Datasets:

yiyic

/

CulturaX_mhr_train

like 0

Сеул — ола, Кечывалвел Корейын рӱдолаже, ты кундемыште эн кугу олалан шотлалтеш. Калыкчот — 10 амион еҥ. Корейыште илыше-влак рӱдолаштын лӱмжым [соуль] семын маныт. Соуль мут тоштокорейысе йылме гыч толын, соболь але сораболь мут дене рӱдӧ олам лӱмденыт. Тудо жапыште тиде мут дене Кёндж олам лӱмденыт. Латин транскрипцийыште тиде мутым йоҥылыш мутлончо-влаклан шеледеныт, сандене европысо, руш йылмылаште "сеул" мутым йоҥылыш лудыт. Seoul — Seo-ul семын лудаш кӱлеш ыле, а лудыныт — французла — Se-oul.

24 вӱдшор (24 апрель) — григориан кечышот почеш идалыкын 114-ше (кужемдыме ийлаште — 115-ше) кечыже. Идалык пытыме марте 251 кече кодеш. Вуйлымаш 1 Пайрем да памятный дате-влак 2 Лӱмгече 3 Событий-влак 4 Шочыныт 5 Коленыт 6 Калык пале Пайрем да памятный дате-влакПравить Армян геноцидлан пӧлеклалтше мемориал комплекс деке кажне ийысе ошкылмаш (24 Вӱдшор 2009 ий). Самырык-влакын икоян улмо тӱнямбал кечыже Осман империйыште армян геноцидыште колышо-влакым шарныме кечыште. ЛӱмгечеПравить Танле (православный) лӱм-влак: Антип, Иван, Яков. Католик лӱм-влак: Григорий, Фидель. Событий-влакПравить Тугак ончо: Категорий:Вӱдшор тылзын 24 кечысе событий-влак 1671 ий — Кугыжасе воевода-влак Степан Разиным кученыт. 1833 ий — Америкыште газироватлыме вÿдым ыштен лукмылан патентым налме. 1916 ий — Дублин олаште ирландец-влак англичан-шамыч ваштареш восстанийым тарватеныт. ШочынытПравить Тугак ончо: Категорий:Вӱдшор тылзын 24 кечынже шочшо-влак 1886 ий — Ключников-Палантай, Иван Степанович - марий композитор, профессионал марий семлан негызым пыштыше еҥ. 1907 ий — Родион Артемьевич Охотин, Кугу Авамланде сарын талешкыже. Шкеже Провой кундем Олыктӱр ял гыч. Сар тӱҥалме ийыштак тушманын тылыштыже партизан движенийым вуйлатен. Сар пытымек, Германийыште, Дрезден комендатуро вуйлатышын алмаштышыже лийын. Шочмо Ghjdjq кундемышкыже пӧртылмек, райисполкмышто, райкомышто, колхозышто тыршен. Эше 1943-шо ийыштак Ленин орден дене палемдалтын. Тудын лӱмжым Белоруссийысе Россоны посёлкын ик уремже нумалеш. 1939 ий — Андрианов, Андрей Андрианович, марий мурызо, артист, Марий Эл Республикын калык артистше. ГИТИС-ым тунем пытарымек, 30 ий наре Шкетан лӱмеш драмтеатрыште пашам ыштен. А 1995-ше ий гыч Марий самырык театрын актёржо лийын. Сцена гыч калыкым куандарен шогымо жапыште 80 утла рольым устан чоҥен. А М. Горькийын «На дне» пьесыж почеш шындыме спектакльыште Лукан рольжым модмыжлан поснак кугыжаныш премий дене палемденыт. 1944 ий — Мария Илдушкина (Мария Алексеевна Смирнова), курыкмарий серызе, почеламутчо, туныктышо. 1948 ий — Николай Михайлович Скулкин, шанчыеҥ. Угарман велыште шочын. 1971-ше ийыште Марий Педагогик институтышто туныкташ тӱҥалын, вара кафедрын вуйлатышыже лийын. Умбакыже паша корныжо Марий кугыжаныш техник университетышке конден. Шанче тӱняште тиде айдемын лӱмжӧ ятыр шанче пашан авторжо семын кумдан палыме, вет Николай Михайлович радиоэлектрон аппаратурым кучылтмо теорийыште кугу специалистлан шотлалтеш. Арам огыл техник шанче кандидат лӱмым нумалеш. 1958 ий — Любовь Семёновна Борисова, журналист, Марий Эл Республикысе тӱвыран сулло пашаеҥже. Маскасола кундем Пекшиксолаште шочын. Студент улмыж годымак телевиденийыште пашам ышташ тӱҥалын: ончыч режиссёрын полышкалшыже, вара редактор лийын. Утларак сылнымут да сем тӱня дене кылдалтше передаче-влакым ямдылен. 1952 ий — Зоя Михайловна Скульдицкая, администраций вуйлатыше. Шернур кундемын ӱдыржӧ, ветеринар специальностьым налмек, Украиныште пашам ыштен. Но икмыняр жап гыч шочмо мӧҥгыжӧ пӧртылын да Йошкар-Оласе Кочкыш да перерабатыватлыше йӧнозанлык кугыжаныш комитетын вуйлатышыжлан шогалын. Ветеринарий шанче кандидат. 1977 ий — Эльвира Ивановна Пекшеева, марий йылмызе, шанчызе, туныктышо, филологий шанче кандидат (2012). КоленытПравить Тугак ончо: Категорий:Вӱдшор тылзын 24 кечынже колышо-влак Калык палеПравить Шнуй Антипын кечыже. Тудын деч кресаньык-влак пÿй корштымым чараш йодыныт. Ты кечын пÿй корштымо верыш ший оксам пыштеныт, а вара тудым Антипын юмоҥа ончылан пыштеныт: тыге чыла чер кораҥеш манын ÿшаненыт. А марий-влак ожнысек пÿртÿс вий полшымо дене эмлалтыныт. Мутлан, эҥер, ер, памаш дек миен Вÿд ава деч уш-акыл, шÿм-чон яндарлыкым да тазалыкым йодыныт: вÿд дене кум гана чурийым шӱялтен, «шонымем шужо» манын пелештеныт. Чипамаш дек мийыме годым гын, вÿдшым кум гана подылын тауштеныт.

