Datasets:

zaibutcooler

/

mini-burmese

like 1

ကြာနီ

ကြာနီ ပန်းများ ရေနေပင်များ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%80%E1%80%BC%E1%80%AC%E1%80%94%E1%80%AE

ကြာ

ကြာပင် (Nymphaea) သည် 'နင်ဖီအေးစီး'မျိုးစဉ်တွင် ပါဝင်သည်။ ရေ၌ပေါလောပေါ်ပေါက်၍ အပွင့်ပွင့်သော အပင်မျိုး အားလုံးမှာ နင်ဖီအေးစီးမျိုးစဉ်ဝင်အပင်များ ဖြစ်သည်။ ကြာပင်သည် ရေကန်အင်းအိုင်များတွင်လည်းကောင်း၊ ချောင်းရိုး ကမ်းစပ်များတွင်လည်းကောင်း ပေါက်ရောက်သည်။ အမြစ်များမှာ ပွ၍ ရွံ့ညွန်များကို ကုပ်တွယ်ထားသည်။ ကြာရွက်ဝိုင်းများသည် ရေပေါ်တွင် အမြဲ ပေါ်လျက်ရှိသည်။ ကြာပွင့်များသည် ကြာရွက်ဝိုင်းများ အကြားမှ ငွါးငွါးစွင့်စွင့် ရေပြင်ပေါ်တွင် ပွင့်ကြသည်။ ပွင့်ညှာတစ်ခု အဖျားတွင် များသောအားဖြင့် ကြာပွင့်တစ်ပွင့်သာ ပွင့်သည်။ ပွင့်ညှာတွင် အရွက်များ လုံးဝမပေါက်ချေ။ ကြာပွင့်တစ်ပွင့်တွင် ပွင့်ချပ်နှင့် ပွင့်ဖတ်ပေါင်း များပြားစွာရှိသည်။ ဝတ်ဆံဖိုတံများမှလည်း အများအပြား တစ်စုတစ်ဝေးတည်း ပေါက်ကြသည်။ ဝတ်ဆံမ တံတားတစ်ခုတည်းပင် ရှိသည်။ ဝတ်ဆံမတံ၏ အဖျားတွင် ပြားနေသော ဝတ်ဆံမ ထိပ်တစ်ခုရှိသည်။ အိုဗာရီခေါ် မျိုးစေ့အိမ်ကြီးထဲ တွင် မျိုးမှုန်အမကလေးများစွာ ပါရှိသည်။ ကြာပွင့်ကြာရွက် တို့နှင့် ဆက်သောကြာရိုးတို့မှာ လေလျှောက်နိုင်သော ခေါင်းပွများ ဖြစ်ကြသည်။ လေနှင့် အလင်းရောင်ကို ရေပေါ်တွင်ရှိသော အရွက်များက သိုမှီး၍ သတ္တုဓာတ်နှင့် ရေတို့ကိုကား အမြစ်များက စုတ်ယူကြသည်။ ကြာပွင့်များမှာ မျိုးကိုလိုက်၍ အရောင်အမျိုးမျိုးရှိသည်။ အဖြူ၊ အဝါ၊ အပြာ၊ အညို စသည်ဖြင့် အရောင်အမျိုးမျိုးရှိလေသည်။ အများအားဖြင့် ကြာဖူးများသည် နံနက်အရုဏ် တက်ချိန်တွင် ပွင့်ကြ၍ ညနေ နေဝင်ခါနီးတွင် ပြန်၍ငုံသွားကြ သည်။ အချို့ ကြာမျိုးသည် ညနေတွင် ပွင့်ကြသည်။ ကြာပွင့် သည် ၃ ရက်လောက်သာ ခံသည်။ ၃ ရက်မှ လွန်လျှင် ညှိုးနွမ်းသွားလေ့ရှိသည်။ ကုမုဒြာကြာသည် ညအခါ လရောင်ခံ၍ ပွင့်သည်ဟု ဆိုကြသည်။ ကြာပွင့်၏ အလယ်တွင် ကြာခွက်ကလေးများ ရှိသည်။ ကြာပွင့် မကြီးရင့်မီ ကြာခွက်မှာ မြင်နိုင်ရုံလောက်သာ ရှိ၏။ ကြာပွင့်မှ ပွင့်ဖတ်နှင့် ပွင့်ချပ်များ ကြွေကျပြီးနောက် တွင် ကြာခွက်သည် တဖြည်းဖြည်း ကြီးရင့်လာသည်။ ကြာခွက်ထဲမှ ကြာစေ့များကို ကလေးသူငယ်များသည် သရေစာအဖြစ် စားတတ်ကြသည်။ ကြာအမျိုးအစားများ “ပျံ့မွှမ်း နံ့သာ၊ ငါးမည် ကြာတုံ ငုံအာစွင့်စွင့်၊ ရေထက်မြင့်၍ လှတင့်ပွပွ၊ ကုမုဒြာဟု လွလွဖိတ်ဖိတ်၊ ပုဏ္ဍရိတ်နှင့် ကောင်းစိတ်ရွှင်စွာ၊ ပဒုမ္မာတို့ သန္တာနှင်းပန်း၊ စွေးစွေးစွန်းသား ရောင်ထွန်းရွှေဝါ၊ နီသည့်ကြာမူ များစွာ ချပ်ဆင့်၊ လှိုင်တွေပွင်၏။ မြနှင့်ယိုးဆို၊ ပန်းကြာညိုလည်း နေကို မငံ့၊ ပွင့်လင်းအံ့ဟု ပျံ့ပျံ့နံ့မျိုး၊ ရေပေါ်မိုး၍” အထက်ပါ ကြာပန်းဘွဲ့၌ - ကုမုဒ(ကုမုဒြာ)ကြာ၊ ပုဏ္ဍရိတ်ကြာ၊ ပဒုမ္မာ(ပဒုမ)ကြာ ကြာနီ နှင့် ကြာညို ဟူသော ကြာငါးမျိုးသည် ဗုဒ္ဓဝင် ပါဠိတော်ကို မှီငြမ်း၍ ဖော်ပြသောကြာများ ဖြစ်သည်ဟုဆိုသည်။ အချို့ပညာရှင်တို့က ကုမုဒ(ကုမုဒြာ)ကြာကို ပဒုမ္မာ(ပဒုမ)ကြာပင်ဟု ခေါ်ကြောင်း၊ ပွင့်ချပ် တစ်ရာပြည့်သော ကြာကို ပဒုမ္မာဟုခေါ်၍ ပွင့်ချပ် တစ်ရာမပြည့်သော ကြာကို ပုဏ္ဍရိတ်ကြာ ဟုခေါ်ကြောင်း ဖော်ပြကြ၏။ သီလက္ခန္ဓဝဂ္ဂ အဋ္ဌကထာ၌ - ဥပ္ပလကြာ၊ ပဒုမကြာ၊ ကုမုဒကြာ၊ ကလမကြာ ဟူ၍ ဖော်ပြထားသည်များလည်း ရှိ၏။ သို့ရာတွင် ထိုကြာတို့၏ အရွယ်အစား ပုံသဏ္ဌာန် အရောင်အသွေးတို့နှင့် ပတ်သက်၍မူ အတိအကျ ဖော်ပြထားသည်ကိုမူ မတွေ့ရချေ။ လန်ဒန်ပါဠိစာပေအသင်းမှ ထုတ်သော ပါဠိအဘိဓာန်ကျမ်း၌မူ အရောင်အသွေးကိုပါ ဖော်ပြ၍ ကြာနီ၊ ကြာဖြူ၊ ကြာညိုနှင့် ကြာပန်းရောင်ဟု ကြာလေးမျိုးကို ဖော်ပြထားသည်။ H.G. Hundley ၏ မြန်မာပြည်ရှိ အပင်များအကြောင်း ဖော်ပြထားသော စာအုပ်၌ ကြာ အမျိုးအစားတို့ကို အရပ်သုံးအနေဖြင့် - ကြာဖြူ၊ ပဒုမ္မာကြာ၊ ကြာပြာ၊ ကြာနီ၊ ကြာညို၊ ကြာခေါင်းလောင်း၊ တောကြာ ဟူ၍ (၇) မျိုး ဖော်ပြထားသည်။ အာယုဗ္ဗကျမ်းတချို့၌ ကြာကို အောက်ပါကဲ့သို့ ဖော်ပြထားခြင်းများလည်း ရှိသည် - ပဒုမ္မာကြာ - ၎င်းကြာသည် အနည်ငယ်ဖြူ၍ နေရောင်ဖြင့် ပွင့်သည်။ ဥပ္ပလာကြာ - ၎င်းကြာ၏ အရောင်မှာ အနည်းငယ် ညိုသည်။ နိလနကြာ - ၎င်းကြာ၏ အရောင်မှာ အနည်းငယ်နီသည်။ ကုမုဒြာကြာ - ၎င်းကြာသည် လရောင်ဖြင့် ပွင့်သည်(တချို့က ဤကြာ၏ အရောင်မှာ အဝါရောင်ရှိသည်ဟု ဆိုကြသည်။) သောဂန္ဓိကကြာ - ၎င်းကြာသည် လရောင်ဖြင့်ပင် ပွင့်ပြီး အလွန်မွှေးကြိုင်သော ရနံ့ရှိ၍ အရောင်မှာ အပြာရောင် ဖြစ်သည်။ ကုဝလယကြာ - ၎င်းကြာသည် အနီရောင် ရှိသော ကြာ ဖြစ်သည်။ ပုဏ္ဍရိတ်ကြာ - ၎င်းကြာသည် အလွန်ဖြူသော ကြာဖြစ်သည်။ ရေကန်အင်းအိုင်များတွင် အတွေ့ရများသော ကြာတို့မှာ ကြာဖြူ၊ ကြာနီနှင့် ကြာညိုများ ဖြစ်သည်။ ကြာဖြူကို ရုက္ခဗေဒအမည်အားဖြင့် 'နင်ဖီအာအယ်လဗာ'ဟု ခေါ်သည်။ ဗြိတိသျှကြာမျိုးထဲတွင် အဝါရောင်ကြာပန်းမျိုးကို တွေ့ရသည်။ ကြာအပေါင်းတွင် အလှဆုံးကား ကြာပဒုမာပင် ဖြစ်သည်။ အလွန်အံ့ဩဖွယ်ကောင်းသော ကြာပင်ကြီးတစ်မျိုးကို တောင်အမေရိကတိုက် အမေဇုန်မြစ်ကမ်းစပ်တစ်လျှောက်တွင် တွေ့ရသည်။ ထိုကြာကို ရုက္ခဗေဒအမည်ဖြင့် 'ဗစ်တိုးရီးယား ရီဂျီးယား'ဟု ခေါ်သည်။ ထိုကြာပင်မှာ မည်မျှကြီးမား သနည်းဟူမူ ကြာရွက်ပေါ်တွင် လူတစ်ယောက် ကောင်းစွာ ရပ်နေနိုင်လောက်အောင် ကြီးမားလေသည်။ အရွက်၏အချင်းမှာ ၆ ပေမှ ရ ပေအထိ ရှိ၍ အပွင့်၏ အချင်းမှာ ၈ လက်မမှ ၁၆ လက်မအထိ ရှိသည်။ ကြာမျိုး ၅ ပါးရှိရာ ယင်းတို့မှာ ကုမုဒြာ၊ ပုဏ္ဏရိတ်၊ ပဒုမ္မာ၊ ကြာနီ၊ ကြာညိုတို့ ဖြစ်ကြသည်။ ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်တို့၏ ကြာနှင့်ပတ်သက်သော အယူအဆများနှင့် အသုံးပြုပုံများ ဂေါတမ ဗုဒ္ဓ ပွင့်ထွန်းလာသည့်နောက်၌ ကြာသည် မြင့်မြတ် စင်ကြယ်ခြင်းတို့နှင့် ယှဉ်တွဲ၍ ဖော်ပြမှုကို ခံရသောကြောင့် ဗုဒ္ဓဝါဒီတို့ အမြတ်နိုးဆုံးသော ပန်းဖြစ်လာခဲ့ဟန် တူသည်။ <blockquote> "ရေ၌ပေါက်သော ရေ၌ ကြီးပွားသော ဥပ္ပလကြာသည် လည်ကောင်း၊ ပဒုမ္မာကြသည် လည်းကောင်း၊ ပုဏ္ဍရိတ်ကြသည် လည်းကောင်း၊ ရေမှ အထက်သို့တက်၍ ရေဖြင့် မလိမ်းကျံဘဲ တည်သကဲ့သို့ ထို့အတူသာလျှင် လောက၌ ဖြစ်သော လောက၌ ကြီးပွားသော ငါသည် လောကကို လွှမ်းမိုး၍ (သင်္ခါရလောက) နှင့် လိမ်းကျံ ကပ်ငြိခြင်း မရှိဘဲနေ၏။"<ref>ဒေါနသုတ်၊ စက္ကဝဂ်၊ စတုတ္ထနိပါတ်၊ အင်္ဂုတ္တရနိကာယ်။</ref> </blockquote> အထက်ပါ ဗုဒ္ဓ၏ ခိုင်းနှိုင်း တင်စားချက်စကားကို အမှီပြု၍ ကြာ သည် ကိလေသာ စင်ကြယ်သူ (ဝါ) ကိလေသာ စင်ကြယ်ခြင်း၏ သင်္ကေတ ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ကြာတို့သည် ရွံ့ညွန့်၌ အခြေခံသော်လည်း ရေထုကို ဖောက်ကာ လေပြင်တွင်ပွင်ကြကုန် သကဲ့သို့ ဗုဒ္ဓသည်လည်း အဝိဇ္ဇာကိုဖောက်၍ ဝိဇ္ဇာဉာဏ်ဖြင့် နိဗ္ဗာန်ကို မျက်မှောက်ပြုတော်မူနိုင်သည်ဟူသော သဘောအနက်ကိုမှီ၍ ကြာသည် မဂ်ဖိုလ်ဉာဏ်ပညာ၏ သင်္ကေတအဖြစ်လည်း အမြတ်တနိုး အသုံးပြုလာခဲ့သည်။ ကြာကို ကမ္ဘာဦးကတည်းက ပေါ်ခဲ့သောပန်းဖြစ်သည်ဟု ယုံကြည်ခဲ့ခြင်းများလည်းရှိသည်။ "အကြင်ကမ္ဘာ၌ ဘုရားဖြစ်အံ့။ ကြာပွင့်သည်လည်း ဖြစ်၏။ တစ်ဆူဖြစ်တော်မူလျှင် ကြာတစ်ပွင့် သင်္ကန်းတစ်စုံပါသည်" ဟုဆိုသည်။ "ငါးဆူရွှေကြာ၊ နိမိတ်လာ၍၊ ငါးဖြာပွင့်လျက်၊ တစ်ပင်နက်ဝယ်၊ ငါးဆက်ဖူးငုံ၊ ပေါ်လတ်တုံက" ဟူသော ရှင်မဟာရဋ္ဌသာရ၏ အရေးအဖွဲ့အရ ကကုသန်၊ ကောဏဂုံ၊ ကဿပ၊ ဂေါတမ၊ အရိမေတ္တယျ ဟူသော ဘုရားငါးဆူပွင့်မည့် ပုဗ္ဗနိမိတ်အနေဖြင့် ဤဘဒ္ဒကမ္ဘာ ဖြစ်တည်လာသောအခါက သင်္ကန်းပရိက္ခရာ အစုံအလင်နှင့် တကွ ကြားငါးပွင့် ပါလာသည်ဟု ဆိုသည်။ ထို့ပြင် ကြာ သည် ဂေါတမမြတ်စွာဘုရားနှင့် သူ၏ သာဝကဖြစ်လာမည့်သူများ၏ ဘဝဖြစ်စဉ် အများအပြား၌ ပါဝင် ပတ်သက်ခဲ့ဖူး၏။ ဗုဒ္ဓ၏ ဘဝဖြစ်စဉ် (ဗုဒ္ဓဝင်)၌လာသည့် အောက်ပါ အဖြစ်အပျက်တွင် ကြာကို မြတ်နိုးဖွယ်ရာ တွေ့နိုင်သည် - “သုမေဓာ ရှင်ရသေ့ ဘုရားဖြစ်ရန် စိတ်တော်ကြံစည်နေခိုင်တွင် သုမိတ္တာ အမည်ရှိသော ပုဏ္ဏေးမ(ပုဏ္ဏားပျိုမလေး) သည် ဒီပင်္ကရာ မြတ်စွာဘုရားထံ၌ စည်းဝေးကြသော လူထု အစည်းအဝေးကြီးသို့ ကပ်ရောက်လာ၏။ ထို သုမိတ္တာ၏လက်၌ မြတ်စွာဘုရားကို ပူဇော်ရန် ကြာရှစ်လက်တို့ကို ယူဆောင်၍လာရာ ပရိသတ် အလယ်သို့ရောက်၍ သုမေဓာရှင်ရသေ့ အပေါ်၌ မေတ္တပေမဓာတ်များစွာပင် ဝင်လတ်သဖြင့် လှူဖွယ်ဝတ္တုတို့ကို လှူဒါန်းချင်လှပါသော်လည်း ကြာ ရှစ်လက်မှတစ်ပါး အခြားလှူဖွယ် မပါရကား...." အရှင်ရသေ့ မြတ်စွာဘုရားအား အရှင်ရသေ့ အလိုရှိသလို လှူဒါန်းရန် ငါးလက်သော ကြာတို့ကို အရှင့်အား ပေးအပ်ပါ၏။ ကျန်သော ကြာသုံးလက်ကို မူကား အကျွန်ုပ်လှူဒါန်းရန် အတွက် ဖြစ်ပါစေ" ဟု ပြောဆို လှူဒါန်းပြီးလျှင် "အရှင် ရသေ့ သည် ဘုရားဖြစ်ဖို့ရန် ဖြည့်ကျင့်နေသမျှ အတောအတွင်း အကျွန်ုပ်သည် အရှင်နှင့်တကွ ညီမျှသော သူတို့ ဖြစ်ကြရပါစေကုန်သတည်း" ဟု ဆုပန်ခဲ့လေသည်။ သုမေဓာ ရှင့်ရသေ့လည်း သုမိတ္တာ ပုဏ္ဏားပျိုမ ပေးအပ်သော ကြာငါးလက်တို့ကို ခံယူ၍ မျက်မှောက် တူရူ ကြွလာတော်မူသော ဒီပင်္ကရာမြတ်စွာဘုရားကို ပရိသတ်တို့ အလယ်၌ပင် "သမ္မာသမ္ဗောဓိဉာဏ်" အထိ ဆုပန် ကြည်ဖြူ ပူဇော်လေသည်။” အထက်ပါ အဖြစ်အပျက်ကို ထောက်၍ မြတ်သောဆုကို ပန်ဆင်ကြခြင်း၌ ကြာသည် အလောင်းတော်နှင့် သူ၏ ပါရမီဖြည့်ဖက်တို့ လက်ဝယ် တင့်တင့်တယ်တယ်ရှိနေခဲ့ဖူးသည်။ မြန်မာမင်းတို့၏ ကြာနှင့်ပတ်သက်သော အယူအဆနှင့် အသုံးပြုပုံ ကြာ၏ အထိမ်းအမှတ်နှင့် စပ်လျည်း၍ ထူးခြားသော အချက်မှာ မင်းနှင့် စပ်သော ကိစ္စအတွက် မြန်မာပညာရှိများက အဓိပ္ပာယ်သစ် ထပ်ထည့်လာခြင်း ဖြစ်လေသည်။ ထိုအဓိပ္ပာယ်သစ်သည် အခြားမဟုတ်၊ ကျေးဇူးသိတတ်ခြင်း၊ ဘေးအန္တရာယ်ကင်းခြင်းနှင့် ပတ်သက်သော အထိမ်းအမှတ် (သင်္ကေတ) များ ဖြစ်သည်။ ထိုအထိမ်းအမှတ်များဖြင့် မင်းတို့၏ ပလ္လင်များ၌ ကြာရိုး၊ ကြာရွက်၊ ကြာပွင့်၊ ကြာချပ်တို့ကို ထုလုပ် သုံးဆောင်ခြင်း ပြုခဲ့ကြသည် ဟု ဇေယျသင်္ခယာဘွဲ့ရ မြဝတီမင်းကြီး ဦးစ၏ ရွှေဘုံနိဒါန်း၌ ရှင်းပြထားသည်။ ရာဇာဓိရာဇ်အရေးတော်ပုံကျမ်းလာ ကြာနှင့်ပတ်သက်သော အယူအဆများ မွန်ဘာသာ ရာဇာဓိရာဇ် အရေးတော်ပုံကျမ်းတွင် ဗညားနွဲ့သည် ဒဂုန်၌ ခြားနားနေစဉ် လူတစ်ယောက်က ၎င်းအား ကြာပန်းတစ်စီးဖြင့် လာရောက်ဆက်သ၏။ ထိုအခါ ပညာရှိ မင်းကံစီသည် လွန်စွာ ဝမ်းသာသဖြင့် လက်သီးလက်မောင်းတန်းလေသည်။ ထိုအခါက ဗညားနွဲ့က မေးလေရာ "ကြာပန်းဟူသည် တနင်္လာနံ၊ ဗဂိုးလည်း တနင်္လာနံ၊ ဟံသာဝတီကို အရှင်မင်းသား လွယ်ကာသာ ရမည်နိမိတ်ဖြစ်သည်။ ထို့ပြင် ကြာပန်းဟူသည် ဘုရားလောင်း ဗောဓိသတ္တတို့၏ အရိပ် နိမိတ်လည်း ဖြစ်သည်။ ဘုရားလောင်းသည် ပါရမီနုစဉ်အခါက သုံဂမိတ်မင်း(သုမ္ဘမိတ္တ) ဘဝ၌ လွန်စွာ ဆင်းရဲခြင်းကို ခံရသည်။ နောင်အခါ ပါရမီ ရင့်သန်လတ်သော် သုံးဆယ့်တစ်ဘုံသားတို့၏ အထွက်အထိပ် ဘုရားရှင် ဖြစ်ရသည် မဟုတ်လော။ ယခု ကြာပန်းရသည့် နိမိတ်သည် မကြာမီအတွင်း ဟံသာဝတီ ရွှေနန်းထက်၌ သုခ စည်းစိမ်ကို အရှင်မင်းသား ခံစားရတော့မည် မချွတ်၊ ဤသည်ကို မြင်၍ ကျွန်ုပ်ဝမ်းသာလွန်းသဖြင့် လက်သီးလက်မောင်း တန်းမိခြင်း ဖြစ်ပေသည်" ဟု မင်းကံစီက ဖြေလေသည်။ အိန္ဒိယနှင့် ပါကစ္စတန်နိုင်ငံတို့ရှိ ကြာနှင့် ပတ်သက်သော အယူအဆများနှင့် အသုံးပြုပုံများ လွန်ခဲ့သော နှစ်ပေါင်း ၅၀၀၀ ခန့် (ဘီစီ - ၃၀၀၀ခန့်) က ယခု ပါကစ္စတန်နိုင်ငံရှိ အိန္ဒုမြစ်ဝှမ်းတွင် မိုဟင်ဂျိုဒါရိုမြို့၊ ဟာရပ္ပမြို့များ ထွန်းကားခဲ့သည်။ ထိုမြို့များတွင် နေထိုင်သူများမှာ ဒြာဗီးဒီးယန်း လူမျိုးများ ဖြစ်ကြသည်။ ထိုမြို့တို့ကို တူးဖော်ရာ၌ ထိုမြို့တို့တွင် နေထိုင်သူများသည် ကြာကို အမြတ်တနိုး ပန်ဆန် အသုံးပြုခဲ့ကြသည်ဟု ယူဆရသော အထောက်အထားများကို တွေ့ရသည်။ ဦးခေါင်းတွင် ကြာပန်းကို ပန်ထားသော အမျိုးသမီးရုပ်တုများ၊ ကြာပွင့်ပေါ်တွင် ထိုင်နေသောပုံမျာ "ပဒုမ္မာသန" ထိုင်ပုံထိုင်နည်းဖြစ်ပြီး၊ ထို ထိုင်ပုံထိုင်နည်းကို ထောက်၍ ထိုခေတ်က ဒြာဗီးဒီးယန်း လူမျိုးတို့တွင် ယောဂကျင့်စဉ်သည် အာရိယန်လူမျိုးတို့ အိန္ဒိယသို့ မဝင်ရောက်မီကပင် ရှိနေနှင့်ပြီးဖြစ်ကြောင်း သုတေသီများက ကောက်ချက်ချကြသည်။ ကြာနှင့်ပတ်သက်သော အခြားသော အထောက်အထားများကို အိန္ဒိယသို့ ဝင်ရောက်လာသော အာရိယန်လူမျိုးတို့၏ နောက်ဆက်တွဲ ဝေဒကျမ်းများတွင် တွေ့ရသည်။ ထိုကျမ်းတို့၏ အလိုအရ ဤကမ္ဘာလောကကြီး၏ မူလအစသည် ပွင့်ချပ် တစ်ထောင်ရှိသော ကြာပန်း ဖြစ်သည်။ အလင်းရောင်ကိုမှီ၍ ထိုကြာသည် ပွင့်လာသည်။ ထိုကြာမှ ဗြဟ္မန်(ပရမတ္တမ)၊ ထိုဗြဟ္မန်မှ ကမ္ဘာကို အစိုးရသော ဗြဟ္မာနှင့် ၎င်း၏ ကြင်ယာတော် သူရဿတီနတ်သမီးသည် ထွက်ပေါ်လာသည်။ ထိုဗြဟ္မာနှင့် ကြင်ဖက်တို့မှ အခြားသက်ရှိ သက်မဲ့များ ဖြစ်ပေါ်လာရသည်။ ၎င်း ဗြဟ္မာ၏ ကြင်ဖက် သူရဿသီ နတ်သမီးကို ရှေးခေတ် အာရိယန်တို့က သီရိနတ်သမီးဟု ခေါ်ဝေါ်ကြ၍ ဥစ္စာပစ္စည်းများကို ပေးဆောင်သူအနေဖြင့် ကိုးကွယ်ကြသည်။ ထို နတ်သမီးသည် ကျန်းမာခြင်း၊ အသက်ရှည်ခြင်းတို့ကို ပေးနိုင်သူ၊ သားသမီး ကျေးကျွန် စည်းစိမ်ချမ်းသာတို့ကို ပေးဆောင်နိုင်သူ ဖြစ်သည်ဟူသော ဂုဏ်ထူးဝိသေသအမျိုးမျိုးဖြင့် ကြာပန်းပေါ်၌ မတ်တပ်ရပ် အနေအထားဖြင့် ထုလုပ်ထားတက်ကြသည်။ ထိုအကြောင်းအရာတို့ အပေါ်တွင် အမှီပြု၍ ကြာသည် အသက်ရှည်ခြင်း၊ ဥစ္စာတိုးတက်ခြင်း၊ သားသမီး အစရှိသည်တို့ တိုးပွားခြင်း၊ ကျော်စောထင်ရှားခြင်း၊ မင်္ဂလာရှိခြင်းတို့၏ သင်္ကေတ အထိမ်းအမှတ် ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ကြာပင်၏အသုံးဝင်မှုများ သင်သည်ကြာတစ်ပင်ကိုသေချာကြည့်သင့်ပါသည်။ ကြာပင်သည်လှပမှုအတွက်သာမက လူသားများအတွက်အသုံးဝင်မှုများလည်းရှိသည်။ တစ်နည်းအားဖြင့် ကြာပင်သည် အမြစ်မှသည် အရွက်တိုင် အသုံးဝင်သည့်အရာများဖြစ်ကြသည်။ (က) ကြာစေ့ သည်တရုတ်လူမျိုးများ၏ အရသာရှိသောဟင်းချိုတစ်ခွက်ဖြစ်သည်။ အချိုရည်ထုတ်လုပ်ရာတွင်လည်းကောင်း၊ မွန်းကိတ် ခေါ်ကိတ်မုန့်များတွင်လည်းကောင်းကြာစေ့ကိုထည့်သွင်းစားသုံးကြသည်။ (ခ) ကြာရွက် သည်အသား၊ ငါးစသည်တို့ကိုကြာရွက်ဖြင့် ထုပ်ပိုးနိုင်သည်။ စားသောက်ဆိုင်များတွင် အသား၊ ငါးတို့ကိုကြာရွက်ဖြင့်ပတ်ကာ ရေနွေးငွေ့ဖြင့် ပေါင်းချက်ကြသည်။ (ဂ) ကြာမြစ် သည်အစိမ်းသက်သက်စားနိုင်ပြီး ဟင်းချို၊ ဟင်းချိုစွပ်ပြုတ်အဖြစ်စားသုံးနိုင်သည်။ အချို့ကအစာမကြေသည့် ဝေဒနာမျိုးအတွက်ဆေးဝါးအဖြစ်ဖော်စပ် အသုံးပြုကြသည်။ ကြာပင်သည် အအေးမိ၊ ဖျားနာ၊ သွေးမတိတ်သည့် ဝေဒနာများကိုကုစားနိုင်သည်ဟု တရုတ်လူမျိုးတို့က ယုံကြည်ထားကြသည်။ ဓာတ်ပုံများ ကိုးကား ပန်းများ ဆေးဖက်ဝင် အပင်များ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%80%E1%80%BC%E1%80%AC

စံကားဝါ

ပုံသဏ္ဌာန် : အပင် အမြဲစိမ်းလန်းသော အပင်ကြီးမျိုးဖြစ်၏။ အကိုင်းအခက်များ ဖြာထွက်၍ အမွှေးနုများဖြင့် ဖုံးလွှမ်းနေသည်။ အခေါက်ချောမွတ်၍ မီးခိုးရောင်ရှိသည်။ အတွင်းသားပျော့သည်။ အရွက် : ဘဲဥပုံ ၊ လှံစွပ်ပုံသဏ္ဌာန်ရှိသည်။ ၈-၁၀ လက်မထိရှည်၍ ရွက်ညှာ ၁ လက်မခန့်ထိရှိသည်။ အရွက်နုစဉ် အမွှေးနုကလေးများရှိ၍ ရင့်သောအခါ ပြောင်ချောသည်။ ရွက်နားညီသည်။ အပွင့် - တစ်ပွင့်တည်းပွင့်၍ လိမ္မော်ရောင် သို့မဟုတ် အဝါဖျော့ရောင်သို့မဟုတ် အဖြူရောင်ရှိပြီး အလွန်မွှေးကြိုင်သည်။ ပွင့်ဖတ်၂ လက်မ မှ ၃ လက်မထိ ရှည်၏။ သေးငယ်သော ဝတ်ဆံများ ပါရှိသည်။ ပွင့်ညှာတိုသည်။ ကဆုန်၊ နယုန်လတွင် အပွင့် ပွင့်သည်။ အသီး - ၁-၂ လက်မထိ ရှည်သည်။ အခိုင်လိုက် သီးသည်။ ပန်းညိုရောင်အစေ့များပါရှိသည်။ တော်သလင်းလတွင် စတင်သီးသည်။ အသုံးပြုနိုင်သည့် အစိတ်အပိုင်းများ : အပွင့် ၊ အရွက် ၊ အသီး ၊ အခေါက် ၊ အမြစ်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင် တွေ့နိုင်သောနေရာများ : မြန်မာနိုင်ငံ နေရာ အနှံ့အပြားတွင် ပေါက်ရောက်သည်။ ပေါက်ရောက်ပုံ သဘာ၀အလျောက် ပေါက်ရောက်သည်။ အသုံးဝင်ပုံ : အာနိသင် မြန်မာဆေးကျမ်းများအလိုအရ စံကားဝါသည် ဖန်ချိုသော အရသာရှိ၍ အေးသောဂုဏ်သတ္တိရှိ၏။ သုတ်ကို ပွားစေ၍ နှလုံးကို အကျိုးပြု၏။ သည်းခြေ၊ သလိပ်တို့ကို နိုင်၏။ သွေးအန် သွေးကျ၊ဆီးအောင့် ၊ နူနာ၊ အဆိပ်၊ ယားနာ၊ အနာပေါက်တို့ကို ပျောက်ကင်းစေ၏။ အသုံးပြုပုံ- အပွင့် - အပွင့်ကို ညက်အောင်ကြိတ်၍ ရေအေးနှင့်ဖျော်သောက်သော် ဆီးအောင့်ခြင်း၊ ကျောက်ကပ်အားနည်းခြင်း ရောဂါများ ပျောက်၍ ဆီးကိုရွှင်စေသည်။ အပွင့်ပြုတ်ရည်ကို သောက်သော် အစာအိမ်နာကျင်သောရောဂါ၊ လေရောဂါ၊ကျောက်ကပ်ရောဂါ၊ ညောင်းကျရောဂါများပျောက်၏။ အရွက် - အရွက်နုစိမ်ရည်ကို စစ်၍ မျက်စိတွင် ခတ်ပေးသော် မျက်စိတွင်းရှိ အညစ်အကြေးများစင်ကြယ်ပြီး မျက်စိအားနည်းရောဂါ ပျောက်၏။ အရွက်ကို ရေညှစ်၍ ပျားရည်နှင့်ရောသောက်သော် ရင်ဘတ်အောင့်နာကိုပျောက်ကင်းစေ၏။ ဝမ်းတွင်းရှိ တုတ်ပိုး ၊ သန်ပိုးများကိုလည်း ကျဆင်းစေနိုင်၏။ အသီး - အသီးကိုဖြစ်စေ ၊ အစေ့ကိုဖြစ်စေ ရေနှင့်သွေးလိမ်းသော် ပေါင်၌ အကျိတ်အဖုဖြစ်ခြင်း ပျောက်၏။ အသီးခွံ နှင့်ပင်စည်ခေါက်များကို နူနာရောဂါ ကုသရာတွင် ထည့်သွင်းအသုံးပြုသည်။ အခေါက် - အခေါက်မှုန့်ကို ပျားရည်နှင့် ရောလျက်သော် ချောင်းခြောက်ရောဂါ ပျောက်ကင်း၏။ အခေါက်ကိုပြုတ်သောက်သော် နာတာရှည် လေရောဂါ ပျောက်၏။ အမြစ် - အမြစ်ခြောက်ကို ဖြစ်စေ ၊ အမြစ်အခေါက်ကို ဖြစ်စေ၊ ဒိန်ရည်နှင့် ရောကြိတ်၍ အနာများပေါ်၌ အုံပေးသော် အနာနုလျှင် ပိန်၍ရင့်လျှင် ပြည်ပေါက်၍ ပျောက်၏။ ကိုးကား တရုတ်နိုင်ငံတွင် တွေ့ရှိရသော သစ်ပင်များ နီပေါနိုင်ငံတွင် တွေ့ရှိရသော သစ်ပင်များ အလှဆင်သစ်ပင်များ အာရှတိုက်၏ ဥယျာဉ်ပန်းခြံပင်များ ဆေးဖက်ဝင် အပင်များ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%85%E1%80%B6%E1%80%80%E1%80%AC%E1%80%B8%E1%80%9D%E1%80%AB

တတိုင်းမွှေး

မြန်မာနိုင်ငံ၊ အိန္ဒိယနိုင်ငံ၊ ဟိမဝန္တာတောင်တန်း ဒေသ၊ မြောက်အမေရိကတိုက်နှင့် အရှေ့စွန်းဒေသများတွင် တတိုင်းမွှေး ပန်းမျိုးပေါင်း ၁၂ မျိုးခန့်ပေါက်သည်။ တစ်မျိုးနှင့်တစ်မျိုး ပေါက်ပွားပုံချင်း မတူကြချေ။ အချို့မှာ အမြဲစိမ်းပင်မျိုးဖြစ်၍၊ အချို့မှာရာသီလိုက် အရွက်ကြွေပင်မျိုးဖြစ်သည်။ အိန္ဒိယနိုင်ငံရှိ အလှပဆုံးသော တတိုင်းမွှေးပင်မျိုးမှာအမြင့်ပေ ၈ဝ မှ ၁၅ဝခန့်ထိရှိ၍၊ ပင်စည်လုံးပတ်မှာ တုတ်ခိုင်ကြီးမားသည်။ တတိုင်းမွှေးပင်သည် 'မက်ဂနိုလီယေစီအီး' မျိုးရင်းဝင်ဖြစ်သည်။ တတိုင်းမွှေးပွင့်များမှာ အပင်၏ မျိုးကိုလိုက်၍ အရောင်အမျိုးမျိုးကွဲပြားသည်။ 'လော်ရယ်'ခေါ် တတိုင်းမွှေးမျိုးတွင် အဖြူပွင့်များပွင့်သည်။ တတိုင်းမွှေးပွင့်များသည် နာမည်နှင့်လိုက်အောင်ပင် အလွန်မွှေးကြိုင်သည်။ ယခုအခါ ရုက္ခဗေဒဆရာများ စမ်းသပ်သော မျိုးသန့်ရွေးချယ်မှု နှင့် မျိုးစပ်ပေးမှုတို့သည် အောင်မြင်လျက်ရှိသဖြင့် တတိုင်းမွှေးပင် အမျိုးမျိုးကို ဥယျာဉ်ခြံမြေများထဲတွင် အများအပြား စိုက်ပျိုးနိုင်ကြပေပြီ။ တိုင်းပြည် တစ်ပြည်တွင် ပေါက်သော အပင်မျိုးကို အခြားတိုင်းပြည်တစ်ပြည်က အလှအပအဖြစ် ဖြင့်လည်း မျိုးယူစိုက်ပျိုးလျက်ရှိသည်။ ဥပမာအားဖြင့် တရုတ်နိုင်ငံပေါက် တတိုင်းမွှေးမျိုးကို အင်္ဂလန်ပြည်ကယူ၍ စိုက်ပျိုးသဖြင့် ယခုအခါ အင်္ဂလန်ဥယျာဉ်များထဲတွင် ထိုအပင်မျိုး အများအပြားကို တွေ့ရလေပြီ။ သာမန်အခြေ၌ရှိသော တတိုင်းမွှေးပင်၏ အမြင့်မှာ ပေ၇ဝ မျှရှိသည်။ ပင်စည်သည် ဖြောင့်မတ်၍၊ ယင်းမှ အကိုင်းများ ဖြာထွက်လျက်ရှိ၏။ တတိုင်းမွှေးပွင့်၏ ပွင့်ချပ်များမှာ ဖယောင်းကဲ့သို့ နူးညံ့ချောမွတ်၏။ အပွင့်၏အချင်းမှာ ၃ လက်မခန့်ရှိသည်။ ပန်းပွင့်ပြီးသောအခါ အသီးများဆက်၍သီးသည်။ တတိုင်းမွှေးသီးမှာ က တော့ပုံသဏ္ဌာန် ရှိသည်။ အသီးသည် မှည့်ချိန်တွင် နီရဲရဲအရောင်သို့ ပြောင်းသွားသည်။ တတိုင်းမွှေးပွင့်မှ ဝတ်မှုန်ဖြန့်ဖြူးပုံမှာ များစွာစိတ်ဝင်စားဖွယ်ရာကောင်းသည်။ ပိုးကောင်များသည် တတိုင်းမွှေးပွင့်များ၌ လာရောက်နားလေ့ရှိကြသည်။ နားလျှင် နားခြင်းပင်တတိုင်းမွှေးပွင့်မှာ ငုံ၍ သွားပြီးနောက် ပိုးကောင်ကို လှောင်ထားလိုက်သည်။ ထိုပိုးကောင်မှာ အခြားအပွင့်မှ လာရသဖြင့် ကိုယ်ပေါ်တွင် ဝတ်မှုန်များ ပါလာသည်။ ထိုဝတ်မှုန်များကို ပွင့်မဝတ်ဆံကြီး ပေါ်တွင်ခါချခဲ့သည်။ နောက်တစ်နေ့နံနက်တတိုင်းမွှေးပွင့် ပြန်၍ ပွင့်ချိန်တွင် ထိုပိုးကောင်သည် ပွင့်ဖိုဝတ်ဆံမှ ဝတ်မှုန်များကို အခြားအပွင့်တပွင့်ရှိရာသို့ သယ်ယူသွားပြန်သည်။ ကိုးကား ဆေးဖက်ဝင် အပင်များ အလှဆင်သစ်ပင်များ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%90%E1%80%90%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%B8%E1%80%99%E1%80%BD%E1%80%BE%E1%80%B1%E1%80%B8

ဇော်ဂျီ (စာရေးဆရာ)

ဇော်ဂျီ (၁၂ ဧပြီ ၁၉၀၇ – ၂၆ စက်တင်ဘာ ၁၉၉၀) သည် မြန်မာနိုင်ငံသား စာရေးဆရာ၊ ကဗျာဆရာ၊ ဂုဏ်ထူးဆောင် မြန်မာစာပါမောက္ခ တစ်ဦးဖြစ်သည်။ မြန်မာစာပေ၏ ထင်ရှား​သော စာပေလှုပ်ရှားမှုတစ်ရ​​ပ်ဖြစ်သည့် ခေတ်စမ်းစာပေ လှုပ်ရှားမှုကို သိပ္ပံမောင်ဝ၊ နွယ်စိုး၊ မင်းသုဝဏ် တို့နှင့်အတူ ဦးဆောင်ခဲ့သူလည်းဖြစ်သည်။ ဆရာဇော်ဂျီသည် ကဗျာ၊ ဝတ္ထု၊ ပြဇာတ်၊ ရသစာတမ်း၊ ယဉ်ကျေးမှု၊ အနုပညာနှင့် စာပေဆိုင်ရာဆောင်းပါးများ၊ဘာသာပြန် စသော စာပေများကို ရေးသားခဲ့သည်။ သူ၏ ပထမဆုံး ခေတ်စမ်းကဗျာ ပိတောက်ပန်း ကို ဟံသာ့ကြေးမုံ လက်ကမ်းစာစောင်တွင် စတင်ဖော်ပြခဲ့သည်။ သူ၏ ထင်ရှားသော လက်ရာများတွင် ပြင်သစ်စာရေးဆရာ မောလျဲ၏ Le bourgeois gentilhomme ပြဇာတ်ကို မှီငြမ်းထားသည့် မဟာဆန်ချင်သူ ပြဇာတ်ဖြစ်ပြီး ၁၉၃၄ ခုနှစ်တွင် တင်ဆက်ခဲ့သည်။ သူ၏ ထင်ရှားသည့် ကဗျာ "ဗေဒါလမ်း"ကို ၁၉၆၃ ခုနှစ်တွင် ဖြန့်ချိခဲ့သည်။ ငယ်ဘဝ ဧရာဝတီတိုင်း၊ ဖျာပုံမြို့ဇာတိဖြစ်၍ အဖဦးယော၊ အမိဒေါ်စိန်ညွန့်တို့မှ ၁၉၀၇-ခုနှစ်၊ ဧပြီလ ၁၂ရက်၊ သောကြာနေ့တွင် ဖွားမြင်သည်။ မွေးချင်းကိုးယောက်အနက် အကြီးဆုံးဖြစ်သည်။ အမည်ရင်းမှာ ဦးသိန်းဟန် ဖြစ်သည်။ ဆရာဇော်ဂျီသည် ငယ်စဉ်က ဖျာပုံမြို့ ဘုန်းတော်ကြီးကျောင်းတွင် ပညာသင်ကြားခဲ့သည်။ ဆရာဇော်ဂျီတို့အိမ်တွင် လူကြီးများစုဝေးကာ စာအကြောင်း၊ ပေအကြောင်း ပြောကြသောကြောင့် ဆရာဇော်ဂျီသည် ငယ်စဉ်ကလေးဘဝကပင် မြန်မာမှု၊ မြန်မာစာပေတို့နှင့် အကျွမ်းတဝင် ရင်းနှီးခဲ့သည်။ ပညာရေး ထို့နောက် ဖျာပုံမြို့ရှိ အင်္ဂလိပ်မြန်မာ အစိုးရအထက်တန်းကျောင်းတွင် သတ္တမတန်းအထိ ပညာသင်ကြားခဲ့သည်။ သတ္တမတန်းအရောက်တွင် ၁၉၂ဝ ပြည့် ပထမကျောင်းသားသပိတ်တွင် ပါဝင်ခဲ့သည်။ အမျိုးသားကျောင်းများ မြန်မာပြည် အနှံ့ပေါ်ပေါက် လာသောအခါ ဆရာဇော်ဂျီသည် ဖျာပုံမြို့၊ အမျိုးသားကျောင်းသို့ ပြောင်းရွှေ့ ပညာဆည်းပူးခဲ့သည်။ ရန်ကုန်မြို့၊ မြို့မ အထက်တန်းကျောင်းသို့ ပြောင်း၍ ၁၁ ဆင့် အောင်သည်အထိ ပညာဆည်းပူးခဲ့သည်။ ထိုစဉ်က ကျောင်းအုပ်ဆရာကြီးမှာ ဦးဘလွင် ဖြစ်သည်။ ၁၉၂၄ တွင် ရန်ကုန်မြို့၊ မြို့မ အထက်တန်းကျောင်း( မြို့မအမျိုးသား အထက်တန်းကျောင်း)တို့တွင် ပညာ သင်ကြားခဲ့သည်။ မြို့မကျောင်းသား ဘဝတွင် ကဗျာများ စတင်ရေးသားခဲ့သည်။ ၁၉၂၄ တွင် ဆာဂျေအေ မောင်ကြီး၏ သစ္စာဝါဒီသတင်းစာက ကြီးမှူးပြီး ကဗျာဘာသာပြန် ပြိုင်ပွဲ ကျင်းပခဲ့သည်။ မြန်မာဘာသာသို့ ပြန်ဆိုရမည့် ကဗျာမှာ အင်္ဂလိပ် ကဗျာဆရာ ဟင်နရီဝေါတန် (Henry Wotton) ၏ The Character of a Happy Life အမည်ရှိ ကဗျာ ဖြစ်သည်။ ဆရာဇော်ဂျီသည် ကဗျာ ပြိုင်ပွဲတွင် ဝင်ရောက် ယှဉ်ပြိုင်ရာ ပထမဆု ရရှိခဲ့သည်။ ဆာဂျေအေမောင်ကြီးက ရွှေဒင်္ဂါး ၅ ပြား ဆုချခဲ့သည်။ ၁၉၂၅ တွင် ဆရာ ဇော်ဂျီသည် ရန်ကုန်တက္ကသိုလ်တွင် တက်ရောက် ပညာသင်ကြားခဲ့သည်။ တက္ကသိုလ်သို့ ရောက်သောအခါ ရှေးဟောင်း မြန်မာ့စာပေကို စနစ်တကျ လေ့လာခွင့် ရသကဲ့သို့ တဘက်တွင်လည်း ကမ္ဘာ့စာပေများကိုလည်း ကျယ်⁠ကျယ်ပြန့်ပြန့် လိုက်စားနိုင်ခဲ့သည်။ အင်္ဂလိပ်ကဗျာများကို ဖတ်ပြီး ကဗျာသစ်ကို စမ်းသပ် ရေးဖွဲ့ချင်စိတ် ပေါက်လာသည်။ ၁၉၂၈ တွင် ဆရာဇော်ဂျီသည် သူ၏ နာမည်ကျော် ပိတောက်ပန်း ကဗျာကို ရေးဖွဲ့ခဲ့သည်။ ခေတ်စမ်းစာပေ ဆရာဇော်ဂျီသည် တက္ကသိုလ်ကျောင်းသားဘဝတွင် သူကဲ့သို့ ဝါသနာတူ သူငယ်ချင်း ဆရာမင်းသုဝဏ်နှင့် တွဲမိသွားသည်။ သူတို့နှစ်ဦးသည် ရှေးဟောင်းကဗျာများမှ တွေးပုံတွေးနည်း၊ ရေးပုံရေးနည်းများကို လမ်းသစ်ခွဲထွက်ကြသည်။ မိမိ ခံစားရသော အမြင်ကိုသာ အလှပဆုံး၊ အထိမိဆုံး ရေးဖွဲ့ ကြသည်။ ထိုကဗျာများကို တက္ကသိုလ်မဂ္ဂဇင်း၊ ဂန္တလောကမဂ္ဂဇင်း၊ ကြီးပွားရေးမဂ္ဂဇင်းများတွင် ရေးသားကြသည်။ ၁၉၃၄ တွင်ဆရာကြီး ဦးဖေမောင်တင် က ဆရာဇော်ဂျီ၊ ဆရာမင်းသုဝဏ်နှင့် တက္ကသိုလ် ပုရဝဏ်အတွင်း ရေးသားနေကြသော ကဗျာများကို စုစည်းထုတ်ဝေရာမှ ‘ခေတ်စမ်းကဗျာ’ ဟု အမည်တွင်လာသည်။ ဆရာဇော်ဂျီသည် ရန်ကုန်တက္ကသိုလ်ကျောင်းသားဘဝတွင် တက္ကသိုလ်ပုရဝဏ်ထဲမှ ဆရာကြီး ဦးဖေမောင်တင်၊ ဆရာပွား၊ ပါမောက္ခလုစ်၊ ပါမောက္ခဂုဒ်တို့ထံမှ အင်္ဂလိပ်စာပေ၊ မြန်မာစာပေတို့ကို လေ့လာဆည်းပူးခွင့် ရခဲ့သည်။ ၎င်းအပြင် ပြင်ပစာပေလောကမှလည်း ဆရာကြီး သခင်ကိုယ်တော်မှိုင်း၊ အမျိုးသားပညာဝန်ဦးဖိုးကျား၊ ဒီးဒုတ်ဦးဘချို တို့ထံမှ ပြင်ပစာပေဗဟုသုတများကို ကြားနာခွင့်ရသည်။ ဆရာဇော်ဂျီသည် မိမိထက် အတန်းကြီးသော သိပ္ပံမောင်ဝထံမှ အက်ဆေး သဘောတရားများ၊ ဗဟုသုတများ ရရှိခဲ့ပြီး မိမိထက် ငယ်သော ဆရာမင်းသုဝဏ်နှင့်လည်း ကဗျာရေးဖော်ရေးဖက် ဖြစ်လာသည်။ ဆရာဇော်ဂျီသည် ၁၉၂၉-၃ဝ ပညာသင်နှစ်တွင် ရန်ကုန်တက္ကသိုလ်မှ ဝိဇ္ဇာဘွဲ့ ရခဲ့သည်။ ဆရာဇော်ဂျီသည် မိမိ ပညာဆည်းပူးခဲ့ရာ ရန်ကုန်မြို့၊ မြို့မ အထက်တန်းကျောင်းတွင် အထက်တန်းပြဆရာအဖြစ် ၁၉၃၁ ခုနှစ်မှ ၁၉၃၄ ခုနှစ် အထိ တာဝန်ထမ်းဆောင်ခဲ့သည်။ ကျောင်းဆရာလုပ်နေစဉ်မှာပင် ဖျာပုံမြို့၌ ၁၉၃၁ ဇန်နဝါရီလမှစ၍ ထုတ်ဝေခဲ့သော 'မြန်မာ့အာဇာနည်' ဂျာနယ်တွင် ဆရာဇော်ဂျီသည် အယ်ဒီတာအဖွဲ့ဝင်အဖြစ် တာဝန်ယူခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း ဂျာနယ် (၇)စောင်မျှသာ ရေးသားထုတ်ဝေနိုင်ခဲ့ပြီး ဖြန့်ချိမှု အခက်အခဲကြောင့် ရပ်ဆိုင်းခဲ့ရသည်။ မြို့မကျောင်း ကျောင်းဆရာအဖြစ် တာဝန်ထမ်းဆောင်နေစဉ် ဆရာဇော်ဂျီသည် ဝိုင်အမ်ဘီအေ အသင်းကြီးက ကြီးမှူးကျင်းပသော ဟောပြောပွဲတွင် အင်္ဂလိပ်ဘာသာဖြင့် စာပေဝေဖန်ရေး စာတမ်းတစ်စောင် ဖတ်ကြားတင်သွင်းခဲ့သည်။ စာဆိုဝန်ကြီးပဒေသရာဇာနှင့် စိန္တကျော်သူ ဦးဩ တို့အကြောင်း ဖြစ်သည်။ စာတမ်းအမည်မှာ Eighteenth Century Poets in Burma ဖြစ်သည်။ စာတမ်း တင်သွင်းသော ခုနှစ်မှာ ၁၉၃၂ ခု ဩဂုတ်လ ၂၈ ရက် ဖြစ်သည်။ သဘာပတိမှာ ဆရာကြီး ဦးလူဖေဝင်း ဖြစ်သည်။ ထိုစာတမ်းကို ရန်ကုန်တိုင်းမ် (Rangoon Time) အင်္ဂလိပ်ဘာသာ သတင်းစာတွင် ထည့်သွင်း ဖော်ပြခဲ့သည်။ ထိုစာတမ်းကို ဖတ်မိသော ရန်ကုန် တက္ကသိုလ် အင်္ဂလိပ်စာပါမောက္ခရုခ်က အလွန် နှစ်သက်သဘောကျ၍ ဆရာဇော်ဂျီကို ခေါ်ယူကာ မဟာဝိဇ္ဇာတန်းတက်ရန် တိုက်တွန်းခဲ့လေသည်။ သို့ဖြင့် ဆရာဇော်ဂျီသည် ၁၉၃၄ ခုနှစ်တွင် မြို့မကျောင်းမှထွက်၍ မဟာဝိဇ္ဇာတန်းတွင် အင်္ဂလိပ်စာပေနှင့် မြန်မာစာပေ နှစ်ဘာသာ (Double Literature) ယူကာ ၁၉၃၆ ခုနှစ်တွင် မဟာဝိဇ္ဇာဘွဲ့ ရခဲ့သည်။ လုပ်ငန်းခွင် ၁၉၃၈ ခုနှစ် အထိ မန္တလေး ဥပစာကောလိပ်တွင် မြန်မာစာနည်းပြ အဖြစ် ဆောင်ရွက်သည်။ ၁၉၃၆-၄ဝ ပြည်နှစ် များတွင် အင်္ဂလန်နိုင်ငံ ဒဗ်ဗလင် တက္ကသိုလ်များတွင် စာကြည့်တိုက်ပညာ သင်ကြား၍ ဒီပလိုမာဘွဲ့ ရရှိသည်။ ၁၉၄၁ ခုနှစ်တွင် ရန်ကုန် တက္ကသိုလ် စာကြည့်တိုက်မှူး တာဝန် ထမ်းဆောင်သည်။ ၁၉၄၁-ခုနှစ်တွင် ရန်ကုန် မြို့မကျောင်းမှ အထက်တန်းပြ ဆရာမ ဒေါ်စောရင် (ဘီအေ- ဘီအီးဒီ) ကြီး⁠ကြီးစော(စာရေးဆရာမ)နှင့် လက်ထပ်ခဲ့သည်။ ၁၉၄၂ ခုနှစ် ဒုတိယ ကမ္ဘာစစ် အတွင်း မြန်မာ အစိုးရ၏ ပညာရေး ဝန်ကြီးဌာန ဒုတိယ ညွှန်ကြားရေးဝန် (စာပေနှင့် စာကြည့်တိုက် ဌာန) တာဝန် ထမ်းဆောင်ပြီး ၁၉၄၆ ခုနှစ်တွင် ရန်ကုန် တက္ကသိုလ် စာကြည့်တိုက်မှူး တာဝန် ထမ်းဆောင်ခဲ့သည်။ ၁၉၄၇-၄၈ ခုနှစ် များ၌ တိုင်းပြု ပြည်ပြု လွှတ်တော်ရုံးနှင့် ရွေးကောက်ပွဲကော်မရှင်ရုံး အထူးအရာရှိနှင့် အခြေခံဥပဒေ အချောကိုင်ကော်မတီ အဖွဲ့ဝင် တာဝန်ထမ်းဆောင် ခဲ့ပြီး ၁၉၄၈ ခုနှစ်တွင် ဝဏ္ဏကျော်ထင်ဘွဲ့ ရရှိသည်။ ၁၉၅၁-၅၇ ခုနှစ် များ၌ ကျောင်းသုံးစာအုပ် ပြုစုရေး (ထုတ်လုပ်ရေး) ညွှန်ကြားရေးဝန် တာဝန်နှင့် ၁၉၅၉ ခုနှစ်၌ မြန်မာနိုင်ငံ သမိုင်းကော်မရှင် ဥက္ကဋ္ဌ တာဝန်များကို ထမ်းဆောင်ခဲ့သည်။ ၁၉၅၁ တွင် ဆရာ ဇော်ဂျီသည် အစိုးရပညာရေး မစ်ရှင်အဖွဲ့ နှင့်အတူ အင်္ဂလန်၊ အမေရိကန်၊ မက္ကဆီကို၊ ကနေဒါ နိုင်ငံများသို့ သွားရောက် လေ့လာခဲ့သည်။ ထို့နောက် စာကြည့်တိုက်မှူးအဖြစ် ပြန်လည်ထမ်းရွက်သည်။ ၁၉၅၅ တွင် ထိုင်းနိုင်ငံ၊ ၁၉၆၁ တွင် တရုတ်နိုင်ငံ များသို့ ရန်ကုန်တက္ကသိုလ် ချစ်ကြည်ရေးအဖွဲ့နှင့် အတူ သွားရောက်ခဲ့သည်။ ၁၉၆၁ ခုနှစ်တွင် ဂုဏ်ထူးဆောင် မြန်မာစာပါမောက္ခ အဖြစ်နှင့် သီရိပျံချီဘွဲ့ ရရှိသည်။ ၁၉၆၅ - ၇၅ ခုနှစ် များတွင်ပညာရပ် ဝေါဟာရ ကော်မတီဥက္ကဋ္ဌနှင့် အမျိုးသားစာပေဆု စိစစ်ရွေးချယ်ရေး ကော်မတီဥက္ကဋ္ဌ အဖြစ် ဆောင်ရွက် ခဲ့သည်။ ၁၉၆၇ ခုနှစ်၌ တက္ကသိုလ်များ ဗဟိုစာကြည့်တိုက်မှူးအဖြစ်မှ အငြိမ်းစား ယူပြီး ပညာရေး အထူး အရာရှိ (၁)၊ မြန်မာနိုင်ငံ သုတေသနအသင်း ဥက္ကဋ္ဌ တာဝန် များကို ထမ်းရွက်ခဲ့ပြီး၊ ၁၉၇၆ ခုနှစ်တွင် နိုင်ငံသမိုင်း သုတေသန ဦးစီးဌာန အကြံပေးပုဂ္ဂိုလ် အဖြစ်ပါ တာဝန်ယူခဲ့သည်။ ဆရာ ဇော်ဂျီသည် သခင်ကိုယ်တော်မှိုင်းဋီကာ စာအုပ်ဖြင့် ၁၉၅၅ ခုနှစ် အတွက် စာပေဗိမာန် စာပဒေသာ ဆု၊ နင်လားဟဲ့ ချစ်ဒုက္ခနှင့် အခြား ဝတ္ထုတိုများ စာအုပ်ဖြင့် ၁၉၇၉ ခုနှစ် အတွက် အမျိုးသား စာပေဆု (ဘာသာပြန် စာပေ)၊ ရှေးခေတ်ပုဂံ ကဗျာများနှင့် အခြားကဗျာများ စာအုပ်ဖြင့် ၁၉၈၇ ခုနှစ်အတွက် အမျိုးသားစာပေဆု (ကဗျာဆု) တို့ကို ရရှိ ခဲ့သည်။ ၁၉၇၆ ခုနှစ်တွင် စာရေးဆရာခင်ဇော်နှင့်အတူ အိန္ဒိယနိုင်ငံသို့ သွားရောက်ခဲ့ကာ ရာမာယဏအကြောင်း စာတမ်းကို ဖတ်ကြားခဲ့သည်။ ဆရာတက်တိုးက ဆရာဇော်ဂျီကို ဒဿနစာဆို (Philosopher Poet) ဟူ၍ လည်းကောင်း၊ ဆရာမင်းသုဝဏ်ကို သုတေသီစာဆို (Scholar Poet) ဟူ၍ လည်းကောင်း ဆိုမိန့်ဖူးသည်။ မိသားစု ဆရာဇော်ဂျီသည် အသက် (၈၃) နှစ် အရွယ် ၁၉၉ဝ ပြည့်နှစ် စက်တင်ဘာလ ၂၆ ရက်နေ့တွင် နေထိုင်ရာ ရန်ကုန်မြို့ ဗဟန်း မြို့နယ် ကမ္ဘောဇလမ်း အမှတ် (၁ဝ-က) နေအိမ်တွင် ကွယ်လွန် ခဲ့သည်။ ကွယ်လွန်ချိန်တွင် ဇနီး ဒေါ်စောရင်၊ သမီးများဖြစ်သော ဒေါက်တာခင်မျိုးဟန်၊ ဒေါက်တာခင်လှဟန်နှင့် ဒေါက်တာခင်အုန်းဟန်တို့ ကျန်ရစ်သည်။ ဆရာဇော်ဂျီ၏ မိသားစု၊ တပည့်များနှင့် လုပ်ဖော်ကိုင်ဖက်များက "ဇော်ဂျီဆု" နှင့် "ဂန္ဓလောကသိင်္ခဟဆု" တို့ကို စာကြည့်တိုက်နှင့် အချက်အလက်ပညာ ထူးချွန်သော ဒီပလိုမာနှင့် မာစတာကျောင်းသားများကို ချီးမြှင့်လေ့ရှိသည်။ ရေးသား ထုတ်ဝေခဲ့သည် စာအုပ်များ ကိုးကား ပြင်ပစာမျက်နှာများ Sittathukha linkar in Burmese, Zawgyi Maha Sanchinthu radio drama BBC Burmese, Retrieved 2006-10-17 Padauk pan in Burmese, Zawgyi, The University College Magazine, March 1928 Pahn pan lyet pè (The Hyacinth's Way) in Burmese, Zawgyi, The Owei University Magazine, 1960 A Study of the Rise of the Burmese Novel Zawgyi, Journal of the Burma Research Society, June 1968 His Spouse a short story by Zawgyi 1937 inc. audio Now as the Padauk (For Zawgyi) Win Pe Interview and Poetry of U Tin Moe Radio Free Asia, September 2000 မြန်မာ ကဗျာဆရာများ မြန်မာ အမျိုးသား စာရေးဆရာများ မြန်မာ တက္ကသိုလ် ပါမောက္ခများ အမျိုးသားစာပေဆုရှင်များ မြန်မာ စာရေးဆရာများ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%87%E1%80%B1%E1%80%AC%E1%80%BA%E1%80%82%E1%80%BB%E1%80%AE%20%28%E1%80%85%E1%80%AC%E1%80%9B%E1%80%B1%E1%80%B8%E1%80%86%E1%80%9B%E1%80%AC%29

ရွှေအောင်

ဦးရွှေအောင်သည် ပဲခူးတိုင်း ကဝမြို့နယ် ဖလေးရွာတွင် အဖဦးစု အမိဒေါ်အုန်းရှင်တို့က ၁၉၂၈ ခု ဇွန်လ ၇ ရက်တွင် မွေးဖွားသည်။ အမည်ရင်းမှာ ဦးရွှေအောင် ဖြစ်သည်။ ၁၉၆၅ ခုနှစ်တွင် သက်ကြီးတက္ကသိုလ်မှ ဝိဇ္ဇာဘွဲ့၊ ဘုံဘေတက္ကသိုလ်မှ မဟာဝိဇ္ဇာဘွဲ့ကို ရရှိခဲ့သည်။ ဗုဒ္ဓဘာသာရေးဆိုင်ရာ စာအုပ်များကို ရေးသားပြုစု ထုတ်ဝေခဲ့သည်။ ၁၉၉၄ ဒီဇင်ဘာလ ၂၂ရက်တွင် ရန်ကုန်မြို့ ၌ ကွယ်လွန်သည်။ ငယ်စဉ်ဘဝ ၁၉၂၈ - ခု၊ ဇွန်လ (၇)၊ သောကြာနေ့တွင် ပဲခူးတိုင်း၊ ကဝမြို့ နယ်၊ ဖလေးရွာ၌ အဖလယ်သမားကြီး ဦးစု၊ အမိဒေါ်အုန်းရှင်တို့က မွေးဖွားသည်။ မွေးချင်း (၅)ယောက်တွင် အကြီးဆုံးဖြစ်သည်။ အမည်ရင်းမှာ ဦးရွှေအောင် ဖြစ်သည်။ ငယ်စဉ်ကပင် မိဘနှစ်ပါးကွယ်လွန်ခဲ့သောကြောင့် အဘိုးအဘွားတို့နှင့် အတူနေခဲ့ရသည်။ ပညာရေး ၁၉၃၅ ခုနှစ်တွင် ဖလေးရွာအလယ်တန်းကျောင်းတွင် ပညာသင်ခဲ့ပြီး ၁၉၄၁ ခုနှစ်တွင် ရှင်သာမဏေဝတ်သည်။ ထို့နောက် ပဲခူးမြို့ ဝိသုတာရာမကျောင်းတိုက်၌ ပညာဆက်လက်ဆည်းပူးသည်။ ၁၉၄၈ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလ (၃၀) ရက်နေ့တွင် ပဲခူးမြို့၊ ရွှေအိုးရွာနေ ဦးပိန်၊ ဒေါ်အုန်းပွင့် မိသားစုက ရဟန်းဒါယကာအဖြစ် ခံယူပြီး ရွှေအိုးဆရာတော် ဦးကေလာသကို ဥပဇ္ဈယ်ပြု၍ ရဟန်းအဖြစ်သို့ ရောက်ရှိသည်။ ရဟန်းဘွဲ့အမည်မှာ ဦးသုနန္ဒဖြစ်ပြီး ရန်ကုန်မြို့ မင်းမနိုင်ကွက်သစ် သိပ္ပမဉ္စူကျောင်း၊ အလုံအောင်မင်္ဂလာတိုက်သစ်၊ ဗဟန်း ညောင်တုန်းကျောင်းတိုက်၊ မန္တလေးတောင်ပြင် ဘုရားကြီးတိုက်ဆရာတော် ဦးကြယ်ကျောင်းတိုက်တို့တွင် စာလိုက်သည်။ ၁၉၅၃ ခုနှစ်တွင် စေတီယင်္ဂဏ ဓမ္မာစရိယ၊ သကျသီဟ ဓမ္မာစရိယ (ဝဋံသကာ)၊ အစိုးရဓမ္မာစရိယ (သိရောမဏိ) စာမေးပွဲများ အောင်၍ ဘွဲ့များရရှိသည်။ ထို့နောက် ရန်ကုန်မြို့ အိမ်တော်ရာ ဓမ္မရံသီကျောင်းတွင် စာပေပို့ချရင်း အင်္ဂလိပ်စာလေ့လာသည်။ ၁၉၅၈ ခုနှစ်တွင် ရန်ကုန်တက္ကသိုလ်မှ ဥပစာတန်းအောင်သည်။ ၁၉၅၉ ခုနှစ်တွင် ဖလေးရွာ အလယ်ကျောင်းနှင့် ပဲခူးမြို့ မဟာဝိသုတာရာမကျောင်းတိုက်တို့တွင် ကျောင်းထိုင်သည်။ ၁၉၆၀ တွင် လူဝတ်လဲသည်။ ပြည်သူ့ထောက်ပံ့ရေးဌာန၏ အုပ်ချုပ်ရေးအဖွဲ့ဝန်ထမ်း အလုပ်ဖြင့် သက်ကြီး တက္ကသိုလ်သို့ တက်ရောက်ကာ ၁၉၆၅ ခုနှစ်တွင် ဝိဇ္ဇာဘွဲ့ ရရှိသည်။ သာသနာရေးဆောင်ရွက်မှု ဗုဒ္ဓသာသနအဖွဲ့၏ လက်ထောက်အယ်ဒီတာ (၁၉၆၈) အဖြစ် ဆောင်ရွက်သည်။ ၁၉၇၀ ခုနှစ်တွင် ဗုဒ္ဓသာသနအဖွဲ့အုပ်ချုပ်ရေးအရာရှိ(၁) အဖြစ် တာဝန်ထမ်းဆောင်သည်။ ၁၉၇၁ တွင် ကိုလံဘိုစီမံကိန်း ပညာတော်သင်အဖြစ် အိန္ဒိယပြည်၊ ဘုံဘေတက္ကသိုလ်သို့ သွားရောက် ပညာဆည်းပူးပြီး မဟာဝိဇ္ဇာဘွဲ့ (သက္ကတ)ရရှိခဲ့သည်။ ၁၉၇၂ တွင် ရန်ကုန်တက္ကသိုလ် ဒဿနိကဗေဒဌာန၏ ပြင်ပစာစစ်သူဖြစ်သည်။ ၁၉၈၀ နှစ်တွင် ရသစာပေ၏ရသ စာအုပ်ထွက်ရှိသည်။ သာသနာရေးဦးစီးဌာနတွင် လက်ထောက်ညွှန်ကြားရေးမှူး (၁၉၈၁)၊ ဒုတိယ ညွှန်ကြားရေးမှူး (၁၉၈၂)၊ တွဲဖက်ညွှန်ကြားရေးမှူး (၁၉၈၆) တာဝန်များ ထမ်းဆောင်ခဲ့သည်။ ၁၉၈၆ ခုနှစ်တွင် အတ္တဝါဒမှ အနတ္တဝါဒသို့ခရီးစဉ် စာအုပ်ထွက်ရှိသည်။ ၁၉၈၇ ခုနှစ်တွင် နိုင်ငံတော်ပရိယတ္တိ သာသနာ့တက္ကသိုလ် ဗဟိုအဖွဲ့ဝင်နှင့် ဗုဒ္ဓဂါယာဘုရားဖူးအဖွဲ့ ခေါင်းဆောင်ဖြစ်ခဲ့၏။ ထိုနှစ်မှာပင် ထိုင်းနိုင်ငံ ဘန်ကောက်မြို့သို့ သာသနာရေးအထူးတာဝန်ဖြင့် သွားရောက်ခဲ့သည်။ ၁၉၈၈ ခုနှစ်တွင် ဝန်ထမ်းဘဝမှာ အငြိမ်းစားယူခဲ့သည်။ ဆဋ္ဌသင်္ဂါယနာမူ ပါဠိတော်အားလုံးကို ဒေဝနာဂရီအက္ခရာသို့ ပြန်ရာတွင် ပါဝင်ခဲ့သည်။ ပါဏိနိသိဒ္ဓန္တကော်မုဒီ - ပထမတွဲ (၁၉၈၉)၊ ထေရဝါဒအုတ်မြစ်နှင့် ဓမ္မပဒ - ယမကဝဂ် (၁၉၉၁) စာအုပ်များရေးသားထုတ်ဝေသည်။ ၁၉၉၂ ခုနှစ်တွင် သဒ္ဓမ္မဇောတိကဓဇ (သာသနာပြု)ဘွဲ့ ချီးမြင့်ခံရသည်။ ၁၉၉၃ ခုနှစ်တွင် သာသနာရေးဝန်ကြီးဌာန အကြံပေးပညာရှင်များအဖွဲ့တွင် ပါဝင်ဆောင်ရွက်ခဲ့ပြီး ဗုဒ္ဓဘာသာတရားတော် - အခြေခံအဆင့် နှင့် အထက်တန်းအဆင့်ကျမ်းများ ပြုစုရေးသားရာတွင် ပါဝင်ခဲ့သည်။ နှစ်အလိုက် ထုတ်ဝေခဲ့သည့် စာအုပ်များ ဓမ္မပဒ (စိတ္တဝဂ်)၊ အမြင်များပြောင်းလဲခြင်းနှင့် အတွေးအမြင်စာစုများ၊ ဗုဒ္ဓ - လောကသားတို့၏ အနှိုင်းမဲ့ကျေးဇူးရှင် (ကိုယ်ကျင့်ဗုဒ္ဓဝင်) (၁၉၉၄) ဘဝအမြင်သစ်၊ ဗုဒ္ဓ (သို့မဟုတ်) အနှိုင်းမဲ့၊ ချမ်းသာကိုရှာဖွေခြင်း (၁၉၉၅) ကုသိုလ်နှင့် အကုသိုလ်၊ စာဖတ်သူများ၊ ဘဝအကျဉ်းသား၊ ဓမ္မပဒ (အပ္ပမာဒဝဂ်) (၁၉၉၆) ဗုဒ္ဓဝါဒပေါ်ထွန်းခြင်း၊ ဓမ္မပဒ (ပုပ္ဖဝဂ်) (၁၉၉၇) ဓမ္မပဒ (ဝဂ်လေးခုပေါင်းချုပ်) (၂၀၀၂) သံဃာ့ကျေးဇူး (၂၀၀၅) ထင်ရှားသောစာအုပ်များ ဗုဒ္ဓ-လောကသားတို့၏ အနှိုင်းမဲ့ကျေးဇူးရှင် (ကိုယ်ကျင့် ဗုဒ္ဓဝင်) အတ္တဝါဒမှ အနတ္တဝါဒသို့ ခရီးစဉ် ထေရဝါဒအုတ်မြစ်များအဖွင့် အမြင်များပြောင်းလဲခြင်း ချမ်းသာကိုရှာဖွေခြင်း စာဖတ်သူများ ရသစာပေ၏ ရသ ဘဝအမြင်သစ် ဘဝအကျဉ်းသား ဓမ္မပဒ (ဝဂ် ၄-ခုပေါင်းချုပ်) ကိုးကား မြန်မာ အမျိုးသား စာရေးဆရာများ မြန်မာ စာရေးဆရာများ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%9B%E1%80%BD%E1%80%BE%E1%80%B1%E1%80%A1%E1%80%B1%E1%80%AC%E1%80%84%E1%80%BA

ကွန်ပျူတာလုပ်ငန်းရှင်အသင်း

မြန်မာနိုင်ငံကွန်ပျူတာလုပ်ငန်းရှင်အသင်းကို ၁၉၉၈ခုနှစ် မေလ ၁၇ရက်တွင် စတင်ဖွဲ့စည်းခဲ့ပါသည်။ အင်္ဂလိပ်အမည်အားဖြင့် Myanmar Computer Industry Association (MCIA) ဟုခေါ်ဆိုသည်။ ဥက္ကဋ္ဌများ ဦးတင်ဝင်းအောင် (၁၉၉၈-၂၀၀၁) ဦးအောင်ဇော်မြင့် (၂၀၀၂-၂၀၀၅) ဒေါ်ဝါဝါထွန်း (၂၀၀၆ မှ ယနေ့ထိ) ပြင်ပစာမျက်နှာ Myanmar Computer Industry Association ကွန်ပျူတာ မြန်မာနိုင်ငံအခြေစိုက် အဖွဲ့အစည်းများ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%80%E1%80%BD%E1%80%94%E1%80%BA%E1%80%95%E1%80%BB%E1%80%B0%E1%80%90%E1%80%AC%E1%80%9C%E1%80%AF%E1%80%95%E1%80%BA%E1%80%84%E1%80%94%E1%80%BA%E1%80%B8%E1%80%9B%E1%80%BE%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%A1%E1%80%9E%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%B8

လက်ဖက်

လက်ဖက် သည် အနံ့ပါသော အရွက်တစ်မျိုးဖြစ်သည်။ လက်ဖက်ယဉ်ကျေးမှု စတင်ထွန်းကားခဲ့သည်မှာ အာရှတိုက်မှဖြစ်သည်။ တရုတ်နိုင်ငံ တွင် လက်ဖက်ခြောက် (အခါးခြောက်) ယဉ်ကျေးမှု ထွန်းကားခဲ့ပြီး၊ အိန္ဒိယတွင် လက်ဖက်ခြောက် (အချိုခြောက်) ယဉ်ကျေးမှု ထွန်းကားခဲ့သည်။ ကမ္ဘာပေါ်ရှိ လက်ဖက် ယဉ်ကျေးမှုများတွင် မြန်မာနိုင်ငံရှိ လက်ဖက် ယဉ်ကျေးမှုမှာ ထူးခြားသည်။ မြန်မာ့ရိုးရာ လက်ဖက်ယဉ်ကျေးမှုတွင် လက်ဖက်ကို လက်ဖက်စို နှင့် လက်ဖက်ခြောက် အဖြစ် သုံးသည်ကို တွေ့နိုင်သည်။ လက်ဖက်ခြောက် တွင်လည်း အချိုခြောက် နှင့် အခါးခြောက် ဟူ၍ နှစ်မျိုးလုံး တွေ့ရသည်။ လက်ဖက်ခြောက်ကို ရေနွေးပူထဲထည့်ကာ လက်ဖက်ရည်၊ လက်ဖက်ရည်ကြမ်း၊ ရေနွေးကြမ်း၊ အခါးရည်အဖြစ် သောက်သုံးကြသည်။လက်ဖက်ရည်သည် ရေပြီးလျှင် ကမ္ဘာပေါ်တွင် သောက်သုံးမှု အများဆုံးဖြစ်သည်။ အိန္ဒိယတို့၏ လက်ဖက်အချိုခြောက်ကိုမူ ရေနွေးတွင် ကျကျနနနှပ်၍ နွားနို့၊ သကြားများ ထည့်ဖျော် သောက်သုံးကြသည်။ လက်ဖက်ရွက်ကို အချဉ်ဖောက်၍ နှပ်ကာ ရရှိလာသော လက်ဖက်စို ကို အစာပလာမျိုးစုံရောပြီး လက်ဖက်သုပ် အဖြစ် စားသုံးကြသည်။ လက်ဖက် သို့မဟုတ် လက်ဖက်သုပ်သည် မြန်မာ့ရိုးရာယဉ်ကျေးမှုတွင် အရေးပါသော ခဲဖွယ်တစ်ခုဖြစ်ရုံမက လွှတ်ရုံးများ၏ အဆုံးအဖြတ်၌ပင် လက်ဖက် စား၍ အမှုပြေငြိမ်းခြင်း၊ အမှုပြတ်ကင်းခြင်းတို့ကို ပြုလုပ်လေ့ရှိခဲ့ကြသည်။ လက်ဖက်ပင်မူရင်းဒေသ လက်ဖက်ပင် မူရင်းဒေသသည် ဧရာဝတီမြစ် မြစ်ဖျားခံရာ မြန်မာနိုင်ငံအရှေ့မြောက်ပိုင်း နှင့် တရုတ်နိုင်ငံ နယ်စပ်ဒေသများ၊ ရှမ်းပြည်နယ်အရှေ့ပိုင်းဒေသများ ဖြစ်သည်။ သမိုင်း ရှေးနှစ်ရာပေါင်းများစွာက တရုတ်နိုင်ငံတွင် ဘာသာရေးဘက်၌ ကိုင်းရှိုင်းလှသည့် ဗုဒ္ဓဝါဒီတစ်ဦး ရှိလေသည်။ ထိုသူသည် ကိုးနှစ်တိုင်တိုင် မအိပ်ဘဲ တရားအားထုတ်မည်ဟု အဓိဋ္ဌာန်ပြုကာ မအိပ်ဘဲ တရားအားထုတ်နေလာခဲ့ရာ သုံးနှစ်ကြာသောအခါ ရုတ်တရက် အိပ်ပျော်သွားမိသည်။ နိုးလာသောအခါ ဤမျှညံ့ဖျင်းရပါမည်လောဟု မိမိကိုယ်ကို မိမိ ဆုံးမသည့်အနေနှင့် သူ၏မျက်ခွံများကို လှီးဖြတ်ပြီးလျှင် လွှင့်ပစ်လိုက်ရာ မျက်ခွံများကျရာနေရာ၌ မြေတွင်အမြစ်တွယ်၍ အပင်လေးတစ်ပင်ပေါက်လာသည်။ ထိုအပင်ကား ကမ္ဘာတွင် ပထမဆုံးပေါက်လာသည့် လက်ဖက်ပင်ပင် ဖြစ်ပေ၏ဟု အချို့သော တရုတ်လူမျိုးများက အစဉ်အဆက် ပြောစမှတ်ပြုကြလေသည်။ ဤဝတ္ထုမှာ ရှေးဟောင်း ဒဏ္ဍာရီမျှသာဖြစ်၏။ တရုတ်နိုင်ငံ ရှေးဟောင်းသုတေသနဌာန တူးဖော်ရေး တစ်ခုတွင် လွန်ခဲ့သည့် နှစ်ပေါင်း နှစ်ထောင်ခန့်က လက်ဖက်စေ့ များ တွေ့ရှိဖူးသည်။ တရုတ်နိုင်ငံ ဆစ်ဆောင်ပန်းနား ဒေသတွင် သက်တမ်း နှစ်တစ်ထောင့်နှစ်ရာ ရှိသော လက်ဖက်ပင်ကြီး တစ်ပင်ကို ထိန်းသိမ်းထားရှိသည်။ မြန်မာနိုင်ငံ တွင် ရှမ်းပြည်နယ်သည် အဓိက လက်ဖက်စိုက်ပျိုးသည့် ဒေသဖြစ်သလို ရှေးနှစ်ပေါင်းများစွာကပင် စိုက်ပျိုးလာခဲ့သော အထောက်အထားများ တွေ့ရှိရသည်။ ရှမ်းပြည်နယ် ပလောင်ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရဒေသ နမ့်ဆန်မြို့နယ်၊ နမ့်ဆန်မြို့ အနီးရှိ ပတ္တမြားစေတီ တည်ရှိရာ လွယ်ဆိုင်တောင် ထိပ်တွင် ပုဂံခေတ်က အလောင်းစည်သူမင်းကြီး တိုင်းခမ်းလှည့်လည်ချိန်တွင် စိုက်ပျိုးခဲ့သည်ဆိုသော လက်ဖက်ပင်ကြီးကို ထိန်းသိမ်း ထားရှိသည်။ မူကွဲတွင်မူ အလောင်းစည်သူ စိုက်ပျိုးခဲ့သည့် လက်ဖက်ပင်၏ လေးဆက်မြောက် လက်ဖက်ပင်ဟု ဆိုထားသည်။ ရှမ်းပြည်နယ် အရှေ့ပိုင်း မိုင်းယောင်းမြို့နယ် ဝမ်အန်ကျေးရွာအုပ်စုထဲတွင်လည်း နှစ်ပေါင်း ထောင်ချီ သက်တမ်းရှိနိုင်သည့် လက်ဖက်စိုက်ခင်းကြီးများ ရှိနေပြီး လေ့လာရန် လိုအပ်နေသေးသည်။ ရှမ်းပြည်နယ် အရှေ့ပိုင်း ကျိုင်းတုံမြို့နယ် ဝမ်ဆိုင်းကျေးရွာအုပ်စု၊ ဝမ်ဆိုင်းရွာ တစ်ဝိုက်တွင် နှစ်ပေါင်း ရှစ်ရာခန့် သက်တမ်းရှိသော ရှေးဟောင်းလက်ဖက်ခင်းကြီးများ တွေ့ရှိရပြီး နာမည်ကျော် ဝမ်ဆိုင်းလက်ဖက် ကို ထုတ်လုပ်လျက်ရှိသည်။ တရုတ်နိုင်ငံတွင် နှစ်တစ်ထောင့်နှစ်ရာ သက်တမ်းရှိ လက်ဖက်ပင် ရှိသော်လည်း တစ်ပင်တည်းသာဖြစ်ပြီး ရှမ်းပြည်နယ် အရှေ့ပိုင်းတွင် တွေ့ရသော သက်တမ်းရင့် လက်ဖက်ပင်ကြီးများမှာ အရေအတွက် ထောင်ချီ ရှိသည့် ရှေးဟောင်းလက်ဖက်စိုက်ခင်းကြီးများ ပုံစံ တွေ့ရခြင်းဖြစ်သဖြင့် စီးပွားဖြစ် လက်ဖက် အကြီးအကျယ်စိုက်ပျိုးမှုမှာ ကမ္ဘာပေါ်တွင် မြန်မာနိုင်ငံ၊ ရှမ်းပြည်နယ်က တရုတ်နိုင်ငံ ဆစ်ဆောင်ပန်းနားဒေသထက် ပိုမို ရှေးကျဖွယ်ရာ ရှိသည်။ လက်ဖက်အစို လက်ဖက်သုပ် သမိုင်း ရှမ်းပြည်နယ်အရှေ့ပိုင်းနေ အန် မျိုးနွယ်စုဝင် တိုင်းရင်းသားတို့သည် လွန်ခဲ့သည့် နှစ်ပေါင်း ခြောက်ရာ ခန့်ကပင် လက်ဖက်စို ပြုလုပ် စားသုံးခဲ့ကြကြောင်း အထောက်အထားများ တွေ့ရှိပြီး ဖြစ်သည်။ မြန်မာနိုင်ငံ နှင့် လက်ဖက်ယာဉ်ကျေးမှု ထို့ကြောင့်ပင် လက်ဖက်စို၊ လက်ဖက်အခါးခြောက်၊ လက်ဖက်အချိုခြောက် မျိုးစုံလင်ကာ ရှေးဟောင်းလက်ဖက်စိုက်ခင်းကြီးများရှိနေသော၊ လက်ဖက်ဆိုင်ရာ ယာဉ်ကျေးမှုများ အစုံအလင် တွေ့ရှိထွန်းကားလျက်ရှိသော၊ မြန်မာ့လက်ဖက်ယဉ်ကျေးမှုသည် ကမ္ဘာတွင် ထူးခြားလှပေသည်။ အရပ်သားအစိုးရအဖွဲ့လက်ထက် ရှမ်းပြည်နယ်အစိုးရအဖွဲ့သည် မြန်မာ့လက်ဖက်ယဉ်ကျေးမှုကို ယူနက်စကို ဒြပ်မဲ့ယာဉ်ကျေးမှု ကမ္ဘာ့အမွေအနှစ် စာရင်း တင်သွင်းနိုင်ရန် စတင်လုပ် ဆောင်ခဲ့ရာ လုပ်ဆောင်ဆဲ ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘာသို့ လက်ဖက်ယာဉ် ကျေးမှု ပျံ့နှံ့ခြင်း ဥရောပတိုက်တွင်မူ လွန်ခဲ့သော နှစ်ပေါင်းသုံးရာလောက်ကမှ လက်ဖက်ကို စတင်အသုံးပြုလာခဲ့ကြသည်။ သို့သော် ထိုစဉ်က မင်းစိုးရာဇာနှင့် သူဌေးသူကြွယ်များသာလျှင် လက်ဖက်ရည်ကို သောက်သုံးနိုင်ကြ၏။ အကြောင်းမှာ အလွန်ဝေးကွာသော အရပ်ဒေသမှ အမျိုးမျိုးသော ဒုက္ခ အပေါင်းကိုကျော်လွန်၍ ယူဆောင်လာခဲ့ရသဖြင့် လက်ဖက်မှာ ထိုအချိန်က အလွန်ဈေးကြီးသောကြောင့်ဖြစ်၏။ ယခုခေတ်တန်ဖိုးနှင့်ပြောရလျှင် အလေးချိန်တစ်ပေါင်ကို ဒေါ်လာငွေ လေးငါးရာခန့်ပင် တန်ဖိုးရှိခဲ့ပေသည်။ အချို့မှာ လက်ဖက်ကို မည်သို့အသုံးပြုရမည်ကိုပင် မသိရှာကြချေ။ လက်ဖက်ကို ဟင်းသီးဟင်းရွက်သဖွယ် ရေတွင်ပြုတ်ပြီးနောက် အရည်ကိုသွန်ပစ်၍ အဖတ်ကိုသာ ထောပတ်နှင့် ဆားထည့်ကာ စားသောက်သူများရှိခဲ့ဖူးသည်ဟု ဆိုလေသည်။ သို့ရာတွင် ယခုအခါ လက်ဖက်သည် လူတိုင်းသုံးစွဲနိုင်လောက်အောင် ပေါ၍နေပေပြီ။ ကမ္ဘာတွင် ရေမှလွဲလျှင် လူတို့သည် လက်ဖက်ရည်ကို အသောက်အများဆုံး အခြေသို့ပင် ရောက်နေလေပြီ။ အင်္ဂလန်၊ အမေရိကန်၊ ဩစတြေးလျ၊ နယူးဇီလန် စသောနိုင်ငံများတွင် လက်ဖက်ရည်ကို များစွာအသုံးပြုလျက်ရှိကြ၏။ တရုတ်၊ ဂျပန်၊ အိန္ဒိယ၊ မြန်မာနှင့်တကွ အခြားသော အရှေ့ဖျားနိုင်ငံများတွင်မူ လက်ဖက်ကို အင်္ဂလန်နိုင်ငံမှာထက်ပင်ပို၍ အသုံးများကြပေသေးသည်။ လက်ဖက်ကို ယခင်က နှစ်ပေါင်းအတော်ကြာအောင်ပင် တရုတ်နိုင်ငံမှသာ ရရှိခဲ့ကြလေသည်။ တရုတ်နိုင်ငံတွင်ကား ဆိုခဲ့သည့်အတိုင်း နှစ်ထောင်ပေါင်းများစွာကပင် လက်ဖက်ပင်များကို စိုက်ပျိုးခဲ့ကြသည်။ တရုတ်နိုင်ငံမှ တဆင့် ဂျပန်နိုင်ငံသို့ ရောက်ခဲ့သည်။ ထို့နောက် လွန်ခဲ့သည့် နှစ်ပေါင်း ၁ဝဝ လောက်ကမှ ဗြိတိသျှလူမျိုးတို့သည် လက်ဖက်ပင်များကို အိန္ဒိယနိုင်ငံ၌ စတင်စိုက်ပျိုးခဲ့ကြ၍ ဒပ်ချ်လူမျိုးတို့ကလည်း အရှေ့အိန္ဒိယ ကျွန်းစုတွင်စ၍ စိုက်ပျိုးခဲ့ကြလေသည်။ ယခုအခါတွင်ကား လက်ဖက်များကို အိန္ဒိယနိုင်ငံ၊ သီဟိုဠ်ကျွန်း၊ ဆူမတြားနှင့် ဂျားဗားကျွန်းတို့မှ အမြောက်အမြား တင်သွင်းရရှိနေပေပြီ။ အာဖရိကတိုက်ရှိ အချို့သော ဒေသများမှလည်း လက်ဖက်ကို အနည်းငယ်ရနိုင်သည်။ လက်ဖက်ပင်သည်နွေး၍ မြေဩဇာကောင်းသော တိုင်းပြည်များတွင်ပေါက်နိုင်သောကြောင့် ယခုအခါတွင် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု၌ပင် အနည်းအကျဉ်း စိုက်ပျိုးလျက်ရှိလေပြီ။ လက်ဖက်ပင် လက်ဖက်ပင်သည် အပင်ငယ်မျိုးဖြစ်၍ အစဉ်စိမ်းလျက်ရှိ၏။ ဘာသာဘာဝ အလျောက်ပေါက်စေလျှင် လက်ဖက်ပင်သည် ပေ ၃ဝ ခန့်ပင်မြင့်နိုင်၏။ သို့သော် လက်ဖက်ခြံများတွင်မူ ထိုမျှလောက်မြင့်အောင်မထားဘဲ လေးပေငါးပေလောက်သာမြင့်ရန် အစဉ်ဖြတ်ပေးထားလေသည်။ ဤကဲ့သို့ ပြုလုပ်ပေးခြင်းမှာ ရည်ရွယ်ချက်နှစ်ခုရှိ၏။ ပထမအချက်မှာ ပင်လုံးမကြီး၊ အကိုင်းအခက်များစွာမထွက်ဘဲ အရွက်များကို များနိုင်သမျှ များစေရန်ဖြစ်သည်။ လက်ဖက်ပင်တွင် လက်ဖက်ရွက်သည်သာ အသုံးဝင်အဖိုးတန်သောပစ္စည်းဖြစ်၏။ ဒုတိယအချက်မှာ လက်ဖက်ရွက်ခူးသူများသည် များသောအားဖြင့် မိန်းမနှင့် ကလေးများသာ ဖြစ်သည့်အတွက် အရွက်များ ခူးရာတွင် လက်လှမ်းမီမီနှင့် တစ်ပင်လုံးကို ခူးနိုင်စေရန်ဖြစ်လေသည်။ စိုက်ပျိုးခြင်း လက်ဖက်စိုက်ပျိုးရာတွင် လက်ဖက်စေ့များကို သင့်တော်သောမြေ၌ ရှေးဦးစွာပျိုးပေး၍ တစ်ပေလောက်ကြီးလာသောအခါမှ ခြံများသို့ရွှေ့ပြောင်းပြီးလျှင် တစ်ပင်နှင့်တစ်ပင်ကို ငါးပေခြောက်ပေခန့်ခွာ၍ စိုက်ရသည်။ များသောအားဖြင့် လက်ဖက်ပင်များကို တောင်စောင်းများတွင် လှေကားထစ်သဖွယ် အဆင့်ဆင့်ပြုလုပ်၍ စိုက်ပျိုးလေ့ရှိကြလေသည်။ လက်ဖက်ပင် သုံးနှစ်သားအရွယ်ခန့်ရောက်လျှင် အရွက်နှင့် အဖူးများကို ခူးနိုင်ပြီ။ သို့ရာတွင် အကောင်းဆုံး လက်ဖက်ရွက်ကိုကား ဆယ်နှစ်၊ ဆယ့်ငါးနှစ်ခန့်အရွယ်ရှိသော လက်ဖက်ပင်များမှသာ ရနိုင်လေသည်။ လက်ဖက်ပင်များကို မြင့်မတက်စေရန်နှင့် အရွက်များများထွက်စေရန် မကြာမကြာလည်း ချိုင်၍ပေးရလေသည်။ ၂၅ နှစ်ခန့် အရွယ်ရောက်သောအခါ လက်ဖက်ပင်ကို မြေကြီးမှကပ်၍ ခုတ်လှဲပြီးနောက် အသစ်တစ်ဖန် အမြစ်မှ ပြန်ပေါက်စေပြန်သည်။ ခူးယူခြင်း လက်ဖက်ပင် စိုက်ပျိုးသောဒေသနှင့် ရာသီဥတုတို့အပြင် အပင်၏ သန်စွမ်းမှုပေါ်တွင် အကြောင်းပြု၍ လက်ဖက်ရွက်များကို တစ်နှစ်လျှင် အကြိမ်ပေါင်းများစွာ ခူးယူနိုင်သည်။ ပူသောဒေသများတွင် နွေခြောက်လအတွင်း ရက်သတ္တတစ်ပတ်လျှင် တစ်ကြိမ်မျှခူးနိုင်၍ အေးသောနေရာများတွင်မူ ခူးသည့်အကြိမ် အရေအတွက်ကို လျှော့ပေးရလေသည်။ လက်ဖက်ပင်များမှာ အရွက်များခူးရာတွင် အကုန်မခူးရချေ။ အပင် မနာအောင်လည်း အထူးဂရုပြုရန်လိုပေသည်။ လက်ဖက်ရွက်များခူးရာတွင် မိန်းမနှင့်ကလေးများသည် ကျောတွင် ပလိုင်းတစ်လုံး ကိုယ်စီလွယ်၍ တစ်နေ့လုံး နေပူထဲ၌ တစ်ပင်မှ တစ်ပင်သို့ကူး၍ လက်ဖက်ရွက်များကိုခူးပြီးလျှင် ကျောနောက်ရှိ ပလိုင်းထဲသို့ နောက်ပြန်ထည့်ကြရသည်။ လက်ဖက်ရွက် အခူးကောင်းသူတစ်ဦးသည် တစ်နေ့လျှင် နှစ်ရာအထိ ခူးနိုင်သည်။ ခူးသောအခါ များသောအားဖြင့် အဖူးနှင့်အရွက်နုကလေးများကိုသာ ခူးကြရ၏။ လက်ဖက်ခြောက်မှာ အရွက်နုလေ ကောင်းလေဖြစ်၍ လက်ဖက်အနုအရင့်ကို လိုက်ပြီးလျှင် လက်ဖက်ခြောက်ကို အမည်အမျိုးမျိုးဖြင့် မှည့်ခေါ်ကြလေသည်။ လက်ဖက်ရွက်နုများကိုခူးပြီးသော် (၁)လက်ဖက်ရည်အဖန်ခြောက်၊ (၂)လက်ဖက်ရည်အချိုခြောက်၊ (၃) လက်ဖက်အစို၊ (၄) လက်ဖက်အဆီ စသည်ဖြင့် လေးမျိုးလေးစားအထိ ခွဲခြား၍ လိုအပ်ရာရာပြုလုပ်သုံးစွဲကြသည်။ လက်ဖက်ခြောက်(လက်ဖက်ရည်အဖန်ခြောက်)လုပ်ငန်းမှာ နွေရာသီနှင့် မိုးမကျမီကာလအတွင်းသာ လုပ်ကိုင်ပြီးလျှင် မိုးဦးကျ၍ မိုးအလွန်ရွာသောအချိန်၌ လက်ဖက်ခြောက်အလုပ်များမလုပ်နိုင်ဘဲ၊ ရပ်ဆိုင်း၍ လက်ဖက်အစို၊ သို့မဟုတ် အချိုခြောက်လုပ်ငန်းများကိုသာ လုပ်ကိုင်ကြရသည်။ လက်ဖက်ခြောက် လက်ဖက်ရည်အရသာ ထူးခြားမှုမှာ လက်ဖက်ရွက်၏ အနုအရင့်ပေါ်တွင်သာ အမှီပြုသည်မဟုတ်။ ခူးပြီးသားအရွက်များကို ပြုပြင်ပေးမှုပေါ်တွင်လည်း အမှီပြုလေသည်။ ကမ္ဘာတွင်လက်ဖက်ခြောက် အစားစားရှိရာ အချို့တိုင်းပြည်များတွင် အရွက်ကြမ်းများနှင့်အမျှင်များကို အတုံး အခဲဖြစ်အောင် ရောဖိထားသည့် လက်ဖက်ခြောက်အညံ့စားများကိုပင် အသုံးပြုကြသေး၏။ အထင်ရှားဆုံးသော လက်ဖက်ခြောက်နှစ်မျိုးမှာမူ လက်ဖက် ခြောက်မည်းဟုခေါ်သော အချိုသောက်လက်ဖက်ခြောက်မျိုးနှင့် လက်ဖက်ခြောက်စိမ်းဟုခေါ်သော အကြမ်းသောက်လက်ဖက်ခြောက်မျိုးတို့ ဖြစ်ကြသည်။ ထိုနှစ်မျိုးမှာ လက်ဖက်ပင်တစ်မျိုးစီမှ ရခြင်းမဟုတ်၊ လက်ဖက်တစ်ပင်တည်းမှပင်ရ၍ တစ်မျိုးစီပြုပြင်ထားခြင်းသာ ဖြစ်လေသည်။ လက်ဖက်ခြောက်ဖြစ်အောင်ပြုပြင်ရာ၌ ခူးပြီးသော အရွက်များကို ပထမတွင် နွမ်း၍နူးညံ့ပျော့ပျောင်းလာသည့်တိုင်အောင် ဖြန့်ထားရသည်။ ထို့နောက် အရွက်များကျို၍ အနံ့ရှိသည့် အစေးများထွက်လာစေရန် လိပ်ပေးရသည်။ ဤသို့ ပြုလုပ်ပြီးသောအခါ အရွက်များ အချဉ်ပေါက်လာအောင် နာရီအနည်းငယ်မျှ စားပွဲများပေါ်တွင် ဖြန့်ထားရပြန်သည်။ အရွက်များ ကြေးနီရောင်သန်း၍ ပန်းသီးမှည့် အနံ့ထွက်လာသောအခါ လေပူဖြင့် ဖာရင်ဟိုက်ဒီဂရီ ၁၉ဝ မှ ၂၂ဝ အထိ လှော်ပေးပြီးနောက် အကင်းသတ်ရသည်။ ထိုအခါ အရွက်တို့၏ အလေးချိန်သည် ၇၅ ရာခိုင်နှုန်းမျှလျော့သွားသည်။ ထို့နောက် အရွက်နှင့် အဖူးများကို အကြီးအသေးအလိုက် ရွေးချယ်ပြီးလျှင် အမျိုးအစား ခွဲခြားလေသည်။ ထို့နောက် နောက်တစ်ကြိမ်ထပ်၍ လှော်ပြီးသောအခါ လက်ဖက်ခြောက်မှာ နိုင်ငံခြားသို့တင်ပို့ ရောင်းချရန် အသင့်ဖြစ်တော့သည်။ ရှေးက လက်ဖက်ခြောက်ပြုပြင်သည့် အလုပ်ကို လက်ဖြင့်သာပြုလုပ်ခဲ့ကြ၍ ယနေ့တိုင်အောင် အချို့ဒေသများ၌ ဤသို့ပင် ပြုလုပ်နေကြပေသေးသည်။ သို့သော် လက်ဖက်ခြောက် အကြီးအကျယ်ပြုလုပ်သည့် ခေတ်မီအလုပ်ရုံကြီးများ၌မူကား လက်ဖက်ရွက်များကို ခူးခြင်းမှအပ စက်များဖြင့်သာလျှင် ပြုလုပ်ယူကြလေသည်။ လက်ဖက်ခြောက်စိမ်း ပြုလုပ်သည့်နည်းမှာ တစ်မျိုးကွဲလွဲ၏။ အဓိကကွဲလွဲချက်မှာ ခူးပြီးသားအရွက်များကို ရှေးဦးစွာ ရေးနွေးငွေ့ဖြင့် ပေါင်းတင်ခြင်းနှင့် အရွက်များကို အချဉ်မပေါက်စေဘဲ ထားခြင်းပင်ဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် လက်ဖက်ခြောက်စိမ်းမှာ လက်ဖက်ခြောက်မည်းနှင့် အနံ့အရသာချင်း သိသိသာသာ ခြားနားလေသည်။ လက်ဖက်ရည်ကို နှစ်သက်ကြသူများတွင် လူကိုလိုက်၍ တစ်ယောက်နှင့် တစ်ယောက်အကြိုက်ချင်း မတူညီနိုင်ပေ။ သို့ရာတွင် များသောအားဖြင့် အိန္ဒိယနိုင်ငံမှလာသော လက်ဖက်ခြောက်အားလုံးလိုလိုမှာ အမည်းမျိုးသာဖြစ်၍ တရုတ်နိုင်ငံနှင့် ဂျပန်နိုင်ငံတို့မှမူ အမည်းနှင့်အစိမ်း နှစ်မျိုးစလုံး လာတတ်သည်။ အင်္ဂလန်ပြည်တွင် လက်ဖက်ခြောက်မည်းကိုသာအသုံးပြုလေ့ရှိကြ၍ အမေရိကန်နိုင်ငံ၌ကား အမည်းရော အစိမ်းကိုပါ အသုံးပြုကြ၏။ တစ်ကမ္ဘာလုံးအသုံးပြုသည့် လက်ဖက်ခြောက်မှာ တစ်နှစ် တစ်နှစ်လျှင် ပေါင်ချိန်ကုဋေပေါင်းများစွာပင် ရှိလေသည်။ လက်ဖက်ခြောက်များလုပ်ရာတွင် ရွက်ကြမ်းမကြွေမီ နှင်းအားကြီးသော ဆောင်းရာသီအခါ၌လည်း လက်ဖက်ရွက်နုများ အသင့်အတင့်ခူးယူ ရရှိနိုင် ၍ ထိုရာသီတွင်ထွက်သော လက်ဖက်ခြောက်များမှာ ရွှေဖီအွိုင့်နမ့်ဟု ခေါ်၍ ပထမတန်စားဖြစ်၏။ မြန်မာလို နှင်းတက်ခြောက်ဟုခေါ်သည်။ ရေချိုအကောင်းခြောက်ဟုလည်း အဓိပ္ပာယ်ရ၏။ တစ်နှစ်အတွင်းထွက်သော လက်ဖက်ခြောက်အမျိုးအစားတို့မှာ- (၁) ရွှေဖီ အွိုင့်နမ့် (နှင်းတက်ခြောက် - ရေချိုခြောက်) (၂) ရွှေဖီဦး (သင်္ကြန်မကျမီ ထွက်သည်။) (၃) ရိုးရိုးရွှေဖီ (သင်္ကြန်ကျပြီးစအခါ ထွက်သည်။) (၄) ခါးကန် (မိုးဦးကျခါနီး ခူးသည်။) (၅) ခါးဝှပ် (မိုးဦးကျပြီးမှ ခူးသည်။) (၆) ခါးနွိုင်း (မိုးတွင်းခူးသည်။) စသည်တို့ ဖြစ်လေသည်။ အရသာ၊ လက်ဖက်ခြောက် အသွေးအရောင်နှင့်တကွ ရောင်းဈေးမှာလည်း အဆင့်ဆင့်ကွာခြားသွားသည်။ အကောင်းဆုံးလက်ဖက်ခြောက်ဖြစ်သော ရွှေဖီဦးများမှာ အရောင်အဆင်းနက်မှောင်သည်။ အစအနသေးသွယ်၍ လက်နှင့်ဆုပ်ကိုင်လျှင် ဆူးချွန်များကဲ့သို့ စူးလေသည်။ ပြုလုပ်ပုံအဆင့်ဆင့် နှင့် အမျိုးအစားခွဲခြားခြင်း လက်ဖက်ပြုလုပ်ပုံအဆင့်ဆင့် လက်ဖက်ရည်အမျိုးအစားကို ၎င်းအား ပြုလုပ်ပုံ ပြုလုပ်နည်း အဆင့်ဆင့်ပေါ်မူတည်ပြီး ဆုံးဖြတ်သည်။ ကာမဲလီယာ စင်နန်စစ် အရွက်များ စတင် ညှိုးနွမ်းစပြုပြီး အောက်ဆီဂျင်နှင့် ရောစပ်၍ အောက်ဆိုက်ဒ်ဓာတ်ပေါင်းဖြစ်လာသည်။ သို့မဟုတ်ပါကဆွတ်ယူပြီးလျှင်ပြီးချင်းခြောက်သွေ့စေရန်လျင်မြန်စွာလုပ်ဆောင်ရမည်။ ကလိုရိုဖီးပျက်စီးသွားပြီးသစ်ခေါက်ဖန်ရည်များထွက်လာသောအခါတွင် အရွက်များ ပို၍ နက်မှောင်သောအရောင်သို့တစ်ဖြည်းဖြည်းတိုး၍ပြောင်းလာသည်။ ဤအင်ဇိုင်မက်တစ်အောက်ဆီဒေးရှင်းခေါ် အရသာပေါ်အောင်အောက်ဆိုက်ဒ်ဓာတ်ပေါင်းပြုလုပ်ခြင်း လုပ်ငန်းစဉ်ကို အချဉ်ဖောက်ခြင်းဟူ၍ လက်ဖက်လုပ်ငန်းတွင် ခေါ်ကြသည်။ သို့ရာတွင် ၎င်းမှာ အချဉ်ဖောက်ခြင်း အစစ်မဟုတ်ပေ။ အချဉ်ပေါက်ခြင်းမှာမိုက်ခရိုအော်ဂဲန်နစ်ဇင်ခေါ် သေးငယ်လွန်းသောသက်ရှိဇီဝရုပ်များကြောင့် မဟုတ်သလို၊ အောက်ဆီဂျင်မပါဝင်သည့် လုပ်ငန်းစဉ်လည်း မဟုတ်ပါချေ။ နောက်ထပ်ပြုလုပ်ပုံ အဆင့်မှာ ကြိုတင်သတ်မှတ်ထားသော အဆင့်တွင် အပူပေးခြင်းဖြင့် အောက်ဆိုက်ဒ်ဓာတ်ပေါင်း ပြုလုပ်ခြင်းအဆင့်ကို ရပ်ဆိုင်းရန်ဖြစ်သည်။ ထိုအဆင့်သည် အင်ဇိုင်းများ၏ တာဝန်ယူမှုကို ရပ်တန့်စေသည်။ အမည်းရောင် လက်ဖက်ရည်အတွက် ဤအဆင့်ပြီးလျှင်ပြီးချင်း တစ်ဆက်တည်းမှာ အခြောက်ခံသည်။ ရေခိုးရေငွေ့နှင့် အပူချိန် ထိန်းချုပ်မှုကို ဂရုစိုက်ခြင်း မရှိပါက ထုတ်လုပ်ခြင်းနှင့် ထုပ်ပိုးစဉ် အချိန်အတောအတွင်း လက်ဖက်ခြောက်ကို မှို တက်တတ်သည်။ မှိုသည် အမှန်တကယ် အချဉ်ဖောက်ခြင်းကို ဖြစ်ပွားစေပြီး အဆိပ်အတောက်နှင့် တစ်ခါတစ်ရံ ကင်ဆာဖြစ်စေသော ဓာတ်ပစ္စည်းများဖြင့် လက်ဖက်ကို မသန့်မရှင်းဖြစ်စေ၍ အနံ့အရသာလည်း ပျက်ပြယ်စေပြီး သောက်သုံးရန်မသင့်သော အနေအထားသို့ ရောက်စေသည်။ လက်ဖက်ရည် ရေပြီးလျှင် လက်ဖက်ရည်သည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် လူသောက်အများဆုံး ဖျော်ရည် ဖြစ်သည်။၎င်းတွင် လူအများကြိုက်နှစ်သက်သည့် အေးမြသော၊ အနည်းငယ်ခါးသက်သော၊ ဖန်သော အရသာတို့ ပါရှိသည်။ လက်ဖက်ရည်ဖျော်နည်း အမျိုးမျိုးရှိ၏။ သူ့ချည်းသက်သက်လည်း ရေနွေးဖြင့်ဖျော်သောက်နိုင်၍ သကြား၊ နို့၊ နို့ဆီ သို့မဟုတ် လိမ္မော်ရည် စသည်များနှင့်လည်းဖျော်နိုင်သည်။ အမေရိကန်၊ အင်္ဂလန်၊ ပြင်သစ် စသောအချို့နိုင်ငံများတွင် အထူးသဖြင့် နွေရာသီ၌ မွန်းလွဲပိုင်းတွင် လက်ဖက်ရည်ဖျော်ပြီးနောက် ရေခဲဖြင့်အအေးခံ၍ သောက်လေ့သောက်ထရှိကြသည်။ ဂျပန်နိုင်ငံတွင်မူ လက်ဖက်ရည်ပွဲ တည်ခင်းသည့် အခမ်းအနားမှာ ရှေးအစဉ်အဆက်ကစ၍ ဆင်းသက်လာသော ယဉ်ကျေးမှုတစ်ရပ်ဖြစ်၏။ တည်ခင်းသည့် လက်ဖက်ရည်မှာ လက်ဖက်ရည်ကြမ်းပင်ဖြစ်သည်။ သို့ရာတွင် လက်ဖက်ရည်ဖျော်ပုံ၊ တည်ခင်းပုံ၊ သောက်သုံးပုံမှာ သတ်မှတ်ထားသော အစီအစဉ်များအတိုင်း စနစ်တကျ ပြုလုပ်ကြရသည်။ ဤထုံးတမ်းစဉ်လာသည် ဂျပန်တို့၏ပေါင်းသင်းဆက်ဆံရေးတွင် အရေးကြီးသည့် အစိတ်အပိုင်းတစ်ခုဖြစ်၍ ရှေးနှစ် ပေါင်း ၅ဝဝ က ဗုဒ္ဓအယူဝါဒီ ရဟန်းတော်များမှတစ်ဆင့် ဆင်းသက်လာခဲ့သော အမွေအနှစ်တစ်ခုဖြစ်သည်ဟု ဆိုလေသည်။ ပြုပြင်ထားသော လက်ဖက်ရွက်ခြောက်များကို ပူသော သို့မဟုတ် ဆူပွက်နေသော ရေနှင့်အတူ ပေါင်းစပ်ခြင်းမှပြင်ဆင် ထားသည့် ရနံ့မွှေးသော ဖျော်ရည် ကိုလည်း “လက်ဖက်”ဟု ရည်ညွှန်းပါသည်။ လက်ဖက်ရည် အမျိုးအစား အနည်းဆုံး ခြောက်မျိုးရှိသည်။ ၎င်းတို့မှာ အဖြူ၊ အဝါ၊ အစိမ်း၊ အူလုံ၊ အမည်းနှင့် ပူအာလက်ဖက်တို့ ဖြစ်ပြီး ၎င်းတို့အနက် လက်ဖက်ခြောက်အဖြူ ၊ အစိမ်း ၊ အူလုံ နှင့် အမည်းတို့ကို ဈေးထဲတွင် တွေ့ရလေ့ရှိသည်။ လက်ဖက်အမျိုးအစား အားလုံးကို မျိုးစုတူ အပင်များမှ ရရှိသော်လည်း၊ ကွဲပြားသော ပစ္စည်းအမျိုးအစားများကို အသုံးပြုခြင်း၊ အရွက်များအား ပြုပြင်ပုံ နည်းအဆင့်ဆင့် ကွဲပြားခြင်းတို့ ရှိနိုင်သည်။ ကောင်းမွန်သော အဖြူရောင်လက်ဖက်ရရှိရန်အတွက် တစ်မူထူးခြားစွာ စိုက်ပျိုးရသည်။ အချဉ်ဖောက်ထားသော ပူအာလက်ဖက်ကို ဆေးအဖြစ် မကြာခဏ အသုံးပြုကြသည်။ "ဆေးဖက်ဝင်လက်ဖက်” ဟူသော ဝေါဟာရကို ပုံမှန်အားဖြင့် အရွက်များ၊ ပန်းများ ၊ သစ်သီး ၊ ဆေးဖက်ဝင်အပင်များ သို့မဟုတ် ကာမဲလီယာ စင်နန်စစ် မပါဝင်သော အခြားသော အပင်များဖြင့် ရောစပ်ထားသည့် သို့မဟုတ် ဆေးဖက်ဝင်သည့် အရွက်ပြုတ်ရည် ကို ရည်ညွှန်းသည်။“အနီရောင်လက်ဖက်” ဟူသော ဝေါဟာရမှာ အမည်းရောင်လက်ဖက်ရည် (အဓိကအားဖြင့် တရုတ်၊ ကိုးရီးယား၊ ဂျပန် နှင့် အခြားသော အရှေ့အာရှ ဘာသာစကားများ) မှသော်လည်းကောင်း၊ သို့မဟုတ် တောင်အာဖရိက ရွိုင်းဘော့(စ်) အပင် (ကာမဲလီယာ စင်နန်စစ် မပါဝင်သော)မှ သော်လည်းကောင်း ရောနှောပေါင်းစပ် ထားခြင်းမှရရှိသော အရည်ကို ရည်ညွှန်းသည်။ ထုံးတမ်းအစဉ်အလာအရခွဲခြားခြင်း လက်ဖက်ကို ထုံးတမ်းစဉ်လာအရ ၎င်းကို ထုတ်လုပ်ခြင်းနှင့် ပြုလုပ်ပုံအဆင့်ဆင့် နည်းစနစ်များအပေါ် အခြေခံ၍ အမျိုးအစားခွဲခြားသည်။ အူလုံလက်ဖက်ရည် - နွမ်းအောင်၊ ကြေအောင်နှင့် တစ်စိတ်တစ်ပိုင်း အောက်ဆိုက်ဒ်ဓာတ်ပေါင်း ဖြစ်အောင် လုပ်ထားသည်။ အမည်းရောင်လက်ဖက်ရည် - နွမ်းအောင်၊ တစ်ခါတစ်ရံ ကြေမွအောင်လုပ်ထားသည်။ အောက်ဆိုက်ဒ်ဓာတ်ပေါင်း လုံးဝဖြစ်အောင် ပြုလုပ်ထားသည်။ အဖြုရောင်လက်ဖက်ရည် - နွမ်းအောင်လုပ်ထားသည်၊ အောက်ဆိုက်ဒ်ဓာတ်ပေါင်းဖြစ်အောင် လုပ်မထားပေ။ အဝါရောင်လက်ဖက်ရည် - နွမ်းအောင်၊ အောက်ဆိုက်ဒ်ဓာတ်ပေါင်းဖြစ်အောင် လုပ်မထားပေ၊ သို့သော် အဝါရောင်သို့ ပြောင်းစေသည်။ အစိမ်းရောင်လက်ဖက်ရည် - နွမ်းအောင်၊ အောက်ဆိုက်ဒ်ဓာတ်ပေါင်းဖြစ်အောင် လုပ်မထားပေ။ အချဉ်ဖောက်ထားသောလက်ဖက် - အချဉ်ပေါက်ခြင်း/ ဆွေးခြင်းကို ခွင့်ပြုထားသော အစိမ်းရောင် လက်ဖက်ရည်။ ရောစပ်ခြင်းနှင့် ဖြည့်စွက်ခြင်းများ လက်ဖက်ရောစပ်ခြင်းနှင့် ဖြည့်စွက်ခြင်းများ ထုပ်ပိုးထားသော လက်ဖက်ခြောက်ထုပ် အားလုံးနီးပါးနှင့် အနောက်တိုင်းတွင် ရောင်းချသော အခြားလက်ဖက်ခြောက် အများစုမှာ ရောစပ်ထားသည့် လက်ဖက်ခြောက်များဖြစ်သည်။ လက်ဖက်စိုက်ပျိုးသော နေရာများတွင် ရောစပ်လေ့ရှိသည် (အာသံပြည်နယ်တွင် ဆိုပါမူ) သို့မဟုတ် အရပ်အမျိုးမျိုးမှလာသော လက်ဖက်အမျိုးမျိုးကို ရောစပ်တတ်သည်။ ထိုသို့ပြုလုပ်ကြခြင်းမှာ အရသာပိုမိုကောင်းမွန်စေရန်၊ ဈေးကောင်းရရှိစေရန်၊ သို့မဟုတ် နှစ်မျိုးလုံးအတွက် ဖြစ်သည်။ ဈေးပိုကြီးပြီး အရသာပိုမိုကောင်းမွန်သော လက်ဖက်ခြောက်မှာအရသာလျော့နည်း၍ပိုမိုဈေးသက်သာသည့် အမျိုးအစားတို့အတွက် ထေမိရန် ဖြစ်သည်။ အချို့သောလက်ဖက်များမှာ အမျိုးအစားများ ရောစပ်ထားရုံသာမက၊ စွဲမက်စေရန် ဖြည့်စွက်ထားသော ဆေးများထည့်ခြင်း သို့မဟုတ် အထူးပြုလုပ်ပုံအဆင့်ဆင့်ကို သုံးထားခြင်းတို့ဖြင့် အရသာကို ပိုမို၍ကောင်းစေသည်။ လက်ဖက်သည် အမျိုးမျိုးသော ရနံ့များ ထည့်သွင်းခြင်းကို လက်ခံရန် အလွန်လွယ်ကူခြင်းကြောင့်၊ လက်ဖက်ပြုလုပ်ခြင်း အဆင့်ဆင့်တွင်လည်းကောင်း၊ သယ်ယူပို့ဆောင်ခြင်း နှင့် သိုလှောင်ခြင်းတွင် လည်းကောင်း၊ ပြဿနာများ ဖြစ်စေနိုင်သည်။ ထို့အပြင် ဘာဂမော့(ထ်)လိမ္မော် (အားလ်ဂရေးလက်ဖက်ရည်)၊ ဗနီလာ၊ ကရမယ်(လ်)နှင့် အခြားများပြားလှစွာသော ရနံ့များကဲ့သို့ အဆုံးအစမရှိ များပြားပြီး ကွဲပြားသည့် ရနံ့နှင့် အရသာတို့ကို တီထွင်ဖန်တီးရန် အခြေအနေကိုလည်း ဖြစ်ပေါ်စေသည်။ လက်ဖက်အစို မြန်မာလူမျိုးများ အနှစ်သက်ဆုံးဟု ပြောလေ့ပြောထရှိခဲ့ကြသော အာဟာရဝတ္ထုသုံးမျိုးမှာ အသားတွင်ဝက်၊ အသီးတွင်သရက်၊ အရွက်တွင် လက်ဖက် ဟူ၍ဖြစ်သည်။ မြန်မာ့ရိုးရာယဉ်ကျေးမှုတွင် လက်ဖက်သည် အရေးပါ အရာရောက်၏၊ မြန်မာနိုင်ငံတွင် လက်ဖက်အစိုနှင့် အခြောက် ဟူ၍ရှိရာ ထိုနှစ်မျိုးစလုံးကိုပင် သုံးစွဲကြသည်။ အထူးသဖြင့် လက်ဖက်စိုမှာ ရိုးရာအလိုက် ပွဲဝင်သော ခဲဖွယ်တစ်ခုဖြစ်သည်သာမက လွှတ်ရုံးများ၏ အဆုံးအဖြတ်များ၌ပင်လျှင် လက်ဖက်စား၍ အမှုပြေငြိမ်းခြင်း၊ လက်ဖက်စား၍ အမှုပြတ်ကင်းခြင်းတို့ကို ပြုလုပ်ဆောင်ရွက်လေ့ရှိကြ၏။ ရပ်ရွာအတွင်း၌လည်း ဘာသာရေးပူဇော်ပွဲ၊ နတ်ပူဇော်ပွဲများတွင် လက်ဖက်မပါလျှင် မပြီးသကဲ့သို့ဖြစ်သည်။ မြန်မာ့ရိုးရာအလိုက် ထိမ်မြားမင်္ဂလာပွဲများအတွက် ဖိတ်ကြားရာဝယ် လက်ဖက်ထုပ်များဖြင့် ဖိတ်ကြားလေ့ရှိခဲ့၏။ တောင်သူလယ်လုပ်တို့မှာ လက်ဖက်တစ်ရိုး ကွမ်းတစ်ယာပေးပြီးလျှင် သမီးပေး သားယူ ထိမ်းမြားလေ့ ရှိလေသည်။ မြန်မာဘုရင်များသည် လက်ဖက်စိုကိုအထူးမွန်မြတ်သော အာဟာရတစ်ခုအနေဖြင့် မှီဝဲသုံးဆောင်လေ့ရှိခြင်းကြောင့် မင်္ဂလာမင်းခမ်း မင်းနားများတွင် လက်ဖက်အိုး၊ လက်ဖက်ခွက်များကို ဘုရင့်အသုံးအဆောင်ပစ္စည်းတစ်ခုအဖြစ်ထား၍ သုံးစွဲခဲ့ကြ၏။ ဆင်းရဲသား လယ်လုပ် ကုန်သည်များအဖို့လည်း လက်ဖက်ကို နေ့စဉ်အာဟာရတစ်ခုအနေဖြင့် သုံးစွဲကြခြင်းကြောင့် အိမ်တိုင်းလိုမှာပင် လက်ဖက်အိုး၊ လက်ဖက်ခွက်များ ထားရှိကြလေသည်။ လက်ဖက်အစိုကို ရှေးအထက်ကျော်ကာရီက နှမ်းဆီနှင့်စိမ်ထားပြီးလျှင် စားသုံးလေ့ရှိ၏။ ထိုမှ နောက်ခေတ်များတွင် ကြက်သွန်ဖြူ အကြော်၊ နှမ်းလှော်၊ ပဲလှော် စသောအဆာများဖြင့် ရောနှောသုံးဆောင်လေ့ရှိကြသည်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင် ရှမ်းပြည်မြောက်ပိုင်း တောင်ပိုင်နယ်၊ မိုးမိတ်နယ်နှင့် မိုင်းလုံနယ်များတွင် လက်ဖက်ပင်များကိုစိုက်ပျိုးသည်။ မိုးမိတ်နယ်နှင့် မိုင်းလုံနယ်တို့မှထွက်သော လက်ဖက်ခြောက်၊ လက်ဖက်စိုများကို အပြင်တောင်ဟုခေါ်၍ တောင်ပိုင်းနယ် သို့မဟုတ် နမ့်ဆန်နှင့် မိုင်းငေါ့ အပါအဝင် ဒေသများမှထွက်သော လက်ဖက်ခြောက်၊ လက်ဖက်စိုတို့ကို အတွင်းတောင်ဟုခေါ်သည်။ နမ့်ဆန်းနှင့် မိုင်းငေါ့တို့ဘက်မှထွက်သော လက်ဖက်ခြောက်၊ လက်ဖက်စိုများမှာ ကောင်းလည်းကောင်း၏။ လူသုံးလည်းများ၏။ လက်ဖက်လည်း အများဆုံးထွက်၍ နယ်လည်း အကျယ်ဆုံးဖြစ်လေသည်။ လက်ဖက်ပင်ရွက်သစ်နုချိန်မှာ နှစ်စဉ် တန်ခူးလဆန်းစအခါ၌ဖြစ်စေ၊ သင်္ကြန်ရက်မတိုင်မီ၌ဖြစ်စေ အနည်းအကျဉ်းသာနု၍ သင်္ကြန်ရက်အတွင်း သင်္ကြန်မိုးရွာချပြီးနောက် အပင်တိုင်း၌ ဝေဝေဆာအောင် ရွက်နုများ ထလာလေသည်။ လက်ဖက်သုပ် မြန်မာနိုင်ငံသားများ အဓိက စားသုံးသည်။ နှစ်ပေါင်း ထောင်ချီ၍ စားသုံးခဲ့ကြသည် ဟု ယူဆရသည်။ (လက်ဖက်သုပ် အဓိက ခေါင်းစဉ်တွင် ကြည့်ရှုရန်။) ပါဝင်ဓာတ်ပစ္စည်း လက်ဖက်ခြောက်တွင် သီအင်းဓာတ်ပါ၍ ထိုဓာတ်မှာ ကော်ဖီတွင်ပါသည့် ကဖိန်းဓာတ်နှင့်အတူတူပင်ဖြစ်သည်။ ထိုဓာတ်သည် သောက်သုံးသူကို အနည်းငယ်ထကြွအားရှိစေ၍ နည်းလျှင် လူကို ဥပါဒ်မပေးချေ။ လက်ဖက်ရည်ကို ခပ်ကျကျအသောက်များသူများကိုမူ အကြောများကို ဥပါဒ် ပေးတတ်ပေသည်။ သီအင်းဓာတ်သည် လက်ဖက်ရည်သောက်စ မရှိသူတို့အဖို့ ညဉ့်ဘက်တွင်အိပ်မပျော်နိုင်အောင် ဖြစ်စေတတ်သည်။ လက်ဖက်ရည်၌ ဝါညိုရောင်ရှိခြင်းမှာ လက်ဖက်ရွက်တွင် တန်းနင်းဟုခေါ်သော ဓာတ်ပစ္စည်းတစ်မျိုးပါသောကြောင့်ဖြစ်၏။ ထိုဓာတ်ပစ္စည်းများလျှင်လည်း ကျန်းမာရေးကို ထိခိုက်တတ်သည်။ ထို့ကြောင့် လက်ဖက်ရည်ဖျော်ရာတွင် တန်းနင်းဓာတ်အများအပြားထွက်မလာစေရန် လက်ဖက်ခြောက်ကို အကြာကြီးနှပ်မထားလျှင် သာ၍ကောင်းလေသည်။ လက်ဖက်သည် ကာမဲလီယာ စင်နန်စစ် အပင်၏ အရွက်၊ အဖူး နှင့် ရွက်ဆစ်တို့ကို နည်းအမျိုးမျိုးဖြင့် ပြုပြင်၊ ပြင်ဆင်ထားသော စိုက်ပျိုးရေး လုပ်ငန်းထွက်ကုန်ဖြစ်သော စားသောက်ကုန်ဖြစ်သည်။ လက်ဖက်ဟူသည်မှာ ကာမဲလီယာ စင်နန်စစ် အပင်၏ လူသိများသော အမည်လည်းဖြစ်သည်။ လက်ဖက်သုပ် နှင့် လက်ဖက်ရည်တွင် အထွေထွေ အမျိုးမျိုးသော ပိုလီဖီနော(လ်)များ ပါဝင်သော်လည်း၊ လူအများ ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် ယုံကြည်နေကြသကဲ့သို့ လက်ဖက်တွင် တန်းနစ်အက်ဆစ် မပါဝင်ချေ။ ဈေးကွက် လက်ဖက်ရည်အချို အခါး လက်ဖက်ရည်သည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် လူကြိုက်အများဆုံးသော သောက်သုံးဖွယ်ရာ စားသောက်ကုန် ဖြစ်သည်။ ၎င်း၏ စားသုံးမှုသည် ကော်ဖီ၊ ချော့ကလက်၊ အချိုရည်၊ အရက်သေရည်တို့ စုစုပေါင်းပါဝင်သော ကမ္ဘာပေါ်ရှိ အခြားသော သောက်သုံးကုန် ထုတ်လုပ်မှုအားလုံးနှင့် ညီမျှသည်။ အရှေ့အာရှ အပြင်ဘက်ဒေသတွင် စားသုံးသည့် လက်ဖက်အများစုကို အိန္ဒိယ သို့မဟုတ် သီရိလင်္ကာတို့တွင် စိုက်ခင်းကြီးများဖြင့် အကြီးအကျယ် စိုက်ပျိုးပြီး စီးပွားရေး လုပ်ငန်းကြီးများအတွက် ရည်ရွယ်ပြီးထုတ်လုပ်သည်။ ဤကဲ့သို့ ကြီးမားသော ထုတ်လုပ်ရေး စက်ရုံများနှင့် ဆန့်ကျင်စွာ၊ အစားကြူးသူများက လွန်ကဲစွာ လိုက်လံရှာဖွေတတ်သော လက်ဖက်အမျိုးအစားများကို ထုတ်လုပ်တတ်သည့် “ဥယျာဉ်များ”၊ တစ်ခါတစ်ရံတွင် သေးငယ်သော စိုက်ခင်းများလည်း အများအပြားရှိသည်။ ဤလက်ဖက်များမှာ ရှားပါး၍ ဈေးကြီးပြီး၊ ဤနေရာတွင် အချို့သော ဈေးအကြီးဆုံးဝိုင်များနှင့် ယှဉ်နိုင်သည်။ တစ်ဦးချင်း လက်ဖက်စားသုံးမှု နိုင်ငံများစာရင်း အိန္ဒိယနိုင်ငံသည် နှစ်စဉ် လူတစ်ဦးချင်း လက်ဖက်စားသုံးမှုမှာ ရ၅၀ ဂရမ်မျှသာ ရှိသော်လည်း ကမ္ဘာပေါ်တွင် လက်ဖက်စားသုံးမှု အများဆုံးနိုင်ငံ ဖြစ်သည်။ တူရကီနိုင်ငံတွင် တစ်နှစ်လျှင် လူတစ်ဦးချင်း၏ လက်ဖက်စားသုံးမှုမှာ၂.၅ ကီလိုဂရမ်ဖြစ်ပြီး ကမ္ဘာပေါ်တွင် တစ်ဦးချင်း လက်ဖက်စားသုံးမှု အမြင့်ဆုံးနိုင်ငံ ဖြစ်သည်။ လက်ဖက်သုပ် လက်ဖက်သုပ်ကို အဓိက စားသုံးသည့်နိုင် ငံမှာ မြန်မာ နိုင်ငံ ဖြစ်သည်။ ၂၀ ရာစု နောက်ပိုင်း မှ စ၍ အခြားနိုင်ငံများတွင်လည်းစားသုံးကြသော်လည်း အနည်းငယ်သာဖြစ်သည်။ စားသုံမှု ပမာဏ အတိအကျ အချက်အလက် မရှိပါ။ ထုတ်လုပ်ခြင်း ၂၀၀၃ ခုနှစ်တွင် ကမ္ဘာ့လက်ဖက်ထုတ်လုပ်မှုမှာ နှစ်စဉ် တန်ချိန်သန်းပေါင်း ၃.၂၁ ဖြစ်သည်။၂၀၀၈ ခုနှစ်တွင် ကမ္ဘာ့ လက်ဖက်ထုတ်လုပ်မှုမှာ တန်ချိန်သန်းပေါင်း ၄.၇၃ သို့ရောက်ရှိခဲ့သည်။ လက်ဖက်အများဆုံး ထုတ်လုပ်သော နိုင်ငံများမှာ တရုတ်ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ၊ အိန္ဒိယ၊ ကင်ညာ၊ သီရိလင်္ကာ နှင့် တူရကီ နိုင်ငံတို့ဖြစ်သည်။ အောက်ဖော်ပြပါဇယားမှာ မကြာသေးမီနှစ်များက လက်ဖက်ထုတ်လုပ်ခြင်းကို ဦးဆောင်လျက် ရှိသောတိုင်းပြည်များ၏ထုတ်လုပ်မှုပမာဏ(တန်ဖြင့်)ကို ဖော်ပြထားသည်။ ကုလသမဂ္ဂ၏စားနပ်ရိက္ခာနှင့် စိုက်ပျိုးရေးအဖွဲ့ (FAO) မှ ၂၀၁၄ ဖေဖော်ဝါရီလတွင် ထုတ်ပြန်လိုက်သော အချက်အလက်များဖြစ်သည်။ ၂၀၀၈ ခုနှစ် တူရကီနိုင်ငံအတွက် FAO ကွန်ပျူတာကိန်းဂဏန်းများမှာ တူရကီနိုင်ငံ၏ ၂၀၀၈ ခုနှစ် စုစုပေါင်း ထုတ်လုပ်ခြင်းကို ၁,၁၀၀,၂၅၇ တန်ဟု မှားယွင်းစွာဖော်ပြထားသည်။ ယခင်နှစ်က တူရကီနိုင်ငံ၏ နှစ်စဉ် ပျမ်းမျှလက်ဖက်ထုတ်လုပ်ခြင်း ၂၀၀,၀၀၀ တန်ထက် တစ်နှစ်ထဲတွင်(၂၀၀၈) ငါးဆ မြင့်တက်လာသည်မှာ မဖြစ်နိုင်ပေ။ တူရကီနိုင်ငံ၏ ၂၀၀၇ ခုနှစ် ထုတ်လုပ်ခြင်း ၂၀၆,၀၀၀ တန်နှင့်နှိုင်းယှဉ်လျှင် (မှားယွင်းသော) FAO ကိန်းဂဏန်းများ ၁,၁၀၀,၂၅၇ တန်မှာ တူရကီနိုင်ငံ၏ ၂၀၀၈ ခုနှစ် လက်ဖက် ထုတ်လုပ်ခြင်းအတွက် FAO၏တွက်ချက်မှုအမှားများကိုကိုယ်စားပြုစေသည်။ ပုံမှန်ထုတ်ဝေသည့် လုပ်ငန်းစာစောင် တစ်စောင်ဖြစ်သော "Tea Weekly" အစီရင်ခံစာအရ တူရကီနိုင်ငံသည် ၂၀၁၇ တွင် ၂၇၉,၀၀၀ တန်ခန့် ထုတ်လုပ်ရန် စီမံကိန်းချထားသည်။ တူရကီနိုင်ငံ၏ ၂၀၀၈ ခုနှစ် လက်ဖက် ထုတ်လုပ်ခြင်း အတွက် FAO ကိန်းဂဏန်းများမှရရှိသော ရလဒ်များမှားယွင်းကြောင်း ထပ်လောင်း ညွှန်ပြနေသည်။ ရည်ညွှန်းကိုးကား တရုတ် အစားအစာ လက်ဖက်

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%9C%E1%80%80%E1%80%BA%E1%80%96%E1%80%80%E1%80%BA

မုန့်ဟင်းခါး

မြန်မာ့ရိုးရာ အစားအစာတစ်မျိုးဖြစ်သော မုန့်ဟင်းခါးသည် အချဉ်ဖောက် ပြုလုပ်သည့် ဆန်ခေါက်ဆွဲဖတ် (မုန့်ဖတ်)များနှင့် ငါးဖြင့် အဓိက ချက်လုပ်သော မုန့်ဟင်းခါးဟင်းရည်ကို အခြား အစာပလာများနှင့် အတူတွဲဖက် စားသုံးရသည့် အစားအစာ တစ်မျိုးဖြစ်သည်။ မြန်မာနိုင်ငံတစ်ဝန်းရှိ မြို့၊ ရွာတိုင်းတွင် မုန့်ဟင်းခါးကို ရောင်းချကြပြီး နံနက်စာ မှ နေ့လည် နေ့ခင်း အဆာပြေ အပြင် ညလယ်စာ အဖြစ်ပါ နှစ်ခြိုက်စွာ စားလေ့ရှိကြသည်။ ထို့အပြင် မုန့်ဟင်းခါးသည် အာဟာရတန်ဖိုးအားဖြင့် ပရိုတင်း၊ ကာဗိုဟိုက်ဒရိုတ်နှင့် ဓာတ်ဆားများ ပါဝင်ပြီး ချက်ပုံချက်နည်း ရိုးရှင်းလွယ်ကူသည့်အပြင် စရိတ်ပါ သက်သာသောကြောင့် မြန်မာလူမျိုးတိုင်းလိုလို နှစ်သက်သော အစားအစာလည်းဖြစ်သည်။ သမိုင်းကြောင်း ရှေးမြန်မာ့သမိုင်း တစ်လျှောက်တွင် မုန့်ဟင်းခါးနှင့် ပတ်သက်၍ ကျောက်စာ၊ ပေစာများဖြင့် မှတ်တမ်းတင် ခဲ့ခြင်း မရှိသဖြင့်မုန့်ဟင်းခါး ပေါ်ပေါက်ရာ ဇာတိ နှင့် ခေတ်ကာလအား သိရှိရန် များစွာ ခက်ခဲလှသည်။ မုန့်ဟင်းခါးအား အစောဆုံး အထောက်အထား ဖြင့် တွေ့ရှိရသည့် နေရာမှာ ကုန်းဘောင်ခေတ် စာဆို ဦးပုည၏ လင်္ကာများ အနက်မှ တစ်ခုတွင် ဖြစ်ပြီး "မုန့်ဟင်း"ဟု သုံးနှုန်းခဲ့သည်။ ကုန်းဘောင်ခေတ် ဒုတိယပိုင်း၌ ဘကြီးတော်ဘုရား လက်ထက်နှင့် ကုန်းဘောင်ရွှေဘိုမင်း လက်ထက်တွင် ပေါ်ပေါက်သော ကဗျာစာဆိုတစ်ဦးဖြစ်သည့် ဖိုးသူတော်ဦးမင်းက ခေတ်ပြိုင်စာဆို လူဦးမင်း(စာဆိုတော်ဦးမင်း) နှင့် မုန့်ဟင်းခါး အကြောင်း အပြိုင်စပ်ဆိုရာတွင် "မုန့်တီ" ဟုသုံးနှုန်းခဲ့သည်။ ယခုအခါတွင် မုန့်ဟင်းခါးကို "မုန့်တီ" ဟု ပြောဆိုသောသူသည် အနည်းငယ်သာရှိတော့သည်။ ဤသို့ဆိုလျှင် "မုန့်တီ"သည် မုန့်ဟင်းခါးကို ဆိုလိုပြီး ရခိုင်မုန့်တီ သည်ကား ရခိုင်လူမျိုးများ၏ ရှေးရိုးရာအစားအစာ အာပူလျှာပူနှင့် ရိုးရိုးရခိုင်မုန့်တီ၊ ရခိုင်မုန့်တီသုပ် အစရှိသည်တို့ကိုဆိုလိုပေမည်။ ယနေ့တိုင် အချို့ဒေသများတွင်မုန့်ဟင်းခါးအား "မုန့်" "မုန့်ဟင်း" အစရှိ သဖြင့် ခေါ်ဝေါ် လျက် ရှိဆဲ ဖြစ်သောကြောင့် ကုန်းဘောင်ခေတ်တွင် မုန့်ဟင်းခါးပေါ်ပေါက်ပြီး ဖြစ်သည်ဟု ယူဆကြသည်။ မိုဟင်းခါးလိုလည်း ခေါ်ဆိုကြ၏။ တစ်ဖန် ပျူမြို့ဟောင်းများ တူးဖော်ရာတွင် ဆန်မှုန့်နှင့် အချဉ်ဖေါက်ပြုလုပ်သော ကိရိယာအများအပြား တူးဖော် ရရှိခဲ့သောကြောင့် ထမင်းအစားထိုး၊ ဆန်ဖြင့်ပြုလုပ်သည့် မုန့်နှင့် မုန့်ဟင်းခါးပေါ်ပေါက်နေခဲ့ နိုင်ကြောင်း ကောက်ချက် ဆွဲကြသည်။ ထို့အပြင် မုန့်ဟင်းခါး သမိုင်းကို စနစ်တကျ သုတေသန ပြုရန် ကြိုးစားခဲ့သော ဒေါက်တာ ခင်မောင်ညွန့်၏ အဆိုအရ မုန့်ဟင်းခါးချက်နည်းသည် ရှေးနန်းတွင်း ဟင်းချက်နည်းမျိုးစုံ စာရင်းတွင် ရှာမတွေ့ ခဲ့ခြင်းကြောင့် သာမန် အရပ်သား လူအများတို့ ၏အစားအစာသာ ဖြစ်နိုင်ကြောင်း။ ထို့ကြောင့်ပင် မည်သူတစ်ဦး တစ်ယောက်မျှ အရေးတယူ မှတ်တမ်း မတင်ခဲ့ခြင်း ဖြစ်နိုင်ကြောင်း ဆိုသည်။ ယေဘုယျအသုံးပြုသောပစ္စည်းများ မုန့်ဖတ် ငါးအဖြစ် (ငါးခူ၊ ငါးကျည်း၊ ငါးကြင်း၊ ငါးသလောက်၊ ငါးရှဉ့်)အပြင် အခြားသောငါးများ လည်းအသုံးပြုလေ့ ရှိသည်။ ငါးနှစ်မျိုး သို့မဟုတ် သုံးမျိုးစပ် အသုံးပြုခြင်းသည် ငါးတစ်မျိုးတည်း အသုံးပြုခြင်း ထက် ပိုကောင်းသည် ဟုဆိုသည်။ ငါးရှားပါးသော ဒေသများတွင် ကြက်သား၊ အမဲသားတို့ကို အသုံးပြု လေ့ရှိသည်။ ဆီ ငံပြာရည် ဆား နနွင်းမှုန့် ငှက်ပျောအူ ဆန်လှော်မှုန့် ကြက်သွန်နီ ကြက်သွန်ဖြူ ပဲမှုန့် ချင်း ငရုတ်ကောင်း စပါးလင် အသုံးပြုသော ပစ္စည်းအမျိုးအစားများမှာ ချက်လုပ်နည်း အပေါ်တွင် လည်းကောင်း ဒေသအလိုက် ရရှိနိုင်မှု ပေါ်တွင် လည်းကောင်း မူတည်၍ ကွဲပြားလေ့ရှိသည်။ တွဲဖက်စားသုံးလေ့ရှိသောပစ္စည်းများ အကြော်မျိုးစုံ(ပဲကြော်၊ ဘူးသီးကြော်၊ ငါးဖယ်ကြော်၊ ကြက်သွန်ကြော်၊ မန္တလေးပဲကြော်) နံနံပင် ရှောက်သီး၊ သံပရာသီး ပဲသီး ခရမ်းချဉ်သီး ငရုတ်သီးအလှော်မှုန့် ကြက်သွန်မြိတ် ကြက်ဥ၊ အိုးဘဲဥ ပဲသွေး ငါးသလောက်ဥ အီကြာ‌ကွေး ပဲပင်ပေါက် ဒေသအလိုက်မုန့်ဟင်းခါး မြန်မာနိုင်ငံ ဒေသအသီးသီးတွင် ချက်လုပ်နည်းနှင့် အသုံးပြုသော ပစ္စည်းများ ကွဲပြားမှုကြောင့် အရသာ နှင့် အပြင်အဆင် လည်း အမျိုးမျိုး ကွဲပြား ကြသည်။ အကြမ်းဖျင်းအားဖြင့် ရန်ကုန်နှင့် ဧရာဝတီမြစ်ဝကျွန်းပေါ် ဒေသဟန် မုန့်ဟင်းခါးများမှာ လူကြိုက်အများဆုံး ဖြစ်သည်။ ရန်ကုန်မုန့်ဟင်းခါး မြောင်းမြမုန့်ဟင်းခါး ပုသိမ်မုန့်ဟင်းခါး ဘိုကလေးမုန့်ဟင်းခါး ဟင်္သာတမုန့်ဟင်းခါး ဖျာပုံမုန့်ဟင်းခါး အင်းမုန့်တီ ခေါ် အင်းလေးမုန့်ဟင်းခါး နှင့် ဟင်းခါး တောင်ငူမုန့်ဟင်းခါး ကရင်မုန့်ဟင်းခါး ရခိုင်မုန့်တီ ခေါ် ရခိုင်မုန့်ဟင်းခါး ခေါ် အာပူလျှာပူ ထားဝယ်မုန့်ဟင်းခါး ရွှေတောင်မုန့်ဟင်းခါး ခေါ် တပင်တိုင်မုန့်ဟင်းခါး ဝါးခယ်မမုန့်ဟင်းခါး တောင်တွင်းကြီးမုန့်ဟင်းခါး ယောမုန့်ဟင်းခါး မော်လမြိုင် မွန်ပြည်နယ်တွင် မုန့်တီ ခေါ်သော မော်လမြိုင်မုန့်ဟင်းခါးတွင် ငါး (အဓိက ငါးခူကို သုံးသည်) ကို စပါးလင်၊ နနွင်းမှုန့်၊ ထန်းလျက်တို့ဖြင့် ပြုတ်ခြင်းသည်လည်းကောင်း၊ ငှက်ပျောအူကို အကွင်းလိုက်လှီးကာ ချက်ခြင်းသည်လည်းကောင်း၊ မုန့်ဖတ်ကို စားသည့်အခါမှ ညှစ်ကာ အေးသောမုန့်ဖတ်နှင့် ပူသောဟင်းခါးကို ဆန်းပြားစွာတွဲဖက်ခြင်းသည်လည်းကောင်း ဝိသေသများအဖြစ် ရှိသည်။ မော်လမြိုင်မုန့်ဟင်းခါးဟု ရန်ကုန်နှင့် မြန်မာပြည်အထက်ပိုင်းတွင် အမည်ယူသော်လည်း မွန်ပြည်နယ်တစ်ဝန်းတွင် သုံးသောနည်း ဖြစ်၏။ မုန့်ဟင်းခါးယဉ်ကျေးမှု မုန့်ဟင်းခါးသည် မြန်မာ့လူ့အဖွဲ့အစည်း အတွင်းတွင် နက်ရှိုင်းစွာ အမြစ်တွယ်နေပြီးဖြစ်သော အစားအစာ ဖြစ်သည့် အားလျော်စွာ နေရာ၊ ဒေသ၊ အချိန်အခါ မရွေး ရနိုင်သော အစားအစာ ဖြစ်သည်။ နာမည်ကျော် ဆိုင်ကြီး၊ ကနားကြီး များတွင် သာမက၊ လမ်ဘေး ပလက်ဖေါင်းပေါ်ရှိ ဆိုင်ငယ် များတွင်လည်းကောင်း၊ ဆိုင်းထမ်း၊ ခေါင်းရွက်ဗျပ်ထိုး၊ လက်တွန်းလှည်း၊ ဆိုက်ကား များဖြင့် လှည့်လည် ရောင်းချသူများ ထံတွင် လည်ကောင်း ဝယ်ယူ ရရှိနိုင်သည်။ မြို့ကြီးအချို့ရှိ ကားဂိတ်၊ သင်္ဘောဆိပ်၊ ဘူတာရုံ အစရှိသည့် လူစည်ကားရာ အရပ်များတွင် ၂၄နာရီ ပတ်လုံး ရောင်းချသည့် ဆိုင်များ ရှိလေ့ ရှိသည်။ ထို့အပြင်မုန့်ဟင်းခါးသည် ဘာသာမရွေး စားသုံးနိုင်ခြင်းကြောင့် အလှူမင်္ဂလာ၊ ဆွမ်းကျွေး ကဲ့သို့ သာရေး များမှ အသုဘ၊ နာရေး အထိ မပါမဖြစ်သော အစားအစာ ဖြစ်သည်။ ယခုအခါတွင် မုန့်ဟင်းခါးသည် မြန်မာလူမျိုးများ သွားရောက် အလုပ်လုပ်ကိုင် အခြေချရာ စင်္ကာပူ၊ ထိုင်း၊မလေးရှား၊ ဂျပန်၊ ကိုရီးယား၊ဗြိတိန်၊ အမေရိကန် နှင့် အခြားကမ္ဘာ့ နိုင်ငံအများအပြားသို့ မြန်မာများနှင့်အတူ ပျံ့နှံ့ ရောက်ရှိ လာခဲ့သည်။ ထို့ကြောင့် ပြည်ပဈေးကွက် အတွက် အထူးရည်ရွယ် ထုတ်လုပ်လာသော အသင့်ချက်ပြုတ်နိုင်သည့် မုန့်ဟင်းခါးခြောက်ထုပ် များလည်း ပေါ်ပေါက် လာခဲ့သည်။ ကိုးကား Myanmar Travel Information, Monhinga Article History of Monhinga, Dr Khin Maung Nyunt စားမြိန်ဝိုင်း၊ ဒေါ်အေးကြိုင်နှင့် ဒေါ်အမာနီ အစားအစာ အမျိုးသား ဟင်းလျာ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%99%E1%80%AF%E1%80%94%E1%80%B7%E1%80%BA%E1%80%9F%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%B8%E1%80%81%E1%80%AB%E1%80%B8

ခရစ္စတီးယားနို ရော်နယ်လ်ဒို

ခရစ္စတီးယားနို ရော်နယ်လ်ဒို ဒေါ့စ် စန်တော့ အေဗယ်ရီယို () ကို ၁၉၈၅ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလ ၅ ရက်တွင် ပေါ်တူဂီနိုင်ငံ မီဒေးရဲလ်ကျွန်းစု (Madeira)ရှိ ဖူရှယ်(Funchal)မြို့တွင် မွေးဖွားသည်။ သူသည် စပို့တင်းကလပ်(ပေါ်တူဂီ)တွင် စတင်ကစားခဲ့သည်။ နည်းပြကြီး ဖာဂူဆန် ခေါ်ယူမှုဖြင့် ရော်နယ်လ်ဒိုသည် မန်ချက်စတာ ယူနိုက်တက်အသင်းသို့ရောက်ရှိခဲ့သည်။ထို့နောက် စပိန် လာ လီဂါ ကလပ်အသင်းတစ်ခုဖြစ်သော ရီးယဲလ် မဒရစ် ကလပ်တွင် တောင်ပံကစားသမား နှင့် ရှေ့တန်းကစားသမားအဖြစ် ကစားပြီး ပေါ်တူဂီ အမျိုးသားလက်ရွေးစင် ဘောလုံးအသင်းတွင်လည်း အသင်းခေါင်းဆောင်ဖြစ်သည်။ ရော်နယ်လ်ဒိုသည် မန်ချက်စတာ ယူနိုက်တက် မှ ရီးယဲလ် မဒရစ်အသင်းသို့ ပေါင်သန်း(၈၀) ဖြင့် ရွှေ့ပြောင်းခဲ့ပြီးနောက် ဘောလုံးသမိုင်းတွင် ဈေးအကြီးဆုံး ကစားသမားတစ်ဦးအဖြစ် စံချိန်တင်ခဲ့သည်။ ထို့အပြင် ရီးယဲလ် မဒရစ် နှင့် စာချုပ်အရ နောက်ခြောက်နှစ်အတွက် ပေါင် (၁၁) သန်း ပေးရမည်ဖြစ်သဖြင့် သူ့အား ကမ္ဘာပေါ်တွင် လခ အများဆုံးရရှိသော ဘောလုံးကစားသမားတစ်ဦး ဖြစ်သွားစေခဲ့သည်။ ၂၀၁၈ နှစ်ကုန်ရာသီတွင် အီတလီ ကလပ်တစ်ခုဖြစ်သော ဂျူပင်တပ်အသင်းသို့ ပြောင်းရွေ့ခဲ့သည်။ မှတ်စု ကိုးကား ပေါ်တူဂီဘောလုံးသမားများ ရီးယဲလ် မဒရစ်ဘောလုံးသမားများ နိုင်ငံတကာ ဘောလုံးသမားများ ၂၀၁၈ ဖီဖာ ကမ္ဘာ့ဖလား ကစားသမားများ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%81%E1%80%9B%E1%80%85%E1%80%B9%E1%80%85%E1%80%90%E1%80%AE%E1%80%B8%E1%80%9A%E1%80%AC%E1%80%B8%E1%80%94%E1%80%AD%E1%80%AF%20%E1%80%9B%E1%80%B1%E1%80%AC%E1%80%BA%E1%80%94%E1%80%9A%E1%80%BA%E1%80%9C%E1%80%BA%E1%80%92%E1%80%AD%E1%80%AF

မန်ချက်စတာ ယူနိုက်တက်

မန်ချက်စတာယူနိက်တက် ဘောလုံးကလပ် အား မန်ယူနိုက်တက် သို့မဟုတ် ယူနိုက်တက် ဟု တစ်လုံးတည်း ခေါ်ဆိုလေ့ ရှိကြပြီး အင်္ဂလန်နိုင်ငံ ဂရိတ်တား မန်ချက်စတာ၊ ထရတ်ဖို့ဒ်ရှိ အိုးထရတ်ဒ်ဖို့ဒ်ဘောလုံးကွင်းကို အခြေပြုသော အင်္ဂလန် ဘောလုံးကလပ်တစ်ခုဖြစ်ကာ အင်္ဂလိပ် ဘောလုံးကစားနည်း၏ ထိပ်တန်း ဘောလုံးပြိုင်ပွဲဖြစ်သော ပရီးမီးယားလိဂ်တွင် ပါဝင်ကစားနေသော အသင်းဖြစ်သည်။ သရဲနီများ ဟု အမည်ပြောင်ပေးထားသော ကလပ်ကို ၁၈၇၈ ခုနှစ်တွင် နယူတန် ဟိသ် ဘောလုံးကလပ်အဖြစ် စတင်တည်ထောင်ခဲ့ပြီး ၁၉၀၂ ခုနှစ်တွင် မန်ချက်စတာ ယူနိုက်တက်ဟု အမည်ပြောင်းခဲ့ကာ ယခုလက်ရှိ ကစားကွင်းဖြစ်သော အိုးထရတ်ဒ်ဖို့ဒ် ဘောလုံးကွင်းသို့ ၁၉၁၀ တွင် ရွှေ့ပြောင်းလာခဲ့သည်။ မန်ချက်စတာယူနိုက်တက် သည် အင်္ဂလိပ်ဘောလုံးလောကတွင် အခြားကလပ်အသင်းများထက် ဆုဖလား အရေအတွက် ပိုမိုရရှိခဲ့သော အသင်းဖြစ်ပြီး လိဂ်ဖလား ၂၀ကြိမ်၊ အက်ဖ်အေဖလား ၁၂ ကြိမ်၊ အီးအက်ဖ်အယ်လ်ဖလား ၅ကြိမ် နှင့် အက်ဖ်အေ ကွန်မြူနတီဒိုင်း ၂၁ ကြိမ် စံချိန်တင် ရရှိခဲ့ဖူးသော အသင်းဖြစ်သည်။ ထို့ပြင် မန်ချက်စတာယူနိုက်တက်သည် ယူအီးအက်ဖ်အေ ချန်ပီယံလိဂ် ဖလား ၃ကြိမ်၊ ယူအီးအက်ဖ်အေ ယူရိုပါ လိဂ်ဖလား ၁ ကြိမ်၊ ယူအီးအက်ဖ်အေ ဝင်းနား ဖလား ၁ ကြိမ်၊ ယူအီးအက်ဖ်အေ စူပါဖလား ၁ကြိမ်၊ အင်တာကွန်တီနန်တယ် ဖလား ၁ကြိမ် နှင့် ဖီဖာကလပ် ကမ္ဘာ့ဖလား ၁ကြိမ် ဆွတ်ခူးရရှိခဲ့ဖူးသည်။ ၁၉၉၈-၉၉တွင် မန်ယူ အသင်းသည် သမိုင်းတလျှောက်တွင် ကွန်တီနန်တယ် ဥရောပဖလား ၃ ခု ကို ရာသီတစ်ခုထဲတွင် ဆွတ်ခူးရယူနိုင်ခဲ့သော ပထမဆုံး ကလပ်အသင်းအဖြစ် မှတ်တမ်းတင်ခဲ့သည်။ ၂၀၁၆-၁၇ တွင် ယူအီးအက်ဖ်အေ ယူရိုပါ လိဂ် ပြိုင်ပွဲတွင် ဖလားရခဲ့ခြင်းကြောင့် ယူအီးအက်ဖ်အေ ကလပ် ပြိုင်ပွဲ ၃ ခုစလုံးကို အောင်နိုင်ခဲ့သော ကလပ်အသင်း ၅ ခုတွင် တစ်ခု အပါအဝင်ဖြစ်လာခဲ့ကာ ပြိုင်၍ရသမျှသော ပြိုင်ပွဲဟူသမျှတွင် ဖလားရခဲ့သော အင်္ဂလိပ် ဘောလုံးကလပ် တစ်ခုအဖြစ်လည်း စာရင်းဝင်ခဲ့သည်။ ၁၉၅၈ ခုနှစ် မြူးနစ်လေယာဉ်ပျက်ကျမှုကြောင့် ကစားသမား ၈ ဦး အသက်ဆုံးရှုံးခဲ့ရသည်။ ၁၉၆၈ ခုနှစ်တွင် မတ် ဘတ်စဘီ၏ အုပ်ချုပ်မှုအောက်တွင် မန်ယူအသင်းသည် ဥရောပဖလားကို ပထမဆုံး အကြိမ် ဆွတ်ခူးသော အင်္ဂလိပ် ဘောလုံးကလပ် ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ဆာ အဲလက်စ် ဖာဂူဆန် အငြိမ်းစားယူတော့မည့်ဟု ကြေညာသည့် အချိန်တွင် ပြန်ကြည့်မည် ဆိုပါက ၎င်းမန်နေဂျာအဖြစ် ဆောင်ရွက်ခဲ့သည့် ၁၉၈၆ မှ ၂၀၁၃ အတွင်းတွင် ဖလား ၃၈ ခု ရရှိခဲ့ပြီး ပရီးမီးယားလိဂ် ချန်ပီယံ ၁၃ ကြိမ်၊ အက်ဖ်အေ ဖလား ၅ ကြိမ်၊ ယူအီးအက်ဖ်အေ ချန်ပီယံလိဂ် ၂ ကြိမ် တို့ ပါဝင်သည်။ မန်ချက်စတာ ယူနိုက်တက်သည် ၂၀၁၆-၁၇ ခုနှစ်တွင် ကမ္ဘာပေါ်တွင် ဝင်ငွေအများဆုံး ဘောလုံးကလပ် ဖြစ်ခဲ့ပြီး တစ်နှစ်လုံး ဝင်ငွေ စတာလင်ပေါင် ၆၇၆.၃ သန်းမျှ ရှိကာ ၂၀၁၈ ခုနှစ်တွင် ကမ္ဘာပေါ်တွင် တန်ဖိုးအများဆုံး ဘောလုံးကလပ်အဖြစ် သတ်မှတ်ခြင်း ခံခဲ့ရပြီး တန်ဖိုး စတာလင်ပေါင် ၃.၁ ဘီလီယံမျှ ရှိသည်။ ၂၀၁၅ ခုနှစ် ဇွန်လတွင် ကမ္ဘာပေါ်တွင် တန်ကြေး အမြင့်ဆုံး ဘောလုံးအမှတ်တံဆိပ် အဖြစ် တည်ရှိခဲ့ကာ အမှတ်တံဆိပ်၏ တန်ဖိုးကို ၁.၂ ဘီလီယံဒေါ်လာမျှ ခန့်မှန်းခဲ့ကြသည်။ လန်ဒန် စတော့အိတ်ချိန်းတွင် ၁၉၉၁ ခုနှစ် အများပိုင် ကုမ္ပဏီအဖြစ် စာရင်းသွင်း ရောင်းချခဲ့သည့် အချိန်နောက်ပိုင်းတွင် မယ်လ်ကွန် ဂလေဇာမှ ၂၀၀၅ ခုနှစ် မေလတွင် စတာလင်ပေါင် သန်း ၈၀၀ ခန့်မျှ တန်ဖိုးဖြင့် ဝယ်ယူခဲ့ပြီး ပုဂ္ဂလိကပိုင် အဖြစ် ပြန်လည် ပြောင်းလဲခဲ့ကာ ၂၀၁၂ ခုနှစ် ဩဂုတ်လတွင်မှ အများပိုင် အဖြစ် တစ်ဖန် ပြန်လည် ပြောင်းလဲခဲ့သည်။ ထိုအချိန်တွင် နယူးယောက် စတော့အိတ်ချိန်းတွင် ပထမဆုံး အများပိုင် ရောင်းချခြင်း ပြုလုပ်ခဲ့သည့် အချိန်က မန်ချက်စတာ ယူနိုက်တက်သည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် ထောက်ခံမှု အကျယ်ပြန့်ဆုံး ရရှိသည့် ဘောလုံးကလပ်တစ်ခု အဖြစ်တည်ရှိနေခဲ့သည်။ ၎င်း၏ ပြိုင်ဘက် ကလပ်အသင်းများမှာ လီဗာပူး၊ မန်ချက်စတာ စီးတီး ၊ အာဆင်နယ်၊ ချယ်ဆီး နှင့် လိဒ်ယူနိုက်တက် တို့ ဖြစ်ကြသည်။ ဘဏ္ဍာရေး အသင်းကို မူလက လန်ကက်ရှိုင်းယားနှင့် ယော့(ခ်) ရှိုင်းယား မီးရထား ကုမ္ပဏီက စတင်တည်ထောင်ပေးထားခြင်း ဖြစ်ပြီး ၁၈၉၂ ခုနှစ်တွင် အများပိုင် ကုမ္ပဏီ ဖြစ်လာသည်။ အစုတစ်စု၏ တန်ဖိုးမှာ တစ်ပေါင် (£1) ဖြစ်သည်။ ၁၉၀၂ ခုနှစ်တွင် ဒေဝါလီ ခံရမည့် အရေးမှ သူဌေး (၄) ဦးမှ ပေါင် (၅၀၀) ဖြင့် ဝယ်ယူ ပိုင်ဆိုင်ခဲ့သည်။ ထိုသူဌေး (၄) ဦးတွင် ကလပ်အသင်း၏ မန်နေဂျာ ဥက္ကဋ္ဌ ဖြစ်လာမည့် ဂျေ၊ အိတ်ခ်ျ ဒေးဗီး(စ်) လည်း ပါဝင်သည်။ ၁၉၂၇ ခုနှစ်တွင် သူ ကွယ်လွန်သည့်အခါ၌ ဒေဝါလီ ခံရမည့် ဒုက္ခကို တွေ့ရပြန်လေတော့သည်။ သို့သော် ၁၉၃၁ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလတွင် ဂျိမ်း(စ်) ဒဗလျူ ဂစ်(ဘ်)ဆင်က ပေါင် (၂,၀⁠၀၀) ဖြင့် ကလပ်အသင်းကို ပိုင်ဆိုင်ခဲ့သည်။ နောက် (၃) နှစ်အကြာ ဂစ်(ဘ်)ဆင် ကွယ်လွန်သော်လည်း သူ့မိသားစုကပင် ကလပ်အသင်းကို ပိုင်ဆိုင်ထားသည်။ ၂၀⁠၀၅-ခုနှစ်တွင် အမေရိကန်သူဌေး ဂလေဇာ မိသားစုက အသင်းကို ရာနှုန်းပြည့် ပိုင်ဆိုင်သွားသည်။ သမိုင်းကြောင်း ၁၈၇၈-ခုနှစ်တွင် မန်ချက်စတာယူနိုက်တက် အသင်းကို Newton Heath မြို့ရှိ Lancashire and Yorkshire မီးရထား ဘူတာရုံ၏ Carriage and Wagon ဌာနမှ ဝန်ထမ်းများကထူထောင်ခဲ့သည်။ မူလအစက Newton Heath LYR Football Club လို့နာမည်ပေးခဲ့သော်လည်း ၁၉၀၂-ခုနှစ်၊ ဧပြီလ(၂၄)ရက်နေ့တွင် မန်ချက်စတာယူနိုက်တက်ဟု တရားဝင်ပြောင်းလဲခေါ်ဆိုခဲ့သည်။ ဖာဂူဆန်လက်ထက် (၁၉၈၆ မှ ၂၀၁၃ ထိ) နည်းပြ Atkinson ထုတ်ခံရပြီး ဆာအဲလက်စ်ဖာဂူဆန်နှင့် သူ၏လက်ထောက်နည်းပြ Archie Knox တို့ ရောက်ရှိလာပြီး ထိုနှစ်တွင် အဆင့် (၁၁)ဖြစ် အဆုံးသတ်ခဲ့သည်။ ၁၉၈၇-၁၉၈၈ နှစ်တွင် ဒုတိယရရှိခဲ့သော်လည်း နောက်နှစ်တွင်မူ အဆင့် (၁၁)ဖြင့် အဆုံးသတ်ခဲ့ရသည်။ ၁၉၉၃-ခုနှစ်တွင် အမှတ်ပေးဖလားကို ၁၉၆၇-ခုနှစ် နောက်ပိုင်း ပထမဆုံးအကြိမ် ရရှိခဲ့သည်။ ၁၉၉၈-၁၉၉၉ ခုနှစ် ဘောလုံးရာသီသည် မန်ချက်စတာယူနိုက်တက်အတွက် အအောင်မြင်ဆုံးရာသီဖြစ်ခဲ့သည်။ အင်္ဂလန်ဘောလုံးသမိုင်း တစ်လျှောက်တွင် ပထမဆုံးအကြိမ် Premier League၊ FA ဖလားနှင့် Champion League ဖလားသုံးလုံး တစ်ပြိုင်တည်း ရသော အသင်းဖြစ်လာခဲ့သည်။ ၂၀၁၀-၂၀၁၁ ဘောလုံးရာသီတွင် မန်ချက်စတာအသင်းသည် (၁၉)ကြိမ်မြောက် အမှတ်ပေးဖလားကို ရရှိပြီး ယခင်လစ်ဗာပူးလ် ဘောလုံးအသင်း ရယူထားခဲ့တဲ့ (၁၈)ကြိမ်မြောက် စံချိန်ကို ချိုးယူခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ ၂၀၁၂-၂၀၁၃ ဘောလုံးရာသီတွင် မန်ချက်စတာအသင်းသည် (၂၀)ကြိမ်မြောက် အမှတ်ပေးဖလားကို ရယူခဲ့ပြီး စံချိန်သစ်တင်ခဲ့သည်။ ထောက်ခံအားပေးမှု မန်ချက်စတာယူနိုက်တက် အသင်းသည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် အိမ်ကွင်းပရိသတ် အများဆုံးနှင့်အတူ ရေပန်းအစားအဆုံး ဘောလုံးကလပ်တစ်ခုအဖြစ် လူသိများကျော်ကြားသည်။ အားကစားဆိုင်ရာ အကြံပေး အဖွဲ့အစည်းဖြစ်တဲ့ Deloitte ၏ ခန့်မှန်းချက်အရ မန်ချက်စတာယူနိုက်တက် အသင်းအား အားပေးသူ ၇၅သန်းကျော်ရှိပြီး တစ်ခြား အဖွဲ့အစည်း ခန့်မှန်းချက်အရ သန်း ၃၃၃ ကျော်ရှိကြောင်း သိရှိရသည်။ ပထမ အသင်းလူစာရင်း {{football squad player |no=6 |nat=ARG |pos=DF |name=လီဆန်ဒရို မာတီနက် အငှား မန်ချက်စတာယူနိက်တက်အသင်း၏အောင်မြင်မှုများ အမှတ်ပေးချန်ပီယံ − (၂၀) ကြိမ် (၁၉၀၈၊ ၁၉၁၁၊ ၁၉၅၂၊ ၁၉၅၆၊ ၁၉၅၇၊ ၁၉၆၅၊ ၁၉၆၇၊ ၁၉၉၃၊ ၁၉၉၄၊ ၁၉၉၆၊ ၁၉၉၇၊ ၁၉၉၉၊ ၂၀၀၀၊ ၂၀၀၁၊ ၂၀၀၃၊ ၂၀၀၇၊ ၂၀၀၈၊ ၂၀၀၉၊ ၂၀၁၁၊ ၂၀၁၂၊ ၂၀၁၃) အက်ဖ်အေ ဖလားချန်ပီယံ − (၁၁) ကြိမ် (၁၉၀၉၊ ၄၈၊ ၆၃၊ ၇၇၊ ၈၃၊ ၈၅၊ ၉၀၊ ၉၄၊ ၉၆၊ ၉၉၊ ၂၀၀၄။၂၀၁၆) ကားလင်းဖလား − (၅) ကြိမ် (၁၉၉၂၊ ၂၀၀၆၊ ၂၀၀၉၊ ၂၀၁၀၊၂၀၂၃) ကွန်မြူနတီဒိုင်းချန်ပီယံ − (၂၀) ကြိမ် (၁၉၀၈၊ ၁၉၁၁၊ ၁၉၅၂၊ ၁၉၅၆၊ ၁၉၅၇၊ ၁၉၆၅၊ ၁၉၆၇၊ ၁၉၇၇၊ ၁၉၈၃၊ ၁၉၉၀၊ ၁၉၉၃၊ ၁၉၉၄၊ ၁၉၉၆၊ ၁၉၉၇၊ ၂၀၀၃၊ ၂၀၀၇၊ ၂၀၀၈၊ ၂၀၁၀၊ ၂၀၁၁၊ ၂၀၁၆) ချန်ပီယံလိဂ်ဖလား − (၃) ကြိမ် − (၁၉၆၈၊ ၁၉၉၉၊ ၂၀၀၈) ဥရောပရှုံးထွက်ဖလား − (၁) ကြိမ် (၁၉၉၁) ဥရောပစူပါဖလား − (၁) ကြိမ် (၁၉၉၄) ရည်ညွှန်းကိုးကား မန်ချက်စတာ ယူနိုက်တက် ကြေးစားဘောလုံးအသင်း

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%99%E1%80%94%E1%80%BA%E1%80%81%E1%80%BB%E1%80%80%E1%80%BA%E1%80%85%E1%80%90%E1%80%AC%20%E1%80%9A%E1%80%B0%E1%80%94%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%80%E1%80%BA%E1%80%90%E1%80%80%E1%80%BA

ကြာညို

ကြာညို ပန်းများ ရေနေပင်များ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%80%E1%80%BC%E1%80%AC%E1%80%8A%E1%80%AD%E1%80%AF

မောင်ထင်

မောင်ထင် (၂၁ မတ် ၁၉၀၉–၂၉ ဇန်နဝါရီ ၂၀၀၆) သည် မြန်မာအမျိုးသား စာရေးဆရာတစ်ဦး ဖြစ်သည်။ ၁၉၀၉ ခုနှစ် မတ်လ ၂၁ ရက်နေ့တွင် အဖ ဦးတရောင်၊ အမိ ဒေါ်စိန်ပွင့် တို့မှ ဧရာဝတီတိုင်း လပွတ္တာမြို့၌ ဖွားမြင်သည်။ အမည်ရင်းမှာ ဦးထင်ဖတ် ဖြစ်သည်။ ငယ်စဉ်ဘဝ လပွတ္တာမြို့ဦးခန္တီကျောင်းနှင့် ဦးဘိုးထွန်းကျောင်းများတွင် စတင်ပညာသင်ကြားခဲ့သည်။ ရန်ကုန်မြို့မအမျိုးသား အထက်တန်းကျောင်းတွင် ပညာသင်ခဲ့သည်။ မြောင်းမြတိုင်းရင်းသားအထက်တန်းကျောင်း မှ ဟိုက်စကူးဖိုင်နယ်၊ ၁၉၃၃ တွင် ရန်ကုန်တက္ကသိုလ်မှ ဘီအေ(ဝိဇ္ဇာဘွဲ့) ရရှိအောင်မြင်ခဲ့သည်။ ကျင်လည်ရာဘဝ ၁၉၃၅ တွင် မြောင်းမြမြို့ တိုင်းရင်းသား အထက်တန်းကျောင်းတွင် အထက်တန်းပြဆရာ လုပ်ခဲ့သည်။ ၁၉၃၆-၁၉၄၂ ခုနှစ်တွင် မြို့ပိုင်၊ ၁၉၄၃-၁၉၄၄ ခုနှစ်တွင် နိုင်ငံခြားရေးဌာန လက်ထောက်အတွင်းဝန်၊ ၁၉၄၄-၁၉၄၅ ခုနှစ်တွင် သတင်းနှင့်ဝါဒဖြန့်ချိရေးဌာန ဒုတိယအတွင်းဝန်၊ ၁၉၄၆-၁၉၄၇ ခုနှစ်တွင် အသံလွှင့်ဌာန ညွှန်ကြားရေးဝန်၊ ၁၉၄၇-၁၉၄၉ ခုနှစ်တွင် လူမှုဝန်ထမ်းဝန်ကြီးဌာန (ခေတ္တ) ရခိုင်တိုင်းမင်းကြီး၊ ၁၉၄၉ ခုနှစ်တွင် ပြန်ကြားရေးဌာန ညွှန်ကြားရေးမှူး အဖြစ် အမှုထမ်းခဲ့ပြီး အစိုးရအမှုထမ်းဘဝမှ နုတ်ထွက်ခဲ့သည်။ ၁၉၅၀-၅၅ ခုနှစ်တွင် ရန်ကုန်သတင်းစာ အုပ်ချုပ်မှုအယ်ဒီတာ၊ ၁၉၅၅-၅၈ ခုနှစ်တွင် စာပေဗိမာန် စွယ်စုံကျမ်း အတိုင်ပင်ခံ၊ ၁၉၅၇-၇၇ တွင် လန်ဒန်တိုင်း သတင်းထောက်နှင့် အလွတ်သတင်းစာဆရာအဖြစ် တာဝန်ထမ်းဆောင်ခဲ့သည်။ ၁၉၅၄ ခုနှစ်တွင် မြန်မာနိုင်ငံ စာရေးဆရာအသင်း ဥက္ကဋ္ဌအဖြစ်လည်းကောင်း၊ ၁၉၅၉ တွင် မြန်မာနိုင်ငံ သတင်းစာဆရာအသင်း ဥက္ကဋ္ဌအဖြစ်လည်းကောင်း တာဝန်ယူခဲ့သည်။ ၁၉၈၉ ခုနှစ်တွင် ပညာရေးဝန်ကြီးဌာန မြန်မာစာအဖွဲ့ အချိန်ပြည့်အဖွဲ့ဝန်အဖြစ် တာဝန်ပေးခြင်းခံရသည်။ ထို့အပြင် ရန်ကုန်တက္ကသိုလ် သမိုင်းဌာနတွင် သမိုင်းဖြစ်ရပ်မှန် ပြုစုရေးအဖွဲ့ဝင်အဖြစ်လည်းကောင်း တာဝန်ထမ်းဆောင်ခဲ့သည်။ ၁၉၄၇ ခုနှစ်တွင် ငဘ ဝတ္ထုကို တရုတ်၊ ရုရှား၊ အိန္ဒိယ၊ ဂျပန် ဘာသာများဖြင့် ပြန်ဆိုထုတ်ဝေခံခဲ့ရသည်။ ၁၉၉၃ ခုနှစ်မှစ၍ အင်္ဂလိပ်-မြန်မာ နှစ်ဘာသာဖြင့် စာအမျိုးမျိုး ရေးသားပြုစုခဲ့သည်။ ကွယ်လွန်ခြင်း ၂၀၀၆ ခုနှစ်၊ ဇန်နဝါရီလ ၂၉ ရက် နံနက် ၈ နာရီတွင် အင်းစိန်မြို့နယ် နေအိမ်တွင် ကွယ်လွန်သည်။ ရေးသားခဲ့သောစာအုပ်များ ကိုဒေါင်း (၁၉၃၇) မြို့အုပ်မင်းဆိုး ဘုံရုံကဗျာ (၁၉၃၇ -၁၉၄၁) ဘာအရေးကြီးဆုံးလဲနှင့်အာဇာနည်မိခင်ပြဇာတ် (၁၉၄၄) ငဘ (၁၉၄၇) ရာဇဓမ္မသင်္ဂဟကျမ်းနှင့်ယောမင်းကြီးဦးဖိုးလှိုင် အတ္ထုပ္ပတ္တိ (၁၉၆၀) မျိုးဖျက်ရန်သူ (၁၉၆၀) ဗမာ့နိုင်ငံရေးသုခမိန် (၁၉၆၅) ပုရှ်ကင်၏မုန်တိုင်းထဲကနဖူးစာနှင့်အခြားဝတ္ထုတိုများ (၁၉၆၅) မြန်မာ့လယ်ယာမြေစနစ် (၁၉၆၆) မိုပါဆွန်းဝတ္ထုတိုများ (၁၉၆၆) လောကအမြင် (၁၉၆၇) မောင်ထင်၏ဝတ္ထုတိုများ (၁၉၆၈) ကမ္ဘာ့စာပေအညွှန်း (၁၉၇၄ - ၁၉၈၇) အံ့ဖွယ်ပုံပြင် (၁၉၇၄) မြို့အုပ်ပုံပြင် (၁၉၇၆) အနာဂတ္တိကျမ်း (၁၉၇၇) မြင်ဝါတောင် (၁၉၇၇) ဂါလီဗာခရီးစဉ် (၁၉၈၁) အမျိုးသားစာပေဆု - ဘာသာပြန် ဂန္ထဝင်သံခိပ် (၁၉၉၉) ရရှိခဲ့သောဆုများ ပခုက္ကူဦးအုန်းဖေတစ်သက်တာစာပေဆု - ၁၉၉၄ အမျိုးသား စာပေဆု (ဘာသာပြန်) - (၁၉၈၁) ဂါလီဗာခရီးစဉ် ဖြင့် မိဘမေတ္တာစာပေဂုဏ်ရည်ဆု (ဒုတိယအကြိမ် မြတ်မိခင်စာပေဆိုင်ရာ ဂုဏ်ထူးဆောင်ဆု - ၁၉၉၆) အမျိုးသားစာပေ တစ်သက်တာစာပေဆု (ဝိဇ္ဇာဘာသာရပ်) - ၂၀၀၃ ကိုးကား မြန်မာ အမျိုးသား စာရေးဆရာများ မြန်မာ စာရေးဆရာများ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%99%E1%80%B1%E1%80%AC%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%91%E1%80%84%E1%80%BA

လက်ဖက်သုပ်

လက်ဖက်သည် မြန်မာ့ရိုးရာ အစားအစာတစ်မျိုးဖြစ်သည်။ လက်ဖက်သုပ် ကို မြန်မာလူမျိုးများနှစ်သက်စွာ စားသုံးကြသည်။ အလှူမင်္ဂလာနှင့် ပွဲလမ်းသဘင်များတွင် လက်ဖက်သည် မပါမဖြစ် ဖြစ်သည်။ လက်ဖက်သုပ်ထဲတွင် အဓိကအားဖြင့် လက်ဖက်အပြင် ပဲအမျိုးမျိုး၊နှမ်းစေ့ စသည်တို့ပါဝင်ပြီး ခရမ်းချဉ်သီး၊ပုစွန်ခြောက်၊ ငရုတ်သီးစိမ်း၊ ဂေါ်ဖီ၊ ပြောင်းဖူးစသည်တို့ကိုလည်း ထည့်ပြီးစားသုံးနိုင်သည်။ လက်ဖက်အမျိုးအစားကို ချဉ်စပ်၊ အဆိမ့်၊ အခါး စသည့်အရသာများနှင့်လည်း စားသုံးနိုင်သည်။ ပွဲနေပွဲထိုင်သုံး လူကြီးသုပ်၊ အဖွားကြီးသုပ် မှ စ၍ လူငယ်သုပ်၊ မန္တလေးသုပ်၊ ရန်ကုန်သုပ်၊ ရှူးရှဲသုပ်၊ ချဉ်စပ်သုပ်၊ ကြက်ခြေနီသုပ် စသည်ဖြင့် လက်ဖက်သုပ် အမျိုးအစား များစွာရှိသည်။ အသုပ်များ လက်ဖက်

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%9C%E1%80%80%E1%80%BA%E1%80%96%E1%80%80%E1%80%BA%E1%80%9E%E1%80%AF%E1%80%95%E1%80%BA

အဲယားဘတ်စ် A380

အဲယားဘတ်စ် A380 သည် EADS ၏ လက်အောက်ခံဖြစ်သော ဥရောပ ကော်ပိုရေးရှင်း အဲယားဘတ်စ်မှ ထုတ်လုပ်သော ၂ ထပ်၊ ကျယ်ပြန့်သော ကိုယ်ထည်နှင့် အင်ဂျင် ၄ လုံးပါသော လေယာဉ်ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘာပေါ်တွင် အကြီးဆုံးသော ခရီးသည်တင်လေယာဉ်ဖြစ်ပြီး ပထမဆုံး ပျံသန်းမှု ကို ၂၀၀၅ ခုနှစ် ဧပြီလတွင် ပြင်သစ်နိုင်ငံ တော်လို့စ်မြို့မှ စတင်ပျံသန်းခဲ့ပြီး ပထမဆုံး ခရီးသည်တင် ပျံသန်းမှုကို စင်ကာပူ လေကြောင်းလိုင်းမှ ၂၀၀၇ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလ ၂၅ ရက်နေ့တွင် စင်ကာပူမှ ဆစ်ဒနီ ခရီးစဉ်ဖြင့် စတင်ခဲ့သည်။ လေယာဉ်ပျံကို တည်ဆောက်စဉ် အချိန်အတွင်းက ထိုလေယာဉ်ကို အဲယားဘတ်စ် A3XX ဟုသာ အများကသိခဲ့ကြပြီး ထိုအချိန်မှစ၍ စူပါဂျမ်ဘိုဆိုသည့် အခြားအမည်သည် စတင်တွင်ကျယ်ခဲ့သည်။ A380 ၏ အပေါ်ထပ်သည် လေယာဉ်ပျံ၏ ကိုယ်ထည်တစ်ခုလုံးနီးပါးကို ဖြန့်ကျက်ထားပြီး ၎င်း၏ အကျယ်အဝန်းမှာ ကိုယ်ထည်ကျယ်ပြန့်သော လေယာဉ်များ၏ အကျယ်နှင့် ညီမျှသည်။ ထို့ကြောင့် ဒုတိယအကြီးဆုံး လေယာဉ်ပျံ အမျိုးအစား ဖြစ်သည့် ဘိုးအင်း 747-400 နှင့် နှိုင်းယှဉ်ပါက ခရီးသည်တင်ခန်းသည် ၅၀% မျှပို၍ ကျယ်ပြန့်ပြီး ပုံမှန် ကလပ်စ် ၃ခု ဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားသော ဖွဲ့စည်းပုံတွင် ခရီးသည် ၅၂၅ ဦးမျှတင်ဆောင်နိုင်ပြီး အားလုံးကို ရိုးရိုးတန်းဖြင့်သာ ဖွဲ့စည်းထားပါက ခရီးသည် ၈၅၃ ဦးအထိ တင်ဆောင်နိုင်သည်။ A380 သည် ခရီးသည်တင်လေယာဉ်နှင့် ကုန်တင်လေယာဉ်ဟူ၍ အမျိုးအစား ၂ မျိုး ထုတ်လုပ်သည်။ A380-800 ခရီးသည်တင် မော်ဒယ်လ်သည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် အကြီးဆုံးသော ခရီးသည်တင်လေယာဉ် ဖြစ်သော်လည်း လေယာဉ်ကိုယ်ထည်မှာ အဲယားဘတ်စ်၏ ဒုတိယအကြီးဆုံး ခရီးသည်တင်လေယာဉ် အမျိုးအစားဖြစ်သော A340-600 နှင့် နှိုင်းယှဉ်ပါက အနည်းငယ်မျှ တိုတောင်းသည်။ A380-800F ကုန်တင်လေယာဉ် မော်ဒယ်လ်သည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် အကြီးဆုံး ကုန်တင်လေယာဉ် အမျိုးအစားများတွင် တစ်ခုအပါအဝင်ဖြစ်ပြီး ၎င်းထက်ပို၍ ကုန်တင်ဝန်ကို သယ်ဆောင်နိုင်သော လေယာဉ်ဟူ၍ အန်တိုနော့ဗ် An-225 တစ်မျိုးသာရှိသည်။ A380-800 သည် ၈၂၀၀ လေကြောင်းမိုင် (၁၅၂၀၀ ကီလိုမီတာ) အထိ ပျံသန်းနိုင်ရန် ဒီဇိုင်းပြုလုပ်ထားပြီး ဥပမာအားဖြင့် ဆိုရလျှင် ထိုအကွာအဝေးမှာ မက်ဆာချူးဆက်ပြည်နယ်ရှိ ဘော့စတွန်မှ ဟောင်ကောင်အထိ မရပ်မနား ပျံသန်းနိုင်သော အကွာအဝေးဖြစ်သည်။ တသမတ်တည်းရှိသော အမြင့်တွင် ပျံသန်းနိုင်သောနှုန်း (cruising speed) မှာ Mach 0.85 (အမြင့်တသမတ်တည်း ရှိနေချိန်တွင် တစ်နာရီ ၉၀၀ ကီလိုမီတာ သို့ တစ်နာရီလျှင် ၅၆၀မိုင်) ဖြစ်သည်။ အဲယားဘတ်စ် A380 သည် စီးပွားဖြစ်ပျံသန်းသော လေယာဉ်များတွင် ပထမဆုံး GTL အခြေခံ ဆီကို အသုံးပြု၍ မောင်းနှင်နိုင်သော လေယာဉ်ဖြစ်သည်။ လေယာဉ်ပုံစံ ကိုးကား ခရီးသည်တင် လေယာဉ်ပျံ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%A1%E1%80%B2%E1%80%9A%E1%80%AC%E1%80%B8%E1%80%98%E1%80%90%E1%80%BA%E1%80%85%E1%80%BA%20A380

မြန်မာပိတောက်

ပိတောက်ပန်း သည် မြန်မာလူမျိုးတို့၏ နှစ်သစ်ကူး အထိမ်းအမှတ်ဖြစ်သည်။ မြန်မာ ဆယ့်နှစ်လ ရာသီများတွင် တန်ခူးလဟူသော မြန်မာ နှစ်သစ်ကူးလတွင် ပိတောက်ပန်းများ ဝေဆာစွာ ပွင့်ဖူးကြသည်။ မြန်မာလူမျိုးတို့သည် ပိတောက်ပန်းအား ဗုဒ္ဓဘုရားရှင်အား ကပ်လှူခြင်း၊ ပန်ဆင်ခြင်းတို့တွင် အသုံးပြုကြသည်။ ပိတောက်ပန်းနှင့် ပက်သက်သော ကဗျာများ၊ သီချင်းများ၊ ဝတ္ထုဇာတ်လမ်းများ အများအပြားရှိသည်။ ပိတောက်ပင်ကို မြန်မာနိုင်ငံ၊ လာအိုနိုင်ငံ၊ ထိုင်းနိုင်ငံနှင့် အိန္ဒိယနိုင်ငံ အရှေ့မြောက်ပိုင်းတို့တွင် တွေ့ရှိရသည်။ ပိတောက်ပင်သည် ယေဘုယျအားဖြင့် အလယ်အလတ် အမျိုးအစား အပင်မျိုးဖြစ်ပြီး ၁၀ မီတာမှ ၃၀ မီတာထိ ရှည်လျားတတ်ပြီး အချင်း ၁.၇ မီတာခန့်ရှိသည်။ ခြောက်သွေ့ရာသီတွင် ပေါက်ရောက်သော အမျိုးအစားဖြစ်သည်။ အပင်အပြင်ခွံသည် အညိုရောင် ဖြစ်ပြီး ပွရောင်းသည်။ အတွင်းသားသည် အနီရောင် ဖျော့ဖျော့ ရှိသည်။ အပွင့်များသည် ၂၀-၂၅ စင်တီမီတာ ရှည်လျား၍ အဝါရောင်ရှိသည်။ အရွက်ရှိ ဆစ်တံများသည် ၅-၉ စင်တီမီတာ ရှည်လျားကြသည်။ ပိတောက်သီးသည် အစေ့ဆံ ၂ခု သို့ ၃ခုခန့် ပါရှိတတ်ပြီး အတောင့် သဏ္ဍန်ရှိသည်။ ၎င်းကို ၄.၅မှ ၇ စင်တီမီတာခန့်ရှိသော အတောင်ပံကဲ့သို့သော အမွေးပါးလေးများဖြင့် ဝန်းရံထားသည်။ ပိတောက်သားသည် သစ်မာအမျိုးအစား ဖြစ်ပြီး ခိုင်ခန့်ခြင်း၊ ခြမစားခြင်းတို့ကြောင့် အိမ်တိုင်များ၊ အိမ်ပျဉ်၊ ဗီရို၊ လှည်းဘီးနှင့် လှည်းလက်ရန်းတိုင်များနှင့် အခြား ပရိဘောဂ အမျိုးမျိုးတို့တွင် အသုံးပြုကြသည်။ ကိုးကား အာရှတိုက်၏ သစ်ပင်များ အင်ဒို-ချိုင်းနားတွင် တွေ့ရှိရသော သစ်ပင်များ မြန်မာနိုင်ငံတွင် တွေ့ရှိရသော သစ်ပင်များ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%99%E1%80%BC%E1%80%94%E1%80%BA%E1%80%99%E1%80%AC%E1%80%95%E1%80%AD%E1%80%90%E1%80%B1%E1%80%AC%E1%80%80%E1%80%BA

