vesteinn/ScandiBERT
Fill-Mask
•
Updated
•
12
•
4
text
stringlengths 1
888k
|
|---|
Í fyrstuni skapaði Guð himmalin og jørðina. Og jørðin var oyðin og ber, og myrkur var yvir frumhavinum, og Guðs andi lá á vøtnunum. Og Guð segði: «Verði ljós!» Og tað varð ljós. Og Guð sá, at ljósið var gott, og Guð skildi ljósið frá myrkrinum, og Guð kallaði ljósið dag, og myrkrið kallaði hann nátt. Og tað varð kvøld, og tað varð morgun – fyrsti dagur. Og Guð segði: «Verði hválv í miðjum vøtnunum, og tað skilji vøtn frá vøtnum!» Og tað varð so. Guð gjørdi hválvið og skildi vatnið niðri undir hválvinum frá vatninum uppi yvir hválvinum; og Guð kallaði hválvið himmal. Og tað varð kvøld, og tað varð morgun – annar dagur. Og Guð segði: «Savnist vøtnini undir himmalinum á ein stað, so at turrlendið kemur undan!» Og tað varð so. Og Guð kallaði turrlendið jørð, og savnið av vøtnunum kallaði hann hav. Og Guð sá, at tað var gott. Og Guð segði: «Jørðin lati spretta av sær grønt gras, urtir við fræi í, og aldintrø, sum hvørt ber ávøkst, eftir sínum kyni við fræi í, á jørðini!» Og tað varð so. Jørðin læt spretta fram grønt gras, urtir við fræi í, hvørja eftir sínum kyni, og aldintrø, sum bóru ávøkst við fræi í, hvørt eftir sínum kyni. Og Guð sá, at tað var gott. Og tað varð kvøld, og tað varð morgun – triði dagur. Og Guð segði: «Verði ljós á himmalhválvinum til at skilja dag frá nátt, og tey skulu vera til merkis og til at avmarka hátíðir, dagar og ár, og tey skulu vera ljós á himmalhválvinum til at lýsa á jørðina!» Og tað varð so. Guð gjørdi tey tvey stóru ljósini, hitt størra ljósið til at ráða um dagin og hitt minna ljósið til at ráða um náttina, og stjørnurnar. Og Guð setti tey á himmalhválvið at lýsa á jørðina, og at ráða degi og nátt og at skilja ljósið frá myrkrinum. Og Guð sá, at tað var gott. Og tað varð kvøld, og tað varð morgun – fjórði dagur. Og Guð segði: «Vøtnini yði í livandi skepnum, og fuglar fljúgvi yvir jørðina undir himmalhválvinum!» Og tað varð so. Og Guð skapaði hini stóru havdjórini og allar hinar yðjandi nøgdir av livandi skepnum, sum vøtnini yðja í, eftir teirra kyni og allar floygdar fuglar eftir teirra kyni. Og Guð sá, at tað var gott. Og Guð vælsignaði tey og segði: «Nørist og fjølgist og fyllið havsins vøtn, og fuglarnir fjølgist á jørðini!» Og tað varð kvøld, og tað varð morgun – fimti dagur. Og Guð segði: «Jørðin ali fram livandi skepnur, hvørja eftir sínum kyni, fenað, skriðkykt og villdjór, hvørt eftir sínum kyni!» Og tað varð so. Og Guð gjørdi villdjórini, hvørt eftir sínum kyni, og fenaðin eftir sínum kyni, alskyns skriðkykt á jørðini eftir sínum kyni. Og Guð sá, at tað var gott. Og Guð segði: «Vær viljum gera menniskjur eftir okkara mynd, okkum líkar, og tær skulu ráða yvir havsins fiskum og yvir himmalsins fuglum og yvir fenaðinum og yvir øllum villdjórunum á jørðini og yvir øllum skriðkyktunum, sum skríða á jørðini!» Og Guð skapaði mannin eftir síni mynd, í Guðs mynd skapaði hann hann, sum kall og konu skapaði hann tey, og Guð vælsignaði tey, og Guð segði við tey: «Verðið barnrík og fjølgist og uppfyllið jørðina og leggið hana undir tykkum, og ráðið yvir havsins fiskum og yvir himmalsins fuglum og yvir fenaðinum og yvir øllum villdjórunum, sum rørast á jørðini!» Og Guð segði framvegis: «Sí, eg gevi tykkum alskyns fræberandi urtir á allari jørðini og alskyns trø, sum bera ávøkst við fræi í; tey skulu tit hava til føði. Og øllum djórunum á jørðini og øllum himmalsins fuglum og øllum, sum skríður á jørðini, øllum tí, sum hevur lívsanda, gevi eg alt gras og grønar urtir til føði!» Og tað varð so. Og Guð leit at øllum, sum hann hevði gjørt, og sí, tað var sera gott. Og tað varð kvøld, og tað varð morgun – sætti dagur. |
Soleiðis vórðu himin og jørð og allur herur teirra fullgjørd. Og Guð fullgjørdi á sjeynda degi verk sítt, sum hann hevði skapað; og hann hvíldi á sjeynda degi frá øllum verki sínum, sum hann hevði skapað. Guð vælsignaði hin sjeynda dagin og halgaði hann, tí á honum hvíldi Guð frá øllum verki sínum, sum hann hevði skapað og gjørt. Hetta er søgan um uppruna himins og jarðar, tá ið tey vórðu skapað. Tá ið Harrin Guð skapaði jørð og himin – men á vøllum jarðar var enn als eingin runnur til; og ongar urtir vuksu enn á markini, av tí at Harrin Guð enn ikki hevði latið tað regna á jørðina, og eingir menn vóru til at dyrka jørðina; men upp úr jørðini kom kelda og vætaði alla markina – tá myndaði Harrin Guð mannin av mold jarðar og blásti lívsanda í nasar hans, og soleiðis varð maður til livandi skepnu. Síðan plantaði Harrin Guð aldingarð í Eden í eysturlandi; og har setti hann mannin, sum hann hevði myndað. Og Harrin Guð læt úr dyrkilendinum spretta upp alskyns trø, frálík á at líta og góð til matna og í miðjum aldingarði lívsins træ og træ kunnleikans um gott og ilt. Úr Eden rann stórá til at væta aldingarðin; fyri uttan greinaðist hon sundur og varð til fýra áir. Hin fyrsta eitur Pisjon; hon rennur kring um alt landið Hávila, har sum gullið finst; og gullið har í landinum er gott; har finst eisini bdellium og sjóhamsteinur. Onnur áin eitur Gihon; hon rennur kring um alt landið Kusj Triðja áin er Hiddekel; hon rennur fyri eystan Assýriu. Fjórða áin er Frat. Og Harrin Guð tók Ádam og setti hann í aldingarðin Eden til tess at dyrka hann og varða um hann. Men Harrin Guð beyð Ádami og segði: «Av øllum trøum er tær loyvt at eta eftir vild; men av træi kunnleikans um gott og ilt skalt tú ikki eta; tí at so skjótt, sum tú etur av tí, skalt tú vissuliga doyggja!» Harrin Guð segði nú: «Ikki er gott, at maðurin er einsamallur; eg vil gera honum medhjálp, sum hóskar honum.» Og Harrin Guð myndaði úr mold øll djór á markini og allar fuglar himinsins og læt tey koma fram fyri Ádam til tess at sjá, hvat navn hann fór at geva teimum, tí at hvør livandi skepna skuldi bera tað navn, sum hann gav henni. Ádam gav øllum fenaðinum og fuglum himinsins og øllum djórum á markini nøvn – men til sín sjálvs fann Ádam onga hóskandi medhjálp. Tá læt Harrin Guð fastan svøvn koma á Ádam; og tá ið hann var sovnaður, tók hann eitt av rivjabeinum hans og fylti aftur í aftur við holdi. Og Harrin Guð myndaði konu av rivinum, sum hann hevði tikið av Ádami og leiddi hana til Ádams. Tá mælti Ádam: «Hesa ferðina er tað bein av mínum beinum og hold av mínum holdi; hon skal kallast kallinna, tí av kallmanni er hon tikin!» Tí fer maður frá faðir og móður og heldur seg aftur at konu síni, og tey verða eitt hold. Tey vóru nakin, bæði Ádam og kona hansara, men blúgvaðust tó ikki. |
Men ormurin var sniðfundigari enn øll onnur djór á markini, sum Harrin Guð hevði skapað. Og hann mælti við konuna: «Man nú Guð hava sagt, at tit ikki mega eta av nøkrum træi í aldingarðinum?» Konan svaraði orminum: «Av ávøkstum træanna í aldingarðinum mega vit eta; men av ávøksti træsins, ið stendur í miðjum aldingarði, hevur Guð sagt, at vit mega ikki eta og ikki nerta hann, tí annars verður deyðin okkum vísur.» Men ormurin segði við konuna: «Tit skulu als ikki doyggja. Men Guð veit, at so skjótt sum tit eta av tí trænum, munnu eygu tykkara verða upplatin, og tit munnu verða eins og Guð og duga at skyna á illum og góðum.» Tá ið nú konan sá, at træið var gott til matna og frálíkt á at líta og avbært til at fáa vit av, tá tók hon av ávøksti tess og át; somuleiðis gav hon eisini manni sínum, ið hjá henni var, og hann át. Men tá lótust eyguni upp á teimum báðum; og tá ið tey vórðu vør við, at tey vóru nakin, tóku tey at seyma sær belti úr bløðunum av fikutrøum. Men tá ið Ádam og kona hans í kvøldarlotinum hoyrdu Harran Guð koma gangandi gjøgnum aldingarðin, royndu tey at krógva seg fyri honum millum trøini í aldingarðinum. Tá kallaði Harrin Guð á Ádam og segði: «Hvar ert tú?» Hann svaraði: «Eg hoyrdi teg í aldingarðinum og varð bangin og krógvaði meg, av tí at eg eri nakin.» Tá segði hann: «Hvør hevur sagt tær, at tú ert nakin? Mestur hevur tú etið av trænum, sum eg beyð tær ikki at eta av!» Ádam svaraði: «Konan, ið tú setti mær við lið, gav mær av trænum, og eg át.» Tá segði Harrin Guð við konuna: «Hvat hevur tú gjørt?» Konan svaraði: «Tað var ormurin, ið tøldi meg, so at eg át.» Tá mælti Harrin Guð við ormin: «Fyri at tú gjørdi hetta, skalt tú verða bannaður millum allan fenaðin og millum øll djór á markini; á búki tínum skalt tú skríða og eta mold allar ævidagar tínar! Og eg seti fjandskap millum teg og konuna, millum avkom títt og avkom hennara; tað skal morla høvur títt, og tú skalt bíta tað í hælin!» Við konuna segði hann: «Við miklum treytum skalt tú ganga við barni; og við pínu skalt tú føða; men tó skal tráan tín vera eftir manni tínum; og hann skal valda tær!» Við Ádam segði hann: «Av tí at tú lýddi konu tíni og átst av tí træi, sum eg hevði sagt, at tú skuldi ikki eta av, tí skal jørðin verða tær bannað tín vegna; við strevi skalt tú vinna tær føðslu av henni allar ævidagar tínar. Tornir og tistlar skal hon bera tær; og tú skalt eta urtir markarinnar. Í sveitta andlits tíns skalt tú eta breyð títt, hagar til tú aftur fert í jørðina, sum tú ert tikin av; tí av mold ert tú, og at mold skalt tú aftur verða!» Og Ádam nevndi konu sína Evu, tí at hon varð móðir at øllum, sum liva. Síðan gjørdi Harrin Guð Ádami og konu hans skinnbúnar og læt tey í teir. Tá segði Harrin Guð: «Sí, Ádam er vorðin sum ein av okkum til at skyna á illum og góðum! Nú má hann ikki rætta út hond sína og taka eisini av lívsins træi og eta og liva um allar ævir!» Tá koyrdi Harrin Guð hann út úr aldingarðinum í Eden og setti hann til at dyrka ta jørð, sum hann var sjálvur tikin av. Og hann rak Ádam út; og fyri eystan Edens aldingarð setti hann kerúbarnar við hinum glampandi logasvørði til at verja vegin til lívsins træ. |
Og Ádam kendi konu sína Evu; og hon varð við barn og føddi Káin og mælti: «Mansbarn hevur mær ognast við Harrans hjálp!» Síðan føddi hon øðrum sinni bróður hansara Ábel. Og Ábel varð seyðamaður, men Káin varð jarðyrkismaður. Og nakað aftaná bar Káin Harranum offurgávu av tí, sum jørðin hevði givið av sær. Men eisini Ábel ofraði av tí frumgitna úr fylgi sínum, av fiti tess. Harrin leit við tokka til Ábels og gávu hans; men til Káins og gávu hans leit hann ikki við tokka. Hetta varð Káin ógvuliga illur um og gekk og lútaði við høvdinum. Tá segði Harrin við Káin: «Hví ert tú illur, og hví gongur tú og lútar við høvdinum? Tá ið tú gert tað, ið gott er, kanst tú treystliga hyggja upp; men tá ið tú ikki gert tað, ið gott er, tá liggur syndin fyri durunum og tráar eftir tær; men tú eigur at vinna á henni!» Men Káin øvundaði Ábel, bróður sín; og einaferð, tá ið teir vóru úti í bønum, ráddist Káin á Ábel og drap hann. Tá segði Harrin við Káin: «Hvar er Ábel, bróðir tín?» Hann svaraði: «Tað veit eg ikki; eigi eg at varða um bróður mín?» Men hann segði: «Hvat hevur tú gjørt? Hoyr, blóð bróður tíns rópar til mín frá jørðini! Nú skalt tú verða bannaður burtur frá akurlandinum, sum læt upp munn sín og drakk blóð bróður tíns av hond tíni! Tá ið tú dyrkar jørðina, skal hon ikki longur geva tær av gróðrarmegi síni; flýggjandi skalt tú flakka um jørðina!» Tá segði Káin við Harran: «Misgerð mín er mær ov tung at bera! Sí, nú rekur tú meg burtur av akurlandinum, og eg verði at krógva meg fyri tær og má flýggjandi flakka um jørðina, og hvør tann, ið hittir meg, kann drepa meg!» Men Harrin segði við hann: «Nei, um Káin verður dripin, tá skal hann sjey ferðir hevndur verða!» Og Harrin setti merki á Káin, til tess at ikki hvør tann, ið hitti hann, skuldi drepa hann. Síðan fór Káin burtur frá ásjón Harrans og settist niður í landinum Nod fyri eystan Eden. Káin kendi konu sína; og hon varð við barn og átti Hánok. Hann bygdi borg og kallaði hana Hánok eftir syni sínum. Og Hánoki føddist Írad, og Írad gat Mehújael, Mehújael gat Metúsjael, og Metúsjael gat Lamek. Og Lamek tók sær tvær konur, onnur æt Ada og hin Zilla. Ada átti Jábal; hann varð ættfaðir teirra, sum búgva í tjøldum og eiga fenað. Bróðir hansara æt Júbal; hann varð ættfaðir alra teirra, sum leika hørpu og ljóðpípu. Zilla átti eisini son, Túbal-Káin; hann varð ættfaðir alra teirra, sum smíða úr kopari og jarni. Systir Túbal-Káins æt Náama. Tá mælti Lamek við konur sínar Adu og Zillu: «Hoyrið meg, konur Lameks! Gevið orðum mínum ljóð: Mann vá eg fyri hvørt sár mítt og ungmenni fyri hvørja skeinu, sum eg fekk. Varð Káin sjey ferðir hevndur, tá skal Lamek sjeyti og sjey ferðir hevndur verða.» Og Ádam kendi aftur konu sína; og hon átti son og nevndi hann Set; «tí,» segði hon, «Guð hevur sett mær avkom í stað Ábels, sum Káin drap.» Og Seti varð eisini føddur sonur, og hann nevndi hann Enosj. Um tað mundið fóru menn at ákalla navn Harrans. |
Hetta er ættartal Ádams. Tá ið Guð skapaði Ádam, skapaði Guð hann sær líkan. Sum kall og konu skapaði hann tey; og hann vælsignaði tey og nevndi tey «menniskjur», tá ið tey vórðu skapað. Ádam livdi í eitt hundrað og tríati ár, og hann gat son í líki sínum og eftir mynd síni og nevndi hann Set. Og Ádam livdi átta hundrað ár, eftir at hann hevði gitið Set; og hann gat synir og døtur. Soleiðis vórðu allir ævidagar Ádams níggju hundrað og tríati ár; tá doyði hann. Tá ið Set var eitt hundrað og fimm ára gamal, gat hann Enosj. Og eftir at Set hevði gitið Enosj, livdi hann átta hundrað og sjey ár; og hann gat synir og døtur. Soleiðis vórðu allir ævidagar Sets níggju hundrað og tólv ár; tá doyði hann. Og tá ið Enosj var níti ára gamal, gat hann Kenan. Og eftir at Enosj hevði gitið Kenan, livdi hann átta hundrað og fimtan ár; og hann gat synir og døtur. Og allir ævidagar Enosjar vórðu níggju hundrað og fimm ár; tá doyði hann. Tá ið Kenan var sjeyti ára gamal, gat hann Máhálalel; og eftir at Kenan hevði gitið Máhálalel, livdi hann átta hundrað og fjøruti ár og gat synir og døtur. Og allir ævidagar Kenans vórðu níggju hundrað og tíggju ár; tá doyði hann. Tá ið Máhálalel var seksti og fimm ára gamal, gat hann Jared. Og eftir at Máhálalel hevði gitið Jared, livdi hann átta hundrað og tríati ár og gat synir og døtur. Og allir ævidagar Máhálalels vórðu átta hundrað og níti og fimm ár; tá doyði hann. Tá ið Jared var eitt hundrað og seksti og tvey ára gamal, gat hann Enok. Og eftir at Jared hevði gitið Enok, livdi hann átta hundrað ár og gat synir og døtur. Og allir ævidagar Jareds vórðu níggju hundrað og seksti og tvey ár; tá doyði hann. Tá ið Enok var seksti og fimm ára gamal, gat hann Metúsalem. Og Enok gekk við Guði; og eftir at hann hevði gitið Metúsalem, livdi hann trý hundrað ár og gat synir og døtur. Og allir ævidagar Enoks vórðu trý hundrað og seksti og fimm ár. Og eftir at Enok hevði livað við Guði, hvarv hann, av tí at Guð tók hann burtur. Tá ið Metúsalem var eitt hundrað og áttati og sjey ára gamal, gat hann Lamek. Og eftir at Metúsalem hevði gitið Lamek, livdi hann sjey hundrað og áttati og tvey ár og gat synir og døtur. Og allir ævidagar Metúsalems vórðu níggju hundrað og seksti og níggju ár; tá doyði hann. Tá ið Lamek var eitt hundrað og áttati og tvey ára gamal, gat hann son; og hann nevndi hann Nóa og mælti: «Hesin skal veita okkum ugga í okkara tunga stríði og strevi á hesi jørð, sum Harrin hevur bannað.» Eftir at Lamek hevði gitið Nóa, livdi hann fimm hundrað og níti og fimm ár og gat synir og døtur. Og allir ævidagar Lameks vórðu sjey hundrað og sjeyti og sjey ár; tá doyði hann. Og tá ið Nóa var fimm hundrað ára gamal, gat hann Sem, Kam og Jáfet. |
Men tá ið menninir tóku at fjølgast á jørðini, og døtur vórðu teimum føddar, tá bar so á, at synir Guðs vórðu varir við, hvussu fagrar mannadøturnar vóru; og teir tóku sær til konu allar, sum teir fingu hug á. Tá segði Harrin: «Andi mín skal ikki allar ævir búgva í menniskjuni, tí at hon er jú hold; og ævidagar hennara skulu vera eitt hundrað og tjúgu ár.» Á teimum døgum vóru risarnir á fold og eisini seinni, tí at synir Guðs vóru gingnir inn til mannadøtranna, og tær føddu teimum børn; tað vóru hetjurnar, sum í forðum vóru navnframar. Tá ið Harrin sá, at illskapur menniskjanna var mikil á fold, og at tær í hjarta sínum einans hugsaðu um at fremja illverk tann líðilanga dag, tá iðraði Harrin seg um at hava skapað menniskjuna á fold; og tað neit hann í hjartað. Og Harrin segði: «Eg vill oyða menniskjuna, sum eg havi skapað, burtur av jørðini, bæði menn og fenað, skriðkykt og fuglar himinsins, tí meg iðrar at hava skapað tey!» Men Nóa fann náði í eygum Harrans. Hetta er ættarsøga Nóa. Nóa var maður rættlætur og gudrøkin í síni øld. Nóa gekk við Guði. Og Nóa gat tríggjar synir: Sem, Kam og Jáfet. Men jørðin var spilt í eygum Harrans; og jørðin fyltist av yvirgangsverkum. Guð leit at jørðini og sí, hon var vorðin spilt, tí at alt hold hevði spilt leið sína á fold. Tá mælti Guð við Nóa: «Eg havi rátt av at gera enda á øllum holdi, tí av teirra ávum er jørðin full av yvirgangsverkum; nú vil eg oyða tey burtur av jørðini! Men ger tú tær ørk av goferviði; og tú skalt gera herbergi í ørkini og bræða hana bæði innan og uttan við biki. Og tú skalt gera ørkina soleiðis: Trý hundrað alnir skal hon vera long, fimmti alnir breið og tríati alnir høg. Og takið skalt tú leggja á ørkina, so at tað røkkur eina alin útum frá í erva; og á síðu hennara skalt tú seta hurð og leggja trý loft í ørkina: eitt niðasta, eitt miðloft og eitt ovasta loft. Sí, eg lati nú vatnflóðina koma yvir jørðina til at avoyða alt hold við lívsanda í undir himninum; alt, sum á jørðini er, skal týna lívið! Men við teg vil eg gera sáttmála mín: tú skalt fara inn í ørkina, tú og synir tínir og kona tín og sonakonur tínar við tær. Av øllum djórum, av øllum holdi, skalt tú taka eitt par av hvørjum kyni inn í ørkina til at verða á lívi saman við tær; tey skulu vera kalldjór og kvenndjór, av fuglunum eftir sínum kyni, av fenaðinum eftir sínum kyni og av øllum skriðkykti jarðar eftir sínum kyni; av øllum skal eitt par koma til tín til tess at verða á lívi. Og tú skalt taka av alskyns etandi mati og savna tað til tín, so at tað kann verða tær og teimum til føðslu.» Nóa so gjørdi; hann bar seg at í øllum lutum eins og Guð hevði boðið honum. |
Tá segði Harrin við Nóa: «Gakk tú og alt húski títt inn í ørkina, tí at teg havi eg sæð rættlátan fyri ásjón míni í hesum ættarliði. Av øllum reinum djórum skalt tú taka tær sjey pør, kalldjór og kvenndjór; og av øllum teimum djórum, sum ikki eru rein, eitt par, kalldjór og kvenndjór. Eisini av fuglum himinsins sjey pør, kalldjór og kvenndjór til tess at lata avkom eftir seg á allari jørðini. Tí at um sjey dagar lati eg tað regna á jørðina í fjøruti dagar og fjøruti nætur og oyði av jørðini hvørja skepnu, sum eg havi skapað.» Nóa gjørdi nú í øllum lutum, eins og Harrin hevði boðið honum. Nóa var seks hundrað ára gamal, tá ið vatnflóðin kom yvir jørðina. Nóa og synir hans, kona hans og sonakonur hans við honum fóru tá inn í ørkina undan vatnflóðini. Av reinum djórum og av teimum djórum, ið ikki vóru rein, av fuglunum og øllum, sum skríður á jørðini, komu pørini eitt fyri og annað eftir til Nóa í ørkina, kalldjór og kvenndjór eins og Harrin hevði boðið Nóa. Og tá ið nú teir sjey dagarnir vóru umlidnir, kom vatnflóðin yvir jørðina. Á sætta hundraðasta aldursári Nóa, á seytjanda degi í øðrum mánaði, á tí degi opnaðust keldur hins mikla frumhavs, og allar lúkur himinsins fóru frá. Og glopraregnið dundi yvir jørðina í fjøruti dagar og fjøruti nætur. Á hesum sama degi fór Nóa inn í ørkina og við honum synir hansara Sem, Kam og Jáfet, kona hansara og sonakonur hans tríggjar, og somuleiðis øll villdjórini eftir sínum kyni og allur fenaður eftir sínum kyni og alt skriðkykt á jørðini eftir sínum kyni og allir fuglar eftir sínum kyni og alt, sum veingir hevur; av øllum holdi, sum lívsanda hevur, fóru tey eitt parið fyri og annað eftir inn í ørkina til Nóa. Av øllum holdi gingu tey inn, kalldjór og kvenndjór, eins og Guð hevði boðið honum. Og Harrin læt aftur eftir honum. Tá kom vatnflóðin yvir jørðina í fjøruti dagar, og vatnið vaks og lyfti ørkini, so at hon varð hevjað upp frá jørðini. Og vatnið megnaðist og vaks stórum á jørðini, og ørkin rak um á vatninum. Og vatnið vaks og vaks á jørðini, til øll hini høgu fjøll, sum eru undir øllum himninum, vóru undir; fimtan alnir stóð vatnið fyri oman fjøll og fjaldi tey. Tá doyði alt hold, sum rørdist á jørðini, bæði fuglar og fenaður, villdjórini og alt skriðkykt, sum skreið á jørðini, og allar menniskjur, alt, sum hevði lívsanda í nasum sínum, alt, sum var á turrlendinum, tað doyði. Soleiðis avoyddi hann allar skepnur, ið vóru á jørðini, bæði fólk og fenað, skriðkykt og himinsins fuglar, tað oyddist burtur av jørðini. Einans Nóa var eftir og tey, sum við honum vóru í ørkini. Og vatnið megnaðist á jørðini í eitt hundrað og fimmti dagar. |
Tá mintist Guð Nóa og øll djórini og allan fenaðin, sum var við Nóa í ørkini; og Guð læt vind blása yvir jørðina, so at vatnið tók at minka; keldur frumhavsins og lúkur himinsins lótust aftur, og glopraregnið av himni lætti av. Og vatnið hvarv í hvørjum av jørðini og minkaði burtur eftir hundrað og fimmti døgum. Seytjanda dagin hins sjeynda mánaðar stóð ørkin á Árarats fjalli. Og vatnið minkaði so við og við alt fram at tíggjunda mánaði; og fyrsta dag hins tíggjunda mánaðar komu fjallatindarnir undan. Tá ið nú fjøruti dagar vóru umlidnir, læt Nóa upp gluggan, sum hann hevði gjørt á ørkina, og sendi ravn út; hann helt á at fljúgva aftur og fram, til vatnið tornaði av jørðini. Síðan slepti hann dúgvu út til at vita, um vatnið var farið av jørðini. Men tá ið hon ongan stað fann til at hvíla seg á, snúðist hon aftur til hansara í ørkina; tí at enn var vatn yvir allari jørðini; hann rætti tá hondina út og tók hana til sín inn í ørkina. Síðan bíðaði hann aftur aðrar sjey dagar og slepti aftur dúgvuni út úr ørkini. Móti kvøldi kom dúgvan aftur til hansara og hevði grønt oljuviðarblað í nevinum; tá skilti Nóa, at vatnið var farið av jørðini. Hann bíðaði tá aftur aðrar sjey dagar og slepti síðan dúgvuni út; men tá kom hon ikki aftur til hansara meira. Og á sætta hundraðasta og fyrsta aldursári Nóa, á fyrsta degi hins fyrsta mánaðar, var vatnið tornað av jørðini; tá tók hann takið av ørkini, leit um seg og sá, at jørðin var turr. Á tjúgunda og sjeynda degi í øðrum mánaði var jørðin turr. Tá talaði Guð við Nóa og segði: «Far út úr ørkini, tú og kona tín og synir tínir og sonakonur tínar við tær; og hav út við tær øll djór, sum hjá tær eru, alt hold, bæði fuglar og fenað og øll skriðkykt, sum skríða á jørðini, til tess at tey mega yðja á jørðini og nørast og fjølgast á foldum!» Tá fór Nóa út og synir hans og kona hans og sonakonur við honum; øll villdjórini, allur fenaður og allir fuglar og alt skriðkykt, ið skríður á jørðini, hvørt eftir sínum kyni, fór út úr ørkini. Tá reisti Nóa Harranum altar og tók av øllum reinum djórum og øllum reinum fuglum og ofraði brennioffur á altarinum. Men tá ið Harrin kendi góðan royk, segði hann við sjálvan seg: «Eg vil ikki aftur banna jørðina mannanna vegna; tí at hjarta mansins stundar á tað illa alt frá ungdómi hans; eg vil ongantíð aftur deyða alt, sum livir, eins og eg nú havi gjørt. Meðan jørðin stendur, skal sáðtíð og heystingartíð, frost og hiti, summar og vetur, dagur og nátt ikki svitast.» |
