Datasets:
Tasks:
Fill-Mask
Languages:
Quechua
Multilinguality:
monolingual
Size Categories:
1M<n<5M
Language Creators:
crowdsourced
Annotations Creators:
no-annotation
Source Datasets:
original
Tags:
License:
File size: 92,157 Bytes
cb5ad44 |
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 445 446 447 448 449 450 451 452 453 454 455 456 457 458 459 460 461 462 463 464 465 466 467 468 469 470 471 472 473 474 475 476 477 478 479 480 481 482 483 484 485 486 487 488 489 490 491 492 493 494 495 496 497 498 499 500 501 502 503 504 505 506 507 508 509 510 511 512 513 514 515 516 517 518 519 520 521 522 523 524 525 526 527 528 529 530 531 532 533 534 535 536 537 538 539 540 541 542 543 544 545 546 547 548 549 550 551 552 553 554 555 556 557 558 559 560 561 562 563 564 565 566 567 568 569 570 571 572 573 574 575 576 577 578 579 580 581 582 583 584 585 586 587 588 589 590 591 592 593 594 595 596 597 598 599 600 601 602 603 604 605 606 607 608 609 610 611 612 613 614 615 616 617 618 619 620 621 622 623 624 625 626 627 628 629 630 631 632 633 634 635 636 637 638 639 640 641 642 643 644 645 646 647 648 649 650 651 652 653 654 655 656 657 658 659 660 661 662 663 664 665 666 667 668 669 670 671 672 673 674 675 676 677 678 679 680 681 682 683 684 685 686 687 688 689 690 691 692 693 694 695 696 697 698 699 700 701 702 703 704 705 706 707 708 709 710 711 712 713 714 715 716 717 718 719 720 721 722 723 724 725 726 727 728 729 730 731 732 733 734 735 736 737 738 739 740 741 742 743 744 745 746 747 748 749 750 751 752 753 754 755 756 757 758 759 760 761 762 763 764 765 766 767 768 769 770 771 772 773 774 775 776 777 778 779 780 781 782 783 784 785 786 787 788 789 790 791 792 793 794 795 796 797 798 799 800 801 802 803 804 805 806 807 808 809 810 811 812 813 814 815 816 817 818 819 820 821 822 823 824 825 826 827 828 829 830 831 832 833 834 835 836 837 838 839 840 841 842 843 844 845 846 847 848 849 850 851 852 853 854 855 856 857 858 859 860 861 862 863 864 865 866 867 868 869 870 871 872 873 874 875 876 877 878 879 880 881 882 883 884 885 886 887 888 889 890 891 892 893 894 895 896 897 898 899 900 901 902 903 904 905 906 907 908 909 910 911 912 913 914 915 916 917 918 919 920 921 922 923 924 925 926 927 928 929 930 931 932 933 934 935 936 937 938 939 940 941 942 943 944 945 946 947 948 949 950 951 952 953 954 955 956 957 958 959 960 961 962 963 964 965 966 967 968 969 970 971 972 973 974 975 976 977 978 979 980 981 982 983 984 985 986 987 988 989 990 991 992 993 994 995 996 997 998 999 1000 1001 1002 1003 1004 1005 1006 1007 1008 1009 1010 1011 1012 1013 1014 1015 1016 1017 1018 1019 1020 1021 1022 1023 1024 1025 1026 1027 1028 1029 1030 1031 1032 1033 1034 1035 1036 1037 1038 1039 1040 1041 1042 1043 1044 1045 1046 1047 1048 1049 1050 1051 1052 1053 1054 1055 1056 1057 1058 1059 1060 1061 1062 1063 1064 1065 1066 1067 1068 1069 1070 1071 1072 1073 1074 1075 1076 1077 1078 1079 1080 1081 1082 1083 1084 1085 1086 1087 1088 1089 1090 1091 1092 1093 1094 1095 1096 1097 1098 1099 1100 1101 1102 1103 1104 1105 1106 1107 1108 1109 1110 1111 1112 1113 1114 1115 1116 1117 1118 1119 1120 1121 1122 1123 1124 1125 1126 1127 1128 1129 1130 1131 1132 1133 1134 1135 1136 1137 1138 1139 1140 1141 1142 1143 1144 1145 1146 1147 1148 1149 1150 1151 1152 1153 1154 1155 1156 1157 1158 1159 1160 1161 1162 1163 1164 1165 1166 1167 1168 1169 1170 1171 1172 1173 1174 1175 1176 1177 1178 1179 1180 1181 1182 1183 1184 1185 1186 1187 1188 1189 1190 1191 1192 1193 1194 1195 1196 1197 1198 1199 1200 1201 1202 1203 1204 1205 1206 1207 1208 1209 1210 1211 1212 1213 1214 1215 1216 1217 1218 1219 1220 1221 1222 1223 1224 1225 1226 1227 1228 1229 1230 1231 1232 1233 1234 1235 1236 1237 1238 1239 1240 1241 1242 1243 1244 1245 1246 1247 1248 1249 1250 1251 1252 1253 1254 1255 1256 1257 1258 1259 1260 1261 1262 1263 1264 1265 1266 1267 1268 1269 1270 1271 1272 1273 1274 1275 1276 1277 1278 1279 1280 1281 1282 1283 1284 1285 1286 1287 1288 1289 1290 1291 1292 1293 1294 1295 1296 1297 1298 1299 1300 1301 1302 1303 1304 1305 1306 1307 1308 1309 1310 1311 1312 1313 1314 1315 1316 1317 1318 1319 1320 1321 1322 1323 1324 1325 1326 1327 1328 1329 1330 1331 1332 1333 1334 1335 1336 1337 1338 1339 1340 1341 1342 1343 1344 1345 1346 1347 1348 1349 1350 1351 1352 1353 1354 1355 1356 1357 1358 1359 1360 1361 1362 1363 1364 1365 1366 1367 1368 1369 1370 1371 1372 1373 1374 1375 1376 1377 1378 1379 1380 1381 1382 1383 1384 1385 1386 1387 1388 1389 1390 1391 1392 1393 1394 1395 1396 1397 1398 1399 1400 1401 1402 1403 1404 1405 1406 1407 1408 1409 1410 1411 1412 1413 1414 1415 1416 1417 1418 1419 1420 1421 1422 1423 1424 1425 1426 1427 1428 1429 1430 1431 1432 1433 1434 1435 1436 1437 1438 1439 1440 1441 1442 1443 1444 1445 1446 1447 1448 1449 1450 1451 1452 1453 1454 1455 1456 1457 1458 1459 1460 1461 1462 1463 1464 1465 1466 1467 1468 1469 1470 1471 1472 1473 1474 1475 1476 1477 1478 1479 1480 1481 1482 1483 1484 1485 1486 1487 1488 1489 1490 1491 1492 1493 1494 1495 1496 1497 1498 1499 1500 1501 1502 1503 1504 1505 1506 1507 1508 1509 1510 1511 1512 1513 1514 1515 1516 1517 1518 1519 1520 1521 1522 1523 1524 1525 1526 1527 1528 1529 1530 1531 1532 1533 1534 1535 1536 1537 1538 1539 1540 1541 1542 1543 1544 1545 1546 1547 1548 1549 1550 1551 1552 1553 1554 1555 1556 1557 1558 1559 1560 1561 1562 1563 1564 1565 1566 1567 1568 1569 1570 1571 1572 1573 1574 1575 1576 1577 1578 1579 1580 1581 1582 1583 1584 1585 1586 1587 1588 1589 1590 1591 1592 1593 1594 1595 1596 1597 1598 1599 1600 1601 1602 1603 1604 1605 1606 1607 1608 1609 1610 1611 1612 1613 |
Acuerdo Nacional nisqa Chikan rimayllapi qillqa Acuerdo Nacional nisqa © Perú Suyupa Hatun Rimanakuynin, Acuerdo Nacional nisqa Depósito legal: 1501012004-3256 Ministro de Educación: Javier Sota Nadal Viceministro de Gestión Pedagógica: Idel Vexler Talledo Director Nacional de Educación Bilingüe Intercultural: Modesto Gálvez Ríos Runa simiman tikraqkuna: Dirección Nacional de Educación Bilingüe Intercultural nisqa Tiqraqkuna: Oscar Chávez Gonzales Martín Castillo Collado Melquiades Quintasi Mamani Secretaría Técnica del Acuerdo Nacional Av. 28 de Julio 878, Miraflores Tel. 447 0489 parriaga@pcm.gob.pe mvaldez@pcm.gob.pe http:// www.acuerdonacional.gob.pe Auspicio: Programa de las Naciones Unidas para el Desarrollo Diseño y diagramación original: Lilian Carranza Chikan rimayllapi qillqa Chikan rimayllapi qillqa Acuerdo Nacional nisqa Perú Suyupa Hatun Rimanakuynin, Acuerdo Nacional nisqa ...Kuskalla kawsay wiñarichinapaq Perú Suyu Rimanakuyninqa wiraqucha Alejandro Toledo Manrique, Presidente Constitucional nisqa minkakusqanwanmi Qillqarikusqa 22 anta sitwa killapi, 2002 watapi. ! Acuerdo Nacional nisqa " Chikan rimayllapi qillqa Acuerdo Nacional nisqa Chikan rimayllapi qillqa Kay sumaq puqusqa ruruta kunan punchaw Peru suyuman haywarisqaykichikmi llapallanchik hatun munarisqanchikta rikurichiwanchik. Chay Acuerdo Nacional nisqapa chayarisqanchikkunaman hapipakusun chayqa kay kawsakusqanchik pachatam tikrarichwan; chay tikrakuywanqa wiñaypaq wiñaypaqmi sumaq rimarikuy kawsakuyta ñuqanchikpura kamarisun, ichaqa huk niraq rimayninchikkunatapas huk partido político nisqa kasqanchikkunatapas mana chinkachispa. Chaymi chay Democracia nisqaqa. Dr. Alejandro Toledo Manrique Perú Suyupa Chiqan Umalliqnin Acuerdo Nacional nisqapa qillqakusqan punchaw rimarisqan Anta sitwa killapi 22 punchawninpi 2002 watapi # Acuerdo Nacional nisqa $ Chikan rimayllapi qillqa Acuerdo Nacional nisqa Chikan rimayllapi qillqa Kaypi kaqkuna Llapallan llamkaqkuna Comités nisqakuna Perú Suyupa Hatun Rimanakuynin Estado nisqapa Políticas nisqakuna Democracia nisqamanta, derechos ukupi kawsanamanta Llapa runa allin kikinchasqa allin kawsaypi ima tiyanankumanta Perú suyu huk suyukunamanta allin atipasqa kananmanta Allin ruraq, chuya ruraq, ukunpi allin rakisqa Estado nisqamanta Anexo nisqankuna Qispichinapaq Rimanakuyniyku % Acuerdo Nacional nisqa & Chikan rimayllapi qillqa Chikan rimayllapi qillqa Acuerdo Nacional nisqa Foro del Acuerdo Nacional nisqa wasipa umalliqninkuna 5 Pawqar waray killamanta 22 Anta sitwa killakama 2002 watapi Llamkaq organizacionkuna Umalliqninkuna Presidente de la República Dr. Alejandro Toledo Manrique Gobierno Roberto Dañino Zapata Presidente del Consejo de Ministros Acción Popular Valentín Paniagua Corazao Víctor Andrés García Belaunde Luis Enrique Gálvez de la Puente Concilio Nacional Evangélico del Perú Darío López Rodríguez Víctor Arroyo Cuyubamba Confederación General de Trabajadores del Perú Mario Huamán Rivera Juan José Gorritti Valle Eduardo Castillo Sánchez Confederación Nacional de Instituciones Empresariales Privadas Julio Favre Carranza Leopoldo Scheelje Martin Conferencia Episcopal Peruana Mons. Luis Bambarén Gastelumendi, S. J. Gustavo Noriega Zegarra Laura Vargas Valcárcel Coordinadora Nacional de Frentes Regionales Washington Román Rojas Luis Saraya Frente Independiente Moralizador Fernando Olivera Vega Luis Iberico Núñez Fausto Alvarado Dodero Mesa de Concertación para la Lucha contra la Pobreza Rvdo. Padre Gastón Garatea Yori Javier Iguiñiz Echeverría Federico Arnillas Lafert Partido Aprista Peruano Alan García Pérez Jorge del Castillo Gálvez Mercedes Cabanillas Bustamante Partido Perú Posible Luis Solari de la Fuente Jesús Alvarado Hidalgo Alberto Cruz Loyola Sociedad Nacional de Industrias Manuel Yzaga Salazar José Silva Pellegrin Somos Perú Alberto Andrade Carmona Ernesto Blume Fortini Ricardo de la Flor Bedoya Unidad Nacional Lourdes Flores Nano Antero Flores Aráoz Esparza Drago Kisic Wagner Unión por el Perú Aldo Estrada Choque Ernesto Velit Granda Secretaría Técnica del Acuerdo Nacional Rafael Roncagliolo Orbegoso Pepi Patrón Costa Federico Velarde Valdivia José Daniel Amado Vargas Alberto Adrianzén Merino Juan De la Puente Mejía ' Chikan rimayllapi qillqa Acuerdo Nacional nisqa Foro del Acuerdo Nacional nisqapa Hatun Huñunakuynin Llamkaq organizacionkuna Umalliqninkuna Presidente de la República Dr. Alejandro Toledo Manrique Gobierno Carlos Ferrero Costa Presidente del Consejo de Ministros Acción Popular Valentín Paniagua Corazao Víctor Andrés García Belaunde Luis Enrique Gálvez de la Puente Concilio Nacional Evangélico del Perú Carlos Jara Depaz Víctor Arroyo Cuyubamba Confederación General de Trabajadores del Perú Mario Huamán Rivera Juan José Gorritti Valle Eduardo Castillo Sánchez Confederación Nacional de Instituciones Empresariales Privadas Leopoldo Scheelje Martin Jaime Cáceres Sayán Conferencia Episcopal Peruana Mons. Hugo Garaycoa Hawkins Mons. Miguel Cabrejos Vidarte Gonzalo Flores Santana Coordinadora Nacional de Frentes Regionales Américo Menéndez Washington Román Rojas Jesús Manya Salas Frente Independiente Moralizador Fernando Olivera Vega Luis Iberico Núñez Fausto Alvarado Dodero Mesa de Concertación para la Lucha contra la Pobreza Rvdo. Padre Gastón Garatea Yori Javier Iguiñiz Echeverría Federico Arnillas Lafert Partido Aprista Peruano Alan García Pérez Jorge del Castillo Gálvez Mercedes Cabanillas Bustamante Partido Perú Posible Luis Solari de la Fuente Gloria Helfer Palacios Marcial Ayaipoma Alvarado Sociedad Nacional de Industrias Roberto Nesta Brero David Lemor Bezdin Somos Perú Alberto Andrade Carmona Fernando Andrade Carmona Ernesto Blume Fortini Unidad Nacional Lourdes Flores Nano Antero Flores Aráoz Esparza Drago Kisic Wagner Unión por el Perú Aldo Estrada Choque Ernesto Velit Granda Acuerdo Nacional nisqa Chikan rimayllapi qillqa Ruraq huñukuna Ruraq kamachiqkuna Huk partido político nisqa Huk llaqtamanta organización nisqa Huk Ministro de Estado nisqa Huk Comité Consultivo nisqa Hatun kamachikuypi Comité Técnico nisqa Augusto Ramírez Ocampo Eduardo Stein Barilla Diego Achard Juan De la Puente Mejía Rvdo. Padre Juan Julio Wicht Rossel, S. J. Comité Consultivo nisqa Diego Achard Rodrigo Carazo Odio Luis Lauredo Augusto Ramírez Ocampo Eduardo Stein Barilla Fernando Cabieses Molina Max Hernández Camarero Rvdo. Padre Juan Julio Wicht Rossel, S. J. Monseñor Luis Bambarén Gastelumendi, S. J. Comité Ministerial nisqa Ministro de Defensa Ministro de Educación Ministro de Salud Ministro de Trabajo y Promoción del Empleo Ministra de la Mujer y Desarrollo Social Secretario Técnico nisqa Rafael Roncagliolo Orbegoso Acuerdo Nacional nisqa Chikan rimayllapi qillqa Acuerdo Nacional nisqa PERÚ SUYUPA HATUN RIMANAKUYNIN ACUERDO NACIONAL NISQA Chikan rimayllapi qillqa Perú Suyupi runakuna allin kawsayman aypanankupaq, yanapanakuspa purinankupaq, llapa organizaciones políticas nisqakuna, llaqta ukupi huk organizacionkunapas, rurayniykuta chiqapta qawarispa Gobiernowan kuska Políticas de Estado nisqata rimanakuspa kamachinakuyku. Chaykunam Acuerdo Nacional nisqa sutinchasqa. Chay kamachiykunatam kunan punchawmantapacha rurakunanpaq rimariyku. Tawa ruraykuna aypanapaqmi kay kamachikuykunataqa churayku: Democracia nisqamanta, derechos ukupi kawsanamanta Llapa runa allin kikinchasqa allin kawsaypi ima tiyanankumanta Perú suyu huk suyukunamanta allin atipasqa kananmanta Allin ruraq, chuya ruraq, ukunpi allin rakisqa Estado nisqamanta 1. Democracia nisqamanta, derechos ukupi kawsanamanta Democracia nisqapi, Derechukuna qawasqa ukupi tiyayqa justicia nisqa aypanapaqmi, runakunapa kaqninkuna allin waqaychasqa kananpaqmi, chaywanmi Perú suyunchikta allin kawsaymanpas, hawka kawsaymanpas puririchisunchik. Chaypaqmi kay ruraykuna kanqa: 1.1. Constitución nisqa ukupi kaq derechokunam aswan allin qawasqa kanqa, chuya qispisqataq kamachikuqkunapaq akllanakuypas kanqa; hinallataqmi allin takyasqa ukupi kamachikuq hatun wasikuna purinqa, equilibrio de poderes nisqa ukupi Constitución kamachikusqanmanhina rurakunqa. 