Evaluation Datasets
Collection
Basque Evaluation Datasets
•
23 items
•
Updated
•
1
Datasets:
id
int64 0
351
| context
stringclasses 53
values | question
stringlengths 9
124
| candidates
sequencelengths 3
4
| answer
int64 0
3
|
|---|---|---|---|---|
0 | Bizitzeko baliabidea
Ura gero eta baliabide urriagoa denez, eskaria eta zarrastelkeria murriztu egin behar dira. Baina nola?
Ura gizakion eta naturaren bitartekoa da eta gure eguneroko bizitzan eta gure imajinazioan dago. Mundua mundu denetik, urak gizarte eraikuntza ikusgarriak eta banaketari lotutako gatazka ugari eragin ditu. Baina, munduko pertsona gehienek ez dute ur faltarik izan eta horregatik uraren erabilgarritasunak mugarik ez duela iruditzen zaie. Industriakoek, nekazariek, kontsumitzaile arruntek ura neurririk gabe xahutzen jarraitzen dute. Hala ere, eskaintzak behera eta eskariak gora egin dutenez, edonork daki jarrera aldatzeko ordua iritsi dela.
Pertsona gehienak ez dira ondorengo honetaz ohartzen: ur geza baliabide oso urria dela. Munduko mapetan nagusi den kolore urdin horrek asko eta asko engainatu egiten ditu. Ez dakite planetako uraren %97,5 gazia dela. Ezta ur geza –gainerako %2,5– neurri handi batean ezin dela erabili ere: %70 Antartikoko eta Groenlandiako izotz bloke handietan dago eta gainerakoaren zatirik handiena, berriz, lurrean hezetasun gisa. Hau da, Lurreko ur guztiaren %0,007 baino ezin da erraz eskuratu.
Mendeetan zehar, hazkunde demografikoak eta giza jarduerak baliabide preziatu hori askoz ere "ahulagoa" egin dute. 1990. eta 1995. urteen artean ur erauzketa sei aldiz baino gehiago hazi zen, hau da, populazioaren hazkundearen erritmoa baino bi aldiz azkarrago. Presio gorakor horrek urritasun arriskuak areagotu egin ditu. Ur gezaren kopuruaren eta munduko populazioaren arteko erlazioa finkatuz gero, ikus dezakegu uraren batez besteko erabilgarritasuna ez dela nahikoa. Baina eskualde ahulenetan 460 milioi lagun inguruk (planetako biztanleen %8) urik ez dutela kalkulatu da. Munduko populazioaren laurdenak egoera horretarantz jotzeko arriskua du. Ez bada ezer egiten, adituek aurreikusten dutenez, gizakien bi herenek ur eskasia izango dute 2025. urtea baino lehen.
Baliabideak banatzeko orduan halako aldeak izatearen ondorioz, kontsumo mailetan ere izugarrizko aldeak daude: landa-eskualdean bizi den malgatxe batek eguneko 10 litro ur erabiltzen ditu, hau da, bizitzeko minimoa; frantziar batek 150 litro eta iparramerikar batek 425 litro. Erabilgarritasun arazoei kalitatearen degradazio kezkagarria gehitu behar zaie. Eskualde batzuetan ura oso kutsatuta dago eta ezin da erabili, ezta industrian ere.
Egoera oso larria da hiri-eskualdeetan, eta premiak ere oso handiak. Gizateriaren historian lehenengo aldiz, hiriek landa-eskualdeek baino biztanleria handiagoa izango dute, eta horren ondorioz, ur kantitate handiagoak kontsumituko dituzte. Hirien hazkunde hori dela eta, lehia handiagoa izango da uraren erabiltzaile mota desberdinen artean. Gaur egun nekazaritzak munduan kontsumitzen den uraren %69 hartzen du, industriak %23 eta familiek %8. Garapen bidean dauden herrietan nekazaritzari dagokion kontsumoa %80koa ere izan daiteke.
Luzaroan aurreikusi zen uraren eskariaren igoera arazo teknikoa izango zela. Eta, beraz, konponbide teknikoak proposatu ziren: urtegi gehiago egitea, itsasoko ura gatzgabetzea, etab. Ideiarik bitxienak aipatu ziren, esate baterako, icebergak zatitu eta atoian eramatea. Gaur egun konponbide teknikoen mugak agerian geratu dira. Adibidez, urtegi gehiago egitea oso garestia da, lekurik errentagarrienak jada erabili izan baitira. Urtegi gehiago egitearen kontrako argudio sozioekologikoak ere badira: milioika pertsonari euren ingurune naturala kentzen zaie eta ekosistemak kaltetu egiten dira.
Hidrologoen eta ingeniarien ezintasun gero eta handiagoaren aurrean adostasuna sortu da: eskaintza handitu ezin denez –horrek herrialde askori kostu handiak ekarriko lizkieke, aurreikusitako eskaria ikaragarri haztea eta zarrastelkeria mugatu egin behar dira: ureztatze sistemen eraginkortasunik ezaren ondorioz sortzen diren galerak kontsumitzen den uraren %60 inguru direla uste da.
Ekonomilariek, beraz, urari buruzko eztabaida bizian sartu behar izan dute. Zera aipatzen dute: baliabide horren "zentzuzko erabilera" inposatzeko, hau da, ura xahutzea saihestu eta kalitatea bermatzeko, kontsumitzaileei ordainarazi egin behar zaiela. “Ezta pentsatu ere!”, erantzuten dute uraren doakotasunaren aldekoek; ura kultura askotan "zeruko dohaintzat" jotzen dute. “Eta behartsuak?”, galdetzen dute giza eskubideen eta ura izateko eskubidearen defendatzaileek. Beste galdera garrantzitsu batzuek eztabaida biziak sorrarazten dituzte: nola kalkulatu behar da uraren "benetako prezioa"? Nor arduratu beharko litzateke ura merkaturatzeaz?
Nahiz eta kontrako iritziak eta zalantzak ugari izan, uraren doakotasun printzipioa zalantzan ipini da, besterik gabe. Askoren ustez, gaur egun ura saldu eta erosi egiten den merkantzia da. Baina elkarbanatutako baliabide horren kudeaketa ezin da gelditu irabazi-legeen menpe bakarrik. Gizarte zibileko agente ugari –GKE, ikertzaileak, talde komunitarioak, etab.– ekin eta ekin ari dira uraren kudeaketaren dimentsio sozial eta kulturalak kontuan har daitezen. Mundu Bankua ere (pribatizazioaren bultzatzaile nagusia), alderdi horren inguruan zuhur dago. Sektore publikoaren eta pribatuaren artean azken urteotan gero eta gehiago diren taldeen aberastasuna onartu egiten du. Badirudi estatua baino ez dela zuzentasuna bermatzeko gai, eta baita partehartzaileen artean epaile gisa aritzeko ere. Partehartzaileak hauek dira: kontsumitzaile taldeak, enpresa pribatuak eta erakunde publikoak.
Edonola ere, behar-beharrezkoa da uraren kudeaketa arautzeko sistemak sortzea, baina ez finantza irizpideen arabera bakarrik. Ehunka milioi pertsonari ura izateko eskubidea ukatzen ez bazaie, behintzat. | Urarekiko jarrera dela-eta, zer dio testuak? | [
"Eskaintzak behera eta eskariak gora egin dutenez, argi dagoela jokamoldea aldatu beharrean gaudela.",
"Ez dela aldatuko, munduko pertsona gehienek ur falta somatuagatik.",
"Dagoeneko aldatu dela, eskaintzak behera eta eskariak gora egin dute eta.",
"Munduko pertsona gehienok ez dugu falta izan orain arte; beraz, industriakoek, nekazariek eta kontsumitzaile arruntek neurririk gabe xahutzen jarrai dezakete."
] | 0 |
1 | Bizitzeko baliabidea
Ura gero eta baliabide urriagoa denez, eskaria eta zarrastelkeria murriztu egin behar dira. Baina nola?
Ura gizakion eta naturaren bitartekoa da eta gure eguneroko bizitzan eta gure imajinazioan dago. Mundua mundu denetik, urak gizarte eraikuntza ikusgarriak eta banaketari lotutako gatazka ugari eragin ditu. Baina, munduko pertsona gehienek ez dute ur faltarik izan eta horregatik uraren erabilgarritasunak mugarik ez duela iruditzen zaie. Industriakoek, nekazariek, kontsumitzaile arruntek ura neurririk gabe xahutzen jarraitzen dute. Hala ere, eskaintzak behera eta eskariak gora egin dutenez, edonork daki jarrera aldatzeko ordua iritsi dela.
Pertsona gehienak ez dira ondorengo honetaz ohartzen: ur geza baliabide oso urria dela. Munduko mapetan nagusi den kolore urdin horrek asko eta asko engainatu egiten ditu. Ez dakite planetako uraren %97,5 gazia dela. Ezta ur geza –gainerako %2,5– neurri handi batean ezin dela erabili ere: %70 Antartikoko eta Groenlandiako izotz bloke handietan dago eta gainerakoaren zatirik handiena, berriz, lurrean hezetasun gisa. Hau da, Lurreko ur guztiaren %0,007 baino ezin da erraz eskuratu.
Mendeetan zehar, hazkunde demografikoak eta giza jarduerak baliabide preziatu hori askoz ere "ahulagoa" egin dute. 1990. eta 1995. urteen artean ur erauzketa sei aldiz baino gehiago hazi zen, hau da, populazioaren hazkundearen erritmoa baino bi aldiz azkarrago. Presio gorakor horrek urritasun arriskuak areagotu egin ditu. Ur gezaren kopuruaren eta munduko populazioaren arteko erlazioa finkatuz gero, ikus dezakegu uraren batez besteko erabilgarritasuna ez dela nahikoa. Baina eskualde ahulenetan 460 milioi lagun inguruk (planetako biztanleen %8) urik ez dutela kalkulatu da. Munduko populazioaren laurdenak egoera horretarantz jotzeko arriskua du. Ez bada ezer egiten, adituek aurreikusten dutenez, gizakien bi herenek ur eskasia izango dute 2025. urtea baino lehen.
Baliabideak banatzeko orduan halako aldeak izatearen ondorioz, kontsumo mailetan ere izugarrizko aldeak daude: landa-eskualdean bizi den malgatxe batek eguneko 10 litro ur erabiltzen ditu, hau da, bizitzeko minimoa; frantziar batek 150 litro eta iparramerikar batek 425 litro. Erabilgarritasun arazoei kalitatearen degradazio kezkagarria gehitu behar zaie. Eskualde batzuetan ura oso kutsatuta dago eta ezin da erabili, ezta industrian ere.
Egoera oso larria da hiri-eskualdeetan, eta premiak ere oso handiak. Gizateriaren historian lehenengo aldiz, hiriek landa-eskualdeek baino biztanleria handiagoa izango dute, eta horren ondorioz, ur kantitate handiagoak kontsumituko dituzte. Hirien hazkunde hori dela eta, lehia handiagoa izango da uraren erabiltzaile mota desberdinen artean. Gaur egun nekazaritzak munduan kontsumitzen den uraren %69 hartzen du, industriak %23 eta familiek %8. Garapen bidean dauden herrietan nekazaritzari dagokion kontsumoa %80koa ere izan daiteke.
Luzaroan aurreikusi zen uraren eskariaren igoera arazo teknikoa izango zela. Eta, beraz, konponbide teknikoak proposatu ziren: urtegi gehiago egitea, itsasoko ura gatzgabetzea, etab. Ideiarik bitxienak aipatu ziren, esate baterako, icebergak zatitu eta atoian eramatea. Gaur egun konponbide teknikoen mugak agerian geratu dira. Adibidez, urtegi gehiago egitea oso garestia da, lekurik errentagarrienak jada erabili izan baitira. Urtegi gehiago egitearen kontrako argudio sozioekologikoak ere badira: milioika pertsonari euren ingurune naturala kentzen zaie eta ekosistemak kaltetu egiten dira.
Hidrologoen eta ingeniarien ezintasun gero eta handiagoaren aurrean adostasuna sortu da: eskaintza handitu ezin denez –horrek herrialde askori kostu handiak ekarriko lizkieke, aurreikusitako eskaria ikaragarri haztea eta zarrastelkeria mugatu egin behar dira: ureztatze sistemen eraginkortasunik ezaren ondorioz sortzen diren galerak kontsumitzen den uraren %60 inguru direla uste da.
Ekonomilariek, beraz, urari buruzko eztabaida bizian sartu behar izan dute. Zera aipatzen dute: baliabide horren "zentzuzko erabilera" inposatzeko, hau da, ura xahutzea saihestu eta kalitatea bermatzeko, kontsumitzaileei ordainarazi egin behar zaiela. “Ezta pentsatu ere!”, erantzuten dute uraren doakotasunaren aldekoek; ura kultura askotan "zeruko dohaintzat" jotzen dute. “Eta behartsuak?”, galdetzen dute giza eskubideen eta ura izateko eskubidearen defendatzaileek. Beste galdera garrantzitsu batzuek eztabaida biziak sorrarazten dituzte: nola kalkulatu behar da uraren "benetako prezioa"? Nor arduratu beharko litzateke ura merkaturatzeaz?
Nahiz eta kontrako iritziak eta zalantzak ugari izan, uraren doakotasun printzipioa zalantzan ipini da, besterik gabe. Askoren ustez, gaur egun ura saldu eta erosi egiten den merkantzia da. Baina elkarbanatutako baliabide horren kudeaketa ezin da gelditu irabazi-legeen menpe bakarrik. Gizarte zibileko agente ugari –GKE, ikertzaileak, talde komunitarioak, etab.– ekin eta ekin ari dira uraren kudeaketaren dimentsio sozial eta kulturalak kontuan har daitezen. Mundu Bankua ere (pribatizazioaren bultzatzaile nagusia), alderdi horren inguruan zuhur dago. Sektore publikoaren eta pribatuaren artean azken urteotan gero eta gehiago diren taldeen aberastasuna onartu egiten du. Badirudi estatua baino ez dela zuzentasuna bermatzeko gai, eta baita partehartzaileen artean epaile gisa aritzeko ere. Partehartzaileak hauek dira: kontsumitzaile taldeak, enpresa pribatuak eta erakunde publikoak.
Edonola ere, behar-beharrezkoa da uraren kudeaketa arautzeko sistemak sortzea, baina ez finantza irizpideen arabera bakarrik. Ehunka milioi pertsonari ura izateko eskubidea ukatzen ez bazaie, behintzat. | Zer dio planetako ur gezari buruz? | [
"%97,5 da baina %0,007 baino ezin dela erraz eskuratu.",
"Urrezko baliabidea dela pentsatzen duela jende gehienak.",
"Baliabide urria dela, %0,007 besterik ez.",
"%70 ezin da erabili Antartikoko eta Groenlandiako izotz bloke handietan dagoelako."
] | 3 |
2 | Bizitzeko baliabidea
Ura gero eta baliabide urriagoa denez, eskaria eta zarrastelkeria murriztu egin behar dira. Baina nola?
Ura gizakion eta naturaren bitartekoa da eta gure eguneroko bizitzan eta gure imajinazioan dago. Mundua mundu denetik, urak gizarte eraikuntza ikusgarriak eta banaketari lotutako gatazka ugari eragin ditu. Baina, munduko pertsona gehienek ez dute ur faltarik izan eta horregatik uraren erabilgarritasunak mugarik ez duela iruditzen zaie. Industriakoek, nekazariek, kontsumitzaile arruntek ura neurririk gabe xahutzen jarraitzen dute. Hala ere, eskaintzak behera eta eskariak gora egin dutenez, edonork daki jarrera aldatzeko ordua iritsi dela.
Pertsona gehienak ez dira ondorengo honetaz ohartzen: ur geza baliabide oso urria dela. Munduko mapetan nagusi den kolore urdin horrek asko eta asko engainatu egiten ditu. Ez dakite planetako uraren %97,5 gazia dela. Ezta ur geza –gainerako %2,5– neurri handi batean ezin dela erabili ere: %70 Antartikoko eta Groenlandiako izotz bloke handietan dago eta gainerakoaren zatirik handiena, berriz, lurrean hezetasun gisa. Hau da, Lurreko ur guztiaren %0,007 baino ezin da erraz eskuratu.
Mendeetan zehar, hazkunde demografikoak eta giza jarduerak baliabide preziatu hori askoz ere "ahulagoa" egin dute. 1990. eta 1995. urteen artean ur erauzketa sei aldiz baino gehiago hazi zen, hau da, populazioaren hazkundearen erritmoa baino bi aldiz azkarrago. Presio gorakor horrek urritasun arriskuak areagotu egin ditu. Ur gezaren kopuruaren eta munduko populazioaren arteko erlazioa finkatuz gero, ikus dezakegu uraren batez besteko erabilgarritasuna ez dela nahikoa. Baina eskualde ahulenetan 460 milioi lagun inguruk (planetako biztanleen %8) urik ez dutela kalkulatu da. Munduko populazioaren laurdenak egoera horretarantz jotzeko arriskua du. Ez bada ezer egiten, adituek aurreikusten dutenez, gizakien bi herenek ur eskasia izango dute 2025. urtea baino lehen.
Baliabideak banatzeko orduan halako aldeak izatearen ondorioz, kontsumo mailetan ere izugarrizko aldeak daude: landa-eskualdean bizi den malgatxe batek eguneko 10 litro ur erabiltzen ditu, hau da, bizitzeko minimoa; frantziar batek 150 litro eta iparramerikar batek 425 litro. Erabilgarritasun arazoei kalitatearen degradazio kezkagarria gehitu behar zaie. Eskualde batzuetan ura oso kutsatuta dago eta ezin da erabili, ezta industrian ere.
Egoera oso larria da hiri-eskualdeetan, eta premiak ere oso handiak. Gizateriaren historian lehenengo aldiz, hiriek landa-eskualdeek baino biztanleria handiagoa izango dute, eta horren ondorioz, ur kantitate handiagoak kontsumituko dituzte. Hirien hazkunde hori dela eta, lehia handiagoa izango da uraren erabiltzaile mota desberdinen artean. Gaur egun nekazaritzak munduan kontsumitzen den uraren %69 hartzen du, industriak %23 eta familiek %8. Garapen bidean dauden herrietan nekazaritzari dagokion kontsumoa %80koa ere izan daiteke.
Luzaroan aurreikusi zen uraren eskariaren igoera arazo teknikoa izango zela. Eta, beraz, konponbide teknikoak proposatu ziren: urtegi gehiago egitea, itsasoko ura gatzgabetzea, etab. Ideiarik bitxienak aipatu ziren, esate baterako, icebergak zatitu eta atoian eramatea. Gaur egun konponbide teknikoen mugak agerian geratu dira. Adibidez, urtegi gehiago egitea oso garestia da, lekurik errentagarrienak jada erabili izan baitira. Urtegi gehiago egitearen kontrako argudio sozioekologikoak ere badira: milioika pertsonari euren ingurune naturala kentzen zaie eta ekosistemak kaltetu egiten dira.
Hidrologoen eta ingeniarien ezintasun gero eta handiagoaren aurrean adostasuna sortu da: eskaintza handitu ezin denez –horrek herrialde askori kostu handiak ekarriko lizkieke, aurreikusitako eskaria ikaragarri haztea eta zarrastelkeria mugatu egin behar dira: ureztatze sistemen eraginkortasunik ezaren ondorioz sortzen diren galerak kontsumitzen den uraren %60 inguru direla uste da.
Ekonomilariek, beraz, urari buruzko eztabaida bizian sartu behar izan dute. Zera aipatzen dute: baliabide horren "zentzuzko erabilera" inposatzeko, hau da, ura xahutzea saihestu eta kalitatea bermatzeko, kontsumitzaileei ordainarazi egin behar zaiela. “Ezta pentsatu ere!”, erantzuten dute uraren doakotasunaren aldekoek; ura kultura askotan "zeruko dohaintzat" jotzen dute. “Eta behartsuak?”, galdetzen dute giza eskubideen eta ura izateko eskubidearen defendatzaileek. Beste galdera garrantzitsu batzuek eztabaida biziak sorrarazten dituzte: nola kalkulatu behar da uraren "benetako prezioa"? Nor arduratu beharko litzateke ura merkaturatzeaz?
Nahiz eta kontrako iritziak eta zalantzak ugari izan, uraren doakotasun printzipioa zalantzan ipini da, besterik gabe. Askoren ustez, gaur egun ura saldu eta erosi egiten den merkantzia da. Baina elkarbanatutako baliabide horren kudeaketa ezin da gelditu irabazi-legeen menpe bakarrik. Gizarte zibileko agente ugari –GKE, ikertzaileak, talde komunitarioak, etab.– ekin eta ekin ari dira uraren kudeaketaren dimentsio sozial eta kulturalak kontuan har daitezen. Mundu Bankua ere (pribatizazioaren bultzatzaile nagusia), alderdi horren inguruan zuhur dago. Sektore publikoaren eta pribatuaren artean azken urteotan gero eta gehiago diren taldeen aberastasuna onartu egiten du. Badirudi estatua baino ez dela zuzentasuna bermatzeko gai, eta baita partehartzaileen artean epaile gisa aritzeko ere. Partehartzaileak hauek dira: kontsumitzaile taldeak, enpresa pribatuak eta erakunde publikoak.
Edonola ere, behar-beharrezkoa da uraren kudeaketa arautzeko sistemak sortzea, baina ez finantza irizpideen arabera bakarrik. Ehunka milioi pertsonari ura izateko eskubidea ukatzen ez bazaie, behintzat. | Une honetako kalkuluen arabera | [
"eskualde ahulenetan %8k ez dute urik.",
"munduko populazioaren laurden batek urik gabe geratzeko arriskua du.",
"bost urterik behin ur erauzketa sei aldiz baino gehiago hazten da.",
"2025. urtea baino lehen ezer egiten ez bada, hortik aurrera ur eskasia izango dute gizakien bi herenek."
] | 1 |
3 | Bizitzeko baliabidea
Ura gero eta baliabide urriagoa denez, eskaria eta zarrastelkeria murriztu egin behar dira. Baina nola?
Ura gizakion eta naturaren bitartekoa da eta gure eguneroko bizitzan eta gure imajinazioan dago. Mundua mundu denetik, urak gizarte eraikuntza ikusgarriak eta banaketari lotutako gatazka ugari eragin ditu. Baina, munduko pertsona gehienek ez dute ur faltarik izan eta horregatik uraren erabilgarritasunak mugarik ez duela iruditzen zaie. Industriakoek, nekazariek, kontsumitzaile arruntek ura neurririk gabe xahutzen jarraitzen dute. Hala ere, eskaintzak behera eta eskariak gora egin dutenez, edonork daki jarrera aldatzeko ordua iritsi dela.
Pertsona gehienak ez dira ondorengo honetaz ohartzen: ur geza baliabide oso urria dela. Munduko mapetan nagusi den kolore urdin horrek asko eta asko engainatu egiten ditu. Ez dakite planetako uraren %97,5 gazia dela. Ezta ur geza –gainerako %2,5– neurri handi batean ezin dela erabili ere: %70 Antartikoko eta Groenlandiako izotz bloke handietan dago eta gainerakoaren zatirik handiena, berriz, lurrean hezetasun gisa. Hau da, Lurreko ur guztiaren %0,007 baino ezin da erraz eskuratu.
Mendeetan zehar, hazkunde demografikoak eta giza jarduerak baliabide preziatu hori askoz ere "ahulagoa" egin dute. 1990. eta 1995. urteen artean ur erauzketa sei aldiz baino gehiago hazi zen, hau da, populazioaren hazkundearen erritmoa baino bi aldiz azkarrago. Presio gorakor horrek urritasun arriskuak areagotu egin ditu. Ur gezaren kopuruaren eta munduko populazioaren arteko erlazioa finkatuz gero, ikus dezakegu uraren batez besteko erabilgarritasuna ez dela nahikoa. Baina eskualde ahulenetan 460 milioi lagun inguruk (planetako biztanleen %8) urik ez dutela kalkulatu da. Munduko populazioaren laurdenak egoera horretarantz jotzeko arriskua du. Ez bada ezer egiten, adituek aurreikusten dutenez, gizakien bi herenek ur eskasia izango dute 2025. urtea baino lehen.
Baliabideak banatzeko orduan halako aldeak izatearen ondorioz, kontsumo mailetan ere izugarrizko aldeak daude: landa-eskualdean bizi den malgatxe batek eguneko 10 litro ur erabiltzen ditu, hau da, bizitzeko minimoa; frantziar batek 150 litro eta iparramerikar batek 425 litro. Erabilgarritasun arazoei kalitatearen degradazio kezkagarria gehitu behar zaie. Eskualde batzuetan ura oso kutsatuta dago eta ezin da erabili, ezta industrian ere.
Egoera oso larria da hiri-eskualdeetan, eta premiak ere oso handiak. Gizateriaren historian lehenengo aldiz, hiriek landa-eskualdeek baino biztanleria handiagoa izango dute, eta horren ondorioz, ur kantitate handiagoak kontsumituko dituzte. Hirien hazkunde hori dela eta, lehia handiagoa izango da uraren erabiltzaile mota desberdinen artean. Gaur egun nekazaritzak munduan kontsumitzen den uraren %69 hartzen du, industriak %23 eta familiek %8. Garapen bidean dauden herrietan nekazaritzari dagokion kontsumoa %80koa ere izan daiteke.
Luzaroan aurreikusi zen uraren eskariaren igoera arazo teknikoa izango zela. Eta, beraz, konponbide teknikoak proposatu ziren: urtegi gehiago egitea, itsasoko ura gatzgabetzea, etab. Ideiarik bitxienak aipatu ziren, esate baterako, icebergak zatitu eta atoian eramatea. Gaur egun konponbide teknikoen mugak agerian geratu dira. Adibidez, urtegi gehiago egitea oso garestia da, lekurik errentagarrienak jada erabili izan baitira. Urtegi gehiago egitearen kontrako argudio sozioekologikoak ere badira: milioika pertsonari euren ingurune naturala kentzen zaie eta ekosistemak kaltetu egiten dira.
Hidrologoen eta ingeniarien ezintasun gero eta handiagoaren aurrean adostasuna sortu da: eskaintza handitu ezin denez –horrek herrialde askori kostu handiak ekarriko lizkieke, aurreikusitako eskaria ikaragarri haztea eta zarrastelkeria mugatu egin behar dira: ureztatze sistemen eraginkortasunik ezaren ondorioz sortzen diren galerak kontsumitzen den uraren %60 inguru direla uste da.
Ekonomilariek, beraz, urari buruzko eztabaida bizian sartu behar izan dute. Zera aipatzen dute: baliabide horren "zentzuzko erabilera" inposatzeko, hau da, ura xahutzea saihestu eta kalitatea bermatzeko, kontsumitzaileei ordainarazi egin behar zaiela. “Ezta pentsatu ere!”, erantzuten dute uraren doakotasunaren aldekoek; ura kultura askotan "zeruko dohaintzat" jotzen dute. “Eta behartsuak?”, galdetzen dute giza eskubideen eta ura izateko eskubidearen defendatzaileek. Beste galdera garrantzitsu batzuek eztabaida biziak sorrarazten dituzte: nola kalkulatu behar da uraren "benetako prezioa"? Nor arduratu beharko litzateke ura merkaturatzeaz?
Nahiz eta kontrako iritziak eta zalantzak ugari izan, uraren doakotasun printzipioa zalantzan ipini da, besterik gabe. Askoren ustez, gaur egun ura saldu eta erosi egiten den merkantzia da. Baina elkarbanatutako baliabide horren kudeaketa ezin da gelditu irabazi-legeen menpe bakarrik. Gizarte zibileko agente ugari –GKE, ikertzaileak, talde komunitarioak, etab.– ekin eta ekin ari dira uraren kudeaketaren dimentsio sozial eta kulturalak kontuan har daitezen. Mundu Bankua ere (pribatizazioaren bultzatzaile nagusia), alderdi horren inguruan zuhur dago. Sektore publikoaren eta pribatuaren artean azken urteotan gero eta gehiago diren taldeen aberastasuna onartu egiten du. Badirudi estatua baino ez dela zuzentasuna bermatzeko gai, eta baita partehartzaileen artean epaile gisa aritzeko ere. Partehartzaileak hauek dira: kontsumitzaile taldeak, enpresa pribatuak eta erakunde publikoak.
Edonola ere, behar-beharrezkoa da uraren kudeaketa arautzeko sistemak sortzea, baina ez finantza irizpideen arabera bakarrik. Ehunka milioi pertsonari ura izateko eskubidea ukatzen ez bazaie, behintzat. | Uraren banaketari eta kalitateari buruz, esan liteke ezen | [
"kontsumo maila berdintsua dela leku guztietan.",
"eskualde batzuetan, kutsaduraren eraginez, industrian baino ezin dela erabili.",
"erabilgarritasuna kezkagarria bada, ez dela txikiagoa kalitatearen degradazioa.",
"Iparramerikar batek malgatxe batek halako lau kontsumitzen duela."
