Datasets:

yiyic

/

oscar_cv_train

like 0

Авал Римри тухтăрсем тĕрлĕ чиртен сипленме купăстаран эмелсем хатĕрленĕ. Ĕлĕкхи сиплев кĕнекисенче «купăстана вĕтетсе çăмарта шуррипе хутăштармалла, пĕçертнĕ вырăна хумалла, суран хăвăртрах ÿт илет» тесе вĕрентнĕ. Паян та медицина ĕçченĕсем купăстана суран çине хума сĕнеççĕ. Унра C, P, E, К, В1, В2, В6, Р витаминсем, фоли йÿçекĕ пур. Тĕп витамин - аскорбин йÿçекĕ (С витамин) - чĕрĕ купăстара та, йÿçĕтнинче те лайăх упранать. Купăста - минерал тăварĕсен çăлкуçĕ, унра калипе фосфор уйрăмах нумай, кальци, тимĕр, марганец, натри, магни тăварĕсем пур. Кали организмран шĕвеке кăларма пулăшать, чĕре ĕçне лайăхлатать, мышцăсене çирĕплетет. Купăста йÿçĕтмелли 10 вăрттăнлăх Купăстана кашни килтех йÿçĕтеççĕ. Анчах вăл пурин те тутлă пулмасть. Ăна хатĕрлемелли хăшпĕр вăрттăнлăхсем: 1. Йÿçĕтме шурă, çирĕп, вăтам тата кая юлса пулакан сортсене кăна илĕр. 2. Йывăç каткара е эмаль савăтра йÿçĕтсен кăна купăста тутлă пулать. 3. Çиелти симĕс çулçисене иртĕр, шалти тунине те касса пăрахăр, мĕншĕн тесен вăл купăстана йÿçĕ тутă кĕртет. 4. Купăстана вĕттĕн турамалла, кишĕре çаврашкан касма е шултра теркăпа хырма юрать. Кишĕр мĕн чухлĕ ытларах, купăста çавăн чухлĕ хитререх. 5. Йÿçĕтме шултра, йодсăр тăвар илмелле. Чи кирли - тăвар ытлашши пулмалла мар. 6. Савăт тĕпне купăста çулçипе чĕркенĕ хура çăкăр татăкĕсем хумалла. Çăкăр тутлă, ырă шăршăллă пулмалла. 7. Купăстана антоновка панулми лайăх тутă кĕртет. Çавăн пекех купăстана кĕтмел е шур çырли хушма юрать. 8. Купăстана тăварпа сăтăрмалла мар - унсăрăн вăл шăтăртатми пулать. Кишĕрпе, тăварпа хутăштарнă купăстана 10 сантиметр хулăнăш сармалла та сĕткен тухиччен алăпа е йывăç тукмакпа пусăрăнтармалла. Малтанхи сĕткенĕ (йÿççи) юхса пĕттĕр тесе купăстана купаласа тултармалла, йывăç ывăспа хупласа йывăр япалапа пусăрăнтармалла. 9. Малтанхи 2-3 кун йÿçтĕр тесе купăстана 18-20 градус çĕрте лартмалла. Тутипе шăрши лайăх пултăр тесе ăна тĕл-тĕл йывăç патакпа тирсе шăтармалла, çиелти кăпăкне пухса илмелле. 10. Вунă килограмм купăста тăварлама 100-150 грамм тăвар, 1-шер килограмм кишĕрпе панулми, 200-250 грамм кĕтмел е шур çырли кирлĕ. Читайте нас в © 2020 Сайт издания "Аургазă хыпарçи" Администраци çырулла килĕшÿ парсан çеç сайтри информацин копине тума юрать

Çу кунĕсем çитрĕç. Çĕршер пин ачашăн вĕренÿ çулĕ вĕçленнĕ ĕнтĕ. Умра виçĕ уйăх ирĕклĕ ачалăх. Ирхине улттăра тăмалла мар‚ уроксем тăвассине хальлĕхе манма юрать, апла пулсан алгебрăпа деепричасти çаврăнăшĕсене те вĕренмелле мар. Каникул! Паянхи материалта сăмах вăхăта илемлĕ те савăнăçлă‚ кăмăла кайман пулăмсемпе пăсмасăр‚ хăрушсăр та комфортлă ирттересси çинчен пырĕ. Ача-пăча таçта та аманма пултарать. Çакă, паллах, ашшĕ-амăшне питĕ пăшăрхантарать. Суранланни ачан сывлăхне йывăр сиен кÿме, вилĕм патне илсе пыма пултарать. Хăш-пĕр чухне ачалăхра суранланни пĕтĕм пурнăçа витĕм кÿрет. Хваттерте - Вăйă вăйăпа‚ анчах хăрушсăрлăх çинчен ялан астумалла. Шăрпăкпа‚ утюгпа тата вĕри шывпа пиçсе кайма‚ çĕçĕпе кастарма‚ эмелсемпе наркăмăшланма‚ розеткăна пĕрер япала чиксен ток çапма пултарни çинчен ачасене каласа памалла. - Пĕлмен çынсене алăк уçма чупмалла мар (вĕсем «эпĕ сирĕн çывăх çыннăр‚ юлташăр» тесен те). Алăка е домофона шăнкăравласан «Атте çывăрать‚ чăрмантарма хушмарĕ» е «Манра уçă çук» тесе хуравламалла. - Чÿречене‚ лоджипе балкона уçă хăварни - пĕчĕк ачасемшĕн чи пысăк хăрушлăх. Пĕр вăхăтлăха пăрăнсан ача уçă чÿрече янаххи çине хăпарса маскит сетка çине таянса ларать. Маскит сеткăн ниепле хытаркăчĕ те ача ÿкессинчен хăтармасть. Çавăнпа та килте пĕчĕк ачасем пур пулсан, тимлĕхе çухатмалла мар, ачасем ăçта тата мĕнпе вылянине сăнасах тăмалла. Пÿлĕме уçăлтарас тесен чÿречене вертикальлĕ уçса хăвармалла. - Кил-çуртри электричество приборĕсем - пирĕн пулăшакансем. Анчах‚ тĕрĕс усă курмасан‚ вĕсем вилĕм патне те илсе пыма пултараççĕ. Çавăнпа çак правилăсене асра тытмалла: - электроприборсене йĕпе алăпа тытма тата пĕр розеткăна темиçе электроприбор чикме юрамасть; - электроприборсем йĕркеллĕ ĕçлемесен‚ вĕсемпе усă курма кирлĕ мар; - малтан проводана сете чикмелле‚ унтан прибора хускатмалла. Пушар вăхăтĕнче - Килтен тухса кайнă чухне шăрпăксемпе зажигалкăсене пытарса хăвармалла. Ацетон‚ бензин‚ спирт тата ытти çунакан япаласене ачасен алли çитмелле мар вырăна хумалла. Вăхăт-вăхăтпа шăпăрлансене вут-çулăмпа выляма юраманнине астутарса тăмалла. - Пушар тухсан хваттертен е çуртран хăвăртрах тухса чупмалла. Инкек çинчен кÿршĕсене пĕлтермелле (вĕсем пушар сÿнтерекенсене шăнкăравлама пултарĕç). Енчен те коридорта тĕтĕм вăйлă пулсан алăка уçма юрамасть. Ун чухне аслисене шăнкăравламалла е балкон çине тухсан иртен-çÿренсене чĕнмелле. - Пулăшу кирлĕ пулсан‚ хăраса, именсе тăмалла мар. Кĕсье телефонĕнчен 112 номерпе шăнкăравласа пулăшу ыйтмалла (счетра укçа-тенĕ пулмасан е телефона сим-карта лартмасан та шăнкăравлама пулать). - Васкавлă пулăшăва шăнкăравласан‚ хăвăр ятăрпа хушаматăра‚ ăçта инкек пулнине тата кама пулăшу кирлине пĕлтермелле. Пĕр енчен‚ хыпара тĕрĕс пĕлтерсен инкек пулнă çĕре мĕнле машина ямаллине диспетчера ăнланса илме çăмăлтарах пулĕ. Тепĕр енчен - чăн пулнине шанĕ. Статистика тăрăх шăнкăравсенчен 80% суя. Хăш чухне ачасем те‚ аслисем те вут-çулăм тĕтĕмне е шыв пăсне пушар вырăнне йышăнаççĕ. Анчах шÿтлесе шăнкăравланисем те чылай. Закон тăрăх, суя шăнкăравсем тăвакансене 1500 тенкĕлĕх‚ шкулта бомба пур тесе шÿтлекенсене темиçе çĕр пин тенкĕлĕх штраф пама пултараççĕ. Çавăнпа ачасене ултавлă шăнкăравсем тума юраманнине ăнлантармалла. Урамра Каникул вăхăтĕнче ачасем ытларах чухне вăхăта тулта ирттереççĕ. Çавăнпа аслисен хăйсен тĕпренчĕкĕсене урамри хăрушсăрлăх йĕркисемпе те паллаштармалла: - Аслисемсĕр вăрмана‚ чугун çул патне‚ юхан шыв е пĕве хĕрне кайма‚ юлашкисенче шыва кĕме юрамасть. Пушкăртстанра çу кунĕсенче темиçе теçетке ача шыва путать. Вĕсем пурте лайăх ишме пĕлетпĕр тесе шутлаççĕ. - Палламан çынсемпе калаçма тата машинăна кĕрсе ларма юрамасть. Вĕсем канфет паратпăр е кушак-йытă кăтартатпăр тата ыт.те тесе улталама пултараççĕ. Çавăнпа хăвăр ачăра çирĕп «çук» тесе калама вĕрентĕр. Çакă унăн пурнăçне çăлма пулăшĕ. - Килсĕр-çуртсăр выльăхсене ачашлама тата витлеме юрамасть. Мĕншĕн тесен вĕсем урнă чирпе (бешенство) чирлеме пултараççĕ. Урнă выльăх çыртсан вара чылай укол тумалла пулĕ. - Ачасемпе çамрăксен (17 çула çитиччен) ашшĕ-амăшĕсĕр 00.00-06.00 сехетре (хĕлле 22.00-06.00 сехетре) уçăлса çÿреме юрамасть. Çак йĕркене пăссан ашшĕ-амăшĕсене 3000 тенкĕлĕх штраф пама пултараççĕ. - Тĕпренчĕкĕр ăçта тата кампа пулнине пĕлес тесен‚ ăна смарт-сехечĕ илсе парăр. Вĕсем хаклă тăмаççĕ‚ чи йÿнни - 1500 тенкĕ. Çул çинче - Машина çÿрекен çул çинче 14 çул тултарман ачасен велосипедпа‚ 16 тултарманнисем мопедпа тата скутерпа ярăнма юрамасть. - Ачăрсемпе кĕнекере е интернетра çул-йĕр правилисене пăхса тухăр‚ хăш паллă мĕне пĕлтернине ăнлантарса парăр. Урамра е транспорт çинче суранланни - чи хăрушши. Çул урлă симĕс çутă çуннă чухне‚ малтан сулахай‚ унтан сылтăм енне пăхса каçмалла. Машина хыçĕнче тăма юрамасть‚ автобуса хыçĕнчен‚ трамвая умĕнчен çаврăнса иртмелле. Çак правилăна ачан ик хут иккĕ пек пĕлмелле. - Талăкăн тĕттĕм вăхăтĕнче ачăр çул çинче курăнтăр тесе тăрăшăр. Унăн тумтирне ятарлă йăлтăртатакан элементсем çакса ярăр.Вĕсем хуçалăх магазинĕсенче е супермаркетсенче сутăнаççĕ‚ хаклă тăмаççĕ. 2018 çулта пушарсенче - 7 ача‚ шывра - 6‚ аварисенче 21 ача вилнĕ. Инкеклĕ лару-тăрăва лексен ăçта шăнкăравламалла? 01 – пушар; 02 – полици; 03 – васкавлă пулăшу; 112 (кĕсье телефонĕнчен) – авариллĕ тата васкавлă службăсен пĕрлĕхлĕ номерĕ; 8-800-2000-122 – пĕтĕм Раççейри ачасен шанăç номерĕ; 8(347)-246-12-12‚ 8(347)-273-09-00 – Пушкăртстан Республикинчи ачасен шанăç номерĕ; 8(347) - 280-85-25 – Пушкăртстан Республикинчи ачасен правине сыхлама шаннă çын. ПР «Республика Башкортостан» Издательство çурчĕн материалĕсем тăрăх. Читайте нас в © 2020 Сайт издания "Сута сул" Копирование информации сайта разрешено только с письменного согласия администрации.

Пушкăртстанра 110 медицина учрежденийĕ «Сывлăх сыхлавĕ» наци проекчĕ йĕркипе электронлă черет йĕркелеме 143 комплект илнĕ, пĕлтерет республикăн Сывлăх сыхлавĕн министерствин пресс-служби. Ведомствăра палăртнă тăрăх, оборудованипе усă курни пациентсем больницăна килекен процеса оптимизацилеме тата вĕсене медицина пулăшăвĕпе тивĕçтерессин вăхăтне кĕскетме май парĕ. Информаци терминалĕсене ОМС электронлă полисĕн карт-ридерĕсемпе тата ОМС полисĕн хутлă тĕслĕхĕнчен штрих-код вулакан сканерпа тивĕçтернĕ. Халĕ пациентăн телефонĕнче хайĕн ОМС полисĕн сăнỹкерчĕкĕ пур пулсан — терминал штрих-кодне уйăрса илет те ăна системăра тупса палăртать. Тепĕр çул электронлă черет вали обородованипе республикăри урăх медицина организацийĕсене тивĕçтерĕç. «Башинформ» ИА материалĕсем тăрăх. Читайте нас в © 2020 Сайт издания "Сута сул" Копирование информации сайта разрешено только с письменного согласия администрации.

Чăваш Ен тулашӗнче 4 регионта чăвашла хаçатсем тухса тăнине эпир пӗлеттӗмӗр. Ульяновск облаçӗнче - «Канаш», Пушкăрт Республикинче - «Урал сасси», Тутарстанра - «Сувар», Самар облаçӗнче - «Самар ен». Анчах та юлашки вăхăра Самар облаçӗнчи чăвашсем хаçат килме пăрахнишӗн кулянни илтӗнме пуçларӗ. Финанс лару-тăрăвӗ кăткăсланнипе «Самар ене» кăларасси кăткăсланнă. Çак хаçат... ❮ ❯ Чăваш Ен тулашӗнче 4 регионта чăвашла хаçатсем тухса тăнине эпир пӗлеттӗмӗр. Ульяновск облаçӗнче - «Канаш», Пушкăрт Республикинче - «Урал сасси», Тутарстанра - «Сувар», Самар облаçӗнче - «Самар ен». Анчах та юлашки вăхăра Самар облаçӗнчи чăвашсем хаçат килме пăрахнишӗн кулянни илтӗнме пуçларӗ. Финанс лару-тăрăвӗ кăткăсланнипе «Самар ене» кăларасси кăткăсланнă. Çак хаçат çӗнӗрен вăй илессе шанас килет. Хаçатсен ӗçӗ мӗнлерех улшăнни çинчен çитес çул 25 çул тултаракан «Сувар» хаçатăн тӗп редакторӗ Константин Малышев «Чăваш наци телевиденийӗнче» каласа пачӗ.

Вăхăт темĕн чухлĕ иртсен те ылтăн хуралмасть‚ хăйĕн илемлĕхĕпе пахалăхне çухатмасть. Çемье те çавăн евĕр... Эпир паллаштаракан çемье те таса туйăмсене çухатмасăр нумай çул юратупа килĕшÿре пурăннă. Кармаскалă районĕнчи Митриски ялĕнче пурăнакан Михаил Ивановичпа Анастасия Витальевна Ивановсен çемйи - ялти сумлă çемьесенчен пĕри шутланать. Кăçал хисеплĕ мăшăр пĕрле пурăнма тытăннăранпа 50 çул çитнине уявланă. Ивановсем пĕр-пĕринпе алла-алăн тытăнса сахал мар хура-шурне тÿссе ирттернĕ. Куллен иртен пуçласа каçчен Ленин ячĕллĕ колхозра ĕçленĕ. Çавăн пекех хăйсен хуçалăхне тытнă‚ ял пурнăçне хастар хутшăннă. Тĕслĕхлĕ çемьен тĕп мăнаçланмалли сăлтавĕ вара çĕнĕ пурнăç парнелени‚ йăха тăсни. Михаил Ивановичпа Анастасия Витальевна 5 ача çуратса çитĕнтернĕ. Вĕсене пурнăç çулĕ çине кăларнă. Ю ратупа татура пурăнса ирттернĕ мăшăра 11 мăнук пурри савăнтарать. Вĕсем - Ивановсемшĕн чи пысăк пуянлăх. Ылтăн юбилярсен чĕрипе кăмăл-сипечĕ те ылтăн пулнине палăртса хăвармалла. Паян вĕсем пурнăçпа савăнса тата киленсе пурăнаççĕ, таврари çамрăк çемьесемшĕн ырă тĕслĕх шутланаççĕ. Ирида НОВИКОВА. Кармаскалă районĕ‚ Митриски ялĕ. Читайте нас в © 2020 Сайт издания "Урал сасси" Копирование информации сайта разрешено только с письменного согласия администрации.

Водительсене çĕнĕ автобуссен уççисене регион Пуçлăхĕн тивĕçĕсене вăхăтлăха пурнăçлаканĕ Радий Хабиров панă. Пĕр автобус – 7 миллион ытла тăрать. Пурĕ унта 44 пассажир вырнаçать. Хăтлă тата хăрушлăхсăр пулма мĕнпур условисене тунă. Кунта кондиционер тата хутса ăшăтмалли система пур, кашни вырăна хăрушлăхсăр чĕнĕпе тивĕçтернĕ. Водительсем çĕнĕ техникăпа Кăнтăр автовокзалне кайнă, тÿрех ĕçе тытăннă. Çĕнĕ техника Пушкăртстанăн тĕп хулине Дюртюли, Нефтекамск, Октябрьский, Туймазă, Бирск, Янаул, Белорецк, Учалă, Стерлитамак, Салават, Мелеуз, Баймак тата Сибай хулисемпе çыхăнтаракан маршрута тухĕ. Регион влаçĕ сентябрĕн 1-мĕшĕ тĕлне республикăри мĕнпур хуласемпе район центрĕсене „Башавтотрансăн” официаллă маршручĕпе çыхăнтарма планлать. Пурĕ Пушкăртстанри 300 яла маршрутлă транспорт çÿрĕ. https://aur-vesti-ch.rbsmi.ru/articles/lay-kh-khypar/-n-avtobussem-reme-pu-lan/ Читайте нас в © 2020 Сайт издания "Сута сул" Копирование информации сайта разрешено только с письменного согласия администрации.

Çӗнӗ çул умӗн Раççейри Йывăр атлетика федерацийӗн ӗçтăвкомӗ çӗршывăн хӗрарăм сборнăйӗн тӗп тренерӗ пулма пирӗн ентеше Николай Колесникова çирӗплетнӗ. Николай Алексеевич Пӗкӗлме районӗнчи Наратлăран, вăл 1976 çулта Монреальте Олимп чемпионӗ пулса тăнă. Колесников маларах йывăр атлетикăпа Раççейӗн çамрăксен сборнăйӗн аслă тренерӗ пулса ӗçленӗ. Ентеше çӗнӗ ӗçре ăнăçу тата пысăк çитӗнӳсем... ❮ ❯ Çӗнӗ çул умӗн Раççейри Йывăр атлетика федерацийӗн ӗçтăвкомӗ çӗршывăн хӗрарăм сборнăйӗн тӗп тренерӗ пулма пирӗн ентеше Николай Колесникова çирӗплетнӗ. Николай Алексеевич Пӗкӗлме районӗнчи Наратлăран, вăл 1976 çулта Монреальте Олимп чемпионӗ пулса тăнă. Колесников маларах йывăр атлетикăпа Раççейӗн çамрăксен сборнăйӗн аслă тренерӗ пулса ӗçленӗ. Ентеше çӗнӗ ӗçре ăнăçу тата пысăк çитӗнӳсем тума сунтапăр!

