text
stringlengths 342
563k
|
|---|
Адамзат тарихы сенімнің әсерінен өзгеріледі. Сенімнің әр алуан түрлері мен лебіздері бар, оған қарамастан, сенім, қалыптасқан жағдайды өзгерте алатын негізгі себеп.
Құранның пайда болуымен адамзатқа «сенім« ұғымының альтернативті мағынасы берілді. Араб тілінде осы сөздің келесі түбірлері бар: «әмуна, әминә, әмәнә», олардың мағынасы: «сенімді, тіректі, қауіпсіз, аман болу, сенімдену, сену».
Осы мағыналарды тереңірек түсіну үшін, берілген түбірлерден құралған сөздерді Алла Құранда қалай пайдаланатынын көрейік:
Тас бөлмелердің иелері бұрын жіберілгендерді: «Өтірікшілер!» – деп жариялады. Біз оларға анық белгілермен келдік, бірақ олар олардан шеттеді. Олар тауларда қауіпсіз (әәминиинә) үйлер қашап жасайтын еді. (15:80-82)
Олардың бауыры, Салих: «Сендер сақсынбайсыңдар ма? Мен, расында – сенім артылған (әәмиинун) елшімін! Алладан сақсыныңдар және мені тыңдаңдар! Осы үшін мен сендерден сыйақы сұрап тұрған жоқпын. Расында, менің сыйақым – тек қана әлемдердің Иесінде! Сендер осы жердің бақтарында, бұлақтарында, егіндіктерінде, өскелең ас егістерінде, тауларында шеберлікпен ойылған үйлерде, қауіпсіздікте (әәминиинә) қалдырыласыңдар ма?…» – деп айтқан кезде… (26:142-149)
Мұса оған жақындаған кезде, оған кеуіп кеткен арнаның оң жағынан, берекелі ағашты жерден:
«Иә Мұса, Мен – Алламын, әлемдердің Иесі! Асаңды таста!» – деген дауыс естілді.
Ол оның жыбырлағанын көрген кезде, ол есі ауысқан адам тәрізді қашуға жөнелді.
«Иә Мұса, кел, қорықпа! Расында, сен – қауіпсіз (әәминиинә) жерде тұрғандардың бірісің!» (28:30-31)
Біз, олардың және Біз жарылқаған елді мекендердің арасында, сыртқы елді мекендерді орналастырдық. Біз оларға: «Ол жерлерге күні-түні қауіпсіздікте (әәминиинә) саяхаттаңдар!» – деп жолды анықтадық. (34:18)
Алла, елшіге көрсеткен елесін, шын мәнінде дәлелдеді:
«Сендер, Алла қаласа, шайқасқа тыйым салынған сәжде жасайтын орынға, міндетті түрде, қауіпсіздікте (әәминиинә), шаш қырып әрі қысқартып, қорықпай кіресіңдер!»
Ол сендер білмейтін нәрсені білді, сонымен қатар келер жеңісті белгіледі! (48:27)
Құрайштардың келісуі!
Олар жаз бен қыста саяхаттауға келісті!
Ашаршылық кезінде оларды тамақтандырған және қорқыныштан сақтаған (әәмәнухум), осы үйдің Иесіне қызмет етсін! (106:1-4)
Берілген үзінділерден келесі тұжырым туындайды: «сенім» – қауіпсіздік күйін білдіретін ұғым. Құран бойынша, Мекке, қауіпсіздіктің бейнесі болды, сондықтан Алланың Үйіне келген жауласушы жақтарға шайқасуға тыйым салынды:
Нық орнатылған үйді адамдардың кездесуіне қауіпсіз (әмнән) орын етіп тағайындаған кезімізде: «Ибраһимнің орнын Алламен байланысуға арналған орын етіп қойыңдар!» – деп ұйғардық.
Ибраһим мен Исмаилге: «Менің үйімді, – айналып өтетіндер, арнайтындар, тізе бүгетіндер және сәжде ететіндер үшін, – тазартыңдар!» – деп міндеттедік. (2:125)
Олар: «Біз сенімен бірге Нұсқаудың артынан ерсек, өз жерімізден айырылып қаламыз!» – дейді.
Біз, оларды, қауіпсіздіктері (әәминән) үшін, шайқасқа тыйым салуымызбен нығайтпадық па? Оған барлық жақтан жемістер жиналады, – бұл Біздің ризығымыз, бірақ олардың көпшілігі осыны білмейді! (28:57)
Олар, Біздің шайқасқа тыйым салынған қауіпсіз (әәминән) орынды орнатқанымызды, ал оның айналасындағы адамдар болса, жауланып жатқандарын көрмеп пе еді? Олар сонда бос нәрсеге сеніп, Алланың жарылқауынан жабылды ма? (29:67)
Қауіпсіздік күйі амандық күйінде көріне алады:
…Кім амандықта (әминтум) болып, өз уақытын қажылыққа арнаса, соған өз жағдайына қарай жануарды құрбан етуге рұқсат беріледі… (2:196)
Бір нәрседен қорықсаңдар, жаяу жүре немесе салт бара тұра, байланысуға рұқсат. Ал қауіпсіздікте (әминтум) болсаңдар, Алланы, Өзі үйреткендей, еске алыңдар. Ол сендерді білмеген нәрселеріңе үйретті. (2:239)
Әрине, қауіпсіздік пен амандық, сенім артудың синонимдары болып келеді:
Саяхатта болып, хатшыны таппасаңдар, кепілзат беріңдер. Егер бір-біріне сенім артсаңдар (әминә), кімге сенім артырылды (әутумина), сол сақтауға берілгенді қайтарсын. Ол, Иесі Алладан сақтансын! Куәлікті жасырмаңдар, егер кім жасырса, расында, оның жүрегі күнәлі. Расында, Алла, сендердің істеп жүрген нәрселеріңді біледі! (2:283)
Қауіпсіздік күйімен келешек оқиғаны сипаттауға болады:
Оларда қауіпсіз (әмни) немесе қауіпті іс пайда болған кезде, олардың оған деген көңілі толмайды. Егер олар оны елшіге әрі арасындағы ықпалға ие тұлғаларға қайтарғанда, зерттеушілер оны танитын еді. Алланың сендерге деген артықшылығы мен мейірімі болмаса, сендер, кейбіреулеріңді санамаса, тілазардың артынан еретін едіңдер! (4:83)
Қауіпсіздік, сондай-ақ, кейбір әрекеттін нәтижесі бола алады:
Сендерден сенім артып, түзелгендерге, Алла, олардан бұрын болғандарды мирасқор ретінде қалдырғандай, соларды да солай мирасқор ретінде қалдырамын деп уәде берді. Ол оларға мақұлдаған міндетті олар орындаған кезде, Ол оларды міндетті түрде нығайтады. Ол:
«Олар Маған қызмет етеді және Маған ештеңені серік қоспайды!» – деп айтып, олардың қорқынышын міндетті түрде қауіпсіздікке (әмнән) ауыстырады.
Кім осыдан кейін жабылса, сол – жолдан тайған! (24:55)
Адамның әрекеті қауіпсіздіктің болмай қалуына әкеле алады, яғни бірінші нәтиже екінші нәтижеге ұқсамауы мүмкін:
Олар жайлы ешқандай жарлық түсірілмесе де, сендер Аллаға серік қосудан қорықпайсындар, ал мен болсам неліктен Оған қосқан серіктеріңнен қорқу керекпін?! Осы екі жақтын қайсысында сенімі расырақ, білесіңдер ме?
Сенім артқандар және өз сенімдерін түнекпен бүркемегендер, олар – қауіпсіздікте (әмну) әрі олар тура бағытталғандар! (6:81-82)
Елді мекеннің тұрғындары түнде ұйықтап жатқанда, Біздің жазамыздан қауіпсіздікте (әминә) ме?!
Елді мекеннің тұрғындары таңда көңіл көтеріп жүргенде, Біздің жазамыздан қауіпсіздікте (әминә) ме?!
Олар Біздің қулығымыздан қауіпсіздікте (әмину) ме?! Зарар шеккен адамдар Алланың қулығынан қауіпсіздікте емес! (7:97-99)
Олар Біздің азабымыздан қауіпсіздікте (фәмину) ме?! Әлде сағат кенеттен келген кезде, олар оны сезбейді ме?! (12:107)
Жаман істерін қулықпен жасайтындар қауіпсіздікте (фәмину) ме?! Расында, Алла олармен бірге жерді құлатып түсіреді немесе олар күтпеген жерден азап шегеді! (16:45)
Сендермен бірге құрлықтың бір бөлігі құлап түсуден немесе сендерге қатты боран жіберілгеннен, сонан соң өздеріңе қорғаушы таппауларыңнан, амансыңдар (аминтум) ма?
Немесе сендер сол жерге қайтадан барудан амансыңдар (әминтум) ма? Сонан соң сендерге қирататын жел жіберіледі, және, жабылғандарың үшін, суға батып кетесіңдер! Сонан соң Бізден жетелеушіні таппайсыңдар! (17:68-69)
Жер қозғалғанда, онымен бірге құлап түсулеріңнен, сендерге аспандағы біреу қауіпсіздік (әминтум) береді ме?
Қатты боран жіберіліп, ескерту қандай екенін татып көрулеріңнен, сендерге аспандағы біреу қауіпсіздік (әминтум) береді ме? (67:16-17)
Суреттелген оқиғалар бұл өмірде бола алатын оқиғаларға қатысты, бірақ ең үлкен ықыласпен күтілетін мақсат, бұл, әрине – Жәннәтта қауіпсіздікте өмір сүру:
Абай болып жүргендер, расында, бақтар мен бұлақтарда өмір сүреді. Оларға: «Осы жерге бейбітшілікпен әрі амандықпен (әәмиинә) кіріңдер!» – деп айтылады. (15:45-46)
Кім игілікпен келсе, оған – жақсысы, әрі олар сол күні сұмдықтан қауіпсіздікте (әәминуна)! (27:89)
Біз оларға жұбайы ретінде қаракөзділерді береміз. Олар қауіпсіздікте болып (әәминиинә), сол жерде әртүрлі жемістерді сұрайды. (44:54-55) |
Жаңа жыл мерекесі қарсаңында облыс әкімі Бердібек Сапарбаевтың қатысуымен Жалпақтөбе ауылында 180 орынды мәдениет үйі халық қажетіне берілді.
Небәрі үш айда тұрғызылған өнер ордасына Бердібек Машбекұлы тікелей бастамашы болған. Құрылыс сапасын назарға алып, өз бақылауында ұстады. Бұл көріністен әкімнің сазгердің рухына деген ыстық ықыласы, ерек құрметі сезіліп тұрғандай. Өйткені, халыққа тамаша әндер сыйлап, елдің сүйікті сазгеріне айналған композитор, вальс каролі Шәмші Қалдаяқов осы ауылда 18 жыл тұрып, қазақ мәдениетінің дамуына өлшеусіз үлес қосты. Ал ауыл тұрғындары ұлы сазгердің осында тұрғанын әрдайым мақтанышпен айтып, себезгі естеліктерін жастарға жеткізіп отыратын көрінеді. Дүнген ұлты өкілдерінің арасында жүрген сазгердің «Дүнген қызы» әні осы ауылда дүниеге келсе, «Мойынқұмда» тағы басқа да ел сүйсіне тыңдайтын әндері осында жазылған.
Аудандық мәдениет үйінің директоры Индира Тоғанбаеваның айтуынша, ауданда бүгінгі нысанды қоса есептегенде 5 мәдениет үйі, 10 ауылдық клуб жұмыс істеп тұр. Мұнда 10 адам жұмысқа қабылданып, 3 үйірме ашылмақ. Бұған дейін ауылдық округ әкімдігінің ғимаратынан орын тапқан кітапхана да осында көшірілген. Алдағы уақытта цифрандырылған ақпараттық орталық тұрғындарға қызмет көрсетпек.
Заманауи құрал-жабдықтармен жабдықталған ғимараттың құрылысын «Сырым блеке» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі жүргізген. Оған жергілікті және облыстық бюджеттен 213 миллион теңге бөлінген. Жаңа нысанның ашылуында аймақ басшысы Бердібек Сапарбаев сөз сөйлеп, ауыл тұрғындарын қуаныштарымен құттықтады.
– Әрбір адамның өмірінде өнердің, әдебиеттің, мәдениеттің алатын орны бөлек. Себебі олар бізге қосымша күш, қайрат, жігер береді. Өнерімізді өзге жұрттарға танытады. Сондықтан да мемлекет осы салаларға әрдайым көңіл бөліп отырады. Қазір қазақты, Қазақстанды бүкіл дүние жүзі біледі. Біздің өнер қайраткерлері шет мемлекеттердің ең үздік деген сахналарында өнер көрсетіп жүр. Ақын-жазушыларымыздың шығармалары көптеген тілдерге аударылған. Кішкене ғана мысал, Димаш Құдайберген баламыз, дүние жүзіне қазақтың атын шығарып жүр. Сондықтан біз әруақытта өнер салысына, әдебиетке, мәдениетке қол ұшымызды созуымыз керек. Оның үстіне өсіп келе жатқан ұрпақты ата-баба дәстүрімен, үрдісіменен тәрбиелеуміз керек, – деді аймақ басшысы.
Бұдан кейін ауданның Құрметті азаматы Хаби Бейболов сөз сөйлеп, бұған дейін бұл ауылда мәдениет үйінің болмағанын айтып, халық атынан рақметін жеткізіп, мәдениет үйіне халық композиторы Шәмші Қалдаяқовтың есімі берілсе деген ұсыныс алға тартты.
– Қазақ өнерінде, музыкасында Шәмші Қалдаяқовтың орны бөлек, – деді Бердібек Машбекұлы. – Жалпақтөбенің азаматтары қуану керек. Шәмші ағамыздың осы ауылда 18 жыл тұрғанын. Егер мына ауылдың тұрмысы төмен болса, осы ауыл халқы жылы шырай танытпаса сазгер көп жыл тұрмас па еді?! Осы жерде «Дүнген қызы» деген әнді жазды. Шәмшінің алдында біз бәріміз бас иеміз. Оны біз көбірек насихаттауымыз керек. Келешекте аядай ауылдан қайраткердің ізін басар буын шығады. Бұл сауалыңызды ономастикада қарап, Үкіметке жолдаймыз. Үкімет қолдаса, Шәмші Қалдаяқов есімі берілетін болады, – деген өңір басшысы ғимараттың іші-сыртын аралап шықты |
Жақында Астанадағы Мұстафа Шоқай атындағы №51 мектеп-гимназияда «Ұлты үшін туған ұлы тұлға – Мұстафа» тақырыбында маңызды басқосу өтті. Түбі бір түркі халықтарының тұтастығы, қазақ халқының тәуелсіздігі үшін күрескен Алаштың ардақты ұлы Мұстафа Шоқайдың туғанына 132 жыл толуына орай ұйымдастырылған бұл шараға жақында ғана жарық көрген «Мұстафа Шоқай» кітабының авторы, Түркия Мимар Синан көркемөнер университетінің профессоры, тарих ғылымының докторы, белгілі шоқайтанушы Әбдіуақап Қара арнайы келіп қатысқан болатын. Осы кездесуде біз ғалыммен арнаулы сұхбат жасап, «Астана ақшамы» газетінің дәстүрі бойынша «қонақкәде» алған едік.
Жабылған жала, жағылған күйе…
– Ең әуелі жақында оқырманға жол тартқан «Мұстафа Шоқай» кітабыңыз құтты болсын! Бүгінгі сұхбаттың бисмилласын да осы кітаптан бастасақ. Бұл кітапты жазу ойы қайдан келді?
– Рақмет! Мұстафа Шоқайды зерттеу жұмысы 1988 жылы Азаттық радиосына барған кезімнен бастау алады. 1953 жылы Азаттық радиосының негізін қалаушылардың арасында қазақ азаматтары да болған. Олардың кейбірі Мұстафа Шоқайды көрген, Шоқайды жақсы білетін азаматтар еді. Кейін Түркиядан барған Хасен Оралтай, Талғат Көкбұлақ, Әлихан Жаналтай сияқты азаматтар аталған радиода жұмыс істеді. Міне, осы азаматтар жаңағы Мұстафа Шоқайдың көзін көрген кісілерден естелік ала жүріп, Шоқай туралы алғашқы деректер жинаған.
1989 жылы Алаш зиялылары ақталғанда, Қазақстанда Мұстафа Шоқайды ешкім ауызға алмады, қорықты. Тек 1990 жылы Бейбіт Қойшыбаевтың «Ана тілі» газетінде (17 мамыр күнгі саны) «Беймәлім тағдыр. Мұстафа Шоқаев туралы бірер сөз» деген мақаласы жарияланды. 1991 жылы Әнуар Әлімжановтың «Қазақ әдебиеті» газетінің 1991 жылдың 24 және 31 мамырдағы санында «Мұстафа Шоқай… Ол кім?» деген тақырыппен көлемді мақаласы жұртпен жүздесті. Бірақ бұл мақалалар да Кеңес Одағы кезінде қалыптасқан Мұстафа Шоқай «сатқын» деген көзқарасты өзгерте алмады. Себебі Мұстафа Шоқайға 1925 жылдан бастап тыйым салынса, 1969 жылға келгенде «сатқын» деген жала жабылды. Бұл күйенің жағылуына сол жылы КГБ офицері Серік Шәкібаевтың Шоқай туралы жазған «Үлкен Түркістанның күйреуі» атты кітабының жарық көруі себеп болды. Бұл кітапта Шоқай шен-шекпен үшін елін нацистерге сатқан опасыз ретінде көрсетіледі.
Жаңа Қазақстан құру үшін ел тәуелсіздігіне өлшеусіз еңбек сіңірген Мұстафа Шоқай сияқты ұлы тұлғалар ұлықталуы керек. Елордадан еңселі ескерткіш тұрғызып, көшесін көрнекті жерден беру қажет деп ойлаймын
– Шәкібаев ол кітабын дәйекті деректерге сүйенбей, «жаптым жала, жақтым күйе» деп жаза салған ба сонда?
– Шәкібаев бұл еңбегін құжаттарға сүйене отырып жазғаны рас. Бірақ пайдаланған деректеріндегі қателіктер оны жаңсақ оқиғалар құрастыруға жетеледі. Шәкібаев қолданған деректердің көпшілігі соғыстан кейін кеңестерге қайтарылған легион мүшелерінің КГБ тергеуінде берген жауаптарының хаттамалары еді. Тергеуде қысым астында әскерлерден алынған мәліметтердің көпшілігі шындыққа сай келмейді. Аталған романнан шындыққа қайшы келетін көптеген мәліметті кездестіруге болады. Мысалы, Романның басында Розенбергке хат жазған Шоқай бір жыл бойы түрмеде отырады деп көрсетілген. Алайда Шоқай ешқашан түрмеде отырмаған. Шоқай тек үш аптадай Париж маңындағы Компьень лагерінде болған.
Сонымен қатар Шоқай легион жобасына қарсы болған. Шәкібаевтың жазуына қарағанда, Шоқай ағылшындармен келісе алмағандықтан тұтқындалған. Шын мәнінде, Шоқай Кеңес Одағына қарсы болғаны үшін тұтқындалған. Шәкібаев романында Шоқайдың легионерлерді ұйымдастыру ісіне бар жан-тәнімен кірісіп, бұл істің жауапкершілігін мойнына алғанын алға тартады. Бұл пікір де шындыққа қайшы. Өйткені Шоқай фашистермен әскери салада ынтымақтасуға үзілді-кесілді қарсы болатын. Демек, кітаптың тарихи шындыққа сәйкес келмейтін тұсы өте көп. Яғни Шоқайға жала фантазия секілді романмен жабылды. Алайда осы кітаптың әсері жаман болғаны сонша, бүкіл кеңес халқы Шоқайды сатқын деп таныса, Қазақстан тәуелсіздік алған алғашқы мезгілде Мұстафа туралы «сатқын», «сатқын емес» деген тақырып аясында дау-дамай басталды. Осы жағдайды көргеннен кейін мен Шоқайды терең зерттеу бекіміне келдім. Кейін Түркияға қайтып, ғылыми жұмысқа ауысып, докторлық диссертация жазғанда зерттеу жұмысымның тақырыбы да Мұстафа Шоқай туралы болды. Шоқай әлеміне қалам тартуым осылай басталды.
Түркияда Мұстафадан қалған мұралар әлі бар, бірақ ол жеке адамдардың қолында. Ол кісілерге Қазақстан мемлекеті тарапынан сұрау салса, береді деп ойлаймын.
Мұстафа Шоқайдың паспорты да өзбек азаматы, белгілі тіл ғалымы Тимур Қожаұғлының қолында жүр. Ол кісі де «мен бұл мұраны жеке адамға бермеймін, ақшаға сатпаймын, тек Қазақстанда Мұстафа Шоқай музейі ашылса, соған тапсырам» деген еді
Шын мәнінде, орыс тілінде Мұстафа Шоқайдың кім екенін нақты дәлелдейтін ғылыми деректер жоқ. Мен Германия, Франция елдерінің архивінде 4-5 жыл отырып Мұстафаны зерттедім. Зерттеу барысында Мұстафаны сатқын деп танитындай, күмән тудыратындай бірде-бір деректі кездестіре алмадым. Керісінше, Мұстафаның нацистермен бірге жұмыс істемегеніне айғақ болатын жүзден аса дерек бар. Мұны тек мен ғана дәлелдеп шыққан жоқпын, менен басқа зерттеушілер де анықтады. Бірақ Мұстафаны халық нақты тану үшін ғалымдардың жазған кітабы аздық етеді. Сондықтан ол туралы бүкіл баспасөзде айтылуы керек, Мұстафа туралы көркем фильмдер жасалуы керек. Былайша айтқанда, Мұстафаға көркем әдебиет арқылы жағылған күйені көркем шығармамен тазарту жағын да қарастыруымыз қажет. Қазір түркі әлемінің ынтымақтастығы да күшейіп келеді. Оның түп тамыры да Мұстафа Шоқаймен сабақтасып жатыр. Ендеше Астанадан Мұстафа Шоқай және түркі дүниесінің ынтымақтастық институты ашылса нұр үстіне нұр болар еді.
– Мұстафа Шоқайдың өлімі де жұмбақ күйде қалды емес пе?
– Дұрыс айтасың. Алаш арысының өлімі туралы екі түрлі болжам айтылады. Мұстафа, жаңа айтып өткеніміздей, «мен немістермен бірге жұмыс істемеймін» деп бас тартып, 1941 жылы үйіне қайтып бара жатқан жолда, Берлинде қайтыс болған. Кейбіреулер оған немістер у беріп өлтірді десе, енді бір деректе жұқпалы сүзек ауруынан қайтыс болды делінеді. Бірақ Мұстафа Шоқайдың әйелі мен жолдастары бұған сенбейді. Өйткені оның қасында жүрген адамдардың бірде-біреуі жұқпалы аурудан өлген жоқ. Демек, олар Шоқайға у берілді деген дерекке сенеді.
Дұрыс насихатталмай жатыр
– Мұстафа Шоқайға тарихи тұрғыдан нақты баға бере алдық па?
– Берілді. Мұстафаға әділ бағаны кім берді? Оны біз сияқты тарихшылар берді. «Мұстафа Шоқай ақ, ол – Алаш тарихының соңғы түйіні, Алаштың арман-мұратын автономиядан тәуелсіздікке көтерген айтулы тұлға» деп бағаладық. Ал саяси тұрғыдан әділ баға берілген жоқ. Себебі Мұстафа Шоқай өзінің туған елінде әлі дұрыс насихатталмай отыр. Сосын да бүгінге дейін Шоқайды «сатқын» деп танитын адамдар арамызда әлі бар. Біздің саясаттанушылар мен әлеуметтанушылар осы мәселеге баса назар аударуы керек. Мысалы, Парижде Мұстафа Шоқай атындағы саябақ бар, мүсіні тұр. Бірақ Шоқай туған елдің астанасында мүсіні жоқ. Көшесі де қаланың шетіндегі елеусіз жолдан берілген. Біз қазір Жаңа Қазақстан құрамыз деп жатырмыз. Жаңа Қазақстан құру үшін ел тәуелсіздігіне өлшеусіз еңбек сіңірген Мұстафа Шоқай сияқты ұлы тұлғалар ұлықталуы керек. Астанадағы №51 мектеп-гимназиясына Мұстафа Шоқайдың аты беріліп, сол мектептің қабырғасынан музейі ашылды. Енді оған елордадан еңселі ескерткіш тұрғызып, көшесін көрнекті жерден беру қажет деп ойлаймын.
Ескерткіштің Мұстафа Шоқайға еш қажеті жоқ, ол біз үшін, ұрпақ үшін керек. Яғни Мұстафа есімін тірілердің жадына сіңіру үшін қажет. Тәуелсіздігімізді тамырлы етеміз дейтін болсақ, тәуелсіздік жолында қанын төгіп, жанын берген азаматтарды ел жүрегіне ұялатуымыз қажет. Қазақстан тәуелсіздік алған кезде Батыс елдерінің газеттерінде «Қазақстанның тәуелсіздігі ұзаққа бармайды. Біріншіден, елдегі қазақ ұлтының саны аз, 50 пайызға да жетпейді. Екіншіден, бұл елдің тәуелсіз мемлекет болу тәжірибесі жоқ. Үшіншіден, қазақ – көшпелі, шопан халық, тәуелсіздік сынды қасиетті ұғымның иісін де білмейді. Қарны тоқ, киімі көк болса, Кеңес Одағының бұғауы астында өмір сүре береді. Олар тәуелсіздік үшін күрескен жоқ» деген мақалалар қарша борады. Біздің тәуелсіздік күресіміздің басында Әлихан, Мұстафалар тұрған жоқ па?! Мұстафа Шоқай 1921 жылдан 1941 жылға дейін Еуропада тәуелсіздік үшін күрес жүргізді. Ол Еуропаға қызық қуып, нан іздеп барған жоқ, халқымды Кеңес Одағының шеңгелінен қалай құтқарам деп жол іздеп барды. Мұстафаның сол арманына қазақ халқы 50 жылдан кейін әзер жетті. Қазір тәуелсіздікке қалай жеттіңдер десе, көп адам «желтоқсанды» айтады. Егер біз «желтоқсанмен» ғана шектелсек, тәуелсіздік үшін күрес тарихымыз тамырынан ажырап қалады. Осы мәселені ұлт болып ескеретін кез келді.
Ол да алашшыл тұлға еді
– Мұстафаны алашшылдардан бөліп қарайтын көзқарас та бар ғой.
– Бұл арада оқырмандар Әбекең Мұстафаны Алаш көсемі Әлихан Бөкейханнан жоғары қойып отыр деп ойлап қалмасын. Ел үшін еткен еңбектің үлкен-кішісі жоқ. Сондықтан Алаш қайраткерлерінің бәрінің еңбегі ұлы. Бірақ әр тұлғаның әр дәуірде атқарған маңызды рөлі болады. Мәселен, Әлихан Бөкейхан – қазақ мемлекетінің идеологиялық негізін салушы, ал Мұстафа – осы идеяның жүзеге асуына ерен еңбек сіңірген тұлға.
Қазақстандық Алаш зерттеушілерімен менің келіспейтін бір мәселем бар. Олар Түркістан автономиясын Алаштан бөліп қарайды. Меніңше, бұл екеуі де алашшылардың идеясы. Неге? Өйткені Мұстафа Шоқай Түркістан автономиясын құру үшін Ташкентке өз бетімен кеткен жоқ, оны Әлихан жіберді. Себебі сол кезде Түркістан автономиясының аумағында миллионнан астам қазақ бар еді, солардың мүддесін қорғау үшін Мұстафаны жіберді. Демек, Түркістан автономиясын құрғызған – Әлихан Бөкейхан.
Екіншіден, Мұстафа Түркістан одағын құруды дәріптеді. Бұл да алашшылдардың идеясы. Отандық тарихшылар «Әлихан Түркістанға қарсы болды» деп қарайды, Қазан төңкерісіне дейін Әлиханның сондай ойда болғаны рас. Өзбекпен біріксек, бір соқыр мен бір ақсақ қол ұстасқандай болады деп ойлады. Сондықтан біз солтүстіктегі Сібір өкіметімен бірлесуіміз керек деп есептеді. Бірақ Сібір өкіметі Әлиханды қабылдамады. Ал ол кезде өзбектер білімді азаматтарды қолдады. Осыған қарап Әлихан ойын өзгертті. Мұны неге отандық тарихшылар ашып жазбайды? Себебі бұл жақта ондай дерек сақталмаған. Шын мәнінде, бұл туралы деректер Зәки Уәлидидің еңбектерінде анық жазылған. Демек, Түркістан одағы идеясы – жалғыз Мұстафа Шоқайдың идеясы емес, тұтас алашшылардың идеясы. Мұстафа – бұл идеяны бүкіл әлемге әйгілеген тұлға.
Мұрасы қашан жиналады?
– Шетелде Мұстафадан қалған қандай мұралар бар?
– Түркияда Мұстафадан қалған мұралар әлі бар, бірақ ол жеке адамдардың қолында. Ол кісілерге Қазақстан мемлекеті тарапынан сұрау салса, береді деп ойлаймын. Мысалы, Мұстафа Шоқаймен Берлинде бірге қызмет істеген Әбдіуақап Оқтай соғыс басталған кезде Мұстафа Шоқайға қатысты құжаттарды Түркияға алып кеткен. Әбдіуақап Оқтай қайтыс болғаннан кейін оның әйелі құжаттарды өзбектердің «Түркістан» қоғамына өткізген. Ол архив қазір аталған ұйымның құрушысы, қазіргі таңда Түркия елінің депутаты Ахат Андиджанның қолында. Оған бірнеше рет сұрау салынды, ол кісі «құжаттарды Отанына қайтарамын» деп уәде де берген. Енді сол құжатты елге қайтаруға ҚР Сыртқы істер министрлігі белсене араласуы керек.
Мұстафа Шоқайдың паспорты да өзбек азаматы, белгілі тіл ғалымы Тимур Қожаұғлының қолында жүр. Ол – Мұстафа Шоқай құрған Түркістан ұлттық комитетінде онымен иық тіресіп бірге жүрген Осман Қожаның ұлы. Ол кісі де «мен бұл мұраны жеке адамға бермеймін, ақшаға сатпаймын, тек Қазақстанда Мұстафа Шоқай музейі ашылса, соған тапсырам» деген еді.
– Қазақстанның тәуелсіздігін баянды ету үшін не істеуіміз керек деп ойлайсыз? Шетелдегі қандастар үшін Қазақстан қандай жұмыс атқаруы керек?
– Өте жақсы сұрау. Атамекендегі қазақтар болсын, әлде шетелдегі қазақтар болсын, қазақ халқында бір ғана мүдде болуы керек. Ол – қазақ елінің тәуелсіздігін баянды ету. Бұл – қазақ ұлтының ортақ ұлы мақсаты. Адамда ұлы мақсат болмаса, өмірде мән болмайды. Қазақстан бар болса, қазақ халқы бар, қазақ мәдениеті бар, қазақ тілі бар. Әр қазақтың тағдырын Қазақстансыз елестету қиын.
Ал шетелдегі қазақ мәселесіне келсек, қазір Қазақстанның көші-қон саясаты ғана бар, оның өзі 30 жылда қырық құбылды. Ал диаспора саясаты жоқ. Көшіп келген қазаққа жәрдем жасап, орналастырып жатыр, ал көшіп келмеген, шетелде тұрып жатқан қазақтарға Қазақстан қалай көмектеседі, олардың тілін жоғалтпай, дәстүрінен айырылмауы үшін Қазақстан не істеуі керек деген мәселе диаспора саясатында анық көрініс табуы керек. Екінші жақтан, шетелдегі қазақтар Қазақстанның баянды дамуы үшін стратегиялық мәнге ие маңызды күш екенін естен шығармау керек. Өйткені диаспора халықаралық дипломатияда жұмсақ күш есептеледі. Қазір қазақтың үштен бірі әлі шетелде жүр. Біз бұл қазақтың бірде-біреуін жоғалтпауға хақылымыз. Олардың Қазақстан деген ел барда французға, қытайға, орысқа сіңіп кетуіне қарап отырып жол берсек, ол – ұлтқа жасалған қиянат. Демек, бүгінгі таңда қазақ диаспорасы әлсіз жағдайда. Оны күшейте алмай отырған – Қазақстанның өзі. |
Барлығы ерте салат қызанақтарын жақсы көреді. Егер олар қызғылт ғажайып қызанақ сияқты нәзік дәмімен бірге түпнұсқа түсті болса, олар танымал болады. Бұл қызанақтың жемістері өте тартымды - қызғылт, үлкен. Олар тіпті барлық түрлі-түсті қызанақтар өздерінің қасиеттері бойынша әдеттегі қызыл сорттардан жоғары екенін айтады. Қызғылт қызанақтың құрамында органикалық қышқылдар мен микроэлементтердің көп мөлшері бар, сонымен қатар олар нәзік, қантты.
Гибрид Приднестровьеде жақында енгізілді, ол Мемлекеттік тіркелімде 2010 жылдан бері бар. Оңтүстік аймақтарда қызанақ ашық далада, солтүстік аймақтарда - жылыжай жылыжайларында өсіріледі.
Гибридтің ерекшеліктері
Ертедегі қызанақтың бірі - қызғылт ғажайып буданы. Осы қызанақтың өсімдіктері үш айдан аз уақыт ішінде піскен жемістер береді. Көгалдандырушылардың пікірлері бойынша бұл нәтижеге жылыжайда оңай қол жеткізіледі. Ашық далада температура, күн шуақты күндердің саны және жауын-шашынның болуы маңызды рөл атқарады.
Жемістердің пісу мерзімі қысқа - өнуден бастап жинауға дейін, қызанаққа тиісті көңіл бөлінген жағдайда, ол 80-ден 86 күнге дейін созылады;
Қызанақ жоғары өнімділікпен танымал әуесқой бағбандар арасында таратылады: бір шаршы метрден бастап бүкіл жеміс беру кезеңінде 17-19 килограмм салмақты қызғылт жемістер жиналады;
Гибрид жемістердің біртектілігі сияқты құнды қасиетімен ерекшеленеді. Стандартты жемістер жалпы жиналған қызанақ массасының 98% құрайды;
Толық жетілу кезінде, бірақ пісіп-жетілмегенде, будандардың жемістері тасымалдауды оңай көтереді;
Қызғылт қызанақты пісуге дайын болмай жинауға болады. Жемістер жоғары дәмдік қасиеттерін жоғалтпайды;
Гибридті бұталарды пішіндеу қажет.
Өсімдіктің және жемістің сипаттамасы
Қызанақ Қызғылт ғажайып - детерминант өсімдік, оның шекарасының биіктігі: 100-110 см, бұта орташа жапырақтарымен, жинақы болуымен ерекшеленеді. Өсімдіктің жапырақтары үлкен, ашық-жасыл түсті. Қарапайым гүлшоғыры бесінші немесе алтыншы жапырақтан жоғары өседі, төрт-жеті жеміс шоғырға байланған. Келесі жеміс бұтақтары бір немесе екі жапырақ арқылы кезектесіп отырады. Жемістер өсіп келе жатқанда, олар үлкен жапырақтардың астынан шығып кетеді, олар күн сәулесіне қарай қызғылт сарқыраманы жасыра алмайды.
Қызанақ жемістері біркелкі және тегіс, шырынды целлюлоза орташа тығыздықта, піскен таңқурай түсінде болады. Тері жұқа және нәзік. Жемістердің салмағы әдетте 100-110 г құрайды.Бағбандар қызанақтың 150-350 г салмағымен мақтанады.Піспеген жасыл жемістер сабағының айналасында тән қара галоға ие, ол піскен кезде жоғалады. Жемісі 4-6 тұқым камераларын құрайды.
Дәмділер бұл қызанақтың дәмін керемет деп тапты. Қызғылт қызанақта табиғаттың және талантты селекционердің еңбектері арқылы қышқыл мен қант құрамының, сондай-ақ құрғақ заттардың тепе-теңдігі шеберлікпен сақталады деген қорытынды жасауға болады.
Назар аударыңыз! Бұл керемет қызанақ гибридті. Оның тұқымдары бұрын өсімдіктер мен жемістерде өте ұнаған қасиеттерді қайталамайды.
Артылықшылықтар мен кемшіліктер
Сипаттамалар мен шолуларға сәйкес, қызанақ өсімдігінің өзі мен жемістерінің даусыз артықшылықтары бар.
Қызғылт ғажайып қызанақтың бірінші және маңызды артықшылығы - бұл өте ерте және мейірімді пісу;
Ерте өндіріс әрдайым дәмді болып көрінгенімен, осы қызанақ сортының жемістері дастарханның таңғажайып сипаттамаларына ие, бұл оны адамның табиғатпен ынтымақтастығының нағыз кереметі етеді;
Гибридтің құндылығы оның жоғары өнімділігінде;
Қызғылт қызанақ тауарлық массаның жоғары өнімділігімен ерекшеленеді, оны қысқа қашықтыққа тасымалдауға және тез сатуға болады;
Бұл гибридтің зауытының қарапайымдығы жоғары деңгейде мойындалған;
Қызанақты әртүрлі климаттық аймақтарда өсіруге болады және ауылшаруашылық технологиясының талаптарын ескере отырып, дәмін сақтайды;
Гибридтің маңызды сапасы - қызанаққа әсер ететін бірқатар саңырауқұлақ ауруларына төзімділік: фитофтор, Фусариум, Альтернариа және темекі мозайкасының вирусы.
Бұл гибридтің салыстырмалы кемшілігі мынада: бұл қызанақ қаншалықты әдемі және дәмді болғанымен, оларды ұзақ уақыт сақтауға болмайды. Жемістерді дереу жеу керек немесе консервіленген салаттар жасау керек. Сондай-ақ, шырынды немесе тұздықтарды дайындаған кезде қызыл шырынды қызанақтың жалпы массасына қосуға болады.
Тәжірибесіз бағбанға ұнамауы мүмкін екінші мәселе - бұл қызанақтың бұталарын қалыптастыру қажеттілігі.
Өсу және күтім
Қызанақ тұқымдары Қызғылт ғажайып тек жабық жерде, наурыз-сәуір айларында себілуі керек, әйтпесе гибрид өзінің ең құнды сапасын - ерте жетілуін көрсетпейді.
Көшеттерді дайындау
Көшеттерге арналған контейнерлерді жылы жерге қояды, топырақты қыздырады және тұқымдарды 1-1,5 см тереңдікке мұқият орналастырады, оларды кішірек етіп орналастыруға болмайды, өйткені жапырақта қабық қалуы мүмкін, бұл дамуға кедергі келтіреді жас өсімдік. Тереңірек себу кезінде, өскін жарыққа жол ашқан кезде, қабық жерде қалады.
Өсірілген қызанақ көшеттері үшін қолайлы температураны сақтау қажет - 23-250 C, жарық режимі;
Қажет болса, оны қызанақ өскіндері күшті, төмен, орташа су болатындай етіп жағыңыз;
Егер өсімдіктер жақсы дамыса, олар көшет сатысында тамақтандыруды қажет етпейді;
Нашар өсінділерді дайындау жөніндегі нұсқаулыққа сәйкес натрий гуматымен ұрықтайды;
Сүңгуір өсімдікте екінші шын жапырақ пайда болған кезде жүргізілуі керек;
Сүңгуден 15 күн өткен соң, көшеттер нитроаммофоспен немесе нитрофоспен қоректенеді: 1 ас қасық тыңайтқыш 10 литр суда ерітіліп, әр өсімдік суарылады - бір ыдысқа 100 мл;
Отырғызудан бір-екі апта бұрын қызанақ өсімдіктерін ауаға шығарып, оларды жел мен күннен қорғалған жерге орналастыру керек.
Маңызды! Сүңгу кезінде сіз дереу жас қызанақты бөлек ыдысқа ауыстыруыңыз керек. Сондықтан өсімдіктің күші жер бетінде ауыртпалықсыз тіршілік ету үшін сақталады.
Бақшаға отырғызу
Сюжетті жоспарлау кезінде олардың предшественниктері қызанақ үшін маңызды екенін ескерген жөн. Бұл қызанақты алдыңғы жылы пайда болуы мүмкін патогендерден қорғау үшін қажет. Ақжелкен, аскөк, цуккини, қияр, гүлді қырыққабат және сәбіз қызанаққа пайдалы.
Екі айлықта қызанақ тесіктерге салынған контейнерлерден отырғызылады. Отырғызу кезінде калийді байыту жүзеге асырылады. Су шұңқырға құйылады, содан кейін жарты стакан ағаш күлі топыраққа құйылады. Бұталардың сабақтары тікелей отырғызылған. Бірақ егер көшет отырғызудың қолайсыз жағдайынан шығып кетсе, өсімдіктер сабақты топырақпен мұқият себе отырып, қиғаш отырғызылады. Қызанақ сабағының жермен жабылған жерлерінде қосымша тамырлар пайда болады. Қызанақты отырғызу схемасы - 70х40 см.
Гибридті күтім
Қызғылт Miracle қызанақтары жемістердің массасын интенсивті түрде көбейтеді, сондықтан сіз шымшу туралы уақытында қамқорлық жасауыңыз керек, сондай-ақ байлау үшін шеге немесе төмен шпалетка қажет. Алайда шолулар гибридті бұталардың қуатты және бүкіл қызанақ дақылына оңай төтеп беретіндігі туралы фактілерді айтады. Жақсы өнім алу үшін әдетте бір жетекші сабақ қалдырылады. Егер топырақ бай болса, бұта 2-3 сабақта қорғасын болады.
Өсімдіктерді қалыпты мөлшерде суарыңыз, жеміс-жидек толтыру кезеңінде суаруды көбейтіңіз. Суды суарғаннан кейін келесі күні топырақ қопсытылады, арамшөптер шығарылады. Маусым кезінде өсімдіктер органикалық тыңайтқыштармен екі рет қоректенеді. Мюллеин 1:10 немесе тауық сілекейі 1:15 сумен сұйылтылған, бір апта бойы талап етіледі, содан кейін 1 литр қызанақ бұтасының астында суарылады. Дүкендегі есірткілерді де қолдануға болады. Негізгі элементтермен қаныққан қызанақ өсімдіктері олардың төзімділігі мен өнімділігін арттырады.
Профилактикалық шаралар
Солтүстік аймақтарда, егер қызанақ бұталарын баспанаға отырғызбаса, он күн сайын оларды фунгицидтермен немесе биологиялық препараттармен өңдеуге тура келеді. Оңтүстік аймақтарда - ұзақ жаңбырлы ауа-райы кезінде.
Колорадо қоңызы сияқты зиянды жәндіктің таралуына байланысты сіз барлық қызанақ бұталарын үнемі тексеріп отыруыңыз керек. Әсіресе қоңыздар жұмыртқа салғанда және олар тек қызанақ жапырағының төменгі жағында жатқанда. Қасіретті дернәсілдер пайда болмас үшін, қалауды бұзып, жәндіктерді қолмен жинау жеткілікті.
Қызанақ кішкене еңбектің орнына бағбандарды ауыз қуатын жемістермен марапаттайды.
Пікірлер
Татьяна Ж., 37 жаста, Балаково
Өткен жылы мен бақшада Pink Miracle қызанақтарын өсірдім, алдымен олар жамылғы астында болды, содан кейін олар солай өсті. Ешқандай ауру болған жоқ, олар өте тез және тату жеміс берді. Жемістері қызғылт, жұмсақ, тәтті. Біз көбірек отырғызамыз.
Валентина Демидовна, 63 жаста, Нижний Новгород облысы
Қызғылт ғажайып қызанақтары жылыжайда өсірілді. Бұталар бір магистральда болды - олар өскен жоқ, бірақ жемісті болды. Бұтақтарда үш-төрт жеміс қалды. 150-ге дейін болды. Бізге ұнады!
Вера Ульянова, 41 жаста, Краснодар өлкесі
Бұл біздің сүйікті қызғылт қызғылт қызғылт. Жемістері ірі, хош иісті және тәтті. Жылдам өсуде. Сатуға арналған керемет қызанақ - өте әдемі және алғашқылардың бірі болып жеміс береді. |
Кез келген ойыншы казинода Wild Ocean слотын іске қосу арқылы су асты патшалығында қазына іздеуге шыға алады.
Слотқа шолу
Роликтер теңіз балдыры мен маржан фонында айналады, ал рәміздер балық, сегізаяқ, медузалар және басқа да теңіз жануарлары түрінде. Құрылғы екі ерекшелігімен қызықты:
Бекітілген және қозғалатын жабайы айналымдар.
Таңбалардың арнайы комбинациясы арқылы екі жақты комбинацияны қалыптастыруды белсендіру.
Демо режимінің арқасында пайдаланушылар Wild Ocean ойын автоматын ақшаға және тіркеусіз тегін ойнай алады. |
Қазақстанға ұлттық әуе тасымалдаушының ұшағымен келетін қытайлық туристер ЭКСПО-2017 көрмесіне тегін кіре алады. Бұл туралы Қазақстанның Қытайдағы елшісі Шахрат Нұрышев мәлімдеді, деп хабарлады «ҚазАқпарат» ХАА Қытайдағы меншікті тілшісі.
«Air Astana» компаниясының әуе билеттерін сатып алған қытайлық туристер пайдаланылған әуе билеттерін ЭКСПО-2017 көрмесінің билетіне айырбастай алады. Одан бөлек, біздің елшіліктің консулдық бөлімі туристік мақсатта, соның ішінде ЭКСПО-2017 көру үшін Қазақстанға барғысы келгендер үшін арнайы терезе ашады», – деді ол ЭКСПО-2017 қытайлық павильонды таныстыру барысында.
Дипломат 2015 жылдың желтоқсан айында Қытай азаматтарының Қазақстанға топтық сапарын оңтайландыру туралы Қазақстан мен Қытай арасында меморандумға қол қойылғанын еске салды. Аталған меморандумға сәйкес, Қазақстанның туристік компаниясы рәсімдейтін визалық қолдауы бар қытайлық туристік топтарға виза 5 жұмыс күні ішінде дайын болады және жеке қатысуды талап етпейді.
«Қазіргі уақытта Қазақстандағы Қытай туризмі жылы аясында шаралар жоспары құрылып жатыр. Қазақстанның 60-тан астам туристік компаниясы қытайлық туристік топтарды қабылдау құқығын алды. Әзірге олар қызмет көрсету саласындағы қытай тілін білетін әкімшілерді дайындайтын «China Friendly» бағдарламасы аясында қытай тілін меңгерген мамандарды жинақтауда», – деді Ш.Нұрышев.
Елшінің айтуынша, қазақстандық тарап ЭКСПО-2017 қатысты 60-тан астам туристік бағыт әзірледі.
«Қазақстан халық банкі «UnionPay» төлем жүйесімен келісім орнатты, сәйкесінше аталған банк банкоматтары «UnionPay» банк карталарын қабылдай алады және қытайлық клиенттерге қытай тілінде қызмет көрсете алады», – деп еске салды Қытайдағы ҚР елшісі. |
Қазақстан Халық партиясы Шығыс Қазақстан облыстық филиалының төрағасы Анжела Горностаева «Қазақстан пациенттер одағы» ҚҚ ұйымдастырған «Пациент дауысы» атты адвокаттық кездесуге қатысты.
Азаматтарға МӘМС аясында медициналық қызмет көрсету мәселесі талқылаудың негізгі тақырыптарының бірі болды. – Біздің мақсатымыз – пациенттер мен медициналық мекемелер арасындағы әлеуметтік шиеленіс қаупін азайту, – деп атап өтті кездесуге қатысушылар. – МӘМС жүйесіне шағым көп түсіп жатыр.
Емдеу режимі қатты сынға ұшырады. Енді қабылдауға келу үшін науқас алдымен «Damymed» бағдарламасы арқылы терапевтке талон алуы керек. Бағдарлама іс жүзінде жұмыс істемейді. Пациент тіркелсе де, дәрігердің алдына «тірі» кезек арқылы ғана кіре алады. – Бұл бағдарлама өзін ақтамады, – деді Анжела Горностаева. – Дәрігерге жазылу өте қиын.
Терапевт науқасты салалық маманға жібереді, алайда пациент бұл жерде де бюрократияға тап болады. Мамандарда қан тапсыру, УДЗ өту сынды қосымша тексеруге жолдама беру құқы жоқ.
– Науқас терапевтке қайта оралуы тиіс немесе дәрігерге дейінгі кеңсеге баруы керек, – деп шағымданды кездесуге қатысушылар. – Бұл үшін тағы да кезекке тұру қажет.
Науқастар ақылы клиникаларға баруға мәжбүр. Сонда біз не үшін сақтандыру жарнасын төлейміз? Салалық мамандарға жолдама беру құқығын ұсыну оңай емес пе? Немесе дәрігерге дейінгі кеңселердің санын арттыру керек пе?
Пікірталас барысында туберкулезбен және АИТВ-мен ауыратын науқастарды әлеуметтік қамтамасыз ету мәселелері: оларға тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі шеңберінде қандай қызметтер ұсынылады және осы санаттағы өкілдер мемлекеттен қандай қолдауға ие бола алады деген сұрақ талқыланды.
Кездесу қорытындысында емханаларда қабылдау жүйесін жаңғырту және әлеуметтік маңызы бар аурулардың деңгейін төмендетуге бағытталған шараларды енгізу бойынша ұсыным әзірленді. |
Биткоин (Bitcoin, BTC) — орталықсыздандырылған виртуальды валюта. Транзакциясы шифрленетін және қолдану аясы анонимді түрде болғандықтан биткоинды виртуалды «криптовалюта» деп те атайды. Биткоин төлемдерінің желісі толықтай дерлік орталықсыздандырылғандықтан қадағалаушысы болмайды. Жүйенің қызметі мен қорғанысын қамтамасыз ету үшін криптографиялық әдістер қолданылады. [1]
Биткоинды төлем құралы ретінде пайдалану арқылы тауар сатып алуға, телефон байланысы, не хостинг ақысын төлеуге және тағы басқа төлемдер жасауға болады. Open source негізіндегі ашық код түрінде болғанымен анонимді, әрі сенімді төлем жүйесі ретінде танымал Биткоиндерді сақтау, қабылдау және жіберу үшін жария идентификатор (мекенжай), қажетті баланс пен жасырын кілтсөзден тұратын әмиян қажет. Аударым жасау үшін қабылдаушының идентификаторы ғана сұралады. Идентификатор күрделі мәнді сандар мен әріптер жиынтығынан тұрады. Мысалы: 19noTg4T9TeFpT4ZTASvQxf7a1LYLSJa38.
Тарихы
Биткоинды 2009 жылы Сатоши Накомото ойлап тапты. Ол адам туралы ақпарат өте аз. Арнайы өзінің анонимділігін сақтап отыр. Биткоинның негізгі технологиясы – майнинг. Жүйедегі тұтынушылардың транзакцияларын верификациялайтын протокол. Осы қызметті орындайтындарды майнерлер деп атайды. Технология жұмысы алтын өндіруге ұқсайды, алғаш бастағанда алтын өндіруге оңай, бірақ уақыт өте келе кенорын тоза бастайды.
Жүйе жұмысы
Майнерлер – орталықсызданған peer-to-peer банк. Олар жүйені жұмыс қалпында ұстайды, транзакцияларды верификациялайды. Майнер болмаса басқа адамға қаржы жіберілмейді. Қазіргі уақытта майнерлер өз компьютері арқылы өткен транзакциялар үшін биткоиндар алып отырады. Биткоиндар біткен кезде транзакциялардан комиссиялар алатын болады. Кезінде биткоиндарды кішігірім компьютерлердің жиынтығы өндіретін. Бірақ қазір онымен айналысатын үлкен фермалар бар. Қазіргі таңда биткоиндарды пайдаланып өмір сүруге болады. Биткоиндарды үкімет бақылауда ұстай алмайды, сол себепті ол танымалдылыққа ие болуда. Битконинның басты идеясы – ешбір елге бағынбайтын валюта жасау.
Криптовалютаны пайдалану
Биткоиндарды бірнеше түрлі жолмен пайдалануға болады. Біріншіден, майнер болып, биткойндардан ақша табуға болады. Екіншіден, жұмыс берушілер айлықты биткоинда төлейтін болса. Жоғарыда аталғандай, биткоиндарды пайдаланатын мекемелер саны артып келе жатыр. Мысалы, Берлин, Сан-Франциско мен Ванкувер қалаларында бұл сала дамып кеткен. Биткоин әлемдегі барлық ақшаларға балама бола алады. Әдетте оны қарапайым ақша мен электронды ақшамен салыстырып жатады. Екі пікір де дұрыс. Ақша алмасуын жасау жеңіл, және оны керісінше ақшаға айналдыруға мүмкіншлігі бар.
Құқықтық жағы
Әзірге ешбір заңдық құжат биткоиндардың айналымын реттемейді. Кез келген орталықтанған биліктен тәуелсіз. Сол себепті оны басқару ұиын болып тұр. Уақыт өткен сайын мемлекет оларды қолға алуға тырысады. Керекті заңнамалық база да пайда болар еді. Қытай үкіметі мемлекеттік органдарға ақшаны биткоиндар биржасына ақша айналдыруға қарсы болып жатыр. Сонымен қатар бақылаушы органдарға бір адамның қолында қаншай биткоин бар екенін білу мүмкін емес. |
ОПЕК+ келісімінің қатысушылары тағы бір ай бойы өндіріс көлемін арттырмау және квотаны сақтамаған елдерді мәміле шеңберінде әрекет етуге мәжбүрлеу туралы келіскен еді.
Сурет: REUTERS/Leonhard Foeger
ОПЕК+ келісімініне қатысушы елдердің көптен күткен кездесуінен бірер күн бұрын өндіріс көлемін қысқарту бойынша 20 елдің 9-ы өз міндеттемелерін орындамағаны белгілі болды.
Соның ішінде Қазақстан да мұнай өндірісін күніне 390 мың баррелге қысқартуы керек еді. Алайда, кейбір мәліметтерге сүйенсек, нақты көлемі бұдан екі есе аз.
Бірақ Қазақстан ең өрескел бұзушы емес еді. Мысалы, Ирак тәулігіне тиісті көлемнен 600 мың баррельге тартық өндірген. Конго мен Бруней мүлдем өндірісті қысқартпаған. Ал Судан мен Габон тіпті өндірісті арттырған. Бұл қосымша келіссөз жүргізуді қажет етті, нәтижесінде ОПЕК+ кездесуі 4 маусымнан 6 маусымға ауыстырылды.
Тасымалдау нарыққа әсер етпеді. Трейдерлер тараптар уақытша тоқтату туралы уағдаласатынына сенімді болды. Мұнай бағасының өсуі де осыны аңғартады. Мамыр айының соңынан бастап Еуропада әртүрлі мұнай сорттарының құны 19-20% – ға өсіп, 6 наурыздан бастап ең жоғары мәнге жетті. Кездесу қарсаңында маусым айында жеткізу қызметімен бірге есептегенде Brent құны барреліне 42,5 долларға жетті.
Келісімді бұзғандар жазаланады
6 маусымда күннің екінші жартысында ОПЕК+ мәмілесінің ар қарай ұзартылатыны белгілі болды. Келісімшартқа қатысушылар өндіруді шектеу туралы келісімді тағы бір айға ұзартты. Бұл Сауд Арабиясы мен Ресейдің ұсыныстарынан шыққан ымыралы нұсқа. Өйткені нақ осы елдерді сарапшылар мәміленің басты бенефициарлары деп санайды.
Қабылданған келісімде квоталарды орындамау мәселелері бөлек айтылады. Жобада көрсетілгендей, өндіруді қысқарту туралы шешім келесі жағдайда күшінде болады:
ОПЕК+ – тің басқа қатысушылары жеткізуді арттыру мүмкіндігіне ие болғанда, «тәртіп бұзушыларға» өндіруді бұрынғы деңгейде ұстауға тура келеді
Қазақстанның Энергетика министрлігі келісімшартқа қатысушы елдердің шешіміне түсініктеме берді. Ведомство хабарламасында «Қазақстан ОПЕК+ келісімін өндірудің бұрынғы деңгейінде бір айға ұзартуды қолдады» делінген.
«Ноғаев атап өткендей, ағымдағы келісім әлемдік мұнай индустриясына оң әсер етті. Қоймалардың мұнайға толып кетуінің алдын алды, бұл өз кезегінде әлемдік мұнай бағасының тұрақты өсу қарқынына алып келді», — деп мәлімдеді ведомствоның баспасөз қызметі.
Бір ел шығып кетті
Елдердің барлығы бірдей санкция енгізу қоқан-лоққысына көніп, қабылдай алған жоқ. Мәселен, Мексика ары қарай келісімге қатысудан бас тартты. Бастапқыда оған тәулігіне нарыққа 400 мың баррелге кем шығару туралы талап қойды. Нәтижесінде квотаны 4 есеге қысқартты. Үкімет ел бұрынғы деңгейіне қайта оралады деп мәлімдеді.
«Басқа елдер шілде айында өндіріс көлемін қысқартуға келісті, бірақ біз одан бас таттық», —деп мәлімдеді елдің энергетика министрі Росио Нале.
Дегенмен Мексиканың демаршын күтпеген жағдай деп айтуға болмайды. Ел әдемдік дағдарыстан өту үшін мұнай саласын қысқартуды қаламайтынын айтқан еді.
Саудиттер бағаның көтерілетініне сенеді
Сарапшылардың ОПЕК+ шешіміне нарықтың қалай жауап қатаныны туралы пікірлері қарама-қайшы. Біреулер нені күтуге болатынын қазіргі бағадан білуге болады дейді. Өткен аптада бағаның өсуінен де осыны байқаумыз. Нарық қатысушылары келісімшарттың жалғасын табатынына сенімді болды. Басқалары мұнай баяу өсе береді деп есептейді, өйткені нарықта шикізат көлемі бірден көбейіп кетпейді.
Bloomberg мәліметтері бойынша, екінші нұсқа да болуы мүмкін. Сауд Арабиясы министрлерінің отырысынан кейін шілде айында жеткізу бағасын көтеру туралы шешім қабылдады.
Азиялық нарықта орташа есеппен барреліне 5,6 — 7,3 долларға қымбаттады. Сауд Арабиясында өндірілетін жеңіл мұнай бағасы барреліне 6,1 долларға көтеріледі. Агенттіктің мәліметтеріне сәйкес, сарапшылар 0,8-ден 1,9 долларға дейін жеңілдік болған жағдайда баға шамамен 4 долларға дейін қымбаттайды деп күткен еді. |
Бір-екі жыл бұрын, көкжидек экзотикалық өсімдік деп саналды. Бүгінгі таңда бақтағы бұл өсімдік жиі кездеседі. Элизабет көкжидектері ең көп таралған сорттардың бірі болып саналады. Оның пайдалы қасиеттері туралы шексіз айтуға болады. Бұл қарапайым және пайдалы жидек бұта. Бірақ өсіру мен күтімнің қаншалықты күрделі екенін білмей, жидектердің жағымды дәмін алу екіталай.
Бағалау сипаттамасы
Элизабет көкжидегі бұталы және қопсыған бұталармен сипатталады. Бұтаның ұзындығы шамамен 1,6-1,8 м-ге жетеді.Өсімдіктің қашу қызыл түске боялған. Көкжидектер дөңгелек және күшті, жағымды тәтті дәмге ие. Дизайн сипаттамалары бойынша Элизабет бақшасының көкжидектерінің әртүрлілігі бәрінен жақсы. Алғашқы егінді тамыздың басында жинауға болады.
Элизабет бақшасының басқа сорттарына қарағанда бірқатар артықшылықтары бар:
тиісті күтіммен сіз әр бұтадан 4-6 кг-ға дейін рекордтық өнім алуға болады;
жидектер ұзақ уақыт сақталады және нашарламайды;
өсімдік тамырлы шірік, бағаналы ісік және кеш құрсақ тәрізді саңырауқұлақ ауруларына төзімді;
жидектің кішкентай бұтақтары мен түзу бұтақтарының арқасында олар пісетін күн сәулесінің жеткілікті мөлшерін алады;
пісіп болғаннан кейін, жидектер құлап кетпейді, бірақ бұтақтарда қалады, бұл жинауды жеңілдетеді.
Бұл әртүрліліктің кемшіліктері төмен аязға төзімділікті қамтиды. Мұндай көкжидек өсіруге болады, өкінішке орай, барлық аймақтарда бола бермейді. Өнеркәсіптік мақсатта көкжидек өсіруге мүмкіндік бермейді.
Зиянкестерге және саңырауқұлақ ауруларына қарсы тұруына қарамастан, бақша көкжидектерін жыл сайын профилактикалық мақсатта Бордо қоспасымен бүрку керек. Егер өсімдікте кішкентай зиянкестер пайда болса, онда оны Топаз немесе Фундазолмен емдеу керек. Бұл ем бір апта аралығында жүргізілуі керек.
Көкжидектер: отырғызу және күтім
Көкжидек қашан отырғызу керек
Сіз бақша көкжидектерін күзде де, көктемде де отырғыза аласыз. Көктемде көгалдандыру әлдеқайда сенімді деп саналады, өйткені жаз бойы көшеттер күшейіп, аязға шыдай алады. Отырғызбас бұрын, сіз бақшадан орын таңдауыңыз керек. Бұл күн шуақты аймақ болуы керек, әйтпесе жидектер татымданады және аз болады. Көкжидектер жобаларға шыдай алмайды, сондықтан жерді желден қорғау керек. Орын туралы шешім қабылдағаннан кейін сіз топырақты дайындауға кірісе аласыз. Көкжидектер тек қышқыл топырақты жақсы көреді. Топырақтың қышқылдық деңгейі 3,5-4,5 рН аралығында болуы керек.
Көктемде бүршіктер ісінбестен бұрын көкжидек отырғызыңыз. Тамырлар жабылған кастрюльге көшеттерді таңдаңыз. Әдетте, көкжидектің тамыры ұзын және сынғыш, сондықтан отырғызу алдында өсімдікті өсімдікті 20-30 минутқа суға түсіріңіз, содан кейін көшеттерді алып тастаңыз және тамырларын мұқият түзетіңіз.
Тереңдігі шамамен 60х60 см болатын отырғызу тесікшесін дайындаңыз.Элизабет сортының бірнеше бұталарын отырғызған кезде олардың арасындағы қашықтық кем дегенде 120 см болуы керек.Шұңқырдың түбіне үгінділер мен құм салынған шымтезек салыңыз. Топырақты тотықтыру үшін аздап күкірт қосуға болады. Отырғызу кезінде органикалық тыңайтқыштарды қосу ұсынылмайды, өйткені олар топырақты сілтейді. Көшеттердің тамыры мұқият тараптарға жайылуы керек, содан кейін сіз жер мен сумен себе аласыз. Маңайдағы топырақты үгінділермен немесе сабанмен өңдеу керек.
Күзде бақша көкжидек отырғызу принципі көктемге ұқсас. Тек осы жағдайда, отырғызғаннан кейін, көшеттер әлсіз бұтақтарды алып тастау керек, ал қалғандарының жартысын кесіп тастау керек. Бұл процедураны тек жылдық көшеттер ғана жүргізуі керек.
Бақша көкжидектерін тарату
Көкжидектерді үш жолмен таратуға болады: тұқымдар, шламдар немесе бұталарды бөлу. Бірінші жағдайда, тұқымдар сау бұталардан жиналып, аздап кептіріледі. Күздің басталуымен тұқымдарды жаттығу алаңына егуге болады, онда қышқыл шымтезекпен топырақ алдын-ала қазылған. Тұқымдарды көктемде де егуге болады, тек бұл үшін оларды 3 ай тоңазытқышта сақтау керек. Тұқымдарды 1 см тереңдікке себу ұсынылады, жоғарыдан құм араласқан шымтезек себіңіз. Тұқымның өнуі үшін температура режимін, үнемі суаруды және топырақты қопсытуды сақтау қажет. Жерді азот тыңайтқыштарымен жақсы ұрықтандырыңыз. 2 жылдан кейін көшеттерді тұрақты жерге трансплантациялауға болады. Алғашқы дақыл 7-8 жылдан кейін пайда болады.
Қарақаттың екінші таралу әдісі әлдеқайда тиімді және сенімді. Ол үшін күзде немесе ерте көктемде пайда болатын өсімдік шламын пайдалану керек. Тұтқаның ұзындығы 8-15 см болуы керек тамыр жүйесі үшін мүмкіндігінше ертерек пайда болып, өсіп-өну басталды. Өркен тамырға айналуы үшін оны 1-5 ° C температурада бір ай бойы сақтау керек. Содан кейін шламды топыраққа отырғызып, қалыңдығы 5-6 см шымтезек пен құмның субстратымен жабуға болады, 2 жылдан кейін шламды дұрыс күтіп-баптаумен оларды тұрақты жерге отырғызуға болады.
Көкжидек: алуан таңдау
Бақша көкжидектерін көбейтудің үшінші әдісін қолданған кезде бұта әр бұтаның тамыр жүйесі кемінде 5-7 см болатындай етіп бөлінеді.Осы жағдайда бұтаның бөлінген бөліктері дереу жерге отырғызылуы керек. Егер өсімдік осылай көбейтілсе, көкжидек дақылдары көпке созылмайды.
Тұрақты және жақсы жеміс беру үшін бақша көкжидектерін кесу керек.
Егер бұтада ауру бұтақтар пайда болса, оларды алып тастап, өртеп жіберіңіз. Гүлдену кезінде жылдық бұталарда барлық гүлдерді алып тастау керек, бұл өсімдіктің одан әрі дамуына оң әсер етеді. 2-4 жастағы бұталарды кесу кезінде негізгі міндет дақылдың салмағына төтеп бере алатын күшті қаңқаны жасау болып табылады. Сондықтан әлсіз бұтақтар мен базальды қашуды алып тастау керек. Ескі өсімдіктерде құрғақ бұтақтардан басқа қашу керек. Бұтақтарды көрші өсімдіктермен байланыстыруға жол бермеңіз - бұл жидектер дәміне теріс әсер етеді. |
Бәрімізге белгілі болғандай жат ағымдардың арбауына түсіп кету қаупі жастар арасында кең таралған. Мұның салдарына көптеген мысалдарды келтіре аламыз яғни әлеуметтік тұрмыстың төмен деңгейі, қоршаған ортаның әсері, діни сауатсыздық және т.б.
Осыған орай, білім ордалары: мектеп, колледж, университет қабырғаларында жасөспірімдермен осы бағытта жұмыс атқару маңызды. Себебі жасөспірімдердегі құбылмалы кезеңдегі еліктеушілік, өз орнын табуға, рухани азығын табуға ынталы болатын кезеңде арнайы мамандардан құрылған теолог, психолог, дінтанушылармен жұмыс жасап, семинар-тренинг, дәрістерді уақытылы өткізген жөн.
Шетін көзқарастар өмірге енді қадам бастаған жастарды түрлі әрекеттерге бет бұрытып, өзге дін өкілдеріне төзімсіздік тудырту арқылы қоғамды алауыздыққа әкеліп соқтыруы мүмкін.
Сонымен қоса, жастар арасында экстремизм мен терроризмді алдын алу аясындағы жобалар көбінде уақытша болғандықтан, жастардың ең жиі және тұрақты түрде шоғырланатын жері білім ордаларын тұрақтылы шаралармен қамту маңызды әрі нәтижесін беретіні айғақ.
Экстремистік ұйымдар дін атын жамылып, мемлекеттің біртұтастығын бұзып діни мәселелерде жанжал тудырып, конфессияаралық қатынастарда және қоғамның деградацияға ұшырауына әкеліп соқтырады. Сол себептен, жастар арасында терроризм мен экстремизді алдын алу мақсатында өтетін семинар, дөңгелек үстел, конференция және т.б іс-шаралардың өткізілуі маңызды. Алайда, оның өткізілуінен бұрын жинақтаған аудиторияны қаншалықты сапалы ақпараттандыра алғаны? Олардың белсенді түрде көкейлеріндегі сауалдарға жауап алулары маңызды. Бұл жерде санына гөрі сапа жағына мақсатталуы қажет.
Әрбір ұйымдастырылатын шараға дәріскерлердің тиянақты түрде белгілі бір шарттармен таңдалуы қажет. Дәріскердің жастармен жұмыс жасау барысында креативтілігі, алғырлығы жастар психологиясын ескере отырып, дәріс оқуы немесе оны сұрақ алмасу түрінде өткізуі маңызды. Қазіргі жастар аудиториясының назарын дәріскерге аудару үшін дәріскерге арнайы талаптар қойылу керек. Соның ішінде көбінде жастар аудиторияларына жиі шығатын Ақпараттық түсіндіру тобы мүшелерінің белгілі бір критерийлерге сәйкестендірілуін қолға алу қажет деп ойлаймын. Жастар аудиторияларына шығатын дәріскерлерге (кәсіби біліктілігінен басқа) талап:
Креативті;
Мобилді;
Жастар тілінде сөйлей алатын және кей кезде сол сөздер арқылы жеткізу;
Жастар психологиясын меңгерген;
Белсенді, жастар санатындағы дәріскер болуы да мүмкін. Себебі жастар өз замандастарымен сұхбат түрінде ой алмасып, өзін еркін сезіне алады. Сонымен қатар жастардың зейінің аударуда түрлі деректі фильмдерді көрсеткен абзал.
Жастар арасында экстремизм мен терроризмнің таралуын алдын алудағы ең тиімді жол ол әрине сапалы ақпараттандыру, түсіндіру. Ол үшін жастар көп шоғырланған мекемелерде белсенді ақпараттандыруды жүргізуді үнемі жетілдіру қажет.
Жоғары оқу орындары мен колледждерде жастар комитетінде рухани секторларды ашып, олармен теріс діни ағымдарға төтеп беруде бірігіп, жұмыла отырып жұмыс жасауымыз қажет. Дін саласымен айналысатын құзыретті органдар мен мекемелер аталмыш рухани сектормен тығыз байланыста болуы, жастарға дер кезінде көмек көрсетуге ықпал бола алады.
Бүгінгі радикалды ағымдардың басты мақсаты дін мен дәстүрдің сабақтастығын, сонымен қатар осының негізінде қалыптасқан дәстүрлі рухани құндылықтарды жоюды көздейді. Осыған байланысты радикалды идеология өкілдері мемлекеттің зайырлы принциптері мен қағидаларына деген қоғамның теріс көзқарасын тудыруға тырысып бағуда. Алайда, зайырлық – бұл дінді жоққа шығару емес. Зайырлы мемлекетте дін институты шектеулі жағдайларда өмір сүреді. Мемлекет кез келген діни бірлестіктің қызмет жасауы үшін теңдей жағдай жасайды, олармен әріптестік қатынастарды ұстанады. ҚР Ұлттық экономика министрлігі Статистика комитетінің ақпаратына сәйкес, 18 діни конфессияның 3808 діни бірлестігі жұмыс істейді.
Қазақстандық қоғамның өзекті мәселесі - діни экстремизм және радикализм. Онымен күресті тек мемлекет емес, әрбір қазақстандық азамат жүргізуі тиіс. Жастардың санасын қорғау мен сауатын ашу қоғамдық жауапкершілікке айналуы тиіс.
Қазақстанның өңірлерінде аймақтық ерекшеліктерді ескере отырып, әлеуметтік-экономикалық саясатты тиімді жүргізу соның ішінде, жұмыссыз жастарды оқыту, мемлекеттік бюджет немесе облыс әкімдігінің қаржыландыруымен жастар үшін мақсатты білім гранттарын бөлу үрдісін жалғастыру аса маңызды.
Сондай-ақ, жастарды діни деструктивті ағымдардан қорғау үшін БАҚ пен әлеуметтік желілердің алар орны ерекше. Осыған орай, республикалық газеттерде, электрондық ғаламтор баспаларында, жастар көп қолданатын әлеуметтік желілерде деструктивті ағымдар туралы арнайы нұсқаулы ақпараттарды жиі жариялап, жастарға ақпаратты жеткізу жұмыстарын заман талаптарына сай ұсынып отыру қажет.
Гүлназ Қалабай, дінтанушы
Шағырбай Алмасбек Дүйсенбекұлы, ҚР БҒМ ҒК Философия, саясаттану және дінтану институты Дінтану бөлімінің жетекші ғылыми қызметкері, PhD докторы |
Көптеген ел үшін туризм – индустрия. Ол кіріс әкеліп, халықтың әл-ауқатының жақсаруына көмектеседі. Қазақстанда да туризм ілгері дамып келе жатқан салалардың бірі және оның әлемдік нарықта ойып тұрып орын алуға мүмкіндігі жеткілікті.
Мағжан Ілиясов, Қазақстанның Ұлыбританиядағы елшісі:
- Қазақстанда туризм тұрғысынан шетелдік қонақтарға көрсететін көп дүние бар екендігіне сенімдімін. Бұған қоса бұл сала біздің экономикамыз үшін өте қажет индустрияға айнала алады.
Басқаларды былай қойғанда британиялық саяхатшылардың елімізге деген қызығушылығы жоғары. Олар Ұлы Жібек Жолы бойында орналасқан көне қалаларымыз бен тылсым табиғатымызға ынтызар. Оның үстіне ағылшындардан 30 күнге дейін виза талап етілмейді. Пандемияға дейін 2019 жылы 23 мыңға жуық британиялық Қазақстанға ат басын бұрған екен.
Гүлғайша Қасенханова, туристік компания директоры:
-Биыл коронавирустан кейін бірінші туристер Ұлыбританиядан болды. 12-17 күнге келіп тұрды. Олар біздің жерді, алдын ала келгенше оқып келеді. Каньон, парктарды көрсетеміз, Жібек жолы маршруттарын көрсетеміз.
Том Пейдж, саяхатшы:
-Өкілдеріңізбен әңгімелестім. Экрандағы видеоны көріп, таң-тамаша болдым. Меніңше, сіздерде дәстүр, мәдениет, сәулет өнері және табиғат керемет үйлесім тапқан. Мен Қазақстанда болған емеспін, бірақ 2023 жылы баруды жоспарлап отырмын.
Еуропалық турист Қазақстанға табан тірегенде орташа алғанда қалтасынан 1 500 доллар шығарады екен. «Мәселен, 100 турист келсе, осындай іс-шараларға жұмсалған шығын салықтың есебінен толық жабылып, жергілікті бюджеттің де, бизнестің де кірісі еселене түседі», – дейді мамандар. |
Стресс деген сөз күнделікті өмірімізде үйреншікті болып кеткенімен ғылыми әлемде оған қатысты мәселелер өте көп. Бұл күндері стресс қоғамдық өмірдің бір ажырамас бөлігіне айналды, қандай оқиға өтсе де осы стреспен байланыстырады. Ғылыми әлемде стресс туралы 600-ге жуық анықтамалар мен көптеген теориялар бар.
Қазір көп айтылып жүрген психологиядағы жаңа бағыт когнитивті процестер, психоиммунология сияқты зерттеулерде стрестік жағдайға ойлау іс-әрекеті қарсыласа алады деген түсінік қалыптасқан.
Міне өмірімізде көп қолданыс табатын стресс ұғымының қысқаша тарихы осылай басталады. Осы айтылғандарды қорыта келе стресс дегеніміз адамға қауіп тудыратын және мінез-құлықтық және физиологиялық реакциялар шақыратын эмоциялық бір күйді бастан кешіру.
Стрестің симптомдары:
-физиологиялық;
-эмоциялық;
-мінез-құлықтық;
-интеллектік симптомдар.
Сізде неғұрлым симптомдар көбейсе онда сіз стресті қадағалай алмайтын нүктеге, нәтижеге соғұрлым жақындайсыз.
Әрбір адам өзінің табиғатына, өзінің ішкі тұрақтылығына жету үшін өзін тепе-теңдікте ұстауға ұмтылады. Егерде ішкі тепе-теңдікке қауіп төніп тұрса, онда мазасыздану, беймазалық, толқу сияқты күйлерді бастан кешіріп, стресске шалдығамыз, мысалы белгілі бір жағдай біздің қадағлауымызға көнбейді, өзіңді қадағалай алмайсың, ары қарай дами алмайтыныңды сезіну, ешкімнен көмек жок тек өзіңе ғана сенетін жағдайды сезіну. Егер осындай күйлер мен сезінулер өзгермей жалғаса берсе, ұзақ уакыт олар әлсіремесе, онда ұзақ уакытқа созылған стресс туралы айтамыз.
Американдық психофизиолог Уолтер Кеннон (Cannon, 1928) стресс терминін бұзылуға әкелетін сыртқы факторлармен «күресу керек немесе қашып құтылу керек» деген реакцияларға қатысты қолданды және оны өзі гомеостаз деп атады.
Осы стресс ұғымын тіпті ғылымға қатысы жок барлық адамзатқа таныс болып кеткені бәрімізге аян, стресс термині австрия-венгрияның тумасы, канадалық эндокринолог Ганс Сельенің (Hans Selye, 1953) есімімен өте тығыз байланысты. Ол организмнің стрессорларға ерекше реакциясына
арналған көптеген зерттеулер жүргізген, яғни ол биологиялық стресстің болатыны туралы идеяны айтты.
Басында Селье стресс терминін емес оның орнына бейімделгіш синдром деген терминді көп қолданды, себебі өзіне дейін белгілі болған жоғарыда айтылған Кэннон қолданған стресс терминінен көп уақыт қашқақтап жүреді. Г. Селье стресс тудыратын реакцияны үш фазаға бөледі:
Мазасыздану реакциясы;
Қарсыласу фазасы (резистенттілік); 3.Әлсіреу фазасы.
Осыларды қорыта отырып қысқаша келесі жағдайды айтуға болады, стресс тітіркендіргіштер ретінде түсініледі (Т.Холмс, Р. Рэя-стресс шкаласы- ситуативті стресс дегенді зерттеді).
Еңбек психологиясы мен ұйымдастыру психологиясындағы стресс теориялары-берілетін талаптарға қатысты-сыртқы стрессорлар (стрессорлар дегеніміз стресс шақыратын себептерді айтамыз) стрессті тудырушы деп қаралады; стресс реакция ретінде, яғни ерекше физиологиялық, психологиялық жәнемінез-құлықтық реакциялар арқылы стресті түсіндіреді (Г. Селье теориясы).
Кэннон «ұру немесе қашу» реакциясы деп атаған стресстік жағдайлардан қашу немесе күресу бағытындағы мінез-құлықтағы реакция туралы айтады; биохимиялық теориялар, қазіргі жаңа заманауи нейроэндокринологиялық теория; стрестің трансактілік (трансакция-өзара әрекет дегенді білдіреді) теориялары стресті адам мен қоршаған ортаның өзара әсерінен туындайды деп қарастырады, когнитивті теория стресті қабылдаудың үш түрін көрсетеді:
-бірінші бағалау – қауіп қатерді алғашқы бағалау;
-екінші бағалау – тәуекелділікті бағалау және альтернативті таңдау (копинг);
-үшінші бағалау – болған жағдайды қайта бағалау, тұлғаны когнитивті және эмоциялық бағалау арқылы қарастырады, адам өзін өте жағымды сезінген кездегі сезімдерге негізделген адам мен қоршаған ортаның өзара қатынасын когнитивті бағалау арқылы стресс түсініледі (Р. Шварцер, 2000);
Р. Лазарус және С. Фольманның (1987) стресстің трансактілік моделі- мұнда болған оқиға теңесуді бұзады, бейімделуге қажеттілікті басынан кешкенде адамда үш түрлі жағдай болады:
-жоғалту, зияндылық бұл қайғыны береді;
-қауіп қатер – ол қорқыныш береді,
-шақыру – жағымды белсендіруді береді.
С. Хобфолдың ресурстарды сақтау теориясы, ресурстарды жоғалту стресстің негізгі себебі, соның ішінде адамның өзін бағалауы ең негізгі ресурстарының бірі(1996);
К. Решке және Г. Шредердің әрекет теориясы (2010) – стресс адамның өзімен және стресс туғызған жағдайдың сипаттамасымен байланысты, адам жағдайды қалай қадағалай алады сонымен стресс тікелей байланысты болады, адамда өзін теңгерімде ұстай алу сезімі үстем болады.
Қазір өте көп оқылатын Б. МакЭвеннің психобиологиялық стресс моделі (McEwen. 2003) өте маңызды, бұл стресс-реакциялар керемет парадоксты береді, белгілі бір жағдайларда стресс адамды қорғайды, денсаулығымыз үшін маңызды, алайда басқа жағдайларға қатысты бізді ауыртып, ол бізге зиянды болуы мүмкін.
Сіз өзіңіздің стресс деңгейіңізді білгіңіз келсе келесі экспресс тесті орындайык (1-Кесте): 7 түрлі стресс сферасы беріледі, өзіңізді берілген 4 балл бойынша бағалаңыз: бағалау критерийлері: |
Қазақстан Республикасындағы бала құқықтары жөніндегі уәкіл. > Өтініштеріңіз > Балаларды әлеуметтік қорғау
Балаларды әлеуметтік қорғау
Құрметті ата-аналар, қамқоршылар (баланың заңды өкілдері), егер қандайда бір жағдайда балаңыздың әлеуметтік қорғау саласына қатысты құқықтары бұзылды деп санасаңыз (жәрдемақыны тағайындау, есептеу және төлеу), онда сіз:
Аудандық әлеуметтік қорғау бөліміне өтінішпен (шағыммен) міндетті түрде жазбаша түрде жүгініңіз. Олар 15 күннің ішінде сізге жазбаша түрде жауап қайтаруы тиіс;
егер қандай да бір себептермен алынған жауаппен келіспеген немесе қанағаттанбаған жағдайда аудандық әлеуметтік қорғау бөлімі жауабының көшірмесін қосып, республикалық маңызы бар облыстың / қаланың әлеуметтік қорғау Басқармасына жүгінуіңіз керек (міндетті түрде жазбаша түрде!);
егер бұл жауаппен де келіспеген немесе қанағаттанбаған жағдайда Қазақстан Республикасы Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігіне жүгініңіз;
егер аталған уәкілетті органдардың бірде-біреуі сіздің мәселеңізді шеше алмаған және баланың құқықтарын қорғауды қамтамасыз ете алмаған жағдайда сіз бірінші сатыдағы сотқа жүгіне аласыз (жалпы юрисдикция немесе мамандандырылған);
жоғарыда аталған кез келген кезеңде сіз баланың құқықтарын қорғау үшін прокуратураға жүгінуге құқылысыз. Ескерту: бастапқыда сіз өзіңіздің ауданыңыздың прокуратурасына, содан кейін өсу ретімен: республикалық маңызы бар облыс /қала, Бас прокуратураға жүгінесіз.
Уәкілетті мемлекеттік органдарға жүгіну үшін:
• өтінішті (шағымды) кеңсеге өзіңіз әкеле аласыз;
• өтінішті (шағымды) табыс етілгені туралы хабарлама беретін тапсырыс хатбен жібере аласыз;
• өтінішті (шағымды) азаматтарға арналған электронды Үкімет порталы арқылы жіберуге болады (egov.kz).
Назар аударыңыз!
Әлеуметтік қорғау бөлімдері мен Басқармаларының атауы әр аймақта әр түрлі болуы мүмкін. Уәкілетті мемлекеттік органдардың байланыс мәліметтерін Қазақстан Республикасының облыстық, қалалық және аудандық әкімдіктерінің ресми сайттарында табуға болады:
https://egov.kz/cms/ru/information/state_agencies/political_division
Егер барлық өтінішіңізден кейін ешқандай шара қолданылмаса немесе мемлекеттік органдардың әрекеттері баланың құқықтарын қорғау үшін жеткіліксіз деп санасаңыз барлық өтініштер мен оларға берілген жауаптардың көшірмесін қосып, Қазақстан Республикасындағы бала құқықтары жөніндегі Уәкілге жазбаша түрде жүгіне аласыз.
МАҢЫЗДЫ!
Егер жағдай өте қиын болса және басынан бастап Уәкілдің жеке бақылауын қажет етсе Қазақстан Республикасындағы Бала құқықтары жөніндегі Уәкілмен тікелей жазбаша түрде байланысуға болады:
E-mail: info@bala-ombudsman.kz
WhatsApp: +7 (777) 678-75-90 (тек хабарламалар үшін)
Нормативтік-құқықтық база:
Қазақстан Республикасының Конституциясы – 1995 жылы 30 тамызда республикалық референдумда қабылданды
Қазақстан Республикасындағы баланың құқықтары туралы – ҚР 2002 жылғы 8 тамыздағы №345 Заңы
Неке (ерлі-зайыптылық) және отбасы туралы – ҚР 2011 жылғы 26 желтоқсандағы №518-ІV Кодексі.
Балалардың қорғанысы мен амандығына қатысты, әсіресе олардың ұлттық және халықаралық деңгейде асырап алуы кезіндегі әлеуметтік және құқықтық принциптер туралы декларация – БҰҰ Бас Ассамблеясының 1986 ж. 3 желтоқсандағы №41/85
Отбасы үлгiсiндегi балалар ауылы және жасөспiрiмдер үйлерi туралы – ҚР 2000 жылғы 13 желтоқсандағы №113-II Заңы
Кемтар балаларды әлеуметтiк және медициналық-педагогикалық түзеу арқылы қолдау туралы – ҚР 2002 жылғы 11 шілдедегі №343 Заңы
«Жетім балалардың, ата-анасының қамқорлығынсыз қалған, отбасына тәрбиелеуге (асырап алуға, қорғаншылыққа немесе қамқоршылыққа, патронатқа) берілген балалардың құқықтары мен мүдделерін қорғауды қамтамасыз ету» ең төмен әлеуметтік стандарты – ҚР Білім және ғылым министрінің 2015 жылғы 10 қыркүйектегі №557 бұйрығы
Жетім балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға арналған ұйымдардың бала асырап алу жөніндегі мемлекеттік емес агенттіктермен Қазақстан Республикасы азаматтарының отбасыларына жетім балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларды орналастыру мәселелерінде өзара іс-қимылы бойынша нұсқаулық – ҚР Білім және ғылым министрінің 2019 жылғы 21 тамыздағы №373 бұйрығы
Тәуекел дәрежесін бағалау критерийлері және баланың құқықтарын қорғау саласындағы бақылау парақтары – ҚР Білім және ғылым министрінің 2015 жылғы 28 желтоқсандағы №708 және ҚР Ұлттық экономика министрінің м.а. 2015 жылғы 30 желтоқсандағы №832 бірлескен бұйрығы
Туғаннан бастап үш жасқа дейiнгi жетiм балаларға, ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға, туғаннан бастап төрт жасқа дейiнгi, психикасының және дене бiтiмiнiң дамуында кемiстiгi бар балаларға арналған, баладан бас тарту қаупі бар отбасыларды психологиялық-педагогикалық қолдауды жүзеге асыратын денсаулық сақтау ұйымдарының қызметі туралы ереже – ҚР Денсаулық сақтау министрінің 2017 жылғы 27 желтоқсандағы №1008 бұйрығы
Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі Балалардың құқықтарын қорғау комитеті туралы ереже – ҚР Білім және ғылым министрінің 2016 жылғы 7 маусымдағы №132-к бұйрығы
Қорғаншыларға немесе қамқоршыларға жетім баланы (жетім балаларды) және ата-анасының қамқорлығынсыз қалған баланы (балаларды) күтіп-бағуға жәрдемақы тағайындау қағидаларын және оны төлеу мөлшерін бекіту туралы ережелер – ҚР Үкіметінің 2012 жылғы 30 наурыздағы №383 Қаулысы
Білім беру және балалардың құқықтарын қорғау саласында арнаулы әлеуметтік қызметтер көрсету стандарттары – ҚР Білім және ғылым министрінің 2015 жылғы 19 қаңтардағы №17 бұйрығы.
Жетiм балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға арналған бiлiм беру ұйымдарының түрлері қызметінің үлгiлік қағидалары – ҚР Білім және ғылым министрінің 2013 жылғы 18 маусымдағы №229 бұйрығы
Жетім балаларды және ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды есепке алуды ұйымдастыру және олар туралы ақпаратқа қол жеткізу қағидалары – ҚР Білім және ғылым министрінің 2015 жылғы 16 қаңтардағы №16 бұйрығы
Арнаулы әлеуметтік қызметтер көрсететін ұйымдар қызметінің қағидалары – ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрінің 2018 жылғы 29 тамыздағы №379 бұйрығы |
Су атмосферада қамтылған түрінде молекулалардың (жұп), капелек және кристалликов, ылғалдылығы сипатталады мазмұнымен буының г/м 3 (абсолютті ылғалдылық – «а» 4м 3 ) немесе упругостью- «с» мм. р. с., мб, г-п). Саны сулы бу, ол болуы мүмкін ауада осы температурада барынша ылғалдың болуы (немесе ең жоғары қаттылығы) сулы бу (Е). Пайыздық қатынасы санын сулы бу ұсталатын ауада, сол саны, ол болуы мүмкін кезде, осы температурада – ауаның салыстырмалы ылғалдылығы (%). Ол көрсетеді қанығу дәрежесі ауаның су буымен
Арасындағы айырма ең жоғары (Е) және нақты упругостью сулы бу тапшылығы 4 (Д). Температура кезінде болатын ауадағы су буы насытит соң басталады конденсаттау — шық нүктесі (Т-0 ). Жоғары ауа температурасы, көп сулы бу, ол болуы мүмкін, соғұрлым жоғары шық нүктесі
Су буы атмосфераға нәтижесінде процестің бетінен булану. Булануы температурасына байланысты испаряющей бетінің және ауаның салыстырмалы ылғалдылығы. Байытылған ауа сыйдыра алады көп жұп, егер оның температурасы жоқ, артады. Температура, ол жойылады жылғы қанығу төмендеген кезде, керісінше, онда басталуы мүмкін конденсаттау. Осылай, мысалы, жылдық түнде ауа райы ашық кезде, соприкасаясь суық беткеймен қалдырады оған шық тамшылары. Теріс температурада шашын қырау. Ауада, охлаждающемся бетінен немесе пришедшего суық ауа, тұман құрылады. Ол тұрады ұсақ капелек немесе кристалликов мөлшерленген, ауада. Қатты ластанған ауада құрылады қалың тұман араласқан түтін — алды
Бұлт түзіледі конденсация буының поднимающемся ауада салдарынан оның салқындату. Олардың биіктігі білім температурасына байланысты ауаның салыстырмалы ылғалдылығы. Жеткен кезде оларға биіктігін, қанығуы болады толық (100%) басталады және конденсаттау және облакообразование. Егер жоғарылайтын ауа компаниялар кілегейлі қабаты (инверсия), көтерілу тоқтатылады, ауа жетпейді шекарасы конденсация және бұлт емес құрылады
Бұлт үнемі қозғалыста, опускаясь төмен шекарасы конденсация, олар испаряются («ериді»). Бұлт тұруы мүмкін ұсақ капелек немесе кристалликов, олар жиі аралас. Нысан бойынша (түрі бойынша) ажыратады шарбы бұлт, қабатты және будақ. Шарбы бұлт—бұлт жоғарғы қабаттың (жоғары 6000 м), жартылай мөлдір, мұз. Жауын-шашын оның ішінде оған алдым. Қабатты бұлт орта (2000 мен 6000 м) және төменгі (2000 м-ден төмен) қабаттар. Негізінен олар береді жауын-шашын, әдетте, ұзақ, обложные. Будақ бұлттар құрылуы мүмкін төменгі қабатта және жетуі өте үлкен биіктігі. Жиі олар түрі мұнаралардың есепте төменде бірі капелек, жоғарғы жағында—кристалликов. Олармен байланысты екі нөсер, бұршақ, найзағай ойнайды. Сонымен үш негізгі нысандарын бұлттардың пайда көп аралас. Мысалы, шарбы-қабатты, қабатты-будақ, шарбы-будақ и. т. д
Нысаны бұлттар түсіндіріледі, олардың шығу тегі. Бұлт қабаты, әдетте, тұрады әр түрлі бұлттар. Жабу дәрежесі аспан бұлттармен—бұлт шығады өлшенеді ұпай. Толық бұлт – 10 балл. Орта есеппен Жер бетінде тең жартысы аспан бұлттармен жабық. Көбінесе бұлт шығады, онда ауа көтеріледі, яғни бұлттағы төмендетілген қысым. Ең аз бұлттылық тиісінше облыстарында жоғары қысым. Үстінен мұхит ол артық үстінен сушей, өйткені онда артық ылғал ауада. Абсолюттік максимум бұлттылықтың—Солтүстік Атлантикой (9 балл), абсолюттік минимум—үстінен Антарктидой және тропическими пустынями (0,2 балл). Бұлтты жамылғысы ұстап күн радиациясы, идущую — жер бетінің көрсетеді және рассеивает. Бір мезгілде бұлт задерживаю жылулық сәулелену жер бетінде, атмосферада. Сондықтан, әсері бұлттылықтың климатқа велико
Ылғалға байланысты булану қарқындылығы бетінен ылғалды тері. Ал ылғалдың булануы үшін маңызы зор дене температурасын тұрақты. Ғарыш кемесіне қолдау ең қолайлы адам үшін ауаның салыстырмалы ылғалдылығы (40-60%)
Маңызы зор білу ылғалдылығы метеорологиядағы ауа-райын болжау үшін. Дегенмен саны буының атмосферада салыстырмалы түрде көп емес (шамамен 1%), рөлі, оны атмосфералық құбылыстар елеулі. Конденсаттау сулы бу әкеледі бұлттар және кейіннен выпадению жауын-шашын. Бұл ретте бөлінеді үлкен саны жылу, және керісінше, судың булануы қатар жүреді жылуды жұту
«Ткацком, кондитерлік және басқа да өндірістер үшін қалыпты ағымының процесін қажет белгілі бір ылғалдылық
Сақтау туындылардың, өнер және кітап талап етеді қолдау ауа ылғалдылығы қажетті деңгейде. Сондықтан, мұражай қабырғаларына сіз көре аласыз психрометрлер
Ескертпе 1а санатына жатады жүргізілетін жұмыс отыру талап етпейтін және физикалық кернеу, қуат шығыны құрайды, 120 ккал /сағ; санат 16 жатады жүргізілетін жұмыс, отырып, тұрып немесе жүрумен байланысты және жүретін кейбір жеке кернеуі, онда энергияның шығыны құрайды, 120-дан 150 ккал /сағ.
— Қосымша (міндетті); оңтайлы және рұқсат етілген параметрлер температура және ауаның ылғалдығы бөлмелерде ВДТ және ПЭЕМ-мен барлық оқу және мектепке дейінгі мекемелер
Пайдаланылған әдебиет:
1. «Гигиеналық талаптар видео дисплейным терминалдар, дербес электронды-есептеуіш машиналар мен жұмысты ұйымдастыру: Санитарлық ережелері мен нормалары» — М: Ақпараттық-баспа орталығы Госкомсанэпиднадзора Ресей, 1996 ж.