] | 2 |
4 | Bizitzeko baliabidea
Ura gero eta baliabide urriagoa denez, eskaria eta zarrastelkeria murriztu egin behar dira. Baina nola?
Ura gizakion eta naturaren bitartekoa da eta gure eguneroko bizitzan eta gure imajinazioan dago. Mundua mundu denetik, urak gizarte eraikuntza ikusgarriak eta banaketari lotutako gatazka ugari eragin ditu. Baina, munduko pertsona gehienek ez dute ur faltarik izan eta horregatik uraren erabilgarritasunak mugarik ez duela iruditzen zaie. Industriakoek, nekazariek, kontsumitzaile arruntek ura neurririk gabe xahutzen jarraitzen dute. Hala ere, eskaintzak behera eta eskariak gora egin dutenez, edonork daki jarrera aldatzeko ordua iritsi dela.
Pertsona gehienak ez dira ondorengo honetaz ohartzen: ur geza baliabide oso urria dela. Munduko mapetan nagusi den kolore urdin horrek asko eta asko engainatu egiten ditu. Ez dakite planetako uraren %97,5 gazia dela. Ezta ur geza –gainerako %2,5– neurri handi batean ezin dela erabili ere: %70 Antartikoko eta Groenlandiako izotz bloke handietan dago eta gainerakoaren zatirik handiena, berriz, lurrean hezetasun gisa. Hau da, Lurreko ur guztiaren %0,007 baino ezin da erraz eskuratu.
Mendeetan zehar, hazkunde demografikoak eta giza jarduerak baliabide preziatu hori askoz ere "ahulagoa" egin dute. 1990. eta 1995. urteen artean ur erauzketa sei aldiz baino gehiago hazi zen, hau da, populazioaren hazkundearen erritmoa baino bi aldiz azkarrago. Presio gorakor horrek urritasun arriskuak areagotu egin ditu. Ur gezaren kopuruaren eta munduko populazioaren arteko erlazioa finkatuz gero, ikus dezakegu uraren batez besteko erabilgarritasuna ez dela nahikoa. Baina eskualde ahulenetan 460 milioi lagun inguruk (planetako biztanleen %8) urik ez dutela kalkulatu da. Munduko populazioaren laurdenak egoera horretarantz jotzeko arriskua du. Ez bada ezer egiten, adituek aurreikusten dutenez, gizakien bi herenek ur eskasia izango dute 2025. urtea baino lehen.
Baliabideak banatzeko orduan halako aldeak izatearen ondorioz, kontsumo mailetan ere izugarrizko aldeak daude: landa-eskualdean bizi den malgatxe batek eguneko 10 litro ur erabiltzen ditu, hau da, bizitzeko minimoa; frantziar batek 150 litro eta iparramerikar batek 425 litro. Erabilgarritasun arazoei kalitatearen degradazio kezkagarria gehitu behar zaie. Eskualde batzuetan ura oso kutsatuta dago eta ezin da erabili, ezta industrian ere.
Egoera oso larria da hiri-eskualdeetan, eta premiak ere oso handiak. Gizateriaren historian lehenengo aldiz, hiriek landa-eskualdeek baino biztanleria handiagoa izango dute, eta horren ondorioz, ur kantitate handiagoak kontsumituko dituzte. Hirien hazkunde hori dela eta, lehia handiagoa izango da uraren erabiltzaile mota desberdinen artean. Gaur egun nekazaritzak munduan kontsumitzen den uraren %69 hartzen du, industriak %23 eta familiek %8. Garapen bidean dauden herrietan nekazaritzari dagokion kontsumoa %80koa ere izan daiteke.
Luzaroan aurreikusi zen uraren eskariaren igoera arazo teknikoa izango zela. Eta, beraz, konponbide teknikoak proposatu ziren: urtegi gehiago egitea, itsasoko ura gatzgabetzea, etab. Ideiarik bitxienak aipatu ziren, esate baterako, icebergak zatitu eta atoian eramatea. Gaur egun konponbide teknikoen mugak agerian geratu dira. Adibidez, urtegi gehiago egitea oso garestia da, lekurik errentagarrienak jada erabili izan baitira. Urtegi gehiago egitearen kontrako argudio sozioekologikoak ere badira: milioika pertsonari euren ingurune naturala kentzen zaie eta ekosistemak kaltetu egiten dira.
Hidrologoen eta ingeniarien ezintasun gero eta handiagoaren aurrean adostasuna sortu da: eskaintza handitu ezin denez –horrek herrialde askori kostu handiak ekarriko lizkieke, aurreikusitako eskaria ikaragarri haztea eta zarrastelkeria mugatu egin behar dira: ureztatze sistemen eraginkortasunik ezaren ondorioz sortzen diren galerak kontsumitzen den uraren %60 inguru direla uste da.
Ekonomilariek, beraz, urari buruzko eztabaida bizian sartu behar izan dute. Zera aipatzen dute: baliabide horren "zentzuzko erabilera" inposatzeko, hau da, ura xahutzea saihestu eta kalitatea bermatzeko, kontsumitzaileei ordainarazi egin behar zaiela. “Ezta pentsatu ere!”, erantzuten dute uraren doakotasunaren aldekoek; ura kultura askotan "zeruko dohaintzat" jotzen dute. “Eta behartsuak?”, galdetzen dute giza eskubideen eta ura izateko eskubidearen defendatzaileek. Beste galdera garrantzitsu batzuek eztabaida biziak sorrarazten dituzte: nola kalkulatu behar da uraren "benetako prezioa"? Nor arduratu beharko litzateke ura merkaturatzeaz?
Nahiz eta kontrako iritziak eta zalantzak ugari izan, uraren doakotasun printzipioa zalantzan ipini da, besterik gabe. Askoren ustez, gaur egun ura saldu eta erosi egiten den merkantzia da. Baina elkarbanatutako baliabide horren kudeaketa ezin da gelditu irabazi-legeen menpe bakarrik. Gizarte zibileko agente ugari –GKE, ikertzaileak, talde komunitarioak, etab.– ekin eta ekin ari dira uraren kudeaketaren dimentsio sozial eta kulturalak kontuan har daitezen. Mundu Bankua ere (pribatizazioaren bultzatzaile nagusia), alderdi horren inguruan zuhur dago. Sektore publikoaren eta pribatuaren artean azken urteotan gero eta gehiago diren taldeen aberastasuna onartu egiten du. Badirudi estatua baino ez dela zuzentasuna bermatzeko gai, eta baita partehartzaileen artean epaile gisa aritzeko ere. Partehartzaileak hauek dira: kontsumitzaile taldeak, enpresa pribatuak eta erakunde publikoak.
Edonola ere, behar-beharrezkoa da uraren kudeaketa arautzeko sistemak sortzea, baina ez finantza irizpideen arabera bakarrik. Ehunka milioi pertsonari ura izateko eskubidea ukatzen ez bazaie, behintzat. | Hirien hazkundea dela-eta | [
"lehia baino arazo handiagorik izango da uraren erabiltzaile mota desberdinen artean.",
"landa-eskualdeek biztanle gutxiago izango dute gizateriaren historian lehenengo aldiz.",
"nekazaritzari dagokion kontsumoa %80koa ere izan daiteke gaur egun.",
"garapen bidean dauden herrialdeetako hiri-eskualdeetan uraren kontsumoa %80koa ere izan daiteke."
] | 1 |
5 | Bizitzeko baliabidea
Ura gero eta baliabide urriagoa denez, eskaria eta zarrastelkeria murriztu egin behar dira. Baina nola?
Ura gizakion eta naturaren bitartekoa da eta gure eguneroko bizitzan eta gure imajinazioan dago. Mundua mundu denetik, urak gizarte eraikuntza ikusgarriak eta banaketari lotutako gatazka ugari eragin ditu. Baina, munduko pertsona gehienek ez dute ur faltarik izan eta horregatik uraren erabilgarritasunak mugarik ez duela iruditzen zaie. Industriakoek, nekazariek, kontsumitzaile arruntek ura neurririk gabe xahutzen jarraitzen dute. Hala ere, eskaintzak behera eta eskariak gora egin dutenez, edonork daki jarrera aldatzeko ordua iritsi dela.
Pertsona gehienak ez dira ondorengo honetaz ohartzen: ur geza baliabide oso urria dela. Munduko mapetan nagusi den kolore urdin horrek asko eta asko engainatu egiten ditu. Ez dakite planetako uraren %97,5 gazia dela. Ezta ur geza –gainerako %2,5– neurri handi batean ezin dela erabili ere: %70 Antartikoko eta Groenlandiako izotz bloke handietan dago eta gainerakoaren zatirik handiena, berriz, lurrean hezetasun gisa. Hau da, Lurreko ur guztiaren %0,007 baino ezin da erraz eskuratu.
Mendeetan zehar, hazkunde demografikoak eta giza jarduerak baliabide preziatu hori askoz ere "ahulagoa" egin dute. 1990. eta 1995. urteen artean ur erauzketa sei aldiz baino gehiago hazi zen, hau da, populazioaren hazkundearen erritmoa baino bi aldiz azkarrago. Presio gorakor horrek urritasun arriskuak areagotu egin ditu. Ur gezaren kopuruaren eta munduko populazioaren arteko erlazioa finkatuz gero, ikus dezakegu uraren batez besteko erabilgarritasuna ez dela nahikoa. Baina eskualde ahulenetan 460 milioi lagun inguruk (planetako biztanleen %8) urik ez dutela kalkulatu da. Munduko populazioaren laurdenak egoera horretarantz jotzeko arriskua du. Ez bada ezer egiten, adituek aurreikusten dutenez, gizakien bi herenek ur eskasia izango dute 2025. urtea baino lehen.
Baliabideak banatzeko orduan halako aldeak izatearen ondorioz, kontsumo mailetan ere izugarrizko aldeak daude: landa-eskualdean bizi den malgatxe batek eguneko 10 litro ur erabiltzen ditu, hau da, bizitzeko minimoa; frantziar batek 150 litro eta iparramerikar batek 425 litro. Erabilgarritasun arazoei kalitatearen degradazio kezkagarria gehitu behar zaie. Eskualde batzuetan ura oso kutsatuta dago eta ezin da erabili, ezta industrian ere.
Egoera oso larria da hiri-eskualdeetan, eta premiak ere oso handiak. Gizateriaren historian lehenengo aldiz, hiriek landa-eskualdeek baino biztanleria handiagoa izango dute, eta horren ondorioz, ur kantitate handiagoak kontsumituko dituzte. Hirien hazkunde hori dela eta, lehia handiagoa izango da uraren erabiltzaile mota desberdinen artean. Gaur egun nekazaritzak munduan kontsumitzen den uraren %69 hartzen du, industriak %23 eta familiek %8. Garapen bidean dauden herrietan nekazaritzari dagokion kontsumoa %80koa ere izan daiteke.
Luzaroan aurreikusi zen uraren eskariaren igoera arazo teknikoa izango zela. Eta, beraz, konponbide teknikoak proposatu ziren: urtegi gehiago egitea, itsasoko ura gatzgabetzea, etab. Ideiarik bitxienak aipatu ziren, esate baterako, icebergak zatitu eta atoian eramatea. Gaur egun konponbide teknikoen mugak agerian geratu dira. Adibidez, urtegi gehiago egitea oso garestia da, lekurik errentagarrienak jada erabili izan baitira. Urtegi gehiago egitearen kontrako argudio sozioekologikoak ere badira: milioika pertsonari euren ingurune naturala kentzen zaie eta ekosistemak kaltetu egiten dira.
Hidrologoen eta ingeniarien ezintasun gero eta handiagoaren aurrean adostasuna sortu da: eskaintza handitu ezin denez –horrek herrialde askori kostu handiak ekarriko lizkieke, aurreikusitako eskaria ikaragarri haztea eta zarrastelkeria mugatu egin behar dira: ureztatze sistemen eraginkortasunik ezaren ondorioz sortzen diren galerak kontsumitzen den uraren %60 inguru direla uste da.
Ekonomilariek, beraz, urari buruzko eztabaida bizian sartu behar izan dute. Zera aipatzen dute: baliabide horren "zentzuzko erabilera" inposatzeko, hau da, ura xahutzea saihestu eta kalitatea bermatzeko, kontsumitzaileei ordainarazi egin behar zaiela. “Ezta pentsatu ere!”, erantzuten dute uraren doakotasunaren aldekoek; ura kultura askotan "zeruko dohaintzat" jotzen dute. “Eta behartsuak?”, galdetzen dute giza eskubideen eta ura izateko eskubidearen defendatzaileek. Beste galdera garrantzitsu batzuek eztabaida biziak sorrarazten dituzte: nola kalkulatu behar da uraren "benetako prezioa"? Nor arduratu beharko litzateke ura merkaturatzeaz?
Nahiz eta kontrako iritziak eta zalantzak ugari izan, uraren doakotasun printzipioa zalantzan ipini da, besterik gabe. Askoren ustez, gaur egun ura saldu eta erosi egiten den merkantzia da. Baina elkarbanatutako baliabide horren kudeaketa ezin da gelditu irabazi-legeen menpe bakarrik. Gizarte zibileko agente ugari –GKE, ikertzaileak, talde komunitarioak, etab.– ekin eta ekin ari dira uraren kudeaketaren dimentsio sozial eta kulturalak kontuan har daitezen. Mundu Bankua ere (pribatizazioaren bultzatzaile nagusia), alderdi horren inguruan zuhur dago. Sektore publikoaren eta pribatuaren artean azken urteotan gero eta gehiago diren taldeen aberastasuna onartu egiten du. Badirudi estatua baino ez dela zuzentasuna bermatzeko gai, eta baita partehartzaileen artean epaile gisa aritzeko ere. Partehartzaileak hauek dira: kontsumitzaile taldeak, enpresa pribatuak eta erakunde publikoak.
Edonola ere, behar-beharrezkoa da uraren kudeaketa arautzeko sistemak sortzea, baina ez finantza irizpideen arabera bakarrik. Ehunka milioi pertsonari ura izateko eskubidea ukatzen ez bazaie, behintzat. | Ur eskasiaren arazoari aurre egiteko | [
"urtegi gehiago egiteak ondorio soziologiko larriak baino ez lituzke ekarriko.",
"gero eta urtegi gehiago egingo dira.",
"arazo teknikoak ez ezik argudio sozioekologikoak ere badira.",
"urtegiak egin dira, itsasoko ura gatzgabetu da, eta bitxiena icebergak zatitzea izan da."
] | 2 |
6 | Bizitzeko baliabidea
Ura gero eta baliabide urriagoa denez, eskaria eta zarrastelkeria murriztu egin behar dira. Baina nola?
Ura gizakion eta naturaren bitartekoa da eta gure eguneroko bizitzan eta gure imajinazioan dago. Mundua mundu denetik, urak gizarte eraikuntza ikusgarriak eta banaketari lotutako gatazka ugari eragin ditu. Baina, munduko pertsona gehienek ez dute ur faltarik izan eta horregatik uraren erabilgarritasunak mugarik ez duela iruditzen zaie. Industriakoek, nekazariek, kontsumitzaile arruntek ura neurririk gabe xahutzen jarraitzen dute. Hala ere, eskaintzak behera eta eskariak gora egin dutenez, edonork daki jarrera aldatzeko ordua iritsi dela.
Pertsona gehienak ez dira ondorengo honetaz ohartzen: ur geza baliabide oso urria dela. Munduko mapetan nagusi den kolore urdin horrek asko eta asko engainatu egiten ditu. Ez dakite planetako uraren %97,5 gazia dela. Ezta ur geza –gainerako %2,5– neurri handi batean ezin dela erabili ere: %70 Antartikoko eta Groenlandiako izotz bloke handietan dago eta gainerakoaren zatirik handiena, berriz, lurrean hezetasun gisa. Hau da, Lurreko ur guztiaren %0,007 baino ezin da erraz eskuratu.
Mendeetan zehar, hazkunde demografikoak eta giza jarduerak baliabide preziatu hori askoz ere "ahulagoa" egin dute. 1990. eta 1995. urteen artean ur erauzketa sei aldiz baino gehiago hazi zen, hau da, populazioaren hazkundearen erritmoa baino bi aldiz azkarrago. Presio gorakor horrek urritasun arriskuak areagotu egin ditu. Ur gezaren kopuruaren eta munduko populazioaren arteko erlazioa finkatuz gero, ikus dezakegu uraren batez besteko erabilgarritasuna ez dela nahikoa. Baina eskualde ahulenetan 460 milioi lagun inguruk (planetako biztanleen %8) urik ez dutela kalkulatu da. Munduko populazioaren laurdenak egoera horretarantz jotzeko arriskua du. Ez bada ezer egiten, adituek aurreikusten dutenez, gizakien bi herenek ur eskasia izango dute 2025. urtea baino lehen.
Baliabideak banatzeko orduan halako aldeak izatearen ondorioz, kontsumo mailetan ere izugarrizko aldeak daude: landa-eskualdean bizi den malgatxe batek eguneko 10 litro ur erabiltzen ditu, hau da, bizitzeko minimoa; frantziar batek 150 litro eta iparramerikar batek 425 litro. Erabilgarritasun arazoei kalitatearen degradazio kezkagarria gehitu behar zaie. Eskualde batzuetan ura oso kutsatuta dago eta ezin da erabili, ezta industrian ere.
Egoera oso larria da hiri-eskualdeetan, eta premiak ere oso handiak. Gizateriaren historian lehenengo aldiz, hiriek landa-eskualdeek baino biztanleria handiagoa izango dute, eta horren ondorioz, ur kantitate handiagoak kontsumituko dituzte. Hirien hazkunde hori dela eta, lehia handiagoa izango da uraren erabiltzaile mota desberdinen artean. Gaur egun nekazaritzak munduan kontsumitzen den uraren %69 hartzen du, industriak %23 eta familiek %8. Garapen bidean dauden herrietan nekazaritzari dagokion kontsumoa %80koa ere izan daiteke.
Luzaroan aurreikusi zen uraren eskariaren igoera arazo teknikoa izango zela. Eta, beraz, konponbide teknikoak proposatu ziren: urtegi gehiago egitea, itsasoko ura gatzgabetzea, etab. Ideiarik bitxienak aipatu ziren, esate baterako, icebergak zatitu eta atoian eramatea. Gaur egun konponbide teknikoen mugak agerian geratu dira. Adibidez, urtegi gehiago egitea oso garestia da, lekurik errentagarrienak jada erabili izan baitira. Urtegi gehiago egitearen kontrako argudio sozioekologikoak ere badira: milioika pertsonari euren ingurune naturala kentzen zaie eta ekosistemak kaltetu egiten dira.
Hidrologoen eta ingeniarien ezintasun gero eta handiagoaren aurrean adostasuna sortu da: eskaintza handitu ezin denez –horrek herrialde askori kostu handiak ekarriko lizkieke, aurreikusitako eskaria ikaragarri haztea eta zarrastelkeria mugatu egin behar dira: ureztatze sistemen eraginkortasunik ezaren ondorioz sortzen diren galerak kontsumitzen den uraren %60 inguru direla uste da.
Ekonomilariek, beraz, urari buruzko eztabaida bizian sartu behar izan dute. Zera aipatzen dute: baliabide horren "zentzuzko erabilera" inposatzeko, hau da, ura xahutzea saihestu eta kalitatea bermatzeko, kontsumitzaileei ordainarazi egin behar zaiela. “Ezta pentsatu ere!”, erantzuten dute uraren doakotasunaren aldekoek; ura kultura askotan "zeruko dohaintzat" jotzen dute. “Eta behartsuak?”, galdetzen dute giza eskubideen eta ura izateko eskubidearen defendatzaileek. Beste galdera garrantzitsu batzuek eztabaida biziak sorrarazten dituzte: nola kalkulatu behar da uraren "benetako prezioa"? Nor arduratu beharko litzateke ura merkaturatzeaz?
Nahiz eta kontrako iritziak eta zalantzak ugari izan, uraren doakotasun printzipioa zalantzan ipini da, besterik gabe. Askoren ustez, gaur egun ura saldu eta erosi egiten den merkantzia da. Baina elkarbanatutako baliabide horren kudeaketa ezin da gelditu irabazi-legeen menpe bakarrik. Gizarte zibileko agente ugari –GKE, ikertzaileak, talde komunitarioak, etab.– ekin eta ekin ari dira uraren kudeaketaren dimentsio sozial eta kulturalak kontuan har daitezen. Mundu Bankua ere (pribatizazioaren bultzatzaile nagusia), alderdi horren inguruan zuhur dago. Sektore publikoaren eta pribatuaren artean azken urteotan gero eta gehiago diren taldeen aberastasuna onartu egiten du. Badirudi estatua baino ez dela zuzentasuna bermatzeko gai, eta baita partehartzaileen artean epaile gisa aritzeko ere. Partehartzaileak hauek dira: kontsumitzaile taldeak, enpresa pribatuak eta erakunde publikoak.
Edonola ere, behar-beharrezkoa da uraren kudeaketa arautzeko sistemak sortzea, baina ez finantza irizpideen arabera bakarrik. Ehunka milioi pertsonari ura izateko eskubidea ukatzen ez bazaie, behintzat. | Zer dio ureztatze sistemen eraginkortasunari buruz? | [
"Mundu mailan kontsumitutako uraren %60 alferrik galtzen dela.",
"Eskaintza handitzeak herrialde asko desagertaraztea eragingo lukeela.",
"Ureztaketan kontsumitutako uraren %60 baino ez dela aprobetxatzen.",
"Hidrologoen eta ingeniarien ezintasunak herrialde askorentzat kostu garestiak ekarriko lituzkeela."
] | 0 |
7 | Bizitzeko baliabidea
Ura gero eta baliabide urriagoa denez, eskaria eta zarrastelkeria murriztu egin behar dira. Baina nola?
Ura gizakion eta naturaren bitartekoa da eta gure eguneroko bizitzan eta gure imajinazioan dago. Mundua mundu denetik, urak gizarte eraikuntza ikusgarriak eta banaketari lotutako gatazka ugari eragin ditu. Baina, munduko pertsona gehienek ez dute ur faltarik izan eta horregatik uraren erabilgarritasunak mugarik ez duela iruditzen zaie. Industriakoek, nekazariek, kontsumitzaile arruntek ura neurririk gabe xahutzen jarraitzen dute. Hala ere, eskaintzak behera eta eskariak gora egin dutenez, edonork daki jarrera aldatzeko ordua iritsi dela.
Pertsona gehienak ez dira ondorengo honetaz ohartzen: ur geza baliabide oso urria dela. Munduko mapetan nagusi den kolore urdin horrek asko eta asko engainatu egiten ditu. Ez dakite planetako uraren %97,5 gazia dela. Ezta ur geza –gainerako %2,5– neurri handi batean ezin dela erabili ere: %70 Antartikoko eta Groenlandiako izotz bloke handietan dago eta gainerakoaren zatirik handiena, berriz, lurrean hezetasun gisa. Hau da, Lurreko ur guztiaren %0,007 baino ezin da erraz eskuratu.
Mendeetan zehar, hazkunde demografikoak eta giza jarduerak baliabide preziatu hori askoz ere "ahulagoa" egin dute. 1990. eta 1995. urteen artean ur erauzketa sei aldiz baino gehiago hazi zen, hau da, populazioaren hazkundearen erritmoa baino bi aldiz azkarrago. Presio gorakor horrek urritasun arriskuak areagotu egin ditu. Ur gezaren kopuruaren eta munduko populazioaren arteko erlazioa finkatuz gero, ikus dezakegu uraren batez besteko erabilgarritasuna ez dela nahikoa. Baina eskualde ahulenetan 460 milioi lagun inguruk (planetako biztanleen %8) urik ez dutela kalkulatu da. Munduko populazioaren laurdenak egoera horretarantz jotzeko arriskua du. Ez bada ezer egiten, adituek aurreikusten dutenez, gizakien bi herenek ur eskasia izango dute 2025. urtea baino lehen.
Baliabideak banatzeko orduan halako aldeak izatearen ondorioz, kontsumo mailetan ere izugarrizko aldeak daude: landa-eskualdean bizi den malgatxe batek eguneko 10 litro ur erabiltzen ditu, hau da, bizitzeko minimoa; frantziar batek 150 litro eta iparramerikar batek 425 litro. Erabilgarritasun arazoei kalitatearen degradazio kezkagarria gehitu behar zaie. Eskualde batzuetan ura oso kutsatuta dago eta ezin da erabili, ezta industrian ere.
Egoera oso larria da hiri-eskualdeetan, eta premiak ere oso handiak. Gizateriaren historian lehenengo aldiz, hiriek landa-eskualdeek baino biztanleria handiagoa izango dute, eta horren ondorioz, ur kantitate handiagoak kontsumituko dituzte. Hirien hazkunde hori dela eta, lehia handiagoa izango da uraren erabiltzaile mota desberdinen artean. Gaur egun nekazaritzak munduan kontsumitzen den uraren %69 hartzen du, industriak %23 eta familiek %8. Garapen bidean dauden herrietan nekazaritzari dagokion kontsumoa %80koa ere izan daiteke.
Luzaroan aurreikusi zen uraren eskariaren igoera arazo teknikoa izango zela. Eta, beraz, konponbide teknikoak proposatu ziren: urtegi gehiago egitea, itsasoko ura gatzgabetzea, etab. Ideiarik bitxienak aipatu ziren, esate baterako, icebergak zatitu eta atoian eramatea. Gaur egun konponbide teknikoen mugak agerian geratu dira. Adibidez, urtegi gehiago egitea oso garestia da, lekurik errentagarrienak jada erabili izan baitira. Urtegi gehiago egitearen kontrako argudio sozioekologikoak ere badira: milioika pertsonari euren ingurune naturala kentzen zaie eta ekosistemak kaltetu egiten dira.
Hidrologoen eta ingeniarien ezintasun gero eta handiagoaren aurrean adostasuna sortu da: eskaintza handitu ezin denez –horrek herrialde askori kostu handiak ekarriko lizkieke, aurreikusitako eskaria ikaragarri haztea eta zarrastelkeria mugatu egin behar dira: ureztatze sistemen eraginkortasunik ezaren ondorioz sortzen diren galerak kontsumitzen den uraren %60 inguru direla uste da.
Ekonomilariek, beraz, urari buruzko eztabaida bizian sartu behar izan dute. Zera aipatzen dute: baliabide horren "zentzuzko erabilera" inposatzeko, hau da, ura xahutzea saihestu eta kalitatea bermatzeko, kontsumitzaileei ordainarazi egin behar zaiela. “Ezta pentsatu ere!”, erantzuten dute uraren doakotasunaren aldekoek; ura kultura askotan "zeruko dohaintzat" jotzen dute. “Eta behartsuak?”, galdetzen dute giza eskubideen eta ura izateko eskubidearen defendatzaileek. Beste galdera garrantzitsu batzuek eztabaida biziak sorrarazten dituzte: nola kalkulatu behar da uraren "benetako prezioa"? Nor arduratu beharko litzateke ura merkaturatzeaz?
Nahiz eta kontrako iritziak eta zalantzak ugari izan, uraren doakotasun printzipioa zalantzan ipini da, besterik gabe. Askoren ustez, gaur egun ura saldu eta erosi egiten den merkantzia da. Baina elkarbanatutako baliabide horren kudeaketa ezin da gelditu irabazi-legeen menpe bakarrik. Gizarte zibileko agente ugari –GKE, ikertzaileak, talde komunitarioak, etab.– ekin eta ekin ari dira uraren kudeaketaren dimentsio sozial eta kulturalak kontuan har daitezen. Mundu Bankua ere (pribatizazioaren bultzatzaile nagusia), alderdi horren inguruan zuhur dago. Sektore publikoaren eta pribatuaren artean azken urteotan gero eta gehiago diren taldeen aberastasuna onartu egiten du. Badirudi estatua baino ez dela zuzentasuna bermatzeko gai, eta baita partehartzaileen artean epaile gisa aritzeko ere. Partehartzaileak hauek dira: kontsumitzaile taldeak, enpresa pribatuak eta erakunde publikoak.
Edonola ere, behar-beharrezkoa da uraren kudeaketa arautzeko sistemak sortzea, baina ez finantza irizpideen arabera bakarrik. Ehunka milioi pertsonari ura izateko eskubidea ukatzen ez bazaie, behintzat. | Ur eskasiaren arazoaz, zer pentsatzen dute gizarteko sektoreek? | [
"Ekonomilarien ustez, \"zentzuzko erabilera\" lortzeko modua kontsumitzaileak ura ordaintzera behartzea da.",
"Zaila badirudi ere, garbi ikusten dute nola kalkulatu uraren \"benetako prezioa\", baina ez nor arduratu beharko litzatekeen ura merkaturatzeaz.",
"Denen ustez kontsumitzaileei ura kobratzea da soluzio bakarra.",
"Gehienak ura kobratzearen aldekoak dira, batez ere ura \"zeruko dohaintzat\" jotzen dutenak."