ရခိုင်

ရခိုင်၏အဓိပ္ပာယ်များ ရခိုင်ပြည်နယ် ရခိုင်လူမျိုး ရခိုင်ငှက်ပျောသီး - ငှက်ပျောသီးအမျိုးစားတစ်မျိုး ရခိုင်မုန့်တီ - ရခိုင်ပြည်နယ်မှလာသော မုန့်တီတစ်မျိုး

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%9B%E1%80%81%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%84%E1%80%BA

ပုဂံ

ပုဂံ (ခေါ်) တမ္ပဒီပ သည် မြန်မာနိုင်ငံ၏ ပထမဆုံးဧကရာဇ်နိုင်ငံ တည်ထောင်ရာ မြို့တော်ဟူ၍ မြန်မာတို့အတွက် အမျိုးသားရေး လက္ခဏာတစ်ရပ်အနေဖြင့်လည်းကောင်း၊ များပြားလှသည့် ရှေးဟောင်းလက်ရာ စေတီပုထိုးများကြောင့်လည်း‌ေကာင်း၊ ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသည်တို့ကို ဆွဲဆောင်ရာနေရာအဖြစ်လည်းကောင်း ကမ္ဘာကျော်သည့် နေရာတစ်နေရာ ဖြစ်သည်။ ၂၀၁၉ ခုနှစ်၊ ဇူလိုင်လ ၆ ရက်နေ့တွင် ပုဂံရှေးဟောင်းယဉ်ကျေးမှုဒေသတစ်ခုလုံးကို ယူနက်စကို ကမ္ဘာ့အမွေအနှစ်နေရာအဖြစ် သတ်မှတ်ခဲ့သည်။ ဝေါဟာရရင်းမြစ် များသောအားဖြင့် ပျူဂါမမှ ပုဂါမ၊ ပုဂါမ်မှ ပုဂံဖြစ်လာခဲ့သည်ဟု ဖော်ပြလေ့ရှိကြသည်။ ဤကဲ့သို့ ဖော်ပြခြင်းမှာ မှန်နန်းရာဇဝင်ကြီး စသည်များတွင် သရေခေတ္တရာပြည် ပျက်ပြီးနောက် သရေခေတ္တရာမှ ပျူအစုတို့သည် တောင်ညိုအရပ်၊ ၎င်းနောက် ပန်းတောင်းသက်သာအရပ်၊ ထိုမှ မင်းတုန်းအရပ်၊ တဖန် ယုန်လွှတ်ကျွန်းအရပ်သို့ အဆင့်ဆင့် အဆင့်ဆင့် ပြောင်းရွှေ့လာခဲ့ကြပြီးနောက် ထိုယုန်လွှတ်ကျွန်းအရပ် ရွာပေါင်း တစ်ဆယ့်ကိုး ရွာသားတို့နှင့် သမုဒ္ဒရာဇ်မင်းသည် အရိမဒ္ဒနာမည်သော ပုဂံပြည်ကို တည်လေသည်ဟု ပါရှိခြင်းများကို အထောက်အထားပြု၍ ဖော်ပြကြခြင်းပင် ဖြစ်ဟန်ရှိလေသည်။ တုရင်တောင်အရှေ့ ယုန်လွှတ်ကျွန်း ဒေသတွင် လာရောက်တည်ထောင်သော ပျူအမျိုးစုတို့နှင့် ရွာတစ်ဆယ့်ကိုးရွာဟူသော စကားပေါင်းစပ်၍ ပျူဂါမဟူသောအမည် ပေါ်ထွက်လာခြင်း ဖြစ်ပေသည်။ ရှေးပုဂံခေတ် ကျောက်စာများတွင် "'ပုကံ"'ဟူ၍ ရေးသားပြီး ပုဂံဟူသော အရေးအသားမှာ အလွန်နည်းပါးသည်။ ပုဂံခေတ်ကျောက်စာများတွင်သာမက ပင်းယ၊ အင်းဝ ကျောက်စာများတွင်လည်း ပုကံဟူသော အရေးအသားမှာ များပြားပါသည်။ ထီးလှိုင်ရှင် ကျန်စစ်သားမင်းကြီး (၄၄၆-၄၇၅) ရေးထိုးခဲ့သော မွန်ဘာသာ ကျောက်စာများတွင် ပုဂံအမည်ကို ပါဠိဘာသာတွင် "'ပေါကာမ"'ဟု လည်းကောင်း ၊ မွန်ဘာသာတွင် "'ပေါကာမ်"'ဟု လည်းကောင်း ပါရှိသည်။ တည်နေရာ မန္တလေးတိုင်းအတွင်းရှိ ညောင်ဦးမြို့နယ်အတွင်း ဧရာဝတီမြစ်၏ အရှေ့ဘက်ကမ်းတွင်တည်ရှိသည်။ မန္တလေးမြို့မှ အနောက်တောင်ဘက် မိုင် ၉ဝ အကွာတွင်တည်ရှိသည်။ (သရပါတံခါးအနီး) သမိုင်းကြောင်း ပျူမြို့ပြနိုင်ငံများခေတ် ကုန်ဆုံးပြီးနောက် တကောင်းနယ်မှတစ်ဆင့် မြန်မာနိုင်ငံအလယ်ပိုင်းဒေသ အတွင်းသို့ အုပ်စုများဖွဲ့ကာ ဝင်ရောက်လာသည့် ဗမာလူမျိုးတို့သည် မူရင်းဌာနေလူမျိုးများဖြစ်သည့် ပျူ တို့ထံမှ စာပေ၊ လယ်ယာစိုက်ပျိုးခြင်း နှင့် ယဉ်ကျေးမှုများကို ဆက်ခံရယူကာ တဖြည်းဖြည်း အင်အားကောင်းသည့် အဆင့်သို့ရောက်လာသည်။ မူလအစက စစ်တိုက်ခိုက်ခြင်းဖြင့် ကျော်ကြားသော လူမျိုးသည် စည်းလုံးခြင်းဖြင့်သာ မိမိတို့၏အသက်အိုးအိမ်စည်းစိမ်များကို ကာကွယ်နိုင်မည်ဟုသော စစ်ရေးအမြင်ဖြင့် မြို့ရွာများကို စုစည်းတည်ထောင်လာကြသည်။ သို့ဖြင့် လမ်းခရီးနှင့်ဆက်သွယ်ရေး လွယ်ကူပြီး မိမိတို့ အခြေချရာ ရပ်ဝန်း၏ ဗဟိုတွင်ရှိသည့် ဒေသမှ ကျေးရွာများကို စုစည်းကာ ပုဂံမြို့အဖြစ် တည်ထောင်လိုက်ကြသည်။ ပုဂံသည် စတုတ္ထပုဂံ မင်းဆက်များ နန်းတည်သွားသော နေရာဖြစ်သည်။ ပျဉ်ပြားမင်း(၈၄၆-၈၇၆)လက်ထက်မှ စောမွန်နစ်မင်း(၁၃၂၅-၁၃၆၈)အထိ စိုးစံခဲ့ကြသည်။ ပုဂံနိုင်ငံတော် အစောပိုင်း ပုဂံမင်းဆက်များနှင့် ပတ်သက်၍ တိကျသည့် သမိုင်းအထောက်အထားများကို မတွေ့ရပဲ ပါးစပ်ရာဇဝင်များအနေဖြင့်သာ မှတ်သားလာခဲ့ကြပြီး အနော်ရထာမင်းလက်ထက်ရောက်မှသာ တိကျသည့် သမိုင်းအထောက်အထားများကို စတင်တွေ့ရှိလာကြရသည်။ အနော်ရထာ၏ သိမ်းသွင်းမှုကြောင့် ပုဂံနိုင်ငံတော်သည် ပဒေသရာဇ် အဆင့်မှ ဧကရာဇ် (အင်ပါယာ) အဆင့်တို့ တက်လှမ်းလာနိုင်ခဲ့သည်။ သူ့နောက် ဆက်ခံသည့် စောလူးမင်းလက်ထက်တွင် တိုင်းပြည်အခြေအနေဆိုးရွားသွားခဲ့သော်လည်း ကျန်စစ်သား၊ အလောင်းစည်သူ အစရှိသည့် မင်းများလက်ထက်တွင်မူ တိုင်းပြည်အင်အား ပြန်လည်ပြည့်ဝလာပြန်သည်။ ပုဂံနိဂုံး အလောင်းစည်သူနောက် နန်းတက်သည့် မင်းများလက်ထက်တွင် ပုဂံ၏ဩဇာအာဏာကျဆင်းလာသလို၊ နယ်ခြားမှ ရန်သူများ၏ လုပ်ကြံမှုကြောင့် ထီးဆောင်းမင်းတစ်ပါးကျဆုံးရသည့် အဖြစ်၊ နရသီဟပတေ့ကဲ့သို့ အစားကျူးပြီး အမျက်ဒေါသကြီးသည့်မင်း အစရှိသဖြင့် ပေါ်ပေါက်လာသည်။ ခရစ်နှစ် ၁၂၈၇ တွင် မွန်ဂိုတို့၏ ကျူးကျော်မှုကြောင့် နရသီဟပတေ့ ပုဂံကိုစွန့်ခွာထွက်ပြေးရခြင်းဖြင့် ပုဂံ၏ဩဇာမှာ လုံးဝကျဆင်းတော့သည်။ ရှင်ဒိသာပါမောက်၏ သံတမန်ရေးကျွမ်းကျင်စွာ အရေးဆိုမှုကြောင့် မွန်ဂိုဘုရင် ကူဗလိုင်ခန်က တပ်များကို ပြန်ဆုတ်စေသည်။ ထိုမှစကာ ပုဂံမင်းဆိုသည်မှာ အဆောင်အယောင်မျှသာ ဖြစ်၍ အမှန်ဩဇာကြီးသူများမှာ ရှမ်းညီနောင်သုံးဦး ဖြစ်သည်။ ယနေ့ပုဂံ ယနေ့ပုဂံမှာ ရှေးဟောင်းလက်ရာများနှင့် ပြည့်နက်နေသည့် မြို့ဟောင်းကြီးအသွင်မျှသာ ကျန်ရှိတော့သည်။ သို့သော် အဆိုပါရှေးဟောင်းလက်ရာများမှာ ပြည်တွင်း၊ ပြည်ပတို့မှ ခရီးသွားများကို ဆွဲဆောင်နိုင်သည်ဖြစ်၍ အတော်ပင်ကျော်ကြားလှပေသည်။ ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသည်များ၏ အဓိကလှည်ပတ်ရာ နေရာတစ်ခုအဖြစ် ရပ်တည်လျက်ရှိသည်။ သို့သော် သီးခြားမြို့အဖြစ် ရပ်တည်နိုင်ခြင်းမရှိပဲ ညောင်ဦးမြို့နယ်အတွင်းတွင် ပုဂံရှေးဟောင်းယဉ်ကျေးမှုနယ်မြေ အဖြစ်ထည့်သွင်းထားသဖြင့် အများအခေါ်တွင် ပုဂံ-ညောင်ဦး ဟူ၍ထင်ရှားသည်။ ညောင်ဦးမြို့သည် ယခင်က ရွာကြီး ၁၉ရွာစုစည်း၍ ယုန်လွှတ်ကျွန်းအရပ်၌ နန်းတည်စဉ်က ညောင်ဦးရွာဟူ၍ ယနေ့တိုင်တည်ရှိဆဲဖြစ်သည်။ ၂၀၁၆ ခုနှစ်၊ ဩဂုတ်လ (၂၄)ရက်နေ့ မြန်မာစံတော်ချိန် နေ့လယ် (၅)နာရီ (၀၄)မိနစ် (၅၅)စက္ကန့်အချိန်တွင် မန္တလေး မြေငလျင် စခန်းမှ အနောက်တောင်ဘက် (၁၂၃)မိုင်ခန့် ကွာဝေးသော မြန်မာနိုင်ငံပြည်တွင်း (ချောက်မြို့အနောက်ဘက် (၁၂)မိုင်ခန့်အကွာ)ကို ဗဟိုပြု၍ အင်အားရစ်(ခ်)တာ စကေး (၆.၈)အဆင့်ရှိ အင်အားပြင်းထန်သော မြေငလျင် တစ်ခုလှုပ်ရှားသွားသဖြင့် ပုဂံရှိ စေတီပုထိုး ၆၅ဆူခန့် ထိခိုက်ပျက်စီးခဲ့သည်။ မြေမျက်နှာသွင်ပြင် ပုဂံရှေးဟောင်းယဉ်ကျေးမှုနယ်မြေသည် မြောက်ဘက်တွင် ညောင်ဦး နှင့် တောင်ဘက်တွင် ပုဂံမြို့သစ်တို့ တည်ရှိပြီး ဧရာဝတီမြစ်ဘေး မြန်မာနိုင်ငံအထက်ပိုင်း ကျယ်ပြောလှသော လွင်ပြင်တွင် တည်ရှိသည်။ မန္တလေးမြို့ မှ အနောက်တောင်ဘက် ကီလိုမီတာ ၂၉၀ (မိုင် ၁၈၀) ကွာဝေးပြီး ရန်ကုန်မြို့မှ မြောက်ဘက် ကီလိုမီတာ ၇၀၀ (မိုင် ၄၃၀) အကွာတွင် တည်ရှိသည်ဟုသိရသည်။ ရာသီဥတု ပူပြင်းခြောက်သွေ့သည့် ရာသီဥတုမျိုးဖြစ်ပါသည်။ ယဉ်ကျေးမှု ပုဂံခေတ်ယဉ်ကျေးမှုသည် မြန်မာနိုင်ငံအတွက် ပျူ နှင့် မွန်တို့ပြီးလျှင် တိုးတက်ဖြစ်တည်လာသည့် ယဉ်ကျေးမှုဟု ဆိုရမည်ဖြစ်သည်။ ပျူတို့ထံမှ ဘာသာ၊ ကိုးကွယ်ယုံကြည်မှု နှင့် မွန်တို့ထံမှ အနုပညာ၊ လယ်ယာစိုက်ပျိုးရေး၊ စာပေအက္ခရာ အစရှိသည်တို့ကို သင်ယူခဲ့ကြသည်။ ထို့ကြောင့် နရပတိစည်သူမတိုင်မီ အထိတည်ဆောက်ခဲ့သည့် ပုဂံရှိ စေတီပုထိုးများမှာ မွန်တို့၏ ဓလေ့၊ လက်ရာနှင့် အယူအဆများလွှမ်းမိုးနေသည်ကိုတွေ့ရသည်။ သို့သော် နရပတိစည်သူမင်းလက်ထက်မှစ၍ လက်တွေ့ကျသည့် မြန်မာတို့သည် စိတ်ကူးယဉ်ဆန်သည့် မွန်တို့ထက် ပို၍တက်ကြွသည့်၊ အရပ်ဒေသနှင့် ပိုမိုကိုက်ညီမည့် လက်ရာများကို တီထွင်သုံးစွဲလာကြသည်။ ပြတိုက် ပုဂံရှေးဟောင်းသုတေသနပြတိုက်သည် ပုဂံရှေးဟောင်းယဉ်ကျေးမှုနယ်မြေအတွင်း တစ်ခုတည်းသော ရှေးဟောင်းသုတေသနပြတိုက်ဖြစ်သည်။ (၃) ထပ်အဆောက်အဦးဖြစ်ပြီး မြစေတီကျောက်စာမူရင်း အပါအဝင် ရှေးဟောင်းအမွေအနှစ်များကို ပြသထားသည်။ မြန်မာနိုင်ငံ၏ပထမဆုံးသော ပုဂံရှေးဟောင်းသုတေသန ပြတိုက်ကို ၁၉၀၄ ခုနှစ်တွင် ပုဂံမြို့ဟောင်း အာနန္ဒာဘုရား၏မြောက်ဘက်စောင်းတန်းအနီးတွင် စတင်ဖွင့်လှစ်ခဲ့သည်။ ၁၉၇၉ ခုနှစ်အောက်တိုဘာလတွင် ကန်တော့ပလ္လင်ဘုရား တောင်ဘက်၌ ရှစ်မြှောင့်ပုံသဏ္ဌာန်ရှိသော ရှေးဟောင်းသုတေသနပြတိုက်ကို ထပ်မံတည်ဆောက်ဖွင့်လှစ်ခဲ့သည်။ ယခုလက်ရှိကမ္ဘာ့အဆင့်မီ ရှေးဟောင်း သုတေသနပြတိုက်ကြီးကို ၁၉၉၈ ခုနှစ် ဧပြီလ (၁၇) ရက်နေ့တွင်ဖွင့်လှစ်ပြသနိုင်ခဲ့သည်။ ပြတိုက်ကြီးတွင် အထူးပင်မပြခန်း၊ ပုဂံခေတ်ဗိသုကာပြခန်း၊ ပုဂံခေတ်လက်မှုအနုပညာပြခန်း၊ ပုဂံခေတ်နန်းမြို့ပြခန်း၊ ပုဂံခေတ်စာပေပြခန်း၊ ပုဂံခေတ်လူနေမှုဘဝပြခန်း၊ ပုဂံခေတ်ဗုဒ္ဓအနုပညာပြခန်း၊ ပုဂံခေတ်ဗုဒ္ဓဆင်းတုတော်များပြခန်း၊ ပုဂံခေတ်ဘုရားပုထိုးပန်းချီပြခန်းနှင့် ပုဂံခေတ်နံရံဆေးရေးပန်းချီပြခန်းစသည့် ပြခန်း(၁၀)ခန်းဖြင့် ခင်းကျင်းပြသထားသည်။၂၀၁၇ခုနှစ်တွင် ကလေးများပြတိုက်ကို ပြတိုက်ကြီး၏ မြောက်ဘက်ရှိရှစ်မြှောင့်ပုံသဏ္ဌာန်အဆောက်အဦ၌ ခင်းကျင်းပြသထားသည်။ နန်းတော် အနော်ရထာမင်း နန်းတော် - ၂၀၀၃ ခုနှစ်တွင် ယခင်တည်ရှိခဲ့သော နန်းတော်ပေါ်မူတည်၍ ပြန်လည်တည်ဆောက်ခဲ့သည်။ သို့သော် မြေပြင်အထက်မှာ စိတ်ကူးသက်သက် ပြန်လည်ပုံဖော်တည်ဆောက်ထားခြင်း ဖြစ်သည်။ သယ်ယူပို့ဆောင်ရေး ပုဂံသို့ လေယာဉ်၊ ရထား၊ ကား တို့အပြင် သင်္ဘောဖြင့်ပါ လာရောက်နိုင်သည်။ လည်ပတ်စရာအနေဖြင့် e-bike ငှားရမ်းအသုံးပြုနိုင်သည်။ လေကြောင်းလိုင်း နိုင်ငံခြားသားခရီးသွား အများစုသည် လေကြောင်းလိုင်းကို အသုံးပြု၍ ပုဂံသို့ လာရောက်လည်ပတ်ကြသည်။ ညောင်ဦးလေဆိပ်မှာ ပုဂံဒေသ၏ လေကြောင်းဝင်ထွက်သွားလာရာ ဖြစ်သည်။ ပြည်တွင်းလေကြောင်းလိုင်း အများစုမှာ ပုဂံသို့ ဆင်းသက်ကြသည်။ ရန်ကုန်မြို့မှ လာပါက မိနစ် ၈၀ ခန့် ကြာမြင့်ပြီး မန္တလေးမြို့မှ လာပါက မိနစ် ၃၀ ခန့်ကြာမြင့်မည် ဖြစ်သည်။ ညောင်ဦးလေဆိပ်သည် ညောင်ဦးမြို့အပြင်ဘက်တွင် တည်ရှိပြီး ပုဂံသို့ ရောက်ရှိရန် ကားဖြင့် (၁၅) မိနစ် ခန့် ကြာမြင့်မည် ဖြစ်သည်။ ရထား ပုဂံရထားလမ်းသည် ရန်ကုန် - မန္တလေး ရထားလမ်းမှ ပျဉ်းမနား ဘူတာတွင်လမ်းခွဲပါသည်။ ယခင် ပျဉ်းမနား - ကျောက်ပန်းတောင်းရထားလမ်းမှ ဆက်ဖောက်ထားသောလမ်းဖြစ်ပြီး ယ္ခုအခါ ပခုက္ကူ နှင့် မြင်းခြံတို့ထိဆက်ထားသည်။ မြန်မာ့မီးရထားမှ နေ့စဉ် ရန်ကုန် - ပုဂံ ခရီးစဉ်ကို ပြေးဆွဲပေးလျက် ရှိသည်။ ရန်ကုန် မှ ပုဂံသို့ (၁၈) နာရီခန့် ကြာမြင့်မည် ဖြစ်သည်။ ရထားတွင် အိပ်စဉ်၊ အထက်တန်း နှင့် ရိုးရိုးတန်းတို့ ပါဝင်သည်။ မန္တလေး - ပုဂံ ရထားမှာ ၁ ရက်လျှင် ၂ ကြိမ် ပြေးဆွဲလျက် ရှိပြီး (၈) နာရီခန့် ကြာမြင့်သည်။ သို့သော် အိပ်စဉ်တွဲ မပါဝင်ဘဲ အထက်တန်း နှင့် ရိုးရိုးတန်းသာ ပါဝင်သည်။ ကားလမ်း ရန်ကုန်မှ ပုဂံသို့ ကားလမ်းမှ လာလျှင် ၉ နာရီ နှင့် ၁၀ နာရီ အသီးသီးကြာမြင့်သည်။ မန္တလေးမှ ပုဂံသို့ ကားလမ်းမှသွားလျှင် ၃ နာရီ နှင့် ၄ နာရီ ကြာမြင့်သည်။ ရေကြောင်း မန္တလေး - ပုဂံ အသွားအပြန် သင်္ဘောများ ရှိပြီး ဧရာဝတီ မြစ်ကြောင်းတစ်လျှောက် ကီလိုမီတာ ၁၇၀ သွားလာရန် ၉ နာရီခန့် ကြာမြင့်မည် ဖြစ်ပါသည်။ ခရီးသွားရာသီတွင် နေ့စဉ်ခရီးစဉ် ရှိပြီး တစ်ခါတစ်ရံ ညအိပ်ခရီးစဉ်များပါရှိသည်။ ထင်ရှားသည့် ပုဂံဘုရားပုထိုးများ ရွှေစည်းခုံစေတီ အလိုတော်ပြည့်ဂူဘုရား ထီးလိုမင်းလိုဘုရား အာနန္ဒာဘုရား ကန်တော့ပလ္လင်ဘုရား သဗ္ဗညုဘုရား ဗူးဘုရား ရွှေဆံတော်စေတီ ဓမ္မရံကြီးဘုရား လောကထိပ်ပန်ဘုရား မြစေတီ မနူဟာဘုရား နန်းဘုရားကျောင်း လောကနန္ဒာဘုရား ပြဿဒါးကြီး (ပြဿဒ်ကြီး) သကျမုနိ ရှင်ပင်သာလျောင်း ဂူပြောက်ကြီး ငှက်ပစ်တောင်ဘုရား(ညောင်ဦး) စူဠာမဏိဘုရား ဘုရားသုံးဆူ(ပုဂံ) သမ္ဘူလဘုရား တရုတ်ပြေးဘုရားကြီး အပယ်ရတနာဘုရား ရွှေဂူကြီး( နန်းဦး) ဘုရား အထင်ကရ နေရာများ သရပါတံခါး မြစေတီကျောက်စာ မြင်းကပါ ဥပါလိသိမ် ငှက်ပစ်တောင် ဓာတ်ပုံများ ကိုးကား မြန်မာနိုင်ငံရှိ မြို့များ မန္တလေးတိုင်းဒေသကြီးရှိ မြို့များ မြန်မာနိုင်ငံရှိ ရှေးဟောင်းမြို့များ မြန်မာနိုင်ငံ၏ သမိုင်း ပုဂံ မြန်မာနိုင်ငံရှိ ကမ္ဘာ့အမွေအနှစ်နေရာများ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%95%E1%80%AF%E1%80%82%E1%80%B6

ထိုင်း (သံတူကြောင်းကွဲ)

ထိုင်း၏အဓိပ္ပာယ်များ ထိုင်းနိုင်ငံ ထိုင်းဘာသာ ထိုင်းလူမျိုး ထိုင်းအက္ခရာ ထိုင်းယဉ်ကျေးမှု ထိုင်းအစားအစာ ထိုင်းလက်ဖက်ရည် ca:Thai

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%91%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%B8%20%28%E1%80%9E%E1%80%B6%E1%80%90%E1%80%B0%E1%80%80%E1%80%BC%E1%80%B1%E1%80%AC%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%B8%E1%80%80%E1%80%BD%E1%80%B2%29

ဝိနည်းပိဋကတ်

ဝိနည်းပိဋကတ်ကို ရဟန်းတို့ လိုက်နာရန် စည်းကမ်းများ (သိက္ခာပုဒ်)ဟု ပြန်ဆိုနိုင်သည်။ "ဝိနယော နာမ သာသနဿ အာယု"၊  "ဝိနည်းသည် သာသနာတော်၏ အသက်"ဟု ဆိုထား၏။ ဝိနည်းပိဋကတ် သည် မြတ်စွာဘုရားရှင်က ရဟန်းများ၊ ရဟန်းမများကို လိုက်နာကျင့်သုံး ဆောက်တည်ရန် ပညတ်တော်မူခဲ့သော ဝိနည်းသိက္ခာပုဒ်များ ဖြစ်သည်။ ထိုသိက္ခာပုဒ်တို့တွင် ဘိက္ခုပါတိမောက်၌ ပါရှိသော ၂၂၇-သွယ် သိက္ခာပုဒ်၊ ဘိက္ခုနီပါတိမောက်ရှိ (၃၁၁) သိက္ခာပုဒ်များပါဝင်သကဲ့သို့ အခြားဝိနည်းဆိုင်ရာအချက်အလက်များကိုလည်း ဤဝိနည်းပိဋကတ်ခေါ် ဝိနည်းငါးကျမ်းတွင် ဖော်ပြပါရှိသည်။ ပိုင်းခြားကန့်သတ်ခြင်း ဝိနည်းပိဋကတ်ကို သင်္ဂါယနာတင်သောပုံစံဖြင့် ဘိက္ခုဝိဘင်း၊ ဘိက္ခုနီဝိဘင်း'၊ မဟာဝဂ်၊ စူဠဝဂ်၊ ပရိဝါ ဟူ၍ ပိုင်းခြားပြီး ကျမ်းစာအနေဖြင့် ပါရာဇိကဏ်၊ ပါစိတ်၊ မဟာဝဂ်၊ စူဠဝဂ်၊ ပရိဝါ ဟူ၍ ပိုင်းခြားထားကြသည်။ သို့သော် ဝိနည်းပိဋကတ်အား ကျမ်းစာဖြင့်ပိုင်းခြားရာတွင် ကွဲပြားကြသည်။ အရှင် ဗုဒ္ဓဃောသ အလိုအားဖြင့် ပါတိမောက္ခနှစ်မျိုး၊ ဥဘတောဝိဘင်္ဂ၊ ခန္ဓက နှင့် ပရိဝါဟူ၍ ပိုင်းခြားသည်။ သို့ရာတွင် ပါတိမောက္ခသည် ဥဘတောဝိဘင်္ဂတွင် ပါဝင်သောကြောင့် အစဉ်အဆက်အရ ဥဘတောဝိဘင်္ဂ၊ ခန္ဓက နှင့် ပရိဝါဟူ၍ဖြစ်သည်။ သိက္ခာပုဒ်များကို "သုတ္တ"ဟူ၍ ခေါ်သောကြောင့် သုတ္တဝိဘင်္ဂ (Suttavibanga) ဟူလည်း ခေါ်ဆိုကြသည်။ ဝိနည်းပိဋကတ်ကျမ်းများ ဝိနည်းပိဋကတ်ကို မြန်မာနိုင်ငံတွင် စာအုပ်ထုတ်ဝေသောပုံစံအရ ကျမ်း ၅-ကျမ်းအဖြစ် ခွဲခြားနိုင်သည်။ ၎င်းတို့မှာ : ပါရာဇိကဏ် - အကြီးစားကျူးလွန်မှု (ပြစ်မှုကြီးများ)။ ပါစိတ် - အငယ်စားကျူးလွန်မှု။ မဟာဝါ - ပိုများပြားသော ရှေ့ပိုင်း ခန္ဓက ၁၀-ပါး။ စူဠဝါ - နည်းပါးသော နောက် ခန္ဓက ၁၂-ပါး။ ပရိဝါ - ရှေ့တွင်ပါရှိသော အကြောင်းအရာများကို သရုပ်ခွဲပုံစံ၎င်း အမေး၊ အဖြေသာမက ပဟေဋ္ဌိသဘောမျိုး ဉာဏ်စမ်းများပါ ပါဝင်သလို ဆရာအစဉ်အဆက် ဘွဲ့နာမည်များလည်း ပါဝင်သည်။ အခြားနည်းအရ ခွဲခြားပုံမှာ : သုတ္တဝိဘင်္ဂ (သို့) ဥဘတောဝိဘင်္ဂ ခန္ဓက ပရိဝါ ဟူ၍ ဖြစ်သည်။ ဤပိုင်းခြားသည့်နည်းကို ကျမ်းငါးကျမ်းခွဲနည်းနှင့် ယှဉ်တွဲဖော်ပြရလျှင် သုတ္တဝိဘင်္ဂသည် ပါတိမောက္ခဟုခေါ်ဆိုသော ဘိက္ခုဝိဘင်္ဂနှင့် ဘိက္ခုနီဝိဘင်္ဂ၊ တစ်နည်းအားဖြင့် ပါရာဇိကဏ် နှင့် ပါစိတ် တို့ကို ပေါင်းစပ်ထားသည်။ ခန္ဓက အား မဟာဝဂ္ဂ ခေါ် ဝိနည်းမဟာဝါ နှင့် စူဠဝဂ္ဂ ခေါ် စူဠဝါ တို့နှစ်ခု ပေါင်းစပ်ထားကာ ပရိဝါကျမ်းမှာ အတူတူဖြစ်သည်။ ကိုးကား ကျမ်းမှီး ပိဋကတ် သုံးပုံ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%9D%E1%80%AD%E1%80%94%E1%80%8A%E1%80%BA%E1%80%B8%E1%80%95%E1%80%AD%E1%80%8B%E1%80%80%E1%80%90%E1%80%BA

ဆစ်ဒနီမြို့

ဆစ်ဒနီမြို့သည် ဩစတြေးလီးယားတိုက် နယူးဆောက်ဝေးပြည်နယ်၏ မြို့တော်ဖြစ် သည်။ မြို့ပတ်ဝန်းကျင်တွင် ဥယျာဉ်ပန်းမာလ်များဖြင့် ခြံရံလျက်၊ မြို့တွင်း၌ ခမ်းနားကြီးကျယ်တင့်တယ်သည့် အဆောက်အအုံကြီးများရှိသဖြင့် အလွန်သာယာသော မြို့တစ်မြို့ဖြစ်၏။ ဩစတြေးလျနိုင်ငံတွင် လူဦးရေ အထူထပ်ဆုံးမြို့ ဖြစ်ပြီး ၂၀၀၆ ခုနှစ် စာရင်းဇယားအရ လူဦးရေ ၄.၂၈ သန်းရှိသည်။ ဆစ်ဒနီမြို့သည် ဩစတြေးလျနိုင်ငံ၏ အရှေ့တောင်ဘက် တက်စမန် ပင်လယ်၏ ကမ်းရိုးတန်းတွင် တည်ရှိသည်။ ဆစ်ဒနီမြို့တွင် နေထိုင်သူများကို ဆစ်ဒနီဆိုက်ဒါ (Sydneysiders) ဟု ခေါ်ကြပြီး ဩစတြေးလျ လူမျိုးများသာ မကဘဲ ကမ္ဘာအရပ်ရပ်မှ လူအများအပြား ပါဝင်ကြသည်။ ဆစ်ဒနီသည် ဩစတြေးလျရှိ ပထမဆုံး ဗြိတိသျှ ကိုလိုနီဒေသဖြစ်ပြီး ၁၇၈၈ တွင် ဆစ်ဒနီပင်လယ်အော် တွင် ပထမဆုံး ရောက်ရှိလာသည့် သင်္ဘောအစုအဝေး၏ ခေါင်းဆောင်ဖြစ်သည် အာသာ ဖီးလစ်က တည်ထောင်ခဲ့သည်။ မြို့ကို ပို့တ်ဂျက်ဆန် ပတ်လည်ရှိ တောင်များပေါ်တွင် တည်ဆောက်ကြသည်။ ထိုနေရာကို ဆစ်ဒနီ ဟာဘာဟု အများသိကြပြီး ဆစ်ဒနီ အော်ပရာ ဇာတ်ရုံ နှင့် ဟာဘာတံတား တို့သည် ထင်ရှားသော အမှတ်အသားများ ဖြစ်ကြသည်။ ၁၈၅ဝ ပြည့်နှစ်က တည်ထောင်ခဲ့သော တက္ကသိုလ်ကျောင်းကြီးမှာ အထူးထင်ရှားလေ သည်။ ၁၉၅၄ ခုနှစ်တွင် မြို့၏ဆင်ခြေဖုံးမျူနီစီပယ် ရပ်ကွက် များအပါအဝင် လူဦးရေ ၁၈၆၁၆၈၅ ယောက်ရှိသည်၊ ဆစ်ဒနီ မြို့ကြီးသည် ဩစတြေးလီးယားတိုက်တွင် ရှေးအကျဆုံးမြို့ဖြစ် ၏။ ၁၇၈၈ ခုနှစ်တွင် ထိုမြို့ကိုတည်သည်။ မြို့တည်စဉ်က အင်္ဂလန်ပြည်၊ ပြည်ထဲရေးဝန်ကြီးဗိုင်းကောင့် ဆစ်ဒနီကိုအစွဲ ပြု၍ဥ ဆစ်ဒနီမြို့ဟု ခေါ်သည်။ မြို့၏ သင်္ဘောဆိပ်ရှိရာ အရပ်ဖြစ်သော ပို့ ဂျက်ဆန်မှာ ကမ္ဘာပေါ်တွင် လှပသော သင်္ဘောဆိပ်ကြီးတစ်ခု ဖြစ်ပြီးလျှင် ဆိပ်ကမ်းမျက်နှာစာမှာ အလျား ၁၅၂ မိုင်မျှရှိ၍၊ ကမ်းခြေတစ် ဘက် တချက်တွင် စိမ်းလမ်းသော သစ်တောကြီးများ ဖုံးအုပ် လျက်ရှိသောကြောင့်အလွန်သာယာသော ရှုမျှော်ခင်းတစ်ခုဖြစ် လေသည်။ သင်္ဘောဆိပ်ပေါင်းကူးတံတားကြီးများတွင် အပါ အဝင်ဖြစ်၍ ၁၉၃၂ ခုနှစ်တွင် ပြီးစီးခဲ့၏။ သင်္ဘောဆိပ်တွင် ပင်လယ်ကူးသင်္ဘောကြီးများသည် ဩစတြေးလီးယားတိုက်မှ ထွက်သော ကုန်များကို အစဉ်မပြတ် တင်ဆောင်လျက်ရှိကြ၏။ ထိုကုန်များမှာ ဂျုံစေ့၊ ဂျုံမှုန့်၊ ရေခဲ စိမ်အသား၊ သိုးမွေး၊ သားရေ၊ ရွှေ၊ ငွေ၊ ခဲ၊ ကြေးနီနှင့် လတ် ဆတ်သော သစ်သီးစိမ်းများ ဖြစ်သည်။ ဩစတြေးလီးယား တိုက်ထွက်ကုန်ပစ္စည်းများကို ထိုသင်္ဘောဆိပ်မြို့ကြီးမှတစ်ဆင့် ကမ္ဘာအရပ်ရပ်သို့ ဖြန့်ချိကြရ၏။ မြို့အနီးအနားရှိ ကျောက်မီးသွေးတွင်းများမှရသည့် ကျောက်မီးသွေးကို မြို့ပေါ်ရှိစက်မှုလက်မှုအလုပ်ရုံကြီးများတွင် လွယ်ကူစွာသုံးစွဲနိုင်သဖြင့်၊ ဆစ်ဒနီမြို့မှာ ဩစတြေးလီးယား တိုက်၏ စက်မှုလက်မှုထွန်းကားရာ အချက်အချာမြို့ကြီးလည်း ဖြစ်လေသည်။ ကိုးကား ဩစတြေးလျနိုင်ငံရှိ မြို့များ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%86%E1%80%85%E1%80%BA%E1%80%92%E1%80%94%E1%80%AE%E1%80%99%E1%80%BC%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%B7

အိန္ဒိယ (သံတူကြောင်းကွဲ)

အိန္ဒိယ၏အဓိပ္ပာယ်များ အိန္ဒိယနိုင်ငံ ကုလားလူမျိုး အမေရိကန်အိန္ဒိယန်းလူမျိုး - အမေရိကနိုင်ငံတွင်‌ရှိသော တိုင်းရင်းသား အိန္ဒိယယဉ်ကျေးမှု အိန္ဒိယအစားအစာ အိန္ဒိယသမိုင်း ဗြိတိသျှရာဇ - အိန္ဒိယအင်ပါယာ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%A1%E1%80%AD%E1%80%94%E1%80%B9%E1%80%92%E1%80%AD%E1%80%9A%20%28%E1%80%9E%E1%80%B6%E1%80%90%E1%80%B0%E1%80%80%E1%80%BC%E1%80%B1%E1%80%AC%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%B8%E1%80%80%E1%80%BD%E1%80%B2%29

သီရိ

သီရိ၏အဓိပ္ပာယ်များ သီရိသည် အိန္ဒိယဘာသာအများတွင် အရိုအသေပြုသုံးနှုန်းခြင်းဖြစ်သည်။ သီရိလင်္ကာနိုင်ငံ သီရိဒေဝီ - ဟိန္ဒူဘာသာနတ်ဒေဝီ (Lakhsmi) သီရိသည် မဟာပိန္နဲ၏နာမကွဲတစ်ခုဖြစ်သည်။ ဝီကီအဘိဓာန်-သီရိ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%9E%E1%80%AE%E1%80%9B%E1%80%AD

ဆင်ဖြူရှင်

ရှေးအခါက စစ်တပ်ဖွဲ့ရာတွင် ဆင်တပ်၊ မြင်းတပ်၊ ရထားတပ်၊ ခြေသည်တပ်ဟူ၍ စစ်အင်္ဂါလေးပါးထားသည်။ ထိုစစ်အင်္ဂါလေးပါးတွင်လည်း ဆင်တပ်သည် အလွန်အရေးကြီးပေသည်။ ထိုကြောင့် ဟတ္ထိသမော၊ ဆင်နှင့်တူသော၊ ယောဓေါ၊ သူရဲသည်၊ နတ္ထိ၊ မရှိ။ ဟတ္ထိသမော၊ ဆင်နှင့်တူသော၊ သခါ၊ စစ်မြေ၌အဖော်သဟဲသည်၊ နတ္ထိ၊ မရှိ။ ဟတ္ထိသမော၊ ဆင်နှင့် တူသော။ ဗန္ဓု၊ စစ်မြေ၌ အဆွေခင်ပွန်း မည်သည်၊ နတ္ထိ၊ မရှိ။ ဟတ္ထိသမံ၊ ဆင်နှင့်တူသော၊ ဗလံ၊ ဗိုလ်ပါမည်သည်၊ နတ္ထိ၊ မရှိ။ ဟူ၍လည်းကောင်း၊ ရာဇူနံ၊ မင်းတို့၏၊ သဂဇံ၊ ဆင်ရတနာနှင့် ပြည့်စုံခြင်းသည်။ သောဘနံ၊ တင့်တယ်သော။ ဗလံ၊ခွန်အား မည်၏။ ဟူ၍လည်းကောင်း ရာဇသေဝက ဒီပနီစသောကျမ်းဂန်တို့၌ လာသည်။ ထို့ကြောင့်လည်း မဇ္ဈိမဒေသမင်းများမှစ၍ မြန်မာမင်းများ၊ သီဟိုဠ်မင်းများ၊ ယိုးဒယားမင်းများသည် ဘုန်းတန်ခိုးကြီးရာ ကြီးကြောင်းအတွက် ဆင်ရတနာကိုနှစ်သက်လိုလားကြပေသည်။ ဆင်တွင်လည်း ကာလာဝကဆင်၊ ဂင်္ဂေယျဆင်စသည်ဖြင့် ဆယ်မျိုးရှိပြန်ရာ၊ ထိုဆယ်မျိုးတွင် ဥပေါသထနှင့် ဆဒ္ဒန်ဆင်မျိုးတို့သည် အမြတ်ဆုံးဖြစ်ကြပေသည်။ ထိုဆင်နှစ်မျိုးမှာ အရောင်အားဖြင့် ဖြူကြကုန်သည်။ သာသနာတော်ကျမ်းတို့အရ ကြာဖြူပုဏ္ဍရိတ်အဆင်းနှင့် တူကြကုန်သည်။ လောကီဂဇကြန္နကျမ်းများတွင်မူ ဥပေါသထဆင်သည် ဖွပ်သစ်စပုဆိုးဖြူနှင့် တူသောအဆင်းရှိ၏။ ဆဒ္ဒန်ဆင်သည် ငွေမင်းစံနှင့် တူသောအဆင်းရှိ၏ဟု ဆိုသည်။ ထို့ကြောင့် အဆိုပါမင်းတို့သည် ဥပေါသထမျိုး၊ ဆဒ္ဒန်မျိုးဖြစ်သော ဆင်ဖြူတို့ကို အထူးနှစ်သက်လိုလားကြပေသည်။ ထိုမှတစ်ပါးလည်း ဆင်ဖြူနှင့်ပတ်သက်၍ ကျမ်းဂန်၌ အထူးဆိုမိန့်ကြပြန်သေးသည်။ ဥပမာအားဖြင့်ကား ဝေဿန္တရာဇာတ်တော်တွင် တဿ၊ ထိုမင်းကြီးအား။ သဗ္ဗသေတာ၊ ကိုယ်လုံးဖြူသော။ မင်္ဂလဟတ္ထီ၊ မင်္ဂလာရှိသော ဆင်သည်။ အတ္ထိကိရ၊ ရှိသတတ်။ တဿ၊ ထိုဆင်၏။ ဂတ၈တဌာနေ၊ သွားလေရာ သွားလေရာအရပ်၌။ ဒေဝေါ၊ မိုးသည်။ ဝဿိကိရ၊ ရွာသတတ်ဟု ဆင်ဖြူ၏ ဂုဏ်ကိုဆိုသည်။ ဒုမ္မေဓဇာတ်၌လည်း အလုံးစုံဖြူသော ဆင်မြတ်မည်သည်ကား စကြဝတေးမင်းအား လျှောက်ပတ်၏ဟု ဆိုသည်။ ထို့ကြောင့်လည်း မဇ္ဈိမဒေသ ယဉ်ကျေးမှုမှ ဆင်းသက်လာသော မြန်မာနိုင်ငံယဉ်ကျေးမှုတွင် ဆင်ဖြူတော်သည် ကျက်သရေမင်္ဂလာ ပြုရေးအတွက်၎င်း၊ စစ်ရေးမက်ရေးအတွက်၎င်း၊ တိုင်းပြည်သာယာဝပြောရေးအတွက်၎င်း အလွန်အရေးပါအရာ ရောက်ခဲ့ပေသည်။ ပျူလူမျိုးတို့ဒေသ သရေခေတ္တစ်ရာပြည်တွင် သံတောင် တစ်ရာခန့်မြင့်သော ဆင်ဖြူရုပ်ရှိ၍၊ ဘေးဥပဒ်တစ်စုံ တစ်ရာကပ်ရောက်သောအခါ ပြည့်ရှင်မင်းနှင့် တိုင်းသူပြည်သားတို့သည် ထိုဆင်ဖြူရုပ်ကို ပူဇော်ကန်တော့လျက် ဆုမွန်ကောင်းတောင်းကြသည်ဟု တရုတ်တို့၏ မှတ်တမ်းများကထွက်ရှိသည်။ အနော်ရထာမင်းတရားကြီးသည် သထုံပြည်မှ ဆင်ဖြူတော် ၁၂ စီးကို ပုဂံပြည်သို့ ယူဆောင်ခဲ့ဘူးသည်။ ပင်းယ၊ သီဟသူမင်းသည် အသက်နှင့် ဆင်ဖြူကို မရနိုင်၍ စမုံမြစ်ဝယ် မျောသော ဆင်ဖြူကိုပင် စက်ဖြင့်ထူပြီးသော် ရတနာကတင်၍ စီးပြီးလျှင် တစ်စီးရှင်ဟူသောအမည်ကို ခံယူသည့်ထုံးလည်း ပေါ်ပေါက်ခဲ့ဘူးသည်။ ထို့ပြင်လည်း ညီတော်ပင်လယ်စားကျော်စွာသည် ဆင်ဖြူငါးစီးကို ရသည်ဟုကြားလျှင် နောင်တော်ပုဂံမင်း ဥဇနာသည် ခန့်ညားရွံ့ရှာသည်ဖြစ်၍ ညီတော်အား ထီးနန်းလွှဲအပ်ပေးသည့်ထုံးလည်း ရှိခဲ့ဘူးသည်။ ကျော်စွာလည်း ငါးစီးရှင် ဟူသော အမည်ကိုခံယူသည်။ ဆင်ဖြူကြောင့် မဟာမိတ်ဖြစ်ရပုံ၊ ဆင်ဖြူကြောင့်ပင် ရန်စစ်ကြီးစွာ ခင်းခဲ့ရပုံတို့သည်လည်း သီဟိုဠ်၊ မြန်မာ၊ မွန်၊ ယိုးဒယားရာဇဝင်တစ်လျှောက်တွင် များစွာရှိပေသေးသည်။ ဆင်ဖြူတော်ကား မြန်မာနိုင်ငံသမိုင်းတွင် မန္တလေးခေတ်တိုင်အောင် ဘုန်းကြီးခဲ့ပေသည်။ ဆင်ဖြူများကို တော၌တွေ့၍ ဖမ်းယူဆက်သကြသောအခါ စာဆိုပညာရှိများသည် ထိုဆင်ဖြူတို့အကြောင်းကို မော်ကွန်းကဗျာ ရေးဖွဲ့ဖတ်လျှောက် ဆက်သကြရသည်။ ရှင်ထွေးညို၏ ရွှေစာတိုင်ဆင်တော်မော်ကွန်း၊ ရှင်သံခို၏ ရတနာပြောင်မွန် ဆင်တော်မော်ကွန်း၊ ဝန်ထောက် မောင်ညို၊ ရွှေမင်းဘုန်းဆင်တော်မော်ကွန်းတို့ကား ယနေ့တိုင် ထင်ရှားကျန်ခဲ့ပေသေးသည်။ ဟံသာဝတီပြည်တွင် ဘုရင့်နောင်ကျော်ထင်နော်ရထာမင်းကြီးသည် ဆင်ဖြူများရှင်ဟူသော အမည်ကို ခံယူခဲ့သည်။ အလောင်မင်းတရားကြီး၏ ဒုတိယသားတော်ကြီးလည်း မင်းအဖြစ်သို့ရောက်သောအခါ ဆင်ဖြူရှင် အမည်ခံယူသော်လည်း၊ ကွယ်လွန်ပြီးနောက်တွင်ဤအမည်ဖြင့် မထင်ရှားသော မင်းတို့လည်း များစွာရှိလေသေး၏။ (ဦးဝန်) ကိုးကား မြန်မာနိုင်ငံ၏ သမိုင်း မြန်မာ့ ယဉ်ကျေးမှု

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%86%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%96%E1%80%BC%E1%80%B0%E1%80%9B%E1%80%BE%E1%80%84%E1%80%BA

လက်နက်

လက်နက်ဆိုသည်မှာ ရန်သူကို နာကျင်စေခြင်း (သို့) ရှုံးနိမ့်စေခြင်း (သို့) ပျက်စီးစေခြင်းအားဖြင့် ဗျူဟာပိုင်းအရ အားသာမှုရရှိစေရန် အထောက်အကူပေးသော ပစ္စည်း သို့မဟုတ် ထိုသို့ ခြိမ်းခြောက်နိုင်သော ပစ္စည်းဖြစ်သည်လက်နက်ကို ခြိမ်းခြောက်ရန် (သို့) တိုက်ခိုက်ရန် အသုံးချနိုင်သကဲ့သို့ ကာကွယ်ရန်နှင့် စောင့်ရှောက်ရန်အတွက်လည်း အသုံးပြုနိုင်သည်။ လက်နက်အမျိုးပေါင်း မြောက်မြားစွာရှိပြီး အကျိုးသက်ရောက်မှု အမျိုးမျိုးအတွက် အသုံးပြုနိုင်သည်။ လက်နက်ဟုဆိုရာဝယ် ဆောက်ပုတ် မှအစ သေနတ် အလယ် တိုက်ချင်းပစ် ဒုံးကျည် အဆုံး ပါဝင်သည်။ လက်နက်ဟူသည် တစ်စုံတစ်ခု သို့မဟုတ် တစ်စုံတစ်ဦးအား တိုက်ခိုက်ရန်၊ ချိမ်းခြောက်ရန်၊ အနိုင်ယူရန် အသုံးပြုသည်။ လက်နက်ကို ရှေးဦးကျောက်ခေတ်မှ စတင်အသုံးပြုလာခဲ့သည်။ ကျောက်ခေတ်လူသားများသည် ချွန်ထက်သော ကျောက်တုံး၊ ကျောက်ပြားများကို တိရစ္ဆာန်များအား ဖမ်းဆီးသတ်ဖြတ်ရန်နှင့် မိမိတို့၏ လူမျိုးစု၊ သို့မဟုတ် မိမိကိုယ်ကို ကာကွယ်ရန် အသုံးပြုခဲ့ကြသည်။ ထို့ကြောင့် လက်နက်ဟူသော အရာ၏ စွမ်းပကားကို သိရှိနားလည်လာကြသည်။ ကျောက်တုံး၊ ကျောက်ပြားများကို ဆောက်၊ တူရွှင်း၊ ပဲခွတ်၊ သပ်၊ပေါက်ပြား အစရှိသည်အထိ ရောက်အောင် ပွတ်တိုက် ချောမွတ် စေခဲ့သည်။ ၎င်းပွတ်တိုက်ထားသော ကျောက်တုံး၊ ကျောက်ပြားများကို တိရစ္ဆာန်တို့၏ အဆိပ်နှင့် လူးကာ အခြား တိရစ္ဆာန်များကို ပစ်ခတ် သတ်ဖြတ်ခဲ့ကြသည်။ ကျောက်ခေတ်နှောင်းသို့ ရောက်ရှိသောအခါ ကြေးကို စတင်အသုံးပြုလာခဲ့ကြသည်။ ၎င်းနှောင်းပိုင်းမှစ၍ လက်နက်များ၏ အစွမ်းကို ပိုမိုသိရှိလာကာ ထိုထက် ပိုမိုကောင်းမွန်းသော သံ၊ ငွေ စသည်တို့ကို အရည်ကြို ပုံလောင်း၍ ဓား၊လှံ၊ လေး၊ မြှား၊ ဒိုင်း၊ လွှား၊ ကာ၊ သံချပ်ဝတ်တန်ဆာများအထိ ထိုးတက်တီထွင်အသုံးပြုခဲ့ကြသည်။ ပထမ ကမ္ဘာစစ်ကြီး မတိုင်မှီက လက်နက်များမှသည် ဒုတိယကမ္ဘာစစ်ပြီးသောအခါ လက်နက်၏ အစွမ်းမှာ ကြောက်ခမန်းလိလိ အစွမ်းတန်ခိုး ပိုမိုလာခဲ့သည်။ လက်နက် တို့၏ သမိုင်းကြောင်း သမိုင်းဦးဘုံမြေခေတ်၏ လက်နက်များ ဤခေတ်တွင် အလွန်အမင်း ရိုးရှင်းသောလက်နက်များကိုအသုံး ပြုခဲ့ကြသည်။ သစ်သားဆောက်ပုတ်များ၊ လှံများ၊ ကျောက်တုံး အချွန်များ စသည်တို့ကို အသုံးပြုနိုင် ခြေရှိခဲ့သည်။ အသုံးပြုခဲ့သည့် လက်နက်များတွင် - ၁) နည်းပညာ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%9C%E1%80%80%E1%80%BA%E1%80%94%E1%80%80%E1%80%BA

စက်ရုပ်

စက်ရုပ်ဆိုသည်မှာ စက်မှု သို့မဟုတ် လူသားတို့ အတုအယောင်ပြုလုပ်ထားခြင်းဖြင့် လုပ်ငန်းဆောင်တာများကို ဆောင်ရွက်သော အရာဟု အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုနိုင်သည်။ စက်ရုပ်သည် အသွင်သဏ္ဌာန် အားဖြင့်သော်လည်းကောင်း၊ လှုပ်ရှားသွားလာပုံအားဖြင့်သော်လည်းကောင်း မိမိဘာသာမိမိ သွားလာလှုပ်ရှား လုပ်ကိုင်နေသည် ဟူသော အထင်အမြင်မျိုးကို ဖြစ်ပေါ်စေသည်။ မည်သို့သော စက်မျိုးကို စက်ရုပ်အဖြစ်သတ်မှတ်နိုင်သည် ဆိုသော အချက်ကို ဆွေးနွေးငြင်းခုံနေဆဲဖြစ်သော်လည်း ပုံမှန်အားဖြင့် စက်ရုပ်သည် အောက်ပါအချက်အလက်များထဲမှ အကုန်လုံးမဟုတ်စေကာမူ အချို့သောအချက်အလက်များဖြင့် ကိုက်ညီသင့်သည်။ ရွေ့လျားသွားလာနိုင်ခြင်း စက်မှုနည်းဖြင့် ပြုလုပ်ထားသော လက်များရှိခြင်း ပတ်ဝန်းကျင်ကို အာရုံခံနိုင်ခြင်း နှင့် ကိုင်တွယ်နိုင်ခြင်း လူနှင့်တိရစ္ဆာန်တို့ကို အတုခိုးသော အပြုအမူများကိုပြုလုပ်နိုင်ခြင်း တို့အား ယျေဘူယအားဖြင့် သတ်မှတ်ကြသည်။ စက်ရုပ်၏ သွင်ပြင်လက္ခဏာများကို သတ်မှတ်ခြင်း စက်ရုပ်နှင့် ပတ်သက်၍ တသမတ်တည်းရှိသော အမြဲတမ်းမှန်ကန်သော အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုချက် မရှိသော်လည်း အောက်ပါအချက်အလက်များထဲမှ အချို့ သို့မဟုတ် အကုန်လုံးသော အချက်အလက်များဖြင့် ကိုက်ညီသင့်သည်။ သဘာ၀အတိုင်း ဖြစ်ပေါ်ခြင်းမဟုတ်ပဲ လူသားမှ ဖန်တီးထားခြင်း။ ပတ်ဝန်းကျင်ကို အာရုံခံနိုင်ခြင်း နှင့် ပတ်ဝန်းကျင်ရှိ အရာဝတ္ထုများကို ကိုင်တွယ်နိုင်ခြင်းနှင့် ထိတွေ့မှုပြုနိုင်ခြင်း။ ကြိုတင်ထည့်သွင်းထားသော ပရိုဂရမ်အားဖြင့်သော်လည်းကောင်း အလိုအလျောက်ထိန်းချုပ်မှုအားဖြင့်သော်လည်းကောင်း ၎င်း၏ ပတ်ဝန်းကျင်တွင် ရွေးချယ်မှုပြုနိုင်သော စွမ်းရည်ရှိခြင်း။ ကြိုတင်ချမှတ်ထားသောအစီအစဉ် (ပရိုဂရမ်) များထည့်သွင်းနိုင်ခြင်း အတည့် သို့မဟုတ် လည်ပတ်သော ဝင်ရိုးတစ်ခုဖြင့် ရွေ့လျားနိုင်ခြင်း တိကျသောရွေ့လျားမှုဖြင့် Coordinate System အတွင်း ရွေ့လျားနိုင်ခြင်း ရည်ရွယ်ချက်ရှိရှိဖြင့် လူ၏ကိုယ်စားလှယ်ပမာ ဆောင်ရွက်ဟန် ပေါ်ပေါက်ခြင်း စက်ရုပ်ဆိုရာတွင် လူ၊ ခွေး စသည့် သက်ရှိတစ်မျိုးမျိုးနှင့် နီးစပ်စွာတူညီနေရမည်ဟု အထင်ရှိတတ်ကြသော်လည်းထိုသို့မဟုတ်ပါ။ စက်မှုလုပ်ငန်းသုံးစက်ရုပ်အများစုမှာ လုပ်ငန်းခွင်များတွင် အဆင်ပြေချောမွေ့စွာ အလိုအလျောက် ထိန်းသိမ်းလုပ်ဆောင်နိုင်ခြင်း စွမ်းရည်ပါရှိသော စက်လက်တုများဖြစ်ပြီး ထုတ်ကုန်ကိုတွင်ကျယ်စွာ ထုတ်ပေးနိုင်ရေးအတွက် အလျဉ်းသင့်သလို တည်ဆောက် ထားကြရသည်။ ထို့အပြင် ရူပဗေဒ၊ ဓာတုဗေဒ စမ်းသပ်မှုများ၊နယူကလိယား ကဲ့သို့သော လူသားတို့အတွက် အန္တရာယ်ရှိစေနိုင်သည့် လုပ်ငန်းများတွင် တွင်ကျယ်စွာ အသုံးပြုနေကြသည်။ သမိုင်းကြောင်း လူသားတို့သည် အစစ်နှင့်ခွဲခြားမရအောင်တူညီပြီး သာလွန်သောစွမ်းရည်အချို့ပါဝင်သည့် ယန္တယားစက်ရုပ်အမျိုးမျိုး (စက်လူရုပ်၊ စက်ဆင်ရုပ်၊ စက်မြင်းပျံ) စသည်တို့ကို တီထွင် ခိုင်းစေအသုံးခြနိုင်ရန် ရှေးအခါကပင်မြှော်လင့်ချက်ရှိခဲ့ကြသည်။ ခေါမတိုင်း၊ ရောမတိုင်း ဌာနီများတွင် (မဟာဘူတ) ယန္တယားနည်းပညာများ စကောမ စသည့်ဆန်းပြားသော အလိုအလျောက်လှုပ်ရှားနိုင်သည့် ယန္တယားနည်းပညာရပ်များကို စီရင်နိုင်သူ တတ်မြောက်ကျွမ်းကျင်သူတို့ရှိကြပြီး အလွန်သိုသိပ်လျှို့ဝှက်စွာနေထိုင်ကြသည်ဟု အယူရှိသည်။ ရိုဘော့ စက်ရုပ်ဟု သိထားကြသည့် Robot စကားလုံးကို ၁၉၂ဝ-ပြည့်နှစ်က ချက်ကိုစလိုဗက်ကီးယားလူမျိုး စာရေးဆရာ Karel Capek, R.U.R သည် သူရေးသားသည့် Rossum’s Universal Robots ပြဇာတ်ဇာတ်လမ်းတွင်စတင် သုံးနှုန်းခဲ့သည်။ ၎င်းသည် ''Robota' ဆိုသော စကားလုံးမှ ဆင်းသက်လာ၍ ချက်ဘာသာစကားအရ အလုပ်ကို ငြီးငွေ့ဖွယ် တကုပ်ကုပ် လုပ်နေရသူ (သို့မဟုတ်) မြေကျွန်တစ်ဦး၏ အလုပ်များ ဖြစ်ပြီး စလိုဗက်ခ်ဘာသာစကားအရ အလုပ် ဖြစ်သည်။ ၎င်းဇာတ်လမ်းသည် စိတ်ကူးယဉ် သိပ္ပံဇာတ်လမ်းတစ်ပုဒ် ဖြစ်သည်။ ရိုဘော့သည် ခေတ်သစ် စကားအရ အလိုအလျောက် အလုပ်လုပ်နိုင်သော စက်ရုပ် ဖြစ်သည်။ ယနေ့ခေတ် စက်ရုပ်အသုံးပြုမှုမှာ အကြမ်းအားဖြင့် အာရှတိုက်တွင် ကမ္ဘာ့စက်ရုပ်များအာလုံး၏တစ်ဝက်ခန့်၊ဥရောပတိုက်တွင် ၃၂% ၊မြောက်အမေရိကတိုက်တွင် ၁၆% ၊ဩစတေးလီးယားတွင် ၁% နှင့် အာဖရိကတွင် ၁% ခန့် ရှိကြသည်။ ဂျပန်နိုင်ငံရှိ စက်ရုပ်များမှာ တစ်ကမ္ဘာလုံးတွင် ရှိသော စက်ရုပ်များ၏ ၃၀% ခန့်ပင်ရှိသည်။ ဆိုလိုသည်မှာ ကမ္ဘာတစ်ဝန်းရှိနိုင်ငံများထက် ဂျပန်နိုင်ငံမှာ စက်ရုပ်များ ပိုမိုပိုင်ဆိုင်ခြင်းဖြစ်သည်။ အမှန်တကယ်လည်း ဂျပန်နိုင်ငံသည် ကမ္ဘာပေါ်ရှိ စက်ရုပ်လောကတွင် ဦးဆောင်နေသော နိုင်ငံတစ်နိုင်ငံဖြစ်ပြီး ဂျပန်နိုင်ငံသည် ကမ္ဘာပေါ်ရှိ စက်ရုပ်မြို့တော် ဖြစ်သည်ဟု ဂျပန်များက ပြောဆိုကြသည်။ ဂျပန်နိုင်ငံနှင့် တောင်ကိုရီးယားနိုင်ငံတွင် နောင်တွင် စက်ရုပ်များ၏ အတွေးအခေါ်များက တိုးမြင့်အောင် ဆောင်ရွက်လိုကြသည်။ တရုတ်နိုင်ငံသည် စက်ရုပ်နည်းပညာတိုးတက်မှုမှာ အမေရိက၊ ဥရောပတိုက်တို့ထက် နောက်ကြသော်လည်း ဂျပန်နိုင်ငံနှင့် တောင်ကိုးရီးယားနိုင်ငံတို့၏ စက်ရုပ် တိုးတက်ထုတ်လုပ်ရေးအပေါ် ရိုးသားစွာ မြင်ကြောင်းထုတ်ဖော်ပြောကြားခဲ့သည်။ အရှေ့အာရှတွင် (ဂျပန်၊တောင်ကိုရီးယား၊ တရုတ် ) တို့တွင် စက်ရုပ်များသည် လူတို့ကဲ့သို့ အသိဉာဏ်ရှိ၍ သက်ကြီးရွယ်အိုများအား ကူညီနိုင်မည်၊ ကလေး သူငယ်များဖြင့် ကစားနိုင်မည် သို့ ကလေးသူငယ်များအား သင်ပြထိန်းကြောင်းနိုင်မည် အစရှိသည် တို့ကို ပြုလုပ်နိုင်လာသည်အထိ တိုးတက်လာလိမ့်မည်ဟု ယုံကြည်ကြသည်။ သို့သော် အနောက်နိုင်ငံများကမူ ဆန့်ကျင်ဘက် ဖြစ်နေကြသကဲ့သို့ ရှိသည်။၎င်းတို့၏ အယူအဆမှာ နောင်တွင် စက်ရုပ်များသည် လူသားများနေရာတွင် အစားထိုးနေရာယူလာမည် ဟူသော အတွေးများအား ရုပ်ရှင်၊ စာအုပ်များကဲ့သို့သော မီဒီယားများမှ တဆင့် ဖော်ပြနေကြသည်။ လေ့လာစောင့်ကြည့်သူအချို့က လူသားများ၏အနာဂတ် အား စက်ရုပ်များက ခြိမ်းခြောက်လာနိုင်သည့်ဟု ယူဆကြသည်။ အခြားကြည့်ရန် စက်ရုပ် ဥပဒေ သုံးရပ် ကိုးကား Robot Simple English Wikimyanmar နည်းပညာ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%85%E1%80%80%E1%80%BA%E1%80%9B%E1%80%AF%E1%80%95%E1%80%BA

အာဆင်နယ်

အာဆင်နယ် ဘောလုံးကလပ် (Arsenal Football Club) ကို The Gunners ဟုလည်း ခေါ်ဝေါ်ကြပြီး လန်ဒန်မြောက်ပိုင်း ဟော်လိုဝေး(Holloway, North London) တွင် အခြေစိုက်သော အင်္ဂလိပ်ကြေးစား ဘောလုံးကလပ်တစ်ခု ဖြစ်သည်။ အာဆင်နယ်သည် ပရီးမီးယားလိဂ်တွင် ပါဝင်ကစားသော အသင်းတစ်သင်းဖြစ်ပြီး အင်္ဂလိပ်ဘောလုံးလောကတွင် အအောင်မြင်ဆုံး ဘောလုံးကလပ်များတွင် တစ်ခုအပါအဝင်ဖြစ်သည်။ ပထမတန်း နှင့် ပရီးမီးယားလိဂ်ဖလား ၁၃ ကြိမ်ရရှိခဲ့ဖူးပြီး အက်ဖ်အေဖလားကို ၁၄ ကြိမ်ရရှိခဲ့ပြီး ကွန်မြူနတီဒိုင်း (Community Shield) ၁၇ကြိမ်ရရှိထားသည်။ သမိုင်းကြောင်း အာဆင်နယ်ကို ၁၈၈၆ ခုနှစ်တွင် စတင်တည်ထောင်ခဲ့သော်လည်း ပထမဆုံး အရေးပါသော ဆုတံဆိပ်ကို ၁၉၃၀ နှစ်များတွင် မှရရှိခဲ့ပြီး လိဂ် ချန်ပီယံ ၅ ခါဖြစ်ခဲ့ကာ အက်ဖ်အေဖလား ၂ ခုရရှိခဲ့သည်။ စစ်ပြီးခေတ်၏ ဆုတ်ယုတ်သော နှစ်များအပြီးတွင် သူတို့သည် ၂၀ရာစုအတွင်း ဖလား ၂ခုတစ်ပြိုင်တည်းရသော ဒုတိယမြောက် ကလပ်အဖြစ် ၁၉၇၀-၇၁ တွင် မှတ်တမ်းတင်နိုင်ခဲ့သည်။ လွန်ခဲ့ပြီးသော အနှစ် ၂၀ အတွင်း အာဆင်နယ်သည် အင်္ဂလိပ်ဘောလုံးလောက၏ အအောင်မြင်ဆုံး ကလပ်များတွင်တစ်ခုအပါအဝင်ဖြစ်ခဲ့ပြီး ဆုဖလား ၂ခုရခြင်း နောက်ထပ် ၂ကြိမ်၊ ၂၀၀၃-၂၀၀၄ ပရီးမီးယားလိဂ် ချန်ပီယံ ကို ရှုံးပွဲမရှိရရှိခြင်း နှင့် ၂၀၀၅-၀၆ တွင် လန်ဒန်ရှိကလပ်များထဲမှ ယူအီးအက်ဖ်အေ ချန်ပီယံလိဂ်၏ ဖိုင်နယ်ပွဲကို ပထမဆုံးတက်ရောက်နိုင်သော အသင်းစသည့် မှတ်တမ်းများကို တင်ခဲ့သည်။ ကလပ်၏ အရောင်မှာ ပုံမှန်အားဖြင့် အနီနှင့် အဖြူဖြစ်သော်လည်း ဤအရောင်များမှာ သမိုင်းကြောင်းတလျှောက် ပြောင်းလဲလာခြင်းဖြစ်သည်။ ထို့အတူပင် ကလပ်၏ တည်နေရာကိုလည်း အချိန်နှင့်အမျှ ရွှေ့ပြောင်းလာခဲ့သည်။ ပထမဆုံးအနေဖြင့် လန်ဒန် အရှေ့တောင်ပိုင်း ဝူးလ်ဝစ်ချ်(Woolwich) တွင်စတင်တည်ထောင်ခဲ့သော်လည်း ၁၉၁၃ ခုနှစ်တွင် မြောက်ဘက်ပိုင်းသို့ ရွှေ့ပြောင်းပြီး ဟိုက်ဘူရီ(Highbury) ရှိ အာဆင်နယ် အားကစားရုံသို့ ရွှေ့ပြောင်းခဲ့သည်။ ၂၀၀၆ ခုနှစ်တွင် သူတို့၏ လက်ရှိ နေရာဖြစ်သော ဟောလိုဝေး(Emirates) အနီးရှိ အဲမရိတ် အားကစားရုံသို့ ရွှေ့ပြောင်းခဲ့သည်။ တံဆိပ် ၁၉၈၈၊ ၁၉၂၂၊ ၁၉၂၅၊ ၁၉၄၉၊ ၂၀၀၁၊ ၂၀၀၂ ခုနှစ်များတွင် တံဆိပ်များ ပြောင်းလဲခဲ့သော်လည်း အာဆင်နယ်၏ အဓိကတံဆိပ်မှာ အမြောက်ပင် ဖြစ်သည်။ ၂၀၁၁ တွင် အသင်း၏ ၁၂၅ နှစ်ပြည့်အတွက် တံဆိပ်ကို တပ်ဆင်ကြသည်။ ၁၈၈၆ ခုနှစ်မှ ယနေ့အထိ တံဆိပ် ၁၀ ခုရှိသည်။ လက်ရှိသုံးနေသော တံဆိပ်မှာ ၂၀၀၂ ခုနှစ်တွင် စတင်အသုံးပြုခဲ့သည်။ အရောင် အာဆင်နယ်၏ အဓိကအရောင်မှာ အနီရောင်ပင် ဖြစ်သည်။ ဘောလုံးကွင်းများ ပထမဆုံး မန်နာကွင်းကို သုံးခဲ့သည်။ ထို့နောက် ၁၈၉၀ မှ ၁၈၉၃ အထိ အင်ဗစ်တာကွင်းကို အသုံးပြုခဲ့သည်။ ဘောလုံးအဖွဲ့ချုပ်သို့ ဝင်ပြီးနောက် ၁၈၉၃ တွင် မန်နာကွင်းသို့ ပြန်လာကာ ကွင်းသာသာရှိသောကွင်းကို ပွဲကြည့်စင်များဖြင့် အဆင့်မြှင့်တင်ခဲ့သည်။ ထိုကွင်းကို မြောက်လန်ဒန်သို့ မပြောင်းမီ ၁၉၁၃ အထိ နှစ်၂၀ ကြာအသုံးပြုခဲ့သည်။ အာဆင်နယ်၏ ဂန္ထဝင်အားကစားကွင်းဖြစ်လာမည့် ဟိုက်ဘူရီကွင်းတွင် ၁၉၁၃ ခုနှစ်မှ၂၀၀၆ ခုနှစ်အထိ ကစားခဲ့သည်။ ၁၉၉၀ အစောပိုင်းကာလများသည် ပရိသတ် ၅၇၀၀၀ အထိဆံ့ကာ နောက်ပိုင်းတွင် အများဆုံး ၆၀၀၀၀ အထိဆံ့သည်။ ပရိသတ်များအတွက် နေရာများနှင့် ကြေညာဘုတ်များအတွက် ကွင်းကို တိုးချဲ့ရန် ပြင်ဆင်ကြသော်လည်း မဖြစ်နိုင်တော့၍ ဟိုက်ဘူရီ၏ အနောက်တောင်ဘက်တွင် ကွင်းအသစ်ဆောက်ရန် ပြင်ကြရသည်။ လက်ရှိကွင်းအသစ်ဖြစ်သော အီးမရိတ် ဘောလုံးကွင်းကို ၂၀၀၆ ခုနှစ်တွင် ပြီးစီးကာ ၂၀၀၆-၂၀၀၇ ရာသီတွင် စတင်အသုံးပြုခဲ့သည်။ လေ့ကျင့်ရေးကွင်းအဖြစ် ၁၉၉၉ ခုနှစ်က တည်ဆောက်ခဲ့သော ရှန်လေလေ့ကျင့်ရေးကွင်းကို အသုံးပြုသည်။ ပရိသတ် အာဆင်နယ်အသင်းပရိသတ်များသည် ၎င်းတို့ကို "Gooners"၊ "Gunners" အမြောက်တပ်သားများဟု ဆိုကြသည်။ ပရိသတ်များသည် သစ္စာရှိကြပြီး ၂၀၀၇-၂၀၀၈ ရာသီတွင် ပရီးမီးယားလိဂ်၏ ဒုတိယအများဆုံး လက်မှတ်ရောင်းရသောအသင်း ဖြစ်လာသည်။ လက်မှတ်ပေါင်း ၆၀၀၇၀ စောင်မှာ ကွင်း၏ ဝင်ဆံ့ဦးရေ ၉၉.၅% ဖြစ်သည်။ အာဆင်နယ်မှာ ပြည်တွင်းသာမက ပြည်ပတွင်ပါ ပရိသတ်များစွာ ရှိသည်။ အောင်မြင်မှုများ အာဆင်နယ်သည် လိဂ်ချန်ပီယံ ၁၀ ကြိမ်အဖြစ် မန်ယူနှင့် လစ်ပါပူးနောက်၊ ပရီးမီးယားလိဂ်အဖြစ် ပြောင်းပြီးချန်ပီယံ ၃ ကြိမ်အဖြစ် မန်ယူနှင့် ချဲဆီးနောက်တွင် တတိယအအောင်မြင်ဆုံးအသင်း ဖြစ်သည်။ အက်အေဖလား ၁၄ ကြိမ်ဖြင့် အအောင်မြင်ဆုံးအသင်း ဖြစ်သည်။ လန်ဒန်အသင်းများတွင် ချန်ပီယံလိဂ် ဗိုလ်လုပွဲသို့ တက်နိုင်သော ပထမဆုံးအသင်းဖြစ်ကာ ဘာစီလိုနာအသင်းကို ရှုံးနိမ့်ခဲ့သည်။ ပရီးမီးယားလိဂ်တွင် အနိမ့်ဆုံးအဆင့် ၁၄ ဖြင့်သာ ရာသီသိမ်းဖူး၍ အကောင်းဆုံးအသင်းများထဲမှ တစ်သင်းဖြစ်သည်။ ၂၀၀၃ ခုနှစ် မေလမှ ၂၀၀၄ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလအထိ ၄၉ ပွဲရှုံးပွဲမရှိ စံချိန်တင်ခဲ့သည်။ ၀၃-၂၀၀၄ ခုနှစ် ပရီးမီးယားလိဂ်ရာသီအတွက် ၃၈ ပွဲလုံး ရှုံးပွဲမရှိဘဲ အနိုင်ရဗိုလ်စွဲခဲ့သည်။ ဤသည်မှာ ၁၈၈၈-၁၈၈၉ ခုနှစ်လိဂ်ပွဲတွင် ပရယ်စတွန်နော့အန့်၏ ၂၂ ပွဲရှုံးပွဲမရှိ အနိုင်ရဗိုလ်စွဲအပြီးနောက် တစ်ခုတည်းသော ဘောလုံးအသင်းဖြစ်သည်။ ထို့အတွက် ပရီးမီးယားလိဂ်၏ ရွှေဖလား ကိုရရှိခဲ့သည်။ သီယာရီ ဟင်နရီမှာအသင်းအတွက် ၁၉၉၉ မှ၂၀၁၂ အထိ ၂၂၈ ဂိုး သွင်းယူပေးခဲ့သည်။ အာဆင်နယ်အသင်း၏အောင်မြင်မှုများ အမှတ်ပေးချန်ပီယံ − (၁၃) ကြိမ် (၁၉၃၀-၃၁၊ ၁၉၃၂-၃၃၊ ၁၉၃၃-၃၄၊ ၁၉၃၄-၃၅၊ ၁၉၃၇-၃၈၊ ၁၉၄၆-၄၇၊ ၁၉၅၂-၅၃၊ ၁၉၇၀-၇၁၊ ၁၉၈၈-၈၉၊ ၁၉၉၉၀-၉၁၊ ၁၉၉၇-၉၈၊ ၂၀၀၁-၀၂၊ ၂၀၀၃-၀၄) အက်ဖ်အေ ဖလားချန်ပီယံ − (၁၃) ကြိမ် (၁၉၃၀၊ ၁၉၃၆၊ ၁၉၅၀၊ ၁၉၇၁၊ ၁၉၇၉၊ ၁၉၉၃၊ ၁၉၉၈၊ ၂၀၀၂၊ ၂၀၀၃၊ ၂၀၀၅၊ ၂၀၁၄၊ ၂၀၁၅၊ ၂၀၁၇ ၊ ၂၀၂၀ ) ကားလင်းဖလား − (၂) ကြိမ် (၁၉၈၇၊ ၁၉၉၃) ကွန်မြူနတီဒိုင်းချန်ပီယံ − (၁၅) ကြိမ် (၁၉၃၀၊ ၁၉၃၁၊ ၁၉၃၃၊ ၁၉၃၄၊၁၉၃၈၊ ၁၉၄၈၊ ၁၉၅၃၊ ၁၉၉၁၊ ၁၉၉၈၊ ၁၉၉၉၊ ၂၀၀၂၊ ၂၀၀၄၊ ၂၀၁၄၊ ၂၀၁၅၊ ၂၀၁၇၊ ၂၀၂၀၊ ၂၀၂၃) ဥရောပချန်ပီယံလိဂ် - (၀)ကြိမ် ယူရိုပါလိဂ် - (၀)ကြိမ် ယူရိုပါကွန်းဖရန့်လိဂ် - (၀)ကြိမ် ကစားသမားများ ပထမအသင်းလူစာရင်း (အသင်းခေါင်းဆောင်) နည်းပြများ ၁၉၈၇ မှယနေ့ထိ နည်းပြ ၁၈ ဦး၊ ယာယီနည်းပြ ၆ ဦးရှိသည်။ ယာယီနည်းပြ ဖရက်ဒီယွန်းဘတ်မှာ ၂၀၁၉ ခုနှစ်​နိုဝင်ဘာလ၂၉ရက်​နေ့မှစ၍ ယာယီကိုင်တွယ်နေသည်။ ၂၀၁၉ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလမှစ၍ မန်ချက်စတာစီးတီးအသင်းမှ လက်ထောက်နည်းပြ စပိန်လူမျိုး မီခေးလ်အာတီတာကို နည်းပြချုပ် အဖြစ်ခန့်အပ်တာဝန်ပေးခဲ့သည် ကိုးကား ၄https://www.premierleague.com/clubs/1/Arsenal/squad အာဆင်နယ် ဘောလုံးအသင်း ကြေးစားဘောလုံးအသင်း

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%A1%E1%80%AC%E1%80%86%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%94%E1%80%9A%E1%80%BA

ယိုဆဲ မော်ရင်ညို

GOIH ဟိုဆေး မော်ရီ ဒိုဆန်း ဆန်းတို့ မော်ရင်ညို ဖဲလစ် (ပေါ်တူဂီအသံထွက် [ʒuˈzɛ moˈɾiɲu]; ၁၉၆၃ ဇန်နဝါရီ ၂၆ တွင်မွေးဖွားသည်) သည် ပေါ်တူဂီ ပရော်ဖက်ရှင်နယ် ဘောလုံးမန်နေဂျာနှင့်ပရီးမီးယားလိဂ်ကလပ် တော့တင်ဟမ်ဟော့စပါး အသင်း၏လက်ရှိမန်နေဂျာ ဖြစ်သည်။ သူသည် အကြီးမားဆုံးသောမန်နေဂျာများထဲမှ တစ်ဦး ဖြစ်သည်ဟု ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့်ယူမှတ်ခံရပြီးနှင့်အစဉ်အဆက် ဆုဖလားများစွာ ဆွတ်ခူးနိုင်ခဲ့သောမန်နေဂျာများထဲမှတစ်ဦးဖြစ်သည်။ ပေါ်တူဂီဘောလုံးပိရမစ်ကို ဖြတ်သန်းပြီး ကွင်းလယ်ကစားသမားအဖြစ် အောင်မြင်မှုမရရှိခဲ့သည့်နောက် မော်ရင်ညိုသည် Sporting CP နှင့် ပေါ်တို ရှိ ဆာ ဘော့ဘီ ရော့ဘ်ဆင်အတွက် စကားပြန်အဖြစ် ပထမဆုံး စီမံခန့်ခွဲမှုနယ်ပယ်သို့ ဝင်ရောက်ခဲ့သည်။ ဘာစီလိုနာတွင် ရော့ဘ်ဆင်နှင့်သူ့ဆက်ခံသူ ဗန်ဟားလ်တို့၏လက်အောက်တွင် လက်ထောက်နည်းပြအဖြစ် အောင်မြင်မှုရရှိခဲ့သည်။ ။ ဘန်ဖီကာ နှင့်União de Leiria တို့တွင် မန်နေဂျာအဖြစ် ခဏတာအတွင်း အောင်မြင်ပြီးနောက် မော်ရင်ညိုသည် ၂၀၀၂ တွင်ပေါ်တူဂီသို့ မန်နေဂျာအဖြစ် ပြန်လည်ရောက်ရှိခဲ့သည်။ သူသည် Primeira Liga ကိုနှစ်ကြိမ်၊ Taça de Portugal, UEFA Cup နှင့် UEFA Champions League (၁၉၈၇ ခုနှစ်မှစ၍ ပေါ်တို၏ပထမဆုံးဥရောပဖလား ဖြစ်သည်)တို့ အနိုင်ရခဲ့သည်။ ထိုအောင်မြင်မှုသည် သူ့ကို ၂၀၀၄ ခုနှစ်တွင်ချယ်လ်ဆီးနှင့်အင်္ဂလန်သို့ ပြောင်းရွှေ့စေခဲ့သည်။ သူသည် ပရီးမီးယားလိဂ်ဖလား ၂ ခု၊ အက်ဖ်အေဖလားနှင့်လိဂ်ဖလား ၂ ခုကို ၃ရာသီအတွင်း ရရှိခဲ့သည်။ ကလပ်ပိုင်ရှင် ရိုမန် အေဗရာမိုဗစ်နှင့်သဘောထားကွဲလွဲမှုသတင်းများကြောင့် ၂၀၀၇ ခုနှစ်တွင် ထွက်ခွာခဲ့သည်။ ၂၀၀၈ တွင် မော်ရင်ညိုသည် အီတလီကလပ် အင်တာမီလန်သို့ ပြောင်းရွေ့ခဲ့ပြီး သူ၏ပထမဆုံးရာသီတွင် စီးရီအေဆုဖလားကို ရရှိခဲ့သည်။ ၂၀၁၀ တွင်သူသည် အင်တာမီလန်ကို စီးရီအေ၊ Coppa Italia နှင့် UEFA ချန်ပီယံလိဂ် သို့ ဖလား သုံးလုံးရအောင် ဦးဆောင်ခဲ့သည်။ (အီတလီကလပ်များအတွက် ပထမဦးဆုံး)။ ၎င်းသည် သူ့ကို ကလပ်နှစ်ခုဖြင့် ဥရောပဖလားအနိုင်ရခဲ့သည့် နည်းပြ ငါးဦး အနက်မှတစ်ဦး ဖြစ်လာခဲ့သည်။ ထိုနှစ်နောက်ပိုင်းတွင် သူ့ကို ဖီဖာ၏တစ်နှစ်တာ ကမ္ဘာ့အကောင်းဆုံးနည်းပြဆု ရရှိခဲ့သည်။ ထို့နောက် မော်ရင်ညိုသည် ရီးရဲလ်မက်ဒရစ်နှင့်စာချုပ်ချုပ်ဆိုခဲ့သည်။ ထိုနေရာတွင် သူသည် လာလီဂါကို စံချိန်တင်မှတ်များဖြင့် အနိုင်ရရှိခဲ့ပြီး ၄ နိုင်ငံတွင် လိဂ်ဆုများရရှိခဲ့သည့် ပဉ္စမနည်းပြ ဖြစ်လာခဲ့သည်။ သူသည် Copa del Rey နှင့် Supercopa de Espana တို့ကိုလည်းအနိုင်ရရှိခဲ့သည်။ မော်ရင်ညိုသည် ၂၀၁၃ တွင် ရီးယဲလ်မက်ဒရစ်မှ ချယ်လ်ဆီးသို့ပြန်လည်ရောက်ရှိလာပြီးနောက်တွင် သူသည်နောက်ထပ်ပရီးမီးယားလိဂ်ဖလားနှင့်လိဂ်ဖလားကို ရရှိခဲ့သော်လည်း ရလဒ်မကောင်းသောကြောင့် ၂၀၁၅ ခုနှစ်တွင်ထုတ်ပယ်ခံခဲ့ရသည်။ တစ်နှစ်အကြာတွင် မော်ရင်ညိုသည် ပြိုင်ဘက်မန်ချက်စတာယူနိုက်တက်တွင် ခန့်အပ်ခြင်းခံရသည်။ သူသည် ယူရိုပါလိဂ်၊ လိဂ်ဖလားနှင့်အက်ဖ်အေကွန်မျူနတီဒိုင်းဆုဖလားများကို သူ၏ပထမဆုံးရာသီတွင်အနိုင်ရခဲ့သော်လည်း ၂၀၁၈ ခုနှစ်တွင်ထုတ်ပယ်ခြင်းခံခဲ့ရသည်။ 2019 ခုနှစ်တွင် သူသည် တော့တင်ဟမ်ဟော့စပါး နှင့်လက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့သည်။ သူသည် ၂၀၁၅ တွင်ပေါ်တူဂီဘောလုံးအဖွဲ့ချုပ် (FPF) မှ ရာစုနှစ်၏ပေါ်တူဂီနည်းပြအဖြစ် အမည်ပေးခြင်းခံရပြီးကစားသမားလွှဲပြောင်းမှုအတွက် ပေါင် ၁ ဘီလီယံကျော် သုံးစွဲခဲ့သည့်ပထမဆုံးနည်းပြဖြစ်သည်။ သူ၏နည်းဗျူဟာဆိုင်ရာဗဟုသုတ၊ ဩဇာသက်ရောက်မှုနှင့်အငြင်းပွားဖွယ်ကောင်းသောစရိုက်နှင့်သူ၏ပြိုင်ဘက်များကလှပသောဘောလုံးကစားခြင်းထက် ရလဒ်များရရှိခြင်းအပေါ်အလေးထားခြင်းကြောင့် သူသည် အာဂျင်တီးနားနည်းပြ Helenio Herreraဖြင့် လေးစားသူများနှင့်ဝေဖန်သူများက နှိုင်းယှဉ်မှုများပြုလုပ်ခဲ့သည်။ ကိုးကား

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%9A%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%86%E1%80%B2%20%E1%80%99%E1%80%B1%E1%80%AC%E1%80%BA%E1%80%9B%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%8A%E1%80%AD%E1%80%AF

အဲလက်စ်ဖာဂူဆန်

ဆာ အဲလက်စ်ဇန်းဒါး ချက်ပ်မင်းန် (အဲလက်စ်) ဖာဂူဆန် CBE သည် ၁၉၄၁ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ ၃၁ရက်နေ့တွင် ဂလက်စဂိုမြို့ ဂိုဗန် (Govan, Glasgow) တွင်မွေးဖွားခဲ့သည်။ သူသည် စကော့လူမျိုး ဘောလုံးမန်နေဂျာတစ်ဦးဖြစ်ပြီး ဘောလုံသမားဟောင်းတစ်ဦးလည်းဖြစ်သည်။ ဖာဂူဆန်ကို ၁၉၈၆ နိုဝင်ဘာမှ စ၍ မန်ချက်စတာယူနိုက်တက်အသင်း၏ မန်နေဂျာအဖြစ် ခန့်ထားခဲ့သည်။ မန်နေဂျာသက်တမ်း ၂၅နှစ်အတွင်း လိဂ်ဖလား၁၃ခု၊ FAဖလား၅ခု နှင့် ချန်ပီယံလိဂ် ၂ ကြိမ်အပါအဝင် ဆုဖလားစုစုပေါင်း ၃၈ခုရရှိအောင် စွမ်းဆောင်နိုင်ခဲ့သည်။ အသင်း၏ သမိုင်းကြောင်းတွင် ဆာမတ်ဘတ်စ်ဘီ (Sir Matt Busby) ၏စံချိန်ကိုချိုးကာ သက်တမ်းအရှည်ဆုံး အုပ်ချုပ်နေသူလည်းဖြစ်သည်။ ယခုလက်ရှိ အင်္ဂလိပ်ဘောလုံးလောကတွင် သက်တမ်းအကြာရှည်ဆုံး မန်နေဂျာတစ်ဦးလည်းဖြစ်သည်။ သူသည် ကမ္ဘာ့ဘောလုံးသမိုင်းတွင် လေးစားအားကျဖွယ်အကောင်းဆုံးသော မန်နေဂျာများထဲတွင် တစ်ယောက်အပါအဝင်ဖြစ်သည်ဟု သတ်မှတ်ခြင်းခံရပြီး အင်္ဂလိပ်ဘောလုံးသမိုင်းတွင် အခြားမန်နေဂျာများထက် ဆုတံဆိပ်များကို ပိုမိုဆွတ်ခူးရယူနိုင်ခဲ့သူဖြစ်သည်။ ဆုပေါင်းမြောက်မြားစွာကို ရရှိခဲ့ပြီး ဗြိတိသျှဘောလုံးသမိုင်းတွင် တစ်နှစ်တာအတွင်း အကောင်းဆုံးမန်နေဂျာဆု (Manager of the Year) ကို အကြိမ်အများဆုံးရရှိခဲ့ခြင်း အပါအဝင် စံချိန်မြောက်မြားစွာကို တင်ထားသူဖြစ်သည်။ ၁၉၉၉ ခုနှစ်တွင် အဲလိဇဘက် ၂ ဘုရင်မကြီးမှ နိုက် အဖြစ်သူကောင်းပြုခဲ့သည်။ အစောပိုင်း ဘဝ ဖာဂူဆန်၏မိဘများမှာ Alexander Beaton Ferguson နှင့် Elizabeth (née Hardie) တို့ဖြစ်ကြသည်။ ဖာဂူဆန်ကို (စကော့တလန်ရှိ) Govanခရိုင် Shieldhallလမ်းပေါ်ရှိ အဖွားဖြစ်သူ၏အိမ်၌ ၁၉၄၁ ဒီဇင်ဘာ ၃၁ရက်တွင်မွေးဖွားခဲ့သော်လည်း အမှတ်၆၆၇ Govanလမ်းပေါ်ရှိနေအိမ်တွင် မိဘနှစ်ပါး၊ ညီဖြစ်သူ Martinတို့နှင့်အတူနေထိုင် ကြီးပြင်းခဲ့သည်။ဖာဂူဆန်သည် Broomloan Road Primary School နှင့် နောက်ပိုင်းတွင် Govan အထက်တန်းကျောင်းတို့၌ တက်ရောက်ပညာသင်ကြားခဲ့သည်။ သူ၏ဘောလုံးသမားဘဝကို Govan ရှိ Harmony Row Boysကလပ်တွင် စတင်ခဲ့သည်။ နောက်ပိုင်းတွင် စီနီယာကစားသမားများထွက်ရှိမှု၌ နာမည်ရသည့် Drumchapel Amateurs လူငယ်ကလပ်သို့ရောက်ရှိခဲ့သည် ကစားသမားဘဝ ဖာဂူဆန်၏ကစားသမားဘဝကို အသက် ၁၆နှစ်တွင် Queen's Parkအသင်း၌ အပျော်တမ်းကစားသမားအဖြစ် စတင်ခဲ့သည်။ Queen's Parkrမှာ ကစားနေစဉ်အတွင်း ၃၂ပွဲကစားပြီး ၁၅ဂိုး သွင်းပေးနိုင်ခဲ့သော်လည်း ပုံမှန်ပွဲထွက်ခွင့်ရရှိရေးအတွက် ရုန်းကန်ခဲ့ရသဖြင့် 1960တွင် St. Johnstoneအသင်းသို့ ပြောင်းရွှေ့ခဲ့သည်။ St. Johnstoneအသင်းတွင်လည်း အလားတူပင် တိုက်စစ်မှူးတယောက်အနေဖြင့် ဂိုးသွင်းယူနိုင်စွမ်းရှိသော်လည်း ပုံမှန်ပွဲထွက်ခွင့်ရရှိရန် ရုန်းကန်ခဲ့ရပြန်သည်။ ဖာဂူဆန်သည် ၁၉၆၄ခုနှစ် နွေရာသီတွင် Dunfermline Athleticအသင်း၌ ပရော်ဖက်ရှင်နယ်ကစားသမားဘဝကို စတင်ခဲ့သည်။ Dunfermline Athleticအသင်း၌ ကစားနေစဉ်အတွင်း၌ ၈၉ပွဲကစားပြီး ၆၆ဂိုးသွင်းယူနိုင်ခဲ့သည်။ ၁၉၆၅-၁၉၆၆ရာသီတွင် တရာသီအတွင်း ၃၁ဂိုးသွင်းယူပြီး Joe McBride နှင့်အတူ ထိပ်တန်းဂိုးသွင်းရှင်အဖြစ် ရပ်တည်နိုင်ခဲ့သည်။ ၁၉၆၇ခုနှစ်တွင်မူ Rangersအသင်းသို့ ထိုအချိန်ကအသင်း၏ စံချိန်တင်ပြောင်းရွှေ့ကြေး ပေါင် ၆၅၀၀၀ ဖြင့် ပြောင်းရွှေ့ခဲ့သည်။ Rangersအသင်းနှင့်ကစားခဲ့သော ၂ရာသီအတွင်း ဖာဂူဆန်သည် ကောင်းမွန်စွာ ကစားနိုင်ခဲ့သော်လည်း 1969 Scottish Cup ဗိုလ်လုပွဲတွင် အသင်း၏ရှုံးပွဲအတွက် အပြစ်တင်ခံခဲ့ရပြီး အငယ်တန်းနှင့်သွားရောက်ကစားရန် ဖိအားပေးခံခဲ့ရသည်။ ထိုနှစ်ဆောင်းဦးတွင် အသင်းမှထွက်ခွာခဲ့သည်။ထို့နောက်တွင် ဖာဂူဆန်သည် Falkirkအသင်းတွင် ၄ရာသီ ကစားပြီးနောက် ၁၉၇၃-၁၉၇၄ရာသီတွင် Ayr United၌ ၎င်း၏ကစားသမားဘဝကို အဆုံးသတ်ခဲ့သည်။ အစောပိုင်း မန်နေဂျာဘဝ East Stirlingshire အသက် ၃၂ နှစ် အရွယ်မှာပင် ဖာဂူဆန်သည် East Stirlingshireအသင်း၏ မန်နေဂျာအဖြစ် ၁၉၇၄ ဇွန်တွင်စတင်ခဲ့သည်။ ထိုအလုပ်မှာ အချိန်ပိုင်း အလုပ်သာဖြစ်ပြီး ၁ပါတ်လျှင် ပေါင်၄၀ ရရှိခဲ့သည်။ ထိုနှစ် အောက်တိုဘာတွင် ဖာဂူဆန်သည် St Mirrenအသင်းကို အုပ်ချုပ်ရန် ကမ်းလှမ်းခြင်းခံရသည်။ St Mirren သည် East Stirlingshireအောက်မှ အသင်းဖြစ်သော်လည်း ပို၍ပြည့်စုံသော အသင်းကြီးဖြစ်သည်။ St Mirren ဖာဂူဆန်သည် St Mirren အသင်းတွင် ၁၉၇၄မှ ၁၉၇၈ အထိအုပ်ချုပ်ခဲ့သည်။ သူသည် အသင်းကို တတိယတန်းမှ လိဂ်(ပထမတန်း)သို့ ရောက်ရှိစေခဲ့ပြီး Billy Stark ၊ Tony Fitzpatrick ၊ Lex Richardson ၊ Frank McGarvey ၊ Bobby Reid နှင့် Peter Weir အစရှိသည့် ကစားသမားပေါင်းများစွာ မွေးထုတ်ပေးနိုင်ခဲ့သည်။ St Mirren သည် ဖာဂူဆန်ကို အလုပ်ထုတ်ခဲ့သော တခုတည်းသော အသင်းဖြစ်သည်။ ထိုကိစ္စအတွက် သူသည် ခုံရုံး၌ အရေးဆိုခဲ့သော်လည်း ရှုံးနိမ့်ခဲ့ရသည်။ ၁၉၉၉-မေ-၃၀ ရက်တွင်ထုတ်ဝေသော Sunday Heraldတွင် ပါဝင်သော ဆောင်ပါးတွင် Billy Adamsပြောဆိုချက်အရ ကစားသမားများ၏ ငွေပေးချေမှုနှင့် ပတ်သက်ပြီး စာချုပ်ဖောက်ဖျက်မှုများကြောင့်ဟုဆိုသည်။ ဖာဂူဆန်သည် ကစားသမားများအား အခွန်မဲ့ အသုံးစရိတ်အချို့ပေးချင်သည့် ကိစ္စနှင့် အတွင်းရေးမှူးနှင့် ၆ပါတ် စကားမပြောဘဲနေခြင်း၊ သော့များအားလုံးကို သိမ်းဆည်းခြင်း၊ အသက် ၁၇နှစ် အရွယ် လက်ထောက်မှ တဆင့်သာ အဆက်အသွယ်လုပ်ခြင်း စသည့် အပြုအမူများနှင့် ပတ်သက်၍လည်း စွပ်စွဲခံရသေးသည်။ ခုံရုံးမှ ဖာဂူဆန်အား မရင့်ကျက်ကြောင်း ကောက်ချက်ချခဲ့သည်။ ခုံရုံးစစ်ဆေးမှုအတွင်း St Mirren ဥက္ကဋ္ဌ Willie Todd က ဖာဂူဆန်သည် အုပ်ချုပ်မှုစွမ်းရည် မရှိကြောင်း စွပ်စွဲခဲ့သေးသည်။ ၂၀၀၈-မေ-၃၁ The Guardian တွင်ပါဝင်သော Todd နှင့်အင်တာဗျူးတွင် အလုပ်ထုတ်ခြင်း၏ အခြေခံအကြောင်းအရင်းမှာ Aberdeenသည် စာချုပ်ဖောက်ဖျက်ပြီး Aberdeenသို့ သွားရန် သဘောတူခဲ့ခြင်းကြောင့်ဟု ပြောကြားခဲ့သည်။ ဖာဂူဆန်၏ Daily Mirrorသို့ ပြောကြားချက်တွင်မူ သူသည် သူနှင့်အတူလိုက်ခဲ့ရန် အသင်းအဖွဲ့ဝင်တယောက်အား ပြောခဲ့ကြောင်း၊ သူAberdeenသို့ ထွက်သွားကြောင်းကို St Mirren၏ဝန်ထမ်း တယောက်ကို ပြောခဲ့ကြောင်း ပါဝင်ခဲ့သည်။ Toddက ဖြစ်ပျက်ခဲ့သမျှကို နောင်တရမိကြောင်းနှင့်လျော်ကြေးကိစ္စနှင့် ပတ်သက်ပြီး အသင်းသို့ လာရောက် ညှိနှိုင်းခြင်းမပြုခဲ့သောAberdeenကို အပြစ်တင်ခဲ့သည်။ ၁၉၉၇တွင် ဖာဂူဆန်သည် Aberdeen၏မန်နေဂျာအလုပ်ကို ငြင်းဆန်ခဲ့ရာ McNeillက မန်နေဂျာအဖြစ်လုပ်ခဲ့ပြီး တနှစ်အကြာတွင် ဆဲလ်တစ်(Celtic) သို့ပြန်သွားခဲ့သဖြင့် ဖာဂူဆန်အတွက် Aberdeen၏မန်နေဂျာလုပ်ရန် အကြောင်းဖန်လာခဲ့သည်။ Aberdeen ၁၉၇၀ ပြည့်နှစ် နောက်ပိုင်းကာလ ဖာဂူဆန်သည် Aberdeenသို့ ၁၉၇၈ ခုနှစ်တွင် ပြောင်းရွှေ့ခဲ့သည်။ Aberdeenသည် စကော့တလန်၏ အသင်းကြီးဖြစ်သော်လည်း လိဂ်ဖလားကို ၁၉၆၅တွင် ၁ကြိမ်သာ ရရှိဖူးသေးသည်။ ထုအချိန်တွင် ဖာဂူဆန်၏ မန်နေဂျာသက်တမ်းမှာ ၄နှစ်ရှိပြီဖြစ်သော်လည်း ၎င်း၏အသက်မှာ ကစားသမားများနှင့် သိပ်မကွာခြားလှသဖြင့် စီနီယာကစားသမားများ၏ လေးစားမှုရရှိရန်ခက်ခဲခဲ့သည်။ ပထမရာသီတွင် Aberdeenသည် Scottish Cupအကြိုဗိုလ်လုပွဲ၊ Scottish League Cup ဗိုလ်လုပွဲများသို့ ရောက်ရှိခဲ့သော်လည်း နှစ်ပွဲလုံးရှုံးနိမ့်ကာ အဆင့်၄ သာရသဖြင့် ရလဒ်ကောင်းလှသည်တော့ မဟုတ်ပေ။ 1980s and silverware Aberdeen၏ ၁၉၇၉-၁၉၈၀ ရာသီသည် အစပိုင်းမကောင်းခဲ့သော်လည်း ၁၉၈၀ တွင်မူ အသင်း၏ခြေစွမ်းသည် သိသိသာသာ တိုးတက်လာခဲ့ပြီး နောက်ဆုံးပွဲစဉ်တွင် Hibernian ကို ၅-၀ဖြင့် အနိုင်ရရှိကာ Scottishလိဂ်ဖလားကို ၁၅နှစ်အကြာတွင် ဒုတိယအကြိမ် ရရှိခဲ့သည်။ ထိုအောင်မြင်မှုကြောင့် ဖာဂူဆန်သည် ကစားသမားများ၏ ယုံကြည်လေးစားမှုကို ရရှိခဲ့ကြောင်း ကို နောက်ပိုင်းတွင် ပြန်ပြောပြခဲ့သည်။ ဖာဂူဆန်သည် စည်းကမ်းတင်းကြပ်သူတဦးဖြစ်ပြီး Furious Fergie ဟု နာမည်ပြောင်ရခဲ့သည်။သူသည် ကစားသမားတဦးဖြစ်သူ John Hewittအား သူ့ကားကို ကျော်တက်ခဲ့ခြင်းအတွက် ဒဏ်တပ်ခဲ့သည်။ အသင်းအခြေအနေဆိုးဝါးသော ပွဲစဉ်တခုတွင် ပထမပိုင်းအပြီး၌ အဝတ်လဲခန်းအတွင်း လက်ဖက်ရည်အိုး(tea urn)အား ကစားသမားတဦးဆီ ကန်မိသည်အထိ ဒေါသထွက်ခဲ့သည်။ Aberdeenအသင်းသည် အောင်မြင်မှုများဆက်လက်ရရှိခဲ့ပြီး ၁၉၈၂ခုနှစ်တွင် Scottish Cupကိုရရှိခဲ့သည်။ ဖာဂူဆန်သည် Wolverhampton Wanderersအသင်းကို အုပ်ချုပ်ရန် ကမ်းလှမ်းခံရသော်လည်း Wolverhamptonသည် အခက်အခဲများရှိနေသောအသင်းဖြစ်သည့်အပြင် Aberdeenအသင်းအပေါ်ထားရှိသည့် သူ၏ရည်ရွယ်ချက်များ မပြီးမြောက်သေးသည့်အတွက် ငြင်းပယ်ခဲ့သည်။ European success and Scottish national side ဖာဂူဆန်သည် Aberdeen အသင်းကို နောက်ရာသီ (၁၉၈၂ - ၁၉၈၃) တွင် ပိုမို၍ အောင်မြင်အောင် စွမ်းဆောင်နိုင်ခဲ့သည်။ ပြီးခဲ့သော ရာသီတွင် စကော့တလန်ဖလား(Scottish Cup) ရရှိခဲ့သောကြောင့် Aberdeen အသင်းသည် European Cup Winners' ဖလားသို့ ဝင်ခွင့်ရရှိခဲ့သည် ပြီး Bayern Munich ကိုပင် အနိုင်ရသည်အထိ စွမ်းဆောင်နိုင်ခဲ့သည်။ Bayern Munichသည် နောက်ဆုံးပွဲစဉ်တွင် Tottenham Hotspurကို ၄ - ၁ ဖြင့် အနိုင်ရရှိကာတက်လာသည့် အသင်းဖြစ်သည်။ Willie Miller၏ ပြောကြားမှုအရ Bayern Munichကိုအနိုင်ရရှိမှုသည် ဖလားရရှိရန် ယုံကြည်မှုရရှိစေခဲ့သည် ဟုဆိုသည်။ အမှန်တကယ်လည်း ၁၉၈၃ မေလ ၁၁ရက်တွင် Aberdeen အသင်းသည် Real Madrid အသင်းကို ၂ - ၁ ဖြင့် အနိုင်ရရှိပြီး ဖလား ရရှိခဲ့သည်။ Aberdeen သည် ဥရောပဆုဖလားကို ရယူနိုင်သည့် တတိယမြောက် စကော့တလန်အသင်းဖြစ်လာခဲ့သည်။ နောက်ထပ် ၁၉၈၃ ဒီဇင်ဘာတွင်လည်း လက်ရှိချန်ပီယံ Hamburger SVကို ၂ ကျော့ပေါင်း ရလဒ် ၂ - ၀ ဖြင့် အနိုင်ရရှိပြီး European Super Cup ကိုရရှိခဲ့သည်။ Aberdeenအသင်းသည် ဥရောပတွင်သာမက လိဂ်၌လည်းရလဒ်ကောင်းများရရှိခဲ့ပြီး Rangersအသင်းကို ၁ - ၀ ဖြင့် အနိုင်ရရှိပြီး Scottish Cup ကိုဆက်လက်ထိန်းသိမ်းနိုင်ခဲ့သည်။သို့သော်လည်း ထိုပွဲတွင် အသင်း၏ကစားပုံကို ဖာဂူဆန်သည် နှစ်သက်ခြင်းမရှိသလို ကျက်သရေမရှိသော ကစားပုံ ဟု ပွဲအပြီး၌ပြုလုပ်သော ရုပ်မြင်သံကြားတွေ့ဆုံမေးမြန်းမှုတွင် ပြောကြားသွားခဲ့သော်လည်း နောက်ပိုင်းတွင် ပြန်လည်ရုပ်သိမ်းခဲ့သည်။ ၁၉၈၃-၈၄ ရာသီအစ၌ Aberdeenအခြေအနေမှာ သိပ်မကောင်းသော်လည်း နောက်ပိုင်းတွင်တိုးတက်လာခဲ့ပြီး လိဂ်ဖလားကိုဆက်လက်ထိန်းသိမ်းနိုင်ခဲ့သည်။ ထို့အတွက်ကြောင့် ဖာဂူဆန်သည် ဗြိတိသျှအင်ပါယာ၏ ၁၉၈၅ခုနှစ် နှစ်သစ်ဂုဏ်ထူးဆောင်ဆု(OBE)ကိုရရှိခဲ့သည့်အပြင် Rangers အသင်းနှင့် Arsenal အသင်းတို့မှ မန်နေဂျာနေရာအတွက် ကမ်းလှမ်းချက်များရရှိခဲ့သည်။Aberdeenသည် ၁၉၈၄-၈၅ရာသီတွင် လိဂ်ဖလားကိုဆက်လက်ထိန်းသိမ်းနိုင်ခဲ့သော်လည်း ၁၉၈၅-၈၆တွင်မူ စတုတ္ထနေရာသာ ရရှိခဲ့သည်။ ဖာဂူဆန်သည် ၁၉၈၆ခုနှစ်အစောပိုင်းတွင် Aberdeenအသင်း၏ဒါရိုက်တာအဖြစ်ခန့်ထားခံရသော်လည်း ၁၉၈၆ ဧပြီတွင် ဖာဂူဆန်သည် အသင်းဉက္ကဌ Dick Donaldအား သူနွေရာသီတွင် အသင်းမှ ထွက်သွားရန်ရည်ရွယ်ထားကြောင်းပြောခဲ့သည်။ ဖာဂူဆန်သည် ၁၉၈၆ကမ္ဘာ့ဖလားခြေစစ်ပွဲဝင် စကော့တလန်အသင်း၏ နည်းပြအဖွဲ့ဝင်၁ဦးသာဖြစ်သော်လည်း အသင်းမန်နေဂျာကွယ်လွန်ပြီးနောက် နိုင်ငံအသင်းကို လက်ကျန်ပွဲများနှင့် ကမ္ဘာ့ဖလားအတွက် တာဝန်ယူကိုင်တွယ်ခဲ့ရသည်။ အသင်း၏မန်နေဂျာ Jock Steinသည် ၁၉၈၅ စက်တင်ဘာ ၁၀ရက်တွင် ဝေးလ်စ် အသင်းကိုအနိုင်ရရှိခဲ့သည့် ပွဲစဉ်အပြီးတွင် ကွင်းအတွင်း၌ပင်လဲကျကာ ခဏအကြာတ္ငင်သေဆုံးသွားခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ နိုင်ငံတကာပွဲစဉ်များကို ကိုင်တွယ်နိုင်ရန် ဖာဂူဆန်သည် Archie Knoxကို Aberdeenအသင်း၏တွဲဖက်မန်နေဂျာအဖြစ် ခန့်ထားခဲ့သည်။ သို့သော် ကမ္ဘာ့ဖလားတွင် စကော့တလန်အသင်း အုပ်စုမတက်သဖြင့် ဖာဂူဆန်သည် အသင်း မန်နေဂျာအဖြစ်မှ နုတ်ထွက်ခဲ့သည်။ ထိုအချိန်မှာပင် Tottenham Hotspurအသင်း၏ မန်နေဂျာရာထူးကို Peter Shreevesထံမှ လက်လွှဲယူရန် ကမ်းလှန်းချက်ရရှိခဲ့သော်လည်း ဖာဂူဆန်က ငြင်းပယ်ခဲ့သဖြင့် Luton Townအသင်း၏ David Pleatမှ ရရှိသွားခဲ့သည်။ Don Howeအစား Arsenalမန်နေဂျာလုပ်ရန် ကမ်းလှန်းချက်ကိုလည်း ငြင်းပယ်ခဲ့ပြန်သည်။၎င်းနှစ်နွေရာသီတွင် ဖာဂူဆန်သည် Ron Atkinsonထံမှ Manchester Unitedအသင်းကို ရယူတော့မည်ဟု သတင်းများထွက်ပေါ်လာခဲ့သည်။ Ron Atkinsonသည် Manchester Unitedအသင်းကို ရာသီအစ၌ ၁၀ပွဲဆက်တိုက်ရရှိပြီးနောက် လက်ရှိတွင် အဆင့်၄ ရရှိနေပြီး ဖလားရရှိရန်သေချာအောင် စွမ်းဆောင်ထားနိုင်သူဖြစ်သည်။ ယခုတကြိမ်သည် ဖာဂူဆန်အတွက် အင်္ဂလန်သို့သွားရန် ပထမဆုံး ချိတ်ဆက်ခံရမှုတော့မဟုတ်ပေ။ ၁၉၈၂ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီတွင်လည်း Wolverhampton Wanderersအသင်း၏ မန်နေဂျာရာထူးကို John Barnwellထံမှ ဆက်ခံရန် ချဉ်းကပ်ခံရဖူးသည်။ထိုချဉ်းကပ်မှုကိုလည်း ငြင်းပယ်ခဲ့သည်။ ငြင်းပယ်ရခြင်းမှာ အသင်း၏ ငွေကြေးဆိုင်ရာ ပြဿနာများနှင့် ကြွေးမြီများကြောင့်ဖြစ်နိုင်သည်။ ၁၉၈၄-၈၅ ဘောလုံးရာသီအပြီး၌ Liverpoolအသင်း၏မန်နေဂျာ Joe Faganနုတ်ထွက်မည်ဟု ကြေညာချက်ထွက်ပေါ်လာပြီးနောက် ထိုနေရာကို ဖာဂူဆန်ဝင်မည်ဟုသတင်းများ ထွက်ပေါ်ခဲ့သော်လည်း ၎င်းနေရာကို Liverpoolအသင်း၏ တိုက်စစ်မှူးKenny Dalglishက ရယူသွားခဲ့သည်။ ၎င်းနှစ်နွေရာသီတွင် ဖာဂူဆန်သည် Aberdeen၌ဆက်လက်ရှိနေခဲ့သော်လည်း ၁၉၈၆ Atkinsonပြီးနောက် Manchester Unitedသို့ ရောက်ရှိခဲ့သည်။ Manchester United Appointment and first years ၁၉၈၆ခုနှစ် နိုဝင်ဘာ ၆ ရက်တွင် ဖာဂူဆန်အား အိုးလ်ထရက်ဖို့ဒ်၏ မန်နေဂျာအဖြစ် ခန့်ထားခဲ့သည်။ Norman Whiteside ၊ Paul McGrath ၊ Bryan Robson အစရှိသော ကစားသမား အများစု၏ အရက်၊ ကြံ့ခိုင်မှု အစရှိသော ပြဿနာတို့ကြောင့် ပူပန်ခဲ့သော်လည်း ကစားသမားများ၏ စည်းကမ်းပိုင်းကို တိုးတက်စေရန် ဆောင်ရွက်နိုင်ခဲ့ပြီး အသင်း၏အဆင့်ကိုလည်း ၂၁(နောက်ဆုံးမှတွက်လျှင် ဒုတိယအဆင့်) မှ ၁၁သို့ရောက်အောင် စွမ်းဆောင်နိုင်ခဲ့သည်။ နည်းပြ ဖာဂူဆန်၏ နိုဝင်ဘာ ၈ရက် ပထမဆုံးပွဲစဉ်၌ Oxford Unitedကို ၂- ၀ ဖြင့် ရှုံးနိမ့်ခဲ့သည်။ ဒုတိယပွဲစဉ်၌ Norwich Cityနှင့် ဂိုးမရှိသရေဖြစ်ခဲ့ပြီးနောက် နိဝင်ဘာ ၂၂ ရက်တွင် ကစားသည့် Queens Park Rangers အသင်းကို ၁ - ၀ ဖြင့်အနိုင်ရရှိပြီး ပထမဆုံးနိုင်ပွဲဖြစ်လာခဲ့သည်။ Newcastle Unitedကို ၄ - ၁ ဖြင့်အနိုင်ရရှိပြီး ၁၉၈၇ခုနှစ်ကိုရလဒ်ကောင်းဖြင့်စတင်နိုင်ခဲ့သည်။ ရာသီလက်ကျန်ပွဲစဉ်များတွင် ရှုံးပွဲအချို့ရှိခဲ့သော်လည်း ဘောလုံးရာသီအပြီး၌ ၁၁ နေရာတွင် ရပ်တည်နိုင်ခဲ့သည်။ မန်ချက်စတာယူနိုက်တက်သို့ရောက်ပြီး ၃ပါတ်အကြာတွင် ဖာဂူဆန်၏မိခင်ဖြစ်သူ Elizabethသည် အဆုတ်ကင်ဆာဖြင့် ဆုံးပါးသွားခဲ့သည်။ ဖာဂူဆန်သည် ၁၉၈၆တွင် Aberdeen၌ သူ၏လက်ထောက်ဖြစ်ခဲ့သူ Archie Knoxကို လက်ထောက်အဖြစ် မန်ချက်စတာယူနိုက်တက်သို့ ခေါ်ယူခန့်ထားခဲ့သည်။ ၁၉၈၇ - ၈၈ ဘောလုံးရာသီတွင် ဖာဂူဆန်သည် Steve Bruce၊ Viv Anderson၊ Brian McClair နှင့် Jim Leighton အပါအဝင် အဓိကကစားသမား ခေါ်ယူမှု အများအပြားကို လုပ်ဆောင်ခဲ့သည်။ ၎င်းကစားသမားသစ်များသည် အသင်းကို ဇယားထိပ်မှ Liverpoolနှင့် ၉ မှတ်အကွာ ဒုတိယနေရာသို့ရောက်ရှိရန် အထူးစွမ်းဆောင်နိုင်ခဲ့သည်။ ၎င်းရာသီ၌ပင် ယူနိုက်တက်အသင်းသည် Bermuda အသင်း၊ Somerset Cricket Club တို့နှင့် ခြေစမ်းပွဲများကစားခဲ့သည်။ ဘာစီလိုနာသို့ ၂ နှစ်ကြာသွားရောက်ကစားနေသော Mark Hughes ပြန်ရောက်လာပြီးနောက် ယူနိုက်တက်တို့သည် ရလဒ်များပိုမိုကောင်းမွန်ရန်မျှော်လင့်ထားကြသော်လည်း အမှတ်ပေးဇယား၌ နံပါတ်၁၁ သာရခဲ့ပြီး (FAဖလားပွဲစဉ်တွင်) အိမ်ကွင်း၌ Nottingham Forest အသင်းအား ၁ - ၀ ဖြင့်ရှူံးနိမ့်ခဲ့ရသော ၁၉၈၈ - ၈၉ ရာသီသည် ကျေနပ်စရာမကောင်းခဲ့ပါ။ ကိုးပွဲဆက်တိုက် နိုင်ပွဲမရှိဘဲ ( ၁ ပွဲရှူံး၊ ၈ ပွဲသရေ ) စတင်ခဲ့ရသော ၁၉၈၈ - ၈၉ ရာသီသည် ရလဒ်များ ပြန်လည်ကောင်းမွန်ပြီးနောက် တတိယနေရာထိ တက်လာနိုင်ခဲ့သောလည်း ရာသီအဆုံး၌ ရလဒ်များပြန်လည်းဆိုးရွားကာ အမှတ်ပေးဇယားအလယ်ပိုင်းသို့ဆင်းပေးခဲ့ရသည်။ ၁၉၈၉ - ၉၀ ဘောလုံးရာသီတွင်မူ ဖာဂူဆန်သည် ကွင်းလယ်ကစားသမားများဖြစ်သည့် Neil Webb၊ Mike Phelan နှင့် Paul Ince၊ နောက်တန်းကစားသမား Gary Pallister နှင့် တောင်ပံကစားသမား Danny Wallace တို့ကို ငွေကြေး အမြောက်အမြားပေးကာ ခေါ်ယူခြင်းဖြင့် အသင်းကို အင်အားဖြည့်ခဲ့သည်။ ရာသီအဖွင့်ပွဲစဉ်ဖြစ်သည့် ခံစစ်ချန်ပီယံ အာဆင်နယ်ကို ၄ - ၁ ဖြင့် အနိုင်ရကာ ရလဒ်များကောင်းမွန်ခဲ့သော်လည်း သိပ်မကြာမီတွင်ပင် ရလဒ်များဆိုးဝါးကာ မြို့ခံပြိုင်ဘက် Manchester Cityကို အဝေးကွင်း၌ ၅ - ၁ ဖြင့် ရှုံးသည်အထိ ဖြစ်လာခဲ့သည်။ နောက်ထပ်ပွဲ ၈ ပွဲတွင်လည်း ၆ ပွဲရှုံး၊ ၂ ပွဲသရေကျခဲ့သဖြင့် အိုးထရက်ဖို့ဒ် ကွင်းတွင် "Three years of excuses and it's still crap ... ta-ra Fergie." ဟူသည့် ဆိုင်းဘုတ်ချိတ်ဆွဲခံရသလို သတင်းသမားများ၊ အသင်းပရိသတ်များမှလည်း နုတ်ထွက်ရန် ဖိအားပေးလာကြသည်။ ဖာဂူဆန်ကိုယ်တိုင်လည်း နောက်ပိုင်းတွင် ၁၉၈၉ ဒီဇင်ဘာကာလသည် အခက်ခဲဆုံးဖြစ်ခဲ့သည် ဟု ပြောကြားခဲ့ပြီး ယူနိုက်တက်သည် ဆယ်စုနှစ်တခုအကြာ ပထမဆုံးအကြိမ်အဖြစ် တန်းဆင်းဇုန် အတွင်းရောက်ရှိခဲ့ရသည်။ ဆက်လက်၍ ၇ ပွဲဆက်တိုက် နိုင်ပွဲပျောက်ဆုံးပြီးနောက် Manchester Unitedတို့သည် FA Cup ပွဲစဉ်တွင် စွမ်းဆောင်ရည်ကောင်းနေသော Nottingham Forest အသင်းနှင့်ဆုံတွေ့ခဲ့သည်။ ထိုပွဲစဉ်ရှုံးနိမ့်ခဲ့လျှင် အကျိုးဆက်အနေဖြင့် ဖာဂူဆန်မှာ ထုတ်ပယ်ခံရဖွယ်ရှိသော်လည်း ယူနိုက်တက်တို့သည် ၁ -၀ ဖြင့် အနိုင်ရရှိကာ ဖိုင်နယ်ပွဲစဉ်သို့ရောက်ရှိခဲ့ပြီး ဖိုင်နယ်တွင်လည်း Crystal Palaceကို ၁ - ၀ ဖြင့်ပင် အနိုင်ရရှိကာ FA Cupကို ရရှိခဲ့သည်။ ၎င်းမှာ ဖာဂူဆန်၏ ယူနိုက်တက် မန်နေဂျာအနေဖြင့် ပထမဆုံးရရှိခဲ့သော အဓိကဖလားဖြစ်သည်။ The first league title ယူနိုက်တက်တို့သည် ၁၉၉၀ - ၉၁ တွင် ခြေစွမ်းကောင်းမွန်လာသော်လည်း မတည်ငြိမ်သေးဘဲ အဆင့် ၆ နေရာဖြင့်သာ အဆုံးသတ်ခဲ့ရသည်။ အာဆင်နယ်အသင်းအား ဟိုက်ဘူရီ၌ ၆-၀ ဖြင့် အနိုင်ရခြင်းကဲ့သို့သော ရလဒ်ကောင်းများ ရှိသလို တန်းတက်အသင်း Sunderlandအား ၂-၁၊ Liverpoolအား အန်ဖီးလ်ဒ် ၌ ၄-၀၊ အိမ်ကွင်း၌ Evertonအား ၂-၀ ဖြင့်ရှုံးခြင်းများလည်း ရှိနေရာ ယူနိုက်တက်တို့သည် ပိုမိုကောင်းမွန်လာဖို့လိုသေးကြောင်း သိသာနေသည်။ ပြီးခဲ့သည့် ရာသီ၌ FA ဖလားကို အရယူနိုင်ခဲ့သော်လည်း မန်နေဂျာMatt Busby နောက်ပိုင်း မည်သူမျှ ရယူနိုင်ခဲ့ခြင်းမရှိသည့် လိဂ်ဖလားကို ဖာဂူဆန်ရယူနိုင်မလားဆိုသည်ကိုတော့ အချို့က သံသယရှိဆဲပင်ဖြစ်သည်။ ယူနိုက်တက်တို့သည် League Cup၌ Sheffieldကို ၁-၀ ဖြင့်ရှုံးပြီး ဒုတိယ၊ ဘာစီလိုနာအသင်းကို ၂-၁ ဖြင့် အနိုင်ရပြီး European Cup Winners' Cup ဖိုင်နယ်ပွဲစဉ်သို့ရောက်ရှိခဲ့ပြီးနောက် ဖာဂူဆန်သည် နောက်ရာသီတွင် လိဂ်ဖလားရရန် ကတိပြုခဲ့သည်။ ၁၉၉၁ တွင် ဖာဂူဆန်၏လက်ထောက်မန်နေဂျာ Archie Knoxသည် Rangers မန်နေဂျာ Walter Smithလက်အောက်သို့ ပြောင်းရွှေ့သွားသဖြင့် ဖာဂူဆန်သည် Knox၏နေရာတွင် လူငယ်အသင်း၏နည်းပြဖြစ်သူ Brian Kiddကိုအစားထိုးခန့်အပ်ခဲ့သည်။ အဓိကလူခေါ်ယူမှုအဖြစ် ဂိုးသမား Peter Schmeichel နှင့် နောက်တန်းလူ Paul Parkerတို့ကို ခေါ်ယူနိုင်ခဲ့သည်။ Ryan Giggs၊ တောင်ပံကစားသမား Lee Sharpeတို့၏ စွမ်းဆောင်ရည်များကြောင့် ဖာဂူဆန်သည် ဘယ်တောင်ပံကစားသမား Danny Wallace၏စွမ်းဆောင်ရည်အပေါ် မကျေနပ်သော်ငြား လူအများအပြားထပ်ဝယ်ရန် မလိုအပ်ခဲ့ပေ။ ယူကရိန်းကစားသမား Andrei Kanchelskisကို ညာတောင်ပံသို့အားဖြည့်ခဲ့သည်။ ၁၉၉၁-၉၂ တွင် ယူနိုက်တက်တို့သည် League Cup နှင့် UEFA Super Cupတို့ကို ပထမဆုံးအကြိမ်ရရှိခဲ့သည်။ ယူနိုက်တက်တို့သည် တန်းစီဇယားကို အချိန်အတော်ကြာ ဦးဆောင်နိုင်ခဲ့သော်လည်း လိဂ်ဖလား( ပရီးမီးယားလိဂ် ဖလား)ကိုမူ ပြိုင်ဘက် Leeds Unitedတို့က ရယူသွားခဲ့သည်။ Luton Town F.Cမှ Mick Harfordကိုမခေါ်ယူနိုင်ခဲ့ခြင်းကြောင့် ယူနိုက်တက်တို့သည် လိဂ်ဖလားကို လက်လွှတ်ခဲ့ရသည်ဟု ဖာဂူဆန်က ယူဆခဲ့သည်။ ၁၉၉၂ အပြောင်းအရွှေ့ကာလတွင် ဖာဂူဆန်သည် တိုက်စစ်မှူးအသစ်ကို ရှာဖွေခဲ့သည်။ ပထမဆုံး Southampton F.Cမှ Alan Shearerကိုခေါ်ယူရန်ကြိုးပမ်းခဲ့သော်လည်း Blackburn Rovers F.Cအသင်းကရယူသွားခဲ့သည်။ Sheffieldအသင်းမှ David Hirstကိုချဉ်းကပ်ခဲ့သော်လည်း မန်နေဂျာTrevor Francisက ကမ်းလှမ်းမှုများကို ငြင်းပယ်ခဲ့သည်။ နောက်ဆုံးတွင် Cambridge United F.Cမှ အသက် ၂၃နှစ်ရှိ Dion Dublinကို ပေါင်၁သန်းဖြင့် ခေါ်ယူနိုင်ခဲ့သည်။ ၁၉၉၂ နိုဝင်ဘာအထိ အဆင့် ၁၀၌ရှိနေသော ယူနိုက်တက်တို့သည် ၁၉၉၂_၉၃ရာသီအတွက် လိဂ်ဖလားမရနိုင်တော့ဟု အများက ထင်ချင်စရာဖြစ်လာခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း ပြင်သစ်တိုက်စစ်မှူး Eric Cantonaကို Leedsတို့ထံမှ ပေါင်၁.၂သန်းဖြင့် ခေါ်ယူပြီးနောက် အခြေအနေမှာ ပို၍ကောင်းမွန်လာခဲ့သည်။ Cantonaသည် Mark Hughesနှင့် အလွန်တွဲဘက်ညီခဲ့ပြီး ၁၉၉၃ခု ဧပြီ ၁၀ Sheffieldတို့နှင့်တွေ့ဆုံချိန်၌ ယူနိုက်တက်တို့သည် အဆင့် ၂နေရာသို့ရောက်ရှိနေပြီဖြစ်သည်။ ထိုပွဲတွင် Steve Bruce၏ ချေပဂိုးဖြင့် သရေကျနေချိန်တွင် ပွဲပြီးဆုံးရန်မှာ ၄မိနစ်သာလိုတော့သည်။ နာကျင်ချိန်ပို ၇ မိနစ် ရပြီးနောက် ၉၇မိနစ်တွင် Bruceက အနိုင်ဂိုးသွင်းကာ ဖာဂူဆန်သည် ဘေးစည်းသို့လည်းကောင်း၊ လက်ထောက် Brian Kiddသည် ကွင်းအတွင်းတို့ ပြေးဝင်၍လည်းကောင်း အောင်ပွဲခံခဲ့ကြသည်။ ထိုရလဒ်သည် ယူနိုက်တက်တို့ကို ဇယားထိပ်ဆုံးသို့ရောက်ရှိစေခဲ့ပြီး ၂၆နှစ်ကြာဝေးကွာနေခဲ့ရသော ပရီးမီးယားလိဂ်ဖလားကို ရယူနိုင်ခဲ့သည်။ ၁၉၉၃ မေ ၁၀ တွင် Oldham Athleticကို ၁-၀ ဖြင့်ရှုံးထားသော Aston Villaသည် ဒုတိယနေရာတွင်ရှိနေကာ ယူနိုက်တက်နှင့် ၁၀မှတ်ကွာထားသည်။ ဖာဂူဆန်သည်လည်း မန်နေဂျာများအသင်း(League Managers' Association) မှ Manager of the Year အဖြစ် ရွေးချယ်ခံခဲ့ရသည်။ ကိုးကား စကော့တလန်ဘောလုံးသမားများ စကော့တလန်ဘောလုံးနည်းပြများ မန်ချက်စတာ ယူနိုက်တက်ဘောလုံးနည်းပြများ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%A1%E1%80%B2%E1%80%9C%E1%80%80%E1%80%BA%E1%80%85%E1%80%BA%E1%80%96%E1%80%AC%E1%80%82%E1%80%B0%E1%80%86%E1%80%94%E1%80%BA

ဘောလုံး

သက်ဆိုင်သောစာမျက်နှာများ ပြည်တွင်းဘောလုံးပြိုင်ပွဲ မြန်မာအမျိုးသားလိဂ်(Myanmar National League) နိုင်ငံတကာဘောလုံး ဘရာဇီးဘောလုံးအသင်း အင်္ဂလန်ဘောလုံးအသင်း လိဂ်ကစားပွဲများ ပရီးမီးယားလိဂ် (Premier Leagues) စီးရီး အေ (Series A) အားကစား de:Football (Sportart) en:Football he:כדורגל ig:Football ja:フットボール ko:풋볼 simple:Football yi:פוטבאל

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%98%E1%80%B1%E1%80%AC%E1%80%9C%E1%80%AF%E1%80%B6%E1%80%B8

အာဆင်ဝင်းဂါး

အာဆင်ဝင်းဂါး OBE (French pronunciation: ​[aʁsɛn vɛŋɡɛʁ])သည် ပြင်သစ်​ဘောလုံးကစားသမား​ဟောင်းနှင့်နှင့် နည်းပြဖြစ်သည်။ အာဆင်နယ်​ဘောလုံးအသင်း၏ နည်းပြအဖြစ် ၁၉၉၆ခုနှစ်​အောက်တိုဘာလမှ၂၀၁၈ခုနှစ် ​မေလအထိ၂၂နှစ်ကြာကိုင်တွယ်ခဲ့သည်။ အသင်း၏သက်တမ်းအကြာဆုံးနှင့်အ​​အောင်မြင်ဆုံးနည်းပြဖြစ်သည်။ သူကိုင်တွယ်သည့်ပွဲ​ပေါင်း ၁၂၃၅ပွဲတွင်နိုင်ပွဲ၇၁၆ပွဲ၊သွင်းဂိုး၂၂၉၈ဂိုး ရရှိခဲ့သည်။၂၀၁၈ခုနှစ် ဧပြီ၂၀တွင် ရာသီအကုန်၌အနားယူ​တော့မည်ဖြစ်​ကြောင်း ​ကြေညာခဲ့သည်။ သူ၏ကစားကွက်များအတွက် အဂ်လန်​ဘောလုံး​လောက၏ ၁၉၉၀​နောက်ပိုင်းခံစစ်ကစားကွက်အ​ပြောင်းအလဲအတွက်​တော်လှန်ခဲ့သူဟုပင်ဂုဏ်ပြုခဲ့သည်။ ငယ်ဘဝ ၁၉၄၉ခုနှစ် ​အောက်တိုဘာ၂၂ရက်​နေ့တွင် စထရပ်ဘုတ်မြို့တွင်​မွေးဖွားသည်။ ဝင်းဂါးမိသားစု၏ က​လေး၃​ယောက်တွင်အငယ်ဆုံးဖြစ်သည်။၁၉၅၀အ​တောအတွင်းက ​ဒေါပစ်ဟိုင်းရွာတွင်​နေထိုင်ခဲ့​သော်လည်း အနီးရှိ ​ဒေါ့လန်ဟိုင်းရွာတွင်သာအချိန်ကုန်ခဲ့သည်။၁၉၄၄​အောက်တိုဘာလ အသက်၂၄နှစ်အရွယ်တွင် ဒုတိယကမ္ဘာစစ် အ​ရှေ့ဘက်စစ်​မြေပြင်သို့စစ်တိုက်ရန်​စေလွှတ်ခြင်းခံခဲ့ရသည်။ ဝင်းဂါးမိသားစုမှာ ကားအပိုပစ္စည်းဆိုင်နှင့် ​စား​သောက်ဆိုင်ငယ​လေး၁ခုပိုင်ဆိုင်သည်။ အာဆင်တက်ခဲ့​သော မူလတန်း​ကျောင်းမှာ ကက်သလစ်ချက်​ကျောင်းမှဖွင့်လှစ်သည်။ ထို့​နောက် အိုဘာနိုင်းမြို့ငယ်​​လေးတွင်အလယ်တန်းတက်ခဲ့သည်။ သူ၏အ​ဖေမှာ​ကျေးရွာ​ဘောလုံးအသင်းနည်းပြဖြစ်၍အာဆင်မှာအသက်၆နှစ်ကတည်းက ​ဘောလုံးနှင့်ထိ​တွေ့ခဲ့သည်။ နည်းပြဘဝ အချက်အလက်များ Gold Cup Winner ကိုးကား ပြင်သစ်ဘောလုံးနည်းပြများ အာဆင်နယ်ဘောလုံးနည်းပြများ အာဆင်နယ် ဘောလုံးအသင်း

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%A1%E1%80%AC%E1%80%86%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%9D%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%B8%E1%80%82%E1%80%AB%E1%80%B8

ဇလွန်မြို့နယ်

ဇလွန်မြို့နယ်သည် မြန်မာနိုင်ငံ၊ ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီး၊ ဟင်္သာတခရိုင်ရှိ မြို့နယ် တစ်ခု ဖြစ်သည်။ အုပ်ချုပ်ရေးရုံးစိုက်ရာမြို့မှာ ဇလွန်မြို့ ဖြစ်သည်။ သမိုင်းကြောင်း ရှေးအကျဆုံး ဇလွန်မြို့ကို ကျိုက်ထောနန္န၊ ကျိုက်ဝတ်သမန္တပူရ၊ စလွန်၊ ဇရွန်းဟူ၍ အဆင့်ဆင့် ပြောင်းလဲခေါ်ဆိုရာမှ ဇလွန်ဟု အမည်တွင်လာခဲ့သည်။ ဇလွန်မြို့နယ် စည်ပင်သာယာရေးအတွက် မြူနီစီပါယ်အဖွဲ့ကို ၁၈၈၆ ခုနှစ်တွင် စတင်ဖွဲ့စည်းခဲ့ပြီး နောင်အခါ၌ ဒေသန္တရအုပ်ချုပ်ရေးတွင် ထည့်သွင်းသည်။ ပြည်ထဲရေးဝန်ကြီးဌာန၏ ၁၈၈၅ ခုနှစ် ရက်စွဲပါ အမိန့်ကြေညာစာ အမှတ်(၁၄၃)ဖြင့်လည်းကောင်း၊ ဇလွန်မြို့ကို (၂၉.၁၁.၁၈၇၂) နေ့စွဲပါ စာအမှတ် (၁၀၃) အထွေထွေအုပ်ချုပ်ရေးဦးစီးဌာန ၏ (၃၀.၁၁.၁၈၉၉) ခုနှစ် ရက်စွဲပါ အမိန့်ကြေညာစာအမှတ် (၁၂၈)ဖြင့်လည်းကောင်း မြို့အဖြစ် သတ်မှတ်ပြီး ပြည်ထဲရေးဝန်ကြီးဌာန၏ (၂၉.၁၁ .၇၂) နေ့စွဲပါစာအမှတ် ၁၀၃/၂၂ စိတ်(၁)ဖြင့် ရွာပေါင်း(၄၉၆) ရွာဖြင့် ဖွဲ့စည်းခဲ့ပြီးနောက် ပြည်ထဲရေးဝန်ကြီးဌာန၏ (၁.၂.၉၉)ရက်စွဲပါ အမိန့်ကြေညာစာဖြင့် ရပ်ကွက်(၅)ခု၊ ကျေးရွာအုပ်စု(၆၆)အုပ်စု၊ ကျေးရွာငယ်ပေါင်း (၄၅၉)ရွာဖြင့် ဖွဲ့စည်းခဲ့ပြီး ပြည်ထောင်စုမြန်မာနိုင်ငံတော် အစိုးရပြည်ထဲရေးဝန်ကြီးဌာန နေပြည်တော်၏ (၂၀.၁၀.၂၀၁၁) ရက်စွဲပါ အမိန့်ကြေညာစအမှတ်၂၁၀/၂၂-၃၁၀/ဦး၁ အရ ဇလွန်မြို့နယ်အတွင်း ရပ်ကွက်(၅)ခု၊ ကျေးရွာအုပ်စု(၆၆)အုပ်စုနှင့် ကျေးရွာငယ်ပေါင်း (၄၅၆)ရွာဖြင့် နောက်ဆုံး ပြင်ဆင်ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။ ပထဝီဝင် တည်နေရာနှင့်အကျယ်အဝန်း ဇလွန်မြို့နယ်သည် ‌မြောက်လတ္တီတွဒ် ၁၇ ဒီဂရီ ၃၅ မိနစ် နှင့် ၁၇ ဒီဂရီ ၄၀ မိနစ်၊ အကြား အရှေ့လောင်ဂျီတွဒ် ၉၅ ဒီဂရီ၊ ၁၅ မိနစ် နှင့် ၉၀ ဒီဂရီ ၄၅ မိနစ်၊ အကြားတွင် တည်ရှိသည်။ အရှေ့မှ အနောက်သို့ (၂၁)မိုင်နှင့် တောင်မှမြောက်သို့ (၂၀) မိုင် ရှည်လျားပါသည်။ ဇလွန်မြို့နယ်သည် ကျယ်ဝန်းသည်။ =နယ်နိမိတ် ဇလွန်မြို့နယ်၏အရှေ့ဘက်တွင် တိုက်ကြီး နှင့် သာယာဝတီမြို့နယ်၊ တောင်ဘက်တွင် ဓနုဖြူမြို့နယ်နှင့် ထိစပ်လျက်ရှိသည်။ အနောက်ဘက်တွင် ကျုံပျော်နှင့် ဓနုဖြူမြို့နယ်တို့နှင့် ထိစပ်လျက်ရှိပြီး မြောက်ဘက်တွင် ဟင်္သာတမြို့နယ်တို့နှင့် နယ်နိမိတ်ထိစပ်လျက်ရှိသည်။ လူမှုပထဝီဝင် ဘာသာရေး ဘုန်းကြီးကျောင်း (၁၇၀)ကျောင်း၊ သီလရှင်ကျောင်း (၁၁)ကျောင်း ရှိသည်။ ခရစ်ယာန်ဘာသာ (ဘုရားကျောင်း) မြို့ပေါ် (၁)ကျောင်းနှင့် ကျေးလက် (၁၈)ကျောင်း ရှိသည်။ အစ္စလာမ်ဘာသာ (ဗလီ) မြို့ပေါ် (၃)ကျောင်းနှင့် ကျေးလက် (၂)ကျောင်း ရှိသည်။ တရုတ်ဘုရားကျောင်း မြို့ပေါ် (၁) ကျောင်း ရှိသည်။ ထင်ရှားသည့်ဘုရားစေတီနှင့်ပုထိုးများ မာရ်အောင်မြင်ပြည်တော်ပြန်ဘုရား (ညောင်ပင်ဈေးရပ်ကွက်) ရွှေရင်အေးစေတီ (ငြိမ်းအေးရွာ) ရဟန္တာဦးသီလဓာတ်တော်စေတီ (လမ်းမတော်တောင်ရပ်ကွက်) ကျိုက်သာခပေါင်းစေတီ (ညောင်ပင်သာရွာ) ပြည်လုံးချမ်းသာစေတီ (ကညင်ကွင်းရွာ) လောကချမ်းသာအေးကမ္ဘာစေတီ (တတောင်ကွေ့ရွာ) မာရ်အောင်မြင်စေတီ (ဥသျှစ်ကွင်းရွာ၊ ဘုန်းတော်ကြီးကျောင်းဝင်း) ရွှေသာလျောင်း မီးကွင်းဘုရား (မီးစက်လမ်း၊ လမ်းမတော်မြောက်ရပ်ကွက်) ဗုဒ္ဓအံတော်မြတ် (သီတာရုံကျောင်း၊ ညောင်ပင်ဈေးရပ်ကွက်) ပရိယတ္တိစာသင်တိုက်များ မြို့မဓမ္မာရုံပရိယတ္တိစာသင်တိုက် အင်္ဂဗိုလ်ကျောင်း လယ်ဦးပရိယတ္တိစာသင်တိုက် ကြာအင်းပရိယတ္တိစာသင်တိုက် မှော်ချောင်းပရိယတ္တိစာသင်တိုက် ဖက်သောင်ပရိယတ္တိစာသင်တိုက် သပြုကွင်း ပရဟိတ မဟာနာဂဂံသ သိမ်ကျောင်း ပရဟိတ ဝိသုဒ္ဓါရာမပရိယတ္တိစာသင်တိုက် ပြင်ပလင့်ခ်များ "Zalun Township" map, 2008, Myanmar Information Management Unit (MIMU) ကိုးကား ဧရာဝတီတိုင်းဒေသကြီးရှိ မြို့နယ်များ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%87%E1%80%9C%E1%80%BD%E1%80%94%E1%80%BA%E1%80%99%E1%80%BC%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%B7%E1%80%94%E1%80%9A%E1%80%BA

မြန်မာအက္ခရာ

မြန်မာအက္ခရာ သည် ဗြာဟ္မီအုပ်စု (Brahmi) တွင် ပါဝင်ပြီး မြန်မာဘာသာ၊ မွန်ဘာသာ၊ ရှမ်းဘာသာ၊ ပအိုဝ်းဘာသာ၊ စကောနှင့် ပိုးကရင်ဘာသာများ ရေးသားရာတွင် အသုံးပြုသည်။ မူလပထမ ရှေးမြန်မာအက္ခရာသည် ထောင့်ချွန်းနှင့် လေးထောင့် အက္ခရာတို့သာ ဖြစ်ကြသည်။ သရေခေတ္တရာပြည်နှင့် ရွှေဘိုနယ် ဟန်လင်းကြီးမြို့များ ကောင်းစားစဉ် အခါကာလတို့က ရေးသားသုံးစွဲကြသော အက္ခရာတို့မှာ ထောင့်ချွန်းပုံ အက္ခရာမျိုးများ ဖြစ်ကြ၍ ပုဂံခေတ်မှ အင်းဝခေတ်အထိတွင် ရေးသားကြသော အက္ခရာများမှာမူကား လေးထောင့်ပုံသဏ္ဌာန်များသာ ဖြစ်ကြလေသည်။ ကုန်းဘောင်ခေတ်သို့ ရောက်ရှိမှသာလျှင် အက္ခရာဝိုင်းဝန်းလာလေသည်။ အမရပူရ ပထမမြို့တည်နန်းတည် ဖြစ်တော်မူသော ဘိုးတော်မင်းတရားကြီး (၁၁၄၃-၁၁၈၁)၏ အမိန့်တော်ပြန်တမ်းတွင် "ငါ၏ ပိဋကတ်တော်များကို အက္ခရာစောက်ဖြင့် မသုံးရ။ အက္ခရာဝန်းဖြင့်သာ သုံးရမည်" ဟု ပါရှိသည်မှာ အက္ခရာဝန်းဝိုင်း လာခြင်း၏ ခိုင်မာသော အထောက်အထားပင် ဖြစ်သည်။ မြန်မာအက္ခရာကို ရေးသားရာတွင် ဘယ်မှ ညာသို့ ရေးသားသည်။ သမိုင်းကြောင်း ဗျည်းအက္ခရာများ မြန်မာသင်ပုန်းကြီးတွင် ဗျည်းအက္ခရာ (၃၃) လုံး ရှိပြီး ဝဂ်အက္ခရာ (၂၅) လုံးနှင့် အဝဂ်အက္ခရာ (၈)လုံး ဖြစ်သည်။ ပါဠိဘာသာရေးရိုးရေးစဉ်အတိုင်း "က…ဠ" နောက်တွင် အ အက္ခရာထက်၌ နိဂ္ဂဟိတ်တင်သော (အံ) ကို ဖြည့်၍ က…ဠ၊ အံ ဟု ဗျည်း (၃၃) လုံး ရေတွက်သတ်မှတ်ကြသည်လည်း ရှိသည်။ ဤ၌ သေးသေးတင် ( ံ ) ကိုသာ ဗျည်းဟု ဆိုလိုသည်။ ယှဉ်သော (အ) မှာ အသံရွတ်ဆိုရရုံမျှ ပြထားခြင်းဖြစ်သည်။ အ အဆုံး ဗျည်း (၃၃) လုံးမူသည် မြန်မာမှုအရ အရေးအသားစနစ်ကို အလေးပေးထား၍ အံ အဆုံး ဗျည်း (၃၃) လုံးမူမှာ စကားသံစနစ်ကို အလေးပေးထားကြောင်း တွေ့ရသည်။ အံ ( ံ ) ဗျည်းအဆုံးထားလိုသူတို့က (အ) သည် သရမျှသာဖြစ်၍ ဗျည်းစာရင်းတွင် ပါစရာမလို၊ ( ံ ) သာ ဗျည်းအဖြစ် ပါသင့်သည်ဟု ယူဆကြသည်။ သို့သော် (အ) သည် ရှေးပုဂံခေတ်ကပင် သရ၏ တာဝန်အပြင် ဗျည်းတစ်ခုသဖွယ် ဆောင်ရွက်လာခဲ့ကြောင်းကို ဤသို့ တွေ့ရပေသည်။ က အစ ဠ အဆုံး ဗျည်း (၃၂) လုံးကို သရသင်္ကေတများနှင့် ယှဉ်၍ အက္ခရာပွားနိုင်သကဲ့သို့ (အ) ကိုလည်း ယင်းသင်္ကေတအားလုံးနှင့် ယှဉ်၍ အက္ခရာပွားနိုင်သည်။ အခြား ဗျည်းများကို ဝဆွဲ၍ ဗျည်းတွဲအဖြစ် ရေးနိုင်သကဲ့သို့ (အ) ကိုလည်း ဝဆွဲ၍ ဗျည်းတွဲအဖြစ် ရေးနိုင်သည်။ ဗျည်းတို့တွင် အသတ်တင်၍ ရေးနိုင်သကဲ့သို့ ပုဂံခေတ်က (အ) တွင် အသတ်တင်၍ ရေးခဲ့ကြသည်။ ဤသည်တို့ကို ထောက်၍ ရှေးမြန်မာတို့သည် မြန်မာစကားသံများကို အက္ခရာဖြင့် ဖော်ပြရာ၌ အ အက္ခရာကို ဗျည်းတစ်ခုသဖွယ် တီထွင် သုံးစွဲခဲ့ကြသည်မှာ ထင်ရှားပေသည်။ ထို့ကြောင့် ဗျည်းအက္ခရာတို့ အရေးပွားပုံစနစ်ကိုပြသည့် သင်ပုန်းကြီး၌ ဗျည်းအက္ခရာ၏ လုပ်ငန်းများ အားလုံးကို ဆောင်ရွက်ပေးသော (အ) ကို ဗျည်းအက္ခရာများအဆုံး၌ တစ်ပေါင်းတည်း ထည့်သွင်းပြသထားခြင်းဖြစ်သည်။ ဤသို့ ပြခြင်းဖြင့် လက်တွေ့၌ အသုံးတည့်လှပေသည်။ ထို့ကြောင့် ပါဠိကျမ်းဂန်အရ က အစ အံ အဆုံး ဗျည်း (၃၃) လုံးကို သူ့နည်း သူ့ဟန် မှန်ကန်သည့် အလျောက် ရှိစေ၍ လက်တွေ့ သင်ကြားမှုနယ်ပယ်၌ အသုံးတည့်သော မြန်မာ့နည်း မြန်မာ့ဟန် က အစ အ အဆုံး ဗျည်း (၃၃) လုံးကို သင်ပုန်းကြီးမူအတိုင်း အစဉ်တစိုက် လက်ခံခဲ့ကြပေသည်။ မြန်မာစာရေးသားရာတွင် အပိုဒ် (၂၇) ပါ ဗျည်း (၃၃) လုံးအပြင် ပါဠိစာပေတွင် သုံးသည့် ဉကလေးကိုလည်း အသုံးပြုလျက်ရှိသည်။ ပါဠိစာပေတွင် စဝဂ်၌ စ၊ ဆ၊ ဇ၊ ဈ၊ ဉ ဟု ဉကလေးနှင့်သာ ရှိသည်။ ညကြီးမှာ ပါဠိတွင် ဉကလေးနှစ်လုံးဆင့်သည့် ပါဌ်ဆင့်စာလုံး ဖြစ်သည်။ သို့သော် မြန်မာစာတွင် ပုဂံခေတ်ကစ၍ စဝဂ်ကို စ၊ ဆ၊ ဇ၊ ဈ၊ ည ဟု ညကြီးဖြင့် သတ်မှတ်ခဲ့ကြသည်။ ပုဂံ၊ ပင်းယနှင့် အင်းဝ ခေတ်ဦး ကျောက်စာများတွင် ပါဠိဂါထာရေးရာ၌ပင် ဉကလေးကို သုံးခဲလှသည်။ ညကြီးကိုသာ သုံးသည်။ မြန်မာစာခေတ်ဦးတွင် ညကြီးသာ အသုံးတွင်သည်။ (သာဓက။။ ပည္စဝဂ္ဂီ၊ ဗျည္ဇန၊ ညာဏ်။) သက္ကရာဇ် ၈၀၀ ခန့်ရောက်မှ ဉကလေးကို သုံးလာသည်။ သို့တိုင်အောင် ကုန်းဘောင်ခေတ် နန်းသုံးစာပေရေးရာ၌ ဉ ကလေးကို ‘ဉ ဦးခေါင်းမဲ့’ ဟူ၍ အသုံးမပြုရ။ ညကြီးကိုသာ သုံးရသည်။ (ဉ် ) ရေးလိုသော် (ည်)နှင့် ကွဲပြားအောင် (ည်ံ) ဟု အစက်သင်္ကေတဖြင့် ရေးသည်။ ထို့ကြောင့် ဗျည်း (၃၃) လုံး ရေတွက်ရာတွင် ပုဂံခေတ်ကတည်းက မြန်မာတို့ တစ်သမတ်တည်း သုံးခဲ့သည့် ညကြီးကိုသာ ထည့်သွင်း ရေတွက်သည်။ ဉကလေးကို စဝဂ်အက္ခရာတစ်လုံးအဖြစ် ထည့်မည်ဆိုလျှင် စဝဂ်၌၊ စ၊ ဆ၊ ဇ၊ ဈ၊ ဉ၊ ည ဟု အက္ခရာ ၆ လုံး ရှိမည်ဖြစ်ရာ တစ်ဝဂ်လျှင် ၅ လုံးစီရှိသော အစဉ်အလာပျက်မည်ဖြစ်သည်။ စဝဂ်တွင် ညကြီးက နေရာယူပြီးဖြစ်၍ နောက်မှ အသုံးပြုလာသော ဉကလေးကို ဗျည်းအရေအတွက်တွင် မထည့်ကြတော့ပေ။ ပုဂံခေတ် မြန်မာကျောက်စာအချို့၌ သက္ကတဗျည်း ၂ လုံးကိုလည်း တွေ့ရသည်။ ၎င်းဗျည်းတို့မှာ ‘ဂသျှ’ ခေါ် (ၐ) နှင့် ‘ပသျှ’ ခေါ် (ၑ) တို့ ဖြစ်သည်။ မြန်မာဗျည်းတွဲ သင်္ကေတများ မြန်မာစာတွင် ျ၊ ြ၊ ွ၊ ှ ဟူ၍ အခြေခံဗျည်းတွဲ သင်္ကေတ (၄) ခုရှိသည်။ ဗျည်းတွဲသင်္ကေတများသည် ကျ၊ ပြ၊ စွ၊ လှ စသည်ဖြင့် ဗျည်း (၃၃) လုံးမှ ဆီလျော်ရာ ဗျည်းများနှင့် ယှဉ်တွဲနိုင်သည်။ လျှ၊ ကြွ၊ မြွ စသည်ဖြင့် ဗျည်းတွဲသင်္ကေတအချင်းချင်း နှစ်ခု သုံးခုပေါင်း၍လည်း ဗျည်းများနှင့် ယှဉ်တွဲနိုင်သည်။ နှစ်ခုပေါင်းသော ဗျည်းတွဲသင်္ကေတ (၅) တွဲမှာ အောက်ပါတို့ ဖြစ်သည်။ ျ + ွ = ျွ ြ + ွ = ြွ ျ + ှ = ျှ ြ + ှ = ြှ ွ + ှ = ွှ သုံးခုပေါင်းသော ဗျည်းတွဲသင်္ကေတ (၂) တွဲမှာ အောက်ပါတို့ ဖြစ်သည်- ျ + ွ + ှ = ျွှ ြ + ွ + ှ = ြွှ ဤသို့အားဖြင့် ဗျည်းတွဲသင်္ကေတ စုစုပေါင်း (၁၁) တွဲ ရှိသည်။ အထက်ဖော်ပြပါ ဗျည်းတွဲသင်္ကေတများသည် ပုဂံခေတ် မြန်မာစာအရေးအသား ထွန်းကားစကတည်းက မြန်မာတို့ အသုံးပြုခဲ့ကြသော ဗျည်းတွဲသင်္ကေတများဖြစ်သည်။ ၎င်းတို့အပြင် ပုဂံခေတ်မှ အင်းဝခေတ်တိုင် – ္လ (လဆွဲ) ဗျည်းတွဲသင်္ကေတရှိခဲ့သည်။ လဆွဲသည် ကဝဂ်ဗျည်း၊ ပဝဂ်ဗျည်းများနှင့် ယှဉ်သည်။ (သာဓက။ ။ က္လ၊ ခ္လပ်၊ ပ္လု၊ ဖ္လစ်။) သက္ကရာဇ် ၈၀၀ ကျော်သောအခါ ကဝဂ်ဗျည်းနှင့်ယှဉ်သော လဆွဲနေရာတွင် ယပင့်သည်လည်းကောင်း၊ ပဝဂ်ဗျည်းနှင့်ယှဉ်သော လဆွဲနေရာတွင် ရရစ်သည်လည်းကောင်း ဝင်ရောက်လာသည်။ ထိုသို့ ပြောင်းသွားခြင်းမှာ ယင်းစကားလုံးတို့၏ အသံထွက် ရွေ့လျောမှုကြောင့် ဖြစ်ရာသည်။ လဆွဲ ဗျည်းတွဲသင်္ကေတနှင့်သော် ထိုရှေးခေတ်က အခြေခံ ဗျည်းတွဲသင်္ကေတ (၅) ခု ရှိခဲ့သည်။ နှစ်ခုပေါင်းသော ဗျည်းတွဲသင်္ကေတများလည်း ယခုထက် အရေအတွက်ပိုသည်။ ပုဂံခေတ်မှ အင်းဝခေတ်တိုင် အောက်ပါနှစ်ခုပေါင်း ဗျည်းတွဲသင်္ကေတများကို သုံးခဲ့ကြသည်။ ျ + ြ = ျြ (သာဓက။ ။ တျြာ၊ ဆျြိာ) ျ + ္လ = ္လျ (သာဓက။ ။ ခ္လျင်၊ က္လျပ်) ္လ + ွ = ္လွ (သာဓက။ ။ က္လွတ်၊ ခ္လွတ်) ္လ + ှ = ္လှ (သာဓက။ ။ မ္လှူ) ထို့ကြောင့် အင်းဝခေတ် သက္ကရာဇ် ၈၀၀ ကျော်အထိ ဗျည်းတွဲသင်္ကေတ (၁၆) ခု သုံးခဲ့သည်။ သက္ကရာဇ် ၈၀၀ ကျော် ‘လ’ သံ တိမ်ကောသွားသည့် အခါ ဗျည်းတွဲသင်္ကေတ (၁၁) ခု တည်တံ့လာသည်။ မြန်မာအသတ်ဗျည်းများ မြန်မာအသတ် ဗျည်း (၁၀) ခု ရှိသည်။ ၎င်းတို့မှာ အောက်ပါတို့ဖြစ်သည်- ကဝဂ် – က်၊ င် စဝဂ် – စ်၊ ဉ်၊ ည် တဝဂ် – တ်၊ န် ပဝဂ် – ပ်၊ မ် အဝဂ် – ယ်။ ဝဏ္ဏဗောဓနသတ်အင်းတွင် က်၊ င်၊ စ်၊ ည်၊ တ်၊ န်၊ ပ်၊ မ် ဟူ၍ အသတ်ဗျည်း (၈) ခု ပြသည်။ ဝေါဟာရတ္ထပကာသနီကျမ်းက အဆိုပါ (၈) ခုတွင် ယ် နှင့် ဝ် ဖြည့်၍ (၁၀) ခု ပြဆိုခဲ့သည်။ မြန်မာသင်ပုန်းကြီးတွင်လည်း က်၊ င်၊ စ်၊ ည်၊ တ်၊ န်၊ ပ်၊ မ်၊ ယ်၊ ဝ် ဟူ၍ အသတ်ဗျည်း (၁၀) ခု ပြသည်။ မြန်မာအသတ် ဗျည်းတို့၏ သမိုင်းတွင် ဝသတ်သည် အေဒီ ၁၉ ရာစုအတွင်း၌ ခေတ်တိမ်သွားသည်။ ဉ သတ်ကို အေဒီ ၁၅ ရာစု အလယ် (သက္ကရာဇ် ၈၀၀ ခန့်)တွင် အသုံးပြုလာကြသည်။ ထို့နောက် "ဉ ဦးခေါင်းမဲ့" ဟူသော အမည်ကြောင့် မင်္ဂလာမရှိဟု ပစ်ပယ်ခံခဲ့ရသည်။ ဉသတ်သည် အေဒီ ၁၉ ရာစု ကုန်ခါနီးတွင်မှ တည်တံ့လာသည်။ ဤသမိုင်းကြောင်းအရ အသုံးမတွင်တော့သော ဝ် ကို ချန်လှပ်၍ အသုံးတွင်သော ဉ် ကို ထည့်သွင်းကာ အသတ်ဗျည်း (၁၀) ခု ရေတွက်သည်။ မြန်မာစာအရေးအသား ခေတ်ဦးကာလကမူ က်၊ င်၊ စ်၊ ည်၊ တ်၊ န်၊ ပ်၊ မ်၊ ယ်၊ ဝ်၊ ဟ်၊ အ် ဟူ၍ အသတ်ဗျည်း (၁၂) ခုအထိ ရှိခဲ့ဖူးသည်။ ထိုစဉ်က ဟ် ကို ယခု ဝစ္စပေါက်သုံးသည့်နေရာတွင် သုံးကြသည်။ (သာဓက။ သာဟ် = သား၊ ဖျက်ဆီဟ် = ဖျက်ဆီး။) ဟ် သည် အေဒီ ၁၃ ရာစုအစတွင် ပျောက်ကွယ်သွားခဲ့သည်။ ဝစ္စပေါက်မှာ အေဒီ ၁၆ ရာစုရောက်မှ အသုံးတွင်ကျယ်လာသည်။ အ် ကို မြန်မာစာအရေးအသား စတင်တွေ့ရချိန်မှ အေဒီ ၁၆ ရာစုအထိ တွေ့ရသည်။ အသတ်မပါသော သံရှည်စာလုံးများ ဖြစ်သည့် ပေ၊ ဧ စသည်တို့ကို အသံတိုစေရန် ‘အ’ သတ်၍ ပေအ်၊ ဧအ် ဟု ရေးသည်။ ပေ့၊ အေ့ ဟု အောက်မြစ်သံထွက်သည်။ အသတ်ပါသော သံရှည် စာလုံးများဖြစ်သည့် နှင်၊ အမ်၊ နိယ် စသည်တို့ကို အသံတိုစေလိုသောအခါတွင်မူ နှင်အ်၊ အမ်အ်၊ နိယ်အ် ဟု အသတ်ဗျည်းနှစ်ခု ဆက်မရေးတော့ဘဲ ထက်အောက်ဆင့်လျက် နှင္အ်၊ အမ္အ်၊ နိယ္အ် ဟု နေရာချုံ့၍ ရေးခဲ့ကြသည်။ နှင့်၊ အံ့၊ နေ့ဟု အောက်မြစ်သံထွက်သည်။ ဤသို့ဖြင့် အ် နှင့် အ် ချုံ့ရေးသည့် ္အ် ဟူ၍ ရှိခဲ့သည်။ အ် သည် အေဒီ ၁၆ ရာစု (သက္ကရာဇ် ၉၀၀ ခန့်)တွင် တိမ်ကောပျောက်ကွယ်သွားသည်။ ္အ် မှာ မျက်မြင်ပုံသဏ္ဌာန်အရ အဆွဲသဘောသို့ သက်ရောက်သွားပြီး အောက်မြစ်သို့ အဆင့်ဆင့် ပြောင်းလဲသွားသည်။ ပါဠိ၊ သက္ကတသက် အသတ်ဗျည်းများ မြန်မာတို့သည် ပါဠိဘာသာ၊ သက္ကတဘာသာနှင့် ထိတွေ့ခဲ့သည်မှစ၍ မြန်မာဘာသာ၌ လိုအပ်သော ဝေါဟာရများကို ပါဠိဘာသာ သက္ကတဘာသာတို့မှ ရတန်သရွေ့ ယူငင်သုံးစွဲခဲ့ကြသည်။ ဤသို့သုံးစွဲရာ၌ မူလအသွင်သဏ္ဌာန်မပျက် ယူငင် သုံးစွဲသည်လည်း ရှိသည်။ မြန်မာ့အာ၊ မြန်မာ့နားနှင့် အဆင်ပြေအောင် လိုအပ်သလို ပြုပြင်၍ သုံးစွဲသည်လည်း ရှိသည်။ သက္ကတဝေါဟာရများကို မြန်မာမှုပြုရာ၌ နောက်ဆုံးစာလုံးကို ချေခြင်း (မဂ္ဂ = မဂ်ဂမှ နောက်ဆုံး ဂ ကို ချေခြင်း)၊ နောက်ဆုံးစာလုံး၏ သရကို ချေခြင်း (ဓာတုတွင် တုမှ ဥ သရကို ချေခြင်း) စသည်တို့ဖြင့် မဂ်၊ ဓာတ် ကဲ့သို့ အသတ်ဗျည်းအဆုံး ရှိသော ပါဠိ၊ သက္ကတသက်စာလုံးများ ဖြစ်လာသည်။ ဤသို့ဖြင့် မြန်မာဘာသာ၌ မြန်မာအသတ်ဗျည်း (၁၀) ခု အပြင် ပါဠိ၊ သက္ကတသက် အသတ်ဗျည်းများ ပေါ်ပေါက်ခဲ့သည်။ မြန်မာတို့ ပါဠိ၊ သက္ကတသက် အသတ်ဗျည်းများကို သုံးစွဲလာခဲ့သည်မှာ ပုဂံခေတ် ကျောက်စာများ ပေါ်ပေါက်သည့် အေဒီ ၁၁ ရာစုမှ ယနေ့တိုင်ပင် ဖြစ်သည်။ ပါဠိ၊ သက္ကတဝေါဟာရများကို မြန်မာမှုပြု၍ မြန်မာဆန်ဆန် သတ်သည်ကို သဒ္ဒါနုသာရီသတ်နည်းဟု စာပေ ကျမ်းဂန်များတွင် တွေ့ရသည်။ ဝဏ္ဏဗောဓနသတ်အင်းတွင် ရှင်ဥက္ကံသမာလာက "မာဂဓသို့လိုက်၍ သတ်သည့်အသတ်" ဟု ခေါ်ဆိုသည်။ ပါဠိ၊ သက္ကတသက် အသတ် ဝေါဟာရများကို စုစည်း၍ မုံကင်း ဆရာတော် ရှင်ဝိသုဒ္ဓ ပြုစုထားသည့် သဒ္ဒါနုသာရီ သတ်ပုံကျမ်း (၁၂၁၅-ခု) နှင့် တောင်ငူမြို့ စာရေး ဦးကြီး၏ ပါဌာနုသာရီ သတ်ပုံကျမ်း (၁၂၂၁-ခု)တို့ ပေါ်ပေါက်ခဲ့ဖူးသည်။ ပါဠိ၊ သက္ကတသက် အသတ်ဗျည်း (၂၇) လုံး တွေ့ရှိရသည်။ ဝဏ္ဏဗောဓနသတ်အင်းတွင် (၂၂) လုံး ပြ၍ လယ်တီဆရာတော်၏ သင်ပုန်းကြီး သံခိပ်တွင် (၂၅) လုံး ပြသည်။ ယင်း (၂၇) လုံးအနက် ဝဏ္ဏဗောဓနသတ်အင်းတွင် ခ၊ ဉ၊ ဌ၊ ထ၊ ဓ၊ ဘ (၆) လုံး မပါ။ ဍ ပါသည်။ သင်ပုန်းကြီးသံခိပ်၌ စ၊ ဌ၊ ပ (၃) လုံး မပါ။ ဃ ပါသည်။ အသတ် (၂၇) ခု အပြင် ယခင်က ဃ် ကိုလည်း ပါဠိသက် အသတ်အဖြစ် ယူဆရေတွက်ကြသည်ကို တွေ့ရသည်။ မိုး ဟူသော စာလုံးကို ခေတ်အဆက်ဆက် ရှေးဟောင်း ကျောက်စာ၊ မင်စာများတွင် မိုဝ် ဟူ၍ ရေးခဲ့ကြသည်။ သို့သော် အေဒီ ၁၉ ရာစု ခန့်တွင် ပါဠိမေဃမှ မိုး ဖြစ်သည်ဟူသော အယူအဆ လွှမ်းမိုးလာပြီး မိုဃ်းဟု ရေးခဲ့ကြသည်။ အေဒီ ၂ဝ ရာစုအလယ် ရောက်သောအခါ ရှေးကျောက်စာ၊ မင်စာများကို အထောက်အထားပြု၍ ဃ် ကို ဖြုတ်ခဲ့ကြသည်။ သရအက္ခရာများ မြန်မာစာရေးသားမှုတွင် အခြေခံအားဖြင့် သရအက္ခရာ (၁၂) လုံး ရှိသည်။ ၎င်းတို့မှာ အ၊ အာ၊ ဣ၊ ဤ၊ ဥ၊ ဦ၊ ဧ၊ အဲ၊ ဩ၊ ဩော်၊ အံ၊ အို တို့ ဖြစ်သည်။ တစ်နည်းအားဖြင့် အ၊ အာ၊ အိ၊ အီ၊ အု၊ အူ၊ အေ၊ အဲ၊ အော၊ အော်၊ အံ၊ အို ဟုလည်း ရေးသားနိုင်သည်။ ယင်းအခြေခံ သရ (၁၂) လုံးကို မူတည်ပြီး အောက်မြစ် ( ့ )၊ ဝိသဇ္ဇနီ ( း ) တို့ဖြင့် အရေးပွား၍လည်းကောင်း၊ အသတ်ဗျည်းများဖြင့် အရေးပွား၍လည်းကောင်း လိုအပ်သမျှ ချဲ့ထွင် အသုံးပြုကြသည်။ မြန်မာစာ မူလအခြေခံ သင်ပုန်းကြီး၌ ကမချ သရ (၂၁) လုံးဟူ၍ ရှိသည်။ ၎င်းတို့မှာ အောက်ပါအတိုင်းဖြစ်သည်။ ယင်းသရ (၂၁) လုံးအနက် အောက်မြစ် ( ့ )၊ ဝိသဇ္ဇနီ ( း ) ဖြင့် ပွားထားသော သရများကို နုတ်ပယ်၍ မူလအခြေခံသရများ ထုတ်ယူသောအခါ အ၊ အာ၊ အိ၊ အီ၊ အု၊ အူ၊ အေ၊ အဲ၊ အော၊ အော်၊ အံ ဟူ၍ သရ (၁၁) လုံး ရရှိသည်။ ယင်းသရ (၁၁) လုံးတွင် အိုသရကို ဖြည့်စွက်သောအခါ အထက်အပိုဒ်၌ ဖော်ပြခဲ့သည့် မြန်မာစာ၏ အခြေခံဖြစ်သော သရ (၁၂) လုံး ရရှိလာသည်။ သင်ပုန်းကြီးတွင် ကမချ သရ (၂၁) လုံး စီစဉ်ရာ၌ အသတ်ဗျည်းမပါသည့် သရများကိုချည်း ရွေးသန့်စီစဉ်ခဲ့သည်။ ထိုသို့ စီစဉ်ပြုစုသည့် ကာလ၌ အိုသရကို ‘အိုဝ်’ဟု ဝသတ်နှင့် ရေးဆဲဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် ကမချသရ စာရင်းတွင် အိုဝ်သရကို မထည့်သွင်းခဲ့ပေ။ နောင်သော် ဝသတ်ပြုတ်ပြီး အိုဟု အရေးတွင်ကျယ်လာသည်။ ထို့ကြောင့် မူလကမပါသော အိုကို အခြေခံသရစာရင်းတွင် ထည့်သွင်း ရေတွက်သည်။ ဗျည်းအရေအတွက်နှင့် စပ်လျဉ်း၍ အယူအဆအမျိုးမျိုး ရှိကြသကဲ့သို့ သရအရေအတွက်နှင့် စပ်လျဉ်း၍လည်း အယူအဆအမျိုးမျိုး ရှိခဲ့ကြသည်။ ရှေးပါဠိသဒ္ဒါကျမ်းတစ်စောင်ဖြစ်သော ကစ္စည်းသဒ္ဒါကျမ်းက အ၊ အာ၊ ဣ၊ ဤ၊ ဥ၊ ဦ၊ ဧ၊ ဩ-သရရှစ်လုံးဟု ပြသည်။ မောဂ္ဂလလာန်ကျမ်းကမူ အ၊ အာ၊ ဣ၊ ဤ၊ ဥ၊ ဦ၊ ဧ၊ ဩ၊ ဧတ်၊ ဩတ်-သရ (၁ဝ) လုံးဟု ပြသည်။ ကုန်းဘောင်ခေတ် တောင်တွင်းဆရာတော် ခင်ကြီးဖျော်၏ သဒ္ဒဗျူဟာကျမ်း၌မူ အ၊ အာ၊ ဣ၊ ဤ၊ ဥ၊ ဦ၊ ဧ၊ ဩ-သရရှစ်လုံးတွင် အဲ၊ ဩော်၊ အို သုံးလုံးဖြည့်စွက်ပြီး မြန်မာသရ ၁၁ လုံးဟု ပြဆိုခဲ့သည်။ ယင်းပြဆိုချက်များ၌ အံ ကို မတွေ့ရချေ။ ရှေးသဒ္ဒါဆရာများက အံ ကို အခြေခံသရတစ်ခုအဖြစ် မယူကြချေ။ ၎င်းတို့က နိဂ္ဂဟိတ် ( ံ ) ကို ဗျည်းစာရင်း၌ ထည့်သွင်းကြသဖြင့် အသရတွင် နိဂ္ဂဟိတ်ဗျည်း ( ံ ) ယှဉ်သော အံ ကို အခြေခံသရတွင် မထည့်ကြခြင်းဖြစ်သည်။ မြန်မာ သင်ပုန်းကြီးကမူ အံ ကို ဗျည်းစာရင်း၌ ထည့်သွင်း မပြဆိုခဲ့ချေ။ အသတ်ဗျည်းမပါသော သရများကို ကမချသရများအဖြစ် စုစည်း ဖော်ပြသော အခါတွင်မူ အသတ်ဗျည်း ထင်ရှားမရှိသော အံ သည်လည်း ကမချ သရများတွင် အကျုံးဝင်ခဲ့လေသည်။ ဤသို့ဖြင့် သင်ပုန်းကြီးက အံ ကို သရတစ်ခုအဖြစ် ဖော်ပြခဲ့ပေသည်။ ပုဂံခေတ် ရှေးဦးမြန်မာအရေးအသားများတွင် အထက်ပါ သရ (၁၂) လုံးအနက်မှ အဲ၊ အော်၊ အို တို့ကို မတွေ့ရသေးပေ။ ထိုခေတ်က - ဲ အစား ါယ် ကိုလည်းကောင်း၊ ော် အစား ဝ် ကို လည်းကောင်း၊ [သာဓက။ ။ တဝ်၊ ပုဇဝ် (တော်၊ ပူဇော်)]၊ ို အစား ိဝ်၊ ုဝ်၊ ေိဝ်၊ ိုဝ် တို့ကိုလည်းကောင်း သုံးခဲ့ကြသည်။ အဆိုပါ ပါယ်၊ ထိုဝ် စသည့် စာလုံးများတွင် ယ်၊ ဝ် များ ပါရှိနေခြင်းကြောင့် ၎င်းတို့ကို သရအဖြစ် မသတ်မှတ်ခဲ့ပေ။ သက္ကရာဇ် ၄၉၃-ခုနှစ်ထိုး အလောင်းစည်သူမင်း၏ ရွှေဂူကြီး ပါဠိဘာသာ ကျောက်စာတွင် ဗေဲသာခမာသ ဟု ဧဲ သရဖြင့် ရေးထိုးထားသည်ကို တွေ့ရသည်။ သက္ကရာဇ် ၅ဝ၉-ခုနှစ်ထိုး ငနွယ်သင်ကျောက်စာ (ပုံ-၅၉) တွင် "လဲကိုဝ်ဖျက်ဆီသသူ" ဟူ၍ အဲသရကို တွေ့ရသည်။ ဧဲ သဏ္ဌာန်သည် သက္ကတသဏ္ဌာန်ဖြစ်၍ အဲ သဏ္ဌာန်သည် မြန်မာမှုပြုထားသော သဏ္ဌာန်ဖြစ်ပေသည်။ ပါဠိတွင် အဲသရမရှိချေ။ ထိုသက္ကတ ဧဲသဏ္ဌာန်ကို စွဲ၍ ယောအတွင်းဝန်၏ လိပိဒီပိကာကျမ်း၊ လယ်တီဆရာတော်၏ သင်ပုန်းကြီးသံခိပ် စသည်တွင် သရအက္ခရာများကို ပြဆိုရာ၌ ဧဲဟု ပြဆိုခဲ့ကြသည်။ သို့သော် ဝေါဟာရတ္ထပကာသနီ ကျမ်းပြုဆရာတော်ကမူ မြန်မာမှု အဲ ကိုပင် နှစ်သက်သည်။ ခင်ကြီးဖျော်၏ သဒ္ဒဗျူဟာတွင်လည်း အဲဟုပင် ပြသည်။ မြန်မာမှု၌ ေ-ဲ ရေးထုံးမရှိကြောင်းကို ဝေါဟာရတ္ထပကာသနီကျမ်းက သဝေတွင် နောက်ပစ်၍လည်း မြန်မာမှု၌ မထင်ရှိခဲ့ ဟု ပြဆိုခဲ့သည်။ အဲသည် သက္ကရာဇ် ၅၀၀ ခန့်မှစ၍ မြန်မာသရတစ်ခု ဖြစ်လာခဲ့ပေသည်။ အော် သရသည် ပါဠိ၊ သက္ကတဘာသာများတွင် မလာရှိချေ။ မြန်မာမှုသရတစ်လုံးဖြစ်သည်။ ပုဂံခေတ် အေဒီ ၁၂ ရာစုအစပိုင်း၌ ◌ဝ် ဖြင့် ရေးခဲ့ကြသည်။ အေဒီ ၁၂ ရာစုနောက်ပိုင်းတွင် ဝ သတ် မပါဘဲ ရှေ့ထိုးသင်္ကေတဖြင့် အော်သရကို စတင် ရေးလာကြသည်။ ထိုအခါတွင် အခြေခံသရတစ်ခုဖြစ်လာသည်။ အော်ကို ဝ် ဖြင့်ရော၊ ရှေ့ထိုးဖြင့်ပါ နှစ်သက်သလို ရေးလာရာမှ အေဒီ ၁၃ ရာစု အတွင်းတွင် သဝေရေးချတွင် ရှေ့ထိုးဖြင့်လည်း ရေးလာကြသည်။ ဤသို့ ◌ဝ်၊ ော်၊ ၲ ဟူ၍ အဓိကအားဖြင့် သဏ္ဌာန် ၃ မျိုး ကွဲပြားရာမှ အေဒီ ၁၄ ရာစုတွင် -ဝ် ဖြင့် အရေး နည်းပါးသွားသည်။ အေဒီ ၁၈ ရာစုတွင် (ၲ) ချည်းသက်သက် သဏ္ဌာန်မှာလည်း အသတ် (်) နှင့် မှားယွင်းဖွယ်ရှိလာသည်။ ထို့ကြောင့် ထိုအရေးမျိုး နည်းပါးလာသည်။ ထိုမှစ၍ ော် အရေးသည် တွင်ကျယ်လာသည်။ အို သည် ရှေးအခါက ဝ် ပါနေသဖြင့် ၎င်းကို သရစာရင်း၌ မထည့်ကြောင်း အထက်အပိုဒ် (၅၄) တွင် ဖော်ပြခဲ့ပြီး ဖြစ်သည်။ ပုဂံခေတ်ဦး ကျောက်စာတစ်ချပ်တလေ၌ ဝ် မပါသော အို အရေးကို တွေ့ရသော်လည်း စံကျရေးထုံးဟု မဆိုနိုင်ချေ။ ပုဂံခေတ်မှ ကုန်းဘောင်ခေတ် သက္ကရာဇ် ၁၁၅၀ ခန့်အထိ အိုဝ် ရေးထုံးကို သုံးခဲ့သည်။ ဝသတ်မပါသော အို ရေးထုံးကို သက္ကရာဇ် ၁၀၀၀ ခန့်မှစ၍ တွေ့ရသည်။ သက္ကရာဇ် ၁၀၀၀ ခန့်မှ ၁၁၅၀ ခန့်အထိ အိုဝ် ရော အို ပါ သုံးခဲ့ကြသည်။ သက္ကရာဇ် ၁၁၅၀ နောက်ပိုင်းတွင် အများသူငါ ရေးသားရာ၌ ဝ် ကို မသုံးတော့ပေ။ နန်းတွင်း၌မူ ဆက်လက်သုံးစွဲခဲ့သေးသည်။ မန္တလေးရတနာပုံခေတ်တွင်မူ အိုဝ် ကို မတွေ့ရတော့သလောက် ဖြစ်လာသည်။ ဤသို့အားဖြင့် မြန်မာအခြေခံသရ အက္ခရာလုံးရေသည် မူလ အ၊ အာ၊ အိ၊ အီ၊ အု၊ အူ၊ အေ၊ အော၊ အံ (၉) လုံးတွင် ရှေးဦးစွာ အဲ၊ ထိုနောက် အော်၊ နောက်ဆုံးတွင် အို တိုးပြီး (၁၂) လုံး ဖြစ်လာခဲ့သည်။ မြန်မာ့သရသံပွားအသံခြောက်ပါးရေးသားနည်း ဟူ၍ရှိသည်။ ထိုခြောက်မျိုးသည် တိကျသေချာသော မြန်မာအသံထွက်ကို ရေးသားပြနိုင်သည်။ "အ်ု"သည် "အ"သံ၏ တစ်ဝက်သံ(အ်)ဖြစ်သည်။ ဉပမာ - အဖေ၊ အကို။ "အ"သည် အသံအပြည့်ထွက်သည်။ "အာ"သည် ပါးစပ်ဟရုံဖြင့်သာ အသံထွက်သည်။ "အာႋ"သည် အရှေ့ပိုးကရင်စာပေမှ ယူသုံးထားပြီး ဒီကိုလာႋစား→ဒီကိုလာာစားဟူ၍ လာကိုအသံရှည်ထွက်ပေးရသည်။ "အား"သည် အားဟု အသံပြည့်ထွက်သည်။ "အှ်"သည် အက်ဟု အသံပြည့်ထွက်သည်။ အထက်ပါသရခြောက်မျိုးတွင် အ်ု →အှ်၊ အသံမပြည့်၊ အသံပြည့်။ အ→ အာ→အာႋ→အား အသံပြည့်၊ အသံရှည်၊ အသံရှည်စွဲ၊ အသံပြည့်။ အက္ခရာအမည်ရ သင်္ကေတများ မြန်မာစာတွင် အက္ခရာအမည်ရသော အတိုရေးသင်္ကေတ ၃ ခု ရှိသည်။ ယင်းတို့မှာ အောက်ပါတို့ ဖြစ်သည်- အက္ခရာ ၏၊ အက္ခရာ ၍၊ အက္ခရာ ၌။ ယင်းအက္ခရာတို့သည် မူလက အခြားစာလုံးများကဲ့သို့ ဗျည်း၊ သရ၊ အသတ်ဗျည်းတို့ဖြင့် ပေါင်းစပ်သော သာမန် စာလုံးများပင် ဖြစ်ကြသည်။ သို့သော် စာလုံးအစိတ်အပိုင်းအချို့ကို ချုံး၍၊ အချို့ကို သင်္ကေတပြု၍ ပေါင်းရာမှ ကာလကြာညောင်းသောအခါ မူလ ဗျည်း၊ သရ၊ အသတ်ဗျည်းတို့၏ ပုံသဏ္ဌာန်များ ယွင်းဖောက်ပျောက်ကွယ်ပြီး ဣ၊ ဤ၊ ဥ၊ ဦ စသော အက္ခရာများကဲ့သို့ ပင်ကိုပုံသဏ္ဌာန် တစ်ခုရှိသော စာလုံးများ ဖြစ်လာခဲ့ကြသည်။ ထိုသို့ ဖြစ်လာခြင်းကြောင့် ၎င်းတို့ကိုလည်း အမည်ရှေ့တွင် အက္ခရာတပ်၍ အက္ခရာ ၏၊ အက္ခရာ ၍၊ အက္ခရာ ၌ ဟု ခေါ်ဝေါ်ကြသည်။ ၎င်းတို့မှာ ဧယ်အ၊ ရုယ်အ နှိုက်တို့၏ သင်္ကေတစာလုံးများ ဖြစ်ကြသည်။ အက္ခရာ ၏ အက္ခရာ ၏ နှင့် စပ်လျဉ်း၍ ပညာရှင်အချို့က ယင်းစာလုံးသည် ပုဂံခေတ် ဧအ် () မှ တိုက်ရိုက် ဆင်းသက် ဖြစ်ပေါ်လာသည်ဟု ယူဆကြသည်။ ပညာရှင် အချို့ကမူ ပုဂံကျောက်စာခေတ်ဦးက ဧအ် ရေးသည်မှန်သော်လည်း နောက်ပိုင်းတွင် ဧယ်၊ ဧယ်အ သို့ ရေးထုံးရွေ့လျောသည်။ ဧယ် ၏ သင်္ကေတအဖြစ် () ကို သုံးခဲ့သည်။ ယင်းကမှ ယနေ့ ၏ သဏ္ဌာန်သို့ ပြောင်းလဲ ဖြစ်ပေါ်လာသည်ဟု ယူဆကြသည်။ ပုဂံကျောက်စာခေတ်ဦးတွင် ၏ ကို ဧ၊ ဧအ်၊ ယေ၊ ယေအ် ဟူ၍ ရေးကြသည်။ နောက်တစ်ဆင့်တွင် သင်္ကေတပြု၍၊ ဟု ရေးကြသည်။ သည် အက္ခရာ ဧ ယသတ် (ဧယ်) ၏ သင်္ကေတ ဖြစ်သည်။ မွန်တို့ကလည်း အက္ခရာ ဧ ယသတ် (ဧယ်) ၏ သင်္ကေတအဖြစ် သုံးကြောင်း အလယ်ခေတ် မွန်ကျောက်စာများတွင် ခိုင်လုံစွာ တွေ့ရသည်။ ယင်းတွင် အသတ်တင်ခြင်းသည် အ သတ်ခြင်းပင် ဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် အက္ခရာ ဧ ယသတ် အသတ် (ဧယ်အ်) သို့မဟုတ် (ဧယ်အ) ၏ သင်္ကေတ ဖြစ်သည်။ ကျောက်စာများတွင် အစား၊ ဟုလည်း ရေးကြသည်။ ယနေ့ အက္ခရာ ၏ သို့ အဆင့်ဆင့် ပြောင်းလဲလာပုံကို ကျောက်စာ၊ မင်စာများတွင် ကွင်းဆက်မပြတ် တွေ့မြင်နိုင်သည်။ အက္ခရာ ၍ အက္ခရာ ၍ နှင့် စပ်လျဉ်း၍မူ ရှေးကျောက်စာများတွင် ရုယ်အ ဟု ရေးရာမှ ယနေ့ အက္ခရာ ၍ ပုံသဏ္ဌာန်သို့ အဆင့်ဆင့် ပြောင်းလဲလာပုံကို တွေ့နိုင်သည်။ ထို့ကြောင့် ပညာရှင်အများကလည်း ယင်းသို့ ပြောင်းလဲလာသည်ဟုပင် ယူဆကြသည်။ အက္ခရာ ၌ အက္ခရာ ၌ သည် နှိုက်ကို အတိုချုံးရေးရာမှ ဖြစ်ပေါ်လာသည်။ နငယ်ဟထိုးတွင် အသတ်တင်လိုက်လျှင် အက္ခရာ ၌ နှင့် အလွန်နီးစပ်သော သဏ္ဌာန်ကို ရသည်။ ယင်းကမှ အက္ခရာ ၌ ဖြစ်လာကြောင်း သက္ကရာဇ် ၁၁ဝဝ ခန့်က ခေါင်းလောင်းစာများ၌ တွေ့ရသည်။ ယင်းသို့ သင်္ကေတပြုရာတွင် တစ်ချောင်းငင်၊ လုံးကြီးတင်၊ ကအက္ခရာတို့ ကျေခဲ့ကြောင်း တွေ့ရသည်။ အရပ်ရပ် အထောက်အထားများအရ သက္ကရာဇ် ၈ဝဝ နှင့် ၁ဝဝဝ အတွင်း ပေစာ၊ ပုရပိုက်စာများတွင် နှိုက်ကို အတိုချုံးရေးသားရာမှ ဆင်းသက် ပေါ်ပေါက်လာသည်ဟု ယူဆရန် ရှိပေသည်။ အသံထွက်ကွဲစေသည့် အမှတ်အသားများ ယူနီကုဒ်ဇယား ယူနီကုဒ်စနစ်တွင် မြန်မာအက္ခရာတစ်လုံးချင်းစီအတွက် U 1000 မှ U 109F အတွင်းတွင် သီးခြားသတ်မှတ်ပေးထားသည်။ မှတ်စု ကိုးကား ဆက်စပ်ဖတ်ရှုရန် မြန်မာဘာသာစကား

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%99%E1%80%BC%E1%80%94%E1%80%BA%E1%80%99%E1%80%AC%E1%80%A1%E1%80%80%E1%80%B9%E1%80%81%E1%80%9B%E1%80%AC

