Datasets:

yiyic

/

oscar_mhr_Cyrl_dev

like 0

Марий Эл Республикысе тӱвыран сулло пашаеҥже Людмила Васильевна Пашуткина тиде кечылаште 70 ияш лӱмгечыжым палемдаш ямдылалтеш. Тидын вашешак тунемшыже-влакым йодмышт почеш 2 февральыште Марий самырык театрыш «Тачат ме пырля-пырля» пайрем концертыш чумыра. Людмила Васильевна Калтаса районысо Шоръялеш шочын. Йоча жапше Келтей селаште эртен. Тусо школышто тунеммыж годым самодеятельностьыш кумылын ушнен, хорышто мурен, солист лийын. Йоча-влак ятыр смотрышто выступатленыт, ончыл верыш лектыныт. Школ деч вара куш тунемаш пурымо шотышто йодыш лектын огыл: мураш йӧратыше еҥ музыкальный училищыш пурышаш. Тыге тудо 1964-69 ийлаште Йошкар-Оласе музыкальный училищыште шинчымашым поген. Тушто моткоч сай педагог-влак лийыныт, Л. Пашуткина Т.Н. Корнеевалан тачат таум ышта. Кумшо курсышто тунеммыж годымак группын старостыжо Людмила «Продтовары» ушемын хоржо дене пашам ышташ тӱҥалын, вара коопе-ративный техникумын хоржым вӱден. Хор вуйлатыше да йоча музыкальный школышто туныктышо специальностян туныктышым Шернур посёлкысо йоча музыкальный школыш колтеныт. Тушто 20 ияш ӱдыр В. Ленинын шочмыжлан 100 ий теммылан лӱмдымӧ мероприятийыште выступатлаш кугу хорым поген. Тушко интернатын, школын туныктышыжо-влакым, тӱвыра пашаеҥ-влакым да молымат ушен. Сай специалист лияш эше ешартыш шинчымаш кӱлмым шижын, ӱдыр умбакыже Уфасе сымыктыш институтын хор- дирижёр факультетышкыже тунемаш пурен. Тушто пеш келге шинчымашым пуэныт. Тунемме жапыштак тудо самодеятельный хор-влак дене пашам ыштен (ургымо фабрикын, университетысе биофакын хорышт). Вуз деч вара Йошкар-Олашке пӧртылын да культпросветучилищыш пашаш пурен. Тыште 25 ий (1975-2000 ийла) пашам ыштен. Очный да заочный пӧлкалаште хор дисциплине-влакым вӱден. Тылеч посна мер пашаштат тыршен: 10 ий - профкомышто, тынарак - худсоветыште. Кураторат лийын, хорымат вуйлатен. Икманаш, йӧратыме пашажлан уло вийжым, мастарлыкшым пуэн. Да студентше-влакым тудо шке ешыж семынак йӧратен. Шке ешыже манмаште... Пелашыже Григорий Петрович Пашуткин (тудат шочынжо Калтаса район гыч) дене кок эргым ончен куштеныт. Денис ден Антон жапше годым коктынат Чайковский лӱмеш музыкальный училищым тунем лектыныт, вара политехнический образованийым налыныт. Суртоза, Григорий Петрович, профессийже дене инженер гынат, мура, кушта, баян дене шокта. Кок уныка, Андрей ден Саша, кова-коча семынак музыкым да спортым йӧратат. Пашуткинмытын кум пӧлеман пачерыштышт кугу верым пианино налеш. Кажне пайрем годым еш да йолташ-влак, пырля погынен, марий муро-влакым мурат. Людмила Васильевна тачат яра ок шинче, «Эрвел марий» ансамбльыште хормейстерлан пашам ышта, эрвелмарий-влакын «Ош Виче» землячествыштышт чолга еҥ. Читайте нас в «Чолман». Республиканская общественно-политическая газета на марийском языке. Издается с 24 апреля 1991 г. Главный редактор - Губаев Игорь Иванович. При использовании материалов гиперссылка на сайт cholman.info обязательна. Категория информационной продукции 12+ Связь, информационный технологий да массовый коммуникаций сферым эскерыше Федеральный службын Башкортостан Республикысе Управленийже 2016 ий 11 июльышто ПИ ТУ02-01543 № дене регистрироватлен. Мы в соцсетях: ВКонтакте - vk.com/cholman Telegram - https://t.me/cholmantv Я.Дзен - zen.yandex.ru ОК - ok.ru/cholmanrb TikTok - tiktok.com/@cholman.tv Телефон Телефон: 8(34783)7-07-97. Электрон почто [email protected] Адрес Адрес редакции, типографии: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, Березовское шоссе, 4А, 1 этаж. Для писем: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, 8-е почтовое отделение, а/я 116, для редакции газеты «Чолман».

Марий Эл вуйлатышын пашажым жаплан шуктышо Юрий Зайцев республикысе чолга ӱдыр-рвезе-влак дене вашлиймаште молодёжьлан эше 5 грантым (кажныже 100 тӱжем теҥгеаш) пеҥгыдемдыме нерген увертарен. Грант деч посна самырык-влаклан Кугыжаныш премийым кугемдаш темлен: чотшым – 10 олмеш 15, окса кугытшым – 20 тӱжем олмеш 40 тӱжем теҥге. Активист-влак кушкын толшо тукымым патриот шӱлышеш куштымо, кычалше отрядын пашаже, финн-угор йоча да молодёжь проект нерген каласкаленыт. Юрий Зайцев волонтёр-влакым посна ойырен палемден: «Волонтёр толкын пеш писын вияҥеш, илышысе чыла сферым авалта. Шӱм йодмо почеш еҥ-влаклан полшет гын, порыжо тыланет мӧҥгеш пӧртылеш», – манын тудо. Юрий Зайцев «Воскресение» студент кычалше отрядын боецше Александра Бусыгиналан, «Паллада» парус клубын старший юнгаже Иван Немихинлан да Российысе «Волонтёр-медик-влак» толкынын регионысо пӧлкажым вуйлатыше Евгений Степановлан таумутан серышым кучыктен. Каласыман, Евгений 2021 ийыште Юл кундемысе федерал округын «iВолга» Молодёжь форумын грант конкурсыштыжо сеҥышыш лектын. Марий Эл вуйлатышын пашажым жаплан шуктышо тыгак «Марий Элын боевой да паша чап рӱдерже» увер да ончер комплексым почмо шотышто йодышым рашемдаш кӱштен, уремысе фестивальым эртараш шонымашым сайлан шотлен. Марий Эл Республикым вуйлатышын организаций да аналитике виктемжын уверже почеш Л.СЕМЕНОВА ямдылен Д.РЕЧКИНЫН фотожо Лудаш темлена: УВЕР ЙОГЫН Сокыр коча Икана сокыр коча уремыште шинчен. Воктеныже кийыше тошто упшыжо ончылно: «Сокыр улам, полшыза» возымо лийын. Шукынжо шоҥго еҥым эртен каеныт. Тыге кече мучко пеш шагал окса погынен. Ик пӧръеҥ, икмыняр теҥгем пыштышыжла, ты кагазым налын, да ала-мом тушто тӧрлен. Тидын деч вара упш шийвундо дене пеш писын темын. Кас велеш коча ты пӧръеҥын лишеммыжым шижын да мом тудо возен кодымыж нерген йодын. – Чыным гына, – вашештен тудыжо. Кагазыште возымо тыге йоҥген: «Шошо шуын, но мый тудым ом уж». Икана сокыр коча уремыште шинчен. Воктеныже кийыше тошто упшыжо ончылно: «Сокыр улам, полшыза» возымо лийын. Шукынжо шоҥго еҥым эртен лудаш… УВЕР ЙОГЫН Звенигово районышто волгенче пӧртым перен, да пожар тӱҥалын 3 июльышто Звенигово районысо Ялпай ялыште волгенче пӧртым перен, да пожар тӱҥалын. УВЕР ЙОГЫН Эҥерыш пураш лӱдыкшӧ огыл Кодшо келышаште Марий Турек районышто Марий Озармаш ял турасе эҥерыште «Молодежный» лӱман йӱштылмӧ да каныме верым почыныт. Тыште вӱдыш лудаш… Добавить комментарий Отменить ответ Для отправки комментария вам необходимо авторизоваться. КАЛЕНДАРЬ ЯнварьФевральМартАпрельМайИюньИюльАвгустСентябрьОктябрьНоябрьДекабрь 20172018201920202021202220232024202520262027 Пн Вт Ср Чт Пт Сб Вс 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 АРХИВ Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ГОРОСКОП Гороскоп Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 9 май. Ӱпым пӱчкаш келшыше кече огыл. Молан манаш гын тазалыкда начаремме лӱдыкшӧ уло. Хна дене чиялтеда гын, пашаште лудаш… 9-15 майлан гороскоп 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 18-24 апрельлан гороскоп 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) ТЕАТР УВЕР Книгаште – Шкетан театрын 100 ияш эртыме корныжо «Пеленда улам пиалан» «Китай кува» — кумшо у паша «Мый улам шийгорнышто…» сылнымут кас Калык чонышто тачат ила ЛИЙ ПЫРЛЯ © 1915-2018 «Марий Эл» газет. Газетым Роскомнадзорын Марий Элысе управленийыштыже регистрироватлыме. Реситрационный номер - ПИ № ТУ12-0118, 2012 ий 25 июнь. Copyright газетамарийэл.рф |

2017 ий гыч наказанийым у семын – ӧкымеш пашам ыштен – эрташ лиеш. Кажне ийын республикыштына 100 наре еҥлан тыгай приговорым луктыт. Ондак мемнан-влакат наказанийым Татарстан але Киров кундемлаште эртеныт. 2019 ий январьыште Марий Элыштат тыгай рӱдерым почмо. Тудо Медведево посёлкышто верланен. Кызыт тушто 7 пӧръеҥ да 1 ӱдырамаш улыт. А такшым 52 еҥ верланен кертеш: 40 пӧръеҥ да 12 ӱдырамаш. Ӧкымеш пашам ыштыктымаш исправительный наказаний дене икгайрак, но ойыртем уло: ӧкымеш пашам ыштыше-влак исправительный рӱдерыште илат, а кечывалым пашам ыштат. Паша вер тӱрлӧ лийын кертеш. Тӱрлӧ организаций 3-шо №-ан колоний дене ойпидышым ышта, тыге судитлалтше-влаклан пашам ыштыктат. Кызыт чыланат канцелярский сатум луктыт, кок кече коден, 7 шагат эр гыч 7 шагат кас марте пашам ыштат. Эрдене пашам пуымо вер гыч транспорт налаш толеш, кастене уэш наҥгаен кода. Арняште 40 шагат ыштыман. Рӱдерыш пеш неле огыл да икымше гана неле преступленийым ыштыше-влак логалын кертыт. Мутлан, шолыштмылан, мошенничествылан, хулиганствылан, тазалыклан эҥгекым ыштымылан да молыланат судитлыме еҥ-влак. Тыгодым могай стать почеш судитлалтмым шотыш налыт. Рӱдерыш логалаш манын, ондак колонийыште икмыняр жап илыман, вара веле палемдыме статья почеш тиде рӱдерыш куснаш лиеш. Наказаний 2 тылзе гыч 5 ий марте шуйнен кертеш. Рӱдер зданийым идалык жапыште ачалыме. Икымше пачашыште исправительный колоний администрацийын кабинетше-влак улыт. Тыгак кум пӧлемым изоляторлан ойырымо. Мутлан, йӱшывуя толын але кредалше гын, тудым изоляторыш 15 сутка марте жаплан петырен кертыт. Каласыман: изоляторышто эше иктат лийын огыл. Кокымшо пачашыште кочмывер верланен. Шинчыше-влак шкештат кочкаш ямдылен кертыт. Оксашт уке гын, колоний пукша, но вара тидлан оксам пӧртылтышаш улыт. Тыгак актовый зал уло. Кокымшо пачашыштак икмыняр илыме пӧлемым йӧнештарыме. Молыжо – кумшо пачашыште улыт. Малымвер деч посна кажне еҥын посна тумбычкыжо, полкыжо улыт. Каныш кечылаште титакан-влак шке сомылыштым ыштат. Самырык-влак Интернетыште «шинчат», но тыгодым рӱдерысе режимжым пудыртышаш огытыл. Каныш кече годымат 7 шагат эрдене режим почеш мушкылтшаш улыт, сандене шонымо семын телевизорым ончен огыт керт. Воспитатльный пашат эртаралтеш. Тоштерыш але иктаж выставкыш тӱшкан лектыт, психолог-влак дене вашлийыт. Судитлалтше еҥ нимогай правилым пудыртен огыл гын, йодмашым возен, рӱдер гыч лектын кертеш, но кастене 22 шагат марте пӧртылшаш. Тыгак, закон почеш, пел ий пашам ыштымеке, кажне ийын 18 кечым мӧҥгыштӧ канен кертеш. Кызыт тушто вич пашаеҥ уло: инспектор-влак, дежурный пашаеҥ да рӱдер вуйлатыше. Йӱдлан ик еҥ – дежурный – кодеш. Кокымшо гана – ик верыште Наказанийым эртыше Никита дене мутланышна. — Мый Йошкар-Олаште шочын-кушкынам, 30-шо №-ан школышто тунемынам. Повар-кондитер лияш шоненам, но колледжым тунем шуктен омыл. Шолыштмылан судитленыт, 360 шагат исправительный пашам пуэныт. Тиде наказанийым мый шуктен омыл, сандене 30 кече ӧкымеш пашам ыштыкташ приговорым луктыныт. Кирово-Чепецк олаште наказанийым эртенам. Идалык гыч уэш преступленийым ыштенам, тушто общий режим почеш наказанийым эртенам. Марий Элысе Ясный посёлкысо колонийыште пел ий лийынам, а вара йодмашым возенам. Кызыт ленточный станок дене пашам ыштем, оператор улам. Яра жапыште Интернет дене пайдаланем, кином ончем, олашке лектын коштам. Южгунам тысе еҥ-влак дене футболла модына. Тидлан посна жапым ойырат: кажне рушарнян – кечывалым кок шагат. Вич тылзе гыч эрыкыш лектам, да умбакыже канцелярский цехыштак коднем. Тыгодым колледжым тунем пытарынем. Ӧкымеш пашам ыштыктыме наказаний нерген ондак колын омыл ыле. Ты гана шке шинча дене ужаш да шижаш логале. Тыгай рӱдер улмым сайлан шотлем, преступленийым ыштыше тюрьмаште шинчен огыл жапым эртара, а пашам ышта. Шкаланже оксам ыштен налеш, да тыгодым организацийлаште пашаеҥ-влак ситыдыме ок лий. Тылеч посна паша дене, айдеме илышыжым вес семын ончалеш, сай могырыш вашталтеш манын ӱшаныме шуэш. lenta У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

Оля – ошалге чурийвылышан, канде шинчан, кумло ийым эрталше самырык ӱдырамаш. Шыма, поро койышан, пыртак ӱҥышӧ. Тудо изинек ача деч посна кушкын. Школ деч вара институтыш тунемаш пурен, но пытарен шуктен огыл. Аваже нелын черланен. Самырык ӱдырлан пашаш пураш логале: икмыняр вере кӱварым мушкын. Чонлан келшыше сомыл огыл гынат, оксам кондышо. Адакшым тыге тудо аваж пелен шукырак жапым эртарен кертын. Эмлан шийвундо шуко кӱлын, садлан ӱдыр тӱрлӧ кидпашам ыштен, ужален. Вара мӧҥгыштыжӧ тортым кӱэшташ тӱҥалын. Изин илыш саемын. А вара ик кечын аваже вес тӱняш трук каен колтен. Оля шкет кодын. Ӱдыр чот ойгырен, вет аваже тудлан эн лишыл еҥ лийын. Умбакыже кузе лияшат, мом ышташат ӧрын. Ты жапыште Олялан школышто пырля тунемме йолташ рвезе Коля возен. Тудо шукертак Калининградыште илен. Пӧръеҥ шке илышыж нерген каласкален, тӱрлӧ шыма шомакым возен. Олян чоныштыжо йӧратымаш тул вучыдымын ылыжын. Тыге нуно ик тылзе вашла интернетыште возгаленыт. А вара Коля ик жаплан йомын. Ты жапыште ӱдыр чот тургыжланен. Пел тылзе гыч туддеч серыш толын. Тудо машина дене аварийыш логалмыж нерген возен. Реанимацийыште кием, эмлалташ окса шуко кӱлеш манын. Ольга, тудлан полшаш манын, кредитым налын да оксам Колялан колтен. Шкежат, увертарыде, Калининградыш вес кечынак миен шуын. Эмлымверыш йӧратыме еҥжым кычал миен, а тудо тушто лийынжат огыл улмаш. Ӧрмалгыше ӱдыр Колян адресшым пален огыл, лач пӧртшын фотожо гына лийын. Таксист ты пӧртым кычал муаш полшен. Ик жап уремыште шогымек, Оля машинаш шичше таза Колям, тудын пелашыжым да кок икшывыжым ужын. Ӱдыр нуным ӧрдыж гыч ончен шоген, шкенжым аҥыра улмыжлан чот вурсен, шер теммеш шортын. Тунам чонжылан тунар куштылго да ласка лийын! Пуйто ала-мыняр ий погынышо, чоным темдыше шӱлык шулен йомын. Кок кече Оля у олам ончен коштын, вара уэш мӧҥгыжӧ тарванен. Самолётышто Владимир дене палыме лийын. Тудо Оля деч вич ийлан кугурак улмаш. Оля гаяк ешдыме, шкет пӧръеҥ. Теве ынде пырля улмыштлан вашке вич ият шуэш. Оля – пиалан ӱдырамаш. Тынар ойго деч вара пиалжым содыки муын. Валентина. Йошкар-Ола. lenta top У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

Кажне пӧръеҥын – тӱрлӧ койыш-шоктышыжо, илыш умылымашыже. Ош тӱняште рыҥ шогышо, чыным йӧратыше, шке вийлан ӱшаныше, мастар кидан пӧръеҥын суртшо пеҥгыде, ешыже икоян лиеш. Советский район Кугу Кодам ялыште илыше Альберт Эльтемеров лач тыгай койыш-шоктышан улмыж дене ойыртемалтеш. Тудо чоҥымо пашам ятыр ий ыштен. Тыгак писте оҥаште пӱчкеден, чапле сӱретым шочыкта. Сӱретлаш мастар Альберт Владимирович Параньга район Олор ялыште куд шочшан ешыште шочын-кушкын. Шольо ден шӱжарже-влаклан кугу эҥертыш, ачажлан полышкалыше лийын. Рвезе йоча жапше годсек пашалан мастар улмыж дене ойыртемалтын. Виян койыш-шоктышан, ура чонан А.Эльтемеров сӱретлаш йӧратен. «Пошкудо рвезе-влак Аркадий Данилов ден Анатолий Ямаев моткоч сайын сӱретлат ыле. Нуным ончен, мыят сӱретлаш тӱҥальым. Тыге школысо редколлегийышке пуртышт. 5-ше гыч 8-ше класс марте пырдыжгазетым сӧрастаренам. Армийыште служитлыме годым боевой листокышко сӱретленам, военный альбомым ышташ полшенам. Кызытат изи картиным кагазышке сӱретлем, вара тудым писте оҥашке луктам», – шыргыжал ойла Альберт Владимирович. Чоҥышо Олор школ деч вара тудо Йошкар-Оласе 9-ше №-ан ГПТУ-шко каменщиклан тунемаш пурен. Дипломым налмеке, армийыште служитлен. Пӧртылмеке, Йошкар-Оласе художественный училищышке тунемаш пурынеже улмаш. Но сӱретче профессий дене пашам пешыже муат мо? Тидым шоналтен, А.Эльтемеров Йошкар-Оласе строительный техникумышко чоҥышылан тунемаш каен. Паша корныжо Олор ялысе Палантай лӱмеш колхозышто тӱҥалын. Тушто инженер-строительлан ыштен. Лач тиде жапыште, 1982 ийыште, капеш шушо пеҥгыде качымарий Олорышто вес уремыште илыше, ятыр ий пырля келшыме, йӧратыме Ольга таҥжым марлан налеш. У еш Марий Турек посёлкышко илаш кусна. Альберт Владимирович ПМК-ште бригадирлан пашам ыштен, пелашыже – тысе СПТУ-што производственный паша шотышто мастерлан. Тыште идалык наре илымеке, 1983 ийыште вате-марий Советский район Вечын посёлкышко илаш каят. «Тунам Вечын СПТУ-шко производственный обучений дене мастер кӱлын. Тушко мыйым ӱжыч, пачерым пуышт. Штукатур-малярлан тунемше ӱдыр-рвезе-влакым туныктенам. Студент-влакым чоҥымо паша дене практикышке шуко вере коштыктенам. Тыгак нунын дене пырля тӱрлӧ мероприятийлаште шке мастарлыкым ончыктенам», – ойла А.Эльтемеров. Кодам ялысе колхозышко инженер-чоҥышо чот кӱлын. Тиде пашам шукташ Альберт Владимировичлан ӱшаненыт. Вечын посёлкышто ныл ий илымеке, пуымо пачерым сурален коден, ешге ялышке илаш кусненыт. Нунылан колхоз правлений пӧртым ойырен, мландым пуэн. Тыште шке сурт-печан, вольыкан лийыныт. Суртоза пӧртым уэмден, ачален шынден, мончам, вӱтам да моло оралтым шке вий дене нӧлтен. Колхоз шаланымеке, Альберт Владимирович Моско, Озаҥ, Санкт-Петербург олалашке чоҥымо пашашке кудалыштын. Писте оҥа дене Кидмастарын ачаже Владимир Яметович яллан тале плотник, столяр лийын. Колхозлан пу окна рамым, омсам да тулеч моло арверым ыштылын. Сандене рвезе мӧҥгысӧ мастерскойышто ачаж дене пырля шуко жапым эртарен. Тунамак тудын туныктен ойлымыжым шотыш налын. Ончен-ончен, шкежат ты пашалан кумылаҥын да пӱчкедаш тӱҥалын. Модыш пистолетым, пычалым да тулеч моло арверым куштылгын, чаткан ыштен. «Ты мастарлык ачам, чӱчум дечат куснен. Яндемыр почиҥга гыч Якын чӱчӱм тале кидмастар лийын. Нунын корныштым шуем. Ешаҥмеке, Вечын посёлкышто илыме годым писте оҥашке пӱчкеден сӱретлаш тӱҥалынам. Тунам студент-влаклан занятий деч вара пу материал дене пашам ышташ поснак туныктат ыле. Пум пӱчкеден-сӱретлыл моштышо мастар-влак лийыныт. Чыла шке гыч тунемынам, книга-влакым ончен лектынам, пум пӱчкеден, арвер-влакым ыштыме пашаштым онченам. Эн ончыч писте оҥам коштем. Тидлан кок ий кӱлеш. Иле оҥа вашке шелеш. Сӱретым пурташ оҥа шагалла чучеш гын, оҥам эше ешарен клеитлем. Ик сӱретым ышташ ик арня кӱлеш. Сӱретым книга почеш пӱчкын луктам. Тудым пӱчкедем, чиялтем, вара рамым келыштарем. Такшым картине-влакым еҥ-влаклан ом ужале. Лач кок сӱретым йодмо почеш Моско олашке колтенам ыле. Утларакшым родо-тукымлан пӧлеклем. Тыгак пӱчым, маскам, арсланым пӱчкеденам», – ойла тудо. Альберт Владимировичын пӧртшӧ изи галлерейыш савырнен: пырдыжыште ятыр сӱретым ужаш лиеш. Кидмастар йомакысе герой-влакым поснак ончыкташ йӧрата. Эльтемеровмыт Вате-марий Эльтемеровмыт Кодам ялыште 33 ий илат. Ольга Константиновна йочасадыште воспитательлан пашам ыштен. Мураш-кушташ кумылан, тыгак почеламутым сылнын воза. Пелашыж нерген поро мутым гына ойла. Кодам йочасадыште ончыч йӱдлан кодымо группо лийын. Тушко икшыве-влакым пошкудо ялла гыч арнялан коден каеныт. Тунам Ольга Константиновна эрдене лектын каен да мӧҥгыжӧ кастене толын пурен. А южгунамже йӱд сменышке кодашыже логалын. Тыгодым пӧръеҥ чыла ыштен шуктен: вольыкымат ончен, шочшо-влакымат пукшен-йӱктен, пӧрткӧргымат эрыктен. Альберт Владимирович сулен налме канышысе ик кечымат яра огеш шинче. Шукерте огыл, тошто кладым пужен, кок пачашан ешартыш пӧртым нӧлтен шынденыт. Икымше пачашыште гаражым, мончам ыштеныт, кокымшо пачашыште – малыме верым, а мансардышке вургемым кошташ верым келыштареныт. Суртоза самырык годсек кирам нӧлтымӧ дене эре икымше верым налын. Сандене эргыже-влакымат изинек спортлан шӱмаҥдаш тыршен. Пӧртыштыжӧ посна кыдежым тренажёр залышке савырыме. Изи годсек капкылым пеҥгыдемдыме дене кок эргыжат илышыштым спорт дене кылденыт. Ныл уныкашт уло. Эн кугурак эргышт Аксар Эльтемеровым марий эстрадыште мурызо семын шукын палат. Тудо Москошто Россий МЧС-ын пожар ваштареш кучедалме службыжын кугыжаныш академийыштыже физический подготовко да спорт кафедрын кугурак преподавательжылан пашам ышта, подполковник. Аксарын Ольга пелашыже – Россий МЧС-ын элгӧргӧ службо капитанже. Альберт Владимирович ден Ольга Константиновнан Марина ӱдырышт Палантай лӱмеш тӱвыра да сымыктыш колледжыште туныкта, тыгак «Чинчывий» кӱслезе ансамбльым вуйлата. А Сергей эргышт ӱмаште Санкт-Петербургысо С.Будённый лӱмеш военный связь академийым тунем пытарен. Кызыт Нарофоминск оласе танковый дивизийыште взводын командиржылан пашам ышта. Эльтемеровмыт суртышто икте-весылан полшен, ваш-ваш пагален илат. Ӱдыр-эргышт пайрем але каныш годым мӧҥгышт толын каят, ача-аваштлан полышкалат. У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 Июнь 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: Пагалыме лудшына-влак! 2022 ийын 2-шо пелийжылан ПОДПИСКЕ кампаний мучашлалтын «Кугарня» газетлан возалт шуктен огыдал гын, вес тылзе гыч налаш тӱҥал кертыда. Тидлан 15 числа марте подпискым оформитлыман.

Провой вел Кожласола ялын ӱдыржӧ Карина Ватютова шуко еҥлан Изи Карина семын палыме. Яндар йӱкан, поро, волгыдо кумылан ӱдыр 21 июньышто 15 ийым тема. Карина моло йоча деч тазалык шотышто ойыртемалтеш гынат, тудын чонжо чылалан почмо, у йолташ-влаклан ӱдыр моткоч куана. Кузерак ила марий калыкын яндар йӱкан изи шӱшпыкшӧ? Усталык пашаже кузерак вораҥеш? Тидын нерген ме Карина да тудын коваже Лидия Пантелеевна дене мутланышна. «Тений ноябрьыште Москошто мурызо Диана Гурцкаян «Белая трость» муро фестивальже лиеш. Тушко Марий Эл гыч ик участник кайышаш. Республикнан калыкым социально аралыме да паша министерствыже Каринам ойырен налын. Условий почеш 30-шо июнь марте видеом колтыман. Тыгай фестивальыш тылеч ончыч ик гана миенна ыле. Диана Гурцкая дене вашлийынна. Тений полыш лиеш гын, адак каена», — мане Каринан коваже. – Лилия Пантелеевна, кӧ деч да могай полышым вучеда? – Москош каяш вет окса кӱлеш. Полшаш кумылан-влак лектыт, шонем. – Мурым возымо паша кызыт кузерак кая? – Возышашлык муро пеш шуко, но кызыт икымше верыште – тазалык. Шукерте огыл Чебоксарыш миенна, пулвуйыш операцийым ыштышт. Операцийым тӱрлым эртенна: онкологий, шинчалан, йоллан. Тупешыже образований лектын ыле. Кызыт чыла сай. Ынде пеш шуко тӱрлӧ аппарат кӱлеш. Белая трость манме аппаратын (тудо сокыр йочам вӱден кая) акше 84 тӱжем теҥге. Велотренажер кӱлеш, беговой дорожко. Чыла шке налман. Коляскым гына соцзащите пуэн. – Каринан семӱзгаржат шуко. Тудымат шкеак наледенда? – Гармоньым, баяным, фортепьяном, синтезаторым – чыла шкеак наледенам. – Спонсор-шамыч уке улыт мо? – Мый кычалын омыл. Иктымат. Кидым шуялтен коштмем ок шу. Сольный концертым ыштенна ыле, тунам изишак полыш лие. Таче гына Марий самырык театрын вуйлатышыже Александр Васильевич Бирюков дене телефон дене мутланышым. Шыжым Инвалид-влакын декадыштлан концертым ышташ кутырышна. Тыге шке вий денак толашена. – Тау, Лидия Пантелеевна, вашмут-влаклан. А ынде йодышем Кариналан лиеш. Карина, кызыт концертлашке коштат? Кушто выступатлет? – Ме «Провой сем» ансамбльым чумыренна. Тушто Евгений Филиппов, Галина Якушева да мый мурена. Трио маналтеш. Репетицийым ыштена, номерым ямдылена. Вара яллашке коштына. – Концертлаште мураш келша? – Пешак келша. Тушко пешак сай зритель-шамыч погынат. Совым кырат, кычкырат: «Ура! Ууу!» – Мурыметым йӧратат, тугеже? – Да, йӧратат. – А тый мурылан почеламутымат шке возет? Почеламутым шкеак возем. Ковай полша. Эн ондак семым шонем, вара мутшым. – Мо нерген мураш эн чот йӧратет? – Мый романтический мурым йӧратем. Лирикым. – Мыняр мурет уло? – Муро-влак шуко погыненыт: «Арале элемым», Раисия Данилова лӱмеш «Рая кокайым шарнем» да молат. 14 ийым темымылан «У паспортем – кидыштем» муро шочо. Эше зарубежный муро-влак улыт. Чылаже 7 йылме дене мурем. – Мурет-влак радиоштат йоҥгат вет? – Радиошто вич муро уло. – Мом эше ышташ йӧратет? – Кочкаш ямдылаш. Пучымышым, шӱрым, пареҥгым шолтем. Каринан поро, тыматле кумылжо моткоч ӧрыктарыш. Тӱням шинча дене ужын ок керт гынат, чонжо дене моткоч сайын шижеш. Шке йӧратымашыжым еҥ-влаклан муро гоч пӧлекла. Лидия Пантелеевнан концерт нерген каласымыже шукталтеш манын, ӱшанена. Чыла сай лиеш гын, шыжым ме Каринам Йошкар-Ола сценыште ужына. ВКонтактеTwitterWhatsApp Лудаш темлена Марлан кайыме ялем Унагудо Часы 03.06.2022 03.06.2022 Автор — Марина ТИМОФЕЕВА. Ешем дене Волжский район Шӱргыял (рушла — Пинжан Кукмор) ялыше илена. Ял Учимсола деч кок… чыла лудаш Марлан кайыме ялемПродолжить Кугыжаныш йылме куш шукта? Алёна Яковлева Часы 19.02.2022 20.02.2022 Кызыт республикыштына 232 школ гыч 83 школышто марий йылмым шочмо йылме семын туныктат. Чылаже 8000 наре йоча. Но чумыр… чыла лудаш Кугыжаныш йылме куш шукта?Продолжить Кугече — Кугу Кече! Алёна Яковлева Часы 16.04.2022 16.04.2022 Кугече – калыкын идалык пайремже. Марий калык Кече шотым эскерыме дене Кугечым (Кугу Кечым) ала-мыняр тӱжем ий ончычак эртараш… чыла лудаш Кугече — Кугу Кече!Продолжить Кабаксола-Тумер Алёна Яковлева Часы 23.06.2022 24.06.2022 Медведево район Шойбулак вел кугорно гыч шола велыш савырнымеке, Цибикнурым эртымеке, чодыра коклаште кадыргалын шуйнышо корныш логалат. Тиде корно… чыла лудаш Кабаксола-ТумерПродолжить Марий вургем – Суоми мландыште Надежда Моисеева Часы 05.02.2022 06.02.2022 Пошкырт кундемын шочшыжо Раиса Тоссавайнен (Саметова) шым ий Финляндийыште ила. Тиде жапыште чолга ӱдырамаш марий улмыж нерген ик татланат… чыла лудаш Марий вургем – Суоми мландыштеПродолжить Пӧртылмаш Унагудо Часы 26.10.2022 27.10.2022 Автор — Денис Мамаев 1955 ийысе шошо, апрель. Сталин эпохо пытымылан кок ий шуын, пытартыш императорын престол деч кораҥмыжлан…

Июнь покшелне Москва олаште Пеледыш пайрем гӱжлыш. Марий калыкын волгыдо пайремжым элнан рӱдолаштыже кудымшо гана эртарышт. Моско марий-влак деке тений Марий Эл Республикын Звенигово районжо гыч «Шӱм куан» да Пошкырт кундемысе Мишкан район Ардаш ялын «Акарт» фольклор ансамбльже-влак унала толыныт ыле. Нуно поян да оҥай программышт дене рӱдоласе пайремым пешак сӧрастареныт да илыме вер-шӧрын фольклоржо дене талын палдареныт. «Моско пайремыш мияш шукертак шонымаш ыле, - ойла «Акарт» ансамбльын вуйлатышыже Владимир Хамитов. - Башкортостан Республикым, моло лишыл кундемым концерт дене шуко гана коштын савырныме, а Москош мияш йӧн лектын огыл. Садлан, кунам мыланна Моско марий землячество деч ӱжмаш тольо, вигак ик ой дене мияш кутырен келшышна!» Погынышо калыкым тиде тале коллектив ятыр у муро дене палдарыш, тальянке, тӱмыр, пу совла денат шокталтышт. Ансамбль усталыкше дене верысе калыкым йӧршын ӧрыктарыш - ончышо-влак куаныштым нимынярат ышт шылте. Мишкан села тӱнямбал конкурсышто сеҥышыш лекме да шушаш ийыште уло финн-угор тӱнян тӱвыра рӱдерже лийме нерген ансамбль Москошто гына пален. Йӧн дене пайдаланен, Владимир Хамитов пайремыште сцене гыч моско марий-влакым Мишканыш унала мияш ӱжӧ. Мияш кумылан-влакат ятыр лектыч. Мотор Мишкан велыш мияш кунам эше тыгай чапле амал лектеш?! Пеледыш пайрем деч вара вес кечыжлан земляк-влак куанымышт дене ансамбльлан Москошто кугу экскурсийым эртареныт. Нуно Йошкар площадьыш, «Зарядье» паркыш миеныт, ВДНХ мучко коштын савырненыт. Тыгай чолга ансамбльлан вес ийлан Санкт-Петербургыш «Пеледыш пайремыш» мияш темлымаш йоҥгыш. Эрвел марий фольклорым «Акарт» ансамбль Российын йӱдвел рӱдолаштыжат тыгак куатлын ончыкта манын ӱшанена. Читайте нас в «Чолман». Республиканская общественно-политическая газета на марийском языке. Издается с 24 апреля 1991 г. Главный редактор - Губаев Игорь Иванович. При использовании материалов гиперссылка на сайт cholman.info обязательна. Категория информационной продукции 12+ Связь, информационный технологий да массовый коммуникаций сферым эскерыше Федеральный службын Башкортостан Республикысе Управленийже 2016 ий 11 июльышто ПИ ТУ02-01543 № дене регистрироватлен. Мы в соцсетях: ВКонтакте - vk.com/cholman Telegram - https://t.me/cholmantv Я.Дзен - zen.yandex.ru ОК - ok.ru/cholmanrb TikTok - tiktok.com/@cholman.tv Телефон Телефон: 8(34783)7-07-97. Электрон почто [email protected] Адрес Адрес редакции, типографии: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, Березовское шоссе, 4А, 1 этаж. Для писем: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, 8-е почтовое отделение, а/я 116, для редакции газеты «Чолман».

15 апрельыште Россий президент Владимир Путин Россий Правительствын членже-влак дене совещанийым эртарен. Пандемийлан кӧра нелылыкыш логалше бизнес предприятийлаште пашаеҥ-влаклан пашадарым тӱлаш манын, оксам ойыраш темлен. «Нелылыкыш логалше изирак да кокла компаний-влаклан ешартыш финанс полышым пуаш темлем. Тиде окса шуйкалаш лийдыме задаче-влакым решатлаш кая. Икымше апрельлан организацийыште мыняр пашаеҥ улмым ончен, оксан кугытшым шотлаш тӱҥалына. Тыгодым йодмашым пуаш куштылго да йӧнан лийшаш», – каласыш В.Путин. Тыгай йодмашым организаций-влак 1 май гыч пуэн кертыт. Кажне пашаеҥ ик тылзылан 12130 теҥгем налаш тӱҥалеш. Оксам апрельлан да майлан тӱлат. Тылеч посна Путинын тыгайрак темлымашыже-влак лийыныт: Системым ыштыше предприятий-влакын спискыштым ыштен шукташ. Тушко Россий экономикылан эн кӱлешан компаний-влакым пурташ. Тыгай предприятий-влаклан льготный кредитым пуаш. Тыгодым пел кредитлан Минфин госгарантийым пуышаш. Российысе авиакомпаний-влаклан полыш семын 23 млрд теҥгем ойыраш. Регион-влакын бюджетышт нелылыкыш ынже логал манын, тушко 200 млрд теҥгем колташ. lenta top У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

«Шонымашемым шуктышым, «пелекӱртньӧ» айдеме лийын тольым», - Зарайск ола гыч триатлон дене таҥасымаш гыч пӧртылмекше, чоным почын каласыш кутырымо еҥем. А кӧ тудо тугай? Юрий Байгузинович АЙГУЗИН - образований Мишкан район пӧлкасе ДЮСШ-н кугурак тренерже, куштылго атлетика дене спорт мастерыш кандидат. Кугу Соказа кундемысе йоча-влак дене пашам ышта. «РФ тичмаш образованийын почетный пашаеҥже», «РБ образованийын отличникше», «Башкортостан Республикысе физический культурын да спортын эн сай пашаеҥышт», «БР-н эн сай тренерже» лӱм-влакым сулен налын, тудын пашажым РФ Образований министерствын, Физкультура да спорт федеральный агентствын Чап грамотышт дене аклыме. Таче кутырымашна лач тидын нерген лиеш. - Тугак, - воштылалеш тудо. - Шкежат ия гай лият гын веле? - Уке, - адакат шыргыжалеш. - Мый моло гаяк тыглай айдеме улам. А куржталаш да тренировкылан кеч-кунам жапым муаш лиеш. Кечеш кок гана денат, эсогыл ял паша коклаштат - тидлан эр да кас улыт. Мутлан, йӱран годым ялыште мом ыштат? А ме куржталына. - А вольыкет, ӱшкыжет тыгодым мом ыштат? - Шудым кочкын шогат, - мыскарам умылен моштышо марий кутыраш кумылзак улеш. - Шижам, мо нерген йоднет. Озанлыкысе сомылым ялыште моло еҥ семынак ышташ верештеш. Кургым, мутлан, кеҥежым тӱшкан, икшыве-влак отпусклан толмо годым, ямдылена. Дима эргым Сургутышто ила, Эдик - Бирскыште. Коктынат спорт дене заниматлат, тидын нерген «Чолманыште» возенда ыле. Ангелина ӱдырем Пермь оласе колледжыште фармацевтлан тунемеш. Тудат спортышто шуаралт кушкын. Республикыште кросс дене ик гана веле огыл ойыртемалтмыжлан Москвашке Кремльысе елкыш колтеныт ыле. Конешне, таҥасымашлашке коштмо годым сурт кокласе да пакча сомыл пӱтынек пелашемын вачӱмбакыже возыт. Елена Александровна туныктышо улеш, школышто пашам ышта. - Да, сеҥымашым тапташ тыл полша, маныт… - Июль покшелне, 54 ийым темыме шочмо кечынет, Агидель олаште триатлон дене таҥасымаште лийынат. Шканет сеҥымашым пӧлекленат. А нылымше августышто Моско воктенсе Зарайскышкат миен шуынат. Туштыжо могайрак кумыл дене таҥасенат? - Шочмо кечын кокымшо гана таҥасаш логалын. 25 ийым темымем годым Москвасе тӱнямбал марафоным куржынам ыле. Зарайскыште чумыржо 113 километрым эртенам: 1,9-ым ийынам, 90-жым велосипед дене кудалынам, 21,1-ым куржынам. Российысе кундемла гыч 139 еҥ таҥасаш погынен ыле. Кумылем тӱҥ шотышто шуын, манаш лиеш. Шке таҥашем, витле ияш деч кугурак ийготан-влак коклаште сеҥышым, абсолютный результатым ончымаште 13-шо лийым. Но игече йӱштӧ, йӱран ыле. Велосипед дене кудалме да поснак куржмо годым вичкыж пӱсӧ мардеж сайынак витарен. Ийме годым веле лайык чучын, молан манаш гын южын температуржо 14 градус лийын, а Осетр эҥерыште, куштыжо ийынна, вӱд левын, 19 градус дене вашлийын. Куржмаште писемаш тӧчымӧ годым йӱштӧ мардежлан кӧра йолысо чогашыл тӱҥӧ, садлан чумыр дистанцийым эртыме результатемым (5 шагатат 17 мин.) кумылемым шуктышо манын ом керт, вич шагат деч шагалрак жапым ончыктынем ыле. Адакшым корныштат (Зарайскыш автомашина дене 18 шагат каенам.) ноенам, физический формым изишак йомдаренам. Но тыгай кутышан триатлоным сеҥыше-влаклан «пелекӱртньӧ» айдеме лӱмым пуат. Кок гана кугурак дистанцийым эртен кертше-влак уже «кӱртньӧ» айдеме лийыт. Тыгай лӱмым Дима эргым ӱмаште налын керте. - Шонымаш уло. Ик верыште тошкештмаш - мыйын принцип огыл. Йоча-влакымат тыгак кумылаҥден, туныктен шогем. - Физический форма манме шотышто… Идалык мучко мыняр таҥасымашыш ушнет? Вет кажныжлан ямдылалташ манын, спорт термин дене ойлаш гын, кок-кум пачаш кугурак объеман тренировкым эртарыман, тазалыкым эскерыман, физиологийым палыман. Врачын справкыж деч посна таҥасымашкат огыт пурто… А ийгот мом ойла? - Конешне, чыла тидым ыштен шогыман. Южгунам арня коклаштат ик гана веле огыл стартыш лекташ логалеш. Юмылан тау, тазалык шотышто чыла сай, ийготымат але ом шиж. Эскерем, тазалыкым шымлымашым ӧрдыжыш шӱкалмаш уке. Тиддеч посна эше физический нагрузкым чын виктарен, тренировочный процессын методикыжым кучылт моштыман. Уке гын тазалыклан эҥгекым кондымо веле огыл, сай результатышкат шуаш ок лий. Икманаш, теорий ден практикым ушен, погымо опыт дене пайдаланыман. - А йоча-влак дене? - Нунын денак тыгак пашам ыштем. Шке организмемым шижын, мый нунын физиологийыштымат пален шогем, тренировкымат тыге чоҥем. - Кеҥежым але торашке кужашлан таҥасымашыш кайымет годым нуно каналтат чай? - Тыгай годым мый нунылан заниматлалташ посна планым возен кодем. Кеҥежымат «щадящий режим» шотан тренировкым (Идалык мучко нагрузкым пуаш ок лий, тудым кугемден-иземден шогыман), тӱҥ шотышто кроссовый подготовкым, эртарена. Шкеже Зарайскыште улмем годым Янаулышто пелемарафон лийын. Тунемшем-влак тушко миеныт да шке иктаҥашышт коклаште таҥасымаште чыла гаяк призовой верлам коклаштышт пайленыт. - Юрий Байгузинович, куштылго атлетикын специалистше молан триатлоныш куснен? - Триатлон пытартыш ийлаште кумдан шарлен толеш. Но куржталме видым посна специализаций семын кудалтенна манашат ок лий. Триатлон - тӱрлӧ шӧрынан спортсмен-влакын корнышт. Кок ий ончыч шоналтышым: «Куржталмаш - мыйын «конекем», удан огыл иям, велосипед денат кудалыштам. Иймашым да велосипедым тыгакат ОФП семын базовый тренировкылан кучылтам, йоча-влакымат тыгак ямдылем. Молан триатлонышто вийым терген ончаш огыл?» Кок ий жапыште мый шке, кок эргым да шым воспитанникем триатлонышто спорт мастерыш кандидат нормативым шуктышна. Куштылго атлетикыште сеҥымаш-влаклан тиде нимогай чаракым ок ыште, мӧҥгешла, полша веле. Теве 10 августышто Эдуард эргым Йошкар-Олашке миен тольо, тушто пелемарафон таҥасымашын лу километрыш куржмо дистанцийыштыже абсолютный сеҥыше-влак коклаште кумшо лийын. Конешне, йӱдвелыш пашаш коштмо да эше шканже суртым чоҥымо коклаште кажне таҥасымашлан физический формым оптимальный кӱкшытыштӧ келыштарен шуктен ок керт гынат, тыгай годым базовый тренировкым да триатлон дене заниматлымашым негыз семын кучылтына. - Спортинвентарьлан, арверлан, таҥасымашлашке кошташ шагал огыл шийвундо кӱлеш. Тидыже кӧн кӱшеш? - Шке кӱсен гыч - чылажат тренерын окладше гыч. - Уке, еҥ кӱсеныш «пурымо» ок шу. Кӱчызӧ улмыла чучеш. А йоча-влаклан заниматлалташ да таҥасымашлашке кошташ нунын ача-авашт полшат. Велосипед, мутлан, нылле тӱжем теҥге деч шагал огыл шога, туге гынат икшывыштлан налаш тыршат. Садлан тыгай ача-ава-влаклан таум ойлем. И. ГУБАЕВ мутланен. Кугу Соказа ял, Мишкан район. Авторын да «Огни Агидели» газет редакцийын фотошт. Читайте нас в «Чолман». Республиканская общественно-политическая газета на марийском языке. Издается с 24 апреля 1991 г. Главный редактор - Губаев Игорь Иванович. При использовании материалов гиперссылка на сайт cholman.info обязательна. Категория информационной продукции 12+ Связь, информационный технологий да массовый коммуникаций сферым эскерыше Федеральный службын Башкортостан Республикысе Управленийже 2016 ий 11 июльышто ПИ ТУ02-01543 № дене регистрироватлен. Мы в соцсетях: ВКонтакте - vk.com/cholman Telegram - https://t.me/cholmantv Я.Дзен - zen.yandex.ru ОК - ok.ru/cholmanrb TikTok - tiktok.com/@cholman.tv Телефон Телефон: 8(34783)7-07-97. Электрон почто [email protected] Адрес Адрес редакции, типографии: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, Березовское шоссе, 4А, 1 этаж. Для писем: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, 8-е почтовое отделение, а/я 116, для редакции газеты «Чолман».

«Ошкыл манам, вашкерак ошкыл! Мылам пашаш кайыман! Варгыжметым чарнет уке?! Тетла мый тылат нимогай модышым налын ом пу! Кампетке нергенат мондо!» – уремыште ава шке чукайжым моткоч вашкыкта, кидше гыч кучен, вӱден наҥгая, семынже пуйто туныкта. А йоча утларак веле шортеш, тӧрштыл-тӧрштыл, чорикын кычкыра… Тыгай «томашам» шукын шекланеныт дыр. Але кевытыште иктаж модышлан верч пӧрдал-пӧрдал шортшо йочам кӧ ужын огыл? Но ятыр ача-ава икшывын тыге шортмыж годым мом ыштышашым огыт пале. Садланак кӧ кузе мошта, туге ышта: икте йочан йӧсланен шортмыжым шотышкат налаш ок тырше, весе икшывым игылтеш я воштылеш, кумшо шыдешка да вурсен пытара. Икшывыдан чот шортмыжо – эн ончычак кугыеҥ-влак деч полышым йодмаш. Изи айдемын нервный системыже пеҥгыдем шуын огыл, садлан тудо чылажым эскерен огеш керт. Тудо шортмыж гоч полышым йодеш. Шинчавӱд йога, тугеже йӧсӧ, тыгодым уло тӱня кумыкталтме гай чучеш! Вес семын икшыве шке чон кумылжым умылтарен ок мошто. Тыгай лийын каен гын, тудлан полышым пуыман. А тидым эн ончычак ача-ава ыштышаш улыт. Йочан утен каен шортмыжым, кычкыркалымыжым психолог-влак истерике маныт. Тидын шотышто ме Калыклан психологий-педагогике да социальный полышым пуымо республикысе «Доверие» рӱдерын 1-ше категориян педагог-психологшо Ковалёва Людмила Фёдоровна дене мутланышна. – Йоча истерике кок тӱрлӧ лиеш: чын (истиный) да шоя (ложный). Шоя истерике годым икшыве йодмем але шонымем шуктышт манын, лӱмын шортеш. Але иктаж-мом ынеж ыште (ынеж ыштыкте) гын, тореш улмыжым шортмо дене ончыкта. Южгунам тыге йоча ача-аван тӱткылыкшым йодеш. Тыгай койыш такшым нормылан шотлалтеш. Икшыве иктаж талукат пелаш улмыж годым истерике манме койышым ончыкташ тӱҥалеш. Изи еҥ мом шижмыжым раш умылтарен ок мошто, садлан магыра. Школыш кайыме жаплан йоча шке кумылжым эскераш тунемеш, тунам тиде койыш эркын йомеш. Шоя истерике годым ача-ава-влаклан йочалан пеҥгыдын ойлен кертыт. Кузе кояш але кузе ок лий, умылтарыман. Но тылеч ончыч шорташ таратыше амалым мондыкташ тыршыман, иктаж-мо весе нерген мутым лукман, иктаж оҥайым каласкалыман, ончыктыман. Шоя истерике годым йочан ушыжо пашам ышта, тудо чыла умыла. Чын истерике шотышто йӧршын вес сӱрет. Тудо шучкырак. Йоча утен каен (южгунамже чытырен-чытырен) шортеш гын, мемнан ойлымым тудо ок кол, нимом ок умыло. Тыгай годым икшывым эн ончычак лыпландараш кӱлеш. Молан манаш гын нӧргӧ психикылан тиде шижмаш – моткоч кугу стресс. Йоча шкеже тыгай годым нимом ыштен ок керт. Тудым ӧндалман, пеленже лийман. Но «Шортметым чарне» манаш ок кӱл. Йочалан шорташ пуыман, тыгодым тыматле лийман. Лыпланымыжым вучыза. Вара лыпланен кертмыжлан мокталтыза. Тыге тудо шке вийжылан ӱшанаш тӱҥалеш. Кеч-могай истерике лийже, икшывылан тыге ойлыза: «Ит лӱд. Мый палем, кузе чучеш, мый чыла умылем, мый пеленет улам, мый тылат полшем…» Тыгодым чаманымаш лийшаш огыл. Умылымаш лийже.», – каласыш Людмила Фёдоровна. Тылеч посна психолог умылтарыш: йочан шортмыж годым ӱмбакыже нигунам кычкырыман огыл. Вурсымаш, йӱкым кугемдымаш моткоч кугу эҥгекым конда. Тыге шоя истерике, мутлан, чын истерикыш савырнен кертеш. Торжалыклан кӧра йочан психикыже локтылалтеш. Ончыкыжым тыгай икшыве шкежат торжа да осал койышан лиеш. Тыгак йочан чот йӧсланен шортмыж годым кугыеҥ-влаклан «кӱжгӧ коваштан» лийман огыл. Икшыве шке йӧсылыкшӧ дене шкет кодеш да полышым, умылымашым ок шиж гын, тудо могай айдеме лийын кушкеш? Тыглай ончалмаште чылажат куштылгын чучеш: йочам ӧндалаш, тудын дене порын мутланаш неле огылыс? Но икшывын кычкырен шортмыж годым нелылыкше весе: ача-ава але воктене улшо вес кугурак-влак шкеныштым эскерен огыт керт, ласка лийын огыт мошто: нойымыжо-можо, тӱрлӧ пашаже… А тидын деч посна ок лий. Ме эре ала-кушко вашкена, тӱрлӧ сомылым ышташ толашена, садлан шке икшывыланна южгунам полышым пуаш вийна ок сите. Южыжо сырен кудалта, ала-кӧжӧ шкенжым титаканлан шотла да йоча дечат чот йӧсланаш тӱҥалеш. Тыге ынже лий манын, психолог-влак лыпландарыше тыгай йӧным темлат: келгын шӱлалташ (эркын: кумыт марте шотлыман) да южым шӱлалтен лукташ (эше эркынрак: кудыт марте шотлыман). Тыге – икмыняр гана. Вес йӧн дене кажне пайдаланен ок керт, но тудат сай: иктаж-могай поро, сай почеламутым шарналтыман да тудым вашкыде лудаш тӱҥалман. Кеч йӱкын, кеч шке семын. Тыгай упражнений-влак нервым лыпландараш полшат. Ласкалыкдам шижын, икшыват ласкаҥеш. Тунам тудо тыланда ӱшана, аралтыш улмым пала. Йоча истерике тӱрлӧ амаллан кӧра лиеш гынат, эн тӱҥ амалже – эре ешыште. Ача ден ава коклаште умылымаш, пагалымаш улмо годым икшыве ласка кумылан лиеш, пиалым шижеш. Пиалан йочан кумылжо эре сай, садлан йӧсланен шорташ ок логал. Тугеже йоча истерике годым мом ыштышашым палена гынат, тыгай томаша йоча дене лучо шагалрак лийже ыле, але йӧршынат ынже лий. Ме, кугыеҥ-влак, икшывына верч мутым кучена гын, эн ончычак шке илышнам, шке койышнам тӧрлышаш улына. Ой-каҥаш: Йоча дене йочала мутланыза! «Ит курж – камвозат!» – манеш йочажлан ава. А изи икшыве тыманмеш куржын колта да камвозеш. Палыме сӱрет? Шукыж годым изи-влак «Тыге ит ыште» манмым «Тыге ышташ кӱлеш» манын умылат. Адакшым мыняр чотрак йӱкым кугемден ойлет, тунар вашкерак йодмым шуктыман гай чучеш. А вашкымылан кӧра камвозашат логалеш, куш пурет. Йоча мемнам чын умылыжо манын, кузе ойлен моштыман? Тидым ышташ неле огыл, лач тунемалтше ойсавыртыш-влакым вес семынрак каласыман: «Вашкерак кочкын пытаре-ян, уке гын нимогай шере кочкыш ок логал» олмеш «Тиде изи падырашетым кочкын пытарет гын, тылат шере да тамле пӧлек логалеш»; «Айда вашкерак, мыняр тыйым вучаш лиеш?!» олмеш «Кӧ писынрак куржеш, ончалына? – Икыт, кокыт, кумыт!» але «А кӧ писырак? Мардеж але ме?» да тулеч молат; «Почешет чыла модышетым погкале-ян!» олмеш «Кызыт тый юзо виян (фея, маг, волшебник) лият да пӧртыштына арулыкым ышташ полшет гын, могай сай ыле!» але «Ончал, могай тыйын модышым погышо чапле кранет (кид) уло. Ончыкто-ян!» «Ит койышланыл, пырысиге сӱретан ош тувыретым мый мушкаш шуэнам! Мом пуэм, тудым чий!» олмеш «Теве тиде канде тувыр – саде ош тувыретын поро йолташыже. Айда таче тудым чиена». «Нимогай «огым» манмым колмем ок шу! Ӱчым ыштылметым чарне!» олмеш «Ончо, ончо, мемнан деке «изи ӱчызӧ» толын, теве воктенет куржталеш. Айда тудым пӱтырен кучена, тек тый декет тетла огеш пижедыл». «Мыняр тылат ойлаш лиеш? Тидымат от умыло мо?!» олмеш «Икыт, кокыт… приём. Чечас мый тыланет икмомак каласем, а тый чыла шарнен кодаш тырше». «Мешаен ит кошт!» олмеш «Икмыняр жап шке семынет модат гын, мый пашамым вашкерак пытарем. Вара коктын шер теммеш модына». «Таче малаш возат уке?» олмеш «Ончал, леведыш дене теве тыге леведалтат гын, омыштет мотор йомак конча» да тулеч молат… lenta top У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

Шӱргыял школыштына илыш шолынак шога. Кугурак вожатыйна Елена Валериановна пеш шуко мероприятийым эртара. Кажне ийын шыжым тӱҥалтыш класслаште тунемше шольо-шӱжарна-шамычлан Шыже пайрем, а «Рвезе тукым» йоча ушемна дене Шыже бал эртаралтыт. А тиде ийын поснак оҥай ыле. Вожатыйна пакчасаска дене кылдалтше оҥай тушто-влакым туштен. Сеҥыше-влаклан пеш тамле пӧлекым пуэден. Тӱҥалтыш класслаште 21 йоча тунемеш. Елена Валериановна ик тунемшымат пӧлек деч посна коден огыл. Чыланат пеш куаненыт. Нунылан дискотекымат эртарен. Пеш сылне муро-влакым тӱрлӧ мультфильм гыч налын. А Шыже бал отряд-влак коклаште лийын. Конкурс-шамычат оҥай улыт ыле. Шыже костюмым ӱдыр-влак рвезе-шамычлан ыштеныт. Дискотекыште чолга лиймынамат вожатыйна аклен. Чыла таҥасымашла гоч эртымеке, «Пеледыш» отряд 1-ше вер дене палемдалтын. 2-шо верым «Ал парус» отряд налын. «Неугомон» ден «Кечыйол» отряд-влак 3-шо верым пайленыт. Шыже пагытлан пӧлеклалтше пайрем-влак чоныштына пеш сай кышам коденыт. Дмитрий Егоров, «Рвезе тукым» йоча ушемын дружине председательже. Снимкыште: Шыже пайрем годым. lenta top У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

19 майыште Пионерийлан 100 ий теме. Таче Морко районышто чыла школыштыжак тиде пайремым огыт палемде. А Шӱргыял школыштына Пионерий кечым поснак вученна. Пайрем «Рвезе тукым» йоча ушемнан гимнже почеш тӱҥале. «Йоча пагытын 100 тулотыжо» республикысе акцийыш ушненна. Кажне отряд шке мурыжым йоҥгалтарен. Пионерийын ветеранже Ольга Михайловна Александровам пайремышкына пагален ӱжынна. Шӱргыял школышто ятыр ий пионервожатыйлан тыршыше Ксенофонт Сергеевич Даниловым йоча-влак мӧҥгыжӧ саламлаш миеныт. Тудын сомылжым таче школыштына Елена Валериановна Григорьева шуя. Вожатыйна пионер атрибут дене ончерым сӧрастарен. Тиде кечынак спорт таҥасымаш да тӱрлӧ модмаш эртаралтыныт. 4-ше классым пытарыше кок икшывым пионер радамыш пуртышна. Нуно товатмутым чылан ончылно ойлышт, «Взвейтесь кострами» мурым йоҥгалтарышт. Вожатыйна марла сценарийым возен. Пионерийын 100 ияш лӱмгечыжлан пӧлеклалтше пайрем моткоч веселан да пӱтынек марла эртен. Егоров Дмитрий, Шӱргыял школысо «Рвезе тукым» йоча ушемын дружине вуйлатышыже. Снимкыште: пайрем годым. lenta top У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

Каныш кечылам але яра жапым кажныже шке семынже эртара. Тыгай годым иктышт унала але иктаж-кушко экскурсий дене лектын кошташ тыршат, весышт мӧҥгыштӧ лияш кумылан улыт, кумшышт тӱрлӧ кидпашам ыштат, чон йодмо сомылыштым шуктат. Йолташ-влак яра жапым кузе эртарат? Каныш кечылаште мом ышташ йӧратат? Наталья ПУШКИНА, Марий тӱвыра рӱдер вуйлатыше: – Паша дечын вара еш да мӧҥгӧ дене кылдалтше сомылым шуктем але иктаж мероприятийым эртарем. Эвика СИВАКОВА, «Именно» интернет-журналын пашаеҥже (Санкт-Петербург): – Каныш кечым еш але йолташ-влак дене эртараш тыршем: паркыште пырля коштын кертына, театрыш миен толына. А тыглай кечын кастене эргым дзюдош коштыктем але мӧҥгыштӧ онлайн курсым эртем. Вера КАБИРОВА, «Вестник района» газетын тӱҥ редакторжо (Советский район): – Паша деч вара шукыж годым адак пашамак ышташ логалеш. Тиддеч посна ӱдырем дене урокым ыштена, кас кочкышымат ямдылен шукташ тыршем. Каныш кечемат тыглай дечын пешыжак огеш ойыртемалт, но эше мӧҥгыштӧ эрыктыман. Яра жап лийме годым книгам лудаш йӧратем. Историй, тӱрлӧ приключений, йӧратымаш нерген лудаш келша. Книга моткоч шерге поянлыклан шотлалтеш, вет пагытын йодмыж почеш, кызыт шукын интернетыште «шинчат», эсогыл пашаштат тидлан шуко жап ойыралтеш. Екатерина АЛЕКСАНДРОВА, М.Шкетан лӱмеш Марий национальный драме театрын актрисыже: – Кызыт йоча дене мӧҥгыштӧ улам, жап лийме семын оратор искусство студийыштем пашам ыштем. Студийым «ОРодром» манын лӱмденам. Каныш кечылаште УнаКудышто унала толшо турист-влакым вашлияш полшем, нуным куандараш тыршем. Яра жапыште йоча-влак дене кинош, эҥер воктеке лудо-шамычым пукшаш коштына. Чон йодмо почеш южгунам йӱдым шканем але икшыве-шамычлан вургемым ургаш шинчын кертам. Татьяна ПОПОВА, Марий самырык театрын актрисыже: – Шке пӧртыш илаш куснымеке, сурт кӧргыштӧ шогылташ пеш келша. Изирак пакчам уло, шуко тӱрлӧ пеледышым шындылам. Чоҥымо паша келшаш тӱҥалын, садлан пелашемлан кертмем семын полшаш тӧчем. Лач мӧҥгыштӧ еш пелен чонем кана. Ирина ЮШКИНА, самырык мурызо: – Яра жапыште книгам лудаш тыршем. Игече мотор годым пеледыш дене жапым эртарем. Ятыр ий пеледышым ӱдем, куштем да вара нуным ялыште шындем. Олаште илем гынат, кажне каныш кечылан йӧратыме солашкем каяш тыршем, вет тушто чонемлан лишыл пашам шуктен кертам. Пеледыш пеледмыжак мочол кумылым нӧлта! А.БАЙКОВА Лудаш темлена: УВЕР ЙОГЫН Звенигово оласе эҥерӱмбалым сӧрастараш 55 миллион наре оксам ойырат 29 майыште Москва областьын правительствыштыже Изи олала ден исторический илемлаште тачысе илышлан келшен толшо ола кумдыкым тӱзатымаш эн сай лудаш… УВЕР ЙОГЫН Корнысо азапын сола мучашыже «Морко муниципальный район» муниципальный образованийын администрацийжым вуйлатыше С.Григорьевын паша гыч шке кумылын каяш йодмашыжым верысе депутат-влакын погынымашышт 7 августысо лудаш… УВЕР ЙОГЫН 2020 ийлан астролог Василиса Володинан гороскопшо Шорык Шушаш ий илышын чыла шӧрыныштыжӧ гаяк кугу вашталтышым сӧра. Те утларак чолга да чулым лийыда. Вий-куатым арам огыл, лудаш… Добавить комментарий Отменить ответ Для отправки комментария вам необходимо авторизоваться. КАЛЕНДАРЬ ЯнварьФевральМартАпрельМайИюньИюльАвгустСентябрьОктябрьНоябрьДекабрь 20172018201920202021202220232024202520262027 Пн Вт Ср Чт Пт Сб Вс 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 АРХИВ Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ГОРОСКОП Гороскоп Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 9 май. Ӱпым пӱчкаш келшыше кече огыл. Молан манаш гын тазалыкда начаремме лӱдыкшӧ уло. Хна дене чиялтеда гын, пашаште лудаш… 9-15 майлан гороскоп 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 18-24 апрельлан гороскоп 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) ТЕАТР УВЕР Лӱмлӧ артистын лӱмгечыже Книгаште – Шкетан театрын 100 ияш эртыме корныжо «Пеленда улам пиалан» «Китай кува» — кумшо у паша «Мый улам шийгорнышто…» сылнымут кас ЛИЙ ПЫРЛЯ © 1915-2018 «Марий Эл» газет. Газетым Роскомнадзорын Марий Элысе управленийыштыже регистрироватлыме. Реситрационный номер - ПИ № ТУ12-0118, 2012 ий 25 июнь. Copyright газетамарийэл.рф |