1.2. Llapan Perú suyu ukupim partidos políticos nisqa allin qispisqa puriykachananpaq kanqa, pisi runalla akllasqakunapas allin qawarisqallataq kanqa. 1.3. Perú suyutaqa chullallatahina hatarichina kanqa, tiqsi muyupi suyukunawan kuska qipa pachaman puririchkapta, ñawpa qapaq yachayninchikkunata, tukuy niraq llaqtanchikkunata, kawsayninchikkunata, rimayninchikkunata ima chanincharispa. 1.4. Runakunaqa ñankunapipas kallikunapipas maypipas allin qawasqa kanqa, mana manchakuspa puriytapas atinqa. Hukniraqña kaspapas hawka kawsayta mana waqllichirispa, justiciatapas, runakunapa rurayninkunatapas, kaqninkunatapas, Estadopa kaqninkunatapas allinta qawarispa purina kanqa. 1.5. Rimanakuytapas allinta takyachisun, sapinchasun, tupasqa mana tupasqa rimaykunata chanincharispa. Chaypaqqa ayllu ukupi, llaqta ukupi llapanku runa rimarinankupaqmi allinta kamachiykunata sapincharina kanqa. Chayqa kanqa llapallanchik chay kamachinakuykunapi participanapaq. 1.6. Runakunapa kaqninkuna, derechonkuna allin manchasqa, allin qawasqa kananpaqmi llamkarinanchik. Chayhinamanqa Perú suyunchikpas Derecho Internacional nisqaman Derechos Humanos, Carta de las Naciones Unidas nisqamanpas, hinallataq Sistema Interamericano nisqakunaman allinta hapipakunan. 1.7. Perú Suyu ukupas nación nisqahinapas allin qawarisqa kananpaq, allpanpas allin takyasqa kananpaq; mana piwanpas allquchasqa kanapaq ima chay kamachiyninkunata qawarinanchikpuni. ! Acuerdo Nacional nisqa 2. Chikan rimayllapi qillqa Llapa runa allin kikinchasqa allin kawsaypi ima tiyanankumanta Estadoqa lliw rurayninkunata llamkarinan runankuna huntasqa wiñayniyuqpas kawsayniyuqpas kanankupaq, wakchakayninpas chinkananpaq, llapallan runa mana qipanchasqa imapipas kanankupaq llamkarinan. Chaypaqmi kaykuna rurakunqa: 2.1. Derechos Humanos nisqata qawarispam tukuy kamachikuykuna lluqsimunqa chaywanmi llamkaykuna kanqa, allin kawsay yachaypas, política nisqa ruraypas chuyancharikunqa; ichaqa mana pitapas sarunchaspa, qipanchaspa. 2.2. Llamkaykuna mastarikunanpaqmi aswan qullqi empresakunapaq yaparikunqa. Chaywanmi empresakunapas qullqita astawan wacharichinqa, chayqa llapa runapaq allin llamkay tarinankupaq ima kanqa. 2.3. Yachay wasikunapi hunta yachaqaymi llamkaypaqpas sumaq kawsaypaqpas llapa runapaq kallpacharikunqa. Chay yachaqaykunaqa mana ima paganapaqmi tukuy runapa yachay wasinpi aparikunqa. Chaywanmi educación públicapas privadapas llaqtamantapas campomantapas kikincharikunqa. Hinaqa yachay wasikunapas chaninchasqam kanqa, yachachiqkunapa llamkayninpas chanincharisqa kanqa. Hinallataqmi kay Sector Educación nisqapaqpas aswan qullqi 6% nisqakama ayparinqa. 2.4. Tukuy runa mana unqusqa kawsakunanpaq mana imata quspa kallpacharikullanqataq. Chaypaqqa chay hampina wasikunapas hampiqkunapas llamkachkallanqam. Chaymantapas tukuy machu payakunapas llamkanankunata saqispaqa sapa killa qullqichata chaskikuspa samamuytam atinqaku. 2.5. Chaymantapas ñawpaqman qawarispalla puririnapaqmi allin kamachikunata kallpacharikunqa. Tukuy runa masi kuchkalla puririchinapaq sumaq pachallapi kawsakuspa. 2.6. Sapa wasi ayllupaqpas sumaq wasitan ayparichisunchik. Chay wasiqa ancha sumaq tiyarikunapaqpas kawsakunapaqpas kanan. 2.7. Runakunaqa pukllaykunapi atipanakuspa iman kurkunta sumaqta kallpacharinqa. Allin kallpayuqpas rikuyniyuqpas ancha aswantan llamkarinqa. 3. Perú suyu huk suyukunamanta allin atipasqa kananmanta Estado peruano nisqaqa sumaq kawsaytapas allin kawsaytapas paqaririchinanpaqqa economía social de mercado nisqatan kamarichinqa. Chaypaqqa paymi empresa nisqa llamkaykunata qallarichinqapas, qawarinqapas, yanaparinqapas. Chay rimay ukupiqa kaykunatam rurarisun: 3.1. Chay uña empresatapas taksa empresatapas yanaparinqan aswanta paykuna pura riqsichikuspa atipanakunankupaq. Chaymantapas kay Perú suyu runapas hawa runapas empresa nisqata kamarinankuta kallpacharikullanqataq. Chay empresakunapa puturisqankunapas kay suyunchikpipas hawa suyukunapipas qaturikunantam maskakunqa. 3.2. Ima ruranapaqpas llapallanchik rimarinanchiktam kallpacharisunchik. Chay rimariykunaqa sectorialpas regionalpas nisqa kamachikunapim paqaririnan. Hinaqa llamkaypas, yachaq runapas, qullqipas, " Acuerdo Nacional nisqa Chikan rimayllapi qillqa rurasqanchik mikuypas hawa suyukunaman apariypas kallpacharikunqam. Chaypaqqa sumaqmi Perú suyunchikpa qullqi apaykachananpas kamachiyninkunapas puririnan. Chayraykum chay base tributaria nisqa 18% PBI nisqamanta huñuriyman kicharikunan. 3.3. Chay qullqiyuq runakuna qullqinta churarispa llamkariynintapas kallpacharikunqam. Paykunaqa empresa nisqakunatam kamarispa qawarinqakupas puririchinqakupas. Hinallataqmi chay Estadopa rurarisqamkunatapas yanaparillanqataqmi lliw sectores nisqakuna qullqita wacharichinankupaq. 3.4. Estadopapas qullqiyuq runapapas rurarisqankunata atipayninkunata imaqa kallpacharinam kanqa. Chaytaqa rurarina kanqa musuq puririyta kamarispa, watuparikuspa, hawa suyumanta ancha yachaykunata aparimuspa ima. 3.5. Tukuy kaypi puqurichisqanchiktam hawa suyukunamankama aparina kanqa. Chaytaqa Estadopas qullqiyuq empresakunapas rimarinakuspam ruranan. Chaywanqa hawaman tukuy ima apasqanchikkunapas wiñarinqam may mercado nisqakunaman yaykurinapaq. 4. Allin ruraq, chuya ruraq, ukunpi allin rakisqa estado nisqamanta Allin llamkaq, utqaylla imatapas ruraq, chuya chuya Estado kanantam munayku, suyunkuna, llaqtankuna tiyaq runakunarayku, imapas rurayniyuq, derechosniyuq kasqankurayku. Chay kananpaqqa kay llamkaykunatam rurarinanchik: 4.1. Perú llaqtapi, suyunkunapipas, llaqtankunapipas, ayllunkunapipas imapipas allin llamkaq, chuya chuya llamkaq musuq Estadotam hatarichisun. Chaywan runa masinchik mañakusqanmanhina imapas rurananpaq, paykunata uyarispa, organizacionkunata chaninchaspa. 4.2. Chuya chuyata imatapas llamkanapaq, qullqi hapisqamantapas riqsisqa kananpaq huk kamachinakuyta lluqsirichinanchik. Chaymi llaqtapas qawarispa qatipanman, Estado uku llamkaypi mana suwakuy kananpaq. 4.3. Estado ukupi llamkaq wasikunata musuqyachispa, llamkaqkunata aswanta yacharichispa, allinninta aswan chanincharispa imam Estadoqa allin rurayninkunata qispichinqa. 4.4. Perú ukupi Suyukuna, llaqtakuna kikillankumanta imatapas llamkanankupaq, kamachikuykunapas pisimanta pisi suyukunallapiña kamarikunqa, Estadopa qullqinpas suyukunallamanñapas llaqta umalliqkunallamanñapas ripunqa. Ichaqa Estado nisqaqa manam patmikunqachu aswanpas huñusqalla regionkunawan llaqtakunawan ima puririnqa. 4.5. Llapa Perú suyu allpanchikmi sumaqta puriripunam chay Estadopa qullqinwanpas runakunapa qullqinwanpas aparikunanpaq. Chaypaqqa tukuy Estadopa qullqinkunapas sumaqta wacharinan equilibrio fiscal nisqapas allinta kallpacharikunan. Tukuykunapaqqa llapallanmi kay 30 políticas de Estado del Acuerdo Nacional nisqata allinta qawarinapaq rimarinakuyku. Chaypaqqa huñunakuykuna kanallanpunim nacionalpas regionalpas, hinallataqmi umalliqninpas Secretaría Técnica nisqa payllamanta puririnanpas qawarinanpas. Chay puririsqamkunaqa tukuy Perú suyupi runa masinchikpa riqsiyninmi kanan. # Acuerdo Nacional nisqa Chikan rimayllapi qillqa Chay hinamanqa kay Acuerdo Nacional nisqaqa kallparichinapaqqa maywanpas huñunarikunallanmi kicharillasqataqmi huk organizacionespas fuerzas políticas nisqapas yaykurimunanpaq. Hinaqa kaykunataqa kunanmantapacha 28 anta sitwa killakama 2021 watakama qawariytapas puririchiytapas atipanayku. Lima llaqtapi, Perú suyumanta umalliq wiraqucha Alejandro Toledo Manrique kachkaspa, 22 punchaw anta sitwa killamanta 2002 watamanta qillqarisqa kasqa. Alejandro Toledo Manrique Presidente de la República Roberto Dañino Zapata Presidente del Consejo de Ministros Alan García Pérez Partido Aprista Peruano Valentín Paniagua Corazao Acción Popular Luis Solari de la Fuente Partido Perú Posible Lourdes Flores Nano Unidad Nacional Fernando Olivera Vega Frente Independiente Moralizador Alberto Andrade Carmona Somos Perú Aldo Estrada Choque Unión por el Perú Mons. Luis Bambarén Gastelumendi, S. J. Conferencia Episcopal Peruana Darío López Rodríguez Concilio Nacional Evangélico del Perú Julio Favre Carranza Confederación Nacional de Instituciones Empresariales Privadas Juan José Gorritti Valle Confederación General de Trabajadores del Perú $ Acuerdo Nacional nisqa Chikan rimayllapi qillqa Manuel Yzaga Salazar Sociedad Nacional de Industrias Rvdo. Padre Gastón Garatea Yori Mesa de Concertación para la Lucha contra la Pobreza Washington Román Rojas Coordinadora Nacional de Frentes Regionales % Acuerdo Nacional nisqa & Políticas de Estado nisqakuna Acuerdo Nacional nisqa Políticas de Estado nisqakuna Políticas de Estado nisqakuna ' Acuerdo Nacional nisqa Políticas de Estado nisqakuna Democracia nisqamanta, derechos ukupi kawsanamanta Huk ñiqi Política de Estado nisqanmanta Democracia nisqapas, derechosninchikkunapas allin kallpachasqa kananpaq Iskay ñiqi Política de Estado nisqanmanta Allin democraciapi kawsanapaq partido politicokuna kallpanchasqa kananpaq Kimsa ñiqi Política de Estado nisqanmanta Perú suyupi kikinchik kasqanchikmanta allin takyachinapaq Tawa ñiqi Política de Estado nisqanmanta Rimanakuykunata kallpanchanapaq Pichqa ñiqi Política de Estado nisqanmanta Qipa pachata qawarispa allin yuyayllawan imatapas ruranapaq, Gobiernopas chuya chuya ruraywan allinta llamkananpaq Suqta ñiqi Política de Estado nisqanmanta Huk nacionkunawan allinllapi kawsanapaq, rimanakuspa chulla suyuhinalla ñawpaqman puririnapaq Qanchis ñiqi Política de Estado nisqanmanta Manaña maqanakuy kananpaq, Perú allin yupaychasqa kananpaq, mana manchakuypi kawsanapaq Pusaq ñiqi Política de Estado nisqanmanta Perú ukupi sapa suyukuna, sapa llaqtakuna kikinkumanta ñawpaqman purinankupaq Isqun ñiqi Política de Estado nisqanmanta Perú suyupa allpanpas, runankunapas allin qawasqa kananpaq Llapa runa allin kikinchasqa allin kawsaypi ima tiyanankumanta Chunka ñiqi Política de Estado nisqanmanta Wakchakay pisiyachinapaq Chunka hukniyuq ñiqi Política de Estado nisqanmanta Llapallan runakuna, piña mayña kaspapas maypipas allin rikusqa, allin chaskisqa kananpaq Chunka iskayniyuq ñiqi Política de Estado nisqanmanta Llapallan runakuna mana qullqillawan allin yachayman aypanankupaq, kawsay yachaykunatawan chaninchanapaq Acuerdo Nacional nisqa Políticas de Estado nisqakuna Chunka kimsayuq ñiqi Política de Estado nisqanmanta Llapallan runakuna qalikaypi kananpaq, allin kawsaypi tiyananpaq Chunka tawayuq ñiqi Política de Estado nisqanmanta Allin ruruq llamkayman runahina aypanapaq Chunka pichqayuq ñiqi Política de Estado nisqanmanta Allin huntasqa mikuykuna