Темĕнле вăрттăн кантур çыннисем мар эпир, Лутра Ласăрпа иксĕмĕр. Çапах та хамăрăн ĕç пирки ытлах калаçма юратмастпăр. Аванмарланатпăр темелле-ши? Ара, этеме леш тĕнчене йĕркеллĕн ăсатса яма пулăшакан ĕçре тăрмашатпăр-çке. Вун пилĕк çул каяллах, заводри механика цехне пĕтерсен, килсе вырнаçрăмăр кунта. Тупăк ăсталатпăр. Ĕçĕ мăй таранах. Тĕрлĕрен виçеллĕ вун пилĕк-çирĕм тупăк парса яратпăр кунсеренех. Ласăр паян ирхине камитле килчĕ ĕçе. Сулахай куçне туртса çыхнă. Пĕр сăмах та чĕнмест, мăшлата-мăшлата татать саваланă хăмана. Пĕрре пăхсах паллă, йĕркеллĕ ĕçлемелли çын мар вăл паян. Пĕтĕм нуши-терчĕ мана тиенчĕ. Аран-аран кĕтсе илтĕмĕр ĕç кунĕ вĕçленессе. Кĕрхи калча çинче çӳресе кӳпĕннĕ каскăн ĕнелле мăшлатакан Ласăр хăлхаран çапла пăшăлтатрĕ: - Каçар паян наянланнăшăн, Микуç! Сана каласа парам пумăранк çинчен. - Мĕнле пумăранк? - ăнланаймастăп. - Мĕн тени пулать вăл? - Çавна та пĕлместĕн-им? - суранлă пуçне хуллен пăркаларĕ Ласăр. - Сăра кĕрсе илĕпĕр те лавкка хыçне кайса ларăпăр. Пурне те пĕлĕн вара. Тутинченех лăнкăртаттарчĕ сăрана Ласăр. Тинех чунĕ кĕчĕ пулас. Çăмăлраххăн калаçма вăй çитерчĕ. - Эс, Микуç тусăм, ĕнер эпĕ санран икĕ пин тенкĕ нумайрах илнине асăрхарăн-и? Шкула чупакан мăнукăма çĕнĕ тум тăхăнтартас тесе тупăк тунисĕр пуçне çĕрле хуралта ĕçлерĕм. Ахальтен сана çур литр эрехпе хăналатăп-и? Енчĕк хулăн чухне шалккă-им икçĕр-виççĕр тенкĕ! Уйрăлтăм та санран, тӳрех килелле таплаттартăм. Ехрем хуçан çавра тăрăллă керменĕ çумĕнчи лавккана кĕрсе тухмасăр иртеймерĕм вĕт. Темле усал астарчĕ пулас. Санпа ĕçкелесе киккиррике хĕртнĕскер, килте Марукпа юнашар ларса сăйланма хĕрлĕ эрех туянас шут тытнă ăссăр пуçăм. Кĕтĕм лутра лавккана. Пиншакăн шалти кĕсйинчен енчĕке кăлартăм та пиншер тенкĕллисене шутлакалатăп. Çĕр тенкĕлли кирлĕ те. Çав самантра çума пиçнĕ çырла пек чиперкке сăн-питлĕ хĕр пырса тăчĕ. Ясарскер, шеремет! Чăп-чăмăр купарчипе мана тĕртет те тĕртет. Эпĕ мĕн, саççим хытса ларнă чул купи-им? Таçта аялта хытах йăшăлтатма пуçларĕ. - Эсир, ырă пичче, мĕн туянасшăн? - çепĕççĕн чĕвĕлтетет хайхи пирĕшти. - Пĕр кĕленче портвейн, - хуравлатăп ним пулманла. - Уй, портвейн тенине эпĕ те юрататăп, - ăшшăн персе ячĕ. - Шăккалат пулсан пушшех чаплă. - Пулать пурте - портвейн та, хаклă шăккалат та, - харсăрлантăм эпĕ. Эрехпе шăккалата хăйĕн сумкине чикрĕ те мана хулран çавăтсах урама илсе тухрĕ. - Ăçталла кайăпăр? - ун-кун пăхкаларĕ уçă кăмăллăскер. - Килĕшетĕр пулсан çырма хĕрринчи хăвалăха кĕрсе ларăпăр. Юрать-и? - Сăмахсăрах! - çинçе пилĕкĕнчен явакласа тытрăм чăн-чăн юмахри пирĕштие. Ун хыççăн мĕн пулнине каламастăп та. Хăвалăхра питĕ улах кĕтес тупрăмăр, портвейн ĕçрĕмĕр, шăккалат чăмларăмăр. Пĕрре курсах ĕмĕр астумалла юратса пăрахнă çамрăк савни ачашларĕ те ачашларĕ мана, хыпашларĕ те хыпашларĕ. Сасартăк сиксе тăчĕ: - Эй чĕмере! Санпа ыталашса сехете пăхма та ерçеймен. Ман каччă милици сержанчĕ. Çак самантра лавкка патне çитсе тăрать. Ăна кĕтсе илмелле ман. Эс, такашкă-старикашкă, куç тĕлне ан пул. Тем сиксе тухĕ. Çĕмренле тапса сикрĕ хăвалăхран. Эпĕ те йăраланса тухкаларăм. Тĕксĕм лапамран çутатакан урама тухсан кĕсъене хыпашларăм. Ăçта ман укçа енчĕкĕ? Ăçта прокурортан та хаяртарах карчăкăма памалли, мăнукăм валли шкул çи-пуçĕ туянмалли укçа? Уяр кун аçа çапнăн аптраса ӳкрĕм. Çав кирлĕ сана, уй тăманине! Тата лайăхрах кирлĕ! Сылтăм чышка хытă чăмăртарăм та пĕррех туртса çапрăм сулахай куç айĕнчен. Пĕлетĕн вĕт, Микуç, тарăхсан эпĕ виçесĕр вăйланса кайнине. Хальхинче те вирлех лекрĕ пумăранк. Сулахай куç лапах хупланса ларчĕ. Çиткелерĕм киле. Алăк урати урлă каçсанах, кăвакарнă, юнăхнă пит-куçăма курсан, кутăн чакса урайнелле тĕршĕнчĕ карчăкăм. - Мĕн турĕç сана, Ласурик? Кам çаплах юсаса ячĕ? - йĕрмешет Марукăм. - Хамăр, урама çитсен виççĕн çавăрса илчĕç те çапса укçа енчĕкне вăрласа тарчĕç, - ахлата-ахлата евитлетĕп. - Юрать-ха вĕлерсех пăрахман, халь тем те кĕтме пулать. Укçишĕн куççуль тăкмăпăр. Атя, суранна çуса тасатсам, эмел сĕрем. - Вăт, çавăн пек мыскара, Микуç тусăм. Хытах лектерчĕ мана пумăранк. Пулăшрĕ те. Алек САНДРОВ. Читайте нас в © 2020 Сайт издания "Урал сасси" Копирование информации сайта разрешено только с письменного согласия администрации.

Нарăс уйăхěн 25-мěшěнче Чăваш наци конгресěн президенчě В.Л. Клементьев патне тěрлě ыйтупа килекен çын нумай пулчě. Анчах та калаçăва ытларах Пушкăртри Ěпхÿ хулинчен килнě чăвашсем çинчен пуçлас килет. Вěсем Иван Григорьевич Тарасов тата Вячеслав Михайлович Ерохинпа Мударис Харисович Сафин пулчěç. Иван Григорьевич, шкул директорě пулнă май, хăйěн ěçě-хěлěсем çинчен каласа пачě. Шӑп 30 ҫул каялла ун чухнехи Ěпхÿ хулин пуçлăхě Михаил Алексеевич Зайцев тӗрлӗ халӑх ачисене валли хулара наци шкулӗсем уçас юхăма йěркелесе ярать. Хӑйӗн Йышăнăвӗпе 1992 çулхи раштав уйăхěн 10-мěшěнче Ěпхÿ хулинче пурӑнакан тӗрлӗ чěлхепе калаçакан ачасене валли вӗренӳ учрежденийӗсем уҫать. Чи малтан чӑваш, унтан тутар, украина, мари шкулěсем ěçлеме пуçланă. Кӑшт вӑхӑт иртсен армян, нимӗҫ тата поляк ачисем валли те вěренÿ çурчěсем уçнă. Паянхи куна Ěпхÿре çакăн йышши 13 вěренÿ учрежденийě ěçлет. «Вырсарникун шкулě» ят панă çак тăван чěлхе шкулěсене. Иван Григорьевич ăнлантарнă тăрăх вырăсла сăмах «Вырсарникун» — «Чӗрӗлсе Тӑрасси» шухăшпа ҫыхӑннӑ. И.Г. Тарасов ертсе пыракан чăваш шкулěнче 10 вěрентекен ӗҫлет, вěренме вара 400 ача ҫӳрет. Шкулта ачасем чӑвашла калаҫма, ҫырма, чăваш тěррине тӗрлеме, юррине юрлама, ташшине ташлама тата тăван халăхăн йӑли-йӗркине вӗренеҫҫӗ. «Питех те кăмăллă-çке чăваш ачисем çеç мар, урӑх халӑхран тухнӑ ашшӗ-амӑшӗсем хӑйсен ачисене пирěн чăваш шкулне алăран тытсах ертсе килни. Ачасем чӑваш чӗлхипе литературине кӑна мар, тӗрлеме, ӑсталама, ташлама та вӗренесшӗн… — каласа тěлěнтерчě Иван Тарасов. — Вěсем шкула çÿреме юратни вěрентекенěсем тăрăшса ěçленинчен те килет пуль-çке. Уйрăмах ăшă сăмахпа асăнас килет Любовь Николаевна Пашинăна, Олеся Геннадьевна Димитриевăна, Анна Владимировна Алексеевăна тата Вера Михайловна Тарасовăна…» Ěпхÿ хулинче вырнаçнă чăваш «Вырсарникун шкулě» Конгреспа пěр çултах – кăçал 30 тултарать… Ěпхÿри чăваш ачисене В.Л. Клементьев вырăс шкулěнче вěренекен ачасен валли çырнă «Чăваш чěлхи» кěнекесем парса ячě. Елизавета Долгова Рубрика: ХыпарсемАвтор: ЧНК пресс-служби 27.02.2022 Оставить комментарий Автор: ЧНК пресс-служби Навигация по записям ПредыдущаяПредыдущая запись:Ҫěнě Сăвар хулине никěслеççěСледующаяСледующая запись:Ҫӗнӗ Сăвар архитектурӑпа этнографи комплексěн вырăнěнче хула никěсленě

Шупашкарата «Манăн професси - этнограф» кӗнеке презентацийю иртрӗ. Унта çӗршыври паллă ученăй-этнологăн Владимир Пименовăн асаилӗвӗсене пичетеленӗ. 1980 çулсен пуçламăшӗнче вăл арăмӗпе Чăваш АССР-ӗнче этносоциологи тӗпчевӗсене ирттернӗ. Çавăнпа кӗнекене пухса хатӗрлекен Т.Гузенкова унăн презентацине пирӗн патра ирттерес тенӗ. Чăваш патшалăх гуманитари наукисен институчӗнче иртнӗ тӗлпулăвăн иккӗмӗш пайӗнче Т.Гузенкова «Глобализаци» темăпа лекци... Шупашкарата «Манăн професси - этнограф» кӗнеке презентацийю иртрӗ. Унта çӗршыври паллă ученăй-этнологăн Владимир Пименовăн асаилӗвӗсене пичетеленӗ. 1980 çулсен пуçламăшӗнче вăл арăмӗпе Чăваш АССР-ӗнче этносоциологи тӗпчевӗсене ирттернӗ. Çавăнпа кӗнекене пухса хатӗрлекен Т.Гузенкова унăн презентацине пирӗн патра ирттерес тенӗ. Чăваш патшалăх гуманитари наукисен институчӗнче иртнӗ тӗлпулăвăн иккӗмӗш пайӗнче Т.Гузенкова «Глобализаци» темăпа лекци вуларӗ. Хăна ывйтусем çине те хуравларӗ. - Хальхи Раççейре тӗче бренчӗсем вăйлă аталаннă. Тӗслӗхрен: «Макдональдс», кебаб, шаурма... - Суши. - Çапла, ку шута суши те кӗрет. Тата фирма тумтирӗн бренчӗсем, джинсы... Пирӗн Раççей мӗнле брендсемпе паллă? Пысăк театр, матрешка. Тата мӗн? Шаманизм? - Футбол болельщикӗсем (Европа чемпионатӗнче «палăрчӗç»), «наташăсем» (кăнтăр çӗршывӗсенче), - хуравларӗç ученăйсем кулмасăр. - Чăвашсен мӗн? Енчен те хăйсен çук-тăк, «Макдональдс» килет. Эпир паян лавкасем тăрăх çӳрерӗмӗр, эпӗ ӗçе тăхăнса кайма юрăхлă наци эрешӗллӗ тум шырарăм. Фольклор уявӗ валли мар. Мӗнле-тӗр кӗмӗлтен тунă (нержавейкăран мар) илемлӗ япала... Анчах та çук... - Пирӗн çуллахи наци уявӗ «Акатуй» пур, вăл Чăваш республикин тулашӗнче те иртет. Унта тӗрлӗ наци çыннисем хутшăнаççӗ, - тесе хушрӗ паллă таврапӗлӳçӗ, ЧР культура тава тивӗçлӗ ӗçченӗ Владимир Алмантай. - Наци ювелирӗсен йăлисене Раççейӗн тава тивӗçлӗ художникӗ Владислав Николаев чӗртет. - Пирӗн тăван чӗлхе пур, эрешсем, наци костюмӗ, апат-çимӗç, ӗненӳ, вăл шаманизм мар. Мӗнле пирӗн Раççейре хамăрлăха упраса хăвармалла? - тăсрӗ калаçăва малалла Чăваш шурсухалӗсен пуçлăхӗ, филолог-ăсчах Виталий Станьял. - Енчен те мӗнле-тӗр пӗлтерӗшлӗ социаллă проект е программа пуçарсан чăвашсем хăйсен сассине çӗклееççӗ-и? Атăл мӗнле лару-тăрура? - Начар. - Ăна лайăхлатас тесе эсир мӗн сӗннӗ пулăттăр? - Вăл пиртен килмест... - Е экологи тӗлӗшӗнчен таса продукци кăларма (сирӗн ял хуçалăхӗнче)? - Пирӗн этнографи туризмӗ пулать часах. Тӗрӗссипе, йӗркеленет кăна-ха. - Тӗрӗксен курултайӗсене чӗнни çине пирӗн мӗнле пăхмалла? - ыйтрӗ В.Станьял (Çак тӗлпулуччен пӗр кун малтан Чăваш шурсухалӗсен Тӗп хуралӗнче ют çӗршыври граждан активисчӗ янă программăллă çырăва вуласа тухнă. Унта çитес çулта черетлӗ курултай пухма сӗннӗ. - Авт.). - Эсир кунпа асăрхануллăрах - наци чиккисем çийӗн тӗрӗк мăсăльман тӗнчипе... Эпӗ чăвашсене «Крымра» палăрма сӗннӗ пулăттăм. -Вырăсланассипе пирӗн мӗнле пулмалла? «Иккӗлле глобализмпа»? Çак термина усă курма юрать-и? - ыйтрӗ гуманитари институчӗн наука ӗçченӗ, паллă журналист тата публицист, нумай çул «Хыпар» хаçата ертсе пынă Алексей Леонтьев. - Хăш пӗр чăваш ялӗсенчи шкулсенче ашшӗ-амăшӗсем ачисене чăвашла вӗрентесшӗн мар! Атнер Хусанкай, Виталий Станьял, Николай Лукианов, эпӗ тата ытти активист-патриотсем 1992 çулта Чăваш наци конгрессне йӗркелерӗмӗр. Халӗ ăнкарулăх улшăнчӗ. Йăлтах кӗле çаврăнчӗ! - Тӗрӗс мар! - хирӗçлерӗ В.Станьял. - Пирӗн халăхра вăйлă хăвыат пур! Çакна истори те кăтартрӗ! - «Иккӗлле глобализм» терминпа эпӗ килӗшместӗп. Чăваш чӗлхи хальхи рынокра конкуренцие тӳсейми пулса тăнă. Иртнӗ ӗмӗрсенче вырăс аристократийӗ таранччен калаçнă француз чӗлхин те йывăрлăхсем пур...Мӗнле-тӗр мерăсем йышăнмалла. - Ӗçлӗпӗр! - пӗтӗмлетрӗ паллă чăваш ученăйӗ Виталий Иванов.- Глобализмпа усă курăр, - вӗçлерӗ Т.Гузенкова. - Ăнăçу!

МЧСăн Тутарстанри управленийӗ апрелӗн 25-мӗшӗнчен пуçласа май уйăхӗн 15-мӗшӗччен республикăра пушара хирӗç ятарлă режим пуласса хыпарлать. Ятарлă режима куçасси çурхи-çуллахи вăхăтра пушар тухас хăрушлăх ӳснипе çыхăннă. Çак вăхăтра çынсен сад-пахчара, коммерцилле мар дача пӗрлешӗвӗсенче типнӗ курăк, çӳп-çап çунтарма, кăвайт (е мангал) çинче апат пӗçерме, 1-3 класлă хăрушлăхри пиротехника изделийӗсемпе усă... ❮ ❯ МЧСăн Тутарстанри управленийӗ апрелӗн 25-мӗшӗнчен пуçласа май уйăхӗн 15-мӗшӗччен республикăра пушара хирӗç ятарлă режим пуласса хыпарлать. Ятарлă режима куçасси çурхи-çуллахи вăхăтра пушар тухас хăрушлăх ӳснипе çыхăннă. Çак вăхăтра çынсен сад-пахчара, коммерцилле мар дача пӗрлешӗвӗсенче типнӗ курăк, çӳп-çап çунтарма, кăвайт (е мангал) çинче апат пӗçерме, 1-3 класлă хăрушлăхри пиротехника изделийӗсемпе усă курма юрамасть. Вырăнти влаçа республика территорине çӳп-çаппа типнӗ курăк­ран тасатма, шыв парса тăракан оборудованисен юсавлăхне тӗрӗслеме, пушар тухас хăрушлăхлă ӗçсене чакарма хушнă. Режима пăссан граждансене 2000 - 4000, должноçри çынсене 30 000- 40 000, предприятипе организацисене 200 000 - 400 000 тенкӗ штраф тӳлеттереççӗ.

Раççей Президенчĕ Владимир Путин çĕршывра тулли мар мобилизаци пуçланнине пĕлтернĕ хыççăн Чăваш Республикин çар комиссарĕ мобилизаци çинчен калакан Хушăва алă пуснă. Унта вăл çара каймалли йыхрав хучĕсене тивĕçнĕ мĕнпур çынна повесткăра палăртнă вăхăтра тата пункта çитме хушнă. Хальлĕхе повестка тата мобилизаци предписанине паман саппасра тăракан офицерсен, прапорщиксен, мичмансен, сержантсен, старшинасен, салтаксен, матроссен вара вăхăтлăха районтан е хуларан тухса кайма юрамасть. Республикăра вăхатлăх пурăнакан саппасри граждансен ялан пурăнакан вырăна çийĕнчех тухса каймалла, мобилизаци предписанийĕнче кăтартнă пунктсене е учетра тăракан çар комиссариачĕсене çитмелле. Юлашки кунсенче мобилизаципе çыхăннă тĕрлĕ суя информаци сарăлма пуçларĕ. Официаллă çăлкуçсене кăна ĕненмелле. Ку хăвăрăн лăпкăлăха та, обществăри лару-тăрăва сыхласа хăварма май парать. Тулли мар мобилизаци пуçлансан Интернетра тĕрлĕ суя информаци сарăлма пуçларĕ. Вĕсенчен пĕри çара каймалли йыхрав хучĕсене патшалăх пулăшăвĕсен порталĕ урлă яраççĕ тени. Чăваш Республикин цифра аталанăвĕпе информаци политикин тата массăллă коммуникаци министрĕ Кристина Майнина пĕлтернĕ тăрăх, çакă тĕрĕс мар хыпар. «Саккунпа килĕшӳллĕн повесткăна çынна хăйне вăл пурăнакан вырăна е ĕçе илсе килсе параççĕ. Урăхла меслет çук», – палăртнă вăл. Чăваш Ен салтакĕсем яланах хăюллăхпа, хастарлăхпа палăрнă. Хальхинче те республика çыннисем мобилизаци ирттернин сăлтавне лайăх анланаççĕ, ăна тивĕçлĕ йĕркелеме хатеррине палартаççĕ. ДМИТРИЙ МОИСЕЕВ: «Мĕн хушнине тăвас пулĕ тесе шутлатăп, хамăр тĕнчене пирĕн хӳтелемелле. Çамрăксен ытларах тесе шутлатăп». АЛЕКСАНДР ЕГОРОВ: «Эпĕ хам питĕ чĕре патне илетĕп вăл япалана, мĕншĕн тесен чăтма май çук вĕт-ха. Вĕсене хирĕç тăмасан пирĕн пата килеççĕ. Çĕршыв хӳтлĕхĕ пирĕн салтаксенче». ВАЛЕРИЙ КЛЕМЕНТЬЕВ: «Вăл кирлĕ, эпир ăна ырлатпăр. Пуçланă ĕçе пирĕн вĕçне çитермеллех». ГЕННАДИЙ МАТВЕЕВ: «Эпир хамăрăн çĕршыва хӳтĕлеме тăмасассăн пирĕншĕн никам та пирĕн пурнăçа çăлма тăрăшмасть. Ваттисем, пĕчĕк ачасем подвалта, пирĕн ларас килмест. Пирĕн çамрăксен лайăх пурăнмалла». Çитес вăхăтра Донецк, Луганск Халăх Республикисенче, Херсон тата Запорожск облаçĕсенче Раççей Федерацийĕн тытăмне кĕресси çинчен референдум та иртмелле. Донбасс халăхне Раççĕй йышне илессине Чăваш Ен çыннисем ырлаççĕ. МИХАИЛ СЕМЁНОВ: «Пирĕн, славян халăхĕсен пĕрле пурăнмалла. Ку референдум кирлĕ вăл, вĕсемшĕн кăна мар, пирĕншĕн те кирлĕ вăл, Раççейшĕн кирлĕ вăл, вĕсем пирĕнпе пурăнас тесессĕн, вĕсен ыйтăвĕ ялан çиеле тухать, вĕсене пирĕн ялан поддерживать тумалла».