1 февраль гыч 31 март марте IT-технологийым кучылтын Марий Элыште йодыштмашым эртарат. Тидын нерген экономикым вияҥдымаш да сатулымаш министерстве увертарен. Йодыштмашын тӱҥ задачыже — калыкын шонымашыжым, кумылжым шымлымаш, верысе шкевиктем вуйлатыше-влакын да моло кугыжаныш да муниципалле тӧнеж-влакын пашаштлан акым пуымаш. Йодыш-влаклан вашмутым Марий Эл Республик Виктерын увер ресурсыштыжо пуаш лиеш: http://www.gov.mari.ru/rep/effectiveness/opros.phtml Йодыштмаш рушла эрта. Вашмут-влакым кузе шотлат, тиде вес паша. Туге гынат, тыгай йодыштмаш гоч шке шонымашым ончыкташ лиеш.

«Оза лийын мелна ос - тамлен ончаш тол тый, тос!» - телын пытартыш кечынже Мишкан район тӱвыра пӧрт ончылно тыгай муро шергылте. Тушто финн-угор калыкын фестивальжым пайремлышт. Тыге телым ужатыме Ӱярня пайрем дене пырля «Мишкан - финн-угор тӱнян тӱвыра столицыже» программе почеш келыштарыме фестивальын телымсе ужашыже йомартлын почылто. Пошкырт кундемысе тӱрлӧ районла гыч чумыргышо усталык коллектив-влак шкеныштын модыш, муро да куштымаш гоч шке койыш-шоктышышт дене палымым ыштышт. Пайрем годым «Мелна поро» еш фото, марий калык кочкыш, чучыл да «Марий патыр-2020» конкурс-влакым эртарышт. Пайрем кечын погынаш палемдыме верыш мотор марий тувыран ӱдыр-эрге-влак эрденак чумыргаш тӱҥальыч. Ик жап гыч тусо площадь пеледышан олыкым ушештарыш - шинчалан шыри-вури веле койын! Динамик гыч сылне марий мурсем шоктен. Пайремыште иктат кушталтыде кодын огыл. Ик велне олым гыч ыштыме чучыл-влакым сӧрастарен шогалтеныт, вес могырым ӱстел-влакым шынденыт. Тушто могай гына кочкыш лийын огыл! Ӱярня пайремыште тӱҥ кочкышлан мелна шотлалтеш. Кӧн мелнаже тамлырак, оҥайрак сӧрастарыме - тидым кажне еҥ тамлен, ончен аклен кертын. Кӧ кылмен, тудо самовар гыч шокшо чайым йӱын. Усталык коллектив-влак гыч кажныже шке кундемысе марий модыш дене модаш ӱжын. Торешланен шогышо лийын огыл: модаш уло кумылын ушненыт. Таз дене имньыла шупшыныт, портышкемым кышкеныт, выньыкым мӱндырк шуымаште таҥасеныт, марий кёрлинг денат модыныт - ревым тоя дене шӱкедылын, писын ончык каяш тыршеныт. Нине модмаште пеш весела ыле. Кова-кочана-влак ожно пеш оҥайын модын моштеныт улмаш! «Марий патыр-2020» конкурсыш эн чулым, весела, виян марий-влак ушненыт. Нунын коклаште школышто тунемшыжат лийын, пенсийыште канышыжат койын. Кажныже шкеж нерген тӱрлӧ семын палдарен. Кӧ мурым муралтен, кӧ сылнын кушталтен. Музикан ден гитарым шоктышыжат вашлиялтын. Конкурсым иктешлымеке, сеҥыше-влаклан Чап кагаз ден пӧлекым кучыктышт. Рӱж кидым совен, чылан нунылан ончыкыжымат тыгаяк патыр, весела, шке калыкым йӧратыше лияш тыланышт. Пайремыш толшо-влакымат куан шӱлыш авалтыш: тыге пырля погынен, икте-весым ужын, пырля мурен-куштымаш ончыкыжымат марий йылмым, тӱвырам, марий койыш-шоктышым пагалаш, кугешнаш шӱмаҥда. Ӱярня пайрем мучашке лишеме. Телым ужатыше чучыл йӱлен кайыш. Тудын дене пырля тек чыла ойго, чер да нелылык йомышт. У шошым ласкалык, поро кумыл да волгыдо шонымаш дене вашлийына! Авторын фотожо-влак. Читайте нас в «Чолман». Республиканская общественно-политическая газета на марийском языке. Издается с 24 апреля 1991 г. Главный редактор - Губаев Игорь Иванович. При использовании материалов гиперссылка на сайт cholman.info обязательна. Категория информационной продукции 12+ Связь, информационный технологий да массовый коммуникаций сферым эскерыше Федеральный службын Башкортостан Республикысе Управленийже 2016 ий 11 июльышто ПИ ТУ02-01543 № дене регистрироватлен. Мы в соцсетях: ВКонтакте - vk.com/cholman Telegram - https://t.me/cholmantv Я.Дзен - zen.yandex.ru ОК - ok.ru/cholmanrb TikTok - tiktok.com/@cholman.tv Телефон Телефон: 8(34783)7-07-97. Электрон почто [email protected] Адрес Адрес редакции, типографии: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, Березовское шоссе, 4А, 1 этаж. Для писем: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, 8-е почтовое отделение, а/я 116, для редакции газеты «Чолман».

Эртыше кечылаште Свердловск область Красноуфимск олаште «Йылме, йӱла, тӱвыра» регион кокласе конференций эртен. Тудым шукерте огыл регистрацийым эртыше «Урал марий» регионысо марий калыкле тӱвыра автономий чумырен. Тушко Марий Эл, Пошкырт кундем, Свердловск областьын район да олала, Пермь гыч туныктышо, тӱвыра, онаеҥ да мер пашаеҥ-влак погыненыт. Конференцийым Марий Элын тӱҥ онаеҥже Александр Таныгин, Урал да Пошкырт …

Таче ага тылзын 8-ше кечынже уло тӱня Кокымшо тӱнямбал сар пытымым палемда. Таче — Шарнымаш да сӧрасымаш кече. Эрла Россий да южо моло эл — Сеҥымаш кечым пайремлат. Нине кечыла вашеш мемнан Тартушто (Эстоний) пӱртӱсат помыжалтын, ужаргаш, пеледаш тӱҥалын. Айста тиде шучко сӧеш вуйыштым пыштыше-влакым порын шарналтена… Тек нигунам тӱняште тетла нимогай война ок лий! Тыланем тачысе тиде лӱдыкшӧ коронавирус пагытым илен лекташ да таза лийын кодаш. Тек илышнат, пӱртӱс семынак, одарланен пеледеш, вуй ӱмбалнына эре яндар канде кава лиеш.