kananpaq Chunka suqtayuq ñiqi Política de Estado nisqanmanta Wasi ayllu kallpanchanapaq, warmakuna, irqikuna, wayna sipaskuna amachasqa, kallpanchasqa kanankupaq Perú suyu huk suyukunamanta allin atipasqa kananmanta Chunka qanchisniyuq ñiqi Política de Estado nisqanmanta Llaqta qatu rantinakuypi qullqi takyachinapaq Chunka pusaqniyuq ñiqi Política de Estado nisqanmanta Qullqi ruranapa takyachiynin, ruruchiynin (mirachiynin) atipaynin maskanapaq Chunka isqunniyuq ñiqi Política de Estado nisqamanta Kawsasqanchik pachata allin qawarispa llamkaykunata ruranapaq Iskay chunka ñiqi Política de Estado nisqanmanta Chiqap yachaywan tecnología nisqawan yachaykunata ñawpaqman tanqanapaq Iskay chunka hukniyuq ñiqi Política de Estado nisqanmanta Runapa wasichakunanpaq, hatun llamkaykuna hatarichinapaq Iskay chunka iskayniyuq ñiqi Política de Estado nisqanmanta Hawa nacionkunawan yanapanakuspa rantinakuyninchikta mirachinapaq Iskay chunka kimsayuq ñiqi Política de Estado nisqanmanta Ayllupi tiyaqkuna allpa ruruchiqkuna ñawpaqman puririnanpaq Allin ruraq, chuya ruraq, ukunpi allin rakisqa Estado nisqamanta Iskay chunka tawayuq ñiqi Política de Estado nisqanmanta Estado chuya chuya allin llamkayta tarinanpaq Acuerdo Nacional nisqa Políticas de Estado nisqakuna Iskay chunka pichqayuq ñiqi Política de Estado nisqanmanta Democracia ukupi yanapakunanpaq Fuerzas Armadas nisqata kallpanchanapaq Iskay chunka suqtayuq ñiqi Política de Estado nisqanmanta Chuya chuyapi llamkay kananpaq, mana qilli ruraymanta qullqi hamunanpaq, llapallan runakuna impuesto qunanpaq Iskay chunka qanchisniyuq ñiqi Política de Estado nisqanmanta Droga nisqa chinkananpaq Iskay chunka pusaqniyuq ñiqi Política de Estado nisqanmanta Perumanta Hatun Kamachinanwan, Derechonchikta qawarispa purinapaq, justicia llapanman chayananpaq, Poder Judicial sapanmanta kikinchasqa kananpaq Iskay chunka isqunniyuq ñiqi Política de Estado nisqanmanta Llapan runakuna imamantapas willasqa kananpaq, ima rimayninpas, qillqayninpas uyarisqa kananpaq Kimsa chunka ñiqi Política de Estado nisqanmanta Terrorismo nisqa chinkananpaq Perú Suyupi runa allin kawsarinankupaq Acuerdo Nacional nisqa Políticas de Estado nisqakuna PERÚ SUYU KAMACHIKUQKUNAPA RIMANAKUSPA MUNAYNIN, POLÍTICA DE ESTADO NISQAKUNA Democracia nisqamanta, derechos ukupi kawsanamanta Huk ñiqi Política de Estado nisqanmanta Democracia nisqapas, derechosninchikkunapas allin kallpachasqa kananpaq Allin democracia nisqa kananpaq, llapa runakunapa derechosninkuna allin kallpachasqa kananpaqmi rimanakuyku. Chaymi kanqa takyasqa kawsaypi puririnapaq, kamachiqninchikkunapas chuya chuya akllanakuypi yaykuspa, paykunapura ayninakuspa, yanaparinakuspa ima pusawananchikpaq. Nillaykutaqmi, chaytaqa runakunapa umalliqninkunawan kuska kamachiptinkum hatarinqa. Chaymi llapallan runapa derechunkuna aswan kallpanchasqa, aswan sapinchasqa kanqa; llapallan runakuna huñurinakuspa, chulla runahinalla chay democracia nisqata wiñarichinqa, Estado nisqapa Hatun Kamachinanta qawarispa. Chaykuna qispichinapaqmi Estado nisqaqa: (a) Perú suyupa Hatun Kamachinan amachasqa kanqa, kamachikusqanmanhina kawsanapaq, llapan suyukunawan, llaqtakunawan kuska Perú hatun suyuqa chulla sunqulla, chulla umalla kananpaq. (ch) Runakunapa yuyaymanayninkunata qawarispa chaninchanqa, organizacionninkunatapas kallpanchaspa qawarillanqataq; hinallataq runakuna mana sarunchasqa kanantapas qawanqa, imaraykuchus Estado nisqaqa runata ayllu ukupi, llaqta ukupi aswan chaninchasqanrayku. (h) Allin kawsaypi tiyanapaq, chuya akllanakuy ukupi tiyaspa yachakunapaq yanapanqa, hinallataq allin runahina, derechonchikkunatapas, rurayninchikkunatapas allinta ruraspa purinapaq yanapallawasuntaq. (i) Mana uyariy munaq runakunapaq, kamachiykunata mana kasukuspa puriq runakunapaqpas Estado wanachikuykunata hurqumullanqataq. Iskay ñiqi Política de Estado nisqanmanta Allin democraciapi kawsanapaq partido politicokuna kallpanchasqa kananpaq Ima ruraypas, ima llamkaypas llapan runakunawan kuska rimanakuspa rurasqa kananpaq rimanakuyku, chayqa Hatun Kamachinanmanhina apakunqa, llapan organizacionkuna, llaqtapi kaq institucionkunapas yanapakunanku; ichaqa partidos políticos nisqa aswantaqa yanapakunanku. Chaykuna qispichinapaqmi Estado nisqaqa: (a) Derechos políticos nisqa yuyasqalla kananpaq, allin qawasqalla apakunanpaqmi kamachikuykunata churanqa. (ch) Partidos políticos nisqa ñawpaqman allin kallpanchasqa purinankupaq, mana chinkapunankupaq ima kamachikuykunata churallanqataq, chaymi allinllapi purinapaq, chuya chuyata qullqitapas aparinankupaq, rurayninkunatapas riqsichinankupaq yanapay kallanqataq. (h) Perú hatun suyupi, suyunkunapipas, llaqtankunapipas lliw kamachiqkunaqa chuya chuya akllakuypi yaykunqaku. (i) Chay akllanakuypiqa llapallan llaqta runakunam umalliqniyuq, kamachiqniyuq kananku, karupiña tiyaq runakunapas, campupiña, yunka suyupiña tiyaqkunapas umalliqniyuqmi kananku, manam pisi kasqankuraykuchu qunqasqa kananku. (k) Ima ruraypas, ima llamkaypas llapan runakunawan kuska rimanakuspa rurasqa kanqa, chayqa Hatun Kamachina nisqanmanhina apakunqa, llapan organizacionkuna, llaqtapi kaq institucionkunapas, Partidos Políticos nisqakunapas yanapakunanku. ! Acuerdo Nacional nisqa Políticas de Estado nisqakuna Kimsa ñiqi Política de Estado nisqanmanta Perú suyupi kikinchik kasqanchikmanta allin takyachinapaq Peru suyu huk suyuhinalla kananpaq, sapanka ayllunkunawan, sapanka llaqtankunawan kuska kallpanchanapaqmi, rimanakuyku; nillaykutaqmi, chayqa rurakunqa ñawpa ayllukunapa yachayninkunata chanincharispa, kawsay rurayninkunata yuyaykuspa, llapa rimaynin simikunata riqsispa, qipa kawsayta qawarispa, tiqsi muyupa purisqanmanhina rurasqa kananpaq. Chaykuna qispichinapaqmi Estado nisqaqa: (a) Perú ñawpa pacha kawsay yuyaykunata mana qunqanapaq, aswantaqa riqsispa kawsanapaq kamachikamunqa. (ch) Llapa runakuna yanapanakuspa hawkalla tiyanankupaq, sumaq qawanakuypi, huk niray usupi kawsaspapas, piña kaspapas pampachaykukuspa, mana awqanakuspa, Perú huk suyulla kanapaqmi kamachikuykuna kanqa. (h) Llapan runakuna qipa wiñaypi allin kawsayman chayanankupaq, sapanka runatapas, ayllupi kaqtapas allin puriyman churananpaq huk ruraykunata churanqa. Tawa ñiqi Política de Estado nisqanmanta Rimanakuykunata kallpanchanapaq Llapan organización política nisqakunawan, hinallataq llaqta ukupi mayqan organización kaqwanpas rimanaykukuspa imamanpas chayay kanantam munayku; sumaq qawanakuypi, huk yuyayllapi kawsaspapas, piña mayña kaspapas chaninchasqa kanapaq. Chaykuna qispichinapaqmi Estado nisqaqa: (a) Imamanpas chayanapaq rimanakuykunata kallpanchanqa. (ch) Ima ruraypas, ima llamkaypas llapanchikpa rimayninchikwanmi atikunqa, chayhina ukupi kawsanapaqmi kallpanchakunqa, chaywanmi kamachiqkunapas, kamachiykuna ruraqkunapas allinta llamkayninkunata qispichinqaku. (h) Perú suyupi yuyaywan rimanakuspam, qipa pachapi ima ruraytapas llapanchikmanta qawarinapaq, huk kamachikuykunata churamunqa. Pichqa ñiqi Política de Estado nisqanmanta Qipa pachata qawarispa allin yuyayllawan imatapas ruranapaq, Gobiernopas chuya chuya ruraywan allinta llamkananpaq Estado nisqapa imaymana rurasqanta kallpachasaqku, allin yuyaypi, allin rimanakuypi llamkaykuna sayarinanpaq, imaymana allin kamachisqa kananpaq, maypipas allin kawsayta mirachinanpaq, Tiqsi muyupi suyukunata qawarispa kay Perú ukupi munasqa aypananpaq. Chaykuna qispichinapaqmi Estado nisqaqa: (a) Huk kamachiylla llapan runapaq, llapan institucionkunapaqpas kananta munaspam sistema nacional de planeamiento nisqata paqarichinqa, chaywan maykama, haykapkama chay llamkaykuna rurakunanta qawarinapaq, chaypaqpas qatipaykunata churallanqataq. (ch) Gobierno allintapuni llamkananpaq, qallariyninpi imakunatachus llamkayta munaspa nirqa chaykuna huntachinapaqmi kamachikuyta churamunqa. Chay llamkaykuna qawarinapaqmi qatipaykuna rurakullanqataq. (h) Gobiernoqa sapa kutillan lliw llamkayninkunamanta willarikuyta atinan, mayqan llamkaykunas qispisqa, ima sasachakuykunas rikurin, chaykunamanta runakunaman riqsichinqa. (i) Gobiernopi llamkaq runakuna allintapuni rurayninkunata qispichinanpaq musuq yachaykunata qunqa, chaywan ima ruraykuna churakusqan aypasqa kananpaq. " Acuerdo Nacional nisqa Políticas de Estado nisqakuna Suqta ñiqi Política de Estado nisqanmanta Huk nacionkunawan allinllapi kawsanapaq, rimanakuspa chulla suyuhinalla ñawpaqman puririnapaq Huk nacionkunawan mana chiqninakuspa kawsanapaq, rimarinakuspa chulla suyuhinalla ñawpaqman puririnantam munayku; kaykuna kallpachakunanpaqmi, suyukuna asuykanakunqa, yanaparinakuspa, rantinakuspa ima kawsanqaku. Kaykunaqa kanqa hawa nacionkunawan, suyunchikwan ima huk llamkaylla ruranapaq. Perú suyuqa Derecho internacional nisqa ukupi kaspam tukuy kamachikusqanta kallpanchanqa, aswantaqa, Derechos Humanos, Carta de las Naciones Unidas, Sistema Interamericano nisqa hatun wasikuna kamachikuyninkuta yuyaspam kawsanqa. Perú suyutaqa kallpacharisun llapan nacionkunapa yuyarisqanmanhina, llapan organización política nisqakunawan, hinallataq llaqta ukupi mayqan organización kaqwanpas rimanaykukuspa, sumaq qawanakuypi, huk yuyayllapi kawsanapaq. Chaykuna qispichinapaqmi Estado nisqaqa: (a) Llapan tiqsi muyuntinpi, América nisqapipas hawka kawsaypi tiyanapaq, takyasqa kamachinakuyman aypanapaq llamkarinqa, chayqa wakchakayta saqispa allin puririnanpaq kanqa. Kay qawariypim llapan América Latina nisqapi suyukunaqa kallpachakunqa manaña armamento rantinankupaq. (ch) Manam maqanakuypas, chiqninakuypas kanqachu, llapan runapa derechonkuna allin qawasqa kanqa, chaymi Democracia nisqapas puqurinqa, qullqirayku waqlliq runakunapas chinkarinqa, drogawan llamkaqkunapas, terrorismo nisqapas chinkallanqataq. (h) Kay América nisqa suyukunapas, Tiqsi muyupi suyukunapas hukllanakuspa llamkanankupaqmi kallpanchayta ruranqa, aswanmi, qayllanchikpi kawsaq nacionkunawan kuska allin kawsayta maskanqa, chaywan allin rimanakuyta llanllarichinapaq; kaykunawansi tariparisun llapanchikman imapas kaqlla tupawananchikpaq. Chay qawariypi maskarinqa llapanchikpa munayninchikkuna chullalla kananpaq. (i) Hawa nacionkunawan tupanasqa allpakunapi allin kawsayta sayarichinqa, hinallataq qayllanchikpi suyukunawan huñunakuyninta tanqarinqa. (k) Estado nisqapa allin ima munayninta, hinallataq wakin hawa suyukunawan allin kawsayta amachanqa, kallpacharinqa ima; hawa suyukunapipas peruano masinchik ayllukunatapas, empresa nisqakunatapas amachanqa, chaykunawanmi hawapi rantinanchikkunapas mastarikunqa, suyunchikpi llamkana kananpaqpas qullqi chayarimunqa. (l) Hawa suyukunaman ripuqkunapaqpas, chayamuqkunapaqpas llamkanata tarinankupaq yanapaykunata maskanqa. (ll) May Estado nisqapas yupaychasqa kananpaq, mana sarunchakuspa purinankupaq yanapayta churanqa. Qanchis ñiqi Política de Estado nisqanmanta Manaña maqanakuy kananpaq, Perú allin yupaychasqa kananpaq, mana manchakuypi kawsanapaq Allin chiqap puriypi kawsay kananpaqmi huk kamachikuy lluqsimunanpaq rimanakuyku, ruray atinanchiktapas sapakama ruraspa, Derechosninchikkunatapas mana sarunchaspa kawsanapaq. Chaykuna qispichinapaqmi Estado nisqaqa: (a) Pichus qasi kawsayta waqllichinqapas, turyanqapas, chaykunapaqmi wanachiykuna kamachikamunqa; hawka purikunapaq, qispisqa purikunapaq, runapa kaqninkunata mana pipas hapinanpaq ima, kallanqataq kamachikuykuna. (ch) Perú suyupi tiyaq runakunapa derechonkunata kallpanchanapaq, Hatun Kamachinata, huk kamachikuykunatapas qawarispa tiyanapaqmi wakichinqa, chaykunawanmi hawka kawsayta runakunaqa tarinqa. (h) Llaqtapipas, ayllupipas, wasi ayllupipas # Acuerdo Nacional nisqa Políticas de Estado nisqakuna manaña maqanakuy, awqanakuy kananpaqmi kamachikamunqa, chaywanmi warmikunata, warmakunata, machu payakunata imam aswantaqa kallpawan qawarinqa. (i) Maypichus aswan awqanakuy, chiqninakuy ima kan, chaypim kallpawan kamachikuy churakunqa. (k) Hawkalla kawsaypi tiyanapaqmi yachay wasikunapi yachaykuna churakunqa, chayqa llapan runakunapa Derechosninkuna amachaspa purinapaq, imamantapas pampacharikuspa allin justicia aypanapaq. (l) Llaqta runakuna hawka kawsaypi tiyanankupaq Estado nisqamanta qawaq institucionkuna allin kamachikuykuna