2. Мякишев Г. Я.; Буховцев б. Б. «Физика; арналған оқулық орта мектептің 10 сынып» — М: Просвещение, 1990 ж. |
Олар ақылды болып өседі. Айдан-ай, жылдан-жыл өтеді, әкелері әбден қартаяды, күндердің бір күнінде шал ұйықтай алмай, дөңбекши беріпті.
Мұны сезген кемпірі мен қызы:
- Сізге не болды, бір жеріңіз ауырып жүр ме, жоқ, алыс жүрген балаларыңызды сағынып жүрсіз бе? –дейді.
- Иә, сағындым. Оның үстіне бір арманым ішімде кетіп барады.
Сонда қызы әкесінің алдына келіп:
- Арманыңызды айтыңыз, мүмкін, көмегіміз тиіп қалар, -дейді. Шал айтады:
- Ешқандай құпия жоқ. Менің үш ұлымның үшеуі де ақылды. Сонда да біреуінің ақылы артығырақ болуға тиісті. Соны білу - менің арманым.
- Ой, әке, осыған да қиналасыз ба? Қыдырып барып, балаларыңызды сынап келіңіз, -деген қызы мен кемпірі жол қамын жасауға кіріседі. Азығын, сусынын дайындап, атын ерттеп беріп, жолға салып жібереді.
Аз жүре ме, көп жүре ме, кім білсін, шал бір күні үлкен ұлына жетеді. Баласы зор құрметпен қарсы алып, қолынан келгенінше сыйлайды. Әкесі екі-үш күн жатып мауқын басып, төртінші күні қайтпақшы болады. Баласы тағы да қой алдырып сойғызады. Тамақ піседі, етті қазаннан түсіріп қойып, нанын салып жатқанда шал баласына:
- Қарағым, ана етіңнің жақсы жерінен бір кесіп берші, - дейді. Ұлы жақсы жері дәуде болса санның еті шығар деп сан етінен кесіп береді. Шал аздап ауыз тиіп, қойып қояды да:
- Балам, енді жаман жерінен бір кесіп берші, -дейді. Ұлы «Еттің жаман жері бола ма?» деп ойланып тұрып, тіс өтпейтін сіңірден бір кесіп береді. Шал сіңірден аздап ауыз тиеді. Артынша, тамақ келеді. Тамағын жеп сыйына риза болып, ел-жұртпен, баласымен қоштасқан шал кері қайтады.
Данышпан жолын жалғай отырып, екінші ұлына келеді. Екінші ұлы да зор құрметпен қарсы алып, сыйлайды. Әкесі қайтар күні бірінші ұлына қойған сауалын қояды. Екінші ұлы да бірінші ұлының істегенін қайталайды. Ол да екінші ұлына да риза болып қайтады. Шал енді үшінші ұлына келеді.
Үшінші ұлы да зор құрметпен қарсы алып, сыйлайды.
Қайтар күні екі ұлына қойған сауалын кіші ұлына да қояды. Мұнда бір сыр бар шығар деп ойлаған ол бастың тілінен кесіп береді.
- Балам, енді жаман жерінен бір кесіп берші, -депті әкесі. Баласы тілден тағы кесіп береді.
- Балам, мұның қалай, жақсы жерінен десем де, жаман жерінен десем де, тілден кесіп бердің, - дейді. Сонда баласы: - Ой, әкей, сіздің сынап отырғаныңызды біліп отырмын. Жақсы да, жаман да, ұрыс та, керіс те, өсек те, бәрі де осы тілден шығады. «Екі елі ауызға, төрт елі қақпақ» дегендей, әр адам өз тіліне сақ болса, ешуақытта ұрыс-керіс болмас еді. Басқа пәле – тілден, - деген екен. |
Синоптиктердің болжамынша, 26 мамырда түнде Батыс Қазақстан облысы мен Орал қаласында -2°С дейін үсік жүреді, деп хабарлайды Zakon.kz.
"Қазгидромет" РМК ақпаратына сүйенсек, күндіз Қарағанды облысының батысында, солтүстігінде оңтүстік-шығыстан оңтүстік-батысқа ойыса жел соғады, екпіні - 15-20 м/с, күндіз +36°С қатты ыстық болады деп күтіледі.
Жезқазғанда күндіз оңтүстік-батыстан жел соғады, екпіні - 15 м/с, күндіз +35°С қатты ыстық болады.
Солтүстік Қазақстан облысының солтүстігінде, батысында, оңтүстік-батысында найзағай ойнап, шаңды дауыл тұрады, бұршақ түседі деп күтіледі. Оңтүстік-шығыстан екпіні 15-20 м/с жел соғады, облыстың оңтүстік-батысында соққан желлдің екпіні 25 м/с жетеді.
Петропавлда күндіз найзағай ойнап, дауыл тұрады, оңтүстік-шығыстан соққан желдің екпіні - 15-20 м/с.
Түркістан облысының таулы аймақтарында найзағай ойнап, дауыл тұрады деп күтіледі. Облыстың солтүстігінде, батысында шаңды дауыл тұрады. Облыстың солтүстігінде, батысында, таулы аймақтары мен тау бөктерінде оңтүстік-батыстан 15-20 м/с жылдамдықпен жел соғады, күндіз соққан желдің екпіні 25 м/с жетеді.
Шымкентте күндіз оңтүстік-батыстан 15-20 м/с жылдамдықпен жел соғады.
Түркістанда күндіз шаңды дауыл тұрады деп күтіледі. Оңтүстік-батыстан 15-20 м/с жылдамдықпен жел соғады.
Ақтөбе облысының шығысында, оңтүстігінде найзағай ойнайды, бұршақ жауады деп күтіледі. Түнде облыстың батысы мен солтүстігінде 2 градус үсік болады деп күтіледі. Батыстан, солтүстік-батыстан, шығыстан, оңтүстіктен және облыс орталығынан соққан желдің екпіні 15-20 м/с жетеді. |
Наурыз айында ай мен күн және үркер жұлдызы бір сызықтық бойына тоғысып, батады. Осы кезде күн мен түн теңеледі. Түркілердің нанымы бойынша бұл күндері адам ұйықтамауы керек.
Бұл туралы ұзақ жылдар бойы Ақтөбе облыстық тарихи, мәдени мұраларды қорғау жөніндегі инспекцияны басқарған, өлкетанушы Бекарыстан Мырзабай Экспресс К тілшісіне айтып берді.
Өлкетанушының айтуынша, күн мен түннің теңелуі түркілердің тоғыс есебі бойынша анықталады. Күн, ай және үркер жұлдызының тоғысу күнін абыздар жылдың басы деп жариялаған. Осылай Наурызды тойлау басталған.
Былтыр да, биыл да күн мен түннің теңелуі 18-ші наурызға сәйкес келген. 17-ші наурызда күннің ұзақтығы 11 сағат 58 минут болса, 18-інде 12 сағат 2 минут болыпты.
Бекарыстан Мырзабайдың айтуынша, күн шыққан кезде, тал түсте және күн батып бара жатқан кезде адамың ұйықтауына болмайды. Осы уақыттарда жаназа шығарылмайды, мал бауыздалмайды, намаз оқылмайды. Денсаулығына зиян келеді, жүрек соғысы әлсірейді. Осы кезде әйелдің бойына бала бітсе мүгедек болып туылуы мүмкін.
Қазір көпшілік күн батып бара жатқан кезде ұйықтауға болмайтынын біледі де өзгесіне мән бермейді. Сол секілді күн мен түн теңелген кезде де ұйықтауға болмайды,
— дейді Бекарыстан Мырзабай.
Өлкетанушының айтуынша, бұл Омар Хаямның "Наурызнама" еңбегінде айтылады. Онда адамдар арпадан жасалған көжені тойып ішіп, үш күн ұйықтамай мерекелеуі керек деп жазылған. Орта Азия ғалымдары астраномияны терең зерттеген. Мәселен, Омар Хаям ең дәл күнтізбені, яғни бір жыл 365 күн 5 сағат 17 минут 46 секундтан тұратынын анықтаған. Бируни 88 шоқжұлдыздың картасын жасаған.
Оқи отырыңыз:
Шымкенттік "Қыдыр ата" тұрғындарды Наурыз мерекесін тойлауға шақырып жүр (видео)
Наурыз көже қандағы гемоглобинді көтереді
Наурызда жұртшылық ұйықтамай үйді-үйді аралап, көже ішіп көңілді өткізген. Наурыз көжеге арпа қосқан. Арпаның құрамындағы заттар қандағы гемоглобинді көтереді, яғни Наурыз көже қыстан арып-ашып шығатын ағзаны қалпына келтіреді. Көжеге қыста соғымнан қалған сүр етті қосқан. Сонымен қатар көжеге жамбастың шұқыры мен тобықты қосып асады. Қазақта сыбағаға жамбастың өзге бөлігі берілсе де шұқыры тартылмайды.
Себебі ол —қазанның құты, отыңның басында қалуы керек. Ал тобық тоқтық әкеледі деп сенген. Үйден құт, дастарқаннан тоқшылық кетпесін деген ырыммен екі сүйекті сақтап қойып, өз қазанында асып, отбасы мүшелері болып мүжіп, жейтін болған,
— дейді Бекарыстан Мырзабай.
Бекарыстан Мырзабай
Қазақтар Наурыз мейрамына ерекше дайындалған. Мейрам күні үйді тазартып, шырақ жағып, "қырықтың бірі Қыдыр. Қыдыр ата келеді" деп ұйықтамаған.
Бұл күні араздасқан адамдар татуласып, бір бірінің үйіне барып, көрісіп, көже ішкен. Келген қонақтардың бірі Қыдыр болады деп сенген. Үйдегі ескі-құсқы киім, тозған ағаштан жасалған ыдыс-аяқты жинап, "қабақ сынды қайғы кетті" деген сөздерді қайталап айтып, жамандық, ауырлық осылармен кетсін деген ырыммен өртеген.
Отпен аластау ырымы қалай жасалады?
"Бәле-жала кетсін" деген ниетпен үйді, ауланы, қораны отпен аластаған. "Кет жамандық кет, кет зымыстан кет, кел жақсылық кел, кел жаңа жыл кел" деп аластайды.
Оның айтуынша, 1994 жылы Наурыз мейрамы ерекше тойланыпты. Әрі теңгенің шығып жатқан кезі. Теңгеде қазақтың ұлы адамдарының суреттері бейнеленген. Алаңға әртістердің бірі Әл-Фараби болса, енді бірі Ұмай ана болып киініп шығып, өнер көрсетеді. Күйшілер домбыра тартып, жыршылар арнау айтып болған соң әртістің бірі аластау рәсімін жасап, сахнаны аластай бастайды.Осы сәтте алаңда сөз сөйлеген облыс әкімін де аластайды. Сол кезде бұл рәсімге көп адам мән бермеген.
©Pixabay
"Облыс әкімі Пачинді осылай отпен аластадық. Кейін ол қызметінен кетті,
— дейді өлкетанушы күліп.
Жеміс ағаштарын күтімге алып, оларға сүт бүріккен. Отқа май құйып, ата-бабаның әруағына сиынған. Майды жас бала мен келіннің маңдайына жаққан. Бұл күні бұлақтың көзін ашқан. Егер бұлақ бірден атқылап, жоғары шапшыса су мол болады. Алысқа көшудің қажеті жоқ деп есептеген. Ал су аз шықса оған май құйып, таяқ салып, судың мөлшерін анықтаған. Бұлақ көзі тереңде болса сол жылы су аз болады екен. Бұл кезде үлкендер алысқа көшуді ойлайды. Көшпелі халық осылайша табиғатпен үндесіп өмір сүрген.
Нарыз мейрамы күні қыздар мен жігіттер жұмбақ айтып, жарысып ұйықтамайды. Арулар жігіттерге күш-қуатын артыратын сүтке пісірілген тамақ әзірлесе, жігіттер "діреткізер" сыйлығын дайындаған. "Саумалық" айтқан.
Саумалық, саумалық көк құс көзін ашты ма?
Аяғын жерге басты ма?
Саумалық, саумалық Самарқанның көк тасы,
Жбіді ме, білдің бе?
Саумалық, саумалық Наурыз көже іштің бе?
Қыдыр ата келді ме? Көрді ме?, — деп өлең айтып, үйді- үйді аралаған. Ағайын-тустар көрісіп, ашу-араздықты ұмытқан.
Сондай-ақ Бекарыстан Мырзабайдың айтуынша, бұл күні "жақсы адамды Қыдырға балап, оның отырған орнына жас сәбилерді аунатып алған, аузына түкірткен. Батырлардың үзеңгісінен ойын баласы сақасын өткізген, садақ ұстаған бала садағының жебесін өткізген.
Қыздар мен жігіттер жұмбақ жасырып, ойын ойнаған. Ойында қыздар жеңе беруі керек. Егер қыздар жеңсе, келер жыл жылылықпен, жақсылықпен келеді деп сенген.
Наурыз мейрамы аяқталар сәтінде ең маңызды, ерекше салт-дәстүр — көк өгізді сойып, қанын маңдайға жағу. Сондай-ақ тайқазан толы Наурыз көже асып, татулық пен бірлікпен Наурыз көже ішкен.
Ақажан Машановтың жазуынша, бір заманда жылдың басы көк өгіз болған екен. Адамдар қырдың басына шығып, сойылған өгіздің қанын маңдайына жағып, күннің көкжиектен шығу сәтін күтіп, арқан бойы көтерілгенше күткен,
— дейді өлкетанушы.
Осылайша құдыретті күнге, қасиетті Жер анаға табынып, жақсы тілектер тілеп тарасқан.
Ғалымдар Наурыз туралы ұмыт болған салт-дәстүрді зерттеп, қайта жаңғыртып, ұрпақ тәрбиесіне жаратқаны ләзім болар еді, |
Қызметін Орынбор генерал-губернаторының кеңсесінде “татар тілінің аудармашысы” болудан бастады (1750). Бекчурин жарты ғасыр уақыт бойы Ресей өкіметінің түрлі дипломатиялық тапсырмаларын орындаумен шұғылданды. Осы мақсатта Орта жүз және Кіші жүз қазақтарына бірнеше рет сапармен келіп қайтты. 1778—1979 жылы бірінші рет Тоғым сұлтанға Санкт-Петербургтегі император сарайынан шақыру әкеліп, екінші рет Ресей Сыртқы істер коллегиясы атынан арнайы грамота мен сыйлықтар тапсыру үшін Абылай хан ордасында болды. 1780 — 1981 жылы Ресей елшілігін басқарып, қазақ даласы арқылы Орынбордан Бұхараға сапар шекті. Оның бұл саяхаты кезіндегі жазбалары “Шығыс жинағының” (“Восточный сборник”) 1916 жылы 2-кітабында (275 — 321 бет жарияланды. Бекчурин 1790 жылы Орынбор мүфтиі Мұхамеджан Хұсайыновпен бірге Сырым Датұлымен кездесуге, 1795 жылы Кіші жүз сұлтаны Есімді хан сайлауға қатысты. 1803 жылы Я.П. Гавердовский бастаған керуенмен Бұхараға барды. Бекчурин 1817 ж. қазақтың “Барсакелмес” ертегісін жазып алып, “Санкт-Петербургские ведомости” газетінде жариялады (1839, 17 ғ.). 1819 ж. Коллегия кеңесшісі дәрежесінде Ресей елшілігімен Хиуада болды.[1]
ДереккөздерӨңдеу
↑ «Қазақстан»: Ұлттық энцклопедия / Бас редактор Ә. Нысанбаев – Алматы «Қазақ энциклопедиясы» Бас редакциясы, 1998 жыл, ISBN 5-89800-123-9, II том
Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет.
Бұл мақалада еш сурет жоқ.
Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз. |
Біздің палуандар қазақша күрестен өткен тұңғыш халықаралық «Еуразия барысы» турнирінде қарсыластарының бәрінен басым түсіп, абыройымызды асқақтатты.
«Тараз-Арена» спорт сарайында өткен жарысты «Қазақстан» ұлттық арнасымен қатар ресейлік «Боец», Түркияның «TRT-AVAZ» арналары арқылы әлемнің 120 еліне тікелей эфирде таратылатыны туралы әу баста хабарланған еді. Соған қарап-ақ бұл турнирдің салмағы қаншалықты екенін көпшілік алдын ала ұқса керек.
Бес палуанын Азия мен Еуропадан жиналған сегіз елдің арасында Моңғолия, Тәжікстан, Иран, Ресей, Польша, Түркия, Қытай және Қазақстан құрамалары болды.
Ұлттық құрамамыздың сапында Абзал Арыстанбеков, Ерлан Естек, Ерсін Мұхамеджанов, Мұхит Тұрсынов және «Қазақстан барысы» турнирінің соңғы жеңімпазы Бейбіт Ыстыбаев бар еді. Жарыс басталмай жатып-ақ моңғол палуандары ең қауіпті қарсылас саналғанмен, ақтық сында олар өзіміздің жігіттерге айбат көрсете алмағанына көпшілік куә болды.
Турнир қорытындысы бойынша бас жүлдеге, сондай-ақ 50 мың АҚШ долларына Қазақстан құрамасы ие болса, екінші, үшінші орындарға Моңғолия (30 мың АҚШ доллары), Ресей (10 мың АҚШ доллары) палуандары көтерілді. |
”Әжем біздің қазақша сөйлегенімізге көршілерінен ыңғайсызданып бізге орысша үйрететін” - Жазира Байырбекова: 07 маусым 2022, 13:00 - жаңалықтар Alashainasy.kz
Басты Өзге тақырыптар Инста-Алаш
"Әжем біздің қазақша сөйлегенімізге көршілерінен ыңғайсызданып бізге орысша үйрететін" - Жазира Байырбекова
07 маусым 2022, 13:00
Бұл туралы ол Instagram желісіндегі парақшасында жазды, - деп хабарлайды Caravan.kzмедиа порталы.
"Менің анам да Алматы қаласында туып өскен орыс тілді қыз болған.Әкеме тұрмысқа шығып,ауылда қалып таза қазақ тілді ана болды.
Бала күнімізде Алматыға Нағашы әжемнің үйіне қыдырып келгенде әжем біздің қазақша сөйлегенімізге көршілерінен,автобустағы халықтан ыңғайсызданып,бізге орысша үйретіп әуреленетін. |
Атыраулық балықшылар жаңа заңға қарсы. Әбден шығынға батқан ауыл тұрғындары енді мүлдем табыссыз қаламыз ба деп алаңдайды. Нәпақасын судан тауып, отбасын асырап отырған балықшылар бүгін әкімдік алдына жиналып, наразылықтарын білдірді. Ал әкімдіктегілер өзгерістер су маржандарын қорғау үшін жасалып отыр деп ақталуда, деп хабарлайды zakon.kz "Еуразия" бірінші арнасына сілтеме жасап.
Атырау өңірінің балықшылары – ауыл тұрғындары бүгіннен бастап енгізіліп жатқан өзгерістерге шағымдануда. Себебі қаулыға сәйкес, балықты тормен аулауға тыйым салынады. Ал бекітілген жаңа құрылғыға тек ұсақ балық ілінеді екен. Алайда оны кооперативтер қабылдамайды, дейді ауыл тұрғындары.
Жасталап Құспан, Дамбы ауылдық округінің тұрғыны:
Енді бір он күннен кейін теңіз басталады. Вентерді қайдан табамыз. Вентерді тапқанның өзінде салатын жеріміз жоқ. Су жоқ. Отбасымызды асырап отырмыз!
Белгілісі, шаруалар 500-600 мыңға жаңа тор сатып алған. Біраќ оны қолдануға рұқсат жоқ. Салдарынан табысымыздан қағылып, шығынға баттық, дейді.
Сәндібек Құрманов, Дамбы ауылдық округінің тұрғыны:
Сендер сетка салмаңдар дейді. Салған сеткамызды мысалы правыйға 30 км-ға кет дейді, левыйға легерден әрі қарай кет дейді. Оның бәрі каждыйының территориясы то Ақжайық, то погран, то водный, то рыбоохрана. Амал жоқ біз он бестік мотормен кетеміз. Ал егер біз анаған вентерь салып алатын болсақ, бүгін жел соғып тұр біз мынада батып өлеміз. Әлде біздің каждыйлармыздың батқандарымызды қалап отыр ма?
Облыстық балық шаруашылығы басқармасы бјріне кооператив кінәлі екенін алға тартуда. Коператив басшылары тұрғындарға мәселені егжей-тегжейлі түсіндірмеген. Десе де жаңа заңның мақсаты – экологияны оңалтып, балық қорын, су маржандарын сақтап қалу, дейді Артур Сәдібекұлы.
Артур Сәдібекұлы, облыстық балық шаруашылығы басқармасының басшысы:
Жайықтың деңгейі төмен түсіп бара жатыр. Жайықта фактически балық жоқ. Кіретін балықтар теңіздің тамағында. 80 пайызыңыз сеткамен аулайсыздар. Ал балық бері қарай кірмейді. Біздер балық қорын мүлдем жойып жатырмыз.
Қысқасы, балықшылардың мәселесі басы ашық күйінде қалып отыр. Бірақ наразы топ енді облыстық әкімдіктің алдына баруға бекініп отыр. |
Өзгеріс жолындағы әйелдер, МОНФЕМНЕТ ұлттық желісі, үкіметтік емес ұйымдар консорциумы, Корея республикасының Халықаралық ынтымақтастық агенттігі, БҰҰ-ның Даму бағдарламасы бірігіп жүзеге асырып жатқан «Шешім шығару дәрежесіндегі жендерлік тепе – теңдік, әйелдердің араласуын қолдау» жобасының қолдауымен Әйелдердің көшбасшылық желісін ұйымдастыру, саяси сайлауларға ат ұсынуға ниетті әйелдердің көшбасшылығының бағдарламасын жүзеге асыру, әйелдердің саясатқа араласуын арттыруға бағытталған өзара ықпалдастықты өрістетуге арналған «Көшбасшы» атты форум болып өтті.
Бұл шараның маңыздылығы жөнінде Әйелдер көшбасшылығын қолдау желісін ұйымдастырушысы Номингэрэл: «Әйел адам тек отбасында ғана отыру, бала тәрбиесіне қарау үшін ғана жаратылмаған. Қоғамда олардың үні бар болса ғана өзгеріс болады» деген пікір айтты. Шара барысында пікірсайыс ұйымдастырылды. Бұған аймақтық МХП-ның орынбасары Ербол Ахметұлы, Моңғолия әйелдер ұйымының аймағымыздағы бөлімшесінің төрайымы Назымгүл Қабылқызы, аймақтық ДП-ның жастар одағының бастығы Қаршыға Жапарұлы, «Сансар» дауажай орталығының бастығы Сара Дәмерқызы, Тұлба сұмын әкімі Еркежан Найқаловқызы қатарлы азаматтар қатысты. Партия орынбасарлары өз-өз партиясының сайлау ережелері, әйелдерді қолдау бағытындағы жобаларын таныстырса, Назымгүл Қабылқызы әйелдерді ауызбіршілікте болу қажет деген тұжырым жасады. Ал, Сара Дәмерқызы әрбір партия әйелдерді қолдау қажет. Әйел адамдардың шешім шығаратын деңгейде жұмыстауы – отбасы зорлық-зомбылығынан алдын алып ғана қоймай, ер-азаматтардың шешім шығару барысында көрмеген, байқамаған кейбір мәселелерін әйел адам көре білетінін тілге тиек етті. Соның бір айқын дәлелі өткен сайлауларда жеңіске жеткен әйел депудаттардың тілегі бойынша зәбір көрген ана мен баланы уақытша тұрғызатын орын-жайлы болдырған. Оның ішінде Сара Дәмерқызы да болған.
Ал, Тұлба сұмын әкімі Еркежан Найқоловқызы өзіне кездескен кейбір қиындықтары жөнінде тоқталды. Елімізде ер мен әйелдің құқы тең. Олар қандай дінді ұстанып, қандай партияны қолдап, қандай көзқараста болуын өздері таңдай алады. Өйткені еліміз адам құқығын бірінші кезекке қойған демократиялы мемлекет. Алайда өкінішке орай кей жағдайларда әйелдердің шет қақпай көретіні жасырын емес дегенді тілге тиек етті. Пікірсайыс барысында өзге де көптеген құнды пікірлер айтылды. Соның бірі аймағымыз аумағынан МҰҚ-ға неге әйел депудаттар атын ұсынбайды деген Алтай сұмын әкімі орынбасары Амангүл Қабылқызының пікірі болды.
Бұдан соң бірнеше мәрте аймақтық депудатқа сайланып, бөлім бастығы қызметін атқарған «Сана» үкіметтік емес ұйымының төрайымы Шолпан Бірдіқанқызы «Демократиялық мемлекет құрылғалы 30 жыл болды. Халық әлі киіз үйде кедейшілікте күн кешуде. Технология мен ғылым жетістікке жетіп, дамыған мемлекеттер халқының қамын жасап жатқанда біздің бұл жүрісіміз қай жүріс» деген маңызды пікірін жеткізді. Ал, аймақтық депудат, кәсіптік-өндірістік оқыту орталығының директоры Нұркен Қозыкеқызы әуелі сайлау туралы заңда әйелдерге берілетін квотаның аз екеніне тоқталып, әйелдердің саясатқа араласуына мүмкіндіктер жасалуы қажет деді.
Аймақтық МХП-сының орынбасары Ербол Ахметұлы әйелдерді қолдауға, квота санын қосуға ат салысамыз дегенді тілге тиек етті.
Ал, аталмыш жобаның аймағымызды жауаптанушы, шараны ұйымдастырушы Зәуреш Қайсақызы: «Баян-Өлгий аймағында білімді әйелдер көп бола тұра шешім шығаратын деңгейде, әр сатылы сайлауға атын ұсынатын, немесе сол сайлаудан сайланып шыққан әйелдер тым аз. Негізінен қазақ әйелдерінің саясатқа араласа бермеуінің бірнеше себептері бар. Олар ең әуелі салт-дәстүрімізге сай ер-азаматтарды өздерінен жоғары қояды. Екіншіден олардың яғни ерлердің көлеңкесінде қалады. Қазіргі дамыған көзі ашық адамдар ер мен әйелдің құқы, қоғамдағы орнының бірдей екенін жақсы біледі. Сондықтан да қазақ әйелдері арасынан неге көшбасшы шықпасқа?! Біздің клубтың негізгі мақсаты партиясына, көзқарасына, жасына қарамай көшбасшы әйелдерге қолдау көрсету. Арықарай да көптеген іс-шаралар ұйымдастырылады. 2022 жылы 4-5 форум, басқосулар өткіздік. Ал, 2023 жылда атқарылатын шаруалар жаңа жыл шыққан соң бекітіледі» дейді.
Аталмыш шараға қыр-ойдан 200ден астам әйелдер қатысып, әрқайсысы өз пікірлерін айтып, топпен жұмыстап, көптеген ақпараттар алды. Аймағымыз халқының 50 пайыздан астамын да әйелдер құрайды. Ендеше ел бастайтын, аймақ бастайтын батыр қыздарымыз алдағы уақытта көптеп шығады деген үміттеміз. |
Кентау әкімінің қылмысы дәлелденсе, отставкаға кетуге дайынмын – Өмірзақ Шөкеев: 15 маусым 2022, 18:21 - жаңалықтар Alashainasy.kz
Басты Алаш-ақпарат Ел жаңалықтары
Кентау әкімінің қылмысы дәлелденсе, отставкаға кетуге дайынмын – Өмірзақ Шөкеев
15 маусым 2022, 18:21
Түркістан облысының әкімі Өмірзақ Шөкеев Кентау қаласын басқарған Дәурен Махажановтың қылмысы дәлелденсе, отставкаға кетуге дайын екендігін айтты, - деп хабарлайды Alashainasy.kz тілшісі "ҚазАқпарат"-қа сілтеме жасап.
«Қылмысы дәлелденсе, мен оставкаға кетуге дайынмын. Соттың шешімі болса болды», - деді Өмірзақ Шөкеев орталық коммуникациялар қызметінде өткен брифингіде.
Айта кетейік, 23 ақпанда Кентау қаласының әкімі аса ірі көлемде пара алды деген күдікке ілінген болатын.
Өзінің сенімді тұлғалары арқылы мемлекеттік-жекеменшік әріптестік аясында қаладағы автокөлік жолдарын жөндеумен айналысатын серіктестік директорынан 98 500 АҚШ долларын (42 млн 500 мың теңге) алды деген айыппен Алматы қаласы бойынша Сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызмет сотқа дейінгі тергеу жүргізіп жатыр. |
Ақтөбе ферроқорытпа зауытының қожды өңдеу цехының қарапайым қызметкерінде үш жоғары білім бар. Ол есепші, банкир мен филолог мамандығын тәмамдаған. Ал үйінде 500-ден аса кітап сақтаулы, әр қайсысын түгел оқып шыққан.
Айгүл Самарбаева Ақтөбе зауытына 2012 жылы келді. Қазір қожды өңдеу цехында металл іріктеумен айналысады. Жұмыс шыдамдылықты, қырағылық пен зейінді талап етеді. Мұнда металл қолмен сұрыпталады. Әйелдер ұжымы күндіз-түні екі ауысыммен жұмыс істеп, жоспарды орындап қана қоймай, өнімді артығымен беріп жатады.
– Басыма сын сағат төнгенде зауыт көмектесті, – дейді Айгүл. – Тіпті қазір пандемия уақытында кәсіпорын тұрақты жұмыс пен жалақы ұсынып отыр. Ұжымның ынтымағы жарасқан, және басшылық та өз қызметкерлерін бағалайды. Зауытта жұмыс істегеніме өкінбеймін.
Айгүлде экономика, банк ісі мен филология мамандығының үш дипломы бар. Үшеуі де жоғары білім. Алғашқы екі бағыт бір-біріне ұқсас болса, үшіншісін өзінің сауаттылығын көтеру үшін таңдапты. Дегенмен, оның сөйлеу мәнері бұған дейін де өте сауатты болды. Қысқасы, оның ұстанымы – өз-өзін дамытудың шегі жоқ.
– Сандармен жұмыс істегенді жақсы көремін. Бәлкім, мектепте алгебра мен геометрияны сүйіп оқығаннан есепші оқуына түскен шығармын, – дейді Айгүл. – Банк ісі оқуын қызыл дипломмен аяқтадым. Біраз уақыт банкте жұмыс істедім. Содан кейін статистика департаментіне шақырды, онда мен бағалар статистикасы бөлімінің маманы болдым. Ал филологияны өзімнің сөздік қорымды толтыру үшін таңдадым. Менің ойымша, жан-жақты болу өте жақсы. Себебі сауаттылық адамға жарасады.
Айгүлдің үйінде ыдыс-аяқтан гөрі кітап көп. Оқырманның үй кітапханасында 500-ден аса кітап сақтаулы, басым бөлігін ол әлдеқашан оқып тастаған. Достоевский, Толстой, Хемингуэй, Гюго шығармалары туралы ол сағаттап баяндай алады. Айгүл кітапсүйер қауымға Ілияс Есенберлиннің «Көшпенділер», Әбдіжамал Нұрпейісовтың «Қан мен тер» және Рауль Ми-Хайдаровтың кітаптар топтамасын оқуға кеңес береді.
– Мен электронды кітаптарды оқығанды жақтырмаймын, себебі көз көруі нашарлайды, – деп түсіндіреді Айгүл. – Сондықтан мен дәстүрлі кітаптарды оқығанды ұнатамын. Әдейі дүкендерге барамын. Қазір Ақтөбе қаласында тек екі-ақ дүкен ғана ашық, соның біреуінде мен тұрақты клиентпін, ондағы қызметкерлер мені жақсы таниды. Фильм қарағаннан маған кітап оқыған қызығырақ. Қайткенде өз сөздік қорыңды толықтырасың. Менің сүйікті кітаптарым – «Вечный зов», «Тени исчезают в полдень» және «Поднятая целина».
Пікір үстеу Жауапты болдырмау
Э-пошта мекенжайыңыз жарияланбайды. Міндетті өрістер * таңбаланған
Пікір
Аты *
Э-поштасы *
Веб-сайты
Save my name, email, and website in this browser for the next time I comment.
Жаңалықтар
Айдан Сүлейменова: AYALA қоры елдегі перинаталдық орталықтардың 1/3-ін гипотермия аппаратымен жабдықтады 30.11.2022
Ақтөбеде ең үлкен балалар алаңы салынды 30.11.2022
«Саусақтар сөйлейді» жобасының екінші кезеңі: Ата-аналар балаларымен «қайта қауыша» бастады 27.11.2022 |
Көпшілік үшін Алматы Қазақстанның қаржылық ғана емес, мәдени орталығы болып табылады. Дегенмен, жаңа ғимараттардан, қымбат дүкендер мен кеңселерден бөлек, өмір мүлде басқаша ағып жатқан үлкен мегаполистің тағы бір қыры бар.
Шенеуніктер мұндай аймақтарға сирек кіреді және бұл түсінікті де. Себебі мұнда айнала кір, кедейлік және қирауға толы.
Халық арасында қараңғы деп аталатын бұл аймақтарды бәрі біле бермейді. Бірақ олар бар. Zakon.kz журналисі олардың арасын аралап, жылдар бойы Алматының іргесінде өмір сүріп келе жатқан тұрғындармен кездесті.
Сурет: Zakon.kz
Алматы Қырғызстан, Өзбекстан және Тәжікстаннан келген еңбек мигранттарын тартатын орталық. Басқа өңірлерден келген қазақстандықтар да жақсы өмір сүру үшін мұнда тартылады. Келушілер саны жыл сайын артып келеді. Ал қазір олардың нақты санын ешкім айта алмайды. Шенеуніктер кейбір сандарды айтса, көші-қон полициясы мүлдем басқа ақпаратты алға тартады.
Сурет: Zakon.kz
Көршілес республикалардан келген қонақтардың барлығы дерлік Алматы барахолкасында жүр. Мұнда жұмыс күшіне үнемі қажеттілік бар, жергілікті еңбек биржасы бірден бірнеше мамандықты ұсына алады, бірақ олардың барлығы аз жалақы алады және барынша қара күшті қажет етеді.
Сурет: Zakon.kz
Жұмыссыздық пен кедейшілік Айманды бірнеше жыл бұрын туған жері Шымкентті тастап, Алматыға көшуге мәжбүр етті. Мұнда жас келіншек уақытша шағын саятшылықты жалға алады. Ол үшін ай сайын 30 мың теңгеден төлейді. Мұнда әйелдің кітапшалар, бланкілер мен шағын кәдесыйлар шығаратын шағын фотостудия бар, оған саудагерлер өздері тапсырыс береді, кейбіреулері тікелей жергілікті базарда сатылады.
Барлығының өмір сүру жағдайлары бірдей: 15 шаршы метрлік шағын бөлме, тоңазытқыш және үй иелері әкелген ескі жиһаз. Мұндай бөлмелерде, әдетте, бірден бірнеше адам тұрады. Тұрғындар мұнда пәтерақы мен коммуналдық қызметтерді төлеу арзанырақ дейді.
Біз осында жұмыс істеп, ұйықтаймыз. Визитка, блокнот, жарнамалық кітапшалар шығарумен айналысамын. Мен күніне шамамен 10 мың теңге табамын, бірақ бұл әрдайым бола бермейді, бәрі тапсырыс санына байланысты. Кейде өзіме қажеттінің бәрін сатып алу үшін бір жерден қарыз аламын. Басқалар сияқты менің де төлеуге тиісті несиелерім бар. Әзірге басқа жерде жалдауға шамам жоқ. Әрине, мұндағы жағдай онша жақсы емес, бірақ амалым жоқ, өзімді де, баланы да асырауым керек. Мен өз үйімді және тұрақты жұмысымды армандаймын, бірақ мұндай өмір сүруге қашан ақшам жететінін білмеймін», - дейді Айман.
Мұндай тұрғын үйлерде 8-10 отбасы тұрады, қазір бос бөлмелер жоқтың қасы. Баспананың орташа бағасы 35 мың теңгеден басталады, қымбатырақ нұсқалар да бар, бірақ айырмашылық шамалы.
Жергілікті тұрғындар мұнда тұратындардың барлығы барахолкада жұмыс істейді дейді. Тапқан ақшасы пәтер ақысына, тамағына әрең жетеді.
Замира да журналистермен кездесуді ұйғарды, тек әйел фотоға түсуден үзілді-кесілді бас тартты.
Сурет: Zakon.kz
Біз отбасымызбен осыдан жеті жыл бұрын Өзбекстаннан көшіп келдік. 35 мың теңгеге екі бөлмені жалдап тұрамын. Үйде жылу, суық су бар, газ баллондары әкелінген. Мен тұратын жерімді көрсете алмаймын, бірақ менде жергілікті стандарттар бойынша жақсы жағдай деп айта аламын. Замира
Замира бұл жаққа жақсы өмір іздеп келгендерін, туған жерінде іс жүзінде жұмыс жоқтығын айтады. Мұнда оның күйеуі барахолкаға жүк тиеуші болып жұмысқа орналасып үлгерді, ер адам күніне 4-7 мың теңгеге дейін табады. Әйел бұл тұрақты табыс емес екенін мойындайды, бірақ олардың да әзірге таңдауы жоқ. Күйеуімен бірге үш баланы тәрбиелеп отыр.
Жолдасым кейде басқа жерлерге жалданып ақша табады. Әрине, жеткіліксіз, бірақ үнемдеуге тырысамыз. Балалар да басқалар сияқты ауырады, дәрі-дәрмек қымбат, қыс келе жатыр, жылы киім алу керек, уайым көп. Замира
Сурет: Zakon.kz
30 жастағы Тимур Ресейде жарияланған мобилизациядан Қазақстанға қашып келген. Қаланың шетінде тұруына, тұрғын үй бағасының тым жоғары болуы себеп болып отыр. Әу бастан жатақханалардың бірінен пәтер жалдауды жоспарлағанмын, бірақ ештеңе таппай, осында келдім. Қазір шағын бөлмеге шамамен 90 мың теңге төлеймін дейді кейіпкеріміз.
Мен жағдайға шағымданбаймын, негізі бәрі жақсы. Бөлмеде жылу, газ, ыстық су бар. Тек интернетке қатысты шағымым бар, жылдамдығы әлсіз екен. Ал былай маған бәрі ұнайды. Мұндағы көршілер жақсы, негізінен жалғызбасты жігіттер мен жас отбасылар көп. Айлығым маған жетеді. Қожайындар өте ашық адамдар. Тимур
Сурет: Zakon.kz
Жігіт қазір қашықтан техникалық қамтамасыз ету инженері болып жұмыс істейтінін айтады.
Айтпақшы, шенеуніктер Алматының түкпір-түкпіріндегі тұрғындардың барлық қиыншылықтарынан хабардар, бірақ әзірге жағдайды түбегейлі жақсарта алмай отыр.
Қала әкімдігі қазірдің өзінде бірнеше көмек көрсету бағдарламасын әзірледі. Мәселен, Алматыда 2025 жылға қарай бір емес, бес полиорталық құрып, оларды орналасқан жері бойынша: «Солтүстік», «Батыс», «Оңтүстік-Батыс», сондай-ақ «Шығыс қақпасы» және «Тарихи орталық» деп бөлуді жоспарлап отыр. |
Осы Заң Қазақстан Республикасындағы жұмылдыру дайындығы мен жұмылдыру саласындағы қоғамдық қатынастарды реттейдi, мемлекеттiк өкiмет органдарының, орталық, жергiлiктi өкiлдi және атқарушы органдардың, меншiк нысандарына қарамастан ұйымдардың, лауазымды адамдар мен азаматтардың жұмылдыру шараларын жүзеге асырудағы тәртiбiн, өкiлеттiгiн, мiндеттерi мен жауапкершiлiгiн белгiлейдi.
I-тарау. Жалпы ережелер
1-бап. Осы Заңда пайдаланылатын негiзгi ұғымдар
Осы Заңды мынадай ұғымдар пайдаланылады:
жұмылдыру дайындығы - агрессия жасалған жағдайда қорғану және жұмылдыру кезеңi мен соғыс уақытында мемлекет экономикасының кiдiрiссiз жұмыс iстеуiн қамтамасыз ету мақсатымен Қазақстан Республикасының мемлекеттiк органдарын, ұйымдарын, Қарулы Күштерiн, басқа да әскерлерi мен әскери құрамаларын, халқы мен аумағын алдын ала дайындауды қамтитын бейбiт уақытта жүргiзiлетiн жалпымемлекеттiк шаралар кешенi;
жұмылдыру - Қазақстан Республикасының мемлекеттiк органдарын, ұйымдарын, Қарулы Күштерiн, басқа да әскерлерi мен әскер құрамаларын, халқын, аумағы мен экономикасын (жалпы жұмылдыру) немесе олардың қайсыбiр бөлiгiн (iшiнара жұмылдыру) соғыс жағдайы режимiне көшiрумен байланысты жалпымемлекеттiк шаралар кешенi.
2-бап. Жұмылдыру дайындығы мен жұмылдыру
саласындағы заңдар
Қазақстан Республикасының жұмылдыру дайындығы мен жұмылдыру саласындағы заңдары Қазақстан Республикасының Конституциясына негiзделедi және осы Заң мен Қазақстан Республикасының өзге де нормативтiк құқықтық актiлерiнен тұрады.
3-бап. Жұмылдыру дайындығы мен жұмылдырудың
негiзгi принциптерi
Жұмылдыру дайындығы мен жұмылдырудың негiзгi принциптерi мыналар болып табылады:
1) жұмылдыру дайындығы мен жұмылдыруды өткiзудiң мiндеттiлiгi;
2) жоспарланатын шараларды ұйымдастыру мен өткiзуге орталықтандырылған басшылық ету;
3) белгiленетiн шаралардың алдын ала жүргiзiлуi, жоспарлылығы және қамтамасыз етiлуi;
4) салалық және аумақтық шаралардың кешендiлiгi және өзара үйлестiрiлгендiгi;
5) шараларды ұйымдастыру мен өткiзу ұдайы бақылап отыру.
4-бап. Жұмылдыру дайындығы мен жұмылдыру
жөнiндегi шаралардың мазмұны
Жұмылдыру дайындығы мен жұмылдыру жөнiндегi шараларға мыналар кiредi:
1) жұмылдыру дайындығы мен жұмылдыру саласындағы нормативтiк құқықтық актiлердi әзiрлеу мен қабылдау;
2) жұмылдыру кезеңiнде және соғыс уақытында Қазақстан Республикасының аумағын, экономикасын дайындау және мемлекеттiк органдардың, ұйымдардың жұмыс жағдайларын белгiлеу;
3) Қазақстан Республикасының халқын, Қарулы Күштерiн, басқа да әскерлерi мен әскер құрамаларын жұмылдыруға дайындау;
4) Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерiн, басқа да әскерлерi мен әскер құрамаларын жасақтау үшiн азаматтарды әскери-есеп мамандықтары бойынша жұмылдыруға дайындау;
5) соғыс уақытында мемлекеттiк органдардың, ұйымдардың кiдiрiссiз жұмыс iстеуiн қамтамасыз ету және еңбек ресурстарын сақтау үшiн оларға запаста (резервте) тұрған азаматтарды басшыларды, бiлiктi жұмысшылар мен қызметшiлердi бекiтiп қою;
6) Қазақстан Республикасы ұйымдарының, Қарулы Күштерiнiң, басқа да әскерлерi мен әскер құрамаларының жұмылдыру жоспарларын әзiрлеу;
7) қару-жарақ пен әскери техниканың бұйымдарына, аса маңызды азаматтық өнiмдерге арналған құжаттамаларды, сондай-ақ қатерлiлiгi жоғары объектiлерге, халықтың тiршiлiгiн қамтамасыз ету жүйелерi мен ұлттық игiлiк болып табылатын объектiлерге арналған жобалық құжаттамаларды сақтандыру қорын жасау және сақтау;
8) жұмылдыру жарияланған кезде Қазақстан Республикасының Қарулы Күштеріне, басқа да әскерлерi мен әскер құрамаларына беруге немесе олардың мүдделерiне, сондай-ақ Қазақстан Республикасы экономикасының мүдделерiне пайдалануға арналған арнаулы құрамалар мен техниканы дайындау;
9) Қазақстан Республикасының экономикасы мен Қазақстан Республикасы қарулы Күштерiнiң, басқа да әскерлерi мен әскер құрамаларының жұмылдыру жоспарларын жұмылдыруды өрiстету мен орындау жөнiндегi әскери-экономикалық және командалық-штабтық оқуын (жаттығуларын) өткiзу;
10) жұмылдырудың және мемлекеттiк резервтiң азаймайтын запасының материалдық құндылықтар қорын жасау, жинақтау, сақтау және жаңарту;
11) Қазақстан Республикасының жұмылдыру дайындығының жай-күйiне баға беру;
12) жұмылдыру органдары қызметкерлерiнiң бiлiктiлiгiн арттыру;
13) жұмылдыру дайындығы мен жұмылдыруды ғылыми және әдiстемелiк жағынан қамтамасыз ету;
14) Қазақстан Республикасының мемлекеттiк өкiмет органдарын, орталық және жергiлiктi атқарушы органдарын соғыс жағдайына көшiру;
15) Қазақстан Республикасы Қарулы Күштерiнiң, басқа да әскерлерi мен әскер құрамаларының жұмылдырылуын өрiстетудi жүргiзу;
16) күш пен қаражатты Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерiне, басқа да әскерлерi мен әскер құрамаларына берудi қоса алғанда, экономиканы, ұйымдарды соғыс жағдайына көшiру;
17) жұмылдыру дайындығы мен жұмылдыру мiндеттерiн шешу мүдделерiнде халықаралық ынтымақтастық жасау.
II тарау. Қазақстан Республикасының Президентi мен
мемлекеттiк органдардың жұмылдыру
дайындығы мен жұмылдыру саласындағы өкiлеттiгi
5-бап. Қазақстан Республикасы Президентiнiң өкiлеттiгi
Қазақстан Республикасының Президентi:
1) жұмылдыру дайындығы мен жұмылдыру мәселелерi бойынша жарлықтар, өкiмдер шығарады;
2) жұмылдыру дайындығы мен жұмылдыру саласындағы ынтымақтастық туралы келiссөздер жүргiзедi және халықаралық шарттарға (келiсiмдерге) қол қояды;
3) Қазақстан Республикасында қарсы агрессия жасалған не оның қауiпсiздiгiне сырттан тiкелей қауiп төнген ретте республиканың бүкiл аумағында немесе оның жекелеген жерлерiнде соғыс жағдайы енгiзедi, iшiнара немесе жалпы жұмылдыру жариялайды және бұл туралы дереу республика Парламентiне хабарлайды;
4) жұмылдыру кезеңiнде және соғыс уақытында мемлекеттiк өкiмет органдарының, жергiлiктi атқарушы органдардың, ұйымдардың жұмыс режимiн белгiлейтiн нормативтiк актiлердi күшiне енгiзедi, сондай-ақ олардың қолданылуын тоқтатады;
5) Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң республиканың жұмылдыру дайындығы мәселелерi жөнiндегi жыл сайынғы баяндамасын қарайды;
6) жұмылдыру дайындығы мен жұмылдыру саласында мемлекеттiк органдардың үйлесiмдi жұмыс iстеуi мен өзара iс-қимылын қамтамасыз етедi;
7) жұмылдыру дайындығы мен жұмылдыру мәселелерi бойынша мемлекеттiк қорғау үшiн қажеттi өзге де өкiлеттiктi жүзеге асырады.
6-бап. Қазақстан Республикасы Парламентiнiң өкiлеттiгi
Қазақстан Республикасының Парламентi:
1) жұмылдыру дайындығы мен жұмылдыру мәселелерi бойынша заңдар мен қаулылар қабылдайды;
2) жұмылдыру дайындығы мен жұмылдыруды қаржыландыру бөлiгiнде республикалық бюджеттi бекiтедi, оған өзгерiстер мен толықтырулар енгiзедi;
3) Қазақстан Республикасының жұмылдыру дайындығы мен жұмылдыру саласындағы ынтымақтастық туралы халықаралық шарттарын (келiсiмдерiн) бекiтедi және олардың күшiн жояды;
4) соғыс және бiтiм мәселелерi жөнiнде шешiм қабылдайды.
7-бап. Қазақстан Республикасы Үкiметiнiң өкiлеттiгi
Қазақстан Республикасының Үкiметi:
1) жұмылдыру дайындығы мен жұмылдыру саласында республикада жалпы басшылықты жүзеге асырады, негiзгi бағыттарды әзiрлеп, бiртұтас мемлекеттiк саясат жүргiзудi қамтамасыз етедi. Қазақстан Республикасының жұмылдыру жоспарын Қазақстан Республикасы Президентiнiң бекiтуiне табыс етедi.
2) орталық және жергiлiктi атқарушы органдардың жұмылдыру дайындығы мен жұмылдыру саласындағы өкiлеттiгiн белгiлеп, олардың қызметiне басшылық жасайды;
3) Қазақстан Республикасының жұмылдыру жоспарын әзiрлеу мен орындауды ұйымдастырады жұмылдыру жоспарының мемлекеттiк тапсырмаларын қаржылық және материалдық-техникалық ресурстармен қамтамасыз ету тәртiбiн белгiлейдi;
4) жұмылдыру дайындығы мен жұмылдыру кезеңiнде ұйымдардың мемлекет тапсырыстарын орындауына арналған шарттардың жасалу тәртiбiн белгiлейдi;
5) жұмылдыру дайындығы мен жұмылдыруға байланысты шараларды қаржыландыру көздерi мен тәртiбiн белгiлейдi;
6) республикалық бюджеттен жұмылдыру дайындығына арналған қаржы бөлу туралы және жұмылдыру дайындығы жөнiндегi жұмыстарды орындайтын ұйымдарға экономикалық және басқа да жеңiлдiктер беру туралы ұсыныстарды қалыптастырады;
7) жұмылдырудың жариялануына байланысты және соғыс уақытында қабылдануға тиiстi заң актiлерi мен өзге де нормативтiк құқықтық актiлердiң жобаларын әзiрлеудi ұйымдастырады;
8) Қазақстан Республикасының жұмылдыру дайындығы мен жұмылдыру саласындағы ынтымақтастық туралы халықаралық шарттарындағы (келiсiмдерiндегi) мiндеттемелерi орындау шараларын әзiрлеп, олардың орындалуын ұйымдастырады;
9) жұмылдыру дайындығы мен жұмылдыру мәселелерi бойынша үкiметаралық келiссөздер жүргiзедi;
10) жұмылдыру дайындығы мен жұмылдыруды ғылыми және әдiстемелiк жағынан қамтамасыз етудi ұйымдастырады;
11) жұмылдыру органдары қызметкерлерiнiң бiлiктiлiгiн арттыруды ұйымдастырады;
12) жұмылдыру дайындығын бақылау жүзеге асырады, Қазақстан Республикасындағы жұмылдыру әзiрлiгiнiң деңгейiне баға бередi және бұл жөнiнде Қазақстан Республикасының Президентiне жыл сайын баяндап отырады;
13) жұмылдыру жарияланған кезде Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерiн, басқа да әскерлерi мен әскери құрамаларын жұмылдыруды өрiстету жөнiндегi шаралардың және оның экономикасын соғыс жағдайы режимiне көшiру туралы шешiмдердiң орындалуын және жүргiзiлуiне бақылау жасауды ұйымдастырады;
14) жергiлiктi атқарушы органдарға аумақтық қорғанысты қамтамасыз ету жөнiнде тапсырмалар белгiлейдi;
15) жұмылдыру кезеңi мен соғыс уақытында бекiтiп қою жөнiндегi жұмыстар тәртiбiн белгiлейдi және оны жүргiзудi ұйымдастырады;
16) Қазақстан Республикасының ұйымдарына, Қарулы Күштерiнде, басқа да әскерлерi мен әскер құрамаларында жұмылдыруды өрiстету және жұмылдыру шараларын орындау жөнiндегi әскери-экономикалық және командалық-штабтық оқулар (жаттығулар) өткiзудi ұйымдастырады;
17) жұмылдыру резервi мен мемлекеттiк резервтегi материалдық құндылықтарды қалыптастыру, жинақтау мен пайдалану тәртiбiн белгiлейдi;
18) қару-жарақ пен әскери техника бұйымдарына, аса маңызды азаматтық өнiмдерге арналған құжаттаманың, сондай-ақ қатерлiлiгi жоғары объектiлерге, халықтың тiршiлiгiн қамтамасыз ету жүйелерi мен ұлттық игiлiк табылатын объектiлерге арналған жобалық құжаттаманың сақтандыру қорын жасау, сақтау мен пайдалану тәртiбiн белгiлейдi;
19) мемлекеттiк органдардың, ұйымдардың жұмылдыру дайындығы мен жұмылдыру жөнiндегi тапсырмалар мен шараларды орындау жұмысының тәртiбi мен шарттарын белгiлейдi.
8-бап. Қазақстан Республикасы министрлiктерiнiң, мемлекеттiк
комитеттерi мен өзге де орталық атқарушы органдарының
жұмылдыру дайындығы мен жұмылдыру саласындағы
өкiлеттiгi
Қазақстан Республикасының министрлiктерi, мемлекеттiк комитеттерi мен өзге де орталық атқарушы органдары атынан бiрiншi басшылары өз құзыретi шегiнде:
1) тиiстi мемлекеттiк басқару саласында жұмылдыру дайындығы мен жұмылдыру үшiн жауап бередi, сондай-ақ жұмылдыру органдарының қызметкерлерiне олардың өздерiне жүктелген мiндеттердi орындауы үшiн қажеттi жағдайлар жасайды;
2) жұмылдыру дайындығы жөнiндегi шараларды қаржыландырудың қажеттi көлемiн белгiлейдi;
3) ұйымдардың жұмылдыру дайындығын жоспарлайды, ұйымдастырады және оған басшылық жасайды, жұмылдыру тапсырмалары мен шараларын орындауға қажеттi жағдайларды белгiлейдi;
4) Қазақстан Республикасының жергiлiктi атқарушы органдарымен өзара iс-қимыл жасай отырып экономиканы жұмылдыру жоспарларын орындауға дайындық жөнiндегi шараларды жүргiзедi;
5) жұмылдыру дайындығы мен жұмылдыру саласында Қазақстан Республикасының заңдары мен өзге де нормативтiк құқықтық актiлерiнiң орындалуын қамтамасыз етедi;
6) жұмылдыру жарияланған кезде Қазақстан Республикасының жергiлiктi атқарушы органдарымен өзара iс-қимыл жасай отырып, ұйымдарды соғыс жағдайы режимiне көшiру жөнiндегi шаралар кешенiн жүргiзудi ұйымдастырады және қамтамасыз етедi;
7) Қазақстан Республикасының Үкiметiне жұмылдыру дайындығы мен жұмылдыру жүйесiн жетiлдiру жөнiнде ұсыныстар енгiзедi;
8) қарамағындағы ұйымдарда жұмылдыру шараларын орындау жөнiндегi әскери-экономикалық, командалық-штабтық оқулар (жаттығулар) өткiзудi ұйымдастырады.
9-бап. Қазақстан Республикасы жергiлiктi өкiлдi және
атқарушы органдарының жұмылдыру дайындығы мен
жұмылдыру саласындағы өкiлеттiгi
1. Қазақстан Республикасының жергiлiктi өкiлдi және атқарушы органдары өз құзыретi шегiнде:
1) жұмылдыру жарияланған кезде тиiстi әкiмшiлiк-аумақтық бөлiнiстер шегiнде басқару органдары мен ұйымдарын соғыс жағдайы режимiне көшiру жөнiндегi шаралар кешенiн қамтамасыз етедi, жұмылдыру органдарының қызметкерлерiне олардың өздерiне жүктелген мiндеттердi орындауы үшiн қажеттi жағдайлар жасайды;
2) тиiстi әкiмшiлiк-аумақтық бөлiнiстер шегiнде шақырылуға тиiстi азаматтарды дер кезiнде хабардар етудi және жеткiзудi, жиналу орындарына немесе әскер бөлiмдерiне техника жеткiзудi ұйымдастырады және қамтамасыз етедi, жұмылдыру бойынша және соғыс уақытында жер учаскелерiн, үйлердi, ғимараттарды, коммуникацияларды, көлiк және басқа материалдық құралдарды Қазақстан Республикасының шешiмiмен қорғаныс мұқтаждарына бередi;
3) республиканың орталық атқарушы органдарына жұмылдыру дайындығы мен жұмылдыру жүйесiн жетiлдiру жөнiнде ұсыныстар енгiзедi.
2. Жергiлiктi өкiлдi органдар өз құзыретi шегiнде жұмылдыру дайындығы мен жұмылдыру мәселелерi жөнiндегi Қазақстан Республикасы заңдарының сақталуы мен орындалуын, Қазақстан Республикасының Президентi актiлерiнiң, Үкiметi қаулыларының орындалуын қамтамасыз етедi.
3. Жергiлiктi атқарушы органдар бiрiншi басшылар атынан:
1) тиiстi әкiмшiлiк-аумақтық бөлiнiстердiң, соның iшiнде сол аумақта орналасқан ұйымның жұмылдыру дайындығының жай-күйi үшiн жауап бередi;
2) тиiстi әкiмшiлiк-аумақтық бөлiнiстер шегiнде жұмылдыру жоспарларын әзiрлейдi, жұмылдыру дайындығы жөнiнде шаралар жүргiзедi;
3) республиканың орталық атқарушы органдарымен бiрлесiп экономиканы жұмылдыру жоспарларын орындауға дайындау жөнiнде шаралар жүргiзедi;
4) тиiстi әкiмшiлiк-аумақтық бөлiнiстердiң жұмылдыру дайындығы мүддесiн көздеп, жұмылдыру дайындығы мен жұмылдыру кезеңiнде өнiмдер беруге, қызмет көрсетуге ұйымдармен шарттар (келiсiм-шарттар) жасасады;
5) бейбiт уақытта және жұмылдыру жарияланған кезде әскери комиссариаттардың жұмысына жәрдем көрсетедi, тиiстi әкiмшiлiк-аумақтық бөлiнiстер аумағында әскери-экономикалық және командалық-штабтық жаттығулар өткiзуге қатысады;
6) запаста (резервте) тұрған азаматтарды, соның iшiнде басшыларды мамандарды, бiлiктi жұмысшылар мен қызметшiлердi жұмылдыру кезеңi мен соғыс уақытына арнап өздерiнiң қарамағындағы жергiлiктi атқарушы органдар мен ұйымдарға бекiтiп қою жөнiндегi жұмысты ұйымдастырады.
III тарау. Жұмылдыру дайындығы мен жұмылдыру
саласындағы ұйымдар басшыларының
мiндеттерi, Қазақстан Республикасы
азаматтарының құқықтары мен мiндеттерi
10-бап. Ұйымдар басшыларының мiндеттерi
1. Ұйымдардың басшылары:
1) жұмылдыру кезеңi мен соғыс уақытына арналған жұмылдыру дайындығының жай-күйi, жұмылдыру дайындығы мүдделерiнде жасалған шарттар (келiсiм-шарттар) мен тапсырыстардың (тапсырмалардың) орындалуы үшiн жеке жауап бередi, сондай-ақ жұмылдыру органдарының қызметкерлерiне өздерiне жүктелген мiндеттердi орындауы үшiн қажеттi жағдайлар жасайды;
2) Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлеген жұмылдыру қуаттары мен жұмылдыру резервтерiнiң сақталуын және оларға ешкiмнiң тимеуiн ақылы негiзде қамтамасыз етедi;
3) өндiрiстi жұмылдыру кезеңi мен соғыс уақытына арналған тапсырыстарды (тапсырмаларды) орындау жөнiндегi шарт мiндеттемелерiн орындау мақсатына дайындауды жүзеге асырады;
4) жұмылдыру дайындығы мен жұмылдыру мүдделерiнде шарттарға (келiсiм-шарттарға) сәйкес өнiм беруге, жұмыс жүргiзуге, қызмет көрсетуге арналған тапсырыстарды (тапсырмаларды) орындайды;
5) жұмылдыру жарияланған кезде жұмылдыру жоспарларына сәйкес өндiрiстi соғыс жағдайы режимiне көшiру жөнiнде шаралар жүргiзедi;
6) әскери комиссариаттардың жұмысына жәрдем көрсетедi, өздерiмен еңбек қатынастарында тұрған және шақырылуға тиiстi азаматтардың есебiн алуды ұйымдастырады, оларға мерзiмiнде хабар берудi және жиналу орындарына немесе әскер бөлiмдерiне азаматтарды жеткiзудi, техника берудi қамтамасыз етедi, жұмсалған шығындарды кейiн өндiре отырып, жер учаскелерiн, үйлердi, ғимараттарды, коммуникацияларды, көлiктi және жұмылдыру жөнiндегi басқа да материалдық құралдарды қорғаныс мұқтаждарына бередi;
7) басшыларды, мамандарды, әскери мiндеттi азаматтар арасынан бiлiктi жұмысшылар мен қызметшiлердi жұмылдыру кезеңi мен соғыс уақытына арнап бекiтiп қою жөнiндегi жұмыстарды атқарады;
8) жұмылдыру дайындығы жөнiндегi мiндеттердi орындау үшiн тиiстi құрамалар ұстайды. Оларды ұстау жөнiндегi шығындар тиiстi органдар мен ұйымдар арқылы мемлекеттiк бюджеттен толықтырылады.
2. Ұйымдардан жұмылдыру кезеңi мен соғыс уақытында арналған мемлекеттiк қорғаныс мүдделерi көзделген мемлекеттiк тапсырмаларды орындаудан бас тартуға құқығы жоқ.
11-бап. Қазақстан Республикасы азаматтарының
құқықтары мен мiндеттерi
1. Жұмылдыру бойынша және соғыс уақытында шақырылған азаматтар әскери комиссариаттарға келген кезден бастап Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес Қазақстан Республикасының әскери қызметшiсi құқықтарын пайдаланады.
2. Қазақстан Республикасының азаматтары мемлекеттiң жұмылдыру дайындығын қамтамасыз ету мақсатында:
1) тұрғылықты жерi бойынша әскери есепте тұруға;
2) өзiнiң әскери қызметке қатыстылығын анықтау үшiн шақыру бойынша әскери комиссариаттарға келуге;
3) соғыс уақытында қорғаныс мұқтаждарына жер учаскелерiн, үйлердi, ғимараттарды, көлiк құралдарын және өздерiнiң меншiгiндегi басқа да мүлiктi оларға келтiрiлген залалды Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлеген тәртiппен кейiн мемлекет тең мөлшерде өтейтiндей етiп беруге мiндеттi.
3. Әскери комиссариаттың жұмылдыру ұйғарымдамасын немесе шақыру қағазын алған Қазақстан Республикасының азаматтары оларда айтылған талаптарды орындауға мiндеттi.
4. Қазақстан Республикасының азаматтары жұмылдыру кезеңiнде және соғыс уақытында мемлекеттiң қорғанысы мен қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету мақсатындағы жұмыстарды орындауға тартылады, сондай-ақ белгiленген тәртiппен арнаулы құрамаларға қосылады.
5. Әскери есепте тұрған азаматтарға жұмылдыру жарияланған кезден бастап тұрғылықты жерiнен әскери комиссардың рұқсатынсыз кетiп қалуға тыйым салынады.
IV тарау. Жұмылдыру дайындығы мен жұмылдыруды
ұйымдастыру, оны қаржыландыру тәртiбi
12-бап. Жұмылдыру дайындығы мен жұмылдыруды
ұйымдастыру және оның тәртiбi
1. Қазақстан Республикасының орталық және жергiлiктi атқарушы органдарын, экономикасы мен аумағын жұмылдыру дайындығын ұйымдастыру мен оның тәртiбi осы Заңмен және басқа да нормативтiк құқықтық актiлермен белгiленедi.
2. Қазақстан Республикасының Қарулы Күштерiнiң, басқа да әскерлерi мен әскер құрамаларының жұмылдыру дайындығы мен оларды жұмылдыруды ұйымдастыру және оның тәртiбi осы Заңмен және басқа да нормативтiк құқықтық актiлермен белгiленедi.
13-бап. Жұмылдыру органдары
1. Бейбiт уақытта мемлекеттiк өкiмет органдары, орталық және жергiлiктi атқарушы органдар аппараттарында және жұмылдыру дайындығы жөнiнде тапсырмасы бар ұйымдарда жұмылдыру дайындығы жөнiндегi шаралардың өткiзiлуiн ұйымдастыру, үйлестiру және бақылау жұмылдыру органдарына (бөлiмшелерiне немесе жекелеген қызметкерлерiне) жүктеледi. Жұмылдыру органдарының (бөлiмшелерiнiң немесе жекелеген қызметкерлерiнiң) құрылымы, штат саны, өкiлеттiгi осы тапсырмалардың сипаты мен ауқымына қарап айқындалады. Жұмылдыру органдары (бөлiмшелерi немесе жекелеген қызметкерлерi) тiкелей орталық және жергiлiктi атқарушы органдардың, ұйымдардың бiрiншi басшысына бағынады.
2. Орталық және жергiлiктi атқарушы органдар мен ұйымдардың жұмылдыру органдары туралы үлгi ереженi Қазақстан Республикасының Үкiметi бекiтедi.
14-бап. Әскери-көлiктiк мiндет
1. Жұмылдыру кезеңi мен соғыс уақытына арнап Қарулы Күштердi, басқа да әскерлер мен әскер құрамаларын көлiк құралдарымен қамтамасыз ету үшiн Қазақстан Республикасының аумағында әскери-көлiктiк мiндет белгiленедi.
2. Әскери-көлiктiк мiндет Қазақстан Республикасының орталық және жергiлiктi атқарушы органдарына, көлiк құралдары бар ұйымдар мен азаматтарға, сондай-ақ көлiк құралдарының жұмысын қамтамасыз ететiн өзге де ұйымдарға қолданылады.
3. Әскери-көлiктiк мiндеттiң орындалу тәртiбiн Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлейдi.
15-бап. Жұмылдыру дайындығын, жұмылдыру органдары мен
жұмылдыруды қаржыландыру
1. Жұмылдыру дайындығын, жұмылдыру органдары мен жұмылдыруды қаржыландыру республикалық бюджеттен, жергiлiктi бюджеттерден бөлiнген қаржылар мен ұйымдардың қаражаты есебiнен жүзеге асырылады.
2. Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес орталық атқарушы органдар орындалуын жүргiзетiн жұмылдыру дайындығы жөнiндегi жұмыстар республикалық бюджеттен қаржыландырылуға тиiс.
3. Жергiлiктi маңызы бар жұмылдыру дайындығы жөнiндегi жұмыстар жергiлiктi бюджеттен қаржыландырылуға тиiс.
4. Ұйымдардың өз бастамасы бойынша олардың тұрақты жұмыс iстеуi мен жұмылдыру дайындығын арттыру мақсатында жүргiзiлетiн жұмылдыру дайындығы жөнiндегi жұмыстар ұйымдардың қаражаты есебiнен қаржыландырылуға тиiс.
16-бап. Жұмылдыру дайындығы жөнiндегi жұмысты
орындайтын ұйымдарға жасалатын экономикалық
және басқа да жеңiлдiктер
Жұмылдыру дайындығы жөнiндегi жұмысты орындайтын ұйымдарға экономикалық және басқа да жеңiлдiктер беру Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жүзеге асырылады.
V тарау. Қазақстан Республикасының азаматтарын
жұмылдыру кезеңi мен соғыс уақытына
арнап бекiтiп қою және шақыру
17-бап. Азаматтарды жұмылдыру кезеңi мен соғыс уақытына арнап мемлекеттiк өкiмет органдарына, орталық және жергiлiктi атқарушы органдар мен ұйымдарға бекiтiп қоюдың құқықтық негiзi
1. Қазақстан Республикасының запаста (резервте) тұрған азаматтарын бекiтiп қою (бекiтiп беру) жұмылдыру кезеңi мен соғыс уақытына арнап мемлекеттiк өкiмет органдарының, орталық және жергiлiктi атқарушы органдардың, ұйымдардың кiдiрiссiз жұмыс iстеуiн қамтамасыз ету мақсатында жүргiзiледi.
2. Азаматтарды жұмылдыру кезеңi мен соғыс уақытына арнап мемлекеттiк өкiмет органдарына, орталық және жергiлiктi атқарушы органдарға, ұйымдарға бекiтiп қою осы Заңға және Қазақстан Республикасының басқа да нормативтiк құқықтық актiлерiне сәйкес жүргiзiледi.
18-бап. Азаматтарды жұмылдыру кезеңi мен соғыс уақытына
арнап бекiтiп қоюдың ұйымдастырылуы мен тәртiбi
1. Азаматтарды бекiтiп қоюдың ұйымдастырылуы мен тәртiбi осы Заңмен және Қазақстан Республикасының Үкiметi бекiтетiн Қазақстан Республикасының азаматтарын жұмылдыру кезеңi мен соғыс уақытына арнап бекiтiп қою жөнiндегi нұсқаумен белгiленедi.
2. Қазақстан Республикасының аумағында азаматтарды бекiтiп қою жөнiндегi жұмысқа басшылықты Қазақстан Республикасының Үкiметi құратын Жұмыс күшiн бекiтiп қою жөнiндегi республикалық комиссия жүзеге асырады.
3. Азаматтарды бекiтiп қою шарттарын Қазақстан Республикасының Үкiметi және Қазақстан Республикасының Жұмыс күшiн бекiтiп қою жөнiндегi республикалық комиссиясы бекiтетiн қызметтер мен мамандықтар тiзбесi белгiлейдi.
4. Мемлекеттiк өкiмет органдарына, орталық және жергiлiктi атқарушы органдар мен ұйымдарға бекiтiлiп қойылған Қазақстан Республикасының азаматтары кейiнге қалдырылған мерзiм iшiнде жұмылдыру бойынша шақырудан және кейiннен соғыс уақытындағы шақырудан босатылады.
19-бап. Жұмылдыру бойынша және соғыс уақытында азаматтарды әскери қызметке шақыру
Жұмылдыру бойынша және соғыс уақытында азаматтарды әскери қызметке шақыру Қазақстан Республикасы Президентi iшiнара немесе жаппай жұмылдыруды жариялау туралы жарлығына сәйкес жүргiзiледi. |
Простатит — қуық асты безінің қабынуы. Ауру ерлерде 20 жастан бастап кездеседі. Простатиттің жедел және созылмалы түрлері, сонымен қатар созылмалы жамбас ауыруы синдромы (бактериалды емес простатит) ажыратылады. Простатит жиі уретритпен, везикулитпен, қуық асты безінің гиперплазиясымен қатар жүреді.
Қуық асты безі — шәует құрамындағы сөлді бөлетін ерлер мүшесі. Ол эрекция кезінде қуықтан шығатын жолды жабатын қақпақша рөлін атқарады. Без іштің ортасында қуықтың астында орналасқан.
Диагностикасы
Диагноз осы ауруға тән симптоматикадан басқа ректальды температураны (ануста) және қолтық асты немесе ауызда дене қызуын өлшеу (әдетте айырмашылық 0,5 градусқа дейін болады), шап лимфа түйіндерін қарау және пальпациялау арқылы расталады. Тік ішек арқылы саусақпен тексергенде (массаж емес!) қуық асты безі ұлғайған, ісінген, ұстағанда ыстық, қатты ауырсынады. Қатты ауру сезіміне байланысты кейде саусақпен қарап тексеру үшін жансыздандыру қажет болады. Жалпы қан және зәр талдауы қабыну белгісін көрсетеді. Жағындыны талдау көмегімен қоздырғышты және антибиотикке сезімталдықты анықтайды. Қажет болған жағдайда қуық асты безінің трансректальды УДЗ, пункция, кіші жамбас қуысы ағзаларының КТ немесе МРТ жасалады. Бактериалды емес простатитті жою әдісі (метод исключения) арқылы (қабнудың қоздырғыштары анықталмағанда, ісік, омыртқа, жүйке жүйесінің аурулары, психикалық ауытқулар және т.б. кезде) анықтауға болады. Простатиттің диагностикасы және емімен уролог пен андролог дәрігерлері айналысады.
Клиникалық белгілері
Жедел простатит кезінде науқас қалтырауға, дене қызуының жоғарылауына, белдің төменгі бөлігінде, жыныс мүшесі мен артқы тсік арасындағы аймақта, ұмада, шап немесе тік ішек аймағында ауру сезімінің болуына, жиі зәр шығаруына (никтурия), зәр шығару кезіндегі ауру сезіміне (дизурия) шағымданады. Кей жағдайда зәр шығару жолдарынан бөлінділер байқалады, ал шәуетте қан анықталады. Жыныстық қатынас және эякуляция кезінде ауру сезімі болады. Созылмалы простатиттің симптомдары ұқсас, бірақ айқын емес: дене қызуының аздап жоғарылуы, жиі, үзік-үзік, әлсіз зәр шығару. Қасаға үсті аймағында ауру сезімінің болуы, эрекцияның, шәует шығарудың бұзылысы тән.
Созылмалы жамбас ауыруы синдромына іштің төменгі бөлімінде, шап, ұмада тұрақты түрде ауру сезімінің болуы тән.
Көп жағдайда простатит ешқандай белгілерсіз болуы мүмкін. Сондықтан ерлер профилактикалық қарап тексеруден өтуі керек. Симптомсыз қабынудың әсері де өте қауіпті. Әсіресе интимдік өмірге қатты әсер етеді.
Алғашқы көмек
Тыныштық жағдай, ауру сезімін басатын және дене қызуын түсіретін дәрілік заттар ұсынылады. Көп мөлшерде сұйықтық ішу және оны зәр айдайтын препараттармен үйлестіру өте маңызды болып табылады.
Емі
Бактериялармен шақырылған простатит антибиотиктермен емделеді. Олардың ішінде ең тиімдісі фторхинолондар (левофлоксацин, ципрофлоксацин) болып табылады, бірақ препараттар мен емдеу схемасы тек дәрігермен таңдалуы керек. Антибиотиктерден басқа стероиды емес қабынуға қарсы дәрілер, адреноблокаторлар, спазмолитиктер, іш қату кезінде іш айдайтын дәрілік заттар қолданылады.
Жедел простатиттің ауыр түрлері ауруханаға жатуды, антибиотиктер мен басқа да дәрілерді көктамырға енгізуді талап етеді. Зәрдің кідіруі кезінде катетер пайдаланған жөн.
Простатит кезінде физиотерапия, қуықасты безінің массажы кеңінен қолданылады. Бактериалды емес түрінде стероиды емес қабынуға қарсы дәрілер, миорелаксанттар, адреноблокаторлар тағайындалады.
Асқынулары
Аурудың жедел кезеңнен созылмалыға ауысуы, қуықасты безінің абсцестері мен жыланкөздері, сепсис, цистит, нефрит, пиелонефрит.
Себептері
Простатиттің 90% жуық жағдайы жұқпалармен, әсіресе жыныс жолдары арқылы берілетін жұқпалармен шартталған. Көп жағдайда қоздырғыштарына грам теріс бактериялар (ішек таяқшасы, энтерококк), сирек — грам оң бактериялар, хламидиялар, микоплазмалар жатады. Қоздырғыш бактериялардың басым көпшілігі дені сау адамның флорасында болатынын айта кеткен жөн. Бірақ иммунитет төмендегенде, суық тигенде, ұзақ сексуалды кідіру, қимыл-қозғалысы аз өмір салты кезінде, стрестік жағдайларда қабынуды дамытуы мүмкін.
Пікірлерді оқыңыз, сұрақтарды қойыңыз, ыңғайлы болған әдіспен уролог-андрологтың кеңесіне жазылыңыз:
- сайтта өтінім қалдыру,
- бізге WhatsApp-қа жазу, кеңесшілеріміз сіздерге міндетті түрде жауап береді немесе өздеріңізге қайта хабарласады, |
Ғылыми ұйымның атауы ҒЗЖ атауы Сіз коммерцияландыруды жоспарлап отырған әзірленген технологияның, өнімнің немесе қызметтің атауы ҒЗЖ-ның ғылыми жаңашылдығы ҒЗЖ-ның жаңашылдық деңгейі Сала Жобаның ғылыми жетекшісінің аты-жөні, ғылыми дәрежесі, біліктілігі және жұмыс өтілі Байланыс деректері Жоба командасы Жобаны коммерцияландыру нәтижесінде қандай коммерциялық және тұтынушылық мәселелер шешіледі?
“Қазақстан ғылыми-зерттеу ветеринария институты” ЖШС “ҚазҒЗВИ” ЖШС жоба бастамашыл, тіркелмеген Ауыл шаруашылығы жануарларының инфекциялық ауруларын диагностикалау кезіндегі КБР және КҰБР үшін гемолизин. Құрғақ гемолитикалық сарысу GMP талаптарына сәйкес жасалған.Ол жоғары белсенділікке, алынған нәтижелердің тұрақтылығына ие, бұл оны серологиялық реакцияларда қолданған кезде сенімді диагноз қоюға мүмкіндік береді. Сақтау мерзімі 4 жыл. әлемдік аналогтардан кем түспейтін отандық өнім, бұл біздің елімізге осы уақытқа дейін әкелінетін қымбат шетелдік диагностикумдармен бәсекеге түсуге мүмкіндік береді. ветеринария 1. Султанов А.А. – “ҚазҒЗВИ” ЖШС Басқарма төрағасы, ветеринария ғылымдарының докторы, профессор. 40 жылдан астам эпизоотология, иммунология, сондай-ақ жануарлардың аса қауіпті ауруларына қарсы препараттарды әзірлеу мәселелерімен айналысып келеді. 87017300582, akhmetzhan.sultanov@gmail.com 1. Султанов А.А. – “ҚазҒЗВИ” ЖШС Басқарма төрағасы, ветеринария ғылымдарының докторы, профессор. 40 жылдан астам эпизоотология, иммунология, сондай-ақ жануарлардың аса қауіпті ауруларына қарсы препараттарды әзірлеу мәселелерімен айналысып келеді. 2. Барамова Ш.А.- бас ғылыми қызметкер, биология ғылымдарының докторы, профессор. Ол малдәрігерлік тәжірибеге енгізілген ТЕГР, ТАР, сүтпен СР, АР, КҰБР бруцеллезге малдарды серологиялық зерттеуге арналған диагностикалық препараттарды әзірлеп, ветеринарлық зертханалық практикаға ұсынды. Еңбек өтілі 35 жылдан астам.
3. Абуталип Аспен – бас ғылыми қызметкер, ветеринария ғылымдарының докторы, профессор. Жануарларда бруцеллезді диагностикалау және алдын алу құралдарын әзірлеу мәселелерімен айналысады. Классикалық микробиология әдістерін, сондай-ақ биопрепараттарды өндіру және бақылау технологиясын меңгерген. Еңбек өтілі 40 жылдан астам.
4. Оспанов Ержан Калиолдинович – жетекші ғылыми қызметкер, ветеринария ғылымдарының кандидаты. Препараттардың сапасын бақылау және дайындаумен айналысады, диагностикалық және профилактикалық препараттарды құрастыру және биопрепараттардың сапасын бақылау әдістерін меңгерген. Еңбек өтілі 25 жылдан астам.
5. Мырзалиев Ахан Жакангерович – аға ғылыми қызметкер, ветеринария ғылымдарының кандидаты. Препараттарды дайындаумен және сапасын бақылаумен айналысады, классикалық микробиология әдістерін, сондай-ақ биопрепараттарды өндіру және бақылау технологиясын меңгерген.
6. Адамбаева А.А. – кафедра меңгерушісі. Бруцеллез зертханасын меңгерген, бруцеллез кезінде бактериологиялық және серологиялық зерттеу әдістерін меңгерген. Еңбек өтілі 15 жылдан астам.
7.Түсіпқанұлы О. – ғылыми қызметкер, ҚазҰАУ магистратурасын аяқтаған. Ветеринарлық микробиология, эпизоотология, биотехнология ғылыми қызметінің негізгі саласы болып табылады. Бруцеллез кезінде бактериологиялық және серологиялық зерттеу әдістерін меңгерген. Еңбек өтілі 10 жылдан астам.
8. Омарбек Н. – кіші ғылыми қызметкер, бруцеллез кезінде бактериологиялық және серологиялық зерттеу әдістерін меңгерген. Еңбек өтілі 10 жылдан астам. Қазақстан Республикасының ветеринариялық диагностикалық зертханалары гемолизинге деген қажеттілікті қанағаттандыруға және оны өндіруге жұмсалатын шығындарды азайтуға мүмкіндік береді. |
Қазақстан ең бақытты елдердің әлемдік рейтингінде бес позицияға көтеріліп, ТМД-ның барлық елдерін басып озып, 40-орынға ие болды. Бұл туралы World Happiness Report жазды.
Рейтинг 2019-2021 жылдар аралығында жүргізілген ауқымды сауалнаманың орташа нәтижесін көрсетеді. Бақыт туралы сауалнамаға планетада тоғыз миллионнан астам адам қатысқан.
Финляндия бесінші жыл қатарынан әлемдегі ең бақытты ел атанды. Алғашқы ондыққа Дания, Исландия, Швейцария, Нидерланды, Люксембург, Швеция, Норвегия, Израиль және Жаңа Зеландия кірді.
АҚШ 16-шы, Ұлыбритания 17-ші, Біріккен Араб Әмірліктері мен Сауд Арабиясы 24 және 25-ші орында.
Қазақстан биыл бес позицияға жоғарылап, 40-шы орында тұр. Осылайша, еліміз ТМД елдерінің барлығын басып озды. Өткен жылы Қазақстаннан озған Өзбекстан 53-ші, Молдова Республикасы 62-ші, Қырғызстан 64-ші, Беларусь 65-ші, Ресей 80-ші, Армения 82-ші, Тәжікстан 83-ші, Әзірбайжан 92-ші орынға тұрақтады. |
Интернетте сататын компаниялар веб -сайттарды талдауға және оңтайландыруға көп ақша жұмсауға дайын. Олар іздеу жүйесінің алгоритмдерін ескере отырып өзгертіледі, аналитика мен ресурстарды басқарудың қымбат құралдары сатып алынады. Дегенмен, сайт үшін жақсы конфигурацияланған қорғасын формасы көбірек пайда әкеледі. Оның көмегімен тұтынушылармен байланыс орнатуға болады. Ең бастысы - келушілерді телефон нөмірі мен электрондық пошта мекенжайын қалдыруға сауатты түрде ынталандыру.
Неліктен сайтта қорғасын формасы қажет?
Маркетингтің жетекшілері - бұл сатып алуға дайын, бірақ өнімді қайдан сатып алуды әлі шешпеген әлеуетті тұтынушылар. Сәйкес дүкен іздеп олар сатушылардың интернеттегі парақшаларына кіреді.
Дегенмен, адамдарға өнім туралы көбірек айтып, жекелендірілген ұсыныстар жіберу арқылы адамдарды сатып алуға ынталандыруға болады. Адам өніммен қаншалықты жиі байланыста болса, оның сатып алу ықтималдығы соғұрлым жоғары болады.
Сатып алушылармен қарым -қатынас жасау үшін ресурс иесіне байланыс қажет. Ақпарат қорғасын формасы арқылы алынады. Сонымен қатар, сатып алушы ақпаратты өз еркімен қалдыруы керек.
Онлайн агенттігінің қызметкерлері кілт сөздер бойынша мазмұнды оңтайландыруға, келушілердің сенімін арттыруға және жетекші форманы жақсартуға көмектесуге дайын Promotion.kz - жоғары сапалы веб -сайттар құру ... Біз сізге бәсекелестерді басып озуға, контентті жариялауды ұйымдастыруға және ықтимал тұтынушылар санын көбейтуге көмектесеміз.
Сайттағы тұтынушыларды жинауға арналған формалардың түрлері
Жетекші форманың негізгі міндеті - іздеу сұранысының бетіне кірген келушіні сатып алушыға айналдыру. Сондықтан ол өзіне назар аударып, сенімділікке шақыруы керек. Қорғасын формаларының келесі түрлері бар:
Жеке деректерді енгізуге арналған өрістермен. Клиенттер ақпарат бергеннен кейін сайт иесіне пішін толтырылғандығы туралы электрондық хат келеді.
Толтыратын өрістер жоқ. Егер адам ұсынысқа қызығушылық танытып, түймені басса, олар өнімнің ерекшеліктері туралы толық ақпаратты, сондай -ақ арнайы ұсынысты қамтитын бастапқы бетке бағытталады. Бұл жеке деректерді енгізу ықтималдығын арттыруға мүмкіндік береді.
Қайта қоңырау шалу мүмкіндігімен. Негізгі формада телефон нөмірі үшін қосымша бөлім бар. Деректерді алғаннан кейін компания өкілі қайта қоңырау шалып, алдын ала кеңес береді және адамды сатып алуға шақырады.
Қызметтің немесе өнімнің құнын есептеуге арналған калькулятор. Деректерді алу үшін клиент мекен -жайын көрсетуге міндетті, сатып алушымен хабарласады, оған қажетті ақпарат беріледі, сонымен қатар жеке ұсыныс жасайды.
Жаңалықтарға жазылу. Электрондық пошта мекенжайын енгізу үшін бетте форма орналастырылған.
Онлайн кеңесші. Көбінесе бұл жеке деректерді жинау нұсқасы ретінде қарастырылмайды. Алайда, бұл форма телефон нөмірін, электрондық пошта мекенжайын және тұтынушының атын алуға мүмкіндік береді.
Поп-терезе. Келуші мазмұнды қарауды аяқтаған кезде және сайттан кеткісі келген кезде жетекші форма пайда болады. Дегенмен, бұл опцияны сақтықпен қолдану керек. Кейде тітіркендіреді.
Қорғасын формасының дизайны бойынша кеңестер
Жетекші форма жұмыс істеуі үшін оны қарапайым ұстаңыз. Бұл жағдайда оны толтыру ықтималдығы артады. Клиенттен бірден бірнеше нәрсені жасауды сұрамаңыз. Бұл шатастырады және сатып алушының ақпаратты қалдыруы ықтималдығын төмендетеді. Бір ғана мақсатты әрекетті орындауды сұраған дұрыс. Дизайн жасау кезінде мыналарды ескеріңіз:
Өрістер саны. Олардың саны көп болмауы керек. Келушіден аты мен поштасын көрсетуді сұрау жеткілікті. Клиентті одан әрі қыздыру үшін ақпарат жеткілікті.
Captcha қатысуы. Оны пайдалануды тоқтатқан дұрыс. Негізгі формада captcha болуы клиенттің өз деректерінен кету қаупін азайтады. Шындығында, адамдар көбінесе қосымша әрекеттер жасағысы келмейді. Алайда капчалар боттармен соқтығысу қаупін арттырады. Оларды болдырмау үшін сіз сайтқа captcha енгізу қажеттілігін енгізе аласыз, бірақ тексеруді қарапайым етіңіз.
Өрістердің атауы. Қалыпты белгілерден бас тартқан дұрыс. Алайда, тым шығармашылық болу орынсыз. Мысалы, «аты» бағанының орнына «сіздің атыңыз кім» деп көрсетуге болады.
Бонустар мен кепілдіктердің болуы. Клиент деректерді ұсынуы үшін оған ақпаратты көрсеткеннен немесе сілтемені басқаннан кейін не алатынын айту керек - жеңілдік, пайдалы ақпаратты тегін жіберу, сыйлық. Қосымша кепілдіктер беріңіз. Сайтта қалдырған дерек үшінші тұлғаларға берілмейтінін көрсетіңіз.
Пішінді толтырғаннан кейін ақпарат. Клиентке деректер қабылданғаны туралы хабарланса жақсы болады және жақын арада хабарласады. Жылдам кері байланыс жүйесін ұйымдастырыңыз.
Қоңырау түймесін безендіру. Оны сайттың басқа элементтерінің арасында ерекшелендіріңіз. Өте үлкен және қарама -қарсы кескінге артықшылық берген дұрыс. Қарап тұру керек, тіпті егер адам бетті компьютерден емес қараса да. Дегенмен, асып кету болмауы керек. Бұл элемент сайттың жалпы дизайнына сәйкес келуі керек. Сіз түймені тым әдепті және қолайсыз етіп жасамауыңыз керек.
Әрекетке шақыру. Ұқыптылық маңызды. Сәйкес тіркестер «көбірек білу», «жүктеу», «тапсырыс беру», «сатып алу». Бірақ «жазылу» мен «тіркелу» жақсы жұмыс істемейді.
Орналасқан жері. UX интерфейсінің дизайны өте маңызды. Пішінді бірінші экранға орналастыру ұсынылады. Кейін оны қайталауға болады. Дегенмен, түймені бірінші экранға қою туралы ереже өзгеріссіз қалады.
Тиімді нұсқаны бірден таңдау өте қиын. Сондықтан 3-5 лиф формасын әзірлеп, кейін оларды тексерген жөн. Ол үшін әр түрлі мекен -жайлары бар екі бірдей сайт бетін құрыңыз, содан кейін трафикті бірнеше көздерден жіберіңіз. Біраз уақыттан кейін адамдар қорғасын формасын толтыра бастайды. Нәтижесінде қай опция жақсы жұмыс істейтінін түсінуге болады.
Толтыруға арналған қорғасын формасын тексерудің екінші нұсқасы - бөлінген тест. Бұл жағдайда нұсқаларды сол беттерге орналастыру керек, содан кейін оларды бөлу тестіне жүктеу қажет болады. Жүйе кіретін трафикті беттер арасында біркелкі бөледі. Мәтінді бергеннен кейін, түрлендіруді бағалаңыз және адамдар ақпаратты жиі қалдыратын опцияны қолданыңыз.
Егер сізге веб -сайт немесе жетекші форма қажет болса, Promotion.kz интернет -агенттігінің өкілдеріне хабарласыңыз. Біз Алматыда және жалпы Қазақстанда жұмыс жасаймыз. Интернет -агенттік қызметкерлері бизнестің қажеттіліктерін ескере отырып, дизайн жасайды және сатылымды ұлғайтуға көмектеседі. Нәтижесінде сіз веб -сайт пен бизнестің тиімділігін арттырасыз.
Қорытынды
Осылайша, жетекші форма сату мүмкіндігіне әсер етеді. Байланыс ақпаратын таңдау неғұрлым сауатты болса, клиентті жылыту және оны сатып алуға ынталандыру мүмкіндігін алу ықтималдығы соғұрлым жоғары болады. Сондықтан, жетекші форманың дамуына және жалпы сайттың қолдануға жарамдылығына назар аударыңыз. Progress.kz интернет -агенттігінің қызметкерлері оны тез құруға көмектеседі. |
«Шолпан» журналында «Білім бөлімі» деген бөлім бар. Бұл бөлімде əр түрлі ғылыми нəрселер жазылып тұрмақшы. Қолдан келгенше əртүрлі пəндерден мағлұмат беріліп тұрмақшы. Мұны істегендегі мақсат не? Ғылым – адамзатқа не береді? Ғылымның керектігі қандай? Ғылым адамзатқа керек нəрселердің ішінде қандай орында, бірінші орында ма, болмаса екінші, үшінші орында ма? Бұл сұрауларға жауап беру үшін жеке алғанда, əрбір кісінің, жалпы алғанда, бүкіл адамзаттың тіршілікте іздейтіні не екенін айту керек.
Дені сау, есі дұрыс кісілердің бəрі де өмір бойы дамыл таппайды, əр қайсысы əр түрлі іс істеп жүреді. Қарап жүрген бір кісі де жоқ, жұрттың бəрі де əрекетте, жұрттың бəрі бір нəрсені іздеуде. Ол жұрттың іздейтіні немене? Жұрттың бəрінің де іздейтіні-тірлігін сақтау һəм ол тірліктегі тұрмысты жөндеу. Онан соң жұрттың бəрі демесек те, шын кісілік дəрежесіне жеткендердің тағы бір іздейтін екі нəрсесі – білім жəне əдемілік.
Тіршілік сақталу дегеніміз – көп жасау, мүмкін болса, тіпті өлмеу.
Тұрмысты жөндеу дегеніміз – керек болған нəрселердің бəрі де табылып тұру, əрі ол нəрселер мүмкін қадірінше аз уақытымызды алып, мүмкін қадірінше аз еңбекпен табылып тұру.
Кісінің өмір бойы дамыл таппай əрекет еткендегі мақсатының ең үлкені – тірлікті сақтау һəм ол тірліктегі тұрмысты жөндеу болса, бұл мақсатқа жету үшін не керек? Өнер-білім керек. Екінші түрлі айтқанда, мəдениет керек. Мəдениет адамзаттың керегінің бəрін тауып беріп, асырап, əлпештейтін, адамзатты əр түрлі жауынан, əр түрлі бəледен қорғайтын азаматы, қорғаны. Азамат əуелі жоқтан бар болады, яғни, туады, онан соң, күннен күнге өседі, ер жетеді. Сол секілді мəдениет те əуелі туады, онан соң күннен-күнге, жылдан-жылға өседі, ержетеді
Азаматты өсіретін əр түрлі тамақ, тамақсыз азамат өспейді, өледі. Мəдениетті өсіретін ғылым, ғылымсыз мəдениет өспейді, өшеді. Ғылымы, білімі көп жұрттың мəдениеті жоғары. Ғылымы, білімі аз жұрттың мəдениеті, еш ғылымы, білімі жоқ жұрттың мəдениеті де жоқ. Европадағы жұрттар əртүрлі ғылымды көп білетін жұрттар. Сондықтан олардың мəдениеті жоғары, Азиядағы жұрттардың көбі ғылымды аз біледі. Білімді аз. Сондықтан олардың мəдениеті де төмен. Африкадағы, Америкадағы жəне Австралиядағы бір сыпыра жұрттар ғылым дегеннің не екенін білмейді. Түк білімдері жоқ. Сондықтан олардың түк мəдениеті де жоқ.