ကျောက်ခေတ်

ကျောက်ခေတ် ဆိုသည်မှာ ရှည်လျားသော သမိုင်းမတင်မီကာလတစ်ခုဖြစ်ပြီး လူသားတို့သည် လက်နက်ကိရိယာ တန်ဆာပလာများ ပြုလုပ်ရန်အတွက် ကျောက်ဆိုင်ကျောက်ခဲများ ကို အဓိကထား၍ အသုံးချသော အချိန်ကာလကိုခေါ်သည်။ ထိုခေတ်ထိုအခါက လူသားများသည် ကျောက်ခဲအမျိုးမျိုးကို အသုံးပြု၍ ကိရိယာ တန်ဆာပလာများ ပြုလုပ်ကြသည်။ ဥပမာအားဖြင့် မီးခတ်ကျောက်နှင့် chert ကျောက်များကို ပုံဖော်၍ (ပုံထွင်း၍) ဖြတ်တောက်သော ကိရိယာများနှင့် လက်နက်များ ပြုလုပ်ကြပြီး မီးတောင်ချော်နက် နှင့် သဲကျောက်တို့ကို ကျောက်ဆုံအစရှိသည့် အောက်ခံကျောက်ကိရိယာများအဖြစ် ပြုလုပ်ကြသည်။ သစ်သား၊ အရိုး၊ ခရုခွံ၊ ချို နှင့် အခြားပစ္စည်းများကိုလည်း ကျယ်ပြန့်စွာ အသုံးပြုကြသည်။ နောက်ပိုင်းကျသော အချိန်ကာလများတွင် အနည်အနှစ်များ ( ရွှံ့နှင့်တူသော အရာများ) ကို သုံး၍ မြေထည်အိုးများပြုလုပ်ကြသည်။ သံသတ္တု နည်းပညာ နှင့် ပတ်သက်သော ဆက်တိုက်ဖြစ်သည့်တီထွင်မှုများသည် နောက်ပိုင်း ကြေးနီခေတ် (Chalcolithic)၊ ကြေးခေတ် နှင့် သံခေတ်တို့၏ သွင်ပြင်လက္ခဏာများ ဖြစ်ကြသည်။ ဤအချိန်ကာလသည် လူ၏ ဆင့်ကဲဖြစ်ပေါ်တိုးတက်မှုတွင် ပထမဆုံး နည်းပညာကို ကျယ်ပြန့်စွာ အသုံးပြုခြင်းများ နှင့် အရှေ့အာဖရိကရှိ ဆာဗားနားမှာ တကမ္ဘာလုံးသို့ လူသား တို့ပျံ့နှံ့သွားခြင်းတို့ ပါဝင်နေသည်။ ကျောက်ခေတ်သည် စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေး တိုးတက်လာခြင်း၊ အချို့သော သတ္တဝါများကို ယဉ်ပါးအောင် မွေးမြူလာခြင်း၊ ကြေးနီရိုင်းများကို အရည်ကျို၍ သံဖြစ်အောင် ပြုလုပ်ခြင်းတို့ဖြင့် ပြီးဆုံးခဲ့သည်။ ထိုကာလတွင် လူတို့သည် ထုံးစံ သမိုင်းရေးသားခြင်း (သမိုင်းမှတ်တမ်းတင်ခြင်း) အမှု ကို မပြုကြသေးသဖြင့် သမိုင်းမတင်မီခေတ်ဟု ခေါ်သည်။ ကျောက်ခေတ်ဆိုသည့် အသုံးအနှုန်းကို ရှေးဟောင်းသုတေသနပညာရှင်တို့က သတ္တုကို အသုံးမပြုမီ ရှည်လျားသော အချိန်ကာလကို ရည်ညွှန်းခေါ်ဆိုလေ့ရှိပြီး ထိုခေတ်အခါက ကျောက်ဖြင့် ပြုလုပ်သော ကိရိယာများမှာ အခြားနုသော ပစ္စည်းများဖြင့် ပြုလုပ်ထားသော ကိရိယာများထက် ပို၍ များပြားစွာ ကျန်ရစ်ခဲ့သောကြောင့် ဖြစ်သည်။ ထိုကာလသည် ခေတ်သုံးခေတ်ပိုင်းခြားထားသော အချိန်ကာလမှ ပထမဆုံးခေတ်ဖြစ်သည်။ ကျောက်ခေတ်ကို ကျောက်ခေတ်ဦးပိုင်း နှင့် ကျောက်ခေတ်နှောင်းပိုင်း ဟူ၍ ပိုင်းခြားခြင်းကို ၁၈၅၉ ခုနှစ်တွင် ဂျန် ဂျက်ကော့ဘ် ဝေါဆာ (Jens Jacob Worsaae) မှ သူ၏ ၁၈၅၁ ခုနှစ်တွင် စတင်ခဲ့သည့် ဒိန်းမတ်တို့နှင့် ဆိုင်သော လူတို့အခြေချနေထိုင်မှုနှင့်ပတ်သက်သည့်တွေ့ရှိချက်များကို အခြေခံ၍ တင်ပြခဲ့သည်။ ယနေ့တိုင် အသုံးပြုနေကြဆဲဖြစ်သော ကျောက်ခေတ်ဟောင်း (Palaeolithic)၊ ကျောက်ခေတ်လယ် (Mesolithic) နှင့် ကျောက်ခေတ်သစ် (Neolithic) ဟူ၍ ထပ်ဆင့်ပိုင်းခြားခြင်းကို ဇွန်လပ်ဘောက် (John Lubbock) က ၁၈၆၅ ခုနှစ်တွင်ထုတ်ဝေခဲ့သည့် သမိုင်းမတင်မီကာလ (Pre-historic Times) ဟူသော ဂန္ထဝင် စာရင်းဝင် စာအုပ်တွင် စတင်ခဲ့သည်။ ထိုအချိန်ကာလ ၃ ခုကို ထပ်မံ၍ အစိတ်အပိုင်း ပိုင်းခြားကြသည်။ လက်တွေ့တွင်မူ ထိုသို့ခေတ်ကာလ ပြောင်းလဲမှုမှာ ဒေသ (ယဉ်ကျေးမှု) ပေါ်မူတည်၍ တစ်နေရာနှင့် တစ်နေရာ အကြီးအကျယ် ကွဲပြားခြားနားကြသည်။ လက်တွေ့တွင်မူ လူသားတို့သည် သံခေတ်များတွင်ပင် နေရာဒေသ အသစ်များသို့ ဆက်လက်၍ ပျံ့နှံ့သွားခဲ့သည်။ ထို့ကြောင့် ကျောက်ခေတ်ကာလများ ဟု ရည်ညွှန်းခြင်းထက် ကျောက်ခေတ်ကာလတစ်ခုဟု ရည်ညွှန်းခြင်းက ပို၍ လျော်ကန်သင့်မြတ်သည်။ ယနေ့ခေတ်လူတို့ သုံးနှုန်းကြသည့် အသုံးအနှုန်းများအရ ကျောက်ခေတ်ဆိုသည့် စကားလုံးသည် အငြင်းပွားဖွယ်ရာ စကားလုံးပင်ဖြစ်သည်။ မနုဿဗေဒ ပညာရှင်များ အသင်းက ထိုအသုံးအနှုန်းကို အားမပေးပေ။ ရှေးဟောင်းသုတေသနပညာ မှ ကျောက်ခေတ် ဤအချိန်ကာလ နှင့် ပတ်သတ်သော အချိန်မှာ လေ့လာသော နေရာဒေသပေါ်မူတည်၍ မရေရာမသေချာခြင်း၊ အငြင်းပွားဖွယ်ဖြစ်ခြင်း နှင့် ကွဲပြားခြားနားခြင်းတို့ရှိသည်။ ကျောက်ခေတ်ကာလသည် လူသားတို့အားလုံးနှင့် သက်ဆိုင်သော ယေဘူယျဟူ၍ ပြောနိုင်သော်လည်း အချို့သော အစုအဖွဲ့များမှာ သတ္တုလောဟာစပ်ခြင်းဆိုင်ရာအတတ်ပညာကို ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့ခြင်း မရှိပဲ နည်းပညာအရ တိုးတက်သည့် အခြားယဉ်ကျေးမှုများနှင့် တွေ့ဆုံသည့်အချိန်အထိ ကျောက်ခေတ်တွင်ပင် ရှိနေခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း ယေဘူယျအားဖြင့် ဤအချိန်ကာလသည် လွန်ခဲ့သော နှစ်ပေါင်း ၃သန်းကျော်ခန့်တွင် လူတို့နှင့် မျိုးနွယ်တူများ အာဖရိကတွင် လူသားတို့ကကိရိယာတန်ဆာပလာများ စတင်ပြုလုပ်ခြင်းမှ စတင်ခဲ့သည်ဟုယုံကြည်ကြသည်။ Australopithecus ဟုခေါ်သော ရှေးဟောင်းလူအမျိုးအစားများမှာ ကျောက်ကိရိယာများကို အသုံးပြုလေ့မရှိပဲ Anthropomorphous robust us လူအမျိုးအစားများကသာ တီထွင်ခဲ့သည်ဟု ယူဆကြသည်။ သို့သော် သူတို့၏ ကျန်ရစ်ခဲ့သော အကြွင်းအကျန်များကိုလေ့လာခြင်းကို ထိုအချိန်ကာလကိုလေ့လာသည့် ရှေးဟောင်းသုတေသနပညာရှင်များက ဆက်၍ ပြုလုပ်ဆဲပင်ဖြစ်သည်။ မြန်မာနိုင်ငံနှင့် ကျောက်ခေတ်သမိုင်း ကျောက်ခေတ်သမိုင်းနှင့်ပတ်သတ်၍ မြန်မာနိုင်ငံတွင် ရေနံရှာဖွေရန်အတွက် ရောက်ရှိလာသော ဥရောပတိုက်သား ဘူမိဗေဒပညာရှင်များက ယင်းတို့၏ တွေ့ရှိချက်များကို စတင်ဖော်ပြခဲ့ခြင်းဖြင့် အစပျိုးခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ ၁၈၉၄ ခုနှစ်နှင့် ၁၈၉၇ခုနှစ်တို့တွင် ဖရင့်နွတ်တလင်း၏ ကျောက်လက်နက်များဟု ရည်ညွှန်းသော ကျောက်တုံးငယ်များကို ဖော်ပြချက်များမှာ ထိုခေတ်ကာလက ပညာရှင်များအကြား အငြင်းပွားစရာဖြစ်ပေါ်လာခဲ့သည်။ မြန်မာနိုင်ငံတွင် ပထမဦးဆုံးသော ကျောက်ခေတ်ကာလဆိုင်ရာသုတေသနပြုချက်များကို ဧရာဝတီမြစ်ဝှမ်း၊ ရှမ်းပြည်နယ်တို့တွင် အမေရိကန်စူးစမ်းလေ့လာရေးအဖွဲ့ဖြစ်သော ဘူမိဗေဒပညာရှင် ဟဲလ်မက်ဒီတားရား၊ ရှေးဟောင်းသုတေသနပညာရှင် ဟယ်လ်လမ်အဲလ်မူးဗီးယပ်စ်၊ နိခါတကဗေဒပညာရှင်များဖြစ်သော အက်ဒွင်းအိပ်ချ်ကိုးလ်ဘာ့တ်နှင့် ဂျေဘားကွက်တ်တို့က ဆောင်ရွက်ခဲ့ကြသည်။ အဆိုပါပညာရှင်များ၏ ဖော်ပြချက်အရ မြန်မာ့ကျောက်ခေတ်ကာလတွင် အဓိကတွေ့ရှိရသော ကျောက်လက်နက်အုပ်စုကြီး လေးခုမှာ ခုတ်ဓား၊ စင်းဓား၊ ကျောက်ခြစ်နှင့် လက်ဆုပ်ပဲခွပ်တို့ဖြစ်သည်။ ထိုကျောက်လက်နက် ပြုလုပ်သော အဓိကကုန်ကြမ်းပစ္စည်းများမှာ မီးတောင်ကျောက်၊ သစ်သားကျောက်တို့ဖြစ်သည်။ မြန်မာနိုင်ငံရှိ ကျောက်လက်နက်များပြုလုပ်သော ဓလေ့ကို မူးဗီးယပ်စ်နှင့် ဒီတားရားတို့က မြန်မာနိုင်ငံအထက်ပိုင်းတွင်တွေ့ရှိခဲ့သောကြောင့် "အညာသားဌာနေယဉ်ကျေးမှု" ဟု ကင်ပွန်းတပ်ခဲ့သည်။ အဆိုပါပညာရှင်များက ယင်းတို့တွေ့ရှိခဲ့သော ကျောက်လက်နက်များနှင့် သတ္တဝါတို့၏ ကျောက်ဖြစ်ရုပ်ကြွင်းများကို တွဲဖက်တွေ့ရှိခဲ့ရသော ဧရာဝတီမြစ်ကမ်းဆင့်ငါးဆင့်၏ ဘူမိမြေလွှာများအပေါ်မူတည်ပြီး သက်တမ်းကာလကို ခန့်မှန်းခဲ့သည်။ အဆိုပါ သက်တမ်းကာလအရ မြန်မာ့ကျောက်ခေတ်ကာလသည် ပလိုင်စတိုဆင်းကာလလယ်မှစတင်ပြီး ဟိုလိုဆင်းကာလ နှောင်းပိုင်းအထိ တည်ရှိခဲ့သည်ဟု ယေဘုယျသတ်မှတ်ခဲ့သည်။ မြန်မာ့သမိုင်းပညာရှင် ဒေါက်တာသန်းထွန်းက မြန်မာ့ကျောက်ခေတ်ကာလကို အစောဆုံးအားဖြင့် လွန်ခဲ့သောအနှစ်၅၅၀၀၀၀မှစတင်ခဲ့မည်ဟု ခန့်မှန်းခဲ့သည်။ အဂ်လန်နိုင်ငံမှရှေးဟောင်းသုတေသီ အဲလစ်စဘက်သ်မိုးကမူ ထိုင်းနိုင်ငံမှ ကျောက်ခေတ်ဒေသများနှင့် နှိုင်းယှဉ်ပြီး အရင်အနှစ်၇၅၀၀၀၀ကစတင်ခဲ့သည်ဟု ခန့်မှန်းခဲ့လေသည်။ တောင်ကြီးခရိုင် ရွာငံမြို့နယ် ညောင်ကြတ်-ရေပုတ်သွားမြဲလမ်းဘေးရှိ ပြဒါးလင်းဂူ ၌ ကျောက်ခေတ် လူသားများ၏လက်ရာနံရံပန်းချီများအား ၁၉၆ဝနှစ်များအတောအတွင်း ဘူမိဗေဒပညာရှင် ဦးခင်မောင်ကျော်က စတင်တွေ့ရှိခဲ့သည်။ ၁၉၆၉ ခုနှစ်တွင်ထိုခေတ်ကာလက မြန်မာ့ဆိုရှယ်လစ်လမ်းစဉ်ပါတီ၏ ကြီးကြပ်မှုအောက်တွင် ရှေးဟောင်းသုတေသနဝန် ဦးအောင်သော်ဦးဆောင်ပြီး ရန်ကုန်ဝိဇ္ဇာနှင့်သိပ္ပံတက္ကသိုလ်မှ မနုဿဗေဒဌာန၊ ဘူမိဗေဒဌာန၊ သတ္တဗေဒဌာနနှင့် ရုက္ခဗေဒဌာနတို့မှ ပညာရှင်အသီးသီးပါဝင်ပြီး ပြဒါးလင်းဂူကို တူးဖော်ရေးနှင့် ကျောက်ခေတ်ကာလနံရံဆေးရေးပန်းချီများကို ထိန်းသိမ်းရေးလုပ်ငန်းများကို ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ ထိုကျောက်ဂူမှ မြန်မာ့ကျောက်ခေတ်ကာလနှင့်သက်ဆိုင်သော အထောက်အထား အချက်အလက် အသစ်များကို ရရှိခဲ့ပြန်သည်။ အဆိုပါကျောက်ဂူမှ ကျောက်လက်နက်များကို ရာနှင့်ချီပြီးတူးဖော် ရရှိခဲ့သည်။ လေ့လာရန်အတွက် ကောင်းမွန်သောနမူနာလေးရာခန့်ကိုသာ ဌာနချုပ်သို့ယူဆောင်ခဲ့ပြီး ကျန်ရှိသည့်ကျောက် လက်နက်များကို ထိုဂူ၏ အနီးနားဝန်းကျင်တွင် ပြန်လည်မြှပ်နှံခဲ့သည်။ ကျောက်နံရံတွင် ပန်းချီဆွဲရာ၌ မြေနီကို ပန်းချီဆေးအဖြစ်အသုံးပြုခဲ့ကြသည်။ နံရံပန်းချီကားများမှာ လက်ဝါးနှစ်ဖက်ဟု ယူဆရသောပုံ၊ နေဟုယူဆထားသောပုံနှင့် တိရစ္ဆာန်ပုံများဖြစ်ကြသည်။ ထိုပုံများအားလုံးအား လွန်ခဲ့သော နှစ်ပေါင်း ၁၃၀၀ဝ နှင့် ၁၀၀၀ဝ ကြားနေထိုင်သွားကြသော ကျောက်ခေတ်လူသားများ၏ လက်ရာများ ဖြစ်မည်ဟု ခန့်မှန်းထားသည်။ အဘယ်ကြောင့်ဆိုသော် ထိုတူးဖော်ရေးမှ ရရှိသော အရိုးနှင့်မီးသွေးခဲအပိုင်းအစများကို ရေဒီယိုကာဗွန်၁၄နည်းဖြင့် ဓာတ်ခွဲစမ်းသပ်ခြင်း၊ အရိုးအတွင်းမှ ချဉ်ဆီအကြွင်းအကျန်ကို ဓာတ်ခွဲစမ်းသပ်ခြင်းဖြင့် ထိုခေတ်ကာလက ပြဒါးလင်းဂူတွင် အစောဆုံးကာလလူနေထိုင်ခဲ့မှုမှာ လွန်ခဲ့သော အနှစ်၁၃၀၀၀မှ စတင်ခဲ့သည်ဟူ ယေဘုယျဆိုနိုင်သည်။ ကျောက်လက်နက် ဖဲ့ဆစ်မှုအပိုင်းမှာမူ ဧရာဝတီမြစ်ဝှမ်းတွင် တွေ့ရှိရသော ကျောက်လက်နက်များထက် အရွယ်အစားအားဖြင့်ပိုမိုသေးငယ်ပြီး အသွားဖော်ဖဲ့ဆစ်မှုအပိုင်းမှာ နည်းစနစ်ပိုင်းဆိုင်ရာအားဖြင့် ပိုမိုကောင်းမွန်သည်ဟု သုံးသပ်ကြသည်။ သို့သော်လည်း ကျောက်လက်နက်များ၏ ပုံပန်းသဏ္ဌာန်တို့မှာမူ ကျောက်လက်နက်အုပ်စုကြီးလေးစုမှ ကွဲပြားမှုသိပ်မရှိကြောင်းဆိုကြသည်။ ထို့ပြင်ထိုကျောက်ခေတ်ဂူမှ စင်းလုံးချောအသွားသွေး၊ အရောင်တင်ထားသော ကျောက်ခေတ်သစ်ကာလလက်နက်များကိုလည်း တွေ့ရှိခဲ့သည်။ ထို့နောက်၁၉၇၀ခုနှစ်များမှ စတင်ပြီးမန္တလေးနှင့် စစ်ကိုင်းတိုင်းဒေသကြီးများတွင် ကျောက်ခေတ်သစ်ဒေသများကို တူးဖော်ရေးလုပ်ငန်းများကို ဆောင်ရွက်ခြင်းဖြင့် စိုက်ပျိုးရေးလုပ်ငန်းနှင့် မွေးမြူရေးလုပ်ငန်းများကို ဆောင်ရွက်လာသည့် ကျောက်ခေတ်သစ်ယဉ်ကျေးမှုရပ်ဝန်းများကို ထင်ရှားစေခဲ့သည်။ ထိုဒေသတို့မှ အထောက်အထားများအရ ကျောက်ခေတ်ဟောင်းဒေသများနှင့် ကွဲပြားပြီး လူနေမှုအဆင့်အတန်းကွာခြားလာသည့် ကျောက်ခေတ်သစ်ဓလေ့များယဉ်ကျေးမှုများကို သိရှိလာခဲ့သည်။ ကျောက်ခေတ်အပိုင်းအခြားများ လွန်ခဲ့သော နှစ်ပေါင်း ၆၀ဝ ဝ၀ဝ မှ ၁၂၀၀ဝ ကြားအား ကျောက်ဟောင်းခေတ် ကျောက်ခေတ်ဟောင်းဟုလည်းကောင်း၊ နှစ်ပေါင်း ၁၂၀၀ဝ မှ ၉၀၀ဝ ကြားအား ကျောက်လယ်ဟုလည်းကောင်း၊ နှစ်ပေါင်း ၉၀၀ဝ မှ ၅၀၀ဝကြားအား ကျောက်သစ်ခေတ်ကျောက်ခေတ်သစ်ဟုလည်းကောင်း ခေါ်ဝေါ်သတ်မှတ်ခဲ့ကြသည်။ သို့သော် ထိုအခေါ်အဝေါ်များမှာ အနောက် အာရှဒေသအတွက်သာဖြစ်၍ အခြားနေရာဒေသများအတွက်မူ သီးခြားနှစ်အပိုင်းအခြားများလည်း ရှိမည်ဟု ယူဆထားကြသည်။ မြန်မာနိုင်ငံအပါအဝင် အရှေ့တောင်အာရှ နိုင်ငံများအတွက်မူ လွန်ခဲ့သော နှစ်ပေါင်း ၆၀၀၀၀ဝ မှ ၄၂၀၀ဝ ထိအား ကျောက်ခေတ်ကာလဟုခေါ်သင့်၍ နှစ်ပေါင်း ၄၂၀၀ဝ မှ ၂၂၀၀ဝ ထိကာလအား သစ်သား ကာလဟုခေါ်သင့်ကြောင်း အရှေ့တောင်အာရှသမိုင်းမတင်မီခေတ်ကာလပညာရှင် အမေရိကန်လူမျိုး ဒဘလျူဂျီစိုလ်းဟိမ်းက တင်ပြခဲ့သည်။ ထိုအယူအဆကို မြန်မာ့သမိုင်းပညာရှင်ဒေါက်တာသန်းထွန်းက ယေဘုယျအားဖြင့် လက်ခံထားသည်ကို ယင်း၏ စာအုပ်စာတမ်းများတွင် အထင်အရှားတွေ့မြင်နိုင်သည်။ ထိုသစ်သားကာလ၌ ရှေးကျောက်ခေတ် လူသားများသည် သစ်၊ဝါး နှင့် ကျောက်လက်နက်ကိရိယာများအားပေါင်းစပ်၍ အသုံးပြုလာတတ်ကြသည်။ သို့သော်ရာသီဥတု တိုက်စားသောဒဏ်ကြောင့် သစ်နှင့်ပေါင်းစပ်ထားသော ကျောက်လက်နက် အနည်းငယ်မျှသာ အထောက်အထားဖြစ် ကျန်ရစ်ခဲ့သည်။ လွန်ခဲ့သော နှစ်ပေါင်း ၂၂၀၀ဝ မှ ၁၁၀၀ဝ ထိကာလအား ဒေသစွဲကာလဟု ခေါ်သင့်ကြောင်းလည်း ပညာရှင်များက လက်ခံခဲ့ကြသည်။ ထိုခေတ်ကာလ၌ လူတို့သည် မိမိတို့၏ ဒေသအတွင်းတွင်သာနေ၍ အခြားမျိုးနွယ်စုများနှင့် အဆက်ဖြတ်ထားသောကြောင့်ဖြစ်သည်ဟု ယူဆရသော်လည်း အဆိုပါအချက်ကို ငြင်းချက်ထုတ်နိုင်သော ရှေးဟောင်းသုတေသနဆိုင်ရာ အထောက်အထားများကို တွေ့ရှိလာရပြီဖြစ်သည်။ ထိုခေတ်ကာလတွင် လူတို့သည် စိုက်ပျိုးရေးလုပ်ငန်းအား အနည်းငယ်လုပ်ကိုင်လာကြသည်။ ကျောက်လက်နက်ကိရိယာများအားလည်း အနည်းငယ်ချောအောင် သွေးတတ်လာကြသည်။ အိုးများအားလည်း စတင်ပြုလုပ်လာကြသည်။ သို့သော်ဂူအတွင်း၌သာ ဆက်လက်နေထိုင်သူများရှိသလို လွင်ပြင်ဒေသများတွင်နေထိုင်သူများကလည်း အမဲလိုက်ခြင်း၊ အစားအစာစုဆောင်းခြင်းများကို ကိုပင် ဆက်လက်လုပ်ကိုင်ခဲ့ကြသည်။ လွန်ခဲ့သော နှစ်ပေါင်း ၁၀၀၀ဝ လောက်မှစတင်ကာ မြေဩဇာကောင်းသော လွင်ပြင်များတွင် ကျောက်ခေတ်လူသားများသည် စိုက်ပျိုးရေး၊ မွေးမြူရေးများကို ပြုလုပ်လာကြသည်။ ထိုအချိန်မှစတင်၍ စိုက်ပျိုးရေးလုပ်ငန်းများအားကောင်းလာပြီး ရှေးဦး သမိုင်းကာလအထိ ယဉ်ကျေးမှုများတိုးတက်လာခဲ့သည်။ ဤသည်တို့မှာ မြန်မာနိုင်ငံ နှင့်သက်ဆိုင်ဆီလျော်သော ကျောက်ခေတ်ကာလ အပိုင်းအခြားများဖြစ်သည်။ အကိုးအကား အသစ်မြင်မြန်မာသမိုင်း ဒေါက်တာသန်းထွန်း သမိုင်းမတင်မီခေတ် ကျောက်ခေတ်

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%80%E1%80%BB%E1%80%B1%E1%80%AC%E1%80%80%E1%80%BA%E1%80%81%E1%80%B1%E1%80%90%E1%80%BA

Portal:နည်းပညာ

စာပေနှင့် ဘာသာစကား ယဉ်ကျေးမှု ပထဝီဝင် ကျန်းမာရေး သမိုင်း သင်္ချာပညာရပ် သဘာဝသိပ္ပံ လူထု ဒဿန ဘာသာ လူ့အဖွဲ့အစည်း နည်းပညာ နည်းပညာ

https://my.wikipedia.org/wiki/Portal%3A%E1%80%94%E1%80%8A%E1%80%BA%E1%80%B8%E1%80%95%E1%80%8A%E1%80%AC

ဩစတြေးလျနိုင်ငံ

ဩစတြေးလျနိုင်ငံ၏ တရားဝင်အမည်မှာ ဩစတြေးလျ ဓနသဟာယ နိုင်ငံဟု ခေါ်ဝေါ်ပြီး ကမ္ဘာ့တောင်ဘက်ခြမ်းတွင် တည်ရှိသည်။ ဩစတြေးလျနိုင်ငံတွင် ကမ္ဘာ့အသေးဆုံးတိုက်ဖြစ်သော ဩစတြေးလျတိုက်၊ တက်စမေးနီးယားကျွန်းမကြီး၊ အိန္ဒိယသမုဒ္ဒရာနှင့် ပစိဖိတ်သမုဒ္ဒရာအတွင်းရှိ ကျွန်းစုပေါင်းများစွာ ပါဝင်သည်။ အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံများမှာ မြောက်ဘက်၌ အင်ဒိုနီးရှားနိုင်ငံ၊ အရှေ့တီမောနိုင်ငံနှင့် ပါပူအာနယူးဂီနီနိုင်ငံ၊ အရှေ့မြောက်ဘက်၌ ဆော်လမွန်ကျွန်းစုများ၊ ဗနွားတူနိုင်ငံနှင့် နယူးကယ်လီဒိုးနီးယား၊ အရှေ့တောင်ဘက်တွင် နယူးဇီလန်နိုင်ငံတို့ ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘာပေါ်တွင် နိုင်ငံတစ်ခုတည်းက တိုက်တစ်ခုလုံးကို နေရာယူထားသော တိုက်ဟူ၍ ဩစတြေးလျတစ်ခုသာ ရှိသည်။ ဩစတြေးလျ ကုန်းမကြီးပေါ်တွင် ဩစတြေးလျ နေရင်းလူမျိုးတို့ နေထိုင် လာခဲ့ကြ သည်မှာ နှစ်ပေါင်း ၄၂၀၀၀ ကျော်မျှ ရှိပြီဖြစ်သည်။ မြောက်ဘက်အရပ်မှ တံငါသည်များ တစ်ခါတစ်ရံလာရောက်မှုနှင့် ဥရောပမှ ဒတ်ချ်လူမျိုး စူးစမ်းရှာဖွေသူတို့၏ ၁၆၀၆ ခု ရှာဖွေတွေ့ရှိမှု အပြီးတွင် ဩစတြေးလျအရှေ့ခြမ်းကို ဗြိတိသျှတို့က ပိုင်နက်အဖြစ် ၁၇၇၀ တွင် ကြေညာခဲ့သည်။ အစကနဦးပိုင်းတွင် ၂၆ ဇန်နဝါရီ ၁၇၈၈ မှ အစပြု၍ နယူး ဆောက်ဝေး ကိုလိုနီဒေသသို့ ရာဇဝတ်မှု ကျူးလွန်သူတို့အား ပို့လွှတ်ရာ ဒေသအဖြစ် အသုံးပြုခြင်းအားဖြင့် အင်္ဂလိပ်တို့ စတင် ရောက်ရှိလာခဲ့သည်။ လူဦးရေ တိုးပွားလာပြီး နယ်မြေသစ်များ ရှာဖွေတွေ့ရှိ လာသည်နှင့်အမျှ ၁၉ ရာစုနှစ်တွင် ဗြိတိသျှ၏ ကိုယ်ပိုင် အုပ်ချုပ်ခွင့် ရသော ရေမြေခြား ကိုလိုနီတိုင်းကြီး ၅ တိုင်းကို ထပ်မံ တည်ထောင်ခဲ့သည်။ ဇန်နဝါရီလ ၁ ရက် ၁၉၀၁ တွင် ကိုလိုနီတိုင်းကြီး ၆ တိုင်းကို ဖက်ဒရယ်စနစ်ဖြင့် ပူးပေါင်းခဲ့ပြီး ဩစတြေးလျ ဓနသဟာယနိုင်ငံကို ထူထောင်ခဲ့သည်။ ဝေါဟာရသမိုင်း Australia ဟူသောစကားလုံးသည် လက်တင်ဘာသာစကား australis မှ ဆင်းသက် လာသည်။ တောင်ပိုင်း "southern" ဟု အဓိပ္ပာယ်ရသည်။ ရောမခေတ်က "unknown land of the south" အမျိုးအမည် မသိသေးသော ကမ္ဘာ့တောင်ပိုင်းကုန်းမြေ (terra australis incognita) ဟု ခေါ်ဝေါ်ခဲ့ကြကြောင်း ဒဏ္ဍာရီလာပုံပြင်များအရ သိရှိရသည်။ ခိုင်လုံသော အထောက်အထား မှတ်တမ်းအနေဖြင့် ၁၆၂၅ခုနှစ်တွင် မာစတာ ဟက္ကလွတ် ရေးသားသော "A note of Australia del Espíritu Santo" စာအုပ်တွင် Australia ဟူသောစကားလုံးကို သုံးနှုန်းထားကြောင်း ပထမဆုံး တွေ့ရှိရသည်။ ၁၆၃၈ ခုနှစ်တွင် ဩစတြေးလျမြေပေါ်သို့ ပထမဆုံး အခြေချခဲ့သော ဒတ်ချ်အရှေ့အိန္ဒိယကုမ္ပဏီ၏ မှတ်တမ်းများတွင် Australische ဟု ရေးသားသုံးနှုန်းခဲ့ကြသည်။ Australia ဟူသော စကားလုံးကို တွင်ကျယ်စွာ အသုံးပြုလာကြသည်မှာ ၁၈၀၄ ခုနှစ်ရောက်မှ ဖြစ်သည်။ မက်သယူး ဖလင်းဒါးစ်က ၁၈၁၄ ခုနှစ်တွင် ထုတ်ဝေသော A Voyage to Terra Australis ဟူသည့် စာတမ်းများနှင့် ရုပ်ပုံများတွင် စတင်သုံးစွဲလိုက်ခြင်းဖြစ်သည်။ ၁၈၁၇ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ ၁၂ ရက်နေ့တွင် အင်္ဂလိပ်ကိုလိုနီအုပ်ချုပ်ရေးရုံးမှ တရားဝင် စတင်ခေါ်ဝေါ်သုံးစွဲခဲ့သည်။ ၁၈၂၄ ခုနှစ်တွင် Admiralty မှ သဘောတူလက်ခံပြီး ဩစတြေးလျတိုက်ဟု တရားဝင် ပြဋ္ဌာန်းလိုက်သည်။ နိုင်ငံသမိုင်း လွန်ခဲ့သောနှစ်ပေါင်း ၄၀,၀၀၀ မှ ၆၀,၀၀၀ ကြားခန့်လောက်ကတည်းက ဩစတြေးလျတိုက်တွင် လူသားတို့ စတင်အခြေချ နေထိုင်ခဲ့ကြသည်ဟု ပညာရှင်များ တွက်ဆကြသည်။ ကုန်းမြေ အနေအထား အနီးဆုံးဖြစ်သော အရှေ့တောင်အာရှဒေသမှ ပင်လယ်ကိုဖြတ်သန်းကာ ရောက်ရှိလာခြင်း ဖြစ်နိုင်ကြောင်း ပြောဆိုကြသည်။ ၁၈ ရာစုနှစ် ဥရောပတိုက်သားများ စတင်ရောက်ရှိလာချိန်အထိ အဆိုပါ ဒေသခံ ဩစတြေးလျ တိုင်းရင်းသားများမှာ အမဲလိုက်ခြင်း၊ ယာဇ်နတ်ပူဇော်ပသခြင်းတို့ဖြင့်သာ အသက်မွေးကြကြောင်း မှတ်တမ်းများအရ သိရှိရသည်။ နိုင်ငံရေး ဖက်ဒရယ်ပြည်ထောင်စုအပေါ်အခြေခံထားသော စည်းမျဉ်းခံဘုရင်စနစ် ဒီမိုကရေစီနိုင်ငံဖြစ်သည်။ နိုင်ငံတော်၏ အကြီးအကဲမှာ ဒုတိယမြောက် အဲလီဇဘက် ဘုရင်မကြီး ဖြစ်သည်။ ဘုရင်ခံချုပ်တွင် အာဏာရှိသော်လည်း သာမန်အားဖြင့် ဝန်ကြီးချုပ်မှသာ နိုင်ငံကို အုပ်ချုပ်သည်။ သို့ရာတွင် ဘုရင်ခံချုပ်သည် ဝန်ကြီးချုပ်ကို ကျော်လွန်၍ အာဏာသုံးပိုင်ခွင့် ရှိကြောင်းကို ၁၉၇၅ ခုနှစ် ဖွဲ့စည်းပုံ အခြေခံဥပဒေ အကျပ်အတည်းဖြစ်ချိန်တွင် ဘုရင်ခံချုပ်က ဝတ္တလမ်အစိုးရအဖွဲ့ကို ဖျက်သိမ်းပစ်ခဲ့ခြင်းဖြင့် ပြသခဲ့သည်။ အစိုးရတွင် အာဏာပိုင်အဖွဲ့အစည်း သုံးရပ်ရှိသည်။ ဥပဒေပြုရေး၊ အုပ်ချုပ်ရေးနှင့် တရားစီရင်ရေးတို့ဖြစ်ကြသည်။ အစိုးရ၏ အချုပ်အခြာအာဏာ ခွဲဝေသတ်မှတ်ပုံ ဩစတြေးလျနိုင်ငံ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေသည် အစိုးရ၏အချုပ်အခြာအာဏာကို ပုဂ္ဂိုလ်တစ်ဦးတစ်ယောက် သို့မဟုတ် အဖွဲ့အစည်းတစ်ဖွဲ့က ချုပ်ကိုင်ခြင်းမရှိစေရန် အောက်ပါအတိုင်း အစိုးရ၏ အာဏာပိုင်အဖွဲ့ သုံးခုကြားတွင် ခွဲဝေအုပ်ချုပ်စေသည်။ ထိုအစိုးရ အာဏာပိုင်အဖွဲ့ သုံးဖွဲ့၏ လုပ်ပိုင်ခွင့်အာဏာများမှာ ဥပဒေပြုရေး အာဏာ၊ အုပ်ချုပ်ရေး အာဏာ နှင့် တရားစီရင်ရေး အာဏာတို့ဖြစ်ကြသည်။ ဥပဒေပြုရေး အာဏာ လွှတ်တော်သည် ဥပဒေပြုရေး နှင့် ဥပဒေပြင်ဆင်ရေး ဆိုင်ရာလုပ်ပိုင်ခွင့် အာဏာရှိသည်။ ၎င်း လွှတ်တော်ကို ဩစတြေးလျနိုင်ငံ ပြည်သူလူထုက ရွေးချယ်တင်မြှောက်ထားသော လွှတ်တော်ကိုယ်စားလှယ်များဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားသည်။ အုပ်ချုပ်ရေး အာဏာ ဥပဒေပြုရေးကပြဋ္ဌာန်းထားသော တရားဥပဒေများကို အကောင်ထည်ဖော် အသက်သွင်းရန်အလုပ်မှာ အုပ်ချုပ်ရေးအာဏာဖြစ်သည်။ ထိုအုပ်ချုပ်ရေးအဖွဲ့တွင် ဩစတြေးလျနိုင်ငံ ဝန်ကြီးများနှင့် ဘုရင်ခံချုပ်တို့ပါဝင်သည်။ ဝန်ကြီးတစ်ဦးစီသည် အစိုးရဌာနတစ်ခု၊ သို့မဟုတ် တစ်ခုထက်ပိုသောဌာနများကို တာဝန်ယူကြရသည်။ တရားစီရင်ရေး အာဏာ ဩစတြေးလျနိုင်ငံတွင် တရားသူကြီးများသည် တရားဥပဒေကို အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုရန်နှင့် လက်တွေ့ကျင့်သုံးဖော်ဆောင်ရန် အခွင့်အာဏာရှိသည်။ တရားရုံးနှင့် တရားသူကြီးများသည် လွှတ်တော်နှင့် အစိုးတို့၏ ဩဇာလွှမ်းမိုးမှုအောက်တွင်မရှိသော တရားစီရင်ရေးအတွက် သီးသန့်တည်ရှိသောအဖွဲ့ဖြစ်သည်။ ပါလီမန် ပါလီမန်တွင် လွှတ်တော်နှစ်ရပ် ပါဝင်သည်။ အထက်လွှတ်တော် ကိုယ်စားလှယ်ဦးရေ (၇၆) နေရာနှင့် အောက်လွှတ်တော် ကိုယ်စားလှယ်ဦးရေ (၁၅၀) နေရာတို့ဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားသည်။ ပါလီမန်မှ အစိုးရအဖွဲ့ကို ဖွဲ့စည်းပြီး ခေါင်းဆောင်မှာ ဝန်ကြီးချုပ်ဖြစ်သည်။ နိုင်ငံရေးပါတီများ နိုင်ငံရေးပါတီ အဓိကပြိုင်ဘက် ပါတီနှစ်ခုရှိသည်။ ဩစတြေးလျန်း လေဘာပါတီနှင့် နှစ်ပါတီ ညွန့်ပေါင်းအဖွဲ့တို့ ဖြစ်သည်။ ညွန့်ပေါင်းအဖွဲ့တွင် လစ်ဘရယ်ပါတီနှင့် နေရှင်နယ်ပါတီတို့ ပူးပေါင်းထားခြင်းဖြစ်သည်။ သဂရင်းနှင့် ဩစတြေးလျန်းဒီမိုကရက်တို့ ကဲ့သို့သော အခြားနိုင်ငံရေး ပါတီငယ်များလည်း ရှိသေးသည်။ ပြည်နယ်များနှင့် ဒေသကြီးများ ပြည်နယ် (၆)ခုရှိသည်။ နယူးဆောက်သ်ဝေးလ်စ် (New South Wales - NSW)၊ ကွင်းစ်လန် (Queensland - QLD)၊ တောင်ပိုင်း ဩစတြေးလျ (South Australia - SA)၊ တက်စ်မေးနီးယား (Tasmania - TAS)၊ ဝိတိုရိယ (Victoria - VIC)၊ အနောက်ပိုင်း ဩစတြေးလျ (Western Australia - WA) တို့ဖြစ်ကြသည်။ ထို့အပြင် အဓိက ဒေသကြီး နှစ်ခုရှိသည်။ ဩစတြေးလျနိုင်ငံ မြောက်ပိုင်းဒေသကြီး (Northern Territory - NT) နှင့် ဩစတြေးလျ မြို့တော် ဒေသကြီး (Australian Capital Territory - ACT) တို့ဖြစ်သည်။ နယူးဆောက်သ်ဝေးလ်စ်ပြည်နယ် နယူးဆောက်သ်ဝေးလ်စ်ပြည်နယ်သည် ဗြိတိသျှလူမျိုးတို့ ကိုလိုနီနယ်မြေ စတင်ထူထောင်ခဲ့သော ပြည်နယ်တစ်ခု ဖြစ်သည်။ ဩစတြေးလျနိုင်ငံ၏ အကြီးဆုံးမြို့တော် ဆစ်ဒနီမြို့သည် နယူးဆောက်သ်ဝေးလ်စ်ပြည်နယ်တွင်း မြို့တော်ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘာကျော် ဆစ်ဒနီ ဟာဘာဘရစ်ဂျ် (Harbour Bridge) - ဆိပ်ကမ်းတံတား နှင့် ဆစ်ဒနီ အော်ပရာ‌ ‌ဟောက်စ် (Opera House) ပြဇာတ်ရုံတို့မှာ ဆစ်ဒနီမြို့တော်၏ အထင်ကရနေရာများဖြစ်ကြသည်။ ၎င်းပြည်နယ်တွင်း၌ အက်ဘော်ရစ်ဂျင်နယ် (Aboriginal) တိုင်းရင်းသားလူမျိုးစုနွယ်များ အများဆုံးနေထိုင်ကြသည်။ ကွင်းစလန်ပြည်နယ် ကွင်းစလန်ပြည်နယ်၏ မြို့တော်မှာ ဘရစ်စဘန် (Brisbane) မြို့ ဖြစ်သည်။ ဒုတိယ အကြီးဆုံး ကွင်းစလန်ပြည်နယ်၏ မြောက်ဘက်တွင် တောရက်စ် ရေလက်ကြားကျွန်းများ၊ အပူပိုင်းအမြဲစိမ်းသစ်တောများ၊ အပူချိန် သင့်တင့်လျောက်ပတ်သော ကမ်းရိုးတမ်း နေရာများ နှင့် ရာသီလိုက် ခြောက်သွေ့ကုန်းတွင်းပိုင်း တို့ ရှိကြသည်။ ဤ ပြည်နယ်တွင်း၌ ကမ္ဘာတွင်နာမည်ကြီးသော မဟာ ဘယ်ရီယာ သန္တာကျောက်တန်းကြီး (Great Barrier Reef) သည် အရှေ့ဘက်ကမ်းရိုးတမ်းတစ်လျှောက် သွယ်တန်းလျက်ရှိသည်။ တောင်ပိုင်း ဩစတြေးလျ ပြည်နယ် တောင်ပိုင်း ဩစတြေးလျ ပြည်နယ်သည် ကျောက်ဆောင်ကမ်းပါး ပေါများထူထပ်သည်။ လူသိများကျော်ကြားသော ဝိုင်အရက်များ ထွက်သည့် နေရာများရှိသည်။ ၎င်းပြည်နယ်၏ မြို့တော်မှာ အယ်ဒန်(လ်)လေ (Adelaide) ဖြစ်ပြီး ကိုလိုနီခေတ်ချိန်က တည်ဆောက်ထားခဲ့သော ဗိသုကာလက်ရာမွန်များစွာ ကျန်ရစ်တည်ရှိဆဲဖြစ်သည်။ တက်စ်မေးနီးယား ပြည်နယ် တက်စ်မေးနီးယား ပြည်နယ်သည် ဩစတြေးလျနိုင်ငံ၏ အသေးဆုံးပြည်နယ်ဖြစ်ပြီး၊ 'ဘေ့စ် စထရိတ်' ရေလက်ကြား (Bass Strait)က ထိုပြည်နယ်နှင့် ပင်မ ဩစတြေးလျတိုက်ကုန်းမြေကို ပိုင်းခြားထားသည်။ တက်စ်မေးနီးယားကျွန်းမြေပေါ်တွင် လူအနည်းစုသာနေထိုင်သည့် အပြင်လူသူ အရောက်အပေါက် နည်းသဖြင့် တော်တော်များများ ကုန်းမြေများမှာ သဘာဝ အတိုင်းရှိ၍ လူတို့၏ဒဏ် မခံရပေ။ တက်စ်မေးနီးယား ပြည်နယ်၏ မြို့တော်မှာ ဟိုးဘတ်ထ် (Hobart) ဖြစ်သည်။ ဝိတိုရိယ ပြည်နယ် ဝိတိုရိယ ပြည်နယ်မှာ ဩစတြေးလျတိုက်၏ ကုန်းတွင်းပိုင်းပြည်နယ်များတွင် အသေးဆုံးပြည်နယ် တစ်ခုဖြစ်သည်။ ထိုပြည်နယ်တွင် ၁၈၅၀ ခုနှစ်များတွင်း ရွှေထွက်စဉ်ကာလများက တည်ဆောက်ထားခဲ့သော အလွန်ကောင်းမွန်လှသည့် ဗိသုကာလက်ရာများ လည်းရှိသည်။ ဝိတိုရိယ ပြည်နယ်၏ မြို့တော်မှာ မဲလ်ဘန်း (Melbourne) ဖြစ်သည်။ အနောက်ပိုင်း ဩစတြေးလျ ပြည်နယ် အနောက်ပိုင်း ဩစတြေးလျ ပြည်နယ်သည် ဩစတြေးလျနိုင်ငံ၏ အကြီးဆုံးပြည်နယ်ဖြစ်သည်။ ပြည်နယ်၏ အရှေ့ဘက်တွင် သဲကန္တာရကြီးများရှိပြီး၊ အနောက်တောင်ဘက်တွင်မူ မြေဩဇာကောင်း၍ ကောက်ပဲသီးနှံ စိုက်ပျိုးရန် သင့်တော်သည့်အပြင်၊ ဝိုင်အရက်ချက်သည့် စပျစ်ပေါရာတည်နေရာဖြစ်သည်။ ထိုပြည်နယ်တွင် အဓိကအားဖြင့် သတ္တုတွင်းလုပ်ငန်း လုပ်ကွက်များကိုလုပ်ကြသည်။ ပြည်နယ်လူဦးရေ စုစုပေါင်း၏ လေးပုံသုံးပုံမှာ ၎င်းပြည်နယ်၏ မြို့တော်ဖြစ်သော ပတ်သ်မြို့ (Perth) တွင် မှီတင်းနေထိုင်ကြသည်။ ဩစတြေးလျနိုင်ငံ မြောက်ပိုင်းဒေသကြီး ဩစတြေးလျနိုင်ငံ မြောက်ပိုင်းဒေသကြီး၏ မြောက်ဘက်တွင် အပူပိုင်းကုန်းမြေနှင့် တောင်ဘက်တွင် မြေနီ သဲကန္တာရတို့ရှိကြသည်။ လူဦးရေနည်းပြီး အများစုမှာ ထိုပြည်နယ်၏ မြို့တော် ဒါရ်ဝင်မြို့ (Darwin)တွင် နေထိုင်သည့်အပြင် ၎င်းဒါရ်ဝင်မြို့ နှင့် အဲလစ်စပရင်းစ် (Alice Springs)မြို့ကြားရှိ အဝေးပြေးကားလမ်းကြီးတလျောက်တွင် နေထိုင်ကြသည်။ အဲလစ်စပရင်းစ် (Alice Springs)မြို့သည် ဩစတြေးလျနိုင်ငံအလယ်တဝိုက်တွင် ခရီးသွားများ အလည်သွားရာ နာမည်ကြီး မြို့လေးတစ်မြို့ဖြစ်သည်။ ဩစတြေးလျ မြို့တော်နယ်မြေ ဩစတြေးလျ မြို့တော် နယ်မြေ၏တည်နေရာသည် ဆစ်ဒနီမြို့ နှင့် မဲလ်ဘုန်းမြို့ကြားတွင်တည်ရှိသည်။ ဩစတြေးလျ မြို့တော် ဒေသကြီးဟုဆိုသည့်အတိုင်း ဩစတြေးလျနိုင်ငံ မြို့တော် ကန်ဘာရာ တည်ရှိရာပြည်နယ်ဖြစ်သည်။ ၎င်းမြို့တော် ကန်ဘာရာသည် လွှတ်တော် 'ပါလီမန် ဟောက်စ်' (Parliament House) နှင့် ဗဟိုတရားရုံး 'ဟိုင်းကော့တ်' (High Court) တို့ကဲ့သို့သော အရေးကြီးသည့် နိုင်ငံတော် အထင်ကရ အဖွဲ့အစည်းများ ရုံးစိုက်ရာ အရပ်ဖြစ်သည်။ နိုင်ငံခြားဆက်ဆံရေး ပထဝီဝင်အနေအထား ပတ်ဝန်းကျင် စီးပွားရေး နေထိုင်သူ လူမျိုးများ ကနဦးနေထိုင်သူ တိုင်းရင်းသားမျိုးနွယ်စုများ ဩစတြေးလျတိုက်တွင် ကနဦးနေထိုင်သူ ဒေသခံ ဩစတြေးလျ တိုင်းရင်းသားများမှာ အက်ဘော်ရစ်ဂျင်နယ် (Aboriginal) နှင့်တောရက်စ် ရေလက်ကြားကျွန်းသား (Torres Strait Islander) တို့ဖြစ်သည်ဟု သမိုင်းအထောက်အထားများအရ သိရှိရသည်။ အက်ဘောင်ရစ်ဂျင်နယ် လူမျိုးစုများသည် ဩစတြေးလျတိုက်ကြီး၏ အဓိက ကုန်းတွင်းပိုင်းနေရာများ နှင့် တက်စ်မေးနီးယား တို့တွင် အစပျိုး မှီတင်းနေထိုင်ကြပြီး၊ တောရစ် ရေလက်ကြားကျွန်းသားများမှာတော့ ကွင်းစလန်ပြည်နယ်မြောက်ပိုင်းရှိ ကျွန်းများပေါ်တွင် နေထိုင်ခဲ့ကြပေသည်။ နေရာဒေသအလိုက် ထိုလူမျိုးစုများသည် မတူကွဲပြားသော စိတ်ဝင်စားဖွယ်ရာ ယဉ်ကျေးမှု လက္ခဏာများရှိကြသည်။ ထိုကနဦး နေထိုင်လာသူ တိုင်းရင်သားများ တွင် တူညီသော ယုံကြည်ချက်များ၊ အစဉ်အလာ ဓလေ့ထုံးတမ်းစဉ်လာ များလည်း ရှိပြီး ယနေ့တိုင် ဆက်လက်ထိန်းသိမ်းလာကြကာ ၎င်းတို့ကို သက်ဝင်ယုံကြည် နေကြသည်။ နေ့စဉ် မိမိတို့ ဘဝရှင်သန်မှုကို ၎င်းတို့ ယုံကြည်သော အရာများက လမ်းပြပို့ဆောင်သည်ဟု ယုံကြည်ကြ၏။ ထို့ပြင်သူတို့ နှစ်ပေါင်းများစွာသက်ရှင်နေထိုင်ခဲ့သော ရေမြေသဘာဝကြီး နှင့် ၎င်းတို့ ယုံကြည်ရာ အချင်းအရာတို့သည် ဆက်နွယ်မှုရှိသည်ဟု ခေတ်အဆက်ဆက် သယ်ဆောင်လာကြသော ပုံပြင်များက အထင်အရှားဖြစ်စေသည်။ အစောပိုင်း ဝင်ရောက်အခြေချ ဥရောပသားများ ခရစ်သက္ကရာဇ် ၁၇၀၀ ခုနှစ်နောက်များမှ စ၍ ဥရောပနိုင်ငံသားများသည် ယခုလက်ရှိ ဩစတြေးလျတိုက် ကုန်းမြေကြီးကို စတင်တွေ့ရှိကာ ဝင်ရောက်နေထိုင်ကြသည်ဟု သမိုင်းအထောက်အထားများက ဖော်ပြထားသည်။ ၎င်းအထောက်အထားများအရ အစောဆုံးအနေဖြင့် ဂရိတ်ဗြိတိန်(Great Britain) နိုင်ငံသား များသည် ၂၆ ဇန်နဝါရီလ ၁၇၈၈ ခုနှစ်တွင် အကျဉ်းသားများ သယ်ဆောင်လာသော သင်္ဘောအစင်းပေါင်း ၁၁ စီးဖြင့် စတင်ရောက်ရှိလာခဲ့ကြသည်။ ထိုသင်္ဘော ၁၁ စီးကို ပထမသင်္ဘောစု - ဖတ်စ်တ် ဖလီးတ် (First Fleet) သမိုင်းတွင် မှတ်တမ်းတင်ထားကြသည်။ ထိုစဉ်က ဗြိတိန်နိုင်ငံ (Britain) ၏ တရားဥပဒေမှာ ပြင်းထန်လွန်းလှသဖြင့် ထောင်သွင်းအကျဉ်းချခံရသူ များလှပေရာ နိုင်ငံအတွင်းရှိ ထောင်များမှာ နေရာမလောက်မငှ ပြဿနာဖြစ်လာခဲ့သည်။ တစ်ချိန်တည်းမှာပင် ဗြိတိန်နိုင်ငံ (Britain) မှ စွန့်ဦးရှာဖွေ ကိုလိုနီနယ်မြေများကို စတင်တွေ့ရှိကာ သွားရောက် စူးစမ်းကြသူများစွာရှိခဲ့ရာ ဩစတြေးလျတိုက်သည်လည်း ဗြိတိန်ကိုလိုနီနယ် တစ်ခုဖြစ်ခဲ့သည်။ များပြားလှသော ထောင်သွင်း အကျဉ်းချထားသူများကို ကမ္ဘာကြီး အခြားတဘက်သို့ ပို့ဆောင် နယ်မြေ ချဲ့ထွင်ခြင်းသည်သာ ပြည့်ကျပ် နေသော နိုင်ငံတွင်းထောင်များ၏ ပြဿနာကို ဖြေရှင်းရာဖြစ်မည်ဟု ဆုံးဖြတ်ခဲ့ကြသည်။ ထိုသို့ဖြင့် နယူးဆောက်သ်ဝေးလ်စ်ပြည်နယ် နေရာသည် ၎င်းတို့ အခြေစတင်ချရာ နေရာဖြစ်သည်ဟု သမိုင်းပညာရှင်များ သုံးသပ်သည်။ ထို ရှေးဦး အခြေချ ကိုလိုနီနယ်မြေ၊ လက်ရှိ နယူးဆောက်သ်ဝေးလ်စ်ကို ကပ္ပတိန် အာသာ ဖိလစ်ပ် (Captain Arthur Phillip) ဆိုသူက ပထမဆုံး ဘုရင်ခံ အနေဖြင့် အုပ်ချုပ်သည်။ အစောပိုင်းနှစ်များတွင် ထိုနယ်မြေသစ်၌ အခက်အခဲများစွာကို ရင်ဆိုင်ကျော်ဖြတ်ပြီးနောက် ကိုလိုနီနယ်မြေဟု ကြေညာလိုက်ပြီးနောက်ပိုင်းတွင် အကျဉ်းသားများသာမက ရိုးရိုး ဝင်ရောက်အခြေချလိုသူ အရပ်သားများပင် ဝင်ရောက်နေထိုင်လာခဲ့ကြရာ အဆင့်ဆင့် တိုးတက်စည်ကားလာခဲ့သည်။ တပြိုင်နက်ထဲမှာပင် တိုက်ကြီး၏ တခြားအပိုင်းများကိုလည်း ကိုလိုနီများ စတင်တည်ထောင်လာကြသည်။ အစောဆုံး သာမန်အခြေချလိုသူ အရပ်သားများသည် ဗြိတိန်နိုင်ငံ (Britain) နှင့် အိုင်ယာလန်နိုင်ငံ (Ireland) များမှ ဖြစ်ကြသည်။ ထို့ကြောင့် ဩစတြေးလျနိုင်ငံ၏ ဖြစ်စဉ်သမိုင်း၊ ရိုးရာဓလေ့ နှင့် နိုင်ငံရေးဆိုင်ရာ ဖွဲ့စည်းတည်ဆောက်ပုံများသည် ၎င်းတို့ အမွေအနှစ်များမှ ဆင်းသက်ဆက်နွယ်လျက်ရှိသည်။ ထို့အပြင် ခရစ်သက္ကရာဇ် ၁၈၅၁ အတွင်း၌ နယူးဆောက်သ်ဝေးလ်စ်ပြည်နယ်နှင့် ဝိတိုရိယပြည်နယ်များရှိ ကိုလိုနီနယ်မြေများတွင် ရွှေထွက်သဖြင့် ကမ္ဘာအရပ်ရပ်မှ လူပေါင်းများစွာတို့သည် ထိုကိုလိုနီနယ်မြေများသို့ ရွှေတူးရန် ရောက်ရှိလာခဲ့ကြသည်။ ထိုအချိန်တွင် ဥရောပသားများအပြင် တရုတ်လူမျိုးများပါ အလုံးလိုက်အရင်းလိုက် ရောက်ရှိလာခဲ့ကြသည်။ လူဦးရေမှာ အချိန်ကာလ ၁၀ နှစ်အတွင်း နှစ်ဆတိုးပွားလာခဲ့သည်။ ဘာသာစကား ယုံကြည်ကိုးကွယ်မှု ပညာရေး ရိုးရာဓလေ့များနှင့် အထိမ်းအမှတ်များ ဩစတြေးလျနိုင်ငံသားများအတွက် နေ့ကြီးရက်ကြီးများ ဩစတြေးလျနေ့ (Australia Day) နှစ်စဉ် ဇန်နဝါရီလ ၂၆ရက် နေ့သည် ဩစတြေးလျနိုင်ငံ၏ ဩစတြေးလျနေ့ အဖြစ်သတ်မှတ်သည့်အလျှောက် ထိုနေ့တွင် တစ်နိုင်ငံလုံးရှိ ရုံးများ ပိတ်သော နေ့တစ်နေ့လယ်းဖြစ်သည်။ ဩစတြေးလျနေ့တွင် နိုင်ငံအတွင်း လူမျိုးစုပေါင်းစုံတို့သည် ဩစတြေးလျနိုင်ငံဖြစ်တည်လာရပုံနှင့် ၎င်းနိုင်ငံတွင် ဩစတြေးလျနိုင်ငံသား ဖြစ်ရခြင်း အတွက် ဂုဏ်ယူဝင့်ကြွားစွာဖြင့် ပျော်ပွဲများ ဆင်နွဲကြသည်။ နှစ်စဉ် ကျင်းပသည့်ပွဲများထဲတွင် ထိုနေ့သည် အကြီးဆုံးသောပွဲတစ်ခုလည်းဖြစ်သည်။ နိုင်ငံ သမိုင်းနှင့် ထိုနိုင်ငံတွင် ခေတ် အဆက်ဆက် နိုင်ငံတော်ကြီး တိုးတက်ကြီးပွားလာအောင်လုပ်ဆောင်လာခဲ့ကြသော ဩစတြေးလျနိုင်ငံသားများ ကို ဂုဏ်ပြုသောနေ့လယ်းဖြစ်သည်။ ထို့ပြင် မိမိတို့ လက်ရှိတွင် ခံစားရသော အကျိုးကျေးဇူးများ ကိုသိရှိကာ၊ နောင်အခါ မိမိတို့ သားစဉ်မျိုးဆက်လက်ထက်တွင် ယခုထက်မကသော ပျော်ရွှင်စရာကောင်းသော အနာဂတ်ကာလများရစေလိုကြောင်း ဆန္ဒပြုကာ အတူတကွ ကြိုးစားသွားလိုကြသည်။ တပြိုင်နက်တည်းတွင် နိုင်ငံတစ်ဝန်း၌ ဩစတြေးလျနိုင်ငံသား ခံယူပွဲများကို ထိုနေ့မှာပင် ကျင်းပကာ ဩစတြေးလျနေ့ဆိုင်ရာ သိကောင်းစရာများကိုလက်ဆင့်ကမ်း ဗဟုသုတပေးကြသည်။ ထိုနေ့မတိုင်မီ တစ်ရက်အလိုတွင် ဝန်ကြီးချုပ်က နှစ်တစ်နှစ်၏ အထူးချွန်ဆုံး ဩစတြေးလျနိုင်ငံသားဆု (Australian of the Year Awards) ရရှိသူကို မြို့တော် ကန်ဘာရာ (Canberra) တွင် တရားဝင်ကြေညာ ဂုဏ်ပြုသည်။ အကျဉ်းချုပ်ဆိုသော် အဓိကအားဖြင့် ဩစတြေးလျနေ့သည် ဂရိတ်ဗြိတိန်တို့ ၁၇၈၈ ခုနှစ် တွင် စတင်ဝင်ရောက်ကြသော ကပ္ပတိန် အာသာ ဖိလစ်ပ် (Captain Arthur Phillip) ဦးဆောင်သည့် ပထမသင်္ဘောစု - ဖတ်စ်တ် ဖလီးတ် (First Fleet) ဆိုက်ရောက်ရာနှစ်ပတ်လည်နေ့တစ်နေ့ ဖြစ်သည်။ အန်းဇာက်ခ်နေ့ (Anzac Day) အန်းဇာက်ခ်နေ့ ကိုနှစ်စဉ် ဧပြီလ ၂၅ရက်တွင် ကျင်းပသည်။ ပထမကမ္ဘာစစ်တွင်း ဧပြီလ ၂၅ရက် ၁၉၁၅ ခုနှစ်တွင် တူရကီနိုင်ငံ (Turkey) ၏ ဂလစ်ပ်ပိုလီ (Gallipoli)မြို့ ကမ်းခြေသို့ ဩစတြေးလျနိုင်ငံနှင့် နယူးဇီလန် နှစ်ခုပေါင်း တပ်မကြီး၊ အန်းဇာက်ခ် (Anzac) ကမ်းဆိုက်ရာနေ့ကို အစွဲပြုမှည့်ဆိုထားခြင်းဖြစ်သည်။ ထိုစစ်ကြီးကာလတွင်း အသက်စွန့် အမှုထမ်းဆောင်သွားကြသော ဩစတြေးလျနိုင်ငံသားများကို အမှတ်ရခြင်း အထိမ်းအမှတ်နေ့ လည်းဖြစ်သည်။ အန်းဇာက်ခ်နေ့ တွင် နိုင်ငံအတွင်း ရုံးများပိတ်ပြီး အမှတ်တရ ဂုဏ်ပြုပွဲများ၊ ချီတက်ပွဲများ လုပ်ကြသည်။ ဩစတြေးလျနိုင်ငံနှင့် လူမျိုးစုများကို ကိုယ်စားပြုသော အလံများ ဩစတြေးလျနိုင်ငံတော်အလံ ဩစတြေးလျနိုင်ငံတော်အလံ သည် အပြာရောင်၊ အဖြူ ရောင် နှင့် အနီရောင် တို့ဖြင့် ပေါင်းစပ်ထားသောအလံဖြစ်သည်။ အဆိုပါအလံတွင် အရေးကြီးသောအပိုင်း သုံးခုပါဝင်သည်။ အလံ၏ဘယ်ဘက်ထိပ်ေထာင့်တွင် ယူနီယံဂျက် (Union Jack) ဟုလူသိများသော ဂရိတ်ဗြိတိန် အလံကို ပုံတွင်ဖော်ပြထားသည့်အတိုင်းတွေ့ရမှာဖြစ်သည်။ ထို ယူနီယံဂျက် အလံပုံပါဝင်ရခြင်းမှာ ဩစတြေးလျတိုက်ကို ဗြိတိသျှလူမျိုးများ အခြေချမှု သမိုင်းကို ထင်ဟပ်စေခြင်း ဖြစ်သည်။ ယူနီယံဂျက်အလံ အောက်တည့်တည့်တွင် ဓနသဟာယ ကို ကိုယ်စားပြုသော ကြယ်ပွင့် (Commonwealth Star) ရှိသည်။ အစောပိုင်းတွင် ၎င်းကြယ်ပွင့်မှာ အစွန်း ၆ ခုသာပါရှိ၍ ထိုအစွန်းတစ်ခုစီသည် ဗြိတိသျှကိုလိုနီနယ်မြေ ခြောက်ခု (နယူးဆောက်သ်ဝေးလ်စ်ပြည်နယ်၊ ကွင်းစလန်ပြည်နယ်၊ ဝိတိုရိယ ပြည်နယ်၊ အနောက်ပိုင်း ဩစတြေးလျ ပြည်နယ်၊ ဩစတြေးလျနိုင်ငံ မြောက်ပိုင်းဒေသကြီး နှင့် တောင်ပိုင်း ဩစတြေးလျ ပြည်နယ်) ကိုကိုယ်စားပြုသည်။ နောက်ပိုင်းတွင် တိုးချဲ့ ကိုလိုနီ ပါပူအာနယူးဂီနီ(Papua New Guinea) အပါအဝင် ကြယ်ပွင့် အစွန်း ၇ခု အဖြစ်ပြောင်းလဲသတ်မှတ်ခဲ့သည်။ ထိုစဉ်က ပါပူအာနယူးဂီနီနိုင်ငံမှာ လွတ်လပ်သော နယ်မြေဖြစ်ခဲ့သောကြောင့်ဖြစ်သည်။ ယခုအခါတွင်လည်း ပါပူအာနယူးဂီနီနိုင်ငံသည် ဩစတြေးလျနိုင်ငံမှ လွတ်လပ်ရေးရယူကာ လွတ်လပ်ပြီးသောနိုင်ငံအဖြစ်ရပ်တည်လျက်ရှိသည်။ အလံ၏ ညာဘက်တွင် ကောင်းကင် တောင်ဘက်အရပ်တွင် မြင်ရနိုင်သော တောင်ပိုင်းကြယ်စု (Southern Cross) ရှိသည်။ ဩစတြေးလျနိုင်ငံသည် ကမ္ဘာတောင်ဘက်ခြမ်းတွင် တည်ရှိသောကြောင့် ထို တောင်းပိုင်းကြယ်စုကို ဗြိတိသျှလူမျိုးများ စတင်အခြေချခဲ့စဉ်ကတည်း ကောင်းကင်၌ ထင်ရှားစွာမြင်နိုင်ခဲ့ကြသည်။ ထိုကြယ်ပွင့်လေးပွင့်တွင် ဗြိတိသျှလူမျိုးတို့ အသိမှတ်ပြုထားသော ဂုဏ်အင်္ဂါလေးရပ်ရှိသည်။ ၎င်းတို့မှာ ဖြောင့်မတ်မှန်ကန်ခြင်း (justice)၊ အမြော်အမြင်ကောင်းရှိခြင်း (prudence)၊ သီလ သမာဓိနှင့်ပြည့်စုံခြင်း (temperance) နှင့် စိတ္တခွန်အားဗလကောင်းခြင်း (fortitude)တို့ဖြစ်သည်။ ဩစတြေးလျနိုင်ငံ အက်ဘော်ရစ်ဂျင်နယ် (Aboriginal) အလံ ဩစတြေးလျနိုင်ငံ အက်ဘော်ရစ်ဂျင်နယ်လူမျိုးစုများကိုကိုယ်စားပြုသော အလံသည် အနက်ရောင်၊ အနီရောင်နှင့် အဝါရောင်တို့ဖြင့်ပေါင်းစပ်ထားသည်။ ၎င်းအလံတွင် အရေးကြီးအပိုင်း သုံးခုပါဝင်ပြီး၊ အများအားဖြင့် ထိုအရောင်များ၏ အဓိပ္ပာယ် ဖွင့်ဆိုချက်မှာအောက်ပါအတိုင်းဖြစ်သည်။ အလံ၏ အပေါ်ပိုင်း တစ်ပိုင်းသည် အနက်ရောင်ဖြစ်၍ ထိုအနက်ရောင်သည် ဩစတြေးလျနိုင်ငံ အက်ဘော်ရစ်ဂျင်နယ် လူမျိုးများအား ကိုယ်စားပြုသည်။ အလံ၏ အောက်ပိုင်း တစ်ပိုင်းတွင် အနီရောင်ဖြစ်ပြီး ၎င်းသည် ကမ္ဘာမြေကြီးကိုကိုယ်စားပြုသည်သာမက အက်ဘော်ရစ်ဂျင်နယ်လူမျိုးတို့ ယုံကြည်ရာ ဝိညာဉ်လောက နှင့် သူတို့ နေထိုင်ရာ ကုန်းမြေနီများ၏ ဆက်နွယ်မူကိုဖော်ကြူးထားသည်။ အလံ၏အလယ်တည့်တည့်တွင် အဝါရောင်စက်ဝိုင်းရှိသည်။ ထိုစက်ဝိုင်းအဝါသည် 'နေ' ကိုကိုယ်စားပြုသည်။ တောရက်စ် ရေလက်ကြားကျွန်းသား (Torres Strait Islander) အလံ တောရက်စ် ရေလက်ကြားကျွန်းသား အလံသည် အစိမ်းရောင်၊ အနက်ရောင် နှင့် အဖြူရောင်တို့ဖြင့် ပေါင်းစပ်ထားသော အလံတစ်ခုဖြစ်သည်။ အလံ၏ အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုချက်မှာအောက်ပါအတိုင်းဖြစ်သည်။ အလံ၏ အပေါ်နှင့်အောက်ဘက်တွင် အစိမ်းရောင် အစင်းလိုင်းနှစ်ခုသည် စိမ်းစိုသော ကုန်းမြေကိုကိုယ်စားပြုသည်။ ထို အစိမ်းရောင် အစင်းလိုင်းနှစ်ခုကြား အလယ်တည့်တည့်တွင် အပြာရောင် နောက်ခံမှာ ပင်လယ်ပြင်ကြီးကိုကိုယ်စားပြုသည်။ ၎င်း အစိမ်းရောင်နှင့် အပြာရောင် စပ်ကြား အပေါ်အောက်နှစ်ခုတွင် အနက်ရောင်မျဉ်းကြောင်းနှစ်ကြောင်းသည် တောရက်စ် ရေလက်ကြားကျွန်းသားကိုကိုယ်စားပြုသည်။ အလံ၏ အလယ်တည့်တည့် အပြာရောင်နောက်ခံပေါ်တွင် ကချေသည်၏ အဖြူရောင် ဦးခေါင်းဆင်ယဉ်ထုံးတစ်ခုရှိ၍၊ ထိုသင်္ကေတသည် တောရက်စ် ရေလက်ကြားကျွန်းသား အားလုံး၏ သင်္ကေတတစ်ခုဖြစ်သည်။ ထို တောရက်စ် ရေလက်ကြားကျွန်းသား အားလုံး၏ သင်္ကေတ ကြားတွင်ရှိသော ကြယ်ဖြူပွင့်၏ အစွန်းများသည် တောရက်စ် ရေလက်ကြားရှိ ကျွန်းစုများကို ကိုယ်စားပြုသည်။ အဖြူရောင်သည် တောရက်စ် ရေလက်ကြားကျွန်းသားများအတွက် ငြိမ်းချမ်းရေး အရောင်လည်းဖြစ်သည်။ ဓနသဟာယ တံဆိပ်အမှတ်အသား ဓနသဟာယ တံဆိပ်အမှတ်အသားသည် ဩစတြေးလျ ဓနသဟာယ၏ တရားဝင် သင်္ကေတဖြစ်သည်။ ထိုအမှတ်အသားသည် အမျိုးသားညီညွတ်ရေး ကိုကိုယ်စားပြုသည်။ ၎င်းသည် ဩစတြေးလျ ဓနသဟာယ၏ အချုပ်အချာအာဏာရှိခြင်းနှင့် ပေါကြွယ်ဝခြင်းကို ဖော်ဆောင်သည်။ ဓနသဟာယ တံဆိပ်အမှတ်အသား၏ အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုချက်မှာ အောက်ပါအတိုင်းဖြစ်သည်။ အလယ်တည့်တည့်တွင်ရှိသော ဒိုင်းသည် ပြည်နယ်ခြောက်ခုနှင့် ပြည်ထောင်စု စည်းရုံးရေး ကို ကိုယ်စားပြုသည်။ ထိုဒိုင်း၏ တစ်ဖက်တစ်ချက်တွင် သားပိုက်ကောင် (Kangaroo) တစ်ကောင် နှင့် အီမျူးငှက် (Emu) တစ်ေကာင်ပါဝင်သည်။ သားပိုက်ကောင် သည် ဩစတြေးလျနိုင်ငံ၏ မူလဇာတိဖွားသဘာဝ၏ ရင်သွေးငယ်သကဲ့သို့ ဖြစ်ပြီး၊ အီမျူးငှက်သည်လည်း ၎င်းနည်းတူ မူလကတည်း ရှိနေခဲ့ကြသောတောရိုင်းသတ္တဝါလေးများဖြစ်ကြသည်။ ထို့အပြင် ပုံတွင်မြင်ရသည့်အတိုင်း ဒိုင်း အပေါ်တည့်တည့်တွင် ရွှေရောင် ဓနသဟာယ ကြယ်ပွင့်တစ်ပွင့်ပါဝင်သည်။ အားလုံး၏နောက်ဘက်တွင် နောက်ခံအနေဖြင့် ဩစတြေးလျနိုင်ငံကို ကိုယ်စားပြုထားသော 'ဂိုးလ်ဒန်း ဝါထယ်လ်'(Golden Wattle) ပန်းပုံ ကိုလည်းထည့်သွင်းထားသည်။ ဩစတြေးလျနိုင်ငံကို ကိုယ်စားပြုသောပန်း 'ဂိုးလ်ဒန်း ဝါထယ်လ်'(Golden Wattle) ပန်းသည် ဩစတြေးလျနိုင်ငံကို ကိုယ်စားပြုသောပန်းဖြစ်သည်။ အဓိကအားဖြင့် ဩစတြေးလျနိုင်ငံ အရှေ့တောင်ဘက်အခြမ်းတွင် အပွင့်များသော အပင်အသေးမျိုး ဖြစ်သည်။ ၎င်းပန်း၏အပင်မှာ နွေဦးတွင် အစိမ်းရောင်ခပ်တောက်တောက် အရွက်နှင့် ရွှေဝါရောင် ပန်းပွင့်တို့ ပွင့်ဖူးလျက် ရှိကြသည်။ ဩစတြေးလျနိုင်ငံ ပြည်နယ် နှင့် ဒေသတစ်ခုချင်းစီတွင် ၎င်းတို့ကို ကိုယ်စားပြုသောပန်းတစ်ခုချင်းစီလည်းရှိကြပြန်သည်။ ဩစတြေးလျနိုင်ငံကို ကိုယ်စားပြုသော အရောင်များ ဩစတြေးလျနိုင်ငံကို အစိမ်းရောင်နှင့် ရွှေဝါရောင် တို့ကကိုယ်စားပြုသည်။ ထို ရွှေဝါရောင်မှာ 'ဂိုးလ်ဒန်း ဝါထယ်လ်'(Golden Wattle)ပန်းပွင့်၏ အရောင်လည်းဖြစ်သည်။ ဩစတြေးလျနိုင်ငံ ကိုယ်စားပြု အားကစားအသင်းများ၏ ဝတ်စုံသည် အများအားဖြင့် ထို အစိမ်းရောင် နှင့် ရွှေဝါရောင် တို့ကို အသုံးပြုထားကြသည်။ ဩစတြေးလျနိုင်ငံကို ကိုယ်စားပြုသော ကျောက်မျက် မဟူရာဖလား ခေါ် 'အိုပယ်လ်' (Opal) သည် ဩစတြေးလျနိုင်ငံကို ကိုယ်စားပြုသော ကျောက်မျက်တစ်မျိုးဖြစ်သည်။ အက်ဘော်ရစ်ဂျင်နယ် (Aboriginal) လူမျိုးတို့ ဒဏ္ဍာရီတွင်ကား မိုးကောင်းကင်မှ သက်တန့်ရောင်စင်သည် ဤကမ္ဘာမြေကြီးကိုထိမိသောအခါဝယ် မြေကြီးတွင်တည်ရှိနေကြသော ကျောက်စိုင်ကျောက်ခဲများက အရောင်ကူးကာ ထိုမဟူရာဖလား ခေါ် 'အိုပယ်လ်'ကျောက် ဖြစ်လာသည်ဟုလည်း ယုံကြည်ကြသည်။ မှတ်စုများ ရည်ညွှန်းချက်များ ဩစတြေးလျနိုင်ငံ ကုလသမဂ္ဂ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%A9%E1%80%85%E1%80%90%E1%80%BC%E1%80%B1%E1%80%B8%E1%80%9C%E1%80%BB%E1%80%94%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%84%E1%80%B6

ကောင်းကင်ကြိုး

ကောင်းကင်ကြိုး (သို့) အင်တင်နာ ဆိုသည်မှာ လျှပ်စစ်စွမ်းအင် နှင့် သံလိုက်စွမ်းအင်ကို အသုံးချ၍ ရေဒီယိုလှိုင်းများအဖြစ် ပြောင်းလဲပေးသော လျှပ်စစ်ပစ္စည်း တစ်မျိုး ဖြစ်သည်။ အခြားတစ်နည်းဆိုရလျှင် ကောင်းကင်ကြိုးသည် လျှပ်စစ်သံလိုက်လှိုင်းများ မှ လျှပ်စီးလမ်း(Current) အဖြစ် လျှပ်စီးလမ်းမှ လျှပ်စစ်သံလိုက်လှိုင်းများအဖြစ် အပြန်အလှန် ပြောင်းလဲပေးသော ကိရိယာပင်ဖြစ်သည်။ အင်တင်နာများကို ရေဒီယို နှင့် ရုပ်မြင်သံကြားထုတ်လွှင့်ခြင်း၊ တစ်နေရာမှ တစ်နေရာသို့ ရေဒီယိုဖြင့် ဆက်သွယ်ခြင်း၊ ကြိုးမဲ့ LAN ကွန်ယက်များ၊ ရေဒါ နှင့် အာကာသစူးစမ်းရှာဖွေရေး တို့တွင် အသုံးပြုကြသည်။ အင်တင်နာများသည် ပုံမှန်အားဖြင့် လေထုထဲတွင် သို့မဟုတ် အာကာသဟင်းလင်းပြင်ထဲတွင် အလုပ်လုပ်သည်။ သို့သော်အချို့နေရာများ၌ ရေအောက်တွင် အသုံးပြုနိုင်ပြီး အချို့သော ကြိမ်နှုန်းများကို အသုံးပြု၍ မြေကြီးထဲတွင် သို့မဟုတ် ကျောက်စိုင်ကျောက်သားထဲတွင် တိုတောင်းသော အကွာအဝေးအတွက် ဆက်သွယ်မှု ပြုနိုင်သည်။ တည်ဆောက်ပုံအားဖြင့်ဆိုရလျှင် အင်တင်နာများသည် အားသက်ရောက်မှုပေးသော ပြောင်းလဲနေသည့် ဗိုးတေ့ခ်(alternating voltage)နှင့် ၎င်းနှင့်သက်ဆိုင်သည့် ပြောင်းလဲနေသောလျှပ်စီးလမ်း(alternating current) ပေါ်မူတည်၍ ရေဒီယိုလှိုင်းများပါဝင်သည့် လျှပ်စစ်သံလိုက်စက်ကွင်းများကို ထုတ်လွှတ်ပေးသော လျှပ်ကူးပစ္စည်းများကို စီစဉ်ထားခြင်းတစ်မျိုးဖြစ်သည်။ နောက်တစ်နည်းဆိုရလျှင် လျှပ်စစ်သံလိုက်စက်ကွင်းအတွင်း၌ ထားရှိခြင်းအားဖြင့် အင်တင်နာအတွင်းရှိ ပြောင်းလဲနေသော လျှပ်စီးလမ်းနှင့် အစွန်းဖက်(terminal) တို့ကြားရှိ ဗိုးတေ့ခ်ကို စက်ကွင်းတစ်ခုမှတစ်ခုသို့ ပြောင်းပေးနိုင်အောင်(induction) ပြုလုပ်ထားခြင်းဖြစ်သည်။ အချို့သော အင်တင်နာကိရိယာများ (parabolic antenna, Horn Antenna) သည် အခြားအင်တင်နာအမျိုးအစားများမှ လေဟာနယ်(free space) ကိုသာ ဖမ်းယူပေးသည်။ သောမတ် အက်ဒီဆင်သည် အင်တင်နာများကို ၁၈၈၅ ခုနှစ်မှ စတင်အသုံးပြုခဲ့ပြီး အမေရိကန်နိုင်ငံတွင် မူပိုင်ခွင့်အမှတ် ၄၆၅၉၇၁ ဖြင့်မှတ်ပုံတင်ခဲ့သည်။ ဟိန်းဒရစ် ဟတ်ဒ်စ် ( Heinrich Hertz) (၁၈၅၇-၁၈၉၄) ကလည်း အင်တင်နာကို အသုံးပြု၍ ဂျိမ်းစ်ကလက်မက်စ်ဝဲလ် (James Clerk Maxwell) ခန့်မှန်းခဲ့သော လျှပ်စစ်သံလိုက်လှိုင်းများ တည်ရှိနေမှုကို အတည်ပြုခဲ့သည်။ ကိုးကား အီလက်ထရွန်းနစ် ဆက်သွယ်ရေး ကြိုးမဲ့ဆက်သွယ်ရေး နည်းပညာ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%80%E1%80%B1%E1%80%AC%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%B8%E1%80%80%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%80%E1%80%BC%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%B8

ကမ္ဘာ့အံ့ဖွယ်များ

နှစ်ပေါင်းများစွာအတွင်း၌ ကမ္ဘာပေါ်ရှိ လူတို့တည်ဆောက်ခဲ့သော အရာများနှင့် သဘာဝအလျောက် ဖြစ်ပျက်နေသောအရာများကို စုစည်း၍ ကမ္ဘာ့အံ့ဖွယ်များ အဖြစ် စာရင်းအမျိုးမျိုးပြုစုခဲ့ကြသည်။ ရှေးခေတ်ကမ္ဘာ့အံဖွယ်ခုနစ်ပါးသည် အစောဆုံးတွေ့ရသောစာရင်းဖြစ်ပြီး လူသားတို့၏ ထင်ရှားသော ရှေးဟောင်း ဂန္ထဝင် တည်ဆောက်မှုနှင့်ပတ်သက်နေသည်။ ထိုစာရင်းသည် ရှေးခေတ်ဂရိ ရှုခင်းကြည့်သူတို့၏ လမ်းညွှန်စာအုပ်ကို အခြေခံထားခြင်းဖြစ်ပြီး မြေထဲပင်လယ်ဒေသ ပတ်ဝန်းကျင်ရှိ အရာများသာပါဝင်သည်။ ခုနစ် ဂဏန်းကို ရွေးချယ်ထားခြင်းမှာ ဂရိလူမျိုးတို့အနေနှင့် ထူးခြားဆန်းကြယ်သော ဂဏန်းအဖြစ်မှတ်ယူထားသောကြောင့် ဖြစ်သည်။ ရှေးခေတ်ကမ္ဘာ့အံ့ဖွယ်ခုနစ်ပါး သမိုင်းပညာရှင် ဟီရိုဒိုးတပ်စ်(ဘီစီ ၄၈၄- ဘီစီ ၄၂၅) နှင့် အယ်လက်ဇန်းဒရီးယားပြတိုက်ရှိ ဆိုင်းရင်းန်မှပညာရှိ ကယ်လီမာချူး(scholar Callimachus of Cyrene) (ဘီစီ ၃၀၅ -ဘီစီ ၂၀၄) တို့သည် ကမ္ဘာ့အံဖွယ်ခုနစ်ပါးနှင့်ပတ်သက်သော အစောဆုံးစာရင်းကို ပြုစုခဲ့ကြသည်။ သို့သော် သူတို့၏ရေးသားချက်မှာ ကိုးကားချက်မှအပ ကျန်ရစ်ခဲ့ခြင်းမရှိပေ။ ထိုအံဖွယ်များတွင် အောက်ပါအဆောက်အဦးတို့ ပါဝင်သည်။ ဂီဇာမဟာပိရမစ်ကြီး ဘေဘီလုံရှိ မိုးပျံဥယျာဉ် အိုလမ်ပီယာရှိ ဇုစ်နတ်မင်းကြီး၏ ရုပ်တု အီဖီးဆပ်ရှိ အာတဲမိ ဘုရားကျောင်း ဟေလီကာနပ်ဆပ်ရှိ မော်ဆိုလော့စ်၏ ဂူသင်္ချိုင်း ရုတ်ဒ်၏ ရုပ်တု အလက်ဇန်းဒရီးယားရှိ မီးပြတိုက် ဂရိဘာသာဖြင့် ရေးသားချက် theamata မှာ အံ့ဖွယ်ဟု အဓိပ္ပာယ်မရပဲ မကြည့်မဖြစ် ဟု အဓိပ္ပာယ်ထွက်သည်။ ယနေ့ခေတ်တွင် အများသိရှိကြသော စာရင်းမှာ အလယ်ခေတ်တွင် စုစည်းတည်းဖြတ်ခဲ့ကြသည်။ သို့သော် အဆောက်အဦးအများစုမှာ ယနေ့ခေတ်တွင် တည်ရှိခြင်း မရှိတော့ပေ။ ယနေ့ထက်တိုင် ကျန်ရစ်ခဲ့သော အဆောက်အဦးမှာ ဂီဇာရှိ မဟာပိရိမစ်ကြီး တစ်ခုသာဖြစ်သည်။ အီဂျစ်နိုင်ငံရှိ၊ ပိရမစ်သင်းချိုင်းဂူကြီးများသည် ခရစ်မပေါ်မီ နှစ်ပေါင်း ၃ဝဝဝ ခန့်က တည်ဆောက်ထားခဲ့သည် ဖြစ်လျက်၊ ယခုခေတ်တိုင်အောင် မပျက်စီးဘဲ တည်ရှိနေသဖြင့် ကမ္ဘာ၏ အံ့ချီးဖွယ်ရာတစ်ပါး ဆက်လက်ဖြစ်နေပေသည်။ ဘေဘီလုံဘုရင် နက်ဗျူခတ်နက်ဇာဘုရင်၏ ချစ်လှစွာ သော မိဖုရားမှာ စိမ်းလန်းသာယာသော တောင်ကုန်းဒေသမှ လာသူဖြစ်၍၊ ခြောက်သွေ့၍ အပင်များကင်းမဲ့သော ဘေဘီလုံ နိုင်ငံတွင် မနေတတ်အောင်ဖြစ်နေသဖြင့်၊ မိဖုရားစိတ်လက် ကြည်လင်ရန် ဥယျာဉ်ပျံများကို စီမံဆောက်လုပ်စေသည်။ ထိုဥယျာဉ်ပျံများမှာ ကျောက်အင်္ဂတေများဖြင့် အဆင့်ဆင့် ပြုလုပ်ထား၍ ၇၅ ပေမှ ပေ ၃ဝဝ ခန့်အထိ မြင့်လေသည်။ ထိုအဆင့်များပေါ်တွင် သစ်ပင်ပန်းပင်ပေါင်း စုံလင်စွာကို စိုက်ပျိုးစေ၍၊ ယူဖရေးတီး မြစ်မှရေကို ပိုက်လုံးများဖြင့် သွယ်လျက် သစ်ပင်များအားလောင်းစေ၏။ဤသို့ဖြင့်လှပ ဆန်းကြယ်စွာသောဥယျာဉ်ပျံများဖြစ်လာ၍ထင်ရှားကျော်ကြား လှ၏။ ယခုအခါတွင်မူကား အပျက်အစီးများကိုသာတွေ့မြင်ရ တော့သည်။ အာရှမိုင်းနားနယ်ရှိ ဂရိတို့တည်ဆောက်ခဲ့သော အက်ဖီဆပ် မြို့မှ အားတီမစ်နတ်သမီး၏ နတ်ကွန်းမှာလည်းအံ့ဖွယ်တစ်ပါး ဖြစ်ခဲ့သည်။ ထိုနတ်ကွန်းကို ဘီစီ ၃ဝဝ ခန့်က ဆောက်လုပ် ပြီးစီးခဲ့၏။ အေဒီ ၂၆၂ ခုနှစ်တွင် ဂေါ့သလူမျိုးတို့၏ လက်ချက်ဖြင့် ပျက်စီးသွား၍ ကာလကြာမြင့်လေသော် မြေ အောက်တွင် နစ်မြုပ်နေခဲ့သည်။ ထိုနတ်ကွန်းနေရာကို တူးဖော် ကြည့်ရာမှရရှိသော ပေ ၆ဝ ခန့်ရှိ တိုင်လုံးကြီးတစ်လုံးကို ဗြိတိသျှပြတိုက်တွင် ထားရှိ၏။ ဇုနတ်ရုပ်ကြီးမှာ ယခုအခါ လုံးဝပျက်စီးသွားချေပြီ။ ထို နတ်ရုပ်ကြီး၏ ပုံပန်းသဏ္ဌာန်ကို ကျွန်ုပ်တို့သည် အီးလစ် ဒင်္ဂါးပြားများတွင်ပါသော ပုံများမှ သိရှိကြရ၏။ ထိုနတ်ရုပ်ကြီး မှာ ဂရိနိုင်ငံ ပယ်လိုပွန်နီးဆပ်ကျွန်းဆွယ်၊ အိုလံပီယာမြို့တွင် ဘီစီ ၅၇၈ ခုနှစ်ခန့်က ထင်ရှားသော ရုပ်လုံးထုဆရာကြီး ဖီးဒီးယက်က ထုလုပ်ထားခဲ့သည်။ ထိုနတ်ရုပ်ကြီးမှာ ပေ ၆ဝ ခန့် မြင့်၍ ကြီးမားလှပြီးလျှင် ဆင်စွယ်နှင့် ရွှေတို့ဖြင့် ထုလုပ် ထားကြောင်းသိရှိရ၏။ ဘီစီ ၃၇၈ ခုနှစ်လောက်တွင် နတ်ရွာစံသော ကဲရီးယား ပြည့်ရှင် ဘုရင်မောဆိုလပ်အတွက် မိဖုရားကဆောက်လုပ် ခဲ့သော သင်းချိုင်းဂူကြီးမှာ အာရှမိုင်းနားနယ် ဟယ်လီကာနက် ဆပ် မြို့တွင်ရှိ၍ မောဆိုလီယမ်ဟု ခေါ်သည်။ လေးထောင့် လျားလျားပုံရှိသည့် ဂူကြီးပေါ်တွင် လှပသော တိုင်လုံးကြီး များစီကာ ဆောက်လုပ်ထားပြီးလျှင် ထိုအပေါ်မှတစ်ဖန် အမိုး သဏ္ဌာန် ပိရမစ်ဖြင့် မိုးထား၏။ ထိုပိရမစ်အမိုးပေါ်တွင် ဘုရင် နှင့် မိဖုရားတို့ မြင်းလေးကောင်ကသော ရထားကို စီးနေသည့် ပုံကို ထုလုပ်ထားရာ၊ ဘုရင်ကြီး၏ရုပ်တုမှာ ၁ဝ ပေမြင့်လေ သည်။ ထိုအဆောက်အအုံကြီးကား ဂရိပိသုကာ တို့၏လက်ရာ ဖြစ်၏။ ယခုအခါတွင် ပျက်စီးယိုယွင်းသွားပြီဖြစ်ရာ အချို့ အပျက်အစီးများကို ဗြိတိသျှပြတိုက်တွင် ထိန်းသိမ်းထားလေ သည်။ ထိုအဆောက်အအုံကြီးမှာ ခိုင်ခံ့ကြီးမား လှပတင့်တယ် သဖြင့် နောက်နောင်တွင် ကြီးမားလှသော ဂူသင်းချိုင်းများကို မောဆိုလီယမ်ဟု ခေါ်ဝေါ်ကြ၏။ ဆဋ္ဌမအံ့ချီးဖွယ်ရာကား အီးဂျီးယန်း ပင်လယ်အတွင်းရှိ ရုပ်ကျွန်း၏သင်္ဘောဆိပ်တွင် တည်ရှိခဲ့သော အရုပ်ကြီးဖြစ်လေ သည်။ ထိုအရုပ်ကြီးများ ဟီးလီယော့အမည်ရှိသော နေနတ်ရုပ် ကြီးဖြစ်၍ ကြေးနှင့်ပြုလုပ်ထားပြီးလျှင် ပေ ၁ဝဝ မျှမြင့်လေ သည်။ ထိုအရုပ်ကြီးကို ဘီစီ ၂၈ဝ ခန့်က တည်လုပ်ထားလေ သည်။ ဘီစီ ၂၂၄ ခုနှစ်တွင် ငလျင်ကြီးလှုပ်သဖြင့် ထိုအရုပ် ကြီးသည်ပြိုလဲသွားရာ နှစ်ပေါင်းတစ်ထောင်ခန့် ကြာသောအခါ တွင် ထိုအရုပ်ကြီးမှ အပျက်အစီးများကို စုဆောင်း၍ သတ္တု ဟောင်းအဖြစ်ဖြင့် ရောင်းချလိုက်ကြ၏။ သတ္တမအံ့ချီးဖွယ်ရာမှာကား အယ်လက်ဇန္ဒြီးယားမြို့ရှိ ဖေးရော့မီးပြတိုက်ကြီးဖြစ်လေသည်။ အီဂျစ်ကမ်းခြေတွင်ရှိ၍ ထိုမြို့ကြီးနှင့် ကပ်နေသော ကျွန်းကလေးတစ်ကျွန်းမှာ ဖေးရော့ ကျွန်းဟု ခေါ်၏။ အယ်လက်ဇန္ဒာ-သ-ဂရိတ်သည် အယ်လက် ဇန္ဒြီးယားမြို့ကြီးကို တည်စဉ်က ထိုဖေးရော့ကျွန်းနှင့် မြို့ကြီးကို ပိုင်းခြားသည့် ရေပြင်ကိုဖြတ်၍ ပေါင်းကူး တံတားဆောက်လုပ် ခဲ့၏။ အီဂျစ်ဘုရင် ဒုတိယတော်လမီမင်း လက်ထက်၌ ထို ကျွန်း၏အရှေ့ဘက်စွန်းတွင် ကျောက်တုံးကြီးများဖြင့် ပေ ၅ဝဝ ခန့်မြင့်သော မီးပြတိုက်ကြီးကို တည်ဆောက်လေသည်။ ထို အဆောက်အအုံကြီးကို ဘီစီ ၂၆ဝ ပြည့်နှစ်တွင် ပြီးစီးရာ၊အယ်လက်ဇန္ဒြီးယားမြို့၏ ဖေးရော့မီးပြတိုက်ဟု ခေါ်တွင်၏။ အထက်ပါတို့ကား ရှေးဟောင်းကမ္ဘာ၏ အံ့ဖွယ်ခုနစ်သွယ် ဖြစ်လေသည်။ ယခုအခါတွင်ကား ထိုအံ့ဖွယ်များမှာ အီဂျစ် နိုင်ငံရှိ ပိရမစ်များမှတစ်ပါး ပျက်စီးယိုယွင်းကုန်ချေပြီ။ အလယ်ခေတ်ကမ္ဘာ့အံဖွယ်များ <P>အလယ်ခေတ်တွင် ကမ္ဘာ့အံဖွယ်များနှင့်ပတ်သက်၍ စာရင်းအမျိုးမျိုးရှိခဲ့သည် ဟု ဆိုကြသည်။ သို့သော်အောက်ပါစာရင်းမှာ ထိုခေတ်မှစာရင်းဖြစ်သည်ဟု မယူဆနိုင်ပေ။ အကြောင်းမှာ အလင်းခေတ်တိုင်သည်အထိ အလယ်ခေတ်ဆိုသော စကားလုံးကို သုံးနှုန်းခဲ့ခြင်းမရှိခြင်းကြောင့် တစ်ကြောင်း၊ အလယ်ခေတ်ဆိုသော သဘောတရားမှာ ၁၆ရာစုတိုင်သည်အထိ ထင်ရှားခြင်းမရှိခဲ့ခြင်းကြောင့်တစ်ကြောင်း စသည်တို့ကြောင့်ဖြစ်သည်။ ဘရူဝါမှ ထိုစာရင်းမှာ အလယ်ခေတ်နောက်ပိုင်းမှ ပြုစုခဲ့သောစာရင်းဖြစ်သည်ဟု အကြံပြုခဲ့ပြီး နောက်ကျသောစာရင်းဟု ညွှန်းဆိုခဲ့သည်။ <P>ထိုစာရင်းများမှ အဆောက်အဦးအများစုမှာ အလယ်ခေတ်မတိုင်မီ အလွန်စောစီးသောအချိန်ကပင် တည်ဆောက်ခဲ့ကြပြီး ထိုစာရင်းမှာ "အလယ်ခေတ်မှကမ္ဘာ့အံဖွယ်များ" (၇ နှစ်ဂဏန်းဖြင့် ကန့်သတ်ထားခြင်းမရှိပေ။)၊ "အလယ်ခေတ်မှ အံဖွယ်ခုနစ်ပါး"၊ "အလယ်ခေတ်စိတ်ကူး" နှင့် "အလယ်ခေတ်မှ ဗိသုကာဆိုင်ရာအံဖွယ်များ" ဟူ၍ အမည်အမျိုးမျိုးခေါ်ဝေါ်ကြသည်။ <P>ပုံမှန်အားဖြင့် ထိုစာရင်းတွင် ပါဝင်သော အလယ်ခေတ်မှကြီးကျယ်ခမ်းနားသော အံ့ဖွယ်များမှာ အောက်ပါအတိုင်းဖြစ်သည်။ စတုန်းဟင်းချ် ကိုလော့စီယမ် ကွန်အယ်လ်ရှိုကာဖာ၏ မြေအောက်သင်္ချိုင်း တရုတ်ပြည်မှ မဟာရံတံတိုင်းကြီး နန်ဂျင်းမှကြွေမျှော်စင် ဟာဂီယာ ဆိုဖီယာ ပီဆာရှိ ယိုင်နေသောမျှော်စင် <P>ထိုစာရင်းတွင်ပါဝင်သော အခြားအဆောက်အဦးများမှာ အောက်ပါတို့ဖြစ်သည်။ တာ့ဂျ်မဟာရ် ကိုင်ရိုရဲတိုက် အီးလီးဘုရားကျောင်း ကလန်နီ ဘုန်းကြီးကျောင်း ခေတ်သစ်ကမ္ဘာ့အံဖွယ်များ ခေတ်သစ်ကမ္ဘာတွင် တည်ဆောက်ခဲ့သော သို့မဟုတ် ယနေ့ထက်တိုင်တည်ရှိဆဲဖြစ်သော ကြီးကျယ်ခမ်းနားသော အဆောက်အအုံများနှင့်ပတ်သက်၍ စာရင်းအမျိုးမျိုးပြုစုခဲ့ကြသည်။ ထိုစာရင်းများထဲမှ ထင်ရှားသောစာရင်းအချို့မှာ အောက်ပါအတိုင်းဖြစ်သည်။ အမေရိကန် မြို့ပြအင်ဂျင်နီယာများအသင်း အမေရိကန် မြို့ပြအင်ဂျင်နီယာများအသင်း မှခေတ်သစ်ကမ္ဘာမှ အံ့ဖွယ်များနှင့်ပတ်သက်၍ စာရင်းပြုစုခဲ့သည်။ {| class="wikitable" |- !| အံ့ဖွယ်အမည်||စတင်တည်ဆောက်ခဲ့သောနေ့||ပြီးစီးသောနေ့||တည်နေရာ |- |ချန်နယ်တူးမြောင်း |ဒီဇင်ဘာလ ၁ရက်, ၁၉၈၇ |မေလ ၆ ရက်, ၁၉၉၄ |အင်္ဂလန် နှင့် ပြင်သစ်ကြားရှိ ဒိုဗာရေလက်ကြား |- |စီအင်န် မျှော်စင် |ဖေဖော်ဝါရီလ ၆ ရက်, ၁၉၇၃ |ဇွန်လ ၂၆ရက်, ၁၉၇၆ |တိုရွန်တို, အွန်တေရီအို, ကနေဒါနိုင်ငံ |- |အင်ပိုင်ယာစတိတ် အဆောက်အဦး |ဇန်နဝါရီလ ၂၂ရက်, ၁၉၃၀ |မေလ ၁ရက်, ၁၉၃၁ |နယူးယောက်မြို့, နယူးယောက်ပြည်နယ်, အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု |- |ဂိုးလ်ဒင်းဂိတ် တံတား |ဇန်နဝါရီလ ၅ရက်, ၁၉၃၃ |မေလ ၂၇ ရက်, ၁၉၃၇ |ဂိုးလ်ဒင်းဂိတ်ရေလက်ကြား, ဆန်ဖရန်စစ္စကိုမြို့မြောက်ဘက်, ကယ်လီဖိုးနီးယား, အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု |- |အီတာအိပုဆည် |ဇန်နဝါရီလ ၁၉၇၀ |မေလ ၅ရက်, ၁၉၈၄ |ဘရာဇီးနိုင်ငံ နှင့် ပါရာဂွေးနိုင်ငံကြားရှိ ပါရာနားမြစ် |- |ဒယ်လ်တာဝေါ့ခ် |၁၉၅၀ |မေလ ၁၀ ရက်, ၁၉၉၇ |နယ်သာလန် |- |ပနားမား တူးမြောင်း |ဇန်နဝါရီလ ၁ရက်, ၁၈၈၀ |ဇန်နဝါရီလ ၇ ရက်, ၁၉၁၄ |ပနားမားကုန်းမြောင် |- |} နယူးအိုးပင်းဝေါလ် ကော်ပိုရေးရှင်းမှ ကမ္ဘာ့အံ့ဖွယ်ခုနစ်ပါးအသစ် ၂၀၀၁ ခုနှစ်တွင် ဆွစ်ဇာလန် ကော်ပိုရေးရှင်းတစ်ခုဖြစ်သော နယူးအိုးပင်းဝေါလ်ကော်ပိုရေးရှင်း မှ လက်ရှိတည်ရှိနေသော တည်ဆောက်မှု ၂၀၀ ထဲမှ ခေတ်သစ်ကမ္ဘာ့အံ့ဖွယ်ခုနစ်ပါး ကို ရွေးချယ်ရန် စတင်လုပ်ဆောင်ခဲ့သည်။ ဇန်နဝါရီလ ၁ ရက်၊ ၂၀၀၆ ခုနှစ်တွင် နောက်ဆုံးယှဉ်ပြိုင်ရွေးချယ်မည့်အရာ ၂၁ ခုကို ကြေညာခဲ့သည်။ အီဂျစ်တို့က သူတို့၏ ရှိပြီးသား ကမ္ဘာ့အံဖွယ်ကို လေဘာတီရုပ်တု၊ ဆစ်ဒနီမှ အော်ပရာပြဇာတ်ရုံနှင့် အခြား အထိမ်းအမှတ် အဆောက်အဦးများနှင့် ယှဉ်ပြိုင်ရမည်ကို မကျေနပ်ပဲ ထိုပရော့ဂျက်ကို ရူးနှမ်းသော ပရော့ဂျက်အဖြစ် သမုတ်ခဲ့သည်။ ထိုအခက်အခဲကို ဖြေရှင်းရန်အတွက် ဂီဇာမဟာပိရိမစ်ကြီးကို ဂုဏ်ထူးဆောင်ယှဉ်ပြိုင်သူအဖြစ် သတ်မှတ်ခဲ့သည်။ ထိုယှဉ်ပြိုင်မှုမှ ရလဒ်အဖြေကို ပေါ်တူဂီနိုင်ငံ လစ်စဘွန်းမြို့ရှိ ဘယ်နီဖီကာ အားကစားရုံတွင် ဇူလိုင်လ ၇ ရက်၊ ၂၀၀၇ ခုနစ်တွင် ကြီးကျယ်သော အခမ်းအနားဖြင့် ကြေညာခဲ့ပြီး အဖြေမှာ အောက်ပါအတိုင်းဖြစ်သည်။ ယူအက်စ်အေတူဒေး သတင်းစာမှ အံ့ဖွယ်ခုနစ်ပါး ၂၀၀၆ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလတွင် အမေရိကန်အမျိုးသားသတင်းစာဖြစ်သော ယူအက်စ်အေတူဒေး နှင့် အမေရိကန် တယ်လီဗီးရှင်းအစီအစဉ် ဂွတ်ဒ်မောနင်းအမေရိကား တို့ပူးပေါင်း၍ ဆုံးဖြတ်သူ ၆ ဦးမှ ရွေးချယ်သော အံ့ဖွယ်ခုနစ်ပါး စာရင်းအသစ်ကို ဖော်ထုတ်ကြေညာခဲ့သည်။ အံ့ဖွယ်များကို တစ်ရက်လျှင်တစ်ခုနှုန်းဖြင့် ဂွတ်ဒ်မောနင်းအမေရိကား အစီအစဉ်တွင် တစ်ပတ်ကြာကြေညာခဲ့သည်။ ကြည့်ရှုသူတို့၏ တုံ့ပြန်မှုအရ ၈ ခုမြောက် အံ့ဖွယ်ရာကို နိုဝင်ဘာလ ၂၄ရက်တွင် ကြေညာခဲ့သည်။ သဘာဝအလျောက် ဖြစ်ပျက်နေသော ကမ္ဘာ့အံ့ဖွယ်ခုနစ်ပါး အခြားသော အံ့ဖွယ်စာရင်းများကဲ့သို့ပင် သဘာဝအလျောက်ဖြစ်သော အံ့ဖွယ်များကို ရွေးချယ်ရာတွင်လည်း အများ၏သဘောတူညီမှု မရရှိခဲ့ပေ။ အကြောင်းမှာ စာရင်းမည်မျှ ရှည်လျားသင့်သည် ဆိုသောကိစ္စနှင့် ပတ်သက်၍ အငြင်းပွားခဲ့ကြသောကြောင့် ဖြစ်သည်။ ထိုစာရင်းများထဲမှ စာရင်းတစ်ခုကို စီအင်န်အင်န် သတင်းဌာနမှပြုစုခဲ့ပြီး အောက်ပါအတိုင်းဖြစ်သည်။ ဂရင်းကင်ညွန် မဟာ ဘယ်ရီယာ သန္တာကျောက်တန်းကြီး(Great Barrier Reef) ရိုင်ယိုဒီ ဂျနီရို ဆိပ်ကမ်း (Harbour of Rio de Janeiro) ဧဝရတ်တောင်(Mount Everest) အော်ရိုရာ ပဲရီကူတင်မီးတောင် (Parícutin volcano) ဗစ်တိုးရီးယားရေတံခွန်(Victoria Falls) ရေအောက်ကမ္ဘာမှ အံ့ဖွယ်ခုနစ်ပါး သမုဒ္ဒရာထိန်းသိမ်းရေးနှင့် သုတေသနပြုလုပ်ရန်အတွက် ရည်စူးဖွဲ့စည်းထားသော အမေရိကန်မှ အကျိုးမဖက် ရေငုတ်သမားအဖွဲ့အစည်းတစ်ခုဖြစ်သည့် စီဒမ်အင်တာနေရှင်နယ် (CEDAM International) မှ ရေအောက်ကမ္ဘာမှ အံ့ဖွယ်ခုနစ်ပါးစာရင်းကို ရေးဆွဲခဲ့သည်။ ၁၉၈၉ခုနှစ်တွင် စီဒမ်မှ ဒေါက်တာ ယူဂျန်းနီးကလက်ခ်(Dr. Eugenie Clark) အပါအဝင် အဏ္ဏဝါသိပ္ပံပညာရှင်များ ပါဝင်သည့်အဖွဲ့တစ်ခုဖြင့် ရေအောက်ရှိ ကာကွယ်ထိန်းသိမ်းရန်သင့်သော ဒေသများကို ရွေးချယ်ခဲ့သည်။ ရလဒ်ကို ဝါရှင်တန်ဒီစီရှိ အမျိုးသားငါးပြတိုက်၌ Sea Hunt တယ်လီဗီးရှင်းအစီအစဉ်တွင် ပါဝင်သော သရုပ်ဆောင် လွိုက်ဘရစ်ချ်(Lloyd Bridges) မှ ကြေညာခဲ့သည်။ ပလောကျွန်း ဘီလစ်ဇ် သန္တာကျောက်တန်း မဟာ ဘယ်ရီယာ သန္တာကျောက်တန်းကြီး သမုဒ္ဒရာကြမ်းပြင်မှ ရေပူလွှတ်ထုတ်မှုများ ဂါလာပါဂိုးကျွန်းများ ဘိုက်ကယ်ရေကန် မြောက်ဘက်ပင်လယ်နီ စက်မှုကမ္ဘာမှ အံ့ဖွယ်ခုနစ်ပါး ဗြိတိသျှစာရေးဆရာ ဒီဘိုရာကက်ဒ်ဘူရီမှ စက်မှုကမ္ဘာမှ အံ့ဖွယ်ခုနစ်ပါးစာအုပ်ကို ရေးသားခဲ့သည်။ ထိုစာအုပ်မှာ ၁၉ရာစုနှင့် ၂၀ရာစုဦးပိုင်းရှိ အင်ဂျင်နီယာပညာ၏ ကြီးကျယ်သောအောင်မြင်မှု ၇ ခု၏ ဇာတ်လမ်းကို ရေးသားထားခြင်းဖြစ်သည်။ ၂၀၀၃ ခုနှစ်တွင် ဘီဘီစီမှ ထိုစာအုပ်ကို ၇ ပိုင်းခွဲ၍ သတင်းရုပ်ရှင်အဖြစ် တင်ဆက်ခဲ့သည်။ တစ်ပိုင်းစီ၌ အံ့ဖွယ်တစ်ခုခြင်းစီ၏ တည်ဆောက်မှု ကို ဇာတ်လမ်းဆင်၍ တင်ပြခဲ့သည်။ စက်မှုကမ္ဘာမှ အံ့ဖွယ်ခုနစ်ပါးမှာ အောက်ပါအတိုင်းဖြစ်သည်။ အက်စ်အက်စ် ဂရိတ်အိစတန် သင်္ဘော ဘဲလ်ရော့ခ် မီးပြတိုက် ဘရွတ်ကလင် တံတား လန်ဒန်ရေသွင်းရေထုတ်စနစ် ပထမဆုံးတိုက်နှစ်ခုကြား ရထားလမ်း ပနားမား တူးမြောင်း ဟူဗာဆည် ခရီးသွားကမ္ဘာမှ အံ့ဖွယ်ခုနစ်ပါး ခရီးသွားစာရေးဆရာတစ်ယောက်ဖြစ်သော ဟောင်းဝပ်ဟေးလ်မန်းသည် ထိုသို့သော စာရင်းများကို ပြုစုခဲ့ပြီး သဘာဝအလျှောက်ဖြစ်သော နှင့် လူတို့ပြုလုပ်သော ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသည်တို့အတွက် အံဖွယ်များကို အောက်ပါအတိုင်းစာရင်းပြုခဲ့သည်။လူတို့ပြုလုပ်သော ခရီးသွားခြင်းဆိုင်ရာအံဖွယ် ၁။ ဂီဇာမဟာပိရမစ်ကြီး ၂။ တရုတ်ပြည်မှ မဟာရံတံတိုင်းကြီး ၃။ တာ့ဂျ်မဟာရ် ၄။ မာချူးပီချူး ၅။ ဘာလီ ၆။ အန်ကောဝပ်ကျောင်းတော်ကြီး ၇။ တားမြစ်ထားသော မြို့တော် ၈။ ပုဂံရှိဘုရားပုထိုးများ ၉။ ကာနတ်ဘုရားကျောင်း ၁၀။ တီယိုတီဝှာကန် ဘဘာဝအလျှောက်ဖြစ်သော ခရီးသွားခြင်းဆိုင်ရာအံဖွယ်''' ၁။ ဆာရန်ဂတီမှအုပ်စုလိုက်ရွေ့ပြောင်းမှုများ ၂။ ဂါလာပါဂိုကျွန်းများ ၃။ ဂရင်းကင်ညွန် ၄။ အိဂုရာဇူ ရေတံခွန် ၅။ အမေဇုံ အမြဲစိမ်းတော ၆။ ငိုရွန်ငိုရို မီးတောင်ဝ ၇။ မဟာ ဘယ်ရီယာ သန္တာကျောက်တန်းကြီး ၈။ ဗစ်တိုးရီးယား ရေတံခွန် ၉။ ဗိုရာ ဗိုရာ ၁၀။ ကပ်ပါဒိုစီရာ ကိုးကား နေရာများ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%80%E1%80%99%E1%80%B9%E1%80%98%E1%80%AC%E1%80%B7%E1%80%A1%E1%80%B6%E1%80%B7%E1%80%96%E1%80%BD%E1%80%9A%E1%80%BA%E1%80%99%E1%80%BB%E1%80%AC%E1%80%B8

သတင်းအချက်အလက်နည်းပညာ

အမေရိကန်သတင်းအချက်အလက်နည်းပညာအသင်း (ITAA) ၏သတ်မှတ်ချက်အရ သတင်းအချက်အလက်နည်းပညာဆိုသည်မှာ ကွန်ပျူတာအခြေခံ သတင်းအချက်အလက်စနစ်များ (Information System) အထူးသဖြင့် ဆော့ဖ်ဝဲ(Software) နှင့် ကွန်ပျူတာ ဟတ်ဒ်ဝဲလ် (Hardware)များကို လေ့လာခြင်း၊ ဒီဇိုင်းဆွဲခြင်း၊ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်အောင်ရေးသားခြင်း၊ အကောင်အထည်ပေါ်စေခြင်း၊ ပံ့ပိုးခြင်း သို့မဟုတ် စီမံခန့်ခွဲခြင်းပင်ဖြစ်သည်။ အိုင်တီဆိုသည်မှာ သတင်းအချက်အလက်နည်းပညာတို့ကိုပြောင်းလဲရန်(convert)၊ သိုလှောင် ထားရန်(Store)၊ ကာကွယ်ရန် (Protect)၊ လုပ်ငန်းဆောင်ရွက်ရန်(Process)၊ လွဲပြောင်းရန်(Transmit) နှင့် လုံခြုံစိတ်ချစွာထုတ်ပေးရန်(securely retrieve) အီလက်ထရောနစ် ကွန်ပျူတာနှင့် က္ငန်ပျူတာဆော့ဖ်ဝဲတို့ကို သုံးစွဲခြင်းဖြစ်သည်။ ယနေ့ခေတ် သတင်းအချက်အလက်နည်းပညာ ဟူသည့် အသုံးအနှုန်းတွင် ကွန်ပျူတာ (computer)နှင့် နည်းပညာ (technology) မျက်နှာစာအားလုံးပါဝင်လာပြီး ထိုအသုံးအနှုန်းကို ယခင်ကထက်ပိုမိုလူသိများလာသည်။ သတင်းအချက်အလက် နည်းပညာရပ်ဝန်းသည် အတော်အတန်ပင်ကြီးမားနိုင်ပြီး နယ်ပယ်များစွာပါဝင်နိုင်သည်။ အိုင်တီကျွမ်းကျင် ပညာရှင် (professional)များသည် အသုံးချဆော့ဖ်ဝဲ (application) များထည့်သွင်းခြင်းမှစ၍ ရှုပ်ထွေးသော ကွန်ပျူတာကွန်ရက်နှင့် သတင်းအချက်အလက် ဒေတာဘေ့စ်(database)များ ရေးသားခြင်းစသော ရှုပ်ထွေးသည့်လုပ်ငန်းများကို လုပ်ကိုင်ကြသည်။ ကွန်ပျူတာနှင့် ဆက်သွယ်ရေးနည်းပညာတို့ကိုပေါင်းစပ်လိုက်သောအခါ သတင်းအချက်အလက်နည်းပညာ သို့မဟုတ် အင်ဖိုတက် (infotech) ဖြစ်လာသည်။ သတင်းအချက်အလက်နည်းပညာဟူသည် ယေဘူယျအားဖြင့် သတင်းအချက်အလက်များကို ထုတ်ပေးရန်၊ တွက်ချက်ရန်၊ သိမ်းဆည်းရန်၊ ဆက်သွယ်ရန် သို့မဟုတ် ဖြန့်ဖြူးရန်သုံးစွဲသည့် မည်သည့်နည်းပညာကိုမဆို ခြုံငုံ၍ခေါ်ဆိုခြင်းဖြစ်သည်။ သတင်းအချက်အလက်နည်းပညာ တစ်ခုလုံးကိုပြောဆိုသောအခါ ကွန်ပျူတာတွင် သတင်းအချက်အလက်သုံးစွဲမှု တို့လည်း ပါဝင်ပတ်သက်နေမည်ဖြစ်သည်။ ကိုးကား Adelman, C. (2000). A Parallel Postsecondary Universe: The Certification System in Information Technology. Washington, D.C.: U.S. Department of Education. Allen, T., and M.S. Morton, eds. 1994. Information Technology and the Corporation of the 1990s. New York: Oxford University Press. Shelly, Gary, Cashman, Thomas, Vermaat, Misty, and Walker, Tim. (1999). Discovering Computers 2000: Concepts for a Connected World. Cambridge, Massachusetts: Course Technology. Webster, Frank, and Robins, Kevin. (1986). Information Technology—A Luddite Analysis. Norwood, NJ: Ablex. သတင်းအချက်အလက် နည်းပညာ ကွန်ပျူတာ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%9E%E1%80%90%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%B8%E1%80%A1%E1%80%81%E1%80%BB%E1%80%80%E1%80%BA%E1%80%A1%E1%80%9C%E1%80%80%E1%80%BA%E1%80%94%E1%80%8A%E1%80%BA%E1%80%B8%E1%80%95%E1%80%8A%E1%80%AC

တာ့ဂျ်မဟာရ်

တာ့ဂျ်မဟာရ် (; ) သည် အိန္ဒိယနိုင်ငံ အာဂရာမြို့ပြင်၊ အာဂရာခံတပ်၏ အ‌ရှေ့ဘက် ၁ မိုင်ခန့်‌ဝေး‌သော လှပသည့် ဥယျာဉ်တစ်ခုတွင်း၌ တည်ရှိသည်။ ကြီးကျယ်ခမ်းနားသော ဂူသင်္ချိုင်းကြီးဖြစ်ပြီး မဂိုဘုရင် ရှားဂျာဟန် က သူ၏ ကွယ်လွန်ပြီးခဲ့သော အချစ်မြတ်နိုးဆုံးဇနီး မွန်တာဇ်မဟာရာ(ဂျ်) (Mumtaz Mahal) အတွက်ရည်စူး၍ တည်ဆောက်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ တာ့ဂျ်မဟာသည် မဂိုဗိသုကာပညာ၏ အကောင်းဆုံး ဥပမာတစ်ခုအဖြစ် ပြောနိုင်ပြီး အချို့က ကမ္ဘာ‌ပေါ်တွင် အလှဆုံး‌သော အ‌ဆောက်အအုံကြီးဟူ၍ ဆိုကြသည်။ တည်ဆောက်မှုစတိုင်တွင် ပါရှန်း၊ တူရကီ၊ အိန္ဒိယနှင့် အစ္စလာမ် ဗိသုကာစတိုင်၏ အစိတ်အပိုင်းများပေါင်းစပ်ပါဝင်နေသည်။ ၁၉၈၃ ခုနှစ်တွင် တာ့ဂျ်မဟာသည် ယူနက်စကို၏ ကမ္ဘာ့အမွေအနှစ်နေရာများစာရင်းတွင် ပါဝင်လာခဲ့ပြီး "မူစလင်အနုပညာ၏ ရတနာ နှင့် အားလုံးက အံ့ဩလေးစားရလောက်သော အလွန်ပြောင်မြောက်သည့် ကမ္ဘာ၏အမွေခံအဆောက်အဦး" ဟု ဖော်ပြထားခဲ့သည်။ ‘တာ့ဂျ်မဟာရ်’ဟူသည်မှာ ‘နန်းများ ထွတ်‌ခေါင်’ဟု အနက်ရ၏။ ရှားဂျဟန်း ဧကရာဇ်ဘုရင် မင်းမြတ်၏ အ‌လောင်းကိုလည်း ဤသင်းချိုင်း၌ပင် မြှုပ်နှံခဲ့ကြ ‌လေသည်။ တာ့ဂျ်မဟာရ်အဆောက်အဦးအစုအဝေးကို ၁၆၄၈ ခုနှစ်ခန့်က ဆောက်လုပ်ပြီးစီးခဲ့ပြီး အူစတတ် အာမက် လာဟောရီသည် တာ့ဂျ်မဟာရ်၏ အဓိကပုံစံထုတ် တည်ဆောက်သူဖြစ်သည်ဟု ယူဆကြသည်။ မူလအစနှင့် ဖြစ်ပေါ်လာစေသည့်အကြောင်းရင်း မဂိုအင်ပိုင်ယာ၏ အချမ်းသာအကြွယ်ဝဆုံးအချိန်ဖြစ်သော ၁၆၃၁ ခုနှစ်တွင် မဂိုဘုရင် ရှားဂျာဟန်မှာ သူ၏ တတိယမြောက်ဇနီး မမ်တက်ဇ်မဟာရ် ကွယ်လွန်သွားသဖြင့် စိတ်မကောင်းခြင်းကြီးစွာ ဖြစ်နေခဲ့သည်။ သူတို့၏ ၁၄ ယောက်မြောက်ရင်သွေးဖြစ်သော ဂေါဟာရာဘီဂမ်ကို မွေးဖွားစဉ် ကွယ်လွန်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ မှတ်တမ်းမှတ်ရာများ အရ ရှားဂျာဟန်၏ ကြေကွဲဖွယ်အချစ်ဇာတ်လမ်းသည် တာ့ဂျ်မဟာကို ဆောက်လုပ်ဖြစ်ရန် စေ့ဆော်ပေးသော အချက်ဖြစ်သည်။ မမ်တက်ဇ်သေဆုံးပြီး မကြာမီတွင်ပင် တာ့ဂျ်မဟာရ်ကို စတင်ဆောက်လုပ်ခဲ့ပြီး အဓိက ဂူသင်္ချိုင်းမှာ ၁၆၄၈ ခုနှစ်တွင် ပြီးစီးခဲ့သည်။ ပတ်ဝန်းကျင်ရှိ အဆောက်အဦးများနှင့် ဥယျာဉ်များမှာ ၅ နှစ်အကြာတွင် ပြီးစီးခဲ့သည်။ ဘုရင် ရှားဂျာဟန်မှ တာ့ဂျ်မဟာရ်တွင် အောက်ဖော်ပြပါစာသားကို ရေးသားခဲ့သည်။ "အပြစ်ကျူးလွန်သူတစ်ယောက် ဤနေရာတွင် ခိုလှုံလာပါက လွမ်းငြိမ်းချမ်းသာခွင့်ပေးခံရသူပမာ သူ၏ အပြစ်များအားလုံး ကျေပျောက်ရမည်။ အကယ်၍ အပြစ်ရှိသူမှ ဤခန်းမသို့လာရောက်ပါက သူ၏အပြစ်များအားလုံးကို ဆေးကြောသန့်စင်စေရမည်။ ဤအဆောက်အဦး၏ နေရာသည် ဝမ်းနည်းပူဆွေးမှု၏နေရာဖြစ်သည်။ နေနှင့်လတို့ မျက်ရည်ကျရာနေရာဖြစ်သည်။ ဤကမ္ဘာတွင် ဤအဆောက်အဦးဖြင့် တည်ဆောက်သူ၏ ဂုဏ်ကျက်သရေကို ဖော်ကျူးနေသည်။" တာ့ဂျ်မဟာရ်တွင် ပါရှန်းနှင့် အစောပိုင်းမဂိုဗိသုကာပညာတို့ကို ပေါင်းစပ်ရုံသာမက ဆန်းသစ်တီထွင်မှုပြုထားသည်။ စိတ်ကူးစိတ်သန်းများမှာ အောင်မြင်ကျော်ကြားသော တီမူရစ်(Timurid) နှင့် မဂိုအဆောက်အဦးများဖြစ်သော ဂါအီအေမီရာ (Gur-e Amir) (ဆာမာခန် (Samarkand) ရှိ မဂိုမင်းဆက်ကိုဆက်ခံသူတစ်ဦးဖြစ်သော တီမူအာ(Timur) ၏ ဂူသင်္ချိုင်း)၊ ဟူမာရန်၏ ဂူသင်္ချိုင်း၊ အစ်တမတ်-အုဒ်-ဒါအုလာ(Itmad-Ud-Daulah) ၏ ဂူသင်္ချိုင်း (တစ်ခါတစ်ရံတွင် တာ့ဂျ်မဟာရ်အငယ်စားဟု ညွှန်းဆိုကြသည်။) နှင့် ရှားဂျာဟန်တည်ဆောက်ခဲ့သော ဒေလီရှိ ဂျမားမတ်စ်ဂျစ် (Jama Masjid) ဗလီတို့ကို အတုယူထားသည်။ အစောပိုင်းမဂိုအဆောက်အဦးများမျာ အနီရောင်သဲကျောက်တုန်းများဖြင့် တည်ဆောက်ခဲ့သော်လည်း ရှားဂျာဟန်ကစတင်၍ အဖြူရောင် စကျင်ကျောက်အောက်ခံနှင့် တန်ဖိုးနည်းသော ရတနာကျောက်တို့ကို အသုံးပြုခဲ့သည်။ သူ၏အုပ်ချုပ်မှုအောက်တွင် ရှိသော အဆောက်အဦးတို့မှာ အဆင့်အတန်းတစ်ခုအထိ ပြင်ဆင်မွမ်းမံခြင်းရှိခဲ့သည်။ ဗိသုကာပညာ တာ့ဂျ်မဟာရ် သင်္ချိုင်းဂူမှာ ကျောက်ဖြူဖြင့် တည်‌ဆောက်ထား‌သော ရှစ်‌မြှောင့်ပုံ အဆောက်အဦကြီးဖြစ်၍ ပေ ၇ဝ မြင့်ပြီးလျှင် သဲနီ‌ကျောက် အောက်ခြေ‌ပေါ်တွင် တည်ရှိ၏။ သို့‌သော် ယင်းထိပ်တွင် ‌ပေ ၁၂၀ မြင့်‌သော ခုံဝိုင်းကြီး တပ်ဆင်ထားပြန်သဖြင့် စုစု‌ပေါင်း ပေ ၁၉၀ ခန့်မြင့်‌ပေသည်။ အဆောက်အဦကြီး၏ ဘေးပတ်လည် သဲနီ‌ကျောက် အောက်ခြေ၏ ထောင့်များတွင် ၁၃၃ ပေ မြင့်သော ဘုရားရှိခိုး‌မျှော်စင် တစ်ခုစီရှိ၏။ အဆောက်အဦကြီးမှာ သဲနီ‌ကျောက် တံတိုင်းဖြင့် ဝန်းရံထား‌သော ရှုချင်စဖွယ် ဥယျာဉ်တစ်ခု၏ အလယ်တွင် တည်ရှိ‌လေသည်။ အတွင်းဘက်တွင် ဆင်ပြင်ထားပုံမှာ ခမ်းနား ဆန်းပြားလှ၏။ ကျောက်ဖြူ ဂူ နှစ်ခုရှိ‌သော အခန်းကြီးကို အဖိုးတန်‌ကျောက်မျက်ရတနာ ၁၂ မျိုးဖြင့်ပြီးသည့် ခန်းဆီးများနှင့် ကာရံထားသည်။ အတွင်းနံရံများတွင် တိရစ္ဆာန်ပုံနှင့် သစ်ပင်ပန်းပင်ပုံများ ဖော်ထားသည့် မှန်စီ‌ရွှေချ လက်ရာများမှာ အလှဆုံးပင်ဖြစ်သည်ဟုဆိုသည်။ ထို့ပြင် ကိုရန်ကျမ်းထွက် တရားစာများကိုလည်း လှပဆန်းကျယ်စွာ ထွင်းထုထား၏။ ဤအဆောက်အဦကြီးကို ဆောက်လုပ်ရာတွင် တွင် ပေါင် ၃ သန်းကျော် ကုန်ကျခဲ့သည်ဟု ဆို‌လေသည်။ အလုပ်သမားပေါင်း နှစ်သောင်းကျော်ဖြင့် တည်ဆောက်ကာ နှစ်ပေါင်း ၂၀ ကြာအောင် ဆောက်လုပ်ခဲ့ရသည်။ ဂူသင်္ချိုင်း တာ့ဂျ်မဟာ၏ အဓိကနေရာမှာ ကျောက်ဖြူသားအုတ်ဂူဖြစ်သည်။ ခုံးနေသော တံခါးပေါက်ပါရှိသည့် နှစ်ဖက်ညီအချိုးစားကျ အဆောက်အဦးပေါ်တွင်တည်ရှိပြီး အပေါ်မှ ကြီးမားသောအမိုးလုံးကြီးဖြင့် ဖုံးအုပ်ထားသည်။ အခြားသော မဂိုဂူသင်္ချိုင်း များကဲ့သို့ပင် အဆောက်အဦး၏ အခြေခံအစိတ်အပိုင်းများမှာ ပါရှန်းမှဆင်းသက်လာသော ပုံစံဖြစ်သည်။ ပြင်ပမွမ်းမံမှု အတွင်းခန်းမွမ်းမံမှု ဥယျာဉ် ပြင်ပအရံအဆောက်အဦးများ တည်ဆောက်ခြင်း သမိုင်းကြောင်း ခရီးသွားလုပ်ငန်း ဖွင့်လှစ်ချိန် ဝင်ကြေး ဒဏ္ဍာရီ ဓာတ်ပုံစုစည်းမှု သက်ဆိုင်သော ဆောင်းပါးများ ကမ္ဘာ့အံ့ဖွယ်များ ကိုးကား ပြင်ပလင့်များ အိန္ဒိယနိုင်ငံရှိ ကမ္ဘာ့အမွေအနှစ်နေရာများ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%90%E1%80%AC%E1%80%B7%E1%80%82%E1%80%BB%E1%80%BA%E1%80%99%E1%80%9F%E1%80%AC%E1%80%9B%E1%80%BA

စတုန်းဟင်းချ်

စတုန်းဟင်းချ် (Stonehenge) ဆိုသည်မှာ သမိုင်းမတိုင်မီ ကာလကပင် တည်ရှိခဲ့သော အထိမ်းအမှတ် အဆောက်အဦး တစ်ခုဖြစ်ပြီး အင်္ဂလန်နိုင်ငံ ဝစ်ရှိုင်းယား (Wiltshire) ခရိုင် အမတ်စ်ဘူရီ (Amesbury) မြို့ မြောက်ဘက် ၂မိုင် (၃.၂ကီလိုမီတာ) အကွာ စလစ်စ်ဘူရီ (Salisbury) မြို့၏ မြောက်ဘက် ၈.၁မိုင် (၁၃ ကီလိုမီတာ) အကွာတို့တွင် တည်ရှိသည်။ စတုန်းဟင်းချ်တွင် မြေကတုတ် နှင့် ထိုအရာကို စက်ဝိုင်းပုံသဏ္ဌန် ဝိုင်းရံထားသော ထောင်မတ်နေသည့် ကြီးမားသော ကျောက်တုံးများပါဝင်သည်။ ရှေးဟောင်း သုတေသန ပညာရှင်များက ဤကျောက်တုံးသဏ္ဌန် တည်ဆောက်မှုသည် ဘီစီ ၂၅၀၀ ခန့်ကပင်တည်ရှိခဲ့ပြီး ဘီစီ ၂၄၀၀ မှ ဘီစီ ၂၂၀၀ အထိ အချိန်ကာလအတွင်း တိုးတက်ပြောင်းလဲလာခဲ့သည် ဟုယူဆကြသည်။ သို့သော် ယခုလက်ရှိတွေ့မြင်နေရသော ကျောက်တုံးများမှာ ထိုနေရာရှိ အစောဆုံး ကျောက်တုံးတည်ဆောက်မှုများ မဟုတ်ပေ။ ပထမဦးဆုံးတည်ဆောက်မှုတွင် ပါဝင်ခဲ့ပြီး ယခုထက်တိုင် ဘေးပတ်ဝန်းကျင်တွင် တွေ့မြင်နိုင်သော မြေကတုတ်နှင့် တူးမြောင်းများကို ဘီစီ ၃၁၀၀ ခန့်တွင် တည်ဆောက်ခဲ့ကြသည်။ ထိုနေရာနှင့် ပတ်ဝန်းကျင်နေရာများကို ယူနက်စကို၏ ကမ္ဘာ့ သမိုင်းဝင် အမွေအနှစ်များ အဖြစ် ၁၉၈၆ ခုနှစ်တွင် ထည့်သွင်းခဲ့ပြီး အေ့ဗ်ဘူရီ ဟင်းချ်တည်ဆောက်မှုများ (Avebury henge monument) နှင့်အတူတွဲဖက်၍ စာရင်းသွင်းခဲ့သည်။ ထို့ပြင် အင်္ဂလန်နိုင်ငံ၏ အမျိုးသားရေးရာ အရေးကြီး ထိန်းသိမ်းရမည့်ရှေးဟောင်းတည်ဆောက်မှုများ (Scheduled Ancient Monument) တွင်လည်း တရားဝင်စာရင်း ဝင်သည်။ စတုန်းဟင်းချ်ကို အင်္ဂလန်နိုင်ငံတော်အစိုးရမှ ပိုင်ဆိုင်ပြီး အင်္ဂလိပ် သမိုင်းဝင်အမွေအနှစ် ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက်ရေးမှ ကြီးကြပ်သည်။ ပတ်ဝန်းကျင်မြေနေရာများကို မူ နေရှင်နယ် ထရပ်စ် မှ ပိုင်ဆိုင်သည်။ စတုန်းဟင်းချ် ရေးဗားဆိုက် ပရိုဂျက် (Stonehenge Riverside Project) မှ အသစ်ထပ်မံတွေ့ရှိရသော ရှေးဟောင်း သုတေသန အထောက်အထားများအရ စတုန်းဟင်းချ်သည် အစောဆုံး စတင်တည်ရှိစဉ် အခါကပင် သင်္ချိုင်းမြေအဖြစ် တည်ရှိခဲ့ကြောင်း ညွှန်ပြနေသည်။ ကျန်ရှိနေသော အရိုးပြာများကို ကာဘွန်ဒိတ်တင်း နည်းဖြင့် ဆန်းစစ်ကြည့်ရာတွင် မြှုပ်နှံမှုများမှာ ပထမဆုံး တူးမြောင်းကို အဆောက်အဦး၏ ပတ်ပတ်လည်တွင် စတင်တူးဖော်ခဲ့သော အချိန်ဖြစ်သည့် ဘီစီ ၃၀၀၀ ခန့်ကပင် စတင်ခဲ့သည်ဟု ညွှန်ပြနေသည်။ စတုန်းဟင်းချ်တွင် နောက်ထပ် အနည်းဆုံး နှစ်ပေါင်း ၅၀၀ ကျော်ကြာသည်အထိ မြှုပ်နှံမှုများ ဆက်လက်ပြုလုပ်နေခဲ့ကြပြီး ယခု အထိမ်းအမှတ်ဖြစ်နေသော ကျောက်တုံးကြီးများကို ထူထောင်ထားခဲ့ကြသည် ဟု စတုန်းဟင်းချ် ရေးဗားဆိုက် ပရိုဂျက်၏ ခေါင်းဆောင် ပရော်ဖက်ဆာ မိုက်ပတ်ကား ပီရာဆင်ကဆိုသည်။ ရည်ညွှန်းချက်များ ပြင်ပလင့်ခ်များ စတုန်းဟင်းချ် အင်္ဂလိပ် အမွေအနှစ် တရားဝင်ဝက်ဘ်ဆိုဒ် ၃၆၀° မြင်ကွင်းကျယ်ပုံများ အင်္ဂလန်နိုင်ငံရှိ ကမ္ဘာ့အမွေအနှစ်နေရာများ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%85%E1%80%90%E1%80%AF%E1%80%94%E1%80%BA%E1%80%B8%E1%80%9F%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%B8%E1%80%81%E1%80%BB%E1%80%BA

ဝက်ဘ်

World Wide Web ကို အတိုကောက်အားဖြင့် WWW ဟု ခေါ်ပြီး ဝက်ဘ် (the Web)ဟု လူသိများသော ကမ္ဘာ့ပင့်ကူအိမ်ဟု တင်စားခေါ်ဝေါ်သည့် World Wide Web သည် အင်တာနက်မှတဆင့် အချင်းချင်း ချိတ်ဆက်ထားသည့် ဟိုက်ပါတက် (စ်)ခေါ် အထူးစားသားပါ စာရွက်စာတမ်းများဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားသည့် စနစ်တစ်ခုဖြစ်သည်။ ဝက်ဘ် ဘရောက်ဆာတစ်ခုဖြင့် စာသား၊ ရုပ်ပုံများ၊ ဗွီဒီယိုများ၊နှင့် အခြားမီဒီယာစုံ ပါဝင်သောဝက်ဘ်စာမျက်နှာများကို ကြည့်ရှုနိုင်ပြီး ၎င်းတို့အချင်းချင်းချိတ်ဆက်ထားသည့် အထူးကွင်းဆက်များဖြစ်သည့် ဟိုက်ပါလင့်(ခ်)များ (hyperlinks) အသုံးပြုခြင်းဖြင့် သွားလာကြည့်ရှုနိုင်သည်။ တီထွင်သူမှာ Sir Tim Berners-Lee ဖြစ်ပြီး CERNကုမ္ပဏီကို ၁၉၉၀ တွင်ဖွင့်လှစ်ခဲ့ပြီး Worldwide ကိုရရှိနိုင်သည်။ World Wide Web Consortium၏ ဒါရိုက်တာဖြစ်သော အင်္ဂလိပ်လူမျိုး အင်ဂျင်နီယာ နှင့် ကွန်ပျူတာ သိပ္ပံပညာရှင် တင်မ် ဘာနာလီသည် ယခင်က ဟိုက်ပါတက်(စ်) စနစ်ကိုများ၏ အယူအဆကို အသုံးပြု၍ နောင်တွင် တဖြည်းဖြည်း World Wide Web ဖြစ်လာမည့် အဆိုပြုလွှာကို ၁၉၈၉ခုနှစ် မတ်လတွင် ရေးသားခဲ့သည်။ ဆွစ်ဇာလန်နိုင်ငံ ဂျင်နီဗာမြို့ရှိ CERN တွင် Berners-Lee နှင့် Belgian ကွန်ပျူတာ သိပ္ပံပညာရှင် Robert တို့သည် http://www.w3.org/TR/2005/WD-swbp-skos-core-guide-20051102/t Cailliau “အသုံးပြုသူများ ဆန္ဒရှိသည့်အတိုင်း လှန်လှောကြည့်ရှုနိုင်သည့် web တစ်ခု၏ အစိတ်အပိုင်းအဖြစ် အမျိုးမျိုးသော သတင်းအချက်အလက်များကို ချိတ်ဆက်ရန်နှင့် ဆက်သွယ်ရယူရန် HyperText ” ကို အသုံးပြုရန် အဆိုပြုခဲ့ကြပြီး ဒီဇင်ဘာလတွင် စီမံကိန်းကို အများပြည်သူသို့ မိတ်ဆက်ပေးခဲ့သည်။ “၎င်းတို့၏ စိတ်ကူးစိတ်သန်းများနှင့် ဘုံစီမံကိန်းတစ်ခု၏ အဘက်ဘက်မှ ရှုမြင်သုံးသပ်ချက်များကို ဝေမျှရန် အဝေးနေရာများမှ စုပေါင်းလုပ်ဆောင်နိုင်သော လူသားတို့၏ ဗဟုသုတနှင့် ယဉ်ကျေးမှု အစုအဝေးဖြစ်စေရန် World-Wide Web (W3) ကို ဖန်တီးခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။” World Wide Wed ရာဇဝင် အာသာစီကလာ့ခ်(Arthur C. Clarke) က တစ်နေ့တွင် ဂြိုဟ်တုများသည် ကမ္ဘာတဝှမ်းတွင် အချက်အလက် လွှဲပြောင်းခြင်းနှင့် ဗွီဒီယိုညီလာခံပြုလုပ်ခြင်း နှစ်မျိုးလုံးကို လုပ်ဆောင်ခွင့်ပေးရန် မိတ္တူကူးစက်၊ တယ်လီဖုန်း၊ TV နှင့် ကွန်ပျူတာငယ်တစ်ခုတို့၏ လုပ်ငန်းဆောင်တာများကို ပေါင်းစပ်ပေးလိမ့်မည်ဖြစ်သော office console တစ်ခုကို အသုံးပြုခြင်းဖြင့် “ကမ္ဘာ့ ဗဟုသုတကို ကျွန်ပ်တို့၏ လက်ချောင်းထိပ်များဆီသို့ ယူဆောင်လိမ့်မည်” ဟု Popular Science တွင် ၁၉၇၀ခုနှစ် မေလတွင် ခန့်မှန်းခဲ့သည်။၁၉၈၉ခုနှစ် မတ်လတွင် တင်(မ်)ဘာနာ(စ်)-လီးသည် ၁၉၈၀ခုနှစ်က ၎င်း တည်ဆောက်ခဲ့သော ဒေတာဘေ့(စ်)နှင့် ဆော့(ဖ်)ဝဲ စီမံကိန်းဖြစ်သည့် ENQUIRE ကို ရည်ညွှန်းထားသော အဆိုပြုလွှာ တစ်ခုကို ရေးသားခဲ့သည်။ အဆိုပြုလွှာတွင် ပိုမို၍ ပြည့်စုံသော သတင်းအချက်အလက် စီမံခြင်းစနစ်ကို ရှင်းပြထားသည်။ Robert Cailliau ၏ အကူအညီဖြင့် သူသည် client–server ဟုခေါ်သည့် ဗဟိုမှထိန်းချုပ်သည့် နည်းစနစ်ကို အသုံးပြုကာ "ဘရောက်ဆာများ" အားဖြင့် ဟိုက်ပါတက်(စ်) စာရွက်စာတမ်းများပါ ကွန်ယက်တစ်ခုကို ကြည့်ရှုနိုင်သည့် "WorldWideWeb" (စာလုံးတစ်လုံး၊ "W3"ဟုလည်းခေါ်) ဟုခေါ်သော "ဟိုက်ပါတက်(စ်) စီမံကိန်း" တစ်ခုကို တည်ဆောက်ရန် ပိုမို၍ စနစ်ကျသော အဆိုပြုလွှာကို (၁၉၉၀ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ ၁၂ရက်တွင်) ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေခဲ့သည်။ဤအဆိုပြုလွှာက ကြည့်ရုံသာ ကြည့်နိုင်သော ဝက်(ဘ်)ကို သုံးလအတွင်း တည်ဆောက်နိုင်လိမ့်မည်ဖြစ်ပြီး “စာဖတ်သူများက ကွင်းဆက်သစ်များနှင့် အကြောင်းအရာများကို ဖန်တီးနိုင်ခြင်းနှင့် ထို့အတွက်ကြောင့် စာရေးသားခြင်းသည် တစ်လောကလုံးနှင့် သက်ဆိုင်လာမှု ဖြစ်လာစေရန်” ထို့အပြင် “စာဖတ်သူ စိတ်ဝင်စားသော အကြောင်းအရာသစ် ရှိလာလျှင် သူ/သူမ ထံသို့ အလိုအလျောက် အကြောင်းကြားနိုင်ရန်” ဖန်တီးတည်ဆောက်ခြင်းမှာ ခြောက်လကြာမြင့်မည် ဟုခန့်မှန်းခဲ့သည်။ ပြည့်စုံရန် အနည်းငယ် ပိုမို၍ ရှည်လျားစွာ ရှင်းထားသော Web 2.0 နှင့် RSS/Atom တို့ကိုလည်း ကြည့်ပါ။Brown University ရှိ Institute for Research in Information and Scholarship မှ နည်းပညာသစ်ဖြစ်သော အီလက်ထရောနစ် စာအုပ် နည်းပညာက Dynatext SGML ဖတ်သည့်ကိရိယာ အပြီးတွင် အဆိုပြုလွှာကို ပုံစံထုတ်ခဲ့သည်။ CERN က လိုင်စင်ရယူထားသော dynatext စနစ် သည် နည်းပညာပိုင်းဆိုင်ရာ အဆင့်မြင့်ပြီး SGML ISO 8879:1986မှ hypermedia သို့ HyTime အတွင်း တိုးချဲ့မှုတွင် အဓိက နေရာမှ ပါဝင်ခဲ့သည်။ သို့သော် ၎င်းကို ဈေးအလွန်ကြီးပြီး တိကျစွာဆိုရလျှင် စာရွက်စာတမ်း တစ်ခုချင်းစီနှင့် စာရွက်စာတမ်း ပြင်ဆင်မှု တစ်ခုချင်းစီအတွက် အခကြေးငွေဖြစ်သည့် ယေဘုယျအားဖြင့် စွမ်းအင်မြင့်မားသော physics community တွင် အသုံးပြုရန် သင့်လျော်မှုမရှိသည့် လိုင်စင်ပေးခြင်း policy ရှိသည် ယူဆခဲ့ကြသည်။ CERN တွင် Berners-Lee အသုံးပြုခဲ့သော ဤ NeXT ကွန်ပျူတာသည် ပထမဆုံး web server ဖြစ်လာခဲ့သည်။ NeXT Computer တစ်ခုကို Barners-Lee က ကမ္ဘာ့ ပထမဆုံး web server အဖြစ် အသုံးပြုခဲ့ပြီး ၁၉၉၀ခုနှစ်တွင် ပထမဆုံး web browser ဖြစ်သော WorldWideWeb ကို ရေးသားရန်လည်း အသုံးပြုခဲ့သည်။ Barners-Lee သည် အလုပ်လုပ်ဆောင်နေသော web တစ်ခုအတွက် လိုအပ်သော ကိရိယာအားလုံးကို တည်ဆောက်ခဲ့သည်-ပထမဆုံး web browser နှင့် စီမံကိန်းအကြောင်း ရေးသားဖော်ပြထားသော ပထမဆုံး web စာမျက်နှာများဖြစ်သည်။ ၁၉၉၁ခုနှစ် ဩဂုတ်လတွင် သူသည် alt.hypertext newsgroup တွင် World Wide Web စီမံကိန်း၏ အနှစ်ချုပ်ကို တင်ပြခဲ့သည်။ ဤနေ့စွဲကို အင်တာနက်ပေါ်တွင် အများပြည်သူ ရရှိနိုင်သော ဝန်ဆောင်မှုအဖြစ် web ၏ နိဒါန်းဟုလည်း အမှတ်အသားပြုခဲ့ကြသည်။ ဥရောပ ပြင်ပရှိ ပထမဆုံး server ကို SPIRES-HEP data base ကို လက်ခံရန် SLAC တွင် တပ်ဆင်ခဲ့ကြသည်။ ရှင်းလင်းချက်များသည် ဤဖြစ်ရပ်၏ နေ့စွဲနှင့် ပတ်သက်၍ သိသာစွာ ကွဲလွဲနေသည်။ World Wide Web Consortium က ၁၉၉၂ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလဟုဆိုပြီးSLAC ကိုယ်တိုင်ကမူ ၁၉၉၁ခုနှစ်ဟု ကြေညာသည်။ဤသည်မှာ A Little History of the World Wide Web ခေါင်းစဉ်ရှိသော W3C စာရွက်စာတမ်း တစ်ခုမှ ထောက်ပံ့ခြင်းဖြစ်သည်။ Hypertext ၏ အဓိကျသော အခြေခံ အယူအဆမှာ Brown University ရှိ Hypertext Editing System (HES)၊ Tes Nelson ၏ Xanadu စီမံကိန်း နှင့် Douglas Engelbart ၏ oN-Line System (NLS)တို့ကဲ့သို့ ၁၉၆၀ခုနှစ်များက စီမံကိန်းအဟောင်းများမှ စတင်ခဲ့သည်။ Nelson နှင့် Engelbart နှစ်ယောက်လုံးကို ၁၉၄၅ခုနှစ်တွင် "As We May Think" စာစီစာကုံး၌ ဖော်ပြထားသည့် Vennevar Bush ၏ microfilm အခြေပြု "memex" က လှုံ့ဆော်ပေးခဲ့သည်။ Barners-Lee ၏ တီထွင်မှုမှာ hypertext ကို အင်တာနက်နှင့် လက်ဆက်ပေးရန်ဖြစ်သည်။ သူ၏ Weaving The Web ဟူသည့် စာအုပ်တွင်ရှင်းပြထားသည်မှာ သူသည် နည်းပညာနှစ်ခုအကြား လက်ထပ်ခြင်းသည် ထိုနည်းပညာနှစ်ခုလုံး၏ နည်းပညာ အသိုင်းအဝိုင်းတွင်းသို့ ဝင်ဆံ့စေနိုင်ကြောင်း အကြိမ်ကြိမ် အကြံပြုခဲ့သော်လည်း မည်သူကမျှ သူ၏ဖိတ်ခေါ်မှုကို လက်မခံခဲ့သောကြောင့် နောက်ဆုံးတွင် သူကိုယ်တိုင် စီမံကိန်းကို လုပ်ဆောင်ခဲ့သည်ဟု ဆိုသည်။ စီမံကိန်းကို လုပ်ဆောင်နေစဉ် သူသည် web နှင့် မည်သည့်နေရာတွင်မဆိုပေါ်ရှိ အရင်းအမြစ်များအတွက် တကမ္ဘာလုံးအတိုင်းအတာနှင့် ထပ်တူညီမှုမရှိစေသော သတ်မှတ်ချက်ပေးနိုင်သည့် စနစ်တစ်ခုကို ဖော်ဆောင်ခဲ့သည်- Universal Document Identifier (UDI), နောင်တွင် Uniform Resource Locator (URL) နှင့် Uniform Resource Identifier (URI) ဟု လူသိများသည်။ ပုံနှိပ်ခြင်း ကွန်ပျူတာ ဘာသာစကား HyperText Markup Language (HTML)နှင့် Hypertext Transfer Protocol (HTTP). World Wide Web တွင် အခြား hypertext စနစ်များနှင့် ကွဲပြားခြားနားမှု အချို့ရှိသည်။ web သည် လမ်းညွှန်မှုနှစ်ခုပါသော ကွင်းဆက်များထက် တစ်ခုတည်းကိုသာ လမ်းညွှန်ပေးရန် လိုအပ်သည်။ ဤသို့ဖြင့် တစ်စုံတစ်ဦးသည် အခြားအရင်းအမြစ်တစ်ခုသို့ ထိုအရင်းအမြစ်၏ ပိုင်ရှင်၏ လုပ်ဆောင်မှုမပါဘဲ ချိတ်ဆက်နိုင်သည်။ web server များနှင့် browser များ(အစောပိုင်း စနစ်များနှင့် နှိုင်းယှဉ်လျှင်) အကောင်အထည်ဖော်ရာတွင် ကြုံရသည့် အခက်အခဲအခဲကို သိသာစွာ လျှော့ချနိုင်ခဲ့သည်။ သို့သော် အကျိုးဆက်မှာ ကွင်းဆက်ပုပ်ခြင်း ပြဿနာကို ဖြစ်စေခဲ့သည်။ ယခင် HyperCard နှင့်မတူဘဲ World Wide Web သည် တစ်ဦးတစ်ယောက်တည်းက ပိုင်ဆိုင်ခြင်း မဟုတ်ပေ။ server များနှင့် ဆက်သွယ်ထားသော ကွန်ပျူတာများကို အမှီအခိုကင်းစွာ လုပ်ဆောင်နိုင်စေပြီး တိုးချဲ့မှုများကိုလည်း လိုင်စင်သတ်မှတ်ချက်များမပါဘဲ ထပ်ထည့်နိုင်စေသည်။ ၁၉၉၃ခုနှစ် ဧပြီလ ၃၀ရက်နေ့တွင် CERN က World Wide Web သည် အခကြေးငွေ ပေးစရာမလိုဘဲ လူတိုင်းအတွက် အခမဲ့ဖြစ်ကြောင်း ကြေညာခဲ့သည်။ ကြေညာချက်အပြီး နှစ်လအကြာတွင် Gopher protocol သည် အခမဲ့ မဟုတ်တော့ချေ။ ဤသည်က Gopher ကို လျင်မြန်စွာ ဖယ်ရှားပြီး web ဆီသို့ ဦးတည်လာစေသည်။ အစောပိုင်း ရေပန်းစားသော web browser မှာ HyperCard ကို အခြေခံသော ViolaWWW ဖြစ်သည်။ World Wide Web သည် ၁၉၉၃ခုနှစ်တွင် စတင်မိတ်ဆက်ခဲ့သော Mosaic Web browser ဖြင့် အစပြုခဲ့သည်ဟုပညာရှင်များက ယေဘုယျအားဖြင့် သဘောတူညီကြသည်။ ၎င်းသည် University of Illinois at Urbana-Champaign (NCSA-UIUC)ရှိ National Center for Supercomputing Applications မှ Marc Andreessen ဦးဆောင်သော အဖွဲ့တစ်ခုက ဖန်တီးခဲ့သော graphic ဆိုင်ရာ browser ဖြစ်သည်။ Mosaic ကို High Performance Computing and Communication Act of 1991 က အစပြုခဲ့သော ရန်ပုံငွေအစီအစဉ်တစ်ခုဖြစ်ပြီး U.S. Senator Al Gore ရှေ့ဆောင်ခဲ့သော တွက်ချက်ရေး ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှု အများအပြားထဲမှ တစ်ခုဖြစ်သည့် U.S. High-Performance Computing and Communications Initiative က ရန်ပုံငွေ ထောက်ပံ့ပေးသည်။[18] Mosaic ကို မထုတ်လွှတ်မီက ပုံမှန်အားဖြင့် web စာမျက်နှာများတွင် graphic များသည် စာသားများနှင့် အတူတကွမရှိဘဲ အင်တာနက်ပေါ်တွင် သုံးစွဲလျက် ရှိသော Gopher နှင့် Wide Area Information Servers (WAIS)တို့ကဲ့သို့သော protocol ဟောင်းများထက် လူကြိုက်နည်းလျက်ရှိသည်။ Mosaic ၏ graphic ဆိုင်ရာ အသုံးပြုသူများအတွက် မျက်နှာပြင်သည် လူကြိုက်အများဆုံး အင်တာနက် protocol သေချာပေါက် ဖြစ်လာစေသည်။ ၁၉၉၄ခုနှစ် အောက်တိုဘာလ၊ European Organization for Nuclear Research (CERN)မှ ထွက်ခွာအပြီးတွင် Tim Berners-Lee သည် World Wide Web Consortium (W3C) ကို တည်ထောင်ခဲ့သည်။ ၎င်းကို Massachusetts Institute of Technology ရှိ ကွန်ပျူတာသိပ္ပံ စမ်းသပ်ခန်း(MIT/LCS) တွင် အင်တာနက်ကို ရှေ့ဆောင်လမ်းပြပြုခဲ့သော Defense Advanced Research Projects Agency (DARPA) အထောက်အပံ့ဖြင့် တည်ထောင်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ တစ်နှစ်အကြာတွင် INRIA (ပြင်သစ် အမျိုးသား ကွန်ပျူတာ သုတေသန စမ်းသပ်ခန်း တစ်ခု)၌ ဥရောပ ကော်မရှင် DG InfSo အထောက်အပံ့နှင့် ဒုတိယ ဆိုဒ်ကိုလည်းကောင်း၊ ၁၉၉၆ခုနှစ်တွင် ဂျပန်နိုင်ငံရှိ ကိုင်အို တက္ကသိုလ်တွင် တိုက်များနှင့်ဆိုင်သော တတိယဆိုဒ်ကိုလည်းကောင်း ဖန်တီးခဲ့ကြသည်။ ၁၉၉၄ခုနှစ်အကုန်တွင် လက်ရှိ စံချိန်စံညွှန်းနှင့် နှိုင်းယှဉ်သော် သေးငယ်နေသေးသော်လည်း သတိပြုမိထိုက်သော website အတော်များများမှာ ထိထိရောက်ရောက် လုပ်ဆောင်နေပြီဖြစ်သည်။ ၎င်းတို့ထဲမှ အများစုမှာ ယနေ့ ခေတ်စားနေသော ဝန်ဆောင်မှုများအတွက် ရှေ့ဆောင်လမ်းပြ သို့မဟုတ် လှုံ့ဆော်မှုများ ဖြစ်သည်။ Domain အမည်များနှင့် HTML တို့အတွက် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ စံချိန်စံညွှန်းများ ဖြည့်စွက်လျက် ရှိနှင့်ပြီး အင်တာနက်ကို ချိတ်ဆက်ခြင်းဖြင့် ကမ္ဘာတလွှားတွင် အခြားသော website များကို ဖန်တီးထားကြသည်။ ထိုအချိန်မှစ၍ Berners-Lee သည် web စံချိန်စံညွှန်းများ(ဥပမာ web စာမျက်နှာများ ဖန်တီးရေးသားသော markup languages)ကို သတ်မှတ်ရာတွင် အဓိက အခန်းကဏ္ဍမှ တက်ကြွစွာ ပါဝင်ခဲ့ပြီး များမကြာမီနှစ်များတွင် ၎င်း၏ Semantic Web အယူအဆကို ထောက်ခံပြောဆိုခဲ့ကြသည်။ World Wide Web သည် သုံးရလွယ်ကူပြီး ပြောင်းလွယ်ပြင်လွယ်ရှိသော ပုံစံဖြင့် အင်တာနက်ပေါ်တွင် သတင်းအချက်အလက်များကို ဖြန့်ဝေနိုင်ခဲ့သည်။ ထို့ကြောင့် အင်တာနက်အသုံးပြုမှုကို လူသိများစေရန်ပြုလုပ်ရာတွင် အရေးပါခဲ့သည်။ ဝေါဟာရနှစ်ခုကို ရောထွေးစွာ အသုံးပြုနေကြသော်လည်း World Wide Web နှင့် အင်တာနက် သည် အနက်တူသံကွဲစကား မဟုတ်ပါ။web သည် အင်တာနက်၏ အပေါ်ဆုံးရှိ အသုံးချprogram တစ်ခုဖြစ်သည်။ လုပ်ငန်း အင်တာနက် နှင့် World Wide Web ဝေါဟာရများကို နေ့စဉ်သုံးစကားပြောများတွင် မကြာခဏ ပြောဆို သုံးစွဲကြသည်။ သို့သော် အင်တာနက်နှင့် World Wide Web မှာ တစ်ခုတည်းမဟုတ်သကဲ့သို့ တူညီမှုလည်းမရှိပါ။ အင်တာနက်သည် ကွန်ပျူတာ ကွန်ယက်များ အပြန်အလှန်ချိတ်ဆက်ထားသော ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ စနစ်တစ်ခု ဖြစ်သည်။ ခြားနားမှုမှာ web သည် အင်တာနက်ပေါ်တွင် လုပ်ငန်းလည်ပတ်သော ဝန်ဆောင်မှုများထဲမှ တစ်ခုဖြစ်သည်။ ၎င်းသည် စာရွက်စာတမ်းများနှင့် အခြားသော အရင်းအမြစ်များကို hyperlink များ၊ URL များဖြင့် အချင်းချင်း ချိတ်ဆက်ထားသော အစုအစည်းဖြစ်သည်။ အချုပ်ဆိုရသောweb သည် အင်တာနက်ပေါ်တွင် လုပ်ငန်းလုပ်ဆောင်သော အသုံးချ program တစ်ခု ဖြစ်သည်။World Wide Web ပေါ်ရှိ web စာမျက်နှာ တစ်ခုကို ကြည့်ရှုရန် စာမျက်နှာ၏ URL ကို web browser ထဲသို့ စာရိုက်သွင်းခြင်းဖြင့်လည်းကောင်း၊ ထိုစာမျက်နှာ သို့မဟုတ် အရင်းမြစ်သို့ ချိတ်ဆက်ထားသော hyperlink တစ်ခုနောက်သို့ လိုက်ခြင်းဖြင့်လည်းကောင်း စတင်လေ့ရှိသည်။ ထို့နောက် web browser သည် ခေါ်ယူရန်နှင့် စာမျက်နှာပေါ်တွင် ပြသရန် မြင်ကွင်းနောက်ကွယ်ရှိ ဆက်သွယ်ရေး message များ အတွဲလိုက်ကို စတင်လုပ်ဆောင်သည်။ ရှေးဦးစွာ တကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ဖြန့်ဝေပေးသော Domain Name System – DNS ဟုခေါ်သည့် အင်တာနက် data base ကို အသုံးပြုခြင်းဖြင့် URL ၏ server အမည် အပိုင်းကို IP လိပ်စာ ထဲသို့ ခွဲထည့်လိုက်သည်။ web server ကို ချိတ်ဆက်ရန် ဤ IP လိပ်စာ လိုအပ်သည်။ ထို့နောက် browser သည် ထိုလိပ်စာအတိအကျရှိသော web server သို့ HTTP တောင်းခံမှုကို ပို့ခြင်းဖြင့် အရင်းမြစ်ကို တောင်းခံသည်။ ပုံစံမှန်သော web စာမျက်နှာတစ်ခုအတွက် စာမျက်နှာ၏ HTML စာသားကို ဦးစွာ တောင်းခံပြီး web browser က ချက်ချင်း သရုပ်ခွဲသည်။ ထို့နောက် စာမျက်နှာ တစ်ခုလုံး ပြည့်စုံစေရန်လိုအပ်သော ရုပ်ပုံများနှင့် အခြား မည်သည့်ဖိုင်များကိုမဆိုအတွက် ထပ်ဆင့် တောင်းခံမှုများ ပြုလုပ်သည်။ Website တစ်ခု၏ ရေပန်းစားမှုကို တိုင်းတာသော စာရင်းအင်းများသည် အများအားဖြင့် စာမျက်နှာကို ကြည့်ရှုခံရမှု အရေအတွက် သို့မဟုတ် သက်ဆိုင်ရာ server ကို ‘ထိချက်များ’(file တောင်းခံမှုများ) အရေအတွက်တို့အပေါ် အခြေခံကြသည်။ Web server က ဤဖိုင်များကို လက်ခံနေစဉ် ဘရောက်ဆာများသည် ၎င်း၏ HTML၊ Cascading Style Sheets (CSS) သို့မဟုတ် အခြား စာမျက်နှာကို ဖွဲ့စည်းတည်ဆောက်သော ဘာသာစကားများက သတ်မှတ်ထားသည့်အတိုင်း စာမျက်နှာကို မျက်နှာပြင်ပေါ်သို့ အဆင့်ဆင့် ပို့ဆောင်ပေးနိုင်သည်။ အသုံးပြုသူ မြင်ရသော မျက်နှာပြင်ပေါ်ရှိ web စာမျက်နှာကို ထုတ်လုပ်ရန် ရုပ်ပုံများနှင့် အခြား အရင်းအမြစ်များ ပါဝင်သည်။ web စာမျက်နှာ အများစုတွင် ဆက်နွယ်နေသော စာမျက်နှာများ သို့မဟုတ် ဆွဲချကူးယူနိုင်သော file များ၊ မူလ စာရွက်စာတမ်းများ၊ အဓိပ္ပာယ်သတ်မှတ်ချက်များနှင့် အခြား web အရင်းအမြစ်များသို့ ချိတ်ဆက်ထားသော hyper link များ ပါဝင်သည်။ အသုံးဝင်ပြီး ဆက်နွယ်နေသော အရင်းမြစ်များများအချင်းချင်း hypertext အချိန်အဆက်များမှတဆင့် အပြန်အလှန်ချိတ်ဆက်ထားသည့် ထိုကဲ့သို့သော အစုအစည်းကို web သတင်းအချက်အလက်များဟု ခေါ်ဆိုသည်။ အင်တာနက်ပေါ်တွင် ပုံနှိပ်ခြင်းကို Tim Berners-Lee က WorldWideWeb (မူလ CamelCase တွင် တစ်ဆက်တည်းရေးပြီး နောက်ပိုင်းတွင် ထိုသို့ မရေးတော့ချေ။) ဟု ၁၉၉၀ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလတွင် ပထမဆုံး ခေါ်ဝေါ်ခဲ့သည်။ ချိတ်ဆက်ခြင်း Hyperlink များကို သရုပ်ဖော်ခြင်းဖြင့် WWW ၏ တစ်မိနစ် အချိန်ပိုင်းငယ်အတွက် graphic ကိုယ်စားပြုချက် hyperlink များကို ဖျောက်ဖျက်ခြင်း၊ နေရာပြန်လည်ချထားခြင်း သို့မဟုတ် မတူညီသော အကြောင်းအရာဖြင့် အစားထိုးခြင်း ပြုလုပ်ခြင်းဖြင့် web အရင်းမြစ် အများအပြားသည် အချိန်နှင့်အမျှ ညွှန်ုပြမှုများ ပြောင်းလဲနေသည်။ ဤသည်က hyperlink များကို အသုံးမဝင် ဖြစ်စေပြီး ဤထူးခြားမှုကို ကွင်းဆက်ပုပ်ခြင်း အဖြစ် ရည်ညွှန်းကာ ၎င်းကြောင့် ထိခိုက်သော hyperlink များကို ကွင်းဆက်သေများဟု ခေါ်လေ့ရှိသည်။ web ၏ သက်တမ်းတိုတောင်းလှသော သဘာဝက website အများအပြားကို ရရှိရန် ကြိုးစားမှုများစွာကို တွန်းအားပေးခဲ့သည်။ ၁၉၉၆ခုနှစ်တွင် စတင်ခဲ့သော Internet Archive သည် လူသိများသော ကြိုးစားမှုများထဲမှ တစ်ခုဖြစ်သည်။ ဝက်(ဘ်) စာမျက်နှာများ ၏ ပြောင်းလဲ ခေတ်မီနေစေခြင်းများ Ajax (ကွန်ပျူတာ ပရိုဂရမ်ရေးခြင်း) JavaScript သည် scripting ကွန်ပျူတာ ဘာသာစကား ဖြစ်ပြီး ၁၉၉၅ခုနှစ်တွင် Brendan Eich က web စာမျက်နှာများအတွင်း အသုံးပြုရန် စတင် ဖန်တီးခဲ့ပြီး နောက်ပိုင်းတွင် Netscape က ဆက်လက်လုပ်ဆောင်ခဲ့သည်။[22] စံညွှန်းမီ မူကွဲမှာ ECMAScript ဖြစ်သည်။ အထက်တွင် ဖော်ပြထားသော စာမျက်နှာတစ်ခုပြီးမှ နောက်တစ်ခု ဖွင့်ရသော ပုံစံ၏ ကန့်သတ်ချက်များကို ကျော်လွှားရန် အချို့ web အသုံးချprogram များသည်လည်း Ajax (အလုပ်တစ်ခုမပြီးမီ နောက်တစ်ခုကို လက်ခံသော JavaScript နှင့် XML) ကို သုံးကြသည်။ JavaScript ကို sever အတွက် အပို HTTP တောင်းခံမှု ပြုလုပ်နိုင်သော စာမျက်နှာနှင့် ဖြန့်ဝေသည်။ တောင်းခံမှုမှာ mouse ကို နှိပ်ခြင်းကဲ့သို့သော အသုံးပြုသူများ၏ လှုပ်ရှားမှုကို တုံ့ပြန်ခြင်းသော်လည်းကောင်း အချိန်ကုန်လွန်မှုပေါ် မူတည်၍ သော်လည်းကောင်း ဖြစ်နိုင်သည်။ Server ၏ တုံ့ပြန်မှုများကို တုံ့ပြန်မှုတစ်ခုစီအတွက် စာမျက်နှာသစ်များ ဖန်တီးခြင်းထက် လက်ရှိစာမျက်နှာကို ပြင်ဆင်ရန် အသုံးပြုလေ့ရှိသည်။ ထို့ကြောင့် server သည် ကန့်သတ်ထားသော တိုးပွားလာသည့် သတင်းအချက်အလက်များကို ထောက်ပံ့ရန်သာ လိုအပ်သည်။ Ajax အမျိုးမျိုး တောင်းဆိုမှုကို တပြိုင်နက် လုပ်ဆောင်နိုင်သည့်အတွက် data ဆွဲထုတ်ယူနေစဉ်မှာပဲ အသုံးပြုသူများသည် စာမျက်နှာတစ်ခုဖြင့် အပြန်အလှန် လုပ်ဆောင်နိုင်သည်။ အချို့ web အသုံးချ program များသည် သတင်းအချက်အလက် အသစ်ရှိမရှို မေးရန် server ကို စစ်ဆေးလေ့ရှိသည်။ WWW ရှေ့ဆက်စာလုံး World Wide Web တွင် အသုံးပြုနေသော ဒိုမိန်းအမည် အများအပြားသည် www ဖြင့် အစပြုခြင်းမှာ ယခင်ကတည်းက ပြုလုပ်ကြသည့်နည်းတူ ၎င်းတို့ပေးသော ဝန်ဆောင်မှုပေါ်မူတည်၍ အင်တာနက် လက်ခံဟို့(စ်) (ဆာဗာများ) ကို အမည်ပေးခြင်းကြောင့်ဖြစ်သည်။ ဝက်(ဘ်)ဆာဗာတစ်ခုအတွက် လက်ခံဟို့(စ်)အမည်သည် ပုံမှန်အားဖြင့် www ဖြစ်သည်။ FTP ဆာဗာ တစ်ခုအတွက် ftp ဖြစ်ပြီး USENET သတင်း ဆာဗာ တစ်ခုအတွက် news သို့မဟုတ် nntp ဖြစ်သည်။ လက်ခံဟို့(စ်)အမည်များသည် ဒိုမိန်းအမည်စနစ်(Domain Name System - DNS) ဒိုမိန်းခွဲ အမည်များအဖြစ် မြင်ရသည်၊ ဥပမာ- www.example.com။ 'www' ကို ဒိုမိန်းခွဲအဖြစ် အသုံးပြုရန် မည်သည့် နည်းပညာဆိုင်ရာ သို့မဟုတ် ပေါ်လစီဆိုင်ရာ စံချိန်စံညွှန်းကမျှ မသတ်မှတ်ချေ - အကယ်ပင် ပထမဆုံး ဒိုမိန်းခွဲအမည်မှာ nxoc01.cern.ch ဖြစ်ပြီး၊www မပါသော ဝက်(ဘ်)ဆိုဒ်ပေါင်း များစွာ ရှိသည်။ တည်ဆောက်ပြီး ဝက်(ဘ်)ဆိုဒ် အများအပြားသည် 'www' ကို သုံးစွဲဆဲဖြစ်သည် သို့မဟုတ် ၎င်းတို့သည် 'www2'၊ 'secure' စသည်ဖြင့် အခြား ဒိုမိန်းခွဲများကို တီထွင်ကြသည်။ ထိုကဲ့သို့သော ဝက်(ဘ်)ဆာဗာများသည် ဒိုမိန်းအရင်းခံ(ဥပမာ- example.com) နှင့် www ဒိုမိန်းခွဲ (ဥပမာ- www.example.com) နှစ်ခုလုံးက ဆိုဒ်တစ်ခုတည်းကို ရည်ညွှန်းရန် စီစဉ်ထားရှိသည်။ အခြားဝက်(ဘ်)ဆာဗာများမှာ ပုံစံ တစ်ခုမဟုတ်တစ်ခု လိုအပ်သည် သို့မဟုတ် ၎င်းတို့သည် ကွဲပြားခြားနားသော ဝက်(ဘ်)ဆိုဒ်များသို့ ညွှန်နိုင်သည်။ ဝက်(ဘ်)ဆာဗာများ အစုအဝေးသို့ ရည်ညွန်းသော CNAME မှတ်တမ်း တစ်ခုကို ဖန်တီးခြင်းဖြင့် ဒိုမိန်းခွဲ အသုံးပြုခြင်းသည် နောင်လာမည့် ဝက်(ဘ်)သွားလာမှုတွင် အလုပ်ဝန် ညီမျှစေခြင်း အတွက် အသုံးဝင်သည်။ လက်ရှိတွင် ဒိုမိန်းခွဲတစ်ခုကိုသာ cname (အခြားအမည်တစ်ခု ပေးထားခြင်း) လုပ်နိုင်သောကြောင့် အခြေခံ ဒိုမိန်းအရင်းခံကို အသုံးပြုခြင်းဖြင့် တူညီသောရလဒ်ကို မရရှိနိုင်ပါ။ အသုံးပြုသူတစ်ယောက်သည် ဝက်(ဘ်)ဘရောက်ဆာ၏ လိပ်စာထည့်သွင်းရမည့်နေရာတွင် မပြည့်စုံသော ဝက်(ဘ်)လိပ်စာတစ်ခုကို ထည့်သွင်းပါက အချို့ ဝက်(ဘ်)ဘရောက်ဆာများသည် ရှေ့ဆက်စာလုံး "www" ကို ၎င်း၏ အစတွင် အလိုအလျောက်ထည့်ပေးပြီး အဆုံးတွင် ပျောက်ဆုံးနေသည်ဟု ယူဆရသည့် အရာပေါ်မူတည်၍ ".com"၊ ".org" နှင့် ".net" တို့ကို ထည့်ပေးနိုင်သည်။ ဥပမာ 'microsoft' ကို ထည့်သွင်းပါက http://www.microsoft.com/ ဟု ပြောင်းလဲပြီး 'openoffice' ဆိုပါက http://www.openoffice.org သို့ ပြောင်းလဲပေးသည်။ ဤသွင်ပြင်လက္ခဏာကို ၂၀၀၃ခုနှစ် အစောပိုင်းတွင် 'Firebird' ဟူသော အမည်ဖြင့်ရှိနေသေးသည့် မော့ဇီလာ ဖိုင်းယားဖောက်(စ်) (Mozilla Firefox) ၏ အစောပိုင်း မူကွဲများတွင် စတင်ခဲ့သည်။[25] ၂၀၀၈ခုနှစ်တွင် ထိုအယူအဆနှင့် တူညီသော အယူအဆအတွက် Microsoft ကို US မူပိုင်ခွင့် ပေးခဲ့သည်ဟု ဆိုသည်။URIများတွင် လုပ်ဆောင်ပုံစနစ်ကို သတ်မှတ်သည့် (http:// သို့မဟုတ် https://) သည် hypertext ရွှေ့ပြောင်း ပရိုတိုကော(လ်)နှင့် HTTP Secure အသီးသီးသို့ ရည်ညွှန်းပြီး တောင်းခံမှုနှင့် တုံ့ပြန်မှုတို့တွင် အသုံးပြုရန် ဆက်သွယ်ရေး ပရိုတိုကော(လ်)ကို သတ်မှတ်ထားသည်။ HTTP ပရိုတိုကော(လ်)သည် World Wide Web လုပ်ငန်းလည်ပတ်ရန် အခြေခံဖြစ်ပြီး စာကားဝှက် သို့မဟုတ် ဘဏ်နှင့်ပတ်သက်သော အချက်အလက်များကဲ့သို့ အထူးလျှို့ဝှက် သတင်းအချက်အလက်များကို အများသုံးအင်တာနက်ပေါ်တွင် လဲလှယ်ရန် လိုအပ်ပါက HTTPS တွင် ပါဝင်သော လျှို့ဝှက်ကုတ်စနစ်သည် လိုအပ်သော အလွှာတစ်ခုကို ထပ်ထည့်သည်။ ချန်လှပ်ထားပါက web browser များသည် အများအားဖြင့် လုပ်ဆောင်ပုံစနစ်ကို URLများနှင့်လည်း ကြိုတင်တွဲထားတတ်သည်။ အင်္ဂလိပ်ဘာသာစကားတွင် www ၏ အသံထွက် မှာ စာလုံးများ၏ သီးခြားအသံထွက်အတိုင်း ဖြစ်သည်။ အချို့ပညာရပ်ဆိုင်ရာ အသုံးပြုသူများ က dub-dub-dub ဟု အသံထွက်သော်လည်း မတွင်ကျယ်ပေ။ တစ်ခါက အင်္ဂလိပ် စာရေးဆရာ Douglas Adams က The Independent on Sunday (၁၉၉၉) တွင်- “World Wide Web ဆိုတာ ကျွန်တော်သိသမျှထဲမှာ သူ့ကို အတိုကောက်ပြုလုပ်လိုတဲ့ အရာထက် သုံးဆရှည်ရှည်ပြောရတဲ့ တစ်ခုတည်းသော အတိုကောက်ပုံစံပါပဲ” ဟု ခနဲ့တဲ့တဲ့ ပြောခဲ့သည်။ Stephen Fry က နောက်ပိုင်းတွင် သူ၏ "Podgrammes" မီဒီယာဖိုင် ဇာတ်လမ်းတွဲများတွင် "wuh wuh wuh " ဟု အသံထွက်ခဲ့သည်။ Mandarin တရုတ်ဘာသာစကားတွင် World Wide Web ကို phono-semantic matching (အသံထွက်နှင့် အဓိပ္ပာယ် နှစ်ခုလုံးနှင့် လိုက်ဖက်ရန် ပြန်ဆိုခြင်း) မှတဆင့် wàn wéi wǎng (万维网) ဟု အများအားဖြင့် ဘာသာပြန်ဆိုကြသည်။ ၎င်းသည် www နှင့် လိုက်လျောညီထွေရှိပြီး စာပေအရ “အတိုင်းအတာ ကွန်ယက်” ဟု အဓိပ္ပာယ်ရသည်။ ဘာသာပြန်ဆိုမှုမှာ World Wide Web ၏ ဒီဇိုင်းအယူအဆနှင့် တစ်ဟုန်ထိုးတိုးပွားလာခြင်းကို အလွန် လျော်ကန်စွာ ထင်ဟပ်သည်။ Tim Berners-Lee ၏ web-space တွင် World Wide Web ကို သီးခြားစီဖြစ်သော စာလုံးသုံးလုံးဖြင့် စာလုံးပေါင်းပြီး စလုံးတလုံးစီကို စာလုံးကြီးအသုံးပြုကာ စာလုံများကြားတွင် hyphen များ မပါချေ။ ကိုယ်ရေးကိုယ်တာလျှို့ဝှက်ချက် အချိန်နှင့်ငွေကို ချွေတာသော ကွန်ပျူတာအသုံးပြုသူများနှင့် အဆင်ပြေလွယ်ကူမှုများနှင့် ဖျော်ဖြေမှုများကို ရယူသော ကွန်ပျူတာ အသုံးပြုသူများတို့သည် web အပါအဝင် နည်းပညာများ အများအပြားကို အသုံးပြုခြင်းတို့အတွက် အလဲအလှယ်အဖြစ် ကိုယ်ရေးကိုယ်တာ လျှို့ဝှက်ချက်ဆိုင်ရာ အခွင့်အရေးများကို ပေးအပ်ကောင်း ပေးအပ်နိုင်သည် သို့မဟုတ် မပေးနိုင်ပေ။ ကမ္ဘာတလွှား ဘီလီယံတစ်ဝက်မျှ အရေအတွက်ရှိသော လူများသည် လူမှုဆက်ဆံရေးကွန်ယက် ဝန်ဆောင်မှု တစ်ခုကို အသုံးပြုလျက် ရှိနေကြပြီး၊ web နှင့် ကြီးပြင်းခဲ့ကြသော အမေရိကန်နိုင်ငံသားများ၏ ထက်ဝက်တို့သည် online profile များဖန်တီးခဲ့ကြ၍ စံချိန်စံညွှန်းများကို ပြောင်းလဲနိုင်သော မျိုးဆက် လွှဲပြောင်းခြင်း၏ တစိတ်တဒေသအဖြစ် ပါဝင်နေပေသည်။ Facebook တွင် U.S. ကောလိပ်ကျောင်းသားများမှသည် U.S. နိုင်ငံသား မဟုတ်သောသူ ၇၀%အထိ အခြေအနေ တိုးတက်လာပြီး၊ ၂၀၀၉ ခုနှစ်တွင် ယင်း၏ အဖွဲ့ဝင် ၂၀%မျှသာ ကိုယ်ရေးကိုယ်တာ လျှို့ဝှက်ချက် ဆက်တင်များကို အသုံးပြုကြသည်ဟု ခန့်မှန်းသည်။၂၀၁၀ ခုနှစ်တွင် (ကုမ္ပဏီကို တွဲဖက်တည်ထောင်ပြီးနောက် ခြောက်နှစ်အကြာ) Mark Zuckerberg က သုံးစွဲရန် အတော်ပင် ပိုမိုလွယ်ကူလှသော ကိုယ်ရေးကိုယ်တာလျှို့ဝှက်ချက်ဆိုင်ရာ ထိန်းချုပ်မှုများကို ထပ်ထည့်မည်ဟု ရေးခဲ့သည်။ နိုင်ငံပေါင်း ၆၀ မှ ကိုယ်ရေးကိုယ်တာ လျှို့ဝှက်ချက်ဆိုင်ရာ ကိုယ်စားလှယ်များက web အသုံးပြုသည့် ကလေးများနှင့် အခြား အရွယ်မရောက်သေးသော သူများအတွက် ပညာရေးနှင့်၊ လူမှုဆက်ဆံရေး ကွန်ယက်များကို အသုံးပြုသောသူများတွက် အလိုအလျောက် ကာကွယ်ရေးတို့အတွက်လုပ်ငန်း၏ ကိုယ်တိုင် ပြုလုပ်သော စည်းမျဉ်းများကို ပြည့်စုံအောင် ဖြည့်စွက်ရန်အတွက် ဥပဒေများကို တောင်းဆိုရန် သဘောပိုင်းဖြတ်ခဲ့ကြသည်။ ကိုယ်တိုင် ခွဲခြားသတ်မှတ်နိုင်သော သတင်းအချက်အလက် အတွက် data ကာကွယ်ရေးသည် ထိုသတင်းအချက်အလက်များကို ရောင်းချခြင်းထက် စီးပွားရေး လုပ်ငန်းများကို ပိုမို၍ အကျိုးအမြတ် ဖြစ်ထွန်းစေသည်ဟု ယင်းတို့က ယုံကြည်ကြသည်။ အသုံးပြုသူများသည် ၎င်းတို့၏ ကိုယ်ရေးကိုယ်တာနှင့် သက်ဆိုင်သော မှတ်တမ်းများကို ၎င်းတို့ဘာသာ ရှင်းလင်းပစ်နိုင်ရန် browser များရှိ အဓိကဆွဲဆောင်မှုများကို ရွေးချယ်နိုင်ပြီး၊ အချို့သော ကွတ်ကီးနှင့် ကြော်ငြာကွန်ယက်များ ကိုလည်း ပိတ်ဆို့ထားနိုင်သည်။ သို့သော်လည်း website များ၏ server logs များ၊ အထူးသဖြင့် web beacons များတွင် ခြေရာခံနိုင်ပါသေးသည်။ Berners-Lee နှင့် လုပ်ဖော်ကိုင်ဖက်များသည် policy သိမြင်စေရန်အတွက် web ၏ တည်ဆောက်ပုံကို တိုးချဲ့ခြင်းဖြင့် တာဝန်ယူမှုနှင့် လျောက်ပတ်စွာ အသုံးပြုခြင်းတို့တွင် မျှော်လင့်ချက် တွေ့မြင်ထားသည်။ စစ်ဆေးသည့် မှတ်တမ်းရေးခြင်း၊ reasoned များနှင့် ကိရိယာ ပစ္စည်းများတို့ကို သုံးခြင်းဖြင့် ဖြစ်ကောင်းဖြစ်နိုင်သည်။ အခမဲ့ အကြောင်းအရာများကို ထောက်ပံ့ပေးထားမှုကို အလဲအလှယ်ပြုသောအားဖြင့် ရောင်းချသူများသည် web အသုံးပြုသူများကို ထောက်လှမ်းသော ကြော်ငြာသမားများကို ငှားရမ်းထားပြီး၊ ယင်းတို့ကို ခြေရာခံထောက်လှမ်းခြင်းဖြင့် ၎င်းတို့၏ စီးပွားရေးကို အခြေတည်ထားသည်။၂၀၀၉ ခုနှစ်မှစ၍၊ စားသုံးသူများ၏ data များကို အလဲအလှယ်အားဖြင့် ဝယ်ယူ၊ ရောင်းချမှုများ ပြုလုပ်သည် (အမည်ဝှက်ထားခြင်းကို ဖော်နိုင်သော အချက်အလက် အသေးစိတ်အချို့ မရှိခြင်း၊ သို့မဟုတ် တစ်စုံတစ်ယောက်အား မည်သူမည်ဝါဟု ဖော်ထုတ်ခြင်း)။ နေ့တစ်နေ့တွင် သန်းပေါင်း ရာချီကာ အသုံးပြုသူများ အမှန်တကယ်အသုံးပြုနေသည့် အချိန်တွင် မည်သည့် စာလုံးကို ရိုက်နေသည်ကို Lotame Solutions က ဖမ်းယူနိုင်ပြီး၊ အဆုံးအဖြတ်ပေးရန်၊ “မည်သည့် အကြောင်းအရာများကို ဆွေးနွေးသည်၊ စာရေးသူက ထိုအကြောင်းအရာများအပေါ် မည်သို့သဘောထားသည်၊ ထိုအကြောင်းအရာများအတွက် ထိုသူက မည်သို့လုပ်ဆောင်မည်” ကို The Wall Street Journal ရှိ စာရေးဆရာတစ်ယောက်အား ကိုးကားရန် OpenAmplify သို့ ပို့ပေးသည်။ ၂၀၀၈ ခုနှစ်တွင် Microsoft က ယင်း၏ Internet Explorer ရှိ ပြင်းထန်သော ကိုယ်ရေးကိုယ်တာ ထူးခြားချက်များနှင့် ပတ်သက်သော ၎င်း၏ အစီအစဉ်များမှ နောက်ဆုတ်လိုက်ပြီး၊ယင်း၏အသုံးပြုသူများအား (World Web အသုံးပြုသူများ၏ ၅၀%) ထိုသူတို့ website တစ်ခုသို့ ဝင်ရောက်ကြည့်ရှုသောအခါ ကလစ်တစ်ခါ လုပ်ရုံမျှဖြင့် ယင်းတို့နှင့် ပတ်သက်၍ ယူဆချက်များပြုလုပ်မည့် ကြော်ငြာသမားများသို့ လမ်းဖွင့်ထားခဲ့သည်။ ကြော်ငြာခြင်းမှ ပေးချေသော ဝန်ဆောင်မှုများအနက် yahoo သည် စီးပွားရော website များအား အသုံးပြုသူများ၏ data အချက်အလက်များ အများဆုံး စုဆောင်းနိုင်သည်။ တစ်လလျှင် ဆိုဒ်တစ်ခုနှင့် ယင်းနှင့် ဆက်စပ်လျက်ရှိသော ကြော်ငြာ network site များ၏ စံနမူနာ အသုံးပြုသူတစ်ယောက်၏ သတင်းအချက်အလက် ၂၅၀၀ ဘစ်ခန့် စုဆောင်းနိုင်သည်။ My space က ထိုဖြစ်နိုင်ချေ၏ တစ်ဝက်ဖြင့် yahoo နောက်က လိုက်လျက်ရှိပြီး၊ AOL-Time Warner၊ Google၊ Facebook၊ Microsoft၊နှင့် eBay တို့ ယင်းနောက်တွင် လိုက်ပါသည်။ လုံခြုံရေး Web သည် ရာဇဝတ်မှု ကျူးလွန်သူများ၏ နှောင့်ယှက်ဖျက်ဆီးသော software (malware)ကို ဖြန့်ဝေရာတွင် ပိုမိုနှစ်သက်ရာ လမ်းကြောင်းတစ်ခု ဖြစ်လာသည်။ Website ပေါ်တွင် ကျူးလွန်ကြသော cyber ရာဇဝတ်မှုများတွင် မည်သူမည်ဝါ ဖြစ်ကြောင်း သက်သေခံအထောက်အထား ခိုးယူခြင်း၊ လိမ်လည်မှု၊ သူလျှိုမှုနှင့် ထောက်လှမ်းရေးသတင်းများ စုဆောင်းရေးတို့ ပါဝင်နိုင်သည်။ Web ကို အခြေခံသော အားနည်းမှုများသည် သမားရိုးကျ ကွန်ပျူတာ လုံခြုံရေးနှင့် သက်ဆိုင်သော အရာများထက် ယခုအခါတွင် အရေအတွက်အားဖြင့် ကျော်လွန်နေပါပြီ။ ထို့ပြင် google ၏ တိုင်းတာချက်များအရ web စာမျက်နှာ ဆယ်ခုအနက် တစ်ခုခန့်တွင် ဖျက်ဆီးတတ်သည့် code များ ပါဝင်နိုင်နေပါသည်။ Web ကိုအခြေခံသော တိုက်ခိုက် ထိုးနှက်မှုများမှာ တရားဥပဒေနှင့် အညီထောင်ထားသော website များနှင့် အထူးသဖြင့် Sophos နှင့် တိုင်းတာချက်အရ United States၊ တရုတ်နှင့် ရုရှားနိုင်ငံတို့တွင် host များ ရှိနေသော website များ ဖြစ်သည်။ အများဆုံး မြင်တွေ့ရသော နှောင့်ယှက်ဖျက်ဆီးသော software ခြိမ်းခြောက်မှုများမှာ website အား SQL injection တိုက်ခိုက်မှုများ ဖြစ်သည်။HTML နှင့် URIs တို့မှတဆင့် Java စာလုံး မိတ်ဆက်ခြင်းနှင့် အတူ ပေါ်လာသော cross-site scripting (XSS) ကဲ့သို့ တိုက်ခိုက်မှုမျိုး များအား web သည် ခုခံမှုအားနည်းပြီး၊web 2.0 နှင့် စာလုံးများကို အသုံးပြုရန် လိုလားသော Ajax web ဒီဇိုင်း တို့ကြောင့် အတိုင်းအတာ တစ်ခုအထိ ပိုမိုပျက်စီးစေသည်။ ယခုအခါတွင် ခန့်မှန်းချက်တစ်ခုအရ website အားလုံး၏ ရ၀%၏ အသုံးပြုသူများအား XSS တိုက်ခိုက်မှုများသို့ ပွင့်လျက်ရှိနေပါသည်။ အဆိုပြုထားသော ဖြေရှင်းနည်းများမှာ အလွန်အကြူးပင် ကွဲပြားများပြားလှသည်။ McAfee ကဲ့သို့ ဗိုင်းရပ်(စ်)ကာကွယ်ရေး ကွန်ပျူတာလုံခြုံရေး software ရောင်းချသူများက ၉/၁၁ နောက်ပိုင်း စည်းမျဉ်းများနှင့် ကိုက်ညီသည့် အုပ်ချုပ်မှုနှင့် လေးစားလိုက်နာမှုများ ရှိသော အစုံလိုက်ပစ္စည်းများကို တီထွင်ပြီး ဖြစ်သည်။ Finjan ကဲ့သို့ အချို့သော ကုမ္ပဏီများမှာ မည်သည့်အရင်းအမြစ်မှပင် ဖြစ်ပါစေ code နှင့် ပါဝင်သည့်အကြောင်းအရာများ အားလုံးကို နိုးကြားစွာဖြင့် တကယ်ဖြစ်ပွားနေသော အချိန်တွင် စစ်ဆေးခြင်းပြုရန် ထောက်ခံသည်။ ubiquitous ကဲ့သို့ ကွန်ပျူတာ လုံခြုံရေးစနစ် ရောင်းသူအချို့တို့က ခြိမ်းခြောက်မှု အန္တရာယ် အသစ်များကို စောင့်ကြပ်ကြည့်ရှုပြီး၊ နှောင့်ယှက်ဖျက်ဆီးသော software များ ရုတ်တရက်ဖြစ်ပွားခြင်း၊ စပဲမ်းနှင့် ဇုမ်းဘီး ဦးတည်ရာလမ်းကြောင်းများကို တကယ်ဖြစ်ပွားနေသော အချိန်တွင် ဖြစ်ပွားခြင်းများကို စောင့်ကြပ်ကြည့်ရှုသည့် ကိရိယာများနှင့် တကွ၊ သတင်းပို့သည့် ကိရိယာများဖြင့် ထောက်ပံ့ပေးသည်။ လုံခြုံရေးကို ကုန်ကျမှုစင်တာ တစ်ခုအဖြစ်ထက် စီးပွားရေး အခွင့်အလမ်းတစ်ခု အနေဖြင့် မြင်သော စီးပွားရေးလုပ်ငန်းများအတွက်၊အခြေခံဖွဲ့စည်း တည်ဆောက်ပုံထဲတွင် “နေရာအနှံ့ရှိသော၊ အမြဲတမ်းဖွင့်ထားသော ဒစ်ဂျစ်တယ်နှင့် ပတ်သက်သော အခွင့်အရေးများ”ကို အတည်ပြုလိုက်နာစေသော လက်တစ်ဆုပ်စာမျှသော အဖွဲ့အစည်းများ၏နေရာတွင် ယနေ့ data များနှင့် ကွန်ယက်များကို လုံခြုံစိတ်ချရအောင် လုပ်ပေးနေသည့် ရာနှင့် ချီသော အဖွဲ့အစည်းများက အစားထိုးသင့်သည်ဟု အချို့က အကျိုးအကြောင်းပြ ပြောဆိုသည်။ အင်တာနက်ကို သော့ခတ်ပိတ်ပစ်လိုက်ခြင်းထက် ကွန်ပျူတာ အသုံးပြုမှု လုံခြုံရေးအတွက် အသုံးပြုသူများက တာဝန်ခွဲဝေယူခြင်းက အထူးပိုမိုသာလွန် နှစ်သက်စရာဖြစ်သည်ဟု Jonathan Zittrain က ပြောသည်။ ဝက်(ဘ်)သတ်မှတ်စံနှုန်းများ ထုံးတမ်းစဉ်လာ သတ်မှတ် စံနှုန်းအများအပြားနှင့် အခြား နည်းပညာဆိုင်ရာ သီးခြားပြဋ္ဌာန်းချက်များနှင့် ဆော့(ဖ်)ဝဲတို့သည် World Wide Web၊အင်တာနက်နှင့် ကွန်ပျူတာ သတင်းအချက်အလက် ဖလှယ်ခြင်း၏ အသွင်အပြင်အမျိုးမျိုးအား လည်ပတ်မောင်းနှင်မှုကို အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုသည်။ စာရွက်စာတမ်းအများအပြားမှာ ဘာနာ(စ်)-လီး ခေါင်းဆောင်သော World Wide Web Consortium (W3C) ၏ကြိုးစားအားထုတ်မှုပင် ဖြစ်သည်။ သို့သော် အချို့တို့မှာ အင်တာနက် အင်ဂျင်နီယာပညာ စစ်ဆင်ရေးအဖွဲ့ (Internet Engineering Task Force)(IETF)နှင့် အခြားအဖွဲ့အစည်းများက ထုတ်လုပ်ထားခြင်းဖြစ်သည်။ ယျေဘုယျအားဖြင့် ဝက်(ဘ်)စံနှုန်းများကို ဆွေးနွေးရာတွင် အောက်ဖော်ပြပါ ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေချက်များကို အခြေခံအုတ်မြစ်အဖြစ် တွေ့ရသည်။ - markup languages အတွက် ထောက်ခံချက်များ၊ အထူးသဖြင့် W3C မှ HTML နှင့် XHTML။ ဤတို့သည် hypertext စာရွက်စာတမ်းများ၏ တည်ဆောက်ပုံနှင့် ဘာသာပြန်ဆိုခြင်းကို အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုသည်။ stylesheet များအတွက် ထောက်ခံချက်များ၊ အထူးသဖြင့် W3C မှCSS။ Ecma International မှ ECMA စာလုံး များအတွက် သတ်မှတ်စံနှုန်းများ (ပုံမှန်အားဖြင့် ဂျာဗားစာလုံး ပုံစံဖြင့်)။ W3C မှ Document Object Model အတွက် ထောက်ခံချက်များ။ World Wide Web အတွက် အခြားမရှိမဖြစ် လိုအပ်သော နည်းပညာများ၏ အဓိပ္ပာယ် ဖွင့်ဆိုချက်များဖြင့် ပံ့ပိုးပေးသော အခြား ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေမှုများမှာ အောက်ပါတို့ဖြစ်သည်။ သို့သော် ယင်းတို့ချည်းသာဟု ကန့်သတ်မထားပါ။ - Uniform Resource Identifier (URI)၊ အင်တာနက်ပေါ်တွင် hypertext စာရွက်စာတမ်းများနှင့် ရုပ်ပုံများကဲ့သို့သော အရင်းအမြစ်များကို ကိုးကားခြင်းအတွက် အများနှင့်ဆိုင်သော စနစ်။ မကြာခဏဆိုသလို URL ဟုခေါ်သော URI များကို IETF ၏ RFC 3986 / STD 66: Uniform Resource Identifier (URI): Generic Syntax ဖြင့် အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုသည်။ ထိုနည်းတူ ယင်းထက် အရင်ကျသောအရာများနှင့် များပြားလှစွာသော URI scheme အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုခြင်းRFCs ဖြင့် အဓိပ္ပာယ် ဖွင့်ဆိုသည်။ HyperText Transfer Protocol (HTTP)၊ အထူးသဖြင့် RFC 2616: HTTP/1.1နှင့် RFC 2617: HTTP Authentication တို့ဖြင့် အဓိပ္ပာယ်ဖွင့်ဆိုထားသည့်အတိုင်း ဖြစ်သည်။ browserနှင့်serverတို့ တစ်ခုနှင့် တစ်ခု အစစ်အမှန်ဖြစ်ကြောင်း မည်သို့ ထင်ရှားစေကြောင်းကို ဖော်ပြသည်။ ဝက်(ဘ်)ဆက်သွယ်ရယူနိုင်စွမ်း Web သို့ဆက်သွယ် ရယူခြင်းသည် အမြင်အာရုံ၊ အကြားအာရုံ၊ ကိုယ်အင်္ဂါ၊ စကားပြော၊ သိမှတ်နိုင်ခြင်း သို့မဟုတ် အာရုံကြောဆိုင်ရာများတို့တွင် ချို့တဲ့အားနည်းမှုတို့ကို ပမာမထား၊ လူသား အားလုံးတို့အတွက်ဖြစ်သည်။ ဆက်သွယ်ရယူခြင်း လက္ခဏာများသည် ယာယီ ချို့တဲ့အားနည်းမှု ဖြစ်သည့် လက်ကျိုးခြင်း သို့မဟုတ် စွမ်းရည်များ ပြောင်းလဲသွားသည့် သက်ကြီးရွယ်အိုများအတွက်လည်း ကူညီထောက်ပံ့မှု ဖြစ်စေသည်။ သတင်းအချက်အလက်များ လက်ခံရယူနိုင်ရန် web ကို အသုံးပြုသကဲ့သို့ သတင်းအချက်အလက်များ ပေးပို့ခြင်းနှင့် လူမှုအသိုင်းအဝိုင်းအတွင်း အပြန်အလှန် ဆက်သွယ်ခြင်းတို့တွင်လည်း သုံးပါသည်။ မသန်မစွမ်းမှုများ ရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်များအား တန်းတူဆက်သွယ်နိုင်ခွင့်နှင့် တန်းတူအခွင့်အရေးပေးရန် ရည်ရွယ်ပြီး web ကို ဆက်သွယ်ရယူခြင်းကို ပြုလုပ်နိုင်ရန် အခြေခံကျစွာ ပြုလုပ်ထားသည်။ တစ်ခါက Tim Berners-Lee က ဤသို့ မှတ်သားခဲ့သည် “ web ၏ စွမ်းအားမှာ ယင်း၏ အရာခပ်သိမ်းနှင့်စပ်ဆိုင်မှု၌ ရှိသည်။ ချို့တဲ့အားနည်းမှုတို့ကို ပမာမထားဘဲ လူသားတိုင်း ဆက်သွယ်ရယူနိုင်ရန်မှာ ယင်း၏ မရှိမဖြစ်သော အသွင်အပြင်တစ်ခု ဖြစ်သည်။” တိုင်းပြည်အများအပြားသည် website များအတွက် လိုအပ်ချက်တစ်ခုအဖြစ် web ဆက်သွယ်ရယူခြင်း စည်းမျဉ်းဥပဒေများ ပြဋ္ဌာန်းထားသည်။ W3C Web Accessibility Initiative တွင် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ခြင်းမှ software တီထွင်သူများအပါအဝင် web ပါ အကြောင်းအရာများကို ရေးသားသူများက ထောက်ပံ့မှုနည်းပညာများကို အသုံးပြုကောင်းပြုနိုင်သော၊ သို့မဟုတ် မပြုနိုင်သော ပုဂ္ဂိုလ်များ web ကို ဆက်သွယ်ရယူအသုံးပြုနိုင်ဖို့ ပြုလုပ်ရန်အတွက် ရိုးရိုး လမ်းညွှန်ချက်များ ပေါ်ထွက်လာခဲ့သည်။ နိုင်ငံတကာမှုပြုခြင်း W3C နိုင်ငံတကာမှုပြုခြင်း အတွက် လှုပ်ရှားမှုသည် web နည်းပညာသည် အားလုံးသော ဘာသာစကား၊ အရေးသားစာလုံးနှင့် ယဉ်ကျေးမှုတို့တွင် အလုပ်လုပ်ခြင်းကို သေချာစေသည်။ ၂၀၀၄ ခုနှစ် သို့မဟုတ် ၂၀၀၅ ခုနှစ်တွင် စတင်ခဲ့သော ယူနီကုတ်သည် အခြေခိုင်မှုကို ရရှိခဲ့ပြီး၊ နောက်ဆုံး၌ ၂၀၀၇ဒီဇင်ဘာလတွင် web ၏ မကြာခဏ အသုံးများဆုံး စာလုံးဝှက်စာဖော်ခြင်း အဖြစ် ASCII နှင့် အနောက်ဥရောပ နှစ်ခုလုံးတို့တွင် သာလွန်သွားခဲ့သည်။ မူလပထမက RFC 3986 သည် US-ASCII ၏ လက်အောက်ခံ အုပ်စုအတွင်းရှိ URI ဖြင့် အရင်းအမြစ်များ ခွဲခြားဖော်ပြခြင်းကို ခွင့်ပြုခဲ့သည်။ RFC 3987က တစ်ကမ္ဘာလုံးနှင့်ဆိုင်သော စာလုံးအစုံ (Universal Character Set)အတွင်းရှိ မည်သည့် စာလုံးကိုမဆို ပိုမိုများပြားသော စာလုံးများကို ခွင့်ပြုခဲ့ပြီး၊ ယခုအခါ အရင်းအမြစ်တစ်ခုကို မည်သည့် ဘာသာဖြင့်မဆို IRI ဖြင့် ခွဲခြားဖော်ပြနိုင်သည်။။ ကိန်းဂဏန်းအချက်အလက်များ ၂၀၀၁ ခုနှစ်တွင် ပြုလုပ်ခဲ့သော လေ့လာချက်တစ်ခုအရ web ပေါ်တွင် စာရွက်စာတမ်းပေါင်း ၅၅၀ ဘီလီယံကျော်မျှ အလုံးအရင်းနှင့် ရှိနေပါသည်။ မမြင်ရသော web သို့မဟုတ် deep Web များပေါ်တွင် ဖြစ်သည်။၂၀၀၂ ခုနှစ်တွင် သန်းပေါင်း ၂၀၂၄ မျှသော web စာမျက်နှာများ[69] အပေါ် ကောက်ယူသောစစ်တမ်းအရ web တွင် ပါဝင်သော အကြောင်းအရာများမှာ အင်္ဂလိပ်ဘာသာဖြင့် အများဆုံး ရာခိုင်နှုန်း ၅၆.၄% ဖြစ်ပြီး၊ ယင်းနောက်တွင် ဂျာမနီ (၇.၇%)၊ ပြင်သစ် (၅.၆၇%) နှင့် ဂျပန် (၄.၉%)တို့ ဖြစ်သည်။ web တစ်ခုကို နမူနာယူရန် ဘာသာစကားပေါင်း ရ၅ ခုကို အသုံးပြု၍ web ရှာဖွေခြင်းပြုလုပ်ခဲ့သော မကြာသေးမီက လေ့လာချက်တစ်ခုအရ၊ ၂၀၀၅ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလကုန်တွင် အထင်ကရညွှန်ပြနိုင်သော web (publicly indexable Web)၌ web စာမျက်နှာပေါင်း ၁၁.၅ ဘီလီယံကျော်ရှိသည်ဟု ဆုံးဖြတ်ခဲ့သည်။၂၀၀၉ ခုနှစ် မတ်လတွင်၊ ညွှန်ပြနိုင်သော web တွင် အနည်းဆုံး စာမျက်နှာပေါင်း ၂၅.၂၁ ဘီလီယံ ရှိလာသည်။၂၀၀၈ ခုနှစ် ဇူလိုင်လ ၂၅ ရက်နေ့တွင် google software အင်ဂျင်နီယာ Jesse Alpert နှင့် Nissan Hajaj တို့ကURLပေါင်း သန်းပေါင်းတစ်သောင်း google ရှာဖွေရေးပေါ်တွင် ရှာဖွေတွေ့ရှိသည်ဟု ကြေညာခဲ့သည်။၂၀၀၉ ခုနှစ် မေလတွင် website ၁၀၉.၅ သန်းကျော် လုပ်ငန်းလည်ပတ်နေပါသည်။ ယင်းတို့အနက် ၇၄%မှာ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းဆိုင်ရာ သို့မဟုတ် အခြားဆိုဒ်များ အများနှင့်သက်ဆိုင်သော ထိပ်တန်းအဆင့် domain .com တွင် လုပ်ငန်းလည်ပတ်နေသော ဆိုဒ်များဖြစ်သည်။ အမြန်နှုန်း အကြောင်းများ အင်တာနက်တွင် ပါဝင်ဖွဲ့စည်းထားသော အစိတ်အပိုင်းများရှိ ပြည့်ကျပ်ခြင်း အကြောင်းများ အပေါ် စိတ်ပျက်ရခြင်းနှင့် browse လုပ်ရာတွင် နှေးကွေးစေသော မြင့်မားသော နှောင့်နှေးသော အချိန်ကိုတိုင်းတာခြင်း တို့မှာ World Wide Web အတွက် အဓိပ္ပာယ် ယုတ်ညံ့စေသောနာမည် World Wide Wait ဟူ၍ ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့သည်။ အင်တာနက်၏ အမြန်နှုန်းကို မြှင့်တင်ခြင်းသည် peering နှင့် QoS နည်းပညာများ အသုံးပြုခြင်းများအပေါ် ဆက်လက် လုပ်ဆောင်လျက်ရှိသော ဆွေးနွေးချက် တစ်ခု ဖြစ်သည်။ ပြည့်ကျပ်ခြင်းကို လျှော့ချရန်အတွက် အခြားအဖြေများကို W3C တွင်တွေ့မြင်နိုင်သည်။ website မှ တုံ့ပြန်သည့် စံပြအချိန်များအတွက် သတ်မှတ်ထားသော လမ်းညွှန်ချက်များမှာ- ၀.၁ စက္ကန့် (တစ်စက္ကန့်၏ ဆယ်ပုံ ပုံတစ်ပုံ)။ စံပြ တုံ့ပြန်သည့် အချိန်။ အသုံးပြုသူသည် မည်သည့်ဆီးတားခြင်းကိုမျှ သတိပြုမိခြင်း ရှိမည်မဟုတ်။ ၁ စက္ကန့်။ လက်ခံနိုင်သော အမြင့်ဆုံး တုံ့ပြန်ချိန်။ ၁ စက္ကန့်အထက်ရှိသော download လုပ်သည့်အချိန်သည် အသုံးပြုသူအား ကြန့်ကြာစေခြင်းကို ခံစားသည်။ ၁၀ စက္ကန့်။ လက်ခံနိုင်ဖွယ်ရာ မရှိသော တုံ့ပြန်ချိန်။ အသုံးပြုသူအား ကြန့်ကြာစေခြင်းကို ခံစားစေပြီး၊ အသုံးပြုသသည် ဆိုဒ်သို့မဟုတ် ကွန်ပျူတာစနစ်မှ ထွက်သွားနိုင်သည်။ သိုလှောင်ရာနေရာ အကယ်၍ အသုံးပြုသူက web စာမျက်နှာ တစ်ခုပေါ်သို့ အချိန်ခဏတာအတွင် ပြန်လည်ဝင်ရောက်လျှင် web server လမ်းကြောင်းမှ data စာမျက်နှာကို နောက်တစ်ဖန် ပြန်လည်ရယူရန် မလိုအပ်ပေ။ web browser များ အားလုံးနီးပါးသည် မကြာသေးခင်က ရယူထားသော data များကို များသောအားဖြင့် အသုံးပြုသူကွန်ပျူတာ hard drive ထဲတွင် သိုလှောင်ထားလေ့ရှိသည်။ Browser တစ်ခုမှ ပို့လိုက်သော HTTP တောင်းဆိုချက်များသည် နောက်ဆုံးအကြိမ် download ချစဉ်နောက်ပိုင်းတွင် ပြောင်းလဲသွားသော data ကိုသာ တောင်းဆိုလိမ့်မည်။ အကယ်၍ ကွန်ပျူတာပေါ်တွင် သိုလှောင်ထားသော data များမှာ လက်ရှိရှိနေသေးပါက၊ ယင်းတို့ကို ပြန်လည် အသုံးပြုလိမ့်မည်။ သိုလှောင်ခြင်းသည် အင်တာနက်ပေါ်ရှိ web အသွားအလာများ၏ အရေအတွက်ကို လျှော့ချရာတွင် ကူညီသည်။ သက်တမ်း ကုန်ဆုံးခြင်းအပေါ် ဆုံးဖြတ်ချက် ချခြင်းသည် download ချသော ရုပ်ပုံဖြစ်စေ၊ stylesheet ဖြစ်စေ၊ java စာလုံးဖြစ်စေ၊ HTML သို့မဟုတ် site ကပေးထားသော မည်သည့်အကြောင်းအရာကိုပင်ဖြစ်စေ ဖိုင်တစ်ခုခြင်းစီအတွက် သီးသန့်စီဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် အားကောင်းသည့် ပါဝင်သော အကြောင်းအရာများရှိသော ဆိုဒ်များပင်၊ အခြေခံအရင်းအမြစ်များ အများစုမှာ ရံဖန်ရံခါသာ refresh လုပ်ဖို့လိုပေသည်။ website ဒီဇိုင်းဆွဲသူများက CSS data နှင့် java စာလုံးတို့ကဲ့သို့ အရင်းအမြစ်များကို ဆိုဒ်ကဲ့သို့ ကြီးမားသော file များနှင့် တိုက်ဆိုင်ကြည့်ခြင်းသည် ကြိုးပမ်းရကြိုးနပ်သည်ကို တွေ့ရသည်။ ထိုသို့ဖြင့် ၎င်းတို့ကို ထိထိရောက်ရောက် သိုလှောင်နိုင်ပေသည်။ ဤသည်မှာ စာမျက်နှာကို download လုပ်ချိန်အား လျှော့ချခြင်းနှင့် web server ပေါ်တွင် တောင်းဆိုမှုများ လျှော့ချရာတို့တွင် ကူညီပါသည်။ Website တွင် ပါဝင်သော အကြောင်းအရာများကို သိုလှောင်နိုင်သည့် အင်တာနက်၏ အခြားသော အစိတ်အပိုင်းများလည်း ရှိသည်။ ကော်ပိုရေးရှင်းများနှင့် ပညာရေးဆိုင်ရာ Fire wall များသည် အားလုံး၏အကျိုးအတွက် အသုံးပြုသူ တစ်ဦးက တောင်းဆိုသော web အရင်းအမြစ်များကို မကြာခဏဆိုသလိုပင် သိုလှောင်ထားတတ်သည်။ (ဒါလည်းကြည့်ပါ - proxy server သိုလှောင်ခြင်း) အချို့သော ရှာဖွေရေး အင်ဂျင်များသည် website များမှ သိုလှောင်ထားသည့် အကြောင်းအရာများကိုလည်း သိုလှောင်သည်။ ဖိုင်များကို မွမ်းမံထားပြီးကြောင်း၊ ထို့ကြောင့် ပြန်လည်ပို့ပေးရန် လိုအပ်ကြောင့် ဆုံးဖြတ်ပေးနိုင်သော web server များထဲတွင် တည်ဆောက်ထားသည့် လိုအပ်သည့် အထောက်အကူ ပစ္စည်းများမှအပ၊ အားကောင်းစွာ ထုတ်လုပ်ပေးသော web စာမျက်နှာများ၏ ဒီဇိုင်းနာများသည် တောင်းဆိုသော အသုံးပြုသူများထံသို့ HTTP ခေါင်းစဉ်များ ပြန်လည်ပေးပို့ခြင်းကို ထိန်းချုပ်နိုင်သည်။ ထို့ကြောင့် အကူးအပြောင်း စာမျက်နှာများ သို့မဟုတ် အထိအခိုက်မခံနိုင်သော စာမျက်နှာများကို သိုလှောင်ထားခြင်း မပြုနိုင်ပေ။ အင်တာနက် ဘဏ်လုပ်ငန်းနှင့် ဆိုဒ်အသစ်များသည် ဤလိုအပ်သော အထောက်အကူပစ္စည်းကို မကြာခဏအသုံးပြုကြသည်။ HTTP 'GET' တစ်ခုဖြင့် တောင်းဆိုထားသည့် ဒေတာမှာ အခြားသောအခြေအနေများနှင့် ကိုက်ညီပါက သိုလှောင်ထားခြင်း ခံရနိုင်သည်။ 'POST' တစ်ခုကို တုံ့ပြန်သောအခါ ရယူလိုက်သည့် data မှာ POSTed လုပ်ထားသော data ပေါ်တွင် မှီခိုနေသည်ဟု ယူဆသောကြောင့် ယင်းကို သိုလှောင်ထားမည် မဟုတ်ပေ။ ရည်ညွှန်းကိုးကား ကွန်ပျူတာ နည်းပညာ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%9D%E1%80%80%E1%80%BA%E1%80%98%E1%80%BA