18 декабрьыште Татарстан Республик Кукмара районысо Уял ялысе школышто марий фольклор коллектив-влаклан «Марий сем» фестиваль-конкурс эртаралте. Тушко В.М.Васильев лӱмеш Йылмым, литературым да историйым научнын шымлыше марий институт гыч вуйлатышын алмаштышыже – учёный секретарь Мария Пенькова, марий йылмызе, филологий шанче кандидат, Марий Эл шанчын сулло пашаеҥже Олег Сергеев, йылме пӧлкан шанче пашаеҥже Марина Ипакова дене пырля мыламат пырля миен толаш пиал шыргыжале. Корныш тарванымеке, ныл шагат гыч палемдыме верыш миен шуна. Школ кудывечым сайын эрыктыме, лум курчак-влак торашке волгалтыныт. Кӧргыш пурымеке, школ вуйлатыше Алмаз Файзрахманов дене сылне вургеман ӱдыр-влакын, марла, рушла, татарла поро мутым ойлен, кинде-шинчал дене вашлиймышт кумылым вӱчкыш. Икшыве-шамычын кидпашам ыштен, тӱр нерген радамын каласкалымышт кугешнымашым лукто. Школым ончен савырныме годым историй да краеведений тоштерыштат лийме шуко жаплан шарнаш кодеш. Тунемше-влак школын эртен толмо корныжым веле огыл, шочмо кундемышт да талантан еҥышт-влак нергенат сайын палат. Марий йылме кабинетыште туныктышо Ирина Вячеславовна Родыгинан вуйлатымыж почеш йоча-влак дене пырля шопке пупашкар гыч аралтыш курчакым ышташат кумылын шична. Парт кокласе пагытым шарналташ моткоч оҥай ыле. Уял школын тунемшыже-влакын кидмастар улмыштым ярмиҥгаш чумырымо пашаштым ончен лекмекат палдырныш. А туштыжо йоча-влакын изи кизашт дене ыштыме могай гына арвер ышт перне!? Ончен куанет! Шижалтеш, ты кундемыште кугезе йӱлам арален кодаш чыла йӧным кучылтыт. Кечывал лишан гармоньын сылне семже актовый залыш изижымат-кугужымат рӱж чумырыш. «Букет» муро почеш ӱдыр-влакын мурен-куштымашышт пайремым почо. Татарстаныште Йылме да калыкын икоян улмо идалыклан пӧлеклалтше «Марий сем» фестивальым почмаште школ вуйлатыше Алмаз Файзрахманов, Кукмара районысо образований управлений вуйлатышын алмаштышыже Миляуша Бакланова, Калык-влакын келшымаш пӧртыштым вуйлатыше Гульнара Гареева, Уял ял шотан илем администраций вуйлатыше Риналь Гиниятов да тыгак МарНИИЯЛИ-н пашаеҥышт Олег Сергеев ден Мария Пенькова саламлыме шомакым ойленыт. – Кукмара районышто лач мемнан школ гына марийлан шотлалтеш. Тыште марий да татар икшыве-влак ава шӧр дене пурышо йылмыштым шочмо йылме семын тунемыт. Школна «Кна вел» ансамбльже дене кугешна. Ты коллективлан кӧра 36 ий наре мемнан икшывына-влак марий калыкын тӱвыраж ден фольклоржым шымлат, тунемыт. Ансамбльнан мастарлыкшым кӱкшын аклен, тӱрлӧ районыш, олаш веле огыл, вес элышкат ӱжыт да эреак нуно сеҥымаш дене пӧртылыт. Икшывына-шамычым марий шӱлышеш куштымыжлан коллектив вуйлатыше Леонид Александрович Искаковлан моткоч кугу таум каласена, – школын илышыже нерген кӱчыкын палдарыш Алмаз Вакифович да Шочмо йылмылан пӧлеклалтше идалыкыште шуктымо пашашт нерген мутым шуйыш. – Идалык мучко моткоч шуко мероприятийым эртарыме. Школ коллективын келшен, тыршен пашам ыштымыжлан кӧра ме 500 тӱжем теҥгеаш грантым сеҥен налынна. Тудын полшымыж дене ме мастер-классым, театрализоватлыме представленийым, шинчымаш касым эртаренна да ятыр проектым илышыш шыҥдаренна. Идалыкым иктешлыме семын тиде фестиваль-конкурсым эртарена. Пайремыште Татарстан, Марий Эл, Удмурт республикла да Киров область гыч йоча усталык коллектив-влак ушненыт. Сценыште верысе школ пеленысе «Кна вел», «Чолгалык», «Пеледыш», «Шӱшпык», «Шонанпыл» ансамбль-влак мастарлыкым сценыште ончыктышт, а молышт видеозаписьым колтеныт. Йоча фольклор ансамбль-влак калык куштымашым палымышт, мурен, тӱрлӧ семӱзгар дене шоктен моштымыштым да артист койышан улмыштым ончыктеныт. Поснак «Нӧнчык патыр» да «Ший пӱан Ший Пампалче» йомакла гыч ужашым модын ончыктымышт дене кумылым нальыч, тунемше-влак рольыштымат устан модыч, сценыштат шкеныштым моштен кучышт. Ну, чот кертыч вет! Изи артист-влак залыште шинчыше-влакым сайынак воштылтышт, шонаш таратышт. Мо оҥайже, руш, татар йоча-влакат марий йомакыште модыныт да марла мутланеныт, муреныт. – Йомакыштат модаш, мураш-кушташат мылам моткоч келша. Гармонь сем почеш тавалтен колтымеке, марий улмем эшеат шижам… Кугу лиймеке, механик лияш шонем, – мане 5-ше классыште тунемше Максим да классышкыже куржын кайыш. Сылне марий вургем дене сценыш лекше йоча-влакым кажне гана куанен вашлийым. Муралтен колтат ма кушталтат але семӱзгарым шокталтат – чонышто куан тул чӱкталтын да тыгодымак кугезе тукымнан поянлыкшым Татарстан Республикысе школыштат арален коден моштымыштлан моткоч йывыртенам. Тидын нергенак МарНИИЯЛИ-н пашаеҥже-влак денат корно мучко, куан кумыл дене мутланен, мӧҥгӧ пӧртылынна. Сеҥыше-влакым тыгай номинацийлаште палемденыт: «Муро» I степенян лауреат – Регина Курочкина (Киров область Уржум ола); – «Пеледыш» усталык коллектив (Татарстан, Кукмара район Уял школ); II степенян лауреат – Кристина Краснова (Марий Эл, Морко район Коркатово лицей); «Калык семӱзгарым шоктымаш» I степенян лауреат – Юлиан Федоров (Татарстан, Балтаси район Улисъял школ-йочасад); – «Шӱшпык» усталык коллектив (Татарстан, Кукмара район Уял школ); II степенян лауреат – «Ложкари» ансакмбль (Татарстан, Мензилинск район Калтак школ); «Калык куштымаш» I степенян лауреат – «Кна вел» фольклор ансамльын изирак ден кыдалаш группышт (Татарстан, Кукмара район Уял школ); II степенян лауреат – «Кечыйол» ансамбль (Татарстан, Балтач район Улисъял школ-йочасад); – «Шонанпыл» ансамбль (Киров область, Кугу Кетек школ); III степенян лауреат – (Татарстан, Мамадыш район Большешинский школ) – «Шонанпыл» ансамбль (Киров область Малмыж район Кугу Кетек школ); «Театрализоватлыме представлений» I степенян лауреат – «Чолгалык» усталык коллектив (Татарстан, Кукмара район Уял школ); – «Шонанпыл» (Татарстан, Кукмара район Уял школ) II степенян лауреат – Татарстан Мамадыш районысо Курыкъял школын коллективше III степенян лауреат – Татарстанысе Менделеевск район Элнет кыдалаш школын коллективше. Алевтина Байкова Авторын фотожо. Tagged родной язык, фестиваль Лудаш темлена: КУЛЬТУР ДА ИСКУССТВО ФОЛЬКЛОР Тӱвыра пашаеҥлан психологат лийман Йошкар-Ола гыч Чебоксар могырыш кудалме годым шола велне лӱмынак келыштарыме палаткылаште тӱрлӧ кочыш сатум да колым ужален шогышо-влакым кажне лудаш… ЙӰЛА МАРИЙ ЙӰЛА Чоным кандараш — шӱвыр «Кугечылан у тувыр» фестивальыште шӱвырзӧ Василий Кузнецов дене палыме лийна. Тиде акрет марий калык семӱзгар дене шоктышыжым парня денат лудаш… КУЛЬТУР ДА ИСКУССТВО ФОЛЬКЛОР Нуно илышнам сӧрастарат, калыкнан поянлыкшым аралат Эртыше кугарнян тўвыра пашаеҥ-влак профессиональный пайремыштым палемденыт. Я.Эшпай лўмеш Марий кугыжаныш филармонийын залышкыже район администраций вуйлатыше, культур учрежденийлаште пашам лудаш… Добавить комментарий Отменить ответ Для отправки комментария вам необходимо авторизоваться. КАЛЕНДАРЬ ЯнварьФевральМартАпрельМайИюньИюльАвгустСентябрьОктябрьНоябрьДекабрь 20172018201920202021202220232024202520262027 Пн Вт Ср Чт Пт Сб Вс 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 АРХИВ Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 Июнь 2022 ГОРОСКОП Гороскоп Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 9 май. Ӱпым пӱчкаш келшыше кече огыл. Молан манаш гын тазалыкда начаремме лӱдыкшӧ уло. Хна дене чиялтеда гын, пашаште лудаш… 9-15 майлан гороскоп 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 18-24 апрельлан гороскоп 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) ТЕАТР УВЕР Книгаште – Шкетан театрын 100 ияш эртыме корныжо «Пеленда улам пиалан» «Китай кува» — кумшо у паша «Мый улам шийгорнышто…» сылнымут кас Калык чонышто тачат ила ЛИЙ ПЫРЛЯ © 1915-2018 «Марий Эл» газет. Газетым Роскомнадзорын Марий Элысе управленийыштыже регистрироватлыме. Реситрационный номер - ПИ № ТУ12-0118, 2012 ий 25 июнь. Copyright газетамарийэл.рф |

Шохрух Салимов Таджикистан Республикысе Душанбе олаште врач-влакын ешыште шочын. Ачаже – анестезиологреаниматолог да хирург, аваже – акушер. Рвезе изи годсек ача-аван корным такырташ, хирург лияш шона. Салимовмыт ешын ик жап Российыште илымыжлан кӧра рвезе икымше классыш Моско область Истринский район Дедовск оласе 4-ше номеран школыш каен. Вара Душанбе оласе Е.Н.Павловский лӱмеш 8-ше номеран школышто руш классыште шинчымашым поген. 10-11-ше класслам Садриддин Айни лӱмеш 10-шо номеран школышто таджик классыште тунемын. Изиракше годым Шохрух зоологийым чот йӧратен, сандене биолог лияш шонен, но врач лийме нерген шонымаш сеҥен. Тыгак рвезе изиж годсек спорт дене заниматла. – Шымше классыште тунеммем годым Алишер изам мыйым пеленже тренировкыш наҥгаен. Тудо эрыкан кучедалмаш, неле атлетике да бокс дене заниматлен. Мыламат тидыже оҥайын чучын. Тренироватлалташ тӱҥалмеке, иктаж шым тылзе гыч спортивный самбо дене икымше таҥасымашке миенна. Тунам мый кумшо верыш лектынам. Мыйым Таджикистан Республикын сборныйжын тренерже Мухаммадшариф Сулаймонов, эрыкан кучедалмаш дене федерацийын президентше да тренерже Абдурозик Олимов, тыгак изам ямдыленыт. Кугурак нелытан категорийыш вончымеке, эрыкан кучедалмашын, национальный кучедалмашын да самбон чемпионжо лийынам. Самбо дене заниматлыме годым кок ий ММАыште (смешанный боевой искусство) вием тергенам, – каласкалыш Шохрух. Аважын темлымыж почеш Ш.Салимов 2016 ийыште МарГУ-шко Медицине да естественный науко институтыш тунемаш толын. Ончыкылык врачлан эше кум ий специальностьшо дене тунемман да кум ий ординатурышто шинчымашым погыман. – Российыште але Таджикистаныште тунемаш куштылгырак? – Мыйын шонымаште, тыште куштылгырак. Туге гынат тыштат, туштат йодмаш уло. А Российыште тунеммем ешартыш вийым пуа, мый Таджикистан Республикын чапшым аралем, сандене эре сай могырым веле шкем ончыктыман. – Рушла сайын кутырет. Эше могай йылмылам палет? – Руш йылмым школышто йот йылме семын тунемынна. Мемнан врачна-влак грамотный улыт, нуным чылан пагалат. А мый врач ешыште шочынам, сандене изи годсек рушла мутланаш да возаш тунемынам. Сентябрь гыч немыч йылмым тунемаш тӱҥалнем. А кудымшо курс деч вара, немыч йылме дене экзаменым кучен, Германийыш илаш куснынем. – Тӱрлӧ форумлаште шке виет тергет, очыни? – Самара оласе медицинский университетлан 100 ий темме лӱмеш конференцийыш миенам, МарГУшто эртаралтше «Актуальные вопросы теоретической медицины» конференцийыште выступатленам, Озаҥ, Чебоксар олалаш ятыр гана миен коштынам. – Марий Эл шочмо кундемет деч чот ойыртемалтеш? – Климат ойыртем шижалтеш. Мемнан дене теле леве, кеҥеж кум пачаш шокшырак. Ак тушто кок пачаш шулдырак. Адакшым тыште вес калык-влак, вес йӱла. Туге гынат, ме шке диаспор дене погынен, шке пайремнам эртарена. Мутлан, Навруз пайрем годым йолташ-влак дене погынена, ола мучко коштын савырнена але пӱртӱсыш канаш лектына. Ураза-байрам годым ме тӱшкагудышто погынена. Эн ондак юмылтымо мутым ойлена, а вара пырля кочкына. Тӱҥ шотышто шкенан национальный кочкышым ямдылаш тыршена: шӱрым, пловым, мантым. Мый шкежат кочкаш ышташ йӧратем, сандене ты сомыл мыланем лишыл. – Самырык-влак тукым йӱлам эскерат мо? Вес национальностян ӱдырым марлан налыт? – Тӱҥ шотышто йӱланам аклена, шуктена. Но национальность шотышто ме огына ойыркале, тидыже чыла шонен лукмо стереотип веле. Ӱдыр ушаншотан, пелашыжым йӧрата, акла гын, нимогай чарак уке. Изамын пелашыже – руш ӱдыр. Моло родына-влакын пелашышт тыгак Россий гыч улыт. – Самоизоляций жапым кузе эртаренат? – Мый ончыкылык врач улам, сандене эпидемиологический ситуацийым шотыш налам, тӱшкагудышто лийынам. Сессийлан ямдылалтынам, тренироватлалтынам да йолташ-влак дене жапым эртаренам. – Яра жап лийме годым мом ыштет? – Тиде жапым пайдалын кучылташ тыршем. Яндар южышто лияш, йӱштылаш кошташ, гитар дене шокташ, путешествоватлаш йӧратем. Российыште, очыни, чыла вере лийынам, Рӱдӧ Азийыш, Арменийыш, Турцийыш, Ираныш миен коштынам. Тӱрлӧ верыш коштын, мый тусо илышым сайынрак пален налам. Адакшым тудын тӱрлӧ шӧрынжым ужам. – Шочмо кундемышкет чӱчкыдын коштат? – Ешем дене видеосвязь дене мутланаш тыршем. Идалыклан ик гана, кеҥежым, шочмо кундемышке миен толам. А телым У ий канышлан ешем Моско олаш толеш. Шке пӧртыштына тиде жапым эртарена. Кызыт Москошто ешем дене улам. Рвезын альбомжо гыч налме фото. Манты КӰЛЫТ: ик кило ушкал шыл, ныл шоган, шинчал, йоҥыштымо шем да йошкар пурыс, 50 г ушкал ӱй, ик кугу совла нӧшмӱй, ик стакан леве вӱд, ик кило ложаш, кок муно, 50 г тага (курдючный урлык) коя. Ложашым, муным, вӱдым да ик совла нӧшмӱйым иктеш варен, руашым нӧштылза. 30-40 минутлан кодыза. Тиде жапыште шылым тыгыдын падыштыза. Тушко шоганым, шинчалым да пурысым ешарыза. Руашым вичкыжын шарыза да квадрат семын пӱчкедыза. Тушко тага коям, шылым пыштыза. Манты формым ыштен, 30-40 минут мантоваркыште але мультиваркыште кӱктыза. У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

Шӱргыял школыштына «Марий сылнымут садвечыште» кружок пашам ышта. Тудым Елена Валериановна Григорьева вуйлата. Сентябрь кыдалне мемнам, латвич тунемшым, тудо школнан ик эн мотор верышкыже, марий йылме кабинетыш, чумырыш. Ме ончыкылык пашана нерген кутырышна. Планым ыштышна. Мыйым старостылан ойырышт. Кружокышкына ме марий писатель-влакымат ӱжаш тӱҥалына. Тек нуно мемнан серыме почеламутнам лончылат, чын корным ончыктат. Кодшо тунемме идалыкыште кружокнан эн чолга еҥже-влак Йошкар-Олаш миен коштыныт. Нунын коклаште мыят лийынам. Но, чаманен каласыман, эн виян тунемшына-влак Анастасия Михайлова ден Виктория Александрова школ гыч каеныт. Нуно школыштына эртаралтше керек-могай пайремыште эре вӱдышӧ лийыныт. Ӱшанен кодына: тиде кок ӱдыр умбакыжат марий шӱлышан кодеш. А ме молышт дене ты кугезе шӱлышым вияҥден толына. Тек мемнам у деч у сеҥымаш-влак вучат! Стелла Кузнецова. Морко район Шӱргыял школ. Снимкыште: «Марий сылнымут садвечыште» кружокнан чолга тунемшыже-влак. lenta top У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

Медведево районышто илыше 50 ияш ӱдырамашлан банк пашаеҥ улам манын йыҥгыртеныт. Тудын банк картын данныйжым пален налыныт да карте гыч 450 тӱжем теҥгем шолыштыныт. Россий МВД-н Йошкар-Оласе да Воронеж областьысе уголовный розыск пашаеҥже-влак дене пырля Санкт-Петербург олаште илыше 32 ияш мошенникым кученыт. Тудо тӱрлӧ регионышто илыше-влакым ондален. Интернетыште сатум ужалыме нерген уверым вераҥден. Налаш шонышо еҥын кумылаҥмекыже, оксам тӱлаш йодын, а вара «йомын». Кызыт мошенник ваштареш индеш уголовный пашам тарватыме. Йошкар-Оласе ик дежурный частьыш ола покшелне пудешталтме нерген увер пурен. Терген лекмеке, тыгай лиймым пален налме огыл. Шоя уверым пуышо пӧръеҥлан ик миллион теҥге наре штрафым тӱлыктен але кудыт гыч кандаш ий марте тюрьмаш шынден кертыт. Звенигово олаште илыше 36 ияш пӧръеҥ Интернет лаштыкыште машиналан шапаш ужашым ужалыме нерген уверым ужын. Ужалыше дене кутырен келшымеке, кондымылан 400 теҥгем ончылгоч тӱлен. Почто дене икмыняр жап гыч йоча кидшагат гына толын. lenta top У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 Июнь 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: Пагалыме лудшына-влак! 2022 ийын 2-шо пелийжылан ПОДПИСКЕ кампаний мучашлалтын «Кугарня» газетлан возалт шуктен огыдал гын, вес тылзе гыч налаш тӱҥал кертыда. Тидлан 15 числа марте подпискым оформитлыман.

Юрино посёлкышто илыше еҥ-влак Шереметевын замкыж дене кугешнат. Кажне ийын тушко Российын тӱрлӧ регионлаж гыч гына огыл, вес элла гычат турист-влак толыт. Замкын историйже 1812 ий гыч тӱҥалеш. Тунам Юрино селам Угарман губернийысе поян помещик Василий Сергеевич Шереметев налын. Вара поместье эргыже Сергей Васильевичлан куснен. Замокым Сергей Васильевичын шӱжарже Юлия Васильевнан эргыже, Василий Петрович, ден пелашыже Ольга Дмитриевна Шереметевмыт 1874 ийыште чоҥаш тӱҥалыныт. Колымекышт, уло поянлык эргыштлан, Пётр Васильевичлан, куснен. Шереметевмыт замокым тӱзаташ оксам чаманен огытыл. Проектым немыч зодчий Р.Мюллер ыштен. Тудо икмыняр архитектур стильым иктеш ушен. Замокым 40 ий чоҥымо жапыште тушто куд архитектор пашам ыштен, кажныже мом-гынат уым пурташ тыршен. Кӧргӧ могырысо пырдыж-влакым тумо да ош мрамор дене сӧрастарыме. Оза-влак Франций да Италий гыч мебельым, шуэн вашлиялтше книга-влакым, кумдан палыме сӱретче-влакын радынаштым конденыт, а кӱварыш мозаикым пышташ Италий гыч лӱмын мастарым, Ерме Кристофолим, ӱжыныт. Революций деч ончыч, 1916 ийыште Пётр Васильевич колен. Шӱжарже-влак вес вере илаш каеныт, сандене замок калыкын кидышкыже логалын. 1918 ийыште тиде чапле зданий Угарманысе кадет корпусыш савырнен. 1923 ийыште тушто Угарманысе икымше трудовой школ-коммуно почылтын. Вара тышан унагудо, каныме санаторий лийыныт. Кугу Отчечественный сар жапыште тушан госпитальым почыныт. XX курымысо 90-ше ийла марте замок йӧршеш тоштем шуын. 2000 ийлаште гына тушто ачалыме паша тӱҥалын. Икмыняр пӧлем эшеат ачален шуктымо огыл, сандене тушко ончаш толшо-влакым огыт пурто. Замокышто – 100 пӧлем. Кажныжын шке историйже да стильже улыт. Зданийыште шуко тошкалтыш, коридор, картинный галерей, икмыняр кугу зал да кабинет, телымсе сад да тулеч молат улыт. lenta photo top У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

Салам, «Кугарня» газетым лудшо йолташ-влак. Мый тыланда шке чонемым почнем. Палем, илышыште кажнын йöратымаш нерген историйже уло. Мыйын гайжат шуко еҥын лийын докан. Но возымем дене чонем лушка манын ÿшанем. Вася (лÿмжым весым возем) дене палыме лиймемлан куд ият эртыш, а чонышто алят ала-можо уло гай чучеш. Поснак теле тÿҥалтыш жап тунамсым шарныкта. Ме лач тыгай жапыште палыме лийынна. Йолташ-влак дене оласе дискотекыш миенна ыле. Тушто шукертак палыме ик рвезым вашлийым. Иктым-весым йодыштна, тÿрлö нерген мутланышна. Палымем дене пырля йолташыже лийын. Тудо мемнам эре колыштын шогыш. Кенета ÿмбакем шÿтенак ончымыжым ужым. Ончалтышна тура лие. Шем яндар шинчаж дене мыйым пуйто кепшылтен шындыш. Йылмемат пуйто тÿҥö, вуем савырныш… Тиде икымше вашлиймаш лийын. Жап эртыме семын мотор шем шинча ушыштем тÿтыра семын шулаш тÿҥалын ыле, но… Чонемым сымыстарыше ончалтышым кок арня гыч уэш ужаш пÿрен улмаш. Йолташ ÿдыремын сÿаныштыже. Вася качын родыжо лиеш улмаш. Кокымшо гана тудым ужмекем, илышыште тыге лийын кертмылан ялт öрым. Ала ме икте-весылан пÿралтынна? Вася ты ганат мыйын шинчашкем тыгак тура ончен. А мый чылт ушым йомдаренам. Пайрем деч вара мотор шинчан каче мыйым машинаж дене мöҥгö наҥгаен кодыш. Вара вашла йыҥгыртен мутланаш, чÿчкыдын вашлияш тÿҥална. Вася мыйым Юмынÿдыр манын лÿмда ыле. Чыла йомакысе гай веле чучын. Йöратыме рвеземын шыргыжше ончалтышыжым шарналтем веле – уло капем чытырналт каен. Мый кажне вашлиймашым орадыла вученам. Нимом весе нерген шонен кертын омыл. Но ик жап гыч таҥем шуэнрак йыҥгырташ тÿҥале. Пашаже шуко лийын. Жап эртыме семын кажне гана вашлийын чеверласыме годым шинчавÿдем шорге йоген. «Молан шортат?» манмыжлан «Ала…» манам да уэш шыргыжалам ыле. Но молан шортмемжым шкеже паленам: мый тудым йомдараш лÿдынам. Мо деч лÿдат, тудак лиеш, маныт. Икмыняр жап гыч мотор шем шинча ÿмбакем вес семын ончаш тÿҥалын. Варажым Вася йöршеш йомо. «Айдеме вашталтеш, шонымаш-влакат вестÿрлемыт, нелеш ит нал…» – мане пытартышлан мутланымына годым. Тиде тушто ойым ÿмырешлан ом мондо. Чынак, южгунам тыгеат лиеш улмаш. Васям кызыт нимынярат ом титакле. Осалжым мылам ыштен огыл, лачак шке Юмынÿдыржым йöратымым чарнен улмаш. Ала йöратенжат огыл… Южгунам чылажым шарналтемат, таҥемын ончылныжо кажне гана оҥешыже пызнен шортмемлан йöндымын чучын колта. Шинчавÿдем деч ноен, векат. Вася чыла вашталтеш мане: еҥ-влакат, шонымашат… А мый теве мом шонем: шем шинчан таҥемым кызыт уэш вашлиям ыле гын, тунамсе гаяк шÿйышкыжö кержалтын, орадыла шортам ыле, очыни… Моланжым – омат пале. Марина Е., Йошкар-Ола. Ӧкынем да чаманем «Салам, айда палыме лийына» сынан серыш-влакым Интернетыште ятыр гана налынам. Виртуальный тÿняште палыме лиймым нигунам сайлан шотлен омыл. Мутланаш гын, паша дене. А шке илышем нерген палыдыме еҥлан каласкалыме нимынярат шуын огыл. Но Миша чыла шонымашем вашталтыш. Тудын возымо серышыжлан молан вашештенам, шкеат ом пале. Поро кечым тыланыше еҥлан поро вашмутым колтымо шуын, очыни. Ик ой почеш весе, серыш почеш серыш, кече почеш кече… Тыге ме чÿчкыдынрак мутланаш тÿҥална. Паша нерген, илыш нерген. Палыдыме еҥ палымыш савырныш. Варажым йолташ семын тудлан илышем нерген ойлаш тÿҥалынам. Тудат мылам шуко каласкален. Миша – ешан, шочшан. Мыят пелашан улмемым шылтен омыл. Но тиде мыланна йолташ лияш чаракым ыштен огыл. Жап эртыме семын поро кумылан, тыматле серыш-влаклан йöршеш тунемалты. Варажым ме, жапым муын, телефон дене йыҥгыртен мутланаш тÿҥална. Виртуальный йолташемын йÿкшым колын, мый чонемым эшеат почынам веле. Такшым Миша ÿдырамаш ден пöръеҥ коклаште лийше кыл але йöратымаш нерген нигунам мутым луктын огыл, но мый шижынам: мый декем тудо моткоч ныжылге кумылан. Мыйынат кажне мутланыме я возкалыме годым уло капем шергылтын, чонем шулен. Чыла ты шижмашемым, серышеш возен, Мишалан колтылынам… Икана Миша икмыняр кечылан йомо. Ны ок возо, ны ок йыҥгырте. Мыйын серышемлан вашмут толын огыл. Шкеже йыҥгырташат öрынам: ала пелашыже воктене. Тылеч ончыч телефон дене кунам мутланыме шотышто серыш гоч вашла палдарена ыле… Чон чон олмышто огыл. Ала иктаж-мо лийын? Мишан могай олаште илымыжым мый паленам, но мöҥгыжö миен от шогал вет. Икмыняр жап гыч вучымо еҥем серышым колтыш: «Мый тыйым моткоч ужнем. Айда вашлийына». Вашлиймаш нерген мый ончыч ик гана веле огыл шоненам, но тиде серыш деч ала-молан лÿдым. Шонымемым телефон дене ойлынем ыле. «Йыҥгырте мылам», – сералтышым. А вашмут тыгай лие: «Адресетым возо. Мый толам». Теве-теве кушто илымемым возен колтем ыле, но ушышто ик йодыш пöрдын: «Молан ок йыҥгырте?» Мый тыманемеш тудын номержым шкеак темдальым… Но телефонысо йÿк вучыдымо лие. Мыланем Миша огыл, а ÿдырамаш вашештыш. Лÿдмем дене телефон кнопкым мöҥгеш темдальым. Варажым саде номер гыч мый декем йыҥгыр тольо. Но мый вашешташ шым тошт. Икмыняр жап гыч мылам серыш-влак толаш тÿҥальыч. Тушто мыняр аватмут, мыняр осал шомак-влак лийыныт! Мый, «авапий» да «шакше ÿдырамаш», еҥын ешыш «нерем шÿшкынам» улмаш… «Адресетым возет ыле гын, шкеак тыйым кычал муын шÿшкыл кодем ыле», – возен Мишан пелашыже. Виртуальный йöратымашна тÿтырала шулыш. Да лиеш мо тыгай ораде шижмашым йöратымаш манаш, ала. Ончычшо шучко серыш-влак деч лÿдмем гай чучеш ыле. А ынде öкынымаш да чаманымаш деч молыжо чонышто нимо уке. Шканем öкынем: пелашем улмо ÿмбач молан вес пöръеҥлан чонем почынам? А Мишам чаманем: тыгай ушдымо ÿдырамаш дене тудо кузе ила? Василиса Л., Йошкар-Ола. lenta top У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

Шукерте огыл «Унагудо» интернет-журналын тӱшкаштыже йолташна-влак дене пырля марий йылмыште улшо «кожга» тоштемше мутым шарналтышна. Ятыр серышым нална, поро шарнымаш-влакым лудна. Чылажымат иктешлыме шуэш… Кожга – тыге маналтеш олым дене ыштыме кӱжгӧ, пушкыжо шартыш, тӧшак. Марий да шуко моло калыкын кучылтмо ты арвер кызытсе пагытыште мондалтын мо? Уке улмаш! Таче мартеат кӱжгӧ олым шартышым ямдылыше да ужалыше-влакым (поснак Интернетыште) муаш лиеш. Тӱҥ шотышто чыланат олым шартыш тазалыклан моткоч пайдале улмыжым палемдат. Чынак, олым – пӱртӱс материал, сандене тӱрлӧ аяр деч лӱдшаш уке. Тыгай тӧшакыште малыше еҥын капше утларак кана, шӱлышыжӧ саемеш, омыжо ласкарак лиеш. Тылеч посна олымын изишак шуркалыше улмыжо кап-кыллан эшеат пайдам ышта манме шонымашат уло. Йодыштмаш гыч Мо тыгай «кожга» (южо вере – «кожгож»)? Тыгай арверым паледа мо? Тудым кузе ыштеныт, кушто кучылтыныт? Иктаж шарнымашда уло гын, возен колтыза. Ольга Эльтемерова: – 70-шо ийлаште ялыште ятыр суртышто кожгожым вашлияш логалын. Колхозлаште утларакше уржам ӱдат ыле, сандене тыгай шартышым уржа олым гыч ыштеныт, тудо кужу да чот шуркалыше шуан огыл. Малыме годым вигак чумырген ок шич. Олымым оптен пуртымо кожгож кӱкшӧ, тушко малаш возат гын «кыж-кож» веле шокта, садланак кожгож маныт дыр. Тудо вара жап эртымеке темдалалт пыта. Кожгож малыме верым нӧртышӧ йоча- влакланат келшен толын. Кожгожысо олым нӧра але чот тыгыдемеш гын, вольык йол йымаке луктын ястарат веле. Южо йодын кертеш: «Молан кожгожым шудо дене ыштен огытыл?». Шудо пеш вашке тыгыдемын, тудым чӱчкыдын вашталыман улмаш. Тугеже ожсо калыкна чыла шотыштат сай йӧным муын моштен. Римма Петрова: – Кожгож – тиде олымым оптымо тöшак. Ондак утларакше изи йоча-влакым тыгайыште малтеныт. Аза шепкашке кожгожым пыштеныт. Йоча шалеш гынат, шепкасе кожгож гыч шондыжо кÿварышке йоген вола, вакш вашке кошка. Ме ешыште куд йоча лийынна, аза годым тыгайыште маленна. Елена Богданова: – «Кожгож» – нӧнӧн (яжгашудо) гыч ыштыме тӧшак, ковам ожно азалан тыге ыштат ыле манын каласен. Олым шудыжо кеҥеж мучаште вел лиеш, а нӧнӧнжым эре солен кошташ лиеш, тудо ночкырак верыште шочеш, вашке кушкеш. Пушыжат тудын пеш ямле! Наталия Никифорова: – Кожга, олым кожга! Йоча годым тыгай кожгаште малаш логалын. Мо сайже: тыгай тӧшак кӧргысӧ олымжым жап эртымеке вашталташ лийын. Вашталтет да уэш тамле пушан кеҥежымсе уржа я шыдаҥ пасушто каналтен кийымыла чучеш. Тиде пушым (йоча пагытын пушыжым) иканат мондаш огеш лий! ВКонтактеTwitterWhatsApp Лудаш темлена Кӱртньӧ йолташ-влакым шкеак пога Алёна Яковлева Часы 19.10.2022 19.10.2022 – «Маруся» – ынде 30 ий мыйын ӱшанле йолташем. А «Малыш» эше самырык веле, ныл ияшрак, но моткоч чулым…… чыла лудаш Кӱртньӧ йолташ-влакым шкеак погаПродолжить Перкан лийже! Надежда Моисеева Часы 10.03.2022 «Птичье молоко» торт Руашлан кӱлыт: 7 муноптем, ик стакан ложаш, 100 гр шӱшмӱй, пел стакан сакырложаш, ик чывыштыш ванилин,… чыла лудаш Перкан лийже!Продолжить Сай саскам налнет – ямдылалт! Надежда Моисеева Часы 09.03.2022 09.03.2022 Кеҥежым сай пакчасаскам налаш манын, пашам ондакак тӱҥалман. Сандене кажне гаяк озаватын март тӱҥалтыште сомыл койын ешаралтеш. Пурысым, баклажаным… чыла лудаш Сай саскам налнет – ямдылалт!Продолжить Пӧртыштӧ – «тошто» пуш Унагудо Часы 14.01.2022 20.01.2022 Южо пӧртыштӧ але пачерыште нерым чыгылтарыше «тошто» пуш шижалтеш. Тыгай ӱпшым кузе пытарыман? ида ӧркане, кӱлеш-оккӱл арвер-влакым илемда гыч… чыла лудаш Пӧртыштӧ – «тошто» пушПродолжить Йоча пагытын тамже… Алёна Яковлева Часы 20.03.2022 20.03.2022 Подкогыльо (тыгак “подкоголь”; олыкмарла — “подкогыльо”, курыкмарла — “падкагыль”, йӱдвел-касвел марий-влакын “паткагыль”) марий калык кочкыш-влак коклаште ик эн кумдан… чыла лудаш Йоча пагытын тамже…Продолжить Ик кормыж почкалтыш… Алёна Яковлева Часы 11.05.2022 11.05.2022 Таче пеш ояр, эр шошо, каныш кече. Пошкудо-влак кужу телын эртымыжым пеш вученыт, витне, пакчаштышт куткыла койыт: кӧ оргаж…

Подписке шотышто У Торъял районлан ответственный уламат, ты кундемыш шуэн огыл миен толаш логалеш. А тыге гын, эн ончычак корнын могай улмыжым ужат да шижат. Сай гын, ийын кайымыла гына кудал колтет. А лакылан гын, машинаште тӧрштыл шинчен ноет! Йошкар-Ола-Шернур кугорно гыч У Торъял велыш савырнымеке шуйналтше корно нерген шукерте огыл веле возымем гай чучеш гынат, тиде 2020 ий майыштак лийын улмаш. Лач тунам тӱҥалтыште вурсен, вараже йывыртен серанам. Моланже раш, шонем. Тиде корно пӱтынь кужытыштыжо 22 километрыште, кунам тӱрыс сай лийын гын?! Такшым тунам указательыште 21 километр манын палемдыме ыле. А тений савыртыш гыч У Торъял марте 20 километр манын возалтын! Тушто нимо вашталтын огыл, но тудо кузе ий гыч ийыш кӱчыкемеш – ӧраш гына кодеш… Тунам ты корно дене пушкыдо сиденян машинаште тарантас дене кудалме гай чучын манын возенам ыле. Но вараже тудым тӧрлатеныт. Ме уло кужытыш асфальтым шарат манын шоненна. Но ужашын-ужашын веле уэмденыт. Сандене арам тунам чот куанен-ӱшанен возенам улмаш. А кызыт гын чыланат йывыртен кертына: ты кужыт корныш асфальтым ынде мучко шарат! Кодшо арнян У Торъял районыш командировкыш миенна ылят, 20 километр кужыт корнышто иканаште эсогыл ныл вере пашам ыштымым ужна. Ик тӱшка пашаеҥ-влак машина дене асфальтым эрыктат, мушкыт, вес вере посна ужаш корно гыч тошто шартышым веле огыл кораҥдат, а икмыняр метр келгытан лакымак ыштат ыле. Кумшо вере асфальтым опташ растворым йоктареныт, нылымшыште тудым шареныт. Ты пашам кӧ виктарыме нерген корнын ик ужашыштыже поснак шукын улшо еҥ-шамыч деч йодна. «Теве тудын дене мутланен кертыда», – маньыч да кужу капан пӧръеҥ велыш ончыктышт. А тудыжо ты жапыште лач гына машинашке шинче да водительже дене Йошкар-Ола велыш кудалаш тарваныш. Жапыштыже толын шуынна улмаш. Машинам чарналтыктышна. Вуйлатыше тушеч лекте да, манмыла, мо, кушто, кунам сынан йодышем-влаклан вашештен, палдарыш. – Тиде кужыт корным ыштымаште «Марий Эл Дорстрой» организацийын кум филиалже тырша. Иктыже – Медведево район гыч, – каласкалаш тӱҥале тудын вуйлатышыже Станислав Овчинников. – Эше кокыт Советский да У Торъял районла гыч улыт. Корным ыштымаште кызыт чылаже 40 наре еҥ тырша. Тышеч У Торъялысе филиал гыч 12-15 нарын улыт. Ойлымо почеш, ямдылалтме пашам 18 июльышто тӱҥалыныт. Ты сомылым У Торъялысе филиал шуктен. Изиш варарак корным шотыш кондымо пашам шукташ тӱҥалмашке моло кок район гычат толыныт. Пӱтынь кужытыш асфальтым августышто шарен шуктышаш улыт. – Тылеч вара корно тӱрым шотыш кондаш, разметкым, тӱрлӧ палым, знакым, вераҥдаш тӱҥалына, вӱд пуч-влакым ачалена. Пашам тӱрысшӧ октябрьыште мучашлаш палемдалтеш, – палдарыш пытартышлан С.Овчинников. Мемнан мийыме кечын Йошкар-Ола-Шернур кугорно гыч У Торъял велыш савырнымеке шуйналтше корнын ик километр утларак ужашышкыже у асфальтым шареныт ыле. Тыгак У Торъял гыч Шемермучашым эрталтымешке ик велныже тӱрыс, а весыштыже изиш шагалрак ыштыме лийын. Мом ойлаш, у шартыш – уак. Лӱҥгалтен гына кудал колтет! Вашке 20 (ала 22?) километр кужытан ты корно ындежым мучкак тыгай тӧр лиеш манын, ӱшанаш чыла амал улыла чучеш… Любовь Камалетдинова М.Скобелевын фотожо Лудаш темлена: КИДМАСТАР СТАТЬИ ТАЧЕ ЯЛЫШТЕ КОРЗИҤГАМ ТОДМО ГОДЫМ ПАРНЯ МОДШАШ! Южгунам тыге лиеда: пеш оҥай еҥым вашлият, шонет: «Ой, чечас газетыш савыкташ тыгай чапле материал шочеш», но… уке – лудаш… ТАЧЕ ЯЛЫШТЕ «Тыште южшат яндаррак, илашыжат сайрак», – Манеш Волжский район Полатэҥер ялыште илыше В.Гаврилова. Чын, тыште кундемжак ойыртемалтше. Йомакын пуйто изи ужашышкыже логалат. Тидыжлан, мутат уке, лудаш… АКЦИЙ КОНКУРСЫ Кумыт гыч тӱҥалын… Марий Элыште илыше-влак «От трёх до бесконечности» лӱман Всероссийский фотоконкурсыш ушнен кертыт. Тыгай йӧнжӧ «Шуко шочшан Россий» всероссийский проектым лудаш… Добавить комментарий Отменить ответ Для отправки комментария вам необходимо авторизоваться. КАЛЕНДАРЬ ЯнварьФевральМартАпрельМайИюньИюльАвгустСентябрьОктябрьНоябрьДекабрь 20172018201920202021202220232024202520262027 Пн Вт Ср Чт Пт Сб Вс 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 АРХИВ Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ГОРОСКОП Гороскоп Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 9 май. Ӱпым пӱчкаш келшыше кече огыл. Молан манаш гын тазалыкда начаремме лӱдыкшӧ уло. Хна дене чиялтеда гын, пашаште лудаш… 9-15 майлан гороскоп 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 18-24 апрельлан гороскоп 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) ТЕАТР УВЕР Книгаште – Шкетан театрын 100 ияш эртыме корныжо «Пеленда улам пиалан» «Китай кува» — кумшо у паша «Мый улам шийгорнышто…» сылнымут кас Калык чонышто тачат ила ЛИЙ ПЫРЛЯ © 1915-2018 «Марий Эл» газет. Газетым Роскомнадзорын Марий Элысе управленийыштыже регистрироватлыме. Реситрационный номер - ПИ № ТУ12-0118, 2012 ий 25 июнь. Copyright газетамарийэл.рф |

Ты кечын В.М.Васильев лӱмеш йылмым, литературым да историйым научнын шымлыше марий институтын уэмдыме волгыдо кугу залыштыже «Словарь эпитетов марийского языка» савыктышын презентацийже лие. Марий Эл правительстве председательын икымше алмаштышыже Михаил Васютин, Марий Эл Кугыжаныш Погын вуйлатышын алмаштышыже, институтын директоржо Евгений Кузьмин, Тӱвыра, печать да калык паша шотышто министрын алмаштышыже Игорь Садовин, погынышо-влакым Марий талешке пайрем да у мутер лекме дене саламлышт. Презентацийым филологий науко доктор, профессор, Междисциплинарный шымлымаш лабораторийын шанче пашаеҥже Л.А.Абукаева ыштыш. Тудак проектын вӱдышыжлан шотлалтеш, автор-составитель радамыште Андрей Чемышев, Анжелика Митрускова улыт. Каласыман, ты коллектив 2019 ийыште «Словарь сравнений марийского языка» мутерым луктын, марий шанчызе-влакын надырыштым кӱкшын аклен, 2021 ийыште Марий Эл Республикын Кугыжаныш премийже дене палемденыт. Теве ынде – у паша саска. Книга Валентин Колумбын, Геннадий Оярын да Тимофей Петуховын почеламут корнылаштым ушышо (марла-рушла) эпитет дене почылтеш. «Тыште чыла почын пуымо – могай мемнан йылмына, кузе тудым кучылтына, кутырымына годым могай ӱшан шочеш. Вет кажне калыкын йылме ойыртемже калыкын чонжым ончыкта. Калыкын чонжо, илыш умылымашыже, вийже – чылажат йылмыште», – палемдыш Любовь Абукаева. Ончалына, кузе да молан тиде мутер ышталтын. Эн ончыч пале мут-влак спискым ышташ кӱлын. Компьютер-йылмызе Андрей Чемышев икымше мутерым чумырымо годымак, «Ала иктаж-кунам кӱлеш лиеш» манын, тыгай спискым ончылгочак ямдылен. Тышеч кудыжо эпитет лийын кертеш, тугай мут-влакым кодымек, самырык пашаеҥ Анжелика Митрусковалан 400 страницан файлым «шокте гоч» колташыже пернен. Моткоч кугу паша шукталтын, арам огыл профессор тунемшыжым мокталтыш: «Тудо ни студент, ни ассистент огыл, а кӱын шушо шымлызе. Тиде аланыште шке вержым муын да пеҥгыдын шога». К.С.Горбачевичын ямдылыме «Руш литератур йылмысе эпитет словарьым» ончалаш гын, автор мутерын рӱдыжлан лӱм мутым кучылтын, а марий йылмызе-влак шке семынышт ыштеныт: нуно эпитетым налыныт да умбакыже радамым чоҥеныт. Проект вӱдышын мутшо почеш, мутерышке кум тӱрлӧ эпитетым пуртымо, тиде: 1) Марий калык йылмыште, мурышто (эпитетлан поснак поян) моткоч чӱчкыдын кучылталтше, але рушла манаш гын, постоянный эпитет-влак; 2) Ойыртемым шижын, калык йылмыштат, мутмастар-влакын возымаштыштат кучылталтше общеязыковой манме эпитет-влак; 3) Саламлымыж годым Игорь Геннадьевич пеш оҥайын каласыш: «Южо мутшым колат да шонет, тыгай мутшо марий йылмыште укеатыс». Улыт тыгай мут-влак, лач мутмастар гына шонен луктын кертын, нуным авторский неологизм (южгунам авторын эпитетше) маныт. – Мемнан шонымаш ыле – поэтна, мастарна-влак кузе моторын возен моштат, чыла тидым ончыктен пуаш. Тӱҥ тӱҥалтыш гычак, кӧ икымше возен да тачысе серызе-влакын возымыштым ончыктымо шуэш – кузе моторын, сылнын, виян возат! – каласыш Любовь Абукаева. Нине мутмастар-влак кокла гыч ятырышт залыште шинченыт: Т.Пчёлкина, А.Яковлева, В.Гордеева, Н.Щербакова, В.Альмакаев, Ю.Иксанов да молат. Кок поэтым – Альбертина Иванова («Таҥастарымаш словарьыш» 23, «Эпитет словарьыш» 133 примерже-влак пуреныт) ден Геннадий Сабанцевым (23 да 28) эталон семын палемден кодышт. Словарьын чоҥалтме ойыртемжым шымлыме годым кок йодыш лектеш. Авторын возымо корнылажым молан руш йылмыш кусарыме? Адакшым чын кусаралтеш мо? Тидын шотышто презентаций годым тыгай вашмут йоҥгалте: – Сылнымут антологийыш 5 але тек 15 поэтын тек кажныжын 5 почеламутшым пуртышт – тиде сай паша, но садикте тӱрыс сӱрет ок почылт. Кӧ руш йылмым умыла – ик мутерым лудын, мутмастарна-влакын кузе возымыштым пален налын кертыт. Кусарыме шотышто… Да, тӱрлӧ шонымаш лийын, сандене южо авторжо дене каҥашаш пернен, – каласыш Л.Абукаева. Вес автор-составитель А.Чемышевын мутшо почеш, мутерым чумырымо годым Марий йылме корпусышто улшо книга-влакым кучылтмо. Южо авторжын чыла книгаже тушто уке, сандене примержат шагал пурен, весканалан тидым шотыш налза. «Южо серызе шке произведенийжым кок тӱрлӧ фамилий але псевдоним дене савыкта. Книга мучаште лӱмнер радамыште, мутлан, З.Дудина – З.Глушкова, Р.Петухова – Леон Рая, В.Осипов – В.Осипов-Ярча да т.м., манын ончыктымо. Тыге интернетыште кычалме годым утларак йӧнан» – умылтарыш Андрей Валерьевич. Серызе семынат, савыктыше семынат поэт Альбертина Иванова мутер шочмо кечым книга пайрем, пӱтынь марий калыкын пайремже семын аклен каласыш. Чын, икмыняр ий ончычрак писатель, журналист-влак «Мыланна рушла – марла, марла – рушла словарь-влак кӱлыт» манын сӧрваленыт гын, теве ынде ончалза, могай тӱрлӧ-тӱрлӧ мутер дене моктанен кертына!Л.СЕМЕНОВА Р.Николаеван фотожо Лудаш темлена: ОБРАЗОВАНИЙ Сеҥымаш Эн мастар каменщик – ПМК-3 гыч Йошкар-Оласе строительный техникумын, Торгово-технологический да Оршанкысе шуко профилян колледжлан конкурс площадкылаштышт регион кӱкшытан «Мунло-влакын моштымашышт» профессионал мастарлык конкурсышто сеҥыше лудаш… ОБРАЗОВАНИЙ Ӱдыр-рвезе-влакым ушен 19 майыште Йошкар-Олаште йоча толкынын фестивальже эртен. Тудо Пионерийын 95 ияш лӱмгечыжлан пӧлеклалтын. Мероприятий республикысе «Юнармий» военно-патриотический, «Шочмо Марий лудаш… КУЧЕМ УВЕР ОБРАЗОВАНИЙ УВЕР ЙОГЫН Марий Элын чапшым кӱшнӧ кученыт Марий Эл вуйлатышын обязанностьшым жаплан шуктышо Юрий Зайцев «Знание» обществын икымше просветитель модмашын финалистше-влак дене вашлийын: Марий Эл гыч лудаш… Добавить комментарий Отменить ответ Для отправки комментария вам необходимо авторизоваться. КАЛЕНДАРЬ ЯнварьФевральМартАпрельМайИюньИюльАвгустСентябрьОктябрьНоябрьДекабрь 20172018201920202021202220232024202520262027 Пн Вт Ср Чт Пт Сб Вс 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 АРХИВ Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 Июнь 2022 ГОРОСКОП Гороскоп Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 9 май. Ӱпым пӱчкаш келшыше кече огыл. Молан манаш гын тазалыкда начаремме лӱдыкшӧ уло. Хна дене чиялтеда гын, пашаште лудаш… 9-15 майлан гороскоп 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 18-24 апрельлан гороскоп 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) ТЕАТР УВЕР Книгаште – Шкетан театрын 100 ияш эртыме корныжо «Пеленда улам пиалан» «Китай кува» — кумшо у паша «Мый улам шийгорнышто…» сылнымут кас Калык чонышто тачат ила ЛИЙ ПЫРЛЯ © 1915-2018 «Марий Эл» газет. Газетым Роскомнадзорын Марий Элысе управленийыштыже регистрироватлыме. Реситрационный номер - ПИ № ТУ12-0118, 2012 ий 25 июнь. Copyright газетамарийэл.рф |

Татьяна, Маядык школым тунем пытарымек, туныктышылан тунемаш каяш шонен. Изиж годым Людмила акаж дене эре туныктышыла модыныт. Тудо Микеевмытын туныктышо ешыштышт шочын. Ачаже, Алексей Николаевич, математикым, аваже, Лидия Валишивна, тӱҥалтыш класслам, марий йылмым да литературым туныктеныт. Ик гана аваж дене Зайнаш аркаш поход дене мийымыж годым ойлен: «Авай, мый туныктышо лиям гын, тунемшем-влакым арка ӱмбак экскурсийыш кондем да, эн мотор кӱкшӧ верже гыч шочмо Маядык ялнам ончыктен, историйжым ойлем ыле». Но илыш тугай, чылажат шонымо семын огеш лий. Школым сайын тунем пытарыше Танялан Маядык ял библиотекыште библиотекарьлан ышташ тӱҥалаш темленыт. Ик жап кокытеланен, вет ача-аваже шке корнышт дене тунемаш колтынешт улмаш. Но самырык ӱдыр каен огыл, темлыме пашам ойырен налын. Заочно Уфасе библиотечный техникумым, вара Челябинск тӱвыра да сымыктыш академийын Уфасе филиалжым тунем лектын. Жап писын эрта. Шымавуч гай марий ӱдырын пашам ышташ тӱҥалмыжлан коло утла ий эртенат каен. Паша верыштыже, библиотекыште, чылажымат келыштарен сӧрастарыме, чыла веран-верыштыже. Татьяна Яниеван мутланен колтымыжо, кӧргӧ сынже Ваштар памашын вӱдшӧ гаяк яндар да мотор улыт. Калык тудым пагала, садлан нимогай интернетат еҥ-влакын библиотекыш коштмыштым чарен ок керт. Библиотекарь эре пашаште. Мийыше еҥым поро кумыл дене вашлиеш. Тӱвыра пӧрт, школ, верысе администраций пашаеҥ-влак дене пырля тематический мероприятий-влакым эртара. Шукерте огыл Елена Семенован возымо пьесыже почеш «Кузе илет, ялем?» спектакльым модын ончыктышт. Шочмо йылмын тӱнямбал кечыже лӱмеш «Шочмо йылмым палет мо?» кугу мероприятийым эртарышт. Марий да руш писатель-влакын юбилейыштлан лӱмлымӧ кас-влак пашаштыже тӱҥ верым налын шогат. «Марий поэт-влак гыч кӧн возымыжо утларак келша?» манын йодмемлан тыге вашештыш: «Мый поэт, артист Йыван Кырлан да шкенан Искуш ял поэтна Мирон Мишенькинын возымыштым йӧратем». Татьяна Алексеевна шкежат шуко сценарийым воза, пайрем кас-влакымат вӱда, сылнын муралта. Маядык ял корем коклаште верланен. Урем ден уремым кӱвар ушен шога. Татьянан пашаш але моло вере коштмыж годым коло ий жапыште мыняр гана кӱвар гыч эртымыжым шотленат шукташ огеш лий. Йылдыр-йылдыр йогышо эҥер вӱд ӱмбач пыштыме кӱвар дене ошкылмыж годым пашаште сай кӱкшытыш шумо нергенат ик гана веле огыл шонен дыр. Чынжымак, тудлан тыгай пиал шыргыжалын. 2007-ше ийыште Йошкар-Олаште регион-влак коклаште эртарыме «Кугезе-влакын чапышт дене кугешнена» конкурсышто шке вийжым терген да «Эн сай мероприятий» номинацийыште 60 паша кокла гыч тудын ямдылымыже икымше верым налын. Шкенжым Киров областьысе Малмыж кундемыш регион-влак кокласе конференцийыш ӱжыныт. Акпатырым шарныме пайремыште Татьяна Алексеевналан дипломым да шергакан пӧлекым кучыктеныт. Каласаш кӱлеш, конкурсант-влак коклаште Т.А. Яниева Пошкырт кундем гыч шкетын гына лийын. Читайте нас в «Чолман». Республиканская общественно-политическая газета на марийском языке. Издается с 24 апреля 1991 г. Главный редактор - Губаев Игорь Иванович. При использовании материалов гиперссылка на сайт cholman.info обязательна. Категория информационной продукции 12+ Связь, информационный технологий да массовый коммуникаций сферым эскерыше Федеральный службын Башкортостан Республикысе Управленийже 2016 ий 11 июльышто ПИ ТУ02-01543 № дене регистрироватлен. Мы в соцсетях: ВКонтакте - vk.com/cholman Telegram - https://t.me/cholmantv Я.Дзен - zen.yandex.ru ОК - ok.ru/cholmanrb TikTok - tiktok.com/@cholman.tv Телефон Телефон: 8(34783)7-07-97. Электрон почто [email protected] Адрес Адрес редакции, типографии: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, Березовское шоссе, 4А, 1 этаж. Для писем: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, 8-е почтовое отделение, а/я 116, для редакции газеты «Чолман».

Марий Автономий Областьым ыштымылан тений 95 ий темеш. Тиде пайрем вашеш «Кидшер» интернет-журнал да «ВийАр» тӱвыра да келшымаш кыл ушем «Мый да мыйын республикем» конкурсым увертарат. «Мый да мыйын республикем» конкурсыш шочмо кундемна дене кылдадтлше тӱвыра, историй, пӱртӱс да шарныктыш вер нерген эссе але видеосӱрет материалым колтыман. Йылме шот дене Марий Элын кеч-могай кугыжаныш йылмыж дене возаш лиеш (рушла, олыкмарла да курыкмарла). Тиде конкурсыш 6-11 классыште тунемше-влак, ВУЗ-ышто шинчымашым погышо студент-влакым ушнаш ӱжына. Творческий паша-влакым 15-ше сентябрь гыч тӱҥалын 15 ноябрь марте info@kidsher.ru электрон почто дене вучена. Мемнан деке тӱрло йӧн дене колтен кертыда. Эн сай (грамматике да орфографий шот дене) паша да видеоматериал-влакым пӧлек-влак вучат! Паша дене пырля йодмашым колташ кӱлеш. Фамилий, лӱм, ачалӱм Шочмо кече Илыме вер Паша вер (кушто да кӧлан) Телефон Эл. почто Положенийым ончалза… Ончаш » Шкелык данный шотышто чыла правадам тӱрыснек аралена! Йодыш але иктаж могай умлыдымаш лектеш гын, те мемнан дене вашкылым тыште ыштен кертыда! ВАШКЫЗА! ЖАП ШУКО КОДЫН ОГЫЛ! «Кидшер» интернет-журналын коллективше акций Кидшер Йолташ-влаклан палдараш Шонымашым ешараш Отменить ответ Имя * Email * Комментарий Δ Тыгак тыланда келшен кертеш Марий Элыште телевизор-влак жаплан огыт ончыкто Пашам мучашлымеке, вещаний шижтарыде уэш чӱкталтеш. «Туган тел» передачылан — 25 Пайрем касыште концерт номер деч посна телепередаче нерген тӱрлӧ оҥай шарнымаш-влак лийыт. «Марий Эл» телерадиокомпаний «шӧртньӧ» фондыштыжо аралалтше радиоспектакль-влакым интернетвотыш луктеш «Микрофон ончылно театр» рубрике «Марий Эл» кугыжаныш теле да радиовещаний компаний ден М.Шкетан лӱмеш калыкледраме театрын проектышт. Савыктыш нерген Рекламе Редакций Сайт нерген Проектлан полыш Лийза мемнан дене пырля Любое использование материалов допускается только при соблюдении правил перепечатки. Настоящий ресурс может содержать материалы 16+

Киров кундемысе Вӱрзым район Байса тӱвыра пӧртыштӧ кызыт кум пашаеҥ уло. Нуно чыла пашам пырля кутырен ыштат. Тӱвыра пӧртым Людмила Николаевна Тарасова вуйлата. 1999 ий годсек Альбина Фёдоровна Кузнецова культорганизаторлан да «Поса кундем» ансамбльын художественный вуйлатышыжлан ышта. Йоча-влак дене Зинаида Романовна Петрова заниматла. Тудо икшыве-шамычлан марий да руш муро-влакым туныкта. 2008 ий годсек Байса селаште композитор Д.М.Кульшетов лӱмеш «Ӱмыр мучко муро дене» фестиваль эртаралтеш. Тушто самодеятельный калык коллектив-влак выступатлат. А ты мероприятийлан композиторын эргыже Валерий Кульшетов вуйын шога. 1989 ийыште художественный самодеятельный коллективым ыштеныт. Тудым П.Н.Ямбаршев ден А.Л.Антонова чумыреныт. Ик жап гыч тӱвыра пӧртым Маргарита Ивановна Ямбаршева вуйлаташ тӱҥалын. Тудо 1996-2008 ийлаште пашам ыштен. Нуно кызытат сценышке лектыт. «Эн ончыч ансамбльнан лӱмжӧ «Ял шӱлыш» ыле. Композитор Дмитрий Кульшетов толын да ансамбльлан «Поса кундем» лӱмым пуаш темлен. Тыгак ыштенна. 1993 ийыште коллективланна калык лӱмым пуэныт. Кок гана тудым араленна. Кызыт пӧръеҥ-влак шагалын кодыныт, торашке пашаш кудалыштыт, а самырык-влак тунемаш каят, тунемше-шамыч шагалын улыт. Ансамбльын составше ок вашталт, ондак кӧмыт коштыныт гын, нунак улыт. Мураш да кушташ йӧратыше-влак радамыште вате-марий Ямбаршевмыт, Кузнецовмыт, Зоя Фадеева эре лийыныт. А теве 80 ийыш тошкалше Лидия Ерофеевна Мальцева ансамбльышке 20 ий коштеш», – манеш Альбина Фёдоровна. Кодшо ийын августышто «Поса кундем» ансамбль 30 ияш лӱмгечыжым палемден. Тидын лӱмеш Поса тӱвыра пӧртыштӧ, Лебяжский, Пижан районлаште, Уржум олаште кугу концертым ончыктен. Ансамбль Угарман кундемыште, Марий Турек район Сысоево ялыште ӱжмӧ почеш выступатлен. «Поса кундем» коллектив кажне концертыште шке Вӱрзым марий-влакын семыштым, куштымашыштым ончыкташ тырша. Репертуарыштыже «Шудо солымаште» куштымаш, Кортымбал ял вел такмак-влак да молат улыт. lenta photo У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

Тиде куснылшо тоштерыште Кугу Отечественный сар годсо неле пагытым ончыктымо. Выставкын экспозицийже шкешотан. Вагонлаште тусо жапыште илыше еҥ, салтак-влакын образыштым скульптур полшымо дене почын пуымо. Тыгак видеопроектор, видеопырдыж, тач-ӱстел дене тул, йӱк эффектым ыштыме. Тыгай тоштерыш пураш оксам тӱлыман огыл. Лач проектын сайтыштыже регистрацийым эртыман да ойырен налме кечылан да жаплан электрон билетым налман. lenta photo top У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 Июнь 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: Пагалыме лудшына-влак! 2022 ийын 2-шо пелийжылан ПОДПИСКЕ кампаний мучашлалтын «Кугарня» газетлан возалт шуктен огыдал гын, вес тылзе гыч налаш тӱҥал кертыда. Тидлан 15 числа марте подпискым оформитлыман.

Кужэҥер районышто Йӱледӱр ял шотан илем эн кугулан шотлалтеш. Тушко 16 ял пура, 2000 наре еҥ ила. Йӱледӱр селаште индеш урем уло. Тушто 500 утла еҥ ила. Ял шотан администраций – Кажне ийын ялыште илыше еҥ-влак шагалемыт. Мемнан кундемысе ӱдыр-влак мотор улыт – марлан каят, рвезе-влак шукынжо олаште кодыт. Паша вер мемнан дене уке манаш огеш лий. Илемлан кум школ уло: Йывансолаште 9 класс марте, Йӱледӱрыштӧ 11 класс марте да Кугу Лаждӱрыштӧ тӱҥалтыш школ. Тыгак Йӱледӱрыштӧ, Йывансолаште да Кугу Лаждӱрыштӧ йочасад-влак улыт. Ныл кевыт, почто, клуб, книгагудо пашам ыштат. Тыгак «Искра» колхоз уло. Тудым Николай Александрович Поликарпов вуйлата. Туштат паша вер ситышын. Пӱртӱсна моткоч мотор. Шошым селаштына 13 йӱксӧ ийын коштеш ыле. Илаш да илаш веле, – ойла л шотан илемым вуйлатыше Татьяна Николаевна Чиркова. Тиде селан эн кугу ойыртемже – светофор. Республикысе яллаште светофор але уке, тыште уло. Йӱледӱр села гоч эртыше корно федеральныйлан шотлалтеш, сандене корно пашаеҥ-влак светофорым вераҥденыт. – Школ ден йочасадым пырля ушымо йодыш тургыжландара, ик зданийым чоҥыман. Проект ышталтын, но экспертизым але эртыме огыл, тӧрлаш йодыт. Поселений мучко тӱҥ шотышто газ уло, кызыт Эҥыжсола ден Йӱледӱр ял-влак черетым вучат. Корным шке кӱшешат тӧрлена, районат пошла. Уремым волгалтарыме шотышто паша кая. Кызыт энергосберегающий прожектор-влакым сакалена. Тений шошо велеш Кугу Лаждӱрыштӧ, Изи Лаждӱрыштӧ, Йӱледӱрыштӧ у прожекторым вераҥденна. Йӱледӱр селасе Строитель уремыште сентябрьыште корныш тыгыде кӱм шарыме. Тушто школ стадион уло, шуко мероприятий эртаралтеш. Кажне гана тыгай кугу пайрем годым корно удалан кӧра мыланем йӧндымӧ лийын. Кеч-могай пашам лийже манынак ышташ кӱлеш, а жапым яра эртарыман огыл. Южгунам пашаш толам гына, ик паша, весе ышталтеш – касат шуэш. Вес кечын адак тыгак, сандене мылам суткаште 24 шагат шагалла чучеш, – каласыш Т.Чиркова. Татьяна Николаевна Чиркова Йӱледӱ ял шотан илем администрацийым кудымшо ий вуйлата. Тудо Эҥыжсола ялын ӱдыржӧ. 1999 ийыште Н.К.Крупская лӱмеш Марий пединститутым тунем пытарен. Пел ий наре «Марий Эл» газетыште пашам ыштен. Вара кандаш ий оласе ик школышто математикым туныктен. Икшыве шочмеке, 2009 ий годсек ялыште ила. Декрет деч вара кажне кечын кумло меҥгым Кужэҥер посёлкыш Сбербанкыш пашаш кудалыштын. Вара администрацийыште пашам ышташ тӱҥалын. Книгагудо Книгагудышто Светлана Петухова 29 ий пашам ышта. Светлана Михайловна Агытансола ялыште шочын-кушкын. Йошкар-Олаште ургызылан тунем пытарымеке, тӱвыра да сымыктыш колледжыште библиотеке пӧлкаште шинчымашым поген. Йӱледӱр селаш марлан толмекыже, тудлан книгагудыш паша пураш темленыт. – 1990 ий 20 июнь годсек тыште пашам ыштем. Йоча годым эре кагаз дене пашам ышташ шоненам. Йодмем шукталтын. Библиотеке школ воктене верланен, сандене тунемше-влак кажне кечын мемнан деке пурен коштыт. Тӱрлӧ мероприятийым школ дене пырля эртарена. Мутлан, сентябрь тӱҥалтыште икымше классыште тунемше-влаклан «Посвящение в читатели» мероприятий лийын. Кугурак-влак библиотекыш ондакысе семын шукын огыт кошт гынат, пурен лекше улыт. Утларакше илалше еҥ да туныктышо-влак книгам лудыт. – Лудшо-влакым кузе кумылаҥдеда? Ала иктаж секретда уло? – Йоча-влак толыт да огыт пале, могай книгам ойырен налаш. Нунылан сӱретан да шагал возыман кӱлеш. Тыгай годым умылтарем: шагал сӱретан книгажат оҥай лиеш. Южгунам произведений нерген кӱчыкын каласкалем. Кызытсе икшыве-влак сӱретаным утларак йӧратат. Йоча-влак книгам, журналым лудыт, головоломкым решатлат, туштым туштат. Шкеак викториным эртараш йодыт. Мутлан, писатель-влак нерген але посна произведений почеш. Сеҥыше-влаклан тамле кочкышым пуэм. Тыштак «Надежда» ӱдырамаш клуб уло. Тудым Светлана Петухова шке вуйлата. Тиде клубыш ондакысе да кызытсе туныктышо, воспитатель, медицине пашаеҥ-влак коштыт. Мероприятий-влак тылзылан ик гана эртаралтыт. Шукыж годым кугурак пайрем годым вашлийыт. Мутлан, 8 Март пайрем вашеш «Сылнымут касым» эртареныт. Тунам Сергей Чавайнын почеламутшо-влакым лудыныт. Тунемше-влакат миеныт. С.М.Петухова ден Р.Ф.Сидорова Клуб Любовь Серафимовна Бирюкова ден Римма Фёдоровна Сидорова клубышто пашам ыштат. Клуб пелен икмыняр ансамбль уло. «Рябинушка» ансамбльыш кугурак ийготан кандаш еҥ коштеш. Тыгак «Домисолька» йоча ансамбльым чумыреныт. Ондак 8-11-ше класслаште тунемше ӱдыр-влак коштыныт, но школ деч вара вигак нуным автобус дене мӧҥгыш наҥгайымылан кӧра погынаш йӧн уке. Иктаж мероприятий деч ончыч веле погынат. Икмыняр ий ончыч «Ложкари» ансамбльыштат лийын. Участник-влак кажне кечын куд шагат кастене репетицийыш погыненыт. 11 октябрьыште отчётный концерт лийын. Тиде мероприятийлан чот ямдылалтыт ыле. Йӱледӱр, Йывансола, Лаждӱр клуб-влак концертым ончыктеныт. Римма Фёдоровна Сидорова клубышто февраль гыч веле пашам ышта. 16 ий Йӱледӱр школышто марий йылме ден литературым туныктен. – Марий йылмым кугыжаныш йылме семын туныкташ тӱҥалмеке, школ гыч кайышым. Чонлан чот йӧсӧ лийын. Шке жапыштыже тунемше-влак дене регион кокласе олимпиадылаш коштынна, ятыр гана республикыште сеҥыше лийынна. Икмыняр ий Моско олаш коштынам, вес вереат пашам ыштенам. Клуб пашаеҥ кайымеке, шкем ты пашаште тергаш шонышым, – ойла Римма Фёдоровна. – Клубыш оборудованийым шке окса дене наледенда? – Мемнан гармоньна уке ыле. Тудым мыланна Владимир Малинин налын пуэн. Кызыт тудо Москошто пашам ышта. Чаманен каласыман, гармонистлан ставке уке, сандене ӧрдыж гыч йодаш логалеш. Владимирак теннис ӱстелым пӧлеклен. А моло оборудованийым кодшо кеҥежым «Сельский дом культуры» проект почеш налме. У оборудований дене пашам ышташ йӧнан. «Ночь кино» акцийым эртаренна. Йоча-влакланат, кугурак-влакланат келшыше кинофильмым ончыктенна. 50 утла еҥ погынен ыле. – Дискотекым эртареда? – Кажне тылзын марий дискотекым эртарена, Йошкар-Ола гыч артист-влак толыт. Тыгак шуматкече еда подроско-влаклан лу шагат кас марте да кугурак-влаклан шагат марте дискотеке лиеда. Йӱледӱр селасе клубышто, книгагудышто, школышто, ял шоташ администрацийыште паша «шолеш». Ял калык ончыкылык илыш нерген шона, чыла тӱзатат, сӧрастарат. Тек умбакыжат тыгак кутко гай пашам ыштат! blog lenta mustaeva photo top У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