Ал, енді дүниеде қандай жұрттың тұрмысы жақсы? Мəдениетсіз жұртқа қарағанда, мəдениетті жұрттың, мəдениеті төмен жұртқа қарағанда, мəдениеті жоғары жұрттың тұрмысы жақсы. Мəдениетсіз жұрт егін ексе, жерді таяқпен шұқып егеді. Оған көп уақыт, көп еңбек сарп етеді. Өндіріп көп іс істей алмайды. Һəм еккен азғантай егіні де жөнді шықпайды. Мəдениетті жұрт егін ексе, жерді көліксіз, табиғаттың күшімен жүретін машинамен жыртады. Аз уақытта жаны қиналмай, аз еңбекпен өте көп жұмыс бітіреді. Һəм еккен егіні де өте жемісті болады. Шығысы өте жақсы болады. Мəдениетісіз жұрт жақсы жерге ғана егін еге алады. Мəдениетсіз жұрт ашаршылықты, жұтты көп көреді. Мəдениетті жұрт мұндай нəрселерден тым онша қорықпайды. Мəдениетсіз жұрттың малы уақ, күшсіз, етсіз, сүтсіз һəм басқа пайдалары да кем болады. Мəдениетті жұрттың малы ірі, күшті, етті, сүтті əрі басқа пайдалары да мол болады. Мəдениетсіз жұрттардың қора секілді, аң жататын апан секілді, көр секілді үйлерінің жанында мəдениетті жұрттардың үйлері жұмақ секілді деп айтуға болады. Надан жұрттар əр түрлі ауруға шалынып, іріп-шіріп қырылып жатқанда, мəдениетті жұрттар ол аурулардың көбін білмейді. Олардың арасында ауру, өлім деген надан жұрттарға қарағанда өте кем болады. Кейбір аурулар мəдениетті жұрттарда тіпті болмайды. Мəселен, сүзек деген ауру Германияда еш уақытта болмайды. Бір жерден бір жерге бару керек болса, мəдениетіне қарай бір жұрттар жаяу жүреді. Бір жұрттар хайуанға мініп жүреді, бір жұрттар хайуанға арба жегіп жүреді. (арбалар да мəдениетіне қарай түрлі-түрлі болады). Бір жұрттар от-арба, автомобиль секілді көліксіз табиғаттың күшімен жылдам жүретін машиналарға мініп жүреді. Кейде құс секілді аспанмен ұшып кетеді. Яки, теңіздің бетімен де, астымен де балық секілді жүзеді. Мəдениеті жоғары жұрт мəдениеті төмен жұртты бағындырады. Құл қылады, мал орнына жұмсайды. Қанын сорады не болмаса, жұтып қояды. Яки, орнын тартып алады, елі көп болғандықтан емес, мəдениеті жоғары болғандықтан. Ағылшындар өзінен əлде неше есе көп, мəдениеті төмен жұрттарды бағындырып, қанын сорып отыр. Тарихтан білеміз, талай жұрт басқа жұрттардың ішіне кіріп, араласып жоқ болып кеткен. Яғни, өнерлі, мықты жұрттар нашар жұрттарды жұтып қойған.
Европадағы өнерлі жұрттар Америка, Австралия секілді жерлердегі жабайы жұрттарды ата-бабаларынан бері қарай мекен еткен. Өсіп-өнген қонысынан қуып шығып, жерлерін тартып алды. Жерлерінен айырылған соң, тұрмыстары өзгеріліп, ол сорлы халықтар қырылып, жылдан-жылға соңы кеміп бара жатыр. Сөйте-сөйте ол халықтар бір заманда мүлде жоқ болып кетуі де ықтимал. Мəдениет жолында артта қалған қазақ-қырғыз халқы да орыстың тырнағына іліккен жұрттардың бірі еді. Барлық жақсы жерін тартып алып, өзін жаман жерге айдап шығып, оның үстіне ол қылып, бұл қылып, қанын сора бастағанына қанағат қылмай, орыстар бұрынғы үкіметі, қазақ-қырғыз деген атын өшіріп орыс қылып жіберу жағын, жұтып қою жағын қарастыра бастап еді. Дүниедегі халықтар бір-бірімен аңдаспаған, арбаспаған реті келсе, бір-біріне зорлық қылмаған, бірін-бірі жеуге тырыспаған уақыт болған жоқ жəне болмайды. Осылай бір халық бір халықпен кездесе қалғанда, мəдениет керек. Мəдениеті төмен халық мəдениеті жоғары халықтардан өне бойы зорлық көрмек, қорлық көрмек, оларға құл болмақ, жем болмақ, кейде аты өшіп жоқ болмақ.
Мəдениетсіз халықтың тұрмысынан мəдениетті халықтың тұрмысының артықтығы, мəдениеттің адамзатқа керектігі толып жатыр. Оның қайсы бірін айтып бітіруге болады? Сол мəдениетті тудыратын əкесі де, сол мəдениетті өсіретін тамақ та – ғылым. Ғылымды мəдениет тудырмайды, мəдениетті ғылым тудырады. Мұны еш ұмытпау керек. Европа жұрттары ғылымды көп білгендіктен мəдениетті.
Жұрттың бəрі болмаса да, шын кісі деп айтуға сиятындардың тірлікті сақтаумен, тұрмысты жөндеуден басқа тағы бір іздейтін ескі нəрсесі – білім жəне əдемілік деп едік. Білім дегенде, тіршілік үшін, тұрмыс үшін керек болатын білімді айтамыз. Кісінің кісілік дəрежесін өсіретін білімді айтпаймыз. Жалғыз тірі жүруден басқаны ойламайтын адамды кісі деп айтуға да қиын. Ондай адамның сыртқы түрі кісіге ұқсағанмен, ішкі рухы кісіден гөрі хайуанға жақынырақ. Себебі, хайуан да тірі жүргісі келеді. Бұл жағына келгенде, ондай адамдардың хайуаннан артықпын деп көкірегін көтеретін де жөні жоқ. Хайуанның тірі жүруден басқа керек қылатыны, іздейтіні жоқ болса, мұндай адамның да тірі жүруден басқа керек қылатыны, іздейтіні жоқ. Мұндай адамдардың хайуандардан жалғыз ғана артық жері – хайуандардың тұрмысына қарағанда адамдардың тұрмысы жеңілірек, тынышырақ. Шын кісі деп айтуға сиярлық болу үшін адам бүкіл дүниедегі заттардың не екенін білуге, яғни бүкіл табиғатты тануға һəм ол табиғатта болатын əр түрлі өзгерістердің себептерін білу тиіс. Бұл қолынан келмеген кісі осыған құмар болуға тиіс. Сонда ғана адам хайуандық дəрежесінен жоғары көтеріледі.
Хайуандықтан өтіп, кісілікке жеткен адам табиғатты тануы бір табан ілгері басқан сайын көңілі көтеріліп, олжа тапқандай болып қалады Сондықтан ондай кісі табиғатты тануға, табиғаттың сырларын білуге құмар болады. Бұл құмарлық əркімнің кісілігіне қарай түрлі-түрлі болады. Кісілігі көп кісіде көп болады, кісілігі аз кісіде аз болады. Сүйінерлік бір нəрсе – хайуандық дəрежесінен аса алмай жүрген адам аз.
Сондықтан жұрттың көбі тіпті жабайы жұрттар да табиғатты тануға, табиғаттың сырларын білуге құмар. Мəселен, жұрттың көбі көктегі күн, ай, жұлдыз дегендер немене екенін, не себептен біресе күн, біресе түн, біресе жаз, біресе қыс болатынын, не себептен найзағай жалтылдап, күн күркірейтінін жəне басқа толып жатқан осы сияқты нəрселерді білуге құмар. Мұндай нəрселерді көзге көрсетіп, қолға ұстағандай анық қылып айтып беретін – ғылым.
Адамзаттың өмірінің бастапқы дəуірлерінде, ғылым жоқ кезде, болса да нашар болып жаңа туып келе жатқан кезде кісі көп табиғи нəрселерді не екенін анық білмегендіктен, яғни табиғатты жете танымағандықтан құдай деп білген. Һəм табиғатта болатын əр түрлі өзгерістердің, əр қайсының өз алдына құдайы бар деп ойлаған. Мəселен, ол кезде кісі табиғатты дұрыс тани алмағандықтан күнге де, айға да, жұлдыздарға да, отқа да, жыланға да, өгізге де əр басқа бірсыпыра мақұлықтарға да құдай деп табынған. Əуелгі кездегі кісілер табиғаттың сырын білмегендіктен күнді күркірететін бір құдай бар. Жаңбыр жаудыратын бір құдай бар, жылдың бір құдайы бар, күннің бір құдайы, түннің бір құдайы, жаздың бір құдайы, қыстың бір құдайы бар, ағаштың бір құдайы, судың бір құдайы бар, тағы басқа сол сияқты толып жатқан құдайлар бар деп ойлаған. Осылайша, табиғатты тани алмағандықтан һəм табиғаттың сырын білмегендіктен мажусилер, яғни, құдай көп деп білушілер діні туады. Мажусиліктің қалдығы осы күнге шейін бар. Мəселен, аққудың, судың орманның иесі, теміршінің, дүкеннің иесі деген һəм басқа осы сияқты сөздер бар. Бұл мажусиліктен қалған жұрнақ, сөйтіп, табиғатты танымаған кісі, яғни ғылым білмейтін надан кісі құдайын да жөнді танымаған.
Тірлікті сақтау, тұрмысты жөндеу һəм білімнен басқа кісінің тағы бір іздейтіні – əдемілік деп едік. Əдемілік дегеніміз – бояумен салған əртүрлі суреттер (əртүрлі кесте, ою сияқты нəрселерді де осыған қосуға болады). Балшықтан, тастан, шойыннан жəне басқа сол сияқты нəрселерден істеген əр түрлі суреттер. Үйді əдемілеп салу, əн, домбыра, қобыз, сырнай-керней, айтылған яки жазылған əдемі сөздер, поэзия тағы басқа көз арқылы яки, құлақ арқылы лəззат беретін əдеміліктер. Əдемілікке жету үшін де ғылым керек. Ғылымсыз əдемілік болмайды. Ғылым болмаса, мəдениет болмас еді. Мəдениет болмаса, кісінің тұрмысы қиын болар еді. Барлық уақыты тамақ іздеумен өтер еді. Əдемілік іздеуге уақыты болмас еді. Сондықтан əдемілік беретін əр түрлі өнерлер ілгері баспас еді.
Ал енді сөздің қортындысына келсек, кісінің өмір бойы дамыл таппай əрекет қылғандағы іздейтіні – тірлікті сақтау, тұрмысты жөндеу, білім жəне əдемілік. Бұлардың бəрі де ғылым арқылы ғана табылады. Сөйтіп, ғылым не береді десек, ғылым кісінің іздегенінің бəрін беретін болып шығады. Олай болатын болса, əрбір жұртқа алдымен керек нəрсе – ғылым. Ғылымға əуес болу ілгері басатындықтың белгісі, ғылымды керексінбеу кері кеткендіктің белгісі.
Ғылым алатын жер – мектеп, медіресе, журнал арқылы мектеп, медресенің беретін ғылымын түгел беру қиын. «Шолпан» журналының білім бөлімінде қазақ-қырғыз тұрмысына керекті, оқушыларымыздың көбіне түсінікті Һəм қызықты ғылыми мəселелер ғана жазылып тұрмақшы. Оқушыларымыз өздерінің қандай ғылыми мəселелерді керек қылатынын «Шолпан» басқармасына білдіріп тұруларын өтінеміз. Алдымен қолдан келгенше оқушыларымыздың сол керек қылатынын жазып тұрмақпыз. |
«Kaztube.kz» видео-порталы (бұдан әрі - портал) бүгінгі таңда еліміздегі ең көп пайдаланылатын интернет-ресурстардың бірі болып табылады.
Бейне порталдың негізгі және басты міндеті - отандық кино индустрияны қолдау, сонымен қатар интернетте мемлекеттік тілді дамытуға үлес қосу.
«Kaztube.kz» – отандық туындылар жинақталған видео-хостинг. Сондай-ақ бейне порталда арнайы балалар үшін «KazTube Balapan» блогы жұмыс жасайды.
Kaztube.kz сайты iOS және Android мобильді қосымшалар сияқты барлық заманауи құрылғыларда жұмыс істейді.
Kaztube.kz – Қазақстандық фильмдер мен арналар, сериалдар мен деректі фильмдер т.б. сұранысқа ие отандық туындылар жинақталған видео хостинг. |
Жұмыстың мақсаты: Студенттерді адам мен жануарлардың орталық жүйке жүйесінің эволюциясымен, морфлологиялық және физиологиялық ерекшеліктерімен, қызыметімен таныстыру мақсатында рефлекторлык доғаға талдау жасап, рефлекс уақытын анықтау. Жұлын рефлекстерін зерттеу және олардың рецелтивтік алаңдарын анықтау.
Тақырыптың теориялық негізі.Орталық жүйке жүйесі денедегі барлық ағзалармен физиологиялық жүйелер қызметін, зат алмасуын реттеп отырады , әрекеттер мен үрдістерді сырқы орта құбылыстарына бейімдеп , тіршіліктің белгілі бағытта өтуін қамтамассыз етеді. Адамда жүйке жүйксінің ең жоғарғы бөлімі-ми. Ми сыңары қыртысының ерекше қызметі – ойлау, дүниетану, пікір тудыру.Мұның арқасында адам өзін сыртқы ортадағы құбылыстарға ғана бейімдеп қоймай , сол ортаны өз мақсатына лайықты өзгерте алады, өткен кеткенді талдап , келешекті болжайды. Аса күрделі тіршілік үшін зор маңызы бар бұл үрдістерді нейрондар мен жүйке орталықтары қамтамассыз етеді.
Орталық жүйке жүйесіми мен жұлыннан тұрады. Ж ұ л ы н омыртқа өзегінде орналасқан, ұзындығы ересек адамда жарты метрге жуық, салмағы
37-38 г. жұлынның жоғарғы жағы сопақша мимен жалғасады да төмеңгі ұшы шашақтанып омыртқа тұсында бітеді. Жұлын арасы қосылып кеткен симметриялы оң және сол жақ екі жарты бөлімдерден тұрады.Адамның жұлыны 31-33 сегменттен (лат. сегментум -бөлік, кесінді) тұрады: 8 мойын, 12 кеуде, 5 бел, 5 сегізкөз және 1-3 құйымшақ бөлімдері. Әрбір бөлімнен қос-қостан шыққан жүйке түйіндері екі жұлын жүйкетеріне айналады (орталыққа тебетін немесе сезгіш және орталықтан тебетін немесе қозғаушы жүйкетер). Жұлын омыртқа жотасынан қысқалау болғандықтан аталған бөлімдер омыртқаның аттарына сәйкес келмейді. Жұлын жүйкелері жұлын өзегінен шығып (І-жұптан басқасы) дененің терісін, аяқ-қолдарын, дене тұлғасының еттерін жүйкемен қамтамасыз етеді. Әрбір бөлім дененің өзіне тән жерлерін жүйкелендіреді.
Жұлын 10 жасқа келгенде екі есе ұзарады. Оның өсуі алғашқы жылы өте күшті болады да, 2-3 жасқа келген баланың жұлыны 14 г болады (жаңа туған нәрестеде не бары 2,8 - 2,9 г), 4-6 жасқа келгенде жұлынның дамуы аяқталуға жақын деуге болады. Дегенмен оның толық жетілуі 20 жаска жуықтағанда аяқталады. Осы мерзімде жұлын 8 есе көбейеді.
Жұлын жұйке жұйесінің маңызды бөлімдерінің бірі- түрлі жүйке әрекеттерінің бағытталуы мен реттелуі жұлын арқылы іске асады. Себебі жұлын өткізгіштік қызмет атқарады да, оның бойымен дененің барлық жерінен миға жүйке импульстері тасылады, ал мидан бүкіл дененің еттерін козғайтын жүйке импульстері мүшелерге барып, олардың кызметін реттейді. Адам өмірі үшін маңызды зәр шығару, жыныс мүшесінің эрекциясы, эякуляция (шәуһет шығару) т.с.с. рефлекстер жұлынның қатысуымен орындалады.
Дененің қаңқасының бұлшық еттерінің тонусын сақтайтын организм үшін аса маңызды рефлекстер де осы жұлындағы орталықтардың қатысуына байланысты. Жұлынның қозғаушы орталықтарынан үнемі келіп тұратын жүйке импульстеріне байланысты адам кеңістікте белгілі орын алып қозғала алады.
Ішкі мүшелердің вегетативтік рефлекстері де жұлын арқылы орындалады
Адамның м и ы орталық жүйке жүйесінің ең негізгі маңызды бөлігі. Одан 12 жұп жүйкетер шығып, миды көптеген ішкі мүшелермен, беттің, мойынның еттерімен, тілмен, көзбен байланыстырады және сезім мүшелерінен келетін мәліметтерді жеткізеді. Бұларға I иіс, II көру, III көз қимылдатқыш, IV шығыршық, V үшкіл, VI бүру, VII бет, VIII дыбыс, IX тіл-жұтқыншақ, X кезеген, XI қосымша, XII тіласты жүйкетері жатады.
Адамның миы ми сауытында орналасқан. Ми сопақша ми, көпір, мишық, ортаңғы ми, аралық ми және екі ми сыңарларынан тұрады. Сопақша мидың арт жағында м и ш ы қ орналасқан. Мишық 3 бөлімнен тұрады: мишықтың құрты деп аталатын ортаңғы бөлім және мишықтың екі жарты шарлары. Мишықтың жарты шарларының үстіңгі сыртқы қабаты сұр затты мишықтың қыртысынан тұрады, оның қалыңдығы 1-2,5 мм. Мишықтың қыртысы 3 қабат болып орналасқан нейондардан (жүйке клеткаларынан) құралған: І-сыртқы, молекулярлық; П-ортаңғы, ганлиялық; III -ішкі, түйіршік баттары. Мишықтың жарты шарларының қалған жері ақ заттан құралған. Ақ затында сұр заттың түйірлері - тісті, тығын пішінді және шар тәрізді ядролар орналасқан. Мишықтың кұртында сұр заттан құралған екі ядро бар.
Сопақша ми-жұлынның үстіңгі жағында орналасқан. Оның ұзындығы 2,5-3 см, салмағы 7 г. Ол екі түрлі қызмет атқарады: рефлекторлық және өткізгіштік. Сопақша мида тыныс, қан айналыс, сору, шайнау, жұтыну, жөтелу, түшкіру, сілекей шығару, қарын және қарынасты бездерінің сөлдерін шығаратын жүйке орталықтары және ІХ-ХІІ ми жүйкетерінің ядролары орналасқан.
Вароли көпірі-сопақша мидың үстінде орналасқан. Оның ұзындығы 2,5 см. Ол үстіңгі жағында ортаңғы мимен, бүйір жақтарында мишықпен шектеседі. Сопақша ми мен вароли көпірін артқы мидеп те атайды. Мұның қызметі де сопақша ми тәрізді: рефлекторлық және өткізгіштік қызметтерін атқарады. Көпірден V, VI ми жүйкетері шығады және көпір мен сопақша мидың арасынан VII, VIII ми жүйкетері шығады. Жаңа туған нәрестенің сопақша миы мен көпірінің жалпы салмағы 8 г. 7 жасқа келгенде артқы мидын дамуы аяқталуға жақындайды.
Ортаңғы ми вароли көпірінің үстіңгі жағында орналасқан. Мұндағы сұр заттар 4 төмпешік түрінде шоғырланған: көзді қозғаушы және шығыршық жүйкетерінің, қызыл және қара субстанцияның ядролары бар. 4 төмпешіктің алдыңғыларында алғашқы көру орталығы, артқы төмпешіктерінде алғашқы дыбыс орталықтары орналасқан. Олардың қызметіне қарай бағдарлау реакциялары орындалады. Қара субстанция үйлестірілген жұтыну, шайнау, саусақтардың нәзік қимылдарын реттеуге қатысады. Қызыл ядрода еттің тонустары реттеледі.
Ортаңғы ми мен ми сыңарларының арасында а р а л ы қ ми орналасқан. Ол 2 төмпешіктен және төмпешік асты аймағынан тұрады. Төмпешіктерді таламус, ал төмпешік асты аймағын гипоталамус деп атайды. Таламус арқылы мидың барлық сезгіш жолдары өтеді. Гипоталамус Дененің жоғары дәрежелі вегетативтік орталығы болып саналады. Мұнда зат алмасуын, дененің температурасын, аштық және шөл сезімдерін, барлық ішкі мүшелердің қызметін реттеу орталықтары бар. Мұнда нейросекреттер түзіліп, ол неиросекреттер гипофиз безінде белсендіріледі. Сондықтан Гипоталамус пен гипофиз зат алмасуын реттейтін біріккен орталық болып есептеледі. Гипоталамуста барлық ішкі секрециялық бездердің қызметін реттеуге қатысатын орталық бар. Бұларға қоса, ол адамның ұйқысын және сергектігін реттеуге қатысады.Аралық мидың дамуы 13-15 жаста аяқталады.
Ми сыңарларының сыртында нейрондардың денесінен тұратын қалыңдығы 2-4 мм сұр затты ми жарты шарларының қыртысы немесе м и қыртысы деп атайды. Ми жарты шарларының қалған аумағы миелин қабығымен қап-талған жүйке клеткаларының аксондарынан түрады.Ми жарты шарлары мөлшерлері мен пішіні әртүрлі нейрондардан тұрады. Ми қыртысының нейрондары 14 түрлі болады. Ми қыртысының қүрамында нейроглиялар да болады. Олар нейрондардың тірегі қызметін атқарады және оларды қоректендіреді. Нейроглиялардың саны нейрон-дардан 10 есе артық болады.
Нейрондеп жүйке торшасы мен оның өсінділерінің жиынтығын айтады. Нейрон жүйке жүйесінің құрылымдық және функционалдық негізі болып табылады. Оның құрамында төрт құрылым болады. :Торша тұлғасы –денесі (сома),қысқа өсінділер-дендриттер, ұзын өсінді-нейрит немесе аксон, және аксон ұшы,немесе терминалдар. Нейронның аталған бөліктерінің әрқайсысы өзіне ғана тән қызмет атқарады. Нейрон тұлғасы синтез процесін жүргізеді.Оның құрамында ядро,рибосомалар,эндоплазмалық тор және басқа қосындылар болады.Мұнда медиаторлар , торша белоктары және басқа компоненттер түзіледі. Сома нейронның әрекетін, біртұтастығын қамтамассыз етеді.Ол зақымданса бүкіл нейрон қызметі бұзылады.
Аксон -тітіркеністі басқа торшаларға-жүйке, ет немесе секрециялық торшаларға , -жеткізеді. Аксон- жүйке торшасының ұзын өсіндісі . Ол ОЖЖ-ін шеткі ағзалармен байланыстырады. Сеімтал (сенсорлық) нейрондар аксонды тітіркеністі шеткі рецепторлардан ОЖЖ-не жеткізеді. Қозғағыш (моторлық) нейрондар аксоны тітіркеністі ОЖЖ-нен дене еттеріне жеткізеді. ОЖЖ-сі ішкі ағзалармен де аксон арқылы байланысады. Аксонның қызметі тітіркеністі өткізу. Тітіркеніс электр потенциалының туындауы нәтижесінде пайда болады да , аксон бойымен сомадан жүйке ұшына дейін толқын сипатта таралады. Аяқталар жерінде аксон тарамданып,жіңішке тармақтар (терминалдар) тзеді де, әрбір терминал өздері жалғасатын торшаларен арнаулы жалғамалар –синапс, құрайды.
Нейрон атқаратын қызметіне қарай үш топқа бөлінеді.
Бірінші топқа тітіркеністі рецепторлардан ОЖЖ—не жеткізетін нейрондар жтады. Оларды сезімтал, Афференттік , немесе сенсорлық нейрондар деп атайды. Бұл нейрондардың тітіркеністі өткізетін ұзын өсінділерін сезімтал , немесе орталыққа тепкіш , жүйке талшықтары дейді.
Нейрондардың екінші тобы қозуды ОЖЖ-не басқа торшаларға, ұлпаларға ,мүшелерге жеткізеді. Оларды эфференттік, немесе қозғалғыш ,нейрондар деп атайды. Бұл нейрондардың шеткей жүйке тамырлар құрамына енетін ұзын өсінділерін орталықтан тепкіш , немесе қозғағыш, жүйке талшықтары дейді.
Нейрондардың үшінші тобына сезімтал және қозғағыш торшаларды бір-бірімен байланыстыратын аралық , немесе жалғастырушы , жүйке торшалары жатады. Жалғастырушы нейрондар тек ОЖЖ-сі аумағында орналасқан.
Морфологиялық және физиологиялық тұрғыдан ОЖЖ-сі әр түрлі жүйке орталықтарының күрделі жиынтығы болып табылады. Сондықтан организмнің әр түрлі сыртқы әсерлерге жауабы бүкіл ОЖЖ-сінің үйлесімді реакциясы болып саналады. Өз ретінде организмнің біртұтас рефлекстерінің – реакциясының мағынасы, бір жағынан , сыртқы әсердің сипатымен , екінші жағынан, ОЖЖ-сінің физиологиялық күйімен, жеке орталықтардың функционалдық ара қатынасымен анықталады. Мағыналы, тиімді әрекеттер жүйке орталықтары қызметін үйлестіру нәтижесінде туындайды. Ал бұл процесс ОЖЖ-сінің морфологиялық және функционалдық ерекшеліктерінің нәтижесінде қалыптасады.
Доминанттық қозу. Белгілі бір жағдайда уақытша бір орталық үстемдік ететін билеуші орталық бола алады. Үстем қозу орталығы басқа орталықтардың қызметін тоқтата алады. Бұл орталықтардың ерекше қасиеттері бар:
1. Өте қозғыш келеді. Қозу табалдырығынан төмен күштерге жауап береді.
2. Басқа орталықтарға бағытталғае серпіністерді өзіне тартып, өзіндегі қозуды күшейтеді де, басқа орталықтардың қызметін тежейді.
3. Қозу созыңқы болады.
4. Қозудың күші, жиілігі тітіркендіргішті күшімен жиілігімен көп артық. Сәл тітіркендіргішке күшті жауап береді.
5. Қозу тез жинақталады. Бұл орталық керексіз рефлекстерді тоқтатып тастайды. Организмге өте қажеттілерін тудырады. Сөйтіп, оның организмді дегеніне, алдына қойылған мақсатына жеткіуде маңызы зор 6. Әдетте үстем қозу ұзаққа созылмайды, тіршілікке қажет қызметі орындалған соң оның үстемдігі жоғалады, билігі тоқтайды. Өте тұрақты үстем қозу сау адамда кездеспейтін ой пікірлердің пайда болуына әкеліп соғуы мүмкін.
Орталық жүйке жүйесінің негізгі қызметі – рефлекс тітіркенуге жауап беру деген мағынада. Рефлекс сөзін тұңғыш рет қолданған француз философы Рене Декарт (1664ж), оған ғылыми сипаттама берген чех ғалымы Прохаска (1817ж). Рефлекс туралы ілімді одан әрі дамытып , рефлекстік теорияны пайымдағандар орыс ғалымы И.М. Сеченов , И.П. Павлов, П.К.Анохин .
Рефлекс дегеніміз орталық жүйке жүйксінің сыртқы немесе ішкі тітіркендіргіштерге беретін күрделі жауабы. Рефлекстің морфологиялық негізі – рефлекстік доға , яғнии қозуды рецепторлардан жүйке орталығына, онан шеткі ағзаға жеткізетін жол.
Рефлекстердің атқарылуын қамтамассыз ететін анатомиялық құрылымдар бірлестігін рефлекс доғасы (жолы) дейді. Рефлекс доғасы жүйке жүйесінің функционалдық негізі болып табылады. Дененің белгілі бір рефлекс тудыратын аймағын рефлексогенді аймақ дейді.
Рефлекс доғасы қарапайым, екі нейронды , жалғыз синапсты және күрделі, көп нейронды ,бірнеше синапсты болып бөлінеді. Ең қарапайым доға бес буыннан тұрады. Олар: рецепторлар, орталыққа тепкіш жүйке тамыр , жүйке орталығы , орталықтан тепкіш жүйке тамыр және атқарушы құрылым, немесе эффектор. Демек, орталық жүйке жүйесінің негізгі қызметі –рецепторлар мен эффеторлар арасын шапшаң әрі тиімді байланыстыру,сыртқы орта мен организмнің жауап реакциясының арасындағы үйлесімді қалыптастыру . Рефлекс атқарылу үшін рефлекс доғасының тұтастығы қажет.Рефлекс доғасының тұтастығы бұзылса, рефлекс туындамайды.
Кейінгі жылдары жеке функциялардың рефлекс түрінде реттелуін қамтама сыз ететін рефлекс доғасы жайлы түсінік айтарлықтай толықтырылды. Кез кел ген рефлекс атқарушы құрылымның тітіркеніске қайырған жауабымен аяқталмайды.
ОЖЖ–сі өз қызыметін рефлекс түрінде атқарады. Рефлекс деп организмнің әр түрлі ішкі немесе сыртқы әсерлерге орталық жүйе жүйесінің қатысуымен қайтаратын жауабын айтады. Ал, рефлекстің атқарылуын қамтамасыз ететін анатомиялық жолды рефлекс жолы, немесе рефлекс доғасы, дейді.
Рефлекс дененің белгілі бір бөлігінде орналасқан рецепторлардың ттітіркенуінен басталады.
Дененәің нақтылы рефлекс тудыратын аймағын рефлексогендік аймақ, немесе рефлекс өрісі, деп атайды.
Рефлекс алуан трлі болады, сондықтан оны бірнеше принципті негізге ала отырып жіктеуге болады.
1.Биологиялық маңызына қарай рефлекстер қоректік, сақтанну, жыныстық, ұрпақ қорғау, бағдарлау т.б. болып бөлінеді.
2.Рецепторлар табиғатына қарай рефлекстер зкстерорецептивтік, интерорецептивтік, проприорецептивтік болып жіктеледеі.
3.Нейрондардың орналасуына қарай рефлекстер жұлындық, булбарлық, межэнцефальдық, диэнцефальдық және қыртыстық болып жіктеледі. Рефлекстің бұл негізде жіктелуі көп жағдайда шартты топтастыру болып табылады, себебі ОЖЖ – нің әр түрлі құрымдары арасында тығыз морфологиялық және функционалдық байланыс болады.
4.Эфференттік бөлімінің сипатына қарай рефлекстер тұлғалық (тәнрефлекстері) және вегетатифтік болып бөлінеді. Тән рефлекстерінің эффекторлары дене еттері болса, вегетативтік рефлекстер әр түрлі ішкі ағзалар мен қан тамырлары қызыметінің өзгеруімен байқалады.
5.Жауап – реакцияның сипатына қарай рефлекстер қимыл – әрекет сөл бөлу т.б болып бөлінеді.
6.Эффекторға әсеріне байланысты рефлекстер қоздырғыш және тежеуші болып жіктеледі.
7.Қалыптасу табиғатына қарай рефлекстер шатсыз және шартты болып жіктеледі. Шартты рефлекстер тіршілік үстіне жүре пайда болады, ұрпақ қуаламайды.
⇐ Предыдущая12345678910Следующая ⇒
Не нашли, что искали? Воспользуйтесь поиском:
vikidalka.ru - 2015-2022 год. Все права принадлежат их авторам! Нарушение авторских прав | Нарушение персональных данных |
Ұлы ағартушы Ыбырай Алтынсарин кең қазақ сахарасында мектеп ашып, ағарту саласында ұшан – теңіз еңбек сіңірді. Тұңғыш дүниетану мектебін ұйымдастырған Ыбырай Алтынсарин даланың алып қоңырауы.
Биыл Ыбырай Алтынсариннің туғанына 175 жыл толуына орай қала орталығындағы мемориалдық мұражай қызметкерлері көптеген маңызды іс-шаралар атқаруда. Соның бірі жас ұрпаққа сапалы білім, саналы тәрбие беріп келе жатқан ұстаздар жайлы мұражайға деректер жинақтайды. Балаларға білім беру жолын жалғастырған, ұлы ұстаздың ізбасары Ыбырай Алтынсарин есімі берілген дарынды балаларға арналған мектеп-интернат ұстазы Әлменова Бисенгүл Тұрсынбекқызы өзі жайлы мәліметтер мұражайға тапсырды. Мұғалім бейнесі – ұмытылмас тұлғалардың бірі. Балалардың ұшқыр қиялын, ойын дәл ұғып, олардың дүние танымын дамытатын осы ұстаз. Мұғалім – ұлы тұлға. Ұстаз болу жүрек жылылығын, мейірім нұрын, адамгершілік қасиетті оқушының бойына дарыту. Осындай сенім мен жауапкершілікті терең түсініп, өскелең өмір талабына жауап бере алатын, өз ісінің шебері ретінде танылып жүрген ұлағатты ұстаздардың бірі. Оқытудың әр түрлі әдіс – тәсілдері мен жаңа технологияны ұтымды пайдаланып, білікті, тәжірбиелі маман әрбір сабағын сапалы жүргізеді. Ұзақ жылғы жемісті еңбегі жоғары бағаланып, бірнеше рет республика, қала, облыстық білім департаментінің Құрмет грамоталарымен марапатталған, Ыбырай Алтынсарин төс белгісінің иегері. 2009 жылы Қазақстан Республикасы білім және ғылым Министрлігінің Құрмет грамотасы «Тәуелсіз Қазақстанның рухани және әулеметтік дамуы жолында қол жеткен табыстары және оның гүлденуіне қосқан үлесі үшін» табыс етілді. 2010 жылы – «Ең үздік авторлық бағдарлама» конкурсында Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі грамота және сертификатымен марапатталды. 2012 жылы – «Көп тілді жастарды тәрбиелеуде және мемлекеттік жүзеге асыруда жақсы нәтижеге қол жеткізгені үшін» облыстық тілдер басқармасынан Алғыс хат берілді. Бейсенгүл Тұрсынбекқызының айтуы бойынша «Менің жұмыста, өмірде табысқа жетуіме ата-анам берген тәлім-тәрбие үлкен роль атқарды. Өмірде оңай жолды іздемеуге, кез-келген қиындықты еңбекпен жеңуді үйретті». Әр мұғалім өз оқушыларының жеткен жетістіктеріне қуанады, олардың есімдерін мақтанышпен айтады. Ғылыми жұмыстар мен олимпиададан жүлделі орын алған оқушылары: Досмайлова Алтын, Шунанова Әйгерім, Абдуллина Балтенге, Мереке Әйгерім, Шаймерден Инеш, Токушева Мадина, Абенова Әйгерім, Фазыл Тоғжан. Бірнеше жыл бойына «Оқушылардың шығармашылық жеке тұлғалық қасиеттерін дамыту үшін әр деңгейлік тапсырмалар» бойынша жұмыс істеді. ҰБТ-ға дайындығы жемісті де жеңісті нәтиже көрсетіп, «Алтын белгі» иегерлерін де түлеп ұшыртқан. Бейсенгүл Тұрсынбекқызының есімі «Білім берудегі үздіктер» деп аталатын халықаралық энциклопедияның «Педагогтық данқ» бөліміне енгізілді. Жоғары санатты ұстаз облыстық, республикалық сайыстардың жеңімпазы, іс-тәжірбиесі басқа ұстаздарға үлгі ретінде таратылуда. Аяулы ұстаз қанатынаң астынан талай – талай түлектер ұшырды. Кәзіргі кезде олар әр түрлі салаларда жемісті еңбек етуде.
Ұстаз бақыты – шәкірт алғысымен келеді десек, Бейсенгүл Тұрсынбекқызы шәкірттердің алғысына бөленіп жүрген бақытты ұстаз. Сабырлы, салмақты мінезі, бейімділігі мен байптылығы, ұйымдастыра білу қабылеттілігі бойынан анық көрінеді. Адамдықтық асыл қасиеттеріне еңбекте де, тұрмыста да кір келтірмей жүрген өнегеге толы ғұмыры жастарға, ұстаздарға үлгі – өнеге болып табылады. Жас ұрпаққа білім, тәрбие беру оңай жұмыс емес. Себебі, жас ұрпақтытың психологиясы мінез – құлқы, сезгені мен білгені, жанұяда ата – анадан алған тәрбиесі бірдей бола бермейді. Әр баланаң өзіндік ерекшелігі болады. Біз әңгімелеп отырған ұстаз еңбекқорлығымен, мол ізденісімен шәкірт көңілінен жол таба білген ұстаз.
«Маған жақсы мұғалім бәрінен де қымбат, өйткені мұғалім мектептің жүрегі» деп, Ыбырай Алтынсарин айтқандай, қай мектепте болсын негізгі тұлға – ұстаз.
Қазақ тілі
Русский
поиск
Search for:
©2022 Қостанай облысы әкімдігінің мәдениет басқармасы
«Ыбырай Алтынсарин атындағы облыстық балалар мен жасөспірімдер кітапханасы» коммуналдық мемлекеттік мекемесі. |
ӘЛЕУМЕТТІК МЕМЛЕКЕТТІҢ ДАМУЫНДА ТҰЛҒАНЫҢ ҚАЛЫПТАСУЫНЫҢ КЕЙБІР МӘСЕЛЕЛЕРІ Ресей Федерациясының жалпы тарихы. Киев Русі. Феодалды бытыраңқылық. Татар-Моғол шапқыншылықтары Жарын күткен жауынгер әйел ЖОҒАРЫ БІЛІМДІ ХАЛЫҚАРАЛЫҚ ДЕҢГЕЙДЕ БАҒАЛАУДЫҢ ҰЛТТЫҚ БІЛІМ ЖҮЙЕСІНЕ ӘСЕРІ
басқару нысаны Конституцияға әсер етеді. Конституция мемлекеттің әлеуметтік-саяси жүйесін айқындайды. Әлемдегі көптеген елдердің Конституцияларының көбінесе алғашқы баптарының өзінде-ақ қысқаша түрде сол мемлекеттің мәні, ондағы биліктің қайнар көзі болып табылатын табиғатының кең ауқымды, жалпылама және негізгі сипаты айтылады.
«Конституция: ол – мемлекетке кигізілген киім, егер де бұл киім халықтың менталитетіне сәйкес келсе (яғни «дәл шақ» болса) – онда бұл халық тұрақты даму мен гүлденуге қол жеткізеді. Егер басты заң саяси мәдениет деңгейі мен менталитетке сәйкес келмесе – онда халық тұтастай күрделі мәселелерге тап болып, ақырында өз дамуынан ажырап, тіпті кейде қайғылы күйге душар болады». Әрбір мемлекет өзінің дамуында Конституцияны қабылдау және оны елдің ең басты құжаты ретінде қалыптастыру кезеңін бастан кешеді.
Латын тілінен аударғанда «constitutio» сөзі «бекітемін», «құрамын» деген мағынаны білдіреді. Қазіргі ұғымдағы алғаш жазылған Конституция АҚШ–та 1787 жылы және Францияда 1791 жылы қабылданды.
Америка азаматтарының индивидуалдығының тарихи тамыры терең. Сол секілді АҚШ Конституциясы индивидтер ұлты, индивидуалистер ұлты секілді америкалық ұлттың менталитетін есепке ала отырып қабылданған. Қазіргі таңда америкалық құндылықтар салт-дәстүрі, тарихы, төл мәдениеті алға басқан.
Жапония секілді азиялық елдің тарихына көз салып көрейікші. VIII ғасырдың өзінде-ақ жапондықтардың санасында императорлық биліктің ел басқаруда күмән туғызбас заңдылық қағидаты орнығып үлгерді. Яғни әрбір жапондықтың жүрегінде императордан басқа ешкім мемлекет басшысы бола алмайды деген сенім ұялады. Алайда ұзақ уақыт бойы Жапонияда әскери диктатураның өзінше бір үлгісі саналатын, бар билік сёгунның – «ұлы қолбасшының» қол астына шоғырланған. Араға үзіліс сала отырып, сёгунат жүйесі 1192 және 1868 жылдар аралығында биліктің басқару тетігіне айналды. Сёгунатқа тән сипатқа императорды бірқатар өкілдік және салтанаттылық функцияларына ие мемлекеттің номиналды басшысы ретінде сақтаушылық жатады. Императорға оның мәртебесіне лайық барлық құрмет рангілері берілгенмен, алайда оның қолында шын мәніндегі саяси күш болған жоқ. Жапонияның ел Конституциясын қалай әзірлеп, қабылдағаны жөнінде айтар болсақ.
1881 жылдың 12 қазанында император елге Конституцияны сыйға тарту жөніндегі қаулын жариялады. Ал 1889 жылдың 11 ақпанында Токиода Жапонияның Конституциясының қабылданғанын салтанатты түрде жариялау рәсімі өтті. Конституцияны қабылдағанға дейін жапондар оны әзірлеу бойынша аянбай тер төкті. Императордың тапсырмасы бойынша мемлекеттік саладағы уәкілетті адамдар, ғалымдар мен заңгерлер тарапынан бірқатар елдердің конституциялары зерделеніп, сарапталды.
Көршілес Қырғызстанның мемлекет құрудағы қайғылы тәжірибесі демократиясы дамыған Батыс елдерінің Конституциясын көшіріп, Қырғызстан халқының менталитет ерекшеліктеріне көз жұма отырып, ахуалды мүлдем өзгеше азиялық әлеуметтік-саяси ландшафтқа енгізулің қауіпті екендігін көрсетті. Ақаевтың саяси аңқаулығы мен оның жанындағы шенеуніктердің қырғыз мемлекеттілігін батыстық өлшем бойынша Орталық Азиядағы демократия аралын, орталықазиялық Швейцарияны құру жолындағы қадамдары мен басқа да саяси сандырақтары бүгінгі жағдайға душар етіп отыр.
Қазақстан Республикасының Конституциясы концептуалдық, жекелей алғанда институционалдық және қызмет етуі жөнінен Француз Республикасының V Конституциясына бағдарланып әзірленген. 1946 жылғы Конституцияға қарағанда, Францияның жаңа Конституциясы Президенттің өкілеттігімен бірге мемлекеттік биліктің негізгі органдарының құзыретіне мән берді. Содан бері Президентке мемлекеттегі жетекші рөл берілді. Францияның Президенті Конституцияның сақтаушысы, ұлт тәуелсіздігінің, елдің аумақтық тұтастығының кепілі. Сонымен қатар ол билік тармақтарының қалыпты қызмет етуін және мемлекеттік саясаттың сабақтасуын қамтамасыз етеді.
Қазақстан Республикасы Конституциясы Тұжырымдамасының негізінде Еуразиялық идея жатыр. Бүгінгі біздің Конституциямыз өзіне Азияға тән жеке-даралық, яғни күшті президенттік билік (бұл Конституцияның баптарында көрініс тапқан) пен еуропалық дәстүрге негізделген Парламенттің болуына негізделген. Қазақстан Республикасындағы қазіргі заңнамалық актілерінің басым бөлігі 1995 жылда қабылданған.
Қарақалпақстан Өзбекстанның солтүстік-батыс территориясында орналасқанмен, бұл елдің Мемлекеттік Туы, Елтаңбасы, Әнұраны, Конституциясы мен Үкіметі бар. Тіпті Конституциясының 1-бабында «Қарақалпақстан – Өзбекстан құрамына енетін егеменді, демократиялы республика» деп көрсетілген. Бұл туралы Өзбекстанның Конституциясында да «Қарақалпақстан тәуелсіздігін алуға құқылы» деп жазылған. Егер Ресейдің құрамындағы елдерді Президенттері билесе, Қарақалпақстанда елдің жоғарғы басшысы, заң шығарушы орган – Жоғарғы Кеңестің төрағасы басқарады. Мемлекеттік символдары болғанмен, қарақалпақтардың төл ақшасы жоқ.
Норвегия – конституциондық монархия. Норвегияда көптеген кейінгі толықтырулар мен түзетулер жүргізілетін 1814 жылғы конституция жұмыс жасайды. Монархия мұрадан мұраға беріледі және 1990 жылдан бастап тақ үлкен қызына немесе ұлына беріледі. Король ресми түрде барлық политикалық тағайындауларды орындайды, церемонияларға қатысып, мұрагер ханзадамен бірге мемлекеттік кеңесте күнделікті формальды отырыстарды жүргізеді. Министрлер кабинеті премьер-министр және сәйкесінше департаменттерді басқаратын 16 министрден тұрады. Құқықтық билік Стортингке (парламент) тиесілі, 2005 жылдан бастап 169 депутаттан тұрады (бұрын 165).
Қандай да сұрақ болмасын басқарушылар әрбір министрдің өз ойын білдіру құқығына қарамастан, барлығына ұжымдық жауапкершілікпен қарайды. Министрлер кабинетінің мүшелері көпшіліктің немесе парламентте коалициялық Стортингте сайланады. Олар парламенттік сайлауларға қатыса алады, бірақ дауыс бере алмайды. Мемлекетік қызметкерлердің орындары конкурстық экзаменнен өтілгеннен кейін ғана беріледі.
Құқықтық басқару Стортингке тиесілі, ол партиялық тізім бойынша әрбір 19 облыстан (фүлке) мерзімі төрт жылға сайланатын 165 мүшеден тұрады. Стортингтің әрбір мүшесі үшін орынбасар сайланады. Осылайша басқару құрамына енген әрбір Стортинг мүшесі үшін орынбасар болады. Сайлау құқығына Норвегияның барлық, яғни 18 жасқа толғандар және елде бес жылдан кем тұрмаған азаматтардың құқығы бар. Стортингке сайлану үшін азамат Норвегияда он жылдан кем уақыт тұрмауы және сайланатын облыста тұрақты тұратын орны болу қажет. Сайлаудан кейін Стортинг екі палатаға жіктеледі: Лагтинг (41 депутат) және Одельсинг (124 депутат).
Бразилияда монархия жойылғаннан кейін бірінші республикалық Конституция 1891 жылы басқарудың президенттік жүйесін енгізді. Биліктің 3 тәуелсіз тармағы бар: атқарушы, заң шығарушы, сот билігі. Бұл құрылым келесі 6 конституцияда сақталды. 1988 жылы Конституция жаңашыл политикалық концепцияны қамтиды – қоршаған ортаны қорғаудан атқарушы қызмет үстінен заң шығарушы билік функциясын күшейтуге дейін.
Бразилияда – 26 штат пен федералдық округке бөлінген федеративті республика. Штат үкіметі федерал үкіметімен ұқсас құрылымды иемденеді және барлық өкілдікті иемденеді. Штаттың атқарушы үкіметінің басшысы тікелей сайлаумен 4 жылға сайланған губернатор. Штаттардың заң шығару ассамблеясы және сот билігі федералдық схемамен жүргізіледі.
Тек XV ғасырдың басында ғана Малакка аралында тұңғыш мемлекет пайда болған. Жер шарындағы өзге мемлекеттер сияқты, Малайзия да тәуелділікті бастан кешірді. Жан басына шаққандағы табыс өте төмен болған. Әйтсе де мемлекетті басқару саясатын дұрыс жолға қоя білген малайзиялықтар біртіндеп қиындықтар мен кедергілерді жеңуді де үйренді.
Басқару жүйесі – конституциялық монархия. Елдің негізгі заңы – 1957 жылы қабылданған Федералдық Конституция. Малайзияның жоғарғы басқарушысы – мұрагер сұлтандарының бірі. Кезек бойынша 5 жылға басқарушылар кеңесі сайлайды. Мемлекет басшысы конституциялық монрахқа тән прерогативалары мен привилегиялары, парламентті басқару өкілеттігі бар. Заң бойынша ол ел қарулы күштердің бас қолбасшысы болып табылады. Сонымен қатар ол – атқарушы билігінің де басқарушысы, бірақ өзінен шығатын барлық актілер олардың жауап беретін министрлермен келісіледі. Монархтың парламентті шақыруға, сессияны тоқтатуға құқы бар. Осы тәртіппен ол тыйым салу құқын іске асырады, жолдамаларымен парламентке үндеу жасайды. Конституция бойынша, Жоғарғы басқарушысы Премьер—Министрді, оның ұсынысымен министрлерді тағайындайды.
Малайзия парламенті екі палатадан тұрады: Сенат және Өкілдер палатасы. Сенатта барлығы 69 орын бар. 43 сенаторды премьер-министрдің ұсынысымен Жоғары басқарушы тағайындайды, ал 26-сын штаттардың заң шығарушы ассамблеялары жібереді (әр штаттан екі сенатордан). Тағайындалған сенаторлар өз лауазымында 6 жыл отырады. Өкілдер палатасы – төменгі палата. Оның өкілеттері әлдеқайда кең. Оның құрамында жалпыға бірдей сайлау құқығы негізінде бір мандатты округтерден сайланатын 219 депутат кіреді. Төменгі палата алты айдан кем емес мерзімінде бір рет жиналады және премьер-министрдің ұсынысымен оны Жоғарғы басқарушысы тарата алады. |
Оның алтауы орталыққа барып тексерілген, ал өзгесі емхана дәрігерлерінің нұсқауымен қан тапсырып, вирус жұқтырғанын білді, деп хабарлайды Aktobenews.kz тілшісі.
Ақтөбеде жыл сайын АИТВ жұқтырғандар анықталғанымен, мамандар жағдай тұрақты деп отыр. Вирус көбіне жыныстық қатынас арқылы тарап жатыр.
«Бәрі адамның қолында. Сақтық шараларын қолдану, АИТВ туралы білу маңызды. Бұрын салауатты өмір салтын ұстанбайтын, нашақорлар мен тәнін сататын әйелдердің арасында көп кездессе, соңғы жылдары қарапайым адамдар арасынан анықталып жатыр. Нашақорлар ақпаратпен таныс, олар сақтана біледі. Ал адамдар «маған жұқпайды» деп ойлап, алаңсыз жүреді. Сондықтан кездейсоқ жыныстық қатынастан сақтанып, отбасына адал болу шарт», — деді Ақтөбе облыстық ЖИТС алдын алу және оған қарсы күрес жөніндегі орталығы бас дәрігерінің орынбасары Анна Каспирова.
1989 жылдан бері Ақтөбе облысы бойынша барлығы 437 адамның осы дертке шалдыққаны анықталды. Қазір облыста 227 адам тұрады. АИТВ дертіне шалдыққан 88 адам көз жұмған. Мамандардың айтуынша, вирус жұқтырған адамдар уақытылы дәрі ішсе, ұзақ жасай алады.
«Соңғы жылдары тұрақты жұмыс істеп жүрген адамдар жас адамдар жұқтыра бастады. Мәселен, бірнеше жыл бұрын бір қыз Германиядан вирус жұқтырып келді. Қазіргі кезде облыста үш сәбиден вирус анықталды. Екеуі ана жатырында, біреуі емізген кезде жұқтырды. Адам вирус жұқтырған соң 7-8 жыл бойы ауыратынын білмеуі мүмкін. Клиникалық белгілері болмаған соң ұзақ жүріп қалады. Бізде 9 жыл бұрын АИТВ жұқтырған адам да болды. Тек қан тапсыру арқылы анықталады», — деді орталықтың бөлім меңгерушісі Айжан Жайлаубаева.
Айта кетейік, Ақтөбеде ЖИТС-тен қайтыс болғандарды еске алуға арналған «Ұмытпаймыз, білеміз, жеңеміз!» атты іс-шара өтіп жатыр. Жұма күні Ретро саябағында үкіметтік емес ұйым өкілдері мен студенттер шар ұшырады. Кейін автошеру өтеді. |
Құранды қолына алған немесе оқып отырған адам оның құндылығын біліп, құрметпен қарауға міндетті. 1. Құранды дәретті кезде ғана қолға алып, дәретті кезде ғана оқу. 2. Оқымас бұрын тісті мисуәкпен жуып,…
Құран – құлшылықтың қайнар көзі
Алла тағаланың хақ діні Исламның екі қайнар көзі бар: бірі – қасиетті Құран Кәрім, екіншісі – пайғамбарымыздың (с.ғ.с.) хадистері мен сүннет жолы (өнегелі өмірі). Құран – ұлы періште Жәбірейіл (ғ.с.)…
Құранды оқып үйрену мен үйретудің маңызы қандай?
Барлық болмыс атаулы мен таңғажайып ғаламның жаратушысы Аллаһ тағала Ислам діні арқылы діндерді толықтырып, кемеліне келтірді. Адамзаттың бақыты үшін Құран Кәрімді түсірді. Құран аса дана һәм шексіз рақым иесі Хақ…
Алау Әділбаев. Сүннеттің Құранмен үндестігі және дінде дәлел болуы
Құран – барша адамзат пен жындар әлеміне ақыретке дейінгі бүкіл заманға түскен Иләһи мәңгілік үкімдер мен тәлімдердің қайнар көзі. Онда әрбір құбылыс пен тіршілік иелерінің сыпаты өз маңыздылығына қарай қымтылған.… |
Елордада еңбек нарығын реттеуге бағытталған шаралардың шапағатын көріп жатқандардың қарасы қалың. Бүгінде қала әкімдігінің ұйытқы болуымен әр тоқсан сайын тұрақты ұйымдастырылатын бос жұмыс орындары жәрмеңкесі арқылы «екі қолға бір күрек» тауып кеткендер де көп.
Шаһарда тұрғындар үшін тұрақты жұмыс орындарын ұйымдастыру, лайықты еңбек жағдайларымен қамтамасыз ету мен еңбек нарығының қажеттіліктеріне сәйкес, кадр даярлау бойынша жүйелі жұмыс жүргізілуде. Айталық, Астана қаласы әкімдігінің Халықты жұмыспен қамту орталығы жыл басынан бері 7 421 адамды тұрақты жұмысқа орналастырған. Қазір «Еңбек» порталында 5 760 адам жұмыссыз ретінде тіркеуде тұрса, оның 2 269-ы әлеуметтік көмек алады. Сондай-ақ 2 988 адам тұрақты жұмыспен қамтылған. Осының өзі жұмыссыз елордалықтар әкімдіктің жұмыспен қамту іс-шараларына белсенді қатысып жатқанын көрсетіп отыр.
Жалпы алғанда, жыл басынан бері 9 жалпықалалық бос жұмыс орындары жәрмеңкесі өткізілген екен. Шараға 523 ірі жұмыс беруші қатысып, 14 612 бос жұмыс орындары ұсынылған. Ол бойынша 260 адам тұрақты жұмыспен қамтылыпты. Ал жыл соңына дейін Астанада 28 мың жаңа жұмыс орны ашылмақ. Мәселен, осы тоқсанда соңғы рет «Жастар» сарайында өткізілген жалпықалалық бос жұмыс орындарының жәрмеңкесінде жұмыссыз тұрғындар үшін 55 жұмыс беруші 1 400-ден астам бос жұмыс орнын ұсынды. Қазір қалада мұғалімдерге, құрылысшылар мен инженерлерге деген сұраныс жоғары. Сол үшін жұмыссыздар қатарын азайту мақсатында бос жұмыс орындары жәрмеңкесі тұрақты өткізіледі. Енді жыл соңына дейін жастар үшін тағы бір жәрмеңке өткізу жоспарланған.
Мұндай жәрмеңке өтініш берушілердің де көңілінен шығып отыр. Өйткені жұмыссыз тұрғындар осындай іс-шаралардың арқасында бір күнде бірнеше жұмыс берушімен бір нысанның ішінде сұхбаттасуға мүмкіндік алады. Оның үстіне, кейбір компаниялардың ұсынып отырған бос жұмыс орындары туралы толыққанды ақпарат алуға болады. Мысалы, пробацияда тұрғандар, NEET санатындағы азаматтар мен халықтың әлеуметтік осал топтарының өкілдері, зейнеткерлік жасқа дейінгі адамдарды жұмысқа орналастыруға бағытталған жобалар туралы білгісі келетіндер көп. Сондай-ақ оқуды жаңа бітірген жас мамандарға арналған мемлекеттік бағдарлама бойынша да тұрақты жұмысқа орналасудың жолдары қарастырылады.
Е.Бөкетов атындағы Қарағанды университетін Құқықтану мамандығы бойынша бітірген Карина Каринова – Халықты жұмыспен қамту орталығы арқылы жұмысқа тұрған жас маман. Оның өтініші биыл «Жастар практикасы» жобасы бойынша Әділет министрлігіне жолданған соң қажетті құжаттар рәсімделіп, аппарат басшысының бұйрығымен жұмысқа қабылданған екен. Қазір ол Тіркеу қызметі және заң қызметтерін ұйымдастыру департаментінің Құқық түсіндіру жұмысы басқармасында іс жүргізуші ретінде жұмыс істейді. Үшінші топтағы мүгедек Руслан Әжібаев та Астана қаласы әкімдігінің Халықты жұмыспен қамту орталығына жұмысқа орналастыру бойынша өтінішпен жүгінген. Қазір ол да «РИККО Проперти» ЖШС-ның Астана қаласындағы филиалына жұмысшы болып тұрақты жұмысқа орналастырылды.
Сарыарқа ауданы бойынша жұмысқа орналастыру бөлімінің басшысы Бағила Орымбетованың айтуынша, Астана қаласы әкімінің қаулысымен бекітілген мүгедектерді жұмысқа орналастыруға арналған жұмыс орындарының квотасы бекітілген. Бұл бойынша қаладағы бірқатар компаниялар мүмкіндігі шектеулі адамдарды жұмысқа алу туралы шарт енгізілген. Мысалы, биылдың өзінде осы санаттағы 822 адам жұмыспен қамтылыпты. Сондай-ақ еңбек өтілі жоқ тұрғындарға арналған «Жастар практикасы», «Алғашқы жұмыс орны», «Ұрпақтар келісімшарты» секілді мемлекеттік бағдарламалар жұмыс істейді. Бұдан бөлек, ұзақ уақыттан бері жұмыс таппай жүргендер мен зейнет жасына жеткендерге арналған әлеуметтік жұмыс орындары бар. Ал оған биылдан бастап «Күміс жас» бағдарламасы іске қосылған. Мамандығы жоқ, не болмаса кәсібін ауыстырғысы келетіндер де қысқамерзімді курс арқылы бос жұмыс орындарына өтінім жіберуге әбден болады. |
АҚШ Әділет департаментінің прокуратурасы 2021 жылдың 6 қаңтарында Капитолийді басып алуға қатысты тергеу аясында бұрынғы вице-президент Майк Пенстен жауап алады, - деп хабарлады CNN.
Прокурорлар бұрынғы вице-президенттің өкілдеріне бұрынғы президент Дональд Трамп пен оның одақтастарының 2020 жылғы сайлаудан кейін биліктің ауысуына кедергі жасау әрекетіне қатысты қылмыстық тергеу аясында жүгінді.
Майк Пенстің командасы бұрынғы вице-президент кейбір дәлелдерді ұсыну үшін Әділет департаментімен ықтимал келісімді талқылауға ашық екенін айтты.
Құқық қорғау органдарының қызығушылығын жақында жарияланған М.Пенстің бұрынғы президенттің 2020 жылғы сайлау нәтижелерін жою ниетіне қатысты Д.Трамппен қарым-қатынастың кейбір аспектілерін сипаттайтын естеліктері тудырған болуы мүмкін.
Бұған дейін Әділет министрлігі Пенстің бас кеңесшілері Грег Джейкоб пен Марк Шортқа сұрақ қоюда біраз жетістікке жеткен. Бұл қылмыстық тергеу Д.Трамптың жақын ортасында жалғасуы мүмкін екенін көрсеткен.
АҚШ Капитолий Майк Пенс тергеу
Ұқсас жаңалықтар:
Ғалымдар уақыт өлшемін өзгертпек - 02.12.2022 . 20:50
Ақ үй Қазақстан реформаларын қолдайды - 01.12.2022 . 11:50
«440 миллион теңге ұрлаған»: Алматыда екі компания басшысына қатысты тергеу аяқталды - 29.11.2022 . 15:58 |
К ашық қоғам мемлекеттің ішкі саяси, экономикалық, әлеуметтік және мәдени жүйелерінің деңгейін білдіретін ұғым К Ашық қоғам — мемлекеттің ішкі саяси, экономикалық, әлеуметтік және ...ң барлық түрлері және кез-келген әлеуметтік саясат ашық сыналады
К ашық қоғам мемлекеттің ішкі саяси, экономикалық, әлеуметтік және мәдени жүйелерінің деңгейін білдіретін ұғым
жүктеу 12.81 Kb.
Дата 24.11.2022
өлшемі 12.81 Kb.
#24436
К Ашық қоғам — мемлекеттің ішкі саяси, экономикалық, әлеуметтік және ...ң барлық түрлері және кез-келген әлеуметтік саясат ашық сыналады
К Ашық қоғам — мемлекеттің ішкі саяси, экономикалық, әлеуметтік және мәдени жүйелерінің деңгейін білдіретін ұғым; Карл Поппердің «еркін қоғам» концепциясы, мұнда білімнің барлық түрлері және кез-келген әлеуметтік саясат ашық сыналады. Ол оны фальсификациялық және сыни рационалистік эпистемологиямен сәйкестене алатын жалғыз қоғам түрі ретінде қарастырады; бір қабаттан екінші қабатқа өту ресми түрде шектелмейтін қоғам.
“Ашық” және “жабық” қоғам деген ұғымдарды кезінде ағылшын философы Карл Поппер енгізген. Ол мұны әр түрлі қоғамдардың тарихи-мәдени және саяси жүйелеріне сипаттама беру үшін қолданған. “Жабық” қоғам — догматты түрде жеке басқа табынушылықты, сондай-ақ дамудың ерте кезеңдеріне тән сипаттармен, жаңару, жаңғыруларсыз, ілгері қозғалыссыз тұрып қалу мәнін білдірсе, “ашық” қоғам — бұған қарама-қарсы ұғымда айтылады. Ол сыртқы жағдайларға тез икемделіп, жылдам ыңғайланатын, өзара сынға ерік бере білетін демократияшыл қоғам. Поппер өркениет тарихында қоғамдық даму қашанда “жабық” жүйеден “ашық” жүйеге өту арқылы жүзеге асып отырғанын көрсетеді. “Жабық” жүйелерге өзінің әлеум. және саяси құрылымдары жөнінен әрқилы елдердегі (Спарта, Пруссия, патшалық Ресей, нацистік Германия) әміршіл-әкімшіл қоғамдар, “Ашық” қоғам үлгісі ретінде көне дәуірдегі халық кеңесі басқарған Афина мен жаңа замандағы мемлекеттер мысал бола алады. Демокр. мемлекеттердің түрлері көп болғанымен олардың өзіне тән ортақ белгілері бар. Халық билігі, теңдік, әділеттілік, еркіндік принциптеріне негізделген мемл. жүйеде ғана А. қ. өркен жаяды. Қазақстан мемлекеті де биліктің түп иесі халық болып табылатын демокр. республика әр адамның негізгі құқық және бостандық нормалары белгіленген, заң мен сот алдында жұрттың бәрі тең. Әркім өзі қалаған саяси және діни көзқарастарды, мұраттарды ұстануға ерікті. Сөз және баспасөз бостандығы берілген, соның ішінде сын құқығы заң жүзінде қорғалады. Қазақстан осындай демокр. принциптер негізінде құқыӘдеб.: Корнфорт М., Открытая философия и открытое общество, пер. с англ., М., 1972; Назарбаев Н.А., На пороге ХХІ века, А., 1996; Ә. Нысанбаев, Адам және ашық қоғам, А., 1998; Popper K.R., The open socіety and іta enemіes, 5 ed., v. 1-2, L., 1966. қтық және әлемге ашық мемл. құру үстінде. Бұл принциптер 1995 ж. қабылданған Қазақстан Республикасының Конституциясында толық көрініс тапқан.
Постиндустриалды қоғам: сипаттамалары мен мысалдары
Мазмұны
Постиндустриалды қоғамдардың сипаттамалары
Мысалдар
Салдары
Әдебиеттер тізімі
The постиндустриалды қоғам Бұл әлеуметтік-экономикалық жүйе тұрғысынан өндірістік қоғамдар қол жеткізгеннен кейінгі даму кезеңін анықтау үшін ұсынылған тұжырымдама.Егер индустриалды қоғамдар өнеркәсіптік сектордың қарқынды дамуымен анықталса, постиндустриалдық дәуір өнеркәсіпке негізделген экономикадан қызметтерге негізделген экономикаға көшуді көздеді.Бұл қайта құру қоғамның түрлі салаларына әсер етіп, ақпараттық-коммуникациялық жүйелерді басқарудағы терең өзгерістерге әкеліп соқтырған технологиялық революциямен қатар келді.Көптеген әлеуметтанушылар постиндустриалды кезең Екінші дүниежүзілік соғыстың аяқталуы мен 1950 жылдардың соңы арасындағы онжылдықта басталады деген пікірге келіседі.Алайда, кейбір авторлар осы өтпелі кезеңге сілтеме жасаған еңбектерін жариялағанымен, постиндустриалды тұжырымдама алпысыншы жылдардың соңына, жетпісінші жылдардың басына дейін пайда болған жоқ.Оны қолданған алғашқы теоретик Ален Турейн өзінің кітабын шығаруда «Постиндустриалды қоғам«1969 ж. Кейінірек, 1973 ж. Әлеуметтанушы Даниэль Белл де тұжырымдаманы өз жұмысында қолданды»Постиндустриалды қоғамның келуі: әлеуметтік болжаудағы кәсіп», Постиндустриалды қоғамға және оның сипаттамаларына жасалған ең толық талдаудың бірі болып саналады.
Постиндустриалды қоғамдардың сипаттамалары
Д.Белл және әлеуметтану мен экономиканың басқа авторларының қосқан үлесінен кейін адамзат қоғамының осы түрінің кейбір сипаттамаларын бөліп көрсетуге болады:-Экономиканың күші қызметтерге бағытталған, бұл ең жоғары өсімге ие экономика аймағы. Үшіншілік сектордың (көлік және халыққа қызмет көрсету), төрттік кезеңнің (коммерция, қаржы, сақтандыру және жылжымайтын мүлік) және квинарлық сектордың (денсаулық сақтау, білім беру, ғылыми-зерттеу және демалыс) экономикалық қызметі осы кезеңде үлкен маңызға ие болады.
-Қоғам ақпарат айналасында жүреді. Егер индустриялық қоғамда электр энергиясының генерациясы өзгерістердің қозғаушысы болса, постиндустриалды қоғамда ақпарат пен ақпарат беру жүйелері прогрестің негізіне айналды. Ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың болуы және олардың постиндустриалды әлеуметтік құрылымдағы негізгі рөлі кейбір теоретиктерді осы кезеңді «ақпараттық ғасыр» деп атауға мәжбүр етті.
-Білім - ең қымбат игілік. Егер индустриялық дәуірде билік меншік пен қаржылық капиталдан пайда болса, постиндустриалды қоғамда билік сипатында өзгерістер болып, білімге ие болу стратегиялық ресурсқа айналады. Демек, кейбір авторлар, мысалы Питер Дакер «білім қоғамы» сияқты терминдер шығарды.
-Алдыңғы қайта құрулардың нәтижесінде постиндустриалды қоғамдардағы кәсіпқойлардың құрылымы түбегейлі ерекшеленеді. Бір жағынан, өндірістік қоғамда болған жағдайдан айырмашылығы, қызметкерлердің көпшілігі енді материалдық игіліктерді өндіруге емес, қызметтерді көрсетуге қатысады.- Индустриалды дәуірде практикалық білім бағаланғанымен, постиндустриалды кезеңде теориялық және ғылыми білім өте маңызды. Бұл тұрғыда университеттер технологиялық революцияның артықшылықтарын пайдалануға мүмкіндік беретін жоғары білімді мамандарға деген сұранысы жоғары жүйенің қажеттіліктерін қанағаттандырудың негізгі бөлігіне айналады.
Мысалдар
Сипатталған сипаттамаларға назар аудара отырып, біз АҚШ, Батыс Еуропа, Жапония немесе Австралия және басқалары постиндустриалды сатыдағы қоғам екенін растай аламыз.Жаһандық деңгейде Құрама Штаттар қызмет көрсету саласында ЖІӨ-нің ең жоғары пайызын шоғырландыратын ел болып табылады (2017 жылы 80,2%), ЦРУ Әлемдік фактілер кітабы). Осы американдық қоғамда байқалуы мүмкін постиндустриалды ауысудың нәтижесінде пайда болған кейбір әлеуметтік өзгерістер:
-Білім әлеуметтік мобильділік процестерін жеңілдетеді. Егер бұрын әлеуметтік таптар арасындағы ұтқырлық іс жүзінде нөлге тең болған болса, өйткені мәртебе мен сатып алу қабілеті негізінен мұраға қалған болса, қазіргі кезде білім үлкен әлеуметтік ұтқырлыққа мүмкіндік беретін кәсіби және техникалық жұмыс орындарына қол жетімділікті жеңілдетеді.
-Адам капиталы қаржылық капиталға қарағанда көбірек бағаланады. Адамдардың әлеуметтік желілер мен мүмкіндіктерге немесе олардан алынған ақпаратқа қол жетімділігі қаншалықты, бұл сынып құрылымындағы азды-көпті табысты анықтайды.
-Математика мен лингвистикаға негізделген жоғары технология күнделікті өмірде модельдеу, бағдарламалық қамтамасыз ету және т.б.
Қызмет көрсету саласына көп көңіл бөлмеген экономикасы бар елдердің ішінде мыналар ерекше көзге түседі: Біріккен Араб Әмірліктері (өнеркәсіптік салада шоғырланған ЖІӨ-нің 49,8%), Сауд Арабиясы (44,2%) және Индонезия (40,3%).Алайда, аутсорсинг - бұл дүниежүзілік құбылыс, тіпті бұл елдерде соңғы жылдары қызмет көрсету саласында өндірілген ЖІӨ-нің пайызын едәуір арттырды.
Постиндустриалды ауысу азаматтардың күнделікті өмірінің әртүрлі салаларына әсер етеді, оның кейбір салдары:
-Халықтың білім деңгейі мен деңгейі жоғарылайды. Білім беру әмбебап сипатқа ие және халықтың өсіп келе жатқан пайызы жоғары білім алады. Оқыту еңбек нарығына ену үшін өте маңызды және әлеуметтік топты анықтауға көмектеседі.
- Компания мен жұмысшы арасындағы қарым-қатынас моделі айтарлықтай өзгерді. Жұмыс берушілер талап ететін біліктілік пен міндеттер уақыт өткен сайын тұрақты және жақсы анықталғаннан динамикалыққа ауысады. Жұмыстар мен олармен байланысты функциялар үнемі өзгеріп отырады, ал орындалатын міндеттер өте күрделі.
-Технологияларды қолдану мен олардың үйге енуін қалыпқа келтіру, ауысқан жұмыс орындарының және / немесе икемді жұмыс уақытының болуына мүмкіндік береді.
-Компания тарапынан да, жұмысшылар тарапынан да, әсіресе «мыңжылдықтар» деп аталатын буын арасында тұрақты келісімшарт өзінің құнын жоғалтады, ал уақытша келісімшарттар мен өзін-өзі жұмыспен қамту көбейеді.
-Халқтың ресурстары көбірек, соның салдарынан тұтыну өседі. Бір жағынан тұтынудың бұл өсуі капиталистік жүйенің машинасын майлауға қызмет етеді. Екінші жағынан, материалды тұтынудың ұлғаюы қалдықтардың пайда болуын көбейтіп, оны басқаруды ХХІ ғасырдың ең үлкен проблемаларының біріне айналдырады.
- әлеуметтену процестері өзгерді. Ақпараттың, тауарлардың және көптеген қызметтердің барлық түрлерін қоғамдық кеңістікке шықпай-ақ алудың қарапайым мүмкіндігі әлеуметтік өзара әрекеттесуді айтарлықтай өзгертті.
-Ғылыми-техникалық прогрестің нәтижесінде жаңа қауіптер туындайды. Global Priorities Project, Оксфорд және Кембридж университеттерінен «Ұсынылмаған технологиялық тәуекелдер» мәтінінде: биологиялық қару-жарақ, климатты манипуляциялау және компаниялардың өте сезімтал өнімдерін жасауы (3D принтерлер немесе жасанды интеллект)
Постиндустриалды қоғамдардағы ғылыми прогресс өте тез болды, ал дамушы елдердегі ғылыми зерттеулер нөлге немесе өте баяу жүрді. Бұл факт ең кедей және ең бай елдер арасындағы тәуелділік жағдайының нашарлауына ықпал етеді.
Әдебиеттер тізімі
Bell, D. (1976). Индультурадан кейінгі қоғамға сәттілік.Бүгінгі физика, 46-49. Алынған: musclecturer.com.
Постиндустриалды қоғам. (nd). Жылы Википедия. 31. 2018 ж., En.wikipedia.org сайтынан кеңес алған.
Білім экономикасы. (nd). Жылы Википедия. 31 мамыр 2018 жыл, desdeen.wikipedia.org.
Технологиялық революция. (nd). Жылы Википедия. 31 мамыр 2018 жыл, desdeen.wikipedia.org.
Word Factbook. Орталық барлау басқармасы. Қол жетімді: cia.gov.
Martí, F., Mañas Alcón, E. және Cuadrado Roura, J. (2018).АКТ-ның отбасыларға әсері. [онлайн] www3.uah.es. Қол жетімді: uah.es.
Эшли, C. (2018). Постиндустриалды қоғамның негізгі элементтерін түсіну. [онлайн] www.thoughtco.com. Қол жетімді: thinkco.com. |
`, classes: ['mfp-customize'] }, select2: { arrow: ` ` }, messages: { 'The given data was invalid.': 'Деректер жарамсыз', 'Method Not Allowed': 'Деректер қате.', 'Server Error': 'Кешіріңіз, серверде қате кетті.' }, translates: { map: { error: 'Орналасқан жеріңізді анықтау мүмкін емес.', notSupport: 'Сіздің браузеріңізде геолокация қолданылмайды', blocked: 'Сіз геолокация алуға тыйым салдыңыз. Браузерде геолокацияны анықтауға рұқсат етіңіз және бетті қайта жүктеңіз.' }, validateBooklet: 'Элементтер саны 1-ден кем болмауы тиіс', emptyBooklet: 'Тармақтарды таңдаңыз', countsBooklet: [ 'тармақ', 'Тармақтың', 'тармақтардың' ], selectedBooklet: [ 'Таңдалды', 'Таңдалды', 'Таңдалды' ], loading: 'Жүктеу...', responseMenu: 'Тағы', jfiler: { browse: 'Файлды тіркеңіз.', captions: { button: "Файлдарды таңдаңыз", feedback: "Жүктелетін файлдарды таңдаңыз", feedback2: "файлдар таңдалды", drop: "Жүктелетін файлдарды осы жерге әкеліңіз", removeConfirmation: "Шынымен, бұл файлды жойғыңыз келе ме?", errors: { filesLimit: "Тек {{fi-limit}} файлдарды жүктеуге болады.", filesType: "Тек суреттерді жүктеуге болады.", filesSize: "{{fi-name}} тым үлкен! {{fi-maxSize}} MB дейінгі файлды жүктеп алуды сұраймыз.", filesSizeAll: "Сіз жүктеген файлдар тым үлкен! {{fi-maxSize}} MB дейінгі файлдарды жүктеп алуды сұраймыз." } } } } };
×
Сіздің браузеріңізде JavaScript өшірулі! Сайтпен дұрыс жұмыс істеу үшін сізге Javascript қолдауы қажет.
Біз сізге JavaScript пайдалануды браузеріңіздің баптауларына қосуды ұсынамыз.
Біз сайтымыздың көрінісін жақсарту үшін cookie файлдарын пайдаланамыз.
Осы сайтты пайдалануды жалғастыра отырып, сіз cookie файлдарын пайдалануға келісесіз. Құпиялылық саясатын қараңыз< / a> |
Таяуда ғана – Ғабит Мүсірепов атындағы Қазақ мемлекеттік балалар мен жасөспірімдер театрының басшысы атанған Азамат Сатыбалды, өзі жетекшілік ететін ұжымның 2019-шы жылдағы бірінші қойылымын көрерменге ұсынды. Бір қызығы, аталмыш өнер ошағы биылғы тұсаукесерге - «хайп» тақырыбын таңдапты.
Азамат Сатыбалды, актер:
- Шындығы керек бұл «хайп» деген баяғыда болған. Қазір де бар, кейін де болады. Бірақ әр уақытқа байланысты, сол терминнің атауы өзгеріп тұрады. Қазір «хайп» десе, бұрын басқа деген шығар. Сондықтан кезіндегі «хайптың» қандай болғанын, кезінде өмір сүргенін біз қазір сахнадан көрсететін боламыз.
Азамат басқаратын театрдың жаңа жылдағы алғашқы қойылымы – «Ұмытыңдар оны...» деп аталады. Шығармашылық ұжым Григорий Гориннің «Забыть Герострата» пьесасын қазақша тәжімалаған. Бұл спектакльде атақ үшін 120 жыл бойы салынған ғибадатхананы, бір-ақ күнде өртеген саудагердің құйтырқы әрекеттері айна-қатесіз көрсетіледі. Тарих беттерінде атын қалдыруды мұрат еткен Геростратқа – Құдайдың қаһары, сот пен өлім де еш әсер ете алмаса керек. Басты кейіпкерді сомдаған «Алашұлы» тобының әншісі әрі актер – Мақсат Рахмет.
Мақсат Рахмет, «Алашұлы» тобының әншісі, актер:
-Біз кішкене авторға қарсы шығып, Геростратты тірі қалдырдық та, халықтың ішіне кіргізіп жібердік. Яғни, біздің арамызда Геростраттар толып жүр деген сөз.
Қазіргі қоғамда кең тараған «қара пиар», «хайп» терминдерінің түп төркінін заманауи тілмен көркемдеген – Жұлдызбек Жұманбай. Өзекті тақырыпты көтерген режиссердың жұмысы, тұсаукесерге келген көрермен көңіліне ой сала алды ма?
Гүлбаһрам Байбосынова, актриса:
-Анық көрсетіп тұр ғой. Анық барлығын жеткізіп отыр.
Жарқынай Ханайым, әнші, актриса:
-Қазір енді «атың шықпаса, жер өрте!» - деген, тақырыптар көбейіп кетті ғой. Өте сәтті қойылды деп айта аламын. Ең болмағанда осы келген адамдардың ойы өзгереді деген үміттемін. |
Әлем үкіметін басқаруға үміткерлер өздеріне бағынышты мемлекеттер Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін болып көрмеген күйреуге ұшырағанын айтып отыр
Бірнеше күн бұрын жарияланған Ұлыбритания премьер-министрі Борис Джонсон, Германия канцлері Ангела Меркель, Франция президенті Эммануэль Макрон, ДДҰ бас директоры және Еуропаның басқа да мемлекет басшыларының бірлескен мәлімдемесі назар аударуға тұрарлық.
Олар ұлттық үкімет пандемия салдарымен күресте қауқарсыздық көрсетті деп мәлімдеп, адамзат баласын мейлінше тездетіп әлем үкіметінің қол астына кіруге шақырды.
Ресми түрде мұнда мәселе жай ғана "пандемияға қарсы іс-қимыл туралы дүниежүзілік шарт" туралы болғанмен, ілеспе ұжымдық хат авторлардың нені көздеп отырғанын айқын көрсетіп тұр, деп жазды РИА Новости.
Олар коронавирус пандемиясын "1940 жылдардан бергі әлем қауымдастығының алдындағы үлкен сын-қатер" деп атады. Ал шартты 1945 жылғы Ялта шартымен теңестірді.
"Адамгершілік жағынан олардың бастамасына түсіністік танытуға болады. Германия канцлері желтоқсан айында саяси "тұңғиыққа" аттанады. Алдағы президент сайлауында Макронның да жағдайы мәз болмайтын сияқты. Ағылшындардың басым бөлігі Джонсонның премьер-министр қызметінен кеткенін қалайды. Ал бұлардың билік тізгінін тапсыруға құлқы жоқ. Бірақ бұлар әлемге тағы не ұсына алады? Басқару тәжірибесін бе? Алайда олар басшылықта болған кезде адамзат баласы алдынан шыққан қиындықтарға төтеп бере алмады емес пе? Таусылмайтын локдаундар көптеген шағын және орта бизнесті банкротқа ұшыратып, туристік саланы құрдымға құлатқан жоқ па?", - деп атап өтті басылым.
Вакцинаға қатысты оқиғалардың соңы дауға ұласып жатты. Шектеуден мезі болған жұрт көшеге шығып, наразылық білдіруде. Ал үкімет өз халқын одан бетер ашуландырып, айыппұлды арттырып, ковид төлқұжаты секілді жаңашылдықтар енгізуде және орыс вакцинасынан бас тартуды жалғастырып келеді. Ал төмендетіп "дамушы" деп атаған мемлекеттер коронавирусқа қарсы тиімді күрес жүргізіп, вакцинаны іске қосып жатыр және еуропалық серіктестерінің құлдырағанын пайдаланып, өз экономикасын күшейтуде.
"Өткен жыл Еуропа көшбасшылары үшін сәтсіздік пен масқараға толы болды. Алайда олар кешірім сұрап, зейнетке кетудің орнына әлем үкіметіне басшылық етуден үміттеніп отыр", - деп жазды РИА Новости.
Әлем үкіметін басқаруға үміткерлер өздеріне бағынышты мемлекеттер Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін болып көрмеген күйреуге ұшырағанын айтып отыр. Алайда бұл күйреуді өздері ұйымдастырғанын мойындамай отыр. Әйтпесе бір ғана коронавирустың шамасы жетпес еді. Салдарынан халық жұмыссыз қалып, үкіметтен қандай да бір әлеуметтік көмек болады деп күтті.
Жалпы бұл басшылар өткен жылы барлық халыққа қарсы соғысқа тең әскери қарсылық әрекеттерге бастамашы болды. Миллиондаған адам кедейлікке тап болды. Ал еуропалық көшбасшылар "жаңа Ялтаға" үміттеніп отыр. Яғни жасанды соғыс жүргізіп алып, енді әлемді жік-жікке бөліп алуға ниетті. Ал БҰҰ-ның қандай да бір өзекті проблеманы шешуге қауқарсыз екеніне көз жетті.
Құрылуы ықтимал әлем үкіметінің басты ерекшелігі – ешкім ешкімді тағайындамайды. Ағылшын және америкалық медиа мұның қалай орындалатынын хабарлаған болатын. The Week әлем басшылығына бір ғана адамды қойып, оны "император" деп атау туралы ұсынысты жариялады. Қайткенде де бұл мәселеде орыстардың пікірімен санасайын деп жатқан ешкім жоқ. Жай ғана беделді азаматтар бас қосып, тиісті тұлғаларды тағайындайды. Бұл ауылда демократия мен сайлаудың қарасы да көрінбейді.
Сегіз миллиардқа жуық адамды әлем үкіметіне көшіру қалай болатыны түсініксіз. Жалпы осынша адамды қалай бір ғана үкімет басқара алады? Оған кім көмектеседі? НАТО ма? Германия мен Францияның бірлескен әскері ме? Ең қызығы ол үкіметтің қатарында АҚШ та, Қытай да, Ресей де, Үндістан да, Бразилия да, Мексика да, Канада да, Жапония да, жалпы БҰҰ-ға мүше жүз жетпіске жуық ел жоқ. Алайда құжатқа ДДҰ бас директоры, доктор Тедрос Аданом Гебреисус қол қойған. ДДҰ негізін қалаушы Брок Чисхольм әлем үкіметі идеясының фанатигі болған. Жүз жыл өтпей-ақ оның идеясы іске асырылмақшы. Сондықтан Гебреисус басқарып отырған ұйым бұл миссияға о баста негізделген.
Әлем үкіметінің болашақ мүшелерінің арасында Фиджи, Албания, Тринидад, тіпті тізім соңында Украина да бар. Жалпы әлем үкіметі идеясы осы Украина үшін жүзеге асырылатын секілді. |
Рахман Омар 8-сынып оқып жүргенде дәретханаға тұншығып жатқан 1 жасар баланы құтқарып қалған: 30 желтоқсан 2020, 16:24 - жаңалықтар Alashainasy.kz
Басты Шоу-бизнес Өркениет
Рахман Омар 8-сынып оқып жүргенде дәретханаға тұншығып жатқан 1 жасар баланы құтқарып қалған
30 желтоқсан 2020, 16:24
Белгілі актер, тележүргізуші Рахман Омардың бала күнгі ерлігі көпке жария болды. 8-сынып оқып жүрген шағында актер сәбиді аман алып қалған екен. Бүгінде ол сәби 30 жасқа толды.
Бұл туралы "Ең алғашқы" бағдарламасында айтылды.
Рахман Омардың ел білмеген ерлігі белгілі болды. 8-сынып оқып жүрген шағында нәрестені аман алып қалған екен. 30 жыл бұрын болған оқиғаны актердің өзі айтып берді.
"8-сынып оқып жүрген шағым. Ауылда балалармен сөйлесіп тұрғанбыз. Көрші тұратын ата мен әжей жүгіріп келді. Дәретхананы көрсетіп, аптығып, әлдене айта алмады. Маған ол кісілер бөле болып келеді. Алып-ұшып дәретханаға жүгіріп бардым. 1 жарым жастағы бала ауылдағы дәретханаға түсіп кетіпті. Мен еш ойланбастан секіріп түстім. Бала жамбасымен құлапты. Егер басымен құласа, тірі қалмас еді. Мен ағаштардан ұстанып, баланы алып жоғарыдағыларға бердім. Нәжіске де, иіске де қарамадым. Ол өзі 7-8 метр тереңдікте екен. Өз басымды ойлайтын уақыт болған жоқ. Кейін моншаға түсіп тазаландым", - деді актер.
Рахман Омар дәретханадан алып шыққан бала Ернар Мұқажанов қазір 30-дас асқан жігіт. Рахман мырзаға алғысын айтады.
"Ол баланың әкесі маған бөле болып келеді. Қазақта алғыс орнына мал атайды ғой. Маған бір марқа атап, алғысын айтқан еді. Әжем де, әке-шешем де риза болды. 7-сынып оқып жүргенде ол баланың мектебіне барып, арнайы шараға қатыстым. Оқиғаның қалай болғанын айттым. Кейін Ернарды көп уақыт көрмей кеттім", - деді Рахман Омар.
Актердің айтуынша, өзіне атаған малды сол күйі алмаған екен. Алайда бағдарламаға Ернардың әкесі Ерғазы мырза арнайы келіп, Рахман Омарға бір жылқы беруге уәде етті.
"Ол кезде мен үйде емес едім. Үйге келсем, абыр-сабыр. Рахманның арқасында аман қалды. Ернарды алып шықты деп жатыр екен. Рахманға алғысым шексіз. Әрдайым тілеуін тілеп жүрем", - деді Ерғазы мырза.
Рахман Омар періште сәби мен ата-әжесінің тілегі, батасы оның үлкен өмірде биік белестерге жетуіне себепші болды деп есептейді. |
2019 жылдың 1 шілдесіне дейін жеке облыстарда ілкі режімде жер телімдерін тек қана электронды түрде беру жоспарлануда.
2021 жылдан бастап Қазақстанда жер учаскелері электронды түрде ғана беріледі. Бұл туралы бүгін Үкіметтің селекторлық режімдегі отырысында ҚР Ауыл шаруашылығы бірінші вице-министрі Арман Евниев мәлім етті, деп хабарлайды ҚазАқпарат тілшісі.
Оның айтуынша, агроөнеркәсіптік кешенді цифрландыру аясында елімізде онлайн-несиелендіру арқылы несиелер мен кепілдіктерге арналған өтінімді автоматтандыру жүргізілді. Бұл фермерлердің жол жүру шығындарын азайтуға және өтінімді уақытында қарауды бақылауға мүмкіндік берді.
«2019 жылы онлайн-несиелендіру бойынша ілкі жоба өткізу жоспарлануда. 2021 жылы процесс толық автоматтандырылады және көктемгі егістік жұмыстарын жүргізу кезінде бір рет шерту арқылы онлайн-несиелендіру жүргізілетін болады», - деді ол.
Вице-министрдің айтуынша, бүгінгі күні аукциондар мен сауда-саттықта жерді алу процесі автоматтандырылмаған және жер учаскелерінің ашық картасы жоқ.
«2019 жылдың 1 шілдесіне дейін жеке облыстарда ілкі режімде жер телімдерін тек қана электронды түрде беру жоспарлануда. Ал 2021 жылдан бастап процесті толығымен бастау көзделуде. 2019 жылдың соңына дейін жер телімдерінің ашық картасын жасау жоспарланып отыр», - деді ол. |
Шиелі аудандық Мәслихаты (бұдан әрі Мәслихат) – «Қазақстан Республикасындағы жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару туралы» Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес аудан халқы сайлайтын - сайланбалы орган. Мәслихат пен оның органдарының қызметтері Қазақстан Республикасының Конституциясына, «Қазақстан Республикасындағы жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару туралы» Қазақстан Республикасының Заңына және Қазақстан Республикасының өзге де заң актілері мен осы Регламентке негізделеді.
2. Мәслихат аудан халқының еркін білдіруге, мәселелерді ұжымдасып еркін талқылауға және шешуге, жергілікті биліктің дамыту жоспарлары мен бағдарламаларын және жергілікті бюджеттің атқарылуын бақылауға, тыңдауға, бекітуге құқылы. Өз құзіреті шегінде дербес және тәуелсіз болуға, азаматтардың ауданның мемлекеттік және қоғамдық істерін басқаруға кеңінен тартылуына және жалпы мемлекеттік мүдделерді ескеруге борышты.
3. Мәслихат депутатына Қазақстан Республикасының Конституциясымен, «Қазақстан Республикасындағы жергілікті мемлекеттік басқару және өзін-өзі басқару туралы» Қазақстан Республикасының Заңы және өзге де заңдарымен, осы Регламентпен белгіленген құқықтары мен міндеттерін кедергісіз және тиімді жүзеге асыруына қажетті жағдай жасалады. Мәслихат депутаты өзінің депутаттық өкілеттігін негізгі қызметінен қол үзбестен жүзеге асырады.
4. Мәслихат атауы оның шақырылу нөмірімен көрсетілуі мүмкін, ол сөзбен немесе рим сандарымен белгіленеді.
5. Мәслихат жұмысы мемлекеттік тілде жүргізіледі, сонымен қатар, ресми тіл қажеттілігіне қарай пайдалануы мүмкін.
6. Мәслихаттың мөрі мен бланкісі, Мәслихат аппаратының мөрі, мөртаңбаны және бланкісі, ал Мәслихат хатшысының, Тексеру және тұрақты комиссиялары мен депутаттарының арнайы бланкілері болады.
2 бөлім. МӘСЛИХАТ ЖҰМЫСЫНЫҢ ТӘРТІБІ
1 тарау. Мәслихат жұмысының басталуы және сессиялар өткізудің тәртібі
( Аудандық мәслихаттың 2011 жылғы 12 қыркүйектегі №49/6 шешімімен өзгеріс енгізілген)
Аудандық сайлау комиссиясының төрағасы (хатшысы) алғашқы сессия отырысы басталмас бұрын Мәслихат депутаттығына сайланған жаңа құрамды тіркеу туралы сайлау комиссиясының қаулысын жариялайды, депутатты таныстырады және оған депутаттық куәлік пен омырау белгісін табыс етеді.
8. Мәслихат сессиялары нөмірленеді. Мәслихаттың кезекті емес сессиясы «кезектен тыс сессия» деп көрсетіледі және сессиялық кезекті реттік санмен нөмірленеді.
9. Мәслихаттың алғашқы сессиясында депутаттардың ұсыныстары мен келісімдері негізінде Мәслихат хатшысы, тұрақты комиссия мүшелері және төрағалары сайланады.
10. Сессия шақыру туралы хабарландыру аудандық бұқаралық ақпарат құралдарында жарияланады, ол жөнінде депутаттарға жеке хабар беріледі, ал сессияға қатысушыларға арнайы шақыру жіберіледі. Бұқаралық ақпарат құралдарының өкілдері Мәслихаттың ашық сессияларына өз редакцияларының тапсырмасы негізінде арнайы шақырусыз қатыса алады.
11. Облыс, аудан әкімдері, Қазақстан Республикасы Парламентінің, облыстық мәслихаттың депутаттары, облыстық, аудандық әкімдіктің мүшелері, аудандық соттың төрағасы, аудан прокуроры, Ұлттық Қауіпсіздік Комитеті аудандық бөлімінің бастығы, аудандық сайлау комиссиясының төрағасы Мәслихаттың кез келген ашық және жабық сессия отырыстарына қатысуға және сөз сөйлеуге құқылы.
12. Аудан әкіміне немесе оның міндетін атқарушыға Мәслихат сессиясы өтетін залда арнайы орын белгіленеді. Сессияға сессия төрағасының шақыруымен келгендер арнайы орындарға орналасады. Шақырылған адамның сессияға дәлелсіз себеппен қатыспауы Мәслихат хатшысының тиісті органдардың алдына мәселе қоюына негіз болып табылады.
13. Мәслихат сессиясы басталғанға дейін депутаттар мен сессияға шақырылғандар тіркеуден өтеді. Сессияға төрағалық етуші қатысушы депутаттар санын жариялап, сессия жұмысын бастаудың заңдылығын хабарлайды.Шақырылғандар сессия жұмысына рұхсатсыз араласпауға, тәртіп сақтауға және сессияға төрағалық етушінің билігіне бағынуға тиісті.
14. Мәслихат аппаратының мемлекеттік қызметшілері сессия жұмысын қамтамасыз жүзеге асыру мақсатында Мәслихат хатшысы айқындаған тәртіпке сай қатысады. Мәслихат сессиясының стенограммасы жазылып, соның негізінде бір ай мерзімде хаттама жасалады. Хаттаманы жасау тәртібін сессия төрағасы мен Мәслихат хатшысы депутаттардың ұсыныс-пікірлерін ескере отырып белгілейді.
15. Мәслихаттың жабық сессиясын мазмұны жарияланбайды, оның хаттамасымен тиісті құжаттарын депутаттар тек Мәслихат қызметі бабында пайдалануы мүмкін.
16. Сессияның жалпы отырысы белгіленген уақытта басталып, күн тәртібінде белгіленген мәселелер түгел қаралған соң аяқталады. Сессия отырысы кезінде әрбір екі сағат сайын депутаттардың келісімімен 10 минуттық үзіліс жариялануы мүмкін.Сессия төрағасының шешімімен сессия отырысының басталу уақыты, оның жұмысының ұзақтығы және үзіліс мерзімі депутаттардың келісімімен өзгеруі мүмкін.
17. Сессияға қатысушы депутаттардың келісімімен сессия хатшылығы, қажеттілігіне қарай редакциялық және санақ комиссиялары құралады. Сессия хатшылығы кемі үш адамнан құралады, ол сессия хаттамасының жазылуын жүзеге асырады және депутаттардан түскен сауал, анықтама, үндеу мен ұсыныстар туралы төрағалық етушіге хабарлайды, байланысын қамтамасыз етеді. Мәслихат сессиясының отырысын қамтамасыз ету жөніндегі өзгеде міндеттерді орындайды.
Редакциялық комиссия кемі бес адамнан құрылады, ол Мәслихат шешімдерінің жобалары бойынша уақытша комиссия, депутаттық топтар және депутаттардан түскен ұсыныстар мен сын-ескертпелерді зерделеп, өңдейді және оларды өзгерістер түрінде шешімге енгізу үшін дауысқа салуға ұсынады.
Санақ комиссиясы кемі үш адамнан құрылады, өз құрамынан төрағаны сайлайды, дауыс беруді ұйымдастырады және қортындысын анықтайды. Санақ комиссиясының қаулысы оның мүшелері санының көпшілік даусымен қабылданады.Комиссия мүшелері берген дауыстар тең түскен жағдайда, комиссия төрағасының даусы шешуші болады. Кандидатурасы дауысқа түскен депутат санақ комиссиясына мүше бола алмайды.