] | 0 |
8 | Bizitzeko baliabidea
Ura gero eta baliabide urriagoa denez, eskaria eta zarrastelkeria murriztu egin behar dira. Baina nola?
Ura gizakion eta naturaren bitartekoa da eta gure eguneroko bizitzan eta gure imajinazioan dago. Mundua mundu denetik, urak gizarte eraikuntza ikusgarriak eta banaketari lotutako gatazka ugari eragin ditu. Baina, munduko pertsona gehienek ez dute ur faltarik izan eta horregatik uraren erabilgarritasunak mugarik ez duela iruditzen zaie. Industriakoek, nekazariek, kontsumitzaile arruntek ura neurririk gabe xahutzen jarraitzen dute. Hala ere, eskaintzak behera eta eskariak gora egin dutenez, edonork daki jarrera aldatzeko ordua iritsi dela.
Pertsona gehienak ez dira ondorengo honetaz ohartzen: ur geza baliabide oso urria dela. Munduko mapetan nagusi den kolore urdin horrek asko eta asko engainatu egiten ditu. Ez dakite planetako uraren %97,5 gazia dela. Ezta ur geza –gainerako %2,5– neurri handi batean ezin dela erabili ere: %70 Antartikoko eta Groenlandiako izotz bloke handietan dago eta gainerakoaren zatirik handiena, berriz, lurrean hezetasun gisa. Hau da, Lurreko ur guztiaren %0,007 baino ezin da erraz eskuratu.
Mendeetan zehar, hazkunde demografikoak eta giza jarduerak baliabide preziatu hori askoz ere "ahulagoa" egin dute. 1990. eta 1995. urteen artean ur erauzketa sei aldiz baino gehiago hazi zen, hau da, populazioaren hazkundearen erritmoa baino bi aldiz azkarrago. Presio gorakor horrek urritasun arriskuak areagotu egin ditu. Ur gezaren kopuruaren eta munduko populazioaren arteko erlazioa finkatuz gero, ikus dezakegu uraren batez besteko erabilgarritasuna ez dela nahikoa. Baina eskualde ahulenetan 460 milioi lagun inguruk (planetako biztanleen %8) urik ez dutela kalkulatu da. Munduko populazioaren laurdenak egoera horretarantz jotzeko arriskua du. Ez bada ezer egiten, adituek aurreikusten dutenez, gizakien bi herenek ur eskasia izango dute 2025. urtea baino lehen.
Baliabideak banatzeko orduan halako aldeak izatearen ondorioz, kontsumo mailetan ere izugarrizko aldeak daude: landa-eskualdean bizi den malgatxe batek eguneko 10 litro ur erabiltzen ditu, hau da, bizitzeko minimoa; frantziar batek 150 litro eta iparramerikar batek 425 litro. Erabilgarritasun arazoei kalitatearen degradazio kezkagarria gehitu behar zaie. Eskualde batzuetan ura oso kutsatuta dago eta ezin da erabili, ezta industrian ere.
Egoera oso larria da hiri-eskualdeetan, eta premiak ere oso handiak. Gizateriaren historian lehenengo aldiz, hiriek landa-eskualdeek baino biztanleria handiagoa izango dute, eta horren ondorioz, ur kantitate handiagoak kontsumituko dituzte. Hirien hazkunde hori dela eta, lehia handiagoa izango da uraren erabiltzaile mota desberdinen artean. Gaur egun nekazaritzak munduan kontsumitzen den uraren %69 hartzen du, industriak %23 eta familiek %8. Garapen bidean dauden herrietan nekazaritzari dagokion kontsumoa %80koa ere izan daiteke.
Luzaroan aurreikusi zen uraren eskariaren igoera arazo teknikoa izango zela. Eta, beraz, konponbide teknikoak proposatu ziren: urtegi gehiago egitea, itsasoko ura gatzgabetzea, etab. Ideiarik bitxienak aipatu ziren, esate baterako, icebergak zatitu eta atoian eramatea. Gaur egun konponbide teknikoen mugak agerian geratu dira. Adibidez, urtegi gehiago egitea oso garestia da, lekurik errentagarrienak jada erabili izan baitira. Urtegi gehiago egitearen kontrako argudio sozioekologikoak ere badira: milioika pertsonari euren ingurune naturala kentzen zaie eta ekosistemak kaltetu egiten dira.
Hidrologoen eta ingeniarien ezintasun gero eta handiagoaren aurrean adostasuna sortu da: eskaintza handitu ezin denez –horrek herrialde askori kostu handiak ekarriko lizkieke, aurreikusitako eskaria ikaragarri haztea eta zarrastelkeria mugatu egin behar dira: ureztatze sistemen eraginkortasunik ezaren ondorioz sortzen diren galerak kontsumitzen den uraren %60 inguru direla uste da.
Ekonomilariek, beraz, urari buruzko eztabaida bizian sartu behar izan dute. Zera aipatzen dute: baliabide horren "zentzuzko erabilera" inposatzeko, hau da, ura xahutzea saihestu eta kalitatea bermatzeko, kontsumitzaileei ordainarazi egin behar zaiela. “Ezta pentsatu ere!”, erantzuten dute uraren doakotasunaren aldekoek; ura kultura askotan "zeruko dohaintzat" jotzen dute. “Eta behartsuak?”, galdetzen dute giza eskubideen eta ura izateko eskubidearen defendatzaileek. Beste galdera garrantzitsu batzuek eztabaida biziak sorrarazten dituzte: nola kalkulatu behar da uraren "benetako prezioa"? Nor arduratu beharko litzateke ura merkaturatzeaz?
Nahiz eta kontrako iritziak eta zalantzak ugari izan, uraren doakotasun printzipioa zalantzan ipini da, besterik gabe. Askoren ustez, gaur egun ura saldu eta erosi egiten den merkantzia da. Baina elkarbanatutako baliabide horren kudeaketa ezin da gelditu irabazi-legeen menpe bakarrik. Gizarte zibileko agente ugari –GKE, ikertzaileak, talde komunitarioak, etab.– ekin eta ekin ari dira uraren kudeaketaren dimentsio sozial eta kulturalak kontuan har daitezen. Mundu Bankua ere (pribatizazioaren bultzatzaile nagusia), alderdi horren inguruan zuhur dago. Sektore publikoaren eta pribatuaren artean azken urteotan gero eta gehiago diren taldeen aberastasuna onartu egiten du. Badirudi estatua baino ez dela zuzentasuna bermatzeko gai, eta baita partehartzaileen artean epaile gisa aritzeko ere. Partehartzaileak hauek dira: kontsumitzaile taldeak, enpresa pribatuak eta erakunde publikoak.
Edonola ere, behar-beharrezkoa da uraren kudeaketa arautzeko sistemak sortzea, baina ez finantza irizpideen arabera bakarrik. Ehunka milioi pertsonari ura izateko eskubidea ukatzen ez bazaie, behintzat. | Uraren kudeaketari dagokionez, | [
"GKE izan ezik, gainontzeko talde komunitarioak ekinean ari dira.",
"badirudi Estatua bakarrik dela zuzentasuna bermatzeko gai, baina ez da horrela.",
"behar duela.",
"gizarte sektore guztiek uste dute ura merkantzia soila dela eta irabazi-legeen menpe bakarrik geratu batzuen ustez, irabazi-legeak ez ezik dimentsio sozialak eta kulturalak ere kontuan izan behar dira."
] | 2 |
9 | Bizitzeko baliabidea
Ura gero eta baliabide urriagoa denez, eskaria eta zarrastelkeria murriztu egin behar dira. Baina nola?
Ura gizakion eta naturaren bitartekoa da eta gure eguneroko bizitzan eta gure imajinazioan dago. Mundua mundu denetik, urak gizarte eraikuntza ikusgarriak eta banaketari lotutako gatazka ugari eragin ditu. Baina, munduko pertsona gehienek ez dute ur faltarik izan eta horregatik uraren erabilgarritasunak mugarik ez duela iruditzen zaie. Industriakoek, nekazariek, kontsumitzaile arruntek ura neurririk gabe xahutzen jarraitzen dute. Hala ere, eskaintzak behera eta eskariak gora egin dutenez, edonork daki jarrera aldatzeko ordua iritsi dela.
Pertsona gehienak ez dira ondorengo honetaz ohartzen: ur geza baliabide oso urria dela. Munduko mapetan nagusi den kolore urdin horrek asko eta asko engainatu egiten ditu. Ez dakite planetako uraren %97,5 gazia dela. Ezta ur geza –gainerako %2,5– neurri handi batean ezin dela erabili ere: %70 Antartikoko eta Groenlandiako izotz bloke handietan dago eta gainerakoaren zatirik handiena, berriz, lurrean hezetasun gisa. Hau da, Lurreko ur guztiaren %0,007 baino ezin da erraz eskuratu.
Mendeetan zehar, hazkunde demografikoak eta giza jarduerak baliabide preziatu hori askoz ere "ahulagoa" egin dute. 1990. eta 1995. urteen artean ur erauzketa sei aldiz baino gehiago hazi zen, hau da, populazioaren hazkundearen erritmoa baino bi aldiz azkarrago. Presio gorakor horrek urritasun arriskuak areagotu egin ditu. Ur gezaren kopuruaren eta munduko populazioaren arteko erlazioa finkatuz gero, ikus dezakegu uraren batez besteko erabilgarritasuna ez dela nahikoa. Baina eskualde ahulenetan 460 milioi lagun inguruk (planetako biztanleen %8) urik ez dutela kalkulatu da. Munduko populazioaren laurdenak egoera horretarantz jotzeko arriskua du. Ez bada ezer egiten, adituek aurreikusten dutenez, gizakien bi herenek ur eskasia izango dute 2025. urtea baino lehen.
Baliabideak banatzeko orduan halako aldeak izatearen ondorioz, kontsumo mailetan ere izugarrizko aldeak daude: landa-eskualdean bizi den malgatxe batek eguneko 10 litro ur erabiltzen ditu, hau da, bizitzeko minimoa; frantziar batek 150 litro eta iparramerikar batek 425 litro. Erabilgarritasun arazoei kalitatearen degradazio kezkagarria gehitu behar zaie. Eskualde batzuetan ura oso kutsatuta dago eta ezin da erabili, ezta industrian ere.
Egoera oso larria da hiri-eskualdeetan, eta premiak ere oso handiak. Gizateriaren historian lehenengo aldiz, hiriek landa-eskualdeek baino biztanleria handiagoa izango dute, eta horren ondorioz, ur kantitate handiagoak kontsumituko dituzte. Hirien hazkunde hori dela eta, lehia handiagoa izango da uraren erabiltzaile mota desberdinen artean. Gaur egun nekazaritzak munduan kontsumitzen den uraren %69 hartzen du, industriak %23 eta familiek %8. Garapen bidean dauden herrietan nekazaritzari dagokion kontsumoa %80koa ere izan daiteke.
Luzaroan aurreikusi zen uraren eskariaren igoera arazo teknikoa izango zela. Eta, beraz, konponbide teknikoak proposatu ziren: urtegi gehiago egitea, itsasoko ura gatzgabetzea, etab. Ideiarik bitxienak aipatu ziren, esate baterako, icebergak zatitu eta atoian eramatea. Gaur egun konponbide teknikoen mugak agerian geratu dira. Adibidez, urtegi gehiago egitea oso garestia da, lekurik errentagarrienak jada erabili izan baitira. Urtegi gehiago egitearen kontrako argudio sozioekologikoak ere badira: milioika pertsonari euren ingurune naturala kentzen zaie eta ekosistemak kaltetu egiten dira.
Hidrologoen eta ingeniarien ezintasun gero eta handiagoaren aurrean adostasuna sortu da: eskaintza handitu ezin denez –horrek herrialde askori kostu handiak ekarriko lizkieke, aurreikusitako eskaria ikaragarri haztea eta zarrastelkeria mugatu egin behar dira: ureztatze sistemen eraginkortasunik ezaren ondorioz sortzen diren galerak kontsumitzen den uraren %60 inguru direla uste da.
Ekonomilariek, beraz, urari buruzko eztabaida bizian sartu behar izan dute. Zera aipatzen dute: baliabide horren "zentzuzko erabilera" inposatzeko, hau da, ura xahutzea saihestu eta kalitatea bermatzeko, kontsumitzaileei ordainarazi egin behar zaiela. “Ezta pentsatu ere!”, erantzuten dute uraren doakotasunaren aldekoek; ura kultura askotan "zeruko dohaintzat" jotzen dute. “Eta behartsuak?”, galdetzen dute giza eskubideen eta ura izateko eskubidearen defendatzaileek. Beste galdera garrantzitsu batzuek eztabaida biziak sorrarazten dituzte: nola kalkulatu behar da uraren "benetako prezioa"? Nor arduratu beharko litzateke ura merkaturatzeaz?
Nahiz eta kontrako iritziak eta zalantzak ugari izan, uraren doakotasun printzipioa zalantzan ipini da, besterik gabe. Askoren ustez, gaur egun ura saldu eta erosi egiten den merkantzia da. Baina elkarbanatutako baliabide horren kudeaketa ezin da gelditu irabazi-legeen menpe bakarrik. Gizarte zibileko agente ugari –GKE, ikertzaileak, talde komunitarioak, etab.– ekin eta ekin ari dira uraren kudeaketaren dimentsio sozial eta kulturalak kontuan har daitezen. Mundu Bankua ere (pribatizazioaren bultzatzaile nagusia), alderdi horren inguruan zuhur dago. Sektore publikoaren eta pribatuaren artean azken urteotan gero eta gehiago diren taldeen aberastasuna onartu egiten du. Badirudi estatua baino ez dela zuzentasuna bermatzeko gai, eta baita partehartzaileen artean epaile gisa aritzeko ere. Partehartzaileak hauek dira: kontsumitzaile taldeak, enpresa pribatuak eta erakunde publikoak.
Edonola ere, behar-beharrezkoa da uraren kudeaketa arautzeko sistemak sortzea, baina ez finantza irizpideen arabera bakarrik. Ehunka milioi pertsonari ura izateko eskubidea ukatzen ez bazaie, behintzat. | Zer da behar-beharrezkoa? | [
"Uraren kudeaketa arautuko duen sistema bat sortzea, jendeari ura izateko eskubidea ukatzen bazaio ere.",
"Uraren kudeaketa finantza irizpideen arabera egitea.",
"Edozelan ere, ura bilatzeko sistemak sortzea, ehunka milioi pertsonari ura izateko eskubidea ukatzen ez bazaie.",
"Jendeari ura izateko eskubidea ukatuko ez dion gestio sistema sortzea."
] | 3 |
10 | Groucho Marxi behin egindako proposamena
(Groucho Marx aktore komikoak lehen pertsonan kontatua)
Gau batean, iluntzeko emanaldirako bibote beltza margotzen ari nintzela, antzezleen sarrerako atezainak txartel bat eman eta esan zidan:
—Evans jauna delako bat dago kanpoan. Zurekin hitz egin nahi du, antza. Garrantzizkoa dela dio.
Tipo zuhurra izanik, galdetu nuen:
—Epaitegiko agentea da? Aseguru agentea? Zer nahi du?
Atezainak sorbaldak altxatu zituen.
—Miatu nazatela. Nik dakidan gauza bakarra da dirudun itxura duela. Traje garestia dakar, eta bastoia ere badauka.
Ez zirudien mailegua eskatzera zetorkidan inor izan zitekeenik, eta esan nion:
—Ondo da, esan sartzeko.
Sartu eta berehala hartu nion tankera. Ivy League unibertsitatea, eta Rudgers unibertsitate pixka bat, biak neurri egokian nahastuta. Elkarri eskua eman genion, eta harira jo zuen, zuzenean.
—Marx jauna –hasi zen–, mundu guztiko puru erretzaile ospetsuenetakoa zara, zalantzarik gabe.
Gogo onez onartu nion ongi merezitako konplimendu hura, eta jarraitu egin zuen.
—Herrialdeko zigarreta etxe handienaren ardura duen publizitate agentziaren ordezkari gisa nator. Gure zigarreten promozioa egiten baduzu, mila eta bostehun dolar emango dizkizugu.
Hementxe dakartzat txekea eta kontratua.
Evans jaunak eten luzea egin, eta Amerikan egiten zen zigarretarik ezagunenaren izena esan zuen. Dagoeneko nahaste-borraste honen zati luze samarra irakurrita zaude, eta berehala igarriko diozu izenari. Horixe, mundu osoan ospea duen marka bat hain zuzen: Delaney zigarretak!
—Evans jauna –erantzun nuen–, lotsagarria eta doilorra irudituko litzaidake, benetan, mila eta bostehun dolarren truke saltzea finantza porrot sakonenetik bere kabuz ateratzen behin eta berriro lagundu diodan industria horrekiko nire leialtasuna. Zalantzarik ez dago munduko puru erretzaile ospetsuenetakoa naizela. Ospetsuena, agian. Eta arrazoi horrexegatik Habanako tabako industriari sekulako traizioa egingo nioke zigarreta bat bezain gauza nazkagarri baten promozioa egiten hasiko banintz.
Nire hitzaldi hanpatsuaren erdian, ohartu nintzen gauza zentzudun bakar bat ere ez nuela esan ordura arte. Saltzaileak, zorionez, entzungor egin zion ergelkerien arrosario hari, eta aurrera egin zuen.
—Ondo da. Eta traizioa irudituko al litzaizuke eskaintza bi mila eta bostehuneraino igoko bagenu?
Burua astindu nuen. Nahiko haserre nengoen ordurako.
—Evans jauna, nire zintzotasunak ez du mugarik. Ez dago zintzotasuna dirua bezain gauza lohi batekin neurtzerik. Bi mila eta bostehunetik harago iristen da, askoz ere urrunago. Gizonak bere bizitzan dituen gauza bakarretakoak –jarraitu nuen– izen ona eta erostezin izatearen ospea dira. Eta ez dut inolako asmorik bi mila eta bostehun dolar hutsalengatik horiek kolokan jartzeko. Eta, orain, zure baimenarekin, gau on.
Evans jaunak entzungor egin zion tontakeria jario arranditsu hari ere, eta txintik entzun ez balu bezala jarraitu zuen.
—Eman dezagun –urruma egin zuen, maltzur– bi mila eta bostehun dolarreko txekearen ordez bost mila dolarrekoa eskaintzen dizudala. Delaney promozioa egingo zenuke orduan?
Bost mila dolarrena entzunda, nire zintzotasuna kolokan jarri zen, pixkatxo bat. Bost mila dolar asko ziren. Amore emateko zorian egon nintzen, baina bota berri nuen hitzaldi hantustearekin, ez neukan nire jarrerari eutsi beste irtenbiderik.
Evans jaun saiatua estutzen hasi zitzaidan.
—Bost mila dolar diru asko da, Marx jauna. Bi Cadillac eros zenitzake diru horrekin.
—Evans jauna –erantzun nion, harro-harro–, agian ez duzu jakingo, baina badauzkat bi Cadillac. Zertarako beharko nituzke lau?
—Ummmmmm –erantzun zuen–. Tira, anaia bakoitzari bat emateko.
Nintzen bezain luze tentetu, eta aitortu nuen:
—Anaia guztiok ditugu bina Cadillac.
—Ados –amore eman zuen–, utz ditzagun autoak. Aitortu beharra dut ez dela erraza zurekin tratua egitea. Ez duzu diruarekiko interesik, antza –(«Ez, zera!» esatekotan egon nintzen, baina doi-doi eutsi nion)–. Beraz, beste eskaintza bat egingo dizut, nire azken eskaintza. Hartu edo utzi. Zazpi mila eta bostehun dolar emango dizkizut paper zati honetan zure izena jarri, eta Delaney zigarreten promozioa egitea onartzen baduzu.
Zazpi mila eta bostehun dolar aipatu zituenean, konortea galdu nuen ia. Nire tentsio apal kronikoak maila normala harrapatu zuen ia bat-batean, eta gela biraka hasi zen. Diruzalekeria zintzotasunaren tokia hartzen hasi zelarik, begiak jaso eta jantzigelako atea itxi nuen, Evans jaunak ez zidala ihes egingo ziurtatzeko. Jiratu, eta begietara begiratu nion, zuzen-zuzen.
—Ea, bada, sinatu aurretik... ziur al zaude hau dela zure azken eskaintza?
—Halaxe da! –esan zuen–. Zazpi mila eta bostehun dolar diru askotxo da ezertxo ere ez egitearen truke.
—Ados. Ekarri kontratua.
Arrapaladan sinatu nuen, eta Groucho Marxi ordaintzeko txeke bat eman zidan, zazpi mila eta bostehun dolarrekoa. Txekea berehala patrikan sartu, elkarri eskua eman, eta ateraino lagundu nion. Agur esan aurretik, patrikan bilatu eta beste txeke bat atera zuen. Erakutsi egin zidan. Groucho Marxi ordaintzeko zen hura ere, baina hamar mila dolarrekoa! Sekula ez dut ahaztuko txekea txiki-txiki egiten ari zen bitartean esan zuena:
—Marx jauna, pixka bat gehiago eutsi izan bazenio, hamar mila eskuratuko zenituen!
Ez nintzen oso alai aritu gau hartan oholtza gainean. | Groucho Marx nola jarri zen harremanetan Evans jaunarekin? | [
"Atezainak sarrarazi zuen Evans Groucho Marxen gelara.",
"Evansek atea jo zuen eta laster barruan zen.",
"Hitzordua zeukan berarekin.",
"Evans zuzenean sartu zen haren gelara, ezagutzen zuen eta."
] | 0 |
11 | Groucho Marxi behin egindako proposamena
(Groucho Marx aktore komikoak lehen pertsonan kontatua)
Gau batean, iluntzeko emanaldirako bibote beltza margotzen ari nintzela, antzezleen sarrerako atezainak txartel bat eman eta esan zidan:
—Evans jauna delako bat dago kanpoan. Zurekin hitz egin nahi du, antza. Garrantzizkoa dela dio.
Tipo zuhurra izanik, galdetu nuen:
—Epaitegiko agentea da? Aseguru agentea? Zer nahi du?
Atezainak sorbaldak altxatu zituen.
—Miatu nazatela. Nik dakidan gauza bakarra da dirudun itxura duela. Traje garestia dakar, eta bastoia ere badauka.
Ez zirudien mailegua eskatzera zetorkidan inor izan zitekeenik, eta esan nion:
—Ondo da, esan sartzeko.
Sartu eta berehala hartu nion tankera. Ivy League unibertsitatea, eta Rudgers unibertsitate pixka bat, biak neurri egokian nahastuta. Elkarri eskua eman genion, eta harira jo zuen, zuzenean.
—Marx jauna –hasi zen–, mundu guztiko puru erretzaile ospetsuenetakoa zara, zalantzarik gabe.
Gogo onez onartu nion ongi merezitako konplimendu hura, eta jarraitu egin zuen.
—Herrialdeko zigarreta etxe handienaren ardura duen publizitate agentziaren ordezkari gisa nator. Gure zigarreten promozioa egiten baduzu, mila eta bostehun dolar emango dizkizugu.
Hementxe dakartzat txekea eta kontratua.
Evans jaunak eten luzea egin, eta Amerikan egiten zen zigarretarik ezagunenaren izena esan zuen. Dagoeneko nahaste-borraste honen zati luze samarra irakurrita zaude, eta berehala igarriko diozu izenari. Horixe, mundu osoan ospea duen marka bat hain zuzen: Delaney zigarretak!
—Evans jauna –erantzun nuen–, lotsagarria eta doilorra irudituko litzaidake, benetan, mila eta bostehun dolarren truke saltzea finantza porrot sakonenetik bere kabuz ateratzen behin eta berriro lagundu diodan industria horrekiko nire leialtasuna. Zalantzarik ez dago munduko puru erretzaile ospetsuenetakoa naizela. Ospetsuena, agian. Eta arrazoi horrexegatik Habanako tabako industriari sekulako traizioa egingo nioke zigarreta bat bezain gauza nazkagarri baten promozioa egiten hasiko banintz.
Nire hitzaldi hanpatsuaren erdian, ohartu nintzen gauza zentzudun bakar bat ere ez nuela esan ordura arte. Saltzaileak, zorionez, entzungor egin zion ergelkerien arrosario hari, eta aurrera egin zuen.
—Ondo da. Eta traizioa irudituko al litzaizuke eskaintza bi mila eta bostehuneraino igoko bagenu?
Burua astindu nuen. Nahiko haserre nengoen ordurako.
—Evans jauna, nire zintzotasunak ez du mugarik. Ez dago zintzotasuna dirua bezain gauza lohi batekin neurtzerik. Bi mila eta bostehunetik harago iristen da, askoz ere urrunago. Gizonak bere bizitzan dituen gauza bakarretakoak –jarraitu nuen– izen ona eta erostezin izatearen ospea dira. Eta ez dut inolako asmorik bi mila eta bostehun dolar hutsalengatik horiek kolokan jartzeko. Eta, orain, zure baimenarekin, gau on.
Evans jaunak entzungor egin zion tontakeria jario arranditsu hari ere, eta txintik entzun ez balu bezala jarraitu zuen.
—Eman dezagun –urruma egin zuen, maltzur– bi mila eta bostehun dolarreko txekearen ordez bost mila dolarrekoa eskaintzen dizudala. Delaney promozioa egingo zenuke orduan?
Bost mila dolarrena entzunda, nire zintzotasuna kolokan jarri zen, pixkatxo bat. Bost mila dolar asko ziren. Amore emateko zorian egon nintzen, baina bota berri nuen hitzaldi hantustearekin, ez neukan nire jarrerari eutsi beste irtenbiderik.
Evans jaun saiatua estutzen hasi zitzaidan.
—Bost mila dolar diru asko da, Marx jauna. Bi Cadillac eros zenitzake diru horrekin.
—Evans jauna –erantzun nion, harro-harro–, agian ez duzu jakingo, baina badauzkat bi Cadillac. Zertarako beharko nituzke lau?
—Ummmmmm –erantzun zuen–. Tira, anaia bakoitzari bat emateko.
Nintzen bezain luze tentetu, eta aitortu nuen:
—Anaia guztiok ditugu bina Cadillac.
—Ados –amore eman zuen–, utz ditzagun autoak. Aitortu beharra dut ez dela erraza zurekin tratua egitea. Ez duzu diruarekiko interesik, antza –(«Ez, zera!» esatekotan egon nintzen, baina doi-doi eutsi nion)–. Beraz, beste eskaintza bat egingo dizut, nire azken eskaintza. Hartu edo utzi. Zazpi mila eta bostehun dolar emango dizkizut paper zati honetan zure izena jarri, eta Delaney zigarreten promozioa egitea onartzen baduzu.
Zazpi mila eta bostehun dolar aipatu zituenean, konortea galdu nuen ia. Nire tentsio apal kronikoak maila normala harrapatu zuen ia bat-batean, eta gela biraka hasi zen. Diruzalekeria zintzotasunaren tokia hartzen hasi zelarik, begiak jaso eta jantzigelako atea itxi nuen, Evans jaunak ez zidala ihes egingo ziurtatzeko. Jiratu, eta begietara begiratu nion, zuzen-zuzen.
—Ea, bada, sinatu aurretik... ziur al zaude hau dela zure azken eskaintza?
—Halaxe da! –esan zuen–. Zazpi mila eta bostehun dolar diru askotxo da ezertxo ere ez egitearen truke.
—Ados. Ekarri kontratua.
Arrapaladan sinatu nuen, eta Groucho Marxi ordaintzeko txeke bat eman zidan, zazpi mila eta bostehun dolarrekoa. Txekea berehala patrikan sartu, elkarri eskua eman, eta ateraino lagundu nion. Agur esan aurretik, patrikan bilatu eta beste txeke bat atera zuen. Erakutsi egin zidan. Groucho Marxi ordaintzeko zen hura ere, baina hamar mila dolarrekoa! Sekula ez dut ahaztuko txekea txiki-txiki egiten ari zen bitartean esan zuena:
—Marx jauna, pixka bat gehiago eutsi izan bazenio, hamar mila eskuratuko zenituen!
Ez nintzen oso alai aritu gau hartan oholtza gainean. | Evansek puru erretzaile ospetsuenetakoa zela esan zionean, zer jarrera hartu zuen Grouchok? | [
"Eskertu egin zion, eta gaineratu zuen ez zuela merezi konplimendua.",
"Atseginez hartu zuen.",
"Une hartan gogo onez erreko zuela puru bat esan zion.",
"Ez zion onartu konplimendua eta berean jarraitu zuen."
] | 1 |
12 | Groucho Marxi behin egindako proposamena
(Groucho Marx aktore komikoak lehen pertsonan kontatua)
Gau batean, iluntzeko emanaldirako bibote beltza margotzen ari nintzela, antzezleen sarrerako atezainak txartel bat eman eta esan zidan:
—Evans jauna delako bat dago kanpoan. Zurekin hitz egin nahi du, antza. Garrantzizkoa dela dio.