Пирĕн çĕршывра малашне кăмпа официаллă шайра ял хуçалăх продукчĕ шутланĕ. Çакна Раççей правительствин постановленийĕпе çирĕплетнĕ. Пирĕн çĕршывра малашне кăмпа официаллă шайра ял хуçалăх продукчĕ шутланĕ. Çакна Раççей правительствин постановленийĕпе çирĕплетнĕ. Постановленин «Уçă çĕр çинче тата теплицăсенче ÿстермелли пахча çимĕç культурисем» пая кăмпасемпе трюфельсем кĕнĕ. Çавăн пекех «Пахча çимĕç вăрлăхне ĕрчетекен продукцисем» пайра кăмпа мицелийĕпе (тымарĕсемпе) çыхăнна йĕркесем те пур. Сăмахран, теплицăра ÿсекен шампиньонсем пирки. Читайте нас в © 2020 Сайт издания "Урал сасси" Копирование информации сайта разрешено только с письменного согласия администрации.

Уçă саслă шăнкăрав вĕренÿ çулĕ пуçланнине пĕлтерсе ачасене парта хушшине йыхăрнăранпа вăхăт нумай та иртмен пек туйăнать. Анчах вăхăчĕ вара питĕ хăвăрт чупать. Пĕрлехи патшалăх экзаменĕсем тытмалли тапхăр та çывхарса пырать. Шкулта 11 класс вĕренсе тухакансем çуллен ППЭ тытасси йĕркене кĕчĕ. Çапах паянхи кун та пĕтĕм çемье пăлханăвĕпе сăлтавĕ пулса тăраççĕ. 2022 çулта Пĕрлехи патшалăх экзаменĕсем мĕнле йĕркепе иртессине уçăмлатас тĕллевпе вĕренÿ пайĕн начальникĕн тивĕçĕсене вăхăтлăх пурнăçлакан Валерий Голыевпа тĕл пулса калаçрăм. — Валерий Петрович, ППЭ тытмалли кăçалхи тапхăрсемпе паллаштараймастăр-ши? — Патшалăх пĕрлешÿллĕ экзаменĕсене маларах тытас тĕллевлисем мартăн 21-мĕшĕнчен пуçласа апрелĕн 7-мĕшĕччен тĕрĕслев ĕçĕсем çырма пултараççĕ. Тĕп тапхăр майăн 27-мĕшĕнчен пуçласа июнĕн 21-мĕшĕччен пырать. Расписанире резервлă тапхăр та пур — июнĕн 23-мĕшĕнчен пуçласа июлĕн 2-мĕшĕччен. Хушма сессине сентябрĕн 5—20-мĕшсенче ирттерме палăртнă. — Экзамен тытмалли йĕркери çĕнĕлĕхсем çинчен каласа параймастăр-ши? — 2022 çулта шкултан 11-мĕшĕнчен вĕренсе тухакансем вырăс чĕлхипе тата математикăпа обязательнăй тата суйласа илнĕ предметсемпе экзаменсем тытаççĕ. Кăçал ППЭ-сенчи заданисенче информацие астуни çеç çителĕксĕр — вĕренекен хăйĕн пĕлĕвĕпе усă курнипе пĕрле анализ тума тата танлаштарма, пĕтĕмлетÿ туса хăйĕн шухăшне уçса, ăнлантарса пама пĕлни пĕлтерĕшлĕ. Кĕскен каласан, экзаменсенчи тĕрĕслев ĕçĕсем пĕлĕве практикăра усă курма вĕрентес тĕллевлĕ. — Улшăнусем мĕнле предметпа тытакан экзаменсене ытларах пырса тивеççĕ-ши? — Çĕнĕлĕхсем кашни предметпа тытакан экзаменрах пур тесен те йăнăшмастпăр. Уйрăмах математикăра, физикăра тата литературăра пысăк улшăнусем пур. Тĕслĕхрен, базовăй математикăра икĕ пĕрешкел задание пĕрлештернĕ, чăн пурнăçри геометри фигурисемпе тата хăвăртлăхпа е процентпа çыхăннă заданисем хушнă. Профильлĕ математикăра ĕçсенчен чылайăшне йывăрлатнă. Тĕрĕслев ĕçĕ алгебрăри, геометрири пĕлÿ çинче никĕсленнĕ. Функцисене анализ туса теори чĕлхипе ăнлантарса парассипе заданисем кĕртнĕ. Вырăс чĕлхи экзаменĕнче текста стилистика анализĕ тумалла пулать. Литературăпа сочинени çырнă чухне орфографи, пунктуаци правилисене тата грамматика нормисене пĕлнине хакласси çирĕпленнĕ. Кăçалхи экзаменра çыракан сочинени калăпăшĕ 200 сăмахран кая пулмалла мар. Литература шучĕ самаях анлăланнă. Списока ХIХ—ХХ ĕмĕрсен иккĕмĕш çурринчи хамăр çĕршыв тата ют çĕршыв поэзине кĕртнĕ. Кунсăр пуçне ХХI ĕмĕрти литературăна та лайăх пĕлмелле. Физика предмечĕпе тытмалли экзаменра астрофизикăпа пурнăçламалли заданисене кăларнă. Тĕрĕслев ĕçĕсенче тулли хурав памалли задачăсен шучĕ ÿснĕ. — Вĕренекенсене историпе тата обществознанипе кăçал та сочинени çыртараççĕ-и? — Асăннă предметсемпе экзамен тытас тĕллевлисене кăçал ирĕклĕ сочинени çыртармĕç. Ун вырăнне сăлтавпа пĕтĕмлетÿ çыхăнăвне палăртассипе çыхăннă тĕрĕслев ĕçĕ хутшăннă. Историпе вĕренекенĕн Аслă Отечественнăй вăрçă темипе анлă хуравлама тата иллюстраци материалĕпе ĕçлеме пĕлмелле. Обществознанире Конституципе РФ законодательствине пĕлнине тĕрĕслекен задачăсем хушăннă. — Ытти предметсемпе экзамен тытас тĕлĕшпе мĕнле улшăнусем пур-ши? — Акăлчан чĕлхипе экзаменра выпускник пĕлĕвне пурнăçра усă курма пултарнине тĕрĕслĕç. Географи предмечĕпе тытакан экзаменра та тулли те анлă хурав памалли заданисен шутне ÿстернĕ. Кунсăр пуçне кирлĕ информацие шыраса тупса усă курма пĕлнине тĕрĕслекен 2 заданирен тăракан мини-тест кĕртнĕ. Информатика предмечĕпе тĕрĕслевпе виçев ĕçĕсене таблицăпа усă курса кирлĕ информацие тупма пултарни пысăк пĕлтерĕшлĕ пулса тăрать. — Кашни предметпа миçе балл пухайсан алла аттестат илейĕ-ши вĕренекен? — Аттестат илме вырăс чĕлхипе — 24 балл, математикăпа 27 балл пухсан çителĕклĕ. Аслă пĕлÿ паракан вĕренÿ заведенийĕнче малалла ăс пухас шутлисен вырăс чĕлхипе 40 балл, математикăпа 39 балл пухмалла. Ытти хушма дисциплинăсемпе предметне кура 30 — 40 балл пухмалла. Паллах, аслă пĕлÿ илес тĕллевлисен çакна та асра тытмалла. Пĕчĕк балл пухнисем аслă пĕлÿ паракан заведенисене документсем тăратма пултараççĕ, анчах конкурсра нумайрах балл пухни çĕнтерет. Тата вĕренÿ заведенийĕсен вăл е ку факультета абитуриентсем йышăнмалли балсен шайне хăйсем тĕллĕн ÿстерме е чакарма право пур. Çакă уйрăм илнĕ аслă шкул тата конкретлă специальноç сумлăхĕнчен килет.

Аслă пĕлÿ илнĕ çамрăксенчен ытларахăшĕ ялсенче е пĕчĕк хуласенче ĕçлеме кирлĕ пек услови çук, ĕç укçи пĕчĕк тесе Мускав, Санкт-Петербург, Екатеринбург, Хусан йышши хуласене, Çурçĕре тухса каяççĕ. Александрпа Ирина Титовсем вара ăçта каяр-ши тесе вăрах вăхăт пуç ватман. 2007 çулта Пушкăрт патшалăх медицина университетĕнчен вĕренсе тухнă хыççăнах Сашăн тăван тăрăхĕнчен инçе мар Пелепей хулине килсе вырнаçнă. Пишпÿлек районĕнчи каччăпа Тутарстанра çуралса ÿснĕ хĕр 1-мĕш курсранах пĕр-пĕринпе туслă пулнă. Вĕренсе пĕтернĕ хыççăн çамрăксем çемье çавăрма шутланă. Ирина вара мăшăрĕн тăван тăрăхне килме хирĕç пулман. Ĕнерхи студентсене Пелепей район администрацийĕпе Тĕп больница ертÿçисем хапăл тусах кĕтсе илнĕ, ĕçпе тивĕçтернĕ. Саша пултаруллă иккенне вĕсем малтанах пĕлнĕ. Пелепейри медицина училищинче вĕреннĕ вăхăтрах Я.М.Хайретдинов преподаватель ун пирки: «Саша – питĕ тăрăшуллă та ăслă студент, унăн организатор пултарулăхĕ пысăк», - тетчĕ. Чăн та, Саша училищĕре те, университетра та тăрăшса вĕренетчĕ, тĕрлĕ мероприятисене те, общество пурнăçне те хутшăнса ĕлкĕретчĕ. Халĕ те çаплах. Титовсем тарăн пĕлÿллĕ ăста специалистсем пулнине пациентсем те кĕске вăхăт хушшинчех ăнланса илнĕ. Вĕсем хăйсене тĕрĕс диагноз лартса кирлĕ пек сипленĕшĕн, чирлисемпе ăшшăн калаçнăшăн çамрăк тухтăрсене тав тăваççĕ. Пĕр вăхăт Пелепейре тăрăшнă хыççăн çак мăшăр «Ялти тухтăр» программăна хутшăнса Пишпÿлек ялне ĕçлеме куçрĕ. Унта пурăнакансем те çамрăк тухтăрсемпе питĕ кăмăллă пулнă, нумайăшĕ Александр Юрьевич терапевт патне лекес тесе тăрăшнă. Титовсен пултарулăхĕ çинчен «Çутă çул» район хаçатĕнче те пĕр хутчен çеç мар мухтаса çырнă. Пурнăç питĕ хăвăрт шăвать. Пишпÿлекре виçĕ çул ĕçленĕ хыççăн Титовсем çĕнĕрен Пелепей хулине таврăнчĕç. Халĕ Александр Юрьевич ÿт чирĕсене сиплекен тухтăр, медицина чĕлхипе каласан, дерматолог. Ирина УЗИ тăвакан специалист. Ĕнерхи студентсем, çамрăк врачсем, халĕ икĕ ача ашшĕпе амăшĕ ĕнтĕ. Аслă ывăлĕ Тимур вырăнти 1№ гимназире 2-мĕш класра вĕренет. Унăн пур предметпа та «5» паллăсем çеç. Арина хĕрĕ ача садне çÿрет. Пиччĕшĕ ун пирки: «Манăн йăмăк чи ăсли, чи хавасли, ун пекки никамăн та çук», - тет. Александрпа Иринăшăн аслă Титовсем, Сашăн ашшĕпе амăшĕ, Юрий Сергеевичпа Тамара Матвеевна, яланах ырă тĕслĕх вырăнĕнче. Вĕсем Пишпÿлек тăрăхĕнчи Михайловка ялĕнче пĕр-пĕрне хисеплесе, юратса пурăнаççĕ. Иккĕшĕ те ялта сумлă çынсем. Ачисене те, вĕсем аслă Титовсен виççĕ, çапла çитĕнтернĕ. Галина АЛЕКСЕЕВА. Пелепей хули. Читайте нас в © 2020 Сайт издания "Урал сасси" Копирование информации сайта разрешено только с письменного согласия администрации.

Инкек Мишкин районĕнче пулса иртнĕ. Малтанхи информаци тăрăх, полици капитанĕ Венир Ибатуллин канмалли кун çемйипе Юбайкулево ялĕнче пĕлĕшĕ патĕнче хăнара пулнă. Каçхине арçынна мăйĕнчен темиçе хурт сăхса илнĕ тата ăна çийĕнчех сывлама йывăр пулнă. «Васкавлă пулăшу» машинипе арçынна больницăна илсе кайнă. Анчах тухтăрсем шар курна çыннă пулăшайман, полици ĕçченĕ анафилактикăллă шокран вилсе кайнă. Унăн мăшăрĕпе виçĕ ачи тăлăха тăрса юлнă. Тухтăрсен сăмахĕсем тăрăх, хурт сăхни чăннипе те вилĕм патне илсе çитерме пултарать. Хуртсен çыннăн иммун системине самантрах аркатакан аллерген пур. «Çакна евĕр пулăмсем хуртсене е хурт-хăмăр апат çимĕçне аллерги пур çынсемпе пулаççĕ. Хурт урамра апат çинĕ, алкоголь шĕвекĕ ĕçнĕ, пирус туртнă вăхăтра ытларах тапăнать», — ăнлантарнă аллерголог-иммунолог Лариса Давлетова. «Башинформ» ИА. Читайте нас в © 2020 Сайт издания "Сута сул" Копирование информации сайта разрешено только с письменного согласия администрации.

27-мӗшӗ - халăх календарӗпе Елисей. Хуратул акма кая юлман-ха. 28-мӗшӗ - халăх календарӗпе Фита (Вита). Цикори чечеке ларать. Çак кунран урăх нимӗн те акма юрамасть, мӗншӗн тесен пурпӗр ӗлкӗрмест. Ӗлӗк çак кун çветтуй Витана кӗл туса выльăх-чӗрлӗхе упрама ыйтнă. 29-мӗшӗ - халăх календарӗпе Тихон. Çак кунран вӗçен кайăксем юрлама чарăнаççӗ.... ❮ ❯ 27-мӗшӗ - халăх календарӗпе Елисей. Хуратул акма кая юлман-ха. 28-мӗшӗ - халăх календарӗпе Фита (Вита). Цикори чечеке ларать. Çак кунран урăх нимӗн те акма юрамасть, мӗншӗн тесен пурпӗр ӗлкӗрмест. Ӗлӗк çак кун çветтуй Витана кӗл туса выльăх-чӗрлӗхе упрама ыйтнă. 29-мӗшӗ - халăх календарӗпе Тихон. Çак кунран вӗçен кайăксем юрлама чарăнаççӗ. Сар çип ути (зверобой) чечеке ларать. Пӗрремӗш тухăçа пухса илме хатӗрленмелле. 30-мӗшӗ - халăх календарӗпе Çветтуй Мануил. Хӗвел пӗлӗт тӳпинче (зенитра) тăрать. Мӗнпур ӳсен-тăран ӳсет. Çак кун аслати авăтсан - лайăх тухăçа. Утмăлтурат (василек) чечеке ларать.

Декабрь уйăхĕн 7-мĕшĕнчен республикăри пур шкулта та куçăн вĕрентĕве хута ярĕç. Çакăн пек йышăнăва паян регионта иртекен оперативлă штаб ларăвĕнче тунă. Декабрь уйăхĕн 7-мĕшĕнчен республикăри пур шкулта та куçăн вĕрентĕве хута ярĕç. Çакăн пек йышăнăва паян регионта иртекен оперативлă штаб ларăвĕнче тунă. Ачасене шкула тавăрасси республикăра кăшăлвирус чирĕ сарăласси йĕркене кĕрсе пынипе çыхăннă. Аса илтеретпĕр, республикăри шкул ачисем каникул хыççăн тÿрех дистанциллĕ вĕренĕве куçрĕç. Республика ертÿçи Радий Хабиров Пушкăртстан пуçлăхĕн Тĕрĕслев управленине регионти пур шкулта санитари нормисене пăхăннине тĕрĕслеме хушнă. Надежда РОДИОНОВА. Читайте нас в © 2020 Сайт издания "Урал сасси" Копирование информации сайта разрешено только с письменного согласия администрации.

Кăçал пĕтĕм Раççей Аслă Çĕнтерÿ 75 çул çитнине паллă тăвать. Иккĕмĕш тĕнче вăрçинчи çак çĕнтерÿ питĕ пысăк пĕлтерĕшлĕ: вăл чи юнлă та хурлăхлă пулăм кăна мар, тĕнчери нумай халăхăн шăпине татса параканĕ те, тĕнче аталанăвне палăртаканĕ те. Аслă Çĕнтерÿ совет халăхĕшĕн калама çук хакла ларнă, уншăн темиçе миллион чи лайăх ывăл-хĕр пурнăçне панă. Тăван çĕршывăн аслă вăрçинче çĕнтернĕренпе 75 çул çитнине халалласа паянхи кунччен тĕрлĕ енлĕ мероприятисем ирттереççĕ. Вĕсен ытларах пайне Çĕнтерÿ кунне май уйăхĕн 9-мĕшĕнче йĕркелеççĕ. Сăмахран‚ çак кунхине Иглин районĕнчи Чăваш Кăпавĕ ялĕнче обелиск умĕнче митинг иртрĕ. Чи малтанах пухăннисен умне ял Канаш пуçлăхĕн тивĕçĕсене вăхăтлăха пурнăçлакан Сажида Уракова тухса сăмах каларĕ. Пуçлăх-хĕрарăм Аслă Çĕнтерÿ уявĕпе саламларĕ, вăрçă ветеранĕсемпе тыл ĕçченĕсене пире тăнăçлă та ирĕклĕ пурнăç парнеленĕшĕн чĕререн тав турĕ. Унтан ял Канаш депутачĕ Николай Исаев сăмах илчĕ. Тĕрлĕ çар çапăçăвĕсен ветеранĕ паян пурăнакансен тивĕçĕ пирĕн мăн асаттесемпе асаттесен паттăрлăхĕ çинчен пулас ăрусене те каласа парасси, вĕсене асăнса лартнă палăксене упрасси çинчен асăрхаттарчĕ. Митинга малалла тăсса вырăнти шкул директорĕ Павел Коваленко тухса калаçрĕ. Уяв мероприятийĕн иккĕмĕш пайĕнче тĕрлĕ çар çапăçăвĕсен ветеранĕсем Тăван çĕршывăн аслă вăрçинче пуç хунисене халалланă обелиск умне паттăр салтаксене сума суса чĕрĕ чечексемпе чечек кăшăлĕ хучĕç. Унтан пухăннисем Аслă Çĕнтерĕвĕн 75 çулхи юбилейне халалласа 75 сывлăш шарĕ тÿпене вĕçтерчĕç. Мероприяти вĕçĕнче ялавсемпе илемлетнĕ УАЗ автомобильпе ял тăрăх авточупу йĕркелерĕç. Юлашкинчен çакна каласа хăвармалла‚ кăшăлвирус пандемипе çыхăннă лару-тăрăва пула пысăк мероприятисем ирттерме май çук. Çавăн пирки асăннă митинга сахал çын хутшăнчĕ. Вĕсем чиртен сыхланас тесе харпăр хÿтĕлев маскисемпе усă курчĕç. Николай ИСАЕВ, 2006-2007 çулсенче Чечен Республикинчи çар хирĕç тăрăвĕсене хутшăннă спецназ аслă сержанчĕ. Иглин районĕ. Читайте нас в © 2020 Сайт издания "Урал сасси" Копирование информации сайта разрешено только с письменного согласия администрации.

Чăн телей вăл çумра пурăнакансем те телейлӗ пулни, савăнăçа ыттисемпе пӗрле пайлама пӗлни. Шел пулин те, хăш-пӗри çак аслă та ăнлă тӗнчере те тăр пӗччен. Сăмах тăлăх ачасемпе ваттисен çуртӗнче пурăнакансем пирки. Йӗри-тавра çынсем пулсан та час-часах вӗсем хăйсене хăр тăлăххăн та пӗччен туяççӗ. Пирӗн тивӗç кунта - вӗсене чун... ❮ ❯ Чăн телей вăл çумра пурăнакансем те телейлӗ пулни, савăнăçа ыттисемпе пӗрле пайлама пӗлни. Шел пулин те, хăш-пӗри çак аслă та ăнлă тӗнчере те тăр пӗччен. Сăмах тăлăх ачасемпе ваттисен çуртӗнче пурăнакансем пирки. Йӗри-тавра çынсем пулсан та час-часах вӗсем хăйсене хăр тăлăххăн та пӗччен туяççӗ. Пирӗн тивӗç кунта - вӗсене чун ăшши парнелесси. Ку пачах та йывăр мар, кăмăл çеç пултăр. Хусан Митрополичӗн, Çветтуй асапçă Кирилл ячӗллӗ архиерей подворйи те, акă, хăй тавра ыркăмăллă çынсене пуçтарма шутланă. Январӗн 8-мӗшӗнче, раштав праçникӗпе вӗсем ачасемпе ваттисен çуртӗнче пурăнакансене, килсӗрсене саламлама хатӗрленет. Çак тӗллевпе, гуманитарилле пулăшу акцине йӗркеленӗ. Кăмăл тăвакансем Хусанти Чистопольски урамӗнче вырнаçнă чиркӗве ачасемпе ваттисем валли теттесемпе пылак çимӗçсем, ăшă тумтир тата ытти парнесем пырса пама пултараççӗ. Камăн мӗнле май пур - пурте юрăхлă пулӗ.