Марий АССР культурын сулло пашаеҥже, Марий Элын калык писательже Зинаида Федоровна Каткован шочмыжлан 7 октябрьыште 100 ий темын. Тидын вашеш Кужэҥер районысо книгагудын пашаеҥже-влак «Живой родник творчества» сылнымут марафоным эртареныт, а писательын шочмо Старсела ялыштыже шарнымаш стелым почыныт. Чапкӱ Марий сылнымутеш келге кышам да кодышо писатель-землячкышт лӱмеш шарнымаш кӱм шогалтыме нерген ой вич ий ончычак, Зинаида Каткован 95 ияш лӱмгечыжлан пӧлеклалтше «Куатле илыш тамым паленам…» литератур пайремыште, шочын. 2021 ийыште Кужэҥер книгагудо системын вуйлатышын алмаштышыже Любовь Осинина «Старсела ялын сылнымут шӱдыржӧ» проектым возен, Марий Элын тӱвыра, печать да калык-влакын пашашт шотышто министертсвын увертарыме Национальный политике шотышто программыш йодмашым пуэн. Пиалешышт, сеҥышыш лектыныт, нунылан 60 тӱжем теҥгем ойыреныт. Шонымаш тӱрлӧ лийын: ала шарнымаш оҥам, ала чапкӱм ышташ, Волжский кундемышке Роза Рыбаковалан пыштыме кӱм ончалашат миен коштыныт. Ял калык дене каҥашымек, стелым ышташ кутырен келшеныт, верым палемденыт. Тыге 23 июньышто чапкӱлан негыз пышталтын. – Старсела ялын уста кидмастарже Геннадий Семенович Гаврилов ден Василий эргыжлан, тротуар пыштымаште тыршыше Николай Таныгинлан, Юрий Носовлан кугу тау. Нунылан Владимир Ягодаров, Александр Жилкин, Валерий Анисимов, Николай Каширский, Михаил Петухов полшеныт. Нигӧат вуйым шупшын огыл, – ойла пашалан вуйын шогышо Любовь Павловна. Поэзий кумыл Стелым ыштымаш – ик кугу паша, а сылнымут марафон – проектын кӧргӧ сынже, поянлыкше, содержанийже. Тудлан тӱҥалтышым тений 19 апрельыште Кужэҥер рӱдӧ библиотекыште пыштыме, «Марий книга издательстве» савыктыш пӧртын тунамсе директоржо Юрий Соловьев, Марий Элысе писатель ушем вуйлатыше Светлана Архипова, «Ончыко» журналын пашаеҥже Борис Шамиев да Марий Элын калык поэтше Геннадий Сабанцев шергакан уна лийыныт. Тылеч вара марафон ик книгагудо гыч весыш куснылын. Кеч-куштыжат тӱрлӧ семын эртаралтын гынат, шонымашыже иктак кодын – ме сылнымут мастар Зинаида Катковам шарнена, аклена, пагалена, тудын возымыжым лудына. Визым книгагудын пашаеҥже-влак (вуйлатыше – Н.Петрова) пайремышке тӱрлызӧ, почеламутым возышо автор, кужэҥер ӱдыр Ираида Степановам ӱжыныт. Кугу Лаждӱр библиотекыште (вуйлатыше – Э.Липатникова) «Илыш памаш», Салтакъялыште (вуйлатыше – Н.Петухова) «Зинаида Каткован илыше памашыже», Йӱледӱрыштӧ (вуйлатыше – С.Петухова) «Старсела ялын сылнымут шулдыржо», Шорсолаште (вуйлатыше – И.Милютина) да Токтайбелякыште (вуйлатыше – О.Мокеева) «Кушто улат, пиалем?», Коҥганурышто (вуйлатыше – С.Иванова) «Куатле илыш тамым паленам…», Руш Шойышто (вуйлатыше – М. да Л.Светлаковамыт) «Илыше памаш», Ӱштымбалне (вуйлатыше – В.Иванова) «Тыштак улмаш пиалем» поэзий шагатым эртареныт. Чылажат, историеш кодаш манын, йошкар коман кугу альбомеш пышталтеш. Руш Кугунур книгагудышто – Любовь Павловна, тендан дене вашлийын мутланаш кумылем уло. Кузе вашлийына? – писательын шочмыжлан 100 ий теммылан пӧлеклалтше материалым ямдылаш шичмеке, Л.Осинина дек йыҥгыртышым. Кутырен келшымек, икмыняр жап гыч уэш йыҥгыртен каласыш: – Эрла Руш Кугунур книгагудышто сылнымут марафоннам кучыктена. Толза! Кушкыжмын Руш Кугунур книгагудышто лийым. Оралте моткоч тошто, леведышыжат шӧрын каен пытен. Но пӧлемыш пурымек, олтымо коҥган шокшыжым шижат, а калык ятыр (пӧлемын шыгыржым шотыш налаш гын, шыҥ-шыҥ манашат келшен толеш) погынымек, тыште эшеат шокшо лие. Толшо-влак коклаште пӧръеҥ-влакат койыт, тидыже поснак куандара. Книгагудышто 25 ий тыршыше Вероника Ямбатрова писательын книга выставкыжым чумырен, пайрем программым сылнымут модыш негызеш ямдылен. Йоча-влакымат ушен: Руш Шой школын тунемшыже-влак Александра Юферева. Евгения Кольцова, Карина Никонова да Алексей Ямбатров марий поэт-влакын почеламутыштым сылнын лудыч. – Изи-шамыч тачысе вашлиймашым ӱмырешлан шарнен кодыт, илен-толын, нуно ялнам умбакыже вӱден наҥгаяш тӱҥалыт. Поэт да писатель-влак мом возымыштым шке шӱм-чон кӧргыштышт куштат, ашнат да тӱжваке луктын пыштат. Тыште – марий калыкын илыш койышыжо, тудым аклен, саклен илышаш улына, – тыланен каласыш Чодраялын пагалыме еҥже Юрий Ямбатров. З.Каткован шочмо ялже Вашлиймаш тӱҥалтыште виртуальный экскурсий йӧн дене писательын шочмо Старсела (рушлаже Верх-Ушут) ялже дене палымым ыштышт. Ончен шинчет да, чынжымак, пуйто Зинаида Федоровна дене, кидпӱан гыч кучен, урем дене ошкылат – чылажат раш сӱретлалтеш. Кызыт тыште 40 наре сурт уло, моло ялласе семынак, пустаҥше пӧрт-влак ешаралтыт, школ 2007 ийыште петырналтын, 90-шо ийлаште колхоз вий дене чоҥен шындыме мотор йочасадышке тунам 90 утла икшыве коштын гын, кызыт – 12 ньога. Социальный учреждений кокла гыч тӱвыра пӧрт, библиотеке, медпункт улыт. Часамла волгалтеш, Нефтянка пӱя йылгыжеш, пушеҥге ятыр кушкеш. Садеран-ломберан ялжым Зинаида Каткова Шернур педтехникумышто годымак рушла возымо почеламутлаштыже моктен, нине почеламут-влак варажым, 1992 ийыште, «Страницы жизни: из поэтич.тетради» сборникеш савыкталтыныт. А вет З.Катковам тымарте шукынжо прозаик семын веле палат. Тудын шочмо пӧрт олмыштыжо кызыт Николай Осининмыт суртым шынденыт. Басовмытын (ача-аважын фамилийышт) пӧрт ончыланышт кушшо кугу арамам тулыкла койын шогышо кугу пундыш гына шарныкта. 1981 ийыште Зинаида Федоровнан ялышке толмыж годым арама воктене сниматлалтме фотожо Кужэҥер рӱдӧ библиотекыште аралалтеш. Мо тугай пиал? З.Каткова рушла-марла возен. «Кушто улат, пиалем?» романже посна книга дене марла 1965 ийыште лектын. Рушлаже «Где ты, счастье мое?» книга кок гана савыкталтын: Москваште. «Современник» (1974 ий) да Марий книга издательствыште (1973). Тиде романым ятыр тукым йӧратен лудын, лудшыжо кызытат уло манын ӱшаныме шуэш. – Комыштыжо сӱретан «Кушто улат, пиалем?» книгам мый 6-шо классыште тунеммем годымак лудаш тӱҥалынам. Оршанке педучилищыщте тунемше акам У ий каникуллан толмыж годым конден. Пелыжым лудын шуктенам – пеленже наҥгаен. Мый ялысе библиотекыш йодын миенам. А тушто вашештеныт: «Тыланет тиде книгам лудаш але эр». Но варажым тиде романым лу-лучко пачаш лудынам, – шарналтен каласкалыш Любовь Павловна. Пиал… Марий калыкын писательже Зинаида Каткова мом вара пиаллан шотла, палаш оҥай. Марафон альбомеш, повесть гыч ойырен налын, сералтыме ойым лудам: «А те паледа, мо тугай пиал? Пиаллан миллион наре оксам ышташ огеш кӱл. Пиал – тиде кунам тый нигӧм от вучо, а нуно толыт да кумылым кӱзыктат… Пиал – тиде кунам лаштыкыште але кӱ дене возымо шомак шокшо одеал дечат чот ырыкта… Шӧрлыкыштыда уке? Проектын авторжо Любовь Осинина 29 ий Верх-Ушут книгагудышто ыштен, пытартыш 11 ийже Кужэҥер рӱдӧ библиотекыште тырша, кызыт – вуйлатышын методике паша шотышто алмаштышыже. Марий сылнымутым йӧратымыже вигак шижалтеш. Теве Руш Кугунурышто калык дене вашлиймаш годым З.Каткован чыла манме гай произведенийже-влак: «А вуй ӱмбалне яндар кава» (1977), «Юлымо пӧрт» (1972), «Живой родник» (1978, 1983), «От себя не уйдешь» (1982), йоча-влаклан возымо «Сомсок» – нерген туге оҥайын каласкала, чумыр содержанийыштымат ушештара. Кызыт, шылтыде каласыман, марий сылнымутнам шагалын лудыт, сандене теве тыге, Любовь Павловна семын, марла лекше у книга-влак нерген калык коклашке лектын каласкалаш гын, лудшына-влак радам ала ешаралтешат ыле. – Чаманен каласаш логалеш, Зинаида Каткован ятыр книгаже, эсогыл «Кушто улат, пиалем?» романже да молыжат, районысо библиотекылан фондыштышт кодын огытыл. Мо улыжат моткоч тоштемыныт. Марий книга издательстве нуным уэш савыктен лукташ иктаж-могай йӧным мумо нерген мый шке шонымашемым каласенам ыле, – чон вургыж мане Любовь Павловна. Тудын ойжо дене моло книгагудын вуйлатышыштат келшышт. Тыге мутланен шинчымына годым мыйынат темлымашем лие: вет кугурак ийготан южо лудшын мӧҥгысӧ библиотекыштыже нине книга-влак аралалтыт, очыни. Ала иктаж-кӧн пуракым веле поген кия. Тошто книга-влакым, чаманыде, луктын кудалтымыгычат шокта. Книга шӧрлыкдам терген-шерын лектын, Зинаида Каткован книгаже-влакым Кужэҥер районысо книгагудылашке поген колташ гын, моткоч суапле пашам ыштена ыле. … Йошкар кермыч гыч оптымо стеле гыч марий тӱран тувырым чийыше мотор марий ӱдырамаш онча. Тиде – калык писательна Зинаида Каткова. Таче Старсела тӱвыра пӧрт воктене шогалтыме чапкӱм почыныт, тушко писательын усталыкшым пагалыше, аклыше-влак погыненыт. Эн шергакан унаже – серызын Алевтина Захаровна Басова ден Евгений Николаевич Басов уныкаже. Л.СЕМЕНОВА Л.Осинина ден авторын фотошт Лудаш темлена: СЫЛНЫМУТ «Тӱҥжӧ – калык поэтым йӧрата, акла» 25 апрельыште Лӱмгече «Тӱҥжӧ – калык поэтым йӧрата, акла» 25 апрельыште Россий Писатель ушемын еҥже, поэт, ятыр ий шкенжым лудаш… СЫЛНЫМУТ «Российысе калык-влакын кызытсе поэзий антологийже» Антологий У книга «Российысе калык-влакын кызытсе поэзий антологийже» 24 апрельыште Марий Эл Республикын культур, печать да калык-влакын пашашт шотышто лудаш… СЫЛНЫМУТ Йўд смене Йўд смене Карой САКОНИ, венгр писатель. Йўд смене Финн-угор ойлымаш Нуно Бошняк площадьыште трамвай гыч волышт да пазар воктеч лудаш… Добавить комментарий Отменить ответ Для отправки комментария вам необходимо авторизоваться. КАЛЕНДАРЬ ЯнварьФевральМартАпрельМайИюньИюльАвгустСентябрьОктябрьНоябрьДекабрь 20172018201920202021202220232024202520262027 Пн Вт Ср Чт Пт Сб Вс 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 АРХИВ Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ГОРОСКОП Гороскоп Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 9 май. Ӱпым пӱчкаш келшыше кече огыл. Молан манаш гын тазалыкда начаремме лӱдыкшӧ уло. Хна дене чиялтеда гын, пашаште лудаш… 9-15 майлан гороскоп 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 18-24 апрельлан гороскоп 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) ТЕАТР УВЕР Лӱмлӧ артистын лӱмгечыже Книгаште – Шкетан театрын 100 ияш эртыме корныжо «Пеленда улам пиалан» «Китай кува» — кумшо у паша «Мый улам шийгорнышто…» сылнымут кас ЛИЙ ПЫРЛЯ © 1915-2018 «Марий Эл» газет. Газетым Роскомнадзорын Марий Элысе управленийыштыже регистрироватлыме. Реситрационный номер - ПИ № ТУ12-0118, 2012 ий 25 июнь. Copyright газетамарийэл.рф |

Таче кечын ӱдырамаш-влак тӱрлӧ аланыште пашам ыштат. «Тиде профессий лач пӧръеҥ-влаклан» манын шонышо еҥже укеат дыр. Кызыт ӱдырамаш-полицейский але ӱдырамаш-космонавт дене нигӧм огыт ӧрыктаре. Ӱдырамаш-влакын тӱнямбал кечышт вашеш тыглай огыл профессийыште тыршыше икмыняр еҥ дене палдарена. С.Ф.Алмазова Йошкар-Олаште йолчиемым ачалыме пунктым куча. Оршанке районын шочшыжо Светлана Фёдоровна Йошкар-Олаште ила. Изиж годым медик лияш шонен гынат, школ деч вара Йошкар-Оласе строительный техникумышто чоҥышо-прораблан тунемын. Но тиде профессий дене пашам ыштен огыл. Йошкар-Оласе йолчием фабрикыште, вара «Мариобувьбыт» предприятийыште 10 ий закройщицылан ыштымеке, шкенжын изирак бизнесшым почын. – Шке пашам 10 ий ончыч почынам. Тиде сомыл чонемлан келша. Клиент-влак шагалын огытыл, мый декем чӱчкыдын коштшо-влакат улыт. Йолчиемым ачалыме годым шонкалет, моторракым ыштен пуаш тыршет. Клиентлан келшыже, куанен чиен коштшо манын шонем. Йӧратыме пашам пытартыш жапыште начаррак шийвундым пуа. Еҥ-влак йолчиемыштым шуэнрак кондат. Кызыт ыштен лукмо йолчием шуко жаплан ок чыте, вашке пыта. Тудым кудалтат да весым налыт. Клиент-влак тышке толытат, шукынжо мыйым ужмеке, ӧрыт. Йолчиемым ачалыме пунктышто чӱчкыдын огыл ӱдырамаш мастерым ужаш лиеш. Светлана Фёдоровна дене кутырен шогымем годымат кум еҥ толын кайыш. Икте йочажын йолчиемжым конден да «Иктаж-мом ышташ лиеш мо але кудалташ веле?» манын, эргыжын сандалижым коден кайыш, весе ачалыме ботинкыжым налаш толын. С.Ф.Алмазован паша вержат ойыртемалтеш: этажеркыште тӱрлӧ мотор кушкыл одарланен кушкеш, чыла шке верыштыже кия. Чынжымак, ӱдырамаш йырже моторлыкым шара. Кумданрак – газетнан 4-ше мартыште лекше номерыште. Ирина Александрова. lenta photo У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

Марий Элым вуйлатышын пашажым жаплан шуктышо Юрий Зайцевын кӱштымыж почеш, Регионым виктарыме рӱдерын вуйлатышыже Виктор Трифонов исполнительный кучем орган-влакын мӧҥгешла кыл платформо да «Инцидент-менеджмент» системе гоч пурышо увер-шамычым обрабатыватлыме радамышт дене палдарен. Рӱдерын пашаеҥже-шамыч акын методикыжым ямдыленыт. Тудо тоштемше увер-влакын уло-укешт, нунылан вашештыме кокла жап да качестве дене кылдалтын. «Июньышто Образований да науко министерстве, Шернур ден Юрино район администраций-шамыч калыкын йодышыжлан жапым шуйкалыде гаяк вашештеныт. Тазалык аралтыш министерстве ден Йошкар-Ола администраций вараш кодын вашештымышт дене «ойыртемалтыныт», но тиде ситыдымаш палемдыме ведомствылашке поснак шуко еҥын йодыш дене лекмыж дене кылдалтын. Туге гынат вашмут шотышто вараш кодаш огеш лий», – манын В.Трифонов. Тичмаш да сай вашмутым пуымо шот дене рейтингыште кӱшыл корнылам Кугыжаныш илыме надзор департамент ден «Марийскавтодор» ГКУ, Звенигово, Марий Турек, Морко да Юрино район администраций-шамыч айлат. Рейтингын чыла йодмашыж дене эн шуко баллым Кугыжаныш илыме надзор департамент ден «Марийскавтодор» ГКУ, тыгак Советский ден Марий Турек район администраций-влак погеныт. Ю.Зайцев тиде статистике дене чылам палдараш, калык деч шуко йодыш пурымо, ведомство-влакын вашмутым вараш кодын пуымо амалым рашемдаш да ситыдымашым кораҥдаш, палемдыме уверым кучем орган вуйлатыше-влак деке намиен шукташ кӱштен. Эртыше арнян «Инцидент-менеджмент» системыш 520 увер пурен. Калык эн шуко йодышым корным олмыктымо, кумдыкым тӱзатыме, шинчымаш, ЖКХ, социальный обслуживаний шотышто пуэн. Увер-влакын чотышт дене Юрино ден Медведево район-шамыч, Волжск, Йошкар-Ола да Козьмодемьянск ончыл верыште улыт. Марий Эл Республикым вуйлатышын организаций да аналитике виктемжын уверже негызеш М.ИВАНОВА ямдылен Лудаш темлена: КУЧЕМЫШТЕ УВЕР ЙОГЫН Кок школым чоҥен шуктат мо? Республикыштына кок школ – Килемар районысо Кугу Памъял (80 веран) да Йошкар-Оласе «Юбилейный» микрорайонышто «Синяя птица» (825 веран) – лудаш… КУЧЕМЫШТЕ «Депутат-шамыч мом ыштат?!.» Мом шылташ, ятырынже тыгерак шонат: «Депутат-шамыч тынар шукын улыт. Но нуно мом ыштат? Так шинчылтыт да йӧра…» Уке, йӧршынат лудаш… КУЧЕМЫШТЕ УВЕР ЙОГЫН Самырык-влаклан – эше вич грант Марий Эл вуйлатышын пашажым жаплан шуктышо Юрий Зайцев республикысе чолга ӱдыр-рвезе-влак дене вашлиймаште молодёжьлан эше 5 грантым (кажныже 100 лудаш… Добавить комментарий Отменить ответ Для отправки комментария вам необходимо авторизоваться. КАЛЕНДАРЬ ЯнварьФевральМартАпрельМайИюньИюльАвгустСентябрьОктябрьНоябрьДекабрь 20172018201920202021202220232024202520262027 Пн Вт Ср Чт Пт Сб Вс 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 АРХИВ Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ГОРОСКОП Гороскоп Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 9 май. Ӱпым пӱчкаш келшыше кече огыл. Молан манаш гын тазалыкда начаремме лӱдыкшӧ уло. Хна дене чиялтеда гын, пашаште лудаш… 9-15 майлан гороскоп 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 18-24 апрельлан гороскоп 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) ТЕАТР УВЕР Лӱмлӧ артистын лӱмгечыже Книгаште – Шкетан театрын 100 ияш эртыме корныжо «Пеленда улам пиалан» «Китай кува» — кумшо у паша «Мый улам шийгорнышто…» сылнымут кас ЛИЙ ПЫРЛЯ © 1915-2018 «Марий Эл» газет. Газетым Роскомнадзорын Марий Элысе управленийыштыже регистрироватлыме. Реситрационный номер - ПИ № ТУ12-0118, 2012 ий 25 июнь. Copyright газетамарийэл.рф |

Марий Элыште Мусульман-влакын региональный духовный управленийыштым ыштымылан 20 ий темын. Тиде амал денак Йошкар-Олаш Российысе мусульман-влакын рӱдӧ духовный управленийжым вуйлатыше Шейх-уль-Ислам Талгат Сафа Таджуддин толын коштын. Тудын дене Марий Элым вуйлатыше А.Евстифеев вашлийын. Александр Александровичын ойлымыж почеш, республикыште тӱрлӧ конфессиян еҥ-влак ваш келшен илат. Таклан огыл 2017 ийыште Россий Президент пеленысе калык-влак кокласе кыл шотышто советын заседанийже мемнан дене эртаралтын. Мусульман-шамычат тыште шукын илат. Верховный муфтий республикыштына религий шотышто умылыдымаш укелыкым палемден. Тидыже ты кундемыште тӱрло верам кучышо-влакын ваш умылен илымышт нерген ойла. «Марий Эл ты шотышто шочмо элнан ик эн ласка республике», — каласен тудо. Вашлиймаш годым мусульман верам вияҥдыме дене кылдалтше икмыняр йодышым каҥашеныт. Ончыкыжымат тӱрлӧ верам кучышо-влак икте-весылан полшаш, ласкан илыме верч тыршаш, религийлан эҥертен, тӱрлӧ социумын еҥже-шамычлан полшымо дене кылдалтше ойпидыш-влакым ыштыме нергенат ойленыт. Религий шӱлышан организаций ден министерстиве да ведомство-влак коклаште тыгай ойпидышым ыштыме пашаже республикыште сайын вораҥеш, палемден регион вуйлатыше. Мучаште А.Евстифеев Талгат Таджуддинлан «За заслуги перед Марий Эл» орденын медальжым кучыктен. Марий Эл Республик вуйлатышын организаций да аналитике виктемыжын уверже негызеш С.Носова ямдылен. Д. Речкинын фотожо. Лудаш темлена: УВЕР ЙОГЫН Марий Элысе спортсмен-влак ший ден бронзо медальым налыныт Российысе самырык-влак коклаште эртаралтше кеҥеж Спартакиадын кокымшо этапше гыч дзюдоист Т.Деветьяров ден К.Кудрявцев ший ден бронзо медаль дене пӧртылыныт. УВЕР ЙОГЫН Ош тӱня гыч – лу еҥым Марий Элын Тазалыкым аралыме министерствыжын увертарымыж почеш, 25 май эрдене республикысе инфекционный стационарла гыч паремше 4 еҥым мӧҥгӧ колтымо. лудаш… УВЕР ЙОГЫН Тошто форман документ, ош-шем тӱсан фото… 13 ноябрьыште Марий Турек посёлкысо В.П.Мосолов лӱмеш музейыште ЗАГС органлан 100 ий теммылан пӧлеклалтше выставке почылтын. Добавить комментарий Отменить ответ Для отправки комментария вам необходимо авторизоваться. КАЛЕНДАРЬ ЯнварьФевральМартАпрельМайИюньИюльАвгустСентябрьОктябрьНоябрьДекабрь 20172018201920202021202220232024202520262027 Пн Вт Ср Чт Пт Сб Вс 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 АРХИВ Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ГОРОСКОП Гороскоп Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 9 май. Ӱпым пӱчкаш келшыше кече огыл. Молан манаш гын тазалыкда начаремме лӱдыкшӧ уло. Хна дене чиялтеда гын, пашаште лудаш… 9-15 майлан гороскоп 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 18-24 апрельлан гороскоп 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) ТЕАТР УВЕР Лӱмлӧ артистын лӱмгечыже Книгаште – Шкетан театрын 100 ияш эртыме корныжо «Пеленда улам пиалан» «Китай кува» — кумшо у паша «Мый улам шийгорнышто…» сылнымут кас ЛИЙ ПЫРЛЯ © 1915-2018 «Марий Эл» газет. Газетым Роскомнадзорын Марий Элысе управленийыштыже регистрироватлыме. Реситрационный номер - ПИ № ТУ12-0118, 2012 ий 25 июнь. Copyright газетамарийэл.рф |

Паша верыште лӱдыкшым чактараш да пашаеҥ-влакын тазалыкыштым аралаш манын, у правил-влак вийым налыт. Тидын нерген Марий Эл Республикысе прокурорын полышкалышыже Ольга Лаптева умылтара: – Ынде изи сусырымат (нузылгымым), какаргымым (кровоподтёки), йымыжтаралтмым (ушибы мягких тканей) да пашам ыштыме годым моло эҥгекым регистрироватлыман, нунын молан да кунам тыге лиймыштым рашемдыман. Тидланже сусыргышо еҥ эмганымыж нерген вуйлатышылан шижтарышаш. — Пашаеҥ тудлан пуымо обязательный СИЗ-ым (индивидуальный аралтыш средства) огеш кучылт гын, тудым пашаш пуртыман огыл. Кызыт мланде йымалне тыршыше-влакым гына СИЗ деч посна пашаш огыт пурто. — Лӱдыкшӧ паша верыште пашам ышташ чарыман. СОУТ-ын (специальная оценка условий труда) результатше почеш паша верым лӱдыкшылан шотлат гын, пашам чарыман. Лӱдыкшым кораҥдаш манын, посна планым ямдылыман. Тудым ыштыме годым первичный профсоюзын (уло гын) шонымыжым шотыш налман, а копийым Кугыжаныш паша инспекцийыш колтыман. Пашам ышташ йӧным саемдыме марте пашаеҥлан вес сомылым пуыман. Паша деч посна шинчыме жаплан тудын должностьшо аралалтшаш, тыгак пашадар тӱлалтшаш. Тыгай чарак, мутлан, ЧС лийме деч вара эҥгекым кораҥдыме жаплан огеш кучылталт. — Тыгак пашам темлышылан у права-влак пуалтыт. Пашам темлыше паша верым аралыме шотышто электронный документооборотым пуртен, пашам ышташ лӱдыкшыдымылык лиймым видео-аудиофиксаций оборудований полшымо дене эскерен, Кугыжаныш паша инспекцийлан паша производствым эскераш да паша верыште лӱдыкшыдымылыкым ыштыме шотышто электрон документ-влак базылан «удаленный доступ» манмым пуэн кертеш. lenta top У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

«Кырмыж» шомак кормыж гыч лектын, маныт. Ялым негызлыше еҥ шке тукымвожшым «кормыжыштыжо кучен» ойлат, сандене яллан тыгай лӱмым пуымо. Э.А.Монахова Кужэҥер район Кырмыж ялыште шочшо да марлан кайыме, моло тӱрлӧ амаллан кӧра тиде ял гыч кайыше еҥ-влакым кычалеш. Шке кумылын шымла Эльвира Монахован шочмо нерген документыштыже Кужэҥер район кугу Лаждӱр ял возалтын гынат, шочмо ялжылан Кырмыж ялым шотла. Тудо шочмо ял, тушан шочшо еҥ-влак нерген утларак пален налнеже. Ынде кумшо ий почела марий ӱдырамаш, шке ешыжым, родо-тукымжым ӱжын, кумалтышым эртара. Э.А.Монахова – военный, армийыште коло кандашымше ий служитла. 1985 ийыште Кужэҥер район Йӱледӱр школым, 1990 ийыште МарГУ-со биохим факультетым тунем пытарен. Руш рвезылан марлан лектын, сандене руш йӱлам кучен. А пытартыш жапыште Эльвира Александровна марий тӱвырам шымла. Тудым марий пайремлаште, мероприятийлаште ужаш лиеш. Кидышкыже фотоаппаратым налеш да, илышын татше-влакым вес еҥ-влаклан ужын кодаш манын, фотокартычкым, видеом ышта. Шочмо Кырмыж ялже нерген сведений-влакым кычалше еҥ семын сайын умыла: историйым возыман. Историй гыч 1859 ийыште Шишкомаш эҥер воктене Кырмыж ял почиҥга лийын. Кок суртышто 8 пӧръеҥ ден 7 ӱдырамаш иленыт. 1874 ийыште 23 суртышто 60 пӧръеҥ да 69 ӱдырамаш иленыт. Нуно 32 имньым, 38 ушкалым да 118 вуй моло тыгыде вольыкым ашненыт, кажныжын мландыже улмаш. Ял Виче губерний Вӱрзым уезд Шернур волостьыш пурен. Ик купечын пӧртыштыжӧ ик классан Кырмыж школым почмо. Тушто марла да рушла туныктеныт. Тышке пошкудо Умерка ден Бадьино ялла гычат руш йоча-влак тунемаш коштыныт. 1910 ийыште ик классан училище почылтын, а совет властьын икымше ийлаштыже – тӱҥалтыш школ. Тудо 1949 ий марте пашам ыштен. 1932 ийыште Кырмыжыште «Ӱжара» колхоз ышталтын, 20 ий гыч тудым «У Лаждур» колхоз дене ушеныт. Кырмыж ял гыч Кугу Отечественный сарыш 27 еҥ каен, тышеч латиктын пӧртылыныт. Нине фронтовик-влак кокла гыч шым еҥын лӱмжӧ гына Шарнымаш книгаште возалтын. Э.Монахова нунын лӱмыштым да родо-тукымыштым рашемдынеже. Тукымжым пагалыше Эльвира Монахова ынде икмынярымше ий тукымвож пушеҥгым ышта. Иктаж йодыш лекме але тыглай марий шомакым умылаш кӱлмӧ годым вигак аваж деке йыҥгырта. «Мый 1968 ийыште шочынам. 1959 ийыште Кырмыж ял гыч Виктор Соколовмыт пытартышлан каеныт, – манеш Э.Монахова. – Ялнан ончыкылыкшо уке манын, эн ончыч школым петыреныт, вара – кевытым. Электротул воштыр-влакым пӱчкеденыт. Тунам ялысе калык, нигуш пураш ӧрын, кок меҥге торасе ялыш, Лаждӱрыш, илаш каен». Э.Монахова яра жапыштыже архивлаште материал-влакым пога. Метрический книгаште сурт-влак Кырмыж але Кугу Лаждӱр ял манын возалтыныт. Сандене чылажым радамлаш ок лий. Гороховмыт, Соколовмыт, Богдановмыт шке тукымыштым шуят. Шукыж годым Э.Монахова шке ялжым, йоча годсо илышыжым ойлымо годым кочажым, Пётр Михайлович Гороховым, шарналта. Шинчаже начарын ужмылан кӧра кочажым 1943 ийыште Ижевскысе заводышто комиссоватленыт. Ялыш пӧртылмекше, ик жап колхоз председатель лийын, вара 70 ий эртымеш, лесниклан пашам ыштен. 1979-1982 ийлаште Лаждӱр кундемыште шынден кодымо чодыраже кызыт одарланен кушкеш. Эльвира Александровнан шонымыж почеш, Кырмыж ялыште шочшо да кызытсе жаплан ийгот дене эн кугурак еҥ – 76 ияш Анатолий Петрович Горохов. Э.Монахован аваже Елизавета Петровна Мухина (ӱдыр фамилийже Горохова) туддеч кум ийлан самырыкрак. Нуно кызыт Кугу Лаждӱр ялыште илат. Лаждӱр кундемыште «Август тӱҥалтыште велосипедыш шинчым да Лаж вӱд тӱҥалме верышке, тыгак йырым-йырысе илышым, пӱртӱсым ончен кошташ тарванышым, – каласкала Эльвира Александровна. – Эркын кудальым да тысе кундемым ончен савырнышым. Олыкышто Шорсола ялысе кӱтӱштӧ лу ушкал коштеш ыле. Кугу Лаждӱрыштӧ ондак кажне еш кок ушкалым ашнен. Изи Чарнурыш миен шуым. Туштат кӱтӱчӧ вате-марий дене мутланымек, 12 ушкал улмым рашемдышым. Олык тор да йожга шудо дене кушкын пытен… Ожно кажне ялыште мыняр ферме ыле?! Теве Кугу Лаждӱрыштӧ вольык комплекс лийын. Тушто 800 ушкалым, 200 тунам онченыт. Посна блокышто тӱж ушкал-шамыч шогеныт. Тыгак сӧсна, имне, ӱшкыж ферме лийыныт. Сеснурышто шорыкым ашненыт, Кӱшыл Нольдӱрыштӧ – ушкал ден сӧснам, Кожласолаште – ушкалым. Йӱледӱрыштӧ, Шӱдымарийыште ятыр ферме лийыныт. А кызыт шолдыргышо вӱтам ужат да шучкын чучеш: ял-влак пытат. Теве Руш Олма ялыште ик ен гына ила, Кожласолаште (Марий Олма) илат, но ик йочат уке. Ик жапыште Кожласолаште ялысе кӱ пӧртан оза-влак тышеч вес вере илаш каеныт. Кугу Лаждӱр школышто тений 21 йоча тунемеш. Футбол дене модмо кугу капка шога. Воктеныже кӱкшӧ шудо кушкын. Шинчавӱдем тольо. Тыгак нӧлпӧ дене ыштыме изи капка уло. Школыштак йочасад верланен. Йӱледӱр школыштат тунемше шагал. Чонемлан моткоч каньысырын чучо. Кунар ий эше марий ял, йылмына, калыкна илат, ала? – каласкала Э.А.Монахова. Шочмо вер вийым пуа Кырмыж ял ХIХ курым тӱҥалтыште шочын. 1973 ийыште тудым учётный данный гыч кораҥдыме. Шым уреман Кугу Лаждӱрыштӧ Кырмыж ялысе еҥ-влак чыланат ик уремыште эҥер вес серышке верланеныт, тудым варажым Заречный манын лӱмденыт. Кызыт ты ялат иземеш. Шӧрын шинчыше пӧрт-влакым, йӧралтмеке, пулан рончат. Заречный уремыште, мутлан, 9 пӧрт яра шинча. Могай шонымаш дене Э.Монахова Кырмыж ялыш чӱчкыдынак пӧртылеш, тыште шочшо ден илыше-влакым кычалеш? Тидын нерген тудо тыгерак каласыш: – Ме шкенан тукымнам, йӱланам палаш огына тӱҥал гын, памашшинча петыралтме семынак марий калыкын вийже йомеш, маныт. Кумшо ий Кырмыж ялыш кумалаш коштам да кӧргышкем акрет годсо вий пурымым путырак чот шижам. Тукым шӱжаремат тений тидын нерген каласыш. Ача-аван ныл шочшыжо улына: мый, Сергей, Миша, Рудик шольым-влак. Нунын шочшыштат, тукымвожнам палышт манын, Кырмыж ялышке кондыштарена. Ме Юмо деч илыш перкелыкым марла йдын кумалына. Мелна, туара, пурагорка дене тоштыеҥым уштена. Ялышкына сортам шке пӱтырен намиена. Вий-куат толешак, тидым моткочак шижам. Мо оҥайже: ондак Ший памаш лӱман эҥер йогымо верыште кызыт памаш шочын. Тудым эрыкташ шонена. Куэ дек миен шогалат, ӧндалат да пуйто мланде йымач ӱнар лектеш. Ялыште ик суртат уке гынат, вийже шижалтеш. Курык саҥгаште шинчыше ял верыш миен толмеке, пошкудо-влак дене кутырымеке, мландӱмбалне ошкылмыжо чоҥештымыла чучеш. Кырмыж поян, ару, яндар ял лийын, сандене, можыч, шке тукымвожым шижын, вийым налына. Кырмыж ялышке Соколовмыт ден Гороховмыт тукым-влак погынен толыт. Нуно чыланат марий тувырым чиен мият, кужу ӱстембалым вераҥдат, кугу подым сакалтат, чывым шолтат. Тыште каналташ йӧнанрак лийже манын, кугу палаткым шындат. Кырмыжыште тынеш пурышо еҥ-влак иленыт, сандене черке гыч налын, сортам намият да эн ончыч руш йӱла почеш кумалыт. А вара, ялысе куэ деке миен, марий йӱла почеш Юмылан пелешта. 1970-ше ийлаште Кужэҥер районышто Бадьино, Умерка, Богатыри, Руш Сеснур ял-влак пытеныт. Тушеч еҥ-влак шкешт каеныт, а марий-влакын верланыме Кырмыж ял гыч поктен колтеныт манаш келшен толеш. Эльвира Терентьева. Фото-влакым еш альбом гыч налме. blog lenta photo top У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

1990 ийыште, Морко район Шӱргыялышке марлан мийымеке, пелашемын 74 ияш коваже Дария Петровна Кудряшова матрушкан чайым йӱаш туныктыш. Шолтымо годым шудым вигак чайникыш пышта ыле. – Кызыт пеш сай, ожнысо семын матрушкам погаш шуко меҥгым кайыман огыл, воктенак шочеш, – икана пакча гыч матрушкам кӱрлын пуртымекше, куанен пелештыш кована. А вара ешарыш: – Ожныжо тыгай тамле чайым йӱаш Татарстан Республикысе Крымшит чоҥга марте йолын кошталтын. Шуко-шагал ма иктаж 15 меҥгыже лиешат дыр, ала шукыракат. Тунам корно кужытым шотыш налме огыл. Кугу нумалтышым, ваче гоч сакалтен, мӧҥгыш нумал толалтын, а вара изирак кылдышым ыштен кошташ сакалтыме. Матрушкаже ошма чоҥгаште шочын, а мемнан дене мланде шунан. Тыгай мландешат матрушка шочын кертмылан ончыч ӱшаныме огыл. Шочеш улмаш. Дария Петровна 2008 ий гычак пеленна уке, а «бавайын чайже» манме ойсавыртыш мемнан коклаште кызытат ила. Матрушкан чайым чыланат йӧратена. Жапше годым меат кылдышым ыштен коштенна. Ты чайшудо сад-пакчаштынак шочеш. Лач шолташыже веле кована семын огыл, изишак вес семын шолтена: изи чайникыш матрушкам пыштена, шолшо вӱдым темен шындена да чайшудын тамле там ден пушым пуымыжым икмыняр жап вучалтена. Вара йӱын шерет ок тем! Светлана Алексеева. Медведево посёлко. Еш альбом гыч налме фото. lenta top У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

15 ноябрьыште Йошкар-Оласе 29-ше №-ан школышто «Педагогический дебют – 2019» конкурсым иктешленыт. Тыште республикысе эн тале самырык туныктышо, воспитатель да педагог-наставник-влакым саламленыт. Тылеч ончыч участник-влак Йошкар-Оласе 76-шо №-ан «Солнышко» йочасадыште занятий, мастер-класс, презентаций-влакым ончыктеныт, проектыштым араленыт. Конкурсышто 34 участник лийын: 17 самырык туныктышо, 8 воспитатель, 9 педагог-наставник. Таҥасымаш кум номинаций дене эртаралтын. Кажныштыже эн мастарым ойыреныт. Сеҥыше-влак Россий кыкшытыште эртаралтше «Педагогический дебют – 2020» конкурсышто Марий Элын чапшым аралышаш улыт. Педагог-наставник-влак коклаште эн мастарлан жюри Волжск оласе 5ше №-ан кыдалаш школышто руш йылме ден литературым туныктышо, директорын учебно-воспитательный паша шотышто алмаштышыже Надежда Юрьевна Поляковам шотлен. Самырык туныктышо-влак коклаште Советский район Солнечный посёлкысо школышто историй ден обществознанийым туныктышо Александра Владимировна Трухина сеҥышыш лектын. Йочасадлаште пашам ыштыше самырык туныктышо-влак коклаште сеҥыше лӱмым Звенигово посёлкысо «Светлячок» комбинированный йочасадын дефектологшо Анна Владимировна Архиповалан пуэныт. Анна Архипова Звенигово район Чуваш Отар ялыште шочын-кушкын. Звенигово оласе 3-шо номеран школышто шинчымашым погымо деч вара Марий кугыжаныш университетыште педагог-психологлан тунем лектын. Ынде кокымшо ий Звенигово оласе йочасадыште деффектологлан пашам ышта. Конкурс шотышто Анна Владимировна тыгерак мане: – Конкурсыш мый икымше гана толынам. Садлан тургыжланашат логалын. Но сайын ямдылалтынам. Ончыктымо занятием модыш сынан лийын. Йоча-влак скайп гоч Шарик да Матроскин дене пуйто мутланеныт, пуымо йодышлан вашешташ нунын деч полышым йодыныт. Тыгак презентацийым, сӱрет-влакым, мультисенсорный пособийым кучылтынам. Изи икшыве-влак тыге вашкерак тунемыт. Занятийым палыдыме йоча-влак дене эртаренам гынат, нелылыкым шым шиж. Иктешлыме этап годым патриотизм темылан пӧлеклалтше проектым ончыктенам. Йоча-влакын шочмо элым йӧратыме кумылышт лийже манын, мом да кузе ышташ кӱлмым каласкаленам. Вет чылажат мемнан, туныктышо-влакын, кидыште. Тиде конкурс туныктышо-влакым паша опыт дене пойдараш, у шонымаш-влакым шочыкташ, мастарлыкыштым нӧлташ тарата. Тыште уш-акылат поян лийшаш, шкем пе‰гыдын кучаш тунемман, еҥ—влак ончылно чаткан да лӱдде ойлен моштыман. Моткоч кугу таум каласем пырля пашам ыштыше туныктышо-влаклан. Нуно мылам шуко полшеныт. А моло педагог ден воспитатель-влаклан тыланыме шуэш: шумо кӱкшытеш чарнен ида шогал, эре уым кычалза, пашадам йӧратыза. Чыла шотыштат чулым лийза да шке мастарлыкдам ончыкташ ида вожыл. lenta photo top У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

Тиде акций Йошкар-Олаште куд шагат эрдене тӱҥалеш. Тунам мер ушем еҥ-влак лӱмлö, пагалыме еҥын чапкӱж деран чумыргат, поро ой дене марий талешке-влакым шарналтен, йӱла радамым шуктат. Читать далее → 6 комментариев Filed under Увер-влак Tagged as Мер каҥаш, Талешке кече, сорта 17.04.2009 · 11:12 Йоргыкталже талант памашет, «Эрвел марий»! Эртыше шуматкечын Йошкар-Олаште, Сеҥымашын ХХХ идалыкше лӱмеш тӱвыра полатыште, «Эрвел марий» мурышо да куштышо ансамбльым коло ияш лӱмгечыж дене саламлаш калык зал тич погынен. Концерт моткоч поро шӱлыш дене эртен. Артист-влак шке веле огыл, тыгак калык денат чак кылым ыштеныт, ик ӱстелтöрыштö шинчымыла, йолташ семын мутланеныт. Читать далее →

Шернурысо ик тичмаш сатулымо чумырем. Тиде кызыт огыл, а 1907 ий 5 январь гыч единый потребительский обществым марла тыге сӧралын манаш тӱҥалыныт. Лач ты пагыт гыч шотлат Шернур райпон шочмо кечыжым. Тугеже тудлан шушаш ийын январь тӱҥалтыште 115 ий темеш. «Марпотребсоюз» системыште илен кодшо райпо кокла гыч тудо ик эн тошто веле огыл, ик эн ончыл. Организацийын кушкын толмыж нерген райпо совет председатель В.Н.БЕРДИНСКИЙ дене кутырена. Тудо шкеже тыште 1969 ий гыч товаровед семын пашам тӱҥалын, 1991 ийыште вуйлатышын алмаштышыжлан шогалтеныт, а 1994 ий гыч вуйлатышылан ышта. 53-шо ий тыште тырша! – Валерий Николаевич, ик организацийыште тынар ий ыштыме жапыште мо ушешда лодемалт кодын? – Мыйын тышке пашаш толмем годым имне орва але тер дене кырча-марчам, шӱртӧ ден тасмам але моло тыгыде настам, яллашке наҥгаен, вес сатулан вашталтеныт, коваште ден межым, чыве муным налыныт. Тыге заготовко пашам шуктеныт. Кевытче-влакат сатум райпон базыж гыч тыгак имне дене шупшыктеныт. Вара гына ты пашаш автотранспортым ушымо. Кевыт-влакат ончыч изи да пу дене ыштыме лийыныт. Вара, поснак 80-ше ийлаште, кермыч дене уым чоҥаш тӱҥалме, виян сетьым ыштыме. А 90-ше ийлаште, рынке экономикыш куснымо пагытыште, «Марпотребсоюзын» базыштыже сату йомо. Мылам райпо правлений председательын алмаштышыже семын уло элна мучко кычал кудалышташ логале. Тыге гына илен кодмо, нелылыкым сеҥен лекме. Вияҥашат йӧным мумо. Ончыч ялысе кевытлаште локтылалт кертше продуктым нӧрепыште аралыме гын, вара чыла вере холодильникым шындыме. Чыла гаяк кевытым тӧрлымӧ, газым пуртен ырыкташ тӱҥалме – пашалан йӧн палынак саемын. Шоналташ гын, ышташ да ышташ, но… – Тугеже тургыжландарышыжат уло?.. – Ончыч сатум налше кевытыш толынак шоген, а кызыт пеш шагал. Кызыт кажне гаяк ялыште автомобиль уло. Шинчыт да район рӱдыш кудалыт, но мемнан кевытыш огыл, а кугу сетьласыш пурат. Туштыжо тӱрлӧ акций амал дене сатуштым шулдештарен савырат. Тӱҥалтыште «Магнит» веле ыле, вара «Пятёрка» тольо, почешак «Красное и белое», «Спар», «Победа» лектыч. Пытартыш жапыште промышленный сату сеть-влакат, «Стелла» да монь, кояш тӱҥальыч. Тыгай жапыште, ялласе кевытым кучен, шуко от нал, район рӱдысыжынат парышыже иземеш. Йӧра, тошто шапашна полша. Тидын кӱшеш эше кызытат илена. Чынрак ойлаш гын, шке оборот средства кӱшеш. Тудо мемнан эре лийын. Кызытат тӱлышаш кредитна уке. Теве мо дене ойыртемалтына. Кредитым налын, процентым тӱлаш тӱҥалат – пижат веле. Нимогай парыш ок лий. Тудлан кӧра сатулан акым нӧлталат – ужален от керт, чыла локтылалт пыта. Вет воктенет вес торгайыше-влак улыт. Ончычсо гай огыл. Ончычсо деч йӧсӧ кызыт, но пашам ышташ оҥай. Ятырлан. – Тыге манмыдаже ӧрыктарыдеат ок керт… – Нимом от ыште гын, пытет, а илынет гын, озанлык пашам мунлын виктарен колташ, производствым нӧлталаш кӱлеш. Мутлан, киндым эре пыштыме. Ончыч тудо шулдырак лийын, да шуко кӱэштме. А кызыт весе-шамыч кондат – верысе предпринимателят, вес районысат, сеть гоч ӧрдыж кундемысат. Тыште икте гына полшен кертеш – мемнан киндым кочкын тунемше-влак шкенанымак налыт. Сандене ме шкенан качествынам йомдарышаш огынал. Але мемнан эше ондакак Казанский селаште кондитер цех лийын. Мӱгиндым ыштыме, но тудо ту веллан веле ситен. Садланак рынке экономике тӱҥалтыште район рӱдыш кондыктенам. А вара, кугурак вес зданийыш куснымеке да газым пуртымеке, турецкий у оборудованийым нална. Тыгайже тунам Йошкар-Оласе «Сувенир» предприятийыште гына лийын. Кызытат тудын дене ыштена. Моло оборудованийымат ешарен налме. Тыге кондитер изделийым гына тылзыште 15-16 тонным ямдылена. Да тыште веле огыл, кинде заводыштат, общепит столовыйыштат. Пытартышыштыже шукерте огыл итальян оборудованийым налме. Тидак полышым пуа, уке гын торговльо дене гына илен от лек. Вес цехыште макароным ыштена. Шукак огыл – тылзыште 6 тонн утларак гына. Сеть кевытласе деч мемнан кок пачаш шулдо, но калык тушкак кая. Молан, умылаш йӧсӧ. Оборудованийжым рынке пудыранчык годым Казаньысе авиационный заводышто посна заказ почеш ыштыктыме. Ончычат мемнан Саратовысо линий лийын, но качествыже начар ыле. Кызытсыже изирак гынат, продукцийже сай. Ончыч молат макароным ышташ пижыныт ыле. Но пашаже куштылгак огыл, а парышыжым шуко от нал, сандене чарнышт. А ме качествыже сай улмылан кӧра ямдылена. Ту зданийыштак консерве цех уло. 90-ше ийлаште почмо. Соусым, кетчупым ыштена. Калык налеш, тугеже келша. Туштак шыл пелефабрикатым ямдылыме цех удан огыл тырша. А ончычсо универмаг зданийыште ургымо изделий цехна уло. Шартыш ден трикотаж вургемым ургена. Илен лекшашлан веле огыл, калыклан лийже манын тыршена. – А вет предприниматель ден торгайыше сетьла деч те тидын денак ойыртемалтыда. – Да, ме еҥ-влаклан пашам ыштена, ала-могай озалан огыл. Райпоштына 250 еҥлан пашам пуымо. Ӧпкелыше уке гынат, нунылан куштылго манын ом керт. Чынжым ойлаш гын, тунемыныт да ыштат. А ончыкыжо кузе лиеш, каласаш йӧсӧ. Кызытак кевытчым от му. Торгайыше сеть-влак кевытлам почеденыт, да самырык-влак тушко каят. Молан? Кугунрак тӱлат – оборотышт кугу. А меже мыняр чытена, ала? Налог денат темдат. Погылан гына идалыкыште 3 миллион теҥге наре тӱлыктат. Южо кевыт тӱкылымаште гынат, кӱрыт. Теве теният кок кевытым петыраш логале. Иктыже У Торъял район Лумарийыште верланен. Корно тора – 50 километр, а налше шагал. Весыже шкенан районыштак – Пирогоп ялыште. Кевытчыже нелын черланен, алмаштыше уке. Але теве Марисолаште жапше годым тылзыште 1,5 миллион теҥге оборот лийын. Тунам селаште ик-кок кевыт гына ыле, а кызыт – мемнанге шымыт. Санденак лектыш пелыже утлалан иземын. Ончыч тушто вич еҥ ыштен гын, кызыт – кумытын. А вет кажныжлан пашадарым тӱлаш кӱлеш. Кузе парыш лийын кертеш? – Парыш дене ыштыше кевытдажат улыт вет? – Кушто ялозанлык пашам ышта, пашадарым жапыштыже тӱлат, тушто меат сай лектышыш шуын кертына. Теве Кугэҥер ден Кугу Мушко ялла кундемыште «Семёновский» госплемзаводын фермыже-влак ыштат гын, тусо калыклан паша вер уло. Икымшыштыже госплемзаводын шке кевытше уло гынат, мемнан декат налаш толыт. Сандене тусо оборот кеҥежым тылзыште 1,7 миллион теҥгеш шуэш. Эн лектышан тушто кевытна, кумытын ыштат. А кокымшыштыжо ик кевытче веле, но 400 тӱжем теҥгем конда – тудат парышан. Но тыгайже шагал. Предприниматель гын пел кевытнажым петыра ыле. Молан тудлан парыманым кучаш? А ме, ял калыклан кӱлмым шотыш налын, производство кӱшеш да кучена, тыге шкешотан социальный сомылым шуктена. – Шушаш Тигр идалыкыш могай шонымаш дене пуреда? – Чыла кӱлеш-оккӱлжӧ тигр умшаш кайыже, а сайже кодшо. Тӱҥжӧ – илен лекташ, еҥ-влаклан пашам да пашадарым пуаш, налогым жапыштыже тӱлаш. Манаш веле, ме идалыкыште 35 миллион теҥге налогым тӱлена. Шотлаш гын, вуйлатыме пашаште ыштыме 30 ий жапыште миллиард наре теҥге налогым кугыжанышлан колтенна. Икана район администраций вуйлатыше тольо да ойла: «Те районысо чумыр налогын ик кумшо ужашыжым пуэда». Ом пале, кузе шотленыт, но молышт шагал тӱлат, лектеш. Кугу сеть-влакетак тыште пашаеҥ-влакын доходышт гыч гына налогым тӱлат. Теве мо дене ме нунын деч ойыртемалтына. Тидым аклен моштышыжо гына шагал. – А У ий тыланымашда могай? – Чылан таза лийышт, пандемийым ончыде. Вуйым от саке гын, чер огеш пиж. Лач вакциным шындыктыза, ида кокытелане. Тыге ӱшанлырак. Да кеч-кунамат ӱшан дене илыза! Юрий Исаков Авторын фотожо Лудаш темлена: УВЕР ЙОГЫН Марий Элыште Крешеньылан ямдылалтме паша тӱҥалын Россий МЧС-н Марий аварийно-утарыше да экологий паша службыжын пашаеҥже да Изи судно-влак шотышто кугыжаныш инспекцийын инспекторжо-влак эҥер ден ерлаште лудаш… УВЕР ЙОГЫН Кажне ийын кум ӱдырамаш палемдалтеш Кажне ийын Марий Турек районышто 8 Март вашеш идалык мучко шке сай паша дене ойыртемалтше кум чолга ӱдырамашым Ида лудаш… КУЧЕМЫШТЕ УВЕР ЙОГЫН Азап: чодыра йӱла! Марий Эл ден Нижегородский область кокласе чекыште ылыжше чодыра пожар йодышым Марий Элыште вучыдымо кугу азапым шижтарыме да кораҥдыме, лудаш… Добавить комментарий Отменить ответ Для отправки комментария вам необходимо авторизоваться. КАЛЕНДАРЬ ЯнварьФевральМартАпрельМайИюньИюльАвгустСентябрьОктябрьНоябрьДекабрь 20172018201920202021202220232024202520262027 Пн Вт Ср Чт Пт Сб Вс 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 АРХИВ Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 Июнь 2022 ГОРОСКОП Гороскоп Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 9 май. Ӱпым пӱчкаш келшыше кече огыл. Молан манаш гын тазалыкда начаремме лӱдыкшӧ уло. Хна дене чиялтеда гын, пашаште лудаш… 9-15 майлан гороскоп 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 18-24 апрельлан гороскоп 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) ТЕАТР УВЕР Книгаште – Шкетан театрын 100 ияш эртыме корныжо «Пеленда улам пиалан» «Китай кува» — кумшо у паша «Мый улам шийгорнышто…» сылнымут кас Калык чонышто тачат ила ЛИЙ ПЫРЛЯ © 1915-2018 «Марий Эл» газет. Газетым Роскомнадзорын Марий Элысе управленийыштыже регистрироватлыме. Реситрационный номер - ПИ № ТУ12-0118, 2012 ий 25 июнь. Copyright газетамарийэл.рф |

Чебоксар олаште шочшо, Курыкмарий район Пӹзыкныр (Церкансола) селаште кушшо Ирина Соловьёва изиж годсек ече дене кошташ йӧрата. Школысо секцийыште мастарлыкшым ий еда нӧлтен толын, вара илыш корныжым спорт дене кылден. 22 ияш Ирина Соловьева МарГУ-што физический культур, спорт да туризм факультетыште кокымшо ий тунемеш, тале ечызе. 2018 ий годсек – спортын ты видше дене Марий Эл Республикысе сборныйышто. Сеҥымашыже шуко. Марий Элысе чемпионатыште ятыр гана ончыл верышке лектын. Ачаже кумылаҥден Йоча годсек тудо писе лийын. Школышто баскетбол, волейбол, куштылго атлетике (кросс) дене таҥасымашлашке чолган ушнен. Но ече дене кошташ тудлан эн чот келшен. – Кандаш ияш улмем годым икымше гана ечышке шогалынам. Тидлан ачам Сергей Гелласьевич Соловьев кумылаҥден. Шкежат самырыкше годым биатлон да ече дене заниматлен. Тудо ончыч Виловат селасе спорт школын ече секцийжын тренерже лийын. 6-9-ше класслаште ече секцийыш коштынам. 10-шо классыште Чебоксарысе олимпийский резерв училищышке тунемаш пурымеке, биатлоныш ушненам. Но варажым ик ий гыч тӱрлӧ амаллан кӧра уэш шочмо школышкем пӧртыльым. 11-ше классыште уэш ече дене кошташ тӱҥалынам, – мане И.Соловьева. Пожарныйлан тунеммыж годым… Школ деч вара тыгай профессийым налаш манын, тудо Йошкар-Оласе кугыжаныш да муниципал службо колледжышке каен. Пӧръеҥ-влаклан келшыше, куштылго огыл паша профессий Иринам ӧрыктарен, лӱдыктен огыл, кумылын занятийышке коштын. Кум ийыште пожар лӱдыкшыдымылык, тулым йӧртымӧ технике-влак да МЧС дене кылдалтше паша нерген шуко пален налын. Тыгодым спортым ӧрдыжеш коден огыл. – 2017 ийыште колледжышке тунемаш пурымеке, ече спорт дене эше талын заниматлаш тӱҥалынам. Йошкар-Оласе «Виктория» олимпийский резерв спорт школышко тренер Евгений Григорьевич Рыбаков деке толынам. Тачат тыштак улам. 2018 ийыште спортын ты видше дене Марий Элын сборныйышкыжо логалынам. Ме Российысе таҥасымашлашке лектын коштына. Тенийысе тургым гыч тыгак олимпийский резерв училищыште спорт подготовкышто улам, – ойла Ирина. МарГУ-н тале студентше Спортым йӧратымыжланак ӱдыр МарГУ-шко физический культур, спорт да туризм факультетышке физкультурым туныктышылан тунемаш пурен. МарГУ-што чолгалыкшым ончыктен да сеҥымашке шуын. Ирина тыгак писын куржталыштеш. Сандене вузысо кросслашке ушнаш тырша. Кодшо ийын «Нацийын кроссшо» таҥасымаште икымше верышке лектын. Тыгак ты ийын республикыштына Р.Н.Добрыниным шарныме лӱмеш ече дене таҥасымаште икымше верым налын. Умбакыже 25 мартыште лекше номерыште кумдан лудса. lenta photo top У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

Тений тӱрлӧ тӱшкаувер средствыла Ленинград блокадым кӱрлмӧ, сеҥымашлан корным почмо нерген шагал огыл каласкалышт. Мыят шкемын йоча годсо илышем гыч ик сӱретым шарналтышым. 1943 ий январь. Школышто теле каныш пагыт. Пургыжта, йӱштӧ. Окна вошт ужам: уремыште, ялсовет тураште, тереш кычкыме кок имне шога. Тер воктене кок ӱдырамаш да ныл йоча тошкештыт. Йӱштӧ деч саклалташ манын, ӱмбаланышт тӱрлӧ арверым вӱдылыныт. Мемнан деке ялсоветыште имне дене дежуритлыше (имне терым мемнан вӱташте кучат ыле) Укозаш ялын татар ӱдыр, Фаима, куржын толын пурышат, авамлан каласыш: «Янепа кокай, ялсовет гыч мыйым тендан деке сомыл дене колтышт. Ик ӱдырамашым да кок икшывыжым икмыняр кечылан илаш пуртен кертыда ала? Нуным, блокадный Ленинград гыч эвакуироватлен, тышке конден шуктеныт…» Авам садешак чыла умылыш, молан манаш гын мемнан дене пачерыште Нерге ял гыч 16 ияш Антон Захаров Москва - Свердловск правительственный связь линийым эскера ыле. Керек-могай игече годымат, йӱд ма, кечывал ма, телефонышкыжо увер толмо годым лектын куржеш ыле. Ик телефонжо эреак мемнан пӧртыштӧ лийын, а весыжым ваче гоч сакен, линийыш лектын каен. Тудын участкыже Арзамат ял гыч У Мрясим (Хисамутдиново) марте шуйнен, 20 километр улмаш. Антон коклан-коклан (шуко жаплан огыл), всесоюзный радиошко телефоным ушен, мыланна Левитанын йоҥгалтарыме Сов-информбюрон черетан увержым колышташ йӧным ыштен: ик наушникым мыланна пуэн, а весыжым шке колыштын. Тунам тыгай «рыскал» мемнан пӧртыштӧ гына ыле. Тыге мыйын авам Ленинград блокада годым калык кузе индыралтмым пален шоген. А мый авамлан казах поэт-акын Джамбул Джабаевын «Ленинградцы, дети мои! Ленинградцы, гордость моя!» мутшо-влакым йӱкын лудам ыле. Авам вашке гына мыжержым чийыш да ялсовет велке куржо (А мый адак окна гыч эскерем). Тудо ӱдырамаш-влакым ӧндале, йоча-влакым вӱчкалтыш. Ик рюкзакыштым кидыш нале, изи ӱдырым кидше гыч вӱдалтен, мемнан сурт велыш тарванышт. Ӱдырамашын кок кидыштыже кок чемодан, а мый гаемрак изи эргын тупыштыжо пеш мотор ученический сумка койо. Вес ӱдырамаш ден кок йочажым Фаима вес уремыш кӧ деке дыр ужатен наҥгайыш. Пӧртышкына пурымеке, ӱдырамаш, келгын шӱлалтен, теҥгылеш шинчат, «Ох, наконец-то! Мы даже не знаем, где мой муж, их отец. Жив ли?..» мане. Авам, тудым чаманен, вуйжым ниялтыш, вачыж гыч вӱчкен лыпландараш тырша, а ме, ныл йоча (нуно, мый да вич ияш Мечук шӱжарем) авана-влак ончылно ӧрмалген шогена. Ленинград гыч толшо еш мемнан дене ныл кече илыш. Кочкыш шотышто йӧсырак ыле гынат, авам, мом-гынат йӧнештарен, ӱстел ӱмбак шында ыле. Чылажымат пырля кочкынна. Авам нуным мончашат олтен пуртыш. Шовын укелан кӧра сылте (ломыж) вӱд дене вургемыштым мушкын кошташ йӧным муо. Ме, кок изи эрге, да мыйын Мечук шӱжарем ден изи ӱдыр рушла-марла чокиен модын толашена. Авана-влакын ойласымыштынат мучашыже уке, кумылыштышт война вашкерак сеҥымаш дене пытыже ыле манме шонымаш озалана. Визымше кечылан Байкибаш могырым кок имне дене кок татар павай нуным наҥгаяш тольыч. Авана-влак ойырлен огыт керт, шинчавӱд йоктарен ӧндалалтыт, чеверласат, чылажым мут дене гына сӱретлашат ок лий. Мый кокымшо классыште тунемам ыле. Ленинград йочат кокымшо классыште тунемшаш улмаш, но тудо ик кечат школыш миен кертын огыл. Нуным ужатен лекме деч ончыч аваже эргыжлан каласыш: «Валера, вы с Димой очень подружились, я думаю, ему надо что-нибудь подарить». Эрге, аптыранен, вачыжым туртыктыш, аваж ӱмбак ӧрын ончале. «Вот же, у нас есть школьная сумка, Диме как раз подойдет», - мутшым шуйыш аваже. Тауштен, сумкам кидышкем нальымат, Валера дене ласкан ӧндалалтна. Тыге чеверласышна… Умбакыже возашат сай огыл, да тунаре чонеш керылтше ӧпке кодын! Теле каныш пытымек, икымше гана мотор сумкам тупеш сакен, школыш миен пурышым. Тунемше-влак чылан мыйын ӱмбак ончат, сумкам кидышт дене ниялткалат. Тунам тугайым кӧ ужын - чылан вынер сумка дене коштынна. Кенета нылымше классыште тунемше ик провор эрге кычкырал колтыш: «О-о-о! Ончыза, тудын сумкаже могай!..» Сумкам шупшын нале да мыйым вуй гыч перкалаш тӱҥале (Сумкан кӧргӧ кышкарже пу гыч ыштыме лийын). Умбакыже мо лиймым ом шарне - ушым йомдаренам. Тиде жапыште шым классым гына пытарыше Мечук лӱман туныктышына школ воктенсе пачерышкыже кочкаш каен улмаш. Вара саде рвезе, мыйым шӱдырен луктын, школ шеҥгелан оптымо пу артана ӱмбаке шӱкал коденат, чыла тунемше-влаклан, мушкындым рӱзалтен, кӱдыртен каласен: «Иктыланат ида ойло, а то мый тыланда пуэм!» Туге гынат школ гыч пӧртылшӧ пошкудо ӱдыр, Ольга, садешак авамлан мо лиймым ойлен пуэн. Авам, содор гына издерым налын, школ оралтыш миен да, мыйым помыжалтарен, мӧҥгышкына шӱдырен конден… Теве тыге Ленинград блокадын йӱксавышыже кырт гына мемнан ешымат азапыш шуктен огыл. Кок кече гыч мыйын тазалык тӧрланыме гай лие. Умбакыже авам, пошкудо Пӱрымучаш ялысе тӱҥалтыш школым вуйлатыше Елизавета Николаевна Васильева дене ойласен келшен, тудо школыш тунемаш пуртыш. 1945-ше ийыште нылымше классым пытарыме деч вара Байкибаш районысо Шопкер шымияш школыш намиен кодыш. Краснокам педучилищым тунем лекме деч вара кум ий школ пашаште эртыш, армийыште служитлышым, адак кум ий деч вара Башгосуниверситетыште тунемым. Чылаже 45 ий педстаж погыныш. 86 ийым тошкем ынде, но эртыше илышемлан ом ӧпкеле. А мыйым тунам кырыше рвезе, пашалан йӧрымекыже, колхоз шурным шолыштмыжлан тюрьмаште шинчен лекте, тушечын тазалыкшылан эҥгекым налын пӧртыльӧ, илыш дене чеверласымыжлан шуко пагыт эртыш. Но мый тудын тугай илыш пӱрымашыжлан ом куане, эсогыл чаманемат. Читайте нас в «Чолман». Республиканская общественно-политическая газета на марийском языке. Издается с 24 апреля 1991 г. Главный редактор - Губаев Игорь Иванович. При использовании материалов гиперссылка на сайт cholman.info обязательна. Категория информационной продукции 12+ Связь, информационный технологий да массовый коммуникаций сферым эскерыше Федеральный службын Башкортостан Республикысе Управленийже 2016 ий 11 июльышто ПИ ТУ02-01543 № дене регистрироватлен. Мы в соцсетях: ВКонтакте - vk.com/cholman Telegram - https://t.me/cholmantv Я.Дзен - zen.yandex.ru ОК - ok.ru/cholmanrb TikTok - tiktok.com/@cholman.tv Телефон Телефон: 8(34783)7-07-97. Электрон почто [email protected] Адрес Адрес редакции, типографии: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, Березовское шоссе, 4А, 1 этаж. Для писем: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, 8-е почтовое отделение, а/я 116, для редакции газеты «Чолман».