ရေဦးမြို့

ရေဦးသည် စစ်ကိုင်းတိုင်း၊ရေဦးခရိုင်တွင်ရှိသည့် မြို့တစ်မြို့ ဖြစ်သည်။ ကုန်းဘောင်မင်းဆက် (၁၁) ဆက်တွင် (၇)ဆက်မြောက်မင်းဖြစ်သော ဘကြီးတော်ဘုရား၏ မိဖုရားခေါင်ကြီး နန်းမတော်မယ်နု ၏ ဇာတိမြေ ဖလံဂုဏ်ရွာ တည်ရှိသည့် မြို့ဖြစ်သည်။ ရေဦးမြို့နယ်သည် ပြူခေတ်မှ စတင်ခဲ့သည်။ ပုဂံခေတ်၊ ကုန်းဘောင်ခေတ်၊ အင်းဝခေတ်အထိ အဆက်ဆက်ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ခဲ့ပြီး နယ်ချဲ့တို့သိမ်းပိုက်ခံရပြီးနောက် ၁၈၈၆ ခုနှစ်အတွင်းမှစ၍ ‌‌ ရေဦးခရိုင်ဟု သတ်မှတ်ကာ‌ ရေဦး၊တန့်ဆည်၊ဒီပဲယင်း (၃) မြို့နယ်အား‌ ရေဦးမြို့မှ ရုံးထိုင်ပြီး အုပ်ချုပ်ခဲ့သည်။၁၉၂၀ခုနှစ်တွင် ရေဦးကို မြူနီစီပါယ် အက်ဥပဒေအရ မြို့ပြအဖြစ် ကြေညာသတ်မှတ်ခဲ့ပြီး ရေဦးမြို့နယ်ဟု သီးခြားဖြစ်ပေါ်ခဲ့သည်။ ရေဦးမြို့ ရေဦးဆိုသည်မှာ မူးမြစ် ရေ၏ ဦးခိုက်ရာဒေသတွင် ရွာ တည်ရှိသဖြင့်၊ ရေ၏ ဦးမှ ရေဦး ဖြစ်လာသည်။ ပါဠိဘာသာဖြင့် ‘ဇလဂဂ’၊ ‘နဂန’၊ ‘ဇလ + အဂဂ+ နဝရ’ ဟု ပုဒ်ခွဲ၍ ‘ဇလ= ရေ’၊ ‘အဂဂ (ပူရတော)=ဦး’၊ ‘နဝရ=မြို့ (ရေဦးမြို့)’ ဟု ရေးဖွဲ့ခဲ့ကြသည်။ ရေဦးမြို့သည် မြန်မာနိုင်ငံအထက်ပိုင်းရှိ ရွှေဘိုခရိုင် အတွင်း ရေဦးနယ်ပိုင်ရုံးစိုက်ရာမြို့ ဖြစ်သည်။ ရွှေဘိုမြို့၏ အနောက်မြောက်ဘက် ၂၅ မိုင်အကွာတွင် မူးမြစ်လက်ယာ ဘက်ကမ်းပေါ်၌ တည်ရှိသည်။ ၁၈၉၅ ခုနှစ်မတိုင်မီက ရေဦး မြို့သည် ခရိုင်ရုံးစိုက်ရာမြို့ ဖြစ်ခဲ့လေသည်။ မြန်မာဘုရင်များ လက်ထက်က ရေဦးခရိုင်ကို ဝန်တစ်ပါး သီးခြားအုပ်ချုပ်ခဲ့ရ သည်။ ရေဦးမြို့ အနောက်တောင်ဘက် ကိုးမိုင်ကျော်ကျော်တွင် တစ်ခါက ထင်ရှားသော ဒီပဲရင်းမြို့ ရှိ၏။ ရေဦးမြို့သည် စစ်ကိုင်း-မြစ်ကြီးနား မီးရထားလမ်းပေါ်ရှိ ခင်ဦးမြို့နှင့် ၁၂ မိုင်မျှသာ ကွာဝေး၍ ကတ္တရာခင်းလမ်းဖြင့် ဆက်သွယ်လျက် ရှိသောကြောင့်၎င်း၊ မန္တလေးမှ မုံရွာကိုဖြတ်၍ ဖောက်လုပ်ထားသည့် မီးရထားလမ်းဆုံးမြို့ ဖြစ်သောကြောင့်၎င်း စည်ကားလေသည်။ စင်စစ်အားဖြင့် မူးမြစ်ကမ်းပေါ်တွင် ရေဦး မြို့သည် အစည်ကားဆုံးမြို့ ဖြစ်သည်။ ကျောထောက်နောက်ခံ နယ်မြေတွင် စပါးကို အကြီးအကျယ် စိုက်ပျိုးသဖြင့် ဆန်စပါး အရောင်းအဝယ် တွင်ကျယ်၏။ မြို့ပေါ်၌ ဆန်စက်များ ရှိလေ သည်။ အုပ်ချုပ်ရေးဆိုင်ရာ အစိုးရရုံးများ၊ ပြည်သူ့ရဲတပ်ဖွဲ့စခန်း၊ လမ်းလုပ်ငန်းဌာနရုံး၊ ဆည်မြောင်းဌာန ရုံးများအပြင် ဆေးရုံ၊ ကြေးနန်းနှင့် စာပို့တိုက်၊ မြို့နယ်ကော်မီတီရုံး၊ နိုင်ငံတော် အထက်တန်းကျောင်း စသည်တို့ရှိ၍ ခရိုင်တွင်း၌ ရွှေဘိုမြို့မှ လွဲလျှင် အကြီးဆုံးမြို့ ဖြစ်၏။ ၁၉၆၄ ခုနှစ် သန်းခေါင်စာရင်း အရ လူဦးရေ ၆၈၆၅ ယောက် ရှိသည်။ ရေဦးခရိုင်ခွဲတွင် ရေဦးမြို့နယ်၊ ဒီပဲရင်းမြို့နယ်နှင့် တန့် ဆည်မြို့နယ်တို့ ပါဝင်၍ ရေဦးမြို့နယ်မှာ အကျယ်အဝန်း ၅၅၆ စတုရန်းမိုင် ဖြစ်သည်။ ရေဦးမြို့နယ် အရှေ့ဘက်ပိုင်းတွင် တူးမြောင်းများဖြင့် မူးမြစ်မှ ရေသွယ်၍ လယ်ယာစိုက်ပျိုး လုပ်ကိုင်ရာ အထူးအောင်မြင်သည်။ အနောက်ဘက်ပိုင်းမှာ တောတောင်ထူထပ်၏။ ရေဦးအနောက် ၁၈ မိုင်ခန့်ဝေးသော ဝက်ဖြူတောင်မှ လမ်းခင်းကျောက်များကို ရရှိသည်။ ရေဦးမှ ဒီပဲရင်းမြို့အထိ ကတ္တရာလမ်းရှိ၍ မြောက်ဘက် တန့်ဆည်နယ် ရွာရှည်အထိ၎င်း၊ အနောက်ဘက်ကွမ်းအုံ၊ တမာ တောတို့ကို ဖြတ်၍ ကံထူးမအထိ၎င်း ကျောက်ကြမ်းလမ်းများ ရှိ၏။ ထို့ပြင် တူးမြောင်းဘောင်များပေါ်မှလည်း နွေရာသီအခါ ကားငယ်များ သွားလာနိုင်လေသည်။ မြို့သမိုင်း ရေဦးမြို့နယ်သည် ရှေးပျူခေတ်၊ ပုဂံခေတ်မှစတင်ခဲ့ပြီး ပျူနှင့် ဂဒူးလူမျိုးများ နေထိုင်ခ့ဲကြသည်။ ခရစ်နှစ်(၉) ရာစုနှစ်တွင် မုန်းချောင်ကို ကျူးကျော်လာမှုကြောင့် ပျူခေတ် ပျက်သုဉ်းသောအခါ မြန်မာတို့ ဝင်ရောက်လာရာ ပျူ၊ ဂဒူး၊ မြန်မာတို့ အတူတကွ ပူးပေါင်းနေထိုင်ပြီး လယ်ယာလုပ်ငန်းကို လုပ်ကိုင်စားသောက်ခဲ့ရကြောင်း သိရှိရသည်။ နရပတိစည်သူ ခရစ်နှစ် (၁၁၆၅-၁၂၁၁) ထိပေသျှင် (ဒီပဲယင်း) အရပ်တွင် ခံတပ်ကြီး တည်ဆောက်ခဲ့ပြီး ထိုအချိန်က ကျေးရွာအဆင့်ရှိသော ရေဦးရွာကလေးသည် မူးမြစ်ကမ်းနံဘေးအရပ်တွင် တည်ရှိသည်။ ရွာ၏ အရှေ့ဘက် ရေ ဦးတိုက်၍ ရွာတည်ထားခြင်းကြောင့် ရေဦးဟု ခေါ်ဆိုကြောင်း သိရသည်။ ပုဂံခေတ်၊ အင်းဝခေတ်၊ ကုန်းဘောင်ခေတ် အထိ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ခဲ့သည်။ ညောင်ရမ်းခေတ်နှောင်းမင်းများ လက်ထက်တွင် အရည်အချင်း ဆုတ်ယုတ်မှုကြောင့် ခရစ်နှစ် (၁၇၂၃ မှ ၁၇၅၂) ထိ မဏိပူရကသည်းများ ကျူးကျော်ထိပါးလာကာ ရေဦးမြို့ အနောက်ဘက်ခြမ်း ကျေးရွာများ ဖြစ်သည့် မိုးဒေါင်၊ ကွမ်းအုံ၊ မြို့ကြီးခံတပ်များ ဟူ၍ တည်ဆောက်ခဲ့ကြောင်း သိရှိရသည်။ နယ်ချဲ့အင်္ဂလိပ်တို့သည် (၁၈၈၅) ခုနှစ်တွင် မြန်မာနိုင်ငံကို သိမ်းပိုက်ပြီးနောက် (၁၈၈၆)ခုနှစ်တွင် ယခင် ဒီပဲယင်းမြို့ဝန်လက်အောက်မှ သီးခြားခွဲထုတ်၍ မြို့ကြီး၊ ရေဦးကုန်း၊ချမ်းသာ၊ လင်းဖြူ၊ဇေယျဝတီ၊ မုံတိုင်ပင်၊ တောင်ခွင်၊ ညောင်လည်၊ သံသည်၊ ရွာမိဿာ စသည့် (၁ဝ)ရွာအုပ်စု ပါဝင်သော ရေဦးမြို့နယ်အဖြစ် ခွဲခြားအုပ်ချုပ်ခဲ့သည်။ ရေဦး၊ဒီပဲယင်း၊တန့်ဆည် နှင့် ကျွန်းလှမြို့တို့ပါဝင်သော မူးမြစ်အနောက်ဘက်ဒေသ တစ်လျှောက်ကို (၁၈၈၆)ခုနှစ်၊ဇန်နဝါရီလမှ စ၍ ရေဦးခရိုင်ကို ခရိုင်ခွဲ (၃) ခုအဖြစ်အောက်ပါအတိုင်း ခွဲခြား အုပ်ချုပ်ခဲ့သည်- (က) တန့်ဆည်မြို့ကို ဗဟိုပြုသည့် နဘက်ကြီးမြို့နယ် နှင့် အင်တိုင်းမြို့နယ်များ ပါဝင်သော မြောက်ပိုင်းခရိုင်ခွဲ (ခ) ရေဦးမြို့ကို ဗဟိုပြုသည့် ရွေကျင်မော်မြို့နယ် နှင့် ကွမ်းအုံမြို့နယ်များ ပါဝင်သော အလယ်ပိုင်းခရိုင်ခွဲ (ဂ) ဒီပဲယင်းကို ဗဟိုပြုသည့် မရကန်မြို့နယ် တစ်ခုတည်းပါဝင်သော တောင်ပိုင်းခရိုင်ခွဲ ၁၉၂ဝ ခုနှစ်တွင် ရေဦးမြို့ကို မြူနီစီပယ်အက်ဥပဒေအရ မြို့အဖြစ် ကြေညာခဲ့ပြီးနောက် (၁၉၂၂) ခုနှစ်တွင် ရေဦးခရိုင်ခွဲအတွင်းရှိ တမာတောမြို့နယ်ကိုလည်း ဖျက်သိမ်း၍ တန့်ဆည်မြို့နယ် နှင့် ရေဦးမြို့နယ်များသို့ ခွဲဝေပေါင်းစပ်ပေးခဲ့သည်။ (၁၉၂ဝ)ပြည့်နှစ်၊ မြို့ပြအဖြစ် ကြေညာပြီးသည့်အချိန်မှ စ၍ ရေဦးမြို့နယ် ဟု ယနေ့အထိတိုင် သီးခြားတည်ရှိလျက် ရှိသည်။ ပထဝီအနေအထား ရေဦးမြို့၏ အရှေ့ဘက်တွင် ခင်ဦးမြို့နယ်၊ တောင်ဘက်တွင် ဒီပဲယင်းမြို့နယ်၊ အနောက်ဘက်တွင် မင်းကင်းမြို့နယ်၊ မြောက်ဘက်တွင် တန့်ဆည်မြို့နယ်တို့နှင့် ဆက်စပ်လျက် တည်ရှိသည်။ အရှေ့အနောက် အကျယ် (၂ဝ)မိုင်၊ တောင်မြောက်အကျယ် (၁၉) မိုင် ရှိပြီး ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင်အမြင့် (၃၅ဝ)ပေ ရှိသည်။ ဧရိယာ စတုရန်းမိုင် (၅၅၇.၈၅)ဧက နှင့် ဧရိယာဧက (၃၇၇ဝ၂၇) ကျယ်ဝန်းသည်။ ရာသီဥတု ပူပြင်းခြောက်သွေ့သော မိုးခေါင်ရေရှား ရပ်ဝန်းဒေသ ရာသီဥတု ဖြစ်သည်။ တစ်နှစ်ပျမ်းမှ မိုးရေချိန်လက်မမှာ (၃၅.၅၁) ဝန်းကျင် ရှိသည်။ ပို့ဆောင်ဆက်သွယ်ရေး ရေဦးမြို့သည် တောင်ဘက်၌ မုံရွာမြို့၊ မြောက်ဘက်၌ တန့်ဆည်မြို့၊ အရှေ့ဘက်၌ ခင်ဦးမြို့၊ ရွှေဘိုမြို့များသို့ တိုက်ရိုက်ကားလမ်းခရီးပေါက်သောကြောင့် ဒေသတွင်း ပို့ဆောင်ဆက်သွယ်ရေးအတွက် အချက်အချာကြသော မြို့တစ်မြို့ဖြစ်သည်။ အထူးသဖြင့် အများပြည်သူ စီးနင်းလိုက်ပါနိုင်သော မော်တော်ကားအသင်းများကြောင့် မြန်မာပြည်အထက်ပိုင်း၊ အောက်ပိုင်းသို့ အဆင်ပြေ လွယ်ကူချောမွေ့စွာသွားလာနိုင်သည်။ ရေဦးမြို့တွင် အခြေတည်သော အောင်ရတနာ ကားအသင်းသည် ရေဦး-မုံရွာ-မန္တလေး၊ ရေဦး-ရွှေဘို-မန္တလေး၊ ရေဦး-တန့်ဆည်-ကျွန်းလှ၊ ရေဦး-ရန်ကုန် ခရီးစဉ်များကို အပြန်အလှန်ပြေးဆွဲလျက် ရှိသည်။ ဒေသတွင်းသွားလာမှုအတွက် ခင်ဦး-ရေဦး-တင်းတိန်ရံ ခေါက်တို ရထားခရီးစဉ်လည်းရှိသည်။ ပညာရေး ၂ဝဝ၆ ခုနှစ်မှ ၂ဝ၁၁ ခုနှစ်အထိ (၆) နှစ်ဆက်တိုက် တက္ကသိုလ်ဝင်တန်း စာမေးပွဲအောင်မြင်မှု စစ်ကိုင်းတိုင်း (ပထမဆု) ရ အထက်တန်းကျောင်း (၃)ကျောင်း အထက(ခွဲ) (၃) ကျောင်း၊ အထက (တွဲ) (၁)ကျောင်း အလယ်တန်းကျောင်း (၄)ကျောင်း အလက(ခွဲ) (၈)ကျောင်း၊ အလက (၁)ကျောင်း မူလတန်း(၁၁၂) ကျောင်း မူကြို (၁) ကျောင်း ပညာရေးအထောက်အကူပြု ဘာသာရပ်ဆိုင်ရာ သင်တန်းပေါင်း (၃၁) ကျောင်း ကျန်းမာရေး ကုတင်(၁၀၀)ဆံ့ ဆေးရုံ (၁) ရုံ (၁၆) ကုတင်ဆံ့ တိုက်နယ်ဆေးရုံ (၁)ရုံ တိုင်းရင်းဆေးခန်း(၁) ကျေးလက်ကျန်းမာရေးဌာန (၅) ဌာန ကျေးလက်ကျန်းမာရေးဌာနခွဲ (၂၅) ခု မိခင်နှင့်ကလေး ကျန်းမာရေးဌာန (၁) ပုဂ္ဂလိက ဆေးခန်း (၁၂)ခန်း စိတ်ဝင်စားဖွယ်နေရာများ ရေဦးမြို့နယ် ရှိ ထင်ရှားသောဘုရားကျောင်းကန်များမှာ နန်းမတော်မယ်နု၏ ဇာတိမြေ ဖလံဂုဏ်ရွာ တွင်တည်ရှိသော ရှေးဟောင်းစေတီပုထိုးများ၊ မြင်းပေါက်ရွာရှိ နန်းမတော်မယ်နု အုဠ်ကျောင်း တို့ဖြစ်သည်။ သို့သော် မယ်နုအုဠ်ကျောင်းအစစ်မဟုတ်ပေ။ဦးတေအုတ်ကျောင်းဖြစ်သည်။ ရှေးယခင်ကတည်းက လူအများက မယ်နုအုတ်ကျောင်းဟုခေါ်ဝေါ်ခဲ့ကြပြီး ထိုအုတ်​ကျောင်းသည် နန်းမတော်မယ်နု တည်ထားခဲ့ခြင်းမဟုတ်​​ပေ။ နန်းမ​တော်မယ်နု၏ ဦးရီးတော် နေမျိုးသီဟသူဘွဲ့ခံ အကြီးတော်မင်း ဦးတေမှ တည်ထားခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ မယ်နု၏ ဇာတိရွာနှင့် ဆက်စပ်​နေ​သော မြင်း​ပေါက်ရွာနှင့် ဝက်ဖိုးရွာကြားတွင်ရှိ၍ မယ်နုအုတ်​ကျောင်းဟု အမည်တွင်​နေခြင်းဖြစ်သည်။ အုတ်ကျောင်းတော်ကြီးသည် အလျား (၁၁၂)ပေ၊ အနံ(၁၀၀)ပေ၊ အမြင့် (၃၅)ပေခန့်ရှိ နှစ်ထပ်ကျောင်းဆောင်ကြီး ဖြစ်သည်။ ရေဦးမြို့မှ ထင်ရှားသော ပုဂ္ဂိုလ်များ ပထမမုံတိုင်ပင်ဆရာတော်ဘုရားကြီး “ဝံသာဘိလင်္ကာရမဟာဓမ္မရာဇဂုရု” တံဆိပ်တော်၊ “ဝံသာဘိလင်္ကာရဓဇမဟာဓမ္မရာဇဂုရု” တံဆိပ်တော် နှစ်ထပ်ရ ပထမမုံတိုင်ပင်ဆရာတော်ဘုရားကြီး(ကျမ်းပေါင်း ၁၀၀ ကျော်ပြုစုခဲ့) ရေဦးမြို့နယ်၊ မုံတိုင်ပင်စံပြကျေးရွာတွင် ယခုအချိန်ထိ အဆိုပါကျမ်းစာပေများအား ထိန်းသိမ်းထားရှိသည်။ နန်းမတော်မယ်နု နိုင်ငံတော်ဗဟိုသံဃာ့ဝန်ဆောင်ဆရာတော်၊ မင်္ဂလာရာမပရိယတ္တိစာသင်တိုက် ပဓာနမဟာနာယကဆရာတော် ဘဒ္ဒန္တအာစာရာဘိဝံသ အဂ္ဂမဟာပဏ္ဍိ သ စ ဓမ္မာစရိယ (ဝဋံသကာ) နိုင်ငံတော်ဩဝါဒါစရိယ မိုးကောင်းကျောင်းတိုက် ဆရာတော် ဘဒ္ဒန္တဥတ္တမဉာဏာဘိဝံသ (အဘိဓဇမဟာရဌဂုရု၊ အဂ္ဂမဟာပဏ္ဍိတ) ၂၀၂၁ ခုနှစ်၊ ဧပြီလ ၁၅ ရက် ၁၀၄၇ နာရီတွင် ပျံလွန်တော်မူခဲ့သည်။ နိုင်ငံတော်ဗဟိုသံဃာ့ဝန်ဆောင်ဆရာတော်၊ နိုင်ငံ‌တော် ဝိနည်းဓိုရ်၊ မင်္ဂလာရာမပရိယတ္တိစာသင်တိုက် ဦးစီးပဓာနမဟာနာယကဆရာတော် ဘဒ္ဒန္တဝေပုလ္လာစာရ (အဂ္ဂမဟာပဏ္ဍိတ၊ အဂ္ဂမဟာဂန္ထဝါစကပဏ္ဍိတ) စာရေးဆရာကြီး ထင်လင်း တေးရေးဆရာ သော်ဒီဝေ တေးရေးဆရာ နိုင်းနိုင် စာရေးဆရာ သောင်းဝေဦး ဓာတ်ပုံများ ကိုးကား မြန်မာနိုင်ငံရှိ မြို့များ စစ်ကိုင်းတိုင်းဒေသကြီးရှိ မြို့များ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%9B%E1%80%B1%E1%80%A6%E1%80%B8%E1%80%99%E1%80%BC%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%B7

ဇီဝကမ္မဗေဒ

ဇီဝကမ္မဗေဒ (အင်္ဂလိပ်။ ။Physiology) ဆိုသည်မှာ သက်ရှိ တို့၏ ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာ၊ တည်ဆောက်မှု ဆိုင်ရာနှင့် ဇီဝဓာတုဆိုင်ရာ အလုပ်လုပ်ပုံတို့ကိုလေ့လာသော ပညာရပ်ဖြစ်သည်။ ပုံမှန်အားဖြင့် အပင်နှင့်သက်ဆိုင်သော ဇီဝကမ္မဗေဒ နှင့် သတ္တဝါနှင့်သက်ဆိုင်သော ဇီဝကမ္မဗေဒ ဟူ၍ခွဲခြားထားသော်လည်း ဇီဝကမ္မဗေဒ သဘောတရားများမှာ အကုန်လုံးနှင့်သက်ဆိုင်ပြီး မည့်သည့်သက်ရှိကို လေ့လာသည်ဖြစ်စေ အတူတူပင်ဖြစ်သည်။ ဥပမာအားဖြင့်ဆိုရလျှင် ယိစ်ဆဲလ်များ )ကို လေ့လာခြင်းသည် လူ၏ဆဲလ်များ ကို လေ့လာခြင်းနှင့် အတူတူပင်အသုံးဝင်သည်။ ပြင်ပအင်တာနက်စာမျက်နှာများ သိပ္ပံဆိုင်ရာဆွေးနွေးချက် - ဇီဝကမ္မဗေဒ Physiology.info ဇီဝကမ္မဗေဒအသင်း Developmental physiology အမေရိကန် ဇီဝကမ္မဗေဒအသင်း The Biophysical Society ကိုးကား ဇီဝဗေဒပညာရပ်ခွဲများ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%87%E1%80%AE%E1%80%9D%E1%80%80%E1%80%99%E1%80%B9%E1%80%99%E1%80%97%E1%80%B1%E1%80%92

ဆေးဝါးဗေဒ

ဆေးဝါးဗေဒ(Pharmacology) ဤစာမျက်နှာတွင် ရေးသားထားသော ဆေးဝါးများအကြောင်းသည် သူနာပြု၊ ဆေးမှူး၊ ဆေးခန်းလက်ထောက်၊ လူထု-ကျန်းမာရေး-လုပ်သားများ အတွက်နှင့် ဆရာဝန်မှ ဆေးညွှန်းလိုက်သဖြင့် သုံးစွဲရသူများ ဆေးအကြောင်း သိရှိစေရန် ရည်ရွယ်ပါသည်။ ဆေးဝါး-သုတေသနများ စဉ်ဆက်မပြတ် လုပ်ဆောင်နေရာ ပိုမိုသိရှိလာသည်များအား ပြင်ဆင်-နုတ်ပယ်-ဖြည့်စွက်မှု ပြုလုပ်နေပါမည်။ Medicine mostly အသုံးများ ဆေးဝါးများ Medical abbreviations အတိုကောက်စာလုံးများ OD = တနေ့ ၁ ကြိမ် သောက်ရန် BD = တနေ့ ၂ ကြိမ် သောက်ရန် TDS = တနေ့ ၃ ကြိမ် သောက်ရန် QID = တနေ့ ၄ ကြိမ် သောက်ရန် HS = ညအိပ်ရာဝင်ချိန်တွင် သောက်ရန် PC = အစာနှင့်တွဲဖက် သောက်ရန် CM = နက်ဖြန်မနက် သောက်ရန် Stat = ချက်ချင်း သောက်ရန် ဆေးအမျိုးအစားများ bolta 36. Angizem, Diltiazem (HCl) နှလုံးခုန်မမှန်ခြင်း၊ သွေးတိုး၊ နှလုံးသွေးကြောကျဉ်း၍ ရင်ဘတ်နာခြင်း၊ 60-120-360 mg BD; 30-60 mg TDS; Maximum dose: 480 mg/day 37. Anidulafungin (Eraxis) 100 mg 38. Antacids လေနာရောဂါ ဆေးများ၊ အစာအိမ် အက်စစ်ဓာတ်ပျယ်ဆေးများ၊ (Aluminum carbonate, Aluminum hydroxide, Calcium carbonate, Calcium phosphate, Magnesium aluminosilicate, Magnesium carbonate, Magnesium glycinate, Magnesium hydroxide, Magnesium oxide, Magnesium trisilicate, Sodium bicarbonate) 39. Anti-Emetics အအန်ပျောက်ဆေးများ Anti-Emetics အအန်ပျောက်ဆေးများ a. Antihistamines (Cyclizine, Cinnarizine, Meclozine Hydrochloride, Promethazine) အင်တီဟစ်တမင်း ခေါ်အာလာဂျီဖြစ်ခြင်းအတွက် အသုံးများသည့်ဆေးများ၊ b Phenothiazines (Prochlorperazine, Trifluoperazine, Levomepromazine) စိတ်ငြိမ်ဆေး၊ အလွန်အန်ခြင်း၊ ကြို့ထိုးခြင်းတို့အတွက်ဆေးများ၊ အန်ခြင်းအားသက်သာစေသည်သာမက Compazine (Prochlorperazine) ကို IV ထိုးပါက မိုင်ဂရင်း အမူး-အကိုက် ရောဂါကိုတားဆီးနိုင်သည်။ ပါးစပ်ကသာမက စအိုကလည်း ပေးနိုင်သည်။ c. Metoclopramide အစာအိမ်ထဲကအစာကို မြန်မြန်အောက်သို့ ပို့ပေးသည့်အတွက် အစာတင်းနေ၍ အန်ချင်သည်ကို သက်သာစေသည်။ စားဆေး၊ ထိုးဆေး၊ စအိုက ပေးနိုင်သည်။ d. Meclizine = Antivert (12.5 mg – 25 mg – 50 mg), Dramamine, Gravol, Gravamin, and Vertirosan တို့အစား meclizine ကိုပေးနိုင်သည်။ ထိရောက်မှုတူပြီး မကောင်းကျိုးနဲသည်။ Emesafene = meclizine 1/3 + pyridoxine 2/3 e. Domperidone အစာစားပြီး အန်ချင်သည့်ရောဂါအတွက် ပေးသည်။ အချို့က မိခင်နို့ထွက်များစေရန် သုံးသော်လည်း မသုံးရန်အကြံပြုထားသည်။ f. Serotonin antagonists (5HT3) (Dolasteron, Granisetron, Ondansetron) စားဆေး၊ ကပ်ဆေး၊ ထိုးဆေး၊ ကင်ဆာအတွက်ပေးရသည့် ဆေးများကြောင့်အန်ချင်စိတ်ကို သက်သာစေသည်။ g. Dexamethasone စတီရွိုက်ဆေး၊ ရောင်ခြင်း-နီမြန်းခြင်း၊ အလာဂျီဖြစ်ခြင်း၊ ပန်းနာ၊ ကင်ဆာတို့အတွက် သုံးသည့်ဆေး။ h. Hyoscine hydrobromide (Scopolamine hydrobromide) အသက်ရှူလမ်းမှထွက်သည့် စစ်ထုတ်ရည်အား တားဆီးသည့်ထိုးဆေး၊ မေ့ဆေးပေး၍ ခွဲစိတ်အပြီးပန်ခြင်းကို ကာကွယ်ရန်ပေးသည်။ ခွဲစိတ်ခြင်းမပြုမီပေးရသည်။ i. Nabilone ကင်ဆာအတွက်ပေးသည့်ဆေးကြောင့်အန်ခြင်း၊ တနေ့ ၂-၃ကြိမ်၊ အစာနှင့်နီးသည်ဖြစ်စေ ဝေးသည်ဖြစ်စေ ပေးနိုင်သည်။ j. Aprepitant ကင်ဆာအတွက်ပေးသည့်ဆေးကြောင့် အန်ခြင်းအတွက် ၁ နာရီကြိုပေးရသည်။ k. Morning sickness ကိုယ်ဝန်ဆောင်စဉ်အန်ခြင်း။ B-Natal TheraPops နှင့် B-Natal Lozenges တို့သည် ဗီတာမင် ဘီ-၆ ပါသည့်ဆေးများဖြစ်ပြီး၊ Psi Bands Acupressure ကို လက်ကောက်ဝတ်မှာ ပတ်ထားနိုင်သည်။ Bands Organic Morning Wellness Tea နှင့် Organic Heartburn Relieving Tea QueaseEASE နှင့် Essential Oil Therapy တို့မှာလည်း ခေတ်သုံးဆေးများ ဖြစ်သည်။ l. Hyperemesis Gravidarum ကိုယ်ဝန်ဆောင်စဉ် အလွန်အကြွံအန်ခြင်း။ Promethazine, Prochlorperazine and Metoclopramide တို့ကို ပေးနိုင်သည်။ Pyridoxine ဗီတာမင် ဘီ ၆၊ doxylamine 10 mg နှင့် pyridoxine (B6) 10 mg ရောပေးသင့်သည်။ Promethazine 12.5-25 mg ကို ၄ နာရီခြား၎င်း၊ Prochlorperazine 25 mg ကို စအိုမှ ၁၂ နာရီခြား ပေးနိုင်သည်။ Meclizine, Dimenhydrinate, Metoclopramide တို့ကိုလည်း ပေးနိုင်သည်။ Corticosteroids (methylprednisolone 16 mg စားဆေး or intravenously every 8 hours) ကို နောက်ဆုံးအဖြစ် ပေးနိုင်သည်။ ချင်း Ginger capsules of 250 mg taken 4 times a day သည်လည်း ကောင်းသည်။ m. ခွဲစိတ်ကုရာတွင် မေ့ဆေးကြောင့် ပျို့-အန်ခြင်း၊ A Serotonin antagonist နှင့် phenothiazine or dexamethasone ရောထားသည့် ဆေးသည် 90% ကောင်းသည်။ phenothiazines, metoclopramide, 5HT3 antagonists, antihistamines and dexamethasone) တို့ကို ကာကွယ်ရန်ပေးသည်။ n. Motion sickness ခရီးသွားစဉ် ပျို့-အန်ခြင်း၊ Hyoscine, Cyclizine, cinnarizine, promethazine တို့ကိုပေးနိုင်သည်။ Dramamine အသုံးအများဆုံးဆေးကို အသက် ၂ နှစ် အထက်ပေးနိုင်သည်။ ကိုယ်တိုင်ကားမောင်သူအား မပေးရ။ အရက်နှင့်မတွဲရ။ အခြားအိပ်ချင်စေသည့်ဆေးများ (အအေးမိ သက်သာဆေး၊ ဘိန်းပါသည့်ဆေး၊ အိပ်ဆေး၊ စိတ်ငြိမ်ဆေး၊ အတက်သက်သာဆေး၊) များနှင့် တွဲမပေးသင့်ပါ။ ခရီးမထွက်မီ နာရီဝက်၊ ၁ နာရီကြိုတင် သောက်ရမည်။ အချို့ဆေးက ၄ နာရီခံပြီး အချို့က ၂၄ နာရီခံသည်။ ဆေးကို ရေတဖန်ခွက် အပြည့်ဖြင့် သောက်ပါ။ နားကြောင့်ဖြစ်ရသည့် ခေါင်းမူးရောဂါ အတွက် ဆေးကို တနေ့လျင် ၄-၆ ကြိမ် သောက်ရသည်။ 40. Anusol Ointment, Pilex Ointment, Germoloids Ointment: လိပ်ခေါင်းရောဂါ ထည့်ဆေးများ။ 41. Aquazide (Hydrochlorothiazide), Esidrex, Thiazide 12.5-25-50-100 mg daily ဆီးသွားစေသည့် သွေးတိုးကျဆေး၊ ကိုယ်ရောင်ခြင်းအတွက်ဆေး၊ 42. Artemisinin-based combination therapy (ACT) ငှက်ဖျားအပြင်းစားအတွက် (အာတီမစ်စင်နင်) ပါသည့် ဆေးအတွဲများ၊ (1) Artemether + Lumefantrine, Adult (14 years and above) = 0h - 8h - 24h - 36h - 48h - 60h = 4 - 4 - 4 - 4 - 4 – 4 (2) Artesunate (50 mg) + Amodiaquine (153 mg) Day 1 - Day 2 - Day 3 - Day 1 - Day 2 - Day 3 = 4 - 4 - 4 - 4 - 4 – 4 (3) Artesunate (50 mg) + Mefloquine (250 mg) Day 1 - Day 2 - Day 3 - Day 1 - Day 2 - Day 3 = 4 - 4 - 4 - 0 - 4 – 2 (4) Artemether (20 mg)-Lumefantrine (120 mg) Artesunate (50 mg) + Sulfadoxine-pyrimethamine (500/25) Day 1 - Day 2 - Day 3 - Day 1 - Day 2 - Day 3 = 4 - 4 - 4 - 3 - 0 - 0 43. Ascorbic Acid (Vitamin C) 100-500 mg daily ဗီတာမင် စီနည်းသည့် (စကာဗေ)ရောဂါအတွက်ဆေး၊ 44. Aspirin (Barbiturate), Sodium Salicylate, Acetylsalicylic acid, NSAID အနာ-အကိုက်-အဖျား-အရောင်၊ ခေါင်းကိုက်ခြင်း၊ အရိုးတီဘီ၊ ဂေါက်၊ Adults 325-500-650-1000 mg TDS/QID, Children 2 to 4 years 160-240-320-325-480 mg QID; သွေးခဲသဖြင့် သွေးကြောပိတ်ခြင်းအတွက် Adults 81-162.5-325-1000 mg a day or every other day; Aspirin 0.6-0.9 Gm 4 hourly ရက်တို ရူမက်တစ်အဖျား၊ Aspirin 10-15 mg/kg QID နှလုံးရောဂါ (Attack, Stroke) ရခြင်း၊ Aspirin 300-600 mg QID Oral 45. Atecard-D, Tenoclor, Tenorid (Atenolol 50 mg + Chlorthalidone 25 mg) OD; (Atenolol 100 mg + Chlorthalidone 25 mg) (ဘီတာ-ဘလော့ကား) အုပ်စု၊ သွေးတိုး၊ နှလုံးသွေးကြောကျဉ်းရောဂါ၊ 46. Atenolol = (ဘီတာ-ဘလော့ကား) အုပ်စု၊ သွေးတိုး၊ နှလုံးသွေးကြောကျဉ်းရောဂါ၊ ရုတ်တရက် နှလုံးရောဂါ ထခြင်း၊ 50 mg 10 minutes after the last (IV) dose followed by another 50 mg 12 hours later. Then, 100 mg OD or 50 mg BD for another 6 to 9 days or until discharge from the hospital နှလုံးသွေးကြောကျဉ်း ရောဂါ၊ သွေးကြောပိတ်ခြင်း၊ သွေးခုန်နှုန်းမမှန်ခြင်း၊ 50 mg OD သွေးတိုးကျဆေး၊ = 50 mg, 100 mg; နှလုံးရောဂါ (Attack, Stroke) ရခြင်း၊ 5 mg IV or 50-100 mg Oral Daily 47. Atovaquone-proguanil (Malarone) ငှက်ဖျားကုသရန်-ကာကွယ်ရန်ဆေး၊ Chloroquine နှင့်တွဲပေးရသည်။ Proguanil (HCl) 100 mg; 5 mg/kg daily for children ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = ပါးစပ်အနာဖြစ်၊ အရေပြားနီ၊ ဆံပင်ကြွတ်။ 48. Atropine Sulphate လေနာ၊ မျက်စိထဲခပ်ပါက သူငယ်အိမ် ကျယ်စေသည်၊ နှလုံးခုန်နှေးသည်ကို ကုနိုင်သည်၊ ပိုးသတ်ဆေး အဆိပ်သင့်ခြင်းအတွက် ထိုးပေးနိုင်သည်၊ ချွဲထွက်နည်းစေရန် မေ့ဆေးမပေးမီ ထိုးပေးရသည်။ နှလုံးသွေးကြောပိတ်ခြင်း၊ နှလုံးရောဂါ (Attack, Stroke) ရခြင်း၊ 300 to 1200 mcg IV/IM/SC every 4 to 6 hours; 0.5 to 1.0 mg IM/IV အာခေါင်ခြောက်စေသည်။ 49. Augmentin (Amoxicillin, 250 mg, 500 mg, or 875 mg, plus 125 mg of Clavulanic acid); Augmentin XR (Amoxicillin 1 g plus 62.5 mg of Clavulanic acid); Unasyn (Ampicillin 1 g plus Sulbactam 0.5 g, and Ampicillin 3 g plus Sulbactam 1 g); and Zosyn (Piperacillin 3 g plus Tazobactam 0.375 g, and Piperacillin 4 g plus Tazobactam 0.5 g) 30 mg/kg ရက်တိုနားယောင်ခြင်း၊ 500 mg TDS 50. Avil (Aventis) = Pheniramine Maleate (အင်တီဟစ်တမင်း) အုပ်စုဝင်ဆေး၊ အအေးမိခြင်း၊ ဆိုင်းနပ်စ်၊ နှာစေး-ချောင်းဆိုး၊ ပျား-အင်းဆက်ကိုက်၊ (အလာဂျီ)၊ အရေပြားယားခြင်း၊ ကားမူးခြင်း၊ 15-30-50 mg BD/TDS ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = အိပ်ချင်း၊ မူး၊ ဗိုက်နာ၊ 51. Avomine, Phenergan (Promethazine) 25 mg HS or BD/TDS (အင်တီဟစ်တမင်း) အုပ်စုဝင် အအန် အယား ပျောက်ဆေး၊ 10 -25 mg 4 hourly; 0.75 mg/kg BD အင်းဆက်ကိုက်ခြင်း၊ ခရီးသွားစဉ် ခေါင်းမူး၊ 52. Azithromycin, Azithrol, Azithral, Aziwok, Zithromax, Zmax, Zathrin, Erythromycin, Clarithromycin (မက်ခရိုလိုက်အုပ်စု) ပဋိဇီဝဆေး၊ အစာမစားမီ ၁ နာရီ၊ စားပြီး ၂ နာရီ ပေးပါ၊ Azithromycin (Zithromax) 500 mg as loading dose, then 250 mg/d for 4 days; နာပြည်ယို၊ အာသီးရောင်၊ လေပြွန်ရောင်၊ နူမိုးနီးယား၊ ဆိုင်းနပ်စ် ရောဂါ။ STD ရောဂါတွေအတွက်လည်း ပေးနိုင်တယ်။ ဒါပေမဲ့ ဂနိုမဟုတ်တာကို ပိုသုံးတယ်။ a. Azithromycin (Zithromax) 1 g as single dose for C trachomatis infection b. Azithromycin (250-500 mg Daily Orally) (7.5-20 mg/kg Orally) နာတာရှည် လေပြွန်ရောင်၊ (လိုင်မ်) ရောဂါ၊ လိင်မှတဆင့် ကူးစက်ရောဂါများ၊ နှလုံးအတွင်းသား- အရိုးအဆစ် အစာခြေလမ်း ရောင်ခြင်း၊ နားပြည်ယိုခြင်း၊ နှလုံးအလုပ်မနိုင်ခြင်း၊ သာမန်တိုက်ဖွိုက်၊ သားအိမ်အဝရောင်ခြင်း၊ အသက်ရှူလမ်း အောက်ပိုင်း-အထက်ပိုင်း ပိုးဝင်ခြင်း၊ အရေပြားပိုးဝင်ခြင်း၊ နားပြည်ယိုခြင်း၊ c. Azithromycin 1 Gm as a single dose ဆီးလမ်းပိုး၊ ရှန်ကာရွိုက်၊ d. Azythromycin 20 mg/kg stat ဂိုနိုးရီးယားကြောင့် မျက်စိနာခြင်း၊ e. Azithromycin 500 mg on day 1 and 250 mg on days 2-5 (ကလာမိုင်ဒီးယား)ကြောင့် ဆီးပြွန်အဝ-သားအိမ်အဝရောင်ခြင်း၊ ရက်တို ဆိုင်းနပ်စ်၊ နူမိုးနီးယား၊ အာသီး-လည်ချောင်းနာ၊ f. Azithromycin is in the prevention of cystic fibrosis exacerbation g. ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = ပျို့-အန်၊ အရေပြားနီ၊ အစာအိမ်အောင့်၊ ဝမ်းပျက်၊ ခေါင်းကိုက်၊ မူး၊ လေတက်၊ ကိုယ်ဝန်ဆောင်-နို့တိုက်မိခင်များအား သတိဖြင့်ပေးပါ၊ 53. Aztreonam (Azactam) 50 mg/kg 54. Bacitracin (12500.000 IU/g TDS Topical) ပိုးသေးစေသည့်လိမ်းဆေး၊ 55. BCG Vaccine vial of 10 doses (0.05 ml) for infants under one month old and (0.10 ml) for infant 1 to 12 months, to be reconstituted with sodium chloride intradermal injection TB ကာကွယ်ဆေး၊ 56. Beclometasone ပန်းနာနှင့် အသက်ရှူလမ်းပိတ်ရောဂါ ရှူဆေး၊ = inhalation (aerosol) = 50 micrograms per dose; 250 micrograms per dose 57. Becosules capsules (B-complex forte with vitamin) ဗီတာမင်ဘီအုပ်စုဆေး၊ 58. Benadryl (အင်တီဟစ်တမင်း) အုပ်စုဝင်ဆေး၊ အအေးမိခြင်း၊ (အလာဂျီ)၊ တနေ့ အများဆုံး 300 mg ပေးပါ၊ ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = ခေါင်းကိုက်၊ အာခေါင်ခြောက်၊ အိပ်ချင်၊ အစာအိမ်အောင့်၊ 59. Bencid (Probenecid) 250-500-1000 mg BD x 1 week ဂေါက်ရောဂါအတွက်ဆေး၊ 60. Bendrofluazide 0.03-0.385 mg/kg daily သွေးတိုးအတွက် ဆီးသွားစေသည့်ဆေး၊ 61. Benzamycin (Erythromycin + Benzoyl peroxide) ဝက်ခြံအတွက်ဆေး၊ 62. Benzarthine penicillin G ဗက်တီရီးယားအတွက် (ဘီတာလက်တင်) အုပ်စုဝင်(ပနယ်စလင်) ပဋိဇီဝဆေး၊ a. Benzathine Penicillin G 2.4 million units weekly x 3 weeks ရူမက်တစ်ရောဂါ၊ အာသီးရောင်၊ လည်ချောင်းနာ၊ b. အာရုံကြော ဆစ်ဖလစ်၊ c. Penicillin V 200,000-250,000 units BD or Sulfasoxazole 1 Gm daily or Erythromycin 250 mg BD d. Benzathine penicillin G 2.4 million units IM once a week x 3 weeks ရက်တို ရူမက်တစ်ရောဂါ ကာကွယ်ရန်၊ ဆစ်ဖလစ် ပဌမအဆင့်၊ ဒုတိယအဆင့် (အရေပြား၊ ဦးနှောက်မြှေး၊)၊ တတိယအဆင့် (အရေပြား၊ မျက်စိ၊ အရိုး၊ အစာလမ်း၊ အသက်ရှူလမ်း၊ နှလုံး၊)။ 63. Benzoic acid + Salicylic acid (ဖန်းဂပ်စ်)ခေါ် မှိုရောဂါလိမ်းဆေး၊ = ointment or cream, 6% + 3%; 64. Benzoyl Peroxide (Benzac) Gel ဝက်ခြံအတွက်ဆေး၊ အရေပြားခြောက်ခြင်းအတွက် လိမ်းဆေး၊ 65. Benzyl benzoate 25% ဝဲပျောက်လိမ်းဆေး၊ 66. Benzylpenicillin (Na or K) ဗက်တီရီးယားအတွက် (ဘီတာလက်တင်) အုပ်စုဝင် (ပနယ်စလင်) ထိုးဆေး၊ 67. Besylate, Amlodipine သွေးတိုးဆေး၊ နှလုံးသွေးကြောကျဉ်းရောဂါဆေး၊ 2.5-5-10 mg daily 68. Beta blockers = Acebutolol, Atenolol, Betabloc Forte, Betacap, Ciplar, Inderal, Metoprolol, Propanolol (ဘီတာ-ဘလော့ကား) = Adrinaline ကိုတားဆီးမှုလုပ်သည့်ဆေး။ နှလုံးတင်းအားလျှော့စေသည်။ နှလုံးခုန်နှုန်းလျှော့သည်။ သွေးကြောများ၏ ကြုံ့နိုင်စွမ်းနည်းစေသည်။ နှလုံးက အောက်စီဂျင် လိုအပ်မှုအား လျှော့ချပေးသည်။ နှလုံးသွေးကြောကျဉ်းရောဂါ၊ နှလုံးခုံနှုန်းမမှန်သည့်ရောဂါ၊ သွေးတိုး။ (မိုင်ဂရင်း) ခေါင်းကိုက်-ခေါင်းမူးရောဂါ၊ Stage fright အကြောက်ရောဂါ။ 69. Betadine (Povidone Iodine Ointment 5 %) (အိုင်အိုဒင်း) ပါတဲ့ဆေး။ အရေပြားမှာ ပိုးဝင်တာ၊ အနာပေါက်တာ၊ ဒဏ်ရာရတာ၊ မီးလောင်နာ၊ ခွဲစိတ်ပြီးအနာ၊ အနာထဲကိုပါ ထည့်ပေးနိုင်တယ်။ 70. Betamethasone (Diprolene) Cream 0.05% BD အရေပြားအနာ နာတာရှည်ဖြစ်ခြင်း၊ နှင်းကူနာ၊ Betamethasone (ကော်တီဇုံး) ပါတဲ့ဆေး။ နာတာရှည် ပျောက်နိုင်ခဲတဲ့ နှင်းကူနာ Eczema လို အနာတွေ အတွက်ဆေး။ ရိုးရိုး အနာ-ဒဏ်ရာတွေကို မထည့်ရပါ။ 71. Betapen-VK, (Phenoxymethyl Penicillin Potassium), (Phenoxymethyl Penicillin K), Penicillin V ပနယ်စလင် စားဆေး၊ ပြည်တည်နာ၊ နူမိုးနီးယား၊ အရေပြားနာ၊ အသက်ရှူလမ်း-အာသီးရောင်၊ လည်ချောင်းနာ၊ နားပြည်ယို၊ ဆုံဆို ့နာ၊ လေးဘက်နာ၊ ဂနိုရီးယား၊ အရိုး-အဆစ်ရောင်၊ 250-500 mg QID; 12.5 mg/kg QID; 72. Betnovate, Betnelan, Betnesol, Walacort အလာဂျီကြောင့် အရေပြားရောင်ခြင်း၊ နှင်းကူနာ၊ ယားခြင်း၊ 73. Bioclox (Cloxacilin) ဗက်တီရီးယားအတွက် (ဘီတာလက်တင်)အုပ်စုဝင်ဆေး၊ 74. Biodoxyl, Biodoxi, Vivocycline, Doxycycline, Tetracycline အသက်ရှူ-ဆီးလမ်းပိုး၊ နူမိုးနီးယား၊ မျက်ခမ်းစပ်၊ ကာလဝမ်း၊ = 200 mg followed by 100 mg; 75. Bisacodyl, Dulcolax ဝမ်းနုပ်ဆေး၊ Suppositories 10 mg CM, Tablets 5-10 mg HS 76. Bismuth Subsalicylate 530 mg QID အူသိမ်အစပိုင်းဖြစ်သည့်လေနာ၊ 77. Bluebion-Forte = Thiamine + Riboflavin + Pyridoxine + Cyanocobalmin + Nicotinamide + Calcium Pantothenate ဗီတာမင် ဘီအုပ်စု၊ 78. Boric acid Antiseptic ပိုးသန့်ဆေး၊ မွေးလမ်းကြောင်းတွင် Yeast ပိုးဝင်ခြင်းကို သန့်ပေးနိုင်သည်။ 79. Brufen, Ibuprofen, Emflam, Ibugesic (စတီရွိုက်)မပါသည့် အနာ-အကိုက်-အဖျား-အရောင်ကျဆေး၊ Adult = 1.2 to 1.8 Gm in divided dose; Children 20-30 mg/kg in divided dose 80. Bupivacaine, Sensorcaine ခါးထဲထိုးရသည့် ထုံဆေး၊ ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = အာရုံကြောစနစ် ထိခိုက်နိုင်၊ သွေးဖိအားကျစေနိုင်၊ ဝမ်းပျက်စေနိုင်၊ Most experience to date is with single doses of Bupivacaine Hydrochloride up to 225 mg with epinephrine 1:200,000 and 175 mg without epinephrine a. Spinals operations on genitalia, perineum = Hyperbaric Bupivacaine 2 ml or Plain Bupivacaine 3 ml; b. Operations on legs = Hyperbaric Bupivacaine 3-3.5 ml or Plain Bupivacaine 3-3.5 ml; c. Hernia, hysterectomy = Hyperbaric Bupivacaine 3-4 ml; Plain Bupivacaine 3-4 ml 81. Burnol Plus Antiseptic Cream (Aminacrine, Cetrimide, Thymol, Emulsion Base) မီးလောင်နာ၊ အနာဒဏ်ရာ၊ ပွန်းပဲ့တာတွေအတွက် သုံးနိုင်တယ်။ 82. Buscopan, Hyospan အစာအိမ်-အူ-သားအိမ်-ဆီးလမ်းကြောင်း-သည်းခြေလမ်းတို့နာခြင်း၊ ရာသီဆင်းချိန် နာခြင်း၊ အိပ်ရာထဲဆီးသွားခြင်း၊ 10-20 mg TDS, 20 mg IV/IM ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = မျက်စိအမြင် ထိခိုက်နိုင်၊ အာခေါင်ခြောက်၊ ဆီးအိမ်တင်း၊ 83. Butazolidin (စတီရွိုက်)မပါသည့် အနာ-အကိုက်-အဖျား-အရောင်ကျဆေး အုပ်စု၊ 84. Butoconazole 2% cream ကျား-မ ဆီးပြွန်ရောင်ခြင်း၊ မွေးလမ်းကြောင်း-သားအိမ်ရောင်ခြင်း၊ 85. Caladryl Lotion, Calamox, Calamine ယားခြင်း၊ နာခြင်း၊ အကောင်ကိုက်ခံရခြင်း၊ နေလောင်ခြင်း၊ အရေပြား ကြမ်းနေခြင်းတို့အတွက်လိမ်းဆေး၊ 86. Calciferol, Alfacalcidiol, Calcitrol (ကယ်လ်စီယမ်)နည်းခြင်း၊ ဗီတာမင် D နည်းခြင်း၊ သွား-အရိုး ကြီးထွား သန်မာစေရန်ဆေး၊ 1.4 ug/kg daily ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = မူး၊ အားယုတ်၊ ဝမ်းပျက်၊ ပျို့-အန်၊ ဝမ်းပျက်၊ 87. Calcium and Magnesium Carbonates = အက်စစ်ဓာတ်ပျယ်ဆေး၊ ကယ်လ်စီယမ်နည်းခြင်း၊ 1,250 - 1,500 mg OD/TDS; 88. Calcium Gluconate ကယ်လ်စီယမ်နည်းခြင်း၊ သွား-အရိုး ကြီးထွားသန်မာစေရန်ဆေး၊ သွေးခဲစေရန်ကူသည်၊ Osteoporosis ခေါ် အရိုးပါးသည့်ရောဂါကာကွယ်ရန်၊ 0.5 to 1.0 Gm TDS. 0.4 to 2.0 Gm daily; IV slowly 89. Calcium lactate = Calax 300 mg (ကယ်လ်စီယမ်)နည်းခြင်း၊ သွား-အရိုး ကြီးထွား သန်မာစေရန်၊ 90. Calmis = Calamine Lotion ယားခြင်း၊ နာခြင်း၊ အကောင်ကိုက်ခံရခြင်း၊ အရေပြားကြမ်း၊ နေလောင်ခြင်း၊ 91. Carbamazepine, Mazetol, Tegrital = 100-300 mg TDS ရက်တို နားကိုက်၊ အတက်ရောဂါ-ဝက်ရူးပြန် ရောဂါ၊ Start with 100 mg BD and 200 mg BD/TDS/QID ကြောက်စိတ်အတွက်ဆေး၊ ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = အစာအိမ်အောင့်၊ အာခေါင်ခြောက်၊ မူးဝေ၊ အရေပြားနီ၊ ဆံပင်ကြွတ်၊ ခေါင်းကိုက်၊ ကိုယ်ပူ၊ 92. Carbapenems (Imipenem, Meropenem) (ကာဘာပင်နင်) အုပ်စု၊ တစ်ရှူးများ သေ၍ပုတ်ခြင်း၊ ပိုးဝင်ခြင်း၊ နူမိုးနီးယား-အဆုပ်ခဲခြင်း၊ ဝမ်းဗိုက်နှင့် ဆီးလမ်းကြောင်း ပိုးဝင်ခြင်း၊ အုပ်စုခွဲ ၂ မျိုးရှိသည်။ 93. Carbimazole (NeoMercazole tablets) = Anti-thyroid substance 10 mg to 60 mg daily according to the severity of the disorder လည်ပင်းကြီးဟော်မုန်းများသည့်ရောဂါအတွက်ဆေး 10 mg to 60 mg daily according to the severity of the disorder. The dose should be gradually reduced to the smallest amount which will control the disease. Daily dosage should be divided. 94. Caspofungin (Cancidas) 50 mg; 95. Cefaclor (250-750 mg TDS Orally) (7 mg/kg TDS Orally) အရေပြားအနာ၊ နူမိုးနီးယား၊ မွေးလမ်း-အသက်ရှူလမ်း-ဆီးလမ်းရောင်ခြင်း၊ Cefaclor 20-40 mg/kg/day နားကိုက်ခြင်း၊ ရက်တို ဆိုင်းနပ်စ်၊ အာသီးရောင်ခြင်း၊ လည်ချောင်းနာခြင်း၊ Cefaclor (Ceclor) 20–30 mg/kg; Only Cefaclor, Cefuroxime Axetil, and Cefprozil can be given orally. 96. Cefadroxil အာသီး-အာခေါင်ရောင်၊ အရေပြားနာ၊ နှလုံးခုန်မမှန်ခြင်း၊ ဆီးလမ်း- အသက်ရှူလမ်းရောင်၊ Organophosphorous ပိုးသတ်ဆေး အဆိပ်သင့်ခြင်း၊ (500-1,000 mg BD) (12.5 mg/kg BD) ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = အရေပြားနီ၊ အစာအိမ်အောင့်၊ မူးဝေ၊ အာခေါင်ခြောက်၊ 97. Cefalexin, Cephaxin (Cephalosporin) အသက်ရှူလမ်း-မွေးလမ်း-ဆီးလမ်းရောင်၊ လိင်မှတဆင့် ကူးစက် ရောဂါ၊ အရိုး-အဆစ်ရောင်၊ Adult 1-2 Gm in divided dose increase up to 6 Gm, Children 25-100 mg/kg in divided dose Maximum 4 Gm daily ဆီးအိမ်ရောင်ခြင်း = 250-500 mg QID 98. Cefamandole (Na) (500-2,000 mg TDS IM/IV) (33.33 mg/kg TDS IV/IM) အာခေါင်-အသက်ရှူလမ်း ရောင်ခြင်း၊ အရေပြားအနာ၊ ခွဲစိတ်လူနာများ၊ အရိုး-အဆစ်-သဲခြေလမ်း-သွေးထဲပိုးဝင်ခြင်း၊ 99. Cefazolin 50 mg/kg အသက်ရှူလမ်း-ယောက်ျားဆီးကြိတ်၊ သွေးထဲပိုး ဝင်ခြင်း၊ သဲခြေလမ်း-မွေးလမ်း ရောင်ခြင်း၊ မျက်ကြည်လွှာရောင်ခြင်း၊ 1-2 Gm IV ခွဲစိတ်လူနာများအား ရောဂါပိုး မဝင်စေရန် ကြိုတင်ပေးမည့် ဆေး၊ (500-2,000 TDS IV/IM) (25 mg/kg TDS IV/IM); Cefazolin: Adult 1 g IV q8h; Pediatric 50-100 mg/kg/d IV divided q8h = အရေပြားနာ၊ အနာဒဏ်ရာများ၊ နှလုံး အတွင်းသား ရောင်ခြင်း၊ နူမိုးနီးယား၊ အရိုးအတွင်းရောင်ခြင်း၊ အစာဆိပ်သင့်ခြင်း၊ သွားအတု-အရိုးတု စသည်တို့ ရောင်ခြင်း၊ ဆီးလမ်းရောင်ခြင်း၊ 100. Cefditoren (Spectracef) 400 mg twice daily; Cefdinir, cefditoren pivoxil, and cefpodoxime proxetil are the best third-generation oral agents against pneumococci and S aureus. 101. Cefepime (HCl) (ကက်ဖလိုစပိုရင်) စတုတ္ထမျိုးဆက်၊ နူမိုးနီယား၊ အရေပြားအနာ၊ ကျောက်ကပ်-ဆီးလမ်း ပိုးဝင်ခြင်း၊ (နူထိုဖီးလ်) နည်းရောဂါ၊ (200-400 mg Daily Oral) (1,000-2,000 mg BD IV) 102. Cefepime (Maxipime) 500 mg/kg 103. Cefixime ဂနိုရီးယား၊ ရက်တို ဆိုင်းနပ်စ်၊ ဂနိုရီးယား ဆီးပြွန်အဝရောင်ခြင်း၊ တိုက်ဖွိုက်၊ နူမိုးနီးယား၊ လေပြွန်ရောင်ခြင်း၊ နားပြည်ယိုခြင်း၊ အာခေါင်ရောင်ခြင်း၊ (200-400 mg Daily) (4 mg/kg BD) 104. Cefoperazone (Na) သွေးထဲပိုးဝင်ခြင်း၊ အရေပြား-ဆီးလမ်း-အရိုး-အဆစ် ပိုးဝင်ခြင်း၊ ဝမ်းတွင်းမြှေး-တင်ပါးဆုံ တွင်းအင်္ဂါများရောင်ခြင်း၊ ခွဲစိတ်ပြီးနောက် သဲခြေအိပ် ရောင်ခြင်း၊ (1-2 gm BD IV) (62.5 mg/kg BD IM/IV) 105. Cefotaxime (Cetriaxone, Ceftazidime or Ceftizoxime) (မနင်ရိုကောကပ်စ်) ပိုးအတွက်ဆေး။ လေပြွန်-အရေပြားရောင်၊ သွေးထဲ-ဆီးလမ်း-အမျိုးသမီးမွေးလမ်း-အသက်ရှူလမ်း ပိုးဝင်ခြင်း၊ (1-2 gm BD IV/IM) (50 mg/kg TDS IM/IV); ဂနိုးရီးယားကြောင့် အဆစ်ရောင်ခြင်း၊ 1 Gm IV TDS ဝမ်းတွင်းမြှေး ရောင်ခြင်း၊ 2 Gm IV BD/TDS ဦးနှောက်ထဲပြည်တည်နာ၊ (မင်နင်ဂျိုက်တစ်) 2-3 Gm IV QID or 2 Gm IV BD + Metronidazole 500 mg IV/Orally TDS OD; ခွဲစိတ်ပြီး နူမိုးနီးယားဖြစ်ခြင်း၊ Cefotaxime or Ceftriaxone or Cefipime 2 Gm IV TDS 106. Cefotetan 20 mg/kg IV BD or Cefoxtin 1-2 Gm IV; The second-generation cephalosporins cefoxitin and cefotetan have expanded anaerobic activity and are superior to first-generation agents as prophylaxis for colorectal surgery or for hysterectomy. အသက်ရှူလမ်း-နား-နှာခေါင်း-လည်ချောင်း ရောင်ခြင်း၊ ဂနိုးရီယား၊ သွေးထဲပိုးဝင်ခြင်း၊ သွားပိုးဝင်းခြင်း၊ အရေပြားအနာ၊ ခွဲစိတ်လူနာများအား ရောဂါပိုး မဝင်စေရန် ကြိုတင်ပေးမည့်ဆေး၊ ဆီးလမ်းပိုးဝင်ခြင်း၊ 107. Cefoxitin (Mefoxin) 80 mg/kg ခွဲစိတ်လူနာ၊ အရိုး-အဆစ်-အသက်ရှူလမ်း-ဝမ်းတွင်းမြှေး ရောင်ခြင်း၊ သွေးထဲ ပိုးဝင်ခြင်း၊ HIV ဖြစ်ပြီး (နူထိုဖိးလ်) နည်းခြင်း၊ Cefoxitin 2 Gm IV/IM QID or Cefotertan 2 Gm IV BD + Doxycycline 100 mg IV or orally BD x 24 hours and followed by Doxycycline 100 mg BD x 14 days တင်ပါးဆုံတွင်းအင်္ဂါများရောင်ခြင်း၊ (1-2 gm IM) (22.5 mg/kg QID IM) ဆီးလမ်း ရောင်ခြင်း၊ 108. Cefpodoxime Proxetil, Cefdinir, Cefditoren pivoxil, Cefixime, and Ceftibuten Syrup/50-100-200 Tablets အသက်ရှူလမ်း အထက်ပိုင်း ရောင်ခြင်း၊ ဆီးလမ်းပိုးဝင်ခြင်း၊ = 100 mg BD x 5-10 days; နာတာရှည်လေပြွန်ရောင် ဆိုးခြင်း၊ လူစုလူဝေးမှ ရသော နူမိုးနီးယား 200 mg BD x 10-14 days; သာမန် ဂနိုရီးယား = 200 mg single dose; အရေပြားအနာ၊ = 400 mg BD x 7 to 14 days; ကလေး ရက်တို နားပြည်ယိုခြင်း = 10 mg/kg (max 400 mg/dose) OD or 5 mg/kg (max 200 mg/dose) BD x 10 days; အာသီးရောင်-လည်ချောင်းနာ 5 mg/kg/dose (max 100 mg/dose) BD x 5-10 days; 109. Cefprozil (0.5 g) (Cefzil) 15 mg/kg; 250-500 mg BD အာခေါင်-အသက်ရှူလမ်း အောက်ပိုင်း- အထက်ပိုင်း? ဆီးလမ်းရောင်ခြင်း၊ အရေပြားအနာ၊ နားပြည်ယိုခြင်း၊ လူစုလူဝေးကရသည့် နူမိုးနီးယား၊ 110. Ceftazidime (Fortaz, others) 50 mg/kg Ceftazidime Pentahydrate သွေးထဲ-ဆီးလမ်း ပိုးဝင်ခြင်း၊ ရိုးတွင်းခြင်ဆီ-တင်ပါးဆုံတွင်းအင်္ဂါများ-အရေပြား-သဲခြေလမ်း-အသက်ရှူလမ်း-ဦးနှောက်အမြှေး-ဝမ်းတွင်း-နှလုံးအတွင်းသား-နား-နှာခေါင်း-လည်ချောင်း ပိုးဝင်ခြင်း၊ အဆုပ်ပြည်တည်ခြင်း၊ (1-6 gm TDS IV/IM) (37.5 mg/kg TDS IV/IM); Ceftazidime has been used to treat meningitis due to Pseudomonas. 111. Ceftiriaxone 1 Gm IV OD အဆစ်ရောင်ရောဂါ (ဂနိုရီးယား)၊ 112. Ceftizoxime (Na) 1 Gg Daily IM (50 mg/kg TDS IM/IV) အရေပြားအနာ၊ အသက်ရှူလမ်း အောက်ပိုင်းပိုးဝင်ခြင်း၊ ဂနိုရီးယား၊ 1-2 Gm IV BD/TDS + Dexamethasone 4-10 mg stat and 4 mg IV QID လည်ပင်းနာ၊ 1-2 gm Daily IV/IM (50 mg/kg Daily IV/IM) နူမိုးနီယား၊ သွေးထဲပိုးဝင်ခြင်း၊ အရိုး-အဆစ် ပိုးဝင်ခြင်း၊ အသဲ-နှလုံး အစားထိုးခြင်း၊ တိုက်ဖွိုက်၊ ခွဲစိတ်လူနာ၊ ဦးနှောက်အမြှေးရောင်၊ 1 Gm BD IV x 3 weeks ရှုပ်ထွေးသော ဂနိုရောဂါ၊ နှလုံးအတွင်းရောင်ခြင်း၊ 1 Gm IM + Erythromycin or Bacitracin မျက်စဉ်း E/o 1 Gm IM/IV OD x 14 days အရိုး-အဆစ်-အရေပြား ဂနိုပိုးဝင်ခြင်း၊ 1 Gm IV daily x 5 days ရှုပ်ထွေးသော ဂနိုရောဂါ၊ 1 Gm IV OD လူစုလူဝေးမှရသော နူမိုးနီးယား၊ 1-2 Gm IM x 5 days + Erythromycin or Bacitracin E/o ဂနိုပိုးကြောင့် မျက်ကြည်လွှာရောင်၊ 113. Ceftriaxone (Rocephin) 30 mg/kg ဗက်တီးရီးယားအတွက် (ဘီတာလက်တင်) အုပ်စုဝင်ဆေး၊ Ceftriaxone 4 Gm IV OD or 2 Gm IV BD သွေးထဲ ဗက်တီးရီးယားဝင်ခြင်း၊ အရေပြားအနာ၊ အသက်ရှူလမ်း အောက်ပိုင်း ပိုးဝင်ခြင်း၊ အသဲ-နှလုံး အစားထိုးခြင်း၊ ခွဲစိတ်လူနာ၊ နူမိုးနီးယား၊ Ceftriaxone 1-2 Gm IV every 24 hours အဆစ်ထဲပြည်တည်၊ Ceftrixone 2 Gm IV BD + Vancomycin 10 mg/kg TDS ± Rifampin OD; ဗက်တီးရီးယားကြောင့် ဦးနှောက်မြှေးရောင်ခြင်း၊ Ceftrixone 250 mg IM/IV stat + Doxycycline 100 mg BD Orally x 10 days ကျား-ဆီးကြိတ် ရောင်ခြင်း၊ ရက်တို ကျားအကြော ရောင်ခြင်း၊ Ceftriaxone 125 Gm IM, Ciprofloxacin 500 mg orally, and Ofloxacin 400 mg orally ဂနိုကြောင့် အာခေါင်ရောင်ခြင်း၊ Ceftriaxone 2 Gm OD တိုက်ဖွိုက်၊ Ceftriaxone 250 mg IM once ဆီးသွားပြွန်ရောင်ခြင်း၊ 114. Cefuroxime (0.5 g) (Ceftin) 0.5 g twice daily; Cefuroxime (Zinacef, others) 60 mg/kg Cefuroxime 250-500 mg BD ရက်တို ဆိုင်းနပ်စ်၊ နားကိုက်ခြင်း၊ လူစုလူဝေးကရသော နူမိုးနီးယား၊ Cefuroxime 750-1500 mg IV TDS + Dexamethasone 4-10 mg stat and 4 mg IV QID 115. Celebrex 100 mg BD အဆစ်နာခြင်းများ၊ 116. Cemetidine = Cimetidine (HCl) = Histamine H 2-receptor Antagonists Duodenal ulcers 800 mg HS, 300 mg QID PC and HS, or 400 mg BD x 4-6 weeks; Maintenance 400 mg HS; DU လေနာ၊ Active gastric ulcers 800 mg HS or 300 mg QID PC and HS x 8 weeks; GU အစာအိမ်နာ၊ Gastroesophageal reflux disease (GERD) 800 mg BD or 400 mg QID x 12 weeks; အစာခြေရည် အထက်တက်ခြင်း၊ Heartburn, indigestion and sour stomach 200 mg OD or BD ရင်ပူ၊ အစာမကျေခြင်း၊ 117. Cephalexin, Cephradine, and Cefadroxil (First-Generation Cephalosporins) (0.5 g) 30 mg/kg; Oral drugs are used for treatment of urinary tract infections, and they can be used for minor skin and soft tissue infections (eg, cellulitis, soft tissue abscess); Intravenous first-generation cephalosporins are the drugs of choice for most clean surgical prophylaxis; ပဋိဇီဝဆေး၊ အသက်ရှူလမ်း-အရိုး-အဆစ်-သွား-ရက်တို ဆီးအိမ်ရောင်ခြင်း၊ မွေးလမ်း-ကျား-ဆီးကြိတ်-ဝမ်းတွင်းမြှေး-ဦးနှောက်မြှေး-တင်ပါးဆုံတွင်း အင်္ဂါများ-သည်းခြေလမ်း-နား-နှာခေါင်း-လည်ချောင်း-နှလုံးအတွင်းသားရောင်၊ ရက်တို ဆိုင်းနပ်စ်၊ သွေးထဲပိုးရောက်၊ အဆုပ်ပြည်တည်၊ လိင်မှတဆင့် ကူးစက်ရောဂါ၊ အသဲ-နှလုံး အစားထိုးခြင်း၊ တိုက်ဖွိုက်၊ အရေပြားရောင်၊ နို့နာ၊ 250-500 mg QID Orally x 1-3 days 118. Cephalothin (Na) 120 mg/kg IV daily အရိုး-အဆစ်နာ၊ ဗဟိုအာရုံကြောစနစ်-မွေးလမ်း- ဆီးလမ်း ပိုးဝင်ခြင်း၊ အသက်ရှူလမ်းပိုးဝင်ခြင်း၊ အရေပြားရောင်ခြင်း၊ 119. Cetirizine (HCl) = (အင်တီဟစ်တမင်း) အုပ်စုဝင်ဆေး၊ အအေးမိခြင်း၊ ဆိုင်းနပ်စ်၊ နှာစေး ချောင်းဆိုး၊ ပျား-အင်းဆက်ကိုက်၊ (အလာဂျီ)၊ အရေပြားအယား၊ ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = ခေါင်းကိုက်၊ အာခေါင်ခြောက်၊ အိပ်ချင်၊ အစာအိမ်အောင့်၊ 2.5 to 5 mg OD or BD 120. Chloramphenicol is for (1) meningococcal, H influenzae, or pneumococcal infections of the central nervous system; (2) anaerobic or mixed infections in the central nervous system, eg, brain abscess; (3) as an alternative to tetracyclines in rickettsial infections, especially in pregnant women, in whom tetracycline is contraindicated. Chloramphenicol Eye Ointment 1%w/w ပဋိဇီဝဆေး မျက်စဉ်း။ မျက်ကြည်လွှာရောင်ခြင်း၊ မျက်စိရောင်ခြင်း၊ 0.5%m/v 2 hourly Eye; 1% m/v 6 hourly Eye; နားပြည်ယိုခြင်း၊ Chloramphenicol ပဋိဇီဝဆေး၊ တိုက်ဖွိုက်၊ ဦးနှောက် ပြည်တည်နာ၊ ဦးနှောက်အမြှေး ရောင်ခြင်း၊ ပလိပ် ရောဂါ၊ မျက်ခွံရောင်ခြင်း၊ အစာဆိပ်သင့်ပြီး ဝမ်းပျက်ခြင်း၊ ပလိပ်ရောဂါ၊ အရေပြား-ဝမ်းတွင်းမြှေး-အာခေါင် ရောင်ခြင်း၊ သွေးထဲပိုးဝင်ခြင်း၊ 6 Gm/day in 4 divided doses; 2 Gm daily x 30 days နူရိုဆစ်ဖလစ်၊ (500-1,000 mg QID Oral/IV) (18.75 mg/kg QID IV/Oral) ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = ပျို့-အန်၊ အစာအိမ်အောင့်၊ သွေးအားနည်း၊ ရေပြားနီ၊ 121. Chlordiazepoxide (Librium) 10-20 mg (Max 100 mg) စိတ်ပူပန်ခြင်း၊ 122. Chlorhexidine 0.2-4.0% Antiseptic ပိုးသန့်ဆေး၊ 5% (digluconate) ပါးစပ်ဆေးရန်သုံးသည်။ အရေပြားအား ဆေးမထိုးမီ၊ အခွဲစိတ်မီ သန့်ပေးခြင်း၊ ဆီးအိမ်သန့်ပေးခြင်း၊ အနာဆေးခြင်း၊ 123. Chlorine Tablet = Bleach ရေသန့်ဆေး၊ ၁ ကွာတထဲမှာ လက်ဘက်ရည်ဇွန်း ၁ ဇွန်းနဲ့ ရေ (၁၀ ဆ ၁ ဆ) ဖျော်တာကို သွေး၊ အန်ဖတ်၊ ကိုယ်ကထွက်တဲ့ အရည်မှန်သမျှကို သန့်ရှင်းရေးလုပ်ဘို့ သုံးပါ။ 124. Chlorocresol (ဖီနော) ပါတဲ့ Antiseptic ဖြစ်တယ်။ 125. Chloromycetin (Chloramphenicol) Eye/Ear drops မျက်စိနာ၊ မျက်ကြည်လွှာရောင်၊ နားပြည်ယို၊ 126. Chloroquine phosphate ငှက်ဖျားကုရန် ချက်ချင်း ၄ ပြား၊ ၆ နာရီခြားပြီး ၄ ပြား၊ နောက်နေ့ ၂ ပြား၊ စုစုပေါင်း ၁ဝ ပြား၊ (သို့မဟုတ်) ချက်ချင်း ၄ ပြား၊ ၆ နာရီခြားပြီး ၂ ပြား၊ နောက်နေ့ ၂ ပြား၊ နောက်နေ့ ၂ ပြား၊ စုစုပေါင်း ၁ဝ ပြား၊ Childern = 10 mg/kg, not to exceed 600 mg; then 5 mg/kg PO; not to exceed 300 mg at 6-hour, 24-hour, and 48-hour intervals (total 25 mg base/kg); ငှက်ဖျားဒေသသို့မသွားမီ တပါတ်လျင် ၂ ပြား။ (အမီးဘား)ဝမ်းကိုက်၊ = 500 mg OD x 14 days ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = ခေါင်းကိုက်၊ ယား၊ အနီပြင်ထွက်၊ ဆံပင်ကြွတ်၊ အစားပျက်၊ အမြင်အားနည်း၊ 127. Chloroxylenol ပိုးသတ်ဆေး၊ solution 4.8%; 128. Chlorpheniramine Maleate (အင်တီဟစ်တမင်း) အုပ်စုဝင်ဆေး၊ အအေးမိခြင်း၊ ဆိုင်းနပ်စ်၊ နှာစေး ချောင်းဆိုး၊ အင်းဆက်ကိုက်၊ (အလာဂျီ)၊ အရေပြားယားခြင်း၊ 10 mg IV/IM/SC or 15-25 mg daily Orally 129. Chlorpromazine 100-400 mg (max 1 Gm) စိတ်ကို ပြောင်းလဲစေနိုင်သည့်ဆေး၊ စိတ်ရောဂါ (စကစ်ဇိုဖရီးနီးယား)၊ 100-400 mg Orally/IM (Max. 1 Gm/day) အအန်ရပ်ဆေး၊ = 25-50 mg IM QID or 10-25 mg QID ကြို့ထိုးခြင်း၊ = 25-50 mg Orally/IM အပူချိန်များခြင်း၊ မေးခိုင်ရောဂါတွင် တွဲပေးသည့်ဆေး၊ 25-50-75 mg TDS, QID or HS 130. ChymOrally Forte, Chymotrypsin 100,000 IU QID အရောင်လျှော့ဆေး၊ 131. Cifran, Cipad, Ciplox, Ciprowin: Supraflox (Cipro 500 mg + Tinidazole 600 mg) BD x 5-10 days အသက်ရှူလမ်း-နား-နှာခေါင်း-မျက်စိ-အစောခြေလမ်း-အူအတက်ရောင်၊ ဂနိုရီးယား၊ ဝမ်းပျက်-ဝမ်းကိုက် ထိုးဆေး၊ စားဆေး၊ မျက်စဉ်း၊ 132. Ciplar Tablets = Propranolol HCl (ဘီတာ-ဘလော့ကား) အုပ်စု၊ 133. Ciploric Tablets = Allopurinol (ဂေါက်) ခေါ်အဆစ်နာအတွက်ဆေး၊ 200-600-800 mg/day; Children 150-300 mg/day (အောက်ဇဲလိတ်) ဆီးကျောက် တည်ခြင်း၊ 200-300 mg/day 134. Ciprofloxacin (Cipro) 0.5–0.75 g BD; Ciprofloxacin (Cipro IV) 0.8 mg; (0.75 g) Ciprofloxacin (HCl), Cipro, Cipro XR, Ciplox ဂိုနိုကောကပ်စ် ပိုးအတွက် ထိုးဆေး၊ မျက်စဉ်း၊ လိင်မှတဆင့် ကူးစက်သည့်ရောဂါများ၊ မျက်စိနာ၊ ပိုးဝင်၍ဝမ်းပျက်၊ နားပြည်ယို၊ အရေပြားနာ၊ ခွဲစိတ်လူနာ၊ ဝမ်းတွင်းမြှေး-အရိုး-အဆစ်-ဆီးလမ်း-သည်းခြေအိတ်-ရိုးတွင်းခြင်ဆီ-တင်ပါးဆုံရိုးတွင်းအင်္ဂါများ ရောင်ခြင်း၊ (100-400 mg BD IV) (250-750 mg BD Oral) (3.75 mg/kg BD IV) (12.5 mg/kg TDS Oral) အစာအိမ် အက်စစ်ဓာတ် ပျယ်ဆေးကို ၂ နာရီအတွင်း မပေးရ၊ a. Ciprofloxacin 500 mg stat ဂနိုရီးယားကြောင့် သားအိမ်ဝ-ဆီးပြွန်-အာခေါင်-ဆီးကြိတ် ရောင်ခြင်း၊ b. Ciprofloxacin 500 mg BD x 3-5 days ရှန်ကာရွိုက်၊ ရက်တို ဆိုင်းနပ်စ်၊ ဆီးသွားပြွန်ရောင်ခြင်း၊ ဆာလ်မိုနဲလား ဝမ်းပျက်ခြင်း၊ (GE) အစာလမ်း (အူ) ရောင်ခြင်း၊ c. Ciprofloxacin 500 mg BD x 7-10 day ဂနိုးရီးယားပိုးကြောင့် အဆစ်နာခြင်း၊ d. Ciprofloxacin 750 mg BD x 7-10 days (ရှီဂဲလား) ကြောင့် ဝမ်းပျက်ခြင်း-ဝမ်းကိုက်ခြင်း၊ e. Ciprofloxacin 250 mg IV BD သဲခြေအိပ်ရောင်ခြင်း၊ f. Ciprofloxacin 250-500 mg BD Orally x 1-3 months နာတာရှည် ကျားဆီးကြိတ်ရောင်ခြင်း၊ ရက်တို ဆီးအောင်ခြင်း၊ ကျားဆီးကြိတ်ရောင်ခြင်း၊ g. Ciprofloxacin 400 mg IV BD or 750 mg BD Orally ရက်တို ကျောက်ကပ်ပြွန် ရောင်ခြင်း၊ h. Ciprofloxacin 500 mg BD IV ဒေါင့်သန်းနာ၊ i. Ciprofloxacin 500 mg BD x 1-6 week ရက်ရှည်နားပြည်ယို၊ j. Ciprofloxacin 500 mg stat followed by Doxycycline 100 mg BD x 10 days ကျား အကြော ရောင်ခြင်း၊ k. Ciprofloxacin 500-750 mg BD Orally x 21 days ယုတ်တရက် ကျောက်ကပ်ပြွန် ရောင်ခြင်း၊ l. Ciprofloxacin 750 mg BD + Metronidazole 500 mg TDS ဝမ်းဗိုက်တွင်း အမီးဘားပိုးဝင်ခြင်း၊ m. Ciprofloxacin 750 mg BD x 6-8 weeks အရိုးတွင်း ပြည်တည်ခြင်း၊ တိုက်ဖွိုက်၊ n. ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = ပျို့-အန်၊ ခေါင်းကိုက်၊ ဝမ်းပျက်၊ ဗိုက်နာ၊ ဂနာမငြိမ်၊ အနီပြင်ဖြစ်၊ ခေါင်းမူး၊ မျက်စိ အမြင်နည်း၊ 135. Ciptini (Cipro 125 mg, Tinidazole 150 mg) ဆေးရည်၊ ဝမ်းကိုက်၊ ဝမ်းလျှော၊ 5-10 ml BD 136. Ciptofloxacin တိုက်ဖွိုက်၊ 2 Gm BD Orally 137. Citadep = Citalopram စိတ်ကျရောဂါ၊ အစာနှင့်ပေးရမည်၊ 20 mg OD စပေးပြီး 40-60 mg OD 138. Clarithromycin နားပြည်ယိုခြင်း၊ နာတာရှည် လေပြွန်-အသက်ရှူလမ်းရောင်ခြင်း၊ အရေပြားနာ၊ အရေပြားနာများ၊ လူကြီး 250-500-1000 mg BD/TDS x 14 days; ကလေး = 15 mg/kg/day divided every 12 hours x 10 days လူစုလူဝေး မှရသော နူမိုးနီးယား၊ 500 mg BD x 10 days; အာသီးရောင်၊ လည်ချောင်းနာ၊ (250-500 mg OD) (7.5 mg/kg ) 139. Claritin, Clarinex, Loratadine အင်တီဟစ်စ်တမင်း၊ 5 mg OD ၂ နှစ်အောက်ကလေး မပေးရ၊ 140. Clindamycin (0.3 g) (Cleocin, others) 15 mg/kg; Clindamycin (Cleocin, others) 2400 mg စားဆေး၊ ထိုးဆေး၊ Clindamycin: Adult 150-300 mg PO q8h; 300-600 mg IV q8h; Pediatric 25-40 mg/kg/d PO/IV divided tid အရေပြားနာ၊ အနာဒဏ်ရာများ၊ နှလုံးအတွင်းသားရောင်ခြင်း၊ နူမိုးနီးယား၊ အရိုးအတွင်းရောင်ခြင်း၊ အစာဆိပ်သင့်ခြင်း၊ သွားအတု-အရိုးတုရောင်ခြင်း၊ ဆီးလမ်းရောင်ခြင်း၊ အဆုပ် ပြည်တည်ခြင်း၊ a. Clindamycin: 300-900 mg BD ဝက်ခြံ၊ ဝမ်းဗိုက်ထဲပိုးဝင်၊ ငှက်ဖျား၊ ရိုးတွင်းခြင်ဆီရောင်၊ နှလုံးရောင်၊ အဆုပ်ပိုးဝင်၊ သွားကိုက်၊ သွေးထဲပိုးရောက်၊ b. Clindamycin: 300 mg BD/TDS x 7-10 days ကျား-မ ဆီးပြွန်ရောင်ခြင်း၊ မွေးလမ်း-သားအိမ် ရောင်ခြင်း၊ အန်ဖတ်ဝင်ပြီးဖြစ်သော နူမိုးနီးယား၊ c. Clindamycin: 600 mg IV TDS followed by 300 mg QID Orally အဆုပ ပြည်တည်ခြင်း၊ နူမိုးနီးယား (လေမကြိုက်သည့်ပိုး)၊ d. Clindamycin: 900 mg IV TDS + Gentamycin 2 mg/kg followed by 1.5 mg/kg TDS for 24 hours and followed by Clindamycin 450 mg QID x 14 days Orally တင်ပါးဆုံရိုးတွင်းအင်္ဂါများ ရောင်ခြင်း၊ e. Clindamycin: 300-900 mg BD အသက်ရှူလမ်းပိုးဝင်ခြင်း၊ အဆုပ်ပြည်တည်နာ၊ tf Clindamycin vaginal cream OD x 7 days မွေးလမ်းကြောင်းရောင်ခြင်း၊ 141. Clobetasol စတီရွိုက်ပါသည့် လိမ်းဆေး၊ အရောင်ကျရန်၊ နှင်းကူနာ၊ အယား၊ အင်းဆက်ကိုက်၊ Clobetasol Propionate Cream (ကော်တီဇုံး) ပါတဲ့ဆေး။ နာတာရှည် ပျောက်နိုင်ခဲတဲ့ နှင်းကူနာ Eczema လို အနာတွေ အတွက်ဆေး။ ရိုးရိုး အနာ-ဒဏ်ရာတွေကို မထည့်ရပါ။ 142. Clopidogrel (Clopact-75) သွေးမခဲစေသည့်ဆေး၊ နှလုံးသွေးကြောကျဉ်းရောဂါအတွက်ပေးသည်။ 143. Clotrimazole (ဖန်းဂပ်စ်) ခေါ် မှို ရောဂါ၊ ပါးစပ်နာ၊ အရေပြားနာ၊ မှက်ခရု၊ ထည့်ဆေး၊ စားဆေး၊ 1% cream or 100-200-500 mg vaginal tablet x 3-6 days မွေးလမ်းကြောင်း မှိုဝင်ခြင်း၊ ယား-နီ-အဖြူဖတ် ဆင်းခြင်း၊ သားအိမ်ရောင်ခြင်း၊ a. Vaginal suppositories 100 mg x 6 nights and 200 mg x 3 nights; b. Cream, 1% w/w 2% w/w vaginal gel Clotrimazole; c. Vaginal suppositories 100 mg x 6 nights and 200 mg x 3 nights; d. Cream, 1% w/w 2% w/w vaginal gel e. Clotrimazole taken orally in the form of 10-mg troches five times daily, can prevent and treat oral candidiasis. f. Vaginal azole tablets inserted daily for 1–7 days are effective for vaginal candidiasis. g. Topical preparations for treatment of cutaneous dermatophytes are also available. 144. Cloxacillin, Cicloxacillin, Oxacillin, Nafcillin, Dicloxacilin ဗက်တီရီးယားအတွက် (ဘီတာလက်တင်) အုပ်စုဝင်ဆေး၊ အသက်ရှူလမ်း ရောင်ခြင်း၊ သွေးထဲပိုးဝင်ခြင်း၊ အရေပြားနာ၊ နှလုံးအတွင်းသား ရောင်ခြင်း၊ အရိုး-အဆစ်-ဦးနှောက်အမြှေး-ဝမ်းတွင်းမြှေး ရောင်ခြင်း၊ (250 mg QID IM) (500 mg QID IV/Orally) (500 mg Daily Intraperitoneal) (18.75 mg/kg QID Orally); 250 mg QID x 7-10 days နို့နာ၊ ပြည်တည်နာ။ 145. Clozapine Tablets (စကီဇိုဖရီးနီးယား) စိတ်ရောဂါ၊ Start with 25-75 mg/day in 1-3 doses Increments of 25-50 mg/day over 2-5 weeks. Then weekly/biweekly increases of not more than 100 mg/day up to a maximum of 900 mg/day in 3 divided doses 146. Codeine with Aspirin or Acetaminophen 180-200 mg QID မူးယစ်ဆေးပါသည့် အကိုက်အခဲ ပျောက်ဆေး၊ 147. Cofdex Capsules/Syrup (Chlorpheniramine maleate 2 mg, Dextromethorphan hydrobromide 10 mg, Phenylpropanolamine hydrochloride 12.5 mg) သလိပ်မထွက် ချောင်းဆိုး ပျောက်ဆေး၊ 1 cap 2-3 times daily Syrup: 5-10 ml OD/BD 148. Cold Tablets, Alerid, No-cold, M-cold (Cetirizine dihydrochloride 5 mg, Phenylpropanolamine 25 mg, Paracetamol 500 mg) အအေးမိ၊ ဆိုင်းနပ်စ်၊ 149. Colimex Drops (Dicyclomine HCl & Activate Dimethicone) 20 mg TDS = အစာလမ်း-မွေးလမ်း-ဆီးလမ်းများ နာခြင်း၊ လေထိုး-ဝမ်းကိုက်၍နာခြင်း၊ ဆီးမထိန်းနိုင်ခြင်း၊ 10-20 mg TDS/QID 150. Colistin (Sulphate & Sulphomethate Na) ကျောက်ကပ်ရောဂါကြောင့် ကိုယ်ရောင်ခြင်း၊ ဆီးနည်း၊ အသက်ရှူလမ်းပိုးဝင်၊ (0.833 – 1.666 mg/kg TDS IM) (0.021 – 0.042 million units/kg TDS Orally) (0.037 mg/kg TDS Orally) အူမှပိုးများသေစေခြင်း၊ အစာအိမ်အနာ၊ အပေါ်ယံနှင့် အတွင်းပိုင်း (အင်ဖက်ရှင်)၊ 151. Contraceptives ပဋိသန္ဓေတားဆေးများ၊ သားဆက်ခြားနည်းများ၊ a. The combined pill (Mala-D) ဆေးနှစ်မျိုးတွဲ စားဆေးများ၊ Estrogen and Progestogen ဟော်မုန်း နှစ်မျိုး ပူးတွဲပါဝင်သည်။ ၉၉% စိတ်ချရသည်။ လစဉ်ရာသီ စတင်လာသည့် နေ့မှ ၅ ရက်မြောက်နေ့က စ၍ စုစုပေါင်း ၂၁ ရက်ကြာ နေ့စဉ် ဆေး ၁ ပြား။ နောက်ဆုံးသောက်ရမည့် အရောင်မတူသည့် ဆေးပြား ရ ပြားမှာ အားဆေးသာ ဖြစ်သည်။ နားထားသော ရ ရက်အတွင်း သွေးပြန်ဆင်းမည်။ သွေးဆင်းနည်းမည်၊ ရက်လည်းတိုမည်။ သွေးဆင်းရက် မှန်စေသည်။ ရာသီ မလာမီဖြစ်တတ်သည့် လက္ခဏာများ နည်းစေသည်။ မကောင်းသောလက္ခဏာများ၊ ခေါင်းကိုက်၊ ပျို့-အန်၊ ကြားရက် သွေးဆင်းခြင်း၊ ရင်သားတင်းခြင်း၊ သွေးဖိအားတက်၊ သားအိမ်အဝ ကင်ဆာ။ အသက် ၃၅ ကျော်လျင်၊ အဝလွန်လျင်၊ သွေးခဲတတ်သည့်ရောဂါ၊ ကိုယ်ဝန်ရှိနေလျင်၊ နှလုံးရောဂါ၊ ရင်သားကင်ဆာ၊ (မိုင်ဂရိန်း)၊ အသဲ-သဲခြေ-ဆီးချိုရောဂါများ ရှိနေလျင် မသုံးသင့်။ b. Centchroman (Saheli) Tablets ပုံမှန်မမျိုးဥ ထွက်ခြင်းကို တားဆီးခြင်းမလုပ်ဘဲ၊ ကျားသုတ်ပိုး နှင့် ပေါင်းစပ်ပြီးနောက် သားအိမ်အတွင်းနံရံကို လာတွယ်သည့် ဖြစ်စဉ်ကို တားဆီးခြင်းဖြင့် သန္ဓေဆက် မတည် စေရန် ပြုလုပ်ပေးသည်။ ဆေးကပ်တခုတွင် 30 mg ဆေးပြား ၈ ပြားပါသည်။ ပဌမ ၃ လ အတွက် ၁ ပါတ် လျင် ၂ ပြား၊ နောက်လများမှစ၍ ၁ ပါတ် ၁ ပြားသောက်ရသည်။ ပျို့-အန်ခြင်း၊ ကိုယ်အလေးချိန်များခြင်း၊ သွေးခဲစေခြင်းများ မဖြစ်စေနိုင်။ သို့သော် ရာသီဆင်း များတတ်သည်။ c. Depo-Provera (DMPA or Depot Medroxyprogesterone Acetate) Progestogen ဟော်မုန်း တမျိုး ပါသည့် ထိုးဆေး၊ ၃ လခံ၊ Noristerat ၂ လခံ၊ ၁ လခံ၊ အမျိုးအစားများရှိသည်။ ၉၉% ထိရောက်သည်။ လစဉ်ရာသီလာ အပြီး ၅ ရက်မြောက်နေ့မှ စထိုးပါက ချက်ချင်းထိရောက်သည်။ နို့တိုက်ခြင်းကို မထိခိုက်။ ရာသီမဆင်းမီ လက္ခဏာများ သက်သာစေသည်။ ရာသီလာသည့်ရက် ပြောင်းတတ်သည်။ မလာဘဲလည်း ရှိတတ်သည်။ ကိုယ်အလေးချိန် တိုးတတ်သည်။ ကိုယ်ဝန်ရှိနေလျင်၊ နောက် ၁ နှစ်အကြာ ကလေး လိုချင်လျင်၊ သွေးကြောကျဉ်း ရောဂါ ရှိလျင်၊ ယခု သို့မဟုတ် လွန်ခဲ့သော ၅ နှစ်က ရင်သားကင်ဆာရှိလျင်၊ ဆီးချိုရောဂါ ရှိလျင်၊ (မိုင်ဂရင်း) ရောဂါရှိလျင် မသုံးသင့်။ d. Abortion pill ကိုယ်ဝန်ဖျက်ဆေး = Mifegyne, Mifepristone 200 or 600 mg, Mifestone, RU486 (Mifepristone) တို့သည် ၆ဝ ရက် ကိုယ်ဝန်ကို ဖျက်နိုင်။ Mifeprex (200 mg x 3 = 600 mg) တခါတည်းသောက်။ တတိယ နေ့မှာ ပျက်မကျလျင် Misoprostol (200 μg x 2 = 400 μg) သောက်။ Mifepristone ကို Gemeprost နှင့် ရောပြီး ၁၃-၂၄ ပါတ် ကိုယ်ဝန်ကို ဖျက်ရာမှာ သုံးသည်။ e. Intrauterine Contrceptive Devices (IUCDs), Copper T ကိုလဲ ရ ရက်အတွင်း အရေးပေါ်နည်း အဖြစ်သုံးနိုင်။ 99.9% ထိရောက်သည်။ f. Spermicides ကျားသုတ်ပိုးသတ်ဆေး၊ (Nonoxynol-9) ပါသည့်ဆေးဖြစ်သည်။ Tablets, jelly (gel), films and foams အမျိုးမျိုးရှိသည်။ 71-82% ထိရောက်သည်။ နာရီဝက် ကြိုတင်ထည့်ထားပြီးမှ ဆက်ဆံရမည်။ ပျော်ဝင်မသွားသည့် အမျိုးအစားဖြစ်က ဆက်ဆံအပြီး ၈ နာရီကြာမှ ထုတ်ရမည်။ g. Emergency contraception (EC) = Plan B = Morning after pill (T-Pill 72) ဟော်မုန်းပါသော ဆေး၊ လိင်ဆက်ဆံပြီး မြန်မြန် သုံးလေ စိတ်ချရလေ။ ၃ ရက် ရ၂ နာရီ အတွင်းသာလျင် အားကိုးနိုင်။ WHO က ၅ ရက်အထိကြာ သုံးနိုင်တယ်ဆို။ 75% to 89% ထိရောက်။ သားပျက်စေသည့် ဆေးမဟုတ်ဘဲ သန္ဓေမတည်အောင်သာ လုပ်ပေးခြင်းဖြစ်သည်။ ဆိုးကျိုးများမှာ ပျို့ခြင်း၊ အန်ခြင်း၊ ရင်သားတင်းခြင်း၊ မောပန်းခြင်း၊ ခေါင်းကိုက်ခြင်း၊ ဗိုက်အောင့်ခြင်း၊ ဖြစ်တတ်သည်။ Progestin/progesterone (Levonorgestrel) 1.5 mg တလုံး တကြိမ်တည်း သို့မဟုတ် 0.75 mg (၁၂ နာရီ ခြား) နှစ်ခါခွဲ သောက်နိုင်။ ၈၉% ထိရောက်။ Yuzpe regimen (Estrogen and Progestin) ၁၂ နာရီခြား ၂ ခါသောက်ပါ။ 152. Corticosteroids =(ကော်တီကို-စတီရွိုတ်) အရောင်လျှော့ဆေး၊ နီခြင်း၊ (အလာဂျီ)ရခြင်းကို သက်သာ စေသည်။ ရောဂါလက္ခဏာကို သက်သာစေသည့်ဆေးများ၊ (Betamethasone; Cortisone; Dexamethasone; Hydrocortisone; Methylprednisolone; Prednisolone; Prednisone; Triamcinolone) (အင်ဒိုခရိုင်း) ရောဂါများ၊ (ရူမက်တစ်) ရောဂါ၊ (ကိုလာဂျင်) ရောဂါ၊ အရေပြားနာများ၊ (အလာဂျီ)၊ မျက်စိရောဂါများ၊ အသက်ရှူလမ်းရောဂါ၊ သွေးရောဂါ၊ ကင်ဆာရောဂါများအတွက်ပေးသည်။ ကိုယ်ရောင်ခြင်း၊ 153. Co-trimoxazole = Septrin (TMP/SMZ) (Trimethoprim 160 mg + Sulfamethoxazole 800 mg) ဗက်တီးရီးယားများအတွက်ဆေး၊ 154. Cough medicines or Cough Syrups or Cough linctus ချောင်းဆိုးပျောက်ဆေးများ၊ အမျိုးမျိုး ပါဝင်သည်။ Dextromethorphan သည် အအေးမိ၍ချောင်းဆိုးခြင်းကို သက်သောစေသည်။ Codeine သည် အနာသက်သာ၍ အိပ်ချင်သည်။ Antihistamines (အင်တီဟစ်စတမင်း) (အလာဂျီ) ကိုသက်သာ၍ အိပ်ချင် သည်။ Mucolytic agent or Decongestants ချွဲနည်း၊ ချွဲပျော်စေသည်။ Ephrdrine ပါဝင်ပါက လေပြွန်ကို ကျယ်စေသည်။ သို့သော် ရင်တုံမည်။ ချောင်းဆိုးပျောက်ဆေးများသည် အများအားဖြင့် Placebo ခေါ် လူနာ စိတ်သက်သာရာ ရစေသည့် ဆေးသာဖြစ်သည်။ 155. Cox Kit 3 ဆေး ၃ မျိုးရောထားသည့် တီဘီဆေး၊ (Rifampicin 450 mg + Ethambutol HCl 800 mg + Isoniazid 300 mg) အသဲမကောင်းသူ၊ ကျောက်ကပ်မကောင်းသူ၊ ငယ်လွန်းသူများ မပေးရ၊ အစာမစားမီ နာရီဝက်၊ စားပြီး ၂ နာရီသောက်ပါ၊ 156. Cox Kit 4 ဆေး ၄ မျိုးရောထားသည့်တီဘီဆေး၊ (Rifampicin 450 mg + Isoniazid 300 mg + 2 tabs of Pyrazinamide 750 mg each; 1 tablet of Ethambutol HCl 800 mg) အသဲ-ကျောက်ကပ် မကောင်းသူ၊ ငယ်လွန်းသူများမပေးရ၊ အစာမစားမီ နာရီဝက်၊ စားပြီး ၂ နာရီသောက်ပါ၊ အနည်းဆုံး ၂ လ ပေးပါ။ 157. Crocin = Paracetamol အနာ-အကိုက်-အဖျားသက်သာဆေး၊ 158. Cycloserine 15-20 mg/kg (Max. 1 Gm) တီဘီဆေး၊ 159. Cypon = Cyproheptadine အလာဂျီ၊ အစားမစားချင်၊ 4-8 mg TDS, 10-20 drops TDS 160. Dapsone (လက်ပရိုစီ) ဆေး၊ 50-100 mg daily ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = ပျို့-အန်၊ ကိုယ်ပူ၊ အစားပျက်၊ ခေါင်းကိုက်၊ အိပ်မပျော်၊ 161. Deca-Durabolin သွေးအားနည်းခြင်း အရိုးအားနည်းခြင်း၊ အထွေထွေအားယုတ်ခြင်း၊ 162. Demeclocycline (HCl) ဝက်ခြံ၊ ဆီးလမ်း-မွေးလမ်း-အစာလမ်း-အသက်ရှူလမ်း ရောင်ခြင်း၊ နူမိုးနီးယား၊ (8.571 – 12.857 mg/kg TDS Orally x up to 3 days after cure) 163. Desmopressin အိပ်ရာထဲဆီးသွားခြင်း၊ 0.1 to 0.2 mg TDS 164. Dettol Antiseptic, Liquid Disinfectant ပိုးသန့်ဆေးရည်။ 165. Dexamethasone (စတီရွိုက်)၊ ထိုးဆေး၊ စားဆေး၊ ထည့်ဆေး၊ အရောင်-အယား လျှော့ဆေး၊ (အင်ဒိုခရိုင်း) ရောဂါများ၊ (ရူမက်တစ်) ရောဂါ၊ (ကိုလာဂျင်) ရောဂါ၊ အရေပြားနာများ၊ (အလာဂျီ) ဖြစ်ခြင်း၊ မျက်စိရောဂါများ၊ အသက်ရှူလမ်းရောဂါ၊ သွေးရောဂါ၊ ကင်ဆာရောဂါ။ (ရှော့ခ်)ဖြစ်ခြင်း၊ ပန်းနာ၊ အန်ခြင်း၊ 0.5 to 2.0 mg Daily IV/IM once in weeks; 0.25 to 0.5 mg BD; Orally 0.5 to 2.0 Mg IV/IM daily; 0.05 mg/kg QID IV; 0.15 mg/kg IV QID ဦးနှောက်မြှေးရောင်ပြီး သတိလစ်ခြင်း၊ Dexamethasone 0.15 mg/kg IV QID for coma cases; Brain abscess ဦးနှောက် ပြည်တည်ခြင်း၊ (1) Penicillin G 4 million units IV every 4 hours or Penicillin G 2 million units every 2 hours IV + Metronidazole 750 mg IV every 6 hours (or) + Chloramphenicol 1-2 Gm IV QID x 6-8 weeks plus Dexamethasone 4-25 mg QID + Surgery; မေ့ဆေးကြောင့် ပျို့-အန်ခြင်း၊ Serotonin antagonist နှင့် Phenothiazine or Dexamethasone ရောထားသည့် ဆေးသည် 90% ကောင်းသည်။ ရက်တို ဆိုင်းနပ်စ်၊ နားကိုက်ခြင်း၊ လူစုလူဝေးကရသော နူမိုးနီးယား၊ Cefuroxime 750-1500 mg IV TDS + Dexamethasone 4-10 mg stat and 4 mg IV QID ဘေးထွက် ဆိုးကျိုး = ဆီးချို၊ မောပန်း၊ အားယုတ်၊ 166. Dextropropoxyphene + Ibuprofen (Ibu-Proxyvon, Ibuprofen, Ibugesic (NSAIDs) စတီရွိုက် မပါသောဆေးအုပ်စုဝင် အနာ-အကိုက်-အဖျားသက်သာစေသည့်ဆေး၊ စားဆေး-လိမ်းဆေး၊ 200-400 mg 4-6 hourly; 300-800 mg 3-4 hourly; Children 5-10 mg/Kg; အစာနှင့်သောက်ရမည်၊ Adults = 1.2-1.8 Gm daily in divided doses Children 20-30 mg/kg in divided doses 8-12 years = 600-800 mg; 3-7 years = 300-400 mg; 1-2 years = 150-200 mg; 6-12 months = 150 mg ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = အရေပြား အနီပြင်ထွက်၊ ဆေးစွဲ၊ အစာမကျေ၊ အစာလမ်းသွေးယို၊ 167. Diazepam = (Valium) 168. Diclofenac (Na) 25-75 mg BD (စတီရွိုက်)မပါသည့် အနာ-အကိုက်-အဖျား-အရောင်ကျ NSAID စားဆေး-ထိုးဆေး၊ Voltaren = 50-75 mg BD/TDS; Voltaren-XR = 100-200 mg QID; Diclofenac Injection = 25-50-75 mg infusion in 5% Glucose QID; နာခြင်းအမျိုးမျိုး၊ ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = ပျို့-အန်၊ ခေါင်းကိုက်၊ အစာအိမ်အောင့်၊ အနီပြင်ထွက်၊ ကိုယ်ရောင်၊ အသဲ-ကျောက်ကပ် ထိခိုက်၊ Diclofenic 3% = (အက်ဖ်သပ်စ်-အာလ်ဆာ) Aphthous ulcer လိမ်းဆေး၊ 169. Dicloxacillin 1 Gm QID အရိုးတွင်းပြည်တည်ခြင်း၊ Adult 500 mg PO q6h; Pediatric 25 mg/kg/d divided q6h အရေပြားနာ၊ အရေပြားရောင်ခြင်းအမျိုးမျိုး၊ အနာဒဏ်ရာများ၊ နှလုံးအတွင်းသား ရောင်ခြင်း၊ နူမိုးနီးယား၊ အရိုးအတွင်းရောင်ခြင်း၊ အစာဆိပ်သင့်ခြင်း၊ သွားအတု-အရိုးတုရောင်ခြင်း၊ ဆီးလမ်းရောင်ခြင်း၊ 170. Dicyclomine hydrochloride 20 mg TDS ဝမ်းပျက်၍ဗိုက်နာ၊ စိတ်-အလုပ်ရှုတ်၍ဝမ်းချုပ်၊ ဆီးမထိန်းနိုင်၊ 171. Diethylcarbamazine ဆင်ခြေထောက်ရောဂါဆေး၊ 172. Digene (Magnesium hydroxide) = အက်စစ်ဓာတ်ပျယ်ဆေး၊ ဆိုးကျိုး = ပျို့-အန်၊ ဝမ်းချုပ်၊ 173. Digeplex Drops အစာခြေခြင်းနှင့် ဗီတာမင်၊ 174. Digoxin = Lanoxin နှလုံးခုန်မြန်ခြင်း၊ 250-750 mg daily နှလုံး အလုပ်မလုပ်နိုင်တော့သည့်ရောဂါ၊ 50 micrograms/ml injection သွေးခုန်နှုန်းမမှန်ခြင်း၊ ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = အန်၊ ဝမ်းပျက်၊ ဗိုက်နာ၊ ခေါင်းကိုက်၊ မျက်စိအားနည်း၊ မူးဝေ။ 175. Dihydroergotamine and Ergotamine မိုင်ဂရိန်းရောဂါ၊ ခေါင်းထိုး၍ ကိုက်ခြင်း၊ Adults: 1 mg, a second 1-mg one hour later တပါတ်အတွင်း ၂ ကြိမ်ထက် ပိုမပေးရ၊ 176. Diltiazem (HCl) 30-60 mg TDS Oral နှလုံးရောဂါ Attack ရခြင်း၊ နှလုံးခုန်မမှန်ခြင်း၊ သွေးတိုး၊ နှလုံးသွေးကြောကျဉ်း၍ ရင်ဘတ်နာခြင်း၊ Diltiazem 60-120-360 mg BD; Maximum dose: 480 mg/day 177. Dipeptidyl peptidase-4 inhibitors (DPP-4) ဆီးချိုစားဆေး၊ 178. Diphenoxylate (Lomotil) 5 mg TDS for adult; For children 0.166 mg/kg TDS ဝမ်းလျှောခြင်း၊ 179. Diprolene AF Cream 0.05% (Betamethasone dipropionate) စတီရွိုက်ပါသော လိမ်းဆေး၊ 180. Dipyrone (Analgin, Alalgesin) = NSAID စတီရွိုက်မပါသော အနာ-အကိုက်-အဖျားကျဆေး၊ 500-1000 mg QID Orally or 0.8 to 1.6 G IV/IM daily 181. Disprin = Aspirin NSAID အနာ-အကိုက်-အဖျားကျဆေး၊ သွေးခဲခြင်းမှ ကာကွယ်နိုင်၊ 182. Ditropan (Oxybutynin chloride) Tablets is indicated for the relief of symptoms of bladder instability associated with voiding in patients with uninhibited neurogenic or reflex neurogenic bladder (i.e., urgency, frequency, urinary leakage, urge incontinence, dysuria). Adults: one 5-mg BD/TDS/QID. 183. Dolco-Lax, Bisacodyl = 5-15 mg HS ဝမ်းနုတ်ဆေး၊ 184. Domperidone (Dompy), Domcolic, Domstal, Vomistop ပျို့-အန်ပျောက်ဆေး၊ နို့ထွက်များ စေရန်။ အစာခြေရည် အထက်တက်ခြင်း၊ အစာများအောက်ဆင်းနှေးခြင်း၊ အစာမစားမီ ၁၅-၃ဝ မိနစ် စောပေးပါ၊ ညမအိပ်မီထပ်ပေးပါ၊ Adults 20 mg TDS/QID; Children 5 to 12 years 10 mg 3 to 4 TDS/QID 185. Dopamine = နှလုံး အလုပ်မလုပ်နိုင်တော့ခြင်းအတွက် ထိုးဆေး၊ = 40 mg in 5-ml vial; 186. Doxycycline (HCl), Achromycin, Vibramycin = Tetracycline ပိုးများစွာကိုနိုင်သည့် ပဋိဇီဝဆေး၊ a. Gonococcal infections 100 mg BD x 5 days or 300 mg stat followed in one hour; by a second 300 mg Primary and secondary syphilis 100 mg TDS x 10 days; b. Tertiary syphilis 200 mg BD x 21 days + Ceftriaxone 1 Gm daily x 14 days Urethral, Endocervical, or Rectal infection 100 mg BD x 7-14 days; c. Anthras Doxycycline 100 mg BD IV or Orally ဒေါင့်သန်းနာ၊ d. Doxycycline 100 mg IV or Orally BD + Cefotaxime 2 Gm IV TDS လူစုလူဝေးမှရသည့် နူမိုးနီးယား၊ e. Doxycycline 100-200 mg BD x 10 days သို့မဟုတ် 100 mg IV or Orally BD + Cefotaxime 1-2 Gm IV TDS နူမိုးနီးယား၊ f. Doxycycline 300 mg stat and followed by 100 mg OD x 2 weeks + Sulfonamide 10% Eye drop x 2-3 days ဗက်တီးရီးယား မျက်စိနာ၊ 187. Dramamine (Dimenhydrinate) = (အင်တီဟစ်တမင်း) ခရီးသွားစဉ် မူး-အန်ခြင်း၊ နာရီဝက်ကြို သောက်၊ ၄-၆ နာရီတခါသောက်၊ အလာဂျီဖြစ်ခြင်း၊ 25-50-100 mg QID 188. Drotin = Drotaverine which is an anti-spasmodic. It is used to relieve pain during labor and accelerate labor. အနာသက်သာဆေး။ အထဲအင်္ဂါများညှစ်၍နာခြင်းမျိုးအတွက်ပေးသည်။ ရာသီနာစဉ်နာခြင်း၊ မွေးလူနာ၊ 189. Dulcolax, Bisacodyl = Suppositories 10 mg CM, Tablets 5-10 mg HS ဝမ်းနုတ်ဆေး၊ 190. Duvadilan (Isoxsuprine) သည် smooth muscle relaxant ကြွက်သားနုများအား ပျော့စေသည့်ဆေးဖြစ်သည်။ ရာသီလာစဉ်နာခြင်း၊ ကလေး စောမမွေးစေရန်တို့အတွက် ပေးသည်။ 191. Dyazide (Hydrochlorothiazide 25 mg and Triamterene 37.5 mg) (75 to 125 mg BD) = ပိုတက်စီယံ အလျှော့နည်းစေသော ဆီးသွားစေသည့်ဆေး၊ ကိုယ်ရောင်၊ သွေးတိုးရောဂါဆေး၊ 192. Dytide (Triamterene and Benzthiazide) ပိုတက်စီယံ မလျှော့နည်းစေသော ဆီးသွားစေသည့် ဆေး၊ ကိုယ်ရောင်၊ သွေးတိုးရောဂါဆေး၊ 193. Easylax Suspension = Milk of magnesia 11.25 ml ဝမ်းပြော့ဆေးရည်၊ 194. ECEE2 (Levonorgestrel 750mcg) အရေးပေါ်ပဋိသန္ဓေတားဆေး၊ Progestin (Levonorgestrel) 1.5 mg တလုံးတကြိမ်တည်း သို့မဟုတ် 750 μg ၁၂ နာရီခြား နှစ်ခါခွဲသောက်နိုင်။ ဆိုးကျိုး = ပျို့ခြင်း၊ အန်ခြင်း၊ ရင်သားတင်းခြင်း။ 195. Elocon (mometasone furoate) Lotion, 0.1% အရေပြားနာ၊ နှင်းကူနာ၊ ကြာရှည် အလာဂျီရခြင်း၊ 196. Embee = Albendazole သန်ချဆေး၊ 197. Emflam = Diclofenac 75-150 mg in divided doses NSAID 198. Emidoxyn, Stemetil မူး-အန်-ပျို့သက်သောဆေး၊ 12.5 mg IM/Orally QID 199. Enalapril (Maleate) = ACE inhibitor သွေးတိုးကျဆေး၊ 5 mg OD and 5-40 mg in 1-2 doses နှလုံးအလုပ်မလုပ်နိုင်တော့ခြင်း၊ Initially 2-5 mg gradually increased to maintenance dose of 10-20 mg once or in divided doses ရေများများသောက်ပါ။ 200. Encephabol ဦးနှောက်အားနည်းခြင်း၊ 201. Enoxacin (200-400 mg BD Oral) အသက်ရှူလမ်း-ဆီးပြွန်-အစာခြေလမ်း- အရေပြားနာ၊ 202. Enzyme Plus = (Diastase + Papain) Digestive Enzyme အစာခြေအင်ဇိုင်း၊ 203. Ephedrine (Adrenaline) = 25-50 mg IM/SC/IV slow 25-50 mg Orally QID လေပြွန်ကျဉ်း၊ ရုတ်တရက်ပန်းနာကျပ်ခြင်း၊ အင်းဆက်ကိုက်၊ အလာဂျီဖြစ်၊ (ရှော့ခ်)အား ကုသနိုင်သည့်ဆေး၊ 204. Eptoin, Dilantin (Phenytoin Sodium) = အတက်ပျောက်ဆေး၊ Epilepsy ဝက်ရူးပြန်ရောဂါ၊ 100-mg TDS/OD; Children Initially, 5 mg/kg/day in 2 or 3 equally divided doses, with subsequent dosage to a maximum of 300 mg daily. A recommended daily maintenance dosage is usually 4 to 8 mg/kg. Children over 6 years old and adolescents may require the minimum adult dose (300 mg/day) 205. Ergotamine, Migranil 1-2 mg IM; 1-2 mg Orally QID (မိုင်ဂရင်း) အမူးရောဂါဆေး၊ ဘေးထွက် ဆိုးကျိုး = အန်-ပျို့၊ ခြေလက်အေးစက်၊ ဗိုက်နာ၊ 206. Erometrine သားအိမ်ကြုံ့ဆေး၊ = 200 micrograms (hydrogen maleate) in 1-ml ampoule; 207. Erythromycin, Azithromycin, Clarithromycin, Erythrocin, Tyhromycin, E-mycin (0.5 g); 30 mg/kg; a. Erythromycin 250-500 mg QID (ကလာမိုင်ဒီးယား) ကြောင့် ဆီးပြွန်အဝရောင်ခြင်း၊ သားအိမ်အဝ ရောင်ခြင်း၊ လည်ချောင်းနာခြင်း၊ ပိုးကြောင့် ဝမ်းလျှောခြင်း၊ b. Erythromycin 50 mg/kg/day + Sulfonamide 150 mg/kg/day x 10 days နားကိုက်၊ c. Erythromycin 500 mg IV QID နူမိုးနီးယား၊ d. Erythromycin 500 mg Orally လူစုလူဝေးမှရသော နူမိုးနီးယား၊ အာသီးရောင်၊ လည်ချောင်းနာ၊ e. Erythromycin 500 mg QID x 2 weeks ဆစ်ဖလစ် ပဌမဆင့်၊ ဒုတိယဆင့်၊ တတိယဆင့်၊ f. Erythromycin 500 mg QID x 21 days ကျား-မ ဆီးပြွန်-မွေးလမ်းကြောင်း-သားအိမ် ရောင်ခြင်း၊ g. Erythromycin, 500 mg QID x 7 days ရှန်ကာရွိုက်၊ h. Erythromycin: Adults: 250-500 mg QID and total amount not to exceed 4 Gm in a 24-hour; Children: 15-25 mg/kg. Orally Suspension: ½ - 2 teaspoon QID x 10 days; 500 mg QID x 10 days (18.75 mg/kg QID Orally) နားပြည်ယိုခြင်း၊ အရေပြားနာ၊ လိင်မှတဆင့် ကူးစက် ရောဂါများ၊ အသက်ရှူလမ်းအထက်ပိုင်းပိုးဝင်ခြင်း၊ နှလုံးအတွင်းသားရောင်ခြင်း၊ အရိုးအဆစ်ရောင်ခြင်း၊ ဂနိုရီးယား၊ အစာခြေလမ်းရောင်ခြင်း၊ မျက်စိပိုးဝင်ခြင်း၊ မွေးစကလေးငယ်များ နှလုံးအလုပ်မနိုင်ခြင်း၊ i. ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = ဝမ်းပျက်၊ ဗိုက်နာ၊ အနီပြင်ထွက်၊ ကိုယ်ပူ၊ အသားဝါ၊ ပျို့၊ 208. Estrogen အမျိုးသမီး ဟော်မုန်း၊ ၎င်းဟော်မုန်း နည်းပါက မျက်နှာနီမြန်းခြင်း၊ ချွေးထွက်များခြင်းတို့ ဖြစ်တတ်သည်။ လိင်စိတ်နည်းပြီး အရိုး အားနည်းလာကာ အရိူးကျိုးလွယ်လာသည်။ အချို့မှာ စိတ်ဓာတ်လည်း ကျတတ်သည်။ သွေးဆုံးချိန် ဖြစ်တတ်သည့် လက္ခဏာများဖြစ်သည်။ တနေ့လျင် 2.5 mg ပေးရသည်။ နေ့စဉ် သောက်ချိန် မှန်သင့်သည်။ ဥပမာ နံနက် ၁ဝ နာရီဆိုက နေ့စဉ် နံနက် ၁ဝ နာရီ သောက်ပါ။ ဆေးသောက်ရန် မေ့သွားပါက ၁၂ နာရီ မကွာခြားသေးက မှတ်မိချိန်မှာ ဆေးသောက်ပါ။ သက်သာလာသည်ကို ရက်သတ္တပါတ် အနည်းငယ်အတွင်း သိသာလာမည်။ ၃ လ လောက်ရှိမှ ပိုသိသာမည်။ သွေးဆုံးချိန်နောက် ၁ နှစ်လောက်ကြာမှ ပေးတာ ပိုကောင်းသည်။ သို့မဟုတ်ပါက ရာသီမမှန်ဖြစ်တတ်သည်။ ကိုယ်ဝန်ရှိနေချိန်-ကလေးနို့တိုက်ချိန် မပေးရ။ သွေးခဲပိတ်ရောဂါရှိဘူးလျင် မပေးရ။ ဆိုးသည့် အသဲရောဂါရှိလျင် မပေးရ။ 209. Ethambutol (HCl) (Ulticox-800) 15-25 mg/kg daily for 60 days တီဘီဆေး အခြားဆေးများနှင့် တွဲပေးရသည်၊ (လူကီးမီးယား)ခေါ် သွေးအားနည်းရောဂါ၊ 100 mg-400 mg; 210. Ethionamide တီဘီ၊ အခြားဆေးများနှင့်တွဲပေးပါ၊ 250-500 mg BD; 15-20 mg/kg (Max. 1 Gm) 211. Ethosuximide capsule အတက်ရောဂါ၊ ဝက်ရူးပြန်ရောဂါ၊ 250 mg; syrup, 250 mg/5ml 212. Etofyline and Theophyline = ပန်းနာ၊ 250-500 mg (4-5 mg/kg) IV slowly, 100-300 mg TDS/QID Orally (5 mg/kg) 213. Etoricoxib 60, 90 mg/day for chronic pain and 120 mg/day for acute pain 214. Etronidazole 2 Gm stat x 7 days မွေးလမ်းကြောင်းရောင်ခြင်း၊ 215. Famciclovir (0.5 g) (Famvir) 500 mg three times daily 216. Famotidine လေနာအတွက်ဆေး၊ 20-40 mg Orally DU လေနာ၊ သာမန်ဖြစ်သော အစာမြိုပြွန် ရောင်ခြင်း၊ ရင်ဘတ်ပူခြင်း၊ အစာခြေရည် အထက်တက်ခြင်း၊ စိတ်-အလုပ်ရှုပ်၍ အစာအိမ်ရောင်ခြင်း၊ 217. Fasigyn = Tinidazole (ထရွိုင်ကိုမိုးနပ်) ပိုး၊ (ဂိုင်ယားဒီးယား) ပိုး၊ a. ခွဲစိတ်လူနာကို ပိုးကာကွယ်ရန်၊ မခွဲမီ ၁၂ နာရီကြိုပေးပါ။ 2 Gm; Adult 1.6 Gm IV infusion; b. မွေးလမ်းကြောင်းရောင်၊ လေမကြိုက်သည့်ပိုး၊ Orally 2 Gm stat x 2 days; 2 Gm stat followed by 1 Gm OD or 500 mg BD x 5-6 days; c. အမီးဘား ဝမ်းကိုက်ခြင်း၊ အသဲပြည်တည်ခြင်း။ Tinidazole 800 mg TDS x 3-5 days + Diiodohydroxyquin 650 mg TDS x 21 days d. (ဂိုင်ယာဒီးယား)ပိုးဝင်၍ ဝမ်းပျက်ခြင်း၊ 2 Gm Stat followed by 1 g/day for 5-7 days e. သွားဖုံးရောင်၊ 1 Gm followed by 1 Gm x 5-6 days f. ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = ပျို့-အန်၊ အရသာပျက်၊ အနီပြင်ထွက်၊ ခေါင်းမူး၊ ဆီးနီ။ 218. Fericip (Iron 100 mg and Folic acid 550 mg) သံဓာတ်နှင့် ဖေါလစ်အက်စစ်၊ 1-3 OD; 150-300 mg BD ရက်အနည်းငယ်မှ ၃-၆ လအထိ ပေးသင့်၊ အစာမစားမီပေးပါ၊ 219. Flagyl = Metronidazole 220. Flucloxacillin ပဋိဇီဝဆေး၊ အရေပြားနာ၊ ကြွက်သားနာ၊ အသက်ရှူလမ်းပိုးဝင်ခြင်း၊ နားပြည်ယိုခြင်း၊ 250 mg QID Orally; 250-500 mg QID IV 221. Fluconazole (ဖန်းဂပ်စ်)ခေါ် မှို ရောဂါဆေး၊ အာခေါင်မှို၊ အစာမြိုပြွန်မှို၊ မွေးလမ်းကြောင်းမှို၊ ဦးနှောက်မြှေးမှို၊ Children PO / IV 6 to 12 mg/kg/day; C. meningitis 12 mg/kg on first day, followed by 6 mg/kg/day (or 12 mg/kg/day based on medical judgment of patient's response) Fluconazole (0.1 g) 0.1–0.2 g daily; Fluconazole (0.2 g) (Diflucan); Fluconazole (Diflucan IV) 0.2–0.4 g မှိုကြောင့် ဦးနှောက်မြှေးရောင်ခြင်း၊ Adults PO / IV 400 mg first day, followed by 200 mg every day (400 mg may be used) for 10 to 12 wk; မှိုကြောင့် အစာမြိုပြွန်ရောင်ခြင်း၊ Adults PO / IV 200 mg first day, followed by 100 mg every day thereafter for minimum of 2 wk; Children PO / IV 6 mg/kg on first day, followed by 3 mg/kg every day thereafter for minimum of 2 wk မှိုကြောင့် ဆီးလမ်း-ဝမ်းတွင်းရောင်ခြင်း၊ Adults Daily doses of 50 to 200 mg; မွေးလမ်းကြောင်း မှိုဝင်ခြင်း၊ Vaginal Candidiasis Adults PO 150 mg single dose; 222. Flucytosine inhibits some strains of Candida, Cryptococcus, Aspergillus, and other fungi. Dosages of 3–8 g daily (75–150 mg/kg/d) orally produce therapeutic levels in serum, urine, and cerebrospinal fluid. When used as monotherapy, development of resistance is common; thus, flucytosine is not used as a single drug therapy except in candiduria. Flucytosine (0.5 g) (Ancobon) 150 mg/kg 223. Fluocinolone, Triamcinolone, Mometasone Cream 0.125% BD အရေပြားနာ၊ နှင်းကူနာ၊ Fluocinonide ointment 0.05% (အက်ဖ်သပ်စ်-အာလ်ဆာ) Aphthous ulcer 224. Fluoride သွားပုတ်ခြင်းကို ကာကွယ်ရန် ဖလိုရိုက်ဓာတ်ဆား၊ 0.05 mg/kg daily 225. Fluoroquinolone (Levofloacin) 500 mg OD နူမိုးနီးယား၊ Pneumonia 226. Fluoxetine (HCl) 20-80 mg Daily စိတ်ကျရောဂါဆေး၊ (Prozac) 5-40 mg (max 80 mg) စိတ်ကျရောဂါ၊ Depression and Mania 227. Fluphenazine (Stemetil) စိတ်ကို ပြောင်းလဲစေနိုင်သည့်ဆေး၊ 228. Fluvoxamine (Luvox) 100-300 mg (max 300 mg) စိတ်ကျရောဂါ၊ Depression and Mania 229. Folic Acid = Vitamin B 9 = 0.5 – 1.0 mg/daily Orally/IV/IM 230. Foscarnet (Foscavir) 180 mg/kg (induction) 90–120 mg/kg (maintenance) 231. Fosfomycin ဆီးလမ်းပိုးဝင်ခြင်း၊ 1 gm TDS IM (1 gm TDS IM) (1-4 gm TDS IV) (500 mg QID Oral) (25 mg/kg QID Oral) 232. Fourderm 10 mg = Betamethasone (Valerate) စတီရွိုက်ပါသော နားထည့်ဆေး-စားဆေး၊ 0.1% 4 hourly Ear drop, 0.05-0.1%; 0.027 mg/kg BD Orally; 0.2 mg/kg TDS IV 233. Framycetin (Sulphate) = ပဋိဇီဝဆေး၊ အရေပြားနာ၊ ဆီးအိမ်နာ၊ အစာလမ်းကြောင်းနာ၊ မီးလောင်နာ၊ နား-နှာခေါင်း-လည်ချောင်းနာ၊ မျက်စိနာ၊ ခွဲစိတ်နာ၊ ထိခိုက်ဒဏ်ရာ၊ 234. Fruitobin ပရိုတင်း-သံဓာတ်-ဗီတာမင်-ဓာတ်ဆားများ ပါသည့်ဆေး၊ 235. Fungicip (Clotrimazole), မွေးလမ်းကြောင်းမှိုဝင်ခြင်း၊ Vaginal suppositories 100 mg x 6 nights and 200 mg x 3 nights; Fungicip-100-200 Tablets, Cream, 1% w/w 2% w/w vaginal gel 236. Furazolidone လူကြီး 100-mg QID; ကလေး = (¼ to ½ tablet) QID; Furazole-M (Furazolidone 100mg + Metronidazole 300 mg) Furazolidone 100 mg QID x 7-10 days (ဂိုင်ယာဒီးယား) ပိုးဝင်၍ ဝမ်းပျက်ခြင်း၊ Furazolidone 25-50 mg QID (ဗက်ဆလရီ) ဝမ်းကိုက်၊ ခရီးသွားဝမ်းပျက်ခြင်း-ဝမ်းကိုက်ခြင်း၊ ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = ပျို့-အန်၊ ဗိုက်နာ၊ မူးဝေ၊ ဆီးနီ၊ ခေါင်းကိုက်၊ ကိုယ်ဝန်ဆောင်၊ အတက်ရောဂါ ရှိသူများ မပေးသင့်၊ 237. Furosemide or Frusemide (Lasix) = ဆီးသွားစေသည့်ဆေး၊ ကိုယ်ရောင်၊ သွေးတိုးရောဂါ၊ (20 mg BD and 40-320 mg in 2-3 doses); 40 mg OD followed by 20 mg OD; အရေးပေါ်သွေးတိုးကျရန် = 10-80 mg IV ယုတ်တရက် အဆုပ်ရောင်ခြင်း၊ Acute pulmonary edema IV ½ or 1 ampoule stat ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = ပျို့-အန်၊ ရေ-ဆားနည်း၊ အစာအိမ်အောင့်၊ အစားပျက်၊ အားယုတ်၊ ကြွက်သားနာ၊ ကျောက်ကပ်မကောင်းသူ၊ အသဲမကောင်းသူ၊ (ဂေါတ်)ရှိသူ၊ (လူးပတ်စ်)ရောဂါရှိသူ၊ ဆီးချိုးရှိသူတို့အား မပေးရ၊ 238. Gabapentin (Gabata-300) အတက်ပျောက်ဆေး။ 300 TDS (Max. 1800 mg/day) 239. Ganciclovir (Cytovene IV) 10 mg/kg 240. Gasnil Tablets = Simethicone 80 mg လေဆေး၊ အစာမကျေ၊ ဗိုက်နာ၊ 1 TDS 241. Gatifloxacin 400 mg OD လူစုလူဝေးမှရသော နူမိုးနီးယား၊ 242. Gemcal (Alkem) = Calcetriol + Calcium Carbonate + Zinc ကယ်လ်စီယံနည်းခြင်း၊ အရိုးပြော့ ရောဂါ၊ အမျိုးသမီးများတွင်ဖြစ်တတ်သည့် အရိုးအားနည်းရောဂါ၊ 243. Gemifloxacin (.32 g) (Factiv) 320 mg 244. Gentamicin ပဋိဇီဝဆေး၊ သဲခြေလမ်းရောင်ခြင်း၊ အတွင်းလူနာများ နူမိုးနီးယား၊ အစာဆိပ်သင့်ခြင်း၊ သွေးထဲပိုးဝင်ခြင်း၊ ဆီးလမ်း-အသက်ရှူလမ်း-သည်းခြေလမ်း-အရိုး-အဆစ်ပိုးဝင်ခြင်း၊ နား-နှာခေါင်း-လည်ချောင်း ရောင်ခြင်း၊ အရေပြားနာ၊ ဗက်တီးရီးယားကြောင့် ဝမ်းပျက်၊ ခွဲစိတ်လူနာ၊ မှတ်ချက်။ ကျောက်ကပ်-အသဲ မကောင်းလျင် သတိဖြင့်ပေးပါ၊ a. Gentamicin 5 mg/kg Gentamicin (1.0 – 2.5 mg/kg TDS IV/IM) (2.5 mg/kg TDS IV/IM) ပြင်းထံသော ဗက်တီးရီးယား ဝင်ခြင်း၊ ဦးနှောက်မြှေးရောင်၊ နှလုံးအတွင်းသားရောင်၊ b. Gentamicin 2 mg/kg TDS + Ampicillin 1-2 Gm QID ဝမ်းဗိုက်ထဲ ပိုးဝင်ခြင်း၊ ရောဂါပြင်းလျင် c. Gentamicin 1.7 mg/kg 6 or 8 hourly ကလေးများ 2.5 mg/kg BD မွေးစမှ ၆ လ၊ 2.5 mg/kg TDS ၆ လ မှ ၁ဝ နှစ် 2-2.5 mg/kg TDS ၁ဝ နှစ်အထက် 1.5 mg/kg TDS; (1.0 – 2.5 mg/kg TDS IV/IM) (2.5 mg/kg TDS IV/IM) d. Gentamycin 1 mg/kg TDS မွေးစကလေး ပိုးဝင်ခြင်း၊ Neonatal infections Gentamycin 2 mg/kg IV loading dose followed by 1.5 mg/kg TDS သဲခြေအိပ်ရောင်ခြင်း၊ e. Gentamicin Sulfate Cream 0.1%w/w Folliculitis, Furunculosis အနာ၊ Paronychia ခြေစွယ်ငုတ်၊ အရေပြားနာတွေအတွက် လိမ်းဆေး။ 245. Gentian violet = Methylrosanilinium chloride ဖန်းဂတ်စ် နှင့် ဗက်တီးရီးယား (အင်ဖက်ရှင်) အတွက်လိမ်းဆေး၊ ပါးစပ်နာ၊ မှက်ခရုနာ၊ မီးလောင်နာ၊ အားကစားသမားခြေထောက်၊ ပွေး၊ မှိုရောဂါ။ 246. Glibenclamide, Glimepiride = ဆီးချိုအတွက်ဆေး။ 247. Glucosamine and Chondroitin = can help the pain of osteoarthritis 248. Glutaraldehyde = ကြွက်နို ့အတွက်လိမ်းဆေး၊ 10% BD x 2 months 249. Glyceryl Trinitrate 0.5 to 1.0 mg နှလုံးသွေးကြောပိတ်ခြင်း၊ (sublingual) 500 micrograms; 250. Gripe Water ကလေးများဗိုက်နာ၊ ကြို့ထိုး၊ လေတက်၊ ဝမ်းစိမ်း၊ 251. Griseofulvin, Grisactin forte (ဖန်းဂပ်စ်)ခေါ် မှို၊ ပွေး ရောဂါဆေး၊ = capsule or tablet, 125 mg, 250 mg; 500 to 1000 mg daily; Children 10 mg/kg daily အရေပြားဖြစ်လျှင် ၁-၆ ပါတ်၊ လက်သည်း- ဆံပင်ဖြစ်လျှင် ၆ လကြာ ပေးရမည်။ 252. Gyne-Lotrimin = Clotrimazole Vaginal Cream မွေးလမ်းကြောင်း ဖန်းဂတ်စ်ရောဂါ၊ 253. Hansaplast, Handyplast ဆိုတဲ့ တခါသုံး အနာကပ်ပလာစတာတွေက ဆေးမပါဘူး။ သူတို့ဟာသူတို့ သန့်နေတာ သက်သက်ဖြစ်တယ်။ အနာကို ဖုံးပေးထားနိုင်တယ်။ အနောပါ်ဖုံးရတဲ့ ပတ္တီး-ပိတ်ကျုစ နဲ့ တိပ်-ပလာစတာ နှစ်မျိုးကို တခါတည်း ပါနေတဲ့သဘောသာ ဖြစ်တယ်။ ထိ-ရှတဲ့အခါ ချက်ချင်းသူ့ကိုသုံးနိုင်တယ်။ ခဏဆိုသလို ကြာမယ်၊ ထိခိုက်ရာမှာ မသန့်တာ ဝင်မယ်ဆိုရင် ဒဏ်ရာကို ပိုးသန့်ပေးဘို့ပါ လိုသေးတယ်။ 254. HbRich = Vitamin B12, Ferric Ammonium Citrate, Folic acid 10-20 ml OD/BD သွေးအား ကောင်းစေသည့်ဆေး၊ 255. Heparin (Na) and Heparin (Cl) 5,000 IU IV, 20,000-30,000 IU IV Infusion, 5,000 IU TDS S/C နှလုံးသွေးကြောပိတ်ခြင်း၊ နှလုံး (Attack, Stroke)ရခြင်း၊ 256. Hermin Injection (Essential Amino acids for parentral nutrition) မိခင်များအတွက် မရှိမဖြစ် သော (အမိုင်နိုအက်စစ်) ခေါ် ပရိုတင်းများ၊ 257. Hydralazine သွေးတိုး၊ အစာအိမ်နာ၊ 25 mg BD and 50-300 mg in 2-4 doses PET အရေးပေါ် သွေးတိုးခြင်း၊ = 5-20 mg IV may repeat after 20 minutes 258. Hydrazide, Hydrochlorothiazide, Aquazide = ဆီးသွားစေသည့်ဆေး၊ ကိုယ်ရောင်၊ သွေးတိုး၊ ကျောက်ကပ်မကောင်း၍ရောင်ခြင်း၊ စတီရွိုက်ကြောင့်ရောင်ခြင်း၊ နှလုံးမကောင်း၍ ရောင်ခြင်း၊ အသည်းခြောက်၍ ရောင်ခြင်း၊ = 12.5-25-50 mg OD or BD; 50-200 mg Daily; ကလေး 1-2-3 mg/kg OD/BD, not to exceed 37.5 mg/day in two divided doses 259. Hydrite = NaCl 350 mg, Na bicarbonate 250 mg, KCl 150 mg, anhydrous glucose 2 g. Per sachet NaCl 520 mg, trisodium citrate dihydrate 580 mg, KCl 300 mg, anhydrous glucose 2.7 g ဓာတ်ဆား 1 tab/200 mL; 2 tab/200 mL 260. Hydrochlorothiazide ဆီးသွားစေသည့်ဆေး၊ = 25 mg နှလုံးအလုပ်မလုပ်နိုင်တော့သည့်ရောဂါ၊ 261. Hydrocortisone Sodium Succinate, Solu-Cortef (ကော်တီကို-စတီရွိုက်)ဆေး၊ (ရှော့ခ်) ဖြစ်လျှင် အရေးပေါ်ပေးရသည်။ ၁ဝဝ မီလီဂရမ်ကို သွေးပြန်ကြောထဲထိုးပေးရသည်၊ 262. Hydrogen Peroxide 3-6% = Disinfectant, Antiseptic ပိုးသတ်ဆေး၊ အနာကို သန့်ရှင်းရန်၊ ပါးစပ် ဆေးရန်၊ ဆီးအိမ်သန့်ပေးခြင်း၊ ပျက်စီးနေသော တစ်ရှူး၊ သို့သော် ကောင်းနေသည့် အရေပြားအားမသုံးရ။ 263. Hydroxyquinoline sulphate = အနာဆေးရန်၊ ပါးစပ်ငုံရန်၊ အရေပြားသန့်ရန်။ 264. Hydroxyzine = Antihistamine ယားတာအတွက်ပေးရင် 25 mg တနေ့ ၃-၄ ကြိမ်ပေးနိုင်တယ်။ စိတ်ငြိမ်စေချင်ရင်၊ အိပ်စေချင်ရင် 50 to 100 mg တနေ့ ၄ ကြိမ်အထိ ပေးတယ်။ ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးများ = ခေါင်မူး၊ အိပ်ချင်၊ မျက်စိဝါး၊ အာခေါင်ခြောက်၊ ခေါင်းကိုက်၊ မျက်လုံး-မေး-လျှာ-လည်ပင်း ကြွက်သားတွေ လှုတ်ခြင်း၊ လက်တုံ၊ စိတ်မရှင်း၊ တက်ခြင်း။ 265. Hyoscine (Butylbromide) အစာအိမ်-အူ-သားအိမ်-ဆီးလမ်းကြောင်း-သည်းခြေလမ်းတို့နာခြင်း။ ရာသီဆင်းချိန်နာခြင်း၊ အိပ်ရာထဲ ဆီးသွားခြင်း။ ခရီးသွားစဉ်အန်ခြင်း၊ ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = မျက်စိအမြင်ထိနိုင်၊ အာခေါင်ခြောက်မည်၊ ဆီးအိမ်တင်းနိုင်၊ Oral 10-20 mg 3-5 times daily. IM/IV 20-40 mg 3-5 times daily 266. Iazepam (Valium) 5-15 mg (Max 30 mg) စိုးရိမ်စိတ်များခြင်း၊ 267. Ibuprofen, Ibugesic (NSAIDs) ဆေးအုပ်စု။ 200-400-800 mg TDS/QID လစဉ်ရာသီလာစဉ် နာခြင်း၊ နာခြင်းအမျိုးမျိုး၊ သာမန်အကိုက်၊ အဖျား၊ ကလေး၊ ၆လ မှ ၁၂ နှစ်၊ ၅-၁ဝ မီလီဂရမ်/ကေဂျီ၊ အများဆုံး ၃.၂ ဂရမ်၊ ၁ဝ ရက်ထက်မကျော်စေရ၊ အစာနှင့်တွဲပေးပါ။ ဆိုးကျိုးများ၊ အနီရောင်အင်ပြင်၊ ခေါင်းကိုက်၊ ခေါင်းမူး၊ နားထဲကအသံထွက်၊ အိပ်ချင်၊ ဗိုက်နာ၊ ပျို့၊ ဝမ်းပျက်၊ အစာအိမ်နှင့် အူအနာ။ 268. Idoquinol 650 mg TDS x 21 days followed by Chloroquine 500 mg daily x 14 days အမီးဘားပိုးကြောင့် အသဲပြည်တည်ခြင်း၊ 269. Imferon Injection (50mg of elemental iron/ml) သံဓာတ်တိုးစေရန် ထိုးဆေး၊ 270. Imipenem (Primaxin IV) 50 mg/kg 271. Imipenem နူမိုနီးယား၊ နှလုံးအတွင်းသား-အသက်ရှူလမ်းရောင်ခြင်း၊ အရေပြားနာ၊ သွေးထဲပိုးဝင်ခြင်း၊ ဦးနှောက်ပြည်တည်နာ၊ မေ့ဆေးပေးစဉ် အစာခြေအရည် နည်းစေရန်၊ အရိုးအဆစ် ပိုးဝင်ခြင်း၊ ဝမ်းတွင်းမြှေး ရောင်ခြင်း၊ ယောက်ျားဆီးကြိတ်ရောင်ခြင်း၊ (125-500 mg DB-TDS IM/IV) (15 mg/kg TDS IV Infusion) 272. Imipramine 10-150 mg ခေါင်းကိုက်ခြင်း အမျိုးမျိုး၊ 50-100 mg HS ညအချိန် ဆီးသွားခြင်း၊ 273. Indapamide = Natrilix SR 2.5 mg OD and 2.5-5 mg OD အရောင်လျှော့စေသည့် သွေးတိုးကျ ဆေး၊ 0.25 mg once as single dose in morning 274. Inderal = Propranolol (ဘီတာ-ဘလော့ကား) အလိုအလျှောက်တုံ့ပြန်သည့် အာရုံကြောစနစ်တွင် အရေးပါသော Adrinaline (Epinephrine) ကို တားဆီးမှုလုပ်သည့်ဆေး။ a. သွေးတိုး 40 mg BD လိုအပ်လျင် တိုးပေးပါ။ 120 mg to 240 mg per day နှင့်ထိန်းထားပါ။ တချို့က 640 mg အထိလိုတတ်သည်။ b. Angina pecetoris ခေါ် နှလုံးသွေးကြောကျဉ်းရောဂါ 80 mg to 320 mg BD/TDS/QID c. Myocardial Infarction နှလုံးသွေးကြောပိတ်ရောဂါ 40 mg TDS with titration after 1 month to 60 mg to 80 mg TDS မှ 180 mg to 240 mg/day ကိုခွဲပေးပါ။ d. Cardiac arrhythmias, Tachycardias နှလုံးခုံနှုန်းမြန်-မမှန်သည့်ရောဂါ 10 mg to 30 mg TDS/QID before meals and HS Migraine (မိုင်ဂရင်း) ခေါင်းကိုက်-ခေါင်းမူးရောဂါ၊ 80-160-240 mg daily in divided doses Stage fright (Social phobia) ခြေလက်တုံ အကြောက်ရောဂါ၊ 40 mg BD/TDS လိုအပ်လျင် 240 mg to 320 mg per day e. Side-effects ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = သွေးဖိအားကျ၊ နှလုံးခုန်နှေး၊ လက်ဖျားအေးစက်၊ အိပ်မပျော်၊ အားယုတ်၊ စိတ်ကျ၊ အန်-ပျို့၊ ဝမ်းချုပ်၊ 275. Indomethacin (Indocin) = 25-50 mg BD/TDS/QID အနာ-အကိုက်-အရောင်ဆေး၊ နာခြင်း အမျိုးမျိုး၊ Trauma, Rheumatic, TB, Gout; 75-150 mg daily ခေါင်းကိုက်ခြင်း၊ မိုင်ဂရင်း၊ 276. Insulin, Sulfonylurea injection and Suspension ဆီးချိုအတွက်ဆေး၊ ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = ဆေးထိုးသည့်နေရာနီ-ရောင်-ယား၊ ကိုယ်ရောင်၊ အလာဂျီရ၊ 277. Intraconazole မှိုရောဂါအတွက်ဆေး။ Vaginal Yeast infections (Thrush) 200 mg BD; Shin fungus infeaction = 200 mg OD x 7 days; Infections of nails – 200 mg OD x 3 months; Candidia infections of mouth, throat and oesophagus = 100 mg OD x 15 days; Itraconazole (0.1 g) (Sporanox) 200–400 mg 278. Iodine = rapidly bactericidal, fungicidal, tuberculocidal, virucidal, and sporicidal; Iodine ကို Alcohol နှင့်ရော၍ 2% ကို ခွဲစိတ်ခြင်း မပြုမီ သုံးသည်။ Povidine သည် ရေနှင့်စပ်ထားသော Iodine 10% ဖြစ်ပြီး ပိုကောင်းသည်။ 279. Iodochlorhydroxyquinoline မှို Fungus ကို နိုင်တဲ့ဆေး။ 280. Ipratropium bromide ပန်းနာနှင့် အသက်ရှူလမ်းပိတ်ရောဂါဆေး၊ = inhalation (aerosol) 281. Isoniazid (INH) = တီဘီဆေး၊ အခြားဆေးနှင့်တွဲပေးရသည်၊ ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = အန်-ပျို့၊ အလာဂျီရ၊ မျက်စိအားနည်း၊ အသံထိခိုက်၊ သွေးထိခိုက်၊ Fixed-dose Combinations of Drugs for TB by WHO = တီဘီ ကုသရန် ဆေးအတွဲများ၊ a. INH + Rifampicin 150 mg + 300 mg OD, 75 mg + 150 Mg OD, 30 mg + 60 mg OD; b. INH + Rifampicin 150 mg + 150 mg 3 times weekly; c. INH + Rifampicin 60 mg + 60 mg 3 times weekly; d. INH + Ethambutol 150 mg + 400 mg OD; e. INH + Thioacetazone 100 mg + 50 mg OD; f. INH + Thioacetazone 300 mg + 150 mg OD; g. INH + Rifampicin + Pyrazinamide 75 mg + 150 mg + 400 mg OD; h. INH + Rifampicin + Pyrazinamide 30 mg + 60 mg + 150 mg OD; i. INH + Rifampicin + Pyrazinamide 150 mg + 150 mg + 500 mg 3 times weekly; j. INH + Rifampicin + Pyrazinamide + Ethambutol 75 mg + 150 mg + 400 mg + 275 mg OD; 282. Isopropanol Antiseptic ကို ဆေးရုံ-ဆေးခန်းသုံး Surgical alcohol ဟု ခေါ်သည်။ ဆေးမထိုးမီ အရေပြားကို သန့်ရှင်း ပေးနိုင်သည်။ 283. Isosorbide (Dinitrate) နှလုံးသွေးကြောကျဉ်းရောဂါ။ 20-40 mg BD/TDS Orally/Sunlingual ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = အသားနီ၊ မူးဝေ၊ ခေါင်းကိုက်၊ 284. Itrabene (Itraconazole) = Fungal Infections (Candida Infections, Dermatophytosis, Fingernail, Toenail, Oral Thrush, Vaginal Yeast Infections) 1 BD မှိုရောဂါဆေး၊ 285. Ivermectin 200 μg/kg stat and repeat after 6 months Filariasis ဆင်ခြေထောက်ရောဂါ၊ = scored tablet, 3 mg, 6 mg; 286. Kanamycin (Sulphate) သွေးထဲပိုးဝင်ခြင်း၊ အူရောင်ခြင်း၊ ဦးနှောက်မြှေး ရောင်ခြင်း၊ အသဲကြောင့် ဦးနှောက်ထိခိုက်ခြင်း၊ 500 mg TDS IV/IM; 1 Gm QID; 7.5 mg/kg TDS IV/IM; ဆီးလမ်း-မွေးလမ်း- အသက်ရှူလမ်း ပိုးဝင်ခြင်း၊ = 3-4 Gm weekly and 15-30 mg/kg IM/IV ဂနိုရီးယား၊ = 2 Gm stat ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = ပျို့-အန်၊ အနီပြင်ထွက်၊ ခေါင်းကိုက်၊ 287. Kaypen 125-250, Phenoxymethyl Penicillin Potassium = Penicillin V ပဋိဇီဝဆေး၊ နား အလည်ပိုင်း-အာသီး-လည်ပင်းရောင်၊ ဆုံဆို့နာ၊ လေပြွန်-အသံပြွန်ရောင်၊ (နူမိုးနီးယား)၊ အသက်ရှူလမ်း-ဆီးလမ်း-အရေပြားရောင်၊ (ဆိုင်းနပ်စ်)၊ ဆစ်ဖလစ်၊ (ဂနိုရီးယာ)၊ သွေးထဲပိုးဝင်၊ ဦးနှောက်အမြှေး-နှလုံး အတွင်းသား-အရိုး-အဆစ်ရောင်၊ လေးဘက်နာ၊ ဒေါင့်သန်းရောဂါ၊ 250-500 mg QID; 12.5 mg/kg QID 288. Kemestin (Clotrimazole Vaginal) မွေးလမ်းကြောင်းမှိုဝင်ခြင်း။ ပါးစပ်နာ၊ အရေပြားနာ၊ မှက်ခရု၊ ဖန်းဂတ်စ်ရောဂါ၊ ထည့်ဆေး၊ စားဆေး၊ 289. Ketalar, Ketamine = မေ့ဆေးထိုးဆေး၊ Anaesthetic Dose = 450-1000 mg IM, 50-350 mg IV; Onset = 3-5 minutes; Duration = 1.5 – 2 hours; Back to baseline = 4-6 hours; Children = 5 mg/kg IM 1.25 mg/kg IV ဆိုးကျိုး = ပျို့-အန်၊ အစားပျက်၊ အိပ်မက်မက်၊ အသက်ရှူခက်၊ နှလုံးခုန်မမှန်၊ 290. Ketoconazole 200-400 mg with breakfast ဖန်းဂတ်စ် မှိုဆေး၊ 291. Lamivir (Lamivudine 100 mg), Lamidac, Lamivir HBV အသဲရောင်(ဘီ) ကုသရန်ဆေး၊ ခုခံအား ကျရောဂါဆေး၊ 100 mg daily ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = ကြွက်သားနာ၊ ချောင်းဆိုး၊ အအိပ်ပျက်၊ သရက်ရွက်ရောင်၊ သွေးနီဥနည်း၊ 292. Lansoprazole = အူသိမ်အစပိုင်းလေနာ၊ အကိုက်အခဲပျောက်ဆေးများကြောင့်ဖြစ်ရသည့်လေနာ၊ အစာလမ်းမှသွေးယို၊ 15-30-40 mg OD အစာမြိုပြွန်ရောင်၊ ရင်ဘတ်ပူ၊ အစာခြေရည်အထက်တက်၊ 293. Larpose (Lorazepam) = Adults: 1-4 mg daily in divided doses စိတ်ငြိမ်ဆေး၊ အိပ်ဆေး၊ စိုးရိမ်စိတ်များခြင်း၊ Adults: 1-2-3 mg HS; Children: 0.5-2.5 mg at 0.05 mg/kg 294. Lasix (Furosemide or Frusemide) = ဆီးသွားစေသည့်ဆေး၊ ကိုယ်ရောင်-သွေးတိုးရောဂါဆေး၊ (20 mg BD and 40-320 mg in 2-3 doses); 40 mg OD followed by 20 mg OD; အရေးပေါ်သွေးတိုး ကျရန် = 10-80 mg IV ယုတ်တရက် အရေးပေါ်အဆုပ်ရောင်ခြင်း၊ Acute pulmonary edema IV ½ or 1 ampoule stat ဆိုးကျိုး = ပျို့-အန်၊ ရေ-ဆားနည်း၊ အစာအိမ်အောင့်၊ အစားပျက်၊ အားယုတ်၊ ကြွက်သားနာ၊ ကျောက်ကပ် မကောင်းသူ၊ အသဲမကောင်းသူ၊ (ဂေါတ်)ရောဂါရှိသူ၊ (လူးပတ်စ်) ရောဂါရှိသူ၊ ဆီးချို ရှိသူတို့အား မပေးရ၊ 295. Levocetirizine (Lezen-Cold) = Antihistamine 296. Levofloxacin: 250 mg = ဂနိုရီးယား၊ 500 mg IV OD = ရက်တို ကျောက်ကပ်ပြွန်ရောင်ခြင်း၊ 500 mg OD x 5 days = ရှုပ်ထွေးသော ဂနိုးရီးယား၊ 250 mg BD Orally, 500 mg IV BD x 14 days = လေပြွန် ရောင်ခြင်း၊ အသက်ရှူလမ်း-ကျောက်ကပ်-အဆုပ်-ဆီးလမ်း ပိုးဝင်ခြင်းများ၊ နားပြည်ယိုခြင်း၊ တီဘီ၊ အရေပြားနာ၊ နားပြည်ယိုခြင်း၊ နူမိုးနီးယား၊ နားအပြင်ပိုင်း ပိုးဝင်ခြင်း၊ Levofloxacin (0.5 g) (Levaquin) 0.5 g daily 297. Librium (Chlordiazepoxide) 5-10 mg TDS/QID to20-25 mg QID စိတ်ငြိမ်ဆေး၊ 298. Liquid Paraffin ဝမ်းနုပ်ဆေးအဆီ၊ Adults: 7.5-15 ml; Children 5 to 12: 5-10 ml; Children 2 to 5: 2.5-5 ml HS with water and if necessary, again in the morning or as required 299. Lithium carbonate, Valproic acid ကြောက်စိတ် bipolar disorders အတွက်ဆေး၊ 300. Logi-Cal 200 ml = ကယ်လ်စီယမ်ဓာတ်ဖြည့်ရန်ဆေး၊ 301. Lomefloxacin (HCl) (400 mg Daily Oral) ဆီးလမ်းပိုးဝင်ခြင်း၊ နာတာရှည်လေပြွန်ရောင်ခြင်း၊ ဆီးအိမ်ရောင်ခြင်း၊ ကျောက်ကပ်ရောင်ခြင်း၊ 302. Lomotil = (Diphenoxylate HCl + Atropine Sulphate) အူ၏လှုပ်ရှားမှု နှေးစေရန်သည့် ဝမ်းပိတ်ဆေး၊ Adult 5 mg TDS; Children 0.166 mg/kg 303. Loperamide (HCl), (Imodium) Adult = 4 to 16 mg 24 hourly followed by 2mg/dose after each stool upto max dose of 16mg/day; Paedriatic = (20 kg) 0.05 mg/kg QID အူ၏လှုပ်ရှားမှု နှေးစေသည့်ဝမ်းပိတ်ဆေး၊ ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = အရေပြားနီ၊ ပျို့-အန်၊ 304. Loracarbef (0.4 mg) (Lorabid) 800 mg 305. Lorazepam = စိတ်ပူပင်ခြင်းအတွက်ဆေး၊ (1-10 mg Daily) 306. Lornoxicam = (NSAID) 307. Losartan (K), Cozaar (Angiotensin II blocker) သွေတိုး၊ နှလုံးအလုပ်မလုပ်ခြင်းအတွက်ဆေး၊ 2.5 to 100 mg daily = 50 mg OD and 25-100 mg in 1-2 doses 308. Lotrisone cream or lotion (Clotrimazole and Betamethasone) ဖန်းဂတ်စ်ရောဂါ၊ မွေးလမ်း ကြောင်း ထည့်ဆေး၊ 309. Lugol's solution (Lugol's iodine) Antiseptic and Disinfectant ပိုးသန့်ဆေး၊ 10 parts of Potassium iodide, 5 parts of iodine, in 85 parts of water 310. Lysol = disinfection of floors, bathrooms, washbasins, organic waste such as sputum, faeces, urine etc. သလိပ်၊ ဝမ်း၊ ဆီး၊ စသည်တို့ စွန့်ပြစ်ခြင်းကို သန့်ရှင်းရန်။ 311. Magnesium Carbonate လေနာရောဂါအတွက်ဆေး 1,250 - 1,500 mg 312. Magnesium hydroxide (and oxide) = အစာအိမ်အက်စစ်ဓာတ်ပျယ်ဆေး၊ ဝမ်းချုပ်လျင်လည်း ပေးနိုင်၊ 200 to 400 mg TDS 313. Magnesium sulfate injection ဆားခါး၊ ကိုယ်ဝန်ဆောင်စဉ် သွေးဆိပ်တက်ခြင်း၊ မက်ဂနီဆီယမ် နည်းခြင်း၊ Initially 1 to 2 g in 25% or 50% solution is given IM. Subsequently, 1 g is given every 30 minutes 1 to 5 g (2 to 10 mL of 50% solution) daily in divided doses, Children = IM 20 to 40 mg per kg of body weight in a 20% solution အတက်ရောဂါ-ဝက်ရူးပြန်ရောဂါကုဆေး၊ injection, 500 mg/ml in 2-ml ampoule; 500mg/ml in 10-ml ampoule; 314. Mannitol ဆီးသွားစေသည့်ဆေး၊ = injectable solution, 10%, 20% ဦးနှောက်ထိခိုက်ပြီး ရောင်ခြင်း၊ 315. Mebendazole = Albendazole 316. Mefenamic Acid & Diclomine HCl = (စတီရွိုက်) မပါသည့် အနာ-အကိုက်-အဖျား-အရောင် ကျဆေး၊ အစာလမ်း-ဆီးလမ်းအလုပ်ကို နှေးစေသည်၊ ဆီးမထိန်းနိုင်ခြင်း၊ ကလေးများ ဗိုက်နာခြင်း၊ Trauma, Rheumatic, Pyogenic Gout, Dysmenorrhea = 250-500 mg TDS/QID; 317. Mefliam = Mefloquine 250 mg ငှက်ဖျားကာကွယ်ဆေး၊ Adults 1250 mg as a single dose or 750 mg as one dose, then a 500 mg dose 8 hours later; Children 20 to 25 mg/kg as a single dose or two doses; Mefloquine 250 mg salt (228 mg base) stat and weekly 3 weeks before Malaria Prevention 318. Meglitinides (Glinides) ဆီးချိုစားဆေး၊ 319. Menosan = သွေးဆုံးချိန် Menopause လက္ခဏာများအတွက်ဆေး၊ 1 BD x 12-18 months 320. Meropenem (500 mg TDS IV) (30 mg/kg BD-TDS IV) ဝမ်းတွင်း-သွေးထဲပိုးဝင်ခြင်း၊ အဆုပ်ထဲ ပိုးဝင်ခြင်း၊ မျိုးပွားလမ်းပိုးဝင်ခြင်း၊ ဦးနှောက်မြှေးရောင်ခြင်း၊ Meropenem (Merrem IV) 50 mg/kg 321. Metformin ဆီးချိုထိန်းဆေး၊ 500 mg BD There is no fixed dosage regimen for the management of hyperglycemia in patients with type 2 diabetes. The maximum recommended daily dose of metformin is 2550 mg in adults and 2000 mg in pediatric patients (10-16 years of age). 322. Methadone မူးယစ်ဆေးပါသည့် အနာ-အကိုက်ပျောက်ဆေး၊ 20 mg QID 323. Methotrexate ကင်ဆာအတွက်ဆေး၊ (ရူမတွိုက်) အဆစ်နာပျောက်ဆေး၊ = tablet, 2.5 mg 324. Methscopolamine (Scopolamine) အစာအိမ်လေနာဆေး၊ တခြားဆေးများနှင့်တွဲပေးသည်။ အစာမရှိချိန်ပေးပါ။ 325. Methyl Salicylate ဆေးက wintergreen အပင်ကထုတ်ထားတဲ့ အဆီ။ Aspirin နဲ့ဆင်တဲ့ နာတာ သက်သာဆေး။ များသွားရင် မကောင်းဘူး။ 326. Methyldopa ကိုယ်ဝန်ရှိစဉ်သွေးတိုးခြင်း၊ 250 mg BD and 500-2000 mg in 2 doses ဘေးထွက် ဆိုးကျိုး = ခေါင်းကိုက်၊ အားယုတ်၊ စိတ်ကျ၊ နှာခေါင်းပိတ်၊ အာခေါင်ခြောက်၊ ဝမ်းပျက်၊ 327. Metoclopramide (HCl) 10-15 mg QID အအန်ပျောက်ဆေး၊ 328. Metoprolol = 50 mg OD or 25 mg BD; 100-200 mg BD (ဘီတာ-ဘလော့ကား) နှလုံးသွေး ကြောကျဉ်းရောဂါ၊ နှလုံးခုံနှုန်းမမှန်သည့်ရောဂါ။ နှလုံးသွေးကြောကျဉ်းရောဂါ။ သွေးတိုး ကျစေသည်။ (မိုင်ဂရင်း) ခေါင်းကိုက်-ခေါင်းမူးရောဂါ၊ ခြေလက်တုံအကြောက်ရောဂါ၊ 329. Metronidazole is an antiprotozoal drug also active against most anaerobic gram-negative bacilli (ie, Bacteroides, Prevotella, Fusobacterium) as well as Clostridium species but has minimal activity against many anaerobic gram-positive and microaerophilic organisms. a. Vaginitis caused by Trichomonas vaginalis responds to either a single dose (2 g) or to 250 mg orally three times daily for 7–10 days. Bacterial vaginosis responds to a single 2-g dose or to 500 mg twice daily for 7 days. Metronidazole vaginal cream (0.75%) applied twice daily for 5 days is also effective. b. In anaerobic infections, metronidazole can be given orally or intravenously, 500 mg three times daily (30 mg/kg/d). In contrast to clindamycin or second-generation cephalosporins, metronidazole is active against virtually 100% of B fragilis isolates. c. Metronidazole is equally as efficacious as oral vancomycin for the therapy of C difficile colitis and is the drug of choice for mild to moderate disease. A dosage of 500 mg orally three times daily is recommended. If oral medication cannot be administered, intravenous metronidazole can be tried at the same dose; however, the efficacy associated with this route is unproven and usually less effective than the oral one. Because of the emergence of vancomycin-resistant enterococci as a major pathogen and the role of oral vancomycin in selecting for these resistant organisms, metronidazole should be used as first-line therapy for C difficile disease. While metronidazole and vancomycin are equally effective in the treatment of mild to moderate C difficile disease, oral vancomycin is superior to metronidazole in the treatment of severe disease. d. Preparation of the colon before bowel surgery. e. Therapy of brain abscess, often in combination with penicillin or a third-generation cephalosporin. f. In combination with clarithromycin and omeprazole for therapy of H pylori infections. g. Adverse effects include stomatitis, nausea, and diarrhea. Ingestion of alcohol while taking metronidazole occasionally results in a disulfiram reaction. With prolonged use at high doses, reversible peripheral neuropathy can develop. Metronidazole can decrease the metabolism of warfarin, necessitating dosage adjustment of warfarin. Metronidazole is carcinogenic in certain animal models and mutagenic for certain bacteria, but to date an increased incidence of malignancy has not been confirmed in humans. Metronidazole (Flagyl) (0.5 g) 20 mg/kg; 1500 mg h. Traveler's diarrhea ခရီးသွားဝမ်းလျှောခြင်း၊ Metronidazole 250 mg TDS x 5-7 days i. (ဂိုင်ယာဒီးယား) ပိုးဝင်၍ ဝမ်းပျက်ခြင်း၊ Metronidazole 750 mg TDS x 5-10 days followed by Diiodohydroxyquin 600 mg TDS x 3 weeks j. E histolytica (GE) အစာလမ်း (အူ) ရောင်ခြင်း၊ (အမီးဘား) ဝမ်းကိုက်၊ 400-800 mg TDS x 5-10 days; Children = 100-400 mg TDS k. Amebic liver abscess: (အမီးဘား) အသဲပြည်တည်ခြင်း၊ 500–750 mg TDS x 5–10 days. Children: 35 to 50 mg/kg/24 hours, divided into three doses, orally for 10 days. l. Anaerobic Bacterial Infections လေမကြိုက်သည့်ပိုး အူမကြီးရောင်ခြင်း၊ 500 mg TDS (30 mg/kg/dose) IV; Adult oral dosage is 7.5 mg/kg every six hours x 7 to 10 days; m. (ထရွိုင်ကိုမိုးနပ်စ်) နှင့် (ရိုင်ယာဒီယား) ပိုးများကြောင့် မွေးလမ်းကြောင်း-သားအိမ်ရောင်ခြင်း၊ 250-500 mg TDS; 2 Gm stat or 500 mg BD x 7 days; Metronidazole gel BD x 5 days n. PID တင်ပါးဆုံတွင်းအင်္ဂါများပိုးဝင်ခြင်း၊ 500 mg orally BD x 14 days အခြားဆေးနှင့် တွဲပေးရသည်၊ o. (ဂိုင်ယာဒီးယား)ပိုးဝင်၍ ဝမ်းပျက်ခြင်း၊ 250 mg TDS x 5 days ကျား-မ ဆီးပြွန်ရောင်ခြင်း၊ 500 mg BD x 7 days p. (အမီးဘား) သွားဖုံးရောင်၊ 400 mg TDS x 5-7 days q. ဦးနှောက်ပြည်တည်ခြင်း၊ 7.5 mg/kg orally QID not to exceed 4 grams daily + Penicillin or (Cefixime, Cefdinir, Cefoperazone, Cefotaxime, Cefpodoxime, Ceftazidime, Ceftizoxime, Ceftriaxone) 330. Mexiletine (HCl) 2.857-5.714 mg/kg TDS Oral နှလုံးရောဂါ (Attack, Stroke) ရခြင်း၊ 331. Micafungin (Mycamine) 100 mg 332. Miconazole (ဖန်းဂပ်စ်)ခေါ် မှိုရောဂါလိမ်းဆေး၊ = ointment or cream, 2% (nitrate); Miconazole 2% cream or 100-200 mg suppository OD x 3 days မွေးလမ်းကြောင်းထဲထည့်ရန်၊ မှို Fungus အားကစားသမားခြေထောက်၊ ပွေး Ringworm အတွက်ဆေး။ 333. Mifeprex = RU 486 = Mifepristone Tablets, 200 mg သည် ကိုယ်ဝန်ဖျက်ဆေးဖြစ်သည်။ ကိုယ်ဝန်တည်စေရန် လိုအပ်သည့် progesterone ဟော်မုန်းအား တားဆီးသည်။ Mifepristone ကို တခါတည်း သောက်ရသည်။ ၄၉ ရက် အထိရှိနေသည့် ကိုယ်ဝန်ဖျက်ရန်အတွက် သုံးသည်။ Day One: Mifeprex 200 mg 3 tablets (600 mg) a single oral dose Day Three: Misoprostol 200 μg 2 tablets (400 μg) orally Day 14: Post-Treatment Examination 334. Migarid Tablets = မိုင်ဂရင်းအမူးရောဂါ၊ 5-10 mg daily for adults 5 mg daily for children အခြား အမူးရောဂါ၊ = 10 mg/day in adults and 5 mg/day in children အတက်ရောဂါ၊ ဝက်ရူးပြန်ရောဂါ၊ = 5 to 20 mg/day in adults and 5 to 10 mg/day in children 335. Milk of magnesia = Magnesium hydroxide အစာအိမ်အက်စစ်ဓာတ်ပျယ်ဆေး၊ Adults & children over 12 years = 7.5-15 ml, Children = 2 to 5 ml ဝမ်းပျော့ဆေး၊ လိပ်ခေါင်း၊ 336. Minocycline: Adult 100 mg PO/IV q12-24h; Pediatric 2-4 mg/kg/d divided bid အရေပြားနာ၊ အနာဒဏ်ရာများ၊ နှလုံးအတွင်းသားရောင်ခြင်း၊ နူမိုးနီးယား၊ အရိုးအတွင်းရောင်ခြင်း၊ အစာဆိပ်သင့်ခြင်း၊ သွားအတု-အရိုးတု စသည်တို့ ရောင်ခြင်း၊ ဆီးလမ်းရောင်ခြင်း၊ 337. Mipramine (Tofranil) 150-200 mg (max 300 mg) စိတ်ကျရောဂါ၊ Depression and Mania 338. Misoprostol သည် ကိုယ်ဝန်ဖျက်ဆေးဖြစ်သည်။ a. Missed abortion (0-12 weeks) = Misoprostol 800mcg vaginal 3-hrly or sublingual 600mcg 3-hourly b. Incomplete abortion (0-12 weeks) = Misoprostol 600mcg orally single dose c. Induce abortion (13-22 weeks) = = Misoprostol 400mcg vaginally 3-hrly x 5 d. Intrauterine fetal death = 13-17 wks: 200mcg pv 6-hrly; 18-26 wks: 100mcg pv 6-hrly; 27+ wks: 25-50mcg pv 4-hrly e. Induction of labor = 25mcg vaginally 4-hrly or 50 mcg orally 4-hrly PPH prophylaxis = 600mcg orally or sublingually stat 339. Morphine (မော်ဖိန်း) ပြင်းထံသောအနာ-အကိုက်ပျောက်ဆေး၊ 5-15 mg 4 hourly IM နှလုံးရောဂါ (Attack, Stroke) ရခြင်း၊ ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = ပျို့-အန်၊ ဝမ်းချုပ်၊ မူး၊ ဆေးစွဲ၊ 340. Moxifloxacin လူစုလူဝေးမှရသော နူမိုးနီးယား၊ 400 mg OD x 10-14 days Moxifloxacin (0.4 g) (Avelox) 400 mg 341. Muscle relaxants = Carisoprodol (Soma) 250 mg to 350 mg TDS and HS, Chlorzoxazone (Parafon Forte DSC) 500 mg TDS/QID, Cyclobenzaprine (Flexeril) 5 mg TDS, Methocarbamol (Robaxin) 500 mg 3 QID and 2 QID ကြွက်သားပြော့ဆေး၊ အနာသက်သာစေရန်ပေးသည်။ 342. Nafcillin အရိုးတွင်း ပြည်တည်ခြင်း၊ အရေပြားနာ၊ အနာဒဏ်ရာများ၊ နှလုံးအတွင်းသားရောင်ခြင်း၊ နူမိုးနီးယား၊ အရိုးအတွင်းရောင်ခြင်း၊ အစာဆိပ်သင့်ခြင်း၊ သွားအတု-အရိုးတု ရောင်ခြင်း၊ ဆီးလမ်းရောင်ခြင်း၊ Adult 1-2 g IV q4h; Pediatric 100-200 mg/kg/d IV divided q4h; Nafcillin 100 mg/kg 343. Natrilix = Indapamide = 2.5 mg OD သွေးတိုးကျဆေး၊ 344. Nefzodone 300-600 mg (max 600 mg) စိတ်ကျရောဂါ၊ 345. NeoMercazole tablets (Carbimazole) = Anti-thyroid substance 10 mg to 60 mg daily according to the severity of the disorder လည်ပင်းကြီးဟော်မုန်း များသည့် ရောဂါအတွက်ဆေး 346. Neomycin (Sulphate) အစာလမ်းကြောင်းအားပိုးသန့်စေရန်၊ အသဲကြောင့် ဦးနှောက်ထိခိုက်ခြင်း၊ = 1 Gm QID x 1-2 days အနာဒဏ်ရာများ၊ ဆီးအိမ်ရောင်ခြင်း၊ အရေပြားအနာများ၊ အသဲအလုပ်မလုပ်၍ သတိမေ့ခြင်း၊ (ကိုလက်စတီရော) များခြင်း၊ 4-12 gm Daily Orally Neomycin + Erythromycin 1 Gm Orally ခွဲစိတ်လူနာများအား ရောဂါပိုးမဝင်စေရန် ကြိုတင်ပေးပါ၊ Neomycin sulfate + Bacitracin (အင်ဖက်ရှင်) အတွက်လိမ်းဆေး၊ = Ointment, 5 mg; Neomycin sulfate + 500 IU Bacitracin; (0.5% Topical) ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးများ၊ နား-ကျောက်ကပ်တို့အား ထိခိုက်စေသည်။ 347. Netilmicin Sulphate (3-4 mg/kg IV/IM TDS) (2.142 mg/kg BD IM/IV) နောက်ကျသော ရင်သားကင်ဆာ၊ ဗက်တီးရီးယားဝင်ခြင်း၊ ဆီးလမ်းကြောင်းရောင်ခြင်း၊ ဂနိုးရီးယား၊ နှလုံးအလုပ်မလုပ်တော့ခြင်း၊ သွေးထဲပိုးဝင်ခြင်း၊ ခွဲစိတ်စဉ် (အင်ဖက်ရှင်)ဝင်ခြင်း၊ အဆစ်ထဲပိုးဝင်ခြင်း၊ 348. Neurobion (Vitamin B1 100 mg + Vitamin B6 200 mg + Vitamin B12 200 micrograms) 349. Niclosamide အူနေသန်ကောင်များ၊ = chewable tablet, 500 mg; 350. Nimesulide = NSAID (စတီရွိုက်) မပါသော အနာ-အဖျား-အရောင်ကျဆေး၊ Adults: 100 mg BD Children: 5mg/kg of body weight in 2 or 3 divided doses 351. Nitrazepam (Valium) = အတက်ရောဂါများ၊ မေးခိုင်၊ ဝက်ရူးပြန်၊ အအိပ်ပျက်ခြင်း၊ 352. Nitrofurantoin = (0.714 – 1.428 mg/kg QID) 100 mg BD-QID PC x 7 days ဆီးအောင့်ခြင်း၊ ဆီးကြိတ်ရောင်ခြင်း၊ ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = ပျို့-အန်၊ မူးဝေ၊ ခေါင်းကိုက်၊ ဝမ်းပျက်၊ ကိုယ်ပူ၊ အသားဝါ၊ 353. Nizatidine = အူသိမ်အစပိုင်းရှိ လေနာဆေး၊ 150 mg OD or BD 354. Nocold (5 ml = Phenylpropanolamine HCl 12.5 mg, Chlorpheniramine maleate 2 mg) Adults: 1 to 2 teaspoonfuls 3-4 times/day; Children: 6-12 years – ½ to 1 teaspoonful 3-4 times/day အအေးမိ၊ နှာစေး၊ 355. Norbactin, Norflox, Normax Eye drops မျက်စိနာ၊ မျက်ကြည်လွှာရောင်၊ 356. Norethisterone (Acetate, Heptanoate) ရာသီဆင်းများခြင်း၊ ရာသီလာစဉ်နာခြင်း၊ 2.5 to 10 mg 357. Norfloxacin, Norflox, Noroxin ပဋိဇီဝဆေး၊ အစာမစားမီ ၁ နာရီ၊ စားပြီး ၂ နာရီ ခြားပေးပါ၊ အက်စစ် ဓာတ်ပျယ်ဆေးနှင့် တွဲမပေးရ၊ ရေ-အရည်များများ သောက်ရမည်၊ Norfloxacin 400 mg BD Traveler's diarrhea ခရီးသွားဝမ်းလျှော၊ ဆီးလမ်းပိုးဝင်၊ ဆီးပြွန်ရောင်၊ သားအိမ်အဝရောင်ခြင်း၊ နာတာရှည် ကျားဆီးကြိတ် ရောင်ခြင်း၊ အူရောင်ခြင်း၊ 400 mg BD သားအိမ်အဝရောင်ခြင်း၊ = 800 mg stat ဆီးကြိတ် နာတာရှည်ရောင်၊ ဂနိုရီးယားကြောင့် ဆီးပြွန်အဝရောင်ခြင်း၊ 400 mg BD x 3-21 days ရုတ်တရက် အူရောင်ဝမ်းပျက်ခြင်း၊ = 400 mg BD x 5 days ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = ပျို့-အန်၊ ဗိုက်နာ၊ အရေပြားနီ၊ စိတ်ကျ၊ စိုးရိမ်၊ 358. Novalgin (Analgin) = Dipyrone = NSAID (စတီရွိုက်) မပါသော အနာ-အဖျား-အရောင် ကျဆေး 500-1000 mg QID 359. Nystatin (ဖန်းဂပ်စ်) ခေါ် မှို ရောဂါ၊ မှက်ခရု ခေါ် ကလေးလျှာနာခြင်း၊ မွေးလမ်းကြောင်းမှို၊ Nystatin 5-10 lac IU 3-4 times daily မွွေးလမ်းထဲထည့်ရန်ဆေး၊ Nystatin 100,000 units vaginal tablets x 14 days မွေးလမ်းကြောင်း-သားအိမ်ရောင်ခြင်း၊ Nystatin Oral Suspension Children and Adults: 4-6 mL (400,000 to 600,000 units) QID For oral candidiasis, 500,000 units of suspension repeated four times a day for at least 2 days after resolution of the infection. Infections of skin are treated with cream or ointment, 100,000 units applied to the affected area twice daily until resolution of the infection. 360. Ofloxacin (ကွီနိုလုံး အုပ်စု) ပဋိဇီဝဆေး၊ Ofloxacin (0.4 g) (Floxin) 400 mg twice daily 300-400 mg BD Oral/IV or 400 mg OD in the morning အသက်ရှူလမ်းပိုးဝင်ခြင်း၊ နူမိုးနီးယား၊ အရေပြားနာ၊ တင်ပါးဆုံရိုးတွင်းအင်္ဂါများ ရောင်ခြင်း၊ လိင်မှတဆင့် ကူးစက်ရောဂါများ၊ ကျားဆီးကြိတ် ရောင်၊ လေပြွန်ရောင်၊ ဆီးလမ်းပိုးဝင်၊ သံဓာတ်နည်း သွေးအားနည်းရောဂါ၊ အနာ-အကိုက်ပျောက်ဆေး ကြောင့်ဖြစ်သည့် အစာအိမ်နာ၊ ဆီချိုနာ၊ သွေးထဲပိုးဝင်၊ ဗက်တီးရီးယားကြောင့် ဝမ်းပျက်ခြင်း၊ တိုက်ဖွိုက်၊ နားပြည်ယို၊ သွေးထဲပိုးဝင်ခြင်း၊ 400 mg stat လိင်မှတဆင့် ကူးစက်ရောဂါများ၊ သာမန်ဂနိုးရီးယား၊ တင်ပါးဆုံရိုးတွင်း အင်္ဂါများ ရောင်ခြင်း၊ ကျားဆီးအကြိတ်ရောင်ခြင်း၊ 200-300 mg BD x 21 days (300-400 mg BD Oral/IV) ရုတ်တရက် ကျောက်ကပ်ပြွန် ရောင်ခြင်း၊ 200 mg BD x 1-3 days ရက်တို ဆီးအိမ်ရောင်ခြင်း၊ ဆီးကြိတ်ရောင်ခြင်း၊ 200-400 mg BD Orally x 1-3 months နာတာရှည် ဆီးကြိတ်ရောင်ခြင်း၊ 300 mg BD x 7 days သားအိမ်ဝရောင်ခြင်း၊ ဆီးသွားပြွန်ရောင်ခြင်း၊ 400 mg BD x 14 days + Clindamycin 450 mg orally QID x 14 days or Metronidazole 500 mg BD x 14 days တင်ပါးဆုံရိုးတွင်း အင်္ဂါများ ရောင်ခြင်း၊ 400 mg BD ပိုးကြောင့် ဝမ်းလျှောခြင်း၊ 400 mg stat followed by Doxycycline 100 mg BD x 10 days ကျား အကြောရောင်၊ (0.3% QID Eye) မျက်စိအကြည်လွှာ ရောင်ခြင်း၊ မျက်စိပိုးဝင်ခြင်း၊ ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = ပျို့-အန်၊ အစာအိမ်အောင့်၊ အနီပြင်ထွက်၊ ကြွက်သားနာ၊ 361. Omeprazole or Rabeprazole = Proton pump inhibitor အစာမြိုပြွန်ရောင်၊ ရင်ဘတ်ပူ၊ အစာခြေရည် အထက်တက်ခြင်း၊ DU အနာ၊ အစာလမ်းမှ သွေးယိုခြင်း၊ 20 mg OD for 4-8 weeks, in sever cases increase to 40 mg OD; အချို့အစာအိမ်နာအတွက် Amoxicillin, Clarithromycin နှင့် တွဲပေးရသည်။ ဆိုးကျိုး = ပျို့-အန်၊ ဝမ်းမမှန်၊ အနီပြင်ထွက်၊ ခေါင်းကိုက်၊ လေတက်၊ အအိပ်ပျက်၊ 362. Omnacortil = Prednisolone 363. Otrivin Nasal Drop = Desloratadine = (အလာဂျိီ) ကြောင့်ဖြစ်သည့် နှာခေါင်းပိတ်ခြင်း၊ 364. Oxacillin 9-12 Gm/day in 6 divided doses အရိုးတွင်းပြည်တည်ခြင်း၊ 365. Oxytocin, Pitocin, Syntocinon သားအိမ်ညှစ်အားပေးသည့် ထိုးဆေး၊ 366. Paludrine (Proguanil HCl) (Avloclor) 5 mg/kg Daily ငှက်ဖျားဆေး၊ 367. Pantoprazole or Esomeprazole, Lansoprazole, Omeprazole, Rabeprazole အစာအိမ်မှ အက်စစ်ဓာတ်ထွက် နည်းစေသည့်ဆေး၊ ဆိုးဝါးသော အစာမြိုပြွန်ရောင်-ရင်ဘတ်ပူ-အစာခြေရည်အထက် တက်ခြင်း၊ လူကြီး 40 mg OD or BD for 4-8 weeks 368. Paracetamol, Acetaminophen, Crocin, Paracin = NSAID (စတီရွိုက်) မပါသော အနာ-အဖျား ကျဆေး၊ အစာအိမ်နာ ရှိသူများအတွက် စိတ်ချရသည်၊ Adult 500 mg QID; Children 12 mg/kg QID ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = ပျို့-အန်၊ ဗိုက်အောင့်၊ အနီပြင်ထွက်၊ သရက်ရွက်ကြီး၊ 369. Paromomycin 25-30 mg/kg (max. 3 Gm) in divided doses x 7 days အမီးဘားဝမ်းကိုက်၊ 370. Paroxetine 20-30 mg (max 50 mg) စိတ်ကျရောဂါ၊ 371. PAS P-aminosalicylic tablet, 500 mg; granules, 4 g in sachet တီဘီဆေး၊ 372. Paspertin (Metoclopramide Hydrochloride Drops) ပျို့-အန် သက်သာဆေး။ 373. Penicillamine = (ရူမတွိုက်) အဆစ်နာအတွက်ဆေး၊ 250-500 mg daily; 5 mg/kg TDS 374. Penicillins ပနယ်စလင်များ။ (Benzylpenicillin Na or K injection, Penicillin G Procaine injection) Penicillin V, Phenoxymethyl Penicillin Potassium, Penicillin VK a. ဖြစ်ခါစ ဆစ်ဖလစ် ရောဂါ၊ Penicillin G 1.2 million units IV QID + Metronidazole 500 mg IV or Orally b. နူမိုးနီးယား၊ Penicillin G 10 million units IV daily x 5 days c. သာမန်မဟုတ်သော ဂနိုးရီးယား၊ Penicillin G 2 million units 4 hourly IV d. ဒေါင့်သန်းနာ၊ Anthrax Penicillin G 2 Million units every 3 hours IV e. (ဂက်စ်-ဂင်ဂရင်း) ခေါ် အနာပုတ်ခြင်း၊ Penicillin G 2 million units IV every 4 hours followed by Amoxacillin 500 mg TDS Orally f. အဆုပ်ရောင်ခြင်း၊ Penicillin G 4 million units IV every 4 hours or Penicillin G 2 million units every 2 hours IV + Metronidazole 750 mg IV every 6 hours (or) + Chloramphenicol 1-2 Gm IV every 6 hours x 6-8 weeks plus Dexamethasone 4-25 mg QID g. ဦးနှောက်ပြည်တည်နာ၊ Penicillin G 85.71 to 171.42 mg IV/IM Daily; 37.5 mg/kg IV/IM QID h. မင်နင်ဂျိုက်တစ်၊ နူမိုးနီးယား၊ ပြည်တည်နာ၊ နားကိုက်၊ လေးဘက်နာ၊ အရေပြားအနာ၊ (ရူမက်တစ်) အဖျား၊ လည်ချောင်းနာ၊ နားပြည်ယိုခြင်း၊ ဆုံဆို့နာ၊ အာသီးရောင်၊ ဆစ်ဖလစ်၊ ဂနိုရီးယား၊ နှလုံး အတွင်းသားရောင်ခြင်း၊ အသက်ရှူလမ်း ပိုးဝင်ခြင်း၊ အရိုး-အဆစ် ပိုးဝင်ခြင်း၊ ဦးနှောက်မြှေးရောင်ခြင်း၊ သွားဖုံးနာ၊ အာသီးရောင်၊ 250-500 mg TDS/QID x 10-14 days; (12.5 mg/kg QID) i. မကောင်းသောသတ္တိများ။ အသက်သေစေနိုင်သည်အထိ ဆိုးသည့် ဆေးမတည့် ဖြစ်ခြင်း၊ 375. Pepcid = histamine-2 blockers အစာအိမ်မှထွက်သော အက်စစ်ဓာတ်နည်းစေသည့်ဆေး၊ Adults 20-40 mg BD for up to 6 weeks; Children 1 to 16 0.5 mg/kg BD, up to a maximum of 40 mg BD 376. Permethrin cream 5% for scabies ဝဲဆေး။ 1% = သန်းပျောက်ဆေး၊ 377. Phenergan (Promethazine), Avomine အအန်-ကားမူး၊ အယား-အလာဂျီ သက်သာဆေး၊ 10 -25 mg 4 hourly; 0.75 mg/kg BD 378. Pheniramine Maleate, Avil (Aventis) (အင်တီ-ဟစ်တမင်း) ဆေး၊ အအေးမိ၊ အလာဂျီ၊ နှာစေး၊ ယားခြင်း၊ နှင်းကူနာ၊ Vertigo အမူးရောဂါတမျိုး၊ 0.75mg/kg TDS; 15-30-50 mg OD/BD/TDS ဘေးထွက် ဆိုးကျိုး = အိပ်ချင်း၊ မူး၊ ဗိုက်နာ၊ 379. Phenobarbitone, Phenobarbital အတက်ရောဂါ-ဝက်ရူးပြန်ရောဂါ၊ အိပ်ဆေး၊ 60-180 mg daily 380. Phenol (carbolic acid) သည် germicidal ဖြစ်သည်။ ကြမ်းပြင်၊ ဆေးခန်းသုံးပစ္စည်းများ သန့်ရန်၊ ဖန်းဂတ်စ်ပိုးများကို နိုင်သည့်ဆေး၊ ပြင်းပါက လောင်တတ်သည်။ 381. Phenylbutazone အနာ-အကိုက်သက်သာဆေး၊ ဂေါက်-ကင်ဆာဖြစ်ပြီးနာ၊ 100-200 mg TDS 382. Phenytoin 200-400 mg , Carbamazepine 600-1200 mg, Phenobarbital 100-200 mg အတက်ရောဂါ၊ ဝက်ရူးပြန်ရောဂါ၊ အတက်ရောဂါ-ဝက်ရူးပြန်ရောဂါကုဆေး၊ Dilantin, Epilentin, Eptoin 383. Pilex Ointment & Tablet 30 mg = လိပ်ခေါင်းအတွက်စားဆေး၊ ထည့်ဆေး၊ 384. Pilocarpine (eye drops), 2%, 4% 1 drop 3-4 times daily ရေတိမ်ရောဂါအတွက်မျက်စဉ်း၊ 385. Piperacillin (Na): (4.0 mg QID IV) (50 mg/kg QID IV) နှလုံးအတွင်းသားရောင်ခြင်း၊ လေးဘက်နာ၊ အာသီးရောင်၊ နားပြည်ယိုခြင်း၊ ဂနိုးရီးယား၊ အသက်ရှူလမ်းပိုးဝင်ခြင်း၊ အရိုး-အဆစ် ပိုးဝင်ခြင်း၊ ဦးနှောက်မြှေးရောင်ခြင်း၊ ဆစ်ဖလစ်၊ Piperacillin plus tazobactam (Zosyn) 3.75 g q6–8h 386. Piperacillin-Tazobactam 4-5 Gm IV QID ခွဲစိတ်ပြီးနောက်ဖြစ်သည့် နူမိုးနီးယား၊ 387. Piperazine 3.5 Gm x 2-4 days သန်လုံးကောင်၊ Ascariasis 388. Polybion (B complex) ဗီတာမင် ဘီ-စီ ပါသည့် စားဆေး၊ ထိုးဆေး၊ သောက်ဆေး၊ 389. Potassium Citrate (Potrate 5) = Renal Tubular Acidosis ခေါ် ဆီး အက်စစ်ဓာတ်များနေခြင်း အတွက်ပေးသည်။ ဆေးပြာကို ဝါးခြေမစားရ။ (20 mEq three times/day or 10-15-30 mEq 3-4 times/day with meals or within 30 minutes after meals or bedtime snack) 390. Potassium permanganate Disinfectant ရေသန့်၊ အမှိုက်ပုံ၊ ရေကူးကန်၊ ခြေ-လက်၊ ပိုးသန့်ရန်၊ (အင်ဖက်ရှင်) အတွက် လိမ်းဆေး။ 391. Povidone Iodine Antiseptic Cream, Solution, Ointment အနာဆေးထည့်ရာတွင်သုံးသည့် ပိုးသတ်ဆေးရည်။ Bacteria, Yeasts, Molds, Fungi, Viruses, Protozoans တွေကို နိုင်တယ်။ Povidone (9.0% to 12.0% iodine) ပေါ်လာမှ တကယ် အသုံးဝင်လာခဲ့တယ်။ အနာထဲဝင်လည်း ရတယ်။ 392. Powergyl (Metronidazole 200 mg + Norfloxacin 200 mg) = ဝမ်းကိုက်-ဝမ်းပျက်၊ Adults: 1-2 tablets TDS; Children: 5ml (Norfloxacin 100 mg + Metronidazole 100 mg) BD; not for infants 393. Prednisolone (ကော်တီကိုစတီရွိုတ်) အရောင်လျှော့စေသည်၊ နီခြင်းကိုသက်သာစေသည်။ (အလာဂျီ) ဖြစ်ခြင်းကို သက်သာစေသည်၊ ရောဂါလက္ခဏာကို သက်သာစေသည်၊ = 5-60 mg Daily Orally as single dose or double dose on alternate days or 5-60 mg Daily Prednisolone 40 mg/day + Amoxacillin 250 mg TDS x 7 days နားအရည်ယိုခြင်း၊ Prednisolone 40-60 mg Orally daily with tapering over 2 weeks ရက်တို ရူမက်တစ်အဖျား၊ Prednisolone 60-80 mg daily in divided doses x 4-5 days followed by tapering of dose x next 7-10 days မျက်နှာတခြမ်း လေဖြတ်ခြင်း၊ Bell’s Palsy ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = ကိုယ်ရောင်၊ ကိုယ်ဝန်ဆောင်များ မပေးသင့်၊ ကလေးငယ်များ မပေးသင့်၊ 394. Pre-Hist-D Tablets အအေးမိ၊ နှာစေး၊ အယားသက်သာဆေး၊ 395. Primaquine 26.3 mg salt (15 mg base) OD x 14 days only after returning home iSufzsm;/ Malaria Prevention; Primaquine, Primacip, Rimacip (ဗိုင်းဗက်စ်) ငှက်ဖျားပျောက်ဆေး၊ 7.5 mg BD x 14 days Children over 1 yr; 0.25 mg/kg x 14 days ငှက်ဖျားကာကွယ်ဆေး၊ 15 mg/day during the last 2 weeks of Chloroquine prophylaxis ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = ပျို့-အန်၊ အနီပြင်ထွက်၊ အားယုတ်၊ ဗိုက်နာ၊ 396. Procainamide: Adult = 100 mg/ml in 10-ml ampoule; tablet 500 mg QID Orally; Children = 0.5 mg/kg/hr IV; 8 mg/kg QID Orally သွေးခုန်နှုန်း မမှန်ခြင်းအတွက် ထိုးဆေး-စားဆေး၊ 397. Procaine Benzylpenicillin, Penicillin G (ဘီတာလက်တင်) အုပ်စုဝင် ပဋိဇီဝ ထိုးဆေး၊ Procaine Penicillin 2.4 million units IM OD + Probenacid 500 mg QID x 10-14 days အာရုံကြော ဆစ်ဖလစ်၊ Procaine penicillin 2-4 million units IM 10-14 days ဆစ်ဖလစ် ပဌမဆင့်၊ Procaine Penicillin Inj. 600,000 units IM x 5-10 days အာသီးရောင်၊ လည်ချောင်းနာ၊ 398. Proguanil (Tablet 100 Mg for only in combination with Chloroquine) ငှက်ဖျားဆေး၊ 399. Promethazine (HCl) (အင်တီဟစ်တမင်း) ဆေး၊ အအန်-အယားသက်သာ၊ အင်းဆက် ကိုက်ခြင်း။ ခရီးသွားစဉ်ခေါင်းမူး၊ 10 -25 mg 4 hourly; 0.75 mg/kg BD ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = မူးဝေ။ စိတ်လှုပ်ရှား၊ ဗိုက်နာ၊ အာခြောက်၊ မျက်စိအားနည်း၊ ရင်တုံ၊ 400. Propranolol = Inderal, Betabloc Forte, Betacap, Ciplar, Manprolol (ဘီတာ-ဘလော့ကား) Adrinaline ကို တားဆီးမှုလုပ်သည့်အုပ်စုဆေး၊ သွေးတိုး၊ လည်ပင်ကြီးဟော်မုန်းများခြင်း၊ နှလုံးခုန် မမှန်ခြင်း၊ စိတ်ပူပန်ခြင်း၊ နှလုံးသွေးကြောကျဉ်း ရောဂါ၊ (မိုင်ဂရင်း) အမူးရောဂါ၊ အကြောက်ရောဂါ၊ a. Hypertension သွေးတိုး 40 mg BD လိုအပ်လျင် တိုးပေးပါ။ 120 mg to 240 mg per day နှင့် ထိန်းထားပါ။ တချို့က 640 mg အထိ လိုတတ်သည်။ b. Angina pecetoris ခေါ် နှလုံးသွေးကြောကျဉ်းရောဂါ 80 mg to 320 mg BD/TDS/QID, c. Myocardial Infarction နှလုံးသွေးကြောပိတ်ရောဂါ 40 mg TDS with titration after 1 month to 60 mg to 80 mg TDS မှ 180 mg to 240 mg/day ကိုခွဲပေးပါ။ d. Cardiac arrhythmias, Tachycardias နှလုံးခုံနှုန်းမြန်-မမှန်သည့်ရောဂါ 10 mg to 30 mg TDS/QID before meals and HS e. Migraine (မိုင်ဂရင်း) ခေါင်းကိုက်-ခေါင်းမူးရောဂါ၊ 80-160-240 mg daily in divided doses f. Stage fright (Social phobia) ခြေလက်တုံ အကြောက်ရောဂါ၊ 40 mg BD/TDS လိုအပ်လျင် 240 mg to 320 mg per day g. ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = သွေးဖိအားကျ၊ နှလုံးခုန်နှေး၊ လက်ဖျားအေးစက်၊ အိပ်မပျော်၊ အားယုတ်၊ စိတ်ကျ၊ အန်-ပျို့၊ ဝမ်းချုပ်၊ 401. Proxyvon, Spazmo-proxyvon အနာသက်သာစေသည်အပြင်းစားဆေး၊ အအန်သက်သာစေသည်၊ 0.930 to 1.430 mg/kg 4 hourly 402. Pseudoephedrine 30-120 mg + Nasal Oxymetazoline 0.5% ရက်တို ဆိုင်းနက်စ်၊ 403. Pyrazinamide တီဘီဆေး၊ တခြားဆေးနှင့်တွဲပေးရသည်၊ 15-30 mg/kg/day Maximum 2.5 Gm/dose တီဘီကုသရန် ပဌမ ၂ လအတွင်း ပေးသည်။ (လူကီးမီးယား) ခေါ် သွေးအားနည်း ရောဂါ၊ ဆီးလမ်းပိုးဝင်ခြင်း၊ 404. Quinidine သွေးခုန်နှုန်း မမှန်ခြင်းအတွက်၊ 200 mg (sulfate) ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = ခေါင်းကိုက်၊ ဝမ်းပျက်၊ အရေပြားနီ၊ စိတ်ရူတ်၊ 405. Quinine ငှက်ဖျား အပြင်းစားများအား ကုသခြင်း၊ အရေးပေါ်ဖြစ်သည်။ a. ကလိုရိုကွင်းပြီးသော ရှုပ်ထွေးခြင်းမရှိသည့် ငှက်ဖျား = Quinine sulfate 600-650 mg PO x 5-7 days (Children = 8-10 mg/kg PO TDS x 5-7 days) + Doxycycline 100 mg PO BD x 7 days b. ကလိုရိုကွင်းပြီးသော ရှုပ်ထွေးသည့် ငှက်ဖျား = အမြန်နုန်းထိန်းသည့် Quinine Glucose IV drip 10 mg/kg load over 2 hours, then 0.02 mg/kg/min continous till patient can take orally + Doxycycline 100 mg IV BD သွင်းမရမှသာ IM ထိုးရမည်။ ပဌမအကြိမ်ကို 10 mg/kg ပေါင်တဖက်စီ ခွဲ ထိုးပေးနိုင်သည်။ Quinine 300 mg/ml IM ထိုးဆေးသည် နာလွန်းသဖြင့် မိုးရေဖြင့် ရောကာ 60–100 mg/ml အားပြော့စေပြီးမှ ထိုးသင့်သည်။ လူနာခံနိုင်၊ သောက်နိုင်လာသည်နှင့် ပါးစပ်ကတိုက်နည်း သို့ ပြောင်းပါ။ အစာနှင့်တွဲပေးပါ၊ c. ညအခါ ကြွက်သားနာခြင်း အတွက်လည်း ပေးနိုင်။ d. ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = ပျို့-အန်၊ အစာအိမ်အောင့်၊ အရေပြားနီ၊ မူးဝေ၊ မျက်စိအားနည်း၊ သွေးဖိအားကျ၊ 406. Ramipril (Ramistar 5) = (ACE) inhibitor သွေးတိုးကျဆေး၊ 2.5 mg OD and 2.5-20 mg in 1-2 doses. Cardiac Failure နှလုံးအလုပ်မလုပ်တော့ခြင်း၊ 1.25mg-2.5mg OD; Maximum 10mg/day 407. Ranitidine and Nizatidine သည် Histamine-2 blockers ဆေးအုပ်စုဝင်ဖြစ်သည်။ အစာအိမ်မှ အက်စစ်ဓာတ်ထွက်နည်းစေသည်။ စိတ်-အလုပ်ရှုပ်၍ အစာအိမ်ရောင်ခြင်း၊ အစာမြိုပြွန်ရောင် ရင်ဘတ်ပူ၊ အစာခြေရည် အထက်တက်ခြင်း အပြော့စား နှင့် အသင့်အတင့်ဆိုးခြင်း၊ အကိုက်အခဲပျောက်ဆေးများကြောင့် ဖြစ်သည့်လေနာ၊ Adult Dosage = 150 mg, OD/BD/TDS/QID Orally, IM, IV; Paedriatic dosage (20 kg) = 0.75 mg/kg QID IM 150 mg. TDS PO/IM/IV 408. Rennie = 2 TDS/QID အက်စစ်ဓာတ်ပျယ်ဆေး၊ 409. Reserpine 0.05 mg OD and 0.05-0.25 mg QID သွေးတိုးကျဆေး၊ 410. Rifampicin, Rifacon, Rifacilin, Rifamycin, Rimactane တီဘီဆေး၊ Ethambutol, Isoniazide, Streptomycin တခုခုနှင့် တွဲပေးရသည်။ လက်ပရိုစီ၊ သံဓာတ်နည်း သွေးအားနည်းရောဂါ၊ ဂနိုးရီးယား၊ ဦးနှောက် မြှေးရောင်၊ ဝက်ရူးပြန်၊ ဆီးလမ်းပိုးဝင်ခြင်း၊ နှလုံးအတွင်းလွှာရောင်၊ Rifampin 600 mg BD x 2 days (adults) or 10 mg/kg BD (children) ကိုယ်ဝန်မပေးရ။ အစာမစားမီးပေးပါ။ ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = အရေပြားနီ၊ ပျို့၊ အန်၊ ဝမ်းပျက်၊ ဆီး-အရေပြား-ချွေးနီခြင်း၊ ခေါင်းကိုက်၊ Take this medicine on an empty stomach, either 1 hour before or 2 hours after food. For daily use: 150 mg INH + 300 mg Rifampicin; 75 mg INH + 150 mg Rifampicin; For paediatric use: 30 mg INH + 60 mg Rifampicin; For intermittent use (3 times weekly): 150 mg INH + 150 mg Rifampicin; For paediatric use: 60 mg INH + 60 mg Rifampicin; Rifampin 300 mg BD ထပ်ဖြစ်သော အရိုးအတွင်းပြည်တည်ခြင်း၊ Rifampin, INH, Pyrazinamide + Dexamethasone 0.15 mg/kg QID x 1-2 weeks တီဘီကြောင့် ဦးနှောက်မြှေးရောင်ခြင်း၊ 411. Salbutamol = Albuterol (Ventolin) ပန်းနာနှင့် အသက်ရှူလမ်းပိတ် ရောဂါဆေး၊ ရှူဆေး-သောက်ဆေး၊ 2-4 mg TDS/QID ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = ခေါင်းကိုက်၊ လက်တုံ၊ နှလုံးခုန်မြန်၊ 412. Salicylic acid ဝက်ခြံ၊ အရေပြားနာ၊ မှက်ခရုနာ၊ လိမ်းဆေး၊ အနာသက်သာစေသည်။ 413. Savlon = Antispetic Liqud, Cream ပိုးသန့်ဆေး၊ 414. Scabine, Scabecide, Ascabiol သန်း-ဝဲ ပျောက်ဆေး၊ 415. Selenium sulfide (ဖန်းဂပ်စ်)ခေါ် မှိုရောဂါလိမ်းဆေး၊ = deterent-based suspension 2% 416. Senna = ပွေးကိုင်းဝမ်းနုတ်ဆေး၊ ညမအိပ်မီ လူကြီး ၂ ပြား၊ 417. Sensorcaine, Bupivan (Bupivacaine) ခါးထဲထိုးရသည့်ထုံဆေး၊ Epidural 0.25%, 0.5% and 0.75% (non-Obstetrical); Most experience to date is with single doses of Sensorcaine up to 225 mg with Epinephrine 1:200,000 and 175 mg without Epinephrine 418. Septrin = (Trimethoprim 160 mg and Sulfamethoxazole 800 mg) = (TMP-SMZ) ၂ နှစ် အောက်ကလေး မပေးသင့်၊ a. (TMP-SMZ) 160/800 mg stat ရက်တို ဆီးအိမ်-ဆီးကြိတ်ရောင်ခြင်း၊ b. (TMP-SMZ) 160/800 mg BD x 21 days ရက်တို ကျောက်ကပ်ပြွန်ရောင်ခြင်း၊ c. (TMP-SMZ) 160/800 mg BD x 1-3 months နာတာရှည် ကျားဆီးကြိတ် ရောင်ခြင်း၊ d. (TMP-SMZ) 160/800 mg BD x 10 days ရက်တို ဆိုင်းနပ်စ်၊ ရက်တို နားကိုက်ခြင်း၊ e. (TMP-SMZ) 160/800 mg BD x 7-10 days x 7-10 days ရှီဂဲလား ဝမ်းကိုက်ခြင်း၊ f. (TMP-SMZ) double strength BD x 5 days (ဆာလ်မိုနည်းလား) ဝမ်းပျက်ခြင်း၊ g. (TMP-SMZ) 160/800 mg BD ပိုးကြောင့်ဝမ်းလျှောခြင်း၊ 419. Sertraline 50-200 mg ခေါင်းကိုက်ခြင်းအမျိုးမျိုး၊ 420. Sibutramine ကိုယ်အလေးချိန်ကျဆေး၊ ပိန်ဆေး။ 421. Silver sulfadiazine (အင်ဖက်ရှင်) အတွက်လိမ်းဆေး၊ = cream, 1%, in 500-g container; မီးလောင်နာဆေး၊ (ဗက်တီးရီးယား) နဲ့ (ရိစ်) တွေကို သတ်နိုင်တယ်။ အနာကျက်တာ ကြာလို့ သိပ်မသုံးချင်ကြတော့ဘူး။ 422. Singulair ပန်းနာ နှင့် အလာဂျိ အတွက်ဆေး၊ လူကြီး 10 mg a day 423. Sodium Nitroprusside 20-400 ug/min IV Infusion နှလုံးရောဂါ၊ သွေးတိုးကျဆေး၊ 424. Sodium thiosulfate (ဖန်းဂပ်စ်)ခေါ် မှိုရောဂါလိမ်းဆေး၊ 15%; 425. Spasmocip Capsules (Paracetamol 325 mg and Dextropropoxyphene 65 mg) 1 capsule 2-3 times daily ဖျား-နာခြင်း၊ အစာလမ်း-ဆီးလမ်း-မွေးလမ်း-သည်းခြေလမ်းနာခြင်း၊ ရာသီလာစဉ် နာခြင်း။ 426. Spasmonil (Dicyclomine 10-20-40 mg, Paracetamol 500 mg) 3-4 times daily အစာလမ်း-ဆီးလမ်း-မွေးလမ်း-သည်းခြေလမ်းနာခြင်း၊ ရာသီလာစဉ်နာခြင်း၊ ၆ လအောက် မပေးရ။ 427. Spasmo-Proxyvon = Dicyclomine (HCl) + Propoxyphene + Acetaminophen အစာလမ်း-ဆီးလမ်း-မွေးလမ်း-သည်းခြေလမ်းနာခြင်း၊ ရာသီလာစဉ်နာခြင်း၊ တနေ့ ၄ ကြိမ်ပေးသည်။ မကောင်းသော သတ္တိများ။ ဘိန်း အနည်းငယ်ပါသည်။ ရင်တုံသည်၊ ဆီးတင်းသည်၊ ဂနာမငြိမ်ဖြစ်သည်၊ စိတ်ရှုပ်ထွေးသည်။ Chances of becoming addict to this medicine since it induces sleep 428. Spectinomycin (HCl), Trobicin သားအိမ်အဝရောင်ခြင်း၊ ဂနိုးရီးယား၊ ဆီးလမ်းရောင်ခြင်း၊ (2,000-4,000 mg IM Daily Single dose); Spectinomycin 2 Gm IM BD x 24-48 hours and followed by Orally Cefixime 400 mg BD ဂနိုးရီးယားပိုးကြောင့် အဆစ်နာခြင်း၊ 1 Gm IM stat ဂနိုးရီးယား။ 429. Spironolactone, Aldactone (Spironolactone + Frusemide = Lasilactone, Spiromide) ဆီးသွားစေသည့်ဆေး၊ 25-100 mg daily ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = အရေပြားအနီပြင်ထွက်၊ ရာသီမမှန်၊ မူးဝေ၊ ခေါင်းကိုက်၊ စိတ်ရှုတ်၊ ယောက်ျားများရင်သားထွက်။ 430. Stemetil (Phenothiazine), Emidoxyn မူး-အန်-ပျို့သက်သောဆေး၊ 12.5 mg IM/Orally QID စိတ်ရောဂါများ၊ ပျို့-အန်ခြင်း၊ (Vertigo) ခေါင်းမူးခြင်း။ 431. Streptokinase 250,000 IU IV or 1.0 mlU/hour IV Infusion နှလုံးရောဂါ (Attack, Stroke) ရခြင်း၊ သွေးခဲခြင်းကို ကုသရန်ဆေး။ 432. Streptomycin = (အမိုင်နိုဂလိုင်ကိုဆိုက်) အုပ်စု၊ ပဋိဇီဝဆေး၊ တီဘီ၊ ပလိပ်၊ (ဂနိုးရီးယား)၊ နှလုံး အတွင်းသား-သားအိမ်အဝ-ဆီးလမ်းအဝရောင်ခြင်း၊ 1 Gm/dose TB; 2,000-4,000 mg IM Daily; 15 mg/kg OD-BD ဆေးတမျိုးထဲမပေးရ၊ ဆေးပြီးသည့်အတွက်သိပ်မသုံးတော့၊ ဆိုးကျိုး = ကျောက်ကပ်ထိခိုက်။ 433. Sucralfate is used to treat and prevent duodenal ulcers and Gastric ulcers 1 QID 434. Sulfadoxine-pyrimethamine ငှက်ဖျားကုသရန်-ကာကွယ်ရန်ဆေး၊ 435. Sulfonylureas ဆီးချိုစားဆေး၊ a. 1st Generation: Orinase (tolbutamide) = 500 - 3000 mg; Tolinase (tolazamide) = 100 - 1000 mg; Diabinese (chlorpropamide) = 100 - 500 mg b. 2nd Generation: Glucotrol (glipizide) 2.5 - 40 mg; Glucotrol XL (ext. rel. glipizide) 2.5 - 20 mg; Micronase, Diabeta (glyburide) 1.25 - 2.0 mg; Glynase (micronized gly.) 3 - 12 mg c. 3rd Generation: Amaryl (glimepiride) 1 - 8 mg d. Side Effects: low blood sugar, bloating, nausea, heartburn, anemia, weight gain, sun sensitivity, metallic or change in taste in 1% to 3% 436. Sulphacetamide (10-30% QID) မျက်စိပိုးဝင်ခြင်း မျက်စဉ်း။ 437. Sulphamethoxazole (SMZ) 800 mg BD ဆီးလမ်း-အသက်ရှူလမ်း ဗက်တီးရီးယားနိုင်သည့်ဆေး။ 438. Telavancin: Adult 10 mg/kg IV q24h for 7-14 d; infuse over 1 h; CrCl 30-50 mL/min: 7.5 mg/kg/d CrCl 10-29 mL/min: 10 mg/kg q48h အရေပြားနာ၊ အနာဒဏ်ရာများ၊ နှလုံးအတွင်းသား ရောင်ခြင်း၊ နူမိုးနီးယား၊ အရိုးအတွင်းရောင်ခြင်း၊ အစာဆိပ်သင့်ခြင်း၊ သွားအတု-အရိုးတု-ဆီးလမ်းရောင်ခြင်း၊ 439. Telithromycin (Ketec) 800 mg 440. Tenovate = Clobetasol Propionate နာတာရှည် အရေပြားအနာများအတွက် လိမ်းဆေး။ 441. Terconazole မွေးလမ်းကြောင်း-သားအိမ်ရောင်ခြင်း၊ 0.4% cream OD x 7 days, 0.8% cream or 80 mg suppository မွေးလမ်းကြောင်း-သားအိမ်ရောင်ခြင်း။ 442. Terfed-D Tablets (Terfenadine USP 60 mg + Pseudoephedrine Hydrochloride BP 120 mg) = 1 tablet BD အလာဂျီအတွက်ဆေး။ 443. Tetracycline (HCl), Achromycin ပဋိဇီဝဆေး၊ a. Doxycycline for 7–14 days လိင်မှတဆင့် ကူးစက်သည့် (ကလာမိုင်ဒီးယား) အင်ဖက်ရှင်၊ ကျား-မ ဆီးပြွန်-သားအိမ်ရောင်ခြင်း၊ ကျား-ဆီးကြိတ်-အစေ့ရောင်၊ Pelvic inflammatory disease is often treated with doxycycline plus cefoxitin or cefotetan. Other chlamydial infections (psittacosis, lymphogranuloma venereum, trachoma) and sexually transmitted diseases (granuloma inguinale) also respond to doxycycline. b. ဝက်ခြံ၊ အသက်ရှူလမ်းရောင်၊ (လိုင်းမ်) ရောဂါ၊ ဆစ်ဖလစ်ရောဂါ၊ နူမိုးနီးယား၊ နှလုံးအတွင်းသား ရောင်ခြင်း၊ ဆီးလမ်း-မျက်စိ- မွေးလမ်း-အနာ၊ အမီးဘားပိုးဝင်ခြင်း၊ ဂနိုရီးယား၊ ဆစ်ဖလစ်၊ ဝက်ခြံ၊ မျက်စိနာ၊ အစာလမ်း ပိုးဝင်ခြင်း၊ တိုက်ဖတ်စ်၊ မျက်ခမ်းစပ်၊ ပလိပ်၊ ကာလဝမ်း၊ အစာဆိပ်သင့်ခြင်း၊ (ဖယ်လ်စီပဲရန်) ငှက်ဖျား၊ မီးလောင်နာ၊ ခရီးသွားစဉ် ဝမ်းပျက်ခြင်း၊ ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = ဝမ်းပျက်၊ မွေးလမ်း-စအိုယား၊ ဆီးနီ၊ အရေပြား-မျက်စိ အရောင်ပြောင်း၊ ခေါင်းကိုက်၊ အစားပျက်၊ ဝမ်းအရောင် ပြော့၊ ကိုယ်ပူ၊ ဗိုက်နာ၊ ကိုယ်ဝန်မပေးရ။ c. Tetracycline 250 mg BD or Doxycycline 100 mg daily or Erythromycin 250 mg TDS + Prednisolone 0.125% BD မျက်ခွံရောင်ခြင်း၊ Blepharitis d. Tetracycline 250-500 mg QID + Sulfonamide 10% Eye drop x 2-3 days ဗက်တီးရီးယားကြောင့် မျက်စိနာခြင်း။ e. Tetracycline 500 mg QID x 2 weeks ဆစ်ဖလစ် ပဌမဆင့်၊ ဒုတိယအဆင့်၊ တတိယအဆင့်၊ 444. Thiazolidinediones ဆီးချိုစားဆေး၊ 445. Tibolone သည် Estrogen ခေါ် အမျိုးသမီး ဟော်မုန်းဓာတ်ဖြစ်သည်။ 446. Ticarcillin (71.43 – 95.24 mg/kg TDS Slow IV) (62.5 mg/kg Slow QID IV/IM) ဗက်တိီရီးယားအမျိုးမျိုး၊ လေမကြိုက်သော ဗက်တီးရီးယားဝင်ခြင်း၊ အသက်ရှူလမ်းပိုးဝင်ခြင်း၊ သွေးထဲပိုးဝင်ခြင်း၊ 447. Tigecycline, a tetracycline derivative, Tigecycline (Tygacil) 50 mg q12h 448. Tincture of Iodine (2-7% Potassium iodide or Sodium iodide) Antiseptic ပိုးသန့်ဆေး၊ 449. Tinidazole (Fasigyn) (ထရွိုင်ကိုမိုးနပ်) ပိုး၊ (ဂိုင်ယားဒီးယား) ပိုး၊ မွေးလမ်းကြောင်းရောင်ခြင်း၊ ခွဲစိတ်လူနာကို ပိုးကာကွယ်ရန်၊ မခွဲမီ ၁၂ နာရီကြိုပေးပါ။ 2 Gm; Adult 1.6 Gm IV infusion; မွေးလမ်းကြောင်းရောင်၊ လေမကြိုက်သည့်ပိုး၊ Orally 2 Gm stat x 2 days; 2 Gm stat followed by 1 Gm OD or 500 mg BD x 5-6 days; အမီးဘား ဝမ်းကိုက်ခြင်း၊ အသဲပြည်တည်ခြင်း။ Tinidazole 800 mg TDS x 3-5 days + Diiodohydroxyquin 650 mg TDS x 21 days (ဂိုင်ယာဒီးယား) ပိုးဝင်၍ ဝမ်းပျက်ခြင်း၊ 2 Gm Stat followed by 1 g/day for 5-7 days သွားဖုံးရောင်၊ 1 Gm followed by 1 Gm x 5-6 days ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = ပျို့-အန်၊ အရသာပျက်၊ အနီပြင်ထွက်၊ ခေါင်းမူး၊ ဆီးနီ။ 450. Tobamycin သွေးပြန်ကြောပိတ်ပြီးရောင်ခြင်း၊ သဲခြေအိပ်ရောင်ခြင်း၊ နာတာရှည် အဆုပ်ရောင်၊ နှလုံး အတွင်းသားရောင်ခြင်း၊ မျက်စိပိုးဝင်ခြင်း၊ အသက်ရှူလမ်းရောင်ခြင်း၊ ထိခိုက်ဒဏ်ရာ၊ အနာ-အကိုက် ဆေးများ ကြောင့်ဖြစ်သည့် အစာအိမ်အနာ၊ ကျောက်ကပ်မကောင်း၍ ဆီးနည်းသည့်ရောဂါ၊ နှလုံးအလုပ် မလုပ်တော့ခြင်း၊ (3-5 mg/kg IM/slow IV) (2.25 mg/kg TDS IM/IV) 451. Tolnaftate က မှို Fungus ကို နိုင်တဲ့ဆေး။ 452. Tramadol HCl မူးယစ်ပါသည့် အနာ-အကိုက်ပျောက်ဆေး၊ 1 tablet every 4-6 hours အစာနှင့် ဝေးလဲရသည်။ 453. Trazodone 100-300 mg (max 400 mg) စိတ်ကျရောဂါ၊ Depression and Mania 454. Triamcinolone (Tricort 40) injection is a steroid. It is an anti-inflammatory glucocorticoid used topically in the treatment of various skin disorders. Intra-lesional, intramuscular, and intra-articular injections are also administered under certain conditions. Triamcinolone acetate 0.1% ointment (အက်ဖ်သပ်စ်) အနာ၊ Aphthous ulcer 455. Triamterene ပိုတက်စီယံလျှော့ခြင်း နည်းစေသည့် ဆီးသွားစေသည့်ဆေး၊ ကိုယ်ရောင်-သွေးတိုး-နှလုံး-ကျောက်ကပ်ရောဂါများ။ ရေဖန်ခွက်အပြည့် အစာစားပြီးသောက်ပါ။ တမျိုးထဲပေးရပါက 100 mg BD တခြားဆေးများနှင့် တွဲပေးပါက ၎င်းထက် လျှော့ပေးပါ။ တနေ့လျင် 300 mg ထက်မပိုရ။ Dytide = (Triamterene and Benzthiazide) 456. Trimethoprim-Sulfamethoxazol (TMP-SMZ) = Septrin ဗက်တီးရီးယားများအတွက်ဆေး၊ a. Urinary Tract Infections = Short-course therapy (3 days) with oral double-strength trimethoprim-sulfamethoxazole (160 mg trimethoprim + 800 mg sulfamethoxazole) given twice daily is effective therapy for lower urinary tract infections in women who are symptomatic for less than 1 week. b. Trimethoprim-Sulfamethoxazole, one double-strength tablet twice daily for 14–21 days, is effective in acute prostatitis. c. In chronic prostatitis, treatment for 6–12 weeks is indicated. d. Trimethoprim-sulfamethoxazole is effective for prophylaxis and treatment of Pneumocystis pneumonia, Cyclospora infection, and Isospora belli infection. For therapy of Pneumocystis pneumonia, 15–20 mg/kg/d of trimethoprim and 75–100 mg/kg/d of sulfamethoxazole in three or four divided doses is administered intravenously or orally—depending on the severity of disease—for 3 weeks. The dose for prophylaxis is 160 mg trimethoprim + 800 mg sulfamethoxazole daily or three times per week. (When given daily, it is also effective prophylaxis against toxoplasmal encephalitis.) e. I belli infection in HIV/AIDS has been successfully treated with 160 mg trimethoprim + 800 mg sulfamethoxazole orally four times daily for 10 days followed by twice-daily administration for 3 weeks. f. Cyclosporiasis is successfully treated with 160 mg trimethoprim and 800 mg sulfamethoxazole twice daily for 7–10 days. g. Sulfadiazine with pyrimethamine is also used to treat and prevent recurrence of toxoplasmosis. h. Sulfonamides are the drugs of choice for Nocardia infections. Trimethoprim-sulfamethoxazole is widely distributed in tissues, penetrates into the cerebrospinal fluid, and has been used to treat meningitis caused by gram-negative rods, though third-generation cephalosporins are now preferred. While it is occasionally used for outpatient respiratory tract infections, the increasing pattern of resistance associated with S pneumoniae has decreased its utility. i. Trimethoprim-sulfamethoxazole is effective also for infections with Enterobacter, B pseudomallei (melioidosis), S maltophilia, or B cepacia; in combination with rifampin, for eradication of nasopharyngeal carriage of staphylococci; for prophylaxis against meningococcal disease when susceptible strains predominate; for antibacterial prophylaxis in organ transplant recipients or patients with chronic granulomatous disease; for treatment of L monocytogenes meningitis; and perhaps also for management of pulmonary Wegener granulomatosis. j. Leprosy 457. Trypsin (Protease) သရက်ရွက်ရောင်ခြင်း၊ အစာမချက်နိုင်ခြင်း၊ 458. Tylenol (Acetaminophen 500 mg) အနာသက်သာဆေး၊ အက်စပရင်ကဲ့သို့အရောင်မကျစေနိုင်၊ 459. Ulcimax (Famotidine) = လေနာဆေး၊ 40 mg HS or 20 mg BD x 4-8 weeks Maintenance: 20 mg HS အစာခြေရည်အထက်တက်ခြင်း၊ 460. Valacylovir 1 Gm BD or Famciclovir 250 mg TDS + 5% Acyclovir ointment ပါးစပ်-လိင်လမ်း တို့၌ ဖြစ်သောရေယုံ၊ Valacyclovir (0.5 g) (Valtrex) 0.5–1 g three times daily 461. Valganciclovir 450 mg (Valcyte) 0.9 g twice daily 462. Valium (Diazepam) = 2-10 mg BD IV/IM/Oral အတက်ကျဆေး၊ စိတ်ငြိမ်ဆေး၊ အရက်ဖြတ်ခြင်း၊ မွေးဖွားစဉ်နာခြင်း၊ ဝက်ရူးပြန်၊ မေးခိုင်၊ မခွဲစိတ်မီ စိတ်ငြိမ်စေရန်၊ အိပ်မပျော်ခြင်း၊ (ကလိုရိုကွင်း) များသွားခြင်း၊ Orally 2-10 mg BD/TDS/QID; maximum 30 mg daily; ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = စိတ်မကြည်လင်း၊ မူးဝေ။ Cimetidine, Omeprazole တို့နှင့်တွဲမပေးရ။ အရက်ဖြတ်လျင် 10 mg, 3 or 4 times during the first 24 hours, reducing to 5 mg, 3 or 4 times daily as needed 463. Vancomycin (HCl) လူကီးမီးယား၊ ဦးနှောက်ပြည်တည်နာ၊ အူမကြီးရောင်၊ နှလုံး အတွင်းသားရောင်၊ ဝမ်းတွင်းမြှေးရောင်၊ ဘေးထွက်ဆိုးကျိုး = အနီပြင်ထွက်၊ ဖျား၊ သွေးဖိအားကျ၊ ပျို့-အန်၊ Vancomycin (Vancocin) 125 mg three times daily; Vancomycin 20–30 mg/kg; Voriconazole (VFend) 200 mg q12h Vancomycin 15 mg/kg BD (500 mg QID IV Infusion) (0.25 mg/kg.min TDS IV Infusion) (မင်နင်ဂျိုက်တစ်)၊ အခြားပဋိဇီဝဆေးများပြီးသော ပြင်းသည့်ပိုးဝင်ခြင်း၊ Vancomycin 1 Gm BD အရိုးတွင်း ပြည်တည်ခြင်း၊ Vancomycin 10 mg/kg TDS + Ceftazidime 3 Gm IV TDS ခွဲစိတ်ပြီး ဦးနှောက်မြှေးရောင်၊ Vancomycin 15 mg/kg BD + Gentamycin 2 mg/kg TDS သွေးပြန်ကြောရောင်၊ ရက်တို နှလုံးအတွင်းသား ရောင်၊ 464. Varogel has a strong antacid capacity, selective protective action of Gastric mucosa skin, activity control action of pepsin and gas ellimination in stomach. And helps to recover the function of demaged stomach. Each 100ml contains Aluminium hydroxide gel 45.96g + Magnesium hydroxide 30% paste 26.68g + Simethicone 30% emulsion 2.66g. Indications = Hyperacidity, sour stomach, gastric discomfort, stomach heaviness, nausea, vomiting, gastralgia, sour vomiting, elimination of gas. Shake-well, 10ml four times daily 465. Ventolin (Nebules) 2.5 mg = Salbutamol = ပန်းနာရင်ကြပ်နေစဉ် ရှူရသည့်ဆေး။ 466. Verapamil နှလုံးသွေးကြောပိတ်ခြင်း၊ သွေးခုန်နှုန်းမမှန်ခြင်း၊ = tablet, 40 mg, 80 mg; injection, 2.5 mg /ml in 2-ml ampoule; 467. Vitamin A (Retinol) Adult = 15,000-500,000 daily Orally and Children = 20,000 IU/Kg ကြက်မျက်သင့် ခေါ် အလင်းရောင်နည်းချိန် မျက်စိအားနည်းသည့်ရောဂါအတွက်ပေးသည်၊ ခုခံအားကောင်း စေရန်၊ ဆဲလ်များအသစ်ဖြစ်စေရန်၊ 468. Vitamin B 1 (Thiamine) ထုံနာ-ကျင်နာ၊ အာရုံကြောကောင်းစေရန်၊ (ရိစ်)၊ ဥ၊ အသဲ၊ အစေ့အဆံ၊ အသားတို့၌ဝါဝင်သည်။ ထုံနာကျင်နာ၊ အာရုံကြောအလုပ်ကောင်းစေရန်၊ ချို့တဲ့ပါက (ဗယ်ရီဗယ်ရီ) ရောဂါ ရစေသည်။ အားယုတ်စေသည်။ အစားမစားချင်ဖြစ်မည်။ 469. Vitamin B 12 (Cobalamin) ခန္ဓာကိုယ်ကြီးထွားစေရန်၊ ဆဲလ်တည်ဆောက်ရန်၊ သွေး-အာရုံကြောများ အလုပ်ကောင်းစေရန်အတွက်ပေးရသည်၊ အသဲ၊ အသား၊ နို့ထွက်အစာ၊ ငါး၊ ခန္ဓာကိုယ် ကြီးထွားရန်၊ ချို့တဲ့ပါက Pernicious Anaemia သွေးအားနည်းရောဂါ ရစေသည်။ 470. Vitamin B 2 (Riboflavin) အသဲ၊ နို့ထွက်အစာ၊ အသီးအရွက်၊ ဥ၊ ဆန်၊ ဂျုံ၊ (ရိစ်) တို့၌ ပါဝင်သည်။ ချို့တဲ့ပါက ကျီးကန်းပါးစပ်နာဖြစ်စေသည်။ 471. Vitamin B 6 (Pyridoxine) အချို့ဆေးများကြောင့် ၎င်းဓာတ်နည်းရခြင်းအတွက် ပေးရသည်၊ ဥပမာ တီဘီဆေး၊ သွေးအားနည်းရောဂါတမျိုး၊ B-Natal TheraPops နှင့် B-Natal Lozenges တို့သည် ဗီတာမင် ဘီ-၆ ပါသည့် ဆေးများဖြစ်သည်။ 472. Vitamin B 9 (Folic Acid) 1 mg OD ဖေါလစ်-အက်စစ်ဓာတ်၊ သွေးနီဥ သန်စွမ်းစေရန်၊ 473. Vitamin B Complex ဗီတာမင် ဘီအုပ်စု၊ ပုံမှန်ဇီဝဖြစ်စဉ်များ လုပ်နိုင်စေရန် အားပေးသည်၊ အရက် သောက်သူ၊ ကိုယ်ဝန်ရှိသူ၊ မီးလောင်နာကြီးသူ၊ ခွဲစိတ်ထားသူများပေးရန်၊ 474. Vitamin C (Ascorbic Acid) အနာကျင်စေရန်အားပေး၊ နာတာရှည်ရောဂါ၊ အရိုး၊ သွား၊ သွားဖုံး၊ အရွတ်၊ သွေးကြောများ ကောင်းစေသည်။ ခုခံအားအတွက်အသုံးကျ။ ချို့တဲ့ပါက (စကာဗီ) ရောဂါရ၊ မီးလောင်နာ၊ 100-500 mg daily စိမ်းသည့်အသီးအရွက်၊ အသီးအနှံများ၌ပါသည်။ 475. Vitamin D = အရိုးတည်ဆောက်ရန်အသုံးဝင်၊ အသက် ၁၃ နှစ်အောက် 5 mcg (200 IU) မှစ၍ အသက်ကြီးသူများအား 10 mcg (400 IU) နှင့် ရဝ ကျော်များအား 15 mcg (600 IU) ပေးသင့်၊ နေရောင်မရသူများအား တနေ့လျင် 25 μg (1000 IU) ပေးသင့်သည်။ ငါးကြီးဆီ၊ နို့ထွက်အစာတို့၌ပါသည်။ နေရောင်ကြောင့် ဗီတာမင်အေမှ ဒီဖြစ်လာသည်။ အရိုးတည်ဆောက်ရန်၊ ချို့တဲ့ပါက အရိုးပြော့ရောဂါရစေသည်။ Alfacalcidiol (Calciferol) 1.4 ug/kg daily 476. Vitamin E အသီးအရွက်ကရသော ဆီ၊ ဂျုံ၊ ဆန်၊ ပေါင်မုံ့၊ ဥ၊ အစေ့အဆံတို့၌ပါသည်။ သွေးဥ၊ အာရုံကြော၊ ကြွက်သားများ အလုပ်ကောင်းစွာလုပ်စေရန်၊ 477. Vitamin K သွေးထွက်ရောဂါအတွက်ပေးသည်၊ မုံလာရွက်၊ မုံလာထုပ်၊ ဟင်းနုနွယ်ရွက်၊ 478. Vometil အအန်သက်သာဆေး၊= 5-10-30 mg BD or TDS; Vomistop = အအန်သက်သာဆေး၊ 479. Voriconazole (VFend) 200 mg twice daily 480. Xylocaine (Lignocaine) ထုံဆေး၊ 0.5-1.0%; Xylocaine 5% (Lidocaine) ointment အထုံ-အယား-အနာ သက်သာစေရန်လိမ်းဆေး၊ နှလုံးခုန် မမှန်ခြင်းအတွက် သွေးပြန်ကြောထဲ ထိုးပေးနိုင်သည်။ Xylocaine 10% Pump Spray အနာဒဏ်ရာများအား ချက်ချင်းအနာသက်သာစေသည့် ပန်းရသောထုံဆေး။ 481. Xylometazoline 0.05-0.1% sprays TDS/QID ရက်တို ဆိုင်းနပ်စ်၊ 482. Zincovit = Vitamin A + E + B 1 + B 2 + B 6 စသည့် ဗီတာမင်များပါသည့်ဆေး၊ Contributed by Dr. Tint Swe, MBBS (Mandalay), Sama 4272