aparikunqa. (ll) Policía nisqa ukupipas allin runakayta, llaqtanchik allin chaninchayta yachachikunqa, hinallataq yachayninta mastarinqa huk musuq yachaykunawan, chaymanhinataq pagonkutapas chaskinqaku. (m) Hatun llaqtakunapipas, huchuy llaqtachakunapipas hawkalla purikunapaq sistema nacional de seguridad ciudadana nisqata churachinqa, chaytas umallinqa alcaldekuna, Estado nisqapap llamkaq oficinakuna, llaqta runakunapa yanapayninwan. Pusaq ñiqi Política de Estado nisqanmanta Perú ukupi sapa suyukuna, sapa llaqtakuna kikinkumanta ñawpaqman purinankupaq Perú ukupi sapa suyukuna, sapa llaqtakuna kikinkumanta allin kawsayninkuta purichinqaku, nispam rimanakuyku, chaypaqmi Gobierno centralmanta qullqitapas, tukuy ruraykunatapas, kamachikuykunatapas rakinqa. Chaywanqa manañam Limapi kaq kamachikuqkunallatachu qawasun. Gobierno centralwan, suyukunawan, llaqtakunawan kuska ima ruranapaqpas yanapanakuspa, ayninakuspa chay allin kawsaytaqa tanqasun. Chayhinallam llaqtanchikkunaqa kikinmanta allin kawsayman chayanqa. Chaykuna qispichinapaqmi Estado nisqaqa: (a) Perú ukupi sapa suyukunapa, sapa llaqtakunapa allin llamkaynin ñawpaqman puririnanpaqmi qullqiwanpas, ima yanapaywanpas kallpachanqa. (ch) Llapan runakunawan rimanaykukuspa kamachikuykunapas, qullqi rakinakuypas, tukuy imapas rurakunqa. (h) Estado nisqapa qusqan yanapaykuna utqaylla, chuya chuyalla llapan runakunaman chayananpaqmi kamachikamunqa; hinallataq llapan llaqtakunapi tukuy obrakuna rurakunanpaq kallpanchanqa. (i) Gobierno centralwan, suyukunawan, llaqtakunawan llamkanankupi mana pantanakunankupaqmi kamachikamunqa. (k) Suyupura, llaqtapura atipanakuypi, llallinakuypihina llamkaspa allin kawsayta aypanankupaqmi huk kamachikuykunata lluqsichimullanqataq. (l) Tukuy llamkaykuna qispichinapaq, maymantapas qullqi tarinapaq huk kamachikuy kanqa; chaywanmi, qullqipas kuskanmanta sapa suyuman, sapa llaqtaman rakikunqa, hayka runankuna kasqanmanhina, allpanku kasqanmanhina. Chaykunaqa rurakunqa takyasqa ñanpi purinapaq, maychus qullqi kasqanmanhina. (ll) Institucionkuna, empresakuna, qullqita mañakunankupaqpas, gastanankupaqpas yanapayta chaskinqaku, chaywanmi suyukunapipas, llaqtakunapipas allinta ima llamkaytapas puturichinankupaq, llamllarichinankupaq ima, yanapakunqa. (m) Perú ukupi wakin suyukunata huñunaspa huk hatun rimanakuy suyukunaman tukuchinqa, hukllanasqaqa kuska allin kawsayta sayarichinankupaq. (n) Suyukuna ukupi alcaldiyakunata huñunaspa huk hatun rimanakuy wasiman tukuchinqa, hukllanasqaqa kuska allin kawsayta sayarichinankupaq. (ñ) Ima llamkaytapas ruranankupaq, qullqi churaq runakunapaqpas, institucionkunapaqpas punkukuna kicharikunqa, chaywanmi llaqtakunapi taksa empresapas, huchuy empresapas ñawpaqman puririnqa. (p) Maypipas runa masinchikta llakiy qatiptin yanapanapaq qullqi waqaychakunqa, ichaqa wakcha kasqankumanhina rakikunqa. Isqun ñiqi Política de Estado nisqanmanta Perú suyupa allpanpas, runankunapas allin qawasqa kananpaq Perú suyupa tukuy imaymana munasqan, llapan allpanpas, runankunapas allin qawasqa kananpaq, rimanakuyku. Chaypaqqa, llapallan runakuna, kamachiqkunapas yanapakunanku, militarkunam aswanqa qawayta atiwanchik, $ Acuerdo Nacional nisqa Políticas de Estado nisqakuna ichaqa mana Hatun Kamachinamanta lluqsispalla. Chaypaqmi, ima manchakuyña hawa llaqtamantapas, llaqta ukumantapas hamuptin, piña mayña allquchakuyta munawaptinchikpas amachasaqku; allin kawsayninchik waqllichiqkunata chinkachinapaq, hawkalla tiyanapaqpas llamkallasaqkutaq. Chaykuna qispichinapaqmi Estado nisqaqa: (a) Imachus munasqanchik Perú suyu allin qispisqa kananpaq, allpanpas, runankunapas allin qawasqa kananpaq llapan runakuna minkapihina llamkanqaku. (ch) Perú suyu allin qawasqa kananpaq, hawkalla tiyakunapaq, hinallataq mana ima maqanakuypas kananpaq militarkunata allin llamkayman churanqa. (h) Perú suyu allin qawasqa kananpaq, hawkalla tiyakunapaqpas llapallan yachay wasikunapi tukuy ima yachaykuna yachachikunqa. (i) Tiqsi muyu pachanpi Antártida sutiyuq suyu allin qawasqa kananpaq, pachamamata chanincharispa tiyanapaq, yunka suyutapas ñawpaqman puririchinapaqmi kamachikamunqa, chaykunawan Perú suyu hukllachasqa kanqa llaqta runapa yanapayninwan. (k) Perú suyu qawaq kamasqakunawan, huk nacionkuna rimanakuy qawaqwan kuska imapas ruranankupaqmi kamachikuy kanqa. Llapa runa allin kikinchasqa allin kawsaypi ima tiyanankumanta Chunka ñiqi Política de Estado nisqanmanta Wakchakay pisiyachinapaq Wakchakayta pisiyachinapaq, wakchakuna qullqisapakunamanta manaña karunchasqa kanankupaqmi, rimanakuyku; chayqa kanqa kamachikuykunapas, tukuy ruraypas, qullqipas munasqanmanhina, mañakusqankumanhina llapan runapaq rakikunanpaq. Chaymantapas, rimanakullaykutaq, manaña millay qawanakuypi warmi kasqanrayku, campupi paqarisqanrayku, machu paya kasqankurayku, mana ima ruray atisqankurayku qunqasqa kanankuta. Chayraykun, wakchakaypi tiyaqkunapaq, qunqasqa kaq runakunapaq aswan yanapayqa kanqa. Wawakunapas, wayna sipaskunapas, machu payakunapas, qarinkupa wikchusqan warmikunapas, imapis mana ruray atiqkunapas, wakchakunapas, qunqasqakunapas, tukuy paykuna allin qawasqa kanankupaq kamachikuykunata churachisaqku. Chaykuna qispichinapaqmi Estado nisqaqa: (a) Llapa runapaq llamkay kananpaq, llaqta ukupi empresakuna ñawpaqman purinanpaq, yanapakuy kanqa. (ch) Llaqtakunapa allin llamkana rurayninta kallpachakunqa, chaywan maymantapas willakuykunata riqsinankupaq, aswanta yacharinankupaq, huk musuq tecnología nisqata chaskinankupaq, maymantapas qullqita manukunankupaq, yanapakunqa. (h) Hatun llamkaykunata purichinqa imaymana obras rurakunanpaq, chaykunaqa suyukunapa, llaqtakunapa munasqanmanhina rurasqa kanqa, chaypaqmi huk institucionkunata yanapachikunankupaq minkakunqa. (i) Yachay wasikunapi allin yachayman aypanankupaq, hampina wasikunapi allin hampikuy kananpaq qullqita yapaspa churanqa; aswanqa wakcha runakunarayku allinta llamkanankupaq, yanapayta churachinqa. (k) Llapan runakuna, aswanpas wakcha runakuna kikinchasqa derechonkuta qawaspa purinankupaqmi yanapakunqa; imapas rurakunanpaq paykunapa mañakuyninkuta uyarinqa, paykunallawantaq imaymana rurayta wakichinqataq, purichinqataq. (l) Sinchi wakchakaypi tarikuq runakunapaqmi huk llamkanakunata maskapuspa paykunaman qunqa. (ll) Estado nisqaqa allin allin kallpachasqan kanqa, chuya chuyata imatapas hapispa chay wakcha runakunapaq llamkaykunata tarispa, llaqtapi tiyaq runakunawan, institucionkunawan ima qawarispa llamkanqa. (m) Llapan runakuna aswan kikinchasqa derechosninkuwan purinankupaq, wakchakaypi tiyaq runakunapaq justicia aypananpaqmi kamachikuykunata hurqumunqa. (n) Maypipas ima llakiyña qatiptinpas, lluqllaña, tuñiyña, kañaykunaña, huk imaña kaptinpas yanapaytan atinan, runakunata yachachispa, qullqitapas huk yanapaykunatapas chayachispa. % Acuerdo Nacional nisqa Políticas de Estado nisqakuna Chunka hukniyuq ñiqi Política de Estado nisqanmanta Llapallan runakuna, piña mayña kaspapas maypipas allin rikusqa, allin chaskisqa kananpaq Llapallan runakuna, piña mayña kaspapas maypipas allin rikusqa, allin chaskisqa kanankupaqmi, rimanakuyku; chaytaqa niyku, Perú suyupi runapura sinchi qawanakuy, pinqanakuy, sarunchakuy kasqanrayku. Kunankamaqa warmikunapas, wawakunapas, machu payakunapas, campupi tiyaq runakunapas, ima mana ruray atiqkunapas, wakchakunapas imam qunqasqa tarikunku, chayraykum paykunaqa Estado nisqamanta aswan yanapayta chaskinqaku. Chaywan llapallan runa kikinchasqa allin kawsaypi purinankupaqmi kamachikuykuna lluqsimunqa. Chaykuna qispichinapaqmi Estado nisqaqa: (a) Runakuna manaña sarunchasqa kananpaq, piña mayña kaspapas maypipas allin rikusqa, allin chaskisqa kanankupaqmi kamachikuykunata churanqa. (ch) Ima kamachikuykunapas warmikunapa rimayninta uyarispam lluqsinqa. Chayhinata ruraspan Estado nisqapas, llaqtapas warmikasqankuta chaninchanqaku. (h) Warmipas, qaripas huk runahinalla allin qawasqa, allin rikusqa kananpaq, kikin Estado nisqamanta huk institución lluqsimunqa, chaymantapacha kamachiykuna paqarichimunanpaq. (i) Warmikuna ima llamkaymanpas yaykuyta atinqaku, chaypaqmi punkukuna kicharikunanpaq kamachikuykuna kanqa. (k) Wawakunapas, wayna sipaskunapas, machu payakunapas, qarinkupa wischusqan warmikunapas, ima mana ruray atiqkunapas, wakchakunapas, qunqasqakunapas, paykuna lliw allin qawasqa kananpaq, yanapaykunata churachinqa. (l) Campupi, yunkapi tiyaq qunqasqa runakunapa Derechosninkunata aswanta qawarinqa, paykunarayku tukuy llamkaykunata wakichinqa. Chunka iskayniyuq ñiqi Política de Estado nisqanmanta Llapallan runakuna mana qullqillawan allin yachayman aypanankupaq, kawsay yachaykunatawan chaninchanapaq Llapachallan irqikunapas, warmakunapas, sipaskunapas, waynakunapas yachay wasiman chayaspa allin yachaykunata aypanankuta munayku. Chaymi, Estado nisqapa yachay wasinkunapiqa mana qullqillamanta chaskinqaku. Chaypiqa warmipas, qaripas kikinchasqan puririnqaku, kay democracia nisqata allinta qispichinankupaq, qipa watakunapi derechonkuta chaninchaspa kawsanankupaq. Sapa yachay wasipa llamkayninqa aswan riqsipasqam kanqa, Perú suyu ukupi huk hatun yuyay kamachisqanmanhina, sapa llaqtapa munasqanmanhina. Perú suyu yachay wasikunapiqa aswan kallpawansi sumaq kawsaypaq allin yuyaykuna, sunquchakuykuna ima churakunqa pachamamanchikta yupaychaspa tiyanapaq; chayhinallataq, mana ima ruray atiq runakuna maypipas chaskisqa kananpaq kamachikuykunata churachinqa. Chaykuna qispichinapaqmi Estado nisqaqa: (a) Llapallan pichqa watanman chayaq wawakuna yachayman yaykunankupaq kamachikamunqa, chaypitaq wawakunaqa allin mikuyta, allin yachayta chaskinqaku sumaq wiñanankupaq. Chay huchuy yachay wasiqa llapan llaqta runakunapa wawankunatam chaskinqa, mana pitapas saqispa. (ch) Campupi runapa churinkunapaqpas, llaqtapi tiyaqkunapa churinkunapaqpas kaq allin yachaykunallatam chaskinqaku; campupipas, llaqtapipas yachayqa mana pisiyananpaqmi tukuy imaymanata ruramunqa. (h) Yachachiqkuna allin rikusqa kanankupaq kamachikullanqataq, chayqa kanqa llapa runakunapa yanapayninwan, chaywan paykunaqa allin yachachinankupaq, allin kawsaypi tiyakunankupaq, yachachinankupaqpas tukuy imata chaskinankupaq. (i) Wawakuna, irqikuna, warmakuna, wayna sipaskunapa yachayninkuqa aswan yuyaypim rurakunqa, munasqanku rimayninkunata, ima apu taytakunapi iñisqankutapas chaninchaspa. (k) Hawamanta hamuq musuq yachaykunapas, ciencia nisqa yachaykunapas aswanmi sapinchakunqa. (l) Estado nisqapa kamachisqan universidad nisqa hatun yachay wasikunapi, educación técnica nisqa yachay wasikunapipas, may suyupi, may llaqtapi tiyasqankumanhina aswan allintam yachachikunqa. (ll) Llapallan yachay wasikuna aswan allinta purinankupaqmi chaninchaykunata paqarichinqa, & Acuerdo Nacional nisqa Políticas de Estado nisqakuna chaypi yachakuqkunapa derechosninkupas yupaychasqa kananpaq. (m) Mana qillqay yachaqrayku ñawsachasqa runakunata chinkachinqa, chaypaq musuq politicakata kamachikunqa, chaypi campo runakunawan, yunka runakunawan, hatun llaqtakunapi kuchunchasqa runakunawan llamkananpaq. (n) Reforma Educativa purinanpaq sapa wata qullqita yapanqa 0.25% Estado nisqapa (PBI) nisqa llapan qullqi chaskisqanmanta, chaywanpas munanqa 6% PBI nisqaman watapi aypananta. (ñ) Cuerpo kallpanchay yachay (educación física nisqa) yachachiyta, ima sumaq ruray yachay (educación artistica nisqa) yachachiyta imas yachay wasikunapi yapamanta kallpawan churakunqa, wawakaymantapacha hatun pukllaykunapas yachachikunqa. (p) Llapa runakunapa rimayninta uyarispa, institucionkunawan kuska, wawakunapa allin yachayninta qawanapaq kallpachakunqa. (q) Waynakunapaq, sipaskunapaq, runakunapaqpas maypi kasqanmanhina llamkay yuyaypi yachachikuyta kallpachanqa. (r) Waynakuna mana droga nisqaman yaykunankupaq, allin kawsayninku mana waqllichinankupaq, mana awqanakuypi purinankupaq, yachaykunata yachay wasikunapi mastarichinqa. (s) Perú suyu ukupi achka simipi rimasqanchikrayku, tukuyniraq runakuna, ayllukuna kasqanrayku, iskay simipi, iskay kawsaypi (Educación Bilingüe Intercultural nisqapi) yachakuyta aswan ñawpaqman puririchinqa. Chunka kimsayuq ñiqi Política de Estado nisqanmanta Llapallan runakuna qalikaypi kananpaq, allin kawsaypi tiyananpaq