text
stringlengths 473
24.6k
|
|---|
Йӧратымаш, йӧратымаш! Мом маныт вет? Тудо юзо, тудо ныжыл, тудын деч посна ок лий? Э-э, ушет кая! Шер темын тиде мыр-мыр мут-влак деч! Молан? Йӧратымаш уке, вот молан! Ӱдырамаш ден пӧръеҥ (але ӱдыр ден рвезе) вашлийыт. Тидыже тӱрлӧ ситуацийыште лийын кертеш. Вот иктаж-кӧн шочмо кечыже: шампанскиым подылыныт – вуй аҥырген. Але теве дискотеке, весела компаний-влак… А уремыште эше шошо пагыт лийже! Пӱртӱс вет айдемылан моло янлык семынак тӱрлӧ гормон-шамычым «пыжыктен» пуэн. Шошым нунет поснак «ажгынат», химический реакций-влак тӱҥалыт. Тыгай химийже такшым мемнам шукемдаш манын пуалтын, «иге»-влак шочышт манын. Икманаш, пӧръеҥынат, ӱдырамашынат такшым йочан лиймышт шуэш. Вот вара чон манмет кок еҥым икте-весышт деке шупше-е-еш. Тыгодым гормон умбакыже пашам ышта. Вашлийше-шамыч вашла келшен толыт (а уке гын, конешне, чеверын). Келшен толмышт годым «О-о, шӱм пелашем муынам вет» маныт. Жап эртыме семын саде-шамыч икте-весышт дек эше чотрак тунем шинчыт. Палыдыме еҥ палымыш савырна вет, лишылын чучеш, тудын дене мутланаш, пырля лияш тунемалтеш. Гормон-влак эше модыт, а тыгай годым шинча нимом ок уж, пылыш нимом ок кол. «Мый тудын деч посна илен ом керт», – ышталына. Эше кузе кертына, лачак нимом вашталтылме да уэш весе деке тунемме ок шу. Организмыште вашталтыш-влак стрессым ыштен кертыт шол. Эх, ынде йӧратымаш нерген ойлена вет! Тиде кумылым поэт ден писатель-влак пеш моторын умылтарен моштат. Жап эртыме семын йоча шочеш, ушышто тӱрлӧ шонымаш-влак ешаралтыт, илыш шолеш, пашаже-можо… Организмыште вашталтыш-влак лийыт. Вот тунам шинча пӱсемеш: пелаш манын лӱмдымӧ еҥын ситыдымашыже-влак икте почеш весе кояш тӱҥалыт. Тунам пылышат чотрак колеш: ойырен налме еҥын ойлымыжо сырыктылаш тӱҥалеш. Туштак эше ой-каҥаш ден манеш-манеш-влак шокташ тӱҥалыт. Да чыла. Помидор кошкен, йӧратымаш пытен. Такшым гын тудо лийынжат огыл, нигунам огешат лий! Шонен лукмо шижмаш тиде. Чыла.
Александр Белов, Йошкар-Ола
Ушдымо йӧратымаш
Юра дене 2 ий утла келшенна. Палыме лийме деч вара икмыняр тылзе гыч мӧҥгыжӧ унала ӱжын, ача-аваж дене палымым ыштен. Тудо мыйын икымше пӧръеҥем. Мый ончыкылык пелашем семын Юрам гына ужынам. Тудат мый денем ӱмыр мучко пырля лияш шонымыжым шылтен огыл, йӧратымыж нерген ойлен. Йӧратымыжым мый ойлыдеат шижынам такшым. Юра мыйым эре умылен, чаманен, пагален. Чыла шотыштат икте-весе кокласе кылна йомакысе гай ыле. Коктынат студент лийынна. Тунемме деч вара тудо мыйым вашлияш толын, тӱшкагудо марте ужатен. Йолташ ӱдырем-влак мемнам ончен кӧраненыт. Тудынат йолташыже-влак когыньнам тӱняште эн сай мужыр улыда маныт ыле. Шкенан родына-влак деке унала эре пырля коштынна. Кугурак-влак южыжо сӱаным ышташ кумылаҥденыт, южыжо «изи улыда эше» манын игылтыныт. Ме нигӧм колыштын огынал. Пиалан йӧратыше мужыр лийынна. Пырля илаш тӱҥалмешке.
Икте-весе деч посна тетла ик татымат илен огына керт манын, Юра дене пырля илаш шонен пыштышна. Ача-авана-влак тореш лийын огытыл. Мыланна кертмышт семын полшеныт. Но еш семын илаш тӱҥалмына саде пиалан йӧратымашлан мучашым ыштыш. Кызыт ынде молан тыге лиймылан шуко амалым муаш лиеш, но эн тӱҥжӧ: ӧндалалтын-шупшалалтын веле ешым от чоҥо улмаш. Йӧратымаш мӱшкырым ок теме. Тунеммаштат тудо нимыняр ок полшо, чаракым гына ыштылеш. Тӱрлӧ нелылыклан кӧра Юра дене туманлаш тӱҥална. Сырымына годым, вургемем погалтен, тӱшкагудыш лектын каем ыле. Икмыняр кече гыч Юра мыйым адак омса воктене вашлиеш. Мый орадыла шӱйышкыжӧ кержалтам, тудо мыйым чот-чот ӧндалеш… Адакат пырля. Адак иквереш кочкаш шолтена, сурт сомылым ыштылына, тунемаш тӧчена. Тыге уэш вурседалмешкына. Ситартышлан Юра йолташыже-влак дене кочывӱдым подылаш тӱҥалын, мыйым тӱрлӧ семын ушкален. Тидлан кӧра ик гана ӱмбакем кидшым нӧлталын, перынеже улмаш. Чынак пера ыле мо, але уке, ом пале. Мый лӱдмем дене шортын-шортын лектын куржынам. Тудат «мом ыштылам» маншыла, вуйжым кучен кодын. Тылеч вара йолташ ӱдырем-влак мыйым тӱшкагудо омса воктене Юра деч эре авырен налыныт, а тудым шӱкал гына колтеныт. Йӧратымашем верч уш каен шортын кийымем годым нуно мыйым кажне гана лыпландараш тыршеныт. Юра шкежат чот йӧсланен, палем. Шуко гана мый денем вашлиймашым кычалын, пырля лияш сӧрвален. А мый шке йӧратымашем деч лӱдынам.
Тынаре жап эртен. Ынде кажнынан шке ешна уло. Кажне шке семынже пиалан. Но тунамсе ушдымо йӧратымашнам шарналтемат, логарыш комыля толеш. Юран шижмашыжат мыйын гаяк, палем…
Марина Стрелкова, Волжский район
Йӧратен ом мошто
Пытартыш жапыште ик шонымаш ушем гыч ок лек: молан мый мужыр деч посна улам? Кок гана марлан лектынам, кок ганажат ойырленам. Икшывем-влак улыт. Нуным ончен кушташ шкетлан неле гынат, пелаш дене чылтак илен ом мошто. Пӧръеҥ-влак шыдем веле луктыт. Омат пале, могай пӧръеҥ мылам кӱлеш ыле? Икымше пелашем шып коштмыж дене, эре пашам ыштымыж дене да утыждене ласка улмыж дене сырыктара ыле. Кеч ик гана йӱкшым кугемдыже ыле! Кокымшо марием чот чолга да йорга лийын. Тиде койышыж денак чоным йӱкшыктарен. Мый марлан кӱлеш манын гына лектынам. Пӧръеҥ кеч-могай пашаче, ушан, мотор але поян лиеш ыле гынат, мылам уто проблемыла веле чучеш. Тудлан шке шонымым умылтараш тыршыман, тудын дене ыштышаш пашам каҥашыман, тудын шонымыж семын илыш радамым келыштарыман, эше тудлан тӱткышым ойырыман, келшаш тӧчыман. Пеш кӱлеш! Йоча-влаклан ача лийже манын, молан чытен илаш? Шкалан шке оза улам, пашадарем ситыше, илыме верна уло. Южгунам гына шонкалем да йӧсын чучын колта. Жаплан кеч вийдыме лийын, пӧръеҥын вачышкыже эҥертыме шуэш… Но тунамак чытырналт каем. Ик жаплан ласка лиймылан кӧра веле пӧръеҥжат ок кӱл такшым, вараже садак нуно вуйым веле аҥыртылыт. Самырыкем годым пӱралтынак гын, садак шке пелашемым вашлиям манын шоненам. Но уке улмаш. Ынде ийгот погынымо дене тыге шонкалем: мый йӧратен ом мошто гын веле? Шкеже ала йӧратыме лийнем, но весылан ты шижмашым пӧлеклен ом мошто. Йӧратымаш кумыл икшывем-влаклан веле сита.
Ирина. Йошкар-Ола
lenta
У номерын электрон версийже
У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420
Архив
Декабрь 2022
Ноябрь 2022
Октябрь 2022
Сентябрь 2022
Август 2022
Июль 2022
ПРОЕКТ ПАША
САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ
Найти:
2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ
«Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза!
Газетын индексше: П8403.
Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш.
Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер. |
Мыйын авам, Малена Осиповна Вастаева, 1923 ийыште Янаул районысо Тумна ялеш шочын. Ешыже улан лийын, садлан Сибирьыш раскулачитлен колтеныт. Авамым Павасолаште илыше Катя акаже шкеж дек илаш наҥгаен, изинек ончен куштен, чыла сомыллан туныктен. Авам Киябак школышто шым классым тунем лектын. Сайын тунемын, грамотный ыле. Катя акаже фельдшерлан ыштен. Ӱмбал вургемым чыла шке урген чиктен, пошкудо-влак тувырым, пешметым да молым ургыкташ нумалыныт.
Школ деч вара авам колхозышто пашам ышташ тÿҥалын. Вара йолташ ӱдыржӧ ден когыньыштым трактористлан тунемаш колтеныт. Тыге пасу пашаш кычкалтыныт: куралыныт, ÿденыт, тырмаленыт. «Шошо ага годым шинча йоммеш ыштенна. Пасушто будкышто малена ыле. Кӧн можо уло, тудым кочкынна. Эрден эрак уэш пашаш лектынна. Тракторым шке олмыктенна, южгунам апшатыште ачаленыт», - каласкален тудо. Ачаж деч кечын уверым вучен, но нимогай увер лийын огыл. Южгодым чон йӧсыж дене шортынат колтен. 1943 ийыште Катя акаже колен колтен, авам шкетын кодын. Пошкудо шкет ÿдырамаш авамым пырля илаш ӱжын. Тыге когылянышт куштылгырак чучын.
Авамын ачажын изаже Темьян лÿман улмаш. Тудо Казань олаште тунемын. Ту жапыште, йорло да грамотдымо улыт манын, марий-влакым пеш тунемаш налын огытыл. Темьян павай пеш ушан еҥ лийын. Темьян Гайсинович Вастаевым вараже Валериан Михайлович Васильев манын лӱмдаш тӱҥалыныт. Авам тудо тукымжым раскулачитлымылан верч лӱмжым алмаштен манын шона ыле. Валериан павайже авамлан коклан серышым возен, а ик гана посылкым колтен. Тушко икымше номер журналым пыштен. Могай лÿман журнал лийын, ом шарне. Авам тазаж годым тудым шондык гыч луктын лудешат, уэш поген пышта ыле. Толкыналтше шем ӱпан, пондашан пӧръеҥын портретшым ончыктен, «Тиде тендан павайда, кочада лиеш» манмыже изишак ушешем кодын.
Авам 1946 ийыште Калмиямучаш ялыш ачамлан марлан лектын. Ачам Варшава олам утарыме годым снаряд осколко дене контузитлалтын, йол лужо пудырген. Шуко жап Грузийысе госпитальыште эмлалтын. Вара комиссоватлен колтеныт. Ачам ден авам суртым чоҥеныт, кум эргышт да кум ӱдырышт шочын.
1970 ийыште кылымде ковам Тумнаш унала намийыш. Тунам Изилан ден Раман павай-влак коктынат илат ыле. Рая акай Янаулышто ила. Мый чыла шочшынам омат пале. Авам 1968 ий 10 февралеш шӱм чер дене ош тӱня дене чеверласыш. Тунам мый кумшо классыште гына тунемам ыле. Йӧратыме аваем илыш гыч ондак кайымылан пеш чаманем, кажне ийын сортам чӱктем. Тений витлымше гана уштышым.
Тумнашке Валериан Васильевын музейышкыже миен толын, тудын нерген изишак шукырак палаш ой уло.
Л. ИЗИМЕТОВА.
Изи Калмаш ял, Карагӧл район.
Удмуртий Республика.
Читайте нас в
«Чолман». Республиканская общественно-политическая газета на марийском языке. Издается с 24 апреля 1991 г.
Главный редактор - Губаев Игорь Иванович.
При использовании материалов гиперссылка на сайт cholman.info обязательна.
Категория информационной продукции 12+
Связь, информационный технологий да массовый коммуникаций сферым эскерыше Федеральный службын Башкортостан Республикысе Управленийже 2016 ий 11 июльышто ПИ ТУ02-01543 № дене регистрироватлен.
Мы в соцсетях:
ВКонтакте - vk.com/cholman
Telegram - https://t.me/cholmantv
Я.Дзен - zen.yandex.ru
ОК - ok.ru/cholmanrb
TikTok - tiktok.com/@cholman.tv
Телефон
Телефон: 8(34783)7-07-97.
Электрон почто
[email protected]
Адрес
Адрес редакции, типографии: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, Березовское шоссе, 4А, 1 этаж. Для писем: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, 8-е почтовое отделение, а/я 116, для редакции газеты «Чолман». |
Редакцийышкына лудшо деч серыш пурен: «Йошкар-Оласе ик кевытыш пурымекем, тыгай сӱретым ужым: ужалыше ден налше вурседылыт. Кевытыште арулык уке, пашаеҥ-влак шыде улыт. Эсогыл образованийыштат уке докан?»
Тиде серыш негызеш йодыштмашым эртаренна. Чыныш шуаш манын, кок могыржымат колыштман, сандене ужалышынат да налше влакынат шонымашыштым шергалына. Ужалыше ден налше еҥ-влак икте-весышт нерген мом шонат?
Алиса ВОЛКОВА, Шернур район:
– Еҥ-влак тӱрлӧ лийыт. Супермаркетыште пашам ыштенам, опытем уло, сандене уда койышан ужалыше шуэн вашлиялтеш манын пеҥгыдын каласен кертам. А сатум налаш толшо-влак коклаште торжа еҥым шуко ужаш логалын. Шкеныштым йӧршын кучен огыт мошто, ала-кӧ улам манын шонат. Ойлат, пуйто кевытыште пашам ыштыше еҥын образованийже уке. Чын огыл, йолташ-влак, шуко еҥжын кӱшыл шинчымашыже уло, южыштын – икмыняр дипломжо. Вет ятырын шке профессийышт дене пашам муын кертдымылан кӧра кевытышке логалыт. Ончылгоч иктешлымашым ышташ ида вашке.
Туге гынат поро кумылан еҥже шукырак. Ак шотышто чӱчкыдын умылыдымаш лектеш. Тунам кечыгут погынышо осал ужалыше ӱмбак «велеш».
rpt
Юлия КИРИЛЛОВА, Морко район:– Ужалыше еҥын торжан мутланымыжым чӱчкыдын колаш логалеш. Эсогыл шкеат тыгай ситуацийыш логалынам. Кевытыш пурымеке, порын саламлалтат, ласкан шыргыжалат, а ваштарешет пий семын урлен вашештымым колат. Кызытсе жапыште кевытыште ужалыше-влак веле огыл, а шукын вашла уда мутым ойлена. Южгунамже сыраташ огына шоно гынат, но шонымаш йоҥгалтын, еҥын кумылжо волен. Сандене кажне еҥ ондак шке койышыжым эскерышаш: поро кумылан, ныжыл чонан лийман.
Валентина ЧЕМЫШЕВА, Йошкар-Ола:
– Тӱрлӧ койыш-шоктышан еҥ-влак дене вашлияш логалеш. Икте порын саламлалтеш, мом налнеже – йодеш. Весе кычкырен кутыра, кычалтылеш. Шукыж годым чыташ логалеш, вет ме ужалыше семын торжан ойлен огына керт. Но южо еҥ сайын ойлымым, йодмым огеш умыло, сандене тудын семын туран вашешташ перна. Икана тыгай ситуацийышкат логалынна. Мемнан деке чӱчкыдын коштшо еҥ кевытыш йӱшывуя пурен да вурседылын. Икмыняр жап гыч уэш толын, эше «ночкырак» лийын да утыр вурседылын, пашам ышташ мешаен. Тунам меат шкеж семын торжан вашештенна. Кумшо гана толмыж годым шкенжым утыждене чытыдымын кучен, лӱмдылын, кидше денат шуын, сандене Росгвардийын пашаеҥже-влакым ӱжаш логалын.
lenta
У номерын электрон версийже
У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420
Архив
Декабрь 2022
Ноябрь 2022
Октябрь 2022
Сентябрь 2022
Август 2022
Июль 2022
ПРОЕКТ ПАША
САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ
Найти:
2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ
«Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза!
Газетын индексше: П8403.
Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш.
Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер. |
Еш илышым кузе саемдыман? Вате-марий кокласе кылым кузе пеҥгыдемдыман? Йочам кузе чын ончен куштыман? Нине да моло йодышлан кодшо кечылаште Йошкар-Оласе «Интеллектуал» культурно-информационный рӱдерыште Хант-Манси кундем гыч толшо психологий шанче кандидат, этнопсихолог Нина Геннадьевна Айварова вашмутым пуыш.
Нина Геннадьевна Оршанке район Тошто Крешын ялеш шочын-кушкын. Оршанке педучилище деч вара Тошто Крешын школышто вожатыйлан кок ий пашам ыштен. Варажым Москосо Ленин лӱмеш кугыжаныш педагогике институтышто психологий да педагогике факультетыште тунемын. Дипломым налмеке, Йошкар-Олаште Н.Крупская лӱмеш Марий пединститутышто психологий да педагогике кафедрыште тыршаш тӱҥалын. Ешан, кок эрган лиймеке, паша корно тудым Хант-Манси кундемыш наҥгаен. Югорск оласе университетыште тудо 20 ий тыршен.
Кызыт – сулен налме канышыште. Югорскысо ик школышто подростко-влак дене пашам ышта, тыгак еҥ-влак дене частный практикым эртара. Этнопсихологий дене кылдалтше ятыр шымлыме пашам возен.