Ханты-Манси автономи округĕнчи Мегион хулинчи медик Владимир Тимочко Владимир Путин Президента пĕчĕк ĕç укçи илни тата ĕçе çĕтĕк паттинккапа çÿреме тивни пирки каласа панă. Вăл видеоыйту çырнă, видеоçырăва илнĕ иккĕмĕш адресат ролик авторĕ ĕçлекен больницăн главнăй врачĕ пулса танă. 25 минут пыракан роликри пăлхануллă калаçăвăн сăлтавĕ медучреждени руководстви ĕçрен пушă вăхăтра квалификацие ÿстермелли курс иртме хушни пулса тăнă. Врачăн пушă вăхăт çукпа пĕрех. Укçа çитерех пытăр тесен, унăн кунĕн-çĕрĕн ĕçлеме тивет. Тимочко каланă тăрăх унăн ĕç укçи 30 пин тенкĕ, Раççей сывлăх сыхлав министрĕ Вероника Скворцова каланă пек 79 пин тенкĕ мар! ТАСС материалĕсем тăрăх. Уçă çăлкуçсенчен илнĕ сăнÿкерчĕк. #Владимирпутин Читайте нас в © 2020 Сайт издания "Сута сул" Копирование информации сайта разрешено только с письменного согласия администрации.

Паян питӗ кăсăклă тата хăйне евӗрлӗ уяв - пӗтӗм тӗнчери рок-н-ролл кунӗ. Ăна кашни çул апрелӗн 13-мӗшӗнче паллă тăваççӗ. Анчах та истори тӗлешӗнчен пăхсан, ку уява апрелӗн 12-мӗшӗнче паллă тумалла, мӗншӗн тесен рок-н-ролл никӗсӗ Билл Хейли «Rock Around The Clock» синглран пуçланса кайнă. Вăл ăна шăпах 1954 çулăн апрелӗн 12-мӗшӗнче... ❮ ❯ Паян питӗ кăсăклă тата хăйне евӗрлӗ уяв - пӗтӗм тӗнчери рок-н-ролл кунӗ. Ăна кашни çул апрелӗн 13-мӗшӗнче паллă тăваççӗ. Анчах та истори тӗлешӗнчен пăхсан, ку уява апрелӗн 12-мӗшӗнче паллă тумалла, мӗншӗн тесен рок-н-ролл никӗсӗ Билл Хейли «Rock Around The Clock» синглран пуçланса кайнă. Вăл ăна шăпах 1954 çулăн апрелӗн 12-мӗшӗнче çырнă. Шăп çак рок çӗнӗ музыка енӗ пулса тăрать те, пӗтӗм континент тăрăх сарăлса паллă пулса тăрать. Пирӗн çӗршывра хӗвеланăç енчи музыка витемне пула вырăс рокӗ 20 ӗмӗрте çуралать. Вăл вăхăтри чи пӗрремӗш рок ушкăнӗсене Александр Градский йӗркеленӗ: «Сокол», «Скифы», «Скоморохи», «Славяне». «Камшăн рок-н-ролл чăн пурнăç стилӗ пулса тăнă пулсан, паян уявлама пултаратăр», - тет «Хусан чăвашӗсем» рок-ушкăнăн ертӳçи Алексей Наумов.

Юлашки çулсенче Аслă Çĕнтерÿ кунĕ умĕн хура-сарă йăрăмлă хăюсене – Георгий лентисене – салатасси йăлана кĕнĕ. Çавна май Георгий Победоносецçинчен, унăн ячĕпе хисепленекен хĕресе (ордена) хăш çулсенче тата кам хушнипе çирĕплетнĕ? Хĕрес хăйăвĕн хура-сарă тĕсĕсен тата ăна паян валеçнин пĕлтерĕшĕ мĕнре? „Георгий хăйăвĕ” акци 2005 çулта пуçланнă. Мероприятие „РИА Новости” ĕçченĕ Наталья Лосева шухăшласа кăларнă. Ун чухне массăллă информаци хатĕрĕсем Гварди хăйăвне „Георгий” ят панă. Георгий хăйăвне Çĕнтерÿ кунĕ умĕн тĕнчери нумай çĕршывра тÿлевсĕр параççĕ. Ăна çакса çÿрени çын Тăван çĕршывăн Аслă вăрçинчи аслашшĕсемпе кукашшĕсен паттăр ĕçĕсемпе мухтаннине пĕлтерет. Çветтуй Георгий Победоносец орденне 1796 çулта Кĕтерне патша хушăвĕпе çирĕплетнĕ. Унăн тытăмĕнче хальхи вăхăтрине аса илтерекен хăю та пулнă. Орденпа вăрçă вăхăтĕнчи паттăр ĕçсемшĕн чысланă. Вăл çар награди шутланнă. Георгий хăйăвĕн хура-хĕрлĕрех сарă тĕсĕ Российăра паттăрлăх тата мухтав палли пулса тăнă. Çулсерен ноябрĕн 26-мĕшĕнче Георгий хĕресĕн кавалерĕсен кунне паллă тунă. Тĕп уяв II Екатерина вăхăтĕнчен пуçласа Хĕллехи керменте (Зимний дворец) иртнĕ. Юлашки хут орден уявне 1916 çулта палăртнă. Тăван çĕршывăн Аслă вăрçи вăхăтĕнче вырăс çарĕн йăли-йĕркине тĕпе хурса 1943 çулхи ноябрĕн 8-мĕшĕнче виçĕ степеньлĕ Мухтав орденне çирĕплетнĕ. Унăн статусĕ Георгий хĕресне çывăх тăнă. Каярахпа Георгий хăйăвĕпе ытти медальпе значока илемлетме пуçланă. Унтан СССРта Çветтуй Георгий Победоносец орденăн хăйăвне аса илтерекен Гварди хăйăвĕ тухнă. Унпа салтаксене Тăван çĕршыв умĕнчи тава тивĕçлĕ ĕçсемшĕн чысланă. Çак хăюпа Мухтав орденĕн колодкине сăрнă. 1992 çулхи мартăн 2-мĕшĕнче РСФСР Верховнăй Совечĕн Президиумĕн Указĕпе Георгий орденне тата Георгий хĕресне чĕртсе тăратма йышăннă. Çĕнтерÿ кунĕ умĕн валеçекен Георгий хăйăвне Гварди хăйăвĕ тесен тĕрĕсрех-тĕр, мĕншĕн тесен вăл хĕрлĕрех сарă тĕслĕ. Хура тата ылтăн тĕссем, Çветтуй Георгий орденĕн хăйăвĕн тĕсĕсем Россия Геральдикинче Георгий Победоносец патне çывăха та пымаççĕ. Мускавăн авалхи гербĕ çинче ăна, кăвак плащ тăхăннăскере, шурă лаша утланнăскере хĕрлĕ уйра сăнланă. Россия триколорĕ ĕнтĕ шăпах Çветтуй Георгийĕн Геральдика тĕсĕсем. Паянхи хăю хура тата хĕрлĕ сарă тĕслĕ. Хĕрлĕ сарă тĕс – вут-çулăм, хура – тĕтĕм паллисем. Икĕ çак тĕс пĕрле çарти паттăрлăха тата мухтава пĕлтерет. Массăллă информаци хатĕрĕсен материалĕсем тăрăх. Читайте нас в © 2020 Сайт издания "Аургазă хыпарçи" Администраци çырулла килĕшÿ парсан çеç сайтри информацин копине тума юрать

Республикăри ача-пăча клиника больницин реабилитаци центрӗ пулать, тесе пӗлтернӗ «Татар-информ» ИА корреспондентне больницăн тӗп тухтăрӗ Р.Шавалиев. Хальхи вăхăтра центр валли çӗр лаптăкӗ хатӗрлеççӗ. Тӗп нерв системин функцийӗ пăсăлнă пациентсен уйрăмӗнче паянхи кун больницăн кашни пиллӗкмӗш пациенчӗ реабилитаци иртет. Ачасем унта Тутарстанран кăна мар, кӳршӗллӗ Ульяновск, Киров, Самар облаçӗсенчен, Марий Элпа... Республикăри ача-пăча клиника больницин реабилитаци центрӗ пулать, тесе пӗлтернӗ «Татар-информ» ИА корреспондентне больницăн тӗп тухтăрӗ Р.Шавалиев. Хальхи вăхăтра центр валли çӗр лаптăкӗ хатӗрлеççӗ. Тӗп нерв системин функцийӗ пăсăлнă пациентсен уйрăмӗнче паянхи кун больницăн кашни пиллӗкмӗш пациенчӗ реабилитаци иртет. Ачасем унта Тутарстанран кăна мар, кӳршӗллӗ Ульяновск, Киров, Самар облаçӗсенчен, Марий Элпа Чăваш Енрен те килеççӗ. Мускавпа Ашхабадран та çемьесем пур. Медиксем каланă тăрăх, ДЦП - приговор мар. ТР Президенчӗ Рустам Минниханов уйрăма парнеленӗ «Локомат» роботлă аппарата уйрăмах мухтаççӗ. Вăл хаклă, анчах чи кирлӗ аппарат. Ачан кашни шăмă сыппи çине датчик çирӗплетеççӗ, вăл кăтартать те пепке мӗнле тăрăшса хăнăхусем тунине. Занятисем ку аппарат çинче çур сехет пыраççӗ. Сывлăха кура нумайрах та пулаççӗ. Республика ача-пăча клиника больницине лекнӗ кирек мӗнле çивӗч патологиллӗ ача та кунта реабилитаци иртме пултарать. Профильлӗ тухтăр малтан унăн халне стабилизацилет, унтан мультидисциплинарлă команда сиплеме пуçлать.

(Ирина Трифонова. Сăнӳкерчӗк Константин Малышевăн). Октябрӗн 1-мӗшӗнче Хусанти Туслăх Çуртӗнче вырнаçнă Нумай нациллӗ вырсарни шкулӗн чăваш уйрăмӗ вӗренӳ çулӗ пуçланнине палăртрӗ. Çак тӗллевпе унта нумай çын пуçтарăнчӗ. Вырсарни шкулӗн чăваш уйрăмӗн директорӗ Сильвия Чаркина хăйсен ӗçӗпе туллин паллаштарчӗ. Чăваш çамрăкӗсен «Асамат» организацийӗн активисчӗсемпе пӗрле вӗсем анлă видеосюжет хатӗрленӗ. Вырсарни шкулӗн... ❮ ❯ (Ирина Трифонова. Сăнӳкерчӗк Константин Малышевăн). Октябрӗн 1-мӗшӗнче Хусанти Туслăх Çуртӗнче вырнаçнă Нумай нациллӗ вырсарни шкулӗн чăваш уйрăмӗ вӗренӳ çулӗ пуçланнине палăртрӗ. Çак тӗллевпе унта нумай çын пуçтарăнчӗ. Вырсарни шкулӗн чăваш уйрăмӗн директорӗ Сильвия Чаркина хăйсен ӗçӗпе туллин паллаштарчӗ. Чăваш çамрăкӗсен «Асамат» организацийӗн активисчӗсемпе пӗрле вӗсем анлă видеосюжет хатӗрленӗ. Вырсарни шкулӗн пурнăçӗ куç умӗнче йӗркеленсе, аталанса пырать темелле, çулталăк тăршшӗпе тӗрлӗ мероприяти иртнине асăрхатăн. Çапах та вӗсем илсе пыракан ӗç çав таранччен пӗлтерӗшлӗ та анлă пулнине халӗ тата та лайăхрах курма пулчӗ. Республика, хула шайӗнчи пӗр мероприятирен те юлмаççӗ шкула çӳрекен кӗçӗн тата аслă классенче вӗренекен атьсем. Çулталăк тăршшӗпе Туслăх Çуртне кам кăна килсе каймасть-ши? Ют çӗршыв делегацийӗсене кӗтсе илнӗ çӗре пӗрре мар хутшăннă пирӗн ачасем. Пӗлтӗрхипе танлаштарсан, кăçал вӗренӳ çулне уçнă çӗре ЧНКА канашӗн пайташӗсем, хула çыннисем ытларах килни савăнтарать. Ачасемпе педагогсене уявпа саламлама ТР ЧНКА Ӗçтăвкомӗн председателӗ Владимир Иванов, Хусанти П.Хусанкай ячӗллӗ ЧНКЦ ертӳçи Валерий Казаков, «Сувар» хаçат редакторӗ Константин Малышев, Нумай нациллӗ вырсарни шкулӗн директорӗ Майя Хухунашвили килчӗç. Чăваш Енрен те пӗр хăна пурччӗ - «Хавал» чăваш ачисемпе çамрăкӗсен лагерӗн йӗркелӳçисенчен пӗри - Игорь Алексеев. Владимир Иванов ачасемпе вӗрентекенсене çитес вӗренӳ çулӗнче ăнăçу сунса тăван чӗлхен кирлӗлӗхӗ, вăл пирӗн культура никӗсӗ пулнине палăртрӗ. Валерий Казаков та нумай ырă сăмах каларӗ. Паянхи кун ăна хăй пӗрремӗш хут шкула кайнине аса илтернӗ иккен. Чăвашла кăмăл ыйтнă пекех лайăх калаçайманнишӗн кулянса шӳтлесе хăйне те пӗрремӗш класа илме ыйтрӗ. Çакăнтан вӗренсе тухнисем нихăçан та тепӗр халăх çыннине кӳрентермессине шаннине пӗлтерчӗ. Майя Хухунашвили сăмахӗсемпе, чăвашсем чи активлисен шутӗнче. Вырсарни шкулӗн ӗçӗпе паллаштарса вăл халăхсен туслăхӗн никӗсӗ пулнине палăртрӗ. Чăваш уйрăмне вырсарни шкулӗ ирттерекен мероприятисене хутшăннăшăн тав турӗ. Вӗсене Грузи халăхӗн уявне хутшăнма та чӗнчӗ. Ырă сăмахсем калакансем йышлăн пулчӗç. Çав тери ырă атмосферăра иртрӗ уяв. Шкулăн мухтанмалли вара нумай. Çакăнта çӳрекен ачасем юрă-ташă искусствинче те, спортра та, обществăлла ӗçсенче те палăрма ӗлкӗрнӗ. Куракансене çак кун София Чаркина «Асамат кӗперӗ» юрра парнелерӗ, Тӗнче чемпионачӗн бронза призерӗ, Тутарстанпа Чăваш Ен чемпионӗ Егор Елисеев ката кăтартрӗ. «Асамат» ушкăн хӗрӗсем çӗнӗ ташăпа паллаштарчӗç. Сильвия Чаркина килнисене пурне те хăйсен ачисене шкула илсе килме ыйтрӗ. Паллă ӗнтӗ, нумайăшӗ тăван чӗлхене килте вӗрентмест. Сăлтавӗсем кашнин хăйӗн. Ку чухне, ман шутпа, ашшӗ-амăшӗсемпе çутӗç калаçăвӗсем ирттерни усăллă пулӗ. 25-35 çулсенчи ашшӗ-амăшӗсем хăйсем те-ха чӗлхе кирлӗлӗхне пит ăнланса илеймеççӗ. Урăхла пулсан, ачисене вӗрентесси пирки ыйту çуралмӗччӗ. Культура, истори пирки кăшт та пулин пӗлниех тăван халăхпа мăнаçланас туйăма вăратать. Çавăнпа çӳремелле вырсарни шкулне: вырăнӗ лайăх, илемлӗ, хăтлă, ачасем валли мӗн кирлӗ - йăлт пур.

Хура хурлăхан. Шотландири тĕпчев институчĕн ăсчахĕсем ăна тĕнчери чи усăллă çырла тесе палăртнă. Мĕншĕн тесен вăл, ытти улма-çырлапа танлаштарсан, тĕрлĕ витаминпа, минералпа, антиоксидантпа пуянрах. Унра С витамин нумай /апельсинран 4 хут ытларах/. Унсăр пуçне хура хурлăханра антоцианин пигменчĕ пур. Тухтăрсем палăртнă тăрăх, вăл чĕре чирĕсенчен, диабетран, усал шыçăран сыхланма пулăшать. Хура çырла. Çак çырлан усăлăхĕ пирки нумай калаçма пулать: вăл куç çивĕчлĕхне те ÿстерет, ăс-тăна та çирĕплетет, холестерин шайне те чакарать, усал шыçăран та сыхланма пулăшать. АПШ ăсчахĕсем çирĕплетнĕ тăрăх, хура çырла нерв клеткисен çĕнелес ĕçне хăвăртлатать. Шур çырли. Унран хатĕрленĕ сĕткен организма инфекцисенчен сыхлать: вируссемпе бактерисем аталанаймаççĕ. Шур çырли гриппа кĕрешме, язвăран сыхланма пулăшать. Унсăр пуçне вăл шăлшăн усăллă. Израиль тухтăрĕсем çакна тĕпчев ирттернĕ хыççăн палăртнă, кайран ятарлă шăл пăсти шухăшласа кăларнă. Хăмла çырли. Çак çырлара калори сахал. Унри гликеми индексĕ ытти улма-çырларан пĕчĕкрех. Çапла майпа организмри сахăр шайне ытла ÿсме памасть. Хăмла çырли диетăна пăхăнакансемшĕн те питĕ усăллă. Йĕплĕ хурлăхан. Унра С витамин тата кали нумай: юн пусăмне кирлĕ шайра тытма пулăшать. Анчах шăл çирĕп мар тăк ку çырла сирĕн валли мар. Мĕншĕн тесен йĕплĕ хурлăханри йÿçек шăл эмальне аркатать. Хура хăмла çырли. С витаминсăр пуçне Е витаминпа пуян çырла. Вăл чĕрешĕн усăллă. Çырлари фоли йÿçекĕ амăшĕ пулма хатĕрленнĕ хĕрарăмсемшĕн пĕлтерешлĕ. Пăçина. Унра хура хурлăханри пекех антоцианин нумай. Çак çырла иммунитет çирĕплетет. Тĕлĕнмелле те, унра, хура çырлапа шур çырлипе танлаштарсан, антиоксидант 2 хут нумайрах. Анчах пăçинана тупма çăмăл мар. Ун вырăнне аптекăран экстракт туянма юрать. https://vk.com/@mol_gazeta-chi-usll-yrlasem Читайте нас в © 2020 Сайт издания "Сута сул" Копирование информации сайта разрешено только с письменного согласия администрации.