Tá vælsignaði Guð Nóa og synir hans og segði við teir: «Nørist og fjølgist og uppfyllið jørðina! Ótti og ræðsla fyri tykkum skal vera yvir øllum djórum á jørð, yvir øllum fuglum himinsins og øllum, sum skríður á jørðini, og yvir øllum havsins fiskum; í valdi tykkara skulu tey vera. Alt, sum rørist og livir, skal vera tykkum til føðslu; eins og hinar grønu urtirnar gevi eg tykkum nú alt hetta. Men kjøt, sum sálin – tað er blóðið – er í, skulu tit ikki eta. Eg krevji hevnd fyri tykkara egna blóð; av hvørjum djóri krevji eg hevnd fyri blóð mansins; og yvir hvønn mann krevji eg hevnd fyri mannalív. Hann, ið úthellir mannablóð, av manni skal hansara blóð verða úthelt; tí at eftir mynd síni skapaði Guð mannin. Men nørist tit og fjølgist og fyllið jørðina og leggið hana undir tykkum!» Og Guð mælti við Nóa og synir hans, ið hjá honum vóru, og segði: «Sí, mín sáttmála vil eg nú gera við tykkum og eftirkomarar tykkara eftir tykkum; og við allar livandi skepnur, ið eru hjá tykkum, við fuglar og fenað og við øll villdjór á fold, við alt, sum gekk út úr ørkini, við øll djór jarðarinnar. Mín sáttmála geri eg við tykkum, at ongantíð skal alt hold aftur verða oytt av vatnflóð, og ongantíð skal flóð koma aftur til at oyða jørðina.» Og Guð segði: «Hetta skal vera merki sáttmálans, sum eg geri millum mín og tykkara og allar livandi skepnur, ið hjá tykkum eru, fyri øll komandi ættarlið: Boga mín seti eg í skýggið; og hann skal vera sáttmálamerkið ímillum meg og jørðina. Og hvørja ferð eg dragi skýggini saman yvir jørðina, og bogin sæst í skýggjunum, tá man eg minnast á sáttmálan, ið er millum mín og tykkara og allar skepnur av øllum holdi; og ikki skulu vøtnini aftur verða til vatnflóð til at oyða alt hold. Tá ið tá bogin stendur í skýggjunum, skal eg líta at honum til tess at minnast á hin æviga sáttmálan millum Guð og allar skepnur av øllum holdi, sum eru á jørðini.» Síðan segði Guð við Nóa: «Hetta er merki sáttmálans, ið eg geri millum meg og alt hold, sum er á jørðini.» Synir Nóa, sum gingu út úr ørkini, vóru Sem, Kam og Jáfet; men Kam var faðir Kánáans. Hesir tríggir vóru synir Nóa; og frá teimum er ættað alt fólkið á jørðini. Jarðyrkismaðurin Nóa var fyrsti maður, ið legði inn víngarð. Tá ið hann nú hevði drukkið av víninum, og hann varð drukkin, lá hann nakin inni í tjaldinum. Tá sá Kam, faðir Kánáans, nakni faðirs síns og fór út og segði tað fyri brøðrum sínum. Men Sem og Jáfet tóku skikkjuna og løgdu sær á herðar; síðan gingu teir inn aftur eftir hæli og huldu nakni faðirs síns; men andlit teirra horvdu burtur, so at teir sóu ikki nakni faðirs síns. Tá ið Nóa vaknaði úr víndúrinum og fekk at vita, hvat yngsti sonur hansara hevði gjørt honum, mælti hann: «Bølbiðin verði Kánáan! Trælur trælanna verði hann brøðrum sínum!» Og framvegis mælti hann: «Lovaður veri Harrin, Guð Sems! Men verði Kánáan trælur teirra! Guð gevi Jáfeti landarúmd; og búgvi hann í Sems tjøldum; men verði Kánáan trælur teirra!» Nóa livdi trý hundrað og fimmti ár eftir vatnflóðina. Soleiðis vórðu allir ævidagar Nóa níggju hundrað og fimmti ár. Tá doyði hann. |
Hetta er ættartal Nóa sona, Sems, Kams og Jáfets; teimum føddust synir eftir vatnflóðina. Synir Jáfets vóru Gómer, Mágog, Mádai, Jávan, Túbal, Mesjek og Tíras. Og synir Gómers vóru Asjkenaz, Rífat og Tógarma. Og synir Jávans vóru Elisja, Tarsis, Kittar og Ródanitar. Út frá teimum greinaðust oyggjalands tjóðirnar. Hetta eru synir Jáfets í londum sínum, hvør við sínum tungumáli, eftir ættargreinum og tjóðflokkum sínum. Synir Kams vóru Kusj, Mizráim, Put og Kánáan. Synir Kusj vóru Seba, Hávila, Sabta, Ráma og Sabteka, og synir Ráma vóru Sjeba og Dedan. Kusj gat Nimrod; hann var fyrsti veldismaður á fold. Hann var mikil veiðimaður fyri Harranum; tí verður sagt: Mikil veiðimaður fyri Harranum eins og Nimrod. Upphavið at ríki hans var Bábel og Erek, Akkad og Kalne í Sinears landi. Úr hesum landi fór hann til Assýriu og bygdi Nineve og Rehobot-Ir, Kela og Resen millum Nineve og Kela – tað er borgin mikla. Og Mizráim gat Luditar og Ánamitar, Lehabitar og Naftuhitar, Patrusitar og Kasluhitar, haðan Filistar vóru ættaðir, og Kaftoritar. Kánáan gat Zidon, sín frumgitna, og Het, Jebusitar, Ámoritar, Girgasjitar, Hivitar, Arkitar, Sínitar, Arvaditar, Zemaritar og Hámatitar. Síðan spreiddust ættargreinar Kánáanitanna um, so at landamark Kánáans gekk frá Zidon um Gerar alt at Gaza, framvegis til Sódomu og Gómorru, Adma, Zeboim og alt at Lasja. Hesir vóru synir Kams eftir kyntáttum sínum, eftir tungumálum sínum, í londum sínum, í tjóðum sínum. Men eisini Sem, ættfaðir at øllum sonum Ebers, elsti bróðir Jáfets, fekk synir. Synir Sems vóru Elam, Assur, Arpaksjad, Lud og Áram. Synir Árams vóru Uz, Hul, Geter og Masj. Arpaksjad gat Sjela, og Sjela gat Eber. Eber fekk tveir synir; annar æt Peleg, tí á hansara døgum spjaddist fólkið á jørðini sundur; bróðir hansara æt Joktan. Joktan gat Almodad, Sjelef, Házarmavet, Jera, Hádóram, Uzal, Dikla, Óbal, Ábimael, Sába, Ofir, Hávila og Jóbab. Allir hesir vóru synir Joktans. Og bústaðir teirra vóru frá Mesja og allan vegin at Sefar, at eysturfjøllum. Hesir eru synir Sems eftir ættargreinum og tungumálum sínum, í londum sínum, eftir tjóðum sínum. Hetta eru ættargreinar sona Nóa eftir ættartali sínum, í tjóðflokkum sínum. Og frá teimum spjaddust tjóðirnar út um jørðina eftir vatnflóðina. |
Og øll mannaættin hevði eitt mál og somu tungu. Men tá ið teir nú løgdu leiðina eystureftir, komu teir fram á ein slætta í Sinears landi og settust niður har. Tá søgdu teir hvør við annan: «Komið og latum okkum knoða tigulsteinar og herða teir væl í eldi.» Soleiðis nýttu teir tigul í staðin fyri grót og jarðbik í staðin fyri kálk. Og teir søgdu: «Vit skulu byggja okkum borg og torn, hvørs tindur røkkur til himins og gera okkum navnframar, so at vit ikki spjaðast um alla jørðina!» Men Harrin steig oman til tess at síggja borgina og tornið, sum mannabørnini fingust við at byggja. Og Harrin mælti: «Sí, teir eru ein tjóð og hava allir sama tungumál; hetta er fyrsta fyritøka teirra; og nú man neyvan nakað verða teimum óført, sum teir finna upp á at gera. Komið tí og latum okkum stíga oman og fløkja tungumál teirra, so at teir ikki skilja málið, hvør hjá øðrum.» Tá spjaddi Harrin teir haðan út um alla jørðina, so at teir lættu av at byggja borgina. Tessvegna eitur hon Bábel, tí at har fløkti Harrin øll tungumál jarðar; og haðan spjaddi Harrin tey út um alla jørðina. Hetta er ættartal Sems. Sem var hundrað ára gamal, tá ið hann gat Arpaksjad, tvey ár eftir flóðina. Og eftir at Sem hevði gitið Arpaksjad, livdi hann fimm hundrað ár og gat synir og døtur. Arpaksjad var tríati og fimm ára gamal, tá ið hann gat Sjela. Og eftir at Arpaksjad hevði gitið Sjela, livdi hann fýra hundrað og trý ár og gat synir og døtur. Sjela var tríati ára gamal, tá ið hann gat Eber. Og eftir at Sjela hevði gitið Eber, livdi hann fýra hundrað og trý ár og gat synir og døtur. Eber var tríati og fýra ára gamal, tá ið hann gat Peleg. Og eftir at Eber hevði gitið Peleg, livdi hann fýra hundrað og tríati ár og gat synir og døtur. Peleg var tríati ára gamal, tá ið hann gat Reu. Og eftir at Peleg hevði gitið Reu, livdi hann tvey hundrað og níggju ár og gat synir og døtur. Reu var tríati og tvey ára gamal, tá ið hann gat Serug. Og eftir at Reu hevði gitið Serug, livdi hann tvey hundrað og sjey ár og gat synir og døtur. Serug var tríati ára gamal, tá ið hann gat Nákor. Og eftir at Serug hevði gitið Nákor, livdi hann tvey hundrað ár og gat synir og døtur. Nákor var tjúgu og níggju ára gamal, tá ið hann gat Tára. Og eftir at Nákor hevði gitið Tára, livdi hann hundrað og nítjan ár og gat synir og døtur. Tára var sjeyti ára gamal, tá ið hann gat Ábram, Nákor og Háran. Hetta er ættartal Tára. Tára gat Ábram, Nákor og Háran; og Háran gat Lot. Háran doyði undan Tára faðir sínum í føðilandi sínum í Ur Kaldeu. Ábram og Nákor tóku sær konur; kona Ábrams æt Sárai, og kona Nákors æt Milka, dóttir Hárans, faðir at Milku og Jisku. Men Sárai var óburin og fekk einki barn. Tá tók Tára Ábram son sín og Lot son Hárans, sonarson sín, og Sárai sonarkonu sína, konu Ábrams, sonar síns, og fór við teimum úr Ur Kaldeu til Kánáanlands. Og tá ið tey komu til Kárans, settust tey niður har. Tára livdi tvey hundrað og fimm ár; tá doyði Tára í Káran. |
Og Harrin segði við Ábram: «Far burtur úr landi tínum, frá ættarfólki tínum og úr húsi faðirs tíns, til tað landið, ið eg man vísa tær á! Eg skal gera teg til mikla tjóð og vælsigna teg, so at tú verður navnframur og til signingar. Ja, tey, ið vælsigna teg, man eg vælsigna, og tey, ið biðja ilt fyri tær, skal eg banna; allar ættir jarðarinnar skulu fáa signing av tær.» Síðan legði Ábram avstað, eins og Harrin hevði sagt við hann; og Lot fór við honum. Ábram var sjeyti og fimm ára gamal, tá ið hann fór úr Káran. Og Ábram hevði við sær Sárai, konu sína, og Lot, bróðurson sín, og allar ognarlutir, ið teimum hevði ognast, og tað fólk, ið teir høvdu fingið sær í Káran; og teir hildu ferð síni móti Kánáanlandi og komu hagar. Ábram fór nú um landið alt at halgistaðinum í Sikem, at spásagnareikini. Tá búðu Kánáanitar í landinum. Tá birtist Harrin fyri honum og segði: «Eftirkomarum tínum vil eg geva hetta landið.» Hann reisti tá Harranum altar, har sum hann hevði birtst fyri honum. Síðan búðist hann til ferðar og fór til fjøllini fyri eystan Betel og setti har tjøld síni, soleiðis at Betel var fyri vestan og Ai fyri eystan; og hann reisti Harranum altar har og ákallaði navn Harrans. Og Ábram flutti so við og við móti suðurlandinum. Men hallár varð í landinum; tá fór Ábram til Egyptalands at búgva har í útisetri, tí at hallárið nívdi landið illa. Tá ið hann nú nærkaðist Egyptalandi, segði hann við Sárai, konu sína: «Eg veit, at tú ert vøkur kona. Tí munnu Egyptar, tá ið teir síggja teg og halda teg vera konu mína, fara at drepa meg og lata teg vera á lívi. Tí skalt tú siga, at tú ert systir mín, til tess at tað má vignast mær væl fyri tínar sakir, so at eg má verða á lívi tín vegna.» Tá ið Ábram kom inn í Egyptaland, sóu Egyptar konuna, og at hon var sera vøkur. Men tá ið høvdingar Fáraos høvdu sæð hana og róst henni fyri Fárao, varð hon flutt inn í húsið hjá Fárao. Men hann gjørdi væl við Ábram hennara vegna, so at honum ognaðist bæði smalur og stórdýr, trælir og trælkvendi, asnar og øsnur og kamelar. Men Harrin nívdi Fárao og hús hansara við ringum plágum fyri sakir Sárai, konu Ábrams. Tá sendi Fárao boð eftir Ábrami og segði við hann: «Hvat er hetta, tú hevur gjørt mær! Hví segði tú mær ikki, at hon var kona tín? Hví segði tú, at hon var systir tín, so at eg tók hana til konu? Her hevur tú nú konu tína! Far við henni!» Og Fárao beyð monnum sínum at fylgja honum og konu hansara við øllum, sum tey áttu, á leið. 13,1 Ábram fór nú úr Egyptalandi í suðurlandið við konu síni og øllum, sum hann átti; og Lot var við honum. |
Ábram átti nú almiklan eyð bæði av fenaði og í gulli og í silvuri. Hann flutti nú sunnaneftir so við og við alt at Betel, hagar ið hann á fyrsta sinni hevði sett upp tjald sítt millum Betel og Ai, á tann stað, har sum hann áður hevði reist altarið. Har ákallaði Ábram navn Harrans. Lot, ið fylgdist við Ábrami, átti eisini smalur og stórdýr og tjøld. Men landið var teimum ikki nóg stórt til, at teir kundu búgva saman; tí at fylgi teirra vóru so stór, at teir ikki fingu búð saman. Tá fóru hirðar Ábrams og hirðar Lots upp at klandrast – tá búðu Kánáanitar og Perezitar í landinum – Men Ábram segði við Lot: «Hoyr tú, eingin ósemja skal vera okkara millum og millum hirða okkara, tí at vit eru jú frændur. Liggur ikki alt landið opið fyri tær? Skilst tú heldur við meg! Vilt tú fara til vinstru handar, so fari eg til høgru; og vilt tú fara til høgru handar, so fari eg til vinstru.» Tá leit Lot seg um og sá, at allur Jórdanslættin var land eins og aldingarður Harrans, eins og Egyptaland alt at Zoar – tað var áður enn Harrin hevði avoytt Sódomu og Gómorru. Og Lot kjósaði sær allan Jórdanslættan. Síðan helt hann leiðini eystureftir; og soleiðis skildust teir. Ábram settist niður í Kánáanlandi; men Lot settist niður í borgunum á Jórdanslættanum og flutti um í tjøldum alt at Sódomu. Men menninir í Sódomu vóru vándir og stórir syndarar fyri Harranum. Og Harrin segði við Ábram, eftir at Lot hevði skilt seg við hann: «Hav upp eygu tíni og lít teg um, haðan sum tú stendur, norðureftir og suðureftir, eystureftir og vestureftir, tí at alt landið, sum tú sært, skal eg geva tær og eftirkomarum tínum um allar ævir. Eg skal gera avkom títt eins og dustið á jørð, so at tað ikki kann teljast, heldur enn nakar kann telja dustið á jørð. Statt nú upp og far um alt landið bæði tvørturum og eftir longdini; tí at tær gevi eg tað!» Síðan flutti Ábram um í tjaldi; og hann kom og búsettist í Mamrelund, sum er í Hebron; har bygdi hann Harranum altar. |
Tá ið Amrafel var kongur í Sinear, Arjok kongur í Ellasar, Kedorlaomer kongur í Elam, og Tideal kongur í Gojim, fóru teir herferð móti Bera, kongi av Sódomu, og Birsja, kongi av Gómorru, og Sjineab, kongi av Adma, og Sjemeber, kongi av Zeboim og konginum av Bela, tað er Zoar. Allir hesir hittust á Siddims vøllum, tað er Salthavid. Í tólv ár høvdu teir tænt Kedorlaomer; men trettanda árið høvdu teir gjørt uppreist; og á fjúrtanda ári kom Kedorlaomer og kongarnir, sum við honum vóru, og vunnu sigur á Refaitum í Asjtarot-Karnáim og á Zuzitum í Ham, á Emitum í Sjave-Kirjatáim og á Hóritum á Se'irs fjøllum alt at El-Páran tætt við oyðimørkina. Síðan vendu teir við og komu at Rættarlindini, tað er Kádesj, og løgdu undir seg alt land Ámalekita og somuleiðis Ámorita, sum búðu í Házazon-Támar. Kongarnir av Sódomu og Gómorru, av Adma, Zeboim og av Bela, tað er Zoar, løgdu tá út og fylktu seg á Siddims vøllum til bardaga við Kedorlaomer, kongin av Elam, Tideal, kongin av Gojim, Amrafel, kongin av Sinear og Arjok, kongin av Ellasar, fýra kongar móti fimm. Men á Siddims vøllum vóru jarðbiksgryvjur hvør við aðra; og tá ið kongarnir av Sódomu og Gómorru løgdu á flótta, duttu teir í tær, men teir, ið eftir vóru, hildu til fjals. Fíggindin rændi tá allar ognir í Sódomu og Gómorru og fór avstað við øllum mati. Teir fóru eisini við Lot bróðursyni Ábrams og øllum, sum hann átti; tí at hann búði sum vera mundi í Sódomu. Tá kom einhvør flóttamaður og segði tíðindini fyri Ábrami Hebrea, ið tá búði í eikilundini hjá Mamre Ámorita, bróður Esjkols og Áners, sum eisini høvdu sáttmála við Ábram. Tá ið Ábram frætti, at skyldmaður hansara var hertikin, vápnaði hann av húsfólki sínum trý hundrað og átjan royndar menn, ið vóru føddir í húsi hans, og helt aftan á fíggindan alt at Dán. Har ráddist hann á teir á náttartíð, hann og menn hansara; og teir vunnu sigur á teimum og eltu teir alt at Hóba fyri norðan Dámaskus. Og hann hevði aftur við sær allar fíggjarlutir og Lot, skyldmann sín, og allar fíggjarlutir hans hevði hann aftur við sær og somuleiðis konurnar og fólkið. Men tá ið hann nú hevði vigið Kedorlaomer og kongarnar, ið við honum vóru, og var á heimferð, tá fór kongurin av Sódomu til fundar við hann í Sjavedalinum, ið nú eitur kongsdalurin. Og Melkizedek, kongur av Sjálem, prestur hins hægsta Guðs, kom út við breyði og víni og vælsignaði hann og mælti: «Signaður veri Ábram av Guði hinum hægsta, skapara himins og jarðar, og hálovaður veri Guð hin hægsti, sum hevur givið fíggindar tínar upp í hendur tínar!» Og Ábram gav honum tíggjund av øllum. Tá segði kongurin av Sódomu við Ábram: «Gev mær fólkið, men tak tú fíggjarlutirnar.» Men Ábram svaraði konginum av Sódomu: «Til Harrans, hins hægsta Guðs, skapara himins og jarðar, havi eg upp hond mína, at eg ikki vil taka so mikið sum tráð ella tvong ella nakað av tí, sum tú eigur! Aldrin skalt tú kunna siga: Eg havi gjørt Ábram ríkan! Eg vil einki hava – einki uttan tað, ið sveinarnir hava nýtt og tað, sum lutast teimum monnum, ið við mær vóru, Áneri, Esjkoli og Mamre, lat teir fáa sínar lutir!» |
Eftir hesar tilburðir kom orð Harrans til Ábrams í sjón soljóðandi: «Ábram, óttast ikki; eg eri skjøldur tín, løn tín skal verða ovurmikil!» Men Ábram svaraði: «Harri drottin, hvat skalt tú geva mær, tá ið eg kortini má fara barnleysur burtur, og Eliezar, maður úr Dámaskus, fer at arva meg?» Og Ábram segði: «Sí, son hevur tú ongan givið mær, tí fer húskallur mín at arva meg.» Tá kom orð Harrans til hansara soljóðandi: «Ikki skal hesin arva teg; men tann, sum av tær verður gitin, hann skal arva teg!» Síðan leiddi hann hann út á víðavang og mælti: «Lít upp móti himni og vita, um tú fært talt stjørnurnar har!» Og hann segði: «So fjølmangt skal avkom títt verða.» Tá trúði Ábram Harranum; og hann roknaði honum tað til rættlætis. Og hann segði við hann: «Eg eri Harrin, ið leiddi teg út úr Ur Kaldeu til tess at geva tær hetta landið til ognar.» Men hann svaraði: «Harri drottin, av hvørjum skal eg vita, at tað skal ognast mær?» Tá segði hann við hann: «Tak mær trævetur kvígu, trævetur geit og trævetur veðr, turtildúgvu og dúgvuunga!» Hann tók tá øll hesi djórini og skar tey sundur í tógvar lutir og legði hvønn helmingin áraka annan; einans fuglarnar skar hann ikki sundur. Tá rendu úr lofti rovfuglar niður á ræini; men Ábram kístaði teir burtur. Men tá ið sól var at fara til viða, tá kom tungur svøvnur á Ábram; og sí, ræðandi bølamyrkur seig á hann. Og hann segði við Ábram: «Vita skalt tú, at eftirkomarar tínir skulu búgva í útisetri í landi, sum ikki er teirra; og har skulu teir verða trælkaðir og kúgaðir í fýra hundrað ár. Men eisini ta tjóð, ið teir verða trælkaðir av, skal eg døma; og síðan munnu teir fara haðan við miklum fíggjarlutum. Men tú skalt fara í friði til fedra tína og verða jarðaður í góðari elli. Og fjórða ættarlið skal koma aftur higar, tí syndamát Ámorita er enn ikki fult.» Men tá ið sól var farin til viða, og myrkt var vorðið, birtist eins og rúkandi ovnur við logandi eldi, ið fór fram ímillum hesi sundurskornu offurstykki. Á tí degi gjørdi Harrin sáttmála við Ábram og mælti: «Tínum eftirkomarum gevi eg hetta landið, frá Egyptalands á og alt at stóránni, ánni Eufrat: land Kenita, Kenizzita, Kadmonita, Hetita, Perezita, Refaita, Ámorita, Kánáanita, Girgasjita, Hivita og Jebusita.» |
Tá ið Ábram var níti og níggju ára gamal, birtist Harrin fyri honum og segði við hann: «Eg eri Guð hin alvaldi; gakk fyri ásjón míni, og ver rættlátur, so vil eg gera sáttmála millum mín og tín og margfalda teg stórum.» Tá fell Ábram fram á ásjón sína, og Guð talaði við hann og segði: «Sí, tað eri eg, sum havi gjørt sáttmála við teg, at tú skalt verða faðir at mongum tjóðum, tí skalt tú ikki longur eita Ábram; men navn títt skal vera Ábraham, tí at eg geri teg faðir at fjølmongum tjóðum. Eg vil lata teg nørast í stórum, so at tú verður til tjóðir, og av tær skulu kongar koma. Mín sáttmála geri eg millum mín og tín og avkom títt eftir teg, ættarlið eftir ættarlið, ævigan sáttmála um, at eg skal vera Guð tín og avkoms tíns eftir teg. Og eg gevi tær og avkomi tínum eftir teg land útiseturs tíns, alt Kánáanland sum æviga ogn, og eg skal vera Guð teirra.» Síðan segði Guð við Ábraham: «Men so skalt tú eisini halda sáttmála mín, tú og avkom títt eftir teg, ættarlið eftir ættarlið. Og hetta er sáttmálin, ið tit skulu halda, sáttmálin millum mín og tykkara, at alt kallkyn tykkara skal umskerast. Á holdi yvirhúðar tykkara skulu tit umskerast; og tað skal vera merki sáttmálans millum mín og tykkara. Hvørt sveinbarn tykkara, sum er átta daga gamalt, skal verða umskorið ættarlið eftir ættarlið, bæði tey, sum eru fødd í húsinum, og tey, sum eru keypt frá fremmandum, ið ikki eru fødd av tínum ættleggi. Umskerast skal bæði hann, sum er føddur í húsi tínum, og hann, sum er keyptur; og soleiðis verði sáttmáli mín ævigur sáttmáli á holdi tykkara. Men hin óumskorni, hann, sum ikki er umskorin á holdi yvirhúðar sínar, hann skal verða oyddur úr tjóð síni; hann hevur slitið sáttmála mín.» Framvegis segði Guð við Ábraham: «Sárai, kona tín, skal ikki longur eita Sárai, men Sára skal navn hennara vera; og eg vil vælsigna hana og geva tær eisini son við henni. Og eg vil vælsigna hana og gera hana ættarmóður at tjóðum; og tjóðkongar skulu koma av henni.» Tá fell Ábraham fram á ásjón sína og læði og hugsaði við sær: «Man hundrað ára gamal maður fáa barn, ella Sára, sum er níti ár, føða?» Tí segði Ábraham við Guð: «Gævi, at Ísmael mátti liva fyri ásjón tíni!» Men Guð svaraði: «Nei, Sára, kona tín, skal føða tær son, ið tú skalt nevna Ísak; við hann vil eg gera sáttmála mín, ævigan sáttmála fyri eftirkomarar hansara eftir hann. Men viðvíkjandi Ísmaeli havi eg bønhoyrt teg; eg vil vælsigna hann og lata hann nørast og fjølgast í stórum; tólv høvdingar skal hann gita; og eg skal gera hann til mikla tjóð. Men mín sáttmála geri eg við Ísak, ið Sára man føða tær um hetta mundið aftur í ársmótið.» Síðan endaði hann talu sína við hann. Og Guð steig upp frá Ábrahami. Tá tók Ábraham son sín Ísmael og allar, sum vóru føddir í húsi hans ella vóru keyptir, alt kallkyn av húsfólki Ábrahams; og hann umskar hold yvirhúðar teirra á hesum sama degi, eins og Guð hevði boðið honum. Ábraham var níti og níggju ára gamal, tá ið hann varð umskorin á holdi yvirhúðar sínar. Og Ísmael, sonur hansara, var trettan ára gamal, tá ið hann varð umskorin á holdi yvirhúðar sínar. Á hesum sama degi vórðu Ábraham og sonur hansara Ísmael umskornir. Og allir menn í húsi hans, bæði teir, sum vóru føddir í húsinum, og teir, sum vóru keyptir frá fremmandum, vórðu umskornir við honum. |