18. Сессия қатысушы депутаттар санының көпшілік даусымен бекітілген күн тәртібіне сай өтеді. Сессияның күн тәртібін Мәслихаттың жылдық жұмыс жопарына сәйкес, сондай-ақ аудан әкімінің, тұрақты комиссиялардың және депутаттардың ұсыныстары негізінде сессия төрағасы қалыптастырады.
19. Сессияда сөйлеу (баяндама, қосымша баяндама, хабарлама, қорытынды, ұсыныс айту, тағы басқа) үшін берілетін уақыт мөлшерін сессия төрағасы депутаттармен келісе отырып, қаралатын мәселелердің маңыздылығына қарай белгілейді, бірақ ол баяндама үшін 30 минуттан, қосымша баяндама үшін 20 минуттан, сондай-ақ сессияда хабарлама жасау үшін 15 минуттан қортынды сөз үшін 10 минуттан аспауы тиіс.
Жарыссөзде сөйлегендерге он минутқа дейін, жарыссөзде қайталап сөйлегені үшін, сондай-ақ Мәслихат шешімдерінің жобасын талқылау кезінде сөйлегені үшін - бес минутқа дейін, отырысты жүргізу тәртібі, дауыс беру рәсімі, арыз, ұсыныстар, мәселелер, сауалға жауап, анықтама үшін үш минутқа дейін беріледі. Осы белгіленген уақыттың жалпы ұзақтығын төраға депутаттардың көпшілік даусымен ұзартуы мүмкін.
Сессия төрағасы белгіленген уақыт өте салысымен ол туралы сөйлеушіні ескертеді, ал одан соң оның сөзін тоқтатуға құқылы.
20. Аудан әкімі немесе оның міндетін атқарушы өз өтініші бойынша жалпы күн тәртібімен ондағы жеке мәселе жөнінде сондай-ақ әрбір мәселені талқылау барысында анықтама беруге және сөз сөйлеуге құқылы.
21. Мәслихат сессиясында сөз сөйлеуші адамдардың ар-намысына тиіп, жалған ақпарат таратуға, заңсыз іс әрекетке шақыруға, Конституцияға қайшы сөйлеуге ешқандай құқығы жоқ. Ондай жағдайда сессия төрағасы сөйлеушіні ескертеді, екінші рет қайталаса, ескертусіз сөзден айырады. Талқылаудағы мәселе тақырыбынан ауытқи сөйлеушіге ескерту жасалынады. Сессия төрағасын Мәслихат сессиясының жұмысына кедергі келтірушіні сессия отырысы өтіп жатқан залдан шығара алады.
22. Сессия төрағасы Регламент тәртіптерін бұзған Мәслихат депутатына ескерту жасауға, тағы қайталаса, оны депутаттардың келісімімен сөзден айыруға құқылы. Талқылаудағы мәселе бойынша жарыссөз сессия отырысына қатысушы депутаттар санының көпшілігінің даусымен тоқтатылуы мүмкін.Жарыссөзді тоқтату туралы келісілген соң, баяндамашымен қосымша баяндамамен қортынды сөз алуға құқылы.
2 тарау. Мәслихат шешімдерінің жобасын әзірлеу, қарау және қабылдау тәртібі.
23. Мәслихат шешімі жобасының мәтінінде шешімнің қолданысқа енгізілу мерзімі, сондай-ақ оның қабылдануына байланысты күші жойылатын немесе жойылды деп танылатын және/ немесе өзгертуге жататын шешімдердің тізбесі көрсетілуі мүмкін.
24.Мәслихаттың жұмыс жоспарына сәйкес, не болмаса Мәслихат хатшысының, сессия төрағасының, тексеру және тұрақты комиссияларының ұсыныстары бойынша сессияда қаралатын мәселе бойынша шешім жобасын Мәслихат депутаттары, уақытша комиссия, депутаттық топтар аппарат қызметкерлерімен бірлесе әзірлейді және ол тиісті тұрақты комиссияның және тұрақты комиссиялардың бірлескен отырыстарында алдын ала қаралады.
25. Мәслихат қарауына аудан әкімдігі (әкімі) тарапынан ұсынылған мәселе бойынша Мәслихат шешімінің жобасы қолданыстағы заңнамалар мен осы Регламентке сәйкес әзірленеді, тиісті тұрақты комиссия отырысында қаралуы үшін кемінде бес күн бұрын Мәслихатқа табыс етіледі. Басқа да тиісті органдар осы ретпен Мәслихат шешіміне ұсыныстар беруге құқылы. Шешім жобасында тиісті мүдделі атқарушы органдар басшыларының қолдары, қажетті тіркеулер, түсіндірмелік жазба, аудан әкімінің немесе оның міндетін атқарушының қолы қойылған жолдама хат болуы шарт. Аудан әкімдігінен (әкімінен) Мәслихатқа түскен шешім жобасы тіркеуге алынады,оның түскен уақыты көрсетіліп, белгі соғылады, тіркелген шешім жобасы Мәслихатта қарауға жатады. Мәслихат шешімдерінің жобалары үшін қолданыстағы заңнамада және осы Регламентте белгіленген талаптар сақталмаса, Мәслихат хатшысы себептерін түсіндіріп, түскен құжаттарды қайтарып береді.
26. Аудан әкімдігі мен Мәслихаттың бірлескен актісі ( ҚАУЛЫ және ШЕШІМ) тек қолданыстағы заңнамада көзделген реттер бойынша ғана қабылданады. Мұндай шешім жобасы бастамашы жақ тарапынан әзірленіп, оған аудан әкімінің келісімі берілген соң ғана Мәслихат сессиясында қаралады.
27. Мәслихат шешімінің жобасы мемлекеттік тілде жазылып, барлық мүдделі мемлекеттік органдармен, мекемелермен келісіледі, олардың тізбесін Мәслихат хатшысы және тиісті тұрақты комиссия төрағасы белгілейді. Мәслихатқа түскен шешім жобасымен жұмыс істеу үшін оны әзірлеуші орган депутаттарға шешім жобасын көбейтеді, оның қажеттілігі және заң талаптарына сәйкестігі жөнінде қортындыны, сондай-ақ шешім әділет органдарында тіркеуге жататын болса, жобаның электрондық нұсқасын қоса тапсырады.
28.Мәслихат шешімінің жобасы сессия отырысына дейін депутаттарға алдын ала таратылған жағдайда, оның мәтіні сессияда жария етілуі мүмкін. Мәслихат шешімінің жобасы, оған өзгерістер мен толықтырулар келіп түскен жағдайда, шешім жобасы әуелі депутаттардың жалпы санының көпшілік даусымен «негізге алынсын» деп қабылданады, одан соң оған өзгерістер мен толықтырулар қаралуы мүмкін.
29. Мәлихат шешіміне енгізілген өзгерістер мен толықтырулар мәтінінде оларға негіздеме, ұсыныс берушінің қолы және шешімімен алынып тасталатын нақты бөлім немесе тарау, тармақ, тармақша, азат жол, редакциялауға түскен бұрынғы және жаңа сөйлемдер көрініс табуы тиіс. Мәслихат пен аудан әкімдігі (әкімі) арасында қандайда бір шешім жобасы бойынша туындаған елеулі келіспеспеушілік еңсеріліп ортақ шешім қабылдану үшін Мәслихат екі жақтың қажетті келісім шараларын жүргізуді тиісті тұрақты комиссияға тапсыруға құқылы, содан соң келісілген шешім жобасы осы Регламентке сәйкес қайта дауысқа қойылады.Мәслихат қабылдаған шешімнің соңғы мәтініне орындаушылардың барлық мүдделі органдардың, редакциялық комиссия төрағасының келісім белгілер қойылады. Қабылданған шешімдер жөніндегі түсіндірмелерді сессия төрағасы, Мәслихат хатшысы және тиісті тұрақты комиссияның төрағасы бере алады.
30. Мәслихат шешімін мемлекеттік тіркеуден өткізу үшін тиісті құжаттарды әзірлеу мәселелермен осы шешімді әзірлеген атқарушы органның және Мәслихат аппаратының мамандары айналысады. Шешімде оның реттік және әділет органында тіркелу нөмері мен қабылданған мерзімі көрсетіледі.
31. Сессия төрағасы және Мәслихат хатшысы қабылданған шешімнің немесе оның бөліктерінің заңнамаға сәйкестігіне күмән келтірген жағдайда, тиісті түсініктеме алу үшін аудандық прокуратураға сұрау салуға және одан жауап келгенге дейін қол қоймай тұра тұруға құқылы. Сол шешімнің немесе оның бөліктерінің заңнамаға қайшы жақтары бар екендігі жайында жауап алған жағдайда, олар даулы мәселені шешу үшін кезектен тыс сессия шақыруға ынта білдіруге құқылы.
3 тарау. Мәслихат сессиясында шешімдер қабылдау кезіндегі дауыс беру тәртібі.
32. Мәслихат шешімі мен рәсімдік мәселелер бойынша шешімдер депутаттардың жалпы санының көпшілік даусымен қабылданады.
Рәсімдік мәселелерге: сессияны жүргізу тәртібі, депутаттардың келісімін алу, мәселелерді талқылау реті, жарысөзді тоқтату, сессияда сөз беру, сөзден айыру, сөйлеу уақытын шектеу немесе ұзарту, сессия отырысында үзіліс беру, дауыс беруді және қайталап дауыс беруді өткізудің тәсілдерін белгілеу, т.б мәселелер жатады.
Барлық дауыс беру нәтижелері мәслихат сессиясының хаттамасында көрсетіледі.
Мәслихат депутаты әрбір мәселе бойынша дауыс беру кезінде бір дауысқа ие болады, шешім қабылдауға, не жақтап немесе қарсы дауыс береді, болмаса шешім қабылдаудан қалыс қалады.
Депутат дауыс беру құқығына жеке өзі ие.
Мәслихат депутаты дауыс беру кезінде жоқ болса, дауыс беру аяқталған соң өз даусын беруге құқы жоқ.
Ашық дауыс қол көтеру арқылы жүргізіледі. Сессия төрағасы немесе санақ комиссиясы берілген дауыстарды санап, нәтижесін хабарлайды.
Дауыс беру басталмас бұрын сессия төрағасы дауысқа түсетін ұсыныстар саны туралы,олардың тұжырымын, дауысқа түсу кезегін хабарлайды, депутаттардыңөз ұсынысын қалай қайтіп алуға болатынын және шешімнің қандай көпшілік дауыспен қабылданатынын түсіндіреді.
Төрағалық етуші дауыс берудің басталғаны туралы хабарлаған соң, отырысты жүргізу тәртібі бойынша арыз айтудан басқа, дауыс беруді бөлуге ешкімнің құқығы жоқ.
Сессияға төрағалық етуші дауыс беру қортындысы негізінде дауысқа түскен шешімнің (өзгерістердің) қабылданғанын не қабылданбағанын хабарлайды.
Сессияға төрағалық етуші дауыс беруді өткізуді қамтамасыз етудің шараларын қарастырады, дауыс беруге қажетті депутаттар саны жеткіліксіз болып, оны қамтамасыз ету мүмкін болмаған жағдайда, дауыс беру келесі сессияға қалдырылады.
Егер дауыс беру кезінде рәсімдік қателікке жол берілсе, онда мәслихат шешімі бойынша қайтадан дауыс беру өткізіледі.
Жасырын дауыс беру бюллетень пайдалану арқылы өтеді.
Жасырын дауыс беруді осы үшін арнайы сайланған санақ комиссиясы жүргізеді. Бюллетеньдер санақ комиссиясы ұсынған үлгіде Мәслихат депутаттарына жететіндей мөлшерде дайындалады және тізімге сәйкес санақ комиссиясының мүшесі қол қойған бір бюллетеннен бір депутатқа беріледі, Мәслихат депутаты бюллетень алғанын растап тізімдегі өз аты-жөні жазылған тұсқа қол қояды.
Ауысып қалған бюллетеньдерді санақ комиссиясының төрағасы оның мүшелерін қатыстыра отырып акт арқылы жояды.
Депутат кабинада жеке жасырын дауыс беруді және өз таңдауын бірнеше кандидат ішінен бюллетеньдегі өзі жақтайтын бір кандидаттың тұсына, ал шешім жобасы бойынша дауыс бергенде бюллетеньдердегі өзі жақтайтын нұсқа тұсына белгі қою арқылы жүзеге асырады және бюллетен құрсауланған арнайы жәшікке салынады.
Санақ комиссиясы жасырын дауыс беру үшін депутаттарға жағдай жасауға міндетті.
Егер депутаттардың берген дауыстарын санау кезінде бөтен нысандағы, сондай-ақ, оған санақ комиссиясы мүшелерінің қолдары қойылмаған бюллетень шықса, ол жарамсыз деп танылады.
Санақ комиссиясы жасырын дауыс берудің қорытындысы бойынша комиссияның барлық мүшелері қол қойған хаттама толтырады. Жасырын дауыс берудің қорытындысы туралы санақ комиссиясының сессиядағы хабарламасын Мәслихат мағлұмат ретінде қабылдайды, осы мағлұмат негізінде сессия төрағасы қандай шешім қабылданғанын хабарлайды, сайлау нәтижесінде сайланған кандидатураны немесе қабылданған шешім нұсқасын атайды.
Заңмен немесе осы Регламентте өзгеше белгіленбеген жағдайда Мәслихаттың ілгерірек қабылданған шешімдерін жою, оларға өзгерістер мен толықтырулар енгізу, олар кезінде қалай қабылданса, дәл сондай дауыс беру жолымен жүргізіледі.
3-бөлім. МӘСЛИХАТ ҚҰЗІРЕТІНЕ ЖАТАТЫН ЖЕКЕЛЕГЕН
МӘСЕЛЕЛЕРДІ ҚАРАУ.
4-тарау. Аудандық бюджетті, ауданды дамытудың жоспарларын, экономикалық және әлеуметтік бағдарламаларын, аудандық бюджетті және олардың атқарылуы туралы есептерді бекіту.
( Аудандық мәслихаттың 2011 жылғы 12 қыркүйектегі №49/6 шешімімен өзгеріс енгізілген)
38. Аудандық бюджет жобасы Мәслихатқа түскеннен кейін тұрақты комиссияларда қаралады және тұрақты комиссиялар мүшелерінің арасынан жұмыс тобы құрылуы оған аудандық атқарушы органдардан өкілдері тартылуы мүмкін.
39. Тұрақты комиссиялар жұмыс тобының пікірлерін ескере отырып, тиісті негіздемелермен және есептермен қоса аудандық бюджет жобасына өзгерістер мен толықтырулар енгізу жөнінде ұсыныстар дайындайды және оларды Мәслихаттың экономикалық мәселелері жөніндегі тұрақты комиссиясына жібереді.
40. Мәслихаттың экономикалық мәселелері жөніндегі тұрақты комиссиясы тұрақты комиссиясының тиісті негіздемелерімен есептері бар ұсыныстарын жинақтап, оны Мәслихат сессиясынан шығарады.
41. Мәслихат сессиясында аудандық бюджет жобасын талқылау аудан әкімінің немесе аудан әкімдігі уәкілеттік берген адамның (адамдардың) тиісті ауданның орта мерзімді әлеуметтік экономика даму бағдарламасы, орта мерзімді фискальдық саясат және тиісті қаржы жылына арналған аудандық бюджеттің жобасы бойынша баяндамаларын, сондай-ақ Мәслихат уәкілеттік берген адамдардың аудандық бюджеттің жобасы бойынша қортындысымен қоса баяндамаларын қамтиды.
42. Мәслихат сессияда алдағы қаржы жылына арналған аудандық бюджет бойынша аудандық бюджеттік бағдарламалар әкімшілерін тыңдауға құқылы.
43. Аудандық бюджетті нақтылау аудан әкімдігінің және/ немесе/ Мәслихат депутаттарының ұсыныстары негізінде жүзеге асырылады және онда аудандық бюджетті бекіту кезінде қойылатын талаптар сақталады.
44. Аудандық бюджетті нақтылау тиісті қаржы жылына арналған Облыстык бюджетті нақтылауға байланысты жүргізілген жағдайда, Мәслихаттың тиісті шешімі облыстық мәслихат тиісті қаржы жылына арналған Облыстык бюджетке және облыстык бюджетке өзгерістер мен толықтырулар енгізу жөнінде шешімдерге қол қойғаннан кейін екі апта мерзімінен кешіктірмей қабылданады.
45. Аудан әкімдігі жыл сайын ағымдағы жылдың 1 сәуірінен кешіктірмей өткен қаржы жылындағы аудандық бюджеттің атқарылуы туралы жылдық есепті (бұдан әрі бюджет есебі) қосымшалармен қоса Мәслихатқа табыс етеді .
46. Мәслихат бюджет есебі туралы облыстық тексеру комииссиясының есебін алғаннан кейін оны бір айдың ішінде тұрақты комиссияларда қарайды.
47.Бюджет есебі қаралған сессияда: аудандық бюджеттің атқарылуы туралы аудан әкімдігі уәкілеттік берген адамның (адамдардың) баяндамасы; аудандық бюджеттің атқарылуы туралы есеп бойынша Мәслихат уәкілеттік берген адамның баяндамасы тындалуы мүмкін.
Мәслихатта бюджет есебін қараған кезде аудандық бюджеттік бағдарламалар әкімшілерінің бағдарламалардың іске асырылуы туралы есептері тыңдалуы мүмкін
48. Мәслихат бюджет есебін бекіткен кезде аудандық атқарушы органдардың аудандық бюджеттің атқарылу нәтижелері бойынша тиісті шаралар қабылдауы қажет екендігі туралы шешім шығаруға құқылы.
49.Ауданды дамыту жосарларының, экономикалық және әлеуметтік бағдарламаларының жобалары түсіндірмелік жазбамен, сондай-ақ, бұрынғы мазмұндас жоспарлар мен бағдарламалардың орындалуына жасалған талдаулармен қоса олар қаралатын сессияға дейін кемі 3 апта бұрын Мәслихатқа өткізілуі тиіс. Олардың рәсімделуі Мәслихат шешімдерінің жобалары үшін осы Регламентте белгіленген талаптарға сай болуы шарт.
50. Сессия төрағасы, Мәслихат хатшысы, тұрақты комиссиялардың төрағалары және Мәслихат аппараты қосымша басқа да мәліметтерді сұрап алуға құқылы.
51. Егерде дауыс берудің нәтижесінде жоспар немесе бағдарлама бекітілмесе,олар Мәслихаттың тек басқа сессиясында қаралуы мүмкін, ал олардың орындалу есебі бекітілмеген жағдайда, қосымша талқылаудан кейін сол сессияда қайтадан дауыс беру өткізілуі мүмкін.
5 тарау. Ауданды басқару схемасын бекіту тәртібі.
52. Ауданды басқару схемасы Мәслихатқа енгізілген жағдайда, ол барлық тұрақты комиссияларда алдын ала қаралуы тиіс.
53. Әрбір тұрақты комиссияның ауданды басқару схемасы жөніндегі қорытындысы сессия төрағасына табыс етіледі және сессияда осы мәселені қарау алдында төраға оларды жария етеді. Ауданды басқару Мәслихат сессиясында бекітілмеген жағдайда, екінші мәрте ол тек басқа сессияда қаралады.
6 тарау. Шиелі ауданының әкімін тағайындауға келісім беру тәртібі
54. Облыс әкімінің Шиелі ауданының әкімін тағайындауға келісім беру туралы ұсынысы алынғаннан кейін Мәслихат сессиясы шақырылады.
55. Облыс әкімінің немесе ол уәкілеттік берген лауазымды адам сессияда Шиелі ауданының әкімі лауазымына ұсынылған кандидатураны таныстырады.
56.Сессияда аудан әкімі лаузымына кандидатқа және оны таныстырушыға сұрақтар берілуі, сонымен қатар депутаттар ұсынылған кандидатураны жақтап немесе оған қарсы пікірлер айтуы мүмкін. Егер депутаттар ұсынылған кандидатура бойынша талқылауды қажет санамаса, онда жарыссөз болмауы мүмкін.
57 Шиелі ауданының әкімі лауазымына тағайындауға келісім беру туралы Мәслихат шешімі депутаттардың жалпы санының көпшілік даусымен, егер Мәслихат дауыс берудің өзге түрін белгілемесе, ашық дауыс беру арқылы қабылданады.
58 Ұсынылған кандидатураны аудан әкімі етіп тағайындауға келісім берілмеген жағдайда, мәслихат шешімінде оның себебі толық көрсетілуі тиіс.
59.Шиелі ауданының әкімі лауазымына тағайындауға сол немесе өзге кандидатура бойынша ұсыныс Мәслихатқа қайтара енгізілгенде , оны Мәслихатта қарау осы ретпен жүргізіледі.
7 тарау. Аудан әкімдігінің дербес құрамын келісу тәртібі
60. Аудан әкімдігінің дербес құрамына немесе оған өзгерістер енгізуге келісім алуға ұсыныс Мәслихатқа енгізілгенде,сессияда депутаттар келісімімен ұсыныс тізім бойынша тобымен немесе кандидатуралар жеке-жеке қаралуы мүмкін. Қажет болған жағдайда жекелеген кандидатура бойынша талқылау жүргізіледі, онда кандидат сөз сөйлеуге, ал Мәслихат депутаттары оларға сұрақтар қоюға құқылы.
Ұсыныстағы тізім (кандидатура) бойынша депутаттар тарапынан қарсылық болмаса, ұсыныс ( кандидатура) келісілді деп есептеледі.
61. Ұсынылған кандидатура бойынша қарсылық болған жағдайда, ол дауысқа жеке қойылады.Бұл ретте, ол Мәслихат депутаттары жалпы санының көпшілік даусын алса, кандидатура келісілді деп танылады. Жаңа ұсыныстарды аудан әкімі осы немесе келесі сессияға енгізе алады. Өтпей қалған кандидатуралар осы сессияда келісу үшін екінші рет қайта ұсынылмайды.
8 тарау. Аудан әкімінің Мәслихат алдында есеп беру тәртібі
62. Аудан әкімі өзіне жүктелген функциялар мен міндеттердің орындалуы туралы Мәслихат сессиясында кемінде жарты жылда есеп береді.
Бұл мәселені сессия қарауына енгізу, тиісті Мәслихат шешімінің жобасын әзірлеу және қабылдау реті осы Регламентте көзделген тәртіп бойынша жүзеге асырылады.
Әкімнің есебі бойынша депутаттар ұсыныстарын талдау және тиісті шешім жобасын пысықтау үшін Мәслихат хатшысы депутаттық уақытша комиссия құруы мүмкін.
63. Аудан әкімінің есебі бойынша Мәслихат шешімінің жобасы осы мәселе қаралатын сессияға дейін кемі екі апта бұрын Мәслихатқа тапсырылады және ол алдын ала барлық тұрақты комиссияларда талқыланады.
9 тарау. Атқарушы органдар басшыларының есептерін қарау тәртібі.
Мәслихат құзыретіне жататын мәселелер және тиісті шешімдердің орындалуы бойынша тұрақты комиссиялардың, депутаттық бірлестіктердің, депутаттардың аудандық мемлекеттік органдардың лауазымды адамдарының есептерін Мәслихатта тыңдау жәйында Мәслихатқа ұсыныстар түсіруге құқығы бар.
Сессияда лауазымды адамның есебін тыңдау төрағалық етушінің мәселенің мән-жайын хабарлаған қысқаша кіріспе сөзімен басталады және есеп бойынша талқылау қортындысымен осы регламентте белгіленген тәртіпке сай тиісті шешім қабылданады.
Лауазымды адамның есебін талқылау барысында депутаттар өз ұсыныс пікірлерін айтуға, сауалдар беруге, оларға жауаптар алуға құқылы және қажетіне қарай сол лауазымды адам жөнінде ұсыныс жасау жөнінде шешім қабылдануы мүмкін.
Мемлекеттік органның лауазымды адамын жауапқа тарту туралы ұсыныс шешімде қол қойылған соң тиісті органға жолданады.
10 тарау. Мәслихаттың аудан әкіміне сенімсіздік білдіру тәртібі
66. Мәслихат депутаттарының жалпы санының кемінде бестен бірі қолданыстағы заңнамаға сәйкес бастамамен аудан әкіміне сенімсіздік білдіру туралы мәселе қойған жағдайда, Мәслихат хатшысы аталған мәселені жан-жақты әрі тиянақты зерттеу мерзімін айқындап, құрамында бастама көтеруші және өзгеде депутаттар (олардың өкілдері) бар депутаттық комиссия құрады және комиссия төрағасын белгілейді. Сонымен қатар, комиссия құрамына аудан әкімдігімен құқық қорғау органдарының келісімімен өкілдері енгізілуі мүмкін.
67. Аудан әкіміне сенімсіздік білдіру туралы мәселе сессияның күн тәртібіне қойылып, сессияда ол бойынша талқылау жүргізіледі. Депутаттық комиссия төрағасы сессияда аталған мәселені зерттеу қортындысын және сәйкес комиссия қаулысын жария етеді. Депутаттық комиссия ұсынысымен талқылау қортындысы негізінде Мәслихат шешімі қабылданады.
68. Мәслихат шешімімен аудан әкіміне сенімсіздік білдірген жағдайда, ол шешімде;
1. Қазақстан Республикасы Президентінің не жоғары тұрған әкімнің алдына, алдына аудан әкімін қызметінен босату туралы ұсыныс жасалады;
2. Осы шешімді Қазақстан Республикасы Президенті Әкімшілігіне не жоғары тұрған әкіміне тапсыруға және оның қортындысын Мәслихатқа хабарлауға лауазымды адам белгіленеді.
69. Аудан әкіміне сенімсіздік білдіру мәселесінің қабылданбауы осы мәселенің қарауына себепші болған Мәслихат депутаттарының жауапкершілігі қаралуы тиіс.
4. БӨЛІМ МӘСЛИХАТ ОРГАНДАРЫН ҚҰРУ ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ ЖҰМЫС ТӘРТІБІ
11 тарау. Мәслихаттың тұрақты комиссияларының жұмыс тәртібі.
70. Мәслихат өз өкілеттігі мерзіміне өз құзырына жататын мәселелерді алдын-ала қарау және әзірлеу үшін оның шешімдерін, Қазақстан Республикасының заң актілерін жүзеге асыруға ықпал ететін, өзінің құзыреті шегінде өзгеде міндеттерді атқаратын тұрақты комиссиялар құрады.
71. Тұрақты комиссияның алғашқы ұйымдастыру мәжілісінде комиссия төрағасының кандидатурасы келісіліп, ол жөнінде Мәслихат сессиясында хабарланады және сайлауға ұсынылады.
72. Тұрақты комиссия төрағасы осы комиссия мүшелерінің жалпы санының көпшілігінің ұсынысы негізінде Мәслихат депутаттарының жалпы санының көпшілік даусымен лауазымынан босатылады.Тұрақты комиссия төрағасы кез-келген уақытта өзін осы міндеттен босату туралы арыз беруге құқылы. Оны босату туралы шешім Мәслихат депутаттары жалпы санының көпшілік даусымен қабылданады.
73. Депутаттың басқа тұрақты комиссияға ауысуы тұрақты комиссия мүшелерінің сандық шегі асып кеткенде немесе басқа тұрақты комиссия мүшелерінің саны жетіспегенде депутаттың өз тілегі немесе Мәслихат хатшысының ұсынысы бойынша Мәслихат шешімі негізінде жүзеге асады. Тұрақты комиссия өз мүшелері арасынан көпшілік ашық дауыспен төраға орынбасарын сайлайды.
Тұрақты комиссияның отырысы комиссияның жарты жылдық жұмыс жоспарына сәйкес немесе қажеттілікке қарай шақырылады. Тұрақты комиссияның отырысы туралы депутаттарға, сондай-ақ, отырысқа басқада қатысушыларға кемі екі тәулік бұрын хабарланады. Депутат тұрақты комиссия отырысына дәлелді себептермен қатыса алмайтын болса, ол туралы тұрақты комиссия төрағасына кемі бір күн бұрын хабарлайды.
Тұрақты комиссия отырысы хаттамаланады. Тұрақты комиссия қаулысына және отырысының хаттамасына отырысқа төрағалық етуші қол қояды. Хаттамаларда тұрақты комиссия жұмысын үйлестіретін әрі комиссия хатшысы қызметін Мәслихат аппаратының арнайы белгіленген қызметкері жүргізеді.
Тұрақты комиссияның отырысына оның құрамына кірмейтін Мәслихат депутаттары кеңесшісі дауыс құқығымен қатыса алады.
74. Бірнеше тұрақты комиссия талқыланатын ортақ мәселе бойынша бірлескен отырыс өткізе алады.
Сессияның күн тәртібінде жобаланған мәселелер алдын-ала тұрақты комиссиялар отырыстарында және олардың бірлескен отырысында талқыланады. Мәселені қарау қортындысы бойынша тұрақты комиссия оның Мәслихат сессиясына енгізу немесе енгізбеу туралы қаулы қабылдай алады.
Өзінің құзыретіндегі мәселелер бойынша тұрақты комиссия қаулысы тиісті органдар мен лауазымды адамдар белгіленген мерзімдерде қарау үшін міндетті болып табылады.
75. Тұрақты комиссия жекелеген түйіткілді мәселелерді зерттеп- зерделеу, олар бойынша көпшілік тыңдаулар өткізу үшін осы комиссия мүшелері қатарынан және басқа депутаттардан, мемлекеттік органдардың, ұйымдардың жергілікті өзін-өзі басқару органдарының және азаматтардың өкілдерімен жұмысшы топтарын құра алады.
Тұрақты комиссия ақысыз негізде өз жұмысына сарапшылар мен мамандарды тартуға құқылы.
76. Лауазымды адамдар тұрақты комиссияға жалған ақпарат берсе немесе ақпаратты қасахана жасырып қалса, заң алдында жауапты болады.
77. Тұрақты комиссиялар өздеріне қатысты мәселелер бойынша өз отырыстарында аудан аумағында орналасқан аудандық органдар, ұйымдар мен мекемелер басшыларының хабарламасымен мағлұмат, анықтамаларын тыңдауға құқылы.
Тұрақты комиссия отырысында комиссия есебі бекітіледі және комиссия төрағасының қолы қойылып, Мәслихат депутаттарына таратылады. Тұрақты комиссияның қызметі туралы есеп сессияда мағлұмат ретінде қабылданады.
12 тарау. Тұрақты комиссияларда көпшіліктік тыңдаулар өткізу тәртібі.
78. Көпшілік тыңдаулардың тақырыбы, оларды өткізу уақыты және орны туралы хабарландыру осы тыңдаулар басталғанға дейінгі кемі жеті күн бұрын жергілікті бұқаралық ақпарат құралдарында жарияланады.
79. Көпшіліктік тыңдауларда баяндама мен жарыссөзден кейін депутаттар баяндамашыға, тыңдауға арнайы шақырылған лауазымды адамдарға, мамандарға, сарапшыларға ауызша немесе жазбаша түрде сұрақтар беріп, тиісті жауаптар алуға құқылы.
Көпшіліктік тыңдаулардың қорытындысы бойынша тыңдауға қатысушы депутаттардың көпшілігінің мақұлдауымен ұсынымдар қабылданады.
Көпшіліктік тыңдаулар тиісті хаттамамен рәсімделеді, оған төрағалық етуші қол қояды.
13 тарау. ( Аудандық мәслихаттың 2011 жылғы 12 қыркүйектегі №49/6 шешімімен алынып тасталды)
14 тарау. Уақытша комиссиясының жұмыс тәртібі.
86. Мәслихаттың уақытша комиссиясының (бұдан әрі-Уақытша комиссия) құрамына депутаттармен қатар ауданның атқарушы органдарының, орталық мемлекеттік органдардың аумақтық құрылымдарының, мемлекеттік және мемлекеттік емес мекемелердің басшыларымен мамандары, сондай-ақ комиссияға жүктелген міндеттерге қарай Үкіметтік емес ұйымдарының өкілдері тартылады.Уақытша комиссияға жүктелген міндеттердің тиімді атқарылуы үшін ауданда жұмысшы топтары құрылуы мүмкін, бұл жағдайда уақытша комиссия мүшелері жұмысшы топтарының да құрамына енеді.
87. Мәслихат құзыреті шегінде өзіне жүктелген міндеттерді орындау мақсатында Уақытша комиссияның: жергілікті өкілді және атқарушы органдармен, мекемелермен және басқа да ұйымдармен бірлесе отырып, мәселені зерттеу-зерделеу жұмыстарын жүргізуге; аудан әкімдігінен аудан аумағында орналасқан өзгеде мемлекеттік органдармен мекемелерден және ұйымдардан зерттеудегі мәселе бойынша қажетті ақпараттар алуға құқығы бар.
5 БӨЛІМ. МӘСЛИХАТТА САЙЛАУ КОМИССИЯЛАРЫН ЖАСАҚТАУ ЖӘНЕ САЙЛАУ ТӘРТІБІ
88. Мәслихат саяси партиялардың, қоғамдық бірлестіктердің, жоғары тұрған сайлау комиссияларының ұсыныстары негізінде аумақтық сайлау комиссиясының және Мәслихат депутаттарын сайлау жөніндегі округтік және учаскелік сайлау комиссияларының мүшелерін сайлайды және олардың құрамына өзгерістер енгізеді.
89. Сайлау комиссиялары мүшелері саны мен өкілеттік мерзімі қолданыстағы заңнамаға сәйкес анықталады.
90. Сайлау комиссиясы мүшесінің босаған орнын толтыру үшін осы сайлау комиссиясында өкілі жоқ саяси партиямен өзгеде қоғамдық бірлестіктерден, жоғары тұрған сайлау комиссиясынан ұсыныстар қабылданады және оның процедурасы Регламенттің осы бөлімнің тармақтарына сәйкес жүргізіледі.
91. Сайлау комиссияларын құру туралы бұқаралық ақпарат құралдарында хабарландыру жарияланғанға дейін кемі үш күн бұрын мерзімде Мәслихат хатшысының өкімімен депутаттармен Мәслихат аппараты қызметкерлерінен тұратын сайлау комиссияларының құрамын қалыптастыру жөніндегі уақытша комиссия (жұмысшы тобы) құрылады.
92. Маслихат сайлау комиссиялары өкілеттігінің мерзімі аяқталғанға дейін екі айдан кешіктірмей бұқаралық ақпарат құрлдарында хабарлайды, сайлау комиссияларының тізбесі, сайлау комиссия құрамына сайлау үшін ұсынылатын кандидатуралар бойынша ұсыныстарды тапсыру мерзімімен тәртібі және осы ұсыныстар тапсырылатын мекен – жәй көрсетіледі.
93. Уақытша комиссия саяси партиялардан және өзге де қоғамдық бірлестіктерден, олардың құрылымдық бөлімшелерінен, жоғары тұрған сайлау комиссияларынан сайлау комиссияларының құрамына сайлауға кандидатуралар жөнінде келіп түскен ұсыныстарды жинаумен және өңдеумен айналысып, олардың Мәслихатқа сайлауға ұсынады.
«Қазақстан Республикасындағы сайлау туралы» Қазақстан Республикасының конституциялық Заңына сәйкес ұсынылған кандидатуралардың соттылық жағдай туралы тиісті органдар анықтамалары негізінде оларды сайлау тізіміне қалдыру-қалдырмау мәселесін айқыдайды.
Сайлау комиссияларының құрамын дайындауда уақытша комиссия алдымен саяси партиялардан түскен ұсыныстарды назарға алады.
94. Саяси партиялардан тиісті сайлау комиссиясының мүшелерінің санына тең ұсыныс түскенде уақытша комиссия Мәслихаттың отырысына осы сайлау комиссиясының құрамын ашық дауыс беру арқылы сайлау жөнінде ұсыныс енгізеді.
Мәслихат депутаттары дауыс беру барысында нақты бір кандидатура бойынша қарсылық білдірсе, онда ол сол партияның не қоғамдық бірлестіктің өкілі болатын басқа кандидатураға ауыстырылады. Бұл рәсім бір реттен артық жүргізілмейді.
95. Саяси партиялардан тиісті сайлау комиссиясы мүшелерінің санынан артық ұсыныс болғанда уақытша комиссия Мәслихат отырысында рейтингілік дауыс беру шарасын өткізуді ұсынады.
Рейтингілік дауыс берудің мынадай нұсқасы ұсынылады:
Уақытша комиссия әрбір депутат үшін, қай кандидатураны қай саяси партия ұсынғанын көрсете отырып, кандидатураға енгізілген бюллетень дайындайды. Бюллетеньге кандидатуралар саяси партиялардан ұсыныстардың келіп түсу кезектілігімен енгізіледі. Мәслихат депутттары бюллетенде кандидатуралар тектері мен саяси партиялар атаулары тұсындағы шаршылардың тек жетеуінде ғана жақтап белгі қояды. Ең көп жақтау алған алдыңғы жеті орындағы саяси партиялардың өкілдері сайланған болып саналады.
96. Сайлау комиссиясына саяси партиялардан комиссия мүшелерінің санынан кем ұсыныс болған жағдайда, Уақытша комиссия сессияда комиссия құрамына саяси партиялардың өкілдерін ашық дауыс беру жолымен сайлауды ұсынады, қалған бос орындарға өзге қоғамдық бірлестіктер мен жоғары тұрған сайлау комиссияларына ұсынылған кандидатуралар арасында рейтінгілік (алдыңғы тармақтағыдай) дауыс беру жөнінде ұсыныс енгізеді.
97. Рейтингілік дауыс беру өткізілгеннен кейін барлық толтырылған бюллетендер Санақ комиссиясына тапсырылады. Санақ комиссиясының төрағасы дауыс беру қортындаларын жариялайды.
98. Мәслихат хатшысы сайлау комиссияларын немесе оларға енгізілген өзгеріс енгізу бойынша сайлау қортындыларын бұқаралық ақпарат құралдарында жариялайды.
6 БӨЛІМ. МӘСЛИХАТ ДЕПУТАТТАРЫНЫҢ ӨКІЛЕТТІГІН ЖҮЗЕГЕ АСЫРУ ТӘРТІБІ.
15 тарау. Депутаттық сауалдар беру тәртібі.
99. Мәслихат депутаты арнайы депутаттық бланкте жазылған сауалын Мәслихат аппаратына тіркеуге тапсырады және ол тіркелгеннен кейін тиісті органға немесе лауазымды адамға жолданады.
100. Мәслихат аппараты депутаттық сауал бойынша тиісті жауаптың жазбаша түрде, бір айдан аспайтын мерзім ішінде берілуін қадағалайды.
16 тарау. Депутаттық бірлестіктің қызметін ұйымдастыру тәртібі.
101. Депутаттық бірлестік (фракция немесе топ) тіркелу үшін Мәслихат хатшысына жазбаша хабарлама тапсырады және онда оның атауы, мақсаты, құрамы мен оның атынан өкілеттік берілген, Мәслихат сессияларында, комиссияларда, мемлекеттік органдарда, саяси партиялар мен қоғамдық бірлестіктерде оның мүддесін қорғайтын адамдар белгіленеді.
1) Мәслихат хатшысы Мәслихат депутаттарына, бұқаралық ақпарат құралдарына депутаттық бірлестіктер және олардың құрамы туралы мәліметтер береді;
2) депутаттық бірлестіктер тіркелген кезде олардың ешқайсына кірмеген Мәслихат депутаттары кейіннен олардың кез-келгеніне кіре алады;
3) депутаттық бірлестік жаңа мүшелерді қосып алғаны немесе олардың құрамынан шыққан жөнінде және өз шешімдері туралы мәслихат хатшысына хабарлайды.
Депутаттар депутаттық бірлестіктен шыққан жағдайда, оның сандық құрамы оны тіркеген кезде болуға тиісті мүшелер санынан азайып қалса, ол өз қызметін тоқтатады.
102. Депутаттық бірлестік өкілеттік берген адам бірлестіктің атынан:
Мәслихат сессиясының күн тәртібі, талқыланатын мәселелерді қарау реті мен олардың мәні жөнінде ескертпелер мен ұсыныстар енгізуге;
Мәслихат сайлайтын немесе тағайындауға келісім беретін лаузымды адамдардың кандидатуралары бойынша пікір айтуға;
Мәслихат пен оның тұрақты комиссиялары қабылдайтын шешімдердің, қаулылардың және басқа да актілердің жобаларына өзгерістер ұсынуға;
Мәслихат депутаттарын азаматтардың өтініштерімен, депутаттық фракциялар мен топтар қабылдаған шешімдермен таныстыруға;
Мемлекеттік органдардың және лауазымды адамдардың депутаттық бірлестіктің қызметі үшін қажетті материялдар мен құжаттарды сұратып алдыруға;
Жарыссөз тоқтатылған кезде депутаттық бірлестік атынан сөз сөйлеуді талап етуге құқылы. Бұл жағдайда төрғалық етуші оған сөз беруге міндетті.
103. Депутаттық бірлестіктердің ішкі қызметін олар дербес ұйымдастырады.
17 тарау. Депутаттардың қызметтік этикасы.
104. Мәслихат депутаттары адамгершілік қағидалары, сыпайылық, әділеттілік және заңдылық идеяларын ұстануға тиіс.
105. Мәслихаттың жергілікті мемлекеттік билікті жүзеге асыруы – оның жұмысына әрбір депутаттың белсенді түрде қатысуына байланысты.
106. Депутаттың депутаттық өкілеттікті жеке бас пайдасына пайдалануына жол бермейді.
107. Депутат Мәслихат сессияларына қатысуға міндетті. Сессияға қатысуға мүмкіндігі жоқ депутат бұл жөнінде Мәслихат хатшысына алдын ала жазбаша хабарлайды.
108. Депутат өз округіндегі халықтың мұқтаждары мен сауалдарын зерделеп, қоғамдық пікірді зерттейді және ол жөнінде Мәслихатқа ұсыныстар енгізеді. Азаматтарды қабылдап, олардың өтініштерінің қанағаттандырылуына атсалысады және жазбаша түрде жауап қайтарады.
109. Депутат өз округі сайлаушыларымен тұрақты байланыс жасауға, оларға мәслихаттың жұмысы, оның тұрақты комиссиялары мен өзге де органдарының қызметі, мәслихат шешімдерінің орындалуы туралы, сондай-ақ өзінің депутаттық қызметінің барысы туралы, жылына кемінде бір рет хабарлап отыруға, мәслихат шешімдерінің орындалуын ұйымдастыруға және бақылау жасауға міндетті.
7 БӨЛІМ. МӘСЛИХАТТЫҢ ЛАУАЗЫМДЫ АДАМДАРЫН САЙЛАУ ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ ЖҰМЫС ТӘРТІБІ.
18 тарау. Мәслихат сессиясының төрағасын сайлау және оның жұмыс тәртібі.
110. Мәслихат сессиясының төрағалығына кандидатураны тұрақты комиссиялар, депутаттық бірлестіктер, депутаттар ұсынады және оны сессия күн тәртібіне енгізеді.
Енгізілген ұсынысты сессия төрағасы сессияда жария етіп, дауысқа қояды. Ұсынылған кандидатура дауыс беру қорытындысында қажетті дауыс ала алмаған жағдайда, басқа кандидатура ұсынылады.
111. Сессия төрағасы: Мәслихаттың жұмыс жоспарында белгіленген мәселені сессияда қарауға әзірлеу жөніндегі Уақытша комиссия жұмысына басшылық жасайды, мәселенің жан жақты зерттелуін ұйымдастырады және оның қортындысымен сессияда қосымша баяндама жасалуын қамтамасыз етеді; Мәслихат хатшысына кезекті еңбек демалысын беру, сыйақы төлеу, сондай-ақ, оның іссапары туралы шешімдерге қол қояды.
19 тарау. Мәслихат хатшысы
112. Мәслихат хатшысы лаузымына ұсыныс жасалғанда, өз кандидатурасына қарсы болған адамнан басқа, барлық ұсынылған кандидатуралар өздерінің ұсынылуы реті мен дауысқа салынады.
Мәслихат хатшысы лауазымына екеуден астам кандидатура ұсынылып, олардың бірде- бірі талап етілетін дауыс санын ала алмаса, ең көп дауысқа ие болған екі кандидатура бойынша дауыс берудің екінші айналымы өткізіледі.
Дауыс берудің екінші айналымында көбірек дауыс алған кандидат Мәслихат хатшысы лауазымына сайланады деп есептелінеді.
113. Мәслихат хатшысы өз өтініші негізінде немесе депутаттық өкілеттігі тоқтатылған жағдайда лауазымынан мерзімінен бұрын босатылуы мүмкін. Мәсллихат хатшысы лауазымынан мерзімінен бұрын босату туралы мәселені сессияға енгізу және қарау, Мәслихаттың шешім қабылдауы осы Регламентте белгіленген тәртіппен жүзеге асырылады.
Мәслихат хатшысы лауазымынан мерзімінен бұрын босату қабылданбаған жағдайда, ол Мәслихат сессиясында оның арызын қарағаннан кейін бір ай өткен соң өзінің өкілеттігін тоқтатуға құқылы.
Мәслихат хатшысының өкілеттігі ҚР заңдарымен, осы Регламентпен, сондай-ақ, Мәслихат шешімімен белгіленеді.
20 тарау. Мәслихат аппаратының жұмыс тәртібі.
114. Мәслихат аппараты Мәслихат пен оның органдарын ұйымдастырушылық, материялдық – техникалық, құқықтық, ақпараттық, концультациялық қамтамасыз етуге байланысты төмендегі қызмет түрлерін жүзеге асырады:
1) Депутаттарды Мәслихатта өткізілетін отырыстардың күн тәртібіндегі мәселелер бойынша шешім жобаларымен және тиісті құжаттармен, сондай-ақ басқа да қажетті ақпаратпен қамтамасыз етеді.
2)сессияларға, тұрақты комиссиялар отырыстарына қатысады және депутаттарға Мәслихат шешімдері мен қорытындыларының жобаларын сапалы дайындау мәселерінде көмек көрсетеді;
3) Мәслихат сессияларын осы Регламентке сәйкес өткізуге байланысты дайындық және ұйымдастыру –техникалық жұмыстарын қамтамасыз етеді;
4) азаматтардың Мәслихаттың атына жолдаған хаттарын, арыз- шағымдарын тіркейді және қарайды, олардың орындалуына бақылауды жүзеге асырады, қажет болған жағдайда олар бойынша жауап дайындайды;
5) Мәслихат депутатына, оның өз өкілеттігін жүзеге асыруына жәрдемдеседі, концультациялық және әдістемелік көмек көрсетеді, депутаттар сауалдарының, ұсыныстарының және ескертулерінің дер кезінде қаралуы мен жүзеге асырылуын бақылайды;
6)депутаттар өздерінің өкілеттігін жүзеге асырған кезде, олар жасаған ұсыныстар мен ескертулерді есепке алады және қорытады;
7) мемлекеттік және үкіметтік емес ұйымдардың ұсыныстарын есепке алады, осы ұйымдардың өкілдерімен және мүдделі тұлғалар мен депутаттардың кездесулерін ұйымдастырады;
8) тұрақты комиссиялар отырысын, оларда Мәслихат сессиясына енгізілген мәселелердің алдын –ала талқылануын ұйымдастырады, қажетті материялдармен қамтамасыз етеді;
9)мемлекеттік тіркеуден өтуге жататын Мәслихат шешімдерін рәсімдеп, аудандық Әділет органына тапсыруды қамтамасыз етеді.
10) Мемлекеттік тіркеуден өткен мәслихат шешімдері ресми жариялануы үшін оларды аудандық бұқаралық ақпарат құралдарына дайындап тапсыруды жүзеге асырады.
11) Мәслихат шешімдерімен өзгеде құжаттардың Мәслихат депутаттарына және тиісті органдарға жолдануын қамтамасыз етеді.
12) Мәслихат сессиялары мен оның органдары отырыстарының хаттамаларымен стенограммаларын жүргізеді.
13) Іс-қағаздарын жүргізеді.
8 БӨЛІМ. ҚОРЫТЫНДЫ
115. Осы Регламент Мәслихат сессиясында қабылданғаннан бастап қолданылады және оның ішкі жұмыстарын реттейді.
Каталог: upload -> files
files -> Проект «Деловые связи» ао «Фонд развития предпринимательства «Даму» (далее Фонд
files -> «бекітілген» «Нұр Отан» Х
files -> 2015 жылғы 29 сәуір күні №146/4 қабылданды Ауылшаруашылық дақылдарды егудің оңтайлы мерзімдері туралы |
Қылмыскерлердің арасында мынадай түсінік бар: әрбір адамның әлсіз жағы болады, сол әлсіз жері арқылы пендені айтқанға көндіріп, өз дегеніңмен жүргізу қиын емес. Ал адамның әлсіздігі – байланған рахат алу нысаны. Осыған орай, адамның ең басты және қатерлі жауы – байлану десек, шындықтан алыс кетпейміз.
Байлану адамға бақыт әкеле ме?
Біз бала кезімізден бастап әртүрлі сезім нысандарына байланамыз. Ол ата-анамыз, туыс-бауырларымыз, сыныптас достарымыз, болмаса балмұздақ, конфет-печенье сияқты тәттілер немесе фудбол, бокс сияқты спорт ойындары бола ма, әйтеуір соған байланып, сол сезім нысандары арқылы рахат алғымыз келеді.
Бұл сезім нысандары адамға біршама рахат береді, бірақ та сол сезім нысандарын жоғалтып аламын-ау деген қауіп арқылы пендені үнемі үрей мен қорқынышқа түсіретіні де бар. Бала өсе келе байланатын сезім нысандарының саны көбейіп, ауқымы кеңи түседі. Темекі тарту, арақ-шарап ішу, құмар ойындарын ойнау, қыз-келіншектермен жақындасу сияқты болып жалғасатын сезім нысандары жасөспірімнің санасын баурап алып, оны еркінен тыс түрлі теріс әрекеттер жасауға мәжбүрлейді.
Сезім органы ретінде ақыл адамды үнемі сезім нысанына байлап, сол арқылы мынадай рахат алуға болады дегенді санасына сіңіреді. Ол сезім нысаны сұлу қыз, ақша, қымбат автокөлік, арақ-шарап немесе есірткі болуы мүмкін. Ақыл адамды былай азғырады: «мына қызбен жақындассаң, мынанша рахатқа батасың, қарашы қандай сымбатты, сұлу, оны құшсаң сезім рахатына шексіз кенелесің» дейді. Ақыл-санасы осындай ойлармен тұмшаланған адам қайткен күнде де сезім нысанын қолға түсіруге жанталасады.
Дегенмен, шынайы өмірде жағдай басқаша болып шығады. Мәселен, ақылдың азғыруымен сезім нысанына қол жеткіздің дейік. Бірақ ол өзің күткендегіден әлдеқайда аз көлемде рахат әпереді және ол рахаттың өзі өткінші болып шығады. Зерделі адам осыдан кейін сезім нысанынан бас тартуы қажет. Дегенмен, зердесін шел басқан пенде ақылдың азғыруына еріп, одан сайын құрдымға құлдырайды.
Ақыл адамды былайша азғырады: «мына қыздан сонша рахат ала алмадың, бірақ та, күдеріңді үзбе, басқа қыз тап, одан шын мәнінде үлкен рахат табасың». Осыдан кейін ол қыз-келіншектерді жағалап, зинақорлыққа салынады. Ақырсында зинаға әбден байланып, зина жасау өмірлік қажеттілігіне айналады. Ал бұндай байлану түптің түбінде үлкен қасыретке ұрындырады.
Сезім нысанына байланудың қатері
Осыдан біраз жыл бұрын «Көкшетаудың маньягы» атанған Боқынов деген азаматтың сотына қатыстым. Бұрын да қыз зорлап сотталған ол, түрмеден босаған соң баяғы әдетіне тағы басып, түн жамылып жалғыз келе жатқан қыз-келіншектерді қорқытып, зорлаумен айналысқан. Оның құрығына біраз қыз-келіншек түседі. Түнде жалғыз келе жатқан әйелді зорлайтын белгісіз адамның пайда болуы сол тұста көкшетаулықтарды қатты үрейлендірген еді.
Кезекті бір түнгі жорығы кезінде Боқынов полицияның қолына түсіп, іс сотқа жетті. Сот барысында оның жасаған сойқан әрекеттері түгел ашылды. Нәпсінің құлына айналған отызға жаңа шыққан жігіт әйелдерге ойына келгенді жасап, неше түрлі арсыздықтарға барған және сол арқылы рахатқа кенелмек болған. Оның қаншалықты рахат алғанын кім білсін, сот шешімімен ол 19 жылға бас бостандығынан айрылып, жазасын ерекше режимдегі колонияда өтейтін болды. Міне, сезім рахатына байланудың әлгі азаматқа әкелген «рахаты» осы болды.
Мансапқа қатты байланған бір кісі ақырсында сол байлану нысанының салдарынан азап шегіп, қайтыс болды. Ол ұзақ жылдар басшылық қызметтер атқарды. Оның тағы бір әлсіздігі, арақ-шарап ішуді жақсы көретін. Біреулер соны пайдаланып, араққа тойғызып, полицияға ұстап береді. Үлкен лауазым иесінің арақ ішіп мас болып, бұзақы әрекет жасауы ізсіз кетпеді. Ол қызметінен айрылып, жәй айрылып қоймай, болашақ мансап жолына балта шабылды. Осыған шыдамаған әлгі кісі жүрегі ауырып, содан қайтыс болды.
Жалғыз ұлына қатты байланған бір кісі ұлы қайтыс болған соң өмірден түңіліп, араққа салынды. Ақырсында ол БОМЖ атанып, қаңғыбастыққа салынып кетті. Өкінішке орай, өмірде мұндай жағдайлар өте көп кездеседі. Алғашында сезім рахатын әкелетін байлану нысаны, кейін қасырет көзіне айналатын жайлары көп кездесіп жатады. Ондай жағдайда адам күрт сынып, өмірден түңіледі. Сезім нысанына шектен тыс байлану ешқашан адамға жақсылық әкелмейді. Сондықтан, кез-келген сезім нысанына қатты байланудан сақ болған жөн. |
Танымал рэп орындаушысы Мөлдір Есенбек пен актер Шәріп Серік некеге тұрды. Жас жұбайлар мұсылман неке куәлігін ұстап тұрған суреттерін Instagram желісіне жүктеп, қуанышын бөлісті.
Посмотреть эту публикацию в Instagram
Публикация от Sharip Serik (@shakentii)
Шако лақап атымен танымал Шәріп Серік сүйіктісіне 9 қарашада ұсыныс жасады. Жастардың қуанышын бөлісуге отандық блогерлер мен актерлардың біразы жиналды. “Қызық Times” бағдарламасында онлайн-той өткізген Шәріп пен Мөлдір енді шынайы ерлі-зайыпты атанды.
Say Mo ресейлік Black Star-дың “Песни на ТНТ” байқауынан кейін танымал бола бастаған. Финалға өтпегенімен, Тимати Мөлдірге лейбл құрамына қосылуды ұсынған. Алайда, Say Mo ұсыныстан бас тартып, жеке шығармашылығын дамытуға кірісті.
Tags: Say MoShakentiiМөлдір ЕсенбекШако
Opa.kz — мәдениет, өнер, сән, спорт, денсаулық, технология әлеміне қызығушылық танытатын оқырмандарға арналған медиа ресурс. |
Әлия Молдағұлова халықаралық әуежайының CIP/VIP залдары ерекше санаттағы жолаушылар үшін рейсті күтуге барынша жайлы жағдай жасайды.
Сіз үшін-жайлы зал, бар қызметтері, жеке қызмет көрсету және алып жүру, ұшу рәсімдерінен басым өту және әуе кемесінен және одан жеке трансфер.
Қызметтер тізімі:
Әуежай агенттерінің жолаушыларды жеке қарсы алуы және VIP залға немесе әуе кемесіне дейін алып жүруі.
Жолаушыларды, олардың багажы мен қол жүгін тіркеу.
Ұшып шығу/ұшып келуді паспорттық және кедендік бақылаудың жеке тағаны.
Ұшып шығатын жолаушыларды ӘК-ге және ұшып келген жолаушыларды VIP залға жеткізу үшін жеке көлік құралын жеке алып жүру және ұсыну. |
Ернат Ғапуұлы Жүнісов ҚР Оқу-ағарту министрлігі Техникалық және кәсіптік білім департаментінің директоры болып тағайындалды. ҚР ОАМ баспасөз қызметіне сілтеме жасай отырып, «Современное образование» журналы хабарлайды.
Оның ТжКБ саласында 20 жылдан астам тәжірибесі бар.
Ернат Жүнісов 1975 жылы туған.
Мамандығы – «Еңбек, информатика және компьютерлік технологиялар мұғалімі».
Еңбек жолын 1996 жылы Сәтпаев қаласындағы Абай атындағы №4 мектеп-лицейінде еңбекке баулу пәнінің мұғалімі болып бастаған.
1999-2006 жылдары - оқу ісінің меңгерушісі, колледж директорының орынбасары және №19 кәсіптік лицей директорының орынбасары болды.
2006-2009 жылдары - Білім және ғылым министрлігі Техникалық және кәсіптік білім департаментінің сарапшысы, бас сарапшысы қызметін атқарды.
2009-2015 жылдары ТжКБ департаменті бөлімінің басшысы.
2015 жылдан бастап министрліктің Техникалық және кәсіптік білім департаменті директорының орынбасары қызметін атқарды. |
қауіпсіздік ережесі, қауіпсіздік ережесі, қауіпсіздік ережесі, 7-сабақ. 18 ғасыр Қазақ-орыс қатынасы , Д рігер нені жіберіп алды , Д рігер нені жіберіп алды , 1556342684, Бағалау нормасына қойылатын талаптар, бБ мен №5, D 1241 ris - 9, Сценарийй филфак, фото, Test-na-opredelenie-gotovnosti-k-obucheniyu, Легомен жиынтықтары әртүрлі пішіндер мен өлшемдердің егжей, папка беті
2. Микроклиматтық параметрлер және оларды бақылаудың әдістері
Микроклимат параметрлерінің ауа ортасының санитарлық нормаларына сәйкес келуін білу үшін, температура, қатыстық ылғалдылық және ауа қозғалысының жылдамдығын сандық бағалау қажет.
Өндірістік ғимараттардағы ауа температурасы әдетте біршама шектерде ауытқиды. Сондықтан оны объективті бағалау үшін өлшеуді ғимараттың бірнеше сипаттамалы нүктелерінде жұмыс орнының еденнен 1,3-1,5 м деңгейінде ауысымның әртүрлі уақытында жүргізеді. Тыныс алу зонасы температурасының айтарлықтай айырмасы кезінде қосымша аяқ астынан еденнен 0,15-0,2 м деңгейінде өлшеулер жасайды. Өлшеу нүктелері, ереже бойынша жылу көзі мен ғимараттың сыртқы қабырғасынан 1 м қашықтыққа жақын орналаспауы тиіс.
*Тыныс алу зонасы – жұмыскердің бетінен радиусы 50 см дейінгі кеңістік.
Ағымдыға температура мәнін өлшеу үшін кәдімгі термометрді (спирттік немесе сынапты) қолданады. Бақылау периоды арасында температураның аса жоғары немесе өте төмен мәндерін өлшеу қажет болғанда сәйкесінше максималды немесе минималды термометрді қолданады. Ағымдағы ауа температурасын жазу үшін термографты қолданады.
Мәнді жылулық сәулелену шарттарында ауа температурасын өлшеу үшін булы термометр қолданылады. Булы термометрдің өзі екі термометрден тұрады, бірінің үстінгі резервуары қараңғыланған («қара» термометр), ал екіншісі күміс қабықшасымен қапталған («жылтыр» термометр). Нақты температура «жылтыр» және «қара» термометрлер көрсеткіштерінің айырмасы бойынша градирлік коэффициент (аспаптың константасы) есебімен анықталады.
Соңғы кездері сулы термометрлерге қарағанда бірқатар артықшылықтары бар (сезімталдылығы жоғары, қашықтықта өлшеу мен автоматика құралдарымен байланыстыру мүмкінділігі) электрлік термометрлер кеңінен қолданылуда. Әрекет ету принципі бойынша олар қарсыласу термометрлері мен термоэлектрлік термометрлер болып бөлінеді.
Ауаның қатыстық ылғалдылығын психрометр және гигрометр көмегімен бағалайды. Ауа ылғалдылығының өзгеруін жазу үшін гигрограф қолданылады.
Гигрометрлер мен гигрографтардың қатысты ылғалдылықты нақтылы анықтау үшін қолданылатын датчиктері болып адамның майсыздандырылған шашы немесе қатысты ылғалдылықтың өзгеруіне пропорционалды түрде өзінің өлшемін өзгертетін арнайы синтетикалық диафрагмалар табылады.
Психрометрдің жұмысы психрометр құрамындағы «құрғақ» және «ылғалды» термометрлердің көрсеткіштерін анықтаудан тұратын психрометрлік әдіске негізделген. «Құрғақ» термометр қоршаған ауаның температурасын, ал резервуары дитиллденген сумен суландырылған мәрлі немесе батист бөлігімен оралған «ылғалды» термометр айтарлықтай төмен температураны көсретеді, себебі матадан буланатын су жылуды ұстап қалады. Ауаның қатысты ылғалдылығын «құрғақ» және «ылғалды» термометрлердің көрсеткіштеріне сәйкес психрометрлік кесте бойынша анықтайды.
Ассманның аспирационды психрометрінде (Августтың статистикалық психрометріне қарағанда) екі термометр де металлды қоршауға алынған. Құралдың үстіңгі бөлігіне кірістірілген (аспирационды баста) вентилятордың көмегімен (электрлік немесе серпімді жетегі (приводы) бар) ауа құбырлар арқылы сорыла өтеді де термометрлердің резервуарларын қамтиды, осылайша олардың көрсеткіштерінің тұрақтылығы және мүмкін болатын жылулық сәулеленуді экрандау қамтамасыз етіледі.
Сонымен қатар «құрғақ» және «ылғалды» терморезисторлардың қарсылығын өлшеу принципі бойынша жұмыс істейтін электронды психрометрлерді де қолданады.
Ауаның қозғалыс жылдамдығын анықтау үшін әртүрлі конструкциялы анемометрлерді пайдаланады. Механикалық анемометрлер (қанатты және табақшалы) бекітілген ағынға орналастырылған құралдың қабылдаушы зырылдауықтың (вертушка) айналу жиілігін белгілі бір уақыт периоды кезінде өлшеу жүргізу принципі бойынша жұмыс істейді. Индукционды анемометрлер электрлік индукционды тахометр әдісімен зырылдауықтың айналуының бұрыштық жылдамдығын өлшеу принципі бойынша жұмыс істейді. Ауа қозғалысының төмен жылдамдықтары (0,5 м/с төмен) әдетте кататермометрлермен (жылулық анемометрлермен) өлшенеді. Олар үстіңгі бөлігінде кеңейтілген капиллярға өтетін төменгі бөлігінде шарлы немесе цилиндрлік резервуары бар термометрден тұрады. Кататермометрлердің жұмысы ауаның қозғалыс жылдамдылығынан тәуелді болып келетін ауаның суу қабілеттілігін (суу ұзақтылығы) анықтауға негізделген.
Төмен жылдамдықтарды электроанемометр көмегімен өлшеуге болады, олар ауа ағыны жылдамдығына байланысты температурасын өзгерту кезінде терморезистордың қарсылығын өлшеу принципіне негізделген.
Аса ерекше құралдар тобын Пито-Прандтль құбыры принципі бойынша әрекет ететін аэродинамикалық анемометрлер құрайды. Бұл құралдарды әдетте желдету каналдарындағы ауа ағынының қозғалыс жылдамдығын бағалау үшін пайдаланады.
Жылулық сәулеленудің қарқындылығын актинометрмен өлшейді, термобатарейдің жылтырлаған және қараңғыланған секцияларының жылуды жұту және сәулеленудің әртүрлі өлшемдері нәтижесінде пайда болатын термо-э.д.с. өлшеуге негізделген принцип бойынша әрекет етеді. Жылулық сәулеленудің қарқындылығын анықтау үшін булы термометр де қолданылуы мүмкін
Сыртқы ортаның температуралық әсері адам ағзасының термореттелуімен тығыз байланысты – қоршаған ортамен, жылу алмасуын реттеп температураны бірқалыпты деңгейде ұстап тұруға қабілеті бар.
Өндірістік бөлмелерде қалыпты метеожағдайларды қамтамасыз ету үшін, өнеркәсіп кәсіпорындарды жобалаудың санитарлық нормаларына енгізілген. Нормалар жыл мезгілін, өндірістік бөлменің сипатын және орындалатын жұмыстың ауырлық дәрежесін ескереді.
Жеңіл жұмыстардың қатарына отырып тұрып немесе жүріспен байланысты жұмыстар жатады, бірақ жүйелі тұрдегі физикалық күштенуді немесе ауыр заттарды көтеру мен тасуды талап етпейтін жұмыстар (тігін өндірісінің, көлік қүрылысының, полиграфия өндірісінің негізгі процестері, контролерлердің жұмыстары, байланыс жұмысшылары, кеңседегі жұмыстар).
Орташа ауыр жұмыстардың қатарына әрдайым жүріспен, ауыр заттарды (10кг) тасумен байланысты және тұрып орындалатын жұмыстар жатады (тоқыма-жіп иіру, өндірістегі, ағашты механикалық өңдеген кездегі, металды пісіру цехтердегі негізгі процестер).
Ауыр жұмыстардың қатарына жүйелі тұрдегі физикалық күштенумен, сондай-ақ әрдайымғы қозғалыспен және маңызды ауыр (10 кг жоғары) заттарды тасумен байланысты жұмыстар жатады. Бұл мартен құю, прокат, темір соғатын, термиялық өндірістің негізгі процестері.
Метеорологиялық жағдайлар өзгеретін болса (санитарлық нормаларға сәйкестелмесе) адамдар тез шаршап, ауырып, жұмысқа қабілеті төмендейді.
Қоршаған ортаның температурасы 16-25˚С аралығында салыстырмалы ылғалдылық 60-40% және ауа жылдамдығы 0,2-0,7 м/сек кезінде адам өзін жақсы сезініп, жұмыс қабілеті жоғарылайтыны зерттеулер мен тәжірибелер көрсетіп отыр.
Мемлекеттік стандарт жүйесімен жылы, суық және өтпелі кезендердегі жеңіл, орташа және ауыр жұмыстарға оптималды (комфорттық) және болуы мүмкін температура, салыстырмалы ылғалдылық, ауа жылдамдығы белгіленген.
Жылу өткізгіштік кешені арқылы берілгенде дене өзінің жылуымен ауаның жақын тұрған қабатын жылытады да өзі суиды. |
Кез келген мемлекет өмірдің барлық қоғамдық салаларында, адамдар арасындағы өзара қарым-қатынастарда қатаң тәртіп пен сақтықты орнатуға мүдделі. Онсыз қоғамның бірқалапты дамуы, экономиканың,мәдениеттің, игіліктің көтерілуі және халықтың қауіпсіздігінің артуы мүмкін емес.
Сондықтан мемлекет азаматтардың, олардың бірлестіктерінің, шаруашылық ұйымдардының, мемлекеттік органдарының, олардың лауазымды адамдарының құқықтары мен міндеттерін, жауапкершілігін белгіңлейді. Мемлекет өзі қабылдаған заңдарды барлық адамдардың қатаң сақтауын, заңдардың талаптаорын бұзушылардың заңмен жауапқа тартылуын әрдайым қадағалап отырады.
Мемлекеттің мұндай қызметі, яғни заңдар талаптарынан ауытқуларға жол бермеу үшін азаматтардың құқықтары мен бостандықтарын қорғау жөнінде, шаруашылық және қоғамдық ұйымдардың, мемлекеттік органдардың қызметіндегі белгіленген тәртіпті сақтау – бақылау және қадағалау қызметі деп аталады.
Құқықты қорғау қызметі, негізі, үш нысанда жүзеге асырылады: а) құқық бұзушылықтан сақтандыру жөніндегі әр алуан шаралар жүргізу жолымен; ә) заңды істерді қарау және шешу жолымен; б) құқық бұзушыларды заңмен жауапқа тарту жолымен.
Мемлекеттің құқықтық қорғау қызметін жүзеге асыру үшін құқықтары мен міндеттері арнаулы заңдармен реттелініп әр түрлі органдар құрылады.
Қазақстан Республикасында қандай құқық қорғау органдары құрылған: Оған мыналар жатады: полиция органдары, ұлттық қауіпсіздік органдары, прокуратура, әділет министрлігі, әр алуан мемлекеттік инспекциялар (өрт, санитарлық, қаржы және т.б., сот органдары,адвокатура, нотариаттар, кедендік органдар, ішкі және шекара әскерлері, Президент күзетінің қызметі және т.б.
Құқық қорғау органдары, негізінен, Қазақстан Республикасының Ішкі істер министрлігінің, Ұлттық қауіпсіздік комитетінің, Прокуратураның және Әділет министрлігінің құрамында әрекет етеді.
Полиция органдарының қызметі. Полиция – Ішкі істер министрлігінің құқықтық қорғау органдары жүйесінде басшылық орын алады, оған құқық бұзушылықтың алдын алу, анықтау және болдырмау жөніндегі жұмыстардың анағұрлым көп көлемі жүктелген. Сондықтан ПМ жүйесінде толып жатқан полициялық органдар құрылған. Олар: 1) қылмысты істер полициясы, ол қылмыстарды болдырмау және ашумен айналысады; 2) патруль полициясы – көшелер мен елді мекендерде, басқа да қоғамдық орындарды қоғамдық тәртіпті сақтауды ұйымдастыруды; 3) жол полициясы – жол қозғалысы ережелерін сақтауды және оның қауіпсіздігін қадағалайды; 4) әкімшілік полициясы, оның міндеті - әкімшілік құқық бұзушылықтың алдын алу; 5) полицияның арнайы отрядтары – күзетілген маңызды объектілерде құқықтық тәртіпті қаитамасыз етуге бағытталған және т.б.
Заң бойынша – полиция қылмыстар, әкімшілік бұзулар туралы өтініштерді, хабарлауларды қабылдауға және тіркеуге, қылмыстардан зардап шеккен азаматтарға көмек көрсетуге, қылмыс жасаған адамдарды іздестіруге; қару сатып алуға, алып жүруге және сақтауға рұқсат беруге; кәмелетке толмағандардың панасыздығы мен құқық бұзуларын анықтауға; шетелдік азаматтардың Қазақстан аумағында болуы кезінде ережелерді сақтауға бақылауды жүзеге асыруға және т.б. міндетті.
Заң полицияға: құқық бұзулар жасағаны жөнінде сезікті азаматтардың құжаттарын тексеруге; әкімшілік құқық бұзулар туралы хаттамалар жасауға; заңда көрсетілген жағдайларда азаматтарды ұстауға және қамауға алуға; бас бостандықтарынан айыру орындарынан босаған адамдар тұрғысында бақылауды жүзеге асыруға; қылмыс жасаған адамдардың ізіне түсу кезінде азаматтардың тұрғын үйлерінде ұйымдар орналасқан бөлмелерге кіруге, оларды тексеруге және т.б. құқық береді.
Қазақстанның полициясы басқа еларалық келісімдер негізінде басқа елдердің полициясымен өзара әрекеттестікте жұмыс істейді. Қазақстан өз аумағында қылмыс жасаған адамдарды іздестіруге, ұстауға және ҚР-на беруге көмектесетін халықаралық полиция ұйымының – Интерполдың мүшесі болып табылады.
ПМ-нің полициялық органдарынан басқа Қаржы пллициясы агенттігінің жүйесінде қаржы полициясы, ал қарулы күштерде - әскери полиция жұмыс істейді.
Қаржы полициясының құқықтары төмендідей: салықтарды төлемеуге байланысты құқық бұзуларды анықтау және болдырмау; салықтар төлеуден жалтаратын адамдарды іздестіруді жүзеге асыру; салықтық құқық бұзушылық пен мемлекеттітке келтірілген залалдарды өтеу жөнінде шаралар қолдану; салық қызметі органдарындағы жемқорлық фактілерінің алдын алу, анықтау; алдын ала тергеу, анықтау жүргізу; өзінің құқық қорғау қызметін жүзеге асыру үшін мемлекеттік органдардан, ұйымдардан, азаматтардан қажетті ақпаратты сұрату және алу.
Ұлттық қауіпсіздік комитетінің қызметі. Құқық тәртібін қорғауға ҚР Ұлттық қауіпсіздік комитетінің органдары үлкен рөл атқарады. ҰҚК-нің басшылығымен облыстар мен қалаларда құрылған аумақтық органдарға жұмыс істейді.
ҰҚК жүйесінде барлау бөлімшелері («Барлау» қызметі) бар: мемлекеттік құпияларды сақтауды қамтамасыз етуге арналған үкіметтік мекемелерді байланыс пен ақпараттың арнайы түрлерімен жабдықтайтын орган және басқа құрылымдар жұмыс істейді.
ҰҚК органдары тікелей ҚР-ның ПРезидентіне бағындырылған. ҰҚК органдарының басты міндеті ҚР қауіпсіздігіне қатер төндіретін шетелдік мемлекеттердің арнаулы қызметтері мен жекелеген адамдарының барлау және дұшпандық қызметімен күрес болып табылады. Бұл күрес заңға сәйкес жария, сондай-ақ жария емес құралдар мен әдістерді қолдану жолымен жүргізіледі.
ҰҚК органдарының қызметіндегі басқа маңызды бағыт – лаңкестікпен, заңсыз қару айналымымен, нашақорлықпен, жемқорлықпен, контрабандамен, пара алумен, басқа да ауыр қылмыстармен күресу болып табылады.
Лаңкестікпен күресу – 2001 жылы 11 қыркүйекте Нью-Йорктегі және 2002 жылы қазанда Мәскеудегі театр орталығына жасалған шабуылдан кейін ерекше міндетке айналды.
Сондықтан ҚР-ның ҰҚК-ті лаңкестікпен күресу жөніндегі өз қызметін басқа мемлекеттердің мемлекеттік қауіпсіздік органдарымен өзара әрекеттесуі арқылы жүзеге асырады.
ҰҚК органдарына зор құқықтар берілген. Дәлірек айтқанда, олар, мысалы, мақсаттары ҚР-дағы конституциялық құрылысты күшпен өзгерту болып табылатын, лаңкестік, экономикалық контрабандаға, жемқорлық, қылмысты топтардың беделін түсіруге бағытталған қылмыстың ерекше қауіпті түрлері бойынша анықтау және алдын алазерттеу жүргізеді.
Прокуратура органдарының қызметі. ҚР-ның құқық органдары арасында прокуратура айрықша орын алады. Оның қызметі көп қырлы және көптеген бағыттарда жүзеге асырылады. Прокуратураның міндеттері ҚР Конституциямен және «Қазақстан Республикасының прокуратурасы туралы» арнаулы заңмен белгіленген.
Прокуратураның басты міндеті барлық мемлекеттік органдардың, қоғамдық бірлестіктердің, кәсіпорындардың, мекемелердің және олардың лауазымды адамдарының Заңдарды, Президенттің жарлықтарын, басқа құқықтық нормативтік актілерді мүлтіксіз және біркелкі қолдануына жоғарыдан қадағалауды жүзеге асыру болып табылады.
Прокурорлық қадағалаудың мақсаты – Республиканың бүкіл аумағында біртұтас және берік заңдылықты қамтамасыз ету, заңнамалардың талаптарын бұзу фактілерін анықтау және кінәлілерді жауапқа тарту.
Прокуратура өз қызметін мемлекет атынан жүзеге асырады. Ол өз қызметін ҚР Президентіне тікелей есеп беретін тек қана Бас прокурорға бағына отырып, басқа мемлекеттік органдарға тәуелсіз атқарады.
Прокуратураға кең өкілдіктер берілген. Мысалы, ол мыналарды қадағалауды жүзеге асырады.
а) адам мен азаматтың құқықтары мен бостандығын сақтауды;
ә) полициялық органдардың тергеулер мен анықтаулар кезіндегі заңдылығын;
б) азаматтарды әкімшілік жауапқа тартудың заңдылығын;
в) сот белгілеген жазаларды орындау мен азаматтық істер бойынша сот шешімдерін орындау заңдылығын;
г) сот органдарының үкімдерінің, шешімдерінің заңдылығын.
Өздерінің қадағалау қызметтерін прокуратура әр түрлі тәсілдермен жүзеге асырады. Мысалы, мемлекеттік органдардың, лауазымды адамдардың кез келген заңсыз шешімдері мен қаулыларына наразылық білдіру; қылмысты зерттеу кезінде заңсыз әрекеттерге жол бермеуді бақылау және т.б. жолмен. Қылмыс фактісін анықтағанда прокуратура қылмыстық іс қозғайды, оны сотқа жібереді және мемлекеттік айыптаушы ретінде көрінеді.
Сонымен бірге прокурордың сезіктіні қамауға алуға, тінту жүргізуге рұқсат беруге, заңнамалар талаптарын бұзуға әкелуі мүмкін, жұмыстағы кемшіліктерді жоюға лауазымды адамдарға міндетті болатын жазбаша нұсқаулар беруге құқы бар.
Республикада құқық қорғау қызметін тиімді жүзеге асыру үшін барлық құқық қорғаушы органдардың келісіп жұмыс істеуін қамтамасыз етудің, қылмыспен күрес жағдайында жүйелі талдау жасаудың, елде құқық қорғау жұмысын жақсартудың себептерін анықтау мен шараларын жасаудың зор маңызы бар. Мұндай міндет заңмен прокуратураға да жүктелген. Бұл прокуратураның Қазақстан Республикасындағы Заңдылықтың жай-күйі үшін мемлекет алдында үлкен жауапкершілігі барын дәлелдейді.
Құқық қорғау органдары мемлекеттің басым құрылымдарына жатады. Оларға қару қолдануға дейін үлкен өкілдіктер берілген. Сондықтан олар міндеттері, қызметтері, қызметініңтүрлері мен әдеттері белгіленген ҚР Конституциясының қағидаттары мен нормаларына сәйкес қатаң жұмыс істеуге міндетті. Республикада олардың қызметіне қатысты болатын ІІм, ҰҚК, прокуратура органдары, әділет органдары, сот жүйесі, адвокатура, нотариат туралы Заң дар мен басқа заңдар қабылдаған және олар жұмыс істейді.
Барлық құқық органдары төмендегі қағидаттар негізінде жұмыс істеуге міндетті: 1) заңдылық; 2) адамның құқықтары мен бостандықтарын басым қамтамасыз ету; 3) барлығының заң алдындағы теңдігі; 4) құқық қорғау органдары қызметкерлерінің этикалық нормаларын сақтау; 5) құқық қорғау органдарының қызметкерлеріне саяси партияларда болуға тыйым салу.
Бұл жөніндегі ҚР Конституциясының 23-бабында тура айтылған: «Әскери қызметшілер, ұлттық қауіпсіздік органдарының, құқық қорғау органдарының қызметкерлері мен судьялар партияларда, кәсіптік одақтарда болмауға, қандай да бір саяси партияны қолдап сөйлемеуге тиіс». Құқық қорғау органдары қызметінің барлық аталған қағидаттары олардың саяси күреске тартылмауына, халықтың алдында жоғары беделі болуына, республикада қатаң заңдылық құқықтық тәртіпті қамтамасыз ету жөніндегі өздерінің жауапты қызметтерін тәуелсіз орындауға, халыққа адал қызмет етуге, сондай-ақ қоғамдық және мемлекеттік қауіпсіздікті қамтамасыз етуге бағытталған. |
Күн бізді сәулелерімен жылыта бастайды және жүректеріміздегі бірнеше айлық мұзды ерітеді. Тек аз ғана әлсіздік, кішігірім аурулар біздің көктемгі көңіл-күйімізді сәл күңгірттендіреді, бұл бізге көктемнен толықтай рахат алуға мүмкіндік бермейді. Бұл бәріне таныс жағдай емес пе? Бұл Авитаминоздың – анық белгілері! Ең жағымсыз нәрсе - оның зиянды қолына біздің жарығымыз – біздің балаларымыз түседі, иммунитеті проблемаға төтеп беру үшін әлі жеткілікті дамымаған
www.e-motherhood.ru
Ата-аналардың міндеті оңай емес – мұнда бәрі онша айқын емес. Егер белгілі бір ауру болса – қандай дәрі беру керектігін білер еді. Алайда аурудың жалпы белгілерін емдеу әлдеқайда қиын. Мұнда заттардың өз бағытына енуіне жол бермеу және бәрін өз қолымызға мықтап алу маңызды – өсіп келе жатқан баланың ағзасын пайдалы дәрумендер мен минералдармен белсенді түрде толтыруды бастау керек, олардың жетіспеуі бұзылуға, жаман көңіл-күйге және ішкі жүйелердің жұмысында аздаған бұзылуларға әкеледі.
Көктемгі авитаминоз: себептері
hochu.ua
П Неліктен бізге келетіндігі туралы мәселені анықтамас бұрын, иммундық жүйенің қалай жұмыс істейтінін түсінуіміз керек.
Иммундық жүйенің жасушалары - біздің денемізге кіруге тырысатын барлық зияндылықтарды жібермейтін күзетшілер. – микробтар, бактериялар, вирустар және әр түрлі улы және ластайтын заттар. Өндірілген қорғаныш жасушаларының санына қоршаған орта тікелей әсер етеді – Экология қаншалықты ластанған болса, соғұрлым денеде көбірек жасушалар түзілуі керек. Сондықтан иммундық жасушалардың жеткілікті саны өсіп, дамуы үшін дәрумендер мен минералдар қабылдау қажет
Неге витамин жетіспеушілігі көктемде пайда болады, табиғат оянып айнала түрлене бастаған кезде?
www.beauly.ru
Шындығында, дәл осы кезеңде қыста жиналған барлық дәрумендер мен қоректік заттардың қоры, өткен жазда және күзде жеген көкөністер мен жемістердің барлық іздері жоғала бастайды, таусылып, аяқталады. Наурызда бізде дененің толық жұмыс істеуі үшін олар жеткіліксіз. Бұл қорларды шұғыл түрде толықтыру жағдайды сақтап қалмайды – наурызда бұл проблеманы шешуге жеткілікті қоректік заттар болатын табиғи жемістер мен көкөністерді табу мүмкін емес
балалардағы көктемгі витаминдік жетіспеушілік одан әрі күрделене түседі, өйткені баланың денесі, негізінен, үнемі дамып, өсіп отыруының арқасында белгілі бір дәрумендердің көбеюін қажет етеді.
Көктемгі авитаминоз: белгілері
files.storeland.net
Егер сіз балаңыздан келесі белгілерді тапсаңыз, дереу әрекет етіңіз:
Шаршаудың жоғарылауы Баланың тез шаршай бастағанын және диванға құлаған сайын тырысатынын көресіз. Ересек балаларда дәруменнің жетіспеушілігі мектептегі нашар үлгерім, есте сақтау қабілетінің нашарлауы және сабаққа қатыспау түрінде көрінуі мүмкін
Ұйқының бұзылуы Бұл сонымен қатар витамин жетіспеушілігінің ең көп тараған көрінісі. Кейбір балаларда ұйқының күшеюі мүмкін, ал басқаларында, керісінше, ұйқысыздық пайда болуы мүмкін.
қызыл иектің мәселелері Егер сіз балаңыздың қызылиегінен қан кетіп жатқанын байқасаңыз – бұл витамин жетіспеушілігінің белгісі болуы мүмкін. Бұл жағдайда қан тіс щеткасының қылшығынан ғана емес, сонымен қатар тістеген кезде жұмсақ тамақтың үстінен де байқалуы мүмкін. Бұл симптоммен сіз дереу медициналық көмекке жүгінуіңіз керек
Суық тию Егер сіздің балаңыз жиі ауыра бастаса & әсіресе ndash; кішігірім аурулар, мысалы, суық тию), бұл мүмкін авитаминлоз болуы мүмкін. Көбінесе ересектер баланың ауруын иммундық жүйенің әлсіреуімен байланыстырады. Сонымен қатар, олардың аз бөлігі бұл тұжырымдаманың витамин тапшылығымен тығыз қиылысатындығын түсінбейді. Айтпақшы, егер организмде С дәрумені жеткіліксіз болса, иммундық жасушалардың белсенділігі айтарлықтай төмендейді.
fit-magnit.ru
Аурулар басқа аурулар (жетіспейтін дәруменнің түріне байланысты). Мысалы, егер баланың денесінде В дәрумені жеткіліксіз болса, жүрек-қан тамырлары аурулары, жүйке жүйесінің аурулары, ұйқы безі және конъюнктивит дамуы мүмкін. Сонымен қатар, бұл аурулардың нақты себебін анықтау мүмкін емес болады, сондықтан дәрумендердің жетіспеушілігінің зардаптарынан құтылудың орнына, оның алдын алу өте орынды болады.
Баланың бойы мен салмағы. Өздігінен, мұнда, бірінші кезекте, генетикалық факторлар рөл атқарады, бірақ ескеріңіз: егер бала салмақ қосып, біркелкі емес өсе бастаса, онда оның витамин жетіспейтіндігін ойластырған жөн.Нсіз және әрдайым сол көктемді есіңізде сақтаңыз – э бұл балаларда витамин жетіспеушілігінің пайда болуының ең негізгі белгісі
Балаларға дәрумен беру керек пе??
kpoxa.info
Әрине, сіз витаминдер тапшылығы мәселесін шеше аласыз. Қазіргі заманғы технологиялар фармакологияға айтарлықтай әсер етті, ол бүгінде әртүрлі дәрумендер мен минералды кешендердің алуан түрін ұсынады
Бұрын, шамамен 50 жыл бұрын, бұл әдістер адамдарға әлі қол жетімді болмады, нәтижесінде адамдар импровизацияланған әдістермен емделуге мәжбүр болды. Бұл витаминдік препараттардың қарсыластарының бірінші аргументі. Олар табиғаттан жақсы ештеңе жоқ деп санайды, өйткені ертерек адамдар көптеген қиындықтардан табиғи сыйлықтар арқылы құтқарылған.
www.uaua.info
Бұрын витаминдер тапшылығы туралы түсінік болған емес. Бірақ цинга тәрізді басқа да көптеген аурулар болды. Бұл қорқынышты ауру қорқынышты әлсіздік, тістердің жоғалуы, қатты енжарлық, көп мөлшерде қан кету сияқты белгілермен бірге жүрді. – тіпті өлімге әкелетін жағдайлар. Цинга ауруы – авитаминоздың ең шекті кезеңі екенін бірі білсе бірі білмес
Сондықтан фармокологияның жеткен жетістіктерін бағаламау артық болар. Алайда, әр нәрсенің шегі болатындығын естен шығармау керек: дәрумендер – бұл кәмпит емес, оларды шектен тыс іше беруге болмайды Артық дозалану тек дәрі-дәрмектерді қабылдаған кезде ғана емес, сонымен қатар витаминдер қабылдаған кезде де болуы мүмкін және бұл организмде кейбір заттардың жетіспеушілігінен кем емес қауіпті. Минералды және витаминдік кешендерді балаға баланың ағзасының сипаттамалары туралы білетін және оның жағдайын білетін емдеуші дәрігер тағайындауы керек
Дұрыс тамақтану
Теңдестірілген рацион – бұл сіздің балаңызға көрсетілетін алғашқы көмек. Көктемде оның мәзірінде нәрестенің толық өсуі мен дамуы үшін қажетті дәрумендер мен минералдардың көп мөлшері бар өнімдер болуы керек. Балалардың диетологтары балаға арналған мәзірді әзірлеуге мұқият қарауды ұсынады
meddoc.com.ua
Рационның 40 % сүт өнімдерінен құралуы керек. Бұл тек сүт емес, сонымен қатар айран, қаймақ, ряженка, йогурт болуы мүмкін. Әрине, жасанды бояғыштар мен консерванты жоқ өнімдерді таңдаған дұрыс. Сүт өнімдерінде көп мөлшерде кальций бар, соның арқасында барлық басқа дәрумендер жақсы сіңеді.
tdkupecheskiy.com.ua
Жануар ақуызы – бұл нәресте рационының тағы бір маңызды құрушысы сондықтан бала оны жеткілікті түрде қабылдауын бақылауда ұстау керек. Жануарлар ақуызы бүкіл ағзаның толық дамуына көмектеседі.Дегенмен, кез-келген ет өнімдерін қолданар алдында термиялық өңдеуден өткізілу керек екенін ұмытпаңыз.
Балаларға дәрумен беру керек пе?: природная кладовая
www.wmj.ru
Көптеген ата-аналар химиялық жолмен әзірленген дәрумендерге қарсы. Олар баланың рационында көкөністер мен жемістердің көп болуын қалайды. Бұл, әрине, ақылға қонымды, бірақ бұл әдіс аурудан құтылудан гөрі аурудың алдын алуға қолайлы. Сонымен қатар, көктемде шетелден әкелінген жемістер мен көкөністерде көбінесе витаминдерден гөрі химия көп болатынын ұмытпаған жөн. Ең жақсы жағдайда, бала табиғи клетчатка түрінде пайда ала алады
zhenskoe-schaste.ru
Дегенмен, сіз табиғаттың барлық мүмкіндіктерін пайдалана аласыз. Фармацевтикалық поливитаминді кешендерге немесе импортталған жемістерге қарағанда әлдеқайда тиімді көптеген басқа өнімдер бар
Кептірілген жемістер Кез-келген кептірілген жемістер витаминдер мен минералдарға бай. Оларда В тобындағы дәрумендер мен А дәрумені, фосфор, натрий, магний, темір, кальций және басқалары бар. Табиғи тәттіліктің арқасында нәрестелердің барлығы дерлік кептірілген жемістерді жақсы көреді, сондықтан балаға қалай жегізем деп бас қатырып әуре болмайсыз
med-smi.ru
Мүмкіндігінше үйде кептірілген кептірілген жемістерді таңдауға тырысыңыз. Әрине, олардың құны өндірістік жолмен кептірілгенге қарағанда едәуір жоғары болады, алайда үйдегі кептірілген жемістердің пайдасы да едәуір көп болады, өйткені олардың құрамында пайдалы заттардың саны өте көп, олар өнеркәсіптік өнімдерден бірнеше есе жоғары
Сіз балаңызға жеке кептірілген жемістер бере аласыз немесе оған ұнайтын нәрсені ұсына аласыз. Алайда, оған арнайы дәрумен қоспасын дайындау ақылға қонымды болар еді
Інжір, қара өрік, кептірілген өрік пен мейізді тең мөлшерде ет тартқыштан өткізіп, оған бірдей мөлшерде лимон мен бал қосып, бәрін жақсылап араластырыңыз. Бұл қоспаны тығыздалған шыны ыдыста тоңазытқышта сақтаңыз және үнемі кішкене бөліктерде беріңіз
www.tanush.org.ru
Егер бала жиі ауыра берсе, дайындалған қоспаға алоэ жапырағының бір бөлігін немесе осы өсімдік сығындысының 1 ампуласын қосуға болады. Алынған қоспаны сары майға жағуға болады немесе жай ғана балаға қасықпен беруге болады. Балаға қажет мөлшер келесі жолмен есептеледі – баланың әрбір 9 килограмм салмағына 1 шай қасық қоспасы келеді
www.google.by
Теңіз қырыққабаты және шикі қызылша. Йод организмнің толық дамуы үшін өте маңызды. Сонымен қатар, бұл өнімдер баланың денесіне осы заттың ең құнды жеткізушілері болып табылады. Бір кішкентай мәселе бар – олардың дәмі өте ерекше, бұл кішкентай балаларды тамақтандыру кезінде қиындық тудыруы мүмкін. Бірақ бәрібір әртүрлі айла-шарғы жасап көруге тұрарлық – бұл өнімдер сізге балаңызды емдеуге баға жетпес көмек береді!
sroki.net
Сельдерей тамыры Сельдерейдің өзі - ата-аналардың дәрумендердің жетіспеушілігіне қарсы күресінде таптырмас көмекші. Оның құрамында темір мен калий өте көп. Оның дәмі де жақсы. Таңқаларлық, бірақ шындық: балаларға дәмдеуіштер сирек ұнайды, бірақ сельдерейден жасалған тағамдар балаларға әрдайым өте ұнайды. Мұнда сіз осы өнімнің кез-келген түрін қолдана аласыз – ұсақталған сельдерей тамыры, шырын, салат.
shapehood.com
Оны бірінші және екінші тағамдарға және шексіз мөлшерде қосуға болады. Дәрумендердің артық болуынан қорқудың қажеті жоқ – артық мөлшері баланың денесін оңай және тез қалдырады
• Итмұрын. Э Бұл өнім құрамында ең құнды дәрумендер И2, Е, С, К, Р. А бар,және итмұрын жемісі эфир майларына, алма қышқылына, лимон қышқылына, каротинге бай. С витаминіне келетін болсақ, итмұрын құрамында лимонға қарағанда 30 есе көп
viewside.net
Әрине, итмұрын көктемде кездеспейді – оны алдын ала дайындау керек болады. Әйтпесе, дәріхана шарлап жүруге тура келеді – олар көбінесе осы өсімдіктің кептірілген жемістерін сатады. Итмұрынды шай немесе қайнатпа ретінде қайнатуға болады – мұндай сусынмен сіз барлық қажетті дәрумендердің ағзаға түсетініне сенімді бола аласыз
Итмұрын жемістерін қайнатқанда әдеттегі шәй қайнатқан секілді оны алдын ала ұнтақтап шәйнекке салыңыз. Егер қайнатпа дайындауды шешсеніз, бұл да ұзақ уақытты алмайды. Эмаль ыдысты алып, оған 5 үлкен қасық құрғақ жемісті салып, суық су құйып, отқа қойыңыз. Қайнаған соң, отты жәй қойып, қақпағын жауып 30 минут қайнатыңыз. Қайнатпа дайын болған соң, 5 ас қасық қант қосуға болады. Егер сіздің балаңыз үлкенірек болса онда ( мүмкіндігінше) қантты бал ға алмастыруға болады
ladyzest.com
Бірақ бұл баланың бұл өнімге аллергиясы жоқ екеніне сенімді болғанда ғана. Дайын қайнатпаны жылы сүлгімен орап, тұндыру үшін бірнеше сағатқа қойыңыз. Осыдан кейін сіз қайнатпаны сүзіп, балаға бере аласыз
Рябина Бұл жидектің артықшылықтарын біздің ата-бабаларымыз ертеректе білген. Оның артықшылығы барлығына белгілі болғандықтан, оны бүгінде дәріханалардан табу оңай емес, сондықтан рябинаны дайындауды алдын ала қолға алыңыз. Егер сіз рябинаны өзіңіз дайындағыңыз келсе, онда оны кептіру керек. Ол үшін жидектерді қараңғы және құрғақ жерде тегіс жерге жайыңыз. Олардың құрғауы шамамен бір апта уақытты алады/li>
www.proza.ru
Рябинаның пайдасы қандай? Оның жемістерінде каротин сәбізге қарағанда әлдеқайда көп. Сонымен қатар, оның құрамында В тобының көптеген дәрумендері бар, рябинаның жемістерінен сіз тек қайнатпа ғана емес, шай да дайындай аласыз. Рецепттер итмұрыннан қайнатпа мен шәй дайындауға ұқсас. Алайда, рябинаны тек 7 жастан асқан балаларға беруге болатындығын ұмытпаңыз. Сондай-ақ, асқазан-ішек жолымен проблемалары бар адамдарға рябина ұсынылмайды.