Аслă Константин I (272—337) Мульви кĕперĕ патĕнче çĕнтернĕ хыççăн август пулса тăнă (312), преториансенсене саккунран кăларнă, Рим империн тухăç территорин тытăмçипе — Лицинипе — вăрçнă. Христианлăха Рим империнче тĕн чăтăмлăхĕ пирки йышăннă Милан эдикчĕ (313) хыççăн хĕсĕрлеме пăрахнă. Константин астулра чухне чиркĕве налуксенчен хăтармалли, чурасене тата тĕрмене хупнă çынсене хӳтĕлекен, хĕрес çине пăталаса вĕлерессине тата гладиатор çапăçăвĕсене чаракан саккунсене йышăннă. Христиан юхăмĕнче пĕрремĕш хĕçпăшаллă хирĕçӳ (317): Константин çарĕ Африкăра донатистсемпе циркумцеллионсене хăваласа çӳрет. Хунну Китай тĕп хулине — Лоян — ярса илнĕ (311), çĕнĕ тĕп хула — Чанъань — çаплах парăннă (316), Цзинь династийĕ килĕн юлашкисем кăнтăр-тухăçалла тарнă, унта Тухăç Цзинь йĕркеленĕ (317—420). Индин кăнтăр енче паллавсем патшалăх туса хунă (315—898)[1][2]. КультураПравить 310-мĕш çулсен варри — палестинцец сăв. Иларион пушхирте сăв. Антонипе тĕлпулнă, Палестинăна таврăнсан, Палестинăри пĕрремĕш ютшăнакан пулса тăнă. АсăрхавсемПравить ^ Алаев Л. Б. Южная Индия. Общинно-политический строй VI—XIII веков. — М.: Институт востоковедения РАН, 2011. — ISBN 978-5-89282-469-9

Пушкăрт патшалăх университечĕн Çтерлĕри филиалĕн тутар тата чăваш филологи кафедрин преподавателĕсем Л.А. Афанасьева тата çак йĕркесен авторĕ Раççейри фундаменталлă тĕпчев фончĕн гранчĕпе усă курса июль уйăхĕн 30-мĕшĕнче Çтерлĕ районĕнчи Косяковка чăваш ялĕнче ăслăлăх экспедицийĕнче пулчĕç. Экспедици ушкăнне ял çыннисем библиотекăра çав тери ăшшăн кĕтсе илчĕç. Проект тăрăх преподавательсем туй йăли-йĕркин лексикипе юрри-такмакне, хĕр йĕррине, каччăпа хĕре пил панă сăмахсене çырса илчĕç, илемлĕ ташă-юрăпа, чăваш тумĕпе тата капăрлăхсемпе паллашрĕç. Ял çыннисем каласа панă тăрăх, Косяковкăра пурăнакан чăвашсем Шупашкар енчен 1886 çулта куçса килнĕ. Косяковкăсем - Пушкăрт Республикинче пурăнакан, «Сурхури» йăли-йĕркине тытса пыракан тури чăвашсем. Халăхăн ăс-пурлăх хавалĕ чĕлхере, кĕвĕ-çемĕре, сăмахлăхра, тĕрĕ-эрешре, тум-тирте сыхланса юлнă. Косяковкăсем ырă йăла-йĕркене çирĕп тытса паянхи кунччен упраса хăварма пултарнă, çĕр çинчен çухалма паман. Ялти кашни килĕре тĕрĕллĕ чăваш тумĕ е урăхла илемлетнĕ шурă кĕпе пур. Çак тĕлĕнмелле пуянлăха упраса хăварни тата аталантарса пыни халăх пуласлăхĕшĕн пысăк пĕлтерĕшлĕ. Ăруран-ăрăва ÿстерсе пынă илемлĕх мулĕ хальхи ăстасемпе ÿнерçĕсене те илĕртет. Шел пулин те, пуян кун-çуллă чăвашсене ялта клуб пулманни питĕ кулянтарать. Эпир, ăслăлăх экспедицийĕн пайташĕсем, çак ялта пурăнакан Мария Николаевна Яковлевапа Ирина Григорьевна Белова аслă ăрури çынсене, Федор Иванович Павлов купăсçа, Максим Николаевпа Виктория Данилова çамрăксене, Светлана Анатольевна Привалова библиотека ĕçченне экспедици ĕçĕнче пулăшса пынăшăн тав тăватпăр. Лариса КОРОТАЕВА, филологи наукисен кандидачĕ. Çтерлĕ хули. Читайте нас в © 2020 Сайт издания "Урал сасси" Копирование информации сайта разрешено только с письменного согласия администрации.

Спас районӗнчи Чăваш наципе культура центрӗн председательне ӗнер альтернативăсăр суйларӗç. Çак должноçра ӗçлеме Валентина Якличевасăр пуçне урăх çынна район администрацийӗ те, чăвашсен пухăвӗ те сӗнесшӗн пулмарӗç. Районта пирӗн халăх çыннисем сахалăн пурăннипе Пăлхар чăвашӗсен темле пысăк мероприятисем йӗркелеме майсем çук, çапах та Яшпашел ялӗнчи шкулта чăвашла вӗрентме пуçланăранпа чӗлхе тата... ❮ ❯ Спас районӗнчи Чăваш наципе культура центрӗн председательне ӗнер альтернативăсăр суйларӗç. Çак должноçра ӗçлеме Валентина Якличевасăр пуçне урăх çынна район администрацийӗ те, чăвашсен пухăвӗ те сӗнесшӗн пулмарӗç. Районта пирӗн халăх çыннисем сахалăн пурăннипе Пăлхар чăвашӗсен темле пысăк мероприятисем йӗркелеме майсем çук, çапах та Яшпашел ялӗнчи шкулта чăвашла вӗрентме пуçланăранпа чӗлхе тата культура лару-тăрăвӗ Спасски районӗнче кăштах улшăнчӗ. 2008-мӗш çулта пуçлаççӗ кунта çӗнӗрен чăвашла вӗрентме. 2014 çулта Президент програмипе çӗнӗ клуб туса пани те яшпашелсен кăмăлне çӗклет. Çавăнпа та вӗсем шкул çитӗнӗвӗсем çинчен доклад тăвакан завучран Лада Сусаринăран чăваш чӗлхи кружокне аслă çулти çынсемшӗн те йӗркелеме ыйтрӗç. Валентина Якличева вара хăйӗн отчетӗнче виçӗ çул хушшинче туса ирттернӗ ӗçсем çинчен каласа пачӗ. Кунта сăмах ытларах вăл йăмăкӗпе пӗрле йӗркеленӗ «Çеçпӗл» ансамбль тӗрлӗрен конкурссемпе фестивальсене тата уявсене хутшăнни çинчен пычӗ. Йывăрлăхсем те çук мар. Вӗрентӳ сферинче тăрăшакан чăваш центрӗн хастарӗсен культурăна аталантарас пӗлӳсене ӳстерес тӗллевпе ирттерекен семинарсемпе курссене хутшăнма май çук. Вӗсем вырăнне унта чăваш халăх пултарулăхӗпе пач çыхăнман культура тытăмӗнчи специалистсем каяççӗ. Чӗннӗ çӗре - уявсене е пухусене - кайкалама та укçа-тенкӗ енчен пулăшакан çук, ЧНКЦ председателӗн ытларах чухне хăй шутӗнчен тăкакланма тивет. Ку ӗçре пулăшма районти Культура управленийӗн пуçлăхӗ Ф.Ш.Низамов шантарчӗ. Пуçлăхсен тата хăнасен сăмахӗсем тăрăх В. Якличева хăйӗн тивӗçӗсене пӗтӗтмпех пурнăçланă, тăрăшса ӗçленӗ, çавăн пек малашне те пултăр тесе ЧНКЦ ертӳçин вырăнне каллех ăна суйласа лартрӗç. Халăх та хăй те питӗ кăмăллă юлчӗ. Уйрăмах концерт номерӗсемпе.

Районта пурăнакансем театр фестивалĕнче туяннă кăмăл-туйăмсене манса ĕлкĕреймерĕç, çĕнĕ пултарулăх проекчĕ — Пушкăртстан Республики 100 çул тултарнине чысланă «Пушкăртстанра тунă» ял тăрăхĕсем, район центрĕн организацийĕсемпе предприятийĕсем хушшинчи илемлĕ хăйпултарулăхĕн муниципаллă конкурсĕ пуçланнă. Конкурс Пăслăк ялĕнчи нумай функциллĕ культура центрĕнче пуçламăш илнĕ. Район администрацин культура комитечĕн председателĕ Елена Арефьева конкурсăн символне — штандартне Пăслăк ял тăрăх ял Совечĕн пуçлăхне Юрий Васильева уявла лару-тăрура тыттарнă. Уявла церемони хыççăн ял тăрăх организацийĕсем курма килнисем тата жюри умне хитре концерт номерĕсем тăратнă. Фойере ал ĕçĕсен пултарулăх ĕçĕсен выставкине йĕркеленĕ. Концерт «эстафети» пĕр ял тăрăхĕнчен тепĕр ял тăрăхне штандарт куçарса марафон евĕр малалла пырĕ. Концертсене килĕр тата хăвăр ĕçтешĕрсемпе пĕр ял çыннисене хавхалантарăр. Ирина МИХАЙЛОВА. Читайте нас в © 2020 Сайт издания "Сута сул" Копирование информации сайта разрешено только с письменного согласия администрации.

Çтерлĕпуçĕнчи 2№ вăтам шкулта Тăван чĕлхе кунĕнче вырăс, пушкăрт, тутар тата чăваш чĕлхипе диктант çыртăмăр. Çтерлĕпуçĕнчи 2№ вăтам шкулта Тăван чĕлхе кунĕнче вырăс, пушкăрт, тутар тата чăваш чĕлхипе диктант çыртăмăр. Ман шутпа, паянхи кун çак мероприяти тăван чĕлхене упраса хăварас, ăна аталантарас ĕçре питĕ пысăк витĕм кÿрет. Вăл асра юлмалли кун та, мĕншĕн тесен вырăнти шкул тата ача садĕнче ĕçлекен, чăвашла калаçакан вĕрентекенсемпе воспитательсене пĕр çĕре пуçтарчĕ. Ыттисенчен уйрăлса тăма пуçа тенкĕллĕ масмаксем çыхрăмăр. Атте-анне пехилленĕ чĕлхене манманшăн хамăр ачасем пекех савăнтăмăр. Шкул пĕтерни 30 çул ытла иртнĕ пулин те сас паллисене тĕрĕсех çыратпăр-ха. Пурин ĕçне те «4» тата «5» паллăсемпе хак пачĕç. Пирĕн, аслисен, кулленхи пурнăçра хамăрăн чĕлхене ачасене те ăша хывтарма тăрăшмалла. Ĕлĕк чăваш хăйĕн чĕлхинчен вăтаннă, çав шутра эпĕ те. Халĕ вара манăн пуçа çĕклесе «эпĕ чăваш» тесе хыттăн калас килет. Çтерлĕпуç тăрăхĕнче чăвашсем йышлă пурăнмаççĕ - 500 яхăн çын çеç. Анчах эпир те хамăр çинчен ас илтерсех тăратпăр. Тĕрлĕ уявсенчен айккинче тăрса юлмастпăр, ытти халăхсемпе хутшăнса хамăрăн юрă-ташăсене, вăйăсене, йăла-йĕркесене кăтартса паратпăр. Çакă пурте хамăртан килет, тулли пурнăçпа пурăнма, мăн асатте-асаннесен ырă енĕсене малалла тăсма пире никам та чармасть. Ирина ПЕТРОВА, Çтерлĕпуçĕнчи 2№ шкул вĕрентекенĕ. Читайте нас в © 2020 Сайт издания "Урал сасси" Копирование информации сайта разрешено только с письменного согласия администрации.

Иван Займуков Кулăшла калав Халь эп утмăл икĕ çулта. Ку тарана çитсе сывлăх пирки шухăшламанччĕ, иккĕленменччĕ. Таçтан муртан-çке ман карчăк «Здоровье» журнал тупса пынă та:— Ме-ха, — тет, — çакна вула. Кулкаласа карчăк çине пăхса илтĕм, вăл кăтартнă «Минус минуты и годы» статьяна вулама тытăнтăм. Ак тамаша! Унта каланă тăрăх, çын кашни пирус е сигарет туртмассерен хăй ĕмĕрне пилĕк минут е унтан ытларах чакарать. Кĕскетет, эппин. Вăт япала-а! Ĕнени-ĕненми тепĕр хут вуласа тухрăм та... тытăнтăм шутлама. Каларăм-çке, эпĕ халь утмăл иккĕре тесе. Вуниккĕре табак туртма пуçланă. Апла пулсан шăпах аллă çул хушши ăша йӳçĕ тĕтĕм ярса тĕтĕретĕп. Пастай-ха, пастай. Кунне эпĕ пĕр пачка туртса яратăп. Çулталăкра миçе кун-ха? Ă-хă, ă-хă, виççĕр утмăл пилĕк кун, тейĕпĕр, унтан мăшăр кунлă кунсем тата... Чим-ха, чим, калама çук кăсăк япала пулса тухать мар-и? Шӳтшĕнех тесе хутпа кăранташ тытса лартăм. Ай, мекешлентĕм!.. Курăр-ха, курăр! Эпĕ, паян куна çитсе, 18262 пачка пирус туртса янă. Çирĕме хутласан 365240 пирус пулать вăл. Кашни пирусĕ хам пурнăçăн 5 минутне кĕскетнĕ пулсан... виççĕр утмăл пилĕк пин те икçĕр хĕрĕхе пиллĕке хутлатпăр та... 1826200 минут пулать е 30436 сехет, е 1268 кун, е 42 уйăх... Апла эпĕ пĕтĕмпе виçĕ çулталăк та уйăх таран хамăн пурнăçăма кĕскетнĕ. Ăт, тĕнче-е! Ку пĕрре. Тепĕр енчен, укçа тĕлĕшĕпе шутласан... Калăпăр, кашни пачкишĕн, шăрпăкĕпе пĕрле, вунпилĕкшер пус тӳленĕ тейĕпĕр. 18262 пачкăна вунпиллĕке хутласан икĕ пин те çичçĕр вăтăр тăхăр тенкĕ те вăтăр пус пулать. 2739 тенкĕ! Тата тепĕр япала шутласа пăхăпăр. Калăпăр, кашни уйăхра çĕршер тенкĕ ĕçлесе илес пулсан та, хам пурнăçа кĕскетнĕ виçĕ çул та ултă уйăхра тата тăватă пин те икçĕр тенкĕ ĕçлесе илнĕ пулăттăм. Тĕтĕмпе вĕçтерсе янă тата ĕçлесе илес укçана пĕрлештерсен... Э-хе-хе-хей! Çичĕ пине яхăн пулать мар-и?! Ара, капла эпĕ тахçанах «Жигули» туянса яма, сухала каçăртса пырса карчăка пин-пин çухрăм таран катаччи чуптарма пултарнă-çке! Туртаканни эпĕ кăна мар вĕт-ха. Эй, миçе «Жйгули» чупмалла ялта паянхи куна! Шутласан-шутласан минресех кайрăм. Хăнăхнă йăлапа аллăм йăпăр-япăр чăмрĕ кĕсьене — пирус патне. Ха, пирус çук. Унта ухтартăм, кунта — çук та çуках. Тухрăм та чупрăм лавккана. Пирус патне. Ара, çавна мăкăрлантарса ярсанах пуç лайăхрах ĕçлеме тытăнать пек... https://chuvash.su/lib/haylav/2283.html Читайте нас в © 2020 Сайт издания "Сута сул" Копирование информации сайта разрешено только с письменного согласия администрации.

Форум ноябрĕн 11-12-мĕшĕсенче Владимир Путин майра йышăннă указĕпе çирĕплетнĕ «Культура» наци проекчĕн йĕркипе иртет. Тĕнчипе паллă «Узорица», «Мерема», «Живая земля», Олена Уутай Подлужная, Отава ё, Алаш, Zaman, HAUA, Handuhas, «Аргымак», «Йатаган» этнос коллективĕсем килнĕ. Асăннă проект Пушкăртстан Республикин Пуçлăхĕн грантне тивĕç пулнă. Проект ертÿçи ПР драматургипе режиссура центрĕн директорĕ Алия Яхина шучĕпе «Мусафир» этнос музыка культурине аталантарма вăй паракан лайăх вĕренту площадки пулса тăмалла. Этнос музыки уникаллĕ шутланать, пĕр е тепĕр халăх культурин кодне халăх инструменчĕсем урлă илтме пулать. Проект программи тулăх — музыка конференцийĕ, мастер-классем, семинарсем, тин çеç вĕренекен музыкантсем валли off-программа… Мероприяти партнерĕ — Раççейри пĕртен-пĕр этнос музыкин професси премийĕ «Russian World Music Awards». ПР драматургипе режиссура центрĕн директорĕ Алия Яхина Пушкăртстана Раççей тата ют çĕршыв эксперчĕсем килнине пула пушкăрт музыканчĕсем валли музыка ротаципе контрактсем тума, турсене, фестивальсене хутшăнма майсем уçăлаççĕ. «Башинформ» ИА материалĕсем тăрăх. Уçă çăлкуçсенчен илнĕ сăнÿкерчĕк. #нацпроектыБашкортостана Читайте нас в © 2020 Сайт издания "Сута сул" Копирование информации сайта разрешено только с письменного согласия администрации.

5535Тӗнче тытӑмӗ 1273Чӗрӗ япала — Чӗрӗ мар япала 823Вӑхӑт — Талккӑш 761Ырӑ — Усал 568Сӑмах — Чӗнменлӗх 560Ирӗклӗх — Кирлӗлӗх 515Пулӑм — Ӑнтлӑх 437Телей — Асап 310Тытӑм — Хапа 171Ку тӗнче — леш тӗнче 117Юрату — Курайманлӑх 3244Ҫын, халӑх 410Чӑвашсем — Ытти халӑхсем 404Хӑвӑн — Ҫыннӑн 305Пуянлӑх — Чуханлӑх 267Ӑс — Ухмахлӑх 207Ырӑ енсем — Ҫитменлӗхсем 204Сывлӑх — Чир-чӗр 166Пӗлӳ — Пӗлменлӗх 133Тӗн — Тӗшмӗш 129Илемлӗх — Нӗрсӗрлӗх 114Пӗчченли — Ушкӑнли 112Чеелӗх — Айванлӑх 107Хуҫа — Тарҫӑ 82Тӳрӗлӗх — Вӑрӑ 74Чӑнлӑх — Суялӑх 71Килӗшӳ — Харкашу 69Мухтанчӑклӑх — Сӑпайлӑх 57Тӗрӗслӗх — Йӑнӑш 56Чыслӑх — Чыссӑрлӑх 53Хӑюлӑх — Хӑравҫӑлӑх 52Сӑваплӑх — Ҫылӑх 51Туслӑх — Тӑшманлӑх 35Айӑплӑх — Айӑпсӑрлӑх 28Салтак — Таркӑн 27Вӑй — Вӑйсӑрлӑх 22Шанчӑк — Шанчӑксӑрлӑх 9Ӗненӳ — Иккеленӳ 2536Кил-йыш 481Арҫын — Хӗрарӑм 438Тутӑ — Выҫӑ 432Атте-анне — Ача-пӑча 389Тӑван ҫӗр — Ют ҫӗр 327Ҫамрӑклӑх — Ватӑлӑх 243Каччӑ — Хӗр 123Авланасси — Качча каясси 103Йӑла-йӗрке 1431Ӗҫ-хӗл 713Ӗҫченлӗх — Кахаллӑх 449Паракан — Илекен 59Килен — Каян 52Ӗҫлекен — Ҫиекен 44Выртан — Ҫӳрен 35Куран — Курман 28Ӗҫ тӗллевӗсем — Ӗҫ хатӗрӗсем 28Шыракан — Тупакан 23Аптраман — Аптракан 1030Пулӑмсен ҫыхӑнӑвӗ 191Сӑлтав — Сӑлтав хыҫҫӑнхи 123Йӗркелӗх — Ӑнсӑртлӑх 102Пуҫӗ — Вӗҫӗ 83Пысӑк — Пӗчӗк 76Лайӑх — Начар 60Пӗр — Темиҫе 54Ҫӗнни — Кивви 51Май килни — Чӑн пурри 49Инҫет — Ҫывӑх 36Ансат — Кӑткӑс 36Сахал — Нумай 32Пӗр — Терлӗ 30Пӗр япаласӑр тепӗр япала пулни — Пӗр япаласӑр тепӗр япала пулманни 27Пӗри — Тепри 26Кирлӗ — Кирлӗ мар 20Пӗр — Пӗтӗм 20Пӗр япалапа тепӗр япала килӗшсе тӑни — Пӗр ялалапа тепӗр япала килӗшсе тӑманни 14Анаталла — Тӑвалла

Массăллă хыпар хатӗрӗсем пӗлтернӗ тăрăх, Таиланд çӗршывӗнче слонсем машинасене чарса улма-çимĕç çаратнă. Хуа Хин курорт хули çумӗнче ананас турттаракăн виçӗ тонналлă грузовика слонсем чарнă. Пысăк аçа çула хупланă вăхăтра ытти слонсем кузовран хобочӗсемпе ананассене сӗтӗрме тытăннă. Водитель машинине хускатсанах аçа кабинăна хобочӗпе çапнă. Водитель машинăра пӗччен кăна мар, арăмӗпе тата... ❮ ❯ Массăллă хыпар хатӗрӗсем пӗлтернӗ тăрăх, Таиланд çӗршывӗнче слонсем машинасене чарса улма-çимĕç çаратнă. Хуа Хин курорт хули çумӗнче ананас турттаракăн виçӗ тонналлă грузовика слонсем чарнă. Пысăк аçа çула хупланă вăхăтра ытти слонсем кузовран хобочӗсемпе ананассене сӗтӗрме тытăннă. Водитель машинине хускатсанах аçа кабинăна хобочӗпе çапнă. Водитель машинăра пӗччен кăна мар, арăмӗпе тата пӗчӗк ачипе пулнă. Çарату икӗ сехете тăсăлнă, полицейскисем иртсе кайнă май рейнджерсене чӗнтернӗ. Вӗсем вара вăрăсене хăваласа яма пултарнă. Халь Таиландра тухăç пуçтармалли вăхăт. Çавна кура çулсем тăрăх улма-çырла турттаракан грузовиксем час-часах иртеççĕ.