Tipo zuhurra izanik, galdetu nuen:
—Epaitegiko agentea da? Aseguru agentea? Zer nahi du?
Atezainak sorbaldak altxatu zituen.
—Miatu nazatela. Nik dakidan gauza bakarra da dirudun itxura duela. Traje garestia dakar, eta bastoia ere badauka.
Ez zirudien mailegua eskatzera zetorkidan inor izan zitekeenik, eta esan nion:
—Ondo da, esan sartzeko.
Sartu eta berehala hartu nion tankera. Ivy League unibertsitatea, eta Rudgers unibertsitate pixka bat, biak neurri egokian nahastuta. Elkarri eskua eman genion, eta harira jo zuen, zuzenean.
—Marx jauna –hasi zen–, mundu guztiko puru erretzaile ospetsuenetakoa zara, zalantzarik gabe.
Gogo onez onartu nion ongi merezitako konplimendu hura, eta jarraitu egin zuen.
—Herrialdeko zigarreta etxe handienaren ardura duen publizitate agentziaren ordezkari gisa nator. Gure zigarreten promozioa egiten baduzu, mila eta bostehun dolar emango dizkizugu.
Hementxe dakartzat txekea eta kontratua.
Evans jaunak eten luzea egin, eta Amerikan egiten zen zigarretarik ezagunenaren izena esan zuen. Dagoeneko nahaste-borraste honen zati luze samarra irakurrita zaude, eta berehala igarriko diozu izenari. Horixe, mundu osoan ospea duen marka bat hain zuzen: Delaney zigarretak!
—Evans jauna –erantzun nuen–, lotsagarria eta doilorra irudituko litzaidake, benetan, mila eta bostehun dolarren truke saltzea finantza porrot sakonenetik bere kabuz ateratzen behin eta berriro lagundu diodan industria horrekiko nire leialtasuna. Zalantzarik ez dago munduko puru erretzaile ospetsuenetakoa naizela. Ospetsuena, agian. Eta arrazoi horrexegatik Habanako tabako industriari sekulako traizioa egingo nioke zigarreta bat bezain gauza nazkagarri baten promozioa egiten hasiko banintz.
Nire hitzaldi hanpatsuaren erdian, ohartu nintzen gauza zentzudun bakar bat ere ez nuela esan ordura arte. Saltzaileak, zorionez, entzungor egin zion ergelkerien arrosario hari, eta aurrera egin zuen.
—Ondo da. Eta traizioa irudituko al litzaizuke eskaintza bi mila eta bostehuneraino igoko bagenu?
Burua astindu nuen. Nahiko haserre nengoen ordurako.
—Evans jauna, nire zintzotasunak ez du mugarik. Ez dago zintzotasuna dirua bezain gauza lohi batekin neurtzerik. Bi mila eta bostehunetik harago iristen da, askoz ere urrunago. Gizonak bere bizitzan dituen gauza bakarretakoak –jarraitu nuen– izen ona eta erostezin izatearen ospea dira. Eta ez dut inolako asmorik bi mila eta bostehun dolar hutsalengatik horiek kolokan jartzeko. Eta, orain, zure baimenarekin, gau on.
Evans jaunak entzungor egin zion tontakeria jario arranditsu hari ere, eta txintik entzun ez balu bezala jarraitu zuen.
—Eman dezagun –urruma egin zuen, maltzur– bi mila eta bostehun dolarreko txekearen ordez bost mila dolarrekoa eskaintzen dizudala. Delaney promozioa egingo zenuke orduan?
Bost mila dolarrena entzunda, nire zintzotasuna kolokan jarri zen, pixkatxo bat. Bost mila dolar asko ziren. Amore emateko zorian egon nintzen, baina bota berri nuen hitzaldi hantustearekin, ez neukan nire jarrerari eutsi beste irtenbiderik.
Evans jaun saiatua estutzen hasi zitzaidan.
—Bost mila dolar diru asko da, Marx jauna. Bi Cadillac eros zenitzake diru horrekin.
—Evans jauna –erantzun nion, harro-harro–, agian ez duzu jakingo, baina badauzkat bi Cadillac. Zertarako beharko nituzke lau?
—Ummmmmm –erantzun zuen–. Tira, anaia bakoitzari bat emateko.
Nintzen bezain luze tentetu, eta aitortu nuen:
—Anaia guztiok ditugu bina Cadillac.
—Ados –amore eman zuen–, utz ditzagun autoak. Aitortu beharra dut ez dela erraza zurekin tratua egitea. Ez duzu diruarekiko interesik, antza –(«Ez, zera!» esatekotan egon nintzen, baina doi-doi eutsi nion)–. Beraz, beste eskaintza bat egingo dizut, nire azken eskaintza. Hartu edo utzi. Zazpi mila eta bostehun dolar emango dizkizut paper zati honetan zure izena jarri, eta Delaney zigarreten promozioa egitea onartzen baduzu.
Zazpi mila eta bostehun dolar aipatu zituenean, konortea galdu nuen ia. Nire tentsio apal kronikoak maila normala harrapatu zuen ia bat-batean, eta gela biraka hasi zen. Diruzalekeria zintzotasunaren tokia hartzen hasi zelarik, begiak jaso eta jantzigelako atea itxi nuen, Evans jaunak ez zidala ihes egingo ziurtatzeko. Jiratu, eta begietara begiratu nion, zuzen-zuzen.
—Ea, bada, sinatu aurretik... ziur al zaude hau dela zure azken eskaintza?
—Halaxe da! –esan zuen–. Zazpi mila eta bostehun dolar diru askotxo da ezertxo ere ez egitearen truke.
—Ados. Ekarri kontratua.
Arrapaladan sinatu nuen, eta Groucho Marxi ordaintzeko txeke bat eman zidan, zazpi mila eta bostehun dolarrekoa. Txekea berehala patrikan sartu, elkarri eskua eman, eta ateraino lagundu nion. Agur esan aurretik, patrikan bilatu eta beste txeke bat atera zuen. Erakutsi egin zidan. Groucho Marxi ordaintzeko zen hura ere, baina hamar mila dolarrekoa! Sekula ez dut ahaztuko txekea txiki-txiki egiten ari zen bitartean esan zuena:
—Marx jauna, pixka bat gehiago eutsi izan bazenio, hamar mila eskuratuko zenituen!
Ez nintzen oso alai aritu gau hartan oholtza gainean. | Groucho Marxen ustez, berak nola jokatu izan du tabako industriarekin? | [
"Porrotera eraman zuen, nahita.",
"Txarto begiratu izan dio, erretzaile handia izanik tabakotan asko gastatu behar izan duelako.",
"Ekonomikoki lagundu egin izan dio.",
"Ez dio ardura izan industria horren finantza egoerak."
] | 2 |
13 | Groucho Marxi behin egindako proposamena
(Groucho Marx aktore komikoak lehen pertsonan kontatua)
Gau batean, iluntzeko emanaldirako bibote beltza margotzen ari nintzela, antzezleen sarrerako atezainak txartel bat eman eta esan zidan:
—Evans jauna delako bat dago kanpoan. Zurekin hitz egin nahi du, antza. Garrantzizkoa dela dio.
Tipo zuhurra izanik, galdetu nuen:
—Epaitegiko agentea da? Aseguru agentea? Zer nahi du?
Atezainak sorbaldak altxatu zituen.
—Miatu nazatela. Nik dakidan gauza bakarra da dirudun itxura duela. Traje garestia dakar, eta bastoia ere badauka.
Ez zirudien mailegua eskatzera zetorkidan inor izan zitekeenik, eta esan nion:
—Ondo da, esan sartzeko.
Sartu eta berehala hartu nion tankera. Ivy League unibertsitatea, eta Rudgers unibertsitate pixka bat, biak neurri egokian nahastuta. Elkarri eskua eman genion, eta harira jo zuen, zuzenean.
—Marx jauna –hasi zen–, mundu guztiko puru erretzaile ospetsuenetakoa zara, zalantzarik gabe.
Gogo onez onartu nion ongi merezitako konplimendu hura, eta jarraitu egin zuen.
—Herrialdeko zigarreta etxe handienaren ardura duen publizitate agentziaren ordezkari gisa nator. Gure zigarreten promozioa egiten baduzu, mila eta bostehun dolar emango dizkizugu.
Hementxe dakartzat txekea eta kontratua.
Evans jaunak eten luzea egin, eta Amerikan egiten zen zigarretarik ezagunenaren izena esan zuen. Dagoeneko nahaste-borraste honen zati luze samarra irakurrita zaude, eta berehala igarriko diozu izenari. Horixe, mundu osoan ospea duen marka bat hain zuzen: Delaney zigarretak!
—Evans jauna –erantzun nuen–, lotsagarria eta doilorra irudituko litzaidake, benetan, mila eta bostehun dolarren truke saltzea finantza porrot sakonenetik bere kabuz ateratzen behin eta berriro lagundu diodan industria horrekiko nire leialtasuna. Zalantzarik ez dago munduko puru erretzaile ospetsuenetakoa naizela. Ospetsuena, agian. Eta arrazoi horrexegatik Habanako tabako industriari sekulako traizioa egingo nioke zigarreta bat bezain gauza nazkagarri baten promozioa egiten hasiko banintz.
Nire hitzaldi hanpatsuaren erdian, ohartu nintzen gauza zentzudun bakar bat ere ez nuela esan ordura arte. Saltzaileak, zorionez, entzungor egin zion ergelkerien arrosario hari, eta aurrera egin zuen.
—Ondo da. Eta traizioa irudituko al litzaizuke eskaintza bi mila eta bostehuneraino igoko bagenu?
Burua astindu nuen. Nahiko haserre nengoen ordurako.
—Evans jauna, nire zintzotasunak ez du mugarik. Ez dago zintzotasuna dirua bezain gauza lohi batekin neurtzerik. Bi mila eta bostehunetik harago iristen da, askoz ere urrunago. Gizonak bere bizitzan dituen gauza bakarretakoak –jarraitu nuen– izen ona eta erostezin izatearen ospea dira. Eta ez dut inolako asmorik bi mila eta bostehun dolar hutsalengatik horiek kolokan jartzeko. Eta, orain, zure baimenarekin, gau on.
Evans jaunak entzungor egin zion tontakeria jario arranditsu hari ere, eta txintik entzun ez balu bezala jarraitu zuen.
—Eman dezagun –urruma egin zuen, maltzur– bi mila eta bostehun dolarreko txekearen ordez bost mila dolarrekoa eskaintzen dizudala. Delaney promozioa egingo zenuke orduan?
Bost mila dolarrena entzunda, nire zintzotasuna kolokan jarri zen, pixkatxo bat. Bost mila dolar asko ziren. Amore emateko zorian egon nintzen, baina bota berri nuen hitzaldi hantustearekin, ez neukan nire jarrerari eutsi beste irtenbiderik.
Evans jaun saiatua estutzen hasi zitzaidan.
—Bost mila dolar diru asko da, Marx jauna. Bi Cadillac eros zenitzake diru horrekin.
—Evans jauna –erantzun nion, harro-harro–, agian ez duzu jakingo, baina badauzkat bi Cadillac. Zertarako beharko nituzke lau?
—Ummmmmm –erantzun zuen–. Tira, anaia bakoitzari bat emateko.
Nintzen bezain luze tentetu, eta aitortu nuen:
—Anaia guztiok ditugu bina Cadillac.
—Ados –amore eman zuen–, utz ditzagun autoak. Aitortu beharra dut ez dela erraza zurekin tratua egitea. Ez duzu diruarekiko interesik, antza –(«Ez, zera!» esatekotan egon nintzen, baina doi-doi eutsi nion)–. Beraz, beste eskaintza bat egingo dizut, nire azken eskaintza. Hartu edo utzi. Zazpi mila eta bostehun dolar emango dizkizut paper zati honetan zure izena jarri, eta Delaney zigarreten promozioa egitea onartzen baduzu.
Zazpi mila eta bostehun dolar aipatu zituenean, konortea galdu nuen ia. Nire tentsio apal kronikoak maila normala harrapatu zuen ia bat-batean, eta gela biraka hasi zen. Diruzalekeria zintzotasunaren tokia hartzen hasi zelarik, begiak jaso eta jantzigelako atea itxi nuen, Evans jaunak ez zidala ihes egingo ziurtatzeko. Jiratu, eta begietara begiratu nion, zuzen-zuzen.
—Ea, bada, sinatu aurretik... ziur al zaude hau dela zure azken eskaintza?
—Halaxe da! –esan zuen–. Zazpi mila eta bostehun dolar diru askotxo da ezertxo ere ez egitearen truke.
—Ados. Ekarri kontratua.
Arrapaladan sinatu nuen, eta Groucho Marxi ordaintzeko txeke bat eman zidan, zazpi mila eta bostehun dolarrekoa. Txekea berehala patrikan sartu, elkarri eskua eman, eta ateraino lagundu nion. Agur esan aurretik, patrikan bilatu eta beste txeke bat atera zuen. Erakutsi egin zidan. Groucho Marxi ordaintzeko zen hura ere, baina hamar mila dolarrekoa! Sekula ez dut ahaztuko txekea txiki-txiki egiten ari zen bitartean esan zuena:
—Marx jauna, pixka bat gehiago eutsi izan bazenio, hamar mila eskuratuko zenituen!
Ez nintzen oso alai aritu gau hartan oholtza gainean. | Zelan hartu du Grouchok hasieran Evansen proposamena? | [
"Pentsatu egingo du.",
"Habanako industriari traizioa egingo lioke, baina zigarretak ez ditu atsegin.",
"Zigarretak gustura promozionatuko lituzke, baina ez dio Habanako industriari traiziorik egin nahi.",
"Erabat gaitzetsi du."
] | 3 |
14 | Groucho Marxi behin egindako proposamena
(Groucho Marx aktore komikoak lehen pertsonan kontatua)
Gau batean, iluntzeko emanaldirako bibote beltza margotzen ari nintzela, antzezleen sarrerako atezainak txartel bat eman eta esan zidan:
—Evans jauna delako bat dago kanpoan. Zurekin hitz egin nahi du, antza. Garrantzizkoa dela dio.
Tipo zuhurra izanik, galdetu nuen:
—Epaitegiko agentea da? Aseguru agentea? Zer nahi du?
Atezainak sorbaldak altxatu zituen.
—Miatu nazatela. Nik dakidan gauza bakarra da dirudun itxura duela. Traje garestia dakar, eta bastoia ere badauka.
Ez zirudien mailegua eskatzera zetorkidan inor izan zitekeenik, eta esan nion:
—Ondo da, esan sartzeko.
Sartu eta berehala hartu nion tankera. Ivy League unibertsitatea, eta Rudgers unibertsitate pixka bat, biak neurri egokian nahastuta. Elkarri eskua eman genion, eta harira jo zuen, zuzenean.
—Marx jauna –hasi zen–, mundu guztiko puru erretzaile ospetsuenetakoa zara, zalantzarik gabe.
Gogo onez onartu nion ongi merezitako konplimendu hura, eta jarraitu egin zuen.
—Herrialdeko zigarreta etxe handienaren ardura duen publizitate agentziaren ordezkari gisa nator. Gure zigarreten promozioa egiten baduzu, mila eta bostehun dolar emango dizkizugu.
Hementxe dakartzat txekea eta kontratua.
Evans jaunak eten luzea egin, eta Amerikan egiten zen zigarretarik ezagunenaren izena esan zuen. Dagoeneko nahaste-borraste honen zati luze samarra irakurrita zaude, eta berehala igarriko diozu izenari. Horixe, mundu osoan ospea duen marka bat hain zuzen: Delaney zigarretak!
—Evans jauna –erantzun nuen–, lotsagarria eta doilorra irudituko litzaidake, benetan, mila eta bostehun dolarren truke saltzea finantza porrot sakonenetik bere kabuz ateratzen behin eta berriro lagundu diodan industria horrekiko nire leialtasuna. Zalantzarik ez dago munduko puru erretzaile ospetsuenetakoa naizela. Ospetsuena, agian. Eta arrazoi horrexegatik Habanako tabako industriari sekulako traizioa egingo nioke zigarreta bat bezain gauza nazkagarri baten promozioa egiten hasiko banintz.
Nire hitzaldi hanpatsuaren erdian, ohartu nintzen gauza zentzudun bakar bat ere ez nuela esan ordura arte. Saltzaileak, zorionez, entzungor egin zion ergelkerien arrosario hari, eta aurrera egin zuen.
—Ondo da. Eta traizioa irudituko al litzaizuke eskaintza bi mila eta bostehuneraino igoko bagenu?
Burua astindu nuen. Nahiko haserre nengoen ordurako.
—Evans jauna, nire zintzotasunak ez du mugarik. Ez dago zintzotasuna dirua bezain gauza lohi batekin neurtzerik. Bi mila eta bostehunetik harago iristen da, askoz ere urrunago. Gizonak bere bizitzan dituen gauza bakarretakoak –jarraitu nuen– izen ona eta erostezin izatearen ospea dira. Eta ez dut inolako asmorik bi mila eta bostehun dolar hutsalengatik horiek kolokan jartzeko. Eta, orain, zure baimenarekin, gau on.
Evans jaunak entzungor egin zion tontakeria jario arranditsu hari ere, eta txintik entzun ez balu bezala jarraitu zuen.
—Eman dezagun –urruma egin zuen, maltzur– bi mila eta bostehun dolarreko txekearen ordez bost mila dolarrekoa eskaintzen dizudala. Delaney promozioa egingo zenuke orduan?
Bost mila dolarrena entzunda, nire zintzotasuna kolokan jarri zen, pixkatxo bat. Bost mila dolar asko ziren. Amore emateko zorian egon nintzen, baina bota berri nuen hitzaldi hantustearekin, ez neukan nire jarrerari eutsi beste irtenbiderik.
Evans jaun saiatua estutzen hasi zitzaidan.
—Bost mila dolar diru asko da, Marx jauna. Bi Cadillac eros zenitzake diru horrekin.
—Evans jauna –erantzun nion, harro-harro–, agian ez duzu jakingo, baina badauzkat bi Cadillac. Zertarako beharko nituzke lau?
—Ummmmmm –erantzun zuen–. Tira, anaia bakoitzari bat emateko.
Nintzen bezain luze tentetu, eta aitortu nuen:
—Anaia guztiok ditugu bina Cadillac.
—Ados –amore eman zuen–, utz ditzagun autoak. Aitortu beharra dut ez dela erraza zurekin tratua egitea. Ez duzu diruarekiko interesik, antza –(«Ez, zera!» esatekotan egon nintzen, baina doi-doi eutsi nion)–. Beraz, beste eskaintza bat egingo dizut, nire azken eskaintza. Hartu edo utzi. Zazpi mila eta bostehun dolar emango dizkizut paper zati honetan zure izena jarri, eta Delaney zigarreten promozioa egitea onartzen baduzu.
Zazpi mila eta bostehun dolar aipatu zituenean, konortea galdu nuen ia. Nire tentsio apal kronikoak maila normala harrapatu zuen ia bat-batean, eta gela biraka hasi zen. Diruzalekeria zintzotasunaren tokia hartzen hasi zelarik, begiak jaso eta jantzigelako atea itxi nuen, Evans jaunak ez zidala ihes egingo ziurtatzeko. Jiratu, eta begietara begiratu nion, zuzen-zuzen.
—Ea, bada, sinatu aurretik... ziur al zaude hau dela zure azken eskaintza?
—Halaxe da! –esan zuen–. Zazpi mila eta bostehun dolar diru askotxo da ezertxo ere ez egitearen truke.
—Ados. Ekarri kontratua.
Arrapaladan sinatu nuen, eta Groucho Marxi ordaintzeko txeke bat eman zidan, zazpi mila eta bostehun dolarrekoa. Txekea berehala patrikan sartu, elkarri eskua eman, eta ateraino lagundu nion. Agur esan aurretik, patrikan bilatu eta beste txeke bat atera zuen. Erakutsi egin zidan. Groucho Marxi ordaintzeko zen hura ere, baina hamar mila dolarrekoa! Sekula ez dut ahaztuko txekea txiki-txiki egiten ari zen bitartean esan zuena:
—Marx jauna, pixka bat gehiago eutsi izan bazenio, hamar mila eskuratuko zenituen!
Ez nintzen oso alai aritu gau hartan oholtza gainean. | Bost mila dolarren eskaintza entzun zuenean, Grouchok | [
"amore ematea erabaki zuen.",
"beti bezain irmo eutsi zion aurretik esandakoari.",
"zalantzak izan zituen, zer egin behar ote zuen.",
"gehiago eskatzea pentsatu zuen."
] | 2 |
15 | Groucho Marxi behin egindako proposamena
(Groucho Marx aktore komikoak lehen pertsonan kontatua)
Gau batean, iluntzeko emanaldirako bibote beltza margotzen ari nintzela, antzezleen sarrerako atezainak txartel bat eman eta esan zidan:
—Evans jauna delako bat dago kanpoan. Zurekin hitz egin nahi du, antza. Garrantzizkoa dela dio.
Tipo zuhurra izanik, galdetu nuen:
—Epaitegiko agentea da? Aseguru agentea? Zer nahi du?
Atezainak sorbaldak altxatu zituen.
—Miatu nazatela. Nik dakidan gauza bakarra da dirudun itxura duela. Traje garestia dakar, eta bastoia ere badauka.
Ez zirudien mailegua eskatzera zetorkidan inor izan zitekeenik, eta esan nion:
—Ondo da, esan sartzeko.
Sartu eta berehala hartu nion tankera. Ivy League unibertsitatea, eta Rudgers unibertsitate pixka bat, biak neurri egokian nahastuta. Elkarri eskua eman genion, eta harira jo zuen, zuzenean.
—Marx jauna –hasi zen–, mundu guztiko puru erretzaile ospetsuenetakoa zara, zalantzarik gabe.
Gogo onez onartu nion ongi merezitako konplimendu hura, eta jarraitu egin zuen.
—Herrialdeko zigarreta etxe handienaren ardura duen publizitate agentziaren ordezkari gisa nator. Gure zigarreten promozioa egiten baduzu, mila eta bostehun dolar emango dizkizugu.
Hementxe dakartzat txekea eta kontratua.
Evans jaunak eten luzea egin, eta Amerikan egiten zen zigarretarik ezagunenaren izena esan zuen. Dagoeneko nahaste-borraste honen zati luze samarra irakurrita zaude, eta berehala igarriko diozu izenari. Horixe, mundu osoan ospea duen marka bat hain zuzen: Delaney zigarretak!
—Evans jauna –erantzun nuen–, lotsagarria eta doilorra irudituko litzaidake, benetan, mila eta bostehun dolarren truke saltzea finantza porrot sakonenetik bere kabuz ateratzen behin eta berriro lagundu diodan industria horrekiko nire leialtasuna. Zalantzarik ez dago munduko puru erretzaile ospetsuenetakoa naizela. Ospetsuena, agian. Eta arrazoi horrexegatik Habanako tabako industriari sekulako traizioa egingo nioke zigarreta bat bezain gauza nazkagarri baten promozioa egiten hasiko banintz.
Nire hitzaldi hanpatsuaren erdian, ohartu nintzen gauza zentzudun bakar bat ere ez nuela esan ordura arte. Saltzaileak, zorionez, entzungor egin zion ergelkerien arrosario hari, eta aurrera egin zuen.
—Ondo da. Eta traizioa irudituko al litzaizuke eskaintza bi mila eta bostehuneraino igoko bagenu?
Burua astindu nuen. Nahiko haserre nengoen ordurako.
—Evans jauna, nire zintzotasunak ez du mugarik. Ez dago zintzotasuna dirua bezain gauza lohi batekin neurtzerik. Bi mila eta bostehunetik harago iristen da, askoz ere urrunago. Gizonak bere bizitzan dituen gauza bakarretakoak –jarraitu nuen– izen ona eta erostezin izatearen ospea dira. Eta ez dut inolako asmorik bi mila eta bostehun dolar hutsalengatik horiek kolokan jartzeko. Eta, orain, zure baimenarekin, gau on.
Evans jaunak entzungor egin zion tontakeria jario arranditsu hari ere, eta txintik entzun ez balu bezala jarraitu zuen.
—Eman dezagun –urruma egin zuen, maltzur– bi mila eta bostehun dolarreko txekearen ordez bost mila dolarrekoa eskaintzen dizudala. Delaney promozioa egingo zenuke orduan?
Bost mila dolarrena entzunda, nire zintzotasuna kolokan jarri zen, pixkatxo bat. Bost mila dolar asko ziren. Amore emateko zorian egon nintzen, baina bota berri nuen hitzaldi hantustearekin, ez neukan nire jarrerari eutsi beste irtenbiderik.
Evans jaun saiatua estutzen hasi zitzaidan.
—Bost mila dolar diru asko da, Marx jauna. Bi Cadillac eros zenitzake diru horrekin.
—Evans jauna –erantzun nion, harro-harro–, agian ez duzu jakingo, baina badauzkat bi Cadillac. Zertarako beharko nituzke lau?
—Ummmmmm –erantzun zuen–. Tira, anaia bakoitzari bat emateko.
Nintzen bezain luze tentetu, eta aitortu nuen:
—Anaia guztiok ditugu bina Cadillac.
—Ados –amore eman zuen–, utz ditzagun autoak. Aitortu beharra dut ez dela erraza zurekin tratua egitea. Ez duzu diruarekiko interesik, antza –(«Ez, zera!» esatekotan egon nintzen, baina doi-doi eutsi nion)–. Beraz, beste eskaintza bat egingo dizut, nire azken eskaintza. Hartu edo utzi. Zazpi mila eta bostehun dolar emango dizkizut paper zati honetan zure izena jarri, eta Delaney zigarreten promozioa egitea onartzen baduzu.
Zazpi mila eta bostehun dolar aipatu zituenean, konortea galdu nuen ia. Nire tentsio apal kronikoak maila normala harrapatu zuen ia bat-batean, eta gela biraka hasi zen. Diruzalekeria zintzotasunaren tokia hartzen hasi zelarik, begiak jaso eta jantzigelako atea itxi nuen, Evans jaunak ez zidala ihes egingo ziurtatzeko. Jiratu, eta begietara begiratu nion, zuzen-zuzen.
—Ea, bada, sinatu aurretik... ziur al zaude hau dela zure azken eskaintza?
—Halaxe da! –esan zuen–. Zazpi mila eta bostehun dolar diru askotxo da ezertxo ere ez egitearen truke.
—Ados. Ekarri kontratua.
Arrapaladan sinatu nuen, eta Groucho Marxi ordaintzeko txeke bat eman zidan, zazpi mila eta bostehun dolarrekoa. Txekea berehala patrikan sartu, elkarri eskua eman, eta ateraino lagundu nion. Agur esan aurretik, patrikan bilatu eta beste txeke bat atera zuen. Erakutsi egin zidan. Groucho Marxi ordaintzeko zen hura ere, baina hamar mila dolarrekoa! Sekula ez dut ahaztuko txekea txiki-txiki egiten ari zen bitartean esan zuena:
—Marx jauna, pixka bat gehiago eutsi izan bazenio, hamar mila eskuratuko zenituen!
Ez nintzen oso alai aritu gau hartan oholtza gainean. | Grouchoren esanetan, zenbat Cadillac dituzte Marx anaiek? | [
"Berak bi; anaiek, bana.",
"Anaietako bik, bana; gainontzekoek, bina.",
"Bai berak eta bai anaiek bina Cadillac dauzkate.",
"Anaia guztiek daukate Cadillac bana."
] | 2 |
16 | Groucho Marxi behin egindako proposamena
(Groucho Marx aktore komikoak lehen pertsonan kontatua)
Gau batean, iluntzeko emanaldirako bibote beltza margotzen ari nintzela, antzezleen sarrerako atezainak txartel bat eman eta esan zidan:
—Evans jauna delako bat dago kanpoan. Zurekin hitz egin nahi du, antza. Garrantzizkoa dela dio.
Tipo zuhurra izanik, galdetu nuen:
—Epaitegiko agentea da? Aseguru agentea? Zer nahi du?
Atezainak sorbaldak altxatu zituen.
—Miatu nazatela. Nik dakidan gauza bakarra da dirudun itxura duela. Traje garestia dakar, eta bastoia ere badauka.
Ez zirudien mailegua eskatzera zetorkidan inor izan zitekeenik, eta esan nion:
—Ondo da, esan sartzeko.
Sartu eta berehala hartu nion tankera. Ivy League unibertsitatea, eta Rudgers unibertsitate pixka bat, biak neurri egokian nahastuta. Elkarri eskua eman genion, eta harira jo zuen, zuzenean.
—Marx jauna –hasi zen–, mundu guztiko puru erretzaile ospetsuenetakoa zara, zalantzarik gabe.
Gogo onez onartu nion ongi merezitako konplimendu hura, eta jarraitu egin zuen.
—Herrialdeko zigarreta etxe handienaren ardura duen publizitate agentziaren ordezkari gisa nator. Gure zigarreten promozioa egiten baduzu, mila eta bostehun dolar emango dizkizugu.