20.03.2017 20.03.2017 admin Комментарии к записи Панкрутыш лукмо йодышым ончымо жап шӱкалалтеш отключены Материалым 810 гана онченыт Рӱдола на 11.03. Рӱдола: таче да эрла Марий Элын Арбитраж судшо «Троллейбус транспорт» муниципал предприятийым панкрутыш лукмо йодышым ончымым вес жапыш кусарен. Ынде тиде йодышым 7 апрельыште лийшаш заседанийыште ончаш палемдыме. Мут толмашеш, тиде йодышым ончымо кечым нылымше гана кусареныт. Муниципал предприятийым панкрутыш лукташ Федеральный налог службын Марий Эл Республикысе управленийже темлен. Налоговик-влак троллейбус предприятийын пеш шуко парымже погынымым ончыктыман йодмашым Арбитражный судыш кокымшо гана колтеныт. Троллейбусник-влакын Пенсий ден Обязательный медицине страхований фонд-шамычлан гына парымже 100 миллион теҥгешке погынен. Февральыште налог службын еҥже-влак вес цифрым, 62,8 миллион теҥге парымым, ончыктыман йодмашым возеныт. Троллейбус транспорт предприятийын энергетик-влакланат парымже кугу. Март тӱҥалтыште тудын ужашыжым тӱлен. Кызыт энергоресурсым пуышо-влаклан 64 миллион теҥге парымже кодын. «Троллейбус транспорт» муниципал предприятийым панкрутыш лукташ йодмашым Арбитражный суд 12 декабрьыште налын. Ончычшо тиде йодышым 17 январьыште, вара 17 февральыште да 7 мартыште ончаш палемденыт ыле. Корным аралыде огеш лий Вӱдшор жапыште автомобиль корным локтылалтме деч аралаш манын, 31 март йотке Йошкар-Оласе Анников уремын 10-шо №-ан пӧртшӧ деч тӱҥалын, Фестивальный урем марте ужашыже, Бауман уремын Машиностроитель ден Шумелев урем коклаже чыла тӱрлӧ транспортлан петырыме лиеш. Автомобилист-влак тидым шотыш налыт да палемдыме жапыште Й.Кырля, Садовый да Шумелёв урем дене кудалышташ тӱҥалыт манын, ӱшанена. Тыгак республикын рӱдолаштыже автомомбиль корным шошым арален кодаш да тудым лӱдыкшыдымым ышташ манын, олан мэржын кӱштымашыж дене 7 апрель гыч 6 май марте ораван трактор ден кажне осьшылан шотлымаште 4 гыч 6 тонн деч утларак нелытан автомашина-влаклан кудалышташ чаралтеш. Шошо жаплан тыгай чарымаш годым международный сатум, автобус дене пассажирым, кочкыш сатум, вольыкым, эмым, ӱйлыме да йӱлатыме матеиралым (ГСМ-ым), урлыкаш пырче фондым, удобренийым, вольыклан кормам, почто грузым шупшыктышо, автомобиль корным сайым кучымо пашам шуктышо специализироватлалтше предприятий-влакын транспортышт, чрезвычайный ситуаций годым да пӱртӱс туткарын кышажым кораҥдаш кӱлшӧ грузым, пеҥгыде быт шӱкшакым полигоныш шупшыктышо да РФ-н Обороно министерствыжын транспортшо веле кудалышт кертыт. Тиде пагытыште муниципал автомобиль корным чот эскераш тӱҥалыт. Чыла вере кошташ чарыше корно знак-влак вераҥдыме лийыт. Йошкар-Олаште — «Самырык-влак толкын-2017» Эстраде мурым мурышо-влакын «Самырык-влак толкын-2017» всероссийский фестиваль-конкурсышт тений 11-12 мартыште Сеҥымшын XXX идалыкше лӱмеш культур полатыште лиеш. Ӱшаныме шуэш: тудо олан музыкальный илышыштыже ик эн чапле событий семын шарнаш кодеш. Фестиваль-конкурс регион ден калык-влак кокласе, творческий кылым вияҥдаш, икте-весым шке опыт дене палдараш, творчестве коллектив, исполнитель-влакым тургыжландарыше йодыш дене кугыжаныш, мер пашаеҥ-влакым палдараш, ӱшаным пуышо самырык, талантан мурызо влаклан вияҥашышт полшышаш. «Эстраде муро» номинацийыште, ийготым шотыш налын, солист-влак вич, а вокальный ансамбль-влак кум тӱшкалан шелалтын мастарлыкыштым ончыкташ тӱҥалыт. 11 мартыште, фестиваль почылтмо кечын, вуйлатыше-влаклан йыргешке ӱстел да конкурсант-влакым колыштмаш лиеш. А 12 мартыште 15 шагатлан -гала- концерт деч вара сеҥыше-влакым палемдат. Фестиваль конкурс кышкарыштак вуйлатыше-влаклан мастер-класс эртаралтеш. Ӱмаште «Самырык-влак толкын» фестиваль конкурсыш 150 утла мурызо ушнен ыле. Е.Садовин. Лудаш темлена: УВЕР ЙОГЫН Волгыдын йӱлыш эрвелмарий ӱдырын илышыже Елена Ивановна Минилбаевам марий тӱняште шукын паленыт. Москвасе Марий Эл землячествын советшым вуйлатыше неле чер дене кужу жап кучедалме лудаш… УВЕР ЙОГЫН Рӱдола: таче да эрла: Ош тӱняште – куд ий Калыкым социально обслуживатлыше комплексный рӱдер пелен пашам ыштыше самырык инвалид-влакын «Преображение» клубышт Йошкар-Олан музейыштыже шочмо кечыжым палемден. УВЕР ЙОГЫН 2018 ий: ойыртемалтше кече ден событий-влак Тыгайже идалык мучко шагала огыл лийын. Чылажымак каласен пытарашат огеш лий. Ме поснак ойыртемалтшыштым чумыренна. Теве – икмынярже: лудаш… КАЛЕНДАРЬ ЯнварьФевральМартАпрельМайИюньИюльАвгустСентябрьОктябрьНоябрьДекабрь 20172018201920202021202220232024202520262027 Пн Вт Ср Чт Пт Сб Вс 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 АРХИВ Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ГОРОСКОП Гороскоп Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 9 май. Ӱпым пӱчкаш келшыше кече огыл. Молан манаш гын тазалыкда начаремме лӱдыкшӧ уло. Хна дене чиялтеда гын, пашаште лудаш… 9-15 майлан гороскоп 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 18-24 апрельлан гороскоп 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) ТЕАТР УВЕР Книгаште – Шкетан театрын 100 ияш эртыме корныжо «Пеленда улам пиалан» «Китай кува» — кумшо у паша «Мый улам шийгорнышто…» сылнымут кас Калык чонышто тачат ила ЛИЙ ПЫРЛЯ © 1915-2018 «Марий Эл» газет. Газетым Роскомнадзорын Марий Элысе управленийыштыже регистрироватлыме. Реситрационный номер - ПИ № ТУ12-0118, 2012 ий 25 июнь. Copyright газетамарийэл.рф |

Тудо "Мер пашам виктарымаште ТУЙ (тӱшка увер йӧн) дене кыл да увер технологийым кучылтмаш" темылан пӧлеклалтеш. 19 мартыште Йошкар-Олаште Марий Мер Каҥаш черетан Марий форум эртара. Тудо «Мер пашам виктарымаште ТУЙ (тӱшка увер йӧн) дене кыл да увер технологийым кучылтмаш» темылан пӧлеклалтеш. Марий форум кышкарыште Пошкырт кундемын калык художникше Г.Калитовын ончерже 9 шагатлан почылтеш. Тудо Мер-политик рӱдерыште 15 апрель марте шуйна. Марий форумыш тӱшка увер йӧн да увер технологий аланыште тыршыше-влак, журналист, марий калыкын тӱшкан илыме кундемлаж гыч мер пашаеҥ-влак ушнат. Мер каҥаш Йолташ-влаклан палдараш Шонымашым ешараш Отменить ответ Имя * Email * Комментарий Δ Тыгак тыланда келшен кертеш Марий Оньыжа Эдуард Александровым Мер-политик рӱдерын директоржылан шогалтеныт Тылеч ончыч тӧнежын вуйлатышыже Сергей Лоскутов лийын. Кечышот. 18 сентябрь (идым) Мо дене тиде кече шарнымашеш кодын? Могай лӱмлӧ еҥ шочмо кечыжым палемда? Тидын нерген «Кидшер» интернет-журналын материалыштыже. Марий Эл увер — 20.04.2020 [видеосӱрет] Марий Элысе тӱҥ увер-влак. Савыктыш нерген Рекламе Редакций Сайт нерген Проектлан полыш Лийза мемнан дене пырля Любое использование материалов допускается только при соблюдении правил перепечатки. Настоящий ресурс может содержать материалы 16+

Шукерте огыл марий муро аланыште у шӱдыр чӱкталтын – Эльфис Гараев. Татар рвезын «Кече лектеш, ончалеш» калык мурым мурымыжо да тиде мурыланак войзымо клипше шуко еҥлан келшен. Тулеч вара самырык мурызо калык ончыко эше кок мурым луктын – «Лий пеленем» да «Айда йолташ». Таче ме тендам Эльфис Гараев дене лишкырак палымым ыштена. – Эльфис, марла мурымет, чынжымак, ӧрыктарыш. Интернетысе соцкыл лаштыклаште «Кече лектеш, ончалеш» муро лекмеке, шуко еҥын кушеч улметым пален налмышт шуын… – Мый Параньга посёлкышто шочынам. Индешымше классым Параньга кыдалаш школышто тунем пытарымеке, умбакыже тысе училищыш механизаторлан тунемаш каенам. Тиде жапыштак музыклан шӱмаҥынам. Поснак мыланем перкалыме семӱзгар-влак келшеныт. Училищым пытарымеке, Палантай лӱмеш тӱвыра да сымыктыш колледжыш калык семӱзгар пӧлкаш тунемаш пуренам. Тудо жапыште перкалыме семӱзгар специальность дене направлений лийын огыл, а мый илышем сем тӱня дене моткоч кылдынем ыле. Сандене балалайке дене шокташ тунемынам. Йошкар-Олаш толмекем, кум тылзе гыч мыйым армийыш наҥгайышт. Пӧртылмек, умбакыжат туштак шинчымашым погенам. Тиде жапыштак тӱрлӧ кавер-группыла дене пырля гастроль дене коштынам да «Марий Эл» кугыжаныш куштышо ансамбльын оркестрыштыже тӱмырым перкаленам. Колледжым тунем лекмеке, мый Озаҥ оласе тӱвыра институтын джаз пӧлкашкыже «Барабанщик» специальность дене тунемаш кайышым да 2019 ийыште дипломым нальым. Кызыт Озаҥыште илем, мурызо Элвин Грейын командыштыже шоктем. Тыгодымак у технике-влакым тунемам, эре уым кычалаш тыршем. – Марла мураш шонымаш кузе шочын? – Икана палымем, мый декем мийышат, марий мурым мураш темлыш. Тунам тидлан жапем йӧршеш лийын огыл. А кызыт, мӧҥгыштӧ шинчыме годым, яра жап шуко, сандене молан тӧчен ончаш огыл манын шоналтышым. Вет мый марий-влак коклаште кушкынам, марий ансамбльыште пашам ыштенам. Марий тӱвыра алан мыланем лишыл. Тыге «Кече лектеш, ончалеш» мурылан у семын йоҥгалтше аранжировкым ышташ тӱҥальым. Вара тиде мурылан клипым войзышна. Кызыт мый кок у мурым ямдылем. Икымшыже ача-ава, шочмо кундем, йоча пагыт нерген, весыже йӧратымаш темылан пӧлеклалтеш. – Марий мурын шке ойыртемже уло. Семым возымо годым тидым шотыш налат мо? – Мыланем марий муро йӧршын палыдыме огыл. «Марий Эл» ансамбльыште пашам ыштымем годым тудын ойыртемже, сылнылыкше чонышкем шыҥеныт. Тыгодымак шочмо татар калыкемынат семже лишыл. Сандене мурым возымо годым нунын ойыртемыштым шотыш налам. Кызытсе жапыште Интернет лаштыклаште моткоч шуко у муро кажне кечын гаяк лектеш. Палыме да палыдыме, кугу опытан да шукерте огыл гына мураш тӱҥалше еҥ-влак калык ончыко шке мурсаскаштым лукнешт. «Молан татар рвезе марла мура? Шкенан мурызына-влакат ятыр улыт» манын кертыт южыжо. Тиде йодышым Эльфислан пуэнам. «Марий эстраде ынде шуко жап ик верыштак тошкыштеш. Мыйын тушко ала-мом уым пуртымо шуын. Тек марий мурым кумда элна мучко палат. Кузе ме, йот йылмым палыде, вес калыкын мурыжым колыштына, мемнанат мурынам тыге колышташ да йӧраташ тӱҥалышт», – вашештыш тудо. «Кече лектеш, ончалеш» мурын соцкыллаште лекмекыже, чыным ойлаш гын, мыйынат тыгай йодышем шочын. А вара Эльфисын у мурыжлан почеламутым келыштараш темлышт. Кокытеланымашат лийын: вес калык гыч лекше рвезе марий мурым мурышаш мо? Эльфис дене палыме лиймеке, тудын калыкнам, тӱвыранам йӧратымыжым шижмеке, мый мурылан мутым возаш кӧнышым. Тыге «Лий пеленем», а варажым «Айда, йолташ» муро-влак шочыч. Тиде кечылаште рвезын Йошкар-Олашке толын кайымыже тудлан эшеат сылнырак мурым возаш у шӱлышым пуртыш. Тугеже ончыкыжымат Эльфис Гараев деч у мурым вучаш тӱҥалына. lenta top У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

Илыш – тиде эртыше пагыт, кызытсе жап да ончыкылык. Мо лийын, мо уло да мо лиеш. Кажне еҥлан чумыр илышын ик лончыжо – ӱмыр – пуалтеш. Кужу ма, кӱчык – кажнын шкенжын. Тиде илыш «шинчырын» ик оҥгыжо, ик ужашыже. Икшывым шочыктена, тукымым шуена. Ме шкежат тӱжем дене кугезына-влакын шочшышт улына… Лач тыгай шонымаш Марий Эл Республикын кугыжаныш архивышкыже миен толаш, тушто улшо документ-влак нерген утларак пален налаш таратыш. Мом нуно аралат, могай курым нерген мыланна каласкален кертыт? Тидын нерген Кугыжаныш архивын тӱҥ архивистше Наталья Конышева дене мутланышна. Тудо тыге каласыш: – Архив –тошто документ-влак. Мемнан дене эртыше пагытым шымлаш полшышо моткоч шуко документ уло. Но тачысе кечылан кажне еҥлан келшыше йодыш – генеалогий, тукымвожым шымлымаш. Мемнан деке утларакше тиде йодыш дене толыт. 1917 ий марте загсын пашажым черке шуктен. Садлан ты пагыт марте документ-влак мемнан дене аралалтыт. Кӧ шочын, кӧ ешаҥын, кӧ колен – чылажымат метрический книгаште возымо. Тыгай книга кажне черке приходышто лийын. Черке приход 10-15 меҥге коклаште улшо чыла ялым ушен шоген. Приход пашаеҥ-влак яллаште илыше кажне еҥ нерген возеныт. Но мемнан республикна ожно тӱрлӧ губернийлаш пурен, икмыняр уездлан шелалтын. Царевококшайский уездыште шотлалтше-влак нерген мемнан дене чыла документ уло. Моло уездлаш пурышо илем-шамыч нерген документ-влак 1860 ий гыч тӱҥалын гына мемнан дене аралалтыт. Тоштыракшым Киров, Озаҥ, Шупашкар, Угарман архивлаште кычалман. Чыным каласаш гын, тиде моткоч кугу, но оҥай шымлымаш. Кажне книгаште – илыш Читальный залыште улшо книга-влакым ужмеке, тусо лаштык-влакым кучен ончымеке, чонлан ӧрыктарышын чучын колта. Кажне книгаште – тӱжем дене илыш! Кӧ да кушто шочын, могай кечын да кӧ дене ешым чоҥен, кунам да кузе колен… А тыгай книга архивыште – 1800 наре! – Возымаште ик уто мутат уке. Тыште кажне шомак мо нерген гынат каласкала. Кычалме еҥ кушто да кунам шочын, тынеш пуртымо кече, кӧ кресача ден кресава лийыныт, шочмо ача-аваже нерген увер да тулеч молат. Умбакыже рвезын кӧм да кунам марлан налмыжым, ӱдырын кӧлан да кунам марлан кайымыжым пален налаш лиеш. Колымо нерген возымаште кунам да кузе колен – чыла рашемеш. Нине увер-влак варажым эшеат шуко родо-тукымым, нунын кушеч улмыштым, шочшыштым да нунын нерген шуко пален налаш полшат. Еҥ-шамыч ты книга-влакым ик гана шергалыт гын, умбакыже ты сомыллан эшеат чот шӱмаҥыт. Эртыше пагыт кажным сымыстара, – мане Наталья Валерьевна. Метрический книга-влак деч посна эше ик оҥай документ – «Духовно-исповедная ведомость». Тынеш пурышо-влак кажне ийын исповедьыш коштыныт. Утларакшым еш дене толыныт. Ты книгаште лач нунын нерген возымо. Тиде информацият тукымвожым шымлымаште моткоч пайдале. Чимарий-влак нерген возымо мо? Православный верам кучышо-влак нерген черкыште возеныт гын, марий верам кучышо-шамыч нерген ты книгалаш возеныт мо? Вет историй гыч пале: марий-влак чыланжак православный верам кучаш тореш лийыныт, черкыш коштын огытыл. Виешак тынеш пуртымо деч шылынат каеныт. Тыгак ме палена: шукынжо кок верам кученыт, черкышкат коштыныт, отыштат кумалыныт. Кугыжаныш архивысе тӱҥ архивистын каласкалымыж почеш, посна тыгай шымлымаш эртаралтын огыл. Лач пале: духовный ведомостьлаште (мутлан, 1785 ийыште) икмыняр еҥын лӱмжӧ ончыч рушла возалтын, вара – марий йылмыште кузе йоҥга, туге. Тиде мом ончыктен кертын, раш каласаш ок лий. Тошто верам кучышо моло калык-влак коклаште возен кодымаш лиеден, но марий-влак тукым лӱмым вес семын араленыт: нуно кугезе тукым лӱмым (утларакше пӧръеҥ могырым) икте-весыштлан ойлен коденыт. Шым тукым марте. Н.Конышева Звенигово район Керебеляк ялыште шочын-кушкын. 9 класс марте тысе школыштак тунемын. Умбакыже Йошкар-Оласе педагогический лицейыште шинчымашым поген. Марий кугыжаныш университетыште историй дене туныктышо специальностьым тунем пытарен. 3-шо курсышто заочный отделенийыш тунемаш куснен да тунамсек кугыжаныш архивыште пашам ышта. – Ты паша 12 ий жапыште мылам моткоч лишылыш савырнен. Ме, архив пашаеҥ-влак, тысе кажне книгам, кажне кагазым историйын ик ужашыже семын ужына. Документым кидыш налат, тунамак ушышто эртыше жап сӱретлалтеш… Теве репрессий пагытысе картотекым таче мартеат ласкан ончен ом керт. Мыняр пӱрымаш, мыняр еш, мыняр калык! Кажне гана логарыш комыля толеш… 1917 ий деч ончыч возалтше книга, документ-влак мылам поснак келшат. Ончалза: могай чаткан, яндарын серыме. Могай ответственный пашам шуктымо. Тунамсе тукымын койыш-шоктышыжо, уш-акылыже кугешнаш таратат. Еҥ-влакын ушан-шотан, пашам пагалыше лиймышт шижалтеш. А XIX курымын 20-шо ийласе документ-влакым ончалаш гын… Кагаз ужаш, газет пӱчкыш, карандаш дене удыркалымаш – мо гына уке. Томаша! Тидат еҥ-влакын могай лиймыштым, тунамсе пагытын сынжым ончыкта. Тыге чучеш, пуйто ожнысо тукым мемнан тукым деч шуко пачаш ушанрак, шотанрак лийын… Тукымым молан палыман? Молан шым тукымым палаш кӱлеш, маныт? Тидын шотышто тӱрлӧ шонымаш уло. Тӱнямбалысе чыла религий-влак ты темылан кугу тӱткышым ойырат. Кугезына-влак ожнысек тошто марийлан пелештен уштеныт. Нуно вийым пуат, илыше-влакым саклат манын ӱшаненыт. Кызыт ты шотышто астрологийым тунемше-влакат чӱчкыдын ойлат. Шукерте огыл астролог Мира Якимова дене вашлиймына годым ты темым тарватенна ыле. Кажне кугезе еҥ – мемнан ик ужашна, манаш лиеш. Арам огыл генеалогийыште тукымым пушеҥге семын ончыктат. Пушеҥгынат тӱҥжӧ уло, вожшо келге. Айдемынат илышыже – пушеҥгысе ик укш веле. Тиде укш тичмаш пушеҥге деч посна лывыжген кошка огыл мо? Кажне тукым – айдемын могай-гынат ужашыже. «Мый» – 1 еҥ. Ача-ава (2 еҥ). Генетике фонд, капкыл, тазалык, еш умылымаш. Коча-кова-влак (4 еҥ). Уш-акыл, мастарлык. Кугезе коча ден кугезе кова-влак (8еҥ). Шӱм-чон ласкалык, илыш куан, поянлык. Кугезе коча-кова-шамычын ача-аваже-влак (16 еҥ). Сын, талант-влак. Кугезе коча-кова-влакын коча-ковашт (32 еҥ). Илыш-йӱла, традиций кыл. Еш аралтыш. Тазалык. Айдемын 32 пӱйжӧ лач кудымшо тукымысо 32 еҥ дене кылдалтын, маныт. Садлан пӱй начар гын, кугезе-влак дене кылым саемдыман. Кугезе коча-кова-влакын кугезе коча-ковашт ( 64 еҥ). Илыме вер, сурт аралтыш. Пӱрымаш. lenta photo top У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

20 июльышто Марий Элыште моткочак кугу событий лие — Россий Президент Владимир Путин Йошкар-Олашке кокымшо гана толын кайыш. Ты гана тудо Президент пеленсе Калык-влак кокласе кыл шотышто советын заседанийжым эртарен. Изин-кугун ямдылалтыныт Историеш кодшо тиде кечылан Йошкар-Олаште чотак ямдылалтыныт. Тыглай еҥ-влак, элнан президентшым ужаш шонен, ты кечын тудын кушто лийшашыжым рашемден, Т.Евсеев лӱмеш тоштер да Ий полат воктене кечывал лишанракак тошкешташ тӱҥалыныт. Арулыклан мутым кучышо-влакын гын Путинын толшашыж деч ожсо кече-влак эн тургым жапышт лийын. Мемнан денат тидак палдырныш да Ий полат, тоштер кундемыште тунар тыршеныт – шудым соленыт, бордюрым ошемденыт, шӱкшак деч эрыктеныт. Эсогыл 20 июльыштат эр эрдене «Форум» ужалыше рӱдер ваштареш шудым пеш талын солат ыле. Тоштерыште Но Владимир Путиным шуко еҥак «шке шинчам денак ужынам!» манын моктанен огеш керт. Президентым да полышкалышыже, оролышо, моло еҥ-влакым кондышо кум вертолет Ий ден Вӱд полат кокласе кумдыкыш шинчын. Тушеч президентым вигак бронироватлыме машинашке шынденыт да Т.Евсеев лӱмеш национальный тоштер дене палымым ышташ наҥгаеныт. Эл вуйлатышым кӱслезе ӱдыр-влак сылне марий калык семым шоктен вашлийыныт. Тоштер дене палдарымаште Марий Эл вуйлатышын пашажым шуктышо Александр Евстифеев лийын. (Тидын нерген кумданрак вес номерыште лудын кертыда – авт.) Тӱҥалмым вучена… Тылеч вара чыланат Изи Какшанын вес серышкыже вончышаш улыт ыле. Тысе Набережная Брюгге уремыште верланыше ик полатыште, жаплан чумырымо Ситуационный рӱдерыште, советын заседанийже эртышаш да тушто мыланна, журналист-влаклан, 14 шагатат пелыланак лияш каласеныт ыле. 15 шагатланрак журналист, тӱрлӧ пресс-службо гыч, моло еҥ-влак чумырген шуыч. Ме моткоч шукын погыненна, а ойырымо зал изирак ыле. Адакшым уремыште изарнян моткочак шокшо лийын. Тиде амал дене, пӧлемыштӧ окнам почмо гынат, моткочак пич. Туге гынат чыланат шинчена, чытена, вучена. Но теве увертарышт: заседаний варашрак тӱҥалеш. Тиде увертарымаш деч вара шукынжо уремыш лекташ вашкышт. Меат ик журналист ӱдыр дене яндар южым шӱлалташ уремыш тарванышна. Путинлан йыштрак да шылынрак пурашыже лӱмынак вераҥдыме шатёр деч иктаж 6-7 метр тораште гына шогална. Шукат ыш лий, шем машина-шамыч поче-поче мемнан тура толын шогальыч. Иктыже, микроавтобус гай бронироватлыме шем машина, шатёр кӧргышкак кудал пурыш, почын ямдылыме омса ваштареш чарналтыш, да орол-влак койылалтышт. Вара машина гыч Владимир Путин лекте да зданийыш писын гына пурыш. Икмыняр минут гыч советын заседанийже тӱҥале. Темлымаш-влакым илышыш пурташ сӧрыш Мутланымаште тӱҥ верыште Россий Федерацийын кугыжаныш национальный политикыжын стратегийжым 2025 ий марте регион да муниципал кӱкшытыштӧ шуктымо йодыш ыле. Советын пашашкыже РФ президент администраций вуйлатышын пашажым шуктышо Сергей Кириенко, тудын алмаштышыже Магомедслам Магомедов, Россий образований министр Ольга Васильева, тӱвыра министр Владимир Мединский, РФ президентын Юл кундемыште полномочный представительже Михаил Бабич, Марий Эл вуйлатышын пашажым шуктышо Александр Евстифеев, «Российысе марий-влакын федеральный национально-культурный автономийышт» мер организацийын Советшын председательже Лариса Яковлева да Российыште немыч, корей, поляк, украин, грек, Кавказ калык, татар, икмыняр моло национальный сообществе-влакын вуйлатышышт чумыргеныт ыле. Заседанийым эртарыме верлан мемнан республикым, Йошкар-Олам арам огыл ойырен налыныт – Марий Элыштына 50 утла тӱрлӧ национальностян калык ваш келшен ила; тӱрлӧ верам кучышо 150 религиозный организаций регистрироватлалтын. Заседанийым Владимир Владимирович ӱмаште толмыж годымсо семынак уна-шамычым моткочак порын да шокшын вашлиймылан тау мутым ойлен почо. Вара, жапым шуйкалыде, ончычшаш йодыш-влак деке кусныш да палемдыш: — Россий Федерацийын кугыжаныш национальный политикыжын стратегийже — шуко калыкан Российын тӱҥ документше. Тудлан негызым кум тӱжем утла темлымаш ден замечанийым шотыш налын ыштыме. Тиде документын тӱҥ шонымашыже – Россий калыкын тӱрлӧ сынан улмыжым (многообразие) арален кодымаш, гражданский самосознанийым да нацийын духовный икгайлыкшым (общность) пеҥгыдемдымаш. Нине направлений-влакым эл вуйлатыше кучемын чыла уровеньжылан тӱҥ мане да палемдыш: межэтнический кыл шотышто кажне кундемын — шке ойыртемже, нуным обязательно шотыш налман. Заседаний тӱҥалтыште Владимир Владимирович кужун ыш ойло, но, мутлан, школлаште руш да Россий калык-влакын йылмыштым туныктымо йодышеш поснак шогале. — Ушештарынем: мыланна руш йылме – кугыжаныш йылме, калык-влакын икте-весе дене мутланыме йылме. Тудым нимо дене алмашташ огеш лий. Шуко калыкан элнан тиде «естественный духовный каркас». Тудым кажныже палышаш. Российысе калык-влакын йылмышт – тидат Россий калык-влакын самобытный тӱвыражын ойыраш лийдыме ужашыже. Нине йылме-влакым тунеммаш – Конститутций дене гарантийым пуымо права, шке кумыл дене кылдалтше права. Айдемылан шочмо огыл йылмыжым виеш туныкташ тыршыман огыл. Руш йылмым туныктымо уровень ден жапымат иземдыман огыл. Россий Федерацийысе регион вуйлатыше-влакын тидлан поснак тӱткышыштым ойырем, — палемдыш президент. Погынышо-влак кокла гыч шукынжо ончыкылыклан шонымашышт да темлымашышт дене палдарышт. Нунын коклаште Лариса Яковлева ыле. Тудо ойжым марий йылме дене саламлалтын тӱҥале: «Поро кече, Владимир Владимирович, пагалыме уна-влак…» Лариса Николаевна республикыштына марий йылмым туныктымо, могай марий организаций-влак улмо, нунын могай пашам шуктымышт, марий йӱла кузе аралалтме, могай пайрем-влак эртаралтме да кундемыштына тӱрлӧ калык дене ваш келшен илыме нерген каласкалыш. Тыгак тудо икте-весын паша опытшо дене палыме лияш йӧным ышташ Москваште национальный театр-влакын всероссийский фестивальыштым уэш эртараш тӱҥалаш темлыш. Тиде жапыште Россий тӱвыра министр Владимир Мединскийын чурийжым ужаш кӱлеш ыле! Тушто мо гына «возалтын» огыл: шонкалымаш, ӧрмаш, тургыжланымаш… Моло ойлышо-влак шке кундемышт да калык кокласе кыл шотышто могай паша ышталтме, могай сӱрет палдырныме, мом ышташ шонымышт дене палдарышт. Мутлан, футбол дене тӱнямбал чемпионатыште «Самовар фест» пайрем тудын ойыраш лийдыме ик ужашыже лийшаш манме темлымаш йоҥгыш. Заседанийым мучашлымыж годым президент палемдыш: — Таче ик пуста мутат ыш йоҥго, чылажат оҥай да кӱлешан ыле. Сандене чыла ойлымо ден темлымашым шотыш налына, шукыжым, поснак келшен толшыжым, вигак огыл гынат, лийме семын илышыш пурташ тыршена. А заседанийыште эше ик путырак оҥай темлымашым каласышт: вес погынымашым национальный вургемым чиен эртараш. Чынжымак, советын еҥже-влак сӧралын ончалташ тӱҥалыт ыле. Мемнан марий вургемнак мом шога!.. Полшымылан тауштен Заседаний деч вара Россий президент Владимир Путин ден Марий Эл вуйлатышын пашажым шуктышо Александр Евстифеев вашлийыныт. Владимир Владимирович Александр Александровичлан «Вияш линий» жапыште тудын лӱмеш республикыште илыше-влак деч пурышо йодыш-шамычым чумырымо папкым кучыктен да нуным ончен лекташ, вашмутым пуаш темлен. Республикын кызытсе ситуацийже дене палдарымыж годым Александр Евстифеев мемнан дене ятыр сферыште изи пашадар тӱлалтме нерген каласен. Тидлан кӧра самырык-влак кундем гыч каят, сандене тыгай сӱретым пытараш кӱлеш манын. Йочасад дене сӱрет могай улмо нерген Владимир Путинын йодмыжлан Александр Евстифеев тиде йодышын пӱсӧ улмыж, садиклаште вер ситыдыме нерген каласен да ты чырым кораҥдышашлан ончычсо йочасад зданий-влакым пӧртылташ, уымат чоҥаш палемдыме нерген ойлен. Тыгодым республикыште сай вашталтыш-влак лияш тӱҥалме нергенат палемден. Мутлан, пашадар парым Марий Элыште кызыт уке манын каласен. Александр Евстифеев республикын изи огыл парымже улмо нергенат ойлен да палемден: — Таче гына ме коммерческий банк-влаклан кум миллиард теҥгем пӧртылтенна. Кредит деч посна ме огына керт. Коммерческий кредитований гыч кугыжаныш кредитованийыш куснаш полшымыжлан Россий Федерацийын правительствыжлан ме тауштена. Тиде йӧн дене ме 31 декабрь марте 142 миллион теҥгем аныклен кертына. Тыгак тудо социальный сферыште, образованийыште, здравоохраненийыште мо ышталтме гыч эн тӱҥжӧ нерген каласкален, корно йодышнергенат ойлен. Икманаш, республикын кызытсе илышыж нерген регион вуйлатышын пашажым шуктышо Владимир Путиным шуко шотышто палдарен шуктен. Владимир Владимирович республикыште налогым погымаш ешаралтмым сай велым палемден, икмыняр темлымашым каласен. Мутлан, аварийный илыме верла гыч еҥ-влакым кусарымылан, пассажир-влакым шупшыктымо, йочасадлаште верым ситарыме, учебникым налме, южо моло йодыш-влаклан поснак кугу тӱткышым ойыраш темлен. — Те шӱдӧ кече веле пашам ыштенда, шуко нелылыкше тылеч ончычсо ийлаште погынен. Те чылалан мутым кучен огыда керт. Но ынде Те обязанностьым шуктеда да ончычсо йоҥылыш-влакланат, нуно Тендан дене кылдалтыныт але уке, Те мутым кучеда, — каласен Владимир Путин. Марий Эл гыч пурышо йодыш-влак папке шотышто тыге ойлен: — Йодышым пуышо-влак тыште илат да федеральный кучем орган-влак да Те йодышыштлан тӱткышым ойыреда манын моткоч ӱшанат. Пагалымашым ончыктеныт Заседаний деч вара Александр Евстифеев журналист-влаклан интервьюм пуэн. Тушто Владимир Путин дене вашлиймашышт нерген тыге ойлен: — Президент Марий Элыште илыше-влак деч «Вияш линийыш» тудын лӱмеш пурышо йодыш-влакым конден. Нуным лишыл жапыштак рашемдаш да вашмутым пуаш тӱҥалына. Личный вашлиймаште ме туризмым вияҥдыме йодышымат каҥашенна. Тыгак тудо советын эртыше заседанийже Марий Эллан да Юл кундем федеральный округланат моткочак кӱлешан улмыжым палемден. — Заседанийыш кудло наре еҥ чумырген. Эртыше тиде заседаний – марий калыклан да Марий Элыште наций-влак коклаште улшо поро кыллан пагалымашым ончыктымаш, — каласен Александр Евстифеев. Мероприятий нерген шке шонымашыжым каласаш заседаний жапыштак Марий Эл республикын тӱвыра, печать да калык-влакын пашашт шотышто министр Михаил Васютин деч йодна. Тудо тыге ойлыш: — Тиде Советыш Лариса Николаевна Яковлевам пуртымо дене ынде тушто марий калыкынат йӱкшӧ уло. Тиде моткоч кугу лектыш. Тоштерыште лиймыж деч вара элнан вуйлатышыже марий калык, тудын могай улмыж нерген утларак умылен. Ик мут дене каласаш гын, таче президент марий калык дене палыме лийын. Тиде – эн кугу лектыш. Толшо уна-влак, а нуно шӱдӧ утла улыт, мемнан дене калыкын ласка, тургыжланыше огыл улмыжым, атмосферат сай, а тыге гын илаш да пашам ышташаш йӧнлӧ улмым палемдышт. Тидат – шке шотан ак. Тыгак кудло утла тӱрлӧ канал ден савыктыш гыч пресс-службо толын. Нуно ынде марий калык нерген умылымашыштым кажныже шке кундемышкышт наҥгаят да мемнан нерген каласкалат, палдарат, тыге марий калык нерген увер кумдан шарла. Лариса Яковлева дене заседаний деч вара мутым вашталтышна. Тудо тыге палемдыш: — Мыйын шонымаште, чыла марий калыклан таче кугу событий лийын – Йошкар-Олаште Россий президент пеленсе Калык-влак кокласе кыл шотышто советын заседанийже эртен. Тудын членже-влакын тышке толмышт – мыланна моткоч сай увер. Эн кугу уна, мутат уке, Владимир Владимирович Путин. Тудым чыла вере сайын вашлийыт. Сандене мыланнат таче ты шотышто – пайрем. Мо ышталтын? Могай лектыш? Мый таче Советын еҥже, марий калыкын представительже семын докладым ыштышым. Тушто кугыжаныш кучем да национальный организаций-влак дене мо ышталтме нерген мыняр-гынат умылтарышым. А йодыш шуко. Нуно марий йылме, марий книга ден учебник, чыла вере огыл марий телевиденийын ончыктымыж, национальный кадр, моло дене кылдалтыныт. Но таче могай йодыш йоҥген гын, нунын кокла гыч шукыжо илышыш пура манын ӱшанем. Почешмут Советын заседанийже кум шагат наре шуйныш да кастене 19 шагатланрак гына мучашлалте. Тылеч вара икмыняр жап гыч кавашке угыч кум вертолёт нӧлталте – президент, Марий Эл дене чеверласен, Москвашке чоҥештыш. Тӱҥжӧ — Россий президент Владимир Путин Марий Элын опытшым сайлан шотлен. Мемнан деке толын кайымыж деч вара республикыштына сай велыш вашталтыш утларак лиеш манын шонен, ме ӱшанен вучаш тӱҥалына… Любовь Камалетдинова. (Фотом Марий Эл Вуйлатышын мер кыл да увер управленийже гыч налме.) Лудаш темлена: СОЦИАЛ ИЛЫШ Лӱдыкшым чактарыме Марий Эл вуйлатышын обязанностьшым жаплан шуктышо Александр Евстифеев Медведево районысо Дорожный посёлко кундемыште кайык грипп шотышто карантиным кораҥдыме нерген лудаш… СОЦИАЛ ИЛЫШ «Ӱшанлан» ӱшане Кодшо кугарнян Йошкар-Олаште, Психолого-педагогический полышым пуымо республикысе «Ӱшан» («Доверие») рӱдер ден Еш ден йоча-влаклан социальный полышым пуымо Йошкар-Оласе рӱдерым лудаш… СОЦИАЛ ИЛЫШ Сай вашталтыш уло, экшыкат палдырна Марий Элым вуйлатыше Александр Евстифеев 13 мартыште правительстве пӧртыштӧ марий межрайонный пӱртӱс аралыше прокурор Алексей Киселев дене вашлийын мутланен. лудаш… Добавить комментарий Отменить ответ Для отправки комментария вам необходимо авторизоваться. КАЛЕНДАРЬ ЯнварьФевральМартАпрельМайИюньИюльАвгустСентябрьОктябрьНоябрьДекабрь 20172018201920202021202220232024202520262027 Пн Вт Ср Чт Пт Сб Вс 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 АРХИВ Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ГОРОСКОП Гороскоп Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 9 май. Ӱпым пӱчкаш келшыше кече огыл. Молан манаш гын тазалыкда начаремме лӱдыкшӧ уло. Хна дене чиялтеда гын, пашаште лудаш… 9-15 майлан гороскоп 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 18-24 апрельлан гороскоп 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) ТЕАТР УВЕР Книгаште – Шкетан театрын 100 ияш эртыме корныжо «Пеленда улам пиалан» «Китай кува» — кумшо у паша «Мый улам шийгорнышто…» сылнымут кас Калык чонышто тачат ила ЛИЙ ПЫРЛЯ © 1915-2018 «Марий Эл» газет. Газетым Роскомнадзорын Марий Элысе управленийыштыже регистрироватлыме. Реситрационный номер - ПИ № ТУ12-0118, 2012 ий 25 июнь. Copyright газетамарийэл.рф |

Александра Трусова – ийыште шкетын мунчалтымаше фигуристке. 23 июнь 2004 ийыште Рязаньыште шочын. 2008 ийыште икымше гана коньким чиен. 2013 ийыште ешыже Москош илаш куснен, тыге дыр Александр Волковын группышкыжо ушнен. 2016 — 2020 ийлаште кумдан чапланыше тренер Этери Тутберидзен группыштыжо мастарлыкшым нӧлтен. Идалык наре Евгений Плющенкон академийыштыже мунчалтымеке, вара уэш Э.Тутберидзен группышкыжо пӧртылын. Александра – 2017 ий годсек Российысе сборный командын еҥже. Тудын мунчалтымыжым йӧратыше-влак ӱдырлан «Русская Ракета» лӱмым пуэныт. Саша коньки дене ийыште мунчалтымашын историйыштыже ятыр элемент-влакым икымше гана ончыктен. Мутлан, кӱшкӧ тӧршталтен, южышто ныл гана пӧрдын, ийышке йол ӱмбак чаткан шогалме лутцым, тулупым, флипым ыштен. Ӱдыр шке программыштыже ятыр тӧрштылмаш-влакым ончыкта. 2022 ийыште Пекиныште эртаралтше телымсе Олимпиадыште ик программыште вич тӱрлӧ тӧрштылмашым ончыктен, тыгайже историйыште икымше гана лийын. Александра Пекиныште ший медаль дене палемдалтын. А.Трусова Российын тÿнямбал классан спорт мастерже (2019 ий), «За заслуги перед Отечеством» (2022 ий) I степенян орден дене палемдалтын. Тӱнямбал таҥасымашлаште, Европын, Российын чемпионатлаштыже ятыр гана сеҥыше-влак коклаште лийын. Юниор-влак кокласе тӱнямбал чемпионатыште (2018-2019) кок ганажат чемпион лийын. Саша фигуристке семын тӱнямбал рекордым кугыеҥ-влак коклаште ныл гана ончыктен, куд гана – юниор семын. Саша шкенжым тӱрлӧ вере шуара, эреак уым кычалеш. Кызыт – Новогорск олаште сборышто, тыгак – Е.Плющенкон эртарыме «Союз чемпионов» фестивальыште выступатла. Тудыжо тӱрлӧ олаште эрта. Тений шошым фигурист Марк Кондратюк дене келшаш тӱҥалын. lenta У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

Пытартыш ийлаште акрет годсо сылне марий тÿрым шуко еҥ тӱрлаш кумылаҥын. Марий Турек район Арбор кундемын ÿдыржö, МарГУ-н студенткыже Любовь Демьянова тувырым, солыкым, нершовычым, сумкам тошто марий тÿр дене нылымше ий тÿрла. Сÿретлаш мастар Арбор кундемышке пурышо шым ял гыч иктыштыже, Лӱсэҥерыште, Люба шочын-кушкын. Лоп, вара Татарстан Республикысе Балтаси районысо Ципья школлаште тунемын. Ешыште ныл икшыве лийын. Люба – кокымшо йоча. Ӱдыр изиж годсек кидпашам ышташ йöратен. Тудо гофрированный кагаз, фоамиранг материал дене тюльпаным, розам сайын ыштен. Студент пагытше годым тӱрлаш шӱмаҥын. Аваж велым коваже уста тӱрлызӧ лийын улмаш. Л.Демьянова тыгак сайын сÿретла. Тидыже тудлан ачаж деч куснен. Студент пагытыште тӱрлаш кумылаҥын Школ деч вара Люба МарГУ-со Калыкле тÿвыра да тÿвыра кокласе кыл институтышко Калык художественный культур пöлкашке тунемаш пурен. Икымше курсышто марий тÿр нерген шуко пален налын, марий орнаментын ю куатан, виян улмыжым умылен. Тыге Люба акрет годсо марий тÿрым икымше гана тÿрлаш тÿҥалын. Кызыт ӱдыр 4-ше курсышто тунемеш. «Икымше курсышто тунеммем годым туныктышо, кидмастар Ирина Геннадьевна Алексеева тÿрлаш туныктен. Тунам тудо вузысо костюмерныйыште пашам ышта ыле. Тÿрлö вургемым урген. Мужыр деч вара уста кидмастар деке арнялан ик-кок гана «Марий тÿр» кружокыш миен толына ыле. Тушто тÿрлаш эше чот кумылем лекте. Мый Ирина Геннадьевнан ургымо тувырешыже тÿрленам. Нине чием-влакым Озаҥысе, Чебоксарысе, Йошкар-Оласе конкурслашке колтенна. Кодшо ийын МарГУ-што эртаралтше «Радуга над Большой Кокшагой» конкурс годым выставкыште тÿрлеман тувырем-влак дене Гран-прим сеҥен налынам. Вес туныктышем – Алла Алексеевна Орлова. Тудат мыйым тӱрлаш туныктен, марий тÿрын значенийжым умылаш полшен. Алла Алексеевна Йошкар-Оласе 1-ше №-ан Йоча художественный школышто директорлан пашам ышта. Тушто занятийна лиеш ыле», – ойла Любовь. XVIII курымсо тӱрым ончен Тӱрлен шинчаш шуко жап кӱлеш, южгунамже шинча ярна. Но ӱдыр шке пашажым куанен ышта. Тӱрлыде, ик кечымат огеш чыте. «Тиде пашам тӱҥалме деч ончыч кажне клеткым шотлем, тӱрым кагазышке сӱретлем. Вара гына канва материалышке тӱрлаш пижам. Эн ончыч тушко шем шӱртӧ дене контурым ыштем. Вара могай тӱс кӱлеш, тугай дене кӧргыжым темем. Мел вел гыч «косая стёжка» манме тӱр дене тӱрлем. Тупынь вел гыч тӱрлаш кумыл уло, но кузе ыштышашым раш ом пале. Тӱҥ шотышто шемалге-йошкар, ужар, шемалге-ужар, шем тӱсым пуртем. XVIII курым годсо марий тӱр-влакым ончем. Тӱрлӧ тоштерлашке коштмо годым тошто марий тувыр, солык, шымакш-влакым телефонышкем сниматлен налам да тудын почеш тӱрлем. Утларакшым геометрический орнаментым кучылтам. Тӱр-влак коклаште Имньын, Кечын образыштым ужаш лиеш. Ӱдырамаш ден пӧръеҥ-влакын вургемыштым тӱрлем. Чылаже 20 утла пашам уло. Тувырым, манжетым, тыгак тувыр урвалтым тӱрлаш йодыт гын, кум каныш кечыште тӱрлен шуктем. Чылт кугу заказым але ыштен ончен омыл. Палыме-влакын йодмышт почеш гына ыштем. Нунылан вургемышкышт кайыкым, пеледышым тӱрлен пуэнам. Тӱҥалше кидмастар гына улам. Але иктыланат оксала тӱрлен омыл», – ойла тудо. 21 ияш ӱдыр ӱштым пуна, пырдыжыш сакаш йӧршӧ ковёрым пидеш, урга, вургемыш сӱретла. Яра жапше годым тыгак тӱрлӧ модыш-влакым ямдыла. Кидмастар деч иктаж-мом ышташ йодыт гын, тудо нигунам огеш торешлане. Кызытсе пагытыште самырык-влак тӱрлен шинчаш пешыже огыт йӧрате, шуко жапым компьютер ончылно эртарат. А тиде ӱдыр лывырге кидше дене сӧраллыкым шочыкта. У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

Морко район Нуж-Ключ ялын ÿдыржö Татьяна Яндакова изинек усталык шÿлышан лийын, мураш, кушташ, тÿрлö сценкылаште модаш йöратен. Школ пагытыштак шочмо ялысе клубышто веле огыл, моло вереат мастарлыкшым ончыктен. Но индеш классым тунем пытарымеке, творческий шÿлышан ÿдыр технический шинчымашым налме корным ойыра. Кызыт Татьяна Йошкар-Оласе Поволжский технологический университетын «Политехник» высший колледжыштыже пытартыш курсышто тунемеш, качествым тергыше контролёр лияш ямдылалтеш. Т.Яндакова мыланна тыгай профессийым молан ойырен налмыже да шке илышыж нерген икмыняр каласкалыш: – Школышто тунеммем годым телевизор дене «Ревизорро» передачым ончаш йöратем ыле. Тунам мылам ты профессий моткоч келшен. Садлан «Политехникыш» «Техническое регулирование и управление качеством» направлений дене тунемаш пуренам. Ончыкыжым ты специальность денак вузышко каяш шонем. Кÿшыл шинчымашан диплом деч посна кызыт сай пашам муаш куштылго огыл. Мылам ойырен налме профессий дене шинчымашым погаш моткоч келша. Кызыт омсам ыштыше ик заводышто практикым эртем, тÿрлö деталь-влакым качестве шотышто тергем. Ончыкыжым ты сферыштак пашам ышташ шонымаш уло. Но такшым качествым тергыше контролёрвлаклан таче кечын пашам муаш неле огыл манын шонем. Татьяна – моткоч чулым ÿдыр. Спортым йöрата, капкыл тазалыкым эскера, физкультур дене заниматла, яра жапыште пашам ышта. – Кугу спортсменжак омыл, но капкыл эре йытыра лийже манын, тыршаш логалеш. Мый жапым эре пайдалын эртараш тöчем. Тунемме деч вара Йошкар-Оласе ик кафеште официанткылан пашам ыштем. Тиде шкалан шийвундым ыштен налаш йöным пуа. Эре ачааван кÿшеш илыме ок шу. Тыгак тÿрлö кином ончаш йöратем. Лÿдыктышöшамычат, кумылым тарватыше фильмвлакат келшат. Йоча пагытыште, ача ден аван пырля улмышт годым, тÿрлö передачым ончен шинчена ыле… Тиде ушыштем поро шарнымашым коден. Садлан «Пусть говорят» ден «Мужское и женское» передачевлакымат ончен шинчен кертам, – шыргыжале ÿдыр. Творческий шÿлыш шотышто ойлаш гын, ÿдырын йоча годсо мастарлыкше нигушкат йомын огыл. Таня колледжыште эртаралтше тÿрлö мероприятийлаште участвоватла. Тидын нерген тудо шкеже тыгерак каласыш: – Музыкальный шинчымашым налаш йöн лиеш гын, уло кумылын тунемаш пурем ыле. «Колледжын миссше» конкурсышто участвоватлымем годым мурым муралтенам. Тылеч вара мыйым тÿрлö мероприятийлаш ÿжыныт. Муро тÿня чонемлан лишыл. Кызыт Татьяна диплом пашам воза, иктешлыше экзаменлан ямдылалтеш. Тÿняште улшо ситуацийлан кöра ÿдыр шочмо ялыштыже жапым эртара. – Тиде неле пагытыште лишыл еҥ-влак пелен лияш тыршем. Ялыште ковам ила. Тыште йокрокланаш жап уке, шошо толмо дене ятыр паша лектеш. Чылаланда сай кумылым, пеҥгыде тазалыкым, лишыл еҥ-влак коклаште умылымашым тыланем. Илышлан йывырташ тунемза, вуйым ида саке, – манеш Т.Яндакова. lenta top У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

21 декабрьыште Бирск оласе 2-шо номеран «Светлячок» йочасадыште марий йоча-влаклан «Чодыра йомак» У ий пайрем эртыш. Пайремын организаторжо да вӱдышыжӧ - «Светлячок» йочасадын воспитательже Светлана Геннадьевна Кильдиярова. Тудо пеш поро, тыршышан, эре уым кычалше, йоча-влакым кумылаҥден моштышо айдеме, йочасадыште эн чулым воспитатель-влак кокла гыч иктыже. Тиде кечын йоча-влак, марий пайрем вургемым чиен, музыкальный залыш погыненыт. Нуным тушто чодыра йомак вучен, Пампалче, Вӱд Он да Чодыра Оза унала толыныт. Пампалче йоча-влаклан юзо шондыкым конден да нуным марла мураш да кушташ таратен. Вӱд Он изи уна-влакым «Йыдал куча» марий калык модыш дене модыктен. Чодыра Оза (марий историй да тӱвыра рӱдерын тӱҥ специалистше А. Ибулаев) мемнам руш, башкир да марий калык-влакын музыкальный инструментышт дене палдарен, мотор сем-влакым шоктен ончыктен. Могай У ий пайрем Йӱштӧ Кугыза ден Лумӱдыр деч посна? Нунат мемнан пайремыш толыныт, йоча-шамычым шушаш У ий дене саламленыт да программым умбакыже шуеныт - чылам модыктеныт, мурыктеныт, куштыктеныт. Йоча-влакат Йӱштӧ Кугыза ден Лумӱдырым куандареныт - кугурак группыш коштшо ӱдыр-влак марий куштымашым ончыктеныт, Ангелина Алпаева ден Руслан Кильдияров «Його Япык» сценкым ончыктеныт, молышт марла почеламутым лудыныт. Толшо уна-влак «кандырам пунен» куштеныт. Пайремна веселан эртыш. Мучашлан Светлана Геннадьевна йоча-влаклан пӧлекым кучыктыш да кажныжлан тазалыкым, поро кумылым, эре тыгай весела, чулым лияш тыланыш. Шарнен кодаш чодыра йомакысе герой-влак дене пырля возалташ ӱжӧ. Мыйын шонымаште, эртыше У ий пайрем тышке толшо кажне марий йочан чоныштыжо поро кышам коден. Тыгай ямле мероприятийым эртараш полшымылан С. Г. Кильдияровалан, йочасад вуйлатыше Л.А. Шангиналан, марий историй да тӱвыра рӱдерын тӱҥ специалистше А.В. Ибулаевлан пеш кугу таум каласена. Мыят шкенан марий калыкнам толшо У ий пайрем дене саламлем! Волгыдо илышым, тазалыкым, пиалым, кӱкшӧ сеҥымашым тыланем. Йӧратыза марий йылмынам да марий калыкнам! У ий дене! У пиал дене! Т. АЛПАЕВА. Бирск ола. Снимкыште: чодыра оза шиялтышым шокта. Читайте нас в «Чолман». Республиканская общественно-политическая газета на марийском языке. Издается с 24 апреля 1991 г. Главный редактор - Губаев Игорь Иванович. При использовании материалов гиперссылка на сайт cholman.info обязательна. Категория информационной продукции 12+ Связь, информационный технологий да массовый коммуникаций сферым эскерыше Федеральный службын Башкортостан Республикысе Управленийже 2016 ий 11 июльышто ПИ ТУ02-01543 № дене регистрироватлен. Мы в соцсетях: ВКонтакте - vk.com/cholman Telegram - https://t.me/cholmantv Я.Дзен - zen.yandex.ru ОК - ok.ru/cholmanrb TikTok - tiktok.com/@cholman.tv Телефон Телефон: 8(34783)7-07-97. Электрон почто [email protected] Адрес Адрес редакции, типографии: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, Березовское шоссе, 4А, 1 этаж. Для писем: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, 8-е почтовое отделение, а/я 116, для редакции газеты «Чолман».

Советский район Роҥго селаште шочын-кушкынам гынат, Морко район Изнур кундем чонемлан лишыл да шерге. Вет тушто ача-авамын йоча пагытышт эртеныт, изиракем годым мыят шуко жапым лач тиде верыште эртаренам. Морко район Ӱшӱттӱр ялыште авам могыр гыч ковам Мария Васильевна Васильева ила. Йошкар-Ола-Морко автобус гыч Изнур ял воктене лекмым да кок меҥгым ошман корно дене чарайола куржмым кызытат шарнем. Кажне канышлан коваем уныкаже-влакым вучен, тӱрлӧ тамле кочкышым ӱстембак поген. Кызытат толмыланна поҥгым, вареньым пӧртйымач луктын ямдыла, телым пидме меж носким пуа. Коваемын самырык пагытше нерген ондакат колышташ йӧратем ыле, кызытат куанен колыштым. Илыш корно «Мый 1932 ий 27 июльышто тиде ялыштак шочынам. Ешыште вич йоча кушкынна. Ачайын армийыш кайымыж годым нылытын лийынна. Толмекыже, эше ик йоча шочын. Сарыш кайымыж годым 12 ияш кодынам. Тудо жапыште йоча-влак пашам ыштенна, мыланна пел пайым пуат ыле. Школышто кум ий гына тунемынам. Ачай сарыш каен, кочкаш нимо укелан кӧра авай кеҥеж марте чодырам руаш коштын. Мыланем изи азам ончаш логалын. Изиш кугурак лиймеке, правленийыште кум-ныл ий техничкылан шогенам. Вара кум ий конюхлан ыштенам. Ӱшкыжымат, шорыкымат ончаш логалын. Грамотем-влакат улыт. Пилорамыште латшым ий пашам ыштенам. Станокышто оҥам пӱчкеденам, яшлыкымат кыренам. Вара нине яшлык-влакым Озаҥ оласе химзаводыш колтымо. Кечыгут пилорамыште тыршыме, мӧҥгӧ иктаж латик шагат йӱдым гына пӧртылына ыле. Толмеке, пошкудо вате-влак дене кружевам пидаш шинчынна. Ончыч кевытыште налаш нимо лийын огыл, сандене окна шовычге крючок да шпулько шӱртӧ дене пидынна. 60 ияш улмем годым гына пилорамысе паша деч кораҥынам. Марлан 22 ияш каенам. Вӧдыр тунам 17 ияш лийын. Мыйым вес качымарий йӱктен ыле, а Вӧдыр весылан пуэн огыл, тавален налын. Нунын оралтышт шӱкшӧ лийын, капкажат шӧрын каен. Талук гыч у пӧртым ыштен шуктенна. Вара Вӧдырым армийышке наҥгаеныт. Тунам ик йоча шочын ыле, весе дене мӱшкыран кодынам. Армий гыч толмашешыже, Светлана 6 ияш лийын, Нина – 3 ияш. Модын куржталыт ыле. Вара эше ныл ӱдырна шочын», – каласкалаш тӱҥале тудо. Йомшо ял-влак Ковам шкеж нерген гына огыл, тыгак верысе вершӧр, пошкудо ял-влак, родо-тукымжо нерген шуко оҥайым шарна. Мутлан, Ӱшӱттӱр деч икмыняр меҥге тораште, Нурӱмбал воктенысе чодыраште, ожно Озёрки ял лийын. Ковамын каласкалымыж почеш, тушто чодырам руышо-влак кок пачеран финский пӧртлаште иленыт. Вара тиде ял эркын пытен. Еҥ-влак Зеленогорский посёлкыш илаш кусненыт. Кызыт тиде ял олмышто кугу чодыра кушкын шогалын, сандене тудын нерген кугурак-влак гына шарнат. Изнур кундемын эше ик пытыше ялже – Сасканур. 1920-шо ийла мучаште тушто Ӱшӱттӱр ден Нурӱмбал ялласе кресаньык-влак «Сасканур» колхозым ыштеныт. Нунын улыжат вич гектар мланде гына лийын. Ожно самырык мужыр, ешаҥмеке, ача-ава сурт гыч лектын каяш шонен, шкаланже суртым нӧлтен. Шукыж годым шочмо ялыште пӧртым чоҥаш вер лийын огылат, нуно вес вере кусненыт. Мыйынат кугезе кочам ден ковам Сасканурыш илаш каеныт. Но тушто шуко жап илен шуктен огытыл. 1937 ийыште Сасканурышто кугу пожар лийын, колхоз оралте йӱлен. Сандене еҥ-влак мӧҥгеш шочмо ялышкышт пӧртылыныт. Кугу Отечественный сар жапыште Сасканурышко пленный немыч салтак-влакым кондымо. Нуно пӧрт-влакым чоҥеныт. Ковам Нурӱмбалне илыше ик ковайын каласкалымыжым шарна: «Икана Нурӱмбал пасушко пленный-влакым пурсам тӱредаш конденыт, а нуныжо соленжат моштен огытыл. Тунам пленный-влакым мемнан деч сайынрак пукшеныт. Эреак шыл шӱрым шолтеныт. Салтак-влак Сасканурышто иленыт, нуным икмыняр еҥ оролен. Ӱшӱттӱр ял ӱдыр-влак нине орол-влак дек кастен-кастен йышт куржталыныт». 1947 ийыште Сасканурышто лесоучасткым ыштыме, 1950-ше ийлаште тушто шымияш школ, йочасад, 250 веран клуб, радиокыл лийыныт. Тудо верыште, чодырам руымо планым темымеке, леспромхозым петырыме. Еҥ-влак, оралтыштым рончен, вес верыш илаш каеныт. Светлана Ожно, XIX курым мучаште, У Торъял вел гыч Озаҥ олашке Ӱшӱттӱр гоч корно каен. Тиде корно дене утларакшым ужалыше-влак коштыныт. Канаш кугезе ковамын пӧртыштыжӧ шогалыныт. Тидын нерген кугезе ковам уныкаже-влаклан чӱчкыдын каласкален. Мый гын тидын нерген Светлана кокам деч колынам: «Ожно тиде корно дене суас, руш торгайыше-влак чӱчкыдын коштыныт, Торъял гыч Озаҥыш сатум наҥгаеныт. Канаш мемнан ялеш шогалыныт. Тунам кугезе коват изирак лийын. Тудо, ачаж-аважлан полшаш манын, воктенышт тӱрлӧ сурт сомылкам ыштен коштын, каналташ шогалше-влакым ончаш полшен. Санденжат изи ӱдыр иканаште кум йылме дене кутырен: марла, рушла да татарла. Тудо жаплан кум йылме дене нигӧат мутланен моштен огыл. Икана постоялый дворыш руш вате-марий толын, нунын Светлана ӱдырышт лийын. Ачаж ден аваже икшывыштым «Светлана, Светлана» манын кычкырен ӱжыныт. Тиде лӱм кугезе коватлан тунар шарнымашеш кодын, сандене, шочмекем, мыланем Светлана лӱмым пуаш кӱштен». Чулым кова Ковам ынде шуко ий шкетын ила. Тений кеҥежым 88 ийым тема гынат, моткоч чулым. Пакчагӧргым шкеак онча, сурткайыкшат уло. Кажне ийын шыллан сӧснам ашна. 80 ий марте ушкалым ончен, шкеак кӱташ коштын. Шорыкымат икмыняр ий ончыч гына ашнымым чарнен. Тунамат кӱтӱм тудо шкеак кӱтен. Ковамын суртшо кеҥежше-телыже шыргыктен йогышо памаш воктене верланен. Кажне гана мийымына годым пӧртыш пурымо деч ончыч, пакчашке лектын, йӱштӧ памаш вӱд дене шӱргынам шӱалтена. Кеҥежым пакчаш ончал савырнена, а туштыжо могай-гына пеледыш-влак огыт куандаре! Йошкар-Ола да Советский посёлко гыч канышлан толшо Клара ден Светлана ӱдыржӧ-влак тӱрлӧ-тӱрлӧ пеледыш-влакым ончен куштат. Кеҥеж гоч нуно чӱчкыдын толын каят, тӱрлӧ пашам ышташ полшат. Чодыраште емыж-саскам, поҥгым погат. Ковамат ӱмыржӧ мучко чодыраш кошташ йӧратен. Кеҥежым ик кечымат коден огыл. Ик-кок ведра поҥгым поген толешат, тудым ястарен, уэш чодыраш куржеш ыле. Тыге кечыгут икмыняр гана миен толеш, а вара поҥгым мушкын, эрыктен, кугу подеш шолта да телылан аралаш шында. Телым унала мийымекына, тудым мыланна ведра дене пуэн колта ыле. Кызыт ковай чодыраш шкетын огеш кошт, вуй савырна, манеш. Туге гынат, тудо яра огеш шинче, вет сурт коклаште паша эреак шуко. Телым кидпашам ышта, пӧртым сӧрастараш тӱрлӧ тӱсан тыртышым, кӱварыш шартышым, уныка-влаклан носким пидеш. Шошо гыч шыже марте пакчаште тошкыштеш. Ӱмаште теплицым налын шынден. Кияр ден помидорым шкаланже гына огыл, ӱдыржӧ да уныкаже-влакланат ситара, мыланнат эре пуэн колташ тырша. Чыла пашам пытарымеке, ковам кастене газетым кучен шинчеш да тӱҥалтыш гыч мучаш марте чыла статьям лудын лектеш. Пӱртӱсым, шочмо вершӧржым йӧратыше, сар жапысе нелылыкым чытен лекше, чулым, пашаче коваем дене мый моткоч кугешнем. Тек кажне кече тудлан куаным гына конда, да ӱмыржӧ кужу-кужу лиеш. blog lenta У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

Ведомствын профессиональный подготовко рӱдерыштыже тидын шотышто занятийым эртареныт, тушко общественник-влакат ушненыт. Регионысо МВД-ште тыршыше-влак полиций пашаеҥ да йотэл гражданин коклаште профессионально значимый ситуацийлаште кылым ыштен моштымым шуарыме йӧн-влак дене палдареныт. Тиде темылан доклад-влакым МВД-н личный составше дене паша шотышто управленийжын пашаеҥже-влак Т.Овдина ден Ю.Востокова, тыгак МВД Интерполын национальный рӱдӧ бюро группыжын вуйлатышыже Е.Рыжкова да МВД-се общественный советын еҥже Р.Золотухин ыштеныт. – ОВД пашаеҥын профессиональный пашаштыже йотэл гражданин дене кылым муын моштымаш да умылымашке шумаш ик эн тӱҥ верым налын шогат. Тӱнямбал кӱкшытан тӱрлӧ тӱшка мероприятийлан ямдылалтме да нуным эртарыме процессыш полиций пашаеҥ-влакат ушнат, – палемден МВД-се профподготовко рӱдерым вуйлатыше А.Демаков. lenta top У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

Тиде арнян парышым шотлаш, иктешлымашым ышташ келшыше жап. Пашаште вуйлатышыда тыршымыдам кӱлеш семын акла. Лӱмнерда утыр кушкеш. Личный илышдам шотыш кондаш йӧн лиеш. Южо паша кыл романтике сынаныш куснен кертеш. Презе Теат лач тиде жапыште чондам куандарыше да ончыкыжым кужун шуйнышо кылым ыштен кертыда. Ӱдыр, ӱдырамаш-влак рвезе, пӧръеҥ-шамычлан кызыт поснак чот келшаш тӱҥалыт. Нуныжо шкеныштым чын пӧръеҥ семынак ончыкташ тыршат. Йыгыр Ты арнян чонда пуйто «почылтеш»: кумылда нӧлталтше лиеш, вий-куатдат ташла. Тидым весе-влак шекланыде огыт код. Пашалан утларак жапым ойыреда гын, оксада ешаралтеш. Тендан деке уна-влак толыт але шке унала каеда. Чонланда келшыше еҥлан кугурак тӱткышым ойырыман. Рак Тыланда ача-авада але кугурак ийготан еҥ-влак полшат. Нунын ой-каҥашышт поснак кӱлешан лиеш. Пашалан тӱткышым утларак ойырыман. Ондак тӱҥалме ала-могай сомылым мучашлаш темлалтеш. Документ-влакым шотыш кондыман. Лев Те личный илышыштат, пашаштат кугу кӱкшытыш шуыда. Тӱҥ вийда – мут, сандене тудым шонен да пайдалын кучылташ тыршыза. Тидыже поснак переговорым эртарыме годым палдырна. Тунам кеч-могай йодышым рашемдаш куштылгырак лиеш. Ӱдыр Тиде арнян ала-мом тугайым ышташ перна, мо ончыкылыкдам рашемдаш полша. Кеч-куштат тыматле койыш-шоктышан лияш, шкем шот дене кучаш тыршыза. Чыташ тунемза. Утларак поро чонан лияш темлалтеш. Шкендам кушташ кӱлеш. Виса Пашаштат, личный илышыштат сай велыш вашталтыш лийын кертеш. Оҥай вашлиймаш вуча да ойыртемалтше еҥ дене палыме лийыда. Тудо илышышкыда ятыр уым пурта, у шижмашым пӧлекла. Ончыкыжым тиде еҥ ик эн сай йолташышкыда савырна. Скорпион Тиде арнян парышда кушкеш. Ты амаллан кӧра кумылда чотак нӧлталтше лиеш. Тыгак вучыдымын ешартыш оксам ыштен налаш йӧн лектын кертеш. Мом палемденда – чыла шуктеда, шукертсек шонымыдам налыда. Тыге шкан ӱшанда эшеат ешаралтеш. Пикшызе Тыланда тиде жапыште чолгалыкым ончыкташ да чулымын пашам ышташ темлалтеш. Шонен пыштымашкыда изин-кугун шуаш тыршаш тӱҥалыда. Тидын годымак мӧҥгыда, ешда нергенат ида мондо. Тушто шуктышаш сомыллан жапым муашда кӱлеш лиеш. Ирказа Иктаж-кушко кӱчык командировкыш миен толын кертыда. Шӱдыр-влак ӱшандарат: тудо сайын эрта. Коллективдан темлымашыжым шотыш налза. Но пашалан веле огыл жапым ойырыман, личный илышланат тудым ситараш тыршыман. Йолташда-влак дене вашлийын кертыда. Вӱд йоктарыше Тиде арнян мӧҥгылан утыжым шерге огыл иктаж арверым але ӱзгарым налын кертыда. Пашам чот ышташ ида тырше. Утларак жап канаш темлалтеш. Тазалыклан кугурак тӱткышым ойырыман. Нигушко ида вашке. Чылажымат икшырымын ыштыза. Кол Арнян икымше кечылаштыже шке вийлан пешыже ӱшанаш огыда тӱҥал гынат, вараже пашадам кӱлеш семын мучашледа. Тендам илышын чыла шӧрыныштыжат моткочак куанле арня вуча. Оксада ешаралтеш. Тудо вучыдымынат толын кертеш. Личный илышдат кумылдам нӧлташ тӱҥалеш. Л.КАМАЛЕТДИНОВА Лудаш темлена: Гороскоп Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 26 октябрь. Таче ӱпым пӱчкыда гын, уш-акылда ден интуицийда пӱсырак лийыт. Шӧртнялге тӱсыш чиялтыме оксам ешараш полша. 27 октябрь. лудаш… Гороскоп Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 14 декабрь. Таче ӱпым пӱчкыда гын, илышда кӱчыкем кертеш. Чиялташат огеш темлалт. 15 декабрь. Тиде кечын ӱпым пӱчмылан кӧра лудаш… Гороскоп Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 9 май. Ӱпым пӱчкаш келшыше кече огыл. Молан манаш гын тазалыкда начаремме лӱдыкшӧ уло. Хна дене чиялтеда гын, пашаште лудаш… Добавить комментарий Отменить ответ Для отправки комментария вам необходимо авторизоваться. КАЛЕНДАРЬ ЯнварьФевральМартАпрельМайИюньИюльАвгустСентябрьОктябрьНоябрьДекабрь 20172018201920202021202220232024202520262027 Пн Вт Ср Чт Пт Сб Вс 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 АРХИВ Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ГОРОСКОП Гороскоп Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 9 май. Ӱпым пӱчкаш келшыше кече огыл. Молан манаш гын тазалыкда начаремме лӱдыкшӧ уло. Хна дене чиялтеда гын, пашаште лудаш… 9-15 майлан гороскоп 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 18-24 апрельлан гороскоп 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) ТЕАТР УВЕР Книгаште – Шкетан театрын 100 ияш эртыме корныжо «Пеленда улам пиалан» «Китай кува» — кумшо у паша «Мый улам шийгорнышто…» сылнымут кас Калык чонышто тачат ила ЛИЙ ПЫРЛЯ © 1915-2018 «Марий Эл» газет. Газетым Роскомнадзорын Марий Элысе управленийыштыже регистрироватлыме. Реситрационный номер - ПИ № ТУ12-0118, 2012 ий 25 июнь. Copyright газетамарийэл.рф |

Вес калык коклаште илат гынат, Пермь кундемысе марий-влак шочмо йылмыштым, тӱвыраштым, йӱлаштым жаплат. Чолгалыкым ончыктышо ӱдыр-рвезе-влакат улыт. Иктыже - Александр Николин - дене Российысе Марий самырыктукым слетышто кодший палыме лияш пиал шыргыжале. Тушто рвезе чыла сомылыштат ончылно улмыжо, кумылзак койыш-шоктышыжо дене ойыртемалте. Марий Самырыктукым слетышто (2018 ий). Марий Эл, Сернур районысо Марисола ялыште. Рвезе Пермь районысо Кукуштан поселкышто ила. «Поселкышто марий-влакым але верештын омыл. Очыни, марий еш гыч тыште ме веле улына», - палемдыш тудо. Пермьысе политехнический университетым тунем лекше рвезе нефтьым да газым лукмо сомыл дене кылдалтше пашаеҥ лияш шона. Саша руш калык коклаште кушкын, но мутланымаштыже, койыш-шоктышыштыжо шочмо калыкшым нимучашдыме пагалымаш шижалтеш. «Ачам - Пермь марий, Суксун район Кызганде ял гыч улеш. Мыят туштак шочынам. Авам - Мишкан район Токтар ялын шочшыжо. Школышто марий йылмым туныктен огытыл. Мый тудым шкевуя тунемынам. Кугурак лиймекем, Башкирийыш чӱчкыдынрак мияш тӱҥалынам. Тушко коштынак, шочмо йылмым тунем шуым. Суртышто ынде марла мутланена. Шочмо йылмемым, калыкемым йӧраташ ачам шӱмаҥден. Кузе шарнем, икана (Але школышкат коштын омыл тунам.) калык перепись годым шкемым «руш» манын возыктынем ыле. Тунам ачам мыйым туге «почкалтарыш» - ӱмыреш ом мондо. Тугодымак марий калык нерген каласкалыш, историйжым умылтарыш. Лач тунам шӱм-чоныштем марий улмем дене кугешныме кумыл ылыже. Йӧра эше, вес калык семын возалташ шонымашем кочам деке шуын огыл - мый денем тунам мо лиеш ыле, шоналташат лӱдам!» - шыргыжал ойла тудо. Саша - илышым йӧратыше, шкем тӱрлӧ семын шуарыше рвезе - гитар дене шокта (Интернетыште видеоурокым ончен тунемын.), моштымыж семын рушла, марла мурым возгала, нуным родо-шочшын лӱмгечылаште шокталта, муралта. Эше шахмат, футбол дене модеш, книгам лудын, уш-акылжым пойдара. Футболын гын фанатшак улеш. Болельщик семын Екатеринбург, Казань, Уфа олалаш миен, чемпионат-влакым ончаш Казаньыш, Самарыш, Казахстанышкат шуын. Но эн йӧратыме хоббиже - тиде путешествий. Рвезе яра жапыште, Пошкырт кундемыш родо-шочшыж дек унала толын коштмо деч посна, Кавказ кундемым, Ставропольем, Йӱдвел Осетийым, Кабардино-Балкарийым, Казахстаным, Екатеринбург, Петропавловск, Астана да моло олам ужын савырнен. Казахстан Республикысе Нур-Султан (Астана) олаште. Рвезе мер пашаланат кожмак. Арамлан огыл, очыни, тений Сашам 500 еҥ коклаште эртарыме конкурсын лектышыже почеш РФ Кугыжаныш Дума пелен чумырымо Российысе тӱрлӧ калыкын самырык-влакын Советышкыже ойыреныт. «Советыште Россий мучко чылаже кумло ӱдыр-рвезе улына. Марий-влак кокла гыч шкетын улам. Май мучаште РФ Кугыжаныш Думышто Советын икымше погынымашыже лие. Ыштышаш паша радамым але рашемдена, шотыш кондена», - каласкала тудо. …Еш фото-влакым ончымо годым нунын коклаште вуеш шушо рвезын коважым ӧндалын войзалтме фото шинчалан перныш. Сылнын койыт. Кумылым савырыше фото нерген йодде шым чыте. «Тиде йӧратыме куваваем дене пырля, - умылтарыш Саша. - Тений тудлан 82 ий теме. Тиде мыйын ик эн шергакан айдемем. Кувавам мылам илышыште - кугу пример. Уло секретемым тудлан гына ӱшанем, чоным тургыжландарыше, ушышто пӧрдшӧ шонымашемымат тудо гына пала…» - ӧрыктарыш Саша. А эше рвезе суртыштыжо кугезе-кугезе кочажын да кугезе-кугезе коважын шӱдӧ коло ияш марла тувырыштым арала. «Тиде тукымнан реликвийже. Нуным нигӧлан нигунам ом пу», - ойла тудо. Рвезе шкежат марий вургемым чияш ок вожыл. Тӱрлӧ олалаште лиймыж годым верысе тӱҥ достопримечательность пелен марла тувырым чиен войзалтеш. «Пермь кундемысе ик путешественник чыла вере «маска вуйым» чиен войзалтеш, а мый тыге шонен муым - палыме верлаште марла вургемым чиен возалташ!» - каласыш Саша. Читайте нас в «Чолман». Республиканская общественно-политическая газета на марийском языке. Издается с 24 апреля 1991 г. Главный редактор - Губаев Игорь Иванович. При использовании материалов гиперссылка на сайт cholman.info обязательна. Категория информационной продукции 12+ Связь, информационный технологий да массовый коммуникаций сферым эскерыше Федеральный службын Башкортостан Республикысе Управленийже 2016 ий 11 июльышто ПИ ТУ02-01543 № дене регистрироватлен. Мы в соцсетях: ВКонтакте - vk.com/cholman Telegram - https://t.me/cholmantv Я.Дзен - zen.yandex.ru ОК - ok.ru/cholmanrb TikTok - tiktok.com/@cholman.tv Телефон Телефон: 8(34783)7-07-97. Электрон почто [email protected] Адрес Адрес редакции, типографии: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, Березовское шоссе, 4А, 1 этаж. Для писем: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, 8-е почтовое отделение, а/я 116, для редакции газеты «Чолман».