Llapallan runakuna qalilla kawsanankupaq, mana qullqillawan hampichikunankupaq, hampina wasikunapi allin hampiy chaskinankuta imam munayku, aswanpas wakcha runakunaman, qunqasqa llaqtakunapi tiyaqkunaman aypanqa; hinallataqmi, runakunawan, institucionkunawan yanapachikuspa allin hampiy ruraykuna qawarisqa kananpaq rimanakullaykutaq. Chaykuna qispichinapaqmi Estado nisqaqa: (a) Allin qalikaypi purinapaq, tukuy unquykuna hampiy atikunanpaq kallpachayta qunqa, aswantaqa qanramanta hamuq unquykunatam chinkachinqa. (ch) Yuyay chinkay unquykunata, uma unquykunata, drogamanta unquykunata ima chinkananpaqmi tukuy llamkaykuna rurakullanqataq. (h) Chuya yaku, chuya unu llapan runaman chayachinqa, chaywan mayllakunapaqpas, hispana wasi kananpaqpas; chuya chuyapi tiyanapaqpas, qanrakuna, qillikuna chinkachinapaqpas, llamkaykuna kallanqataq. (i) Sapa suyupi yachakuq unquykunata, qunqayllamanta rikurimuq unquykunatapas chinkachinapaqmi hatun llamkay wakichikunqa. (k) Allin chuya kawsaypi, allin qalikaypi tiyanapaqmi kamachiykuna lluqsimunqa. (l) Hampina wasikuna llapan llaqtakunapi churasqa kanqa, aswanpas wakchayasqa llaqta ukupi tiyaq runakunapaq; warmikunapaq, wawakunapaq, machu payakunapaq, mana ima ruray atiq runakunapaqpas kanqa. (ll) Mana unquykuna kananpaq llamkaykunata kallpachanqa, chaypaq llaqtapi, ayllupi runakunata, institucionkunata ima, yanapakunankupaq minkakunqa. Paykuna, maypiña kaspapas imayna chay llamkaykuna purisqanta qawarinqaku, ichapas may suyukunapa, llaqtakunapa munasqanmanhina kananpaq. (m) Wawayuq warmikuna allin kananpaq yanapay kanqa, chaymantapas kanqa hampikuna munasqalla wawayuq kanapaq, chaytaqa sapa tayta mama ninanku allinchus manachus chay kasqanta. (n) Llapan llaqta runakuna mana qullqillawan hampichikunanpaq, hampina wasikunaman rinanpaq, kamachikunqa; chaypaqmi institución privada nisqamanta yanapakuyta mañakullanqataq. (ñ)Llapallan mana seguruyuq runakuna hampina wasiman hampichikuq chayanankupaqmi kamachikunqa; chaypaqmi qullqita churanqa, chaywan yanapakuspa hampisqa kanankupaq. (p)Tukuypi llamkaq runakuna hampiyman aypananpaq kamachikuyta purichinqa, chaywan qipaman asegurasqa kananpaq. (q) Allimanta allimantas hampi kamayuqkunaman qullqita yapanqa llamkasqankumanhina. (r) Hampina wasikunapi hampi kamayuq llamkaqkunam huk yachaykunawan kallpachasqa kanqaku, chaywan sumaqta runakunata chaskinankupaq, hampinankupaq ima. (s) Musuq hampiykunata, biomédica nisqamanta aswan yachanapaq taqwiriy apakunqa, hinallataq, ñawpa tayta mamanchikkunapa hampi yachayninkupas riqsisqa kanqa, chaywan pipas hampikunanpaq. (t) Seguro Social nisqa wasiman kutichipunqa sapanmanta llamkayninta hatarichinanpaq. ' Acuerdo Nacional nisqa Políticas de Estado nisqakuna Chunka tawayuq ñiqi Política de Estado nisqanmanta Ruruq llamkayman runahina aypanapaq Perú suyunkuna, llaqtankuna wiñachiq llamkaykunapi, llaqtapa qullqinmanhina qatukunapi hapipakuspa musuq llamkaykuna rikurimunantam munayku, chaypaqmi llamkasaqku. Hinallataq, runahina llamkanapaq, llamkasqamanhina qullqiyuq kanapaq, ima sasachakuypas llamkaqpaq rikurimuptin qawasqa kananpaq allin sumaq llamkaytam rikurichimusaqku. Hinaspapas, qullqi waqaychasqa mirananpaq, qullqiyuq runakuna takyasqa llamkayta rikurichimunanpaq llamkasaqku. Chaykuna qispichinapaqmi Estado nisqaqa: (a) Llamkayniyuq runa kananpaq, llamkasqanchikkuna hawa hatun suyukunapi chaninniyuq kananpaq, chiqap yachay wiñananpaq, rurasqanchikkuna musuqyananpaq, chiqap yachaywan runakuna wiñananpaq Estado nisqawan, yachaywan hinaspa llamkayniyuqkuna rimanakunankupaq llamkanqa; kaymanhinam runakuna atiyninkunata, yachayninkunata, llamkayninkunata wiñachinqaku. (ch) Qawanakustin rimaspa, allin takyasqa llamkaykuna kananpaq kamachikuykuna kanqa. (h) Llamkaykunapa derechon allin kananpaq huk hawa nacionkunapa rimanakuyninmanta, Organización Internacional de Trabajo OIT nisqamantapas hapipakuspa kallpachanqa, sapan llamkananpaqpas, achkamanta llamkananpaqpas derechonkum kanqa; hatun llamkanapaq kamachikuykunawan, llamkaqkuna munasqanmanhina huñunakuspa llamkayninta amachanankupaq huk Sindicato nisqatapas rurayta atinallankutaqmi. (i) Perú hatun suyupipas, suyunkunapipas llamkanakunata allinyachinanpaq; qatunakunaman, rantinakuyman, manukuynam, musuq ruranakunaman ima aypananpaq kamachikuykuna kanqa; hinaspa chay huchuy taksa empresakuna ukupi llamkanakuna mirananpaqpas yanapakullanqataq. (k) Huchuy empresa nisqapi llamkaqkunapaqpas derechunku ayparinankupaq tukuy allichasqa kamachinakunata rikurichimunqa. (l) Llaqta ukupi makillawan ruraspa (artesanías nisqa) llamkaykuna rikurimunanpaq huchuy empresakunata yanapanqa. (ll) Llaqtakunapi, suyukunapi llamkaqkuna allin yachayniyuq kanqaku, chaypaqmi empresakuna qullqinta churanqaku musuq yachaykunaman aypanankupaq. (m) Maypi allin yachachikuy kasqanta yachananpaq, maypi allin llamkaykuna tarikusqanta yachananpaq willakuykunata mana sasachakuspan aypanankupaq llamkanqa. (n) Pisi qullqiyuqkuna achka qullqiyuqkunawan hukllachasqa kananpaq llamkanqa. (ñ) Llaqta wiñachinapaq llamkaykuna warmikunata, machu payakunata, wayna sipaskunata llamkachinanpaqmi tanqanqa. (p) Mana ruray atiq runakunapaq, atinankupaqhinalla, llamkaykunata rikurichimunqa; hinaspa ima ruraypipas huchuy llaqtakunapi kaq runakunaraq llamkanayuq kanankupaqmi tanqanqa. (q) Kikin ruraykunapi llamkaqkuna kaq qullqillata chaskinankupaq kamachikunqa, manam imaraykupas: qaripas warmipas, kuraqpas sullkapas, may llaqtamanta kaspapas, huk apukunapi iñispapas kuchunchasqaqa kananchu. (r) Campupi tarpuqkuna, awaqkuna, mituwan llamkaqkunapa ima llamkasqanku allin chaninniyuq kananpaq kamachikunqa. (s) Warmakunapaq, irqikunapaq llumpay/sinchi ñakarichiq llamkaykunata chinkachinqa; warmakunapa, maqtakunapa yachaynin, qali kawsaynin, pukllaynin, wiñaynin qipachiq llamkaykunamanta amachanqa. (t) Wasipi llamkapakuqkuna derechosninkupi mana chiqnisqa, qipachasqa kanankupaq, sumaq llamkaykunapi kanankupaq amachanqa. (u) Llamkaqkunapa derechosnin takyasqa kananpaq, llamkaykuna rikurimunanpaq ima Consejo Nacional de Trabajo nisqanta kallpanchaspa rimanakuyta tanqanqa. (w) Allin mana allin llamkanakunamanta yachanapaq qatipaykunata, yanapaykunata qispichinqa. Chunka pichqayuq ñiqi Política de Estado nisqanmanta Allin huntasqa mikuykuna kanapaq Runakuna tukuy allin wiñayninpi umanchaspa, qali qali runakuna kawsananpaq, llaqta allin huntasqa mikuykuna tarinanpaq, llaqta allin mikusqa kananpaqmi rimanakuyku. ! Acuerdo Nacional nisqa Políticas de Estado nisqakuna Chaykuna qispichinapaqmi Estado nisqaqa: (a) Hawa suyukunamanta Perú suyuman yaykumusqan mikuykuna as asllamanta chinkachinapaq, tiyasqanchi/yachasqanchik pachata qawaspa, tukuy mikuq kurukunata chinkachispa, tarpuyta mirachispa, watan watan tukuy rikchaq kawsaykuna rurunanpaq kallpanchanqa. (ch) Llaqta allin mikusqa kananpaq, runa mikusqanmanhina huntasqa mikuykuna kananpaq, qullqinkupa aypasqanmanhina mikuykuna tarikunanpaq llamkanqa. (h) Hawa suyukunamanta yaykumuq mikuykuna tarpusqanchik mikuykunata mana pisiyachistin, mikuyninchik usuta mana chinkachistin yaykumunanpaqmi kamachikuy kanqa. (i) Llaqta runakunapa kawsaynin allin qali kananpaq, Consejo Intersectorial de Alimentación y Nutrición sutiyuq wasita kallpachanqa, chaywan qatupi allin rantinakuy kananpaq, rantiqkunapas, rantikuqkunapas uyarinankupaq kamachikuykunata rikurichimunqa. (k) Allin hinaspa mana unquyniyuq mikuykuna kananpaq, runakuna mikunanpaq mikuypa mirayninta, rantikuyninta, taqiyninta, aypuynintawan, llaqtakunapa kamachiqkunawan kuska qawanqa hinaspa allin mana allin mikuna kasqanta tupunqa. (l) Runa allin chuya chuya ukupi kawsananpaq llapa imakunata allichanqa. (ll) Mana yukasqa, mana qutusqa kanankupaq qatu llaqtapi rantipakuqkunapa rurayninta, allichakuyninta, qawayninta ima puririchinqa. (m) Qasapa, yaku muchuypa, aqaruraypa, lluqllapa, qacha yakupa, wakchayasqa allpapa huchanrayku mana yarqay rikurimunanpaq imatapas ruranqa, kaypaqmi kawsay rikurichimuq kurukunatawan allpata wanuchastin allichanqa. (n) Sachakunapas uywakunapas tarpuykunapas allin kananpaq hukllapas, achkapas chiqap maskayta, musuq yachay taqwiriyta ruranankupaq kallpachachinqa. (ñ) Mana kayniyuq, mana qullqiyuq, mana llamkayniyuq runakunapas ayllukunapas allin mikusqa kananpaq imaymanata ruranqa. (p) Llaqtata aylluta, puririchispa, kikinkupura umanchakuspa llamkanankupaq; sinchi wakchayasqa ayllukuna, pichqa watayuqkama wawakuna, ñuñuqkuna, wiksayuq warmikuna, yachay wasi riq warmakuna, wakchakuna, sinchi wakchayasqa runakuna hinaspa wakchayasqa ayllukuna ima allin mikusqa kananpaq llamkanqa. (q) Mana allin mikusqakunata qawananpaq, lliw llaqtakunapi allichasqa llamkaykunawan hatun llamkaq wasikunapi llamkaqkunata rimanachispa allin mikusqa runakuna kananpaq ruraykunata rikurichimunqa. (r) Paqarimusqan watapi wawakuna ñuñusqa kananpaq mamankunata rimapayaspa kamachikamunqa. (s) Sinchi wakchayasqa runakuna allin huntasqa mikunankupaq huk rikchaq mikuykunata haywanqa. (t) Allin mikusqa runakuna kananpaq, allin mikuy yanukunankupaq, chuya wasi, chuya uku kanankupaq, llaqtapa derechosninkunata, mikusqanku qawanakunankupaq llaqtata yachachinqa. (u) Yachachinapaq yachaykuna allichasqapi allin huntasqa mikunapaq yachaykunata churachinqa. (w) Ñawpa machu payakunapa, runakunapa mikusqan yachaynintawan sumaq kawsakuyninmantawan yapamanta chaninchaspa rikurichimunqa. (y) Llaqtanchikpi tarpusqanchikpa huk allin mikuykuna rikurimusqanmanta willarinqa. (a) Mana hukpa yanapasqallan, uywasqalla, haywasqallan kanapaq runakunata, llaqtakunata purichinqa. Chunka suqtayuq ñiqi Política de Estado nisqanmanta Wasi ayllu kallpanchanapaq, warmakuna, irqikuna, wayna sipaskuna amachasqa, kallpanchasqa kanankupaq Warmi qari allin kuskachasqa, allin kasarasqa kananpaq, ayllupa derechosninku mana saruchanankupaq, kikinkupura kuyanakuspa/munanakuspa kawsanankupaqmi aylluta kallpachachisaqku. Ayllukunapa allin kawsanantam Estado munan, chaypaqmi imaymana sasachakuykunata, maqanakuykunata, chiqninakuykunata, kirichakuykunata chinkachisaqku. Hinallataqmi wakcha, saqisqa warmi qari warmakuna, waynakuna, sipaskuna, maqtakuna allin wiñananta, llapa imakuna wiñanan (qispinana) pachapi kananta munayku. Hinaspapas, llapan ruranakuna hawka kawsanankupaqmi llaqtankupi chiqninakuyta chinkachisaqku. Chaykuna qispichinapaqmi Estado nisqaqa: (a) Ayllukuna kuyanakuspa allin takyasqa wiñananpaq, mana rakinakusqa kanankupaq yachay llamkaykunata, programas educativos nisqata qispichinqa. (ch) Tayta mamakuna allinta umanchakuspa wawanku uywanankupaq llamkanqa. (h) Warmi qari warmakuna wayna ! Acuerdo Nacional nisqa Políticas de Estado nisqakuna sipaskuna, maqtakuna yachay wasikunapipas, huklawkunapipas kicharisqa ñawiwan llamkanankupaq, rimanakunankupaq, huñukunata umanchanankupaqmi llamkanqa. (i) Lliw warmi qari warma wayna sipaskuna, maqtakuna yachay wasiman yaykunankupaq, allin qali qali kawsanankupaq, tarpuyninkumanhina wiñanankupaq, pukllanankupaq llamkanqa; kuyakuyninta, runakayninta, atipayninta allinta takyachinanpaq qawanqa. (k) Warmi qari warmakuna, waynakuna sipaskuna, maqtakuna mana maqasqa, mana chiqnisqa kanankupaq, sasa ñakarichiq llamkaykunata chinkachinqa. (l) Pasñakuna, maqtakuna huñunakuspa runakunata, pandillaje nisqa mana suwananpaq, maqananpaq, kirichananpaq, sumaq llampu sunqullawan allin kawsayman churanqa. Hinaspa mana kay rikchaq huñunakuykuna rikurimunanpaq llamkanqa. (ll) Manchachikuqkunapa wañuchikuqkunapa huchanpi mancharisqapas, wakchayasqapas, saqisqapas warmakunapaq allin kanankupaq huk llamkaykunata ruranqa. (m) Warmi qari warmakunapa, pasñakunapa, maqtakunapa amachaqnin hatun wasikunatam, Defensoría del Niño y del Adolescente nisqata kallpachachinqa. Ima ñakakuypas rikurimuptin amachanankupaq, nanachikunankupaq, hinaspa kaykuna tarikusqankumanhina hampinankupaq. (n) Sipas, maqta, pukllananpaq, asikunanpaq, umanchasqa ruraykuna qispichinanpaq mirachinanpaq allin llamkaykunata rikurichimunqa. (ñ) Wiksayuq pasñakunapaq sullkallanpi warmichakuqpaq, qarichakuqpaq ima allinlla kawsakunankupaq yanapaykunata churachinqa. (p) Llapa institucionkunawan kuska punchawpi wawakuna