Унăн йĕркелÿçисем республикăри мордвасен наци-культура центрĕ, Халăхсен туслăхĕн çурчĕ (Уфа хули), район тата Балăклăкуль ял тăрăхĕн администрацийĕсем пулса тăчĕç. Уяв участникĕсене, хăнасене тата куракансене район администрацийĕн пуçлăхĕн заместителĕ Сергей Цуканов, Уфаран килнĕ хăнасем – ПР Госпухăвĕн-Курултайĕн депутачĕ, республикăри мордвасен наци-культура центрĕн председателĕ Юлия Герасимова, ПР Халăхсен туслăх çурчĕн директорĕн заместителĕ Ильшат Сабитов тата ыттисем – саламларĕç. Фестивале Белебей, Бижбуляк, Ермекей, Кăрмăскалă, Стерлитамак, Федоровка районĕсенчи тата Стерлитамак хулинчи ăста купăсçăсем тата художество пултарулăх коллективĕсем пухăнчĕç. Тата, паллах, хуçасем – аургазăсем – хăйсем. Купăс нумаях та пулмасть-ха ял халăхĕшĕн тĕп музыка инструменчĕччĕ, купăсçă вара – ялти чи хисеплĕ çын. Эпĕ астăвасса, 60-70-мĕш çулсенче, тĕттĕмленме пуçласан каччăсем тата хĕрсем урама тухатчĕç. Купăсçă хуткупăс кнопкисене васкамасăр пĕрин хыççăн теприне тиветчĕ. Унтан вăйă-кулă пуçланатчĕ – юрăсем, ташăсем... Çак музыка инструменчĕсĕр пĕр уяв та, пĕр туй та иртместчĕ! Шел пулин те, юлашки çулсенче ялсенче хуткупăс е баян сасси сайрарах та сайрарах илтĕнет. Ырă йăла манăçса пырать, çакă питĕ пăшăрхантарать. Конкурс участникĕсем – пирĕнпе юна¬шар пурăнакан ахаль ял ĕçченĕсем: механизаторсем тата строительсем, электриксем, студентсем, культура ĕçченĕсем... Ÿсĕмĕпе тата профессипе тĕрлĕрен. Вĕсенчен нумайăшĕ музыка училищи тата институт пĕтермен, анчах çуралнăран пулнă таланта, халăх кĕввине питĕ юратнине, тăрăшнине пула чаплă ăсталăха çитнĕ тата итлекенсем хисепленине тивĕçнĕ. Кашни купăсçă хăйне евĕрлĕ, кашни чун-чĕрене хăйне майлă тыткăна илчĕ. Кашни купăсçă-юрăçăна куракансем хĕрÿллĕн алă çупса кĕтсе илчĕç. Вĕсем мордва, вырăс, тутар, чăваш чĕлхипе питĕ нумай юрă, такмак юрларĕç. Куракансем вара юрăсем пурте туслăх тата Çĕр çинчи тăнăçлăх, юратнă çынсем, тăван ял çинчен пулнине куçаруçăсăр та ăнланчĕç... Уява профессиллĕ музыкант, Стерлитамак ху¬линчи „Иркэн” ансамбль руководителĕ Радик Галимзянов уçрĕ. Вăл тÿрех темиçе купăспа тутар кĕввисем каларĕ, тăвăллăн алă çупнине тивĕçрĕ. Иван Комболов (Стерлитамак районĕ), Александр Уткин (Бижбуляк районĕ), Анатолий Юртов тата Владимир Афанасьев (Кăрмăскалă районĕ), Александр тата Надежда Голо¬винсем (Ермекей районĕ) хăйсен музыка инструменчĕсен – баян тата хуткупăс – ылтăн планкисене пĕрин хыççăн тепри пысăк ăсталăхпа янраттарчĕç. Стерлита¬мак хулинчи çамрăк музыкантсем Степан Лобода тата Алмаз Хасанов куракансене уйрăмах хаваслантарса ячĕç. Аургазă купăсçисем Анатолий Матвеев, Владимир Бабичев, Петр Тимофеев, Михаил Тихонов тата Рамиль Мулюков куракансене чуна тыткăнлакан кĕвĕсемпе тĕлĕнтерсе пăрахрĕç. Купăсçăсем хавхалантарса яракан ташă кĕввисем калама пуçласан халăх чăтса тăраймарĕ, нумайăшĕ вырăнтан сиксе тăрса ташша ячĕ. Уява вара çывăхри ялсенчен те çынсем килнĕччĕ. Фестивале творчество коллективĕсем – Чишме районĕнчи „Умарина” тата Стерлитамак районĕнчи „Вастома” халăх фоль¬клор ансамблĕсем – хутшăнчĕç. Хуçасем те – Наумкинти ялти Культура çурчĕн „Килейне” („Хурăн”) ансамблĕ - айккинче юлмарĕç. Вĕсем пурте хăйсен чуна тивекен юррисемпе уява илем кÿчĕç. Çак кунхине кая юлнисем пулмарĕç, купăсçăсем пурте фестиваль дипломĕ тата хаклă пар¬не илчĕç. Эпĕ фестиваль участникĕсенчен пĕринчен, Иван Комболовран, купăс уншăн мĕн пĕлтерни çинчен ыйтрăм. Вăл çапла хуравларĕ: „Хуткупăс – вăл халăх чунĕ! Йывăр чухне – макăрать, савăнăç тăк – юрлать!” Тĕрĕсрех каласа та пулмасть. Çакăн пек фестивальсем час-часрах ирттерсенччĕ. Çитĕнсе пыракан ăру халăх йăлисене, юррисене, кĕввисене манса каймасса çакăн пек мероприятисем лайăх пуçару пулса тăраççĕ. Валерий АЛЕКСЕЕВ. Читайте нас в © 2020 Сайт издания "Аургазă хыпарçи" Администраци çырулла килĕшÿ парсан çеç сайтри информацин копине тума юрать

Республикăри çӗнӗ транспорт çыхăнăвӗ Анат Камăна Çырчаллипе тата Елабугăпа çыхăнтарать. Пӗтӗмпе çак транспорт çыхăнăвӗ 90 километр пулать, тесе пӗлтернӗ Анат Кама районӗпе хулин ертӳçи Айрат Метшин «Татар-информ»агентствăна. Çӗнӗ транспорт çыхăнăвӗн строительстви Кама агломерацине туса хунипе çыхăннă-мӗн. Документ тăрăх, Кама урлă тепӗр кӗпер те хывмалла. - Пирӗн патра промышленность предприятийӗсем нумай... ❮ ❯ Республикăри çӗнӗ транспорт çыхăнăвӗ Анат Камăна Çырчаллипе тата Елабугăпа çыхăнтарать. Пӗтӗмпе çак транспорт çыхăнăвӗ 90 километр пулать, тесе пӗлтернӗ Анат Кама районӗпе хулин ертӳçи Айрат Метшин «Татар-информ»агентствăна. Çӗнӗ транспорт çыхăнăвӗн строительстви Кама агломерацине туса хунипе çыхăннă-мӗн. Документ тăрăх, Кама урлă тепӗр кӗпер те хывмалла. - Пирӗн патра промышленность предприятийӗсем нумай вырнаçнăран паянах çулсем çине пысăк нагрузка тиенни сисӗнет. Çавăнпа ку проект пирӗншӗн çав тери пӗлтерӗшлӗ. Вăл пысăк промышленность аталанăвӗпе, унпа пӗрлех район территорийӗн кăна мар, пӗтӗм республикăн экономикипе çыхăннă, ку вăл нефтехими, нефть тирпейлесси, энергетика, шина производстви,- тенӗ Айдар Метшин.

Лайăш районӗнчи «Кайăк-кӗшӗк комплексӗнче» кайăк грипне кура 3 млн яхăн çăмартапа 528, 5 пин чăхха çунтарса тӗп тунă тесе пӗлтернӗ ТР Министрсен кабинечӗн ветеринари управленийӗн пуçлăхӗ Александр Козлов. Çакăн пек масштаблă чăх грипӗ республикăра пӗрремӗш хут. Аса илтеретпӗр, пӗрремӗш чир вучахӗ Лайăш районӗнчи «Кайăк-кӗшӗк комплексӗнче» пуçланнă. Ун хыççăн чире тата... ❮ ❯ Лайăш районӗнчи «Кайăк-кӗшӗк комплексӗнче» кайăк грипне кура 3 млн яхăн çăмартапа 528, 5 пин чăхха çунтарса тӗп тунă тесе пӗлтернӗ ТР Министрсен кабинечӗн ветеринари управленийӗн пуçлăхӗ Александр Козлов. Çакăн пек масштаблă чăх грипӗ республикăра пӗрремӗш хут. Аса илтеретпӗр, пӗрремӗш чир вучахӗ Лайăш районӗнчи «Кайăк-кӗшӗк комплексӗнче» пуçланнă. Ун хыççăн чире тата 8 вырăнта асăрханă: Нурлат, Ютаза, Рыбно-Слободски районсенче тата Хусанти Советски районӗнче. - Фабрикăсем апрель тата май уйăхӗсенче туса кăларнă продукцине пуçтарса пӗтернӗ. Паян эпир юлашки çăмартасене пӗтеретпӗр. Унсăр пуçне 82 тонна апата тата 13,5 тонна чăх какайне те пӗтернӗ. Хальлӗхе начар продукцинчен хăтăлса пӗтнӗ тесе калама пулать, - тенӗ Александр Козлов.

Çурхи ака-суха ĕçне вĕçлесен йышпа канма аван. Чăвашсем ĕçлеме кăна мар, савăнма та пĕлеççĕ. Акă иртн, канмалли кунсенче Шăмăршă, Патăрьел, Вăрнар, Хĕрлĕ Чутай, Тăвай, Комсомольски, Пăрачкав, Элĕк районĕсенче Акатуйсем кĕрлерĕç. «Сик, тух выляма!» Юхмапа Пăла тăрăхĕнчи Акатуй-Сабантуйра ĕçре палăрнисене, кăçалхипе 70-мĕш хут ĕнтĕ, чысларĕç. Тĕрлĕ отрасльте вăй хуракансем тивĕçлĕ наградăсене Патăрьел райадминистраци пуçлăхĕн Рудольф Селивановăн, ЧР Пуçлăхн Администрацийĕн Пуçлăхĕн Вячеслав Борисовăн, РФ Патшалăх Думин депутачĕн Анатолий Аксаковăн, ЧР Патшалăх Канашĕн Председателн Леонид Черкесовăн тата ытти хăна аллинчен илчĕç «Труд» хуçалăхăн агрономне Юрий Григорьева «ЧР тава тивĕçлĕ агрономĕ» хисеплĕ ят пачĕç. Райадминистрацин социаллă аталанупа туризм ыйтăвĕсемпе ĕçлекен пайĕн тĕп специалистне Марианна Волковăна, ятарлă программăсен пайĕн пуçлăхне Григорий Каллина, опекăпа попечительлĕхĕн тĕп специалистне Татьяна Чылыковăна, Сăкăт ял тăрăхĕн пуçлăхне Леонид Чернова, Р.Санзяповăн хресчен-ĕфермер хуçалăхĕнчи цех ертĕçипе аш-пăша тирпейлекен Ферида Салиховăпа алия Якушевăна ЧР Пуçлăхн Тавĕпе тата алла çыхмалли сехетпе чысларĕç. Экономика кăтартăвĕсен ăмăртăвĕнче «Корма» агрофирма малти вырăна тухнă, «Красное Знамя» тата «Куснар» агрофирма» иккĕмĕшпе виççĕмĕш вырăнсене пайланă. Çурхи ĕçсен пĕтĕмлетĕвĕпе «Исток» агрофирма» (ертуçи Александр Илюткин) 1-мĕш вырăн çĕнсе илнĕ. Хресчен-фермер хуçалăхĕсен хушшинче Александр Петровăн хресчен-фермер хуçалăх, çĕнтернĕ. Çурхи ĕçсенче чи маттур ĕçленĕ трактористсене те чысланă. Вĕсем, Вадим Краснов («Батыревский» хуçалăх), Динар Карнеев (Р.Санзяповăн хресчен-фермер хуçалăхĕ), Николай Матвеев («Исток» агрофирм). Сăмах май, Сергей Артамонов министр Патăрьел районĕн Хисеплĕ гражданинĕ пулса тăнă. Уяв программи «Вăхăт пире суйланă!» театр композицийĕнчен пуçланнă. Унта районти пултарулăх ушкăнĕсем, Тутар патшалăх камерлă хорĕ, «Голден Фреш» шоу-балет тата ыттисем хутшăннă. Акатуйра хăнасем чăваш, ирçе тата тутар наци юрри-ташшипе, йăли-йĕркипе, кухнипе паллашн. Кунтах «Акатуй пики» конкурс иртнĕ «Улах-Аулак» кану вырăнĕнче наци çи-пуçĕн дефиле куравне ирттернĕ. Спорта юратакансем тата сывă пурнăç йркине пăхăнакансем волейбол вăййинче тупăшнă. Пăхаттирсем ирĕклĕ мелпе кĕрешнĕ, алă вăйне виçнĕ. Маçтăрсен хăйсен ал ĕçĕсене ятарлă лапамра сутнă. «Сик, тух выляма!» халăх вăййисем те халăха йышлăн пухнă. Çавăн пекех «Раççей юррисем» фестиваль-марафонăн концерчĕ пулнă. Ăна Раççей халăх артистки Надежда Бабкина ертсе пырать.

Раççей Президенчĕ Владимир Путин çĕршывра тулли мар мобилизаци пуçланнине пĕлтернĕ хыççăн Чăваш Республикин çар комиссарĕ мобилизаци çинчен калакан Хушăва алă пуснă. Унта вăл çара каймалли йыхрав хучĕсене тивĕçнĕ мĕнпур çынна повесткăра палăртнă вăхăтра тата пункта çитме хушнă. Хальлĕхе повестка тата мобилизаци предписанине паман саппасра тăракан офицерсен, прапорщиксен, мичмансен, сержантсен, старшинасен, салтаксен, матроссен вара вăхăтлăха районтан е хуларан тухса кайма юрамасть. Республикăра вăхатлăх пурăнакан саппасри граждансен ялан пурăнакан вырăна çийĕнчех тухса каймалла, мобилизаци предписанийĕнче кăтартнă пунктсене е учетра тăракан çар комиссариачĕсене çитмелле. Юлашки кунсенче мобилизаципе çыхăннă тĕрлĕ суя информаци сарăлма пуçларĕ. Официаллă çăлкуçсене кăна ĕненмелле. Ку хăвăрăн лăпкăлăха та, обществăри лару-тăрăва сыхласа хăварма май парать. Тулли мар мобилизаци пуçлансан Интернетра тĕрлĕ суя информаци сарăлма пуçларĕ. Вĕсенчен пĕри çара каймалли йыхрав хучĕсене патшалăх пулăшăвĕсен порталĕ урлă яраççĕ тени. Чăваш Республикин цифра аталанăвĕпе информаци политикин тата массăллă коммуникаци министрĕ Кристина Майнина пĕлтернĕ тăрăх, çакă тĕрĕс мар хыпар. «Саккунпа килĕшӳллĕн повесткăна çынна хăйне вăл пурăнакан вырăна е ĕçе илсе килсе параççĕ. Урăхла меслет çук», – палăртнă вăл. Чăваш Ен салтакĕсем яланах хăюллăхпа, хастарлăхпа палăрнă. Хальхинче те республика çыннисем мобилизаци ирттернин сăлтавне лайăх анланаççĕ, ăна тивĕçлĕ йĕркелеме хатеррине палартаççĕ. ДМИТРИЙ МОИСЕЕВ: «Мĕн хушнине тăвас пулĕ тесе шутлатăп, хамăр тĕнчене пирĕн хӳтелемелле. Çамрăксен ытларах тесе шутлатăп». АЛЕКСАНДР ЕГОРОВ: «Эпĕ хам питĕ чĕре патне илетĕп вăл япалана, мĕншĕн тесен чăтма май çук вĕт-ха. Вĕсене хирĕç тăмасан пирĕн пата килеççĕ. Çĕршыв хӳтлĕхĕ пирĕн салтаксенче». ВАЛЕРИЙ КЛЕМЕНТЬЕВ: «Вăл кирлĕ, эпир ăна ырлатпăр. Пуçланă ĕçе пирĕн вĕçне çитермеллех». ГЕННАДИЙ МАТВЕЕВ: «Эпир хамăрăн çĕршыва хӳтĕлеме тăмасассăн пирĕншĕн никам та пирĕн пурнăçа çăлма тăрăшмасть. Ваттисем, пĕчĕк ачасем подвалта, пирĕн ларас килмест. Пирĕн çамрăксен лайăх пурăнмалла». Çитес вăхăтра Донецк, Луганск Халăх Республикисенче, Херсон тата Запорожск облаçĕсенче Раççей Федерацийĕн тытăмне кĕресси çинчен референдум та иртмелле. Донбасс халăхне Раççĕй йышне илессине Чăваш Ен çыннисем ырлаççĕ. МИХАИЛ СЕМЁНОВ: «Пирĕн, славян халăхĕсен пĕрле пурăнмалла. Ку референдум кирлĕ вăл, вĕсемшĕн кăна мар, пирĕншĕн те кирлĕ вăл, Раççейшĕн кирлĕ вăл, вĕсем пирĕнпе пурăнас тесессĕн, вĕсен ыйтăвĕ ялан çиеле тухать, вĕсене пирĕн ялан поддерживать тумалла».

Чăваш Ен Пуçлăхĕ Олег Николаев тунтикун ирттернĕ канашлура социаллă пурнăçпа экономика аталанăвĕн кăрлач-çурла уйăхĕсенчи кăтартăвĕсемпе экономика аталанăвĕн министрĕ Дмитрий Краснов паллаштарчĕ. Промышленноç производствин индексĕ 92,2% танлашнă. Çапах ÿкерчĕке хура тĕспе кăна сăнлани те вырăнсăр. Дмитрий Иванович палăртнă тăрăх, çĕртме уйăхĕнчен тытăнса промышленноç ÿсме пуçлани палăрать: кашни уйăхрах кăтартусем умĕнхи уйăхринчен пысăкрах. Çулталăк пуçланнăранпа тиесе ăсатнă продукци калăпăшĕ 190,7 миллиард тенкĕпе танлашнă — пĕлтĕрхи çак тапхăртинчен 6,6% пысăкрах. Ял хуçалăхĕ аван ĕçлет — производство 5% хушăннă. Аш-какай, сĕт, çăмарта туса илесси ÿснĕ. Пухса кĕртнĕ тĕш тырă виçи вара иртнĕ çулхинчен 70% пысăкрах. Строительствăри кăтартусем те мăнаçланмалăх пур. Пурăнмалли 742 пин тăваткал метр çурт-йĕр хута янă — пĕлтĕрхи сакăр уйăхринчен 88% нумайрах. Чăн та, куншăн строительсене кăна тав туни вырăнсăр. Асăннă кăтартура уйрăм çынсем тунă çурт-йĕр калăпăшĕ пысăк — 490 пин тăваткал метр. Ку çулталăк каяллахинчен 6 хут пысăкрах. Çакăнта Олег Николаев çуртсене инвентаризацилес енĕпе тимлĕ пулнин витĕмне курать. Тепĕр енчен, ку енĕпе патшалăх çуртсене газ кĕртессине тÿлевсĕр пурнăçлани те пысăк пулăшу кÿнĕ. Газ кĕртмелли условисенчен пĕри çурта регистрацилесси пулнă вĕт. Вăт, çăмăллăхпа усă курас тĕллевпе нумайăшĕн, çуртне унчченех çĕкленĕ, анчах регистрацилеме васкаман граждансен, пÿрчĕсене «саккунлă» тумашкăн тивнĕ. Сăмахне тăснă май Дмитрий Краснов тулашри суту-илÿ калăпăшĕ пĕчĕкленнине пăшăрханса палăртрĕ. Экспорт пушшех нумай, 25%, пĕчĕкленнĕ, импорт 4,5% çухатнă. Паян экспортăн пысăк пайĕ, 60% — Китая, Казахстана каякан продукци. Пирĕн экспортерсем çавăн пекех Польшăпа, Литвапа, Чехипе, ытти хăш-пĕр çĕршывпа ĕçлеççĕ. Инфляци 10,1% танлашнă. Анчах ку — çулталăкăн малтанхи уйăхĕсен витĕмĕпе пулнă кăтарту. Кайран вара, министр çирĕплетнĕ тăрăх, дефляци туртăмĕ те палăрнă. Ĕç укçине илес тĕк, уйăхри вăтам виçе 39,2 пин тенке çитнĕ. Финанс тата страховани сферисенче шалу уйрăмах лайăх. Ĕç укçин виçипе Шупашкар хули, Йĕпреç, Çĕмĕрле, Красноармейски районĕсем малта.