Көктемгі витамин жетіспеушілігі: аурудың алдын алу
deti06.net
Балаларға дәрумендер жетіспеушілігі кезінде дәрумендер беру туралы ойланбау үшін, оны болдырмау әлдеқайда оңай. Ең қарапайым әдісі – педиатрға барыңыз және одан балаңыздың жасына және жеке ерекшеліктеріне сәйкес минералдар мен дәрумендер кешенін тағайындауын сұраңыз
hudeyu.com
Витаминдерді қолданумен қатар, баланың барлық қажетті заттарды негізгі тамақпен бірге алуын қатаң қадағалау керек, яғни оның рационын қадағалап отыру керек. Тәулігіне барлық тамақ өнімдерінің шамамен жартысын құрайтын сүт өнімдері туралы ұмытпаңыз. Жануарлар ақуыздары туралы ұмытпаңыз
norwegianfishoil.ru
Сәбізден, қызылшадан, сельдерейден салаттар мен сорпалар дайындаңыз. Қыста балаңызға лимон мен грейпфрут берген өте тиімді. Оның үстіне, баланың денесіне С дәруменін керемет жеткізушілер - итмұрын және қырыққабат
mama.ua
Қыста жаңа піскен көкөністер мен жемістер іс жүзінде ешқандай дәрумендік құндылыққа ие емес, тек табиғи талшықтарды жеткізуші бола отырып, қыста дайындалған дайындыққа басымдық беріңіз. Балаңызды соленья, компот, вареньяға үйретіңіз. Мұздатылған көкөністерге ерекше назар аударыңыз. Әрине, термиялық өңдеу кезінде қоректік заттардың бір бөлігі буланып кетеді, бірақ кез-келген жағдайда мұндай өнімдерде нитраттарда өсірілген жаңа қысқы өнімдерге қарағанда артықшылықтар көп болады.
deti06.net
Балаларға үнемі кептірілген жемістер беріңіз – кептірілген өрік, інжір, қара өрік, мейіз. Олардан компоттар, кәмпиттер, запеканка жасаңыз
Бала ағзасындағы витаминдік тепе-теңдікті сақтаудың керемет әдісі – оны кішкентайларға арналған нәресте пюресімен тамақтандырыңыз. Мұндай картоп пюресі дүкендерде кішкене банкаларда сатылады және олар нәрестелерге арналғанымен, бірақ олардың құрамында витаминдер алма, асқабақ және басқа өнімдердегі дәрумендермен бірдей кем емес.
deti06.net
Егер сіз дәріхана дәрумендеріне артықшылық беруді шешсеңіз, онда дозаны ұмытпаңыз, –өйткені тым көп деген сөз -пайдалы дегенді білдірмейді. Егер норма шамалы ғана асып кетсе, артық мөлшері баланың денесінен оңай шығарылады
Балалармен жиі таза ауада болу өте маңызды, әсіресе көктемнің алғашқы күн сәулесі шыға бастаған кезде. Көктемде күннің алғашқы сәулелері балаға қажетті Д дәруменінің мөлшерін алуға көмектеседі, содан кейін балада қуат пайда болып, көңіл-күйі жақсарады
Күнделікті күн тәртібінде жоспарлау керек. Көктемгі шиеленісу кезеңінде балаларды әдеттегіден бір сағат бұрын жатқызған дұрыс, өйткені бұл кезеңде баланың ағзасы әдеттегіден қарағанда көбірек демалуды қажет етеді
www.uaua.info
Балаңыздың жағдайына көңіл бөліңіз, өйткені мұны сізден басқа ешкім жасамайды! Дәріханаларда сатылатын дәрумендерден қорықпаңыз, – олар сізге сәбидің ауруын тез жеңуге көмектеседі!!
Балаңызды көктемгі витамин жетіспеушілігінен қалай құтқаруға болады? Сіздің ешкім білмейтін тәсілдеріңіз бар ма? Сіз әдеттегі дәрі-дәрмектерден гөрі сіздің балаңыз үшін бір нәрсе жақсы жұмыс істейтінін білдіңіз бе? Өзіңіздің баға жетпес тәжірибеңізбен бізбен бөлісіңіз! |
2) қанның сілтілі-қышқылды реакциясының тепе-теңдігін және қанның белсенді реакциясын бірқалыпты сақтауға қатысады;
3)минералды заттар катализаторлық қызмет (химиялық реакцияларды тездетеді) атқрады. Ферменттер мен гормондардың әсерінеқолайлы орта жағдайларын қамтамасыз етеді және тұздардың өзі ферменттер мен гормондардың құрамына кіреді;
4) тұздар құрылыс пластикалық материал ретінде қаңқаның, организмдегі барлық жасуша құрылымының құрамына кіреді, бірақ белок, май, көмірсудан ерекшелігі, минералдық тұздардың энергиялық маңызы жоқ.
Организмге тұздар үнемі тамақ құрамымен қабылданады, ал несеп, тер және ішек арқылы сыртқа шығарылады. Минералды тұздардың маңызы арнайы бақылаулар арқылы дәлелденген. Мысалы,тұздарын әбден шайып шығарған етпен иттерді ұзақ мерзім тамақтандырғанда, олардың тамаққа зауқы нашарлап, жүдеп өліп қалған.
Фосфор (Р) адам организімінде фосфатты кальций қосындысы ретінде сүйектің құрамында болады. Бір және екі негізгі фосфор қышқылының тұздары барлық жасуша және жасушааралық сұйықтық, коферменттердің, липидтердің кейбір белок топтарының құрамына кіреді,гликолизге қатысады. Кейбір тіршілікке қажет үрдістер (жасушалық тыныс алу, сіңу, бұлшықеттің жиырылуы т.б.) фосфор қышқылының қатысуымен өтеді. Сонымен, фосфор қышқылы барлық негізгі топтағы заттардың белок, май, көмірсу, витаминдер т. б. алмасуына қатысады.
Фосфаттардың тәулік қажеттілігі 1,0 г. Қандағы РО4 мөлшері 2 мэкв/л, жасуша ішіндегі сұйықтық 140 мэкв/л.
Күкірт (S) белок алмасуына қатысады, амин қышқылдарының құрамына кіреді. Күкірт қышқылы организмдегі белок алмасуынан, тоқ ішекте белоктың шіруінен пайда болған улы заттарды усыздандырады. Қан плазмасындағы күкірт қышқылының анионы 1-2 мэкв/л.
(Организмдегі калъцийдің мөлшері 1 кг Са++ сүйек тіндерінде (Са немесеқосылыстар) қорға жиналады, қан плазмасында Са иондық қосылыстар және белок пен байланысқан күйде болады (5 мэкв/л). Ол қанның ұюына қатысады және жүрек қызметіне әсер етеді. Жүйке иіс бұлшықет тіндерінің қалыпты қозуына қандағы Са мөлшері тұрақтылығының маңызы зор. Са жасушалық мембрананы тығыздайды, Оның қандағы мөлшері азайғанда мембрана борпылдақ болады (Сүйке жүйесінің қозғыштығы артып еттердің күшті тартылуы (тетания)пайда болады. Қалыпты жағдайда кальцийдің тәуліктік і і іігі 0,6-дан 0,8 г. дейін. Өсіп келе жатқан балалар мен жастар екіқабат әйелдер үшін оның қажетті мөлшері анағұрлым жоғары болады.Себебі ол сүйек тінінің қалыптасуына қажет.
Магний (Мg) жасуша ішіндегі маңызды катиондардың бірі. Қан сарысуында 1,8 - 2,5 ммоль/л, эритроциттерде - 3,5 ммоль/л. Ол кейбір ферментік (фосфатаза, фосфорилаза) жұйелердің құрамына кіріп глииколизге қатысады, көптеген ферменттер белсенділігі мен жүйке-ет қозғыштыққа әсерін тигізеді. Тәуліктік қажеттігі 0,3-0,4 г.
Натрий (Nа) мен калий (К) организмде хлор, көмір және фосфор қышқылды тұздар ретінде кездеседі. Nа негізінен қан плазмасында және тін сұйықтығында болады. Жасуша сыртындағы сұйықтықта 140-145 мэкв\л жасуша ішіндегі сұйықтықта 10-12 мэкв/л мөлшерінде болады. Жасуша сыртындағы сұйықтықтың осмостық қысымы негізінен NаСІ мөлшеріне байланысты. Натрийдің кейбір қосылыстары күкірт қышқылды) өте нашар сіңеді. Оның гипертониялық ерітіндісін пероральды қабылдағанда судың қаннан ішекке өтуіне әсер етеді де ішті өткізеді. Nа организмге хлорлы тұз ретінде қабылданады.Оның тәуліктік мөлшері 10-12г, натрийдің мөлшері 6 г.
Калий жасуша ішінде белокпен байланысқан түрде көбірек 155-160 мэкв/ л болады. Калий иондары ферменттік жүйені белсендендіруге қажет және жүректің қызметін реттеуге қатысады. Плазма мен жасушааралық сұйықтықта 4,5-5 мэкв/л калий болады. Оның тәуліктік қажеттілігі 3-5 г, КСІ түрінде қабылданады. К мен № түздары тамақтың құрамында жеткілікті болады.
Хлор адам организмінде ИаСІ, КСІ түздарының құрамында болады. Көбіне жасуша сыртындағы сұйықтықта (140-145 мэкв/л) және біразы жасуша ішіндегі сұйықтықта (2-3 мэкв/л) болады. Тәуліктік қажеттілігі 2-4 г.
Темір (Ғе). Темір өте бағалы микроэлементке жатады. Ол организмде органикалық және бейорганикалық қосылыстар күйінде кездеседі. Адам организмінде темірдің мөлшері 3 - 5 г, оның 65 - 70% эритроцит құрамында болады. Эритроциттердегі темірдің үлес мөлшері - 15-20 ммоль/л. Адам тіндерінде темір негізінен қор ретіндегі белок - ферритиннің, трансферриннің құрамына кіреді. Сонымен қатар темір аса маңызды белоктар - гемоглобин мен миоглобиннің, ферменттер: каталаза, пероксидаза, цитохромдар т.б. құрамында кездеседі. Организмде темір жетіспесе қан түзілу үрдісі бұзылады да қан аздық ауруы - гипохромдық анемия пайда болады.
Темірдің тәуліктік қажеттілігі ер адамдарда - 0,6 мг, ал әйелдерде бұдан 30 - 60% көп. Жүкті әйелдерде, әсіресе жүктіліктің соңғы үш айында темірге мұқтаждық физиологиялық жағдайдан бірнеше есе жоғары болады.
Темір бауырда, көкбауырда, сүйек кемігінде ферритин және гемосидерин (дәнекер тіндерінде кездеседі) түрінде сақталады. Темірдің организмге күнделікті қажетті мөлшері тағаммен (ет, бауыр, бұршақ, ерік т.б.) бірге түседі. Тәуліктік қажеттілігі адамда 13-15 мг.
Мыс (Си). Органзмдегі қалыпты мөлшері 70 - 80 мг. Мыс тирозиназа, цитохромоксидаза, галактозоксидаза құрамында болып тотығу-тотықсыздану үрдістеріне қатысады. Яғни ол көптеген ферменттердің белсенді орталығына енеді. Сонымен қатар мыс иондары аминқышқылдары, нуклеотидтер, нуклеин қышқылдары, белоктар және ферменттермен берік байланыс түзейді.
Мыс - қан түзуге, гемоглобин синтезіне және коллаген мен эластин синтезіне қатысады. Мыс жеткіліксіз болса организмде бірқатар маңызды: темір алмасуы, фосфолипидтер синтезі, остеобластар белсенділігінің жоғарлауы, пигменттер алмасуы, коллаген және эластин синтезі үрдістері бұзылады. Сонымен қатар қаназдық ауры мен қант диабеті дамиды. Тәуліктік қажеттілігі 30-50 мг.
Марганец (Мп). Организмдегі мөлшері 8-10 ммоль/л. Марганец көптеген ферментативті үрдістерді белсендіреді. Сонымен қатар ол организмнің өсіп жетілуі үшін өте қажет. Егер оның мөлшері организмде жеткіліксіз болса, ұрықтық жасушалардың ұрықтандыру қабілеті төмендейді, сүйек пен шеміршекте органикалық матрикс мөлшерлері азаяды. Тәуліктік қажеттілігі 50-100 мг.
Мырыш (2п). Организмдегі мөлшері 1,2 - 2,4 г. Ол көптеген гормондар (гипофиз гормондары, инсулин т.б.), ферменттер (карбокси-пептидаза, дипептидаза, карбоангидраза, супероксиддисмутаза, аль-долаза т.б.) мен витаминдердің құрамында кездеседі.
Организмде мырыш жетіспесе бойдың өсуі нашарлайды, зат алмасу мен жыныс мүшелері дамуы бұзылады. Сонымен қатар инсулиннің (мырыш инсулиназаны белсендіреді) жеткіліксіздігі пайда болып, қант диабеті дамиды. Тәуліктік қажеттілігі - 5 мг.
Кобалып. Организмдегі мөлшері 4,3 - 35,4 мг%. Кобальт өте қажетті микроэлементтердің бірі болып саналады. Ол қан жасалуына қажет, яғни эритроциттер, ретикулоциттер, лейкоциттер түзілуі мен гемоглобин синтезін белсендіреді және ВІ2 витаминінің құрамына кіреді.
Бром (Вr) орталық жүйке жүйесінің тежелуін күшейтеді. Ол (И.П. Павловтың мәліметі бойынша) ОЖЖ-гі қозу және тежелу арасындағы тепе-теңдікті сақтайды. Бром дәрілері невростенияда, неврозда, истерияда, үйқы бұзылғанда және артериялық гипертен-зияның алғашқы кезеңдерінде қолданылады.
Иод (I) аса маңызды микроэлемнет. Организмдегі мөлшері 25 мг, оның 15 мг қалқанша безінде неорганикалық иодид түрінде тироидты гормондар құрамында болады. Ол негізінен зат алмасу және т.б. үрдістерді реттеуге қатысады. Тәуліктік қажеттілігі 0,15-20 мг.
Фтор (Ғ). Организмге тәуліктік қажеттілігі 2-3 мг. Фтор тіс эмалінің қүрамына кіреді. Сонымен қатар ол сүйек минерализациясы мен дамуна қатысады.
Селен (Sе). Организмдегі мөлшері 20 мг%. Ол ферменттердің (глю-татионпероксидаза, формиатдегидрогеназа т.б.) құрамына кіреді. Селен организмде ұзақ жеткіліксіз немесе жоқ болса бауыр жасушалары жойыла бастайды, яғни ол бауырда некроз дамуынан сақтайды.
Организмдегі судың маңызы. Адам өміріне су өте қажет. Адам толық ашығып және су ішпесе, 8-10 күн, иттер 10-14 күн өмір сүре алады. Егер жануар тамақ ішіп, су ішпесе 3-4 күнде өліп қалады.
Денедегідегі су көптеген қызмет атқарады:
1. Су жасуша протоплазмасының және тінаралық құрылымдардың құрамына кіреді;
2.Су әмбебап еріткіш;
3.Барлық ас қорыту ферменттері гидролазалар тобына жатады,сондықтан барлық қоректік заттар судың қатысуымен қорытылады;
4. қан мен лимфаға қоректік заттардың сіңуіне, түрлі заттарды, і і.ірды, зат алмасуының қалдықтарын тазалауға катысады;
5.Денедегі жылуды реттгеуге қатысады.
Адамның тәуліктік су қажеттілігі 2-2,5 л, оның 2-2,2 л (экзогенді тамақ құрамымен қабылданады. 0,3 л (эндогенді су) организмдегі қоректік заттардың тотығуынан пайда болады.
Судың алмасуы . Ересек адамның дене салмағының 60-70%-і су.Организм неғұрлым жас болса, соғұрлым онда су көбірек болады.Эмбрион салмағының 90%-і, жаңа туған нәрестенің 75%-і, кәрі адамның55%-і су болады. Салмағы 75 кг ересек адамның организімінде литрдей су бар. Түрлі тіндердегі судың мөлшері әртүрлі: 91 бауыр, өт, теріде 70-75%, бүйректе 80%, мидың сұр затындва 86 сүйек құрамында 22%, тіс эмалінде 0,2%.
Денедегі барлык сұйықтықты 2 түрге бөледі: 1. Жасуша ішіндегі сұықтық организм салмағының 70% (30-40 л шамасында), яғни судың көбі жасуша протоплазмасының құрамында болады.
Жасушадан тыс тамыр ішіндегі сұйықтық (қан, лимфа) тінаралық сұйықтық құрамына кіреді. Денедегі судың 20% (15-17 л), жасушадандан тыс сұйықтыққа жатады. Оның 13-15%-і интерстициялық сұйықтық пен лимфа, ал 4-5%-і қан плазмасына кіреді.
Су мен тұз алмасуының реттелуі.Гиппоталамуста ерекше шөлдеу және тұз алуына арналған жүйке орталықтары бар.Бұл орталықтарға ауыз қуысының шырышты қабатында орналасқан осмоқабылдағыштардан (ауыз қүрғағанда) мәліметтер келіп тұрады, рефлекстік афференттік жауаптар, гуморальдық факторлар, гормондар қатысуымен жүреді. Шөлдегенде, денеде су жеткіліксіз болғанда гипоталамусқа келетін жүйке серпіністері ондағы шөл орталығын қоздырады, одан пайда болған жүйке серпіністері нейрогипофизга барып несеп бөлінуге қарсы (антидиурездік) гормонның өнуін күшейтеді. Бұл гормон бүйрек түтікшелеріндегі судың (реабсорбциясын) қайта сіңуін күшейтіп, орга-низмде суды үстап қалады.Шөлдеу сезімінің пайда болуына ауыз қуысының құрғақтығы әсер етеді. Сондықтан көпшілік жағдайда ауызды сумен шайғаннан кейін-ақ шөлдеу сезімі басылады.
Энергия алмасу жəне жылу шығару .Ағзаның энергетикалық балансы. Организмдегі энергия алмасуын энергия теңдестеген анықтау арқылы зерттейді.Ол үшін организм қабылданған ж/н бөлген энергия молшерін салыстырады.Организмнің қорекпен қабылдаған энергиясының молшерін жалпы энергия деп атайды.
Организм қабылдаған жалпы энергияны қоректік заттардың қуатық құнды лығына сүйене отырып анықтайды.Ал қоректік заттардың қуатық құндылығын анықтау үшін арнаулы аспап – калориметриялық қуты қолданылады. Рацион құрамындағы көмірсулар,белоктар ж/н майлар мөлшерін анықтағаннан соң, организм қабылдаған энергия мөшиерін есептеп шығаруғаболады.
Адам мен жануарлар денесінің тұрақты температурасы (изотермия), яғни ішкі ортаның тұрақтылығы (гомеостазистің) көрнекі көрсеткіштерінің бірі. Тіршілік бабында адам ауа райы қаншама құбылмалы болса да төтеп береді. Ол 70-80° аязға да, 50-60° ыстыққа да көндіге алады. Бірақ сыртқы температура қаншама құбылмалы болса да адам денесі температурасы өзгермейді, ұдайы - 36-37° шамасында сакталады.
Дене температурасының мұндай тұрақтылығы, жылу пайда болуы, оның сыртқа шығуы сияқты үрдістерге қатысатын бірқатар ағзалар мен жүйелер жүйесі қызметінің жүйке-қан арқылы реттелуіне байланысты. Олардың бір-бірімен байланысы өте нәзік, үйлесімді, сондықтан да температурасы бірқалыпты сақталады, яғни денедегі жылу реттеледі (терморегуляция).
Жылу реттелуі дегеніміз сырттағы температура өзгерсе де дененің ішкі, өз температурасын қалыпты тұрақты күйінде сақтауы. Бұл арнайы әрекетгік жүйе арқылы іске асырылады.
⇐ Предыдущая15161718192021222324Следующая ⇒
Не нашли, что искали? Воспользуйтесь поиском:
vikidalka.ru - 2015-2022 год. Все права принадлежат их авторам! Нарушение авторских прав | Нарушение персональных данных |
Еліміздің нарықтық қатынастарға өтуіне байланысты экономикадағы ақша айналысын реттеп отырудың маңызы ерекше болып табылады. осы ақша айналысын реттеудегі шаралардың бірі қолма-қол ақшаларды несиелік ақшаларға ауыстыру саясаты екені белгілі. Бүгінгі таңда ұлттық ақша айналысында несиелік ақшалардың келесі түрлері қолданылуда: вексель, банкнота және чектер. Осылардың ішінде вексельдік қатынастардың маңыздылығы ерекше болып табылады.
Өз кезегінде вексель - қарызды өтеудегі заңды түрде бекітілген төлем міндеттемесі. Ол - бағалы қағаз. Бірақ Қазақстан Республикасының «ҚР-дағы вексель айналысы туралы» (28,04,97 ж.) ҚР-ның Заңына сәйкес вексель бағалы қағаз болып табылмайды, ол қарыз міндеттемесі деп көрсетілген. Вексельді борышқор, яғни вексель беруші тауарды несиеге алғанда тауар сатушыға, яғни вексель иемденушіге береді.
(Продолжение скрыто) Курсовые РК скачать, курсовая Казахстан скачать, контрольные РК скачать, контрольная Казахстан скачать, рефераты для РК, реферат для Казахстана
I ВЕКСЕЛЬДІҢ ЭКОНОМИКАЛЫҚ МӘНІ, ТҮРЛЕРІ ЖӘНЕ ВЕКСЕЛЬ АЙНАЛЫСЫ
1.1 Вексель туралы жалпы түсінік
Өндірістегі жұмыстың айналымдылығы, яғни өнімді өндіру, оны сату және басқа да коммерциялық қызмет көрсету кезінде өндіруші - жабдықтаушы көбіне қаржы қорының жетіспеуі сияқты жағдайларға душар болады. Сол кезде өнімді сатып алушы жабдықтаушымен есеп айырысуды кейінге қалдырады. Демек өнім несиеге сатылады. Несиені қайтару кезінде несие ақшаларының бір түрі - вексель пайда болады.
Қолма-қолсыз төлем құралы - вексель болып табылады. А.А. Фелдманның айтуынша: «вексель - мерзімі өткеннен кейін вексельде көрсетілге нсоманы төлеудің талап етуге құқық беретін нақты қатаң формада құрастырылған қарыздық міндеттемелерінің бірі». Д.М. Мажитов, осы айтылған вексельге берген анықтамасын қолдай отырып «вексель - бұл белгіленген мерзім аяқталғаннан кейін иесінің вексельде көрсетілген соманы қарыз алушыдан талап етуіне құқық беретін жазбаша түрдегі қарыздық міндеттеме» деп атады.
(Продолжение скрыто) Курсовые РК скачать, курсовая Казахстан скачать, контрольные РК скачать, контрольная Казахстан скачать, рефераты для РК, реферат для Казахстана
1.2 Төлем құралы ретінде вексельдің түрлері және жіктелуі
Классикалық вексель айналымының негізін коммерциялық вексель құрайды. Қазақстан тәжірибесінде негізінен қолданылатын вексельдің түрлеріне - жай және аудармалы вексель жатады. Дамыған Жапония және Франция елдерінде аудармалы вексельді белсенді түрде қолданылады.
«ҚР-дағы вексель айналысы туралы» (28,04,97 ж.) ҚР-ның Заңына сәйкес жай және аудармалы вексельді қарастырайық. /1/
Жай вексель (соло) ~ вексельді ұстаушыға вексельде көрсетілген соманы белгілі бір уақытта немесе талап етуге байланысты төлеу туралы вексель берушінің еш нәрсемен негізделмеген міндеттемесін сипаттайтын вексель.
(Продолжение скрыто) Курсовые РК скачать, курсовая Казахстан скачать, контрольные РК скачать, контрольная Казахстан скачать, рефераты для РК, реферат для Казахстана
II «ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ВЕКСЕЛЬ АЙНАЛЫСЫ
Бұл Заң 1930 жылғы 7 маусымдағы Аударым және жай вексельдер туралы бірыңғай заңды белгілейтін конвенцияға, Аударым және жай вексельдер туралы заңдардың кейбір үйлеспеушіліктерін шешу мақсатын көздейтін конвенция мен Аударым және жай вексельдерге қатысты елтаңба алымы жөніндегі конвенцияға сәйкес Қазақстан Республикасындағы вексель айналысын реттейді және төлем құралы мен несие қаражаты ретінде вексельдің қызметін белгілейді.
Аударым векселі вексель берушінің бұйрығымен ақы төленуге тиіс деп берілуі мүмкін./1/
• Ол вексель берушінің өзіне берілуі мүмкін.
• Ол үшінші тұлғаның есебінен берілуі мүмкін.
(Продолжение скрыто) Курсовые РК скачать, курсовая Казахстан скачать, контрольные РК скачать, контрольная Казахстан скачать, рефераты для РК, реферат для Казахстана
ІІІ ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНДАҒЫ ВЕКСЕЛЬДІҢ ДАМУ БОЛАШАҒЫ
Қазақстан Республикасындағы қазіргі нарықтық қатынастардың қалыптасуы кезінде, төлем құралдарының жетіспеушілігі, өндірістің өңдеу салаларының құлдырауы, шаруашылық байланыстарының нашар дамуы және үлкен мөлшерде өтелмеген төлемдер жиналуы жағдайында қолма-қол ақшасыз есеп ретінде вексельге деген сұраныс арта түсуде. Сондықтан вексель шаруашылық өмірге кең көлемде енуде.
(Продолжение скрыто) Курсовые РК скачать, курсовая Казахстан скачать, контрольные РК скачать, контрольная Казахстан скачать, рефераты для РК, реферат для Казахстана
ҚОРЫТЫНДЫ
Қорыта келгенде, вексель айналысы елдің төлем дағдарысын реттеп, заттық қорлардың айналысқа түсуін жеделдетіп, кәсіпорындағы тауар-зат құндылықтарының қорын азайтып және халық шаруашылығындағы есепті тездетеді. Вексель айналымы экономикалық қатынастардың сан алуан жүйесін қамти алады. Вексель нарығының қызметі - қысқа мерзімді несие беру арқылы ақша қаражатын бөлу. Вексель айналымының негізі серіктестердің бірін-бірі еркін таңдауымен және бірін-бірі бақылауы мен жасалатын несиелік келісім. Вексель несиені өтемеу қаупімен байланысты болғандықтан ол вексель берушіге шамалы болса да сенім болғасын төлем құралы ретінде қабылданады. Егер вексель беруші тауардың сапасын, құнын, уақытында жіберілуін және басқа да жағдайларын бақыласа, ол вексель иемденуші серіктестің тек вексель алған уақытындағы төлем қабілетін ғана емес, сонымен қатар ол өте маңызды, оның төлем уақыты жеткенге дейінгі болашақтағы қаржы мүмкіншілігінде бақылайды. Вексель келісіміне қатысушылардың бірін-бірі бақылауы және сонымен бірге біріне-бірі сенуі, олардың қабылданған міндеттемені нақты орындауға ұмтылуы нарықтық қарым-қатынастарды дамытуға жол ашады. |
Бұл ойында Қазақстан премьер-лигасында ең көп гол соққан команда мен өз қақпасына ең аз доп жіберген командалар кездесті. Шабуылы жойқын клуб пен қорғанысы мықты ұжым жасыл алаңда додаға түсті. Осы ретте айта кетейік, «Қайрат» 17 ойында 39 гол соқса, «Тобыл» 16 матчта 10 доп жіберіп алған болатын.
Бірінші таймда «Қайраттың» жойқын шабуылы «Тобылдың» тасқамал қорғанысын бұза алмады. Қалай шабуылдаса да, қанша тырысса да қонақтарының қорғаушыларынан өте алмады. Бірақ қонақтарын қыспаққа алып, айылдарын жимай, шабуылдай берді...
Сергей Малый Қазақстан премьер-лигасының сұрмергені Жерар Гоуды аттап бастырмады. Фернандо Кассай да ортамен ешкімді өткізер емес. Алаң иелері теңбіл доп әуелете асырса да, жерлете тепсе де, түгелдей тойтарды. Жартылай қорғаушылары да жанталасып, көмектесіп жүрді...
Жалпы, ойынның бірінші жартысында «Тобылдың» қарсы шабуылдары өте қауіпті болды. «Қайраттың» қорғаушылары қонақтардың бойы ұзын футболшыларынан көз жазып қалып, қақпаны нысанаға алуларына мүмкіндік беріп қойды. Бірақ қостанайлықтарға гол соғудың сәті түспей қойды.
Екінші тайм. Алаң иелері тағы да атойлап алға шапты. 58-минутта Кахабер Цхададзе томағасын сыпырып, табан тірескен дүлей додаға Исаэльді қосты. Ұстараның жүзіндей лыпылдаған Бразилия майталманы «Қайраттың» шабуылына жылдамдық қосты.
Ал Омари Тетрадзе жаза басты. «Тобылдың» бас бапкерін айтамыз. Жанын салып ойнап жүрген Жасұлан Молдақараевты алып тастады. Екінші таймда артқа қайтуды доғарған Алексей Щеткинге деген сенімі шексіз болып шықты.
Сөйтіп, «Қайраттың» ойыншылары тез қимылдап, жылдам ойнап, қарқындарын үдете түсті. Қонақтардың жас қорғаушысы Т.Жақыпов қателесіп, допты қолымен (білегімен) тоқтатты. Пенальти. Сөз жоқ, Дмитро Непогодов – өте жақсы қақпашы. Бірақ 11-метрлік айып соққысы Бауыржан Исламханмен шеберлік сынасатын «жекпе-жек» емес... Есеп – 1:0.
Әрине, «Тобыл» таразы басын теңестіруге тырысып бақты. Бірнеше шабуыл үйымдастырып көрді. Бірақ аптап ыстықта шаршап қалғандары байқалып тұрды. Алңы шепте жылдамдықтары жоғары болмады. «Қайраттың» қорғаушылары бәріне де үлгеріп отырды.
Ойынның аяғында алаң иелері жылдам қарсы шабуыл ұйымдастырып, ойынға екінші таймда қосылып, көсіле шапқан Исаэль «Тобылдың» қорғаушыларына да, қақпашысын да қапы қалдырды. Бұл гол қонақтардың ұнжырғасын түсіріп жіберді.
Айтпақшы, «Тобыл» жазғы маусым кезінде құрамын толықтырған екі ойыншысын да шығарды. Чех Эгон Вух әлі біздің футболға бейімделіп кете қоймағандай, ал грузин Ника Квеквескири ала допты дедек қаққызып, өзінің техникалық шеберлігі аса жоғары екендігін бірінші ойында-ақ паш ете білді.
«Қайрат» – «Тобыл» – 2:0
Голдар: Исламхан, 64-пенальтиден. Исаэль, 85.
«Қайрат»: Покатилов, Вороговский, Арзо Ампоста, Элек, Сүйімбаев, Қуат, Жуков, Аршавин (Тұрысбек, 83), Иличевич (Исаэль, 58), Исламхан (к), Гоу (Анене, 79).
Қосалқы құрам: Плотников, Рудосельский, Ахметов, Қуантаев, Балтабаев, Бакаев.
«Тобыл»: Непогодов, Жақыпов, Малый, Кассай, Сартаков, Мухутдинов (к), Квеквескири, Вух (Жаңғылышбай, 81), Молдақараев (Деспотович, 60), Савич (Джалилов, 72), Щеткин.
Қосалқы құрам: Бұсұрманов, Жулпа, Шұбаев, Гурман, Жарынбетов, Мирошниченко
Төрешілер: Тевяшов (Орал), Бельский (Тараз), Тасыбаев (Павлодар)
17 маусым. Алматы, «Орталық» стадион. 7 100 көрермен.
Автор: Нұрғазы САСАЕВ
Теги: Бауыржан ИсламханКахабер ЦхададзеИсаэльОмари ТетрадзеҚазақстан Премьер-лигасыҚазақстан чемпионаты"Қайрат""Тобыл"Kazakhstan Premier LeagueНика Квеквескири |
Белоктардың молекулярлық динамикасын модельдеуде ақуыздың жинақылығын бағалау үшін жиі айналу радиусы қолданылады.
Гирацияның екі белок радиусын салыстыру кезінде қандай айырмашылықты маңызды 1 ангстром, 5 ангстром, 10 ангстром деп санауға болады? Маңызды мағына: иә, бұл неғұрлым ықшам немесе жоқ, ол ықшам емес. Мен іздедім, бірақ осыған байланысты сілтеме таба алмадым.
Ақуыздардың гирация радиусындағы қандай айырмашылығын маңызды деп санауға болады? - Биология
Төңкерілген папиллома (ІР) - беттік эпителий жасушалары төмен қарай тірек ұлпасына дейін өсетін ісіктің түрі. Қуық, бүйрек жамбасы, несепағар, уретра, мұрын және параназальды синус - бұл IP пайда болуының барлық мүмкін аймақтары [1]. Мұрынның немесе мұрын қуысының шырышты қабаты ИП көтергенде мұрынның бітелуі немесе бет ауруы немесе бас ауруы. Тыныс алу мембранасынан шығатын IP жақсы эпителиалды ісікке жататынына қарамастан, жергілікті инвазивтілік, қайталану жылдамдығының жоғарылауы және қатерлі трансформация емдеуді қиындатады [3]. Қатерлі трансформация жылдамдығы 5 � % және олардың көпшілігі қабыршақты жасушалы карциномамен синхронды түрде өтеді [4]. ПКНА (жасушалық ядролық антигеннің көбеюі) жасуша циклі кезінде ДНҚ синтезінің фазасында жасуша ядроларында антигенді білдіру қызметін атқарады және қатерлі ісік ауруының болжамын қарастырады, бірақ IP -пен байланыс әлі де даулы болып табылады [5].
Циклин мен циклинге тәуелді киназа (ЦДК) көбею кезінде жасуша циклінде маңызды рөл атқарады және жасушалық циклдің әр түрлі фазаларына әсер етеді [6 – 9]. CDK1 жасуша пролиферациясы мен қатерлі трансформация факторының өте маңызды бастамашысы болып табылады [10]. Керісінше, p21, P27 және CDK ингибиторлары CDK-ларды шектейді және жасушалық циклді тоқтатады [8]. p21 жасушалардың S фазасына енуін тежейтін G1 жасуша фазасының CDK тежегіші болып табылады. p27 сонымен қатар CDK-ге қосылып, p21 ретінде CDKI ретінде әрекет ете алады. P27 жасуша пролиферациясы мен апоптозға әсер ететін циклин E-CDK2, циклин А-CDK2 және циклин D1-CDK4 кешендерімен әрекеттеседі [6, 7].
MIB-1 моноклональды антиденесімен анықталған Ki-67 антигенінің пролиферация маркері G0-ден басқа G1, S, G2 және M жасушаларының барлық фазаларында көрініс табады [8]. Ki-67 өрнегі ісіктің мінез-құлқымен, ісіктің патологиялық дәрежесімен және әр түрлі карциномаларда ерте қайталануымен байланысты болды [11 – 15].
Қатерлі ісіктермен трансформацияланған немесе синхронды IP-ге қатысты біз сонымен қатар p16, p53, Ki-67 және PLUNC (таңдай, өкпе және мұрын эпителийінің клон ақуызы) IHC зерттеуін жасаймыз. p16 - G1-ден S жасушалық фазасына дейін баяулататын және қатерлі трансформацияның алдын алатын ісіктерді басатын ақуыз [8]. PLUNC - мұрын -жұтқыншақ қатерлі ісігіне қарсы ісікке қарсы әсері бар туа біткен иммундық материал, бірақ оның синоназальды IP -ге қатыстылығы анықталған жоқ [16].
PCNA, p53, p21, p27 және Ki-67 сауалнамалары олардың ісік көлеміне және синоназальды ИП емдеу нәтижесіне байланысты екенін анықтау үшін жасалды [8].
Бұл зерттеудің мақсаты-p53, p21, p27 жасуша циклінің реттегіштерінің, Ki-67, p16, PCNA пролиферация маркерінің және PLUNC туа біткен иммундық материалдың синоназальды АЖ-нің қайталануы мен қатерлі трансформациясындағы рөлін зерттеу. Сондай-ақ, біз Ki-67, PCNA және p27 ықтимал болжамды факторлары CDK-ге есептеу модельдеу арқылы сәйкес келетін-келмейтінін зерттедік.
Қытай медициналық университеті ауруханасының бөлімшесінен 2000 жылдың қаңтарынан 2010 жылдың маусымына дейін синоназальды ИП-ның 60 жағдайы және скамозды жасушалық карциноманың трансформациясы бар ИП-ның 10 жағдайы ретроспективті түрде медициналық жазбалардан жиналды және қаралды. 10 % формалинде бекітілген және парафинде дайындалған барлық тіндер IHC зерттеулеріне авидин-биотин-пероксидаза кешенді әдісімен қолданылды. Тінтуірдің моноклонды антиденелері (mAb), анти-p16 (Neomarkers, DCS-50, 200 mg/L), anti-p21 (Neomarkers, MS 387-P, 200 mg/L), anti-p27 (Neomarkers, MS 256) -P, 200 mg/L), анти-p53 (Neomarkers, RM 9105-S), Ki-67 (Neomarkers RM 9106-S) PCNA және PLUNC (Santa Cruz Biotechnology, Santa Cruz, CA, USA) пайдаланылды. стрептавидин-биотин пероксидаза әдісі арқылы иммуногистохимия үшін [11]. Ксилол тіндердің барлық бөліктерін депарафинизациялау үшін қолданылды, содан кейін спирт сериясымен қайта гидратталды, соңында тазартылған суға қанық болды. Содан кейін тін фосфат буферлі тұзды ерітіндіге ауыстырылды, оған 0,3 сутегі пероксидазасының ерітіндісі қосылып, бөлме температурасында эндоген пероксидазаның белсенділігін 10 минутқа дейін тежеді, содан кейін Трис буфері жуылады. Содан кейін бөліктерді микротолқынды пеште цитрат буферлі ерітіндіде 15 минут қайнатады (рН 10, 6,0). P53, p21, p27, p16, PCNA, Ki-67 және PLUNC бастапқы антиденелері бөлме температурасында 60 минут ішінде бірінен соң бірі қолданылды [11].
Содан кейін біз байланыстырушы антиденелер мен стрептавидин пероксидаза кешенін қосамыз (DAKO LSAB жинағы, K-0675 Carpinteria, CA) бөлме температурасында 15 мин. 0,05 º25 диаминобензидин тетрагидрохлориді (DAB) тіндерді бояу үшін 15 минут қолданылды және соңында Tris буферімен екі рет жуылды [8, 11].
Бөлімдерді ионсыздандырылған сумен жуғаннан кейін Майер гематоксилинімен боялған. Әрбір жағдайда иммундық боялған ядролардың саны анықталды. Барлық санау оң ядроларды/жасушалардың жалпы санын бағалау үшін 1000x өрісінде стандартты жарық микроскопында орындалды. Әр бөлімде он өріс немесе кемінде 500 ұяшық есептелген. Егер ісік жасушаларында бояу болмаса немесе бар болса, ісік бөліктері теріс деп саналды. 1+ ұпай 10 � % ұяшықтары реакцияға оң болған кезде қойылды. 2+ ұпай 30 � % ұяшықтары реакцияға оң болған кезде қойылды. Ұяшықтардың > 50 % сәйкесінше реакцияға оң болған кезде 3+ бағасы қойылды (1 және 2 кестелер) [17]. Статистикалық маңыздылық Пирсонның хи-квадрат сынағы немесе бір айнымалы талдау үшін Фишер нақты сынағы және көп айнымалы талдау үшін көп логистикалық регрессия сынағы қолданылды. P мәні < 0,05 болғанда нәтижелер статистикалық маңызды деп саналды.
IHC нәтижелерінің корреляциясы Pearson Xi квадраты бойынша бір инвариантты қайталанумен және логистикалық мультивариантты регрессиялық анализбен.
IHC нәтижелерінің корреляциясы Pearson Xi квадраты бойынша бір инвариантты қатерлі трансформациямен және логистикалық мультивариантты регрессиялық анализбен.
Ақуызды-ақуызды қондыру ZDOCK бағдарламасымен [18] CDK1-ге байланысты қатерлі трансформацияның үш ықтимал болжау факторын талдау үшін жүргізілді. Бұл зерттеуде табылған мүмкін механизмді көрсету үшін біз Ki-67, p27 және PCNA-ның CDK1-мен өзара әрекеттесуін есептеу биологиясы арқылы есептейміз. Біз ZDOCK байланыстырушы болжамынан кейін кешендердің тұрақтылығын бақылау үшін GROMACS 4.5.5 бағдарламасын [19] қолдандық. MD жүйесінің ортасы жүйені бейтараптандыру үшін 0,145 M NaCl концентрациясында Na және Cl иондары бар 1,2 nm су қорапшасы бар TIP3P су модельдеуінде орнатылған. Біріншіден, біз энергияны азайту үшін ең тік түсу алгоритмінде 5000 циклдік қадамдарды орнаттық. Екіншіден, тепе -теңдік үшін МД симуляциясын қамтамасыз ету үшін температураның тұрақты динамикасы (NVT типті) шарттары қолданылды және уақыт аралығында орындалды. Соңғы қадамда тұрақты қысым мен температура динамикасы (NPT түрі) 5000 сек уақыт аралығындағы өндіріс үшін орнатылды. Модельдеу процесінде жүйенің температурасы 310 K ретінде орнатылды. Траекторияны талдау үшін біз сәйкесінше орташа квадраттық ауытқуды (RMSD) және гирация радиусын (Rg) есептеу үшін GROMACS 4.5.5 бағдарламалық жасақтамасын қолдандық. МД сәйкестендіру деректерінің сериялары барлық өндіріс кезеңдерінде 20 ps сайын зерттелді.
Бұл зерттеуге барлығы 55 еркек пен 15 әйел қатысты. Олардың 60-ы IP, ал қалған 10-ы қатерлі трансформациямен жиналған синоназальды IP. Жасы 45.64 ± 14.45 жас аралығында, 25 пен 78 жас аралығында. Дақтар PLUNC деңгейінің едәуір жоғарылағанын көрсетті, бірақ IP қайталануы бар науқастарда Ki-67, p53, p21 және p27 деңгейлерінің төмендеуі анықталды (1-кесте). Біз сондай-ақ синхронды қатерлі ісіксіз жалғыз синоназальды IP-мен салыстырғанда скамозды жасушалық карциноманың трансформациясы бар синоназальды IP-де жоғары PCNA, Ki-67 және p27 таптық (2-кесте). Жоғары PLUNC экспрессиясы синоназальды IP бар емделушілерде көптеген синус хирургиясымен байланысты. Дегенмен, PLUNC өрнек деңгейі IP-нің SCC-ге қатерлі трансформациясымен корреляцияланбайды. Біз сонымен қатар 1, 2, 3 және 4 суреттерде PCNA, Ki-67, p27 және PLUNC үшін әр түрлі деңгейдегі IHC өрнегін көрсеттік. Операция алдындағы МРТ немесе КТ барлық пациенттер үшін 5 және 6-суреттердегідей орындалды.
IPNA -да PCNA IHC (a) +++ және (b) 0 өрнегі.
Ki67 IHC (a) өрнегі +++ және (b) IP мекенжайларында 0.
p27 IHC (a) өрнегі +++ және (b) IP мекенжайларында 0.
PLUNC IHC (a) өрнегі +++ және (b) IP-де 0.
Қатерлі трансформациясы бар синоназальды инвертті папилломаның синоскопиялық көрінісі.
Қатерлі трансформациямен синоназальды инверттелген папилломаның МРТ (коронарлық көрініс) және синустық томография (осьтік көрініс).
Ki-67 жоғары иммуногистохимиялық бояу 1 және 2-кестеде және 2-суретте көрсетілгендей Пирсонның хи-квадрат сынағы және көп логистикалық регрессия сынағы арқылы біздің унивариантты және көпвариантты талдауымызда көптеген қайталанулары және қатерлі трансформациясы бар синоназальды IP-де де табылды. ). Сондықтан жоғары Ki-67 индексі болжам мен қатерлі болжамды маркерлер үшін маңызды фактор болып саналуы мүмкін. Біз тіпті Ki-67 және PCNA IHC экспрессиясының айтарлықтай жоғарылаған деңгейін және төменгі p27 деңгейін зерттеуді біріктіріп, біздің сауалнамада синоназальды IP бар науқастарда қатерлі трансформацияның жоғары тенденциясын болжауға болады.
Нәтижесінде біз PCNA мен CDK1, Ki-67 және CDK1, p27 және CDK1 болжамдық факторларын анықтаған арасындағы соңғы молекулалық динамикалық зерттеулермен бірнеше қондыру талдауларын жүргіздік, олардың барлығы 7-суретте тұрақты қондыруды көрсетті және олардың қондыру көрсеткіші де ZDOCK бағдарламасы. ZDOCK CDK1 мен Ki-67, CDK1-p27 және CDK1-PCNA ең жақсы 10 қондыру позасын құрды. Біз ақуыз-ақуыз әрекеттесуінің тұрақтылығын талдау үшін ең жақсы қондыру ұпайын таңдадық. CDK1 байланыстыру баллына Ki-67, p27 және PCNA мәндері ZDOCK бағдарламасы бойынша тиісінше 20,92, 21,72 және 24,32 болып табылады. Негізгі қалдықтар Gly9, Ser10, Ile11, Leu12, Lys13, Lys14 және Val15 болып табылады, олар Ki-67 және p27 үшін қызыл таспада көрсетілген CDK1 үшін негізгі байланыстырушы домендер болды (7-сурет). Біз осы үш ақуыздың CDK1 -мен өзара әрекеттесуін көру үшін осы негізгі қалдықтар үшін МД талдауын жасадық. Ki-67, p27 және PCNA бар CDK1 кешенінің MD модельдеуінен кейін біз 5000 ps модельдеу уақытында RMSD талдауын жүргіздік. Барлық үш ақуыздың (Ki-67, p27 және PCNA) 1000 сек модельдеу уақытынан кейін тұрақты ауытқуы бар екені анықталды (8-сурет).
Мақсатты ақуызы бар (көк) CDK1 (жасыл) ең жақсы қондыру позалары: (a) Ki-67, (b) p27 және (c) PCNA. ZDOCK ұпайлары бар белок-ақуыздық онды кешен ZDOCK бағдарламасы бойынша жасалды. Ki-67, p27 және PCNA бойынша ZDOCK бойынша ең жоғары балл сәйкесінше 20,92, 21,72 және 24,32 болып табылады. Ki-67 және p27 негізгі байланыстыру қалдықтары қызыл түске боялған, ал негізгі қалдықтарға Gly9, Ser10, Ile11, Leu12, Lys13, Lys14 және Val15 жатады.
(a) Ki-67, (b) p27 және (c) PCNA бар CDK1 кешендерінің барлық атомдарының RMSD талдауы 5000 сек симуляция уақытында. Барлық кешендер симуляция уақытынан кейін 1000 пс тұрақты тұрақтылыққа бейім.
9 -суретте біз 5000 ps модельдеу кезеңі үшін ақуыздардың радиустық гиряциясын есептедік. Үш кешен айналу радиусының төмен мәндеріне және барлық MD модельдеуіндегі тұрақты ауытқуларға бейім, бұл ақуыз құрылымының әрқайсысы арасындағы тығыздалған кешендерді көрсетеді. Үш кешеннің гидрофобты табиғаты үшін SASA (еріткіш ауданы) әдісі қолданылды, бұл үшеуі тұрақты флуктуацияға айналды және сонымен бірге әрбір ақуыз-белок әрекеттесуі арасындағы тұрақты гидрофобты өзгерісті көрсетті (10-сурет). 5000 ps модельдеу уақытында үш кешеннің әрқайсысы үшін MD жүйелерінің жалпы энергиясын есептеуден басқа, олардың барлығы 𢄩.27 × 10 5, 𢄩.30 × диапазонында энергияның тұрақты өзгеруіне ие болды. 10 5, және 𢄡.66 × 10 6 сәйкесінше (11 -сурет). Энергия талдауының нәтижесі барлық модельдеу жүйелерінің 5000 сек ішінде тұрақты екенін көрсетеді. Қалдықтардың ауытқуын талдау кезінде біз үш кешен бойынша барлық қалдықтардың RMSF мәнін өлшейміз (12 -сурет). CDK1-Ki67 кешенінің RMSF валидациясында МД симуляциясы кезінде үлкен өзгеріске ұшыраған CDK1-дің 38-ден 43-ке дейінгі қалдықтарында айтарлықтай ауытқулар байқалады (12-сурет (а)). MD симуляциясы кезінде p27 ақуыз құрылымы бойынша 25 -тен 40 -қа дейінгі қалдықтарда айтарлықтай өзгеріс байқалды, бұл осы аймақтағы үлкен өзгерістерді білдіреді. Керісінше, MD симуляциясы кезінде PCNA протеинінің құрылымында 100 -ден 200 -ге дейінгі қалдықтарда RMSF вариациясы аз болады. Сондықтан, PCNA-да MD симуляциясы кезінде Ki-67 және p27-ге қарағанда RMSF өзгеруі аз болды.
(A) Ki-67, (b) p27 және (c) PCNA бар CDK1 комплекстерінің айналу радиусы 5000 ps модельдеу уақытында. Гирация радиусының төмен мәндері екі ақуыз құрылымының арасындағы тығыздалған комплекстерді көрсетеді.
SASA (еріткіштің ауданы) 5000 ps жылдамдығында гидрофобты анықтауға арналған барлық кешендердің конформациясының анализі ақуыз-ақуыздық өзара әрекеттесу арасында айқын өзгерісті көрсетпеді.
(A) Ki-67, (b) p27 және (c) PCNA МД жүйелерінің энергияның жалпы есебі 5000 ps симуляция уақытында орташа ауытқулардың әрқайсысы 𢄩.27 × 10 5, 𢄩. Сәйкесінше 30 × 10 5 және 𢄡.66 × 10 5.
(a) CDK1 және Ki-67, (b) CDK1 және p27 және (c) CDK1 және PCNA 5000 ≥ 2009 сек модельдеу уақытында ақуыз қалдықтарының RMSF талдауы. RMSF ауытқуының жоғары мәні барлық МД симуляциясында белок құрылымының қатты өзгеруін білдіреді.
Алайда, миграциялық талдау көрсеткендей, PCNA 5000 ps MD модельдеу сауалнамасы кезінде CDK1 арасында Ki-67 мен p27 салыстырғанда үлкен қашықтыққа ие болды. Біз PCNA мен CDK1 арасындағы ең үлкен қашықтықты тапқанымызға қарамастан (13 -сурет (а)), бірақ олардың тұрақты байланысы 12 -суретте RMSF талдауы арқылы көрсетілген. Сонымен қатар, PCNA орташа квадраттық орын ауыстыруы (MSD) азырақ миграцияға ие (13(b)-сурет). Біз одан әрі Ki-67 және p27 байланысуы үшін CDK1 негізгі қалдықтарын талдаймыз. Негізгі байланыстырушы қалдыққа Gly9, Ser10, Ile11, Leu12, Lys13, Lys14 және Val15 Ki67-CDK1 протеинінің құрылымы 5000 ps модельдеу уақытында диедральды бұрыштан тұрады. Барлық байланыстыру қалдықтары бүкіл MD модельдеу кезінде тұрақты. Алайда, барлық MD модельдеу уақытында p27-CDK1 ақуыздық кешендерінде Gly9, Ser10, Leu12 және Val15-те тұрақты екібұрышты бұрыштар болды. Ақырында, біз PCNA-CDK1 ақуыз құрылымындағы Gly9, Ser10, Ile11, Leu12, Lys13, Lys14 және Val15 сияқты барлық негізгі байланыстыратын қалдықтардың бүкіл MD модельдеу кезінде тұрақты байланыстыру бұрышына ие екенін анықтадық. PCNA CDK1 -мен байланысуы (14 -сурет). Кластерлік талдаулар барлық MD жақтауларының арасындағы өкілдік құрылымды таңдау үшін қолданылды. Суретті салыстыру талдауы үшін Ki67, P27 және PCNA CDK1 кешендерінің барлық MD кадрлары үшін соңғы кластерлеу топтарынан таңдалған ұсынылған құрылым сәйкесінше 4860 & # x2009 ps, 2740 # x2009 ps және 3880 & # x2009 сек, симуляция уақытында ығысты. #x2009ps (15-сурет). CDK1 және Ki-67, p27 және PCNA үшін мақсатты ақуыздар үшін суретті салыстыруды зерттеу 16-суретте көрсетілген. CDK1-дегі 38-ден 43-ке дейінгі CDK1 қалдықтары 0-ден 4860-ға дейін Ki-67-ге жақындайтынын анықтадық (16(а)-сурет). Нәтиже Ki-67 үшін CDK1 байланысының 38-ден 43-ке дейінгі қалдықтарының жоғары ауытқуына байланысты RMSF талдауымен корреляцияланады. CDK1-p27 суретін талдау үшін p27 CDK1-ге 0 ps-ден 2740 ps-ге дейін жақындайды. Нәтижелер, сонымен қатар, CDK1 үшін p27 байланысының 25 -тен 40 -қа дейінгі қалдықтардың жоғары өзгеруіне байланысты RMSF талдауымен байланысты (16 -сурет (б)). Біз PCNA мен CDK1 өзара әрекеттесуі кезінде 100 -ден 200 -ге дейінгі қалдықтарда 3880 ps кезінде CDK1 -ден (жасыл) бір PCNA (көк) циклінің аз ғана өзгерісін таба алдық (16 -сурет (с)). Бұл нәтиже CDK1 үшін PCNA байланысының 100 -ден 200 -ге дейінгі қалдықтардағы шағын ауытқулар үшін RMSF талдауымен де байланысты.
5000 ps модельдеу уақытындағы кешендердің миграциялық талдауы: (а) CDK1 мен қондырылған ақуыздар арасындағы барлық MD уақытындағы қашықтық және (b) барлық CDK1 кешендері үшін орташа квадраттық орын ауыстыру (MSD) талдауы MSD жоғары мәнін білдіреді. ақуыз миграциясының жоғары қашықтығы бастапқы позицияны құрайды.
Негізгі байланыстыру қалдықтарының диэдрлік бұрышы: (a) Gly9, (b) Ser10, (c) Ile11, (d) Leu12, (e) Lys13, (f) Lys14 және (g) Val15 CDK1 протеинінің құрылымында симуляция уақытында 5000 ps. Диэдрлік бұрыштар мақсатты байланыстыратын ақуыздары бар CDK1 кешендері үшін есептелді: Ki-67, p27 және PCNA барлық MD модельдеу уақытында.
Барлық CDK1 және байланыстырушы ақуыздардың кластерлік талдаулары: (a) Ki-67, (b) p27 және (c) PCNA 5000 сек симуляция уақытында ұсынылған құрылымдар CDK1 барлық MD кадрлары үшін соңғы кластерлеу топтарынан таңдалды. кешендер. Ki-67, p27 және PCNA кешенінің ұсынылған құрылымы сәйкесінше 4860 сек, 2740 сек және 3880 сек ығысқан.
Бастапқы суретті (0 ps) салыстыру және барлық CDK1 кешендері үшін ұсынылған конформация. (a) CDK1 (жасыл) контурының бірі Ki-67 (көк) 4860 сек жылдамдықпен жақындады. (b) p27 (көк) ақуыз құрылымы CDK1 (жасыл) 2740 ps-те тығызырақ байланысады. (c) PCNA (көк) контурының бірі CDK1 (жасыл) 3880 сек-тен алыстады.
Зерттеулеріміз бен әдебиеттерге шолулардағы нәтижелерді қорытындылау үшін синоназальды IP бар науқастарда жасушалардың пролиферациясы және қатерлі трансформациясы үшін CDK1-мен әрекеттесетін Ki-67, p27 және PCNA молекулалық механизмі 17-суретте көрсетілген.
Жасуша цикліндегі Ki-67, p27 және PCNA молекулалық механизмі.
Төңкерілген папилломалар синоназальды трактта сирек кездесетініне қарамастан, жеңіл қайталанатын сипаты мен қатерлі трансформациясы пациенттер мен дәрігерлерді жиі алаңдатады.Қайталануды немесе қатерлі өзгерістерді ерте анықтау үшін өмір бойы жүйелі бақылау қажет және бұл ИП пациенттері үшін ауруды бақылауды жақсартуға әкелуі мүмкін [9, 20].
Ki-67 IP жасушаларында G0 фазасынан G1 фазасының басталуына ықпал етті және ол пролиферация фазасындағы жасушалық цикл үшін өрнекті сақтады. Ки-67-ақуыз, ол G0 фазасынан басқа G1-S-G2-M таралу фазасындағы жасушалық циклге әсер етеді [8, 11, 14]. P53, p63, p21 және p27 мутациялары туралы хабарланған әдебиеттерде SCC трансформациясымен синоназальды IP туындады, әлі де пікірталастар болды [6, 11, 14]. Ки-67 жақында синоназальды неоплазманың пайда болуы туралы хабарланды [21] агрессивті ісік әрекеті Ки-67 индексінің жоғарылығына байланысты және мұрын эпителийінің ауыр дисплазияға және тіпті қабыршақты жасушалық карциномаға әкелді [22]. Көтерілген Ки-67 тіпті синхронды сквамозды жасушалы карциномалар бар АЖ-де де кездеседі. Ki-67 p21, p27 және CDK-ке де әсер етеді [8, 11, 12, 14]. Алайда, p27 төмендеуі синоназальды IP-тіндерде Ки-67 экспрессиясының жоғарылауынан туындады ма деген қорытындыға келе алмадық. Қосымша зерттеулер Ки-67 мен Р27 арасындағы байланысты түсіндіруге кепілдік береді.
P53 ісігін басу функциясы Katori et al хабарлаған көптеген қатерлі ісіктермен байланысты. және Гудратхи және басқалар. [22, 23]. Олар p53 үшін тестілеу дисплазия немесе карцинома ықтималдығы бар папилломалық зақымдануларды скринингке көмектесуі мүмкін деп ұсынды, бірақ біз оны көп нұсқалы талдауда маңызды деп таппадық. Бұл біздің зерттеудегі пациенттердің шектеулі болуына байланысты. Алайда, p53 ғана емес, сонымен қатар p63 де IP -де қатерлі трансформациямен өрнектеледі [11].
Ісік жасушаларының Ki-67 экспрессиясының жоғарылауымен пролиферативті белсенділіктің жоғарылауы көптеген адам ісіктері үшін маңызды болжамдық маркер ретінде хабарланды, бұл сонымен қатар IP қайталануында және қатерлі ісік ауруында маңызды. Әсіресе, Ki-67 күдікті пролиферация кезеңінде жасушалық циклге тікелей әсер етеді және p53, p21 және p27 ісіктерді басатын гендермен өзара әрекеттесе алады және G1 фазасының бақылау нүктесіне әсер ету арқылы жасушалық циклді модуляциялайды [8, 24, 25]. Жақында Ki-67 табиғат құрылымы мен молекулалық биологиядағы CDK1 арасындағы өзара әрекеттесу [26] және CDK1 жасуша пролиферациясында және тіпті қатерлі трансформацияда негізгі рөл атқарады [10]. Біз Ki-67 жасуша циклінің G1 фазасына IPs жасушаларының енуін ғана емес, сонымен қатар CDK1-ге әсер ету арқылы жасуша ядроларында қатерлі трансформацияны тудырды деп күдіктенеміз.
Бас пен мойынның SCC қатерлі ісігіне p21 және p27 клиникалық рөлдері әлі де талқылануда, бірақ біз р27 -нің төменгі деңгейі біздің зерттеуде қатерлі трансформациясы бар синоназальды IP -де анықталғанын анықтадық. P21 және p27 зерттеулері аз болғанымен, қатерлі ісік ауруымен адамдық IP -ге қатысты. Кейбіреулер Ончел және басқалармен бірге болды. [11, 27] және кейбіреулер қарсы [25, 28] байқалды.
Ki-67-ден басқа, біз CDK1-мен ынтымақтастықта IP-тің қатерлі трансформациясын болжаушы PCNA-ны да таптық. Қатерлі трансформациясы бар IP-лерімізде PCNA да, Ki-67 де IHC дақтары арқылы жоғарылады.
Біздің сауалнамамызда қатерлі трансформациясы бар IP-де жоғары PCNA экспрессиясы көрсетілгендей, біз PCNA-ны синоназальды IP бар пациенттер үшін қатерлі ісік туғызатын маңызды фактор деп күдіктендік. Жақында Mumbuc және басқалардың синоназальды полиптермен салыстырғанда IP -де жоғары PCNA анықталды. [3]. PCNA CDK1-мен әрекеттесе алады және жасуша цикліне жасушаның енуіне ықпал ете алады, нәтижесінде пролиферация мен қатерлі ісік пайда болады.
Соңында, біз PLUNC-ты қатерлі ісікке шалдыққан синоназальды IP-ге зерттейміз, өйткені ол мұрын-жұтқыншақ ісігінің пайда болуын тудырады деп жиі хабарланады. Біздің алдыңғы зерттеуімізде созылмалы ауру жағдайында псевдомонас синуситінде PLUNC экспрессиясы төмендеді [29]. PLUNC сонымен қатар көптеген бактериялардың колонизациясы бар созылмалы риносинуситпен байланысты болды [17]. Сонымен қатар, PLUNC инфекцияға қарсы және антибиофильді функцияға ие болуы керек еді [30, 31]. Өйткені ол мұрын-жұтқыншақ карциномасының ісікке қарсы [32] болуы керек еді, бірақ біз SCC трансформациясымен синоназальды IP-тің корреляциясын таппадық. Керісінше, біз жоғарылаған PLUNC экспрессиясын тек бірнеше рецидивтері және ревизиялық синусын хирургиясы бар синоназальды IP бар науқастарда таба алдық. Болашақта PLUNC экспрессиясының жоғарылауының және бірнеше қайталануының келесі механизмі мен себептерін қосымша зерттеу керек.
Компьютерлік дәрі-дәрмектер дизайны (CADD) клиникалық немесе ауруды зерттеуді одан әрі зерттеу үшін пайдаланылуы мүмкін, оның ішінде ауруларды зерттеу [33], қауіп факторларын зерттеу [34], жағдай туралы есептер мен молекулалық механизм. PCNA, Ki-67 және p27-нің CDK1-ге қондыру және молекулалық динамикалық нәтижелерінде біз олардың үшеуінің де CDK1-ге тұрақты қондырылғанын анықтадық. P27 CDK1 -мен қатерлі ісік ауруымен синоназальды АЖ ингибиторы ретінде жұмыс істеу үшін тұрақты өзара әрекеттесуге тиіс еді. PCNA және Ki67 промоутерлер болып саналды және синоназальды IP -де жасушалардың пролиферациясы мен қатерлі ісігіне ықпал етеді.
Қорытындылай келе, бұл Ki-67, PCNA және p27 IPK қайталануы мен CDK1 арқылы қатерлі ісік ауруында маңызды екенін көрсететін алғашқы зерттеу. Біз сонымен қатар бірнеше рет қайталанатын синоназальды IP -де PLUNC өрнегінің жоғарылауын бірінші болып табамыз. Дегенмен, болашақта қосымша механизмді зерттеу әлі де қажет. Ағымдағы есептеу зерттеулерінің барлығы біздің дымқыл зертханалық зерттеулерімізбен үйлеседі, бұл біздің зерттеуімізді сенімдірек етеді және мұндай аурумен ауыратын науқастарды болашақ емдеуге қолдануға болады. Сондықтан синоназальды IP бар және Ki-67, PCNA жоғарылаған және p27 төмендеген емделушілерде қатерлі трансформацияның жоғары мүмкіндіктері бар деп санау керек және клиникалық тәжірибеде мұқият бақылау керек [35].
(Lys) молекулалық клондау және сипаттамасы6-Белгіленген сульфидті-реактивті гемоглобин I Lucina pectinata
Poly-Lys тегі біріктірілген Люцин пектината гемоглобин I (HbI) кодтау реттілігі және тиімді және жылдам процестің көмегімен тазартылған. HbI - күкіртті сутегін (H2S) жоғары аффиналдылықпен және ол осы сигнал молекуласының физиологиялық маңызды реакцияларын түсіну үшін қолданылған. (Lys)6-tegged rHbI конструкциясы өрнектелді E. coli және катион алмасу матрицасында иммобилизациялау арқылы тазартылады, содан кейін өлшемді алып тастау хроматографиясы. (Lys) сәйкестігі, құрылымы және қызметі6-белгіленген rHbI масс-спектрометрия, кіші және кең рентгендік шашырау, оптикалық спектроскопия және кинетикалық талдау арқылы бағаланды. Шашыраңқы және спектроскопиялық нәтижелер көрсеткендей, (Lys)6-белгіленетін rHbI құрылымдық және функционалдық жағынан жергілікті ақуызға, сондай -ақ [His]6-белгіленген rHbI. Х. -мен кинетикалық зерттеулер2S бірлестіктің (k қосулы) және диссоциация (k өшірулі) жылдамдық константалары сәйкесінше 1,4 × 10 5 /М/с және 0,1 × 10 −3 /с болды. Бұл нәтижелер (Lys) екенін растады.6-белгіленген rHbI H байланыстырады2S оның гомологы сияқты жоғары жақындығы бар.
Бұл жазылу мазмұнының алдын ала қаралуы, сіздің мекеме арқылы кіру.
Нәтижелер
Трипсиннің қорытылуы барлық конглутин изоформалары үшін тұрақты, ас қорытуға төзімді пептидтерді (DRPs) береді.
Жержаңғақ конглютин изоформалары, Ara h 2.02, Ara h 2.01 және Ara h 6 трипсинмен инкубациялау арқылы қорытылды. Қосымша S1 суреті қалпына келтіру жағдайында натрий додецил сульфаты полиакриламидті гель электрофорезі (SDS-PAGE) арқылы бейнеленген ас қорыту уақытын көрсетеді. Асқорыту нәтижесінде пайда болған пептидтер конглютиннің барлық изоформалары үшін зерттеуіміздің 180 минуттық соңғы нүктесіне дейін тұрақты болып қалады. Ara h 2.02 изоформасының DRP-тері екі топтан тұрады, олардың көрінетін молекулалық массалары шамамен 12 кДа және 10 кДа. Ara h 2.01-ден алынған DRP-лер шамамен 10 кДа молекулалық салмағын көрсетеді және бұл аймақты мұқият зерттегенде екі қоныс аударатын диапазон анықталады. Ara h 6-дан алынған DRPs шамамен 9 кДа және 5 кДа жолақтары ретінде тасымалданады. Әрі қарай сипаттау үшін 90 минут бойы ас қорыту жолымен дайындалған ДРҚ қолданылды. РН төмен болғанда пепсинді қолданып, бейтарап рН кезінде трипсин/химотрипсинді қолданатын физиологиялық жағдайларда жержаңғақ конглутиндері протеолизге де төзімді. Алынған DRPs біздің зерттеуде талданғандар сияқты ұқсас молекулалық салмаққа ие және басқа зерттеулерге сәйкес IgE (деректер көрсетілмеген) әлі де байланыстыра алады 13,22 .
Жержаңғақ конглутинінің изоформаларынан DRP тізбектерін анықтау
Ажыратымдылығы жоғары масс-спектрлер Ara h 2 изоформаларынан, Ara h 2.02 және Ara h 2.01 және Ara h 6-дан алынған тотықсызданбаған және төмендетілген және алкилирленген DRP үшін жазылды. Тотықсызданбаған және азайған және алкилирленген DRP-лердің ESI-MS спектрлері тиісінше 1 және 2-суреттерде көрсетілген. Редукцияланбаған DRP үшін молекулалық массасы & gt13 кДа болатын массаларды білдіретін зарядталу жағдайы жоғары (+8 ден +17 дейін) м/з иондарының кең диапазоны байқалады. Бұл төмендетілмеген DRP үшін массалық спектрлерде, сонымен қатар, & lt5 кДа массасын білдіретін, зарядталу жағдайы төмен (+2-ден +6 дейін) м/з иондары бар. Қысқартылған және алкилирленген DRP заряд күйінің диапазонын +4-тен +12-ге дейін береді, бұл 2,2–10 кДа массасын білдіреді. Тотықсыздандырылған және алкилирленген ДРП спектрлерінде бір заряд күйінің ионы бір-бірінен 57 Да ауытқып, бірнеше м/ц массалар беретінін байқауға болады. Бұл цистеиндердің ішінара алкилизациясына қатысты. Қосымша кесте S1 қысқартылмаған да, тотықсыздандырылған да, алкилденген де DRP үшін табылған массаларды жинақтайды. Ara h 2.02 және 2.01 трипсинолизі 16,2–17,6 кДа молекулалық массалардың DRP -іне, сонымен қатар 2–4 кДа -ға дейінгі кейбір ұсақ пептидтерге әкелді (S1 қосымша кестесін қараңыз). Ara h 6 13,5–14,1 кДа аралығындағы молекулалық массалардың DRP-терін көрсетті. Белгілі пост-трансляциялық модификацияны, пост-трансляциялық өңдеуді және дисульфидтік байланыстардың 19 картасын қолдана отырып, бұзылмайтын және тотықсыздандырылған және алкилденген DRP массаларын біріктіруді ескере отырып, тәжірибелік массалар теориялық массалармен байланыстырылды (қосымша кестені қараңыз S1).
Жекелеген пептидтердің массасын анықтау үшін төмендетілмеген DRP ESI-MS-ке ұшырады. Пептидтер дисульфидті байланыстар арқылы байланысуы мүмкін. a панелі: Ara h 2.02 панелі b: Ara h 2.01 DRP c: Ara h 6 DRPs.
Жеке пептидтердің массасын анықтау үшін қысқартылған және алкилатты DRPs ESI-MS жүргізілді. Панель a: Ara h 2.02 DRPs Panel b: Ara h 2.01 DRPs Panel c: Ara h 6 DRPs.
Дақтарды тағайындау үшін жеке конглютин изоформаларынан алынған DRP екі өлшемді электрофорез (2-DE) профильдері (Қосымша S2 суретін қараңыз) пайдаланылды, мұнда DRPs әртүрлі pI мәндері пептидті тексеру үшін қосымша бағыттарды қамтамасыз етті. 3-сурет үш жержаңғақ конглютинінің DRP-де табылған пептидтік тізбектерге шолу жасайды. Асқорытудан кейін біз Аргда гидролизденетін бір пептидтік байланыс бар ақуыздарды анықтадық59/71 Ara h 2 және Arg үшін50 Ara h 6 үшін (3 -сурет. Панель a - Ara h 2.02, пептидтер а, және b Панель b - Ara h 2.01, пептидтер b, c, d және e Panel c - Ara h 6, пептидтер а және б) , ол төмендетілгеннен кейін Ara h 2 үшін 7,2–9,7 кДа және Ara h үшін 4,8-9,4 кДа молекулалық салмағы бар екі пептид береді. байқалды 29 , сонымен қатар трипсиннің бөліну орнында Arg149/137-Асп150/138. Сонымен қатар, жойылған ішкі қысқа сегменттері бар пептидтер (S48TR50 Ara 6 мен D -де61PYSPSPYDRR71 Ара h 2.02) анықталды. Ara h 2 DRP-де ішкі сегменттер Asp-тен бастап анықталды35 немесе Asp42 (Cурет 3. панель a - Ara h 2.02 пептидтері f, g және h, панель b - Ara h 2.01 пептид f). Бұл қысқа пептидтерде цистеин қалдықтары болмайды және тұрақты ақуыз ядросымен байланыспайды. Ас қорытудан кейінгі Ara h 6 N-соңғылары N-терминустардың кейбір әртүрлілігін көрсетті (Арг-да протеолиз5 немесе Арг7, 3 -сурет. Панель c - Ara h 6 пептидтері a – d). Барлық үш конглутиндер үшін ас қорытуға ең сезімтал бөліктер N- және С-терминалы, ал аз дәрежеде ішкі бөлігі. Барлық үш конглютин изоформасында трипсин шабуылының негізгі ішкі орны құрылымдық жағынан бірдей екені анық (R)59| R60| D61PYSPSPYDRR71|Г72 Арада 2.02, R58| R59| Г.60 Арада 2.01 және R47| С.48TR50| С.51 Ара h 6), анықталған жергілікті құрылымы жоқ циклде орналасқан. Қосымша S3 суретте екіншілік құрылымдық элементтерді тағайындаумен конглутин изоформаларының реттік туралануы және дисульфидті көпірлерді көрсететін 2D топология диаграммасы бар.
Зақымдалмаған конглютиндердің тізбегін пайдалана отырып (әр панельдің жоғарғы сызығы) анықталған пептидтер келесі жолдармен (әріптермен көрсетілген) көрсетіледі. Әрбір жол табылған бірегей пептидті білдіреді. 'R' таңбасы бар сызықтар ас қорыту кезінде белок өзегінен бөлінетін пептидтерді білдіреді. Панель а: Ара h 2.02 ақуыз түрінен DRPs тізбектері b Panel: Ara h 2.01 ақуыз түрінен DRPs тізбегі c Panel: Ara h 6 ақуыз түрінен DRPs тізбегі.
Жержаңғақ конглютин изоформаларының қайталама құрылымы ас қорытуға әсер етпейді және молекулалық динамикалық модельдеу ДРП конформациялық тұрақты құрылымдарын көрсетеді.
Ara h 2.02, Ara h 2.01 және Ara h 6 DRP құрылымдық қасиеттерін жақсырақ түсіну үшін алыс ультракүлгін Дөңгелек дихризм (CD) спектрлері рН 8 және рН 1,2, 37 °C температурада алынды. үш жергілікті изоформа 200-ден 190 нм-ге дейінгі күшті оң эллиптикалықты көрсетеді, әдетте α-спиральді құрылымдардың болуын көрсетеді (4-суреттегі сызықтық графиктер). DRPs алыс УК CD спектрлерінің пішіні нативті ақуыздарға ұқсас (4-суреттегі сызықшалар). Нөлдік қиылысу, яғни 0 mdeg эллипстік кезіндегі толқын ұзындығы DRP және нативті изоформалар үшін бірдей, бұл интактілі ақуыздың кішірек фрагменттерге ыдырауы нәтижесінде қайталама құрылымда айтарлықтай өзгеріс болмағанын растайды. Нәтижелі конглютиндер және олардың ДРП-лары бейтарап рН және төмен рН кезінде салыстырмалы алыс УК CD спектрлеріне ие, бұл асқазанда денатурация болмайтынын көрсетеді.
Асқазан мен он екі елі ішектің жағдайын қайталау үшін бейтарап рН -де де, төмен рН -да да құрылымның екіншілік мазмұнын зерттеу үшін жергілікті конглутиндер мен олардың ДРП ультракүлгін ультракүлгін спектроскопиясымен талданды. Қатты сызықтар жергілікті жержаңғақ конглютиндерін білдіреді нүктелі сызықтар тиісті конглютиндердің DRP-терін білдіреді. Жоғарғы панельдер (a,b,c) pH = 8,0, төменгі панельдер (d,e,f) pH=1,2. Сол жақ панельдер (a,d): Ara h 2.02 Ортаңғы панельдер (b,e): Ara h 2.01 Оң жақ панельдер (c,f): Ara h 6.
Үш изоформаның протеолитикалық әсерінің салдарын талдау үшін бұзылмайтын және сіңірілген ақуыздарда Ara h 2 үшін 500 ns және Ara h 6 үшін 800 ns молекулалық динамикалық модельдеу жүргізілді. ), Ара h 2 изоформасының екеуінде де жоғары қозғалғыштығы бар үш аймақ бар екенін байқауға болады: бірінші Cys-ке дейінгі қапталдағы N-терминал бөлігі, соңғы Cys қалдығынан тізбектің соңына дейінгі С-терминал бөлігі және. екінші және үшінші Cys қалдықтары арасындағы құрылымдалмаған тұтас дерлік цикл болып табылатын аймақ (Cурет 5а, б). Ara h 6 аймақтарының қозғалғыштығы ұқсас, тек С-терминал бөлігі ақуыздың С-терминалында орналасқан дисульфидке байланысты қозғалмайды (5c-сурет). Трипсиннің бөліну учаскелері 5 суретте ЖРТ үшін көрсеткімен белгіленген және олар әрі қарай молекулалық динамиканы талдау үшін қарастырылады. Сонымен қатар, 5d – f суретте осы зерттеуде анықталған барлық DRP үшін трипсинге сезімтал бөліну орындары көрсетілген (3-сурет). Байқауға болады, бұл зерттеуде табылған барлық трипсинге сезімтал учаскелердің RMSF мәндері 0,60 Å жоғары, (5d – f-сурет), ал трипсинге төзімді сайттар іс жүзінде барлығы 0,70 Å-тан кіші RMSF мәндерін көрсетеді. Шын мәнінде, жержаңғақ конглютиндеріндегі мақсатты кесілген учаскелердің трипсинолизге бейімділігінің оң болжамды мәні 83%, протеолитикалық әсерге төзімділік үшін 87%, егер кесілген RMSF мәні 0,65 Å мәніне орнатылған болса.
Жоғарғы панельдер (a, b, c): бұзылмайтын конглутиндер, төменгі панельдер (d, e, f): DRP -тегі трипсин әсер ететін сайттар. Сол жақ панельдер (a,d): Ara h 2.02 Ортаңғы панельдер (b,e): Ara h 2.01 Оң жақ панельдер (c,f): Ara h 6. Көрсеткілер трипсин әсер ететін орынды көрсетеді Көк сызық ақуыз тізбегін білдіреді Жасыл сызықтар α-спиралы бар белок тізбегінің бөліктерін білдіреді, екінші реттік құрылым С дисульфидті байланыстың түзілуіне қатысатын цистеинді білдіреді.
Α-спиральды аймақтарға сәйкес келетін & lt0.5 with бар төрт жергілікті минимумды көруге болады (6-сурет), яғни жоғары құрылымды ақуыз ядросы. 6-суретке сәйкес, сәйкес келетін ДРП-мен зақымдалмаған ақуыздың RMSF қабаттасқан мәндерін көрсететін, DRP-тің жергілікті ұтқырлығы ұқсас үлгіні көрсетеді, оның ішінде RMSF минимумдары бар α-спиральды аймақтар. 7-сурет сәйкес DRP-мен қабаттасқан интактілі ақуыздың 3D құрылымын көрсетеді. DRP-де тек шамалы конформациялық өзгеріс байқалды, Ara h 2 үшін құрылымсыз циклде және С-терминал аймағында, ал Ara h үшін 6 ауытқу құрылымсыз циклде және N-терминал аймағында байқалады. , ал α-спиральді аймақтар барлық конглютин изоформалары үшін ешқандай бұрандалы қозғалыссыз және қайта орналасусыз өздерінің бұрандалы құрылымында қалды (сурет 7), тіпті біршама аз динамикалық болады. Бұл нәтижелер протеолиздің белоктардың конформациялық тұрақтылығын айтарлықтай өзгертпейтінін көрсетеді.
a панелі: Ara h 2.02 және оның DRP салыстыруы (3a-сурет, пептид d) b панелі: Ara h 6 және оның DRP салыстыруы (3c-сурет, пептид d). Көрсеткілер ақуыздың α-спиральды аймағында орналасқан RMSF минимумын білдіреді. Жасыл сызықтар қосалқы құрылым ретінде α-спиральды қамтитын белок тізбегінің бөліктерін білдіреді.
Панель a: Ara h 2.02 Панель b: Ara h 6. Қызыл түсті құрылым өзгермеген ақуыздардың конформациясын білдіреді, ал көк түс - DRP (3а, в суретінен пептид d). Көрсеткілер құрылымды емес бөліктерге әсер ететінін көрсететін бөлшектерді көрсетеді.
Құрылымдағы кеңістіктік ауытқуларды бағалау арқылы орташа квадраттық ауытқу (RMSD) және DRPs айналу радиусы есептелді. Бұл талдау DRP-тің жинақылығын одан әрі растады (Қосымша S4 және S5 суретін қараңыз). Бүкіл модельдеу уақыты ішінде Ara h 2 және Ara h 6 екеуінің де DRPs төменірек RMSD профилін көрсетеді, бұл олардың сәйкес интактілі белоктарға қарағанда тұрақтырақ екенін көрсетеді.
Гирация радиусы (Rg) мәндері барлық модельдеу уақытында DRP-тің төменгі сызбасын көрсетеді және DRP-тердің бүлінбеген протеинмен салыстырғанда айтарлықтай ықшам конформациясы бар екенін білдіреді. Сәйкес интактілі белоктарға қарағанда DRP құрылымының неғұрлым ықшам болуы (Ara h 2 жағдайында анағұрлым айқын әсері бар), сондай-ақ Ara h 6-ның Ara h 2-ге қарағанда жоғары ықшамдығы протеиннің қайталама құрылымының элементтерінің өзгеруіне сәйкес келеді. модельдеу (S6 Қосымша суретті қараңыз) мысалы Ara h 2 ақуыздарына қарағанда DRP -дегі спиральдың мөлшері айтарлықтай жоғары және Ara h 6 -да спиральдың мазмұны Ara h 2 -ге қарағанда жоғары.Бұны құрылымдалмаған аминқышқылдарының тізбегінің жоғалуымен түсіндіруге болады, нәтижесінде ас қорыту өнімдерінде құрылымдық элементтердің жоғары үлесі пайда болады.
Ас қорытуға төзімді пептидтер конглютиннің табиғи изоформалары сияқты IgE-байланыстырушы қасиеттерін көрсетеді.
Ara h 2 және Ara h 6 DRP-дің IgE-байланысы иммуноблотингпен біріктірілген 2D гель электрофорезімен бағаланды. 8а-суретте үш изоформаның IgE-байланыстырушы дақтардың пайда болғаны көрсетілген. Ara h 6 DRP -лары Ara h 2 изоформаларының DRP -леріне қарағанда қышқыл рН -ға ие. IgE-иммуноблотинг сонымен қатар жоғары молекулалық салмағы бар қосымша дақтарды анықтайды. Бұл SDS-PAGE және 2-DE-де атап өтілгендей, 90 минут ас қорытудан кейін қалатын бүлінбеген Ara h 6-ның шағын бөлігін білдіреді. IgE байланыстырмайтын дақтар (& lt10 кДа және қышқыл pI бар) Ara h 6 -дан пайда болды (8а -сурет және қосымша сурет S2).
Panel a: 2-D электрофорез (сол жақта) және 2-D электрофорезі IgE иммуноблоты арқылы Ara h 2/ h 6 қоспасынан алынған DRPs. М: Молекулалық маркерлер b-d тақтасы: ас қорытуға төзімді пептидтер (үзік сызықтар) мен нокальды конглутиннің (қатты сызықтар) IgE-ELISA анықтайтын IgE-байланыстырушы потенциалы. Әдеттегі мысал көрсетілген (б панелі: Ara h 2.02 панелі c: Ara h 2.01 d панелі: Ara h 6). DRP -дің IgE байланыстыру потенциалы бұзылмайтын конглутиндерге ұқсас.
Қосымша IgE-ELISA көмегімен жержаңғақ конглутиніне қарағанда DRPs-тің IgE-байланыстыру күші сандық деңгейде бағаланды. 8 -суретте (b – d панельдері) Ara h 2.02, Ara h 2.01 және Ara h 6 ингибирлеу сызбалары мен олардың ДРП көрсетілген. Ara h 2.02 және Ara h 6 үшін DRP -тің ингибирующие сюжеттері ақуыздармен іс жүзінде сәйкес келеді. Ara h 2.01 үшін жоғары концентрацияға аздап ығысу бар, бұл IgE-байланыстырушы потенциалдың сәл төмен екенін көрсетеді. Үш тәуелсіз эксперименттен орташа IC50 мәндері (сигналдың 50% тежеу үшін қажетті концентрация) және IC еселенген ұлғаюы алынды50 DRP мен зақымдалмаған ақуыздар арасындағы мән анықталды. Ara h 2.02, Ara h 2.01 және Ara h 6 үшін бұл еселену сәйкесінше 0,8 (± 0,4), 1,4 (± 1,4) және 1,5 (± 0,6) болды. Бұл сандар 1-ге жақын болғандықтан, жержаңғақ конглютинінің барлық үш изоформасының IgE-байланыстыратын потенциалы трипсинолизге әсер етпейді деген қорытынды жасауға болады.
Нәтижелер
Перифериялық мембраналық ақуыздардың динамикасын түсіндіру үшін біз мезоскопиялық шкалада мембраналарды имитациялау үшін жиі қолданылатын ірі түйіршікті модельдеу әдісі болып табылатын диссипативті бөлшектер динамикасын (DPD) қолдандық [30]. Бұл тәсілде атомдар тобы күрделі конструкциялардың құрылыс материалы болып табылатын тиімді моншақтарға біріктіріледі, мысалы. липидтер мен белоктар. Моншақтар тиімді потенциалдар арқылы өзара әрекеттеседі және термостатқа бағынады (егжей -тегжейлі әдістерді қараңыз).
(a) Жалғыз гидрофильді басы (сұр) және үш гидрофобты құйрық моншақтары (сары) бар L липидінің үлгісі. (b) Радиусы бар ақуыз гидрофильді моншақтардан (қызыл) алтыбұрышты бір қабаттан (диаметрлі шарлар) және гидрофобты құйрық моншақтарының үш қабатынан (көк) тұрады. (c) L липидтерінің мембранасының суреті және бес енгізілген көшірмелері (жақсы көріну үшін су көрсетілмеген).
Су, липидтер мен перифериялық мембраналық ақуыздар жүйесін модельдеу үшін біз гидрофильді топтарды, гидрофобты топтарды және суды білдіретін бисердің үш түрін қолдандық. Липидтер (деп белгіленеді) бір гидрофильді бас тобынан және гидрофобты құйрық түйіршіктерінен тұратын сызықты полимерлер ретінде тұрғызылды (1 а-сурет). Стандартты липид ретінде біз қолдандық. Перифериялық мембраналық ақуыздар (ретінде белгіленеді) алтыбұрышты қимасы бар цилиндрлер ретінде модельденген, олар мембраналық якорьді құрайтын гидрофильді және гидрофобты моншақтардың бір қабатынан тұрады (сурет 1 б). Цилиндр ішіндегі моншақтар гармоникалық серіппелермен байланыстырылып, полипептидтік тізбектің коваленттік және коваленттік емес өзара әрекеттесуінің нәтижесінде табиғатта кездесетінге ұқсас өте қатаң, ықшам ақуыз құрылымдарын алды. Ақуыздардың радиусы ақуыздың алтыбұрышты қимасы бойындағы бисер санымен анықталды. Біз ұзындығы мембраналық якорьмен PMP -ге шоғырланғанбыз. Барлық симуляцияларда белоктар патч мөлшері бар алдын ала құрастырылған липидті қос қабаттарға енгізілді (1-сурет в). Мұнда ішкі DPD ұзындық шкаласы сәйкес келеді. Уақыт функциясы ретінде барлық моншақтардың позицияларын жазбас бұрын, жүйелер кернеусіз күйге дейін баростатпен теңестірілді (Әдістерді қараңыз).
Липидтердің қос қабаттарының перифериялық мембрана ақуыздарымен бұзылуы
Біз алдымен ендірілген белоктары жоқ липидтерден тұратын липидті қос қабатты сипаттадық. Бұл екі қабатты қалыңдығы (қарама -қарсы жапырақтардың липидті басы тобының орталықтары арасындағы орташа қашықтық, 2 -суретті қараңыз). Бір жапырақшаның қалыңдығы болды (парақша ішіндегі бас тобы орталықтары мен түйіршікті түйіршіктер орталары арасындағы орташа қашықтық. 2 -сурет). Парақшалар арасындағы қашықтық (қарама -қарсы парақшалардағы түпкі түйіршіктердің орталықтары арасындағы орташа қашықтық, 2 -суретті қараңыз). Липидтердің бағдарлану тәртібінің параметрі липидтер мен екі қабатты қалыпты орташа бұрыш бола отырып, мәнді қабылдады. Төтенше мәндерді ескере отырып (липидтер екіқабатты қалыптыға параллель бағытталған кезде, кездейсоқ бағдар үшін), байқалған мән жеткілікті реттелген, бірақ сұйық липидті қос қабатты көрсетеді.
ПМП-ны липидті қос қабатты ендіру кезінде екі парақшалар тән түрде бұзылады. Екі листовкадағы липидті бас пен ұштық түйіршіктердің орташа орналасуы арасындағы аймақтар түрлі түсті жолақтар түрінде көрсетілген. Бейтарап, бейтарап орта жазықтық үзік сызық ретінде көрсетілген. Төменгі парақшаға бір PMP енгізілді (пішіні аймақта көрсетілген). Қабықша мен жапырақшаның қалыңдығы ақуыздан алыста көрсетілген. а) қысқа ақуыздарды енгізгенде (яғни және) жоғарғы жапырақша бұзылмайтын ортаңғы жазықтыққа қарай иілген, ал төменгі жапырақшасы дерлік бұзылмай қалған. (b) ұзағырақ мембраналық анкерлер үшін ( ) жоғарғы жапырақша липидтердің протеиннің қарама-қарсы гидрофобты бөлігімен стерикалық интерференциясына байланысты ортаңғы жазықтықтан бүгілген. Төменгі жапырақша ішке қарай аздап бүгілген, демек, қабықтың жергілікті қалыңдауы пайда болады. Сондай -ақ, жоғарғы жапырақшаның қалыңдығы стерикалық қысылуына байланысты аздап қысқарды.
Мембранаға перифериялық мембраналық ақуызды енгізу кезінде қос қабаттың пішіні мен липидтердің конфигурациясының өзгеруін зерттеу үшін біз қос қабатқа радиусы және гидрофобты ұзындығы ( ) ұлғаюы бар жалғызды енгіздік. Тепе -теңдіктен кейін ақуыздың екі қабатты қалыптыға қарай қисаюы өте қарапайым болды (). Тек ең қысқа ақуыз,, жақсартылған флуктуациясы бар, жақсартылған қисаюды көрсетті. Соңғысы сонымен қатар барлық басқа PMP-лерге қарағанда біршама кеңірек болатын протеиннің иілу бұрыштарының таралуында көрінеді (деректер көрсетілмеген). Бұл байқау гидрофобты бөлшектері ұзын белоктармен салыстырғанда мембрананың ішінде біршама тұрақсыз конфигурацияны болжайды.
Әрі қарай, біз мембрананың көлденең қимасының бұзылған профилін бақыладық, яғни липидті бас тобы орталықтары мен терминальды липидті түйіршікті орталықтардың орташа орналасуы. Жалпы алғанда, ақуызға жақын мембраналық аймақтарда айқын бұзылулар байқалды (2 а-сурет). Ақуыздың гидрофобты бөлігі қарама -қарсы жапырақшаға жетпегенде (және, а 2 -сурет), қарама -қарсы жапырақша бұзылмайтын ортаңғы жазықтыққа жартылай бүгілген. Ақуыз ендірілген парақша дерлік бұзылмай қалды, сондықтан мембрана ақуызға жақынырақ жұқа болды, яғни. Ең аз толқулар байқалды, олар үшін гидрофобты бөліктің ұзындығы () парақшаның қалыңдығына () сәйкес келеді. Ұзын гидрофобты бөлігі бар ПМҚ үшін () қарама -қарсы парақша ортаңғы жазықтықтан иілген (2 -сурет b). PMP шекарасындағы ортаңғы жазықтықтан абсолютті ауытқулар гидрофобты бөліктің ұзындығымен дерлік сызықты түрде өсті, яғни . PMP енгізілген парақша тек сол жаққа қарай сәл ғана қисайған (2 -сурет b), яғни ақуызға жақын мембрананың қалыңдығының () жоғарылауы пайда болды.
Содан кейін біз мембраналық жапырақтардың қалыңдығын анықтадық, яғни жапырақшаның ішінде липидті бастар мен құйрықтардың орташа қашықтығы. PMP ендірілген парақша қандай ақуыз енгізілген болса да, оның қалыңдығын біршама өзгертті (деректер көрсетілмеген). PMP -ге қарама -қарсы парақша гидрофобты бөлігінің ұзындығына байланысты елеулі өзгерістерді көрсетті (3 а сурет). Атап айтқанда, гидрофобты бөліктің ұзындығы елеусіз әсер еткен кезде, парақшаның күшті қысылуы пайда болды, өйткені гидрофобты бөлік қарама-қарсы парақшаға қатты ену үшін тым қысқа болды. Бұл тұжырым липидтердің бағдарлау параметрінің төмендегенін, яғни осы белоктарға тура қарама-қарсы орналасқанда қосқабатты нормаға азырақ тураланғанын байқау арқылы расталады (3 b-сурет). Сонымен қатар, қысқа протеиндер қарама -қарсы парақта липидті бағдарлаудың өзгеруіне әкелді: мұнда липидтер екі қабатты қалыптыға сәйкес келеді, яғни жоғарылайды. Ақуыз ендірілген парақшада PMP -ге жақын жерде липидті бағдар да әсер етті. -ға жақын липидтер қаттырақ қисайған, ал олар гидрофобты бөлігі ұзағырақ белоктар үшін қалыпты бет бойымен жақсырақ тураланған. Осылайша, барлық жағдайда липидтердің еркіндігі шектеледі, яғни энтропикалық тұрғыдан қолайсыз болып табылатын бұзылмаған мәннен ауытқиды.
(а) Конструкцияны енгізгенде, қарама -қарсы парақшаның қалыңдығы ақуыздың жанында бұзылмаған мәнге байланысты айтарлықтай өзгереді. Гидрофобты бөліктің ұзындығы ұлғайған кезде парақшаның қысылуы артады. (b) Жоғарғы және төменгі жапырақшадағы липидтердің бағдарлану ретінің параметрі (липидтердің екі қабатты қалыптыға орташа бұрышы бола отырып) PMP маңында да әсер етеді. Ақуыздан алыс жерде ғана бұзылмаған мәнге жақындау байқалады. Жоғарғы жапырақшаның жергілікті қысылуымен келісе отырып, ПМП -ға қарама -қарсы липидтердің күшті қисаюы байқалады. Аңыздағыдай аңыз.