Síðan birtist Harrin fyri honum í Mamrelund, har hann sat í tjalddurum sínum í hádegishitanum. Og tá ið hann hugdi upp og leit seg um, sí, tá stóðu tríggir mans framman fyri honum; og tá ið hann sá teir, fór hann úr tjalddurunum rennandi ímóti teimum og lútaði til jarðar, og mælti: «Harri, havi eg funnið náði í eygum tínum, tá far ikki um træl tín! Loyv okkum at fara eftir einum sindri av vatni, so at tit mega tváa føtur tykkara; og hvílið tykkum síðan undir trænum! Eg skal eisini fáa tykkum ein breyðbita, so at tit mega styrkja tykkum til at halda ferðina fram, tá ið tit nú kortini eru komnir her framvið hjá træli tykkara.» Teir svaraðu: «Ger, sum tú sigur.» Tá skundaði Ábraham sær inn í tjaldið til Sáru og mælti: «Tak sum skjótast trý mál av mjøli, elt tað og baka køkur!» Sjálvur rann hann út til neytini og tók ein snotiligan og góðan kálv og fekk sveininum hann, sum alt í einum matgjørdi hann. Síðan tók hann rómastamp og mjólk og kálvin, ið til var gjørdur; og hann setti fyri teir og gekk teimum sjálvur til handa undir trænum, meðan teir fingu sær. Teir søgdu tá við hann: «Hvar er Sára, kona tín?» Hann svaraði: «Har inni í tjaldinum.» Tá segði hann: «Vissuliga skal eg vitja teg aftur í áramótið, og tá man Sára, kona tín, hava son.» Sára stóð og lurtaði í durum tjaldsins, ið var aftan fyri teir. Men Ábraham og Sára vóru gomul og høvdu nógv ár á baki, so at tað ikki longur gekst Sáru eins og konum annars; tí læði hon við sær sjálvari og hugsaði: «Man girndarhugur koma á meg, nú tá ið ellin hevur boygt meg, og maður mín eisini er vorðin gamal?» Tá segði Harrin við Ábraham: «Hví lær Sára og hugsar: Hvussu skal eg, sum eri so gomul, føða son? Man nakað vera Harranum óført? Tá ið eg komi aftur til tín í áramótið, tá skal Sára hava son!» Men av tí at Sára nú var vorðin rædd, noktaði hon fyri tí og segði: «Nei, eg læði ikki!» Men hann svaraði: «Jú, víst læði tú!» Síðan reistust teir frá borði og fóru avstað haðan niðan móti Sódomu; og Ábraham fylgdi teimum á leið. Tá hugsaði Harrin: «Eigi eg at loyna fyri Ábrahami tað, sum eg ætli mær at gera? Ábraham verður jú vissuliga stór og máttmikil tjóð, og allar tjóðir á fold munnu fáa signing av honum; tí at hann havi eg valt út til tess, at hann skal bjóða børnum sínum og ætt síni eftir seg at varðveita veg Harrans og inna rætt og rættlæti, so at Harrin kann lata Ábraham fáa tað, sum hann hevur fyrijáttað honum.» Tá segði Harrin: «Vissuliga er rópið yvir Sódomu og Gómorru mikið, og synd teirra er ovurtung; tí skal eg stíga oman til tess at sjá, um teir hava borið seg at soleiðis, sum hetta rópið sigur mær frá, ella ikki; tað vil eg vita!» Síðan snúðust menninir haðan og fóru til Sódomu; men Harrin varð standandi eftir frammi fyri Ábrahami. Tá nærkaðist Ábraham honum og mælti: «Ætlar tú av sanni at avoyða rættvísar saman við órættvísum? Kanska eru fimmti rættvísir í staðnum, vilt tú tá oyða teir av og ikki eira staðnum vegna teirra fimmti rættvísu, sum har eru? Fjart veri tað tær at gera tílíkt, at týna rættvísar saman við órættvísum, so at tað fer rættvísum á sama hátt sum órættvísum; fjart veri sovorðið tær; man hann, ið dømir alt jarðarríkið, ikki inna rætt?» Harrin svaraði: «Finni eg í Sódomu fimmti rættvísar innanborgar, skal eg eira øllum staðnum teirra vegna.» Men Ábraham tók aftur til orða og segði: «Eg eri farin at tala við Harra mín, tó at eg eri dust og øska. Vera má, at fimm vanta í fimmti rættvísar; vilt tú tá oyða allan staðin vegna hesa fimm?» Hann svaraði: «Finni eg fjøruti og fimm rættvísar í honum, skal eg ikki oyða hann.» Men hann helt fram at tala við hann og segði: «Vera má, at har einans finnast fjøruti.» Hann svaraði: «Vegna teirra fjøruti skal eg lata tað verða ógjørt.» Uppaftur mælti hann: «Harri mín má ikki verða illur um, at eg tali, men vera má, at har einans finnast tríati.» Hann svaraði: «Finni eg tríati, skal eg ikki gera tað.» Og hann segði: «Sí, eg eri farin at tala við Harra mín; men vera má, at har einans finnast tjúgu.» Hann svaraði: «Vegna teirra tjúgu skal eg ikki oyða hann.» Uppaftur segði hann: «Harri mín má ikki verða illur, tá ið eg nú tali á síðsta sinni; men vera má, at har einans finnast tíggju.» Hann svaraði: «Vegna teirra tíggju skal eg lata tað verða ógjørt.» Tá ið Harrin hevði endað talu sína við Ábraham, fór hann leið sína; og Ábraham vendi heim aftur til sín sjálvs. |
Men báðir einglarnir komu um kvøldið til Sódomu; og tá ið Lot, sum sat í borgarliði Sódomu, bar eyga við teir, fór hann ímóti teimum, lútaði til jarðar og mælti: «Góðu menn, komið inn hjá træli tykkara at gista og tváið føtur tykkara; í morgin árla mega tit so fara leið tykkara.» Men teir svaraðu: «Nei, vit vilja sova úti á torginum í nátt.» Men hann strongdi so á teir, at teir fóru við honum; og tá ið teir komu inn í hús hansara, setti hann mat fyri teir, bakaði ósúrgaðar køkur, og teir ótu. Men áður enn teir vóru farnir til hvíldar, slógu borgarmenninir, íbúgvar Sódumu, ring um húsið, bæði ungir og gamlir, hvør maður av húsi. Og teir rópaðu á Lot og søgdu: «Hvar eru menninir, sum komu til tín í kvøld? Send teir út til okkara, so at vit mega svala girndarhug okkara á teimum!» Lot fór tá út í dyr til teirra, lokaði hurðina eftir sær og segði við teir: «Fremjið, brøður mínir, fyri alt ongar ósømdir! Sí, eg havi tvær døtur, sum ikki hava kent kallmann; tær skal eg fáa tykkum; gerið við tær, sum tit vilja; men latið hesar menninar vera í náðum, tá teir nú eru komnir inn undir skuggan av taki mínum!» Tá rópaðu teir: «Hav teg burtur! Hesin eini maður er komin higar at búgva sum fremmandur, og nú vil hann gera seg til dómara! Men nú skulu vit fara verri við tær enn við teimum!» Og teir løgdu á mannin, á Lot, og nærkaðust til at bróta upp hurðina. Tá rættu menninir hondina útum, tóku Lot til sín inn í húsið og lokaðu hurðina. Men menninar, sum vóru uttan fyri húsdyrnar, blindaðu teir, bæði smáar og stórar, so at teir góvust at finna inngongdina. Og menninir søgdu við Lot: «Alt skyldfólk títt, mágar tínar, synir tínar og døtur og alt, sum tú eigur í borgini, skalt tú føra burtur frá hesum staði, tí at vit ætla at oyða henda staðin, av tí at rópið yvir teir er vorðið so mikið fyri Harranum, at Harrin hevur sent okkum at oyða staðin.» Tá fór Lot út at tala við mágar sínar, ið skuldu fáa døtur hansara, og mælti: «Standið upp og rýmið hiðan, tí at Harrin ætlar at oyða staðin!» Men mágar hansara tóku hetta upp fyri gjøldur. Tá ið nú dagur tók at lýsa, skundaðu einglarnir undir Lot og søgdu: «Statt upp og tak við tær konu tína og báðar døtur tínar, ið hjá tær eru, so at tú ikki verður týndur fyri misgerð staðarins.» Men tá ið hann drálaði, tóku menninir hann og konu og døtur hansara, av tí at Harrin vildi eira honum, og leiddu hann út og sleptu honum ikki, fyrr enn hann var komin út um staðin. Og tá ið teir høvdu leitt hann útum, søgdu teir: «Bjarga tær, tí at lív títt liggur við! Lít teg ikki aftur um bak og steðga ongar staðir á slættanum; men bjarga tær niðan í fjøllini, so at tú ikki ferst!» Men Lot segði við teir: «Á nei, harri mín! Sí, trælur tín hevur jú funnið náði í eygum tínum, og mikla miskunn hevur tú sýnt mær við at lata meg vera á lívi; men eg kann ikki bjarga mær niðan í fjøllini; ógævan man fáa meg aftur, og eg man lívið týna. Men sí, har er bygd í nánd at flýggja til; og hon hevur lítið at týða; hagar kann eg bjarga mær, hon hevur vissuliga lítið at týða; og lív mítt er tá bjargað!» Tá svaraði hann honum: «Eisini hesa bøn skal eg veita tær; eg skal ikki oyða bygdina, sum tú talar um. Bjarga tær sum skjótast hagar, tí at einki fái eg gjørt, fyrr enn tú ert komin hagar.» Tí verður tann bygdin nevnd Zoar. Í sólarrenningini, tá ið Lot var komin til Zoar, læt Harrin regna av himni svávul og eld frá Harranum niður yvir Sódomu og Gómorru. Og hann oyddi av hesar borgir og allan Jórdanslættan og allar íbúgvar borganna og jarðargróðurin. Men kona hans leit seg aftur um bak og varð at saltstólpa. Snimma morgunin eftir fór Ábraham á tann staðin, har hann hevði staðið frammi fyri Harranum; og tá ið hann leit yvir at Sódomu og Gómorru og út um allan Jórdanslættan, tá sá hann royk koma upp úr jørðini eins og royk úr bræðsluovni. Men tá ið Guð oyddi av borgirnar á Jórdanslættanum, mintist hann á Ábraham og leiddi Lot út úr oyðingini, sum hann læt koma yvir tær borgir, ið Lot búði í. Lot fór nú úr Zoar niðan í fjallalandið og settist niður har saman við báðum døtrum sínum, tí hann tordi ikki at búgva í Zoar; og hann búði í hellinum saman við døtrum sínum. Tá segði hin eldra við hina yngru: «Faðir okkara er gamal, og eingin kallmaður er eftir her í landinum at koma inn til okkara á vanligan hátt. Kom tí, latum okkum geva faðir okkara vín at drekka og leggja okkum hjá honum, so at vit mega fáa avkom við faðir okkara.» Sama kvøldið góvu tær honum vín at drekka; og hin eldra kom og legði seg hjá faðir sínum; hann vardi hvørki, at hon legði seg, ella at hon fór upp. Morgunin eftir segði hin eldra við hina yngru: «Sí, í nátt lá eg hjá faðir mínum; latum okkum nú eisini í kvøld geva honum vín at drekka; far tú tá og legg teg hjá honum, so at vit mega fáa avkom við faðir okkara!» Síðan góvu tær aftur tað kvøldið faðir sínum vín at drekka, og hin yngra fór og legði seg hjá faðir sínum; og hann vardi hvørki, at hon legði seg, ella at hon fór upp. Soleiðis vórðu báðar døtur Lots við barn av ávum faðirs teirra. Og hin eldra føddi son og nevndi hann Móab; hann er ættarfaðir Móabs enn í dag. Eisini hin yngra føddi son; og hon nevndi hann Ben-Ammi; hann er ættarfaðir Ammonita enn í dag. |
Ábraham flutti nú haðan suður í landið og settist niður millum Kádesj og Sjúr og búði sum útiseti í Gerar. Men av tí at Ábraham hevði sagt, at Sára var systir hansara, sendi Ábimelek, kongurin av Gerar, boð eftir Sáru og tók hana til sín. Tá kom Guð í dreymi til Ábimeleks um náttina og segði við hann: «Sí, tú skalt doyggja vegna ta konu, ið tú hevur tikið, tí hon er kona annars mans!» Men Ábimelek hevði ikki verið henni nær; og hann mælti: «Harri, ætlar tú eisini at týna sakleysar menn? Segði hann ikki fyri mær, at hon var systir hansara? Og sjálv segði hon, at hann var bróðir hennara. Við sakleysum hjarta og reinum hondum havi eg gjørt hetta.» Tá segði Guð við hann í dreymi: «Víst veit eg, at tú gjørdi hetta í sakloysi hjarta tíns, og eg havi eisini varðveitt teg frá at synda móti mær; tessvegna loyvdi eg tær ikki at nerta hana. Men fá nú manninum konu sína aftur, tí at hann er profetur og kann biðja fyri tær, so at tú mást vera á lívi; men sendir tú hana ikki aftur, tá skalt tú vita, at deyðin er tær og øllum tínum vísur!» Snimma morgunin eftir fór Ábimelek upp og rópaði til sín allar menn sínar; og tá ið hann greindi teimum frá hesum tilburðum, vórðu teir ógvuliga óttafullir. Og Ábimelek rópaði Ábraham til sín og segði við hann: «Hví gjørdi tú okkum hetta? Hvat ilt havi eg gjørt tær, at tú leiddi tílíka synd yvir meg og ríki mítt? Tú hevur gjørt ímóti mær slíkt, sum ikki eigur at verða gjørt!» Og Ábimelek segði við Ábraham: «Hvat var ætlan tín við at gera hetta?» Ábraham svaraði: «Eg hugsaði sum so: Her man eingin gudsótti vera; tí munnu teir fara at drepa meg vegna konu mínar. Men annars er hon kortini systir mín, tí hon er dóttir faðirs míns, tó ikki dóttir móður mínar, og tí kundi hon verða gift mær. Men tá ið Guð læt meg reika um fjart frá húsi faðirs míns, segði eg við hana: «Hesa góðvild mást tú sýna mær: allar staðir, hagar vit koma, mást tú siga, at eg eri bróðir tín.» » Síðan tók Ábimelek smalur og stórdýr, trælir og trælkvendi og gav Ábrahami og fekk honum aftur Sáru, konu hansara. Og Ábimelek segði við hann: «Sí, land mítt stendur tær í boði; set teg niður, hvar tær líkar best!» Og við Sáru segði hann: «Nú gevi eg bróður tínum túsund siklar í silvuri; tað skal verða tær viðurgjald fyri alt, sum tær hevur verið fyri; og tú skalt í øllum lutum verða sakarleys!» Tá bað Ábraham til Guðs, og Guð grøddi Ábimelek og konu hansara og hjákonur hansara, so at tær fingu børn. Tí at Harrin hevði lokað aftur fyri hvørjum móðurlívi í húsi Ábimeleks vegna Sáru, konu Ábrahams. |
Harrin vitjaði Sáru, eins og hann hevði lovað; og Harrin gjørdi við Sáru, eins og hann hevði sagt. Og Sára varð við barn og føddi Ábrahami son á ellisárum hansara um tað mundið, sum Guð hevði sagt honum. Ábraham gav syni sínum, sum føddist honum – sum Sára føddi honum – navnið Ísakur. Og Ábraham umskar Ísak, son sín, tá ið hann var átta daga gamal, eins og Guð hevði boðið honum. Ábraham var hundrað ára gamal, tá ið Ísakur, sonur hansara, føddist honum. Tá mælti Sára: «Guð hevur elvt mær látur; og hvør tann, ið hoyrir um hetta, man flenna at mær.» Og hon segði: «Hvør skuldi sagt fyri Ábrahami, at Sára hevur barn á brósti? Og nú havi eg tó føtt honum son í ellisárum hansara.» Sveinurin vaks nú og varð vandur av brósti; og Ábraham gjørdi mikla veitslu tann dagin, tá ið Ísakur varð vandur av brósti. Men tá ið Sára sá sonin hjá Hágar, hini egyptisku, sum hon hevði føtt Ábrahami, spæla sær við Ísak, son sín, segði hon við Ábraham: «Rek burtur hesa trælkonu og son hennara, tí at ikki skal sonur hesar trælkonu taka upp arv saman við Ísaki, syni mínum!» Ábrahami líkaði hetta illa sonar síns vegna. Men Guð segði við Ábraham: «Harmast ikki um sveinin og trælkonu tína; men ver Sáru lýðin í øllum, sum hon sigur tær; tí at eina eftirkomarar Ísaks skulu verða taldir ættarkyn títt. Men eisini son trælkonunnar skal eg gera at miklari tjóð, tí at hann er jú avkom títt.» Morgunin eftir fór Ábraham snimma upp, tók breyð og vatnhít og gav Hágar tað; men sveinin setti hann upp á herðar hennara og sendi hana síðan burtur. Hon reikaði nú um og viltist í oyðimørk Beersjebu. Og tá ið vatnið í hítini var uppi, legði hon sveinin undir ein runn og fór og setti seg har okkurt sum bogaskots longd frá honum; tí at hon hugsaði við sær: «Eg toli ikki at síggja barnið doyggja.» Hon settist har, og sveinurin tók at stórgráta. Men Guð hoyrdi sveinin; og eingil Harrans rópaði av himni á Hágar og segði við hana: «Hvat bagir tær Hágar? Óttast ikki, tí at Guð hevur hoyrt rødd sveinsins, har sum hann liggur! Far og tak sveinin upp og hav hann í góðari varðveitslu, tí at eg skal gera hann til mikla tjóð!» Tá læt Guð eygu hennara upp, so at hon sá brunn við vatni í; hon fór og fylti hítina við vatni og gav sveininum at drekka. Og Guð var við sveininum; hann kom til og búsettist í oyðimørkini og gjørdist ørvagarpur. Hann búði í Párans oyðimørk; og móðir hansara tók honum konu úr Egyptalandi. Um hetta leitið komu Ábimelek og Píkol, herhøvdingi hansara, og søgdu við Ábraham: «Guð er við tær í øllum, sum tú fæst við. Svør nú her við Guð, at tú ikki vilt fara við svikráðum hvørki móti mær ella eftirkomarum mínum; men eins og eg havi sýnt tær góðsemi, soleiðis skalt tú gera móti mær og tí landi, har tú býrt í útisetri!» Ábraham svaraði: «Eg skal svørja svá!» Men Ábraham hevði at Ábimeleki fyri vatnbrunnin, sum húskallar Ábimeleks høvdu rænt. Tá segði Ábimelek: «Eg veit ikki, hvør ið hetta hevur gjørt; ikki hevur tú sagt hetta fyri mær, og ikki havi eg heldur hoyrt um tað fyrr enn í dag.» Tá tók Ábraham smalur og stórdýr og gav Ábimeleki, og teir gjørdu sáttmála sín ámillum. Men Ábraham tók sjey gimbrar úr fylginum burturav; og tá ið Ábimelek spurdi Ábraham, hví hann tók hesar sjey gimbrarnar burturav, svaraði hann: «Jú, hesar sjey gimbrarnar skalt tú taka við av míni hond til vitnisburðar um, at eg havi grivið henda brunnin.» Tessvegna eitur tann staðurin Beersjeba; tí har svóru teir báðir. Soleiðis gjørdu teir sáttmála í Beersjebu. Síðan fóru teir Ábimelek og Píkol, herhøvdingi hans, haðan og snúðust heim aftur í Filistaland. Ábraham setti niður támariskrunn í Beersjebu og ákallaði har navn Harrans, hins æviga Guðs. Og Ábraham búði leingi í útisetri í Filistalandi. |
Eftir hesar tilburðir royndi Guð Ábraham; og hann rópaði á hann: «Ábraham!» Hann svaraði: «Ja, eg eri her!» Og hann segði: «Tak tú einkarson tín, Ísak, sum tú elskar, og far til Mórialands og ofra hann har sum brennioffur uppi á einum av fjøllunum, sum eg skal vísa tær á!» Snimma morgunin eftir legði Ábraham á asna sín, tók tveir av sveinum sínum við sær og Ísak, son sín, kleyv viðin til brennioffurið og helt avstað hagar, ið Harrin hevði sagt honum. Triðja dagin, tá ið Ábraham leit seg um, sá hann staðin langt burturi. Tá segði Ábraham við sveinar sínar: «Bíðið tit her hjá asnanum, meðan eg og smádrongurin fara yvir hagar at tilbiðja; vit koma so aftur til tykkara.» Ábraham tók tá viðin til brennioffurið og legði hann upp á herðar Ísaks, sonar síns; sjálvur tók hann eldin og offurknívin; og so gingu teir báðir saman. Tá talaði Ísakur á Ábraham, faðir sín, og segði: «Faðir mín!» Hann svaraði: «Ja, sonur mín.» Hann segði: «Her er eldurin og viðurin, men hvar er lambið til brennioffurið?» Ábraham svaraði: «Guð man sjálvur finna sær lambið til brennioffurið, sonur mín.» Og so gingu teir aftur báðir saman. Og tá ið teir komu á staðin, sum Guð hevði sagt honum, reisti Ábraham har altar og legði viðin til rættis; síðan bant hann Ísak, son sín, og legði hann upp á altarið oman á viðin. Og Ábraham rætti út hond sína og tók knívin til at slátra son sín. Men tá rópaði eingil Harrans á hann av himni og segði: «Ábraham, Ábraham!» Hann svaraði: «Her eri eg.» Og hann segði: «Legg tú ikki hond á sveinin og ger honum einki mein; tí at nú veit eg, at tú óttast Guð, við tað at tú ikki sýtti mær einkarson tín.» Tá ið Ábraham hugdi upp og leit seg um, bar hann eyga við veðr, sum við hornunum var komin fastur í ein runn. Ábraham fór tá og tók veðrin og ofraði hann sum brennioffur í stað sonar síns. Og Ábraham nevndi henda stað: «Guð sær.» Tí sigur orðafellið enn: «Á fjallinum, har Guð birtist.» Tá kallaði eingil Harrans aftur á Ábraham av himni og segði: «Eg svørji um sjálvan meg, sigur Harrin: av tí at tú gjørdi hetta og ikki sýtti mær son tín, einkarson tín, skal eg av sonnum vælsigna teg og gera eftirkomarar tínar fjølmentar sum stjørnurnar á himni, sum sandin við sævarstrond; og eftirkomarar tínir skulu taka borgarlið fígginda sína til ognar. Og av avkomi tínum skulu allar ættir á foldini fáa signing, fyri at tú lýddi rødd míni.» Eftir hetta fór Ábraham aftur til sveinar sínar, og teir risu og fóru allir saman til Beersjebu. Og Ábraham varð búgvandi í Beersjebu. Nakað eftir hesar tilburðir fekk Ábraham hesi tíðindi: Eisini Milka hevur føtt Nákori, bróður tínum, synir: Uz, frumgitna hansara, og Buz, bróður hansara, og Kemuel, ættfaðir Árams, og Kesed, Házo, Pildasj, Jidlaf og Betuel. Men Betuel gat Rebekku. Hesi átta føddi Milka Nákori, bróður Ábrahams. Og hann hevði hjákonu, Reuma nevnd at navni; eisini hon føddi honum synir: Teba, Gáham, Táhasj og Máaka. |
Og Sára livdi eitt hundrað og tjúgu og sjey ár; so mangir vóru ævidagar hennara. Og Sára doyði í Kirjat-Arba – tað er Hebron – í Kánáanlandi. Og Ábraham fór innar at syrgja Sáru og gráta hana. Síðan fór hann frá síni deyðu og mælti soleiðis við Hetitar: «Eg eri gestur og útiseti her hjá tykkum; gevið mær eitt jarðarstykki, so at eg kann fáa mína deyðu burtur frá mær og jarða hana.» Tá svaraðu Hetitar Ábrahami og søgdu við hann. «Lýð á okkum, harri! Høvdingur Guðs ert tú okkara millum; jarða tína deyðu í eini av okkara bestu grøvum; tí at eingin av okkum vil sýta tær grøv sína til at jarða tína deyðu í!» Men Ábraham reis og neig fyri íbúgvum landsins, fyri Hetitum, og talaði við teir svá: «Er tað tykkara vilji, at eg má fáa mína deyðu burtur frá mær og jarða hana, so hoyrið meg og talið mín vegna við Efron Zóharsson um at geva mær Makpela-hellið, ið liggur uttast í bø hansara; fyri fult virði skal hann geva mær tað sum gravstað tykkara millum.» Efron sat har millum Hetitanna, og Efron Hetiti mælti soleiðis við Ábraham, meðan Hetitar og allir, ið gingu inn um borgarlið hansara, lýddu á: «Nei, harri mín, lurta eftir mær! Jarðarstykkið gevi eg tær; og hellið, sum í tí er, gevi eg tær eisini: fyri ásjón frænda mína gevi eg tær tað; jarða tú tína deyðu!» Men Ábraham neig fyri íbúgvum landsins og talaði við Efron í hjástøðu teirra og segði: «Gævi tú vildi lurta eftir mær: Eg gjaldi tær fult virði fyri jørðina; tak við tí av mær, so at eg kann jarða mína deyðu har!» Tá svaraði Efron Ábrahami og segði: «Lurta eftir mær, harri mín! Jørð fyri fýra hundrað siklar í silvuri, hvat er tað hjá okkum báðum at tala um? Jarða tú bara tína deyðu!» Ábraham skilti Efron; og hann vigaði Efroni tað silvur, sum hann hevði nevnt í hjástøðu Hetita, fýra hundrað siklar í silvuri. Soleiðis kom jarðarstykki Efrons í Makpela áraka Mamre, jarðarstykkið og hellið, sum í tí var og øll trøini, sum allastaðni vuksu á tí, til at verða ogn Ábrahams í hjástøðu Hetita, frammi fyri øllum, sum gingu út og inn um borgarlið hansara. Síðan jarðaði Ábraham Sáru, konu sína, í hellinum í Makpela – jarðarstykki áraka Mamre – tað er Hebron – í Kánáanlandi. Soleiðis fekk Ábraham av Hetitum jarðarstykkið og hellið, sum á tí var, til leggstaðar. |