Мудреч лийман
Украиныште спецопераций эртаралтеш, пӧръеҥ-влакым мобилизацийыш наҥгаят. Тыгай ситуацийыште кажнылан неле, поснак – пӧръеҥ-влаклан. Сандене тыгай годым ӱдырамаш шортын, ойгырен шинчышаш огыл, а шкем кидыш налшаш, мудреч (мунло) лийшаш.
– Кызыт калыкыште чот тургыжланымаш шижалтеш. Ӱдырамаш-влаклан тидын шотышто кузе-гынат полшаш тыршем. Эҥырен, лӱдын шинчен, тудо пеш шуко вийым (энергийым) йомдара. Шот дене илаш кӱлеш. Пӧръеҥ-влаклан куштылго лийже манын, ме эҥертыш лийшаш улына. Нунын пӧртылмыштым чот вучыман, полшыман, йӧратыман, но нуным утыждене чаманыман огыл, – мане Н.Айварова.
Шкем гына шоныман огыл
Нина Геннадьевнан мутшо почеш, кызыт шуко еҥ йоча гай шонкала. Сандене тудо тыгай еҥ-влак дене ятыр пашам ышта, нуным вес семын, кугыеҥла, шонаш туныкта. Эгоцентризм – йоча гай шонкалымашын тӱҥ палыже. Тыгай годым айдеме шкенжым веле шона, ужеш, йӧрата, а еҥым шотыш огеш нал. Тыге шуко еш шалана.
– Кызыт ме шкем ончен куанаш тунемына. А тидыже йоча семын шонкалымашлан шотлалтеш. Пытартыш жапыште шукын селфим ышташ йӧратат. Уремыште ме ончыкылык авам, пелашым огыл, а шкем йӧратыше-влакым ужына. Тиде койыш сай ешым чоҥаш чаракым ышта.
Тыгай ӱдырамашын йочаже уремыште кычкырлаш, шорташ тӱҥалеш гын, тудо «Еҥ-влак коклаште шочшем мыйым намысыш пурта» манын шоналта. Ава кугыеҥла шонен мошта гын, йочан молан тыге коймыжым умылаш тырша да полша ыле.
Ӱдырамаш-влак дене таҥастарымаште, пӧръеҥ-шамыч кандаш пачаш шагал мутланат. Тудо пашаштат кутырен ситара. Мӧҥгӧ пӧртылмеке огеш мутлане гын, шотан ӱдырамаш тидым сайын умыла, а эгоцентричный койышан огеш умыло. Але пӧръеҥ иктаж йоҥылыш пашам ыштен колта гын, тыгай ӱдырамаш вигак пелашыжым игылташ тӱҥалеш. Ушан ӱдырамаш марийжын молан тыге ыштымыжым эн ончыч умылен налеш да ончыкыжым кузе лияш туныкта.
Йоча семын шонкалымаш еш гыч лектеш. Российыште шуко ешыште ӱдырамаш – оза. Шочшышт олмеш чыла ыштат, задачыштым шкеак решатлат, пелашыштын сомылыштым шке ӱмбакышт налыт. Мутлан, ӱдырамаш шкан келшыше йочасадыш икшывым колта, ипотекым налеш, тулеч моло кугу пашам ышта. Ӱдырамаш-влак тыге эре ыштат гын, шочшышт, пелашышт эре йоча лийыт. Нуно кугыеҥла шонаш огыт тунем. Марлан каенда гын, пелаш шеҥгелне илыза, – ойла Нина Геннадьевна.
Ӱдырамаш кече гай волгыдо лийшаш
Ешыште ӱдырамашын рольжо моткоч кугу. Пӧръеҥ ешлан вуйын шога гын, ӱдырамаш ешыште кылым саемдышаш. Вате-марий икте-весым умылен илат, ваш-ваш йӧратат, полшат гын, икшыве пиалан кушкеш, илышыште шке вержым куштылгын муэш. Икшывым шот дене ончен куштыман, сай койышым таптыман – кушкын шуын, тудо илышыжым шке чоҥен моштыжо да пиалан лийже.
Умбакыже 14 октябрьыште лекше у номерыште лудса.
lenta
photo
top
У номерын электрон версийже
У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420
Архив
Декабрь 2022
Ноябрь 2022
Октябрь 2022
Сентябрь 2022
Август 2022
Июль 2022
ПРОЕКТ ПАША
САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ
Найти:
2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ
«Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза!
Газетын индексше: П8403.
Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш.
Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер. |
Марий Эл Республикын сулло пашаеҥже, мурызо, радиожурналист Раисия Михайловна Даниловалан 28 июльышто 65 ий темеш.
Мутланымашнам Раисия Михайловна тыге тӱҥале:
– Шукерте огыл радиошто «Йоча мыняр ияш гыч пашам ыштышаш?» йодышым тарватеныт ыле. Тӱрлӧ вашмут-влак пуреныт. А мый гын, тиде темым колмекем, шоналтышым: «Ача-авамлан пашам ышташ туныктымыштлан тачат тауштем». Ямдым гына вучен шинчен, илышыште мыланна неле лиеш ыле. Ешыште индеш йоча лийынна. Ача-ава чыла ыштен шуктен огытыл. Колхоз пашашкат коштыныт, сурт сомылкамат тӧрленыт, сандене ме изинек пашам ышташ тунеммынна. Уныкамат изиж годсек пашалан туныктен шогем. Пӧртым эрыктем гын, изи лапчыкым пуэм, кӱмыж-совлам – воктекем шогалтем. Пашам ыштыде, йочам айдеме радамыш лукташ неле.
Икана Советский район Кужмарий селасе клубыш миенам да тушто тыгай возымым ужынам:
«Айдемылан чапым паша конда. Айдемылан лӱмым калык пуа». Туддеч вара тиде – мыйын илыш девизем. Ынде мыланем 65 ий темеш. Кум ияшак, шепкам рӱпшаш йӧрышӧ лиймекак, паша сӱспаным чиен шынденам да тиде ората деч тачат утлен ом керт.
– Ешыште индешын лийында, пашам чылан пырля ыштенда, модаш жап лийын гын, модында…
– Мутым колыштын огынал гын, чылалан логалын. Икана авам Саша шольынан аза лиймыж годым клендырым налын толын. Клендырым шӧреш шулыктарен, азалан пукшен. Изам икмыняр клендырым шыпак налын, а мый тидым ужынам. Мыланем от пу гын, ачалан каласем манын лӱдыктенам. Тыге ме икшыве-влак чыла кочкын пытаренна. Авай паша гын толын, а азам пукшаш нимо дене. Тунам ачана мемнам пулвуй дене пурсаш шогалтен, – шарналта Раисия Михайловна.
Раисия Данилова – Волжский район Корамас кундем Чодыраялын шочшыжо. Ешыште – кумшо йоча, икымше ӱдыр.
– Икымше классыш кайымем сайын шарнем. Шке ургымо тувырым, кофтым чиенам, кылымде марте шовыч кеча, йолыштем – ош носки ден йылгыжше калош. Историй науко кандидат, краевед Михаил Тихонович Сергеевын аваже пошкудына ыле. Авам мыйым ужатен лектынат, пошкудына йодеш: «Зоя шешке, ӱдыретым школыш колтет мо?» «Ынде колтемак, уке гын изажлан тунемаш ок пу. Изаж деч ончыч почеламутым тунемеш», – вашештен авай. Тыге школыш кошташ тӱҥалынам. Иктаж вич икымше класс лийын. Тудо жапыште ача-ава школыш ужатен огытыл, шке коштмо. Классыш пурен шогалмеке, эн шеҥгел радамыште яра парт коклаш шинчынам. Туныктышо ужын шуктен да шке классышкем ужатен колтен. «Э-ла, туге-ла, кызыт сӧсна да ушкал кӱташат лу классым тунем пытараш кӱлеш», – манын икана ялысе ик ӱдырамаш . Тунам тиде ой мыланем чот чонеш логалын. «Мый садак доярке ом лий!» – манын шкаланем ойленам. Кандашымше классыште тунеммем годымак «Марий коммуна» газетыште И.С.Ключников-Палантай лӱмеш музыкальный училищыш вокальный отделенийыш тунемше-влакым погымо нерген уверым ужынам,– каласкалыш мурызо.
Тунам самырык ӱдырлан 10-шо класс деч вара тунемаш толаш темленыт. Мурымо паша куштылго огыл, тидлан ӱнар кӱлеш манын умылтареныт.
– Тунемме годым мемнан мурымынам эре фониатр эскерен. Икымше курс деч вара йӱк связкым тергаш колтеныт да мыланем мурымым чарнаш темленыт. Йӱк связкем начар маныныт. Но мый нигӧм колыштын омыл, шке шонымашкем шуынам, тунемын лектынам. Вара направлений почеш Марий кугыжаныш филармонийыш колтеныт, «Марий Эл» куштышо да мурышо ансамбльыште муренам. Туштак концертым вӱдышӧ семын пашам ышташ тӱҥалынам. Тунам марий концертшымат рушла вӱденыт. Мый гын марла концертым чылт марла эртараш тӱҥалынам. Тыгак марий вургемымат сценышке Зоя Берникова дене ме пуртышна. Тылеч ончыч руш вургемым гына чият ыле, – палдарыш Р.Данилова.
– Те палыме радиожурналист улыда. Кузе тиде корныш шогалында?
– Ондак телевиденийыш пашаш налыныт. Йӱк режиссёрын полышкалышыже лийынам, но тушто шуко шым ыште. Пётр Александрович Степанов телевиденийыште художественный вещанийын тӱҥ редакторжо ыле. Радиошто музыкальный редактор укеат, тудо шке кок вере куржталыштын. Икана Гостелерадиокомитет председатель Николай Фёдорович Рыбаковлан мыйым тергаш темлен. Тыге мыйым обзорым ышташ йодыныт. Тачат тиде икымше обзорым шарнем, Торъял район Кугу Лумарий ансамбльым чот вурсен возенам. Тыге 1980 ийла гыч ГТРК радиошто пашам ышташ тӱҥалынам. Вара 2015 ий гыч 2018 ий марте «Звениговский» шыл комбинатыште пашам ыштенам.
Ынде МЭТР-ыште (Марий Эл телерадиошто) пашам ыштем. Ӱмаште тӱвыра, печать да калык-влакын пашашт шотышто министерствыште погынымаш лийын, мыйымат тушко ӱжыныт. Муро шотышто йодышым тарватеныт. Тунам МЭТР телекомпанийын вуйлатышыже Светлана Талова мыйым пашаш ӱжӧ. Кок тылзе утла шонен коштмеке келшышым. Марий Эл радиош толмеке, йӱк редактор Владимир Аптулаев дене муро-влакым уэш колышт лекна. Южо мурыжым йӧршын кораҥдаш логале. Кызыт шке мутым, семым возат, шкеак мурат. Тидыже мыланем йӧршын ок келше! Ме ондак йылме яндарлык верч тыршышаш улына. Семат пытартыш жапыште алмаштын: ала кавказ, ала руш калыкын, ала марий сем йоҥга – нимо раш огыл.
Радиожурналист улам, сандене передаче-влакымат ямдылем. Мыйын кок программем лектеш – «Рушарнян кастене» да «Марий Эл– мыйынат шочмо вер». Нуно мыланем чот лишыл улыт, – ойлыш радиожурналист.
Раисия Михайловна тора кундемышкат ятыр гана лектын коштын, кушто гына лийын огыл! Пединститутым “Руш йылме да литератур” направлений дене тунем пытарымеке, шкаланже пӧлекым ыштен, эрвел Германийыш каен. Тыгак радиошто пашам ыштымыж годым шуко вере командировко дене коштын: Чехийыш, Польшыш, Финляндийыш, Эстонийыш. «Но Марий мланде деч шерге нимогай кундем уке», – манеш мурызо.
– Те автомашинам мыняр ий виктареда?
– Кресэргым икана каласен: «Правалан тунем лек, машинам пуэна». Машинажым пуат гын, молан тунемаш огыл? Тыге 57 ияш улмем годым автомашинам вӱдаш тӱҥалынам. Ынде кандаш ий кудалыштам.
– Яра жапыште мом ыштеда?
– Яра жапем шагал, но улыж годым «горбатый санаторийыш» ола воктеке
коштам. Пакчаштем емыж-саскам ончен куштем, шуко пеледышем уло.
– Мо тыланда пиал?
– Пиал – тиде тазалык. Пиал – тыйын йочатын сай илыш-корныжо. Кызыт – уныкан ончыкылыкшо. Тыгак лишыл йолташет, пагалыме еҥет-влакын воктенет улмышт. Мыйын тыгай еҥ-влак улыт. Пиалым иктат кумыжеш пыштен конден ок пу. Мый пиалан улам. Марланат каенам, йочамат ыштенам, пӧртымат чоҥенам, пушеҥгымат ятыр шынденам.
Кумдан палыме мурызо, радиожурналист Раисия Данилова кеч-кунам да кеч-кӧлан полшаш ямде. Ийготым шотыш налде, тудлан умбакыже тыгаяк писе, весела лияш тыланена!
blog
lenta
photo
У номерын электрон версийже
У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420
Архив
Декабрь 2022
Ноябрь 2022
Октябрь 2022
Сентябрь 2022
Август 2022
Июль 2022
ПРОЕКТ ПАША
САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ
Найти:
2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ
«Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза!
Газетын индексше: П8403.
Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш.
Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер. |
«Морко «Марий ушем» гыч кум еҥым сайлышт: кок учитель В.Иванов ден И.Петров, ик кресаньык – Шабруков». Тыгеже мыланна йӧршынат рашемеш: 22 октябрьыште Морко марий-влакын «Марий ушемышт» уже лийын але лачак тиде кечын почыныт да пеҥгыдемденыт.
05.03.2020 05.03.2020 | Марий Ушем
Историй
Марий калыкын XI Погынышкыжо Йошкар-Ола гыч делегат-влакым сайлыме конференций
28 февральыште Йошкар-Ола мэрийын конференцзалышытыже Марий калыкын XI Погынышкыжо делегат-влакым сайлыме конференций эртен…
04.03.2020 | Марий Ушем
Марий погын
Аркадий Большаков – эн ӱшанле ответственный секретарь
«Марий ушемын» кугу пайремже вашеш «Марий ушемын» кызытсе чолгаеҥже-влак ынде тӱрлӧ сомылым шуктеныт. Мутлан, «Марий ушемлан» – 100 ий» документ да материал книгам чумыреныт, тидлан пырчын-пырчын манме гай материалым погеныт.
20.02.2020 17.03.2020 | Марий Ушем
Вашмутланымаш | Историй
Марий Элын 100 ияш лӱмгечыже лӱмеш
Таче, икмыше передачынан геройжо – «Марий ушемын» кызытсе чолга еҥже Николай Викторович Семёнов. Шкеже тудо Юлсер кундемеш шочын кушкын. 2016 ийыште «Ужар» партий гоч Кугыжаныш Думын депутатше-влакым сайлымашке кандидатлан лектын ыле…
13.02.2020 13.02.2020 | Марий Ушем
Вашмутланымаш | Марий Эл - 100 ий
Марий ушем
«Марий ушем» ӱжеш шкеж деке,
Ваш-ваш полшен да пагален илаш.
Уке гын кажныже шкет эҥын,
Огеш му вийым сотемалт йӱлаш
05.02.2020 12.02.2020 | Марий Ушем
Сылнымут
Йодыштмаш
2019 ий идалыкысе иктешлымаш погынымашыште палемдыме паша радамым шуктен, Марий ушем вуйвер ушемын еҥже-влакым йодыш анкетым эрташ ӱжеш. |
«Кугарня» газет редакцийын тӱҥ бухгалтержылан Тамара Аркадьевна Патрушева 15-ше ий пашам ышта. Тыгай чолга ӱдырамаш нерген «кудалше имньымат чарен шогалтен кертеш» маныт. Тудо кажне ийын илыш опытшо дене кӧргӧ вийым шукемден толеш. Кок шочшан ава да кок уныкан кова – эше ятыр еҥлан ӱшанле эҥертыш да йолташ.
Т.А.Патрушева Медведево районысо Малиновский лесоучасткыште 1959 ий 12 ноябрьыште шочын. Чесле лӱмгечыж дене шокшын саламлена да тыгаяк кумылзак, мотор лийын кодаш тыланена.
Неле йоча жап
У Торъял районын эргыже Аркадий Иванович Речкин шке пелашыжым лачак чодыра пашаш толмыжлан кӧра вашлийын. Лесоучастке деч 800 метр торасе Лаврасола ялыште илыше Валентина Григорьевнат чодыра пашаш кычкалтын. Тыге Речкинмыт еш шочын. Илен-толын, вич икшыван лийын. Кум эрге деч вара Тамара ош тӱням ужын, вара – Римма. Ача лесорублан, аваже сучкорублан пашам ыштеныт. Кочаштат, Иван Иванович, Йошкар-Оласе леспромхозын пашаеҥже лийын. Йоча-влакым кова дене коден, ик арнялан пашаш лектын каеныт. А икшыве-влак ача-аваштым моткоч вученыт. Толмышт пайрем гаяк чучын. Кова ты кечылан мончам олтен, кочкаш шолтен, когыльым кӱэштын. Ача ден ава, шӱэш калачым сакен, печеньым але пряникым, колбасам сумкаш оптен конденыт.
Изи годсо жапым Тамара лесоучасткыште курчак дене модын куржталмыж дене шарна. Моло икшыве-влак дене пырля вӱташте, вӱта ӱмбалне да моло вереат модыш пӧртым ыштеныт. А телым, издерым шӱдырен, курыкышко мунчалташ куржталыштыныт, кылмен пытымешке юарленыт. Тунар чот лумаҥ пытеныт, эсогыл пальтоштым шогалташат лиеш улмаш.
Имне кертын…
Тамаран куд ияшыж годым ачаже имне тер дене кудалшыла кумыкталт колен: кычкыме имньын кандыраштыже улшо кӱртньӧ наста оҥышкыжо керылтын. А Риммалан улыжат кум тылзе лийын, варажым тудо Козьмодемьянскысе школ-интернатыште тунемын. Тылеч вара Тамара имне деч лӱдын илен, тер дене кудалме годымат шучкын чучын.