Шорыкйол – марий калыкын ик эн кугу пайремже. Тудлан нуно ончылгочак ямдылалтыт. Чыла чер осалым яндар вӱд дене мушкын колташ манын, марий-влак ошыгечынже мончаш пурат, лум гай ош тӱсан ару тувыр-йолашым чият. Эрдене кынелын, озавате мелнам кӱэштеш, когыльым ямдыла, туарам кӱктен луктеш, шоҥешталтше пурам гын, ончылгочак шолта. Чыла кочкыш-сийым ямдылен шуктымеке, суртоза шке пӱтырымӧ шыште сортам чӱкта да Ош Кугу Юмо деч еш пиалым, тазалыкым, тӱрлӧ пӱртӱс зиян деч, осал тушман деч аралтышым йодеш. Тиде пайрем кечын кугу пашам ышташ тӱҥалман огыл. Йоча-влак «сокыр тагала» модыт, капеш шушо ӱдыр-каче-влак посна пӧртыш модаш, мурен-кушташ, жапым веселан эртараш, ончыкылык мужыраҥме нерген мужедаш погыненыт. Тыгодымак Васлий кува, Васлий кугыза семын чият да пӧрт еда коштыт. Ялысе суртыш пурымеке, могайрак кидпашам ыштымышт нерген йодыт, пашачыштым поро мут дене мокталтен кодат, йогыланаш йӧратышым пӱсӧ йылмышт дене почкалтарат. Ончыкылык идалык могай лийшаш нерген каласат. Суртоза толшо-влакым сайын пукшен-йӱкта, а уна-влак ваштарешыже сай сугыньым пуэн кодат. Тыге Шорыкйол ик раня пеш веселан да пайдалын эрта. Тыгай марий йӱла-влак Амчемучаш ялыштат шукталт шогат. Кӱльтура пӧртыштӧ марла муро-влакым йоҥгалтарат, йоча жап гычак кандыра куштымашым кушташ туныктат. Илалше-влак пайрем годым, мотор марий тувырым чиен, гармоньын сылне семже почеш тавалтат. Тиде культура пӧртыштӧ, чыла эртарыме мероприятий-влак кӱкшын аклалтыт. Тушто Петраев Андрей Юрьевич да художественный вуйлатыше Ангелина Константиновна Шамыкаева пашам вияҥдат. Чыла пашам устан вӱден моштымыштлан кӧра пайрем-влак чаплын эртат. Чынжымак, пытартыш жапыште калык культура пӧртыш корным мондаш тӱҥалын. Культура илыш деч ӧрдыжкӧ кораҥаш шотлан ок тол. Тунам айдемын чонжо йӧршын пӱнышка. Йорлештше чонан айдеме илыш деч вараш кодеш. Ме марий калыкнан историйжым, йӱлажым палышаш да пагалышаш, марий ылмынам йӧратен тунемшаш улына. И. Исиметова ямдылен. Фотом Амчемучаш СДК-н сайтше гыч налме. 1932 - 2020, Общественно- политическая газета Калтасинского района, учреждена Агенством по печати и средствам массовой информации Республики Башкортостан и ГУП РБ Издательский Дом "Республика Башкортостан" Свидетельство о регистрации ПИ №ТУ02-01404 от 18 августа 2015 года. Главный редактор Акиев Виталий Аксяевич

Коронавирус инфекций шарлымылан кӧра ятыр жап мӧҥгӧ гыч лекдыме саман деч вара сорла тылзын 29-ше кечынже М.Шкетан лӱмеш Марий калыкле драме театр шке омсажым почеш. Читать далее → Оставьте комментарий Filed under Видео, Увер-влак, театр 24.08.2020 · 18:45 Серызе-влакым сылнымут премий вуча Эстонийысе родо-тукым калык-влак программын каҥашыж ден Финн-угор литератур ассоциаций урал йылме ешыш пурышо да шке кугыжанышдыме родо-тукым калык гыч улшо писатель ден кусарыше-влаклан талук еда эртаралтше литератур премий нерген увертарат. Читать далее →

26 сӱрем (26 июль) — григориан кечышот почеш идалыкын 207-ше (кужемдыме ийлаште — 208-ше) кечыже. Идалык пытыме марте 158 кече кодеш. 1730 — Анна Иоанновна кугыжа Успенский чаҥым ыштыме нерген кӱштыкым луктын. Вараже тиде чаҥ Царь-колокол лӱмым налын. 1951 — Новгород кундемыште раскопкым эртарыме годым тачысе кечылан эн тошто куэ кумыж серышым муымо. Рушлаже – берестяная грамота. 1948 — Виктор Андреевич Наумов, мер пашаеҥ, Марий Эл Республикын сулло энергетикше, Российысе энергетикын ветеранже, Марий Эл Республикын почетан ветеранже, Йыван Кырля лумеш шарнымаш медаль дене палемдалтын. Тудо У Торъял кундем Семесола ялыште шочын. Школ деч вара Йошкар-Оласе совхоз техникумым тунем лектын, электрик лийын. Варажым кум кушыл шинчымашым налын: энергетик, экномист-организатор, пропагандист-метдоист. Ятыр вере вуйлатышылан пашам ыштен. Кызыт Виктор Андреевич Наумов Марий конгрессын Йошкар-Оласе пӧлкажым, Йошкар-Олаште У Торъял землячествым вуйлата, республикысе ветеран-влак Каҥашын исполкомын еҥже. Кум книгам савыктен, почеламут-влакым возгала. 1949 — Галина Петровна Медведева, скульптор, Марий Эл Республикын сулло сӱретчыже. Оренбург кундем Кваркино селаште шочын. 1973-шо ийыште тудо марий кундемыш толын да моло сӱретче-влак радамыште мастерскойышто пашам ышташ тӱҥалын. Галина Петровна Килемар посёлкысо «Вдова», Звенигово район Кужмара посёлкысо «Проводы. Год 1941-ый» памятник-влакын авторжо. Тыгак сӱретче ятыр портретым возен. Тудын пашаже-влакым Москосо да Йошкар-Оласе тоштерлаште ужаш лиеш. 1959 — Юрий Степанович Семёнов, менеджер да книга савыктыш пашаеҥ. Шернур кундем Сакар починка ялыште. Паша корныжо Маскасола кундемысе «Новый Путь» колхозышто тӱҥалын, варажым Юрий Степанович ты кундемысак озанлык ушемлаште пашам ыштен. 1994-ше ий гыч Йошкар-Олашке куснен да 6 ий гыч Марий книга савыктыш ушем вуйлатышын алмаштышыже лийын, илышкыл аралтыш да паша шотышто министерствыште тыршен, а 2003-шо ийыште уэш издательствыш пӧртылын да вуйлатыше сомылым шукташ тӱналын, 5 ий тиде пашаште тыршен. 1959 — Надежда Савватеевна Спиридонова, туныктышо, мер пашаеҥ. Тудо Пермь мланде Суксун кундемыште шочын. Шкеже мари. Шочмо велысе Сызган тӱҥ школышто тӱҥалтыш класслам туныктышылан тыршен: марий йылме да тӱвыра деке йоча-влакым шӱмаҥден шоген. 10-шо марий калык погынын делегатше лийын. [[]] — Виталий Фёдорович Кудрявцев, муниципал вуйлатыше. Тудын паша корныжо Юлсер кундемысе Кугу Порат ял шотан илем дене кылдалтын. Суапле пашажлан ятыр чап танык дене палемдалтын. Архангел Гавриилым шарныме кече. Тудо шурнылан лӧзаҥаш, туто лияш вийым пуа. Калыкпалымат эскереныт: игече кукшо гын, шыжат кукшо лиеш. Йӱр йӱреш гын, шурно лектыш удам вучыман.