Тăван çĕршывăн аслă вăрçинче çĕнтернĕренпе 75 çул çитнĕ тĕле эпир темиçе интереслĕ тата анлă сарăлман фактсем илсе кăтартатпăр. Республика фронта 700 пин салтакпа тивĕçтернĕ. Вĕсенчен çурри çеç таврăннă. 1941 çулхи июнь уйăхĕн 22-мĕшĕнче Ĕпхÿри «Ударник» клуб умĕнче митинг иртнĕ. Унта 10 пин ытла çын пухăннă. Пушкăрт парти обкомĕн председателĕ Георгий Дорофеев Германи вăрă-хурахла СССР çине тапăннине пĕлтернĕ. Вăрçăн пĕрремĕш кунĕсенчех пиншер арçын фронта кайма заявлени çырнă. Аллисене хĕç-пăшал тытса çапăçайманнисем вара ĕç çарне çырăннă. Республикăра кĕркуннерен вĕрентÿ занятийĕсем пуçланнă: танксене тĕп тăвакансене‚ автоматчиксемпе пулеметчиксене‚ минометчиксемпе кавалеристсене‚ снайперсемпе связистсене хатĕрлекен уйрăмсем ĕçленĕ. Пĕтĕмĕшле Пушкăртстанри хуласемпе районсенчен фронта 700 пин ытла çын тухса кайнă. Вĕсенчен 300 пине яхăн салтак çапăçу хирĕнче выртса юлнă‚ 50 пинĕ сусăр таврăннă. 200 пин салтакпа офицера орденсемпе тата медальсемпе чысланă Пушкăртстан çыннисем мĕн пур фронтсенче çапăçнă. Вĕсенчен 200 пине яхăн çар çынни паттăрлăхпа хăюлăх кăтартнăшăн орденсемпе медальсене тивĕçнĕ. Çав шутран - 278 Совет Союзĕн Геройĕ. Вăтăр пиллĕкĕшĕ вара Мухтав орденĕн тулли кавалерĕсем. Чи паттăррисен шутĕнче – хăйсен кăкăрĕпе тăшман амбразурине хуплакан Александр Матросов (Учалă районĕ)‚ Миннигали Губайдуллин (Мияки районĕ)‚ Григорий Овчинников (Бирск районĕ)‚ 250 яхăн вĕçев тунă тата Совет Союзĕн Геройĕ ята икĕ хутчен тивĕçнĕ Муса Гареев летчик (Илиш районĕ)‚ рейхстаг куполĕ çине Хĕрлĕ ялав çакакансенчен пĕри - Гази Загитов (Мишкин районĕ)‚ Гитлер тăшманĕ тата партизан юхăмĕн «хура генералĕ» Даян Мурзин (Бакалă районĕ)‚ математика учителĕ‚ Совет Çарĕн чи çивĕч снайперĕ Ахат Ахметьянов (Ишимбай районĕ)‚ Минигали Шаймуратов генерал‚ унăн кавалери дивизийĕ (Кармаскалă районĕ). Пушкăртстана çĕршер завод эвакуациленĕ Вăрçă вăхăтĕнче республикăна ытти регионсенчен фронт валли продукци туса кăларакан 100-шер предприятие эвакуациленĕ. Станоксемпе пĕрле региона рабочисемпе специалистсем хăйсен çемйисемпе килсе çитнĕ. Пирĕн республикăна пĕтĕмĕшле 247 пин çынна эвакуациленĕ. Вăрçă вĕçленсен те вĕсенчен çурри ытла кунта пурăнма юлнă. Сăмахран‚ Ĕпхÿре УМПО тата паровоз юсамалли завод‚ шăрпăк тăвакан фабрика‚ лакпа сăрă тата ытти япаласем туса кăларакан производствăсем ĕçленĕ. Çтерлĕ хулинче сода‚ цементпа спирт‚ Пелепейĕнче сахăр‚ Ишимбайра насос завочĕсем‚ Белорецкра вĕрен туса кăларакан производство пулнă. Вăрçăн пĕрремĕш кунĕсенче фронта тухса кайнă рабочисем вырăнне пенсионерсем‚ хĕрарăмсемпе ачасем ĕçленĕ. Тĕслĕхрен‚ Белорецк хулинчи металлурги комбинатĕнче вăй хуракан хĕрарăмсен шучĕ 60% танлашнă. Вĕсем тракторист‚ комбайнер‚ водитель‚ колхоз председателĕ тата бригадир та пулса тăрăшнă. Мĕншĕн тесен çĕршыва тырăпа‚ çĕр улмипе тата аш-какайпа тивĕçтерекен ял çынни пулман пулсан тыл та, фронт та выçăпа вилĕччĕ. Пушкăртстанра президентсемпе чи лайăх шпионсене хатĕрленĕ 1941 çулхи кĕркунне Ĕпхÿ хулине Коммунистла интернационалăн ĕç тăвакан комитетне (Коминтерн) эвакуациленĕ. Вăл наци идеологипе кĕрешнĕ‚ унтан Германипе унăн союзникĕсене хирĕç кĕрешÿ йĕркеленĕ. «Идеологи ĕçне» йĕркелеме коммунистсен юхăмĕн паллă деятелĕсене те илсе килнĕ. Вĕсен шутĕнче Итали коммунисчĕ Пальмиро Тольятти (унăн ячĕпе Самара облаçĕнчи хула ятне çыхăнтарнă) тата Болгарийĕн пулас наци лидерĕ Георгий Димитров‚ Чехословаки Республикин пулас президенчĕ Готвальд Клемент пулнă. Малтанхи вăхăтра çак информацие пытарса пурăннă. Халăх вĕсем çинчен пĕлмен. Анчах «сарафанлă радиоран» нимĕн те пытарса пулмасть çав...1942 çулхи март уйăхĕн 7-мĕшĕнче Пĕтĕм тĕнчери хĕрарăмсен кунне халалланă митингра пухăннисен умне Долорес Ибаррури тухса сăмах каланă. Вăл - Испанипе Халăхсен хушшинчи коммунистсен юхăмĕн паллă çынни‚ 1960 çултан пуçласа мĕн виличчен Испанири Коммунистсен партине ертсе пынă. Тăван çĕршывăн аслă вăрçи вăхăтĕнче Кушнаренково ялĕнче разведчиксен вăрттăн шкулĕ пулнине пурте пĕлмеççĕ. Асăннă шкул Топорнинсен кил-çуртĕнче вырнаçнă. Революци хыççăн унта ача çурчĕ пулнă. Кушнаренковăри диверси шкулĕнче «Штазин» (ГДРти хăрушсăрлăх патшалăх министерстви) чи пултаруллă разведчикĕ Маркус Вольф хатĕрленÿ курсне иртнĕ. Вăрçă хыççăн вăл хăйĕн çĕршывĕнче ĕçленĕ: 1958 çулта Вольфа «Штази» тĕп управленийĕн ертÿçи ĕçне шанса панă. Вăл тăрăшнипе ведомство пĕтĕм тĕнчере чи вăйлă разведка пулса тăнă. Кушнаренково ялĕнчи ял хуçалăх колледжĕн музейĕнче разведчиксем вĕреннĕ кĕнекесем упранаççĕ. Паллах‚ унта чăн ятсене тупса пулмĕ. Ĕпхÿри радио пĕтĕм тĕнчене хыпарсем пĕлтернĕ Фронтран килекен хыпарсене, çĕршыври репродукторсенчен илтĕнекен Левитан сасси‚ Ĕпхÿ çывăхĕнчи Глумилино ялĕнчи телевышка (халĕ унта «Планета» суту-илÿ комплексĕ тата пурăнмалли çуртсем) урлă иртнĕ. Вышкăна вăрттăн хăпартнă. Котлован чавакан тата конструкцие пухса хатĕрлекен рабочисем мĕн пулассине юлашки кунччен те пĕлмен. Хăйсен ирĕкĕпе ĕçлекенсем вара телефон кабелĕ валли траншея чаваççĕ тесе шутланă. Кашни кун Коминтерн революционерĕсем агитаци кăларăмĕсемпе радиоэфира тухнă. Вĕсене 18 чĕлхепе пĕтĕм Европипе трансляциленĕ‚ хăш чухне Америкăна та çитернĕ. Радиорубка Ĕпхÿ хули варринче вырнаçнă пулнă‚ халĕ унта Главпочтамт. ПР «Республика Башкортостан» Издательство çурчĕн материалĕсем тăрăх Ирида НОВИКОВА хатĕрленĕ. Читайте нас в © 2020 Сайт издания "Урал сасси" Копирование информации сайта разрешено только с письменного согласия администрации.

Кашни çул республикăри нумай çын хăйĕн айăпĕпех çул çинче инкеке лекет, аманать, вилекенсем те пур. Сăлтавĕ - руль умĕнче телефонпа калаçса пыни. Аллăри телефон çыннăн тимлĕхне пĕтерет, çавна кура çул çинчи лару-тăрăва пĕр çеккунт хушшинчех улăштарса хурать. Тĕслĕхрен кăçал февралĕн 2-мĕшĕнче Хусан-Малмыж трассăра 1975 çулхи хĕрарăм ВАЗ машинипе пынă чух... Кашни çул республикăри нумай çын хăйĕн айăпĕпех çул çинче инкеке лекет, аманать, вилекенсем те пур. Сăлтавĕ - руль умĕнче телефонпа калаçса пыни. Аллăри телефон çыннăн тимлĕхне пĕтерет, çавна кура çул çинчи лару-тăрăва пĕр çеккунт хушшинчех улăштарса хурать. Тĕслĕхрен кăçал февралĕн 2-мĕшĕнче Хусан-Малмыж трассăра 1975 çулхи хĕрарăм ВАЗ машинипе пынă чух телефонне пула хирĕç енри çула тухса кайса «Скаяния» машина çине килсе кĕрет. Шел пулин те, илнĕ сурансенчен хĕрарăм çавăнтах вилсĕ каять. Унсăран пуçне, халĕ тĕнчере телефонри питĕ паллă приложенийĕ модăна кенĕ. Вăл телефонран е планшетран тÿрĕ трансляци тума май парать. Çакă та питĕ хăрушă япала. Машинара пынă чух, вăл экран çине пăхма илĕртет, çав вăхăтра çулри лару-тăрăва тимленинчен пăрать, ăна çухаттарать. Çапла мартăн 23-мĕшĕнче 10:20 сехетре 1994 çулхи хĕр Хусан-Йошкар-Ола çулĕ çинче интернетра трансляци ертсе пынă. Час-часах телефон çине пăхнипе çул хĕррине тухса кайнă, анчах та каялла кĕнĕ вăхăтра машина хирĕç килекен автобус айне пырса кенĕ. Васкавлă медицина пулăшăвĕ килсе çитичченех хĕр пĕрчи вăйлă сурансенчен вилсе кайнă. Автобусăн водителĕ тата пĕр пассажирĕ аманса пĕтнĕ. Çакăн пек хăрушă пулăмсем кашни кунах пулаççĕ, çавăнпа ТР ГИБДД управленийĕ çынсене çул çинче тимлĕ тата асăрхануллă пулма чĕнет. Кам та пулин шăнкăравласассăн гаишниксем машинăна вăхăтлăха чарса тăма е калаçура ятарлă телефон гарнитурипе усă курма хушаççĕ.

(Çĕнĕ страница "thumb|Mimivirus '''Пайрăмсăррисем''', е '''пурнăçăн пайрăмсăр формисем''' ({{lang-la|Acellularia, Acytot...") 16:20, 27 Пуш уйӑхӗн 2020 сăнташ (тӳрлет) (унчченхи) Ellodanis5 (Сӳтсе яв | хушни) Нет описания правки Çĕнĕрех тӳрлетни → '''Пайрăмсăррисем''', е '''пурнăçăн пайрăмсăр формисем''' ({{lang-la|Acellularia, Acytota, Aphanobionta}}) — [[пайрăм]] çук [[организм]]сен йышĕ, унашкаллисен пайрăмла тытăм çук. «Пайрăмсăррисен» часто чи паллă тĕсĕсем [[вирус]]сем. Термин [[2003]]-мĕш çулта [[мимивирус]]а тупнă хыççăн кĕнĕ, ун чухне вăл чи кăткăс вирус пек шутланнă, [[Эволюци|эволюци]] майĕпе пурнăçăн пайрăмлă форминчен пулма пултарассине палăртнă. Вируссемсĕр пуçне, кунашкал организмсен шутне [[вироид]]сем тата [[вирусоид]]сем, çавăн пекех хăйсен [[ДНК]] е [[РНК]] урлă майлашăннă [[геном]]ĕ çук [[инфекцилле агент]]сем кĕреççĕ, — сăмахран, [[прион]]сем.

Районти выльăх-чĕрлĕх ĕрчетекенсем республикăра малта пыракансен шутне кĕреççĕ. „Урожай СП” ООО туса илнĕ пĕтĕм сĕт калăпăшĕпе чи лайăх пилĕк хуçалăх шутĕнче. Районти хуçалăхсем иртнĕ çулта мăйракаллă шултра выльăх хисепне 109,1 процента ÿстернĕ, сĕт туса илессине чылай хушăнтарнă – пĕтĕм сĕт 31600 тонна пулнă, умĕнхи çулхи шайпа танлаштарсан, 111,6 процент. „Урожай СП” тата „Урожай МФ” ОООсем пысăк кăтартусем тунă, вĕсенче пĕр ĕнерен сăвăм 9922 кг пулнă, „Салават” ХФХ ОООра – 7206 кг, „Дружба” СПКра – 5572 кг. Ялхуçалăх предприятийĕсем 6345 пăру илнĕ, умĕнхи çулпа танлаштарсан, çавă 271 пуç нумайрах пулать. Кунта „Дружба” СПК малта пырать – 1695 пуç. Мăйракаллă шултра выльăх пуринчен нумайрах „Урожай СП” ОООра (1509 пуç) тата „Дружба” СПКра (500 пуç) самăртаççĕ. Читайте нас в © 2020 Сайт издания "Аургазă хыпарçи" Администраци çырулла килĕшÿ парсан çеç сайтри информацин копине тума юрать

Регионти проблемăсен институчĕн наука ертÿçи Дмитрий Журавлев шутланă тăрăх, Пушкăртстан Хĕвел анăçпа Европа сĕнекен нумай япалана улăштарма пултарать. «Пушкăртстан Хĕвел анăçĕнчен илсе килекен нумай япалана улăштарма пултарать» - Пĕрремĕшĕ - мăйракаллă шултра выльăх ĕрчетесси. Ку отрасле аталантарма уйрăмах кăткăс. Пушкăртстан ку енĕпе ахаль те пĕрремĕш вырăнта. Выльăх-чĕрлĕх шучĕпе те, çирĕпленнĕ йăла-йĕркепе те, унпа ĕçлеме пĕлнипе те. Иккĕмĕшĕ - содăпа удобрени. Унăн никĕсĕ шăпах пирĕн республикăран. Виççĕмĕшĕ - пысăк пахалăхлă тĕш тырăсем. Тÿррипех калатăп, Европăри тырă пысăк пахалăхлă мар. Пушкăртстан вара тухăçĕпе те, лаптăксем пысăк пулнипе те мала тухать, - тенĕ «ОТР» федераллă каналăн тÿрĕ эфирĕнче Дмитрий Журавлев. Эксперт республикăн тепĕр паха енне те - нефтьпе ял хуçалăх продукцине малтанхи тапхăрта тирпейлессине те - палăртнă - Пушкăртстан – авалхи нефть регионĕ. Çĕпĕрти нефте пушкăртсеннинчен чылай каярах уçнă. Сăмахран, унпа Тăван çĕршывăн Аслă вăрçи вăхăтĕнче усă курнă. Ăна тупăшлăрах тирпейлени регионăн нухрачĕ пысăкрах пулассине пĕлтерет. Автор:Надежда Родионова Читайте нас в © 2020 Сайт издания "Урал сасси" Копирование информации сайта разрешено только с письменного согласия администрации.