Лач вич ий ончыч Тамара Аркадьевна имньым икымше гана кушкыж шинчын, да тунам веле чоныштыжо ласкалыкым шижын. Тидыже илышыште тӱрлӧ планым шуктен кертмым умылтарен, шӱм-чоныштыжо шке вийлан ӱшаныме шотышто кугешнымаш шочын. Имне ӱмбалне шинчыме годым тудо кӱшычын илышым ончалаш, вес семын ужаш да сомылым эше талынрак ышташ вийым шижеш.
Авашт варажым вес ялышке марлан каен, сандене йоча-влакым ковашт Анна Игнатьевна ончен. Грамотым палыдыме да шотлен моштыдымо еҥ кугу оксам гына шотлен моштен. Усталык кова деч кусна, маныт. Санденак, очыни, Тамара уныкаже ӱмыр мучко цифр «курыкым тарватылеш», ты кугыжанышыште ила.
Лесоучасткыште шукынжо баракыште иленыт, а Речкинмыт посна пӧртым ыштеныт, мончам чоҥеныт. Баракыште илыше еҥ-влакат вӱта ден мончам келыштареныт.
Аважынат ӱмыржӧ 52 ияш улмыж годым трагически кӱрылтын, оҥышкыжо шаньык керылтын.
Тӱрлӧ школ, паша
1-3-шо класслаште Тамара Малиновский лесоучасткысе школышто тунемын. Кок изаже Медведево школыш коштын. Лачак ты жапыште Руэм школым чоҥен шуктеныт. Йоча-влакым тушко ГАЗ-53 але ЗИЛ-157 машина дене шочмын наҥгаен коденыт, шуматкечын мӧҥгеш конденыт. Руэм деч ик меҥге тораште, Имэҥер ялыште, интернатыште иленыт. Ӱдыр-рвезе-влак кузовышто кудалме годым кажне пайремлан концертым ыштыме нерген кутырен келшеныт. А вара, сумкам кудалтен, клубыш куржыныт. Гармонь да баян уке гынат, муреныт да куштеныт. Клуб воктенак завод ден пилораме лийыныт, тусо пашаеҥ-влак концертым кумылын ончаш коштыныт.
10-шо класс деч вара МАССР-ысе Статуправленийыште ик тылзе пашам ыштен. Марагрохимийын Аксаматовысо спецотделенийыштыже Тамаралан бухгалтерлан тунемаш каяш темленыт. Тыге 10 тылзе Йошкар-Оласе счетоводно-бухгалтерский школышто шинчымашым пога. Тылеч вара Аксаматовысо спецотделенийыштыже пӧртылеш. А эн сай опытым Йошкар-Оласе нефтебазыште пога, тыште тудо лу ий бухгалтерлан пашам ышта.
Неле перестройко жап Тамара Аркадьевнам тӱрлӧ предприятий еда коштыкта. «Марий ушемыште», Колумб лӱмеш тоштер-рӱдерыште тыршымеке, 2004 ийыште «Кугарня» газетын тӱҥ бухгалтерже лиеш. Тыште 15 ий тӱрлӧ редактор дене вашла умылен, дебет ден кредитым шотыш конда.
Еш илыш, ласкалык
Шернур вел марий Анатолий Зиновьевич дене 25 ий пырля илашышт вел пӱралтын улмаш. «Ондак предприятийла гычат пашаеҥ-влакым пареҥгым погаш колтеденыт. Самырык рвезе Медведевысе агротранспортный предприятийыште пашам ыштен. Акаж дене Руэмыште илен. Сельхозопытный станцийын пасуштыжо палыме лийынна. Копалке почеш пареҥгым поген кайыме годым ала-молан дыр моло дечын почеш кодынам, а тудо ик рвезе дене мыланем эре полшеныт. Тыге ик ий келшышна, да 1979 ий 15 сентябрьыште сӱанна лие», – каласкалыш тӱҥ бухгалтерна.
Т.А.Патрушеван йӧратыме пелашыже гармонь дене сайын шоктен. Пиалан самырык-влаклан Юмо кок шочшым пуэн. Катя Йошкар-Олаштак ила. А Валя кодшо ийын Санкт-Петербургышто качым муын, марлан лектын.
Пытартыш вич ийыште Т.А.Патрушева – моторлык шотышто консультант. «Кажне еҥ шке моторлыкым шижын илыже манын шонем, – манеш тудо. – Ӱдырамашын, пӧръеҥын тӱжвал тӱсыштым арален кодымаште полшаш, умылтараш тыршем. Мемнам ужын, йоча-шамычат шкем сӧрастараш тунемышт. Тидыже илышыште изи огыл верым налеш».
Марий ӱдырамашын кожмак койышыжо ятыр мер сомылышкат таратен шоген. «Марий ушемын» активисткыже ятыр мероприятийыште шкенжым ончыктен, тӱрлӧ каҥашымашке ушнен. 2008 ийыште, тыгак 2012-2014 ийлаште Марий Мер Каҥашын Тергыше комиссийжым вуйлатен. Кок гана шочмо Малиновский лесоучасткыште ял пайремым эртарен.
Кызыт Т.А.Патрушеван шочмо вершӧрыштыжӧ улыжат кум илалше еҥ ила. «Кушто шочынам, тушто шуко вийым налам, чон ласкалыкым шижам. Кеҥежым лач тушто эртарем, пакчасаскам ончен куштем», – манеш Тамара Аркадьевна. Лишыл жапыште тудо чынже денак сулен налме канышыш каяш да уныка-шамычлан шукырак жапым ойыраш тӱҥалаш шона.
Эльвира Терентьева.
blog
lenta
photo
top
У номерын электрон версийже
У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420
Архив
Декабрь 2022
Ноябрь 2022
Октябрь 2022
Сентябрь 2022
Август 2022
Июль 2022
ПРОЕКТ ПАША
САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ
Найти:
2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ
«Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза!
Газетын индексше: П8403.
Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш.
Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер. |
Марий Турек район Марий Купто ялыште лийме годым ятыр оҥай еҥ дене вашлийынна. Тыге, икте да весе дене мутым вашталтен, верысе чолга ӱдырамаш Галина Тихонова дене ялысе селекционер Алексей Ягодаровын суртышкыжо миен пурышна.
Галина Сергеевна кажне сурт, уло ялже нерген кумылын каласкалыш да шуко поро мутым тиде пӧръеҥ шотышто ойлыш. Алексей Спиридонович лачак пакчаштыже шогылтын. Палемдыман, тиде айдеме ялысе калыклан тӱрлӧ кушкылым ончен кушта.
– Тиде – казацкий лӱмегож, – тыштак кушшо лӱмегожым ончымем ужмеке, суртоза палдарыш.
Воктенак изирак ерым ыштыме, тудым авырен шындыме. Сад-пакчазын шкешотан изи питомникыштыже мо гына ок куш: олма, грушо, сливе, вишне, шоптыр, виноград…
– Тиде виноградше – «Свенсон ред» лӱман американ урлык, тудым рушла каласаш гын, «перспективанлан» шотлем, – ойла селекционер. – Кушкын гына шужо.
«Теле мучко тудым кузе аралыман?» манын йодмемлан вашештыш:
– Йӱштӧ пагытлан тудым сайын леведман, тунамлан виноградын укшыжо кӱрен тӱсан лийшаш.
Вара сыренрак ешарыш:
– Паледа, Челябинск ола гыч «Онтарио» урлыкым колташ йодынам, а колтенытше весым – канде виноградым. «Рилайнс» урлыкым йодынам, адакат весым гына колтеныт…
Теве прививкым ышташ тӱрлӧ кушкыл коеш. Селекционер Свердловск, Челябинск олаласе, Йошкар-Оласе ботанический сад ден опытный станцийла гыч сай урлыкаш вондер-влакын укшыштым нерешта, вара нуным шке пакчаштыже прививке йӧн дене шара.
– Виноградым ончен куштен моштыман, тунам гына тудо сай лектышым пуа, – ойла Алексей Спиридонович.
Пакчаште мӱкш омарта коеш. Мӱкш-влак леве игечылан кӧра леток воктене погынен шинчат.
– Сентябрь тылзыште виноград йошкарге, кына тӱсан лийшаш, – шонкала суртоза. – Но тений игече йӱштӧ лийын. Чылажат кок арнялан почеш толеш…
«Урлыкым кушто эше налыда?» йодмемлан Алексей Спиридонович каласыш:
– Мутлан, «Калиновка» урлык – Урал кундем гыч селекционер Андриан Котовын коллекцийже гыч. Кушкылжым Артемовск гыч почто гоч выписатлем, вара тудо бандероль дене толеш… Южо кушкыл черлана, шошым тудым эмлаш перна. А мемнан кундемыште у урлык – «Вилга» сайын кушкеш.
Грушым да моло пушеҥгым палаш тудо кажнышкыже биркым сакален. Мыят шканем пален нальым: южо олмапун кӱкшытыштӧ кок метр деч шукырак ынже лий манын, тудым пӱчкыт. Уста пакчазын питомникыштыже чыла кушкеш, теве йол йымалне пеледыш-влак кызытат пеледыт.
М. СКОБЕЛЕВ
Авторын фотожо
Лудаш темлена:
Ял илыш
Ялысе сурт оласе гай лийже
У Торъял районысо Шӱвылак ялыште курыкан верыште верланыше кок пачашан мотор сурт мылам поснак келшыш. Озаже – Александр Шишкин. лудаш…
ИЛЫШ ЙЫЖЫҤ ПЕНСИЙ ТАЧЕ ЯЛЫШТЕ Ял илыш
Пашаче ӱдырамаш – моторлык, кече, тӱтан…
Жаплан келшышын Мучаш. Тӱҥалтышыже 66-шо номерыште Пашаче ӱдырамаш – моторлык, кече, тӱтан… Яллаште илыше-влаклан чевер кеҥеж могай шарнымашым коден? лудаш…
Ял илыш
Пикшын умдыжо, кӧгӧн, той шерге…
Пикшын умдыжо, кӧгӧн, той шерге… Оршанке район Кугунур селаште Николай Иванович Аганин да тудын тоштерже дене палыме лийынна. Тудо лудаш…
Добавить комментарий Отменить ответ
Для отправки комментария вам необходимо авторизоваться.
КАЛЕНДАРЬ
ЯнварьФевральМартАпрельМайИюньИюльАвгустСентябрьОктябрьНоябрьДекабрь 20172018201920202021202220232024202520262027
Пн
Вт
Ср
Чт
Пт
Сб
Вс
1 2 3 4
5 6 7 8 9 10 11
12 13 14 15 16 17 18
19 20 21 22 23 24 25
26 27 28 29 30 31
АРХИВ
Декабрь 2022
Ноябрь 2022
Октябрь 2022
Сентябрь 2022
Август 2022
Июль 2022
ГОРОСКОП
Гороскоп
Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын
05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0)
9 май. Ӱпым пӱчкаш келшыше кече огыл. Молан манаш гын тазалыкда начаремме лӱдыкшӧ уло. Хна дене чиялтеда гын, пашаште лудаш…
9-15 майлан гороскоп
05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0)
Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын
18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0)
18-24 апрельлан гороскоп
18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0)
ТЕАТР УВЕР
Лӱмлӧ артистын лӱмгечыже
Книгаште – Шкетан театрын 100 ияш эртыме корныжо
«Пеленда улам пиалан»
«Китай кува» — кумшо у паша
«Мый улам шийгорнышто…» сылнымут кас
ЛИЙ ПЫРЛЯ
© 1915-2018 «Марий Эл» газет. Газетым Роскомнадзорын Марий Элысе управленийыштыже регистрироватлыме. Реситрационный номер - ПИ № ТУ12-0118, 2012 ий 25 июнь. Copyright газетамарийэл.рф | |
Ийгот мыняр ешаралтеш, тунар чӱчкыдынрак самырык жапым шарналтет, йоча жапыш пӧртылат. Шке кӱкшытет гыч ончен таҥастарет, сайжым, удажым палемдет. Мый Совет жапын айдемыже улам, садлан илыш умылымашем тудо саман дене кылдалтын. А йоча пагыт, рвезылык - кажне айдемын эн пиалан жапше. Лудмыда годым «Тыште мо сайже?» манын кертыда. Поро ден осал, сай ден уда эре йыгыре коштыт, садлан вурсен ида акле.
Кодшо курымын 60-шо ийлаштыже ял калык ончыкылыклан ӱшанен илен. Керосин лампе волгыдым гына ужшо калык, «Ялыш электричество пура» манмым колын, чот куанен ыле. Кажне еҥ суртшо воктене палемдыме вереш меҥгылан лакым кӱнчаш пиже. Кӧ кертын огыл, нунылан виянрак, рвезырак еш-влак полшышт.
Эше тыгаят ушеш кодын. Туныктышо Андриян Умуракович Умураков кугурак йоча-влак дене пырля кажне сурт воктене ӱяҥгым шындышт. Мемнан кушкын шумо жаплан нуно кугу пушеҥгыш савырнышт. Ӱдыр-влак кастене «Ӱяҥгыште шӱшпык шӱшка, садлан мемнан шӱм йӱла» манын такмаклат ыле.
Шыже шуо. Ялна у илыш дене илаш тӱҥале. Кастене кажне суртышто электролампын волгыдыжо койын. Йоча-влаклан мӧҥгӧ пашам кастенат шукташ йӧн лийын. Тунам телевизор уке ыле. Пырдыжыште радио кечен. Уверым калык тушеч колыштын. Тӱҥалтыш классым тунем лекше-влак 1970-ше ий марте Анач ялысе интернатыште иленыт, тунемыныт. Корно тора лийын, эсогыл виклан кумло километр погынен. Каныш кечылан мӧҥгӧ пӧртылаш пеш йӧсӧ ыле.
Садлан Старокуктово ялысе школыш кошташ тӱҥална. Тушкыжо индеш километр веле лиеш. Кызыт «веле» манам. А тунамже йолын ошкылаш кужаш чучын. Кукшо, кечан игече годым корнылан шагатат пеле але кок шагат каен. Йӱран, йӱштӧ, поранан игечыжат ятыр лийын. Тиде школ пеленсе интернатыште кок ял гыч витле-кудло йоча иленна. Пӧртылмӧ годым «Беларус» трактор орван але ГАЗ машинан кузовыштышт каенна гын, тидым пиаллан шотленна! Интернатысе илышым шарналташ гын… Эре кочмо шуэш ыле. Молан? Пӧрт гыч намийыме кочкыш кум кечыште пытен. Арня покшелне, воспитательница деч йодын, киндылан миен толынна. Урок деч вара йолын пӧртылынна да эрденак, урокыш шуаш манын, пычкемыш годым лектын ошкылынна. Интернатыште «шылан шӱрӧ» манметым кочкын огынал. Южо йочан нерже гыч чӱчкыдын вӱр йоген. Гемоглобин начар лийын докан. Чиемнат тунам сайжак лийын огыл.
Шошым, лум левен пытымек, пасуш кодшо олымым йӱлаташ, ферма воктенсе вер-шӧрым шӱкшудо деч эрыкташ лектына ыле. Кеҥежым лагерьыште ушменым кугемденна, шуэмден, шӱкшудо деч эрыктенна. Кӧ кузе тыршымым аклен, отметкым шындат ыле. А шыжым адак, школ дене лектын, арня-кокыт тиде ушменым пасу гыч поген эрыктенна. Южо ушменже тугай кугу лийын - машина орваш кудалтен сеҥен огынал! Поген налмек, йоча-влаклан пашадарым тӱленыт. Куанже мыняр лийын! Илыш ончыко каен. Техника колхозыш шуко толаш тӱҥалмеке, йоча вийым тынар кучылтмым чарненыт. «Мемнам суксына арален кондыштарен докан», - шоналтем южгунам.
Тунемме жап гыч ик случай ушеш возеш. Кудымшо классыш коштам ыле. 1972-шо ий ноябрь тӱҥалтыш. Пасушто ушмен шуко кодынат, председатель директор деч йоча-влакым полшаш колташ йодын.
А игечыже! Тыгай годым «Сай оза пийжымат уремыш ок лук» маныт. Ночко лум лумын, мардежан. Школ гыч, «Беларус» орваш шынден, индеш километрым кондышт. Толын шумеш, нӧрен пытышна. Волышна. Пасушто моткоч лавыран. Чывиге гай туртын шогалынна. «Куржталза, тарванылза, яра ида шого - кылмеда!» - пашаш ушеныт мемнам. Тыште сайжат лийын. Огына тарваныл гын, кылмена ыле. Пижна нӧрен - кидна кылмен. Эше, лышташым пӱчкын, ушменым эрыкташ кӱлын. Кугурак-влак орваш оптеныт. Ме ялешак кодынна, а вес ялыш кайыше-влак чот кылменыт, шукыжо черланеныт.
Тыгайжым чон йӧсын шарналтет. Шукыжо садак порын шарналтеш. Уржа-сорла жапыште, кеҥеж кастене, идымыш шурным куаш коштынна. Пашам модын, воштылын ыштенна да йӱд пычкемышыште иже пӧртылынна. Але шыжым школ дене пареҥгым погаш луктыт ыле. Туныктышо-влак, ведрам каплен, шолгымеш пареҥгым кӱктеныт. Умша йырна шемем пытен! Ваш шинчышын шемемше умшажым ужын, воштыл-воштыл, пареҥгым кочкынна.
Ыштыме пашалан оксам налынна гын, тиде посна куан кумыл лийын.
Кеҥеж арам эртен огыл. Кызытсе йоча-влаклан ойлет гын, огыт ӱшане. Чапле школышто тунемыт, мӱндыр ялла гыч нуным кечын автобус кондыштара. Вургемышт у, мотор. Интернет, телефон, телевизор, смартфон, айфон - мо гына уке! Илыш гына тыныс лийже! Нигӧнат шинчавӱдшӧ ынже його.
Кеч-мыняр неле лийын гынат, ме садак йоча да самырык жапнам порын шарналтена. Тугодсо жапыш пӧртыл савырныме шуэш. Тунамсе кугу кандаран сакырым, чӧгыт дене пудыртен, уэш тамлен ончынем. «Чупа-чупс» олмеш - «петушокым», а кызытсе тӱрлӧ-тӱрлӧ кампет олмеш - «Дунькина радость» манметым...
Читайте нас в
«Чолман». Республиканская общественно-политическая газета на марийском языке. Издается с 24 апреля 1991 г.
Главный редактор - Губаев Игорь Иванович.
При использовании материалов гиперссылка на сайт cholman.info обязательна.
Категория информационной продукции 12+
Связь, информационный технологий да массовый коммуникаций сферым эскерыше Федеральный службын Башкортостан Республикысе Управленийже 2016 ий 11 июльышто ПИ ТУ02-01543 № дене регистрироватлен.