Hementxe dakartzat txekea eta kontratua.
Evans jaunak eten luzea egin, eta Amerikan egiten zen zigarretarik ezagunenaren izena esan zuen. Dagoeneko nahaste-borraste honen zati luze samarra irakurrita zaude, eta berehala igarriko diozu izenari. Horixe, mundu osoan ospea duen marka bat hain zuzen: Delaney zigarretak!
—Evans jauna –erantzun nuen–, lotsagarria eta doilorra irudituko litzaidake, benetan, mila eta bostehun dolarren truke saltzea finantza porrot sakonenetik bere kabuz ateratzen behin eta berriro lagundu diodan industria horrekiko nire leialtasuna. Zalantzarik ez dago munduko puru erretzaile ospetsuenetakoa naizela. Ospetsuena, agian. Eta arrazoi horrexegatik Habanako tabako industriari sekulako traizioa egingo nioke zigarreta bat bezain gauza nazkagarri baten promozioa egiten hasiko banintz.
Nire hitzaldi hanpatsuaren erdian, ohartu nintzen gauza zentzudun bakar bat ere ez nuela esan ordura arte. Saltzaileak, zorionez, entzungor egin zion ergelkerien arrosario hari, eta aurrera egin zuen.
—Ondo da. Eta traizioa irudituko al litzaizuke eskaintza bi mila eta bostehuneraino igoko bagenu?
Burua astindu nuen. Nahiko haserre nengoen ordurako.
—Evans jauna, nire zintzotasunak ez du mugarik. Ez dago zintzotasuna dirua bezain gauza lohi batekin neurtzerik. Bi mila eta bostehunetik harago iristen da, askoz ere urrunago. Gizonak bere bizitzan dituen gauza bakarretakoak –jarraitu nuen– izen ona eta erostezin izatearen ospea dira. Eta ez dut inolako asmorik bi mila eta bostehun dolar hutsalengatik horiek kolokan jartzeko. Eta, orain, zure baimenarekin, gau on.
Evans jaunak entzungor egin zion tontakeria jario arranditsu hari ere, eta txintik entzun ez balu bezala jarraitu zuen.
—Eman dezagun –urruma egin zuen, maltzur– bi mila eta bostehun dolarreko txekearen ordez bost mila dolarrekoa eskaintzen dizudala. Delaney promozioa egingo zenuke orduan?
Bost mila dolarrena entzunda, nire zintzotasuna kolokan jarri zen, pixkatxo bat. Bost mila dolar asko ziren. Amore emateko zorian egon nintzen, baina bota berri nuen hitzaldi hantustearekin, ez neukan nire jarrerari eutsi beste irtenbiderik.
Evans jaun saiatua estutzen hasi zitzaidan.
—Bost mila dolar diru asko da, Marx jauna. Bi Cadillac eros zenitzake diru horrekin.
—Evans jauna –erantzun nion, harro-harro–, agian ez duzu jakingo, baina badauzkat bi Cadillac. Zertarako beharko nituzke lau?
—Ummmmmm –erantzun zuen–. Tira, anaia bakoitzari bat emateko.
Nintzen bezain luze tentetu, eta aitortu nuen:
—Anaia guztiok ditugu bina Cadillac.
—Ados –amore eman zuen–, utz ditzagun autoak. Aitortu beharra dut ez dela erraza zurekin tratua egitea. Ez duzu diruarekiko interesik, antza –(«Ez, zera!» esatekotan egon nintzen, baina doi-doi eutsi nion)–. Beraz, beste eskaintza bat egingo dizut, nire azken eskaintza. Hartu edo utzi. Zazpi mila eta bostehun dolar emango dizkizut paper zati honetan zure izena jarri, eta Delaney zigarreten promozioa egitea onartzen baduzu.
Zazpi mila eta bostehun dolar aipatu zituenean, konortea galdu nuen ia. Nire tentsio apal kronikoak maila normala harrapatu zuen ia bat-batean, eta gela biraka hasi zen. Diruzalekeria zintzotasunaren tokia hartzen hasi zelarik, begiak jaso eta jantzigelako atea itxi nuen, Evans jaunak ez zidala ihes egingo ziurtatzeko. Jiratu, eta begietara begiratu nion, zuzen-zuzen.
—Ea, bada, sinatu aurretik... ziur al zaude hau dela zure azken eskaintza?
—Halaxe da! –esan zuen–. Zazpi mila eta bostehun dolar diru askotxo da ezertxo ere ez egitearen truke.
—Ados. Ekarri kontratua.
Arrapaladan sinatu nuen, eta Groucho Marxi ordaintzeko txeke bat eman zidan, zazpi mila eta bostehun dolarrekoa. Txekea berehala patrikan sartu, elkarri eskua eman, eta ateraino lagundu nion. Agur esan aurretik, patrikan bilatu eta beste txeke bat atera zuen. Erakutsi egin zidan. Groucho Marxi ordaintzeko zen hura ere, baina hamar mila dolarrekoa! Sekula ez dut ahaztuko txekea txiki-txiki egiten ari zen bitartean esan zuena:
—Marx jauna, pixka bat gehiago eutsi izan bazenio, hamar mila eskuratuko zenituen!
Ez nintzen oso alai aritu gau hartan oholtza gainean. | Zazpi mila eta bostehun dolarren aipamena entzutean, zer gertatu zitzaion Grouchori? | [
"Zorabio moduko bat izan zuen.",
"Konortea galdu zuen.",
"Biziki haserretu zen.",
"Hobeto sentitu zen, lasaiago."
] | 0 |
17 | Groucho Marxi behin egindako proposamena
(Groucho Marx aktore komikoak lehen pertsonan kontatua)
Gau batean, iluntzeko emanaldirako bibote beltza margotzen ari nintzela, antzezleen sarrerako atezainak txartel bat eman eta esan zidan:
—Evans jauna delako bat dago kanpoan. Zurekin hitz egin nahi du, antza. Garrantzizkoa dela dio.
Tipo zuhurra izanik, galdetu nuen:
—Epaitegiko agentea da? Aseguru agentea? Zer nahi du?
Atezainak sorbaldak altxatu zituen.
—Miatu nazatela. Nik dakidan gauza bakarra da dirudun itxura duela. Traje garestia dakar, eta bastoia ere badauka.
Ez zirudien mailegua eskatzera zetorkidan inor izan zitekeenik, eta esan nion:
—Ondo da, esan sartzeko.
Sartu eta berehala hartu nion tankera. Ivy League unibertsitatea, eta Rudgers unibertsitate pixka bat, biak neurri egokian nahastuta. Elkarri eskua eman genion, eta harira jo zuen, zuzenean.
—Marx jauna –hasi zen–, mundu guztiko puru erretzaile ospetsuenetakoa zara, zalantzarik gabe.
Gogo onez onartu nion ongi merezitako konplimendu hura, eta jarraitu egin zuen.
—Herrialdeko zigarreta etxe handienaren ardura duen publizitate agentziaren ordezkari gisa nator. Gure zigarreten promozioa egiten baduzu, mila eta bostehun dolar emango dizkizugu.
Hementxe dakartzat txekea eta kontratua.
Evans jaunak eten luzea egin, eta Amerikan egiten zen zigarretarik ezagunenaren izena esan zuen. Dagoeneko nahaste-borraste honen zati luze samarra irakurrita zaude, eta berehala igarriko diozu izenari. Horixe, mundu osoan ospea duen marka bat hain zuzen: Delaney zigarretak!
—Evans jauna –erantzun nuen–, lotsagarria eta doilorra irudituko litzaidake, benetan, mila eta bostehun dolarren truke saltzea finantza porrot sakonenetik bere kabuz ateratzen behin eta berriro lagundu diodan industria horrekiko nire leialtasuna. Zalantzarik ez dago munduko puru erretzaile ospetsuenetakoa naizela. Ospetsuena, agian. Eta arrazoi horrexegatik Habanako tabako industriari sekulako traizioa egingo nioke zigarreta bat bezain gauza nazkagarri baten promozioa egiten hasiko banintz.
Nire hitzaldi hanpatsuaren erdian, ohartu nintzen gauza zentzudun bakar bat ere ez nuela esan ordura arte. Saltzaileak, zorionez, entzungor egin zion ergelkerien arrosario hari, eta aurrera egin zuen.
—Ondo da. Eta traizioa irudituko al litzaizuke eskaintza bi mila eta bostehuneraino igoko bagenu?
Burua astindu nuen. Nahiko haserre nengoen ordurako.
—Evans jauna, nire zintzotasunak ez du mugarik. Ez dago zintzotasuna dirua bezain gauza lohi batekin neurtzerik. Bi mila eta bostehunetik harago iristen da, askoz ere urrunago. Gizonak bere bizitzan dituen gauza bakarretakoak –jarraitu nuen– izen ona eta erostezin izatearen ospea dira. Eta ez dut inolako asmorik bi mila eta bostehun dolar hutsalengatik horiek kolokan jartzeko. Eta, orain, zure baimenarekin, gau on.
Evans jaunak entzungor egin zion tontakeria jario arranditsu hari ere, eta txintik entzun ez balu bezala jarraitu zuen.
—Eman dezagun –urruma egin zuen, maltzur– bi mila eta bostehun dolarreko txekearen ordez bost mila dolarrekoa eskaintzen dizudala. Delaney promozioa egingo zenuke orduan?
Bost mila dolarrena entzunda, nire zintzotasuna kolokan jarri zen, pixkatxo bat. Bost mila dolar asko ziren. Amore emateko zorian egon nintzen, baina bota berri nuen hitzaldi hantustearekin, ez neukan nire jarrerari eutsi beste irtenbiderik.
Evans jaun saiatua estutzen hasi zitzaidan.
—Bost mila dolar diru asko da, Marx jauna. Bi Cadillac eros zenitzake diru horrekin.
—Evans jauna –erantzun nion, harro-harro–, agian ez duzu jakingo, baina badauzkat bi Cadillac. Zertarako beharko nituzke lau?
—Ummmmmm –erantzun zuen–. Tira, anaia bakoitzari bat emateko.
Nintzen bezain luze tentetu, eta aitortu nuen:
—Anaia guztiok ditugu bina Cadillac.
—Ados –amore eman zuen–, utz ditzagun autoak. Aitortu beharra dut ez dela erraza zurekin tratua egitea. Ez duzu diruarekiko interesik, antza –(«Ez, zera!» esatekotan egon nintzen, baina doi-doi eutsi nion)–. Beraz, beste eskaintza bat egingo dizut, nire azken eskaintza. Hartu edo utzi. Zazpi mila eta bostehun dolar emango dizkizut paper zati honetan zure izena jarri, eta Delaney zigarreten promozioa egitea onartzen baduzu.
Zazpi mila eta bostehun dolar aipatu zituenean, konortea galdu nuen ia. Nire tentsio apal kronikoak maila normala harrapatu zuen ia bat-batean, eta gela biraka hasi zen. Diruzalekeria zintzotasunaren tokia hartzen hasi zelarik, begiak jaso eta jantzigelako atea itxi nuen, Evans jaunak ez zidala ihes egingo ziurtatzeko. Jiratu, eta begietara begiratu nion, zuzen-zuzen.
—Ea, bada, sinatu aurretik... ziur al zaude hau dela zure azken eskaintza?
—Halaxe da! –esan zuen–. Zazpi mila eta bostehun dolar diru askotxo da ezertxo ere ez egitearen truke.
—Ados. Ekarri kontratua.
Arrapaladan sinatu nuen, eta Groucho Marxi ordaintzeko txeke bat eman zidan, zazpi mila eta bostehun dolarrekoa. Txekea berehala patrikan sartu, elkarri eskua eman, eta ateraino lagundu nion. Agur esan aurretik, patrikan bilatu eta beste txeke bat atera zuen. Erakutsi egin zidan. Groucho Marxi ordaintzeko zen hura ere, baina hamar mila dolarrekoa! Sekula ez dut ahaztuko txekea txiki-txiki egiten ari zen bitartean esan zuena:
—Marx jauna, pixka bat gehiago eutsi izan bazenio, hamar mila eskuratuko zenituen!
Ez nintzen oso alai aritu gau hartan oholtza gainean. | Zergatik itxi zuen atea Grouchok? | [
"Evansek hala eskatu ziolako.",
"Evansi gela barruan eustearren.",
"Diruzalekeria zintzotasunaren mailan jarri zelako.",
"Kanpoko inork elkarrizketa entzun ez zezan."
] | 1 |
18 | Groucho Marxi behin egindako proposamena
(Groucho Marx aktore komikoak lehen pertsonan kontatua)
Gau batean, iluntzeko emanaldirako bibote beltza margotzen ari nintzela, antzezleen sarrerako atezainak txartel bat eman eta esan zidan:
—Evans jauna delako bat dago kanpoan. Zurekin hitz egin nahi du, antza. Garrantzizkoa dela dio.
Tipo zuhurra izanik, galdetu nuen:
—Epaitegiko agentea da? Aseguru agentea? Zer nahi du?
Atezainak sorbaldak altxatu zituen.
—Miatu nazatela. Nik dakidan gauza bakarra da dirudun itxura duela. Traje garestia dakar, eta bastoia ere badauka.
Ez zirudien mailegua eskatzera zetorkidan inor izan zitekeenik, eta esan nion:
—Ondo da, esan sartzeko.
Sartu eta berehala hartu nion tankera. Ivy League unibertsitatea, eta Rudgers unibertsitate pixka bat, biak neurri egokian nahastuta. Elkarri eskua eman genion, eta harira jo zuen, zuzenean.
—Marx jauna –hasi zen–, mundu guztiko puru erretzaile ospetsuenetakoa zara, zalantzarik gabe.
Gogo onez onartu nion ongi merezitako konplimendu hura, eta jarraitu egin zuen.
—Herrialdeko zigarreta etxe handienaren ardura duen publizitate agentziaren ordezkari gisa nator. Gure zigarreten promozioa egiten baduzu, mila eta bostehun dolar emango dizkizugu.
Hementxe dakartzat txekea eta kontratua.
Evans jaunak eten luzea egin, eta Amerikan egiten zen zigarretarik ezagunenaren izena esan zuen. Dagoeneko nahaste-borraste honen zati luze samarra irakurrita zaude, eta berehala igarriko diozu izenari. Horixe, mundu osoan ospea duen marka bat hain zuzen: Delaney zigarretak!
—Evans jauna –erantzun nuen–, lotsagarria eta doilorra irudituko litzaidake, benetan, mila eta bostehun dolarren truke saltzea finantza porrot sakonenetik bere kabuz ateratzen behin eta berriro lagundu diodan industria horrekiko nire leialtasuna. Zalantzarik ez dago munduko puru erretzaile ospetsuenetakoa naizela. Ospetsuena, agian. Eta arrazoi horrexegatik Habanako tabako industriari sekulako traizioa egingo nioke zigarreta bat bezain gauza nazkagarri baten promozioa egiten hasiko banintz.
Nire hitzaldi hanpatsuaren erdian, ohartu nintzen gauza zentzudun bakar bat ere ez nuela esan ordura arte. Saltzaileak, zorionez, entzungor egin zion ergelkerien arrosario hari, eta aurrera egin zuen.
—Ondo da. Eta traizioa irudituko al litzaizuke eskaintza bi mila eta bostehuneraino igoko bagenu?
Burua astindu nuen. Nahiko haserre nengoen ordurako.
—Evans jauna, nire zintzotasunak ez du mugarik. Ez dago zintzotasuna dirua bezain gauza lohi batekin neurtzerik. Bi mila eta bostehunetik harago iristen da, askoz ere urrunago. Gizonak bere bizitzan dituen gauza bakarretakoak –jarraitu nuen– izen ona eta erostezin izatearen ospea dira. Eta ez dut inolako asmorik bi mila eta bostehun dolar hutsalengatik horiek kolokan jartzeko. Eta, orain, zure baimenarekin, gau on.
Evans jaunak entzungor egin zion tontakeria jario arranditsu hari ere, eta txintik entzun ez balu bezala jarraitu zuen.
—Eman dezagun –urruma egin zuen, maltzur– bi mila eta bostehun dolarreko txekearen ordez bost mila dolarrekoa eskaintzen dizudala. Delaney promozioa egingo zenuke orduan?
Bost mila dolarrena entzunda, nire zintzotasuna kolokan jarri zen, pixkatxo bat. Bost mila dolar asko ziren. Amore emateko zorian egon nintzen, baina bota berri nuen hitzaldi hantustearekin, ez neukan nire jarrerari eutsi beste irtenbiderik.
Evans jaun saiatua estutzen hasi zitzaidan.
—Bost mila dolar diru asko da, Marx jauna. Bi Cadillac eros zenitzake diru horrekin.
—Evans jauna –erantzun nion, harro-harro–, agian ez duzu jakingo, baina badauzkat bi Cadillac. Zertarako beharko nituzke lau?
—Ummmmmm –erantzun zuen–. Tira, anaia bakoitzari bat emateko.
Nintzen bezain luze tentetu, eta aitortu nuen:
—Anaia guztiok ditugu bina Cadillac.
—Ados –amore eman zuen–, utz ditzagun autoak. Aitortu beharra dut ez dela erraza zurekin tratua egitea. Ez duzu diruarekiko interesik, antza –(«Ez, zera!» esatekotan egon nintzen, baina doi-doi eutsi nion)–. Beraz, beste eskaintza bat egingo dizut, nire azken eskaintza. Hartu edo utzi. Zazpi mila eta bostehun dolar emango dizkizut paper zati honetan zure izena jarri, eta Delaney zigarreten promozioa egitea onartzen baduzu.
Zazpi mila eta bostehun dolar aipatu zituenean, konortea galdu nuen ia. Nire tentsio apal kronikoak maila normala harrapatu zuen ia bat-batean, eta gela biraka hasi zen. Diruzalekeria zintzotasunaren tokia hartzen hasi zelarik, begiak jaso eta jantzigelako atea itxi nuen, Evans jaunak ez zidala ihes egingo ziurtatzeko. Jiratu, eta begietara begiratu nion, zuzen-zuzen.
—Ea, bada, sinatu aurretik... ziur al zaude hau dela zure azken eskaintza?
—Halaxe da! –esan zuen–. Zazpi mila eta bostehun dolar diru askotxo da ezertxo ere ez egitearen truke.
—Ados. Ekarri kontratua.
Arrapaladan sinatu nuen, eta Groucho Marxi ordaintzeko txeke bat eman zidan, zazpi mila eta bostehun dolarrekoa. Txekea berehala patrikan sartu, elkarri eskua eman, eta ateraino lagundu nion. Agur esan aurretik, patrikan bilatu eta beste txeke bat atera zuen. Erakutsi egin zidan. Groucho Marxi ordaintzeko zen hura ere, baina hamar mila dolarrekoa! Sekula ez dut ahaztuko txekea txiki-txiki egiten ari zen bitartean esan zuena:
—Marx jauna, pixka bat gehiago eutsi izan bazenio, hamar mila eskuratuko zenituen!
Ez nintzen oso alai aritu gau hartan oholtza gainean. | Zenbat txeke, eta zenbatekoak, eman zizkion Evansek Grouchori? | [
"Txeke bat, zazpi mila eta bostehunekoa.",
"Txeke bat, hamar mila dolarrekoa.",
"Bat ere ez. Txiki-txiki egin zuen.",
"Txeke bi, bata zazpi mila dolarrekoa eta bestea hamar milakoa."
] | 0 |
19 | Groucho Marxi behin egindako proposamena
(Groucho Marx aktore komikoak lehen pertsonan kontatua)
Gau batean, iluntzeko emanaldirako bibote beltza margotzen ari nintzela, antzezleen sarrerako atezainak txartel bat eman eta esan zidan:
—Evans jauna delako bat dago kanpoan. Zurekin hitz egin nahi du, antza. Garrantzizkoa dela dio.
Tipo zuhurra izanik, galdetu nuen:
—Epaitegiko agentea da? Aseguru agentea? Zer nahi du?
Atezainak sorbaldak altxatu zituen.
—Miatu nazatela. Nik dakidan gauza bakarra da dirudun itxura duela. Traje garestia dakar, eta bastoia ere badauka.
Ez zirudien mailegua eskatzera zetorkidan inor izan zitekeenik, eta esan nion:
—Ondo da, esan sartzeko.
Sartu eta berehala hartu nion tankera. Ivy League unibertsitatea, eta Rudgers unibertsitate pixka bat, biak neurri egokian nahastuta. Elkarri eskua eman genion, eta harira jo zuen, zuzenean.
—Marx jauna –hasi zen–, mundu guztiko puru erretzaile ospetsuenetakoa zara, zalantzarik gabe.
Gogo onez onartu nion ongi merezitako konplimendu hura, eta jarraitu egin zuen.
—Herrialdeko zigarreta etxe handienaren ardura duen publizitate agentziaren ordezkari gisa nator. Gure zigarreten promozioa egiten baduzu, mila eta bostehun dolar emango dizkizugu.
Hementxe dakartzat txekea eta kontratua.
Evans jaunak eten luzea egin, eta Amerikan egiten zen zigarretarik ezagunenaren izena esan zuen. Dagoeneko nahaste-borraste honen zati luze samarra irakurrita zaude, eta berehala igarriko diozu izenari. Horixe, mundu osoan ospea duen marka bat hain zuzen: Delaney zigarretak!
—Evans jauna –erantzun nuen–, lotsagarria eta doilorra irudituko litzaidake, benetan, mila eta bostehun dolarren truke saltzea finantza porrot sakonenetik bere kabuz ateratzen behin eta berriro lagundu diodan industria horrekiko nire leialtasuna. Zalantzarik ez dago munduko puru erretzaile ospetsuenetakoa naizela. Ospetsuena, agian. Eta arrazoi horrexegatik Habanako tabako industriari sekulako traizioa egingo nioke zigarreta bat bezain gauza nazkagarri baten promozioa egiten hasiko banintz.
Nire hitzaldi hanpatsuaren erdian, ohartu nintzen gauza zentzudun bakar bat ere ez nuela esan ordura arte. Saltzaileak, zorionez, entzungor egin zion ergelkerien arrosario hari, eta aurrera egin zuen.
—Ondo da. Eta traizioa irudituko al litzaizuke eskaintza bi mila eta bostehuneraino igoko bagenu?
Burua astindu nuen. Nahiko haserre nengoen ordurako.
—Evans jauna, nire zintzotasunak ez du mugarik. Ez dago zintzotasuna dirua bezain gauza lohi batekin neurtzerik. Bi mila eta bostehunetik harago iristen da, askoz ere urrunago. Gizonak bere bizitzan dituen gauza bakarretakoak –jarraitu nuen– izen ona eta erostezin izatearen ospea dira. Eta ez dut inolako asmorik bi mila eta bostehun dolar hutsalengatik horiek kolokan jartzeko. Eta, orain, zure baimenarekin, gau on.
Evans jaunak entzungor egin zion tontakeria jario arranditsu hari ere, eta txintik entzun ez balu bezala jarraitu zuen.
—Eman dezagun –urruma egin zuen, maltzur– bi mila eta bostehun dolarreko txekearen ordez bost mila dolarrekoa eskaintzen dizudala. Delaney promozioa egingo zenuke orduan?
Bost mila dolarrena entzunda, nire zintzotasuna kolokan jarri zen, pixkatxo bat. Bost mila dolar asko ziren. Amore emateko zorian egon nintzen, baina bota berri nuen hitzaldi hantustearekin, ez neukan nire jarrerari eutsi beste irtenbiderik.
Evans jaun saiatua estutzen hasi zitzaidan.
—Bost mila dolar diru asko da, Marx jauna. Bi Cadillac eros zenitzake diru horrekin.
—Evans jauna –erantzun nion, harro-harro–, agian ez duzu jakingo, baina badauzkat bi Cadillac. Zertarako beharko nituzke lau?
—Ummmmmm –erantzun zuen–. Tira, anaia bakoitzari bat emateko.
Nintzen bezain luze tentetu, eta aitortu nuen:
—Anaia guztiok ditugu bina Cadillac.
—Ados –amore eman zuen–, utz ditzagun autoak. Aitortu beharra dut ez dela erraza zurekin tratua egitea. Ez duzu diruarekiko interesik, antza –(«Ez, zera!» esatekotan egon nintzen, baina doi-doi eutsi nion)–. Beraz, beste eskaintza bat egingo dizut, nire azken eskaintza. Hartu edo utzi. Zazpi mila eta bostehun dolar emango dizkizut paper zati honetan zure izena jarri, eta Delaney zigarreten promozioa egitea onartzen baduzu.
Zazpi mila eta bostehun dolar aipatu zituenean, konortea galdu nuen ia. Nire tentsio apal kronikoak maila normala harrapatu zuen ia bat-batean, eta gela biraka hasi zen. Diruzalekeria zintzotasunaren tokia hartzen hasi zelarik, begiak jaso eta jantzigelako atea itxi nuen, Evans jaunak ez zidala ihes egingo ziurtatzeko. Jiratu, eta begietara begiratu nion, zuzen-zuzen.
—Ea, bada, sinatu aurretik... ziur al zaude hau dela zure azken eskaintza?
—Halaxe da! –esan zuen–. Zazpi mila eta bostehun dolar diru askotxo da ezertxo ere ez egitearen truke.
—Ados. Ekarri kontratua.
Arrapaladan sinatu nuen, eta Groucho Marxi ordaintzeko txeke bat eman zidan, zazpi mila eta bostehun dolarrekoa. Txekea berehala patrikan sartu, elkarri eskua eman, eta ateraino lagundu nion. Agur esan aurretik, patrikan bilatu eta beste txeke bat atera zuen. Erakutsi egin zidan. Groucho Marxi ordaintzeko zen hura ere, baina hamar mila dolarrekoa! Sekula ez dut ahaztuko txekea txiki-txiki egiten ari zen bitartean esan zuena:
—Marx jauna, pixka bat gehiago eutsi izan bazenio, hamar mila eskuratuko zenituen!
Ez nintzen oso alai aritu gau hartan oholtza gainean. | Zenbatgarren eskaintza onartu zuen Grouchok? | [
"Zer egin ezean egon ondoren, hirugarrena.",
"Gero damutuko bazitzaion ere, lehenengoa.",
"Hainbeste diru izanik, azkenean hamar mila dolarrekoa hartu zuen.",
"Azken eskaintza zelakoan, laugarrena onartu zuen."
] | 3 |
20 | Eskola gerraldietan
Operazio humanitarioetan hezkuntzak garrantzi erabakigarria du, bai eskolak emateko, bai gerrak traumatizatutako haurrei laguntza emateko.
..
Azken hamarkadan, Nazio Batuen Erakundeak (NBE) hondamen politiko konplexuei aurre egin behar izan die hainbat tokitan. Hondamen horietan barne gatazka bortitzak izaten dira zenbait arrazoirengatik –batez ere lurraldea, etnia edota erlijioa dela kausa–; eta gatazka horiek ondorio ugari eragiten dituzte: jende kopuru handia mugiaraztea, azpiegituretan lapurretak eta suntsiketak, zibilen aurkako erasoak eta oinarrizko zerbitzuak etetea, besteak beste. Gatazka horiek azkenaldian areagotu egin dira eta arrazoi nagusia –batez ere Afrikan– kolonialismoaren ondorengo ordena desegin izana da. Ordena hori munduko superpotentziek eratu zuten Gerra Hotzaren garaian, nahikoa era artifizialean.
Etorkizuneko konpromisoa
Operazio humanitario ororen lehen lana populazioen biziraupena bermatzea da, jakina, horretarako oinarri-oinarrizkoa emanez (elikagaiak, ura, segurtasuna, osasuna eta ostatua). Baina oinarrizko alor horiez gain, giza laguntzaren hasierako etapetan beharrezkoa da hezkuntza ere ematea. Ideia hori berri samarra da eta badauka nahikoa arrazoibide. Horien artean garrantzitsuena hezkuntza bera jasotzeko eskubidea da, hau da, gerratean edo exodoetan ere galtzen ez den eskubidea. Maila praktikoan, hezitzaile eta psikologoek nabarmentzen dutenez, haurren garapenerako oso garrantzitsua da hezkuntzarik gabeko etenaldia ahalik eta laburrena izatea. Antolatzen diren hezkuntza eta aisialdi jarduerek eguneroko ohiturak berrezartzen dituzte haurren bizitzan eta euren inguru sozio-kulturalarekiko lotura sendotzen laguntzen die. Bai programa ofizialei, bai programa ez-ofizialei egokituta, galdutako normalizazio sentsazioa berrezar dezake eskolatzeak eta, horrela, haur babesgabeei alternatiba egokia eskain diezaieke milizien, delinkuentziaren eta drogen aurrean.
Larrialdi egoera horietan eskolak izan daitezke zenbait mezu zabaltzeko biderik egokienak, adibidez, ingurumenari eta elikadurari buruzko informazioa, minarik ez zapaltzeko hartu beharreko neurriei buruzkoa, kolera eta Hiesari aurrea hartzeko eta abar. Halaber, eskolan beste hainbat hizketagai ere izaten da, adibidez, giza eskubideak, bakea eta adiskidetzea, hau da, nazio berreraikuntzako edozein programatako funtsezko balioei buruzko gaiak.