Ábraham var nú gamal og nógv til árs; og Harrin hevði vælsignað Ábraham í øllum lutum. Tá segði Ábraham við húskall sín, ið var elstur í húsi hansara og ráddi fyri øllum, sum hann átti: «Legg tú hond tína undir lendar mínar og svør mær við Harran, Guð himins og jarðar, at tú ikki vilt taka syni mínum konu av døtrum Kánáanita, sum eg búgvi millum; men tú skalt fara til føðiland og ættarfólk mítt og taka Ísaki, syni mínum, konu haðan!» Tá mælti húskallurin við hann: «Um nú gentan ikki vil fylgja mær aftur í hetta land, eigi eg tá at fara við syni tínum í tað land, sum tú fórt frá?» Men Ábraham svaraði honum: «Vara teg væl fyri at flyta son mín aftur hagar! Harrin, Guð himinsins, sum tók meg úr húsi faðirs míns og úr heimlandi mínum, hann sum hevur talað til mín, svorið mær og sagt: «Tínum eftirkomarum vil eg geva hetta landið,» hann vil senda eingil sín undan tær, so at tú kanst fáa syni mínum konu haðan. Og vil gentan ikki koma við tær, tá ert tú leysur frá eiðinum. Men íð hvussu er, mást tú ikki flyta son mín aftur hagar.» Tá legði húskallurin hondina undir lendar Ábrahams, húsbónda síns, og svór honum hetta. Síðan tók húskallurin tíggju av kamelum húsbónda síns og alskyns dýrgripir, ið húsbóndi hansara átti, og helt avstað til Nákors bygd í Áram-Náharáim. Men um kvøldið um tað mundið, tá ið genturnar vóru vanar at fara út eftir vatni, læt hann kamelarnar leggja seg niður við brunnin uttan fyri bygdina. Og hann tók at biðja: «Harri, Guð Ábrahams, húsbónda míns, lat nú ferð mína eydnast og sýn kærleika móti Ábrahami, húsbónda mínum! Her standi eg við brunnin, og genturnar úr bygdini koma út higar eftir vatni. Tá ið eg nú biði eina teirra geva mær vatn at drekka, og hon tá sigur: «Drekk tú, og eg skal eisini brynna kamelum tínum,» lat hana tá vera gentuna, sum tú hevur ætlað Ísaki, tænara tínum. Av hesum man eg tá kenna, at tú sýnir kærleika móti húsbónda mínum!» Men áður enn hann hevði endað bøn sína, sí, tá kom Rebekka, dóttir Betuels, sonar Milku, konu Nákors, bróður Ábrahams, og hon hevði krukku sína á økslini; gentan var frálíka fríð í ásjón, moyggj og enn ikki nortin av nøkrum manni; hon fór niður í brunnin, fylti krukku sína og kom síðan uppaftur. Tá fór húskallurin rennandi ímóti henni og mælti: «Gev mær ein vatnsopa at drekka úr krukku tíni!» Hon svaraði: «Drekk, harri mín,» og tók alt í einum krukkuna niður av økslini í hond sína og gav honum at drekka. Og tá ið hon hevði givið honum at drekka, segði hon: «Eisini kamelum tínum vil eg geva vatn, til teir hava drukkið seg ótystar.» Og skundisliga stoytti hon úr krukku síni upp í vatntrogið, leyp niður aftur í brunnin at oysa og oysti øllum kamelum hansara vatn. Men maðurin stóð og eygleiddi hana tigandi til tess at komast eftir, um Harrin hevði latið ferð hansara eydnast ella ikki. Og tá ið kamelarnir vóru lidnir at drekka, tók hann fram nasaring av gulli, ið vá hálvan sikul, og dró á armar hennara gullringar tveir, ið vógu tíggju siklar í gulli. Síðan mælti hann: «Sig mær, hvørs dóttir tú ert, og um tað er rúm í húsi faðirs tíns at hýsa okkum í nátt?» Hon svaraði honum: «Eg eri dóttir Betuels, sonar Milku, ið hon føddi Nákori.» Og hon segði við hann: «Vit hava bæði hálm og fóður og rúm fyri gestir.» Tá lútaði maðurin djúpt og tilbað Harran og mælti: «Lovaður veri Harrin, Guð Ábrahams, húsbónda míns, ið ikki hevur lætt av miskunn og trúfesti síni móti húsbónda mínum! Meg hevur Harrin leitt beina leið at húsi frænda húsbónda míns.» Gentan leyp nú heim í hús móður sínar at siga frá tí, ið til hevði borist. Men Rebekka átti bróður, Lában at navni. Tá ið hann sá nasaringin og ringarnar á ørmum systur sínar og hoyrdi Rebekku, systur sína, siga frá, hvat maðurin hevði sagt fyri henni, rann hann út til mannin við brunnin; og tá ið hann var komin út hagar og sá mannin enn standa hjá kamelunum við brunnin, segði hann við hann: «Kom, tú vælsignaði av Harranum! Hví stendur tú her úti? Eg havi búgvið húsið til og gjørt rúm fyri kamelum tínum.» Maðurin kom nú til húsa; og Lában tók sær av kamelunum, gav teimum hálm og fóður og fekk manninum vatn til at tváa føtur sínar og føtur teirra, ið við honum vóru. Og matur varð settur fyri hann; men hann segði: «Ikki vil eg bragda mat, fyrr enn eg havi borið upp ørindi mítt.» Hann svaraði: «Tala!» Og hann mælti: «Eg eri húskallur Ábrahams. Harrin hevur ríkliga vælsignað húsbónda mín, so at hann er vorðin múgvandi maður; og hann hevur givið honum smalur og stórdýr, silvur og gull, trælir og trælkvendi, kamelar og asnar. Og Sára, kona húsbónda míns, hevur føtt honum son í ellisárum hans, og honum hevur hann givið alt, sum hann eigur. Og húsbóndi mín tók av mær eið og segði: «Tú mást ikki taka syni mínum konu av døtrum Kánáanita, sum eg búgvi í landinum hjá; heldur skalt tú fara í hús faðirs míns til frænda mína og taka syni mínum konu haðan!» Eg segði tá við húsbónda mín: «Vera má, at gentan ikki vil koma við mær.» Men hann svaraði: «Harrin, fyri hvørs ásjón eg gangi, man senda eingil sín við tær og lata ferð tína eydnast, so at tú fært syni mínum konu av ættfólki mínum úr húsi faðirs míns. Kemur tú til ættfólk mítt, tá skalt tú verða leysur frá eiðinum. Og vilja teir ikki geva tær hana, ert tú eisini leysur frá tí eiði, sum eg taki av tær.» Tá ið eg nú í dag kom at brunninum, bað eg soleiðis: «Harri, Guð Ábrahams, húsbónda míns, gævi tú letur hesa ferð eydnast, sum eg eri á!» Sí, her standi eg við brunnin; kemur nú einhvør genta út eftir vatni, og eg sigi við hana: «Gev mær vatnsopa at drekka úr krukku tíni,» og hon tá sigur við meg: «Bæði tær og kamelum tínum vil eg geva at drekka,» lat hana tá vera ta konu, ið Harrin hevur ætlað syni húsbónda míns!» Men áður enn eg hevði endað hesa røðu við sjálvan meg, sí, tá kom Rebekka út við krukku síni á økslini, steig niður í brunnin og bar vatn upp. Eg segði tá við hana: «Gev mær eitt sindur at drekka!» Beinanvegin tók hon krukku sína niður av økslini og segði: «Drekk tú, og eisini kamelum tínum skal eg brynna!» Síðan drakk eg; og hon brynti eisini kamelum mínum. Síðan spurdi eg hana: «Hvørs dóttir ert tú?» Hon svaraði: «Dóttir Betuels, sonar Nákors, ið Milka føddi honum.» Tá setti eg ringin í nøs hennara og dró ringar á armar hennara. Eg lútaði tá til jarðar og tilbað Harran. Eg lovaði Harranum, Guði Ábrahams, húsbónda míns, fyri at hann hevði leitt meg á rætta leið, so at eg kundi taka bróðurdóttur húsbónda míns syni hansara til konu. Vilja tit nú sýna húsbónda mínum góðvild og trúfesti, so sigið mær tað. Og vilja tit tað ikki, so sigið mær tað eisini, so at eg má hava nakað at fara eftir.» Tá svaraðu Lában og Betuel og søgdu: «Frá Harranum man hetta vera; vit kunnu einki gera tær, hvørki ilt ella gott. Her hevur tú Rebekku, far avstað við henni, at hon má verða kona sonar húsbónda tíns, eins og Harrin hevur sagt!» Tá ið húskallur Ábrahams hoyrdi hetta, lútaði hann til jarðar fyri Harranum. Og húskallurin tók fram gripir av silvuri, gulli og klæði og gav Rebekku; somuleiðis gav hann bróður og móður hennara gersimar. Síðan ótu og drukku teir, hann og fylgisneytar hans, og gistu har um náttina, og tá ið teir morgunin eftir komu upp, mælti hann: «Latið meg nú fara heim til húsbónda míns!» Men bróðir hennara og móðir søgdu: «Loyv gentuni at verða enn einar tíggju dagar hjá okkum. Síðan má hon fara!» Men hann svaraði teimum: «Haldið mær ikki aftur; Harrin hevur latið ferð mína eydnast; so latið meg nú sleppa heim aftur til húsbónda míns!» Tá søgdu tey: «Vit skulu rópa gentuna og spyrja hana sjálva.» Tey rópaðu tá Rebekku og søgdu við hana: «Vilt tú fara við hesum manni?» Hon svaraði: «Ja, eg vil fara.» Tá lótu tey Rebekku, systur sína, og fostru hennara, fara við húskalli Ábrahams og monnum hans. Og tey vælsignaðu Rebekku og søgdu við hana: «Gævi at systir vár verði at túsundum tíggju túsunda, og at eftirkomarar tínir hertaka borgarlið fígginda sína!» Síðan settust Rebekka og fylgismoyggjar hennara á kamelbak og fóru aftan á mannin; og húskallurin tók Rebekku við sær og fór leið sína. Tess ámillum var Ísakur farin í oyðimørkina við Lákai-Roi brunnin og dvaldist har á suðurlandinum. Eitt kvøldið fór hann út á víðavang at biðja; og tá hann hugdi upp og leit seg um, sí, tá komu har nakrir kamelar. Og tá ið Rebekka hugdi upp og bar eyga við Ísak, fór hon niður av kamelinum; og hon spurdi húskallin: «Hvør er hasin maður, ið kemur móti okkum har á markini?» Hann svaraði: «Hatta er húsbóndi mín.» Tá tók hon slør sítt og huldi seg. Síðan segði húskallurin Ísaki frá øllum tí, sum hann hevði gjørt. Tá leiddi Ísakur hana inn í tjaldið hjá Sáru, móður síni, og tók hana til konu; og hann legði ástir við hana. Soleiðis varð Ísakur uggaður eftir lívlát móður sínar. |
Ábraham tók sær aftur konu, Ketura at navni. Hon føddi honum Zimran, Joksjan, Medan, Midian, Jisjbak og Sjúa. Joksjan gat Sába og Dedan; og synir Dedans vóru Assjuritar, Letusjitar og Leummitar. Synir Midians vóru Efa, Efer, Hánok, Ábida og Eldáa. Allir hesir eru synir Keturu. Og Ábraham gav Ísaki alt, sum hann átti; men teimum sonum, sum Ábraham gat við hjákonunum, gav hann gávur og sendi teir, meðan hann enn var á lívi, burtur frá Ísaki, syni sínum, eystur til eysturlanda. Hetta eru ævidagar Ábrahams, tey ár, hann livdi, eitt hundrað og sjeyti og fimm ár. Tá andaðist Ábraham og doyði í góðari elli, gamal og mettur av døgum og savnaðist síðan hjá fedrum sínum. Og Ísakur og Ísmael, synir hansara, jarðaðu hann í Makpela-helli, í jørðini hjá Efroni, syni Zóhars Hetita, áraka Mamre. Í tí jarðarstykki, sum Ábraham hevði keypt frá Hetitum; har varð Ábraham jarðaður og Sára, kona hansara. Eftir at Ábraham var deyður, vælsignaði Guð Ísak, son hans. Og Ísakur búði við Lákai-Roi brunnin. Hetta er ættartal Ísmaels, Ábrahamssonar, sum Hágar, hin egyptiska, trælkona Sáru, føddi honum. Og hesi eru nøvn Ísmaels sona eftir nøvnum og kyntáttum teirra: Nebajot, Ísmaels frumgitni, og Kedar, Adbeel, Mibsam, Misjma, Dúma, Massa, Hádad, Tema, Jetur, Náfisj og Kedma. Hesir eru synir Ísmaels, og hesi eru nøvn teirra í torpum teirra og tjaldbúðum; tólv høvdingar eftir kyntáttum sínum. Og hetta eru ævidagar Ísmaels; hundrað og tríati og sjey ár; tá andaðist hann og doyði og savnaðist til fedra sína. Teir høvdu bústaðir sínar frá Hávila alt at Sjúr áraka Egyptaland og allan vegin til Assjurs; og teir viku ikki fyri nøkrum av frændum sínum. Hetta er ættartal Ísaks Ábrahamssonar: Ábraham gat Ísak. Og Ísakur Ábrahamsson var fjøruti ára gamal, tá ið hann tók sær til konu Rebekku, dóttur Betuels hins áramaiska úr Paddan-Áram, systur Lábans hins áramaiska. Men Ísakur bað til Harrans fyri Rebekku, konu síni, tí hon var óburin; Harrin bønhoyrdi hann; og Rebekka, kona hansara, varð við barn. Og tá ið sveinarnir stoyttu saman í kviði hennara, mælti hon: «Er tað soleiðis vorðið, hví livi eg tá?» Hon leitaði tá til Harrans um ráð. Og Harrin segði við hana: «Tvær tjóðir eru í kviði tínum, og tveir ættleggir skulu greina seg út frá móðurlívi tínum. Annar skal vera mætari enn hin; hin eldri skal tæna hinum yngra.» Tá ið nú dagur hennara kom, at hon skuldi føða, sí, tá vóru tvíburar í kviði hennara. Og hin fyrri kom út reydligur, allur sum hann var, alloðin eins og feldur; og teir nevndu hann Esav. Síðan kom bróðir hansara út; hann helt um hælin á Esavi; teir nevndu hann Jákup. Ísakur var seksti ára gamal, tá ið hon føddi teir. Tá ið nú sveinarnir komu til, gjørdist Esav frálíkur veiðimaður, ið reikaði um heiðarnar, meðan Jákup lá í friði heima við tjøldini. Ísakur unnaði Esav, av tí at honum dámdi væl villibráð; men Rebekka unnaði Jákup. Einaferð, tá ið Jákup búði til ein verð, kom Esav útlúgvaður av heiðum. Tá segði Esav við Jákup: «Gev mær sum skjótast nakað at eta, nakað av hasum reyða, av hasum reyða har, tí at eg eri útlúgvaður!» Tessvegna varð hann nevndur Edóm. Men Jákup svaraði: «Sel mær fyrst tín frumburðarrætt!» Tá mælti Esav: «Sí, eg eri deyðkomin; hvat gagnar mær hesin frumburðarrættur?» Jákup svaraði: «Svør mær hetta fyrst til!» Og hann svór Jákupi tað til og seldi honum sín frumburðarrætt. Síðan gav Jákup Esavi breyð og ein verð av flatbønum. Og hann át og drakk, fór síðan á føtur og helt avstað – leið sína. Soleiðis lítilsvirdi Esav frumburðarrætt sín. |
Nakað eftir hetta varð hallár í landinum – eitt annað enn hitt fyrra á døgum Ábrahams. Og Ísakur fór til Ábimelek, kong Filista, í Gerar. Tá birtist Harrin fyri honum og segði: «Far ikki til Egyptalands, men verð búgvandi í tí landi, sum eg sigi tær! Búgv tú sum útiseti her í landinum, so skal eg vera við tær og vælsigna teg; tí at tær og eftirkomarum tínum skal eg geva øll hesi lond og evna tann eið, sum eg svór Ábrahami, faðir tínum; eg skal lata avkom títt verða fjølment eins og stjørnur himinsins og gevi eftirkomarum tínum øll hesi lond; og av avkomi tínum munnu allar tjóðir á fold fáa signing, aftur fyri at Ábraham var rødd míni lýðin og varðveitti rættarreglur, boðorð og fyriskipanir mínar og lóg mína.» Ísakur varð tá búgvandi í Gerar. Tá ið nú menninir har á staðnum komu at fregnast um konu hansara, segði hann, at hon var systir hansara, tí at hann tordi ikki at siga, at hon var kona hansara av ótta fyri, at menninir har á staðnum skuldu drepa hann vegna Rebekku, tí at hon var sera fríð á at líta. Men tá ið hann hevði búð har eina tíð, bar so á, at Ábimeleki, kongi Filista, var hyggjandi út um gluggan; og tá ið hann leit seg um, bar hann eyga við Ísak, sum sat og kíndi Rebekku, konu síni. Tá rópaði Ábimelek á Ísak: «Sí, so er hon kortini kona tín! Hví segði tú tá, at hon var systir tín?» Ísakur svaraði: «Av tí at eg helt meg fara at týna lívið hennara vegna.» Tá segði Ábimelek: «Hví hevur tú gjørt okkum hetta? Einhvør av fólkinum kundi jú lættliga verið lagstur hjá konu tíni og tú soleiðis fingið okkum í syndasekt!» Síðan beyð Ábimelek øllum fólkinum og mælti: «Hvør tann, ið nertur henda mann og konu hansara, skal vissuliga bøta við lívinum!» Síðan sáaði Ísakur har í landinum og heystaði sama árið hundraðfalt; og Harrin vælsignaði hann, so at eyður hansara vaks í hvørjum, til hann var av ríkastu monnum. Hann átti fylgi av smalum og fylgi av stórdýrum og nógvar trælir, so at Filistar øvundaðu hann. Tá tóku Filistar og tiptu allar teir brunnar, ið húskallar faðirs hans høvdu grivið á døgum Ábrahams, faðirs hans, og fyltu teir við mold. Og Ábimelek mælti við Ísak: «Far frá okkum, tí at tú ert vorðin okkum ov máttugur!» Tá fór Ísakur haðan og setti upp búðir sínar í Gerardali og búði har. Men Ísakur læt aftur grava út teir brunnar, sum húskallar Ábrahams, faðirs hans, høvdu grivið, og sum Filistar høvdu tipt, eftir at Ábraham var deyður; og hann gav teimum somu nøvn, sum faðir hans hevði givið teimum. Tá ið nú húskallar Ísaks gróvu har í dalinum, komu teir fram á brunn við rennandi vatni. Men tá gjørdu hirðarnir í Gerar seg inn á hirðar Ísaks og søgdu: «Hetta vatnið eiga vit!» Og hann nevndi brunnin Esek, tí at har høvdu teir klandrast við hann. Síðan gróvu teir annan brunn; men eisini um hann klandraðust teir. Hann nevndi hann Sitna. Tá fór hann burtur haðan og gróv annan brunn; um hann stóðst einki klandur; og hann nevndi hann Rehobot og segði: «Nú hevur Harrin rúmkað fyri okkum, so at vit mega fjølgast í landinum.» Haðan fór hann so niðan til Beersjebu. Somu nátt birtist Harrin fyri honum og segði: «Eg eri Guð Ábrahams, faðirs tíns; óttast ikki, tí at eg eri við tær; eg skal vælsigna teg og fjølga avkom títt fyri sakir Ábrahams, tænara míns.» Tá reisti hann altar har og ákallaði navn Harrans, og hann setti har tjald sítt; og har gróvu húskallar Ísaks brunn. Tá kom Ábimelek til hansara frá Gerar við Áhuzzati, vini sínum, og Píkoli, herhøvdinga sínum. Men Ísakur segði við teir: «Hví koma tit til mín, tá ið tit kortini hata meg og hava rikið meg burtur frá tykkum?» Teir svaraðu honum: «Vit hava týðiliga sæð, at Harrin er við tær; tí hugsaðu vit at fáa eiðargerð í lag millum okkara og tín og gera sáttmála við teg, til tess at tú ikki skalt meina okkum, ið ikki hava nortið teg, men einans gjørt væl ímóti tær og latið teg fara í friði; tí at tú ert vælsignaður av Harranum.» Tá gjørdi hann veitslu fyri teimum; og teir ótu og drukku. Snimma morgunin eftir gjørdu teir eiðir sín ámillum; síðan fylgdi Ísakur teimum á leið; og skildust teir tá við hann í friði. Sama dag komu húskallar Ísaks og søgdu honum frá tí brunni, sum teir høvdu grivið og mæltu við hann: «Vit hava funnið vatn.» Og hann nevndi hann Sjiba, tí eitur bygdin Beersjeba enn í dag. Tá ið Esav var fjøruti ára gamal, tók hann sær tvær konur, Judit, dóttur Beeri Hetita, og Básemat, dóttur Elons Hetita. Hetta neit Ísaki og Rebekku í hjartað. |
Tá ið Ísakur var vorðin gamal, og eyguni bilaðu honum, rópaði hann til sín Esav, eldra son sín, og segði við hann: «Sonur mín!» Hann svaraði honum: «Her eri eg!» Og hann segði við hann: «Sí, eg eri nú vorðin gamal og veit ikki mín deyðadag. Tak nú veiðitól tíni, ørvahúsa og boga, og far út á heiðar og veið mær onkra bráð. Ger so einhvønn góðan verð til, ið mær dámar væl, og fá mær at eta, so at sál mín kann vælsigna teg, áður enn eg doyggi!» Men Rebekka hevði staðið og lurtað, meðan Ísakur talaði við Esav, son sín. Og tá ið Esav var farin út á heiðar at veiða bráð til faðirs síns, mælti hon við Jákup, yngra son sín, og segði: «Eg hoyrdi faðir tín tala við Esav, bróður tín, og siga: «Fá mær villibráð og ger mær krás til, so at eg má eta og vælsigna teg fyri ásjón Harrans, áður enn eg doyggi!» Lýð mær nú, sonur mín, og ger, sum eg bjóði tær. Far út í seyðafylgið og tak mær haðan tvey geitarlomb; so skal eg av teimum tilreiða faðir tínum góðan verð, ið honum dámar best. Tað skalt tú fáa faðir tínum, til tess at hann má eta og vælsigna teg, áður enn hann doyr!» Men Jákup segði við Rebekku, móður sína: «Ja, men Esav, bróðir mín, er jú loðin, men eg eri snøggur! Kanska fer faðir mín at trilva uppi á mær, tá verði eg honum eins og svíkjari og leiði yvir meg bølbøn í staðin fyri signing.» Men móðir hansara svaraði honum: «Yvir meg komi bølbøn, ið tær verður ætlað! Lýð tú einans mær og far mær eftir lombunum!» Hann fór tá eftir teimum og kom aftur til móður sínar; og móðir hansara gjørdi góðan verð til, sum faðir hansara dámdi best. Og Rebekka tók hátíðarklæðini hjá Esavi, eldra syni sínum, tey, sum hon hevði hjá sær í húsinum, og læt Jákup, yngra son sín, fara í tey. Skinnini av geitarlombunum vavdi hon um hendur og har, sum hálsur hansara var nakin. Og tann góða verðin og breyðið, sum hon hevði tilreitt, fekk hon Jákupi, syni sínum. Hann fór tá inn til faðirs síns og segði: «Faðir mín!» Hann svaraði: «Her eri eg! Hvør ert tú, sonur mín?» Jákup segði tá við faðir sín: «Eg eri Esav, frumgitni sonur tín; eg havi nú gjørt, eins og tú baðst meg; set teg nú upp undir teg og et av villibráð míni, so at sál tín kann vælsigna meg!» Men Ísakur segði við son sín: «Hvussu kundi tú so skjótt finna nakað, sonur mín?» Hann svaraði: «Harrin, Guð tín, læt tað vera á vegi mínum.» Tá segði Ísakur við Jákup: «Kom nærri, sonur mín, so at eg kann trilva á tær og vita, hvørt tú ert sonur mín Esav ella ikki!» Jákup gekk tá at faðir sínum; og tá ið hann hevði trilvað á honum, mælti hann: «Røddin er rødd Jákups; men hendurnar eru hendur Esavs!» Men hann kendi hann ikki, av tí at hendur hansara vóru lodnar eins og hendur Esavs, bróður hans; og hann vælsignaði hann. Og hann mælti: «Ert tú Esav, sonur mín?» Hann svaraði: «Ja, eg eri.» Tá mælti hann: «Borðreið tá fyri mær og lat meg eta av bráð sonar míns, til tess at sál mín má vælsigna teg.» Hann borðreiddi tá fyri honum, og hann át. Og hann kom við víni til hansara, og hann drakk. Og Ísakur, faðir hansara, segði við hann: «Kom higar til mín, sonur mín, og kyss meg!» Hann fór tá yvir til hansara og kysti hann. Men tá ið hann kendi roykin av klæðum hans, vælsignaði hann hann við hesum orðum: «Roykurin av syni mínum er eins og roykurin av jørð, ið Harrin hevur vælsignað. Guð gevi tær døgg av himni og fiti jarðar og nøgdir av korni og aldinløgi. Tjóðir skulu tæna tær og tjóðflokkar lúta tær! Tú skalt valda brøðrum tínum, og synir móður tínar skulu lúta tær! Bannaður veri hvør tann, sum bannar teg, og signaður veri hvør tann, sum signar teg!» Men beint tá ið Ísakur hevði lokið at vælsigna Jákup, og Jákup var farin út frá faðir sínum, kom Esav aftur av veiðiferð síni. Eisini hann gjørdi góðan verð til, setti fyri faðir sín og segði við faðir sín: «Statt upp, faðir mín, og et av bráð sonar tíns, til tess at sál tín má vælsigna meg!» Men Ísakur, faðir hansara, segði við hann: «Hvør ert tú?» Hann svaraði: «Eg eri Esav, frumgitni sonur tín.» Tá varð Ísakur ógvuliga illa skelkaður og segði: «Men hvør var tá hesin, ið kom higar við bráð, sum hann hevði fangað? Og eg át av henni, áður enn tú komst, og eg vælsignaði hann. Nú er og verður hann vælsignaður!» Men tá ið Esav hoyrdi hesi orð faðirs síns, rópaði hann hart og sáran og segði við faðir sín: «Signa eisini meg, faðir mín!» Men hann segði: «Bróðir tín kom við svikræði og tók signing tína!» Tá segði hann: «Av sonnum eitur hann Jákup, tí at tvær ferðir hevur hann nú teipað meg; frumburðarrætt mín tók hann; og nú hevur hann tikið signing mína.» Og hann segði: «Hevur tú onga signing eftir til mín?» Men Ísakur svaraði og segði við Esav: «Sí, eg havi sett hann at valda tær og givið honum brøður sínar til trælir, og kornið og aldinløgin havi eg givið honum! – Hvat kann eg tá gera fyri teg, sonur mín?» Tá segði Esav við faðir sín: «Hevur tú bara hasa einu signingina, faðir mín? Signa tú eisini meg, faðir mín!» Og Esav skar í grát. Tá svaraði Ísakur, faðir hansara, og segði við hann: «Fjart frá fiti jarðarinnar skal bústaður tín verða og uttan døgg av himni! Av svørði tínum skalt tú liva, og træla skalt tú hjá bróður tínum. Men tá ið tú leggur á tað dýrasta, tú ert mentur, manst tú bróta ok hans av hálsi tínum.» Tá legði Esav hatur á Jákup fyri ta signing, ið faðir hansara hevði givið honum. Og Esav hugsaði við sær: «Nú nærkast tíðin, tá ið farið verður at harma sála faðir mín; tá skal eg drepa Jákup, bróður mín!» Men tá ið Rebekka fekk fregn um, hvat ið Esav, eldri sonur hennara, hevði sagt, sendi hon boð eftir Jákupi, yngra syni sínum, og segði við hann: «Sí, Esav, bróðir tín, ætlar at hevna seg inn á teg og drepa teg; men far nú eftir ráðum mínum og flýggja burtur til Lábans, bróður mín, í Káran, og dvølst eina tíð hjá honum, til vreiðin er runnin av bróður tínum, til hevndarhugur bróður tíns móti tær er sissaður, og hann hevur gloymt tað, ið tú hevur gjørt honum; tá skal eg senda boð og lata teg føra heim aftur haðan. Hví skal eg missa báðar synir mínar á einum degi?» Síðan segði Rebekka við Ísak: «Mær stendst við lívið vegna døtur Hets; um Jákup tekur sær tílíka hetitiska kvinnu, eina av døtrum landsins, til konu, hvat er mær lívið tá?» |