Мы в соцсетях:
ВКонтакте - vk.com/cholman
Telegram - https://t.me/cholmantv
Я.Дзен - zen.yandex.ru
ОК - ok.ru/cholmanrb
TikTok - tiktok.com/@cholman.tv
Телефон
Телефон: 8(34783)7-07-97.
Электрон почто
[email protected]
Адрес
Адрес редакции, типографии: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, Березовское шоссе, 4А, 1 этаж. Для писем: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, 8-е почтовое отделение, а/я 116, для редакции газеты «Чолман». |
22 мартыште Марий кугыжаныш университет Почмо омса кечым эртара. Тушко тений школым, колледжым, гимназий ден техникумлам тунем пытарыше, тыгак нунын ончычсо выпускникышт погынат. Тиде пайремыш ректорат, факультет ден институтлан, приемный комиссийын вуйлатышышт толыт. Самырык тукымым МарГУ-н шумо сеҥымашыж дене палдарат. Студклуб ончыкылык абитуриент-влаклан кугу концерт программым ямдылен.
Почмо омса кече вашеш ме университетын ректоржо, экономике науко доктор Михаил Швецов дене вашлийын мутланышна. Тидлан вес амалат ыле: Марий кугыжаныш университет государственный аккредитацийым сайын эртен да тидын нерген 2015 ий 9 февральыште Рособрнадзор 142-шо номеран приказым луктын. Икымше йодышна лач тидын дене кылдалтын ыле.
— Пеш неле процедурым эртышна, — умылтарыш Михаил Николаевич, — но коллектив тиде экзаменым нимогай экшык деч посна кучыш. Коллективлан кугу тау, чылан тыршен ямдылалтыныт. Вузлан шушаш 6 ий жапыште образовательный пашам шуяш правам пуымо, тудо кугыжаныш финансированийым налеш, университетлан бюджет верым ойырат.
— Те ынде кок ий МарГУ-м вуйлатеда. Тыште ятыр вашталтыш лийын, ончыко кугу ошкылым ыштыме. Кодшо ийыште «Эмлыме паша» у специальностьым почда. Республикыште икымше гана кӱкшыл шинчымашан медицине кадрым ямдылаш йєн лекте. Очыни, тышан чарнен огыда шогал?
— Тений ме абитуриент-влакым у «Фармаций» специальностьыш погаш тӱҥалына. Тунем пытарымеке, «провизор» профессийым налыт. Нунылан республике ешартыш 30 бюджет верым ойырен. Тидлан кугу таум Марий Эл вуйлатышын сомылжым жаплан шуктышо Леонид Маркеловлан каласыман. Кызыт Медицине да естественный науко институтлан Изи Какшан серыште у тунемме корпус чоҥалтеш. Тушто медицине кадрым ямдылаш чыла йӧн лиеш.
— Ий еда университет ятыр у направленийым почеш, тидым ышташ сай туныктымо-шанче базе лийшаш.
— МарГУ — классический университет, лач тыште фундаментальный науко вийым налеш. Тиде ӱшанле негыз, тудлан кєра ончыко пеҥгыде ошкыл ышталтеш. Шукетре огыл Марий университет нефтехимический промышленностьлан специалист-влакым ямдылаш тӱҥалеш манына гын, мемнам фантастлан шотлат ыле. Но тиде чын. «Миррико» компаниий мемнан деке тыгай йодмаш дене лектын. А тудо нефтепромысловый химий да сервис рынкыште лидер-влак группыш пура. Тений ме у «Нефтехимий» профильым почына.
Кажне ийын вузышто магистратурыш тунемаш пурышо-влакын чотышт ешаралтеш: ӱмаште 25 бюджет вер лийын гын, тений 205 марте кушкын.
— Марий университет «оборонко» дене пашам ышташ тӱҥалын. Провинциальный вузлан тушко логалаш куштылго огыл.
— МарГУ-што чынжымак кӱкшӧ квалификациян еҥ-влак пашам ыштат. Уникальный прибор ден оборудованийым ыштен кертыт, тидын шотыштак оборонно-промышленный комплекслан. Ме грантым сеҥен нална да ОПК-лан кӱкшӧ технологиян продукцийым ыштен луктына. Эше Полупроводник прибор завод дене пырля тиде отрасльлан «ОПК-лан у кадрым» проект почеш специалист-влакым ямдылена.
Пытартыш жапыште пашам пуышо-влак дене ӱшанле кылым кучена, нунын йодмышт почеш туныктымо пашашке вашталтышым пуртена, стратегический партнер-влак дене ойпидышым пеҥгыдемдена. Нунын коклаште «Россий Сбербанк», «Акашевский» сурт кайык фабрике, «Марбиофарм», Полупроводник прибор завод да молат улыт. Тыште мемнан студент-влак ончыл технологийым шымлат, кызытсе жаплан келшыше оборудований дене практике жапыште вашлийыт. Манмыла, чыла гаяк отрасльыштат, тидын шотыштак ялозанлыкыште. Тунем пытарымеке, мемнан выпускник-влак Марий Элысе эн сай предприятийлаште пашам ышташ тӱҥалыт.
— Ме палена, МарГУ кӱкшӧ квалификациян специалист-влакым веле огыл, тыгак элын чын патриотшо-влакым кушта.
— Тыгак лийшаш: вуз чыла шотыштат порядочный еҥ-влакым туныктен лукшаш: патриот, таза илыш йӱлам аклыше, спорт дене кылым кучышо, еш поянлыкым, элын историйжым пагалыше-влакым. Ме кызыт Кугу Сеҥымашын 70-ше идалыкшым вашлияш ямдылалтына, самырык чоныш патриотизм шӱлышым шыҥдарыше ятыр мероприятийым эртарена. Тышке МарГУ-н «Воскресение» поисковый отрядшат шке надыржым пышта.
— Икмыняр ий ончыч МарГУ-што йотэл гыч студент-влак йӧршынат лийын огытыл, манаш лиеш. А тиде — вузын эффективностьшым ончыктышо критерий кокла гыч иктыже. Таче кечылан тендан вуйлатыме вузышто могай сӱрет?
— Кок ий ончыч 19 иностранный студент ыле. Кодшо ий 130 утла еҥым тунемаш налме, эше 29 еҥ подготовительный отделенийыште тунемеш: Ангола, Сирий, Марокко, Конго, Замбий, Афганистан да СНГ гыч улыт. Поснак Таджикистан Республик дене кылна пеҥгыде. Тусо образований да науко министерствылан таум ыштыман. Лишыл жапыште йотэл гыч студент-влаклан англичан йылме дене туныктымо направленийым почына. Тунам Китай, Индий, Пакистан гыч студент-влакым мемнан дене ямдылаш йӧн лиеш.
МарГУ-шко пошкудо регионла гычат абитуриент-влак кумылын тунемаш толыт. Поснак шукын Киров область гыч, тыгак кодшо ийын мемнан вузым Угарман, Свердловский, Ростовский областьла, Татарстан, Башкортостан, Коми, Чуваш республикла, Хант-Мансий да Ямал-Ненецкий национальный округла, Москва ола гыч ойырен налыныт. Чылаже тушеч 150 еҥ тунемаш пурен.
— Тыге лектеш, Марий кугыжаныш университет Российысе Минобрнаукышто сай репутаций дене пайдалана, сандене кажне ийын бюджет вер ешаралт толеш.
— Чынак, мыланна ўшанат, ме тудым шке пашана дене пеҥгыдемдена. Теве 2013 ийыште МарГУ эффективность шотышто 7 критерий гыч 6-ым сайын шуктен. Тыгай вузшо Российыштат икмыняр веле погына. Тидыже вузлан ончыко виянаш корным почеш. Тений ме кызытсе жаплан келшыше 750 верлан у тӱшкагудым чоҥаш тӱҥална. Тидыже студент-влакын илыш условийыштым саемдаш полша.
— Те палемдышда, классический вуз – тиде образований веле огыл, а шуко шєрынан шанче паша. Наукым виянден колташ могай йӧным кучылтыда?
— Кок ий жапыште ончыко кугу ошкылым ыштыме. Преподаватель-влакым курслаште туныктен лукмо, шанче инфраструктурым уэмдыме, научно-шымлыме пашалан ятыр шийвундым ойырымо. 2012 ийыште 9,6 млн. теҥгем колтымо гын, 2014 ийыште — 46,3 млн. теҥгем. Кодшо ийын 62 у шанче проектым илышыш шыҥдарыме.
— Те республикыште эн ончыч талантан самырык тукымлан «Республикын достоянийже» программым темленда ыле. Нуно шкенан Марий Элыште шинчымашым налышт манын тургыжланеда. Кузе тиде программе пашам ышта?
— Программым республике вуйлатыше сайлан шотлен, сандене верысе «ломоносов-влак» шкенан дене тунемаш кодыт. Кӱшыл шинчымашым налын, республикын интеллектуал фондшым пойдарат. Шукын кугу ола-влакым идеализироватлаш йӧратат. Мемнан дене илышлан кӱлешан сай образованийым налаш лиеш гын, молан ала-кушко каяш тыршыман? Ӱшандарен каласен кертам: МарГУ-н выпускникше-влакым мемнан дене веле огыл, Россий ден тӱнямбалсе вӱдышӧ компанийлашкат пашаш кумылын налыт.
Палемдыман, кок ий почела Марий университетыш кӱкшӧ балл дене ЕГЭ-м кучышо абитуриент-влак тунемаш пурат.
— 22 мартыште МарГУ Почмо омса кечым эртара. Ончыкылык абитуриент ден нунын ача-аваштлан могай тыланымашым каласеда ыле?
— Эн ондак чыла шонкален-вискален налман. Кризис пагытыште вес кундемлаште, олалаште тунемаш, илаш куштылго лиеш мо: корно роскот, илыме верлан тӱлаш, кочкаш-йӱаш ятыр шийвундо кая. Молан ала-кушто пиалым кычалаш, кунам шочмо республикыштак сай шинчымашым налаш, тунем пытарымеке, чонлан келшыше пашаверым муаш лиеш гын? Мый ӱшандарен каласен кертам: мемнан деке тунемаш толыда гын, ода ӧкынӧ, шонен пыштымыдам илышыш шыҥдараш чыла корно почылтеш.
МарГУ 22 мартыште Почмо омса кечым эртара. Ончаш »
Автор: Леонид Гимаев
МарГу-н архивше гыч налме фото-влак;
Йолташ-влаклан палдараш
Шонымашым ешараш Отменить ответ
Имя *
Email *
Комментарий
Δ
Тыгак тыланда келшен кертеш
Кечышот. 25 ноябрь (кылме)
Мо дене тиде кече шарнымашеш кодын? Могай лӱмлӧ еҥ шочмо кечыжым палемда? Тидын нерген «Кидшер» интернет-журналын материалыштыже.
Кечышот. 24 ноябрь (кылме)
Мо дене тиде кече шарнымашеш кодын? Могай лӱмлӧ еҥ шочмо кечыжым палемда? Тидын нерген «Кидшер» интернет-журналын материалыштыже.
Йошкар-Олаште калык мастар-влакын этнофорумышт лиеш
Форумышто мастар класс-влак, вургемым ончыктымаш, доклад-влак лийыт
Савыктыш нерген
Рекламе
Редакций
Сайт нерген
Проектлан полыш
Лийза мемнан дене пырля
Любое использование материалов допускается только при соблюдении правил перепечатки. Настоящий ресурс может содержать материалы 16+ |
Подростко-шамыч чылажымат чон вошт колтат. Тидлан кӧра нунын депрессий чӱчкыдын лиеда. Могай амал самырык ӱдыр-рвезе-влак коклаште тыгай кумыллан ылыжаш амалым луктеш? Кузе тудын деч шкем шекланыман да аралыман? Тидын нерген Йошкар-Оласе 7-ше номеран школын педагог-психологшо Любовь Вячеславовна Каяткина умылтара.
Тидын шотышто эн ончыч ача-ава-влаклан теве мом палыман: депрессий — тиде чер, тудым врач-психиатр пеҥгыдемда. Сандене икшывылан жапыштыже комплексный, профессиональный эмлалтмашым палемда. Пытартыш жапыште подрстко-влак колаште депрессивный состояний чынжымак чӱчкыдын вашлиялтеш. Тидлан тыгай амал-влак лийын кертыт.
Кушмо семын подросткын организмыштыже гормональный вашталтыш лиеш. Тудыжо психикымат тарвата, тыгодым кушшо икшывын тидын шотышто стабильность манмыже але пеҥгыдемын шуын огыл. Тыгак тидын годым эше иктаж неле ситуаций дене тӱкна гын, депрессийлан вияҥаш амал шочеш.
Лишыл еҥым йомдарымаш але илышыште вашлиялтше вес йӧсылык.
Ешыште иктаж-кӧн депрессий лийын гын, тылеч вара йочан тазалыкшым эскерыман да специалист дене тергыман.
Ик ола але эл гыч весышке илаш куснымаш подрсткылан кугу стрессым конден кертеш. Тыгодым подросткылан у вер деке тунемман, у йолташ-влакым кычалман. Тошто йолташ-влак верч колянымаш подросткын чонжым кӱрыштын кертеш, ача-авалан тӱткырак лийман.
Шке таҥаш ӱдыр-рвезе-влакын мыскылымыштлан (интернет гочат), индырымыштлан кӧра.
Икымше йӧратымаш шонымо семын огыл эрта гын.
Депрессий марте подросткым шукташ огыл манын, ача-ава-влаклан нунын дене мутланаш тунемман. Йочан чоныштышжо мо ышталтмым шижман. Тидлан йолташ лийман, тӱрлӧ темылан мутланаш ӧрман огыл. Тыгак тазалыкыштым эскерыман.
Икшывын депрессивный состоянийште улмыжым тыгай вашталтыш-влак шижтарат:
Шагал але шуко кочкеш. Утыждене шере кочкышлан толаша.
Омыжо уке але, мӧҥгешла, эре малымыже шуэш.
Кунам йӧратыме сомылжо деке интерес йомеш. Нимоат тудым огеш куандаре.
Шкенжым эскерымым чарна. Еҥ-влак коклаште мом чийымыжым, шкенжым кузе кучымыжым ок шеклане.
Чӱчкыдын вуйжо але мӱшкыржӧ коршта. Врач дене тергымашым эртыме годым чер огеш палдырне гын, тудын депрессий лийын кертеш.
Подросткым депрессий ынже лий манын, ача-ава-влакым шке икшывышт деке утларак тӱткӧ лийман.. Любовь Вячеславовнан ойлымыж почеш, ты чер икшывым суицид мартеат шуктен кертеш але тидым ышташ шонымашым ылыжта. Тидыже эн шучко! Садлан ача-ава-влаклан икшывыштын койышыштыт иктаж вашталтышым ужыт гын, профессионал-влак деке обратитлалташ ӧрман огыл. Кӱлеш жапыште сай полышым пуымаш тӱрлӧ осал паша деч утарен кертеш. А тыгай марте шукташ огыл манын, шке шочшылан кеч-могай ийготыштат эн ӱшанле ача, ава, йолташ лийман!
lenta
top
У номерын электрон версийже
У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420
Архив
Декабрь 2022
Ноябрь 2022
Октябрь 2022
Сентябрь 2022
Август 2022
Июль 2022
ПРОЕКТ ПАША
САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ
Найти:
2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ
«Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза!
Газетын индексше: П8403.
Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш.
Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер. |
Сорла тылзын кумшо кечынже лекше «Илыш мундыра» передаче «Черемис» клипым ыштыше-влак дене мутланымашым темла. Читать далее →
1 комментарий
Filed under Видео, Марий муро, Музык
Tagged as Илыш мундыра, Черемис
22.07.2020 · 14:31
Кузе «Черемис» клип войзалтын
Сӱрем тылзын 21-ше кечынже Вячеслав Созоновын «Черемис» мурыжлан видеоклипым икымше гана калыклан виш ончыкташ вотыш луктын пыштыме. Кузе клип ышталтын тидын нерген МЭТР ТВ-ын репортажыштыже ойлалтеш. Читать далее → |
Башкортостан Республика Вуйлык Рустэм Хамитов август тӱҥалтыште Уфа оласе Дёма районышто 161-ше лицей-школым чоҥымо пашам терген лектын. Тудо кечынак шочмо йылмым тунемме да школ-влакын икымше смена дене пашам ыштыме шотышто журналист-влакын йодышыштлан вашештен.
- Рустэм Закиевич, тачысе кечылан образованийыште тӱҥ йодыш гыч иктыже - школлаште ик сменыште тунеммаш. Эртыше ийыште икымше сменыште тунемше-влакын чотышт ешаралтын - 88 процентыш шуын. Тыште федерал да региональный кугыжаныш кучем-влакын пашам пырля шуктымыштым палемдыде ок лий. Ик сменыш тунемаш куснымо сомыл тений кузе шукталтеш?
Р. ХАМИТОВ: РФ Правительство да Президент 2025 ий марте элысе чыла школым ик сменыште тунемаш кусараш задачым шынденыт. Тиде сомыл кугу ресурсым - у объект-влакым чоҥаш - йодеш. Дёма районышто, мутлан, 60 процент йоча икымше, 40 процент кокымшо сменыште тунемыт. Тыге лийшаш огыл. Тиде районышто тунемаш каяш йӧрышӧ ийготан йоча 7,5 тӱжем шотлалтеш, а школышто вер 4,5 тӱжем икшывылан веле. Икымше сменыште тунемме йодышым 2025-ше ий марте решатлаш тӱҥалына. Но тиде пашам тӱткын эскерыман, молан манаш гын демографий ситуаций лушкыдемеш. Вич ий гыч икымше классыш 60 тӱжем икшыве кая гын, шым ий гыч - 50 тӱжем. Кандаш але индеш ий гыч 46 тӱжем кодеш. Садлан тиде сомыллан оксам шот дене келыштарен кучылтман.
- Уэш кумда мутланымашым шочмо йылмым туныктымо йодыш тарватен. Тидын шотышто паша кузерак кая?
Р. ХАМИТОВ: Икмыняр арня ончыч Россий Президент Йошкар-Олаште Калык-влак кокласе кыл шотышто советын заседанийжым эртарен. Владимир Владимировичын мутшо почеш, шочмо йылме - элысе калык-влакын поянлыкышт; йылмым аралаш кӱлеш, Конституцият, Россий Федерацийын законжо-влакат шочмо йылмым нимогай чарак деч посна тунемаш правам пуат. Тидын годымак тудо палемден: кундемысе калык йылме йоча-влаклан тӱп (коренной) огыл гын, тудым икшыве-влаклан кумылышт ваштареш, виеш туныктыман огыл.