Банда теҥыз (рушла море Банда) — Тыныс тептеҥызын касвелныже верланыше теҥыз (Мали архипелагын отро-влак коклаште). Кумдык — 714 тӱж. км², йӱдвел гыч кечывалвел марте 500 меҥге торашке шуйна, эрвел гыч касвелыш - 1000 меҥгылан. Келгыт — 7440 м. марте; коралл риф-влак; Амбон порт уло.

Акрет Греций (руш. "Древняя Греция") (Эллада; грекла Αρχαία Ελλάδα) — мемнан курым деч III—I тӱжем ий ончыч Балкан пелотрошто, Эгей теҥызын отро-влакыште, Фракий теҥыз серыште, да Изи Азийын касвел теҥыз серыштыже верланыше калык илыме вер.

Пошкырт кундемыште «Айык села – 2020» конкурсым эртарыме нерген возенна ыле. Тушто 28 ял кокла гыч ончыл верыш Мишкан районысо Кугу Соказа ялсоветыш пурышо Пӱнчер ял икымше верыш лектын. Тудак ты конкурсын республикысе этапыштыже районын чапшым аралаш тӱҥалеш. А тудыжо 1 мартыште мучашлалтеш. Кузе ты ял калык тидлан ямдылалтеш – таче кумданрак палдарена. Мишкан районысо ял коклаште Пӱнчер — ик эн кугу. Тудо Уфа-Бирск-Янаул кугорно деч ик километр ӧрдыжтырак, Тӧргым эҥерын пурла велныже, вераҥын. Мишкан марте 28 километр лиеш гын, Бирск ола марте – 20, а рӱдола марте – 112. Ялыште 213 сурт уло. Тыгак тӱҥ общеобразовательный школ, йочасад, тӱвыра пӧрт, библиотек, фельдшер-акушер пункт, ныл кевыт. Тӱҥ шотышто марий-влак илат. Тусо марий-влакын чолгалыкыштлан ӧраш да нуным мокталташ гына кодеш. Ялыштым тӱзатат, шке илышыштым поянракым, сайракым, веселаракым ышташ тыршат, спорт дене кылым кучат, фольклор коллективыштат, лӱмлӧ мурызыштат улыт. Кодшо ийын тушто верысе инициативе программе полшымо дене шке вий спорт да каныш паркым ыштыме нерген возенна ыле. Тушто ынде ял калыклан спорт дене кылым кучаш, тазалыкым пеҥгыдемдаш, канаш йӧн ситышын. А тений телым гын, верысе пӱям эрыктен, коньки дене мунчалташ йӧнымат ыштеныт. Шукерте огыл ече дене куржталтмаш, скандинав коштмаш дене таҥасымаш-влакым эртареныт. Шахмат-шашке турнират эртат. Каласен кодыман, тиде идалык Пошкырт кундемыште «Тазалык да чолган кужу илымаш» идалык семын увертаралтын. Скандинав коштмаш мероприятийшкыже Пӱнчер ял калык чолган ушнен, саде идалыкым тушто лач тыге почыныт. Самырык тукымымат тыште айык илыш йӱлалан кумылаҥдат. Умылтарымаш паша дене пырля тӱрлӧ вашлиймашым, моло мероприятийым эртарат. Ӱдыр-рвезе-влакым кӱлеш семын туныктен, шуарен толмо, шочмо верым, калыкым йӧраташ кумылаҥдыше паша тушто сайын кая. Верысе администраций, ветеран-влак совет, школ ты шотышто чот тыршат. Тунемше-влак кокла гыч волонтёр группымат ыштеныт. Нуно тӱрлӧ пашам шуктат, тыгак ветеран-влаклан полшат. Верысе тӱвыра пӧртын пашаеҥже-шамычын чолгалыкыштымат палемдыман, тӱрлӧ датылан гына огыл пӧлеклалтше мероприятийым эртарат. Икмыняр творческий коллектив пашам ышта. Мутлан, самырык-влакын куштышо посна коллективышт уло. Тудым «Мишкан – финн-угор тӱнян рӱдыверже» идалыкым иктешлыше районысо мероприятийышкат ӱжыныт. Верысе «Вӱд толкын» фольклор ансамблят чаплана. Участникше-влак репетиций деч посна эше, тошто марий йӱлам шарналтен, шинчымаш каслашке погынат. Тӱрлӧ кидпашам пырля ыштат, мурат, куштат… Пеленышт уныка-шамычымат кондештарат. Тыге огыл мо самырык тукым марий йӱлалан шӱмаҥеш да тудым шуяш тӱҥалеш. Пытартыш жапыште мемнан республикыште тудым школлаште туныктымо шотышто кугу ӱчашымаш кая. Тидын дене кылдалтше пашам саемден колтымо йодыш марий мер пашаеҥ-влак коклаштат эреак нӧлталалтеш. Теве 30 январьыште «Марий ушем» мер организаций «Марий Эл Республикысе образовательный учрежденийлаште шочмо йылмым туныктымо паша опыт да законодательный базе» темылан «йыргешке ӱстелым» эртарыш. Ушемын еҥже-влак тушко республикын Образований да науко, […] Марий самырык тукымын X слётшо чолга марий ӱдыр-рвезе-влакым Шернур район Марисола селаште2 гыч 8 июль марте эртен. Тений тудо Волонтёрын идалыкшылан пӧлеклалтын. Шернур велыш Марий Элын икмыняр районжо, Башкортостан, Татарстан, Удмурт республикла, Киров, Свердловск областьла, Пермь кундем, Санкт-Петербург ола гыч 100 утла ӱдыр-рвезе погынен. Слётым Марий Элын Образований да науко, Тӱвыра, печать да калык-влакын пашашт […] Марий Турек посёлкыштат ынде марий калык йӱла дене палдарыше ик оҥай турист обьект — юмынкудо — уло. Тудо — республикысе Марий юмыйӱла ушемын Марий Турек районысо «Ошмарий-Чимарий» общиныжын верланыме оралтыже. Ончычсо верысе озанлыкын правлений пӧртшӧ икмыняр ий ончыч общинылан куснен. Сандене тудым уэмден олмыкташ кӱлын. А кӧ тидлан пижеш? Мутат уке, общине вуйлатыше. А тудо […]