Tá rópaði Ísakur Jákup til sín og vælsignaði hann og beyð honum: «Tak tær ikki konu av døtrum Kánáans, men far tær til Paddan-Áram í hús Betuels, móðurfaðirs tíns, og tak tær haðan konu av døtrum Lábans, móðurbróður tíns! Og Guð hin alvaldi vælsigni teg og lati teg nørast og fjølgast, so at tú verður ættarfaðir at mongum tjóðum; hann gevi tær signing Ábrahams, tær og avkomi tínum við tær; og hann gevi tær land útiseturs tíns til ognar, tað sum Guð gav Ábrahami!» Síðan sendi Ísakur Jákup avstað; og hann fór til Paddan-Áram, til Lábans Betuelssonar, hins áramaiska, bróður Rebekku, móður Jákups og Esavs. Men tá ið Esav var varur við, at Ísakur hevði vælsignað Jákup og sent hann til Paddan-Áram at fáa sær konu haðan, eftir at hann hevði vælsignað hann og boðið honum, at hann skuldi ikki taka sær konu av døtrum Kánáans, og at Jákup hevði lýtt faðir sínum og móður og var farin til Paddan-Áram, tá skilti Esav, at døtur Kánáans ikki hóvaðu Ísaki, faðir hansara. Og hann fór tá til Ísmaels og tók sær Máhalat, dóttur Ísmaels Ábrahamssonar, systur Nebajots, til konu umframt hinar konur sínar. Jákup fór nú frá Beersjebu og helt leið síni til Káran. Men tá ið hann var komin at halgistaðinum, vildi hann verða har um náttina, av tí at sól var farin til viða; hann tók sær tá ein av steinunum, ið har vóru, og hevði hann til høvdalag og legði seg har at sova. Tá droymdi hann, at hann sá stiga, sum stóð á jørðini og røkk upp til himins; og sí, einglar Guðs gingu upp og niður eftir honum. Men uppi yvir honum stóð Harrin og segði: «Eg eri Harrin, Guð Ábrahams og Guð Ísaks, faðirs tíns. Landið, tú liggur á, gevi eg tær og avkomi tínum. Og avkom títt skal verða eins og dustið á jørð, og tú skalt breiða teg bæði í vestur og eystur, í suður og norður. Og av tær og avkomi tínum skulu allar ættir á fold fáa signing. Og sí, eg eri við tær og skal varðveita teg allar staðir, hvar ið tú fert, og føra teg aftur í hetta landið; tí at ikki vil eg fara frá tær, men evna alt tað, sum eg havi lovað tær.» Tá vaknaði hann úr svøvni sínum og mælti: «Vissuliga er Harrin á hesum staði, og eg visti tað ikki!» Og ótti kom á hann, og hann mælti: «Hvør øgiligur er hesin staður! Her er vissuliga Guðs hús og lið himinsins!» Og Jákup reis tíðliga um morgunin, tók steinin, sum hann hevði havt undir høvdinum, og reisti hann sum steinsúlu og helti olju oman yvir hann. Og hann nevndi henda stað Betel; áður hevði staðurin itið Luz. Tá strongdi Jákup hetta heiti: Verður Guð við mær, og varðveitir hann meg á hesi ferð míni, eg eri á, og gevur mær breyð til matna og klæði at fara í, og eg komi heim aftur í hús faðirs míns í øllum góðum, so skal Harrin vera Guð mín! Og hesin steinur, ið eg havi reist sum steinsúlu, skal vera Guðs hús; og av øllum, ið tú veitir mær, skal eg geva tær tíggjund. |
Síðan helt Jákup áfram ferð síni og kom til land eysturbúgva. Tá sá hann á markini brunn; og sí, har lógu trý fylgi á bóli um hann, tí at úr tí brunni vóru teir vanir at brynna fylgjunum; men yvir brunninum lá stórur steinur. Tá ið fylgini vórðu savnað saman hagar, veltu teir steinin frá brunnmunnanum og bryntu fenaðinum; síðan veltu teir aftur steinin fyri brunnmunnan á stað sín. Jákup spurdi teir tá: «Hvaðan eru tit, brøður?» Teir svaraðu: «Vit eru úr Káran.» Hann spurdi teir aftur: «Kenna tit Lában Nákorsson?» Teir svaraðu: «Ja, hann kenna vit væl.» Hann spurdi tá: «Vignast honum væl?» Teir svaraðu: «Ja, honum vignast væl; og sí, har kemur Rakul, dóttir hansara, við seyðafylginum.» Tá mælti hann: «Tað er jú alljósur dagur enn og ov tíðliga til at reka fenaðin saman; brynnið smalunum og farið aftur á bit við teimum!» Teir svaraðu: «Tað fáa vit ikki gjørt, fyrr enn allir hirðarnir eru samankomnir; tá velta teir steinin frá brunnmunnanum, og tá brynna vit fenaðinum.» Meðan hann enn var á máli við teir, kom Rakul við smalunum, ið faðir hennara átti, og sum hon goymdi at. Men so skjótt sum Jákup sá Rakul, dóttur Lábans, móðurbróður síns, og smalur hansara, fór hann og velti steinin frá brunnmunnanum og brynti smalum Lábans, móðurbróður síns. Og Jákup kysti Rakul og skar í grát. Síðan segði Jákup frá, at hann var skyldmaður faðirs hennara, og at hann var sonur Rebekku. Tá rann hon heim at siga hetta fyri faðir sínum. Men so skjótt sum Lában hoyrdi um Jákup, systurson sín, fór hann rennandi ímóti honum; og hann fevndi hann og myntist við hann og leiddi hann heim í hús sítt. Síðan segði Jákup Lábani frá øllum, sum tilborist hevði. Tá segði Lában við hann: «Ja, tú ert hold mítt og bein!» Men tá ið hann hevði verið heilan mánað hjá honum, segði Lában við Jákup: «Eigur tú at tæna hjá mær fyri einki, vegna tess at tú ert frændi mín? Nei, sig mær, hvat tú vilt hava í løn!» Nú átti Lában tvær døtur; hin eldra æt Lea og hin yngra Rakul. Lea hevði ring eygu; men Rakul var bæði væl vaksin og fríð í ásjón. Jákup elskaði Rakul; og hann segði: «Eg vil tæna tær í sjey ár fyri Rakul, yngru dóttur tína.» Lában svaraði: «Heldur gevi eg tær hana enn fremmandum manni; verð tú bert verandi hjá mær.» Jákup tænti nú fyri Rakul í sjey ár; men tey vóru honum bert eins og nakrir dagar; tí at hann elskaði hana. Síðan segði Jákup við Lában: «Gev mær nú konu mína, tí at tænastudagar mínir eru nú lidnir, so at eg má fara inn til hennara!» Tá bjóðaði Lában øllum monnum har á staðnum í veitslu, sum hann læt halda. Um kvøldið tók hann Leu dóttur sína og leiddi hana til hansara; og hann fór inn til hennara. Og Lában gav Leu, dóttur síni, Zilpu, trælkonu sína, sum ternu. Men morgunin eftir, tá ið hann sá, at tað var Lea, segði hann við Lában: «Hvat er hetta, tú hevur gjørt mær? Havi eg ikki tænt tær fyri Rakul? Hví hevur tú tá teipað meg!» Men Lában svaraði: «Ikki er tað siður í okkara landi at gifta ta yngru dóttrina fyrr enn hina eldru. Bíða nú, til brúðarvikan hjá hesari er at enda, so vil eg geva tær eisini hina, um tú tænir hjá mær onnur sjey ár afturat.» Jákup so gjørdi. Tá ið hann hevði hildið brúðarvikuna at enda, gifti hann honum Rakul, dóttur sína. Og Lában gav Rakuli, dóttur síni, trælkonu sína Billu sum ternu. Síðan fór Jákup eisini inn til Rakular; og hann unti Rakul fram um Leu; hann tænti nú hjá Lábani sjey ár afturat. Tá ið Harrin sá, at Lea var forfjónað, læt hann upp móðurlív hennara; men Rakul var óburin. Lea varð nú við barn og føddi son; og hon nevndi hann Ruben; tí at hon segði: «Harrin hevur sæð neyð mína; nú man maður mín fara at unna meg.» Síðan varð hon aftur við barn og føddi son; tá segði hon: «Av tí at Harrin hevur hoyrt, hvussu fjónað eg eri, hevur hann givið mær eisini henda.» Tí nevndi hon hann Símeon. Aftur varð hon við barn og føddi son; tá segði hon: «Nú man maður mín fara at halda seg aftur at mær, tí at nú havi eg føtt honum tríggjar synir.» Tess vegna nevndi hon hann Levi. Og hon varð uppaftur við barn og føddi son; tá segði hon: «Aftur skal eg lova Harranum.» Av tí nevndi hon hann Júda. Síðan helt hon uppat at eiga børn. |
Tá ið Rakul sá, at hon eingi børn føddi Jákupi, varð hon øvundsjúk inn á systur sína; og hon mælti við Jákup: «Lat meg fáa børn, tí at annars má eg doyggja!» Tá reiddist Jákup inn á Rakul og segði: «Eri eg Guð? Tað er jú hann, ið hevur sýtt tær avkom!» Síðan segði hon: «Her er Billa, terna mín, far inn til hennara, til tess at hon má føða á fang mítt, og eg soleiðis fáa avkom av henni!» Tá fekk hon honum Billu, ternu sína, til konu; og Jákup fór inn til hennar. Og Billa varð við barn og føddi Jákupi son. Tá segði Rakul: «Nú hevur Guð veitt mær rætt og bønhoyrt meg og givið mær son!» Av tí nevndi hon hann Dán. Og Billa, terna Rakular, varð við barn á øðrum sinni og føddi Jákupi annan son. Tá segði Rakul: «Í stríði Guðs havi eg staðið móti systur míni og vunnið!» Tí nevndi hon hann Naftali. Men tá ið Lea sá, at hon hevði hildið uppat at eiga børn, tók hon Zilpu, ternu sína, og fekk Jákupi hana til konu. Og tá ið Zilpa, terna Leu, hevði føtt Jákupi son, segði Lea; «Nú eri eg eydnurík!» Og hon nevndi hann Gád. Og Zilpa, terna Leu, føddi Jákupi annan son; tá segði Lea: «Nú eri eg eydnusæl; og eydnusæla munnu konur meg prísa!» Tí nevndi hon hann Ásjer. Eina ferð í hveitiskurðartíð fór Ruben út í bøin; har fann hann nøkur ástarepli, sum hann hevði heim við sær til Leu, móður sína. Tá segði Rakul við Leu: «Gev mær nøkur av ástareplum sonar tíns!» Lea svaraði: «Er tað tær ikki nóg mikið at hava tikið mannin frá mær? Ætlar tú eisini at taka ástarepli sonar míns?» Men Rakul svaraði: «Aftur fyri ástarepli sonar tíns má hann sova hjá tær í nátt.» Tá ið Jákup um kvøldið kom aftur úr bønum, fór Lea út ímóti honum og segði: «Tú skalt vera hjá mær í nátt, tí at eg havi keypt teg fyri ástarepli sonar míns.» Ta náttina svav hann hjá henni. Og Guð bønhoyrdi Leu; hon varð við barn og føddi Jákupi hin fimta sonin. Tá segði Lea: «Guð hevur lønt mær aftur fyri, at eg gav manni mínum ternu mína.» Tí nevndi hon hann Issakar. Og Lea varð aftur við barn og føddi Jákupi hin sætta sonin. Tá segði Lea: «Góða gávu hevur Guð givið mær; nú vil húsbóndi mín búgva hjá mær, tí at eg havi føtt honum seks synir.» Tí nevndi hon hann Zebulon. Seinni føddi hon dóttur og nevndi hana Dinu. Tá kom Guði Rakul í huga; og Guð bønhoyrdi hana og læt upp móðurlív hennara. Hon varð tá við barn og føddi son og segði: «Guð hevur tikið burtur ósømd mína.» Tessvegna nevndi hon hann Jósef, tí at hon segði: «Guð lati meg enn fáa ein son!» Tá ið Rakul hevði føtt Jósef, mælti Jákup við Lában: «Loyv mær nú at fara heim aftur í land mítt. Fá mær konur mínar og børn míni, sum eg havi tænt fyri hjá tær, og lat meg fara! Tú veitst jú sjálvur, hvussu eg havi tænt hjá tær!» Men Lában svaraði honum: «Mátti eg funnið náði í eygum tínum! Eg havi fingið varhugan av, at Harrin hevur vælsignað meg tín vegna.» Og hann segði: «Sig mær, hvat tú vilt hava í løn; og eg skal gjalda tær tað.» Men Jákup segði: «Tú veitst jú sjálvur, hvussu eg havi tænt tær, og hvat ið fenaður tín er vorðin av mínum ávum! Tí lítið átti tú, áður enn eg kom; men nú eigur tú almikið; Harrin hevur vælsignað teg við hvørt fótafet mítt. Og nú, nær ætlar tú, at eg skal gera nakað hjá mær sjálvum?» Men Lában segði: «Hvat skal eg geva tær?» Jákup svaraði: «Tú skalt als einki geva mær; men um hetta hóvar tær, tá lat meg framvegis røkta seyðir tínar og gæta teir. So ætli eg í dag at fara um allan fenað tín, og eg vil skilja burtur úr alt tað, sum flekkut og mislitt er; allir teir svørtu seyðirnir og allar tær flekkutu ella mislittu geitirnar skulu vera løn mín. Frá morgindegnum skal sakloysi mítt vitna fyri meg, tá ið tú kemur at kanna tað fylgi, sum skal vera løn mín: alt tað av geitum, ið ikki er flekkut ella mislitt, og alt tað av seyðum, ið ikki er svart, skal teljast at vera stolið av mær.» Lában svaraði: «Lat tað tá verða, eins og tú hevur sagt!» Sama dag skildi Lában teir havrar frá, ið vóru flekkutir og mislittir, og allar flekkutar og mislittar geitir, alt, sum hevði onkran hvítan flekk, og allar svartar seyðir, og fekk sonum sínum tað í varðveitslu. Og hann læt tríggjar dagsferðir vera millum sín og Jákups. Síðan røktaði Jákup tað, ið eftir var av seyðum Lábans. Men Jákup fekk sær grønar greinar av øsp og mandluviði og platánviði; og hann skavaði burtur av greinunum, soleiðis at hvítar rendur komu á tær. Síðan setti hann greinarnar, sum hann hevði skavað burtur av, niður í vatntrogini fyri framman fenaðin, í vatnrennurnar, hagar ið hann kom at drekka; tí at hann paraðist oftast, tá ið hann kom at drekka. Tá ið nú smalurnar paraðust frammi fyri greinunum, fingu tær gjørðut, flekkut og mislitt lomb. Jákup skildi nú lombini frá og læt smalurnar venda høvdinum móti tí flekkuta og øllum tí svarta í fylgi Lábans. Soleiðis vann hann sær sjálvum fæflokkar; men læt teir ikki koma saman við Lábans. Og hvørja ferð tað vóru valadjór, ið paraðust, setti Jákup greinarnar í vatntrogini framman fyri tey, til tess at tey skuldu parast frammi fyri greinunum. Men tá ið tað vóru óvandadjórini, setti hann ikki greinarnar framman fyri tey. Soleiðis fekk Lában tey ringu djórini, men Jákup tey góðu. Á henda hátt varð maðurin ovurríkur og fekk miklar fæflokkar, trælkvendi og trælir, kamelar og asnar. |
Men tá hoyrdi Jákup synir Lábans siga: «Jákup hevur tikið alt, sum faðir okkara eigur; av ognum faðirs várs hevur hann vunnið sær allan hendan eyð.» Jákup sá eisini á yvirbragdi Lábans, at hann ikki var hin sami, sum hann hevði verið. Tá segði Harrin við Jákup: «Far heim aftur í land fedra tína til ættarfólk títt; eg skal vera við tær!» Tá sendi Jákup boð eftir Rakuli og Leu um at koma út í hagan, har sum fæflokkur hansara var. Og hann segði við tær: «Eg síggi á yvirbragdi faðirs tykkara, at hann ikki er hin sami móti mær sum áður, av tí at Guð faðirs míns hevur verið við mær. Men tit vita sjálvar, hvussu eg havi tænt faðir tykkara av øllum alvi mínum. Men faðir tykkara hevur svikið meg og tíggju ferðir broytt løn mína; men Guð loyvdi honum ikki at meina meg. Segði hann, at øll tey flekkutu djórini skuldu vera mín løn, tá fekk allur fæflokkurin flekkut avkom; og segði hann, at tey gjørðutu djórini skuldu vera mín løn, tá fekk allur fæflokkurin gjørðut avkom. Soleiðis hevur Guð tikið fenaðin frá faðir tykkara og givið mær hann. Og einaferð í brundtíðini droymdi meg, at eg leit meg um og varð varur við, at kalldjórini, sum brundaðu, vóru gjørðut, flekkut og mislitt; og eingil Harrans segði við meg í dreymi: «Jákup!» Og eg svaraði: «Her eri eg.» Tá mælti hann: «Hav upp eygu tíni og sí, hvussu øll kalldjórini, sum brunda, eru gjørðut, flekkut og mislitt! Tí eg havi sæð alt, sum Lában hevur gjørt tær. Eg eri hin Guð, ið birtist fyri tær í Betel, har sum tú salvaði steinsúluna og strongdi mær heiti; nú skalt tú fara úr hesum landi og flyta heim aftur í føðiland títt.» » Tá tóku Rakul og Lea til orða og søgdu við hann: «Hvønn lut ella arv hava vit longur í húsi faðirs okkara? Telur hann okkum ikki sum fremmandar, tá ið hann selur okkum, og sjálvur etur upp tað, sum hann hevur fingið fyri okkum? Heldur eiga vit og børn okkara allan tann eyð, sum Guð hevur tikið frá faðir okkara. Og ger tú í øllum, eins og Guð býður tær.» Tá fór Jákup og setti børn síni og konur sínar upp á kamelarnar og hevði við sær allan fenað sín og allar tær ognir, sum hann hevði vunnið sær, tann fenað, sum hann átti og hevði vunnið sær í Paddan-Áram. Síðan helt hann ferðini heim til Ísaks, faðirs síns, í Kánáanlandi. Men meðan Lában var á várfjalli, stjól Rakul húsgudin hjá faðir sínum. Og Jákup lumpaði Lában, hin áramaiska, við at dylja fyri honum, at hann ætlaði sær at rýma. Og hann rýmdi við øllum, ið hann átti, helt avstað yvir um ánna og stevndi ímóti Gileads fjøllum. Tá ið Lában triðja dagin eftir frætti, at Jákup var rýmdur, tók hann við sær frændur sínar og helt aftan á hann í sjey dagar og fekk hann aftur á Gileads fjøllum. Men tá kom Guð til Lábans í dreymum á nátt og segði við hann: «Vara teg fyri at mæla eitt tað einasta illa orð við Jákup!» Lában fekk nú Jákup aftur. Jákup hevði sett síni tjøld á fjallinum, meðan Lában við frændum sínum hevði sett tjøld síni á Gileads fjøllum. Tá mælti Lában við Jákup: «Hvat er hetta, tú hevur gjørt? Meg hevur tú lumpað og ert farin við døtrum mínum, eins og tær vóru hertiknar! Hví rýmdi tú loyniliga og sveik meg og lætst meg ikki vita av, so at eg kundi fylgt tær á veg við fagnaði, við songi, glymskálum og søltrum? Illa hevur tú gjørt ikki at lata meg kyssa synir og døtur mínar! Eg havi vald at meina teg; men Guð fedra tykkara segði við meg í nátt: Vara teg fyri at mæla við Jákup eitt tað einasta illa orð! Vissuliga rýmdi tú, av tí at tær langtaði heim aftur til hús faðirs tíns; men hví stjólst tú tá gud mín?» Tá svaraði Jákup og segði við Lában: «Eg óttaðist, tí at eg hugsaði, at tú fórt at taka døtur tínar aftur frá mær. Men tann, sum tú finnur húsgud tín hjá, skal láta lív; leita nú í hjástøðu frænda vára og tak tær tað, sum tú finnur, av tínum her hjá mær!» Men Jákup visti ikki, at Rakul hevði stolið hann. Lában fór tá inn í tjaldið hjá Jákupi og inn í tjaldið hjá Leu og báðum ternunum, men einki hann fann; síðan gekk hann út aftur úr tjaldi Leu og inn í tjald Rakular. Men Rakul hevði tikið húsgudin og lagt hann í kamelsaðilin og sett seg oman á hann. Tá ið Lában nú hevði leitað vandaliga um alt tjaldið og einki funnið, segði hon við faðir sín: «Harri mín má ikki ilskast inn á meg, at eg ikki kann rísa fyri tygum; tí at mær fer á konu vísi.» Síðan leitaði hann, men fann ongan húsgud. Tá kom øði í Jákup; og hann hevði harðliga at Lábani og segði við hann: «Hvat havi eg brotið, og hvat er synd mín, at tú eltir meg so? Tú hevur leitað vandaliga í øllum viðføri mínum; og hvat hevur tú so funnið av øllum búlutum tínum? Legg tað her frammi fyri frændum mínum og frændum tínum; og dømi teir okkara millum! Í tjúgu ár havi eg nú verið hjá tær, og ær og geitir tínar hava ikki kastað burtur, og veðrarnar í fylgi tínum havi eg ikki etið; tað sundurskrædda bar eg tær ikki, men endurgalt sjálvur; av míni hond kravdi tú bæði tað, sum varð stolið á degi, og tað, sum varð stolið á nátt; um dagin tærdi hitin meg, um náttina kuldin, og eygu míni fingu ikki blund. Eg havi nú verið í húsi tínum í tjúgu ár; fjúrtan ár havi eg tænt fyri báðar døtur tínar, seks ár fyri fæflokkar tínar; og tíggju ferðir hevur tú broytt løn mína. Hevði ikki Guð faðirs míns, Ábrahams Guð og Ísaks ræðsla, hjálpt mær, tá mundi tú sent meg tómhentan burtur; men Guð hevur sæð eymd mína og møði, og í nátt hevur hann veitt mær rætt!» Tá svaraði Lában og segði við Jákup: «Døturnar eru mínar, synirnir eru mínir, og fæflokkarnir eru mínir, og alt, sum tú sært, er mítt; men hvat skuldi eg í dag gjørt hesum døtrum og børnum teirra, ið tær hava alt? Kom tí nú og latum okkum gera sáttmála millum mín og tín, ið skal vera vitni okkara millum!» Tá tók Jákup stein og setti hann upp sum steinsúlu; og Jákup segði við frændur sínar: «Hentið steinar saman!» og teir tóku steinar og bygdu grótheyggj; síðan fingu teir sær mat á grótheygnum. Lában nevndi hann Jegar-Sáhaduta, men Jákup nevndi hann Gáled. Tá mælti Lában: «Hesin grótheyggjur skal í dag vera vitni millum mín og tín.» Tí nevndi hann hann Gáled og eisini Mizpa, tí hann segði: «Harrin skal eygleiða okkum, tá ið vit nú fara hvør frá øðrum. Men fert tú illa við døtrum mínum og tekur tær konur umframt døtur mínar, tá skalt tú vita: tó at eingin er hjástaddur, er Guð tó vitni millum mín og tín!» Og Lában segði við Jákup: «Sí henda grótheyggj og hesa steinsúlu, sum eg havi reist millum mín og tín – hesin grótheyggjur skal vera vitni, og henda steinsúla váttur tess, at hvørki skal eg fara yvir um henda grótheyggj til tín, og ei heldur tú koma yvir um hann til mín við illum í huga. Guð Ábrahams og Guð Nákors, Guð faðirs teirra, dømi okkara millum!» Tá svór Jákup við ræðslu Ísaks, faðirs síns. Síðan slátraði Jákup offurdjór á fjallinum og beyð frændum sínum til máltíðar; og teir fingu sær mat og vórðu á fjallinum um náttina. |
Og eisini Jákup fór leið sína; men honum møttu einglar Guðs; og tá ið Jákup sá teir, segði hann: «Her eru herbúðir Guðs!» og hann nevndi tann staðin Máhanáim. Jákup sendi nú ørindrekar undan sær til Esavs, bróður síns, í Se'irs landi á Edóms vøllum. Og hann beyð teimum og segði: «Soleiðis skulu tit siga við harra mín Esav: So sigur Jákup, trælur tín: Hjá Lábani havi eg dvalt í útisetri alt at hesum degi; eg havi savnað mær neyt og asnar, smalur, trælir og trælkvendi; nú sendi eg harra mínum boð um hetta, til tess at eg kann finna náði í eygum tínum.» Men ørindrekarnir komu aftur til Jákups og søgdu: «Vit komu til Esavs, bróður tíns; eisini hann er á veg móti tær og fýra hundrað mans við honum.» Tá varð Jákup ógvuliga ræddur, og í neyð síni skipaði hann fólkið, sum við honum var, og smalur, stórdýr og kamelar sundur í tveir flokkar; tí hann hugsaði sum so: Um Esav kemur fram á annan flokkin og týnir hann, so kann hin flokkurin komast undan. Síðan bað Jákup: «Guð Ábrahams og Guð Ísaks, fedra mína, tú Harri, ið segði við meg: Far heim aftur í land títt til ættarfólk títt, so skal eg gera væl við teg. Eg eri ikki verðigur alla ta miskunn og alla ta trúfesti, ið tú hevur sýnt ímóti tænara tínum; tí at við stavi mínum eina fór eg yvir um Jórdan har, og nú eri eg vorðin at tveimum flokkum. Bjarga mær nú úr hondum bróður míns, úr hondum Esavs, tí at eg beri miklan ótta fyri, at hann kemur at drepa bæði meg og móður við børnum. Men tú hevur sjálvur sagt, at tú vilt gera væl við meg, og lata avkom mítt verða eins og sandin við sævarstrond, ið er so nógvur, at eingin fær talt hann!» Hann varð nú har ta náttina. Síðan tók hann av tí, sum hann átti, gávu til Esav, bróður síns, tvey hundrað geitir, tjúgu havrar, tvey hundrað ær, tjúgu veðrar, tríati kamelryssur við fylum sínum, fjøruti kýr og tíggju tarvar, tjúgu øsnur og tíggju asnafolar. Og hann fekk tænarum sínum fæflokkarnar hvønn sær og segði við tænarar sínar: «Farið undan mær og latið eitt bil vera millum fæflokkanna!» Og hann beyð tí fyrsta og segði: «Tá ið Esav, bróðir mín, møtir tær og spyr teg: Hvør maður ert tú, og hvar ætlar tú at fara, og hvør eigur hesi, sum tú rekur undan tær? Tá skalt tú svara: Jákup, trælur tín, eigur tað; hetta er gáva, sum hann sendir Esavi, harra sínum, og sí, hann kemur her sjálvur aftan á okkum.» Og hann beyð hinum øðrum og hinum triðja og øllum, ið róku fæflokkarnar, og segði: «Hetta sama skulu tit siga við Esav, tá ið tit hitta hann: Jákup trælur tín, kemur her aftan á okkum.» Tí at hann hugsaði sum so: «Eg vil blíðka hann við hesari gávu, sum fer undan mær; síðan gangi eg fram til hansara; kanska hann tá fagnar mær!» Teir fóru nú undan við gávuni; men sjálvur var hann eftir í herbúðunum um náttina. Somu nátt fór hann upp, tók báðar konur sínar og báðar trælkonur sínar og ellivu børn síni og helt yvir um Jabboks vað. Og hann tók tey og flutti tey yvir um ánna, og somuleiðis flutti hann alt, sum hann átti, yvirum. Men sjálvur varð Jákup eftir eina. Tá tók maður at berjast við hann, alt til dagur tók at lýsa. Og tá ið hann sá, at hann ikki kundi fella hann, sló hann hann á mjødnina; og mjødnin á Jákupi fór úr liði, meðan hann bardist við hann. Tá segði hann við hann: «Slepp mær, tí at nú lýsir fyri degi!» Men hann svaraði: «Eg sleppi tær ikki, fyrr enn tú vælsignar meg!» Tá mælti hann við hann: «Hvat er navn títt?» Hann svaraði: «Jákup.» Tá segði hann: «Ikki skalt tú longur eita Jákup, men Ísrael; tí at tú hevur barst við Guð og menn og hevur vunnið sigur!» Tá mælti Jákup og segði: «Sig mær navn títt.» Men hann svaraði: «Hví spyrt tú meg um navn mítt?» Og hann vælsignaði hann har. Jákup nevndi henda stað Pnuel, tí hann segði: «Eg havi sæð Guð andlit til andlits og slapp tó undan við lívinum.» Og sólin reis í somu stund, sum hann fór fram við Pnuel; men tá var hann lamin í mjødnini. Tí eta Ísraelsmenn enn í dag ikki mjadnarsinuna, av tí at hann sló Jákup á mjødnina, har sum mjadnarsinan er. |