БР Образований министерство башкир йылмым кугыжаныш йылме семын тунемме шотышто кандашымше да индешымше класс-влакын базисный тунемме планыш вашталтышым пурташ кӱлмым палемден. Нуно пуртымо лийыт, молан манаш гын федерал кугыжаныш тунемме стандарт ден шочмо йылмым тунемме йодыш шотышто башкир да россий законодательствым икте-весе деке лишемдыме сомыл шукталтеш. Шочмо йылмым тунемме шагат чотым шагалемдат манын тургыжланаш амал уке. Республикыште башкир йылмым арален кодыман. Ме тидым умылышаш улына. Йылмына лӱдыкшӧ корнышто улеш, тудын дене кутырышо-влак шукак огытыл - миллион утла еҥ веле. Республикысе кугыжаныш кучем, Правительство башкир йылмым арален кодашлан чыла ыштышаш.
Башкир, татар, чуваш, марий да моло калык гыч шочмо йылмыштым тунемаш кумылан-влаклан йӧным кумдаҥдаш кӱлеш. Тачысе кечылан чыла тунемме заведенийыште шочмо йылмым тунемашлан йӧным ыштыме. Йылмым тунемме шотышто нимогай шыгыремдымаш, чарак уке. Шочмо йылмым тунеммашым ава-ача-влак ойырат.
Йылмым тунемме йодышым политикыш савырыме, шочмо йылме-влак йыр ӱчашымашым тарватыме ок кӱл. Йылмым, йӱлам виеш туныкташ ок лий.
Шочмо йылмым тунемме йодышым Республика Вуйлык 12 августышто республикысе педкаҥашыштат тарватен.
«Ме Башкортостаныште илена. Башкир йылмым арнялан ик шагат дене, кугыжаныш йылме семынат, туныкташ тӱҥалыт гын, нимо удаже уке. Ме законым, кугыжаныш федерал тунемме стандарт-влакым шуктышаш улына. Умылена: тыште башкир-влак - 29 процент, татар калык - 25 процент, тыгак 100 тӱжем утла чуваш, марий-влак илат. Ме шочмо йылмым да шочмо йылме дене тунемаш йӧным ыштышаш улына. Республикыште шочмо йылме-влакым тунемаш тӱҥалыт. Но закон йодмылан келшыше вашталтыш-влак шот дене, пуламыр деч посна шукталтшаш улыт. Россий Федерацийысе калык-влакын правашт Конституций дене аралалтеш. Тачысе кечылан ме тидын шотышто уш-акыл дене, эплын чын корным мушаш улына. Да ме тудым муына», - палемден Р. Хамитов.
Л. ШАВАЛИЕВА ямдылен.
Читайте нас в
«Чолман». Республиканская общественно-политическая газета на марийском языке. Издается с 24 апреля 1991 г.
Главный редактор - Губаев Игорь Иванович.
При использовании материалов гиперссылка на сайт cholman.info обязательна.
Категория информационной продукции 12+
Связь, информационный технологий да массовый коммуникаций сферым эскерыше Федеральный службын Башкортостан Республикысе Управленийже 2016 ий 11 июльышто ПИ ТУ02-01543 № дене регистрироватлен.
Мы в соцсетях:
ВКонтакте - vk.com/cholman
Telegram - https://t.me/cholmantv
Я.Дзен - zen.yandex.ru
ОК - ok.ru/cholmanrb
TikTok - tiktok.com/@cholman.tv
Телефон
Телефон: 8(34783)7-07-97.
Электрон почто
[email protected]
Адрес
Адрес редакции, типографии: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, Березовское шоссе, 4А, 1 этаж. Для писем: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, 8-е почтовое отделение, а/я 116, для редакции газеты «Чолман». |
Тачысе лаштыкнан унаже – Медведево районысо Кома ялыште илыше Елена ден Виталий Ситниковмыт. Толмына годым Елена пакчаште тӱрлӧ сомылкам ыштылын. Ӱдырамаш Яшмак ялыште шочын кушкын. Ончыкылык пелашыж дене Ежово совхоз-техникумышто тунеммыж годым палыме лийыныт. Кызыт нуно кум ӱдырым ончен куштат, нунышт лачак аваштлан пакчаште полшат ыле.
Ситниковмытын пӧртышт ончылно ятыр технике шога, нунын коклаште шке гыч ыштымат коеш, санденак вигак шоналтышым: суртоза мастар кидан. Чын улмаш, пӧръеҥ техникым шкак ачала да обслуживатла. Мландын озаже, Виталийын аваже Любовь Ильинична Ситникова 38 ий верысе школышто марий йылмым туныктен, а кызыт – сулен налме канышыште. Тудо пеленак, изирак пӧртыштӧ, ила, а воктенысе кугурак кермыч суртышто – эргыж ден шешкыже.
– Пӧртын проектшым шке шоненна, – ойла агроном специальностян, ландашфт дизайным палыше, кызыт верысе школышто завхозлан ыштыше Елена. – 2012 ийыште чоҥаш тӱҥалынна, а илашыже 2017 ийыште пуренна. Суртын планировкыжым марием шонен луктын, а мый – газонлан, корнылан проектлам. Тыгак келшыше кушкылым налынам. Теве – клематис, тыштак розарийым ыштенам. Аркым лӱмын виноградлан ямдыленна. Кушкылым тӱрлӧ вере налына. Мутлан, шарым ушештарыше лӱмегожым Шупашкарысе «Ванюшкин сад» гыч конденна. Мемнан Йошкар-Оласе ботанический садна пеш чапле. Тушто мо гына ок куш! Родендроным, молодило кушкылым але тудым эше «каменная роза» маныт, тушечынак налме. Пеледмышт годым могай сылне улыт! Мый шке суртыштем илаш йӧратем. Нимогай пачерат ок кӱл.
Тӱжвалне веле огыл, оралте кӧргат Ситниковмытын ойыртемалтше. Пӧртӧнчылнӧ улшо пу меҥгым, чучым, Угарман архитектор Георгий Демкин ыштен. Тышкак таптыме ӱзгар ден арке-шамычым шогалтым: тыге нуно – пу ден кӱртньӧ конструкций – «равновесий» манмыштет улыт да ямым пуртат. – Йырышт пӱтырналтше кушкыл-влакым шындаш шонем, – ойла озавате.
Вара пакчаштым, кудывечыштым ончен лекна. Чыла вере вате-марийын уста кидыштын паша лектышышт коеш. Ош тыгыде шаргӱ дене шарыме йолгорно, чатка йыраҥ-шамыч, альпийский курык-влак… А мӧр теплицыште ынде кумшо ий кушкеш, тудын дене мемнамат сийлышт.
М.СКОБЕЛЕВ
Авторын фотожо.
Лудаш темлена:
КИДМАСТАР
«Туҥжӧ – пӱртӱс дене кыл»
Марий Турек районысо Ӱлыл Турек ялыште моткочак оҥай да ойыртемалтше айдеме ила. Тиде — Михаил Васильевич Айглов. Тудын дене лудаш…
КИДМАСТАР
Нуным Калык кидмастар пӧрт уша
Кидмастар Нуным Калык кидмастар пӧрт уша «Российын тӱрлымӧ картыштыже» Марий Элнан фрагментшым тӱрлен пуртымо нерген увертаренна ыле. Таче ме лудаш…
КИДМАСТАР
Кӱзыжӧ куткым веле огыл ушештара
Кӱзым ыштыше тале кидмастар Валерий Ермаков дене мастерскойыштыжо вашлийын мутланышна. Валерий Анатольевич Йошкар-Олаште шочын-кушкын. Кидмастар шым ияшак изи кӱзым, лудаш…
Добавить комментарий Отменить ответ
Для отправки комментария вам необходимо авторизоваться.
КАЛЕНДАРЬ
ЯнварьФевральМартАпрельМайИюньИюльАвгустСентябрьОктябрьНоябрьДекабрь 20172018201920202021202220232024202520262027
Пн
Вт
Ср
Чт
Пт
Сб
Вс
1 2 3 4
5 6 7 8 9 10 11
12 13 14 15 16 17 18
19 20 21 22 23 24 25
26 27 28 29 30 31
АРХИВ
Декабрь 2022
Ноябрь 2022
Октябрь 2022
Сентябрь 2022
Август 2022
Июль 2022
ГОРОСКОП
Гороскоп
Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын
05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0)
9 май. Ӱпым пӱчкаш келшыше кече огыл. Молан манаш гын тазалыкда начаремме лӱдыкшӧ уло. Хна дене чиялтеда гын, пашаште лудаш…
9-15 майлан гороскоп
05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0)
Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын
18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0)
18-24 апрельлан гороскоп
18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0)
ТЕАТР УВЕР
Книгаште – Шкетан театрын 100 ияш эртыме корныжо
«Пеленда улам пиалан»
«Китай кува» — кумшо у паша
«Мый улам шийгорнышто…» сылнымут кас
Калык чонышто тачат ила
ЛИЙ ПЫРЛЯ
© 1915-2018 «Марий Эл» газет. Газетым Роскомнадзорын Марий Элысе управленийыштыже регистрироватлыме. Реситрационный номер - ПИ № ТУ12-0118, 2012 ий 25 июнь. Copyright газетамарийэл.рф | |
Ожно кажне ялыште Пеледыш пайрем гӱжлен. Колхоз, совхоз-влак шошо агам пытарымек, канаш лектыныт. Тунам ончыл пашаеҥ-влакым саламленыт. Кызытат тиде йӱла аралалт кодын, но утларакшым ынде райрӱдылаште да поянрак озанлыклаште Пеледыш пайрем лиеш. Теве 8 июньышто Морко посёлкыштат Пеледыш пайрем эртен. Эн ондак кинде-шинчал дене вуйлатыше-влакым вашлийыныт, вара гармонь сем почеш муралтен, тӱшкан палемдыме вер деке чумыргеныт.
Пайрем годым Моркысо рӱдӧ тоштерым вуйлатыше М.Александрова деке лишемым. «Районысо ныл тоштер гыч тошто годсо тӱрлӧ арверым, ӱзгарым конденна. Йыдалым пидме, кидвакш дене ложашым йоҥыштымо, пилам шумымо шотышто мастер-калссым ончыктена. Тачысе илышыш шуаш акрет годсо пагыт гоч эртыме. Пырдыжышке районысо икымше событийлам ончыктышо тошто фото-влакым пижыктенна. 1929 ийыште Азъял кундемыште «Патыр» колхозым почмо. С.Краснов вуйлатыше лийын. 1931 ийыште «Кобзон» икымше трактор толын. Тракторист-влак коклаште икымше ӱдырамаш трактористке Йыр Майра фотошто шинча. Икманаш, районысо тӱрлӧ ийлаште ыштыме фото-влак мемнан фондыштына аралалтыт», — палдарыш М.Янтемир лӱмеш тоштер-музейым вуйлатыше Марина Семёновна.
Кенета «Татьяна, салам» манмым кольым, йӱк шоктымо велыш савырнышым да Пошкырт кундем Илиш районысо Марино ял гыч Ольга Дмитриевна ден Ульян Кугубаевич Миннигалинмытым ужым. Нунын дене 2016 ийыште «Шийгорно» проект дене Лапкашорышто вашлийынна ыле. Тунам Ульян Кугубаевич Морко районысо Ядыксола гыч Медведево посёлкысо Ежово селасе ялозанлык техникумышто пырля тунемме йолташыже, Венимин Салтыковым газет гоч кычалаш полшаш йодо. Тиде уверым пуымеке, икмыняр жап гыч вашла муыныт. Тений нуно Моркышто вашлийыныт. Тугеже пашанан лектышыже сай лийын, шоналтышым, да пырля войзалтна.
Пайрем годым чыла вере йӱк-йӱан шергылтеш. Ик площадкыште йоча, весыште спортсмен, кумшышто артист, ансамбль-влак усталыкыштым ончыктеныт. Тыгак каналташ толшо-влакым кумылаҥдыше конкурс, модмаш-влак эртаралтыныт.
Курыкйымал гыч Алексей Максимов меҥгышке ур гаяк кӱзен, кофеваркым модын налын. Тудо Моркышко кудалыштеш пашашке, ялыште ила, эше ӱдырым налын огыл. Алексей – куштылго атлетике дене спорт мастерыш кандидат. Шукерте огыл Волжский районысо Мӱшылъер воктене курыкан верлашке куржталыштме дене икымше верым налын. Шуко вере таҥасымашке лектеш. Меҥгышке ты кечын Алексей Максимов кок гана кӱзен да кок шергакан пӧлекым сеҥен налын. «Шуко пӧлек уло: соковыжималке, термочайник, чай сервис, плед да тулеч молат», — мане спортсмен.
Тӱҥ призым – агытаным – тыгак Курыкйымал ялысе 29 ияш рвезе Владимир Васильев налын. «Мӧҥгыштӧ чыве шуко, ынде сай урлык агытан лие. Кӧн могай пиал, тудым сеҥен налеш», — мане Володя.
Пеледыш пайрем кечын ончылно кайыше механизатор, вольык ончышо да фермер-влаклан чап кагазым кучыктышт. Ялозанлык илыш нерген районысо ялозанлык пӧлкам вуйлатыше Алексей Гурьянов дене мутланышна.
«Тений чумыр ӱдымӧ кумдык 13 765 гектарым авалтен, ӱмашсе деч 1572 гектарлан шукырак. Ончылно «Передовик», «Знамя», «Семисола» озанлык-влак, фермер В.Ильинын «Мир», Шеҥше гыч С.Григорьевын, Овдасола гыч С.Рагимовын озанлыкышт-влак лийыныт.
Икымше июнь марте районысо ялозанлык предприятийыште чылаже 2 377 вуй тӱкан шолдыра вольык уло, тышеч –1042 вуй лӱштымӧ ушкал. Вич тылзыште 2 055 тонн шӧрым лӱштымӧ, 148 тонн шылым ыштен налме. Идалык тӱҥалтыш гыч таче кече марте ялозанлык производитель-влак 73,5 миллион теҥгеаш продукцийым ыштен налыныт, 63.2 милллион теҥгеаш парышым налме. Пашам кыртмен ыштымылан кӧра сай лектышыш шуынна», — палдарыш Алексей Юрьевич.
Калыкын вучымо пайремже Морко тӱвыра пашаеҥ-влакын моштен виктарымыштлан кӧра эреак веселан эрта. Пайремын ямжым сӧрастараш ял шотан илемла гыч делегаций да «Марий кудо-влак» ышт сите.
lenta
photo
У номерын электрон версийже
У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420
Архив
Декабрь 2022
Ноябрь 2022
Октябрь 2022
Сентябрь 2022
Август 2022
Июль 2022
ПРОЕКТ ПАША
САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ
Найти:
2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ
«Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза!
Газетын индексше: П8403.
Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш.
Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер. |
Чынвозышым тергыше системе (тыгак спелл-че́кер, жаргонла – спеллер, англичанла spell checker) — тиде компьютер программе. Тудо текстым тергаш полша да чынвозыш, йылмылончыш, пукнтуаций шотышто лекше йоҥылыш-влакым ончыкта. Тыгак йоҥылыш возымо мутлан икмыняр чын вариантым (мутым) темла. Чын возымым тергыше системе посна программе семын (мутлан, чын возымым тергашлан ыштыме онлайн-сервис) але иктаж компьютер программын (электрон мутерын, текст редакторын, кычалше системын, браузерын да т.м.) ужашыже лийын кертеш. Спелл-чекерым Aspell, Hunspell, HFST системе-влак негызеш ышташ лиеш. Нуно эрыкан лицензий почеш шаркалалтыт.
Марий спелл-чекер яра (окса деч посна) шаркалыме LibreOffice офис пакетлан, Mozilla Firefox браузер да Thunderbird почто клиентлан келыштаралтын, тыгак тудым webspell.fu-lab.ru сайтыште онлайн кучылташ лиеш.
LibreOffice офис пакетлан модульын (файлын) лӱмжӧ mari_spell.oxt, тудым code.google.com сайт гыч налын, кеч-кӧ шке компьютерышкыже шынден кертеш.
The FU-Lab Team
медиа Ой-каҥаш
Йолташ-влаклан палдараш
Шонымашым ешараш Отменить ответ
Имя *
Email *
Комментарий
Δ
Тыгак тыланда келшен кертеш
«Марий Эл радио» шке шочмо кечыжым концерт дене палемдаш ӱжеш
Концерт Йошкар-Оласе «Дружба» стадионышто 4 августышто лиеш.
«Марий Эл Радио»: Муро-влакым тергаш палемдыме
Погынышо-влак эфирыште йоҥгышо муро-влакын мут, сем, аранжировко да мурыз-влакын йоҥгалтарымышьым шергал лекташ палемдымденыт.
Талешке кече вашеш «Марий Эл Радио» акцийым эртара
Никандр Лекайнын «Кугу сарын тулыштыжо» романжым 23, 24, 25 апрельыште республикын палыме еҥже-влак вияш эфирыште лудаш тӱҥалыт.
Савыктыш нерген
Рекламе
Редакций
Сайт нерген
Проектлан полыш
Лийза мемнан дене пырля
Любое использование материалов допускается только при соблюдении правил перепечатки. Настоящий ресурс может содержать материалы 16+ |
Мемнан самырык пагытна Совет Ушем жапыште, компартийын эн виян пагытыштыже, эртыш. Коммунист-влакым вурсена гынат, нунын жапыште ракатланен илышна. Пашам ыштышна, кочна-йӱна. Пасу куралалтын, ӱдалтын, шурно толкыналт кушкын, амбар темын пырче лийын. Уремыште йоча-влак юарлен модыныт, клуб гӱжлен. Кызыт пасушто пушеҥге шочеш. А уремыште модшо йочам пеш шуэн вашлият - чылан телевизорым «кӱтат» але интернетыште «боевикым» ончат. А ме клубышто, шортын-шортын, чаманен, Кугу Ачамланде сар годым эл верчын, мемнан тыныс илышна верч вуйыштым пыштыше салтак-влак, Ленинградыште блокада жапыште йоча-влакын шужен колымышт нерген кинофильмым онченна.