Жоғарыда келтірілген нәтижелерді толықтыру үшін біз парақшалар арасындағы орташа қашықтықты, яғни әр парақтағы липидті түйіндердің орталықтарының орташа қашықтығын талдадық (2 -суретті қараңыз). Нәтижесінде біз ең қысқа ақуызға жақын қашықтықты () таптық, алайда ешқандай өзгеріс байқалмады. Ұзынырақ белоктар үшін ( ) қашықтық сәйкесінше , , және , артады.
Қорыта айтқанда, липидтердің қисаюы мен екі қабатты қалыңдығы бойынша біздің нәтижелеріміз алдыңғы бақылаулармен сәйкес келеді [31]. Бұл нәтижелерден асып түсе отырып, бізде әр моноқабаттың сандық бұзылыстары мен бір қабатты қосылыстардың ұзындығы өзгерді.
Перифериялық мембрана ақуыздарының диффузиясы
Липидті қос қабатқа перифериялық мембраналық ақуызды енгізу арқылы туындаған жергілікті мембраналық бұзылулардың мөлшерін анықтай отырып, біз келесіде бұл ақуыздардың мембрананың ішінде қалай таралатынын сұрадық. Трансмембраналық ақуыздар үшін әйгілі Саффман-Дельбрук қатынасы [32] кіші радиустар үшін логарифмдік өлшемге тәуелділікті болжайды ( ) (1) Мұндағы мембрананың қалыңдығы мен тұтқырлығы, ақуыз радиусы, Эйлер тұрақтысы және мембрананың үстіндегі ( ) және астындағы ( ) сұйықтықтың тұтқырлықтарының қосындысы [33]. Теңдеудің жарамдылығы. (1) модельдеу [34] және эксперименттер [35] - [37] арқылы расталды.
Перифериялық мембрана ақуыздарының мөлшерге тәуелді диффузиясы да теңдеуде сипатталғанын анықтау үшін. (1) , біз радиустары әртүрлі ( ) жалғыз PMPs ( ) липидті қос қабатқа ( ) ендірдік. DPD-де жұмсақ ядролық потенциалды қолданудың арқасында импульс пен жаппай тасымалдау бір уақытта жүзеге асады, бұл өте кіші жүйелерде де көлік қасиеттерінің сенімді санына мүмкіндік береді. Тепе-теңдік орнатқаннан кейін белоктың орны қадамдар үшін бақыланды. Бұл кезеңде белоктар орташа қашықтыққа жылжиды. Позициялардың уақыттық қатарынан біз ақуыздың (уақыт бойынша орташа) квадраттық орын ауыстыруын анықтадық. Кейіннен диффузиялық коэффициент орташа квадраттық ығысуды сәйкестендіру арқылы алынды. Диффузия коэффициентін анықтаудағы белгісіздік бір параметр параметрлері үшін бірнеше жүгіруден қарағанда төмен болды. Анықтама ретінде біз 5 гидрофобты моншақ қабаты бар трансмембраналық ақуыздың диффузиялық коэффициенттерін және бір липидті анықтадық. Соңғысы белоктардың барлық диффузиялық коэффициенттері салыстырылатын диффузия коэффициентін берді.
Тұтқырлығы әртүрлі екі сұйықтықты бөлетін мембрана жағдайына ұқсас, біз PMP үшін алдын ала ойластырдық, өйткені белоктың үстіңгі жағы қоршаған суды сезінеді, ал оның түбі қос қабаттың өзегіне көмілген. Сондықтан ақуыздың ену тереңдігіне байланысты өзгереді деп күтілді. Демек, теңдестіруде ашық сәйкестік параметрі ретінде пайдаланылды. (1) . Екінші сәйкестік параметрі болды.
Нәтижесінде біз мына теңдеуді таптық. (1) барлық симуляцияланған ақуыздардың өлшемге тәуелді диффузия коэффициенттеріне тамаша сәйкестікті қамтамасыз етеді (4 а-сурет). Біздің күткенімізден айырмашылығы, гидрофобты бөліктің ұзындығын ұзарту арқылы ақуыздың ену тереңдігі жоғарылаған кезде айтарлықтай өзгеріс байқалмады (4 -б сурет). Алайда, өзгеріс ақуыздың гидрофобты бөлігінің ұзындығына пропорционалды болды, (сурет 4 б). Бұл нәтиже ақуыз трансмембраналық ақуыздың тұтқыр тұтқырлығын () сезбейтінін көрсетеді, бірақ ену тереңдігінің аз болуына байланысты аз ғана бөлігі. Диффузия коэффициенті трансмембраналық ақуызбен сәйкес келді. Біздің модельдеуімізде ақуызбен бірге жүретін липидтердің айтарлықтай сақталуын байқамадық. Мүмкін, ірі түйіршіктеу және жұмсақ потенциалдарды қолдану (яғни импульстің массалық таралуға төмен қатынасы) бұл күтілетін қысқа мерзімді динамикалық жиындардың пайда болуын жұмсартады.
(а) Перифериялық мембрана ақуызының диффузиялық коэффициентінің оның радиусына тәуелділігі теңдеуде жақсы сипатталған. (1) липидтің диффузиялық коэффициентін білдіреді, симуляциялық моншақтың өлшемі. Белоктар толтырылған шеңберлермен, алмаздармен, квадраттармен және сәйкесінше ашық шеңберлермен, квадраттармен белгіленеді. Қате жолақтары символ өлшемінен кіші. Назар аударыңыз: жақсы көріну үшін, сәйкесінше қисықтардың жылжытылмаған коэффициентімен жылжытылған қисықтар ең жоғарғы қисықпен сәйкес келеді. (b) Теңдеудегі тұтқырлық. (1) (мұнда өлшемсіз шама ретінде көрсетілген) ақуыздың ену тереңдігін жоғарылатқанда жүйелі түрде өзгермейді. Керісінше, бетінің тұтқырлығы (өлшемсіз мөлшерде көрсетілген) ену тереңдігімен сызықтық өсуді көрсетеді.
Дезекция кезінде, яғни мембрананың үлесін алу кезінде, екеуі де липидтермен үйкелістен туындайтынын атап өткен жөн. Біз бұл айырмашылықты PMP липидтермен жасайтын әртүрлі контактілерге жатқызамыз: ақуыздың түбі негізінен липидті құйрық моншақтарымен байланыста болса, бүйір беті ұзартылған липидті тізбектерге батырылады. PMP диффузиялық коэффициенттерін салыстыра отырып, біз олардың ең төменгі ( ) және ең үлкен ену тереңдігі ( ) арасында максимум өзгеретінін көреміз. Демек, гидрофобты сәйкес келмеуі бар трансмембраналық ақуыздар сияқты [38], [39] диффузиялық қозғалғыштықтың өзгеруі өте қалыпты.
Бір парақшада перифериялық мембраналық ақуыздардың кластерленуі
Перифериялық мембраналық ақуыздар липидті қос қабатты бұзатынын және липидтердің еркіндік дәрежесін төмендететінін ескере отырып, трансмембраналық ақуыздарға жүргізілген бақылауларға ұқсас ақуыздардың динамикалық, энтропиялық кластерленуін күтуге болады [10]. Біз бірінші парақшада орналасқан екі перифериялық мембраналық ақуыздың кластерлік әрекетін бірінші қадам ретінде зерттедік.
Перифериялық мембраналық ақуыздардың мембраналық өзара әрекеттесуін зерттеу және сипаттау үшін біз екі ПМП арасындағы ассоциацияның еркін энергиясын анықтадық. Осы мақсатта біз ақуызаралық қашықтықты қолшатырмен іріктеу арқылы орташа күштің (ПҚҚ) әлеуетін анықтадық (егжей-тегжейлі кіріспе үшін [40], [41] қараңыз). Мұнда біз талдауды біркелкі ақуыздар жұптарымен шектедік және ақуыздардың радиустары () мен гидрофобты бөлігінің ұзындықтары ().
Нәтижесінде, біз бір парақшадағы барлық PMP жұптары үшін PMF аз белок аралық қашықтықта терең минимумға ие екенін анықтадық (5 а-сурет), яғни белоктар қатар орналасқан кезде. Бұл функция байланыстырылған күйді, яғни (өтпелі) димердің пайда болуын көрсетеді. PMF-тегі минимумнан жоғары 2-3 әлсіз жағы минимум пайда болды, бұл PMP арасындағы 1-2 липидтері бар метатұрақты конфигурацияларды көрсетуі мүмкін. Ақуыз аралық үлкен қашықтықтар үшін ПМФ тұрақтыға айналады, яғни ПМР үлкен қашықтықта өзара әрекеттеспейді.
(а) Бір парақшада орналасқан екі PMP () орташа күшінің өкілдік потенциалдары. Минимум ақуыздар бір -біріне тиетін қашықтықта орналасқан (үзік сызық). Ақуыздың гидрофобты ұзындығының өсуімен байланыс энергиясы артады (сәйкесінше қара, қызыл және жасыл түспен көрсетілген). Өкілдік суреттер ақуыздың конфигурацияланған және шектелмеген күйін көрсетеді. Гидрофильді және гидрофобты топтар сәйкесінше қызыл/сұр және көк/сары түстермен көрсетілген. (b) байланыс энергиясы гидрофобты бөліктің ұзындығына қарай артады, . Кіші радиустар үшін ( ) димерлену энергиясының өте аз ғана өсуі байқалса, үлкен радиустар үшін ( ) күшті өсу байқалады.
Негізгі минимумның тереңдігі ақуыздан алыстағы PMF мәнімен салыстырғанда, яғни байланыстың беріктігін көрсетеді және демердің тұрақтылығын анықтайды. Гидрофобты бөліктің ұзындығына және ақуыз радиусына байланысты біз диапазондағы мәндерді байқадық (5 б-сурет). Трансмембраналық спиральдардың мембраналық байланысы үшін салыстырмалы эксперименттік мәндер хабарланды [42]. Біз үшін ең әлсіз байланыс энергиясын және ең күшті байланыстыруды байқадық (5-сурет б). Гидрофобты бөліктің берілген ұзындығы үшін ақуыз радиустары көбейеді. Бір қызығы, негізгі минимумның ені PMP өте қысқа болған кезде ақуыз радиусымен әрең өзгерді ( : ені ). Ұзын гидрофобты бөліктер үшін () радиуспен ені біртіндеп өсті (дейін).
PMF димерлердің нақты тұрақтылығымен байланыстыру үшін, біз энергияның минимумынан байланыссыз күйге дейінгі бірінші өту уақытын есептедік. Квадратты потенциалды ұңғымаға арналған Крамерс мәселесін шеше отырып, болжам квадраттық түрде потенциалдың еніне және экспоненциалды потенциалдық тереңдікке байланысты болады (). Демек, димер тұрақтылығы үшін басым үлес . Толық интеграция нәтижесінде s ms таптық (S1,S2 кестелерін қараңыз).Салыстыру үшін біз диффузиялық қозғалыстың әсерінен диссоциациялануы мүмкін алдын ала құрылған димерлердің қызмет ету мерзімін бақыладық. Бұл тәсілдің қол жетімді өмір сүру кезеңдері жоғарыда есептелген бірінші өтудің орташа уақыттарымен өте жақсы келісілді.
Қысқаша айтқанда, біз гидрофобты бөліктің ұзындығы мен радиусын ұлғайту үшін күшейтілген бір парақта ПМР арасындағы мембраналық делдалдық тартымдылықты таптық. Атап айтқанда, ақуыздардың гидрофобты зәкірі қарама -қарсы парақшаға енбеген кезде потенциалды тереңдік өте аз болатынын байқадық. Гидрофобты ұзындықтары мен радиустары бар белоктар үшін біз белоктардың димеризациялануының маңызды үрдісін көрсететін үлкен мәндерді таптық. Айта кету керек, бір парақшадағы ПМР кластерленуі ұқсас модельдеу зерттеулерінде де зерттелген [31], бірақ ПМФ анықталмады. Авторлар ақуыздар бір -біріне қарама -қарсы жапыраққа енген кезде кластерлер көлемінің ұлғаюын байқады, ал бір жапырақшамен шектелген ақуыздар үшін кластерлеу байқалмады. Бұл бақылаулар мұнда табылған энергия мәндеріне сәйкес келеді.
Қарама -қарсы парақшаларда перифериялық мембраналық ақуыздардың шоғырлануы
Перифериялық мембрана белоктары қос қабаттың қарама-қарсы жапырақшаларында орналасқанда өзара әрекеттесетінін және потенциалды димеризацияланатынын анықтау үшін біз екі парақшаның (және ) әрқайсысына бір белокты енгізіп, орташа күш потенциалын (PMF) қайтадан анықтадық. Жоғарыда айтылғандай, біз белок радиустары () мен гидрофобты бөліктердің ұзындығын () жүйелі түрде өзгерттік.
Жоғарыда келтірілген нәтижелерге ұқсас, барлық ПМФ ақуыз аралық қашықтықта метастабильді димерленген күйді көрсететін терең минимумды көрсетті (6 а сурет). Бір парақтағы PMP-ден айырмашылығы, PMF минимумы әдетте өте аз қашықтықта орналасқан (), яғни ПМП-лар жеке протеиндер жинақталған конфигурацияны қабылдаған парақша димерлерін құрады (6 а суреттегі суреттерді қараңыз). . Дүниежүзілік минимум кейде аралық қашықтықта кішкене итермелейтін тосқауылмен жүрді, оны димерленген күйге жету үшін еңсеру керек. Байланыс энергиясы, , белок радиусына және гидрофобты ұзындықтардың қосындысына , (сурет 6 б). Ең күшті байланыс өте қысқа және ұзын PMP ( және ) комбинациялары үшін табылды. Бір моноқабатқа () жақсы сәйкес келетін PMP қатысатын комбинациялар (бірге) орташа мәндерін көрсетті. Ең әлсіз байланыстыру үшін, және және комбинациялары үшін көрінді. Ақуыз радиустарын ұлғайту үшін ПМФ тән пішіні сақталды, алайда потенциалды ұңғыманың тереңдігі () өсті, яғни димерлер тұрақты болды. Бұл жерде ең үлкен радиуста (яғни ақуыздың диаметрі 3-4 нм) ерекше күшті байланыстың пайда болғанын атап өткен жөн. Модельдің қарапайымдылығын және тиісті толқындардың бір бөлігін және перистальтикалық қос қабатты режимдерді басуы мүмкін шекті өлшемді әсерлерді ескере отырып, бұл мән артық бағалау болуы мүмкін. Осы төтенше жағдайларды болжауға болатын кейбір сандық түзетулерге қарамастан, радиустарды ұлғайту үшін димерлерді тұрақтандырудың жалпы үрдісі біздің модельдеулердің дәйекті нәтижесі болып табылады.
(a) Қарама-қарсы парақшаларда орналасқан екі PMP ( ) орташа күшінің репрезентативті потенциалдары. Жеткілікті қысқа ақуыздардың комбинациясы үшін (, қара қисық, қызыл қисық) жоғалатын қашықтықта минимум пайда болады. Шамалы моншақтар арқылы ПМП құрылысы нәтижесінде шамалы ұлғаю байқалады, яғни (i) конфигурациясы (ii) қондырғысынан энергия жағынан тиімсіз. Ұзын ақуыздар үшін (жасыл қисық) PMP-тің қатар орналасуы байқалады, сондықтан минимумы үлкен қашықтыққа ауысады. Өкілдік суреттер талқыланған гидрофильді және гидрофобты топтардың сәйкесінше қызыл/сұр және көк/сары түспен көрсетілгенін көрсетеді. (b) мембраналық анкерлік ұзындықтарды және PMP жұбын өзгерту кезіндегі димеризация қабілетінің фазалық диаграммасы. Түспен кодталған мәндері байланыстыру күшін көрсетеді. Түсті кодтау мәндерінің логарифмдік шкаласы қара түспен белгіленген.
Димердің пішіні тартылған PMPs гидрофобты бөліктерінің ұзындығына айтарлықтай тәуелді болды (6 а-суреттегі суреттерді қараңыз). Екі PMP гидрофобты ұзындығы жеткілікті аз болған кезде (немесе ), белоктар стек тәрізді димерді (төменнен төменге орналасу) құрады және PMF-тегі жаһандық минимумның ені шамамен ақуыздардың диаметріне тең болды. Демек, ақуыздар бір -бірімен қабаттасқанша тартылады. Үлкенірек қашықтықтар үшін PMF-де димер пайда болғанға дейін липидтер мен ақуыздарды қайта реттеу үшін жасалуы керек жұмысты көрсететін шағын итеруші бөлік пайда болды. Бұл итермелейтін тосқауылдың биіктігі ақуыздардың екеуі де өте қысқа болғанда (,) немесе аз дәрежеде біреуі өте ұзын болғанда (,) үлкен болды. Атап айтқанда, екі өте қысқа ақуыздың () комбинациясы энергия тосқауылын берді, сондықтан бұл ақуыздардың өздігінен димерленуі өте мүмкін емес. Екі ақуыздың гидрофобты якорлары қарама -қарсы параққа енгенде (және), димерлеу серіктестері қатар орналасқан (6 а суреттегі суретті қараңыз). Бұл жағдайда PMF тартымды бассейні бір парақтағы PMPs нәтижелеріне өте ұқсас болды, яғни ақуыз аралық қашықтықтан тыс жерде іс жүзінде ешқандай тартымдылық байқалмады.
Бұрынғыдай біз димердің қызмет ету мерзімінің өлшемі ретінде орташа бірінші өту уақыттарын да есептедік (S3,S4 кестелерін қараңыз). Бір парақшада орналасқан PMP-мен салыстырғанда, PMF-тегі тереңірек және кеңірек минимумдарға байланысты көлденең парақ димерлері әдетте тұрақты болды. Шығу уақыттары s-ден 100 мс-ге дейін және одан да көп болды, бұл жеткілікті тұрақты көлденең жапырақ димерлерінің кең ауқымы түзілуі мүмкін екенін көрсетеді. Тағы да, белоктардың диффузиялық диссоциациясын бақылау арқылы алдын ала құрылған димердің тұрақтылығын тексеру ұқсас өмір сүруге мүмкіндік берді.
Нәтижелерімізді қорытындылай келе, біз жұп перифериялық мембраналық ақуыздың радиусы мен/немесе гидрофобты ұзындығының өзгеруі бастапқы тәуелсіз ақуыздардың парақаралық кластерленуін туғызатын құрал екенін анықтадық. Мұндай димеризация оқиғасын тиімді, метастабилді трансмембраналық ақуыздың түзілуі ретінде қарастыруға болады. Біздің байқаулар бұдан әрі екі ақуыздың мембранадан тұратын димер түзуге бейімділігі екі параметрге тәуелді екенін көрсетеді: (а) ақуыз иесінің қалыңдығынан ұзын немесе қысқа болған кезде әрбір жеке белоктың мембрананың бұзылуынан. бір қабатты және (b) парақша димерінің трансмембраналық тиімді доменінің гидрофобты сәйкестігі туралы. Осы мәлімдемемен келісе отырып, біз белоктардың комбинациясы ең кішкентай радиустарда күшті димеризацияны көрсеткенін анықтадық ( ). Осы белоктардың әрқайсысының ұзындығы моноқабаттың қалыңдығына нашар сәйкес келетінімен, нәтижесінде алынған димер өте аз ғана гидрофобты сәйкессіздікке ие (тиісінше және ). Керісінше, ақуыз комбинациялары үлкен радиустар () үшін ұзағырақ қашу уақытын көрсетті, өйткені бір қабатты қалыңдыққа ең жақсы сәйкес келеді. Димердің () өте сәйкес келмеуі жағдайында, қашудың ұзақ уақыттары бар елеулі димерация тек өте үлкен радиустар үшін байқалады.
Ақуыздың үлкен жиынтықтарын құру
Қарама-қарсы парақшалардағы перифериялық мембраналық ақуыздардың үлкен саны жоғары ретті олигомеризацияны көрсете алатынын тексеру үшін біз әр жапыраққа 5 PMP радиусын кездейсоқ позицияда енгіздік. Белоктар еркін диффузиялық және өздігінен агрегацияланатын болды. Үлкен радиустар () үшін біз әр параққа тек 3 ақуызды енгіздік, бұл шектеулі өлшемдердің әсерін болдырмайды. Тағы да, гидрофобты бөліктердің, PMPs ұзындығы жүйелі түрде өзгерді.
Нәтижесінде біз бірінші кезекте біз бұрын байқаған ПМП парақша димерлерінің өздігінен түзілуін таптық (6-суретті қараңыз). Кейіннен, алайда, бұл димерлердің диффузия арқылы бір-бірімен кездесуі үшін жеткілікті ұзақ өмір сүрген кезде бұл димерлер одан да үлкен жинақтарды құру мүмкіндігін көрсетті (сурет 7 а). Атап айтқанда, және комбинациясы үшін алдын ала құрастырылған димерлердің тримерлерінің түзілуін байқадық. Уақытты модельдеу курсынан біз бұл тримерлердің қызмет ету мерзімін анықтадық. Олар радиустары () -дан () -ға және () -ке дейін ұлғайған сайын өсті.
Кросс-парақ димерлері (6-суретті қараңыз) үлкенірек олигомерлерді қалыптастыру мүмкіндігін көрсетті, мысалы. димерлердің тримерлері (сол жақта) немесе үлкен жанама кластерлер үшін (оң жақта).
Және комбинациясы үшін біз ең кіші радиуста () кез келген кластерленбестен парақшалы димерлердің пайда болуын байқадық. Үлкен радиустар үшін ( ), алайда, тұрақтылығы жоғарылайтын көлденең жапырақты димерлердің қайтадан тримерлері пайда болды. Сипатталған жағдайларда парақша димерлерінің ұзындығы болды (жоғарғы және төменгі ақуыздағы бас топтарының орташа қашықтығы). Кросс-парақ димерінің тиімді трансмембраналық бөлігі, демек, бұзылмаған қос қабатпен шағын, жинақтауды жүргізетін гидрофобты сәйкессіздікті ( ) тудырады.
Біз сондай-ақ, үлкен радиустар () үшін димерлердің димерленуін/тримерленуін байқадық, егер алдын ала құрылған димерлерде теріс гидрофобты сәйкессіздік болса, яғни және () үшін және () үшін және (). Димерлердің жоғары олигомеризациясы байқалмады, және мұнда алдын ала дайындалған димерлер жоғалып бара жатқан сәйкессіздікке ие болды (). Біз бұл нәтижелерден екі PMP-тің (мета) тұрақты димерінің абсолютті гидрофобты сәйкес келмеуі димерлердің жоғары олигомеризациясын тудыруы мүмкін мембраналық делдалдық тартымдылық береді деп тұжырымдаймыз. Бұл нәтиже трансмембраналық ақуыздың аздаған гидрофобты сәйкессіздігінің өзінде өтпелі кластерлеуді тудыруы мүмкін тартымды, мембраналық өзара әрекеттесу пайда болады деген түсінікке сәйкес келеді [10], [14]. Парақшалы димерлер осыған байланысты трансмембраналық ақуыздарға ұқсас әрекет етеді.
Үлкен кластерлердің вариантты түрінің пайда болуы әр түрлі парақшалардағы ПМП қарама -қарсы парақшаға (,) еніп жатқанда байқалды (7 б сурет). Бұл кластерлер бұрынғыдай тиімді трансмембраналық құрылымдардан тұрмады, керісінше белоктардың жанама жиыны болды. Кластерлердегі ақуыздардың орташа саны 3-6 болды және кластерлердің өмір сүру ұзақтығы (имитациялық уақыт курсынан анықталғандай). Қосылған PMPs гидрофобты ұзындығы мен радиусының ұлғаюымен кластердің өлшемі мен тұрақтылығы қайтадан артты. Ең күшті кластерлену ең үлкен радиуста ( ) байқалды. Мұнда мембранадағы барлық ақуыздар бір ғана үлкен кластерге жиналды, олар бүкіл модельдеу үшін тұрақты болды ().
Нәтижелерімізді толықтыру үшін біз сондай-ақ үлкен радиусы бар бір ақуыз ( ) төменгі жарғақшаға енгізілген, ал жоғарғы парақшада шағын радиусы бар 5 ақуыз ( ) орналасқан модельдеулерді орындадық. Нәтижесінде біз ұсақ ақуыздар қарама -қарсы парақта орналасқан үлкен ақуыздың үстіне жиналу үрдісін көрсеткенін байқадық (8 а сурет). Құрастыру дәрежесі, яғни үлкен белокпен тұрақты олигомеризацияланатын ұсақ белоктардың саны белоктардың гидрофобты бөліктерінің ұзындықтарының қосындысына байланысты. Өмір сүру ұзақтығымен күшті олигомеризация байқалды, мысалы, (үлкен ақуыз) және (ұсақ ақуыздар). Бұл жағдайда, әдетте, бір үлкен ақуыздың үстіне жиналған екі кіші ақуыз. Ең күшті әсер және үшін байқалды: төрт кішкентай ақуыз үлкен протеиннің үстіне жиналып, барлық модельдеу уақыты бойы сонда қалды ( ). Шынында да, стерикалық себептер бойынша бір үлкен ақуыздың астына төрт ұсақ ақуызды () орналастыруға болады. Кішкене және ірі ақуыздардың екеуі де қарама -қарсы параққа ену үшін жеткілікті ұзақ болған кезде, яғни біз ақуыздың жоғарыда орналаспағанын, керісінше үлкен ақуыздың шетінде орналасқанын анықтадық (8 -суретті қараңыз). Біз өте үлкен кластерді таптық, онда төрт ақуызға дейін үлкен ақуыз қоршалған, сондықтан ақуыз ұзындығы бірдей конфигурациялы пентамерлі (өмір бойы) кіші олигомерлерді құру бүкіл модельдеуде тұрақты болды ().
(a) Әртүрлі радиустары бар ақуыздарды пайдалана отырып, қарама-қарсы парақшада үлкен ақуыздың астындағы шағын PMP кластерін жиі байқауға болады. Төменгі параққа радиусы мен гидрофобты бөлігінің ұзындығы бар бір ПМП енгізілген, ал қарама -қарсы парақта радиусы мен гидрофобты бөлігінің ұзындығы бар төрт ПМП орналастырылған. Гидрофобты бөліктердің ұзындығына қарай қарама -қарсы парақта бір үлкен ПМП -нің үстінен тұрақты түрде жиналған төрт кіші ПМП дейін (кіші ПМП санын кодтайтын шеңберлердің толтырылу дәрежесі). Екі репрезентативті сурет репрезентативті фенотиптерді көрсетеді. (b) Біртекті емес мембраналарда ПМП -лар қарама -қарсы парақтағы (қалың) липидті микродоменнің астына немесе қасына жиі жиналады.
Соңында біз белоктардың бірі липидті микродоменмен ауыстырылған кезде жоғарыда сипатталған қарама-қарсы парақшалардағы ақуыздардың жиналуы да орын алғанын зерттедік. Осы мақсатта біз липидтердің екі түрінен тұратын асимметриялық қос қабатты құрдық, ал жоғарғы жапырақтағы липидтердің 10% ұзын липидтерден тұрады. Белгіленген параметрлерге байланысты (Әдістерді қараңыз) ұзын липидтер үстіңгі парақшада қалың микродоменді ( , липидтердің басынан липидтердің құйрығына дейінгі орташа қашықтық) құрады. Содан кейін бір PMP қарама-қарсы, біртекті парақшаға енгізілді. Тағы да, біз белок радиусы () мен гидрофобты ұзындығын () жүйелі түрде өзгерттік. Нәтижесінде белоктың параметрлеріне байланысты дәл конформациямен липидтер мен PMP колокализациясын байқадық. Жалпы алғанда, қысқа және орташа ұзындықтағы ( ) белоктар липидті микродоменнің үстінде жинақталған (сурет 8 б). Керісінше, біз ұзақ липидтердің ақуыздың шетіне локализацияланғанын, кейде оны қоршап алатынын байқадық. Сонымен, қарама -қарсы парақшадағы ПМР мен (қалың) липидті микродомендердің кластерленуі мембраналарда құрылым түзудің құралы болып табылады.
Талқылау
MAPK активациясында өтпелі наноөлшемді цифрлық коммутаторлар ретінде қызмет ететін K-Ras нанокластерлерінің қалыптасуы, Ras сигналын беру үшін өте қажет (5). K-Ras.GTP нанокластерлері қалай құрылады және K-Ras.GTP концентрациясының кең диапазонында K-Ras кластерленген фракциясын тұрақты деңгейде ұстап тұрудың қандай механизмі шешілмеген. Біз бұл мәселені K-Ras және Gal3 цитозолдық пулы арасындағы өзара әрекеттесу K-Ras нанокластерленуін плазмалық мембранада жүргізуде орталық рөл атқаратынын көрсету үшін Silico модельдеу арқылы осы мәселені шешеміз. Біз плазмалық мембранадағы K-Ras нанокластерінің динамикасын модельдеу үшін математикалық модель жасадық. Біз эксперименттік бақылауларды жүзеге асыруға қабілетті ықтимал модель параметрлерін іздеу және соқтығыс механизмдерін көрсететін оңтайлы бағаланған параметрлерді тексеру үшін генетикалық алгоритмді қолдандық. Сонымен қатар, эксперименттік жолмен анықталған ақуыздың таралу жылдамдығы мен диффузия механизмдеріне негізделген ақуыздардың соқтығысу жылдамдығын есептеуге арналған есептеу әдісі әзірленді. Есептелген соқтығысу жылдамдығы ақуыз санының кең диапазонында тұрақты болды, бұл плазмалық мембранадағы екі өлшемді Ras ақуызының таралуын сипаттау үшін біртекті реакция жүйесін қолдануды қолдайды. Модель Gal3 белгілі биохимиясына негізделген кластерленген Ras тұрақты үлесін сәтті жүзеге асырады және бұл тұрақты фракцияның негізгі механизмі плазмалық мембранаға тартылу үшін цитозолдағы Gal3 ақуызының болуын болжайды. Сонымен қатар, біздің модельдеулер ақуыз кешенінің түзілу ықтималдығы эксперименттік деректерді жүзеге асыратын байланыстыру жылдамдығын анықтау үшін тұрақты соқтығыс жылдамдығымен бірге пайдалану үшін пайдалы параметр екенін көрсетеді.
Біздің жарияланған EM және FLIM-FRET сандық бейнелеу нәтижелеріне негізделген [13], in silico моделі плазмалық мембранаға K-Ras.GTP мономерлерінің еркін таралуымен молекулалық соқтығысу нәтижесінде Gal3 ақуыздарын жинауды ұсынады. Алынған K-Ras.GTP-Gal3 кешендері Gal3 құрайтын белоктар арасындағы молекулалық өзара әрекеттесуге негізделген пентамералық кешендерге тез жиналады. Пентамералық нанокластерлер қосымша K-Ras.GTP немесе K-Ras.GTP-Gal3 кешендерін жинақтай алады. Дегенмен, біздің модельдеуіміз K-Ras.Gal3 пентамерімен соқтығысқаннан кейін қосымша K-Ras протеиндерінің сәтті қосылу ықтималдығы пентамерді құрастыру кезіндегіден әлдеқайда төмен болуы керек екенін көрсетеді, мүмкін, басқа биофизикалық ұстау механизмін көрсетеді. Мүмкіндіктің бірі-көп негізді домендер мен мембранаға Gal3 пентамері арқылы бекітілген бес K-Ras протеинінің салыстырмалы тұрақты кешені кластердің наноөлшемді липидті ортасын қайта құрады. Плазмалық мембранамен (36) байланысатын миристилденген аланинге бай Скиназа субстратының аналогиясы бойынша, қайта құру PS және PIP қоса алғанда қышқыл фосфолипидтердің жергілікті концентрациясының жоғарылауын қамтиды.2оң зарядталған K-Ras ақуыздарын одан әрі тартуға мүмкіндік береді, бірақ Гал3 ақуызы мен ақуызының тікелей өзара әрекеттесуінен туындайтын аффиненттілігі төмен.
Қандай нақты механизм болса да, біз тұжырымдаған модель бұрын K-Ras стехиометриясымен және нанокластердің қызмет ету мерзімімен (8 �) концентрацияға тәуелсіз K-Ras.GTP нанокластерлерінің маңызды нәтижесін береді. Модель сонымен қатар цитозолдағы Gal3-тің болуы K-Ras.GTP кластерленген фракциясының маңызды детерминанты болып табылатынын көрсететін біздің жақында жарияланған тәжірибе нәтижелерін қайталайды (13). Осылайша, Gal3 өрнегін өзгерту K-Ras арқылы сигнал беруді тікелей модуляциялайды (14,37). Бұл нәтижелер маңызды, себебі Gal3 экспрессиясы мен оның жасушаішілік локализациясы ісік түрлерінің бірқатарында өзгереді [38]. Кластерленген фракция MAPK каскадының (5) EGF тәуелді активациясына жасушаның сезімталдығының маңызды детерминанты болып табылатынын ескере отырып, жаңа деректер Gal3 цитозолалық пулын EGF арқылы MAPK активациясының модуляторы ретінде көрсетеді, сонымен қатар сигнал шығысы. конкогенді мутантты K-RasG12V. Біріктірілген бұл деректер K-Ras арқылы ісік пайда болған кезде өзгерген Gal3 экспрессиясын көрсетеді.
Тұрақты күйдегі шешімдері бар қарапайым дифференциалдық теңдеу жүйесі үшін модельдегі кинетикалық жылдамдықтар жүйенің тепе-теңдік шарттарымен шектелуі керек. Дегенмен, біздің модельдеуіміз бұл жүйенің толық теңгерілмегендігін көрсетеді, мысалы, біз параметрлер жұбының мәндерін өзгерткен кезде, мысалы, а1 және d1бір мезгілде және пропорционалды түрде жүйенің тепе -теңдік қасиеттері өзгерді. Сонымен қатар, нанокластерлердің имитацияланған үлестірімдері экспоненциалды бола алмады және олардың мөлшері молекулалардың жалпы санына сәйкес келетін үлкен агрегатқа ие болмады.Бұл бақылаулар нанокластердің қалыптасуы белгілі бір негізгі тепе-теңдік емес процестермен реттелетінін көрсетеді. Шынында да, жүйе нанокластерлерді бөлшектеу және нанокластерлер ішінде Ras-Gal3 кешендерін бөлу сияқты бірқатар бір бағытты реакцияларды қамтиды. Сонымен қатар, Gal3 пентамерлерінің жылдам түзілуі қосымша Ras және Ras-Gal3 соқтығысуы нәтижесінде нанокластердің өсуіне қарсы Ras-Gal3 пентамер жинағы үшін өте әртүрлі байланысу жылдамдығына әкеледі. Тұрақты күйдегі шешімдер арқылы теңдестірілген және теңгерілмеген реакциялардың өзара әрекеттесуін егжей-тегжейлі талдау қызықты болар еді. Алайда, бұл қарапайым жаттығулар емес, өйткені біздің модельденген жүйеде 27 теңдеу бар және K-Ras.GTP, Gal3 және Ras-Gal3 түрлерін қамтитын теңдеулер күрделі. Болашақта нанокластерлік кинетиканы талдауға және нанокластерлік түзілудің негізгі физикасына тереңірек түсінік беруге басқа теңдеулер әдісі сияқты негізгі теңдеу әдісі қолданылуы мүмкін.
Бірқатар липидтермен бекітілген ақуыздардың плазмалық мембрананың ішкі және сыртқы жапырақтарында, атап айтқанда басқа Ras изоформалары мен GPI бекітілген ақуыздарда (7 𠄹,39,40) бөлек нанокластерлерде жұмыс істейтіні көрсетілген. Бұл ақуыздардың барлығында концентрацияға тәуелді емес кластерленген фракция және әр нанокластердегі ақуыз саны әр түрлі болса да, мономердің кластерленген ақуыздан асып кетуі байқалады. Біз әзірлеген модель K-Ras нанокластерлеуіне тән болса да, модельдің негізінде мономерлер мен димерлердің өзара әрекеттесуіне жылдам ықпал ететін механизм жатыр. K-Ras үшін бұл ынтымақтастық ақуыз-ақуыздармен байланыс арқылы қамтамасыз етіледі. Модельді жалпылауға тырысқанда, біз ұқсас негізгі механизм ақуыз-белок немесе ақуыз-липидті өзара әрекеттесу арқылы басқа нанокластерленген ақуыздар үшін жұмыс істей алады деп болжаймыз. Мұндай гипотеза модельдеу мен эксперимент арқылы оңай өңделеді және плазмалық мембранада липидтермен бекітілген ақуыздардың кездейсоқ ұйымдастырылуына ортақ биофизикалық принципті анықтауға мүмкіндік береді.
Жасушалық цикл ақуыздарының корреляциясын бағалау және параназальды синустың инверттелген папилломасы мен қабыршақты жасушалық карциноманың трансформациясындағы Ки-67 өзара әрекеттесуі
Қайталанатын синоназальды инвертті папиллома (ИП) синоназальды қабыршақты жасушалық карциномаға айналуы мүмкін. Біз иммуногистохимиялық әдіспен ақуыз экспрессиясының үлгілерін p53, p16, p21 және p27 экспрессиясы жасушалық цикл реттегіштеріне және PCNA (көбеюші жасушалық ядролық антиген) және Ki-67 пролиферация маркерлеріне жататынын анықтау үшін қолданамыз. папиллома және олардың 10-ы жалпақ жасушалы карцинома трансформациясымен. Инверттелген папилломамен салыстырғанда синоназальды тракттің скамозды жасушалық карциномасының трансформациясы бар IP-де Ki-67, p27 және PCNA деңгейлерінің айтарлықтай жоғарылауы анықталды. p16, p21, PLUNC (таңдай, өкпе және мұрын эпителийінің клон белогы) және p53 экспрессиясының вариациясы көп өзгермелі зерттеу арқылы синоназальды IP қатерлі трансформациясымен корреляцияланған жоқ. Алайда, біз бірнеше рет қайталанатын IP -лерде PLUNC өрнегінің жоғарылауын таптық. Ақырында, біз PCNA, p27 IPK жасушаларының көбеюіне ықпал ететін және синоназальды қабыршақты жасушалы карциномамен байланысты CDK1 -мен өзара әрекеттесе алатынын анықтадық. Ки-67 қатерлі трансформацияны тудыруы үшін жасуша циклінде жұмыс істей алады. Қорытындылай келе, бұл Ki-67 корреляциясын көрсететін алғашқы зерттеу, CDK1-мен әрекеттесетін PCNA қатерлі трансформацияға әкелуі мүмкін. Синоназальды IP -де PLUNC өрнегінің жоғарылауы адамның бірнеше рет қайталануына байланысты болды.
1. Кіріспе
Төңкерілген папиллома (ІР) - беттік эпителий жасушалары төмен қарай тірек ұлпасына дейін өсетін ісіктің түрі. Қуық, бүйрек жамбасы, несепағар, уретра, мұрын және параназальды синустардың барлығы ИП пайда болуы мүмкін аймақтар болып табылады [1]. Мұрынның немесе мұрын қуысының шырышты қабаты ИП көтергенде мұрынның бітелуі немесе бет ауруы немесе бас ауруы. Тыныс алу қабығынан шыққан ИП қатерсіз эпителий ісікке жататынына қарамастан, жергілікті инвазивтілік, қайталану жиілігі және қатерлі трансформация емдеуді қиындатады [3]. Қатерлі трансформация жылдамдығы 5-10% құрайды және олардың көпшілігі синхронды түрде скамозды жасушалық карциномамен кездеседі [4]. PCNA (көбейтетін жасушалық ядролық антиген) жасушалық цикл кезінде ДНҚ синтезі фазасында жасуша ядроларында антиген экспрессиясы ретінде әрекет етеді және қатерлі ісік болжамын қарастырады, бірақ IP-мен байланысы әлі де даулы болып табылады [5].
Циклин мен циклинге тәуелді киназа (ЦДК) жасуша циклінде пролиферация кезінде маңызды рөл атқарады және жасушалық циклдің әр түрлі фазаларына әсер етеді [6-9]. CDK1 жасуша пролиферациясының және қатерлі трансформация факторының өте маңызды бастамашысы болып табылады [10]. Керісінше, p21, P27 және CDK ингибиторлары CDK-ларды шектейді және жасушалық циклді тоқтатады [8]. p21 жасушалардың S фазасына енуін тежейтін G1 жасуша фазасының CDK тежегіші болып табылады. p27 сонымен қатар CDK-ге қосылып, p21 ретінде CDKI ретінде әрекет ете алады. p27 циклин E-CDK2, циклин A-CDK2 және циклин D1-CDK4 кешендерімен әрекеттеседі, жасуша пролиферациясына және апоптозға әсер етеді [6, 7].
MIB-1 моноклональды антиденесімен анықталған Ki-67 антигенінің пролиферация маркері G0-ден басқа G1, S, G2 және M жасушаларының барлық фазаларында көрініс табады [8]. Ki-67 экспрессиясы сонымен қатар ісік мінез-құлқына, ісіктің патологиялық дәрежесіне және әртүрлі карциномалардағы ерте қайталануға байланысты болды [11-15].
Қатерлі ісіктермен трансформацияланған немесе синхронды IP-ге қатысты біз сонымен қатар p16, p53, Ki-67 және PLUNC (таңдай, өкпе және мұрын эпителийінің клон ақуызы) IHC зерттеуін жасаймыз. Р16 - G1 -ден S -жасушалық фазаға баяулайтын және қатерлі трансформацияның алдын алатын ісікті басатын ақуыз [8]. PLUNC - мұрын -жұтқыншақ қатерлі ісігіне қарсы ісікке қарсы әсері бар туа біткен иммундық материал, бірақ оның синоназальды IP -ге қатыстылығы анықталған жоқ [16].
PCNA, p53, p21, p27 және Ki-67 зерттеулері олардың ісік ауқымына және синоназальды IPs емдеу нәтижесіне сәйкес келетінін білу үшін жасалды [8].
Бұл зерттеудің мақсаты-p53, p21, p27 жасуша циклінің реттегіштерінің, Ki-67, p16, PCNA пролиферация маркерінің және PLUNC туа біткен иммундық материалдың синоназальды АЖ-нің қайталануы мен қатерлі трансформациясындағы рөлін зерттеу. Сондай-ақ, біз Ki-67, PCNA және p27 ықтимал болжамды факторлары CDK-ге есептеу модельдеу арқылы сәйкес келетін-келмейтінін зерттедік.
2. Материалдар мен әдістер
Қытай медициналық университеті ауруханасының бөлімшесінен 2000 жылдың қаңтарынан 2010 жылдың маусымына дейін синоназальды ИП-ның 60 жағдайы және скамозды жасушалық карциноманың трансформациясы бар ИП-ның 10 жағдайы ретроспективті түрде медициналық жазбалардан жиналды және қаралды. 10% формалинмен бекітілген және парафинде дайындалған барлық тіндер АХК зерттеулеріне авидин-биотин-пероксидаза кешенді әдісімен қолданылды. Тінтуірдің моноклональды антиденелері (mAb), анти-p16 (Neomarkers, DCS-50, 200 мг/L), anti-p21 (Neomarkers, MS 387-P, 200 мг/L), anti-p27 (Neomarkers, MS 256-P) , 200 мг/л), анти-p53 (Neomarkers, RM 9105-S), Ki-67 (Neomarkers RM 9106-S) PCNA және PLUNC (Santa Cruz Biotechnology, Santa Cruz, CA, АҚШ) арқылы иммуногистохимия үшін қолданылды. стрептавидин-биотин пероксидаза әдісі [11]. Ксилол тіндердің барлық бөліктерін депарафинизациялау үшін қолданылды, содан кейін спирт сериясымен қайта гидратталды, соңында тазартылған суға қанық болды. Содан кейін тін фосфатты буферлі тұзды ерітіндіге ауыстырылды, оған 0,3% сутегі пероксидазасының ерітіндісі қосылып, эндоген пероксидазаның белсенділігін бөлме температурасында 10 минут бойы тежеді, содан кейін Трис буфері жуылады. Содан кейін кесінділер микротолқынды пеште цитрат буферінің ерітіндісінде (10 ммоль/л рН, 6,0) 15 минут бойы қайнатылған. Бастапқы антиденелер p53, p21, p27, p16, PCNA, Ki-67 және PLUNC бөлме температурасында 60 минут бойы бір-бірден қолданылды [11].
Содан кейін бөлме температурасында 15 минут бойы байланыстырушы антидене мен стрептавидин пероксидаза кешенін (DAKO LSAB жинағы, K-0675 Carpinteria, CA) қосамыз. 0,05% диаминобензидин тетрагидрохлориді (DAB) тіндердің бояуы үшін 15 минут бойы қолданылды және ақырында екі рет Трис буферімен жуылды [8, 11].
Бөлімдерді ионсыздандырылған сумен жуғаннан кейін Майер гематоксилинімен боялған. Әрбір жағдайда иммундық боялған ядролардың саны анықталды. Барлық санау оң ядроларды/жасушалардың жалпы санын бағалау үшін 1000x өрісінде стандартты жарық микроскопында орындалды. Әр бөлімде он өріс немесе кемінде 500 ұяшық есептелген. Егер ісік жасушаларының 10% -ында бояу болмаса немесе болмаса, ісік бөлімдері теріс деп саналды. Жасушалардың 10-30% реакцияға оң болған кезде 1+ балл қойылды. Жасушалардың 30-50% реакцияға оң болған кезде 2+ балл қойылды. Қашан 3+ балл қойылды & gtРеакцияға жасушалардың 50% -ы тиісінше оң болды (1 және 2 -кестелер) [17]. Статистикалық маңыздылық Пирсонның хи-квадрат сынағы немесе бір айнымалы талдау үшін Фишер нақты сынағы және көп айнымалы талдау үшін көп логистикалық регрессия сынағы қолданылды. Нәтижелер статистикалық тұрғыдан маңызды болып саналды
Протеин-белок қондыру CDK1-мен байланысқан қатерлі трансформацияның үш ықтимал болжамды факторын талдау үшін ZDOCK бағдарламасы [18] арқылы жүзеге асырылды. Бұл зерттеуде табылған мүмкін механизмді көрсету үшін біз Ki-67, p27 және PCNA-ның CDK1-мен өзара әрекеттесуін есептеу биологиясы арқылы есептейміз. Біз ZDOCK байланыстырушы болжамынан кейін кешендердің тұрақтылығын бақылау үшін GROMACS 4.5.5 бағдарламасын [19] қолдандық. MD жүйесінің ортасы жүйені бейтараптандыру үшін 0,145 М NaCl концентрациясында Na және Cl иондары бар 1,2 нм қашықтықтағы су қорапшасы бар TIP3P су модельдеуінде орнатылған. Біріншіден, біз энергияны азайту үшін ең тік түсу алгоритмінде 5000 циклдік қадамдарды орнаттық. Екіншіден, тепе -теңдік үшін МД симуляциясын қамтамасыз ету үшін температураның тұрақты динамикасы (NVT типті) шарттары қолданылды және 1 секунд уақыт ішінде орындалды. Соңғы қадамда тұрақты қысым мен температура динамикасы (NPT түрі) 5000 ps уақыт аралығындағы өндіріс үшін орнатылды. Модельдеу процесі кезінде жүйенің температурасы 310 К етіп орнатылды. Траекторияны талдау үшін біз сәйкесінше орташа квадраттық ауытқуды (RMSD) және айналу радиусын (Rg) санау үшін GROMACS 4.5.5 бағдарламалық құралын қолдандық. МД сәйкестендіру деректерінің сериялары барлық өндіріс кезеңдерінің әрбір 20 пс зерттелді.
3. Нәтижелер
Бұл зерттеуге барлығы 55 еркек пен 15 әйел қатысты. Олардың 60-ы IP, ал қалған 10-ы қатерлі трансформациямен жиналған синоназальды IP. Жасы - бұл
25 жастан 78 жасқа дейін. Дақтар PLUNC деңгейінің едәуір жоғарылағанын көрсетті, бірақ IP қайталануы бар науқастарда Ki-67, p53, p21 және p27 деңгейлерінің төмендеуі анықталды (1-кесте). Біз сонымен қатар синоназальды жасушалы карциноманың трансформациясы бар синоназальды IP-лерде синхронды қатерлі ісігі жоқ жоғары PCNA, Ki-67 және p27 таптық (2-кесте). Жоғары PLUNC экспрессиясы синоназальды IP бар емделушілерде көптеген синус хирургиясымен байланысты. Дегенмен, PLUNC өрнек деңгейі IP-нің SCC-ге қатерлі трансформациясымен корреляцияланбайды. Біз сондай-ақ 1, 2, 3 және 4 суреттерде PCNA, Ki-67, p27 және PLUNC үшін әр түрлі деңгейдегі IHC өрнегін көрсеттік. 5 және 6 суреттердегідей операцияға дейінгі МРТ немесе КТ сканері барлық науқастар үшін орындалды. .
(а)
(b)
(а)
(b)
(а)
(b)
(а)
(b)
(а)
(b)
(а)
(b)
(а)
(b)
(а)
(b)
(а)
(b)
(а)
(b)
(а)
(b)
(а)
(b)
Қатерлі трансформациямен синоназальды инверттелген папилломаның МРТ (коронарлық көрініс) және синустық томография (осьтік көрініс).
Ki-67 жоғарылаған иммуногистохимиялық бояу синоназальды IP-де де қайталануы мен қатерлі трансформациясы бар Пирсонның хи-квадраттық сынағы мен көптеген логистикалық регрессия сынағы бойынша қайталануы мен қатерлі трансформациясы бар, 1 және 2 кестелерде және 2 (а) кестеде көрсетілген. Сондықтан жоғары Ki-67 индексі болжам мен қатерлі болжамды маркерлер үшін маңызды фактор болып саналуы мүмкін. Біз тіпті Ki-67 және PCNA IHC экспрессиясының айтарлықтай жоғарылаған деңгейін және төменгі p27 деңгейін зерттеуді біріктіріп, біздің сауалнамада синоназальды IP бар науқастарда қатерлі трансформацияның жоғары тенденциясын болжауға болады.
Нәтижесінде біз PCNA мен CDK1, Ki-67 және CDK1, p27 және CDK1 болжамдық факторларын анықтаған арасындағы соңғы молекулалық динамикалық зерттеулермен бірнеше қондыру талдауларын жүргіздік, олардың барлығы 7-суретте тұрақты қондыруды көрсетті және олардың қондыру көрсеткіші де ZDOCK бағдарламасы. ZDOCK CDK1 мен Ki-67, CDK1-p27 және CDK1-PCNA ең жақсы 10 қондыру позасын құрды. Біз ақуыз-ақуыз әрекеттесуінің тұрақтылығын талдау үшін ең жақсы қондыру ұпайын таңдадық. CDK1 байланыстыру баллына Ki-67, p27 және PCNA мәндері ZDOCK бағдарламасы бойынша тиісінше 20,92, 21,72 және 24,32 болып табылады. Негізгі қалдықтар Gly9, Ser10, Ile11, Leu12, Lys13, Lys14 және Val15 болып табылады, олар Ki-67 және p27 үшін қызыл таспада көрсетілген CDK1-ге негізгі байланыстырушы домендер болды (7-сурет). Біз осы үш ақуыздың CDK1 -мен өзара әрекеттесуін көру үшін осы негізгі қалдықтар үшін МД талдауын жасадық. Ki-67, p27 және PCNA көмегімен CDK1 кешенінің МД симуляциясынан кейін біз 5000 ps модельдеу ретінде RMSD талдауын жүргіздік. Барлық үш ақуыздың (Ki-67, p27 және PCNA) 1000 ps модельдеу уақытынан кейін тұрақты ауытқуы бар екені анықталды (8-сурет).
(а)
(b)
(с)
(а)
(b)
(с)
Мақсатты ақуызы бар (көк) CDK1 (жасыл) ең жақсы қондыру позалары: (a) Ki-67, (b) p27 және (c) PCNA. ZDOCK ұпайлары бар белок-ақуыздық онды кешен ZDOCK бағдарламасы бойынша жасалды. Ki-67, p27 және PCNA бойынша ZDOCK бойынша ең жоғары балл сәйкесінше 20,92, 21,72 және 24,32 болып табылады. Ki-67 және p27 негізгі байланыстыру қалдықтары қызыл түске боялған, ал негізгі қалдықтарға Gly9, Ser10, Ile11, Leu12, Lys13, Lys14 және Val15 жатады.
(а)
(b)
(с)
(а)
(b)
(с)
5000 пс симуляция уақытында (a) Ki-67, (b) p27 және (c) PCNA бар CDK1 кешендерінің барлық атомдарының RMSD талдауы. Барлық кешендер 1000 ps модельдеу уақытынан кейін тұрақты ауытқуға бейім.
9-суретте біз 5000 ps модельдеу уақыт кезеңі үшін белоктардың радиусының айналуын есептедік. Үш кешен айналу радиусының төмен мәндеріне және барлық MD модельдеуіндегі тұрақты ауытқуларға бейім, бұл ақуыз құрылымының әрқайсысы арасындағы тығыздалған кешендерді көрсетеді. Үш кешеннің гидрофобты табиғаты үшін SASA (еріткіш аймағы) әдісі қолданылды, бұл үшеуі тұрақты флуктуацияға айналды және сонымен бірге әрбір ақуыз-белок әрекеттесуі арасында тұрақты гидрофобты өзгерісті көрсетті (10-сурет). 5000 ps симуляция уақытында үш кешеннің әрқайсысы үшін MD жүйелерінің жалпы энергиясын есептеуден басқа, олардың барлығы сәйкесінше −9.27 × 10 5, −9.30 × 10 5 және −1.66 × 10 6 диапазонында тұрақты энергия өзгеруіне ие болды. (11 -сурет). Энергетикалық талдаудың нәтижесі барлық имитациялық жүйелердің 5000 пс кезінде тұрақты екенін көрсетеді. Қалдықтардың ауытқуын талдауда біз үш кешен үшін барлық қалдықтардың RMSF мәнін өлшейміз (12-сурет). CDK1-Ki67 кешенінің RMSF валидациясында МД симуляциясы кезінде үлкен өзгеріске ұшыраған CDK1-дің 38-ден 43-ке дейінгі қалдықтарында айтарлықтай ауытқулар байқалады (12-сурет (а)). MD симуляциясы кезінде p27 ақуыз құрылымы бойынша 25 -тен 40 -қа дейінгі қалдықтарда айтарлықтай өзгеріс байқалды, бұл осы аймақтағы үлкен өзгерістерді білдіреді. Керісінше, MD симуляциясы кезінде PCNA протеинінің құрылымында 100 -ден 200 -ге дейінгі қалдықтарда RMSF вариациясы аз болады. Сондықтан, PCNA-да MD симуляциясы кезінде Ki-67 және p27-ге қарағанда RMSF өзгеруі аз болды.
(а)
(b)
(с)
(а)
(b)
(с)
(a) Ki-67, (b) p27 және (c) PCNA бар CDK1 кешендерінің айналу радиусы 5000 ps модельдеу уақытында. Гирация радиусының төмен мәндері екі ақуыз құрылымының арасындағы тығыздалған комплекстерді көрсетеді.
SASA (еріткіштің ауданы) 5000 пс кезінде гидрофобты анықтауға арналған барлық кешендердің конформациясының анализі тұрақты ауытқуы ақуыз-ақуыздық өзара әрекеттесудің айқын өзгерісін көрсетпеді.
(а)
(b)
(с)
(а)
(b)
(с)
(a) Ki-67, (b) p27 және (c) PCNA 5000 ps модельдеу уақытындағы MD жүйелерінің жалпы энергиясын есептеу, орташа тербелістердің әрқайсысы −9,27 × 10 5 , −9,30 × 10 5 және −1,66 × Тиісінше 10 5.
(а)
(b)
(с)
(а)
(b)
(с)
(a) CDK1 және Ki-67, (b) CDK1 және p27 және (c) CDK1 және PCNA 5000 пс модельдеу уақытында ақуыз қалдықтарының RMSF талдауы. RMSF ауытқуының жоғары мәні барлық МД симуляциясында белок құрылымының қатты өзгеруін білдіреді.
Алайда, миграциялық талдау көрсеткендей, PCNA 5000 ps MD симуляциялық зерттеу кезінде Ki-67 мен p27 салыстырғанда CDK1 арасында үлкен қашықтыққа ие болды. Біз PCNA мен CDK1 арасындағы ең үлкен қашықтықты тапқанымызға қарамастан (13(а)-сурет), бірақ олардың тұрақты байланысуы RMSF талдауы арқылы 12-суретте көрсетілген. Сонымен қатар, PCNA орташа квадраттық орын ауыстыруы (MSD) азырақ миграцияға ие (13(b)-сурет). Біз одан әрі Ki-67 және p27 байланысуы үшін CDK1 негізгі қалдықтарын талдаймыз. Негізгі байланыстырушы қалдыққа 5000 пс имитация кезінде Gi9-CDK1 ақуыз құрылымының екі бұрышты бұрышындағы Gly9, Ser10, Ile11, Leu12, Lys13, Lys14 және Val15 кіреді. Барлық байланыстыру қалдықтары бүкіл MD модельдеу кезінде тұрақты. Алайда, барлық MD модельдеу уақытында p27-CDK1 ақуыздық кешендерінде Gly9, Ser10, Leu12 және Val15-те тұрақты екібұрышты бұрыштар болды. Ақырында, PCNA-CDK1 ақуыз құрылымындағы Gly9, Ser10, Ile11, Leu12, Lys13, Lys14 және Val15, соның ішінде барлық негізгі байланыстырушы қалдықтардың МД симуляциясы кезінде тұрақты байланыс диедральды бұрышы бар екенін анықтадық. PCNA CDK1 -мен байланысуы (14 -сурет). Кластерлік талдаулар барлық MD жақтауларының арасындағы өкілдік құрылымды таңдау үшін қолданылды. Суретті салыстыру талдауы үшін 5000 пс имитация уақытында сәйкесінше 4860 пс, 2740 пс және 3880 пс ауыстырылған Ki67, P27 және PCNA CDK1 кешендерінің барлық MD кадрларының соңғы кластерлік топтарынан таңдалған құрылым ұсынылған (сурет 15). CDK1 және Ki-67, p27 және PCNA үшін мақсатты ақуыздар үшін суретті салыстыруды зерттеу 16-суретте көрсетілген.Біз CDK1-де 38-ден 43-ке дейінгі CDK1 қалдықтары 0-ден 4860 пс-ке дейін Ки-67-ге жақындағанын анықтадық (16-сурет (а)). Нәтиже Ki-67 үшін CDK1 байланысының 38-ден 43-ке дейінгі қалдықтарының жоғары ауытқуына байланысты RMSF талдауымен корреляцияланады. CDK1-p27 суретті талдау үшін p27 CDK1-ге 0 пс-тен 2740 пс-қа дейін жақындайды. Нәтижелер сонымен қатар CDK1 үшін p27 байланысының 25-тен 40-қа дейінгі қалдықтарының жоғары вариациясына байланысты RMSF талдауымен корреляцияланады (16(b)-сурет). Біз PCNA және CDK1 әрекеттесуіндегі 100-ден 200-ге дейінгі қалдықтарда 3880 пс-те CDK1-ден (жасыл) алыстауын бір PCNA (көк) циклінің аз ғана өзгерісін таба алдық (16(c) сурет). Бұл нәтиже CDK1 үшін PCNA байланысының 100 -ден 200 -ге дейінгі қалдықтардағы шағын ауытқулар үшін RMSF талдауымен де байланысты.
(а)
(b)
(а)
(b)
5000 ps модельдеу уақытындағы кешендердің миграциялық талдауы: (а) CDK1 мен қондырылған ақуыздар арасындағы барлық MD уақытындағы қашықтық және (b) барлық CDK1 кешендері үшін орташа квадраттық орын ауыстыру (MSD) талдауы MSD жоғары мәнін білдіреді ақуыз миграциясының жоғары қашықтығы бастапқы позицияны құрайды.
Негізгі байланыстырушы қалдықтардың екі бұрышты бұрышы: (a) Gly9, (b) Ser10, (c) Ile11, (d) Leu12, (e) Lys13, (f) Lys14 және (g) Val15 CDK1 ақуыз құрылымында модельдеу кезінде. 5000 пс. Диэдрлік бұрыштар мақсатты байланыстыратын ақуыздары бар CDK1 кешендері үшін есептелді: Ki-67, p27 және PCNA барлық MD модельдеу уақытында.
(а)
(b)
(с)
(а)
(b)
(с)
Барлық CDK1 мен байланыстырушы ақуыздардың кластерлік талдауы: (a) Ki-67, (b) p27 және (c) PCNA 5000 ps модельдеу кезінде ұсынылған құрылымдар CDK1 кешендерінің барлық MD фреймдері үшін соңғы кластерлік топтардан таңдалды. . Ki-67, p27 және PCNA кешенінің ұсынылған құрылымы сәйкесінше 4860 пс, 2740 пс және 3880 пс ауыстырылды.
(а)
(b)
(с)
(а)
(b)
(с)
Бастапқы суретті (0 пс) және барлық CDK1 кешендері үшін ұсынылған конформацияны салыстыру. (a) CDK1 (жасыл) контурының бірі 4860 ps жылдамдығымен Ki-67 (көк) жақындады. (b) p27 (көк) ақуыз құрылымы CDK1 (жасыл) 2740 ps-те тығызырақ байланысады. (с) PCNA (көк) циклінің бірі CDK1 -ден (жасыл) 3880 пс -ке жылжиды.
Біздің зерттеулер мен әдеби шолулардағы нәтижелерді қорытындылау үшін синоназальды IP бар науқастарда жасушалардың көбеюі мен қатерлі трансформациясы үшін CDK1-мен өзара әрекеттесетін Ki-67, p27 және PCNA молекулалық механизмі 17-суретте көрсетілген.
4. Талқылау
Төңкерілген папилломалар синоназальды трактта сирек кездесетініне қарамастан, жеңіл қайталанатын сипаты мен қатерлі трансформациясы пациенттер мен дәрігерлерді жиі алаңдатады. Қайталануды немесе қатерлі өзгерістерді ерте анықтау үшін өмір бойы жүйелі бақылау қажет және бұл ИП пациенттері үшін ауруды бақылауды жақсартуға әкелуі мүмкін [9, 20].
Ki-67 IP жасушаларында G0 фазасынан G1 фазасының басталуына ықпал етті және ол пролиферация фазасындағы жасушалық цикл үшін өрнекті сақтады. Ки-67-ақуыз, ол G0 фазасынан басқа G1-S-G2-M таралу фазасындағы жасушалық циклге әсер етеді [8, 11, 14]. P53, p63, p21 және p27 мутациялары туралы хабарланған әдебиеттерде SCC трансформациясымен синоназальды IP туындады, әлі де пікірталастар болды [6, 11, 14]. Ки-67 жақында синоназальды неоплазманың пайда болуы туралы хабарланды [21] агрессивті ісік әрекеті Ки-67 индексінің жоғарылауымен байланысты және мұрын эпителийінің ауыр дисплазияға және тіпті қабыршақты жасушалық карциномаға әкелді [22]. Көтерілген Ки-67 тіпті синхронды сквамозды жасушалы карциномалар бар АЖ-де де кездеседі. Ki-67 сонымен қатар p21, p27 және CDK [8, 11, 12, 14] әсер етеді. Алайда, p27 төмендеуі синоназальды IP-тіндерде Ки-67 экспрессиясының жоғарылауынан туындады ма деген қорытындыға келе алмадық. Қосымша зерттеулер Ки-67 мен Р27 арасындағы байланысты түсіндіруге кепілдік береді.
P53 ісігін басу функциясы Katori et al хабарлаған көптеген қатерлі ісіктермен байланысты. және Гудратхи және басқалар. [22, 23]. Олар p53 үшін тестілеу дисплазия немесе карцинома ықтималдығы бар папилломалық зақымдануларды скринингке көмектесуі мүмкін деп ұсынды, бірақ біз оны көп нұсқалы талдауда маңызды деп таппадық. Бұл біздің зерттеудегі пациенттердің шектеулі болуына байланысты. Алайда, p53 ғана емес, сонымен қатар p63 де IP -де қатерлі трансформациямен өрнектеледі [11].
Ісік жасушаларының Ki-67 экспрессиясының жоғарылауымен пролиферативті белсенділіктің жоғарылауы көптеген адам ісіктері үшін маңызды болжамдық маркер ретінде хабарланды, бұл сонымен қатар IP қайталануында және қатерлі ісік ауруында маңызды. Әсіресе, Ki-67 күдікті пролиферация кезеңінде жасушалық циклге тікелей әсер етеді және p53, p21 және p27 ісіктерді басатын гендермен өзара әрекеттесе алады және G1 фазасының бақылау нүктесіне әсер ету арқылы жасушалық циклді модуляциялайды [8, 24, 25]. Ки-67 жақында табиғат құрылымында CDK1 мен молекулалық биологияда өзара әрекеттесетіні анықталды [26] және CDK1 жасуша пролиферациясында және тіпті қатерлі трансформацияда басты рөл атқарады [10]. Біз Ki-67 жасуша циклінің G1 фазасына IPs жасушаларының енуін ғана емес, сонымен қатар CDK1-ге әсер ету арқылы жасуша ядроларында қатерлі трансформацияны тудырды деп күдіктенеміз.
Бас пен мойынның SCC қатерлі ісігіне p21 және p27 клиникалық рөлдері әлі де талқылануда, бірақ біз р27 -нің төменгі деңгейі біздің зерттеуде қатерлі трансформациясы бар синоназальды IP -де анықталғанын анықтадық. P21 және p27 зерттеулері аз болғанымен, қатерлі ісік ауруымен адамдық IP -ге қатысты. Кейбіреулер Ончел және басқалармен бірге болды. [11, 27] және кейбіреулер қарсы болды [25, 28] байқалды.
Ki-67-ден басқа, біз CDK1-мен ынтымақтастықта IP-тің қатерлі трансформациясын болжаушы PCNA-ны да таптық. Қатерлі трансформациясы бар IP-лерімізде PCNA да, Ki-67 де IHC дақтары арқылы жоғарылады.
Біздің сауалнамамызда қатерлі трансформациясы бар IP-де жоғары PCNA экспрессиясы көрсетілгендей, біз PCNA-ны синоназальды IP бар пациенттер үшін қатерлі ісік туғызатын маңызды фактор деп күдіктендік. Жақында Mumbuc және басқалардың синоназальды полиптермен салыстырғанда IP -де жоғары PCNA анықталды. [3]. PCNA CDK1-мен әрекеттесе алады және жасуша цикліне жасушаның енуіне ықпал ете алады, нәтижесінде пролиферация мен қатерлі ісік пайда болады.
Соңында, біз PLUNC-ты қатерлі ісікке шалдыққан синоназальды IP-ге зерттейміз, өйткені ол мұрын-жұтқыншақ ісігінің пайда болуын тудырады деп жиі хабарланады. Біздің алдыңғы зерттеуімізде созылмалы ауру күйіндегі псевдомонас синуситінде PLUNC экспрессиясы төмендеді [29]. PLUNC сонымен қатар көптеген бактериялар колонизациясымен созылмалы риносинуситке байланысты болды [17]. Сонымен қатар, PLUNC-те инфекцияға қарсы және антибактериалды функция болуы керек еді [30, 31]. Өйткені ол мұрын-жұтқыншақ карциномасының ісікке қарсы [32] болуы керек еді, бірақ біз SCC трансформациясымен синоназальды IP-тің корреляциясын таппадық. Керісінше, біз жоғарылаған PLUNC экспрессиясын тек бірнеше рецидивтері және ревизиялық синусын хирургиясы бар синоназальды IP бар науқастарда таба алдық. Болашақта PLUNC экспрессиясының жоғарылауының және бірнеше қайталануының келесі механизмі мен себептерін қосымша зерттеу керек.
Компьютерлік дәрі-дәрмек дизайны (CADD) клиникалық немесе ауруды зерттеуді әрі қарай зерттеу үшін пайдаланылуы мүмкін, оған ауруды зерттеу [33], қауіп факторларын зерттеу [34], жағдай туралы есептер және молекулалық механизм кіреді. PCNA, Ki-67 және p27-нің CDK1-ге қондыру және молекулалық динамикалық нәтижелерінде біз олардың үшеуінің де CDK1-ге тұрақты қондырылғанын анықтадық. P27 CDK1 -мен қатерлі ісік ауруымен синоназальды АЖ ингибиторы ретінде жұмыс істеу үшін тұрақты өзара әрекеттесуге тиіс еді. PCNA және Ki67 промоутерлер болып саналды және синоназальды IP -де жасушалардың пролиферациясы мен қатерлі ісігіне ықпал етеді.
Қорытындылай келе, бұл Ki-67, PCNA және p27 IPK қайталануы мен CDK1 арқылы қатерлі ісік ауруында маңызды екенін көрсететін алғашқы зерттеу. Біз сонымен қатар бірнеше рет қайталанатын синоназальды IP -де PLUNC өрнегінің жоғарылауын бірінші болып табамыз. Дегенмен, болашақта қосымша механизмді зерттеу әлі де қажет. Ағымдағы есептеу зерттеулерінің барлығы біздің дымқыл зертханалық зерттеулерімізбен үйлеседі, бұл біздің зерттеуімізді сенімдірек етеді және мұндай аурумен ауыратын науқастарды болашақ емдеуге қолдануға болады. Сондықтан синоназальды IP бар және Ki-67, PCNA жоғарылаған және p27 төмендеген емделушілерде қатерлі трансформацияның жоғары мүмкіндіктері бар деп санау керек және клиникалық тәжірибеде мұқият бақылау керек [35].
Мүдделер қақтығысы
Авторлар осы мақаланы жариялауға қатысты мүдделер қайшылығы жоқ деп мәлімдейді.
Алғыс хаттар
Зерттеуге Тайвань Ұлттық Ғылым Кеңесінің (NSC101-2314-B-039-013-MY3, NSC102-2325-B039-001, NSC102-2221-E-468-027), Қытай медицина университетінің гранттары қолдау көрсетті. CMU102-BC-3), Азия университетінен (ASIA100-CMU-2, ASIA101-CMU-2 және 102-ASIA-07) және Қытай медициналық университетінің ауруханасынан (DMR-102-001, DMR-103-025, DMR-103-058, DMR-103-001 және DMR-103-096). Бұл зерттеуге Тайвань Денсаулық сақтау департаментінің клиникалық сынақ және жетілдіру орталығы (DOH102-TD-B-111-004) мен Тайвань денсаулық сақтау ісік ауруларының ғылыми-зерттеу орталығы (MOHW103-TD-B-111-03) қолдау көрсетеді. ) және CMU, Тайвань, Білім Министрлігінің Жоғарғы Университет жоспарына сәйкес.
Әдебиеттер
В.Лоусон және З.М.Пател, «Төңкерілген папилломаны емдеудің эволюциясы: 200 жағдайды талдау», Оториноларингология — Бас пен мойын хирургиясы, том 140, жоқ. 3303-335 бб., 2009. Қарау: Баспагерлер сайты | Google ғалымы
К.К.Чен, С.С.Чан, Х.Дж.Хуан, Т.Лин, Ю.Ву және Ч.Ю.Чен, «ППАР-ға арналған үшеуі бір агонистерα, PPAR-γжәне PPAR-δ дәстүрлі қытай медицинасынан » Биомолекулалық құрылым мен динамика журналы, том 30, жоқ. 6, 662–683 бб., 2012. Қарау: Жариялаушы сайты | Google ғалымы
S. Mumbuc, M. Karakok, T. Baglam, E. Karatas, C. Durucu, and Y. Kibar, «иммуногистохимиялық талдау PCNA, Ki67 және p53 мұрын полипозында және синоназальды инверттелген папилломаларда», Халықаралық медициналық зерттеулер журналы, том 35, жоқ. 2, 237–241 беттер, 2007. Қарау: Google Scholar
P. Strojan, A. Ferlito, V. J. Lund et al., «Қатерлі ісікпен байланысты синоназальды инверттелген папиллома: адам папилломавирустық инфекциясының рөлі және оның сәулелік терапияға әсері», Ауызша онкология, том 48, жоқ. 3, 216–218 бб., 2012. Қарау: Жариялаушы сайты | Google ғалымы
E. Giotakis, I. P. Gomatos, L. Alevizos және т. Жергілікті қайталану және клиникопатологиялық айнымалылармен корреляция, Патологиялық зерттеулер мен практика, том 208, жоқ. 6, 338–343 беттер, 2012. Қарау: Жариялаушы сайты | Google ғалымы
M. Saegusa, H. Nitta, M. Hashimura, and I. Okayasu, «p27 (Kip1) экспрессиясының төмен реттелуі жасуша пролиферациясының жоғарылауымен корреляцияланады, бірақ p21 (waf1) және p53 экспрессиясы емес, және адам папилломавирусының қатерсіз инфекциясы. және синоназальды аймақтардың қатерлі ісіктері » Гистопатология, том 35, жоқ. 1, 55–64 беттер, 1999. Қарау: Жариялаушылардың сайты | Google ғалымы
М.Ж.Шверер, А.Сейлер, К.Крафт, К.Бакзако және Х.Майер, «папилломатозды емес мұрын шырышты қабығындағы p21waf1/cip1 өрнегінің үлгілері, эндофитикалық синоназальды папилломалар және ілеспе карциномалар» Клиникалық патология журналы, том 54, жоқ. 11, 871–876 беттер, 2001. Қарау: Google Scholar
G. Altavilla, A. Staffieri, G. Busatto, A. Canesso, L. Giacomelli және G. Marioni, «p53, p16INK4A, pRb, p21WAF1/CIP1, p27KIP1, циклин D1, Ki-67 және HPV ДНҚ өрнегі синоназальды эндофитикалық шнайдерлік (инвертті) папиллома » Acta Oto-laryngologica, том 129, жоқ. 11, 1242–1249 беттер, 2009. Көру: Publisher сайты | Google ғалымы
G. Buiret, X. Montbarbon, B. Fleury және т. Acta Oto-laryngologica, том 132, жоқ. 1, 80–85 беттер, 2012. Көру: Publisher сайты | Google ғалымы
D. Santamar'sxeda, C. Barri'xe8re, A. Cerqueira et al., "Cdk1 сүтқоректілердің жасушалық циклін жүргізу үшін жеткілікті", Табиғат, том 448, жоқ. 7155, 811–815 беттер, 2007. Қарау: Publisher сайты | Google ғалымы
С.Онкел, Т.Косгул, А.Калли, К.Калли және Э.Пинар, «Параназальды синустық жалпақ жасушалы карцинома және инверттелген папилломадағы P53, P63, P21, P27, Ki-67 бағалауы», Үнді оториноларингология және бас -мойын хирургиясы журналы, том 63, жоқ. 2, 172–177 беттер, 2011. Көру: Publisher сайты | Google ғалымы
Т.Масубучи, Ю.Тада, С.И.Маруя және т.б., «Сілекей жолдарының карциномасындағы андрогендік рецепторлардың, HER2, Ki-67 және EGFR экспрессияларының клиникопатологиялық маңызы», Халықаралық клиникалық онкология журналы, 2014. Көру: Publisher сайты | Google ғалымы
М.Эхолм, С.Беглербегович, Д.Грабау және басқалар, «Бастапқы сүт безі обырында SP6 және MIB1 антиденелері бар Ki67 иммуногистохимиялық бағалау: болжамдық құндылық пен репродуктивтілікті салыстыру» Гистопатология, 2014. Көру: Publisher сайты | Google ғалымы
К.Хеллман, Д.Линдквист, C.Ранхем, Э.Уиландер және С.Андерссон, «Адамдық папилломавирус, p16 және Ki-67 клиникалық-патологиялық айнымалыларға және қынаптың бастапқы карциномасында өмір сүруге қатысты», Британдық қатерлі ісік журналы, том 110, жоқ. 6, 1561–1570 беттер, 2014. Көру: Publisher сайты | Google ғалымы
IY Shin, NY Sung, YS Lee және т.б., «Колоректальды қатерлі ісік ауруының болжамды факторлары ретінде көптеген ақуыздардың экспрессиясы: катепсин D, p53, COX-2, эпидермистің өсу факторы рецепторы, C-erbB-2 және Ki-67, » Ішек бауыр, том 8, жоқ. 1, 13–23 беттер, 2014. Қарау: Жариялаушы сайты | Google ғалымы
Y. He, G. Zhou, Y. Zhai т.б. Медициналық генетика журналы, том 42, жоқ. 2, 172–176 бб., 2005. Қарау кезінде: Баспагерлер сайты | Google ғалымы
Y.A A. Tsou, M. T. Peng, YF F. Wu және т.б., «Мұрын полиптерінде PLUNC экспрессиясының төмендеуі созылмалы риносинуситпен ауыратын науқастарда көп бактериялы колонизациямен байланысты» Ото-рино-ларингологияның Еуропалық мұрағаты, том 271, жоқ. 2, 299–304 беттер, 2014. Қарау кезінде: Баспагерлер сайты | Google ғалымы
Accelerys, Discovery Studio клиенті v2.5, Accelrys, Inc., Сан-Диего, Калифорния, АҚШ, 2009 ж.
S. Pronk, S. P áll, R. Schulz және басқалар, «GROMACS 4.5: жоғары өткізу қабілеттілігі мен параллель ашық бастапқы молекулалық модельдеу құралдар жиынтығы» Биоинформатика, том 29, жоқ. 7, 845–854 беттер, 2013. Қарау: Жариялаушы сайты | Google ғалымы
V. Sciarretta, I. J. Fernandez, P. Farneti және E. Pasquini, «Төңкерілген папилломаны емдеуге арналған эндоскопиялық және аралас сыртқы-трансназальды эндоскопиялық әдіс: 110 жағдайды талдау,» Ото-риноларингологияның Еуропалық мұрағаты, 2013. Көру: Publisher сайты | Google ғалымы
М.Ж.Шверер, А.Сейлер, К.Крафт және Х.Майер, «Эндофитикалық шнайдерлік папилломаларда жасушалардың көбеюі мен p27Kip1 экспрессиясы» Ларингоскоп, том 112, жоқ. 5, 852–857 беттер, 2002. Қарау: Google Scholar
Х.Кати, А.Нозава және М.Цукуда, «p21 мен p53 экспрессиясының арасындағы байланыс, адам папилломавирусының инфекциясы мен синоназальды-инвертті папилломадағы қатерлі трансформация» Клиникалық онкология, том 18, жоқ. 4, 300–305 беттер, 2006. Көру: Publisher сайты | Google ғалымы
C. Gujrathi, I. Pathak, J. Freeman және S. Asa, «p53 -тің инверттелген папилломадағы көрінісі және инверттелген папилломамен байланысты қатерлі ісік», Оториноларингология журналы, том 32, жоқ. 1, 48–50 беттер, 2003. Қарау: Google Scholar
S. Gunia, F. Fritzsche, M. May, D. Liebe және S. Koch, «Жасуша циклын реттеудегі әртүрлі бұзылулар уротелий және синоназальды инверттелген папилломалардың әртүрлі биологиялық мінез-құлқын ескере ме?» Патобиология, том 75, жоқ. 1, 34–41 беттер, 2008. Көру: Publisher сайты | Google ғалымы
А.Аффолтер, С.Гельмбрехт, С.Фингер, К.Х örmann және K.G ötte, «сілекей бездері мен параназальды синустың ісіктерінде жасушалық цикл реттегіштерінің p21, p27 және p53 экспрессиясы», Онкологиялық есептер, том 13, жоқ. 6, 1089–1094 беттер, 2005. Қарау: Google Scholar
I. J. Byeon, H. Li, H. Song, A. M. Gronenborn және M. D. Tsai, «Тізбекті фосфорлану және мультиситтік өзара әрекеттесу Ki67 FHA доменімен арнайы мақсатты тануды сипаттайды», Табиғаттың құрылымдық және молекулалық биологиясы, том 12, жоқ. 11, 987–993 б., 2005. Қарау кезінде: Баспагерлер сайты | Google ғалымы
H. R. Choi, S. A. Tucker, Z. Huang et al., «Циклинге тәуелді киназа ингибиторларының дифференциалды өрнектері (p27 және p21) және олардың р53 пен Ki-67-ге қатыстылығы, ауызша сквамозды ісік кезінде Халықаралық онкология журналы, том 22, жоқ. 2, 409–414 беттер, 2003. Қарау: Google Scholar
Н.Келе ş, Б.Ердамар, А.Каур және К.Де Ṿr, «p21, p53 және p27 Kip1 синоназальды эпителийдің қатерсіз және қатерлі ісіктеріндегі өзгерістер», Оториноларингология—Бас және мойын хирургиясы, том 129, жоқ. 1, 77–84 беттер, 2003. Қарау: Жариялаушылардың сайты | Google ғалымы
Y. A. Tsou, C. M. Chen, T. C. Lin және т. Ларингоскоп, том 123, жоқ. 4, 845–851 беттер, 2013. Көру: Publisher сайты | Google ғалымы
А.Балакришнан, С.А.Марате, М.Джоглекар және Д.Чакравортти, «Бактерицидтік/өткізгіштігін арттыратын ақуыз: LPS бейтараптандырудан тыс функциялары бар көп қырлы ақуыз», Туа біткен иммунитет, том 19, жоқ. 4, 339–347 беттер, 2013. Қарау кезінде: Баспагерлер сайты | Google ғалымы
Л.Гакхар, Дж.А.Бартлет, Дж.Пентерман және т.б., «PLUNC – антибиофильдік белсенділігі бар жаңа тыныс жолдарының беттік-белсенді ақуызы», PLoS ONE, том 5, жоқ. 2, мақала идентификаторы e9098, 2010. Қарау: Жариялаушы сайты | Google ғалымы
Ю.Чжоу, З. Цзэн, В.Чжан және т.б., «Мұрын-жұтқыншақ карциномасының кандидаттық молекулярлық маркерлерін супрессиялық субтрактивтік будандастыру арқылы құрастырылған шегерілген cDNA кітапханаларының микроаррей талдауы арқылы анықтау», Еуропалық қатерлі ісіктің алдын алу журналы, том 17, жоқ. 6, 561–571 беттер, 2008. Қарау: Баспагерлер сайты | Google ғалымы
S.-C. Hsu, J.-H. Лин, С.- В. Вэнг және басқалар, «Rheum palmatum шикі сығындысы металлопротеиназа-2 және -9 матрицасын басу арқылы U-2 OS адам остеосаркома жасушаларының көші-қонын және инвазиясын тежейді» Биомедицина, том 3, жоқ. 3, 120–129 беттер, 2013. Қарау: Жариялаушы сайты | Google ғалымы
W.-Y. Лин, H.-P. Лю, Дж. Чанг және басқалар, «PSORS1 аймағындағы генетикалық өзгерістер Кавасаки ауруының дамуына және коронарлық артерия аневризмасының пайда болуына әсер етеді,» Биомедицина, том 3, жоқ. 2, 73–81 беттер, 2013. Қарау: Баспагерлер сайты | Google ғалымы
В.-Л. Ляо және Ф.-Дж. Цай, «Дараланған медицина: денсаулық сақтаудың парадигмалық ауысуы» Биомедицина, том 3, жоқ. 2, 66-72 беттер, 2013. Қарау: Жариялаушы сайты | Google ғалымы
Авторлық құқық
Авторлық құқық және#xA9 2014 Юн-Ан Цоу және т.б. Бұл Creative Commons Attribution лицензиясы бойынша таратылатын ашық қол жетімді мақала, түпнұсқаға дұрыс сілтеме жасалған жағдайда кез келген ортада шектеусіз пайдалануға, таратуға және қайта шығаруға рұқсат береді. |
Астана қаласы Дене шынықтыру және спорт басқармасының ұйымдастыруымен республикалық «Қолжетімді спорт» жобасы аясында ашық аспан астындағы йога сабағы өтті.
Жаппай сауықтыруға негізделген йога сабақтарына әртүрлі жастағы 250-ден аса адам қатысты. Ерекше форматта өткен шараға ниет білдіргендердің қатарында астаналықтармен бірге қала қонақтары да аз болмады. Олардың арасында зейнеткерлермен қатар мектеп оқушылары да жаттығу жасап жатты. Ал жаттығуды йоганың кәсіби мамандары – Сұңғат Ысқақов пен Ольга Васильева жүргізді.
«Ежелгі йога білімі арқылы халықты тұрақты түрде спортпен шұғылдануға баулу, жастар арасында салауатты өмір салтын насихаттау, физикалық және рухани сауықтыру мақсатында Астана қаласы әкімдігінің қолдауымен Триатлон саябағында алғаш рет тегін түрде йога сабағын өткізіп отырмыз. Жексенбілік жаппай сабаққа көптеген қала тұрғындары мен қонақтары қатысты. Йога шеберлері қатысушыларға ежелгі өнердің негізгі тетіктерімен таныстырып, дұрыс әрі жүйелі түрде йогамен дұрыс айналысудың тәсілдерін көрсетті» дейді «Қолжетімді спорт жобасының» жетекшісі Дана Тасболат.
Спорттық шараға қатысушылар арасында жоба серіктестері сыйлықтар мен ұтыс ойынын да ұйымдастырды.
Бас жүлдеге тігілген Түркияның «LSA» компаниясының жылжымайтын мүлік жөніндегі сарапшыларынан берілген бір апталық, екі адамға арналған Анталияға саяхат жасау жолдамасы астаналық Дарын Солтанғазинге бұйырды. |
Джуди Барретт жасаған, Қабыршақ соғу мүмкіндігі бар бұлтты «Франшиза FLDSMDFR деп аталатын өнертабысқа байланысты, ол суды тағамға айналдырады, енді фильмнің шығу күнінің 3 маусымы жоспарлануда. Білмейтіндер үшін бұл ақпарат тақырыпқа қатысты қосымша контекст беруі керек.
Негізінде, басты кейіпкер мен оның жұбайлары өз қаласын тамақтанудың кейбір бұзылуларынан құтқаруы керек. Үшінші фильм күннің жарқын сәулесін көре ме, жоқ па, сізді қызықтырады ма? Қорықпаңыз, нәтижесінде біз енді сіздікін алдық.
Бұлтты бұлт еті шарлары 3 шығу күні
«Бұлтты бұлыңғыр ет 2» 2013 жылдың 27 қыркүйегінде Америка Құрама Штаттарының кинотеатрларында көрсетілді. Бұл ізбасарлар мен сыншылардың жоғары бағасын алу үшін ашылды. (Дегенмен, көпшілігінде негізгі фильмнің рөлі жоғары болған сияқты).
Соған қарамастан, бұл фантастикалық комедия бүкіл әлемде көптеген адамдардың жүрегін жаулап алды, сондықтан үшінші бөлім мағыналы болар еді. Мұндай кәсіпорын туралы ақпарат жоқ болса да, егер ол жасыл жарықтандырылған болса, біз «бұлтты етпен қуыру мүмкіндігі 3» іске қосылатынына сенеміз. бір күні 2023 немесе одан кейін.
вальгрейндер еске алу күні ашылады
Ет шарының мүмкіндігі 3 Кастинг: Оған кім қатысады?
«Бұлтты бұлыңғырлық 2» фильмінде Билл Хадер - Флинт Локвуд, өнертапқыш. FLDSMDFR (Flint Lockwood Diatonic Super Mutating Dynamic Food Replicator) , суды тағамға айналдыратын машина. Флинтке өз қаласын тез арада құтқару міндеті жүктелген, себебі машина жанданған. Анна Фарис Нью -Йорктен климат бойынша тәжірибеден өтуші және кейіпкердің қызы Сэм Спаркске дауыс береді.
Флинттың бала кезіндегі жақсы досы, Честер В. , Live Corp басқаратын, сондай -ақ сюжет құралы бола алады. Уилл Форте кейіпкерге дауыс береді. Энди Сэмберг Тауық Брент МакХейл, ол бұрын Флинтке үнемі қорқытатын. Нил Патрик Харрис Стивті сомдайды, ол Флинттің үй жануарлары маймылы. Қосымша қосалқы кейіпкерлер болса да, олар үшінші фильмде өз позицияларын жаңартуға бейім адамдар.
ferris bueller демалыс күнінің жалғасы
Фильмнің күтілетін сюжеті
Саяхатқа шыққан кезде Флинт пен оның серіктестері «бұлтты бұлтбелдер 2» жолымен жүреді, бірақ тағы бір рет қаласын өзінің жеке өнертабысы құрған азық-түлік пен жануарлардың гибридтерінен құр қалмау үшін. FLDSMDFR . Бұл комедия ерліктің, достықтың, қызығушылықтың, сатқындық пен достықтың тарихы. Үшінші фильмнің сюжеті мазасыз болғандықтан, оқиға көптеген балама нұсқауларда болуы мүмкін, себебі оның ауқымы өте кең.
Алайда, қаланы сюжеттік оқиғалардан құтқару франчайзингтегі әр фильмде жиі кездеседі, сондықтан біз Флинт пен оның жұбайлары осы миссияны тағы да тезірек қолға алатыны шындық деп ойлаймыз. Алайда, бұл жолы кинорежиссерлер FLDSMDFR -ді толығымен шығарады немесе оның әлдеқайда жоғары үлгісін қолданады. Бұған қоса, олар өзгерген экожүйелер туралы ойлауды жалғастыра алады. лалланпрасад
Сондай -ақ тексеріңіз: YouTuber -дің сол кездегі және қазірдегі суреттері
Санаттар: Голливуд Жаңалықтар Технологиялық Жаңалықтар
Брэнди Карлилдің өмірбаяны, жасы, таза құны, бойы, вики
Брэнди Карлайл - американдық көрнекті әнші, ән жазушы және продюсер. Брэнди Карлиле The Story, By the сияқты альбомдарымен танымал |
«Қазгидромет» РМК 28 шілдеге арналған ауа райы болжамын ұсынды – Қазақстанда қатты жаңбыр жауады, найзағай ойнайды, бұршақ жауады, жел күшейеді, бұрқасын болады, сондай-ақ өте қатты аптап ыстық пен төтенше өрт қаупі бар, деп хабарлайды Zakon.kz.
Қазақстанның барлық аумағында жаңбыр жауады, оңтүстік-батыста, солтүстікте – қатты жаңбыр жауады, найзағай ойнайды, бұршақ жауады, жел күшейеді, көктайғақ, оңтүстік-батыста – шаңды дауыл күтіледі. Қазақстанның оңтүстігінде ауа райы негізінен жауын-шашынсыз болады. «Қазгидромет» РМК
Болжам бойынша, Маңғыстаудың солтүстік-шығысында, Ақмоланың солтүстігінде, Солтүстік Қазақстан облысының оңтүстігінде қатты жаңбыр жауады.
Түркістан, Қызылорда, Жамбыл, Жетісу, Алматы облыстарының басым бөлігінде, Атыраудың оңтүстігінде, Ұлытау облысының оңтүстігінде, шығысында төтенше өрт қаупі сақталады.
Сондай-ақ хабарланады:
күндіз Алматы, Жетісу, Жамбыл, Абай, Шығыс Қазақстанның басым бөлігінде, Қарағанды, Павлодар облыстарының оңтүстігінде қатты ыстық сақталады;
Алматы облысының солтүстігі мен орталығында күндіз өте қатты ыстық.
Бұған дейін синоптиктер Алматының 28-30 шілде аралығындағы ауа райы болжамын беріп, оңтүстік астанада қашан жауын жауатынын айтқан болатын. |
Алматыда патрулдік полицей адам қағып өлтірді. Қайғылы оқиға таңғы 7 шамасында Алатау ауданында болған. Тәртіп сақшысы өз кінәсін толық мойындап, қара жамылған отбасы мен марқұмның туыстарына қайғырып көңіл айтып жатыр. Ол өз әрекеті үшін кешірім де сұрады. Бірақ қаза болған әйелдің жақындары рөлге отырған кезде формадағы қызметкердің сау болғанына күмәнмен қарайды. Сақшының сайтан судан ұрттағаны рас па? тергеу қалай жүріп жатыр?
Бұл туралы "Еуразия" бірінші арнасы хабарлайды.
Өтемісов көшесімен жүйіткіп келген полицей дәл осы жерде көлік тізгініне ие бола алмай, жолдың жиегіне соғылып, одан кейін мына жаппаның астында тұрған үлкен шаңсорғышты 20 метрге дейін алып кеткен. Ал марқұм болған келіншек оның артында тұрыпты. Оның денесін 25 метр жерге дейін ұшырып жіберіпті.
Трассадан шығып кеткен полицейдің қызметтік көлігінің көлік жуатын жерде Газельге соғылып тұрғаны анық көрінеді. Ал, куәгерлер оның жүргізушісінің жоғары жылдамдықпен келіп адам қаққанын айтуда. Зардап шеккен әйел жедел жәрден жеткенше жан тапсырыпты.
Жұлдызай, құрбысы:
Мен қайтыс болғанын енді естіп отырмын . Ол кісінің аты Нұрсәуле. Көлік жуу орталығының әкімшісі.
Егер көлік жуу орталығының әкімшісі Газель болмағанда полицияның көлігі тоқтамайтын еді деп топшылауда.
Юрий Приходько, көлік жуу орталығының әкімшісі:
Мына жерде Газель автокөлігінің жүргізушісі тұрды. Ол сол сәтте машинасын енді жуып болған еді. Партульдік көлік соған соғылып барып, тоқтады. Ал келіншек одан ары ұшып кетті. Құны бір жарым миллион теңге тұратын шаңсорғышты Газельге дейін сүйреп апарып, мыжып тастаған.
Марқұм болған келіншектің аты-жөні Нұрсәуле Салықбаева. Туыстарының айтуынша, ол таңертең жұмыстан шығып, биыл мектеп бітірген кенже ұлының аттестат алу рәсіміне баруы тиіс болыпты. бірақ, табан астында болған оқыс оқиға бір отбасын қара жамылдырды. марқұмның жақындары оның өліміне себепкер болған полиция қызметкерін жауапқа тартуды талап етуде.
Сүмбілшаш Айтуғанова, марқұмның қайын апасы:
Мүмкін емес қой таңертең жұмыстан шығып келе жатқан адамды қағып кету. Тем более жұмысының алдында. 50-40 болса, жүзбен келе жатқан ғой. 25 метрге ұшырып жіберген. Насмерть кеткен. Бастан дым жоқ. Жазасын естественно алады. Алмау мүмкін емес. Өзіңіз ойлаңыз екі балаға кім қарайды?.
Көп ұзамай полиция департаментінің баспасөз қызметі адам қаққан тәртіп сақшысының видеосын жариялады. Оның айтуынша, кенеттен алдына атып шыққан көлікке соғылмау үшін көлік жуу орталығына бұрылыпты. Сол кезде рөлге ие бола алмай қалған көрінеді.
Бахтияр Төлеутай, күдікті:
Жол-көлік апаатын болдырмау үшін сол жақа қарай бұрылып кеттім. Сол жерде әйел адамды қағып кеттім байқаусызда. Кінәмді толық мойындаймын. Шын көңілден көңіл айтам қайғырып, өз кінәмді толықтай мойындаймын.