qawanankupaq ruraykunata kallpachanqaku. (q) Karu llaqtakunapi tiyaqkunapaq, qunqasqa wakcha llaqtachakunapi wayna sipas maqtakuna pukllanankupaq tarpuyninku wiñachinankupaq, empresa nisqakunata yanapananpaq minkakunqa. (r) Warmi qari warmakunapa, maqtakunapa, pasñakunapa kasqankumanhina, watankumanhina yachayninkuta riqsichinanpaq, allinnim willakuykunallata akllaspa qawachinanpaq ñawinchachiqkunata umanchachinqa. (s) Tayta mamakunapa munayninta riqsiykuspan warmiwan qari kuskachakunankupaq allinta kuyanakunankupaq allin yachaykunata haywanqa. (t) Maqta sipaskuna aswan allin yachaysapa, allin umayuq kanankupaq qullqiwan yanapanqa. (u) Ayllukunapi maqanakuy chiqninakuy, hinaspa maqtapura maqanakuynin tukunanpaq llapa hatun llamkaq wasikunapa yachayninta riqsiykuspa llamkanqa. (w) Perú suyupa kawsayninmanta, atiyninmanta, sasachakuyninmanta ima wayna maqta sipas rimanakunankupaq rimanakuykunata rikurichimunqa. Perú suyu huk suyukunamanta allin atipasqa kananmanta Chunka qanchisniyuq ñiqi Política de Estado nisqanmanta Llaqta qatu rantinakuypi qullqi takyachinapaq Pipaqpas kicharisqa rantinakuy qatupi sapichakuspa, llaqtapa qullqinmanhina umanchaspa, Perú suyupa qullqin takyachinaykupaq llamkasaqku. Chayraykun Estado nisqaqa nisqanta yuyarispa, sasachakuykunata allichaspa, chuya sunquwan llamkaspa runakunapa wiñaynintawan llaqtakuna ayninakuspa wiñaynintawan maskanqa. Hinallataq lliw llamkayniyuq mana llumpayta wakchayananpaq nitaq llumpayta apuyananpaq qullqi wiñachiytapas maskasaqku. Chaykuna qispichinapaqmi Estado nisqaqa: (a) Chuyata rimaspa hatun llamkaq wasikunata takyachinqa. (ch) Perú suyu allin kananpaq, huk hawa nacionkunawan, suyukunawan kuska kananpaq, mana qipachasqa kananpaq llamkanqa. Kayhina kanapaqmi lliw llaqtakunapa wiñayninta allichakuyninta maskanqa. (h) Huk runakuna qullqinwan imapas ruranankupaqmi tanqanqa. (i) Qullqiyuqkuna, empresario nisqakuna llaqtanchikpi llamkananpaqmi tanqanqa. (k) Apukuna (qullqiyuqkuna) wakinkunata mana sarupananpaqmi qarkunqa. Mana huk runalla nitaq huk huñulla qatu hapikunanta munanqachu; qatuqa lliw rantikuq munaqpaq kicharisqa kananta munanqa. (l) Lliw yaykuyniyuq (qullqiyuq) kananpaq, mana pipas qipachasqa kananpaq, rantipakuy kaptinqa lliwchankupaq kanan. (ll) Llapa imaymana ruruchiykunata mirachiykunata kallpachachinqa. ! Acuerdo Nacional nisqa Políticas de Estado nisqakuna Chunka pusaqniyuq ñiqi Política de Estado nisqanmanta Qullqi ruranapa takyachiynin, ruruchiynin (mirachiynin) atipaynin maskanapaq Mana sasachakuspa Perú suyu tiqsi muyupa qullqinkunawan hukllachakunapaq, allin llamkanakuna rikurimunanpaqwan hinaspa qullqinchik allinta sapichakuspa wiñananpaq, atipanakuynin mirananpaq llamkasaqku. Allin sumaq yachachiy kananpaq, sumaq takyasqa llamkay kananpaq, mana mancharispa qullqiyuqkuna llamkayta rikurichimunanpaq, imaymana huñunasqa llamkaqkunapa atipaynin allichasqa kananpaq, llapa llaqtakunam, llamkaqkunam, llamkayniyuqkunam Estado nisqapiwan kallpachakunanku; chayhina kananpaqmi llamkasaqku. Chaykuna qispichinapaqmi Estado nisqaqa: (a) Sapa suyukunapi, sapa llaqtakunapi musuqta, chuyata, allin umanchaqta, allin rurana llamkanakunata sayarichinqa. (ch) Mana yanqanpi ruraykuna kananpaq, llallinakuspa qullqi mirachiqkuna llamkanankupaq hatun kamachiykunata qispichinqa. (h) Mana sasachakuspalla pipas qatuman, rantinakunaman yaykunanpaqpas lluqsinanpaqpas llapa ñakakuykunata chinkachinqa; hinaspapas hatun llamkaq wasikunamanta runakuna mana llumpayta sasachakuspa imapas mañakunapaqmi llamkanqa. (i) Allin kaqniyuq qatu rantinakunatam rurachinqa. (k) Imaymana rikchaq qatu rantinakuna llallinakuspa, atipanakuspa llamkanankupaqmi tanqanqa. (l) Qullqiyuqkuna imapas rurananpaq, mirachisqanchikkuna hawa qatukunaman apachinapaq, llamkaykuna mana llumpay sasachakuyman yaykunankupaq, llapa rurasqankumanta hayka qullqillataq chaskinku chaymanhina Estado nisqaman paganankupaq kamachikuyta churanqa. (ll) Kawsaykuna (mikuykuna) allin chaninniyuq huk nacionkunapi qatunman, rantinakuykunaman apachinapaqmi tanqanqa. (m) Pipas hayka qullqi Estado nisqapi kasqanta yachay munaqkunapaq huk willakunata hatarichinqa. (n) Yachay paqarichiykuna, ruranakuna, chiqap yachaykuna, musuq yachaykuna rikurimunanpaqmi huk taqwiykunata tanqanqa, chaykunaqa kallanqataqmi riqsinapaqpas. (ñ) Llamkaqkunatawan llamkayniyuqkunatawan sapa kutilla yachachisqa kananpaq yanapanqa. (p) Perú suyupa munasqanmanhina llamkanankupaq llallinakuyta, atipanakuyta kallpachaspa qispichinqa. Chunka isqunniyuq ñiqi Política de Estado nisqamanta Kawsasqanchik pachata allin qawarispa llamkaykunata ruranapaq Wakchakaymanta lluqsinapaq, Perú hatun suyu allin takyasqa ñawpaqman puririnanpaq, política nacional ambiental nisqata hukllachasaqku wakin politicakunawan nispa rimanakuyku; nillaykutaqmi, achka sumaq kawsaykuna (diversidad biológica) amachasqa kananpaq, imaymana pachamamapi yuyaywan llamkay kallpachasqa rurakunanpaq, pacha puquykuna pisi pisimanta hurqusqa kananpaq, chay qawaypi huchuy llaqta, hatun llaqtakunapas hawka tiyanankupaq; kay ruraykunawanmi ñawpaqman lluqsinqa allin kawsay, aswanpas Perú hatun suyupi maychus qunqasqa llaqtakuna. Chaykuna qispichinapaqmi Estado nisqaqa: (a) Rimanakuypi imapas rurasqa kananpaq llamkanqa, aswanpas sumaqta Perú suyu kamachiqwan llaqta ukupi kaq organizacionkunawan kuska puririnanpaq, chayhina llamkay aswan tukuyman chayananpaq mana wakin runapa rurayllanchu kananpaq. (ch) Pacha mamanchikrayku huk rimaylla, huy yuyaylla kananpaq, chay nispa piña kaspapas llamkananpaq wakichinqa. (h) May allpachus mana runayuqhina purmasqa rikukun, chayta yuyaspa kaqmanta allpakunata rakichinqa, wayqukunapi, sacha sachapi, lamar qayllapi kawsayta ima hatarichinqa, purunchasqa allpakunata huqarillanqataq. (i) Pachamamata chanischaspa tiyanapaq llamkanakunata churachinqa, chaypis aswanta ñawpaqta chuya chuyapi ruruchiqta purichinqa. (k) Estado nisqapa qullqi waqaychayninpas churachinqa may pacha rurusqakunapa chaninta, waqllisqa allpakunata, maychus qullqi wikchukun mana allin !! Acuerdo Nacional nisqa Políticas de Estado nisqakuna qawasqanchikrayku chaykunatapas. (l) Pachamama chaninchaspa kawsananpaq, chay ukupi fabricakuna, minakuna, huk ruraykunapas chuyapi purinankupaqmi kamachikuy lluqsimunqa; hinallataq sacha mallki kawsaykunata, tukuy kawsaq ruraykunata, tukuy kawsaq rantikuykunata, tukuy kawsaq riqsichiykunata ima ñawpaqman puririchinqa. (ll) Kay tiyasqanchik pacha allpanchiktapas, yakunchiktapas, samananchik wayratapas, allin qawasqa kananpaq, huk qatipaykunata hurqunqa. (m) Tukuyniraq runa masinchikkunapa yachayninkunata, kawsayninkunata ima, riqsichisqataq amachasqataq kanqa, chaykunata yupaychaspa waqaychakunqa; hinallataq musuq yachaykuna rakinakunapaqpas, aypanapaqpas kallanqataq huk kamachikuy. (n) Hatun llaqtakuna allichasqa kananpaq yanapakunqa, chay ukupi qupakunata, fabrica nisqapa qillichasqanta pisiyachinapaq, utaq kaqmanta imaynata huqarinapaq yachachinqa. (ñ) Yachakuytapas pachanchikmanta taqwiriytapas kallpachanqa. (p) Llapa runakunawan, llapan institucionkunawan kuska huk sistema de evaluación de impacto ambiental nisqata hatarichinqa, chayqa kanqa kay pachanchikta chaninchaspa allin kawsay aparikunanpaq, fabricakunapas, empresakunapas chayta qawarispa llamkanankupaq. (q) Upayachiq, wanquyachiq tuqyaykunata, ima bullakunatapas pisiyachinapaq kamachikuyta lluqsichillanqataq. (r) Pachamama yupaychasqa kananpaq huk nacionkunawan rimanakusqanta huntachinqa, chay qispinanpaqmi yanapakuq nacionkunatapas minkarikuspa wakichillanqataq. (s) Perú hatun suyu ukupi llamkanapaq Estrategia Nacional de Comercio y Ambiente nisqata puririchillanqataq. Iskay chunka ñiqi Política de Estado nisqanmanta Chiqap yachaywan tecnología nisqawan yachaykunata ñawpaqman tanqanapaq Perú suyupi kaq ciencia y tecnología nisqapi yachaykunata kallpancharinapaqmi rimanakuyku, chaykunawantaq allin yachaq runakunata, tukuy imaymananchikta chanincharispa empresakunatapas ñawpaqman pusaq runakunata kallpancharisaqku. Hinallataqmi musuq yachaykuna maskaypas aswan wiñarinqa, tarisqa yachaykunatapas riqsichisaqku, sapa kutilla qatiparispa qatiparispa. Atipanakuypi proyectokunapas, investigadorkunapas akllarisqa kanqa, chaymanhina aswanta qullqitapas churanapaq rimanakullaykutaq. Chaykuna qispichinapaqmi Estado nisqaqa: (a) Maymantapas qullqita hurqumuspa yachaq runakuna, investigador runakuna aswan yachayniyuq kanankupaq churanqa, chay ruranapaqmi wasikunatapas hatarichinqa, musuq yachaykuna qispichinankupaqpas kamachinqa. (ch) Hatun yachay wasikunapipas, empresa nisqa wasikunapipas ciencia y tecnología yachaykuna aswanta mastarikunqa, chaywan yachaykunata wiñarichinapaq musuq kamachikuykuna lluqsichimunqa. (h) Kay Perú suyupikaq allin qullqi wachachiq sectorkunapim hatun yuyayniyuq, hatun yachayniyuq runakuna kananpaq yanapanqa. (i) Perú suyupi, ukun suyukunapipas hatun llamkaykunata ñawpaqman apachinqa, chay llamkaykunaqa runakunapa allin rikusqan kanqa. (k) Llapallan llaqta runa ukupi, aswantaqa waynakuna, warmakuna ukupi yuyaykuna, yachaykuna paqarichiyta ima yachachinqa; chayqa allin umanchaspa kananpaq, imatapas ruraspa yachayman chayananpaq, allin yuyaywan imatapas qawarinanpaq; hinallataq pachamama chaninchayta yachanankupaq, chaypaqqa willakuq periodicokuna, radiokuna, television nisqakuna yanapakunqaku. Iskay chunka hukniyuq ñiqi Política de Estado nisqanmanta Runapa wasichakunanpaq, hatun llamkaykuna hatarichinapaq Perú suyupi imatapas allinta ruraspa ñawpaqman purinapaq, hatun llamkaykunata, wasichakuykunata rurasun nispam rimanakuyku, chaywan ñawpaqman, takyasqa purinapaq, sapa ayllupas allin allin kawsayta tarinanpaq ima rimanakuyku. Chay tukuy imaymana rimanakusqayku qispisqa llapan suyukunapi, llaqtankunapipas kananpaqmi Estado chay llamkaykunata umachaspa wakin institucionkunawan kuska qatipanqa. !" Acuerdo Nacional nisqa Políticas de Estado nisqakuna Perú suyupi hatun ima ruraykunapas qispichisqa kananpaq Estado nisqaqa: (a) Tukuy ruraykuna qispichinapaqmi huk kamachikuykunata qunqa, chayqa kanqa akchiyuq kanapaq, hatun ñankuna kananpaq, lamar quchanta wanpukuna chayamunanpaq, avionkuna tiyananpaq, karupi tarikuq runa masinchikwan rimanakunapaq ima. (ch) Empresa privada nisqapa yanapakuyninta maskaspa, tukuy ruraykunata hatarichinqa, allinyachinqa, chaywan allin yachaykuna kananpaq, qalilla kawsanapaq, chakrakuna qarpanapaq yakupas kanqa. (h) Hawa runakuna llaqtanchik, tiyasqanchik riqsiq hamuqkunapaq may purinanta qawarispa kamachinqa, kallanqataqmi kamachiykuna huk nacionkunaman tukuy rurasqanchik apachinapaq, chayraykum, qayllanchikpi tiyaq nacionkunawan rimanakuyta takyachinqa. (i) Llaqta runapa yanapayninwan sapa llaqtapi musuq llamkaykunata hatarichinqa, kaqkunatataq allinyachinqa. Chayhinallataq, wasi ruraypi llamkanapaq, Estado nisqaqa: (k) Wasi ruray mana sinchi sasa kananpaq hatun kamachiy plan nacional de vivienda nisqata rurachinqa, hinallataq, utqaylla, pisi qullqillawan, allin takyasqata wasi rurakunapaq musuq kamachikuykunata hurquchimullanqataq. (l) Empresa privada nisqawan wasikuna rurachinanpaqmi Estado nisqaqa kamachikamunqa, chaymi yanapaqllaman qatipaqllaman tukupunqa, ichaqa, chay empresakunamanmi qullqita qunqa chay wasi rurasqanman wakchakuna aypananpaq.