Oinarrizko informazioa bildu ondoren –zenbat haur diren, zenbat irakasle dauden prest, eta abar–, lehenengo etapan haurrak aisialdi jardueren inguruan elkartzen dira (jolasak, abestiak, ipuin kontaketak eta, batzuetan, ikastaro errazak). Bigarren etapan irakaskuntza sistematikoa hasten da; baina programa ofizialetatik at, sarritan, UNESCOk berak sortu zituen Larrialdietako Karpeta Pedagogikoak erabiliz. Horiek lehenengo aldiz Somalian erabili ziren. Harrezkero hizkuntza askotara itzuli dira eta beste herrialde batzuetako ikasleentzat ere egokitu dira.
Aipatutako "eskola karpeta" edo "ikasgela mugikor" horiek berez 80 haur errefuxiatuko taldeentzat prestatuta daude, Lehen Hezkuntza ikas dezaten. Haur horiei alfabetatze eta kalkulu funtzionala irakasten zaie, baina ikasturteak eta azterketak dituen ikasketa programa klasikoa jarraitu gabe. Ikasleentzako karpeta arruntetan honako hauek biltzen dira: arbeltxoak, klarionak, koadernoak eta arkatzak. Irakaslearentzako karteran, berriz, honakoak: telazko horma irudiak (alfabetoa, zenbakiak, biderkatzeko taulak), irakaskuntza metodoen gida, bertaratze liburua eta egurrezko kuboak (ikasleentzako jolasak antolatzeko, haurrek hizkiak eta zenbakiak ezagutu ditzaten).
Larrialdietako hezkuntza operazioen beste alderdi garrantzitsu bat irakasleak behar bezala prestatzea da, haurren sintomak ezagut ditzaten. Izan ere, haurrek sarritan indarkeriazko esperientzia lazgarriak bizi izan dituzte eta haiengan traumatismo seinaleak antzeman beharra dago. Laguntza psikosozialeko programa berezien bidez haurrei lagundu egiten zaie doluari, deserrotzeari eta beldurrari aurre egin diezaieten.
Orain arte azaldu dugun estrategia guztiaren jomuga "aberriratzeko hezkuntza" da. Kontzeptu hori lehen aldiz 80ko hamarkadan erabili zen, eta 90eko hamarkadan are gehiago nagusitu zen. Aberriratzeko hezkuntza hitzen bidez herrialde hartzaileei adierazi eta ziurtatu nahi zieten errefuxiatuak ez zirela bertan geratuko betiko. Horregatik, errefuxiatuen hezkuntzan oso garrantzitsua da zenbait neurri hartzea, besteak beste, ama-hizkuntza erabiltzea, jatorrizko herriaren ikasketa programei jarraitzea eta ahal den neurrian irakasle errefuxiatuak erabiltzea.
Aberriratzeko hezkuntzaren ideiak larrialdi operazioari denboran dimentsio luzeagoa ematen dio. Operazio hori planifikatzen dutenek jarraipena eman behar diote, baina beti ere kontuan izanik herrialde edo eskualdean aurreikusitako garapen politika. Tamalez, ez da izaten prozesu lineala: herrialde batzuk azken hamarkadetan etengabe ibili dira orain gerran, orain bakean; eta horrek sarritan oztopatu ditu nazio berreraikuntzako ahaleginak.
Gizarte zibilaren ekimenak sustatu
Larrialdietan, hezkuntza eraldaketak ere gauzatu litezke. Horregatik, larrialdietako hezkuntzaren ikusmoldean bertan bi ekimen mota uztartu behar dira: alde batetik, goitik behera zentralizatutako eraketa; bestetik, oinarritik datozen garapen ekimenak. Krisialdietan gurasoek, pertsona helduek eta profesionalek zeregin garrantzitsua dute eskolen sorreran eta funtzionamenduan eta, sarritan, eskola eurena den sentsazioa izaten dute. Jatorrizko herrialdera itzuli ondoren, lagun horiek esku hartzen jarraitu beharko lukete hezkuntzaren inguruko planak egitean. Baina, zoritxarrez, berreraikuntzarako finantza laguntza jasotzeko ohiko bide jakin batzuk daude ezarrita eta gizarte zibila normalean bide horietatik baztertu egiten da. Emaileek euren fondoak estatu zentralaren bidez bidaltzen dituzte; baina, sarritan, estatua ahulduta egoten da eta administratzeko eta gestionatzeko ez du behar adinako ahalmenik izaten. Horren ondorioz, ez da erraza izaten parte hartzea. Horregatik, beharrezkoa da nazioarteko komunitateak azkenaldian egindako esku-hartzeak hobeto aztertzea eta kritikoki ebaluatzea. Azken hamar urteotan krisialdiak bata bestearen atzetik oso azkar gertatu dira eta, batzuetan, ez da behar adina denbora hartu hortik ikasitako guztia aztertzeko. Hurrengo krisialdirako, giza laguntzaz arduratzen direnak ez genituzke hainbeste estutu beharko; aitzitik, azterketa egiteko denbora eman beharko genieke, izandako eskarmentua hurrengo ekintzetarako baliagarria izan dadin. Hausnarketa horrek balio beharko luke, halaber, larrialdi egoera konplexuetako aurrekontuak eta lehentasunak ezartzerakoan hezkuntzari berez dagokion garrantzia emateko. | Hondamen politikoen arrazoiez, testuak dio ezen | [
"Gerra Hotzak eragin dituela azken hamarkada honetako hondamendi politikoak.",
"azpiegituren suntsiketak, populazioaren exodoek eta zibilen aurkako erasoek piztu dituztela gatazka erlijiosoak eta etnikoak.",
"tokian tokiko herrialdeetako populazioa kontuan izan gabe sortutako ordena politikoaren gainbeherak eragin dituela azkenaldiko hainbat gatazka, Afrikan batik bat.",
"NBEk hondamen politikoen aurrean izan duen jarrerak eragin dituela."
] | 2 |
21 | Eskola gerraldietan
Operazio humanitarioetan hezkuntzak garrantzi erabakigarria du, bai eskolak emateko, bai gerrak traumatizatutako haurrei laguntza emateko.
..
Azken hamarkadan, Nazio Batuen Erakundeak (NBE) hondamen politiko konplexuei aurre egin behar izan die hainbat tokitan. Hondamen horietan barne gatazka bortitzak izaten dira zenbait arrazoirengatik –batez ere lurraldea, etnia edota erlijioa dela kausa–; eta gatazka horiek ondorio ugari eragiten dituzte: jende kopuru handia mugiaraztea, azpiegituretan lapurretak eta suntsiketak, zibilen aurkako erasoak eta oinarrizko zerbitzuak etetea, besteak beste. Gatazka horiek azkenaldian areagotu egin dira eta arrazoi nagusia –batez ere Afrikan– kolonialismoaren ondorengo ordena desegin izana da. Ordena hori munduko superpotentziek eratu zuten Gerra Hotzaren garaian, nahikoa era artifizialean.
Etorkizuneko konpromisoa
Operazio humanitario ororen lehen lana populazioen biziraupena bermatzea da, jakina, horretarako oinarri-oinarrizkoa emanez (elikagaiak, ura, segurtasuna, osasuna eta ostatua). Baina oinarrizko alor horiez gain, giza laguntzaren hasierako etapetan beharrezkoa da hezkuntza ere ematea. Ideia hori berri samarra da eta badauka nahikoa arrazoibide. Horien artean garrantzitsuena hezkuntza bera jasotzeko eskubidea da, hau da, gerratean edo exodoetan ere galtzen ez den eskubidea. Maila praktikoan, hezitzaile eta psikologoek nabarmentzen dutenez, haurren garapenerako oso garrantzitsua da hezkuntzarik gabeko etenaldia ahalik eta laburrena izatea. Antolatzen diren hezkuntza eta aisialdi jarduerek eguneroko ohiturak berrezartzen dituzte haurren bizitzan eta euren inguru sozio-kulturalarekiko lotura sendotzen laguntzen die. Bai programa ofizialei, bai programa ez-ofizialei egokituta, galdutako normalizazio sentsazioa berrezar dezake eskolatzeak eta, horrela, haur babesgabeei alternatiba egokia eskain diezaieke milizien, delinkuentziaren eta drogen aurrean.
Larrialdi egoera horietan eskolak izan daitezke zenbait mezu zabaltzeko biderik egokienak, adibidez, ingurumenari eta elikadurari buruzko informazioa, minarik ez zapaltzeko hartu beharreko neurriei buruzkoa, kolera eta Hiesari aurrea hartzeko eta abar. Halaber, eskolan beste hainbat hizketagai ere izaten da, adibidez, giza eskubideak, bakea eta adiskidetzea, hau da, nazio berreraikuntzako edozein programatako funtsezko balioei buruzko gaiak.
Oinarrizko informazioa bildu ondoren –zenbat haur diren, zenbat irakasle dauden prest, eta abar–, lehenengo etapan haurrak aisialdi jardueren inguruan elkartzen dira (jolasak, abestiak, ipuin kontaketak eta, batzuetan, ikastaro errazak). Bigarren etapan irakaskuntza sistematikoa hasten da; baina programa ofizialetatik at, sarritan, UNESCOk berak sortu zituen Larrialdietako Karpeta Pedagogikoak erabiliz. Horiek lehenengo aldiz Somalian erabili ziren. Harrezkero hizkuntza askotara itzuli dira eta beste herrialde batzuetako ikasleentzat ere egokitu dira.
Aipatutako "eskola karpeta" edo "ikasgela mugikor" horiek berez 80 haur errefuxiatuko taldeentzat prestatuta daude, Lehen Hezkuntza ikas dezaten. Haur horiei alfabetatze eta kalkulu funtzionala irakasten zaie, baina ikasturteak eta azterketak dituen ikasketa programa klasikoa jarraitu gabe. Ikasleentzako karpeta arruntetan honako hauek biltzen dira: arbeltxoak, klarionak, koadernoak eta arkatzak. Irakaslearentzako karteran, berriz, honakoak: telazko horma irudiak (alfabetoa, zenbakiak, biderkatzeko taulak), irakaskuntza metodoen gida, bertaratze liburua eta egurrezko kuboak (ikasleentzako jolasak antolatzeko, haurrek hizkiak eta zenbakiak ezagutu ditzaten).
Larrialdietako hezkuntza operazioen beste alderdi garrantzitsu bat irakasleak behar bezala prestatzea da, haurren sintomak ezagut ditzaten. Izan ere, haurrek sarritan indarkeriazko esperientzia lazgarriak bizi izan dituzte eta haiengan traumatismo seinaleak antzeman beharra dago. Laguntza psikosozialeko programa berezien bidez haurrei lagundu egiten zaie doluari, deserrotzeari eta beldurrari aurre egin diezaieten.
Orain arte azaldu dugun estrategia guztiaren jomuga "aberriratzeko hezkuntza" da. Kontzeptu hori lehen aldiz 80ko hamarkadan erabili zen, eta 90eko hamarkadan are gehiago nagusitu zen. Aberriratzeko hezkuntza hitzen bidez herrialde hartzaileei adierazi eta ziurtatu nahi zieten errefuxiatuak ez zirela bertan geratuko betiko. Horregatik, errefuxiatuen hezkuntzan oso garrantzitsua da zenbait neurri hartzea, besteak beste, ama-hizkuntza erabiltzea, jatorrizko herriaren ikasketa programei jarraitzea eta ahal den neurrian irakasle errefuxiatuak erabiltzea.
Aberriratzeko hezkuntzaren ideiak larrialdi operazioari denboran dimentsio luzeagoa ematen dio. Operazio hori planifikatzen dutenek jarraipena eman behar diote, baina beti ere kontuan izanik herrialde edo eskualdean aurreikusitako garapen politika. Tamalez, ez da izaten prozesu lineala: herrialde batzuk azken hamarkadetan etengabe ibili dira orain gerran, orain bakean; eta horrek sarritan oztopatu ditu nazio berreraikuntzako ahaleginak.
Gizarte zibilaren ekimenak sustatu
Larrialdietan, hezkuntza eraldaketak ere gauzatu litezke. Horregatik, larrialdietako hezkuntzaren ikusmoldean bertan bi ekimen mota uztartu behar dira: alde batetik, goitik behera zentralizatutako eraketa; bestetik, oinarritik datozen garapen ekimenak. Krisialdietan gurasoek, pertsona helduek eta profesionalek zeregin garrantzitsua dute eskolen sorreran eta funtzionamenduan eta, sarritan, eskola eurena den sentsazioa izaten dute. Jatorrizko herrialdera itzuli ondoren, lagun horiek esku hartzen jarraitu beharko lukete hezkuntzaren inguruko planak egitean. Baina, zoritxarrez, berreraikuntzarako finantza laguntza jasotzeko ohiko bide jakin batzuk daude ezarrita eta gizarte zibila normalean bide horietatik baztertu egiten da. Emaileek euren fondoak estatu zentralaren bidez bidaltzen dituzte; baina, sarritan, estatua ahulduta egoten da eta administratzeko eta gestionatzeko ez du behar adinako ahalmenik izaten. Horren ondorioz, ez da erraza izaten parte hartzea. Horregatik, beharrezkoa da nazioarteko komunitateak azkenaldian egindako esku-hartzeak hobeto aztertzea eta kritikoki ebaluatzea. Azken hamar urteotan krisialdiak bata bestearen atzetik oso azkar gertatu dira eta, batzuetan, ez da behar adina denbora hartu hortik ikasitako guztia aztertzeko. Hurrengo krisialdirako, giza laguntzaz arduratzen direnak ez genituzke hainbeste estutu beharko; aitzitik, azterketa egiteko denbora eman beharko genieke, izandako eskarmentua hurrengo ekintzetarako baliagarria izan dadin. Hausnarketa horrek balio beharko luke, halaber, larrialdi egoera konplexuetako aurrekontuak eta lehentasunak ezartzerakoan hezkuntzari berez dagokion garrantzia emateko. | Zer-nolako lekua du hezkuntzak operazio humanitarioetan? | [
"Populazioaren biziraupena ziurtatzea bezain garrantzitsua da, garrantzitsuagoa ez bada.",
"Egoerarik larrienetan ere galtzen ez den eskubidea izaki, laguntza ematen hasten denetik bertatik ekin behar zaio hezkuntza arloari ere.",
"Umeak eskolatu egin behar dira, baina programa ofizialak alde batera utzita.",
"Hezitzaileen arabera, eten txikiena ere onartzen ez duen beharrizan praktikoa da."
] | 1 |
22 | Eskola gerraldietan
Operazio humanitarioetan hezkuntzak garrantzi erabakigarria du, bai eskolak emateko, bai gerrak traumatizatutako haurrei laguntza emateko.
..
Azken hamarkadan, Nazio Batuen Erakundeak (NBE) hondamen politiko konplexuei aurre egin behar izan die hainbat tokitan. Hondamen horietan barne gatazka bortitzak izaten dira zenbait arrazoirengatik –batez ere lurraldea, etnia edota erlijioa dela kausa–; eta gatazka horiek ondorio ugari eragiten dituzte: jende kopuru handia mugiaraztea, azpiegituretan lapurretak eta suntsiketak, zibilen aurkako erasoak eta oinarrizko zerbitzuak etetea, besteak beste. Gatazka horiek azkenaldian areagotu egin dira eta arrazoi nagusia –batez ere Afrikan– kolonialismoaren ondorengo ordena desegin izana da. Ordena hori munduko superpotentziek eratu zuten Gerra Hotzaren garaian, nahikoa era artifizialean.
Etorkizuneko konpromisoa
Operazio humanitario ororen lehen lana populazioen biziraupena bermatzea da, jakina, horretarako oinarri-oinarrizkoa emanez (elikagaiak, ura, segurtasuna, osasuna eta ostatua). Baina oinarrizko alor horiez gain, giza laguntzaren hasierako etapetan beharrezkoa da hezkuntza ere ematea. Ideia hori berri samarra da eta badauka nahikoa arrazoibide. Horien artean garrantzitsuena hezkuntza bera jasotzeko eskubidea da, hau da, gerratean edo exodoetan ere galtzen ez den eskubidea. Maila praktikoan, hezitzaile eta psikologoek nabarmentzen dutenez, haurren garapenerako oso garrantzitsua da hezkuntzarik gabeko etenaldia ahalik eta laburrena izatea. Antolatzen diren hezkuntza eta aisialdi jarduerek eguneroko ohiturak berrezartzen dituzte haurren bizitzan eta euren inguru sozio-kulturalarekiko lotura sendotzen laguntzen die. Bai programa ofizialei, bai programa ez-ofizialei egokituta, galdutako normalizazio sentsazioa berrezar dezake eskolatzeak eta, horrela, haur babesgabeei alternatiba egokia eskain diezaieke milizien, delinkuentziaren eta drogen aurrean.
Larrialdi egoera horietan eskolak izan daitezke zenbait mezu zabaltzeko biderik egokienak, adibidez, ingurumenari eta elikadurari buruzko informazioa, minarik ez zapaltzeko hartu beharreko neurriei buruzkoa, kolera eta Hiesari aurrea hartzeko eta abar. Halaber, eskolan beste hainbat hizketagai ere izaten da, adibidez, giza eskubideak, bakea eta adiskidetzea, hau da, nazio berreraikuntzako edozein programatako funtsezko balioei buruzko gaiak.
Oinarrizko informazioa bildu ondoren –zenbat haur diren, zenbat irakasle dauden prest, eta abar–, lehenengo etapan haurrak aisialdi jardueren inguruan elkartzen dira (jolasak, abestiak, ipuin kontaketak eta, batzuetan, ikastaro errazak). Bigarren etapan irakaskuntza sistematikoa hasten da; baina programa ofizialetatik at, sarritan, UNESCOk berak sortu zituen Larrialdietako Karpeta Pedagogikoak erabiliz. Horiek lehenengo aldiz Somalian erabili ziren. Harrezkero hizkuntza askotara itzuli dira eta beste herrialde batzuetako ikasleentzat ere egokitu dira.
Aipatutako "eskola karpeta" edo "ikasgela mugikor" horiek berez 80 haur errefuxiatuko taldeentzat prestatuta daude, Lehen Hezkuntza ikas dezaten. Haur horiei alfabetatze eta kalkulu funtzionala irakasten zaie, baina ikasturteak eta azterketak dituen ikasketa programa klasikoa jarraitu gabe. Ikasleentzako karpeta arruntetan honako hauek biltzen dira: arbeltxoak, klarionak, koadernoak eta arkatzak. Irakaslearentzako karteran, berriz, honakoak: telazko horma irudiak (alfabetoa, zenbakiak, biderkatzeko taulak), irakaskuntza metodoen gida, bertaratze liburua eta egurrezko kuboak (ikasleentzako jolasak antolatzeko, haurrek hizkiak eta zenbakiak ezagutu ditzaten).
Larrialdietako hezkuntza operazioen beste alderdi garrantzitsu bat irakasleak behar bezala prestatzea da, haurren sintomak ezagut ditzaten. Izan ere, haurrek sarritan indarkeriazko esperientzia lazgarriak bizi izan dituzte eta haiengan traumatismo seinaleak antzeman beharra dago. Laguntza psikosozialeko programa berezien bidez haurrei lagundu egiten zaie doluari, deserrotzeari eta beldurrari aurre egin diezaieten.
Orain arte azaldu dugun estrategia guztiaren jomuga "aberriratzeko hezkuntza" da. Kontzeptu hori lehen aldiz 80ko hamarkadan erabili zen, eta 90eko hamarkadan are gehiago nagusitu zen. Aberriratzeko hezkuntza hitzen bidez herrialde hartzaileei adierazi eta ziurtatu nahi zieten errefuxiatuak ez zirela bertan geratuko betiko. Horregatik, errefuxiatuen hezkuntzan oso garrantzitsua da zenbait neurri hartzea, besteak beste, ama-hizkuntza erabiltzea, jatorrizko herriaren ikasketa programei jarraitzea eta ahal den neurrian irakasle errefuxiatuak erabiltzea.
Aberriratzeko hezkuntzaren ideiak larrialdi operazioari denboran dimentsio luzeagoa ematen dio. Operazio hori planifikatzen dutenek jarraipena eman behar diote, baina beti ere kontuan izanik herrialde edo eskualdean aurreikusitako garapen politika. Tamalez, ez da izaten prozesu lineala: herrialde batzuk azken hamarkadetan etengabe ibili dira orain gerran, orain bakean; eta horrek sarritan oztopatu ditu nazio berreraikuntzako ahaleginak.
Gizarte zibilaren ekimenak sustatu
Larrialdietan, hezkuntza eraldaketak ere gauzatu litezke. Horregatik, larrialdietako hezkuntzaren ikusmoldean bertan bi ekimen mota uztartu behar dira: alde batetik, goitik behera zentralizatutako eraketa; bestetik, oinarritik datozen garapen ekimenak. Krisialdietan gurasoek, pertsona helduek eta profesionalek zeregin garrantzitsua dute eskolen sorreran eta funtzionamenduan eta, sarritan, eskola eurena den sentsazioa izaten dute. Jatorrizko herrialdera itzuli ondoren, lagun horiek esku hartzen jarraitu beharko lukete hezkuntzaren inguruko planak egitean. Baina, zoritxarrez, berreraikuntzarako finantza laguntza jasotzeko ohiko bide jakin batzuk daude ezarrita eta gizarte zibila normalean bide horietatik baztertu egiten da. Emaileek euren fondoak estatu zentralaren bidez bidaltzen dituzte; baina, sarritan, estatua ahulduta egoten da eta administratzeko eta gestionatzeko ez du behar adinako ahalmenik izaten. Horren ondorioz, ez da erraza izaten parte hartzea. Horregatik, beharrezkoa da nazioarteko komunitateak azkenaldian egindako esku-hartzeak hobeto aztertzea eta kritikoki ebaluatzea. Azken hamar urteotan krisialdiak bata bestearen atzetik oso azkar gertatu dira eta, batzuetan, ez da behar adina denbora hartu hortik ikasitako guztia aztertzeko. Hurrengo krisialdirako, giza laguntzaz arduratzen direnak ez genituzke hainbeste estutu beharko; aitzitik, azterketa egiteko denbora eman beharko genieke, izandako eskarmentua hurrengo ekintzetarako baliagarria izan dadin. Hausnarketa horrek balio beharko luke, halaber, larrialdi egoera konplexuetako aurrekontuak eta lehentasunak ezartzerakoan hezkuntzari berez dagokion garrantzia emateko. | Zertan izan daiteke lagungarri eskola indarkeriazko egoera nagusi den herrialdean? | [
"Haurrei gerra eremuetatik aldentzen lagun diezaieke.",
"Edozein berreraikuntza-egitasmo gauzatzeko oinarrizko diren balioak zabaltzeko bide izan daiteke.",
"Programa ofizialak eta ez-ofizialak bereizteko balio dezake eskolak.",
"Eri dauden ikasleak zaintzeaz arduratu ohi da eskola."
] | 1 |
23 | Eskola gerraldietan
Operazio humanitarioetan hezkuntzak garrantzi erabakigarria du, bai eskolak emateko, bai gerrak traumatizatutako haurrei laguntza emateko.
..
Azken hamarkadan, Nazio Batuen Erakundeak (NBE) hondamen politiko konplexuei aurre egin behar izan die hainbat tokitan. Hondamen horietan barne gatazka bortitzak izaten dira zenbait arrazoirengatik –batez ere lurraldea, etnia edota erlijioa dela kausa–; eta gatazka horiek ondorio ugari eragiten dituzte: jende kopuru handia mugiaraztea, azpiegituretan lapurretak eta suntsiketak, zibilen aurkako erasoak eta oinarrizko zerbitzuak etetea, besteak beste. Gatazka horiek azkenaldian areagotu egin dira eta arrazoi nagusia –batez ere Afrikan– kolonialismoaren ondorengo ordena desegin izana da. Ordena hori munduko superpotentziek eratu zuten Gerra Hotzaren garaian, nahikoa era artifizialean.
Etorkizuneko konpromisoa
Operazio humanitario ororen lehen lana populazioen biziraupena bermatzea da, jakina, horretarako oinarri-oinarrizkoa emanez (elikagaiak, ura, segurtasuna, osasuna eta ostatua). Baina oinarrizko alor horiez gain, giza laguntzaren hasierako etapetan beharrezkoa da hezkuntza ere ematea. Ideia hori berri samarra da eta badauka nahikoa arrazoibide. Horien artean garrantzitsuena hezkuntza bera jasotzeko eskubidea da, hau da, gerratean edo exodoetan ere galtzen ez den eskubidea. Maila praktikoan, hezitzaile eta psikologoek nabarmentzen dutenez, haurren garapenerako oso garrantzitsua da hezkuntzarik gabeko etenaldia ahalik eta laburrena izatea. Antolatzen diren hezkuntza eta aisialdi jarduerek eguneroko ohiturak berrezartzen dituzte haurren bizitzan eta euren inguru sozio-kulturalarekiko lotura sendotzen laguntzen die. Bai programa ofizialei, bai programa ez-ofizialei egokituta, galdutako normalizazio sentsazioa berrezar dezake eskolatzeak eta, horrela, haur babesgabeei alternatiba egokia eskain diezaieke milizien, delinkuentziaren eta drogen aurrean.
Larrialdi egoera horietan eskolak izan daitezke zenbait mezu zabaltzeko biderik egokienak, adibidez, ingurumenari eta elikadurari buruzko informazioa, minarik ez zapaltzeko hartu beharreko neurriei buruzkoa, kolera eta Hiesari aurrea hartzeko eta abar. Halaber, eskolan beste hainbat hizketagai ere izaten da, adibidez, giza eskubideak, bakea eta adiskidetzea, hau da, nazio berreraikuntzako edozein programatako funtsezko balioei buruzko gaiak.
Oinarrizko informazioa bildu ondoren –zenbat haur diren, zenbat irakasle dauden prest, eta abar–, lehenengo etapan haurrak aisialdi jardueren inguruan elkartzen dira (jolasak, abestiak, ipuin kontaketak eta, batzuetan, ikastaro errazak). Bigarren etapan irakaskuntza sistematikoa hasten da; baina programa ofizialetatik at, sarritan, UNESCOk berak sortu zituen Larrialdietako Karpeta Pedagogikoak erabiliz. Horiek lehenengo aldiz Somalian erabili ziren. Harrezkero hizkuntza askotara itzuli dira eta beste herrialde batzuetako ikasleentzat ere egokitu dira.
Aipatutako "eskola karpeta" edo "ikasgela mugikor" horiek berez 80 haur errefuxiatuko taldeentzat prestatuta daude, Lehen Hezkuntza ikas dezaten. Haur horiei alfabetatze eta kalkulu funtzionala irakasten zaie, baina ikasturteak eta azterketak dituen ikasketa programa klasikoa jarraitu gabe. Ikasleentzako karpeta arruntetan honako hauek biltzen dira: arbeltxoak, klarionak, koadernoak eta arkatzak. Irakaslearentzako karteran, berriz, honakoak: telazko horma irudiak (alfabetoa, zenbakiak, biderkatzeko taulak), irakaskuntza metodoen gida, bertaratze liburua eta egurrezko kuboak (ikasleentzako jolasak antolatzeko, haurrek hizkiak eta zenbakiak ezagutu ditzaten).
Larrialdietako hezkuntza operazioen beste alderdi garrantzitsu bat irakasleak behar bezala prestatzea da, haurren sintomak ezagut ditzaten. Izan ere, haurrek sarritan indarkeriazko esperientzia lazgarriak bizi izan dituzte eta haiengan traumatismo seinaleak antzeman beharra dago. Laguntza psikosozialeko programa berezien bidez haurrei lagundu egiten zaie doluari, deserrotzeari eta beldurrari aurre egin diezaieten.
Orain arte azaldu dugun estrategia guztiaren jomuga "aberriratzeko hezkuntza" da. Kontzeptu hori lehen aldiz 80ko hamarkadan erabili zen, eta 90eko hamarkadan are gehiago nagusitu zen. Aberriratzeko hezkuntza hitzen bidez herrialde hartzaileei adierazi eta ziurtatu nahi zieten errefuxiatuak ez zirela bertan geratuko betiko. Horregatik, errefuxiatuen hezkuntzan oso garrantzitsua da zenbait neurri hartzea, besteak beste, ama-hizkuntza erabiltzea, jatorrizko herriaren ikasketa programei jarraitzea eta ahal den neurrian irakasle errefuxiatuak erabiltzea.