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%86%E1%80%B1%E1%80%B8%E1%80%9D%E1%80%AB%E1%80%B8%E1%80%97%E1%80%B1%E1%80%92

တရုတ်ပြည်မှ မဟာရံတံတိုင်းကြီး

တရုတ်ပြည်မှ မဟာရံတံတိုင်းကြီး (simplified Chinese: 长城; traditional Chinese: 長城; pinyin: Chángchéng; literally "Long wall") or (simplified Chinese: 万里长城; traditional Chinese: 萬里長城; pinyin: Wànlǐ Chángchéng; အဓိပ္ပာယ်အားဖြင့် "၁၀၀၀၀ လီ (里 ၁ လီ = ၁/၃ မိုင်) ရှည်လျားသော တံတိုင်းကြီး") သည် တရုတ်နိုင်ငံမှ အတွဲလိုက် တည်ဆောက်ထားသော မြေကတုပ် နှင့် ကျောက်ကတုပ်များဖြစ်ပြီး ဘီစီ ၆ရာစု မှ အေဒီ ၁၆ရာစုအတွင်း တရုတ်မင်းဆက် အဆက်ဆက်တို့လက်ထက်တွင် တရုတ်အင်ပါယာ၏ မြောက်ဘက်နယ်စပ်ကို ရှုန်းနူ (匈奴 Xiong-nu) တို့၏တိုက်ခိုက်မှုမှ ကာကွယ်ရန် တည်ဆောက်ခြင်း၊ ပြန်လည်တည်ဆောက်ခြင်းနှင့် ပြုပြင်ထိန်းသိမ်းခြင်းတို့ကို ပြုခဲ့ကြသည်။ မဟာရံတံတိုင်းဟု ရည်ညွှန်းသော အချို့တံတိုင်းများမှာ ဘီစီ ၅ရာစုကပင် စတင်တည်ဆောက်ခဲ့ကြသည်။ အထင်ရှားဆုံးတံတိုင်းမှာ တရုတ်၏ ပထမဆုံးအင်ပါယာ ချင်ရှီဟွမ် (秦始皇 Qin Shi Huang) ၏လက်ထက် ဘီစီ ၂၂၀- ၂၀၀ကြားတွင် တည်ဆောက်ခဲ့ပြီး ယခုအခါ အနည်းငယ်သာ ကြွင်းကျန်ရစ်တော့သည်။ ထိုတံတိုင်းမှာ ယခုလက်ရှိတည်ရှိနေသော မင်မင်းဆက် (明朝 Ming Dynasty) လက်ထက်တွင် တည်ဆောက်ခဲ့သော တံတိုင်း၏ မြောက်ဘက် အလွန်ဝေးလံသော နေရာတွင် တည်ရှိသည်။ မဟာရံတံတိုင်းကြီးသည် အရှေ့ဘက် ဆန်းဟိုင်ကွမ်း (山海關 Shan-hai-guan) မှ အနောက်ဘက် လော့ပ်နော်(羅布泊 Lop Nur) အထိ မိုင်ပေါင်း ၄၀၀၀ (ကီလိုမီတာ ၆၄၀၀) ခန့် ရှည်လျားသည်။ မွန်ဂိုးလီးယားအတွင်းပိုင်း၏ တောင်ဘက်နယ်စပ်တလျှောက်ကို လခြမ်းပုံသဏ္ဌန်ရစ်ပတ်ထားပြီး စုစုပေါင်း မိုင်ပေါင်း ၄၁၆၀ (၆၇၀၀ကီလိုမီတာ) အထိရှည်လျားသည်။ အထွဋ်အထိပ်သို့ရောက်ရှိနေသော အချိန်ကာလအတွင်းတွင် မင်တံတိုင်းကို လူပေါင်း တစ်သန်းကျော်က စောင့်ကြပ်ခဲ့သည်။ တရုတ်လူမျိုးပေါင်း ၂သန်းမှ ၃သန်းအထိ ရာစုနှစ်နှင့်ချီသော တံတိုင်းတည်ဆောက်မှု စီမံကိန်းလုပ်ငန်းအတွင်း သေဆုံးခဲ့သည်ဟု ခန့်မှန်းရသည်။ ဓာတ်ပုံများ ရည်ညွှန်းချက်များ တရုတ်နိုင်ငံရှိ ကမ္ဘာ့အမွေအနှစ်နေရာများ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%90%E1%80%9B%E1%80%AF%E1%80%90%E1%80%BA%E1%80%95%E1%80%BC%E1%80%8A%E1%80%BA%E1%80%99%E1%80%BE%20%E1%80%99%E1%80%9F%E1%80%AC%E1%80%9B%E1%80%B6%E1%80%90%E1%80%B6%E1%80%90%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%B8%E1%80%80%E1%80%BC%E1%80%AE%E1%80%B8

နည်းပညာ

နည်းပညာဆိုသည်မှာ ကိရိယာ (tool) နှင့် အတတ်ပညာ (craft) များကို သိရှိနားလည်ခြင်း၊ သုံးစွဲခြင်းပင်ဖြစ်သည်။ လူ့အဖွဲ့အစည်းတွင် နည်းပညာသည် သိပ္ပံနှင့် အင်ဂျင်နီယာပညာရပ်များနှင့် ဆက်စပ်ဖြစ်ပေါ်လာပြီး အဆိုပါပညာရပ်နှစ်ခုမှ ဆင့်ပွား၍ နည်းပညာအမျိုးမျိုး ဖြစ်ပေါ်လာသည်။ နည်းပညာ(Technology )ဟူသောအသုံးအနှုန်း၏ မူလအစမှာ ဂရိစကား"Technologia" ဖြစ်သည်။ လူသားတို့၏ နည်းပညာအပြိုင်သုံးစွဲ မှုမှာ သဘာ၀ရင်းမြစ်များကို ရိုးရှင်းသောကိရိယာများအဖြစ် ပြောင်းလဲခြင်းမှ စတင်သည်။ သမိုင်းမတင်မီခေတ်က မီးကိုထိန်းချုပ်နိုင်သော စွမ်းရည်ကို ရရှိလာသောကြောင့် စားစရာတို့ကို ပိုမိုကောင်းမွန်အောင် ပြုလုပ် နိုင်သကဲ့သို့ နောက်ပိုင်းတွင် ဘီး (Wheel) ကို တီထွင်မှုကြောင့် လူသားတို့၏ ခရီးသွားလာရေးတွင် ပိုမိုလွယ်ကူ လာခဲ့သည်။ သမိုင်းတလျှောက် တိုးတက်ပြောင်းလဲမှုများဖြစ်သည့် ပုံနှိပ်စက်၊ တယ်လီဖုန်း နှင့် အင်တာနက် တို့ကဲ့သို့သော နည်းပညာဖွံ့ဖြိုးမှုများကြောင့် ဆက်သွယ်ရေးတွင် ကြုံတွေ့ရသော ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာအတားအဆီးများလျော့နည်းလာပြီး လူသားတို့အနေဖြင့် တစ်ကမ္ဘာလုံးအတိုင်းအတာဖြင့် ဆက်သွယ်နိုင်ကြပြီဖြစ်သည်။ သို့သော် နည်းပညာအားလုံးကို ငြိမ်းချမ်းရေးရည်ရွယ်ချက်အတွက် အသုံးပြုကြသည်မဟုတ်ပေ။ တင်းပုတ်မှအစပြု၍ နျူးကလီးယားလက်နက်အထိ အဖျက်စွမ်းရည် တစ်စထက်တစ်စကြီးမားလာသောလက်နက်များသည် သမိုင်းတစ်လျှောက်တွင် ပိုမိုတိုးတက်လာခဲ့သည်။ နည်းပညာသည် လူ့အဖွဲ့အစည်းနှင့် ပတ်ဝန်းကျင်ကို နည်းလမ်းများစွာဖြင့် ဩဇာသက်ရောက်မှုရှိသည်။ အဖွဲ့အစည်းအများစုတွင် နည်းပညာသည် ပိုမိုဖွံ့ဖြိုးသော စီးပွားရေးဖြစ်ပေါ်လာစေရန် အကူအညီပေးပြီး သက်တောင့်သက်သာရှိသော အဆင့်အတန်းတစ်ရပ် ပေါ်ပေါက်လာစေသည်။ သို့သော် နည်းပညာဆိုင်ရာလုပ်ငန်းအများစုသည် လေထု၊မြေထု၊ရေထုညစ်ညမ်းမှု (pollution) ဖြစ်စေသည့် ဘေးထွက်ပစ္စည်းများကို ထုတ်လုပ်ပြီး သယံဇာတများကို ပျက်စီးစေသည်။ အမှန်အားဖြင့် လတ်တလောအချိန်အထိ နည်းပညာကိုဖွံ့ဖြိုးအောင် ပြုလုပ်နိုင်သူမှာ လူသားများသာ ဖြစ်သည်ဟု ယုံကြည်ရသည်။ သို့သော် မကြာသေးမီက သိပ္ပံနည်းကျလေ့လာမှုများအရ အခြားပရိုင်းမိတ်(Primate)များနှင့် ဝေလငါးအုပ်အချို့သည် ရိုးရှင်းသော ကိရိယာများကို ပိုမိုကောင်းမွန်အောင်ပြုလုပ်ခြင်း၊ မိမိတို့၏အသိပညာကို အခြားမျိုးဆက်များသို့ ဖြန့်ဝေရန် လေ့လာသင်ယူခြင်းများ ရှိကြောင်း အထောက်အထားတွေ့ရသည်။ သိပ္ပံ၊ အင်ဂျင်နီယာပညာရပ်နှင့် နည်းပညာ သိပ္ပံ၊ အင်ဂျင်နီယာပညာရပ်နှင့် နည်းပညာအကြား သီခြားဂုဏ်ရည်တို့သည် အမြဲ ရှင်းရှင်းလင်းလင်း မရှိချေ။ သိပ္ပံပညာသည် စောင့်ကြည့်လေ့လာခြင်းနှင့် လက်တွေ့လေ့လာခြင်းတို့မှ ရရှိလာသော ကမ္ဘာကြီး၏ သဘာဝနှင့် ရုပ်ဝတ္တုပိုင်းဆိုင်ရာတို့၏ စနစ်တကျတည်ရှိသော အသိပညာဖြစ်သည်။နည်းပညာများသည် သိပ္ပံပညာ၏ သီခြားထုတ်ကုန်တစ်ခုမဟုတ်ဘဲ နည်းပညာတို့သည် အသုံးချနိုင်မှု၊ အသုံးဝင်မှုနှင့် လုံခြုံစိတ်ချရမှုဟုသော ကျေနပ်ဖွယ်ရာ လိုအပ်ချက်များရှိရမည် ဖြစ်သည်။ အင်ဂျင်နီယာပညာရပ်သည် ရည်မှန်းချက်နှင့် ဒီဇိုင်းထုတ်ခြင်း၊ စနစ်များနှင့် ကိရိယာများပြုလုပ်ခြင်းဖြင့် သဘာဝတရား၏ဖြစ်စဉ်များကို လူသားတို့အတွက် အသုံးဝင်သော အရာများအဖြစ် အပြည့်အဝအသုံးချခြင်းဖြစ်ပြီး သိပ္ပံပညာမှ နည်းများနှင့် ရလဒ်များကို (အမြဲတမ်းတော့ မဟုတ်)အသုံးပြုသည်။ နည်းပညာများ၏ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုသည် များလှစွာသော အသိပညာဖြစ်သော သိပ္ပံပညာ၊ အင်ဂျင်နီယာ၊ သင်္ချာ၊ ဘာသာစကားနှင့် သမိုင်း အစရှိသော အသိပညာတို့မှ လက်တွေ့အသုံးချနိုင်သော ရလဒ်များ ရရှိလာခဲ့ခြင်းသာဖြစ်နိုင်သည်။ များသောအားဖြင့် နည်းပညာကို သိပ္ပံပညာနှင့် အင်ဂျင်နီယာပညာရပ်တို့၏ အကျိုးဆက်အဖြစ် မှတ်ယူနိုင်သော်လည်း လူသားတို့၏ ဆောင်ရွက်မှုကြောင့် ရရှိသောနည်းပညာတို့ ထိုနယ်ပယ်နှစ်ခုထက် စော၍နေတက်သည်။ ဥပမာအားဖြင့် သိပ္ပံပညာသည် အီလက်ထရွန်များစီးဆင်းမှုနှင့် လျှပ်စစ်ကွန်ဒက်တာများ(electrical conductor)ကို ယခင်ရှိနှင့်ပြီးသား ကိရိယာများနှင့် အသိပညာများကို အသုံးပြု၍ လေ့လာရခြင်းဖြစ်သည်။ အသစ်တွေ့ရှိလာသော အသိပညာများကို အသုံးပြု၍ အင်ဂျင်နီယာများသည် တပိုင်းလျှပ်ကူး(semiconductors)၊ ကွန်ပျူတာ ကဲ့သို့သော စက်ပစ္စည်းများနှင့် ကိရိယာတန်ဆာပလာအသစ်များ ဖန်တီးခြင်း၊ နည်းပညာများကို အဆင့်မြှင့်တင်ခြင်းတို့ကို ပြုလုပ်သည်။ ထိုသည်တို့ကြောင့် သိပ္ပံပညာရှင်များနှင့် အင်ဂျင်နီယာများကို နည်းပညာရှင်များဟု မှတ်ယူနိုင်ပြီး ထိုနယ်ပယ်သုံးခုသည် တစ်ခုနှင့်တစ်ခု သုတေသနေပြုလုပ်ခြင်းနှင့် ကိုးကားခြင်းတို့၏ အကြောင်းအချက်များ ဖြစ်နေသည်ဟု ဆိုနိုင်သည်။ သမိုင်း ကျောက်ခေတ်ဟောင်း (နှစ်ပေါင်း ၂.၅ ဘီလျံယံမှ ၁၀,၀၀၀ နှစ်အထိ) အစောပိုင်းလူသားများ၏ လက်နက်ကရိယာများ အသုံးပြုခြင်းသည် စူးစမ်းရှာဖွေမှုနှင့် ဆင့်ကဲပြေောင်းလဲတိုးတက်မှုဖြစ်စဉ်များ၏ အစိတ်အပိုင်းတစ်ခုဖြစ်ခဲ့သည်။ အစောပိုင်းလူသားများသည် foraging hominids မျိုးစိတ်မှ ဆင့်ကဲပြောင်းလဲလာခြင်းဖြစ်ရာ ခြေနှစ်ချောင်းထောက် သတ္တဝါများဖြစ်ပြီး ဦးနှောက်ထုထည်သည် ယနေ့ခေတ်လူသားများ၏ သုံးပုံပုံ တစ်ပုံခန့်ရှိသည်။ ကျောက်လက်နက်များ ဟိုမိုနိုက်(Hominid)များသည် ရှေးဦး ကျောက်လက်နက်များကို လွန်ခဲ့သောနှစ်မီလီယံများစွာကတည်းက အသုံးပြုခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ အစောဆုံးသော ကျောက်လက်နက်များသည် ကျောက်ကျိုး၊ ကျောက်ပဲ့များထက် ပိုမိုသည်။ သို့ပေမယ့် လွန်ခဲ့သော နှစ်ပေါင်း ၇၅,၀၀၀ ခန့်က ချွန်ထက်သောအရာများနှင့် ပွတ်တိုက်ခြင်းဖြင့် ကျောက်တုံးအချွန်းများအား ညှိခြင်း(pressure flaking]])ဖြင့် ကျောက်လက်နက်များအား ပိုမိုကောင်းမွန်အောင် ပြုလုပ်နိုင်ခဲ့သည်။ မီး အလွန်ရိုးရှင်းသော စွမ်းအင်ရင်းမြစ်ဖြစ်ပြီး များပြားကြီးကျယ်လှသော အသုံးဝင်မှုရှိသည့် မီးအား ရှာဖွေတွေ့ရှိခြင်းနှင့် အသုံးပြုတက်ခြင်းသည် လူသားမျိုးနွယ်တို့၏ နည်းပညာဆင့်ကဲပြောင်းလဲခြင်း၏ အရေးပါသော အလှည့်အပြောင်းတစ်ခုဖြစ်သည်။ မီးအား မည့်သည့်အချိန်၌ ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့သည်ကို အတိအကျမသိရှိရသေးသော်လည်း Cradle of Humankind ရှိ မီးလောင်ကျွမ်းနေသော တိရစ္ဆာန်အရိုးများအရ မီးအား ယဉ်ပါးအောင်အသုံးပြုခြင်းသည် နှစ်ပေါင်း ၁ သန်း(1 Ma) မတိုင်မီကဟု ယူဆရပြီး ပညာရှင်များ၏ သဘောထားအရ Homo erectus များ မီးအား ထိန်းချုပ်အသုံးပြုနိုင်ခြင်းသည် နှစ်ပေါင်း 500 နှင့် 400 ka အကြားတွင် ဟုဆိုကြသည်။ သစ်များနှင့် မီးသွေးများအား လောင်ကျွမ်းစေခြင်းဖြင့် ရရှိလာသော မီးများသည် အစောပိုင်းလူသားများအား သူတို့၏ အစားအစာများအား ချက်ပြုတ်စားသောက်စေနိုင်ခြင်းသည် အစာချေချက်အားကို ကောင်းမွန်လာစေရုံမက အာဟာရဓာတ်များလည်း တိုးလာစေပြီး စားသုံးနိုင်သော အစာအစားအမျိုးအစားများ များပြားလာစေခဲ့သည်။ အဝတ်အထည်နှင့် အမိုးအကာများ ကျောက်ခေတ်ဟောင်းတွင် အခြားသော တိုးတက်လာခဲ့သည် နည်းပညာများမှာ အဝတ်အထည်နှင့် အမိုးအကာများဖြစ်ပြီး ထိုသည်တို့ အသုံးပြုနိုင်ခဲ့သည် အချိန်ကို အတိအကျဖြင့် ဖော်ပြနိုင်ခြင်းမရှိပေ။ သို့သော် ဤသည်တို့မှာ လူသားတို့ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှု၏ အဓိကအချက်များ ဖြစ်ကြသည်။ ကျောက်ခေတ်ဟောင်း ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုများတွင် လူသားများနေထိုင်ရာ အိမ်တို့သည် ပိုမိုခေတ်မီဆန်းပြားလာပြီး ပိုမိုအသေးစိတ်လာသည်။ အစောဆုံး နှစ်ပေါင်း 380 ka လောက်တွင် လူသားများသည် ယာယီအသုံးပြုနိုင်သော သစ်တဲများ ဆောက်လုပ်ခဲ့ကြသည်။ အဝတ်အထည်များသည် အမဲလိုက်၍ရသော တိရစ္ဆာန်များ၏ သားမွေးနှင့် သားရေများကို လိုက်လျောညီထွေမှုရှိအောင် ပြင်ဆင်ခြင်းမှ ရရှိလာခဲ့ပြီး အအေးပိုသောဒေသများသို့ လူသားများပျံနှံခြင်းကို အထောက်အကူပေးနိုင်ခဲ့သည်။ နှစ်ပေါင်း 200 ka လောက်တွင် လူသားများသည် အာဖရိကအပြင်ဘက်သို့ ပြောင်းရွေ့နေထိုင်ကြပြီး ယူရေးရှားကဲ့သို့သော တိုက်ကြီးများသို့ ပျံ့နှံ့သွားသည်။ ကျောက်ခေတ်သစ်မှသည် ရှေးဂရိ၊ ရောမခေတ်သို့ လူသားတို့၏ နည်းပညာဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုသည် နီယိုလစ်သစ်ခေတ်ဟုခေါ်သည် ကျောက်ခေတ်သစ်တွင် ပိုမိုအား ကောင်းလာခဲ့သည်။ သွေးထားသော ကျောက်ပုဆိန်များ ပြုလုပ်နိုင်ခဲ့ခြင်းသည် တောများခုတ်ထွင်ရှင်းလင်းရာ၌ ပိုမိုတွင်ကျယ်စေကာ ပိုမိုကြီးမားကျယ်ပြန့်သော လယ်ယာစိုက်ပျိုးနိုင်သည့် မြေများရရှိခဲ့သည်။ လယ်ယာစိုက်ပျိုးရေးဖြင့် ပိုမိုများပြားလာသော လူဦးရေကို လောက်ငှအောင်ကျွေးနိုင်သောအခါ အခြေချနေထိုင်သော လူနေမှုစနစ်(sedentism)သို့ ပြောင်းလဲလာခဲ့ပြီး ထိုသည်နှင့်တပြိုင်နက် ကလေးဦးရေ ပိုမိုတိုးတက်လာရာ ရွေ့ပြောင်းသွားလာသော လူနေမှုစနစ်(nomadic)တွင်ကဲ့သို့ ကလေးတွေကို သယ်ယူရန်မလိုအပ်တော့ချေ။ ထို့ပြင် ကလေးများသည် အထွက်နှုန်းတိုးလာသော သီးနှံများအတွက် လုပ်အားကိုရရှိနိုင်ပြီး အမဲလိုက်ခြင်းနှင့် ကောတ်သိမ်းခြင်း လုပ်ကိုင်သူတို့စာလျှင် ပိုမို၍ အဆင်သင့်သည်။ တိုးတက်လာသော လူဦးရေ၊ လုပ်သားရရှိနိုင်မှုနှင့်အတူ နယ်ပယ်အလိုက် ကျွမ်းကျင်မှုတွင် တိုးတက်လာသည်။ မည်သည့်အကြောင်းများက နီယိုလစ်သစ်ကျေးရွာများမှ Uruk ကဲ့သို့ ပထမဆုံးမြို့တော်များ၊ ပထမဆုံးသော လူ့ယဉ်ကျေးမှုအဖွဲ့အစည်းဖြစ်သော ဆူမားရီးယန်းခေတ်ကဲ့သို လူ့ယဉ်ကျေးမှုအဖွဲ့အစည်းအဖြစ် တိုးတက်ပြောင်းလဲစေရန် မည်သည့်အကြောင်းများကို အစပြုစေခဲ့သည်ကို တိတိပပ မသိရသေးချေ။ သို့ပေမယ့် ရာထူးအဆင့်လိုက်အုပ်ချုပ်သော လူ့အဖွဲ့အစည်းပုံသဏ္ဌာန်များနှင့် နယ်ပယ်အလိုက်ကျွမ်းကျင်သောလုပ်သားများ၊ အိမ်နီးချင်းလူ့အဖွဲ့အစည်းအချင်းချင်း ကုန်သွယ်မှုနှင့် စစ်ပွဲများ၊ ပတ်ဝန်းကျင်ရာသီဥတု၏ စိန်ခေါ်မှုများကို ကျော်လွှားနိုင်ရန် ဆည်မြောင်းစနစ်ကဲ့သို့ စုဆောင်းမှုလုပ်ငန်းများ အစရှိသော အကြောင်းအချက်တို့ အားလုံးသည်ပင်လျှင် အဓိကအကြောင်းအရာများအဖြစ် ပါဝင်ခဲ့ကြသည်။ သတ္တုလက်နက်များ တိုးတက်သောနည်းပညာများသည် မီးပြင်ဖိုများ၊ ဖားဖိုများပြုလုပ်နိုင်ခဲ့ပြီး သဘာဝအတိုင်းတွေ့ရှိရသောသတ္တုများ (သဘာဝအတိုင်း သန့်စင်သည့်အနေအထားဖြင့် တွေ့ရသော သတ္တုများ)ကို ကျိုခြင်းနှင့် သွင်းလောင်းခြင်းများ ပြုလုပ်နိုင်ခဲ့သည်။ ရွှေ၊ ငွေ၊ ကြေးနီနှင့် ခဲတို့သည် အစောဆုံးတွေ့ရှိခဲ့ရသော သတ္တုများဖြစ်သည်။ ကျောက်၊ အရိုး၊ သစ်တို့ဖြစ်လုပ်သော လက်နက်များထက်ပိုသော ကြေးလက်နက်များ၏ အကျိုးကျေးဇူးကို အစောပိုင်းလူသားများ နားလည်ခဲ့ကြပြီး သဘာဝအတိုင်းတွေ့ရသော ကြေးနီတို့ကို ကျောက်ခေတ်သစ်အစောပိုင်း (10 ka ခန့်)လောက်တွင် စတင်၍ အသုံးပြုခဲ့နိုင်သည်။ သဘာဝအတိုင်းတွေ့ရသော ကြေးနီတို့ကို သဘာဝအတိုင်းအများအပြား မတွေ့နိုင်ပဲ ကြေးနီရိုင်းများကိုတော့ များပြားစွာတွေ့နိုင်ကာ အချို့ကို သစ်များ၊ မီးသွေးများလောင်ကျွမ်းခြင်းဖြင့်ပင် ရရှိနိုင်သည်။ နောက်ဆုံးတွင် သတ္တုများအသုံးပြုနိုင်ခြင်းဖြင့် သတ္တုစပ်များဖြစ်ကြသော ကြေးညိုနှင့် ကြေးဝါများကို ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့သည်။(၄၀၀၀ ဘီစီခန့်) သံသတ္တုစပ်များဖြစ်သော သံမဏိကဲ့သို့သော သတ္တုစပ်များကို ၁၈၀၀ ဘီစီဝန်းကျင်တွင် ပထမဆုံးအသုံးပြုနိုင်ခဲ့သည်။ စွမ်းအင်နှင့် သယ်ယူပို့ဆောင်ရေး ထိုအချိန်အတောအတွင်း လူသားတို့သည် အခြားသော စွမ်းအင်တို့ကို ထိန်းချုပ်အသုံးပြုနိုင်ရန် လေ့လာနေခဲ့ကြသည်။ အစောဆုံးသော လေစွမ်းအားရင်းမြစ်ကို သုံးစွဲခဲ့မှုသည် ရွက်လှေများအတွက် အသုံးပြုခဲ့ခြင်းဖြစ်ပြီး မှတ်တမ်းများအရ အစောဆုံးသော ရွက်လွင့်ခဲ့သော သင်္ဘောမှာ နိုင်းလှေ (Nile boat ) ဖြစ်ပြီး လွန်ခဲ့သော ဘီစီ ၈ မီလီယံလောက်တွင် ဖြစ်သည်။ အီဂျစ်လူမျိုးတို့သည် နှစ်စဉ် နိုင်းမြစ်ရေလွှမ်းမိုးမှုအကျိုးကို အသုံးပြု၍ ရေသွင်းခြင်းများကို ပြုလုပ်နိုင်ခဲ့ပြီး တဖြည်းဖြည်းဖြင့် ဆည်မြောင်းများအား စနစ်တကျသွယ်တန်းပြီး ရေဝပ်မြေများ ပြုလုပ်ခဲ့ကြပေမည်။ ထိုအတူပင် မက်ဆိုပိုတေးမီးယားနှင့် ဆူမားရီးယန်းတို့သည်လည်း တိုက်ဂရစ်နှင့် ယူဖရေးတီးမြစ်များကို ထိုနည်းတူစွာပင် အသုံးချခဲ့ကြသည်။ သို့ပေမယ် လေနှင့် ရေတို့၏ စွမ်းအားကို ပိုမိုကျယ်ပြန့်စွာ အသုံးပြုနိုင်ရန်အတွက် အခြားသော တီထွင်မှုများလည်း လိုသေးသည်။ ရှေးဟောင်းသုတေသနပညာရှင်များ အလိုအရ ဘီးကို ဘီစီ ၄၀၀၀ ခန့်ဝန်းကျင်တွင် မက်ဆိုပိုတေးမီးယား၊ ကော့ကေးဆပ်မြောက်ပိုင်းနှင့် ဗဟိုဥရောပ အစရှိသော ဒေသတို့တွင် အမှီအခိုကင်းစွာဖြစ် ဆက်တိုက်ဆိုသလို အသီးသီး ပေါ်ပေါက် အသုံးပြုလာနိုင်ခဲ့ကြသည်။ ခန့်မှန်းအားဖြင့် ဘီးကို ဘီစီ ၅၀၀၀ မှ ၃၀၀၀ အကြားကာလတွင် တီထွင်အသုံးပြုလာနိုင်ဖွယ် ရှိသည်။ ရှေးအကျဆုံးသော ရှေးဟောင်းပစ္စည်းတစ်ခုဖြစ်သည့် ဘီးတပ်လှည်းတစ်စင်းအား ရေးဆွဲထားသော ပုံ၏သက်တမ်းကို ပြန်ကြည့်လျှင် လွန်ခဲ့သော ဘီစီ ၃၅၀၀ ခန့်က ဖြစ်နေပြီး ဘီးအသုံးပြုနိုင်မှုသည် ဤပုံမတိုင်မီ ရှေးကတည်းပင် ဖြစ်သည်။ အခြားသော ထင်ရှားသည့် သက်သေသာဓကမှာ ထိုကာလတွင် အိုးထိန်းစက်များကို အသုံးပြုနိုင်ခြင်းဖြစ်သည်။ မကြာသေးမီက ကမ္ဘာပေါ်တွင် သိရှိခဲ့သမျှ၌ ရှေးအကျဆုံးဟု ဆိုနိုင်သည့် သစ်သားဘီးတစ်ခုကို ဆလိုဗေးနီးယားရှိ Ljubljana marshes နွံတောများထဲမှ တွေ့ရှိခဲ့ကြသည်။ ဘီးကို တီထွင်နိုင်မှုသည် ကုန်သွယ်ရေးနှင့် စစ်ပွဲများအတွက် တော်လှန်ပြောင်းလဲမှုတစ်ရပ် ဖြစ်ခဲ့သည်။ ဘီးများ တီထွင်ပြီးသည်နှင့် လေးလံသော ဝန်များကို သယ်ဆောင်ရန်အလို့ငှာ ဘီးတပ်လှည်းများကို တီထွင်နိုင်မှုသည်လည်း များမကြာခဲ့ပေ။ အလွန်မြန်သော အိုးထိန်းစက်များအား အသုံးပြုလာနိုင်ခြင်းဖြင့် အိုးများအား အမြောက်အမြားထုတ်လုပ်နိုင်လာခဲ့သည်။ ဘီးများကို စွမ်းအင်ပြောင်းလဲမှုပစ္စည်း(ရေရဟတ်၊ လေရဟတ်၊ သီးနှံ့ချွေလှေ့စက်)အဖြစ် အသုံးပြုလာနိုင်မှုသည် လူသားမဟုတ်သော စွမ်းအင်များအား အသုံးပြုလာနိုင်ရန်အတွက် ပြောင်းလဲမှု တစ်ရပ်ပင်ဖြစ်သည်။ အလယ်ခေတ်မှသည် ယနေ့ခေတ်နည်းပညာများဆီသို့ ကိုးကား နည်းပညာ ပင်မ အကြောင်းအရာ ဆောင်းပါးများ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%94%E1%80%8A%E1%80%BA%E1%80%B8%E1%80%95%E1%80%8A%E1%80%AC

ဂီဇာမဟာပိရမစ်ကြီး

ဂီဇာမဟာပိရမစ်ကြီး (Great Pyramid of Giza) ကို ခူဖူးပိရမစ် (Khufu's Pyramid or the Pyramid of Khufu) သို့ ချီရော့ပ်ပိရမစ် (Pyramid of Cheops) ဟုလည်းခေါ်ဆိုကြပြီး ဂီဇာဂူသင်္ချိုင်း (Giza Necropolis) ပိရမစ်များထဲမှ ရှေးအကျဆုံးနှင့် အကြီးဆုံး ပိရမစ် ဖြစ်သည်။ အီဂျစ်နိုင်ငံ ကိုင်ရိုမြို့အစပ်တွင်တည်ရှိပြီး ရှေးခေတ်ကမ္ဘာ့အံဖွယ်ခုနစ်ပါးထဲမှ တစ်ခုတည်း ကြွင်းကျန်ရစ်သော အဆောက်အဦးဖြစ်သည်။ စတုတ္ထမြောက် အီဂျစ်မင်းဆက် ၏ ဖာရိုဘုရင် ခူဖူး(ဂရိဘာသာဖြင့် ချီရော့ပ်) ၏ ဂူသင်္ချိုင်းအဖြစ်ဆောက်လုပ်ခဲ့သည် ဟု ယုံကြည်ယူဆပြီး အနှစ် ၂၀ ကျော်ကြာဆောက်လုပ်ခဲ့ကာ ဘီစီ ၂၅၆၀ ခန့်တွင် ပြီးစီးခဲ့သည်။ မဟာပိရမစ်ကြီးမှာ လူတို့တည်ဆောက်သော အဆောက်အဦးများထဲတွင် အမြင့်ဆုံးအဆောက်အဦးအဖြစ် နှစ်ပေါင်း ၃၈၀၀ ကျော်မျှရပ်တည်ခဲ့သည်။ ယခုထက်တိုင် မြင်နိုင်သော ကြွင်းကျန်ရစ်သော အရာမှာ အထပ်ဆင့်ပိရမစ် (step-pyramid) ၏ အောက်ခံ အတွင်းပိုင်း ပုံပန်းသဏ္ဌန်သာဖြစ်သည်။ အပေါ်မှကာရံထားသော အကာအရံကျောက်တုံးများကို မဟာပိရမစ်ကြီး ၏အောက်ခြေတွင် ယနေ့ထက်တိုင်မြင်နိုင်သေးသည်။ ပိရမစ် မည်သို့တည်ဆောက်ခဲ့သည်ဟူသော အချက်နှင့် ပတ်သက်၍ ကွဲပြားခြားနားသော သိပ္ပံနည်းကျ သီအိုရီနှင့် အခြားသီအိုရီမြောက်မြားစွာရှိသည်။ အများစုလက်ခံထားကြသော တည်ဆောက်မှုနှင့်ပတ်သက်သည့် သီအိုရီမှာ ကြီးမားသော ကျောက်တုံးများကို ကျောက်ထုတ်ရာဒေသမှ ဆွဲယူလာပြီး နေရာတကျမတင် တည်ဆောက်ခဲ့သည် ဟူ၍ ဖြစ်သည်။ မဟာပိရမစ်အတွင်း၌ ခန်းမဆောင် ၃ခုရှိသည်ဟု သိရသည်။ အနိမ့်ဆုံးတွင်တည်ရှိသော ခန်းမဆောင်မှာ အောက်ခံအဖြစ်တည်ဆောက်ထားပြီး အပေါ်မှပိရမစ်ကို ထပ်ဆင့်တည်ဆောက်ထားကာ ပြီးစီးအောင်တည်ဆောက်ခြင်းမရှိခဲ့ပေ။ ဘုရင်၏ ခန်းမဆောင်နှင့် မိဖုရား၏ခန်းမဆောင်မှာ ပိရမစ်တည်ဆောက်မှု၏ ပိုမိုမြင့်သောအပိုင်းတွင် တည်ရှိသည်။ ဂီဇာမဟာပိရိမစ်ကြီးသည် အဆောက်အဦးအစုအဝေး၏ အဓိကအဆောက်အဦးဖြစ်သည်။ အဆောက်အဦးအစုအဝေးတွင် ခူဖူးအား ဂုဏ်ပြုတည်ဆောက်ထားသော အသုဘရှုဘုရားကျောင်း ၂ ကျောင်း (တစ်ခုမှာ ပိရိမစ်နှင့်နီးပြီး အခြားတစ်ခုမှာ နိုင်းမြစ်နှင့်နီးသည်။)၊ ခူဖူး၏ဇနီးများအတွက် ပိရမစ်အငယ်စား ၃ခု အပြင် သစ္စာတော်ခံနောက်လိုက်အတွက် ပိရမစ်အသေးစား ၁ ခု၊ ဘုရားကျောင်းနှစ်ခု ကိုဆက်သွယ်ထားသော မိုးပျံတံတား နှင့် ပတ်ပတ်လည်ရှိ ဂုဏ်ထူးဆောင်ပုဂ္ဂိုလ် များအတွက် မက်စ်တာဘာ ဂူသင်္ချိုင်းများပါဝင်သည်။ သက်ဆိုင်သောဆောင်းပါးများ ပိရမစ် ကမ္ဘာ့အံ့ဖွယ်များ အီဂျစ်နိုင်ငံ ပိရမစ်များ ကမ္ဘာ့အံ့ဖွယ်များ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%82%E1%80%AE%E1%80%87%E1%80%AC%E1%80%99%E1%80%9F%E1%80%AC%E1%80%95%E1%80%AD%E1%80%9B%E1%80%99%E1%80%85%E1%80%BA%E1%80%80%E1%80%BC%E1%80%AE%E1%80%B8

အမာ၊ ဒေါ် (လူထု)

လူထုဒေါ်အမာသည် မြန်မာလူမျိုး အမျိုးသမီး စာရေးဆရာတစ်ဦးဖြစ်ပြီး အဖ ဦးထင်၊ အမိ ဒေါ်စုတို့က ၁၉၁၅ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ ၂၉ ရက်နေ့တွင် မန္တလေးမြို့၊ ဂုန္တန်ရပ်၌ မွေးဖွားခဲ့သည်။ မွေးချင်း ၁၂ ယောက်အနက် စတုတ္ထသမီးဖြစ်သည်။ ဒေါ်အမာ (လူထု ဒေါ်အမာ) (၁၉၁၅ - ၂ဝဝ၈) ၂ဝဝ၈ ခုနှစ်၊ ဧပြီလ ၇ ရက်နေ့ မြန်မာ စံတော်ချိန် မနက် ၈ နာရီ ၃၇ မိနစ် ခန့်တွင် မန္တလေးမြို့ ပြည်သူ့ ဆေးရုံကြီးရဲ့ နှလုံးရောဂါ အထူး ကုသဆောင်မှာ ကွယ်လွန်ခဲ့သော မြန်မာပြည် လွတ်လပ်ရေး လှုပ်ရှားမှု၊ မြန်မာပြည် ငြိမ်းချမ်းရေး လှုပ်ရှားမှု၊ မြန်မာ့ စာပေ စာနယ်ဇင်း လောကရဲ့ မီးရှူးတန်ဆောင်၊ အဖိနှိပ်ခံ ပြည်သူတို့ ဘက်က အစဉ်အမြဲ ရပ်တည်ခဲ့တဲ့ နေတစင်း၊ လတစင်း ဖြစ်သူ လူထု ချစ်တဲ့ လူထု မိခင် လူထု ဒေါ်အမာ (အသက် ၉၃ နှစ်)၊ အစား ထိုးစရာလည်း မရှိသလို၊ အစားထိုး လို့လည်း မရတဲ့ မဟာမှိုင်းရဲ့ အမွေခံ သမီး အမေမာ ဒါမဟုတ် လူထုချစ်တဲ့ လူထုရဲ့ မိခင် သတင်းစာ၊ စာရေးဆရာမကြီး လူထု ဒေါ်အမာရဲ့ အတ္ထုပ္ပတ္တိ အကျုဉ်း ဖြစ်ပါတယ်။ ကိုယ်ရေးဖြစ်စဉ် ၁၉၂ဝ ခုနှစ်တွင် မန္တလေးမြို့ ဒေါ်စောအုံ၏ အမျိုးသမီး နေရှင်နယ်ကျောင်း၌ ဒုတိယတန်း အထိ ပညာ သင်ကြား ခဲ့သည်။ အေဘီအမ် ကျောင်းတွင် ၁၉၂၃ မှ ၁၉၃၁ ထိ ပညာ ဆက်လက် သင်ကြား ခဲ့ပြီး ဆက်တန်းကို မန္တလေး ဗဟို အမျိုးသား ကျောင်းမှ ၁၉၃၃ တွင် အောင်မြင် ခဲ့သည်။ မန္တလေး ဥပစာ ကောလိပ် (၁၉၃၃-၁၉၃၅)၊ ရန်ကုန်တက္ကသိုလ် (၁၉၃၆-၁၉၃၇) တို့တွင် ပညာ ဆည်းပူး ခဲ့သည်။ ၁၉၃၆ တွင် အင်းလျားဆောင် သဟာယနှင့် စာဖတ် အသင်း၏ အတွင်းရေးမှူး အဖြစ် ဆောင်ရွက် ခဲ့သည်။ ၁၉၃၆ ဒုတိယ ကျောင်းသား သပိတ်ကြီးတွင် တက်ကြွစွာ ပါဝင် ခဲ့သည်။ အိုးဝေ မဂ္ဂဇင်း၊ ကြီးပွားရေး မဂ္ဂဇင်း၊ ဘားမား ဂျာနယ် တို့တွင် ဝတ္ထု၊ ဆောင်းပါးများ ရေးသား ခဲ့သည်။ ကြီးပွားရေး ဦးလှနှင့် စတင် သိကျွမ်း ခဲ့ပြီး၊ ကြီးပွားရေး မဂ္ဂဇင်း၌ ကလောင် အမည် ခင်လဝင်း၊ မြမဉ္စူ ကလောင် အမည်များဖြင့် ရေးသား ခဲ့သည်။ ၁၉၃၇ ခုနှစ်တွင် ဘီအေ နောက်ဆုံးနှစ် စာမေးပွဲ ကျရှုံးပြီး ကျောင်းထွက်သည်။ ထိုနောက် မန္တလေး၌ မြန်မာ စက္ကူဆိုင် ဖွင့်ခဲ့သည်။ ၁၉၃၈ တွင် မောရစ် ကောလစ် (Maurice Collis) ၏ Trials In Burma စာအုပ်ကို ‘မြန်မာပြည်တွင် စစ်ဆေး ခဲ့သော အမှုအခင်းများ’ အမည်ဖြင့် ဆရာကြီး ဦးရာဇတ်၏ တိုက်တွန်းချက် အရ တက္ကသိုလ် သပိတ်မှောက် ကျောင်းသူ အမာ အမည်ဖြင့် ဘာသာပြန် ထုတ်ဝေ ခဲ့ရာ ယင်း စာအုပ်ဖြင့် စာပေနယ်တွင် အမည် ထင်ရှား လာခဲ့သည်။ ၁၉၃၉ ခုနှစ်၊ နိုဝင်ဘာလ ၁၃ ရက်တွင် ကြီးပွားရေး ဦးလှနှင့် လက်ထပ် ခဲ့ပြီး၊ သားသမီး ၅ ဦး ဖြစ်တဲ့ ကိုစိုးဝင်း (ရဲဘော် ထွန်းကျော်)၊ ဒေါက်တာ ဒေါ်သန်းရင်မာ၊ ကိုဖိုးသံချောင်း၊ ဒေါ်တင်ဝင်းနဲ့ ကိုငြိမ်းချမ်း (စာရေး ဆရာ ညီပုလေး) တို့ ထွန်းကား ခဲ့သည်။ သားအကြီးဆုံး ကိုစိုးဝင်းနဲ့ တတိယသား ကိုဖိုးသံချောင်း တို့သည် လက်နက်ကိုင် တော်လှန်နေသည့် ဗမာပြည် ကွန်မြူနစ် ပါတီ (ဗကပ) နှင့် သွားရောက် ပူးပေါင်းခဲ့ကြသည်။ ကိုစိုးဝင်းသည် ဗကပရဲ့ ပါတီတွင်း အစွန်းရောက် ဖြုတ် ထုတ် သတ် လှုပ်ရှားမှုများတွင် အသက် စတေး သွားခဲ့ရပြီး၊ ကိုဖိုးသံချောင်းကတော့ ဗကပမှာ ရှိနေဆဲ ဖြစ်သည်။ နိုင်ငံရေးကြောင့် မိသားစု တခုလုံး သေကွဲရော ရှင်ကွဲပါ အကွဲကွဲ အပြားပြား ကြုံတွေ့ ခဲ့ရသော်လည်း လောကဓံ အထု အထောင်းကို ကြံ့ကြံ့ခံကာ နောက်ဆုံး အချိန် အထိ နိုင်ငံရေး လူမှုရေး အရ ပြည်သူ လူထုဘက်က ခိုင်ခိုင်မာမာ ရပ်တည်ခဲ့သူ လူထု ချစ်တဲ့ စာရေး ဆရာမကြီး တဦး ဖြစ်သည်။ ၁၉၄၂ - ၄၄ ခု ဒုတိယ ကမ္ဘာစစ်ကြီး အတွင်း ကပိုင်ရွာကို ခေတ္တ ပြောင်းရွှေ့ နေထိုင်ပြီး၊ စာအုပ် ထုတ်ဝေရေး လုပ်ငန်းတွေကို ဆက်လက် လုပ်ကိုင် ခဲ့သည်။ ၁၉၄၅ ဇူလိုင်မှာ လူထု ဂျာနယ် စတင် ထုတ်ဝေတဲ့ အခါ လက်ထောက် အယ်ဒီတာ အဖြစ် ဆောင်ရွက် ခဲ့ပြီး၊ ၁၉၄၆ ဧပြီ ၁၉ ရက်နေ့မှာ လူထု သတင်းစာ စတင် ထုတ်ဝေတဲ့ အခါ အယ်ဒီတာ အဖွဲ့ဝင် အဖြစ် ဆောင်ရွက်ကာ ‘ဖခင် အောင်နိုင်’ ကလောင်ခွဲနဲ့ ‘နိုင်ငံရေး ဆွေးနွေးခန်း’ ပင်တိုင် ဆောင်းပါးကို ရေးသား ခဲ့သည်။ ၁၉၄၆ မေလမှာ လူထု ဂျာနယ်ကို ရပ်နား ခဲ့သည်။ ၁၉၄၇ မှာ လူထု ဦးလှနဲ့ အတူ လွတ်လပ်ရေး အတွက် ဦးဆောင် နေတဲ့ ဖဆပလ အဖွဲ့ရဲ့ အာဘော်နဲ့ ထပ်တူ ရေးသား တိုက်ပွဲဝင် ခဲ့သည်။ ၁၉၄၉ မှာ လူထု သတင်းစာနဲ့ ကြီးပွားရေး ပုံနှိပ်စက်များ တည်ရှိရာ အဆောက်အဦကို စစ်တပ်က ဒိုင်းနမိုင်းနဲ့ ဖောက်ခွဲ ဖျက်ဆီး ခဲ့သည်။ ၁၉၄၉ ဧပြီ ၂၄ ရက်နေ့မှာ လူထု သတင်းစာ ပိတ်ပင် ခံရသည်။ ၁၉၅ဝ နိုဝင်ဘာ ၁ ရက်နေ့မှာ ပိတ်ထားတဲ့ လူထု သတင်းစာကို ပြန်လည် ထုတ်ဝေ ခဲ့သည်။ ဩဂုတ် ၁ ရက်နေ့မှာ လူထု ဂျာနယ်ကို ပြန်လည် ထုတ်ဝေ ခဲ့သည်။ လူထု ဂျာနယ်နှင့် လူထု သတင်းစာကို တွဲ၍ ပြန်လည် ထုတ်ဝေ ခဲ့ချိန်မှ စ၍ ခင်ပွန်း နှင့်အတူ သတင်းစာ၊ ဂျာနယ် လုပ်ငန်း များကို ဇောက်ချ လုပ်ကိုင် ခဲ့ပြီး၊ လူထု ဒေါ်အမာ ဟူ၍ အမည် တွင်လာ ခဲ့သည်။ ၁၉၅၃ ဂျွန် ၆ ရက်တွင် ကမ္ဘာ့ ဒီမိုကရက်တစ် အမျိုးသမီး ညီလာခံ (ကိုပင်ဟေဂင်)၊ ၁၅ ရက်မှာ ကမ္ဘာ့ ငြိမ်းချမ်းရေး ညီလာခံ (ဟန်ဂေရီ၊ ဘူဒါပက်)၊ ဇူလိုင် ၂၅ ရက်မှာ ဒုတိယ အကြိမ် ကမ္ဘာ့ လူငယ်နဲ့ ကျောင်းသား ပွဲတော် (ရူမေးနီးယား၊ ဘူခါရက်စ်) တို့ကို တက်ရောက် ခဲ့သည်။ ၁၉၅၃ မှာ လူထု ဦးလှ ပုဒ်မ ၅ နဲ့ အဖမ်း ခံရသဖြင့် လူထု သတင်းစာ ခေါင်းကြီးတွေကို တာဝန်ခံ ရေးသားခဲ့သည်။ ၁၉၅၉ မတ် ၁၂ ရက်မှာ လူထု သတင်းစာ ချိတ်ပိတ် ခံရသည်။ ၁၉၆ဝ မေ ၁ဝ ရက်မှာ လူထု သတင်းစာ ပြန်လည် ထွက်ရှိ ခဲ့သည်။ ၁၉၆၂ ဖေဖော်ဝါရီ ၃ ရက် အေရို ဖလုတ် လေကြောင်း ဖွင့်ပွဲသို့ သတင်းစာ ဆရာ ကိုယ်စားလှယ် အဖြစ် ဖိတ်ကြား ခံရ သဖြင့် မော်စကိုသို့ သွားရောက် ခဲ့သည်။ အပြန်တွင် အရှေ့ ဂျာမဏီ၊ ချက်ကို စလိုဗက်ကီးယားနှင့် တရုတ်ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံများကို လည်ပတ် ခဲ့သည်။ ဒီ ဥရောပ ခရီးစဉ် တွေကို ‘ဆိုရှယ်လစ် တိုင်းပြည် များသို့’ အမည်ဖြင့် စာအုပ် ရေးသား ထုတ်ဝေ ခဲ့သည်။ ၁၉၆၄ တွင် ‘ပြည်သူ ချစ်သော အနုပညာရှင်များ’ စာအုပ်ဖြင့် စာပေဗိမာန် မြန်မာ့ယဉ်ကျေးမှု အနုပညာ ဆိုင်ရာ စာပေ ပထမဆုကို ရရှိ ခဲ့သည်။ ၁၉၆၇ ဇူလိုင် ၇ ရက်မှာ လူထု သတင်းစာ ရပ်စဲ ခံရသည်။ ၁၉၇ဝ မတ်လ ၃ ရက်နေ့မှာ ကျင်းပတဲ့ မန္တလေး ကွန်သာယာ စာတမ်း ဖတ်ပွဲမှာ ‘ဗမာ့ ဖန်ကျီ လုပ်ငန်း’ စာတမ်းကို ဖတ်ကြား ခဲ့သည်။ ၁၉၇၁ မန္တလေး ဓမ္မ ဗိမာန်မှာ ‘ကနေ့ ဗမာသဘင်’ စာတမ်းကို ဖတ်ကြား ခဲ့သည်။ ၁၉၇၆ ဩဂုတ် ၁၉ ရက်နေ့ ဟံသာဝတီ သတင်းစာ ‘စနေ စာပေဝိုင်း’ စာတမ်း ဖတ်ပွဲတွင် ‘အတ္ထုပ္ပတ္တိ စာပေ’ စာတမ်း ဖတ်ကြား တင်သွင်း ခဲ့သည်။ ၁၉၇၈ ဩဂုတ် ၂၁ ရက်နေ့မှာ ခင်ပွန်းသည် လူထု ဦးလှ၊ သား ညီပုလေး (ကိုငြိမ်းချမ်း) တို့နဲ့ အတူ ထိန်းသိမ်း ခံရသည်။ အထိန်းသိမ်း ခံရသည်မှာ ၁ နှစ်၊ ၁ လ၊ ၁ ရက် ကြာမြင့် ခဲ့ပြီး၊ ၁၉၇၉ ခု ဩဂုတ်လ ၂၂ ရက်နေ့ မှာမှ ပြန်လည် လွတ်မြောက် ခဲ့သည်။ ၁၉၈၂ ဩဂုတ်လ ၇ ရက်နေ့၌ ခင်ပွန်းသည် လူထု ဦးလှ ကွယ်လွန် ခဲ့သည်။ ၁၉၈၄ မတ် ၄ မှာ လောင်ကျွမ်းတဲ့ မန္တလေး မီးကြီးမှာ ကြီးပွားရေး စာအုပ်တိုက်၊ ပုံနှိပ်တိုက်၊ စက္ကူ သိုလှောင်ရုံတွေ မီးလောင် ဆုံးရှုံး ခဲ့သည်။ ၁၉၈၅ နိုဝင်ဘာ ၂၉၊ အသက် (၇ဝ) ပြည့် မွေးနေ့က စပြီး အမရပူရ တောင်လေးလုံး ကျောင်းမှာ မွေးနေ့ပွဲ နှစ်စဉ် ကျင်းပသည်။ ၁၉၉၂ ခုနှစ် အတွင်း ရနံ့သစ် မဂ္ဂဇင်း၌ ဇမ္ဗူ ဒီပါ အောင်ထွန်း ကလောင် အမည်ခွဲဖြင့် နိုင်ငံတကာ ဆောင်းပါးများကို ရေးသားခဲ့သည်။ ၁၉၉၅ မန္တလေးမြို့ ဗဟို အမျိုးသားကျောင်း ကျောင်သား ဟောင်းများ ဦးစီး ထုတ်ဝေတဲ့ (၇၅) ကြိမ်မြောက် အမျိုးသားနေ့ စိန်ရတု အထိမ်းအမှတ် မဂ္ဂဇင်း တာဝန်ခံ အယ်ဒီတာ အဖြစ် ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ နဒီ မြန်မာ ဦးအောင်ခိုင်၊ ဒေါ်ညိုမီ မိသားစုမှ နာရေးယာဉ် တစီး လှူဒါန်းပြီး၊ တောင်စလင်း ဆရာတော် ဦးတိက္ခက ကျောင်းဝင်း အတွင်း ပေ နှစ်ရာ ပတ်လည် မြေကွက်ကို အသုံးပြုခွင့် ပေးသဖြင့် ၁၉၉၈ မေ ၇ ရက်နေ့မှာ ဗြဟ္မစိုရ် လူမှု ကူညီရေး အသင်းကို မန္တလေးတွင် စတင် ဦးဆောင် ဖွဲ့စည်း ခဲ့သည်။ ၎င်းအသင်းတွင် နာယက အဖြစ် တာဝန် ယူသည်။ နာရေး ကူညီမှု အပိုင်းမှာ အသားကျ လာသည့် အခါ ကျန်းမာရေး ကူညီမှု များကို ၂ဝဝဝ ခုနှစ် ဧပြီလ ၄ ရက်နေ့မှ စပြီး ကူညီ ပေးခဲ့သည်။ ထင်ရှားသော စာအုပ်များမှာ မြန်မာပြည်တွင် စစ်ဆေး ခဲ့သော အမှုအခင်းများ (၁၉၃၈)၊ စန္ဒမာလာ (၁၉၄ဝ)၊ ပြည်သူ ချစ်သော အနုပညာသည်များ (၁၉၆၄)၊ ဘဝချင်း မတူသည့် တရုတ်ပြည် (၁၉၆၆)၊ အောင်ဗလ ဖိုးစိန် စိန်ကတုံး (၁၉၆၇)၊ ရွှေရိုး ဦးဘကလေး (၁၉၆၉)၊ ရွှေမန်း တင်မောင် (၁၉၇ဝ)၊ အငြိမ့် (၁၉၇၃)၊ ရွှေဒေါင်းတောင် ဆောင်းပါးများ (၁၉၇၅)၊ ဆရာကြီး သခင် ကိုယ်တော်မှိုင်း (၁၉၇၆)၊ အာဖရိက ဝတ္ထုတိုများ (၁၉၈၉)၊ မန္တလေးသူ မန္တလေးသားများ (၁၉၉၁)၊ ထိုင်း ဝတ္ထုတိုများ (၁၉၉၂)၊ ထိုင်း ဝတ္ထုတိုများ (၂) (၁၉၉၃)၊ ရတနာပုံ မန္တလေး ကျွန်မတို့ မန္တလေး (၁၉၉၃)၊ သာသနာ့ တန်ဆောင် ဆရာတော်ကြီးများ (၁၉၉၄)၊ ကျွန်မတို့ ငယ်ငယ်က (၁၉၉၄)၊ အမေ့ ရှေးစကား (၁၉၉၇) တို့ ဖြစ်ကြသည်။ ရေးသား ထုတ်ဝေခဲ့သည့် စာအုပ်များ ကောလစ် ကြုံခဲ့ရတဲ့ မြန်မာပြည် - ၁၉၆ဝ ခုနှစ် ကမ္ဘာ့ အကြီးဆုံး စာအုပ် - ၁၉၄၅ ခုနှစ် ကမ္ဘာ့ အကြီးဆုံး ကျောက်ဆင်း ထုတော် - ၁၉၉၆ ခုနှစ် ကွန်မြူနစ် တရုတ်ပြည် အင်အားပြိုင်ပွဲ (ပ၊ ဒု)(ဘာသာပြန်) - ၁၉၄၉ ခုနှစ် ကျွန်မတို့ ငယ်ငယ်က - ၁၉၉၄ ခုနှစ် ချင်းတွင်းမှ ပင်လယ်သို့ - ၁၉၈၅ ခုနှစ် ဂျုံနှင့် စစ်သား (ပ) - ၁၉၄၅ ခုနှစ် ငယ်က ကျွမ်းတဲ့ ခင်ပွန်းသည်သို့ - ၂ဝဝ၁ ခုနှစ် ငြိမ်းချမ်းရေးသို့ (ဘာသာပြန်) - ၁၉၅၃ ခုနှစ် ငွေနှင့် လက်နက် (ဘာသာပြန်) - ၁၉၆၃ ခုနှစ် စာအုပ်ဆိုင်က လူဝင် လူထွက် အတွေးအမြင် ဆောင်းပါးများ - ၂ဝဝ၄ ခုနှစ် စန္ဒမာလာ (ဘာသာပြန်) (ပ၊ ဒု)(ဘာသာပြန်) - ၁၉၄ဝ ခုနှစ် ဆရာကြီး သခင် ကိုယ်တော်မှိုင်း - ၁၉၇၆ ခုနှစ် ဆိုရှယ်လစ် တိုင်းပြည်များသို့ - ၁၉၉၃ ခုနှစ် ဆေးလိပ်နဲ့ လူသား (လူထု ဦးလှနှင့် တွဲလျက်) - ၁၉၉ဝ ခုနှစ် တော်လှန်တဲ့ တရုတ်ပြည် ကျွန်တော် မှတ်မိသမျှ (ဘာသာပြန်) - ၁၉၇၈ ခုနှစ် တောင်လေးလုံးမှ နတ်ကျွန်းထိ - ၁၉၉၇ ခုနှစ် တောင်အာရှ ပြတင်းပေါက်များ - ၁၉၉၉ ခုနှစ် ထိုင်း ဝတ္ထုတိုများ (၁) (ဘာသာပြန်) - ၁၉၉၂ ခုနှစ် ထိုင်း ဝတ္ထုတိုများ (၂) (ဘာသာပြန်) - ၁၉၉၃ ခုနှစ် ပြည်သူ ချစ်သော အနုပညာရှင်များ - ၁၉၆၄ ခုနှစ် ဘဝချင်း မတူသည့် တရုတ်ပြည် (ဘာသာပြန်) - ၁၉၆၃ ခုနှစ် မန္တလေးသူ မန္တလေးသားများ - ၁၉၉၁ ခုနှစ် မြန်မာ့ မဟာဂီတ - ၁၉၈၉ ခုနှစ် မြန်မာပြည်တွင် စစ်ဆေးခဲ့သော အမှုအခင်းများ (ပ၊ ဒု)(ဘာသာပြန်) - ၁၉၃၈ ခုနှစ် မြန်မာ့ ခေတ်သစ် ပန်းချီ - ၁၉၉၇ ခုနှစ် ရတနာပုံ မန္တလေး ကျွန်မတို့ မန္တလေး - ၁၉၉၃ ခုနှစ် ရွှေဒေါင်းတောင် ဆောင်းပါးများ - ၁၉၇၇ ခုနှစ် ရွှေမန်းတင်မောင် - ၁၉၇ဝ ခုနှစ် ရွှေရိုးဘကလေး (ပ၊ ဒု) - ၁၉၆၉ ခုနှစ် လွမ်းသူ့စာ - ၂ဝဝ၃ ခုနှစ် သာသနာ့ တန်ဆောင် ဆရာတော်ကြီးများ - ၁၉၉၄ ခုနှစ် သက်တန့်ရောင် (ပ၊ ဒု) - ၁၉၄၅ ခုနှစ် သမ္မတ ဟိုချီမင်း အတ္ထုပ္ပတ္တိ - ၁၉၅ဝ ခုနှစ် အငြိမ့် (ပ၊ ဒု) - ၁၉၇၃ ခုနှစ် အမေ့ ရှေးစကား - ၁၉၉၇ ခုနှစ် အမေ့ ရှေးစကား ဒုတိယတွဲ - ၂ဝဝဝ ခုနှစ် အလှပြုပြင်နည်း - ၁၉၆၃ ခုနှစ် အာဖရိကဝတ္ထုတိုများ (ဘာသာပြန်) - ၁၉၈၉ ခုနှစ် အောင်ဗလ ဖိုးစိန် စိန်ကတုံး - ၁၉၆၇ ခုနှစ် အိုယန်ကီးတို့ (ဘာသာပြန်) - ၁၉၆၃ ခုနှစ် ၈၃ နှစ် ၈၃ ခွန်း လက်ကမ်း စာစောင် - ၁၉၉၈ ခုနှစ် ၁၂ ပွဲ ဈေးသည်နှင့် ကျွန်မတို့ အညာ - ၂ဝဝ၂ ခုနှစ် ကိုးကား စာအုပ် စာရင်း လူထုအမေ နှစ် ၉ဝ အမှတ်တရ စကားစု စာစုများ (၂၉ နိုဝင်ဘာ ၂ဝဝ၅ ထုတ်)။ နှစ်ဆယ်ရာစု မြန်မာ စာရေး ဆရာများနှင့် စာစုစာရင်း၊ ပြန်ကြားရေးနှင့် ပြည်သူ့ ဆက်ဆံရေး ဦးစီး ဌာန (ရုံးချုပ်) စာတည်း အဖွဲ့မှ စုဆောင်း ပြုစုသည်။ (၂ဝဝ၃ ဧပြီလ ထုတ်)။'' မြန်မာ အမျိုးသမီး စာရေးဆရာများ ရန်ကုန်တက္ကသိုလ် ကျောင်းသားဟောင်းများ အမျိုးသားစာပေဆုရှင်များ မြန်မာ စာရေးဆရာများ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%A1%E1%80%99%E1%80%AC%E1%81%8A%20%E1%80%92%E1%80%B1%E1%80%AB%E1%80%BA%20%28%E1%80%9C%E1%80%B0%E1%80%91%E1%80%AF%29

နန်ဂျင်းမှကြွေမျှော်စင်

နန်ဂျင်းမှ ကြွေမျှော်စင်(သို့မဟုတ် ကြွေဘုရား) (Chinese: 南京陶塔; pinyin: Nánjīng Táotǎ) သည် ဘောင်အန်စီ (Bao'ensi)(ကျေးဇူးဘုရားကျောင်း) ဟုလည်း လူသိများပြီး တရုတ်နိုင်ငံ နန်ဂျင်း ရှိ ယန်စီမြစ်၏တောင်ဘက် ကမ်းပါးတွင် တည်ရှိသော သမိုင်းဝင် ရှေးဟောင်းသုတေသနနေရာတစ်ခုဖြစ်သည်။ ထိုအဆောက်အဦးသည် ၁၅ရာစုတွင် ဗုဒ္ဓဘာသာ ဘုရားကျောင်းအဖြစ်တည်ရှိခဲ့ပြီး အဆောက်အဦး၏ အစိတ်အပိုင်းအများစုမှာ ၁၉ရာစု တိုင်ပင်းပုန်ကန်မှု အတွင်း၌ ပျက်စီးခဲ့သည်။ သို့သော် ထိုမျှော်စင်သည် ယခုအခါ တဖန်ပြန်လည်တည်ဆောက်နေပြီဖြစ်သည်။ သက်ဆိုင်သောဆောင်းပါးများ ကမ္ဘာ့အံ့ဖွယ်များ ကမ္ဘာ့အံ့ဖွယ်များ တရုတ်ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%94%E1%80%94%E1%80%BA%E1%80%82%E1%80%BB%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%B8%E1%80%99%E1%80%BE%E1%80%80%E1%80%BC%E1%80%BD%E1%80%B1%E1%80%99%E1%80%BB%E1%80%BE%E1%80%B1%E1%80%AC%E1%80%BA%E1%80%85%E1%80%84%E1%80%BA

ကိုလော့စီယမ်

ကိုလော့စီယမ် (; ) သည် မူလအခေါ်အားဖြင့် ဖလေဗီယမ် အမိုးပွင့်ဇာတ်ရုံ (; ; )သည် ဘဲဥပုံသဏ္ဌန်ဆောက်လုပ်ထားသော အမိုးပွင့်ဇာတ်ရုံဖြစ်ပြီး အီတလီနိုင်ငံ ရောမမြို့၏ အလည်တွင် တည်ရှိသည်။ ရောမအင်ပိုင်ယာခေတ်တွင် တည်ဆောက်ခဲ့သော အဆောက်အဦးများတွင် အကြီးဆုံးဖြစ်သည်။ ထိုအဆောက်အဦးသည် ရောမဗိသုကာပညာနှင့် ရောမအင်ဂျင်နီယာပညာ၏ အခမ်းနားအကြီးကျယ်ဆုံးသော ပြယုဂ်တစ်ခုလည်းဖြစ်သည်။ ကမ္ဘာ့သမိုင်း ဗိသုကာလက်ရာ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%80%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%9C%E1%80%B1%E1%80%AC%E1%80%B7%E1%80%85%E1%80%AE%E1%80%9A%E1%80%99%E1%80%BA

ဆေးပညာ

ဆေးပညာဆိုသည်မှာ ကုသခြင်းနှင့် ဆိုင်သော သိပ္ပံပညာသာ မက အနုပညာတစ်မျိုးဟုလည်း ခေါ်ဆိုနိုင်သည်။ ဆေးပညာတွင် ကာကွယ်ခြင်းနှင့် ကုသခြင်းဖြင့် လူသားတို့၏ ကျန်းမာရေးကို ထိန်းသိမ်းရန် သို့ ပြန်လည်တည်ဆောက်ရန် အတွက် အမျိုးမျိုးသော ကျန်းမာရေးစောင့်ရှောက်မှုနှင့် ဆိုင်သော လုပ်ငန်းစဉ်များပါဝင်နေသည်။ ခေတ်သစ်ဆေးပညာတွင် ကျန်းမာရေးသိပ္ပံ (health science)၊ ဇီဝဆေးပညာ သုတေသတန နှင့် ကျန်းမာရေး နည်းပညာတို့ကို အသုံးပြု၍ ပုံမှန်အားဖြင့် ဆေးပေးခြင်း၊ခွဲစိတ်ခြင်းနှင့် အခြားကုသနည်းလမ်းများဖြင့် ထိခိုက်မှုနှင့် ရောဂါတို့ကို ဆန်းစစ်ရန်နှင့် ကုသရန် အသုံးပြုသည်။ ဆေးပညာ၏ အင်္ဂလိပ်ဝေါဟာရ medicine သည် လက်တင်ဘာသာစကား ars medicina မှ ဆင်းသက်လာပြီး ကုသခြင်း အနုပညာဟု အဓိပ္ပာယ်ရသည်။ ဆေးဖက်ဆိုင်ရာ နည်းပညာနှင့် လက်တွေ့ကုသရေးတွင် ကျွမ်းကျင်မှု (clinical expertise) တို့မှာ ခေတ်သစ်ဆေးပညာ၏ ကျောရိုးများဖြစ်သော်လည်း တကယ်တမ်း အောင်မြင်စွာကုသနိုင်ရေးအတွက်မူ လူနာနှင့် မျက်နှာချင်းဆိုင်၍ သာမန်လူသားတို့၏ ခံစားမှုနှင့် အရေးတယူဂရုစိုက်မှု အစရှိသောအရာများကို ပြသရန်လိုပြီး အင်္ဂလိပ်တွင် "bedside manner" ဟုခေါ်ကြသည်။ သမိုင်းကြောင်း သမိုင်းမတိုင်မီက ဆေးပညာတွင် သစ်ပင်များထွက်ပစ္စည်းအသုံးပြုကုထုံးများ၊ တိရစ္ဆာန်တို့၏ အစိတ်အပိုင်းများ နှင့် တွင်းထွက်ပစ္စည်းများအသုံးပြုကုထုံးများ ပါဝင်ခဲ့သည်။ များသောအားဖြင့် ထိုအရာများကို ရိုးရာဓလေ့ထုံးစံအတိုင်း ဘုန်းကြီးများ၊ ရှားမင်းများ၊ ဆေးသမားများက မျက်လှည့်ဆန်သော အရာဝတ္ထုများအဖြစ်အသုံးပြုခဲ့ကြသည်။ လူသိများထင်ရှားသော စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာကုထုံးများမှာ သက်မဲ့အရာဝတ္ထုများတွင် ဝိဉာဉ်ကိန်းအောင်းနေသည် ဟူသော အယူအဆ၊ ကွယ်လွန်ပြီးဘိုးဘွားတို့၏ဝိဉာဉ်ဖြင့် နတ်ဘုရားများ ဘာသာတရားများကို တိုင်တည်ကုသခြင်း၊ တစ်ဦးချင်းစီအား လျှို့ဝှက်သောစွမ်းအားများကို အသုံးပြုကုသခြင်းနှင့် ထူးဆန်းသောနည်းဖြင့် အမှန်တရားကိုရယူခြင်း စသည်တို့ဖြစ်ကြသည်။ ဆေးပညာနှင့်ဆက်စပ်သော မနုဿဗေဒပညာ သည် သမိုင်းမတိုင်မီက ရှိခဲ့သော အမျိုးမျိုးသော ဆေးကုသမှုစနစ်များနှင့် လူ့အသိုင်းအဝိုင်း ဆက်နွယ်နေမှု ကိုလေ့လာသော ပညာဖြစ်သည်။ ဆေးပညာနှင့်ဆိုင်သော ရှေးဦးပိုင်းမှတ်တမ်းများကို အိန္ဒိယတိုက်တွင် ရှိသော အာယုဗေဒ ဆေးပညာ၊ ရှေးခေတ် အီဂျစ်ဆေးပညာ၊ တရုတ်ရိုးရာဆေးပညာ၊ အမေရိကား နှင့် ရှေးခေတ်ဂရိဆေးပညာတို့တွင် တွေ့ရသည်။ ဆေးပညာ၏ ဖခင်ကြီးဖြစ်သော ဟစ်ပိုကရေးတီး (Hippocrates) သည် ကျိုးကြောင်းဆက်စပ် တွေးခေါ်မှုနှင့်ဆိုင်သော နောက်ပိုင်းခေတ် ဆေးပညာ၏ အခြေခံအုတ်မြစ်များကို ချခဲ့ကြသည်။ ဟစ်ပိုကရေးတီးသည် ဆရာဝန်များ လိုက်နာရန် ကျင့်ဝတ်နှင့်ကျမ်းကျိန်လွှာ ဟစ်ပိုကရေးတစ် အုတ်သ်(Hippocratic Oath) ကို စတင် မိတ်ဆက်ခဲ့ပြီး ထိုကျမ်းကျိန်လွှာကို ယခုတိုင် အသုံးပြုနေဆဲဖြစ်သည်။ ထို့ပြင် ဟစ်ပိုကရေးတီးသည် ရောဂါများကို acute, chronic, epidemic & endemic ဆိုပြီး အမျိုးအစားခွဲခဲ့သည့် ပထမဆုံးလူ ဖြစ်ပြီး ဆေးပညာအခေါ်အဝေါ်များဖြစ်သည့် "exacerbation, relapse, resolution, crisis, paroxysm, peak, and convalescence" တို့ကို သုံးစွဲခဲ့သည်။ ဂရိသမားတော် ဂေလင် (Galen) သည် ရှေးခေတ်ဆေးပညာလောက၏ ကြီးကျယ်မိသားစုသော ခွဲစိတ်ဆရာဝန် တစ်ဦး ဖြစ်ခဲ့ပြီး ဦးနှောက်ခွဲစိတ်ခြင်း၊ မျက်စိခွဲစိတ်ခြင်းတို့ အပါအဝင် ခွဲစိတ်ခြင်း မြောက်မြားစွာကို ပြုလုပ်ခဲ့သည်။ ၇၅၀ CE နောက်ပိုင်းတွင် မူစလင်အာရပ်တို့သည် ဟစ်ပိုကရေးတီး၊ ဂေလင်၊ ဆပ်ရှလျူးတာ (Sushruta) တို့၏ လုပ်ဆောင်ချက်များကို အာရေဗျ ဘာသာစကားသို့ပြန်ဆိုခဲ့ပြီး၊ အစ္စလာမ် သမားတော်များသည် ဆေးပညာသုတေသန လုပ်ငန်းများကို သိသိသာသာ ပြုလုပ်ခဲ့ကြသည်။ အစ္စလာမ် ဆေးပညာလောက၏ ဦးဆောင်လမ်းပြဖြစ်သူ ပညာရှင် အစ်ဘင်စီနာ (Avicenna) ကိုလည်း အင်လတတ် (Imhotep) နှင့် ဟစ်ပိုကရေးတီး နည်းတူ ဆေးပညာ၏ ဖခင်ဟု ခေါ်ဆိုကြသည်။ သူ၏ The Canon of Medicine မှာ ဆေးပညာ သမိုင်းတလျောက် အကျော်ကြားဆုံးသော စာအုပ်များအနက်မှ တစ်အုပ်ဖြစ်သည်။ ရေးဇစ်စ် (Rhazes) သည် အလယ်ခေတ် အနောက်ပိုင်း နှင့် အစ္စလာမ် ဆေးပညာ (medieval Western & medieval Islamic Medicine) တွင် နာမည်ကြီးနေသော ဂရိတို့၏ Humorism သီအိုရီကို မမှန်ကြောင်း မေးခွန်းထုတ်ခဲ့သည့် ပထမဆုံးသူ ဖြစ်သည်။ သူသည် ဝက်သက် (measles) နှင့် ကျောက်ရောဂါ (small pox) ကို ပထမဆုံး အမျိုးအစားခွဲခဲ့သည့်သူ ဖြစ်သည်။ အစ္စလာမ်တို့၏ ဘီအမ်ရတ်ဆတန် (Bimarestan) ဆေးရုံများမှာ အစောဆုံး ပြည်သူ့ဆေးရုံများ ဖြစ်သည်။ အာရပ်တို့ ဆေးပညာ ထွန်းပေါက်ခဲ့သော်လည်း ၁၄ ရာစုနှင့် ၁၅ ရာစုတွင် ဖြစ်ပွားသည့် မဲသေရောဂါ (Black Death) ကြောင့် ဥရောပကဲ့သို့ပင် အရှေ့အလည်ပိုင်းတွင် သေကြေမှုများစွာ ရှိခဲ့သည်။ အချို့က ဥရောပ ဆေးပညာသည် ပလိပ်ကပ်ရောဂါကို ကုသရာတွင် ပိုသာသည်ဟု ငြင်းခုံခဲ့ကြသည်။ ခေတ်သစ်ဆေးပညာခေတ် အစောပိုင်းတွင် ဆေးပညာနှင့် ခန္ဓာဗေဒ ပညာရှင်များဖြစ်သည့် ဂါဘလီရေ ဖလိုပီရို (Gabriele Falloppio) နှင့် ဝီလီယံ ဟာဗီ (William Harvey) တို့သည် ဥရောပမှ ပေါ်ထွန်းခဲ့သည်။ ၁၄ ရာစုနှင့် ၁၅ ရာစု ပလိပ်ကပ်ရောဂါ ဖြစ်ပွားချိန်တွင် ဆေးပညာ အတွေးခေါ်များမှာ ယခင် ရှေးရိုးစွဲ ယူဆမှုများမှ သိပ္ပံနည်းကျ ဆေးပညာဘက်ကို တဖြည်းဖြည်း ပြောင်းလဲလာခဲ့သည်။ "ယခင်က ထင်ပေါ်ကျော်ကြားသူတို့က မှန်သည်ဟု ပြောသည့်အတွက် မှန်သည်။ ထိုသူတို့ ပြောသည့်အတိုင်း ဖြစ်သည်။ ထိုသူတို့ ပြောသည်မှ သွေဖည်ခဲ့ပါက မှားယွင်းသည်" ဟူသော ရှေးယူဆချက်များကို ငြင်းပယ်လာကြသည်။ ဗက်စလီးရက်စ် (Vesalius) ကဲ့သို့ သမားတော်များကလဲ အရင်က မှားယွင်းသော ယူဆချက်များကို မှန်ကန်အောင်၊ အချို့ယူဆချက်တို့ကို ပိုကောင်းအောင် ပြုလုပ်ခဲ့ကြသည်။ အန်ဒရေးယက် ဗက်စလီးရက်စ် (Andreas Vesalius) သည် အလွန်ကျော်ကြားခဲ့သော ခန္ဓာဗေဒစာအုပ်, De humani corporis fabrica, ကို ရေးသားခဲ့သည်။ ပြင်သစ် ခွဲစိတ်ပညာရှင် အွန်ပရော့စ် ပါလီ (Ambroise Paré) ကို ခွဲစိတ်ပညာရပ်၏ ဖခင်ဟု သတ်မှတ်ကြသည်။ ၁၆၇၆ တွင် အန်တိုနီ ဖှန် လူဝင်ဟွတ် (Antonie van Leeuwenhoek) က ဘက်တီးရီးယားနှင့် ပိုးမွားငယ်များကို အနုကြည့်မှန်ပြောင်းဖြင့် ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့ပြီး microbiology ဘာသာရပ်ကို စတင်ပေါ်ပေါက်စေခဲ့သည်။ ၁၆၂၈ ခုနှစ်တွင် ဝီလီယံ ဟာဗီ (William Harvey) မှ သွေးလှည့်ပတ်မှုစနစ်ကို ဖော်ထုတ်နိုင်ခဲ့သည်။ ကျောက်ရောဂါ ကာကွယ်ဆေးကို အက်ဝေါ့ ဂျန်နာ (Edward Jenner) က ၁၈ ရာစုနောက်ပိုင်းတွင် တွေ့ရှိပြီးနောက် သိပ္ပံနည်းကျသော ခေတ်သစ်ဆေးပညာက လွှမ်းမိုးလာခဲ့သည်။ ဘက်တီးရီးယားပိုးမွှားများ ကူးစက်ပြန့်ပွားပုံကို ၁၈၈၀ တွင် တွေ့ရှိခဲ့ပြီး၊ ၁၈၉၀ ခုနှစ်တွင် ပိုးသတ်ဆေးကို ဖော်ထုတ်နိုင်ခဲ့သည်။ သိပ္ပံနှင့် နည်းပညာ တိုးတက်လာသည့်အလျောက် ကုသရာတွင်လည်း ယခင် ဆေးမြစ်၊ ဆေးဥ၊ ဆေးပင်၊ တိရစ္ဆာန်၊ လူတို့၏ ကိုယ်အစိတ်အပိုင်းများ၊ အရည်များကို အသုံးပြုရာမှ ဆေးဝါးများကို ပြုလုပ်ပြီး သုံးစွဲလာကြသည်။ ဆေးဝါးအများစုကို ဆေးမြစ်များ၊ ဆေးပင်များမှ ပြုလုပ်ကြသည်။ အက်ဝေါ့ ဂျန်နာ (Edward Jenner) နှင့် လူးဝစ် ပတ်စ်တိုး (Louis Pasteur) မှ ကာကွယ်ဆေးကို တွေ့ရှိခဲ့သည်။ ၁၉၀၈ ခုနှစ်တွင် အဆိပ်ရှိသော ဆိုးဆေးများကို ဘက်တီးရီးယားများက စုပ်ယူပြီး၊ လူ့ခန္ဓာဆဲလ်များက စုပ်ယူခြင်း မရှိသည်ကို တွေ့ရှိပြီး ပထမဆုံး ပိုးသတ်ဆေး (Arsphenamin) ကို ဖော်ထုတ်ခဲ့သည်။ ပထမဆုံး ပိုးသတ်ဆေး အုပ်စုမှာ ဆာဖာလ် (Sulfa) ဆေးအုပ်စု ဖြစ်သည်။ ဆေးဝါးပညာရပ်မှာလည်း ပိုမို ရှုပ်ထွေးနက်နဲလာပြီး လူ၏ဇီဝဖြစ်စဉ်ကို ဦးတည်သော ဆေးဝါးများကို ခေတ်သစ်နည်းပညာများဖြင့် ဖော်ထုတ်လာကြသည်။ ဆေးဝါးများ၏ မကောင်းသည့် အာနိသင်ကိုလဲ နည်းနိုင်သမျှနည်းအောင် ပြုလုပ်လာကြသည်။ လူသားမျိုးရိုးဗီဇ (Human Genetics) အကြောင်းကို သိရှိလာပြီး ဗီဇ (Gene) မကောင်းမှုကြောင့် ဖြစ်လာသော ရောဂါများ (Genetic Disorders) ကိုလဲ သိရှိလာသည်။ အဖြစ်များသော Genetic Disorders များ၏ မကောင်းသော Gene များကိုလဲ သိရှိလာပြီ ဖြစ်ပြီး Genetics နည်းပညာနှင့် Molecular Biology နည်းပညာမှာ ခေတ်သစ်ဆေးပညာတွင် အလွန်အရေးပါလာသည်။ ဆေးပညာယူဆချက်များမှာလည်း အတွေ့အကြုံပေါ်အခြေခံသည့် ဆေးပညာ (Evidence-based Medicine) အဖြစ် ကူးပြောင်းလာပြီး၊ တကမ္ဘာလုံးတလျောက် အချက်အလက်များ ကောက်ယူခြင်း၊ စမ်းသပ်ခြင်း၊ ပြန်လည်သုံးသပ်ခြင်း တို့ဖြင့် ဆေးပညာကို ပိုမိုကောင်းမွန်အောင် ဆောင်ရွက်နေကြသည်။ လက်တွေ့အသုံးချ ဆေးပညာ ဆေးပညာကို အသုံးပြုပြီး ဆရာဝန် တစ်ဦးသည် လူနာ၏ ရောဂါကို ရှာဖွေခြင်း၊ ကုသခြင်းနှင့် ရောဂါ မဖြစ်ပွားစေရန် ကာကွယ်ခြင်းတို့ကို လုပ်ဆောင်သည်။ များသောအားဖြင့် ဆရာဝန်မှ လူနာအား မိတ်ဆက်ခြင်း၊ လက်ဆွဲနှုတ်ဆက်ခြင်းဖြင့် ဆရာဝန်-လူနာ ဆက်ဆံရေးကို စတင်ပြီး ရောဂါရာဇဝင်ကို မေးမြန်းခြင်း၊ လူနာအား စမ်းသပ်ခြင်း၊ လူနာမှတ်တမ်းရေးခြင်းတို့ကို ပြုလုပ်သည်။ လူနာကို စမ်းသပ်ရာတွင် နားကြပ် (stethoscope), အာရုံကြော တုံ့ပြန်မှုကို စမ်းသပ်ရန် ပလက်စတစ်တူအသေးစား (Reflex Hammer)၊ သာမိုမီတာ (Thermometer)၊ ဓာတ်မီး အစရှိသည့် ပစ္စည်းများကို အသုံးပြုသည်။ လူနာခံစားရသော လက္ခဏာများ (symptoms)၊ လူနာကို စမ်းသပ်ပြီး တွေ့ရှိချက်များ (signs) ကို မှတ်သားပြီးနောက် လိုအပ်သော ဓာတ်ခွဲခန်း စစ်ဆေးမှုများ (သွေး၊ ဆီး၊ ဝမ်း၊ အစရှိသည်) ကို ပြုလုပ်ခြင်း၊ အသားစယူ၍ ဓာတ်ခွဲခန်းပို့ စစ်ဆေးစေခြင်း၊ ဆေးပေးခြင်း၊ အခြားကုသနည်းများဖြင့် ကုသခြင်းများကို ဆောင်ရွက်ပေလိမ့်မည်။ မေးမြန်း၊ စမ်းသပ်၊ စစ်ဆေးခြင်းမှ ရရှိလာသော အချက်များကို မူတည်၍ ဖြစ်နိုင်ချေရှိသော ရောဂါများကို သတ်မှတ်ရလေသည်။ လူနာအား သိသင့်သိထိုက်သော အချက်အလက်များကို ရှင်းပြခြင်းဖြင့် ဆရာဝန်-လူနာ ဆက်ဆံရေး ခိုင်မြဲအောင်၊ လူနာ ယုံကြည်ကိုးစားလာအောင် ဆောင်ရွက်ရပေသည်။ စမ်းသပ်၊ စစ်ဆေးတွေ့ရှိချက်များ၊ ကုသချက်များ အားလုံးကိုလဲ မှတ်တမ်းမှတ်ရာများနှင့် ထားရှိရပြီး နောင်လိုအပ်ချိန် သို့မဟုတ် တရားရင်ဆိုင်ချိန်တွင် အသုံးပြုနိုင်သည်။ လူနာကို တကြိမ်တခါထဲနဲ့ ကုသရုံသာမက လိုအပ်သလို ရက်ချိန်းပေးပြီး အခြေအနေ ပြန်လည် သုံးသပ်ခြင်းကို ပြုလုပ်ရပေသည်။ ရက်ချိန်းပြန်ပြရာတွင် စမ်းသပ်မှုများမှာ ပထမဆုံးအကြိမ်ကဲ့သို့ အချိန်မကြာပေ။ လူနာ၏ ရောဂါရာဇဝင်ကို မေးမြန်းရာတွင် အောက်ပါအချက်များ ပါဝင်သည်။ Chief Complaint (cc) : လူနာ ဆေးရုံ သို့မဟုတ် ဆေးခန်းကို လာရောက်ရသည့် အဓိက အကြောင်းအရာ ဖြစ်သည်။ လူနာပြောသော စကားလုံးအတိုင်း မှတ်သားလေ့ရှိပြီး လက္ခဏာခံစားရသည့် အချိန်ပမာဏပါ ထည့်သွင်း မှတ်သားသည်။ (ဥပမာ - ၂ နာရီကြာ ဗိုက်အောင့်ခြင်း) History of Present Illness (HOPI) – လူနာ ခံစားရသည့် လက္ခဏာများကို စတင် ဖြစ်ပေါ်လာသည်မှ အစပြုပြီး မေးသားရသည်။ လိုအပ်သော အကြောင်းအရာများကို ထည့်သွင်း မေးမြန်းရသည်။ (ဥပမာ - လွန်ခဲ့သော ၂ နာရီက ထမင်းစားတယ်။ ထမင်းစားပြီး ဗိုက်အောင့်လာတယ်။ ရင်ခေါင်းကနေ ပူပြီး အောင့်တယ်။ လှဲလို့လဲ မသက်သာ၊ ထိုင်လို့လဲ မသက်သာ ဖြစ်နေတယ်။ လေဆေးစားကြည့်ပေမဲ့ မထူးခြားဘူး။ အန်တော့ မအန်ဘူး။) Medications (Rx) – လက်ရှိ သုံးစွဲနေသော ဆေးများ (အနောက်တိုင်းဆေး၊ မြန်မာဆေး၊ တိုင်းရင်းဆေး၊ ဆေးရွက်၊ ရိုးရာကုထုံးများ)၊ ဆေးမတည့်ခြင်းများကို မေးမြန်းရသည်။ Past Medical History (PMH) – ယခင်က အလားတူ ရောဂါဖြစ်ဖူးခြင်း ရှိမရှိ၊ အခြားဖြစ်ဘူးသော ရောဂါ၊ ခွဲစိတ်ခံရခြင်း၊ မတော်တဆ ထိခိုက်ခြင်း၊ ဆေးရုံတက် ကုသခံရခြင်းများ စသည်တို့ကို မေးမြန်းရသည်။ ယခင် ဆေးမှတ်တမ်းဟောင်းများသည် ရောဂါ ရှာဖွေ၊ ကုသရာတွင် အလွန် အရေးပါပါသည်။ Social History (SH) – မွေးရပ်၊ လက်ရှိ နေထိုင်ရာ နေရာ၊ အိမ်ထောင်စု ဦးရေ၊ အိမ်ထောင် အခြေအနေ၊ အလုပ်အကိုင်၊ ဝင်ငွေ၊ ဆေးလိပ်၊ အရက် သုံးစွဲခြင်း၊ ထမင်းစားသုံးမှု ပုံစံ အစရှိသည်တို့ကို မေးမြန်းရသည်။ Family History (FH) – မိသားစုဝင် သို့မဟုတ် အတူနေ သို့မဟုတ် အိမ်နီးချင်းများတွင် အလားတူ ရောဂါဖြစ်ခြင်း ရှိမရှိ၊ ယခင်က ရောဂါဖြစ်ဖူးခြင်း ရှိမရှိ၊ မိသားစုဝင်များတွင် အခြား မျိုးရိုးလိုက် ရောဂါဖြစ်ဖူးခြင်း ရှိမရှိ System Review – မေးမြန်းချိန်တွင် ကျန်ခဲ့နိုင်သည့် အချက်အလက်များကို မကျန်စေရန် တကိုယ်လုံး ခြုံငုံပြီး မေးမြန်းခြင်း (နှလုံးနှင့် သွေးကြောဆိုင်ရာ၊ အဆုတ်နှင့် ဆိုင်ရာ၊ အစာအိမ် အူလမ်းကြောင်းနှင့် ဆိုင်ရာ၊ ဆီးလမ်းကြောင်းနှင့် ဆိုင်ရာ၊ ဦးနှောက်နှင့် အာရုံကြောနှင့် ဆိုင်ရာ)၊ အခြား သတိမထားမိသော အချက်အလက်များ (ကိုယ်အလေးချိန် လျော့သွားခြင်း၊ ဖျားခြင်း၊ အလုံး၊ အကျိတ် စမ်းမိခြင်း) လူနာအား စမ်းသပ်ခြင်း လူနာအား စမ်းသပ်ရာတွင် ဆရာဝန် သို့မဟုတ် ကျန်းမာရေး စောင့်ရှောက်မှုပေးသူသည် အမြင်၊ အကြား၊ အထိ အတွေ့၊ အနံ့အာရုံ စသည်တို့ကို အသုံးချရသည်။ အခြေခံ စမ်းသပ်မှုတွင် အဆင့် (၄) ဆင့်ရှိသည်။ ကြည့်ရှုခြင်း (inspection)၊ ကိုင်တွယ် ထိတွေ့ခြင်း (Palpation), အသံကို မူတည်ပြီး ဆုံးဖြတ်ရန် လူနာကိုယ်ပေါ် လက်ချောင်းတင်ပြီး ထိုလက်ချောင်းကို အခြားလက်တဖက်ဖြင့် ခေါက်ခြင်း (Percussion), နားထောင်ခြင်း (Ascultation) တို့ဖြစ်သည်။ စမ်းသပ်သည့် ကိုယ် အစိတ်အပိုင်းပေါ် မူတည်ပြီး အစီအစဉ်ကွဲပြားခြင်း ရှိနိုင်သည်။ ဥပမာ - အရိုးအား စမ်းသပ်ရာတွင် ကြည့်ခြင်း (look), ကိုင်တွယ်ခြင်း (feel), လှုပ်ရှားခြင်း (move) ဆိုပြီး ကွဲပြားသွားသည်။ အထက်ပါ အခြေခံ စမ်းသပ်မှုဖြင့် အောက်ပါတို့ကို စမ်းသပ်ရသည်။ အရေးကြီးသော အချက်အလက်များ (vital signs) - ကိုယ်အပူချိန် (temperature), သွေးပေါင်ချိန် (blood pressure), သွေးခုန်နှုန်း (pulse), အသက်ရှူနှုန်း (respiratory rate), သွေးထဲရှိ အောက်စီဂျင် ပမာဏ (oxygen saturation) လူနာ တကိုယ်လုံး ခြုံကြည့်ခြင်း - လူနာ၏ အရပ်အမောင်း၊ အလေးချိန်၊ အသားဝါနေခြင်း၊ ဖြူဆုတ်နေခြင်း စသည် အသားအရည် နဲ့ လက်သည်းများ ခေါင်း၊ မျက်စိ၊ နား၊ နှာခေါင်း၊ လည်ချောင်း (Head, Eye, Ear, Nose, Throat – HEENT) နှလုံးနှင့် သွေးကြောဆိုင်ရာများ အသက်ရှူ လမ်းကြောင်းနှင့် အဆုတ်ဆိုင်ရာများ ဗိုက်နှင့် အစာလမ်းကြောင်း (ကိုယ်ဝန်ရှိက ကလေးအခြေအနေ) ဆီးလမ်းကြောင်းနှင့် မျိုးပွား အစိတ်အပိုင်းများ ကြွက်သားများ၊ အရိုးအဆစ်များ၊ ခြေလက်များ ဦးနှောက်နှင့် အာရုံကြောဆိုင်ရာများ (သတိလစ်နေလား၊ အမြင်အာရုံကောင်းလား၊ အာရုံကြော ကောင်းလား စသည်) လူနာ၏ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာ အခြေအနေ (သတိရှိ သလား၊ ရူးနေသလား စသည်) စမ်းသပ်ရာတွင် လူနာအခြေအနေပေါ် မူတည်ပြီး လိုအပ်သည်များကိုသာ စမ်းသပ်သွားနိုင်သည်။ လိုအပ်ပါက ဓာတ်ခွဲခန်းပို့ စစ်ဆေးခြင်း၊ ဓာတ်မှန်၊ ကွန်ပျူတာ ဓာတ်မှတ် ရိုက်ခြင်းတို့ကို အသုံးပြုနိုင်သည်။ စမ်းသပ်၊ စစ်ဆေးချက်များကို မူတည်ပြီး လူနာ ဖြစ်ပွားနေသော ရောဂါကို ရှာဖွေရသည်။ စစချင်း ရောဂါကို အတိအကျ မသိရှိနိုင်ပဲ ဖြစ်နိုင်ချေရှိသော ရောဂါများကို သတ်မှတ်ရလေသည်။ ထို့နောက် တဆင့်ပြီး တဆင့် ဖြစ်ပွားနေသော ရောဂါကို သိရှိအောင် ကြိုးစားရလေသည်။ ကုသခြင်းတွင် ဆေးပေးခြင်း၊ စောင့်ကြည့်ခြင်း၊ လိုအပ်သည့် ဓာတ်ခွဲစမ်းသပ်မှုများကို ထပ်မံလုပ်စေခြင်း၊ အထူးကု ဆရာဝန်ဆီသို့ လွှဲပေးခြင်းတို့ ပါဝင်သည်။ ရက်ချိန်းပေး ပြန်လည်ကြည့်ခြင်း ပြုလုပ်သင့်ပေသည်။ ကုသမှုခံယူရာတွင် မိနစ်အနည်းငယ်အတွင်း ပျောက်ကင်းသွားခြင်းများ ရှိသကဲ့သို့၊ ရှုပ်ထွေးသော ရောဂါများ၊ ကိုယ်ခန္ဓာ အစိတ်အပိုင်းများစွာ ပါဝင်သော ဆိုးဝါးသောရောဂါများကို ကုသရာတွင် လနဲ့ချီ ဆေးရုံတွင် ကုသခံရခြင်းများ ရှိနိုင်သည်။ နောက်ပိုင်း ရက်ချိန်း ပြန်ပြမှုများတွင် အထက်ပါအချက်များကို အကျဉ်းချုံးပြီး မေးမြန်း၊ စမ်းသပ်ခြင်း၊ လက္ခဏာသစ်များ မေးမြန်းခြင်း၊ ဓာတ်ခွဲစမ်းသပ်ခြင်း၊ ဓာတ်မှန်ရိုက်ခြင်း၊ အထူးကုသို့ လွှဲပေးခြင်းများကို ပြုလုပ်နိုင်သည်။ သက်ဆိုင်သော ဆောင်းပါးများ ရောဂါဗေဒ ခန္ဒာဗေဒ ဆေးဝါးဗေဒ ကိုးကား Medicine (Wikipedia)

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%86%E1%80%B1%E1%80%B8%E1%80%95%E1%80%8A%E1%80%AC

ပရီးမီးယားလိဂ်

ပရီးမီးယားလိဂ်သည် အင်္ဂလိပ် ကြေးစားဘောလုံး ကလပ်အသင်းများ၏ ​အမြင့်ဆုံး လိဂ်တစ်ခု ဖြစ်သည်။ ၎င်းသည်လည်း ယူကေ၏ အဓိကကျသော ဘောလုံးပြိုင်ပွဲ တစ်ရပ်ဖြစ်ပြီး ကလပ်အသင်း ၂၀ ပါဝင်ယှဉ်ပြိုင်သည်။ ရာသီပွဲများတွင် စုစုပေါင်း ၃၈ ပွဲ ကန်ပြီး ဩဂုတ်လမှ နောက်တစ်နှစ် မေလအထိ ကျင်းပလေ့ရှိသည်။ ပြိုင်ပွဲ အများစုကို စနေနှင့် တနင်္ဂနွေနေ့များတွင် ကန်လေ့ရှိပြီး ရံဖန်ရံခါ ကြားနေ့ ညနေပိုင်းတွင်လည်း ကျင်းပတတ်သည်။ ၁၉၉၃ ခုနှစ်မှ ၂၀၀၇ ခုနှစ်အထိ ပရီးမီးယားရှစ်ပ်ဟု လူသိများပြီး လက်ရှိတွင် ဘာကလေစ်ဘဏ်မှ စပွန်ဆာပြုလုပ်သောကြောင့် ဘာကလေစ် ပရီးမီးယားလိဂ်ဟု ခေါ်သည်။ ၂၀၂၁-၂၀၂၂ ရာသီ၏ လက်ရှိ ချန်ပီယံမှာ မန်ချက်စတာ စီးတီးအသင်း ဖြစ်သည်။ ဘောလုံး ဘောလုံး လိဂ်များ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%95%E1%80%9B%E1%80%AE%E1%80%B8%E1%80%99%E1%80%AE%E1%80%B8%E1%80%9A%E1%80%AC%E1%80%B8%E1%80%9C%E1%80%AD%E1%80%82%E1%80%BA

ချစ်ဦးညို

ဆရာ ချစ်ဦးညိုကို အဖ သဘင်ပညာသည်ကြီး ဦးရွှေဒေါင်းညို၊ အမိ ဒေါ်စိန်ရင် တို့မှ ၁၉၄၇ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ ၃ဝ ရက်နေ့တွင် မန္တလေးမြို့၌ မွေးဖွား ခဲ့သည်။ အမည်ရင်း ကျော်စွာ ဖြစ်ပြီး၊ မွေးချင်း (၇) ယောက် အနက် အကြီးဆုံး ဖြစ်သည်။ ၁၉၅၂ ခုနှစ်တွင် မန္တလေးမြို့ နန်းတော်ရှေ့၊ မတ္တရာတိုက် မူလတန်းကျောင်းတွင် ပညာ ဆည်းပူးခဲ့ပြီး ၁၉၅၆တွင် မန္တလေးမြို့ ဝက်စလီကျောင်းနှင့် ဘီဘီအိုအေကျောင်းများ၌ အလယ်တန်း တက်ရောက်ခဲ့သည်။ ၁၉၅၇ ခုနှစ်တွင် မန္တလေးမြို့ မန္တလေးအထက(၁)မှ ဆယ်တန်း အောင်မြင်သည်။ ၁၉၆၂ ခုနှစ်တွင် မန္တလေးတက္ကသိုလ်၌ ဥပစာ ဝိဇ္ဇာ (က) တန်း တက်ရောက်သည်။ ၁၉၆၃-၆၈တွင် ရန်ကုန် ဝိဇ္ဇာနှင့်သိပ္ပံတက္ကသိုလ်၌ ဒဿနိကဗေဒ အဓိကဖြင့် တက်ရောက်ပြီး ၁၉၆၈တွင် ဂုဏ်ထူးသုံးဘာသာဖြင့် ဝိဇ္ဇာဘွဲ့ရခဲ့သည်။ မဟာဝိဇ္ဇာ ဆက်လက်တက်ရောက်ခဲ့သည်။ ၁၉၇ဝမှစ၍ လုပ်သားများကောလိပ်၊ စစ်တွေကောလိပ်၊ ဗဟိုသမဝါယမသင်တန်းကျောင်းတို့တွင် နည်းပြဆရာအဖြစ် အမှုထမ်းခဲ့ကာ ၁၉၇၅တွင် အမှုထမ်းဘဝကို စွန့်လွှတ်ပြီးနောက် ဇာတ်အဖွဲ့ ဇာတ်ညွှန်းနှင့် ဒါရိုက်တာ၊ ကျူရှင်ဆရာ အဖြစ် ကျင်လည်ခဲ့သည်။ ၁၉၇ဝ ပြည့်နှစ် မိုးဝေစာပေ မဂ္ဂဇင်း အောက်တိုဘာလထုတ်တွင် ပထမဆုံး ပုံနှိပ်စာမူ ဖြစ်သော ရန်ကုန်မြို့ အလယ် ဝတ္ထုတိုဖြင့် စာပေနယ်သို့ ဝင်ရောက်ခဲ့သည်။ မိုးဝေစာပေမဂ္ဂဇင်းနှင့် ရှုမဝရုပ်စုံမဂ္ဂဇင်းများတွင် ဝတ္ထု၊ ဆောင်းပါး၊ ဘာသာပြန်များ ရေးသားခဲ့သည်။ ပထမဆုံး လုံးချင်းဝတ္ထုမှာ လင်္ကာဒီပချစ်သူ (၁၉၇၇) ဖြစ်ပြီး သူ၏ အထင်ရှားဆုံးဝတ္ထုလည်း ဖြစ်သည်။ သူ၏ အခြားထင်ရှားသော ဝတ္ထုများမှာ အောက်ပါအတိုင်း ဖြစ်သည်။ ချစ်သောပါဒဧကရီ (၁၉၇၉) နှင်းကေသရာချစ်တဲ့သူရဲကောင်း (၁၉၇၉) သုဝဏ္ဏဘုမ္မိဝေဒနာ (၁၉၈ဝ) ခုနှစ်အိမ်တန်းက မဂျမ်းဘုံ (၁၉၈၁) တိမ်တိမ်တွေဖုံးပါလို့ အုန်းခြိမ့်ခြိမ့်ညံ(၁၉၈၁) ရွှေတိုက်စိုး (၁၉၈၆) ရတနာဂီရိအကျဉ်းသား (၁၉၈၉) မဏိစန္ဒာဥဒါန်း (၁၉၉၁) ဘဒ္ဒါ (၁၉၉၃) ရာဇကုမာရ (၁၉၉၃) ရှင်စောပု (၁၉၉၆) လောကဓံနှင့် လမ်းလျှောက်အတူထွက်ခြင်း (၁၉၉၉) သမိုင်းမတွင်ပေမယ့် သမိုင်းဝင်နေမယ့်စကားများ(၁၉၉၉) ၁၉၇၇ ခုနှစ်တွင် ပထမဆုံး လုံးချင်း ဝတ္ထု လင်္ကာဒီပချစ်သူကို ထုတ်ဝေခဲ့သည်။ ၁၉၉၉ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလမှစ၍ ရန်ကုန်ယဉ်ကျေးမှုတက္ကသိုလ် ဇာတ်သဘင်ပညာဌာန အကြံပေးပုဂ္ဂိုလ်အဖြစ် ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ ချစ်ဦးညိုသည် စာပေရေးသားရင်း သဘင်မဂ္ဂဇင်း စာတည်းချုပ်(၁၉၈၃-၁၉၈၈)နှင့် ရွှေပြည်တန်ဂျာနယ် စာတည်းချုပ်(၁၉၉၉-၂ဝဝဝ) အဖြစ်လုပ်ခဲ့သည်။ ၁၉၉၇တွင် တက္ကသိုလ်ဘုန်းနိုင်၏ 'သူ့ကျွန်မခံပြီ' ဝတ္ထုကို ရုပ်ရှင်ရိုက်ကူးရာ၌ ဇာတ်ညွှန်းနှင့် အနုပညာဒါရိုက်တာအဖြစ် တာဝန်ယူခဲ့သည်။ ဆရာချစ်ဦးညိုသည် စန္ဒာဦးယဉ်ကျေးမှုကဇာတ်အဖွဲ့ကိုဦးဆောင်ခဲ့ပြီး ဆရာပါရဂူရဲ့ အမ္ဗပါလီ၊ စိတ္တရလေခါဇာတ်များကို ဇာတ်ညွှန်းရေး ဒါရိုက်တာလုပ်ကာ ကိုယ်တိုင်ပါဝင် သရုပ်ဆောင်ခဲ့သည်။ ဆို၊က၊ရေး၊တီးပြိုင်ပွဲ၊ ဇာတ်သဘင်ပြိုင်ပွဲတွင် အကဲဖြတ်အဖွဲ့ခေါင်းဆောင်အဖြစ် လုပ်ဆောင်ခဲ့သည်။ ၁၉၉၈-၂ဝဝ၂ နှစ်များအတွင်းတွင် စင်ကာပူ၊ အိန္ဒိယ၊ တရုတ်၊ ထိုင်း၊ မလေးရှားနှင့် အမေရိကန်နိုင်ငံများသို့ စာပေနှင့်ယဉ်ကျေးမှု အနုပညာဆိုင်ရာ လုပ်ငန်းများအတွက် သွားရောက်ခဲ့သည်။ ၁၉၉၉ ခုနှစ် ဧပြီလ၊ မေလ များတွင် အိန္ဒိယနိုင်ငံသို့ မြန်မာ ရာမာယဏ ဇာတ်အဖွဲ့ အကြံပေးပုဂ္ဂိုလ်အဖြစ် သွားရောက် ခဲ့သည်။ တစ်ဖန် ၂ဝဝဝ ပြည့်နှစ် မေလတွင် တရုတ်ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ ၂ဝဝဝ ပြည့်နှစ် ပီကင်းပွဲတော်သို့ မြန်မာယဉ်ကျေးမှု ကဇာတ်အဖွဲ့ အကြံပေးပုဂ္ဂိုလ် အဖြစ် သွားရောက် ခဲ့သည်။ ထိုနှစ် နိုဝင်ဘာတွင် ယိုးဒယားနိုင်ငံ မဟာချူလာလောင်ကွန်တက္ကသိုလ်၏ ဖိတ်ကြားချက်အရ ဘန်ကောက်မြို့ ယင်းတက္ကသိုလ် စာပေ အနုပညာ ဌာနတွင် မြန်မာ ရာမာယဏ စာတမ်း တင်သွင်းခဲ့သည်။ ၂ဝဝ၁ ခုနှစ် စက်တင်ဘာလတွင် အမေရိကန်ကန်ပြည်ထောင်စု မြောက်အီလီနွိုက် တက္ကသိုလ်၌ ကျင်းပသည့် နိုင်ငံတကာ ရာမာယဏ ကွန်ဖရင့်သို့ တက်ရောက်ပြီး မြန်မာ ရာမာယဏ စာတမ်း (the role of yamaryana in myanmar society) တင်သွင်း ဖတ်ကြား ခဲ့သည်။ ၂ဝဝ၂ ခုနှစ် အမေရိကန်ကန်ပြည်ထောင်စု အိုဟိုင်းဝါတက္ကသိုလ်က ကျင်းပသော International Writing Program ကိုတက်ရောက်ခဲ့သည်။ ၂၀၁၂ ခုတွင် ဆရာသည် ဓမ္မဒူတဆရာတော်ဦးဆေကိန္ဒ၏ မိန့်ကြားချက်အရ ၁၉၈၇ ခု ဩဂုတ်လထွက် သဘင်မဂ္ဂဇင်းတွင်ပါသော ရွာစားကြီးစိန်တင်ဟန်၏ ကိုယ်တွေ့ဆောင်းပါးကို ဘိတ်သိတ်ပြိုင်အမည်ဖြင့် ရုပ်ရှင် ရိုက်ကူးရာတွင် Screen Play ကို ရေးသားပေးခဲ့ရုံသာမက စာရေးဆရာ လယ်တွင်းသားစောချစ်၊ ကိုခင်ဇော်၊ ဘိတ်သိတ်ဆရာ တက်လူတို့နဲ့အတူ ဧည့်သည်သရုပ်ဆောင်အဖြစ်ပါဝင်ခဲ့သည်။ အင်မတန် လူကြိုက်များပြီး ယခုထက်တိုင် နာမည်ကြီးသေးသော ရုပ်ရှင် တစ်ကားလည်းဖြစ်သည် ယခုတိုင် စာပေရေးသားခြင်း၊ ဇာတ်ညွှန်းရေးသားခြင်း လုပ်ငန်းများအပြင် မြန်မာနိုင်ငံရုပ်ရှင်အစည်းအရုံးမှာ ဒုတိယဥက္ကဋ္ဌအဖြစ်လည်းကောင်း၊ အမျိုးသားယဉ်ကျေးမှုနှင့်အနုပညာတက္ကသိုလ်(ရန်ကုန်)တွင် ပညာရေးအဖွဲ့ဝင်၊ ပြင်ပစာစစ်မှူးနှင့် ဇာတ်သဘင်ပညာဌာန အကြံပေးအဖြစ်လည်း တာဝန်ထမ်းခဲ့ဖူးပါသည်။ စာရေးသက် (၄၂)နှစ် အတွင်း ဗုဒ္ဓယဉ်ကျေးမှုနောက်ခံဝတ္ထု ၁၆ အုပ်၊ သမိုင်းနောက်ခံဝတ္ထု ၁၈ အုပ်၊ ဝတ္ထုတို ဝတ္ထုရှည်စုစည်းမှု ၈ အုပ်၊ စာပေအနုပညာအတွေးအခေါ်ဆောင်းပါး ၇ အုပ်၊ အက်ဆေးနှင့်သုတေသနစာတမ်း ၇ အုပ်၊ ခေတ်ပြိုင်အနုပညာလောကနောက်ခံ ၆ အုပ်၊ စုစုပေါင်း ၆၂ အုပ် ရေးသားထုတ်ဝေပြီး ဖြစ်သည်။ ဆရာချစ်ဦးညို ရေးသား ထုတ်ဝေ ခဲ့သော စာအုပ်များ လင်္ကာဒီပချစ်သူ - ၁၉၇၇ခုနှစ်၊ ၁၉၇၉ ခုနှစ်၊ ၁၉၈၁ခုနှစ်၊ ၁၉၈၈ခုနှစ်၊ ၁၉၉၄ခုနှစ်၊ ၁၉၉၉ ခုနှစ်၊ ၂၀၁၂ ခုနှစ် ဥပေက္ခာဒေဝီ - ၁၉၇၈ ခုနှစ် ချစ်သောပါဒဧကရီ - ၁၉၇၉ ခုနှစ် မတ်လ၊ ၁၉၈၆ ခုနှစ်၊ ၁၉၉၆ ခုနှစ်၊ ၂၀၀၃ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလ နှင်းကေသရာချစ်တဲ့ သူရဲကောင်း - ၁၉၇၉ခုနှစ်၊ ၁၉၈၄ခုနှစ်၊ ၁၉၉၈ခုနှစ်၊ ၂၀၀၄ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလ သုဝဏ္ဏဘုမ္မိငရဲ သုဝဏ္ဏဘုမ္မိ နိဗ္ဗာန (သုဝဏ္ဏဘုမ္မိဝေဒနာ) - ၁၉၈၀ ပြည့်နှစ်၊ ၁၉၉၁ခုနှစ်၊ ၁၉၉၄ ခုနှစ် အီဂျစ်နှင့် အင်္ဂလန် နိုင်ငံခြားကို မောင်သွားထားလေမလား - ၁၉၈ဝ ပြည့်နှစ် ဇွန်လ၊ ၂၀၀၅ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလ ကသောလက်နှင့်ရက်စက်သောမျက်နှာ - ၁၉၈၀ ပြည့်နှစ်၊ ၁၉၉၅ ခုနှစ် ခု ဆယ် ရာ ထောင် သောင်း ကဋေ (ချစ်ဦးညို၊သုမောင်) - ၁၉၈၀ ပြည့်နှစ် ခုနစ်အိမ်တန်းကမဂျမ်းဘုံ - ၁၉၈၁ခုနှစ်၊ ၂ဝဝ၁ ခုနှစ် တိမ်တိုက်တွေ ဖုံးပါလို့ အုန်းခြိမ့်ခြိမ့ညံ - ၁၉၈၁ ခုနှစ်၊ ၂၀၀၄ ခုနှစ် ကောင်းလှချည့်လား ဒေါင်းမြကြည်နှင့် အခြားဝတ္ထုတိုများ - ၁၉၈၂ ခုနှစ် ဘုရင့် ကချေသည်နှင့် ရာဇဝင်ဝတ္ထုရှည်များ - ၁၉၈၂ ခုနှစ် မလေး မဏိစန္ဒာ (မောင်ဝဏ္ဏနှင့် အတွဲ) - ၁၉၈၂ ခုနှစ် တစ္ဆေနှင့် အခြားဝတ္ထုတိုများ - ၁၉၈၄ ခုနှစ် ပန်းမုံဝေ (ပထမတွဲ၊ ဒုတိယတွဲ) - ၁၉၈၄ ခုနှစ် ချစ်သူမင်းနန္ဒာ - ၁၉၈၄ ခုနှစ်၊ ၂၀၀၃ ခုနှစ် အဆိပ်နှင့်ကမ္ဘာတစ်သိန်း - ၁၉၈၅ခုနှစ်၊ ၁၉၉၂ခုနှစ်၊ ၂ဝဝ၁ ခုနှစ် ရွှေတိုက်စိုး - ၁၉၈၆ ခုနှစ်၊ ၂ဝဝ၂ ခုနှစ် ဒေဝစ္ဆရာနှင့် တွေ့ဆုံခြင်း - ၁၉၈၆ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ၊ ၂၀၀၄ ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ မဟာသေနာပတိ - ၁၉၈၆ ခုနှစ်၊ ၂ဝဝ၂ ခုနှစ် မတ်လ နဝတ်ရတ်ကိုးသွယ် - ၁၉၈၆ ခုနှစ်၊ ၁၉၉၂ ခုနှစ်၊ ၂၀၀၀ ပြည့်နှစ် ဥပေက္ခာဒေဝီ (ပထမတွဲ၊ ဒုတိယတွဲ) - ၁၉၈၇ ခုနှစ် စောင်းသံနှင့်ဗုဒ္ဓယဉ်ကျေးမှု ဝတ္ထုတိုများ - ၁၉၈၈ ခုနှစ် ရတနာဂီရိ အကျဉ်းသား - ၁၉၈၉ ခုနှစ်၊ ၂ဝဝဝ ပြည့်နှစ်၊ ၂၀၀၄ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလ ငြိမ်းချမ်းရေးမဟာတမန် - ၁၉၈၉ ခုနှစ်၊ ၁၉၉၂ ခုနှစ်၊ ၂၀၀၀ ပြည့်နှစ် ဗုဒ္ဓယဉ်ကျေးမှုဝတ္ထုပေါင်းချုပ် (ပထမတွဲ၊ ဒုတိယတွဲ) - ၁၉၈၉ ခုနှစ် ကာဠဗုဒ္ဓ ရက္ခိတ - ၁၉၉ဝ ပြည့်နှစ် ချစ်သူသုန္ဒရီ - ၁၉၉ဝ ပြည့်နှစ်ဆ တတိယမြောက် အရိန္ဒမာ ရုပ်ပုံလွှာ - ၁၉၉ဝ ပြည့်နှစ် မဏိစန္ဒာဥဒါန်း - ၁၉၉၁ ခုနှစ်၊ ၂ဝဝဝ ပြည့်နှစ် စာမရီသို့ ထူးထူးခြား - ၁၉၉၂ ခုနှစ်၊ ၂၀၀၄ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလ ထားမိ၏ ဥက္ကာပျံ နှလုံးသား - ၁၉၉၂ ခုနှစ် ချောက်ကမ်းပါးတောင်စွယ် မောင်မယ်မမြင်ဘူးကွယ် - ၁၉၉၂ ခုနှစ် ဘဒ္ဒါ - ၁၉၉၃ ခုနှစ် ရာဇကုမာရ - ၁၉၉၃ ခုနှစ်၊၁၉၉၇ ခုနှစ်၊ ၂၀၀၂ စက်တင်ဘာလ ဣန္ဒသတ္တနှလုံးသား - ၁၉၉၃ ခုနှစ် အစိရဝတီနှင့် ကုဏ္ဍလာကေသာ - ၁၉၉၄ ခုနှစ် တရားရှင် ရာဟုလာ - ၁၉၉၄ ခုနှစ် အဂ္ဂနိ - ၁၉၉၄ ခုနှစ် မဟာဒေသစာရီ နိဒါန်းနှင့် ဗုဒ္ဓ ယဉ်ကျေးမှု ဝတ္ထုတိုများ - ၁၉၉၄ ခုနှစ် ဟိမဝန္တာခရီးသည် - ၁၉၉၅ ခုနှစ် ရုက္ခစိုးမယားနှင့် အခြားပြိတ္တာများ - ၁၉၉၅ ခုနှစ် ဝိဇိတာဝီ - ၁၉၉၆ ခုနှစ် ရှင်စောပု - ၁၉၉၆ ခုနှစ်၊ ၂ဝဝ၁ ခုနှစ် လောကဇာတ်ခုံ ဇာတ်ခုံလောက (ချစ်ဦးညို၊ ခင်မျိုးချစ်) - ၁၉၉၆ ခုနှစ် အောင်တိုဘာလ၊ ၂၀၀၅ ခုနှစ် မတ်လ တိုးတက်ခြင်း၊ ဆုတ်ယုတ်ခြင်းနှင့် ယဉ်ကျေးမှု စာမျက်နှာ - ၁၉၉၇ ခုနှစ် အချစ်ဖြင့် လောင်ကျွမ်း တောက်ပသူများ - ၁၉၉၈ ခုနှစ် လောကဓံနှင့်လမ်းလျှောက် အတူထွက်ခြင်း - ၁၉၉၉ ခုနှစ် သမိုင်းမတွင်ပေမယ့် သမိုင်းဝင်နေတဲ့ စကားများ - ၁၉၉၉ ခုနှစ်၊ ၂၀၀၂ ခုနှစ် မငြိမ်းသာရဲ့ ရွှေနန်းတော်နှင့် မဂ္ဂဇင်းဝတ္ထုရှည်များ - ၂၀၀၀ ပြည့်နှစ် အကြောင်းအကျိုး အကောင်းအဆိုးတို့၏ အလယ် - ၂ဝဝ၁ ခုနှစ် အို ကိုဖိုးမြင့်နှင့် မစ္စတာ စမစ် မင်္ဂလာပါရှင် (ချစ်ဦးညို၊ မင်းလူ၊ နုနုရည်(အင်းဝ)) - ၂ဝဝ၁ ခုနှစ် နေမင်းလမင်းသိန်းရာထောင် - ၂၀၀၄ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလ ယာဇ - ၂၀၀၅ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလ ဒုဋ္ဌဂါမဏိ − ၂၀၀၅ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလ လေးသည်တော်ရှင်ရသေ့နှင့်ဗုဒ္ဓယဉ်ကျေးမှုဝတ္ထုရှည် - ၂၀၀၈ ခုနှစ် အောင်တိုဘာလ မှူးမတ်များနှင့်တွေ့ဆုံခြင်း - ၂၀၁၀ ပြည့်နှစ် (တတိယအကြိမ်) မျက်မမြင်မာလိန်မှူးနှင့်ဗုဒ္ဓယဉ်ကျေးမှု ဝတ္ထုတိုများ ကလေးရဟန္တာများ − ပ - အကြိမ်၊ ၂၀၁၀ ပြည့်နှစ် ဇူလှိုင်လ နဂါးခေါင်းဗျပ်စောင်း − ပ - အကြိမ်၊ ၂၀၁၂ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလ ချစ်ခြင်းဖွဲ့အလင်္ကာ သုဓနုနှင့်မနော်ဟရာ-ပ-ကြိမ် စာရေးဆရာ သာသနာပြုသတဲ့လား ၂၀၁၉ ခုနှစ် အောက်တိုဘာလ ရည်ညွှန်းကိုးကား နှစ်ဆယ် ရာစု မြန်မာ စာရေး ဆရာများနှင့် စာစု စာရင်း၊ ပြန်ကြားရေးနှင့် ပြည်သူ့ ဆက်ဆံရေး ဦးစီးဌာန (ရုံးချုပ်) စာတည်းအဖွဲ့၊ ပညာရွှေတောင် စာအုပ်တိုက်၊ ၂ဝဝ၃ ခုနှစ်၊ ဧပြီလ၊ ပထမအကြိမ်။ မြန်မာ အမျိုးသား စာရေးဆရာများ မြန်မာ စာရေးဆရာများ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%81%E1%80%BB%E1%80%85%E1%80%BA%E1%80%A6%E1%80%B8%E1%80%8A%E1%80%AD%E1%80%AF