Колхозын поянлыкшылан ӧрат ыле. Шарнем, складыште эсогыл «Орфей» баян, аккордеон ыльыч. Гаражыште могай гына трактор лийын огыл! Колхоз ден колхоз таҥасен иленыт. Тунам пошкудо «Восток» колхозым Ф. Бакиров, мемнан Крупская лӱмеш колхозым Р. Исламов вуйлатеныт. Р. Исламов пеш сай организатор ыле, калык дене пашам ыштен моштен (Мемнан коклаште шукертсек уке, кийыме мландыже пушкыдо лийже.). Тудын вуйлатыме годым колхозна 100 гектар сельхозугодийлан шотлымаште районышто эн шуко шӧрым, шылым налын. Колхозышто чыла ситен, но пошкудо деч ойыртемалташ кӱлын. Мом ышташ? Челябинскысе трактор завод 1963-1983 ийлаште Т-100 бульдозерым луктын. Тудо СССР жапыште чыла вереат пашам ыштыш. Кугу виян трактор терысым шӱкаш, пӱям пӱяш, лумым шӱкаш пеш йӧнан ыле. Тугеже, налашак кӱлын.
Р.З. Исламов, районыштат пеш пагалыме озанлык вуйлатыше, нефтяник-влак дене сай кылым кучен. Партий райкомын икымше секретарьже дене Биктово ялыште бригадирлан ыштымыж годсек сай йолташ лийыныт, а тудыжо сай пашалан эре полшен. Тыге, пырля нефтяник-влак дене ойласен, изи аклан колхозлан Т-100 тракторым налын. Калык тудым С-100 але «Сотка» манеш ыле.
Трактористлан кӧм шындаш? Искуш ялыште пашам йӧратыше кугу гына капан Микивыр (лӱм-влакым вашталтыме) илен. Ончыч Дӧртыльӧ - Нефтекамск корным нӧлталмаште Т-100 бульдозер дене пашам ыштен. Тудо чыла шотыштат шотлан толын. Кугу трактореш изи капан еҥым от шынде вет - тормоз ден сцепленийыш йолжат ок шу. Колхоз вуйлатыше тудым ӱжыктен налын да тракторым кучыктен. Вара тракторжым Нефтекамск оласе БНПС-ыште капитально ачален кондышт. Ончет, у тракторак мо! Пошкудо колхозын председательже Ф. Бакиров мом ышташ ӧрмыж дене икана колхоз механизатор-влакын погынымаштышт тыге каласен, маныт: «Пошкудына пӧрт кугыт тракторым налын. Чыталтыза, меат налына теве».
Ик гана кум кече поран ӱштӧ. Ял кокласе пасу корно, ферма метр кӱжгыт лум дене петыралтыч. Кӱчык жапыште чыла лумым эрыкташ кӱлын. Микивыр, Кангыш фермыште пашажым пытарен, Маядык фермыш толеш. А поран тугак ӱштеш, мардежшат ок лыплане. Кастене кӧм вахтылан кодымым умылаш тракторжо дене гаражыш мия, диспетчерскийыш пура. А тушто ик трактористын шочмо кечыжым палемденыт. «Чӱчӱ, таче тыйын вахтет огыл. Тракторет дене мӧҥгет пӧртыл», - манын, кӧстенечлан пел литр аракам кучыктен ужатат.
Маядык ден Искуш ял кокла пел километр лиеш. Ялым лекмек, Микивыр саде кочывӱдым изин-изин подыл кая. Искушыш миен шумеш, кленчам ястара. Ноен гынат, вуйжо ышта. «Урем дене каем гын, мый дечем ик электр меҥгат ок кораҥ», - манын, пакча шойыч пӧртылеш.
Поран огеш чарне, утыр талышна веле. Микивыр, эрдене кынелын, уремыш ончалеш - трактор уке. А тумарте эре ик вере, капка воктен гына, шогалтен кода улмаш. Мом ышташ? Ешыштыже палат, но подыл толмыжлан сыренытат, огыт ойло.
Пашаш нарядым налаш пожаркыш кӱзен кая. Таче пашаш лектын ом керт, трактор пудырген, ачалаш кӱлеш манын, вуйлатышым ондала. Трактор йомын манат гын, еҥ ок ӱшане. Милицийыш увертарет - воштылыт. Маядыкыш кайыше бухгалтер дене пырля, имнеш шинчын, тракторым кычал кая, но корнышто тидын нерген мутымат ок лук. Гаражыш миен шуэш, Сергейым ужеш. «Сергей, нигӧлан ит ойло, трактор уке, йомын. Кушан коден пӧртылынам, ом пале. Мий, вӱташ каен, имньым кычке, Кангышыш, вара Маядык фермыш миен толына», - манеш.
Кычалыт - тракторым нигуштат огыт верешт. Кас шумек, Микивыр Сергейым имньыж дене Искушыш намиен кодаш йодеш. Имньым пералтен, коктын Искушыш чымыктат. Миен шуыт, кудывечыш пурат. Сергейын тӱгӧ лекмыже шуын колта. Вӱта гоч кугу пакчаш ошкылеш. Пура да… лум йымач изиш гына койын шогышо тракторым ужеш. Трактор пакча мучко печыге-моге монча лук марте лумым шӱкен толын. Чарнен ок шогал гын, мончамат вӱта марте шӱкен кая ыле. Подылшо еҥын чыла лийын кертеш.
«Микивыр, Микивыр! Тракторым кунам конден шогалтышыч?» «Могай трактор?» «Теве вет тракторет шога!» - кычкыра Сергей. «Ит шоякле, мом ойлыштат? Кушто трактор?» - ок ӱшане Микивыр. Онча, чынак трактор шога. Микивыр чылт аптыранен: пошкудо «Восток» колхоз вуйлатышын пӧрт кугыт манме тракторжым име семын кычалынытыс.
Куанымышт дене адак пайремлат. Поранан годым корно укелан Сергейым, уна ыштен, малтен колтат. А Микивыр, эрден эрак тракторым ылыжтен, Маядык ял корныш лумым эрыкташ кая. Вот вет кочывӱд мом ышта: вуйымат аҥыртара, шкендымат йомдара!
Читайте нас в
«Чолман». Республиканская общественно-политическая газета на марийском языке. Издается с 24 апреля 1991 г.
Главный редактор - Губаев Игорь Иванович.
При использовании материалов гиперссылка на сайт cholman.info обязательна.
Категория информационной продукции 12+
Связь, информационный технологий да массовый коммуникаций сферым эскерыше Федеральный службын Башкортостан Республикысе Управленийже 2016 ий 11 июльышто ПИ ТУ02-01543 № дене регистрироватлен.
Мы в соцсетях:
ВКонтакте - vk.com/cholman
Telegram - https://t.me/cholmantv
Я.Дзен - zen.yandex.ru
ОК - ok.ru/cholmanrb
TikTok - tiktok.com/@cholman.tv
Телефон
Телефон: 8(34783)7-07-97.
Электрон почто
[email protected]
Адрес
Адрес редакции, типографии: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, Березовское шоссе, 4А, 1 этаж. Для писем: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, 8-е почтовое отделение, а/я 116, для редакции газеты «Чолман». |
Ик кеҥежым йолташем-влак дене эҥер воктек каналташ каенна. Миен шумекына, тораште огыл палаткым, воктеныжак илалшырак пӧръеҥым ужна. Икмыняр жап гыч палыме лийна, кечывал кочкышым пырля ышташ ӱжна. Михаил мыланна тиде верым йӧратымыж, тышке кажне кеҥежым толмыж нерген каласкалыш.
Вара тудо мыйым умдыр-влакын илыме верыштым ончалаш ӱжӧ. Корнышто ме мландыште кийыше пушеҥгым ужна. «Теве ала-кӧ пушеҥгым руэн йӧрыктен. А веет тудым амал деч посна руаш огеш лий», — келгын шӱлалтен каласыш Михаил. «Молан?» — йодым мый. «Пушеҥге наказатлен кертеш. Пушенгым руымо деч ончыч мый тудын деч проститлаш йодам. Такше пушеҥгым руымашыжат уке, тулым ылыжташ кукшо уалам кычалам», — вашештыш пӧръеҥ. Тыге ойлымыжо мыланем оҥайын чучо, умбакыже каласкалаш йодым.
Михаил тыгайрак историйым ойлыш: «Икана изам дене тышке телым толынна. Игече пеш йӱштӧ ыле.Мыланна пу ситен огыл. Палаткем воктене пӱнчым ужым да йӱкын пелештышым: «Ончо, могай сай пӱнчӧ. Айда ме тудым эрла руалына, пу шуко жаплан сита. Ох, а пӱгыльмыжӧ мыняр! Самрварлан поген каена». Эрлашыжым эрдене, мален кынелмек, палаткем гыч лектым да ӧрынат колтышым: лумым пуйто пӱгыльмӧ гыч ыштыме шартыш дене леведме. Вуем кӱш нӧлтальым да ужым – пӱнчын ужар вуйжо чараҥын. Тунам тудо пуйто каласыш мылам: «Погыза пӱгыльмем, темза! Тольык ид ару, илышем арален кодыза». Тунам мый умыленам: пушеҥге-влак илыше улыт гына огыл, нуно ойлымынам колыт, чыла умылат, энергийыштым мыланна пуат. Тидым мый чодыра гыч мӧҥгӧ, вийым поген толмекем, эшеат сайын шижам».
Анатолий С., Йошкар-Ола
lenta
У номерын электрон версийже
У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420
Архив
Декабрь 2022
Ноябрь 2022
Октябрь 2022
Сентябрь 2022
Август 2022
Июль 2022
ПРОЕКТ ПАША
САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ
Найти:
2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ
«Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза!
Газетын индексше: П8403.
Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш.
Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер. |
Пытартыш жапыште марий йылмым шочмо йылме семын тунемше-влак шагалемме нерген колаш логалеш. Тидын годымак тӱрлӧ калык гыч лекше самырык ӱдыр-рвезе-влак коклаште шочмо йылме да тӱвыра дене кугешныме кумыл палдырна. Ты шотышто марий ӱдыр-рвезе-влакат моткоч чолга улыт. Поснак Марий Эл деч тораште илыше-влак дене палыме лиймеке, мутланымеке, кумыл нӧлтеш. Кызыт ӱдыр-рвезе-влак мер ушемым чумырат, тунеммаште, пашаште, интернетыште шке калыкыштым да йылмыштым чапландараш тыршат.
Теве Удмуртийыштат республикысе самырык марий ӱдыр-рвезе-влакын «Ӱжара» мер ушемышт уло. Ты ушемын ик чолга еҥже – Ольга Хайретдинова. Оля – моткоч тыматле, поро ӱдыр. Очыни, тыгай койыш марий калыклан поснак келшен толеш. Оля дене палыме лияш, тудын дене мутым вашталташ йӧн лие. Ӱдыр мыланна шке шочмо верже, ешыж нерген чон почын каласкалыш:
– Мый Пошкырт кундем Янаул район Почиҥга (Новый Сусадыбаш) ялыште шочынам. Ешна кугу, кум изам да кум акам улыт, мый шкеже шымше шочынам. Авам марий, ачам удмурт. Ешыште ме утларакше марла мутланена, садлан мый марий йылмым изинек палем. Даша акам лудаш-возаш пеш ондак туныктен. Тидлан кӧра школыш мыйым вигак кокымшо классыш налыныт. Ик ий гыч ме ешге Удмуртийыш илаш куснышна. Кызыт Кама эҥер серыште верланыше Шолья посёлкышто илена.
– Школ пагытет тыштак эртен?
– Шолья школышто тунемме пагыт чоныштем моткоч поро шарнымашым коден. Тыште мый баскетбол ден волейбол секцийлаш коштынам, тӱрлӧ спартакиадыш, таҥасымашыш ушненам. Школысо активист-влак ушемыште лийынам, мероприятийлам эртараш тунемынам. 10 ияш гычак Шолья тӱвыра пӧрт пеленысе «Ший памаш» ансамблыште мурен-куштенам. Икманаш, изинек сценысе илышлан тунемынам. Йоча-влакым моткоч йӧратем. 13 ияш гыч 17 ияш ммарте кеҥеж пагытыште йоча лагерьыште вожатыйлан пашам ыштенам. Мый чыла вере чолга лияш тыршенам.
– Очыни, тидак ончыкылык профессийым ойырен налаш полшен.
– Тӱвыра илыш мылам лишыл лийын. Садлан ты сферыштак профессиональный шинчымашым налме шуын. Акамын темлымыж почеш Ижевск оласе Удмурт Республикысе тӱвыра колледжыш тунемаш пуренам. Тений «Организатор культурно-массовых мероприятий и театрализованных представлений» квалификаций дене дипломым налынам.
– Профессиет тачысе илышыште моткоч кӱлешан.
– Эн тӱҥжӧ – ты паша чонемлан лишыл. Усталык йолагай койышым ок йӧрате. Садлан ты профессийыште эре уым кычалше, тӱрлым шонен луктын моштышо, чулым, икманаш, творческий шӱлышан лийман. Пайремым эртарыме деч ончыч сценарийым возыман, ала-мом оҥайым, сайым шонен лукман. Мый тыгак пайрем верымат сӧрастарем. Чыла тидыже моткоч келша.
– Тылеч посна йӧратыме сомылет-влак улыт?
– Гитар дене шоктем. Изиэм годым изамын шоктымыж почеш мурем ыле. Колледжыште тунеммем годым ты семӱзгар дене шкеат «йолташ» лийынам. Гитарым шоктен мураш моткоч келша. Яра жапыште марий ӱдыр-рвезе-влакын «Ӱжара» мер ушемышкышт коштам. Тушто ме самырык-влак коклаште марий тӱвырам вияҥден колтымо пашам шуктена, тӱрлӧ мероприятийым пырля эртарена.
– Лудшына-влаклан могай тыланымашет уло?
– Шочмо йылмыдам, калыкдам пагалыза, тукым вождам палыза да шарныза. Марий улмыда дене кугешныза!
lenta
photo
top
У номерын электрон версийже
У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420
Архив
Декабрь 2022
Ноябрь 2022
Октябрь 2022
Сентябрь 2022
Август 2022
Июль 2022
ПРОЕКТ ПАША
САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ
Найти:
2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ
«Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза!
Газетын индексше: П8403.
Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш.
Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер. |
Пагалыме йолташ-влак! Шкат паледа, илыш эре икшырымын сайын да веселан огеш эрте. Айдемылан, шоныдымын-вучыдымын, кугу азап ден ойгымат ужаш логалеш. Тыгай годым лишыл еҥын ÿшанле туп-вачыже, полыш кидше шергакан.
Таче республикыштына илыше ик марий ешлан окса полыш моткочак кÿлеш. Ача ден ава индеш ияш Ярослав эргыштын илышыж верч ынде кум ий лым лийде кучедалыт. Российыште мом ышташ лиеш гын, чыла эртеныт. Рвезым Израильысе Хаим Шиба лÿмеш медицине рÿдер эмлаш налаш келшен, но тидлан пеш шуко оксам йодын. Марий еш тыгай суммым шке семынже нигунамат поген огеш ситаре, а Ярославлан полыш кызытак кÿлеш.
Я.Яковлевын диагнозшо, тымарте эмлалтмыж нерген https://vk.com/topic-213470512_48699811 адрес дене пален налаш леш. Кöн интернет дене кылже уке гын, рвезын Людмила аважын каласкалымыжым лудаш темлена:
– Ярослав черын шучкылыкшо нерген огеш пале. Рашемденрак ойлаш гын, шкенжым черлылан огеш шотло, а тазалыкше дене кылдалтше тÿрлö ситыдымаш иммунитетым пеҥгыдемдаш кÿлеш манын шона.
2019 ий апрель марте эргына моло икшыве семынак илен: йочасадыш коштын, бассейныште ийын, школыш тунемаш каяш ямдылалтын, йолташыже-влак дене модын… Но ик кечын тудо пулвуйжо корштымылан, капкылже утыждене ырымылан вуйым шие. Педиатр кылмен черланыме деч эмлаш темлыш, а пулвуйжо кугу температурлан кöра тургыжландара манын лыпландарыш. Чер писын чакныш, но ик арня гыч угыч пöртыльö. Ты гана Ярослав вачыже корштымылан вуйым шие. Шочшынам ортопед ден ревматолог ончышт, но нимогай ситыдымашым ышт рашемде. Адакше корштымо угыч писын эртыш. Но эргынан шапалгыше чурийже чевер тÿсым ыш нал, тылеч посна куатше пытымым шижаш тÿҥална. Вÿржым тергымеке, медик-влак гемоглобин ден лейкоцитын нормо деч шагалрак улмыштым рашемденыт. Тыгайже ОРЗ дене черланыме деч вара лиеда маньыч. Но эше кок арня гыч вÿрын анализше икымше бласт-влакын улмыштым ончыктеныт…
Ярославым тиде кечынак Лелия Ивановна Соколова лÿмеш Йошкар-Оласе йоча больницын онкогематологий отделенийышкыже эмлалташ пыштышт. Тымарте эргына больницыште ик ганат киен огыл, а мылам тудын пÿсö (лимфобластный) лейкоз дене черланымыж нерген каласышт.
Май гыч декабрь марте Ярослав палемдыме химиотерапий курсым шучко сар ваштареш лÿддымын шогалтше патыр воин семын эртыш. Да мемнам у 2020 ий вашеш мöҥгö колтышт.
Тылеч вара эше кок ий жапын-жапын тазалыкым пеҥгыдемдыме химиотерапийым эртышна, арня еда анализым сдатлышна, темлыме препаратым йÿна…
2022 ий январь тÿҥалтыште черетан медицине шымлымашым эртыме годым врач-влак черын пöртылмыжым, посна тестикулярный рецидивым, рашемдышт да угыч химиотерапийым палемдышт, но ынде – кугу дозан блок дене… Чаманаш гына кодеш, шарлыше черым нине блокат чарен шогалтен ышт керт – мартыште кокымшо, уже лувем рецидивым диагностироватлышт. Мемнам Николай Николаевич Блохин лÿмеш онкологийым шымлыме национальный медицине рÿдерыш кусарышт. Тыште эшеат неле химийын блокшым эртарышт…
Ярослав эмлалтме дене кылдалтше чыла процедурым, корштымым, йöндымылыкым шып чыта… Но чер моткоч осал, тудым эсогыл химий сеҥен огеш керт… Мыланна Российыште тиде чер деч эмлалтме могай йöн уло гын, чыла эртенда маньыч… Но ме нигузеат чакнен огына керт!