Aberriratzeko hezkuntzaren ideiak larrialdi operazioari denboran dimentsio luzeagoa ematen dio. Operazio hori planifikatzen dutenek jarraipena eman behar diote, baina beti ere kontuan izanik herrialde edo eskualdean aurreikusitako garapen politika. Tamalez, ez da izaten prozesu lineala: herrialde batzuk azken hamarkadetan etengabe ibili dira orain gerran, orain bakean; eta horrek sarritan oztopatu ditu nazio berreraikuntzako ahaleginak.
Gizarte zibilaren ekimenak sustatu
Larrialdietan, hezkuntza eraldaketak ere gauzatu litezke. Horregatik, larrialdietako hezkuntzaren ikusmoldean bertan bi ekimen mota uztartu behar dira: alde batetik, goitik behera zentralizatutako eraketa; bestetik, oinarritik datozen garapen ekimenak. Krisialdietan gurasoek, pertsona helduek eta profesionalek zeregin garrantzitsua dute eskolen sorreran eta funtzionamenduan eta, sarritan, eskola eurena den sentsazioa izaten dute. Jatorrizko herrialdera itzuli ondoren, lagun horiek esku hartzen jarraitu beharko lukete hezkuntzaren inguruko planak egitean. Baina, zoritxarrez, berreraikuntzarako finantza laguntza jasotzeko ohiko bide jakin batzuk daude ezarrita eta gizarte zibila normalean bide horietatik baztertu egiten da. Emaileek euren fondoak estatu zentralaren bidez bidaltzen dituzte; baina, sarritan, estatua ahulduta egoten da eta administratzeko eta gestionatzeko ez du behar adinako ahalmenik izaten. Horren ondorioz, ez da erraza izaten parte hartzea. Horregatik, beharrezkoa da nazioarteko komunitateak azkenaldian egindako esku-hartzeak hobeto aztertzea eta kritikoki ebaluatzea. Azken hamar urteotan krisialdiak bata bestearen atzetik oso azkar gertatu dira eta, batzuetan, ez da behar adina denbora hartu hortik ikasitako guztia aztertzeko. Hurrengo krisialdirako, giza laguntzaz arduratzen direnak ez genituzke hainbeste estutu beharko; aitzitik, azterketa egiteko denbora eman beharko genieke, izandako eskarmentua hurrengo ekintzetarako baliagarria izan dadin. Hausnarketa horrek balio beharko luke, halaber, larrialdi egoera konplexuetako aurrekontuak eta lehentasunak ezartzerakoan hezkuntzari berez dagokion garrantzia emateko. | Zer dira Larrialdietarako Karpeta Pedagogikoak? | [
"Ohiko irakaskuntzarako bidea prestatze aldera, UNESCOk gerra egoeran bizi diren Lehen Hezkuntzako ikasle eta irakasleentzat sortutako material bilduma.",
"Larrialdi hezkuntzako lehenengo etapan jarraitu beharreko ildo pedagogikoa jasotzen duen UNESCOren txostena.",
"Tokian tokiko irakaskuntza arautua oinarri hartuta, UNESCOk herri gatazkatsuetako ikasleei begira prestatutako ikasketa programa.",
"Somaliako laurogei haur errefuxiaturentzat antolatutako aisialdi jardueren bilduma, gerora UNESCOk zenbait hizkuntzatara itzuli duena."
] | 0 |
24 | Eskola gerraldietan
Operazio humanitarioetan hezkuntzak garrantzi erabakigarria du, bai eskolak emateko, bai gerrak traumatizatutako haurrei laguntza emateko.
..
Azken hamarkadan, Nazio Batuen Erakundeak (NBE) hondamen politiko konplexuei aurre egin behar izan die hainbat tokitan. Hondamen horietan barne gatazka bortitzak izaten dira zenbait arrazoirengatik –batez ere lurraldea, etnia edota erlijioa dela kausa–; eta gatazka horiek ondorio ugari eragiten dituzte: jende kopuru handia mugiaraztea, azpiegituretan lapurretak eta suntsiketak, zibilen aurkako erasoak eta oinarrizko zerbitzuak etetea, besteak beste. Gatazka horiek azkenaldian areagotu egin dira eta arrazoi nagusia –batez ere Afrikan– kolonialismoaren ondorengo ordena desegin izana da. Ordena hori munduko superpotentziek eratu zuten Gerra Hotzaren garaian, nahikoa era artifizialean.
Etorkizuneko konpromisoa
Operazio humanitario ororen lehen lana populazioen biziraupena bermatzea da, jakina, horretarako oinarri-oinarrizkoa emanez (elikagaiak, ura, segurtasuna, osasuna eta ostatua). Baina oinarrizko alor horiez gain, giza laguntzaren hasierako etapetan beharrezkoa da hezkuntza ere ematea. Ideia hori berri samarra da eta badauka nahikoa arrazoibide. Horien artean garrantzitsuena hezkuntza bera jasotzeko eskubidea da, hau da, gerratean edo exodoetan ere galtzen ez den eskubidea. Maila praktikoan, hezitzaile eta psikologoek nabarmentzen dutenez, haurren garapenerako oso garrantzitsua da hezkuntzarik gabeko etenaldia ahalik eta laburrena izatea. Antolatzen diren hezkuntza eta aisialdi jarduerek eguneroko ohiturak berrezartzen dituzte haurren bizitzan eta euren inguru sozio-kulturalarekiko lotura sendotzen laguntzen die. Bai programa ofizialei, bai programa ez-ofizialei egokituta, galdutako normalizazio sentsazioa berrezar dezake eskolatzeak eta, horrela, haur babesgabeei alternatiba egokia eskain diezaieke milizien, delinkuentziaren eta drogen aurrean.
Larrialdi egoera horietan eskolak izan daitezke zenbait mezu zabaltzeko biderik egokienak, adibidez, ingurumenari eta elikadurari buruzko informazioa, minarik ez zapaltzeko hartu beharreko neurriei buruzkoa, kolera eta Hiesari aurrea hartzeko eta abar. Halaber, eskolan beste hainbat hizketagai ere izaten da, adibidez, giza eskubideak, bakea eta adiskidetzea, hau da, nazio berreraikuntzako edozein programatako funtsezko balioei buruzko gaiak.
Oinarrizko informazioa bildu ondoren –zenbat haur diren, zenbat irakasle dauden prest, eta abar–, lehenengo etapan haurrak aisialdi jardueren inguruan elkartzen dira (jolasak, abestiak, ipuin kontaketak eta, batzuetan, ikastaro errazak). Bigarren etapan irakaskuntza sistematikoa hasten da; baina programa ofizialetatik at, sarritan, UNESCOk berak sortu zituen Larrialdietako Karpeta Pedagogikoak erabiliz. Horiek lehenengo aldiz Somalian erabili ziren. Harrezkero hizkuntza askotara itzuli dira eta beste herrialde batzuetako ikasleentzat ere egokitu dira.
Aipatutako "eskola karpeta" edo "ikasgela mugikor" horiek berez 80 haur errefuxiatuko taldeentzat prestatuta daude, Lehen Hezkuntza ikas dezaten. Haur horiei alfabetatze eta kalkulu funtzionala irakasten zaie, baina ikasturteak eta azterketak dituen ikasketa programa klasikoa jarraitu gabe. Ikasleentzako karpeta arruntetan honako hauek biltzen dira: arbeltxoak, klarionak, koadernoak eta arkatzak. Irakaslearentzako karteran, berriz, honakoak: telazko horma irudiak (alfabetoa, zenbakiak, biderkatzeko taulak), irakaskuntza metodoen gida, bertaratze liburua eta egurrezko kuboak (ikasleentzako jolasak antolatzeko, haurrek hizkiak eta zenbakiak ezagutu ditzaten).
Larrialdietako hezkuntza operazioen beste alderdi garrantzitsu bat irakasleak behar bezala prestatzea da, haurren sintomak ezagut ditzaten. Izan ere, haurrek sarritan indarkeriazko esperientzia lazgarriak bizi izan dituzte eta haiengan traumatismo seinaleak antzeman beharra dago. Laguntza psikosozialeko programa berezien bidez haurrei lagundu egiten zaie doluari, deserrotzeari eta beldurrari aurre egin diezaieten.
Orain arte azaldu dugun estrategia guztiaren jomuga "aberriratzeko hezkuntza" da. Kontzeptu hori lehen aldiz 80ko hamarkadan erabili zen, eta 90eko hamarkadan are gehiago nagusitu zen. Aberriratzeko hezkuntza hitzen bidez herrialde hartzaileei adierazi eta ziurtatu nahi zieten errefuxiatuak ez zirela bertan geratuko betiko. Horregatik, errefuxiatuen hezkuntzan oso garrantzitsua da zenbait neurri hartzea, besteak beste, ama-hizkuntza erabiltzea, jatorrizko herriaren ikasketa programei jarraitzea eta ahal den neurrian irakasle errefuxiatuak erabiltzea.
Aberriratzeko hezkuntzaren ideiak larrialdi operazioari denboran dimentsio luzeagoa ematen dio. Operazio hori planifikatzen dutenek jarraipena eman behar diote, baina beti ere kontuan izanik herrialde edo eskualdean aurreikusitako garapen politika. Tamalez, ez da izaten prozesu lineala: herrialde batzuk azken hamarkadetan etengabe ibili dira orain gerran, orain bakean; eta horrek sarritan oztopatu ditu nazio berreraikuntzako ahaleginak.
Gizarte zibilaren ekimenak sustatu
Larrialdietan, hezkuntza eraldaketak ere gauzatu litezke. Horregatik, larrialdietako hezkuntzaren ikusmoldean bertan bi ekimen mota uztartu behar dira: alde batetik, goitik behera zentralizatutako eraketa; bestetik, oinarritik datozen garapen ekimenak. Krisialdietan gurasoek, pertsona helduek eta profesionalek zeregin garrantzitsua dute eskolen sorreran eta funtzionamenduan eta, sarritan, eskola eurena den sentsazioa izaten dute. Jatorrizko herrialdera itzuli ondoren, lagun horiek esku hartzen jarraitu beharko lukete hezkuntzaren inguruko planak egitean. Baina, zoritxarrez, berreraikuntzarako finantza laguntza jasotzeko ohiko bide jakin batzuk daude ezarrita eta gizarte zibila normalean bide horietatik baztertu egiten da. Emaileek euren fondoak estatu zentralaren bidez bidaltzen dituzte; baina, sarritan, estatua ahulduta egoten da eta administratzeko eta gestionatzeko ez du behar adinako ahalmenik izaten. Horren ondorioz, ez da erraza izaten parte hartzea. Horregatik, beharrezkoa da nazioarteko komunitateak azkenaldian egindako esku-hartzeak hobeto aztertzea eta kritikoki ebaluatzea. Azken hamar urteotan krisialdiak bata bestearen atzetik oso azkar gertatu dira eta, batzuetan, ez da behar adina denbora hartu hortik ikasitako guztia aztertzeko. Hurrengo krisialdirako, giza laguntzaz arduratzen direnak ez genituzke hainbeste estutu beharko; aitzitik, azterketa egiteko denbora eman beharko genieke, izandako eskarmentua hurrengo ekintzetarako baliagarria izan dadin. Hausnarketa horrek balio beharko luke, halaber, larrialdi egoera konplexuetako aurrekontuak eta lehentasunak ezartzerakoan hezkuntzari berez dagokion garrantzia emateko. | Larrialdietako hezkuntza operazioetan parte hartzen duen irakasleaz, zer dio testuak? | [
"Errefuxiatua izan behar duela, ezinbestean, ikasleak hala badira.",
"Errefuxiatua bada hobe, hartara haurren traumak, bereak ere badiren neurrian, hobeto sumatuko dituela.",
"Laguntza psikosozialeko programa berezien bidez antzematen dituela haurren traumak.",
"Prestakuntza ona jasoko duela, haurren osasun psikologikoa ezagutzeko."
] | 3 |
25 | Eskola gerraldietan
Operazio humanitarioetan hezkuntzak garrantzi erabakigarria du, bai eskolak emateko, bai gerrak traumatizatutako haurrei laguntza emateko.
..
Azken hamarkadan, Nazio Batuen Erakundeak (NBE) hondamen politiko konplexuei aurre egin behar izan die hainbat tokitan. Hondamen horietan barne gatazka bortitzak izaten dira zenbait arrazoirengatik –batez ere lurraldea, etnia edota erlijioa dela kausa–; eta gatazka horiek ondorio ugari eragiten dituzte: jende kopuru handia mugiaraztea, azpiegituretan lapurretak eta suntsiketak, zibilen aurkako erasoak eta oinarrizko zerbitzuak etetea, besteak beste. Gatazka horiek azkenaldian areagotu egin dira eta arrazoi nagusia –batez ere Afrikan– kolonialismoaren ondorengo ordena desegin izana da. Ordena hori munduko superpotentziek eratu zuten Gerra Hotzaren garaian, nahikoa era artifizialean.
Etorkizuneko konpromisoa
Operazio humanitario ororen lehen lana populazioen biziraupena bermatzea da, jakina, horretarako oinarri-oinarrizkoa emanez (elikagaiak, ura, segurtasuna, osasuna eta ostatua). Baina oinarrizko alor horiez gain, giza laguntzaren hasierako etapetan beharrezkoa da hezkuntza ere ematea. Ideia hori berri samarra da eta badauka nahikoa arrazoibide. Horien artean garrantzitsuena hezkuntza bera jasotzeko eskubidea da, hau da, gerratean edo exodoetan ere galtzen ez den eskubidea. Maila praktikoan, hezitzaile eta psikologoek nabarmentzen dutenez, haurren garapenerako oso garrantzitsua da hezkuntzarik gabeko etenaldia ahalik eta laburrena izatea. Antolatzen diren hezkuntza eta aisialdi jarduerek eguneroko ohiturak berrezartzen dituzte haurren bizitzan eta euren inguru sozio-kulturalarekiko lotura sendotzen laguntzen die. Bai programa ofizialei, bai programa ez-ofizialei egokituta, galdutako normalizazio sentsazioa berrezar dezake eskolatzeak eta, horrela, haur babesgabeei alternatiba egokia eskain diezaieke milizien, delinkuentziaren eta drogen aurrean.
Larrialdi egoera horietan eskolak izan daitezke zenbait mezu zabaltzeko biderik egokienak, adibidez, ingurumenari eta elikadurari buruzko informazioa, minarik ez zapaltzeko hartu beharreko neurriei buruzkoa, kolera eta Hiesari aurrea hartzeko eta abar. Halaber, eskolan beste hainbat hizketagai ere izaten da, adibidez, giza eskubideak, bakea eta adiskidetzea, hau da, nazio berreraikuntzako edozein programatako funtsezko balioei buruzko gaiak.
Oinarrizko informazioa bildu ondoren –zenbat haur diren, zenbat irakasle dauden prest, eta abar–, lehenengo etapan haurrak aisialdi jardueren inguruan elkartzen dira (jolasak, abestiak, ipuin kontaketak eta, batzuetan, ikastaro errazak). Bigarren etapan irakaskuntza sistematikoa hasten da; baina programa ofizialetatik at, sarritan, UNESCOk berak sortu zituen Larrialdietako Karpeta Pedagogikoak erabiliz. Horiek lehenengo aldiz Somalian erabili ziren. Harrezkero hizkuntza askotara itzuli dira eta beste herrialde batzuetako ikasleentzat ere egokitu dira.
Aipatutako "eskola karpeta" edo "ikasgela mugikor" horiek berez 80 haur errefuxiatuko taldeentzat prestatuta daude, Lehen Hezkuntza ikas dezaten. Haur horiei alfabetatze eta kalkulu funtzionala irakasten zaie, baina ikasturteak eta azterketak dituen ikasketa programa klasikoa jarraitu gabe. Ikasleentzako karpeta arruntetan honako hauek biltzen dira: arbeltxoak, klarionak, koadernoak eta arkatzak. Irakaslearentzako karteran, berriz, honakoak: telazko horma irudiak (alfabetoa, zenbakiak, biderkatzeko taulak), irakaskuntza metodoen gida, bertaratze liburua eta egurrezko kuboak (ikasleentzako jolasak antolatzeko, haurrek hizkiak eta zenbakiak ezagutu ditzaten).
Larrialdietako hezkuntza operazioen beste alderdi garrantzitsu bat irakasleak behar bezala prestatzea da, haurren sintomak ezagut ditzaten. Izan ere, haurrek sarritan indarkeriazko esperientzia lazgarriak bizi izan dituzte eta haiengan traumatismo seinaleak antzeman beharra dago. Laguntza psikosozialeko programa berezien bidez haurrei lagundu egiten zaie doluari, deserrotzeari eta beldurrari aurre egin diezaieten.
Orain arte azaldu dugun estrategia guztiaren jomuga "aberriratzeko hezkuntza" da. Kontzeptu hori lehen aldiz 80ko hamarkadan erabili zen, eta 90eko hamarkadan are gehiago nagusitu zen. Aberriratzeko hezkuntza hitzen bidez herrialde hartzaileei adierazi eta ziurtatu nahi zieten errefuxiatuak ez zirela bertan geratuko betiko. Horregatik, errefuxiatuen hezkuntzan oso garrantzitsua da zenbait neurri hartzea, besteak beste, ama-hizkuntza erabiltzea, jatorrizko herriaren ikasketa programei jarraitzea eta ahal den neurrian irakasle errefuxiatuak erabiltzea.
Aberriratzeko hezkuntzaren ideiak larrialdi operazioari denboran dimentsio luzeagoa ematen dio. Operazio hori planifikatzen dutenek jarraipena eman behar diote, baina beti ere kontuan izanik herrialde edo eskualdean aurreikusitako garapen politika. Tamalez, ez da izaten prozesu lineala: herrialde batzuk azken hamarkadetan etengabe ibili dira orain gerran, orain bakean; eta horrek sarritan oztopatu ditu nazio berreraikuntzako ahaleginak.
Gizarte zibilaren ekimenak sustatu
Larrialdietan, hezkuntza eraldaketak ere gauzatu litezke. Horregatik, larrialdietako hezkuntzaren ikusmoldean bertan bi ekimen mota uztartu behar dira: alde batetik, goitik behera zentralizatutako eraketa; bestetik, oinarritik datozen garapen ekimenak. Krisialdietan gurasoek, pertsona helduek eta profesionalek zeregin garrantzitsua dute eskolen sorreran eta funtzionamenduan eta, sarritan, eskola eurena den sentsazioa izaten dute. Jatorrizko herrialdera itzuli ondoren, lagun horiek esku hartzen jarraitu beharko lukete hezkuntzaren inguruko planak egitean. Baina, zoritxarrez, berreraikuntzarako finantza laguntza jasotzeko ohiko bide jakin batzuk daude ezarrita eta gizarte zibila normalean bide horietatik baztertu egiten da. Emaileek euren fondoak estatu zentralaren bidez bidaltzen dituzte; baina, sarritan, estatua ahulduta egoten da eta administratzeko eta gestionatzeko ez du behar adinako ahalmenik izaten. Horren ondorioz, ez da erraza izaten parte hartzea. Horregatik, beharrezkoa da nazioarteko komunitateak azkenaldian egindako esku-hartzeak hobeto aztertzea eta kritikoki ebaluatzea. Azken hamar urteotan krisialdiak bata bestearen atzetik oso azkar gertatu dira eta, batzuetan, ez da behar adina denbora hartu hortik ikasitako guztia aztertzeko. Hurrengo krisialdirako, giza laguntzaz arduratzen direnak ez genituzke hainbeste estutu beharko; aitzitik, azterketa egiteko denbora eman beharko genieke, izandako eskarmentua hurrengo ekintzetarako baliagarria izan dadin. Hausnarketa horrek balio beharko luke, halaber, larrialdi egoera konplexuetako aurrekontuak eta lehentasunak ezartzerakoan hezkuntzari berez dagokion garrantzia emateko. | Zer da “aberriratzeko hezkuntza”? | [
"Haur errefuxiatuak beren jatorrizko herrialdeko hezkuntza sistemara hurbiltzea helburu duen irakaskuntza.",
"Beren ama-hizkuntzan heziz, erbesteratutako haurrei deserrotzeak eragindako traumak gainditzea xede duen hezkuntza aldia.",
"90eko hamarkadan operazio humanitarioetako hezkuntzan erabiltzen hasi zen kontzeptua.",
"Larrialdietako hezkuntza ororen abiapuntuetako bat, herrialde hartzaileetako agintariak lasaitzea beste helbururik ez duena."
] | 0 |
26 | Eskola gerraldietan
Operazio humanitarioetan hezkuntzak garrantzi erabakigarria du, bai eskolak emateko, bai gerrak traumatizatutako haurrei laguntza emateko.
..
Azken hamarkadan, Nazio Batuen Erakundeak (NBE) hondamen politiko konplexuei aurre egin behar izan die hainbat tokitan. Hondamen horietan barne gatazka bortitzak izaten dira zenbait arrazoirengatik –batez ere lurraldea, etnia edota erlijioa dela kausa–; eta gatazka horiek ondorio ugari eragiten dituzte: jende kopuru handia mugiaraztea, azpiegituretan lapurretak eta suntsiketak, zibilen aurkako erasoak eta oinarrizko zerbitzuak etetea, besteak beste. Gatazka horiek azkenaldian areagotu egin dira eta arrazoi nagusia –batez ere Afrikan– kolonialismoaren ondorengo ordena desegin izana da. Ordena hori munduko superpotentziek eratu zuten Gerra Hotzaren garaian, nahikoa era artifizialean.
Etorkizuneko konpromisoa
Operazio humanitario ororen lehen lana populazioen biziraupena bermatzea da, jakina, horretarako oinarri-oinarrizkoa emanez (elikagaiak, ura, segurtasuna, osasuna eta ostatua). Baina oinarrizko alor horiez gain, giza laguntzaren hasierako etapetan beharrezkoa da hezkuntza ere ematea. Ideia hori berri samarra da eta badauka nahikoa arrazoibide. Horien artean garrantzitsuena hezkuntza bera jasotzeko eskubidea da, hau da, gerratean edo exodoetan ere galtzen ez den eskubidea. Maila praktikoan, hezitzaile eta psikologoek nabarmentzen dutenez, haurren garapenerako oso garrantzitsua da hezkuntzarik gabeko etenaldia ahalik eta laburrena izatea. Antolatzen diren hezkuntza eta aisialdi jarduerek eguneroko ohiturak berrezartzen dituzte haurren bizitzan eta euren inguru sozio-kulturalarekiko lotura sendotzen laguntzen die. Bai programa ofizialei, bai programa ez-ofizialei egokituta, galdutako normalizazio sentsazioa berrezar dezake eskolatzeak eta, horrela, haur babesgabeei alternatiba egokia eskain diezaieke milizien, delinkuentziaren eta drogen aurrean.
Larrialdi egoera horietan eskolak izan daitezke zenbait mezu zabaltzeko biderik egokienak, adibidez, ingurumenari eta elikadurari buruzko informazioa, minarik ez zapaltzeko hartu beharreko neurriei buruzkoa, kolera eta Hiesari aurrea hartzeko eta abar. Halaber, eskolan beste hainbat hizketagai ere izaten da, adibidez, giza eskubideak, bakea eta adiskidetzea, hau da, nazio berreraikuntzako edozein programatako funtsezko balioei buruzko gaiak.
Oinarrizko informazioa bildu ondoren –zenbat haur diren, zenbat irakasle dauden prest, eta abar–, lehenengo etapan haurrak aisialdi jardueren inguruan elkartzen dira (jolasak, abestiak, ipuin kontaketak eta, batzuetan, ikastaro errazak). Bigarren etapan irakaskuntza sistematikoa hasten da; baina programa ofizialetatik at, sarritan, UNESCOk berak sortu zituen Larrialdietako Karpeta Pedagogikoak erabiliz. Horiek lehenengo aldiz Somalian erabili ziren. Harrezkero hizkuntza askotara itzuli dira eta beste herrialde batzuetako ikasleentzat ere egokitu dira.
Aipatutako "eskola karpeta" edo "ikasgela mugikor" horiek berez 80 haur errefuxiatuko taldeentzat prestatuta daude, Lehen Hezkuntza ikas dezaten. Haur horiei alfabetatze eta kalkulu funtzionala irakasten zaie, baina ikasturteak eta azterketak dituen ikasketa programa klasikoa jarraitu gabe. Ikasleentzako karpeta arruntetan honako hauek biltzen dira: arbeltxoak, klarionak, koadernoak eta arkatzak. Irakaslearentzako karteran, berriz, honakoak: telazko horma irudiak (alfabetoa, zenbakiak, biderkatzeko taulak), irakaskuntza metodoen gida, bertaratze liburua eta egurrezko kuboak (ikasleentzako jolasak antolatzeko, haurrek hizkiak eta zenbakiak ezagutu ditzaten).
Larrialdietako hezkuntza operazioen beste alderdi garrantzitsu bat irakasleak behar bezala prestatzea da, haurren sintomak ezagut ditzaten. Izan ere, haurrek sarritan indarkeriazko esperientzia lazgarriak bizi izan dituzte eta haiengan traumatismo seinaleak antzeman beharra dago. Laguntza psikosozialeko programa berezien bidez haurrei lagundu egiten zaie doluari, deserrotzeari eta beldurrari aurre egin diezaieten.
Orain arte azaldu dugun estrategia guztiaren jomuga "aberriratzeko hezkuntza" da. Kontzeptu hori lehen aldiz 80ko hamarkadan erabili zen, eta 90eko hamarkadan are gehiago nagusitu zen. Aberriratzeko hezkuntza hitzen bidez herrialde hartzaileei adierazi eta ziurtatu nahi zieten errefuxiatuak ez zirela bertan geratuko betiko. Horregatik, errefuxiatuen hezkuntzan oso garrantzitsua da zenbait neurri hartzea, besteak beste, ama-hizkuntza erabiltzea, jatorrizko herriaren ikasketa programei jarraitzea eta ahal den neurrian irakasle errefuxiatuak erabiltzea.
Aberriratzeko hezkuntzaren ideiak larrialdi operazioari denboran dimentsio luzeagoa ematen dio. Operazio hori planifikatzen dutenek jarraipena eman behar diote, baina beti ere kontuan izanik herrialde edo eskualdean aurreikusitako garapen politika. Tamalez, ez da izaten prozesu lineala: herrialde batzuk azken hamarkadetan etengabe ibili dira orain gerran, orain bakean; eta horrek sarritan oztopatu ditu nazio berreraikuntzako ahaleginak.
Gizarte zibilaren ekimenak sustatu
Larrialdietan, hezkuntza eraldaketak ere gauzatu litezke. Horregatik, larrialdietako hezkuntzaren ikusmoldean bertan bi ekimen mota uztartu behar dira: alde batetik, goitik behera zentralizatutako eraketa; bestetik, oinarritik datozen garapen ekimenak. Krisialdietan gurasoek, pertsona helduek eta profesionalek zeregin garrantzitsua dute eskolen sorreran eta funtzionamenduan eta, sarritan, eskola eurena den sentsazioa izaten dute. Jatorrizko herrialdera itzuli ondoren, lagun horiek esku hartzen jarraitu beharko lukete hezkuntzaren inguruko planak egitean. Baina, zoritxarrez, berreraikuntzarako finantza laguntza jasotzeko ohiko bide jakin batzuk daude ezarrita eta gizarte zibila normalean bide horietatik baztertu egiten da. Emaileek euren fondoak estatu zentralaren bidez bidaltzen dituzte; baina, sarritan, estatua ahulduta egoten da eta administratzeko eta gestionatzeko ez du behar adinako ahalmenik izaten. Horren ondorioz, ez da erraza izaten parte hartzea. Horregatik, beharrezkoa da nazioarteko komunitateak azkenaldian egindako esku-hartzeak hobeto aztertzea eta kritikoki ebaluatzea. Azken hamar urteotan krisialdiak bata bestearen atzetik oso azkar gertatu dira eta, batzuetan, ez da behar adina denbora hartu hortik ikasitako guztia aztertzeko. Hurrengo krisialdirako, giza laguntzaz arduratzen direnak ez genituzke hainbeste estutu beharko; aitzitik, azterketa egiteko denbora eman beharko genieke, izandako eskarmentua hurrengo ekintzetarako baliagarria izan dadin. Hausnarketa horrek balio beharko luke, halaber, larrialdi egoera konplexuetako aurrekontuak eta lehentasunak ezartzerakoan hezkuntzari berez dagokion garrantzia emateko. | Zergatik ematen dio aberriratzeko hezkuntzaren ideiak denbora dimentsio luzeagoa larrialdi operazioari? | [
"Herrialdeen garapen politikari begira planifikatzen delako.",
"Aurreko hezkuntza estrategia osoaren jomuga delako.",
"Herrialde asko ibiltzen direlako gerran.",
"Gerrateek ez dutelako prozesu lineala izaten."
] | 0 |
27 | Eskola gerraldietan
Operazio humanitarioetan hezkuntzak garrantzi erabakigarria du, bai eskolak emateko, bai gerrak traumatizatutako haurrei laguntza emateko.
..