Ал полиция департаментінің өкілдері марқұмның отбасына жан-жақты көмек көрсетілетіні жеткізді.
Қазір қылмыстық іс қозғалып, сотқа дейінгі тергеу амалдары қолға алынған. Егер күдіктінің кінәсы дәлелденетін болса 10 жылға дейін бас бостандығынан айрылуы мүмкін. |
ӨНІМ АТЫ RFID жиналмалы ақылды адамның жұмсақ былғары әмиян МОДЕЛЬ №.Y-MQB008 МАТЕРИАЛ Шынайы былғары ТҮС Қоңыр түсті ӨЛШЕМІ L11*W9 см МҮМКІНДІК Ұрлыққа қарсы MOQ 300 дана (қор бар болса, келісуге болады) ОРАМАСЫ PE сөмке, картон қорап OEM және ODM Қош келдіңіз БЫЛҒАРЫ КҮТІМ: Нағыз былғары сөмкені абайлап өңдеу ұзартылуы мүмкін. оның өмірі жылдар бойынша.Егер сіз шынайы былғарыға ақша салғыңыз келсе, оған дұрыс күтім жасау ғана мағынасы бар.Жалпы, біз келесіні ұсынамыз...
сұраудеталь
Жоғары дәрежелі ақылды әйелдердің PU былғары жалпақ қарапайым ұзын ілінісу әмиян әмияны
ӨНІМ АТАУЫ Әйелдер ПУ Муфта Әмиян Модель №.Y-WQB003 МАТЕРИАЛ ПУ Былғары ТҮСІ Көк/Сұр/Қара Түс ӨЛШЕМІ L22,7*W11,5*H0,5см MOQ 300 дана (қор бар болса, келісуге болады) ОРАМАСЫ PE қап, картон қорап OEM және ODM Қош келдіңіз
сұраудеталь
2022 арзан сән дизайнері әйелдерге арналған сәнді ілінісу PU былғары әмиян жиынтығы
ӨНІМ АТАУЫ Әйелдер ПУ Муфта Әмиян Модель №.Y-WQB004 МАТЕРИАЛ ПУ былғары ТҮСІ Қызғылт/сұр/қара/қошқыл көк Түс ӨЛШЕМІ L19x W9 CM MOQ 300 дана (қор бар болса, келісуге болады) ОРАМАСЫ PE қап, картон қорап OEM және ODM Қош келдіңіз
сұраудеталь
Сәнді RFID әйелдерге арналған PU былғарыдан жасалған ұзын ілінісу картасы ұстаушы әмиян көтерме саудада
ӨНІМ АТАУЫ Әйелдер PU ілінісу әмиян МОДЕЛЬ №.Y-WQB002 МАТЕРИАЛ ПУ былғары ТҮСІ Қоңыр/сары/тауыс көк/шарап қызыл/сұр/қара Түс ӨЛШЕМІ L19*W10*H3,5 см САЛМАҚ 0,3 КГС МҮМКІНДІК RFID қорғаныс MOQ 300 дана (қор бар болса, келісуге болады) PACK, PACK Картон қорапшасы OEM және ODM қош келдіңіз |
Астана қаласы Қоғамдық кеңесінің отырысында коммуналдық ақылы көлік тұрақтары орналасатын орындарды анықтау мәселесі қаралды. Тиісті талдау жүргізілгеннен кейін ақы төлеп, көлік қоюға болатын 259 учаске анықталды. Олардың шекарасы екі жолмен– жол белгілерімен және белгілеу арқылы белгіленеді.
Елордалық Жолаушылар көлігі басқармасының басшысы Еділ Сүлейменовтың айтуынша, техникалық мәліметтер бойынша 40 тұрақ орнына 1 паркоматтан келеді.
— Жобаға кіретін жабдықтарға паркоматтар, мобильді қосымша, ақпараттандыру жүйесі, тетіктер мен төлем жасауды бақылау жүйесі жатады. Астана ЛРТ компаниясымен бірге инвестормен келісім жасалады, бұл жағдайда бюджет қаржысы емес, тек инвестициялық қаржы ғана жұмсалады, — деді баяндамашы.
Аталған жоба 2 кезеңге бөлінеді, бірінші кезеңде елорданың сол жағалауында – «Нұржол» желегінің, Ақмешіт пен Түркістан көшелерінің бойында 910 ақылы тұрақ орны пайдалануға беріледі. Бірақ бұл кезеңде Қоғамдық кеңес мүшелері мен Астана қаласының мәслихаты депутаттарының ескертулерін ескере отырып, аталған учаскелердегі тұрақтар тестілік режимде жұмыс істейді, ал жүйе техникалық жағынан толығымен сынақтан өтіп болған соң ақы алынатын болады.
Қазіргі кезде коммуналдық ақылы тұрақтарды пайдалану үшін тарифті есептеу жүргізілді.
Белгіленген баға барлық шығындарды толық өтеуге кепіл беріп, рентабельділікті қамтамасыз етеді. Есептеулер бойынша бір сағат үшін тариф 182 теңгені құрайды, бірақ жобаның әлеуметтік маңыздылығын ескере келе, базалық тарифті сағатына 150 теңге мөлшерінде белгілеу ұсынылды.
«Аталған жобаның мақсаты ақы алу, бюджетті толықтыру емес, көше-жол желісіне түсетін жүктемені азайту», — деді Е. Сүлейменов.
Кеңес мүшелері жобаны жиналғандардың барлық ниет-тілектерін ескере отырып, ешбір ескертусіз қабылдады. |
Жүрек ауруымен емханаға түсіп қалып, есімізді жиған соң, интернетті бір қарап шыққаннан-ақ, бірден жүрек ауыртар жәйтке тап болдық…
Белгілі қоғам белсендісі Алма Сайлауқызы фейсбуктағы өз парақшасында жариялаған «ТОПАСТЫҚ пен НАДАНДЫҚ» атты жазбасында Алаш арыстарының көздерін ойып алып тастаған бейнелерін жейделерге салып шығарып жатқан дүкен иелерін өткір де, әділ сынапты.
Иә, «Qulan.kz онлайн киім дүкені алаш арыстары Мағжан Жұмабайұлы, Шәкерім Құдайбердіұлы, Ахмет Байтұрсынұлы, Міржақып Дулатұлы, Жүсіпбек Аймауытұлдарының суреттері бар жейделерді сатып жатыр. Киімдер «Бес арыс» коллекциясы деп аталады, – деп жазады malim.kz сайты тілшісі Олжас Қасым.
Тілшінің жазуынша, көзі ойылған Алаш қайраткерлері бейнеленген жейдені өзінің оқушысының үстінен көрген тарих пәнінің мұғалімі Айдос Жанатұлы да, Алаш арыстарын дәріптеп жүрген Ернат Мелсұлы да бұндай қорлыққа жол бермеу керектігін кесіп айтады.
Осы дүкеннің жауапты маманы Алтынай Қанат есімді азаматша бұдан ешқандай да әбестік көрмейді екен!
– Алаш арыстарының көзсіз бейнесін жейдеге салып, сатылымға шығарыпсыздар. Неліктен мұндай әрекетке бардыңыздар?, – деген тілші сұрағына:
– Біз қазақи бренд болсақ та, шариғатпен, мұсылман дінін ұстанып киімдер сатамыз. Исламда, шариғатта айтылған. Көзі бар заттар харам болып есептеледі. Ондай көзі бар заттарды салуға болмайды. Сол сияқты адамның беті, көзі бейнеленген суреттерді сатуға болмағандықтан, біз олардың көзін алып тастадық, – деп жайбарақат жауап беріпті…
– Осы өнімді шығарар кезде Қазақстан мұсылмандары діни басқармасының рұқсатын алдыңыздар ма?
– Иә, мүфтияттың келісімімен жасалған заттар оның барлығы. Қандай дизайн жасап шығаратын болсақ та, бірінші мүфтияттан сұрап, келісімін алып жатамыз. Бұл шариғатта дұрыс деп айтылған ба, соған қарап шығарамыз, – дейді Алтынай Қанат.
Алаш арыстары бейнесінің қорлыққа ұшырауына қарсы шыққан Олжас Қасым бауырымыздың жазуынша, Qulan.kz онлайн киім дүкені парақшасында 9 қыркүйек күні Алаш қайраткерлерінің түпнұсқа суреттерін алып, олардың көзін монтажбен қалай ойып жатқанының видеосы салынған.
Видеоның өзін көру былай тұрсын, мынадай жазбаны оқудың өзі өте ауыр! Әрине, жүрегі барларға…
Мұндай бейбастақтыққа жаны күйген Алма Сайлауқызы да Діни Басқарма мен Дін істері комитетіне сауал жолдап, «Мынау санасы соқырлар кімнің көзін құртқысы келіп жатыр? Алаш рухы оянып жатқан дүйім жұртты осылай пайдаланып, харам ақша таппақшы ма?», – дейді қатты наразылық танытып.
Иә, сатылып жатқан киімдерге Алаш арыстары Ахмет, Міржақып, Шәкәрім, Мағжан, Жүсіпбек, Ілияс, Бейімбет, Сәкендер секілді тұлғаларымыздың көзін ойып алып тастап бейнелеуі қаны бардың қанын қайнататын масқара ғой!
Нағыз «Шыққыр көзім не көріп тұр?» дегізетін сорақылық бұл!
Заңғар тұлғаларымызды зағип етіп, «Соқырлар қоғамына мүше етіп кіргізіп жібергендер кімдер?
Qulan.kz онлайн киім дүкенінің мұндай масқаралығына кім рұқсат берген!
Бұлар діни көзсіз соқыр екен, ал бақылауға, рұқсат беруге тиісті органдардың
да көздері соқыр ма?
Бұндай халық көкейіндегі сұрақтарға жауап берген Қазақстан мұсылмандары діни басқармасы баспасөз хатшысы, белгілі журналист Ағабек Қонарбайұлы Qulan.kz онлайн киім дүкені өкілінің сөзін жоққа шығарады:
– Мұндай киімдер жеке кәсіпкерлердің сату мақсатында жасап жатқан дүниелері болуы мүмкін. Алайда ұлт қайраткерлерін бұлай мансұқтауға болмайды. Қазақстан мұсылмандары діни басқармасы Алаш арыстарының көзі жасырылған киімдерді шығарып, сатудың дұрыс емес екенін мәлімдейді. Шариғатта тірі жанның көзін салмай, бейнесін ғана салуға болады деген пәтуа жоқ. Мүфтият бұған қатысты пәтуа шығарған емес. Арыстарымызды бұлай «дәріптеуге» жол берілмеуі тиіс. Ел үшін жанын пида еткен Ахмет, Міржақып, Шәкәрім, Мағжан, Жүсіпбек секілді қайраткерлеріміздің асыл бейнелерін қорлауға болмайды. Мұндай әрекеттер – ұлт қаймақтарына деген құрметсіздік, – дейді Діни басқарма өкілі.
КӨЗІМІЗДІ АШҚАН КӨСЕМДЕРДІҢ КӨЗІН ОЙЫП АЛЫП, КӨЗДЕГЕН МАҚСАТЫНА ПАЙДАЛАНУ – КӨЗСІЗ КӨРСОҚЫРЛЫҚ!
Сол дүкен иелерінің өзін немесе әке-шешесінің солай көзін ойып алып, жейделерге салып саудаға шығарса, қалай болар еді? Оған өлсе де бармас еді олар?!.
Бұл Ұлттың көзін ашқан Ұлылардың көзін ойып алып, халыққа шығару – Ұлты үшін құрбан болған тұлғаларды екінші рет өлтіру!
Біріншісі – бұдан бір ғасырдай бұрын Алаш арыстарын түгел атып – асқан Кеңес Одағының қандықол жендеттерінің жауыздығы еді!
Екіншісі – сол Алаш арыстарының өздері армандаған Тәуелсіздіктің 31 жылында діни көрсоқыр ұрпақтары топастықпен өлтірді!!!
Бұлар бұндай таснадандығымен, ақша үшін ар-намысты аттап, таптап өтіп, қасиетті дініміздің атына кір келтіріп отыр.
Мемлекеттік тиісті органдар мен Қазақстан мұсылмандары діни басқармасы мұндай сауданың көзін Ұлт ұлыларының көзін ойып алумен тапқан пайдакүнемдерге шұғыл тойтарыс беріп, тоқтатып, жауапқа тартуы тиіс! |
Теңге еркін айналымға жіберілгенде, долларға шаққандағы бағамы күрт құнсызданып, ел арасында үрейлі алаңдаушылықтың болғаны рас. Сол кезде бір әріптесім: «мал базарға бардым, баға түсіп кетіпті, енді мал бағу, мал бордақылау тиімсіз», – деп, кесім айтқан еді. Мен оның бұл ойымен келіспедім. Ол да өз болжамым дұрыс деп райынан қайтпады.
Экономикалық тақырыптарды бұрыннан қаузап келе жатқандықтан, түбі қайтарым бермей қоймайтын фундаментальды саланың ойсырайтынына сенгім де де келмейтін. Оның үстіне қызмет бабымен ауыл-аймақты аралап жүріп аталған саланың даму сатысына көтерілгеніне куә болып жүрген жағдайымыз да бар.
Қазығұрт ауданы, Шарбұлақ ауылының тұрғындары мал бордақылау кәсібін бір кісідей игере бастаған. Іргелерінде бір кезде кәсібін 50 малды бордақылаудан бастаған бүгінде үш мыңға тарта ірі қара бордақылайтын «Қайып ата» ЖШС-гі атты үлкен шаруашылық бар. Жыл өткен сайын бұл шаруашылық кәсібін өрістетіп, қанатын кеңге жайып келе жатқан кәсіп иелерінің қалай өсіп-өнгені елдің көз алдын да өтті. Жайлы, табысты өмірге ынтық, өмір сүру сапасын жақсартуға ниеттенген ауылдықтар бүгінде аталған шаруашылықтың берекелі тірлігіне қарап көшін түзейтін болған. Сондай отбасылардың бірі Әбдіқұловтар. Өткен жылы үй шаруасында бала күтімімен отырған келіншек Бекешова Ақбота күйеуі Әбдіқұлов Нұралымен ақылдаса келе, мал бағу, мал бордақылау кәсібімен айналысамыз деп шешеді. Тиімсіз деген жоқ. Ақша құнсызданды, ертең қалай болады екен деп қорқақтаған жоқ. Сөйтіп, «Бекешова Ақбота» жеке кәсіпкерлігін ашып, тәуекелге бел буды.
Кәсіпкерлерге қызмет көрсету орталығы арқылы семинар-тренингтерге қатысып, көп нәрсе үйренді. Онда мал бордақылау, бизнес-жоспар, есеп-қисабын жасау, құжаттарды дұрыс жүргізу, өнімді өткізу нарығы, т.б. көптеген мәліметтерге қанығып қайтты. Кейін «Ырыс» шағын несие ұйымынан екі миллион теңге несие алып, кәсібін бастады да кетті. Ақбота несие алудың да жұрт айтып жүргендей күрделі емес екенін айтады. Қоралары дайын, үйлерін кепілге қойып, құжатын дұрыстады да айналдырған бір айдың ішінде қаржыны алып қорасына 10 бастай қара мал әкеп байлады. Енді бір-екі айда күн сайын 1 келіге жуық салмақ қоысп отырған бордақыларын етке өткізуге ниетті. Несие аларда жасаған есептері қиыс кеткен жоқ. Ақерке мұндай істің бал тәрбиесіне де септігі тиетініне қуанышты. Мал алып келгенде балалар қатты қуанды, қазір шөп-суын уақытылы беруді үйреніп алды. Бос уақыттарында кәсіп үйреніп жатыр-дейді.
– Ақбота да, мен де күнделікті жұмыстамыз. Малға тек жұмысқа кетерде, жұмыстан келген соң қараймыз, – деді Нұралы.
– Жұмыс бар, шаруашылық тағы бар уақыт жеткізе алмай шаршап, осымыз бекер болды деп өкінген сәттеріңіз болмады ма? – деп сұрадық.
– Соншалықты шаршап, жүдеп кететін ештеңесі жоқ.Дегенмен де, оңай емес. Бірақ мұндай шаруамен айналысқан соң өмірлік көзқарас та, үйдегі әңгіме де өзгереді екен. Ертең мына балаларымның несібесі болғандықтан, адам қайта қуаттана түсе ме деп қалдым. Өмір қайта мағыналы жағына қарай ауып барады, – деді Н.Әбдіқұлов.
Кейіпкеріміздің айтуына қарағанда, алғашқы алты айда несиесінің өсімақысын ғана құяды, сосын қарыздың бір бөлігін құя бастайды. Яғни, 333 мың теңгеден басталады. Кәсіпті дұрыс бастаған адамға бұл өте ыңғайлы екен.
Әңгімеміздің басында теңге еркін айналымға жіберілгенде малдың арзандағанын айттық қой. Осы сәтті Ақбота сәтті пайдаланды. Таныстары арқылы Қостанайдан 150 мың теңгеден 7 бас бұзау алдыртты. Бордақыда тұрған ақбас сиыр тұқымының бір ерекшелігі жем-шөбі уақтылы болса, күніне 800 грамнан кем салмақ қоспайды. Тек ыстық климатқа шыдамайтындықтан, кейіпкеріміз мұны тек салқын күндерге лайықтап бағамыз деп отыр. Ал, жемнің құнарына қарай күндік салмақ қосуы бір килодан басталады. Ақбота несиесінің жартысына кебек, мақсары майы, түрлі шөптер қосылып түйіршектелген мал азығын алған. Сондықтан, азықтандыруда проблема жоқ. Ал, ар жағын өзіңіз бағамдап көріңіз. Несиені жабуда мәселе туындамайтынын, қайта пайдаға шығатынын аңғарасыз.
Отағасы егістік жерлері бар екенін, бидай егетінін айтып қалды. Мұнысы жақсы екен. Қорада тағы ешкі-қой, сауын сиырлар тұр. Сауын сиырды алдағы уақытта он беске жеткізуді көздеп отырмыз дейді жас отбасы.
– Бір малға қарадың не, он малға қарадың не, бәрібір сол бір уақыт! – дейді Нұралы. – Сондықтан, машақатынан қашпай, мүмкіндігінше көбейтіңкіресек деген ойымыз бар. Қазірдің өзінде сүтін сатып, я айран ұйытып, құрт жасап, көршілерге, базарға өткізудеміз. Малдың өз жем-шөбін де осылай ақтап жатырмыз.
Бәрін талдап шығуға болар ма еді, бірақ біреудің ақшасын санау жақсы әдеп емес. Ең бастысы, Нұралы мен Ақботаның отбасылық кәсіпті дұрыс бағытта дөңгелентіп отырғаны. Екеуінің мақсаты да, әңгіме тақырыбы да ортақ. Негізінде мұндай отбасылардың іргесі берік келеді. Тек құдай тіл-көзден сақтасын! Егер, барлық үй аз да болса, отбасылық кәсіппен айналысса, онда күнкөріс туралы уайымдаудың да, доллар мен мұнай туралы бас қатырудың да қажеті жоқ.
Бұл іс-сапарымызда жанымызда жол көрсетіп Шарбұлақ ауылдық округінің әкімі Марат Әбдіқұл жүрді. Айтары көп жігіт ағасы екен. Ауылдағы кәсіпкерліктің мән-жәйінен көп мағұлұматтар айтып отырды. Ауыл әкімінің айтуынша бүгінде ауылдағы психология түпкілікті өзгерген. Қазіргінің адамы қол бос отырғанын қаламайды, әйтеуір ізденісте жүреді. Бірі жылыжай ашқысы келеді, бірі мал бордақылағысы келеді. Жоспарларын айтып әкімдікке келеді. Біз оларды қолдап, білмегендерін үйретуге қашанда дайынбыз. Ауыл тұрғындары кәсіп ашуды қолға алғалы тәртіпсіздік, арыз-шағым азая бастады. Мұндай келеңсіздіктер қолы бостың ермегі екен дейді.Ал, біз әкімнің әңгімесін тыңдай отырып ауылдағы әкім-қараның да психологиясы өзгергенін аңдадық. Бүгінгінің әкімі бюрократтықтан біртіндеп кетіп, ұйымдастырушыға шын мәнінде халықтың қызметшісіне айналып келеді. Бұл абыройлы іс.
Айтпақшы, мақаламыздың басындағы әріптесіміздің: «мал базарға бардым, баға түсіп кетіпті, енді мал бағу, мал бордақылау тиімсіз», – деп, кесім айтқаны есіме түсіп кетті. Мен де айта кетейін, күн шығыс елі не өндірсең де, қанша өндірсең де сатып аламыз деп, Қазақстанға қарап отыр. Қытайлар гендік модификацияланған тағамдардың өз азаматтарының денсаулығын күрт нашарлатқанына өте қатты алаңдаулы. Енді оларға табиғи өнім керек. Ақшаны күреп тапқан ханзу елі денсаулықтан ақшаны аямаймыз деп отырса, бізге де жақсы. Тек қауіп қылатынымыз, көп адамдарымыз әлі бейғам отырғандықтан, сұранысты қанағаттандыра алмай қаламыз ба деп ойлайсың. |
Бұған дейін Трамп ресейлік лидер Владимир Путинді жауы емес, бәсекелесі ретінде көретінін айтқан болатын.
АҚШ президенті Дональд Трамп Ресей әскері мықты болса да оның экономикасын өзгелермен салыстырғанда аз екенін айтып, өзіне «қарсылас» көрмейтінін мәлімдеді, деп хабарлайды Baq.kz ақпарат агенттігі Ria.ru-ға сілтеме жасап.
Fox News арнасына берген сұхбатында Трамптан «Ресейді АҚШ-тың басты қарсыласы санауға бола ма?» - деп сұрады.
«Олардың әскері мықты, бірақ экономикасы Қытаймен салыстырғанда төмен. Мен тіпті «қарсылас» (adversary) деген сөзді қолданғым келмейді. Біз бірге жұмыс істей аламыз. Әркім бейбітшілік пен тәртіпте өмір сүре алады және бұл біздің қолымыздан келеді», - деп жауап берді Трамп.
Бұған дейін Трамп ресейлік лидер Владимир Путинді жауы емес, бәсекелесі ретінде көретінін айтқан болатын. Ал Путиннің сыртқы саясат жөніндегі көмекшісі Юрий Ушаков Мәскеудің Трампқа келіссөздер жүргізу бойынша серіктесі ретінде қарайтынын айтты. |
Нәби аға әңгіменің ғана шебері емес. Ойын әдемі жеткізіп, орнықты жазуға да әбден машықтанып алған. Кейбір ойларын алдын-ала қағазға түсіріп, маған салып жібергенінен соны аңғардым. Сонымен, Кашмирдегі саяси ахуал ушығып тұрған сәттегі Мұхаммед Хайдар Дулат мазарын іздеу сапары қалай болғанын Нәби ағам ары қарай тарқатты.
– Сринагарға Нью-Делидегі Индира Ганди әуежайынан ұшып, бір сағаттан аса уақытта жеттік. Делегацияны жоғары деңгейде күтіп алып, Кашмир астанасының солтүстік шығысындағы Дал көлінің бетінде сандал ағашынан үй-қайық сипатында жасалып, жиекке байланған қонақүйлерге орналастырды. Қоңыр салқын ауа райы, таулы жерде өскен қарағайлары Алматыны еске салады. Сұлтандар зираты саналатын «Мазар-и Салатин» қорымына келесі күні таң ата жолға шықтық. Ол Гималай тауынан бастау алатын Желам өзенінің бұралаң тұсында орналасқан екен. Сол заматта теле-радиолардан Пәкістан жағынан үш мыңнан астам қарулы моджахед Кашмир аумағына басып кіріп, үнді сарбаздарымен қарулы қақтығыс басталғаны және әуежайдың жабылғаны туралы суыт ақпарат тарай бастаған. Делегацияны үрейлендіріп алмайын деп, жағдайды түсіндірдім. Ол қақтығыс кейін Үндістандағы үш айлық Каргил соғысы» деген атпен тарихқа енді. Сонымен, Кашмир соғыс режиміне көшті. Ал делегация мүшелері ағылшын тілін білмегендіктен айналада болып жатқан көп нәрседен хабарсыз еді. Сирнагарға жеткендеріне, өздерін жақсы қарсы алғандарына риза. Тіпті, жанымызға қосып берген сарбаздармен суретке жиі түсе бастады. Мұның бәрі ол кезде өте қатерлі еді. Ақыры,оқыс жағдай «Мазар-и Салатин» қорымына келіп, Мұхаммед Хайдар Дулат бейітін көргенде туындады. Ағаларымыз бәрін ұмытып, эйфорияға мүлдем беріліп кетті. Құран оқылып, суретке түсіп жатқанда өңі бұзылып кеткен Кашмир Білім беру министрі маған жүгіріп келіп, «Снайпер моджахедтердің қорым маңына жинала бастағаны туралы хабар түсті. Кенеттен төтенше жағдай туындауы ықтимал. Тездетіп тау басындағы «Гулмарг» деген жерге кету керек»,– деп ескертті. Алдында ғана делегацияны алып келу үшін қорымның біз жүреді-ау деген жерлері үш рет миналардан тазартылғаны айтылған. Дереу бәріне естіртіп, тез арада кету керегін айтып жатсам, Қазыбек ағамыз «Бұл жерге зорға дегенде жеттік. Өлсек өлерміз – Құлпытастағы жазуды қағазға қолмен түсіріп алмай кетпейміз. Солай ғой, Әбсаттар аға,деп қойып, ісін жалғастыра берді. Оны ойында түк жоқ Әбсаттар аға да қолдады. Амал жоқ, Әбсаттар ағаға жақындап, басқаларына естіртіп тұрып, «Сіздің дипломатиялық лауазымыңыз менікінен жоғары болғанымен ,Үндістан Елшілігінің пәрмені бойынша делегацияға мен жауаптымын. Сондықтан мынадай қатерлі сәтте аман-есен қауіпті аймақтан алып кету, елге дін аман жеткізу – тікелей менің міндетім! Ал құлпытастағы жазуды фотоға-ақ түсіріп алуға болады. Тіпті, Елшіліктің күшімен бейбіт күндері қағазға түсіріп, салып жібереміз. Егер маған жасы кіші деп қарап, айтқаныма көнбесеңіздер, басқаша көндіріп, елге барған соң екінші қайта шетелге шығартпауға күш салам»,– дедім. Сонда ғана Әбсаттар аға енді оянғандай «Нәби дұрыс айтады» деді. Мұндайда әр минут емес, секунд қымбат екені түсінікті ғой. Содан Гулмаргке жеттік. Базар ортасындағы тар жолдан аман өтсек деп іштей тілеп отырдым. Өйткені алдыңғы көлікті тоқтатып тастаса, колонна қоршауда қалады. Гулмарг деген демалыс орны әсемдігімен көз тартып, қатты ұнады. Ол жерде біраз болып, айнала тынышталғанда қонақүйге келдік. Ертеңінде Кашмир университетінде Халықаралық семинар өтті.
– Бабамыздың зираты жақсы сақталып па?
– Қорымға кірер тұстағы бір көлік қана сыятын тар жол базардың ортасымен өтеді екен. Бізге бірнеше көліктен бөлек бес-алты қарулы сарбазы бар тағы бір көлік қосып берген. Солардың қорғауымен қорымға жеттік. 1551 жылы орнатылған құлыптас жақсы сақталыпты. Ағылшын дәрігері У.Моркрофтың (1770-1822) ұйымдастыруымен 1822 жылы қойылған екінші құлпытаста парсы тілінде он сегіз қатар жазу бар екен. Тараздағы М.Х.Дулат ескерткіші түбінен алып келген топырақты ұлы ғалым зиратына сеуіп, сол жерден топырақ алынды. Кешке Кашмир провинциясының губернаторы Гириш Саксина мен Бас министр Фарух Абдолла делегацияны қабылдап, қонақасы берді. Қонақасыға бізбен бірге Білім және ғылым, денсаулық сақтау, ауылшаруашылық министрлері, Кашмир университетінің ректоры М.Забири және басқа да үлкен ғалымдар қатысты. М.Х.Дулат қабірінің басына ескерткіш қою, Сринагарда ғұламаның атына көше беру мәселесі әңгіме болды. Құлыптасты екі ел бірлесіп қойсақ деген ұсыныс айтылды.
–Дулатиды соңғы и-ды қоспай, Дулат деп қана айтуыңыздың қандай мәні бар?
–Мұхаммед Қайдар Дулаттың «Тарих и Рашиди» атты еңбегі 4-5 ғасыр бойы көшіріліп, дүние жүзі елдеріне кеңінен таралған. Алғаш 1895 жылы Лондонда Д.Росс аударып бастырған. Қазақстанда қордың ұйымдастыруымен парсы тілінен қазақ тіліне аударылды. Бізге жеткен сол тарихи жәдігер «Тарих и Рашиди» шығармасының ағылшын тіліндегі нұсқасында аты-жөні Дулати емес, Дулат деп қана аталады. Сол күйінде пайдаланудың орнына біздің кейбір ғалымдарымыз бен зерттеушілеріміз парсының дәстүріне салып, соңына «и» әрпін қосып жазуды әдетке айналдырып алды. Бір қарағанда,онда тұрған ештеңе жоқ сияқты. Алайда бұл ұстаныммен біз бір тарихи тұлғадан екі тұлға жасап алғандай боламыз. Қаншама жылдардан кейін зерттеушілер бірі Дулати есімді, екіншісі Дулат есімді тұлғаларды іздеп, уақытын кетіруі және жұртты шатастыруы әбден мүмкін ғой.
– Елшілікте жүргенде өзге де тұлғаларымызға қатысты игі істердің басы-қасында болдыңыз. Соған да қысқаша тоқтала кетсеңіз…
– 1993 жылы конкурстан өтіп, дипломатиялық қызметке алындым. Содан бері Сыртқы істер министрлігінде істеген 26 жыл ішінде Үндістан (Оңтүстік Азия өңіріндегі атомға ие держава), Ресей (Шығыс Еуропа өңіріндегі атомға ие держава), Франция (Батыс Еуропа өңіріндегі атомға ие держава), Индонезия (Оңтүстік Шығыс Азия өңіріндегі ірі ел. 260 млн халқы бар) және Өзбекстан (Орталық Азия өңірінің барлық мемлекетімен ортақ шекарасы бар ірі ел) елдерінде ұзақ мерзімді іссапарларда болып, сыртқы саясатты жүзеге асыру мәртебесі тиді.
Үндістандағы Елшілікте жүргенде Азиядағы өзара ықпалдастық және сенім шаралары жөніндегі кеңестің дүниеге келуі үшін Үндістан тарапынан қолдау алып беруді жүзеге асырдым. М.Әуезовтің 100 жылдығын Үндістанның Жазушылар одағы мекемесінде және Джавахарлал Неру университетінде атап өтуді ұйымдастырдым. Үндістандағы Қазақстанның мәдени күндерін өткізуге атсалыстым. Академик З.Қабдолов, академик М.Қозыбаев, жазушылар Б.Нұржеке, Аян Нысаналин және Байұзақ Албаниді Калкуттадағы Рабиндрат Тагордың үйіне алып бардым.
Мәскеудегі Елшілікте жүргенімде ҚР делегациясын үш күн, үш түн алып жүріп, Қадырғали Қосымұлы Жалайыр атамыздың Қасымов қаласындағы Мұсылмандар зиратында жатқан жерін анықтап, жарты тонналық белгі тас орнаттық. Қасымов татарларының қолдарындағы ақпараттарға сүйеніп, елге келген соң жадымызды жаңғырту мақсатымен Жалайыр атамыз жайында «Алтын бесік», «Қазақ өркениеті» журналдарында мақалалар жарияладым. Ресейдегі Қазақ диаспорасымен жұмыс істеп, жан-жақты көмектестім. СІМ-ге қайтып келгенімде Сунақ ата қорының сұранысына сай Сығанақ қаласында X ғасырда өмір сүрген ғұлама Хисамиддиннің «Нихая» атты еңбектерін Мысырдан таптырып, елге алғызуға мұрындық болдым. Дипломатия саласындағы мемлекеттік тілдің қолданыс деңгейін 17 пайыздан 60 пайызға көтердім.
Париждегі Елшілікте жүргенімде Мұстафа Шоқайдың Париж түбінде 23 жыл тұрған Ножан-сюр-Марндегі үйінің жанынан «Шоқай бағын» аштырып, оған мүсін орнату және туған жері Наршоқыдан үш түп ағаш әкеліп отырғызуды іске асыруды ұйымдастырдым. Францияның «Ла шеп» елдімекенінде Аттила ескерткішінің ашылу рәсіміне ҚР делегациясының қатысуын ұйымдастырдым. Француз тіліндегі поэзия порталына Мұқағали Мақатаевтың 80 жылдығы мен Қасым Аманжоловтың 100 жылдығына орай өлеңдерін Францияның белгілі ақыны Атанас-де-Трасимен бірге аударып, жарияладық. Францияда тұратын қазақтардың балалары үшін Елшілікте қазақ тілі курсын тегін ашуды ұйымдастырдым.
Жакартадағы Елшілікте жүргенімде 1473 жылы Индонезияға Самарқандтан барып, алғашқы мешітті салып, исламды таратқан Ибрагим Мәлік әулиенің Демак қаласындағы бейітіне барып, мешітін көріп, зиярат етіп қайттым. Индонезиядағы Қазақ диаспорасына көмек бердім.
Ташкенттегі Елшілікте жүргенімде Қазақ пен өзбек елі арасындағы дипломатиялық қатынастың 25 жылдығын жоғары деңгейде тойлауды, 30 жыл бойы Өзбекстанда болмаған Құрманғазы оркестрінің Самарқанд пен Ташкент қалаларындағы концерттерін ұйымдастырдым. Өзбекстандағы қазақтың қастерлі орындарын зерттеп, толықтырумен айналыстым. Айта берсе, талай дүние бар. Дегенмен әдебиет пен мәдениетке қатысты соқталы еңбектерге ғана тоқталған жөн шығар.
–Әңгімеңізге көп рақмет! Тілді, ұлтты шынайы ойлайтын өзіңіздей елшілер азаймасын!
Қ.Әбілқайыр
ПІКІР ҚОСУ
Для отправки комментария вам необходимо авторизоваться.
Редакция
Бас редакторлар
Газет туралы
Бізбен байланыс
"Қазақ әдебиеті" — Қазақстан Республикасының әдебиет, мәдениет және өнер газеті. Әр апта сайын, жұма күні шығады.
Газет 1934 жылдың 10 қаңтарынан бастап шыға бастады. «Қазақ әдебиеті» газеті — Қазақстан жазушылар одағының органы ретінде тұңғыш саны 1934 жылдың қаңтарында жарық көрген. |
Астана қаласының Білім басқармасы мен «Астана дарыны» өңірлік ғылыми-практикалық орталығының ұйытқы болуымен «Дарынды бабаларға қолдау көрсету – зияткерлік болашақты қалыптастыру жағдайы» тақырыбында өңірлік ғылыми-практикалықконференция өтті.
Елордадағы Райымбек батыр атындағы №50 «Қазғарыш» мектеп-дицейінде ұйымдастырылған конференция дарынды балаларды анықтап, оларға қолдау көрсету жүйесінің құрылымы мен мазмұнын жетілдірудің тиімді бағытын айқындап, өңірлік және халықаралық ынтымақтастықты қалыптастыруга бағытталды. «Зияткерлік ұлт - 2020», ҚР білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы аясында «Астана дарыны» өңірлік ғылыми-практикалық орталығы бірқатар іс-шаралардың өтуіне мұрындық болды. Бұл конференция аталмыш орталықтың осы бағыттағы жүйелі жұмысының жалғасы.
Астана қалалық білім басқармасы өкілдері мен Елордадағы жалпы білім беру ұйымдарының педагогтары, психологтар және Л.Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті мен С.Сейфуллин атындағы Қазақ arpo-техникалық университетінің оқытушылары, студенттер, сондай-ақ химия, математика пәндері бойынша халықаралық олимпиада тапсырмаларының, әдістемелік-нұсқаулық авторлары мен Мәскеу физика-технологиялық институты ғалымдарының басын қосқан жиында біраз мәселе талқыланды. Атап айтқанда, дарынды балаларды оқыту мен тәрбиелеу ісі, оларды психологиялық қолдау, сондай-ақ дарындылардың қоғамдық-гуманитарлық, жаратылыстану-математикалық бағыттағы жұмысын ұйымдастыру әдістемесі тілге тиек етіліп, шәкірттерінің танылуына «тер төгіп», қабілетті балаларға жағдай жасап жүрген бірқатар ұстаздар алғыс хаттармен марапатталды. Конференция шеңберінде №50 «Қазғарыш» мектеп-лицейіндегі арнайы үйірменің жұмысынан көрме ұйымдастырылып, ғарыш саласының қыр-сырын меңгеріп жүрген оқушылардың жасаған макеттері жұрт назарына ұсынылды.
Шернияз Ілиясов, №50 «Қазғарыш» мектеп-лицейінің технология пәнінің мұғалімі:
- Мектебімізде алты жылдан бері «Ғарыш әлемін ашамыз» атты үйірме жұмыс істейді. Үйірмеде 14 бала бар. Олардың дені жоғары сынып оқушылары. Балалардың жұмысы нәтижесіз емес. Халықаралық көрмелерден жүлдесіз оралған күніміз жоқ. Оқушылардың бұл салаға көзқарасы жоғары. Өзімнің мүмкіндігіме қарап, әзірге 14 баланы ғана тәрбиелеп жатырмын.
Ал үйірме жұмысына қызығушылық танытып, қатысқысы келетіндер жетерлік. Осы үйірмеден қанаттанған шәкірттеріміздің алды бүгінде Мәскеу қаласында арнайы ғарыш саласына маманданып жатыр. Бұйыртса, биыл Әлфараби Қошмағамбетов пен Мақсат Аманжолов деген оқушыларымыз осы сала бойынша Ресейге оқуға түсуге талап қылуда. Балалардың қолынан зымыран, Айкезбе (Айкезбенің Ақорда деген түрі), Байқоңыр атты макеттер жасалып, бүгін оны көрмеге ұсынып отырмыз. Бір макетті жасау үшін оқушы ең кемі төрт ай еңбектенеді. Макеттерге көбіне коматекс, фанера, стеклопластик сияқты материалдар пайдаланылды. Дайын өнім пульт арқылы басқарылады.
Каталог: docs
docs -> Демонстрационные варианты компьютерного тестирования Заболевания слизистой оболочки полости рта Задание {{ 400 }} тс кт=; мт=1 |
Қимақ тайпалары туралы алғашқы деректер VIII ғасырдан бастап кездеседі. Бұл кезде имақ деп аталған тайпалар қазіргі Шығыс Қазақстан аумағын мекендеген. VIII ғасырда имақтар түркештерге бағынышты болды, бірақ көп ұзамай олардан тәуелсіздігін алады. Бұл деректердің көпшілігі орта ғасырлық парсы-араб жазбалары, сонымен қатар «Худуд әл-алам» мен Махмут Қашқаридың еңбектері болып келеді. Гардизу, Рашид ад-Дин еңбектерінде қимақтар бірлестігіндегі жеті тайпа — эймур, имақ, татар, байандур, қыпшақ, ланиказ, ажлад туралы айтылады. Алғашқы бес тайпа туралы мәліметтер басқа жазба деректерінде кездескенімен ланиказ және ажлад тайпалары туралы мәліметтер кейінгі деректерде кездеспейді.
Махмут Қашқари қимақтар мен қыпшақтардың бір тілде сөйлейтінін айтса, «Худу әл-аламда» қимақтардың астанасы Имақия болғандығы туралы деректер келтіріледі.
Енисей қырғыздарының 840 жылы Ұйғыр қағанатын талқандауы қимақтар тарихындағы бетбұрыс кезендердің бірі болды. Осы кезде эймур, байандур және татарлар қимақтар бірлестігіне қосылады. Бұған дейін тоғызтатарлар Ұйғыр қағанатына кірсе, байандурлардың көп бөлігі оғыздардың құрамында болатын. 840 жылы Ұйғыр қағанаты құлағаннан кейін оның құрамына кірген көптеген тайпалар қимақтарға қосылады.
Қимақтар X ғасырда бүкіл Шығыс және Орталық Қазақстанды және Батыс Қазақстанды қамтыған күшті мемлекетке айналды. Қимақтар бұл кезде Батыс Алтайдан Оңтүстік Орал тауының оңтүстік шығысына дейін, батыста Арал теңізі маңына дейін және Солтүстік-Шығыс Жетісу мен Сырдарияның Иқан, Сауран қалаларына дейінгі кеңістікті алып жатты.
Қимақтардың жоғары билеушісі қақан деп аталды. Олардың көптеген қалалары болған, солардың бірі Имақия қимақтардың астанасына айналды. Әл-Идриси қимақтардың 16 қаласы болғандығы және қала тұрғындарының тұрмысы туралы айтады. Автордың айтуынша бұл қалалардың көпшілігі Ертіс жағалауында орналасқан. Елді қақан мен оның аймақтағы басқарушылары биледі.
Әл-Идрисидің айтуынша қақан билігіне сол әулеттен шыққан адам ғана мұрагер бола алды. Аймақ басқарушыларының билігі де мұрагерлік бойынша берілді, олардың иелігіндегі жерлер де басқарушылардың ұрпақтарына мұра болып қалдырылды. Аймақ басшылары әскери көсемдер қызметін де қоса атқарады. Олар қақанға әскер жасақтап беріп отырды. Бұл қызметтері үшін қақаннан тиісінше үлес алды. Кейбірі ірі тайпа көсемдері күшейіп қақанға жартылай ғана тәуелді болды, олар өздерін «патшалар» деп те атай бастады. Бұл туралы әл-Идриси «патшалар» басқарған жартылай дербес аймақтардың болғандығын айтады.
Қимақтар мен қыпшақтар өзара туыстас түрік тілінде сөйледі. Қазақстанның кең байтақ аумағын мекендеген қимақгардың негізгі кәсібі көшпелі мал шаруашылығы болды. Көшпелі тұрмысқа негізделген қимақтардың қолөнер кәсібі де жақсы дамыды. Көшпелі мал шаруашылығымен қатар егіншілік те дамыды. Өзендер мен көддерде және ормандарда балық пен аң аулады. Қала мәдениеті мен сауда дамыды. Темірден, қоладан, алтыннан, күмістен қару-жарақ, тұрмыс заттары және зергерлік бұйымдар жасалды. Қазіргі уақытта табылып отырған археологиялық материалдар бұл мәліметтерді дәлелдей түседі.
X ғасырдың соңында қыпшақ тайпаларының соққысынан қимақ мемлекеті құлап, оның орнын қыпшақ мемлекеті басты. Қыпшақ тайпаларымен аралас өмір сүрген қимақтар қазақ ру-тайпалары мен қазақ халқының қалыптасуында да көрнекті роль атқарды.
Пайдаланылған әдебиеттер: Мұхамедов М.Б., Сырымбетұлы Б., Қазақстан тарихы. Оқу құралы. – Алматы: «Қарасай», 2007. — 344 бет. |
Құлазу сезімі әр адамның басында болатын жай. Әртүрлі себептермен адамның кейде өз-өзінен құлазып, көңілсіз, тіпті үмітсіз ойларға берілетін жағдайлары болады. Оның соңы стресс, ары қарай дами келе депрессия деген дерттерге ұрындыруы мүмкін. Сондықтан құрдымға құлататын осындай залалды – құлазу атты сезімнен аулақ болып жүрген дұрыс болады.
Құлазу – күнә
Інжілде Иса пайғамбардың құлазу сезімін адамға қатерлі күналардың бірі деп атауы тектен тек болмаса керек. Өйткені, құлазыған адам үмітсіздікке салынады, бойын күмән мен қорқыныш билейді. Ондай адам әдетте сергек ойлап, мәселені байыпты шешуге қауқарсыз.
Бүгінде құлазуға салынғандардың көбі одан құтылудың жеңіл жолы ретінде арақ-шарап ішуді, мейрамханаларға барып көңіл көтеруді пайдаланып жатады. Шындығында, арақ көңіл күйі құлазыған пенденің көңілін көтере алмайды. Керісінше, арақ ішкен адам одан әрі құлазып, тез мас болады және өзіне залал келтіретін есуас әрекеттерге баруы мүмкін.
Құлазуды Інжілде неге ауыр күнә атаған? Оның астарына үңілер болсақ, құлазыған пендені түрлі жаман ойлардың иектеп алатынын, соған ерген адамның әртүрлі ақымақшылық әрекеттерге баратынын бағамдауға болады. Сайтан деген бүгінгі ғылым дамыған заманның адамдары ойлағандай ертегінің кейіпкері емес. Олар біздің көзімізге көрінбейтін нәзік тәнді тіршілік иелері.
Ой деген материалдық қуат. Қазіргі ғылым ойды өлшейтін құрал да ойлап тапты. Сайтан адамның ойын көріп, не ойлап тұрғанын біліп тұрады. Құлазыған пенденің тәнін қоршаған аура деп аталатын қуат сауыты әлсіреп, сол арқылы енген сайтан адамның санасына әсер етіп, ой арқылы өзге жаққа жетелеп әкетеді. Сөйтіп, түрлі есуас әрекеттерге мәжбүрлеп жатады. Арақ ішкізеді, зина жасатады немесе басқа да арсыздықтарға итермелейді. Тіпті, өмірден түңілдіріп, өзіне қол салуға мәжбүрлейді.
Сайтанның құрығы
Таяуда мынадай жайдың куәсі болдым. Мен бір бөлмелі пәтерді жалға беріп, аздап қосымша табыс тауып тұрамын. Жалға алған жасы жиырманы орталаған қыз құқық қорғаушылар келіп, тіркелу керектігін ескертті дегесін, уақытша тіркеуге тұрғызу үшін ЦОН-ға бардық. Адам көп болса да, тез қызмет көсретіп, ісіміз біршама жедел бітті. Дегенмен, тіркелуді жүргізетін соңғы столға келгенде жарты сағаттай күтіп отырып қалдық.
Содан әлгі қыздың талон бойынша алған нөмірі келді. Ол барғанда алдында шақырылған біреу қайта отырып, содан амалсыз күтуге тура келді. Әлгі жап-жас қыз сонша құлазып, әлдебір көңілсіз ойларға беріліп отырды. Егер ол сәл-пәл тірілеу болып, шақырғанда жедел барғанында ештеңе болмас еді. Көңілі құлазып, бей-жай күйге түскен ол бірнеше рет шақырғанда және мен барып ескерткен соң ғана орнынан тұрған.
Содан бір кезде тіркейтін маман алдындағы адамның шаруасын бітіріп, менімен бірге келген қыздың нөмірінен кейінгі нөмірді шақыртты. «Ау, мына нөмір біздікі, сіз неге бізді тіркемейсіз» деп дауыс көтерген соң ғана ол «бұл адам бар ма еді» деп таңырқай сұрады. Содан терезе жанына барып теріс қарап құлазыған қызды дауыстап әзер шақырып алдым. Оның көздерінде түңілушілік, үмітсіздік анық байқалып тұрды. Шындығын айтқанда, сонша күйінетін, құлазитын ештеңе жоқ еді. Қол-аяғы бүтін, жақсы жұмысы бар, орталықтан жайлы пәтер жалдап тұрады. Өзімді мақтамасам да, пәтерші деп қысым жасайтын адам емеспін, ақшасын төлеп тұрса болды деп, тіпті үйлеріне де бармаймын. Бар болашағы алдында дейтін жастағы қыздың сонша өмірден түңіліп, құлазығаны несі деген ой келді.
Құлазу адамды әлжуаз етеді
Құлазушылыққа салынан адам жақсы мен жаманды айырудан қалады және үмітсіздікке салынып, бітейін деп тұрған шаруасын да божыратып алады. «Секрет» фильмінде оның адамға қаншалықты залал тигізетіндігі анық көрсетілген. Құлазыған адам үнемі көңіл күйін түсіретін жаман, жағымсыз жайлар туралы ойлап жүреді. Іс жүзінде адамды құлазытатын ойлар аз емес.
Мысалы, баспанам жоқ, пәтер жалдап тұрамын, ертең қожайын шық десе не істеймін? Болмаса, жалақым аз, бастық шатақ адам, дұрыс жұмыс табылмады, жолы болмайтын қырсық жанмын деп іштей мүжіледі. Сөйтіп, үнемі көңіл күйін түсіретін жаман ойлар ойлайтын пенде сол әрекетімен шынында да өзіне жамандық шақыртқыш болып алады.
Керісінше, жақсы ойлар ойлап, жақсылықтан үміт ететін адамның алдынан жақсылыққа барар жол ашылады. Адам магнит сияқты, жақсыны да, жаманды да тартады. Тек сіз жақсы нәрселерді ойлайсыз ба, әлде жамандықты санаңызға сіңіресіз бе – мәселе сонда. Ал, құлазу сезімі адамды үнемі жаман нәрселер ойлауға, жаман ойларға берілуге мәжбүрлейді. Оның ақыры стресс, депрессия, ақырсында суицид деген жайларға жеткізбек.
Түйін: Адам өз тағдырын өзі жасайды. Жақсы ойлар ойлап, жақсылыққа назар аударсаңыз, көңіл күйіңіз көтеріңкі болып, өзіңізге сеніміңіз артады және жақсылыққа жол ашылып, мақсаттарыңызға оңай жететін боласыз. Керісінше, жаман нәрселер туралы ойлап, ұдайы жамандықты санаңызға сіңірсеңіз, құлазу, содан кейін стресс, депрессия деген дерттерге ұрынасыз және өмір жолыңызды өз қолыңызбен байлап, қырсықтан көз ашпайтын боласыз. Бұл екі жолдың қайсысын таңдау, әркімнің өз еркіндегі шаруа.
Өзін-өзі жетілдіру жөніндегі сериалдық мақалаларды алдағы уақытта да жалғастыратын боламыз. Блогымыздағы жаңалықтарды жіберіп алмаңыз. |
Сәлеметсіздер, осы мақалада біз осындай қиындықтарға қатысты негізгі ойларды қарастырамыз, мысалы, компьютердің жұмысын уақытша тоқтату немесе жүктеу. Сонымен, компьютердің өздігінен өшіп қалуының негізгі себептерін дереу қарастырайық.
Компьютердің өшіп қалуының негізгі себептері
1. Компьютердің өзін өшірудің негізгі себебі, әрине, процессордың немесе видеокартаның қызып кетуі. Әдетте, негізгі процессор компьютердің өзі өшірілуінің себебі болып табылады. Процессордың қызып кетуі қорғаныс тудырады, нәтижесінде компьютер өшеді. ДК-ге қосқан кезде BIOS-ға бұрылсаңыз, бұл оңай байқалады. Әдетте BIOS-ге кіру үшін, компьютерді қосқан кезде DEL немесе F2 пернесін (өндірушіге байланысты) басу керек. Компьютердің BIOS және әр түрлі нұсқалары туралы біздің келесі мақалаларымызда негізгі опциялар мен қызметтер туралы қосымша мәліметтер бар. Міне, маған қалай көрінетіні туралы мысал. Суретте процессордың температурасы мен процессордың жанында орналасқан ана төлемінің температурасы көрсетілген.
Бұл суретте менің процессорымның температурасы 42 градусқа дейін көтерілгенін көрсетеді, бұл қалыпты температура деп саналады. Еске сала кетейін, әр процессор сыни температураның өзіндік табалдырығына ие, мұнда модельді қарау керек, әрқайсысының өз шегі бар. Сонымен, қазір біз компьютердің өзін өшіру мүмкіндігін қарастырамыз.
1. Қыздырғышты процессормен дұрыс байланыстыру, әдетте кептіру немесе радиатор мен процессордың арасындағы термиялық паста болмауы. Жылына бір рет профилактикалық қызмет көрсетуді ұсынамыз, тазалауға арналған радиаторды алып тастаңыз және әрдайым жаңа термалды майлауды орнатыңыз. Бұл бейне карта үшін де қолданылады.
2. Желдеткіш шаңмен бітелген болса, компьютердің өзі өшірілуі мүмкін, нәтижесінде ол жұмыс істемейді немесе толық жұмыс істемейді.
3. Компьютердің өзі өшірілуінің себебі процессорды немесе видеокартаны үдеткішпен айналдыруы мүмкін. Егер сіз процессордың үстінен айналдыруды шешсеңіз, қосымша салқындату туралы қамқорлық жасауға кеңес береміз және стандартты салқындатқышты жақсы және өнімділікпен ауыстыруды ұсынамыз. Жазда жүйе бөлігіндегі оң жақ қақпағын ашуға болады, ол корпус ішіндегі температураны төмендетеді. Айтпақшы, егер сіз қызып кетсеңіз, компьютер өшіп қана қоймай, көк экран пайда болады. Бұл жағдайдан қалай шығу керек?
4. Компьютердің өзін өшірудің тағы бір себебі - бұл қуат көзі . Әдетте, жаңа бейне картаны сатып алған болсаңыз, бұл мәселе компьютерде жұмыс істеу үшін жеткіліксіз. сондай-ақ компьютер өздігінен өшіп қалу себебі электр қуатына арналған конденсаторлар болуы мүмкін. Олар әдетте «шағылысады» және осы себепті ДК-ді іске қосу үшін жеткілікті қуат жоқ.
Ақауларды жою
1. Жылына бір рет компьютерді алдын-алу және тазалауды орындаңыз. Оны өзіңіз жасай аласыз немесе арнайы қызметке хабарласыңыз. Егер сізде ноутбук болса, онда ол қызып кетсе, не істеу керек, осы мақалада оқуға болады.
2. Егер себеп электр қуатымен қамтамасыз етілсе, проблема конденсаторын немесе электр қуатының өзін-өзі (қуаты жеткіліксіз болған жағдайда) ауыстыру керек.
Осы уақытқа дейін, бәрін де, менің ойымша, сіз осы мақаланы шешкен кезде, сіздің компьютеріңіздің қосулы кезде қосылатынын білесіз. |
Облыс барлық санитарлық-эпидемиологиялық талаптарға сәйкес келетін жаңа жұқпалы аурулар ауруханасын қажет етеді.
Бұл мәселе 27 сәуірде өткен облыстық мәслихаттың әлеуметтік-мәдени даму, заңдылық, құқық тәртібі және жұртшылықпен жұмыс жөніндегі тұрақты комиссиясының отырысында көтерілді.
Депутат Әсел Шункееваның төрағалығымен өткен «Ақжол» фракциясының отырысына облыстық мәслихат хатшысы Амангелді Нугманов, облыстық мәслихат депутаттары, облыстық басқарма басшылары, Қоғамдық кеңес мүшелері қатысты.
Ақтөбе облысының Денсаулық сақтау басқармасының жұмысы туралы депутаттарды облыстық денсаулық сақтау басқармасының басшысы Рүстем Исаев хабардар етті.
Толығырақ...
Ақтөбе облыстық мәслихаты
Үздіктердің үздігі
2021-2022 жылдары облыстық мәслихаттардың бірінші Үздік хатшыларының қатарына Ақтөбе облыстық мәслихатының хатшысы Амангелді Нұғманов енді.
Жақында «Біздің депутат» республикалық қоғамдық-саяси газеті әр түрлі деңгейдегі мәслихат хатшылары мен депутаттарының арасында жыл сайынғы рейтингті жаңартты
Беделді басылымның пікірінше, бұл рейтингте Ақтөбе облысы мәслихатының хатшысы көш бастап тұр.
Бірнеше жылдар бойы «Біздің депутат» республикалық газеті жыл сайын облыстық мәслихаттардың 229 хатшысының және облыстық, аудандық, қалалық мәслихаттар депутаттарының жұмысына мониторинг жүргізіп келеді. Бұл ретте, «мәслихаттың үздік хатшысы», «мәслихаттың үздік депутаты» атағына кандидатураларды іріктеу кезінде жұмыстағы үздік менеджмент, әлеуметтік желілерге белсенді қатысу және қоғамға ашықтық сияқты өлшемшарттар ескеріледі.
Толығырақ...
Ақтөбе облыстық мәслихаты
Меритократия дегеніміз не, оның қағидаттары практикада қалай жұмыс істеуі керек және мемлекетті демократиялық басқарудың жаңа нысаны қандай артықшылықтарға ие екендігі туралы Ақтөбе облыстық мәслихаты аппаратының басшысы Тимур Айткалиев қысқа сұхбатында айтып берді.
Айткалиев Тимур Владимирович, Ақтөбе облыстық мәслихаты аппаратының басшысы.
Айтқалиев Тимур Владимирович, 1981 жылы туған, қазақ, білімі жоғары заңгерлік, Қазақ-Орыс Халықаралық университетін және Мәскеу мемлекеттік экономика, статистика және информатика университетін бітірген.
Еңбек жолын 2002 жылы Ақтөбе облысы Әділет басқармасының жергілікті өкілі және атқарушы органдарының нормативтік құқықтық актілерін тіркеу және бақылау бөлімінің бас маманы, 2007 жылдан 2009 жылға дейін Ақтөбе облысы әкімі аппаратының мемлекеттік - құқықтық жұмыс бөлімінің бас маманы болып бастаған. 2009 жылдан – Ақтөбе облыстық мәслихатының аппаратында бас маман, аппарат басшысының орынбасары, 2016 жылдың маусымынан – Ақтөбе облыстық мәслихаты аппаратының басшысы болып қызмет атқарған. Үйленген. Кәмелетке толмаған үш бала тәрбиелеп отыр.
Толығырақ...
Баспасөз хабарламасы
Байғанин ауданында 9 миллиард теңгеден астам сомаға жобаларды жүзеге асыруға дайын.
Бұл туралы осы өңірде болған облыстық мәслихат депутаттарына аудан әкімі Қайрат Утаров баяндады, айта кетерлігі, әрбір жобаның дайын жобалық-сметалық құжаттамасы бар және оған уақыт пен ақша жұмсаудың қажеті жоқ.
Құрамында облыстық мәслихат депутаттары, Қоғамдық кеңес мүшелері және облыстық басқармалардың бірінші басшылары бар жұмыс тобы ауданға барып, оның проблемалары туралы біліп, оларды шешу жолдарын бірлесіп талқылады.
Толығырақ...
Сенбілік
Осы сенбі күні басталған қаланы санитарлық тазалау және абаттандыру бойынша жыл сайынғы екі айлыққа облыстық мәслихат депутаттары белсене қатысты.
Қала әр түрлі мемлекеттік, жоғары оқу орындарының, қала кәсіпорындарының жауапкершілік аймағында орналасқан ерекше секторларға бөлінген, онда апта сайын екі ай ішінде саябақтар мен гүл бақтарын қоқыстан тазарту жүзеге асырылады.
- Біздің учаске-Тұңғыш Президент саябағы аумағының бір бөлігі, бүгін мұнда депутаттар ғана емес, облыстық мәслихат қызметкерлері де жиналды, - деп хабарлады облыстық мәслихат аппаратының басшысы Тимур Айтқалиев.
Мұнда жасалатын жұмыс көп, халық қалаулылары саябақ аймағының едәуір аумағын тазартпақшы, Облыстық мәслихаттың депутаты, Ақтөбе облысы Іскер әйелдер қауымдастығының төрайымы Күлшат Масалимованың өтініші бойынша "Жас Қанат" қауымдастығының жастар қанатының мүшелері көмекке келді.
Толығырақ...
Баспасөз хабарламасы
Облыстық мәслихаттың бюджет, өңірлік және салалық даму жөніндегі тұрақты комиссиясының көшпелі отырысы барысында депутаттар "Aqtobe su-energy group"АҚ су тазарту құрылыстарының жұмысымен танысты.
Депутат Сұлупан Шынтасованың төрағалығымен «облыстың елді мекендерін ауыз сумен, газбен, жарықпен қамтамасыз ету бойынша қабылданып жатқан шаралар туралы» мәселе талқыланған отырыс «Aqtobe su-energy group»АҚ акт залында өтті. Отырыс жұмысына облыстық мәслихаттың депутаттары, Ақтөбе облысының Қоғамдық кеңесінің мүшелері, облыстық басқармалардың басшылары, Ақтөбе қаласы әкімдігінің өкілдері, коммуналдық кәсіпорындардың басшылары («Aqtobe su-energy group» АҚ, «Энергосистема» ЖШС, «ҚазТрансГаз Аймақ» АҚ АӨФ, «Ақпан» ЖШС) қатысты.
Энергетика және тұрғын үй-коммуналдық шаруашылық басқармасының басшысы Ерлан Мұздыбаев Облыстың 323 елді мекенінің 142-сі газбен қамтамасыз етілгенін баяндады.
Толығырақ...
Баспасөз хабарламасы
2025 жылға қарай облыста жалпы сомасы 1,7 триллион теңгеге 92 жоба іске асырылатын болады.
Бұл туралы облыстық мәслихаттың бюджет, өңірлік және салалық даму жөніндегі тұрақты комиссиясының отырысында депутаттарға Ақтөбе облысының әлеуметтік-экономикалық дамуының 2022-2025 жылдарға арналған кешенді жоспары туралы баяндап, экономика және бюджеттік жоспарлау басқармасының басшысы Гүлкасима Сүентаева хабарлады.
Жоспар өңірді дамытудың 6 негізгі бағытын қамтиды және жалпы сомасы 1,7 трлн.теңгеге 92 іс-шараны іске асыруды көздейді. теңге, оның ішінде республикалық бюджет есебінен – 343,3 млрд.теңге, ЖБ – 165,6 млрд. теңге, жеке инвестициялар есебінен – 1,2 трлн. теңге. теңге.
Толығырақ...
Баспасөз хабарламасы
Облыстық мәслихаттың тұрақты комиссияларының төрағалары бастаған депутаттар тобы облыстық мұрағаттың жұмысымен және облыстың құжаттары мен мұрағаттары сақталатын ғимараттың жай-күйімен танысты.
Облыстың мемлекеттік архивіне облыстық мәслихаттың тұрақты комиссияларының төрайымдары Әсел Шүңкеева, Сұлупан Шынтасова, облыстық мәслихаттың депутаты Әсия Құлдыбаева, облыстық мәдениет, архивтер және құжаттама басқармасының басшысы Алтынай Юнисова келді.
Мемлекеттік архив директоры Марат Төлебай қонақтарды өз ведомствосының жұмысымен таныстырып, құжаттарды сақтау бойынша талаптардың қалай сақталатынын баяндады, қазіргі таңда бар проблемалармен бөлісті.
Толығырақ...
Баспасөз хабарламасы
"Ақжар плюс" тұрғын алабының тұрғындары облыстық мәслихат хатшысының қабылдауында болып, кездесу барысында өз проблемаларымен бөлісті.
Амангелді Нұғмановтың қабылдауында болған "Ақжар плюс" тұрғын үй массивінің тұрғындарын таныстыратын бастамашыл топ тұрғындар электр энергиясының, газдың, балаларға арналған мектептің жоқтығынан қиындықтарға тап болатынын айтты.
Келушілерді мұқият тыңдап, олармен барлық мәселелерді талқылай отырып, облыстық мәслихат хатшысы облыстық мәслихат бұл мәселені ерекше бақылауға алатынына нық сендірді.
Сол күні тұрғын алабының белсенді тұрғындары облыстық мәслихаттың тұрақты комиссияларының төрағаларымен әңгімелесті.
Толығырақ...
Наурыз мейрамы
Құрметті ақтөбеліктер!
Депутаттық корпус пен облыстық мәслихат аппараты Сіздерді көктемгі Наурыз мейрамымен шын жүректен құттықтайды!
Бұл мереке халқымыздың мәдениетінің ұлылығын және ең жақсы дәстүрлерін бейнелейді. Бұл айналамыздағы әлем ғана емес, адамның өзі де оянып, жаңаратын керемет уақыт.
Ежелгі дәуірден келе жатқан Наурыз бүгін көктем мен жаңарудың сүйікті мерекесіне айналды! Шығыстың бұл ежелгі мерекесі-қайта өрлеу күні, қараңғылықтан жарыққа көшу күні және біз оны көпұлтты еліміздің барлық азаматтарымен бірге үлкен қуаныш пен мақтанышпен атап өтеміз.
Толығырақ...
Баспасөз хабарламасы
Облыстық мәслихат депутаттары мәслихаттың 2021 жылы атқарған жұмысы туралы есебін тыңдап, облыстық бюджетті нақтылау мәселесін талқылады, Облыстың Қоғамдық кеңесінің құрамын бекітті және әкімдердің халықпен кездесуінің жылдық күнтізбесін келісу бойынша облыстық мәслихат хатшысына өкілеттік беру мәселесін қарады.
Осы және басқа да мәселелер облыстық мәслихаттың кезекті жетінші сессиясында облыс әкімінің қатысуымен талқыланды.
Сессия жұмысына облыстық басқармалар мен департаменттердің басшылары, облыстың қоғамдық кеңесінің мүшелері, жұртшылық пен бұқаралық ақпарат құралдарының өкілдері қатысты.
Толығырақ...
Баспасөз хабарламасы
Облыстың жаңартылған қоғамдық кеңесінің мүшелері өз төрағасын, бес комиссияның, Төралқаның басшыларын сайлады және Ақтөбе облысының қоғамдық кеңесі туралы ережені бекітті.
Облыстың қоғамдық кеңесінің төрағасын ашық дауыс беру жолымен облыстың Қоғамдық кеңесін қалыптастыру жөніндегі жұмыс тобы басшысының орынбасары - "Ардагер"қоғамдық бірлестігінің төрағасы Серік Ботагариннің төрағалығымен өткен отырыс барысында әріптестер сайлады.
Отырыс жұмысына облыстық мәслихат хатшысы Амангелді Нұғманов, облыс әкімінің орынбасары Бұлбұл Елеусінова және қоғамдық кеңес мүшелері қатысты.
Кеңесті басқару, көпшілік дауыспен, аймақтағы танымал кәсіпкерге, ҚР Президенті жанындағы Ұлттық қоғамдық сенім Кеңесінің мүшесі, сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл жөніндегі арнайы мониторингтік топтың төрағасы, "ТРК "Тандем" ЖШС Бас директоры Таттыгүл Талаеваға сеніп тапсырылды.
Толығырақ...
Баспасөз хабарламасы
Өткен жылы мемлекеттік қолдаудың арқасында ауыл шаруашылығы саласында 376 миллиард теңгеден астам сомаға өнім өндірілді.
Бұл туралы облыстық мәслихаттың бюджет, өңірлік және салалық даму жөніндегі тұрақты комиссиясының отырысында облыстық ауыл шаруашылығы басқармасының басшысы Исатай Еспағанбетов баяндады.
Депутат Сұлупан Шынтасованың төрайымдылығымен өткен отырысқа облыстық мәслихат депутаттары, облыстық басқарма басшылары қатысты.
Тұрақты комиссия мүшелеріне аграрлық секторды және тұрақтандыру қорын субсидиялау мәселелері бойынша жергілікті атқарушы органдардың жұмысы туралы баяндай отырып, Исатай Еспағанбетов мемлекеттік қолдаудың арқасында 2021 жылы облыста 376,4 миллиард теңге сомасына ауыл шаруашылығы өнімі өндірілгенін хабарлады.
Толығырақ...
Баспасөз хабарламасы
Облыстық мәслихат хатшысы "Көрісу күні" мерекесімен құттықтап, ағартушылықтың танымал қызметкері, білім беру ісінің еңбек ардагері, Ниетжан Беріковке сыйлықтар табыс етті.
Ардагерге,КСРО және Қазақ КСР Халық ағарту ісінің үздігі, Ақтөбе облысы мен Байғанин ауданының Құрметті азаматына, ағарту ісіне адал еңбегімен қосқан үлесі үшін алғыс білдіре отырып, Амангелді Нугманов облыс әкімі, облыстың депутаттық корпусы атынан 95 жастағы ақсақалды мерекемен шын жүректен құттықтап, күнделікті қажетті азық-түлік тауарларының себетін, сыйлықтарын табыс етті.
Ардагердің зайыбы, Жәмиле әжейге, облыстық мәслихат хатшысы облыс басшылығы атынан иығына жылы, қардай аппақ, мамық орамал сыйлады.
Толығырақ...
Баспасөз хабарламасы
Депутаттар облыс бюджетіне 28,3 миллиард теңге сомасында нақтылауды қарады.
Осы және басқа да мәселелерді облыстық мәслихаттың депутаттары облыстық мәслихаттың тұрақты комиссияларының бірлескен отырысы барысында талқылады.
Отырыс жұмысына тұрақты комиссиялардың төрағалары, облыстық мәслихат депутаттары, мемлекеттік мекемелердің басшылары қатысты.
Депутаттарды облыс бюджетіне ұсынылатын нақтылаулар туралы хабардар ете отырып, облыстық экономика және бюджеттік жоспарлау басқармасының басшысы Гүлкасима Суентаева бюджетті қайта қарау аясында 28,3 млрд теңге бөлу ұсынылғанын хабарлады.
Толығырақ...
8 Наурыз
Депутаттар нәзік жанды әріптестерін 8 наурыз көктем мерекесімен шын жүректен құттықтап, хош иісті сыйлықтар табыс етті.
облыстық мәслихат хатшысы Амангелді Нугманов, облыстық мәслихат депутаттары мен аппараты 8 наурыз Халықаралық әйелдер күнімен депутаттық корпустың нәзік әйелдер қауымын шын жүректен құттықтады.
-Әйелдер әр ер адамның және бүкіл елдің өмірінде өте маңызды және жетекші рөл атқарады, ал сіз, әйел депутаттар, халықтың мүддесін білдіру үшін үлкен жауапкершілікті өз мойнына алып, үлкен ауыртпалықты көтеріп және оны өте жақсы орындап келесіз, - деп атап өтті әріптестерін шын жүректен құттықтаған облыстық мәслихат хатшысы. - Облыстық мәслихат аппаратының атынан шын жүректен сіздерді осы көктемнің шырайлымерекесімен құттықтаймын және Сіздерге зор денсаулық, шығармашылық табыс және отбасыларыңызға амандық тілеймін!
Толығырақ...
Баспасөз хабарламасы
Облыстық мәслихат депутаттары мектептегі білім беру сапасын, ЖПҚ жұмысын және кәсіпорын қызметкерлерінің құқықтарын қорғауды талқылады.
Бұл мәселелер облыстық мәслихаттың әлеуметтік-мәдени даму, заңдылық, құқық тәртібі және қоғаммен жұмыс жөніндегі тұрақты комиссиясының отырысында талқыланды.
Отырыс жұмысына облыстық мәслихат депутаттары, облыстық білім беру мекемелерінің және жергілікті полиция басшылары қатысты.
Орта білім беруді қамтамасыз ету сапасы туралы баяндаған облыстық білім басқармасы басшысының орынбасары Бертлеуова Нургүл өткен жылы облыста 20 мектеп салынғанын, тағы 12-сі аяқталғанын хабарлады.
Толығырақ...
Баспасөз хабарламасы
Облыстық мәслихат депутаттары дәрі-дәрмектің бағасын, медициналық қызметтің сапасын талқылады.
Бұл мәселелер "Ақжол" партиясының депутаты Әсел Шункееваның төрағалығымен өткен облыстық мәслихаттың әлеуметтік-мәдени даму, заңдылық, құқықтық тәртіп және қоғаммен жұмыс жөніндегі тұрақты комиссиясының отырысында талқыланды.
Денсаулық сақтау министрлігі Медициналық және фармацевтикалық бақылау комитетінің облыстық департаментінің басшысы Әлия Латыпова депутаттарға хабарлағандай, 2021 жылы департаментке ақтөбеліктерден 133 өтініш келіп түскен
Толығырақ...
Баспасөз хабарламасы
Биыл «Жұмыспен қамтудың жол картасы» бағдарламасы аясында бөлуге жоспарланған 19 миллиардтан астам теңге әлеуметтік жобаларды іске асыруға бағытталады.
Бұл туралы облыстық мәслихаттың әлеуметтік-мәдени даму, заңдылық, құқықтық тәртіп және қоғаммен жұмыс жөніндегі тұрақты комиссиясының отырысында Экономика және бюджеттік жоспарлау басқармасы басшысының м.а.Адайбек Есенаманов хабарлады
Толығырақ...
Баспасөз хабарламасы
Депутаттар 2022-2024 жылдарға арналған облыстық бюджетті нақтылау жобасын қарады.
Комиссия төрағасы Сұлупан Шынтасованың төрағалығымен өткен облыстық мәслихаттың бюджет, өңірлік және салалық даму жөніндегі тұрақты комиссиясының отырысында депутаттар облыстық мәслихаттың "2022-2024 жылдарға арналған облыстық бюджет туралы" шешіміне өзгерістер енгізу туралы мәселені қарады. Шығыстар бойынша ақпаратты Экономика және бюджеттік жоспарлау басқармасының басшысы Адайбек Есенаманов ұсынды. |
Ақпаратты жеткізетін негізгі құрал болып объектке деген үндеу жасау тәсілі келеді. Бұл жеке-дара жағдайларға да, бұқаралық ауқымдарға да тура келеді. Үндеу әдетте адресті түрде келеді әрі әзірленген негізге бағышталады, адресат, кем дегенде, оқиғалар жөнінде хабардар болуы тиіс.
Құранда Алла жалпы заңдар мен шектеулерді сипаттудан бөлек әр-түрлі адамдар категориясына арнайы түрде үндейді. Сол адамдар категориясының бірі болып сенуші адамдар келеді.
Арабша бұл фраза келесідей оқылады: «иә әйюхәл-ләзинә әмәну», бұның аудармасы: «Иә сенім артқандар».
Сөйлемшенің өзі адамдарда сенім бар екенін айтып отыр, сондықтан:
1) сенімге деген шақыру қисынды болып келеді
Иә сенім артқандар! Аллаға, Оның елшісіне, Ол Өзінің елшісіне түсірген Кітапқа, Ол бұрында түсірген Кітапқа сенім артыңдар! Кім Алладан, Оның басқарушыларынан, Оның Кітаптарынан, Оның елшілерінен әрі Соңғы күннен жабылса, сол терең адасушылыққа батады! (4:136)
Жай ғана сенім келтіру жеткіліксіз, себебі сенім іссіз өлі ғой. Осыдан:
2) бойұсынушылыққа деген шақыру туындайды
Иә сенім артқандар! Бойұсынушылыққа толықтай кіріңдер әрі тілазардың ізіне ермеңдер! Расында, ол сендер үшін – айқын қарсылас! (2:208)
Бойұсынушылықта орындаудың шарттары болуы керек. Оларды білу үшін тыңдау қажет, бұны:
3) тыңдаушылыққа деген шақыру талап етеді
Иә сенім артқандар! Алланы, елшіні әрі араларыңда ықпалға иелерді тыңдаңдар! Бір-нәрсеге даулассаңдар, осымен Аллаға әрі елшіге жүгініңдер, егер Аллаға және Ақырғы күнге сенсеңдер. Бұл мағынасын ашу жағынан жақсырақ әрі көркемірек болады! (4:59)
Иә сенім артқандар! Алланы әрі Оның елшісін тыңдаңдар, және де тыңдап жатқан кездеріңде, одан теріс бұрылмаңдар! (8:20)
Иә сенім артқандар! Алла мен Оның елшісіне жауап қайтарыңдар, ол сендерді тірілтетінге шақырған кезде! Алла ер мен оның жүрегінің арасында орналасқанын біліңдер! Расында, сендер Оған жиналасыңдар! (8:24)
Иә сенім артқандар! Алланы тыңдаңдар, елшіні тыңдаңдар әрі істеріңді бекер қылмаңдар! (47:33)
Адам өз бастамасында берік болуы тиіс, сондықтан:
4) берілгенділікке деген шақырушылық өте маңызды болып келеді
Иә сенім артқандар! Алла мен Оның елшісін сатпаңдар! Біле тұра аманаттарыңды сатпаңдар! (8:27)
Жұртқа мәлімдісі, Құран ойлампаз адамдарға бағдарланған, сондықтан:
5) абай болушылыққа деген шақыру ерекшеленеді
Иә сенім артқандар! Алладан сақсыныңдар әрі өсімнен қалғанды қалдырыңдар, егер сенуші болсаңдар! (2:278)
Иә сенім артқандар! Алладан шынайы сақсынумен сақсыныңдар әрі тек бойұсынған болып қана өліңдер! (3:102)
Иә сенім артқандар! Еселенген өсімнен тамақтанбаңдар және де Алладан сақсыныңдар, мүмкін, жетістікке жетерсіңдер! (3:130)
Иә сенім артқандар! Қырағылық танытыңдар! Жасақ болып аттаныңдар, немесе барлықтарың бірге аттаныңдар! (4:71)
Иә сенім артқандар! Алланың сендерге деген жарылқауын еске алыңдар, адамдар сендерге қолдарын созғанда, Ол олардың қолдарын тыйды! Алладан сақсыныңдар, сенушілер Аллаға тәуекел етсін! (5:11)
Иә сенім артқандар! Алладан сақсыныңдар, Оның ықыласына бөленуге ұмтылыңдар әрі Оның жолында ынталаныңдар, мүмкін, жетістікке жетерсіңдер! (5:35)
Иә сенім артқандар! Алладан сақсынсаңдар, Ол сендерге ажыратушылық береді, жаман істеріңді жабады және сендерді кешіреді. Расында, Алла үлкен артықшылыққа ие! (8:29)
Иә сенім артқандар! Алладан сақсыныңдар әрі шыншылдармен бірге болыңдар! (9:119)
Иә сенім артқандар! Алладан сақсыныныңдар әрі лайықты сөздер айтыңдар! (33:70)
Иә сенім артқандар! Алладан және Оның елшісінен озбаңдар! Алладан сақсыныңдар, расында, Алла – Естуші, Білуші! (49:1)
Иә сенім артқандар! Жорамалдардың көбісінен шеттеніңдер, расында, жорамалдардың бір бөлігі – күнә. Бір біріңді аңдымаңдар және бір бірлеріңді жамандамаңдар. Араларыңнан біреулеріңе марқұм бауырының етін жеу ұнамды бола ма? Бұл сендерге жиіркенішті ғой! Алладан сақсыныңдар! Расында, Алла – тәубе қабылдаушы, Рақымды! (49:12)
Иә сенім артқандар! Алладан сақсыныңдар, Оның елшісіне сенім артыңдар, әрі Ол сендерге Өз мейірімінің екі еселік кепілін береді! Ол сендерге сендер сонымен жүретін Нұрды орнатады, әрі сендерді кешіреді! Алла – Кешіруші, Рақымды! (57:28)
Иә сенім артқандар! Жасырын түрде әңгімелескен кездеріңде, күнә, дұшпандық әрі елшіге бағынбаушылық жайлы әңгімелеспеңдер, бірақ таупиықтық пен абай болушылық жайлы әңгімелесіңдер! Сендер Оған жиналатын Алладан сақсыныңдар! (58:9)
Иә сенім артқандар! Алладан сақсыныңдар! Әр тұлға ертеңгі күнге өзіне не дайындағанын қарасын. Алладан сақсыныңдар! Расында, Алла істерің жайлы хабардар! (59:18)
Иә сенім артқандар! Расында, жұбайларың мен балаларыңның арасында өздеріңе қарсыластарың бар! Олардан сақтаныңдар! Егер сендер кешсеңдер, кеңшілік жасасаңдар әрі кешірсеңдер, расында, Алла – Кешіруші, Рақымды! (64:14)
Иә сенім артқандар! Отындары адамдар мен тастар болатын оттан өздеріңді әрі жанұяларыңды қорғаңдар! Оның үстінде – қатаң әрі қатал басқарушылар. Олар Алланың әмірлерінен жалтармай, әмір етілгенді орындайды. (66:6)
Тиімділік үшін, әрекеттердің ынталандыруы бейнелі сөздер арқылы болады:
6) көмек сұрау арқылы
Иә сенім артқандар! Аллаға көмектессеңдер, Ол сендерге көмектесіп, табандарыңды бекітеді! (47:7)
Біз өзіміздің адами шектелгендігімізді жақсы түсінеміз, сондықтан:
7) тәубеге келушілікке деген шақыру бізге түсінікті келеді
Иә сенім артқандар! Алланың алдында жүректен тәубе етіңдер! Мүмкін, Иелерің жаман істеріңді жауып, ішінде өзендер ағатын бақтарға кіргізеді!.. (66:8)
Үстемнің үндеулерін орындаушылық қоғамның үйлесімді дамуы үшін керек, бұл:
8) қызмет етушілікке деген шақыруды түсіндіреді
Иә сенім артқандар! Біз сендерді ризықтандырғаннан пайдалыны жеңдер, әрі Аллаға алғысты болыңдар, егер Оған қызмет етсеңдер! (2:172)
Иә сенім артқандар! Тізелеріңе тұрыңдар, сәждеге жығылыңдар, Иелеріңе қызмет етіңдер әрі жақсылық жасаңдар, мүмкін, жетістікке жетерсіңдер! (22:77)
Қызмет үлкен жауапкершілікті әрі
9) әділдікте деген тұрыстылықты талап етеді
Иә сенім артқандар! Белгілі бір мерзімге қарыз алсаңдар, бұны жазыңдар. Жазбаны екеуіне де әділетті хатшы жүргізсін. Алла оны үйреткендей жазудан ол бас тартпасын. Ол жазсын, ал қарыз алуға құқықты кісі айтып жаздырсын. Ол өзінің Иесі Алладан сақтансын, әрі одан еш нәрсе кемітпесін. Қарыз алуға құқықты кісі не ақылсыз, не әлсіз болса, не айтып жаздыра алмаса, оның жебеушісі әділдікпен айтып жаздырсын. Бұны сендердің ерлеріңнің арасынан екеуімен куәландырыңдар. Ал екі ер болмай қалса, куәгер ретінде өздеріңе қанағаттанарлық бір ермен және екі әйелмен. Әйелдердің біреусі қателессе, басқасы оған еске салады. Куәгерлер, оларды шақырған кезде, бас тартпасын. Шағын немесе үлкен қарызды және оның мерзімін жазудан зерікпеңдер. Бұл Алланың алдында сендер үшін мөлшерлесті, куәлік ретінде дұрысырақ әрі күмәннің болмауына жақынырақ. Араларыңда жүретін қолма-қол сауда бұған жатпайды. Бұны жазбасаңдар, теріс қылық болып саналмайды. Бірақ сауда келісімдердің жасалынуы жайында куәлік беріңдер. Хатшы мен куәгерге зиян келтіруге тырыспаңдар. Ал егер зиян келтірсеңдер, расында, бұл сендер үшін жолдан тайғандық болады! Алладан сақсыныңдар! Расында, Ол сендерді үйретеді! Алла әр нәрсені Білуші! (2:282)
Иә сенім артқандар! Мүліктеріңді өзара бекерге жұтпаңдар, бірақ бұл өзара келісімдерің бойынша сауда болмаса ғана! Өздеріңді өлтірмеңдер! Расында, Алла сендерді аяйды! (4:29)
Иә сенім артқандар! Алланың алдында мөлшерлестікте тұрысты куәгерлер болыңдар, тіпті өздеріңе де, немесе ата-аналарыңа, немесе жақындарыңа қарсы болса да, мейлі бай не кедей болсын, ал Алла болса екеуіне де жақын! Құмарлықтарға ермеңдер, бұл – әділдікті бұзбас үшін! Қисайтсаңдар немесе жалтарсаңдар, Алла істеп жүрген нәрселерің жайлы хабардар! (4:135)
Алланың алдында тұрысты, мөлшерлес куәгерлер болыңдар!
Адамдардың жек көрушіліктері себебінен қылмыскер болмаңдар, бұл әділдікті бұзбас үшін!
Әділ болыңдар, бұл абай болушылыққа жақынырақ!
Алладан сақсыныңдар! Расында, Алла істеп жүрген нәрселерің жайлы хабардар! (5:8)
Иә сенім артқандар! Араларыңнан біреулеріңе өлім келген кезде, өсиет еткен сәтте, өздеріңнен әділетке ие екі кісі немесе өздеріңнен басқа екі кісі, араларыңдағы куәлік болулары тиіс. Жер кезіп жүрген кездеріңде, өлім бәлекетіне ұшырасаңдар, оларды байланыстан кейін тоқтатыңдар. Күмәндансаңдар, олар:
«Тіпті жақындар болса да, біз бұны ешқандай бағаға сатпаймыз, әрі біз Алла куәлігін бұзбаймыз. Расында, олай болса, біз сонда күнәһар боламыз ғой!» – деп Алланың атымен ант берсін. (5:106)
Құрбандылықсыз нәтижеге жету мүмкін, бірақ ол да дұрыс жүзеге асырылуы тиіс, бұл
10) дұрыс шығын шығаруға деген шақырушылықта айтылды
Иә сенім артқандар! Біз сендерді ризықтандырғаннан шығындаңдар, мәміле де, достық та, жақтаушылық та болмайтын күн келмей тұрғанда. Жабылғандар – зұлымдар ғой! (2:254)
Иә сенім артқандар! Садақаларыңды азарлау мен реніштеріңмен бекер қылмаңдар. Бұл, Алла мен Ақырғы өмірге сенім артпай, мүлігін адамдардың алдында көрініп тарататынға ұқсас. Бұл топыраққа жабылған жартастың мысалына ұқсас. Жартасқа нөсер жауды да оны жалаңаш қалдырды. Тапқандарының бір нәрсесімен де қолданыла алмайтын болады. Расында, Алла жабылған адамдарды бағыттамайды! (2:264)
Иә сенім артқандар! Сендер тапқан және Менің сендер үшін жерден шығарған салауатты нәрселерден шығындаңдар. Бұған көздеріңді жаппасаңдар, өздерің ала қоймайтын сапасыз нәрселерден шығындамаңдар. Алла – Бай, Даңқты екенін біліңдер! (2:267)
Жаратушыға сүйенбей дұрыс жолда берік тұру қиын келеді, сондықтан Ол бізді
11) еске алушылыққа бағыттайды
Иә сенім артқандар! Алланы көп еселік еске алумен еске алыңдар (33:41)
Иә сенім артқандар! Мүліктерің мен балаларың Алланы еске алудан алаңдатпасын! Бұны жасағандар, олар – зарарда! (63:9)
Өкінішке орай сенушілердің әрқайсысы қажетті қасиеттерге ие бола бермейді, бұл
12) жазғырумен бірге ілескен үндеуде көрініп тұр
Иә сенім артқандар! Сендерге Алла жолында аттаныңдар делінгенде, сендер неліктен ауырсынып жерге жабыса жығыласыңдар?! Сендер таяу өмірді ақырғы өмірден артық қанағат тұтып жүрсіңдер ме?! Расында, таяу өмірдің рақаты ақырғымен салыстырғанда аз ғана болып келеді! (9:38)
Иә сенім артқандар! Істемеген нәрселеріңді неге айтасыңдар? Айтып, істемегендерің үшін Алланың жиіркеніші үлкен! (61:2-3)
Сенушілер өз істерін түзетулері үшін Алла оларға
13) өсиеттермен бірге үндейді
Иә сенім артқандар! «Бізді бақшы» – демеңдер, «Бізге қарап қойып жүрші!» – деңдер және тыңдаңдар. Ал жабылғандарға – ауыр азап! (2:104)
Иә сенім артқандар! Көмекті сабырлық пен байланыста іздеңдер! Расында, Алла сабырлылармен бірге! (2:153)
Иә сенім артқандар! Кітап берілгендердің бір тобының тілін алсаңдар, олар сендерді сенімдеріңнен кейін жабылушылыққа қайтарады! (3:100)
Иә сенім артқандар! Айналаларыңа өздеріңнен басқа ешкімді алмаңдар. Олар сендерге бөгет жасаудың мүмкіндігін жіберіп алмайды. Олар сендердегі бар нәрсені қалайды. Олардың сөздерінен жеккөрушілік көрінді, ал көкіректерінде жасыратындары одан да артық. Біз сендерге белгілерімізді түсіндірдік, ақылды болсаңдар! (3:118)
Иә сенім артқандар! Егер сендер жабылғандардың тілін алсаңдар, олар сендерді ергендеріңнен тайдырады әрі сендер зарар шеккен болып қайтасыңдар! (3:149)
Иә сенім артқандар! Өз бауырларына, олар жер кезіп жүрген немесе жорыққа шыққан кезде: «Олар біздің қасымызда болғанда, олар өлмес еді және өлтірілмес еді!» – деп айтқан жабылғандарға тәріздес болмаңдар. Алла бұл пікірді жүректеріне орнатты, ол қасірет болуы үшін. Алла тірілтеді әрі өлтіреді. Алла істеген нәрселеріңді көреді! (3:156)
Иә сенім артқандар! Жабылғандарды сенушілердің орнына жебеуші қылып алмаңдар! Алла сендерге қарсы анық жарлық орнатсын деп қалайсыңдар ма? (4:144)
Иә сенім артқандар! Яһудилер мен мәсіхшілерді жебеушілер қылып алмаңдар! Олар бір-біреулерінің жебеушілері. Араларыңнан кім оларды өзіне жебеуші қылып алса, соның өзі олардан! Расында, Алла зұлымдарды бағыттамайды! (5:51)
Иә сенім артқандар! Міндеттеріңді мазақ пен ойынға айналдыратын, сендерден бұрын Кітапқа иеленушілерді әрі жабылғандарды өздеріңе жебеуші қылып алмаңдар! Алладан сақсыныңдар, сенушілер болсаңдар! (5:57)
Иә сенім артқандар! Өздерің өздерің үшінсіңдер. Бағытталған болсаңдар, жаңылушы сендерге зиянын келтірмейді! Аллаға барлықтарын қайтасыңдар, сол кезде Ол сендерге істеген нәрселерің жайлы хабарлайды! (5:105)
Иә сенім артқандар! Расында, дін иелері мен монахтардың көбісі адамдардың мүліктерін босқа жұтады әрі Алланың жолынан бездіреді! Алтын мен күмісті жинап, Алланың жолында шығындамайтындарды ауыр азаппен қуандыр! (9:34)
Иә сенім артқандар! Сендерге әскерлер келген кезде, Алланың сендерге деген жарылқауы болғаны естеріңде болсын. Біз оларға сендер көрмеген әскерлер мен желді жібердік. Алла істеген нәрселеріңді көріп тұрады! (33:9)
Иә сенім артқандар! Хабарландырушыны сүйемелдеңдер және оны мойындауға келісіңдер! (33:56)
Иә сенім артқандар! Мұсада жақтырмаушылық сезімін тудырған кісілер тәрізді болмаңдар. Алла оны олардың сөздерінен құтылтты. Ол Алланың алдында байыпты болды. (33:69)
Иә сенім артқандар! Жолдан тайған кісі сендерге хабар жеткізсе, надантықтың себебінен кесір тигізбес үшін оны айқындаңдар, әйтпесе істегендеріңе өкінесіңдер. (49:6)
Иә сенім артқандар! Бір адамдар басқа адамдарды тәлкектемесін, мүмкін солар олардан жақсы шығар. Бір әйелдер басқа әйелдерді де, мүмкін солар олардан жақсы шығар. Бір-бірлеріңде кемшіліктерді тіміскілемеңдер әрі бір-бірлеріңе намысқа тиерлік лақап ат қоймаңдар. Сенім келтіргеннен кейін жолдан таюшы болып аталғандық нендей жаман нәрсе. Тәубеге келмегендер, олар зұлымдар болып табылады! (49:11)
Иә сенім артқандар! Елшімен әңгімелесейін десеңдер, жасырын әңгімелесудің алдында садақа беріңдер. Бұл өздерің үшін жақсы әрі тазарақ болады. Бірақ ештеңе таппасаңдар, Алла – Кешіруші, Рақымды ғой! (58:12)
Иә сенім артқандар! Менің әрі сендердің қарсыластарымызды жебеуші қылып алмаңдар! Сендер оларға сүйіспеншілікпен қарайсыңдар, ал олар болса сендерге ақиқаттан келген нәрседен жабылды. Олар елшіні әрі сендерді Иелерің Аллаға сенім артқандарың үшін қуады. Менің жолымда ынталануға шықсаңдар әрі Менің ризашылығыма ұмтылсаңдар, бірақ оларға деген сүйіспеншілікті жасырсаңдар, сендер нені жасырып, нені жария ететіндеріңді Мен артығырақ білемін. Кім араларыңнан соны істесе, сол тура жолдан жаңылды. (60:1)
Иә сенім артқандар! Алланың риза болмаушылығын шақырған адамдарға жебеушілік қылмаңдар! Олар ақырғы өмірге деген үміттерін үзді, жабылғандардың қабірдің мекендеушілеріне деген үміттерін үзгендері тәрізді! (60:13)
Иә сенім артқандар! Ауыр азаптан сендерді құтқаратын саудаға сілтейін бе? (61:10)
Тәрбиелеу түрлері әр-түрлі, жүріс-тұрыстың бірыңғай стандарты болуы үшін сенушілерді Иесі
14) этикет ережелерімен таныстырады
Иә сенім артқандар! Таныспағандарыңша үйлеріңе кірмеңдер. Олардың тұрғындарымен сәлемдесу – өздерің үшін жақсы болады, мүмкін, есте сақтарсыңдар! (24:27)
Иә сенім артқандар! Елшінің үйіне, тамақты күтпей, сендерді тамаққа шақырса ғана, кіріңдер. Бірақ шақырған кезде, кіріңдер, тамақтанғаннан кейін, тарқалыңдар әрі әңгімелесушілерден болмаңдар. Бұл хабарландырушыда жағымсыз сезімді тудырады, бірақ ол сендерден ұялады, ал Алла хақтан ұялмайды.