1980-мӗш çулсенче Шупашкар хулинчен Чӗмпӗр тăрăхне таврăнма тӳр килчӗ. Тутарстанпа кӳршӗллӗ районри пысăк яла ӗçе вырнаçрăмăр. Шупашкара кайса хӗнпе пурăнма ӗçе вырнаçнăччӗ, хам валли пӳлӗм илме те май пурччӗ ӗнтӗ. Мăшăрăм, хăйӗн кӗвӗçлӗхне çӗнтерейменнине пула, мана ӗçрен тытăнса килнӗшӗн, канмалли кун ӗçе кайнăшăн, ӗçре хама усал тытманшăн тата тӗрлӗ сăлтавсем... 1980-мӗш çулсенче Шупашкар хулинчен Чӗмпӗр тăрăхне таврăнма тӳр килчӗ. Тутарстанпа кӳршӗллӗ районри пысăк яла ӗçе вырнаçрăмăр. Шупашкара кайса хӗнпе пурăнма ӗçе вырнаçнăччӗ, хам валли пӳлӗм илме те май пурччӗ ӗнтӗ. Мăшăрăм, хăйӗн кӗвӗçлӗхне çӗнтерейменнине пула, мана ӗçрен тытăнса килнӗшӗн, канмалли кун ӗçе кайнăшăн, ӗçре хама усал тытманшăн тата тӗрлӗ сăлтавсем тупса килте е ӗçе пырса хирӗçӳсем кăларатчӗ. Аллине те «тăскаласа» пăхрӗ. Эпӗ пысăк лавккара заведующий пул­са ӗçлеттӗм, манăн хуçалăхра уйрăм сăра барӗ, çăкăр, сӗт-çу, аш-какай, кăлпасси, сахăр-канфет уйрăмӗсемччӗ. Канмалли кунсенче кайса тӗрӗслеме тӳр килетчӗ. Каймасан - тунтикун ӗçе пынă çӗре - е тӗрлӗ пăтăрмахсем кӗтетчӗç, е милиционер. Суту-илӳре ун чухне, паллă ӗнтӗ, сутуçăсем юраман япаласене сутса çакланатчӗç. Тавар тиекенсем, урай çăвакансем, урам пуçтаракансем ӗç вăхăтӗнчех ӗçсе милици аллине лекетчӗç. Мана вара вӗсемшӗн пӗçеркке çакланатчӗ. Çавăнпа та ӗçе нумай вăхăт уйăрма тӳр килетчӗ, килте вара хирӗçӳ пуçланатчӗ. Кӳлешӗвӗн вӗçӗ-хӗрри пулманнипе уйрăлма шут тытрăм. Упăшка мана: «Уйрăлатăн пулсан кай хăв Чӗмпӗрне, кунта ан юл. Эпӗ урăх авланатăп, эсӗ мана хăрăка хăваратăн, ача та тумастăн», - тесе эрлентерчӗ. Ӗçрен кăларасшăн пулмарӗç. «Магазина шанса патăмăр, тинех лайăх ӗçлеме пуçланăччӗ. Упăшкапа уйрăлнипе ӗçрен кам тухать?» - тесе кадр­сен пуçлăхӗ манăн заявление илмерӗ. Эпӗ вара суту-илӳ пуçлăхӗ урлă куççуль тăкса, йăлăнса ӗçрен тухса Чӗмпӗр тăрăхнелле килтӗм. Мăшăрăм тени те виçӗ кунранах хыçран персе çитрӗ, урăх авланма та шутламарӗ пулас, çак ялтах ӗçлекелесе пурăнчӗ. Хăйшӗн - хăй. Ку ялта колхозран совхоз тунă вăхăта килсе çитрӗмӗр эпир. Йăмăкăн икӗ пӗчӗк хӗр ача пурччӗ, вӗсемпе йăпанаттăмăр. Сăвăсем каласа, юрăсем юрласа, тӗрлӗ вăйăсем выляса пире савăнтаратчӗç. Эпир иккӗн сельмагра ӗçлерӗмӗр. Совхоз директорӗ те, тутар ачи, пирӗн пек килнӗскер пулчӗ. Хӗллехи вăхăтра столовăй ӗçлеменнипе кăнтăр апатне магазинра пӗрле çиеттӗмӗр. Пӗри киле кайса выльăхсене апат парса килет, тепри лавккарах юлать. Апат вăхăтӗнче хуларан тавар илсе килетчӗç, машинана пушатмасăр ярсассăн таварсăр юлатăн. Çавăнпа та таварсене хатӗрлемелле, тасатмалла. Халăх укçаллăччӗ, тавар çитместчӗ, ялан лавккана сыхлатчӗç. Йăмăкăн мăшăрӗ те эрехпе иртӗнме пуçларӗ. Çавăнпа йăмăка икӗ хӗрачипе хам пата илсе килтӗм. Кӗрӳ пулнăскер мана паянхи кунччен те каçармасть пулать, эрехӗ айăплă мар пушшех. Каярахпа вара вӗсем хăйсем пуççăнах уйрăлчӗç, йăмăк урăх çынпа çемье çавăрчӗ, паянхи кун та пӗр-пӗринпе килӗштерсе пурăнаççӗ. Чӗмпӗр çӗрӗнче вун пилӗк çул пурăнсан ман мăшăр çӗре кӗчӗ. Эпӗ хама йăпанчăк хӗр пӗрчиллӗ пултăм. Ăна ӳстертӗм, хӗрӗм 23 тултарчӗ, вӗренет-ха. Совхоз директорӗ ырă çынччӗ (йывăр тăпри çăмăл пултăр, çамрăкла вилчӗ), лавккаран хăтăлсан мана комендант, завхоз, завсклад ӗçӗсене шанса паратчӗ. Ӗлкӗрейменни е пултарайманни çинчен пӗлтерсен: «Ӗлкӗретӗн, пултаратăн, эпӗ сана шанатăп. Эсӗ манăн палочка-выручалочка», - тетчӗ. Çапла пӗр çулла почта заведующийӗ канма тухасшăн, хăй вырăнне мана юлма ӳкӗтлет. Эпӗ вăхăт çитерейместӗп тесе килӗшместӗп. Вăл директора калаçтарса мана ун урлă хăй вырăнне хăварчӗ. Эпир тухнă хыççăн лавккара сутуçăсем час-часах улшăнса пычӗç. Хăнăхса çитетпӗр кăна, татах урăх сутуçăсем килеççӗ ютран. Ялтисем кӗрекенсем çукчӗ ку ӗçе, çăхав çыракан нумайччӗ. ОБХССа, халăх контрольне, хаçатра ӗçлекенсене ялан хамăр тӗрӗслӗхе кăтартмаллаччӗ. Тавар çук, талонпа тивӗçтермелле. Укçине совхоз аван тӳлет, халăх усал, килнӗ çынсене таптасшăн. Совхоз директорӗ хута кӗнипе тӗрлӗ çӗре çăхав яратчӗç. Лавккара Краснодар крайӗнчен килнӗ пӗр хӗрарăм ӗçле пуçларӗ, пенсие кайма юлашки çулӗсене ӗçлеме килнӗ пулмалла ӗнтӗ. Урисем ыратаççӗ, хуллен тайкаланса çӳрет, халăх лавккара ялан черет тăрать. Эпӗ пырса кӗретӗп те: «Анна, иди за прилавок, отпусти нас, а то сегодня мы здесь свой день простоим», - тет чăваш мар халăх. Эпӗ вара: «Нет уж, у меня другая работа, она сама справится», - текелесе черетсӗр кăна илсе тухаттăмччӗ. Тепӗр чухне çăкăр сутма пулăшаттăмччӗ. Ирхине планеркăна килнӗ чухне си­вӗрех пулнипе ăшă тумтир тăхăнаттăмччӗ, наряд илсессӗн киле кайса чей ӗçеттӗмччӗ. Е совхоз валли тавара кайма транспорт парсан, тумсене улăштараттăмччӗ. Кăнтăрла хыççăн, хулана кай­нă тумпа çӳреместӗн вӗт, варалансан е вараланасран урăххине тăхăнаттăм. Вара лавккана кӗрсен мана çак сутуçă: «Опять другие наряды, сколько их у Вас? Подарите-ка мне тоже», - тесе калатчӗ. Çапла кулкалаттăмăр. Ӗнтӗ кам шутланă ăна чăнах тум кирлӗ пулассине? Ӗçре тăхăнма юрать тесе пӗр-икӗ кӗпе патăм. Çапла эпӗ почта заведующийӗнче ӗçлетӗп, ку сутуçă. Лавккара ӗçлесе пухнă укçана почтăна килсе парать. Куллен памалли укçана ик-виç куна пӗрре кăна парать. Вӗсем те нумай мар. Эпӗ хам ӗçленӗ тăрăх лайăх чухлатăп, пӗр кунта лавккана мӗн чухлӗ укçа кӗнине пӗлетӗп. Уйăх пӗтсе пырать, халăха пенси салатнă, укçана сумка ăшне хуратăп та куллен валеçсе пыратăп. Почтăра укçа хăварма юрамасть. Ирхине почта машини киличчен лавккаран укçа илетӗп те, ытти ӗçсене вӗçлесе, сумкăна сургучпа çыпăçтарса çыхса хуратăп. Сутуçă васкарах кăна хăтланса 300 тенкӗ укçа парса квитанци илсе тухса кайрӗ. Пӗлетӗп, ку кунсемшӗн унăн 2 пине яхăн пухăнмалла. Уйăх пӗтсен сутуçă ман пата килчӗ те: «Малтан 1000 тенкӗ панин квитанцине çухатнă, мана тата çырса памастăн-и?» - тет. Эпӗ вара: «Ун пек урăх çырăнмасть. Квитанци санра çухалнă пулсан та сельпора çухалмасть, эпӗ янă квитанцин иккӗмӗш экземплярӗ унта пулать», - тесе ăнлантартăм. Пурпӗрех «хама отчет тума» тесе хут листи çине номерне, числине çырса квитанци вырăнне хурап тесе даннăйсем илсе кайрӗ. Паллă япала, ку хут листине бухгалтер тепӗр хут йышăнман. Лавочный комиссире пулнипе ку сутуçă ялан мана пăсăк продуктсемпе акт çыртарса алă пустаратчӗ. Хăш чухне иртнинче пăрахăçланă апатсемех пулнă пек туйăнатчӗç. «Çук-çук, татах пăсăлчӗç», - тесе шантаратчӗ. Вара эпӗ председатель чухлӗ-ха тесе сутуçа шеллесе алă пусаттăм. Хӗлле, Çӗнӗ çул уявӗсем иртсен, эпӗ кăшт канмалли илтӗм те тăвансем патне Иркутск хулине самолетпа вӗçсе кайрăм. Вӗсем ялта пурнăç йывăр чухне çăмăл пурнăç шыраса тухса кайнă та, каялла курма та килеймеççӗ. Эпӗ атте хушнипе пысăк аппан вилтăпри çине кайса куртăм. Çӗрле Самара вӗçсе килтӗм, унтан таксипе киле таврăнтăм. Мана йăмăк: «Паян килет тенипе сана леш Краснодар майри темӗн вăхăтчен кӗтсе ларчӗ», - тесе каласа пачӗ. Çывăрса тăриччен хайхи ирех килсе те кӗчӗ. Ыталаса чуп турӗ килнӗ ятпа, ӗнтӗ лайăх калаçать: «Пӗр пин тенкӗ укçа парса тăр-ха пӗр эрнене, ревизи килмелле», - тет. «Манăн алăра ун чухлех çук, Иркутска кайса пӗтерсе килтӗм. Юрӗ, ак, сберкассăна кайса илсе килсе парăп кăнтăрла иртсен», - тесе тавăртăм. Сберкасса райцентрта. Унта тухса кайиччен правление, почта кӗрсе тухас-ха тесе кайрăм. Почтăра мана заведующий калать: «Анна Степановна, лавкка сутуçи мӗнле-тӗр квитанци шыраттарчӗ, эсир çырса паман тесе манран çыртарасшăн пулчӗ. Эпӗ çырмарăм, ун пек йӗрке çук», - тет. Тинех ăнланса илтӗм кăна, мӗншӗн манран 1 пин тенкӗ укçа ыйтнине. Эпӗ квитанци паман пулать, укçине илнӗ пулать. Кун хыççăн тӳрех район почтине кайрăм та квитанци копийӗсене пурне те тӗрӗслерӗм. Пурте вырăнлă. Ялти лавк­кана таврăнтăм та, мӗн калать ку тесе кӗтсе тăратăп. «Привезли, моя дорогая, мне денежки? А то я в огне», - тет. «Нет, не привез­ла, мне не дали. Они сказали, что ты обманным путем хочешь присвоить 1 тысячу рублей», - терӗм. Ку хӗрарăм улшăнса кайрӗ: «Откуда они узнали, не должны так сказать?» - тет. «Узнали через сельпо», - терӗм, почта заведующийне сутмарăм. Урăх нимӗн те калаçмарăм, тухса кайрăм. Ревизи пулсан укçи тухман кун, çынран тупса тӳленӗ. Ман çинчен ОБХССа темӗн тăрш­шӗ çыру çырса янă. Имӗш, мӗнле чее хӗрарăм эпӗ, пурне те хам майлă çавăрнă, юлташӗсем пурте пуçлăхсем, манăн укçапа тумланса çӳрет, пурне те сăхлантарать, миçе шашкă (норка) çӗлӗк, миçе хаклă тир çухалă пальто... юбка, атă, туфли миçине те çырнă. ОБХСС начальникӗ: «Анна Степановна, çак ялта сиртен пуянрах, чеерех çын та çук тесе çыраççӗ те, эпӗ урăхла калатăп: сиртен аван çын, ырă кăмăлли, ӗçре хастарри, çынна шанаканни, шеллекенни, ăнланаканни çук пуль. Пӗр эсир кăна, çавна шанатăп», -тесе ăсатрӗ. Комендант пулнипе Краснодартан килнӗскере хваттер тупса, ремонт тутарса партартăм. Сутуçăн хăйпе пӗрле килнӗ çирӗм çултан иртнӗ ывăлӗ пурч­чӗ. Ăна салтакран тарнă тесе калаçатчӗç, унăн хушамачӗ те амăшӗнни пек марччӗ. Пӗр чăматанпа килнӗскерсене кăштах çын евӗрлӗ пурăнччăр тесе, ывăлне ӗç парса, наряд çыртарса ӗçлеттереттӗмч­чӗ. Хамăр патра мунчара çăвăнтараттăмччӗ, хăнана та чӗнеттӗмччӗ. Вăл вара мана чутах мăшкăл кăтартатчӗ.

Питĕрти ЧНКА сайчĕ пĕлтернĕ тăрăх, май уйăхӗн 27-мӗшӗнче Хула кунӗнче Нацисен балӗ иртнӗ. Унта пурӗ 20 халăх пултарулăх ушкăнӗ хутшăннă. Вӗсен хушшинче Валентина Исакова ертсе пыракан чăваш фольклор ушкăнӗ «Нарспи» пулнă. Тӗрлӗ халăхлă Питӗр юрăçăсемпе ташăçăсемсӗр пуçне тӗрлӗ куравсем, мастер-классем хатӗрленӗ. Пирӗн ентешӗмӗр Ирина Шонова та хăйӗн ӗçӗсене («Атăлçи Пăлхар»)... ❮ ❯ Питĕрти ЧНКА сайчĕ пĕлтернĕ тăрăх, май уйăхӗн 27-мӗшӗнче Хула кунӗнче Нацисен балӗ иртнӗ. Унта пурӗ 20 халăх пултарулăх ушкăнӗ хутшăннă. Вӗсен хушшинче Валентина Исакова ертсе пыракан чăваш фольклор ушкăнӗ «Нарспи» пулнă. Тӗрлӗ халăхлă Питӗр юрăçăсемпе ташăçăсемсӗр пуçне тӗрлӗ куравсем, мастер-классем хатӗрленӗ. Пирӗн ентешӗмӗр Ирина Шонова та хăйӗн ӗçӗсене («Атăлçи Пăлхар») кăтартнă. Унсăр пуçне, асра хывса хăвармашкăн тӗрлӗ фотосесси валли лаптăксем те пулнă. Шăп çав лаптăксенче фольклор ушкăнӗсемпе ӳкеренме май пулнă. Кăмăл пулсан халăхсен тумтирӗсене те тăхăнма юранă.

Нумай пулмасть çеç Чăваш Республикинчи ял хуçалăх министерстви ял хуçалăхне малалла аталантарас, хушма хуçалăхран продукци туса илекен хăй тĕллĕн ĕçлекенсене (самозанятые) патшалăх енчен субсиди парса пулăшас тĕллевпе çĕнĕ йĕркесем çирĕплетнĕ(тĕплĕнрех министерствăн "Господдержка граждан, ведущих личное подсобное хозяйство, зарегистрированных в качестве самозанятых" баннерта паллашма пултаратăр). Ку тĕлĕшпе федераци шайĕнчи программа та пур. Ял çыннисене çĕнĕлĕхпе тĕплĕнрех паллаштарас тĕллевпе район администрацийĕн пуçлăхĕн çумĕпе-экономика, ял хуçалăх тата çĕр хутшăнăвĕсен пайĕн пуçлăхĕпе Виктор Львовпа тĕл пулса калаçрăмăр. - Виктор Игоревич, хăй тĕллĕн ĕçлекен (самозанятый) ята камсем тивĕçме, патшалăх паракан пулăшупа камсем усă курма пултарнине уçăмлатар-ха... - Чăн малтанах çакна палăртса хăварасшăн. Кун пек пулăшу хальхи вăхăтра Ĕçлев министерстви урлă начар мар пурнăçланса пырать. Районта çак ыйтупа халăха социаллă хỹтлĕх паракан пайпа çынсене вăхăтлăх ĕçпе тивĕçтерекен центр ĕçлеççĕ. Çакнашкал çĕнĕлĕх килти хушма хуçалăха тытса пыракансене пулăшас тĕллевпе ял хуçалăхĕнче те вăя кĕни савăнтарать. Хăй тĕллĕн ĕçлекенсен шутне ĕçсĕррисем те, пенси çулне çитнĕ çынсем те, çавăн пекех тĕп ĕç пур граждансем те кĕме пултараççĕ. Кирлĕ условисенчен пĕри - хушма хуçалăхĕ ун çинче пулни. Çак тĕллевпе чăн малтанах телефон е планшет çинче "Манăн налук" приложенире регистрациленмелле. Сирĕн даннăйсем тỹрех налук органне каяççĕ. Эсир харпăрçă пулнине шута илнĕ хыççăн хут ĕçĕсене пурнăçлама, килĕшỹ тума тивет. Уншăн хăраса ỹкмелле мар. Пирĕн пайри специалистсем сире кирек мĕнле ыйтупа та пулăшаççĕ. Çĕнĕлĕх пирки 6-13-16 телефонпа шăнкăравласа пĕлме е район администрацийĕн 15-мĕш пỹлĕмне кĕрсе тухма пултаратăр - Килти хушма хуçалăха аталантарас тĕлĕшпе федераци тата республика шайĕнче программа пур терĕр. Вулакана вĕсемпе тĕплĕнрех паллаштарăр-ха? - Чăн малтанах федераллă пулăшу пирки каласа хăварасшăн. Хăйсен çĕр лаптăкĕнче купăста, кишĕр, хĕрлĕ чĕкĕнтр, хăяр, помидор, сухан, ыхра çитĕнтерсе илекенсем пулнă тăкакĕсен 30 процентне саплаштарма, сутăннă кашни тонна пахча çимĕçшĕн 2000-шер тенкĕ укçа илме пултараççĕ. Çĕрулмишĕн вара тата ытларах, тăкаксен 30 процентне тоннине 3000 тенкĕ çинчен тỹлеççĕ. Çĕрпе ĕçлекенсемшĕн çакă питĕ меллĕ, кирлĕ пулăшу. Унсăр пуçне выльăх-чĕрлĕх тытакансем валли патшалăхран çакнашкал пулăшу пур. Килти хушма хуçалăхра выльăх усракансене çулталăкне 50000 тенкĕ таран субсиди пама пултараççĕ. Вăл шутра пĕр ĕне усракана 5500 тенкĕ, икĕ ĕне пулсан 6500-шер тенкĕ, виçĕ пуç пулсан 7500-шер тенкĕ. Сурăх тата качака тытакансене хушма хуçалăха 12000 тенкĕ таран пулăшу укçи параççĕ. Кунта çакна та палăртса хăвармалла. Харпăр хăй ĕçне уçнă çыннăн кашни уйăхăн 5-мĕш числиччен кирлĕ документсене тăратмалла: заявленипе справка-расчет, налук органĕнче шута тăни пирки справка, хуçалăх кĕнекинчен, ял хуçалăх продукцине туса илнĕ чухне пулнă тăкаксене ĕнентерекен документсем. Хут ĕçĕсем пирки хăрама кирлĕ мар, вĕсене хатĕрлеме йывăрлăх çук. Раççейре официаллă майпа ĕçе вырнаçнă кашни çын налук тỹлет. Çакă патшалăх умĕнчи тивĕç. Мĕншĕн тесен çак тỹлевсем пурте пирĕн пурнăçа хăтлăлатма, социаллă ыйтусене татса пама каяççĕ. Çавăнпа та хăй тĕллĕн ĕçлекенĕн çак йĕркесене çирĕп пăхăнма тивĕ. - Хăй тĕллĕн ĕçлекенсене республика проекчĕпе мĕнле курăмлă пулăшу кĕтет? - "Самозанятый" статуса илнĕ граждансене килти хушма хуçалăхра ĕне йышне ỹс- терес тĕлĕшпе выльăх туянма 70 пин тенкĕ таран саплаштарма пултараççĕ. Ăратлă выльăх илнине пăхмасăр (вăл 150-190 пин тенке яхăн) патшалăх çак суммăна кăна тавăрса парать. Качакасен йышне ỹстерес тĕлĕшпе туянма кайнă тăкаксене саплаштарма пĕр пуçĕшĕн 5 пин тенкĕ параççĕ. Анчах çакна та каласа хăвармалла: виçĕ çул хушши çав хуçалăхсен ĕнене, качакана сутма, выльăх шутне чакарма юрамасть. Ăратлă вăкăр вăрлăхне туянсан 90 процент субсидилеççĕ. Юхмапа Пăла тăрăхĕнче çĕрпе ĕçлекен уйрăм хуçалăхсем юлашки вăхăтра техника та нумай туянаççĕ. Кăçалтан хăй тĕллĕн ĕçлекенсем çакăн тăкакне те саплаштарма пултараççĕ. Сăмахран, 90 лаша вăйлĕ трактор, сỹре, плуг, прицеп, ĕне сумалли хатĕр (ял хуçалăх министерстви çирĕплетнĕ список пур) тата ыттине те туянсан 40 процентне тавăрма май пур. Ултă çултан ытларах çỹренĕ техникăна туянас пулсан вара экспертиза тухма, хак хуртарма тивет. Тепĕр ырă та пархатарлă пулăшу пирки те каласа хăварасшăн. Вăл минерал удобренипе çыхăннă. Пирĕн районта та çĕрпе ĕçлекенсем унпа тухăçлă усă кураççĕ. Çавăнпа та çак программа питĕ вырăнлă та пĕлтерĕшлĕ тесе хакласшăн. Туяннă удобренисен 30 проценчĕ субсидиленет. Унсăр пуçне хăй тĕллĕн ĕçлеме кăмăл тунисене тăпрана агрохими тĕрĕслевĕ тума, вăрлăхсене лабораторире тĕрĕслеме тăкаксен 50-шар процентне саплаштараççĕ. Тепĕр тĕрлĕ пулăшу - вĕлле хурчĕсем тытас тĕлĕшпе ĕçе хăй тĕллĕн йĕркелесе пыракансем валли. Унпа кăсăкланакансем пирĕн районта та пур. Шанас килет, хурт-хăмăр ăстисем те хăйсен ĕçне малалла йĕркелесе пыма патшалăх паракан çăмăллатнă пулăшупа усă курĕç. Вĕсен ĕçĕнче кирлĕ таварсем туянма кайнă тăкаксене 40 процент саплаштарĕç. Çакна та палăртса хăвармалла: мĕн пур тăкака саплаштаракан сумма 500 пин тенкĕрен иртмест. - Виктор Игоревич, хăй тĕллĕн ĕçлекен статуса илни çынсене мĕнле çăмăллăх парать-ха? - Чăн малтанах - ансат регистраци. Пĕтĕмпех "Манăн налук" ятарлă приложени урлă дистанци мелĕпе тума пулать. Налук службине отчет тата деклараци тăратмалла мар. Приложенире чек йĕркелемелле çеç. Тупăша тата налук мĕн чухлĕ тỹлемеллине программа хăех шутлать. Тепĕр ырă ен - налук виçисем пĕчĕк пулни. Уйрăм çынсенчен илекен налук виçи (НДФЛ) 13 процент пулсан, хăй тĕллĕн ĕçлекенсен 4 е 6 процентран иртмест тата ытти те. - Çак çĕнĕлĕхпе паллашнă хыççăн хăй тĕллĕн ĕçлеме кăмăл çуралнă çынсене мĕн сĕннĕ пулăттăр-ши? - Кирек мĕнле çĕнĕлĕхе те пурнăçа кĕртнĕ чухне шухăшлаттарать, хăратать тата ытти те. Астăватăп, темиçе çул каялла килти хушма хуçалăха аталантарма банк урлă патшалăх пĕчĕк процентпа паракан кредитпа ялта пурăнакансем питĕ хастар усă курчĕç. Патшалăх ял çыннине, килти хушма хуçалăхпа пурăнакансене аталантарма паракан программăпа та пур енлĕн усă курмалла, кун пек çăмăллăх ял хуçалăхĕнче ĕçлекенсем валли те çук. Çакă халăхăн пурнăçне лайăхлатма, хăтлăлатма çеç пулăшĕ.

Любовь Вазюкова ал ĕç ăстине пирĕн республикăра кăна мар, çĕршывĕпех пĕлеççĕ тесен те йăнăш мар. Хăйĕн ĕçĕсемпе вăл тăтăшах тĕрлĕ конкурс-ăмăртăва хутшăнать, çĕнтерет те. Çак кунсенче вăл Чăваш наци конгресне хăй аллипе тĕрленĕ республика ялавне парнеленĕ. Сăмах май, чÿкĕн 26-мĕшĕнче Любовь Степановна Шупашкарти Тĕрĕ музейĕнче хăй ĕçĕен куравне йĕркелет, ентешсене унта пырса курма йыхравлать. Рубрика: ХыпарсемАвтор: Лидия Филиппова 12.11.2021 Оставить комментарий Автор: Лидия Филиппова Навигация по записям ПредыдущаяПредыдущая запись:«Чӑваш хӗрарӑмӗ» комитет ларӑвӗ иртрӗСледующаяСледующая запись:Америкăри ентешсем малашлăх планĕсене палăртнă