'''Вячеслав Абукаев-Эмгак''' (Абукаев Вячеслав Александрович) [[5 январь|(1959 ий, шорыкйол]]<nowiki/>ын 5-ше кечыже, Пошкырт кундем Мишан район Токтар ял - 2008 ий, ага тылзын 29 кечыже, Марий Эл Йошкар-Ола) - марий серызе, поэт, прозаик, драматург, кусарыше, журналист, театр пашаеҥ. 1991 ий гыч СССР (Россий) писатель ушем член, [[Олык Ипай лӱмеш Кугыжаныш премийын лауреатше|Олык Ипай лӱмеш Кугыжаныш премийын (1991)]], Яныш Ялкайн лÿмеш премийын [[Олык Ипай лӱмеш Кугыжаныш премийын лауреатше|(1991)]], С. Г. Чавайн лӱмеш Кугыжаныш премийын (2007) лауреатше, [[Марий Элын Калык серызыже|Марий Элын Калык серызыже (2006).]] Вячеслав Абукаев-Эмгак Пошкырт кундемысе Мишкан район Токтар ялеш 1958 ийыште 5 шорыкйолышто шочын. Шкеж нерген тудо тыге ойлен: [[Файл:Ему 16.png|мини|Вячеслав Абукаевлан 16 ий. |248x248пкс|шола]]<blockquote>"Шочынам мый Куткан курык пареҥге подвал Максым коремысе кÿр чыкыме изи пÿя пеленсе Манюк Любан пошкудо пöртеш. Мый шкемым Изуремыште шарнаш тÿҥалынам. Мый 1958 ий 26 декабрьыште тул гай йÿштö кастене шочын возынам. Тÿня У ийым вашлияш ямдылалтын, садлан икшывым серыкташ вашкен огытыл. 1959 ий 5 январьыште шочшо семын варарак сереныт. Тыге мый 5 январьыште шочшо семын илаш тÿҥалынам Школыш мый 1965 ийыште куд ияш каенам. Тунемме ийын икымше кечыштак туныктышо Анисия Апаевна мыйым да эше икмыняр йочам урок деч вара коден каласыш: " Те але ийготда дене изи улыда, ик ий гыч тунемаш пуреда, садлан эрла школыш ида тол". Но эрлашыжым ме адак тунемаш мийышна. Вес кечын мемнан дене школ директор вашлийын кутырыш. Ме "келшена" манын, кумыл волышо мӧҥгӧ ошкылна, но эрлашыжым адак школыш мийышна. </blockquote><blockquote>Пеш шуко ий эртымек, шочмо Токтар школыш мийымем годым, кидышкем мыйын тунемме икымше классын журналже логалын. Шкемын тунемме отметкем ончалаш шонен, журналым почымат, чылт ӧрым. Журналыште мыйын да эше кум рвезын фамилийышт возалтынат огыл. Шым ийыш шÿдымо йоча-влакым журналыш пуртен огытыл. Тугеже, мый икымше классыште тунемынат омыл. </blockquote>

Тыгеракын, эн шуко те тидым вученам, ойыртеман еҥ, тидын дене теат кылым ыштен кертыда. Пытартыш, лач тудо илышыш пурен. Но те умыледа Ӱп мучаш сечься, тичмашын, мӧҥгысӧ условийыште эмлаш лиеш, тидлан шуко жап кӱлеш керт гынат, но лектышыже гына темын. В виде улам мый огыл, что вы

16-20 мартыште Ялысе телымсе спорт модмаш Пермь олаште эртаралтын. Российын 44 регионжо гыч команде-влак ушненыт. Нунын коклаште Марий Элын командыже лийын. Медведево посёлко гыч Чулпан ден Алексей Зуевмыт Диана ӱдырышт дене еш дене таҥасымаште 2-шо верым сеҥен налын. Чулпан – ече дене спорт мастер. Алексей писын куржталеш. Диана куштылго атлетикылан шӱман. – Ме спорт дене пеҥгыде кылым кучена. Моло спортсмен-влак семынак кеч-могай таҥасымаште сеҥаш тыршена. Кокымшо кече деч вара ӱшанна йомын ыле. Ме визымше лийынна. Еш дене таҥасыме годым чонышто йӧршын вес шижмаш, вес кумыл, кугу адреналин озаланат. Икымше верым налше еш деч ик очколан гына вараш кодынна, – ойлат ача-ава.

Сидункурык (курыкмарла Сидункырык, рушла Сидулино) — Российыште Марий Элын Курыкмарий кундемыштыже верланыше Пайскурык ял шотан илемыш пурышо ял. Калыкчот: 56 еҥ (2001 ий)[4], 53 еҥ (2014 ий)[5]. [8] Евстратьев Яков Фёдорович — Йошкар Шӱдыр орденын кавалерже, 1941–1945 ийласе Кугу Ачамланде сарын участникше.

Муро тӱрлӧ лиеш: икте кумылым нӧлта, весе шортара, кумшо вийым, алым пуа. Кугу Ачамланде сар годым мурсем-влак куатым ешарыше лийыныт. Совет салтак-шамычым атакышке тарватеныт, фашист-влак ваштареш кредалаш вийым пуэныт. Война корно неле да кужу лийын. Мурсем неле-йӧсым сеҥаш полен.