(ll) Ayllukuna allin wasita rantikunanpaqpas, rurakunanpaqpas yanapanqa. (m) Allin wasikuna rurakunanpaqsi, musuq yachaykunata qunqa, chaywanqa, llapa runapaq, utqayllata, allin sayachisqa wasita rurakunankupaq. (n) Wasi ruraypi llamkaq runakunataq aswan yanapasqa kanqaku, paykuna yachachiykunawan kallpachasqa kanqaku, riqsisqa, chaninchasqa ima. (ñ) Pisi qullqiyuq runakunapaq yanapakuy kanqa, allpankupas papelniyuq kananpaq, wasinkupas tituluyuq kananpaq, chaywan hatun kamachikuy ukupi kawsanankupaq. (p) Sapankumanta wasi rurakuqkunapaq yanapakuy kanqa, chaywan musuq wasita allinta sayarichinankupaqpas, mawka wasita allinchanankupaqpas. Iskay chunka iskayniyuq ñiqi Política de Estado nisqanmanta Hawa nacionkunawan yanapanakuspa rantinakuyninchikta mirachinapaq Perú suyu imaymana rurasqanta hawa nacionkunawan rantinakuy aparikunanpaq, rimanakuyku, chaypaqmi llapallanchik Estadowan, empresa privadawan kuska kallpanchananchik, chaymi, Perú suyu huk nacionkunawan allin rantinakuyman yaykunqa. Chaykuna qispichinapaqmi Estado nisqaqa: (a) Tukuy kamachikuykunatapas, qullqi kamachikuykunatapas allintam takyachinqa. (ch) Qullqinchik wakin nacionkunapa qullqinwan kaq chaninman tikrakunanpaqmi kamachikamunqa. (h)Wakin nacionkunawan rantinakunapaqmi, arancel nisqa pisiyananta munan, mana chiqisqa kanantapas munallantaq, chayqa nacionkuna ukupi rimanakusqankuta chaninchaspa rurakunqa. (i) Maychus huk nacionkunaman imapas apaqkunapaq aypanankupaqhinalla impuesto pagananku kanqa, mayninpiqa kutichipunapaq kanqa. (k) Huk nacionkunawan rantinakunapaq llamkaykunata, ima ruraykunatapas allinyachina kanqa, aduana nisqapipas, hukkunapipas yanapayta tarinankupaq. (l) Huk nacionkunawan rantinakunapaq llamkaykunata, ima obraskunatapas hatarichina, allinyachina kanqa, empresa privada nisqata minkakunqa. (ll) Perú suyu ukupi lliw rantinakuyman yaykuqkunapaq yanapay kanqa. (m) Contrabando nisqa mana yaykumunanpaq, maypipas chuyalla rantinakuy kananpaq kamachiykunata apachikamunqa. (n) Huk nacionkunaman imanchiktapas apaspa rantinakuy ruranapaq sasachakuykunata chinkachinqa. (ñ) Rantinakuy wasikunata, empresakunata ima aswan llapan Perú ukupi mirachinapaq, musuq rimanakuykuna kanqa; chaywanmi, rantinakunapaq ima rurasqanchikkuna yapakunqa. (p) Huk nacionkunapi rantinakuyman imapas apananchikpaq tukuy yanapakuy lluqsimunqa, allin allinllanta, akllasqallata apanankupaq; chaypaqqa taksapas, hatunpas empresakuna yanapakunqaku. (q) Hawa nacionkunawan allin rantinakuy ruranapaq, ima !# Acuerdo Nacional nisqa Políticas de Estado nisqakuna sasachakuykunatapas chuyanchanqa. (r) Empresa privadawan, Estadowan kuskalla hawapi rantinakuyman purinankupaq tupachinqa; chaykuna ruranapaqmi huk umalliqta churanqa. (s) Huk nacionkunapi rantinakuyman apanankupaqmi taksa ruruchiqkunata huñunachinqa, chaypi kuskamanta llamkanankupaq. (t) Llapa rantinakunamanta ima willakuytapas yachanapaq huk hatun willanata paqarichinqa. (u) Hawapi rantinakuyman rinapaq qawariqkunata allinta yanapakunankupaq kallpachanqa. Iskay chunka kimsayuq ñiqi Política de Estado nisqanmanta Ayllupi tiyaqkuna allpa ruruchiqkuna ñawpaqman puririnanpaq Ayllupi tiyaqkuna allpa ruruchiqkuna wiñachinapaqmi rimanakuyku, chaywanmi, chakrapi llamkayta, uywakuna uywayta, challwa uywayta, chakrapa ruruyninwan imaymana ruraqkunata yanapasaqku, chaywan pachamamanchikta mana kirispalla kawsananchikpaq, qullqita hapirinapaq, chaywan wakchakay pisiyachiyta munayku. Hatun Perú kamachiy nisqanhina Estado nisqaqa qatipanqa, yanapanqa tukuy chakramanta lluqsiq kawsaykuna allin chaskisqa kananpaq, rantinakuy wasikuna mirananpaq, chayhina yuyaywan, atipanakuypihina llamkaspam huk nacionkunamanpas rurunchikkunata apayta atinchik, chaytaqmi ayllupi tiyaq runakuna ñawpaqman lluqsirinqaku. Chaykuna qispichinapaqmi Estado nisqa: (a) Chakrakunatapas, uywakunatapas, tukuy kawsaykunatapas aswantam mirachinqataq, chaninchanqataq, chayhina allin chaninchasqa kaspaqa hawa nacionkunaman apanapaqpas kanqa, hawamanta chayamuq kawsaykunamanta amachanqa. (ch) Chakrakuna qarpana yarqakunapas allin rurasqam kanqa; unupas, yakupas allin rakisqa kanqa, tarpuna allpakunapas allin wanuchasqa kanqa, kawsaykuna apanapaq ñankunapas allichasqa kanqa, mikuykunapas allin waqaychasqa kanqa. Chaypaq akchipas, karumanta waqyanakunapas, qayanakunapas ayllukunaman, llaqtakunaman chayanqa, chay ruraykunapaq yanapayta apachinqa. (h) Ayllupi tiyaq runakuna ñawpaqman puririnqaku, chayqa taksa llaqtakunapas wiñayta qallarinqaku, chay llaqtakunam aswan yanapayta Estadomanta tarinqaku, chaywantaq empresa privada nisqa yanapallanqataq runakunaman llamkanata quspa. (i) Chakra ruraykunapas, chakra rurukunamanta ruraq industria nisqakunapas musuq yachaykunata chaskispam aswan wiñarinqaku, muhukunamanta, yurakunamanta aswan yachanapaq taqwirispa, chaywan tecnica nisqa yachaykuna mastarichinqa. (k) Chakra ruray, chakra llamkay aswan chaninchasqa kananpaqmi kamachikuykuna lluqsimunqa Perú suyupi, llaqtankunapi, ayllunkunapi aparikunanpaq. (l) Chakra llamkaqkuna maymantapas tukuy yachaykuna, tukuy willakuykuna chaskinanpaq, huk hatun willanata paqarichinqa, chaywan paykuna ima munasqankuta allin qullqiman chayanankupaq akllarinqaku; hinallataq Perú suyupipas, llaqtakunapipas, ayllukunapipas maykamas kallpanku qun chayta qawarillanqakutaq. Allin ruraq, chuya ruraq, ukunpi allin rakisqa Estado nisqamanta Iskay chunka tawayuq ñiqi Política de Estado nisqanmanta Estado chuya chuya allin llamkayta tarinanpaq Estado nisqata qispichisaqku, allintataq, utqayllatataq imapas ruraqta, musuqchasqata, chuya chuya llamkaqta, nispa rimanakuyku; chaywan, llaqta runakunapas, derechonkupas allin chaninchasqa kananpaq; hinaspapas, rantinakuna wasita, Estado nisqamanta lluqsiq tukuy servicio nisqakunata ñawpaqman puririchisaqku. Chaymantapas, rimanakullaykutaq, llaqta runapa munasqanmanhina mañakusqanta huntachinanpaq Estado nisqaqa kallpachakunqa, llamkaykuna kamachinatapas minkarikuspa ruranqa; hinallataq kanqa chay !$ Acuerdo Nacional nisqa Políticas de Estado nisqakuna llamkaykunata kuska qatipaspa qawarinapaq. Estado nisqamanta imaymana yanapay chaskiqkuna allin kamachiqniyuq kanqa, allin qawasqa, allin amachasqa kanqa; chay qawaqkunapas kikinkumanta purinqaku. Chaykuna qispichinapaqmi Estado nisqaqa: (a) Estado nisqamanta lluqsiq tukuy servicio nisqakunata allinta, utqayllata puririchinqa, chayraykum llapan runapaq aypanqa; chaykuna nisqanta sapa kutilla imayna rurasqanta qawarinqa. (ch) Estado nisqapa llamkanakunanpi qullqi gasto ruranapaq kamachikuy kanqa, chaywanmi, qawarikunqa allin chuya gastasqa kananpaq, mañakusqankumanhina qullqi yaparikunanpaq. (h) Pipas, maypas ima llamkay churakunanta yachananpaq, hayka qullqi hapisqankumanta, imakunatas rantirqanku, imakunatas rantinqaku, chaykunapaqmi huk hatun willanata churachinqa; chayqa kanqa sapa suyukunapi, sapa llaqtakunapi, maymanchus Estado chayan chaykunamanta riqsinankupaq. (i) Hayka qullqi gastasqankumanta riqsikunanpaqmi huk qatipayta churachinqa, chaywan llaqta runa Gobiernopa ima rurasqanta yachananpaq, chuya chuyata imatapas rurananpaq. (k) Estado ima llamkaytapas llapan runaman aypachiyta atinan, manam partidunkunallamanchu tikrakunqa; chaypaqmi kamachikuykuna chuyanchakunqa. (l) Kamachikuyninkunata allin qispinanpaq Estado nisqaqa musuqmanta llamkanankunata churanqa; chaywan, llapallan maymanchus yanapaynin chayan chaykuna allinllanqa. (ll) Estado nisqamanta lluqsiq tukuy bienes y servicios nisqakunaman pisi qullqillawan aypananta munanqa. (m) Estado nisqapaq allin llamkaqkunata, chuya yachayniyuqkunata, chiqap puriyniyuqkunata yupaychanqa, paykuna llamkayninkupi wiñanankupaq kallpachakunqa. Iskay chunka pichqayuq ñiqi Política de Estado nisqanmanta Democracia ukupi yanapakunanpaq Fuerzas Armadas nisqata kallpanchanapaq Fuerzas Armadas nisqata allin llamkayman churasaqku, hawka kawsaypi tiyayninchik takyachinapaq, Perú allpanchik allin qawasqa kananpaq; chaykunaqa rurakunqa Hatun Kamachinata, Derechos humanos nisqata yupaychaspa. Chaykuna qispichinapaqmi Estado nisqaqa: (a) Fuerzas Armadas nisqa wasita kikinchachinqa, mana pimanpas, mana maymanpas sayakuspa, chaypi llamkaqkunapas allin yachayniyuq kanqaku. (ch) Fuerzas Armadas democracia nisqa ukullapi allin qawasqa purinanpaq, yanapay kanqa. (h) Militarkunawan, llaqta runakunawan huk runahinalla kuska llamkanankupaq, kamachikuykuna kanqa. (i) Fuerzas Armadas nisqa musuqyachisqa, utqaylla allin imatapas ruraq kananpaq, yanapakuy kanqa; chayqa rurakunqa llaqta runapa munasqanmanhina, sumaq kawsay yuyaywan rurakunqa. (k) Organización de las Naciones Unidas nisqapa kamachikuyninmanhina, Fuerzas Armadas nisqapa yanapayninta Tiqsi muyuman, suyukunaman ima purichinqa hawka kawsayta maskanapaq. (l) Fuerzas Armadas nisqa Estado nisqapa mañakusqanta, ima llamkaynintapas allinta ruranankupaq tukuy imata kamachinqa. (ll) Leykunapa kamachikusqanmanhina chuya chuya imatapas rantinankupaq, ima ruray yachasqankutapas qatunankupaq kamachiykunata churachinqa. (m) Fuerzas Armadaspi llamkaqkuna llaqta runahina akllanakuy kaptin votananpaq kamachikunqa. Iskay chunka suqtayuq ñiqi Política de Estado nisqanmanta Chuya chuyapi llamkay kananpaq, mana qilli ruraymanta qullqi hamunanpaq, llapallan runakuna impuesto qunanpaq Tukuy imaymanamanta contrabando chinkananpaq, rimanakuyku. Llaqtakuna ukupi, Estado nisqa ukupi, llapan llaqta runakunapa yanapayninwan allinlla tiyakunapaq. Allin yuyaywan, chuyay yachaywan kawsayta kallpachasaqku; chaywan, runa masinchikwan yanapanakuspa hawka kawsayta tikachinapaq, waytachinapaq. !% Acuerdo Nacional nisqa Políticas de Estado nisqakuna Chaykuna qispichinapaqmi Estado nisqaqa: (a)Llaqta runakuna allin yuyaywan, allin sunquwan ima rurayninkuta huntachinankupaq kallpachanqa. (ch) Estado nisqapaq llamkaq runakuna chuya chuyapi allin llamkayta ruranankupaq, kamachiykuna kanqa; chaypaq, llaqta runata minkarikunqa ima rurachisqanta kallpachananpaq, qawarinanpaq. (h) Runakuna umalliq kasqankurayku mana ima munasqanku ruranankupaq, ama pitapas saruchanankupaq, chayhina runakunapaq manaña pampachay kananpaq kamachikuykunata churachinqa. (i) Llapan runakunapa yuyaychakusqankuta, ima munasqankuta Estado nisqaman chayachinankupaq, chuya chuya llamkayta, hawka kawsayta purichinqa ñawpaqman. (k) Droga apaqkuna, contrabando apaqkuna, yuraq kunkayuq runakuna chay mana allin kawsaq runakunawan yanapanakuspa llamkaq manaña kananpaq, hawka kawsayta ama waqllichinapaq, mana qilli qullqi kananpaq, llapan runa impuestota pagananpaq, kamachikuykuna kanqa. (l) Ama imapas huk runakunapa munayninmanhinalla rurasqa kananpaq qatipanqa Estado nisqapaq llamkaqkunata. Iskay chunka qanchisniyuq ñiqi Política de Estado nisqanmanta Droga nisqa chinkananpaq Droga nisqakuna manaña kananpaqmi tukuy imaymanata rurasaqku, runakunapa sunqun munasqanta qawarispa, allin yachaykunata tanqarispa, qullqitapas, rantikuykunatapas, hampiykunatapas qawarispa. Chaymantapas rimanakullaykutaq, chay kuka tarpuqkuna huk tarpuykunata wiñachinankupaq Estado nisqamanta yanapay kananpaq, chaywan paykunapas allin qullqita hapispa allin kawsayman puririnankupaq; hinallataq pakallapi droga apaqkuna, rantiqkuna ima chinkananpaq imaymana kamachiykuna lluqsimunqa. Droga millay kasqanta lliw runakunaman riqsichinapaq willakuykunata mastarichisaqku. May llaqtakunachus chay droga nisqa apaqkunapa chawpinpi tarikunku, paykunapaqmi aswan yanapay kanqa; hinallataq drogallawan kawsaq runakunapas yanapayta churasaqku. Chaykuna qispichinapaqmi Estado nisqaqa: (a) Pakallapi droga ruraqkuna, apaqkuna, rantiqkuna ima chinkanankupaqmi kamachikuykuna kanqa, chaykunaqa rurakunqa, chuya yuyaypi, musuq kawsaykunata qawarispa; chaypaqqa, allin yachaykunata pataman uqarinqa, ayllu wasikunapa yanapayninwan. (ch) Chay drogawan llamkaq, narcotráfico nisqapi puriqkunata, organizacionninkunata imam lliwta chinkachinqa. (h) Drogapi puriq runakuna manaña kananpaq; hinallataq, hampina wasikunapi droga hampikuna chinkananpaq kamachikunqa. (i) Droga nisqapaq kuka tarpuqkuna, huk kawsaykuna tarpuyman rinankupaq yanapay kanqa, chaywan aswan chuya qullqiwan llamkanqaku; chaypaqmi, hatun ñankunata kichachinqa mana sasachakuywan kawsayninkunata hatun llaqtakunaman, qatuna wasi nisqaman chayachinanpaq. (k) Maypichus hatun rimaykuna karqan hawa nacionkunawan kay drogakuna chinkachinapaq, chaykuna chaninchakuspa chiqaqman churakunqa; hinallataq, kuka tarpuq nacionkunawan, droga rantiq nacionkunawan kuska huk llamkayllata kallpachanqa. (l) Maypichus chakrakuna, allpakuna, chay kukawan tarpusqa, huk qurakunawanpas wakchayasqa kan, chaykunata yapamanta qapaqyachinqa musuq tarpuykuna wiñarinanpaq. (ll) Pakallapi droga apaqkuna chinkachinapaq, Estado nisqapi llamkaq runakuna mana qullqirayku makinku pakichikunankupaq, kamachiykuna churakunqa. (m) Chay drogawan kirisqa llaqtakunapi ecoturismo nisqata llamkachinqa, chaypi tiyaqkunapa yanapayninwan. (n) Mana Hatun Kamachinapa riqsisqallan droga apaqkunapaq wanachiykunata churachinqa. Iskay chunka pusaqniyuq ñiqi Política de Estado nisqanmanta Perumanta Hatun Kamachinanwan, Derechonchikta qawarispa purinapaq, justicia llapanman chayananpaq, Poder Judicial sapanmanta kikinchasqa kananpaq !