Tá segði Guð við Jákup: «Statt upp og far niðan til Betel og búgv har og reis har altar fyri Guði, sum birtist fyri tær, tá ið tú flýddi undan Esavi, bróður tínum!» Jákup segði nú við húsfólk sítt og øll, ið við honum vóru: «Tveitið burtur hinar fremmandu gudar, sum tit hava hjá tykkum, og reinsið tykkum og latist í onnur klæði! Vær skulum fara niðan til Betel; har vil eg reisa altar fyri Guði, sum bønhoyrdi meg á ógævustund míni og var við mær í ferðini, sum eg havi farið!» Tá fingu teir Jákupi allar hinar fremmandu gudarnar, ið teir høvdu við sær, og somuleiðis ringarnar, sum teir høvdu í oyrum sínum; og Jákup gróv tað niður undir eikini, sum er við Sikem. Síðan fóru teir haðan; og ræðsla frá Guði var yvir øllum bygdunum har um leið, so at eingin elti synir Jákups. Jákup kom tá við øllum fólki sínum til Luz í Kánáanlandi, tað er Betel. Og har reisti hann altar og nevndi staðin Betels Guð, tí at har hevði Guð birtst fyri honum, tá ið hann flýddi undan bróður sínum. Har andaðist Debora, fostra Rebekku, og varð jarðað niðanvert við Betel undir eikini, sum tí eitur gráteikin. Og Guð birtist aftur fyri Jákupi á heimferð hans úr Paddan-Áram og vælsignaði hann. Og Guð segði við hann: «Navn títt er Jákup; tó skalt tú ikki longur eita Jákup; men Ísrael skal navn títt vera.» Og hann nevndi hann Ísrael. Tá segði Guð við hann: «Eg eri Guð hin alvaldi; verð gróðrarmikil og fjølmentur! Tjóð, ja mangar tjóðir skulu koma av tær; og kongar ganga út úr lendum tínum! Landið, sum eg gav Ábrahami og Ísaki, gevi eg tær; og avkomi tínum eftir teg man eg geva landið.» Síðan fór Guð upp frá honum, har sum hann hevði talað við hann. Og Jákup reisti steinsúlu har á staðnum, sum hann hevði talað við hann, merkisstein, og droypti droypioffur yvir hann og úthelti yvir hann olju. Og Jákup nevndi staðin, har ið Guð hevði talað við hann, Betel. Seinnameiri fluttu teir frá Betel, og tá ið teir høvdu stutt eftir til Efrat, komu verkir á Rakul, og barnsótt hennara var mikil. Men tá ið barnverkir hennara vóru sum harðast, segði nærkonan við hana: «Óttast ikki, tí eisini nú hevur tú fingið son!» Og meðan tað stóð um lívið hjá henni – tí hon doyði – tá nevndi hon hann Benoni; men faðir hansara nevndi hann Benjamin. Og Rakul andaðist og varð jarðað við vegin til Efrat, tað er Betlehem. Og Jákup reisti minnisvarða á leiði hennara; tað er gravarsteinur Rakular, ið stendur har enn í dag. Síðan helt Ísrael fram ferðini og setti upp tjaldbúðir sínar handan Migdal-Eder. Men meðan Ísrael búði í tí bygdarlagnum har, fór Ruben og legðist hjá Billu, hjákonu faðirs síns; og Ísrael fekk fregn um tað. Jákup átti tólv synir. Synir Leu vóru: Ruben, frumgitni sonur Jákups, Símeon, Levi, Júda, Issakar, Zebulon. Synir Rakular vóru: Jósef og Benjamin. Synir Billu, trælkonu Rakular, vóru: Dán og Naftali. Synir Zilpu, trælkonu Leu, vóru: Gád og Ásjer. Hesir vóru synir Jákups, ið føddust honum í Paddan-Áram. Síðan kom Jákup til Ísaks, faðirs síns, í Mamre við Kirjat-Arba, tað er Hebron, har sum Ábraham og Ísakur høvdu dvalst í útisetri. Ævidagar Ísaks vóru eitt hundrað og áttati ár. Síðan andaðist Ísakur og doyði og savnaðist hjá frændum sínum, gamal og mettur av døgum. Synir hansara Esav og Jákup jarðaðu hann. |
Jákup varð nú búgvandi í útlegdarlandi faðirs síns, í Kánáanlandi. Og hetta er ættarsøga Jákups: Tá ið Jósef var seytjan ára gamal, goymdi hann at smalum saman við brøðrum sínum; og sum smádrongur var hann saman við sonum Billu og Zilpu, ið vóru konur faðirs hansara; Jósef bar faðir sínum boð um tað ringa orð, sum teir høvdu á sær. Og Ísrael unti Jósef fram um allar synir sínar, av tí at hann var ellisonur hans; og hann læt gera honum síðan ermakyrtil. Men tá ið brøður hansara sóu, at faðir teirra unti hann fram um allar synir sínar, løgdu teir hatur á hann og vildu ikki tala blídliga við hann. Og Jósef droymdi dreym og taldi hann fyri brøðrum sínum; tá hataðu teir hann uppaftur meira. Og hann segði við teir: «Hoyrið nú henda dreym, sum meg hevur droymt! Sí, vit fingust við at binda bundi úti á akrinum, og sí, tá reis bundi mítt og stóð beint upp; men bundi tykkara stóðu kringum og lútaðu mínum bundi.» Tá søgdu brøður hansara við hann: «Ætlar tú tær at vera kongur yvir okkum og valda okkum?» Og teir hataðu hann uppaftur meira vegna dreymar hans og orð. Og hann droymdi aftur dreym og taldi hann fyri brøðrum sínum og segði: «Meg hevur aftur droymt ein dreym, og sí, sólin og mánin og ellivu stjørnur lútaðu mær!» Men tá ið hann segði hetta fyri faðir sínum og brøðrum sínum, hevði faðir hansara at honum og segði við hann: «Hvat eru hetta fyri dreymar, teg hevur droymt? Munnu veruliga eg og móðir tín og brøður tínir koma at lúta tær til jarðar?» Og brøður hansara øvundaðu hann; men faðir hansara munaði hetta. Einaferð tá ið brøður hansara vóru burtur í haga um Sikemleiðina, mælti Ísrael við Jósef: «Munnu ikki brøður tínir vera burtur í haga um Sikemleiðina? Kom, eg ætli at senda teg til teirra!» Og hann svaraði: «Her eri eg.» Tá segði hann við hann: «Far og vita, hvussu brøðrum tínum og fenaðinum vignast, og ber mær boð aftur.» Síðan sendi hann hann frá Hebrons dali, og hann kom til Sikem. Men meðan hann nú reikaði um á víðavangi, kom maður fram á hann; og hann spurdi hann: «Hvørjum leitar tú eftir?» Hann svaraði: «Eg leiti eftir brøðrum mínum; sig mær, hvar teir eru við fæflokkum sínum.» Maðurin svaraði: «Teir eru farnir hiðan; tí at eg hoyrdi teir siga: Latum okkum fara til Dótans.» Síðan fór Jósef aftan á brøður sínar og hitti teir í Dótan. Men teir sóu hann langt burturi; og áðrenn hann var komin til teirra, ráddust teir um at taka hann av lívi og søgdu hvør við annan: «Hygg, har kemur hasin droymarin! Latum okkum nú drepa hann og blaka hann í ein av brunnunum; vit kunnu tá siga, at eitthvørt villdjór hevur etið hann; so fáa vit at síggja, hvat ið verður úr dreymum hans.» Men tá ið Ruben hoyrdi hetta, vildi hann bjarga honum úr hondum teirra og segði: «Latum okkum ikki taka hann av lívi!» Og Ruben segði við teir: «Úthellið ikki blóð; kastið hann heldur í henda brunnin her í oyðimørkini og leggið ikki hond á hann!» Men hetta segði hann til tess at bjarga honum úr hondum teirra og fáa hann heim aftur til faðirs síns. Tá ið nú Jósef kom til brøður sínar, tóku teir og nektaðu hann úr kyrtlinum, úr ermakyrtlinum, sum hann var í, og kastaðu hann í brunnin; men brunnurin var tómur, einki vatn var í honum. Síðan settu teir seg niður at fáa sær mat, og tá ið teir hugdu upp, sóu teir ísmaeliskar ferðakeypmenn, sum komu úr Gilead. Kamelar teirra bóru roykilsi, kryddurtir og myrru, sum teir vóru á ferð við til Egyptalands. Tá mælti Júda við brøður sínar: «Hvat gagn hava vit av at drepa bróður okkara og loyna morðið? Latum okkum heldur selja hann til Ísmaelitarnar og ikki leggja hond á hann; tí at hann er bróðir okkara, okkara hold og blóð!» Hetta lótu nú brøður hansara sær lynda. Og tá ið nakrir midianitiskir keypmenn komu framvið, drógu teir Jósef upp úr brunninum, og teir seldu Jósef til Ísmaelitarnar fyri tjúgu siklar í silvuri. Teir fluttu Jósef til Egyptalands. Men tá ið Ruben kom aftur at brunninum, sí, tá var eingin Jósef har; tá skræddi hann klæði síni sundur. Og hann kom aftur til brøður sínar og segði við teir: «Drongurin er horvin, og eg veit ongar staðir at fara!» Tá tóku teir kyrtil Jósefs, drópu geitarhavur og rýddu kyrtilin í blóðinum. Síðan sendu teir ermakyrtilin heim til faðirs síns og søgdu: «Hetta hava vit funnið; hygg eftir, um hetta ikki man vera kyrtil sonar tíns!» Og tá ið hann hevði kannað hann gjølla, mælti hann: «Hetta er kyrtil sonar míns; eitthvørt villdjór hevur etið hann; vissuliga er Jósef sundurskræddur!» Tá skræddi Jákup klæði síni sundur og bant sekk um lendar sínar og syrgdi son sín mangar dagar. Og tó at allir synir hans og allar døtur hans komu at ugga hann, vildi hann ikki lata seg ugga, men segði: «Við sorg fari eg niður í helheim til son mín!» Og faðir hansara syrgdi hann. Men Midianitar seldu hann til Egyptalands, til Potifars, sum var hirðmaður og lívvarðarhøvdingi hjá Fárao. |
Um tað mundið fór Júda frá brøðrum sínum og bant felag við mann úr Ádullam, Hira nevndur at navni. Har sá Júda dóttur Sjúa Kánáanita; og hann tók hana til sín og gekk inn til hennara. Og hon varð við barn og føddi son, sum hon nevndi Er. Síðan varð hon aftur við barn og føddi son, sum hon nevndi Ónan. Og uppaftur føddi hon son og nevndi hann Sjela; men hon var stødd í Kezib, tá ið hon føddi hann. Og Júda tók Eri, frumgitna syni sínum, konu; hon æt Támar. Men Er, frumgitni sonur Júda, var vándur í eygum Harrans, tí læt Harrin hann doyggja. Tá segði Júda við Ónan: «Gakk inn til konu bróður tíns og gakk í svághjúnalag við hana, til tess at reisa bróður tínum avkom!» Men av tí at hann visti, at avkomið ikki skuldi hoyra honum til, læt hann sáðið farast í jørðina, hvørja ferð hann gekk inn til konu bróður síns, fyri ikki at reisa bróður sínum avkom. Men Harranum líkaði illa hetta, sum hann gjørdi, og læt tí eisini hann doyggja. Tá segði Júda við Támar, sonarkonu sína: «Sit tú einkja heima í húsi faðirs tíns, til Sjela, sonur mín, er tilkomin.» Tí at hann bar ótta fyri, at eisini hann skuldi doyggja eins og brøður hans. Tá fór Támar og búsettist í húsi faðirs síns. Men tá ið long tíð var umliðin, doyði dóttir Sjúa, kona Júda; og tá ið sorgartíðin hjá Júda var úti, fór hann niðan til Timna, til teirra, sum vóru á várfjalli hjá honum, saman við vini sínum Hira úr Ádullam. Men tá ið Támar frætti, at verfaðir hennara var á veg á várfjall niðan til Timna, læt hon seg úr einkjubúna sínum, huldi seg við sløri, sum fjaldi hana alla og settist við Enáims borgarlið við vegin til Timna; tí at hon sá, at tó at Sjela var tilkomin, var hon enn ikki givin honum til konu. Tá ið nú Júda sá hana, helt hann hana vera skøkju, av tí at hon hevði hult andlit sítt. Hann fór av vegnum til hennara og mælti: «Loyv mær at koma til tín!» Tí hann visti ikki, at hon var sonarkona hansara. Men hon svaraði: «Hvat gevur tú mær aftur fyri at koma inn til mín?» Hann svaraði: «Eg skal senda tær geitarlamb úr fylginum.» Men hon segði: «Gev mær fyrst eitthvørt pant, til tú sendir tað.» Hann spurdi: «Hvat skal eg fáa tær í veð?» Hon svaraði: «Innsiglisring tín og skreytfesti títt og handa stavin, sum tú hevur í hondini.» Tað fekk hann henni og gekk síðan inn til hennara, og hon varð við barn av hansara ávum. Síðan fór hon leið sína, tók slørið av sær og fór aftur í einkjubúna sín. Seinnameiri sendi Júda geitarlambið við vini sínum úr Ádullam til tess at fáa pantið aftur frá konuni; men hann fann hana ikki. Og hann spurdi menn har um leið, hvar tann skøkjan mundi vera, sum hevði sitið við vegin til Enáim; men teir svaraðu: «Har hevur eingin skøkja verið.» Síðan kom hann aftur til Júda og segði: «Eg fann hana ikki; og menn har um leið søgdu, at har hevði eingin skøkja verið.» Tá mælti Júda: «Lat hana hava tað meðni, heldur enn at vit skulu gera okkum fyri skommum! Eg havi nú sent geitarlambið, men tú fanst hana ikki!» Tá ið einir tríggir mánaðir vóru lidnir, frætti Júda, at Támar, sonarkona hansara, hevði livað í leysalevnaði, og at hon var vorðin við barn í leysalevnaði sínum; tá beyð Júda, at hon skuldi leiðast út til tess at verða brend. Men tá ið hon varð leidd út, sendi hon verfaðir sínum hesi boð: «Av hansara ávum, ið hesar lutir eigur, eri eg vorðin við barn!» Og hon læt siga: «Kanna gjølla eftir, hvør ið man eiga henda innsiglisring, hetta skreytfesti og henda stav!» Og Júda komst við og mælti: «Rætt hevur hon og ikki eg, av tí eg ikki havi gift hana Sjela, syni mínum!» Men frá teirri stund kendi hann hana ikki uppaftur. Tá ið hon nú skuldi føða, sí, tá vóru tvíburar í kviði hennara. Men í føðingini rætti annar hondina út; tá bant nærkonan reyðan tráð um hond hansara og mælti: «Hesin kom fyrr í ljósmála.» Men tá ið hann hevði tikið hondina aftur til sín, kom bróðirin út; tá mælti hon: «Hví hevur tú brotið teg soleiðis ígjøgnum?» Tí nevndi hon hann Perez. Aftaná kom bróðir hansara fram og hevði reyðan tráð um hondina; hann fekk navnið Zera. |
Men Jósef varð førdur til Egyptalands; og Egyptin Potifar, hirðmaður og lívvarðarhøvdingi hjá Fárao, keypti hann frá Ísmaelitunum, ið høvdu flutt hann hagar. Men Harrin var við Jósefi og læt alt eydnast væl fyri honum; og hann var í húsi harra síns Egyptans. Og húsbóndi hansara sá, at Harrin var við honum og læt alt, sum hann fekst við, hepnast honum. Tá fann Jósef náði í eygum hansara og tænti honum; og hann setti hann yvir húsi sínum og leit honum alt, sum hann átti, upp í hendur. Og frá teirri stund, sum hann hevði litið Jósefi til at hava umsjón yvir húsi sínum og øllum, sum hann átti, vælsignaði Harrin hús Egyptans fyri sakir Jósefs; og signing Harrans var yvir øllum, ið hann átti, bæði innanhýsis og uttanhýsis. Og hann leit Jósefi allar ognir sínar upp í hendur og hugdi ikki eftir honum í nøkrum uttan tí mati, sum hann skuldi eta. Men Jósef var bæði væl vaksin og fríður í ásjón. Seinnameiri bar so á, at kona húsbónda hans rendi eygum at Jósefi og segði við hann: «Kom og legg teg hjá mær!» Men hann bar seg undan og segði við konu húsbónda síns: «Sí, húsbóndi mín hyggur ikki eftir mær í nøkrum í húsinum, og alt, sum hann eigur, hevur hann litið mær upp í hendur; hann hevur ikki meiri vald her í húsinum enn eg, og ikki hevur hann synjað mær nakað uttan eina teg, av tí at tú ert kona hansara; hvussu kann eg tá gera hesa miklu misgerð og synda móti Guði?» Men tó at hon dag um dag bar hetta upp á mál við hann, vildi hann tó ikki eftirlíka henni til at leggja seg hjá henni ella hava samlag við hana. Men ein dagin, sum hann var farin inn í húsið at røkja starv sítt, og eingin av húsfólkinum var heima, tá treiv hon í skikkju hansara og segði: «Kom og legg teg hjá mær!» Men hann læt skikkjuna verða eftir í hond hennara og flýddi út á geilar. Tá ið hon nú sá, at hann hevði latið skikkju sína verða eftir í hondum hennara og var flýddur út á geilar, rópaði hon húsfólk sítt og segði við tey: «Hyggið her! Hann hevur fingið okkum henda Hebrean til tess at leiða skemd yvir okkum! Hann kom inn til mín og vildi leggjast hjá mær; men eg rópaði alt tað, eg var ment; og tá ið hann hoyrdi, at eg skar í at rópa, læt hann skikkju sína eftir seg hjá mær og flýddi út á geilar!» Hon læt nú skikkju hansara verða liggjandi hjá sær, til húsbóndi hansara kom heim aftur. Hon segði honum tá frá øllum hesum og mælti: «Hasin hebráiski trælurin, sum tú hevur fingið okkum, kom inn til mín til tess at leiða skemd yvir meg; men tá ið eg skar í at rópa, læt hann skikkju sína eftir seg her hjá mær og flýddi út á geilar!» Tá ið húsbóndi hansara hoyrdi konu sína siga sær frá øllum hesum og mæla fyri munni: «Soleiðis hevur trælur tín farið at móti mær!» tá tendraðist vreiði hansara. Og húsbóndi Jósefs tók hann og rindaði hann í myrkustovu, har sum kongsins fangar sótu. Soleiðis kom hann at sita í myrkustovu. Men Harrin var við Jósefi, so at hann fekk góða fólkaeydnu og vann sær tokka hjá fangavørðinum í myrkustovuni; tí setti fangavørðurin Jósef til at hava umsjón yvir øllum fangunum og læt hann skipa fyri øllum, ið teir skuldu gera. Fangavørðurin hugdi ikki eftir nøkrum av tí, sum Jósef hevði fingið litið til; tí at Harrin var við honum; og alt, sum hann fekst við, læt Harrin hepnast honum. |
Eftir hetta bar so á, at skeinkjari kongsins í Egyptalandi og bakarin forsóu seg móti Fárao, kongi Egyptalands. Tá reiddist Fárao inn á hesar báðar hirðmenn sínar, høvuðsskeinkjaran og høvuðsbakaran, og læt teir seta í varðhald í húsi lívvarðarhøvdingans, í myrkustovu, har sum Jósef sat fangi. Lívvarðarhøvdingin setti Jósef til at hava umsjón yvir teimum og ganga teimum til handa. Tá ið teir nú høvdu sitið um bil í varðhaldi, droymdi teir báðar, skeinkjara og bakara kongsins í Egyptalandi, sum sótu í myrkustovu, hvør sín dreym á somu nátt; og hvør dreymurin hevði sína merking. Tá ið Jósef um morgunin kom inn til hirðmanna Fáraos, ið við honum vóru í varðhaldi í húsi húsbónda hans, og sá, at teir vóru tungir í huga, spurdi hann teir: «Hví hava tit so sorgligt yvirbragd í dag?» Teir svaraðu honum: «Okkum hevur droymt dreym, ið eingin er førur at ráða.» Tá segði Jósef við teir: «Hoyrir tað ikki Guði til at ráða dreymar? Sigið mær, hvat ið tykkum hevur droymt!» Tá segði høvuðsskeinkjarin Jósefi frá dreymi sínum og mælti við hann: «Mær tókti í dreyminum at síggja víntræ standa framman fyri mær. Á víntræinum vóru tríggjar greinar, og so skjótt sum gróðurknapparnir skutust, spruttu blómur, og víntyssini bóru staðin vínber. Í hondini hevði eg steyp Fáraos; og eg tók vínber og fergdi tey niður í steyp Fáraos og rætti Fárao tað.» Tá segði Jósef við hann: «Hesin dreymur skal ráðast á henda hátt: Tríggjar greinar merkja tríggjar dagar; um tríggjar dagar man Fárao hevja títt høvur aftur og seta teg aftur í embæti títt, so at tú aftur rættir Fárao steypið, eins og tú áður vart vanur, tá ið tú vart skeinkjari hans. Men tá ið tú nú fært aftur eydnuna við tær, tá minst til mín og sýn mær ta vælvild at minna Fárao á meg, so at tú fært meg út aftur úr hesum húsi! Tí at eg eri stolin loyniliga úr landi Hebrea; heldur ikki havi eg gjørt meg sekan í nøkrum til at verða rindaður í myrkustovu.» Tá ið høvuðsbakarin sá, at ráðanin var góð, segði hann við Jósef: «Eisini meg droymdi dreym og tókti mær, at eg bar á høvdi mínum tríggjar tægur við hveitibreyðum. Í ovastu tæguni var bakkulsi til Fárao; men fuglarnir komu og ótu tað úr tæguni, sum var á høvdi mínum.» Tá svaraði Jósef og mælti: «Hesin dreymur skal ráðast á henda hátt: Tríggjar tægur merkja tríggjar dagar; innan tríggjar dagar man Fárao hevja høvur títt og heingja teg upp í okkurt træ; og fuglarnir munnu fara at eta hold títt.» Tríggjar dagar eftir hetta, tá ið Fárao á føðingardegi sínum helt veitslu fyri øllum tænarum sínum, hevjaði hann høvur høvuðsskeinkjarans og høvuðsbakarans í hjástøðu tænara sína. Høvuðsskeinkjaran setti hann aftur í embæti sítt, so at hann aftur rætti Fárao steypið; men høvuðsbakaran læt hann heingja samsvarandi dreymin, ið Jósef hevði rátt teimum. Men høvuðsskeinkjarin hugsaði ikki um Jósef; hann gloymdi hann. |
Tá ið tvey ár vóru umliðin, bar so á, at Fárao droymdi dreym. Hann droymdi, at hann stóð við Nílánna. Og sí, upp úr Nílánni komu sjey kýr, prúðar og væl í holdum; tær løgdust at bíta sevgrasið. Og sí, aftan á tær komu aðrar sjey kýr upp úr Nílánni, ljótar og illa í holdum. Tær stóðu á áarbakkanum saman við hinum fyrru kúnum. Men kýrnar, ið vóru ljótar og illa í holdum, gloyptu hinum kúnum, ið vóru prúðar og væl í holdum. Tá vaknaði Fárao. Men hann sovnaði aftur og droymdi á øðrum sinni, og sí, sjey valaøks vuksu upp á einum hálmstrái; og sí, aftan á tey spruttu fram sjey deyðaøks sviðin av eystanvindinum. Deyðaøksini gloyptu valaøksunum. Síðan vaknaði Fárao, og sí, tað var dreymur. Um morgunin var Fárao dapur í huga; og hann sendi boð eftir øllum spásagnarmonnum Egyptalands og vísmonnum tess og segði teimum dreymar sínar; men eingin kundi ráða Fárao dreymar hans. Tá mælti høvuðsskeinkjarin við Fárao og segði: «Eg má í dag minna á synd mína. Hina ferðina, tá ið Fárao reiddist inn á tænarar sínar og setti teir í varðhald í húsi lívvarðarhøvdingans, meg og høvuðsbakaran, tá droymdi okkum báðar á somu nátt hvønn sín dreym; og hvør dreymurin hevði sína serligu merking. Men har var saman við okkum ungur Hebrei, tænari lívvarðarhøvdingans. Vit søgdu honum frá hesum, og hann ráddi okkum dreymarnar, eins og hvønn okkara hevði droymt. Og so varð, sum hann hevði rátt okkum dreymarnar: Eg varð settur aftur í embæti mítt, og hin varð hongdur.» Tá sendi Fárao boð eftir Jósefi; og hann var í skundi fingin út úr myrkustovu; og tá ið hann hevði rakað sær og skift klæði, gekk hann inn fyri Fárao. Og Fárao segði við Jósef: «Meg hevur droymt dreym, og her er eingin, ið kann ráða hann; men nú havi eg hoyrt, at tú ræður hvønn dreym, sum tú hoyrir.» Tá svaraði Jósef Fárao og segði: «Ikki er tað í mínum valdi – men Guð skal geva Fárao gævuligt svar.» Og Fárao segði við Jósef: «Meg droymdi, at eg stóð við Níláarbakkan. Og sí, upp úr Nílánni komu sjey kýr væl í holdum og prúðar og løgdust at bíta sevgrasið. Og sí, aftan á tær komu sjey aðrar kýr, ússaligar og rakfalnar og so illa í holdum, at eg ikki havi sæð tílíkt í øllum Egyptalandi. Og tær ússaligu og rakfalnu kýrnar gloyptu hinum fyrru sjey feitu. Og tá ið tær høvdu etið tær, kundi tað ikki síggjast á teimum, at tær høvdu etið tær; tær vóru eins rakfalnar, og tær áður høvdu verið. Tá vaknaði eg. Men eg sovnaði aftur og sá í dreymum sjey valaøks vaksa upp á einum hálmstrái. Aftaná sá eg spretta sjey deyðaøks sviðin av eystanvindi. Og deyðaøksini gloyptu hinum sjey valaøksunum. Eg havi sagt hetta fyri spásagnarmonnunum; men eingin kundi greina mær tað.» Tá segði Jósef við Fárao: «Dreymar Fáraos merkja báðir tað sama; tað, sum Guð ætlar at gera, hevur hann boðað Fárao frá. Tær sjey góðu kýrnar merkja sjey ár, og tey sjey valaøksini merkja somuleiðis sjey ár; tað er ein og sami dreymur. Tær sjey ússaligu og rakfalnu kýrnar, ið komu upp aftan á hinar, merkja sjey ár, og tey sjey deyðaøksini sviðin av eystanvindi munnu vera sjey hallár. Hetta var tað, sum eg sipaði til, tá ið eg segði við Fárao: Tað, sum Guð ætlar at gera, hevur hann latið Fárao skoða. Sí, sjey ár skulu koma, og skulu tá verða ovurnøgdir um alt Egyptaland. Men aftan á tey skulu koma sjey hallár, so at nøgdirnar í Egyptalandi verða gloymdar; og hungur skal oyða landið, so at eingin minnist ta nøgdina, sum í landinum var vegna tann hungur, ið koma skal; tí at svárt skal tað verða. Men tað, at teg droymdi hetta tvær ferðir, merkir, at Guð hevur fast avgjørt hetta, og at Guð skjótt vil lata tað berast á. Nú skuldi Fárao funnið sær skilagóðan mann og vitran og sett hann yvir Egyptaland. Hetta skal Fárao gera og skipa umsjónarmenn yvir landið til tess at taka fimtingin av úrtøku Egyptalands tey sjey ovurnøgdarárini. Teir skulu savna saman alla grøði frá teim góðu árunum, ið koma skulu, og fáa Fárao nøgdir av korni og føðslu til handar og goyma tað í bygdunum undir lási og loku, til tess at landið má hava grøðina til vistir tey sjey hallárini, sum koma skulu yvir Egyptaland, so at ikki hungur skal oyða landið.» Hetta ráð líkaði Fárao og øllum tænarum hansara væl. Og Fárao segði við tænarar sínar: «Man nakar maður finnast, ið eins og hesin hevur anda Guðs í sær?» Fárao segði nú við Jósef: «Við tað at Guð hevur birt alt hetta fyri tær, er eingin so hyggin og vitur sum tú. Tí skalt tú hava umsjón yvir húsi mínum; og boðum tínum skal alt fólk mítt lýða; einans hásætið vil eg hava fram um teg.» Framvegis segði Fárao við Jósef: «Sí, eg seti teg at ráða yvir øllum Egyptalandi.» Fárao tók innsiglisringin av hond síni og setti hann á hond Jósefs, læt hann í klæði av mentarlíni og hongdi gullfestið um háls hansara; og hann læt hann aka í øðrum vagni sínum, og menn gingu undan honum og rópaðu: «Abrek». Soleiðis setti hann hann at ráða yvir øllum Egyptalandi. Fárao segði við Jósef: «Eg eri Fárao, og uttan tín vilja skal eingin røra hond ella fót í øllum Egyptalandi!» Fárao nevndi Jósef Zafenat-Panea og gifti honum Asnat, dóttur Potifera prests í Ón. Og Jósef ferðaðist um Egyptaland. Jósef var tríati ára gamal, tá hann kom fram fyri Fárao, Egyptalands kong. Og Jósef fór út frá Fárao og ferðaðist um alt Egyptaland. Og grøði landsins var ovurmikil tey sjey nøgdarárini. Tá savnaði Jósef alla grøðina frá teim sjey árunum, tá ið ovurnøgd var í Egyptalandi og goymdi hana í bygdunum; í hvørjari bygd savnaðu teir grøðina av teimum akrum, ið kring hana lógu. Soleiðis rúgvaði Jósef saman ovurmikið korn eins og sandurin við sævarflóð, til teir góvust at máta tað, av tí at tað ikki kundi mátast. Áður enn hallárini komu, fekk Jósef tveir synir við Asnat, dóttur Potifera prests í Ón. Og Jósef nevndi hin frumgitna Manasse; «tí at Guð,» segði hann, «hevur latið meg gloyma treytir mínar og alt hús faðirs míns.» Og hin nevndi hann Efraim; «tí at Guð,» segði hann, «hevur latið meg fjølgast í landi eymdar mínar.» Tá ið tey sjey nøgdarárini í Egyptalandi vóru at enda, byrjaðu hallárini, eins og Jósef hevði boðað. Var tá hallár í øllum londum; men í Egyptalandi var breyð. Men tá ið hungurin gekk á alt Egyptaland, rópaði fólkið á Fárao um breyð. Men hann segði við tey: «Farið til Jósefs, tað, sum hann sigur tykkum, skulu tit gera!» Hungursneyð var nú um alla jørðina; men tá læt Jósef upp kornbingini og seldi Egyptum korn. Og hungursneyðin var svár í Egyptalandi. Úr øllum londum komu tá menn til Jósefs í Egyptalandi at keypa korn, tí at hungursneyðin var um alla jørðina. |