Таче ага тылзын 8-ше кечынже уло тӱня Кокымшо тӱнямбал сар пытымым палемда. Таче — Шарнымаш да сӧрасымаш кече. Эрла Россий да южо моло эл — Сеҥымаш кечым пайремлат. Нине кечыла вашеш мемнан Тартушто (Эстоний) пӱртӱсат помыжалтын, ужаргаш, пеледаш тӱҥалын. Айста тиде шучко сӧеш вуйыштым пыштыше-влакым порын шарналтена… Тек нигунам тӱняште тетла нимогай война ок лий! Читать далее →

Химки олаште Моско тӱвыра институт верланен. 14-17 февральыште тушто самырык-влакын семинар-совещанийышт эртен. Тений семинарыш элнан тӱрлӧ кундемлаж гыч 127 самырык поэт, прозаик, критик погынен. Тиде совещанийыш ушнаш манын, ончылгоч йодмашым да икмыняр пашам Россий писатель ушемыш колтыман ыле. Вара организатор-влак, чыла возымо произведений-влакым ончен лектын, эн сайжым ойырен, автор-влаклан ӱжмашым колтеныт. Тушко мияш кумылан-влак шукын лийыныт, ик верыш – вич еҥ. Самырык литератор-влакын ушемыштым Россий писатель ушем пелен кум ий ончыч чумыреныт. Лач тунамак тудын вуйлатышыже, прозаик Андрей Тимофеев, самырык литератор-влаклан семинарым эртараш темлен. Семинарын тӱҥ цельже – возышо-влакым иктеш чумырен, почеламутым, прозым, критический статья-влакым ваш-ваш лончылен, возымо мастарлыкым нӧлташ. Семинарыште поэзий, прозо да йоча литератур дене 12 секций пашам ыштен. Кажне секцийыште кум вуйлатыше лийын. Вуйлатыше-влак тӱрлӧ ола гыч толыныт, чыланат профессионально возышо улыт. Мый поэзий дене нылымше секцийыш логальым. Вуйлатышына-влак – Россий писатель ушем правленийын икымше секретарьже, поэт Геннадий Иванов, Мурманск ола гыч поэт Илья Виноградов да Омск гыч поэтессе Мария Четверикова. Секцийыштына Санкт-Петербург, Чита, Нижний Новгород, Нарьян-Мар, Воронеж да моло олала гыч 11 еҥ лийынна. Коклаштына религиовед, фольклорым шымлыше, кӱшыл тунемме заведенийын туныктышыжо, тыгак технический направлений дене пашам ыштыше-влак лийыныт. Икманаш, кажныже ойыртемалтше. Кажныжын шке возымо стильже уло. Каласен кодыман: семинар деч ончыч организатор-влак мыланна электрон почтышкына кажне участникын вич почеламутшым колтеныт. Нуным лудын, ме ончылгоч лончылен ямдылышаш улына ыле. А вара, пырля погынымек, кажне участник шке шонымашыжым каласен. Тымарте мый тыгай семинарыште ик ганат лийын омыл. Моткоч оҥай ыле ончаш, кузе участник-влак почеламутым лончылат, ситыдымашым ончыктат. Вет семинарыш икмыняр возышо эше критик семын толын. Вуйлатыше-влак утыжым нигӧм моктен огытыл, мӧҥгешла, ситыдымаш-влакым ойленыт, кузе чын возаш туныктеныт. Секцийлаште пашам ыштыме деч посна ме художественный мастарлык нерген кӱчык лекций-влакым колыштынна. Тӱрлӧ художественный изданий-влакын тӱҥ редакторышт дене вашлийынна. Кокымшо паша кечын литературно-поэтический кас лийын. Кумылан-влак, сценыш лектын, кок почеламутым лудыныт. Тыгак гитар почеш мурым муреныт. Семинар жапыште мый шуко еҥ дене палыме лийынам. Поснак якут рвезе шарнымашеш кодын. Гаврил Андросов – шке регионыштыжо якут йылме дене лекше «Чолбон» журналын тӱҥ редакторжын алмаштышыже, самырык поэт. Рвезын чонжо шочмо йылмыже да калыкше верч йӱла. Якут-влакын, Российыште илыше моло калык семынак, ик эн тӱҥ проблемышт – шочмо йылме дене кутырышо-влак шагалемыт. «Чолбон» журналын тиражше 800 экземпляр гына. А тидыже мемнан «Ончыко» журнал дечат шагалрак. Эше ик ойыртемалтше ӱдыр – Воронеж ола гыч Эльвира Пархоц. Тудо шке кундемысе фольклорым шымла. Почеламутшо-влакат фольклор сынан улыт, молын деч ойыртемалтше. Денис Осокинын «Небесные жёны луговых мари» книгаж гыч ик ужашым наизусть каласкалымыже чылт ӧрыктарыш. А вара Эльвира тыгаяк лӱман фильм нерген шке шонымыжым каласыш. А тидыже тыгай тора кундемыште марий-влакым палыме нерген ойла. Самырык-влаклан эртаралтше семинар моткоч кӱлешан да пайдале. Тидын нерген Россий писатель ушем правленийын председательже Николай Фёдорович Иванов семинарым иктешлыме годым каласыш: «Кажне самырык литератор, шочмо кундемышкыже миен, тыгайрак сынан семинарым эртараш тӱҥалеш гын, возымо мастарлык чаплырак лиеш».

Марий Элыште коронавирус инфекций дене черланыше-влак огыт шагалем. Республикыште 11 инфекционный стационар пашам ышта. Ковид молгунамсе […] Паша дене эмлат, илаш туныктат 02.11.2021 Алёна Яковлева 0 Марий Эл Республикысе наркологий диспансерын реабилитаций пӧлкаже Медведево районысо Куяр посёлкышто верланен. Чатка оралтым, сӧрастарен-эрыктен шындыме […] Грипп ынже озалане 19.10.2021 Алёна Яковлева 0 Игече йӱкшемдыме дене регионыштына грипп шарлаш тӱҥалын кертеш. Чер деч аралалтме нерген Йошкар-Оласе 1-ше поликлиникын врач-эпидемиологшо […] Жапыштыже муын эмлыман 19.10.2021 Алёна Яковлева 0 Онкологий чер-влакым калыкыште рак маныт. Тиде кум буква мемнам лӱдыкта – илышым шолыштшо шучко чер. Но […] У технологий 19.09.2021 Валентина Семёнова 0 Килемар районысо эмлымверын пациентше-шамычлан виртуальный полышкалыше-влак пашам тӱҥалыныт. Врачын приёмым эртарыме график нерген кажне кумылан еҥ […]