ဒီးဒုတ်ဦးဘချို

ငယ်ဘဝ ဒီးဒုတ်ဦးဘချို ကို ၁၈၉၃ ခု၊ ဧပြီလ ၂၄ ရက်နေ့(၁၂၅၅ ခုနှစ်၊ကဆုန်လဆန်း(၁၀)ရက်)တွင် ဖွားမြင်သည်။ မြောင်းမြမြို့ ဆေးဆရာကြီး ဦးဘိုးစာ၊ ဒေါ်မြစ်တို့၏ သားဖြစ်သည်။ မွေးချင်း(၄)ယောက်အနက် အထွေးဆုံးသားဖြစ်သည်။ မြောင်းမြမြို့ ဆရာဦးမောင်မောင် ကျောင်းတွင် သတ္တမတန်းအထိ ပညာသင်ကြားခဲ့ပြီး သတ္တမတန်းကို အထူးအောင်မြင်သဖြင့် စကောလားရှစ် (ခေါ်) ပညာသင်ဆုကို ရခဲ့သည်။ရန်ကုန်မြို့၊ စိန်ပေါလ်ကျောင်းတွင် ဆက်လက် ပညာသင်ကြားရာ ၁၀ တန်းကို အထူးအောင်ကာ ပညာသင်ဆုရပြန်သည်။ ပညာသင်ဆုရကာ ၁၆ နှစ်အရွယ်မှာပင် ရန်ကုန်ကောလိပ်၌ တက်ရောက်ပညာသင်ခွင့်ရရှိခဲ့သည်။ ရန်ကုန်တက္ကသိုလ်၊ ဘီအေ အထက်တန်း သင်နေဆဲ ငယ်စဉ်ကစွဲကပ်ခဲ့သည့် မျက်စိဝေဒနာကြောင့် တက္ကသိုလ်မှ နုတ်ထွက်ခါ ပေါင်းတည်နှင့် ဟင်္သာတမြို့များမှာ ကျောင်းဆရာအဖြစ်လုပ်ကိုင်ခဲ့သည်။ ကျောင်းဆရာဘဝ ဦးဘချိုသည် ကျောင်းထွက်ပြီးနောက် သက္ကရာဇ်၁၂၈၂-ခုနှစ်တွင် အမျိုးသားတက္ကသိုလ် ထူထောင်ရာတွင် ပါဝင်ဆောင်ရွက်၍ ပေါင်းတည်မြို့နှင့် ဟင်္သာတမြို့များတွင် ကျောင်းဆရာအဖြစ် အမှုထမ်းခဲ့သည်။ အမျိုးသားကောလိပ်များဖွင့်လှစ်သည့်အခါ အစိုးရအလုပ်မှ နုတ်ထွက်လိုက်ပြီး အမျိုးသားကောလိပ်တွင် မြန်မာစာသင်ကြားပို့ချခဲ့သည်။ ၁၉၂၀ တွင် ဒေါ်လှမေနှင့် လက်ထပ်သည်။ ၁၉၂၄ ခုနှစ်တွင် မြို့မအမျိုးသားကျောင်း (သရက်တော) ၌ ကျောင်းဆရာအဖြစ် ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ စာပေရေးရာစွမ်းဆောင်ချက် ဦးဘချိုသည် လောကီ လောကုတ္တရာ နှစ်ဖြာသော စာပေ ဗဟုသုတ တို့တွင် နှံ့စပ်သူ ဖြစ်၏။ မြန်မာ့အလင်းမဂ္ဂဇင်း၊ နှစ်ပါးကြည်ဂျာနယ်၊ ဗန္ဓုလဂျာနယ် များတွင် ကဗျာ၊ ဆောင်းပါးများ ဝင်ရောက် ရေးသားခဲ့ရာမှ စာနယ်ဇင်းလောကထဲ ရောက်ရှိလာခဲ့သည်။ ရန်ကုန် အရှေ့ပိုင်း ရေကျော်ရပ်တွင် စာပုံနှိပ်တိုက်တစ်ခု ဖွင့်လှစ် တည်ထောင် ကာ ၁၉၂၅ တွင် ဒီးဒုတ်ဂျာနယ် ကို ထုတ်ဝေခဲ့သည်။ သူ၏ ဒီးဒုတ်ဂျာနယ် ကို အမျိုးသား လွတ်လပ်ရေး တိုက်ပွဲ၊ အမျိုးသား ပညာရေး၊ အမျိုးသား ယဉ်ကျေးမှု ထိန်းသိမ်းရေး တို့အတွက် ရှေ့တန်းအောင်လံ ဂျာနယ် တစ်စောင် ဟု သိခဲ့ကြသည်။ ထိုဂျာနယ်၏ အမည်ကို သူ့အမည်တွင် တွဲပြီး ဒီးဒုတ်ဦးဘချို ဟု အများက သိခဲ့ကြသည်။ “ဒီးဒုတ်ဦးဘချို” အမည်အပြင် “ဒိုးဒိုးဒေါက်” “ကျူကောက်” “ကေသာ” “စပယ်” “ဥက္ကလာ-မခင်စိန်” “အမိုက်မလေး” စသော အမည်များဖြင့်လည်း ဝတ္ထုဆောင်းပါး များစွာကို ရေးသားခဲ့သေးသည်။ ၁၉၂၀ ပြည့်နှစ်တွင် ကျောင်းသားသပိတ်အရေးတော်ပုံကြီးပေါ်ပေါက်လာသောအခါ အစိုးရအလုပ်မှ နုတ်ထွက်၍ အမျိုးသားပညာရေးလောကထဲသို့ ဆရာလွန်း(ဆရာကြီးသခင်ကိုယ်တော်မှိုင်း)နှင့်အတူ ဇောက်ချလုပ်ကိုင်သည်။ တဖက်ကလည်း မြန်မာရီဗျူး(The Burmese Review)ဂျာနယ် ကို ၁၉၂၃ ခုနှစ် ဇူလိုင်လ(၃၀)ရက်နေ့တွင်စတင်ထုတ်ဝေခဲ့ပြီး ထိုဂျာနယ်ထဲတွင် ဒီးဒုတ် အမည်နှင့် ပစ္စရလက္ခတ်ကျမ်း ဟူသောအခန်းကို အပတ်စဉ်ရေးသားလာရာမှ ဒီးဒုတ်ဦးဘချို ဟူ၍ လူသိများလာသည်။ ထို့ပြင် ဈေးဂေဇက်၊ ဆယ်လံအာဝါးအခန်း နှင့် ဒီးဒုတ်စာတိုက်ခန်း အခန်းများကို အာဝီဇ္ဇန်းရွှင်ရွှင်ဖြင့် တစ်ဦးတည်း ဒိုင်ခံရေးသားရာမှ ဂျာနယ်လည်းရောင်းအားတက်လာသလို ဒီးဒုတ်ဦးဘချို နာမည်ပိုကြီးလာခဲ့ရသည်။ သက္ကရာဇ် ၁၂၉၈ (ခရစ်နှစ် ၁၉၃၆ ခုနှစ်) တွင် မြန်မာနိုင်ငံတော် သတင်းစာဆရာ အသင်းကြီး ဖြစ်ပေါ်ရေးကို အထူးအားပေး ဆောင်ရွက်ခဲ့သူလည်း ဖြစ်ပေသည်။ စစ်မဖြစ်မီ တစ်နှစ်ဖြစ်သော သက္ကရာဇ် ၁၃၀၂ ခုနှစ်တွင် မြန်မာနိုင်ငံတော် စာရေးဆရာများ အသင်းကြီး၏ ဥက္ကဋ္ဌ အဖြစ်လည်း ရွေးကောက်တင်မြောက်ခြင်း ခံရပေသေးသည်။ ဒီးဒုတ်ဦးဘချို ပြုစုခဲ့သော စာပေများတွင် စမအဖွင့်ကျမ်း၊ ဦးပုည-သာသနာလျှောက်အဖြေ၊ ဂီတဝိသောဓနီကျမ်း၊ ဗွေသီဟာဝတ္ထု၊ တိုင်းပြု-ပြည်ပြု စသည်တို့လည်းပါဝင်ခဲ့သည်။ အမျိုးသားရေးစွမ်းဆောင်ချက် ကိုလိုနီခေတ်တလျှောက်လုံး တိုင်းပြည်အကျိုးမျှော်ကိုးကာ စာနယ်ဇင်းမှ ထောက်ပြဝေဖန်ရေးသားခဲ့သော်လည်း အခွင့်အရေးသမား မဟုတ်သဖြင့် မည်သည့်ရာထူးကိုမျှ လက်ခံဆောင်ရွက်ခြင်းမရှိဘဲ မိသားစုဘဝကို မပြည့်မစုံနှင့်သာ ရပ်တည်ခဲ့သည့်အပြင် အမျိုးသားနိုင်ငံရေးကိုသာ ဇောက်ချလုပ်ကိုင်ခဲ့သူဖြစ်သည်။ ထိုအချိန်က မြန်မာပြည်မှာ အိန္ဒိယ၏ ပြည်နယ်တစ်ခုသာဖြစ်ပြီး ဆိုင်မွန်ကော်မရှင်အစီရင်ခံစာအရ`ခွဲရေး၊တွဲရေး´ဂယက် ပြင်းထန်နေချိန်တွင် ဒီးဒုတ်ဂျာနယ် က`တွဲရေး´ဘက်ကရပ်တည်ရေးသားခဲ့သည်။ မြန်မာ့အလင်း နှင့် သူရိယ ပုဂ္ဂလိကနေ့စဉ်ထုတ်သတင်းစာကြီးများက`ခွဲရေး´ဘက်က ရပ်တည်ရေးသားနေသဖြင့် နေ့စဉ်ထုတ်သတင်းစာတစ်စောင် ထွက်ရှိဖို့ လိုအပ်လာသည်အတွက် ဝတ်လုံဦးကျော်မြင့် နှင့် တိုင်ပင်ကာ`မြန်မာ့ဇေယျာ ပုဂ္ဂလိက သတင်းစာ´ကို ၁၉၃၂ ခုနှစ် စက်တင်ဘာ(၁၈)ရက်နေ့၌ ထုတ်ဝေနိုင်လိုက်သည်။ ပြောင်းလဲလာသော ကမ္ဘာ့အခြေအနေအရ ကမ္ဘာစစ်ကြီးတစ်ခုဖြစ်ပွားတော့မည်ကို သိသဖြင့် ဗြိတိသျှတို့အား ထိရောက်စွာဆန့်ကျင်နိုင်စေရေးအတွက် ၁၉၃၈ခု အောက်တိုဘာ(၂၃)ရက်နေ့တွင် ဒီးဒုတ်ဂျာနယ်ကိုလည်း နေ့စဉ်ထုတ်သတင်းစာအဖြစ်ပြောင်းလဲထုတ်ဝေခဲ့သည်။ ဒီးဒုတ်သတင်းစာသည် အမျိုးသားရေးရှုဒေါင့်မှနေ၍ ရေးသားခဲ့သဖြင့် ဘုရင်ခံလုံခြုံရေး တစ်ချက်လွှတ် ဥပဒေအရ ဦးဘချို ထိန်းသိမ်းခံခဲ့သည်။ ထောင်ကျစဉ်ကာလအတွင်း အစာငတ်ခံဆန္ဒပြခဲ့သည်။ ၁၉၃၉ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလတွင် မြို့မဆရာကြီး ဦးဘလွင်၊ သခင်နု၊ ဒေါ်မြစိန် (အမ်အေ၊ ဘီလစ်) တို့နှင့်အတူ တရုတ်နိုင်ငံသို့ မိတ်ဆက်အဖွဲ့ဝင်အဖြစ် သွားရောက်ခဲ့သည်။ ဒီးဒုတ်ဦးဘချိုသည် ဆေးကျမ်း၊ ဗေဒင်၊ လောကဓာတ်ပညာများကိုလည်း လိုက်စားခဲ့သည်။ မြန်မာ့သီချင်းကြီး၊ သီချင်းခံ၊ အဲ၊ အန်၊ အိုင်ချင်း၊ ဧချင်းတို့ကိုလည်း ပိုင်နိုင်စွာသီဆိုနိုင်ရုံသာမက သီချင်းကြီး၊ သီချင်းခံများကို မူမှန်အတိုင်းဖြစ်စေရန် ဂီတဝိသောဒနီကျမ်းကိုလည်း တည်းဖြတ်ခဲ့သည်။ ဂီတအရာတွင် နှံ့စပ်ကျွမ်းကျင်သဖြင့် ဂီတဖခင်ကြီး ဟုခေါ်ကြသည်။ ၁၉၃၆ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီ(၂၅)ရက်တွင် တကသ ဥက္ကဋ္ဌ ကိုနု နှင့် ကျောင်းသားသမဂ္ဂ၊အိုးဝေမဂ္ဂဇင်းတာဝန်ခံ အယ်ဒီတာ ကိုအောင်ဆန်း တို့အား ကျောင်းထုတ်ခံရခြင်းကို အကြောင်းပြု၍ ဒုတိယအကြိမ် တက္ကသိုလ်ကျောင်းသားသပိတ်ကြီးပေါ်ပေါက်လာရာ တက္ကသိုလ်သပိတ်စောင့်ရှောက်ရေးအဖွဲ့တွင် ဒီးဒုတ်ဦးဘချို ပါဝင်ခဲ့ရသည်။ ထိုနှစ် မေလ(၂၈)ရက်နေ့တွင် ဖွဲ့စည်းခဲ့သော အမျိုးသားတက္ကသိုလ်တည်ထောင်ရေးကော်မတီတွင်လည်းပါဝင်ခဲ့သည်။ မြန်မာနိုင်ငံသတင်းစာများအသင်း(BJA)ပေါ်ပေါက်လာရေးအတွက်ဆော်ဩခဲ့သူဖြစ်ပြီး သတင်းစာဆရာ၊သတင်းထောက်တို့ စောင့်ထိန်းလိုက်နာရမည့်`မိမိတို့တာဝန်၊လွတ်လပ်ခြင်း၊မှန်ကန်သောသတင်းကိုပေးခြင်း၊တရားမျှတခြင်းနှင့်ဟီရိဩတ္တပ္ပတရား စောင့်ရှောက်ခြင်းများကိုလိုက်နာရမည်´ ဟူသည့် ဝတ္တရား(၅)မျိုးကို ချမှတ်ခဲ့သူဖြစ်သည်။ ဦးဘချိုသည် ဂျပန်ခေတ် အစိုးရ လက်ထက်တွင် အတိုင်ပင်ခံလွှတ်တော်အမတ်အဖြစ် ထမ်းဆောင်ခဲ့သည်။ မြန်မာနိုင်ငံ လုံးဝ လွတ်လပ်ရေးရရှိရေးကြိုးပမ်းရန်အတွက်၊ ဖ-ဆ-ပ-လ အဖွဲ့ချုပ်ဖွဲ့စည်းသောအခါ ဝင်ရောက်ဆောင်ရွက်သည်။ တိုင်းပြုပြည်ပြု လွှတ်တော်တွင် မြန်မာနိုင်ငံ ဖွဲ့စည်းပုံအခြေခံဥပဒေ ရေးဆွဲရေးကော်မတီအဖွဲ့ဝင် ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်း သခင်မြတို့နှင့် အတူ အထူးအပင်ပန်းခံ၍ ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ ချင်းပြည်နယ် ထီးလင်းမြို့တွင် ကျင်းပသော ချင်း-ဗမာ ချစ်ကြည်ရေး ကျောက်တိုင်ဖွင့်ပွဲ အခမ်းအနားသို့ ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်း ကိုယ်စားအဖြစ်လည်းကောင်း၊ ပြန်ကြားရေးဝန်ကြီးအနေဖြင့်လည်းကောင်း တက်ရောက်ခဲ့သည်။ ၁၉၄၇ ခုနှစ်တွင် အာဇာနည်ခေါင်းဆောင်ကြီး ပြန်ကြားရေး ဝန်ကြီးဌာနဝန်ကြီး ဒီးဒုတ်ဦးဘချို သည် ဗုဒ္ဓဘာသာ ကို နိုင်ငံတော်ဘာသာ အဖြစ် မြန်မာနိုင်ငံ၏ ၁၉၄၇ ခုနှစ် ဖွဲ့စည်းအုပ်ချုပ်ပုံအခြခံဥပဒေတွင်အသိအမှတ်ပြု ပြဋ္ဌာန်းရေး ပထမဆုံးဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ ဘဝနိဂုံး ၁၉၄၇ ခု၊ဇူလိုင်လ ၁၉ ရက်နေ့၊နံနက် ၁၀ နာရီ ၃၇ မိနစ်တွင် ခေါင်းဆောင်ကြီးများနှင့်အတူ လုပ်ကြံခံရပြီး မွန်းလွဲ ၁ နာရီ ၄၅ မိနစ်အချိန်တွင် ကွယ်လွန်သည်။ အာဇာနည်ခေါင်းဆောင်ကြီး ဒီးဒုတ်ဦးဘချို ကွယ်လွန်ချိန်တွင် အသက်(၅၄)နှစ်ရှိပြီး ဇနီးဒေါ်လှမေနှင့် (သမီးလေးယောက်) မခင်နု၊ မခင်ပု၊ မေမေခင်၊ ခင်ခင်ဦးတို့ ကျန်ရစ်သည်။ ကိုးကား (၁) ၁၉၈၉ခုနှစ်၊(၄၂)နှစ်မြောက် အာဇာနည်နေ့ အထိမ်းအမှတ်စာစောင်၊ပြည်ထောင်စုမြန်မာနိုင်ငံတော်အစိုးရပြန်ကြားရေးဝန်ကြီးဌာန၊ပြန်ကြားရေးနှင့် အသံလွှင့်ဦးစီးဌာနမှ ထုတ်ဝေသည်။ (၂) သုတ၊မောင်။ စာဆိုတော်များအတ္ထုပတ္တိ။ တတိယအကြိမ်နှိပ်။ ရန်ကုန်၊ဇွဲပုံနှိပ်တိုက်၊ ၁၉၆၈။ (၃)ခေတ်ရေစီးထဲက ပုဂ္ဂိုလ်များ (၄)ချမ်းငြိမ်း၏ထူးချွန်ထင်ရှားမြန်မာသတင်းစာဆရာများ မြန်မာ့နိုင်ငံရေးသမားများ‎ အာဇာနည်ကိုးဦး

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%92%E1%80%AE%E1%80%B8%E1%80%92%E1%80%AF%E1%80%90%E1%80%BA%E1%80%A6%E1%80%B8%E1%80%98%E1%80%81%E1%80%BB%E1%80%AD%E1%80%AF

သိန်း၊ ဆရာ၊ မှော်ဘီ

ဦးဖိုးသိန်းကို ဗြိတိသျှ(အောက်) မြန်မာနိုင်ငံအတွင်း ဟံသာဝတီ စီရင်စုအပိုင် (မှော်ဘီမြို့အနီးရှိ) မင်းရွာ၌ ဦးရွှေကြူနှင့် ဒေါ်ငွေ တို့မှ ခရစ် ၁၈၆၂ - ခုနှစ်(မြန်မာ ၁၂၂၃ခုနှစ်၊ နှောင်းတန်ခူးလဆန်း ၂ - ရက် တနင်းလာနေ့) မွေးဖွားပါသည်။ ညီအစ်ကို သုံးယောက်(ဖိုးငြိမ်း၊ဖိုးသိန်း၊ ပန်းဦး ) နှင့် နှမ မအုန်းပွင့်ဟူ၍ ရှိသည်။ ရပ်ရွာအတွင်းရှိ ကိုရွှေမိတ် ဆိုသူထံတွင် စာသင်ကြားရာ သင်ပုန်းကြီး ကုန်ခဲ့သည်။ ထို့နောက် ဦးဝိုက် ဆိုသူထံတွင် မင်္ဂလသုတ်၊ အပြင်အောင်ခြင်း၊ အတွင်းအောင်ခြင်း၊ ရတနာရွှေချိုင့် စသော ဘာသာရေးသင်ရိုးကို (၃) လခန့် သင်ကြားရပြန်သည်။ ထို့နောက်တွင် မင်းရွှာ ကန်ကုန်းကျောင်းသစ်ရှိ ဦးဝဏ္ဏထံမှ ပရိတ်ကြီးနှင့် ဇာတ်အဋ္ဌကထာနိသျများကို ဆည်းပူးသည်။ အသက် (၁၆) နှစ်ရှိသောအခါ ဦးလေးနှင့် အစ်ကို ဖိုးငြိမ်းတို့၏ ပို့ဆောင်ပေးမှုကြောင့် သန်လျင်သို့ ရောက်သွားသည်။ ထို့နောက်တွင် ညောင်ဝိုင်းကျောင်း (သိမ်ကျောင်း) ရှိ ဦးနန္ဒမာလာထံတွင် ထပ်မံ၍ စာပေများကို လေ့လာခွင့် ရသည်။ ဦးပုည၏ စာများကို အရကျက်ထားသဖြင့် လူသူပရိသတ်ရှေ့၌ သံနေသံထားနှင့် တရားဟောရာ နာမည်ရလာသည်။ မန္တလေးသို့ သွားရောက်၍ စာပေဆက်လက်ဆည်းပူးရန် အားထုတ်ရာ အခွင့်မသာ၌ ရှင်လိင်ပြန်ခဲ့သည်။ ကြေးတိုင်စာရေးကြီး ဦးတူထံတွင် ခေတ်သစ်ဂဏန်းသင်္ချာကို သင်ယူပြီး ကြေးတိုင်ဝန် ပဲရော့ ထံတွင် စားပွဲထိုးအဖြစ် အလုပ်လုပ်သည်။ ပဲရော့က သဘောကျ၍ ၁၈၈၀−ခုနှစ်၊ ဧပြီလ ၁၅−ရက်နေ့တွင် လျှောက်လွှာစာရေးအဖြစ် ခန့်အပ်ခြင်းခံရသည်။ ၁၈၈၄−ခုနှစ်တွင် ကြေးတိုင်အလုပ် ပြီးသော် ကြေးတိုင်မြို့အုပ် ဦးသာကင်းနှင့်အတူ အင်္ဂပူသို့ လိုက်ပါသွားပြီး တံဆိပ်ခေါင်းရောင်းသည့်အလုပ်ကို လုပ်ကိုင်သည်။ ၁၈၈၅-ခုနှစ်၊ မတ်လ ၁၈-ရက်နေ့တွင် မှော်ဘီမြို့အုပ်ရုံးတွင် ဒု-စာရေးအလုပ်ကို သူစလုပ်လေသည်။ ခရစ် ၁၈၉၆-ခုနှစ်၊ (မြန်မာ ၁၂၅၇ခုနှစ်) နှစ်တွင် သူသည် ကွမ်းခြံကုန်းမြို့အုပ်ရုံးသို့ ပြောင်းရွှေ့၍ စာရေးလုပ်ရသည်။ ၁၉ဝ၈-ခုနှစ် တွင် ကိုဖိုးသိန်းသည် စတူးဝပ်ကို စာပေဗဟုသုတ သင်ပေးရင်း၊ စတူးဝပ်၏အိမ်တွင် သွားနေခဲ့ရသည်။ ၁၉၁၆-ခုနှစ်(ပထမကမ္ဘာစစ်ကြီးအတွင်း)တွင် ပညာရေးဌာနက မြန်မာစာညွန့်ပေါင်း စုဆောင်းရေး အကြံပေးဘုတ်အဖွဲ့တစ်ခုကို ဖွဲ့စည်းခဲ့ လေသည်။ တာဝန်ခံအယ်ဒီတာမှာ အငြိမ်းစား အရေးပိုင် ဦးကျော်ဒွန်းဖြစ်လေသည်။ ဦးကျော်ဒွန်းသည် ဆရာသိန်း(ဦးဖိုးသိန်း)နှင့် ဆရာဦးသန့်စင်တို့ကို လက်ထောက်အယ်ဒီတာများအဖြစ်ခန့်အပ်ခဲ့လေသည်။ ၁၉၄၂-ခုနှစ်၊ ဇန်နဝါရီလ ၁-ရက် (မြန်မာ ၁၃ဝ၃-ခုနှစ်၊ ပြာသိုလပြည့်ကျော် ၁-ရက်) ညအချိန်တွင် ရုတ်တရက် ကွယ်လွန်သည်။ ဆရာဖိုးသိန်း၏ စာပေလက်ရာများ သူရိယမဂ္ဂဇင်းတွင် ဆက်တိုက်ရေးနေသော ဇာတ်သဘင် အကြောင်း၊ ပြဇာတ်စာပေအကြောင်း ဆောင်းပါးများ။ တိုးတက်ရေးမဂ္ဂဇင်းနှင့် ဆယ်သန်းဂျာနယ်များတွင် ရေးနေသော ကြီးပွားရေးလမ်းပြ ဆောင်းပါးများ။ ရန်ကုန်အနီးတဝိုက်ရှိ ကျိုက်ခေါက်၊ ကျိုက်က္ကဆံ၊ ကျောက်ဝိုင်းလိုဘုရားသမိုင်းများ။ အရူးလွယ်အိတ်စာအုပ်မျိုးတွင်ပါသော မတော်မတဲ့ ကဗျာ အချိုးများ၊ ဉာဏ်စွမ်းပြအဖွဲ့အနွဲ့များ၊ ပြဇာတ်စကားများ ရှေးဖြစ်စာတန်းနှင့် ရှေးဟောင်းရှေးဖြစ်စာတန်းလိုစာအုပ်များတွင် ပါသောမောင်းထောင်၊ ကျော်အောင်စံထား၊ သဲအင်း၊ မင်းအို၊ဆုံထား၊ ဘားမဲ့စသော ဆရာတော် ‌ထေရုပ္ပတ္တိများ။ နှောင်းဖြစ်စာတန်း စာအုပ်မျိုးတွင် ပါသောမိဖုရား မမြလေးအကြောင်း၊ မော်ကွန်းအကြောင်း စသော တိုလီမိုလီအကြောင်းအရာများ။ ဝန်ကြီး မှူးကြီးများ၊ ပညာရှိကြီးများလိုစာအုပ်များတွင်ပါသော ယောအတွင်းဝန် ဦးဘိုးလှိုင်၊ ပခန်းမင်းကြီး ဦးရန်ဝေး၊ ဖိုးသူတော် ဦးမင်း၊ လူဦးမင်း၊ ပိဋကတ်တော်အုပ် ဦးယံစသော မှူးမတ်ပညာရှိအတ္ထုပ္ပတ္တိများ။ ဟင်းလေးအိုးစာအုပ်မျိုးတွင် ပါသော ဆရာသိန်းကိုယ်တိုင်သိ ရှေ့နေထူးအကြောင်း အတ္ထုပ္ပတ္တိများ၊ ဆရာသိန်း တစ်ဆင့်ကြား စေးနဲသော ဘုန်းကြီးအကြောင်း၊ <ကြွားတတ်သော ကြေးထမ်းကြီးအကြောင်းအတ္ထုပ္ပတ္တိဆောင်းပါးများ။ ၁၉၃၆-ခုနှစ်ထုတ် ဘိန်းရာဇာကွမ်းပုံကုမ္မာ ပြဇာတ်တွင်ပါသော မှတ်ချက်စာ စသည့်ဖြစ်လေသည်။ ကိုးကားချက် (ဂန္ထဝင်စာဆို ပညာရှိလေးဦး - တိုက်စိုး) (မှော်ပီ ဆရာသိန်း − တိုက်စိုး) မြန်မာ အမျိုးသား စာရေးဆရာများ မြန်မာ စာရေးဆရာများ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%9E%E1%80%AD%E1%80%94%E1%80%BA%E1%80%B8%E1%81%8A%20%E1%80%86%E1%80%9B%E1%80%AC%E1%81%8A%20%E1%80%99%E1%80%BE%E1%80%B1%E1%80%AC%E1%80%BA%E1%80%98%E1%80%AE

သန်းစိန်၊ ဦး၊ သီရိပျံချီ

သီရိပျံချီဦးသန်းစိန်သည် ရန်ကုန်မြို့ ပုဇွန်တောင်ရပ်နေ အဖ ဦးဘမောင်နှင့် အမိ ဒေါ်မြတို့မှ ၁၉၁၁ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ ၂၂ ရက် (၁၂၇၃ ခုနှစ် ပြာသိုလဆန်း ၃ ရက်) သောကြာနေ့တွင် မွေးဖွားသော တဦးတည်းသော သားဖြစ်သည်။ ငယ်စဉ်ကပင် မိဘနှစ်ပါးလုံး ကွယ်လွန်သွားကြသဖြင့် အဒေါ် ၃ ယောက်၏ အုပ်ထိန်းမှုအောက်တွင် ကြီးပြင်းခဲ့သည်။ အခြေခံပညာကို ရန်ကုန်မြို့ ဗိုလ်တထောင်ရပ်ရှိ ခရစ်ယာန်သာသနာပြု စိန့်ဗားနဘတ်(စ)ကျောင်းတွင် စတင်သင်ကြားခဲ့သည်။ ထိုကျောင်း၌ ၄ တန်း တက်နေစဉ် ဖြစ်ပွားခဲ့သော ရန်ကုန်တက္ကသိုလ် ကျောင်းသားများသပိတ်တွင် ပါဝင်ခဲ့သည်။ ထို့နောက် ပုဇွန်တောင်ရပ် ဆားလမ်း ဘုန်းတော်ကြီးတိုက်တွင် အမျိုးသားပညာရေးကောင်စီက စတင်ကြီးမှူး ဖွင့်လှစ်သော အမျိုးသား (နေရှင်နယ်) ကျောင်းတွင် ဆက်လက် ပညာသင်ခဲ့သည်။ ထိုမှတဖန် ရန်ကုန် မက်သဒစ်အထက်တန်းကျောင်း၌ အင်္ဂလိပ် မြန်မာ ၁၀ တန်းအထိ ပညာသင်ကြားနေစဉ်၊ အိန္ဒိယနိုင်ငံ အထောက်အကူတပ်၏ ရန်ကုန်တပ်ရင်း (The Rangoon Battalion, Auxiliary Force, India) တွင် အပျော်တမ်း ပါဝင်ခဲ့သည်။ ငယ်ရွယ်စဉ်အချိန်မှစ၍ မြန်မာ့လွတ်လပ်ရေးနှင့် ဗုဒ္ဓသာသနာတော်ရေးအတွက် မနားမနေ ကြိုးပမ်း ပါဝင်ဆောင်ရွက်ခဲ့သောကြောင့် နိုင်ငံတော်က လွတ်လပ်ရေးမော်ကွန်းဝင် (ပထမအဆင့်)နှင့် သီရိပျံချီ ဘွဲ့တံဆိပ်များဖြင့်လည်းကောင်း၊ ထိုင်းဘုရင်မင်းမြတ် ဘူမိဗလအတုလျတေဇက ဆင်ဖြူရှင်ဘွဲ့တံဆိပ်တော်ဖြင့်လည်းကောင်း ချီးမြှင့်ဂုဏ်ပြုခဲ့သည်။ ဦးနေဝင်း ဦးဆောင်သည့် မြန်မာ့ဆိုရှယ်လစ်လမ်းစဉ်ပါတီက ပေးအပ်ခဲ့သော နိုင်ငံ့ဂုဏ်ရည် ဘွဲ့ကိုမူ အသိအမှတ်ပြုရန် ငြင်းပယ်ခဲ့သည်။ နိုင်ငံရေးဆောင်ရွက်ချက်များ အကျဉ်းချုပ် ၁၉၂၀ ခုနှစ် (အသက် ၉ နှစ်အရွယ်) တွင် ဖြစ်ပွားခဲ့သော ရန်ကုန်တက္ကသိုလ်ကျောင်းသားများ၏ ပထမကျောင်းသားသပိတ်တွင် အားပေး ပါဝင်ခဲ့သည်။ ၁၉၃၁ ခုနှစ် ဒိုင်အာခီ - ဟုမ္မရူး (ဝံသာနု) ခေတ်မှစ၍ နိုင်ငံရေးတွင် ပါဝင်ဆောင်ရွက်ခဲ့ရာ နယ်ချဲ့ဆန့်ကျင်ရေး၊ အမျိုးသား လွတ်လပ်ရေးအရေးတော်ပုံကြီးတလျှောက် တို့ဗမာအစည်းအရုံး၊ ဗမာ့ထွက်ရပ်ဂိုဏ်း၊ ပြည်သူ့အရေးတော်ပုံ ပါတီ (နောင် ဗမာပြည်ဆိုရှယ်လစ်ပါတီ)၊ ဖက်ဆစ်တော်လှန်ရေး၊ မြေပေါ် မြေအောက် လှုပ်ရှားမှုကြီးများတွင် ထက်မြက်စွန့်စား ပါဝင်ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ ၁၉၄၂ ခုနှစ်တွင် ရန်ကုန်မြို့ ဗမာ့လွတ်လပ်ရေးတပ်မတော်စစ်ရုံးချုပ် စစ်ဝန်ကြီး ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်း၏ တိုက်ရိုက်ဦးစီးမှုအောက်တွင် ဆက်သွယ်ရေးနှင့် နေရာချထားရေး ဌာနကြီးမှူးအဖြစ် တာဝန်ယူ ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ ၁၉၄၆-၄၇ ခုနှစ်တွင် ဥက္ကဋ္ဌ ဗိုလ်ချုပ်အောင်ဆန်း၊ ဒု-ဥက္ကဋ္ဌ သခင်နု ဦးဆောင်သည့် ဖဆပလအဖွဲ့ချုပ် ဗဟိုဦးစီးအဖွဲ့ဝင်အဖြစ် လွတ်လပ်ရေးတိုက်ပွဲဝင်ခဲ့သည်။ ၁၉၄၇ ခုနှစ် တိုင်းပြုပြည်ပြု လွှတ်တော်ရွေးကောက်ပွဲတွင် ရန်ကုန်မြို့ ဗိုလ်တထောင်မဲဆန္ဒနယ်မှ ဖဆပလအမတ်အဖြစ် ရွေးကောက်တင်မြှောက်ခံရသည်။ ၁၉၄၈ ခုနှစ် ရန်ကုန်မြို့ မဟာဗန္ဓုလပန်းခြံ လွတ်လပ်ရေးမော်ကွန်းကျောက်တိုင် တည်ဆောက်ရေးအဖွဲ့ အတွင်းရေးမှူးအဖြစ် တာဝန်ယူ ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ ၁၉၄၈ ခုနှစ် လွတ်လပ်ရေးရရှိပြီးနောက် ရန်ကုန်ခရိုင် ဖဆပလအဖွဲ့ချုပ် အတွင်းရေးမှူး၊ ဗမာပြည်ဆိုရှယ်လစ်ပါတီဌာနချုပ် အလုပ်အမှုဆောင်အဖွဲ့ဝင်နှင့် ရန်ကုန်ခရိုင် ပါတီအတွင်းရေးမှူးအဖြစ် ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ ၁၉၅၂ ခုနှစ် ပါတီရွေးကောက်ပွဲနှင့် ၁၉၅၆ ခုနှစ် ပါလီမန်ရွေးကောက်ပွဲများတွင် ဟံသာဝတီခရိုင် တွံတေးမဲဆန္ဒနယ်မှ ပြည်သူ့လွှတ်တော်အမတ်အဖြစ် ရွေးကောက် တင်မြှောက်ခံခဲ့ရပြီး အမျိုးသားစီမံကိန်းဝန်ကြီးဌာနနှင့် သာသနာရေးဝန်ကြီးဌာနများတွင် ပါလီမန်အတွင်းဝန်အဖြစ် တာဝန်ပေးအပ်ခံရသည်။ ၁၉၅၈ ခုနှစ် သန့်ရှင်းဖဆပလ အဖွဲ့ချုပ် အလုပ်အမှုဆောင်၊ ၁၉၆၀ ခုနှစ် သိမ်ဖြူမဲဆန္ဒနယ် သန့်ရှင်းဖဆပလ (နောင် ပြည်ထောင်စုပါတီ) အမတ်အဖြစ် ရွေးကောက် တင်မြှောက်ခံရသည်။ ၁၉၆၀ ခုနှစ် ပါလီမန်ရွေးကောက်ပွဲတွင် ရန်ကုန်မြို့ သိမ်ဖြူအရှေ့ပိုင်းမဲဆန္ဒနယ် (တာမွေမြို့နယ်နှင့် ရန်ကင်းမြို့နယ်) မှ ပြည်သူ့လွှတ်တော်အမတ်အဖြစ် ရွေးကောက် တင်မြှောက်ခံရပြီး၊ ပြည်သူ့လွှတ်တော် ဆော်ဩရေးမှူးချုပ်နှင့် သာသနာရေးဝန်ကြီးဌာန ပါလီမန်အတွင်းဝန်အဖြစ် ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ ၁၉၆၂-၆၃ ခုနှစ်များတွင် တကြိမ်၊ ၁၉၆၇ ခုနှစ်တွင် တကြိမ်၊ နှစ်ကြိမ်တိုင် နိုင်ငံရေးအကျဉ်းသားအဖြစ် ထိန်းသိမ်းခံရသည်။ ၁၉၈၈ ခုနှစ် နာယကကြီး ဦးနု ကြီးမှူးသော ဒီမိုကရေစီနှင့် ငြိမ်းချမ်းရေးအဖွဲ့ချုပ် ဗဟိုအလုပ်အမှုဆောင်အဖွဲ့ အတွင်းရေးမှူး (၁) အဖြစ် ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ ၁၉၈၉ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ ၂၉ ရက်တွင် ဦးနု ခေါင်းဆောင်သော စင်ပြိုင်အစိုးရ အဖွဲ့ဝင်အဖြစ် ပုဒ်မ ၁၀(ခ) ဖြင့် နေအိမ်၌ တားဆီးမိန့် (အကျယ်ချုပ်) ထုတ်ပြန်ခံရပြီး ၁၉၉၂ ခုနှစ် ဧပြီလ ၂၅ ရက်တွင် တားဆီးခံရမှုမှ လွတ်မြောက်သည်။ တားဆီးခံရမှုမှ လွတ်မြောက်ချိန်မှစ၍ ရဲဘော်သုံးကျိပ်ဝင် ဗိုလ်မှူးအောင် ဦးဆောင်သည့် ဝါရင့်နိုင်ငံရေး ပုဂ္ဂိုလ်ကြီး ၂၃ ဦးအစုတွင် တက်ကြွစွာ ပါဝင်လျက် အမျိုးသားရင်ကြားစေ့ရေး၊ အမျိုးသားပြန်လည်သင့်မြတ်ရေးဆိုင်ရာ နိုင်ငံရေးလုပ်ငန်းစဉ်များ အောင်မြင်ရေးအတွက် ကွယ်လွန်ချိန်အထိ ကြိုးပမ်းဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ ဗုဒ္ဓသာသနာရေးဆောင်ရွက်ချက်များ အကျဉ်းချုပ် ၁၉၃၀ ခုနှစ် မေလ ၅ ရက် ငလျင်ကြောင့် ရွှေတိဂုံစေတီတော် ပိန္နဲတိုင် ကျိုးခဲ့ရာ ရန်ကုန်တမြို့လုံးရှိ ဘာသာရေး၊ သာသနာရေးအသင်းအဖွဲ့စုံ စုပေါင်း ဖွဲ့စည်းခဲ့သည့် ရွှေတိဂုံစေတီတော် စောင့်ရှောက်ရေးအဖွဲ့ကြီး အကျိုးဆောင်အတွင်းရေးမှူးအဖြစ် ၁၉ နှစ်သားအရွယ်တွင် ဆောင်ရွက်၍ စေတီတော်ကြီး ပိန္နဲတိုင်အပါအဝင် ဘက်စုံ မွမ်းမံ ပြုပြင် တည်ဆောက်မှုများ ပြုခဲ့သည်။ ဒုတိယကမ္ဘာစစ်အပြီးတွင် အကြောင်းကြောင်းကြောင့် ယိုယွင်း ပျက်စီးခဲ့သည့် ရန်ကုန်မြို့ ဗိုလ်တထောင် ကျိုက်ဒေးအပ်စေတီ၊ ခြောက်ထပ်ကြီး ရွှေသာလျောင်းဘုရား၊ ပဲခူးမြို့ ရွှေမော်ဓောစေတီ၊ တွံတေးမြို့ ရွှေဆံတော်စေတီများ ပြုပြင် မွမ်းမံရေးတို့ကို ဇွဲလုံ့လကြီးစွာ ပြီးမြောက်အောင် တာဝန်ယူ ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ ၁၉၅၀ ခုနှစ်တွင် နောင်အခါ သီရိမင်္ဂလာကမ္ဘာအေးစေတီ တည်ထား ကိုးကွယ်ရာနှင့် ဆဋ္ဌသင်္ဂါယနာတင် မဟာပါသနလှိုဏ်ဂူတော်ကြီး တည်ထားရာ သီရိမင်္ဂလာကမ္ဘာအေးကုန်းမြေကို ဝန်ကြီးချုပ်ဦးနု၏ တာဝန်ပေးချက်အရ နေရာရှာဖွေသည့်အဆင့်မှ စေတီတော် ပန္နက်ချခြင်းအလယ်၊ လှိုဏ်ဂူတော်ကြီး တည်ဆောက် ပြီးစီးသည့် အဆုံးတိုင် ကိုယ်ရောစိတ်ပါ မြှုပ်နှံပါဝင် ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ သီရိမင်္ဂလာကမ္ဘာအေးစေတီ ဂေါပကအဖွဲ့တွင် ဆယ်စုနှစ်များစွာ ပါဝင်ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ ၁၉၅၅ ခုနှစ်တွင် တရုတ်ပြည် ပီကင်းမြို့မှ ရန်ကုန်မြို့သို့ ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်များ ဖူးမျှော် ကြည်ညိုနိုင်ရေးအတွက် ဗုဒ္ဓမြတ်စွာ အံတော်ကို တာဝန်ယူ ပင့်ဆောင်ခဲ့သည်။ ၁၉၄၈ - ၅၅ ခုနှစ်များအတွင်း မြန်မာနိုင်ငံလုံးဆိုင်ရာ ဗုဒ္ဓဘာသာအဖွဲ့ချုပ်၏ တာဝန်ပေးချက်အရ ပြည်ထောင်စု တောင်တန်းသာသနာပြုအဖွဲ့ချုပ် အကျိုးတော်ဆောင်အဖြစ် ကချင်၊ ရှမ်း၊ ဝ၊ နာဂ၊ ပလက်ဝ၊ ကန္တရဝတီ တောင်တန်းဒေသများသို့ ခက်ခဲ ပင်ပန်းစွာ လှည့်လည်လျက် တောင်တန်းသားပေါင်း ၁၀ သိန်းကျော်ခန့် ဗုဒ္ဓဘာသာဝင်များ ဖြစ်လာအောင် တောင်တန်းဒေသ ဗုဒ္ဓသာသနာပြု လုပ်ငန်းများကို ကြိုးပမ်း ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ ၁၉၅၆ ခုနှစ် ဝန်ကြီးချုပ် ဦးနု ပဓာနဒါယကာအဖြစ် ကြီးမှူး ဆောင်ရွက်ခဲ့သည့် ဆဋ္ဌသင်္ဂါယနာတင်ပွဲကြီးနှင့် သာသနာနှစ် ၂၅၀၀ ပြည့် အထိမ်းအမှတ် အောင်ပွဲသဘင်ကြီးကို ၁၉၅၆ ခုနှစ် မေလ ၂၂ ရက်မှ ၂၅ ရက်အထိ ကျင်းပခဲ့ရာ အောင်ပွဲကျင်းပရေး ဗဟိုအဖွဲ့အကျိုးတော်ဆောင်အဖြစ် ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ ၁၉၆၀ ခုနှစ် နိုင်ငံတော်အစိုးရက ဖွဲ့စည်းတာဝန်အပ်နှင်းခဲ့သော ဗုဒ္ဓဘာသာ သာသနာကို နိုင်ငံတော်ဘာသာ၊ သာသနာအဖြစ် သတ်မှတ်ရေးဆိုင်ရာ အကြံပေးအဖွဲ့၏ အတွင်းရေးမှူး (၁) အဖြစ် အစီရင်ခံစာ အပြည့်အစုံ တင်ပြနိုင်သည်အထိ ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။ ၁၉၈၀ ခုနှစ်တွင် ဥက္ကဋ္ဌကြီး ဦးနု ဦးဆောင်၍ ဩဂုတ်လ ၂၀ ရက်တွင် ဖွဲ့စည်းခဲ့သော ပိဋကတ်ဘာသာပြန်အဖွဲ့တွင် အမှုဆောင်အဖြစ် တက်ကြွစွာ ပါဝင်ခဲ့သည်။ လွတ်လပ်ရေးအကြိုကာလ ၁၉ နှစ်သားအရွယ်မှ ကွယ်လွန်ချိန်အထိ အကျိုးတော်ဆောင်၊ ဥက္ကဋ္ဌ၊ နာယက စသည့် ထိပ်တန်း တာဝန်ကြီးများ၌ ရွေးကောက် တင်မြှောက် တာဝန်ပေးအပ်ခံရသည့် ဘာသာရေးအဖွဲ့အစည်းများမှာ - (က) မြန်မာနိုင်ငံလုံးဆိုင်ရာ ဗုဒ္ဓဘာသာအဖွဲ့ချုပ် (အေဘီဘီအေ) (ခ) မြန်မာနိုင်ငံလုံးဆိုင်ရာ ဗုဒ္ဓကလျာဏယုဝအသင်း (ဝိုင်အမ်ဘီအေ) (ဂ) မြန်မာနိုင်ငံလုံးဆိုင်ရာ ဗုဒ္ဓဘာသာပုညကုသလအသင်း (ဘီဘီအမ်အေ) (ဃ) ရာမခရစ်ရှနားဘုရားကျောင်းအဖွဲ့ (အာရ်အမ်အက်စ်) တို့ဖြစ်သည်။ နိုင်ငံခြားခရီးစဉ်များ သာသနာရေးတာဝန်၊ အစိုးရတာဝန်တို့ဖြင့် အာရှတိုက်အတွင်း ကမ္ဘောဒီးယား၊ ဂျပန်၊ ဗီယက်နမ်၊ တရုတ်၊ ထိုင်း၊ လာအို၊ ဟောင်ကောင်၊ အိန္ဒိယနှင့် အီဂျစ်နိုင်ငံများသို့လည်းကောင်း၊ မြောက်အမေရိကတိုက်အတွင်း ကနေဒါနှင့် အမေရိကန်နိုင်ငံများသို့လည်းကောင်း၊ ဥရောပတိုက်အတွင်း ချက်ကိုဆလိုဗားကီးယား၊ ဆိုဗီယက်ယူနီယံ၊ ဂရိ၊ အရှေ့ဂျာမနီ၊ အနောက်ဂျာမနီ၊ ပိုလန်၊ ပြင်သစ်၊ ဟန်ဂေရီ၊ အီတလီနှင့် အင်္ဂလန်နိုင်ငံများသို့လည်းကောင်း ကြိမ်ဖန်များစွာ သွားရောက်ခဲ့သည်။ ဓာတ်ပုံများ လွတ်လပ်ရေးနေ့အခမ်းအနားမှတ်တမ်း (၁၉၄၈ ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလ ၄ ရက်) ဆိုဗီယက်ပြည်ထောင်စုခရီးစဉ်မှတ်တမ်း (၁၉၆၀ နိုဝင်ဘာလ ၂၁ ရက်) တရုတ်နိုင်ငံခရီးစဉ်မှတ်တမ်း ကိုးကား မြန်မာလူမျိုးများ အတ္ထုပ္ပတ္တိ လွတ်လပ်ရေးမော်ကွန်းဝင်များ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%9E%E1%80%94%E1%80%BA%E1%80%B8%E1%80%85%E1%80%AD%E1%80%94%E1%80%BA%E1%81%8A%20%E1%80%A6%E1%80%B8%E1%81%8A%20%E1%80%9E%E1%80%AE%E1%80%9B%E1%80%AD%E1%80%95%E1%80%BB%E1%80%B6%E1%80%81%E1%80%BB%E1%80%AE

မေရှင် (ရုပ်ရှင်သရုပ်ဆောင်)

​မေရှင်သည် မြန်မာ့ရုပ်ရှင်​လောကနှင့် ဂီတ​လောကတို့တွင် စစ်ကြို​ခေတ်မှစတင်၍ ​​ကျော်ကြားလာခဲ့​သော ဝဏ္ဏကျော်ထင်ဘွဲ့ရ နိုင်ငံ​​​ကျော် ရုပ်ရှင်မင်းသမီး၊ အဆို​တော်တစ်ဦးဖြစ်သည်။ ငယ်ဘဝ ဒေါ်မေရှင်ကို (၁၂၇၈ ခုနှစ်) ၁၉၁၇-ခုနှစ်၊ မတ်လ ၁ဝ-ရက်နေ့တွင် မန္တလေး အရှေ့ပြင် အောင်တော်မူရပ်၌ အဖ ပွဲစားကြီး ဦးခင်လေး၊ အမိ ဒေါ်ဖွားယုံတို့က မွေးဖွားခဲ့သည်။ အမည်ရင်းမှာ ဒေါ်သန်းရှင် ဖြစ်သည်။ မွေးချင်း ညီအမ ၅ ဦးအနက် အငယ်ဆုံး သမီးဖြစ်ကာ အမဖြစ်သူများမှာ ဒေါ်ချစ်စု၊ ဒေါ်ချစ်ဥ၊ ဒေါ်သိန်းချစ်၊ ဒေါ်ပွားယဉ်တို့ ဖြစ်သည်။ ဝက်စလီယန်ကျောင်းမှ ၇-တန်း၁၉၃၆ခုနှစ် တွင်အောင်မြင်ခဲ့သည်။ အနုပညာခရီး အနုပညာ၌ ပျော်မွေ့သော်လည်း အဆက်အသွယ်က မရှိသဖြင့် ၁၉၃၆ခုနှစ်တွင်မှ သူ၏ ဝါသနာကို အထောက်အကူ ပြုမည့် အကြောင်းတစ်ရပ်ပေါ်လာခဲ့သည်။ အေဝမ်းဖလင် ရုပ်ရှင် ကုမ္ပဏီမှ ရုပ်ရှင်မင်းသမီးသစ်များ အလိုရှိကြောင်း လျှောက်ထားနိုင်ကြောင်း ကြော်ငြာအရ အမဖြစ်သူနှင့် တိုင်ပင်ကာ မန္တလေးအေဝမ်း တိုက်ခွဲသို့ သွားရောက်စုံစမ်းခဲ့သည်။ မန္တလေးတိုက်ခွဲမှာပင် လျှောက်လွာတင်ခဲ့သည်။ မကြာမီ ရန်ကုန်အေဝမ်းကုမ္ပဏီမှ ရုပ်ရှင်မင်းသမီးအဖြစ် ရွေးချယ်ကြောင်း အကြောင်းပြန်ကြားခဲ့ရာ ရန်ကုန်သို့ ဆင်းလာခဲ့ပြီး ကုမ္ပဏီသို့သွားရာမှ မူလ နန်းရှင် အမည်ကို မေရှင်ဟု ပြောင်းလဲမှည့်ခေါ်ခဲ့သည်။ အေဝမ်းမှ မေသန်းဟူသော မင်းသမီးကို မွေးထုတ်ပြီးဖြစ်ရာ နောက်ထပ် ရောက်လာ ကြသော မင်းသမီးများကို မေရှင်၊ မေချစ်၊ မေမြင့်၊ မေနု၊ မေသစ်၊ မေဆန်း၊ မေလွင် စသည်ဖြင့် မေ နာမည်များ မှည့်ခေါ်ခဲ့သည်။ အသက်-၁၈ နှစ်မှ စတင်ကာ အဆိုတော် မမေရှင် အဖြစ် ထင်ရှား ကျော်ကြားလာခဲ့ပြီး အသက်၁၉ နှစ်တွင် မင်းသား ရဲခေါင် ချစ်ဆွေ နှင့် တွဲဖက် သရုပ်ဆောင် ရသော ဖူးစာရှင် အသံတိတ် ဇာတ်ကားကို ပထမဆုံး ရိုက်ကူးခဲ့သည်။ ၁၉၃၇တွင် "ဖူးစာရှင်" ရုပ်ရှင်အား ရုံတင်ပြသနိုင်ခဲ့သည်။ အသံတိတ်ဇာတ်ကားများ ရိုက်ကူးရာမှ အေဝမ်းသဘင်ဝန်ဓာတ်ပြား ထုတ်လာရာတွင် ဓာတ်ပြားသွင်းခွင့်ရရှိခဲ့သည်။ ရုပ်ရှင်ထဲတွင် သီဆိုခဲ့သော တေးများအပါအဝင် သီချင်းအပုဒ်ပေါင်း(၈၀)ခန့် သီဆိုခဲ့သည်။ နိူင်ငံကျော် အဆိုတော် ရုပ်ရှင်မင်းသမီးဘဝသို့ ရောက်ရှိသွားသောအခါ ဦးတင်မောင်နှင့်တွဲကာ ကားကြီးကားကောင်းများ ရိုက်ကူးခဲ့ရသည်။ ဒုတိယကမ္ဘာစစ်အပြီးတွင်လည်း ဆက်လက်ရိုက်ကူးခဲ့သည်။ ထို့နောက် မြန်မာ့ ရုပ်ရှင်လောက၏ ပထမဆုံး အသံထွက် ဇာတ်ကားဖြစ်သည့် မြှားနတ်မောင် ဇာတ်ကားတွင် ပါဝင်သရုပ်ဆောင်ခဲ့ပြီး ပရိသတ်များက လက်ခံကာ အောင်မြင်မှုများ ရရှိခဲ့သည်။ နောက်ဆုံးရိုက်ကူးခဲ့သော ကားမှာ သားတို့ရုပ်ရည် ဇာတ်ကားဖြစ်သည်။ ရုပ်ရှင် ဇာတ်ကားပေါင်း ၁၄ကား နှင့် ဓာတ်ပြား တေးသီချင်းပေါင်း ၄ဝကျော် ကို သီဆို ခဲ့သည်။ ထို့နောက် ၁၉၆၁ခုနှစ် အသက်၄၅နှစ် အရွယ်တွင် ရုပ်ရှင်လောကမှ အနားယူခဲ့သည်။ ပါဝင်ခဲ့သည့် ရုပ်ရှင်များ ဖူးစာရှင် မြှားနတ်မောင် ချစ်အမျှ ချစ်ရေစင် စောင်းတော်ရှင် ချိန်တန်ပြီ မေ့တွက်တာ သားတို့ရုပ်ရည် ထုတ်ဝေခဲ့သည့် ဓာတ်ပြားများ ချစ်ရေစင် အောင်ခြင်းရှစ်ပါး ပျို့မှာတမ်း ရွှေအင်းဝ ပါရမီတော် ရှင်သီဝလိ သော်တာငွေမင်း မြတ်လေးငုံ ကျေးစေတမာန် ချစ်ခက်သက်လျာ အနုပညာဘဝပြင်ပ ၁၉၅၁မှ ၁၉၅၈ခုနှစ်အထိ မြန်မာ့အသံတွင် မှုထမ်းခဲ့ပြီး ၁၉၅၈ခုနှစ်၌ ဝဏ္ဏကျော်ထင်ဘွဲ့ကို ရရှိခဲ့သော်လည်း မန္တလေးမြို့ မဟာမြတ်မုနိ ဘုရားတွင် လှူဒါန်း ခဲ့သည်။ အတ္ထုပ္ပတ္တိစာအုပ် အေဝမ်းရုပ်ရှင် တခေတ်တွင် မေရှင်ဟု နာမည်ကြီးသည့် ရုပ်ရှင်မင်းသမီးကြီးနှင့် အဆိုတော်ကြီးလည်း ဖြစ်သူ ဒေါ်မေရှင်၏ အတ္ထုပ္ပတ္တိကို "ပန်းတပွင့်ရဲ့ ရင်ခုန်သံ" အမည်ဖြင့် စာရေးဆရာမ ဝင်းဝင်းမြင့် (နန်းတော်ရှေ့) က ရေးသား ထုတ်ဝေခဲ့သည်။ ဘဝနိဂုံး ၂၀၀၈ခုနှစ် စက်တင်ဘာလ ၃ရက် ည၁၁နာရီ ၃ဝမိနစ်၊ အသက် -၉၁ နှစ် အရွယ်တွင် မန္တလေးမြို့ရှိ အောင်တော်မူ ရပ်ကွက်၊ ၂၆ ဘီလမ်း၊ ၆၂ လမ်းနှင့် ၆၃ လမ်းကြား၊ မြစန္ဒာလမ်းသွယ်ရှိ 'ရတနာ' နေအိမ်တွင် အဆုတ်ရောဂါဖြင့် ကွယ်လွန်ခဲ့သည်။ "အဆုတ်ထဲကို ရေဝင်တယ်ဆိုပြီး ဆေးရုံက မှတ်ချက်ချတယ်။ ဆရာဝန်က အိမ်ခေါ်သွား ဆိုတော့ အိမ်မှာပဲ ဆုံးသွားတာပါပဲ။ ပြီးခဲ့တဲ့ စနေနေ့ ဆေးရုံတက်တာ ဗုဒ္ဓဟူးနေ့က ဖောက်လာပြီး ဆုံးသွားတာပါ" ဟု ဒေါ်မေရှင်၏ တူဖြစ်သူ တစ်ဦးက မဇ္ဈိမ သတင်းဌာန ကို ပြောပြသည်။ ဒေါ်မေရှင်၏ ကြွင်းကျန်သော ရုပ်ကလာပ်ကို စက်တင်ဘာလ ၅-ရက်နေ့၊ ညနေ ၃-နာရီတွင် ကြာနီကန် သုသာန်တွင် ဂူသွင်း သင်္ဂြိုဟ်ရာ မိသားစုများနှင့်အတူ ရုပ်ရှင်၊ဂီတ ပညာရှင်များ၊ မြို့မိမြို့မများ လိုက်လံပို့ဆောင် ပေးခဲ့ကြသည်။ ရည်ညွှန်းကိုးကား ခေတ်ဟောင်း အဆိုတော်နှင့် ရုပ်ရှင် မင်းသမီးကြီး ဒေါ်မေရှင် ကွယ်လွန်၊ မဇ္ဈိမ သတင်းဌာန။ မန္တလေး အဘိဓာန်၊ နေထွတ် The Dream Crystals Publishing House၊ ၁၉၉၉။ သိမှတ်ဖွယ်ရာ ကိုယ်ရေး အချက်အလက်များ။ ရေးသားသူ၊ ထုတ်ဝေသည့် စာအုပ်တိုက်နှင့် ခုနှစ်၊ လတို့ မပါရှိ။ ဗိုလ်ချုပ်ကြီး ခင်ညွန်ရဲ့ ထောက်လှမ်းရေး လက်ကျန်တွေက စုစည်း ထုတ်ဝေခဲ့တာလို့ ယူဆကြသည်။ မြန်မာ အမျိုးသမီး အဆိုတော်များ မြန်မာ အမျိုးသမီး ရုပ်ရှင်သရုပ်ဆောင်များ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%99%E1%80%B1%E1%80%9B%E1%80%BE%E1%80%84%E1%80%BA%20%28%E1%80%9B%E1%80%AF%E1%80%95%E1%80%BA%E1%80%9B%E1%80%BE%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%9E%E1%80%9B%E1%80%AF%E1%80%95%E1%80%BA%E1%80%86%E1%80%B1%E1%80%AC%E1%80%84%E1%80%BA%29

အင်တာနက်

အင်တာနက် () ဆိုသည်မှာ စံနမူနာ Internet Protocol Suite (TCP/IP) ကိုသုံး၍ ကွန်ပျူတာ ကွန်ယက်များ ချိတ်ဆက်ကာ သန်းထောင်နှင့်ချီသော ကမ္ဘာအနှံ့သုံးစွဲ သူများအား ဝန်ဆောင်မှုပေးနေသော ကမ္ဘာနှင့် အဝှမ်း ချိတ်ဆက်ထားသော စနစ်တစ်ခုပင် ဖြစ်သည်။ ဒေသတွင်းမှသည် ကမ္ဘာလုံးအနှံ့ အတိုင်းအတာအထိ ကျယ်ပြန့်စွာ သွယ်တန်းထားသော အီလက်ထရွန်းနစ် အချက်အလက်တည်ဆောက်မှုနှင့် အမြင်ဆိုင်ရာ ကွန်ယက်နည်းပညာများဖြင့် ချိတ်ဆက်ထားသည့် သန်းပေါင်းများစွာသော ပုဂ္ဂလိက၊ အများပြည်သူ၊ ပညာရေး၊ စီးပွားရေးနှင့် အစိုးရပိုင်းဆိုင်ရာ ကွန်ယက်များ ပါဝင်သည့် ကွန်ယက်များ၏ ကွန်ယက် တစ်ခု ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘာ့ပင့်ကူအိမ်ဟု တင်စားသည့် World Wide Web (WWW) ၏ အချင်းချင်း ချိတ်ဆက်နေသော ဟိုက်ပါတက်(စ်) (hypertext) စာရွက်စာတမ်းများနှင့် အီလက်ထရွန်းနစ်စာပို့စနစ် (electronic mail) ကို ပံ့ပိုးသော အခြေခံဖွဲ့စည်းတည်ဆောက်ပုံကဲ့သို့ အမျိုးအစား များပြားလှစွာသော သတင်းအချက်အလက် အရင်းအမြစ်များ နှင့် ဝန်ဆောင်မှုများကို အင်တာနက်က သယ်ဆောင်ပေးပါသည်။ တယ်လီဖုန်း၊ တေးဂီတ၊ ရုပ်ရှင် နှင့် ရုပ်မြင်သံကြားကဲ့သို့ ထုံးတမ်းစဉ်လာ လူထုဆက်သွယ်ရေးများ သည် အင်တာနက်အားဖြင့် အသွင်သဏ္ဌာန်နှင့် အနက်အဓိပ္ပာယ် တဖန်ပြောင်းလဲလာကြသည်။ သတင်းစာ၊ စာအုပ် နှင့် အခြားပုံနှိပ်လုပ်ငန်းများသည် Websites ဝက်(ဘ်)ဆိုဒ်များ Blogs ဘလော့များနှင့် ကိုက်ညီအောင် ပြုပြင်လာကြသည်။ အမြန်သတင်းပို့ဆက်သွယ်ခြင်း (instant messaging), အင်တာနက် စုပေါင်းဆွေးနွေးခန်းများ (Internet Forums) နှင့် လူမှုရေးကွန်ယက်များ (social networking) များတို့မှတစ်ဆင့် လူအချင်းချင်း အပြန်အလှန် ဆက်သွယ်ရာတွင် အသွင်သစ်များကို အင်တာနက်က စွမ်းဆောင်ပေးသည် သို့မဟုတ် အရှိန်မြှင့်တင်ပေးသည်။ အဓိက လက်လီအရောင်းဆိုင်ခွဲ များ၊ လက်လုပ်လက်စား ဈေးသည်များ၊ ကုန်သည်များ အတွက် အင်တာနက်ပေါ်တွင် ဈေးဝယ်ခြင်း (online shopping) လျင်မြန်စွာ တိုးတက်ဖွံ့ဖြိုးလာသည်။ အင်တာနက်ပေါ်ရှိ စီးပွားရေးလုပ်ငန်းတစ်ခုနှင့်တစ်ခု တိုက်ရိုက်ဆက်ဆံမှု နှင့် ငွေကြေး ဆိုင်ရာဝန်ဆောင်မှုလုပ်ငန်းများ က စက်မှုလုပ်ငန်းတစ်ခုလုံး ထုတ်ကုန်စီးဆင်းမှု ကို အကျိုး သက်ရောက် စေသည်။ ၁၉၆၀ခုနှစ်များက ပုဂ္ဂလိကနှင့် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုစစ်တပ် နှစ်မျိုးလုံး၏ ကြံ့ခိုင်ပြီး တော်ရုံအမှားခံနိုင်သော၊ ဖြန့်ဝေပေးသည့် ကွန်ပျူတာ ကွန်ယက်များအကြောင်း သုတေသန ပြုခြင်းများသည် အင်တာနက်၏ မူလအစ ဖြစ်ခဲ့သည်။ အမျိုးသား သိပ္ပံရေးရာ ဖောင်ဒေးရှင်း က ပံ့ပိုးသော အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု၏ ကွန်ယက်နောက်ကျောရိုးသစ် အတွက် ရန်ပုံငွေ နှင့် အခြားသော စီးပွားရေးကွန်ယက် နောက် ကျော ရိုးသစ် အတွက် ကိုယ်ပိုင် ရန်ပုံငွေ တို့ကို ကမ္ဘာတဝှမ်းလုံးကို ကွန်ယက်ချိတ်ဆက်မှု နည်းပညာသစ်များ နှင့် ကွန်ယက်အများအပြားကို စုပေါင်းခြင်းများ တည်ဆောက်ဖွံ့ဖြိုးမှုတွင် ပါဝင်လာစေရန် ဦးဆောင်ဦးရွက်ပြုခဲ့သည်။ ၁၉၉၀ခုနှစ်များ၏ အလယ်နှစ်များက အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ကွန်ယက်ကို စီးပွားဖြစ် ပြုလုပ်ခြင်းကြောင့် အင်တာနက်သည် လူသိများလာပြီး ခေတ်သစ်လူသားဘဝ၏ အရာရာတိုင်း နီးပါးတွင် ပေါင်းစပ်ဖွဲ့စည်းခြင်း အကျိုးများရရှိခဲ့သည်။ ၂၀၀၉ခုနှစ်မှစ၍ ကမ္ဘာ့လူဦးရေ၏ လေးပုံတစ်ပုံခန့်သည် အင်တာနက် ဝန်ဆောင်မှုများကို အသုံးပြုနေပြီဖြစ်သည်။ နည်းပညာဆိုင်ရာ အကောင်အထည်ဖော်ခြင်းတွင်လည်းကောင်း ရယူခြင်းနှင့် အသုံးပြုခြင်းအတွက် ပေါ်လစီများတွင်လည်းကောင်း အင်တာနက်ကို ဗဟိုမှ ထိန်းချုပ်မှုမရှိပါ၊ ပေါင်းစပ်ပါဝင်သော ကွန်ယက်တစ်ခုစီသည် ၎င်း၏ ကိုယ်ပိုင် စံချိန်စံညွှန်းများကို သတ်မှတ်သည်။ အင်တာနက်တွင် အမည်နေရာပေးခြင်းဆိုင်ရာ နိယာမနှစ်ခုဖြစ်သည့် အင်တာနက် ပရိုတိုကော(လ်) လိပ်စာ နေရာနှင့် ဒိုမိန်း အမည် စနစ် တို့၏ လှည့်စားသော အဓိပ္ပာယ်သတ်မှတ်ချက်များကိုသာ ထိန်းသိမ်းသည့် အဖွဲ့အစည်းတစ်ခု ဖြစ်သော Internet Corporation for Assigned Names and Numbers (ICANN)က ညွှန်ကြားသည်။ အဓိက ပရိုတိုကော(လ်)များ(IPv4 နှင့် IPv6)၏ နည်းပညာဆိုင်ရာ နောက်မှထောက်ပံ့ခြင်းနှင့် စံချိန်စံညွှန်းသတ်မှတ်ခြင်းသည် Internet Engineering Task Force (IETF)၏ လှုပ်ရှားမှုဖြစ်သည်။ ၎င်းသည် နည်းပညာ ကျွမ်းကျင်မှုကို ထည့်ဝင်ခြင်းအားဖြင့် မည်သူမဆို ပါဝင်နိုင်သည့် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ပါဝင်သူများကို အဖွဲ့ဝင်အဖြစ် လျော့ရဲစွာ လက်ခံသော အကျိုးအမြတ် မရည်ရွယ်သော အဖွဲ့အစည်းဖြစ်သည်။ ပညာရပ်ဝေါဟာရ အင်တာနက် စာလုံးကြီးအသုံးပြုမှု လုပ်ထုံးလုပ်နည်း အင်တာနက် နှင့် World Wide Web ဝေါဟာရများကို နေ့စဉ်သုံးစကားပြောများတွင် ထူးထူးခြားခြား မဟုတ်ပဲ မကြာခဏ ပြောဆို သုံးစွဲကြသည်။ သို့သော် အင်တာနက်နှင့် World Wide Web မှာ တစ်ခုတည်းမဟုတ်သကဲ့သို့ တူညီမှုလည်းမရှိပါ။ အင်တာနက်သည် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ အချက်အလက်များကို ဆက်သွယ်မှု စနစ်ဖြစ်သည်။ ၎င်းသည် ကွန်ပျူတာများအကြား ချိတ်ဆက်မှုကို ထောက်ပံ့ပေးသော ဟာ့ဒ်ဝဲနှင့် ဆော့(ဖ်)ဝဲ အခြေခံဖွဲ့စည်းတည်ဆောက်မှု ဖြစ်သည်။ ခြားနားမှုမှာ ဝက်(ဘ်)သည် အင်တာနက်မှတဆင့် အသုံးပြုဆက်သွယ်သော ဝန်ဆောင်မှုတစ်ခုဖြစ်သည်။ ၎င်းသည် စာရွက်စာတမ်းများနှင့် အခြားသော အရင်းအမြစ်များကို ဟိုက်ပါလင့်ခ်များ၊ URL များဖြင့် အချင်းချင်း ချိတ်ဆက်ထားသော အစုအဝေးဖြစ်သည်။ IP ကွန်ယက်များ၏ ကမ္ဘာ့ကွန်ယက်စနစ်တစ်ခုလုံးကို ရည်ညွှန်းသည့်အခါInternetဆိုသည့် ဝေါဟာရကိုအစဉ်အလာအားဖြင့် ကိုယ်ပိုင်နာမ်အဖြစ်ယူဆပြီး အစဦးဆုံးစာလုံးကိုစာလုံးကြီးဖြင့် ရေးသည်။ မီဒီယာနှင့် လူသိများသော ယဉ်ကျေးမှုတွင် ၎င်းကို ယေဘုယျ ဝေါဟာရ သို့မဟုတ် အများဆိုင်နာမ်အဖြစ် သတ်မှတ်ရန် ဦးတည်ချက်ထားသောကြောင့် "the internet" ဟူ၍ စာလုံးကြီးမသုံးဘဲ ရေးကြသည်။ အင်တာနက်ကို မကြာခဏ net ဟုလည်း ရိုးရှင်းစွာ ရည်ညွှန်းသည်။ နည်းပညာပိုင်းဆိုင်ရာ ရုပ်ပုံဖော်ပြချက်များတွင် အင်တာနက် အရင်းအမြစ်များ၏ နေရာတိကျမှု သို့မဟုတ် အပြန်အလှန်ချိတ်ဆက်မှုသည် အရေးမပါသောအခါတွင် အင်တာနက်ကို cloud ဟု မကြာခဏ ရည်ညွှန်းပြီး စာပေအရလည်း ဤသို့ပင် ဖော်ပြသည်။ အင်တာနက် ရာဇဝင် USSR ၏ Sputnik ကို ဖွင့်လှစ်မှုသည် ၁၉၅၈ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလတွင် နည်းပညာ ဦးဆောင်မှုကို တဖန် ပြန်လည်ရရှိရန်အတွက် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုကို အဆင့်မြင့် သုတေသန စီမံကိန်း အေဂျင်စီ (Advanced Research Projects Agency) (ARPA or DARPA)ကို တည်ထောင်ရန် လှုံ့ဆော်ခဲ့သည်။[2][3] ARPA က Semi Automatic Ground Environment (SAGE) အစီအစဉ်၏ သုတေသနကို ဆက်လက်ပြုလုပ်ရန် Information Processing Technology Office (IPTO)ကို တည်ထောင်ခဲ့သည်။ ၎င်းသည် ပထမဆုံးအကြိမ် တစ်နိုင်ငံလုံးအတိုင်းအတာဖြင့် ရေဒါ စနစ်များကို အတူတကွ ကွန်ယက်ဖွဲ့ ချိတ်ဆက်ထားသည်။ IPTO ၏ ရည်ရွယ်ချက်မှာ US စစ်တပ်၏ ဆက်သွယ်ရေးကွန်ယက်များ၏ ရှင်သန်နိုင်စွမ်း နှင့်ပတ်သက်သော ၎င်းတို့၏ အလေးထားစရာကိစ္စကို ရင်ဆိုင်ရန် နည်းလမ်းရှာရေးဖြစ်ပြီး ပထမဆင့်အနေနှင့် ပန်တဂွန်၊ ရှိုင်ယန်တောင်နှင့် SAC HQ တို့ရှိ ၎င်းတို့၏ ကွန်ပျူတာများ အပြန်အလှန်ချိတ်ဆက်ရန် ဖြစ်သည်။ တကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ ကွန်ယက်ကို မြှင့်တင်သူ ဂျေစီအာရ် လစ်(ခ်)လစ်ဒါ (J. C. R. Licklider) သည် IPTO ၏ အကြီးအကဲအဖြစ် ရွေးချယ်ခံရသည်။ လစ်(ခ်)လစ်ဒါသည် သတင်းအချက်အလက်ဆိုင်ရာ နည်းပညာကို စိတ်ဝင်စားလာပြီးနောက် ၁၉၅၀ နှစ်လယ်ပိုင်းတွင် ဟားဗတ် တက္ကသိုလ် ရှိ Psycho-Acoustic Laboratory မှ MIT သို့ ရွှေ့ပြောင်းလာခဲ့သည်။ MIT တွင် သူသည် လင်ကွန်းစမ်းသပ်ခန်းကို တည်ထောင်သည့် ကော်မတီတွင် အမှုထမ်းခဲ့ပြီး SAGE စီမံကိန်းကို လုပ်ဆောင်ခဲ့သည်။ ၁၉၅၇ခုနှစ်တွင် သူ၏ PDP-1 ကွန်ပျူတာ၏ ပထမ ထုတ်လုပ်မှုကို ဝယ်ခဲ့ပြီး အချိန်ဝေမျှခြင်းနည်းပညာကို ပထမဆုံးအကြိမ် အများပြည်သူသို့ လက်တွေ့လုပ်ဆောင်ပြခဲ့ရာ နေရာဖြစ်သည့် BBN ၌ ဒုဥက္ကဋ္ဌ ဖြစ်လာခဲ့သည်။ IPTO တွင် လစ်(ခ်)လစ်ဒါကို ဆက်ခံသူ အိုင်ဗင် ဆပ်သာလန်သည် ၁၉၆၅ခုနှစ်တွင် လောရန့်(စ်) ရောဘတ်(စ်)ကို ရရှိခဲ့ပြီး ကွန်ယက်ချိတ်ဆက်ခြင်း စီမံကိန်းကို စတင်ခဲ့သည်။ ရောဘတ်(စ်)က ပေါလ် ဘာရန်၏ နည်းပညာကို အခြေခံခဲ့သည်။ ဘာရန်သည် ကြံ့ခိုင်ပြီး ဘေးအန္တရာယ် အသွယ်သွယ်ကြောင့် မပျက်စီးစေဘဲ ပိုမိုကောင်းမွန်သည့် ကွန်ယက်ကို ရရှိရန်အတွက် ပက်ကက် လမ်းပြောင်းလွှဲခြင်း (ဆားကစ် လမ်းပြောင်းလွှဲခြင်း နှင့် ဆန့်ကျင်ဘက်) ကို ထောက်ခံချက်ပေးသည့် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု လေတပ်အတွက် ပြည့်စုံစေ့စပ်သော လေ့လာမှုတစ်ခုကို ရေးသားခဲ့သူဖြစ်သည်။ ရောဘတ်(စ်)သည် SAGE စနစ်၏ ဒီဇိုင်းကို လုပ်ဆောင်ရန် မူလအားဖြင့် တည်ထောင်ခဲ့သော MIT လင်ကွန်း စမ်းသပ်ခန်းတွင် အလုပ်လုပ်ခဲ့ဖူးသည်။ UCLA ပါမောက္ခ လီယိုနတ် ကလိန်းရော့(ခ်) သည် ၁၉၆၂ခုနှစ်တွင် ပက်ကက် ကွန်ယက်အတွက် အယူအဆဆိုင်ရာ အခြေခံကို ပေးခဲ့ပြီး နောက်ပိုင်း ၁၉၇၀ခုနှစ်များတွင် (အဆင့်ဆင့်ဖွဲ့စည်းထားသော လမ်းကြောင်း အတွက်) ယနေ့ အင်တာနက်ဆီသို့ ဖြစ်ထွန်းလာမှုကို ထောက်ပံ့ခဲ့သည့် အယူအဆကိုလည်း ပေးခဲ့သည်။ ဆပ်သာလန်ကို ဆက်ခံသော ရောဘတ် တေလာ သည် ရောဘတ်(စ်)ကို သူ၏ ယခင်က ပက်ကက် လမ်းပြောင်းလွှဲခြင်း အောင်မြင်မှုအပေါ် ဆက်လက်လုပ်ဆောင်သွားပြီး IPTO ၏ သိပ္ပံပညာရှင်ချုပ် ဖြစ်လာစေရန် စည်းရုံးခဲ့သည်။ တစ်ခါတွင် ရောဘတ်(စ်)သည် ကွန်ပျူတာကွန်ယက်များ အရင်းမြစ်ဝေမျှခြင်း ဟုခေါ်တွင်သည့် အစီရင်ခံစာတစ်ခုကို ရေးသားခဲ့သည်။ ထိုအစီရင်ခံစာကို ၁၉၆၈ခုနှစ် ဇွန်လတွင် တေလာက အတည်ပြုခဲ့ပြီး နောက်နှစ်တွင် လုပ်ငန်းလုပ်ဆောင်သည့် ARPANET ကို စတင်ဆောင်ရွက်ရေးအတွက် အခြေခံအုတ်မြစ် ချခဲ့သည်။ များစွာသော လုပ်ဆောင်မှုများအပြီး ၁၉၆၉ခုနှစ် အောက်တိုဘာလ ၂၉ရက်နေ့တွင် UCLA ၏ အင်ဂျင်နီယာနှင့် အသုံးချသိပ္ပံကျောင်းရှိ ကလိန်းရော့(ခ်)၏ ကွန်ယက်တိုင်းတာခြင်းစင်တာနှင့် မန်နီလို ပါ့(ခ်)၊ ကယ်လီဖိုးနီးယားပြည်နယ် SRI အင်တာနေရှင်နယ်(SRI)ရှိ ဒေါက်ကလပ်(စ်) အိန်ဂျယ်(လ်)ဘတ်(တ်)၏ NLS စနစ်အကြားရှိ ARPANET ဖြစ်လာနိုင်သည့် ပထမဆုံး ကွန်ပျူတာနှစ်ခုသည် အချင်းချင်း ချိတ်ဆက်နိုင်ခဲ့သည်။ ARPANET ပေါ်ရှိ တတိယနေရာမှာ ဆန်တာဘာဘရာရှိ ကာလီဖိုးနီးယား တက္ကသိုလ် ကူလာဖရိုင်း အပြန်အလှန် အကျိုးသက်ရောက်သော သင်္ချာ စင်တာ ဖြစ်ပြီး စတုတ္ထနေရာမှာ ယူတားတက္ကသိုလ် ဂရပ်ဖစ်ဌာန ဖြစ်သည်။ အနာဂတ် ဖွံ့ဖြိုးမှု၏ ရှေးဦးသင်္ကေအဖြစ် ၁၉၇၁ခုနှစ်ကုန်ပိုင်းတွင် သက်တမ်းနု ARPANETသို့ ချိတ်ဆက်ထားသော နေရာပေါင်း တစ်ဆယ့်ငါးခု ရှိနေပြီဖြစ်သည်။ ARPANET သည် ယနေ့အင်တာနက်၏ အကြိုကွန်ယက်များတွင် တစ်ခုအပါအဝင်ဖြစ်သည်။ သီးခြား တည်ဆောက်မှုတစ်ခုအနေဖြင့် UK National Physical Laboratory မှ ဒေါ်နယ် ဒေးဗီး(စ်)သည်လည်း ပက်ကက် လမ်းပြောင်းလွှဲခြင်း အယူအဆကို ၁၉၆၀ခုနှစ်များ အစောပိုင်းတွင် ရှာဖွေတွေ့ရှိခဲ့သည်။ ထိုအကြောင်းအရာကို ၁၉၆၅ခုနှစ်တွင် ဟောပြောခဲ့ပြီး နောက်ပိုင်းတွင် အတ္တလန်တိတ်သမုဒ္ဒရာ ကမ်းနှစ်ဘက်မှ နယ်ပယ်သစ်ရှိ အဖွဲ့များသည် သိကျွမ်းလာခဲ့ကြသည်။ အမှန်တကယ်အားဖြင့် ဒေးဗီး(စ်) အသစ်ထွင်ခဲ့သော စာလုံးများဖြစ်သည့် “ပက်ကက်” နှင့် “ပက်ကက် လမ်းပြောင်းလွှဲခြင်း”တို့ကို စံဝေါဟာရများအဖြစ် လက်ခံခဲ့ကြသည်။ ဒေးဗီးစ်သည် မာ့(ခ်) I ဟု ခေါ်သော packet လမ်းပြောင်းလွှဲသော ကွန်ယက်ကိုလည်း UK တွင် ၁၉၇၀ခုနှစ်က ထည်ဆောက်ခဲ့သည်။ARPANET အတွက် ပုဂ္ဂလိက ကန်ထရိုက်တာများဖြစ်သည့် ဘော့(လ်)(ထ်) ဘာရာနက်(ခ်)နှင့် နယူးမန်း (BBN) က “ထပ်ဆင့် တန်ဖိုး သယ်ယူပို့ဆောင်ရေးများ” ကို အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုတွင် တရားဝင်ဖြစ်ရန် ထူထောင်ပြီးနောက် သီးခြား စီးပွားဖြစ် မူကွဲကို ဖန်တီးရန် ဆောင်ရွက်ခဲ့သည်။၎င်းတို့ တည်ထောင်ခဲ့သော ကွန်ယက်သည် Telenet ဟုအမည်ရပြီး ၁၉၇၅ခုနှစ်တွင် အမေရိကန်နိုင်ငံတဝှမ်း မြို့များတွင် အခမဲ့ အများသုံး လက်လှည့် ဖုန်းစနစ်သုံး ဆက်သွယ်ရယူနိုင်မှုကို တပ်ဆင်ခြင်းဖြင့် လုပ်ငန်းစတင်လုပ်ဆောင်ခဲ့သည်။ Telenet သည် အများပြည်သူသို့ ပထမဆုံး ဖွင့်လှစ်ပေးသော packet လမ်းပြောင်းလွှဲခြင်း ကွန်ယက်ဖြစ်သည်။ ARPANET ပေါ်တွင် အလုပ်လုပ်သော ပက်ကက် လမ်းပြောင်းလွှဲခြင်း ကို သရုပ်ဖော်မှုနောက်တွင် ဗြိတိန် စာတိုက်၊ Telenet၊ DATAPAC နှင့် TRANSPAC တို့သည် ပထမဆုံး packet လမ်းပြောင်းလွှဲသော ကွန်ယက် ဝန်ဆောင်မှုကို ဖန်တီးရန် ပူးပေါင်းခဲ့ကြသည်။ ၁၉၇၈ခုနှစ်တွင် UK ၌ ဤသည်ကို အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ပက်ကက် လမ်းပြောင်းလွှဲသော ဝန်ဆောင်မှု (IPSS)ဟု ရည်ညွှန်းကြသည်။ X.25 ကို အခြေခံသော ကွန်ယက်များ စုစည်းမှုသည် ဥရောပနှင့် US မှသည် ကနေဒါ၊ ဟောင်ကောင် နှင့် ဩစတြေးလျတို့သို့ ပြန့်နှံ့သွားခဲ့သည်။ ၁၉၇၆ခုနှစ်ခန့်တွင် X.25 packet လမ်းပြောင်းလွှဲခြင်း စံချိန်စံညွှန်းကို CCITT (ယခုအခေါ် ITU-T) တွင် ပြုလုပ်ခဲ့သည်။ စတန်းဖို့ တက္ကသိုလ်တွင် အင်တာနက် မွေးဖွားမှု အထိမ်းအမှတ် ကမ္ဗည်း X.25 သည် တူညီသော ကာလအတွင်း လုပ်ဆောင်ခဲ့ကြသော ARPANET ပေါ်တွင် DARPA ၏ စမ်းသပ်မှုလုပ်ငန်း၊ ပက်ကက် ရေဒီယို ကွန်ယက်နှင့် ပက်ကက် ဂြိုဟ်ထုကွန်ယက် တို့မှ ပေါ်ထွက်လာသော TCP/IP ပရိုတိုကော(လ်)များပေါ်တွင် မှီခိုနေသည်။ အစောပိုင်း ARPANET ကို စတိဗ် ခရော့ကာ ဦးဆောင်သော (Network Working Group - NWG) ဟုခေါ်သည့် အဖွဲ့မှ ၁၉၇၀ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလတွင် ပထမဆုံးအကြိမ် ဒီဇိုင်းဆွဲ ဆောင်ရွက်ခဲ့ပြီး လက်ခံအစိတ်အပိုင်းများ တစ်ခုမှတစ်ခုသို့ ချိတ်ဆက်နိုင်မှုနှင့် ပရိုတိုကော(လ်) အစုအစည်း၏ လှည့်နေသော အလွှာများ ကို အကောင်အထည်ဖော်ကာ ကွန်ယက် ထိန်းချုပ်မှု ပရိုဂရမ် (Network Control Program - NCP) ပေါ်တွင် လည်ပတ်သည်။ နေရာများ ပို၍ပို၍ ချိတ်ဆက်လာသည်နှင့်အမျှ ကွန်ယက်၏ လျင်မြန်စွာ ဖွံ့ဖြိုးကြီးထွားမှုကို တုံ့ပြန်ရန် ဗင်တန်ဆာ့(ဖ်) နှင့် ရောဘတ်ခန်းတို့သည် ယခုတွင်ကျယ်စွာ အသုံးပြုနေသော TCP ပရိုတိုကော(လ်)များ၏ ပထမဆုံး သရုပ်ဖော်ရေးသားချက်ကို ၁၉၇၃ခုနှစ်အတွင်း တိုးတက်ဖွံ့ဖြိုးအောင် လုပ်ဆောင်ခဲ့ကြပြီး ထိုအကြောင်း စာတမ်းကို ၁၉၇၄ခုနှစ် မေလတွင် ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေခဲ့သည်။ ကမ္ဘာတဝှမ်းလုံးနှင့်ဆိုင်သော TCP/IP ကွန်ယက် တစ်ခုကို ဖော်ပြရေးသားရန် “အင်တာနက်” ဆိုသည့် ဝေါဟာရကို အသုံးပြုမှုသည် RFC 675 ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေမှုနှင့်အတူ ၁၉၇၄ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလတွင် အစပြုခဲ့သည်။ RFC 675 သည် ပထမဆုံး TCP သတ်မှတ်ချက် အပြည့်အစုံဖြစ်ပြီး ၎င်းကို ဗင်တန်ဆာ့(ဖ်) (Vinton Cerf)၊ ယိုဂျင်ဒါလယ်(လ်) (Yogen Dalal)နှင့် ကား(လ်)ဆန်းရှိုင်း (Carl Sunshine) တို့က စတန်းဖို့ တက္ကသိုလ်တွင် ရေးသားခဲ့သည်။ နောက်ကိုးနှစ်အတွင်းတွင် ပရိုတိုကော(လ်)များကို ပြုပြင်ပြင်ဆင်ရန်နှင့် ၎င်းကို ကွန်ပျူတာ မောင်းနှင်လည်ပတ်မှု စနစ် အမျိုးမျိုးပေါ်တွင် အကောင်အထည်ဖော်နိုင်ရန် ဆက်လက်လုပ်ဆောင်ခဲ့ကြသည်။ ARPANET ပေါ်ရှိ လက်ခံဟို့(စ်)များအားလုံးကို NCP ပရိုတိုကော(လ်) အဟောင်းများမှ ရွှေ့ပြောင်းအပြီး ၁၉၈၃ခုနှစ် ဇန်နဝါရီလ ၁ရက်နေ့တွင် ပထမဆုံး TCP/IP-ကိုအခြေခံသော နယ်ပယ်ကျယ်ပြန့်သည့် ကွန်ယက်သည် အသုံးပြုရန် အဆင်သင့် ဖြစ်နေပြီ ဖြစ်သည်။ ၁၉၈၅ခုနှစ်တွင် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု၏ အမျိုးသား သိပ္ပံ ဖောင်ဒေးရှင်း (NSF)သည်၎င်းတို့၏ တီထွင်သူ ဒေးဗစ် အယ်(လ်) မီး(လ်)(စ်) (David L. Mills)က "ဖက်(ဇ်)ဘော(လ်)(စ်)(fuzzballs)" ဟုခေါ်ဆိုသော ကွန်ပျူတာကို အသုံးပြု၍ တက္ကသိုလ် ၅၆ ကီလိုဘစ်/စက္ကန့် ကွန်ယက်ကျောရိုးဖြစ်သည့် NSFNETကို တည်ဆောက်ရန် လုပ်ငန်းအပ်နှံခဲ့သည်။ နောက်နှစ်တွင် NSFသည် ပိုမိုမြန်ဆန်သည့် ၁.၅ မီဂါဘစ်/စက္ကန့် ကွန်ယက်သို့ ပြောင်းလဲရန် ကမကထပြုခဲ့သည်။ DARPA TCP/IP ပရိုတိုကော(လ်)များကို အသုံးပြုရန် အဓိက ဆုံးဖြတ်ချက်ကို ဒန်းနစ် ဂျန်နင်း(စ်)က ပြုလုပ်ခဲ့ပြီးနောက် NSF တွင် ဆူပါကွန်ပျူတာ ပရိုဂရမ်ကို တာဝန်ယူခဲ့သည်။ အခြား ကွန်ယက်များသို့ NSFNET ကို ဖွင့်ပေးခြင်းသည် ၁၉၈၈ခုနှစ်တွင် စတင်ခဲ့သည်။ ထိုနှစ်ထဲတွင် NSFNETနှင့် စီးပွားဖြစ်ထုတ်လုပ်သော MCI စာပို့ စနစ်တို့ အပြန်အလှန်ဆက်သွယ်မှုကို US ဖယ်ဒရယ် ကွန်ယက်ကောင်စီက အတည်ပြုပေးခဲ့ပြီး ချိတ်ဆက်ခြင်းကို ၁၉၈၉ခုနှစ် နွေရာသီတွင် ပြုလုပ်ခဲ့သည်။ OnTyme၊ Telemail နှင့် Compuserve အပါအဝင် အခြား စီးပွားဖြစ်ထုတ်လုပ်သော အီလက်ထရောနစ် စာပို့ခြင်း ဝန်ဆောင်မှုများ မကြာမီ ချိတ်ဆက်လာခဲ့ကြသည်။ ထိုနှစ်ထဲတွင်ပင် စီးပွားဖြစ် အင်တာနက် ဝန်ဆောင်မှု ထောက်ပံ့သူများ (ISPs) သုံးခုသည် လုပ်ငန်း စတင်ခဲ့ကြသည်- UUNET၊ PSINet၊ နှင့် CERFNET။ နောက်ပိုင်းတွင် ပေါင်းစည်းခဲ့ရာ အင်တာနက်သို့ မုခ်ပေါက် လမ်းများကို ပေးသော အရေးကြီးသည့် သီးခြား ကွန်ယက်များတွင် Usenet နှင့် BITNET တို့ပါဝင်သည်။ TCP/IP ပရိုတိုကော(လ်)သည် ပိုမိုရေပန်းစားလာသည့်အလျောက် Telenet (ထိုအချိန်က Sprintnet ဟုအမည်ပြောင်း), Tymnet၊ Compuserve နှင့် JANET ကဲ့သို့ အမျိုးမျိုးသော အခြား စီးပွားဖြစ်နှင့် ပညာရေးဆိုင်ရာ ကွန်ယက်များသည် ၁၉၈၀ခုနှစ်များတွင် ကြီးထွားလာနေသော အင်တာနက်နှင့် အပြန်အလှန်ချိတ်ဆက်ခဲ့ကြသည်။ TCP/IP မှ တည်ရှိနေသော ဆက်သွယ်ရေး ကွန်ယက်များ၏ အလိုက်သင့် ပြောင်းလဲနိုင်မှုသည် လျင်မြန်စွာ ကြီးထွားမှုကို အခွင့်ပေးခဲ့သည်။ သတ်မှတ်မှုများနှင့် ရည်ညွှန်းဥပဒေ၏ လမ်းဖွင့်ထားသော ရယူနိုင်မှုသည် စီးပွားဖြစ် ရောင်းချသူများကို အပြန်အလှန် လုပ်ဆောင်နိုင်သော ကွန်ယက် အစိတ်အပိုင်းများ၊ ဥပမာ ရောက်တာများ၊ တည်ဆောက်ရန် ခွင့်ပြုထားသည်။ ၎င်းက ကုမ္ပဏီပေါင်းများစွာမှ စံချိန်စံညွှန်းမီ ကွန်ယက် ဂီယာကို ရရှိစေနိုင်သည်။ ဤအရာသည် အင်တာနက် လျင်မြန်စွာ ကြီးထွားလာမှုနှင့် ဒေသန္တရနယ်ပယ် ကွန်ယက်ဖွဲ့ခြင်း တဟုန်ထိုး တိုးပွားလာမှုတို့ကို အထောက်အပံ့ဖြစ်စေခဲ့သည်။ ယင်းသည် UNIX နှင့် အခြား သုံးနေကျဖြစ်သော ကွန်ပျူတာ မောင်းနှင်လည်ပတ်မှု စနစ်တိုင်းနီးပါး ပေါ်တွင် TCP/IP ၏ ကျယ်ပြန့်သော အကောင်အထည်ဖော်မှုနှင့် တိကျသော စံချိန်စံညွှန်း သတ်မှတ်ခြင်းတို့ကို မျိုးစေ့ချခဲ့သည်။ 150pxဤ NeXT ကွန်ပျူတာကို CERN တွင် ဆာတင်(မ်)ဘာနား(စ်)-လီးက အသုံးပြုခဲ့ပြီး ကမ္ဘာ့ ပထမဆုံး ဝက်(ဘ်)ဆာဗာ ဖြစ်လာခဲ့သည်။ အင်တာနက်ကို ဖြစ်လာစေခဲ့သော အခြေခံ အသုံးချလုပ်ငန်းများနှင့် လမ်းညွှန်များသည် ဆယ်စုနှစ် နှစ်ခုနီးပါးမျှ တည်ရှိခဲ့သော်လည်း ကွန်ယက်သည် ၁၉၉၀ခုနှစ်များအထိ အများပြည်သူရှေ့တွင် မျက်နှာမရခဲ့ပေ။ ၁၉၉၁ခုနှစ် ဩဂုတ်လ ၆ရက်နေ့တွင် သေးငယ်သော အရာများကို သုနေသနပြုရာ ဥရောပတိုက် တစ်တိုက်လုံးနှင့်ဆိုင်သော အဖွဲ့အစည်းတစ်ခုဖြစ်သည့် CERN သည် World Wide Web စီမံကိန်းသစ်ကို ကြော်ငြာခဲ့သည်။ ဝက်(ဘ်)ကို ဗြိတိသျှ သိပ္ပံပညာရှင် တင်(မ်)ဘာနား-လီးက ၁၉၈၉ခုနှစ်တွင် တီထွင်ခဲ့သည်။ အစောပိုင်းတွင် နာမည်ကြီးသည့် ဝက်(ဘ်)ဘရောက်ဆာမှာ HyperCardနှင့် X Window System တည်ဆောက်အသုံးပြုပြီးနောက်တွင် ပုံဖော်ခဲ့သည့် ViolaWWW ဖြစ်သည်။ ၎င်းနေရာတွင် Mosaic ဝက်(ဘ်)ဘရောက်ဆာဖြင့် တဖြည်းဖြည်း အစားထိုးလာခဲ့သည်။ ၁၉၉၃ခုနှစ်တွင် အီလီနွိုက်တက္ကသိုလ်၌ အထူးတွက်ချက်ရေးအသုံးချလုပ်ငန်းများအတွက် နိုင်ငံတော်စင်တာက Mosaic ပုံစံကွဲ ၁.၀ ကို ဖြန့်ချိခဲ့သည်။ ထို့နောက် ၁၉၉၄ခုနှစ်နှောင်းပိုင်းတွင် ယခင်က ပညာရေးဆိုင်ရာဖြစ်သော နည်းပညာရပ်ဆိုင်ရာ အင်တာနက်ကို လူအများ စိတ်ဝင်စားလာခဲ့ကြသည်။ ၁၉၉၆ခုနှစ်တွင် ကမ္ဘာ့အင်တာနက် အသုံးပြုမှုသည် နေ့စဉ်သုံးဖြစ်လာခဲ့ပြီး ထို့အတွက်ကြောင့် ၎င်းကို World Wide Webကို ရည်ညွှန်းသော synecdoche အဖြစ် အသုံးပြုလာခဲ့ကြသည်။ ထိုအတောအတွင်း ဆယ်စုနှစ်တစ်ခု၏ တိုးတက်မှုဖြစ်စဉ်တွင် အင်တာနက်သည် ယခင်က ရှိနေခဲ့သော အများပြည်သူ ကွန်ပျူတာ ကွန်ယက်များ၏ အများစုကို (FidoNet ကဲ့သို့ အချို့ ကွန်ယက်များသည် သီးခြားဆက်လက် တည်ရှိနေသော်လည်း) အောင်မြင်စွာ ဆောင်ကြဉ်းပေးနိုင်ခဲ့သည်။ ၁၉၉၀ပြည့်လွန်နှစ်များတွင် အင်တာနက်သည် ၁၉၉၆ခုနှစ်နှင့် ၁၉၉၇ခုနှစ်တို့တွင် ကာလတိုအတွင်း အရှိန်အဟုန်ဖြင့် ကြီးထွားမှုနှင့်အတူ နှစ်စဉ် ၁၀၀ ရာခိုင်နှုန်း ကြီးထားလာသည်ဟု ခန့်မှန်းခဲ့သည်။ ဤသို့ ကြီးထွားလာခြင်းသည် ကွန်ယက် ကြီးထွားလာမှုကို ရှင်သန်စေပြီး အင်တာနက် ပရိုတိုကော(လ်)များ၏ တစ်ဦးတည်းပိုင်မဟုတ်ဘဲ ဖွင့်ထားသော သဘာဝကိုလည်း ခွင့်ပြုသည့် ဗဟိုအုပ်ချုပ်ရေး ကင်းမဲ့မှုကြောင့်ဟု မကြာခဏ မှတ်ယူကြသည်။ ယင်း အင်တာနက် ပရိုတိုကော(လ်)များသည် ရောင်းသူ၏ သတင်းအချက်အလက် ဖလှယ်နိုင်စွမ်းကို အားပေးရန်နှင့် မည်သည့် ကုမ္ပဏီတစ်ခုကမဆို ကွန်ယက်ကို အလွန်အမင်း ထိန်းချုပ်ရန် ကြိုးပမ်းခြင်းမှ ကာကွယ်ရန် အားပေးသည်။၂၀၁၀ခုနှစ် ဇွန်လ ၃၀ရက်နေ့အရ ခန့်မှန်းခြေ အင်တာနက်အသုံးပြုသူ ဦးရေမှာ သန်းထောင်ပေါင်း ၁.၉၇ ဖြစ်သည်။ ၂၀၀၉ခုနှစ်နောက်ပိုင်းတွင် ဘရာဇီး၊ ရုရှ၊ အိန္ဒိယ၊ တရုတ်နှင့် အင်ဒိုနီးရှား (BRICI နိုင်ငံများ)တွင် အင်တာနက်အသုံးပြုမှုသည် သိသာထင်ရှားစွာ ထွန်းကားလာစေရန် ဖြစ်သည်။ ထိုနိုင်ငံများတွင် လူဦးရေများပြားပြီး စီးပွားရေးမှာ အလယ်အလတ်မှ အဆင့်မြင့်အထိ ဖြစ်ထွန်းမှုရှိသော်လည်း အင်တာနက် ထိုးဖောက်ဝင်ရောက်မှုနှုန်းမှာ နည်းလျက် ရှိသေးသည်။ ၂၀၀၉ခုနှစ်တွင် BRICI နိုင်ငံများသည် ကမ္ဘာ့လူဦးရေ၏ ၄၅ ရာခိုင်နှုန်းခန့်ကို ကိုယ်စားပြုပြီး အင်တာနက် အသုံးပြုသူပေါင်း ခန့်မှန်ခြေ သန်း ၆၁၀ ရှိသည်။ သို့သော် ၂၀၁၅ခုနှစ်တွင် BRICI နိုင်ငံများ၌ အင်တာနက် အသုံးပြုသူသည် နှစ်ဆဖြစ်သော သန်း တစ်ထောင့်နှစ်ရာထိ ရှိလာနိုင်ပြီး အင်ဒိုနီးရှားတွင် သုံးဆဖြစ်လာနိုင်သည်။ နည်းပညာ ပရိုတိုကော(လ်)များ(protocols) အင်တာနက် ပရိုတိုကော(လ်)စုံ အင်တာနက်၏ ရှုပ်ထွေးစွာ ပါဝင်ပေါင်းစပ်နေသော ဆက်သွယ်ရေး အခြေခံဖွဲ့စည်းတည်ဆောက်ပုံတွင် ၎င်း၏ ဟာ့ဒ်ဝဲ အစိတ်အပိုင်းများနှင့် တည်ဆောက်ပုံ၏ လက္ခဏာသွင်ပြင် အမျိုးမျိုးကို ထိန်းချုပ်သော ဆော့(ဖ်)ဝဲအလွှာ(layers)များပါသည့် စနစ်တို့ ပါဝင်သည်။ ဟာ့ဒ်ဝဲကို အခြား ဆော့(ဖ်)ဝဲစနစ်များအား ထောက်ပံ့ရန် မကြာခဏ အသုံးပြုနိုင်သော်လည်း ၎င်းသည် အင်တာနက်၏ ဂုဏ်အင်္ဂါကို ဖော်ပြပြီး ၎င်း၏ တတ်နိုင်မှုနှင့် အောင်မြင်မှုအခြေခံကို ထောက်ပံ့ပေးသည့် ဒီဇိုင်းနှင့် ဆော့(ဖ်)ဝဲ တည်ဆောက်ပုံ၏ တိကျသော စံနှုန်းသတ်မှတ်ခြင်း လုပ်ငန်းစဉ် ဖြစ်သည်။ အင်တာနက် ဆော့(ဖ်)ဝဲစနစ်များ၏ တည်ဆောက်ပုံဒီဇိုင်းအတွက် တာဝန်ကို အင်တာနက် အင်ဂျင်နီယာပညာ အထူးစစ်ဆင်ရေးအဖွဲ့ (Internet Engineering Task Force - IETF) သို့ လွှဲအပ်ထားသည်။IETF သည် အင်တာနက် တည်ဆောက်ပုံ၏ အမျိုးမျိုးသော ရှုထောင့် နှင့်ပတ်သက်၍ မည်သည့် တစ်ဦးချင်းကိုမဆို ဖွင့်ထားသော စံချိန်စံညွှန်းသတ်မှတ်ရေး လုပ်ငန်း အုပ်စုများကို စီမံခန့်ခွဲသည်။ ဆွေးနွေးမှုရလဒ်များနှင့် အပြီးသတ် စံချိန်စံညွှန်းများကို ဝေဖန်ချက်များ တောင်းခံခြင်း (Request for Comments - RFC) ဟုခေါ်သည့် ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေခြင်း အတွဲများတွင် ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေခဲ့သည်။ ၎င်းတို့ကို IETF ဝက်(ဘ်)ဆိုဒ်များတွင် အခမဲ့ ရယူနိုင်သည်။ အင်တာနက်ကို ထောက်ကူသော ကွန်ယက်ဖွဲ့ခြင်း အခြေခံနိယာမများသည် အင်တာနက် စံချိန်စံညွှန်းများကို ဖွဲ့စည်းတည်ထောင်သော အထူးတလည် တာဝန်ခန့်အပ်ထားသည့် RFC များတွင် ပါဝင်သည်။ အခြား တိကျမှုနည်းသော စာရွက်စာတမ်းများမှာ မှတ်သားဖွယ်စုံလင်သော၊ စမ်းသပ်လေ့လာမှုနှင့် ဆိုင်သော၊ သို့မဟုတ် သမိုင်းကြောင်းနှင့်ဆိုင်သော စာရွက်စာတမ်းများဖြစ်သည်။ သို့မဟုတ် အင်တာနက် နည်းပညာများကို အကောင်အထည်ဖော်နေစဉ် လက်ရှိအကောင်းဆုံး လက်တွေ့ဆောင်ရွက်မှုများ (best current practices -BCP) ကိုမှတ်တမ်းတင်ထားမှုများဖြစ်သည်။ အင်တာနက် စံချိန်စံညွှန်းများသည် အင်တာနက် ပရိုတိုကော(လ်)စုံဟု လူသိများသော ဖွဲ့စည်းမှုတစ်ခုကို ဖော်ပြသည်။ ဤသည်မှာ ပရိုတိုကောများ အလွှာများဖြင့်ပြုလုပ်ထားသည့် စနစ် (RFC 1122, RFC 1123)သို့ နည်းလမ်းများ ခွဲဝေသော စံပြ တည်ဆောက်ပုံဖြစ်သည်။ အလွှာများသည် ၎င်းတို့၏ ဝန်ဆောင်မှုများ လုပ်ဆောင်သော ပတ်ဝန်းကျင် သို့မဟုတ် ဘောင်နေရာအကျယ်အဝန်း နှင့်ဆက်စပ်နေသည်။ အပေါ်ဆုံးလွှာမှာ အသုံးချအလွှာ ဖြစ်ပြီး ဆော့(ဖ်)ဝဲ အသုံးချပရိုဂရမ်များတွင် အသုံးပြုရာတွင် အသုံးချပရိုဂရမ်ကို တိကျစွာ သတ်မှတ်ထားသည့် ကွန်ယက်ဖွဲ့ခြင်း နည်းလမ်းများအတွက် နေရာဖြစ်သည်၊ ဥပမာ ဆိုဒ်များကို လှန်လှောကြည့်ရှုနိုင်သော ဝက်(ဘ်) ဘရောက်ဆာ ပရိုဂရမ်တစ်ခု။ သယ်ယူပို့ဆောင်ရေးအလွှာမှာ အပေါ်ဆုံးလွှာ၏အောက်တွင် တည်ရှိပြီး ကွန်ယက်(ဥပမာ-ဗဟိုမှထိန်းချုပ်သော ဖောက်သည်-ဆာဗာ ပုံစံ)မှတဆင့် သင့်လျော်သော အချက်အလက် လဲလှယ်ခြင်း နည်းလမ်းများကို အသုံးပြု၍ ကွဲပြားခြားနားသော လက်ခံဟို့(စ်)များပေါ်တွင် အသုံးချပရိုဂရမ်များနှင့် ချိတ်ဆက်ထားသည်။ ထိုအလွှာများ၏ အခြေခံမှာ အလွှာနှစ်ခုပါဝင်သော အဓိက ကွန်ယက်ဖွဲ့ခြင်း နည်းပညာများဖြစ်သည်။ အင်တာနက်အလွှာသည် ကွန်ပျူတာများကို အင်တာနက် ပရိုတိုကော(လ်) IP လိပ်စာများမှတဆင့် အချင်းချင်း သိမှတ်ရန်နှင့် နေရာချထားရန် ဆောင်ရွက်နိုင်ပြီး ကွန်ပျူတာတစ်ခုနှင့်တစ်ခုကို ကြားခံ(တဆင့်ခံ) ကွန်ယက်များမှတဆင့် ချိတ်ဆက်ရန် လုပ်ဆောင်ခွင့်ပြုသည်။ နောက်ဆုံးဖြစ်သော တည်ဆောက်ပုံ၏ အောက်ဆုံးလွှာမှာ ဆော့(ဖ်)ဝဲအလွှာဖြစ်သည့် ချိတ်ဆက်အလွှာဖြစ်သည်။ ၎င်းက တူညီသော ကွန်ယက် အချိတ်အဆက်နယ်ပယ်တွင်း လက်ခံဟို့(စ်)များအကြား ဆက်သွယ်ချိတ်ဆက်မှုကို ထောက်ပံ့ပေးသည် - ဥပမာ ဒေသန္တရနယ်ပယ်ကွန်ယက် (local area network - LAN) သို့မဟုတ် ဖုန်းဖြင့်ချိတ်ဆက်ခြင်း။ TCP/IP ဟုလူသိများသော ပုံစံငယ်ကို အောက်ခံ ဟာ့ဒ်ဝဲအား မှီခိုမှုကင်းလွတ်ရန် ဒီဇိုင်းပြုလုပ်ထားသည်။ ထို့ကြောင့် ပုံစံငယ်သည် ၎င်းသက်သက်ဆိုလျှင် မည်သည့် အစိတ်အပိုင်းနှင့်မျှ ပတ်သက်ခြင်းမရှိပေ။ Open Systems Interconnection (OSI) ပုံစံငယ်ကဲ့သို့ အခြား ပုံစံငယ်များကိုလည်း ဖန်တီးတည်ဆောက်ခဲ့သည်။ သို့သော် ၎င်းတို့သည် ဖော်ပြချက် အသေးစိတ်များ နှင့်လည်းကောင်း အကောင်ထည်ဖော်ခြင်းတွင်လည်းကောင်း သဟဇာတဖြစ်မဖြစ်ပါ။ သို့သော် ဆင်တူမှု များစွာ ရှိနေပြီး ပုံမှန်အားဖြင့် OSI ကွန်ယက်ဖွဲ့ခြင်း ဆွေးနွေးမှုများတွင် TCP/IP ပရိုတိုကော(လ်)များအကြောင်း ပါဝင်သည်။ အင်တာနက် မော်ဒယ်၏ အထင်ရှားဆုံး အစိတ်အပိုင်းမှာ အင်တာနက် ပရိုတိုကော(လ်) (Internet Protocol - IP) ဖြစ်သည်။ ၎င်းက အင်တာနက်ပေါ်တွင် ကွန်ပျူတာများအတွက် လိပ်မူခြင်း စနစ်များ(IP လိပ်စာများ) ကို လုပ်ဆောင်သည်။ IP သည် ကွန်ယက်အချင်းချင်း ချိတ်ဆက်ခြင်းနှင့် အခြေခံအားဖြင့် အင်တာနက်ကို ၎င်းဘာသာ တည်ဆောက်ခြင်းကို လုပ်ဆောင်နိုင်သည်။ IP မူကွဲ ၄ (IPv4) သည် ယနေ့အင်တာနက်၏ ပထမ မျိုးဆက်တွင် အသုံပြုခဲ့သော စဦးမူကွဲ ဖြစ်ပြီး အဓိက အသုံးပြုဆဲဖြစ်သည်။ အင်တာနက် လက်ခံဟို့(စ်) ~သန်းထောင်ပေါင်း ၄.၂ (၁၀၉)အထိ လိပ်မူရန် ရည်စူးထားသည်။ သို့သော် အင်တာနက်၏ အရှိန်အဟုန်ကြီးစွာ ကြီးထွားလာမှုက IPv4 လိပ်စာ ကုန်ခန်းမှု ကိုဖြစ်စေခဲ့ရာ ၂၀၁၁ခုနှစ်ခန့်တွင် ၎င်း၏ နောက်ဆုံးအဆင့်သို့ ရောက်ရှိလာဖွယ်ရှိသည်ဟု ခန့်မှန်းရသည်။ ပိုမိုကြီးမားသော လိပ်မူနိုင်စွမ်းရှိပြီး အင်တာနက် သွားလာရေး လမ်းကြောင်း သတ်မှတ်ခြင်းကိုလည်း ပိုမိုထိရောက်စွာ စွမ်းဆောင်နိုင်သည့် ပရိုတိုကော(လ်) မူကွဲအသစ်ဖြစ်သော IPv6 ကို ၁၉၉၀နှစ်များ အလယ်က ထုတ်လုပ်ခဲ့သည်။ ထိုIPv6တွင် နက်ဝက်လိပ်စာပေါင်း 3.4×10power38 ခန့်ရှိပြီး ယခင် IPV4ထက် 7.9×10power28 ဆခန့်ပိုမိုကြီးမားသည်။ ယခုအခါ IPv6 သည် ကမ္ဘာတဝှမ်းတွင် စီးပွားဖြစ်ထုတ်လုပ်သော လက်တွေ့အသုံးချမှု အဆင့်တွင် တည်ရှိနေပြီး အင်တာနက် လိပ်စာ မှတ်ပုံတင်လုပ်ငန်းများ(RIRs) သည် အရင်းအမြစ် မန်နေဂျာများကို ဤ စနစ်သစ်အား အလျင်အမြန် လက်ခံခြင်းနှင့် ပြောင်းလဲခြင်းတို့ကို စီစဉ်ဆောင်ရွက်ကြရန် တိုက်တွန်း လှုံ့ဆော်ခဲ့ပြီး ဖြစ်သည်။ IPv6 သည် IPv4 နှင့် အပြန်အလှန်အသုံးပြု၍ မရပါ။ ၎င်းသည် IPv4 ဆော့(ဖ်)ဝဲနှင့် တိုက်ရိုက် ဆက်သွယ်ရယူနိုင်မှုမရှိဘဲ အင်တာနက်၏ ပြိုင်တူဖြစ်သော မူကွဲတစ်ခုကို အခြေခံအားဖြင့် တည်ဆောက်သည်။ ဆိုလိုသည်မှာ IPv6 အင်တာနက်ပေါ်တွင် ဆက်သွယ်ရန် လိုအပ်သော ကွန်ယက် ကိရိယာတိုင်းအတွက် ဆော့(ဖ်)ဝဲ အဆင့်မြှင့်ခြင်းများ သို့မဟုတ် ဘာသာပြန် အထောက်အပံ့များ လိုအပ်သည်။ ခေတ်သစ် ကွန်ပျူတာ မောင်းနှင် လည်ပတ်မှုစနစ် အများစုမှာ အင်တာနက် ပရိုတိုကော(လ်) မူကွဲနှစ်မျိုးလုံးနှင့် လုပ်ဆောင်နိုင်ရန် ပြောင်းလဲပြီးဖြစ်သည်။ သို့သော် ကွန်ယက် အခြေခံ ဖွဲ့စည်းတည်ဆောက်မှုများသည် ဤတိုးတက်ဖြစ်ပေါ်မှုတွင် နောက်ကျ ကျန်နေခဲ့ဆဲဖြစ်သည်။ ၎င်း၏ အခြေခံ ဖွဲ့စည်းတည်ဆောက်ပုံကို ဖြစ်စေသော ခက်ခဲရှုပ်ထွေးသည့် အမှန်တကယ် ချိတ်ဆက်မှုများမှအပ အင်တာနက်ကို နှစ်ဦးနှစ်ဘက်နှင့်ဆိုင်သော သို့မဟုတ် အများနှင့်ဆိုင်သော ကုန်သွယ်မှု သဘောတူစာချုပ်များ (ဥပမာ- ဂုဏ်ရည်တူသဘောတူညီချက်များ) နှင့် နည်းပညာပိုင်းဆိုင်ရာ သတ်မှတ်ချက်များ သို့မဟုတ် ကွန်ယက်ပေါ်တွင် အချက်အလက်များကို မည်သို့ လဲလှယ်ရမည်ကို ဖော်ပြသော ပရိုတိုကော(လ်)များက ပံ့ပိုးဆောင်ရွက်သည်။ အမှန်တကယ်ပင် အင်တာနက်ကို ၎င်း၏ အပြန်အလှန် ချိတ်ဆက်မှုများနှင့် လမ်းကြောင်းပေါ်လစီများအားဖြင့် အနက်ဖွင့်ကြသည်။ ဖွဲ့စည်းတည်ဆောက်ပုံ အင်တာနက် ဖွဲ့စည်းတည်ဆောက်ပုံနှင့် ၎င်း၏ အသုံးပြုမှု သွင်ပြင်လက္ခဏာများကို ကျယ်ပြန့်စွာ လေ့လာခဲ့ကြပြီးဖြစ်သည်။ World Wide Web၏ အင်တာနက် IP လမ်းကြောင်း ဖွဲ့စည်းတည်ဆောက်ပုံနှင့် ဟိုက်ပါတက်(စ်) အချိတ်အဆက်များသည် scale-free ကွန်ယက်များ ၏ နမူနာများဖြစ်သည်။ စီးပွားဖြစ် အင်တာနက် ထောက်ပံ့သူများ၏ အင်တာနက် လဲလှယ်ရေးပွိုင့်များ မှတဆင့် ဆက်သွယ်သည့်နည်းနှင့် အလားတူစွာ သုတေသန ကွန်ယက်များသည် GEANT၊ GLORIAD၊ အင်တာနက်၂ (Abilene ကွန်ယက် ကို ဆက်ခံသည့်အရာ)၊ နှင့် UK ၏ အမျိုးသား သုတေသနနှင့် ပညာရေး ကွန်ယက် JANET တို့ကဲ့သို့ ကြီးမားသော ကွန်ယက်ခွဲများနှင့် အပြန်အလှန်ဆက်သွယ်ရန် အလားအလာရှိသည်။ ၎င်းတို့ကို ပို၍ငယ်သော ကွန်ယက်များတွင် တည်ဆောက်ထားသည် (ပညာရေးဆိုင်ရာ ကွန်ပျူတာ ကွန်ယက် အဖွဲ့အစည်းများ စာရင်းကိုလည်းကြည့်ပါ)။ ကွန်ပျူတာ သိပ္ပံပညာရှင် အများအပြားက အင်တာနက်ကို “ကြီးမားသော အတိုင်းအတာရှိပြီး လွန်ကဲစွာ အင်ဂျင်နီယာမှု ပြုထားသော်လည်း လွန်ကဲစွာ ရှုပ်ထွေးသော စနစ်တစ်ခု၏ စံပြ ဥပမာ” ဟု ဖော်ပြကြသည်။ အင်တာနက်သည် အလွန်အမင်းပင် သောင်းပြောင်းထွေလာ ရောနှောနေသည်။ ဥပမာ - အချက်အလက် လွှဲပြောင်းခြင်း နှုန်းများနှင့် ဆက်သွယ်မှုများ၏ အမှန်တကယ် သွင်ပြင်လက္ခဏာများသည် ကျယ်ပြန့်စွာ ပြောင်းလဲနေသည်။ အင်တာနက်သည် ၎င်း၏ ကြီးမားသော အတိုင်းအတာရှိသည့် အဖွဲ့အစည်းပေါ် မူတည်သော "ပေါ်ထွက်လာသော ဖြစ်စဉ်များ" ကို ထုတ်ဖော်ပြသသည်။ ဥပမာ- အချက်အလက် လွှဲပြောင်းနှုန်းသည် ယာယီ ကိုယ်တိုင်နှင့် သဏ္ဌာန်တူခြင်းကို ထုတ်ဖော်ပြသသည်။ ကွန်ယက်၏ နောက်ဆုံး အတိုင်းအတာနှင့် ရေပန်းစားမှုတို့သည် မျှော်မှန်း၍ မရနိုင်သောအခါ အင်တာနက်တွင် သွားလာရေးအတွက် လမ်းကြောင်းပေးခြင်းနှင့် လိပ်မူခြင်း နည်းလမ်းများ၏ နိယာမများသည် ၎င်းတို့၏ မူလအစဖြစ်သော ၁၉၆၀ခုနှစ်များသို့ ပြန်လည် ရောက်ရှိသွားသည်။ ထို့ကြောင့် အခြားသော ဖွဲ့စည်းတည်ဆောက်ပုံနည်းလမ်းများ ဖြစ်နိုင်ခြေကို စုံစမ်းစစ်ဆေးမှု ပြုလုပ်ခဲ့သည်။ LTE TDD Bands 38/40/41င်တာနက်ကို ထိန်းချုပ်ခြင်း အင်တာနက်သည် ကမ္ဘာတဝှမ်း ဖြန့်ဝေသော ကွန်ယက်တစ်ခုဖြစ်ပြီး ဆန္ဒအလျောက် အပြန်အလှန် ချိတ်ဆက်ထားသော ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရှိသည့် ကွန်ယက်အများအပြား ဖွဲ့စည်း ပါဝင်နေသည်။ ၎င်းသည် ဗဟိုမှ ထိန်းချုပ်သော အဖွဲ့အစည်း မပါဘဲ လုပ်ငန်းလုပ်ဆောင်သည်။ သို့သော် အပြန်အလှန်လုပ်ငန်းလုပ်ဆောင်နိုင်မှုကို ထိန်းသိမ်းရန်အတွက် အဓိက အခြေခံဖွဲ့စည်းတည်ဆောက်ပုံ၏ နည်းပညာဆိုင်ရာနှင့် ပေါ်လစီ သွင်ပြင်လက္ခဏာများ အားလုံးနှင့် အမည်နေရာပေးခြင်း နိယာမကို မာရီနာ ဒယ်(လ်) ရေး၊ ကာလီဖိုးနီးယား တွင် ရုံးချုပ်ရှိသော အမည်များနှင့် နံပါတ်များ သတ်မှတ်ရေးအတွက် အင်တာနက် ကော်ပိုရေးရှင်း (ICANN)က စီမံအုပ်ချုပ်သည်။ ICANN သည် အာဏာပိုင်ဖြစ်ပြီး ဒိုမိန်းအမည်များ၊ အင်တာနက် ပရိုတိုကော(လ်) (IP) လိပ်စာများ၊ သယ်ယူပို့ဆောင်ရေး ပရိုတိုကော(လ်)များရှိ အသုံးချ အဝင်ပေါ့(ထ်) နံပါတ်များ၊ နှင့် အခြား ပါရာမီတာများ အပါအဝင် အင်တာနက်ပေါ်တွင် အသုံးပြုမှုများတွင် ထပ်တူညီမှုမရှိစေရန် သတ်မှတ်ပေးသည့် အာဏာပိုင်အဖွဲ့ဖြစ်သည်။ အမည်များနှင့် နံပါတ်များကို ထပ်တူညီမှုမရှိစေရန် သတ်မှတ်ထားသော ကမ္ဘာအဝှမ်း စုစည်းထားသည့် အမည် နေရာများသည် အင်တာနက်၏ ကမ္ဘာအနှံ့ ရောက်ရှိရေးတွင် မရှိမဖြစ်လိုအပ်သည်။ ICANN ကို အင်တာနက် နည်းပညာ၊ စီးပွားရေး၊ ပညာရေးနှင့် အခြား စီးပွားရေးမဟုတ်သည့် အဖွဲ့အစည်းများ အသီးသီးမှ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ဒါရိုက်တာများ ဘုတ်အဖွဲ့တစ်ခုက အုပ်ချုပ်သည်။ US အစိုးရသည် ဒိုမိန်းအမည် စနစ်၏ အချက်အချာဖြစ်သော DNS root zone ၏ ပြောင်းလဲမှုများကို အတည်ပြုပေးသော အဓိကနေရာကို ဆက်လက်ရရှိနေသည်။ တကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ အင်တာနက်ပေါ်တွင် တစ်ခုတည်းသော ဗဟိုမှ လုပ်ဆောင်သော အဖွဲ့ဖြစ်ကောင်းဖြစ်နိုင်သည့်အတွက် ICANN ၏ ထပ်တူမရှိစေရန် သတ်မှတ်သည့် အခန်းကဏ္ဍမှာ ၎င်းကို ထူးခြားမှုဖြစ်စေသည်။ ၂၀၀၅ခုနှစ် နိုဝင်ဘာလ ၁၆ရက်နေ့တွင် World Summit on the Information Society ကို Tunis တွင် ကျင်းပခဲ့ပြီး အင်တာနက်နှင့် ပတ်သက်သော အကြောင်းအရာများကို ဆွေးနွေးရန် Internet Governance Forum (IGF) ကို တည်ထောင်ခဲ့သည်။ ခေတ်ပေါ်အသုံးများ အင်တာနက်သည် အလုပ်လုပ်နေသော နာရီများ နေရာများနှင့် ပတ်သက်ပြီး ပိုမိုကြီးမားစွာ လိုက်လျောညီထွေမှု ဖြစ်စေသည်။ အထူးသဖြင့် မီတာတတ်မထားသော အမြန်နှုန်းမြင့် ဆက်သွယ်မှုများနှင့် ဝက်(ဘ်) အသုံးချပရိုဂရမ်များ ပျံ့နှံ့မှုအားဖြင့် ဖြစ်သည်။ ယခုအခါတွင် နည်းလမ်းပေါင်းများစွာဖြင့်၊ အထူးသဖြင့် မိုဘိုင်း(လ်) အင်တာနက် ကိရိယာများမှ တဆင့် အင်တာနက်ကို မည်သည့်နေရာမှမဆို ဆက်သွယ် ရရှိနိုင်သည်။ မိုဘိုင်း(လ်)ဖုန်း၊ ဒေတာကတ်များ၊ လက်ကိုင်ကစားနည်း စက်များ (handheld game consoles) နှင့် ဆယ်လူလာရောက်တာများသည် ယင်းကိရိယာ နည်းပညာကို ပံ့ပိုးသော ကြိုးမဲ့ကွန်ယက် လွှတ်ထားသည့် မည်သည့်နေရာတွင်မဆို အသုံးပြုသူများကို အင်တာနက်သို့ ဆက်သွယ်ရန် ခွင့်ပြုထားသည်။ သေးငယ်သော ကြည့်ရှုရန် ဖန်သားပြင်က သတ်မှတ်ထားသော ကန့်သတ်ချက်များအတွင်း၊ ထိုအိတ်ဆောင် ကိရိယာများ၏ အခြား ကန့်သတ်ချက်ရှိသော အထောက်အပံ့ပစ္စည်းများ၊ အီးမေး(လ်)နှင့် ဝက်(ဘ်)များအပါအဝင် အင်တာနက် ဝန်ဆောင်မှုများကို ရရှိကောင်း ရရှိနိုင်သည်။ ဝန်ဆောင်မှု ထောက်ပံ့ပေးသူများသည် ကမ်းလှမ်းထားသော ဝန်ဆောင်မှုများကို ကန့်သတ်ကောင်း ကန့်သတ်နိုင်ပြီး၊ ကြိုးမဲ့ဒေတာ ပို့လွှတ်ခြင်းများအတွက် အခကြေးငွေမှာ အခြား ဆက်သွယ်ရရှိနိုင်သော နည်းလမ်းများထက် သိသာစွာ မြင့်မားနိုင်သည်။ မူလတန်းကြိုမှ ဘွဲ့လွန်ပါရဂူအထိ အဆင့်များအားလုံးအတွက် ပညာရေးဆိုင်ရာ ပစ္စည်းများမှာ ဝက်(ဘ်)ဆိုဒ်များပေါ်တွင် ရရှိနိုင်သည်။ ဥပမာများမှာ ကျောင်းများနှင့် အထက်တန်းကျောင်းများ၏ ပြန်လှန်သင်ကြားခြင်း လမ်းညွှန်များမှတဆင့် ရရှိနိုင်သော CBeebies မှသည်၊ ဂူးဂဲ(လ်)စကော်လာ၏ အကြိုက်များမှတဆင့် အမြင့်ဆုံးအဆင့် ပညာရှင်သုံး စာပေများကို ဆက်သွယ်ရယူနိုင်သော အကျိုးသက်ရောက်သော တက္ကသိုလ်များ (virtual universities) အထိ အတန်းအစား အမျိုးမျိုး ကွဲပြားပါသည်။ အဝေးသင် ပညာရေးစနစ်တွင် အိမ်စာများနှင့် အခြား သတ်မှတ်ပေးထားသော သင်ခန်းစာများ လုပ်ဆောင်ခြင်း၊ မိမိကိုယ်မိမိ လမ်းညွှန် သင်ယူ ခြင်း၊ အချိန်ပိုများကို ကုန်လွန်စေခြင်း၊ သို့မဟုတ် စိတ်ဝင်စားသော အချက်တစ်ခုအပေါ် အသေးစိတ်အချက်အလက်များ ပိုမိုရှာဖွေခြင်းများတို့တွင် ကူညီသည်။ မည်သည့်နေရာမှမဆို မည်သည့်အဆင့်အတွက်မဆို ပညာရေးဆိုင်ရာ သတင်းအချက်အလက်များကို ဆက်သွယ်ရယူနိုင်ခြင်းသည် လူအများအတွက် ဘယ်သောအခါကမျှ ယခုလောက် မလွယ်ကူခဲ့ပေ။ ယျေဘုယျအားဖြင့် အင်တာနက်နှင့် အထူးသဖြင့် World Wide Web တို့သည် ပုံမှန်သမားရိုးကျ ပညာရေးအတွက်ရော၊ သမားရိုးကျမဟုတ်သော ပညာရေးအတွက်ပါ အရေးကြီးသည့် စွမ်းဆောင်နိုင်စေသူများ ဖြစ်ကြသည်။ ဈေးနှုန်းသက်သာမှုနှင့် အကြံ ဉာဏ်များ၊ ဗဟုသုတနှင့် ကျွမ်းကျင်မှုများ ကိုချက်ချင်းဆိုသလို ဝေမျှနိုင်ခြင်းက ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်သော ဆော့(ဖ်)ဝဲ၏ အကူအညီဖြင့် ပူးပေါင်း ဆောင်ရွက်သော အလုပ်ကို ထူးထူးခြားခြား လွယ်ကူစေသည်။ အုပ်စုတစ်ခုသည် ဈေးနှုန်းသက်သာစွာ ဆက်သွယ်ခြင်းနှင့် အကြံဉာဏ်များ ဝေမျှခြင်းတို့ ပြုလုပ်နိုင်ရုံသာမက၊ ကျယ်ပြန့်စွာ ရောက်ရှိနိုင်သော အင်တာနက်က ထိုသို့သော အုပ်စုများကို ပထမနေရာတွင် လွယ်ကူစွာ ဖွဲ့စည်းခွင့် ပေးပါသည်။ ဥပမာတစ်ခုမှာ အခမဲ့ ဆော့(ဖ်)ဝဲရွေ့လျားမှုက အခြားပရိုဂရမ်များ အနက် လင်းနက်(စ်)၊ မိုဇီလာဖိုင်းယားဖောက်(စ်)နှင့်OpenOffice.org တို့ကို ထုတ်လုပ်ပေးခဲ့ပေသည်။ IRC စကားပြောခန်းပုံစံနှင့် သော်လည်းကောင်း သို့မဟုတ် လိုင်းများ ပုံစံနှင့် သော်လည်းကောင်း သို့မဟုတ် ချက်ချင်း မက်ဆေ့(ခ်ျ)ပို့သော စနစ်များမှ တဆင့်သော်လည်းကောင်း အင်တာနက် “အပြန်အလှန် စကားပြောခြင်း”သည် နေ့ဖက်တွင် မိမိကွန်ပျူတာ၌ အလုပ်လုပ်ကိုင်နေသော လုပ်ဖော်ကိုင်ဖက်များအချင်းချင်း အလွန် သက်သောင့်သက်သာ ပုံစံဖြင့် အဆက်အသွယ်မပြတ် ရှိစေသည်။ မက်ဆေ့(ခ်ျ)ခေါ် သတင်းစကားများမှာ အပြန်အလှန် ဖလှယ်နိုင်ပြီး အီးမေး(လ်)ထက် ပိုမိုလျင်မြန်ပြီး လွယ်ကူအဆင်ပြေပါသည်။ ဤစနစ်များ၏ တိုးချဲ့မှုများသည် ဖိုင်များကို ဖလှယ်နိုင်ပြီး၊ ဝေမျှရန် “ဝှိုက်ဘုတ်” ပေါ်တွင်ရေးဆွဲခြင်း သို့မဟုတ် အဖွဲ့သားများအကြား အသံ၊ ဗီဒီယိုတို့ဖြင့် ဆက်သွယ်ခြင်းများ ပြုလုပ်နိုင်သည်။ မူကွဲထိန်းချုပ်ခြင်း စနစ်များသည် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်သော အဖွဲ့များကို ဝေမျှထားသော စာရွက်စာတမ်းများ အတွဲများနှင့် အလုပ်လုပ်ရာတွင် အချင်းချင်းတို့အလုပ်များကို မတော်တဆ အပေါ်မှထပ်မံရေးမိခြင်း မရှိဘဲ သို့မဟုတ် အဖွဲ့ဝင်များအား ၎င်းတို့ ပါဝင်ရေးသားနိုင်ရန်အတွက် စာရွက်စာတမ်းများ ပို့ လာသည်အထိ စောင့်ဆိုင်းရန် မလိုဘဲ အလုပ်လုပ်နိုင်ရန် ခွင့်ပြုထားသည်။ စီးပွားရေးနှင့် စီမံကိန်း အဖွဲ့များသည် ပြက္ခဒိန်များ၊ စာရွက်စာတမ်းများနှင့် အခြား သတင်းအချက်အလက်များကို အချင်းချင်း ဝေမျှနိုင်သည်။ ယင်းသို့ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ခြင်းသည် သိပ္ပံဆိုင်ရာ သုတေသန၊ ဆော့(ဖ်)ဝဲ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေး၊ ကွန်ဖရင့် စီမံကိန်း၊ နိုင်ငံရေး လှုပ်ရှားရေးဝါဒ နှင့် စိတ်ကူးဖန်တီးနိုင်သော အရေးအသားများ အပါအဝင် ဧရိယာ အမျိုးပေါင်း များစွာတို့တွင် ဖြစ်ပွားစေသည်။ လူမှုရေးနှင့် နိုင်ငံရေး ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ခြင်းသည် အင်တာနက် ဆက်သွယ်ရယူမှုနှင့် ကွန်ပျူတာသုံးစွဲမှု တတ်မြောက်ကျွမ်းကျင်ခြင်းတို့ နှစ်ခုလုံး တိုးပွားလာသည်နှင့်အညီ ပိုမိုပျံ့နှံ့လာခဲ့သည်။ ၂၀၀၀ ပြည့်နှစ် အစောပိုင်း၏ ဖလက်(ရှ်)မော့(ဘ်) ‘ပွဲများ’မှသည် ၂၀၀၉ ခုနှစ် အီရန်လူမျိုးများ၏ ရွေးကောက်ပွဲ ကန့်ကွက်ဆန္ဒပြပွဲများတွင် လူမှုဆက်ဆံရေး ကွန်ယက်များကို အသုံးပြုခြင်း အထိ လူများအား ပိုမို ထိရောက်စွာ အတူတကွ အလုပ်လုပ်ရန်နှင့် အင်တာနက် မပါဘဲ ဖြစ်နိုင်သည်ထက် ပိုမိုများပြားသော နည်းလမ်းများကို အသုံးပြုရန် အင်တာနက်က ခွင့်ပြုပါသည်။ အင်တာနက်အသုံးပြုသူများအား ကမ္ဘာတလွှား မည်သည့်နေရာမှ ဖြစ်ပါစေ အခြား ကွန်ပျူတာများသို့ အဝေးမှဆက်သွယ်ရယူခြင်း နှင့် သတင်းအချက်အလက်များ လွယ်ကူစွာ သိမ်းဆည်းခြင်းပြုလုပ်ရန် အင်တာနက်က ခွင့်ပြုသည်။ ယင်းသို့ပြုလုပ်ရာတွင် လုံခြုံရေး၊ အစစ်အမှန်ပြုခြင်းနှင့် လျှို့ဝှက်ကုတ် နည်းပညာများကို လိုအပ်ချက်ပေါ်မူတည်ကာ အသုံးပြုပြီးသော်လည်းကောင်း အသုံးမပြုဘဲ သော်လည်းကောင်း ပြုလုပ်နိုင်သည်။ ဤသည်မှာ လုပ်ငန်းအများအပြားတွင် နေအိမ်မှနေ၍ အလုပ်လုပ်ခြင်း၊ ပူးပေါင်း လုပ်ကိုင်ခြင်းနှင့် သတင်းအချက်အလက်များ ဖလှယ်ခြင်းဟူသော နည်းလမ်းအသစ်များကို အားပေးပါသည်။ အထူးကျွမ်းကျင်သူများက လေးခုမြောက်းနိုင်ငံတစ်ခုမှ နေ၍ အဝေးမှ ထိန်းသိမ်းထားသော နောက်ထပ် တတိယးနိုင်ငံတစ်ခုရှိ ဆာဗာတစ်ခုပေါ်၌၊ အိမ်တွင်ထိုင်နေသော စာရင်းစစ် တစ်ယောက်သည် အခြား ဒုတိယနိုင်ငံတစ်ခုရှိ ကုမ္ပဏီတစ်ခု၏ စာအုပ်များကို စာရင်းစစ်ခြင်း ပြုလုပ်နိုင်သည်။ အခြား ဝေးလံသော ဒေသများတွင် ကမ္ဘာတစ်ဝန်းလုံးရှိ ရုံးများမှ အီးမေး(လ်)ဖြင့် ပို့လာသော သတင်းအချက်အလက်များအပေါ် အခြေခံကာ အိမ်တွင် အလုပ်လုပ်သော စာရင်းရေးသူများက ဤအကောင့်များကို ဖန်တီးထားခဲ့ခြင်း ဖြစ်ကောင်းဖြစ်ပေမည်။ ဤအရာများအနက် အချို့မှာ အင်တာနက်ကို ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် အသုံးမပြုခင်က ဖြစ်နိုင်ချေ ရှိသော်လည်း၊ ပုဂ္ဂလိက ငှားရမ်းသည့် သဘောတူညီချက်များ (အင်တာနက် ထောက်ပံ့သူနှင့် အသုံးပြုသူကြား ချုပ်ဆိုသော သဘောတူညီချက်)၏ ကုန်ကျစရိတ်ကြောင့် ယင်းတို့အနက် အများအပြားအား တကယ်တန်းတွင် ဖြစ်မြောက်အောင် လုပ်ဆောင်နိုင်ခြင်းမရှိပေ။ အလုပ်စားပွဲမှ အဝေးသို့ ရောက်ရှိနေသော ရုံးအလုပ်သမား တစ်ဦးသည် ကမ္ဘာ၏ အခြားတစ်ဖက်တွင် စီးပွားရေးဆိုင်ရာ ခရီး သို့မဟုတ် အပန်းဖြေခရီး ထွက်ရင်း ရောက်ကောင်းရောက်နေမည် ဖြစ်သည်။ သူသည် လုံခြုံစိတ်ချရသော အကျိုးသက်ရောက်စေသော ပုဂ္ဂလိကကွန်ယက် (Virtual Private Network) (VPN)ကို အသုံးပြုပြီး ရုံးရှိ ၎င်း၏ PC ထဲမှ အဝေးထိန်းဒက်(စ်)တော့ ကဏ္ဍကို လှမ်း၍ ဖွင့်နိုင်သည်။ ဤသည်မှာ ရုံးမှအဝေးသို့ ရောက်ရှိနေစဉ်အတွင်း အလုပ်သမားအား အီးမေး(လ်)နှင့် အခြား အသုံးချပရိုဂရမ်များ အပါအဝင် ၎င်း၏ ပုံမှန်ဖိုင်များနှင် ဒေတာများအားလုံးကို လုံးဝဆက်သွယ်ရယူမှု ပေးသည်။ ဤအယူအဆကို စနစ်စီမံခန့်ခွဲသူများ အချင်းချင်း အကြားတွင် အကျိုးသက်ရောက်စေသော ပုဂ္ဂလိက အိပ်မက်ဆိုးများအဖြစ် ရည်ညွှန်းသည်၊ အဘယ်ကြောင့်ဆိုသော် ကော်ပိုရိတ် ကွန်ယက်တစ်ခု၏ လုံခြုံစိတ်ချရသော ပတ်လည်အတိုင်းအတာကို ယင်း၏ ဝန်ထမ်းများ၏ အိမ်များအထိ ချဲ့သောကြောင့် ဖြစ်သည်။ ဝန်ဆောင်မှုများ သတင်းအချက်အလက် လူအများတို့က အင်တာနက် နှင့် World Wide Webသို့မဟုတ် ဝက်(ဘ်) ဟူသော ဝေါဟာရများကို အလဲအလှယ်လုပ်၍ အသုံးပြုကြသော်လည်း ယင်းဝေါဟာရများမှာ မူလအဓိပ္ပာယ်တူခြင်း မရှိပါချေ။ World Wide Web ဆိုသည်မှာ hyperlink များဖြင့် ကျိုးကြောင်းဆီလျော်စွာ အပြန်အလှန် ဆက်စပ်လျက်ရှိပြီး ဆင်တူသော အရင်းအမြစ် ခွဲခြားပေးသူများ (Uniform Resource Identifiers) (URIs) အဖြစ် ရည်ညွှန်းသော တစ်ကမ္ဘာလုံးအတိုင်းအတာဖြင့် စာရွက်စာတမ်းများ၊ ရုပ်ပုံများနှင့် အခြား အရင်းအမြစ်များ ဖြစ်သည်။ URI များသည် ထောက်ပံ့ သူများအား ဝန်ဆောင်မှုများ လက္ခဏာသင်္ကေတဖြင့် ခွဲခြားရန်၊ ဖောက်သည်များကို စာရွက်စာတမ်းများ သိုလှောင်ထားသည့် ဝက်(ဘ်)ဆာဗာများ၊ ဖိုင်ဆာဗာများနှင့် အခြားဒေတာဘေ့(စ်)များ ရှာဖွေရန်နှင့် ရည်ညွှန်းရန် ခွင့်ပြုထားသည်။ အရင်းအမြစ်များဖြင့် ထောက်ပံ့ပေးထားပြီး၊ ဝက်(ဘ်)၏ အခြေခံသယ်ယူပို့ဆောင်ရေး ပရိုတိုကောဖြစ်သော ဟိုက်ပါတက်(စ်)ထရန်စဖာ ပရိုတိုကော(HTTP) ကို အသုံးပြု၍ ယင်းတို့ကို ရယူနိုင်ရန် ခွင့်ပြုထားသည်။ HTTP သည် အင်တာနက်ပေါ်တွင် အသုံးပြုသော ရာပေါင်းများစွာသော ဆက်သွယ်ရေး ပရိုတိုကော များထဲမှ တစ်ခုသာလျှင်ဖြစ်သည်။ ဆော့(ဖ်)ဝဲစနစ်များကို စီးပွားရေးလုပ်ငန်းဆိုင်ရာ လောဂျစ်နှင့် ဒေတာများကို ဝေငှခြင်းနှင့် ဖလှယ်ခြင်းတို့ ပြုလုပ်ရန်အတွက် ဆက်သွယ်ခွင့် ပြုရန် HTTP အား ဝက်(ဘ်)ဝန်ဆောင်မှုများက အသုံးပြုနိုင်သည်။ မိုက်ခရိုဆော့(ဖ်)၏ Internet Explorer၊ Mozilla Firefox၊ Opera၊ Apple ၏ Safari နှင့် Google Chrome ကဲ့သို့သော World Wide Web ၏ browser ဆော့(ဖ်)ဝဲများသည် စာရွက်စာတမ်းများအတွင်း မြုပ် ထား သော hyperlinkများမှ တဆင့် ဝက်(ဘ်)စာမျက်နှာ တစ်ခုမှတစ်ခုသို့ အသုံးပြုသူများအား လမ်းကြောင်းပြသည်။ ဤစာရွက်စာတမ်းများတွင် ဂရပ်ဖစ်များ၊ အသံများ၊ စာသားများ၊ ဗီဒီယို၊ မီဒီယာမျိုးစုံနှင့် ကစားနည်းများ၊ ရုံးသုံး အသုံးချပရိုဂရမ်များနှင့် သိပ္ပံဘာသာရပ်ဆိုင်ရာ သရုပ်ပြခြင်းများကဲ့သို့ အပြန်အလှန်ဆက်သွယ်မှုရှိသော အကြောင်းအရာများ စသည့် ပေါင်းစပ်ထားသော ကွန်ပျူတာဒေတာများလဲ ပါဝင်နိုင်သည်။ ယာဟူး နှင့် ဂူးဂဲ(လ်)တို့ကဲ့သို့ ရှာဖွေရေးအင်ဂျင်များကို အသုံးပြုသော သော့ချက်စကားလုံးတို့ဖြင့် မောင်းနှင်သည့် အင်တာနက် သုတေသနပြုမှုမှ တဆင့် ကမ္ဘာတစ်ဝန်းလုံးရှိ အသုံးပြုသူများသည် များပြားပြီး အမျိုးအစား စုံလင်လှသော အွန်လိုင်း သတင်းအချက်အလက်များသို့ လွယ်လွယ်ကူကူနှင့် ချက်ချင်းဆိုသလို ဝင်ရောက်ကြည့်ရှုခွင့် ရပေသည်။ ပုံနှိပ်ထားသော စွယ်စုံကျမ်းများ၊ ရှေးရိုးရာ စာကြည့်တိုက်များနှင့် နှိုင်းယှဉ်လျှင် World Wide Web သည် သတင်းအချက်အလက်များကို ဗဟိုမှထိန်းချုပ်မှုအား ခွဲဝေပေးခြင်းကို စွမ်းဆောင်နိုင်သည်။ တစ်ဦးချင်းနှင့် အဖွဲ့အစည်းများအား အတွေးအခေါ်များနှင့် သတင်းအချက်အလက်များကို ကုန်ကျစရိတ်နှင့် အချိန်ကြန့်ကြာခြင်းများ အလွန်အမင်းလျော့ကျစွာဖြင့် အလားအလာရှိသော ပရိသတ်ကြီးထံသို့ ထုတ်ဝေနိုင်ရန် ဝက်(ဘ်)က စွမ်းဆောင်နိုင်သည်။ ဝက်(ဘ်) စာမျက်နှာတစ်ခု၊ ဘလော့ဂ်တစ်ခု ထုတ်ဝေရာတွင် သို့မဟုတ် ဝက်(ဘ်)ဆိုဒ်တစ်ခု တည်ဆောက်ရာတွင် ကနဦးကုန်ကျစရိတ် အနည်းငယ်မျှသာ ရှိပြီး၊ အခမဲ့ဝန်ဆောင်မှုများ အများအပြားလည်း ရှိသည်။ ကြီးမားပြီး ဆွဲဆောင်မှုရှိသော အတတ်ပညာဆိုင်ရာ ဝက်(ဘ်)ဆိုဒ်များကို ထုတ်ဝေခြင်းနှင့် ထိန်းသိမ်းခြင်းတို့မှာ အမျိုးမျိုးကွဲပြားလျက် ရှိသည်။ သို့ရာတွင် နောက်ဆုံးပေါ် သတင်းများမှာ ခက်ခဲပြီး ဈေးကြီးသော ကိစ္စပင် ဖြစ်လျက်ရှိသေးသည်။ ပုဂ္ဂိုလ်တစ်ဦးချင်း အများစုနှင့် ကုမ္ပဏီ၊ အဖွဲ့ အချို့တို့မှာ လွယ်ကူစွာ ပြုပြင်မွမ်းမံနိုင်သော အွန်လိုင်းဒိုင်ယာရီများကို ကျယ်ပြန့်စွာ အသုံးပြုလျက် ရှိသော ဝက်(ဘ်)လော့(ဂ်)များ သို့မဟုတ် ဘလော့ဂ်များကို သုံးကြသည်။ အချို့စီးပွားရေးဆန်သော အဖွဲ့အစည်းများသည် ဧည့်သည်များက အထင်ကြီးစေလိုသော မျှော်လင့်ချက်ဖြင့် ယင်းတို့၏ဝန်ထမ်းများကို ၎င်းတို့အထူးပြုသော ဧရိယာများတွင် ကျွမ်းကျင်သော အသိပညာများနှင့် အခမဲ့ သတင်းအချက်အလက်များ ဖြင့် အကြံဉာဏ်ပေး ဆက်သွယ်ရန် အားပေးသည်။ ထိုသို့ဖြင့် ဆွဲဆောင်မှုရှိသော ကော်ပိုရေးရှင်းအဖြစ် အကျိုးသက်ရောက်မှု ရှိစေသည်။ ယင်း၏ဥပမာတစ်ခုမှာ မိုက်ခရိုဆော့(ဖ်)ပင် ဖြစ်သည်။ ယင်း၏ ထုတ်ကုန်ကြီးပွားစေသူများ (product developers)က ပြည်သူများ ယင်းတို့၏ အလုပ်များတွင် စိတ်ဝင်စားမှုကို လှုံ့ဆော်ပေးရန်အတွက် ၎င်းတို့၏ ကိုယ်ပိုင်ဘလော့ဂ်များကို ထုတ်လုပ်ကြသည်။ ကြီးမားသော ဝန်ဆောင်မှု ထောက်ပံ့ပေးသူများ၏ ထုတ်ဝေထားသော ကိုယ်ပိုင် ဝက်(ဘ်)စာမျက်နှာများ စုဆောင်းခြင်းမှာလဲ ရေပန်းစားဆဲပင်ဖြစ်ပြီး၊ တစ်စထက်တစ်စ ခေတ်မီလာလျက်ရှိသည်။ တစ်ဖက်ကကြည့်သော် အိန်ဂျယ်ဖိုင်းယားနှင့် ဂျီယိုစီးတီးကဲ့သို့ လုပ်ငန်းစဉ်များ ဝက်(ဘ်)ဆိုဒ် ခေတ်ဦးပိုင်းကတည်းက ရှိခဲ့ပါသော်လည်း၊ ကမ်းလှမ်းမှု အသစ်များ ဥပမာအားဖြင့် Facebook နှင့် Myspaceတို့တွင် လောလောဆယ်တွင် နောက်လိုက်များ အများအပြားရှိသည်။ ဤလုပ်ငန်းစဉ်များသည် ယင်းတို့ကိုယ်ကို ရိုးရိုး ဝက်(ဘ်)စာမျက်နှာ လက်ခံများအဖြစ်ထက် လူမှုဆက်ဆံရေးကွန်ယက် ဝန်ဆောင်မှုများဟု အမည်တပ်လေ့ရှိသည်။ အမည်ကျော် ဝက်(ဘ်)စာမျက်နှာများပေါ်တွင် ကြော်ငြာခြင်းမှာ အကျိုးအမြတ်များနိုင်ပြီး အီးကောမာ့(စ်) ခေါ် ထုတ်ကုန်များနှင့် ဝန်ဆောင်မှုများကို ဝက်(ဘ်)မှ တဆင့် တိုက်ရိုက် ရောင်းချခြင်းမှာ ဆက်လက်တိုးတက်လက် ရှိသည်။ ၁၉၉၀ ခုနှစ်များတွင် ဝက်(ဘ်)စတင်ပေါ်ပေါက်လာစဉ်၊ စံနမူနာဖြစ်သော ဝက်(ဘ်) စာမျက်နှာမှာ ဝက်(ဘ်)ဆာဗာပေါ်တွင် ပြည့်စုံသော ပုံစံဖြင့် သိမ်းဆည်းထားပြီး HTMLဖြင့် ပုံစံချထားသည်။ အသုံးပြုသူ၏ ဘရောက်ဆာသို့ တောင်းဆိုမှုအရ ပို့ရန် အဆင်သင့်ပင်ဖြစ်သည်။ အချိန်များပြောင်းလဲ သွားသည်နှင့်အမျှ ဝက်(ဘ်)စာမျက်နှာများ ဖန်တီးခြင်းနှင့် ဝန်ဆောင်မှုပေးခြင်းတို့သည် အလိုအလျောက် ပိုမိုလုပ်ဆောင်နိုင်ပြီး၊ ပိုမိုအင်အားကောင်းလာခဲ့သည်။ ဝက်(ဘ်)ဆိုဒ်များအား ကနဦးတွင် ပါဝင်သည့် အကြောင်းအရာ အလွန်နည်းပါးစွာဖြင့် ပါဝင်သည့်အကြောင်းအရာများ စီမံခန့်ခွဲခြင်း (content management) သို့မဟုတ် ဝီကီ ဆော့(ဖ်)ဝဲကို အသုံးပြုခြင်းဖြင့် မကြာခဏဆိုသလို တီထွင်ဖန်တီးခဲ့ကြသည်။ ထိုစနစ်များအား ဖြန့်ဝေပေးသူများမှာ လခစားဝန်ထမ်း၊ ကလပ်တစ်ခု သို့မဟုတ် အခြားအဖွဲ့အစည်း သို့မဟုတ် အများပြည်သူများထဲမှ ပုဂ္ဂိုလ် တစ်ဦးတစ်ယောက်ဖြစ်နိုင်ပြီး၊ ရည်ရွယ် ဖန်တီးထားသော တည်းဖြတ်ထားသည့် စာမျက်နှာများကို အသုံးပြု၍ ပါဝင်သည့် အကြောင်းအရာတို့ဖြင့် အောက်ခံဒေတာဘေ့(စ်)ကို ဖြည့်ပေးသည်။ တပြိုင်နက်တည်းတွင် ရံဖန်ရံခါ ဝင်ရောက်ကြည့်ရှုသူများက ဤပါဝင်သည့် အကြောင်းအရာကို ယင်း၏ နောက်ဆုံး HTML ပုံစံတွင် ကြည့်ခြင်း၊ဖတ်ရှုခြင်းတို့ ပြုသည်။ အသစ်သွင်းလိုက်သော အကြောင်းအရာ အသစ်တို့ကို လက်ခံခြင်း လုပ်ငန်းစဉ်တွင် တည်းဖြတ်ခြင်း၊ အတည်ပြုခြင်းနှင့် လုံခြုံရေးစနစ်တို့ ရှိကောင်းရှိနိုင်မည် ဖြစ်ပြီး၊ ထိုအကြောင်းအရာများကို ပစ်မှတ်ထားသော ဝင်ရောက်ကြည့်ရှုသူ ဧည့်သည်များအတွက် အသုံးပြုရန် အသင့်လုပ်ပေးထားသည်။ ဆက်သွယ်ရေး အီးမေး(လ်) သည် အင်တာနက်ပေါ်တွင် ရရှိနိုင်သော အရေးပါသည့် ဆက်သွယ်ရေး ဝန်ဆောင်မှု ဖြစ်သည်။ ပို့သူနှင့် လက်ခံရရှိသူအကြား အီလက်ထရောနစ်ဖြင့် စာပို့ဆောင်သည့် သဘောတရားမှာ အင်တာနက်မပေါ်မီကာလက စာ သို့မဟုတ် မှတ်တမ်းများပို့ခြင်းနှင့် အချို့အဝက်ဆင်တူသည်။ ယနေ့အချိန်အခါတွင် ၎င်းမှာ အင်တာနက်နှင့် အင်တာနယ်(လ်) အီးမေး(လ်)စနစ်များ အကြားတွင် ခွဲခြားသိမြင်ရန် အရေးကြီးသည်။ အင်တာနက် အီးမေး(လ်)သည် တစ်နေရာမှ တစ်နေရာသို့ သွားနိုင်ပြီး လျှို့ဝှက်ကုတ်နှင့် မဟုတ်ဘဲ ပို့သူနှင့် လက်ခံရရှိသူတို့၏ ထိန်းချုပ်မှုအောက်တွင် မရှိသော အခြားများပြားသော ကွန်ယက်များနှင့်စက်များပေါ်တွင် သိမ်းဆည်းထားနိုင်သည်။ ဤအချိန်အတောအတွင်း တစ်စုံတစ်ယောက်က အရေးကြီးသည်ဟု ယူဆပါက၊ မဆိုင်သည့် ဘေးလူများမှ ပါဝင်သော အကြောင်းအရာများကို ဖတ်ရှုနိုင်ပြီး မရိုးမသားပြုလုပ်နိုင်ရန်မှာ အတော်ပင် ဖြစ်နိုင်ခြေရှိသည်။ မည်သည့်အဖွဲ့အစည်းတွင်မဆို IT နှင့် ယင်းတို့အား လိပ်မူမထားသော အခြားဝန်ထမ်းများ၏ အီးမေး(လ်)များကို စောင့်ကြည့်စစ်ဆေးခြင်း၊ ရံဖန်ရံခါ ဝင်ရောက်ကြည့်ခြင်း အလုပ်များတွင် ပါဝင်ပတ်သက်နေသော အခြားအမှုထမ်းများ ရှိသော်လည်း၊ ကော်ပိုရေးရှင်း သို့မဟုတ် အဖွဲ့အစည်း၏ ကွန်ယက်အတွင်းမှ မည်သည့်အခါမျှ သတင်းအချက်အလက်များ ထွက်မသွားသည့် အင်တာနယ်(လ်) သို့မဟုတ် အင်ထရာနက် မေး(လ်) စနစ်များမှာမူ ပိုမို၍ လုံခြုံစိတ်ချရသည်။ ဓာတ်ပုံများ၊ စာရွက်စာတမ်းများနှင့် အခြားဖိုင်များကို အီးမေး(လ်)နှင့် တွဲဖက်၍ ပို့နိုင်သည်။ အီးမေး(လ်)များကို လက်ခံသူ အီးမေး(လ်)လိပ်စာများ အများအပြားသို့ cc-ed ခေါ် ကော်ပီ ပို့နိုင်သည်။ အင်တာနက်ဖြင့် စကားပြောဆက်သွယ်ခြင်းစနစ်သည် အင်တာနက် ဖန်တီးမှုကြောင့် ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့သည့် အများသိသော ဆက်သွယ်ရေး ဝန်ဆောင်မှုပင် ဖြစ်သည်။ VoIP မှာ အင်တာနက် ပရိုတိုကောမှ တဆင့်လာသော အသံဟု အဓိပါယ်ရသည်။ အင်တာနက် ဆက်သွယ်ရေးအားလုံးအပေါ် အခြေခံသည့် ပရိုတိုကောကို ရည်ညွှန်းခြင်းဖြစ်သည်။ စိတ်ကူးမှာ ၁၉၉၀ ပြည့်လွန် အစောပိုင်းနှစ်များက စတင်ခဲ့ပြီး ကိုယ်ပိုင် ကွန်ပျူတာများ အတွက် လမ်းလျှောက် စကားပြောစက်များနှင့် ဆင်တူသော အသံအသုံးချ ပရိုဂရမ်များ ဖြစ်သည်။ မကြာသေးသောနှစ်များက VoIP စနစ်အများအပြားမှာ သာမန်တယ်လီဖုန်းကဲ့သို့ အဆင်ပြေပြီး အသုံးပြုရန်လွယ်ကူ လာသည်။ အကျိုးကျေးဇူးမှာ အင်တာနက်က အသံအသွားအလာကို သယ်ဆောင်သောကြောင့် VoIP မှာ အခမဲ့ဖြစ်နိုင်သည် သို့မဟုတ် ကုန်ကျစရိတ်မှာ သာမန်သုံးနေကျ တယ်လီဖုန်း ခေါ်ဆိုခထက် အလွန်နည်းပါးနိုင်သည်။ အထူးသဖြင့် အလွန်ဝေးသော နေရာဒေသများနှင့် အထူးသဖြင့် cable သို့မဟုတ် ADSL တို့ဖြင့် အင်တာနက် ချိတ်ဆက်ခြင်း အမြဲရှိနေသောသူများအတွက် ဖြစ်သည်။ VoIP သည် သာမန်သုံးနေကျ တယ်လီဖုန်း ဝန်ဆောင်မှု၏ အခြားရွေးချယ်စရာ ပြိုင်ဘက်တစ်ခုအဖြစ်သို့ ဖွံ့ဖြိုးလာခဲ့သည်။ ကွဲပြားသော ထောက်ပံ့သူများအကြား အတုံ့အပြန်ပြုလုပ်နိုင်ခြင်းမှာ တိုးတက်လာခဲ့ပြီး၊ သာမန်သုံးနေကျ တယ်လီဖုန်းမှ ခေါ်ဆိုနိုင်ခြင်း သို့မဟုတ် လက်ခံနိုင်ခြင်းတို့ ပြုလုပ်နိုင်လာသည်။ ရိုးရိုးပင် ကိုယ်ပိုင်ကွန်ပျူတာတစ်လုံး လိုအပ်မှုကို ဖယ်ရှားထားသော ဈေးသက်သာသော VoIP ကွန်ယက် အဒက်(ပ်)တာများ ရရှိနိုင်သည်။ ခေါ်ဆိုမှု တစ်ခုနှင့်တစ်ခု အကြား အသံအရည်အသွေး ခြားနားခြင်းများ ရှိနိုင်သော်လည်း မကြာခဏဆိုသလိုပင် သာမန်ခေါ်ဆိုနေကျ ဖုန်းများနှင့် တန်းတူ သို့မဟုတ် ယင်းတို့ထက် သာလွန်ကောင်းမွန်ပါသည်။ VoIP အတွက် ကျန်ရှိဆဲ ပြဿနာများတွင် အရေးပေါ် တယ်လီဖုန်းနံပါတ် ခေါ်ဆိုခြင်းနှင့် ယုံကြည် စိတ်ချရမှုတို့ ပါဝင်သည်။ လက်ရှိတွင်၊ VoIP ထောက်ပံ့သူ အနည်းငယ်တို့မှာ အရေးပေါ် ဝန်ဆောင်မှုကို ပေးသော်လည်း၊ တစ်ကမ္ဘာလုံး အတိုင်းအတာအတွက်မူ မရရှိနိုင်ပေ။ သာမန်သုံးနေကျ ဖုန်းများမှာ ကြိုးလိုင်း မှ ပါဝါရရှိနိုင်ပြီး လျှပ်စစ်ပြတ်တောက်နေချိန်တွင် အသုံးပြုနိုင်သည်။ VoIP မှာ ယင်းကဲ့သို့မဟုတ် ဖုန်းပစ္စည်းကိရိယာနှင့် အင်တာနက် ဝင်ရောက်ကြည့်ရှုရန် ကိရိယာများအတွက် ထောက်ပံ့သည့် လျှပ်စစ်သိုလှောင်ထားရှိမှု (backup power source) မရှိပဲနှင့် အသုံးမပြုနိုင်ပေ။ ကစားသူများအကြား ဆက်သွယ်ရေးတစ်ခုအနေဖြင့် ကစားနည်းအသုံးချ ပရိုဂရမ်များကြောင့် VoIP မှာ တိုး၍တိုး၍ ကျော်ကြားလာလျက်ရှိသည်။ ဖောက်သည်များအတွက် ကျော်ကြားသော VoIPကစားနည်းများတွင် Ventrilo နှင့် Teamspeak တို့ပါဝင်သည်။ Wii, PlayStation 3၊ နှင့် Xbox 360 တို့တွင်လည်း VoIP စကားပြောခြင်းများ ပါဝင်သည်။ ဒေတာရွှေ့ပြောင်းခြင်း အင်တာနက်ပေါ်တွင် ဒေတာအများအပြားကို ရွှေ့ပြောင်းခြင်း၏ နမူနာတစ်ခုမှာ ဖိုင်ဝေမျှခြင်း ဖြစ်သည်။ ကွန်ပျူတာဖိုင်တစ်ခုကို ဖောက်သည်များ၊ လုပ်ဖော်ကိုင်ဖက်များနှင့် မိတ်ဆွေ သူငယ်ချင်းများထံ ပူးတွဲခြင်း (attachment)ဖြင့် အီးမေး(လ်)မှ ပို့နိုင်သည်။ အခြားသူများ အလွယ်တကူ ဒေါင်းလုဒ် ဆွဲချရန် ဝက်(ဘ်)ဆိုဒ် တစ်ခု သို့မဟုတ် FTP ဆာဗာပေါ်သို့ ခေါ်တင်နိုင်သည်။ လုပ်ဖော်ကိုင်ဖက်များ ချက်ချင်းအသုံးပြုနိုင်ရန်အတွက် “ဝေမျှအသုံးပြုသောနေရာ” (shared location) သို့မဟုတ် ဖိုင်ဆာဗာတစ်ခုထဲတွင် ထားနိုင်သည်။ အသုံးပြုသူအများအပြားသို့ အရေအတွက်များများ ဒေါင်းလုဒ်ချခြင်းကို “မစ်ရာ” (mirror)ဆာဗာခေါ် အခြားဆိုဒ်တစ်ခု၏ ပုံတူမိတ္တူပွား ဆာဗာများ သို့မဟုတ် ဂုဏ်ရည်တူ (peer-to-peer) ကွန်ယက်များကို အသုံးပြုခြင်းအားဖြင့် လွယ်ကူစေနိုင်သည်။ ဤသို့သော ကိစ္စမျိုးမဆိုတိုင်းတွင် ဖိုင်သို့ ဝင်ရောက်ကြည့်ခြင်းအား အသုံးပြုသူ အစစ်အမှန်ပြုခြင်းဖြင့် ထိန်းချုပ်ထားသည်။ အင်တာနက်ပေါ်တွင် ဖိုင်အကူးအပြောင်း ပြုလုပ်ခြင်းကို လျှို့ဝှက်ကုတ် အသုံးပြုခြင်းဖြင့် နားလည်ရခက်ခဲအောင် ပြုလုပ်နိုင်ပြီး၊ ပိုက်ဆံပေးခြင်းဖြင့် ဖိုင်များသို့ ဝင်ရောက်ကြည့်ရှု နိုင်ခွင့်အား ပြောင်းလဲပစ်နိုင်သည်။ ငွေကြေးများကို အဝေးထိန်းစံနစ်ဖြင့် ကျသင့်ငွေများကို ပေးဆောင်နိုင်သည်။ ဥပမာအားဖြင့် ခရက်ဒစ်ကတ်ခေါ် အကြွေးဝယ်ကတ်ရှိ ပုံမှန်အားဖြင့် လုံးလုံး လျှို့ဝှက်ကုတ်ဖြင့် ထည့်ထားသော ပိုင်ရှင်၏အသေးစိတ်အချက်အလက်များသည် အင်တာနက်ပေါ် ဖြတ်သွားခြင်းဖြင့်ပေးချေနိုင်သည်။ လက်ခံရရှိသောဖိုင်၏ မူလနှင့် စစ်မှန်မှုကို ဒီဂျစ်တယ်လက်မှတ်များ သို့မဟုတ် MD5 သို့မဟုတ် သတင်းပေါင်းချုပ် (message digests) တို့ဖြင့် စစ်ဆေး ကြည့်ရှုနိုင်သည်။ ကမ္ဘာတဝှမ်းလုံးအပေါ် အခြေခံသော အင်တာနက်၏ ဤသို့ရိုးရှင်းသော အသွင်အပြင်လက္ခဏာများသည် မည်သည့်အရာတိုင်းကိုမဆို ယင်းတို့၏ ထုတ်လုပ်ရေး၊ ရောင်းချရေးနှင့် ဖြန့်ဖြူးရေးတို့အား ကူးပြောင်းသွယ်ပို့ရန်အတွက် ကွန်ပျူတာဖိုင်တစ်ခုအသွင် လျှော့ပစ်နိုင်အောင် ပြောင်းလဲပေးပေသည်။ ယင်းတွင် ပုံနှိပ်ထုတ်ဝေခြင်း၊ ဆော့(ဖ်)ဝဲ ထုတ်ကုန်များ၊ သတင်းများ၊ တေးဂီတ၊ ရုပ်ရှင်၊ ဗီဒီယို၊ ဓာတ်ပုံပညာ၊ ဂရပ်ဖစ် ဒီဇိုင်းများနှင့် အခြားသော အနုပညာလုပ်ငန်းများ၏ နည်းလမ်းများအားလုံး ပါဝင်သည်။ ဤထုတ်ကုန်များအား ထုတ်လုပ်ရေးနှင့် ဖြန့်ဖြူးရေးတို့ကို ယခင်က ချုပ်ကိုင်ထားသော ယခုတည်ရှိဆဲ လုပ်ငန်းများ တစ်ခုချင်းစီတို့တွင် ကြီးမားသော အလှည့်အပြောင်းများကို ဖြစ်ပေါ်စေသည်။ စဉ်ဆက်မပြတ်ထုတ်လွှင့်သော မီဒီယာဆိုသည်မှာ လက်ရှိရေဒီယိုနှင့် တယ်လီဗီးရှင်း ထုတ်လွှင့်သူများက ယင်းတို့၏ အသံနှင့် အရုပ် တိုက်ရိုက် ထုတ်လွှင့်ခြင်းတို့ကို အင်တာနက် “ဖိ(ဒ်)feeds” ပြုလုပ်ခြင်းအား အားပေးတိုးမြှင့်ခြင်းကို ရည်ညွှန်းပါသည် (ဥပမာ- BBC)။ ယင်းတို့သည် နမူနာကြည့်ခြင်း၊ ဂန္ထဝင် ရုပ်ရှင်ဇာတ်လမ်းတိုများ ကြည့်ခြင်းနှင့် အသံများ ထပ်မံနားထောင်ခြင်းတို့ကို အချိန်နှင့် အလှည့်ကျပြုလုပ်ခွင့် ပြုကောင်း ပြုနိုင်သည်။ ဤထောက်ပံ့သူများသည် အင်တာနက် “ထုတ်လွှင့်သူများ” သီးသန့် အမျိုးအစားတွင် ပါဝင်ပြီး၊ တိုက်ရိုက်လွှင့်ထုတ်ရန် လိုင်စင် မည်သည့်အခါကမျှ မရှိသူများဖြစ်သည်။ ယခင်က တယ်လီဗီးရှင်း သို့မဟုတ် ရေဒီယိုတစ်လုံး တို့ဖြင့်သာ အသုံးပြုရယူနိုင်သကဲ့သို့ အလွန်ဆင်တူသော နည်းလမ်းမျိုးဖြင့်၊ ကွန်ပျူတာတစ်လုံး သို့မဟုတ် ထို့ထက်ပိုပြီး တိကျသော အင်တာနက်ဆက်သွယ်ရေး ကိရိယာတစ်ခုကို အသုံးပြု၍ အွန်လိုင်း မီဒီယာကို ဝင်ရောက်အသုံးပြုခွင့် ရှိသည်ဟု ဆိုလိုသည်။ နည်းပညာပိုင်းဆိုင်ရာ အထူးပြု ဝက်(ဘ်)ကတ်(စ်) (webcasts) မှသည် လူအများ တောင်းဆိုကြသည့် မာ(လ်)တီမီဒီယာ (Multimedia) ဝန်ဆောင်မှုများ များအထိ ရရှိနိုင်သည့် ပါဝင်သည့် အကြောင်းအရာများမှာ အမျိုးအစားစုံလှသည်။ အများအားဖြင့် အသံဖိုင်တစ်ခုကို ဒေါင်းလုဒ်ဆွဲချပြီး ကွန်ပျူတာဖြင့် ပြန်လည်ဖွင့်လှစ်နားထောင်ခြင်း သို့မဟုတ် သယ်ဆောင် သွားနိုင်သော မီဒီယာ ပလေယာတစ်လုံးထဲသို့ ပြောင်းပြီး သွားလာရင်းနားထောင်ခြင်း ပြုလုပ်နိုင်သော ပေါ့(ဒ်)ကတ်(စ်)တင်း ဆိုသည်မှာ ဤအကြောင်းရင်း၏ အမျိုးကွဲ တစ်ခုပင်ဖြစ်သည်။ လွယ်ကူသော ကိရိယာကိုအသုံးပြုထားသော ဤနည်းပညာများသည် ဆင်ဆာလုပ်ခြင်း သို့မဟုတ် လိုင်စင်ထိန်းချုပ်ခြင်း အနည်းငယ်ဖြင့် ရုပ်-သံ ပစ္စည်းများကို တစ်ကမ္ဘာလုံးသို့ ထုတ်လွှင့်ရန် လူတိုင်းကို အခွင့်ပေးထားသည်။ ဤအံ့ဩဖွယ်ရာ အဖြစ်အပျက်၏ တဆက်တည်းဆိုသလို ဈေးနှုန်းချိုသာသော ဝက်(ဘ်)ကင်မရာများ (Webcams)ကို တွေ့နိုင်သည်။ အချို့ ဝက်(ဘ်)ကင်မရာများသည် ဗီဒီယိုကဲ့သို့ ရုပ်ပုံအမြန်နှုန်းအပြည့် ပေးနိုင်သည်။ ရုပ်ပုံအရွယ်မှာ သာမန်အားဖြင့် သေးငယ်သည် သို့မဟုတ် ဖြည်းဖြည်းသာ ပြုပြင်မွမ်းမံမှုလုပ်သည်။ အင်တာနက် အသုံးပြုသူများသည် အာဖရိက ရေချိုင့်ဝှမ်းတစ်ခုမှ တိရစ္ဆာန်များ၊ ပနားမားတူးမြောင်းထဲရှိ သင်္ဘောများ၊ ဒေသတွင်းရှိ လမ်းဆုံအဝိုင်းမှ ယာဉ်အသွားအလာတို့ကို ကြည့်ရှုခြင်း သို့မဟုတ် ယင်းတို့၏ ကိုယ်ပိုင်ခြံဝင်းများအား စောင့်ကြည့်ခြင်းတို့အား အမှန်တကယ် အချိန်နှင့်တပြေးညီ ဖြစ်ပျက်နေသော အချိန်တွင် တိုက်ရိုက်ပြုလုပ်နိုင်သည်။ အပြန်အလှန် အသံများ ပါသည်ဖြစ်စေ မပါဘဲဖြစ်စေ ကိုယ်ပိုင် ဝက်(ဘ်)ကင်မရာများအသုံးပြု၍ ဗီဒီယို စကားပြောခန်းများနှင့် ဗီဒီယိုကွန်ဖရင့် ပြုလုပ်ခြင်း တို့သည်လည်း လူသိများပြီး အများအပြား အသုံးပြုကြသည်။ ယူကျု(ဘ်)ကို ၂၀၀၅ ခုနှစ် ဖေဖော်ဝါရီလ ၁၅ ရက်နေ့တွင် တည်ထောင်ခဲ့ပြီး အလွန်များပြားလှသော အသုံးပြုသူများက အခကြေးငွေပေးစရာမလိုသော ဗီဒီယို ထုတ်လွှင့်ခြင်းဖြင့် ယခုအခါတွင် ထိပ်မှပြေးလျက်ရှိသည့် ဝက်(ဘ်)ဆိုဒ်တစ်ခု ဖြစ်နေပေပြီ။ ယင်းသည် flash ကို အခြေခံသည့် Web Player ကို အသုံးပြုပြီး ဗီဒီယိုဖိုင်များကို ထုတ်လွှင့်၊ ပြသသည်။ မှတ်ပုံတင်ထားသော အသုံးပြုသူများသည် ဗီဒီယိုများကို အကန့်အသတ်မရှိ တင်နိုင်ပြီး ၎င်းတို့ကိုယ်ပိုင် ပရိုဖိုင်းကို တည်ဆေက်ထားနိုင်သည်။ ယင်း၏အသုံးပြုသူများသည် သန်းရာပေါင်းများစွာသော ဗီဒီယိုများကို ကြည့်ရှုပြီး နေ့စဉ် သိန်းပေါင်းများစွာသော ဗီဒီယိုများကို တင်ကြသည်ဟု Youtube Webကပြောသည်။ ဆက်သွယ်ရယူခြင်း ကမ္ဘာတဝှမ်း အင်တာနက်အသုံးပြုနိုင်ခြင်း၊ အင်တာနက်အသုံးပြုသူများ အရေအတွက်ပါသော နိုင်ငံများစာရင်း၊ အင်တာနက်ပေါ်ရှိ အင်္ဂလိပ်၊ တစ်ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ အင်တာနက်အသုံးပြုမှု၊ နှင့် ယူနီကုတ် အင်တာနက်ပေါ်တွင် ဆက်သွယ်ရန်အတွက် ပျံ့နှံ့သုံးစွဲသော ဘာသာစကားမှာ အင်္ဂလိပ်ဘာသာ ဖြစ်သည်။ အင်တာနက်၏ ပေါက်ဖွားလာသော နေရာကြောင့် သော်လည်းကောင်း၊ အင်္ဂလိပ်ဘာသာ၏ ဘာသာစကားမတူသူချင်း ဆက်သွယ်ပြောဆို ကြသည့်စကားအဖြစ် အခန်းကဏ္ဍအရကြောင့် သော်လည်းကောင်း ဖြစ်နိုင်ပေသည်။ အဓိကအားဖြင့် အမေရိကန် ပြည်ထောင်စုတွင် စတင်ပေါ်ပေါက်လာခဲ့သော ရှေးဦး ကွန်ပျူတာများ၏ လက်တင်အက္ခရာများကို သုံးသော အင်္ဂလိပ် မူကွဲများမှအပ အခြားသော စာလုံးများကို စီမံခန့်ခွဲရန်အတွက် စွမ်းဆောင်နိုင်မှု အားနည်းမှုနှင့်လည်း ဆက်စပ်နိုင်ကောင်း ဆက်စပ်ပေလိမ့်မည်။ World Wide Web ပေါ်၌ တောင်းဆိုမှု အများဆုံး ဘာသာစကားဖြစ်သည့် အင်္ဂလိပ်ဘာသာ(၂၈%)ပြီးလျှင် တရုတ် (၂၃%)၊ စပိန်(၈%)၊ ဂျပန်(၅%)၊ ပေါ်တူဂီ နှင့် ဂျာမန်(၄% စီ)၊ အာရဗီ၊ ပြင်သစ်နှင့် ရုရှား (၃%စီ)နှင့် ကိုရီးယား (၂%)တို့ ဖြစ်သည်။ ဒေသများအားဖြင့်၊ ကမ္ဘာ့အင်တာနက် အသုံးပြုသူဦးရေ ၄၂%သည် အာရှတွင် အခြေပြုသူများ ဖြစ်ပြီး၊ ၂၄%မှာ ဥရောပ၊ ၁၄%မှာ မြောက်အမေရိက၊ ၁၀%မှာ လက်တင် အမေရိကနှင့်တကွ ကာရစ်ဘီယံဒေသ၊ ၅%မှာ အာဖရိက၊ ၃%မှာ အရှေ့အလယ်ပိုင်းနှင့် ၁%မှာ ဩစတြေလျ/ ပစိဖိတ်သမုဒ္ဒရာ ဒေသများတို့မှ ဖြစ်ကြသည်။ လွန်ခဲ့သော နှစ်အနည်းငယ်အတွင်း အင်တာနက်၏ နည်းပညာများ လုံလောက်စွာပင် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက် လာခဲ့သည်။ အထူးသဖြင့် ယူနီကုတ် ကိုအသုံးပြုခြင်းဖြင့် ကမ္ဘာ့ အသုံးအများဆုံး ဘာသာစကားများကို အသုံးပြု၍ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးနှင့် ဆက်သွယ်ရေးတို့အတွက် ကောင်းမွန်သော လိုအပ်သည့် အထောက်အပံ့ပစ္စည်းများကို ရရှိနိုင်ပြီဖြစ်သည်။ သို့ရာတွင် မိုဂျီဘာကေ (mojibake) (အချို့သော ဘာသာစကားများ၏ စာလုံးများကို မှားယွင်းစွာဖော်ပြခြင်း) ကဲ့သို့ အချို့အမှားများမှာ ရှိနေဆဲပင်ဖြစ်သည်။ အိမ်များတွင် အင်တာနက် ဆက်သွယ်ရရှိမှု အတွက် သုံးလေ့ရှိသော နည်းလမ်းများတွင် ဒိုင်း(လ်)အပ်(dial-up)၊ ကုန်းပေါ် ကြိုး ဘရော့(ဒ်)ဘဲန်(broadband) (ပျော့ပြောင်းသော ကိုအက်(စ်)ဝိုင်ယာကြိုး၊ အကြည်ရောင်ဖန်မျှင်၊ သို့မဟုတ် ကြေးနီဝိုင်ယာများ မှတဆင့်)၊ဖိုင်ဘာ၊ ဝိုင်ဖိုင်၊ ဂြိုဟ်တုနှင့် 3G နည်းပညာ ဆဲ(လ်)ဖုန်းများတို့ ပါဝင်သည်။ အင်တာနက်ကို အများပြည်သူ အသုံးပြုနိုင်သော နေရာများတွင် အင်တာနက်နှင့် ဆက်သွယ်ထားသော ကွန်ပျူတာများရှိသည့် စာကြည့်တိုက်များနှင့် အင်တာနက် ကဖေးများတို့ ပါဝင်သည်။ လေဆိပ် ဟောခန်းမနှင့် ကော်ဖီဆိုင်များကဲ့သို့ အများပြည်သူနှင့် သက်ဆိုင်သော နေရာအများအပြားတွင်လည်း အင်တာနက်ဆက်သွယ်ရရှိနိုင်သော နေရာများရှိသည်။ အချို့နေရာများတွင် မတ်တတ်ရပ်လျက် ခေတ္တခဏမျှသာ အသုံးပြုရန်အတွက် ဖြစ်သည်။ “ပြည်သူ့အင်တာနက်ဆိုင်ငယ်”၊ “ပြည်သူများသုံးစွဲနိုင်သည့် တာမင်နယ်(လ်)များ” နှင့် “ပိုက်ဆံပေးရသည့် အများပြည်သူသုံးဖုန်း ဝက်(ဘ်)” ဟူ၍ အမျိုးမျိုး ခေါ်ကြသည်။ ယခုအခါတွင် ဟိုတယ်(လ်)အများအပြားတွင်လည်း အခကြေးငွေ ပေးရလေ့ ရှိသော်လည်း အများပြည်သူ အသုံးပြုနိုင်သည့် တာမင်နယ်(လ်)များ ရှိသည်။ လက်မှတ်ဝယ်ခြင်း၊ ဘဏ်တွင် ငွေအပ်နှံခြင်း၊ အွန်လိုင်းမှတဆင့် ငွေပေးချေခြင်း စသည်ဖြင့် အသုံးအမျိုးမျိုး တို့အတွက် ဤတာမင်နယ်(လ်)များကို ကျယ်ပြန့်စွာ အသုံးပြုကြသည်။ ကြိုးမဲ့ ကွန်ပျူတာ ကွန်ယက် ဆက်သွယ်ခြင်းများ အသုံးပြုရန် ဝိုင်ဖိုင်က ထောက်ပံ့ပေးသည်။ ထို့ကြောင့် ယင်းက အင်တာနက်သို့ ဆက်သွယ်ရန်ကိုလည်း စွမ်းဆောင်နိုင်သည်။ လက်(ပ်)တော့(ပ်) သို့မဟုတ် PDA ကဲ့သို့သော ကိုယ်ပိုင် ကြိုးမဲ့သုံးနိုင်သော ကိရိယာပစ္စည်းများကို အသုံးပြုသူများက ယူဆောင်လာဖို့ လိုအပ်သော ဝိုင်ဖိုင်ကဖေးများ အပါအဝင် ဤကဲ့သို့ အသုံးပြုနိုင်မှုများကို ဟော့(တ်)စပေါ့(တ်)များ(HotSpot) (ရောက်တာများ(Router)ကိုအသုံးပြုပြီး အင်တာနက် ဝန်ဆောင်မှု ထောက်ပံ့ပေးသူထံမှ ကြိုးမဲ့ နေရပ်တွင်း ဧရိယာကွန်ယက် ပေါ်မှ တဆင့် အင်တာနက် အသုံးပြုခွင့် ပေးသော နေရာများ)က ထောက်ပံ့ပေးသည်။ ဤဝန်ဆောင်မှုများမှာ အားလုံးအတွက် အခမဲ့၊ ဈေးဝယ်များအတွက်သာ အခမဲ့၊ သို့မဟုတ် အခကြေးငွေ ကောက်ခံသော ဝန်ဆောင်မှုများ ဖြစ်နိုင်သည်။ ဟော့(တ်)စပေါ့(တ်) ပိတ်ထားသော နေရာတစ်ခုအတွင်း ကန့်သတ်ထားဖို့ မလိုပေ။ ပရိဝုဏ် သို့မဟုတ် ပန်းခြံတစ်ခုလုံး သို့မဟုတ် မြို့တစ်ခုလုံးမှာ အသုံးပြုနိုင်ပေသည်။ အခြေခံလူတန်းစားများ၏ လှုပ်ရှား ကြိုးပမ်းမှုများက ကြိုးမဲ့ လူမှုအသိုင်းအဝိုင်း ကွန်ယက်များ၌ လမ်းပြ ခေါ်ဆောင်ခဲ့သည်။ လန်ဒန်၊ ဗီယင်နာ၊ တိုရန်တို၊ ဆန်ဖရန်ဆစ်စကို၊ ဖီလာဒဲဖီးယား၊ ရှီကာဂိုနှင့် ပစ္စဘတ် မြို့များ၏ မြို့ဧရိယာ အများအပြားကို ဖုံးလွှမ်းထားသော စီးပွားဖြစ် ဝိုင်ဖိုင်ဝန်ဆောင်မှုများက နေရာတကျ ရှိနေပေသည်။ ထို့ကြောင့် ပန်းခြံထိုင်ခုံ တန်းလျားများ ကဲ့သို့ နေရာများ၌ပင် အင်တာနက်ကို အသုံးပြုနိုင်ပေသည်။ ဝိုင်ဖိုင်အပြင် ရီကိုချက် ကဲ့သို့ တစ်ဦးတည်းပိုင် ကြိုးမဲ့ မိုဘိုင်း(လ်) ကွန်ယက်များ၊ ဆဲလူလာဖုန်းကွန်ယက်များ ပေါ်ရှိ နှုန်းအမြင့် ဒေတာ ဝန်ဆောင်မှု အမျိုးမျိုး၊ နှင့် ပုံသေကြိုးမဲ့ဝန်ဆောင်မှုများနှင့်လည်း စမ်းသပ်မှုများ ပြုလုပ်လျက်ရှိသည်။ စမတ်ဖုန်းများ ကဲ့သို့ နောက်ဆုံးပေါ် နည်းပညာများပါရှိပြီး ဈေးကြီးသော မိုဘိုင်း(လ်)ဖုန်းများမှာ ဖုန်းကွန်ယက်မှတဆင့် အင်တာနက်အသုံးပြုနိုင်မှု ပုံမှန်အားဖြင့် ပါဝင်သည်။ အခြား အင်တာနက် ဆော့(ဖ်)ဝဲမျိုးစုံတို့ကိုပါ သုံးနိုင်သော အော်ပရာကဲ့သို့ ဝက်(ဘ်) ဘရောက်ဆာများမှာ ဤခေတ်မီသော လက်ကိုင်ဖုန်းများတွင် ရရှိနိုင်သည်။ ကျယ်ပြန့်စွာ အသုံးပြုကြခြင်း မရှိသော်ငြား အင်တာနက် အသုံးပြုနိုင်ခွင့်မှာ PC များမှာထက် မိုဘိုင်းဖုန်းများမှာ ပိုပေသည်။[ကိုးကားရန်လိုအပ်သည်] အင်တာနက် အသုံးပြုမှု ထောက်ပံ့သူနှင့် ပရိုတိုကောမက်ထရစ်တို့ အွန်လိုင်းသို့ ရောက်ရှိရန် နည်းလမ်းများကို ခွဲခြားသည်။ လူမှုရေးနှင့်ဆိုင်သော အကျိုးသက်ရောက်မှု အင်တာနက် လူမှုရေးသိပ္ပံပညာ အပြန်အလှန် လူမှုဆက်ဆံရေး၊ လှုပ်ရှားမှုများ နှင့် စည်းရုံး ဆောင်ရွက်ခြင်းတို့၏ လုံးဝ ပုံစံသစ်များအဖြစ် အင်တာနက်က စွမ်းဆောင်နိုင်ခဲ့သည်။ ၎င်း၏ ကျယ်ပြန့်စွာ အသုံးပြုနိုင်မှုနှင့် ရရှိနိုင်မှုကဲ့သို့သော အခြေခံ အရည်အသွေးများ၏ အကျိုးကျေးဇူးကြောင်း ဖြစ်သည်။ ဖေ့(စ်)ဘွတ်(ခ်)၊ တွစ်တာနှင့် မိုင်စပေ့(စ်) ကဲ့သို့ လူမှုရေးနှင့်ဆိုင်သော ကွန်ယက် ဝက်(ဘ်)ဆိုဒ်များကို ပေါင်းသင်းဆက်ဆံရန်နှင့် အပြန်အလှန်ဆက်သွယ်ရန် ဖန်တီးခဲ့ကြသည်။ ၎င်းဆိုဒ်များကို အသုံးပြုသူများသည် အမျိုးမျိုး များပြားသော သတင်းအချက်အလက်များကို စာမျက်နှာများပေါ် ထပ်၍ထည့်ရန်၊ အများစိတ်ဝင်စားသော အရာများကို လေ့လာလိုက်စားရန်နှင့် အခြားသူများနှင့် ဆက်သွယ်ရန် စွမ်းဆောင်နိုင်သည်။ ရှိရင်းစွဲ အသိမိတ်ဆွေများကို ရှာဖွေနိုင်ပြီး၊ ရှိရင်းစွဲ အုပ်စုအသင်းအဖွဲ့များနှင့် ဆက်သွယ်ရန်ကိုလည်း ခွင့်ပြုသည်။ LinkedIn ကဲ့သို့သောဆိုဒ်များက ကုန်သွယ်ရေးနှင့် စီးပွားရေးဆက်သွယ်မှုများကို ထိမ်းသိမ်းစောင့်ရှောက်သည်။ ယူကျု(ဘ်)နှင့် ဖလစ်ကာ (Flickr)တို့မှာ အသုံးပြုသူများ၏ ဗီဒီယို နှင့် ဓာတ်ပုံများကို အထူးပြုသည်။ ၂၁ ရာစု၏ ပထမဆယ်စုနှစ်တွင် ပထမမျိုးဆက်သည် အင်တာနက် ဆက်သွယ်မှု ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် ရရှိနိုင်ခြင်း၊ ပုဂ္ဂိုလ်ရေး လွတ်လပ်မှုနှင့် သက်သေခံ ဆိုင်ရာ နယ်ပယ်များတွင် အကျိုးဆက်များနှင့် အာရုံစိုက်စရာများ ဆောင်ယူလာခြင်း၊ နှင့် မူပိုင်ခွင့်ရှိသော ပစ္စည်းများဖြန့်ဝေခြင်းတို့နှင့် ကြီးပြင်းလာခဲ့ရသည်။ ဤ "digital natives" သည် ယခင်မျိုးဆက်တို့ မကြုံတွေ့ခဲ့ရသော စိန်ခေါ်မှုမျိုးစုံကို ရင်ဆိုင်ရသည်။ အင်တာနက်သည် နိုင်ငံရေးဆိုင်ရာ အသုံးချမှု ကိရိယာတစ်ခု အဖြစ် အသစ်သော ဆက်စပ်မှုကို အောင်မြင်ရရှိခဲ့ခြင်းသည် အချို့သောတိုင်းပြည်များတွင် အင်တာနက် ဆင်ဆာပြုလုပ်ခြင်းကို လုပ်ဆောင်စေခဲ့သည်။ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုတွင် ၂၀၀၄ခုနှစ်က ဟောင်းဝပ်ဒင်း(န်)၏ သမ္မတရွေးကောက်ပွဲနှင့် ဆိုင်သော စည်းရုံးလှုံ့ဆော်ခြင်းဖြစ်သည့် အင်တာနက်မှာတဆင့် အလှူငွေတောင်းခံခြင်း၏ အောင်မြင်မှုမှာ သတိပြုမိလောက်စရာ ဖြစ်သည်။ များပြားသော နိုင်ငံရေးအုပ်စုများသည် ၎င်းတို့၏ ရည်မှန်းချက် တာဝန်ကို ထမ်းဆောင်ရန်အတွက် စည်းရုံးခြင်း နည်းလမ်းအသစ်တစ်ခု ရရှိအောင်မြင်ရန်အတွက် အင်တာနက်ကို အသုံးပြုပြီး အင်တာနက် လှုပ်ရှားပြောင်းလဲရေး ကို ပေါ်ထွက်လာစေသည်။ အီရန်၊ မြောက်ကိုရီးယား၊ မြန်မာ၊ တရုတ်ပြည်သူ့သမ္မတနိုင်ငံ နှင့် ဆော်ဒီအာရေးဗီးယား တို့ကဲ့သို့သော အချို့သောအစိုးရများသည် ၎င်းတို့၏နိုင်ငံများတွင် အများပြည်သူများ အင်တာနက်ပေါ် ဝင်ရောက်ကြည့်နိုင်သော အကြောင်းအရာများ အထူးသဖြင့် နိုင်ငံရေးနှင့် ဘာသာရေးတို့ ပါဝင်သည့် အကြောင်းအရာများကို ကန့်သတ်ထားသည်။ ဒိုမိန်းနှင့် ပါဝင်သော အကြောင်းအရာများကို စစ်ထုတ်သော ဆော့(ဖ်)ဝဲမှတဆင့် ယင်းကို အထမြောက်အောင် လုပ်ဆောင်ခဲ့သည်။ ထို့ကြောင့် အသေးစိတ်စီစဉ်ပြီး ဥပါယ်တံမျဉ်ဖြင့် ကျော်လွှားနိုင်အောင် မပြုလုပ်လျှင် ၎င်းတို့ကို လွယ်ကူစွာ ဝင်ရောက်ကြည့်နိုင်လိမ့်မည် သို့မဟုတ် ရယူနိုင်မည် မဟုတ်ပေ။ နော်ဝေ၊ ဒိန်းမတ်၊ ဖင်လန်နှင့် ဆွီဒင်နိုင်ငံတို့တွင် အဓိက အင်တာနက် ဝန်ဆောင်မှု ထောက်ပံ့သူများက ဥပဒေအဖြစ် ပြောင်းလဲသွားသော အစီအစဉ်များကို ရှောင်ရှားရန်အတွက် အာဏာပိုင်များ စာရင်းပြုစုထားသော ဆိုဒ်များသို့ ဝင်ရောက်ကြည့်ရှုနိုင်ခွင့်ကို ကန့်သတ်ရန် မိမိတို့ဆန္ဒအလျောက် သဘောတူညီခဲ့ကြသည်။ ဤပိတ်ပင်တားဆီးထားသော URLများ စာရင်းတွင် သိပြီးဖြစ်သည့် ညစ်ညမ်းသော စာပေနှင့် ဓာတ်ပုံဆိုဒ်များ ပါဝင်သည်ဟု မျှော်လင့်ရပြီး စာရင်းတွင်ပါဝင်သည့် အကြောင်းအရာများကို လျှို့ဝှက်ထားရှိသည်။ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု အပါအဝင် နိုင်ငံအများအပြားတွင် အင်တာနက်မှ တဆင့် ညစ်ညမ်းသော စာပေနှင့်ဓာတ်ပုံများ ကဲ့သို့သော အကြောင်းအရာ ပစ္စည်းများကို ပိုင်ဆိုင်ခြင်း သို့မဟုတ် ဖြန့်ဖြူးခြင်းတို့ကို ဆန့်ကျင်သည့် ဥပဒေများကို ပြဋ္ဌာန်းထားသည်။ သို့သော် စစ်ထုတ်သော ဆော့(ဖ်)ဝဲကိုမူ ပြဋ္ဌာန်းထားခြင်း မရှိပါချေ။ အခမဲ့သော်လည်းကောင်း၊ စီးပွားရေးအရ သော်လည်းကောင်း ရရှိနိုင်သည့် ပါဝင်သော အကြောင်းအရာများကို ထိန်းချုပ်သည့်ဆော့(ဖ်)ဝဲ (content-control software) ခေါ် ဆော့(ဖ်)ဝဲ ပရိုဂရမ်များ များစွာရှိသည်။ ထိုဆော့(ဖ်)ဝဲဖြင့် ကွန်ပျူတာတစ်လုံးချင်းစီ သို့မဟုတ် ကွန်ယက်များတွင် တိုက်ခိုက်လာသော ဝက်(ဘ်)ဆိုဒ်များကို ပိတ်ပစ်ရန် အသုံးပြုသူတစ်ဦးက ရွေးချယ်နိုင်သည်။ ညစ်ညမ်းသော ပစ္စည်းများ သို့မဟုတ် အကြမ်းဖက်မှု သရုပ်ဖော်ပုံများကို ကလေးများ ဝင်ရောက်ကြည့်နိုင်မှုအား ကန့်သတ်ရန်အတွက်ဖြစ်သည်။ အင်တာနက် စတင်ပေါ်ပေါက်သည့် အချိန်မှစ၍ ၎င်းသည် အပန်းဖြေလှုပ်ရှားမှုအတွက် အဓိကကဏ္ဍ ဖြစ်လာခဲ့သည်။ တက္ကသိုလ်ရှိ ဆာဗာများပေါ်တွင် MUDs နှင့် MOOs များကဲ့သို့ လူမှုရေး စမ်းသပ်ချက်များကို ဖျော်ဖြေတင်ဆက်ခဲ့ပြီး၊ ဟာသနှင့် ဆိုင်သော Usenet အုပ်စုများသည် ဝင်ရောက်ကြည့်ရှုသူ အလွန်များပြားခဲ့သည်။ ယနေ့တွင်၊ များပြားစွာသော အင်တာနက် ဆွေးနွေပွဲ ဖိုရမ်များ တွင် ကစားနည်းများနှင့် ဟာသဗီဒီယိုများသီးသန့် ခွဲခြားထားသော အခန်း ကဏ္ဍများပါဝင်သည်။ Flash movies ပုံစံဖြင့် ကာတွန်းကား အတိုလေးများမှာလည်း ရေပန်းစားသည်။ သုံးစွဲသူ ၆ သန်းကျော်မှာ ဘလော့ဂ်များနှင့် သတင်းကြော်ငြာဘုတ်များကို ဆက်သွယ်ရေးနှင့် စိတ်ကူးစိတ်သန်းများကို ဖလှယ်ရေး အတွက် အသုံးပြုကြသည်။ ညစ်ညမ်းသော စာပေဓာတ်ပုံများနှင့် လောင်းကစား လုပ်ငန်းများမှာလည်း World Wide Web အပေါ်တွင် အခွင့်အရေးယူခဲ့ပြီး၊ အခြားသော ဝက်(ဘ်)ဆိုဒ်များအတွက် ကြော်ငြာခြင်းမှ ရရှိသောဝင်ငွေ၏ အရေးပါသောအရင်းအမြစ် တစ်ခုအဖြစ် ပံ့ပိုးပေးသည်။ [ကိုးကားရန်လိုအပ်သည်] အစိုးရ အများအပြားသည် ထိုလုပ်ငန်းနှစ်မျိုး၏ အင်တာနက် အသုံးပြုမှုကို ကန့်သတ်ရန် ကြိုးစားအားထုတ်ခဲ့သော်လည်း၊ ယင်းတို့၏ ပျံ့နှံ့ ရေပန်းစားမှုကို တားဆီးရာတွင် ယေဘုယျအားဖြင့် အောင်မြင်မှု မရှိခဲ့ပါချေ။ အင်တာနက်ပေါ်တွင် အပန်းဖြေလှုပ်ရှားမှု၏ အဓိကနယ်ပယ်တစ်ခုမှာ ကစားသူများစွာပါဝင်သော ကစားနည်း (multiplayer gaming) ဖြစ်သည်။ ဤသို့ အပန်းဖြေသည့် ပုံစံမှာ တစ်ယောက်ထက်ပို၍ ကစားနိုင်သော ကစားနည်း၏ အမြန်ဆုံးနှုန်းကမ္ဘာကို နှစ်ခြိုက်ကြသော အသက်အရွယ်မရွေး၊ လူမျိုးမရွေးတို့ပါဝင်သည့် လူ့အဖွဲ့အစည်းများကို ဖန်တီးပေးသည်။ ယင်းတို့မှာ MMORPG မှသည် မိမိမြင်ကွင်းမှ ပစ်ခတ်ကစားရခြင်း (first-person shooters) အထိ၊ ကိုယ်တိုင်ပါဝင်ကစားရသော ကစားနည်းများ (role-playing games) မှ အွန်လိုင်းကစားနည်းများ အထိ အမျိုးအစား ကွဲပြားသည်။ အင်တာနက်ပေါ်တွင် ၎င်းတို့၏ အားလပ်ချိန်များကို အသုံးပြုရာ၌ လူအပေါင်းတို့ တစ်ဦးနှင့် တစ်ဦး အပြန်အလှန် ဆက်သွယ်သည့်နည်းလမ်းကို တော်လှန်ခြင်း ဖြစ်သည်။ ၁၉၇၀ ပြည့်လွန်နှစ်များ ဝန်းကျင်ကတည်းကပင် အွန်လိုင်းကစားနည်းများ ရှိခဲ့စဉ် [ကိုးကားရန်လိုအပ်သည်] ခေတ်သစ် အွန်လိုင်း ကစားနည်းပုံစံများမှာ GameSpy နှင့်Mplayer ကဲ့သို့ အသင်းဝင်ခြင်း ဝန်ဆောင်မှုများနှင့် စတင်ခဲ့သည်။ အသင်းဝင် မဟုတ်သူများမှာ အချို့သော ကစားနည်းပုံစံများ သို့မဟုတ် ကစားနည်းများသို့ ကန့်သတ်ထားသည်။ လူအများအပြားသည် တေးဂီတ၊ ရုပ်ရှင်နှင့် အခြားသော နှစ်သက်ရာနှင့် စိတ်အပန်းဖြေရာ အလုပ်များကို ဝင်ရောက်အသုံးပြုရန်နှင့် ဒေါင်းလုဒ်ဆွဲချရန် အင်တာနက်ကို သုံးသည်။ ဤသို့သော လုပ်ဆောင်မှုများ အားလုံးအတွက် ဗဟိုမှထိမ်းချုပ်သော ဆာဗာများကို အသုံးပြုပြီး ဂုဏ်ရည်တူ နည်းပညာများကို ဖြန့်ဝေပေးသည်။ ယင်းအရင်းအမြစ် အချို့တို့သည် အခြားအရာများအနက် မူရင်းအနုပညာရှင်များ၏ မူပိုင်ခွင့်ကို လေးစားခြင်းဖြင့် ပိုမို ဂရုစိုက် လုပ်ဆောင်ကြသည်။ သတင်းများ၊ ရာသီဥတုနှင့် အားကစား အစီရင်ခံချက်များအား ဝင်ရောက်ကြည့်ရှုရန်၊ အားလပ်ရက်အပန်းဖြေခရီး စီစဉ်ခြင်းနှင့် လက်မှတ်ကြိုတင်ဝယ်ခြင်း၊ ၎င်းတို့ စိတ်ဝင်စားစရာများ ပိုမိုရှာဖွေခြင်းတို့အတွက် World Wide Web ကို လူအများက ရရှိသုံးစွဲကြသည်။ ကမ္ဘာအနှံ့ရှိ မိတ်ဆွေအပေါင်းအသင်းများနှင့် အဆက်အသွယ်မပြတ် ရှိစေရန်အတွက် စကားပြောခြင်း၊ သတင်းပို့ခြင်းနှင့် အီးမေး(လ်)ပို့ခြင်းတို့ကို လူအများ အသုံးပြုကြသည်။ အချို့တို့မှာ ယခင်က စာရေးမိတ်ဆွေများ ထားသကဲ့သို့ နည်းလမ်းတူသည်။ အသုံးပြုသူများသည် ယင်းတို့၏ ဖိုင်များနှင့် ဆက်တင်များကို အင်တာနက်မှတဆင့် ဆက်သွယ်ရရှိနိုင်သော ဝက်(ဘ်)ဒက်(စ်)တော့(ပ်) အရေအတွက်များ တိုးပွားလာသည်ကို အင်တာနက်က တွေ့ကြုံရသည်။ ဆိုက်ဘာလပ်ကင်း း ကြောင့် ကော်ပိုရေးရှင်းနှင့် ဆိုင်သော အရင်းအမြစ်များ ယိုစိမ့်မှု ဖြစ်စေနိုင်သည်။ ယူကေရှိ ဝန်ထမ်းသည် အလုပ်လုပ်နေစဉ် အချိန်အတွင်း ပျမ်းမျှ ၅၇ မိနစ် ဝက်(ဘ်)ပေါ်တွင် ရှာဖွေလှန်လှောခြင်း ပြုလုပ်သည်ဟု ပင်နီစူလာ စီးပွားရေး ဝန်ဆောင်မှုများအဖွဲ့၏ ၂၀၀၃ခုနှစ် လေ့လာချက်များအရ ဆိုသည်။ အင်တာနက်စွဲခြင်းရောဂါ ဆိုသည်မှာ နေ့စဉ် လူနေမှုဘဝကို နှောင့်ယှက်လောက်အောင် ကွန်ပျူတာ လွန်ကဲ စွာ အသုံးပြုခြင်းဖြစ်သည်။ အင်တာနက်ကို အသုံးပြုခြင်းကြောင့် တစ်ဦးချင်းအပေါ် း အခြားသော အကျိုးသက်ရောက်မှုများ ဥပမာအားဖြင့် ပြောရလျှင် မှန်ကန်သော ဖန်တီးမှုကို ဖြစ်ပေါ်စေသည့် လေးနက်သော တွေးခေါ်စဉ်းစားခြင်းအပေါ် နှောင့်ယှက်ခြင်းကဲ့သို့ လည်း ဖြစ်ပေါ်သည်ဟု အချို့သော စိတ်ပညာရှင်များက ယုံကြည်ကြသည်။ ရည်ညွှန်းကိုးကား နည်းပညာ အင်တာနက် ပင်မ အကြောင်းအရာ ဆောင်းပါးများ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%A1%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%90%E1%80%AC%E1%80%94%E1%80%80%E1%80%BA