Tá ið Jákup frætti, at korn var at fáa í Egyptalandi, segði hann við synir sínar: «Hví sita tit og bína hvør at øðrum?» Og hann mælti: «Eg havi hoyrt, at korn er at fáa í Egyptalandi; farið hagar og keypið okkum korn har, so at vit mega vera á lívi og ikki doyggja!» Tá fóru Jósefs tíggju brøður oman at keypa korn í Egyptalandi. Men Benjamin, bróður Jósefs, sendi Jákup ikki við brøðrum hans, av tí at hann bar ótta fyri, at ógæva skuldi verða honum fyri. Millum teirra, sum komu at keypa korn, vóru eisini synir Ísraels, tí at hallár var í Kánáanlandi. Men av tí at Jósef var stjórnari landsins, og tann, sum seldi øllum fólki í landinum korn, so komu brøður Jósefs og lútaðu honum og nigu til jarðar. Tá ið Jósef sá brøður sínar, kendi hann teir aftur; men hann lætst fremmandur fyri teimum og talaði harðliga við teir og segði: «Hvaðan koma tit?» Teir svaraðu: «Úr Kánáanlandi at keypa vistir.» Jósef kendi brøður sínar, men teir kendu ikki hann. Og Jósef mintist dreymarnar, sum hann hevði droymt um teir, og segði við teir: «Nei, tit eru njósnarar; tit eru komnir at hyggja eftir, hvar landið er verjuleyst!» Men teir svaraðu: «Nei, harri, ikki er tað; trælir tínir eru komnir at keypa vistir. Vit eru allir synir sama mans; vit eru reinlyndir; trælir tínir eru ikki njósnarar.» Men hann svaraði teimum: «Jú, tit eru komnir at njósna, hvar landið er verjuleyst!» Men teir søgdu: «Trælir tínir eru tólv brøður, synir sama mans í Kánáanlandi; hin yngsti er nú heima hjá faðir okkara, og ein er ikki longur á lívi.» Og Jósef segði við teir: «Tað er, sum eg havi sagt tykkum: Tit eru njósnarar! Men nú skulu tit verða royndir: So vissuliga sum Fárao livir, skulu tit ikki sleppa hiðan, fyrr enn yngsti bróðir tykkara er fluttur higar! Sendið tit nú ein tykkara heim aftur eftir bróður tykkara; men hinir tykkara skulu verða eftir í varðhaldi, til tess at orð tykkara kunnu roynast, hvørt tey eru sonn. Annars eru tit njósnarar so vissuliga, sum Fárao livir!» Síðan hevði hann teir í varðhaldi í tríggjar dagar. Men triðja dagin segði Jósef við teir: «Hetta skulu tit gera, um tit vilja vera á lívi, tí at eg eri maður, sum óttist Guð. Eru tit reinlyndir, tá latið ein av tykkum brøðrum eftir her í varðhaldi, í myrkustovu, sum tit sótu fangar í; men farið hinir tykkara heim við so nógvum korni, sum svøltandi heimum tykkara tørvar! Komið síðan aftur til mín við yngsta bróður tykkara; tá skulu orð tykkara verða sannað, og tit ikki týna lívið!» Og teir so gjørdu. Tá søgdu teir hvør við annan: «Sanniliga fáa vit nú afturlønt tað, sum vit gjørdu móti bróður okkara, vit, ið sóu sálarangist hansara, tá ið hann bønliga bað okkum várkunna sær, og vildu kortini ikki hoyra! Tessvegna eru vit nú í hesi neyð!» Tá tók Ruben til orða og segði við teir: «Var tað ikki tað, sum eg segði, tá eg bað tykkum ikki gera synd móti dreinginum! Men tit vildu ikki lurta eftir mær. Og sí, nú verður blóð hansara kravt!» Men teir vistu ikki, at Jósef skilti, hvat teir søgdu, tí at hann talaði til teirra við tolki. Og hann veik frá teimum og græt; síðan kom hann aftur til teirra og talaði við teir; og hann tók úr flokki teirra Símeon og bant hann fyri eygum teirra. Síðan beyð Jósef at fylla sekkir teirra og at leggja silvur hvørs teirra aftur í sekkir teirra og at geva teimum ferðavistir. Soleiðis varð gjørt. Síðan løgdu teir korn sítt upp á asnarnar og hildu avstað. Men á gistingarstaðnum, tá ið ein teirra opnaði sekk sín til tess at geva asna sínum at eta, sá hann silvur sítt liggja ovast í sekkinum. Og hann segði við brøður sínar: «Silvur mítt er komið aftur við mær! Sí, tað liggur her í sekki mínum!» Tá bilaði teimum hugur, og teir hugdu óttafullir hvør upp á annan og søgdu: «Hví man Guð hava gjørt okkum hetta?» Tá ið teir komu heim aftur í Kánáanland til Jákups, faðirs síns, søgdu teir honum frá øllum, ið teimum hevði borist fyri og mæltu: «Maðurin, ið var landsharri, talaði harðliga til okkara og helt okkum í varðhaldi fyri at hava njósnast um landið. Men vit søgdu við hann: Vit eru reinlyndir; vit eru ikki njósnarar. Vit eru tólv brøður, synir faðirs okkara; ein er ikki longur á lívi; og hin yngsti er nú heima hjá faðir okkara í Kánáanlandi. Tá segði maðurin, ið er landsharri: Av hesum skal eg sanna, um tit eru reinlyndir: Latið ein av brøðrum tykkara verða eftir her hjá mær og takið so mikið av korni, sum svøltandi heimum tykkara er tørvur á! Komið síðan aftur til mín við yngsta bróður tykkara, so at eg síggi, at tit eru ikki njósnarar, men reinlyndir menn. Tá skulu tit fáa bróður tykkara aftur og hava loyvi at fara allar leiðir um landið.» Men tá ið teir nú stoyttu burtur úr sekkjunum, sí, tá var silvurknýti hvørs teirra í sekkjum teirra; og tá ið teir og faðir teirra sóu silvurknýtini, kom ræðsla á teir. Tá mælti Jákup, faðir teirra, við teir: «Tit gera meg jú barnleysan! Jósef er farin, Símeon er farin, og nú ætla tit at taka Benjamin! Alt kemur oman yvir meg!» Tá segði Ruben við faðir sín: «Tær er loyvt at taka báðar synir mínar av lívi, um eg ikki flyti tær hann heim aftur! Lít mær hann upp í hendur; eg skal koma aftur til tín við honum!» Men Jákup svaraði: «Ikki skal sonur mín fara við tykkum; tí at Jósef er deyður, og hann er eina eftir. Verður hann fyri óhappi á tí ferð, sum tit fara, so leggja tit meg á gamalsaldri av harmi í grøvina!» Og hungursneyðin var hørð í landinum. |
Men tá ið teir høvdu etið upp tað kornið, sum teir vóru komnir við úr Egyptalandi, segði faðir teirra við teir: «Farið aftur og keypið okkum eitt sindur av korni til matna!» Men Júda svaraði honum og segði: «Maðurin legði okkum ríkan við og segði: Tit fáa ikki andlit mítt at síggja, uttan tit hava bróður tykkara við tykkum! Um tú nú sendir bróður okkara við okkum, skulu vit fara og keypa tær korn; men sendir tú hann ikki við okkum, fara vit ongar vegir; tí at maðurin segði við okkum: Tit fáa ikki andlit mítt at síggja, uttan tit hava bróður tykkara við tykkum!» Tá segði Ísrael: «Hví hava tit gjørt mær so illa at siga fyri manninum, at tit áttu ein bróður afturat?» Teir svaraðu: «Maðurin fregnaði gjølla um okkum og ætt okkara og spurdi: Er faðir tykkara enn á lívi? Eiga tit ein bróður afturat? Og vit søgdu honum so, sum var; hvussu kundu vit vita, at hann fór at siga við okkum: Komið higar við bróður tykkara!» Tá segði Júda við Ísrael, faðir sín: «Lat sveinin koma við mær, so at vit mega fara avstað til tess at bjarga lívinum, so at bæði vit og tú og børn okkara ikki týna lívið! Eg leggi lívið við fyri hann; av hond míni kanst tú krevja hann; komi eg ikki aftur til tín við honum, og leiði eg hann ikki fram fyri teg, tá skal eg verða sekur fyri tær allar ævir! Høvdu vit nú ikki havt drálað, so høvdu vit nú verið aftur á øðrum sinni!» Tá segði Ísrael, faðir teirra, við teir: «Kann tað ikki vera øðrvísi, tá gerið hetta: Takið av gróðri landsins upp í sekkir tykkara og førið manninum sum gávu eitt sindur av balsami, eitt sindur av hunangi, roykilsi og myrru, pistásiualdin og mandlur; og takið við tykkum tvífalt gjald, við tað at tit hava við tykkum eisini tað silvur, sum lá ovast í sekkjum tykkara; kanska tað hevur verið av misgáum. Takið síðan bróður tykkara og farið aftur til mannin. Guð hin alvaldi lati mannin vera tykkum miskunnsaman, so at hann letur hin bróður tykkara og Benjamin sleppa aftur við tykkum. Men skal eg verða barnleysur, tá má tað so vera!» Menninir tóku nú hesa gávu; somuleiðis tóku teir tvífalt gjald við sær og Benjamin; síðan hildu teir ferðini til Egyptalands og gingu inn fyri Jósef. Tá ið Jósef sá Benjamin teirra millum, segði hann við húshaldara sín: «Far við hesum monnum inn í húsið og slátra og matger, tí at menninir skulu eta døgurða saman við mær!» Og maðurin gjørdi, eins og Jósef hevði sagt, og fór við monnunum inn í hús Jósefs. Men tá ið menninir vórðu leiddir inn í hús Jósefs, vórðu teir ræddir og søgdu: «Vegna tað silvur, ið kom aftur við okkum á fyrra sinni, verða vit leiddir higar, so at hann skal ráðast á okkum og níva okkum og gera okkum til trælir og taka asnar okkara.» Tá fóru teir til húshaldara Jósefs og talaðu við hann í húsdurunum, og søgdu: «Halt okkum til góðar, harri! Vit fóru einaferð higar at keypa vistir; men tá ið vit á heimferðini komu í náttarherbergið og opnaðu sekkir okkara, sí, tá lá silvurið hjá hvørjum ovast í sekki hansara, okkara silvur alt sum tað var; og nú eru vit komnir aftur við tí; men vit hava eisini tikið annað silvur við okkum at keypa vistir fyri; ikki vita vit, hvør ið man hava lagt silvurið í sekkir okkara.» Men hann svaraði: «Havið gott treysti og óttist ikki! Guð tykkara, Guð faðirs tykkara hevur lagt dýrgrip í sekkir tykkara; silvur tykkara havi eg fingið í varðveitslu.» Síðan leiddi hann Símeon út til teirra. Maðurin fór nú við teimum inn í hús Jósefs og setti teimum vatn at tváa sær í um føturnar; og asnum teirra gav hann fóður. Og teir løgdu gávuna til rættis, áður enn Jósef kom um middagsleitið; tí at teir høvdu hoyrt, at har skuldu teir fáa sær at eta. Tá ið nú Jósef kom inn í húsið, fingu teir honum gávuna og lútaðu til jarðar fyri honum. Hann heilsaði teimum og spurdi: «Hvussu veit gamla faðir tykkara við, sum tit høvdu á máli? Er hann enn á lívi?» Teir svaraðu: «Træli tínum, faðir okkara, veit væl við; hann er enn á lívi.» Og teir lútaðu og nigu fyri honum. Tá ið hann nú leit seg um og bar eyga við Benjamin, bróður sín, son móður sínar, mælti hann: «Er hetta hin yngsti bróðir tykkara, sum tit høvdu á máli fyri mær?» Og hann segði «Guð verði tær náðigur, sonur mín!» Men Jósef skundaði sær burtur, tí at hjarta hansara brann av kærleika til bróður sín, so at hann hevði mestan hugin at gráta; hann fór tí inn í herbergið og græt har. Og tá ið hann hevði tváað andlit sítt; kom hann aftur og læt einki á sær kenna og beyð at seta matin á borðið. Síðan varð borðreitt soleiðis, at hann át fyri seg sjálvan og teir fyri seg sjálvar og somuleiðis fyri seg sjálvar teir Egyptar, ið vanir vóru at eta saman við honum; tí at ikki mega Egyptar eta saman við Hebreum, tí at tað er Egyptum andstygd. Síðan vórðu teir skipaðir í sess framman fyri honum eftir aldri, soleiðis at hin elsti sat ovast og hin yngsti niðast; tá hugdu menninir bilsnir hvør upp á annan. Og hann tók mat av sínum egna borði og fekk teimum; men Benjamin fekk fimm ferðir so nógv sum hvør av hinum. Og teir drukku saman við honum og vórðu væl hýrdir. |
Síðan beyð hann húshaldara sínum og segði: «Fyll sekkir mannanna við vistum so nógvum, sum teir eru mentir at bera og legg silvur hvørs teirra ovast í sekkir teirra. Og steyp mítt, silvursteyp mítt, skalt tú leggja ovast í sekkin hjá tí yngsta og somuleiðis silvurið fyri korn hans!» Og hann gjørdi, sum Jósef beyð. Í lýsingini morgunin eftir vórðu teir latnir avstað, teir og asnar teirra. Men ikki vóru teir komnir langt út um borgina, áður enn Jósef mælti við húshaldara sín: «Skunda tær avstað og halt aftan á menninar; og tá ið tú hevur fingið teir aftur, skalt tú siga við teir: Hví hava tit lønað gott við illum? Hví hava tit stolið silvursteyp mítt? Er tað ikki tað, sum harri mín drekkur úr og spáar við? Illa hava tit gjørt!» Og tá ið hann nú hevði fingið teir aftur, segði hann hetta við teir. Men teir svaraðu honum: «Hví talar harri mín soleiðis? Fjart veri tað trælum tínum at gera tílíkt! Sí, tað silvur, som vit funnu omaná í sekkjum okkara, høvdu vit jú við aftur til tín úr Kánáanlandi; hví skuldu vit tá stolið úr húsi harra tíns silvur ella gull? Tann av trælum tínum, ið tað verður funnið hjá, skal láta lív, og vit verða trælir hjá harra tínum!» Hann svaraði: «Verði tað so, sum tit siga: Tann, ið tað verður funnið hjá, skal verða trælur mín, men hinir verða frælsir.» Teir settu tá skundisliga sekkirnar niður á jørðina og opnaðu hvør sín sekk. Og hann tók at leita frá tí elsta til hin yngsta, og varð tá steypið funnið í sekki Benjamins. Teir skræddu tá klæði síni, løgdu aftur hvør á sín asna og snúðust aftur í borgina. Og tá ið Júda og brøður hansara komu inn í húsið hjá Jósefi, var hann staddur har enn; og teir lútaðu honum til jarðar. Men Jósef segði við teir: «Hvat hava tit gjørt! Vistu tit ikki, at tílíkur maður sum eg dugir at gera eftir?» Tá mælti Júda: «Hvat skulu vit svara harra mínum? Hvat skulu vit siga, og hvussu skulu vit rættvísgera okkum? Guð hevur funnið misgerð træla tína; sí, nú eru vit trælir harra míns, bæði vit og hann, sum steypið varð funnið hjá!» Men hann svaraði: «Fjart verði tað mær at gera tílíkt! Nei, hann, sum steypið varð funnið hjá, hann skal verða trælur mín; men farið tit við friði heim aftur til faðirs tykkara!» Tá steig Júda fram fyri hann og mælti: «Halt mær til góðar, harri mín! Loyv træli tínum at tala eitt orð við harra mín og lat ikki vreiði tína brenna móti træli tínum. Tí at tú ert jú eins og sjálvur Fárao! Harri mín spurdi trælir sínar og mælti: Eiga tit faðir ella bróður? Vit svaraðu harra mínum: Ja, vit eiga aldraðan faðir og ungan bróður, sum hann gat í elli síni; bróðir hansara er deyður; og hann er tann einasti, ið er á lívi eftir móður sína, og faðir hansara elskar hann. Og tú segði við trælir tínar: Komið við honum higar til mín, so at eg fái hann at síggja við egnum eygum! Men vit svaraðu harra mínum: Ikki má sveinurin fara frá faðir sínum; tí at fer hann frá faðir sínum, man tað leggja hann í grøvina! Tá segði tú við trælir tínar: Koma tit ikki higar við yngsta bróður tykkara, so skulu tit ikki koma fyri andlit mítt aftur! Og tá ið vit komu heim aftur til træl tín, faðir okkara, søgdu vit honum frá orðum harra míns. Men tá ið faðir okkara seinni segði við okkum: Farið aftur og keypið okkum eitt sindur av vistum, tá svaraðu vit: Vit kunnu ikki fara hagar; men kemur yngsti bróðir okkara við okkum, skulu vit fara; tí at vit fáa ikki andlit mansins at síggja, uttan vit koma við yngsta bróður okkara! Tá segði trælur tín, faðir mín, við okkum: Tit vita, at kona mín føddi mær tveir synir; ein teirra fór heiman frá mær; og eg segði: Hann er óivað sundurskræddur. Og eg havi ikki sæð hann aftur. Taka tit nú eisini henda frá mær, og ógæva verður honum fyri, tá leggja tit meg á gamalsaldri av harmi í grøvina! Komi eg nú heim aftur til træl tín, faðir okkara, og sveinurin, sum hann elskar av heilum huga, ikki er við okkum, tá man tað elva deyða hans at síggja, at sveinurin ikki er við, og vit trælir tínir verða atvoldin til, at trælur tín, faðir okkara, á gamalsaldri av harmi fer í grøvina! Tí at trælur tín hevur játtað faðir sínum at leggja lívið við fyri sveinin og at vera faðir mínum sekur um ævir, um eg ikki komi aftur til hansara við honum. Lat tí træl tín vera eftir her sum træl hjá harra mínum í stað sveinsins; men loyv sveininum at fara heim við brøðrum sínum; tí hvussu kann eg koma heim til faðir mín, uttan at sveinurin er við mær? Eg hevði ikki tolað at sæð faðir mín í tílíkum harmi!» |
Tá kundi Jósef ikki ráða sær longur í hjástøðu teirra, ið vóru hjá honum, og hann rópaði: «Farið øll út frá mær!» Eingin var tá inni eftir hjá honum, tá ið hann segði brøðrum sínum, hvør hann var. Síðan skar hann í grát, so at Egyptar hoyrdu tað; eisini í húsi Fáraos spurdist tað. Og Jósef segði við brøður sínar: «Eg eri Jósef! Er faðir mín enn á lívi?» Men brøður hansara fingu ikki svarað honum, so ræddir vórðu teir fyri honum. Og Jósef segði við brøður sínar: «Komið higar til mín!» og tá ið teir vóru komnir fram til hansara, segði Jósef: «Eg eri Jósef, bróðir tykkara, sum tit seldu til Egyptalands. Men gremjið tykkum nú ikki og harmist ikki yvir, at tit seldu meg higar; tí at Guð sendi meg higar undan tykkum til tess at bjarga mannalívum. Í tvey ár hevur nú verið hallár um landið; og fimm ár enn verður hvørki pløgt ella heystað. Tí hevur Guð sent meg higar undan tykkum til tess at halda avkomum tykkara uppi í landinum, og lata nógv fólk hjá tykkum komast undan og vera á lívi. Tað eru tí ikki tit, ið hava sent meg higar, men Guð; og hann hevur skipað meg faðir fyri Fárao og harra yvir øllum húsi hans og drotnara yvir øllum Egyptalandi. Skundið tykkum nú heim til faðir mín og sigið við hann: Soleiðis sigur Jósef, sonur tín: Guð hevur skipað meg harra yvir øllum Egyptalandi; kom nú til mín, drála ikki! Tú skalt búgva í Gosenlandi í nánd míni, tú og synir tínir og sonarsynir tínir við smalum tínum og stórdýrum og øllum, sum tú eigur. Eg skal veita tær vistir – tí at enn koma fimm hallár, so at ikki tú og hús títt og alt, sum tú eigur, skal týna lívið. Sí, bæði tit og Benjamin, bróðir mín, síggja tað sjálvir, at tað eri eg, sum tali við tykkum. Sigið nú faðir mínum um allar sømdir mínar í Egyptalandi og frá øllum, sum tit hava sæð, og komið sum skjótast higar við faðir mínum!» Síðan hálsfevndi hann Benjamin, bróður sín, og græt, og Benjamin græt í ørmum hans. Og hann myntist við allar brøður sínar og fevndi teir grátandi. Tá fingu brøður hansara orðið upp aftur og talaðu við hann. Men tá ið tað spurdist í húsi Fáraos, at brøður Jósefs vóru komnir, líkaði tað Fárao og tænarum hansara væl. Og Fárao segði við Jósef: «Sig við brøður tínar: Hetta skulu tit gera: Leggið á klyvjadjórini og haldið avstað til Kánáanlands; takið faðir tykkara og húski tykkara og komið til mín, so skal eg geva tykkum tað besta av Egyptalandi; og tit skulu eta fiti landsins. Og tú skalt bjóða teimum og siga: Soleiðis skulu tit gera: Tit skulu taka við tykkum vagnar úr Egyptalandi til børn og konur tykkara og flyta á teimum faðir tykkara higar. Leggið einki lag í ognarlutir tykkara, tí at tað besta av øllum Egyptalandi skal verða tykkara!» Hetta gjørdu nú synir Ísraels; og Jósef gav teimum eftir boðum Fáraos vagnar og ferðavistir. Somuleiðis gav hann hvørjum teirra hátíðarbúna; men Benjamini gav hann trý hundrað siklar í silvuri og fimm hátíðarbúnar. Og hann sendi somuleiðis faðir sínum tíggju asnar klyvjaðar við bestu lutum Egyptalands og tíggju øsnur klyvjaðar við korni og breyði og ferðavistum til faðir sín. Síðan læt hann brøður sínar fara. Og tá ið teir hildu avstað, segði hann við teir: «Klandrist nú ikki á vegnum!» Soleiðis fóru teir úr Egyptalandi og komu til Jákup, faðir sín, í Kánáanlandi. Teir bóru honum hesi tíðindi og søgdu: «Jósef er enn á lívi, og hann ræður yvir øllum Egyptalandi.» Men hjarta hansara varð alsamt kalt, tí at hann trúði teimum ikki. Men tá ið teir søgdu honum frá øllum tí, sum Jósef hevði talað við teir, og hann sá vagnarnar, ið Jósef hevði sent eftir honum, tá livnaði andi Jákups, faðirs teirra, við. Og Ísrael mælti: «Tað er mær nóg mikið, at Jósef, sonur mín, livir; eg vil fara at síggja hann, áður enn eg doyggi!» |
Tá fór Ísrael avstað við øllum, sum hann átti, og hann kom til Beersjebu og ofraði Guði Ísaks, faðirs síns, sláturoffur. Men Guð talaði við Ísrael í náttarsjón og segði: «Jákup, Jákup!» Hann svaraði: «Her eri eg!» Og hann mælti: «Eg eri Guð, Guð faðirs tíns. Óttast ikki fyri at fara til Egyptalands; tí at har skal eg gera teg at miklari tjóð. Eg skal sjálvur koma við tær til Egyptalands, og eg man eisini føra teg aftur haðan; og Jósef skal lata eygu tíni aftur.» Síðan fór Jákup frá Beersjebu. Synir Ísraels settu Jákup, faðir sín, og børn síni og konur sínar upp í vagnarnar, sum Fárao hevði sent eftir honum. Og teir tóku fenað sín og allan tann eyð, sum teimum hevði ognast í Kánáanlandi, og komu til Egyptalands, Jákup og alt avkom hansara við honum. Soleiðis flutti hann við sær synir og sonasynir sínar, døtur og sonadøtur sínar og alt avkom sítt til Egyptalands. Hesi eru nøvn Ísraels sona, sum komu til Egyptalands, Jákup og synir hansara: Ruben, frumgitni sonur Jákups. Men synir Rubens vóru: Hánok, Pallu, Hezron og Karmi. Synir Símeons: Jemuel, Jámin, Óhad, Jákin, Zóhar og Sjául, sonur kanversku konunnar. Synir Levi: Gersjon, Kehat og Merari. Synir Júda: Er, Ónan, Sjela, Perez og Zera. Men Er og Ónan doyðu í Kánáanlandi; og synir Perez vóru Hezron og Hámul. Synir Issakars: Tóla, Pua, Jásjub og Sjimron. Synir Zebulons: Sered, Elon og Jáleel. Hesir vóru synir Leu, sum hon føddi Jákupi í Paddon-Áram, umframt Dinu, dóttur hans. Allir synir og allar døtur hansara vóru tríati og trý. Og synir Gáds: Zifjon, Haggi, Sjúni, Ezbon, Eri, Áros og Áreli. Og synir Ásjers: Jimna, Jisjva, Jisjvi, Beria og Sera, systir teirra. Synir Beria vóru Heber og Malkiel. Hesir vóru synir Zilpu, sum Lában gav Leu, dóttur síni; hesar føddi hon Jákupi, sekstan sálir. Og synir Rakular konu Jákups: Jósef og Benjamin. Jósef fekk í Egyptalandi synir við Asnat, dóttur Potifera prests í Ón: Efraim og Manasse. Synir Benjamins vóru: Bela, Beker, Asjbel, Gera, Náaman, Ehi, Rosj, Muppim, Huppim og Ard. Hesir vóru synir Rakular, sum hon føddi Jákupi, íalt fjúrtan sálir. Sonur Dáns var Husjim. Synir Naftali: Jázeel, Guni, Jezer og Sjillem. Hesir vóru synir Billu, sum Lában gav Rakuli, dóttur síni; hesar føddi hon Jákupi, sjey sálir íalt. Og alt húski Jákups, ið kom við honum til Egyptalands, og sum av honum var komið, var seksti og seks sálir, umframt sonakonur Jákups. Synir Jósefs, ið føddust honum í Egyptalandi, vóru tveir. Allar sálir av ætt Jákups, ið komu til Egyptalands, vóru sjeyti. Hann sendi nú Júda undan sær til Jósefs, til tess at hann skuldi beina teimum á Gosen. Síðan komu teir til Gosenlands. Tá læt Jósef búgva til vagn sín og fór ímóti faðir sínum til Gosen; og tá ið hann hitti hann, hálsfevndi hann hann og græt leingi í ørmum hans. Tá segði Ísrael við Jósef: «Nú doyggi eg glaður; tí at nú havi eg sæð andlit títt, at tú enn ert á lívi!» Men Jósef segði við brøður sínar og við húsfólk faðirs síns: «Nú skal eg fara og bera Fárao hesi tíðindi og siga við hann: Brøður mínir og húsfólk faðirs míns í Kánáanlandi eru komin til mín. Hesir menn eru hirðar og fenaðarmenn; nú eru teir komnir higar við smalum og stórdýrum sínum og øllum, sum teir eiga. Men tá ið nú Fárao stevnir tykkum fyri seg og spyr tykkum um starv tykkara, tá skulu tit svara: Trælir tínir hava frá barnaárum av verið fenaðarmenn eins og fedrar sínir, – til tess at tit mega fáa loyvi til at búgva í Gosenlandi; tí at Egyptar hava andstygd fyri øllum hirðum.» |