Azken hamarkadan, Nazio Batuen Erakundeak (NBE) hondamen politiko konplexuei aurre egin behar izan die hainbat tokitan. Hondamen horietan barne gatazka bortitzak izaten dira zenbait arrazoirengatik –batez ere lurraldea, etnia edota erlijioa dela kausa–; eta gatazka horiek ondorio ugari eragiten dituzte: jende kopuru handia mugiaraztea, azpiegituretan lapurretak eta suntsiketak, zibilen aurkako erasoak eta oinarrizko zerbitzuak etetea, besteak beste. Gatazka horiek azkenaldian areagotu egin dira eta arrazoi nagusia –batez ere Afrikan– kolonialismoaren ondorengo ordena desegin izana da. Ordena hori munduko superpotentziek eratu zuten Gerra Hotzaren garaian, nahikoa era artifizialean.
Etorkizuneko konpromisoa
Operazio humanitario ororen lehen lana populazioen biziraupena bermatzea da, jakina, horretarako oinarri-oinarrizkoa emanez (elikagaiak, ura, segurtasuna, osasuna eta ostatua). Baina oinarrizko alor horiez gain, giza laguntzaren hasierako etapetan beharrezkoa da hezkuntza ere ematea. Ideia hori berri samarra da eta badauka nahikoa arrazoibide. Horien artean garrantzitsuena hezkuntza bera jasotzeko eskubidea da, hau da, gerratean edo exodoetan ere galtzen ez den eskubidea. Maila praktikoan, hezitzaile eta psikologoek nabarmentzen dutenez, haurren garapenerako oso garrantzitsua da hezkuntzarik gabeko etenaldia ahalik eta laburrena izatea. Antolatzen diren hezkuntza eta aisialdi jarduerek eguneroko ohiturak berrezartzen dituzte haurren bizitzan eta euren inguru sozio-kulturalarekiko lotura sendotzen laguntzen die. Bai programa ofizialei, bai programa ez-ofizialei egokituta, galdutako normalizazio sentsazioa berrezar dezake eskolatzeak eta, horrela, haur babesgabeei alternatiba egokia eskain diezaieke milizien, delinkuentziaren eta drogen aurrean.
Larrialdi egoera horietan eskolak izan daitezke zenbait mezu zabaltzeko biderik egokienak, adibidez, ingurumenari eta elikadurari buruzko informazioa, minarik ez zapaltzeko hartu beharreko neurriei buruzkoa, kolera eta Hiesari aurrea hartzeko eta abar. Halaber, eskolan beste hainbat hizketagai ere izaten da, adibidez, giza eskubideak, bakea eta adiskidetzea, hau da, nazio berreraikuntzako edozein programatako funtsezko balioei buruzko gaiak.
Oinarrizko informazioa bildu ondoren –zenbat haur diren, zenbat irakasle dauden prest, eta abar–, lehenengo etapan haurrak aisialdi jardueren inguruan elkartzen dira (jolasak, abestiak, ipuin kontaketak eta, batzuetan, ikastaro errazak). Bigarren etapan irakaskuntza sistematikoa hasten da; baina programa ofizialetatik at, sarritan, UNESCOk berak sortu zituen Larrialdietako Karpeta Pedagogikoak erabiliz. Horiek lehenengo aldiz Somalian erabili ziren. Harrezkero hizkuntza askotara itzuli dira eta beste herrialde batzuetako ikasleentzat ere egokitu dira.
Aipatutako "eskola karpeta" edo "ikasgela mugikor" horiek berez 80 haur errefuxiatuko taldeentzat prestatuta daude, Lehen Hezkuntza ikas dezaten. Haur horiei alfabetatze eta kalkulu funtzionala irakasten zaie, baina ikasturteak eta azterketak dituen ikasketa programa klasikoa jarraitu gabe. Ikasleentzako karpeta arruntetan honako hauek biltzen dira: arbeltxoak, klarionak, koadernoak eta arkatzak. Irakaslearentzako karteran, berriz, honakoak: telazko horma irudiak (alfabetoa, zenbakiak, biderkatzeko taulak), irakaskuntza metodoen gida, bertaratze liburua eta egurrezko kuboak (ikasleentzako jolasak antolatzeko, haurrek hizkiak eta zenbakiak ezagutu ditzaten).
Larrialdietako hezkuntza operazioen beste alderdi garrantzitsu bat irakasleak behar bezala prestatzea da, haurren sintomak ezagut ditzaten. Izan ere, haurrek sarritan indarkeriazko esperientzia lazgarriak bizi izan dituzte eta haiengan traumatismo seinaleak antzeman beharra dago. Laguntza psikosozialeko programa berezien bidez haurrei lagundu egiten zaie doluari, deserrotzeari eta beldurrari aurre egin diezaieten.
Orain arte azaldu dugun estrategia guztiaren jomuga "aberriratzeko hezkuntza" da. Kontzeptu hori lehen aldiz 80ko hamarkadan erabili zen, eta 90eko hamarkadan are gehiago nagusitu zen. Aberriratzeko hezkuntza hitzen bidez herrialde hartzaileei adierazi eta ziurtatu nahi zieten errefuxiatuak ez zirela bertan geratuko betiko. Horregatik, errefuxiatuen hezkuntzan oso garrantzitsua da zenbait neurri hartzea, besteak beste, ama-hizkuntza erabiltzea, jatorrizko herriaren ikasketa programei jarraitzea eta ahal den neurrian irakasle errefuxiatuak erabiltzea.
Aberriratzeko hezkuntzaren ideiak larrialdi operazioari denboran dimentsio luzeagoa ematen dio. Operazio hori planifikatzen dutenek jarraipena eman behar diote, baina beti ere kontuan izanik herrialde edo eskualdean aurreikusitako garapen politika. Tamalez, ez da izaten prozesu lineala: herrialde batzuk azken hamarkadetan etengabe ibili dira orain gerran, orain bakean; eta horrek sarritan oztopatu ditu nazio berreraikuntzako ahaleginak.
Gizarte zibilaren ekimenak sustatu
Larrialdietan, hezkuntza eraldaketak ere gauzatu litezke. Horregatik, larrialdietako hezkuntzaren ikusmoldean bertan bi ekimen mota uztartu behar dira: alde batetik, goitik behera zentralizatutako eraketa; bestetik, oinarritik datozen garapen ekimenak. Krisialdietan gurasoek, pertsona helduek eta profesionalek zeregin garrantzitsua dute eskolen sorreran eta funtzionamenduan eta, sarritan, eskola eurena den sentsazioa izaten dute. Jatorrizko herrialdera itzuli ondoren, lagun horiek esku hartzen jarraitu beharko lukete hezkuntzaren inguruko planak egitean. Baina, zoritxarrez, berreraikuntzarako finantza laguntza jasotzeko ohiko bide jakin batzuk daude ezarrita eta gizarte zibila normalean bide horietatik baztertu egiten da. Emaileek euren fondoak estatu zentralaren bidez bidaltzen dituzte; baina, sarritan, estatua ahulduta egoten da eta administratzeko eta gestionatzeko ez du behar adinako ahalmenik izaten. Horren ondorioz, ez da erraza izaten parte hartzea. Horregatik, beharrezkoa da nazioarteko komunitateak azkenaldian egindako esku-hartzeak hobeto aztertzea eta kritikoki ebaluatzea. Azken hamar urteotan krisialdiak bata bestearen atzetik oso azkar gertatu dira eta, batzuetan, ez da behar adina denbora hartu hortik ikasitako guztia aztertzeko. Hurrengo krisialdirako, giza laguntzaz arduratzen direnak ez genituzke hainbeste estutu beharko; aitzitik, azterketa egiteko denbora eman beharko genieke, izandako eskarmentua hurrengo ekintzetarako baliagarria izan dadin. Hausnarketa horrek balio beharko luke, halaber, larrialdi egoera konplexuetako aurrekontuak eta lehentasunak ezartzerakoan hezkuntzari berez dagokion garrantzia emateko. | Zer dela-eta sustatu behar da gizarte zibilaren parte-hartzea gerra egoeratik atera berri diren herrialdeetako hezkuntzan? | [
"Guda garaian estatuak hezkuntza sistemaren antolakuntzari muzin egin diolako.",
"Erbesteratuak jatorrizko herrialdera bueltatutakoan, hezkuntza sistema nazioarteko komunitatearen esku baino ez dagoelako.",
"Krisialdietan gurasoek eta irakasleek haurren hezkuntzan esku-hartzerik ez dutelako, goitik beherako hezkuntza sistema ezartzen baitiete errefuxiatuei.",
"Hezkuntzari dagokion finantza laguntza modu eraginkorragoan kudeatzeko, estatuak ez baitu izaten horretarako nahiko indarrik."
] | 3 |
28 | Eskola gerraldietan
Operazio humanitarioetan hezkuntzak garrantzi erabakigarria du, bai eskolak emateko, bai gerrak traumatizatutako haurrei laguntza emateko.
..
Azken hamarkadan, Nazio Batuen Erakundeak (NBE) hondamen politiko konplexuei aurre egin behar izan die hainbat tokitan. Hondamen horietan barne gatazka bortitzak izaten dira zenbait arrazoirengatik –batez ere lurraldea, etnia edota erlijioa dela kausa–; eta gatazka horiek ondorio ugari eragiten dituzte: jende kopuru handia mugiaraztea, azpiegituretan lapurretak eta suntsiketak, zibilen aurkako erasoak eta oinarrizko zerbitzuak etetea, besteak beste. Gatazka horiek azkenaldian areagotu egin dira eta arrazoi nagusia –batez ere Afrikan– kolonialismoaren ondorengo ordena desegin izana da. Ordena hori munduko superpotentziek eratu zuten Gerra Hotzaren garaian, nahikoa era artifizialean.
Etorkizuneko konpromisoa
Operazio humanitario ororen lehen lana populazioen biziraupena bermatzea da, jakina, horretarako oinarri-oinarrizkoa emanez (elikagaiak, ura, segurtasuna, osasuna eta ostatua). Baina oinarrizko alor horiez gain, giza laguntzaren hasierako etapetan beharrezkoa da hezkuntza ere ematea. Ideia hori berri samarra da eta badauka nahikoa arrazoibide. Horien artean garrantzitsuena hezkuntza bera jasotzeko eskubidea da, hau da, gerratean edo exodoetan ere galtzen ez den eskubidea. Maila praktikoan, hezitzaile eta psikologoek nabarmentzen dutenez, haurren garapenerako oso garrantzitsua da hezkuntzarik gabeko etenaldia ahalik eta laburrena izatea. Antolatzen diren hezkuntza eta aisialdi jarduerek eguneroko ohiturak berrezartzen dituzte haurren bizitzan eta euren inguru sozio-kulturalarekiko lotura sendotzen laguntzen die. Bai programa ofizialei, bai programa ez-ofizialei egokituta, galdutako normalizazio sentsazioa berrezar dezake eskolatzeak eta, horrela, haur babesgabeei alternatiba egokia eskain diezaieke milizien, delinkuentziaren eta drogen aurrean.
Larrialdi egoera horietan eskolak izan daitezke zenbait mezu zabaltzeko biderik egokienak, adibidez, ingurumenari eta elikadurari buruzko informazioa, minarik ez zapaltzeko hartu beharreko neurriei buruzkoa, kolera eta Hiesari aurrea hartzeko eta abar. Halaber, eskolan beste hainbat hizketagai ere izaten da, adibidez, giza eskubideak, bakea eta adiskidetzea, hau da, nazio berreraikuntzako edozein programatako funtsezko balioei buruzko gaiak.
Oinarrizko informazioa bildu ondoren –zenbat haur diren, zenbat irakasle dauden prest, eta abar–, lehenengo etapan haurrak aisialdi jardueren inguruan elkartzen dira (jolasak, abestiak, ipuin kontaketak eta, batzuetan, ikastaro errazak). Bigarren etapan irakaskuntza sistematikoa hasten da; baina programa ofizialetatik at, sarritan, UNESCOk berak sortu zituen Larrialdietako Karpeta Pedagogikoak erabiliz. Horiek lehenengo aldiz Somalian erabili ziren. Harrezkero hizkuntza askotara itzuli dira eta beste herrialde batzuetako ikasleentzat ere egokitu dira.
Aipatutako "eskola karpeta" edo "ikasgela mugikor" horiek berez 80 haur errefuxiatuko taldeentzat prestatuta daude, Lehen Hezkuntza ikas dezaten. Haur horiei alfabetatze eta kalkulu funtzionala irakasten zaie, baina ikasturteak eta azterketak dituen ikasketa programa klasikoa jarraitu gabe. Ikasleentzako karpeta arruntetan honako hauek biltzen dira: arbeltxoak, klarionak, koadernoak eta arkatzak. Irakaslearentzako karteran, berriz, honakoak: telazko horma irudiak (alfabetoa, zenbakiak, biderkatzeko taulak), irakaskuntza metodoen gida, bertaratze liburua eta egurrezko kuboak (ikasleentzako jolasak antolatzeko, haurrek hizkiak eta zenbakiak ezagutu ditzaten).
Larrialdietako hezkuntza operazioen beste alderdi garrantzitsu bat irakasleak behar bezala prestatzea da, haurren sintomak ezagut ditzaten. Izan ere, haurrek sarritan indarkeriazko esperientzia lazgarriak bizi izan dituzte eta haiengan traumatismo seinaleak antzeman beharra dago. Laguntza psikosozialeko programa berezien bidez haurrei lagundu egiten zaie doluari, deserrotzeari eta beldurrari aurre egin diezaieten.
Orain arte azaldu dugun estrategia guztiaren jomuga "aberriratzeko hezkuntza" da. Kontzeptu hori lehen aldiz 80ko hamarkadan erabili zen, eta 90eko hamarkadan are gehiago nagusitu zen. Aberriratzeko hezkuntza hitzen bidez herrialde hartzaileei adierazi eta ziurtatu nahi zieten errefuxiatuak ez zirela bertan geratuko betiko. Horregatik, errefuxiatuen hezkuntzan oso garrantzitsua da zenbait neurri hartzea, besteak beste, ama-hizkuntza erabiltzea, jatorrizko herriaren ikasketa programei jarraitzea eta ahal den neurrian irakasle errefuxiatuak erabiltzea.
Aberriratzeko hezkuntzaren ideiak larrialdi operazioari denboran dimentsio luzeagoa ematen dio. Operazio hori planifikatzen dutenek jarraipena eman behar diote, baina beti ere kontuan izanik herrialde edo eskualdean aurreikusitako garapen politika. Tamalez, ez da izaten prozesu lineala: herrialde batzuk azken hamarkadetan etengabe ibili dira orain gerran, orain bakean; eta horrek sarritan oztopatu ditu nazio berreraikuntzako ahaleginak.
Gizarte zibilaren ekimenak sustatu
Larrialdietan, hezkuntza eraldaketak ere gauzatu litezke. Horregatik, larrialdietako hezkuntzaren ikusmoldean bertan bi ekimen mota uztartu behar dira: alde batetik, goitik behera zentralizatutako eraketa; bestetik, oinarritik datozen garapen ekimenak. Krisialdietan gurasoek, pertsona helduek eta profesionalek zeregin garrantzitsua dute eskolen sorreran eta funtzionamenduan eta, sarritan, eskola eurena den sentsazioa izaten dute. Jatorrizko herrialdera itzuli ondoren, lagun horiek esku hartzen jarraitu beharko lukete hezkuntzaren inguruko planak egitean. Baina, zoritxarrez, berreraikuntzarako finantza laguntza jasotzeko ohiko bide jakin batzuk daude ezarrita eta gizarte zibila normalean bide horietatik baztertu egiten da. Emaileek euren fondoak estatu zentralaren bidez bidaltzen dituzte; baina, sarritan, estatua ahulduta egoten da eta administratzeko eta gestionatzeko ez du behar adinako ahalmenik izaten. Horren ondorioz, ez da erraza izaten parte hartzea. Horregatik, beharrezkoa da nazioarteko komunitateak azkenaldian egindako esku-hartzeak hobeto aztertzea eta kritikoki ebaluatzea. Azken hamar urteotan krisialdiak bata bestearen atzetik oso azkar gertatu dira eta, batzuetan, ez da behar adina denbora hartu hortik ikasitako guztia aztertzeko. Hurrengo krisialdirako, giza laguntzaz arduratzen direnak ez genituzke hainbeste estutu beharko; aitzitik, azterketa egiteko denbora eman beharko genieke, izandako eskarmentua hurrengo ekintzetarako baliagarria izan dadin. Hausnarketa horrek balio beharko luke, halaber, larrialdi egoera konplexuetako aurrekontuak eta lehentasunak ezartzerakoan hezkuntzari berez dagokion garrantzia emateko. | Nolako balorazioa egiten da nazioarteko komunitatearen esku-hartzeaz? | [
"Giza laguntzaz arduratzen direnek patxadaz aztertu eta ebaluatu beharko lukete azkenaldian nazioarteko komunitateak egindako lana.",
"Orain arte egindako hutsegite asko aurrekontuak eta lehentasunak ezartzeko orduan hezkuntzari garrantzirik ez ematetik datoz.",
"NBEren esku utzi beharko luke hondamen egoerei aurre egiteko aurrekontuak eta lehentasunak zehazteko ardura osoa.",
"Orain arte egindako lanari buruzko gogoeta bultzatu beharko luke, esperientziatik abiatuta etorkizuneko erronkei erantzuteko jardunbidea zein izan daitekeen zehazteko."
] | 3 |
29 | Eskola gerraldietan
Operazio humanitarioetan hezkuntzak garrantzi erabakigarria du, bai eskolak emateko, bai gerrak traumatizatutako haurrei laguntza emateko.
..
Azken hamarkadan, Nazio Batuen Erakundeak (NBE) hondamen politiko konplexuei aurre egin behar izan die hainbat tokitan. Hondamen horietan barne gatazka bortitzak izaten dira zenbait arrazoirengatik –batez ere lurraldea, etnia edota erlijioa dela kausa–; eta gatazka horiek ondorio ugari eragiten dituzte: jende kopuru handia mugiaraztea, azpiegituretan lapurretak eta suntsiketak, zibilen aurkako erasoak eta oinarrizko zerbitzuak etetea, besteak beste. Gatazka horiek azkenaldian areagotu egin dira eta arrazoi nagusia –batez ere Afrikan– kolonialismoaren ondorengo ordena desegin izana da. Ordena hori munduko superpotentziek eratu zuten Gerra Hotzaren garaian, nahikoa era artifizialean.
Etorkizuneko konpromisoa
Operazio humanitario ororen lehen lana populazioen biziraupena bermatzea da, jakina, horretarako oinarri-oinarrizkoa emanez (elikagaiak, ura, segurtasuna, osasuna eta ostatua). Baina oinarrizko alor horiez gain, giza laguntzaren hasierako etapetan beharrezkoa da hezkuntza ere ematea. Ideia hori berri samarra da eta badauka nahikoa arrazoibide. Horien artean garrantzitsuena hezkuntza bera jasotzeko eskubidea da, hau da, gerratean edo exodoetan ere galtzen ez den eskubidea. Maila praktikoan, hezitzaile eta psikologoek nabarmentzen dutenez, haurren garapenerako oso garrantzitsua da hezkuntzarik gabeko etenaldia ahalik eta laburrena izatea. Antolatzen diren hezkuntza eta aisialdi jarduerek eguneroko ohiturak berrezartzen dituzte haurren bizitzan eta euren inguru sozio-kulturalarekiko lotura sendotzen laguntzen die. Bai programa ofizialei, bai programa ez-ofizialei egokituta, galdutako normalizazio sentsazioa berrezar dezake eskolatzeak eta, horrela, haur babesgabeei alternatiba egokia eskain diezaieke milizien, delinkuentziaren eta drogen aurrean.
Larrialdi egoera horietan eskolak izan daitezke zenbait mezu zabaltzeko biderik egokienak, adibidez, ingurumenari eta elikadurari buruzko informazioa, minarik ez zapaltzeko hartu beharreko neurriei buruzkoa, kolera eta Hiesari aurrea hartzeko eta abar. Halaber, eskolan beste hainbat hizketagai ere izaten da, adibidez, giza eskubideak, bakea eta adiskidetzea, hau da, nazio berreraikuntzako edozein programatako funtsezko balioei buruzko gaiak.
Oinarrizko informazioa bildu ondoren –zenbat haur diren, zenbat irakasle dauden prest, eta abar–, lehenengo etapan haurrak aisialdi jardueren inguruan elkartzen dira (jolasak, abestiak, ipuin kontaketak eta, batzuetan, ikastaro errazak). Bigarren etapan irakaskuntza sistematikoa hasten da; baina programa ofizialetatik at, sarritan, UNESCOk berak sortu zituen Larrialdietako Karpeta Pedagogikoak erabiliz. Horiek lehenengo aldiz Somalian erabili ziren. Harrezkero hizkuntza askotara itzuli dira eta beste herrialde batzuetako ikasleentzat ere egokitu dira.
Aipatutako "eskola karpeta" edo "ikasgela mugikor" horiek berez 80 haur errefuxiatuko taldeentzat prestatuta daude, Lehen Hezkuntza ikas dezaten. Haur horiei alfabetatze eta kalkulu funtzionala irakasten zaie, baina ikasturteak eta azterketak dituen ikasketa programa klasikoa jarraitu gabe. Ikasleentzako karpeta arruntetan honako hauek biltzen dira: arbeltxoak, klarionak, koadernoak eta arkatzak. Irakaslearentzako karteran, berriz, honakoak: telazko horma irudiak (alfabetoa, zenbakiak, biderkatzeko taulak), irakaskuntza metodoen gida, bertaratze liburua eta egurrezko kuboak (ikasleentzako jolasak antolatzeko, haurrek hizkiak eta zenbakiak ezagutu ditzaten).
Larrialdietako hezkuntza operazioen beste alderdi garrantzitsu bat irakasleak behar bezala prestatzea da, haurren sintomak ezagut ditzaten. Izan ere, haurrek sarritan indarkeriazko esperientzia lazgarriak bizi izan dituzte eta haiengan traumatismo seinaleak antzeman beharra dago. Laguntza psikosozialeko programa berezien bidez haurrei lagundu egiten zaie doluari, deserrotzeari eta beldurrari aurre egin diezaieten.
Orain arte azaldu dugun estrategia guztiaren jomuga "aberriratzeko hezkuntza" da. Kontzeptu hori lehen aldiz 80ko hamarkadan erabili zen, eta 90eko hamarkadan are gehiago nagusitu zen. Aberriratzeko hezkuntza hitzen bidez herrialde hartzaileei adierazi eta ziurtatu nahi zieten errefuxiatuak ez zirela bertan geratuko betiko. Horregatik, errefuxiatuen hezkuntzan oso garrantzitsua da zenbait neurri hartzea, besteak beste, ama-hizkuntza erabiltzea, jatorrizko herriaren ikasketa programei jarraitzea eta ahal den neurrian irakasle errefuxiatuak erabiltzea.
Aberriratzeko hezkuntzaren ideiak larrialdi operazioari denboran dimentsio luzeagoa ematen dio. Operazio hori planifikatzen dutenek jarraipena eman behar diote, baina beti ere kontuan izanik herrialde edo eskualdean aurreikusitako garapen politika. Tamalez, ez da izaten prozesu lineala: herrialde batzuk azken hamarkadetan etengabe ibili dira orain gerran, orain bakean; eta horrek sarritan oztopatu ditu nazio berreraikuntzako ahaleginak.
Gizarte zibilaren ekimenak sustatu
Larrialdietan, hezkuntza eraldaketak ere gauzatu litezke. Horregatik, larrialdietako hezkuntzaren ikusmoldean bertan bi ekimen mota uztartu behar dira: alde batetik, goitik behera zentralizatutako eraketa; bestetik, oinarritik datozen garapen ekimenak. Krisialdietan gurasoek, pertsona helduek eta profesionalek zeregin garrantzitsua dute eskolen sorreran eta funtzionamenduan eta, sarritan, eskola eurena den sentsazioa izaten dute. Jatorrizko herrialdera itzuli ondoren, lagun horiek esku hartzen jarraitu beharko lukete hezkuntzaren inguruko planak egitean. Baina, zoritxarrez, berreraikuntzarako finantza laguntza jasotzeko ohiko bide jakin batzuk daude ezarrita eta gizarte zibila normalean bide horietatik baztertu egiten da. Emaileek euren fondoak estatu zentralaren bidez bidaltzen dituzte; baina, sarritan, estatua ahulduta egoten da eta administratzeko eta gestionatzeko ez du behar adinako ahalmenik izaten. Horren ondorioz, ez da erraza izaten parte hartzea. Horregatik, beharrezkoa da nazioarteko komunitateak azkenaldian egindako esku-hartzeak hobeto aztertzea eta kritikoki ebaluatzea. Azken hamar urteotan krisialdiak bata bestearen atzetik oso azkar gertatu dira eta, batzuetan, ez da behar adina denbora hartu hortik ikasitako guztia aztertzeko. Hurrengo krisialdirako, giza laguntzaz arduratzen direnak ez genituzke hainbeste estutu beharko; aitzitik, azterketa egiteko denbora eman beharko genieke, izandako eskarmentua hurrengo ekintzetarako baliagarria izan dadin. Hausnarketa horrek balio beharko luke, halaber, larrialdi egoera konplexuetako aurrekontuak eta lehentasunak ezartzerakoan hezkuntzari berez dagokion garrantzia emateko. | Testutik atera daitekeen ideia nagusia? | [
"Emaileei euren fondoak estatu zentral ahulen esku ez uzteko eskatzea.",
"Gatazketan hezkuntzak daukan garrantziaz hausnarketa eskaintzea.",
"UNESCO eta NBEko kideak operazio humanitarioez gehiago arduratzea.",
"Larrialdi egoeretan eskolak zein mezu zabaldu behar duen erabakitzea."
] | 1 |
End of preview. Expand
in Dataset Viewer.
Dataset Card for EusReading
EusReading consists of 352 reading comprehension exercises (irakurmena) sourced from the set of past EGA exams from 1998 to 2008. Each test generally has 10 multiple-choice questions, with 4 choices and a single correct answer. These exercises are more challenging than Belebele due to the complexity and length of the input texts. As a result, EusReading is useful to measure long context understanding of models.
- Curated by: HiTZ Research Center & IXA Research group (University of the Basque Country UPV/EHU)
- Language(s) (NLP): Basque (eu)
- 📒 Blog Post: Latxa: An Open Language Model and Evaluation Suite for Basque
- 📖 Paper: Latxa: An Open Language Model and Evaluation Suite for Basque
- 💻 Code: hitz-zentroa/latxa
- 📧 Contact: hitz@ehu.eus
Example
Basque Example:
Pasartea: Ernest Hemingway, berak jakin barik, azkenekoz etorri da Bilbora, eta oro har, Penintsulara. Eta hori tamala, hilak 24 dituelarik Bilbon zezenak Ordoñez bere kutunari adarkada ederra sartu dio. Ez da ezer izan, zorionez. Biharamuneko El Correo Español egunkarian emandako argazkian ikusten den legez, idazleak bisita egin dion unean, toreatzailea hortxe dago, ondo bizirik, ohean. [...]
Galdera: 1960ko abuztuaren 24an
A. El Correo Español-eko C. Barrenarekin batera agertzen den Ordoñez toreatzailea harrapatu zuen zezen batek.
B. Ernest Hemingwayk Bilboko plazan adarkada jaso zuen Ordoñez toreatzaileari bisita egin zion.
C. El Correo-ko argazkian, zezen batek Ordoñez toreatzailea harrapatzen du.
D. Ernest Hemingway lehenengo eta azkeneko aldiz iritsi zen Bilbora.
Erantzuna: B
English Translation:
Passage: Ernest Hemingway, without his knowledge, came for the last time to Bilbao, and in general to the Peninsula. And indeed, on the 24th, at Bilbao, the bull gave his favourite Ordóñez a good goring. It was nothing, luckily. As can be seen from the photograph published in El Correo Español the next day, the bullfighter is there, alive, in bed, the moment the writer visits him. [...]
Question: On August 24, 1960
A. The bullfighter Ordóñez, who appears next to C. Barrena of El Correo Español, was caught by a bull.
B. Ernest Hemingway visited the bullfighter Ordóñez, who had received a goring in the square of Bilbao.
C. In the photo of El Correo, a bull catches the bullfighter Ordóñez.
D. Ernest Hemingway arrived in Bilbao for the first and last time.
Answer: B
Citation
@misc{etxaniz2024latxa,
title={{L}atxa: An Open Language Model and Evaluation Suite for {B}asque},
author={Julen Etxaniz and Oscar Sainz and Naiara Perez and Itziar Aldabe and German Rigau and Eneko Agirre and Aitor Ormazabal and Mikel Artetxe and Aitor Soroa},
year={2024},
eprint={2403.20266},
archivePrefix={arXiv},
primaryClass={cs.CL}
}
- Downloads last month
- 309
Size of downloaded dataset files:
2.07 MB
Size of the auto-converted Parquet files:
230 kB
Number of rows:
352