ကမ္ဘာ့ မိုးလေဝသအဖွဲ့

ကမ္ဘာ့မိုးလေဝသအဖွဲ့(ဒဗလျူအမ်အို) (WMO-World Meteorological Organization) ဖွဲ့စည်း ၁၉၅၀ တွင်ဖွဲ့စည်းသည်။ ကုလသမဂ္ဂ၏ လက်အောက်ခံအဖွဲ့အစည်းတစ်ခုဖြစ်သည်။ ထုတ်ပြန်ရေး လေထုပတ်ဝန်းကျင်နှင့် ရာသီဥတုအပြောင်းအလဲဆိုင်ရာ ကိစ္စရပ်များအကြောင်းခိုင်လုံသော သိပ္ပံနည်းကျ သတင်းအချက်အလက်များ ထုတ်ပြန်သည်။ ကူညီရေး မိုးလေဝသခန့်မှန်းချက်များ၊ ဇလဗေဒ ခန့်မှန်းချက်များနှင့် မိုးလေဝသ ဆွဲငင်အားဆိုင်ရာ အခြားခန့်မှန်းချက်များပြုလုပ်မည့် ဌာနကွန်ရက်များ တည်ထောင်ရာတွင် ကူညီသည်။ အဖွဲ့ဝင် ၂၀၀၇ ဧပြီ ၅ ရက်နေ့တွင် States ( ၁၈၂ နိုင်ငံ) Territories(၆ နယ်မြေ) ကိုးကားချက် ကမ္ဘာ့ကုလသမဂ္ဂ-နိုင်ငံတကာသတင်းဂျာနယ် http://www.wmo.int/pages/members/membership/index_en.html ပြင်ပလင့်ခ်များ Member ကုလသမဂ္ဂ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%80%E1%80%99%E1%80%B9%E1%80%98%E1%80%AC%E1%80%B7%20%E1%80%99%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%B8%E1%80%9C%E1%80%B1%E1%80%9D%E1%80%9E%E1%80%A1%E1%80%96%E1%80%BD%E1%80%B2%E1%80%B7

ဖိုးကျား၊ ဦး

ဦးဖိုးကျား သည် မြန်မာအမျိုးသား စာရေးဆရာတစ်ဦး ဖြစ်သည်။ ငယ်ဘဝ မောင်ဖိုးကျား ကို ဟင်္သာတနယ်ရှိ နိဗ္ဗာန်ရွာ တွင် ဦးဖေ၊ ဒေါ်ဒေါင်း တို့မှ ၁၈၉၁ ခုနှစ်တွင် ဖွားမြင်သည်။ မွေးချင်းလေးယောက်ရှိသည့်အနက် ဦးဖိုးကျားမှာ တတိယမြောက်သား ဖြစ်သည်။ လောကဓာတ်ကျောင်းမှာ ဦးသာသန ဦးစီးတည်ထောင်သော လောကဓာတ်ကျောင်းဖြစ်၍ ငယ်စဉ်ကပင် ပင်ကိုဉာဏ်ကောင်းသူ ဖြစ်သောကြောင့် ထိုခေတ်အစိုးရစစ်လေးတန်းကို အလွယ်နှင့် အောင်မြင်၍ ငါးတန်းကျောင်းသားဘဝတွင် အောက်အငယ်တန်းများကို သင်ပေးရသော ကျောင်းဆရာဘဝကိုလည်းတွဲ၍ လုပ်ခဲ့ရသေးသည်။ ညညတွင် မောင်ဖိုးကျားတို့ ကလေးတတွေသည် လူကြီးများအနားကပ်၍ပုံဝတ္ထု နားထောင်လေ့ရှိသည်။ မောင်ဖိုးကျားသည်လည်း ကျောက်ဒိုးပစ်ကစားလိုက်၊ ကျောင်းတက်လိုက်၊ တစ်ဖန် ကျောင်းတက်လိုက်၊ ဂျွမ်းထိုးကစားလိုက်နှင့် အချိန်တန်သောအခါ အစိုးရစစ်လေးတန်းကို လွယ်လွယ်နှင့် အောင်ခဲ့လေသည်။ မောင်ဖိုးကျားသည် ကျောင်းဖွင့်ချိန်၌ ငါးတန်းတက်ရင်း အောက်တန်းတွင် ဆရာတစ်ပိုင်းလုပ်ရလေသည်။ ထိုမှနောင်သော် စာအသင်အပြကောင်းလှသည်ဟု နာမည်ရ၍ ခြောက်တန်းအောင်သော် အဆုတ်ရွာ ဦးသုန္ဒရ၏ လေးထပ်ကျောင်းတွင် လောကဓာတ် ကျောင်းဆရာအဖြစ်နှင့်ဝင်၍ အမှုထမ်းနေရရှာပြန်၏။ ထိုကျောင်း၌ကျောင်း ဆရာလုပ်ရင်းနှင့်ပင် မြန်မာခုနစ်တန်းနှင့် အောက်တန်းဆရာဖြစ် သင်တန်းကို ဖြေဆိုအောင်မြင်ခဲ့ရလေသည်။ မောင်ဖိုးကျားနှင့် အဖော်တစ်ယောက်နှစ်ယောက်သည်လည်း ဟင်္သာတ ဗရဲချောင်တိုက်မှ ဦးဝိသုဒ္ဓက ဖွင့်လှစ်၍ထားသော တပည့်ဆရာသင်တန်းတွင် ကလေးများကို စာသင်နည်း၊ ကျောင်းအုပ်ချုပ်နည်းတို့ကို တက်ရောက်သင်ကြားရသေးသည်။ ကျောင်းစစ်လာသော ပညာအုပ်နှင့် အဆင်မပြေဖြစ်ခဲ့၍ ခုနစ်တန်းစာ မေးပွဲကို မပြီးဆုံးမှီမှာ ကျောင်းမှ ခွါရလေသည်။ ကျောင်းသား ဘဝ ကိုဖိုးကျားသည် ကောလိပ်ကျောင်းတက်ရင်း နားမျက်စိ ပို၍ပွင့်လာသည်။ လူမှုရေး၊ နိုင်ငံရေးတွင် ပို၍ စိတ်ဝင်စားလာမိလေသည်။ ကိုဖိုးကျားမှာ ကျောင်းရောက်လာကတည်းက သတင်းစာတွင် ရေးလိုက်၊ ပညာရှိတွေဆီ ချဉ်းကပ်လိုက်၊ နိုင်ငံရေးကိစ္စတွေ စိတ်ဝင်စားလိုက်နှင့် ဘေးလုပ်ငန်းများကို လုပ်သော်လည်း အိုင်အေ (ဥပစာတန်း) ကို ဒုတိယအဆင့်ဖြင့် အောင်မြင်သည်။ သို့သော် ဦးဖိုးကျားသည် ပညာမျှလောက်တတ်ရုံနှင့် အရာရောက်သေးသည်ဟု သူ့ကိုယ်သူမထင်။ မြို့တွင်သင်ကြားနေသော အင်္ဂလိပ်၊ ပထဝီ၊ သင်္ချာ၊ ရာဇဝင် အစရှိသည်တို့ကို သင်ကြားလိုချေသေး၏။ ခက်နေသည်ကား ဦးဖေတို့ လင်မယားအဖို့ သားဖြစ်သူ ပညာဆက်၍ သင်ကြားနိုင်လောက်အောင် ငွေကြေးအခြေအနေက မခိုင်မာ ချို့တဲ့ရှာ၏။ နောက်ဆုံးသားဖြစ်သူ၏ ဆန္ဒကို ဖြည့်လိုဇောဖြင့် ဆရာတော်ဦးသုန္ဒရကို အပူ ကပ်ရရှာ၏။ ဦးသုန္ဒရက ကူညီ၍ ပုသိမ်မြို့ ပိုးကရင်ကျောင်းအကြီးအကဲ “ဒေါက်တာ ခရွန်းခိုက်” နှင့်တွေ့ဆုံကာ “ဒေါက်တာခရွန်းခိုက်” ၏ခွင့်ပြုချက်ဖြင့် ပိုးကရင် အလယ်တန်းကျောင်း၌ ဆက်လက်ပညာသင်ကြားခွင့် ရခဲ့ရလေသည်။ ထိုကျောင်းမှ ဦးဖိုးကျားသည် ၁၉၁၅ ခုနှစ်တွင် အင်္ဂလိပ်နှင့် တိုင်းရင်းဘာသာ ၇ တန်းကို ဖြေဆိုအောင်မြင်ခဲ့၏။ ထိုကျောင်း၌ သုံးနှစ်ဆက်၍ ပညာသင်ကြားခွင့်ရ၏။ ရှစ်တန်း၊ ကိုးတန်း၊ ဆယ်တန်းစာသင်နှစ် သက်တမ်းတစ်လျှောက် အင်္ဂလိပ်လူမျိုး ပညာရေးဝန်ထမ်းများဖြစ်သော အင်္ဂလိပ်လူမျိုး ဂရေး (J.Gray) နှင့်ကောက် (S.W. COCKS) တို့ရေးသားသော ရာဇဝင်များတွင် မြန်မာဘုရင်များ ရိုင်းပျပုံ၊ ရက်စက်ပုံ၊ မြန်မာများ အသိဉာဏ်နည်းပါးပုံတို့ကို ချိုးချိုးဖဲ့ဖဲ့ ရေးသားထားသော အချက်များပါဝင်နေရာ မောင်ဖိုးကျားခမျာ အလွန်ပင် မခံချိမခံသာ ဖြစ်ရရှာ၏။ ရှေးဦးအစက ကျောင်းပညာသက်သက် ကိုသာရှာပြီး အတန်းမှန်မှန် အောင်ရန်လောက်သာ ဂရုစိုက်ခဲ့သည် မှန်သော်ငြားလည်း ထိုအချက်များကို မြင်ရသောအခါ၌ မောင်ဖိုးကျား၏စိတ်သည် တစ်မျိုးပြောင်းလာ၏။ သူ့အဖို့ မြန်မာစာကို အဆစ်အပိုင်းကျကျ တတ်ချင်လာ၏။ မြန်မာမှုကို နှိုက်နှိုက်ချွတ်ချွတ် သိရှိချင်လာ၏။ မြန်မာ့ဂုဏ်ကို ဖော်ထုတ်၍ ဂုဏ်ယူချင်လာ၏။ ထို့ကြောင့် သူတစ်ပါး၏ အကူအညီဖြင့် ကျောင်းတက်ရသည်ကို သိမ်ငယ်သည်ဟု စိတ်ကထင်လာ၍ ကျောင်းအားရက်များတွင် ပွဲစားအကူ၊ သွားစိုက်ဆရာအကူ၊ ဆန်စက်တွင်.....ချိုး စာရေးလုပ်ကာ ကိုယ့်အားကိုယ်ကိုး၍ရသော ဝင်ငွေဖြင့် ကျောင်းစာကိုဆက်၍သင်ကြားလေရာ ၁၉၁၈ အသက် ၂၇ နှစ် အရွယ်တွင် ဆယ်တန်းကို အောင်မြင်ခဲ့လေတော့သည်။ ဆယ်တန်းအောင်ပြီးနောက် ရန်ကုန်မြို့ ဂျပ်ဆင်ကောလိပ်သို့ ရောက်ကာ ပညာဆက်၍သင်ပြန်သည်။ ကောလိပ်ကျောင်းတွင် မြန်မာစာ၏ အခြေအနေသည် အလွန်သိမ်ငယ်လှ၏။ မပါမဖြစ်၍သာ ပြဋ္ဌာန်းစာအုပ်ဖြင့် သင်ကြားရသည် မှန်သော်လည်း စာမေးပွဲများတွင် မေးလေ့မရှိ၊ စာစီစာကုံး အနေဖြင့် အထောက်အကူရရန်သာ သင်ကြားခြင်းဖြစ်ရာ ထိုခေတ်ကောလိပ်ကျောင်းသား တို့သည် မြန်မာစာကို အရေးထားလောက်စရာဟုပင် မထင်ကြချေ။ ဤအခြေအနေကို မောင်ဖိုးကျားက မနှစ်မြို့သဖြင့် မြန်မာစာနှင့်ပတ်သက်လျှင် ထိုခေတ်ကနာမည်ကျော်များ ဖြစ်ကြသော ဆရာလွန်း (သခင်ကိုယ်တော်မှိုင်း) လယ်တီပဏ္ဍိတဦးမောင်ကြီးတို့နှင့် သိကျွမ်းခင်မင်မှုရယူကာ ဆည်းကပ်၍ ပညာသင်ယူ ခဲ့ပြန်လေသည်။ ထိုဆရာကြီးများနှင့် ရင်းနှီးလာမှပင် လူမှုရေး၊ နိုင်ငံရေး၊ မျက်စိပွင့်လာ၍ နိုင်ငံရေး၌ ခြေတစ်ဖက်ချမိ ရပြန်တော့၏။ အိမ်ထောင်ရေး ၁၉၂၉ ခု မေလထဲတွင် ကာလဘတ်လမ်း အိမ်၌ပင် မင်္ဂလာပွဲကျင်းပ၍ ဦးဖိုးကျားနှင့် မအေးကြည်တို့ အကြင်လင်မယားဖြစ်ခဲ့ကြသည်။ သားသမီးဆို၍ သားတစ်ယောက် (ဇော်ဝင်း) သာရှိသည်။ ဇော်ဝင်းသည် ရန်ကုန်မြို့မြို့မ အထက်တန်းကျောင်း တွင် တက်ရောက်ပညာသင်ကြားခဲ့သည်။ မအေးကြည်သည် ပုံနှိပ်စက်ဖက်ကို ဂရုစိုက်၍ လုပ်သည်။ မအေးကြည်သည် ၁၉၃၉ ခု နှစ်ဦးတွင် ကွယ်လွန်ခဲ့လေသည်။ စာပေရေးရာ ဦးဖိုးကျားသည် ရက်ခြားထုတ် မြန်မာ့အလင်းသတင်းစာတွင် 'ကျား' ဟူ၍ လက်မှတ်ထိုး၍ ရံဖန်ရံခါ ဆောင်းပါးဝင်ရေးလေသည်။ ၁၉၂၄ ခုနှစ်တွင် ဦးဖိုးကျားသည် ပုသိမ်ရာဇဝင်နှင့် ဦးထွန်းရှိန်၏ အတ္ထုပ္ပတ္တိကို တစ်အုပ်တည်း ပူးပေါင်း၍ အုပ်ရေတစ်ထောင် ထုတ်ဝေလိုက် လေသည်။ မြန်မာရာဇဝင်တွင် ထင်ရှားကျော်ကြားသူ များ၏ ကြောင်းရာထုပ္ပတ်ဖြစ်သော 'မြန်မာ့ဂုဏ်ရည်'၊ သပိတ်အရေးတော် ပုံအတွင်း ဦးဖိုးကျားနှင့် ကျောင်းသားအများ မှီခိုခဲ့ရသော 'ကျောင်းတော်ရာ ရွေကျင်ဆရာတော်ဘုရား ထေရုပ္ပတ္တိ'၊ မြန်မာစကားဟောင်းများ၏ အနက်ဖော်သော 'ပေါရာဏအဘိဓာန်'၊ 'ပုသိမ်ရာဇဝင်နှင့် ဦးထွန်းရှိန်အတ္ထုပ္ပတ္တိ' ပေါင်း လေးအုပ်ဖြစ်ကြသည်။ ပုံနှိပ်တိုက်ကိုလည်း ‘မြန်မာ့ဂုဏ်ရည်ပုံနှိပ်တိုက်’ဟု အမည်မှည့်လိုက်လေသည်။ ၁၉၄ဝ ပြည့်နှစ်ထဲတွင် 'မြောက်ပိုင်း ဗုဒ္ဓဘာသာ မဟာယာနဂိုဏ်း' အမည်ဖြင့် စာအုပ်ကို ဦးဖိုးကျား ရေးထုတ်လေသည်။ ထိုမှစကာ အရှိန်ရလာသဖြင့် သုံးလေးနှစ်အတွင်း တစ်နှစ်တစ်အုပ် ဆိုသလို ဆက်တိုက်ရေးသား ထုတ်ဝေခဲ့၏။ စာအုပ်ထုတ်ရင်းနှင့်လည်း မကြာမကြာ ဆောင်းပါးကိုလည်း ရေးတတ်သေး၏။ “ဇေယျ” မဂ္ဂဇင်းနှင့် “ကဝိမျက်မှန်” မဂ္ဂဇင်းထဲ၌လည်း သူ့ဆောင်းပါး မှန်မှန်ပါတတ်၏။ ဤတွင် ဦးဖိုးကျား ရေးခဲ့သော (မြန်မာပြည်သူရှင်လူအများ ကျောင်းသားများပါမကျန် စံနမူနာယူလောက်စရာ) “မြန်မာ့ဂုဏ်ရည်” စာအုပ်ကား အလွန်ထင်ရှား၏။ မြန်မာရာဇဝင်တွင် ထင်ရှားသော ပုဂ္ဂိုလ်ကျော်တို့၏ အထ္ထုပ္ပတ္တိ ၁၃၇ ပုဒ်ပါဝင်အောင်ပင် ရေးပြနိုင်ခဲ့လေသည်။ ၁၉၂၉-မေလတွင် မောင်ဖိုးကျားသည် ဦးမောင်ကလေး-ဒေါ်ဒေါ်သိန်းတို့၏သမီး မအေးကြည်နှင့် အကြောင်းပါ၏။ မောင်ဇော်ဝင်းဟူသော သားတစ်ယောက် ထွန်းပေါက်ခဲ့ရ၏။ နောင်သော် ဦးဖိုးကျားသည်ကိုယ် ပိုင်ပုံနှိပ်တိုက်တစ်ခု ထူထောင်၍ တိုင်းပြည်နှင့် လူမျိုးအကျိုးရှိမည်ထင်သော စာပေအနုပညာ၊ လူမှုရေး၊ ဘာသာရေး၊ သာသနာရေး ဆိုင်ရာစာပေတို့ကိုသာ တွင်တွင်ကြီးရိုက်နှိပ်၍ ထုတ်ဝေနေလေတော့သည်။ ကိုယ်ပိုင်ပုံနှိပ်တိုက်၏ အကျိုးကျေးဇူးကြောင့် မဂ္ဂဇင်းဂျာနယ်များတွင် သူကိုယ်တိုင်ရေးသားခဲ့သော စာတိုပေစတို့ကို လုံးခြင်းအဖြစ် ထုတ်ဝေခွင့်ရခဲ့၏။ ထိုစာအုပ်များထဲတွင် အများသိထင်ရှားသော “အရက်သမား” လိုဝတ္ထုမျိုး “အခမဲ့ကူလီထမ်းခြင်း အကျိုး” ကဲ့သို့သော စာကောင်းပေမွန်များလည်း ပါလေသည်သာ ဖြစ်လေသည်။ နိုင်ငံရေးရာ ကိုဖိုးကျားသည် နိုင်ငံရေးတွင် ခြေတစ်ဘက် ဝင်လာခဲ့ပြီ ဖြစ်လေသည်။ ၁၉၂ဝ ပြည့်နှစ်၊ ဖေဖော်ဝါရီလထဲတွင် အင်္ဂလန်သွား မြန်မာကိုယ်စား လှယ်များသည် ရန်ကုန်သို့ ပြန်ရောက်သည်ကို ကြိုဆိုခြင်းဖြင့် ဝင်ရောက်ခဲ့သည်။ ကောလိပ်ကျောင်းကို သပိတ်မှောက်ရန်အတွက် ဗဟန်းကြားတော ရလမ်းထဲရှိ ဦးအရိယကျောင်းတိုက်၌ ကောလိပ်ကျောင်းသားထု အစည်းအဝေးလုပ်စဉ်တွင် ဂျပ်ဆင်ကောလိပ်ကျောင်းသားများပါ တက်ရောက်ကြလေရာ ကိုဖိုးကျားလည်း ပါဝင်ခဲ့လေသည်။ ထိုမှစ၍ မောင်ဖိုးကျားသည် နိုင်ငံရေး၌ ထဲထဲဝင်ဝင်ဖြစ်လာကာ သူနှင့်နိုင်ငံရေး၌ အယူအဆတူကြသူများဖြစ်သော ကိုဖိုးလတ်၊ ကိုမြင့်၊ ကိုလူဖေဝင်း၊ ကိုဖိုးကွန်းအစရှိသူတို့နှင့်ပူးပေါင်း၍ ပညာမင်းကြီး “မတ်ဟန့်တား” ဦးဆောင်၍ တင်သွင်းသော တက္ကသိုလ်အက်ဥပဒေ” ကိုသပိတ်မှောက်ရာ၌ သပိတ်ခေါင်းဆောင်တစ်ဦးအဖြစ် ရှေ့တန်းမှလှုပ်ရှားသူ တစ်ဦးဖြစ်၍ လာရလေတော့သည်။ ထိုမှစကာ အင်္ဂလိပ်တို့သင်ပေးသော ကိုလိုနီပညာရေးစနစ်ကို ဆန့်ကျင်သောအားဖြင့် အမျိုးသားကျောင်းများကို စတင်တည်ထောင်သောအခါ မောင်ဖိုးကျားသည် အမျိုးသားပညာရေး ကောင်စီမှ တည်ထောင်သော ဗဟန်းအမျိုးသားကျောင်းတွင် ဦးစွာကျောင်းအုပ် ဖြစ်လာရ၏။ သို့သော် အမျိုးသားကျောင်းများကို အစိုးရက အားမပေးသဖြင့် ကျောင်းအဆောက်အအုံက မရှိ၊ ရရာဘုန်းကြီးကျောင်းလို နေရာမျိုးတွင် ဖြစ်သလို အခြေအနေပေးသမျှနှင့် ဖွင့်ရ၏။ ကျောင်းဆရာဘဝကား လခလည်း ရတစ်ချက် မရတစ်ချက်၊ စာသင်တစ်ဖက်နှင့် ကျောင်းရန်ပုံငွေလည်း ရှာရသဖြင့် အတော်ပင် ခက်ခက်ခဲခဲနှင့် ကြိုးပမ်းစားရပ်တည်နေရသည် မှန်သော်လည်း မောင်ဖိုးကျားကား တစ်ပြားသားမျှ စိတ်အားမလျှော့ချေ။ နောင်သော် အစိုးရနှင့် အမျိုးသားပညာရေး ကောင်စီတို့ နှစ်ဦးနှစ်ဖက်ဆွေးနွေး သဘောတူညီချက်ဖြင့် အစိုးရ၏ အထောက်အပံ့ကို ရယူသော်လည်း အမျိုးသားပညာကျောင်းများကို ကိုယ်တိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့် စိတ်ကြိုက်သင်ခန်းစာများကို ရေးဆွဲခွင့်ရကာ ပညာသင် ကျောင်းသားများအတွက် တစ်ဦးလျှင် ၁၅ ကျပ်နှုန်းဖြင့် အစိုးရ၏ အထောက်အပံ့ကို ရခဲ့လေသည်။ ထို့နောက် သပိတ်မှောက် ကျောင်းသားအများအပြား တက္ကသိုလ်သို့ပြန်ဝင်ကာ ကျောင်းဆက်တက်ခဲ့ကြသော်လည်း မောင်ဖိုးကျားကား အမျိုးသားပညာရေး ကောင်စီအောက်၌ပင် ဆက်လက်၍ အမှုထမ်းခဲ့၏။ ဘီအေဘွဲ့ကိုလည်း သူမမက်ပြီ၊ ထောင်ချီ၍လခရသော အစိုးရအမှုထမ်းဘဝကိုလည်း သူ မလုပ်လိုသဖြင့် အမျိုးသားပညာဝန်ဘဝဖြင့် သူ့ရှေ့ခရီးကို မှန်မှန်ပင်ချီတက် ခဲ့ပြန်လေသည်။ အလုပ်အကိုင် ကိုဖိုးကျားသည် သပိတ်မှောက်ကျောင်းသားများ ကောင်စီဝင်သာမက အမျိုးသားပညာရေး ကောင်စီဝင်လည်း ဖြစ်လေသည်။ ကိုဖိုးကျားမှာမူ ရန်ကုန်တက္ကသိုလ်မှ ဘီအေဘွဲ့လည်း ပြန်မယူလိုတော့ပြီ။ အစိုးရလခစားလည်း မမက်တော့ပါ။ လခနည်းနည်းသာရသော အမျိုးသားပညာဝန်အလုပ်ပင် ဆက်လုပ်တော့မည်။ ဦးဖိုးကျားမှာ အမျိုးသား(တိုင်းရင်းသား) ပညာဝန် အဖြစ်ဖြင့် စာမေးပွဲစစ်ရ၊ နယ်သို့ ကျောင်းစစ်သွားရနှင့် အလုပ်တာဝန် အများအပြားရှိနေသည်။ ပညာဝန်ဘဝကား အလွန်အလုပ်များလှ၏။ စာမေးပွဲစစ်ရ၊ နယ်သို့ကျောင်းစစ်ထွက် ရနှင့် မအားနိုင်အောင်ပင် ရှိလှသည်။ သို့သော်သူသည် ရုံးအလုပ်ဖြင့်သာ အချိန်ကုန် နေတတ်သူမဟုတ်။ စာတွေ့ကိုယ်တွေ့ ဗဟုသုတကို အမြဲရှာမှီး နေတတ်သူဖြစ်ရာ မြန်မာစာနှင့် ပတ်သက်လျှင် သက်ရှိအဘိဓာန်ဟူ၍ တင်စားခေါ်ဝေါ်လောက်သည့် ဆရာကြီး သခင်ကိုယ်တော်မှိုင်းထံမှ မြန်မာရာဇဝင်ထုံး တီးနည်းနာအဖြာဖြာတို့ကိုသာ မှတ်သားခွင့် ရသည်မဟုတ်မူဘဲ ဆရာကြီး ညွှန်ပြရာ ထို ထိုစာတို့ကိုလည်း အမြဲမပြတ် ရှာဖွေဖတ်မှတ် နိုင်ခဲ့လေသည်။ နောင်သော် ဤဗဟုသုတတို့ကို မြန်မာလူငယ်များ မှတ်သားသိရှိနိုင်ရန် စာရေးလိုစိတ် ဖြစ်ပေါ်လာသဖြင့် ၁၉၂၄ ခု နှစ်တွင် ပုသိမ်ရာဇဝင်နှင့် ဦးထွန်းရှိန် အတ္ထုပ္ပတ္တိတို့ကို စာတစ်အုပ်ရေးသားကာ စတင်ထုတ်ဝေနိုင်ခဲ့၏။ ဘဝနိဂုံး ဤသို့ဖြင့် ဒုတိယကမ္ဘာစစ်မီးသည် မြန်မာနိုင်ငံသို့ ရောက်ရှိလာခဲ့လေပြီ။ ဒီဇင် ဘာ ၂၃ တွင်ဂျပန်စစ်လေယာဉ်များ ရန်ကုန်မြို့သို့ စတင်ဗုံးကြဲ၏။ ဦးဖိုးကျားတို့အိမ်သား တစ်သိုက်လည်း စစ်ဘေးမှလွတ်ရာ ရန်ကုန်မှ ထွက်ခွာလာရ၏။ ဦးစွာ မှော်ဘီ သရက်တောလမ်းထဲ၌ ခေတ္တအိမ်ငှားနေကြ၏။ ထိုမှတစ်ဖန် ရန်ကုန်မြို့ကို အင်္ဂလိပ်တို့က မြေလှန်ဖျက်ဆီးသည်နှင့် မှော်ဘီမြို့၌ မနေရဲတော့သဖြင့် ချောင်းဝရွာသို့ ပြေးကြရပြန်သည်။ ထိုတွင်လည်း ဓားပြရန်ကြောက်ရပြန်သဖြင့် ထန်းတပင်သို့ ရွှေ့ရပြန်သည်။ ထိုတွင် ခြေထောက်၌ အနာပေါက်၍ ကောင်းစွာမသက်သာသည့်အပြင် တစ်နေ့တခြား အနာတိုးကာ ၁၉၄၂ ခု ဧပြီ ၁၁ ရက်တွင် အမျိုးသားပညာဝန် စာရေးဆရာကြီး ဦးဖိုးကျားသည် ရန်ကုန်တိုင်းဒေသကြီး ထန်းတစ်ပင်မြို့၌ကွယ်လွန် ရှာလေတော့သည်။ မြို့ခံလူများလည်း ဦးဖိုးကျား၏ အသုဘကို တောထုံးစံငါးရက်ထားပြီးနောက် ဧပြီလ ဆယ့်ခြောက်ရက်နေ့တွင် ထန်းတပင်မြို့ထိပ် ဘုန်းကြီးကျောင်းအနီးရှိ သုသာန်၌ မြေမြှုပ်သဂြိုဟ်ခဲ့လေသည်။ ၁၉၅၃ ခုနှစ်တွင် ယဉ်ကျေးမှုဝန်ကြီးဖြစ်နေသူ ဦးထွန်းဖေ၊ ဗမာ့ခေတ်သတင်းစာ အယ်ဒီတာ ဦးအုန်းခင်၊ စာရေးဆရာ ဦးရန်အောင်တို့နှင့် ပုသိမ်ခရိုင်အသင်းတို့ ပူးပေါင်းကမ္မကထပြု၍ ထန်းတပင် သုသာန်မှ ဦးဖိုးကျား ၏ အရိုးကို တူးဖော်ခဲ့ကြသည်။ ထို့နောက် (အရိုးအိုးကို) ရန်ကုန်သို့ ယူဆောင်ကာ ထိုစဉ်က ကြံတောသုသာန်၌ ဂူသွင်း၍ အောက်ပါအတိုင်း ကမ္ပည်းထိုးခဲ့ကြပါသတည်း။ စာရေးဆရာကြီး အမျိုးသားပညာဝန် ဦးဖိုးကျား အသက် (၅၂) နှစ် ၁၉၄၂ ခု၊ ဧပြီလ ၁၁ ရက်နေ့ ရေးသား ထုတ်ဝေ ပြီးသော စာအုပ်များ ကိုယ်တွေ့ ဝတ္တုများ ခေတ်မီ မြန်မာရာဇဝင် အကျဉ်းချုပ် - ၁၉၃၇ ခုနှစ် ငါးရာ့ ငါးဆယ် ကောက်နုတ်ချက်များ ပုသိမ်ရာဇဝင် - ၁၉၂ဝ ပြည့်နှစ် ပေါရာဏ အဘိဓာန် မြန်မာ့ဂုဏ်ရည် ရာဇဝင်ဖတ်စာ ဦးထွန်းရှိန် အတ္ထုပ္ပတ္ထိ- ၁၉၂၃ ခုနှစ် ဦးပုည အတ္ထုပ္ပတ္ထိ နှင့် ရေသည်ပြဇာတ် ဦးပုည အတ္ထုပ္ပတ္ထိ နှင့် ဝိဇယပြဇာတ် ရေးသားခဲ့သည့် ဝတ္ထုတိုများ ရေးသားခဲ့သော မဂ္ဂဇင်းဝတ္ထုရှည်များ ရေးသားခဲ့သော ဆောင်းပါးများ ~ ကိုးကား ~ (ဂန္ထဝင်စာဆို ပညာရှိလေးဦး -တိုက်စိုး) မြန်မာ အမျိုးသား စာရေးဆရာများ မြန်မာ စာရေးဆရာများ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%96%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%B8%E1%80%80%E1%80%BB%E1%80%AC%E1%80%B8%E1%81%8A%20%E1%80%A6%E1%80%B8

ဘုရားဂုဏ်တော်

ဘုရား ဂုဏ်တော် ၉ ပါး ဣတိပိ သော ဘဂဝါ - အရဟံ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နော သုဂတော လောကဝိဒူ အနုတ္တရောပုရိသဓမ္မသာရထိ သတ္ထာဒေဝမနုဿာနံ ဗုဒ္ဓေါ ဘဂဝါ အဓိပ္ပာယ်များ အရဟံ ဂုဏ်တော် ကိလေသာကင်းစင်၍ အမြတ်ဆုံး ပုဂ္ဂိုလ်ဖြစ်ခြင်း၊ လူ၊ နတ်၊ ဗြဟ္မာတို့၏ ပူဇော်အထူးကို ခံယူထိုက်တော်မူထိုက်သော မြတ်စွာဘုရား။ စိတ်ကွယ်ရာအရပ်၌ပင် မကောင်းမှုကို ပြုလုပ်တော်မမူသော မြတ်စွာဘုရား။ အရဟံဂုဏ်တော် (၅) ချက် ၁။ အာရကတ္တာ- ကိလေသာတို့မှ ဝေးတော်မူသောကြောင့် အရဟမည်၏။ ၂။ ပစ္စယာဒီနံ အရဟတ္ထာပိ- လူနတ်ဗြဟ္မာသုံးပါးတို့၏ ပစ္စည်းလေးပါး စသော ပူဇော်အထူးကို ခံထိုက်သည်၏ အဖြစ်ကြောင့် အရဟမည်၏။ ၃။ နတ္ထိ ရဟော ဧတဿာတိ- စိတ်ကွယ်ရာ အရပ်၌ မကောင်းမှုပြုခြင်းသည် မရှိသောကြောင့် အရဟမည်၏။ ၄။ အရီနံ ဟတတ္တာပိ- ကိလေသာ တည်းဟူသော ရန်သူကို သတ်အပ်သည်၏ အဖြစ်ကြောင့် အရဟမည်၏။ ၅။ အရာနံ ဟတတ္တာပိ- သံသရာ စက်တို့ ၏အကန့်တို့ကို ဖျက်ဆီးအပ်သည်၏ အဖြစ်ကြောင့် အရဟမည်၏။ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဂုဏ်တော် တရားအလုံးစုံကို သဗ္ဗညုတဉာဏ်ဖြင့် အလိုလိုသိခြင်း၊ ဉာဏ်ပညာအကြီးဆုံးပုဂ္ဂိုလ်ဖြစ်တော်မူသော မြတ်စွာဘုရား။ (အရာအားလုံးကို ကိုယ်ပိုင်ဉာဏ်စွမ်းဖြင့် အမှန်အတိုင်းသိမြင်တော်မူသော မြတ်စွာဘုရား ) ဝိဇ္ဇာစရဏ သမ္ပန္နော ဂုဏ်တော် ဝိဇ္ဇာဉာဏ် ၃-ပါး(၈ပါး)၊ စရဏ အကျင့် ၁၅ ပါးတို့နှင့် ပြည့်စုံတော်မူခြင်း၊ အကြီးဆုံး ဝိဇ္ဇာနှင့် အကောင်းဆုံး အကျင့်ရှိသူဖြစ်တော်မူသော မြတ်စွာဘုရား။ ဝိဇ္ဇာဉာဏ် (၃) ပါး ၁။ ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏ်-ရှေးဘဝမှ နေခဲ့သော ခန္ဓာအစဉ်ကို အောက်မေ့နိုင်သော ဉာဏ်။ ၂။ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏ် - နတ်တို့၏ မျက်စိကဲ့သို့ အပိတ်အပင် အတားအဆီးမရှိ မြင်နိုင်သော ဉာဏ်။ ၃။ အာသဝက္ခယဉာဏ် - အာသဝေါတရား လေးပါးကို ကုန်စင်အောင် ပြုတတ်သော အရဟတ္တမဂ်ဉာဏ်။ ဝိဇ္ဇာဉာဏ် (၈) ပါး ၁။ ဣဒ္ဓိဝိဓဉာဏ် - တန်ခိုးအမျိုးမျိုး ဖန်ဆင်းနိုင်သောဉာဏ်။ ၂။ မနောမယိဒ္ဓိဉာဏ် - စိတ်သွားတိုင်း ကိုယ်ပါနိုင်သောဉာဏ်။ ၃။ ဒိဗ္ဗသောတဉာဏ် - နတ်တို့၏ နားကဲ့သို့ ကြားနိုင်သောဉာဏ်။ ၄။ ပရစိတ္တဝိဇာနနဉာဏ် - သူတပါး၏စိတ်ကိုပိုင်းခြား၍သိနိုင်သောဉာဏ်။ ၅။ ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏ် - ရှေးရှေးသော ဘဝပေါင်းခြားများစွာက နေခဲ့ဘူးသော ခန္ဓာအစဉ်ကို အောက်မေ့နိုင်သောဉာဏ်။ ၆။ ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏ် - နတ်တို့၏မျက်စိကဲ့သို့ မြင်နိုင်သောဉာဏ်။ ၇။ ဝိပဿနာဉာဏ် - ဖြစ်ပေါ်သမျှသော သင်္ခါရတရားတို့ကို လက္ခဏာသုံးပါးတင်၍ ရှုမြင်ဆင်ခြင်နိုင်သောဉာဏ်။ ၈။ အာသဝက္ခယဉာဏ် - အာသဝေါတရားလေးပါးကို ကုန်စင်အောင်ပြုတတ်သော အရဟတ္တမဂ်ဉာဏ်။ စရဏ အကျင့် ၁၅ ပါး သဒ္ဓါ သတိ ဟိရီ ဩတ္တပ္ပ ဝီရိယ သုတ ပညာ ဘောဇနမတ္တညုတာ ဇာဂရိယာနုယောဂ သီလ ဣန္ဒြိယသံဝရ ပထမဈာန် ဒုတိယဈာန် တတိယဈာန် စတုတ္ထဈာန် တို့ကို စရဏတစ်ဆယ့်ငါးပါးဟု ခေါ်ဆိုသည်။ သုဂတော ဂုဏ်တော် အကျိုးရှိသော ဟုတ်မှန်သောစကားကိုသာ ကောင်းစွာဆိုတတ်သောမြတ်စွာဘုရား။ လောကဝိဒူ ဂုဏ်တော် သတ္တလောက၊ သင်္ခါရလောက၊ ဩကာသလောက တည်းဟူသော လောကသုံးပါးကို အကုန်အစင်သိမြင်တော်မူသော မြတ်စွာဘုရား။ အနုတ္တရော ပုရိသဓမ္မသာရထိ ဂုဏ်တော် မယဉ်ကျေးသော ဆုံးမထိုက်သူတို့ကို ယဉ်ကျေးသိမ်မွေ့အောင် ဆုံးမရာ၌ အသာလွန်ဆုံးဖြစ်တော်မူသောမြတ်စွာဘုရား။ သတ္ထာဒေဝ မနုဿာနံ ဂုဏ်တော် လူ၊ နတ်၊ ဗြဟ္မာ သတ္တဝါအားလုံးတို့၏ ဆရာတစ်ဆူ ဖြစ်တော်မူသော မြတ်စွာဘုရား။ ဗုဒ္ဓေါ ဂုဏ်တော် သစ္စာလေးပါးကို ကိုယ်ပိုင်ဉာဏ်ဖြင့် သိတော်မူပြီးတစ်ပါးသူ တို့အားလည်း ဟောကြားညွှန်ပြနိုင်သောမြတ်စွာဘုရား။ သစ္စာလေးပါးသည် ပါဠိဘာသာအားဖြင့် အရိယသစ္စာ ဟု ခေါ်သည်။ ဗုဒ္ဓဘာသာ၏ အနှစ်သာရဖြစ်သော သဘောတရားတစ်ခု ဖြစ်သည်။ အကျဉ်းအားဖြင့် ဆိုလျှင် - ဒုက္ခသစ္စာ - ဒုက္ခဟူသော ဆင်းရဲခြင်းတရားသည် အမှန်တကယ်ရှိသည်။ သမုဒယသစ္စာ - သမုဒယသည် 'ဒုက္ခ'ကိုဖြစ်စေသော အကြောင်းအရင်း အမှန်ဖြစ်သည်။ နိရောဓသစ္စာ - ဒုက္ခ၏ ငြိမ်းအေးရာ နိဗ္ဗာန်သည် အမှန်တကယ်ရှိသည်။ မဂ္ဂသစ္စာ - နိဗ္ဗာန်ကိုရရှိရန် နည်းလမ်းသည် မဂ္ဂင်ရှစ်ပါး အမှန်ပင်ဖြစ်သည်။ ဘဂဝါ ဂုဏ်တော် ဘုန်းတော် ၆-ပါးနှင့် ပြည့်စုံတော်မူခြင်း၊ ဘုန်းတန်ခိုးအကြီးဆုံးပုဂ္ဂိုလ်ဖြစ်သော မြတ်စွာဘုရား။ ဘုန်းတော်ခြောက်ပါး ဣဿရိယဘုန်းတော် - မိမိစိတ်ကိုရော၊ တစ်လောကလုံးကိုပါ အစိုးရတော်မူသော မြတ်စွာဘုရား။ ဓမ္မဘုန်းတော် - မဂ်၊ ဖိုလ်၊ နိဗ္ဗာန်တရားနှင့် ပြည့်စုံတော်မူသော မြတ်စွာဘုရား။ ယသဘုန်းတော် - များပြားသော အခြံအရံ၊ ပျံနှံ့သော အကျော်အစောနှင့် ပြည့်စုံတော်မူသော မြတ်စွာဘုရား။ သိရီဘုန်းတော် - အတုမရှိသော ကျက်သရေတော် နှင့် ပြည့်စုံတော်မူသော မြတ်စွာဘုရား ကာမဘုန်းတော် - လိုအင်ဆန္ဒမှန်သမျှ ခဏချက်ချင်း ပြည့်ဝတော်မူသော မြတ်စွာဘုရား ပယတ္တဘုန်းတော် - အတုမရှိသော လုံလဝီရိယနှင့် ပြည့်စုံတော်မူသော မြတ်စွာဘုရား ကိုးကားချက် ယဉ်ကျေးလိမ္မာ ရင်သွေးကမ္ဘာ-ဒေါက်တာ မင်းတင်မွန် ဗုဒ္ဓဘာသာ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%98%E1%80%AF%E1%80%9B%E1%80%AC%E1%80%B8%E1%80%82%E1%80%AF%E1%80%8F%E1%80%BA%E1%80%90%E1%80%B1%E1%80%AC%E1%80%BA

တရားဂုဏ်တော်

တရား ဂုဏ်တော် ၆-ပါး မှာ သွာက္ခာတော ဘဂဝတော ဓမ္မော သန္ဒိဋ္ဌိကော အကာလိကော ဧဟိပဿိကော ဩပနေယျိကော ပစ္စတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗော ဝိညူဟိ။ အဓိပ္ပာယ်များ သွာက္ခာတ ဂုဏ်တော် မြတ်စွာဘုရား ကောင်းစွာ ဟောထားသည့်တရားဖြစ်ခြင်းဂုဏ်။ သန္ဒိဌိက ဂုဏ်တော် ကိုယ်တိုင်ကျင့်လျှင် ကိုယ်တိုင်သိနိုင်သော တရားဖြစ်ခြင်းဂုဏ်။ အကာလိက ဂုဏ်တော် အခါမလပ် အကျိုးပေးခြင်း၊ မဂ်ရလျှင် ဖိုလ်ချက်ချင်း ဖြစ်ခြင်းဂုဏ်။ ဧဟိပဿိက ဂုဏ်တော် 'လာပါ၊ ကျင့်စမ်းပါ' ဟု ရဲရဲဝံဝံ ဖိတ်ခေါ်ထိုက်ခြင်း၊ အစမ်းသပ်ခံနိုင်ခြင်း ဂုဏ်။ ဩပနေယျိက ဂုဏ်တော် မိမိစိတ်၌ အမြဲကပ်၍ ဆောင်ထားသင့်ခြင်းဂုဏ်။ ပစ္စတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗ ဝိညူဟိ ဂုဏ်တော် အရိယာတို့သည် နိဗ္ဗာန်ချမ်းသာကို အသီးသီး လက်တွေ့ ခံစားနိုင်ခြင်းဂုဏ်။ မဟာစည်ဆရာတော်ကြီး ၏ မြန်မာပြန် ဘဂဝါတော- မြတ်စွာဘုရားရှင်၊ အက္ခတော- ဟောကြားတော်မူအပ်သော၊ ဓမ္မော- မဂ်လေးပါး၊ ဖိုလ်လေးပါး၊ နိဗ္ဗာန်၊ ပရိယတ်အားဖြင့် ဆယ်ပါးသော တရားတော်မြတ်သည် --- သွာက္ခာတော - ကိလေသာငြိမ်းကြောင်း ကောင်းမွန်မှန်ကန်စွာ ဟောအပ်သော တရားတော်။ သန္ဒိဋ္ဌိကော - ကျင့်ကြံအားထုတ်လျှင် မျက်မှောက်ကိုယ်တိုင် တွေ့မြင်နိုင်သော တရားတော်။ အကာလိကော - အချိန်အခွင့် မဆိုင်းလင့်ဘဲ အသင့်လက်ငင်း ချက်ခြင်း အကျိုးပေးတတ်သော တရားတော်။ ဧဟိပဿိကော - “ လာပါ၊ ကျင့်လှည့်ပါ ” ဟု ကျင့်ကြံအားထုတ်ရန် ဖိတ်မန်တိုက်တွန်းထိုက်သော တရားတော်။ ဩပနေယျိကော - မိမိသန္တာန်၌တည်အောင် ကျင့်ဆောင်ထိုက်သော တရားတော်။ ပစ္စတ္တံဝေဒိတဗ္ဗော ဝိညူဟိ - တရားသိမြင်သည့် ပညာရှိရှစ်ပါးအရိယာများသာလျှင် အသီးသီး သိမြင်ခံစားရသော တရားတော်။ ကိုးကားချက် ယဉ်ကျေးလိမ္မာ ရင်သွေးကမ္ဘာ-ဒေါက်တာ မင်းတင်မွန် ဗုဒ္ဓဘာသာ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%90%E1%80%9B%E1%80%AC%E1%80%B8%E1%80%82%E1%80%AF%E1%80%8F%E1%80%BA%E1%80%90%E1%80%B1%E1%80%AC%E1%80%BA

ကမ္ဘာ့စားနပ်ရိက္ခာ အစီအစဉ်

ကမ္ဘာ့စားနပ်ရိက္ခာ အစီအစဉ် (; အတိုကောက် WFP) သည် ကုလသမဂ္ဂ၏ စားရေရိက္ခာနှင့်ပတ်သတ်သော အကူအညီများအတွက် ဌာနခွဲတစ်ခုဖြစ်ပြီး ကမ္ဘာပေါ်တွင် အကြီးဆုံး လူသားချင်းစာနာထောက်ထားရေးဆိုင်ရာ အေဂျင်စီတစ်ခုဖြစ်သည်။ ဒဗလျူအက်ဖ်ပီသည် ပျမ်းမျှအားဖြင့် ကမ္ဘာပေါ်ရှိ ကလေးငယ် ၅၈ သန်းအပါအဝင် လူ သန်းပေါင်း ၉၀ ကို နှစ်စဉ် စားနပ်ရိက္ခာထောက်ပံနေသည်။ သူ၏ဌာနချုပ်ရှိရာ ရောမမြို့ နှင့် ကမ္ဘာပေါ်ရှိ နိုင်ငံအလိုက် အခြားရုံးခွဲ ၈၀ ကျော်မှနေ၍ ဒဗလျူအက်ဖ်ပီသည် မိမိနှင့် မိမိ၏ မိသားစုအတွက် အစားအသောက်အလုံအလောက် မထုတ်လုပ်နိုင် သို့ မစိုက်ပျိုးနိုင်သော သောသူတို့ကို ကူညီနိုင်ရန် လုပ်ဆောင်ပေးနေသည်။ ကျမ်းကိုးစာရင်း ကုလသမဂ္ဂ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%80%E1%80%99%E1%80%B9%E1%80%98%E1%80%AC%E1%80%B7%E1%80%85%E1%80%AC%E1%80%B8%E1%80%94%E1%80%95%E1%80%BA%E1%80%9B%E1%80%AD%E1%80%80%E1%80%B9%E1%80%81%E1%80%AC%20%E1%80%A1%E1%80%85%E1%80%AE%E1%80%A1%E1%80%85%E1%80%89%E1%80%BA

ကမ္ဘာ့နည်းပညာမူပိုင်ခွင့်ဆိုင်ရာ အဖွဲ့အစည်း

ကမ္ဘာ့နည်းပညာမူပိုင်ခွင့်ဆိုင်ရာ အဖွဲ့အစည်း(ဒဗလျူအိုင်ပီအို)။(WIPO-World Intellectual Property Organization) ကိုးကား ကုလသမဂ္ဂ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%80%E1%80%99%E1%80%B9%E1%80%98%E1%80%AC%E1%80%B7%E1%80%94%E1%80%8A%E1%80%BA%E1%80%B8%E1%80%95%E1%80%8A%E1%80%AC%E1%80%99%E1%80%B0%E1%80%95%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%81%E1%80%BD%E1%80%84%E1%80%B7%E1%80%BA%E1%80%86%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%9B%E1%80%AC%20%E1%80%A1%E1%80%96%E1%80%BD%E1%80%B2%E1%80%B7%E1%80%A1%E1%80%85%E1%80%8A%E1%80%BA%E1%80%B8

ကမ္ဘာ့စာပို့လုပ်ငန်းသမဂ္ဂ

ကမ္ဘာ့စာပို့လုပ်ငန်းသမဂ္ဂ (ယူပီယူ) (UPU-Universal Postal Union) ခေါ် ကမ္ဘာ့စာတိုက်သမဂ္ဂစာပို့လုပ်ငန်းသည် ကမ္ဘာတဝန်းရှိ လူသားတိုင်းနှင့် သက်ဆိုင်သော လုပ်ငန်းဖြစ်ပြီး၊ နိုင်ငံတကာ ဆက်သွယ်ရေး ကိစ္စများတွင် စာပို့လုပ်ငန်းသည် မရှိ မဖြစ်သော အရာ ဖြစ်သည်။ စာပို့လုပ်ငန်း၏ သမိုင်းကြောင်းသည် အလွန် ရှည်ပြီး၊ ရောမလူမျိုးများသည် အင်ပိုင်ယာအတွင်းရှိ စာများကို လက်ဆင့်ကမ်း ပေးပို့ရန် စခန်းများ၊ ဖွင့်လှစ်ထားခဲ့ကြသည်။ အလယ်ခေတ်တွင် ခရစ်ယာန် ဘာသာရေးဂိုဏ်းသည် ဘုန်းကြီးကျောင်းများမှ တဆင့် လက်ဆင့်ကမ်း စာပို့စနစ်ကို အသုံးပြုရာ ထိရောက်ခဲ့သည်။ မင်းညီမင်းသားများနှင့် ဓနဥစ္စာကြွယ်ဝသော ကုန်သည်ကြီးများသည် ကိုယ်ပိုင် ခြေမြန်တော်များ ထားရှိ စာပေးပို့သည်။ လူနည်းစုအတွက် တသီးတသန့် တည်ရှိခဲ့သော စာပို့ လုပ်ငန်းသည် ၁၆ ရာစုတွင် အများပြည်သူတို့နှင့် ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် ထိတွေ့သော လုပ်ငန်း ဖြစ်လာသည်။ အင်္ဂလန်သည် ၁၆၃၅ တွင် ပထမဆုံး စာပို့တိုက် အက်ဥပဒေကို ထုတ်ပြန်ကာ၊ ပြည်သူများကို စာတိုက်လုပ်ငန်း ဆောင်ရွက်ရန် ခွင့်ပြုသည်။ စာပို့တံဆိပ်ခေါင်း ခရစ်သက္ကရာဇ် ၁၈၀၀ ပြည့်နှစ်နောက်ပိုင်းတွင် နိုင်ငံတိုင်းလိုလို၌ပင် ပြည်တွင်းစာပို့ ဌာနများ ရှိလာသည်။ စာပို့ခကို စာလက္ခံသူက ပေးရပြီး ခရီးအနီးအဝေးအလိုက် စာပို့ခ ကွဲပြားခြားနားသည်။ ထိုစဉ်က စာပို့ခ အလွန် ကြီးမြင့်ရာ လူအချို့သည် မိမိထံ ရောက်လာသော စာကို ရွေးယူရန် ငြင်းပယ်ကြသည်။ စာပို့သူက ငွေပေးရသည့် စနစ် (ဝါ) တံဆိပ်ခေါင်းကပ်၍ ထည့်ရသည့် စနစ်ကို ၁၈၄၀ ပြည့်နှစ်၌ အင်္ဂလိပ်လူမျိုး ရိုလန် ဟီး (Rowland Hill)ဆိုသူက တီထွင်၍ ပထမဆုံးသော စာပို့ တံဆိပ်ခေါင်းမှာ အနက်ရောင် ဖြစ်ပြီး၊ တပဲနိ တန်သည်။ ထို့သို့ဖြင့် ပြည်တွင်း စာပို့လုပ်ငန်း၌ တူညီသော စာပို့ခ နှုန်းထားများ သတ်မှတ်နိုင်သည်။ စာပို့ တံဆိပ်ခေါင်းများကို ၁၈၄၇ ခုနှစ်တွင် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု၌ လည်းကောင်း၊ ၁၈၄၉ တွင် ပြင်သစ်၊ ဘယ်လ်ဂျီယံနှင့် ဘာဗေးရီးယား နိုင်ငံတို့၌ လည်းကောင်း၊ ၁၈၅၀ ပြည့်နှစ်တွင် စပိန်နှင့် ဆွစ်ဇာလန်နိုင်ငံတို့၌ လည်းကောင်း ဆက်လက်ထုတ်ဝေသည်။ နှုန်းထားကွဲပြားမှု ဤသို့ဖြင့် စာပို့လုပ်ငန်း တိုးတက်ခဲ့သော်လည်း၊ စာပို့ခနှုန်းထားများမှာမူ တနိုင်ငံနှင့် တနိုင်ငံ တူညီခြင်း မရှိသည့်အပြင် စာတိုက်များတွင် အသုံးပြုသော အလေးချိန်ယူနစ် သတ်မှတ်မှုများမှာလည်း အကွဲကွဲအပြားပြား ဖြစ်နေ၍ စာများကို တနိုင်ငံမှ တနိုင်ငံသို့ ဖြတ်ကျော် ပို့ဆောင်ရာ၌ တူညီသော စံနှုန်း သတ်မှတ်ရန် လိုလာသည်။ စာတစောင်ကို တနိုင်ငံမှ တနိုင်ငံသို့ ပေးပို့ရာတွင် ဖြတ်သန်းသော နိုင်ငံမှ သတ်မှတ်သော ပို့ဆောင်ခကို ပေးရသည်။ သတ်မှတ်ချက် နှုန်းထားမှာလည်း နိုင်ငံလိုက်၍ ကွာသည်။ ဥပမာ၊ ဂျာမနီမှ ရောမသို့ စာတစောင် ပေးပို့ရာတွင် ဆွစ်ဇာလန်နိုင်ငံကို ကျော်ဖြတ်လျှင် ၆၈ ပဲနိ၊ ဆွစ်ဇာလန်နှင့် ဂျီနိုအာမြို့ကို ဖြတ်၍ ပြင်သစ်မှတဆင့် သင်္ဘောနှင့် ပို့လျှင် ၉၁ ပဲနိ၊ ဩစတြီးယားမှ ကုန်းလမ်းဖြင့် ပို့လျှင် ၄၈ ပဲနိ၊ ပြင်သစ်မှ ဖြတ်ပို့လျှင် ၈၅ ပဲနိ စသဖြင့် စာပို့ခ နှုန်းထား အမျိုးမျိုး ကွဲပြား၍ ပေးရသည်။ နှစ်နိုင်ငံစာပို့လုပ်ငန်း ကမ္ဘာတွင် ကုန်သွယ်မှု တိုးတက်လာပြီး ခရီးလမ်းပန်း ကောင်းမွန်လာသည်နှင့်အမျှ တနိုင်ငံနှင့် တနိုင်ငံ စာပေးပို့သော လုပ်ငန်းသည်လည်း ကျယ်ပြန့်လာပြီး၊ အင်္ဂလန်နှင့် ပြင်သစ်တို့သည် ၁၆၇၀ ပြည့်နှစ်ကပင် စာချုပ် ချုပ်ဆို၍ နှစ်နိုင်ငံ စာပို့လုပ်ငန်းကို ပထမဆုံး ဆောင်ရွက်သည်။ ထို့နောက် ၁၇၁၃ တွင် စာချုပ်သစ် ချုပ်ဆိုရာ ၎င်းစာချုပ်အရ ပြင်သစ်မှ စာများကို စပိန်၊ အီတလီနှင့် တူရကီတို့ရှိ သတ်မှတ်ထားသော စခန်းများသို့ ‌ပို့ဆောင်ပေးခဲ့သည်။ ဤသည်မှာ နိုင်ငံအများအပြား ပါဝင်သော စာပို့လုပ်ငန်း စတင်ပေါ်ပေါက်လာခြင်း ဖြစ်သည်။ နှစ်နိုင်ငံ စာပို့လုပ်ငန်း ဆိုင်ရာ သဘောတူညီချက်များသည် အများအားဖြင့် နိုင်ငံကြီးများကို ဆက်သွယ်မိစေသည်။ ကြားနိုင်ငံများမှ တဆင့် စာပေးပို့ရန် အစီအစဉ်လည်း ပါရှိသည်။ သို့ရာ၌ စာပေးပို့ခြင်းအတွက် တူညီသော အဖိုးအခများ၊ တူညီသော အခပေးနည်းစနစ်များ သတ်မှတ်ထားခြင်း မရှိခဲ့။ စာဖြတ်သွားသော နိုင်ငံ‌တိုင်းက ပင် အခကြေးငွေ တောင်းယူကြမြဲ ဖြစ်သည်။ ပါရီညီလာခံ ထို့ကြောင့် နိုင်ငံတကာ စာပို့လုပ်ငန်း တိုးတက်ရေးအတွက် အမေရိကန် စာပို့တိုက် မင်းကြီး မွန်ဂိုမာရီ ဘလဲယား(Montgomery Blair)၏ ဦးဆောင်မှုဖြင့် ၁၈၆၃ တွင် ပါရီမြို့၌ ညီလာခံ တရပ်ကျင်းပပြီး၊ ၎င်းညီလာခံသို့ အမေရိကန်နှင့် ဥရောပနိုင်ငံပေါင်း ၁၅ နိုင်ငံမှ ကိုယ်စားလှယ်များ တက်ရောက်သည်။ ၁၁ မေ ၁၈၆၃ တွင် စတင်ကျင်းပ၍ ၈ ဇွန်တွင် ပြီးဆုံးသော ပါရီညီလာခံ၌ ပြဿနာရပ်ပေါင်း ၃၆ ခုကို အခြေပြု ဆွေးနွေးကြသည်။ စာပို့လုပ်ငန်း အလေးချိန် သတ်မှတ်ချက် တူညီရေး၊ စာပို့ခနှုန်းထား တူညီရေး၊ စာရင်းအင်းများ လွယ်ကူစွာ ဆောင်ရွက်နိုင်ရေးတို့အတွက် ညှိနှိုင်းကြပြီးနောက် အခြေခံမူများ ဖြစ်သော နိုင်ငံတကာ စာပို့လုပ်ငန်း တိုးတက်ကောင်းမွန်ရေး၊ လူနေမှု တိုးတက်ရေး၊ စီးပွားရေးနှင့် ယဉ်ကျေးမှု တိုးတက်ဖွံ့ဖြိုးစေရေးတို့တွင်လည်း သဘောတူညီမှု ရရှိသည်။ ဘန်းစာချုပ် ပါရီညီလာခံ ကျင်းပပြီးနောက် ၁၁ နှစ်အကြာတွင် ပထမဆုံး နိုင်ငံတကာ စာပို့တိုက် ညီလာခံကို ဆွစ်ဇာလန်၊ ဘန်းမြို့၌ ကျင်းပသည်။ ထိုညီလာခံသို့ နိုင်ငံပေါင်း ၂၂ မှ ကိုယ်စားလှယ်များ တက်ရောက်ပြီး ၉ အောက်တိုဘာ ၁၈၇၄ တွင် ဘန်းစာချုပ်(Berne Treaty)ကို လက်မှတ်ထိုးကြသည်။ ဘန်းညီလာခံသို့ မတက်ခဲ့သော ကန်စာပို့တိုက် မင်းကြီး မွန်ဂိုမာရီသည် ၁ ဇူလိုင် ၁၈၇၅ တွင် ဘန်းစာချုပ်ကို လက်မှတ်ထိုးပြီး၊ ပြင်သစ်သည် ၁ ဇန်နဝါရီ ၁၈၇၆ တွင် လက်မှတ်ထိုးသည်။ အထွေထွေ စာပို့တိုက် သမဂ္ဂ ဖွဲ့စည်းရေး ဆိုင်ရာ သဘောတူညီချက်(Treaty Concerning the Establishment of General Postal Union)ဖြစ်သော ဘန်းစာချုပ်သည် ၁ ဇူလိုင် ၁၈၇၅ တွင် စတင် အသက်ဝင်ပြီး၊ အတိုကောက်အားဖြင့် ဂျီပီယူ(GPU)ဟု ထင်ရှားသည်။ ထို့နောက် သုံးနှစ်အကြာ ၁၈၇၈ တွင် အထွေထွေ စာပို့တိုက် သမဂ္ဂမှ ကမ္ဘာ့ စာပို့တိုက် သမဂ္ဂ(ယူပီယူ)(Universal Postal Union(UPU))သို့ ပြောင်းလဲ သတ်မှတ်သည်။ ၁ ဇူလိုင် ၁၉၄၈ တွင် အတည်ဖြစ်သော သဘောတူညီချက် စည်းကမ်းများအရ ကမ္ဘာ့စာပို့တိုက် သမဂ္ဂသည် ကုလသမဂ္ဂနှင့် ဆက်စပ်သည့် အ‌ထူးအေဂျင်စီ(Specialized agency) တခု ဖြစ်လာသည်။ ဆွစ်ဇာလန်၊ ဘန်းမြို့တွင် ဌာနချုပ်ကို ဖွင့်လှစ်ထားရှိသည်။ ပြင်သစ်ဘာသာစကားသည် ကမ္ဘာ့စာပို့တိုက် သမဂ္ဂ၏ တမျိုးတည်းသော ရုံးသုံးဘာသာစကား ဖြစ်သည်။ ရည်မှန်းချက် ချောစာများ၊ ပစ္စည်းများ အပြန်အလှန် ပို့ဆောင်ရေးအတွက် တခုတည်းသော စာပို့လုပ်ငန်းဆိုင်ရာ နယ်ပယ် ဖွဲ့စည်းသတ်မှတ်ရန် စာပို့ လုပ်ငန်းများကို စည်းရုံးရန်နှင့် တိုးတက် ကောင်းမွန်စေရန် စာပို့လုပ်ငန်းဆိုင်ရာ နယ်ပယ်တွင် နိုင်ငံတကာ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုကို မြှင့်တင်ရန် အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများက တောင်းဆိုသော ကျွမ်းကျင်မှု အကူအညီများတွင် ပါဝင်ဆောင်ရွက်ရန်နှင့် အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံတိုင်းသည် အခြားအဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများ၏ ချောစာများ၊ ပစ္စည်းများကို ပို့ဆောင်ရာတွင် မိမိ၏ ချောစာများ၊ ပစ္စည်းများအတွက် အသုံးပြုသည့် အကောင်းဆုံးနည်းဖြင့် ပို့ဆောင်ကြရန်။ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများ ကမ္ဘာ့စာပို့တိုက် သမဂ္ဂ၌ ကုလသမဂ္ဂ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံတိုင်း ပါခွင့် ရှိသည့်အပြင် ကုလသမဂ္ဂ အဖွဲ့ဝင် မဟုတ်သော အချုပ်အခြာအာဏာပိုင် နိုင်ငံများသည်လည်း ဝင်ရောက်ခွင့် လျှောက်နိုင်သည်။ အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများ၏ ထောက်ခံမဲ အနည်းဆုံး သုံးပုံ နှစ်ပုံ ( ⅔ ) ရရှိလျှင် လက်ခံသည်။ ကမ္ဘာ့ စာပို့တိုက်သမဂ္ဂတွင် ဩစတြီးယား ဘယ်လဂျီယံ ဒိန်းမတ် အီဂျစ် ပြင်သစ် ဂျာမနီ ဗြိတိန် ဂရိ ဟန်ဂေရီ အီတလီ လူဇင်ဘတ် နယ်သာလန် နော်ဝေ ပေါ်တူဂီ ရူမေးနီးယား ရုရှ ဆားဘီးယား စပိန် ဆွီဒင် ဆွစ်ဇာလန် တူရကီနှင့် အမေရိကန် တို့သည် ပထမဦးစွာ ပါဝင်သော နိုင်ငံများ ဖြစ်သည်။ မြန်မာသည် ၁ ဇူလိုင် ၁၈၇၆ မှ စ၍ ဗြိတိသျှပိုင် အိန္ဒိယပြည်နယ် တခု အနေနှင့် ပါပြီး၊ ၁၉၃၇ မှ ၁၉၄၈ အတွင်း ဗြိတိသျှ ကိုလိုနီပြည်နယ် တခုအဖြစ် ပါဝင်သည်။ ထို့နောက် ၁၉၄၉ အောက်တိုဘာ ၄ ရက်နေ့မှ စ၍ လွပ်လပ်သော အချုပ်အခြာအာဏာပိုင် မြန်မာနိုင်ငံအဖြစ် ကမ္ဘာ့စာပို့တိုက် သမဂ္ဂတွင် ပါသည်။ ယခုအခါ ကမ္ဘာ့စာပို့တိုက် သမဂ္ဂတွင် အဖွဲ့ဝင် နိုင်ငံပေါင်း ၁၆၄ နိုင်ငံ ပါလျက် ရှိပြီး၊ ကုလသမဂ္ဂအဖွဲ့ဝင်ထက် ခုနစ်နိုင်ငံ ပိုများသည်။ မြန်မာနိုင်ငံ ခေတ်အဆက်ဆက် သုံးစွဲခဲ့သော / သုံးစွဲနေသော မြန်မာစာပို့တံဆိပ်ခေါင်းများ ပင်မအဖွဲ့အစည်းများ ကမ္ဘာ့စာပို့တိုက်သမဂ္ဂတွင် ပင်မအဖွဲ့ကြီး လေးဖွဲ့ရှိပြီး၊ ယင်းတို့မှာ - ကမ္ဘာ့စာပို့တိုက်ညီလာခံ(Universal Postal Congress) အလုပ်အမှုဆောင်ကောင်စီ(Executive Council) စာပို့လုပ်ငန်း လေ့လာရေးအတိုင်ပင်ခံကောင်စီ (Consultative Council for Postal Studies)နှင့် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ဗျူရို (International Bureau) တို့ ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘာ့စာပို့တိုက်ညီလာခံသည် ကမ္ဘာ့စာပို့တိုက်သမဂ္ဂ၏ အမြင့်ဆုံးအဆင့် ဖြစ်သည်။ ညီလာခံကို ပုံမှန်အားဖြင့် ငါးနှစ်လျှင် တကြိမ် ကျင်းပပြီး၊ စာပို့လုပ်ငန်းဆိုင်ရာ သဘောတူစာချုပ်များနှင့် နောက်ဆက်တွဲ သဘောတူညီချက်များကို ဆန်းစစ်သည်။ ၁၈ ကြိမ်မြောက် ညီလာခံကို ၁၉၇၉ တွင် ဘရာဇီး၊ ရီယိုဒီဂျနေရိုးမြို့၌ ကျင်းပသည်။ အလုပ်အမှုဆောင်ကောင်စီတွင် အဖွဲ့ဝင်အဖြစ် နိုင်ငံပေါင်း ၄၀ ပါဝင်ပြီး၊ ၎င်းနိုင်ငံများကို ညီလာခံက ဒေသအလိုက် ရွေးချယ်သတ်မှတ်ပေးသည်။ အလုပ်အမှုဆောင်ကောင်စီ၏ အစည်းအဝေးကို သမဂ္ဂဌာနချုပ်တွင် နှစ်စဉ် ကျင်းပပြီး၊ ကောင်စီသည် ညီလာခံ တခုနှင့် တခုကြားတွင် ကမ္ဘာ့စာပို့တိုက် သမဂ္ဂ၏ လုပ်ငန်းများ လည်ပတ်နေစေရန် တာဝန်ယူ ဆောင်ရွက်ရသည်။ စာပို့လုပ်ငန်း လေ့လာရေး အတိုင်ပင်ခံ ကောင်စီတွင် အဖွဲ့ဝင်အဖြစ် နိုင်ငံပေါင်း ၃၅ ပါဝင်ပြီး၊ အဖွဲ့ဝင်များကို ညီလာခံက ရွေးချယ်သတ်မှတ်ပေးကာ အတိုင်ပင်ခံ ကောင်စီ၏ သက်တမ်းမှာ ၅ နှစ် ဖြစ်သည်။ သမဂ္ဂဝင်နိုင်ငံများ၏ စာပို့လုပ်ငန်းဆိုင်ရာ အဓိက ပြဿနာများကို လေ့လာဆန်းစစ်ခြင်း၊ အကြံဉာဏ်ပေးခြင်းများ ပြုလုပ်သည်။ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ဗျူရိုသည် ကမ္ဘာ့စာပို့တိုက်သမဂ္ဂ၏ အမြဲတမ်းအတွင်းရေးမှူးများရုံး ဖြစ်သည်။ စာပို့လုပ်ငန်း အုပ်ချုပ်ရေး ဌာနများအတါက် ဆက်သွယ်ရေး၊ ပြန်ကြားရေးနှင့် တိုင်ပင် ဆွေးနွေးရေး ကိစ္စများကို ဆောင်ရွက်သည်။ ညွှန်ကြားရေးမှူးချုပ်မှာ မိုဟာမက် အီဘရာဟင် ဆိုးဘီး (အီဂျစ်) ဖြစ်သည်။ ကျွမ်းကျင်မှုအကူအညီများ ကမ္ဘာ့စာပို့တိုက်သမဂ္ဂ၏ ခြေဥ အပိုဒ် ၁ တွင် ကျွမ်းကျင်မှု အကူအညီပေးရေး စည်းကမ်းချက်များ ပါရှိသည်။ သမဂ္ဂဝင်နိုင်ငံ အချင်းချင်း ကျွမ်းကျင်မှုဆိုင်ရာ အကူအညီများ ပေးခြင်းနှင့် ကျွမ်းကျင်မှုဆိုင်ရာ ပူးတွဲဆောင်ရွက်ချက်များကို သမဂ္ဂက ကြီးကြပ်သည်။ သမဂ္ဂ၏ ကျွမ်းကျင်မှုအကူအညီများတွင် စာပို့လုပ်ငန်းဆိုင်ရာ ကဏ္ဍမျိုးစုံ ပါပြီး၊ အကူအညီကို ၃ မျိုး ခွဲခြားရာ ဝန်ထမ်းများ ရွေးချယ်ခန့်အပ်ခြင်းနှင့် ကျွမ်းကျင်သူများ စေလွှတ်ခြင်း၊ လုပ်ငန်းဆိုင်ရာ သင်တန်းများ ပို့ချခြင်းနှင့် အဆင့်မြင့် သင်တန်းများ ပို့ချခြင်း၊ လုပ်ငန်းဆိုင်ရာ ပစ္စည်းများ၊ သင်တန်းဆိုင်ရာ ပစ္စည်းများ ပေးအပ်ခြင်း တို့ ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘာ့စာပို့တိုက်သမဂ္ဂသည် ကုလသမဂ္ဂအဖွဲ့ကြီး၏ ကျွမ်းကျင်မှုဆိုင်ရာ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရေး အစီအစဉ်တွင် ၁၉၆၃ ခုနှစ်မှ စ၍ ပါခဲ့သည်။ ထို့ကြောင့် ဖွံ့ဖြိုးဆဲ နိုင်ငံများ၏ စာပို့လုပ်ငန်းများကို ကူညီရာ၌ ကုလသမဂ္ဂ ဖွံ့ဖြိုးရေး အစီအစဉ် (ယူအင်ဒီပီ)မှ အဓိကအားဖြင့် ငွေကြေး အထောက်အပံ့ ရခဲ့သည်။ ၁၉၇၈ တွင် ယူအင်ဒီပီမှ ကန်ဒေါ်လာ ၂၆,၀၀,၀၀၀ ရသည်။ ရန်ပုံငွေထည့်ဝင်ခြင်း ကမ္ဘာ့စာပို့တိုက်သမဂ္ဂ၏ ငါးနှစ်အတွက် ပုံမှန်ကုန်ကျစရိတ်ကို ကမ္ဘာ့စာပို့တိုက် ညီလာခံက သတ်မှတ်၍ ခွင့်ပြုသည်။ ၎င်းကုန်ကျစရိတ်ကို သမဂ္ဂဝင် နိုင်ငံများက အချိုးကျ ထည့်ဝင်ရသည်။ နိုင်ငံ့ အခြေအနေ အားလျော်စွာ အုပ်စု ရှစ်ခု ခွဲထားရာ အချိုးအစားအားဖြင့် တစ်မှ ၅၀ အတွင်း ထည့်ဝင်ရသည်။ နှစ်စဉ် ကျင်းပသော အလုပ်အမှုဆောင် ကောင်စီ အစည်း‌အဝေးက သမဂ္ဂ၏ ငွေစာရင်းကို စစ်ဆေး အတည်ပြုသည်။ ကမ္ဘာ့စာပို့တိုက် သမဂ္ဂ၏ အထူး ရန်ပုံငွေ(Special Fund)ကို ၁၉၆၆ တွင စတင်ပြဋ္ဌာန်းရာ အဖွဲ့ဝင်များက စေတနာအလျောက် ထည့်ဝင်သည်။ အထူးရန်ပုံငွေဖြင့် စာပို့လုပ်ငန်းဆိုင်ရာ သင်တန်းများကို ငွေထောက်ပံ့မှု ပြုသည်။ ဖွံ့ဖြိုးပြီးနိုင်ငံအချို့ကလည်း အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ဗျူရိုအား စီမံကိန်းသစ်များအတွက် ကျွမ်းကျင်သူပညာရှင်များ စေလွှတ်နိုင်ရန် ငွေကြေးထောက်ပံ့ ကူညီကြသည်။ နိုင်ငံတကာ အဖွဲ့အစည်းများနှင့် ဆက်သွယ်ခြင်း ကမ္ဘာ့စာပို့တိုက်သမဂ္ဂသည် ၁ ဇူလိုင် ၁၉၄၈ မှစ၍ ကုလသမဂ္ဂ အထူးအေဂျင်စီအဖွဲ့အစည်းများတွင် တရားဝင် ပါခွင့် ရပြီး၊ စာပို့လုပ်ငန်းများ တိုးတက်ရေးအတွက် ထိရောက်စွာ ဆောင်ရွက်နိုင်ခဲ့သည်။ အာရှ၊ အာဖရိက၊ လက်တင်အမေရိကနှင့် အရှေ့အလယ်ပိုင်းဒေသတို့တွင် သင်တန်းများ တိုးတက်ဖွင့်လှစ်ခဲသည်။ သမဂ္ဂသည် နိုင်ငံတကာ ကြေးနန်း ဆက်သွယ်ရေးသမဂ္ဂ(အိုင်တီယူ)(International Telecommunications Union)(ITU) နှင့် အနီးကပ် ဆက်သွယ်မှု ရှိပြီး၊ ကျွမ်းကျင်မှု လုပ်ငန်းများတွင် ပူးတွဲ ဆောင်ရွက်သည်။ ထို့ပြင် ကုလသမဂ္ဂအထူးအေဂျင်စီများ၊ အဖွဲ့အစည်းများနှင့်လည်း ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် ဆက်သွယ်ထားသည်။ လေကြောင်းစာပို့လုပ်ငန်း အတွက် နိုင်ငံတကာ မြို့ပြလေကြောင်းအဖွဲ့(အိုင်စီအေအို)(International Civil Aviation Organization(ICAO) နှင့် ညှိနှိုင်း ဆောင်ရွက်‌ပြီး၊ ရေဒီယိုသတ္တိကြွ ပစ္စည်းများ ပို့ဆောင်မှုအတါက် နိုင်ငံတကာ အနုမြူစွမ်းအင် အေဂျင်စီ(အိုင်အေအီးအေ) (International Atomic Energy Agency) (IAEA) နှင့် ဆက်သွယ် ဆောင်ရွက်သည်။ ဇီဝဗေဒဆိုင်ရာ ပစ္စည်းများ သယ်ယူပို့ဆောင်မျုအတွက် ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေး အဖွဲ့ချုပ်(WHO)နှင့် ပူးတွဲဆောင်ရွက်သည်။ ဆောင်ရွက်ချက် ကမ္ဘာ့စာပို့တိုက်သမဂ္ဂ၏ လုပ်ငန်းသည် တကမ္ဘာလုံးရှိ လူသားတိုင်းနှင့် သက်ဆိုင်ပြီး၊ နယ်နိမိတ် အကန့်အသတ် မရှိသော လုပ်ငန်း ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘာ့တဝန်းတွင် စာပို့ဌာနပေါင်း ငါးသိန့်ခန့် ရှိပြီး၊ စာပို့လုပ်ငန်းဆိုင်ရာ ဝန်ဌန်းများမှာ လေးသန်းခန့် ရှိသည်။ နှစ်စဉ် ချောစာနှင့် ပစ္စည်းအမျိုးမျိုး သန်းပေါင်း ၂၅၀,၀၀၀ ကျော်ခန့်သည် ကမ္ဘာတဝန်းရှိ ယင်းစာပို့ဌာနများမှ တဆင့် သက်ဆိုင်သူများ လက်သို့ ရောက်သွားခဲ့သည်။ နိုင်ငံမရွေး၊ လူမျိုးမရွေး၊ အဆင့်အတန်းမရွေး ပုံမှန် ဆက်သွယ်မှု ပြုရာ၌ စာပို့ဌာနများ၏ ကဏ္ဍသည် အလွန် အရေးပါပြီး၊ ကမ္ဘာစစ်ကြီး နှစ်ကြိမ် ဖြစ်ပွားနေချိန်မှာပင် စာပို့လုပ်ငန်းသည် အလွန် ထိရောက်သည်။ စစ်အကျဉ်းသားများ၊ မျက်မမြင်များနှင့် သက်ဆိုင်သော စာများကို စာပို့ခ လွတ်ငြိမ်းခွင့် ပြု၍ ပို့ပေးနေခြင်းသည်လည်း ကမ္ဘာ့စာပို့တိုက်သမဂ္ဂ၏ ထူးခြားချက် ဖြစ်သည်။ နိုင်ငံအချင်းချင်း၊ လူသားအချင်းချင်း ချစ်ကြည်ရင်းနှီးမှုကို တိုးတက်စေသော ဆောင်ရွက်ချက်များကို ဂုဏ်ပြုသော အားဖြင့် နှစ်စဉ် အောက်တိုဘာလ ၉ ရက်နေ့တွင် ကမ္ဘာ့စာပို့လုပ်ငန်းသမဂ္ဂ၏ ကမ္ဘာ့စာပို့တိုက်သမဂ္ဂနေ့ အထိမ်းအမှတ် အခမ်းအနားများ ကျင်းပလေ့ ရှိသည်။ ကိုးကား ကုလသမဂ္ဂ စာတိုက် အဖွဲ့အစည်းများ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%80%E1%80%99%E1%80%B9%E1%80%98%E1%80%AC%E1%80%B7%E1%80%85%E1%80%AC%E1%80%95%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%B7%E1%80%9C%E1%80%AF%E1%80%95%E1%80%BA%E1%80%84%E1%80%94%E1%80%BA%E1%80%B8%E1%80%9E%E1%80%99%E1%80%82%E1%80%B9%E1%80%82

ကုလသမဂ္ဂ ကယ်ဆယ်ရေးနှင့် လုပ်ငန်းများဆောင်ရွက်ရေးအဖွဲ့

The World. |image = UNRWA-logo.jpg |image_border = |size = 200px |caption = UNRWA လိုဂို |abbreviation = UNRWA |motto = |formation = ဒီဇင်ဘာ ၈၊ ၁၉၄၉ |extinction = |type = |status = |purpose = လူသားချင်း စာနာထောက်ထားခြင်း |headquarters = |region_served = thewhole World{{NATURAL OUR WORLD (ဆွေးနွေး) ၀၇:၀၇၊ ၁၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ (UTC)}} |membership = |leader_title = {{NATURAL OUR WORLD (ဆွေးနွေး) ၀၇:၀၇၊ ၁၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ (UTC)}} |leader_name = {{NATURAL OUR WORLD (ဆွေးနွေး) ၀၇:၀၇၊ ၁၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ (UTC)}} |main_organ = |parent_organization = ကုလသမဂ္ဂ |affiliations = |num_staff = |num_volunteers = |budget = US$ ၂.၀ ထရီလီယံ{{NATURAL OUR WORLD (ဆွေးနွေး) ၀၇:၀၇၊ ၁၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ (UTC)}} (၂၀၁၀-၂၀၁၁) |website = www.unrwa.org |remarks = }}--NOGLOBAL-- ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ{{NATURAL OUR WORLD (ဆွေးနွေး) ၀၇:၀၇၊ ၁၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ (UTC)}} ကုလသမဂ္ဂ ကယ်ဆယ်ရေးနှင့် လုပ်ငန်းများဆောင်ရွက်ရေး{{NATURAL OUR WORLD (ဆွေးနွေး) ၀၇:၀၇၊ ၁၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ (UTC)}}{{NATURAL OUR WORLD (ဆွေးနွေး) ၀၇:၀၇၊ ၁၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ (UTC)}}(UNRWA){{NATURAL OUR WORLD (ဆွေးနွေး) ၀၇:၀၇၊ ၁၁ ဩဂုတ် ၂၀၂၁ (UTC)}}အဖွဲ့သည် လူသားခြင်းစာနာထောက်ထားမှု့ဖြင့် နိုင်ငံဒေသမရွေး ကူညီကယ်ဆယ်ခွငိ့ ရှိသည်။ --NOGLOBAL-- ကိုးကား ကုလသမဂ္ဂ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%80%E1%80%AF%E1%80%9C%E1%80%9E%E1%80%99%E1%80%82%E1%80%B9%E1%80%82%20%E1%80%80%E1%80%9A%E1%80%BA%E1%80%86%E1%80%9A%E1%80%BA%E1%80%9B%E1%80%B1%E1%80%B8%E1%80%94%E1%80%BE%E1%80%84%E1%80%B7%E1%80%BA%20%E1%80%9C%E1%80%AF%E1%80%95%E1%80%BA%E1%80%84%E1%80%94%E1%80%BA%E1%80%B8%E1%80%99%E1%80%BB%E1%80%AC%E1%80%B8%E1%80%86%E1%80%B1%E1%80%AC%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%9B%E1%80%BD%E1%80%80%E1%80%BA%E1%80%9B%E1%80%B1%E1%80%B8%E1%80%A1%E1%80%96%E1%80%BD%E1%80%B2%E1%80%B7

မူးယစ်ဆေးဝါးနှင့် ရာဇဝတ်မှုဆိုင်ရာ ကုလသမဂ္ဂရုံး

မူးယစ်ဆေးဝါးနှင့် ရာဇဝတ်မှုဆိုင်ရာ ကုလသမဂ္ဂရုံး (; ; အတိုကောက် UNDOC) သည် ကုလသမဂ္ဂရုံးတစ်ခုဖြစ်ပြီး ၁၉၉၇ ခုနှစ်တွင် ကုလသမဂ္ဂ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ မူးယစ်ဆေးဝါးထိန်းချုပ်ရေး အစီအစဉ် (United Nations International Drug Control Program (UNDCP)) နှင့် မှုခင်းကာကွယ်ရေးနှင့် ပြစ်မှုဆိုင်ရာ တရားမျှတမှုဌာန တို့ကို ပူးပေါင်းပြီး မူးယစ်ဆေးဝါး ထိန်းချုပ်ရေးနှင့် မှုခင်းကာကွယ်ရေးရုံး အနေဖြင့် စတင်ဖွဲ့စည်းခဲ့သည်။ United Nations Office on Drugs and Crime အဖြစ် ၂၀၀၂ ခုနှစ်တွင် အမည်ပြောင်းလဲခဲ့သည်။ ကိုးကား ကုလသမဂ္ဂ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%99%E1%80%B0%E1%80%B8%E1%80%9A%E1%80%85%E1%80%BA%E1%80%86%E1%80%B1%E1%80%B8%E1%80%9D%E1%80%AB%E1%80%B8%E1%80%94%E1%80%BE%E1%80%84%E1%80%B7%E1%80%BA%20%E1%80%9B%E1%80%AC%E1%80%87%E1%80%9D%E1%80%90%E1%80%BA%E1%80%99%E1%80%BE%E1%80%AF%E1%80%86%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%9B%E1%80%AC%20%E1%80%80%E1%80%AF%E1%80%9C%E1%80%9E%E1%80%99%E1%80%82%E1%80%B9%E1%80%82%E1%80%9B%E1%80%AF%E1%80%B6%E1%80%B8

ကုလသမဂ္ဂ စက်မှုဖွံ့ဖြိုးရေးအဖွဲ့

ကုလသမဂ္ဂ စက်မူ့ဖွံ့ဖြိုးရေးအဖွဲ့(ယူနီဒို)။ United Nations Industrial Development Organization(UNIDO) ကုလသမဂ္ဂ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%80%E1%80%AF%E1%80%9C%E1%80%9E%E1%80%99%E1%80%82%E1%80%B9%E1%80%82%20%E1%80%85%E1%80%80%E1%80%BA%E1%80%99%E1%80%BE%E1%80%AF%E1%80%96%E1%80%BD%E1%80%B6%E1%80%B7%E1%80%96%E1%80%BC%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%B8%E1%80%9B%E1%80%B1%E1%80%B8%E1%80%A1%E1%80%96%E1%80%BD%E1%80%B2%E1%80%B7

ကုလသမဂ္ဂ ဒုက္ခသည်များဆိုင်ရာ မဟာမင်းကြီးရုံး

ကုလသမဂ္ဂ ဒုက္ခသည်များဆိုင်ရာမဟာမင်းကြီးရုံး (; အတိုကောက် UNHCR) သည် ကုလသမဂ္ဂ၏ အစီအစဉ်တစ်ခု ဖြစ်ပြီး တတိယနိုင်ငံများတွင် အစိုးရ၏ တောင်းဆိုချက်အရသော်လည်းကောင်း၊ သို့မဟုတ် ကုလသမဂ္ဂကိုယ်တိုင်သော်လည်းကောင်း ဒုက္ခသည်များအား အထောက်အပံ့ပေးခြင်းနှင့် ကာကွယ်မှုပေးခြင်းတို့ကို လုပ်ဆောင်သည်။ ဌာနချုပ်မှာ ဆွစ်ဇာလန်နိုင်ငံ၊ ဂျနီဗာမြို့တွင် တည်ရှိပြီး ကုလသမဂ္ဂ ဖွံ့ဖြိုးမှုအဖွဲ့၏ အဖွဲ့ဝင်လည်း ဖြစ်သည်။ UNHCR သည် ၁၉၅၄ ခုနှစ်နှင့် ၁၉၈၁ ခုနှစ်များတွင် ငြိမ်းချမ်းရေး နိုဗယ်ဆုကို ရရှိခဲ့သည်။ ကိုးကား ကုလသမဂ္ဂ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%80%E1%80%AF%E1%80%9C%E1%80%9E%E1%80%99%E1%80%82%E1%80%B9%E1%80%82%20%E1%80%92%E1%80%AF%E1%80%80%E1%80%B9%E1%80%81%E1%80%9E%E1%80%8A%E1%80%BA%E1%80%99%E1%80%BB%E1%80%AC%E1%80%B8%E1%80%86%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%9B%E1%80%AC%20%E1%80%99%E1%80%9F%E1%80%AC%E1%80%99%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%B8%E1%80%80%E1%80%BC%E1%80%AE%E1%80%B8%E1%80%9B%E1%80%AF%E1%80%B6%E1%80%B8

ကုလသမဂ္ဂ ပတ်ဝန်းကျင်အစီအစဉ်

ကုလသမဂ္ဂ ပတ်ဝန်းကျင်အစီအစဉ်(ယူအင်အီးပီ)။ United Nations Environment Program(UNEP) ကုလသမဂ္ဂ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%80%E1%80%AF%E1%80%9C%E1%80%9E%E1%80%99%E1%80%82%E1%80%B9%E1%80%82%20%E1%80%95%E1%80%90%E1%80%BA%E1%80%9D%E1%80%94%E1%80%BA%E1%80%B8%E1%80%80%E1%80%BB%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%A1%E1%80%85%E1%80%AE%E1%80%A1%E1%80%85%E1%80%89%E1%80%BA

မင်းသိင်္ခ

မင်းသိင်္ခ (၁၉၃၉−၂၀၀၈) သည် ဗမာလူမျိုး စာရေးဆရာနှင့် ဗေဒင်ပညာရှင် ဖြစ်သည်။ မင်းသိင်္ခသည် တီထွင်ကြံဆမှုရှိသော ဝတ္ထုတိုရှည်များကို နိုင်နင်းစွာဖွဲ့နိုင်သော စာအရေးအသားကောင်းသူ တစ်ဦးလည်းဖြစ်သည်။ စိတ်ကူးအထင်အမြင်ပြောင်းလဲခြင်းမှ စပြီး အတတ်ပညာများ၊ လက်တွေ့ရုပ်ဝတ္ထုများ နှင့် အောင်မြင်ပျော်ရွှင်မှုများ ရရှိနိုင်ပုံကဲ့သို့ စိတ်ပညာသဘောတရားများကို ပုဏ္ဏားဘကွန်း၊ ဖြစ်ချင်ရာဖြစ် မောင်ဘချစ်နှင့် ပြည်ကြီးမဏ္ဍိုင်မြကြီးစသော ဝတ္ထုများတွင် ထည့်သွင်းဖော်ပြခဲ့သည်။ ငယ်ဘဝနှင့် ပညာရေး ၁၉၃၉ ခုနှစ် ဇွန်လ ၂၅ ရက်တွင် ရန်ကုန်မြို့ ကျောက်မြောင်းရပ်ကွက် ဘိုးလိန်းလမ်းနေ ပန်းချီဆရာ ဦးစံရှိန်နှင့် ဒေါ်တင်တို့မှ မွေးဖွားပါသည်။ မွေးချင်း ၆ ယောက်အနက် အကြီးဆုံးသား ဖြစ်သည်။ ငယ်မည်မှာ အောင်ထွန်း ဖြစ်သည်။ ရန်ကုန်မြို့ စိန်ပေါလ်ကျောင်းတွင် စတင် ပညာသင်ကြားခဲ့ပါပြီး အေဗီကောလိပ်ကျောင်း၌ ၁၀ တန်းအထိ ပညာသင်ကြားခဲ့သည်။ စာပေရေးသားခြင်း ၁၉၅၄ ခုနစ်၊ အထက်တန်းကျောင်းသားဘဝတွင် မေ့ပင်အောက်က ထွက်ခဲ့ပါ ဝတ္ထုကို အောင်စိုး (အညတရ) အမည်နှင့် ရေးကာ စာပေနယ်သို့ ရောက်သည်။ ၁၉၇၄ ခု၊ ဇူလိုင်လထုတ် ပြစ်မှု မဂ္ဂဇင်းတွင် ဆားပုလင်းနှင်းမောင်နှင့် ဂျူးမျက်လှည့်ဆရာ သတ်မှု ကို အောင်သင်း ကလောင်နှင့် ရေးသည်။ မနုစာရီ လုံးချင်းကို စရေးမှသာ မင်းသိင်္ခ အမည်ကို ခံယူသည်။ မကွယ်လွန်မီ နောက်ဆုံးထွက်ခဲ့သည့်စာအုပ်များမှာ မကွယ်လွန်မီတစ်လခန့်က လာဘ်မိုးဆွေစာအုပ်တိုက်မှ မြရာရွှေပြည်မင်းသမီး လုံးချင်းဝထ္တု၊ မရမ်းတလင်းစာအုပ်တိုက်မှ ယတြာချေနည်းစာအုပ်၊ ပြုံးပန်းတရာစာအုပ်တိုက်မှ ထီထိုးနည်း စာအုပ်များ ဖြန့်ဝေခဲ့ပြီး ဆက်လက်ထုတ်ဝေရန် စာပေစိစစ်ရေးမှ ခွင့်ပြုသည့်စာအုပ်များ ကျန်ခဲ့သေးသည်။ ၁၉၇၆ မှ ၂၀၀၈ ခုနှစ်အတွင်း လုံးချင်းစာအုပ် စုစုပေါင်း အုပ်ရေ (၁၀၀) ကျော်ရေးသား ထုတ်ဝေခဲ့သည်။ ရေးသားသော စာအုပ်များ တပွဲစားဦးနှော၊ မင်းဂွတ်သီးသုံးလုံး၊ ဆားပုလင်းနှင်းမောင်နှင့် ဓားနှစ်လက် စသောရုပ်ပြ ဇာတ်လမ်းအချို့လည်းထုတ်ဝေဖူးသည်။ (စတုမဟာရာဇ်) ဟူသော တိပ်ခွေအသံသွင်းဇာတ်လမ်းခွေလည်း ထွက်ရှိဖူးသည်။ ဦးစီး ထုတ်ဝေ ဦးစီးထုတ်ဝေခဲ့သော ဂျာနယ် မဂ္ဂဇင်းများမှာ အောက်ပါအတိုင်းဖြစ်သည် − မနောမယဂမ္ဘီရဂျာနယ်၊ မနောကြာဖြူမဂ္ဂဇင်း၊ မဟာမြိုင် မဂ္ဂဇင်း၊ မနုစာရီ မဂ္ဂဇင်း၊ မြရီသီတာ မဂ္ဂဇင်း နှင့် ရောင်ပြန် မဂ္ဂဇင်း အလုပ်အကိုင် ၁၉၅၈ ခုနှစ်၌ တပ်မတော်သို့ဝင်ရောက် အမှုထမ်းခဲ့သည်။ ၅ နှစ်ကြာ အမှုထမ်းခဲ့ပြီးနောက် တပ်မတော်မှထွက်ပြီး ချောက်မြို့တွင် နေထိုင်ခဲ့သည်။ ချောက်မြို့တွင် ဆီစက် ညစောင့်ဘဝ၊ လက်ဖက်ရည် ဆိုင်ပိုင်ရှင် ဘဝတို့ဖြင့် ကျင်လည်ခဲ့သည်။ ၁၉၇၆ ခုနှစ်တွင် မြန်မာစာပေလောကတွင် အအောင်မြင်ဆုံးဖြစ်ခဲ့သည့် မနုစာရီ လုံးချင်းဝတ္ထုကြီးကို စတင်ထုတ်ဝေခဲ့သည်။ အကြိမ်ကြိမ်ထုတ်ဝေခဲ့ရပြီး ဂျပန်ဘာသာ သို့လည်း ပြန်ဆိုခြင်းခံရသည်။ ဆရာကြီးရေးသော အခြားဝတ္ထုဇာတ်လိုက်များမှာ စနေမောင်မောင်ဆားပုလင်းနှင်းမောင် ပရော်ဖက်ဆာ ဒေါက်တာဆိတ်ဖွားမိုးသီးအောင်ထွန်းဘိန်းစား ဘွန်း‌ဟောင်း တို့ဖြစ်သည်။ ၁၉၇၈ မှ ၂၀၀၈ ခုနှစ်အတွင်း လုံးချင်းဝတ္ထုပေါင်း ၇၀ ရေးသားခဲ့သည်။ ဗေဒင်ဟောခြင်း ၁၉၆၉ ခုနှစ်တွင် ရှမ်းပြည်နယ် တောင်ကြီးမြို့၌ ဗေဒင်ဆရာဘဝကို စတင်ခဲ့သည်။ ထိုအချိန်မှစ၍ မင်းသိင်္ခဟူသော အမည်ကို ခံယူခဲ့သည်။ ၁၉၇၈ တွင် ရန်ကုန်မြို့၌လည်း ဗေဒင်များစတင် ဟောခဲ့သည်။ ၁၉၉၇ ခုနှစ် မတ်လ ၂၅ ရက် ညသန်းခေါင်အချိန်တွင် ရန်ကုန်မြို့ သုဝဏ္ဏနေအိမ်မှ မဟာဂန္ဓာရီခရီးအဓိဋ္ဌာန် ၃ နှစ်ခရီး ထွက်ခွာခဲ့သည်။ ခရီးမှအပြန်တွင် မှော်ဘီမြို့အစွန်ရှိ အယူတော်မင်္ဂလာခြံဝင်းကျယ်ကြီးတွင် တပည့်ပေါင်းများစွာနှင့် အတူနေထိုင်ခဲ့သည်။ မဟာဂန္ဓရီခရီးစဉ် မဟာဂန္ဓာရီအဓိဋ္ဌာန် သုံးနှစ်ခရီးထွက်ခွာခြင်းကို ၁၉၉၇ ခုနှစ် မတ်လ ၂၅ ရက်နေ့တွင်စတင်သည်။ ဂန္ဓာရီခရီးစဉ်အပြီးတွင် ရန်ကုန်တိုင်း၊ မှော်ဘီမြို့စွန်ရှိ၊ မရမ်းတလင်း အယူတော်မင်္ဂလာခြံ၌ နေထိုင်သည်။ နက္ခတ်ဗေဒ ပါရဂူဘွဲ့ အိန္ဒိယနိုင်ငံ ကာလကတ္တားအခြေစိုက် A.R.P ကပေးအပ်သည့် ပေးအပ်သည့် ရိုးရာဗေဒင်ပညာ ပါရဂူဘွဲ့နှင့် မြန်မာမင်း (၁၂၂) ပါး၏ကံကြမ္မာ ကျမ်းစာအုပ်ဖြင့် နက္ခတ်ဗေဒပါရဂူဘွဲ့ (၂) ခုရရှိထားပြီး ဆုသွားရောက် လက်ခံ မရယူခင် ကွယ်လွန်သွားခြင်းဖြစ်သည်။ နိုင်ငံရေးလှုပ်ရှားမှု မင်းသိင်္ခသည် ၁၉၆၅ မှ ၁၉၇၀ အထိ အင်းစိန်ထောင်တွင် အကျဉ်းကျခံခဲ့ရသည်။ ထိုအကြောင်းအရာနှင့်ပတ်သက်၍ ဆရာမင်းသိင်္ခက အိုင်ဒီယာမဂ္ဂဇင်း (၂၀၀၄ ဇန်နဝါရီလထုတ်)တွင် အောက်ပါအတိုင်း ပြောပြထားသည်။ “ငြိမ်းချမ်းရေးဆွေးနွေးပွဲတွေ လုပ်တယ်လေ၊ အစိုးရနဲ့ သောင်းကျန်းသူနဲ့ လုပ်တဲ့အခါမှာ ကိုယ်က ကြားထဲက တရားဟောတယ်။ အဲဒီတုန်းက ပြည်သူ့ကော်မတီဆိုတာ ပေါ်ပြီလေ။ ငြိမ်းချမ်းရေးကို ဖြစ်အောင်လုပ်ပါ။ လူကြီးတွေ အညွှန်းတွေအတိုင်း တရားလိုက်ဟောတယ်။ ငြိမ်းချမ်းရေးလည်း ပြီးရော သောင်းကျန်းသူက တောထဲပြန်တယ်၊ ကိုယ်တို့က ပြန်စရာ မရှိဘူး။ ဆွဲကုတ်လိုက်တာပေါ့။” မင်းသိင်္ခ၏ နောက်ဆုံးနှစ်များတွင် ဗေဒင်မေးသည့်ပရိသတ်များနှင့် ကင်းဝေးစေရေးအတွက် ရန်ကုန်တိုင်း၊ မှော်ဘီမြို့နယ်၊ မရမ်းတလင်းကျေးရွာတွင် သွားရောက်နေထိုင်ခဲ့သည်။ သို့သော်လည်း ၎င်းနေထိုင်ရာ အယူတော်မင်္ဂလာခြံတွင် ဗေဒင်ပရိသတ်များ အဆက်မပြတ် ခဲ့ပေ။ “နိုင်ငံရေး ထောင်ထွက်တွေ သူ့ဆီသွားရင် ဗေဒင်မေးမယ့်လူတွေကြားမှာ တန်းစီစောင့်စရာမလိုဘူး၊ သူတပည့်ကို ဂေါ်နိုက် (၅ည)လို့ပြောခိုင်းရင် ချက်ချင်းခေါ်တွေ့တယ်” ဟု နိုင်ငံရေး အကျဉ်းသားဟောင်းတဦးက ဆိုသည်။ ၁၉၈၈ ခုနှစ် လူထုလှုပ်ရှားမှုအတွင်း ဟောပြောချက်များကြောင့် စစ်အစိုးရက မင်းသိင်္ခကို အင်းစိန်ထောင်အတွင်းသို့ ထပ်မံပို့ဆောင်ခဲ့သည်။ မိသားစုဘဝ ၁၉၅၇ ခုတွင် မအေးအေးရွှေနှင့် အိမ်ထောင်ကျသည်။ မအေးအေးရွှေ၏ မိဘများက သဘောမတူသဖြင့် အိမ်ထောင် ခွဲသည်။ ၁၉၆၀ ပြည့်တွင် ချောက်နေ မြမြဝင်း (ခ) ကျင်ဖုံ နှင့် အကြောင်းဖက်သည်။ သားဖြစ်သူ မောင်မောင်သစ် ထွန်းကားသည်။ ၁၉၆၁ တွင် မကျင်ဖုံနှင့် မိသားစုပြဿနာများကြောင့် ကွဲသည်။ ၁၉၈၀ အလွန်တွင် ချစ်သူဟောင်း မအေးအေးရွှေနှင့် ပြန်ပေါင်းဖြစ်သည်။ ဘဝနိဂုံ: ၂၀၀၈ ဩဂုတ်လ ၁ ရက်နေ့၊ နံနက် ၆ နာရီ ၂ မိနစ်အချိန်က ရန်ကုန်မြို့ရှိ သုခကမ္ဘာအထူးကုဆေးခန်းတွင် ကွယ်လွန်သည်။ မင်းသိင်္ခ၏ တပည့်ရင်းတဦးဖြစ်သူ မင်းသိမ်းခိုင်က မင်းသိင်္ခ၏ နောက်ဆုံးအချိန်နှင့် ပတ်သက်၍ “ဆေးရုံကနေ ပြန်ဆင်းလာပြီးတော့ ခြံကို ပြန်ရောက်လာတယ်။ မနေ့က မနက်ကမှ ထူးထူးဆန်းဆန်း စကားတွေပြောတယ်။ ငါ ထွက်တော့ မယ်တဲ့။ ငါ့အခန်းထဲကို ပို့တဲ့။ အခန်းထဲ ရောက်တာနဲ့ ငါပြီးပြီတဲ့။ အဲလို့ပြောပြီး အခန်းထဲ ဝင်သွား တယ်။ ဒီနောက် ရုတ်တရက် အခြေအနေဆိုးလာလို့ မနေ့ကမနက်က ဆေးခန်းကို ပို့လိုက်တာ။ (၁) ရက်ပဲကြာတယ် နှလုံးရပ်ပြီး ဆုံးသွားတာ” ဟု ဆိုသည်။ ၂၀၀၈ခုနှစ် ဩဂုတ်လ ၅ရက်နေ့ နံနက် ၁၁ နာရီအချိန်တွင် ရေဝေးသုဿန်၌ဂူသွင်းသင်္ဂြိုဟ်သည်။ ဆရာကြီးကွယ်လွန်ချိန်တွင် သားဖြစ်သူ မောင်မောင်သစ်၊ ညီဖြစ်သူ ဦးဝင်းဇော်(သစ်တော)နှင့် ညီမ ဒေါ်သန်းနုအောင်တို့သာ ကျန်ရစ်ခဲ့သည်။ ကိုးကား The Voice weekly, vol.4/No.41 ကိုးကား မြန်မာ အမျိုးသား စာရေးဆရာများ ၁၉၃၉ မွေးဖွားသူများ ၂၀၀၈ ကွယ်လွန်သူများ မြန်မာ စာရေးဆရာများ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%99%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%B8%E1%80%9E%E1%80%AD%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%B9%E1%80%81

Keymagic

Key Magic (ကို​ မြန်မာဘာသာဖြင့် ကီးမက်ဂျစ် ဟုအသံထွက်) သည် သန့်သက်ခင်ဇော် ရေးသားခဲ့သော ကွန်ပျူတာပေါ်တွင် မြန်မာစာရေးသွင်းမှု့ အထောက်အကူပြု ကီးဘုတ် ​ပရိုဂရမ်တစ်ခု ဖြစ်သည်။ OpenSource ပရောဂျက် တစ်ခုလည်းဖြစ်သည်။ ၎င်းသည် မြန်မာစာ အတွက်သာမက အခြားဘာသာစကားများအတွက်ပါ အသုံးပြုနိုင်မည်ဖြစ်သည်။ ၎င်း၏ ဝက်ဘ်ဆိုဒ်လိပ်စာမှာ ဖြစ်သည်။ ပြင်ပလင့်ခ်များ ဆော့ဖ်ဝဲလ်

https://my.wikipedia.org/wiki/Keymagic

ဘု(တ်)ဒစ်(စ်)

Boot disk ဆိုသည်မှာ ကွန်ပျူတာ စတင်အလုပ်လုပ်နိုင်အောင် ဖန်တီးပေးသည့် လုပ်ဆောင်မှုစနစ်ပိုင်းတစ်ခု ပါရှိသော ကွန်ပျူတာ ဒစ်(စ်) တစ်ခုဖြစ်သည်။ လိုအပ်သည့်အခါတွင် ခလုတ်မဖွင့်မီ Boot disk ကို disk drive ထဲတွင် ထည့်ထားပါက ဟတ်ဒ်ဒစ်(စ်) ကို အရင်ဦးစွာ ရယူမသုံးစွဲနိုင်တော့ပါ။ ကွန်ပျူတာ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%98%E1%80%AF%28%E1%80%90%E1%80%BA%29%E1%80%92%E1%80%85%E1%80%BA%28%E1%80%85%E1%80%BA%29

လူဗာပြတိုက်

လူ့ဗ်ရ်ပြတိုက်(; ) သည် ပြင်သစ်နိုင်ငံ ပါရီမြို့တွင် တည်ရှိသော ကမ္ဘာပေါ်တွင် လာရောက်လည်ပတ်သူ အများဆုံး အနုပညာပြတိုက်တစ်ခုဖြစ်ပြီး သမိုင်းဝင် အဆောက်အဦး တစ်ခုအနေဖြင့်လည်း ပြင်သစ်နိုင်ငံ၏ အထိမ်းအမှတ်တစ်ခု အဖြစ်တည်ရှိသည်။ ကမ္ဘာအရပ်ရပ်မှ ရှေးဟောင်း အနုပညာပစ္စည်း စုစုပေါင်း ၃၅၀၀၀ ကျော်ကို စတုရန်းမီတာ ၆၀၀၀၀ ကျော် ကျယ်ဝန်းသည့် ဧရိယာအတွင်း ခင်းကျင်းပြသထားသည်။ ကျမ်းကိုးစာရင်း ပြင်သစ်နိုင်ငံရှိ ပြတိုက်များ ပါရီမြို့ရှိ လည်ပတ်စရာနေရာများ အနုပညာ ပြင်သစ်နိုင်ငံ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%9C%E1%80%B0%E1%80%97%E1%80%AC%E1%80%95%E1%80%BC%E1%80%90%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%80%E1%80%BA

အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ အလုပ်သမားအဖွဲ့

အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ အလုပ်သမားအဖွဲ့ () အား ကမ္ဘာ့နိုင်ငံပေါင်းစုံအသင်းနှင့် ဆက်စပ်၍ ၁၉၁၉ ခုနှစ်တွင် စတင်ဖွဲ့စည်းတည်ထောင်ခဲ့သည်။ အဖွဲ့၏ ရည်ရွယ်ချက်များမှာ လူမှုရေး တရားမျှတမှုကို ရှေ့ဆောင်ရှေ့ရွက်ပြုရန်နှင့် ထာဝစဉ်တည်တံ့သော ကမ္ဘာ့ငြိမ်းချမ်းရေးကို အထောက်အကူပြုရန်ပင် ဖြစ်သည်။ ၁၉၄၆ ခုနှစ်တွင် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ အလုပ်သမားရေးရာအဖွဲ့သည် ကုလသမဂ္ဂ၏အထူး သီးခြားအဖွဲ့တစ်ခုအဖြစ်သို့ ရောက်ရှိလာ၏။ အုပ်ချုပ်ရေးအဖွဲ့ဝင် ၄၀ ပါဝင်သည်။ အပြည်ပြည်မှ အစိုးရများ၊ သမဂ္ဂများနှင့် အလုပ်သမားများ၏ ကိုယ်စားလှယ်များ တက်ရောက်သော ညီလာခံများကို ကျင်းပ၍ အလုပ်သမားများနှင့် ပတ်သက်သော လုပ်ငန်းခွင် အခြေအနေတိုးတက်ရေး၊ လူမှုစနစ် နေသားတကျ တည်ငြိမ်ရေးနှင့် စီးပွားရေးပြဿနာများ ညှိနှိုင်းဆွေးနွေးကြသည်။ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ အလုပ်သမားအဖွဲ့သည် အလုပ်လုပ်ကိုင်မှု အဆင့်အတန်းများ တိုးတက် ကောင်းမွန်လာစေရန်အတွက် အလုပ်သမား၊ အစိုးရနှင့် အလုပ်ရှင်တို့ သုံးပွင့်ဆိုင် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်နိုင် ကြရန် စုရုံးပေးသည်။ အစိုးရများအားလည်း ကျွမ်းကျင်သူ အကူအညီနှင့် ပညာသင်ဆုများပေးကာ ကူညီ လျက်ရှိသည်။ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ အလုပ်သမား ရေးရာအဖွဲ့၏ ညီလာခံကို နှစ်စဉ် တစ်နှစ်တစ်ကြိမ် ကျင်းပပြီး အစိုးရကိုယ်စားလှယ် ၂၄ ဦး၊ အလုပ်သမားကိုယ်စားလှယ် ၁၂ ဦးနှင့် အလုပ်ရှင်ကိုယ်စားလှယ် ၁၂ ဦးပါ ဝင်သော အုပ်ချုပ်ရေးအဖွဲ့ကို ညီလာခံက ရွေးချယ်တင်မြှောက်ပေးရသည်။ ညီလာခံက ချမှတ်သော သဘော တူညီချက်များနှင့် အကြံပေးချက်များအပေါ် မူတည်၍ အလုပ်သမားစံနှုန်းများနှင့် အလုပ်သမားဥပဒေများကို သတ်မှတ်သည်။ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ အလုပ်သမားရေးရာ အဖွဲ့တွင် အဖွဲ့ဝင် ၁၈၅ နိုင်ငံပါဝင်ပြီး အဖွဲ့၏ ဌာနချုပ် ကို ဂျီနီဗာမြို့တွင် ထားရှိသည်။ အဖွဲ့၏ အနှစ် ၅၀ မြောက်ရွှေရတုသဘင်ကို ၁၉၆၉ ခုနှစ် ဇွန်လအတွင်း က ဂျီနီဗာမြို့တွင် ကျင်းပခဲ့ရာ နိုင်ငံအသီးသီးမှ ကိုယ်စားလှယ် ၁၃၀ဝ ခန့် တက်ရောက်ခဲ့ပေသည်။ ကိုးကား ကုလသမဂ္ဂ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%A1%E1%80%95%E1%80%BC%E1%80%8A%E1%80%BA%E1%80%95%E1%80%BC%E1%80%8A%E1%80%BA%E1%80%86%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%9B%E1%80%AC%20%E1%80%A1%E1%80%9C%E1%80%AF%E1%80%95%E1%80%BA%E1%80%9E%E1%80%99%E1%80%AC%E1%80%B8%E1%80%A1%E1%80%96%E1%80%BD%E1%80%B2%E1%80%B7

အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ပင်လယ်ရေကြောင်းအဖွဲ့

အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ပင်လယ်ရေကြောင်းအဖွဲ့မှာ ကုလသမဂ္ဂ၏ ပင်လယ်​ရေ​ကြောင်းသွားလာ​ရေးဆိုင်ရာအထူးအဖွဲ့အစည်းဖြစ်သည်။ ၁၉၄၈ခုနှစ်တွင် ဂျီနီဗာ၌တည်​ထောင်ခဲ့သည်။လန်ဒန်မြို့တွင်ဌာနချုပ်ထားရှိသည်။ (အိုင်အမ်အို)။ International Maritime Organization (IMO) ကိုးကား ကုလသမဂ္ဂ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%A1%E1%80%95%E1%80%BC%E1%80%8A%E1%80%BA%E1%80%95%E1%80%BC%E1%80%8A%E1%80%BA%E1%80%86%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%9B%E1%80%AC%20%E1%80%95%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%9C%E1%80%9A%E1%80%BA%E1%80%9B%E1%80%B1%E1%80%80%E1%80%BC%E1%80%B1%E1%80%AC%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%B8%E1%80%A1%E1%80%96%E1%80%BD%E1%80%B2%E1%80%B7

အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ငွေကြေးရန်ပုံငွေအဖွဲ့

အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ငွေကြေးရန်ပုံငွေအဖွဲ့ (အိုင်အမ်အက်ဖ်) (International Monetary Fund, IMF) သည် ကမ္ဘာ့ငွေရေး ကြေးရေးစနစ်ကို ကြီးကြပ်သည့် အဖွဲ့အစည်း တရပ်ဖြစ်ပြီး အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံမှ အစိုးရများ ပါဝင်ဖွဲ့စည်း ထားသည်။ ယင်းအဖွဲ့အစည်း၏ ရည်ရွယ်ချက်မှာ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ငွေကြေးလဲလှယ်နှုန်း တည်ငြိမ်စေရေး၊ စီးပွားရေးမူဝါဒ ပိုမိုလွတ်လပ်လာစေရေးတို့ ဖြစ်သည်။ အိုင်အမ်အက်ဖ်၏ ဗဟိုဌာနချုပ်မှာ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု ဝါရှင်တန်ဒီစီတွင် တည်ရှိသည်။ ကိုးကား နိုင်ငံများ ပေါင်းစုထားသည့် အဖွဲ့အစည်းများ ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာ မူဝါဒအဖွဲ့အစည်းများ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%A1%E1%80%95%E1%80%BC%E1%80%8A%E1%80%BA%E1%80%95%E1%80%BC%E1%80%8A%E1%80%BA%E1%80%86%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%9B%E1%80%AC%20%E1%80%84%E1%80%BD%E1%80%B1%E1%80%80%E1%80%BC%E1%80%B1%E1%80%B8%E1%80%9B%E1%80%94%E1%80%BA%E1%80%95%E1%80%AF%E1%80%B6%E1%80%84%E1%80%BD%E1%80%B1%E1%80%A1%E1%80%96%E1%80%BD%E1%80%B2%E1%80%B7

အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ကြေးနန်းဆက်သွယ်ရေးသမဂ္ဂ

အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ကြေးနန်းဆက်သွယ်ရေးသမဂ္ဂ(အိုင်တီယူ)။ International Telecommunication Union (ITU) ကုလသမဂ္ဂ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%A1%E1%80%95%E1%80%BC%E1%80%8A%E1%80%BA%E1%80%95%E1%80%BC%E1%80%8A%E1%80%BA%E1%80%86%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%9B%E1%80%AC%20%E1%80%80%E1%80%BC%E1%80%B1%E1%80%B8%E1%80%94%E1%80%94%E1%80%BA%E1%80%B8%E1%80%86%E1%80%80%E1%80%BA%E1%80%9E%E1%80%BD%E1%80%9A%E1%80%BA%E1%80%9B%E1%80%B1%E1%80%B8%E1%80%9E%E1%80%99%E1%80%82%E1%80%B9%E1%80%82

အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ စိုက်ပျိုးရေးဖွံ့ဖြိုးမှု ရန်ပုံငွေအဖွဲ့

အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ စိုက်ပျိုးရေးဖွံ့ဖြိုးမှု ရန်ပုံငွေအဖွဲ့ (အိုင်အက်ဖ်အေဒီ) (International Fund for Agricultural Development, IFAD) သည် ကုလသမဂ္ဂလက်အောက်ရှိ အဖွဲ့အစည်းတစ်ရပ်ဖြစ်ပြီး ၁၉၇၇ ခုနှစ်တွင် ထူထောင်ခဲ့သည်။ အီတလီနိုင်ငံ ရောမမြို့တွင် ဗဟိုဌာနချုပ်ထားရှိသည့် ယင်းအဖွဲ့သည် ဖွံ့ဖြိုးဆဲနိုင်ငံများ၏ ကျေးလက်ဒေသ ဆင်းရဲနွမ်းပါးမှု ပပျောက်ရေး လုပ်ငန်းများကို ဆောင်ရွက်လျက်ရှိသည်။ ဆင်းရဲနွမ်းပါးသူ ၇၅ % ခန့်မှာ ဖွံ့ဖြိုးဆဲနိုင်ငံများ၏ ကျေးလက်ဒေသများတွင် နေထိုင်ကြသည်။ သို့သော်လည်း စိုက်ပျိုးရေးလုပ်ငန်းမှာ အစိုးရများ ထောက်ပံ့မှုများ၏ ၄ % ကိုသာ ခံစားခွင့်ရှိသည်။ ကိုးကား ကုလသမဂ္ဂ နိုင်ငံများ ပေါင်းစုထားသည့် အဖွဲ့အစည်းများ စိုက်ပျိုးမွေးမြူရေး

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%A1%E1%80%95%E1%80%BC%E1%80%8A%E1%80%BA%E1%80%95%E1%80%BC%E1%80%8A%E1%80%BA%E1%80%86%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%9B%E1%80%AC%20%E1%80%85%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%80%E1%80%BA%E1%80%95%E1%80%BB%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%B8%E1%80%9B%E1%80%B1%E1%80%B8%E1%80%96%E1%80%BD%E1%80%B6%E1%80%B7%E1%80%96%E1%80%BC%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%B8%E1%80%99%E1%80%BE%E1%80%AF%20%E1%80%9B%E1%80%94%E1%80%BA%E1%80%95%E1%80%AF%E1%80%B6%E1%80%84%E1%80%BD%E1%80%B1%E1%80%A1%E1%80%96%E1%80%BD%E1%80%B2%E1%80%B7

အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ အဏုမြူစွမ်းအင် အေဂျင်စီ

အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ အဏုမြူစွမ်းအင် အေဂျင်စီ (အိုင်အေအီးအေ) (International Atomic Energy Agency, IAEA) သည် အဏုမြူစွမ်းအင်ကို ငြိမ်းချမ်းသည့် နည်းလမ်းဖြင့် အသုံးပြုရေး၊ နျူကလီးယား လက်နက် အပါအဝင် စစ်ရေးတွင် အသုံးမပြုရန် တားမြစ်ရေး ရည်မှန်းချက်ဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားသည့် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ အဖွဲ့အစည်း တစ်ရပ်ဖြစ်သည်။ အိုင်အေအီးအေကို ၁၉၅၇ ခုနှစ် ဇွန်လ ၂၉ ရက်နေ့တွင် ထူထောင်ခဲ့သည်။ ကုလသမဂ္ဂမှ သီးခြားလွတ်လပ်သည့် အဖွဲ့အစည်းအဖြစ် ထူထောင်ခဲ့သော်လည်း အိုင်အေအီးအေသည် ကုလသမဂ္ဂ အထွေထွေ ညီလာခံနှင့် လုံခြုံရေးကောင်စီထံ အစီရင်ခံ တင်ပြရန် တာဝန်ရှိသည်။ ကိုးကား ကုလသမဂ္ဂ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%A1%E1%80%95%E1%80%BC%E1%80%8A%E1%80%BA%E1%80%95%E1%80%BC%E1%80%8A%E1%80%BA%E1%80%86%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%9B%E1%80%AC%20%E1%80%A1%E1%80%8F%E1%80%AF%E1%80%99%E1%80%BC%E1%80%B0%E1%80%85%E1%80%BD%E1%80%99%E1%80%BA%E1%80%B8%E1%80%A1%E1%80%84%E1%80%BA%20%E1%80%A1%E1%80%B1%E1%80%82%E1%80%BB%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%85%E1%80%AE

ကုလသမဂ္ဂ စားနပ်ရိက္ခာနှင့် စိုက်ပျိုးရေးအဖွဲ့

ကုလသမဂ္ဂ စားနပ်ရိက္ခာနှင့် စိုက်ပျိုးရေးအဖွဲ့ (အက်ဖ်အေအို) သည် အာဟာရနှင့်စားနပ်ရိက္ခာဖူလုံရေး တိုးတက်အောင် နိုင်ငံတကာအားထုတ်မှုများကို ဦး ဆောင်သည့် ကုလသမဂ္ဂ အထူးအေဂျင်စီတစ်ခုဖြစ်သည်။ လက်တင်ဆောင်ပုဒ်ဖြစ်သော 'fiat panis' ကို "ပေါင်မုန့်များ ရှိကြပါစေ" ဟူ၍ ဘာသာပြန်နိုင်သည်။ ၎င်းကို ၁၉၄၅၊ အောက်တိုဘာလတွင် တည်ထောင်ခဲ့သည်။ FAO သည် အီတလီ၊ ရောမမြို့တွင် အခြေစိုက်ပြီးနိုင်ငံပေါင်း (၁၃၀) ကျော်တွင် လုပ်ငန်းဆောင်ရွက်လျှက် သက်ဆိုင်ရာ ကမ္ဘာအနှံ့ရှိဒေသဆိုင်ရာရုံးခွဲများကို အထောက်အပံ့ပေးထားသည်။ ဤအဖွဲ့သည် အစိုးရများနှင့်ဖွံ့ဖြိုးရေးအေဂျင်စီများကို စိုက်ပျိုးရေး၊ သစ်တော၊ ငါးမွေးမြူရေးနှင့် မြေနှင့်ရေအရင်းအမြစ်ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေးအတွက် ၎င်းတို့၏ လုပ်ဆောင်မှုများကို ညှိနှိုင်းဆောင်ရွက်ရန် အကူအညီပေးသည်။ သုတေသနပြုခြင်း၊ စီမံကိန်းများအတွက် နည်းပညာအကူအညီပေးခြင်း၊ ပညာရေးနှင့် လေ့ကျင့်သင်ကြားခြင်းအစီအစဉ်များကို လုပ်ကိုင်ခြင်းနှင့် စိုက်ပျိုးရေးထွက်ကုန်များ၊ ထုတ်လုပ်ခြင်းနှင့် ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်မှုဆိုင်ရာအချက်အလက်များကို စုဆောင်းသည်။ FAO ကိုအဖွဲ့ဝင် (၁၉၇) နိုင်ငံဖြင့်ဖွဲ့စည်းထားပြီး ဥရောပသမဂ္ဂနှင့် အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံ တစ်နိုင်ငံချင်းစီက ကိုယ်စားပြုသော နှစ်နှစ်တစ်ကြိမ် ညီလာခံမှ ကွပ်ကဲ၍ ယင်းညီလာခံက (၄၉) နိုင်ငံပါအလုပ်အမှုဆောင်ကောင်စီကို ရွေးကောက်တင်မြှောက်သည်။ လက်ရှိ ညွှန်ကြားရေးမှူးချုပ်ဖြစ်သည့် တရုတ်နိုင်ငံမှ Qu Dongyu သည် အုပ်ချုပ်ရေးအရာရှိချုပ်လည်း ဖြစ်သည်။ ဘဏ္ဍာရေး၊ အစီအစဉ်များ၊ စိုက်ပျိုးရေးနှင့်ငါးလုပ်ငန်းစသည့်ကိစ္စရပ်များကိုအုပ်ချုပ်သော ကော်မတီများစွာရှိသည်။ သမိုင်း အစားအစာနှင့်စိုက်ပျိုးရေးဆိုင်ရာ အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာအဖွဲ့အစည်းတစ်ခု၏ အကြံဉာဏ်သည် ၁၉ ရာစုနှောင်းပိုင်းနှင့် ၂၀ ရာစုအစောပိုင်းတွင်ပေါ်ထွက်လာခဲ့သည်။ ပိုလန်မှမွေးဖွားသော အမေရိကန်စိုက်ပျိုးရေးနှင့်တက်ကြွလှုပ်ရှားသူ ဒေးဗစ်လူဘင်။ ၁၉၀၅ ခုနှစ်မေလမှဇွန်လတွင်အီတလီနိုင်ငံ၊ ရောမမြို့၌ကျင်းပသော အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ ကွန်ဖရင့်ကို ကျင်းပခဲ့သည်။ ၎င်းကို အီတလီဘုရင်ဗစ်တာအဲမနူဝဲလ် ၃ ကအပြည်ပြည်ဆိုင်ရာစိုက်ပျိုးရေးဌာန (IIA) ကိုတည်ထောင်ခဲ့သည်။ IIA သည် စိုက်ပျိုးရေးကဏ္ဍ၏ ပြဿနာများနှင့်စိန်ခေါ်မှုများကို ကမ္ဘာအနှံ့အပြားတွင် ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းသည့် ပထမဆုံးအစိုးရအဖွဲ့များဖြစ်သည်။ ၎င်းသည်အဓိကအားဖြင့် စိုက်ပျိုးရေးနှင့်ပတ်သက်သောအချက်အလက်များကို စုဆောင်းရန်၊ စုဆောင်းရန်နှင့်ထုတ်ဝေရန်ဖြစ်သည်။ ထုတ်လုပ်မှုစာရင်းအင်းမှသည် သီးနှံရောဂါများစာရင်းအထိ ဖြစ်သည်။ ယင်း၏ အောင်မြင်မှုများအနက် ၁၉၃၀ ခုနှစ်တွင်ပထမဆုံးစိုက်ပျိုးရေးသန်းခေါင်စာရင်းကို ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။ စစ်အပြီးတွင် IIA သည် ၁၉၄၈ ခုနှစ်ဖေဖော်ဝါရီလ ၂၇ ရက်နေ့တွင် ၎င်း၏အမြဲတမ်းကော်မတီ၏ ဆုံးဖြတ်ချက်ဖြင့် တရားဝင်ဖျက်သိမ်းခံခဲ့ရသည်။ ထို့နောက် ၎င်း၏လုပ်ငန်းဆောင်တာများ၊ အဆောက်အအုံများနှင့်လုပ်ပိုင်ခွင့်များကို အသစ်စက်စက်တည်ထောင်ထားသော FAO သို့လွှဲပြောင်းပေးခဲ့ပြီး ရောမတွင် ၎င်း၏ဌာနချုပ်ကိုထိန်းသိမ်းထားသည်။ FAO ၏ ကနဦးလုပ်ဆောင်ချက်များသည် စိုက်ပျိုးရေးနှင့်အာဟာရဆိုင်ရာသုတေသနကို အထောက်အကူပြုပြီးစိုက်ပျိုးရေး၊ ရေလုပ်ငန်းနှင့်သစ်တောတွင် ထုတ်လုပ်မှုကိုတိုးမြှင့်နိုင်ရန် အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများအား နည်းပညာအကူအညီများပေးခဲ့သည်။ ၁၉၆၀ ပြည့်လွန်နှစ်များ မှစ၍ စပါးအထွက်တိုးမျိုးစေ့များထုတ်လုပ်ခြင်း၊ ပရိုတိန်းချို့တဲ့မှုများကို ဖယ်ရှားခြင်း၊ ကျေးလက်ဒေသအလုပ်အကိုင် အခွင့်အလမ်းများတိုးမြှင့်ခြင်းနှင့်စိုက်ပျိုးရေး တင်ပို့မှုတိုးမြှင့်ခြင်းများကို အာရုံစိုက်ခဲ့သည်။ ထိုရည်မှန်းချက်အတွက် ငတ်မွတ်မှုနှင့်စားနပ်ရိက္ခာဖူလုံမှုကို တိုးမြှင့်ပေးသည့် အကြီးဆုံးလူသားချင်းစာနာထောက်ထားမှုဆိုင်ရာအဖွဲ့အစည်း ဖန်တီးစားနပ်ရိက္ခာလုံခြုံမှုမြှင့်တင်ရန်အတွက် U.N. အထွေထွေညီလာခံ ဝင်ရောက်ခဲ့သည်။ ၁၉၇၄ ခုနှစ်တွင် အာဖရိက၌ အစာခေါင်းပါးခြင်းကိုတုံ့ပြန်သည့်အနေဖြင့် အစာခေါင်းပါးခြင်း၊ အာဟာရချို့တဲ့ခြင်းနှင့် စားနပ်ရိက္ခာမလုံခြုံမှုကို ကိုင်တွယ်ဖြေရှင်းရန် ပထမအကြိမ် ကမ္ဘာ့စားနပ်ရိက္ခာထိပ်သီးအစည်းအဝေးကို FAO ကပြုလုပ်ခဲ့သည်။ အစည်းအဝေးမှ ရလဒ်အနေနှင့်“ ယောက်ျားတိုင်း၊ မိန်းမတိုင်းနှင့် ကလေးတိုင်းသည် သူတို့၏ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာနှင့်စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာစွမ်းရည်များ ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်စေရန်အတွက် ငတ်မွတ်ခေါင်းပါးမှုနှင့်အာဟာရချို့တဲ့မှုမှကင်းလွတ်ခွင့်ရှိသည်” နှင့်ဆယ်စုနှစ်တစ်ခုအတွင်း ဤပြဿနာများကို ပပျောက်ရန် ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာကတိကဝတ်ပြုမှုကို ကြေညာခဲ့သည်။ ၁၉၉၆ ခုနှစ်တွင်နောက်ဆက်တွဲ ထိပ်သီးအစည်းအဝေးတစ်ခုအနေဖြင့် ၂၁ ရာစုအတွင်း ဆာလောင်မွတ်သိပ်မှုနှင့်အာဟာရချို့တဲ့မှုကိုဖယ်ရှားရန် မဟာဗျူဟာကျသောအစီအစဉ်ကိုချမှတ်စဉ် ဤရည်မှန်းချက်ပြည့်မီရေးအတွက်အားနည်းချက်များကိုဖော်ပြခဲ့သည်။ ဖွဲ့စည်းပုံနှင့်ဘဏ္ဍာရေး ၁၉၅၁ ခုနှစ်တွင် FAO ၏ဌာနချုပ်ကို အမေရိကန် ဝါရှင်တန်ဒီစီမှ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုသို့ရောမအီတလီသို့ပြောင်းရွှေ့ခဲ့သည်။ အေဂျင်စီကိုအဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများညီလာခံက စီစဉ်ညွှန်ကြားသည်။ ၎င်းသည် အဖွဲ့အစည်းမှဆောင်ရွက်သော လုပ်ငန်းများကို ပြန်လည်သုံးသပ်ရန်နှင့် လာမည့် ၂ နှစ်တာကာလအတွင်း လုပ်ငန်းနှင့်ဘတ်ဂျက်ငွေကို ပြန်လည်သုံးသပ်ရန် နှစ်နှစ်တစ်ကြိမ်တွေ့ဆုံသည့် အစည်းအဝေးဖြစ်သည်။ အဆိုပါညီလာခံသည် အဖွဲ့ဝင် ၄၉ နိုင်ငံပါဝင်သောကောင်စီသုံးနှစ် အလှည့်အပြောင်းသက်တမ်းကိုယာယီအုပ်ချုပ်ရေး အဖွဲ့အဖြစ်လည်းကောင်း၊ အေဂျင်စီကိုဦးဆောင်သည့် ညွှန်ကြားရေးမှူးချုပ်အဖြစ် ရွေးကောက်တင်မြှောက်သည်။ လယ်ယာစိုက်ပျိုးရေးနှင့် စားသုံးသူအကာအကွယ်ပေးရေး၊ ရာသီဥတုဇီဝမျိုးစုံမျိုးကွဲမြေနှင့်ရေဦးစီးဌာနစီးပွားရေး၊ လူမှုဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်ရေး၊ ရေလုပ်ငန်းနှင့်ငါးမွေးမြူရေး၊ သစ်တောကော်ပိုရိတ်ဝန်ဆောင်မှုများနှင့် နည်းပညာပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရေး စသည့်အစီအစဉ်စီမံခန့်ခွဲမှုများကို အဆိုပါ FAO မှ (၈) ဌာနများဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားခြင်းဖြစ်သည်။ ၁၉၉၄ ခုနှစ်မှစ၍ FAO သည် စတင်တည်ထောင်ချိန်မှစတင်၍ အရေးအပါဆုံး ပြန်လည်ဖွဲ့စည်းခြင်း၊ ရလဒ်အနေဖြင့် တစ်နှစ်လျှင်အမေရိကန်ဒေါ်လာသန်း ၅၀ ခန့် စုစုပေါင်းယူရို ၄၃ သန်းစုဆောင်းရရှိခဲ့သည်။ ဘတ်ဂျက် FAO ၏ ပုံမှန်အစီအစဉ်ဘတ်ဂျက်ဖြစ်သော FAO ညီလာခံတွင် ထည့်ဝင်သောအလှူငွေများကို အဖွဲ့ဝင်များမှ ငွေကြေးထောက်ပံ့သည်။ ဤဘတ်ဂျက်အဖုံးများဟာ နည်းပညာပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရေးအစီအစဉ် အသိပညာဖလှယ်မူဝါဒနှင့်ထောက်ခံအားပေးမှု၊ ဦးတည်ချက်နှင့်အုပ်ချုပ်ရေး၊ အုပ်ချုပ်ရေးနှင့်လုံခြုံရေးအပါအဝင် အဓိကနည်းပညာဆိုင်ရာအလုပ်ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုနှင့်မိတ်ဖက်၂၀၁၈-၂၀၁၉ အတွက်စီစဉ်ထားသော FAO ဘတ်ဂျက်သည် အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၁၀၀၅.၆ သန်းဖြစ်သည်။ အဖွဲ့ဝင်များနှင့် အခြားလုပ်ဖော်ကိုင်ဖက်များမှပေးအပ်သော စေတနာအလျောက်ထည့်ဝင်သည့် ပံ့ပိုးမှုများသည် အစိုးရများအား ရှင်းလင်းပြတ်သားသော ရည်ရွယ်ချက်များအတွက်ရလဒ်များ မူဘောင်နှင့်ဆက်စပ်သော စက်မှုနှင့်အရေးပေါ် ပြန်လည်ထူထောင်ခြင်းအပါအဝင် အထောက်အပံ့အပြင် FAO ၏ အဓိကလုပ်ငန်းကိုတိုက်ရိုက်ပံ့ပိုးသည်။ စေတနာအလျောက်ထည့်ဝင်သောပံ့ပိုးမှုများသည် ၂၀၁၆-၂၀၁၇ တွင်ခန့်မှန်းခြေအားဖြင့် အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၁.၆ ဘီလီယံအထိရောက်ရှိလိမ့်မည်ဟု မျှော်လင့်ရသည်။ ဤစုစုပေါင်းဘတ်ဂျက်သည် အဓိကကျသောနည်းပညာဆိုင်ရာအလုပ်များ၊ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုများနှင့် မိတ်ဖက်များဖြစ်သည့်စားနပ်ရိက္ခာနှင့် စိုက်ပျိုးရေးရလဒ်များကို ၇၁ ရာခိုင်နှုန်းသို့ ဦးတည်သည်။ ၁၁ ရာခိုင်နှုန်းမှာအဓိကလုပ်ဆောင်ချက်များနိုင်ငံရုံးကွန်ရက် ၅ ရာခိုင်နှုန်း၊ အရင်းအနှီးနှင့်လုံခြုံရေးအသုံးစရိတ် ၂ ရာခိုင်နှုန်း၊ အုပ်ချုပ်ရေး ၆ ရာခိုင်နှုန်း၊ နှင့်နည်းပညာနှင့်ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရေးအစီအစဉ် ၅ ရာခိုင်နှုန်း။ ဒါရိုက်တာချုပ် ယောဟန်သဘှိုင်ဒ်, အောက်တိုဘာလ ၁၉၄၅ ဧပြီလ ၁၉၄၈ ခုနှစ် နော်ဝေကအီးတော့ပ်, ၁၉၄၈ ဧပြီလ ၁၉၅၃ ဒီဇင်ဘာ ဖိလိပ္ပုဝီးခ်တန်, ဇန်နဝါရီလ ၁၉၄၅ ဧပြီလ ၁၉၅၆ ဟားဘတ်ဘရော့လီ, (သရုပ်ဆောင်) ဧပြီလ ၁၉၅၆ နိုဝင်ဘာလ ၁၉၅၆ :en:Binay Ranjan Sen, နိုဝင်ဘာလ ၁၉၅၆ ဒီဇင်ဘာလ ၁၉၆၇ ခုနှစ် Addeke Hendrik Boerma, ဇန်နဝါရီ ၁၉၆၈ ဒီဇင်ဘာလ ၁၉၇၅ ခုနှစ် :en:Edouard Saouma,ဇန်နဝါရီ ၁၉၇၆ ဒီဇင်ဘာလ ၁၉၉၃ ခုနှစ် :en:Jacques Diouf, ဇန်နဝါရီ ၁၉၉၄ ဒီဇင်ဘာလ ၂၀၁၁ ခုနှစ် :en:José Graziano da Silva, ဇန်နဝါရီလ ၂၀၁၂ ခုနှစ်ဇူလိုင်လ ၂၀၁၉ :en:Qu Dongyu,ဩဂုတ်လ ၂၀၁၉ ၃၁ ဇူလိုင် ၂၀၂၃ ဒုတိယညွှန်ကြားရေးမှူးချုပ်များ :en:William Nobel Clark: ၁၉၄၈ Sir Herbert Broadley: ၁၉၄၈ ၁၉၅၈ :en:Friedrich Traugott Wahlen: ၁၉၅၈–၁၉၅၉ :en:Norman C. Wright: ၁၉၅၉–၁၉၆၃ :en:Oris V. Wells: ၁၉၆၃–၁၉၇၁ :en:Roy I. Jackson: ၁၉၇၁–၁၉၇၈ :en:Ralph W. Phillips: ၁၉၇၈–၁၉၈၁ :en:Edward M. West: ၁၉၈၁–၁၉၈၅ :en:Declan J. Walton: ၁၉86–၁၉၈၇ :en:Howard Hjort: ၁၉၉၂–၁၉၉၇ :en:Vikram J. Shah (ကြော်ငြာပုဂ္ဂိုလ်): ၁၉၉၂– ၁၉၉၅ :en:David A. Harcharik: ၁၉၉၈–၂၀၀၇ :en:James G. Butler: ၂၀၀၈–၂၀၁၀ :en:He Changchui (စီမံအုပ်ချုပ်မှု): ၂၀၀၉–၂၀၁၁ :en:Ann Tutwiler (အသိပညာ):၂၀၁၁–၂၀၁၂ :en:Manoj Juneja (စီမံအုပ်ချုပ်မှု): ၂၀၁၁–၂၀၁၂ :en:Dan Gustafson (အစီအစဉ်): ၂၀၁၂ပစ္စုပ္ပန် :en:Maria Helena Semedo (ရာသီဥတုနှင့်သဘာဝအရင်းအမြစ်များ): ၂၀၁၃ပစ္စုပ္ပန် :en:Laurent Thomas (စီမံအုပ်ချုပ်မှု): ၂၀၁၇ပစ္စုပ္ပန် ရုံးများ အက်ဖ်အေအိုဌာနချုပ် ကမ္ဘာ့ဌာနချုပ်သည်အီတလီအရှေ့အာဖရိကဌာန၏ယခင်နေရာဖြစ်သောရောမတွင်တည်ရှိသည်။ အဆောက်အအုံ၏ထင်ရှားသောလက္ခဏာများအနက်မှတစ်ခုမှာအီတလီအစိုးရမှ FAO အားခွဲဝေချထားပေးသည့်နယ်မြေအပြင်ဘက်တွင်ရှိသော်လည်းအေဂျင်စီထိုင်ခုံရှေ့တွင်ရပ်နေသော Axum Obelisk ဖြစ်သည်။ ၎င်းသည်အီသီယိုးပီးယားမှ ၁၉၃၇ တွင် Benito Mussolini ၏စစ်တပ်မှစစ်သေတ္တာအဖြစ်သိမ်းယူခဲ့ပြီး ၂၀၀၅ ခုနှစ်ဧပြီ ၁၈ ရက်တွင်ပြန်လည်ရောက်ရှိခဲ့သည်။ ဒေသဆိုင်ရာရုံးများ ဂါနာအက်ကရာရှိအာဖရိကဒေသဆိုင်ရာရုံး အာရှနှင့်ပစိဖိတ်ဒေသဆိုင်ရာရုံးထိုင်းနိုင်ငံဘန်ကောက် ဘူဒါပက်ဟန်ဂေရီဥရောပနှင့်ဗဟိုအာရှဒေသဆိုင်ရာရုံး စန်တီယာဂိုချီလီအတွက်လက်တင်အမေရိကနှင့်ကာရစ်ဘီယံများအတွက်ဒေသဆိုင်ရာရုံး အီဂျစ်နိုင်ငံကိုင်ရိုရှိအရှေ့အလယ်ပိုင်းဒေသဆိုင်ရာရုံး ဒေသဆိုင်ရာရုံးခွဲများ လီပရောဝိဂါဘွန်အတွက်ဗဟိုအာဖရိက (SFC)အဘို့ဒေသဆိုင်ရာရုံးခွဲ တူရကီအန်ကာယားရှိဗဟိုအာရှဒေသဆိုင်ရာရုံးခွဲ အက်သီယိုးပီးယားနိုင်ငံအက်ဒစ်အဘာဘာရှိအရှေ့အာဖရိကဒေသဆိုင်ရာရုံးခွဲ (SFE) ပနားမားပနားမားရှိမေစိုမေရိကာအတွက်ဒေသဆိုင်ရာရုံးခွဲ (SLM) တူနီးရှားတူနီးရှားရှိမြောက်အာဖရိကအတွက်ဒေသဆိုင်ရာရုံးခွဲ ဇင်ဘာဘွေဟာရီရှိတောင်အာဖရိကနှင့်အရှေ့အာဖရိကအတွက်ဒေသဆိုင်ရာရုံးခွဲ ရစ်လ်ထောင်ဘာဘေးဒိုးစအတွက်ကာရစ်ဘီယံများအတွက်ဒေသဆိုင်ရာရုံးခွဲ အာရပ်စော်ဘွားများပြည်ထောင်စုအဘူဒါဘီရှိပင်လယ်ကွေ့ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ရေးကောင်စီပြည်နယ်များနှင့်ယီမင်အတွက်ဒေသဆိုင်ရာရုံးခွဲ အပီးရာဆာမိုအာအတွင်းပစိဖိတ်ကျွန်းစုများအတွက်ဒေသဆိုင်ရာရုံးခွဲ ဆက်သွယ်ရေးရုံးများ ဝါရှင်တန်ဒီစီရှိမြောက်အမေရိကဆက်သွယ်ရေးရုံးဒီစီ ယိုကိုဟားမားရှိဂျပန်နိုင်ငံနှင့်ဆက်ဆံရေးရုံး ဘရပ်ဆဲလ်ရှိဥရောပသမဂ္ဂနှင့်ဘယ်လ်ဂျီယံတို့နှင့်ဆက်ဆံရေးရုံး မော်စကိုရှိရုရှားဖက်ဒရေးရှင်းနှင့်ဆက်ဆံရေးရုံး ဂျီနီဗာရှိကုလသမဂ္ဂနှင့်ဆက်ဆံရေးရုံး နယူးယောက်ရှိကုလသမဂ္ဂနှင့်ဆက်ဆံရေးရုံး ဦးစားပေးလုပ်ငန်းနယ်ပယ်များ အက်ဖ်အေအိုငတ်မွတ်ခေါင်းပါးမှုတိုက်ဖျက်ရေးတွင်အောက်ပါဦးစားပေးအချက်များကိုဖော်ပြထားသည်။ ငတ်မွတ်ခေါင်းပါးမှု၊ စားနပ်ရိက္ခာမလုံခြုံမှုနှင့်အာဟာရချို့တဲ့မှုကိုဖယ်ရှားပေးပါ။ အစားအစာလုံခြုံရေးအတွက်မူဝါဒများနှင့်နိုင်ငံရေးဆိုင်ရာကတိကဝတ်များကိုလွယ်ကူချောမွေ့စေခြင်း၊ ငတ်မွတ်ခေါင်းပါးမှုနှင့်အာဟာရဆိုင်ရာစိန်ခေါ်မှုများနှင့်ဖြေရှင်းနည်းများနှင့်ပတ်သက်သည့်နောက်ဆုံးပေါ်သတင်းအချက်အလက်များကိုရရှိနိုင်အောင်သေချာအောင်ပြုလုပ်ခြင်းဖြင့်ငတ်မွတ်ခေါင်းပါးမှုပပျောက်ရေးကိုအထောက်အကူပြုသည်။ စိုက်ပျိုးရေး၊ သစ်တောနှင့်ရေလုပ်ငန်းများကိုပိုမိုအကျိုးဖြစ်ထွန်းပြီးရေရှည်တည်တံ့အောင်လုပ်ပါမြင့်မားသောထုတ်လုပ်မှုရှိသောစိုက်ပျိုးရေးကဏ္ဍသီးနှံ၊ မွေးမြူရေး၊ သစ်တောနှင့်ငါးလုပ်ငန်းကိုအထောက်အကူပြုရန်အထောက်အထားအခြေခံသည့်မူဝါဒများနှင့်အလေ့အကျင့်များကိုမြှင့်တင်ပါ။ ကျေးလက်နေဆင်းရဲနွမ်းပါးမှုလျှော့ချရေးကျေးလက်နေဆင်းရဲသားတွေကိုဆင်းရဲနွမ်းပါးမှုမှလွတ်မြောက်အောင်လမ်းဖွင့်ရန်အတွက်ကျေးလက်နေအလုပ်အကိုင်နှင့်လူမှုကာကွယ်စောင့်ရှောက်ရေးအပါအဝင်လိုအပ်သည့်အရင်းအမြစ်များနှင့်ဝန်ဆောင်မှုများကိုရယူနိုင်အောင်ကူညီပေးပါ။ အားလုံးပါဝင်ပြီးထိရောက်သည့်စိုက်ပျိုးရေးနှင့်စားနပ်ရိက္ခာစနစ်များကိုဖွင့်ထားပါ။ အသေးစားစိုက်ပျိုးရေးကိုအထောက်အကူပြုပြီးကျေးလက်ဒေသတွင်ဆင်းရဲနွမ်းပါးမှုနှင့်ငတ်မွတ်ခေါင်းပါးမှုကိုလျှော့ချပေးသည့်လုံခြုံရေးထိရောက်သောစားနပ်ရိက္ခာစနစ်များတည်ဆောက်ရန်ကူညီပေးပါ။ ခြိမ်းခြောက်မှုများနှင့်အကျပ်အတည်းများမှအသက်မွေးဝမ်းကျောင်းမှုခံနိုင်စွမ်းကိုတိုးမြှင့်ခြင်းသဘာဝနှင့်လူသားဖြစ်သည့်သဘာဝဘေးအန္တရာယ်များကိုကြိုတင်ပြင်ဆင်ရန်နှင့်၎င်းတို့၏စားနပ်ရိက္ခာနှင့်စိုက်ပျိုးရေးစနစ်များ၏ခံနိုင်ရည်ကိုမြှင့်တင်ပေးခြင်းအားဖြင့်နိုင်ငံများအားကူညီခြင်း။ အလုပ်နှစ်မျိုးနှစ်အခြေခံဒေသများကျားမနှင့်အုပ်ချုပ်ရေးအပြည့်အဝအထက်ပါမဟာဗျူဟာမြောက်ရည်မှန်းချက်လုပ်ဆောင်ရန်အစီအစဉ်များအတွက်ပေါင်းစည်းနေကြသည်။ အစီအစဉ်များနှင့်အောင်မြင်မှုများ အစားအစာ အာလီ့မာန်တာရစ်ကုဒ် FAO နှင့်ကမ္ဘာ့ကျန်းမာရေးအဖွဲ့တို့က FAO / WHO ၏စားနပ်ရိက္ခာစံချိန်စံညွှန်းအစီအစဉ်အောက်ရှိအစားအစာစံချိန်စံညွှန်းများ၊ လမ်းညွှန်ချက်များနှင့်စာသားများကိုဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်စေရန် Codex Alimentarius ကော်မရှင်ကို ၁၉၆၁ တွင်ဖန်တီးခဲ့သည်။ အစီအစဉ်၏အဓိကရည်ရွယ်ချက်မှာစားသုံးသူများ၏ကျန်းမာရေးကိုအကာအကွယ်ပေးရန်၊ မျှတစွာကူးသန်းရောင်းဝယ်ရေးကိုသေချာစေရန်နှင့်အစိုးရနှင့်အစိုးရမဟုတ်သောအဖွဲ့အစည်းများမှပြုလုပ်သောစားနပ်ရိက္ခာစံချိန်စံညွှန်းများအားလုံး၏ညှိနှိုင်းဆောင်ရွက်မှုကိုမြှင့်တင်ရန်ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘာ့စားနပ်ရိက္ခာထိပ်သီးအစည်းအဝေး ၁၉၉၆ ခုနှစ်တွင် FAO သည်ကမ္ဘာ့စားနပ်ရိက္ခာထိပ်သီးအစည်းအဝေးကိုဖွဲ့စည်းခဲ့ပြီးနိုင်ငံ့ခေါင်းဆောင်များနှင့်အစိုးရခေါင်းဆောင်များ ၁၁၂ ဦး တက်ရောက်ခဲ့သည်။ ထိပ်သီးအစည်းအဝေးသည် ၂၀၁၅ ခုနှစ်တွင်ဆာလောင်မွတ်သိပ်မှုခံစားနေရသောလူဦးရေကိုနှစ်ဆလျှော့ချရန်ရည်မှန်းချက်ဖြစ်သောရောမကြေညာချက်ကိုလက်မှတ်ရေးထိုးခြင်းဖြင့်နိဂုံးချုပ်ခဲ့သည်။ တစ်ချိန်တည်းမှာပင်နိုင်ငံပေါင်း ၈၀ မှလူထုအခြေပြုအဖွဲ့အစည်း (၁၂၀၀) မှ NGO ဖိုရမ်တွင်ပါဝင်ခဲ့သည်။ ဤဖိုရမ်သည်စိုက်ပျိုးရေးကဏ္ဍစက်မှု ဖွံ့ဖြိုးတိုးတက်လာမှုအပေါ်ဝေဖန်မှုနှင့်ဆင်းရဲနွမ်းပါးသူများ၏စားနပ်ရိက္ခာအခွင့်အရေးကိုကာကွယ်ရန်အစိုးရများနှင့် FAO တို့အားတောင်းဆိုခဲ့သည်။ တယ်လီစားနပ်ရိက္ခာ ၁၉၉၇ ခုနှစ်တွင် FAO သည်တယ်လီစားနပ်ရိက္ခာကိုစတင်ခဲ့သည်။ ဖျော်ဖြေပွဲများ၊ အားကစားပွဲများနှင့်မီဒီယာများ၊ နာမည်ကြီးများနှင့်ငတ်မွတ်ခေါင်းပါးမှုကိုတိုက်ဖျက်ရန်အတွက်ပါ၀ င်သောပြည်သူလူထု၏စွမ်းအားကိုမြှင့်တင်ရန်ဖျော်ဖြေပွဲများ၊ အားကစားပွဲများနှင့်အခြားလှုပ်ရှားမှုများပြုလုပ်ခဲ့သည်။ ဤအစီအစဉ်သည်စတင်ချိန်မှစ၍ အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၂၈ သန်းနှင့်ယူရို ၁၅ သန်းနီးပါးလှူဒါန်းခဲ့သည်။ တယ်လီစားနပ်ရိက္ခာမှရရှိသောငွေသည်အသေးစားလယ်သမားများအား၎င်းတို့၏မိသားစုများနှင့်လူမှုအသိုင်းအဝန်းအတွက်ပိုမိုစားနပ်ရိက္ခာပိုမိုထုတ်လုပ်ရန်ကူညီသည့်အသေးစား၊ ရေရှည်စီမံကိန်းများအတွက်ဖြစ်သည်။ စီမံကိန်းများအနေဖြင့်ငါးဖမ်းကိရိယာများ၊ မျိုးစေ့များနှင့်စိုက်ပျိုးရေးသုံးကိရိယာများကဲ့သို့မြင်သာထင်သာသောအရင်းအမြစ်များကိုထောက်ပံ့ပေးသည်။ ၎င်းတို့သည်မိသားစုများကိုဗင်နီဇွဲလားတွင်ဝက်မွေးမြူရေးကူညီခြင်း၊ ကိတ်ဗာဒီနှင့်မော်ရီတေးနီးယားရှိကျောင်းဥယျာဉ်များဖန်တီးပေးခြင်း၊ ယူဂန်ဒါရှိကျောင်းမှနေ့လယ်စာများပေးခြင်းနှင့်ကလေးများစားနပ်ရိက္ခာကြီးထွားရန်သင်ကြားပေးခြင်း၊ အိန္ဒိယရှိနူနာစွဲသူအသိုင်းအဝိုင်းတွင်ငါးမွေးမြူခြင်းစသည်တို့ဖြစ်သည်။ အက်ဖ်အေအိုချစ်ကြည်ရေးသံတမန်များ FAO ၏ချစ်ကြည်ရေးသံတမန်အစီအစဉ်ကို ၁၉၉၉ ခုနှစ်တွင်စတင်ခဲ့သည်။ ဤအစီအစဉ်၏အဓိကရည်ရွယ်ချက်မှာမကြုံစဖူးများပြားလှသည့်ကာလအတွင်းလူဦးရေ ၁ ဘီလီယံခန့်သည်နာတာရှည်ငတ်မွတ်ခေါင်းပါးခြင်းနှင့်အာဟာရချို့တဲ့ခြင်းများကိုဆက်လက်ခံစားနေရသောလက်မခံနိုင်သောအခြေအနေကိုပြည်သူလူထုနှင့်မီဒီယာများ၏အာရုံကိုဆွဲဆောင်ရန်ဖြစ်သည်။ ဤလူများသည်စိတ်ဆင်းရဲစရာဘဝကိုကြုံတွေ့ရပြီးလူ့အခွင့်အရေးအခြေခံအကျဆုံးဖြစ်သောအစားအစာရရှိရန်ငြင်းပယ်ခံကြရသည်။ အစိုးရတစ်ခုတည်းကသာငတ်မွတ်မှုနှင့်အာဟာရချို့တဲ့မှုကိုအဆုံးသတ်နိုင်မည်မဟုတ်ပါ။ ပြည်သူလူထုနှင့်ပုဂ္ဂလိကကဏ္ဍများကိုစည်းရုံးခြင်း၊ အရပ်ဘက်လူ့အဖွဲ့အစည်းများပါဝင်ခြင်းနှင့် စုပေါင်း၍တစ်ဦးချင်းအရင်းအမြစ်များစုစည်းခြင်းသည်လူအများနာတာရှည်ငတ်မွတ်ခေါင်းပါးမှုနှင့်အာဟာရချို့တဲ့မှုမှလွတ်မြောက်ရန်လိုအပ်သည်။ ထိုကဲ့သို့သောနိုဘယ်ဆုဆုရှင်ရီတာကိုလေဝိအမျိုး Montalcini အဖြစ်အနုပညာ, ဖျော်ဖြေရေး, အားကစားနှင့်ပညာရှင်များအနေဖြင့်နာမည်ကြီးတွေ, မင်းသမီး Gong Li က, နှောင်းပိုင်းအဆိုတော်မမိရိအံ Makeba နိုင်ငံတကာအဆိုတော်များ ရိုနန် ကိတင်း နှင့် အန်ဂွန်း FAO မှရဲ့ချစ်ကြည်ရေးသံအမတ်ကြီးတစ်ခုချင်းစီနှင့်ဘောလုံးကစားသမားရောဘတ်ဘက်ဂျို နှင့်ရာအူးလ်အနည်းငယ်ကိုပြောရလျှင် FAO ၏ရည်မှန်းချက်ဖြစ်သောလက်ရှိနှင့်အနာဂတ်သားစဉ်မြေးဆက်များအတွက်စားနပ်ရိက္ခာဖူလုံမှုရှိသောကမ္ဘာသို့ပုဂ္ဂိုလ်ရေးနှင့်ပညာရှင်ဆန်ဆန်ကတိကဝတ်ပြုထားသည်။ သူတို့ရဲ့အစွမ်းအစနဲ့ဩဇာကိုသုံးပြီးချစ်ကြည်ရေးသံအမတ်ကြီးများကလူငယ်များ၊ လူချမ်းသာများနှင့်ဆင်းရဲသူများကိုကမ္ဘာ့ငတ်မွတ်ခေါင်းပါးမှုတိုက်ဖျက်ရေးတွင်ဆွဲဆောင်သည်။ ၎င်းတို့သည် ၂၁ ရာစုနှင့်နောက်ပိုင်း၌စားနပ်ရိက္ခာအားလုံးအတွက်အမှန်တကယ်ဖြစ်လာစေရန်ရည်ရွယ်သည်။ အစားအစာလမ်းညွှန်ပိုင်ခွင့် ၂၀၀၄ ခုနှစ်တွင်အစားအစာအခွင့်အရေးဆိုင်ရာလမ်းညွှန်များကိုကျင့်သုံးခဲ့ပြီးပြည်နယ်များအနေဖြင့်အစားအစာအခွင့်အရေးနှင့်ပတ်သက်၍၎င်းတို့၏တာဝန်ဝတ္တရားများကိုမည်သို့အကောင်အထည်ဖော်မည်ကိုလမ်းညွှန်ပေးခဲ့သည်။ အစားအစာအကျပ်အတည်းကိုတုံ့ပြန်ခြင်း ၂၀၀၇ ခုနှစ်၊ ဒီဇင်ဘာလတွင် FAO မှစားနပ်ရိက္ခာဈေးနှုန်းများမြင့်တက်ရန်ကမကထပြုမှုကိုစတင်ခဲ့သည်။ ထုတ်လုပ်သူများအနေဖြင့်၎င်းတို့၏ထွက်ကုန်များတိုးလာပြီးဝင်ငွေပိုမိုရရှိစေသည်။ ဤပဏာမခြေလှမ်းအရ FAO သည်ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာစားနပ်ရိက္ခာအကျပ်အတည်းဆိုင်ရာကုလသမဂ္ဂအဆင့်မြင့်လုပ်ငန်းအဖွဲ့၏လုပ်ဆောင်မှုတွင်ပါဝင်ခဲ့ရာဘက်စုံလုပ်ဆောင်မှုမူဘောင်ကိုထုတ်လုပ်ခဲ့သည်။ FAO သည်နိုင်ငံပေါင်း ၂၅ ခုကျော်တွင်စီမံကိန်းများကိုဆောင်ရွက်ခဲ့ပြီး ၆၀ နီးပါးတွင်အေဂျင်စီများအကြားမစ်ရှင်များ၊ စားနပ်ရိက္ခာနှင့်စိုက်ပျိုးရေးဆိုင်ရာကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာသတင်းနှင့်အစောပိုင်းသတိပေးစနစ်မှတဆင့်၎င်း၏စောင့်ကြည့်လေ့လာမှုကိုအရှိန်မြှင့်တင်ခဲ့သည်။ လယ်ယာကဏ္ဍရင်းနှီးမြှုပ်နှံမှုတွင်ပိုမိုရင်းနှီးမြှုပ်နှံရန်ထောက်ခံခဲ့သည်။ ဥရောပသမဂ္ဂနှင့်လည်းလက်တွဲဆောင်ရွက်သည်။ ယင်း၏လုပ်ဆောင်မှုဥပမာတစ်ခုမှာအမေရိကန်ဒေါ်လာ ၁၀.၂ သန်း၊ ဟေတီတွင်အရည်အသွေးကောင်းမျိုးစေ့များဖြန့်ဖြူးရန်အတွက်ယူရို ၇.၅ ဘီလီယံဖြစ်သည်။ သိသိသာသာအားဖြင့်ဈေးနှုန်းချိုသာအစားအစာများကိုစားနပ်ရိက္ခာထုတ်လုပ်မှုတိုးမြှင့်ခြင်းနှင့်တိုးမြှင့်သည့်။ အက်ဖ်အေအို-အီယူလက်တွဲမှု ၂၀၀၉ ခုနှစ်မေလတွင် FAO နှင့်ဥရောပသမဂ္ဂတို့သည်စားနပ်ရိက္ခာဈေးနှုန်းမြင့်တက်မှုကြောင့်အကြီးအကျယ်ထိခိုက်နေသောနိုင်ငံများရှိအသေးစားလယ်သမားများကိုထောက်ပံ့ရန်ယူရို ၁၂၅ သန်းတန်ဖိုးရှိကနဦးအကူအညီအစီအစဉ်ကိုလက်မှတ်ရေးထိုးခဲ့သည်။ ဤအကူအညီပေးရေးအစီအစဉ်သည်ဥရောပသမဂ္ဂ၏ယူရို ၁ ဘီလျံစားနပ်ရိက္ခာဖူလုံမှုအောက်တွင်ရှိနေသည်။ ကမ္ဘာ့စားနပ်ရိက္ခာအကျပ်အတည်းနှင့် FAO အပေါ်ကုလသမဂ္ဂအထွေထွေအတွင်းရေးမှူး၏အဆင့်မြင့်လုပ်ငန်းအဖွဲ့နှင့်ဖွဲ့စည်းထားခြင်းဖြစ်ပြီးစားနပ်ရိက္ခာဖူလုံမှုအပေါ်လျင်မြန်သော်လည်းအကျိုးသက်ရောက်စေမည့်အစီအစဉ်များကိုအာရုံစိုက်ရန်ဖြစ်သည်။ FAO သည်နိုင်ငံပေါင်း ၂၅ နိုင်ငံတွင်အလုပ်အတွက်ယူရိုသန်း ၂၀၀ ခန့်လက်ခံရရှိနေပြီးထိုအထဲမှယူရို ၁၅.၄ သန်းသည်ဇင်ဘာဘွေသို့ဖြစ်သည်။ စားနပ်ရိက္ခာဖူလုံရေးအစီအစဉ်များ စားနပ်ရိက္ခာဖူလုံရေးအတွက်အထူးအစီအစဉ်မှာထောင်စုနှစ်ဖွံ့ဖြိုးရေးရည်မှန်းချက်များအတွက်ကတိကဝတ်အနေဖြင့် ၂၀၁၅ ခုနှစ်တွင်ကမ္ဘာပေါ်ရှိဆာလောင်မွတ်သိပ်သူဦးရေကိုနှစ်ဆလျှော့ချရန်ရည်မှန်းချက်ကိုရောက်ရှိရန် FAO ၏အဓိကဦးတည်ချက်ဖြစ်သည်။ ကမ္ဘာတစ်ဝန်းရှိနိုင်ငံပေါင်း ၁၀၀ ကျော်မှစီမံကိန်းများမှတစ်ဆင့်ငတ်မွတ်ခေါင်းပါးမှု၊ အာဟာရချို့တဲ့မှုနှင့်ဆင်းရဲနွမ်းပါးမှုပပျောက်ရေးအတွက်ထိရောက်သော၊ လက်ရှိတွင်နိုင်ငံပေါင်း ၁၀၂နိုင်ငံသည်အစီအစဉ်တွင်ပါဝင်နေပြီးယင်းအနက် ၃၀ခန့်သည်ရှေ့ပြေးအဆင့်မှအမျိုးသားရေးအစီအစဉ်များသို့ပြောင်းလဲသွားပြီဖြစ်သည်။ FAO သည်၎င်း၏လုပ်ငန်း၏အကျိုးသက်ရောက်မှုကိုအမြင့်ဆုံးမြှင့်တင်ရန်လုပ်ဆောင်နေသည့်နိုင်ငံများတွင်အမျိုးသားပိုင်ဆိုင်မှုနှင့်ဒေသတွင်းစွမ်းရည်မြှင့်တင်မှုကိုအပြင်းအထန်အားပေးသည်။ FAO သည်၎င်း၏လုပ်ငန်း၏အကျိုးသက်ရောက်မှုကိုအမြင့်ဆုံးမြှင့်တင်ရန်လုပ်ဆောင်နေသည့်နိုင်ငံများတွင်အမျိုးသားပိုင်ဆိုင်မှုနှင့်ဒေသတွင်းစွမ်းရည်မြှင့်တင်မှုကိုအပြင်းအထန်အားပေးသည်။ ငတ်မွတ်ခေါင်းပါးမှုဆန့်ကျင်အွန်လိုင်းစည်းရုံးလှုံ့ဆော်ရေး ဆာလောင်မွတ်သိပ် ၁ ဘီလီယံစီမံကိန်းသည် ၂၀၁၁ ခုနှစ်ဧပြီလတွင်ငတ်မွတ်ခေါင်းပါးခြင်း လှုပ်ရှားမှုဖြစ်လာသည်။ FAO မှကုလသမဂ္ဂအေဂျင်စီများ၊ ပုဂ္ဂလိကအကျိုးအမြတ်အတွက်မဟုတ်သောအဖွဲ့များနှင့်ပူးပေါင်း၍လူထုစည်းရုံးလှုံ့ဆော်ရေးနယ်နိမိတ်ကိုထိုးဖောက်သည်။ ၎င်းသည် ၂၀၁၀ ခုနှစ်တွင် ဆာလောင်မွတ်သိပ် ၁ ဘီလီယံ စီမံကိန်း၏အောင်မြင်မှုနှင့်ငလျင်ဒဏ်ကိုအဆုံးသတ်ရန်ကမ္ဘာလုံးဆိုင်ရာအသနားခံစာတွင်လက်မှတ်ပေါင်းသုံးသန်းကျော်စုဆောင်းရရှိစေသည့်နောက်ဆက်တွဲအဖြစ်အပျက်များအပေါ်အခြေခံထားသည်။ ( http://endinghunger.org/ ) နိုဝင်ဘာ ၃၀ ရက်တွင်ရောမမြို့၌ကျင်းပသောအခမ်းအနားတစ်ခုတွင်အသနားခံစာကိုကမ္ဘာ့အစိုးရများ၏ကိုယ်စားလှယ်များထံတင်ပြခဲ့သည်။ ဝဘ်နှင့်မိတ်ဖက်အဖွဲ့အစည်းများသည်ငတ်မွတ်ခေါင်းပါးခြင်း၏အဓိကကျပြီးတက်ကြွသောကဏ္ဍရှုထောင့်များဖြစ်သည်။ စည်းရုံးလှုံ့ဆော်ရေးသည်စီမံကိန်းများပျံ့နှံ့မှုကိုလွယ်ကူချောမွေ့စေမည့်အဖွဲ့အစည်းများနှင့်အဖွဲ့အစည်းများ၏ကူညီမှုအပေါ်တွင်မှီသည်။ နဖူးစည်းစာတန်းများကိုသူတို့၏ကိုယ်ပိုင်ဝက်ဘ်ဆိုက်များပေါ်တွင်တင်ခြင်း၊ ၂၀၁၁ ခုနှစ်ရာသီတွင်စည်းရုံးလှုံ့ဆော်ရေးသည်မာလ်တီမီဒီယာအကြောင်းအရာများကိုတိုးချဲ့ခဲ့သည်၊ မိတ်ဖက်အဖွဲ့အစည်းများနှင့်အပြန်အလှန်မြင်နိုင်သောအစီအစဉ်များကိုပြုလုပ်ခဲ့သည်။ အသက် ၁၄ နှစ်မှ ၂၅ နှစ်အရွယ်ရှိလူငယ်များအပေါ်အာရုံစူးစိုက်မှုကိုပိုမိုအားကောင်းစေခဲ့သည်။ ထို့အပြင်၊ငတ်မွတ်ခေါင်းပါးခြင်းစီမံကိန်းသည်ဗိုင်းရပ်စ်ဆက်သွယ်ရေးလှုပ်ရှားမှုတစ်ခုဖြစ်ပြီး ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်၊ တွစ်တာနှင့်အခြားလူမှုကွန်ယက်များမှတဆင့်လှုပ်ရှားမှုကိုတည်ဆောက်ရန်အားထုတ်မှုအသစ်များကိုတိုးချဲ့ခြင်းနှင့်တိုးချဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ အသနားခံစာကိုလက်မှတ်ရေးထိုးသူများသည်အသနားခံစာအတွက်အသိပညာနှင့်လက်မှတ်များရရှိရန်အတွက်ငတ်မွတ်ခေါင်းပါးခြင်းဝက်ဘ်ဆိုက်၏လင့်ကိုလူမှုမီဒီယာ (သို့) မေးလ်များမှတဆင့်သူတို့၏သူငယ်ချင်းများကိုဖြန့်နိုင်သည်။ နောက်ထပ်ကြားဖြတ်ရည်မှန်းချက်မှာငတ်မွတ်ခေါင်းပါးခြင်းလှုပ်ရှားမှု၏ဖေ့စ်ဘွတ်ခ်လူမှုအသိုင်းအဝိုင်းကိုအဖွဲ့ဝင်တစ်သန်းအထိတိုးပွားလာစေရန်ဖြစ်သည်။ အသနားခံစာနှင့်အမျှလူများပိုမိုပါဝင်လာသည်နှင့်အမျှအစိုးရများထံမှသတင်းစကားများကပိုမိုအားကောင်းလာသည်သန်းပေါင်းရာနှင့်ချီသောသူတို့သည်နာတာရှည်ငတ်မွတ်ခေါင်းပါးခြင်းနှင့်အသက်ရှင်နေရခြင်းကိုကျွန်ုပ်တို့လက်မခံလိုတော့ပါ။ မူလဆာလောင်မွတ်သိပ် ၁ ဘီလီယံမဲဆွယ်စည်းရုံးရေးကို၎င်း၏ကြွေးကြော်သံအရ "ငါငရဲလိုရူးသွပ်တယ်၊ ဒါကိုငါတော့မလုပ်တော့ဘူး" ဆိုတဲ့ခေါင်းစဉ်အောက်မှာချေးခဲ့သည်။ ပတေရုသကကျစ်ဌက်ကို ၁၉၇၆ ခုနှစ်ရုပ်ရှင်ကွန်ယက်တွင်အသုံးပြုခဲ့သည်။ တစ်ချိန်တည်းမှာပင်အဝါရောင်ပီပီသည်အစကတည်းကစည်းရုံးလှုံ့ဆော်ရေးသင်္ကေတဖြစ်သည်။ ၁ ဘီလီယံမှဆာလောင်မွတ်သိပ်နေသောငတ်မွတ်ခေါင်းပါးခြင်းအထိဖြစ်သည်။ အဆိုပါဖန်တီးမှုအယူအဆဟာ McCann နိုင်ကြောင်းအီတလီဆက်သွယ်ရေးအေဂျင်စီများကထောက်ပံ့ခဲ့သည်။ ဒါဟာကျွန်တော်ငတ်မွတ်ခေါင်းပါးမှု၏တိတ်ဆိတ်ဘေးအန္တရာယ်အပေါ် "ပီပီမှုတ်" နေကြတယ်ဆိုတဲ့အချက်ကိုသင်္ကေတ စိတ်ပျက်ဖော်ပြခြင်းနှင့်ငတ်မွတ်ခေါင်းပါးမှုအခြေအနေအကြောင်းအချို့ဆူညံသံအောင်၏ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာနည်းလမ်းများကမ္ဘာတဝှမ်းရာအရပ်ကိုယူပြီးအများအပြားတိုက်ရိုက်ဖြစ်ရပ်များမှာဒါဟာသင်္ကေတများနှင့်နှစ်ဦးစလုံးဖြစ်ပါတယ်။ ၁ ဘီလီယံဟာဆာလောင်နေများနှင့်ငတ်မွတ်ခေါင်းပါးခြင်းလှုပ်ရှားမှုများနှစ်ခုလုံးသည်ဂီတနှင့်ရုပ်ရှင်ရုံ၊ စာပေ၊ အားကစား၊ လှုပ်ရှားမှုနှင့်အစိုးရလောကမှကုလသမဂ္ဂချစ်ကြည်ရေးသံတမန်များကိုဆက်လက်ဆွဲဆောင်ခဲ့သည်။ ပါဝင်ပတ်သက်လာကြတဲ့လူသိများတဲ့ပုဂ္ဂိုလ်တွေထဲမှာဘရာဇီးသမ္မတဟောင်း Luiz Inácio Lula da Silva၊ ချီလီသမ္မတဟောင်းရီကာဒိုဂို့စ်နှင့် Michelle Bachelet၊ မင်းသမီး Susan Sarandon၊ သရုပ်ဆောင်များ Jeremy Irons နှင့် Raul Bova၊ Andrea Camilleri၊ ဂီတပညာရှင် Chucho Valdésနှင့်အိုလံပစ်အားကစားနည်းပြ Carl Lewis တို့ပါဝင်သည်။ ကုလသမဂ္ဂ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%80%E1%80%AF%E1%80%9C%E1%80%9E%E1%80%99%E1%80%82%E1%80%B9%E1%80%82%20%E1%80%85%E1%80%AC%E1%80%B8%E1%80%94%E1%80%95%E1%80%BA%E1%80%9B%E1%80%AD%E1%80%80%E1%80%B9%E1%80%81%E1%80%AC%E1%80%94%E1%80%BE%E1%80%84%E1%80%B7%E1%80%BA%20%E1%80%85%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%80%E1%80%BA%E1%80%95%E1%80%BB%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%B8%E1%80%9B%E1%80%B1%E1%80%B8%E1%80%A1%E1%80%96%E1%80%BD%E1%80%B2%E1%80%B7