Síðan gekk Jósef fyri Fárao við hesum tíðindum og mælti: «Faðir mín og brøður mínir eru komnir úr Kánáanlandi við smalum og stórdýrum sínum og øllum, sum teir eiga, og eru nú í Gosenlandi.» Men hann hevði tikið við sær fimm av brøðrum sínum og leiddi teir fyri Fárao. Tá segði Fárao við brøður hansara: «Hvat er atvinna tykkara?» Teir svaraðu Fárao: «Trælir tínir eru hirðar, bæði vit og fedrar okkara.» Og teir søgdu við Fárao: «Vit eru komnir til tess at búgva um bil her í landinum, tí at fenaður træla tína hevur einki beitilendi, av tí at hungur og hallár er í Kánáanlandi: Loyv nú trælum tínum at búgva í Gosenlandi.» Tá segði Fárao við Jósef: «Faðir tín og brøður tínir eru komnir til tín; tí skal Egyptaland standa tær í boði; tú mást lata faðir tín og brøður tínar taka upp bústað í tí besta landsluti; búgvi teir í Gosenlandi; og um tú finnur avreksmenn teirra millum, tá skipa teir umsjónarmenn yvir fæflokkum mínum.» Síðan kom Jósef við Jákupi, faðir sínum, og leiddi hann inn fyri Fárao; og Jákup lýsti signing yvir Fárao. Tá spurdi Fárao Jákup: «Hvussu nógvir eru ævidagar tínir?» Jákup svaraði Fárao: «Ævidagar útiseturs míns eru eitt hundrað og tríati ár; fáir og vándir hava ævidagar mínir verið og eru nógv styttri enn tann aldur, ið fedrar mínir slitu í útlegd síni.» Og tá ið Jákup hevði lýst signing yvir Fárao, fór hann út aftur frá honum. Men Jósef fekk faðir sínum og brøðrum sínum bústað og gav teimum ognir í Egyptalandi, í tí besta landslutinum, í Rámeseslandi, eins og Fárao hevði boðið. Og Jósef veitti faðir sínum og brøðrum sínum og øllum húsfólki faðirs síns vistir eftir tali barnanna. Men um alt landið var nú einki eftir til matna, tí at svølturin var harður, og bæði Egyptaland og Kánáanland vóru illa nívd av hallárunum. Jósef dró tá saman tað silvur í Egyptalandi og Kánáanlandi, sum var goldið fyri tað korn, ið teir høvdu keypt; og hann flutti tað í húsið hjá Fárao. Men tá ið silvurið treyt í Egyptalandi og Kánáanlandi, komu allir Egyptar til Jósefs og søgdu: «Gev okkum breyð! Hví skulu vit doyggja her beint fyri eygum tínum fyri tað, at silvur okkara trýtur?» Men Jósef svaraði: «Komið higar við fenaði tykkara, so skal eg geva tykkum breyð aftur fyri hann, um silvur trýtur!» Tá fóru teir til Jósefs við fenaði sínum; og hann fekk teimum breyð aftur fyri rossini og seyðin og neytini og asnarnar. Soleiðis helt hann teir tað árið við breyði fyri fenað teirra. Men tá ið árið var at enda, komu teir aftur til hansara og søgdu við hann: «Vit vilja ikki loyna tað fyri harra okkara, men nú trýtur silvurið, og fenaður vár er vorðin ogn harra okkara; so nú hava vit einki til harra okkara, uttan einans likam og jørð okkara! Hví skulu vit farast her beint fyri eygum tínum, bæði vit og jørð okkara? Keyp tú heldur okkum og jørð okkara fyri breyð, so vilja vit vera trælir hjá Fárao; og gev okkum sáðkorn, so at vit mega vera á lívi og ikki doyggja, og jørð okkara ikki verða løgd í oyði!» Tá keypti Jósef til Fárao alla jørð í Egyptalandi; tí at allir Egyptar seldu jørð sína, av tí at svølturin nívdi teir illa. Soleiðis ognaðist Fárao alt landið. Og hann gjørdi til trælir fólkið alt úr einum enda landsins í annan. Einans jørð prestanna keypti hann ikki; tí at teir fingu vissar tilskilaðar vistir frá Fárao; og teir livdu av sínum tilskilaðu vistum, ið Fárao gav teimum. Tessvegna nýttist teimum ikki at selja jørð sína. Síðan segði Jósef við fólkið: «Eg havi nú keypt tykkum og jørð tykkara til Fárao; og her hava tit nú sáðkorn til at sáa jørð tykkara við. Men av úrtøkum tykkara skulu tit geva Fárao fimtingin; hinar fýra fimtingarnar skulu tit hava til at sáa jørðina við og tykkum og húsfólkum tykkara til matna, og til føðslu hjá børnum tykkara.» Tá svaraðu teir: «Tú eigur lívið í okkum! Máttu vit nú funnið náði í eygum tínum, so skulu vit vera trælir Fáraos.» Jósef gjørdi nú ta lóg, sum enn er í gildi, at Fárao skuldi fáa fimtingin av jørð Egyptalands; einans jørð prestanna gjørdist ikki ogn Fáraos. Ísrael búði nú í Egyptalandi, í Gosenlandi; og teir reistu sær bygdir og aldu børn og fjølgaðust í stórum. Jákup livdi seytjan ár í Egyptalandi. Soleiðis vórðu allir ævidagar Jákups eitt hundrað og fjøruti og sjey ár. Men tá ið Ísrael nærkaðist deyðastundini, kallaði hann Jósef, son sín, til sín og segði við hann: «Havi eg funnið náði í eygum tínum, tá legg hond tína undir lendar mínar og játta, at tú vilt sýna mær ta góðsku og trúfesti ikki at jarða meg her í Egyptalandi. Eg vil hvíla hjá fedrum mínum; tí skalt tú flyta meg úr Egyptalandi og jarða meg í grøv teirra.» Hann svaraði: «Eg skal gera, eins og tú mælir til.» Men hann segði: «Ger mær eið upp á tað.» Og hann gjørdi honum eið upp á tað. Tá lútaði Ísrael tilbiðjandi niður at høvdalagnum. |
Nakað eftir hesar tilburðir varð Jósefi sagt frá, at faðir hansara var sjúkur. Tá tók hann við sær báðar synir sínar, Manasse og Efraim. Tá ið Jákup fekk at vita, at Jósef, sonur hansara, var komin til hansara, ressaðist hann og settist upp undir seg á legu síni. Og Jákup segði við Jósef: «Guð hin alvaldi birtist fyri mær í Luz, í Kánáanlandi, og vælsignaði meg og segði við meg: Sí, eg skal lata teg nørast og fjølgast, so at mangar tjóðir koma av tær; og eg skal geva avkomi tínum eftir teg hetta landið um ævir. Og nú skulu báðir synir tínir, ið føddust tær í Egyptalandi, áður enn eg kom til tín til Egyptalands, verða mínir, Efraim og Manasse skulu verða mínir eins og Ruben og Símeon. Men tað avkom, sum tú hevur gitið aftan á teir, skal vera títt; teir skulu ganga undir navni brøðra sína í arvamálum sínum. Tá ið eg kom heim úr Paddan, misti eg Rakul í Kánáanlandi á leiðini, tá ið vit høvdu stutt eftir til Efrat; og eg jarðaði hana har við vegin til Efrat, tað er Betlehem.» Tá ið Ísrael sá synir Jósefs, mælti hann: «Hvørjir eru hesir?» Jósef svaraði faðir sínum: «Hetta eru synir mínir, sum Guð hevur givið mær her.» Tá mælti hann: «Leið teir til mín, at eg má vælsigna teir.» Men eygu Ísraels vóru so viknað av elli, at hann ikki sá. Tá leiddi Jósef teir til hansara, og hann kysti og fevndi teir. Ísrael segði við Jósef: «Eg hevði mist alla vón um at síggja teg aftur, og sí, nú hevur Guð eisini latið meg síggja avkom títt!» Síðan tók Jósef teir av aftur knøum hans og lútaði til jarðar fram á ásjón sína. Og Jósef tók teir báðar, Efraim í høgru hond, so at hann stóð vinstrumegin Ísrael, og Manasse í vinstru hond, so at hann stóð Ísrael til høgru handar, og hann leiddi teir til hansara. Men Ísrael rætti út høgru hond sína og legði hana á høvur Efraims, tó at hann var yngri, og vinstru hond sína legði hann á høvur Manasse og krosskastaði soleiðis hendur sínar, tí at Manasse var hin frumgitni. Síðan vælsignaði hann Jósef og mælti: «Tann Guð, fyri hvørs ásjón fedrar mínir Ábraham og Ísakur gingu, tann Guð, ið hevur varðveitt meg av fyrsta sinni og alt fram at hesum degi, tann eingil, ið bjargaði mær úr øllum illum, hann vælsigni sveinarnar, so at teir halda í lívi navni mínum og navni fedra mína: Ábrahams og Ísaks, við tað at teir verða fjølmangir á jørðini!» Men tá ið Jósef sá, at faðir hansara legði høgru hond sína á høvur Efraims, líkaði tað honum illa; og hann treiv um hond faðirs síns og førdi hana av høvdi Efraims yvir á høvur Manasse og mælti við faðir sín: «Ikki so faðir mín, tí at hesin er hin frumgitni; legg høgru hond tína á høvur hans!» Men faðir hansara bar seg undan og segði: «Eg veit tað, sonur mín, eg veit tað, eisini hann verður at tjóð, eisini hann verður mikil; men yngri bróðir hansara verður størri enn hann, og av honum skulu koma mangar tjóðir!» Og hann vælsignaði teir á tí degi og mælti: «Við tykkum skal Ísrael vælsigna og siga: Guð geri teg eins og Efraim og Manasse!» Soleiðis setti hann Efraim fremri enn Manasse. Og Ísrael segði við Jósef: «Sí, eg fari nú at doyggja; men Guð skal vera við tykkum og flyta tykkum aftur í land fedra tykkara. Men tær gevi eg fram um brøður tínar tann fjallaryggin, sum eg tók av Ámoritum við svørði og boga mínum.» |
Tá kallaði Jákup synir sínar til sín og segði: «Savnist her, so skal eg kunngera tykkum tað, sum tykkum verður fyri í komandi tíðum. Komið higar og gevið ljóð, tit synir Jákups; lýðið á Ísrael, faðir tykkara! Ruben, tú mín frumgitni sonur, kraft mín og fyrsti alvi, fremstur í tign og fremstur í mátti! Men fyri títt brúsandi bráðlyndi skalt tú ikki vera fremstur; tí at tú steig upp í legu faðirs tíns – tá gjørdi tú illa – upp í hjúnalegu mína steig hann. Símeon og Levi eru brøður, valdsamboð eru vápn teirra. Sál mín komi ikki í samlag teirra; sømd mín havi ikki felagsskap við samkomu teirra, tí at í vreiði drópu teir menn, og av bráðræsi kvettu teir hælsinur oksanna. Bølbiðin verði vreiði teirra, tí at hon var mikil og bræði teirra, tí at hon brann! Eg spjaði teir í Jákupi og sundri teir í Ísrael! Júda, teg skulu brøður tínir tigna; hond tín skal taka fíggindar tínar í nakkan; tær skulu synir faðirs tíns lúta. Ljónshvølpur er Júda; frá ráni tú rísur, sonur mín. Hann legst á ból og rembist eins og ljónið, eins og kvennljónið; hvør torir at reka hann upp? Kongastavurin skal ikki víkja frá Júda og veldissprotin ikki frá fótum hans, til hann kemur, sum stavin skal hava, og sum tjóðirnar skulu lýða. Hann bindur við víntræið asna sín, við víngreinina asnafolan; í víni tváar hann klæði síni, í vínberjablóði møttul sín, við eygum kámum av víni og tonnum hvítum av mjólk. Zebulon býr við sævarstrond, við strondina, har skipini hølast; og land hansara røkkur at Zidon. Issakar, hin beinmikli asni, ið liggur og rembist í kvíggjum sínum; hann sá, at hvíldin var góð og landið yndisligt; tí boygdi hann herðar sínar undir byrðar og varð knuggandi trælur. Dán veitir fólki sínum rætt eins væl og nøkur Ísraels ætt. Dán veri ormur við vegin, høggormur á gøtuni, ið bítur hestin í hælsinurnar, so reiðmaðurin dettur afturav! Á frelsu tína troysti eg, Harri! Gád, á hann herja ránsflokkar; men hann vegur teir, meðan teir flýggja. Ásjer – feit er føðsla hans; hann veitir kongakrásir. Naftali er hind, ið sloppin er leys; hann mælir fagurlátum orðum. Jósef er ungur aldinviður, ungur aldinviður við kelduvað; greinar hans toyggja seg upp um garðin. Ørvagarpar ráddust á hann, skutu eftir honum og søktu at honum. Men stinnur var bogi hans og armar hansara sterkir; hesin máttur kom frá Jákups veldiga, hirðanum, Ísraels kletti, frá Guði, føður tíns – hann hjálpi tær; frá hinum alvalda – hann signi teg við signing himinsins í erva og við signing djúpsins í neðra, við signing brósta og móðurlívs. Signingar føður tíns bera av signingum hinna ævigu fjalla, bera av dýrd hinna elligomlu heyggja; komi tær yvir høvur Jósefs, yvir hviril hans, ið er høvdingi millum brøðra sína! Benjamin er úlvur, ið skræðir sundur; um morgunin etur hann bráð, um kvøldið býtir hann aftur herfong sundur.» Hesar eru allar ættir Ísraels, tólv í tali, og hetta er tað, sum faðir teirra segði við teir. Og hann vælsignaði hvønn teirra við teirri signing, sum hóskaði teimum. Og hann beyð teimum og segði við teir: «Eg savnist nú til frænda mína; jarðið meg hjá fedrum mínum í hellinum á jarðarstykki Efrons Hetita, í hellinum á Makpela-vøllum áraka Mamre í Kánáanlandi, í teirri jørðini, sum Ábraham keypti frá Efroni Hetita, til at jarða í. Har jarðaðu teir Ábraham og Sáru, konu hansara, har jarðaðu teir Ísak og Rebekku, konu hansara, og har jarðaði eg Leu. Jørðin og hellið har varð keypt frá Hetitum.» Tá ið Jákup hevði lokið hesum fyriskipanum við synir sínar, dró hann føturnar upp í leguna; síðan andaðist hann og savnaðist til fedra sína. |
Tá kastaði Jósef seg niður yvir andlit faðirs síns, græt uppi yvir honum og kysti hann. Og Jósef beyð tænarum sínum, ið læknakønir vóru, at balsamera faðir sín; tá balsameraðu læknarnir Ísrael. Til tess gingu fjøruti dagar, tí so langa tíð tekur balsameringin. Og Egyptar syrgdu hann í sjeyti dagar. Tá ið sorgardagarnir vóru at enda, mælti Jósef við hirðmenn Fáraos og segði: «Havi eg funnið náði í eygum tykkara, tá berið tit Fárao hesi orð frá mær: Faðir mín legði mær dýran við og mælti: Sí, eg fari nú at doyggja; men í tí grøv, sum eg gróv mær í Kánáanlandi, skalt tú jarða meg! Loyv mær tí at fara at jarða faðir mín; síðan skal eg koma aftur.» Fárao svaraði: «Far tú og jarða faðir tín, eins og tú svórt honum.» Tá fór Jósef at jarða faðir sín; og við honum fóru allir tænarar Fáraos, mætastu menn úr hirð hansara og allir frægir menn Egyptalands; og somuleiðis alt húski Jósefs og brøður hansara og húski faðirs hans; einans kvinnur og børn og smalur og stórdýr lótu teir vera eftir í Gosenlandi. Í ferðini vóru bæði vagnar og reiðmenn, so at tað var almikil herur. Og tá ið teir vóru komnir til Goren-Háatad, hinumegin Jórdan, hevjaðu teir harmljóð mikið og hátíðarligt; og Jósef helt ervi eftir faðir sín í sjey dagar. Men tá ið landsins íbúgvar, Kánáanitarnir, sóu teir halda ervi í Goren-Háatad, søgdu teir: «Egyptar halda stórt ervi!» Tessvegna varð tann staðurin nevndur Ábel-Mizráim; hann er hinumegin Jórdan. Synir hansara gjørdu við hann, eins og hann hevði boðið teimum. Og synir hansara fluttu hann til Kánáanlands og jarðaðu hann í hellinum á Makpela-vøllum í tí jarðarstykki, sum Ábraham hevði keypt til leggstaðar frá Efroni Hetita, áraka Mamre. Og tá ið Jósef hevði jarðað faðir sín, fór hann aftur til Egyptalands saman við brøðrum sínum og øllum, ið við honum vóru komnir til jarðarferðar faðirs hans. Men tá ið brøður Jósefs sóu, at faðir teirra var deyður, hugsaðu teir: Gævi at Jósef nú ikki verður fíggindi okkara og lønar okkum aftur tað illa, sum vit gjørdu honum! Teir sendu tí Jósefi hesi boð: «Áður enn faðir tín andaðist, beyð hann okkum at siga við teg: Fyrigev tú misgerð brøðra tína og synd teirra, tí at teir gjørdu ilt ímóti tær! Fyrigev tí tað illa, sum tænarar Guðs, faðirs tíns, hava gjørt!» Jósef græt, tá ið hann hoyrdi hesi orð frá teimum. Síðan komu brøður hansara sjálvir og nigu fyri honum og søgdu: «Sí, vit eru trælir tínir!» Men Jósef segði við teir: «Óttist ikki! Eg eri tó ikki í Guðs stað! Tit ætlaðu at gera mær ilt, men Guð vendi tí til góða, til tess at gera tað, ið nú er fram komið, at halda lívinum uppi í mongum fólkum. Verið nú óræddir, tí at eg skal hava umsorgan fyri tykkum, konum og børnum tykkara.» Soleiðis uggaði hann teir, dirvdi hann teir. Jósef varð búgvandi í Egyptalandi, hann og ættarfólk faðirs hans. Og Jósef varð eitt hundrað og tíggju ára gamal. Og Jósef sá avkom Efraims í triðja lið; eisini børn Mákirs Manassesonar føddust á knøum Jósefs. Og Jósef segði við brøður sínar: «Eg fari nú at doyggja, men Guð man vissuliga vitja tykkum og flyta tykkum úr hesum landi heim aftur í tað landið, sum hann tilsvór Ábrahami, Ísaki og Jákupi!» Og Jósef legði sonum Ísraels dýran við og segði: «Tá ið Guð vitjar tykkum, tá skulu tit flyta bein míni hiðan!» Síðan doyði Jósef eitt hundrað og tíggju ára gamal. Teir balsameraðu hann og løgdu hann í kistu í Egyptalandi. |
Hesi eru nøvnini á sonum Ísraels, ið komu til Egyptalands; saman við Jákupi komu teir hvør við sínum húski; Ruben, Símeon, Levi og Júda; Issakar, Zebulon og Benjamin; Dán, Naftali, Gád og Ásjer. Øll, ið komin vóru av Jákupi, vóru íalt sjeyti sálir; av teimum var Jósef frammanundan í Egyptalandi. Síðan doyðu Jósef og allir brøður hansara og alt tað ættarliðið. Men Ísraelsmenn aldu børn og nørdust og fjølgaðust og vórðu so ovurnógvir, at landið varð fult av teimum. Og tá ið seinni annar kongur tók við ræði yvir Egyptalandi, sum einki visti um Jósef, segði hann við fólk sítt: «Tit síggja, tjóð Ísraelsmanna er fjølmentari og mætari enn vit; latum okkum tí leggja ráð ímóti teimum, so at teir ikki fjølgast meira, tí at koma vit í bardaga, kann tað vera, at teir binda felag við fíggindar okkara og ráðast á okkum og rýma síðan úr landinum.» Tá settu teir verkstjórar yvir teimum til at níva teir við trælavinnu; og teir máttu byggja vistaborgir fyri Fárao: Pitom og Ramses. Men í sama mun, sum teir nívdu teir, í sama mun fjølgaðust teir og nørdust teir, so at loksins ræðsla fyri Ísraelsmonnum kom á teir. Egyptar lótu nú Ísraelsmenn træla hart fyri seg. Teir píndu lívið av teimum við harðari trælavinnu, við leirgrevstri og tigulturking og við alskyns jarðarstarvi, við øllum teimum trælastørvum, sum teir trælkaðu teir við. Tá segði kongur Egypta við hinar hebráisku ljósmøðurnar – onnur teirra æt Sjifra og hin Pua: «Tá ið tit hjálpa hebráiskum konum í barnferð, skulu tit hyggja gjølla at burðinum, tí at er tað sveinbarn, skulu tit drepa tað, men er tað gentubarn, skal tað verða á lívi!» Men ljósmøðurnar óttaðust Guð og gjørdu ikki tað, sum kongur Egyptalands hevði boðið teimum, heldur lívgaðu tær sveinbørnini. Tá stevndi kongur Egypta ljósmøðrunum til sín og segði við tær: «Hví hava tit gjørt hetta at lívga sveinbørnini?» Ljósmøðurnar svaraðu Fárao: «Hebráiskar konur eru ólíkar egyptiskum, tí at tær eru eins og djórini: Áður enn ljósmóðirin er komin til teirra, hava tær føtt.» Aftur fyri hetta læt Guð ljósmøðurnar fara væl; og fólkið vaks og mentist í stórum. Og Guð gav ljósmøðrunum avkom aftur fyri, at tær óttaðust hann. Tá beyð Fárao øllum fólki sínum og segði: «Øll sveinbørn, ið fødd verða hjá Hebreunum, skulu tit blaka í Nílánna, men øll gentubørn skulu tit lata vera á lívi!» |
Nú fór maður av Levi ætt og tók sær til konu gentu, sum eisini var av Levi ætt. Og konan varð við barn og føddi son; og tá ið hon sá, at barnið var frálíka vakurt, krógvaði hon tað í tríggjar mánaðir. Men tá ið hon ikki fekk krógvað hann longur, bant hon honum kistu úr sevi, bræddi hana við jarðlími og biki, legði dreingin í kistuna og setti hana út í sevið við Níláarbakkan. Systir hansara tók støðu eitt sindur har frá til tess at vita, hvussu honum mundi fara at gangast. Men tá ið dóttir Fáraos fór oman í Nílánna at tváa sær, og ternur hennara gingu eftir áarbakkanum, bar hon eyga við kistuna mitt úti í sevinum og sendi eina ternu sína eftir henni. Og tá ið hon opnaði hana, sá hon, at har lá sveinbarn og græt; henni tókti synd í tí, og helt hon fyri: «Hetta man vera eitt av børnum Hebrea!» Tá segði systir hansara við dóttur Fáraos: «Skal eg fara tær eftir einihvørjari hebráiskari bróstakonu, sum kann hava sveinin á brósti fyri teg?» Dóttir Fáraos svaraði henni: «Ja, far tú.» Men gentan fór eftir móður barnsins. Dóttir Fáraos segði við hana: «Tak hetta barnið við tær og hav tað á brósti fyri meg; eg skal geva tær løn afturfyri.» Konan tók tá barnið og hevði tað á brósti. Men tá ið drongurin var vaksin, kom hon aftur við honum til dóttur Fáraos; og hon tók hann í sonar stað og nevndi hann Móses; «tí», segði hon, «eg havi drigið hann upp úr vatninum.» Einaferð tá ið Móses var tilkomin, bar so á, at hann fór út til ættarbrøður sínar at síggja, hvussu teir máttu træla. Tá sá hann egyptiskan mann drepa hebráiskan mann, ein av ættarbrøðrum sínum. Hann hugdi seg tá um í allar ættir; og tá ið hann sá, at eingin var har í námindu, drap hann Egyptan og gróv hann niður í sandin. Dagin eftir fór hann út aftur hagar. Og tá ið hann sá tveir Hebrear klandrast, segði hann við tann, sum órætt hevði: «Hví slært tú landa tín?» Men hann svaraði honum: «Hvør hevur skipað teg høvdinga og dómara yvir okkum? Ætlar tú kanska at drepa meg, eins og tú drapst Egyptan?» Tá varð Móses ræddur og hugsaði við sær: «So hevur tað spurst!» Tá ið Fárao hoyrdi um henda tilburð, royndi hann at drepa Móses; men Móses flýddi undan Fárao og tók upp bústað í Midianlandi og settist har við brunnin. Presturin í Midianlandi átti sjey døtur; tær komu at oysa vatn og fyltu trogini til tess at brynna fenaði faðirs síns. Men hagar komu aðrir hirðar og vildu koyra tær burtur; tá reis Móses upp og hjálpti teimum og brynti fenaði teirra. Tá ið tær komu heim aftur til Reuels, faðirs síns, spurdi hann: «Hví eru tit so skjótar aftur í dag?» Tær svaraðu: «Egyptiskur maður hjálpti okkum ímóti hirðunum og oysti okkum vatn og brynti fenaðinum.» Tá segði hann við døtur sínar: «Ja, men hvar er hann? Hví lótu tit mannin verða eftir har úti? Bjóðið honum heim, so at hann kann fáa mat!» Mósesi dámdi nú væl at vera hjá hesum manni; og hann gifti Mósesi Zipporu, dóttur sína. Hon føddi son, og hann nevndi hann Gersjom; «tí,» segði hann, «eg eri útiseti í fremmandum landi.» Nú gekk long tíð, og kongur Egyptalands doyði; men Ísraelsmenn stundu undir trælaoki og rópaðu, og neyðarróp teirra undan trældóminum bórust upp til Guðs. Tá hoyrdi Guð eymkan teirra og mintist á sáttmálan við Ábraham, Ísak og Jákup. Og Guð leit til Ísraelsmanna og kendist við teir. |
End of preview. Expand
in Dataset Viewer.
This is the Faroese Common Crawl corpus. The largest dataset of mono-lingual Faroese text, it was extracted from the Common Crawl.
If you find this dataset useful, please cite
@inproceedings{snaebjarnarson-etal-2023-transfer,
title = "{T}ransfer to a Low-Resource Language via Close Relatives: The Case Study on Faroese",
author = "Snæbjarnarson, Vésteinn and
Simonsen, Annika and
Glavaš, Goran and
Vulić, Ivan",
booktitle = "Proceedings of the 24th Nordic Conference on Computational Linguistics (NoDaLiDa)",
month = "may 22--24",
year = "2023",
address = "Tórshavn, Faroe Islands",
publisher = {Link{\"o}ping University Electronic Press, Sweden},
}
- Downloads last month
- 16
Size of downloaded dataset files:
98.2 MB
Size of the auto-converted Parquet files:
43.9 MB
Number of rows:
98,042