10 этапым иктешлымеке грузовой машин коклаште икымше верыш лектын КАМАЗ-мастер командын Эдуард Николаевын экипажше. Кокымшо верыште адак КАМАЗ-мастер командын Дмитрий Сотниковын экипажше. Кумышо верыште Жерар де Рой IVECO камада дене. Кумшо верыште ала КАМАЗ-мастер командын экипажшак лийын кертеш ыле, но визымше этап деч вара кок экипаж гонкым чарнен. Андрей Каргиновын машина йымакыже, курыкым налме годым, зритель логалын, сандене тудын экипажшым дисквалифицировали, а вет нуно генеральный классификацийыште кумышо лийыныт. Тыште экипажын титакше уке, зритель-влак неположенный месташте шогеныт, адакшым Андрейын ончыл редукторжо пашам ыштен огол, сандене нуно шенгел привод дене веле кудалыныт, машин рульым колыштын огыл. Вес экипаж, Айрат Мардеевын технический проблема лан кöра гонкым чарнаш логалын. Но садак тиде команде эн патыр улмыжым ончыктен. Тиде гонкышто тений у SxS классыште Сергей Карякин участвоватлен. Тиде тудын икымше Dakar огыл, тудо 2017 ийыште икымше верым налын квадроцикл классыште. Тÿҥалтыш дечынак Сергей ден штурманже Антон Власюк икымше верым сеҥен налаш кумылжым ончыкташ тӱҥалыныт. Куд этап Карякинын экипажше лидер коклаште лийын шоген. Но шымыше этап чыла савырен. Шымыше этапын 71-ше километырыште экипаж серьезный аварийыш логалын. Ачалымаш кум шагатым налын. Ачалымеке экипаж финишыш толын шуын и эрлашыжым адак спецучастыкыш лектын. Но отставанийым кÿчыкемден кертын огыл, угыч технический проблема. Но садак Сергей Карякин ден Антон Власюк финиш марте миен шуыныт и луымшо верым налыныт генеральный классификаций почеш. Тыгак мотоцикл-влак коклаште мемнан эл гыч спорсменке Анастасия Нифонтова участвоватлен. Чынжымак, тудо чыла тиде нелылыкым чытен лектын и ончыктен мом кертыт сылне, ныжыл ÿдыр-влакат. Анастасия индешымше верым налын. Каласыме шуеш, 340 стартыш лекше-влак деч 213 гына финиш марте миен шуын. Тиде эша ик гана каласа могай тиде неле ралли марафон. У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 Июнь 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

Тиде – шӱмеш логалше, чон кылым тарватыше эрвелмарий мурын мучаш корнылаже… Мура ыле тудым мурызо Раисия Данилова уло чон кумылын. «Мура ыле…» – кузе тиде ой шотдымын да нелын йоҥгалтеш, воза Лайд Шемйэр «КонтактЫште» мервотышто да «Марий ушем» организацийын лаштыкыштыже. Но илышын йогынжым кученат от шогалте, савыренат от колто… Йомдарыш марий тӱня таче курым-курымешлан шкенжын ик эн уста, лӱддымӧ, илышлан куанен моштышо, кӱлеш годым таул мардеж ваштареш тавадаҥ шогал кертше Айдемым – марий ӱдырамашым. Умылтараш неле. Шукертсекак тыгай товаҥалтше кумыл лийын огыл ыле… А таче ме йомдарышна пеш лишыл айдемым – Раисия Даниловам. Но туге чучеш – пуйто тудо кенета да вучыдымын кавашке нӧлталте. Очыни, тудым чӱчкыдынак сценышке ош марий тувыр дене йӱксӧ гай койылалтымыжым, муралтен колтымыжым шотыш налын. Но таче пуйто шке пылышетланат от ӱшане. «Машина дене саҥга саҥга тӱкненыт» манме ок ӱшандаре, ни ушыш ок шыҥе, ни чоныш… НӦЛТАЛТЫН ТУДО КАВАШКЕ… Ала тыге огыл гынат, тидлан чон ӱшанынеже. Ме, кугурак ийготан мер пашаеҥ-влак, тудын дене кужу корным эртенна. Кумло идалык ончычак Раисия Михайловнат марий самырык-влакын «У вий» ушемышкышт чолган ушнен ыле. Вара – «Марий ушемын» сомылышкыжо. Уке, тудо мер организаций вуйлатыше радамыште нигунам лийын огыл гынат, тудын тура койыш-шоктышыжо марий илышым тӧрлаш кӱлмӧ годым ятыр гана раш да пеҥгыдын йоҥген. Шукын эше шарнат Марий калык погынышто, тудын лӱмжым Оньыжалан ала-кӧн темлымекыже, Раисия Михайловна сценышке пикш гай писын лекте да каласыш: «Те мо шӱргыда дене ӱдырамашым Оньыжлан темледа?! Ӱдырамаш нигунам Оньыжа лийын ок керт!» «Ме тудым тыгайым шарнена» манын возаш гын, тыгай еҥ нерген книгам возыман. «Марий ушемын» кужу корныштыжо тӱрлыжат лиеден. А 2015 ий гыч таче кече марте тудо мемнан дене пырля пеҥгыдын шоген. КОК ШУЛДЫРАН ЫЛЕ Калыкна шарна тудын ик гана веле огыл ойлымыжым: «Мыйын кок шулдырем уло. Иктыже – журналистике, весыже – муро». Санденак 2012 ийыште шкеж нерген книгам лукмо годымат тудо раш лӱмым пуыктыш: «Муро – мыйын илышем». Тидлан кӧрак, очыни, чоҥештен нӧлталтме нерген шонымаш вигак ушыш керылте… Пытартыш жапыште Раисия Михайловнан – Рая акайын – ик кугу шонымашыже ыле – журналистике сомылжым иктешлаш. Марий радиошто музыкальный редакторлан ыштымыж годым могай лӱмлӧ еҥ-влак дене гына вашлийын огыл, кӧн нерген тына материалым ыштен огыл – чыла тидым чумыраш, иктешлаш да дискым ышташ. Тиде сомылым тӱҥалынат шуктеныт. Но тӱҥалын гына… Туге гынат, ӱшанле йолташыже-влакын полшымышт дене тиде сомыл мучашке кунам-гынат шуэш манын ӱшанена. УШЫШТЫНА ДА ШӰМЫШТЫНА ИЛАШ ТӰҤАЛЕШ Да кажныжлан – шарнаш кодмо семын. 2019 ий 17 августышто Корамас кундемысе «Чоткар Патыр» историй да тӱвыра комплексыште Раисия Михайловнан 65 ияш лӱмге пайремжым эртарышна. Тиде – «Чоткар Патыр» фонд да «Марий ушемын» кызытсе вуйлатышыже Игорь Михайлович Кудрявцевын шонымашыже ыле. Пайрем моткоч кумылын, шарнымашеш кодшын эртыш. Да Раисия Михайловна шкежат ойыртемынак илыше, шӱдыр гаяк чолгыжшо ыле. Куштымаш-мурымаш тӱсшӧ дене ала ала-кӧлан пешыжак ок келше гынат, мемнан темлыме икмыняр видеосюжетыштына ме моткоч раш ужына Корамас калыкын шке уста землячкыжым пагалымыжым да йӧратымыжым. Мыняр гана да кужу жап сово кырымаш – тиде кугу ак! Тиде видеом тышке шындыме дене ты кылым пеҥгыдемден гына ончыктена. ТАЧЕ КЕЧЕ МУЧКО ЙОДЫТ… Кузе лийын? Мо лийын? Ынде тидыже мыняр гынат рашемын. Кушто тояш тӱҥалыт? Тидат рашемын: шочмо-кушмо Корамас кундемыште. Кунам – чылт рашыжак огыл. Очыни, шуматкечын. Но тӱжем денат тӱжем калыкын йодышыжо: кушто чеверласаш тӱҥалыт? Тачылан нимо раш огыл. Калык йодеш Раисия Михайловна дене Йошкар-Олаште Шкетан театр ончылно чеверласыме татым (панихидым) эртараш. Тыгак лийшаш: вет тудо, нарашта ӱдыр, шочмо суртшо гыч тунемаш лектын кайымекыже, ӱмыржӧ мучко – пел курым утла – Йошкар-Олаште илен. Калык йодеш, но власть мом каласа – эрла эрдене гына рашемеш. Тидым пален налаш кумылан-влак 11.00 шагат деч вара +7-964 861-87-61 номеран телефон дене рашемден кертыт. Тыгак КонтактЫште Лайд Козлов адрес денат ешартыш увер ты шотышто лиеш манын шонена. Ончычсо семынак Раисия Михайловналан «Волгыдо тӱняште лий!» манын каласена. Лишыл родо-тукымжылан, эрге-шешкыже да уныкажлан мемнан мер пашаеҥ-влакын чаманымашнам луктын каласена. Да тыгак тиде туткареш ӱмырлугыч лийше моло-влакын родо-тукымыштланат тидымак ойлена. Эше иктым ешарыме шуэш. 2016 ийыште «Чоткар» верым уэмдаш, кӱварым ачалаш манын, ме лӱмынак Раисия Михайловна да эше икмыняр еҥ тушко вискалаш да пален налаш миен коштна. Вес иешынже тиде сомылым виктараш И.М.Кудрявцев виян ушныш. Таче тыгай шонымаш-темлымашат йоҥгалте: «Чоткар Патыр» комплексыште Корамас да лишыл ялласе калыклан чеверласыме йӧным ышташ. Тек Корамас кундем шке шочшыж дене айдеме семын чеверласа. Тидын дене ме тӱрыс келшена. «Марий ушем» мер организаций вуйвер лӱм дене, Козловмыт еш лӱм дене, – Владимир Козлов (Лайд Шемйэр) Источник: 1. 2019 ийысе Корамас «Чоткар патырысе» концертше. 17 август. «Черемис» мурым мурышо Созоновлан мутым пуа.

Мӱзикыл (англичанла musical) (южгунам музык комедий лӱмдат) – сценыште шындыме музык произведений. Тыште герой-влакын кутырымашышт, муро, сем, куштымаш-влак ик произведенийыш кылдалтыт. Сюжет-влакым чӱчкыдын кумдан палыме произведений-влак гыч налалтыт: Бернард Шоу, Шекспир, Сервантес, Чарльз Диккенсын драме-влакыштым кучылтыт. Мьюзикл театр сымыктыш радамышке кызыт пура, а вет шуко жам тудым театрал-влак шотышко налын огытыл. Мюзикылым шындаш – шуко оксаш шуеш. Америкыште спектакль-влак кажне кечын икмыняр ий жапыште эртат, оксам шуко погат, сандене тӱрлӧ спецэффект-влакым тыгай мӱзикыллаште кучылтыт. Театр жанр-влак коклаште мӱзикыл ик эн шуко оксам конда. Уло мом калыклан ончаш, теме-влак улыт, актер ойыртемлан йӧн шуко. Формо дене мӱзикыл эн чӱчкыдын кок акт гыч шогышо спектакль семын лиеш. "Призрак Оперы" мӱзикыл почеш шындыме видеофильм. Вуйлымаш 1 Эртымгорно 1.1 Кузе шочын 2 Америкыште шыҥдаралтмаш 3 Тыгак ончо ЭртымгорноПравить Кузе шочынПравить Мӱзыкыл шочмо деч ончыч сценын ятыр "куштылго" жанр-влакше пырля варалтыныт: варьете, француз балет, драме интерлюдий. 1866 ийыште Идым тылзын «Black Crook» постановко эртен - романтик балет, мелодраме, моло жанр-влак тыште варалтыныт. Тудымак у мӱзикыл жанрын тӱҥалтышыжлан шотлалтеш. Англичан продюсер Джордж Эдвардс "Хористка" хитшым музык комедий семын лӱмден. Музык комедийыште тӱҥ - сюжет огыл. Тӱн - йӧратыме мурымаш номер-влак. Эн йӧратыме мурызо-влак йоҥгалтареныт. Эдвардсын постановкыжо-влак Нью-Йоркышто моткоч чот келшеныт, сандене XX-шо курым тӱҥалтыш марте мӱзикыл жанрыште чылан англичан-влак почеш ошкылыныт. Америкыште шыҥдаралтмашПравить Эндрью Ллойд Уэббер семлызе. Эн шерге да ик эн лӱмлӧ мӱзикыл-влакым возышо. Икымше тӱнямбал сар деч ончыч талантан эмигрант-влак (Херберт, Фримель, Ромберг) Америкыш илаш кусненыт да тушто мӱзикыл жанрым шыҥдараш пижыныт. 20-шо, 30-шо ийлаште тиде пашашке у американ семлызе-влакын (Джером Керн, Джордж Гершвин, Кол Портер) пашашке ушнымышт дене мӱзикыл «американ тӱсым» налеш. Семыште джаз, рэгги стиль-влакым кучылташ тӱҥалыныт. Мӱзикыл гыч южо сем-влак классик сем-влак радамыш пуреныт. Кокымшо тӱнямбал сар деч вара мӱзикыл-влакын сюжетышт шотанрак лиеш. Куштымаш-влакат виян да талырак лийыт. XX-шо курымын 60-шо ийлаштыже мӱзикылым жанр семын аклаш тӱҥалыт. "Ӱп" («Hair», 1967) спектакль тудо пагытысе хиппи-влак нерген темым авалта. 70-ше ийлаште спектакль-влак чот иземеш, но декораций да костюм-влак шергырак лийыт. Эндрью Ллойд Уэббер семлызын «Иисус Христос суперзвезда» («Jesus Christ Superstar» 1971) мӱзикылже тиде жанр шыҥдарымашыште моткоч кугу надырым пыштен. А эн шуко оксам погышо мӱзикыллан тиде семлызенак "Призрак Оперы" («The Phantom of the Opera») произведенийже шотлалтеш. Тудо триллер ден детектив жанр-влак деч шуко налын.

Шукерте огыл марий муро тÿня эше ик сылне мурсаска дене пойдаралте. Тамара Ситникова-Юланын «Тораште тый улат» мурыж нерген ятыр еҥ деч поро шомакым колаш логалын. Ме Тамара Ситникова дене илышыже да творчествыже нерген мутланышна. – Мый Медведево район У Кома ялыште шочын-кушкынам. Индеш класс марте тысе кыдалаш школышто, вара Йошкар-Оласе республиканский педагогический лицейыште тунемынам. Гуманитарный направлений дене шинчымашым погымеке, тунамсе Крупская лÿмеш педагогический институшто руш йылме ден литературым туныктышо специальностьым налынам. Тылеч посна музыкым туныктышо дипломем уло, – каласкалыш Тамара. Муро тÿняшке икымше ошкыл Тамара Ситникова изиж годсек муро шÿлышеш кушкын. Тÿҥалтыш класслаште тунеммыж годымак шке семын фортепиано дене шокташ тунемын. Варарак Кузнецовысо музыкальный школышто аккордеон дене шоктымо мастарлыкшым шуарен. Йоча годсо пагытше нерген ÿдыр тыгерак шарналтыш: – Мемнан мöҥгыштына ужар изи гармонь ыле. Изам дене коктын тудым моткоч йӧратенна, изи «полдыш»-влакым темдыштын, сем-влакым лукташ тӧченна. Тиде гармоньлан кӧра варажым моло семӱзгарланат шӱмаҥынна, манаш лиеш. Тÿҥалтыш класслаште тунеммем годым мый йочасадысе куштымаш кружокыш коштынам. Шарнем, музык залыш ончычрак толам да тушто шогышо фортепианом темдыштам ыле. Варажым кушташ тунемме кружокна петырныш. Чонемлан ала-мо ок сите гай чучын. Мыйын Виталий изам тудо жапыште музыкальный школышто шинчымашым поген. Тудын баян дене шоктымыжым эре куанен эскеренам. Авам ден ачам мыйын музыклан шÿман улмемым шижыныт, умыленыт. Ик палыме йолташ еш деч аккордеоным йодын кондат ыле. Мылам аккордеон дене шокташ оҥайын чучын, вет тушто паҥга-влак фортепианосо гаяк улыт. Изам баянжым шупшкеда, мый, тудым ончен, аккордеон клавишым темдыштам… Тыге ятыр семым шокташ тунемынам. Вара изам дене таҥасымашым эртарена ыле: черет дене сем-влакым шоктена. Кöн семже пыта, тудо сеҥалтеш. Икана сеҥалташ огыл манын, мый сем савыртышым шке шонен луктынам. Кок кидысе парня-влак мом темдалшашым шижыныт. Виталий öрын колыштеш, пуйто тиде – чынак ала-могай палыме сем. «Кузе маналтеш?» – йодеш изай. А мый вет лÿмжым шонен шуктен омыл! Тыманмеш «Мераҥ-влак!» маньым… Да логальым! Пале лие: тыгай лӱман муро уке! Тиде историйым еш дене погынымо годым чӱчкыдын шарналтена да шыргыжалына. Икмыняр жап эртымеке, ӱдырлан аккордеоным налын пуэныт. Ваштареш пöртыштö илыше коважат Тамарам семӱзгар дене шокташ эреак кумылаҥден шоген. Кажне толмыжлан уныкажым шокталташ йодын, сылне марий сем-влак почеш шкежат муралтен колтен. Чыла тидыже икшывын чоныштыжо мурым йöратыме кумылым эшеат иландарен. Пÿрымаш тыге кÿштен… Варарак Тамара мураш тÿҥалын. Школышто туныктышо-влак коллективым мураш чумыреныт улмаш. Тамара аваже дене пырля да икмыняр моло туныктышын шочшышт школышто эртаралтше ик конкурсышто «Юмынÿдыр» мурым йоҥгалтареныт. Варажым Т. Ситникова йолташÿдыржö дене коктын тÿрлö конкурслаште муреныт, сеҥыше-влак радамыш логалыныт. – Кугурак лийме семын Наташа йолташ ÿдыремын мураш кумылжо йомын. А мылам ты сомыл чотрак веле келшен. 9-ше классыште тунеммем годым ончыкылык профессий нерген шонкаленам. Ик конкурс деч ончыч шканем тыге шонен пыштенам: Гран-прим сеҥен налам гын, ончыкыжым музыкальный направлений денак тунемаш каем. А уке гын, авамын корныжым шуем – туныктышо лиям. Ты конкурсышто мурышаш мурылан мутым шке возенам ыле, семжым композитор С.Яндукова келыштарен. Тунам мылам 1-ше верым пуышт,йоча-влаклан финно-угор лагерьыш путёвкым пӧлеклышт. Но 1-ше вер Гран-при огыл… Садлан шке оемым кученам, туныктымо пашашке ушненам. Но тыге лиймылан йӧршеш ом öкынö. Илен-толын музыкальный образованийымат налынам. Мылам йоча-влак дене пашам ышташ келша. Кажне кечын нунын шыргыжмыштым ужын, куаныше йӱкыштым колын, шканем моткоч пиалан айдемыла чучам. Музыкым йöратыме кумылемым икшыве-влак дене пайлем. Семӱзгар-влакым шоктен моштымемат туныктымо пашаште пайдале. Занятий жапыште але тӱрлӧ модышым эртарыме годым мый йоча-влаклан ойлышаш текстыш але почеламутыш семым келыштарем да мурым муралтем. Икшыве-влаклан муро ойым колышташ моткоч келша. Нуно почешем муралтен колтат, тыге текстым вашкерак шарнен кодыт, огыт нойо, – каласкала Т.Ситникова. Тамара Геннадьевна йоча-влак дене ятыр ий пашам ышта. Ончыч шочмо Кома школыштыжо музыкальный вуйлатыше сомылым шуктен. Изиж годым семым лукташ тунемме фортепианожо дене, жап эртымеке, Тамара туныктышо лийын шоктен, йоча-влакым мураш да кушташ кумылаҥден. Кызыт Т.Ситникова Йошкар-Оласе 45-ше номеран йоча садыште воспитательлан тырша. Яра жапыште муро аланыште мастарлыкшым шуара. Муро-влак кузе шочыт? Тамара Ситниковалан муро семым да аранжировкым Марий Элын калык артистше С.Шакиров воза. Творческий паша кузе шукталтме нерген Тамара тыге каласкалыш: – Палыме лиймына деч ончычак Станислав Шакировын «Юмынÿдыр» мурыжо икымше йоҥгалтарыме мурем лийын. Тудын «Поро кас, йöратымем» мурыжым гитар почеш мураш кумыл лекмылан кöра студент пагытыште гитар дене шокташ тунемынам. А илен-толын, пӱрымаш мемнам пырля ушен… 14 ий мужыраҥын илыме жапыште Станислав – мылам поро да умылышо пелаш, Алексей эргыланна сай ача веле огыл, тыгак муро аланыште эн сай туныктышем. Но муро-влакым тудо лÿмын мылам воза манаш ок лий. Мыйым «шÿдырым» ышташ тыршымаш уке. Стас ончыч семым шочыкта, вара ойла: «Тиде муро тылат келшен толеш…» Тыге лиеш гын, муро шочеш гын, мый тудым уло кумылын йоҥгалтарем, муро савыртыш гоч чон шижмашемым кузе моштем, туге ончыктем. Мурылан мутым утларакше поэтессе Надежда Никитина воза. «Тораште тый улат» мурыланат шомакым келыштарыме годым Надежда мыйын чон кумылемым шижын, умылен. Муро писе темпан. Но мыйын шонымаште, колыштшо еҥ сем почеш капкылым тарватылшаш веле огыл. Муро кеч-кӧмат шонаш таратышаш, чоным тарватышаш. Мыланем мурым шочыктышо автор-влаклан моткоч кугу таум каласем… «Мастар»-влак коклаште С.Шакировын сольный концертышкыже мийыше-влак сценыште семÿзгарым шоктышо-шамыч коклаште самырык ÿдырын тÿрлö семÿзгар дене устан пайдаланымыжым ужыныт. Ты группыш Тамара кузе логалын? – «Мастар» группын кажне участникше дене шукертсек палыме улам, нунын репетицийыштышт ятыр гана лийынам, концертыш пырля коштынам. Мöҥгыштына ятыр семӱзгар уло. Икана бубен дене шке семын шоктымем годым, Стас ритмым чоткыдын кучен моштымем, динамикым шижмем нерген каласыш да группыштыжо шокташ темлыш. Музыкант-влакат ты уверлан куаненыт. Тыге мый «Мастар» группын участникше лийынам. Варажым чайпс, шейкер, ковбэлл дене шокташ тÿҥалынам. Мылам чыла тиде – у кӱкшыт, – ойла Тамара. Ончыкылык шотышто… – Творческий паша шотышто ятыр шонымаш уло. Шошо пагытлан у муро лектын шушаш. Тыгак Пошкырт кундемыш гастроль дене кайышаш улына, тудлан ямдылалтына. А молыжым илена да ужына… – вашештыш мурызо. lenta photo top У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

Мÿндыр-мÿндыр чодыраште (а, можыч, воктенысыштак) лу изи коляиге илен. Конешне, шке гына огыл, куголя ачашт-авашт дене пырля. Кеҥежым уремыште игече мотор годым пыжашыште шинчымышт шуын огыл. Кечыгут изаланыште икте-весым чиоклен поктылыныт, а эн чотшо шылын модаш йöратеныт. Но ик кечын трук чылан йомыныт - шылыныт! Н. Фурсован сӱретше (https://www.instagram.com/fenka_art/). Авашт коляиге-влакым ойгырен кычалаш кайыш. Пасушто кычале, чодырашке савырнале. Туштат ыш му. Йÿд лиймеке веле мöҥгыжö толын шуо. Окна воктеке шинчын, эр марте шортын эртарыш. Волгалтмеке, уэш корныш тарваныш. Коляиге-влак, шылын модын, сурт деч шукылан торлымым шижын огытыл. Ик йÿдым чодыраште эртареныт. Куголя чодыра корно дене куржо. Кугу пÿнчö укшышто урым ужо. «Мо лие, коля тос, куш тынар кудалат?» - йодо ур. «Изи игем-влакым йомдарышым. Ынде кушто кычалашат ом пале. Ала тый ужыч?» «Уке, шым уж», - вашештыш ур. «Ужат гын, пöртышкет пурто, тый вет поро улат, чамане мемнам. Пöртылшемла, тый декет пурем». «Келшем. Мыйынат тыланет полшымем шуэш, но кузе тидым ышташ - ом пале». «А тый могай пушеҥгыште илет?» «Тевыс ужат, тыште, патыр гай пеҥгыде пÿнчыштö мыйын шокшо суртем. Тушто чылалан вер сита. Мый уна-влаклан эре куанем». «Поро мутетлан тау. Мыйын корнем кужу, умбакыже кудалам». «Корнан лий, коля родо!» Тиде жапыште коляиге-влак эҥер серыште, ошмаште, тамлын маленыт. Кече шыраташ тÿҥалмеке, иктын-иктын помыжалтыч, но иктынат кынелмыже ыш шу, шокшышто шыранен кийышт. Эн изи шольыштын гына модмыжо пеш чот шуо, сандене, изаж-влак деч ойырлен, олык тÿрыш лекте. Ты жапыште колян вуйышкыжо пÿгыльмӧ толын логале. Коля, лÿдын, вуйжым нöлтале. Тушто кужу почан мотор ур шинчен. «Молан тыгай кугу чодыраште шкетын коштат? Ала йомынат?» - йодо ур. «Йомынна. Теве умбалне изам-влак канат. Ме аванам йомдаренна, кушто улына, шкеат огына пале. Мыйын кызыт модмем шуо да изам-влак деч кайышым». «А молан мӧҥгӧ корным огыда кычал? Тендам авада ойгырен кычал коштеш». «Тый мемнан аванам вашлийыч мо?» «Вашлийым». «Тунам айда авай деке каена». Нуно изаж-влак деке мийышт. Чылан погынен, урын пöртышкыжö ошкыльыч. Суртышкыжо пурышт веле, авашт толын шуо. Коляиге-влак моткоч куанышт. Чылан пырля мöҥгышт кайышт. Мöҥгö шушаш годым кугу йÿр оптале. Ик жап гыч кече шыргыжале. Коля еш дене пырля пÿртÿсат куаныш. Авашт, коляиге-влакым шокшын пÿтырен, кошкаш пыштыш. Тетла коляиге-влак авашт деч изишланат кораҥын огытыл. Ксения АБЛЕЕВА, Я. Ялкайн лӱмеш Чорай гимназийын 6 классыштыже тунемше. Чорай гимназий, Мишкан район. Читайте нас в «Чолман». Республиканская общественно-политическая газета на марийском языке. Издается с 24 апреля 1991 г. Главный редактор - Губаев Игорь Иванович. При использовании материалов гиперссылка на сайт cholman.info обязательна. Категория информационной продукции 12+ Связь, информационный технологий да массовый коммуникаций сферым эскерыше Федеральный службын Башкортостан Республикысе Управленийже 2016 ий 11 июльышто ПИ ТУ02-01543 № дене регистрироватлен. Мы в соцсетях: ВКонтакте - vk.com/cholman Telegram - https://t.me/cholmantv Я.Дзен - zen.yandex.ru ОК - ok.ru/cholmanrb TikTok - tiktok.com/@cholman.tv Телефон Телефон: 8(34783)7-07-97. Электрон почто [email protected] Адрес Адрес редакции, типографии: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, Березовское шоссе, 4А, 1 этаж. Для писем: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, 8-е почтовое отделение, а/я 116, для редакции газеты «Чолман».

Шойбулак илемыш 27 ял пура. Ты администрацийым шукерте огыл Н.Г.Коротковалан вуйлаташ ӱшаненыт. «Шочынжо Эҥерӱмбал ял гыч улам, икмыняр ий ончыч тудо Цибикнур дене ушнен да рушлаже Заречный урем маналтеш. Цибикнур селаште 600 утла еҥ ила», – каласыш Наталья Геннадиевна. Медведево район Цибикнур селам ончен савырнаш кумыл шукертак лектын ыле. Ты шонымашым Сеҥымаш кече деч вара шукташ йӧн лекте. Рейсовый автобусыш шинчын, ты селаш кудальым. Тора огыл, 12 меҥге веле, палыдыме верлам ончен кудалме дене тудо эше кӱчыкынрак чучеш. Лач ик участке корныжо, Шойбулакыште шола могырыш савырнен кудалмеке, Цибикнур села шумеш пеш чот лакеран лийын пытыше. Автобусын кажне ораваже лакым шотлен кудалмыла чучо… Ужаван мурыжо вашлие Автобус чарныме остановкеш волен кодмеке, шинчамлан ер койылалтыш. «Могай лӱман ер?» – йодым пырля ошкылшо йолташ-влак деч. «Ала, – ыштале иктыже. – Лӱмжӧ уке, тиде мемнан верысе. Ужаваже тыште кузе сӧралын кычкыра?! Оркестрла веле шокта. Шукертсек ты йӱкым колын омыл улмаш. Ошкылам да ер вес могырыш ончыштам. Тушто тысе ял калык (очыни, самырык-влак) каныме верым келыштарен. Ик пушеҥге воктеке тошто креслым, моло мебельым конден шындыме, шашлыкым ышташ верым йӧнештарыме. Йолгорно дене ялыш пурышна. Тыште кок кевыт уло. Иктыже села тӱрыштак ыле. А весыже ял покшелне верланен. Кевыт ваштарешак Кугу Отечественный сарыште лийше салтак-влак лӱмеш монумент шога. Цибикнур села Шойбулак ял шотан илемыш пурен да пура. Монументыште Цибикнур села ден Пӱкшерме, Шихмамат, Поланур, Пелыждӱр (Яшково), Куптӱр, Нюхта, Эҥерӱмбал ялла гыч сарын участникше-влакын лӱмыштым возымо. Монумент ончылан воктене пеледышым шындыме. Нунышт лачак пелед шогалыныт ыле. Тораштак огыл верысе клуб ден школ улыт. Икымшыже, «Цибинкур тӱвыра рӱдер» манын возымо кугу кермыч зданий аварийнылан шотлалтеш гынат, паша ышталтеш. «Мурпеледыш» ансамбль уло. Тудым Татьяна Копысова вуйлата. Кунам ты зданий олмыкталтеш – раш огыл. Школ йыр пушеҥге-влак одарланен кушкыт. Школыштак йочасадын группыжо уло. Такшым чот ожно тошто школын моткоч чапле садше лийын, маныт. Ты верышке миен толна. Тачылан тушто икмыняр олмапу кодын. Куд уреман Цибикнур селам ты селан ӱдыржӧ, Цибикнур школышто куд ий марий йылмым туныктышо Т.Г.Малтакова (кызыт Фадеева) ончыктен коштыктыш. Села мучко ломбо пуш шарлен. Куд урем уло. Тӱҥ уремжым, эн кужужым, Цибикнурский манын лӱмдымӧ. Тыгак Луговой, Полевой, Пионерский, Заречный, Молодежный улыт. Цибикнурский уремыште черке верланен. Села улмо годым черке лийшаш. Тыште эше 1765 ийыште купеч И.Пчелинын оксаж дене черкым чоҥымо улмаш. Вара Кугу Отечественный сар деч вара тудым пуженыт. А жапын йодмыж почеш 2010 ийыште йошкар кермыч дене у черкым нӧлташ тӱҥалме. Тудым ыштен пытарыме огыл. Ты пашам чолга еҥ А.Молдаванцева тарватен. «Тений храмыште ятыр пашам ыштынена. Шонымашна гына шукталтше ыле. Окна-влакым шындылаш заказатленна, лишыл жапыште тудым вераҥдаш тӱҥалына. Чот кугу пайрем-влаклан службым эртарашак тыршена. Тидлан батюшка дене ончылгоч кутырен келшена. Шукерте огыл кугече службо лие», – каласыш Анна Молдаванцева. Тысе калык черке ончылно ерым эрыктынеже. Ты сомылым февральыште шукташ кутырен келшеныт улмаш. Но тунам трактор дене пашам шукташ келшен толын огыл. Кызытеш кунам эрыктышашым еҥ-влак огыт пале, но кеч-могай сомылым шукташ чумырген лектат гын, садак паша ворана. Шоҥгыеҥ деке Цибикнур селаште кум пачашан шуко пачеран кок пӧрт торашке волгалт шинча. Тудым остановкыш волен шогалмекак ужым. Пытартыш жапыште селаште кок пачашан пӧрт-влакым чоҥат. Ятыр тыгай чатката пӧртым эртен кайышым. Цибикнур урем дене машина-влак кудалышт эртат. Ик оҥай шинчалан перныш: селаште илыше-влакын пӧрт ончылнышт канен шинчаш але кӱтӱм вучаш теҥгылым келыштарыме огыл. Тугеже тыште канен огыт шинчылт, уремыште перныл коштшо-влакымат от вашлий. Чыланат иктаж сомылым шуктат. Сеҥымаш кече деч вара ты кундемыш мийыме годым сарын ветеранже тыште ила мо шонымаш вуйышто пӧрдӧ. Но Сеҥымашлан 74 ий темме кече марте ик ветеранат кодын огыл. Эн шоҥго еҥ тылын ветеранже – 92 ияш Таисия Трифоновна Козырева. Селаште ик эн шоҥго еҥлан Василий Андреевич Малтаков шотлалтеш. Тудо Цибикнурский уремыште Ошла эҥер могыр эн мучаште ила. Тӱр гыч кокымшо пӧрт. Капкам тӱкылымӧ. Мутат уке, 87 ийыш тошкалше коча нимогай унам вучен огыл. Эргыж ден уныкаже-влак ты селаштак илат, нуно кузе пурышашым палат. Васлий кочай (а селаште тудым Ондрий Васюк маныт) пакчаште шогылтеш ыле, «Чеснок йыр урем» мане. Илалше еҥ кызытат пакча пашам шкеже шукта: жапыштыже ӱда, кусарен шында. Теве парникышкыже помидорым луктын шындыме ыле. А садыште могай гына сорт олмапужо уке?! Вишне ден виноградшат тӱрлӧ сортан улыт. Варажым пӧртыш ӱжын пуртен, войлочный манме вишне компотшым тамлен ончаш темлыш. Васлий кочай шкенжым «Мый вет мичуринец улам» мане. Мастар кидан улмыжым пӧртысӧ ӱстембал йолым ужын рашемдышым. Тудым эше икмыняр ий ончыч Василий Андреевич шке ыштен, тушко узорым келыштарен. Тыгаяк йӧн дене гардиным ямдылен. А илыш корныштыжо ятыр ойыртемалтше факт уло. Ты марий кочай армий радамыште Донбассыште служитлен. Тылеч вара МВД системыште кок ий пашам ыштен, пленыш логалше-влакым эскерен. А 1952-1958 ийлаште Донбассыште шахтыште пашам ыштымыж нерген каласкалыш. «Бандеровец-влакын осал койышыштым ужынам», — мане. Ялыш пӧртылмеке, Т.Мамуткинам марлан налын. Татьянан ачаже сарыш каен, сандене шольыж дене пырля йочапӧртыштӧ кушкын. Василий ӱмыржӧ мучко ятыр профессиян пашам шуктен: тракторист, кочегар, столяр. Пелашыж дене 6 йочам йол ӱмбак шогалтеныт. Кызыт 13 уныкаже уло. Нунын дене пырля войзалтме картычкыштым луктын ончыктыш. Татьяна Афанасьевнан самырык годсо ден илалше жапысе марий тувыран фотографийлажым кугемден, пырдыжыш пижыктыме. Нунын пелен икмыняр шочшыжын картычкыштат тыгак йытыран койын кечат. Кочай шкеж нерген гына огыл каласкала, мый дечемат тӱрлым йодыштеш, тӱнясе илышым умылкала. Вара уремыш ужатен лекте. Тупшым вӱчкалтен кодышым. А тудо пӧрт воктене кийыше пырня ӱмбаке шинчын кодо. Куан кумылан шинчаж дене мыйын могырыш ончен ужатымыжым кужу жап туп шеҥгелнем шижым… blog lenta top У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

Людмила Ивановна Малинина дене тений 9 майыште Йошкар-Олаште Сеҥымаш парад гыч вияш эфирым возымо годым палыме лийынам. Тений шошым Украинысе спецопераций годым эргыжын, танк ротын капитанже Валерий Иванович Малининын, ӱмыржӧ кӱрылтын, тудым Патырлык орден дене (колымекыже) палемденыт. Валерий 1989 ий 7 августышто Кужэҥер кундемысе Кӱшыл Нольдӱр ялеш шочын. Тений 7 апрельыште шочмо ялыштыже пытартыш корныш ужатеныт. Людмила Ивановна эргыж нерген мутланаш келшыш. — Людмила Ивановна, ончыч шкендан нерген палдарыза. — Мый Шернур кундемысе Пуланур ялеш шочын-кушкынам. Вара ача-авам Кужэҥер районысо Салтакъялыш илаш кусненыт. Кӱшыл Нольдӱр рвезылан марлан лектынам. Йыван пелашем колхозышто шофёрлан тыршен. Икмыняр жап вес кундемышкат пашаш коштын. 1987 ийыште Йошкар-Оласе медколледжым акушерлан тунем пытарымеке, эре фельдшерско-акушерский пунктышто пашам ыштенам. Кызыт Кугу Лаждӱр ФАП-ым вуйлатем. Паша стажем 35 ийыш погына. — Айдемын койышыжо йоча пагытыштак чоҥалтеш, маныт. Валерий эргыда изиж годым могай лийын? — Порядкым йӧратен, полшаш эре ямде лийын. Мый эрден эрак пашаш каем. Йоча-влак мӧҥгыштӧ вольык сомылым ыштеныт: кеҥежым чывигым, лудигым, комбигым онченыт. Ешыштына паша деч кодын огынал. Шӱкым кӱрынна, шудым ыштенна — чылан пырля. Сурткӧргысӧ чыла пашам йочана-влак дене пырля ышташ толашенна. Валерам эн кугу йоча лийын, тудлан шуко паша ӱшаналтын. «Мыняр шочшан ава улыда?» манын йодмылан Людмила Ивановнан кумылжо тодылалте. Садлан мутланымашке тудын деке эмлалташ толшо Зоя Васильевна Богданова ушныш: — Валера дене мыйын эргым пырля тунемыныт. Валера художественный самодеятельностьышкат ушнен, класс, школ илышыштат чолга лийын. Людмила сай рвезым ончен куштен. Валера школышто «нылытанлан» да «визытанлан» гына тунемын. Олимпиадышкат коштын, спорт дене кылым кучен. 9 классым Кугу Лаждӱр школышто тунемын, 10-11-ше класслаште Йӱледӱр кыдалаш школышто шинчымашым поген. Туштат шкенжым сай могыр гыч ончыктен. Школыштак ече дене чулымын коштын, талын куржталын. Таза капкылан лийын, уда койышыжым ужын омыл. Мыйын шонымаште, военный лияш тудо изиж годсек шонен. Ялыште паша уке. Военныйлан кает гын, престиж, пачер да паша лийыт. 2007 ийыште, школ деч вара экзаменым кучен, Валера Жуков орденым нумалше Озаҥысе кӱшыл танковый командный Краснознамённый училищыш тунемаш пурен. Капкылже да уш-акылже дене ямде лийын, садлан нелылык, чарак дене тӱкнен огыл. Тудлан тушто шуко грамотым кучыктеныт. Училищым пытарен да служитлаш тӱҥалын. Еш альбом гыч налме фото. Еш альбом гыч налме фото. Мутланымашке Валеран аваже ушныш: — Эргым контракт почеш Йӱдвел Осетийыш Владикавказыш каен. Тушто кум ий служитлен. Вара Чечняшке колтеныт. Туштыжо ныл але вич ий служитлен. Чечнясе илышыж нерген каласен ом керт, ом пале. Тиде темым тарватен огынал. Валера службыжо нерген кутыркалаш огеш йӧрате ыле. Вконтакте соцкыл гыч налме фото. Вара Чечня гыч Ставропольский крайысе Будёновск олаш ныл ийлан служитлаш каен. Капитан званиян лийын. Майор лияш тудлан эре темленыт. Но тидлан келшен огыл. «Майор эре штабыште шинча. Мый яндар южышто коштнем, ик верыште шинчымем огеш шу. Тек ученийыш колтат. Призывник-влакым туныкташ келшем», — манын, эргым кутыркала ыле. — Тугеже эргыда калык дене мутланен, кылым ыштен моштен? — Призывник-влак дене беседым эртарен шоген. Икана пошкудо Изи Лаждӱр ял гыч, 1993 ийыште шочшо рвезе призыв дене Владикавказыш логалын. Валера казарме воктен шоген, шинчашкыже саде рвезе пернен, «Мо пеш палымын коеш?» шоналтен. Ик школышто тунемше лийыныт. Вара тудын дене кафешке каен мутланеныт… Илен-толын, пошкудо ялысе рвезын аваже мыланем таум ыштен. «Валерат Саша эргым дене вашлийын мутланен, кафеште кечывал кочкыш денат сийлен. Тунам эргымын чонжылан куанлын чучын», — манын ойлен. Эргым служитлымыж годым марий рвезе-влакым чӱчкыдын вашлийын. Нуным обижатлаш пуэн огыл. — Валера ешан лийын, кок шочшан ача, пелаш… — Владикавказыште кок-кум ий служитлымыже деч вара ӱдырым налын. Шешкым Советский районысо Кукмарий ял гыч. Нуно Интернет гоч палыме лийыныт. Эргым тудлан возен, Фаина вашештен — тыге самырык-влак келшаш тӱҥалыныт. Валеран ӱдыр-шамыч дене мутланаш жапшат лийын огыл: службо да кӱчык жаплан каныш, отпуск. Чонжылан марий ӱдыр келшен. Тудо вес калык гыч лекшым ватылан налаш шонен огыл. Умылышо, тичмаш пиалан еш дене илаш шонен. Отпуск жапыште толын, сӱаным шке суртыштына ыштенна. Кызыт кок уныкам уло. Вовукем 27 сентябрьыште куд ийым тема, 16 августышто Максим уныкам кум ияш лиеш. Еш альбом гыч налме фото. — Уныкадалан кызыт ачашт нерген кузе каласкаледа? — Кугуракше чыла мо лиймым умыла, а изиже але уке. Кугурак уныкам — чылт ачаже, а кокымшыжо мыйын гай коеш. Фаина шешкым йоча-шамычым онча. Пашаш эше лектын огыл. Кок йочам йол ӱмбак шогалташ кӱлеш. Шешкым — поро марий ӱдырамаш. Тунемаш вич кече але кок арнялан Йошкар-Олашке колтат ыле, нунын дене иленам. Шешкым кочкаш тамлын шолта, пӧртымат арун кучаш тырша. Фаина дипломан специалист, бухгалтер-товаровед. — Людмила Ивановна, Те шкежат кум шочшан ава улыда. Нуно шке коклаштышт келшеныт? — Пеш чот келшеныт. Туманлен, кредалын, иктаж-мом пайлен огытыл. Пелашем денат йочанам ойыркален огынал. 6-шо классыште тунемше ӱдырем икана йодын ыле: «Авай, ме тыйын кумытын улына. Эн чотшо кӧм йӧратет?» «Мыланем те чыланат иктӧр улыда. Тендам пайлен ом керт», — вашештенам. Волгыдо чонан Татьяна ӱдыремат (2002 ийыште шочшо) вес тӱняш каен колтен. Кок икшывем поген пыштышым. Шукерте огыл, шошым, тудо омешем кончен. Кок да кум метр лопкытан пӧлем, склад. Пӧлемыште кровать, матрас ден одеял улыт. Ӱдырем тушто шинча да рӱдаҥ пытыше салма гыч пареҥгым кочкеш. Пуйто Украиныште. Омысо сӱрет бомбёжкым ушештарыш: кермыч, штукатурко пудырго. «Молан тый тиде верыште улат, кузе тышке логалынат? Айда тышеч, мый тыйым тыгай шучко верыште ом кодо», — манам. Ӱдырем нимом ок кутыро. Тудым тушеч вӱден луктым. Склад омса гоч волгыдыш лекна, да мый помыжалт кайышым. Чылтак ӧрынам, ала Танюкынат чонжо тушто пырля коштын, Валералан аралтыш лийын. — Людмила Ивановна, кугурак эргыда элым аралыше профессийым ойырен налмыжлан ӧкынеда? — Каласенат ом керт. Ом ӧкынӧ. Тиде вет эргымын кумылжо лийын. Чарем да вес корныш шогалеш гын, ала эшеат кугу йоҥылышым ыштем ыле. Йочам тыгай корным шке кумылжо дене ойырен налын. Уло тыгай профессий — элым аралаш. Изиж годым Валера чотак фантазёр ыле. «Мый военный лиям» манын коштын. Вара лётчикат лияш шонен. Икана священник, батюшка лияшат шонымаш ушышкыжо толын пурен. Ялыште пашажак уке. Кызыт тунем пытарет гынат, куш кает? Ончыч колхозышто шофёрланат, комбайнёрлан пашам ышташ лийын. Валера изиж годсек вольыкым ончен… Тыгай корно дене илышыжым кылдаш шонен огыл. Еш альбом гыч налме фото. — Илыш мундыра умбаке пӧрдеш. Людмила Ивановна, кызыт кузерак иледа? — Кеҥежым пакчам шындыман, шудым солыман, чывым, лудым ончыман, ушкалым кӱтӱш колтыман. Илышыже эре иктак маншаш. Кайыквусым, вольыкым ашнем, пеледышым куштем. Пакчаште пургедат, да чон кана. Мланде пашам йӧратем. Кызыт шукырак йолын кошташ тыршем. Ом пале, кунам чонем лушка. Иктаж-кунам лыпланем дыр. Ешем уло, пелашем воктенем, 30 ияш кыдалаш эргым Виталий уло, шешкым уныка-влакым кушта. Чылалан тазалыкым тыланем. Еш, сурт пиал дене илыза. Сар писынрак пытыже. Россий да моло мландыштат тыныс лийже. Салтак-влак мӧҥгышкышт илыше пӧртылышт. Еш альбом гыч налме фото. ___ Шукерте огыл, 31 майыште, Людмила Ивановналан 55 ий темын. Редакций лӱм дене тудым саламлена да порым гына тыланена. Интернет гыч налме фото. lenta photo top valentina semenova У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

– 2019 ий мыланем чот тӱвыргӧ лектышан ыле. Еш илышыште эше ик пиалан тат – кумшо гана ача лийынам. Тидыже мыланем – чот кугу пиал. Юмылан тау, илыш шонымо почеш кая. Тений 30 ийым теменам. Тидын лӱмеш концертым эртаренна. Концертлан ятыр у муро возалтын: шкемын гына визыт, тылеч посна «Чоным почын мурена» проект да дуэт дене. Ятыр сценарий возалтын. Южгунамже тудо посна пьесе шотан лиеда. Марий Эллан 100 ий темме лӱмеш идалык мучко кинофильмым войзеныт. Тудлан сценарийым возаш мыланем ӱшаненыт ыле. 2020 ий – Китай гороскоп почеш колян идалыкше. Сандене Коля гаяк лияш тыланем. Тудо чыла шке пыжашышкыже нумалеш, шокшемда, эре шапашым ышта. Теат тыгак сурт-печыдам, пӧрткӧргыдам сӧрастарен шогыза. Кеч-кунамат чонышто ӱшаным аралыза. У ий годым поснак ала-могай ӱшан чонышто шочеш, ала-могай юзылан ӱшанет. Мыят тыланда тиде юзо вийым чоныштыда шижаш тыланем. Ӱшан дене илыза! У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

И.С.Палантай лӱмеш тӱвыра да сымыктыш колледж –Республикыштына профессиональный шинчымашым пуышо ик эн кугу тунемме вер. Тыште кок факультет уло: «Тӱвыра да театрально-зрелищный сымыктыш» ден «Академический музык факультет». 9 ден 11 класслам тунем пытарыше ӱдыр-рвезе-влаклан очно тунемаш 10 специальность темлалтеш. Тылеч посна колледж пеленсе йоча-влаклан сымыктыш школышто 260 наре йоча мураш, кушташ, тӱрлӧ семӱзгар дене шокташ тунемеш. Тӱвыра да сымыктыш колледжын тачысе илышыж нерген ме тудын директоржо Алексей Паскичев дене мутланышна. – Приёмный комиссийна шке пашажым тӱҥалын. Тунемше-влак 20 июнь гыч 14 июль марте специальностьым ойырен, йодмашым возен кертыт. Тыштак тунемаш пурымо шотышто лекше чыла йодыш-влакым рашемдаш полшат. Тений республикысе школла дене кылнам саемдыме, йоча-влакым мемнан деке тунемаш кумылаҥдыме шотышто ятыр пашам шуктымо. Туныктышо ден студент-влак тӱрлӧ школлаш лектын коштыныт, мастер-класс-влакым эртареныт. Ты сомылым ончыкыжым эшеат саемдаш шонена. Тений шыжым академический музык факультет пелен «Музыкальный театрын актёржо» специальность почылтеш. Тыште ме опер да балет театрлан мурышо актёр-влакым ямдылаш тӱҥалына, – каласкалыш Алексей Анатольевич. Профессиональный шинчымашым налаш колледжыште 3 ий да 10 тылзе тунемман. Студент-влак конкурслаште, фестивальлаште участвоватлат, концертыште выступатлат. Шукерте огыл тысе «Жар-птица» хор «Вечные истоки» Всероссийский конкурсышто лауреат лӱмым налын, тыгак «Чинчывий» кӱсле ансамбль ден семӱзгар дене шоктышо «Памашшинча» ансамбль Моско воктенысе Красногорск олаште эртаралтше конкурсышто сеҥышыш лектын. Тунем пытарыме деч вара дипломан специалист-влак пашаш кушко пурен кертыт? Республикыштына кажнылан келшыше паша вер сита мо? Тидын шотышто Алексей Анатольевич тыгерак мане: – Пашаш пураш йӧн кажнын уло. Тидлан эн ончычак сайын тунемаш тыршыман. Ме выпускник-влаклан паша верым муаш полшена. Тидлан профориентационный сомылым шуктышо методист-влак улыт. Тений республикысе паша верым темлыше чыла вуйлатыше-влак дене вашкылым ыштыме нерген догорым подписатленна. Студент-влак кушто могай специалист кӱлмым ончылгоч палат. Кажне выпускникын резюмежым колледжын сайтыштыже вераҥденна, паша верым темлыше-влак шкаланышт специалистым шке ойырен кертыт. Тунемме жапыште, практике годым студент-влак нунын дене пашам ыштен ончен кертыт. Тылеч посна студент-влаклан квалификационный экзаменым эртарена. Тышке работодатель-влак толыт, ӱдыр-рвезе-влак дене палыме лийыт, паша шотышто мутланат, каҥашат. Морко, Оршанке, Килемар районласе тӱвыра пӧлка-влак гыч да Угарман кундем Саров ола гыч толыныт ыле. Паша уло, студент-влакын кумылышт гына лийже. Республикыштына тӱвыра пӧртлаште, каныме рӱдерлаште, сымыктыш школлаште сай специалист-влак кӱлыт. Районлаштат, олаштат. Колледжыште тений Э.Сапаев лӱмеш опер да балет театрыш пашаш пураш йӧным ыштыше «Музыкальный театрын актёржо» специальность почылтын гын, 2020-2021-ше тунемме ийлан «Марий Эл» калык ансамбльлан куштызо-влакым ямдылаш манын, «Куштышо ансамбльын артистше» специальностьым почаш шонат. Тыгак Алексей Анатольевич колледж пеленысе сымыктыш школышто театральный отделенийым почаш кӱлмӧ нергенат ойлыш. – Театральный отделенийыште йоча-влакым Константинов лӱмеш руш драме театрын актёржо-влак ден режиссёржо туныкташ тӱҥалыт. Тыгай отделений колледжыште шукертсек уло, но школ лийын огыл. Йоча-влаклан тышке тунемаш пураш ончылгоч ямдылалташ йӧн лийшаш. Музыкант ден куштышо-влак шотышто ме Национальный президентский школ-интернат да Бауман лӱмеш лицей дене кылым эре кучен шогена. Ыштышаш паша шуко. Кугу театральный концертный залнам уэмдыме, ончыкыжым колледжысе материально-технический базым уэмдаш тӱҥалына, семӱзгар-влакым налына, полатнам ачалкалена. Тидым ышташ кугыжаныш могырым латкок миллион теҥге окса ойыралтын, – мане Алексей Анатольевич . Алексей Паскичев Волжск олаште шочын, Медведево район Шойбулак ялыште кушкын. Профессиональный шинчымашым шкежат И.С.Палантай лӱмеш колледжыште (тунам – И.С.Палантай лӱмеш музыкальный училище) налын. Озаҥ оласе консерваторийыште «Зуковой инструмент-влак: кларнет» специальность дене тунемын. Икмыняр жап ты консерваторийыште, вара Руэмысе школышто туныктен. 2004 ий годсек Медведево посёлкысо Н.Смирнов лӱмеш сымыктыш школышто директор лийын. Вуйлатыме пашаште ончыктымо мастарлыкшым ужын, 2018 ийыште Алексей Анатольевичым И.С.Палантай лӱмеш тӱвыра да сымыктыш колледжын директоржылан шогалтеныт. lenta photo top У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

Илышыште кеч-кӧат мом гынат йӧрата. А мый илышыжымак моткоч йӧратем. Ош тӱняшке шочын, ласкан шӱлен, мландымбалне ошкыл колташак – кугу пиал. Кажне еҥын чонлан келшыше сомылжо уло. Мыйын ик эн йӧратыме сомылем – шокшо мончаш пураш. Монча гыч лекмеке, ару вакшышыште малымеке, эрдене уэш шочмыла кынелат. Изиэм годсек арнялан кеч ик гана мончаш олтена ыле. Олаш илаш куснымекат общественный манме мушкылтмо верыш кошташ тӱҥальым. Но… Азырен коронавирус! Ик жап вет уремышкат лекде илышна. Пашашкат ышна кошт. Тунам кӧ ракатланен канен, кӧ – йокрокланен. Мый гын мончаш пурыде орланышым. Ялыш каяш нигузе: полиций орола. Кучат гын, томаша. Ялысе манеш вате-влаклан ойлашышт веле, «Ораде ӧрчыган вуйжылан муын гына коштеш» манын каласат. Ик кечын, Интернетыште шинчылтшемла, чапле монча нерген увертарымашым ужым. Йыҥгыртышым да такси дене кудал колтышым. Ик шагатлан пытартыш оксам кӱрын нальыч. Тиде шийвундылан вирусдымо саманыште кум гана ракатланен мушкылтын, выньык дене кыралт толам ыле. Мончаш тыге коштмем нерген ялыште илыше шольымлан ойленам ыле, ынде унала толмем еда мыскыла. «Тӱжем теҥгем ыштен налмыда шуэш – тугеже ӧрчыганлан мончаш олтен пуыза», – манеш. А такшым таксиже, выньыкше, монча кечылан налме иктаж сийже тылеч шукышкат шуэш дыр… Короновирус лыпланымеке, пашам ышташ Моско велыш каенам. Тушто адакат душ веле. Йӧра кеч тудыжо уло. Южо еҥ, кугу олаш пашаш кайымеке, подвалыште монь илен орлана. Оксам кычал каен, кокланже могай-гына нелым ужын огыт кошт: вуйым тий кочкеш, капым – умдыла… Пиалешем Моско воктенысе ик ялыште чӱчӱм пӧртым чоҥен. Ик каныш кечын тудын деке мончаш, ковам манмыла, капым савырен-савырен мушкаш, миен толаш лийым. Рӱдола гыч Моско воктенысе ола марте пел шагат еда автобус коштеш. А тушеч кум меҥгым кожла гоч йолын, пӱртӱслан куанен ошкыльым. Мончаште шокшым пеш йӧратем. Шарнем, изиэм годымак шокшым уэш да уэш пуаш йодмемлан кӧра кочам монча гыч капрон тазым кучен лектын куржеш ыле, «Уке гын, арален кучымо тазем шокшышто шулен кая» манеш ыле. Тудо тунам мыскарам ыштен але чынак ате шулымо верч тургыжланен? Эше ешарен ойла ыле: «Кугу Сарыште колыдымо, мончаште колем мо ынде?!» Кугурак лиймеке, мончаш шкетын пураш тӱҥальым. Кузе шонем, туге кап-кылемым выньык дене поньыжам да кеҥеж гын, йӱштӧ вӱдыш, теле гын, лумыш тӧрштем. Йӱд марте мончаш пурен кертам. Но ковамын ойлымыжым шотыш налам: «Йӱдым мончаш ит пуро, ия вашталта»… Чӱчӱм деке миен шуымат, шкеак чеслын гына мончаш олтен шындышым. Мончаже кызытсе саманлык, «олто да мушкылт» маналтеш. Пум коҥгаш кышкет – монча ырен шога, а тый ракатланен пӱжалт-пӱжалт пурет. Кочам семынак, ондак монча кува-кугызам, тоштыеҥым пелештен, капем лупшалам. Ковамын туныктымыж семын, шинчал дене мӱйым варен, ырыше капыш йыгем. Мончаш олтымо кече пайрем гаяк. Тунам чыве але сӧсна шыл дене ямдылыме шашлыкым кӱкташ пеш йӧратем, чӱчӱмын ешыжым куандарем. Икана чӱчӱмын палымыже шылым конден пуыш. «Пий ден пырыслан йӧра, кылмыктымаште ятыр киен, пужлен дыр ынде», – мане. Мый чылажымат шулыктышым. Пешак ӱпшынчам, пужлышо пуш уке. Чӱчӱмланат ӱпшынчыктышым. Тудыжат «пеш тамлын ӱпша» мане. Тыгай колбасам ынде пий-пырыслан пукшаш? Э-э, тынар тораш пашам кычалын коштын, оксам ситараш толашен илыше еҥлан тыгай кочкыш – пайрем сий. Кевытыште налын ончо-ян – пел пашадарет кодеш! «Ну, поян москвич-влак, логарда тореш каен», – шоналтышым. Колбасам пӱчкын ончышым – шыл моклака. Шергакан, витне. Жаритлен шындышым. Тыгай чесле кевыт кочкышым кочмем омат шарне! Кодшо шылан сий дене солянкым шолтышым. Каныш кечылам пеш сай эртарышна. Сурт кокласе пашамат ыштышна. Ты гана шашлык олмеш колбаса шӱрым кочкын, мончаш пурышна. Солянкыже тунаре тамле лийын – йылмет нелат. Пий ден пырысланат ситыш. Нуным обижаен кодаш ок лий. Вет калыкыште «Тоштыеҥ пий-пырыс ужашым кочкын ила» маныт. Шашлык олмеш — тамле шӱр, общественный манме тӱшка монча олмеш — чӱчӱмын мончаже. Тыге ме, ик еш дене погынен, пӱртӱслан куанен, кап-кылнам кандарен, чоннам куандарен, жапым эртарышна. Эсогыл оксамат аныклышна. ВКонтактеTwitterWhatsApp Лудаш темлена Лий тый каргыме, сар! (Т.Ибатиева) Алёна Яковлева Часы 07.05.2022 07.05.2022 Мландӱмбалне ямле пагыт… Шошо! Пушеҥге парчаште тыгыде лышташнер-влак пудешталт шарлат. У пагыт толмым ужар тӱсышт дене шижтарат. Икмыняр кече… чыла лудаш Лий тый каргыме, сар! (Т.Ибатиева)Продолжить Школ пагытем, салам! (йоча почеламут-влак) Алёна Яковлева Часы 25.08.2022 25.08.2022 ТУНЕМШЕ-ВЛАКЛАН *** Таче ом шого ӧрын, Темын шым ий мылам. Ямле кеҥеж, чеверын! Школ пагытем, салам! *** У тунемме… чыла лудаш Школ пагытем, салам! (йоча почеламут-влак)Продолжить Пайрем сий (мыскара). Мария Илибаева Алёна Яковлева Часы 26.01.2022 26.01.2022 Йӧра, кочкыш-йӧрварым нумалын ситарет. Но тудыжо эше «сырье» веле. Тушечын кочкышым ӱстембаке шындаш йӧршым ыштыман. Пельменьлык шылым мыняре пӱтырет,… чыла лудаш Пайрем сий (мыскара). Мария ИлибаеваПродолжить Сар вереш пеледыш пеледеш… Алёна Яковлева Часы 08.05.2022 09.05.2022 (Кугу Ачамланде сар нерген да Сеҥымаш кечылан пӧлеклалтше почеламут-влак) *** Йодам мый шӱшпыкым лукташ эн сылне мурыжым. Тора салтаклан… чыла лудаш Сар вереш пеледыш пеледеш…Продолжить Анатолий Мокеев. Кӱчык ойлымаш-влак Унагудо Часы 14.01.2022 24.01.2022 Совлам лиеш гын… Икана ялышкышт спектакль дене толшо артист-шамычым ял марий мӧҥгыжӧ унала ӱжын пуртен. Ӱстембак сийым поген, ӱстел… чыла лудаш Анатолий Мокеев. Кӱчык ойлымаш-влакПродолжить Изиш чыталте гына Надежда Моисеева Часы 18.01.2022 19.01.2022 Ирина Денисым университетыште тунеммыж годым вашлийын. Кужу капан, мотор чурийвылышан рвезе ялысе ӱдырлан вигак келшен шинчын, шӱмыштыжӧ йӧратымаш тулым…

– Светлана Дмитриевна, тачысе кечын тый «Россий писатель ушем» Общероссийский мер организацийын Марий Эл Республикысе региональный пӧлкажын вуйлатышыже улат. Айда тиде пашам тӱҥалме пагытетым шарналтена. – 2010 ийыште Василий Васильевич Крыловын илыш гыч кайымыж деч вара председатель улам. Ынде 12 ият эртен. Тунам мый Писатель ушемын литконсультантше улам ыле. Правленийым погымек, тӱвыра, печать да калык-влакын пашашт шотышто министрын алмаштышыже Галина Степановна Ширяева мыйым темлыш. Нылытын лийынна, Виталий Шкалин шуко йӱкым погыш тунам. Мыйым жаплан шогалтышт. Лӱдын пытенам, арня мыйым кӧнаш йодыныт. «Вуйлатыше ом лий, ида витаре», – манам. Мый тунам ужынам, Василий Васильевич эре вурсалтеш ыле, кумылжо волышо коштеш… Ик кечын Юрий Иванович Галютин толын да ойла: «Света, мый таче омым ужынам, манеш. Кава гыч, ончем, порсын лӱҥгалтыш вола. Мланде марте гына толын шуктыш, тый шинчыч да кӱшкӧ кӱзен кайышыч, южышто лойгалт кодо. Света, тиде вет знак, юмо шижтара». – Лӱмын ондален ойлен чай… – «Кӧнаш кӱлеш, кӧнаш», – ойла Галютин. Виталий Альбертович Петухов эреак ойлен. Тӱшка погынымаште йӱклымек, вуйлатышылан кодым. — Тынар ий ыштыме жапыште пашатым тӱрлын аклымашат лиеден, очыни… – Тачысе кечылан ушемыштына, шукерте огыл пуртымо ныл еҥым шотлаш гын, 67-ын улына. Нуно тӱрлӧ-тӱрлӧ улыт: пашаште эре полшен шогышыжат, кумылым волтышыжат, кӧ иктаж-мом ойла гын, тудым кугемден каласышыжат. Тыгай годым шонем: нуно вет писатель улыт, мый нуным вет йӧратышаш улам. Кеч-могай улыт гынат, йӧратыде кузе пашам ыштет? Кунам тыге шонем, тыгай шижмаш, чаманымаш кумыл лектыт, тышке толмекышт, шочмо еҥем-шамыч толмыла чучеш. – Тиде мудрость, ийгот… – Можыч… Чынак, нуно лишылак улыт. Можыч, южгунам йоҥылыш ойлен колтат гынат, мый нунылан эреак полшышаш улам, шонем. Поснак Олык Ипай лӱмеш да Кугыжаныш премийлан темлыме годым комиссий ончылно сайын, ӱшандарен ойлышаш улам. Писатель, поэт-влак шкеныштын философийышт, илыш нерген шонымашышт дене кажныже вет личность улыт. Ме огына толаше, огына темле, шӱкалаш огына полшо гын, кӧ ышта? Россий писатель ушем радамыш пурташлан Москвашке мыняр шӱдӧ пачаш йыҥгырташ, серышым возаш перна! – Таче биографиетым уэш-пачаш шераш огына тӱҥал. Илыш корнет нерген тугакшат шуко возымо, теве Нальчик олаште лектын шогышо «Горянка» газетыште шукерте огыл кугу материал савыкталтын. Вуймутшак ныжылгын йоҥга: «Марийские узоры в текстах Светланы Архиповой». – Зарина Канукова – тале журналист, поэтессе да драматург, ынде мыйын йолташ ӱдырем манашат лиеш. Кабардино-Балкарийыште ила. Тудын дене 6-7 ий ончыч палыме лийынна. 2005 ийым Российыште Сылнымут идалык семын увертарымек, литератур толкын, книгам лукмо паша элна мучко саемын кайышт, Печать да массовый коммуникаций шотышто тунамсе федеральный агентстве деч полышым утларак шижаш тӱҥална, тунамак «Современная литература народов России» антологий-влак лектедышт. Мемнан республикыште Михаил Васютинын вуйлатыме редакционный комиссийым чумырымо, тушто сылнымут дене кылдалтше 10-12 еҥ улына. Эн первый книга поэзий, вара прозо, йоча литератур, драматургий дене лектыч, кызыт калык ойпого дене ямдылалтеш. Шукерте огыл публицистике дене антологий книгам конденна. Регионлаште книгам ямдылыше-влак Москваште да тӱрлӧ вес олалаште эртаралтше фестивальлаште чумыргаш тӱҥальыч. Мыят вес кундемла гыч шуко еҥ дене, Зарина денат, палыме лийынам. – Тугеже тый таҥастарен ойлен кертат: национальный литератур коклаште мемнан сылнымутна кузерак коеш? Ме пеш ӱлнӧ улына але коклаште, мемнан сай але уда? – Паледа, марий писательна-влак сай кӱкшытыштӧ улыт. Тидыже кусарыме паша гочат раш коеш. Республикнан 100 ияш юбилейжылан чот кугу паша ышталтын, ме шуко книгам луктынна. Моло регионлаште паша уда манын ом керт, но Марий Элыштына сылнымутчына-влак улыт, возен шогат, самырык-влакат ушнат, сандене марий литературнам ӱлыкӧ шынден ом ойло. – Писатель ушемым вуйлаташ тӱҥалмекет, самиздат йӧн дене ятыр книга-влакым луктында. Южышт кӱктен шуктыдымо гаят чучыныт… – Кызытат йодын толыт книгам лукташ. Ме текстым погаш, вёрсткым ышташ, редактироватлаш полшена. Кунамже оксам кычалына, федеральный программыш пураш тыршена. Самиздат годым идалыкеш ятырак книгам савыктыме, писатель ушем радамыште шогышылан веле огыл, шке кумылын возышынат кумылжым волтен огынал. Но икмыняр авторлан, «мастарлыкдам пӱсемдыза» манын, пачаш-пачаш пӧртылташ перна. Южыным тӧрлен пуэт, а тудо шке возымыжым, йоҥылышыжым, пӧртылта. Книгаште писатель ушем пашам шукташ полшен манын палемдена гын, тӧрлыде ок лий. Южыжо йылмымат огеш акле, марий йылме законым, мутын мом ончыктымыжым да монь огыт эскере. – Руш йоча муро-влакым эн ондак тый марлашке келыштарышыч, кызытат йоҥгат – моторын шоктат! Мурызо Олег Славинлан, «Мари стар» группылан ятыр мурым возыметым шарнем. Кызыт ты пашат кузерак кая? Шке шонымо почеламутет-влакым мурылан келыштарет? – 300 наре мурем уло. Ӱмаште Надежда Кульшетова дене гына 7 мурым ыштен улына. Йоча мурынам Алиса, кум ияш руш ӱдыр, пеш моторын мура, акцентшат уке гаяк. Эше Эля Поповалан, Эльвира Трифоновалан, Влад Николаевлан возенам. Калык мурызына Зоя Берниковалан «Марий Эл» муро-гимным ыштен пӧлекленна. Моло-влакат йодыныт. Ала мурат ала уке – эре мурым ыштыктат. Семым пуат, вара мый, ох, шинчылтам: кажне мелодийлан муман мутым, мутлан, кок слоган мутым кычалат, а вет эше содержаний лийже, эше тушто поэзий лийже манын тыршет. Мурысо шомак-влак колыштшо-шамычын чонышкышт пурышт, моторын йоҥгышт – тыге вет шонет. Пачаш-пачаш пӱтыркалет, вара «лекте ала-мо» манат да семже почеш муралтен шинчет. Моло поэт-влакат тыгак, очыни, теве Лидия Иксанова кугыеҥлан шӱмыш логалше, сымыстарыше муро-влакым воза, тыгак йоча-шамычланат нунын ийготлан келышыше мут-влакым муэш. – Серызын лӱмгечыжлан эн кугу пӧлек – тиде у книга. Колалтын, Марий савыктыш пӧрт тыланет пӧлекым ямдыла. – «Когда расцветает рябина» рушла книга шушаш жапыште лектеш. Марий Элыште илыше 10 руш поэтым кусараш йодынам. Нуным кеҥеж гоч витаренам, манаш лиеш. Комжым сӱретче Мария Клюкина сӧрастарен. Книга пайремжым вес ганарак эртараш шонем. – Тый тыгак «Кече-Солнышко» йоча журналын тӱҥ редакторжо улат. – О, тиде пашам мый писатель ушемысе деч коч йӧратем. Писатель ушем вуйлатыше улам гын, тиде журналыште йоча-влакын возымыштым шукырак печатлаш тыршем, вет тышеч тӱҥалеш нунын ончыкылык сылнымутыш тошкалтышышт. Туныктышо-влаклан кугу таум ойлыман. Содыки «Ямде лий» газетым, «Кече-Солнышко» журналым шаркалымаште кугун полшен шогат. Нунат мелын улыт. Ваш-ваш полшен илыде ок лий. – Кузе шонет, ӱдырамаш вуйлатыше лияш куштылго але йӧсӧ? – Пашам палет гын, йӧсылык ок шижалт. Вуйлатыше улат гын, ала-кӧн шочмо кечышкат, пайремышкат кайыман, книга презентаций-влак эртаралтыт – туштат лийман. Командировкыжо… Расул Гамзатовын шочмыжлан 90 ий темме пайремыш да Россий писатель ушемын пленумыш, Дагестаныш, миенам, тушто ик арня лийым. Шонем, вуйлатыше улат гын, ӱдырамаш семын от ончалт, тыгай годым посна ӱдырамаш але пӧръеҥ уке, рушла каласен колташ пеш йӧнан: тудо – оно. – Тыйын ешыштет кузерак? – Марием дене иктаж умылдымаш лектеш – мый чыла мыскарашке савыралам. Тудо шкежат мыскарам умыла, мыйым воштылтара, тунам чыла неле йодышым мондем. Адакшым…Илет-илет ик еҥ дене, шоҥгемме велеш тиде айдеме тыйым чотрак умылаш тӱҥалеш. Самырык годым тӱрлыжат лиеда, илен-толын, аклымашым, пагалымашым шижат. – Тый моткоч пиалан улат — ават ила. – Ила, 81 ийыш каен. Эше книгам, газет да журнал-влакым да монь лудеш. Мария Илибаеван возымыжым чот йӧрата. Пачаш-пачаш лудеш. Чыла писатель-влакын произведенийыштым акла, шонымашыжым ойла, и мый тудлан чотрак ӱшанем. – Ӱдыретат пеленетак… – Редакцийыштына редакторлан пашам ышта, тудлан тӱрлӧ сомыл логалеш. Кызыт йоча-влаклан книгам возаш тӱҥалын, ик книгаже лектын. Тудо пеш оҥайын воза, герой-влакын мутланымыштак вестӱкӧ, мый тыге серен ом мошто. – Пачерыштет юмылукет уло? – Уло, икмыняр юмоҥа шога. Марлан толмем годсо, пӧлеклыме изи оҥа, медальон-шамыч, Алик пелашемын коваже Волжский район Нурмучаш Шайра гыч тошто-тошто юмоҥам конден, тудым эн кӱшкӧ шогалтенам. Мемнан тукым черкышкат, кӱсотышкат коштеш. Но эн кугу ӱшанже, мыйын шонымаште, айдемын кӧргыштыжӧ: ӱшанет уло гын, юмыжо полшенак шога. Ӱшан лийшаш шкендын, кузе ойлат, айдеме шкетын шочеш, шкетын кола. Тиде кечын илена, таче таза улына, еҥлан полшен, поро мутым каласен кертына – тыгай лийшаш тачысе шӱм-кыл рӱдына. Л.СЕМЕНОВА мутланен Фото С.Григорьеван еш архивше гыч Лудаш темлена: УВЕР ЙОГЫН УВЕР ЙОГЫН Самырык-влаклан – сайлымаш нерген 17 февраль гыч 23 февраль марте Самырык сайлышын арняже эртен. Тидым шотыш налын, тушко Йошкар-Оласе медицине колледжын 100 утла лудаш… УВЕР ЙОГЫН Кок лӱмгече чумыра 3-5 октябрьыште Ханты-Мансийск олаште «Ханты ясанг» газетын 60 ияш лӱмгечыжым, тыгак «Ленин пант хуват» («Ленин корно дене») газетын икымше лудаш… Добавить комментарий Отменить ответ Для отправки комментария вам необходимо авторизоваться. КАЛЕНДАРЬ ЯнварьФевральМартАпрельМайИюньИюльАвгустСентябрьОктябрьНоябрьДекабрь 20172018201920202021202220232024202520262027 Пн Вт Ср Чт Пт Сб Вс 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 АРХИВ Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ГОРОСКОП Гороскоп Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 9 май. Ӱпым пӱчкаш келшыше кече огыл. Молан манаш гын тазалыкда начаремме лӱдыкшӧ уло. Хна дене чиялтеда гын, пашаште лудаш… 9-15 майлан гороскоп 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 18-24 апрельлан гороскоп 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) ТЕАТР УВЕР Лӱмлӧ артистын лӱмгечыже Книгаште – Шкетан театрын 100 ияш эртыме корныжо «Пеленда улам пиалан» «Китай кува» — кумшо у паша «Мый улам шийгорнышто…» сылнымут кас ЛИЙ ПЫРЛЯ © 1915-2018 «Марий Эл» газет. Газетым Роскомнадзорын Марий Элысе управленийыштыже регистрироватлыме. Реситрационный номер - ПИ № ТУ12-0118, 2012 ий 25 июнь. Copyright газетамарийэл.рф |