ဆူနာမီ

ဆူနာမီ (; ၊ ; အဓိပ္ပာယ်အားဖြင့် ဆိပ်ကမ်း ပင်လယ်ရေလှိုင်း သို့မဟုတ် ပင်လယ် ဒီရေလှိုင်း) သည် သမုဒ္ဒရာတစ်ခု သို့မဟုတ် ကြီးမားသော ရေအိုင်တစ်ခု ကဲ့သို့သော ထုထည်ကြီးမားသည့် ရေအစုအဝေး ရွေ့လျားမှုကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာသော ရေလှိုင်းအတွဲ (ဆူနာမီ ရေလှိုင်းမီးရထားတွဲဟုလည်းခေါ် ဆိုသည်) ဖြစ်သည်။ ဆူနာမီမုန်တိုင်းကြီးများသည် ဂျပန်နိုင်ငံတွင် မကြာခဏကျရောက်တိုက်ခတ်ခဲ့ကာ အရေအတွက် မှာ အကြိမ်ပေါင်း ၁၉၅ ကြိမ်ဖြစ်ခဲ့ကြောင်း မှတ်တမ်းမှတ်ရာများတွင် တွေ့ရှိကြရသည်။ ရေထုထည် ပမာဏ အင်အားများစွာ ပါဝင်မှုကြောင့် အဆိုပါဆူနာမီ မုန်တိုင်းကြီးသည် ကမ်းခြေနေရာများကို ဖျက်ဆီးပစ်နိုင်ပြီး၊ ပျက်စီးဆုံးရှုံးမှု မှာလည်း များပြားနိုင်ပေသည်။ သေဆုံးမှုသည် မြင့်မားနိုင်သည်။ အဘယ်ကြောင့် ဆိုသော် လှိုင်းလုံးကြီးများသည် လူသားများပြေးလွှားနိုင်ခြင်းထက် ပို၍ မြန်ဆန်သောကြောင့် ဖြစ်သည်။ မြေငလျင်လှုပ်ခြင်း၊ မီးတောင်ပေါက်ကွဲမှုများ ဖြစ်ပေါ်ခြင်းနှင့် အခြားသော ရေအောက်ပေါက်ကွဲမှုများဖြစ်ခြင်း၊ (ပင်လယ်ပြင်တွင် နျူကလီယား ကျယ်လောင်စွာ မြည်ဟီးပေါက်ကွဲသကဲ့သို့ ဖြစ်ခြင်း)၊ မြေပြိုခြင်း၊ အခြားသော ထုထည်ကြီးမားသည့် လှုပ်ရှားမှုများဖြစ်ခြင်း၊ ကြယ်ပျံကြီးများ ကမ္ဘာမြေပြင်သို့ လာရောက် တိုက်သကဲ့သို့ဖြစ်ခြင်း နှင့်အခြားသော ရေပေါ်ရေအောက် အနှောင့်အယှက်များ အားလုံးတို့တွင် ဆူနာမီမုန်တိုင်း ဖြစ်ပေါ်ရန် အလား အလာများ ရှိသည်။ ဂရိ (Greek) လူမျိုး သမိုင်းပညာရှင်တစ်ဦးဖြစ်သော သူဆင်ဒိုက် (Thucydides) သည် ဆူနာမီ မုန်တိုင်းကြီး ဖြစ်ပေါ်ရခြင်းမှာ ရေအောက်ကြမ်းပြင်ရှိ မြေငလျင်လှုပ်ရှားခြင်းနှင့် ဆက်စပ်နေသည်ဟု ပထမဆုံး ပြောဆို ခဲ့သူဖြစ်သည်။ သို့သော် ဆူနာမီ မုန်တိုင်း၏ သဘာဝ အပေါ်နားလည်မှု သဘောထားမှာ ၂၀ ရာစုနှစ်ထိ သေး သိမ်နေခဲ့ပြီး ယခု အချိန်အထိ အဆိုပါ အကြောင်းအရာကို သုတေသန ပြုလုပ်နေဆဲပင် ရှိကြပါသေးသည်။ ဘူမိဗေဒ၊ ပထဝီဝင် ၊ အဏ္ဏဝါဗေဒဆိုင်ရာ အစောပိုင်း စာအုပ်စာတမ်းများ၌လည်း ဆူနာမီကို "ငလျင်လှုပ်သော ပင်လယ် လှိုင်းများ"ဟု ရည်ညွှန်းကြသည်။ လေဖိအားနည်းရပ်ဝန်း ကဲ့သို့သော အပူပိုင်းမုန်တိုင်းများကို ဖြစ်ပေါ်လာစေသည့် အချို့သော မိုးလေဝသ အခြေ အနေများသည် မက်တီအိုဆူနာမီ (meteotsunami) ဟုခေါ်ဆိုသော တစ်ရှိန်ထိုးမုန်တိုင်းဖြစ်ခြင်းကို ဖြစ်ပေါ် စေနိုင်သည်။ ၎င်းသည် ဒီရေကို သာမန်ထက် မီတာအတော်များများ မြင့်တက်စေနိုင်သည်။ လေဖိအားနည်ရပ်ဝန်း ၏အလယ်ဗဟို အတွင်းရှိ နိမ့်ကျသော လေထုဖိအားမှ အစားထိုး - ရောက်ခြင်း ထွက်ပေါ်လာသည်။ ၎င်းလှိုင်း လုံးကြီး များသည် ကမ်းခြေအထိ ရွေ့လျားလာပြီး မြေဧရိယာအတော်များများကို ရေဖြင့်လွှမ်းမိုးလိုက် ပါသည်။ အဆိုပါ လှိုင်းလုံးကြီးများသည် ဆူနာမီ (မဟုတ်သော်လည်း) ၎င်းနှင့် ဆင်တူဖြစ်ကာ ထိုကဲ့သို့သော လှိုင်းလုံး ကြီးမျိုး မြန်မာနိုင်ငံတွင်လည်း ၂၀၀၈ ခုနှစ်၊ မေလအတွင်းက ကျရောက်ခဲ့သည်။ ဆူနာမီဖြစ်ရသော အကြောင်းရင်းများ တစ်နေရာတည်း၌ဆုံသော သို့မဟုတ် ပျက်စီးစေသော ကျောက်ထုလွှာကြီးများ၏ နယ်နိမိတ်သည် ရုတ်တရက် ရွေ့လျားပြီး အပေါ်တွင်ဖုံးလွှမ်းနေသော ရေထုကို ဒေါင်လိုက်အနေအထားဖြင့် အစားထိုး ဝင်ရောက်နေရာယူ သောအခါ ဆူနာမီဖြစ်ပေါ်လာနိုင်သည်။ ၎င်းတို့သည် တစ်နေရာထဲမှခွဲဖြာထွက်သော သို့မဟုတ် ရှေးကျသည့် ကျောက်ထုလွှာကြီးများ၏ နယ်နိမိတ်များတွင် မဖြစ်ပေါ်နိုင်ပါ။ ဤအရာသည် အဘယ့်ကြောင့်ဆိုသော် ရှေးကျ သည့် ကျောက်ထုလွှာကြီးများသည် ယေဘုယျအားဖြင့် ရေတိုင်၏ ဒေါင်လိုက်အစား နေရာယူခြင်းကို အနှောင့်အယှက် မပေးသောကြောင့်ဖြစ်သည်။ အနိမ့်ပိုင်းဇုံနှင့် ဆက်စပ်နေသော ငလျင်များသည် ဆူနာမီ အများစုကို ဖြစ်ပေါ်စေသည်။ ဆူနာမီများတွင် သေးငယ်သော ကမ်းလွန် လွှဲခွင်(လှိုင်းအမြင့်) နှင့် အလွန်ရှည်လျားသော လှိုင်းအလျား (ကီလို မီတာ ရာပေါင်းများစွာ အထိရှည်လျားလေ့ရှိပြီး) ကြောင့်ပင် ပင်လယ်ပြင်၌ ယေဘုယျအားဖြင့် ၎င်းတို့ ဖြတ် သန်းသွားသည်ကို မသိလိုက်နိုင်ပဲရှိတတ်ကြပြီး ပင်လယ် ရေမျက်နှာပြင်တွင် မူလကထက် ၃၀၀ မီလီမီတာ (၁၂ လက်မ) ခန့်သာမြင့်တက်သော လှိုင်းတံပိုးထခြင်း အနည်းငယ်သာဖြစ်ပေါ်သည်။ ဆူနာမီလှိုင်းများ ကမ်း စပ်ရေတိမ်ပိုင်းသို့ရောက်လာသောအခါ ရေမျက်နှာပြင်မြင့်တက်လာပြီး၊ အောက်တွင်ဖော်ပြထားသော ပင်လယ် ရေတိမ်ပိုင်း လှိုင်းရိုက်ခတ်ခြင်း ဖြစ်စဉ်ကို ဖြစ်စေသည်။ မည်မျှပင်သေးငယ်သော ဒီရေပင်ဖြစ်သော်လည်း ကမ်း ခြေဧရိယာများတွင် ရေလွှမ်းမိုးမှု ဖြစ်ပေါ်နိုင်ပြီး ဆူနာမီတစ်ခုသည် မည်သည့်ဒီရေ အခြေအနေမျိုး တွင်မဆိုဖြစ် ပွားနိုင်သည်။ ခုနှစ်အလိုက်ဖြစ်ပွားခဲ့သောဆူနာမီလှိုင်းများ ၁၉၄၆ ခုနှစ် ဧပြီ ၁ ရက်နေ့တွင် ရစ်ချ်တာစကေး (Richter Scale) ပမာဏ ၇.၈ ရှိ သည့် မြေငလျင် တစ်ခု သည် အမေရိကန် ပြည်ထောင်စု အလက်စကားပြည်နယ် (Alaska) ရှိ အလူတီယန်ကျွန်းစု (Aleutian Islands ) အနီး၌ လှုပ်ခတ်ခဲ့သည့် အတွက် ၁၄ မီတာ (၄၆ ပေ) မြင့်သော ဆူနာမီလှိုင်းလုံးကြီးများ ဖြစ်ပေါ်ကာ ဟာဝိုင်ယီကျွန်း (Hawaii) ရှိ ဟီလို (Hilo) အရပ်ကို ရေလွှမ်းမိုးခဲ့သည်။ ထိုကဲ့သို့ မြေငလျင် လှုပ်ရှားမှုမျိုးဖြစ်ပေါ်ခဲ့သော ပစိဖိတ်သမုဒ္ဒရာ (Pacific Ocean)၏ ကြမ်းပြင်သည် အလက်စကားပြည်နယ် အောက်သို့ အနည်းငယ် နိမ့်ဆင်းသွားသည်။ လွန်ခဲ့သောနှစ်ပေါင်း ၈,၀၀၀ ခန့်တွင် စတိုးဂါ (Storegga)၊ ၁၉၂၉ ခုနှစ်တွင် ဂရန်းဘန့်(ခ်) (Grand Banks)၊ ၁၉၉၈ ခုနှစ်တွင် ပါပူးဝါး နယူး ဂီနီ (Papua New Guinea) တပ်ပင် (Tappin) ၂၀၀၁ ခုနှစ် တို့သည် တစ်နေရာတည်းတွင် စုဆုံသောနယ်နိမိတ်များ၏ အဝေးနေရာများတွင် ဖြစ်ပွားသော ဆူနာမီတိုက်ခတ်မှု ဥပမာ များပင်ဖြစ်သည်။ ဂရန်းဘန့်(ခ်) နှင့် ပါပူးဝါး နယူး ဂီနီ တို့တွင် ဖြစ်ပေါ်ခဲ့သော ဆူနာမီများသည် အနည်အနှစ်များကို မတည်မငြိမ်ဖြစ်စေသည့် မြေငလျင်များမှ ဖြစ်ပေါ်လာခြင်းဖြစ်ပြီး ၎င်းအနည်အနှစ်များအား သမုဒ္ဒရာထဲသို့ ရွေ့လျားစီးဝင်စေခြင်းဖြင့် ဆူနာမီ မုန်တိုင်း ဖြစ်ပေါ်လာစေ ခြင်းဖြစ်သည်။ ၎င်းတို့သည် သမုဒ္ဒရာကျော်ဖြတ်သည့် အကွာအဝေးများကို ဆက်လက်၍ မသွားမီ ပျောက်ကွယ်သွားကြသည်။ စတိုးဂါတွင် ဖြစ်ပေါ်သော အနည်အနှစ်များ ဆုံးရှုံးရသည်မှာ အဘယ်အကြောင်းကြောင့် ဖြစ်သည်ကိုမူ ရှင်းလင်းစွာ မသိရှိရသေးပါ။ အဆိုပါအကြောင်းရင်းများတွင် ပါဝင်သော ဖြစ်နိုင်ချေများမှာ အနည်အနှစ်များ ပို၍များပြားစွာ စုပုံလာခြင်း၊ မြေငလျင်လှုပ်ခြင်း သို့မဟုတ် ရေဓာတ်ပါဝင်သည့် ဓာတ်ငွေ့ထုတ်လွှတ်ခြင်း (methane (မီသိန်း) စသည်) တို့ ဖြစ်သည်။ ၁၉၆၀ ခုနှစ် ဗာဒီးဗီးယား မြေငလျင် (Valdivia earthquake) (Mw 9.5) (19:11 hrs UTC) ၊ ၁၉၆၄ ခုနှစ် အလက်စကား မြေငလျင် (Alaska earthquake) (Mw 9.2) နှင့် ၂၀၀၄ ခုနှစ် အိန္ဒိယသမုဒ္ဒရာ မြေငလင် (Indian Ocean earthquake)(Mw 9.2) (00:58:53 UTC) တို့သည် မကြာသေးမီက ဖြစ်ပွားခဲ့သည့် အင် အားပြင်းထန်သော ကြီးမားသည့်တွန်းကန်ခြင်း မြေငလျင် ဥပမာများ ဖြစ်ကြသည်။ ၎င်းတို့သည် သမုဒ္ဒရာကြီးများ တစ်ခုလုံးကို ကျော်ဖြတ်သွားနိုင်သည့် ဆူနာမီများ (teletsunamis (တယ်လီဆူနာမီများ) ဟု လူသိများကြသည်) ကို ဖြစ်ပွားစေသည်။ ဂျပန်နိုင်ငံတွင် ဖြစ်ပေါ်သော (Mw 4.2) ရှိ အင်အားနည်းသော မြေငလျင် များသည် ဆူနာမီများ (ဒေသ နှင့် နယ်မြေဆိုင်ရာ ဆူနာမီများဟု ခေါ်ကြသည်) ကို ဖြစ်ပွားစေပြီး ၎င်းတို့သည် အနီးအနားရှိ ကမ်းခြေတို့ကိုသာ မိနစ်အနည်းငယ်အတွင်း ဖျက်ဆီးပစ် နိုင်သည်။ ၁၉၅၀ ခုနှစ်များအတွင်း ယခင်က ဖြစ်ခဲ့သည်ထက် ပိုမိုကြီးမားသော ဆူနာမီများသည် မြေပြိုခြင်း၊ မီးတောင် ပေါက်ကွဲခြင်း ( ဥပမာ စံတော်ရီနီ (Santorini) နှင့် ကရာကတ်တို (Krakatau) ) နှင့် ရေနှင့်ထိတွေ့သောအခါ ဖြစ်ပေါ်လာသော သက်ရောက်မှု အဖြစ်အပျက်များကြောင့် ပေါ်ပေါက်လာရခြင်းဖြစ်နိုင်သည်ဟု ယူဆခဲ့ကြသည်။ ထိုအခြေအနေများက ရေထုအစိုင်အခဲ ထုထည်ကြီးအား လျင်မြန်စွာ အစားထိုး နေရာဝင်ယူသည်။ အဘယ့်ကြောင့်ဆိုသော် ကျရောက်လာသော အပိုင်းအစများမှ စွမ်းအင် သို့မဟုတ် ရေထုသို့ ပြန့်ကားခြင်းကူး ပြောင်းသည့် နှုန်းသည် ရေမှစုပ်ယူနိုင်သော နှုန်းထက်ပိုမိုမြန်ဆန်ခြင်းကြောင့်ဖြစ်သည်။ မီဒီယာမှ ၎င်းတို့ကို မဂ္ဂါဆူနာမီ (megatsunami - ကြီးမားသော ဆူနာမီ) ဟု ခေါ်ဝေါ်သမုတ်ကြသည်။ ထိုနည်းလမ်းများကြောင့် ဖြစ်ပွားသော ဆူနာမီများသည် သမုဒ္ဒရာချင်း ဖြတ်ကျော်သော ဆူနာမီမုန်တိုင်း ကဲ့သို့ မဟုတ်ဘဲ ရေပြင်အကျယ်အဝန်းအနည်းငယ်သာ သက်ရောက်မှုရှိသဖြင့် ပြိုကွဲမှုမှာ မြန်ဆန်ပြီး အဝေးနေရာရှိ ကမ်းခြေများကို ထိခိုက်မှု အလွန်နည်းပါးပါသည်။ ထိုအဖြစ်အပျက်များကြောင့် ပို၍ ကြီးမားသော ဒေသတွင်း ဂယက်လှိုင်းပြင်းများ ဖြစ်သည့် ဆော်လစ်တန် (solitons) ကို ဖြစ်ပေါ်စေသည်။ ဥပမာအားဖြင့် ၁၉၅၈ ခုနှစ် တွင် လစ်တူယာ ပင်လယ်အော် (Lituya Bay) ၌ ပေါ်ပေါက်ခဲ့သော မြေပြိုကျမှုကြောင့် ဖြစ်ပေါ်လာသော လှိုင်း လုံးကြီးများသည် ကနဦး၌ ၅၂၄ မီတာ (၁၇၁၉ ပေ) ရှိသည်ဟု ခန့်မှန်းကြသည်။ သို့သော် အလွန်ကြီးမားသော မြေပြိုကျမှုသည် မဂ္ဂါဆူနာမီကို ဖြစ်ပေါ်နိုင်ပြီး သမုဒ္ဒရာချင်း ဆက်စပ်နေသည့် အကွာအဝေးနေရာသို့တိုင် ရောက်ရှိနိုင်သော်လည်း ထိုအယူအဆကို အထောက်အပံ့ပေးရန် ဘူမိဗေဒဆိုင်ရာ အထောက်အထားများ မရှိပေ။ မြေငလျင်လှုပ်ခြင်းကြောင့် ဆူနာမီဖြစ်ပေါ်စေခြင်း ဆူနာမီဖြစ်ပေါ်စေသော မြေငလျင် လှုပ်မှုများမှာ အကယ်၍ ရေထု၏ အောက်ဘက်နေရာ၌ ငလျင်လှုပ်မှုဖြစ်ပွားလျှင်၊ ငလျင်သည်အင်အားအသင့်အတင့် သို့မဟုတ် အင်အားပြင်းထန်လျှင်၊ နှင့် ငလျင်လှုပ်မှုသည်ပမာဏကြီးမားသော ရေထုများနေရာရွေ့လျားစေလျှင် သွင်ပြင်လက္ခဏာများ နေ့စဉ် လေကြောင့်ဖြစ်ပေါ်သောလှိုင်းများ၏ လှိုင်းအလျားသည် (ထိပ်ပိုင်းတစ်ခုမှ အခြား ထိပ်ပိုင်း တစ်ခုသို့) ၁၀၀ မီတာ (၃၃၀ ပေ) နှင့် အကြမ်းအားဖြင့် အမြင့် ၂ မီတာ (၆.၆ ပေ) ရှိသည်။ ဆူနာမီတစ်ခုသည် အလွန်နက်သော ပင်လယ်တွင်မူ လှိုင်းအလျားမှာ ၂၀၀ ကီလိုမီတာ (၁၂၀ မိုင်) ခန့်ရှိသည်။ ထိုကဲ့သို့သော လှိုင်းမျိုးသည် တိုက် ခတ်မှု တစ်နာရီလျှင် ၈၀၀ ကီလိုမီတာ (တစ်နာရီလျှင်မိုင် ၅၀၀) ဖြစ်သည်။ သို့သော် အလွန်ရှည်လျားသော လှိုင်းအလျားကြောင့် မည်သည့်နေရာ၌မဆို စက်ဝန်းတစ်ပတ်ပြည့်ရန် အချိန်မှာ ၂၀ သို့မဟုတ် ၃၀ မိနစ်အထိ ကြာတတ်ပြီး လွှဲခွင်မှာ ၁ မီတာ (၃.၃ ပေ) ခန့် သာရှိသည်။ ထိုအရာသည် နက်ရှိုင်းသော ရေပြင်ပေါ်တွင် ဆူနာမီ ဖြစ်ပေါ်ခြင်းကို စုံစမ်းထောက်လှမ်းရန်ခက်ခဲပြီး သင်္ဘောများသည် အဆိုပါလှိုင်းတို့ ဖြတ်သန်းသွားခြင်း ကို သိနိုင်ခဲပါသည်။ ဆူနာမီသည် ကမ်းခြေသို့ ချဉ်းနင်းဝင်ရောက်လာသောအခါ ရေများပို၍ တိမ်လာကာ သောင်တိမ်ပိုင်းသို့ ရိုက် ခတ်သည့်လှိုင်းသည် လှိုင်းများကို ဖိပြီး လှိုင်း၏အရှိန်အဟုန်သည် တစ်နာရီလျှင် ၈၀ ကီလိုမီတာ (တစ်နာရီ လျှင်မိုင် ၅၀) ဖြစ်လာပြီး ၎င်း၏ လှိုင်းအလျားသည်လည်း ၂၀ ကီလိုမီတာ (၁၂ မိုင်) အောက် လျော့လာ၍ ၎င်း၏ လွှဲခွင်မှာ ပို၍ မြင့်မားလာကာ သိသာ ထင်ရှားလာသည်။ သို့သော် လှိုင်းများတွင် ထိုကဲ့သို့ ရှည်လျားသော လှိုင်းအလျား တစ်ခုရှိနေသေး၍ ဆူနာမီသည် အမြင့်ဆုံး အနေအထားသို့ ရောက်ရှိရန် အချိန်မှာ မိနစ်ပိုင်းခန့် ကြာဦးမည်ဖြစ်သည်။ အလွန်ကြီးမားသော ဆူနာမီမုန်တိုင်းမတစ်ပါး လှိုင်းများသည် (ကမ်းခြေသို့တိုက်ခတ် သောလှိုင်းများကဲ့သို့) ကွဲပျောက်လွင့်စဉ်မသွားသော်လည်း ဖောက်ထွင်းစီးဝင်မှု လျင်မြန်သော ဒီရေစီးကြောင်း နှင့်တူသည်။ ရေနက်သော နေရာများနှင့် ကပ်လျက်ရှိသော ပင်လယ်အော်များ၊ ကမ်းရိုးတန်းများ နေရာများ သည် ဆူနာမီကို မတ်စောက်သော အက်ကွဲကြောင်းမျက်နှာစာနှင့် လှေကားထစ်များသဖွယ် လှိုင်းတစ်ခုအဖြစ် ထပ်မံ၍ ပုံဖော်နိုင်သည်။ ဆူနာမီ လှိုင်းအမြင့်ဆုံးသည် ကမ်းခြေသို့ ရောက်ရှိသောအခါ အကျိုးဆက်အားဖြင့် ပင်လယ်ပြင်၏ ရေမျက် နှာပြင် ယာယီမြင့်တက် ခြင်းကို အရှိန်ယူခြင်း ဟူ၍ သတ်မှတ်သည်။ အရှိန်ယူခြင်းကို ပင်လယ်ရေမျက်နှာပြင် ရည်ညွှန်းချက်၏ အထက်တွင် မီတာဖြင့် တိုင်းတာသည်။ ကြီးမားသော ဆူနာမီမုန်တိုင်း၏ လှိုင်းလုံးများ သည် အချိန်ကာလတစ်ခုတွင် တစ်လုံးပြီးတစ်လုံး ဆက်လက်၍ ဖြစ်ပေါ်ပြီး လှိုင်းခေါင်းဖြူများ အကြားတွင် သိသာ ထင်ရှားသော အချိန်ကာလအတိုင်းအတာတစ်ခု အထိကြာမြင့်သည်။ ကမ်းခြေသို့ ပထမဦးဆုံး ရောက် ရှိလာသော လှိုင်းလုံးသည်အမြင့်ဆုံး အရှိန်ယူခြင်းသို့ မရောက်ရှိနိုင်ပါ။ ၈၀ % သော ဆူနာမီများသည် ပစိဖိတ်သမုဒ္ဒရာ အတွင်းတွင် ဖြစ်ပေါ်လေ့ရှိသော်လည်း ထိုမျှမကဘဲ ရေကန်များ အပါအဝင် ရေထုထည်ကြီးမားသော နေရာများတွင်လည်း ဖြစ်ပေါ်နိုင်ပါသေးသည်။ မြေပြိုခြင်းများ ဖြစ်သောအခါတွင် လည်းကောင်း၊ မီးတောင်ပေါက်ကွဲခြင်းများနှင့် ကြယ်ပျံကြီးများ ကျရောက်သော အခါတွင် လည်းကောင်း၊ မြေငလျင် လှုပ်ရှားသောအခါတွင်လည်းကောင်း ဆူနာမီမုန်တိုင်းများ ဖြစ်ပေါ်လာစေနိုင်သည်။ ကိုးကား ပြင်ပလင့်ခ်များ Animation of DART tsunami detection system Can HF Radar detect Tsunamis? မိုးလေဝသ ရာသီဥတု

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%86%E1%80%B0%E1%80%94%E1%80%AC%E1%80%99%E1%80%AE

ဒရယ်ငယ်

ဆိတ်သမင် () ဆိုသည်မှာ စားမြုံ့ပြန်တတ်ပြီး ခွာရှိသော နို့တိုက်သတ္တဝါဖြစ်သည်။ ဒရယ်ငယ်သည် "ဘိုဗီဒီး (Bovidae)" မျိုးရင်းထဲတွင်ပါသော ၎င်း၏မျိုးရင်းခွဲများမှ တိရစ္ဆာန်များကိုစုစည်း၍ ခေါ်ဝေါ်သော လူအသုံးများသည့် တိရစ္ဆာန်ဆိုင်ရာ အမည်နာမဖြစ်သည်။ ၎င်းတိရစ္ဆာန်များသည် ၎င်းတို့အချင်းချင်းထက် ဆိတ်များ သို့မဟုတ် နွားများနှင့် ပို၍အလားသဏ္ဌန်တူကြသည်။ ဆိတ်သမင်မျိုးစိတ် အများအပြားရှိပြီး အလွန်သေးငယ်သော တော်ဝင်ဆိတ်သမင် မှသည် နွားသိုးနှင့်တူသော အီလန်တောဆိတ် အမျိုးအစားထိ အန်းတဲလုပ် အမျိုးမျိုး ရှိကြသည်။ အန်းတဲလုပ် ဆိတ်သမင်အဖိုအား ၎င်းတို့၏ ဦးချိုများကို ကြည့်ခြင်းဖြင့်သိနိုင်ပြီး ထိုချိုများမှာ သမင်ဦးချိုများနှင့် မတူဘဲ တစ်နှစ်တစ်ခါလဲရခြင်းမရှိဘဲ တသက်လုံး အမြဲတမ်းဖြစ်သည်။ အန်းတဲလုပ်အများစု၏ ဦးချိုများသည် အနည်းကော့၍ ရှည်လျားပြီး တချို့မျိုးစိတ်များသည် လိမ်ရှုပ်နေသော ပုံသဏ္ဌာန်မျိုးလည်းရှိသည်။ ကိုးကား ခွာစုံပါသော တိရစ္ဆာန်များ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%92%E1%80%9B%E1%80%9A%E1%80%BA%E1%80%84%E1%80%9A%E1%80%BA

ပုရွက်ဆိတ်

ပုရွက်ဆိတ်သည် Formicidae မျိုးရင်းတွင်ပါသော အင်းဆက်ဖြစ်ပြီး နကျယ်ကောင်နှင့် ပျားမျိုများနှင့် အမျိုးတော်သည်။ ပုရွတ်ဆိတ်များသည် အုပ်စုဖွဲ့၍နေတတ်သည်။ ပုရွတ်ဆိတ်များသည် အုပ်စုဖွဲ့၍ အစာရှာတတ်သည်။ ပုရွက်ဆိတ်တွင် နှာခေါင်းခုနှစ်ပေါက်ရှိသည်။ ထိုကြောင့် အစားအစာများရှိသည့်နေရာကို အမြန်ဆုံးအရောက်လာနိုင်သည်။ ပုရွက်ဆိတ်များသည် နွေရာသီတွင် အစားအစာများကို စုဆောင်းတတ်သည်။ ဇွဲ၊ လုံလ၊ ဝီရိယရှိသော တိရစ္ဆာန်အဖြစ် လူတို့၏ သတ်မှတ်ထားခြင်းခံရသည်။ ပုရွတ်ဆိတ်နီအကြီး၊ ပုရွတ်ဆိတ်နီအသေး၊ ပုရွတ်ပျံ၊ ပုရွတ်ဆိတ်မည်းအကြီး၊ ပုရွတ်ဆိတ်မည်းအသေးစသည်ဖြင့် အမျိုးအစားများစွာရှိသည်။ ခန်းမှန်းခြေ ပုရွက်ဆိတ် မျိုးစိတ်ပေါင်း ၂၂၀၀၀ ထဲမှ ၁၃၈၀၀ ကို ခွဲခြားမှတ်တမ်းတင်နိုင်ခဲ့သည်။ ပုရွက်ဆိတ်ကို ကမ္ဘာပေါ်ရှိ ကုန်းမြေထုနေရာတိုင်းတွင် တွေ့မြင်ရသည်။ ပတ်ဝန်းကျင်များစွာတွင် လိုက်လျောညီထွေနေတတ်ကြပြီး အချင်းချင်း ဆက်သွယ်နိုင်ခြင်း၊ ပြဿနာဖြေရှင်းနိုင်စွမ်းရှိခြင်းတို့ကြောင့် ဂေဟစနစ်တွင် ကောင်းစွာ ရှင်သန်နိုင်ကြသည်။ ကိုးကား ပုရွက်ဆိတ်များ အင်းဆက်များ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%95%E1%80%AF%E1%80%9B%E1%80%BD%E1%80%80%E1%80%BA%E1%80%86%E1%80%AD%E1%80%90%E1%80%BA

မိကျောင်း

မိကျောင်းသည် မျက်မှောက်ခေတ်အထိ သက်ရှိအကြီးဆုံး တွားသွားကောင်များထဲတွင် အပါအဝင်ဖြစ်သည်။ြ ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်၍ စက်ဆုပ်ရွံရှာဖွယ်ကောင်သော သတ္တဝါလည်းဖြစ်သည်။ ကမ္ဘာအရပ်ရပ် အပူပိုင်းဒေသများရှိ မြစ်၊ ချောင်း၊ အင်း၊ အိုင် နှင့်ညွှန်ပျောင်းပေါသော ကမ်းရိုးတစ်လျှောက်တွင် နေထိုင်သည်။ သားစားသတ္တဝါကြီးများ ဖြစ်သည်အားလျော်စွာ လူနှင့် တိရစ္ဆာန် များကို ရန်မူတတ်သည်။ မိကျောင်းသည် Crocodylidae မျိုးရင်းတွင်ပါသော မျိုးစိတ်များကို ရည်ညွှန်းပြီး တစ်ခါတစ်ရံတွင် Crocodylinae မျိုးရင်းသေးတွင် ပါဝင်သော မျိုးစိတ်များကိုရည်ညွှန်းလေ့ရှိသည်။ ထိုအသုံးအနှုန်းကို Crocodilia မျိုးစစ်တွင် ပါဝင်သော မိကျောင်း၊ နှာခေါင်းတိုမိကျောင်း နှင့် caimans (Alligatoridae မျိုးရင်း) နှင့် gharials (Gavialidae မျိုးရင်း) တို့ အပြင် သမိုင်းမတိုင်မီခေတ်က မိကျောင်းတို့၏ ဘိုးအေနှင့် အမျိုးအဆွေများပါဝင်သော Crocodylomorpha တို့ ကိုလည်း ရည်ညွှန်းခေါ်ဆိုနိုင်သည်။ အမျိုးအစား မိကျောင်းတွင် မိကျောင်းခေါင်းရှည်နှင့် မိချောင်းခေါင်းတို ဟူ၍ နှစ်မျိုးရှိသည်။ မိကျောင်းခေါင်းရှည်သည် ပါဏဗေဒအလိုအားဖြင့် ကရော့ကိုဒီလီယာမျိုးစဉ်တွင် ကရော့ကိုဒီလီဒီမျိုးရင်း၌ ပါဝင်၍ ကရော့ကိုဒီလပ်နိလိုတီကပ်ဟုခေါ်သည်။ ရှည်သောဦးခေါင်းနှင့် ချွန်သောနှာတံရှိသောကြောင့် ယင်းကို မိကျောင်းခေါင်းရှည်ဟု မိကျောင်းခေါင်းတိုမှ ခွဲခြား၍ခေါ်ရသည်။ မိကျောင်းခေါင်းရှည်နှင့် မိကျောင်းခေါင်းတိုသည် အလွန်တူကြသဖြင့် မကြာခဏမှားတတ်ကြသည်။ သို့သော် အသေအချာကြည့်လျှင် ကွဲပြား ခြားနားချက်များရှိသည်ကို တွေ့ရသည်။ မိကျောင်းခေါင်းတို၏ ဦးခေါင်းသည် ကျယ်ပြန့်လျက် တို၍ဝိုင်းသော နှာတံရှိသောကြောင့် မိကျောင်းခေါင်းတိုဟု ခေါ်သည်။ မိကျောင်းခေါင်းရှည်၏ စတုတ္ထ အောက်သွားသည် အခြားသွားများထက် ရှည်ထွက်လျက်ရှိရာ ပါးစပ်ပိတ်လိုက်သည့်အခါ အထက်မေးရိုး အပြင်ဘက်သို့ ထွက်လာ ပြီးသော် မြောင်းကလေးအတိုင်း အံကျရှိနေလေသည်။ မိကျောင်း ခေါင်းတို၏ စတုတ္ထအောက်သွားသည်လည်း အခြားသွားများထက် ရှည်၏။ သို့သော် ပါးစပ်ပိတ်လိုက်သည့်အခါ အထက်မေးရိုးရှိ တွင်းကလေးထဲသို့ အံကျဝင်နေလေသည်။ မိကျောင်းခေါင်းရှည်၏ နှာခေါင်းနှင့် မျက်လုံးများသည် မျက်နှာပေါ်တွင် မို့တက်လျက်ရှိသည်။ ယင်းတို့သည် တစ်ခါတစ်ရံရေပေါ်၌ နှာခေါင်းနှင့် မျက်လုံးများကိုသာ ဖော်၍ နေတတ်ရာ ရှည်လျားသော သစ်လုံးများ မျောနေဘိသကဲ့သို့ ထင်ရသည်။ သို့ဖြင့် ကိုယ်ခန္ဓာသည် ရေအောက်၌ရှိနေသော်လည်း အသက်ရှူနိုင် ပြီးလျှင် ပတ်ဝန်းကျင်ရှိ အစာဖြစ်သော သတ္တဝါများကို ကောင်းစွာမြင်နိုင်သည်။ မိကျောင်းခေါင်းရှည်သည် ရေအောက်၌ လုံးလုံးမနေနိုင်ပေ။ တစ်နာရီ၊ တစ်နာရီ ကျော်ကျော်မျှသာနေ၍ အသက်ရှူ ရန်အတွက် ရေမျက်နှာပြင်သို့ မကြာခဏ တက်လာရသည်။ မိကျောင်းခေါင်းရှည်သည် များသောအားဖြင့် ငါး၊ လိပ်နှင့် ရေငှက်များကိုဖမ်း၍ အကောင်လိုက် မျိုချတတ်သည်။ ကမ်းနဖူးသို့ ရေသောက်ရန် ဆင်းလာသော တိရစ္ဆာန်များကိုလည်း ဖမ်းယူ စားသောက်တတ်သည်။ အချို့ကား လူသားစားဖြစ်ကြ၏။ ရေတွင် မဆိုထားဘိ ကုန်းပေါ်တွင်ပင် မိကျောင်းခေါင်းရှည်သည် တိရစ္ဆာန် များကို လျင်မြန်ဖျတ်လတ်စွာလိုက်၍ အမြီးဖြင့်ရိုက်ကာ ဖမ်းယူတတ်သည်။ မိကျောင်းခေါင်းရှည်သည် မိကျောင်းခေါင်းတိုထက် ပို၍ ရန်မူတတ်လေသည်။ အခြား တွားသွားကောင်များကဲ့သို့ မိကျောင်းခေါင်းရှည် အမသည် ကြက်ဥသာသာကြီးသော ဥပေါင်း ၃ဝ မှ ၆ဝ အထိ အုသည်။ အချို့က ဥများကို ချုံများကြား၌ သစ်ရွက်သစ်ကိုင်းများဖြင့် လုပ်သော အသိုက်များတွင် ထားတတ်၍၊ အချို့က ကမ်းစပ်သဲ သောင်များ၌ တွင်းတူး၍ မြှုပ်နှံထားတတ်သည်။ အချို့သော မိကျောင်းမျိုးတွင် အမသည် ဥများကို ပေါက်လာသည်အထိ အနား တွင်နေ၍ စောင့်ရှောက်သည်။ ဥများသည် နေရောင်နှင့် အထက်မှဖုံးအုပ်လျက်ရှိသော ဆွေးမြည့်နေသည့် သစ်ရွက်သစ်ကိုင်း များ၏ အပူရှိန်ကြောင့် ၂ လမျှအကြာတွင် မိကျောင်းငယ်များ ပေါက်လာသည်။ ပေါက်ချိန်တန်လာသောအခါ ဥများအတွင်းမှ ချောင်းဆိုးသံကဲ့သို့ မြည်သံကြားရ၏။ ထိုအခါ မိကျောင်းမသည် ဥများကို ဖုံးအုပ်ထားသည့် သဲများနှင့် သစ်ဆွေးများကို ဖယ်ရှားပေးလိုက်ရာတွင် မိကျောင်းငယ်ကလေးများသည် နှာတံထိပ်ရှိ အချွန်ကလေးဖြင့် ဥကိုဖောက်၍ထွက်လာကြသည်။ ထိုအချွန်သည် မကြာမီကျိုးသွား၏။ ဥမှပေါက်စ မိကျောင်းကလေးများသည် ၈ လက်မခန့်သာရှိ၍ မိခင်မိကျောင်းမက ချက်ခြင်းပင် ရေထဲသို့ ခေါ်ဆောင်သွားလေသည်။ ပထမတွင် တစ်လလျှင် တစ်လက်မခန့် ကြီးထွားလာ၍ ၅ နှစ် သားအရွယ်သို့ ရောက်သောအခါ ၆ ပေခန့် ရှည်လာသည်။ ထိုနောက် တဖြည်းဖြည်း ကြီးပြင်းလာရာ အချို့မှာ ပေ ၂ဝ မှ ၃ဝ အထိပင် ရှည်တတ်လေသည်။ မိကျောင်းခေါင်းရှည်များသည် နှစ်ပေါင်းတစ်ရာကျော်မျှ အသက်ရှည်ကြလေသည်။ မိကျောင်းခေါင်းရှည်၏ ကျောနှင့်လည်ပင်းတွင် အလွန်မာ၍ ကြမ်းတမ်းသော အရေထူကြီးဖြင့် ဖုံးအုပ်လျက်ရှိသည်။ သို့သော် ဝမ်းပိုက်နှင့် နံဘေးတွင်ရှိသော အရေသည် ထိုမျှလောက် မမာချေ။ ဝမ်းပိုက်နှင့် နံဘေးမှအရေများကို ပထမတန်းစားသားရေများ ပြုလုပ်၍ သားရေအိတ်နှင့်ရှူးဖိနပ်များ ချုပ်လုပ်ရာ၌ အသုံးပြုကြ သည်။ မိကျောင်းသားရေသည် အလွန်လှပ၍ ကြာရှည်လည်းခံ သည်။ ထိုကြောင့် မိကျောင်းများကို သားရေရှိရေးအတွက် အမြောက်အမြား ဖမ်းဆီးသတ်ဖြတ်ကြသည်။ မိကျောင်းခေါင်းရှည်သည် ကမ္ဘာအရှေ့လုံးခြမ်း သတ္တဝါဖြစ် ၍ အာဖရိကတိုက်၊ အာရှတိုက်၊ မလ္လယု ကျွန်းစုနှင့် ဩစတြေးလျမြောက်ပိုင်းတို့တွင် အများအပြားကျက်စားကြသည်။ အချို့ ကို အမေရိကတိုက် အလယ်ပိုင်းတွင်တွေ့ရသည်။ ရေငန်မိကျောင်း များကို အိန္ဒိယတောင်ပိုင်း၊ မြန်မာနိုင်ငံ၊ မလ္လာယုကျွန်းစု မြစ်ဝများ တွင် တွေ့ရသည်။ အကြီးဆုံးမျိုး ဖြစ်သည့် အိန္ဒိယမိကျောင်းသည် ပေ ၃ဝ ထိ ရှည်သည်။ သို့သော်လည်း ကြောက်တတ်သဖြင့် ငါး များကိုသာစားသည်။ နိုင်းမြစ်တွင် တွေ့ရသော အာဖရိကမိကျောင်း ကား လူသားစားမိကျောင်းဖြစ်သဖြင့် ကြောက်မက်ဖွယ် ကောင်းပေသည်။ ရှေးအီဂျစ်လူမျိုးတို့သည် နိုင်းမြစ်အတွင်းရှိ မိကျောင်းများကိုကိုးကွယ်ခဲ့ကြ၏။ သို့သော် ယခုအခါ ထိုအလေ့အထ မရှိတော့ပေ။ မိကျောင်း၏ လျှာသည် အခြားတိရစ္ဆာန်များ၏ လျှာများကဲ့သို့ အပြင်သို့ မထုတ်နိုင်၊ လှုပ်ရှားမှုလည်း မပြုနိုင်ဘဲ ပါးစပ်အောက်ခြေတွင် အသေကပ်လျက်ရှိသည်။ မိကျောင်းတွင် ကတိုးရည်စိမ့်ထွက်သော ဂလင်းနှစ်စုံရှိရာ ထိုကတိုး ဂလင်းများကို ရေမွှေး ပြုလုပ်ရာ၌ အသုံးပြုကြသည်။ မိကျောင်းဆီကိုလည်း လူတို့အသုံးပြုကြသည်။ မိကျောင်းခေါင်းတိုကို အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု၏ အရှေ့တောင်ပိုင်းပြည်နယ်များရှိ မြစ်များနှင့် တရုတ်နိုင်ငံ ယန်ဆီမြစ်၌ သာတွေ့ရ၍ အခြားဒေသ၌ မတွေ့ရပေ။ တရုတ် မိကျောင်းခေါင်းတိုနှင့် အမေရိကန်မိကျောင်းခေါင်းတိုသည် အသွင်အပြင်နှင့် တကွ အလေ့အထပါ များစွာတူသည်။ မိကျောင်းခေါင်းတိုသည် ကိုယ်အလျား ၁၂ ပေ မှ ၁၅ ပေ အထိ ရှည်တတ်သည်။ မိကျောင်းခေါင်းတိုသည် ကရော့ကိုဒီလီယာမျိုးစဉ်တွင် အယ်လီဂေတိုရီဒီမျိုးရင်း၌ ပါဝင်၍ ပါဏဗေဒ အမည်အားဖြင့် အယ်လီဂေတို မစ်စစ်စပီယန်ဆစ် ဟုခေါ်သည်။ မိကျောင်းခေါင်းတို၌ တိုလွန်းသောခြေထောက်များနှင့် ကြီးမားသော ကိုယ်ထည်ရှိသောကြောင့် ကုန်းပေါ်တွင် အသွားအလာ နှေးကွေးသည့်ပြင် ကိုရိုးကားရား နိုင်လှပေသည်။ မိကျောင်းခေါင်းတိုသည် အများအားဖြင့် ငါး၊ ကဏန်း၊ ပုစွန်ဆိတ်နှင့် တွားသွားကောင်ကလေးများကို ရှာဖွေစားသောက်သည်။ သို့သော် ခွေးများနှင့် အခြား ခြေလေးချောင်း သတ္တဝါများကိုလည်း စားတတ်သည်။ မိကျောင်းခေါင်းတို အမသည် မြက်များ၊ သစ်ရွက် သစ်ကိုင်းများဖြင့် အမြင့် ၃ ပေ၊ ပြက် ၇ ပေ ခန့်ရှိသော အသိုက်ကို ကမ်းနဖူးတွင်ပြုလုပ်၍ အသိုက်အလယ်တွင် ကြက်ဥသာသာရှိသော ဥများကို ဥပေါင်း ၄ဝ မှ ၅ဝ အထိ အုတတ်သည်။ ရက်သတ္တပတ် ၉ ပတ်ခန့် အကြာတွင် သားငယ်များပေါက်လာ၍ ပေါက်စတွင် ၈ လက်မခန့်သာရှိသည်။ သားငယ်များသည် ရေထဲ၌ မိခင်နောက်သို့ တစ်ကောက်ကောက်လိုက်နေပြီးသော် အတော်အတန် ကြီးပြင်းလာမှ ခွဲထွက်သွားကြသည်။ မိကျောင်း ခေါင်းတိုသည် အသက် ၅ဝ မှ ၆ဝ အထိ ရှည်သည်။ မိကျောင်းခေါင်းတို၏ သားရေကိုလည်း လှပ၍ကြာရှည်ခံသောကြောင့် အဖိုးတန်ဖိနပ်များ၊ လက်အိတ်နှင့် အခြားပစ္စည်းများ ချုပ်လုပ်ရာ၌ အသုံးပြုကြသည်။ သားရေအတွက် ယင်းတို့အား ဖမ်းဆီး သတ်ဖြတ်ကြသောကြောင့် တဖြည်းဖြည်း နည်းပါးလာလေသည်။ ယခုအခါ မြောက်အမေရိကတိုက် ဖလော်ရီဒါပြည်နယ်၌ မိကျောင်းခေါင်းတိုများကို ခြံခတ်၍ မွေးမြူထားကြသည်။ မိကျောင်းတို့သည် အာဖရိက၊ အာရှ၊ အမေရိကနှင့် ဩစတြေးလျ တို့ရှိ မုတ်သုံဒေသများတွင် နေထိုင်သော ကြီးမားသည့် ရေနေ တွားသွားသတ္တဝါများ ဖြစ်ကြသည်။ မိကျောင်းတို့သည် ရေချိုစားကျက်များဖြစ်သော မြစ်များ၊ ကန်များ၊ ရွှံ့ညွှန်များ နှင့် ရေငံအိုင်များတွင် အစုအဝေးဖြင့် နေထိုင်လေ့ရှိကြသည်။ သူတို့သည် ကျောရိုးရှိသတ္တဝါများဖြစ်သော ငါးများ၊ တွားသွားသတ္တဝါများ၊ နို့တိုက်သတ္တဝါများ ကို စားသုံးလေ့ရှိကြပြီး ကျောရိုးမဲ့သတ္တဝါများဖြစ်သော ပုစွန်၊ ဂဏန်း၊ ဘဝဲတို့နှင့် အလားတူသည့် အချို့မျိုးစိတ်များကိုလည်း ရွေးချယ် စားသုံးလေ့ရှိသည်။ သူတို့သည် ရှေးဟောင်းသတ္တဝါများဖြစ်ပြီး ဒိုင်နိုဆောများရှိသည့် အချိန်ကတည်းက ယခုတိုင် အနည်းငယ်မျှသာ အပြောင်းအလဲရှိသည်။ မိကျောင်းများသည် လွန်ခဲ့သော နှစ်သန်းပေါင်း ၂၀၀ ကတည်းက ရှိခဲ့သည် ဟု ယူဆရပြီး ဒိုင်နိုဆောများမှာ လွန်ခဲ့သည့် နှစ်ပေါင်း ၆၅ သန်းက မျိုးတုံးပျောက်ကွယ်သွားခဲ့သည့်အတွက် သူတို့သည် အကြီးအကျယ် မျိုးတုံးပျောက်ကွယ်မှု အဖြစ်အပျက်တွင် အသက်ရှင်ကျန်ရစ်ခဲ့သော သတ္တဝါများဖြစ်သည်။ ပါဏဗေဒအလို အရ သိပ္ပံနည်းကျ နှင့် သွင်ပြင်လက္ခဏာအရ ဇီဝမျိုးရိုး ခွဲခြားခြင်း ပါဏဗေဒအလို အရ ဇီဝမျိုးရိုး ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာခြင်း မျိုးရင်းခွဲ Crocodylinae မျိုးစု Crocodylus Crocodylus acutus, American crocodile Crocodylus halli, Hall's New Guinea crocodile found South of the New Guinea Highlands Crocodylus intermedius, Orinoco crocodile Crocodylus johnsoni, freshwater crocodile, or Johnstone's crocodile Crocodylus mindorensis, Philippine crocodile Crocodylus moreletii, Morelet's crocodile or Mexican crocodile Crocodylus niloticus, Nile crocodile or African crocodile (the subspecies found in Madagascar is sometimes called the black crocodile) Crocodylus novaeguineae, New Guinea crocodile found North of the New Guinea Highlands Crocodylus palustris, mugger, marsh or Indian crocodile Crocodylus porosus, saltwater crocodile or estuarine crocodile Crocodylus raninus, the Borneo crocodile, is currently considered to be a synonym of Crocodylus porosus; whether or not it is a distinct species remains unclear. Crocodylus rhombifer, Cuban crocodile Crocodylus siamensis, Siamese crocodile (may be extinct in the wild) Crocodylus suchus, West African crocodile, desert or sacred crocodile Crocodylus anthropophagus Crocodylus checchiai Crocodylus falconensis Crocodylus palaeindicus Crocodylus thorbjarnarsoni မျိုးစု Voay Voay robustus (formerly Crocodylus robustus) မျိုးရင်းခွဲ Osteolaeminae မျိုးစု Osteolaemus Osteolaemus tetraspis, dwarf crocodile (There has been controversy as to whether or not this is actually two species; recent (2010) DNA analysis indicate three distinct species: O. tetraspis, O. osborni and a third, currently unnamed.) မျိုးစု Mecistops Mecistops cataphractus West African slender-snouted crocodile Mecistops leptorhynchus Central African slender-snouted crocodile မျိုးစု Brochuchus Brochuchus pigotti (formerly Crocodylus pigotti) Brochuchus parvidens မျိုးစု Euthecodon Euthecodon nitriae Euthecodon brumpti Euthecodon arambourgi မျိုးစု Rimasuchus Rimasuchus lloydi (formerly Crocodylus lloydi) သွင်ပြင်လက္ခဏာအရ ခွဲခြားခြင်း Below is a cladogram showing the relationships of the major extant crocodile groups based on molecular studies, excluding separate extinct taxa: The below cladogram shows the results of the latest study: ဖော်ပြချက် မိကျောင်းသည် သမိုင်းမတိုင်မီခေတ်က ပုံပန်းသဏ္ဌာန်ရှိသော်လည်း ဇီဝဗေဒနည်းအရ ရှုပ်ထွေးသော တွားသွားသတ္တဝါများတွင် ပါဝင်သည်။ အခြားတွားသွားသတ္တဝါများနှင့် မတူဘဲ ရေထဲတွင် ရွေ့လျားရာတွင် အသုံးပြုသည့် ကြွက်သားများသည် အသက်ရှုခြင်း၊ cerebral cortex နှင့် အခန်း ၄ ခန်းပါသော နှလုံးတို့နှင့် ဆက်စပ်နေသည်။ ဥပမာအားဖြင့် သူတို့၏ M. diaphragmaticus သည် diaphragm နှင့်တူသော လုပ်ငန်းကို လုပ်ကိုင်သည်။ သို့သော်လည်း သူတို့၏ ပုံပန်းသဏ္ဌာန်သည် ရေနေနှင့် အမဲလိုက်သတ္တဝါတို့၏ နေထိုင်ပုံလက္ခဏာများ ဖြစ်နေကြသည်။ ကြည့်ရန် နိုင်းမိကျောင်း ကိုးကား အာရှတိုက်၏ တွားသွားသတ္တဝါများ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%99%E1%80%AD%E1%80%80%E1%80%BB%E1%80%B1%E1%80%AC%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%B8

လင်းနို့

လင်းနို့သည် ပျံသန်းနိုင်သော နို့တိုက်သတ္တဝါဖြစ်သည်။ Chiroptera ဟုခေါ်သည်။ လင်းနို့၏ရှေ့လက်များသည် ပင့်ကူအိမ်ကွန်ယက် သဖွယ်ဖြာထွက်ပြီး တောင်ပံများအဖြစ်ရှိနေစေသည်။ လင်းနို့သည် ကောင်းကင်တွင် သိသိသာသာ ပျံသန်းနိုင်စွမ်းရှိသော တမျိုးတည်းသော နို့တိုက်သတ္တဝါဖြစ်သည်။ ရှဉ့်ပျံကဲ့သို့သော အခြားနို့တိုက်သတ္တဝါများမှာ လေထဲပျံသန်းနိုင်သည် ဆိုသော်လည်း အမှန်အားဖြင့် အကွာအဝေး အနည်းငယ်သို့ လေဟုန်စီး ဝဲပျံခြင်းသာ ဖြစ်သည်။ ငှက်များနှင့်မတူသည်မှာ လင်းနို့သည် ရှေ့လက်များကို တောင်ပံမခတ်နိုင်ပဲ ရှည်လျားပြီး အရေပြားဖုံးအုပ်နေသည့် လက်ချောင်းလေးများကိုသာ တောင်ပံအဖြစ် ခတ်ခြင်းဖြစ်သည်။ Chiroptera ဟူသည် heir (χείρ) "hand"နှင့် pteron (πτερόν) "wing" ဟူသော ဂရိစကားလုံး (၂) လုံးကို ပေါင်းစပ်ထားခြင်းဖြစ်သည်။ ကမ္ဘာပေါ်တွင် လင်းနို့အမျိုးပေါင်း (၁၁၀၀) ကျော်ရှိသည့်အနက် (၂၀%) ခန့်ကိုသာ နို့တိုက်သတ္တဝါအဖြစ် ခွဲခြားသတ်မှတ်နိုင်သေးသည်။ (၇၀%) သောလင်းနို့မျိုးများမှာ အင်းဆက်စားသတ္တဝါများဖြစ်သည်။ ကျန်လင်းနို့မျိုးများမှာ သစ်သီးစားသတ္တဝါများဖြစ်ကြသည်။ လင်းနို့များသည် ကမ္ဘာတစ်ဝန်းတွင် ပျံ့နှံ့စွာ ရှိနေကြပြီး ဝတ်မှုန်ကူးခြင်းနှင့် သစ်စေ့များပျံ့နှံ့ခြင်းတို့ကို ဖြစ်စေသည်။ များစွာသော အပူပိုင်းဒေသအပင်များမှာ သစ်စေ့များ ပျံ့နှံ့မှုအတွက် လင်းနို့များပေါ်တွင် လုံးလုံးလျားလျား တည်မှီနေကြရသည်။ အရွယ်အစားအားဖြင့် အလျား ၂၉–၃၃ မီလီမီတာ (၁.၁၄–၁.၃ လက်မ) ခန့်နှင့် အလေးချိန် ၂ ဂရမ် (၀.၀၇ အောင်စ) ခန့်သာရှိသော Kitti's Hog-nosed Bat လင်းနို့မျိုးများမှသည် တောင်ပံဖြန့်လိုက်လျှင် 1.5 m (4 ft 11 in) နှင့် အလေးချိန် 1.2 kg (3 lb) အထိရှိသော Giant Golden-crowned Flying-fox များအထိ အရွယ်စုံရှိသည်။ ကမ္ဘာပေါ်ရှိ အလွန်အေးသော အရပ်ဒေသများမှတပါး ကျန်ဒေသများ၌ လင်းနို့မျိုးပေါင်း ၃ဝဝ ခန့်ကို အနှံ့အပြား တွေ့ရှိရသည်။ တောတွင်းကျသော အရပ်များ၌သာမဟုတ်ဘဲ မြို့ထဲ၊ ရွာထဲနှင့် ခြံဥယျာဉ်များထဲ၌လည်း လင်းနို့များကို တွေ့ရှိရသည်။ လင်းနို့များသည် အကောင်ငယ်မျိုးပင်ဖြစ်သော်လည်း မလေးရှားနိုင်ငံတွင် တွေ့ရှိရသော လင်းနို့ကောင်ကြီးများမှာ အတောင်ကိုဖြန့်၍ အစွန်းနှစ်ဖက်ကြားကို တိုင်းထွာကြည့်လျှင် တခါတရံ ငါးပေမျှရှိလေသည်။ မြန်မာနိုင်ငံကဲ့သို့ အပူပိုင်းဒေသတွင်ရှိသော တိုင်းပြည်များ၌လည်း လင်းနို့များကို တွေ့ရှိရသည်။ လင်းဆွဲများသည် ခြံဥယျာဉ်များတွင် လူတို့စိုက်ပျိုးထားသော သစ်သီးဝလံတို့ကို ညဉ့်အချိန်၌ လှည့်လည်ကာ စားသောက်ဖျက်ဆီးတတ်ကြသည်။ လင်းနို့များမှာမူ ပိုးမွှားများကိုသာ စားလေ့ရှိသဖြင့် လူ၏ မိတ်ဆွေကောင်းများ ဖြစ်ကြသည်။ လင်းနို့များသည် သစ်သီးဝလံပင်များနှင့် ကောက်ပဲသီးနှံပင်တို့ကို ကိုက်ဖြတ်ဖျက်ဆီးတတ်သော ဖလံကောင်များနှင့် ချေးထိုးပိုးကောင်များကို ရှာဖွေ စားသောက်လေ့ရှိသဖြင့် ဥယျာဉ်လယ်ယာ စိုက်စားသူတို့၏ ညဉ့်စောင့်များ စင်စစ်ဖြစ်တော့သည်။ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုနိုင်ငံ အချို့သောအပိုင်းများနှင့် ဩစတြေးလျတိုက်တို့တွင် ပြည်သူ့ဘဏ္ဍာထဲမှ ငွေဖြင့် လင်းနို့များအတွက် အိပ်တန်းများ သို့မဟုတ် ခိုအောင်းရာ အဆောက်အအုံများကို ဆောက်လုပ် ပေးထားကြသည်။ ထိုကဲ့သို့ လင်းနို့များမွေးထားသည့် ရပ်ကွက်များ၌ ခြင်ကောင်များ ပျောက်ကွယ်လျက်ရှိသည်။ နေ့အချိန်တွင် လင်းနို့များကို တွေ့ရခဲသည်။ တစ်နေ့လုံး ဂူများ၊ သစ်ခေါင်းများ၊ ချုံပိတ်ပေါင်းများ၊ စပါးကျီများ၊ ဘုရားရှိခိုးကျောင်း၊ မျှော် ယစင်များနှင့် အိမ်အိုများအတွင်း၌ ပုန်းအောင်းကာ အိပ်စက်နေတတ်ကြသည်။ အအိပ်စုံမက်သော သတ္တဝါများဖြစ်ရာ နွေအခါ၌ပင် ၂၄ နာရီအနက် နာရီပေါင်း ၂ဝ ခန့် သူတို့၏ အိပ်တန်းကို စွန့်ခွာ၍ ထွက်ပျံလေ့မရှိကြချေ။ ဆောင်းရာသီသို့ရောက်လာလျှင် အပြင်သို့ အလျဉ်းမထွက်လာတော့ပေ။ လင်းနို့များသည် ကြည့်ပျော်ရှုပျော်ရှိသော သတ္တဝါများဟု မဆိုနိုင်ချေ။ နေ့အခါတွင် ထုတ်လျောက်စသည်တို့မှာ တွဲရရွဲချကာ အလင်းရောင်ကို မကြည့်နိုင်သကဲ့သို့ ပုတီးစေ့မျက်လုံးကို မှိတ်ချည်ဖွင့်ချည်ဖြင့် လင်းနို့များကို တွေ့ရလေ့ရှိသည်။ ထိုသို့ရှိနေစဉ် အတောင်နှစ်ဖက်ကို ရုပ်သိမ်းလျက် ကိုယ်ရုံထည်သဖွယ် ခြုံထားကြသည်။ လင်းနို့၏အတောင်မှာ ငှက်မွှေး၊ ငှက်တောင်ကဲ့သို့မဟုတ်ဘဲ သားရေကဲ့သို့ဖြစ်သည်။ အလွန်ရှည်လျားသော လက်နှစ်ဖက်နှင့် ခြေထောက်နှစ်ချောင်းတို့သည် ထီးရွက်တွင် ထီးကိုင်းများသဖွယ် တွယ်ကပ်နေသည့်နည်းတူ အတောင်၌ ကပ်လျက်ရှိသည်။ လင်းနို့တစ်ကောင် လက်ထဲ၌ဖမ်းထားမည်ဆိုလျှင် တစ်ကိုယ်လုံး ဆတ်ဆတ်တုန်နေသည်ကို တွေ့ရမည်ဖြစ်၏။ ဤကဲ့သို့ တဆတ်ဆတ်တုန်နေရခြင်းမှာ လင်းနို့အတောင်တွင် အတွေ့အထိကိုအလွန်သိလွယ်သော အာရုံကြောများရှိခြင်းကြောင့် ဖြစ်သည်။ လေကိုတိုးဝှေ့ပျံသန်းနေစဉ် ရှေ့၌တိုက်မိစရာ တစ်ခုခုရှိခဲ့သော် အတောင်နှင့် နားရွက်တို့၌ရှိသော အာရုံကြော များအားဖြင့် လျင်မြန်စွာသိနိုင်သည့်အလျောက် ရှောင်ရှားကာ ပျံသန်းနိုင်ကြလေသည်။ သို့ဖြစ်၍ လင်းနို့များသည် ပျံလွှားငှက်များနည်းတူ ကွေ့ကွေ့ ကောက်ကောက်၊ ပတ်ကာ၊ လှည့်ကာ၊ စိုက်ကာဖြင့် ပျံသန်းနိုင်စွမ်းရှိသည့်အပြင် တောကြီးမျက်မည်းထဲ၌ အလွန်မှောင်မိုက်သော ညဉ့်အချိန်၌ပင်လျှင် သစ်ပင်၊ သစ်ကိုင်း၊ သစ်ခက်၊ တစုံတခုကိုမျှ မတိုက်မခိုက်မိဘဲ အစာဖြစ်သော ပိုးကောင်မွှားကောင်တို့ကို လိုက်လံဖမ်းဆီးနိုင်ကြလေသည်။ ဤ ကဲ့သို့ မှောင်မိုက်နေသာအခါမျိုးတွင် လင်းနို့များသည် မျက်စိဖြင့်မြင်နိုင်သည်ထက် အတောင်နှင့် နားတို့၌ရှိသော အာရုံကြောများဖြင့် ဘေးရန်မထိအောင် ပျံသန်းနိုင်ကြလေသည်။ လင်းနို့များသည် မျက်နှာပြင်အပြန့်မှထ၍ မပျံသန်းနိုင်ကြသဖြင့် မြေပြင်ပေါ်သို့ သက်ဆင်းလေ့မရှိကြချေ။ မြေပြင်ပေါ်သို့ မတော်တဆကျမိလျှင် အလွန်ခဲခဲယဉ်းယဉ်းဖြင့် တွားသွားရလေသည်။ အမြင့်သို့ အနည်းငယ်တက်ပြီးမှ လိုရာသို့ထ၍ ပျံသန်းနိုင်ကြသည်။ အိပ်တန်းတစ်ခုတည်းတွင် လင်းနို့ပေါင်းများစွာစု၍ အိပ်လေ့ရှိသည်။ မှောင်စပျိုး၍ မှောင်ရိပ်လွှမ်းလာချိန်ရောက်မှ ပျားအုပ်ကြီးသဖွယ် အပြင်သို့ အုပ်လိုက်ချီ၍ ပျံထွက်လေ့ရှိကြသည်။ လင်းနို့များသည် ပေါက်ပွားလာသော သားငယ်များအတွက် အသိုက်ဖွဲ့ပေးလေ့မရှိကြ။ လင်းနို့မတို့သည် သူတို့၏သားငယ်များကို အတောင်ဖြင့်ပိုက်ထွေးကာ ရင်နို့ကို တိုက် ယကျွေးလျက် မွေးမြူထားကြလေသည်။ သားငယ်သည် မိခင်၏ကိုယ်တွင် ခြေလက်မြဲမြံစွာ တွယ်ကပ်နိုင်စွမ်းရှိလာသည့်အခါ မိခင်သည် သားငယ်နှင့် အတူ ညဉ့်အချိန်၌ အစာရှာထွက်လေ့ရှိသည်။ ရံဖန်ရံခါ မိခင်သည် သားငယ်တို့ကို သစ်ပင်များတွင် သစ်ရွက်မျာအကြား၌ ဖုံးကွယ်၍ ထားခဲ့ တတ်ကြသည်။ ဤနည်းအားဖြင့် လင်းနို့ငယ်တို့သည် တစတစနှင့် အပြင်သို့ထွက်၍ အပျံသင်ကြလေသည်။ လူတို့သည် များသောအားဖြင့် လင်းနို့များကို မုန်းတီးရွံရှာတတ်ကြရာ လင်းနို့ကိုမြင်လျှင် သတ်ပစ်ချင်ကြသည်။ လင်းနို့၏ ပုံပန်းသဏ္ဌာန်မှာ အမြင်ရဆန်းသလောက် နေထိုင်ပုံကလည်း အခြားတိရစ္ဆာန်တို့နှင့်မတူ၊ စောက်ထိုးပြောင်းပြန် ခြေဖြင့်ချိတ်၍ တွဲလွဲဆွဲကာ နေလေ့ရှိကြသဖြင့် အထင်သေး အမြင်သေး ခံရကြလေသည်။ သို့ရာတွင် လင်းနို့များသည် သီးနှံဖျက်ပိုးမွှားတို့ကို စားသောက်ဖျက်ဆီးပစ်ရုံမျှမက လင်းနို့ချေးကိုလည်း မြေဆီလွှာတွင် ဩဇာဖြည့်လောင်းရန်အတွက် အသုံးချနိုင်သဖြင့် လူ၏မိတ်ဆွေကောင်းများဟု ဆိုရချေမည်ဖြစ်သည်။ အမေရိကတိုက် အလယ်ပိုင်းဒေသနှင့် တောင်အမေရိကတိုက်တို့ ယတွင် တွေ့ရှိရသော သွေးစုတ်လင်းဆွဲမျိုးအချို့မှာ ကျွဲ၊ နွား၊ မြင်းစသော တိရစ္ဆာန်တို့၏ ကျောပေါ်တွင်နား၍ သွေးစုတ်လေ့ရှိကြရာ တခါတရံ သွေးစုတ်ခံရသော တိရစ္ဆာန်တို့သည် သွေးအားနည်း၍ အသက်ပင် ဆုံးရ ယတတ်သည်။ ထိုသွေးစုတ်လင်းဆွဲတို့သည် အိပ်ပျော်နေသော လူများ၏ သွေး ကိုပင် စုတ်ယူတတ်ကြသည်။ လင်းနို့များသည် အလွန်ရှေးကျသော တိရစ္ဆာန်မျိုးထဲမှဖြစ်၍ လင်းနို့အတောင်ကို သေချာစွာ စစ်ဆေးကြည့်ရှုလျှင် အရိုးများ၏ အနေအထားများမှာ လူ၏ လက်ချောင်းများ အနေအထားနှင့် ခပ်ဆင်ဆင်တူ သည်ကိုတွေ့ရမည်ဖြစ်သည်။ ဗြိတိန်နိုင်ငံတွင် လင်းနို့ ၁၂ မျိုးမျှရှိလေသည်။ လင်းနို့သည် ခိုင်ရော့ပတာရာဟူသော နို့တိုက်သတ္တဝါမျိုးစဉ်တွင်ပါဝင်သည်။ ကိုးကား နို့တိုက်သတ္တဝါ မျိုးစဉ်များ အသုံးများသော နို့တိုက်သတ္တဝါ အမည်များ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%9C%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%B8%E1%80%94%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%B7

ကုလားအုတ်

သဲကန္တာရမှာ ခရီးအသွားရ အလာရ ခက်ခဲသော အရပ်ဒေသဖြစ်သော်လည်း အလွယ်တကူ ဖြတ်ကျော် သွားလာနိုင်ရန် သဘာဝက တိရစ္ဆာန်ထူးတစ်မျိုးကို ဖန်တီးပေးထားလေသည်။ ထို တိရစ္ဆာန်မှာ အခြားမဟုတ်။ အဖိုးတန်သော ကုလားအုတ် ပင်ဖြစ်၏။ သွင်ပြင်လက္ခဏာ ကုလားအုတ်သည် လည်ပင်းမှာ ကိုယ်ထည်နှင့် စာလျင် အလွန် ရှည်လျားနေရုံသာမက အကြည့်ရလည်း ဆိုးလေသည်။ ခြေ များမှာလည်း ခွာပါ၍ နှစ်ခြမ်းကွဲနေ၏။ ဤကဲ့သို့ ကွဲနေသည်မှာ ခြေမျက်စိအနီးသို့ပင် ရောက်နေသည်။ ဦးခေါင်းမှာ သေးငယ်ရုံသာမက အရုပ်လည်းဆိုး၏။ အညိုရောင်မျက်လုံးမှာလည်း အပြင်ဘက်သို့ အတန်ငယ်ပြူးထွက်လျက် နေပေသည်။ သူ၏ နှာခေါင်းမှာ အခြားတိရစ္ဆာန်များနှင့်မတူဘဲ ထူးထူးခြားခြား အကွဲကလေးများရှိသည်ကို တွေ့ရ၏။ နှာခေါင်းပေါက်ကို အလိုရှိသလို ကျယ်လာအောင်လုပ်နိုင်၍ သဲကန္တာရအတွင်း၌ ပြင်းထန်သော သဲမုန်တိုင်းများ ကျရောက်လျင် လေဝင်ပေါက်မရှိ အောင်လည်း တင်းကျပ်စွာပိတ်ဆို့ ထားနိုင်သည်။ ကိုယ်ပေါ်၌ ပေါက်သော အမွေးများမှာ ကြမ်းတမ်းရုံသာမက မညီမညာ ဖရိုဖရဲ ဖြစ်လျက်ရှိသည်။ အဖုအထစ်များသော ဒူးနှင့် ကွေးညွတ်လျက်ရှိသော ရင်ရိုးများပေါ်တွင် ကြမ်းတမ်းသော သားရေ ကဲ့သို့ အခံများကို တွေ့ရလေ့ရှိသည်။ ကုလားအုပ်၏ လပို့မှာ အလွန် ကြည့်ရဆိုးသည်။ ကန္တာရသင်္ဘော သဲကန္တာရထဲတွင် ကုလားအုပ်လောက်အဖိုးတန် အသုံးဝင်သော တိရစ္ဆာန် မရှိသဖြင့် ကုလားအုပ်ကို “ကန္တာရသင်္ဘော” ဟူ၍ ခေါ်ဝေါ် ကြသည်။ ကုလားအုပ်သည် သဲကန္တာရထဲ၌ အဖိုးတန်ရခြင်းမှာ အလွန်ရှည်လျားဝေးလံသောခရီးကို အစာရေစာ အနည်းငယ်မျှစား သောက်ရုံနှင့် တာရှည်သွားလာနိုင်သောကြောင့် ဖြစ်ပေသည်။ ထူးဆန်းသည်မှာ ကုလားအုပ်၌ အာဟာရကို သိုလှောင်ထားသော လပို့ ပါရှိခြင်းပင်ဖြစ်သည်။ ခရီးလမ်းအကြား၌ အစာရေစာရှားပါးသောအခါ ကုလားအုပ်သည် လပို့ထဲ၌ အဆီအဖြစ် သိုလှောင်ထားသော အာဟာရကို သုံးစွဲသည်။ ထို့ကြောင့် အလွန်ရှည်လျားပင်ပန်းသော ခရီးကြမ်းကို နွမ်းနယ်စွာသွားပြီးသည့်နောက်တွင် ကုလားအုပ်၏ လပို့မှာ ပျောက်ကွယ်လုမတတ်ငယ်သွားတတ်သည်။ သို့သော် လိုရာခရီးသို့ရောက်၍ ကောင်းစွာနားနေပြီးသော် အစာကောင်းကောင်း စားရလျှင် ထိုလပို့မှာ ချက်ခြင်းပင် ပြန်လည်ဖေါင်းကြွ လာတတ်ပေသည်။ ကုလားအုပ်သည် အစာကို သိုလှောင်နိုင်ရုံသာမက ရေကိုလည်း ကျယ်ဝန်းသော အစာအိမ်ထဲရှိသည့် အထူးရေခန်းများ၌ ခရီးရှည်လျှင်ရှည်သည့်အလျောက် ရက်ပေါင်းများစွာခံနိုင်ရန် သိုမှီးထားနိုင်ပေသည်။ ဤကဲ့သို့ ရေကို သိုမှီးထားနိုင်ခြင်းကြောင့် ကုလားအုပ်သည် သဲကန္တာရထဲတွင် အသုံးဝင်ဆုံးဖြစ်သည်။ ကြမ်းတမ်းပြင်းထန်သော သဲမုန်တိုင်းကျလာသောအခါ နှာခေါင်းကို လေဝင်ပေါက်မရှိအောင်ပိတ်ထားနိုင်သည်။ ထို့ပြင် မျက်လုံးများကိုလည်း အလွန်တရာ ထူထဲလေးလံသော မျက်တောင်တို့ဖြင့် သဲမဝင်အောင် ကာကွယ်ထားနိုင်သေးသည်။ အကျင့်စရိုက် ကုလားအုပ်တွင်ထူးခြားသောအချက်မှာ သူ၏ဦးခေါင်းအနီးသို့ ကပ်လာလျှင် အကြောင်းရှာမရဘဲ ဒေါသထွက်တတ်သော အလေ့ ဖြစ်သည်။ ဤသို့ ဒေါသထွက်လာလျှင် ကုလားအုပ်သည် နီးရာလူကို ကိုက်ခဲခြင်း၊ ကန်ကျောက်ခြင်း စသည်တို့ကို ပြုလုပ်တတ်သည်။ ကုလားအုပ်အစာဝါးပုံမှာ လူနှင့်မတူဘဲ၊ သူ၏ အောက်မေးရိုးကို နံဘေးတစ်ဖက်တစ်ချက်သို့ ထိုမှဤသို့ ပုခက်လွှဲသကဲ့သို့ လှုပ်ရှား ကာကြိတ်ဝါးသည်။ ကုလားအုပ်သည် နှစ်ပေါင်းများစွာကပင် သဲကန္တာရအတွင်း သွားလာသူတို့ အတွက် အသုံးအဝင်ဆုံး တိရစ္ဆာန် ဖြစ်ခဲ့သည်။ အသုံးအဝင်ဆုံးဖြစ်ရခြင်းမှာလည်း အပူဒဏ်ကိုခံနိုင်ခြင်း၊ အစာငတ်ရေငတ်တာရှည်စွာခံ နိုင်ခြင်းတို့အပြင် ကြီးမားသော ခွန်အားရှိခြင်းကြောင့်ပင် ဖြစ်သည်၊ သို့သော်လည်း ကုလားအုပ်သည် အကောင်ကြီး သလောက် ထုံထိုင်းသည်။ ကုလားအုပ်ကို ဒူးထောက်ခိုင်းရန်မှတစ်ပါး အခြားအရာတို့ကို အလွယ်တကူမစေခိုင်းနိုင်ပေ။ ဤကဲ့သို့ ဒူးထောက်သည့်အခါတွင် ကုလားအုပ်သည် မည်မျှမာကျောသော မြေကြီးပေါ်တွင် ဒူးထောက်ရသည်ဖြစ်စေကာမူ နာကျင်ခြင်းမရှိပေ၊ အဘယ်ကြောင့်ဆိုသော် ဒူးဆစ်ပေါ်တွင် ဒူးအခံအင်္ဂါတစ်မျိုးရှိနေသောကြောင့်ဖြစ်သည်။ ဒူးထောက်ခိုင်းသည့်အခါ မိမိကိုယ်ပေါ်သို့ လေးလံသော ဝန်ထုပ် ဝန်ပိုးကြီးများ တင်တော့မည်ကိုသိ၍ ကျယ်လောင်စွာ ညည်းညူတတ်သည်။ ကုလားအုပ်သည် ကျယ်ပြန့်သော သဲကန္တာရကြီးများ ကိုကျော်ဖြတ်၍ တစ်တန်၏ ၄ပုံတစ်ပုံခန့် ရှိသော အလေးချိန်ကို မိုင်ပေါင်းများစွာ လွယ်ကူသက်သာစွာ သယ်ဆောင်နိုင်သည်။ ကုလားအုပ်လမ်းလျှောက်ပုံမှာ ရိုးရိုးသာမန်တိရစ္ဆာန်တို့ လမ်းလျှောက်ပုံနှင့် အလျင်းမတူချေ။ ကုလားအုပ်စီးရသည်မှာ သင်္ဘော စီးရသည်နှင့်တူသဖြင့် လှိုင်းမူးတတ်သူများ ကုလားအုပ်စီးရန် မသင့်ပေ။ ကုလားအုပ်သည် လမ်းလျှောက်ရာ၌ ကိုယ်နံဘေးရှိ ခြေ တစ်စုံလုံးကို တစ်ချိန်တည်းပင့်မြှောက်ပြီးလျှင် ခြေလှမ်းလှမ်းရုံသာမကသေးဘဲ ကိုယ်ထည်ကြီးတစ်ခုလုံးကိုလည်း နံဘေးသို့ ပစ်လွှဲ လျက် စောင်းငဲ့ကာသွားလေ့ ရှိသည်။ ထိုကြောင့် ကုလားအုပ်စီးသောသူမှာ လှိုင်းစီးနေသော လှေကဲ့သို့ နိမ့်လိုက်မြင့်လိုက်ဖြစ်လျက် ရာသီဥတုကြမ်းတမ်း ပြင်းထန်နေစဉ် သင်္ဘောဖြင့်ခရီးသွားရသည်နှင့် မည်သို့မျှ မခြားပေ၊ ကုလားအုပ်များ၏ လှုပ်ရှားသွားလာပုံမှာ ပြင်းထန်လှသည် ဖြစ်ရာ ကုန်စည် များကို တိတ်တဆိတ်ခိုးသွင်းရောင်း ချမှုကို လိုက်လံဖမ်းဆီးရသည့် အီဂျစ်နိုင်ငံမှ ကုလားအုပ်စီး ပုလိပ်များမှာ တစ်နေကုန် တစ်နေ ခန်း ကုလားအုပ်စီး၍ ခရီးသွားရာတွင် သူတို့၏ ကိုယ်ကို ရှည်လျားသော အဝတ်တို့ဖြင့် တင်းကျပ်စွာ ချည်နှောင်၍ ထားရသည်။ ကုလားအုပ်မှာ အသုံးဝင်သည်မှန်သော်လည်း စိတ်နှလုံးကောင်းမရှိသောကြောင့် လူတို့.ချစ်ခင်မှုကို ခံယူရရှိခြင်း မရှိပေ၊ ရန်လိုသောစိတ်ရှိ၍ အခွင့်သာတိုင်း အဖော်အပေါင်း ကုလားအုပ်များကို ကန်ကျောက်ကိုက်ဖဲ့ရန် အမြဲကြံစည်တတ်သည်။ အခါအခွင့် ကောင်းလျှင် အနီးကပ်လာသောလူကိုပင် ရန်မူတတ်သည်။ သခင်ကိုကောင်းစွာမှတ်မိသိရှိသော်ငြားလည်း ချစ်ခင်မြတ်နိုးပုံမပြဘဲ ရိုင်းစိုင်းသည့်အသွင်ကိုသာပြ၏။ ပင်ပန်းဆင်းရဲလှသောကြောင့် သနားညှာတာသည့်စိတ်နှင့် သူတို့အား မည်ကဲ့သို့ပင် ချစ်ခင်ကြင်နာစေကာမူ သခင်ကို တုံ့၍ ပြန်ချစ်ခင်ခြင်း လုံးဝမရှိကြပေ။ ကုလားအုပ်မှာ နူးညံ့ ပျော့ပျောင်းသောစိတ်ထားဟု အလျင်းမရှိဟု ထင်ရ သော်လည်း မိခင်အဖြစ်ဖြင့်မူ သားငယ်တို့ကို အလွန်ဂရုစိုက် ခင်မင်ကြင်နာပုံရပေသည်။ ကုလားအုပ်ငယ်မှာ မွေးမွေးခြင်း ၃ ပေမျှ မြင့်၏။ နွားပေါက်စကလေးထက်ပင်ပိုလေးသော်လည်း ခြေထောက်များမှာ လွန်စွာအားလျော့ ပျော့ညံ့လှသောကြောင့် လမ်း ကောင်းကောင်းမလျှောက်နိုင်ချေ၊ မိခင်ကုလားအုပ်မကြီးမှာ သားကိုချစ်ခင်သော်လည်း အခြား ကုလားအုပ်များနှင့် ရောနှောအုပ်ဖွဲ့ကာ ခြစ်ခြစ်တောက်ပူပြင်းလှသော သဲပြင်များကို ကျော်ဖြတ်၍ တစ်နေ့လျှင် ၂၅ မိုင်နှုန်းမျှနှင့် ခရီးသွားနေရရှာသည်။ ထိုအခါမျိုးတွင် အမြဲပူးတွဲယုယနေရန် မဖြစ်နိုင်သောကြောင့် ကုလားအုပ်ငယ်ကို ပုခက်တစ်ခုထဲတွင် ကုန်စည် များနှင့်အတူ အခြားကုလားအုပ်တစ်ကောင်က ခရီးပြင်း တစ်လျှောက် သယ်ဆောင်သွားရပေသည်။ ကုလားအုပ်ငယ်ကို မိခင်လုပ်သူ၏ ကျောကုန်းပေါ်တွင် မတင်ဘဲ အခြားကုလားအုပ်တွင် တင်ဆောင်ရသည်မှာ မည်သည့်အတွက်ကြောင့်နည်းဟူ၍ မေးဖွယ်ရှိ၏။ ဆိုခဲ့သည့်အတိုင်း ကုလားအုပ်မှာ အလွန်ထုံထိုင်းလှသည်ဖြစ်ရာ မိမိ၏ သားငယ်ကို ကုန်းပေါ်တွင် ကိုယ်တိုင်တင်ထားလျက်နှင့် သားငယ် ပျောက်ဆုံးသွားပြီ သို့မဟုတ် ကျန်ရစ်ခဲ့လေပြီဟု ပူပန်စိုးရိမ်ခြင်း ဖြစ်တတ်သည်။ ထိုကြောင့် ဤကဲ့သို့သော စိုးရိမ်ပူပန်ခြင်းမျိုး မဖြစ်ပေါ်ရအောင် မိခင်ကုလားအုပ်မကြီး၏ ရှေ့မှ ကုလားအုပ် တစ်ကောင်ပေါ်တွင် မိခင် မြင်သာ အောင် တင်ဆောင်သယ်ယူစေရခြင်းဖြစ်သည်။ ရှေ့မှသွားသော ကုလားအုပ်တွင် ကုလားအုပ်ငယ်သည် ပုခက်ထဲ ပါနေသည်ကို တွေ့ရလျှင် မိခင်ကုလားအုပ်မကြီးသည် ကျေနပ်နှစ်သိမ့်စွာ ခရီး သွားနိုင် လေတော့သည်။ ကုလားအုပ်မှာ အစာရေစာနှင့်စပ်လျဉ်း၍ လူတို့အား ဒုက္ခမရှာတတ်ဆုံးသတ္တဝါဟုဆိုနိုင်သည်။ တစ်နေ့တာမျှ ခရီးသွားပြီးလျှင် ပဲစေ့ခြောက် သို့မဟုတ် မာကျောသော စွန်ပလွံခြောက် အနည်းငယ်ကိုသာ ကျွေးရသည်။ ဤမျှနှင့် မတင်းတိမ်သောအခါ တွင် ကုလားအုပ်သည် သဲကန္တာရတစ်လျှောက် နေရာအနှံ့အပြား ပေါက်ရောက်သော ဆူးပင်ချုံဖုတ် စသည်တို့ကို ဝါးစား၏။ ကုလားအုပ် များသည် တွေ့မရှောင် မရွေးချယ်ဘဲ ရရာကို စားတတ်သည်။ သူတို့ကိုယ်တွင် တတ်ဆင်ထားသော သားရေဇက်ကြိုးများကိုသော် ၎င်း၊ တဲဖျင်အဝတ်များကို၎င်း၊ လွယ်ရာကို ဝါးစားတတ်၏။ ကုလားအုပ်၏ အစာချေချက်နိုင် သောသတ္တိမှာ အလွန်ကောင်းသဖြင့် အဆိပ်များကိုပင်လျှင် အတန်ခံနိုင်ရည် ရှိသည်။ ကုလားအုပ်၏ ခြေထောက်များမှာ နူးညံ့ပျော့ပျောင်း၍ ကူရှင်ဖုံများကဲ့သို့ ငြိမ့်ငြောင်းလျက်ရှိနေရာ သဲထဲတွင်နင်းလျှောက်သွားနိုင် ရန်အတွက် အကောင်းဆုံးဖြစ်သည်။ ဒူးဆစ်များနှင့် ရင်အုပ်မှာ ထူထဲကြမ်းတမ်းသောအခံများဖြင့် ကွယ်ကာ ထားသောကြောင့် မြေကြီးပေါ်တွင် ဒူးတုပ်ထိုင်ချလိုက်သည့် တိုင်အောင် မည်ကဲ့သို့မျှ နာကျင်ခြင်းမရှိပေ။ ပူပြင်းခြောက်သွေ့သော သဲန္တာရများတွင် ကုလားအုပ်မှာ ကုန်သည်များအဖို့မြင်းလည်းမည်၏၊ နွားအဖြစ်ဖြင့်လည်း အသုံးချနိုင်၏။ သိုးအဖြစ်ဖြင့်လည်းအသုံးဝင်၏၊ ကုလားအုပ်သည် အလေးအလံ ဟူသမျှကို ခရီးဝေးသယ်ပိုး သွားလာနိုင်သည်။ လူတို့ စားသောက်ရန် အစာရေစာအဖြစ်ဖြင့်လည်း အသား၊ နို့ စသည်တို့ကိုပေးသည်။ ထိုမျှသာမက သူ၏အမွေးကို အဝတ်အထည် ရက်လုပ်၍ ဝတ်ဆင်နိုင်သေး၏။ ဤအရုပ်ဆိုး ထုံထိုင်းသော တိရစ္ဆာန်မျိုးသာမရှိလျှင် သဲန္တာရတွင် နေထိုင်မည့်သူ တစ်ယောက်မျှ မရှိဘဲ လွင်တီးခေါင်ကြီးသာ ဖြစ်နေပေလိမ့်မည်။ ကုလားအုပ် ၂မျိုး ကုလားအုပ် ၂ မျိုးရှိသည်၊ အာရေဗျကုလားအုပ်မျိုးမှာ အရပ်မြင့်မြင့် ခြေတံရှည်ရှည်နှင့် ကျောကုန်းပေါ်တွင် လပို့တစ်ခုတည်းသာ ရှိသည်။ ယင်းကုလားအုပ်မျိုးကို ဒရွမ်မီဒရီကုလားအုပ်ဟုလည်းကောင်း၊ ဘို့တစ်လုံးကုလားအုပ်ဟုလည်းကောင်း ခေါ်တွင်သည်။ ယင်းတို့ကို အပြေးပြိုင်ရန်နှင့် ခရီးမြန်သွားရန်အတွက် အထူးလေ့ကျင့်ပေးနိုင်သေးသည်။ အခြားကုလားအုပ်တစ်မျိုးမှာ ဗက်ထရီယန်ကုလားအုပ်မျိုးဖြစ်၍ အာရှတိုက်အလယ်ပိုင်းတွင် နေထိုင်သည်။ ထိုကုလားအုပ်မျိုးတွင် လပို့ ၂ ခုရှိသည်။ ဘို့နှစ်လုံးကုလားအုပ်ဟုလည်း ခေါ်တွင်သည်။ ဗက်ထရီယန်ကုလားအုပ်မှာ ဆွေနီးမျိုးစပ်ဖြစ်သော အာရေဗျ ကုလားအုပ်ထက်ပို၍ ကိုယ်လုံးကိုယ်ထည် ကြီးပြီးလျှင် ခြေထောက်မှာတို၍ သန်မာတောင့်တင်းသည်။ ကိုယ်ပေါ်ရှိအမွေးမှာလည်း ပို၍ ထူကာ ဖားလျားကျနေ၏။ သို့သော် ခြေထောက်မှာ ကူရှင်ကဲ့သို့ ငြိမ့်ငြောင်းခြင်း မရှိရုံ သာမက မပျော့ပျောင်းသည်ကိုလည်း တွေ့ရ၏။ ဤကုလားအုပ်မှာ လပို့ ၂ ခုရှိသည်နှင့်အညီ အပူအအေး ၂ ဌာနစလုံး၏ခံနိုင်ရည်ရှိသည်။ သန်စွမ်းသော ဤကုလားအုပ် သည် အလွန် ပြင်းထန်သောအပူနှင့် ချမ်းမြလှသောအအေးဒဏ် ၂ ခုစလုံးကို ကောင်းစွာခံနိုင်ရာ တရုတ်နိုင်ငံနှင့် တိဗက်ပြည် များမှ အနောက်ဘက်ဒေသများသို့ လက်ဖက်ခြောက်နှင့် အခြား ကုန်စည် စလယ်များ ပို့ဆောင်ရန်အတွက် များစွာအသုံး ဝင်သည်။ ကုလားအုပ်ရိုင်းများရှိသည်ဟူ၍ ရှေးယခင်ကမကြားဘူးချေ၊ သို့ဖြစ်ရာ ကုလားအုပ်များသည် ရှေးပဝေဏသီကာလကပင် ယဉ်ပါးလာကြပြီးဖြစ်သည်ဟု ယူဆယုံကြည်ရပေမည်။ ဖမ်းဆီးစေခိုင်းခြင်းမပြုဘဲ လွတ်လပ်နေသော ကုလားအုပ်အချို့ကို တာကီစတန်နယ်မြောက်ပိုင်းတွင် တွေ့မြင်ရသည်။ ထိုကုလားအုပ်ကို တစ်စုံတစ်ရာခိုင်းစေရန်အတွက် ဖမ်းဆီးခြင်းမရှိသော် လည်း အသားကို အလိုရှိသဖြင့် လိုက်လံ သတ်ဖြတ်ကြသည်။ အာရေဗျကျွန်းဆွယ်ဒေသတွင် ခြောက်သွေ့ပူပြင်းသော သဲကန္တာရများ ရှိသည့်နည်းတူ တောင်ကမ္ဘာလုံးခြမ်းရှိ ဩစတြေးလျတိုက်တွင်လည်း ကျယ်ပြန့်သောသဲကန္တာရကြီး ရှိလေသည်။ ထိုကြောင့် အာရေဗျကုလားအုပ်မျိုးကို ဩစတြေးလျ တိုက်တွင် စမ်းသပ်မွေးမြူ ကြည့်ရာ အခက်အခဲ မရှိဘဲ ကောင်းမွန်စွာထမြောက်အောင်မြင်ခဲ့သည်။ ကိုးကား ကုလားအုတ်များ မွေးမြူရေး

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%80%E1%80%AF%E1%80%9C%E1%80%AC%E1%80%B8%E1%80%A1%E1%80%AF%E1%80%90%E1%80%BA

ရှဉ့်

သစ်ပင်ကြို သစ်ပင်ကြား၌ အမြီးဖွားကလေးများကို လှုပ်ရှားလျက် ခုန်လွှားပြေးသွား ကစားနေကြသော ရှဉ့်များကို မြင်ကြရလျှင် လူကြီးလူငယ်မရွေး ယင်းတို့အား ချစ်ခင်မိကြ သည်။ ရှဉ့်တို့သည် အလွန်မျက်စိရှင် နားပါးပြီးလျှင် အလွန် လည်း ပေါ့ပါးဖြတ်လတ် လျင်မြန်ကြသည်။ အမျိုးအစားနှင့် အရွယ်အစား မျိုးစုံရှိကြရာ ကြောင်လောက်အရွယ်မှ ကြွတ်စုတ် အရွယ်အထိပင် ရှိတတ်ကြသည်။ နူးညံ့ထွေးနွေးသော အမွှေးရှိ သည့်နည်းတူ ဖြူဆူးကဲ့သို့ ကြမ်းတမ်းချွန်မြသော အမွှေးရှိ သည့် အမျိုးအစားရှိလည်း ရှိသေးသည်။ ရှဉ့်များ၏အမြီးသည် အမွှေးဖွာ၍ ရှည်လျားပြီးလျှင် မျက်စိများသည် သေးငယ် တောက်ပကြသည်။ ယဉ်ပါးလွယ်၍ ချစ်စဖွယ်ကောင်းသော သတ္တဝါကလေးများပေတည်း။ ရှဉ့်များကို ဩစတြေးလျတိုက်နှင့် မက်ဒါဂက်စတာကျွန်း (အာဖရိကတိုက်)မှ လွဲလျှင် တစ်ကမ္ဘာလုံး ကြွက်ကဲ့သို့ ကိုက်ဖြတ်တတ်သော ခြေလေးချောင်းသတ္တဝါကလေးများဖြစ်ကြ သည်။ ယေဘုယျအားဖြင့် မြေပြင်နေရှဉ့်နှင့် သစ်ပင်နေရှဉ့်ဟူ၍ နှစ်မျိုးနှစ်စား ခွဲခြားနိုင်သည်။ သို့သော် ထိုနှစ်မျိုးလုံးသည် တိရစ္ဆာန် ဗေဒအလိုအားဖြင့် မျိုးရင်းဆီယူရီဒီးနှင့် မျိုးခွဲဆီယူ ရီနီးချင်း အတူတူပင် ဖြစ်သည်။ ရှူးပျံ ( ရှူးပျံ)သည် ရှဉ့်မျိုး တစ်မျိုးပင်ဖြစ်၍ မျိုးရင်းချင်းတူသော်လည်း မျိုးခွဲချင်း မတူပေ။ ရှဉ့်မျိုးတွင် မျိုးစိတ်ကွဲများလည်း အများအပြားရှိပေသေးသည်။ အာဖရိကတိုက်မှ ရှဉ့်တို့တွင် ဖြူဆူးကဲ့သို့ ကြမ်းတမ်းချွန် ထက်သော အမွှေးများသည် အမွှေးနုများနှင့် ရော၍ ပေါက်ကြ သည်။ သစ်ပင်နေ ရှဉ့်တို့သည် ဆီယူရီနီး မျိုးခွဲတွင် ပါဝင်၍ ဆီယူရပ်မျိုးစိတ်ဝင်များ ဖြစ်ကြသည်။ ထိုအမျိုးအစား ရှဉ့်တို့ တွင် အနီရောင်ရှဉ့်၊ မွဲပြာရောင်ရှဉ့်၊ မြေခွေးရှဉ့်နှင့် နားရွက်မွှေးပွရှဉ့်မျိုးတိုလည်း ပါဝင်လေသည်။ သစ်ပင်နေ ရှဉ့်ကလေးများသည် သစ်ခေါင်းပေါက်များထဲ တွင် သစ်ရွက်သစ်ခက်များကို ခင်း၍ အသိုက်လုပ်ပြီးလျှင် ဆောင်းခိုကြသည်။ နွေအခါတွင်မူ ကျီးများ ငှက်များကဲ့သို့ သစ်ပင်ထိပ်ဖျားများ၌ အသိုက်လုပ်၍ နေကြသည်။ ထိုအသိုက် ထဲတွင် ရှဉ့်ကလေး လေးကောင်မှ ခြောက်ကောင် အထိ ပေါက် ကြသည်။ သစ်ပင်နေရှဉ့်မျိုးတို့သည် များသောအားဖြင့် ခွံမာသီး၊ ဝက်သစ်ချသီးနှင့် ထင်းရှူးသီးများကို စားသောက်လေ့ ရှိကြသည်။ ရှဉ့်နီများသည် ငှက်ဥများ၊ ငှက်ပေါက်စများကို လည်း စားသောက်တတ်သည်။ ထိုရှဉ့်နီမှလွဲ၍ အခြားရှဉ့်မျိုးတို့ သည် အခြားသူများအား အန္တရာယ် မပြုတတ်ကြပေ။ ရှဉ့်များ သည် ဆောင်းရာသီအတွက် အစားအစာကို သိုမှီးထားလေ့ ရှိကြလေသည်။ မြောက်အမေရိကတိုက်တွင် တွေ့ရသော ရှဉ့်မျိုးတို့တွင် ရှဉ့်နီ မျိုးတို့လည်း ပါဝင်သည်။ ယင်းတို့တွင် တောက်ပြောင်သော အုန်းခွံရောင်အမွှေးများရှိ၍ ကိုယ်ခန္ဓာသည် ခုနစ်လက်မ ရှစ် လက်မခန့်အထိ ရှည်လျားသည်။ အမွှေးဖွားသော အမြီးပွသည် ခြောက်လက်မခန့် ရှည်လျားသည်။ အာရှတိုက်နှင့်ဥရောပတိုက် မှ ရှဉ့်နီမျိုးတို့သည် ထိုရှဉ့်မျိုးတို့နှင့် ဆင်ဆင်တူသော်လည်း အမေရိကန်ရှဉ့်များက နားရွက်တွင် ပို၍ အမွှေးဖွား လေသည်။ မြောက်အမေရိကတိုက် ကနေဒါနိုင်ငံအရှေ့ပိုင်းမှ အမေရိကန်နိုင်ငံ ကာလီဖိုးနီးယားပြည်နယ်အထိ ဒေသများတွင် မွဲပြာရောင် ရှဉ့်များကို တွေ့ရသည်။ ထိုရှဉ့်မျိုးသည် ရှဉ့်နီများ ထက် ပို၍ ကြီးပြီးလျှင် ပို၍ရှည်ကာ ငွေပြာရောင်အမွှေးများ ရှိသည်။ မြောက်အမေရိကတိုက် သစ်ပင်နေရှဉ့်မျိုးအနက် မြေခွေးရှဉ့်မျိုးသည် အကြီးဆုံး ဖြစ်သည်။ ယင်းရှဉ့်မျိုး၌ မျိုးစိတ်ကွဲများရှိသေး၍ အမွှေးရောင်သည် မွဲပြာရောင်နှင့် အနီ ရောင်မှ အနက်ရောင်အထိ ရှိသည်။ ယင်းတို့၏ကိုယ်သည် တစ်လံနီးပါးရှိ၍ အမြီးသည်လည်း ထိုမျှလောက်ပင် ရှိသည်။ ထိုရှဉ့်မျိုးကို အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု အရှေ့ပိုင်းနှင့် အရှေ့ တောင်ပိုင်းတို့၌ တွေ့ရသည်။ အမေရိကန် ရှဉ့်များအနက် နားရွက်မွှေးဖွား ရှဉ့်မျိုးသည် အလှဆုံးဖြစ်၍ အရှားပါးဆုံးလည်း ဖြစ်သည်။ ယင်းတို့ကို အနောက်ဘက်ပိုင်း၌ များသောအားဖြင့် တွေ့ရ၍ ကုန်းမြင့် ဒေသ ထင်းရှူးတောများအကြား၌ ထင်းရှူးသီးများကို စား သောက်လေ့ရှိကြသည်။ ရှဉ့်အများဆုံးတွေ့ရသောဒေသသည် အာရှတိုက်တောင်ပိုင်း ဖြစ်သည်။ ထိုဒေသများတွင် ရှဉ့်များကို အမျိုးအစား အစုံစုံနှင့် အရေအတွက်အားဖြင့်လည်း အများအပြားတွေ့ရသည်။ မျိုးစိတ် ကွဲများလည်း များပြားလှသည်။ အိန္ဒိယနိုင်ငံ မာလာဗာကမ်းရိုး တန်းဒေသမှ ရှဉ့်များသည် ကြီးမား၍ နှစ်ပေခန့်မျှပင် ရှည် လျားကြသည်။ မလေးရှားကျွန်းဆွယ်မှ ပရီဗို့ရှဉ့်တစ်မျိုးသည် အဖြူ၊ အနက်၊ နီညို၊ ဝါညိုရောင်တို့ဖြင့် အကွက် အဆင် ဖော်ထားသကဲ့သို့သော အမွှေးမျိုး ရှိ၍ လှပသည်။ အိန္ဒိယမှ ထန်းရှဉ့်ကလေးတစ်မျိုးမှာ ခြောက်လက်မခန့်သာ ရှည်လျား လေသည်။ အာရှတိုက်ရှိ ရှဉ့်တစ်မျိုးမှာ မိတ်လိုက်ချိန်တွင် ငှက်များကဲ့သို့ အရောင်ပြောင်းလေသည်။ ကိုးကား နို့တိုက်သတ္တဝါ မျိုးရင်းများ အသုံးများသော နို့တိုက်သတ္တဝါ အမည်များ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%9B%E1%80%BE%E1%80%89%E1%80%B7%E1%80%BA

ဒရယ်

ဒရယ်သည် စားမြုံ့ပြန်တတ်သည့် နို့တိုက်သတ္တဝါ တစ်မျိုးဖြစ်သည်။ ဒရယ်သည် ကိုယ်လုံးကိုယ်ထည်အသွင်သဏ္ဌာန်အားဖြင့် သမင်နှင့်ဆင် သည်။ ကိုယ်ထည်လုံးပြီး မွဲညစ်ညစ်မီးခိုးရောင် ရှိသည်။ ဒရယ်၏ဦးချိုသည် သမင်တို့ကဲ့သို့ ရှည်လျားခြင်းမရှိဘဲ အတန်ငယ်တိုသည်။ ဒရယ်ဖို အများစုသည် နှစ်စဉ် ချိုများ ကျွတ်ကာ အသစ်ပြန်ပေါက်လေ့ရှိသည်။ ဒရယ်သည် အသီးအရွက်စားသော သတ္တဝါဖြစ်ပြီး တောတွင်းတွင် အခြားအသားစား သတ္တဝါများ၏ အစာအဖြစ် ကိုက်သတ်စားသောက်ခြင်းကို ခံကြရသည်။ ဒရယ်သည် များသောအားဖြင့် အုပ်ဖွဲ့ ပြီး နေလေ့ရှိသည်။ ဒရယ်ကို အိန္ဒိယနိုင်ငံမြောက်ပိုင်း၊ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်၊ မြန်မာ၊ လာအို၊ ကမ္ဘောဒီးယား၊ ဗီယက်နမ်၊ ထိုင်းနှင့် သီရိလင်္ကာနိုင်ငံတို့တွင် တွေ့ရသည်။ “ဒရယ်သားသည် အေး၏။ ကြေခဲ၏။ ချိုဆိမ့်၏။ ဝမ်းချုပ်၏။ ဝစေတတ်၏။ အားကိုဖြစ်စေတတ်၏။ လေသည်း ခြေကိုနိုင်၏။ သလိပ်ကို စဉ်းငယ်ပျက်စေတတ်၏”ဟု ဥတုဘောဇနသင်္ဂဟကျမ်းတွင် ဖော်ပြပါရှိသည်။ ကိုးကား သမင်မျိုးရင်းဝင် မြန်မာနိုင်ငံတွင် တွေ့ရသော နို့တိုက်သတ္တဝါများ ဘင်္ဂလားဒေ့ရှ်နိုင်ငံတွင် တွေ့ရသော နို့တိုက်သတ္တဝါများ အိန္ဒိယနိုင်ငံတွင် တွေ့ရသော နို့တိုက်သတ္တဝါများ ထိုင်းနိုင်ငံတွင် တွေ့ရသော နို့တိုက်သတ္တဝါများ လာအိုနိုင်ငံတွင် တွေ့ရသော နို့တိုက်သတ္တဝါများ ကမ္ဘောဒီးယားနိုင်ငံတွင် တွေ့ရသော နို့တိုက်သတ္တဝါများ ဗီယက်နမ်နိုင်ငံတွင် တွေ့ရသော နို့တိုက်သတ္တဝါများ သီရိလင်္ကာနိုင်ငံတွင် တွေ့ရသော နို့တိုက်သတ္တဝါများ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%92%E1%80%9B%E1%80%9A%E1%80%BA

မြေခွေး

လူတယောက်အား မြေခွေးနှင့် တူသည်ဟု ပြောလျှင် ထိုသူမှာ သူတပါးအပေါ်တွင် ပါးနပ်၍ ကောက် ကျစ်စဉ်းလဲသည်ဟု ဆိုလိုကြောင်း လူတိုင်း သိရှိကြသည်။ မြေခွေးသည် တောခွေးတမျိုးပင်ဖြစ်၏။ ကန်နီဒီးမျိုးရင်း တွင်ပါဝင်၍ ယင်း၏ ပါဏဗေဒအမည်မှာ "ဗာလပီး ဗာလပီး"(Vulpes vulpes) ဖြစ်၏။ မြေခွေးသည် ကိုယ်အလျားရှည်သော်လည်း တိုသောခြေထောက်များရှိသည်။ တောတိရစ္ဆာန်များတွင် လိမ္မာပါးနပ်ခြင်း၊ ကောက်ကျစ်ခြင်း၌ စာဖွဲ့လောက်ကြောင်း ရှေးအစဉ်အလာကပင် ယုံကြည်ခဲ့ကြသည်။ ချွန်သောနှုတ်သီး၊ ထောင်သောနားရွက်၊ ဖွာသောအမြီးနှင့် မျက်လုံးမှာ ကြောင်မျက်စိကဲ့သို့ အလင်းရောင်ကို လိုက်၍ ပြောင်းလဲတတ်သော သူငယ်အိမ်ရှိသည်။ မြေခွေးသည် အလွန်ပါးနပ်လိမ်မာသဖြင့် အမဲလိုက်ခွေးအုပ်ကြီးနှင့် လူများကိုပင် လွတ်အောင်ရှောင်ကွင်း၍ပုန်းနေနိုင်သည်။ ညဉ့်အခါတောရွာများသို့ ဝင်၍ လယ်သမားများ၏ ကြက်၊ ငှက်များကို ခိုးယူစားသောက်တတ်သော်လည်း မြေခွေးကို ဖမ်းမိရန်ကား မလွယ်ကူချေ။ နေ့အချိန်တွင် သစ်ခေါင်းများ၊ မြေတွင်းများအတွင်း၌ ပုန်းအောင်းနေလျက် ညချမ်းအချိန်များ၌သာ အစာရှာလေ့ရှိကြသည်။ အပြည်ပြည်ရှိမြေခွေးများမှာ အမျိုးအရောင်မတူဘဲ ရာသီဥတုကိုလိုက်၍ ကွဲပြားကြသည်။ တောင်အမေရိကနှင့် ဩစတြေးလျတိုက်များတွင်ကား မြေခွေးကို မတွေ့ရချေ။ ကမ္ဘာ့မြောက်ပိုင်းရေခဲပြင်များရှိ မြေခွေးများမှာ ဆောင်းရာသီတွင် ဆွတ်ဆွတ်ဖြူသော အမွှေးများရှိလာသဖြင့် ကမ္ဘာအရပ်ရပ်မှ မုဆိုးများသည် သားမွှေးအတွက် အထူးလိုက်လံဖမ်းဆီးကြသည်။ ငွေရောင်တောက်သော မြေခွေးဖြူ၏ အရေကို လူကုံထံများက အဖိုးများစွာပေးဝယ်၍ ဝတ်ဆင်ကြသည်။ ယခုအခါ လုပ်ငန်းတရပ်အဖြစ် ထိုငွေရောင် မြေခွေးများကို ခြံကြီးများခတ်ကာ မွေးမြူကြသည်။ မြေခွေးသည် အသားစား သတ္တဝါသက်သက်ဖြစ်၍ အခြားတိရစ္ဆာန်ငယ်ကလေးများနှင့် ငှက်များကို စားသောက်နေထိုင်သည်။ ရေးနတ် ဒဏ္ဍာရီ ရေးနတ်အမည်ရှိသော မြေခွေး (ရှေးဟောင်းပုံဝတ္ထု) တရံရောအခါ မိမိအလိုက်ဖာသာ မနေဘဲ အခြားတိရစ္ဆာန်များအား လိုက်လံနှောင့်ယှက်လေ့ရှိသော အလွန်ကောက်ကျစ်စဉ်းလဲသည့် ရေးနတ်ခေါ် မြေခွေးတကောင်ရှိသတည်း။ ထိုမြေခွေးသည် အခြားတိရစ္ဆာန်များကို မကြာခဏဒုက္ခပေးသဖြင့် သားတို့၏ဘုရင် ခြင်္သေ့မင်းသည် သူ့အား မကြာမကြာဆင့်ခေါ်စစ်ဆေးရလေသည်။ သို့ရာတွင် ထိုမြေခွေးသည် လိမ္မာပါးနပ်လှသဖြင့် အပြစ်ဒဏ်မှ ကင်းလွတ်ခဲ့သည်ချည်းသာဖြစ်ခဲ့သည်။ တခါသော် သူ့အား ခေါ်လာရန် ခြင်္သေ့မင်းက ဝက်ဝံတစ်ကောင်ကို စေလွှတ်လိုက်၏။ မြေခွေးသည် ထွက်ပြေးရန် ကြံစည်ထားပြီးဖြစ်ရကား သူ့မှာ ပျားလပို့ကို စားထားသောကြောင့် နေထိုင်မကောင်းဖြစ်နေကြောင်း ဝက်ဝံအား ပြောဆို၏။ ထိုအခါ ဝက်ဝံသည် ပျားဟူသော စကားကိုကြားလျှင်ပင် သွားရည်ယိုလာသဖြင့် သူ့အား ထိုပျားလပို့ရှိသောနေရာကိုပြပါရန် မြေခွေးအား တောင်းပန်တော့၏။ သို့ဖြင့် မြေခွေးလည်း ဝက်ဝံကို နေရာတစ်နေရာသို့ ခေါ်သွားလေသည်။ မြေခွေး ခေါ်သွားသောနေရာတွင် အတွင်း၌ အခေါင်းဖြစ်နေသော သစ်တုံးတစ်တုံးရှိ၏။ လက်သမားတယောက်က ထိုတုံးကို ထက်ဝက်ခန့်ခွဲဖြတ်ပြီးလျှင် သပ်လျှိုထားခဲ့ရာ တုံးမှာ အတန်ငယ် ဟ နေ၏။ မြေခွေးက ဝက်ဝံကို ထိုတုံးထဲတွင် ပျားလပို့ရှိကြောင်းပြော၍ ဝက်ဝံသည် လောဘတကြီး စားသောက် စုပ်ယူမည့်သဘောနှင့် သစ်ခေါင်းထဲသို့ ဦးခေါင်းကို သွတ်လိုက်၏။ ထိုခဏ၌ မြေခွေးသည် သပ်များကို ဆွဲနုတ်လိုက်သဖြင့် ဝက်ဝံ၏ဦးခေါင်းမှာ သစ်ခေါင်းထဲတွင် ပိတ်၍ညှပ်မိလျက်ဖြစ်တော့၏။ ဝက်ဝံမှာ အော်ဟစ်ရုန်းကန်သော်လည်း မလွတ်ချေ။ မကြာမီ လက်သမားနှင့် သူ့အိမ်နီးချင်းများသည် ဝက်ဝံအော်သံကြားသဖြင့် ပြေးလာကြစဉ် ဝက်ဝံမှာ ကြောက်အားလန့်အားနှင့် အတင်းဆောင့်၍ ရုန်းလိုက်ရာ သစ်ခေါင်းထဲမှ သူ၏ခေါင်းမှာ အနိုင်နိုင် လွတ်ထွက်သွားလေသည်။ လူများက ဝိုင်းဝန်းရိုက်နှက်ပြန်ရာ မြစ်ထဲသို့ ခုန်ချလိုက်မှသာ ဝက်ဝံသည် လွတ်မြောက်သွားလေသည်။ ထိုမြေခွေးကို ဖမ်းဆီးရန် အမျိုးမျိုး ကြံစည်ကြိုးစားကြသော်လည်း ရုတ်တရက် မအောင်မြင်ချေ။ နောက်ဆုံး ရေးနတ်အား ဖမ်းမိ၍ ခြင်္သေ့မင်းထံ ခေါ်လာသောအခါ၌ပင် သူ၏ ဝင်္ကန္တဉာဏ်၊ သူ၏ပရိယာယ်ကောင်းမှုတို့ကြောင့် အပြစ်မှ ချမ်းသာရာရပြီးလျှင် လွတ်မြောက်သွားလေသည်။ ကိုးကား ခွေးမျိုးရင်းဝင် တိရစ္ဆာန်များ အသုံးများသော နို့တိုက်သတ္တဝါ အမည်များ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%99%E1%80%BC%E1%80%B1%E1%80%81%E1%80%BD%E1%80%B1%E1%80%B8

ဝံပုလွေ

ဝံပုလွေ (wolf သို့ gray wolf) သည် ခွေးမျိုးရင်းဝင် တောရိုင်းသတ္တဝါများတွင် အကျယ်ပြန့်ဆုံးသော မျိုးစု ဖြစ်သည်။ ယခင်က ယူရေးရှား၊ မြောက်အမေရိက နှင့် မြောက်အာဖရိကတို့တွင် အလွန်အမင်း ပေါများခဲ့သော်လည်း ယခုအခါတွင် ကောင်ရေ သိသိသာသာ လျော့နည်းလာပြီ ဖြစ်သည်။ အကြောင်းမှာ ၎င်းတို့ ကျင်လည် ကျက်စားရာ စားကျက်များ ပျက်စီးခြင်း၊ လူတို့၏ အမဲလိုက် သတ်ဖြတ်ခြင်းကို ခံရခြင်းနှင့် လူနှင့် ဝံပုလွေတို့ ရင်ဆိုင်တွေ့ရှိမှုများမှ အချို့နေရာများတွင် ဝံပုလွေများ ဒေသအတွင်း မျိုးသုဉ်းပျောက်ကွယ် သွားခြင်းတို့ကြောင့် ဖြစ်သည်။ သို့သော်လည်း အားလုံးခြုံကြည့်လျှင် အများအပြား ရှိနေသေးသည့်အတွက် နိုင်ငံတကာ သဘာဝ ပတ်ဝန်းကျင် ထိန်းသိမ်းရေး သမဂ္ဂမှ မျိုးပျောက်ရန် စိုးရိမ်ရေမှတ် အနိမ့်ဆုံး အဖြစ် သတ်မှတ်ထားသည်။ ယနေ့ခေတ်တွင် ဝံပုလွေများအား အချို့နေရာများတွင် ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက် ထားပြီး အချို့နေရာများတွင် အပျော်တမ်း အမဲလိုက်ကြသည်။ လူများ၊ ကျွဲနွားတိရစ္ဆာန်များ၊ အိမ်မွေးတိရစ္ဆာန်များ အတွက် အန္တရာယ် ရှိသည့်အတွက် အချို့နေရာများတွင် ကောင်ရေ ပွားများမလာအောင် စောင့်ကြည့်ပြီး အချို့နေရာများတွင် မျိုးသုဉ်းအောင် သတ်ဖြတ်ပစ်ကြသည်။ ခန္ဓာကိုယ်ပုံသဏ္ဌာန်နှင့် သွင်ပြင်လက္ခဏာများ ဝံပုလွေသည် ကေနီဒီးမျိုးရင်းတွင် ကေနစ်မျိုးစိတ်၌ပါဝင်၍ ယင်းကို ပါဏဗေဒအလိုအားဖြင့် ကေနစ်ပါးလီပက်ဟုခေါ်သည်။ ခွေးမျိုးရင်းတွင် ပါဝင်သည့် သားစားနို့တိုက် တိရစ္ဆာန်ဖြစ်သည်။ အရွယ်ရောက်ပြီး ဝံပုလွေ၏အရွယ်မှာ အမြီးအပါအဝင် အလျားငါးပေခြောက်လက်မအထိရှိ၍ အမြင့်နှစ်ပေ နှစ်လက်မမှ နှစ်ပေခြောက် လက်မအထိရှိသည်။ အမြီးမှာ တစ်ပေခွဲခန့် အထိရှည်လျား၏။ အလေးချိန်အားဖြင့် ပေါင် ၄ဝ မှ ပေါင် ၆ဝ အထိရှိသည်။ ဦးခေါင်းခွံ အရွယ်ကြီးခြင်း၊ ကိုယ်ထည်အရွယ်နှင့် သွားများ၏ အနေအထားပုံသဏ္ဌာန်ကြောင့် အခြားခွေးမျိုးများမှ ခွဲခြား၍သိသာနိုင်လေသည်။ ဝံပုလွေသည် ခြေတံရှည်သည့် ကြုံလှီသော ခွေးနှင့်တူ၏။ ဦးခေါင်းကျယ်ပြန့်ပြီးလျှင် နှာတံရှည်သည်။ နှုတ်သီးချွန်၍ နားရွက်အမြဲထောင်လျက်ရှိ၏။ အမြီးမှာ အမွှေးဖွား၍ လဲလျက်ရှိသည်။ ရှေ့ခြေတွင် ခြေချောင်းငါးချောင်းရှိ၍ နောက်ခြေတွင် လေးချောင်းရှိသည်။ ရာသီအလိုက် အရောင်အသွေးအမျိုးမျိုး ကွဲပြားလျက်ရှိသည်။ တွေ့ရှိရသော ဒေသများ အိန္ဒိယနိုင်ငံရှိ လွင်ပြင်တွင်ကျက်စားသော ဝံပုလွေမှာ ယေဘုယျ အားဖြင့် မွဲပြာရောင်သန်းသည့် သဲရောင်ထလျက်ရှိသော အညိုရောင်ရှိပြီးလျှင် အမည်းရောင်အကွက်များ သို့မဟုတ် အပြောက်များပါရှိသည်။ နွေရာသီတွင် အဆိုပါအရောင်သည် မွဲပြာရောင်သို့ ပြောင်းလဲသွားပြီးလျှင် အမည်းရောင် အပြောက်များသည် မှေးမှိန်သွား၏။ မြောက်ပိုင်း ဟိမဝန္တာတောင်ခြေ၊ တိဗက်နှင့် လဒက်တွင်ကျက်စားသော ဝံပုလွေတွင် တစ်ခါတစ်ရံ မည်းနက်သောအရောင် သို့မဟုတ် မည်းယောင်ယောင် အရောင်ရှိသည်။ ဆောင်းရာသီ၌ ယင်းတို့တွင် ရှည်လျားမည်းနက်သော အမွှေးနှင့်အဖြူရောင် အမွှေးများရှိသည်။ သို့မဟုတ် သားရေရောင်အမွှေးနှင့် မည်းနက်သော အမွှေးများရှိသည်။ ကိုယ်ထည်အောက်ပိုင်းတွင် မွဲပြာရောင် (သို့) အသားရောင်လွင်လွင် အမွှေးနုများသိပ်သည်းစွာ ပေါက်လျက်ရှိသည်။ ဥရောပတိုက်တွင် ကျက်စားသော ဝံပုလွေများသည် မြောက်အမေရိကတိုက်တွင် ကျက်စားသော တင်းဗားဝံပုလွေနှင့် မျိုးချင်းနီးစပ်၏။ ဥရောပတိုက် ဝံပုလွေသည် တင်းဗားဝံပုလွေထက် အရွယ်အနည်းငယ် ငယ်ပြီးလျှင် အမွှေးကြမ်း၏။ ယင်း၌ အညိုရောင်၊ သို့မဟုတ် အဝါရောင်သန်းသည့် မွဲပြာရောင်ရှိသည်။ ဝံပုလွေသည် သစ်တောများတွင် ကျက်စားနေနိုင်သော တိရစ္ဆာန်မျိုးဖြစ်သည်။ သို့ရာတွင် အိန္ဒိယနိုင်ငံ၌ သစ်ပင်ကင်းရှင်းသော လွင်ပြင်တွင် အတွေ့ရများသည်။ သစ်ပင်ကင်းရှင်းသည့် ကသ္မီရနယ်အထက်ပိုင်း၊ လဒက် နှင့် တိဗက်တို့တွင် ဝံပုလွေသည် အတည်တကျ ကျက်စားခြင်းမရှိဘဲ ဆောင်းရာသီတွင် မြစ်ဝှမ်းဒေသများသို့ လာရောက်ကျက်စားပြီးလျှင် နွေရာသီတွင် ဆီးနှင်းထူထပ်ရာဒေသများသို့ သွားရောက်ကျက်စားသည်။ ဆောင်းရာသီတွင် ထိုဒေသများရှိ ကျောက်ဆောင်တို့၌ရှိသည့် အပေါက်များ၊ ဂူများတို့တွင် ခိုအောင်းနေပြီးလျှင် နွေရာသီတွင် ကျူတော ချုံတောများတွင် ခိုအောင်းနေတတ်သည်။ အိန္ဒိယနိုင်ငံရှိ သဲကန္တာရတွင်တွေ့ရသော ဝံပုလွေများသည် နေပူဒဏ်မှ အကာအကွယ်ရရှိရန် သဲတောင်များ၌ အပေါက်များဖောက်၍ ခိုအောင်းနေကြသည်။ သဲကန္တာရမှအပ အခြားဒေသများတွင် နေရိပ်ရှိသဖြင့် ဝံပုလွေသည် ချုံတော ဆူးတော ပေါက်ရောက်ရာ မြေပြန့် တို့တွင်နေထိုင်သည်။ နေ့အချိန်၊ သို့မဟုတ် ညဉ့်အချိန်တွင် အစာရှာထွက်လေ့ရှိသည်။ အပြုအမူနှင့် ဓလေ့စရိုက် စားသောက်သည့် အစာမှာ နေထိုင်ရာဒေသကိုလိုက်၍ အမျိုးမျိုး ကွဲပြားလျက်ရှိ၏။ လူနှင့် နီးကပ်သောဒေသတွင် ဝံပုလွေ၏ အဓိကအစာမှာ ကျွဲ၊ နွား ဖြစ်၏။ တစ်ခါတစ်ရံ ငယ်ရွယ်သည့် ကလေးများကို ကိုက်ချီသွားတတ်၏။ ငတ်မွတ်ချိန်တွင် လူကိုပင် ရန်မူတတ်သည်။ လူနှင့်ဝေးသည့် အရပ်ဒေသတွင် ဒရယ်နက်၊ တွင်းယုန်၊ မြေခွေးနှင့် ဒရယ်ငယ်မျိုးကို စားသောက်၏။ စင်စစ်ဖမ်းစားနိုင်သည့် မည်သည့် တိရစ္ဆာန်နှင့် ငှက်မျိုးကိုမဆို စားသောက်လေ့ရှိသည်။ ဟိမဝန္တာတွင်တွေ့ရသော ဝံပုလွေတို့၏ အစာမှာ ရာသီဥတုကိုလိုက်၍ သိသာစွာကွဲပြား၏။ နွေရာသီတွင် ကိုက်ဖြတ်သတ္တဝါနှင့် အခြားတိရစ္ဆာန်ငယ်များကိုဖမ်းစား၍ ဆောင်းရာသီတွင် သိုးရိုင်းနှင့် ဒရယ်ငယ်များကို စားသောက်လေ့ရှိသည်။ အမေရိကန်ပြည်ထောင်စုနှင့် ကနေဒါနိုင်ငံ အနှံ့အပြားတွင် တစ်ချိန်က ဝံပုလွေပေါများခဲ့သော်လည်း ယခုအခါတွင် အနှံ့အပြား မတွေ့ရတော့ချေ။ တင်းဗားဝံပုလွေများကို ယခုအခါ တွေ့ရခဲသော်လည်း ရော့ကီးတောင်တန်း၊ ကနေဒါနိုင်ငံရှိ သစ်တောနက်များနှင့် အမေရိကန်ပြည်ထောင်စု မြောက်ပိုင်းဒေသများတွင် တွေ့ရသေးသည်။ ပရေရီဝံပုလွေများကို အနောက်ပိုင်းလွင်ပြင်များမှ ပစိဖိတ်ကမ်းခြေအထိ ဒေသများတွင်တွေ့ရသည်။ နွေရာသီတွင် ဤဝံပုလွေတို့သည် တစ်ကောင်ချင်း၊ သို့မဟုတ် အထီးနှင့် အမတွဲလျက် အစာရှာလေ့ရှိသည်။ ယုန်၊ ဖြူငယ်၊ ငှက်၊ မြွေ၊ ကြွက်များကို စားလေ့ရှိသည်။ တစ်ခါတစ်ရံ သိုးအုပ်ကို ဝင်ရောက်ဖျက်ဆီးတတ်သည်။ ဆောင်းရာသီတွင် အအုပ်အသင်းဖွဲ့လျက် ကျွဲ၊နွား၊ မြင်း၊ ဒရယ်များကို ဖမ်းစားတတ်သည်။ လူကိုလည်း ရန်မူတတ်သေးသည်။ မျိုးပွားခြင်းနှင့် သားပေါက်ချိန် အိန္ဒိယနိုင်ငံ ဝံပုလွေတို့၏ သားပေါက်ချိန်မှာ မိုးကုန်ချိန်ဖြစ်၍ များသောအားဖြင့် ဒီဇင်ဘာလတွင် ဝံပုလွေငယ်များ ပေါက်ဖွားလာသည်။ ဟိမဝန္တာတောင်တန်းများတွင်မူ ဒီဇင်ဘာလထက်ပင်နောက်ကျ၍ နွေကူးရာသီ၊ သို့မဟုတ် နွေရာသီ အဝင်လောက်တွင် ဝံပုလွေငယ်များ ပေါက်ဖွားလေသည်။ တစ်ကြိမ်မွေးလျှင် သုံးကောင်မှ ကိုးကောင်အထိမွေးတတ်၏။ ဝံပုလွေကလေးများ၏မျက်စိသည် များသောအားဖြင့် မွေးပြီးသည့်နောက် ကိုးရက်မြောက်နေ့တွင် ပွင့်လာသည်။ ဝံပုလွေ၏ သက်တမ်းမှာ ၁၂ နှစ်မှ ၁၅ နှစ်အထိဖြစ်သည်။ ဝံပုလွေငယ်များကို ယဉ်ပါးအောင် အလွယ်တကူ မွေးမြူနိုင်သည်။ မြောက်အမေရိကတိုက်တွင် တွေ့ရသော တင်းဗားဝံပုလွေ (ကေနစ် အော့ဆီဒင်တဲလစ်) သည် နွေကူးရာသီနှင့် နွေရာသီတွင် တစ်ကောင်ချင်း၊ သို့မဟုတ် အထီးနှင့်အမတွဲလျက် ကျက်စားတတ်၍ ဆောင်းဦးပေါက်အချိန်တွင် မိသားစုနှင့်လည်းကောင်း၊ ဆောင်းရာသီတွင် အအုပ်အသင်းနှင့် လည်းကောင်း ကျက်စားလေ့ရှိသည်။ မိတ်လိုက်ချိန်မှာ ဒီဇင်ဘာလနှင့် ဇန်နဝါရီလဖြစ်သည်။ ထိုအချိန်တွင် ဝံပုလွေအမကို ရရှိရေးအတွက်အထီး၊ အထီးချင်း ကိုက်ဖြတ်ရန်မူ တတ်ပြီးလျှင် အနိုင်ရသော ဝံပုလွေအထီးသည် ဝံပုလွေကလေးများ ကြီးပြင်းလာသည်အထိ ဝံပုလွေအမနှင့်အတူ နေထိုင်၏။ သားမွေးချိန်တွင် အထီးက အမကိုအစာရှာကျွေး၏။ သန္ဓေလွယ်ချိန်မှာ ၆၃ ရက်ဖြစ်သည်။ ဝံပုလွေမသည် ဝံပုလွေကလေးများ နှစ်လသားအထိ ကြီးပြင်းလာသည့်တိုင်အောင် နို့တိုက်ပြုစုသည်။ တစ်လသားအရွယ်တွင် ဝံပု လွေကလေးများသည် မိမိတို့၏ အမိက အန်၍ကျွေးသည့် တစ်ဝက်တစ်ပျက်ကြေနေသော အသားကိုစားလေသည်။ နိုဝင်ဘာလ၊ သို့မဟုတ် ဒီဇင်ဘာလတွင် ဝံပုလွေကလေးများသည် မိမိတို့၏ အမိအဖထံမှ ထွက်ခွာသွားကြ၏။ သို့ရာတွင် အချို့ ဝံပုလွေကလေးများသည် ထိုအချိန်ထက် နောက်ကျ၍ ခြောက်လ၊ သို့မဟုတ် ရှစ်လကြာမှ ထွက်ခွာသွား တတ်သည်။ ဝံပုလွေငယ်သည် သုံးနှစ်အကြာတွင် အကောင်ကြီး ဖြစ်လာလေသည်။ လူသား နှင့် ဝံပုလွေ ဝံပုလွေများသည် သိုး၊ နွား၊ ဆိတ် စသော လူတို့ မွေးမြူထားသည့် တိရစ္ဆာန်များကို ဖျက်ဆီးလေ့ရှိသဖြင့် ကနေဒါနိုင်ငံ အယ်လဗားတား၊ ဆက်စကက်ချီဝမ်နှင့် မနီတိုးဗားပြည်နယ်တို့တွင် တစ်နှစ်တစ်နှစ်အတွင်း တင်းဗားဝံပုလွေ ၇ဝဝ ကို သုတ်သင် ရှင်းလင်းခဲ့ရလေသည်။ ရှေးအခါက ဗြိတိသျှကျွန်းစုတွင် ဝံပုလွေပေါများသော်လည်း တဖြည်းဖြည်းပျောက်ကွယ်ခဲ့သည်။ ဗြိတိန်နှင့် အင်္ဂလို-ဆက္ကဆွန်လူမျိုးတို့သည် အမဲလိုက်ရာတွင် ဝံပုလွေကို သတ်ဖြတ်ခဲ့ကြသည်။ သတ္တမ ဟင်နရီဘုရင် (ခရစ် ၁၄၈၅ - ၁၅ဝ၉) လက်ထက်တွင် အင်္ဂလန်ပြည်တွင် ဝံပုလွေများ မျိုးပြတ်သွားသည်အထိ ဖြစ်ခဲ့၏။ စကော့တလန်တွင် ထို့ထက်ပင်ပို၍ အဓွန့်ရှည်ခဲ့သည်။ အိုင်ယာလန်ပြည်တွင်မူ ယင်းတို့၏ ကွယ်ပျောက်ချိန်ကို ၁၇၆၆ ခုနှစ်ကို အနှောင်းဆုံးထား၍ ဖော်ပြခဲ့သည်။ သို့ရာတွင် ထိုခုနှစ်မှာ မသေချာလှပေ။ ဗြိတိသျှကျွန်းစုမှ ဝံပုလွေများ ပျောက်ကွယ်နိုင်ခဲ့သည်မှာ ထိုကျွန်း၏ ပထဝီအနေအထားကြောင့်သာ ဖြစ်လေသည်။ အဘယ်ကြောင့်ဆိုသော် ပြင်သစ်နိုင်ငံတွင် ဝံပုလွေတို့၏ အရှေ့ဘက်ဒေသမှ နယ်ကျွံမှုကို တားဆီးနိုင်သည့် သဘာဝအတားအဆီးများမရှိသဖြင့် ဆောင်းရာသီတိုင်း ဝံပုလွေများလာရောက် ကျက်စားကြသည်။ ယခုအခါတွင် အမေရိကတိုက်၌ မစ္စစ္စပီအရှေ့ပိုင်းနှင့် ဟျူရွှန်ရေအိုင်တွင် ဝံပုလွေများကို မတွေ့ရတော့ချေ။ သို့ရာတွင် အလာစကာနှင့် ကနေဒါနိုင်ငံမြောက်ပိုင်းတွင် အနှံ့အပြား တွေ့ရသေးသည်။ ဝံပုလွေများကို ဥရောပတိုက်၊ မြောက်အမေရိကတိုက်၊ အာရှတိုက်မြောက်ပိုင်း၊ အလယ်ပိုင်းနှင့် အနောက်တောင်ပိုင်းတို့တွင် တွေ့ရသည်။ အိန္ဒိယနိုင်ငံ၊ တိဗက်၊ လဒက်၊ ကသ္မီရနယ် အချို့အပိုင်းတို့တွင်လည်း တွေ့ရသည်။ အိန္ဒိယကျွန်းဆွယ်ရှိ သဲကန္တာရနှင့် ခြောက်သွေ့သည့် လွင်ပြင်များတွင်လည်း ဝံပုလွေများကို တွေ့ရသေးသည်။ အခြားနိုင်ငံများထက် ရုရှားနိုင်ငံတွင် ဝံပုလွေပေါများသည်။ မြောက်အမေရိကတိုက်တွင် ဂရင်းလန်ကျွန်းမှ မက္ကဆီကိုနိုင်ငံသို့တိုင်အောင် ဝံပုလွေများကို တွေ့ရသည်။ သို့ရာတွင် တောင်အမေရိကတိုက်နှင့် အာဖရိကတိုက်တို့တွင်ကား ဝံပုလွေကို မတွေ့ရချေ။ နောက်ထပ်ကြည့်ရန် မျိုးရိုးခွဲခြားခြင်း (ဇီဝဗေဒ) ထိပ်တန်းသားရဲတိရစ္ဆာန် နို့တိုက်သတ္တဝါ ကိုးကား ဝံပုလွေများ ထိပ်တန်းသားရဲတိရစ္ဆာန်များ ပံ့သကူသားစား တိရစ္ဆာန်များ အသုံးများသော နို့တိုက်သတ္တဝါ အမည်များ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%9D%E1%80%B6%E1%80%95%E1%80%AF%E1%80%9C%E1%80%BD%E1%80%B1

မျောက်ဝံ

အာဖရိကတိုက် အပူပိုင်းဒေသနှင့် အရှေ့တောင်အာရှ တောနက်ကြီးများ၌ လူနှင့် အလွန်တူသော မျောက်ဝံမျိုးများရှိ၏။ ထိုမျောက်ဝံမျိုးကို လူတူမျောက်ဟုခေါ်သည်။ မျောက်ဝံ ၄ မျိုးရှိရာ အကြီးဆုံးနှင့် ကြမ်းကြုတ်ခက်ထန်၍ အသန်စွမ်းဆုံး မျောက်ဝံမျိုးမှာ ဂေါ်ရီးလားမျောက်ဝံမျိုး ဖြစ်သည်။ ဒုတိယ အကြီးဆုံးမှာ လူဝံဖြစ်၍ တတိယမှာ ချင်ပန်ဇီမျောက်ဝံမျိုး ဖြစ်သည်။ အငယ်ဆုံးနှင့် လူသိအနည်းဆုံးမျောက်ဝံမျိုးမှာ မျောက်လွှဲကျော်ဖြစ်သည်။ မျောက်လွှဲကျော်သည် အခြားမျောက်ဝံ သုံးမျိုးထက် လူနှင့်အစစ အလွန်တူသည့်အလျောက် နောက်ခြေနှစ်ချောင်းဖြင့် လူကဲ့သို့ မတ်မတ်ရပ်နိုင်ပြီးလျှင် ခါးမကုန်းဘဲ လမ်းလျှောက်နိုင်သည်။ မျောက်ဝံမျိုး၌ အမြီးမရှိချေ။ အမြီးမပါရုံသာမက၊ ကိုယ်လုံးကိုယ်ထည်မှာလည်း သာမန်မျောက်ထက် သိသိသာသာကြီးထွားသည်။ ကိုယ်ထည်အနေအထားတွင် မျောက်ဝံများသည် လူနှင့်များစွာနီးစပ်၍ မျောက်ဝံ တစ်မျိုးနှင့် တစ်မျိုးလည်း ကိုယ်ထည်အနေအထားချင်း ထူးခြား ကွဲလွဲချက်များစွာမရှိကြချေ။ လက်သည်းများမှာလည်း အခြားတိရစ္ဆာန်များကဲ့သို့ ချွန်ထက်မာကျောလှသည်မဟုတ်ဘဲ လူ၏ လက်သည်း၊ ခြေသည်များကဲ့သို့ရှိသည်။ အချို့ မျောက်ဝံများသည် လူလောက်နီးပါး အသိဉာဏ်ရှိကြသည်။ လူနှင့်မျောက်ဝံများသည် ဤအချက်များတွင် အတော်တူကြသော်လည်း ကွဲပြားခြားနားသော အချက်များ ရှိပေသည်။ မျောက်ဝံများသည် လူထက် ကိုယ်လုံးကိုယ်ထည် တုတ်ခိုင်၏။ ခြေထောက်များမှာ လူ၏ ခြေထောက်ထက် အတန်ငယ်တို၍ လက်တံများက ပို၍ ရှည်ကြသည်။ မျောက်ဝံမျိုးတို့၏ ခြေထောက်သည် ခြေထောက်ဟုသာဆိုရသော်လည်း လက်နှင့် များစွာမခြားနားလှချေ။ လေးဖက်သွားရာမှ တစ်ခါတစ်ရံ လူကဲ့သို့ ခြေနှစ်ချောင်းကို အားပြု၍ မတ်မတ်ရပ်ကာ လမ်းလျှောက်ရန် ကြိုးစားသည့်အခါတွင်လည်း လူကဲ့သို့ မားမားမတ်မတ် မလျှောက်တတ်ဘဲ အနည်းငယ် ခါးကုန်းလျက်ရှိသည်။ အဓိကခြားနားချက်ကား ဦးနှောက်ဆောက်တည်ထားပုံချင်းမတူသည့် အချက်ပင်ဖြစ်သည်။ မျောက်ဝံများ၏ ဦးနှောက်၊ ဦးနှောက်တွန့်များသည် လူထက်များစွာငယ်၏။ စကားပီပီသသပြောဆိုနိုင်မှုကို ထိန်းသိမ်းသည့် ဦးနှောက်တွန့်များကား မျောက်ဝံမျိုးတွင်မရှိချေ။ မျောက်ဝံသည် ပါဏဗေဒအလိုအရ လူ၊ မျောက်၊ လီမာမျောက်တို့အပါအဝင်ဖြစ်သော ပရိုင်းမိတ် မျိုးစဉ်တွင် ဆိမိုင်းအီးဒီး မျိုးရင်း၌ ပါဝင်သည်။ သို့ရာတွင် အီဗော်လျူရှင်း (ခေါ် ) ဆင့်ကဲဖြစ်လာခြင်း သီအိုရီများအရ လူသည် မျောက်ဝံမျိုးမှ ဆင်းသက်လာသည်ဟု မယူဆကြပေ။ လူ နှင့် မျောက်ဝံများသည် စပ်ကြားသတ္တဝါဟု ခေါ်သော အလွန်ရှေးကျသည့် သတ္တဝါတစ်ကောင်မှ နှစ်လမ်းခွဲ၍ ဆင့်ကဲ ဖြစ်လာကြသည်ဟု ယုံကြည်ကြသည်။ သိပ္ပံပညာရှင်များသည် ထိုပျောက်ကွယ်နေသော စပ်ကြားသတ္တဝါ တွေ့ရှိရေးအတွက် ကမ္ဘာအနှံ့အပြားတွင် ကျောက်ဖြစ်ရုပ်ကြွင်းများကို ပိုက်စိပ်တိုက် ကြိုးပမ်းရှာဖွေကြ၏။ ခရစ်နှစ် ၁၈၉၁ - ၉၂ ခုနှစ်အတွင်း၌ ဒပ်ချ်လူမျိုး ဆရာဝန်တစ်ဦးသည် ဂျားဗားကျွန်းပေါ်၌ သမိုင်းမတင်မီခေတ် ရှေးအရိုးစုများဖြစ်ကြသော သွားများ၊ ခေါင်းခွံ အပိုင်းအစနှင့် ပေါင်ရိုးတို့ကိုတွေ့ရှိခဲ့သည်။ လူနှင့် မျောက်ဝံ စပ်ကြား ဆက်စပ်ရန်လိုနေသော ထိုပျောက်ကွယ်နေသည့် စပ်ကြားသတ္တဝါကို တွေ့ရှိပြီဟု ထိုသူက ယူဆလေသည်။ ယူဆသည့်အတိုင်းလည်း မတ်မတ်မျောက်ဝံ - လူ ဟု အမည်ပေးတော့၏။ သို့သော်လည်း ခေါင်းခွံကိုပြန်၍ ဆက်စပ်ကြည့်ခြင်းအားဖြင့် ယင်းအတွင်း၌ရှိသော ဦးနှောက်သည် မျောက်ဝံမျိုးတို့အတွက် အလွန်ကြီးနေကြောင်းကိုတွေ့ရလေသည်။ ထို့ကြောင့် ထိုကျောက်ဖြစ်ရုပ်ကြွင်းသည် ရှေးအကျဆုံးဖြစ်သည့် စပ်ကြားသတ္တဝါ၏ ရုပ်ကြွင်းမဟုတ်ဘဲ ရှေးအကျဆုံးလူ၏ ရုပ်ကြွင်းသာလျှင်ဖြစ်သည်ဟု သိပ္ပံပညာရှင်တို့က စိစစ်ဝေဖန်လျက် အတည်ပြုယူဆကြလေသည်။ မျောက်ဝံမျိုးသည် ဟင်းသီးဟင်းရွက်နှင့် သစ်သီးဝလံများကိုသာ အမြောက်အမြား စားသောက်ကြသည်။ မျောက်ဝံမျိုးတွင်ဂေါ်ရီးလားမျောက်ဝံသည် လူလောက်နီးပါး ကြီး၍ ပို၍လေးသည်။ ကိုယ်အလေးချိန် ပေါင် ၄ဝဝ မှ ၄၅ဝ ခန့် အထိ ကြီးမားသော ဂေါ်ရီးလားများရှိခဲ့ဘူးသည်။ မျောက်ဝံမျိုးသည် လေးဖက်သွားရာ၌လည်းကောင်း၊ သစ်ပင်တက်ရာ၌လည်းကောင်း အလွန်ကျင်လျင်ပြီးလျှင် လူကဲ့သို့ မတ်တတ်ရပ်၍ လမ်းလျှောက်နိုင်ကြ၏။ မျောက်မှာကဲ့သို့ အမြီးမရှိ၊ ပါးစပ်အိတ်မရှိချေ။ ဂေါ်ရီးလား မျောက်ဝံမျိုးတွင်အထူးသဖြင့် အထီးသည် ရန်စခံရသောအခါ မျိုးတွင် အလွန်ရက်စက် ကြမ်းကြုတ်သဖြင့် ကြောက်မက်ဖွယ် ကောင်းသော တိရစ္ဆာန်ဖြစ်သည်။ လူဝံမျိုးသည် ဂေါ်ရီးလားမျောက်ဝံမျိုးလောက် ကြမ်းကြုတ် ခက်ထန်ခြင်း မရှိပေ။ ချင်ပန်ဇီမျောက်ဝံနှင့် အထူးသဖြင့် မျောက်လွှဲကျော်တို့ကား ကြောက်တတ်ကြသည်။ ဂေါ်ရီးလား မျောက်ဝံသည် အသက်အရွယ်ကြီးရင့်အိုမင်းလာသောအခါ ငယ်စဉ်က လူနှင့်တူသော အသွင်အပြင်များအားလုံးလောက် ပျောက်ကွယ်သွားလေသည်။ ဤသည်ကား အလွန်ထူးခြားသည့် ပြောင်းလဲမှုတစ်ခုပင်ဖြစ်သည်။ ထင်ရှားသည့် သဘာဝပညာရှင်ကြီး ဒေါက်တာ အာဟတ်မင်း ဆိုသူ၏ အာဘော်အရ ဂေါ်ရီးလားမျောက်ဝံ၏ နှာတံသည် မျောက်မောင်းမ၊ ဝက်ဝံနှင့်တောဝက်တို့၏ နှာတံလိုလိုကဲ့သို့ ဖြစ်လာ၍ အသက်အတော်ကြီးသော ဂေါ်ရီးလား၏ ဦးခေါင်းခွံသည် နှာတံတွင် ပို၍ ချွန်ထွက်လာပြီးလျှင် အစွယ်များမှာလည်း ကျား၊ ခြင်္သေ့တို့၏ အစွယ်ကြီးလောက်နီးနီး ကြီးမားလာသည်ဟု ဆိုသည်။ အရိုးစုများပင် အတော်ပြောင်းလဲသွားသည်။ ဦးခေါင်းခွံအပေါ်ပိုင်းသည် ငယ်ရွယ်စဉ်ကကဲ့သို့ လုံး၍မနေတော့ဘဲ ထိပ်နှင့်နောက်ပိုင်းတွင် အရိုးကြီးများ ချွန်ထွက်လာသည်။ မျက်ကွင်းပေါ်ရှိ ခုံးနေသောအရေမှာလည်း တွန့်၍ တွဲကျလာ၏။ နဂိုက ကြောက်မက်ဖွယ်ကောင်းသော အသွင်အပြင်မှာသာ၍ ဆိုးလာတော့၏။ ဂေါ်ရီးလား၏ သွားအရေအတွက်သည် လူတွင်ရှိသော သွားအရေအတွက်နှင့် အတူတူပင် ဖြစ်သော်လည်း အထက်တွင်ပြခဲ့သော အစွယ်မျိုးကား လူတွင် မရှိချေ။ သွားအနေအထား စီစဉ်ထားပုံမှာလည်း လူ၏ သွားအစီအစဉ်နှင့် မတူဘဲ ကွာခြား၏။ မျောက်ဝံမျိုးတွင် လူနားရွက်မျိုး တစ်ကောင်၌မျှ မရှိသည့်ပြင် လူ၏အရိုးများသည် ယင်းတို့၏ အရိုးထက် နူးညံ့ပျော့ပျောင်း၏။ လူသည် အပူဒဏ်၊ အအေးဒဏ်နှစ်ခုစလုံးကို ခံနိုင်ရည် ရှိ၍၊ ကမ္ဘာ့မြောက်ဘက်စွန်း အာတိတ်ဒေသတွင်သော်လည်းကောင်း၊ အလွန်ပူပြင်းသော သဲကန္တာရကြီးများတွင်သော်လည်းကောင်း၊ နေထိုင်နိုင်သော်လည်း မျောက်ဝံမျိုးများမှာ အာဖရိကနှင့် အာရှတိုက်အပူဆုံးဒေသများတွင်သာ နေထိုင်လေ့ရှိကြသည်။ အခြားကြည့်ရန် ဂေါ်ရီးလား ချင်ပန်ဇီ လူဝံ မျောက်လွှဲကျော် ကိုးကား ပရိုင်းမိတ်များ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%99%E1%80%BB%E1%80%B1%E1%80%AC%E1%80%80%E1%80%BA%E1%80%9D%E1%80%B6

မြင်းကျား

မြင်းကျား ဆိုသည်မှာ အာဖရိကမှ မြင်းနှင့်တူသော သတ္တဝါဖြစ်ပြီး သူတို့၏ အဖြူနှင့် အနက် အစင်းများအတွက် အသိများကြသည်။ သူတို့၏ အစင်းကျားပုံသဏ္ဌန်သည် တစ်ကောင်ချင်းစီအတွက် သီးခြား ကွဲပြားခြားနားသော ပုံသဏ္ဌန်ရှိသည်။ သူတို့သည် အုပ်စုဖွဲ့နေတတ်သော သတ္တဝါဖြစ်ပြီး အထီးနှင့် အမများအုပ်စုမှသည် အကောင်ရေများစွာရှိသော အုပ်စုကြီးအထိတွေ့ရတတ်သည်။ မြင်းကျားသည် ပုံမှန်အားဖြင့် ၈ ပေ (၂.၃ မီတာ) မျှရှည်လျား၍ ပခုံးအထိအမြင့်မှာ ၄ ပေမှ ၅ ပေ(၁.၂၅ မီတာ မှ ၁.၅ မီတာ) အထိရှိပြီး ၆၆၀ ပေါင် (၃၀၀ ကီလိုဂရမ်) မျှ အလေးချိန်ရှိတတ်ပြီး အချို့အကောင်များမှာ ၉၀၀ ပေါင်(၄၁၀ ကီလိုဂရမ်) အထိ အလေးချိန်ရှိတတ်သည်။ မြင်းကျားများတွင် အစင်းကျားများသာမက ဦးစွန်းဖုတ်နှင့်တူသော ထောင်နေသော လည်ဆံမွှေးများလည်း ရှိသည်။ လူတို့သည် မြင်းကျားများကို သူတို့၏ အနီးစပ်ဆုံးဆွေမျိုးများဖြစ်သော မြည်းနှင့် မြင်းတို့ကဲ့သို့ လုံးဝယဉ်ပါးအောင် မွေးမြူနိုင်ခြင်းမရှိသေးပေ။ ပုံမှန်အားဖြင့် လွင်ပြင်မြင်းကျား၊ ဂရေဗီမြင်းကျားနှင့် တောင်မြင်းကျားဟူ၍ မြင်းကျားမျိုးကွဲ ၃ ခုရှိသည်။ လွင်ပြင်မြင်းကျားနှင့် တောင်မြင်းကျားတို့သည် Hippotigris မျိုးစုသေးတွင် ပါဝင်ကြပြီး ဂရေဗီမြင်းကျားမှာ Dolichohippus မျိုးစုသေးတွင် ပါဝင်သော တစ်ခုတည်းသော မျိုးကွဲဖြစ်သည်။ ဂရေဗီမြင်းကျားမှာ မြည်းနှင့် အလားသဏ္ဌန်တူပြီး လွင်ပြင်မြင်းကျားနှင့် တောင်မြင်းကျားတို့မှာ မြင်းနှင့်တူသည်။ သို့သော်လည်း ဒီအင်န်အေ နှင့် မော်လီကျူလာဆိုင်ရာ အချက်အလက်များအရ မြင်းကျားအားလုံးတို့သည် တူညီသော ဘိုးဘေးအစဉ်အဆက်မှ ဆင်းသက်လာကြောင်းပြသနေသည်။ ထိုမျိုးကွဲ ၃မျိုးစလုံးသည် Equus မျိုးစုတွင် အခြားမြင်းနှင့်တူသော သတ္တဝါများနှင့်အတူ ပါဝင်နေသည်။ ကင်ညာရှိ အချို့ဒေသများတွင် လွင်ပြင်မြင်းကျားနှင့် ဂရေဗီမြင်းကျားတို့ကို အတူတကွ တွေ့ရတတ်သည်။ သူတို့၏ ထင်ရှားသော အစင်းကြောင်းများနှင့် အပြုအမူများကြောင့် မြင်းကျားတို့ကို လူတို့နှင့် အကျွမ်းဝင်ဆုံး သတ္တဝါများတွင် အပါအဝင်ဖြစ်စေသည်။ မြင်းကျားများသည် မြက်ခင်းပြင်များ၊ ဆာဗားနားလွင်ပြင်များ၊ သစ်ပင်များထူထပ်သော နေရာများ၊ ဆူးချုံဒေသများ၊ တောင်များနှင့် ကမ်းရိုးတန်းတောင်များ စသည့် ဒေသအမျိုးမျိုးတို့တွင် နေထိုင်ကျက်စားကြသည်။ သို့သော် လူတို့နှင့် ပတ်သက်သော အရာများက ရှိနေသော မြင်းကျားဦးရေကို အလွန်ပင် အနှောင့်အယှက်ဖြစ်စေသည်။ အထူးသဖြင့် အရေခွံအတွက် အမဲလိုက်ခြင်းနှင့် စားကျက်မြေများ ပျက်စီးစေခြင်းတို့ကြောင့်ဖြစ်သည်။ ဂရေဗီ မြင်းကျားနှင့် တောင်မြင်းကျားတို့မှာ မျိုးတုံးပျောက်ကွယ်မည်ကို စိုးရိမ်ရသည့် အခြေအနေရှိပြီး လွင်ပြင်မြင်းကျားမှာမူ အများအပြားရှိနေသေးသည်။ မျိုးစုသေး တစ်ခုဖြစ်သော quagga မှာ ၁၉ ရာစုနှောင်းပိုင်းတွင် မျိုးတုံးပျောက်ကွယ်ခဲ့သည်။ zebra ဟူသော အခေါ်အဝေါ်မှာ ရှေးခေတ်ပေါ်တူဂီစကား zevra မှဆင်းသက်လာပြီး မြည်းရိုင်းဟု အဓိပ္ပာယ်ရသည်။ ကိုးကား ခွာမစုံသော တိရစ္ဆာန်များ အသုံးများသော နို့တိုက်သတ္တဝါ အမည်များ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%99%E1%80%BC%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%B8%E1%80%80%E1%80%BB%E1%80%AC%E1%80%B8

မြည်း

ခရစ်တော် မပေါ်မီ နှစ်ပေါင်းများစွာ အထက်က အီဂျစ်လူမျိုးတို့သည် မြည်းကို ယဉ်ပါးအောင်ပြုလုပ်ခိုင်းစေခဲ့ ကြောင်းကို ထိုတိုင်းပြည်ရှိ အလွန်ရှေးကျသော သင်္ချိုင်းဂူများ အတွင်း၌ ကျောက်နံရံတို့တွင် မြည်းပုံများ ထွင်းထုထားခဲ့ ကြသည်ကို တွေ့မြင်ရခြင်းဖြင့် သိရှိရလေသည်။ ထိုကြောင့် မြည်းသည် မြင်းထက် အလျင် လူတို့၏ မိတ်ဆွေဖြစ်ခဲ့ ကြောင်း ထင်ရှား၏။ အီဂျစ်နိုင်ငံတွင် နိုင်းမြစ်ကမ်းအရှေ့ဘက်ရှိ နူဗီယန်သဲကန္တရများနှင့် အာရှတိုက်အလယ်ပိုင်း ပူပြင်းခြောက်သွေ့သော အရပ်များသည် ယနေ့ထက်တိုင် မြည်းရိုင်းများ ကျက်စားရာ အရပ်ဒေသများဖြစ်ကြသည်။ မြည်းကို အများက ထူသည် ထုံသည်ဟု စွပ်စွဲပြောဆိုလေ့ရှိ ကြသော်လည်း မြည်းရိုင်းများကို တွေ့မြင်ဘူးသူ ခရီးသည်များကမူ ထိုစွပ်စွဲချက်မှာ လုံးဝမမှန်ဟု ဆိုပေလိမ့်မည်။ အဘယ်ကြောင့်ဆိုသော် မြည်းရိုင်း များသည် အလွန် လျင်မြန်ဖျတ်လတ်သော တိရစ္ဆာန်များဖြစ်၍ ရဲရဲရင့်ရင့် လည်းရှိကြသည်ကို တွေ့မြင်ရခြင်းကြောင့်ဖြစ်သည်။ အစာကျွေးရာတွင်လည်း မြင်းကဲ့သို့ ဂရုစိုက်ကျွေးရန် မလိုချေ။ လူတို့ယဉ်ပါးအောင် ပြုလုပ်၍ ခိုင်းစေလျက်ရှိသော မြည်းများမှာ အာဖရိကတိုက် အီသီယိုးပီးယားနိုင်ငံရှိ မြည်းမျိုးမှဆင်းသက်လာသော အမျိုးဖြစ်လေသည်။ မြည်းသည် ပုံသဏ္ဌာန်အားဖြင့် မြင်းကျားနှင့်တူ၏။ သို့သော် ကိုယ်ပေါ်၌ အစင်းကျားများ မပါရှိချေ။ မြင်းထက် ကိုယ်ထည်သေးငယ်၍၊ အများအားဖြင့် ညိုမွဲမွဲအသွေးရှိသည်။ မြည်းများတွင် ရှည်၍ ထောင်နေသော နားရွက်များရှိ၍ မြင်းထက် လည်ဆံ တိုသည်။ အင်္ဂလန်ပြည်သို့ ၁၆ ရာစု နှစ်များအတွင်း၌ မြည်းများ စတင်၍ ရောက်ရှိသွားရာ ယနေ့တိုင်အောင် ဝန်ဆွဲရန်အတွက် မြည်းကို အသုံးချလျက်ရှိကြသည်။ ရှေးအခါမှ စ၍ မြည်းကို ထူထိုင်းသော တိရစ္ဆာန်ဟု သမုတ်ခဲ့ကြသည်။ အီဂျစ်လူမျိုးတို့သည် အသိဉာဏ် ကင်းမဲ့သော သူတစ်ယောက်၏ ပုံကို ရေးဆွဲသည့်အခါ၌ ထိုသူ၏ ကိုယ်တွင် မြည်းဦးခေါင်းနှင့် မြည်းနားရွက်များကို တပ်ဆင်ထားလေ့ရှိကြ၏။ ဥရောပတိုက် တောင်ပိုင်းတွင် မြည်းများကို ဂရုစိုက်မွေးမြူထားကြသဖြင့် မြည်းမျိုးကောင်းများကို ထိုအရပ်များ၌ တွေ့ရှိရသည်။ သို့ရာတွင် ဆီးရီးယား ပြည်နှင့် အီဂျစ်ပြည်များ၌သာလျှင် မျိုးအကောင်းဆုံး မြည်းများကို တွေ့မြင်နိုင်လေသည်။ မြည်းနို့ရည်ကိုလည်း လူတို့ သောက်သုံးကြသည်။ အထူးသဖြင့် မသန်စွမ်း သူများအတွက် သင့်လျော်သည်။ မြည်းထီးနှင့် မြင်းမတို့ မျိုးစပ်၍ ပေါက်ဖွားလာသော သားသမီးများကို လားဟုခေါ်သည်။ သိပ္ပံ အလိုအားဖြင့် မြည်းသည် အီကီံဒီးမျိုးရင်းတွင် ပါဝင်၍ လူတို့မွေးမြူခိုင်းစေလျက်ရှိသော မြည်းနှင့် အာဖရိကတိုက်ရှိ မြည်းရိုင်းနှစ်မျိုးလုံးကို အီကွပ် အက်ဆိနပ်ဟု ခေါ်သည်။ ကိုးကား ခွာမစုံသော တိရစ္ဆာန်များ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%99%E1%80%BC%E1%80%8A%E1%80%BA%E1%80%B8

ကြံ့သူတော်

ကြံ့သူတော်သည် အရွယ်အစားကြီးမားသော အသီးအရွက်စားသတ္တဝါ ဖြစ်သည်။ ဝက်နှင့် ပုံပန်းသဏ္ဌာန်ချင်း ဆင်တူ သည်။ တိုပြီး လှုပ်ယိမ်းနိုင်သော နှာတံ ရှိသည်။ ကြံ့သူတော်ကို တရရှူးဟုလည်း ခေါ်ကြသည်။ ကြံ့သူတော်များကို တောင်အမေရိကတိုက်၊ ဗဟိုအမေရိကနှင့် အရှေ့တောင်အာရှတို့ရှိ သစ်တောများနှင့် တောအုပ်များတွင် တွေ့ရလေသည်။ မျိုးစိတ်ငါးမျိုး ရှိပြီး အားလုံးသည် တာပီရီဒေးမျိုးရင်းတွင် ပါဝင်လေသည်။ ယင်းတို့မှာ ဘရာဇီးကြံ့သူတော်၊ မလေးကြံ့သူတော်၊ ဗဟိုအမေရိကကြံ့သူတော်၊ ကာဘိုမာနီကြံ့သူတော်နှင့် တောင်ကြံ့သူတော်တို့ ဖြစ်သည်။ ကြံ့သူတော်များ၏ အနီးစပ်ဆုံးဆွေမျိုးများမှာ ခွာမစုံသောစားမြုံ့ပြန်နို့တိုက်သတ္တဝါများဖြစ်ပြီး မြင်း၊ မြည်း၊ မြင်းကျားနှင့် ကြံ့များ ဖြစ်သည်။ သွင်ပြင်လက္ခဏာ ကြံ့သူတော်သည် ဆင်လည်းမမည်၊ ဝက်လည်းမကျ ဖြစ် သောကြောင့်၊ ပုံပန်းသဏ္ဌာန်မှာ အတော်ပင် အချိုးမကျချေ။ ယင်းတွင် နှာမောင်းတစ်ခုပါရှိရာ၊ ထိုနှာမောင်းမှာ အတိုစား ဖြစ်သဖြင့်၊ ခပ်လှမ်းလှမ်းမှ ကြည့်လျှင် ကြံ့သူတော်သည် ဦးချို မပါသော ကြံ့နှင့် ဆင်တူသည်။ ကြံ့သူတော်၏ကိုယ်တွင် ချော မွတ်သော အမွေးတိုများ ဖုံးလွှမ်းလျက်ရှိ၏။ အာရှတိုက်ရှိ ကြံ့ သူတော်မျိုးတွင် ခြေလက်နှင့် ကိုယ်ရှေ့ပိုင်းတို့သည် အနက် သို့မဟုတ် အညိုရင့်ရောင်ရှိ၍၊ ကိုယ်ဘေးနှင့် နောက်ပိုင်းတို့၌ ဖြူညစ်ညစ်အရောင်ရှိသည်။ အမေရိကတိုက်ရှိ ကြံ့သူတော်များ၌ တစ်ကိုယ်လုံးပင် အညိုရောင် သို့မဟုတ် အနက်ရောင် ရှိကြ သည်။ တောင်အမေရိကတိုက် ဘရာဇီးနိုင်ငံရှိ ကြံ့သူတော်မျိုးမှာ တောထူထပ်သောဒေသများတွင်သာ နေလေ့ရှိသည်။ အန်းဒီးတောင်တန်း၌ တွေ့ရသောအမျိုးမှာ ပေ ၇ဝဝဝ၊ ၈ဝဝဝ ကျော် မြင့်သော ကုန်းမြင့်ဒေသများ၌ နေလေ့ ရှိသည်။ အမေရိကတိုက် အလယ်ပိုင်း၌လည်း လူသိနည်းသော ကြံ့သူတော် တစ်မျိုးရှိသေးသည်။ အစားအစာ ကြံ့သူတော်တို့၏ အဓိကအစာမှာ သစ်ရွက်နုနှင့် သစ်သီး သစ်ဖုများ ဖြစ်သည်။ ကြံ့သူတော်သည် ရှေးကျသော တိရစ္ဆာန် ဖြစ်၏။ ယင်းတို့သည် တစ်ခါက မြောက်ကမ္ဘာလုံးခြမ်းတွင် အနှံ့အပြားနေထိုင်ခဲ့ကြဘူးသည်။ ထို့နောက်မှ အမေရိကတိုက် နှင့် မလေးရှားကျွန်းဆွယ် အစွန်အဖျားဒေသတို့သို့ အပျံ့အနှံ့ ရောက်ရှိ သွားကြခြင်း ဖြစ်လေသည်။ အလေ့စရိုက် ကြံ့သူတော်သည် ကြောက်တတ်သော တိရစ္ဆာန်မျိုး ဖြစ်၍ တောနက်ကြီးများထဲ၌ တစ်ကောင်ချင်း အေးအေးဆေး ဆေး နေတတ်သည်။ နွေးသော ရာသီဥတုကို ကြိုက်နှစ်သက်သဖြင့် ယင်းတို့ကို ကမ္ဘာဟောင်းကမ္ဘာသစ်ရှိ ပူအိုက်သောဒေသများတွင် တွေ့ရလေ့ရှိသည်။ ယင်းတို့ကို မလေးရှားကျွန်းဆွယ်၊ အမေရိကတိုက်အလယ်ပိုင်းနှင့် တောင်အမေရိကတိုက်တွင် အတွေ့ရများ လေသည်။ ကမ္ဘာဟောင်းရှိ ကြံ့သူတော်တို့သည် ကမ္ဘာသစ်ရှိ ကြံ့သူတော်များထက် ပိုမိုကြီးမားကြသည်။ မလေးရှားကျွန်းဆွယ်ရှိ ကြံ့သူတော်သည် အလျား ၈ ပေခန့်ရှိ၍ ပခုံးအထိ အမြင့်မှာ ၃ ပေ ၃ လက်မမျှ မြင့်၏။ မြန်မာနိုင်ငံ၌၊ ထားဝယ်နယ်၊ မြိတ်နယ်ဖက်တွင် ကြံ့သူတော်များကို တွေ့ရသည်။ ကြံ့သူတော်တို့သည် တစ်ကြိမ်လျှင် တစ်ကောင်ကျသာ မွေးလေ့ရှိသည်။ အရွယ်မရောက်သေးသော ကြံ့သူတော် ကလေး များတွင် အနက်ရောင်ရှိသော ကိုယ်ပေါ်၌ အဝါနှင့်အဖြူအစင်း ကျားများ ပါရှိလေသည်။ ကြံ့သူတော်တို့သည် အကြောက် အလန့်ကြီးသည်မှာ မှန်သော်လည်း၊ ကြံ့သူတော်သားအုပ်မ တို့ကား၊ မိမိတို့၏သားငယ်များကို အသက်ပေး၍ ကာကွယ် စောင့်ရှောက်လေ့ရှိကြသည်။ ရှင်သန်ဆဲ မျိုးစိတ်များ ကိုးကား ခွာမစုံသော တိရစ္ဆာန်များ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%80%E1%80%BC%E1%80%B6%E1%80%B7%E1%80%9E%E1%80%B0%E1%80%90%E1%80%B1%E1%80%AC%E1%80%BA

ကြံ့

ခြေလေးချောင်းသတ္တဝါများထဲတွင် ဆင်ကလွဲလျှင် ရေမြင်းနှင့် ကြံ့တို့သည် အကြီးဆုံး ဖြစ်သည်။ ကြံ့သည် အလျား ၁၃ ပေခန့်ရှိ၍ ပခုံးအထိ အမြင့်မှာ ၆ ပေခွဲခန့် မြင့်သည်။ အလေးချိန် ၃ တန်မျှ ရှိသည်။ ကြံ့ကို အာရှတိုက်တောင်ပိုင်း၊ အာဖရိကတိုက် အလယ်ပိုင်းနှင့် တောင်ပိုင်းတို့၌သာ တွေ့ရသည်။ ကြံ့၏ ကိုယ်မှာ အလွန်ကြီးမား၍ အကြည့်ရလည်း ဆိုးသည်။ တစ်ကိုယ်လုံး၌ အရေပြားထူကြီး ဖုံးထားသဖြင့် အလွန်ချွန်ထက်မာကျောသော လှံသွား၊ ကျားခြေသည်း၊ ခြင်္သေ့စွယ်တို့ကိုပင် ကြံ့ကြံ့ခံနိုင်သည်။ ကြံ့၏ နှာတံပေါ်တွင် ချွန်ထက်မာကျောသော ဦးချိုရှိသည်။ အချို့ကြံ့မျိုးတွင် ရှေ့နောက်ယှဉ်နေသော ဦးချိုနှစ်ချောင်းရှိ၍ အချို့ကြံ့မျိုးတွင် ဦးချိုတစ်ချောင်းသာ ရှိသည်။ ဦးချိုတစ်ချောင်းနှင့်ကြံ့မျိုးကို ကြံ့ဆင်ဟု ခေါ်၍၊ ဦးချိုနှစ်ချောင်းနှင့် ကြံ့မျိုးကို ကြံ့ရှော်ဟု ခေါ်ကြသည်။ ထိုခိုင်မာသော ဦးချိုမှာ သစ်ပင်ချုံဖုတ်များကို တွန်းလှဲ ဖြိုဖျက်ရန်နှင့် ရန်သူကို ခုခံတိုက်ခိုက်ရန် အသုံးဝင်သည်။ ကြံ့သည် ပင်ကိုသဘာဝအားဖြင့် ရန်လိုကြမ်းကြုတ်သော သတ္တဝါမျိုး မဟုတ်ချေ။ ရန်သူကို ရှောင်တတ်သော်လည်း စိတ်ခက်ထန်ဖွယ်ရာတွေ့ရှိလာသည့် အခါ၊ တရှူးထိုးလိုက်တတ်သည်။ မျက်လုံးအလွန်သေး၍၊ အဝေးသို့မမြင်၊ မျက်စိလည်း မလျှင်ချေ။ သို့ရာတွင် အနံ့ခံကောင်း၍ အနံ့သိလွယ်သည့်ပြင်၊ အလွန်နားကင်းပါးသည်။ ကြံ့၏ခြေထောက်များသည် ဆင်ခြေထောက်နှင့် ခပ်ဆင်ဆင်တူသော်လည်း ယင်းတို့၌ ခြေချောင်းသုံးခုသာလျှင် ရှိသည်။ ကြံ့နှုတ်သီးမှာ ရှည်မျောမျောဖြစ်၍ အထက်နှုတ်ခမ်းသည် အောက်နှုတ်ခမ်းထက် ပို၍ ထွက်နေသည်။ နားရွက်များမှာ ရှည်လျား၍ ထောင်နေ၏။ တစ်ကိုယ်လုံး အမွေးမရှိသော်လည်း၊ နားရွက်ဖျားနှင့် အမြီးဖျားတို့တွင် အတန်ရှည်သော အမွေးအမှင်များ စု၍ပေါက်နေသည်။ အမြီးမှာသတ္တဝါနှင့် မလိုက်အောင်ပင် တိုလေသည်။ ရှေးခေတ်က ရေခဲပြင်ကြီးများတွင် နေထိုင်ကြသော ကြံ့မျိုးတို့၌ကား အမွေးရှည်များ ရှိကြသည်ဟု ဆို၏။ ကြံ့မျိုးတွင် ထင်ရှားသောအမျိုး ငါးမျိုးရှိရာ သုံးမျိုးကို အာရှတိုက်၌ တွေ့ရ၍ ကျန်နှစ်မျိုးကို အာဖရိကတိုက်၌ တွေ့ရသည်။ အာဖရိကတိုက်တွင် တွေ့ရသောကြံ့မျိုးမှာ ကြံ့ရှော်မျိုးဖြစ်၍၊ ယင်းကို ကြံ့မဲနှင့် ကြံ့ဖြူဟူ၍ နှစ်မျိုးခွဲထား၏။ ကြံ့မဲနှင့် ကြံ့ဖြူဆိုသော်လည်း အရောင်မှာ မတိမ်းမယိမ်းပင်ဖြစ်၏။ ကြံ့မဲမှာ မွဲပြာရောင်ဖြစ်၍ ကြံ့ဖြူမှာ မီးခိုးရောင်ညစ်ညစ် ဖြစ်သည်။ ကြံ့မဲကို အာဖရိကတိုက်အလယ်ပိုင်းနှင့် တောင်ပိုင်းတို့တွင် အနှံ့အပြားတွေ့ရသည်။ အမြင့် ၅ ပေခွဲ ခန့်ရှိ၍ အလျား ၁ဝ ပေခန့် ရှိသည်။ အကောင်ကြီးတို့သည် တစ်တန်မှ နှစ်တန် အထိ အလေးချိန်စီးကြ၏။ အမြီးမှာ တိုတုတ်တုတ် ဖြစ်သည်။ ဦးချို ၂ ချောင်းအနက်၊ အရှေ့ဘက်၌ ရှိသောဦးချိုမှာ ပို၍ရှည်လျက် ၁ ပေခွဲ မှ သုံးပေကျော်ကျော်ခန့်အထိ ရှည်တတ်သည်။ ကြံ့မဲသည် အလွန်လျင်မြန်၍ သျွှိလည်းရှိသည်။ စိတ်ထွက်သည့်အခါ တစ်နာရီလျှင် မိုင်အစိတ် မိုင်သုံးဆယ် အမြန်နှုန်းနှင့် တရှူးထိုးလိုက်တတ်သဖြင့် မုဆိုးတို့သည် ထိုကြံ့မဲမျိုးကို အလွန်ကြောက်ကြ၏။ ကြံ့မဲမျိုးတွင် အမသည် သုံးနှစ်တစ်ကြိမ်ခန့် သားတစ်ကောင်ကျလေ့ရှိသည်။ ကြံ့ဖြူကို တွေ့ရသော ဒေသတို့မှာ အာဖရိကတိုက်ရှိ ယူဂန်းဒါးနယ်နှင့် ဇူးလူးလန်တို့ ဖြစ်၏။ ကြံ့ဖြူကို နှာဖျားကားကား၊ ပါးစပ်ကျယ်ကျယ် ရှိခြင်းကြောင့် ပါးစပ်ပြဲကြံ့မျိုးဟူ၍လည်း ခေါ်ကြ၏။ အလျား ၁၄ ပေ၊ အမြင့် ၆ ပေခွဲခန့်ရှိပြီး အလေးချိန် သုံးတန်နီးနီးမျှ ရှိတတ်ကြသဖြင့် ကြံ့ရှော်တွင် အကြီးဆုံးသောကြံ့မျိုး ဖြစ်သည်။ အထက်နှုတ်ခမ်းဖျားမှာ တစ်ဖြောင့်တည်းဖြစ်နေ၍၊ သစ်ရွက်သစ်ကိုင်းများကို မစားနိုင် မြက်ကိုသာ အများအားဖြင့် စားသည်။ ဦးချိုနှစ်ချောင်းအနက် အရှေ့ဘက်ရှိ ဦးချိုမှာ လက်မ ၃ဝ မှ လက်မ ၆ဝ အထိပင် ရှည်တတ်၍ နောက်ဖက်ဦးချိုမှာမူ အတန်ငယ်တိုသည်။ ကြံ့ဖြူသည် ကြံ့မဲလောက် သျွှိမရှိချေ။ အာရှတိုက်တွင် တွေ့ရသော ကြံ့သုံးမျိုးမှာ အိန္ဒိယကြံ့၊ ဂျားဗားကြံ့နှင့် ဆူမတြားကြံ့များ ဖြစ်၏။ အိန္ဒိယကြံ့မျိုးမှာ အတန်ငယ်ရှားပါးလျက်ရှိရာ အာသံပြည်၌သာ တွေ့နိုင်တော့သည်။ အာဖရိကတိုက်ရှိ ကြံ့မဲမျိုးနှင့်အရွယ်၊ စားသောက်ပုံ၊ စိတ်ခက်ထန်ပုံတို့ တူသည်။ သို့ရာတွင် အရေအပြားမှာ ကြံ့မဲထက်ပို၍ အတွန့်များပြီးလျှင် ဦးချိုမှာလည်း တစ်ချောင်းတည်းရှိ၍ အရှည်တစ်ပေခန့် ရှိသည်။ ဂျားဗားကြံ့တို့သည် အိန္ဒိယကြံ့အောက် သီသီမျှငယ်၍ အလေးချိန် တစ်တန်မျှပင် မရှိချေ။ ထိုကြံ့မျိုးမှာ ဦးချိုတချောင်းတည်းရှိသော ကြံ့ဆင်မျိုးဖြစ်၍ ယင်းတို့ကို ဘင်္ဂလားပြည်နယ်၊ မြန်မာနိုင်ငံ၊ မလေးရှားကျွန်းဆွယ်နှင့် အရှေ့အိန္ဒိယကျွန်းစုတို့တွင် တွေ့ရတတ်သည်။ ဆူမတြားကြံ့မျိုးမှာ အငယ်ဆုံးအမျိုးဖြစ်၍ ဦးချိုတိုတို ၂ ချောင်း ပါရှိသည်။ အမြင့် ၄ ပေ၊ ၄ ပေခန့်ရှိတတ်၍ အလေးချိန် တစ်တန်စီးသော အကောင်မှာ အတန်ပင်ရှားသည်။ ကိုယ်ပေါ်တွင် အထူးသဖြင့် အမြီးနှင့် နားရွက်များပေါ်တွင် အမွေးအမှင်အတော်များများ ပေါက်တတ်၏။ ယင်းတို့ကို မြန်မာနိုင်ငံ၊ ဘော်နီယိုကျွန်းနှင့် မလေးရှားကျွန်းဆွယ်တို့တွင် တွေ့ရတတ်သည်။ အိန္ဒိယနိုင်ငံ မြန်မာနိုင်ငံ စသော အရှေ့တိုင်းနိုင်ငံများတွင် ကြံ့သွေးကို ဆေးဝါးဖော်စပ်ရာ၌ အသုံးပြုကြသည်။ ထို့ကြောင့် ကြံ့ကို တန်ဖိုးထားကာ မုဆိုးများက လိုက်လံသတ်ဖြတ်၍ စီးပွားရှာကြသဖြင့် ကြံ့မျိုး ပြုတ်လုမတတ် ဖြစ်ခဲ့ရာ အစိုးရက ကြံ့များကို မသတ်ဖြတ်ရန် ဥပဒေဖြင့် တားမြစ်ထားရသည်။ ကြံ့သွေးသည် နှလုံးသွေးပျက်၍ တုန်လှုပ်သောအနာ၊ သည်းခြေပျက်၍ ထိတ်လန့်ရူးသွပ်သောအနာ၊ စိတ္တဇနာ၊ ခံတွင်း သွေးထွက်သောအနာ၊ အော့အန်သောအနာ၊ အိပ်စက်မပျော် သောအနာ၊ အလွန်ပူသောအနာတို့ကို ငြိမ်းစေတတ်ဟု၏ ဆိုသည်။ ကိုးကား နို့တိုက်သတ္တဝါ မျိုးရင်းများ အသုံးများသော နို့တိုက်သတ္တဝါ အမည်များ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%80%E1%80%BC%E1%80%B6%E1%80%B7

ပင်လယ်ခြင်္သေ့ဖျံ

ပင်လယ်ခြင်္သေ့ဖျံ (Sea Lion) သည် အင်္ဂလိပ်ဘာသာတွင် "Seal (Pinniped)" ၊ မြန်မာဘာသာတွင် ရေသူ (ဝါ) ပင်လယ်ဖျံ ဟုခေါ်သော ကုန်းတပိုင်း/ပင်လယ်တပိုင်း နေထိုင်ကျက်စားကြသည့် နို့တိုက်သတ္တဝါ တစ်မျိုးဖြစ်သည်။ ပင်လယ်ခြင်္သေ့ဖျံ နှင့် ပင်လယ်သားမွေးဖျံ (Fur Seal) တို့သည် နားရွက်ပါပင်လယ်ဖျံ (Eared Seal) ၏ မျိုးရင်းခွဲများဖြစ်ကြသည်။ ကိုးကား ပင်လယ်ဖျံများ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%95%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%9C%E1%80%9A%E1%80%BA%E1%80%81%E1%80%BC%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%B9%E1%80%9E%E1%80%B1%E1%80%B7%E1%80%96%E1%80%BB%E1%80%B6

စီတက်ဆီယာ

စီတက်ဆီယာ (Cetacea) () သည် လက်တင်ဘာသာစကား cetus မှ ဆင်းသက်လာခြင်းဖြစ်ပြီး ဝေလငါးဟု အဓိပ္ပါယ်ရပြီး ဂရိဘာသာစကားဖြင့် ငါးကြီးဟု အဓိပ္ပါယ်ရသည်။ ယင်းသည် ဝေလငါး၊ လင်းပိုင်တို့ပါဝင်သော ရေနေ နို့တိုက်သတ္တဝါအုပ်စုကို ခေါ်ဆိုခြင်းဖြစ်သည်။ ရေထဲတွင် အဓိကကျင်လည်ကျက်စားခြင်း၊ တခါတရံ အရွယ်အစားကြီးမားခြင်း၊ အသားစားသတ္တဝါဖြစ်ခြင်းတို့သည် စီတက်စီယာတို့၏ ပင်မလက္ခဏာများဖြစ်ကြသည်။ ယင်းတို့သည် ရေထဲတွင် လှေလှော်တက်မကဲ့သို့သော အမြီးဖြင့် အပေါ်အောက် ရွေ့လျားသွားလာနိုင်ကြသည်။r အများစုသည် ပင်လယ်သမုဒ္ဒရာများတွင် ကျင်လည်ကျက်စားကြပြီး ပမာဏအနည်းငယ်သည် ရေငန် သို့မဟုတ် ရေချိုတွင်လည်း တွေ့ရသည်။ ယင်းတို့ကို မြစ်အချို့နှင့် ကမ္ဘာ၏ ပင်လယ်သမုဒ္ဒရာအားလုံးတွင် တွေ့ရှိနိုင်သည်။ စီတက်ဆီယာတို့သည် ဉာဏ်ရည်ကောင်းခြင်းနှင့် ရှုပ်ထွေးသော လူမှုရေးဆက်ဆံမှုရှိခြင်း၊ ကြီးမားသောအရွယ်အစား ပိုင်ဆိုင်ခြင်းတို့ကြောင့် နာမည်ကျော်ကြားကြသည်။ အပြာရောင်ဝေလငါး ဆိုလျင် ၂၉.၉ မီတာ (၉၈ ပေ) ရှည်လျားပြီး ၁၇၃ တန် အလေးချိန်ရှိကာ အကြီးဆုံးသတ္တဝါဟု သတ်မှတ်နိုင်သည်။ ကိုးကား ရေနေ နို့တိုက်သတ္တဝါများ ခွာစုံပါသော တိရစ္ဆာန်များ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%85%E1%80%AE%E1%80%90%E1%80%80%E1%80%BA%E1%80%86%E1%80%AE%E1%80%9A%E1%80%AC

လင်းပိုင်

လင်းပိုင် ဆိုသည်မှာ ရေနေ နို့တိုက်သတ္တဝါ တစ်မျိုးဖြစ်ပြီး ဝေလငါးနှင့် အမျိုးတော်စပ်သည်။ စုစုပေါင်း မျိုးစိတ် ၄၀ ခန့်နှင့် မျိုးစု ၁၇ ခုခန့် ရှိသည်။ လင်းပိုင်များ၏ အရွယ်အစားမှာ ၁.၂ မီတာ (၄ပေ) ခန့် နှင့် ၄၀ ကီလို (၉၀ပေါင်) မှ စ၍ ၉.၅မီတာ (၃၀ပေ) နှင့် ၁၀ တန် အထိ အမျိုးမျိုး ကွဲပြားခြားနားကြသည်။ သူတို့ကို တကမ္ဘာလုံးတွင် တွေ့ရပြီး အထူးသဖြင့် ပင်လယ်ရေတိမ်ပိုင်းဒေသတွင် တွေ့ရသည်။ သူတို့သည် အသားစား သတ္တဝါများ ဖြစ်ကြပြီး ငါး နှင့် ပြည်ကြီးငါးတို့ကို စားလေ့ ရှိကြသည်။ ဒယ်ဖီနီဒေး (Delphinidae ) မိသားစုသည် Cetacean မျိုးစစ်တွင် အကြီးမားဆုံးဖြစ်ပြီး လွန်ခဲ့သော နှစ်ပေါင်း ဆယ်သန်းခန့်ကမှ စတင်ပေါ်ပေါက်ခဲ့သည်။ လင်းပိုင်များသည် ဉာဏ်ရည်ထက်မြက်သော သတ္တဝါများတွင် ပါဝင်ကြပြီး သူတို့သည် လူတို့နှင့် ရောနှော နေထိုင်တတ်ခြင်းနှင့် ဆော့ကစားတတ်ခြင်းတို့ကြောင့် လူတို့၏ ပတ်ဝန်းကျင်တွင် ထင်ရှားသည်။ လင်းပိုင် လင်းပိုင်သည် ဝေလငါး အငယ်စားမျိုးဖြစ်၍ ယင်းနှင့် အမျိုးနီးစပ်သည်။ လင်းပိုင်သည် ဆီတေဆီအေးမျိုးစဉ်တွင် ဒယ်လီနီဒီး မျိုးရင်း၌ပါဝင်၍ ပါဏဗေဒအလိုအားဖြင့် ဒယ်လဖီးနပ် ဒယ်လဖစ်ဟုခေါ်သည်။ ဝေလငါးကဲ့သို့ပင် ငါးမဟုတ်ဘဲ နို့တိုက်သတ္တဝါဖြစ်သည်။ ပူနွေးသော မြေထဲပင်လယ်နှင့် မြောက်အတ္တလန္တိတ်သမုဒ္ဒရာတို့တွင် အများအပြားတွေ့ရသည်။ အလျားခြောက်ပေမှ ရှစ်ပေအထိရှည်၍ မေးရိုးနှစ်ဖက်တွင် သွားများရှိသည်။ ခြောက်လက်မခန့် အရှည်ရှိသည့် နှုတ်သီးကဲ့သို့သော နှာတံသည် ဦးခေါင်းရှေ့သို သွယ်၍ဆင်းသွားသည်။ လင်းပိုင်၏ကျောပိုင်းသည် ခပ်မည်းမည်းရှိ၍ အောက်ပိုင်းတွင်ဖြူနေကာ ဘေးနှစ်ဖက်တွင် မွဲပြာရောင်ရှိသည်။ လင်းပိုင်အမသည် တစ်ကြိမ်လျှင် သားတစ်ကောင်သာမွေး၍ သားကလေး မကြီးမခြင်း အထူးဂရုပြုကာ အမြဲစောင့်ရှောက်နေတတ်သည်။ မျိုးစိတ်ပေါင်း အမြောက်အမြားရှိသော်လည်း အားလုံးသည် အစာကို ငမ်းငမ်းတက် စားသောက်တတ်ကြသည်။ အခြားငါးများနှင့် သေးငယ်သည့် ရေသတ္တဝါများကို စားသောက်ကြသည်သာမက ကောင်းစွာမသွားလာနိုင်ကြသော ဇာတ်တူသားလင်းပိုင်အိုများကိုပင် စားသောက်ကြသည်။ လင်းပိုင်များသည် အကောင်ပေါင်းများစွာပါဝင်သည့် အစုအအုပ် ကြီးများဖွဲ့၍ နေတတ်ကြရာ ပင်လယ်ကူးသင်္ဘောအနီး တစ်ဝိုက်တွင် ယင်းတို့ သွားလာခုန်ပျံလျက်ရှိသည်ကို တွေ့နိုင်ပေသည်။ သင်္ဘောဘေး ခပ်လှမ်းလှမ်းမှ လေထဲသို့ ခုန်ပျံတက်လာပြီးလျှင် တစ်ဖန် ရေထဲသို့ ရုတ်ခြည်း ထိုးဆင်းသွားတတ်ကြသည်။ သင်္ဘောစီးခရီးသည်တို့အား ယင်းတို့ ရေကူးကျင်လည်ကြောင်း ပြသသည့်အလား ရေပေါ်တွင် ဆပ်ကပ်ပြသကဲ့သို့ ကိုယ်များကို ကွေးကာကွေးကာ အမျိုးမျိုးခုန်ပျံကူးသန်း၍ သင်္ဘောနှင့် ယှဉ်လျက် မိုင်ပေါင်းများစွာ လိုက်ပါသွားတတ်ကြသည်။ ခရီးသည်တို့လည်း ဤကဲ့သို့ လင်းပိုင်တို့၏ ထူးဆန်းသည့် အပြုအမူများကိုကြည့်ရင်း တစ်နေဝင် တစ်နေထွက် အချိန်ကုန်ကြရလေသည်။ ယင်းသို့ လူတို့နှင့်ရင်းနှီးစွာ ယဉ်ပါးမှုကြောင့် သမုဒ္ဒရာရှိ အခြားအခြားသော ရေသတ္တဝါတို့ထက် လင်းပိုင်ကို လူအများခင်မင်ကြသည်ဟု ပြောကြသည်။ လင်းပိုင်တစ်မျိုးရှိသေးရာ ယင်းအမျိုးသည် သမုဒ္ဒရာတွင်မနေဘဲ ကမ်းနှင့် မနီးမဝေး အရပ်များ၌ ကျက်စားတတ်ကြသည်။ ကမ်းခြေနှင့် ဝေးဝေးမသွားတတ်ကြချေ။ လင်းပိုင်၏ ထူးခြားသည့် ကိုယ်အင်္ဂါ အစိတ်အပိုင်းတစ်ခုမှာ ယင်း၏အမြီးသည် အခြားသောငါးများကဲ့သို့ ထောင်ပြားမနေဘဲ အလှဲလိုက် ပြားလျက်ရှိပေသည်။ ရှေးရွက်သင်္ဘောများခေတ်က လင်းပိုင်သားကို သင်္ဘောသားများ အလွန်နှစ်သက်ကြသည်။ ယခုအခါ လင်းပိုင်သားကို မစားကြတော့ချေ။ လင်းပိုင်ဆီသည် အလွန်အဖိုးတန်သော အဆီဖြစ်သည်။ လင်းပိုင်ဦးခေါင်းနှင့် မေးရိုးမှရသော ဆီကိုနာရီနှင့် တိကျသောကိရိယာများ ဆီထည့်ရာတွင် အသုံးပြုကြသည်။ ဆက်စပ်လေ့လာရန် ဧရာဝတီ လင်းပိုင် ကိုးကား ဂရိနိုင်ငံ၏ အမျိုးသားသင်္ကေတများ ဘာဘေးဒိုးစ်နိုင်ငံ၏ အမျိုးသားသင်္ကေတများ မော်လတာနိုင်ငံ၏ အမျိုးသားသင်္ကေတများ အသုံးများသော နို့တိုက်သတ္တဝါ အမည်များ

https://my.wikipedia.org/wiki/%E1%80%9C%E1%80%84%E1%80%BA%E1%80%B8%E1%80%95%E1%80%AD%E1%80%AF%E1%80%84%E1%80%BA