Вий памаш. Кажне памашын шке вийже уло. Мланде помыш гыч шоҥешталт лекше вийже. Но тудым жапыштыже почаш огыл гын, йомынат кертеш. Айдемынат тугай мастарлыкше уло, тудым, кӧргыштӧ шижын, вияҥден от колто гын, почылтде кодеш. А кунам тиде кок вийым моштен кылдет, юзо усталыкет дене кугу пайдам ыштен сеҥет. А тыште, У Торъял район Токтарсола кундемыште, шоҥешталт лекше памашыжымат, шке кӧргӧ вий-куатшымат ик еҥак почын да калык эмлыме пашаш ушнен. Но тышке шуаш эн ончычак тыглай огыл корным эрташ кӱлын. «Марстройтрестын» 279-ше ПМК-жын сварщикше Степан Медведев совет ийлаште иза-шольо Польшышто мемнан войскан контингентыштыже вольнонаёмный семын сварщиклан ыштен. Арменийыште мланде чытырналтмылан кӧра эҥгекыш логалше Ленинакан (кызыт Гюмри) олам нӧлташ полшаш колтымекат, тушто ик ият пеле сварщикланак тыршен. Вуйжылан нелылыкым шижмеке веле шочмо кундемышкыже пӧртылын да «Урал» колхозышто ты пашамак шуен. Лач тунам, 1995 ийыште, еҥ уждымым ужаш, еҥ колдымым колаш тӱҥалын. Коважым, Марфа Филимоновна Токтауловам, шарналтен. А тудыжо Шернур велне кулак семын титаклыме еш гыч лектын, Токтарсола кундемыш марлан толын. Тыште тудым шудо дене эмлыше мастар, шӱведыше-мужедше, мӱшкырым верышкыже шындыше да азам ышташ полшышо семын паленыт. Степан уныкажымат тыгай шижмаш вургыжтараш тӱҥалын. — Мылам тиде палыдыме лийын. Шке семынем торешланенамат дыр, но ӧрдыж йӱк пуйто мыйым туныктен. Тидын деч шылаш шонен, 1999 ийыште Москвасе стройкышкат сварщиклан ышташ кайышым. Но саде шижмаш утыр да утыр кӧргыштем иланен. Еҥ-влаклан шинчанужшо да эмлыше семын икымше полышым пуаш тӱҥальым. Тидыже мыйым туге авалтыш, стройко гычат каяш логале. Мом кертмемым шижын, Россий Эмлызе-влак ушем ден конфедерацийышкат миен лектым. Конфедерацийым вуйлатыше академик, профессор Евгений Яковлев да тудын гаяк моло лӱмлӧ мастар-влак дене палыме лийым. Мом ыштен моштымем ончыктымеке, нуно мыламат ӱшанышт, «Калык эмлызе» сертификатым пуышт, — шарналтыш Степан Васильевич. Тукым кыл дене куснен толшо мастарлыкше помыжалтмеке, Степан Васильевичлан шочмо кундемын пӱртӱсшӧ эшеат лишылын чучаш тӱҥалын. Чодыра лоҥгасе корем тайылыште памашым почаш пижын. Тудын арулык да юалге вийжым шижаш кок вере леведышым ыштен. Иктыштыже вӱдым йӱаш, весыштыже йӱштылаш лиеш. Ӱлнырак вӱд фонтанла шыжалт лектеш да изэҥер ӱмбалне чӱчкен модеш. А кӱшнӧ, корем серыште, Степан чӱчӱ (тудо кызыт шкенжым тыге лӱмдаш кӱшта) мланде кӧргеш изирак пу пӧртым келыштарен. Тушто полышым йодын толшо-влакым колышт да тӱслен налеш, кап-кылым тӧрлата. Тупрӱдет тарванен — верышкыже шында, мӱшкырет волен каен — нӧлталеш, кылымдет тӧрштен – «йолышта»… Полышым налын кайыме да тӧрланыме деч вара еҥ-влак, уэш толын, шӧрлыкыштӧ кийыше кнагаш шке тау мутыштым возен кодат. Азам ыштен кертдыме мыняр ӱдырамашлан тудо йочан лияш полшен, арака йӱмым чарнен кертдыме мыняр ӱдырамаш ден пӧръеҥым айык илыш корныш луктын!.. Чыла тидым ты кнага гыч ужына. Эмлыме сеансше деч вара тудо йылмыш шадырге «ю вӱдшым» чыпчыктара да, леведыш йымалсе памаш деке волен, ту вӱд дене йӧре йӱаш йодеш. Мо, шонеда? Чодырасе куткын кислоташкыже пӱнчӧ але нулго кишым, тӱрлӧ шудым ешарен ыштыме эм. Куткышуэжат тышеч тораштак огыл. Степан чӱчӱн ойлымыж семын тудын ӱмбаке кок урзым пыштет, кутко-влак кӱзымым вучалтет да тудым туржмо семын ыштет. Кидеш кислота кодеш. Ик могырым, тудо кидым эмла. Вес могырым, урзым умша да нер деке лишемден шӱлалтет – уло кӧргетым, шодетым эрыкта. Кокыртыш чер нергенат мондет. Ситартышыжлан тудо икмыняр нуж лышташым кӱрлын налеш, тореш-кутынь пӱтыралеш да ала-мом пелештен кочкаш темла. Пелештыме деч вара почкалтышет умшамат ыш когарте, пагарланат уда ыш лий. Эрыкта веле, мане эмлызе. А мые угыч памаш вӱдым миен подыльым да кӧргыштем ала-могай вийым шижым. Кап-кылым туржмыжат полшыш докан. Теве тыге тудо шке кӧргӧ южо, пӱртӱс да памаш вий полшымо дене эмла. Корем тайыл дене волен, вес велышкыла ошкылына. Йолгорно воктене мӱкш омарта-влак шинчен кодыт. А умбалне пӱя кечыйол дене волгалтеш. Тыште кок ий ончыч купан вер лийын. Степан чӱчӱ тудым пургедыктен, эрыктен, а вӱд погынаш пӱялыктен. Ончычсо верыште вич памашшинча йыргыкта гын, тыште латкум памашшинча почылтын. Манмыла, юзо пӱя. Серыштак ыштыме вес изи пӧртыш пурен, эмлызе икмыняр жап гыч шаман вургемым чиен лекте. Пӱчӧ коваште гыч ыштыме бубеным пире йол гыч келыштарыме паҥга дене перкален, пӱя вӱдлан ю шӱлышым пуртыш. Да мемнан йыр перкален, осал шӱлышым поктен колтыш. Вара умша семӱзгар, варган, дене ӧрыктарыше йӱкым лукто, эсогыл марла келыштарыш. Марий тӱмыр ден шӱвырланат кӱлеш годым тудо эҥерта. — Мый эмлыме мастарлыкым эреак кумдаҥден толам. Россий эмлызе-влак ушем ден конфедераций гоч элысе эн тале калык эмлызе, шаман, хилер-влак дене палыме лийынам, нунын деч молан-гынат тунемынам. Теве бурят шаман Валентин Хагдаев элыштына кугу должностьышто ыштыше ик еҥым веле огыл эмлен. Мыят икмыняр тыгай еҥлан полшенам. Бурят, тува, алтай, хант-манси, монгол шаман-влак, индий гуру, еврей раввин дене кылым кученам, тӱрлӧ калык дене эмлыме пашам шукташ сугыньым налынам. Да нине эмлыше виян семӱзгар ден вургемжымат нине калыкын представительыштак пуэныт, — эшеат ӧрыктарыш Степан Васильевич. А паледа, мо дене тудо эн чотшо ӧрыктарыш? Тиде пӱя воктене кӱкшакаште, серыште, Шаманын башньыже лиеш. Тудым конден шындаш гына кодын. Ме, ялысе мӧҥгыжӧ миен, тудым суртшо ончылно ужна, кӱзен ончышна. Кум пачашан. Икымшыштыже еҥ-влакым шикш дене, кокымшыштыжо мӱкш дене (теве молан мӱкшым куча улмаш) эмлаш шона, а кумшыштыжо шаманын шке пӧлемже, эмлыме ӱзгар ден вургемым аралыме вер, лиеш. Пӱя воктенак ӱлнырак шудо дене эмлыме мончам шында – тудымат сурт воктенжак ямдылыме ыле. Чолга шонымаш, нимом от ман. А тиде материалым возымо жаплан когынекшымат палемдыме верыш конден шындыме, маньыч. Эше палемдаш кӱлеш, Степан чӱчӱ психолог ден психотерапевтланат тунем лектын, полшен сеҥа. Шинчавочмо, вуй корштымо деч эмла. Шинчанужшо семын ончыкылыкым каласен пуэн кертеш. Шкежат тунемеш, молымат шке мастарлыкшылан туныкта. Ойлымыж почеш, 28 еҥым туныктен, да нуно шкенан элыште веле огыл эмлыме пашам шуктат. А ме, корем тайыл дене волен, уэш вес велышкыла кӱзышна. Тушто, кӱкшакаште, ик вожан мужыр пӱнчӧ деке лишемна. «Ӱшанле лиймаш да йӧратымаш пушеҥге» манын возымо тушто. Пиалан мужырым чоҥаш шонышо-влак тышке толыт да тасмам кылден кодат. Меат Степан чӱчӱн темлымыж почеш, ты пушеҥгым ӧндалын, тудын деч шкан да ешлан тазалыкым да пиалым йодна. 19 февральыште Оршанке посёлкышто «Кугезе вож» фольклор фестиваль эртаралтеш. Тушко йоча да самырык-влакын фольклор коллективышт, театр студийышт да Волжский, Курыкмарий, Звенигово, Кужэҥер, Марий Турек, Медведево, Морко, У Торъял, Шернур, Советский, Оршканке районла гыч школлаште тунемше-влак ушнат. Нуно тӱрлӧ пайрем, йӱла дене кылдалтше программе, калык муро ден куштымаш, семӱзгар сем ден шымлыме паша-влакым ончаш да аклаш […] Йошкар-Оласе Перинатальный рӱдерыште тылеч ончыч коронавирус инфекций деч эмлалтше ӱдырамаш азам ыштен. Марий Элнан рӱдолаштыже илыше мӱшкыран ӱдырамашым «пневмоний» диагноз дене Йошкар-Оласе больницын инфекционный отделенийышкыже пыштеныт. Тестированийын результатше тудын у коронавирус инфекций дене авалталтмыжым пеҥгыдемден. – Мемнан врачна-влак тиде пациентым эмлыме тактике нерген Кулаков лӱмеш Акушерстве, гинекологий да перинатологий национальный медицине шымлыме рӱдерын специалистше-шамыч дене […] Марий Элыште коллан мӧртньым кышкыме искусственный вер-влакым ямдыленыт. Тидыже республикыште вӱд поянлыкна калыклан пайдаланаш ситыше лийже манын ышталтеш. Тидлан Марий Элын Пӱртус поянлык, экологий да йырым -йырысе средам аралыме министерствыжын специалистше-влак вуйын шогат. Тӱҥ шотышто тыгай вержым Куйбышев водохранилищысе мемнан республикыш пурышо кумдыкыштыжо келыштарыме. Эколог-влакын палемдымышт почеш, ямдылыме чыла вер 14 тӱжем коллан ситышаш. Мӧртньым […]