2019 ий декабрь мучаште Китай Калык Республикыште пижедылше 2019-nCoV коронавирус чер нерген пален налыныт. А 2020 ий 25 январьыште Ухань олаште ты микроорганизм дене иканаште ятыр еҥ черланен, ты чрезвычайный ситуаций тачат кугу лӱдыкшым луктеш. Тыште карантиным увертарыме. Вирус озаланыме Китайысе тиде область кумдыкыш пурышо 25 провинцийыште, икмыняр район ден олаште илыше 1,2 миллиард наре еҥ азапыш логалын кертеш. 29 январьлан Китайыште коронавирус 2019-nCoV дене 132 еҥ колен, 6053 еҥ инфицироватлалтын. Коронавирус инфекций нерген Йошкар-Оласе 1-ше номеран поликлиникын варч-эпидемиологшо Елена Владимировна Буянова деч палдараш йодна. Тудо 15 ий наре эпидемиологлан пашам ышта. Ондак Йошкар-Оласе медколледжым, вара Озаҥ оласе медицине университетым тунем лектын. — Елена Владимировна, коронавирус инфекций нерген икымше гана кунам пален налме? — 2002 ийыште пален налме. Тунам Китайыште пневмоний да ТОРС (тяжёлый острый респираторный синдром) чер-влак шарлыме нерген ойленыт. Верысе власть иканаште кӱлеш мерым приниматлен, вирус ваштареш кучедалаш тӱҥалын. Уремыште кажне шӱвалмылан 500 юань штрафым тӱлыктен. Тунам вирусым писын чактарен кертыныт. Кызыт чер угыч ылыжын, вирус сутка гыч кок арня инкубационный жапым эрта, иканаште шуко еҥым черлаҥдарен кертмыже писештын. Вирус нерген шуко пален налме. Тудо грипп ден ОРВИ чер семынак тӱҥалеш. Инфекций юж дене шарла, ик еҥ деч весе деке кокырымо, тӱрвычмӧ годым кусна, логар коршташ тӱҥалеш, шӱлышгорно системе пуалеш. Марий Элыште тыгай лӱдыкшӧ лийын кертме уке, туге гынат черле еҥын анамнезшым келгын шымлыман. Йодман: пытартыш кок арня жапыште Китайыште лийын але уке, тушеч толшо еҥ дене вашлийын мо? Тиде элыш лийшыл жапыште каяш чарена. Ме чодыран вершӧрыштӧ, Китай деч тораште илена, чер мемнан деке толын огеш шу манын шонен кертына. Туге гынат тазалык верч эре азапланыман. — Тиде чер ваштареш кузе кучедалман? — Коронавирус нерген пален налме гынат, тачылан тудын ваштареш вакцине да этиотропный препарат-влак уке улыт. Садлан утларак профилактике пашам шуктыман. Ме, эпидемиолог, врач-влак, республикышкына грипп эпидемий толын кертмым вучена. Ты чер дене черланыме случай-влак улыт. Грипп ваштареш прививкым тӱшкан ыштыме кампаний шукертак эртен, садлан кызыт тудым ыштыдыме еҥ-влак вараш кодыныт. Теле леве улмылан да вараш кодын толмылан кӧра грипп эпидемий тымарте уке гынат, тудо мартыште-апрельыште садак лийын кертеш. Эпидемий жапыште прививкым ыштышташ лӱдыкшӧ! ОРВИ, грипп годым капысе температур кӱза, логар чыгылтеш, коршта, тӱрвынчыкта, нер йога, вуй коршта да тулеч молат. Тыгаяк пале-влак коронавирус годым лийыт. Китайыште кызыт эпидслужбо келге шымлымашым, тергымашым эртара. — Китайысе шымлызе-влак мом ойлат? — тусо эпидемиологический службо, инфекционный черым шымлыше специалист-влак ир янлыкын кочкышыжым кочмо деч вара коронавирус пижын кертме нерген ойлат. Китайысе кочкыш ойыртемалтше, тӱҥ шотышто коля да касвычыраҥге ( летучая мышь) дене ыштыме деликатессым кочмо деч вара тудо шарлен манын пеҥгыдемдат. Утларакшым кугурак ийготан-влак черланат, нунын могай-гынат хронический черышт уло. Организмын иммунитетше начар улмат инфекцийлан шарлаш йӧным ышта. — Молан коронавирус маныт? — Рибонуклеиносодержащий вирусым электронный микроскопышто ончымо годым тудо короно йыр тыртыш лончан имывуй гай коеш да садлан короным ушештара, садлан тыгай лӱмым пуэныт. Тудо 60 градус шокшышто годым кола, шарлымыжым чарна. Илен-толын, учёный-влак вакциным шонен луктыт. Тиде вирусым чарен кертыт манын ӱшанена, вет тӱня мучко тазалыкым аралыме министерстве да эпидслужбо-влак «огыт мале», кӱлеш мерым приниматлат. Чыла аэропортышто Китай гыч толшо-влакым карантин пост гоч колтат, тепловизор дене тергат. Аппарат капкыл температурым тора гыч шижеш. Тыгодым тыгай еҥ-влакым изолироватлат, провизорный госпиатлизацийыш эмлаш колтат. Патологий материалым анализлан налыт. Корановирус годым 100 еҥлан шотлымаште индеш еҥ колен кертеш. Айдемын ты чер дене орланымыж деч вара организмыште вирус ваштареш шогышо антитела ышталтеш, тидыже вара вӱрыштӧ «возалт» кодеш. — Вирус деч аралалташ аптекылаште умша дене нерым петыраш маскым утыждене шуко налаш тӱҥалыныт. Полша мо? — Кеч-могай пижедылше чер улмо годым маскым чийыман. Тудо сай профилактике мерылан, аралтышлан шотлалтеш. Но адак эр гыч тӱҥалын вес эр марте тудым чиен коштман огыл. Маскым черле улмо годым, вес еҥлан вирус ынже кусно манын, да воктенет улшо черле еҥ деч аралалташ манын чийыман. Садлан пашашке, еҥ-влакын тӱшкан лийме верлашке кайыман огыл. Мӧҥгӧ врачым ӱжыктыман, 5-7 кече нигушко лекде мӧҥгыштӧ лийман, тыге вес еҥлан куснен кертме лӱдыкшӧ иземеш. Мӧҥгысӧ аптечкыште вирус ваштареш эм-влак: арбидол, анаферон лийшаш. Но эн ончыч черле еҥым врач тергышаш. Социальный манме расстоянийым эскерыман: кок еҥ ик метр деч чак шогышаш огыл. Кидым чӱчкыдын шовын дене мушмо годым инфекций шагалемеш. Пӧлемыш яндар южым пуртыман, дезинфекцийым ыштыман. — Йошкар-Оласе вузлаште вес элла гыч толшо студент-влак тунемыт, нуно черым шаркален кертыт? — Марий Элыште тунемше вес элла гыч толшо студент-влак 10 февраль марте теле канышыште улыт, нунын кокла гыч иктат мӧҥгышкышт каен огытыл. Коронавирусым Китайыште муыныт гынат, кызытеш Южный Корейыште, Тайваньыште, Таиландыште, Непал, Вьетнам, Саудовский Аравийыште, Сингапурышто, Шри Ланкаште, Сша-ште, Францийыште, Австралийыште случай-влакым пален налме да регистрироватлыме. Ме темлена: кызытеш Китайыш да йот эллаш ида кай. Тиде чер чакна, неле пагытше эрта. lenta photo top У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

Чыла сай лийже манын, шкеже мом ыштет? Илышыште айдеме кунам-гынат нелылык дене тӱкна. Молан тыге лиеш, кузе чон йӧсым лыпландарыман, кушто ласкалыкым муман? Могай ме улына? Ала Юмын кӱштымыжым шагал шуктена, ала йӧршеш огына шукто, садлан уда койыш, осал шӱлыш, торжалык мемнам да кушкын толшо тукымнам «ишен» толыт? Йошкар-Оласе да Марий Элысе митрополит Иоаннын благословитлымыж почеш ме, редакций пашаеҥ-влак, Курыкмарий район Сумка селасе черкыш миен коштна. Палена, тушто архимандрит Иоанн (Барсуков) шкежат – Юмо гай поро шӱлышан, еҥ-влакын ойгыштым лыпландараш, чоныштым, ончыкылыкыштым благословитлаш колтымо поро ача. Ош тӱняште чыланат языкан улына, садлан Юмо ончылно титакнам касараш вараш кодман огыл. Сумка черкын 91 ийыш тошкалше духовникше Иоанн ача деке миен толза. Тудын пушкыдо кидшым кучымо да тыматле ойжым колыштмо деч вара «вудакаҥше» шинчана ала почылтеш. «Мландывалне илышет шуйныжо манын, ача-аватым пагале». Юмын кӱштымӧ тиде ойым ит мондо, шотыш эре нал, шкежат ача-аватым, кугыеҥым пагале, йочат-шамычым, шкендым, вес еҥым пагалаш туныктен кушто. Тыге Юмо деке кайыме корно тӱҥалеш. Мый декем шукын толыт да «Икшывем тыгай, тугай, мутым ок колышт. Марлан каен але ӱдырым налын, ойырлен маныт. Мом ыштыман? Тыгодым «А шкеже мом ыштет? Юмылан кумалат?» – йодам. Юмо ончылно языкым касараш ямдылалтман, тынеш пурыман, оҥым кажне кечын ыреслыман, молитвам лудман, таинстве йӱлам шуктыман, пырчешым подылаш ямдылалтман, собороватлалтман. Чыла тидым священник-влак ышташ полшат. Вате-марий ятыр ий пырля илат да шоныдымын-вучыдымын ойырлат. Самырык-влак ушнат веле, шукат пырля огыт лий, ойырлат. Кызыт гражданский брак дене илат, ӱдырвуя азам ыштат. Аватмут дене вожылде мутланат, шала койыш озалана. Йоча-влакым Интернет гыч «шӱдырен луктын» от керт. А тушто ала-момат ончыктат. Лач сайжым гына ойырен налаш туныктыман. Москон да чыла Русьын патриархше Алексий II ойлен: «Юмо деч посна ушнымаш ойырлымашыш шукта. Садлан ача-авалан шочшыштым венчаялташ благословитлыман». Святой шӱлышым, Юмын, Суксын аралтышыштым черкыште венчаялтмеке гына налат», – ойла Иоанн ача. Колышо еҥым чӱчкыдын уштыман мо? Чынак, кызыт ятыр еҥын еш илышыже лунчырген толеш, чылажымат куштылгын ыштат: шонат – ушнат, шонат – ойырлат. Тукым лугалтеш, икшыве тулык кушкеш. Айдеме тукым пеҥгыде лийже манын, Юмылан кумалын илыман. Тидым ача-ава гына шке шочшыштлан изишт годым туныктен каласен кертыт. «Юмын эрык (воля) да закон ваштареш улшо еҥым осал вий алгаштара. Молитвам лудын илыше отыл гынат, кажне эрдене «Тау, тылат Юмо. Юмо, проститле мыйым. Юмо, благословитле мыйым» манын ойлыман. Тиде кӱчык молитва илышетым аралаш полша. Языкым касарымек, Юмын благодатьшым налат. Арняште куд кече пашам ыште, шымше кечын Юмым пагале, черкыш кошт, кумал, титакетым проститлаш йод, пырчешым подыл, тунам веле илышетым куштылемдет», – умбакыже ойла священник. «Колышо еҥым чӱчкыдын уштыман мо?» – йодым архимандрит Иоанн деч. Тудо тыге вашештыш: «Юмын законын визымше заповедьшым эре шуктыман. Илыш дене чеверласыше ача-авам мондыман огыл, нунын верч кумалман. Черкыште «За упокой» манын возыктен, сортам чӱктыман, сорокаустым пуыман. Шоҥго, чот черле еҥ-влакын сулыкыштым священник касараш полшышаш. Уке гын уло языкыштым тыгай еҥ-влак пеленышт вес тӱняш наҥгаят. А тушто нунылан эшеат чот неле лиеш. Ӱмыр мучко христиан верам кучышо еҥ Юмо дене пырля илышаш. Колымек, чон кап гыч ойырла, Юмо деке миен шумешке, 20 тергымашым, йӧсланен кайыме корным, эрта». Коло тошкалтышым сайын эртымек, узьмакыш логалат «Тидыже мытарстве маналтеш. Кажне еҥын чонжым мыняр сулыкан улмым ушештарыме почеш йӧсландарыше корно вуча. 16-17 мытарстве тошкалтышыште марийын але ватын яжарланымылан, возалтде, венчаялтде илымылан, шке чон яндарлыкым йомдарымылан еҥ-влак мутым кучат. 18-ше, содомский мытарстве, чыла шакше язык пашам ыштымым терга. Чыла нине мытарствым (чылаже 20) эртен кертат гын, узьмакыш логалат. Юмо чыла койыш-шоктышнам, кузе илымынам кушеч пала? Умылтарем: азан эше мӱшкырыштӧ улмыж годымак тудын чонышкыжо аваж гоч осал вий пурен шинчеш, тиде осал денак йоча ош тӱняшке шочеш. Садлан азам тынеш пуртыман. Священник ныл тӱрлӧ молитвам лудеш, тыге азан чонжо да капкылже гыч осалым поктен луктеш, тудлан святой шӱлыш пура, да ньогалан Юмо суксыжым пуа. Садлан шым ияш марте йоча суксо дене иктак, маныт. Черкыште языкым касарыме деч поснак службо пытыме лишан пырчешым подылтат. Икшывын шым ий теммекыже, тудын илыш корныжым осал ден суксо эскераш тӱҥалыт. Осал вий айдемын уда пашажым воза, суксо – сай пашажым. Вара айдемын колымекше, мом возымыштым тергаш тӱҥалыт. Тыге айдемым, колымекше, мытарстве – тошкалтыш дене эрташ шогалтат. Садлан черкыш кажне кугу пайремлан, рушарня еда толман, Юмым пагалыше еҥ шке шочшыжо-влакланат сай илыш корныш шогалаш полша», – ойлыш Иоанн ача. 91 ияш Иоанн ача дек пасу гоч Сумка черкыш Иоанн Ульяновск область гыч 1965 ийыште ешыж дене толын, пеленже черле аважым конден. Шочмо кундемысе изирак черкыште ачаже, Кузьма, ден аваже, Екатерина, молитва мурым муреныт, Юмылан чот ӱшаныше лийыныт. Тыге эргыштат Юмылан ӱшанен кушкын. Сумкышто Чебоксар ГЭС-лан кӧра вӱд чот ташлен, тыге тышеч еҥ-шамыч каяш тӱҥалыныт. Но храмым Юмо арален коден. Юл сер воктене тудо таче торашке волгалт шинча. Пасу гоч шуйнышо лакылан, йӱран годым тазылан корно дене еҥ-влак тышке кажне кечын толыт. Чон йӧсышт нерген каласкалат, Иоанн ачан полшымыж дене эрыкталтмек, илыш вийым налыт. Тугеже чонышко угыч порылык пура. Черкыште кечылан кок гана службо эрта Храмыште лиймына годым Пӹсырман села гыч тусо черкын иерейже Алексей толын ыле. Тудо тыге каласкалыш: – Черкыште архимандрит Иоанн, тиде храмын да мемнан епархийын духовникше, кажне эрдене кандаш шагатлан да кастене шым шагатлан службым эртара. Эрдене литургий годым кумалаш толшо-влакын языкыштым касараш полша, пырчешым подылта, ой-каҥашым пуа. Черке пелен ӱдырамаш ден пӧръеҥ-влаклан посна илемым чоҥымо, паломник-влаклан пӧлем, унагудо улыт. Тораштак огыл Почаевский Шочынава Юмоҥалан часамла, купель верланеныт, тушто памаш вӱдым налаш, чывылалт лекташ лиеш. Пресвятой Юмынаван Шочмыжо лӱмеш Сумкысо черке 21 сентябрьыште ырес дене коштмо кугу пайремым эртара. Юмо саклыже чыладамат. Татьяна Пчёлкина. Э.Иманаевын фотожо-влак. lenta pravoslavie У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

Таче Вена университетыште савыкташ ямдылыме марла-англичанла мутерын презентацийже эртен. Мутер dict.mari-language.com вотлаштыкеш вераҥдыме, тудым интернет дене пайдаланыше кажне еҥ яра (оксам тӱлыде) кучылт кертеш. Мутер чылаже 42 561 тӱҥ мутым, 82 742 мут кучылталтмаш ден примерым, ты шотыштак 10 749 фразеологизмым, уша. Тыге тудым Российысе финн-угор йылмыла гыч англичаныш кусарыме мутер кокла гыч эн кугулан шотлаш лиеш. Тылеч гоч, мо палена, кугыт дене мемнан савыктышна дене таҥастараш лийме Российысе иктаж-могай вес шагал еҥ чотан йылме гыч англичаныш кусарыме мутерат уке. Ойлыманат огыл, марий йылме дене пашам ышташ тӱҥалмына годым мемнан кид йымалне тыгай материал лиеш ыле гын, пеш куанена ыле. Мутер Creative Commons лицензий дене савыкталтын. Лицензий семын пайдаланышын, автор-влакын лӱмыштым ончыктен, материалнам эрыкын шараш да кучылташ праваже уло. Мутер Австрий шанче фондын полышыж дене возалтын (P22786-G20 грант): проектна 2011-ше ий 1-ше шорыкйол тылзын тӱҥалын да кум ий шуйнен. Тудым Вена университетысе финн-угор шымлымаш пӧлкан пашаеҥже-влак Тимоти Ризе ден Джереми Брэдли (англичан йылме дене шочмо йылме семын кутырат) да Марий кугыжаныш университетын туныктышыжо марий йылмышанчызе Элина Гусева возеныт. Мутернан тӱҥ цельже кызытсе марий литератур йылмым авалташ лийын. Савыктышым тӱҥ шотышто англичан дене шочмо йылме семын мутланыше марий йылме деке кумылан еҥ-влак ямдыленыт, садлан тушто кугурак тӱткыш марий йылме дене кутырышылан огыл, а англичан йылман лудшылан ойыралтын. Тыге гынат пашана марий калыкланат пайдале лиеш манын, ӱшанена. Шонена, мутернам марий йылмым тунемше йотэл студент-влак веле огыл, англичан йылмым тунемше марий студент-влакат кучылташ тӱҥалыт. Мутер шуко ойыртемже дене – мутлан, тудым мӧҥгешла англичанла-марла мутер семын кучылташ лийме але марий материалым (урал але тӱнямбал фонетике алфавитан, УФА але ТФА) транцскрипций дене ончыктымо дене – поснак йылмызе-влаклан оҥай лиеш: Йылме эре вашталт толеш, садлан лексикографын пашажым нигунам пытышылан шотлаш огеш лий. Ме мутерым мыняр тӱткын ышташ тыршенна гынат, жап эртыме семын ситыдымаш-влак садак кояш тӱҥалыт. Нуным лийме семын вашкерак тӧрлаташ манын, софтверышкына мӧҥгешла вашкыл функцийым пуртенна. Тыге пайдаланыше-влак савыктыш шотышто шке келшыдыме ойыштым, темлымашыштым мемнан деке колтен кертыт. Кызытеш мутерна литератур йылмын олыкмарий вариантшым веле авалта. Лишыл ийлаште тушко курыкмарий материалым пурташ посна плагиным ямдылена. Тудо финн Коне Фондын окса полышыж дене эн вара гын 2017-ше ийыште савыкталтшаш. Мутернан презентацийже Йошкар-Олаште кеҥежымсе марий йылме школ кышкарыште эртен. Школышто моло дене пырля Вена гыч Джереми Брэдли да тудын студентше-влак лийыныт. Кеҥежымсе курсышто тунемше-влак марла-англичанла мутер дене кызытак пеш пайдаланат. РЕГИОН 12-ын сӱреткаласкалымашыж-влак (видеосюжетше): Джереми Брэдли, 2014-ше ий 25-шe сӱрем, Йошкар-Ола, Россий Share this: Twitter Facebook Понравилось это: Нравится Загрузка... Похожее 4 комментария Filed under Видео, Увер-влак ← Шонанпыл, 19.07.2014 ий Сем алан: Светлана Яндукова → 4 responses to “Марла-англичанла мутер ош тӱняш лектын” семён 26.07.2014 в 14:24 Шонем, тиде словарь деч простой марийлан пайдаже практически йок. Ответить tsikma 27.07.2014 в 22:10 Пиш яжо пӓшӓ. Мары халыкна дӓ йӹлмӹнӓ верц анзыкыла анжышывлӓлӓн тидӹ — СУПЕР! Ответить Йылмызе 28.07.2014 в 21:50 Мутат уке тӱрлӧ вачис-семен-влаклан, кӧ марий-влак нерген эре удам гына ойла, кӧ шке йочаж-уныкаж ден рушла кутырен да кутыра. Оксалан верч интернетыште эре марий чолгаеҥ-влакым шорын, мысккылен кия да темда. Тыгай «простой марий-влаклан» чынжымак нимогай пайда ты мутер деч…

Медведево районысо Краснооктябрьский посёлкышто илыше Иван ден Юлия Антроповмытын еш сурт оралтышт чодыра воктене верланен. Капка ончылжо гычак умылаш лиеш – тыште моткоч пашаче еш ила. Ме ты суртыш оза-влакын шкештын ӱжмышт почеш логалынна. Иван Антропов шукерте огыл Ютуб каналыште шке мӧҥгыштыжӧ кочкышым кузе ямдылымыжым ончыкташ тӱҥалын. Латныл выпускат ямде. Амал деч посна огыл, тудо пелашыж дене коктын рӱдолаште трактирым кучат. Кочмывер мо дене моло деч ойыртемалтеш? Тӱҥ шотышо чесым ямдылаш лачшымак Марий Элыште ончен-куштымо кушкылым, тӱрлӧ шылым, чодыра емыж-саскам да моло йӧрварым гына кучылтыт. Марий калык кочкыш денат палдарат. Санденак Иванын марий кочкышым пропагандироватлаш кумылжо лектын. Юлия пелашыжат тыште чот полша. Ик интервьюштыжо палемдымыж почеш, трактиржым почмо да тудын пашажым ворандарымаште утларакше Юлиян суапше. Кызытат съемкым эртарыме годым ватыже эре воктеныжак. Вет съемкылан кочкышыжым ончылгоч ямдылет гынат, амыргыше атышӧржым мушкедаш монь кӱлеш, ӱстелыштат уто арверым вигак корандыман. Пӧръеҥ пелен йӧратыме ӱдырамашыже уло гын, тунам пашажат ушненак толеш огыл мо? «А молан рестораныште съемкыжым огыда эртаре?» манын йодмылан Иван тыге вашештыш: «Мыланем лач мӧҥгыштӧ тидым ышташ келша». «Ешыште ямдылыме кочкыш нерген утларак ойлынена», – мане тудо. Чынжымак, лишыл еҥ-влакым тутлын сийлыме шуэш. Эшежым тидлан нунын кухньышт чынжымак келшыше. Кугу ешым чумырен кертше ӱстелым ужынат тыгак шоналтет. Калык ой уло: Мыйын сурт – мыйын ор». Антроповмытланат шке суртышт ор семынак. Вате-марий тудым моткоч йӧрата, тӱзата. 24 ияш улмышт годымак тудым нӧлтеныт. Ончыч мланде участкым налыныт, тудым шотыш конденыт, вара шонымыштым илышыш пеш писын шыҥдареныт. «Ме коктынат мландым йӧратена, сандене шке пӧртыштак илыме шуын. Коктынат кеч-мом шке кид дене ышташ кумылан улына», – каласкала Юлия. Иван Юрино районысо Ленинский посёлкышто шочын, пелашыже – Алтай кундемысе Барнаул ола гыч. Коктынат Марий кугыжаныш университетыште юристлан тунем лектыныт. Тунемме годымак келшаш тӱҥалыныт, варажым ешым чумыреныт. Вузым пытарыме татлан Даша ӱдырыштат шочын. Пырля ынде 22 ий илат. Вара кок эрге, Василий ден Мирон, шочыныт. Ешыштышт чылан кочкышым ямдылаш йӧратат. «Даша тортымат пеш сайын ышта, эсогыл ужалашат», – кугешнен ойла аваже. Кыдалаш эргыштлан Мирон шольыж дене шуко шинчаш логалеш, сандене тудат кочкаш шолташ тунемын. Атроповмытын суртышт кок пачашан, чылаштлан вер сита. Пӧрт покшелне вераҥдыме камин воктенат уло еш дене шинчылташ йӧнан. Кухньышт гычат кугу, лопка окна гоч садпакчашкышт ончен шинчаш лиеш. Тушто пеш мотор. Лум эше шулен пытен огыл ыле гынат, мо улмым ончал савырнышна. Иван шкежак ончыктен коштыктыш. Садым сылнештараш ландшафт дизайнлан эҥертыме. Тӱрлӧ мотор садер, иман пушеҥге ситышын. Кеҥежымсе пӧртыштӧ тыгак каналташ йӧнан. Кугу коҥга, мангал, кугу ӱстел… Иванын ачаж деч кондымо суртышто кучылтмо тӱрлӧ арвер, атышӧр уло. Кажныж нерген кугешнен каласкала. Участкыште беседке, лӱҥгалтыш, изи кӱвар койыт, лукышто кугу печке форман монча шинча. Мландым йӧратымышт нерген ойлымыштланат ӱшанышым, ик лукышто кугу теплице шога. Мо кӱлешым шкак ончен-куштена, маныч оза-влак. Эсогыл пакча-саскам кушташ посна йыраҥ-шамычланат верым ойырымо. Грушо, айва, олма, моло фрукт пушеҥгат кушкыт. 22 ий жапыште тӱзатыме сурт-оралте чынжымак шинчам куандара, озашт-влакынат чоныштым ырыкта да шкештымат лач тушко шупшеш. Светлана Носова М.Скобелевын фотожо Лудаш темлена: «МАРИЙ ЭЛ» ТАЧЕ Кӧ шонен, тыге лиеш манын?.. Марий Элын Паша да калыклан пашам ситарыме департаментшын данныйже почеш, регионыштына 1 июньлан налмаште 7071 гражданин пашадымылан шотлалтеш. Ик лудаш… «МАРИЙ ЭЛ» ТАЧЕ Марий рӱдола парадлан ямдылалтеш Вашке Кугу Сеҥымаш кече шуэш, Кугу Отечественный сар пытымылан тений 77 ий темеш. Йошкар-Олаште элнан ик эн тӱн кугу лудаш… «МАРИЙ ЭЛ» ТАЧЕ ТАЧЕ ЯЛЫШТЕ Шочмо йылме верч Шеҥше калыкат тургыжлана Уремыште ночко, игече пылан. Кава гыч йӱр йӧршан лум йога. Печать пӧрт ончылно газет редакцийын машинаже воктене водительна Иван лудаш… Добавить комментарий Отменить ответ Для отправки комментария вам необходимо авторизоваться. КАЛЕНДАРЬ ЯнварьФевральМартАпрельМайИюньИюльАвгустСентябрьОктябрьНоябрьДекабрь 20172018201920202021202220232024202520262027 Пн Вт Ср Чт Пт Сб Вс 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 АРХИВ Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 Июнь 2022 ГОРОСКОП Гороскоп Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 9 май. Ӱпым пӱчкаш келшыше кече огыл. Молан манаш гын тазалыкда начаремме лӱдыкшӧ уло. Хна дене чиялтеда гын, пашаште лудаш… 9-15 майлан гороскоп 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 18-24 апрельлан гороскоп 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) ТЕАТР УВЕР Книгаште – Шкетан театрын 100 ияш эртыме корныжо «Пеленда улам пиалан» «Китай кува» — кумшо у паша «Мый улам шийгорнышто…» сылнымут кас Калык чонышто тачат ила ЛИЙ ПЫРЛЯ © 1915-2018 «Марий Эл» газет. Газетым Роскомнадзорын Марий Элысе управленийыштыже регистрироватлыме. Реситрационный номер - ПИ № ТУ12-0118, 2012 ий 25 июнь. Copyright газетамарийэл.рф |

Мый изиэм годсек «Кугарня» газетым лудам. Моткоч келша ялыш лектын коштмыда годым ямдылыме материал-влак, поснак ялозанлык-влак нерген. Тыгак «Изи тӱня, кугу тӱня…» лаштыкым ончем. Ондак «Олимпымат» лудам ыле, поснак футбол обозрений-влак келшеныт, кызыт ала-молан тыгайже уке. Шекланем: лудшо-влакын лекше йодышыштлан специалист-влак деч вашмутым налыда. Мыйынат йодышем уло. Шукерте огыл вес кундем гыч Йошкар-Олаш илаш кусненам. Ялыште колым кучаш йӧратенам. Тыштат ончем: Изи Какшан эҥер воктене эҥырвара дене шукын шинчат. Изи Какшан деч посна ола воктене эше кушто колым кучаш лиеш? Егор. Киров кундем – Йошкар-Ола. Марий Эл Республикын Пӱртӱс поянлык, экологий да йырым-йырысе средам аралыме шотышто министерствыже умылтара: – Еҥ-влаклан колым кучаш лийме вӱд объект-влак спискым 2018 ий 25 декабрьыште лукмо «О любительском рыболовстве и о внесении изменений в отдельные законодательные акты Российской Федерации» федеральный законын 6-шо статьяштыже ончыктымо. Тылеч посна Волжско-Каспийский рыбохозяйственный бассейныште колым кучымо правилын 10.1 подпунктшо дене келшышын (РФ Ялозанлык министерстве 2014 ий 18 ноябрьыште пеҥгыдемден), еҥ-влакын тӱшкан пайдаланаш лийме кол озанлык вӱд объектлаште оксам тӱлыде кучаш правашт уло. Рыбоводный участкылаште кол озанлык-влакын келшымышт деч посна колым кучаш ок лий. Марий Элыште кол озанлык-влакын спискышт дене министерствын официальный сайтыштыже «Аквакультура» ужашыште (https://mari-el.gov.ru/ministries/minles/pages/fish) палыме лийын кертыда. lenta top У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

Сергей Милютин ынде куд ий наре сӧрастарыме ӱзгар-влакым ышта. Тудын пашажым ончен, акрет годсо шӱлышым шижат. Молан манаш гын рвезе кажне ӱзгарым кугезе-влакын илыш умылымашыштым шотыш налын келыштараш тырша. Акрет годсо калыкын илыш радамжым шотыш налына гын, кыдалеш, оҥеш, вуеш, кидеш я йолеш сакыме ӱзгар-влак вургем дечат ончыч лийыныт манын кертына. Молан манаш гын пӱртӱс лоҥгаште илыше калык пӱртӱсыштӧ верештме тӱрлӧ арверым поген, шымлен. Эн ӧрыктарыше наста-влакым, мутлан, мотор тӱсан кӱм, кугезына-влак капкылыш сакеныт. Иктаж янлыкым сеҥымеке, тудын лулеге ужашыжым але пӱйжым налын коденыт. Моторлыклан огыл. Пӱртӱсын вийжылан ӱшаныше калык тыгай наста-влакым юзо виянлан шотлен, нуным аралтыш але талисман семын кучылтын. Жап вашталтме семын тыгай ӱзгар-влак сӧрастарыме ӱзгарыш саврненыт. Варажым нуным тӱрлӧ металл, ший окса дене ыштеныт. Куандара, марий-влак кугезынан сӧрастарыме ӱзгарже могайрак лиймым палат, кызытат пайрем годым тӱрлӧ аршашым, алгам да тулеч молымат чияш тыршат. Шукыж годым тыгай ӱзгарым ожнысо дене таҥастарен ыштат, южгунамже шке семын келыштарат. Сергей Милютин Шернур район Чылдемыр ялыште шочын-кушкын, 2009 ийыште И.С.Палантай лӱмеш тӱвыра да сымыктыш колледжым тунем лектын, мурызо семынат палыме. Тылеч посна рвезе бухгалтер профессийым налын. Шкенжым тудо «сварщик-музыкант» улам манын ойла. Кызыт Сергей Йошкар-Оласе историй да археологий тоштерыште тысе «Царёв город» фольклор ансамбльыште аккомпаниаторлан пашам ышта. Шукерте огыл ты музейыште ончер почылтын, тушто моло кидмастар-влакын ыштыме ӱзгарышт дене пырля Сергей Милютинын кидпашаже-влакымат ужаш лиеш. – Сергей, сӧрастарыме ӱзгарым ыштыме пашалан кузе шӱмаҥынат? – Икана ковамын мӧҥгыштыжӧ тошто шӱешпидышым муынна, тудым ковамлан аваже пӧлеклен улмаш. Тиде жапыштак мый тошто тыгыде оксам погем ыле. Ковамын шӱешпидышыжым ончен, тыгайымак весым ышташ кумылем лекте. Тиде сӧрастарыме ӱзгарым мый Йывансоласе «Мурсескем» ансамбльым вуйлатыше Евгений Анисимович Каменщиковлан ончыктышым. Тудо ансамбльжылан шагал огыл ӱзгарым ыштен. Мастар еҥ мылам кузежым-можым умылтарыш, кӱртньывоштыр дене цепочко манметым пӱтыраш туныктыш. Тыге, кажне оҥгым шотлен, шерым келыштарен, ковамын гаяк вес шӱешпидышым ыштышым. Варажым, тиде оҥсакышлан «мужыр» лийже манын, алгамат ышташ тунемым. – Ӱзгар-влак ожнысо гаяк лийышт манын, историйым шымлыман, очыни? – Чынак. Пашаштем ансамбльыш коштшо йолташ-влак фольклорым шымлат да шкаланышт шке вургемым ямдылат, а мый нунын дене пырля сӧрастарыме ӱзгар-влакым шымлем. Ятыр этнографий книгам лудынам. Ковамын шӱешпидышыжат Уржум уездыш пурышо калыклан келшыше манын пален налынам. Алгам ышташ тӱҥалмем деч ончыч марий калыкын сӧрастарыме ӱзгаржын ойыртемжым ятыр шымлаш логалын. Финн-угор тӱшкаш пурышо-влакымат шымленам. Кеч марийын, кеч вес калыкын лийже, чыла тиде тыглай гына пижыктылме наста огыл, кажне изи ужаш шке верыштыже лийшаш. Эсогыл кӱ-влакын тӱсыштымат, сӧрастарыше ужаш-влакын чотыштымат шотыш налман. – Тугеже кажне ужаш мом-гынат ончыкта? – Тыге. Теве, шӱешпидышым налаш. Тудо кум пачашан лиеда. Кӱшыл ужашыште шукыж годым канде тӱс лиеш, тудо кавам, Юмым ончыкта. Ӱлнырак нарынчалге, йошкарге палдырна. Йошкар тӱс – илышын, родо-тукым кылын символжо. Ӱлыл ужаш шемалгырак, коклан ужарге лиеш. Тиде – мланде, ӱлыл тӱня. Алга-влакымат тыгак погеныт. Нуно пирамиде форман лийыныт. Тидыже кӱшкӧ, Юмо деке, вӱдышӧ корным ончыкта. Финн-угор калык-влакын оҥыш сакыме ӱзгарышт тыртышат лийыныт, шукыж годым тудым левыктыме бронзо дене ыштеныт. Тыртыш кечым ончыкта. Кечын символжо моткоч виян, тудо Юмо гаяк. Тыгай ӱзгарат кум ужаш гыч шога: тыртыш покшелне – айдемым ончыктышо символ-влак, вара тӱрлӧ велыш вӱдышӧ корно-шамыч, чылажат кече, Юмо деке наҥгая. Шонымаш – иктак. Тыште эше икмыняр изи «чапа» кеча. Марийынат лудо чапа сынан сакыш-шамыч лийыныт, шукыж годым 12, 9, 7, 3. Тиде числа-влак ятыр вере вашлиялтыт. Мый кидпашаштем чыла тидым шотыш налам. Но южо еҥ сӧрастарыме ӱзгарым шке семынже ужеш, тугак ышташ йодеш. Мутлан, артист-влак сценышке чиен лекташ йӧрышӧ йымыктарыше тӱсан аршашым ышташ йодыт. Садлан кызыт мый кок семын пашам ыштем: этнографий почеш да кызытсе пагытлан келшышын. – Шукынжо сӧрастарыме ӱзгар-влакым аралтыш семын кучылтыт. Тидын шотышто мом каласен кертат? – Кеч-могай украшений эн ончычак – аралтыш: шинча вочмо але чер деч. Ший тӱс осалым покта, садлан ожно капкылыш ший оксам сакаленыт. Шерым гын кӱ дене веле огыл, коштымо емыж денат ыштеныт. Мутлан, пызлыгичке дене. Пызле ожнысек кугу виян пушеҥгылан шотлалтеш. Кугезе-влак тидым шотыш налыныт. Кызыт аралтыш нерген чылаж годым огыт шоналте, оҥеш сакыме аршашымат ик ужаш семын ургат. Такшым гын ожно чылажат посна лийын: шӱешпидышыже, оҥеш сакымыже, шыркамаже… Кажнын – шке функцийже. Умылаш лиеш, тыге пижыкташ йӧнанрак. – Ончыкылык паша шотышто шонымашет могай? – Калык коклашке лектын кошташ кумылем уло. Тидланже сӧрастарыме ӱзгар-влакым келгын шымлыман, презентацийым ыштыман. Эше ювелирный пашам ышташ тунемаш гын, сай ыле. Тыге сӧрастарыме ӱзгарлан тӱҥ ужашым металлым левыктыме йӧн дене ышташ лиеш. Кызытеш мылам темлымаш-влак, у шонымаш-влак кӱлыт. Критике сынан акымат колыштмо шуэш ыле. Аклымаш, темлымаш-влак лийыт гын, пашам вораҥдарен колташ куштылгырак. – Тау, Сергей. Кидет лывырге лийже, пашат ушнен толжо. lenta photo У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

Мÿндыр-мÿндыр чодыраште (а, можыч, воктенысыштак) лу изи коляиге илен. Конешне, шке гына огыл, куголя ачашт-авашт дене пырля. Кеҥежым уремыште игече мотор годым пыжашыште шинчымышт шуын огыл. Кечыгут изаланыште икте-весым чиоклен поктылыныт, а эн чотшо шылын модаш йöратеныт. Но ик кечын трук чылан йомыныт - шылыныт! Н. Фурсован сӱретше (https://www.instagram.com/fenka_art/). Иге-влак чодыра тÿрыштö модыныт. Ик коляигыже чодыраш пурен да корным йомдарен. Тудо кум кече чодыраште кочде-йӱде коштын, вийжат пытен. Нылымше кечыжлан тудым Эчан патыр вашлийын. Эчан тудым чаманен, вет шкежат тораште коштын, шуко нелылыкым чытен. Тудын суртшым осал Тоймет кугыза авалтен налнеже улмашат, тудын деч утлаш полшышо ший пыстылым кычалаш каен. Эчан коляигым пеленже налын, котомка кӧргышкыжӧ чыкен. Коляиге ырен, каналтен. Эрдене вийым поген помыжалте да шоналтыш: «Тиде шокшо вер гыч лектын куржам гын, адак йомам да шужен коштам. Уке, лучо тышанак кодам, тиде рвезе мыйым утарен гын, тугеже, осалым огеш шоно». Эчан коляиге почаҥылаш тÿҥалмым шижат, тудым тупшо гыч вÿчкалтыш. «Эчан патыр, тый мыйым ит тÿкö, мый суртышкем корным йомдаренам. Наҥгай мыйын илыме верышкем», - сӧрвален каласыш коляиге. «Йӧра, айда лучо коктын пырля ший пыстылым кычал каена, мыланем йолташ лият. Мöҥгö пöртылмö годым мый тыйым илыме верет лишан волтен кодем», - темлыш Эчан, да коляиге келшыш. Нуно, кугу чодырам лектын, куп дек миен шуыч. Тушто ужавам вашлийыч. Эчан, кугу тоям налын, тудым лÿдыктынеже ыле. «Ит тÿкö мыйым, Эчан, мый тыланет вес могырыш корным ончыктем», - трук каласыш ужава да, тöрштыл-тöрштыл, купын вес мучашкыже миен шуо. Эчанат почешыже тарваныш да тыманмеш кукшо мландыш тошкале. «Эчан патыр, тиде мый - памаш, - шоктыш воктенже. - Полшо мыланем, мыйын шинчамым поч». Эчан, шуко шоныде, йол йымалныже кийыше кÿм тарватыш. Памаш вÿд кÿшкö шыжалте. Эчан ден коляиге вуй гыч йол марте чывылгышт, но ошкылашышт куштылгырак лие. Вара шер теммеш тамле вÿдым йÿыч. Ик жап гыч памаш деч мÿндырат огыл верланыше ер дек миен лектыч. Эчан колым кучыш. Кол пелештыш: «Колто мыйым, Эчан, мый тыланет каласем, кушто ший пыстылым муаш. Ерын озаже уло - шоҥго патыр, тудо ший пыстылын вержым пала. Тудо тыйым малаш пышташ шона, но тый ит мале!» Тыге Эчан ден коляиге шоҥго патыр дек миен пурышт. Тудо порын вашлие, пукшыш-йӱктыш да малаш пыштыш. Эчан нералташ тÿҥалмыж годым пылыш воктенже коляигын йӱкшым кольо: «Ит мале, Эчан! Мален колтет гын, ший пыстылым муын огына керт!» Эчан помыжалте. «Уке, шоҥго патыр, тый мыйым малтен колтен от керт! Каласе мыланем, кушто ший пыстыл кия!» - мане Эчан. Тиде мут деч вара шоҥго патыр йомо. Тудын олмеш юзо шиялтыш толын возо. Эчан, шиялтышым кидыш налын, шокталтен ончыш. Коля чытен ыш керт, шиялтыш сем почеш кушташ тӱҥале. Кенета кÿшыч шонанпыл гай тÿрлö тÿсан юзо кайык пушеҥгыш чоҥештен тольо. Изишак шиялтыш семым колышт шинчыш да уэш каваш нӧлталте. Почешыже пыстылже веле, пöрдын-модын, мландыш эркын волен возо. Коляиге тыманмеш кудал мийыш да пыстылым кÿш нöлтале. Кечыйол дене тудо шийын-чинчын йылгыжаш тÿҥале. «Ший пыстылым муым! Ший пыстылым муым!» - куанен кычкырале коляиге. А тиде жапыште коля ака-иза-влак шольыштым кычалаш рÿж тарваненыт. Кок кече да кок йÿд пич чодыра дене ошкылыт. Кумшо кечылан памаш воктеке миен лектыт. Моткоч чот ноеныт, шуженыт. Яндар вÿдым шер теммешке йÿыт, чывылталт лектыт да изиш каналташ возыт. Ты жапыште, южым пÿчкын, ала-кушеч ныжыл шиялтыш сем йоҥгалт кая. Коля-влак тунамак тудо велыш кудал колтат. Ончат, пушеҥге йымалне Эчан шинча, шиялтышым шокта, а воктенже изи коляиге тамлын-тамлын папалта. Эчан ден коляиге-влак мöҥгö тарванышт. Чодырам лекмеке, коля-влакын илемыштым ужыч. Эчан, котомкаж гыч коляиге-влакым иктын-иктын луктын, корно дене колтыш. Тыге коляиге-влак ден Эчан ойырлышт. Мöҥгыш миен пурымек, иге-влак, таваласен-таваласен, кушто коштмышт нерген каласкален пуышт. Ава-ачашт игышт-влак мӧҥгӧ таза-эсен пӧртыл шумылан моткоч чот куанышт, нуным йöратен вӱчкалтышт. Юзо ший пыстылже дене Эчан шке суртшо гыч Тойметым пастырен лукто. Коля-влак да игышт Эчан патыр дене родо лийыч, пырля илаш тÿҥальыч: Эчан - пöртыштö, молышт - кÿвар йымалне. Тихон ИЗИЛЯНОВ, Я. Ялкайн лӱмеш Чорай гимназийын 6 классыштыже тунемше. Мишкан район. Читайте нас в «Чолман». Республиканская общественно-политическая газета на марийском языке. Издается с 24 апреля 1991 г. Главный редактор - Губаев Игорь Иванович. При использовании материалов гиперссылка на сайт cholman.info обязательна. Категория информационной продукции 12+ Связь, информационный технологий да массовый коммуникаций сферым эскерыше Федеральный службын Башкортостан Республикысе Управленийже 2016 ий 11 июльышто ПИ ТУ02-01543 № дене регистрироватлен. Мы в соцсетях: ВКонтакте - vk.com/cholman Telegram - https://t.me/cholmantv Я.Дзен - zen.yandex.ru ОК - ok.ru/cholmanrb TikTok - tiktok.com/@cholman.tv Телефон Телефон: 8(34783)7-07-97. Электрон почто [email protected] Адрес Адрес редакции, типографии: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, Березовское шоссе, 4А, 1 этаж. Для писем: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, 8-е почтовое отделение, а/я 116, для редакции газеты «Чолман».

25 апрельыште Мишкан селаште марий поэт Миклай Казаковын шочмыжлан 100 ий теммылан лӱмлымӧ «Литератур смена» конкурсым эртарышт. Тудо поро йӱлаш савырна, манаш лиеш: районыштына кумшо ий почела вийым нале. Мероприятийыш районысо школла гыч марий йылмым йӧратыше 47 тунемше да пошкудо Караидель район гыч 3 тунемше ушненыт. Тунемше-влак шке шонымо юзо йомакым, келге шонымашан почеламутым, мыскарам, эссем уло кумылын каласкалышт. Жюриште Марий Эл Республикысе Писатель ушемым вуйлатыше С.Д. Архипова, «Келшымаш» газетын пашаеҥже В.А. Абукаев, марий йылмым да литературым туныктышо-влакын методический ушемыштым вуйлатыше Н.Г. Салиева, краеведческий библиотекын пашаеҥже-влак О.М. Зайнетдинова да И.Х. Айбердина, туныктымо пашан ветеранже Р.К. Ялаева ыльыч. Тунемше-влак чылан шке усталыкыштым тичмашын почын ончыктен кертыч, садлан комиссийлан эн сайжым ойыраш куштылгак лийын огыл. Но тугат кеч-могай конкурсышто сеҥышым рашемдыман. Ончыл верым налше-влак деч молыжым «Шочмо йылмым йӧратыше» номинацийыште палемдышт. Кажне тунемшылан кумылаҥдыше пӧлекым кучыктышт. Марий Эл Республикысе «Кече-Солнышко» журналын тӱҥ редакторжо Светлана Архипова теве мом каласыш: «Ӱмаште эртыше мероприятийыште йоҥгышо паша-влакым «Эрвий» сборникеш печатлыме. Тенийсе-влакым тӱрлӧ изданийлаш савыкташ шонена». Кугезына-влак ойленыт: «Йылме ила гын, калыкат ила». Айста меат шке марий йылмынам йӧратена, пагалена, жаплена. Тиде мероприятийым шочмо йылмынам арален кодымаште эше ик кӱлешан ошкыллан шотлаш лиеш, шонем. Ж. АПКАЛИКОВА, Йылыш школышто марий йылмым да литературым туныктышо. Мишкан район. Читайте нас в «Чолман». Республиканская общественно-политическая газета на марийском языке. Издается с 24 апреля 1991 г. Главный редактор - Губаев Игорь Иванович. При использовании материалов гиперссылка на сайт cholman.info обязательна. Категория информационной продукции 12+ Связь, информационный технологий да массовый коммуникаций сферым эскерыше Федеральный службын Башкортостан Республикысе Управленийже 2016 ий 11 июльышто ПИ ТУ02-01543 № дене регистрироватлен. Мы в соцсетях: ВКонтакте - vk.com/cholman Telegram - https://t.me/cholmantv Я.Дзен - zen.yandex.ru ОК - ok.ru/cholmanrb TikTok - tiktok.com/@cholman.tv Телефон Телефон: 8(34783)7-07-97. Электрон почто [email protected] Адрес Адрес редакции, типографии: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, Березовское шоссе, 4А, 1 этаж. Для писем: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, 8-е почтовое отделение, а/я 116, для редакции газеты «Чолман».

24-26 апрельыште Мер Каҥаш «Марий форум» конференцийым эртара. Мутланымашке туныктышо, мер пашаеҥ, журналист-влак ушнат. Нуно шочмо йылмымын тачысе кечыже, мер калык куатым иктеш ушымо нерген кутыраш тӱҥалыт. Форум 24 апрельыште Мер-политик рӱдерыште (Йошкар-Ола, Гагарин урем, 8 ) почылтеш. Читать далее → Оставьте комментарий Filed under Увер-влак 23.04.2009 · 11:29 Эстон родо-тукым калык-влак программын литератур премийже Увертарымаш Эстон родо-тукым калык-влак программын каҥашыже да Финн-угор литератур-влак ассоциаций Тыланда кажне ийын ойырымо урал йылме тÿшкаш пурышо да шке кугыжнышдыме родо-тукым сылнымутчо*, кусарыше да литературовед-влаклан Сылнымут премий нерген увертарат. Читать далее →

Кеч-могай ялыш каяш тарванет гынат, эн ончыч шоналтет: «Пураш-лекташ лиеш гын? Йӱр йӱреш гын, мом ыштыман?» Ик-кок ий ончыч туларем деке унала мийымем годым ялыш пурымо да урем корнылам ончен палемденам ыле: Лапкашорышто 30-35 ий коклаште пӧрт-влак деч моло нимат вашталтын огыл. Кеҥеж покшелнат лавыран, корно лаке-луко лийын пытен. Унала мийыме годым эн ондак «Кузе кок километр корным пурем, пурем гын, кузе лектам?» шоненам. Шошым-шыжым, ойлыманат огыл, йӧршын коштшашлык огыл ыле. Кеҥежымат эре кавам эскераш верештын: шем пыл койын гын, вашкерак погынен лектын каяш але машинам корем гоч сӧреман верыш луктын кодаш тыршалтын. Телым унала мийыше-влакым ужатен колташ километр дене лумым куалтын. Поран шке пашажым ыштен. Кызыт кугорно гыч Лапкашорыш савырнышым гын, могай сӱрет почылто! Кумда, тӧр, у асфальтан, шыма корно. Ончыч ялыш пурымо деч ончыч куштыра дене темше корем вашлиеш ыле гын, кызыт коремым волыман-кӱзыман огыл, тӧр корно денак уремыш пурыман. Коремым эрыктеныт, ял уремысе пече-влак, тӱрлӧ чия дене волгалтын, шинчам куандарат. Пуста пӧрт-влак йырат моторын чиялтыме пече-влакым шогалтыме. Пуйто урем тӱҥалтыште ял оза толшо-влакым «Пагален ӱжына» манын вучен шога. Лапкашорышто илыше-влакын пиалыштлан куанен, Маркс туларем дек миен пурышым. Ял уремыште асфальт огыл, но, тӧрлен, ошмам пыштыме. Тиде уже шӱдӧ пачаш сайрак урем корно. Эше туларем увертарыш: ӱмаште ялыште, пучым вашталтен, кажне суртыш вӱдым пуртышт, телым корным эрыкташ, кеҥежым шудым, олымым кондаш да моло пашалан сельсовет пижыктыме оборудованиян ораван тракторым налын. Путырак моторын коеш Лапкашор урем. Ял калыкын корно укелан ятыр ий индыралтмыжым шотыш налаш гын, тиде кугу пиал! Ынде кеч-могай уна, йӱрым-лумым ончыде, Лапкашорыш эркынлен толын да каен кертеш. Тендан куанланда Анач, Чаке, Марин, Октябрь яллаште илыше марий-влакат йывыртеныт. Сай корныдам арален, куанен, таза-эсен кудалыштса! Ф. БАЙТУКОВ. Красный Октябрь ял, Илиш район. Читайте нас в «Чолман». Республиканская общественно-политическая газета на марийском языке. Издается с 24 апреля 1991 г. Главный редактор - Губаев Игорь Иванович. При использовании материалов гиперссылка на сайт cholman.info обязательна. Категория информационной продукции 12+ Связь, информационный технологий да массовый коммуникаций сферым эскерыше Федеральный службын Башкортостан Республикысе Управленийже 2016 ий 11 июльышто ПИ ТУ02-01543 № дене регистрироватлен. Мы в соцсетях: ВКонтакте - vk.com/cholman Telegram - https://t.me/cholmantv Я.Дзен - zen.yandex.ru ОК - ok.ru/cholmanrb TikTok - tiktok.com/@cholman.tv Телефон Телефон: 8(34783)7-07-97. Электрон почто [email protected] Адрес Адрес редакции, типографии: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, Березовское шоссе, 4А, 1 этаж. Для писем: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, 8-е почтовое отделение, а/я 116, для редакции газеты «Чолман».

Шорыкйол - марий калыкын телымсе ик эн йӧратыме, кугу пайремже. Тудо угыч шочшо у жапым, идалык тӱҥалтышым ончыкта. 20 январьыште Уфа оласе Рушарня марий школышто «Шорыкйол» пайремым эртарышна. Эн ондак Шорыкйол нерген видеоматериалым ончышна, «Ош Виче сем» ансамбльын солисткыже-влак «Уна муро» мурым йоҥгалтарышт. Залым марий сурт гай сӧрастарыме ыле. Суртоза, Орина кока, вучыдымын уна-влакым вашлие. Эн кугу уна-влак Рушарня марий школын тунемшыже-влак ыльыч. Орина кока нуным тамле сий дене вашлие - мелнажат, когыльыжат, кыстывийжат, пӱкшыжат ыле. Васли Кува ден Васли Кугызат йоча-влак деч вараш ышт код - нунат пайремыш толыныт ыле. Орина кока нунылан идалык мучко мом ыштымыжым каласкалыш, кидпаша мастарлыкшым ончыктыш. Йоча-влак, кож йыр пӧрдын, «Изи кож» мурым йоҥгалтарышт, туныктышо-влак «Каза ден Маска» сценкым ончыктышт, сценарий почеш тӱрлӧ модыш дене модыч («Вуверкува выньык», «Сокыртага», «Мешак дене куржталмаш» да молат). Нунылан «Мый кӧ лиям?» модыш поснак келшыш. Тунемше-влак изирак чондай гыч тӱрлӧ арверым луктедышт, мутлан, кубик - тиде чоҥышо, таблетке - аптеке пашаеҥ, расческо -парикмахер, совла - повар да молат. Васли Кугыза ден Васли Кува тунемше-влакым сайын тунемаш, тыгаяк таза да весела лияш кумылаҥдышт, а Орина кокалан тазалыкым, пиалым, суртшылан шуко вольыкым тыланышт. Пайремым «Кандырам пунен куштымаш» дене мучашлышна. Читайте нас в «Чолман». Республиканская общественно-политическая газета на марийском языке. Издается с 24 апреля 1991 г. Главный редактор - Губаев Игорь Иванович. При использовании материалов гиперссылка на сайт cholman.info обязательна. Категория информационной продукции 12+ Связь, информационный технологий да массовый коммуникаций сферым эскерыше Федеральный службын Башкортостан Республикысе Управленийже 2016 ий 11 июльышто ПИ ТУ02-01543 № дене регистрироватлен. Мы в соцсетях: ВКонтакте - vk.com/cholman Telegram - https://t.me/cholmantv Я.Дзен - zen.yandex.ru ОК - ok.ru/cholmanrb TikTok - tiktok.com/@cholman.tv Телефон Телефон: 8(34783)7-07-97. Электрон почто [email protected] Адрес Адрес редакции, типографии: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, Березовское шоссе, 4А, 1 этаж. Для писем: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, 8-е почтовое отделение, а/я 116, для редакции газеты «Чолман».

Ик ий утла ме неле жапыште илена. Коронавирус пандемий иктымат ӧрдыжеш ок кодо, поснак шоҥго-влаклан лӱдыкшӧ. Поро пашан мастарже-влак Илалше-влаклан мемнан полышна кўлеш. Кодшо шошо гычак районышто тўрлӧ акций кышкарыште нунылан полыш ончыкталтеш. «Поро Паша отрядын» доброволецше-влак пенсионер-влаклан полшат. Нунышт пандемий жапыште суртышт гыч лекташ огыт тошт. Южыжо тазалыкшылан кӧра лектын ок керт. Тиде гана самырык-влак кочкыш наборым шалатеныт. Илалше-влакын тауштымашышт - кушкын толшо тукымым поро пашам ышташ кумылаҥда. Фирдаус КАДИКОВА. Сайт издания "Келшымаш". Копирование информации с сайта разрешено только с письменного согласия администрации.