Тыге, йот элласе клинике-влак дене кылым ыштышна. Нунын кокла гыч Израильысе Хаим Шиба лÿмеш медицине рÿдер Ярославым эмлаш налаш келшыш. Тусо медик-влак Российыште кучылт кертдыме вес йöн дене кумдан пайдаланат, да эргыланна черым сеҥаш полшен кертыт! Но эмлалташ 26748150 теҥгеаш, 411510 доллараш, счётым колтеныт! Тендан полышда, моло поро еҥ-шамычын полышышт деч посна ме тыгай суммым нигунамат поген огына ситаре! Жапат огеш вучо: бласт-влак Ярославын 90 процент лувемжым авалтеныт…
Теве тыгай паша. Йолташ-шамыч, поро кумылым ончыктен, кажныже мыняр теҥгем кертеш, тунар пуэна гын, Ярославын илышым арален кодаш полшена!
Оксам Ярославын аваже Людмила Николаевна Яковлеван Сбербанк картышкыже (номерже – 2202 2008 1779 8620) да Тинькофф картышкыже (номерже – 5536 9141 5688 4631) колтыман. А лекше йодышым 89177107707 номеран телефон дене рашемдаш лиеш.
Шарныза, Юмо мемнан деч «Мыняр пуэнат?» огыл, а «Молан полшен отыл?» манын йодеш…
М.ИВАНОВА
Tagged онкология, помощь, ребёнок
Лудаш темлена:
УВЕР ЙОГЫН
Вашталтыш: Йӱшӧ улмым у семын тергат
Тений 3 июль гыч Российыште водитель-влакын йӱшӧ улмыштым вӱрыштым терген рашемдаш тӱҥалыныт.
УВЕР ЙОГЫН
Кугече вашеш
Кугече деч ончычсо страстной манме арняште Йошкар-Олан да Марий Элын архиепископшо Иоанн сулжубым эртара:
УВЕР ЙОГЫН
Телым пуйто кеҥежыш логалат!
Йошкар-Ола гыч лекмеке, Шернур кугорно дене кудалме годым Данилово ял мучаште, Савино селашке савырнымаште пурла велне, ик кугу кевыт лудаш…
Добавить комментарий Отменить ответ
Для отправки комментария вам необходимо авторизоваться.
КАЛЕНДАРЬ
ЯнварьФевральМартАпрельМайИюньИюльАвгустСентябрьОктябрьНоябрьДекабрь 20172018201920202021202220232024202520262027
Пн
Вт
Ср
Чт
Пт
Сб
Вс
1 2 3 4 5 6
7 8 9 10 11 12 13
14 15 16 17 18 19 20
21 22 23 24 25 26 27
28 29 30
АРХИВ
Ноябрь 2022
Октябрь 2022
Сентябрь 2022
Август 2022
Июль 2022
Июнь 2022
ГОРОСКОП
Гороскоп
Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын
05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0)
9 май. Ӱпым пӱчкаш келшыше кече огыл. Молан манаш гын тазалыкда начаремме лӱдыкшӧ уло. Хна дене чиялтеда гын, пашаште лудаш…
9-15 майлан гороскоп
05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0)
Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын
18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0)
18-24 апрельлан гороскоп
18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0)
ТЕАТР УВЕР
Книгаште – Шкетан театрын 100 ияш эртыме корныжо
«Пеленда улам пиалан»
«Китай кува» — кумшо у паша
«Мый улам шийгорнышто…» сылнымут кас
Калык чонышто тачат ила
ЛИЙ ПЫРЛЯ
© 1915-2018 «Марий Эл» газет. Газетым Роскомнадзорын Марий Элысе управленийыштыже регистрироватлыме. Реситрационный номер - ПИ № ТУ12-0118, 2012 ий 25 июнь. Copyright газетамарийэл.рф | |
«Марий Эл» ден «Сурт-пече» газетна-влаклан 2022 ийын кокымшо пелийжылан возалтше-влак коклаште арня ончыч лотерейым эртарышна да кӧн мом модын налмыж нерген кок газетышкыжат лишыл номерлашкак возышна.
Такшым кажне гана лотерейым эртарыме годым лудшо-шамычлан веле огыл, тӱҥ приз кӧлан логалмым пален налаш мыланнат оҥай! Ты гана тиде вуймут гычак раш лийын, вет тудо тыге маналтын: «Презын озаже – Лидия Елкина!»
Модын налшыжын тыгай пиал шыргыжалме нерген кузе пален налмыж нерген теҥгече эрдене редакцийышкына толшо ӱдыржӧ Елена Анатольевна палдарыш. Тудо призым кузе налаш лийме шотышто рашемдаш пурен ыле.
– Презым модын налмына нерген эн ончычак ачам пален налын, – ойлаш тӱҥале ӱдырышт. – Тудо изарнян лекше «Сурт-пече» газетыштак тиде статьям ужын. Авам каласкала: «Кастене ачат газет-шамычым лудаш шинче да икмыняр жап гыч мыйым ӱжӧ: «Лиду, тышке тол». Молан ӱжеш, шонем. Мийышым. А тудо ойла: «Ончо: Лидия Елкина презым модын налын манын возымо!» Йӧршынак ӱшанымемла чучын огыл». Вараже мый интернетыште ончышым, кугарнян лекше «Марий Эл» газетыште возымымат ужынна да моткочак куаненна!
Тӱҥ сеҥышына, Лидия Алексеевна, 71 ияш. А ӱдырышт Йошкар-Олаштак ила да пашам ышта, сандене пӧлекым налаш тудымак миен толаш йодыныт.
– Такшым кажне ийын, газет-влаклан подпискым ыштымеке, авам вес марла газетлан возалтме квитанцийжым гына пуэн колта ыле, – палдарыш Е.Тарасова. – А ты гана эше «Марий Эл» ден «Сурт-печыланат» пуыш. Но вараже тидын монден, витне. Кугарнян авам йыҥгыртыш да ойла: «Тый квитанцийжым кушко колтенат?» «Мом пуэнат, мый адрес почеш чыла колтенам», – манам. «А молан тыге йодат?» – ӧрым. «Меже презым модын налынна да…», – эркын, шыпрак ойла. Тидын нерген пален налын да тудо чот ӧрын! «Тыйже мо тыгай ойгырышо йӱк дене ойлет? Куане!» – манам. «Эшеже ом ӱшане. Але вара меак презым налынна», – ойла.
– Мо шарнем, мӧҥгыштӧ эреак шуко газетым да журналым, ора дене манме гай, налме, – умбакыже каласкала ӱдырышт. – Кызытат ачам ден авам тӱрлӧ изданийлан возалтыт да кажне гана почто толмым куанен вучат. Ачам сулен налме канышыш лекмешкыже верысе колхозышто водительлан ыштен. Авам 40 ий Кужмарий больницыште тыршен. Ончычшо медсестра лийын, а пенсийыш лекмыж деч ончыч пытартыш жапыштыже отделенийым вуйлатен. Но але марте мыняр гана лотерейыш ушненыт, ӱмырыштышт ик ганат нимом модын налын огытыл! А тений тыгай пиал шыргыжалын! Вигак тӱҥ приз логалын!
Тудым модын налме дене Елкинмыт ешым уло кумылын саламлена! Ончыкыжымат кок газетна денат кылна тыгаяк пеҥгыде лиеш манын ӱшанен кодына.
Любовь Камалетдинова
М.Скобелевын фотожо
Лудаш темлена:
УВЕР ЙОГЫН
Марий Элысе тунемше-влак ЕГЭ-м ончылгоч кучат
Марий Элыште ЕГЭ-м ончылгоч кучымо этап 21 мартыште тӱҥалын да 11 апрельыште мучашлалтын.
УВЕР ЙОГЫН
Вучен шуктеныт!
Кушкыжмын У Торъял районыш командировкыш мийышна. Пасу паша кузе кайыме нерген статьялан фотографийым ышташ кӱлешат, Шӱвылак ял мучашке миен лудаш…
КУЛЬТУР ДА ИСКУССТВО УВЕР ЙОГЫН
Зеленодольск олан сӱретчыже-влак
Республикысе изосымыктыш тоштерыште пошкудо Татарстан Республикысе Зеленодольск олалан 90 темме лӱмеш «Почылтшо серыш» («Открытое письмо») ончер чумыралтын. Выставкыште Россий лудаш…
Добавить комментарий Отменить ответ
Для отправки комментария вам необходимо авторизоваться.
КАЛЕНДАРЬ
ЯнварьФевральМартАпрельМайИюньИюльАвгустСентябрьОктябрьНоябрьДекабрь 20172018201920202021202220232024202520262027
Пн
Вт
Ср
Чт
Пт
Сб
Вс
1 2 3 4 5 6
7 8 9 10 11 12 13
14 15 16 17 18 19 20
21 22 23 24 25 26 27
28 29 30
АРХИВ
Ноябрь 2022
Октябрь 2022
Сентябрь 2022
Август 2022
Июль 2022
Июнь 2022
ГОРОСКОП
Гороскоп
Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын
05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0)
9 май. Ӱпым пӱчкаш келшыше кече огыл. Молан манаш гын тазалыкда начаремме лӱдыкшӧ уло. Хна дене чиялтеда гын, пашаште лудаш…
9-15 майлан гороскоп
05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0)
Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын
18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0)
18-24 апрельлан гороскоп
18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0)
ТЕАТР УВЕР
Книгаште – Шкетан театрын 100 ияш эртыме корныжо
«Пеленда улам пиалан»
«Китай кува» — кумшо у паша
«Мый улам шийгорнышто…» сылнымут кас
Калык чонышто тачат ила
ЛИЙ ПЫРЛЯ
© 1915-2018 «Марий Эл» газет. Газетым Роскомнадзорын Марий Элысе управленийыштыже регистрироватлыме. Реситрационный номер - ПИ № ТУ12-0118, 2012 ий 25 июнь. Copyright газетамарийэл.рф | |
3 ноябрьыште Э.Сапаев лӱмеш опер да балет театрыште Калык-влакын икоян улмо кече да Марий Эл Республикын шочмо кечыже вашеш кугу пайрем концерт эртаралтын.
Наталия Михайлова, И.С.Палантай лӱмеш тӱвыра да сымыктыш колледж пеленысе йоча сымыктыш школышто хор пӧлкам вуйлатыше, туныктышо, дирижер:
– Тиде кечын ик эн кугу пӧлекым республикысе музыкальный школлаште тунемше ӱдыр-рвезе-влак ямдыленыт. Чумыр марий йоча хор, марий йоча оркестр, марий кӱслезе ансамбль руш да марий композитор-влакын совет жапысе да кызытсе кумдан палыме произведенийыштым йоҥгалтареныт. Чумыр марий йоча хор оркестрын, кӱзлезе ансамбльын шоктымышт, тыгак фортепиано да марий тӱмыр йӱк почеш мурен.
Александр Сергеевич Андриановын вуйлатыме оркестрже да Елизавета Ивановна Васютинан вуйлатыме кӱслезе ансамбльже посна программе-влакым ончыктеныт.
Тыгаяк концерт тений кеҥежым эртаралтын. Тунам 250 наре йоча иктеш чумырген гын, тений 400 утла йоча сценыште мастарлыкшым ончыктен.
Тиде концертлан йоча-влак эн ончыч шке школлаштышт ямдылалтыныт. Концерт деч икмыняр кече ончыч гына нуно, театрыште погынен, репетицийым эртареныт.
Марий кундемын икшывыже-влак волгыдо ончыкылыкна улмым шке мастарлыкышт дене эше ик гана пеҥгыдемденыт да Шочмо мландым йӧраташ кӱлмӧ кумылым кажне чонышто тарватеныт.
Евгений Никифоровын фотожо-влак.
ВКонтактеTwitterWhatsApp
Лудаш темлена
Унагудыш пуро!
Унагудо Часы 10.01.2022 27.01.2022
Йылме, тӱвыра, йӱла – чылажат калыкын поянлыкше. Йылме йомеш – калык пыта, тӱвыра шуалга – калыкын куатше «лывыжга», йӱла…
чыла лудаш Унагудыш пуро!Продолжить
Мишкан кундемын эн моторжо
Алёна Яковлева Часы 13.03.2022 16.03.2022
Тыгай конкурс Пошкырт кундем Мишкан кундемыште ий еда эртаралтеш. Ик ийын тушто марий ӱдыр-влак шке мастарлыкыштым ончыктат, вес ийын…
чыла лудаш Мишкан кундемын эн моторжоПродолжить
Марий йӱлам шымлымаште
Унагудо Часы 11.06.2022 11.06.2022
9-10 июньышто В.М.Васильев лӱмеш йылмым, сылнымутым да историйым шымлыше институтышто «Марий калык йӱла: историй да кызытсе пагыт» Россий кӱкшытан…
чыла лудаш Марий йӱлам шымлымаштеПродолжить
Коҥган пайремже
Вероника Мустаева Часы 08.02.2022 08.02.2022
Коҥга — пöртын шÿмжö, ойлат калыкыште. Арам огыл коҥга дене ятыр йÿла кылдалтын. Мутлан, шочшо азам пöртыш пуртымеке, эн…
чыла лудаш Коҥган пайремжеПродолжить
«Вургемнам ончен, калыкна дене кугешнем»
Надежда Моисеева Часы 10.04.2022 10.04.2022
Роза Андреева – Урал марий-влак коклаште палыме кидмастар. Тудо марий тувыр, сӧрастарыш-влакым ямдыла, курчаклан калык вургемым урга, ырес дене…
чыла лудаш «Вургемнам ончен, калыкна дене кугешнем»Продолжить
Олимпиада-Липа
Надежда Моисеева Часы 17.05.2022 17.05.2022
Шошым лум шулен пыта веле, ял помыжалтеш. Трактор-влак шошо агалан ямдылалтыт, пасулаште мӱгырен кудалыштыт. Еҥ-шамыч кудывечыштым, уремым шӱк деч… |
5 декабрьыште волонтёр-влакын кечышт эртен кайыш. Ты пайрем дене пайдаланен, тендам шке кумылын поро пашам шуктышо, тӱрлӧ мероприятийыш чолган ушнышо, республик вуйлатышын ойырымо стипендийжым налше ӱдыр Ульяна ЯМБАРЦЕВА дене палымым ыштем. Тудо Марий Турек район Яшмет ялыште шочын-кушкын. Кызыт Марий кугыжаныш университетыште нылымше курсышто тунемеш. Ончыкылык физкультур да ОБЖ туныктышо.
– Ты специальностьым ойырен налаш мо таратен?
– Школышто тунеммем годым шкемым спортын тӱрлӧ шӧрыныштыжӧ тергенам: ориентированийыште, баскетбол ден волейбол модмашкат, «Звезда» клубышкат, военно-патриот клубышто, физкультур дене олимпиадышке, «Зарница Поволжья» таҥасымашке коштынам. Спорт туризм дене кокымшо разрядем уло. Чыла тиде мылам моткоч келшен.
Эшежым ача-авам туныктышо улыт. Тидат школ пашаеҥ лияш шӱкалтышым ыштен шонем. Но ончыкыжым шинчымашым вес аланыштат налаш кумыл уло.
– Шукерте огыл МарГУ-н 12 студентше да 5 аспирантше Марий Эл вуйлатышын ойырымо стипендийжым налыныт. Тыят нунын радамыште улат.
– Тыгай стипендийым 2020-2021 тунемме ийыште 50 процент «отлично» отметкым налше, тунеммаште, шанче пашаште кугу кӱкшытыш шушо, республик, Россий, да тӱнямбал олимпиаде ден тӱрлӧ конкурслаште шкем сайын ончыктышо-влаклан пуэныт.
Мыят вараш кодын омыл. Шанче пашам-влак «Самырык шымлызе», «Студент науко да XXI курым», «Таза инициативе», «Финн-угор калык-влак поянлык» сборник ден журналлаште савыкталтыныт. Тушто мый марий калык тӱвырам, шочмо кундемын этнографийжым, таза илыш-йӱлам шымленам.
Россий да тӱнямбал конкурслаштат сеҥымашем улыт. Мутлан, финн-угор калык-влак кокласе ик форумышто кумшо вер дене палемденыт. Тунам мый икымше марий гимнын авторжо Тихон Ефремов нерген докладым ямдыленам ыле.
Чолга лияш мыйым йоча годсек туныктеныт. Ешна дене марий тӱвыра дене кылдалтше шагал огыл конкурслашке ушненна, сценыште шуко лийынна. Мыйын ача-авам пеш поро улыт. Нуно кеч-кунамат полшаш ямде улыт да мыйын виемлан моткоч ӱшанат. Мый тидлан нуным моткоч тауштем.
– Тыгак волонтёр улат манын палемдышыч.
– Тыге. Мылам еҥлан полшаш моткоч келша. А нунын таумутым ойлымышт да ваштареш порын шыргыжалмышт деч шерге, очыни, нимат уке. Кажныже доброволец лийын кертеш. Еҥ-влак вашла умылаш, полшаш тӱҥалыт гын, илышнат волгыдырак, порырак лиеш.
– Ульяна, тый шке уш-акылет, виет шагал огыл мероприятийыште тергенат. Могайже поснак шарнымашеш кодын?
– Питерыште эртыше «Ладога» ден Казаньысе Студент клуб кокласе национал лиге слёт мондалтдыме улыт. Тушто мый шуко уым пален налынам да у йолташ-влакым верештынам. Тыгак начар тазалыкан-влаклан III кеҥежысе спартакиадыште волонтёр лийме ушеш возын. Неле ситуацийыш логалше-влак пеш тале улыт. Нуно ойгырен огыт шинче, тӱрлӧ аланыште вияҥыт. Тидыже мылам ончыкыжым тыршаш да шуко пашам ышташ вийым пуэн.
– Яра жапет кузе эртрет?
– Тудыжо мыйын пеш шагал. Нимат ыштыде канен шинчен йӧршын ом мошто. Тидлан южгунам шкемым вурсем. Шукыж годым книгам лудам, тӱрлӧ курслаште шинчымашем нӧлтем. Мутлан, ик тунеммаш курсым «Россия – страна возможностей» платформо эртара.
Каныш кечылаште ялыш ача-ава деке кудалыштам. Йолташем-влакланат жапым ойыраш тыршем.
– Лудшо-влаклан темлымашет могай лиеш?