Оның әйелдерінен бір зат сұрасаңдар, олардан шымылдықтың артынан сұраңдар. Бұл сендердің әрі олардың жүректеріне тазарақ болады. Алланың елшісінде жағымсыз сезімдерді тудырмаңдар әрі одан кейін оның әйелдерімен сырластық қарым-қатынастарға түспеңдер. Расында, бұл сендердің тарапынан Алланың алдында үлкен! (33:53)
Иә сенім артқандар! Дауыстарыңды хабарландырушының дауысынан жоғары көтермеңдер әрі онымен бір-бірлеріңмен дауыс көтеріп сөйлескендей сөйлеспеңдер, істерің сәтсіздікке ұшырамас үшін, ал сендер болсаңдар бұны сезбей қаласыңдар! (49:2)
Иә сенім артқандар! Мәжілістерде сендерге: «Орын беріңдер» – делінсе, орын беріңдер. Алла сендерге кеңшілік берді. Көтеріліңдер делінсе, көтеріліңдер. Алла араларыңнан кім сенім артқан, кімге білім берілгеннің дәрежесін көтереді! Алла істеген нәрселерің жайында хабардар! (58:11)
Бұл байланыстың алдындағы дайындыққа да әділ келеді, сондықтан
15) дәрет алудың ережелері көрсетілген
Иә сенім артқандар! Байланысқа, айтқан сөздеріңді өздерің түсінбегендеріңше, мастық күйде шықпаңдар әрі, жуып тазартпағандарыңша, жыныстық арамдалу күйінде шықпаңдар, саяхаттауды санамаса ғана! Ал ауырсаңдар, немесе жолаушы болсаңдар, немесе біреулерің әжетханадан келсеңдер, немесе сырластықта әйелдерге тисеңдер, сонымен қатар су таппасаңдар, таза бетке бет алып, жүздерің мен қолдарыңды сүртіңдер. Расында, Алла – Кешуші, Кешіруші! (4:43)
Иә сенім артқандар! Байланысқа шықсаңдар, жүздеріңді әрі шынтақтарыңа дейін қолдарыңды жуыңдар, бастарыңды әрі тобықтарыңа дейін аяқтарыңды сүртіңдер. Жыныстық арамдалу күйінде болсаңдар, тазаланыңдар. Ал ауырсаңдар, немесе саяхатта болсаңдар, немесе немесе біреулерің әжетханадан келсеңдер, немесе әйелдермен қатынаста болып келсеңдер, бірақ су таппасаңдар, таза бетке бет аударып, онымен жүздерің мен қолдарыңды сүртіңдер. Алла сендер үшін қиындық жасағысы келмейді, бірақ Ол сендерді тазартқысы әрі сендерге деген жарылқауын аяғына дейін жеткізгісі келеді, мүмкін, алғысты боларсыңдар! (5:6)
Үстем, бізден әділдікті талап ете тұра, Өзі әділдіктің үлгісі болып келеді әрі алдын ала
16) ескертулермен үндейді
Иә сенім артқандар! Келісімдеріңді орындаңдар! Сендерге мал рұқсат етілген, сендерге оқылғанды санамаса ғана. Сендерге тыйым салынған кезінде аңшылыққа рұқсат жоқ. Расында, Алла, қалаған үкімін шығарады!
Иә сенім артып, Иесінің артықшылығы мен ырзашылығына ұмтылғандар! Алланың рәсімдерінен босатылмаңдар: не шайқасқа тыйым салынған айдан да, не құрбандық малдан да, не киімдерден де, не шайқасқа тыйым салынған қауіпсіз үйден де! Тыймнан босатылған кездеріңде, аң аулауларыңа болады. Шайқасқа тыйым салынған сәжде жасайтын жерден сендерді шеттететін адамдарға деген өшпенділік үшін қылмыскер болмаңдар! Таупиықтық пен абай болушылыққа жәрдемдесіңдер, күнә мен қастастыққа жәрдемдеспеңдер! Алладан сақсыныңдар, Алла жазалауда қатты ғой! (5:1-2)
Иә сенім артқандар! Алла сендерге рұқсат еткен пайдалы нәрселерге тыйым салмаңдар, шектен аспаңдар, расында, Алла шектен асушыларды сүймейді! (5:87)
Иә сенім артқандар! Ақыл жабатын заттектер, ақшаға ойналатын ойындар, пұттарға арнап құрбан шалынатын жерлер, бал ашатын жебелер – тілазардың былғаныш істерінің бірі! Осылардан шеттеніңдер, мүмкін жетістікке жетерсіңдер! (5:90)
Иә сенім артқандар! Алла міндетті түрде, қолдарыңмен және найзаларыңмен өздерің иеленетін аңшылық олжа арқылы, сендерді сынайды, кім Алланы көзімен көрмей тұрса да, Одан қорқатындарды Алла білуі үшін! Кім осыдан кейін шектеулерден аттаса, соларға ауыр азап!
Иә сенім артқандар! Тыйым тұрған кезде аңшылық олжаны өлтірмеңдер. Араларыңнан кім оны әдейі өлтірсе, өзі өлтіргеніндей бір мал оған жаза ретінде болсын. Бұны араларыңнан екі әділ кісі шешсін. Бұл құрбандық куб пішінді құрылысқа (Қағбаға) дейін жетуі керек, немесе өтеу ретінде кедейлерді тамақтандырсын, немесе сайма-сай ораза ұстасын, ол өзінің ісіне сынақ татуы үшін. Алла бұрын болған нәрсені кешті, бірақ кім қайта бастаса, Алла соған есесін қайтарады! Алла – әр нәрсеге шамасы жетуші, кек қайтарудың Иесі! (5:94-95)
Иә сенім артқандар! Ашылса сендерге жамандық келтіретін нәрселер жайлы сұрамаңдар. Олар жайлы Құранның түсуі кезінде сұрасаңдар, олар сендерге ашылады. Алла бұны сендерге кешірді, Алла – Кешіруші, Жұмсақ қой! (5:101)
Иә сенім артқандар! Тілазардың ізіне ермеңдер! Кім тілазардың ізіне ерсе, расында, соған ол шектен тысқарылық пен жағымсыздық істеуге әмір етеді! Сендерге деген Алланың артықшылығы болмаса, әрі Оның мейірімі болмаса, сендердің араларыңнан ешкім ешқашан ақталмас еді! Алайда, кім қаласа, Алла соны ақтайды. Алла – Естуші, Білуші! (24:21)
«Ескертілген – демек қарулы» – деген қанатты сөз бар еді. Сондықтан зардаптармен таныстыру үшін Жасаушы
17) қорқытумен үндейді
Иә сенім артқандар! Кім өз міндетінен теріс айналса, Алла, сенушілерге жұмсақ, абыройымен жабылғандардан жоғары, Ол оларды cүйетін әрі олар Оны сүйетін адамдарды әкеледі! Олар Алла жолында ынталанып, еш жазғырудан қорықпайды. Бұл Алланың артықшылығы! Ол оны қалағанына береді, Алла – тегіс қамтушы, Білуші ғой! (5:54)
Жаратушының алдындағы міндет күштеп міндеттелмейді, сол себептен оны қабыл алудан бас тартатын адамдар бар. Сондайларға Алла
18) хабарландырумен үндейді
Иә сенім артқандар! Расында, Аллаға серік қосушылар – нәжіс! Осы жылдарынан кейін олар шайқасқа тыйым салынған сәжде жасайтын жерге жақындамасын! Мұқтаждықтан қорықсаңдар, Алла қаласа, Ол сендерді Өз жомарттығынан байытады. Расында, Алла – Білуші, Дана! (9:28)
Сенушілерге, әлеуметтің мүшелері болғандықтарынан, қоғаммен байланысуға тура келеді, бұл белгілі бір ережелерді ұстануға талап етеді. Сондықтан Үстем
19) ұйғарымдармен үндейді
Иә сенім артқандар! Еркін кісі басқа еркін кісіні, қызметші – қызметшіні, әйел – әйелді өлтірген жағдайларда, сендерге жазалау ұйғарылды. Ал кім оның бауырымен кешірілсе, сол мақұлданғанға сәйкес жасасын әрі оған жақсылықпенен төлесін. Бұл Иелерің тарапынан сендерге деген жеңілдік пен мейірім. Кім осыдан кейін шектен асса, соны ауыр азап күтуде! (2:178)
Иә сенім артқандар! Алланың жолында аттанған кездеріңде, анықтаңдар әрі таяу өмірдің ұсыныстарын қалап, сендерді бейбітшілікпен қарсы алған кісіге: «Сен сенуші емессің» – демеңдер. Алла мол табысқа ие. Сендер бұрын сондай болғансыңдар, бірақ Алла сендерге жәрдем берді, анықтаңдар, расында, Алла істейтін нәрселерің жайлы хабардар! (4:94)
Иә сенім артқандар! Әкелерің мен бауырларың сенушілікке қарсы жабықтықты сүйсе, оларды жебеуші қылып алмаңдар! Кім оларды жебеуші қылып алса, солар – зұлымдар! (9:23)
Иә сенім артқандар! Сендерге тәуелділер әрі есеймегендер, сендерден үш рет рұқсат сұрасын:
— сәрідегі байланысқа дейін;
— түсте, киімдеріңді шешкен кездеріңде;
— түнгі байланыстан кейін.
Сендерде жалаңаштықтың үш уақыты бар. Осыдан кейін, бір-бірілеріңе барсаңдар, бұл сендерге де, оларға да теріс қылық болмайды.
Сөйтіп Алла сендерге белгілерді түсіндіреді! Алла – Білуші, Дана! (24:58)
Иә сенім артқандар! Сенуші әйелдермен сырластық қарым-қатынасқа түсуге ниеттенсеңдер, бірақ оларға тимей, айырылыссаңдар, олардың сендердің алдында күту мерзімі жоқ болады. Оларды әдемі босатып, пайдалануға мүмкіндік беріңдер. (33:49)
Иә сенім артқандар! Қоныс аударған сенуші әйелдер сендерге келген кезде, оларды сынаңдар. Алла олардың сенімдерін жақсырақ біледі. Олар сенуші екенін білсеңдер, оларды жабылғандарға қайтармаңдар. Олар соларға рұқсат емес, солар да оларға рұқсат емес. Шығындаған нәрселерін қайтарып беріңдер. Сыйларын берсеңдер, олармен сырластық-қарым қатынасқа түсулерің теріс қылық болмайды. Жабылғандармен байланыста болмаңдар әрі шығындағандарыңды қайта сұраңдар, әрі олар да шығындағандарын қайта сұрасын.
Алланың сендерге деген үкімі сондай. Ол араларыңды шешеді. Алла – Білуші, Дана! (60:10)
Иә сенім артқандар! Сендерді жиналыс күні байланысқа шақырса, Алланы еске алуға ұмтылыңдар әрі сауданы қойыңдар. Егер білген болсаңдар, бұл өздерің үшін жақсы! (62:9)
Қоғамдағы байланыстар, Алланың ұйғарымдарын орындаушылық адамдардың қарсыластығын тудырады, бұл жәйт кейде ұрыстық қақтығысқа дейін апарады. Бұл жағдайлар үшін Жасаушы
20) соғыс ережелерін айта кетіп үндейді
Иә сенім артқандар! Шабуыл жасап келе жатқан жабылғандармен кездескен кездеріңде, шегінбеңдер. (8:15)
Иә сенім артқандар! Жасақпен кездескен кездеріңде, берік болыңдар әрі Алланы жиі еске алыңдар, мүмкін, жетістікке жетерсіңдер! (8:45)
Иә сенім артқандар! Өздеріңе жақын маңдағы жабылғандармен соғысыңдар. Олар сендерден қаталдық тапсын! Алла абай болушылармен бірге екенін біліңдер! (9:123)
Жаратушының сенушілерге деген барлық үндеулері кездейсоқ емес, мұсылмандардың қазіргі жағымсыз жағдайының себебі көбісінде Иенің үндеулерін елемегендігінде жатыр ғой. |
Осы мақала тақырыбына қатысты ой-пікіріңізбен бөлісіп, бейнежазба жолдағыңыз келсе, WhatsApp +7 707 37 300 37 нөміріне және editors@azh.kz поштасына жібере аласыз.
Басқа жаңалықтар
Әлеуметтік нысандар салуға 19 жер учаскесі бөлінді Бүгін, 01:28 385 просмотра
Қасым-Жомарт Тоқаев ресми түрде жеті жылдық мерзімге президент қызметіне кірісті Кеше, 15:53 399 просмотра
«Көше музыканттары туралы іс». Полицияның әрекеті заңсыз деп танылды, бірақ ... 25 қараша, 21:55 671 просмотра |
Екінші орта дивизиондағы WBA Super және WBC белбеуі иегері 30 жастағы мексикалық Сауль Канело Альварес Бүкіләлемдік бокс кеңесі рейтиңінің екінші нөміріне үміткер 29 жастағы түрік Авни Йылдырымға қарсы жұдырықтасты.
Жекпе-жектің 3-ші кезеңінде Йылдырым нокдаунға түсіп, раунд аяқталғаннан кейін шаршы алаңға шығудан бас тартты. Осылайша, WBA Super және WBC белбеулері Мексика өкілінде қалды.
Сауль Альварес кәсіби мансабындағы 55-ші жеңіске жетті, сондай-ақ, екі чемпиондық белдігін қорғап қала алды Ал Авни Йылдырым болса, осымен үшінші рет жеңіліс тапты.
Tags: WBA SuperWBC белбеуіКанело
Opa.kz — мәдениет, өнер, сән, спорт, денсаулық, технология әлеміне қызығушылық танытатын оқырмандарға арналған медиа ресурс. |
Х. Досмұхамедұлы атындағы Атырау мемлекеттік университетінде Брюнель университетінің (Ұлыбритания) Брюнель бизнес мектебінің оқытушысы Абрахим АЛТОНАЙАН (суретте) екі апта дәріс оқыды. Ағылшын педагогы Атырау жоғары оқу орнында халықаралық академиялық алмасу бағдарламасы аясында жұмыс істеген еді.
- Біздің оқу орнымыз университеттердің Ұлы хартиясына кіреді, - дейді АМУ халықаралық байланыстар жөніндегі департаментінің бастығы Айгүл СҰЛТАНҒҰБИЕВА. – Университет оқытушыларының деңгейін көтеру үшін шетелдік жоғары оқу орындарының педагогтарымен тығыз байланыс орнатуға бет бұрдық.
Алтонайан - академиялық алмасу бағдарламасы аясында АМУ-ге аяқ басқан алғашқы шетелдік оқытушы. Экономика факультетінің студенттері мен оқытушыларына арналған дәрістерден басқа, ол жалпы университет жұмысымен танысты.
- Мен Атырауға әлі де келемін деп ойлаймын, - дейді А. Алтонайан. - Брюнель университеті АМУ-мен тығыз байланыста жұмыс істеуді жоспарлап отыр. Оқытушылар жұмысының сапасын жақсарту, оқу материалдарының базасын жаңарту қажет болады. Мұның бәрі алдағы уақытта түлектердің білім сапасына әсерін тигізеді.
Біздің білім беру жүйесінің кемшілігі ретінде ол жаңа технологияның нашар қолданылуы мен шетелдік электронды кітапханалардан әлденеше есе төмен деңгейдегі ескірген кітап қорын атап өтті.
АМУ-дан басқа, Брюнель бизнес мектебі Көкшетау мемлекеттік университетімен тығыз жұмыс істейді екен. Келесі оқу жылында 20 көкшетаулық студент семестр бойына Брюнель университетінде білім алмақ. Біздің оқытушылар мен студенттердің Англияға бару мүмкіндігі таяу уақыттарда қарастырылатын болады.
- Біз басқа шетелдік жоғарғы оқу орындарымен де жұмыс жасауды жоспарлап отырмыз, - дейді А. Сұлтанғұбиева. – Келесі оқу жылында біздің студенттер тобы білім алу үшін Финляндияға аттанады.
Тамара СУХОМЛИНОВА,
Суретті түсірген автор
16 мамыр 2012, 22:23
WhatsApp арқылы хабар жіберу
Бөлісу:
Қате таптыңыз ба? Тінтуірмен белгілеп, Ctrl + Enter түймесін басыңыз.
Осы мақала тақырыбына қатысты ой-пікіріңізбен бөлісіп, бейнежазба жолдағыңыз келсе, WhatsApp +7 707 37 300 37 нөміріне және editors@azh.kz поштасына жібере аласыз. |
Әшірбек МОМЫНОВ, тарих ғылымының докторы, Л.Н. Гумилев атындағы ЕҰУ дінтану кафедрасының меңгерушісі.
Қожа Ахмет Яссауи кесенесі қорының рухани қазынасы ислам мәдениеті тарихын зерттеуде аса маңызды орын алатыны анық. Әйтседе, көне қолжазбалар мен жәдігерлердің өзге діни орталықтарға, тіпті, шетелдік қорлар мен мұражайларға таратылып кетуі мұрамызды кешенді түрде зерттеуде кедергісін келтіруде. Алайда, жоғалған жәдігерлеріміздің табылғаны туралы сүйінші хабарларға, әсіресе ғалымдар қауымы ерекше қуанышты. Бұл осыған дейін беймәлім болып келген жаңа дерек көздерін ашып, еліміздегі ислам тарихын жан-жақты талдап, саралауға мол мүмкіндік береді.
КУФИ-ҚҰРАН
Оның бір дәлелі, ҚР Ұлттық кітапханасында сақталатын, 1930 жылдардың басына дейін кесененің қорында болып келген көне Құрандардың үш нұсқасы. Ұлттық кітапхана 1931 жылы 12 наурызда ашылды. Алты жыл өткен соң кітапханаға Қожа Ахмет Яссауи кесенесінен үш қолжазба Құран келіп түседі. Бұл күнде кітапхананың сирек кітаптар қорында 30 мыңға тарта сирек кітаптар мен қолжазбалар бар, оның 50 данасын Құран нұсқасы құрайды. Олардың ішіндегі ең көнесі – Куфи Құраны. Ефраттағы Куфа қаласының атымен аталатын, араб жазуының ең көнесі, бұл әріптермен Құранның алғашқы нұсқалары таңбаланған.
Қолжазба кітапхана қорында №3903-46 ретпен тізімделген, ХІІ ғасырда жазылған, 667 парақтан тұратын қасиетті кітаптың көлемі 396х320 миллиметрлік пергаментте, Құран сүрелері қара, қою қызыл және алтын бояулармен жазылған. Әр парақ 17 жолдан тұрады. Әр беті сүйір өрнекпен әшекейленген. Қолжазба кейінірек түптелген болса керек. Соңғы бетінде кітап иесінің не дайындаушының мөрі болуы мүмкін. Мулла Қожа Абд ар-Рахмен деген жазу екі жерден түскен. Сонымен бірге, мынадай жазу бар: «Бұл кітап Әбу Усман Омар ибн Әби Бакр ибн Йусуф ал-Варрақ ал-Фараби қолымен ас-султан ал-А‘зам Малик ал-Ислам … Мас‘уд ибн Ибрахим билігі кезінде жазылған».
Қожа Ахмет Яссауидің тікелей ұрпағы Мұхаммад Али ал-Джуни Яссауи-зада хижра жыл есебімен 1352 жылы бірінші джумада айында кесенеге келген кезінде (1933 жылдың тамыз-қыркүйек айлары) бұл жазуларды қазіргі қалпынан да тәуір кезінде көрген болуы мүмкін, мынадай жазу қалдырыпты. Яғни, бұл жазба селжұқ сұлтаны Санжардың (1118-1157 жж) қарындасына үйленген Ғазневидтер әулетінің (963-1187 жж) билеушісі Мас‘уд ибн Ибрахим (1134-1152 жж) тұсында көшіріліп жазылған.
Шынында да, көне қолжазбаларды зерттеуші мамандардың пікірлері бір арнада тоғысады. Бұл Құран жазылуы мен көркем безендірілуі жағынан Ауғанстан қолжазбаларына ұқсайды. Жәдігер Францияның Ұлттық кітапханасында сақтаулы тұрған №6041 қолжазбамен салыстырылды. Франциялық баламасы Буст аумағында 1111-1112 жылдары куфи қарпімен таңбаланған. Бұл қолжазба 205х150 миллиметрлік, 125 парақтан тұрады. Тағы да куфи жазбаларының бір көрінісін Ғазнидегі осы кезеңдегі құлпытас жазуларына ұқсаттық. Осыған қарап, Қазақстандағы ислам өнерінің баға жетпес ескерткішінің шыққан аймағы мен уақытын дәл анықтап айта аламыз. Бұл – ХІІ ғасыр Газневидтер мемлекеті.
Түркістандағы Қожа Ахмет Яссауи кесенесіндегі куфи жазуымен жазылған көне құранның болуы яссауилық шайхтардың басқа да кіндіказиялық сопылық тариқаттардың «ең көнесі, ежелгісінің» бірі ретінде қарауға мүмкіндік береді. Орта ғасырларда нақшбандия, кубравийа, қадирия және ишқия сопылық тариқаттары арасында өз ықпалын асыру үшін тартыстың болғаны белгілі. Бәсекелес жақтар өздерінің түпкі исламмен ертедегі байланысын, өз бағытының «шынайылығын» нақтылау мақсатында түрлі жәдігерді дәлел ретінде ұсынады. Ол «суфра» – дәуріштер қалтасы, «кулах» – бас киімі, «хирқа» – киімі, «саджжада» – жайнамаз және басқалары. Жәдігерлердің арасындағы Құранның көне жазбалары маңызды рөл атқарған. Демек, куфи Құранның бірнеше ғасырлар бойы кесенеде сақталуы яссауи шайхтарының басқа тариқаттар арасында басымдық алғанын жоққа шығаруға болмайды.
ҚҰРАННЫҢ АЛҒАШҚЫ АУДАРМАЛАРЫ
2000 жылы Қазақстан және Италия президенттерінің қолдауымен Венецияда өткен «Қазақ даласының діні» атты көрмеде келушілердің көзайымына айналған екі Құран қойылды. Алғашқысы, бәлкім ХІ-ХІІІ ғасырларда шығарылған болуы мүмкін, әр парағының көлемі 370х300 миллиметр, сегіз жолдан тұрады. Насхи харпімен таңбаланған. Күн тектес өрнекпен әр беті безендіріліп, «Аллах» сөзі алтын түсті сиямен жазылған. Құран толық емес. Өте көркем безендірілгеніне қарап, оның арнайы тапсырыспен жазылғанын айтуға болады. Құран парсы тіліне жолма-жол аударып, қызыл сиямен ұсақ етіп жазылып отырған.
Құранның қолжазбалық көшірмелерін парсы не түркі тіліне аударып жазу тек мұсылман әлемінің шығысында ғана орын алғаны белгілі. Олардың бір ерекшелігі – Құран мәтіні тұтас емес, аяттары үзіп алып аударылған. Және аударма құрандар әдемі безендірілуімен ерекшеленеді. Мұны осыған дейін айтып жүргеніміздей, ХІ ғасырдағы орта азиялық дінбасыларының пәтуасымен байланыстырамыз. Яғни, ал-Халваи (448/1056-57 жылы өлген) мен оның шәкірті ас-Сарахси (481/1088-89 жылы өлген) араб тіліндегі Құранның толық мәтінін басқа тілге аударып, бөлек түптеуге рұқсат етпеген. Бәлкім, осы аймақта ауызша түрінде ғана қолданыста болған парсы тілінде жазбаша түсіруге тосқауыл қойғысы келуі мүмкін. Алайда, ортақ шешім табылып, Құранның түпнұсқасы араб тілінде жазылып, кейбір сөздер мен аяттардың мағынасы парсы не түркі тілінде беріліп, көмекші құрал ретінде қолдануға рұқсат берген.
Бұл шешім қай аймақтарда қанша уақытқа дейін күшінде болғаны беймәлім еді. Қолдағы Құрандарға қарап, ХІХ ғасырларға жете бере пәтуа күші бәсеңдегенін болжай аламыз. Ал, түркі тіліндегі аудармасына қарап, оның шешімінің күші тарамайтын, өзге өңірде дайындалған болуы да мүмкін.
АЛЫП ҚҰРАН
2002 жылы бұрындары Қожа Ахмет Яссауи кесенесінің иелігінде болған «Алып Құранның» табылғаны белгілі. Кітап терімен қапталған, түптеуші қари Ибадаллах ибн Әділ қожа. Құранды соңғы рет пайдаланушы қазақ тілінде жазбалар түсірген, арасынан 1937-38 жылдардағы кеңестік тиындар табылған. Құранның шығарылған жылы көрсетілмеген. Алайда, палеографиялық мәліметтерге қарап, оны ХVІІІ соңы мен ХІХ басы деп нақты айтуға болады.
Жәдігер алып құрандардың қатарына жатады. Салмағы 40 кг, көлемі 825х490 миллиметр, 497 парағы сақталған. Оны халық көп жиналатын мешіттер мен медреселерге қоюға арналған. Орталық Азия ханафиттері ХІ ғасырдың өзінде-ақ, мұсылмандардың қасиетті кітабын көруді діни рәсім ретінде пәтуа шығарған болатын. Мұны «ибадат» деп атаған.
Орта Азия билеушілерінің бірі Темірдің (1370-1405) кезінде өз мемлекетінің астанасында алып Құранды көрмекке қоятын дәстүрі болған. Бұл мемлекеттің құдіреттілігінің, елдің тәуелсіздігі мен баянды биліктің белгісі болған. Бұл үшін шебер-каллиграфияшы Омар Ақта‘ға жасатуға бұйырған. Алып кітапты Темірдің немересінің құрметіне «Байсұңқар Құраны» деп атаған. Кейіннен Ұлықбек Самарқандтағы Бибі ханым мешітінде 2,3х3 метрлі лаух жасатқан. Бұл дәстүрді басқа да билеушілер жалғастырып отырған. Алып Құранның ерекше қолданысын ескере отырып, ХVІІІ-ХІХ ғасырларда Қазақстанның оңтүстік өңірлерінің билеушілерінің де куәлік белгісі ретінде қолданылуы мүмкін. Демек, бұл Құран қазақ мемлекетінің нақты айғағы ретінде құнды жәдігер деп қарауымызға әбден болады.
Мақаламызда аталған жәдігерлер зерттеушілер алдында тағы бір сұрақтың шетін шығарады. 1912 жылы қазақ халқының тарихы мен этнографиясын зерттеуші, Орыс географиялық қоғамы Орынбор бөлімшесінің және ғылыми архив комиссиясының мүшесі Александр Иванович Добросмыслов тағы да бір құран тізбесі жайында сөз етсе, 1930 жылы шығыстанушы Михаил Евгеньевич Массон кесене иелігіндегі өзге де қолжазбалар мен құнды құжаттар барын айтқан екен. Жәдігерлер табылып жатса, Түркістандағы Қожа Ахмет Яссауи кесенесінің рухани-мәдени әлемін зерттеуде жаңа серпін береді деп ойлаймын. |
Мемлекет басшысы Қазақстан мен Ұлыбританияның стратегиялық серіктестікті берік достық, өзара сенім мен түсіністік негізде дамытып отырғанын да атап өтті.
Қасым-Жомарт Тоқаев Борис Джонсонды Ұлыбританияның Премьер-министрі лауазымына сайлануымен құттықтады, деп хабарлады Zakon.kz Президенттің ресми сайтына сілтеме жасап.
Мемлекет басшысы Қазақстан халқының және жеке өзінің атынан Борис Джонсонды Ұлыбритания Біріккен Корольдігінің және Солтүстік Ирландияның Премьер-министрі лауазымына сайлануымен құттықтады.
"Басқарушы Тори партиясының көшбасшысын сайлаудағы Сіздің айқын жеңісіңіз Ұлыбританияның игілігі жолында қол жеткізген таңқаларлық табыстарыңыздың және адал қызметіңіздің мойындалуын көрсетеді", – делінген жеделхатта.
Мемлекет басшысы Қазақстан мен Ұлыбританияның стратегиялық серіктестікті берік достық, өзара сенім мен түсіністік негізде дамытып отырғанын атап өтті. Сондай-ақ Қазақстан Президенті екіжақты ынтымақтастықты одан әрі нығайтуға және жаңа инвестициялық мүмкіндіктердің ашылуына сенім білдірді.
Қасым-Жомарт Тоқаев Борис Джонсонға жаңа қызметте табыс, сондай-ақ, британ халқына бақ-береке тіледі. |
Баспасөздің міндеті – халықты жаңалықтармен дер кезінде ақпараттандырып және сананы сәулелендіріп, көкірек көзді ашу, жан дүниені рухани тұрғыдан байытып, тарих тағылымдарынан сабақ алдыру десек, облыстық «Aq jol» газеті бұл үдеден шығып жүрген басылым. Өңіріміздің бас газеті саналатын «Aq jol» қай кезеңде де өңір тұрғындарына қызмет етіп келеді. Мұның барлығы газет ұжымының қашан да оқырман ойынан шығуға деген талпынысынан болса керек.
Міне, сол себепті газет басшылары жыл сайынғы қалыптасқан дәстүрге сай, ағымдағы жылы да өңіріміздегі бірқатар аудандарды аралап, ондағы оқырмандармен ой бөліскен еді. Осындай игі шара облыс орталығынан ең шалғай орналасқан Мойынқұм ауданында жалғасын тапты. Облыстық «Aq jol» газетінің Директор – Бас редакторы Көсемәлі Сәттібайұлы мен газеттің Меркі және Т.Рысқұлов аудандарындағы меншікті тілшісі Ақылжан Мамыт ауданға арнайы атбасын бұрып, ондағы оқырмандармен кездесті. Аудан әкімдігіне қарасты бірқатар бөлім басшылары мен мекеме қызметкерлері және тұрғындар қатысқан жиынды аудан әкімі Мәден Мұсаев ашып, жүргізіп отырды.
Өз кезегінде аудан басшысы «Aq jol» газетінің өңіріміздегі ең беделді басылым екендігіне тоқталып, өзінің ой-пікірімен бөлісті. Бұдан кейін сөз алған газеттің Директор – Бас редакторы Көсемәлі Сәттібайұлы басылымның бүгінгі тыныс-тіршілігіне кеңінен тоқталды.
– Құрметті оқырмандар, өздеріңізге белгілі, жүз жылға жуық тарихы бар «Aq jol» газеті Елбасының жүргізіп отырған сарабдал саясатының жүзеге асуына өлшеусіз үлес қосып жүрген басылымдардың бірі. Газетіміздің өңір ақпарат айдынындағы көшбасшылығынан бөлек, оның кескін-келбеті де уақыт талабына сай түрленіп келеді. Біз оқырманның сұранысын өтеу үшін және заманға сай болу үшін әрдайым барлық саланы қамтуға күш саламыз.
Бүгінде газетімізден тұрмыс-тіршілігіміздің сан саласын қамтыған көптеген дүниелерді оқуға болады. Мұнда күнделікті жаңалықтармен қатар, саясат пен экономика, әдебиет пен мәдениет, өндіріс пен экология, білім беру мен денсаулық сақтау, өнер мен өзге де тақырыптарды қамтыған мақалалар тұрақты жарияланып тұрады. Бұдан өзге «Пырақ», «Маздақ», «Айша бибі», «Тылсым дүние» беттері мен «Шөкеңнің шошаласы», «Оқырман отауы» сынды бұрыштары да бар. Оған қоса, әр саланың қайраткер тұлғалары мен елімізге белгілі азаматтардың ашық әңгімесі сұхбат ретінде «Бүкпесіз әңгіме» айдарымен беріліп тұрады.
Біз жыл сайын оқырмандармен жүздесіп, ой бөлісіп, олардың ұсыныс-тілектері мен сын-ескертпелерін тыңдауды дағдыға айналдырдық. Міне, осы бағыттағы жұмыстарды тоқтатпау үшін кезінде ата кәсіппен аты шыққан Мойынқұм ауданына да атбасын бұрып отырмыз, – деді Көсемәлі Сәттібайұлы.
Кездесу барысында аудандық ардагерлер кеңесінің төрағасы Жамбыл Қалыбаев сөз сөйлеп, өз ұсыныстарын жеткізді. «Рас, бас басылымның түр-тұрпаты, бет-бейнесі күннен-күнге жақсара түсуде. «Aq jol» газетінің тұрақты оқырманы болғандықтан, оны көріп те, біліп те жүрміз. Бұл газеттің жастардан бастап, ақсақалдарға дейінгі аралықтағылардың сұранысына ие, беделді әрі жаңашыл басылым екенін жұртшылық жақсы біледі. Жасыратыны жоқ, қазіргі кезде бірқатар басылымдар ықшамдалып, көлемі кішірейе бастады. «Aq jol»-дың негізгі оқырмандары – жоғары білімді азаматтар, жоғары оқу орындарының студенттері, әр деңгейдегі мемлекеттік басқару органдарының басшылары мен қызметкерлері, зиялы қауым өкілдері мен қарапайым ауыл тұрғындары екенін, яғни оқырмандар ауқымының кең екенін ескере отырып, газеттің көлемін қазіргі қалпынан өзгертпесеңіздер екен. Елбасы саясатын қолдап, латын әліпбиіне бет бұруды да алғашқылардың бірі болып қолға алдыңыздар. Бұл – өте құптарлық дүние.
Тағы бір айта кетерлігі, мал шаруашылығымен аты шыққан Мойынқұм ауданында бүгінгі күні өнеркәсіп саласы да едәуір арта түсті. Сол себепті, ауданда осы бағытта атқарылып жатқан жұмыстарды басылым бетіне көбірек жазсаңыздар деген тілегімді білдіргім келеді. Және газеттің бірінші бетіндегі «Ақпараттар ағыны» айдарына Мойынқұм ауданын да жиі-жиі шығарып тұрсаңыздар екен. «Шартарап» айдарымен берілетін шетелдік жаңалықтарды газеттің әр санынан көргіміз келеді. Ал 32 мыңнан аса тұрғыны бар Мойынқұм ауданының тұрғындары облысымыздың бас басылымына жазылуды еш бәсеңдетпей, керісінше, одан әрі үдете түсуге бар күшін салатын болады», – деді ақсақал.
Одан кейін мінберге шыққан зейнеткер-ұстаз Әуесбек Жүнісбаев аудандағы шалғай елді мекендерде облыстық «Aq jol» газетін оқу дағдыға айналғандығын айтады. Ал аудандық қоғамдық кеңестің төрағасы Болат Сатыбалдиев «Aq jol»-ға жазылушылардың санын әлі де болса арттыру керектігін сөз етті. Оның айтуынша, облыстың бас басылымына жазылған мойынқұмдықтардың саны тұрғындарының басым бөлігі қазақ ұлты болып келетін аудан үшін өте аз. Осыған байланысты, ақсақал газетке жазылушылардың санын арттыру үшін бірлесе жұмыс атқару керектігін жеткізді.
– Ғасырға жуық тарихы бар басылымның күннен-күнге түрлі жаңашылдықтарға бет бұруы бізді қуантады, әрине. Газеттің ғаламтордағы сайты да дербес басылым іспетті. Соның арқасында хабарды тез таратып, ақпараттарды дер кезінде оқу үшін оқырмандарға қолайлы мүмкіндік жасап отырсыздар. Оған қоса, басылым бетінде жарық көрген салмақты мақалалар да сайтта үнемі жарияланып отырады. Сондықтан сіздерге алғыс айтамын.
Осы ретте, ауданымыздағы газға, отынға байланысты және тағы да басқа түйткілді мәселелерді тереңірек зерттеп, соны облыстық газет арқылы жауапты басшыларға жеткізсеңіздер деген тілегімді айта кеткім келеді. Бұдан бөлек, «100 жаңа есімге» ұсынылған азаматтардың қатарына қосу үшін Мойынқұм ауданындағы белгілі азаматтардың, елге етене жақын болып, үлгілі ісімен көзге түсіп жүрген тұрғындардың да елеулі еңбегін оқырман назарына тұрақты ұсынып отырсаңыздар, нұр үстіне нұр болар еді, – дейді Болат Сатыбалдиев.
Кездесу соңында «Aq jol» газетінің Директор – Бас редакторы Көсемәлі Сәттібайұлы тұрғындар тарапынан айтылған ұсыныстардың бәрі де ескерусіз қалмайтындығын жеткізіп, «Aq jol» газетіне көптеп жазылуды өтінді.
Шынында бұл үшін Мойынқұм ауданында мүмкіндік мол. Мысалы, «Жамбылцемент» кәсіпорнында – 600, «Ақбақайда» 800 адам еңбек етсе, аудандағы шаруа қожалықтарының саны – 614, кәсіпкерлер 415-ті құрайды. Ал зейнеткерлер саны 2299 болса, бюджеттік мекемелердегі қызметкерлер мен жұмысшылар 287 адамға жетеді.
Біз қазақ тілін – ана тіліміз десек, сол тіліміздің тұғыры берік, мерейі үстем болсын десек, ең алдымен «Aq jol» газетіне жазылуымыз керек, төл жазу өнерімізге сөйтіп қолұшын созуымыз керек.
Осындай ұлағатты әңгімені қолдаған мойынқұмдықтар өздерінің сүйікті газеті «Aq jol»-ға көптеп жазылуға сендірді. |
2013 жылдың 1 қаңтарынан бастап күнкөріс минимумының мөлшері 18 660 теңгеге дейін өсіп, айлық есептік көрсеткіш (АЕК) 1 731 теңгеге тең болды. Тиісінше, зейнетақы мен жәрдемақыға қайта есептеу жүргізілді.
– Салыстыру үшін – өткен жылы күнкөріс минимумы 17 439 теңге, ал АЕК – 1 618 теңге болды. 1 қаңтардан бастап базалық зейнетақы төлемі 9 330 теңгені құрады (күнкөріс минимумының 50%-ы). Нәтижесінде зейнетақы 9 пайызға өсті, - дейді Атырау облыстық Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау департаменті директорының орынбасары Мәншүк ЛЕПЕСОВА.
Зейнетақыны қайта есептегенде табыстың жоғарғы мөлшері 67 509 теңгеге – 39 АЕК-ке тең болады. Жоғарғы зейнетақы мөлшері 50 632 теңге немесе 39 АЕК-тің 75%-ын құрайды. Осылайша жоғарғы зейнетақы базалық зейнетақы төлемімен бірге – 59 962 теңге болады. Төменгі мөлшері – 19 066 теңге, ал базалық зейнетақы төлемімен бірге ол 28 396 теңгені құрайды. Өткен жылы төменгі зейнетақы мөлшері аздау болды – 26 211 теңге (17 491 + 8 720 базалық төлем). Облыс бойынша зейнетақыны барлығы 45 мыңнан астам адам алады.
Күнкөріс минимумының өзгеруі әлеуметтік жәрдемақы мөлшеріне де (21 мыңнан астам алушы бар) әсер етті. Бұрын 23 718 теңге алған І топ мүгедектері 1 қаңтардан бастап 25 378 теңге алулары тиіс. ІІ топ мүгедектерінің жәрдемақысы 18 486-дан 19 780 теңгеге дейін, ІІІ топ мүгедектерінің жәрдемақысы - 12 905-тен 13 809 теңгеге дейін өсті.
16жасқа дейінгі мүгедек балаларға арналған мемлекеттік жәрдемақы 17 439-дан 18 660 теңгеге дейін көбейді.
Бала жастан мүгедектер мен 16-дан 18 жасқа дейінгі мүгедек балалар: І топ үшін жәрдемақы 23 718-ден 25 378 теңгеге дейін, ІІ топ үшін 19 358-ден 20 713 теңгеге дейін, III топ үшін – 15 172-ден 16 235 теңгеге дейін көбейеді.
Асыраушысынан айырылған жағдайда берілетін жәрдемақы мөлшері де өзгерді. Отбасының еңбекке жарамсыз бір мүшесіне 12 316 теңге, екі мүшесіне – 21 273, үшеуіне – 26 311, төртеуіне – 27 990, бесеуіне – 28 923, алтауына және одан көп мүшесіне – 30 043 теңге тиесілі. Тұл жетім балалар үшін жәрдемақы мөлшері 16 794 теңгені құрайды.
Жас ерекшелігі бойынша берілетін жәрдемақы (олар зейнетақы төлемдерін алуға құқығы жоқ болғанда тағайындалады) 8 720 теңгеден 9 330 теңгеге дейін өсті.
АЕК-тің өсуі арнайы мемлекеттік жәрдемақы мөлшеріне де әсерін тигізді (облыс бойынша олар 40 мыңнан астам). Ұлы Отан соғысына қатысушылар мен мүгедектер - 26 445 теңге; соғыс қатысушыларына теңестірілген тұлғалар - 10 226; соғыс мүгедектеріне теңестірілген тұлғалар – 12 518 теңге алатын болады. Тылда еңбек еткендер үшін жәрдемақы – 3 526 теңге, І және ІІ топ мүгедектері үшін – 2 469, ІІІ топ мүгедектері үшін – 1 058, көп балалы аналар үшін – 6 876, «Алтын алқа» мен «Күміс алқа» иегерлері үшін - 10 578 теңге. Бір жасқа дейінгі сәби күтіміне байланысты берілетін жәрдемақы: енді бірінші сәбиге 9 521 теңге, екіншісіне – 11 252, үшіншісіне – 12 983, төртіншісіне және одан жоғары – 14 714 теңгені құрайды. Бірінші, екінші және үшінші сәбидің дүниеге келуіне байланысты бір мәрте берілетін жәрдемақы 51 930 теңгеге дейін, төртіншісіне – 86 550 теңгеге дейін көбейді. Мүгедек балалар тәрбиелеп отырған ата-аналар мен қамқоршыларға төменгі еңбекақы – 18 660 теңге мөлшерінде жәрдемақы тиесілі.
Зульфия ИСКАЛИЕВА
9 қаңтар 2013, 16:21
WhatsApp арқылы хабар жіберу
Бөлісу:
Қате таптыңыз ба? Тінтуірмен белгілеп, Ctrl + Enter түймесін басыңыз.
Осы мақала тақырыбына қатысты ой-пікіріңізбен бөлісіп, бейнежазба жолдағыңыз келсе, WhatsApp +7 707 37 300 37 нөміріне және editors@azh.kz поштасына жібере аласыз. |
Халықаралық сарапшылар, ғалымдар және әртүрлі ұйымдардың өкілдері дөңгелек үстел форматында Қожа Ахмет Яссауи кесенесінің буферлік аймағында орналасқан тарихи және мәдени ескерткіштерді сақтау мен ұсынудың маңызды мәселелерін талқылады. Болашақтағы археологиялық парктің өзегі болатынКүлтөбе қалажұртының жекелеген нысандарын сақтау және жартылай қалпына келтірумен ғылыми зерттеуге ерекше көңіл бөлінеді. Соңғысы маңызды тарихи кезеңдердің призмасы арқылы аймақтың тарихы мен мәдениетін бейнелеуге арналған.
Нысан Қазақ ғылыми-зерттеу мәдениет институты табиғи ресурстарды өндіру және өңдеу саласындағы әлемдегі жетекші компаниялардың бірі - Eurasian Resources Group (ERG) қаржылық қолдауымен «Күлтөбе қалажұрты» ашық аспан астында археологиялық парк-мұражай жасау аясында зерттейді.
Бұған дейін Күлтөбе қалажұртында ғылыми зерттеулердің аралық нәтижелері Бакудегі Дүниежүзілік мұра комитетінің отырысында, Париждегі ЮНЕСКО штаб-пәтерінде және Түркістанның өзінде талқыланған болатын. Жобаның жетекшісі Хазбулатов Андрей сарапшылардың назарына алғашқы дала маусымының нәтижелерін және Күлтөбе қалажұртының болашақтағы жоспарларын ұсынды. «Маған бір жылдың ішінде жасалған жобалау жұмыстарының көлемі қатты әсер етті. Ашылған мәдени қабаттар бізге Күлтөбенің ауқымы мен маңыздылығын бағалауға мүмкіндік береді, бірақ бұл жерде ең бастысы - мұраға әсер етуді үнемі бағалау, сонымен қатар нысандарды сауатты бағалау. Менің ойымша, бұл жерде ең объективті әдіс - 3D визуализацияның мүмкіндігі болып табылады», - деді Она Вилейкис (Ұлыбритания).
Бұл тұрғыда ОАЗХИ (МИЦАИ) директоры Дмитрий Воякин халықаралық сарапшылар тобының басты миссиясы - ЮНЕСКО-ның дүниежүзілік мұрасы саналатын Қожа Ахмет Яссауи кесенесіне жақын жерде жүргізіліп жатқан ауқымды жұмыстарға лайықты баға беру екенін атап өтті.
«Мен ҚазҒЗМИ-ның атқарып жатқан жұмыстарының ауқымы таңқалдырады, бұл туристердің көпшілігіне қызықты болатын бірегей археологиялық саябақты құру ғана емес, бұрын-соңды белгілі болмаған, бірақ сонымен бірге Қазақстанның ұлттық тарихының маңызды жақтарын терең ғылыми тұрғыдан зерттеу қызықты болып көрінеді. Қазіргі уақытта ұлттық және халықаралық деңгейде жобалық жұмыстарды координациялау барлық міндеттерді сәтті орындауға қол жеткізуге мүмкіндік берді деп айтуға болады », - деді Д.Воякин.
Дөңгелек үстел аясында беделді халықаралық сарапшылар қауымдастығы, жоба зерттеу тобының мүшесі, белгілі сәулетші, сәулет тарихшысы және Ғылыми жобалық қалпына келтіру институтының (Өзбекстан) ғылыми қызметкері - Владимир Артемьев ұсынған Күлтөбе қалажұртының археологиялық нысандарын ғылыми қалпына келтіру бойынша жұмыс жобаларын талқылады. В. Артемьевтің пікірінше, екі мың жылдық тарихи және мәдени сабақтастықты байқау қиын емес болатындықтан Күлтөбе қалажұрты тек Қазақстан үшін ғана маңызды емес. «Кәсіби сәулет тарихшы бола отырып, мен бұл орынды қырық жылдан астам кәсіби қызметімде кездестірген ең қызықты ескерткіштердің бірі деп санаймын. Қалажұрттың басты нысаны- қаңлы- сармат кезеңінің ежелгі рабаты айналасында көптеген дәуірлерде ерекше қала құрылыстары пайда болғандығы таңқаларлық », - деп атап өтті Артемьев Владимир.
Күлтөбе ежелгі қалажұрты ежелгі Ясы қаласының бөлігі болғандықтан, ЮНЕСКО сарапшылары консервациялауға және жартылай қалпына келтіруге жататын нысандардың ұсынуын талқылауға ерекше назар аударды. Олардың арасында әртүрлі уақыттағы бірнеше нысандардың суреттері - қолөнершілердің тұрғын үйлері, жер иелері, ежелгі сауда көшелері, шеберханалар, аулалар мен XII-XIX ғасырлардағы қабырғалардың элементтері бар. Суреттер бүкіл нысанды ғылыми қалпына келтіру және графикалық модельдеу әдісінің негізінде жасалды. «Нысандарды қалпына келтіруге арналған жобалық материалдар өте мұқият жасалаған және ғылыми негізделген. Бұл болашақ археологиялық парктің виртуалды турларын жасау үшін тамаша теориялық негіз болады», - деп түсіндірді Пабло Лонгория (Испания).
Жалпы, ғылыми жұмыстардың нәтижелері мен Күлтөбе қалажұртының археологиялық дамытудың болашақ жоспарлары халықаралық сарапшылардың оң бағасын алды. Ұсынылған зерттеулердің жоғары сапасы мен әлеуеті атап өттілді. Болашақ археологиялық саябаққа келушілерге заманауи цифрлық технологиялар көмегімен ежелгі уақытта болуға мүмкіндік беру үшін толықтырылған шындықты әрі қарай сандық визуализациялауда көп уақыттық ғылыми реконструкцияларды жобалау бойынша жұмысты жалғастыру ұсынылады.
Болашақта осы талқылаудың нәтижелері ЮНЕСКО-ның Бүкіләлемдік мұра ескерткішіне әсерін бағалау жалпы сарапшылар есебіне енгізілетін болады. |
Бұл мереке елімізде жыл сайын аталып өтіледі. Және оның аясында қарттарға құрмет көрсетіліп, түрлі форматтағы іс-шаралар ұйымдастырылады.
Атап айтқанда, қарттарға құрмет көрсету акциялары, мемлекет тарапынан біржолғы қаржылай көмек, сондай-ақ, азық-түлік себеті, шипажайларға жолдама және тағы басқа.
Сол секілді егде жастағы жандарға арналып мерекелік концерт те ұйымдастырылады.
Одан бөлек, қарттарға арналған ауқымды шараның бірі - «Белсенді ұзақ өмір» ұлттық жобасы.
ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі былтыр қолға алған жоба аясында еліміздің барлық өңірінде белсенді ұзақ өмір сүру орталықтарын ашу жоспарланған. Жоспарға сай онда егде жастағы жандар бос уақытын өткізе алады.
Аталған орталықта ағылшын тілін үйрену, компьютерлік сауаттылық курстарынан өту, емдік дене шынықтыру, би және тағы басқа шараларды өткізу қарастырылған.
Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі берген статистикаға сүйенсек, бүгінде елімізде жасы алпыстан асқан 3 миллионға жуық жан бар.
Мереке қарсаңында Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрі Тамара Дүйсенова әлеуметтік еңбек саласының ардагерлеріне зор денсаулық, амандық және ұзақ өмір тіледі.
Сондай-ақ, айтулы күнге орай зейнеткерлерге құттықтау хатымен қатар елордадағы Қ. Қуанышбаев атындағы қазақ драма театрындағы концертке билет табыс етілді.
Аталған ведомство мәліметіне сәйкес, елімізде қарттар күніне орай айлық шара басталып кетті.
«Облыс, қала және аудан басшыларынан бөлек, кәсіпорындар мен ұйым басшылары әлеуметтік қолдау шарасына орай ашық есік күнін ұйымдастырып жатыр. Министрлік мәліметіне сәйкес, 188,4 мың қарт жанды қамти отырып, барлығы 1,6 млрд теңге сомасында біржолғы материалдық көмек көрсетілді», - дейді ведомстводан. |
Қазақстанның батпақты-сулы жерлерінде кездесетін 5 түрі бар. Тұмсығы ұзын топырақты сүзіп қоректі затты табуға мүмкіндік беретін тұмсықтың ұшында орналасқан көптеген торлары бар сезімтал мүшелері орналасқан. Тұрқы 30 см-дей, салмағы 100 – 150 г. Тұмсығы ұзын және түзу, аяқтары қысқа, жонында қоңыр және қызғылт сары жолақтары болады. Тауқұдіреттің ішінде ең жиі кездесетіні туыспен аттас түрі (G. gallіnago). Қанатының орташа ұзындығы 130 мм, салмағы 110 г. Арқасы жирен қоңыр, қара дақты, төсі мен бауыры ақшыл, тұмсығы ұзын. Шағын тобы Қазақстанның батыс, шығыс және оңтүстік-шығыс аудандарында ұялайды, уақытша аялдап, барлық жерде кездеседі. Омыртқасыздармен (құрттар, жәндіктер) қоректенеді, жыл құсы. Наурыз – сәуір айларында ұшып келіп, батпақтың құрғаған жерлеріне ұя салады. Ұядағы пішіні алмұрт тәрізді 4 шұбар жұмыртқаны мекиені 18 – 20 күндей басады. Балапандары 3 аптадан кейін қанаттанады. Ұялау кезінде қоразы маңыраған қозы дауысына ұқсас үн шығарады. Әуесқойлық жолмен ауланады.[1][2]
ДереккөздерӨңдеу
↑ Қазақ энциклопедиясы
↑ Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Биология / Жалпы редакциясын басқарған э.ғ.д., профессор Е. Арын - Павлодар: «ЭКО» ҒӨФ. 2007. - 1028 б. ISBN 9965-08-286-3
Бұл — орнитология бойынша мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы, Уикипедияға көмектесе аласыз. |
2020 жылдың 19 ақпанында 21 сағат 52 минутта «ШҚО ТЖД ӨС және АҚЖҚ» ММ Семей қаласы Жасағының 101 пультіне Шүлбі кентіндегі өрт жайлы ақпарат келіп түсті.
Шақырту орнына Шүлбі кентінің №40-ӨСБ бөлімшесі шықты. Келгеннен кейін құтқарушылар 2-ші микроаудан 5-этажды тұрғын үйде, бір бөлмелі пәтерде 4 шаршы метр ауданда жиһаздың ағаш конструкциялары жанып жатқанын анықтады.
Үйдің подъездінде қатты түтіндену байқалды.ұ\құтқарушылар тұрғын үйдің подъездінен 23 адамды эвакуациялады. Барлау және өртті жою барысында еденде пәтер иесінің жансыз денесі табылды, 1954 жылы туылған.
Ер адам пәтерде жалғыз өзі тұратын. Өрт 22 сағат 20 минутта локализацияланған, ал 22сағат 38 минутта толығымен жойылды. Өрттің мүмкін болатын себебі-мас күйінде темекі шегу кезіндегі абайсыздық және отты абайсыз пайдалану.
Бұл Шүлбі кентіндегі өлім нәтижесімен аяқталып тұрған екінші жағдай.Бірінші жағдай 13 ақпанда болды,онда ер адам дәл осы себеппен мерт болды.
Өртті және адам өлімін болдырмау мақсатында Семей қаласы ТЖБ қауіпсіздік ережелерін елемеу өте қауіпті екенін айтады, әсіресе мас күйінде темекі шеккен кезде. Есіңізде болсын:оларды сақтамау қайғылы оқиғаға әкеліп соғуы мүмкін! |
9 сәуірден бастап «Qazaqstan» арнасынан азаматтардың құқықтық білімін жетілдіруді, зияткерлік әлеуетін арттыру мен жеке мүдделерін қорғауды үйрету мақсатында «Заң және біз» бағдарламасы эфирге шығады.
«Бұған дейін Ұлттық арнаның таңғы ақпаратты-сазды «Таңшолпан» бағдарламасында 5-7 минуттық «Заң және біз» айдары болса, енді көпшілікке жеке бағдарлама ретінде жол тартпақ. Бұған көрермендер тарапынан келіп түскен хаттар мен өтініштердің көптігі себеп болып отыр. Телевизиялық жоба адамдардың құқығы мен бостандықтарын қорғауды мақсат ете отырып, қоғамдағы тәртіпбұзушылықтардың алдын алуды және қылмысқа қарсы күрестің тиімділігін арттыруды көздейді», - деп хабарлайды «Қазақстан» РТРК» АҚ Баспасөз қызметі.
Бағдарлама жүргізушісі – танымал құқық қорғаушы Айман Омарова. Жоба барысында жүргізуші сала маманымен бірге Заңдағы өзгерістер мен жаңадан қабылданған нормативтік-құқықтық актілерді талқыға салып, олардың артықшылықтары мен ерекшеліктерін айтады. Заңдық күші бар құжаттарды көрерменге ұғынықты тілмен түсіндіреді.
Бағдарламаға әділдік іздеген кез келген адам хабарласып, сұрақ жолдай алады. Одан бөлек, қазақстандықтардың жобаға студия қонағы ретінде қатысып, жеке мәселесіне қатысты кәсіби маманнан кеңес алу мүмкіндігі бар.
Эфир уақыты әр жұма, сағат 15:20-да. Көрермен сауалына арналған +7 778 777 7344 Whatsapp нөмірі тәулік бойы жұмыс істейді. |
Post Express (Экспресс поштасы) — Қазақстан Республикасында курьерлік, логистикалық және пошталық қызметтер нарығында серпінді дамып жатқан компания.
Біз төмендегі қызметтерді ұсынамыз:
Әрбір клиентке жеке ыңғай
Тиімді тарифтер бойынша және қысқа мерзімде Қазақстанның кез-келген нүктесіне құжаттарды, сәлемдемелерді және жүктерді экспресс-жеткізу.
ТМД елдері мен алыс шетел елдеріне халықаралық жеткізу.
Тауарды сатып алушыға жеткізу бойынша қашықтықтан сауда жасайтын компаниялар мен ғаламтор-дүкендер үшін арнайы кешенді шешім.
Халықаралық жүк тасымалдары саласында қызметтердің толық шоғыры. Соның ішінде жақын және алыс шетел елдері мен Қазақстан бойынша ауыр салмақты және ірі габаритті жүктерді тасымалдау.
Біз әрдайым сервистің деңгейін жетілдіріп, көрсетілетін қызметтер кешеніне жеткізудің жаңа технологияларын жасап және енгізіп отырамыз. Компанияның қызметкерлері – ТМД елдеріндегі жетекші пошта компанияларында курьерлік шешімдерді жасау мен ендіру тәжірибесі бар кәсіпқойлар командасы болып табылады.
Сіздің қажеттіліктеріңізге, жеткізу мерзімі мен бағытына байланысты тиімді тариф пен жеткізудің ыңғайлы әдісін таңдап береміз. Серіктестік бағдарламаларымыз сіздің құжаттарыңыз, тауарларыңыз бен жүктеріңіздің тасымалдануы туралы уайымдамауыңызға мүмкіндік береді – біз сіздің пошталық жөнелтілімдеріңіздің сақтығына кепілдік береміз. |
Әдіскер-ғалымдардың пікірінше, тілді оқыту сабақтарында дыбыстық және бейне көрнекілікті жиі және жүйелі түрде қолдану арқылы тілді үйренушілер тобында жасанды тілдік орта қалыптастыру аса маңызды.
Өйткені тілдік ортаға бойлау арқылы тіл үйренушілер белсенді түрде тілдік қатынасқа түседі. Сондай-ақ тілдік кедергіні жою арқылы олардың тыңдау, сөйлеу, жазу, оқу дағдылары жетіле түседі. Сондықтан да «Тіл-Қазына» ұлттық-ғылыми практикалық орталығы онлайн курстың кезекті санын «Қазақ тілін аудиовизуалды әдістермен оқыту» тәсіліне арнауды жөн санады.
«Мемлекеттік тілді оқыту әдістемесі» онлайн курсының бүгінгі дәрісін «Тіл-Қазына» ұлттық ғылыми-практикалық орталығы Әдістеме басқармасының басшысы, филология ғылымдарының кандидаты София Қажыақпарқызы жүргізді. Онлайн сабаққа 65 маман қатысып, тіл үйретудің соңғы технологиялары мен әдіс-тәсілдерімен танысты.
– Ақпараттық технологияның қарқынды дамыған уақытында заманауи технологияларды қолдану арқылы сабақты түрлендіріп өткізу, тіл үйренушінің тілді үйренуге деген ынтасын, қызығушылығын оятып, оның сабақтағы белсенділігін арттырады. Осындай заманауи технологияларға құрылған сабақтардың бірі – қазақ тілін аудиовизуалды әдістермен оқыту,- дейді С.Қажыақпарқызы.
Әдіскердің айтуынша, аудиовизуалды материалдар тілдің паралингвистикалық элементтерімен қатар, көзбен көретін, яғни визуалды элементтерді де байқауға, көруге мүмкіндік береді екен. Әрине, ол ақпаратты жылдам қабылдауға, оны тез түсінуге және есінде жақсы сақтауға жол ашады.
Бүгінгі онлайн курста тақырыпқа сай арнайы дайындалған екі минуттық бейнежазба негізінде аудиовизуалды әдістің тиімділігі дәлелденіп, қолдану тәсілдері жайлы пайдалы әдістемелік кеңестер берілді, инновациялық жаттығулар түрлері ұсынылады. Тыңдарманға ұсынылған тың ақпаратты сіз де ҚР Мәдениет және спорт министрлігінің елдегі төтенше жағдайға байланысты арнайы ашқан фейсбук әлеуметтік желісіндегі ONLINE bol парақшасынан қарап, таныса аласыз.
Айта кетейік, «Мемлекеттік тілді оқыту әдістемесі» онлайн курсы 10 сәуірге дейін жалғасады. Тұрақты тыңдарманға «Тіл-Қазына» орталығының сертификаты табысталады.
ruh.kz Send an email 10.04.2020
12
Facebook Twitter VKontakte Odnoklassniki Skype Messenger Messenger WhatsApp Telegram Хатпен жіберу Басып шығару |
Нұрсұлтан Назарбаев Қасым-Жомарт Тоқаевты кезектен тыс Қазақстан Республикасының Президенті сайлауындағы жеңісімен құттықтады.
– Сізді Қазақстан Республикасының Президенті сайлауындағы айқын жеңісіңізбен риясыз көңілмен құттықтаймын!
Бұл – мемлекет басшысы ретіндегі беделіңіздің айшықты айғағы, сондай-ақ ауқымды реформаларыңыз бен тың бастамаларыңызға және тәуелсіздік тағдыры таразыға тартылған сын сағатта көрсете білген табанды да шешімтал мінезіңізге, ақыл-парасатыңызға деген халықтың қалтқысыз сенімінің даусыз дәлелі.
Алдағы уақытта да баршаның алғыс-ризашылығы мен құрметіне бөлене беруіңізге тілектеспін, – делінген Тұңғыш Президенттің құттықтауында.
Предыдущая статьяТоқаев Асқар Забикулиннің отбасына көңіл айтты. Елордалық көшелердің біріне өрт сөндірушінің есімі беріледі. |
Развитие профессионально важных качеств будущих специалистов по связям с общественностью в процессе профессионально-ориентированного обучения Развитие психики в онтогенезе Развитие психики в подростковом возрасте Развитие психики человека и животного по А.Н. Леонтьеву
Резерфорд тәжiрибесi. Атомның ядролық моделi
Барлық заттар бөлiнбейтiн аса ұсақ бөлшектерден – атомдардан тұрады деген ұғым ерте қалыптасқан болатын. Егер атом шындығында заттың бөлiнбейтiн алғашқы кiрпiштерi болса табиғаттағы кездесетiн сан алуан заттарға сан алуан атомдар сәйкес қойылуы тиiс. Бұлай болуы бiр жағынан күмән туғызады.
Физика ғылымының дамуы барысында ХIХ ғасырдың аяғына қарата атомның қасиеттерiне байланысты жаңа тәжiрибелiк деректер жинала бастады. Мысалы М.Фарадей 1833 жылы электролиз құбылысын зерттеу барысында электролит ертiндiлерiндегi ток иондардың реттелген қозғалысы екенiн анықтады. Ал 1897 жылы Дж.Томсон сиретiлген газдардағы электр разрядын зерттеу барысында қыздырылған немесе ультракүлгiн жарықпен сәулелендiрiлген кез-келген химиялық элементтiң атомы өзiнен терiс зарядталған бөлшектердi шығатынын анықтады. Осылай алғашқы элементар бөлшек – электрон ашылды. Атом құрлысының күрделiлiгiне нұсқайтын тағы бiр бұлтартпас факт 1869 жылы орыс ғалымы Д.И.Менделеев ашқан химиядық элементтердiң периодтылық заңы. Атомдық масса өскен кезде элементтердiң қасиеттерiнiң қайталануын атомның құрамына кiретiн бөлшектердiң саны өскен кезде оның iшкi құрылымының қандай да бiр ерекшелiгiнiң қайталануымен түсiндiруге болатындай.
Атомды күрделi жүйе деп ұйғарып, оның алғашқы моделiн ұсынған ғалым – Дж.Томсон. Томсон моделi бойынша атом дегенiмiз радиусы шамамен 10-10мболатын шар. Бұл шардың бүкiл көлемi оң зарядталған, ал терiс зарядталған электрондар оның iшiнде су тамшысының iшiнде жүзiп жүрген түйiршiктер тәрiздi қозғалып жүредi . Томсон моделi атомның бiрқатар қарапайым қасиеттерiн сәттi түсiндiргенiмен көп жағдайда қиыншылыққа тiрелетiн.
Осы тұрғыдан атом құпиясына тереңiрек үңiлiп, оның жаңа бiр моделiн ұсынған ғалым ағылшын оқымыстысы Э.Резерфорд болатын. Ол өз тәжiрибелерiнде аса шапшаң α-бөлшектер жұқа алтын фольгадан шашыраған кездегi бұрыштық таралуын зерттей келе атомның планетарлық моделi деп аталатын моделiн ұсынды. Резерфордтың бұл моделi бойынша атомдағы оң зарядтар Томсон моделiндегiдей бүкiл көлемде таралмай, керiсiнше, оның орталығында жинақталады. Оны атом ядросы деп атайды. Ал электрондар болса Күн жүйесiндегi планеталар тәрiздi ядроны айнала қозғалып жүредi. Электрондардың массасы аса аз болғандықтан атомның бүкiлдей дерлiк массасы ядрода шоғырланған. Ядроның өлшемi атомның өлшемiмен салыстырғанда шамамен 105 еседей кiшi.
Бор постулаттары. Бор жасаған сутегi атомының моделi
Атомның ядролық моделi α-бөлшектердiң жұқа алтын фольгадан шашырауын дұрыс түсiндiргенiмен екiншi жағынан басқа қиындыққа жолықты. Оның мәнiсi мынада болатын. Классикалық электродинамика заңдары тұрғысынан атомның планетарлық моделi тәрiздес жүйелер орнықты болмауы тиiс едi. Себебi, электрон ядроны айнала үдей қозғалатын болғандықтан өзiнен электромагниттiк сәуле шығаруы тиiс. Ал бұлай сәуле шашу оның энергиясын кемiтедi де соның салдарынан электронның айналу радиусы бiрте-бiрте кемiп, түбiнде ол ядроға құлап түсуi тиiс болатын. Бiрақ тәжiрибе бұған мүлдем керi нәтиже бередi. Атом орнықты жүйе және ол қозбаған күйде болса өзiнен ешқандай да сәуле шығармайды.
Теория мен тәжiрибенiң арасындағы осындай қарама-қайшылықты шешу жолында ғалымдарға бiраз тер төгуге тура келдi. Бұл бағыттағы зерттеулер барысында алғашқы елерлiктей табысқа дат ғалымы Нильс Бор жеттi. Ол классикалық физиканың атомдық жүйеге қатысты барлық көзқарастарын қайта қарай келiп, оның атомдарға қатысты жаңа тәжiрибелiк деректердi түсiндiруде дәрменсiз екенiне көзi жеттi. Бұл жерде классикалық физика ұғымдарының ауқымынан тысқары шығу қажет болатын. Нильс Бор 1913 жылы солай жасады да, ол атомның жарықты шығаруы мен жұтуы жөнiндегi өзiнiң түсiнiгiн мынадай екi постулат түрiнде тұжырымдады :
1. Атомдар, тек стационарлық күйлер деп аталатын қандай да бiр күйлерде ғана бола алады. Бұл күйдегi электрондар ядроны айнала үдей қозғалғанымен өзiнен сәуле шығармайды.
2. Сәуле шығару немесе жұту тек бiр стационарлық күйден екiншi стационарлық күйге өткен кезде ғана болады. Ал шығарылған немесе жұтылған сәуленiң жиiлiгi мына шарттан анықталады
hv=En- Em
Мұндағы En және En осы стационар күйлердiң энергиясы, ал h – Планк тұрақтысы.
Атомдардың энергетикалық күйлерiн энергия деңгейлерi арқылы белгiлеп, сәуле шығару және жұту үрдiстерiн көрнектi түрде көрсету ыңғайлы.
§ 7.3 Франк және Герцтiң тәжiрибелерi
Сутегi атомы үшiн есептелген спектрлердiң тәжiрибе нәтижесiмен сәйкес келуi Бор теориясының үлкен табысы едi. Бiрақ бұл әлi де стационар күйлердiң болатындығының, атом энергиясының квантталатынының айқын дәлелi емес-тiн. Атомның энергетикалық күйiнiң дискреттi болатынын алғаш рет дәлелдеген тәжiрибе – Дж.Франк және Г.Герц тәжiрибесi. 1913 жылы орындалған бұл тәжiрибеде электрондардың сынап атомынан шашырауы зерттелген болатын.
§ 7.4 Шығару және жұтылу спектрлерi. Спектр түрлерi. Спектр аппараты
Интерференция, дифракция және дисперсия тәрiздi құбылыстар кезiнде ақ жарықтың бiрнеше түске жiктелетiнi тәжiрибеден белгiлi. Дисперсия құбылысын пайдалана отырып, Ньютонның ақ жарықты жiктегенiн бiлемiз. Тәжiрибе жалпы спектрлердi мынадай бiрнеше топқа бөлуге болатынын көреттi : тұтас спектр, сызықтық сектр жiне жолақты спектрлер.
Тұтас спектрдi қатты дене, сұйық және сығылған газды жоғарғы температураға дейiн қыздырған кезде бередi. Тұтас спектр шартты түрде жетi түске бөлiнедi : қызыл, оранж, сары, жасыл, көгiлдiр, көк және күлгiн. Бұл түстердiң арасында айқын шекара жоқ. Бiр түс екiншi түске бiрте-бiрте өтедi. Спектрдiң тұтас болуы оның құрамында барлық толқын ұзындығындағы жарықтың бар екенiн көрсетедi. Бұлай болуының басты себебi жарық шығарып тұрған атомдар бiр бiрiмен күштi байланыста. Осы күштi байланыстың салдарынан әрбiр атом шығарған монохроматты жарықтар ұйытқып, бiр-бiрiмен тұтасып кетедi.
Сиретiлген газды жоғарғы температураға дейiн қыздырып, спектроскоп арқылы қарасақ жiңiшке сызықтардан тұратын спектрдi байқаймыз. Мұндай сызықтық спектрдiң байқалуы жарық шығарып тұрған зат осы сызықтарға сәйкес келетiн жиiлiктегi ғана жарықты шығарып тұрғанының дәлелi. Бұл спектрлердi газдың жекелеген атомдары шығарады. Газ жақсы сиретiлген болғандықтан оаның атомдары бiр-бiрiмен әсерлеспейдi десе де болады. Ал мұндай сызықтық спектрдiң болуы және бұл сызықтарға сәйкес келетiн жиiлiктiң мәнi Бордың теориясынан анықталады.
Егер жарық шығарып тұрған газдың тығыздығын бiрте-бiрте арттыратын болсақ, онда спектр сызықтарының енi бiрте-бiрте артып, тұтасып кетедi.
Тағы бiр байқалатын спектрдiң түрi жолақ спектрлер. Олар аралары бiр бiрiнен бөлiнген енi едәуiр үлкен жолақтардан тұрады. Ажыратқыштық қабiлетi жоғары спектроскоптың көмегiмен жеке жолақтарды бажайлап қарайтын болсақ, олардың өте тығыз орналасқан жеке сызықтардың жиынтығы екенiне көз жеткiзуге болады. Сызықтық спектрлердi жеке атомдар беретiн болса, жолақ спектрлердi бiр-бiрiмен байланыспаған немесе әлсiз байланысқан молекулалар туғызады.
Осы кезге дейiнгi қарастырғанымыз жарықтың шығару спектрлерi. Жарықты атомдар тек белгiлi жиiлiкте шығарып қана қоймайды, сонымен қатар осындай жиiлiктерде жұтады да. Мысалы ақ жарықты температурасы төмен, өзiнен жарық шығарып тұрмаған газ арқылы жiберетiн болсақ, жарықтың үздiксiз спектрiнiң бетiнде қара сызықтар пайда болады. Бұл жұтылу спектрлерi.
Сызықтық спектр оны шығарып тұрған атомның құрлысымен тiкелей байланысты. Ал әрбiр заттың атомы бiр-бiрiнен ерекше, олай болса әрбiр заттың беретiн спектрi де ерекше. Бұл белгiсiз заттың спектрiн зерттей отырып, оның химиялық құрамын анықтауға мүмкiндiк бередi. Бұл әдiстi спектрлiк сараптау деп атайды.
Жарықтың кванттық көздерi. Лазерлер
ХХ ғасырдың екiншi жартысындағы физиканың iрi табыстарының бiрi оптикалық кванттық генератор, немесе басқаша айтқанда лазердiң ойлап табылуы. "Лазер" деген сөз ағылшынның "Light Amplificatoin by Stimulated Emission of Radiation" деген сөйлемiнiң алғашқы әрiптерiнен алынған (LASER). Бұл "мәжбүрленген сәуле шашудың көмегiмен жарықты күшейту" дегендi бiлдiредi. Мәжбүрленген сәуле шығару үрдiсi лазелердiң физикалық негiзi болып табылады.
Атомдардағы электрондардың бiр деңгейден екiншi деңгейге еркiн өткен кездегi сәуле шығаруын өз еркiмен немесе спонтанды сәуле шығару деп атайды. Атомдар бұл жағдайда сәуленi бiр-бiрiнен тәуелсiз шығаратын болғандықтан ол сәуле толқындары когеренттi болмайды.
1916 жылы А.Эйнштейн, атом электрондарының жоғарғы деңгейден төменгi деңгейге өте отырып өзiнен сәуле шығаруы бұл атомға сырттан әсер ететiн электромагниттiк өрiстiң әсерiнен де болу мүмкiндiгiн болжады. Мұндай сәуле шығаруды мәжбүрленген немесе индуцирленген сәуле шығару деп атайды.
Егер сыртқы өрiстiң жиiлiгi қозған атомның өзiндiк жиiлiгiмен сәйкес келсе, онда резонанстық эффекттiң салдарынан мәжбүрленген сәуле шығарудың ықтималдылығы күрт өседi. Яғни, жиiлiгi қозған атомның өзiндiк жиiлiгiмен дәл келетiн фотон осы атомның электронымен әсерлескен кезде ол атом қозған күйден төменгi энергетикалық күйге өтедi де бiр фотонның |
Емберген Айсановтың атына жазылған медальон мен жеке заттары табылды. Іздеу жасақтары жауынгердің туыстарына хабар берді.
Лодейное Поле қаласының маңында Свир өзенінің жағасында Ұлы Отан соғысының басынан аяғына дейін қызу шайқастар болды. Іздеу жасақтары бұл аймақта 10 жылдан астам уақыт жұмыс істеп келеді, алайда сарбаздардың сүйегін, қалған заттарын іздеуді әлі де тоқтатар емес, деп хабарлайды "Хабар 24".
Іздеушілер 200 метр радиуста 66 жауынгердің сүйегін, оларға тиесілі заттарын тапты. Ары қарайғы жұмыс та үлкен жауапкершілікті талап етеді, яғни қайтыс болған сарбаздың кім екенін анықтау қажет. Жеке заттары (тіпті аты-жөнімен де) ылғи дәлме-дәл шыға бермейді.
— Жауынгер бұл затты жоғалтуы, тауып алуы немесе сыйға алуы мүмкін. Сол себепті туыстарын тапқан күннің өзінде табылған заттар нақты ол сарбазға тиесілі болмауы мүмкін екенін, туысыңыз ба, әлде туысыңыз еместігін шешу өзінің еркінде екенін айту парызымыз. Бірақ бүгінге дейін бұл менің туысым емес деп айтқан ешкім болған жоқ, — дейді "Переправа" іздеу тобының жетекшісі Дмитрий Рыполов.
Лодейный алаңында қазақстандық жауынгерлерге арналған ескерткіш ашылды. Ашылу салтанатына іздеу жасағының мүшелері жауынгердің мүрдесі мен оған тиесілі заттарын тапсыру үшін арнайы қатысты. Емберген Айсанов 1943 жылы Ленинград түбіндегі Киров ауданында қайтыс болды.
"Жауынгер жатқан жерден мына медаль, қасық және оқ-дәрі табылды. Бәрін жинап қойдық. Бұл медаль марқұмға Ленинградты қорғағаны үшін берілген", — дейді Евгений Кириллов. |
Вирусологтар коронавирус таралуының жасырын әдісін тапты: 25 желтоқсан 2021, 12:11 - жаңалықтар Alashainasy.kz
Басты Алаш-ақпарат Шартарап
Вирусологтар коронавирус таралуының жасырын әдісін тапты
25 желтоқсан 2021, 12:11
Огайо штаты университетінің дәрігерлері коронавирустың антиденелерден жасырынуын зерттеді. Бұл туралы білім ордасының сайтында жарияланған.
Дәрігерлердің айтуынша, SARS-CoV-2 антиденелерді айналып өтуді үйренген. Ағзаны жұқтыру үшін ол алдымен вирустық бөлшектердің бөлінуін шектейді, жасуша қабырғаларының ішінде қалып, олардың арасында таралады.
Бұл жұқтырудың астыртын түрі. COVID-19 жасушадан жасушаға тиімді тарай алады, өйткені иесінің иммунитеті оны әрең бұғаттайды, - деді вирусолог Шан-Лу Лю.
Дәрігерлер вирус жасушалар арқылы тараған кезде антиденелердің тиімділігі төмендейді деген қорытындыға келді. Сонымен қатар 2003 жылы SARS індетін тудырған SARS-CoV-мен салыстырғанда SARS-CoV-2 мақсатты жасуша мембранасымен бірігуді бастауы мүмкін деп санайды.
Бұл күшті біріктіру вирустың жасушадан жасушаға берілуінің жоғарылауымен байланысты, - деп түсіндірді ғалымдар.
Бұған дейін британдық ғалымдар төтенше жағдайлар жөніндегі ғылыми-консультациялық топтың мамандары коронавирустық пандемия уақытын анықтаған болатын. Олардың пікірінше, COVID-19 кем дегенде 2026 жылға дейін қауіпті болады. |
ҚМА елордалық департаменті 2020-2021 жылдар аралығында көлеңкелі экономика саласында ауыр қылмыстар жасаған бір топ тұлғаны анықтады, деп хабарлайды Zakon.kz.
Азамат Хан В.В. басқарған қылмыстық топ клиенттерін бюджетке салық төлеуден босату мақсатында бақылаудағы 7 заңды тұлғаның контрагенттеріне жалған шот-фактуралар жазып берген. Олар осы әрекеттерімен мемлекетке 490 миллион теңгеден астам сомаға аса ірі көлемде зиян келтірді.
Ведомствоның мәлімдеуінше, сот басты айыпталушы Хан Виталий Васильевичті 4 жылға бас бостандығынан айыруға, ал заңсыз ақша жинаумен айналысқан екі адамды шартты түрде бас бостандығынан айыруға үкім шығарды.
Үш айыпталушыға да ұзақ мерзімге коммерциялық ұйымдарда басшылық қызметтерді, оның ішінде шот-фактураларды беруге байланысты лауазымдарды атқаруға тыйым салынды. ҚР ҚМА баспасөз қызметі
Төленбеген салықтар камералдық бақылау және салықтық тексеру аясында барлық контрагенттен өндіріледі. |
Алматы метросындағы екі жаңа бекет 18 сәуір күні ашылады. Бұл туралы 7kun.kz сайты қала әкімінің орынбасары Юрий Ильинге сілтеме жасап мәлімдеді.
Алматы метросы
“Осы жылы сәуірдің 18-де метрополитеннің екі жаңа бекеті ашылады. Бүгінде біз 7 бекетті пайдаланамыз, енді 9 болады. Болашақта метроролитеннің құрылысын жалғастыратын боламыз”, — деп мәлімдеді Ильин қоғамдық көлікті басқару және ретке келтіру бойынша халықаралық конференция кезінде.
Оның сөзінше, орта есеппен күніне 24 мың жолаушы тасымалданады.
“Біздің метрополитеніміздің жаңа бекеттері тұрғын-үй аудандарына барады. Сондықтан біз метрополитен желілерін пайдаланатын жолаушылар тасымалы көбейе түседі деп жоспарлап отырмыз. Шаралар келесі аптаның 18-не белгіленген, олардың бірі Москва бекеті деп аталады”, — деді әкімнің орынбасары.
Оның атап өтуінше, “метрополитен бекеттерін көбейту жалпы транспорт магистралін дамытуға негіз болады”.
“Оған барлық қоғамдық транспорт қосылады, көшедегі қоғамдық транспорттың қозғалыс маршрутының жүйесі де өзгеріске түседі”, — деді ол.
Айта кетейік, Алматы метросының “Москва” және “Сайран” бекеттері 2014 жылдың 1 желтоқсанында ашылуы қажет болғанымен, мерзімі өзгертіліп, кейінгі қалдырылды. |
Түркістан облысының адами әлеуетті дамыту басқармасының Жетісай ауданының адами әлеуетті дамыту бөлімінің "С.Қожанов атындағы №42 жалпы орта мектебі" КММ
Сейдеханов Нүркен Жалалұлы
Түркістан облысының адами әлеуетті дамыту басқармасының Жетісай ауданының адами әлеуетті дамыту бөлімінің "Н.Исмайлов атындағы №45 жалпы орта мектебі" КММ
Мамытова Жанна Қасымханқызы
Түркістан облысының адами әлеуетті дамыту басқармасының Жетісай ауданының адами әлеуетті дамыту бөлімінің №43 «Қызыл таң» жалпы орта мектебі КММ
Copyright © 2022, Түркістан облысының адами әлеуетті дамыту басқармасының Жетісай ауданының адами әлеуетті дамыту бөлімі |
Ойран (Погром) - меншікке немесе тұлғаға қарсы бақыланбайтын және эмоционалды ызаланған тобырдың жасаған ұжымдық зорлық актісі.[1]
ДереккөздерӨңдеу
↑ Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Әлеуметтану және саясаттану бойынша / Жалпы редакциясын басқарған э.ғ.д., профессор Е. Арын - Павлодар: «ЭКО» ҒӨФ. 2006. - 569 б. ISBN 9965-808-89-9
Бұл мақалада еш сурет жоқ.
Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз. |
Баяғыда бір Есімдік деген қария кісі болыпты. Қай жылда дүниеге келгені белгісіз, бірақ әлі күнге дейін тірі. Шалдың үш әйелі болған екен. Әрқайсысының өзіндік бір ерекшеліктері бар. Мысалыға, бірінші әйелінің есімі – Зат есім. Аңыз бойынша ол үйдегі заттарды түгелдеп жүреді екен. Екінші жұбайының аты – Сын есім. Ол қалған екі абысынына қарағанда өзіншелеу. Барлық дүниенің артық-тыртығын қарап жүреді. Соңғысының аты – Сан есім. Тарихқа үңілетін болсақ, ол математика сабағын жақсы оқыған көрінеді. Санаудан, қатардан мүлдем қателеспейді. Осындай бір керемет отбасы ғұмыр кешіпті.
Атамыз өте мейірімді, жомарт, ешкімді қатардан кем ұстамайтын кісі. Осыған байланысты қарт өзінің жеті ұлының есімін әйелдерінің аттарының мағыналарымен сәйкестендіріп қояды. Бірінші баласының азан шақыртып қойған есімі – Жіктеу. Екіншісі – Сілтеу. Одан кейін Сұрау, Өздік, Белгісіздік, Болымсыздық және соңғы ұлы Жалпылау.
Қария өзінің немерелерінің аттарын да қалт жібермеген. Өздерінің әкелерінің есімімен байланыстырып қойған. Мысалы, Жіктеудің сегіз ұлын Мен, Сен, Сіз, Ол, Біз Сендер, Сіздер, Олар деп қойған. Яғни әрқайсысын жіктеп айтып тұр. Ал еріншек Сілтеу ұлының балаларын Бұл, Осы, Анау, Мынау, Әне, Міне деп атаған. Айтқандай, Сілтеудің екі жұбайы бар. Қай және Қайсы. Ұлдары осы аналарының айтқанын тыңдап, құрметтеп, жауап беріп жүреді екен. Үшінші ұлы мектептен үнемі қашып жүретін. Ақыр соңында дым білмей, кез-келген нәрсені сұраумен айналысты. Осы қасиетіне байланысты атамыз немерелерін Кім, Не, Қанша, Неше, Қай, Қандай, Қалай деп атап кеткен. Бәрінен ерекшеленіп тұрғысы келетін Өздік ұлына Есімдік қария немерелерінің есімін «өз»-ден бастап қойғызған. Яғни, Өзім, Өзің, Өзіңіз, Өздеріңіз деген сияқты. Бесіншісі ерке болған ба, білмейм, үйінде отырмайтын. Әрдайым қаңғып, қыдырып жүретін. Және үйіндегілері оның қайда жүргенін білмей отырады екен. Қарт кісі мұны да көп ойланбай, Белгісіздіктің ұлдарын Әр, Әлде деп қояды екен.
Есімдіктің балаларының арасында Өздік пен Болымсыздықтың ұқсастықтары көп еді. Өйткені екеуінің де ұлдарын атамыз белгілі бір түбірден басталатын етіп қойды. Яғни, Болымсыздықтың ұрпақтарын «еш» түбірінен басталатын етіп қойды. Еш, Ешкім, Ешбір, Ештеңе. Және атасының айтқанына бағынбаған Денеңе атты ұлдары бар еді.
Есімдік атамыздың кенже әрі жомарт баласы – Жалпылау еді. Ол сондай мейірімді, барлығын ойлап жүретін ұл болды. Осындай бір керемет қасиетін пайдалана отырып, әкесі баласының ұлдарына Барлық, Бәрі, Күллі, Бүкіл деген есімдер қойды. Осылайша «Қазақ тілі» деген үлкен мемлекетте осындай бақытты «Есімдік» атты қала құрылды. |
Kyzylorda-news.kz. Қорқыт ата атындағы Қызылорда университетінде Халықаралық педагогикалық білім беру академиясының корреспондент мүшесі, педагогика ғылымдарының кандидаты, академиялық профессор Пажарбек Сапарходжаевтың 70 жасқа толуына арналған салтанатты Ғылыми Кеңес өтті.
Ғылыми кеңесте университеттің Басқарма Төрағасы-Ректоры Бейбіткүл Кәрімова профессордың білім саласына қосқан үлесін ерекше атап өтті.
Жиынға облыстық мәслихат депутаты, университеттің құрметті ректоры, техника ғылымдарының докторы Қылышбай Бисенов, Қызылорда қалалық мәслихатының хатшысы Ибадулла Құттықожаев, Ы.Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясының Тілдерді оқытудың мазмұны мен әдістері зертханасының бас ғылыми қызметкері, педагогика ғылымдарының кандидаты Әкімжан Әбдықалықұлы Сайлыбаев, зиялы қауым өкілдері және университеттің Ғылыми Кеңес мүшелері қатысты.
Пажарбек Ыбырайұлы университетте 1993-1996 жылдары «Жалпы физика және физиканы оқыту әдістемесі» кафедрасының аға оқытушысы қызметін атқарды. 1996-1997 жылдары «Физика-математика» факультеті деканының орынбасары, 1997-1999 жылдары «Физика» кафедрасының меңгерушісі, 1999-2008 жылдары Қорқыт Ата атындағы Қызылорда мемлекеттік университеті жанындағы Қазақ-түрік лицейінің директоры, 2008-2012 жылдары «Жалпы физика» кафедрасының меңгерушісі болып еңбек етті. 2012 жылдың 1 кыркүйегінен бастап «Физика және математика» кафедрасының академиялық профессоры қызметін атқаруда.
Профессордың 90-нан аса ғылыми-әдістемелік еңбегі отандық және шет елдік беделді басылымдарында жарық көрді. «Электродинамика», «Физика мұғалімінің кәсіптік дайындығын көтерудегі әдістемелік есептер жүйесінің рөлі» және т.б. көмекші оқу құралдарының авторы.
Ғалымның еңбектері ескеріліп, 1997 жылы «ҚР білім беру ісінің үздігі» төсбелгісі, 2002 жылы ҚР білім және ғылым министрлігінің құрмет грамотасымен, 2013 жылы Университеттің 75 жылдық мерекелік медалімен, 2014 жылы «Ы.Алтынсарин» төсбелгісімен, 2017 жылы «Қазақстан Республикасының ғылымын дамытуға сіңірген еңбегі үшін» төсбелгісімен, Қорқыт Ата атындағы «Алтын медалімен», 2018 жылы «Қызылорда қаласына 200 жыл» мерекелік медалімен, Қызылорда облысы басшылығының құрмет грамотасымен, Қызылорда қаласының әкімінің құрмет грамотасымен марапатталды.
Соңғы жаңалықтар
Көп оқылғандар
Барлығы
Kyzylorda-news.kz
Ⓒ 2011-2022. «KYZYLORDA-NEWS.KZ» ақпарат агенттігі.
ҚР Байланыс және ақпарат агенттігінің Мерзімді баспасөз басылымын және ақпараттық агенттікті есепке қою туралы №14458-ИА куәлігі 11 шілде 2014 жылы берілген. |
Қазақстанда «Болашақ» білім беру бағдарламасы аясында студенттерді оқыту ауқымы 4 елге кеңейтілді, деп хабарлайды Egemen.kz.
Олардың қатарына Австрия, Чехия, Ирландия және Оңтүстік Африка кірді. Сондай-ақ тізімге Гонконг (Қытай) қосылды.
Енді қазақстандық студенттер «Болашақ» бағдарламасы бойынша 27 елде оқи алады.
Естеріңізге сала кетейік, биыл өтінімдерді қабылдау 4 мамырда басталып, 27 қазанға дейін жалғасады. Бүгінгі таңда қазақстандықтардан 158 өтініш келіп түскен. Пандемияға қарамастан, Халықаралық бағдарламалар орталығы қазақстандықтар білім ала алатын шетелдік жоғары оқу орындарының санын ұлғайтты. Егер өткен жылы олардың саны 138 болса, 2021-2023 жылдары – 207 жоғары оқу орны қазақстандық азаматтарды оқуға қабылдауға дайын.
Бұл ретте, жоғары оқу орындарын іріктеу талаптары да күшейтіліп отыр. Мәселен, ЖОО үш халықаралық академиялық рейтингке кіруі тиіс. Стипендияларды тағайындау жүйесіне де өзгерістер енгізіліп жатыр. Ол үш кезеңнен тұрады. Осылайша, маусым айында 90 стипендия, тамызда – 170 стипендия және қарашада – 125 стипендия бөлінеді. Бұл стипендияны осы кезеңге берілген өтінімдерге сәйкес біркелкі бөлуге мүмкіндік береді.
2021 жылы «Болашақ» бағдарламасы бойынша оқуға 1055 стипендия бөлінді. Оның 555-і магистратура, резидентура, докторантура және тағылымдама бағдарламалары бойынша бөлінеді. Тағы 500 стипендияны отандық ғалымдар алады. |
1.Туындаған ой (идея): Мультфильмді түсірерде алдымен, ойдан алынған кейіпкердің іс-қимылы мен оның өміріндегі өзгерістерін нақты баяндау. Ой туындағанда түсірілетін мультфильмге қатысты кейіпкерлердің есіміне дейін қойып, және оны ұмытпау үшін парақ бетіне түсіріп алу қажет. Кейіпкерлер саны 3-5 кейіпкер болу керек ярине егер түсірілім сапалы болсын десеңіз, себебі біз алғашқы аниматорлар жайлы айтып отырмыз.
2. Сценарий: Идея толығыме дамып, бірнеше ой електен өткізілгеннен кейін сценарий жазылады. Мультфильм қызықты, тартымды болуы үшін сценарий мен ондағы идея нақты болуы керек. Ал егер ойын шашыраңқы болып, жинақталмаса онда түсірілетін туындың қызықсыз бас-аяғы жоқ болып шығады. Сценариге негіз ретінде ертегілер мен тақпақтар және қызықты әңгімелер алынады.
3. Түсірілген кадрлерді реттеу (раскадровка): Сценарий дайын болғаннан кейін, кадрлерді реттеу басталады оны раскадровка деп атайды. Алдын ала ойымыздағы мультфильм кейіпкерлерінің суреттерін салып аламыз. Ол үшін болып жатқан оқиғаны дамытып, және соны көрермендерге ұғынықты етіп жеткізу керек. Әр кейіпкердің жасайтын келесі қимылының суретін бейнелеп, оны бірнеше фонда ауыстырып отыру керек. Эпизоттарға бөлгенде кадрлар яғни салынған суреттер неғұрлым көп мөлшерде болса, мультфильм сапасы соғұрлым жоғары болады.
4. Аниматик: Түсірілген кадрлерді реттеп (раскадровка) болғаннан кейін, аннимациялық монтаж орындалады. Ол дегеніміз жанағы оқиғанын өтілу ретімен дайындалып қойылып алған суреттерді камераға түсіру. Егер дауысы алдын ала жазылып қойылса, оны да суреттермен бірге камераға түсіру кезінде алады. Осы аниматик кезінде жарамды кадрларды қосып, ал жарамсыздарын қиып тастайды. Монтажда екі программа қолдануға болады, олар; EDIUS пен Adobe Premier деп аталады.
5. Фон мен кейіпкерлерді дайындау: Міне, барлығы дайын енді түсірілімге керекті фон мен кейіпкерлерді таңдау уақыты келіп жетті. Егер дайын ойыншықтарды яғни қуыршақ немесе ермексаздан жасалған мүсінді алса ол көлемді жұмыс дер аталады. Маған көлемді заттармен жұмыс ұнайды. Тағы құмнан кейіпкер жасауға болады және суретке салынған анимация перекладка деп аталады.
6. Сканирлеу, мағлұматтарды графикалық өндеуден өткізу: Бұл кезең мультфильмді түгелдей компьютерден жасалса ғана қолданылады. Adobe Photoshop программасымен түсіріледі.
7. Түсірілім: Мультфильм түсіріліміне кейіпкерлерді ермексаздан жасасақ, онда оған мультиқұрылғысы бар жақсы жабдықталған орын керек. Ал егерондай құрылғы болмаса, оны қолдағы бар заттардан жасап алуға да болады. Түсірілімге арналған құрылғының жасалуы мына суретте көрсетілген.
Үстел үстіне хромокейлік фон қойылады. Ол жасыл не көк түсті болады себебі түсірілім кезінде фон өзгертілсе бұл түстер оңай өзгертіледі. Хромокейлік фондар қағаздан және матадан да жасалады. Алынған жұмысынызға байланысты егер түсірілімге жалпақ зат алынса, онда оны әйнекке салып, ақырын жылжытып отырып, үстінен түсіреді. Жұмысынызда көлемді зат алсаңыз онда оны жанынан түсіреді. Түсірілімде ең бастысы жарық. Жарықты лампамен түсіреді. Күннің жарығынан қарағанда қолдан жасалған жасанды жарықпен түсірілген мультфильм анығырақ көрінеді.
8. Дыбыстау: Кейіпкерлердің дауысын жазу өте қиын жұмыстардың бірі. Себебі дауыс жазылған уақытта ешбір бөтен дыбыстар болмауы керек. Тіпті қосылып тұрған компьютердің дауысы да бөгет болады. Сондықтан көбіне арнайы дыбыстау орталықтарына жүгінуге тура келеді. Немесе тым – тырыс подвалда жазу керек.
9-10 Монтаж бен титр: Сапалы анимация жасалғаннан кейін, сізге барлығы ұнап тұрса, сахналау түсіріліп болса, дыбысталуы жазылып болса және ұнаған әуен таңдалса, онда титрларды ұмытпаңыз. Титрлар мультфильмнің басталуында және соңында пайда болады. Бастапқы титрда мультфильмнің түсірілген жері жазылады. Соңғы титрда мультфильм авторларының аты-жөні, музыканың авторының аты-жөнін жазады. Негізгі ереже бойынша мультфильмде алдымен режиссер, қойылым-суретші, аниматор және әуен авторлары жазылады. Әеун авторларының рұқсаты міндетті түрде болуы керек.
10. Көрсетілім: Барлық жұмыс аяқталып болғаннан кейін бүкіл түсірілімге ат салысқан адамдарды жинап алып, үлкен экраннан көрсетіледі. Сонда жұмыстың сапасын бағалауға болады.
Мультфильм – өсіп келе жатқан жас ұрпақ тәрбиесінде аса қажет құралдардың бірі. Қазақ халқы өзінің бет бейнесі мен болмысын ұлттық салт-дәстүрін, ұлттығын, өзінің ғасырлар бойыиарман еткен Тәуелсіздігін болашақ ұрпағы арқылы ғана қорғай алады. Сондықтан ұрпақ тәрбиесі қашанда алдыңғы орында болуы шарт. Сол себепті Қазақстанда мультфильм саласына мән бергені жөн. Өкінішке орай, біздегі анимация жанры – қазіргі таңда өз шешімін таппай, кенжелеп қалған салаларымыздың бірі. Бірақ оны жандандыру кезек күттірмей мәселе. Өзіміздің Тазша балаларымыз бен алып Алпамысты, қайсар Қобыландыны көрсетіп, ұлдарымызды ұлтжандылыққа, қыздарымызды қылықты болуға қажет |