Волжский район Нурсола ялыште илыше Т.А.Яранцева кок шочмо икшывым да ныл еҥ йочам шкетынак ончен куштен. А кызыт тудо эше вич икшывылан ешым пӧлеклен. Икоян ешыште чыланат мураш-кушташ, семӱзгар дене шокташ мастар улыт. Ӱмаште семӱзгарым шоктышо еш ансамбльым чумыреныт. А тений июльышто Яранцевмыт Чебоксар олаште эртыше «Успешная семья Приволжья» конкурс гыч нылымше вер дене пӧртылыныт. Тӱвыра пашаште Элнеттӱр ялын шочшыжо Тамара Анатольевна, 1985 ийыште культпросвет училищыште оркестр пӧлкам тунем пытарымеке, кандаш ий Нурсола ялысе тӱвыра пӧртыштӧ музыкальный руководительлан тыршен. Варажым шочмо Элнеттӱр ялысе клубым вуйлатен. Ынде вич ий Тамара Анатольевна Памар селасе тӱвыра пӧртыштӧ методистлан ышта да «Юл сем» калык семӱзгар ансамбльым вуйлата. Тамара Яранцева – Марий Эл Республикысе тӱвыран сулло пашаеҥже, «Душа народа» премийын лауреатше. Еш пиалым тудо пошкудо Нурсола ялыште верештын, кок шочшан лийын. Но Василий пелашыже дене ойырленыт. Икмыняр жап гыч марийже ӱмыр лугыч лийын. Ӱдыр ден эргыже ешан-шочшан улыт. Людмила чоҥышылан тырша, Ваня эргыже – сварщик. Ковам вич уныка куандара. Йокрок ынже лий манын… 2010 ийыште Т.Яранцева еҥ икшывым ончаш налаш кумылаҥын. Йошкар-Оласе ик еш гыч улшо 9 ияш Дамирам да 10 ияш Георгийым ешыш конден. – Тунам пелашем дене ойырленна ыле. Мый шкетын иленам. Да икымше гана еҥ икшывым ончаш налме нерген шоналтенам. Дамира ден Георгий тыматле, пашам йӧратыше лийыныт. Мый денем нунылан илаш пеш келшен. Кызыт Георгий Памар селаште картоным ыштыме предприятийыште тырша, Дамира Йошкар-Олаште МарГУ-што терапевтлан кокымшо ий тунемеш. Когыньыштынат Йошкар-Олаште пачерышт уло. Каныш жапыште мый декем толын каят, – мане Тамара Анатольевна. 2013 ийыште Тамара Анатольевна Волжск оласе тулык да ача-ава деч посна кодшо школ-интернат гыч Никитам конден. Рвезе сайын тунемын, тӱняончалтышыже келге лийын, шуко книгам лудаш йӧратен. – Тудо Козьмодемьянск олаште шочын-кушкын, варажым йочапӧртыш логалын. Кондымеке, Никита 6-шо классыште тунемаш тӱҥале. Шып, тыматле йоча ыле. Сочиште Дамира ден Георгий дене пырля лагерьыште лийыныт улмаш. Кызыт Никиталан – 21 ий. Нижний Новгород оласе ик институтышто юристлан кумшо ий тунемеш, – ойла Т.Яранцева. Поро кумылан ӱдырамаш нелырак койышан йочанат кумылжым савырен моштен. Ик тыгай ӱдырым тудлан Волжск оласе опеке да попечительстве пӧлка гыч ончаш налаш темленыт. Наташа – еш гыч шылын куржшо ӱдыр. – 2014 ий 18 июньышто 13 ияш Натальям мӧҥгӧ кондышым. Вич кече гыч тудо 14 ийым темыш, да паспортым нална. Вара пачерым налаш черетыш шогална. Мутым эре колыштын, пашалан кожмак кушкын. Кугыеҥ гай чыла ыштен моштен. Тунемаш чот кумылан ыле, но южо предмет нелынрак пуалтын. Ме икте-весе дене эре икойыш шуынна. Тачат тудын дене мутланена. 18 ийым темымекыже, Наталья шке пачеран лие, – ойла Т.Яранцева. Миша, Саша, Валерия, Алёша, Богдан… Икшыве-влак кушкыт да сурт гыч лектын каят. Тыге нунын деч посна сурт пустаҥеш, кумылат вола. Тидымак шотыш налын, Тамара Анатольевна 2018 ий мартыште «Журавушка» социально-реабилитационный рӱдер гыч йыгыр икшывым, Миша ден Сашам, тений августышто ик еш гыч улшо 10 ияш Валериям, 8 ияш Богданым, 13 ияш Алёшам ончаш налын. Умбакыже 7 октябрьыште лекше номерыште лудса. lenta photo top У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

Мом шылташ, ятырынже тыгерак шонат: «Депутат-шамыч тынар шукын улыт. Но нуно мом ыштат? Так шинчылтыт да йӧра…» Уке, йӧршынат тыге огыл. Чылан гаяк, улшо неле йодыш-влакым кораҥдаш манын, могай-гынат темлымаш дене лектыт да илышнам куштылемдаш тыршат. Теве Юл кундем федеральный округын кугыжаныш кучем законодательный орган-влакын ӱдырамаш-депутатышт-влак гын, мутлан, законодательный инициативым ямдылыме шотышто Стратегический сессийым эртареныт. Заседаний-влак февральыштак тӱҥалыныт да май марте кажне арнян гаяк лийыныт. Тиде тыге тӱҥалын Тиде мо тыгай лийын, тушто мо нерген мутланеныт, могай йодыш-влакым каҥашеныт – радамлынрак палдараш манын, Марий Эл Кугыжаныш Погын председательын алмаштышыже Наталья Козлова дене вашлийын мутланенна. – Чылажат тыге тӱҥалын: Татарстан Госсовет Юл кундемысе ӱдырамаш депутат-влаклан улшо нелылыкым каҥашаш иквереш чумыргаш темлен. Тыге ӱмаште икмыняр дискуссионный площадке эртен. А тушто каҥашышаш теме-влакым кажне регион темлен, – каласкала Наталья Николаевна. – Нуным рейтинг йӧн дене вераҥденна да эн кӱлешанлан шотлымо йодыш-влакым ойырен налынна. Тушто кажне регион нине проблемым кузе решатлат, могай законым приниматлат – раш койын. Ме умыленна: субъект-влак кажне неле йодышым тӱрлӧ семын ончат. Сандене «шке подышто гына шолаш огыл», а вийым иктыш ушен пашам ышташ гын, сайрак лиеш манме шонымашыш толын шумо. Тиде амал дене Стратегический сессийым эртарыме йӧным вашталтыме. Ончыч образований, здравоохранений, тӱвыра, ял кумдык-влакым вияҥдымаш, экономике да социальный сфере направлений-влак кокла гыч ала-кудыштыжо иктыште улшо келшыше, положительный манме законодательный практике да федеральный кӱкшытыштӧ келшен толшо законым пурташ кӱлшӧ йодыш-влак нерген гына ойленна. А ынде куд направлений гыч кажныже шотышто тидым ыштыме. Куд направлений куд площадкыште пашам ыштен. Вес семын каласаш гын, куд пашаче группын заседанийже эртаралтын. Нуно тыгай лийыныт: «Ял кумдык-влакым вияҥдымаш да ялысе коопераций», «Айдемын тазалыкше», «Тӱвыра, историй, йӱла», «Кызытсе образований да передовой науко», «Социальный сфере», «Регион-влакым вияҥдыше экономике». Кажныжын Кугыжаныш Дума гыч кураторжо ыле. Тидыже моткочак кӱлешан да пайдале лийын. Молан манаш гын нуно кажне регионым, нунын кундемыштышт улшо неле йодыш-влак нерген ойлымым колыштыныт да Кугыжаныш Думышто каҥашаш манын, шкаланышт посна палемденыт. Чыла куд площадкынат пашаштым мучашлымеке, Юл кундем федеральный округ гыч 110 закон проектым Кугыжаныш Думыш колташ чумыреныт. Нунымат рейтинг шот дене вераҥденыт да тиде мемнан округышто улшо ик эн неле, пӱсӧ да полышым йодшо-влак улмым ончыктен. Нине мероприятийыш кӧмыт ушненыт? Палдарыме почеш, Марий Эл гыч латкок ӱдырамаш-депутат, муниципал образований вуйлатыше, муниципал погынымаш председатель-влак да эше тулеч посна профильный министерствыла гыч ӱдырамаш-шамыч лийыныт. Темлымаш-влак Сессийын заседанийлаштыже, ойлышна, кажне регион шке кундемыштыже палдырныше неле йодышыжо-влак нерген каласкален да темлымашымат ойлен. – Мутлан, мемнан ик темлымашна медицине дене кылдалтше лийын. Районлаште аптеке моткоч шагал. Тудо кушто улмо спискым ончалаш гын, ужыда, парня дене шотлаш лиеш, – каласыш Наталья Николаевна да тиде радамым ончыктыш. Чынак, южо вереже уло районлан икте-кокыт веле улмаш! – Айдемылан эм кӱлеш гын, ятыр вереже тудлан эсогыл райрӱдӧ марте каяшыже логалеш! Мутлан, тыглай аспириным налашат южыштлан 200 наре километрым кудалман! А молан яллаште аптеке шагал? Кызыт тиде утларакше – бизнес. А предпринимательлан пайдале огыл гын, тудо почмо аптекыжымат мӧҥгеш петыра. Мутлан, ме Кокшайскыште улшо ик аптекым шымленна ыле. Тушто амалкалче парышым налме олмеш идалык жапыште 800 тӱжем теҥге парымыш пурен! Налше шагал, темлыме эм радам кугу огыл. Нине амал дене парыш изи. А вет тудлан арендылан, шокшым пуымылан, фармацевтлан, молылан оксам тӱлыман. Сандене ме вер гыч верыш кондыштараш лийме аптеке пункт-влакым илышыш пурташ темлена. Тидын нерген законын проектшым Кугыжаныш Думышто икымше лудмаште приниматленыт. Умбакыже тудо ала-молан чыгынен. Ты амал дене ме тидын нерген могай площадкыште лиеш, чыла вере гаяк ойлена. Мемнан шонымаште, тыгай аптеке-влак илышыш шыҥдаралтыт гын, калыкын илышыже ятырлан сай могырыш вашталтеш ыле. Вес шонымашнат уло: эмым почтылаште ужалаш тӱҥалаш темлаш. Молан манаш гын, аптеке дене таҥастарымаште почто кажне кугурак ялыште уло. Сандене кудыжо йӧнанрак да еҥ-влаклан утларак келшен толеш – сайын шоналтыман. Тыгак ме ОМС (обязательный медицинский страхований) фонд шотышто йодыш-влакым чӱчкыдын каҥашена. Интернатыште илымышт деч вара тулык икшыве-влаклан шке семын илашышт тӱҥалаш пуымо полыш деч посна нунылан эше мом ышташ лийме шотышто йодыш-влакым радамлена. Инвалид-шамычын илышыштым куштылемдыме шотыштат мом ышташ лиймым темленна. Ме тыгай шонымашым каласенна: инвалид айдеме шке семынже кузе-гынат илен кертеш гын, тудо интернатыш ныл пырдыж коклашке гына вераҥдалтшаш огыл. Тек тыгай-влаклан посна еҥ-шамыч, сопровождатлыше-влак, полшат. Тидым закон дене келшышын регулироватлаш тӱҥалме шотышто кызыт ме пашам эртарен шогена. Образований йодыш шотыштат темлымашым ямдыленна. Мемнан дене туныктышо-влак огыт сите. Кызыт республикыште 700 наре тыгай вакансий уло. Тиде – моткоч пӱсӧ йодыш. «Земский туныктышо» программыш ушнымо гынат, садак тудат улшо нелылыкым пытарен огеш керт. Молан манаш гын тиде программе почеш идалыкыште кокла шот дене 13 туныктышо веле пашам ышташ толеш. Тӱҥ амалже – регионыштына туныктышын пашадарже изи. Тудым кугемдаш да пашадарым формироватлыме формыжымак вашталташ кӱлмӧ нерген темлымаш дене ме Кугыжаныш Думыш лектынна. Тиде йодышын пӱсӧ улмыжым Стратегический сессийым иктешлымаштат палемденыт да Кугыжаныш Думышто «шӱкашак» кӱлмӧ нерген ойленыт. Кажне темлымаш, мутат уке, сай. Но ме умылена: кеч-могай йодышат окса дене кылдалтеш. Сандене тудым кушто мушашым шоныман, шотлыман. Эн сайлан шотлымым иктыш чумыреныт Тыгак Стратегический сессий деч вара эн сайлан шотлымо паша опыт-влакым «Сборник лучших практик регионов Приволжского федерального округа» брошюрыш чумыреныт да Озаҥыште савыктен луктыныт. Тушто, чынжымак, кажне регионын тиде сборникыш пуртымо законжо-влак путырак пайдале улыт. Марий Элынат молылан пример семын лийын кертше вич законжо дене палдарымаш пурталтын. Мутлан, иктыштыже медицине пашаеҥ-влаклан да «вашкеполышышто» ыштыше-влаклан нунын икшывыштым йочасадыш да школыш черет деч посна колташ права пуалтме нерген ойлалтеш. Тыге, тиде законлан эҥертен, ӱмаште 65 икшывылан йочасадыште вер ойыралтын. Ӱмаште сентябрьыште лукмо закон дене келшышын, ынде кумыт да утларак шочшан еҥ-влак яра ойыралтше мланде участке олмеш оксам налын кертыт. Тыгак ӱмаште мартыште, мутлан, улшо законыш вашталтышым пуртеныт да ынде пашан ветеранже Россий кумдыкышто ик вер гыч весыш илаш кусна гынат, тудын тылзе еда тӱлалтше окса кугытшо аралалт кодеш да ончычсо семынак тӱлалтеш. Иктешылме семын каласаш гын, Стратегический сессийым эртарыме дене моткочак кӱлешан паша ышталтын. Молан манаш гын сессийыш чумыргышо-влак кажныже шке кундемыштыже илышын тӱрлӧ шӧрыныштыжӧ вашлиялтше неле йодыш-влак нерген ойленыт. А вара, нуным иквереш чумырен, Кугыжаныш Думыш темлымашым колтеныт. Кажныжым илышыш пурташ законым приниматлат гын, мыняр нелылык кораҥдалтеш ыле?» А Российын кажне федеральный округыштыжо тыгай мероприятийым эртарат да калык деч темлымаш-влакым федеральный кӱкшытыштӧ приниматлат гын, элыштына илыш сай велыш писынрак вашталт кертеш. Любовь Камалетдинова Фото Кугыжаныш Погын гыч налме Лудаш темлена: КУЧЕМЫШТЕ Ынде QR-кодым огыт йод 9 мартыште Марий Элым вуйлатыше Александр Евстифеев мер пашаеҥ-шамыч дене вашлиймаште у коронавирус инфекций дене кылдалтше чарак-влак шотышто кок лудаш… КУЧЕМЫШТЕ Йöн шуко – ойырен гына нал 2021 ийыште Марий Элыште самозанятыйлан шотлалтше 117 еҥлан 2 миллион утла теҥгеаш полышым пуымо, палемден Марий Элым вуйлатыше Александр лудаш… КУЧЕМЫШТЕ Сарзе чап тоштерым олмыктат Марий Элым вуйлатышын пашажым жаплан шуктышо Юрий Зайцевын боевой действий-влакын ветераныштын да районысо мер организаций-шамычын еҥыштын тӱҥалтышыштым сайлан шотлымыж лудаш… Добавить комментарий Отменить ответ Для отправки комментария вам необходимо авторизоваться. КАЛЕНДАРЬ ЯнварьФевральМартАпрельМайИюньИюльАвгустСентябрьОктябрьНоябрьДекабрь 20172018201920202021202220232024202520262027 Пн Вт Ср Чт Пт Сб Вс 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 АРХИВ Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 Июнь 2022 ГОРОСКОП Гороскоп Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 9 май. Ӱпым пӱчкаш келшыше кече огыл. Молан манаш гын тазалыкда начаремме лӱдыкшӧ уло. Хна дене чиялтеда гын, пашаште лудаш… 9-15 майлан гороскоп 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 18-24 апрельлан гороскоп 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) ТЕАТР УВЕР Книгаште – Шкетан театрын 100 ияш эртыме корныжо «Пеленда улам пиалан» «Китай кува» — кумшо у паша «Мый улам шийгорнышто…» сылнымут кас Калык чонышто тачат ила ЛИЙ ПЫРЛЯ © 1915-2018 «Марий Эл» газет. Газетым Роскомнадзорын Марий Элысе управленийыштыже регистрироватлыме. Реситрационный номер - ПИ № ТУ12-0118, 2012 ий 25 июнь. Copyright газетамарийэл.рф |

Тошто кугу станокышто, нимыняр уто йӱкым лукде, икмыняр барабан пӧрдеш, покшелне – эн кугу, молышт тудын йыр улыт. Стан ик могырышто еҥ-влак межым изи чумырка дене кышкат. Тудыжо, шуко иман барабан коклашке логалын, икмыняр йырым пӧрдын савырна да шералтеш, вес мучашке миен шуын, пытартыш кӱртньӧ шӱдырыш пӱтырна. Тушеч вӱдылкам ыштымеке, меж кремга (400 наре грамм) шочеш – портышкемлан, носки-пижергылан келшыше материал. Волжский районысо Памар селаште межым эрыктыме пашаште Василий Кудрявцев кумло наре ий тырша. Мутшо почеш, ончыч тыгай цехше тысе «Волгарь» кооперативын лийын. Тудо пытымек, верысе колхозлан кусареныт. Василий Григорьевич самырыкше годым туштак ыштен, пашалан тунемын. А кооператив, колхоз шаланымек, тошто станокым шканже налын, мӧҥгӧ пеленак вераҥден. — Тунам еҥ-влак вольыкым шуко кученыт, межым эрыкташ йодшат лийыныт. Сандене т¢ҥалме паша деч кораҥме шуын огыл. Икымше гана станокым у верыште погымеке, паша ыш кай: меж огеш шералт, чумыркаш гына п¢тырнен лектеш ыле. Молан тыге манын, вуйым шуко пудыратылаш вереште. Вара рашеме: станок — шкешотан аппарат, изиш йоҥылышрак верыш шогалтет – пашам шот дене ок ыште. Сандене чылажымат уэш рончен, кокымшо гана погаш логале. Теве ынде таче кечынат ышта, — т¢ҥалтыш ошкылым шарналтен, палдара Василий Григорьевич. Мастар еҥын кидыште тоят пеледеш манме семынак. В.Кудрявцев тӧрлымӧ-олмыктымо пашам чылажымат шке шукта. Школ деч вара училищыште шинчымашым поген, армийыш миен толын, а вара илыш пашалан туныктен. Ушакыл ышта гын, шонкалет, от ӧркане гын – кид-йолым тарватылат. Меж вакшыште шогышо эше ик кугу станокым ужмек, «Шапашлан мо?» манын йоде шым чыте. — Тидым Карай гыч конденам. Тушто меж вакш озалан Ольош ыштен. Мастар еҥын илыш гыч кайымекыже, тошто арверым йомдараш огыл шонен, налын кондышым, — умылтара . — Районыштына кум вере тыгай вакш лийын. Кум изак-шоляк Смоленцевмыт ты пашам шуктеныт — ачашт туныктен коден. Кызыт икте гына кодын, тудым шапаш станок семын тыште шогыктем. Тудо ынде иктаж 100 ияш. Каркасым пу гыч ыштыме гынат, пеҥгыде. К¢леш гын, ч¢ктен кертам тудымат. Но икте денат шуктена, вет кызыт шорыкым ончышо шагал, еҥ-влак меж дене «кидым амыртылаш» огыт «йӧрате», огыт ярсе. Чылт укежат огыл. Памар селашке Волжский район гыч, Провой велым, Морко гыч, эсогыл Йошкар-Ола, Килемар, пошкудо Татарстан гыч кондат. Ак тыште эн шулдо: шерме ик килограмм межлан 100 теҥгем гына тӱлыман. — Паша ышташ кумыл уло — сырье манмет уке. Калык ямдым налеш. Кеч кевытыште налмын качествыже начар, чылажымат пеҥгыдын, чаплын ыштат манаш огеш лий. Ик семын шоналтет да, ожнысо паша мондалтмылан чаманыме шуэш. Но вес могырым таушташ гына кодеш: ме сай пагытыште илена — мындырланаш чыла уло. Сандене изиш йолагайыш каенна. Тау элым кызытсе вуйлатышыланна. Умбакыжат сайын илаш тӱняште эрык гына лийже. Чыла пашам Василий Григорьевич пелашыже Лидия Гавриловна дене пырля шуктат: ваш келшен, икте-весылан эҥертен. Л.Кудрявцева шкеже Курыкмарий район гыч. Самырыкше годымак ты кундемыш толын, вер-шӧр келшен, тыштак ¢мыр пелашым вашлийын. Ешыштышт кок ӱдыр кушкын. Кугуракше марлан лектын, весе Чебоксарыште тунемеш – ача-ава нунылан к¢шыл шинчымашым налаш йӧным ыштеныт. «Меж паша лавыран вет, кузе ыштымыда шуэш, куштылгырак сомылат уло» манмылан тыгерак вашештышт: — Ик пашалан тунемат да вара кудалтыме ок шу. Коктын улына вет, неле огыл, — маныт. Лидия Гавриловнан Карайыште эртарыме Портышкем пайрем годым кок ий почела йоча-влаклан портышкемым йӧрымӧ шотышто мастер-классым эртарен ыле — мондаш ок пу. Тидлан ача-аваж деч тунемын, сандене ты пашам тудо сайын пала. Кудрявцевмыт шошо-шыже пагытыште пакчаште тыршат, теплицышт уло, пакчасаскам ужалаш ситышым куштат. Меж вакшысе станокым тӱрлӧ семын ойлат: межым эрыктыме, шерме, почкымо маныт, а Волжский районышто — межым нӱлыктымӧ. Эдуард Иманаев. Авторын фотожо. Снимкылаште: межым эрыктен чарнымеке, Л.Кудрявцева ш¢дыраш шинчеш; меж вакшысе станок пелен; амалкалче В.Кудрявцев; тыште шке йӧрымӧ портышкемым налаш лиеш. lenta top У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

Марий Элым республик вуйлатышын лӱман стипендийжым 59 самырык еҥлан кучыктымо. Стипендиат-влаклан дипломым кучыктымо торжественный церемоний финанс министерствыште эртен. Республикым вуйлатыше Юрий Зайцевын наградыжым марий вуз-влакын студентыштлан Правительстве председательын икымше алмаштышыже Михаил Васютин кучыктен. Лӱман стипендий ончычсо тунемме ийыште 50 процент деч шагал огыл «отлично» отметкым налше, тунемме да профессионал, научно шымлымаш, республике, Россий, тӱнямбал олимпиаде ден конкурслаште ойыртемалтше- влаклан пуалтеш. Тений стипендийым 59 еҥ налеш. Тушечын 28 еҥже профессиолнал тунемме организацийын студентышт, 22-шо вузышто тунемше, 9-ыже аспирант улыт. Стипендийын кугытшым кыдалаш профессиоонал тунемме тӧнежлаште тунемше- влаклан тӱжемат 600 теҥгем, вузласе студент- влаклан кок тӱжемат 400 теҥгем, аспирант- влаклан кум тӱжем теҥгем палемдыме. «Марий Эл» кугыжаныш телерадио компаний Йошкар-Ола Йолташ-влаклан палдараш Шонымашым ешараш Отменить ответ Имя * Email * Комментарий Δ Тыгак тыланда келшен кертеш Йошкар-Олаште лудшо-влакын конкурсышт лиеш Конкурсыш йодмашым 5-ше декабрь марте налыт Тиште кече — марий калыкнан пайремже Молан Тиште кечым лачак 10 декабрьыште палемдат? 1775-ше ий 10-шо декабрьыште Санкт-Петербург оласе кевытлашке «Сочинения, принадлежащие к грамматике черемисского Йошкар-Олаште эн сай сайт ден книга-влакым палемденыт Марий тиште кече — калыкын ик эн кугу пайремже. Тудын историйже акрет годсо пагытышке шуйналтеш — 1775 ий 10 декабрьыште Санк-Петербург олаште ужалымашке Савыктыш нерген Рекламе Редакций Сайт нерген Проектлан полыш Лийза мемнан дене пырля Любое использование материалов допускается только при соблюдении правил перепечатки. Настоящий ресурс может содержать материалы 16+

Кугу Ачамланде сар пытымылан тений 74 ий теме гынат, южо яллаште кызытат обелиск але монумент-влак уке улыт. 8 майыште Калмиямучаш ялыште кок ий ончыч тарватыме пашам мучашлышт - стелым почыч. Ял калыкын куанжым пайлаш ятыр уна толын ыле: БР Кугыжаныш Собранийын - Курултайын депутатше Б.Г. Юмадилов, Калтаса район вуйлык Ю.М. Садыров, райсовет депутат П.Т. Петров, Калмиямучаш ялсовет вуйлатыше В.В. Маязов, районысо историй да краеведений тоштерын директоржо Р.Ш. Шакиртов да молат. Пайремым йоча-влак, К. Ибатова, Н. Сайфутдинов, Л. Михайлова, мурышо ӱдырамаш ансамбль сӧрастарышт. Стелым чоҥаш ныл шӱдӧ тӱжем теҥге оксам кучылтмо. Шӱдӧ тӱжемжым калык деч погеныт гын, кум шӱдӧ тӱжемжым районысо «Реальные дела» программа почеш ойыреныт. Стелым почаш Кугу Ачамланде сарын икшывыжлан - Алтынчась Ислибаевалан - ӱшанышт. Стелеш 73 еҥын ачалӱмжым возымо. Тушеч 44 еҥже сареш вуйжым йомдарен, 29 фронтовик мӧҥгӧ пӧртылын. Стелым йыр печылыме. Воктенже шинчын каналташ, ветеран-влакым шарналташ кок теҥгылым йӧнештарыме. Йырысе вер-шӧр эре тӱзатыме лиеш, пеледыш-влак шинчам куандараш тӱҥалыт манын, ӱшаныме шуэш. Васолаште «Курымашлык полк» ошкыльо Васола ял калык тений кокымшо гана «Курымашлык полк» акцийыш ушныш. Кодшийсе семынак, тудо ялын ӱлыл мучашыж гыч тӱҥале. Тӱшка дене эртыше калык, кӱшыл мучаш уремыш миен толын, клуб воктене погыныш. Полк семын ошкылшо-влакым военный муро почеш машина ужатыш. Митингым почмо деч вара ойлаш кумылан-влаклан мутым пуыч. Васолаштат шарнымаш кӱ тымарте уке ыле, но кандашымше май кастене ялыш кӱртньӧ гыч ыштыме стелым конден шогалтышт. Пашам 15 июнь марте мучашлаш шонат. Читайте нас в «Чолман». Республиканская общественно-политическая газета на марийском языке. Издается с 24 апреля 1991 г. Главный редактор - Губаев Игорь Иванович. При использовании материалов гиперссылка на сайт cholman.info обязательна. Категория информационной продукции 12+ Связь, информационный технологий да массовый коммуникаций сферым эскерыше Федеральный службын Башкортостан Республикысе Управленийже 2016 ий 11 июльышто ПИ ТУ02-01543 № дене регистрироватлен. Мы в соцсетях: ВКонтакте - vk.com/cholman Telegram - https://t.me/cholmantv Я.Дзен - zen.yandex.ru ОК - ok.ru/cholmanrb TikTok - tiktok.com/@cholman.tv Телефон Телефон: 8(34783)7-07-97. Электрон почто [email protected] Адрес Адрес редакции, типографии: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, Березовское шоссе, 4А, 1 этаж. Для писем: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, 8-е почтовое отделение, а/я 116, для редакции газеты «Чолман».

Ятыр самырык еҥ ончыкылык профессийым налаш ончылгоч ямдылалтеш: репетитор дене шинчымашыжым нöлта, тÿрлö курсышто вияҥеш, литературым лудеш, научный книга-влакым шымла. Морко район Унчо кундемын ÿдыржö Лена Петрова Россий МЧС-ын кугыжаныш службыжын пожар ваштареш кучедалме академийышкыже тунемаш пураш пел ий утла ямдылалтын. Школым 2007 ий июньышто тунем пытарен гын, ты ийынак январьыште документым погаш тÿҥалын. Тушко физике, математике, руш йылме да физкультур предмет-влак дене экзаменын баллыштым онченыт, тыгак вступительный экзаменым кучаш кÿлын. Ленан Марий Эл Республикысе МЧС службо гыч целевой направленийже лийын. Ты направлений почеш, дипломым налмеке, шке кундемыштак пашам ыштыман. Студент пагытше нерген Л.Петрова тыгерак шарналтыш: – Академийыште физически виян, нелылык деч лÿддымö ÿдыр-рвезе-влак веле тунемын кертыт, очыни. Студентын яра жапше укеат манаш лиеш. Кече куд шагат эрдене зарядкым ыштыме дене тÿҥалын, вара куржталаш лектынна. Эр кочкыш деч вара куд шагат кас марте тунемынна. Тылеч вара личный жап пуалтын: кевытыш миен толаш, кочкаш да эше иктаж-молан. Малаш вочмо деч ончыч адак куржталаш лектынна, физподготовкышто шуаралтынна. Школым тунем пытарыше ялысе икшывылан, очыни, кугу олаште, йöршеш йот еҥ-влак коклаште неле лийын? Могай нелылык дене тÿкнаш логалын? – Кугу ола лÿдмашым утларак луктын. Такшым мемнан группышто чыла ÿдыр-шамыч лийыныт, садлан икте-весе дене мутланыме, келшыме шотышто нелылык шижалтын огыл. Адакшым академийын начальникше марий пöръеҥ лийын. Тыгай годым поддержке улмым утларак умылет. Рвезе-влак семынак меат пожарный вургемым чиен коштынна, пожарно-прикладной спорт дене экзаменым кученна, тошкалтыш дене шуко пачашан пöртышкö кÿзенна, пожарный машинашке рукавым пÿтыренна, вÿдым шыжыктенна. Тидыже ÿдыр-влаклан куштылгынжак огеш пуалт. Садлан нелылык шотышто тидым палемден кертам. Академийым тунем лекмеке, дипломан самырык специалист Морко посёлкысо эскерыме да профилактике паша отделыш дознавательлан пашаш пура. Пожарын молан ылыжмыжым, кушеч тÿҥалмыжым шымлаш тÿҥалеш. Идалык гыч Санкт-Петербург олаште дознаватель квалификацийым нöлтымö курсышто шинчымашыжым келгемда. Моркышто вич ий тыршымыж годым самырык ÿдырлан тÿрлö неле ситуаций дене тÿкнаш логалын. – Лу ий жапыште могай гына шучко сÿретым ужын омыл. Кызыт коваште «кÿжгемын» манын кертам. Пожар годым еҥ-влакын колышо капыштым ужаш эн йöсö. Илаш шонышо, тидлан шкенжым утараш тöчышö еҥым иктаж лукышто верештат, чонлан ву» чучын колта, шинчавÿд толеш. Садланак МЧС пашаеҥ-влак пожар деч аралалташ кÿлмö нерген чÿчкыдын ойлат. Ме тÿрлö социальный объектым, кевытлам да калык-влакын чÿчкыдын лийме верлам пожар лÿдыкшö деч эреак эскерен шогена. 2017 ий 2 январьыште Лена Йошкар-Оласе эскерыме да профилактике паша шотышто управленийыш пашаш толеш. Тушто кызыт старший инспекторлан ышта, службо кöргысö капитан. – Кызыт утларакшым документ дене пашам ыштем. Муниципиалет-влакым пожар деч кузе аралалташ лийме шотышто координироватлем. Пожар шошо-кеҥежым, шыже-телым лиеда. Кеҥежым да шошым шокшо игечылан кöра тул ылыжын кертеш гын, шыже-телым – коҥгаш олтен ырыктымылан. Кызыт ял-влак пожар годым икымше полышым пуаш ямде улмыштым тергена, профилактике сынан мероприятийлашке лектын коштына, илыме кумдыкла воктене кукшо шудым, куштырам эрыктымым, вÿдым шонымо семын налаш лийме-укем эскерена. Шучко пожар айдемым нимо деч посна коден кертеш, эсогыл илышымат налеш. Лена еҥ-влак шке илышыштым, илемыштым, тÿрлö погыштым шагалын страховатлат манын палемдыш. Тидын шотышто, очыни, еҥ-влаклан сайынрак шоналтыман. Вет тулшолым кагазеш вÿдылаш ок лий. lenta top У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 Июнь 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

Марий Эл Республикыште 2019 ийыште «Здравоохранений» национальный проект илышыш шыҥдаралтеш. Тидын нерген Марий Элын Тазалыкым аралыме министрже Марина Викторовна Панькова палдара. Чылаже шым проектым темлыме. Тиде: Медико-санитарный икымше полышым пуымо пашам саемдымаш. Шӱм да вӱргорно системе чер ваштареш кучедалмаш. Онкологий чер ваштареш кучедалмаш. Йоча здравоохранений программым ямдылымаш, йочалан медицине полышым пуымо шотышто кызытсе илышлан келшыше инфраструктурым ыштымаш. Здравоохранений системысе медицине организаций-влаклан квалифицированный кадрым ситарымаш. Единый кугыжаныш информационный системе дене келшышын (ЕГИСЗ), здравоохраненийыште единый цифровой контурым ыштымаш. Медицие услуго экспортым вияҥдымаш. Регионышто «Завершение формирования сети национальных медицинских исследовательских центров, внедрение инновационных медицинских технологий,включая систему ранней диагностики и дистанционный мониторинг состояния здоровья пациентов, внедрение клинических рекомендаций и протоколов лечения» федеральный программе огеш шукталт. Ты проектым федеральный национальный медицинский шымлыме рӱдер-влак илышыш пуртат. Мемнан республикыште тыгай рӱдер уке. «Здравоохранение» нацпроектын тӱҥ цельже-влак: 2024 ий марте 100 тӱжем еҥлан шотлымаште: черлынымым шагалемдаш, тидлан кӧра айдемын ӱмыржым кокла шот дене 2024 ийыште 78 ий марте, 2030 ийыште – 80 ий марте. 100 тӱжем еҥлан шотлымаште вӱргорно системе черлан кӧра 2024 ийлан колымашым 527,4 гыч 430 марте шагалемдаш. 100 тӱжем еҥлан онкологий черлан кӧра колымым 2024 ийлан 175,1 гыч 166,8 случай мартешагалемдаш. ик тӱжем шочшо йочалан шотлымаште аза колымашым 4,6 гыч 3,9 марте волташ. Икымше проект почеш 2019 ийыште Оршанке районысо Марково ялыште фельшер-акушер пунктым почаш палемдыме. Тидлан федеральный бюджет гыч 5,2 миллион теҥге ойыралтын. Бюджет окса дене 101, 6 миллион теҥгеаш 11 мобильный медицине комплексым налшаш улына. «Вашке полышым» пуымо шотышто ик диспетчерский системым ыштен шуктыман. 2020 ий марте Марий Элыште санитарный авиацийын пашажым шотыш кондаш палемдыме. Ты проектым илышыш пурташ федеральный да региональный бюджетла гыч 3282,1 миллион теҥге окса ойыралтын. Кокымшо проект – «Шӱм да вӱргорно системе чер ваштареш кучедалмаш» — 380,2 миллион теҥгелан аклалтын. Программын цельже – 100 тӱжем еҥлан шотлымаште колымашым 430 случай марте шагалемдаш. Тидлан медицине оборудованийым уэмдаш, шӱм да вӱргорно системе черым эмлыше медицине организаций-влакын пашаштым саемдаш у оборудований-влакым налман. Кумшо проект рак чер ваштареш кучедалме дене кылдалтын. Республикысе кум медицине организаций: онкологий рӱдер, клинический эмлымвер да Йошкар-Оласе эмлымвер – сай да кӱкшӧ технологиян оборудований дене пойдаралтыт. Проект жапыште чылаже 98 единице оборудованийым налаш 589,5 миллион теҥге ойыралтын гын, 2019 ийыште 125,3 миллион теҥгеаш 29 единице оборудованийым налман. Региональный проектыш «Республикысе онкодиспансер» у зданийым чоҥаш кӱлмӧ шотышто темлымашым пуртеныт. «Онкологий чер ваштареш кучедалмаш» проект 6935,4 миллион теҥгеш шуын. Нылымше проект дене келшышын, республикыште 2024 ий марте аза колымаш шочшо тӱжем йочалан шотлымаште 3,9 йотке шагалемшаш. 2019-2020 ийлаште 134,2 миллион теҥгеаш 86 единице оборудованийым налаш палемдыме. Ятыр мероприятий эртаралтеш, «Детская республиканская клиническая больница» инфекционный корпусым чоҥаш темлыме. Проектым илышыш шыҥдараш 376,8 миллион теҥге ойыралтеш. Визымше проектын тӱҥ цельже – икымше полышым пуымо медико-санитарный медицине организацийлаште кадр-влакым ситарыме паша. Кӱкшӧ квалификациян врач ден медперсоналым ямдылаш да моло мероприятийым эртараш организаций-влакын предпринимательский пашашт кӱшеш 6,2 миллион теҥге ойыралтын. Кудымшо проект – Здравоохраненийыште единый цифровой контурым ыштымаш. 90 процент наре медицине организаций-влакын структурный подразделенийышт граждан-влаклан кугыжаныш услуго единый портал гоч пайдаланаш йӧным ышта. Тыге пациент-влак интернетыште «Мое здоровье» личный кабинетым почын кертыт. Ты сомылым шукташ 1016,3 миллион теҥге ойыралтеш. Шымше проект вес элласе граждан-влаклан медицине услугым пуымо шотышто коммуникационный мероприятий программым саемдаш ышталтын. Проектым илышыш шыҥдараш предпринимательский паша кӱшеш ыштен налме оксам кучылташ палемдыме. 11 998, 2 миллион теҥге окса чыла нине проектым илышыш пурташ 2019-2024 ийлан ойыралтын. lenta У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

Шыжым Москошто эртаралтше «Поколение» лагерьыш миен коштмына годым вес национальностян ятыр еҥ дене палыме лийна. Кажныже шке калыкше нерген каласкала, тудын пÿрымашыж верч тургыжлана. Ты йодыш поснак шагал еҥан калык гыч лекше ÿдыр-рвезе-влаклан лишыл. Таче тыланда нанай ÿдыр Ольга Кялунзиган каласкалымыжым лудаш темлена. Ольга лагерьыш удэгей калыкын шочшыжо семын миен. Молан удэгей, а нанай огыл? Тидым ÿдыр тыге умылтарыш: – Тукымыштем икмыняр калык вÿр уло: китай, нанай, руш да удэгей. Авам велым ковам удэгей лийын. Очыни, ÿдырамаш тукым семын мылам тудо лишылрак чучеш. Мый йоча-влаклан удэгей калык куштымашым туныктем. О.Кялунзига ты калык нерген ятыр каласкалыш, таче кече марте мо аралалтме да мо йоммо дене палдарыш. Орлыкан калыкем… – Удэгей калыкын пÿрымашыже моткоч шÿлыкан. Ик велым китай-влак шыгыремденыт, вес велым – руш власть. Ковам авамлан каласкален, кузе Совет пагытыште нунылан шочмо йылмышт дене мутланаш пуэн огытыл, чареныт манаш лиеш. Йоча-влакым калыкын тÿшкан илыме верла гыч руш-влак деке тунемаш наҥгаеныт. Икшыве-влак ача-аваштым шуэн ужын кушкыныт. Нунын дене нигö удэгейла мутланен огыл, садлан авамат, мутлан, ты йылмым тунем шуктен огыл. Садлан мыят мутланен ом мошто. Удэгей-влакын шке лÿмышт, тукым лÿмышт улмаш. Совет жапыште руш лÿмым веле возаш лийын. Кызыт тукым лÿм фамилийыште кодын. Тылеч посна тудо пагытыште тошто верам кучаш чареныт. А удэгей-влак языческий юмо-влаклан кумалыныт. Чаманен каласаш кодеш, калык йÿлам тичмашнек ны возымо, ны у тукымлан каласкален шуктымо огыл. Садлан кызыт ме тудым моткоч шагал палена. Чыла тидыже мыйым удэгей калык деке шÿмаҥден, – ойла Ольга. Удэгей алфавит, 1932 ийысе букварь гыч. Удэгей (удэ, удиэ, удэхе) йылме – кечывалвел (приамурский) тÿшкаш пурышо тунгусо-маньчжурский йылме-влак кокла гыч иктыже. Ты калык Хабаровский да Приморский крайлаште ила. XIX курым мучаш – XX курым тÿҥалтыш марте удэгей-влак утларакше китай калык дене чак кылым кучен иленыт, вараже – руш калык дене. XX курым 30-шо ийла кыдалне удэгей йылмым латин графике почеш возеныт. 30-шо ийла мучаште Совет ушемыш пурышо калык-влакын йылмышт кириллице дене возалташ тÿҥалын. Но удэгей йылмыш у буква-влак шыҥен кертын огытыл, садлан ты калык возыктыш варажым нигузеат вийым налын кертын огыл. О.Кялунзига Приморский крайысе Спасск Дальний олаште шочын-кушкын. Кызыт ешыж дене Красный Яр селаште ила. Пелашыж дене кум икшывым ончен куштат. Оля тысе йочасадыште воспитательлан пашам ышта. Тылеч посна «Бикин» национальный парк пеленысе «Кэсихи» («Пиалан») этнический ансамбльым вуйлата. Тышке йоча-влак коштыт, удэгей калык куштымашым тунемыт. Куштымаште – юзо вий – Кеч-могай куштымаш йÿла дене кылдалтын. Нигö тыглай веселитлен куштен огыл. Куанаш амалже шагал лийын да садлан. Удэгей-влак куштымаш дене могай-гынат ритуалым ыштеныт. Мутлан, сонарзе-влак сонарыш кайыме деч ончыч чылажат сай лийже манын куштеныт. Тыгай пайремат уло – Вакчини (сонар тургымым почмаш). Ожно пычал мойн лийын огыл. Куштымаш-влак ю вий дене кылдалтыныт манашат лиеш. Але ÿдыр марлан кайыме годым посна куштымаш лийын. Айдеме колымекат, куштымаш йÿлам шуктеныт. Куштымашлаште писын тарванылман огыл. Чылажат эркын, икмардан ышталтеш. Но кызыт тыгай дене нигöм от öрыктаре. Садлан ме шке ансамбльыштына куштымаш-влакым изишак весемдена. Тÿҥ элемент-влакым кодена, но тыгодым чолганрак тарванылына. Удэгей куштымаш Йÿдвел кундемысе моло калык дене икгайрак, – манеш О.Кялунзига. У ий пайремым пайремлена – Удэгей-влак У ийым ожно кузе пайремленыт, каласаш неле. Ме тыште У ийым Россий календарь почешат, Китай кечышот почешат вашлийына. Тыгай йÿла аралалтын: У ий пайрем кечылаште самырык-влак шоҥгыеҥ деке унала коштыт. Пöртыш пурымеке, коча деке лишемыт, сукалтен шинчыт да кум гана вуйым сават. Тыгодым саҥга кÿварыш тÿкнышаш. Тиде йÿла шоҥго-влакым пагалаш туныкта. Вуйым савыше самырык еҥлан коча тыгыде оксам кучыктышаш. Ӧрыктарыше цифр Йÿдвел кундемысе удэгей калык ятыр жап вес калык-влак коклаште ила. 2010 ийысе перепись почеш 1493 еҥ удэгей улам манын возыктен. Тышеч 82 еҥже йылмым мыняр-гынат палымыж нерген ойлен. Тунам тыгай цифр нигöм шонаш таратен огыл, очыни. Уке гын таче кечын удэгей йылмым ик еҥ веле пала манмым кузе умылтараш? Ик еҥ! Илен-толын удэгей йылмын илышыже ик шÿртö пырчыште гына кечен кодын улмаш… Александр Александрович Канчуга 80 ияш. Тудо писатель. Шукерте огыл удэгей-влак нерген книгам возен. Тудым савыктен лукташ Японий гыч спонсор-влак полшеныт. Савыктыш литератур правил-влак деч посна возалтын. Возыктыш уке гын, правил лийын кертеш мо? Автор кузе шона да мутлана, книгаште тугак возымо. Тидыже йылмын яндарлыкшым арален кодаш полша. Йылмылан – у шÿлыш! Кызыт Приморский крайыште удэгей йылмым йочасадыште да школышто туныкташ тÿҥалме нерген йодышым тарватыме. Тидлан алфавитым шотыш кондымо, программым мыняр-гынат келыштарыме. А.Кянчуга кертмыж семын йоча-влак дене вашлиймашым эртара, мом палымыжым каласкала. Активист-влак, йылмым туныктымо пашам вораҥдараш манын, уло вийыштым пыштат. Школ программышке пуртымо шотыштат правительствыш йодмаш дене лекме. Ольга Кялунзига ты пашам вораҥдарен колтымаште чон почын тырша. Шкежат йылмым тунемеш, куштымаш коч икшыве-влакым йомшо йылмым арален кодаш кертмыж семын кумылаҥда. Тыгай марте шуаш огыл ыле… Оля дене палыме лийын мутланыме деч вара ала-можо чонышкем логале, азап лишеммыла чучын колтыш. Меже, марий-влакше, таче кечын мынярын улына? Перепись кагазеш тÿжем дене «марий улам» манын возышо-влак кокла гыч мыняр еҥже шке йылмыжым арален кода да икшывыжлан, уныкажлан туныктен шога? Вет марий шÿлышан гына лийме дене, марий вургемым чиен коштмо дене гына яндар, чатка йылмынаже тÿзланен ок керт. Тудын дене мутланаш кÿлеш. Чыла вере: ешыштат, уремыштат, тÿшка верлашатат… Тылеч посна тачысе марий самырык тукым шочмо йылмынам арален кодымаште вуйын шогымыжым шижшаш. Йоча-влак йылмым сайын палаш огыт тÿҥал гын, илен-толын мемнан нергенат йот газетеш «йомшо калык» манын сералтат… Айста шкенам тыгай марте огына шукто! «Лянцай» рецепт Кÿлыт: пареҥге (шаланылше огыл), шыл (але кол), шоган. Пареҥгым кужу паҥга-влак семын пÿчкедыман да 5-7 минут шолтыман. Кÿмекыже, шоктеш пыштен, ÿмбакыже йÿштö вÿдым опталман. Пареҥгын ик кумшо ужашыже наре шылым (але колым) ямдылена. Удэгей-влак утларакше шордо шылым кучылтыт. Шылым кужу кутышын пÿчкедыман. Тыгак кид дене кушкедме семын шеледаш лиеш. Шоган ден шылым шинчалтен тушитлыман. Йÿкшымекыже, пареҥге дене варыман. Салатыш келшыше соусым ешарыман. Удэгей-влак дюцехаза соусым ыштат. Тидлан дюце чеснок шудо гай койшо кушкылым кучылтыт. Мемнан дене ты кушкыл ок шоч. lenta photo top У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

Тиде историй иктаж 15 ий ончыч лийын. Университетым тунем пытарымеке, оласе ик предприятийыш пашаш пуренам да ола тӱрысӧ ик пӧртын пелыжым айленам. Тиде тыглай ялысе тошто пӧрт ыле. А окна-влак пеш ӱлнӧ лийыныт, уремыште эртен кайыше-влакын йолышт гына койын. Тушко шыжым илаш кусненам. Тудо ийын У ий пайремлан ялыш каен омыл, олаштак кодынам. Ик лукеш изирак кожым сӧрастаренам, шкаланем ситыше ӱстелым погенам. У ийым вашлийым да икмыняр жап телевизор дене передаче-влакым ончышымат, малаш возым. Мален гына колтышым, колам, пуйто ала-кӧ нелын шӱла, пӧрт туврашыште ошкедыме йӱк шокта. Ончыч пешыже шымат лӱд: пӧртын вес пелыштыже илыше пошкудем-влак пайремым ыштеныт да пӧрт туврашыш кӱзеныт, шоненам. Адакат мален колтышым. Ындыже мыйын одеялем пуйто ала-кӧ поген налнеже, шупшеш. Одеялым кормыжтен кучен, мый тугак койкышто тарваныде кием. Вара колам, пуйто воштончыш ончыл ӱстелыште ала-кӧ пургедеш, косметикем ик вер гыч вес верыш шындедылеш. Пырысем тушко кӱзен манын шоналтышым, а вара йолем дене шижам — тудо воктенемак кия. Тунам чынжымак лӱдым. Пӧртыш шолыштшо пурен, очыни, манын шонаш тӱҥальым. Тарванаш лӱдын кием, иктаж 15 минут гыч чыла шыпланыш, да мый, тӧрштен кынелын, иканаште тулым чӱктышым. А пӧртыштӧ иктат лийын огыл. Чыла вере кычал нальым, иктат уке. Телевизорым чӱктышым да одеял йымак пурен возым. Ик жаплан нералтенат колтышым. Помыжалтмекем ӧрым: телевизорым чарыме, тулым йӧртымӧ. А мый сайын шарнем: пӧлемыште тулым йӧртен омыл, телевизорат чӱктымӧ лийын. Тылеч вара малаш возаш шым тошт — кофем темышым да эр марте телевизорым ончен шинчышым. А вес кечынже сумкам погалтышым да каныш кечылан ача-авам дек кудальым. Тиде пӧртыштӧ тетла шкетын шогаш лӱдынам. Каныш деч вара тушто йолташ ӱдырем дене коктын илаш тӱҥалынна. Тетла йӱк шоктен огыл. У ий йӱдым кӧ мыйым лӱдыктен, каласен ом мошто. Ойлат, пуйто суртводыж илышыште лийшаш вашталтыш нерген тыге шижтара. Чынжымак, тылеч вара илышыштем ойго лийын. Валентина. Йошкар-Ола. Интернет гыч налме фото. lenta top У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

Ты шотышто 2023 ийланат конкурсым эртыме. Тунамат нацпроект почеш 40 км корным тӧрлышаш улыт. Тений ачалышаш чумыр кужыт 301 километрыш шуэш. Марий Элысе транспорт да корно озанлык министр А.Герасименкон мутшо почеш, ты план деч 40-50 км утларак тӧрлаташ палемдалтын. Волжск ола Чуваший ден Татарстан чек воктене верлана, сандене транзитный корно пеш писын локтылалтеш. Оласе ныл уремым, 7 километрым, республикын балансышкыже пуаш палемдыме. Шукерте огыл А-295 федеральный кугорнын 93-шо километрысе участкыжым петырыме. Йошкар-Ола – Зеленодольск корнысо кӱвар моткочак шӱкшӱ. Грузовой машина-влак М-7 «Волга» кугорно дене кудал кертыт. Тӧрлымӧ пашам 15 июнь марте пытарышаш улыт. lenta У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 Июнь 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: Пагалыме лудшына-влак! 2022 ийын 2-шо пелийжылан ПОДПИСКЕ кампаний мучашлалтын «Кугарня» газетлан возалт шуктен огыдал гын, вес тылзе гыч налаш тӱҥал кертыда. Тидлан 15 числа марте подпискым оформитлыман.

Морко район Изи Корамас ял Кокласола (администраций рÿдö) деч 10 меҥге тораште, лоп верыште, Яранке эҥер воктене верланен. Ял ик уреман. Ик мучаш гыч вес мучаш марте ик меҥге наре лиеш. Урем покшелне Ошӱргӧ памаш вӱд йога, пÿя уло. Тораште огыл – Чавайнур, Нуръял Корамас, Ярансола, Шӱргыял. Кечывалвел могырышто – Татарстан кундем дене ушышо кугу чодыра. Ожно тиде чодыра гоч Озаҥ олашке корно лийын. Изи Корамас ялын историйже 1748 ий гыч тӱҥалеш. 1867 ий гыч ял Себеусад волостьыш пурен. 1892 ийыште тыште церковноприходский школ почылтын, XX курымын 20-шо ийлаштыже тудым тӱҥалтыш школыш, варарак кандашияш школыш савыреныт. Тиде школ Изи Корамасеш шочын-кушшо Совет Ушем Герой Василий Иванович Соловьёвын лӱмжым нумалын. Школ пелен интернат лийын. Илен-толын, тошто школ воктене тÿҥалтыш класс-влаклан келшыше кок оралтым чоҥеныт, но вашке тыштат йоча йÿк шыпланен. Тунемше-влак кызыт Чодыраялыште верланыше Арын школыш коштыт. В.Александрова Икмыняр ий ончыч Арын черкын настоятельже Николай ачан инициативыж почеш Корамас ялыште илыше-влак кодшо школ оралтым шке кÿшеш олмыктеныт. Кызыт тыште Рушарня школ пашам ышта. – Ялна кугужак огыл. Еҥ-влак тÿҥ шотышто кокла ийготан улыт. Икмыняр самырык еш уло. 16 йоча Чодыраялысе школыш коштеш: 14 – тунемаш, коктын – йочасадыш. Эн кугу ийготан пöръеҥ 70 ияш, ÿдырамаш 91 ийым темен. Ялыште илыше-влак тÿҥ шотышто Нужасе шÿй заводышто, Чавайн лÿмеш колхозышто пашам ыштат, икмыняр еҥ «Звениговский» совхозыш коштеш. Вольыкым ончаш тыршена. Ӱмаште кÿтÿштö 25 ушкал ыле, теният тынаррак лийшаш. 40 утла суртлан тиде шагал манаш ок лий. Шорык кÿтÿна пытен. Кызыт шорык-влаклан посна загоным келыштарат. Шукын сурткайыкым ончат: чывым, комбым, лудым. С.Александров ден А.Данилов Илашна такшым чыла шотыштат сай. Кажне гаяк суртыш газ пучым шупшмо, шукыштын вÿд скважине уло. Шукерте огыл верысе инициативе проект почеш оксам погенна, ял уремысе корным ачалыктенна. Мемнан кундемын депутатше Анатолий Титов ятыр пашам виктарен шога, – каласкалыш ты ялыште илыше, Арын школышто тÿҥалтыш класслам туныктышо В.Ю.Александрова. Валентина Юрьевнан ойлымыж почеш, ялысе илышлан вуйым шияш амал уке. Тысе калык моткоч икоян, келшен илыше. Кугу пашам ворандарен колтымаштат, пареҥгым шындымаштат, шудым ыштымаштат вашла эҥертен пашам ыштат, а пайрем годым пырля каналтат, толшо уна-влакым рÿжге ончен колтат. Кеҥеж мучко Изи Корамасыште илыш шолеш. Тыште улшо-влак изижге-кугужге емыж-саскам погат да ужалат. Кö Озаҥыш коштеш, кö толын налше-влаклан ужален колта… Талешкын куэже уэш пеледеш Изи Корамасыште марий сылнымутын классикше С.Чавайн шочын-кушкын. Но тидын нерген ушештарыше кызыт тыште нимоат уке, манаш лиеш. Ончыч Сергей Григорьевичын илыме вержым да шындыме куэжым ужаш толшо-влак лийыныт гын, кызыт уна-влак утларакше пошкудо Чавайнурысо классикын лÿмжым нумалше тоштерыш веле пурен лектыт. Изи Корамас нерген шагалын палат. «Чавайнын шочмо ялже могай?» манын йодмылан «Чавайнур» манын вашештыше-влакат улыт… 1908 ийыште Сергей Чавайн «Куэ» почеламутым возен. Поэтын творчествыжым аклыше-влак тудын пöрт олмо воктенысе куэ нерген паленыт, толын онченыт. Тысе пöртым поэтын шочмо пöрт олмыштыжо чоҥымо улмаш. Тудым озаже-влак шукертак коден каеныт. Кудалтен кодымо кудывечеш ялым курым наре чапландарыше куэн нöшмыжö-влак шытен кушкыныт улмаш. Тидын нерген мыланна кызыт Арын школысо йочасадыште воспитательлан тыршыше В.И.Яковлева каласкалыш: – Чавайнын куэже йыр икмыняр изи куэ шочын ыле. Тыгыде куэ-влак поснак тошто пöрт кудывечеш иланеныт. Мый тунам Чавайнурышто верланыше Сергей Чавайн лÿмеш тоштерыште пашам ыштенам. Икшыве-влаклан классикын илыме верже, шындыме куэж дене палдарыше экскурсийым эртарем ыле. Нине изи куэ-влакым ужын, йоча-шамыч пеш куанат ыле. Но икана кудывечыште шудым солышо-шамыч изи пушеҥге-влакым руэн оптеныт. Тыге писательын шоҥго куэже адак шкетын шоген кодо… 2001 ий, 21 июнь ыле. Тунам шоҥго куэ кугу мардежым чытен ыш керт, тодылалтын йöрльö. Ты марте писатель нерген ушештарыше куэна ял уремым пустаҥдыш. Чонлан йöсын чучо. Чавайнын куэже олмышко вес изи куэм шындаш шонымаш лекте. Ты куэм ме ваштареш оралтысе пакчаште муынна. Тошто пушеҥге деч тышке иктаж лучко метр лиеш. Тугеже тиде пушеҥге поэтын куэжын игыжак лийшаш. Тыге 2001 ийыште ме йоча-влак дене пырля Сергей Чавайнын куэжын кушмо вереш самырык пушеҥгым конден шындышна. Тек тудо марий калыкын талешкыже нерген шарнымашым арала. В.Яковлева йоча-влак дене пырля изи куэ воктене. Изи Корамас – Марий Элнан шÿдö дене ойыртемалтше яллаже-влак кокла гыч иктыже гына. Но ты ялыште ойыртемалтше шÿлыш шижалтеш. Шоналташ гына: теве ты уремыште ала-кунам изи Сергей Григорьевич модын куржталын, ты кундемысе пÿртÿс деч сылнымут шÿлышым налын, вара тысе калыкым Чавайнур ялым ышташ кумылаҥден… Тыште, Изи Корамасыште, Марий кундемнам чапландарыше талешке шочын! Тидын нерген мондаш огыл манын, ала ты ялыште Чавайн лÿмеш кеч чапкÿм шогалташ ыле? Ончычсо тунемме вер олмышто — Рушарня школ. А.Яковлева. Авторын фотожо-влак. lenta photo top У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

Декабрь тӱҥалтыште Пошкырт кундемыш гастроль дене М. Шкетан лӱмеш марий национальный драме театрын артистше-влак толыныт ыле. Уфа, Нефтекамск олалаште, райрӱдылаште, марий яллаште калыкым нуно тӱрлӧ оҥай постановко дене куандареныт. Нефтекамск оласе кугыжаныш филармонийын сценыштыже артист-влак марий драматург Сергей Николаевын пьесыж почеш шындыме «Салика» пьесым модын ончыктышт. Спектакль моткоч келге да сай шарнымашым кодыш. Сценыште театрын тичмаш усталык коллективше - эн мастар да виян актер-влак - усталыкыштым ончыктышт. Тиде Россий Федерацийын сулло, Марий Эл Республикын калык артистше-влак Олег Кузьминых, Маргарита Медикова, Марий Элын калык артисткыже-влак Светлана Строганова, Антонина Антонова, Марий Элын сулло артисткыже-влак Людмила Казанцева, Марина Почтенева, МАССР-ын сулло артистше Юрий Алексеев да молат. Кажныже рольжым моткоч устан чоҥыш. Тӱҥ герой-влакым - Салика ден Эчукым - Марий Элын сулло артисткыже Алина Егошина ден театрын актержо Игорь Антропов устан модыч. Поян Ози Кузи кугызам Россий Федерацийын сулло, Марий Эл Республикын калык артистше Иван Смирнов, Саликам виеш туларташ толшо Полат Акпайым Россий Федерацийын сулло, Марий Эл Республикын калык артистше, режиссер, киноактер Василий Домрачев, Маринам актриса Е. Александрова келыштарышт. Спектакль мучко, тӱҥалтыш гыч мучаш марте, сцена гыч Эчукын Чопай йолташыже ыш кораҥ. Садлан тудымат ик тӱҥ рольлан шотлаш лиеш, очыни. Тиде геройым мемнан землякна - Калтаса район Тошто Яш ялын шочшыжо, Москвасе М. Щепкин лӱмеш Кӱшыл театральный училищын выпускникше Г. Тимиряев - мастарын келыштарыш. Спектакльыште модшо вес землякнамат - Мишкан район Тӧлдӧ ялын эргыже, Марий Эл Республикын сулло артистше Артем Асмаевым - ужаш моткоч кумылло ыле. Спектакль деч ончыч калыкым саламлыме годым М. Шкетан лӱмеш театрын вуйлатышыже Э.А. Юзыкайн (Тукымвожшо Краснокам район Чормак ял гыч тӱҥалеш.) ден театрын тӱҥ режиссержо, Марий Эл Республикын калык артистше Р.Ю. Алексеев сценыште оласе марий мер тӱвыра рӱдерым вуйлатыше И. Губаевлан театрлан 100 ий темме лӱмеш ямдылыме шарнымаш пӧлекым кучыктышт. «Салика» спектакльым «Марий кундем» калык семӱзгар оркестр сӧрастарыш. Залысе калык тидымат ойыртем семын вашлие. Шочмо йылме дене йоҥгышо ныжыл марий сем залыште шинчыше кажне зрительын шӱм-чонжым тарватыш. А залыш калык ятырак погынен ыле (Оласе калык марий спектакльыш шукертак туге рӱж чумырген огыл ыле.). Спектакль деч вара театрын уста коллектившым залысе калык вер гыч шогал совым кырен тауштыш. Шкетан театрын актержо-влак (шола гыч): И. Антропов, А. Егошина, Е. Александрова, Г. Тимиряев. Л. Тимиряеван фотожо-влак. Театр, воштончыш семын, айдемын илышыж дене кылдалтше куанжым, ойгыжым, пиалжым, саманын тӱсшым кумдан да раш почын ончыкта. Спектакль эре могай-гынат шонымашым тарвата, илышым умылаш полша. «Салика» спектакль марий калыкын ожсо илышыже, паша, сӱан йӱлаже, койыш-шоктышыжо, мурымаш-куштымашыже, да конешне, шӱм-чон поянлыкше гоч калыкнан шкешотан улмыжым, ойыртемжым шижаш сай йӧным ыштыш. Актер Г. Тимиряев родо-шочшыдо-влак дене пырля. Э.А. ЮЗЫКАЙН, М. Шкетан лӱмеш марий национальный драме театрын директоржо: «Гастрольна Нефтекамск олаште тӱҥале. Мый тиде вашлиймашым моткоч кӱкшын аклем. Мыйын шонымаште, верысе публика тыгай кугу спектакльым шукертак ужын огыл. Калык моткоч шуко погынен, садлан мый изишак ӧрынамат тыге шокшын вашлиймылан. Руш манмыла, «приятный сюрприз» ыле. Пытартыш жапыште шукыжым куштылго концерт, шулдакан артист-влак коштыт гастроль дене, постановкыштат келге огыл. Тиде гастрольлан федерал тӱвыра министерство мыланна оксам ойырен, садлан, Театр идалык дене кылдалтше программылан эҥертен, Пошкырт кундемыш эн чапле спектакль-влакым кондаш тыршышна. Молан «Салика»? «Салика» - ик могырым, тиде классика, вес могырым, - эн йӧратыме комедий. Публикым ӧрыктараш, куандараш постановкышто «Марий кундем» оркестрым кучылтынна. Зритель моткоч сайын вашлие - залыште воштыльыч, шортыч... Мый, Пошкырт марий вожан айдеме семын, йӧн лиймеке, тывел кундемыш эн сайжым, эн моторжым - эн сай спектакльым - кондаш тыршенам». Г.Н. ТИМИРЯЕВ, театрын актержо: «Шочмо кундемысе сценыште модмо годым шӱм-чоным эн ондак тургыжланыме кумыл авалтыш, вет «мӧҥгыштӧ» мый икымше гана тыгай кугу спектакльым модам. Шочшем, палымем-влак шукын ончаш толыныт, садлан тургыжланымаш кок пачаш кугу лийын. Но, сценыш лекмеке, тудо ала-куш шулен йомын. Сценыште тый персонаж улат, тушто тудын илышыж дене илыман. Спектакльыште тургыжланымем дене ик вере «кушто» олмеш «муро» манын колтышым. Мылам тиде постановкышто Чопайын рольжым ӱшаненыт. Тиде тӱҥ роль кокла гыч иктыже. Коллективлан пеш кугу тау - эре полшат». Читайте нас в «Чолман». Республиканская общественно-политическая газета на марийском языке. Издается с 24 апреля 1991 г. Главный редактор - Губаев Игорь Иванович. При использовании материалов гиперссылка на сайт cholman.info обязательна. Категория информационной продукции 12+ Связь, информационный технологий да массовый коммуникаций сферым эскерыше Федеральный службын Башкортостан Республикысе Управленийже 2016 ий 11 июльышто ПИ ТУ02-01543 № дене регистрироватлен. Мы в соцсетях: ВКонтакте - vk.com/cholman Telegram - https://t.me/cholmantv Я.Дзен - zen.yandex.ru ОК - ok.ru/cholmanrb TikTok - tiktok.com/@cholman.tv Телефон Телефон: 8(34783)7-07-97. Электрон почто [email protected] Адрес Адрес редакции, типографии: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, Березовское шоссе, 4А, 1 этаж. Для писем: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, 8-е почтовое отделение, а/я 116, для редакции газеты «Чолман».

Катя дене Марий Эл радиошто палыме лийынна. Ӱдыр, йоча годсо шонымашыжым шукташ манын, радиовӱдышӧ семын вийжым тергаш толын ыле. Тылеч посна тудо шке мастарлыкшым тӱрлӧ могырым нӧлта. Екатерина Стрелкова Йошкар-Олаште шочын-кушкын. Медведево посёлкысо 2-шо №-ан школышто тунемын. Школышто тунеммыж годым журналист але кусарыше лияш шонен. Икымше класс годсек Катя Медведево посёлкысо тӱвыра пӧрт пеленысе «Позитив» образцовый студийыш кушташ коштын. Кугурак класслаште баскетбол командыште модын. Но кушташ утларак йӧратен. 2016 ийыште коллектив дене «Михаил Мурашко приглашает друзей» конкурсышто у куштымашым ончыктеныт да сеҥышыш лектыныт. Тидыже эшеат кугу шӱкалтыш лийын да кугу кӱкшытыш шуаш кумылым луктын. Индешымше класс деч вара Катя И.Палантай лӱмеш тӱвыра да сымыктыш колледжыш тунемаш пураш шонен. Кок ий жапыште ала шонымаш вашталтеш манын, школыштак кодын. Школ деч вара МарГУ-шко балетмейстерлан тунемаш пурен. «Туныктышо лияш шонен омыл, но тунемаш келша. Йоча-влак дене пашам ышташ шуко вий кая, тыгодымак нуно ешартыш ӱнарым пуат», – каласыш Катя. Балетмейстер лияш куштылго огыл. Шуко ӱнар, чытымаш кӱлыт. Сандене пуанты дене шогаш да кушташ тунемаш К.Стрелкова шуко жапым ойыра. – Икымше курс гыч пуанты дене шогаш тунемынна. Кокымшо семестрыште шогалын моштенна. Икымше гана шогалме годым шинчавӱд лекмеш корштен. Эн ондак йоллан йӧндымӧ ыле. А вара тунемалтын. Ме шуко тренировкым, тӱрлӧ растяжкым, зарядкым ыштена. Чыла тидыже мыланна сайрак кушташ, комбинацийвлакым ышташ полша», – каласыш ончыкылык туныктышо. Ӱдыр яра жапыште сӱретлаш, лудаш йӧрата. Сандене шке вийжым тӱрлӧ конкурслаште терга. Шке возымо почеламут ден ойлымашыже-влакым лудеш. Мутлан, 5-6-шо класслаште тунеммыж годым Николай Арбан лӱмеш сылнымут конкурсышто участвоватлен. Катя тыгак брошь-влакым ышта але вургемыш сӱретым тӱрла. «Ондак джинс курткышкем тӱрлӧ сӱрет-влакым тӱрленам, вара – футболкыш, тунамак брошь-влакым ышташ кумылаҥынам. Тӱҥалтыш класслаште тунеммем годым шер дене кидшолым, тӱрлӧ модыш-влакым ямдылыме занятийлаш коштынам. Вара тиде паша мондалтын. 2016 ийыште Интернетыште шер да мулине шӱртӧ дене ыштыме тӱрым ужынам. Тӧчен онченам, келшен. Умбакыжет тӱрлӧ видео-влакым ончен ышташ тӱҥалынам. Кызыт шканем веле огыл, йолташем-влаклан ыштем», – каласыш ӱдыр. Эн сай каныш – вес пашам ыштымаш. Тыге Катя вийым пога. А вара уэш йӧратыме сомылжылан пижеш. Ме Екатериналан сайын тунемаш тыланена. Ӱшанена: тудо сай туныктышо лиеш. Еш альбом гыч налме фото. top У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

Пытартыш жапыште еҥ-влак деч чÿчкыдын рушла каласыме «Никто никому ничего не должен» манмым колаш логалеш. Тугеже нигö нигöлан нимом ыштышаш огыл. Тиде ойсавыртыш марий йылмылан йöршеш келшен ок тол гай чучеш. Умылашат ок лий: кузе тыге? Йолташет але лишыл еҥет полышым йодеш гын, «Мый тылат тидым ыштышаш омыл» манын каласаш лиеш мо вара? Тиде шонаш тарата. Психолог-влакын ойлымышт почеш, ты ойсавыртыш кызыт ятыр еҥлан илыш девизыш савырнен. Кушеч да молан тудо лектын? Тыге манме мом ончыкта да куш шуктен кертеш? Тидын нерген калыклан психолого-педагогический да социальный полышым пуышо «Доверие» республикысе рÿдерын пашаеҥже-влак дене мутланышна: – Ты теме кызыт моткоч пÿсö. Мемнан деке изижат, кугужат тÿрлö йодыш дене толыт. Шукыж годым лекше нелылыкын «вожшым» кычалаш тÿҥалмеке умылет: еҥ-влак кызыт шке нерген веле шонат, шкем гына йöратат, шкеныштым веле эн сайлан шотлат, – ойла «Доверие» рÿдерын директоржо, психолог Ольга Завойских. – Кызыт илыш веле огыл, еҥ-шамычат вашталтыныт, шижыда вет? Чылан шке семын веле илаш тыршат. Келшымашын акше йомеш. Но айдеме социумышто, тÿшкаште илышаш. А тÿшкаште икте-весе дене кылым ыштыде нигузе ок лий. Вашкыл улмо годым кеч-кунамат «тидым я тудым ыштышаш улам» манме умылымаш лийшаш. Кажне «Мый нимом ыштышаш омыл» манаш тÿҥалеш гын, илыш кушко савыра? Ӧрат. Ме эре касвел эл-влак деч тунем шогена. А сай ден удажым ойырен огына мошто. «Мый нигöлан нимом ыштышаш омыл» умылымаш лач тушеч толын. Тиде – индивидуалистын ойжо. Чаманен каласаш кодеш, кызыт тиде ойсавыртышым чылан кучылташ тыршат. Эсогыл психолог-влакат тудын негызеш полышым пуэн кертыт… Ешлан – эҥгек Ольга Николаевна модыш пурышо тиде ойсавыртышын эн ончычак еш илышлан эҥгекым ыштымыж нерген каласыш. Пытартыш жапыште тÿрлö тренинг, курс-влакат эртаралтыт. Еҥ-влак еш психолог деке коштыт. Шукыж годым ой-каҥаш-влак тыгай улыт: воктен улшо еҥ ок келше гын, тудым ида чыте, тудын деч кайыза, ойырлыза. Тыге кÿшта «Нигöлан – нимом» манме правил. Ты шотышто О.Завойских тыге каласыш: – Еш – изи коллектив. Тыште икте-весе дене келшен илаш манын, посна правил-влакым шотыш налман, нуным шуктыман. Нине правил ден йÿла-влак тукым гыч тукымыш куснышо але ты ешыште шонен лукмо лийын кертыт. Кеч-мо гынат, тиде – «игра по правилам». А правилым шукташ кÿлеш. Но кызыт «кÿлеш», «должен» манме мут-влакым еҥ-влак йöршеш огыт йöрате. Нуным виеш ыштыктымыла чучеш. Садлан «Мый ыштышаш омыл» манме ой дене утаралтыт. Ышташ кÿлешым ончыктышо «долг» мут ятыр вере куылталтеш. Но тудо эре «ответственность» манмым ончыкта, мутым кучаш йодеш. Ты шомакым шукын вес семын умылат. Иктаж-мом ыштымеке, поснак весын йодмыжым шуктымеке, шкеныштым «жертвылан» шотлат. Тиде чын огыл. Ме весын верч, поснак лишыл еҥ-влак верч, тыршаш тунемшаш улына. Тидыжак мыланна пиалым кондышаш, а йöсланымашым огыл. Ешыште поснак чытенат моштыман. Вес еҥын ситыдымашыжым кычал шинчыман огыл… Шкаланда йодышым пуыза: мом чытем да молан кöра? Пелашда пачер мучко носкижым кышка, но тыгодым пöръеҥ семын ешыште чыла сомылым шукта гын, неужели тиде койышыжым чыташ ок лий? Вет кугыеҥ чытен мошта. Изи икшывылан кузежым-можым умылтараш неле, садлан йочан чытымашыже шагалрак. А кугыеҥ чытен ок мошто гын, ала тудо кушкын шуын огыл? Вес могырым: чытымаш ешлан эҥгекым веле ышта гын, тыгай годым чыташ ок кÿл. Мутлан, пöръеҥ але ÿдырамаш чот йÿэш, ора (да т.м) гын, чыташ нимолан. Тачысе теме да чыташ кÿлмö нерген ойлаш гын «Мый нигöлан нимом ыштышаш омыл» манме ой дене илыше еҥ ниможымат чыташ огеш тÿҥал, конешне. Садлан еш-влак кызыт моткоч вашке шаланат. Изи кырча-марчалан верчынат… Йоча-влак могай кушкыт? Психолог-влакын ойлымышт почеш, тидат тургыжландара: «Нигöлан нимом ыштышаш омыл» манме ой дене кызыт йоча-шамычат кушкыт. Шукыж годым ача-ава-влак шкеак тыге туныктат. Такшым йоча шкенжын верч веле огыл, весын ончылнат мутым кучен моштышаш. «Ыштышаш улам» манын тунемше йоча ответственностьым шижын мошта, мутым кучаш тунемеш. Тыге огыл гын, кушкын шумекыже, икшыве ача-аважланат «Мый тыланда нимом ыштышаш омыл» манын ойлен пуа огыл мо? Садлан йочалан «Тый нигöлан нимом ыштышаш отыл» манме деч ончыч сайын шоналтыза. Еш да икшыве-влак – тиде эше чыла огыл. «Нигöлан – нимом…» ойсавыртышын ыштыме эҥгекше чыла вере лийын кертеш. Шарналтыза, кузе икмыняр жап ончыч пошкудо ден пошкудо ваш полшен, эҥертен иленыт. А кызыт? Шарналтыза, кузе йолташ-влак, сомылыштым коден, шке йолташыштлан полышым пуаш ямде лийыныт. А кызыт кузе?.. Вет порылык да чын келшымаш улмо годым «Ыштышаш улам але уке?» йодыш ушышкат толын пурышаш огыл… Калыклан психолого-педагогический да социальный полышым пуышо «Доверие» республикысе рÿдерыш тыгай телефон дене йыҥгырташ лиеш: 21-10-40 lenta photo top У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

Районысо марий активист-влакын черетан погынымашышт ты гана оҥай ужаш гыч тӱҥале. «Марий вий» мер организацийыштын тӱҥ шотышто предприниматель да туныктышо-влак гыч шогышо вуйлатыме органже шукерте огыл «Ӱдырамаш - идалыкын директоржо» элысе конкурс гыч сеҥен толшо Н.М. Давлетовам саламлыме касым да ончыкылык пашам каҥашыме погынымашым иктыш ушен. «Тыгай сеҥымашыш шумемлан эреак пеленем улшо йолташем, предприятийысе пашаеҥем-влаклан таум ойлем, - чон почын каласыш Надежда Мурзагареевна. - Документым ямдылыме, моло годымат профессионал кӱкшытым да мастарлыкым ончыктышт. Якутий, Чечня, Кабардино-Балкарий да моло верла гыч мийыше-влаклан чумыр республикышт дене ямдылалташ полшеныт гын, ме шкенан еҥна-влакын вийышт денак могай улмынам ончыктен да эше сеҥен кертна. Марий-влакын вийышт - шкенан кидыштына. Тау Кугу Юмылан тыгай чолга пашаеҥ да йолташ-влак дене ушен, пашам ышташ полшен шогымыжлан!» Мер пашаеҥ-влак сомылыштым кузе шуктымо нерген каласкалышт, кажне ялсовет кундемыште марий шӱлышым шарен толмо поро паша опытым калык коклаште кузе шараш кӱлмӧ шотышто икте-весыштын ойлымыштым колыштыч, лончылышт. Мутлан, Акпарс ялсоветысе марий калык пытартыш жапыште молан помыжалтме гай лийме нерген Г.Е. Ахметшинам каласкалаш йодыч. Тудо тыге мане: «Ял калыкын мӧҥгыштӧ телевизорым ончен шинчен шерже темын. Ноеныт тыге илен. Клуб огеш почылт, тудым ачалаш шийвундо уке, маныт. Ну мо вара? Кунам почылтмыжым вучен илаш? Ме тӱшкан тарванышна да уремыштак, сайрак верым келыштарен, мероприятий-влакым эртараш тӱҥална. Н.М. Давлетова, моло чолга еҥ-влак мемнан деке ушнаш кеч-кунамат ямде улыт. Калыкланат келшаш тӱҥале, пӧртыштӧ шинчен огыт чыте, «Эше кунам, могай пайремым тарватеда?» манын йодыштыт. Оксат, клуб пашаеҥат ок кӱл. Чыла шкенан деч шога. А калыклан келша гын, тудо ушна. Ончыч изишак ӧрмалгеныт гын, ынде ӧрдыжеш кодшо уке». Умбакыже кеҥежым эртарышаш тӱвыра пайремлан ямдылалтме йодышлам каҥашымашке куснышт, паша радамым пеҥгыдемдышт. Тений Куштымаш пайремым иктаж ялыште огыл, а райрӱдыштӧ эртараш кутырен келшеныт, «Кандырам» Шаран покшелне «рашкалташ» шонат. Читайте нас в «Чолман». Республиканская общественно-политическая газета на марийском языке. Издается с 24 апреля 1991 г. Главный редактор - Губаев Игорь Иванович. При использовании материалов гиперссылка на сайт cholman.info обязательна. Категория информационной продукции 12+ Связь, информационный технологий да массовый коммуникаций сферым эскерыше Федеральный службын Башкортостан Республикысе Управленийже 2016 ий 11 июльышто ПИ ТУ02-01543 № дене регистрироватлен. Мы в соцсетях: ВКонтакте - vk.com/cholman Telegram - https://t.me/cholmantv Я.Дзен - zen.yandex.ru ОК - ok.ru/cholmanrb TikTok - tiktok.com/@cholman.tv Телефон Телефон: 8(34783)7-07-97. Электрон почто [email protected] Адрес Адрес редакции, типографии: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, Березовское шоссе, 4А, 1 этаж. Для писем: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, 8-е почтовое отделение, а/я 116, для редакции газеты «Чолман».