– Эре ик верыште ида шинче. «Зона комфорта» манме кумдык гыч лекса. Лач тунам, иктажым уым ыштен ончен, те келшыше сомылым муын кертыда. Тыгак шкендам весе дене ида таҥастаре. Те еҥ деч ойыртемалтше огыл, а теҥгечысе шкенда деч сайрак лийшаш улыда.
– Тау, Ончыкылык корнет волгыдо лийже.
– Тау!
О.МОШКИНА мутланен
Лудаш темлена:
САМЫРЫК ТУКЫМ
Цифровой журналистике
Курым иле – курым тунем. Тиде ушаной дене кажныже келша, шонем. Теве регионласе СМИ-ште пашам ыштыше-влакланат шке шинчымашыштым нöлташ лудаш…
САМЫРЫК ТУКЫМ
Кугу пиал – шочмо кундемлан пайдале лияш
Йошкар-Оласе медицине колледжыште выпускник-шамычым пашаш налме шотышто комиссийын заседанийже эртен. Марий Элыште кокла медицине пашаеҥ-влакым Йошкар-Оласе медицине колледж гына лудаш…
АКЦИЙ КОНКУРСЫ САМЫРЫК ТУКЫМ
Самырык тукым полат пырдыжыште – мландышар
Юл кундемысе федерал округын «Мы вместе» проект кышкарыштыже «ФормАРТ» фестиваль эрта. «Короновирус ваштареш кучедылше кажне айдемын акше» теман граффити-влак лудаш…
Добавить комментарий Отменить ответ
Для отправки комментария вам необходимо авторизоваться.
КАЛЕНДАРЬ
ЯнварьФевральМартАпрельМайИюньИюльАвгустСентябрьОктябрьНоябрьДекабрь 20172018201920202021202220232024202520262027
Пн
Вт
Ср
Чт
Пт
Сб
Вс
1 2 3 4 5 6
7 8 9 10 11 12 13
14 15 16 17 18 19 20
21 22 23 24 25 26 27
28 29 30
АРХИВ
Ноябрь 2022
Октябрь 2022
Сентябрь 2022
Август 2022
Июль 2022
Июнь 2022
ГОРОСКОП
Гороскоп
Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын
05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0)
9 май. Ӱпым пӱчкаш келшыше кече огыл. Молан манаш гын тазалыкда начаремме лӱдыкшӧ уло. Хна дене чиялтеда гын, пашаште лудаш…
9-15 майлан гороскоп
05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0)
Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын
18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0)
18-24 апрельлан гороскоп
18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0)
ТЕАТР УВЕР
Книгаште – Шкетан театрын 100 ияш эртыме корныжо
«Пеленда улам пиалан»
«Китай кува» — кумшо у паша
«Мый улам шийгорнышто…» сылнымут кас
Калык чонышто тачат ила
ЛИЙ ПЫРЛЯ
© 1915-2018 «Марий Эл» газет. Газетым Роскомнадзорын Марий Элысе управленийыштыже регистрироватлыме. Реситрационный номер - ПИ № ТУ12-0118, 2012 ий 25 июнь. Copyright газетамарийэл.рф | |
Ийготыш шудымо але студент икшыван пенсионер ача-ава-влакын кугурак пенсийлан правашт уло. Тыгодым студент очный формо дене тунемшаш да 23 ий деч кугу лийшаш огыл. А 18 ияш марте йочан пенсионер ача-ава-шамычлан кугемдыме выплате икшывын тунеммыж деч поснат палемдалтеш.
Тиде выплате шоҥгылык але инвалидность шотышто страховой пенсийыш палемдалтеш. Тыгодым ешын пашам ыштыдыме кум еҥже марте шотыш налалтеш.
2021 ийыште пенсионер-шамычлан ешын пашам ыштыдыме кажне еҥжылан 2014,83 теҥге дене ешарен тӱлат. Тиде суммо пеҥгыдемдыме выплатым индексироватлыме дене пырля ий еда кугемеш.
Кугемдыме выплатым налшашлан ача-ава-влак Россий Пенсий фондын верысе органышкыже йодмашым, йоча шочмо нерген свидетельствым, икшывын 18 ийым темымыж деч вара иждивений фактым пеҥгыдемдыше документым да шинчымашым пуымо организацийын очный формо дене тунемме нерген справкыжым кондыман.
Студентым шинчымашым пуымо заведений гыч луктын колтымо але тудын тунемме вес формыш куснымыж годым кугемдыме выплатылан права йомеш. Оксам закондымын налме деч тыгай шотан фактым Пенсий фондыш вич кече жапыште увертарыман.
У тунемме ий тӱҥалме пагытлан Марий Элыште кугемдыме выплатым 4,5 тӱжем пенсионер ача-авалан палемдыме.
М.ИВАНОВА
Tagged пенсионный фонд
Лудаш темлена:
СОЦИАЛ ИЛЫШ
Вуйым шияш сай, тӧрсырым кораҥдаш неле
Звенигово районын прокуратуржо пӱртӱсым аралыме законодательствын йодмашыже-влакын шукталтмыштым терген да тӱрлӧ шӱкшакым лӱмын ойырыдымо кумдыкыш кышкыман вич верым муын. лудаш…
СОЦИАЛ ИЛЫШ
Тунемын, тазалыкыштым пеҥгыдемдат
Неле илыш ситуацийыш логалше, ты шотыштак тулык да ача-ава ончымо деч посна кодшо, инвалид, тазалыкыште экшык улман йоча-влак «Журавушка» лудаш…
СОЦИАЛ ИЛЫШ
Конкурс. Эн сай акушер
Конкурс Эн сай акушер «СОГАЗ- Мед» страховой компаний» акционер обществын Марий филиалже «Эн сай врач-акушер-гинеколог. Эн сай акушерке» конкурсым лудаш…
Добавить комментарий Отменить ответ
Для отправки комментария вам необходимо авторизоваться.
КАЛЕНДАРЬ
ЯнварьФевральМартАпрельМайИюньИюльАвгустСентябрьОктябрьНоябрьДекабрь 20172018201920202021202220232024202520262027
Пн
Вт
Ср
Чт
Пт
Сб
Вс
1 2 3 4
5 6 7 8 9 10 11
12 13 14 15 16 17 18
19 20 21 22 23 24 25
26 27 28 29 30 31
АРХИВ
Декабрь 2022
Ноябрь 2022
Октябрь 2022
Сентябрь 2022
Август 2022
Июль 2022
ГОРОСКОП
Гороскоп
Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын
05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0)
9 май. Ӱпым пӱчкаш келшыше кече огыл. Молан манаш гын тазалыкда начаремме лӱдыкшӧ уло. Хна дене чиялтеда гын, пашаште лудаш…
9-15 майлан гороскоп
05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0)
Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын
18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0)
18-24 апрельлан гороскоп
18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0)
ТЕАТР УВЕР
Лӱмлӧ артистын лӱмгечыже
Книгаште – Шкетан театрын 100 ияш эртыме корныжо
«Пеленда улам пиалан»
«Китай кува» — кумшо у паша
«Мый улам шийгорнышто…» сылнымут кас
ЛИЙ ПЫРЛЯ
© 1915-2018 «Марий Эл» газет. Газетым Роскомнадзорын Марий Элысе управленийыштыже регистрироватлыме. Реситрационный номер - ПИ № ТУ12-0118, 2012 ий 25 июнь. Copyright газетамарийэл.рф | |
'''13 Сӱрем''' — [[григориан кечышот]] почеш идалыкын 194-ше (кужемдыме ийлаште 195) кечыже. Идалык пытыме марте 171 кече кодеш.
== Пайрем-влак ==
* {{Флагификаций|Грузий}}, Гергетоба (Чон йӧратымаш пайрем).
== Лӱмгече ==
Католик лӱм-влак: Мария, Венедикт, Евстафий.
Танле (православный) лӱм-влак: Александр, Анатолий, Василий, Георгий, Герасим, Демид, Иван, Константин, Марк, Михаил, Филипп, Фома.
== Мо лийын ==
''ТыгакТугак ончо: [[:Категорий:13 Сӱрем Мо лийын]]''
* [[1871]] ий — Лондонышто икымше гана пырыс-влак ончер эртен.
* [[1882]] ий — Российыште икымше телефон станций-влакым пашаш пуртымо.
* [[1930]] ий — Уругвайыште икымше футбол чемпионат тӱҥалын.
===Марий тӱняште===
* [[1958]] ий — [[Провой кундем]] [[Какшамарий]] ялыште [[композитор]] [[Ключников-Палантай, Иван Степанович|Иван Ключников-Палантайлан]] чапкӱм шогалтеныт.
== Кӧ шочын ==
''ТыгакТугак ончо: [[:Категорий:13 Сӱрем Кӧ шочын]]''
* [[1969]] ий — Эльвира Борисовна Сидоркина, тӱвыра пашаеҥ, книгагудо вуйлатыше. [[У Торъял кундем]] Тушнур ялеш шочын. Марий мер толкынышто тудо моткоч кугу пагалымашым сулен, VIII-ше марий погынын делегатше лийын.
* [[1944]] ий — Павел Михайлович Бастраков, кугыжаныш пашаеҥ. Шкеже [[У Торъял кундем]] гыч. Ончыч туныктымашыштат, партий пашаштат шуаралтын. Вара ял озанлык министерствышке куснен — министрын полышкалышыже лийын. 2001-ше ий гыч Павел Михайлович ты министерствынак паша да архив шотышто кучемын вуйлатышыже сомылым шуктен шога.
* [[1960]] ий — Надежда Валентиновна Огорельцева, туныктыш пашаеҥ. Ятыр ий йоча-влак дене пашам ышта, Маскасола кундемысе «Колокольчик» йочасадын вуйлатышыже. Ыштыме пашажлан Россий Федераций туныктыш да шанче министерствын чап таныкыше дене палемдалтын. |
– Ӱдыр-влак, кушко тыге каеда? – мотор марий тувырым чийыше ӱдыр-влакын школ коридор мучко ошкыл колтымыштым ончен кодын йодыч рвезе-влак.
– Марлан каена. Налыда мо? – лие вашмут.
Теве тиде рвезылык койыш! Теве тиде самырык пагыт – Марий самырык тукым слёт!
8 гыч 13 июль марте Марий Турек район Сардаял кандашияш школышто Марий самырык тукым слёт латнылымше гана эртаралтын. Тудын тӱҥ шонымашыже икымше слёт годсекак тыгай кодын: марий самырык еҥ-влакым мер пашашке ушаш, нунын коклаште лидер-ончылъеҥ-влакым ойыраш да вияҥашышт корным почаш. Тений слётыш Марий Эл, Пошкырт, Татарстан, Одо, Угарман да Виче кундемла гыч 60 утла ӱдыр-рвезе погынен, нунын кокла гыч икмыярже кок-кумшо гана толын гын, ятырышт марий шӱлышан кугу форумыш икымше гана логалыныт.
Кодшо шуматкечын, 9 июльышто, слётым торжественно почмо пайрем лийын. Погынышо-влакым Российысе марий-влакын федерал калыкле-тӱвыра автономийыштым вуйлатыше Л.Яковлева, Марий Оньыжа Э.Александров, Марий Эл туныктыш да шанче министр Л.Ревуцкая, Тӱвыра, печать да калык-влакын пашашт шотышто министрын алмаштышыже И.Садовин, Марий Турек муниципал район вуйлатыше Л.Яндыбаева, Марий Турек район администраций вуйлатыше С.Решетов шокшын саламленыт.
– Ӱдыр-рвезе-влак, тендам ужаш, вашлияш – кугу куан. Мемнан слётна нерген Россий кумдыкыштат палат. Тений кеҥежым Санкт-Петербургышто эртаралтше Финн-угор калык-влакын ассоциацийыштын (АФУН-ын) президиумжын заседанийыштыже слётнам пример семын палемден каласышт, моло финн-угор регионлаштат эртараш темлышт. Можыч, юбилей сынан 15-ше слётышко кумда Росийнан вес кундемыштыже погынена. Пиалан лийза, марий улмыдам нигунам да нигуштат ида мондо, – сугыньлен ойлен Марий самырык тукым слётлан тӱҥалтышым пыштыше Лариса Яковлева да слётым ончыкыжымат эртараш ФНК гоч грант окса дене полшаш шонымыжым луктын каласен.
Марий Элын тӱвыра, печать да калык-влакын пашашт шотышто министрын алмаштышыже Игорь Садовин мутым шуен:
– Министерстве велым слётым эртарымашке окса денат, ой-каҥаш денат шке надырнам пыштена, южгунам шылталенат налына. Тӱшка пашам тӱшкан ыштет гын веле, лектышыже лиеш. Теве тачысе гай марий вургемдам чийымыда, марла пелештымыда, марла кушталтен-муралтымыда дене марий тӱвыранам арален кодеда.
Сардаял Йошкар-Ола тораштырак – 170 меҥге коклаште – верланен. Оньыжа Эдуард Александровын мутшо почеш, слётым тыште эртараш шонымаш тӱрлӧ ийлаште тарванен, толын онченат каеныт, но… эре вученыт. Теве у мотор школым чоҥен шуктымек, Сардаял самырык тукымым ик арнялан шке помышешыже налын да шочшыжо семынак арален ашнен. «Те, ӱдыр-рвезе-влак, герой-влакын мландышкышт толында. Кугу Отечественный сарыште эрык илыш верч кредалше Совет Ушемын 11 геройжо мемнан район гыч лектын», – палемден Сергей Решетов. Геройлык шӱлышым слётын участникше-влак икымше кечынак, Марий Турек посёлко мучко экскурсий годым, В.П.Мосолов лӱмеш краеведений тоштерыште лиймышт годым шижыныт. Марий шанчызе, философ, культурологий доктор Галина Шкалинан «Марий калык – Онар калык» лекцийжат самырык тукымын шӱмешыже марий улмо дене кугешнымашым ылыжтыш манын ӱшаныме шуэш.
Л.СЕМЕНОВА
М.СКОБЕЛЕВЫН фотожо
Тичмаш материалым кугарнян, 15 июльышто, лекше номерыште лудса
Лудаш темлена:
УВЕР ЙОГЫН
Волжскыш — паша дене
Волжск олан шыже-телылан кузе ямдылалтеш, калыкын илышыжым саемдаш манын, мом ышташ кӱлеш? Ты шотышто кугу мутланымаш Волжскысо краеведений тоштерыште лудаш…
УВЕР ЙОГЫН
Районлаштат олмыктымо паша тӱҥалеш
2019 ийыште Россий президент Владимир Путинын кӱштымыж почеш тений икымше гана «Тӱвыра» национальный проект илышыш шыҥдаралташ тӱҥалын. Тидын шотышто лудаш…
ТАЧЕ ЯЛЫШТЕ УВЕР ЙОГЫН
Илалшым самырык алмашта
Волжский район «Москва» ООО-што август мучаште лиймына годым сай кече шогымылан кӧра чыла пасушто паша шолын. Шурнывечыште але кормам лудаш…
Добавить комментарий Отменить ответ
Для отправки комментария вам необходимо авторизоваться.
КАЛЕНДАРЬ
ЯнварьФевральМартАпрельМайИюньИюльАвгустСентябрьОктябрьНоябрьДекабрь 20172018201920202021202220232024202520262027
Пн
Вт
Ср
Чт
Пт
Сб
Вс
1 2 3 4
5 6 7 8 9 10 11
12 13 14 15 16 17 18
19 20 21 22 23 24 25
26 27 28 29 30 31
АРХИВ
Декабрь 2022
Ноябрь 2022
Октябрь 2022
Сентябрь 2022
Август 2022
Июль 2022
ГОРОСКОП
Гороскоп
Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын
05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0)
9 май. Ӱпым пӱчкаш келшыше кече огыл. Молан манаш гын тазалыкда начаремме лӱдыкшӧ уло. Хна дене чиялтеда гын, пашаште лудаш…
9-15 майлан гороскоп
05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0)
Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын
18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0)
18-24 апрельлан гороскоп
18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0)
ТЕАТР УВЕР
Книгаште – Шкетан театрын 100 ияш эртыме корныжо
«Пеленда улам пиалан»
«Китай кува» — кумшо у паша
«Мый улам шийгорнышто…» сылнымут кас
Калык чонышто тачат ила
ЛИЙ ПЫРЛЯ
© 1915-2018 «Марий Эл» газет. Газетым Роскомнадзорын Марий Элысе управленийыштыже регистрироватлыме. Реситрационный номер - ПИ № ТУ12-0118, 2012 ий 25 июнь. Copyright газетамарийэл.рф | |
Тул азап деч шекланыме шот дене 27 апрель гыч 12 май марте республикыштына пожар ваштареш кучедалме режимым увертарыме. Марий Эл Республикын граждан обороно да калыкым аралыме шотышто комитетше шижтара: тиде жапыште чодыраш пураш огеш лий. Тыгак кудывечыште, пакчаште але моло оралте пелен тулым ылыжташ, куштырам, кукшо шудым йÿлалташ огеш лий. Яндар южышто кочкышым ямдылаш (шашлыкым жаритлаш) чарыме.
Ушештарена: 2020 ийыште Марий Элыште 384 пожар лийын, тушеч кокытышто – чодыраште, 1,1 гектар кумдыкышто пӱртӱс поянлык йÿлен. Тулышто 9 еҥ колен. 38775 тÿжем теҥгелан эҥгек ышталтын.
Тидымат ида мондо: пожар деч аралатме правилым пудыртышо-влаклан административный штрафым пуэн кертыт. Тыглай еҥ-влаклан 2000-4000 тӳжем теҥгем тӱлаш логалеш, а должностной лица-влаклан – 15-30 тӳжемым. Предприниматель-влак (кӧ юрлицо семын возалтын огыл гын) – 30-40 тӳжем теҥгем, а юридический лицалан – 200-400 тÿжем теҥгем тӳлыктат.
Еҥын титакшылан кӧра пожар лиеш гын, эҥгек кугытым шотыш налын, титаканым уголовно мут кучаш шогалтен кертыт.
Шарныза: ончылгоч шекланен гына туткар деч аралалташ лиеш!
lenta
top
У номерын электрон версийже
У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420
Архив
Декабрь 2022
Ноябрь 2022
Октябрь 2022
Сентябрь 2022
Август 2022
Июль 2022
ПРОЕКТ ПАША
САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ
Найти:
2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ
«Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза!
Газетын индексше: П8403.
Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш.
Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер. |
End of preview. Expand
in Dataset Viewer.
README.md exists but content is empty.
Use the Edit dataset card button to edit it.
- Downloads last month
- 32