& Acuerdo Nacional nisqa Políticas de Estado nisqakuna Llapallan runaman Justicia chayananta munayku. Hawka kawsanapaq, mana piqpa aysakachasqan poder judicial purinanpaq, kikinmanta qullqintapas hapispa llamkananpaq; chaymantapas makipurapi ñawpa runakunapa yachachiwasqanchik justiciawan llamkanankupaq. Chaynallataq, Hatun Kamachina ukupi kaq Derechonchikkuna, Tratados Internacionales ukupi kaqkunapas riqsisqa kananpaq, runakunapa rurayninpas munasqanmanhina rurakunanpaq. Chaykuna qispichinapaqmi Estado nisqaqa: (a) Poder Judicial mana pipa aysakachasqan purinanpaq, kikinmanta qullqintapas hapispa llamkananpaq kallpachayta qusaqku; kikillantaq kanqa, Ministerio Público nisqa, Consejo Nacional de Magistratura nisqa, Tribunal Constitucional nisqapas purinankupaq. Chayqa rurakunqa Estado nisqapa musuq rurayninkuna ukupi, sapa suyukunawan, llaqtakunawan kuska. (ch) Auturidadkuna, Poder Judicial kamachiqkunata chuya chuya akllanakuypi churakunqaku, chay runakuna chaninchasqa kananpaq musuq yachaykunawan kallpachasqa kanqaku. (h) Llaqta runamanta, ayllu runamanta lluqsiq justiciatawan chaninchanqa, ichaqa, Poder Judicialpa kamachikusqan justiciatawan kuskancharisqa purinanpaq, chayllan allin rimanakuyman chayasun; chaypaqmi, huk kamachikuykuna lluqsimunqa. (i)Juez de Paz nisqa autoridadkuna akllanakuypi churasqa kanqaku, ima ruraypas qawasqa, kallpachasqa kanqa. (k) Mana awqanakuypi kawsanapaq, manaña sapa kuti ñakariypi tarikunapaq rimanakuykunata kallpachanqa. (l) Hatun kamachinapa kamachiynin riqsisqa kananpaq, tukuy imata kamachinqa, Derechos Humanos nisqa yupaychasqa kananpaq kallpachallanqataq, mana kamachisqanmanhina puriqkunapaqtaq hasutayta churachinqa. (ll) Allin llamkay Poder Judicial ruranan qawasqa kananpaq kamachikuykuna kanqa, Derechos Humanos chaninchasqa kananpaq, mana allin ruraqkunatas chinkachinqa llaqta runawan, institucionkunawan kuska. (m) Llapan llaqtakunapi Defensoría del Pueblo kananpaq, allinta llamkaspa purinanpaq kamachikunqa. (n) Maykunapichus Poder Judicial llamkachkanku chayta qawaqkuna kananpaq kallpanchanqa Iskay chunka isqunniyuq ñiqi Política de Estado nisqanmanta Llapan runakuna imamantapas willasqa kananpaq, ima rimayninpas, qillqayninpas uyarisqa kananpaq Runakunapa derechosninku allin yupaychasqa kananpaq, tukuy runa willay mañakuspa chaskispa kanankupaq, hinallataq, Gobierno ima rurasqantapas chuya chuyata, ama llullakuspa willakunanpaq, rimanakuyku. Chaymantapas rimanakullaykutaq, pipas mana manchakuspa, mana pakakuspa imatapas rimananpaq, llapan runakuna ima willakuytapas allinta, chiqanta, chaskinankupaq. Nillaykutaq, yuyaypi qispisqa prensa nisqa kananpaq, hinallataq, tukuy willakuqkuna paqarichiq astawan mastarikunanta, imaymana willakuykunata runaman riqsichispa kananpaq. Ima willaymantapas yachay, ima yuyasqanchik haykaqpas munaspa rimasqa chiqan kananpaq Estado nisqaqa: (a) Gobiernopa ima rurasqantapas, gastukuna rurasqanmantapas, kikinta chuyata, mana imatapas pakaspa willakunankupaq kamachikamunqa. (ch) Pipas mana manchakuspa, mana pakakuspa imatapas rimay kanantaqa amachakunqam; chaypaq mana yanapaq kamachikuykunata, chiqap willakuy pantachiqkunata ima chinkachipunqa. (h) Chuya chuya ruraykunapim Estado nisqapa willakuyninkunataqa pimanpas riqsichinqa. (i) Estado nisqapa rurayninkuna, willakuyninkuna riqsiy munaqpaqqa manam sasachu kanqa, pisi qullqillawan imatapas utqaylla chaskinqaku, munaspaqa, medios electrónicos (computadora nisqapin) tarinqaku. (k) Estado nisqapa rurayninkuna willakuyman chayayqa Derechonchikmi, ichaqa chay willakuyta mana waqllichispalla apananchik, Seguridad Nacional nisqa mana urmananpaq, Perú allpanchik allin qawasqa kananpaq. (l) Estado nisqapa willakuynin chaskinapaq, ima rurasqanpas riqsisqa, willasqa kananpaq, hukllachasqa kamachikuykuna kanqa. (ll) Sapa akllanakuy kaptin, Partido Político nisqakuna atipanakuypi, llallinakuypi, yaykunankupaq, kamachikunqa; sapakamapas ima kasqanta yachananpaq, chay willay kamayuqkuna, Medios Masivos nisqamanta ima tapukuytapas chaskinankupaq. !' Acuerdo Nacional nisqa Políticas de Estado nisqakuna Chaykuna qispichinapaqmi Estado nisqaqa: (m) Willakuy ruraqkunapaq imamantapas manam kutipakuypas, piñachiypas kananpaq kamachikuykunata churachinqa. (n) Llapan qillqaspaña, rimaspaña willakuqkunapaq kikinkumanta allin llamkay ruranankupaq yanapakuyta churanqa, chaypaq, llapallan runakunata, institucionkunata, imamantapas willasqa kanankupaq derechunku amachasqa kananpaq, minkakullanqataq. (ñ) Periodistakuna, willay riqsichiypi llamkaqkuna, mana pita manchakuspa imatapas willanankupaq, kamachikuykunata churachinqa; chaynallataq, willay kamaq empresakunapas allin chuya willakuy qispichinankupaq, kamachikuy kallanqataq. (p) Pikunachus, mana kasqan rimaqkunapaq, runakunapa sunqun kirichiqkunapaq, honran tupaqkunapaq, paykunataqa manam riqsipanqachu, aswanmi chinkanankupaq musuq kamachiykuna lluqsimunqa. Kimsa chunka ñiqi Política de Estado nisqanmanta Terrorismo nisqa chinkananpaq Perú Suyupi runa allin kawsarinankupaq Derechos Humanos nisqa ukupi Terrorismo nisqa chinkarinanpaq rimanakuyku; hinallataq kay Perú llaqtanchikpi runapura pampachanakuyta kallpachaspapuni, chay hawka kawsay ukullapim ima llamkaypas aparikunqa wakcha kaypas chinkarinqa allin kawsaypas wiñarinqa. Chaykuna qispichinapaqmi Estado nisqaqa: (a) Terrorismo lliw chinkananpaqmi tukuy imapas rurakunqa, justiciam wanachinqa chay terrorismo ukupi puriqkunata, yapamanta musuq ruraykuna manaña kananpaqpas allin qawariymi kanqa, droga nisqawan llamkaqkunatapas qawarispa. (ch) Derecho Internacional nisqawan tupaqtam, Tratados Internacionales nisqa ukupim terrorismo nisqa mana kananpaq kamachikuykuna kanqa. (h) Democracia nisqapi tiyanapaq, hawka kawsaypi tiyanapaqpas yachaykuna kamachikamunqa, hinallataq Estado de Derecho nisqapi amachasqa kawsanapaq. Terrorismo mana kananpaqpas yachallanqakutaq. (i) Chay terrorismopa saqisqan kirikunapas, nanaykunapas hampinapaqmi kamachiykuna rurakunqa, hinallataqmi chay ñakarisqa runapaqpas kutichipuykuna kallanqataqmi. (k) Terrorismorayku llaqtakunamanta lluqsiq runa kutipunankupaq kallanqataq yanapaykuna, yapamanta ayllukuna sayarichinapaqpas. (l) Terrorismo paqarichiq mana allin kawsaykuna sapinmanta chinkananpaq allin kamachiykuna rurakunqa. " Acuerdo Nacional nisqa Qispichinapaq Rimariyniyku Políticas de Estado nisqakuna Anexo nisqa Acuerdo Nacional nisqa qispinapaq rimanakuy Wiraqucha Presidente de la República nisqa minkakusqanmantapacha Congreso Wasipi kaq partido politicokunapas, llaqtakunapi llamkaq institucionkunapas, runa masinchikpa organizacionkunapas, Gobiernopas imam sumaq Acuerdo Nacional nisqata aparinapaq rimarinakuyta chaninchariyku. Chay rimanakuywanmi Democracia nisqanchiktapas, peruano kasqanchiktapas allinta sapinchachisun; chayllawantaqnmi qipa pachapi llaqtanchikrayku rurayninchikta qawarisun Políticas de Estado nisqata chiqancharispa. Kay ruraykunaqa democraciapa ancha sumaq mastarikuyninmi, chaypiqa rimanakuypas sapa rimaqpa yuyaymanasqanmanhina, maymanta hamusqanmanhina, imayna rimaynin churasqanmanhina allin chaninchasqa kanqa. Estado ukupipas, llaqtakunapipas llapa rimanakuykuna apakusqankunataqa aswantam qiminchariyku; qawarillaykutaqmi ancha yuyaywan chay rimanakuykuna allin takyasqa kananta, chaywanmi Democracia nisqanchik qapaqyanqa. Kay qispisqa rimanakuy hawka kawsay ukupi aparikunanpaq tukuy kallpachaykunata rurasaqku, llapa runapa derechosnninta qawarispa, runapa allin rurayninta sapinchaspa, aswanpas awqanakuyta, takanakuyta chiqnirispa; chay maqanakuy ukupiqa, pimantapas maymantapas hamuspaqa, manam ima rimanakuypas aparikunmanchu. Democraciapipas Derechos nisqapipas tiyayninchikqa allinmi kachkan. Acuerdo Nacional nisqapa rurayninqa wakchakay pisiyachinapaqpas, llapa runaman justicia aypananpaqpas; chayqa Perú Suyuta kuskalla qawariyninchikwanmi rurarikunqa Políticas Estado nisqawanpas huntachina kanqa. Chaymi kanqa llapallan runaman allin qali kawsayman aypananpaq, yachana wasikunapi aswan allin yachaykuna chayananpaq (FORO de Equidad Social); mana pitapas sarunchaspa allin llamkaykunaman aypananpaq, takyasqa qullqi kamachiy ukupi, qullqiyuqkunata minkarikuspa, hawa naciónkunawan kuska huñunarikuspa, allin kawsayta wiñarichispa, ichaqa llapallan runata qawarispa (Foro de Competitividad). Estadonchikpas allin takyasqa, musuqyachisqa kananpaq, sapa suyunkunapi, llaqtankunapi runanrayku allin llamkananpaq (Foro de Institucionalidad y de Ética Pública). Hinallataq llapan huñunakuymanta lluqsiq kamachinakuykunapas allin ruraykunaman tikrakunan, chaypim rurakunchus manachus chaytaqa yachakunqa, partidos políticos nisqapas kikin llaqtapas qawarinankupaq. Democracia nisqa allin sapinchasqa kananpaqmi Perú Suyupi tiyaq llapallan runata minkarikuyku kay hatun rimanakuyta llapanchikmanta allinta aparinapaq. Democracia ukupiqa mana tupasqa rimaykunapas allillantaqmi, ichaqa aswan chaninchasqam kanqa sumaq rimanakuypas allin yuyay ukupi llamkariypas, llapallan runa masinchik mañakuyninta huntachinapaq. Hatun Kamachikuq Wasipi, pichqa punchaw pawqar waray killapi, 2002 watapi qillqariqkuna: Alejandro Toledo Manrique, Presidente de la República Roberto Dañino Zapata, Presidente del Consejo de Ministros " Acuerdo Nacional nisqa Alan García Pérez Partido Aprista Peruano Valentín Paniagua Corazao Acción Popular Lourdes Flores Nano Unidad Nacional Alberto Cruz Loyola Partido Perú Posible Fernando Olivera Vega Frente Independiente Moralizador Aldo Estrada Choque Unión por el Perú Ernesto Blume Fortini Somos Perú Mons. Luis Bambarén Gastelumendi, S. J. Conferencia Episcopal Peruana Darío López Rodríguez Concilio Nacional Evangélico del Perú Julio Favre Carranza Confederación Nacional de Instituciones Empresariales Privadas Manuel Yzaga Salazar Sociedad Nacional de Industrias Mario Huamán Rivera Confederación General de Trabajadores del Perú Rvdo. Padre Gastón Garatea Yori Mesa de Concertación para la Lucha Contra la Pobreza Washington Román Rojas Coordinadora Nacional de Frentes Regionales " Políticas de Estado nisqakuna Acuerdo Nacional nisqa Políticas de Estado nisqakuna Musuq simikuna/Glosario Umalliq (kuna). En el texto alude a representantes, literalmente el que encabeza. Hatun Kamachina. Constitución Política del Estado. Kamachiqkuna. Autoridades. Qispichiy. Hacer realidad lo que uno se propone. Qispisqa. Libre, realizado. Yuyaymanay. Pensar, en este caso, lo que piensa la gente. Tiyay. Deviene de sentarse, en este caso lo asumimos como vivir. Taqwiriy. Investigar. Wanachiykuna. Sanciones. Kamachikuykuna. Leyes, normas legales. Akllanakuy. Elecciones. Pisi. Poco, escaso. Chaninchay. Respetar, valorar. Awqanakuy. Odiarse, enfrentarse. Ñawpa pacha kawsay yuyaykuna. Historia. Hawka kawsay. Vivir en paz, tranquilidad. Hatun rimanakuy suyu. Espacio macro regional de diálogo y coordinación. Hatun rimanakuy wasi. Espacio regional de diálogo y coordinación. Perú suyu qawaq kamasqakuna. Sistema de defensa nacional. Perú Suyupa Hatun Rimanakuynin. Acuerdo Nacional. Huk nacionkuna rimanakuy qawaq. Política exterior. Kawsay yachaykuna. Cultura. Cuerpo kallpanchay yachay. Educación física. Ima sumaq ruray yachay. Educación artística. Llamkay yuyaypi yachachiy. Formar para el trabajo. Allin hampiy ruraykuna. Gestión de la salud pública. Yuyay chinkay unquykuna. Enfermedades mentales, demencia. Hampi kamayuq. Médico. Aqaruraykuna. Plagas. Qispinana. Valores. Tarpuyninkumanhina. De acuerdo a sus pautas culturales. Kay rikchaq huñunakuykuna. Grupos similares. Qatu rantinakuna. Mercado, comercio. Chiqap yachay. Conocimiento científico. Qullqi waqaychay. Tesoro público. Taksa ruruchiq. Pequeña empresa. Hatun willana. Sistema de información. Maki pakichikuy. Corrupción causado por el dinero. Makipura. En igualdad de condiciones. Willay kamayuq. Periodista. Willay riqsichiypi llamkaqkuna. Prensa. Qullqi kamachiy. Política económica. Tiqsi muyu. Mundo, hemisferio. "! |