2016-2017 ийлан Марий Эл Республикын Литератур, искусство, архитектур, науко да технике шотышто кугыжаныш премийжым пуышашлан конкурсыш налме произведений ден паша-влакым каҥашымашке луктеш. претендент-влак нерген шке шонымашым возен колташ творческий ден общественный организаций да молат 20 ноябрь марте каҥашымашке ушнен кертыда. Кандидатур-влакын лӱмыштым тӱрыс газетыште савыктена. Кодшо шуматкечын Кужэҥер район Аганур ялыште да Руш Шой кыдалаш школышто ты кундемын эргыже, туныктышо, литератор, шанчызе, мер пашаеҥ, марий калыкын ончылъеҥже Иван Ефимович Романов-Одарын шочмыжлан 130 ий темме кечым кумдан палемдышт, шочмо ялешыже шарнымашан кӱм шогалтышт. Тидын нерген кумданрак – «Марий Эл» газетыште. 21 октябрьыште лекше «Марий Эл» газетыште Д.Речкинын репортажше Угарман кундем Тоншай районышто илыше марий-влакын тачысе илыш радамышт, йӱлашт, койыш-шоктышышт дене палдара. «Шочмо йылмым палыше кугу кӱкшытыш нӧлталтеш». Тыгай шонымашышт шочын 27-29 сентябрьыште Коми Республикыште РФ АФУН-ын погынжо деч вара Марий Эл гыч делегат ден эскерыште-влак Л.Абукаеван, Л.Иксанован, В.Ивановын да В.Петровын. Нуно «Йылме. Образований. Науко» секцийыште каҥашыме йодыш-влакым почын пуат. Пытартыш жапыште шочмо йылмым туныктымо нерген тӱрлӧ шонымаш коштмым делегат-влак секцийыште Россий Президентын администрацийже гыч представитель Наталья Бадьинан каласымыж дене шӧрат. «Национальный республиклаште шочмо йылмым кузе туныктымо, чыла тугак кодеш, тидын шотышто азапланыман огыл, а кугыжаныш йылме шотышто чылажат закон почеш лиеш», — манын тудо. «Ӱдырамаш корнын» унаже – Пошкырт кундемын шочшыжо Ольга Якимова. Шке жапыштыже кугыжаныш службышто тыршен. Сулен налме канышыш лекмекыже, изи годсо шонымашкыже шуын – сценыш лектын мураш тӱҥалын. Кызыт тудым Александр Мамаев дене дуэт дене мурат. Еш илыш, ӱдырамаш пиал нерген умылымашыж дене газетна гоч палдара. 11-25 октябрьыште Йошкар-Олаште, Мер-политик рӱдерыште, Российысе дизайнер-влак ушемын «Истоки-17» декоративно-прикладной искусство всероссийский выставке-конкурсшо эрта. Ончерыште Марий Эл, Чуваший, Мордовий республикла, тыгак Российысе икмыняр ола гычат дизайнер-влакын интерьерыштым, плакатыштым, вургемыштым, декоративный арверышт-влакым чумырымо. Икмыняржым «Марий Эл» газетын пытартыш лаштыкыштыжат ужаш лиеш. Светлана Пехметова Лудаш темлена: «МАРИЙ ЭЛ» ТАЧЕ УВЕР ЙОГЫН Ок мондо калык нунын лӱмыштым… Калыкнан эртыкшым шымлыше-шанчызе-влак марий калыкна верч тӱрлӧ пагытыште тыршыше, шке вӱрыштымат чаманыде, эрык верч кредалше тале еҥ-влак коклаште Болтушым, лудаш… «МАРИЙ ЭЛ» ТАЧЕ Марий самырык тукым слётыш логалнет? Марий самырык тукымын XIV всероссийский слётшым тений Марий Турек районысо Сардаялыште 8 гыч 13 июль гутлаште эртараш палемдыме. Тушко лудаш… «МАРИЙ ЭЛ» ТАЧЕ УВЕР ЙОГЫН Пагалыме лудшо йолташ! 1 апрель гыч Россий почто отделенийлаште 2021 ийын кокымшо пелыжлан газетлан возалтме кампаний тӱҥалын Газетлан возалташ тӱрлӧ йӧн уло лудаш… Добавить комментарий Отменить ответ Для отправки комментария вам необходимо авторизоваться. КАЛЕНДАРЬ ЯнварьФевральМартАпрельМайИюньИюльАвгустСентябрьОктябрьНоябрьДекабрь 20172018201920202021202220232024202520262027 Пн Вт Ср Чт Пт Сб Вс 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 АРХИВ Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ГОРОСКОП Гороскоп Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 9 май. Ӱпым пӱчкаш келшыше кече огыл. Молан манаш гын тазалыкда начаремме лӱдыкшӧ уло. Хна дене чиялтеда гын, пашаште лудаш… 9-15 майлан гороскоп 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 18-24 апрельлан гороскоп 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) ТЕАТР УВЕР Книгаште – Шкетан театрын 100 ияш эртыме корныжо «Пеленда улам пиалан» «Китай кува» — кумшо у паша «Мый улам шийгорнышто…» сылнымут кас Калык чонышто тачат ила ЛИЙ ПЫРЛЯ © 1915-2018 «Марий Эл» газет. Газетым Роскомнадзорын Марий Элысе управленийыштыже регистрироватлыме. Реситрационный номер - ПИ № ТУ12-0118, 2012 ий 25 июнь. Copyright газетамарийэл.рф |

Ӱдырамашын шӱм-чонжо кече гай шокшо, олык пеледыш гай волгыдо гын, тудо кеч-могай сомылым кумылын шукта. Тудо ешыште, пашаште, кеч еҥ-влак коклаште лиеш — йыр улшо-влакым порылык дене шымата, илыш вий дене «сийла». Марий Элыштына Кужэҥер районым шукынжо Марий Швейцарий дене таҥастарат. 1956 ийыште сылне пӱртӱс лоҥаште верланыше Пӱнчерйымал ялыште кече гаяк волгыдо ӱдыр, Светлана, шочын. Ты ешыште шольыжо, шӱжарже пырля юарлен кушкыныт. «Эн лишыл да йӧратыме вер – шочмо ялем. Ял корно дене ошкылмем годым чонем мура, шочмо суртышто ача-авамын аралалт кодшо шокшо кумылыштым шижам. Ушышко иканаште йоча пагыт толын пура», — тыге мутланымашнам тӱҥале «Саскавий» ӱдырамаш-влак ушемын ик чолга еҥже. Мутем Марий Эл Республикын кӱшыл категориян врач-эндокринологшо Светлана Ивановна Бочкарёва нерген лиеш. Тудо марий-влак коклаште палыме еҥ, пелашыжат медицине пашаеҥ — Сергей Васильевич Бочкарёв — Республикысе наркологий диспансерын тӱҥ врачше. Ешыште кок специалист, коктынат чер ваштареш кучедалше, шуко еҥлан илышыштым пӧртылтышӧ улыт. Кузе нуно илат? Светлана Ивановнан ӱдырамаш тӱняжым шергалаш кумыл лекте. «Токтайбеляк школышто кандаш классым тунем лекмем деч вара Йошкар-Оласе медучилищыш каяш ямдылалтым. Ачам дене коктын рӱдолашке толынна да тудо тыге каласыш: «Чыталте, тый дечет посна пурен лектам». Документем нале, а мый шоген кодым. Иктаж коло минут эртымек, медучилище гыч лекте, «Света, тыйым тышке тунемаш огыт нал» мане. «Кузе тыге? Отметкемже чыла сайыс», — ойлем. «Комиссий вуйлатыше оценкетым ончале да «Тиде ӱдырым врачлан тунемаш колтена. Мыланна ӱдыр врач-влак кӱлыт. Тунемза умбакыже школышто, вара направлений почеш вузыш кая, ойлыш», — мане ачам — каласкала С.Бочкарёва. Лу классым Кужэҥер поселкышто тунем лекмек Светлана ик ий Токтайбеляк селасе колхозышто комсорг лийын. А 1975 ийыште Оренбургысо кугыжаныш медицине институтын студенткыже лийын. «А молан лач врач лияш шонен пыштенда?» — йодым Светлана Ивановна деч. Икана коваже чот черланен улмаш, ӱнарже уке, укшинчеш, вуйжо савырна… Ачаже ялысе фельдшерым конден. Эмлызе койкышто кийыше кертдыме ковам эмлен, тудын тазалыкше саемын, икмыняр кече гыч тӧрланен. Тунам ты сӱретым ужмек, ик шонымаш чонжым авалтен: айдемылан полшаш, черле еҥым «ылыжташ могай сай. «Мый медицине пашаеҥ лиям», — шкаланже пеҥгыдын ойлен ӱдыр. Терапевт специальностьым налмек, 1982 ийыште, Светлана Ивановна Кужэҥер посёлкысо рӱдӧ эмлымверыш пашашке толын. «Мыланна терапевт ок кӱл. Ме тыйым фтизиатрлан тунемаш колтена», — ойлен тушто тӱҥ врач. Света Харьков олаште фтизиатрлан квалификацийым нӧлтен, ныл тылзе первичный подготовкым эртен, вара Кужэҥер рӱдӧ эмлымверын туберкулез отделенийыштыже кум ий фтизиатрлан пашам ыштен. Светлана Ивановналан Йошкар-Олашке Республикысе тубдиспансерыш паша дене але конференцийлаш чӱчкыдын миен толаш логалын. Залыште эре ик палыме пӧръеҥ врач дене йыгыре шинченыт, совещанийыште мом ойлымым тӱткын колыштыныт. Конференций годым ӱдыръеҥ деке Республикысе тубдиспансерым вуйлатышын алмаштышыже лишемын, тӱрлӧ амалым муын, паша дене лекше йодышым пуэден. Тыге икмыняр гана лийын. А ик гана тудо ӱдырым кафешке ӱжын. Тиде Сергей Васильевич Бочкарёв лийын. А кеҥежым, 1984 ий 24 июньышто, гармонь-тӱмыр йӱк дене Марий Турек районын эргыже Сергей Бочкарёв Кужэҥер вел Пӱнчерйымал ялышке чевер ӱдыр Светлана Изергина деке толын. Марий сӱан гӱжлен, а уремыште леве йӱр йӱрын. Йӱдым толшо сӱан ял мучко мурен-куштен, а эрйӱдым оръеҥым Марий Турекышке наҥгаен. Миен шуыныт Марий Турекыш, а кава гыч чевер кече шыратен ончен, самырык мужырым шокшын ӧндалын, илыш корныштым волгалтен. Икте-весым йӧратен илымылан тений 35 ий темын. Чонышто тугаяк, самырык годсо шижмаш, йӱксӧ кумыл да вашла умылымаш озаланат. Сергей Васильевичын аваже, эргыжлан ӱдырым налмек, эрге-шешкыжым тудын пелен илаш кодаш йодын. Икте Йошкар-Оласе, весе Кужэҥерысе эмлымверлам коден, Марий Турекысе эмлымверыш пашаш пуреныт. Сергей Васильевич эмлыме паша шотышто тӱҥ врачын алмаштышыже, а Светлана Ивановна терапий отделенийын вуйлатышыже лийыныт. Илыш тӱрлӧ йыжыҥан, корнан, маныт. Бочкарёвмыт еш 1987 ийыште угыч Йошкар-Олашке илаш кусна, ынде кок врач коктынат ЗПП медсанчастьыште пашам ышташ тӱҥалыт. Сергей Бочкарёв ЗПП медчастьын поликлиникыжым вуйлатен, а Светлана Бочкарёва терапевт лийын. Саман вашталтын. Заводын поликлинкыжым петыреныт. Бочкарёвмыт Республикысе сарын ветеранже-влак госпитальын поликлиникышкыже пашаш каят. Сергей Иванович врач-психиатр, Светлана Ивановна эндокринолог лийыт. Теве тыге: икте-весе дене рыҥ шогалын, вачыш эҥертен, ӱмыр мучко ик корно дене ошкылаш пӱрен, манаш лиеш. 1999 ийыште Сергей Васильевичым Республикысе наркодиспансерым вуйлаташ пеҥгыдемдат. Кызытат ты должностьым шукта. А Светлана пелашыже 20 ий наре эндокринологлан пашам ышта. Шукерте огыл Республикысе сарын ветеранже-влак госпитальын поликлиникышкыж гыч ММЗ медсанчастьын поликлиникышкыже пашам ышташ куснен. Мо тыгай эндокринологий? Айдемын, тыгак животныйын ( янлыкын) кӧргыштыжӧ улшо ту (железа), тудын чоҥалтмыже да кап-кылыште (организмыште) могай пашам шуктен шогымыж нерген науко. Ту илыш-вийым, куатым, тазалыкым ппеҥгыдемдаш полша. Эндокринолог квалификацийым налаш Светлана Ивановна Озаҥ оласе мединститутышто тунемын. Тушто профессор тыге ойлен: «Пагалымем-влак, тиде науко нерген чылан палышаш улыда. Ту изи гына, а шӧртньӧ деч шерге. Тудо уло кап-кылын дирижёржо. Кузе тудым виктарет, туге ӱмыретым шуйдарет. Ончылно шӱм-чон кая, а почешет кап-кыл ошкылеш». Чынак, ту шке пашажым шуктымым чарна гын, нимом ыштен от керт. Тышеч сакыр диабет, чызе, щитовидке да моло ту пуалмаш вияҥыт. «Врач улыда, чыла паледа, шкеже иктаж чер деч лӱдыда мо?» – йодым Светлана Иванован деч. «Тыгай нерген шонымаш уке. Мединститутышто античный медициным тунемынна. Тунам, мутлан, Грецийыште, врач черле гын, тудым «Эмлызе шкенжым эмлен ок керт гын, кузе черле-влакым эмлан тӱҥалеш. Шкаланже ок полшо гын весылан полшен кертеш мо?» манын, паша гыч кораҥденыт. Мый тыршем таза илыш-йӱлам кучаш. Кажне эрдене физзарядкым ыштен, вӱд йымалне шоген, шкемым порядкыш кондем. Чон денат поро, тыматле лийман, шонем», — мане марий ӱдырамаш. А поро улмыжым черле еҥ-влак шукертак палат, вашеш таумутышт дене аклат. Бочкарёвмыт еш самырыкышт годым эре ялышке, ача-авалан полшаш кудалыштыныт, тунам Шем тыҥыз нерген шонен огытыл. Теҥызым йоча-влак ешан лиймек, уныка-влак дене пырля гына ужыныт. Нунылан пӱртӱс лоҥгаште сай лийын. Яндар юж дене шӱлалтет, олыкышко, чодырашке миен толат. А вара шкештат Йошкар-Ола деч тораште огыл садым налыныт. Пушеҥгым куклен, мландан лийыныт. Йочашт-влакат полшеныт, ача-ава ойым колыштшо кушкыныт. Жап тунар писын эрта, теве ынде коча-ковам кок уныкашт куандарат. Бочкарёвмытын ӱдырышт МарГУ-што йылмызылан тунемын, англичан да француз йылмылам сайын пала, ик фирмыште кусарышылан пашам ышта. Эргышт ача-ава корным тошкен – врач-стоматолог. Ынде шымше ий лиеш ММЗ медчастьын стоматологий отделенийын тӱҥ врачше. Бочкарёвмыт еш ялысе илышым садышке «кусарен». Пӧртыштышт коҥга уло, воктенак – монча. А пакчаште могай гына кушкыл, саска огыт куш. Чыла тышке марий ӱдырамашын саска гай вийже велалтын. Светлана Ивановна ешыжым туге чот йӧрата, уло вий-куатшым чинче семын пӧлеклаш ӱнарже сита. Коҥгаш олтен, мелнам кӱэштеш, пулашкамуным ышта, чесым поген, ӱстел йыр погынышо шочшо-уныкаже-влакым ужын, пиалан улмыжым шижын, чонжо дене куана. «Илышлан куанен илыман, ончыко ужын, мо лийшашым шижын моштыман. Кажне кече могай-гынат пиалым, куаным пӧлекла. Уда, неле кече лийыт гынат, тудат пайдам ышта, тыге ме вияҥына. Оптимист-влак илышым вес семын ужыт, нуно садак йывыртен моштат, мыят ты тӱшкаште шкемым сайын шижам. Мӧҥгыштӧ кеч-мо лийже, пашашке сай кумыл дене пурыман, порылык дене илышым сӧрастарыман», — ойла врач. blog lenta top У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

Пӱртӱс одарланыме жап кажнылан куаным конда, илыш вийым ешара, шӱм-чоным паремда. Ты пагытыште пӱртӱс лоҥгашке лектын коштмыда годым тӱткырак лийза. Мемнан йыр тынар пайдале кушкыл-влак шочыт! Ме тӱрлӧ эмшудым палена, нуным погена, телылан коштен ямдылена. Но коштымо шудо ден свежа шудым таҥастараш ок лий. Владимир Шамиев 1996 ий годсек тӱрлӧ кушкылым, шудым пога, мӱкшым онча, шенжын фермер озанлыкше уло. Башкортостан республик Мишкан районысо Измарий ялын шочшыжо изи годсек пӱртӱсыштӧ кошташ йӧратен. Аваже тӱрлӧ кушкыл-влак да нунын моткоч пайдале улмышт нерген ятыр каласкален. Кочкаш йӧрышӧ кушкыл-влак шотышто Владимир Шайдолинович тыгерак мане: – Айдеме эре пӱртӱс лоҥгаште илен, тӱрлӧ шудым кочкын. Сар жапыште калык тидлан кӧра илыше кодын, манаш лиеш. Адакшым тушто организмлан чыла пайдале вещества-влак улыт. Кочшаш кушкыл-влакым телыланат кошташ лиеш. Лиеш веле огыл, кӱлеш. Тазалык эн шерге. Тудым аралаш мыланна мо мешая? Ятыр кушкылжым эҥгек лийдымын лӱдде кочкаш лиеш. Лач нужым чылалан кочкаш ок йӧрӧ. Тудо вӱрым нугыдемда. Нуж (почкалтыш, аярнуж) Шошым мланде почылтеш веле – тиде чулым кушкыл тыманмеш нарашта лышташлажым шаралта. Лач ты пагытыште нужым погыман да кочкыш-йӧрым ямдылымаште кучылтман. Нуж шӱр пеш тамле. А лышташым шокшо вӱд дене когартен, салатым ышташ гын, организмлан пайдале витамин-влак лийыт. Нуж вургым шопыктарен кочкыт, а ты кушкыл дене ямдылыме сокым пайдале настойко семын йӱыт. Нуж белоклан (протеинлан), каротинлан поян. 20 грамм лышташыште организмлан ик суткалан ситыше С витамин уло. Нужым мясорубко полшымо дене тыгыдемден, ковышта семынак шопыктараш лиеш. Кешыр, олма, пӧчыж дене пырля ма, але приправе дене… Кузе йӧратеда, туге. А свежа кушкылым морозильникыш пыштеда гын, тамле шӱрым я салатым телымат кочкын кертыда. Кочывуч (кӱртньывуч, марьявыч, серний) Тиде кушкылым вӱдыжгырак олыкышто, чодыра аланыште ужаш лиеш. Икымше ийын лышташым пога, кокымшо ийын нарынче пеледыш дене пеледеш. Мӱкшлан – мӱйым погаш келшыше пеледыш, а мыланна – кочкаш йӧрышӧ пайдале шудо. Кушкылым нӧргыж годым тӱжвал комжым эрыктен кочман, лышташыжым салатыш ешараш келшен толеш. Нӧргӧ кушкылын вожшымат крен семынак кочкаш лиеш. Кочывучышто С витамин, организмлан кӱлешан кислота ден микроэлемент-влак (марганец, фосфор, калий, бор, кӱртньӧ да молат) улыт. Горчичный эфирный ӱйлан кӧра кочывуч кочо таман, редисым ушештара. Кугу давлений годым кочкаш темлалтеш, капилярым да вӱргорным пеҥгыдемда. Тыгак цинга чер деч арала, сӧсаным пытара. 2 ияш деч изирак йочалан пукшаш огыт темле. «Пайда» салат Кӱлыт: 4 пареҥге, 1 муно, 40 г кочывуч (вурго), 4 редис, 2 свежа кияр, 10 г петрушко, шинчал, майонез. Пареҥге ден муным шолтыман. Чыла падыштен, майонез дене варыман. Мамыквуй (шӧршудо, мамыкшудо, понаршудо, поранвуй, пунвуйшудо, шергашшудо) Шошо толмо дене олык мучко изи кече-влак пеледалтыт. Тиде – мамыквуй. Йоча-влак ты пеледыш дене вуйшӱдышым пидыт, а озавате-влак вареньым але «мӱйым» ямдылат. Шӧршудын вожшымат эм семын кучылтыт. Пеледыш дене чайым ыштен йӱаш лиеш, а лышташ ден вургым – кочкаш. Ты кушкыл организмыште вещества-влакын обменыштым, мокшын пашажым саемда, шолорам эрыкта. Пӱйым да лулегым пеҥгыдемдаш полша. Лышташысе сокышто кальций, магний, натрий, кӱртньӧ вещества-влак улыт. Мамыквуй лышташым кочмо але салатыш пыштыме деч ончыч, тусо рӱдӧ «шӱртым» кораҥдаш гын, кочо там пыта. Тудым пытарашлан лышташым шинчалтыме вӱдышто пел шагат шинчыкташ лиеш, но тыгодым пайдале вещества-влак икмыняр йомыт. Язве, гиперацидный гастрит але шолора чер-влак годым мамыквуйым шекланен кочман. Шӧршудо кофе Кушкылын вожшым мушкын коштыман, чевергымеш жаритлыман да кофемолко гоч колтыман да тыглай кофе семынак йӱман. Мачывуч (анисшудо, каламбыр, шорыкпоч, чаҥавуч, комбыйол, котивыч) Мачывуч зонтичный кушкыл-влак тӱшкашке пура. Олыкышто, корно воктене шочеш. Ош пеледыш дене пеледеш. Шукын тудын нӧшмыжым погат, приправе семын кучылтыт. Мачывуч нӧшмын пайдаже моткоч кугу, но шагалын палат: тудын лышташыжым, вургыжым кочкаш лиеш. Ты кушкыл кешыр шудо гайрак коеш. Пеледмыж деч ончыч, нӧргымак, лышташыжым эрыктен кочман. Мачвуч шудышто кверцетин флавоноид-влак, кемпферол ден изорамнетин вещества-влак улыт. Вожыштыжо С витамин ден углевод улыт. «Ужар» салат: Нӧргӧ мачывучын лышташыжым эрыктен, вургыжым тыгыдемдыман. Ӱмбал але оливке ӱй дене варен кочман. Петрушкым ешараш лиеш. Серетан (серетанпуч, серетаншудо, шишлудо) Зонтичный-влак тӱшкашке пурышо эше ик кушкыл. Тудо чыла вере шочеш, вашке кушкеш да шарла. Нӧргӧ серетаным кеч-могай салатыш ешарен але тугак кочкаш лиеш. Тудо кешыр таман. Тудым изин-изин, но чӱчкыдын кочмеке, организмыште холестерин шагалемеш, иммунитет пеҥгыдемеш. Серетан пуалмым чара, онкологий чер ваштареш шога, пагар ден шолоран пашаштым саемда. Ятыр моло кушкыл семынак С витаминлан поян, магний, марганец, калий да моло вещества-влак улыт. Моло кушкыл-влак дене таҥастарымаште серетаным чыла еҥлан кочкаш лиеш, чарымаш-влак уке улыт. Шудым жапын-жапын солаш гын, йӱштӧ толмеш нӧргӧ саскам кочкаш кертыда. Телылан серетаным ковышта семын шопыктараш лиеш. Шыжым кӱнчен лукмо вожшо гыч настойкым ыштат. «Тамле» шыл: Изирак шыл моклака-влакым, ложашеш варалтен, шоган дене пырля жаритлыман. Вӱдым ешарыман да изи тулеш тушитлыман. Серетаным, тыгыдын пӱчкеден, шылыш ешарыман. Шыл кӱын шумо деч ончыч шинчалым, специйым шавалтыман, шинчаланшудым падыштен ешарыман. (Умбакыже лиеш) lenta photo top У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

Тиде кечылаште «Россий 1» канал дене «Скажи правду» сериал кая. Тудын режиссёржо – Андрей Эшпай. Фильмлан семым ӱдыржӧ Мария Эшпай возен. М.Эшпай (сидит) да журналистка И.Степанова. Тиде кечылаште Йошкар-Олаште самырык музыкант-влаклан А.Я.Эшпай лӱмеш нылымше тӱнямбал конкурс-фестиваль эртаралтын. Тушто жюриште тӱнямбалне палыме пианистке, композитор Андрей Эшпайын (композитор Яков Эшпайын эргыже) уныкаже Мария Эшпай лийын. Ме туддене конкурс годым перерывыште вашлийын мутланышна. Палемдена: Мария Эшпайын ачаже – палыме кинорежиссёр Андрей Эшпай, аваже – чапланыше актрисе Евгения Симонова. Мария 1986 ийыште Москошто шочын. Москосо консерваторий пеленысе Академический музыкальный училищыште профессор И.В.Осипов дене тунемын. Тудак ӱдырын талантшым почаш полшен. Тиде жапыштак Лондонышто North London Piano Festival мероприятийыште сеҥен. Ты олаштак Святой Мартинын соборыштыжо шоктен. Моско консерваторийым тунем лекмеке, 2011 ийыште Данийыш кая да Орхус оласе (ты элыште кугыт дене кокымшо ола) музыкальный академий пеленысе аспирантурышто шинчымашым налеш. Тудо сольно гына огеш выступатле, тыгак ансамбльыштат шокта. Консерваторийыште тунеммыж годымак «Eshpaitrio” триошто шоктен. Мария — престижан шуко конкурсын лауреатше. Российыште гына огыл, Английысе, Италийысе, Германийысе, Грецийысе, Данийысе, Америкысе да Францийысе конкурслаште участвоватлен. — Мария, тый моткоч талантан ешыште шочынат. Чыланат палыме еҥ-влак улыт. Тыйым ава-ачат кузе воспитатленыт? — Моло ава-ача семынак. Нуно вет тыгаяк проста улыт. Кунамже вурсалташат логалын. Ачам ден авам 30 ий наре пырля улыт гынат, кызытат икте-весыштым моткоч йӧратат, ик мут, шинчаончалтыш гычак умылат. Кызытат нунылан коктын гына кодаш келша. Южгунам романтике сынан кас кочкышым эртарат. Нунын верч куанем. Йоча жапыште кажне каникулым эреак Моско воктене кочам ден ковамын дачыштышт эртарыме. Садлан ковам ден кочамат мемнам воспитатлымаште надырышт кугу. Кочам, Андрей Яковлевич, 2015 ийыште колен. Пуйто тиде шукерте огыл лийын. Тудо кызытат эре пеленем гай чучеш. Шарнем, кочам мыланна кажне кечын Марий Эл, Йошкар-Ола, Какшамарий нерген ойлен. Ик кечынат тидым ойлыде кертын огыл. Тудо шочмо кундемжым чотак йӧратен, чӱчкыдын тышке толын каяш тыршен. Садланак, очыни, Марий Элыштат тудым пагалат. (Мариян шинчавӱдшат лекте. Авт.) — Шкеже Марий Элыш мынярымше гана толынат? — Кокымшо гана. Лу ий ончыч ачам дене кочам нерген «Воды текут» фильмым войзаш толыннна ыле. Тунам Какшамарийыште, Йошкар-Олаште лийме. Чыным ойлаш гын, тышке мыйын эре толмем шуэш. Эше ик гана Какшамарийым ужмо, марий калык нерген шукырак пален налме, марий муро, сем-влакым колыштмо шуэш. Йӧн лиеш гын, эше толаш тыршем. — Лудынам ыле, тый изинекак музык дене заниматлаш тӱҥалынат? Мыняр ияш гыч? — Ныл ий эрталтен мыйым музыкальный школыш наҥгаеныт. Тӱҥалтыште пианино воктен шинчылташ нимогай кумылем лийын огыл. Йочан вет эре модмыжо шуэш. Дачыштат чӱчкыдын рояль йымак шылын шинчына ыле. Но ача-авам эре тунемашак кӱлеш манын ойленыт. А вара шкежат музыкым йӧратен шынденам. Кочам ден ковамат тидлан кумылаҥден шогеныт. Ковам, Александра Михайловна, аспирантурышто фортепьяно классым тунем лектын. Тудо мемнан дене чотак заниматлен. А кочам колышт коштеш, воктек толеш да ойла ыле. «Ну, Маша, кузе тынар кужун репетироватлаш лиеш? Тыге сай огыл. Айда тылат шоктен ончыктем». Шокташ тӱҥалеш, ик-кок нотым налеш да вигак шке семынже импровизацийым ышташ тӱҥалын. — Акат, актрисе Зоя Кайдановская, дене тыйын кылет могайрак? — Тудо мый дечем индеш ийлан кугурак да вес ача деч (актер Александр Кайдановский деч. Авт.) шочшо гынат, ме икте-весынам чотак йӧратена. Зоян ойлымыж почеш, тӱням умылымо шотышто мый туддеч эсогыл «кугурак» улам. Мыйым шукын эше философ маныт. Кеч-могай ӱчашымаште шке шонымашемым мучаш марте умылтараш тыршем. Южгунам ӱчашашат логалеш. Племянникем-шамычым чот йӧратем. — Тый кызыт Данийыште илет? — Туге. Индеш ий наре тушто улам. Туштак аспирантурышто тунемынам. Туштак Орхус олаште пашам ыштем, тыште чот кугу Музык пӧрт уло. Олаште пуйто чылажат музык дене кылдалтын. Тӱрлӧ концертыште шоктем, училищыште, консерваторийыште ыштем. Йоча-влакым шокташ туныктем. Шукерте огыл марлан лектынам. Пелашем – итальянец. — Тудат пианино дене шокта мо? — Уке, классический труба дене. Мый гаемак музыка дене черланыше еҥ. Ме чӱчкыдын Италийыш коштына. Пелашемын илыме Сицилий отрошто пеш мотор. Тӱрлӧ музык фестиваль лиеда. Ондак руш деч посна англичан, датский йылмыла дене кутырен моштенам гын, кызыт ынде итальян йылмымат тунемам. — А Российыш толаш жапет кодеш мо? Лишыл еҥет-влакым ужмет шуэш вет. — Российыш кок-кум тылзылан ик ганаже эре толын каяш тыршем, кеч каныш кечылан. Авам-ачамат жапышт лийме годым мый декем мият. Но илаш Российыш, очыни, ом пӧртыл. Тушто мыланем куштылгырак, тунем шуынам. Мария мыланем проста, уло чоным почын кутырышо, поро кумылан ӱдыр гай чучо. Ну чылт марий ӱдыр гаяк. А мом ӧрашыже: тудын капыштыже марий вӱрат коштеш… Иван Речкинын фотожо. blog lenta top У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

Май кыдалат толын шуын. Тӱҥалтыш класслаште тунемше-влаклан туныктышышт класс шагатым эртарен. Пел урок кодмо лишан тунемше-влак окна велыш чӱчкыдынрак ончаш, йыҥгыр йоҥгалтмым вучаш тӱҥалмыла койыч. Самырык туныктышышт радам дене шогышо парт-влак кокла дене ошкылмо коклаштак тунемше-влакын «Тений кеҥеж канышемым кузе эртарем?» анкетылан возымо вашмутыштым поген лекте. Кажне тунемше мом-гынат возен, лач ик лаштык пуста кодын. Теве вучымо йыҥгыр йӱк йоҥгалте. Почмо школ омсала гыч моторын чийыше икшыве-влак кудывечыш тӱшкан-тӱшкан юарлен лектын возыч. Весела йӱк-йӱанышт поселко мучашым шергылтарыш. Школ кудывечысе ош пеледыш дене леведалтше кудыр вуян олмапу-влакын ошемдыме тӱҥыштат тиде кечылан пайремле сыным ешарыш. Нимолан ойгырыдымо икшыве-влак тӱшкаште ӱлышрак тӧпкатарак капан рвезе поснак ойыртемалтеш. Тиде Митя. Эрге-влак тудым шке семынышт Мичу малдат. Эреак коклаштыштак улеш гынат, тудым рвезе-влак пешыже огыт умыло. Теве тачат Мичу школыш молгунамсе семынак шапалгыше ужар свитерым да спортивный кедым чиен толын. Тиде тудо таче яра анкетым пуэн. Пытартыш кок ийыште Мичу койын вашталте: рвезе-влакым кораҥынрак коштеш, иктаҥашыже-влак денат мутланымыже ок шу, эре шке семынже ала-мом шонкала. Пуйто кенета кугем кайыш. Тудым ынде ончычсо семын мӧҥгыштыжӧ нигӧ ок вучо. Койыш-шоктышыжо илышыштыже, рашракше нунын ешыште, лийше вашталтышлан кӧра вестӱрлеме гын веле? Шке чонжым шоҥгем-явыген пытыше, окшакленрак ошкылшо кудывечысе пийжылан гына почеш. Тудыжын эсогыл лӱмжат уке. Шоҥгеммыжлан кӧра ала-кӧ сурт гыч поктен луктынат, витне, Мичу ӱмбак эн ӱшанле йолташла ончен, чыла вере почешыже шӱдырнылеш. Рвезе гын ныл йолан йолташыжлан кӱсеныштыже эреак кинде шултышым кондыштара. Коктын чӱчкыдынак поселко гоч эртыше кӱртньыгорно воктен койыт. Телым яра шинчыше изирак вокзал кеҥежым койын ылыжеш - толшо-кайыше еҥ ятырлан шукемеш. Ӧрдыж гыч ончымаште, тиде рвезе, суртышто сомылжо укеат, вокзал воктен перныл коштеш манын шоналташат лиеш. Но тудо таклан ок перныл, шкенжын да аважын тачысе илышыштым вашталтен кертше еҥым вуча. Поезд лишемме йӱкым колын, уло капше сургалтеш, вагонла гыч волышо кажне еҥым тӱслен онча. «Эх, тачат арамлан гына тольым», - тарванен кайыше составым ойганен ужата. Шинча йырже вӱдыжга гынат, шорташ ок тошт, ончыкылык пӧръеҥлан шорташ йӧра мо? Мичу эн лишыл еҥжын - ачажын пӧртылмым вуча. Мӧҥгӧ ошкылмыж годым, чон вургыжын, уэш-пачаш тӱрлым шонкала, ачажым шарналта. Тудо пеҥгыде кидше дене колун товар дене кугу турым ик руалмаштак шелышт кышкен, а Мичу пу комыля-влакым артанаш нумалын. Ачаже пӧрт леведышым ачален гын, тудо пудам пуэден шоген, аваже нуным куанен ончен. «Можыч, мый тудын икшывыжат омыл? Уке, тыге лийын огеш керт! Тӱс денат тудын гаяк улам манын ойлатыс», - шонен семынже. Ачаже Мичум эр-эрденак помыжалтарен да коктын, эҥырвоштырым налын, эҥер воктек ошкылыныт. Эр юалге юж, тымык, вӱд толкыналтме йӱк рвезын чонжым вӱчкеныт. «Ачай, ончо-ончо, чӱҥга!» - кычкырен тунам Мичу. Икте почеш весе ведрашке логалше карака-влак шувыртатен тӧрштылыныт. Кечывал вашеш ача ден эрге, шуко колым кучымылан куанен, мӧҥгӧ ошкылыныт. Корнышто ачаже вашке гыч Семен пошкудышт дене пырля рӱдолаш окса ышташ кайыме нерген ойлен. Нуно коктынат чоҥышо лийыныт. «Пӧртыламат, у пӧртым нӧлтен шындена. Моло еҥ деч удан огыл илаш тӱҥалына», - ойлен тунам ачаже. Ынде рвезылан тудо пиалан жапым шарнен илаш гына кодын, чонжылан чо-от шӱлыкан чучын колта. «Кузе шонет, ачам пӧртылеш?» - ныл йолан йолташыж дек савырналын йодеш. Пийже, чарналтен, Мичум чаманышыла, шып онча. «Ачам пӧртылеш! Вет тудым мый да авам нигӧ деч чот йӧратена», - семынже вудыматен, шинчавунжым куптырта. Тыгодым чурийже ачажын тудым арсыр койышыжлан почкымыж годымсылак койын колта. Семен идалык гыч мӧҥгыжӧ пӧртыльӧ, а Мичун ачаже чоҥымо пашам шукташ кодын. Пошкудо-влак коклаште ачаже йот кундемыште вес ӱдырамашым муын манме гыч шокташ тӱҥале. Семенат мом-гынат пала дыр. Икана Мичу аваж ден когыньыштын мутланымыштымат кольо. «Катерина, тый утыжым ит тургыжлане. Илышыште чылажат лиеш. Пелашет йоҥылыш корныш тошкалын. Теве уш йыр шонкала-вискала да пӧртылеш», - ойлен пошкудышт. Тыгайым колын, Мичун аваже пӧртыштӧ ӱмыл гай шып коштын. Нимом кучен ыштымыже шуын огыл. А Мичу осал шомаклан ӱшанен огыл, уло чон дене ачажын пӧртылмым вучен. Икана кужу жап вучымо кечыже толын шуо. Тудо эрдене рвезе, нимом тыгай-тугайым шиждеак, нӧлталтше кумылан кынеле. Ош тувырым чиен шогале да, ӱпшым чаткан шерын шынден, шагатым ончале. Пел шагат гыч эреак вучымо писе поезд толын шушаш. Чынак, рвезын вокзалыш миен шумо жаплан толынат шогалын ыле, перронышто ятыр еҥ ошкылмо гыч койо. Тиде гана Мичум изи шӱмжӧ ондален огыл, векат - кенета калык коклаште палыме кап-кылан еҥым ужылалтыш. Логар аҥыш толшо шӱвылвӱдым нелын, уло йӱкын «Ачай!» манын кычкырал колтыш. Куржын миен, ачажын лопка оҥешыже пызныш. Ачажат тудым пеҥгыде кидше дене шокшын ӧндале. Ик тат коктынат шып шогышт - икте-весын шӱмышт икшырымын кырымым колыштыч. «Ачай! Мый тыйым вучышым!» - малдыш эрге. «Палем, эргым», - кӱчыкын вашештыш ачаже. Пиалан эрге ачаж воктен куанен да кугешнен мӧҥгыжӧ ошкыльо. «Авай тудым проститла гын?» - шоналтыш семынже. «Проститла», - вашештыш тунамак шкаланже шке. Тыге, эргын шонымо семынак лие, вет ешыште ваш-ваш умылыдымо да сулыкым касарыдыме еҥ огеш лий. Пиалан еш «орава» умбакыже шке семын пӧрдаш тӱҥале. Яндар чонан сулыкдымо икшывын тыланымыже кугыеҥын ӧрдыжтӧ койдымо пиалым верешташ шонымыжым сеҥыш, витне. Тиде ойган историй сайын мучашлалтмым палаш мыламат кумылло. А. НИГОРСКАЯ. Нефтекамск ола. Читайте нас в «Чолман». Республиканская общественно-политическая газета на марийском языке. Издается с 24 апреля 1991 г. Главный редактор - Губаев Игорь Иванович. При использовании материалов гиперссылка на сайт cholman.info обязательна. Категория информационной продукции 12+ Связь, информационный технологий да массовый коммуникаций сферым эскерыше Федеральный службын Башкортостан Республикысе Управленийже 2016 ий 11 июльышто ПИ ТУ02-01543 № дене регистрироватлен. Мы в соцсетях: ВКонтакте - vk.com/cholman Telegram - https://t.me/cholmantv Я.Дзен - zen.yandex.ru ОК - ok.ru/cholmanrb TikTok - tiktok.com/@cholman.tv Телефон Телефон: 8(34783)7-07-97. Электрон почто [email protected] Адрес Адрес редакции, типографии: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, Березовское шоссе, 4А, 1 этаж. Для писем: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, 8-е почтовое отделение, а/я 116, для редакции газеты «Чолман».

Йӱксӓр села Килемар районыш пура. Йошкар-Ола гыч тышке 90 наре меҥге лиеш. Йӱксар ял шотан илемыште 10 ял шотлалтеш: Черемуха, Пӹнжӹдӹр, Кого Йӓнчаш, Изи Йӓнчаш, Изи Куплоҥга, Кого Куплоҥга, Куплоҥгинский участке, Евсейкин, Алатайсола. Рӱдыжо – Йӱксӓр села. Тудо изижак огыл, 5 уреман. Села покшелне тӱвыра пӧрт верланен, воктенак – школ, а вес велыште – черке. Черке воктене йоча-влаклан модаш келыштарыме вер уло. Селаште тыгак ФАП, почто, кок кевыт пашам ыштат. – Тыште ожно кум ял лийын: Тьокелык, Иксӓлык да Кӹлдымйар. Еҥ-шамыч Виловат вел гыч илаш толыныт. Акпарсын Озаҥ олам сеҥен налаш полшымыж деч вара Иван Грозный кугыжа марий-влак деч ясакым погымым чарыме нерген пунчалым луктын. Но верысе власть тиде законым кӱлеш семын шуктен огыл. Калык ончычсо семынак орланен илен. Садлан еҥ-влак тӱшкан-тӱшкан Юл эҥерым вонченыт да тышке, чодыра ден куп лоҥгаш, илаш кусненыт. Тыге кум ял шочын. 1879 ийыште тыште черкым чоҥеныт. Тылеч вара кум ял иктыш ушнен. Села Йӱксӓр маналташ тӱҥалын. Кызыт ожнысо ял-влак посна урем семын аралалт кодыныт, – каласкалыш Йӱксӓр школын директоржо В.И.Кольцов. Села ял воктенысе ерын лӱмжым нумалеш – Йӱксӹ йӓр. Тышке кажне ийын йӱксӧ-влак чоҥештен толыт. Кеҥеж гоч илат, тыштак игым луктыт. Владимир Ильичын ойлымыж почеш, ожно ер лопкарак лийын. Ер серыште мардежвакш да апшаткудо лийыныт. Кызыт Йӱксӓрыште 340 наре еҥ шотлалтеш. 157 пӧрт уло, тушеч 30 наре оралтыже пустаҥше шога. Яра суртлашке кеҥеж пагытыште толын кайыше-влак лиедат. Селаште илыше-влак чыланат курыкмарий улыт. Фото: Галина Кирилловна Ромашкина уныкаж дене. Тудо ӱмыржӧ мучко школышто поварлан ыштен, кызыт сулен налме канышыште. Йӱксӓр села изи огыл гынат, тыште ны газ, ны вӱд пуч уке. Еҥ-влак ожнысо семынак коҥгаш олтат. Теле мучко илен лекташ 1,5-2 манипулятор пу кӱлеш. Ик манипулятор куэ пу – 12 500 теҥге. Вӱд шотышто изиш куштылгырак. Ты села купан верыште шинча, грунтовый вӱд келгыште огыл, садлан шукыштын шке вӱд скважинышт уло. Чоҥышо Владимир Воробьёв Ял калык тӱрлӧ вере пашам ышта. Кӧ тора кундемыш коштеш, кӧ верысе учрежденийлаште тырша. Индивидуальный предприниматель семын ыштыше-влакат улыт. Чылан гаяк сурт кайыкым кучат, вольыкым ончат. Кеҥеж пагытыште изижге-кугужге чодыра саскам, емыжым, поҥгым погат да ужалат. Шижалтеш, калык тыште моткоч пашаче кумылан, йӧным муын моштышо. Пилорамыште ыштыше-влак Олег Мочалов ден Михаил Егоров Школ вуйлатышын ойлымыж почеш, тений Йӱксар кыдалаш школышто 43 еҥ тунемаш тӱҥалеш. Икымше классыш 3 йоча тунема толеш. Но шушаш ийлаште тунемше-влак ешаралтшаш улыт. А кушкын толшо тукым уло гын, тугеже селан ончыкылыкшат лиеш. А.Яковлева. И.Речкинын фотожо-влак. lenta photo top У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

Марий поэзийнан ик эн чапланыше, ик эн уста возышыжо Олык Ипай лӱмеш премийын лауреатше, Марий Эл Республикысе сымыктышын сулло пашаеҥже, Россий писатель ушемын еҥже Альбертина Иванова 65 ияш лӱмгечыжым палемдыш. Альбертина Петровна Кужэҥер район Шойдӱҥ ялыште шочын, но шочмо кундемжылан Тошто Йӱледӱр ялым шотла. Тушко Ивановмыт еш ончыкылык поэтессын вич ияшыж годымак илаш куснен. Поэт, кусарыше, ятыр почеламут сборникын авторжо – таче газетнан унаже. – Альбертина Петровна, творческий биографийдам ончалаш гын, поэзийышке икымше ошкылым ышташ ачада Пётр Иванович Иванов полшен. Туге? – Почеламут тӱняште улшо айдемын илыш ончалтышыже молын деч ойыртемалтеш. Молын деч сайрак ынем ман, вестӱрлӧ: укеште ала-мом ужеш, шинчалан койдымышто чонеш пижшым шижеш, уке гын, шонен луктеш. Ачам мемнам изинекак ушсаскам тӱвырташ туныктен: мӧҥгысӧ еш концерт, спектакль-влак, почеламутым тунемын, весылан каласкалымаш. Але теве шомакдыме сценкылам ончыктенна. Вара пален налынам: актёр-влакым туныктымаште тидым этюд маныт. Чыла тидыже чон эрыклан туныктен, весын ончылно тӱҥын шогалме деч утарен. А вет мо тыгай поэзий? Тиде – мучашдыме эрык, «Кӧ кузе шона?» манме деч посна шке дене, тунамак тӱня дене мутланымаш. Тыгай эрык деч посна почеламутым возаш ок лий. Ачам тӱрлӧ усталыкан лийын: вуйлатыме пашам шуктен, физике ден математикым туныктен, ялысе клубышто шындыме спектакльлаште эре тӱҥ рольым модын, ял калык ончылно тӱрлӧ темылан лекцийым лудын, юрист сомылымат шуктен шоген: кӧлан лачымын умылтарен, кӧлан тӱрлӧ кӱлешан кагазым сераш полшен. Ялысе интеллигенций тунам тыгай лийын! – Марий кугыжаныш университетыште руш филологий пӧлкам тунем лектында. Марий сылнымутым йӧратымаш кузе шочын? – Мый ончычшо Озаҥ университетыш журналистике факультетыш тунемаш пуренам ыле. Идалык гыч мемнан дене университетым почыч. Мӧҥгӧ пӧртылмӧ шуо. Тидлан нимынярат ом ӧпкеле, вет лачак Марий университетыште поэзий шулдыр шаралте. Тидлан мыланна, самырык-влаклан, Семён Николаев пеш кугун полшен. Туныктен гына огыл, ме тудын койышыжым, еҥ дене мутланымыжым, порылыкшым эскеренна. А поэзийже гын мыланем эн кугу «учебник» лийын. Мыйын шонымаште, Семён Николаев – аклалт шуктыдымо поэт, мастарлыкше тудым эн ончыл радамышке шогалта, мутлан, Валентин Колумб воктеке. Такшым, тыгак лийын, нуно йыгыре ошкылыныт, келшеныт, кызыт тунамсе илышым палыдыме-влак кеч-мом ойлат гынат, шкеныштым сылнымут тослан шотленыт. – Паша опытда кугу: «Марий коммуна» газет, «Ончыко» журнал, Марий книга савыктыш, кызыт «Ото» савыктыш пӧрт. Кузе шонеда, илышын нине йыжыҥлаже поэт семын кушкаш полшеныт? – Поэт семын кушкаш илыш шынык (опыт) полша. А чыла тиде ойлымо паша верем-влак шыныклен толыныт. Тунемалтын чылалан: еҥ-влак дене иквереш пашам ышташ, весым умылен, паша кечетым эртараш. Мыняр оҥай, мондалтдыме еҥ-влак дене вашлийме! Чоным когартарыше, илышым унчыливуя савырен пыштыше мыняр вашлиймаш лийын! Чыла тидым эртымеке, от кӱэмалт, ласкаракын чыла чытен лекташ тунемат. Кызытсе пагытыште кунамже моткочак тыгай шыныкдыме, яндар шинчаончалтышан, илышым умылыдымын ончышо лийме шуэш! Вет тиде моткоч оҥай: илаш тунемаш! Мемнан ийготышто изишак йокрокрак… – 1996 ийыште Шкетан лӱмеш драмтеатрын сценыштыже «Арале мыйым, волгыдо Юмем» поэтический драме шындалтын. Шке возымо мутсаскам сценыште ужаш кугу пиал, очыни. Тунамсе шижмашдам шарнеда? – Мый тунам у йолташым мумо пиалым шижынам: режиссёр Сарра Степановна Кириллова дене палыме лийынам. Тиддеч ончыч тудым паленам, эскеренам, но лишемме огыл. А тиде спектакльым шындыме годым мемнан коклаште лекше чон шижмаш курымашлык лийын, молан манаш гын тудын аважын – Анастасия Страусован – шӱгар помышышкыжо ломыж урнеш вочмыж марте моткоч келшенна, ваш-ваш йыҥгыртенна. Тыге вара тудын книгаже шочо – «Мой театр» маналтеш. Тудо тиде книга лекмылан моткоч куанен ыле. А спектакль шотышто, кузе от йывырте, вет почеламут – тыйын гына пашат, а спектакль – кугу тӱшкан, да тушко кажныже, койышыжлан, мастарлыкшылан келшышын, шке шонымыжым шыҥдара. Спектакль деч вара артист-влак коклаште у лишыл палымем-влак лектыч. – Шуко почеламутда вес йылмылашке кусаралтын, сборник-влакат лектыныт. Шкежат Те шуко кусаренда. Вес элласе тыгаяк поэт-писатель-влак дене кылым кучеда? – Мутат уке, тыгай кыл уло. Чылашт нерген ойлымо ок кӱл, шонем, но теве Эстоний гыч Арво Валтон дене кӱрылтде манме гай вашкылым кучена. А финн поэтессе Леена Лаулайненын илыш дене чеверласымыже але мартеат шӱм сусыр гае, кузе ме туддене келшенна! Йылмынам палыде, ваш-ваш ончалме гычак икте-весым умылымо. Венгрийыште тыгай сылнымут йолташлан Янош Пустаим шотлем. Шукерте огыл тудын хокку сынан почеламут аршашыжым кусаренам, «Ончыко» журналыште савыктышт. – Лирический геройда ныжылге кумылан гынат, илышыштыда Те, мый палем, пеҥгыде койыш-шоктышан, лӱдде, туран каласен моштышо улыда. Тыгай койыш йоча годсек шижалтын але вуйлатышын сомылжым шуктымо годым палдырнен? – Чыным аклыше да палыше тудым тура луктын пыштышаш – изинек тыге шоненам. Кызыт шонем: ала йоҥылышрак лийынам? Шке йырет ончалат да… А пеҥгыде койыш-шоктыш шотышто нимом ом ойло, чоным почам гын, йӧратыдымем-влак вара тидым кучылт кертыт. Улыт мо нуно? – йодыда чай. Молын гаяк, улыт, пеленет йолташ-влак гына лийыт гын, очыни, сай тудо, но вашке лунчыргет. Осалым шонышо еҥ вес айдемым пеҥгыдемда. – А мӧҥгыштыда ешда дене Те могай улыда? – Мый шкеже шонем: утыждене йӧратыше, чылажымат шке ӱмбаке путырак налаш тыршыше. Но уке-уке да колам: шке ыштем, шке кертам, шке палем… Э-э, шонем, шерыштым теменам, витне. Но тып лиям веле, йырем пӧрдаш пижыт: тидыже кузе, тудыжо кушто? Э-э, шонем, кӱлам, витне. А теве эргым каласен шындыш: «Тый дечет посна иленжат ом керт». Тыге ок йӧрӧ, икшывын шулдыржым пӱчкын, пелен кучаш сай огыл. Тудо шке чоҥештылшаш. Тиде экшыкым 16 ияш Никита уныкам дене тӧрлаш тӧчем, но йӧратен шыматыде илен ом мошто. Яра жапдам кузе эртареда? — Чон куанем – сад-пакчам. Пурен шогалам капка вес велыш – чыла туткарем, шӱлыкем мондалтеш. Тыге чучеш: тӱняште нимогай азап уке, лачак тыгай, сад кӧргысӧ гай иктӧрлык веле уло. Йӧратем йолташем дене тыматлын мутланен шинчаш, шӱжарем-влак дене вашлияш. Компьютерым ом йӧрате, но тудын деч посна ик кечымат илен ом керт. Моткоч йӧратем ужын кошташ, вес эллашке лектын, калык илышым эскераш. А эше йӧратем яра жапем йӱд дене шуяш: йӱдым, чылан малыме годым, шоныш радам чатка лиеш, шонымаш-влак огыт йыгыжтаре, а волгалтыт. Моткоч сай йӱдым шкетын шке денет лияш. – Марий поэзийын ончыкылыкшо уло мо? – Улыт: Алёна Яковлева, Вера Гордеева, Игорь Попов, Ирина Закиева да эше, эше… Нуно тачысе кечына улыт да ончыкылыкна. Тугеже, поэзийын ончыкылыкшо уло. Тылатат, Надежда, мый ӱшанем. Лийжак ыле шочмо марий йылмынан курымаш ончыкылыкшо. Марий йылмын ончыкылыкшо волгадо лиеш манын, меат ӱшанаш тӱҥалына да эше ик гана шочмо кечыда дене уло кумылын саламлена. Надежда Моисеева. Фотом интернет гыч налме. lenta top У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

Кодшо шуматкечын Нефтекамск оласе рӱдӧ площадьыште икымше шыже ярмиҥга эртыш. Ты кечын ужалыше-влак тӱрлӧ сатум темленыт - фруктым, пакчасаскам, шыжым шынден кодышаш пушеҥгым, вондерым, пеледышым, шылым… Сентябрьысе ярмиҥга эре пакчасаскалан поян лиеш. А кеҥеж могай игече да лектыш дене куандарымым мыняр пакчасаскам ужалаш кондымо да могай ак дене темлыме гычат тогдаяш лиеш докан. Тиде гана пареҥгым ужалыше поснак шуко койо, адакше килограммжылан 10-12 теҥге дене гына йодыныт. Шкенан вер-шӧрыштӧ ончен куштымымат ойырен налаш лиеш ыле. Теве, мутлан, Калтаса район Кӱшыл Качмаш ял гыч кресаньык-фермер озанлык вуйлатыше Владислав Бикмурзин 12 тонн пареҥгым ужалаш конден. Тудлан полышкалаш толшо Алевтина акаж ден Галина шӱжарже шке пакчаште ончен куштымо ковыштам, кавуным, кабачокым, кешырым темленыт. Кумылянышт проворынак шогылташ логале, витне: икте иктым, весе весым йодеш, кумшо налнеже… Умбалнырак шке озанлыкыште ончен куштымо уто пакчасаскам ужалыше-влак коклаште Калтаса да Краснокам районла гыч толшо, Нефтекамск олаштак илыше, но ялыште пакчам кучышо але кресаньык-фермер озанлык семын пашам ыштыше эше икмыняр марий ешым вашлийна. Ты жапыште еҥ-влак телылан мӱйымат налын кодаш тыршат. Темлышыжат ятыр ыле. Икымше мутланыме мӱкшызӧ-влакшак ончычсо палыме лийын кайышт. Мишкан села да Арзамат ял гыч толшо Геннадий Никифоровым да Родион Изибаевым Нефтекамск оласе ярмиҥгаште икмыняр ий ончычат вашлийынна ыле. Тиде ганат нуно Сӧламашыште вераҥдыме мӱкшотарышт гыч пеш тутло мӱйым конденыт, тудым тӱрлӧ кугытан атеш темкален ужаленыт. Кум литран банкыжлан 1700 теҥгем йодыныт. Мемнан почешак радамла еда мӱйым сайлен кайыше-влак, изи совлам кучен, нунын тӱрлӧ мӱйыштым тамлен ончышт да вигак нальыч. А ты кечын сайлен налшашлыкак ыле. Нефтекамск гыч Р. Минязев Калтаса район Чомарысе, олаштак илыше Янгировмыт Бурай район Берлячевыште, вате-марий Мухамедзяновмыт Федоровский район Ермолаевысе отарыште погымо мӱйым темленыт. Мутат уке, сентябрьыште пакчасаскам утларак ужалат. Йӱштемдымек, шыллан черет шуэш. Тугат сурткайык шылым кызытрак ужалаш кондышо-влакымат вашлийна. Чыве шылым килограммжым 300, лудо шылым килограммжым 450 теҥгелан налаш лиеш ыле. А теве кугурак комбым 1500 теҥгеш акленыт. Тыгай шылым Илиш район Лаяшты гыч индивидуальный предприниматель Глуза Гилязетдинова конден. «130 сурткайыкым ашнем. Комбигым лукташ шкемын инкубаторем уло. Ялыште ялысе семын, пашам тыршен ыштен илыман», - манеш тудо. Олаште илыше-влак коклаштат ола воктен але ялыште сад-пакчам кучышо еҥ шагал огыл. «Но бензин ак шергештмым, мыняр вийым пыштымым шотлаш гын, можыч, шыже ярмиҥгаште мо кӱлешым погымо денат серлагаш лиеш. Тиде оласе калыклан пешат йӧнан», - каласышт мутланыме годым пазарыште вашлийме палымына-влак. Э. АПТУЛМАНОВА. Нефтекамск ола. Снимкыште: Галина ден Альберт Калетовмыт сай пакчасаскам ончен куштеныт. Читайте нас в «Чолман». Республиканская общественно-политическая газета на марийском языке. Издается с 24 апреля 1991 г. Главный редактор - Губаев Игорь Иванович. При использовании материалов гиперссылка на сайт cholman.info обязательна. Категория информационной продукции 12+ Связь, информационный технологий да массовый коммуникаций сферым эскерыше Федеральный службын Башкортостан Республикысе Управленийже 2016 ий 11 июльышто ПИ ТУ02-01543 № дене регистрироватлен. Мы в соцсетях: ВКонтакте - vk.com/cholman Telegram - https://t.me/cholmantv Я.Дзен - zen.yandex.ru ОК - ok.ru/cholmanrb TikTok - tiktok.com/@cholman.tv Телефон Телефон: 8(34783)7-07-97. Электрон почто [email protected] Адрес Адрес редакции, типографии: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, Березовское шоссе, 4А, 1 этаж. Для писем: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, 8-е почтовое отделение, а/я 116, для редакции газеты «Чолман».

Илышыште айдеме эре кунам-гынат нелылык дене тӱкна. Молан тыге лиеш, кузе чон йӧсым лыпландарыман, кушто ласкалыкым муман? Могай ме улына? Ала Юмын кӱштымыжым шагал шуктена, ала йӧршеш огына шукто, садлан уда койыш, осал шӱлыш, торжалык мемнам да кушкын толшо тукымнам «ишен» толыт. Йошкар-Оласе да Марий Элысе митрополит Иоаннын благословитлымыж почеш ме, редакций пашаеҥ-влак, Курыкмарий районысо Сумка селасе черкыш миен коштна. Палена, тушто архимандрит Иоанн (Барсуков) шкежат Юмо гай поро шӱлышан, еҥ-влакын ойгыштым лыпландараш, чоныштым, ончыкылыкыштым благословитлаш колтымо поро ача. Ош тӱняште чыланат языкан улына, садлан Юмо ончылно титакнам касараш вараш кодман огыл. Сумка черкын 91 ийыш тошкалше духовникше Иоанн ача деке миен толза. Тудын пушкыдо кидшым кучымо да тыматле ойжым колыштмо деч вара «вудыкаҥше» шинчана ала почылтеш. «Мландывалне илышет шуйныжо манын, ача-аватым пагале». Юмын кӱштымӧ тиде ойым ит мондо, шотыш эре нал, шкежат ача-аватым, кугыеҥым пагале, йочат-шамычым, шкендым, вес еҥым пагалаш туныктен кушто. Тыге Юмо деке кайыме корно тӱҥалеш. Мый декем шукын толыт да «Икшывем тыгай, тугай, мутым ок колышт. Марлан каен але ӱдырым налын, ойырлен маныт. Мом ыштыман? Тыгодым «А шкеже мом ыштет? Юмылан кумалат? Юмо ончылно языкым касараш ямдылалтман, тынеш пурыман, оҥым кажне кечын ыреслыман, молитвам лудман, таинстве йӱлам шуктыман, пырчешым подылаш ямдылалтман, собороватлалтман. Чыла тидым священник-влак ышташ полшат. Вате-марий ятыр ий пырля илат да шоныдымын-вучыдымын ойырлат. Самырык-влак ушнат веле, шукат пырля огыт лий, ойырлат. Кызыт гражданский брак дене илат, ӱдырвуя азам ыштат. Аватмут дене вожылде мутланат, шала койыш озалана. Йоча-влакым Интернет гыч «шӱдырен луктын» от керт. А тушто ала-момат ончыктат. Лач сайжым гына ойырен налаш туныктыман. Эше Моско да чыла Русьын патриархше Алексий II ойлен: «Юмо деч посна ушнымаш ойырлымашыш шукта. Садлан ача-авалан шочшыштым венчаялалташ благословитлыман». Святой шӱлышым, Юмын, Суксын аралтышыжым черкыште венчаялтмеке гына налат», – манын мутланымашнам тӱҥале Иоанн ача. Колышо еҥым чӱчкыдын уштыман мо? Чынак, кызыт шуко еҥын еш илышыже лунчырген толеш, чылажымат куштылгын ыштат: шонат – ушнат, шонат – ойырлат. Тукым лугалтеш, икшыве тулык кушкеш. Айдеме тукым пеҥгыде лийже манын, Юмылан кумалын илыман. Тидым ача-ава гына шке шочшыштлан изишт годым туныктен каласен кертыт. «Юмын эрык (воля) да закон ваштареш улшо еҥым осал вий алгаштара. Молитвам лудын илыше отыл гынат, кажне эрдене «Тау, тылат Юмо. Юмо, проститле мыйым. Юмо, благословитле мыйым» манын ойлыман. Тиде кӱчык молитва илышетым аралаш полша. Языкым касарымек, Юмын благодатьшым налат. Арняште куд кече пашам ыште, шымше кечын Юмым пагале, черкыш кошт, кумал, титакетым проститлаш йод, пырчешым подыл, тунам веле илышетым куштылемдет», – умбакыже ойла священник. «Колышо еҥым чӱчкыдын уштыман мо?» – йодым архимандрит Иоанн деч. Тудо тыге вашештыш: «Юмын законын визымше заповедьшым эре шуктыман. Илыш дене чеверласыше ача-авам мондыман огыл, нунын верч кумалман. Черкыште «За упокой» манын возыктен, сортам чӱктыман, сорокаустым пуыман. Шоҥго, чот черле-влакым колаш ямдылыман, черкын чыла таинствыжым шуктыман.Шоҥго, чот черле еҥ-влакын сулыкыштым священник касараш полшышаш, уке гын уло языкшым тыгай еҥ-влак пеленышт вес тӱняш наҥгаят. А тушто нунылан эшеат чот неле лиеш. Ӱмыр мучко христиан верам кучышо еҥ Юмо дене пырля илышаш. Колымек, чон кап гыч ойырла, Юмо деке миен шумешке, 20 тергымашым йӧсланен кайыме корным, эрта. Коло тошкалтышым эртымек, узьмакыш логалат Тидыже мытарстве маналтеш. Тыге кажне еҥын чонжым мыняр сулыкан улмым ушештарыме почеш йӧсландарыше корно вуча. 16 – 17 мытарстве тошкалтышыште еҥ марий да вате ден яжарланымылан, венчаялтде илымылан, шке чон яндарлыкыштым йомдарыше-влак мутым кучат. 18-ше содомский мытарстве чыла шакше язык пашам ыштымым терга. Чыла тиде мытарствым (чылаже 20 ) эртен кертат гын, узьмакыш логалат. Юмо чыла койыш-шоктышнам, кузе илымынам кушеч пала? Умылтарем: азан эше мӱшкырыштӧ улмыж годымак тудын шӱмышкыжӧ аваж гоч осал вий пурен шинчеш, тиде осал денак йоча ош тӱняшке шочеш. Садлан азам тынеш пуртыман. Священник ныл тӱрлӧ молитвам лудеш, азан шӱмжӧ да капкылже гыч осалым поктен луктеш, тыге азан чонышкыжо святой шӱлыш пура, да ньогалан Юмо суксыжым пуа. Садлан шым ияш марте йочам суксо дене иктак маныт, черкыште языкым касарыме деч поснак службо пытыме лишан пырчешым подылтат. Икшывын шым ий теммекыже, тудын илыш-корныжым осал ден суксо эскераш тӱҥалыт. Осал вий айдемын уда пашажым воза, суксо – сай пашажым. Вара айдемын колымекше, мом возымыштым тергаш тӱҥалыт. Тыге айдемым, колымекше, мытарстве — тошкалтыш дене эрташ шогалтат. Садлан черкыш кажне кугу пайремлан, рушарня еда толман, Юмым пагалыше еҥ шке шочшыжо-влакланат сай илыш корныш шогалаш полша», – ойлыш Иоанн ача. 91 ияш Иоанн ача дек пасу гоч Сумка черкыш Иоанн Ульяновск область гыч 1965 ийыште ешыж дене толын, пеленже черле аважым конден. Шочмо кундемысе изирак черкыште ачаже, Кузьма, ден аваже, Екатерина, молитва мурым муреныт, Юмылан чот ӱшаныше лийыныт. Тыге эргыштат Юмылан ӱшанен кушкын. Сумкаште Чебоксар ГЭС-лан кӧра, вӱд чот ташлен, тыге тышеч еҥ-шамыч каяш тӱҥалыныт. Но храмым Юмо арален коден. Юл сер воктене тудо таче торашке волгалт шинча. Пасу гоч шуйнышо лакылан, йӱран годым тазылан корно дене еҥ-влак тышке кажне кечын толыт. Чон йӧсышт нерген каласкалат, Иоанн ачан полшымыж дене эрыкталтмек, илыш вийым налыт. Тугеже чонышко угыч порылык пура. Черкыште кечылан кок гана службо эрта Храмыште лиймына годым Владимирский села гыч тусо черкын иерейже Алексей толын ыле. Тудо тыге каласкалыш: «Черкыште архимандрит Иоанн, тиде храмын да мемнан епархийын духовникше, кажне эрдене кандаш шагатлан да кастене шым шагатлан литургийым эртара. Эрденысе службо годым кумалаш толшо-влакын языкыштым касара, пырчешым подылта, ой-каҥашым пуа. Черке пелен ӱдырамаш да пӧръеҥ-влаклан посна илемым чоҥымо, паломник-влаклан пӧлем, унагудо улыт. Тораштак огыл Почаевский Шочынава Юмоҥалан часамла, купель верланеныт, тушто памаш вӱдым налаш, чывылт лекташ лиеш. Храм Рождества Пресвятой Богородицын лӱмжым нумалше Сумкасе черке 21 сентябрьыште ырес дене коштмо кугу пайремым эртара. Юмо саклыже чыладамат». У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

Коронавирус чер дене черланыше-влакын чотышт иземеш гынат, нуно але ятырын улыт. Шокшо игече годым мӧҥгыштӧ шинчаш огеш лий, яндар южыш лектын пурыман. Поснак йоча-влак пӧртыштӧ шинчен огыт керт. Тыгодым шкем кучымо правил-влакым умылтарыман:  йоча-влакым тӱшкан погынымо верлаш ида коштыкто. Кевытыш кайыме годым мӧҥгыштӧ але акаизашт дене пырля йоча площадкыште кодыза. Санитарный да эпидемиологический йодмаш дене келшышын, йоча площадке-влакым дезинфицироватлат. Тыгай верлаште модаш лӱдыкшӧ шагалрак;  уремыште коштмо годым еҥ-влак коклаште кок метр дистанцийым эскерыман;  тӱнӧ улмо годым шинчам туржмым, парням умшаш чыкымым эскерыман. Тидыже инфекцийым шарен кертеш;  изи годсек йочам арулыклан туныктыза. Урем гыч пурымо деч вара, кочкаш шичме деч ончыч кидым, шӱргым шовын дене мушкаш кӱлмым ушештарыза, тидым кузе чын ышташ ончыктыза. Йоча-влакат коронавирус дене черланат, но нуно тиде черым куштылгын эртарат. Тыгодым инфекцийым весылан шарен кертыт. lenta У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 Июнь 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: Пагалыме лудшына-влак! 2022 ийын 2-шо пелийжылан ПОДПИСКЕ кампаний мучашлалтын «Кугарня» газетлан возалт шуктен огыдал гын, вес тылзе гыч налаш тӱҥал кертыда. Тидлан 15 числа марте подпискым оформитлыман.