Кажне ий янлык, кайык, копшаҥге лӱм дене палемдалтын. 2020 ий – Слон идалык – пеҥгыдын шогымаш, шке шонымашыш шуаш тыршымаш, профессионализм, вийым погымаш дене кылдалтеш. Толшаш ийыште шочмо калыкнан могайрак марий йӱла дене кылдалтше пайрем-влак лийыт? Марла календарьым темлена. 3 сӱрем (июль)– Мланде Юмын Ош кече йыр туран савырныме кечыже. Игече могай, шудым солымо, уржа-сорла жап тугаяк шога); 14 идым (сентябрь) – Кайыквусо илян кече (кайыквусо шулдыр вийвалне улмыжым ончыкта). Вӱд йӱкшымӧ кече. Семон кече; 19 теле (декабрь) – Тӱня Юмын савыртыш кечыже. Тиде тат гыч марий кумалтыш радам петыралтеш. Теле Миколо;

«Чывигым шыжым шотлат», — маныт калыкыште. Сандене, очыни, яллаште кызыт паша шолеш. Икте пакчагӧргым эрыкта, ӱяҥда, весе сурт-печым ачалкала, кумшо пакчасаска дене тамле сийым телылан ямдыла. Ояр шыже кечын Параньга район Памашъялыштат илыш шолеш. Теве изирак трактор дене пӧръеҥ ушменым шупшыкта, ял мучашыште еҥ-влак, погынен, кок пӧртыш вӱдпучым пуртат, а теве тоям тоялен, илалше ӱдырамаш ала-куш вашка… Кум уреман ялыште кок кевыт, клуб, библиотеке улыт. Ондак тыште тӱҥалтыш школат, медпунктат лийыныт. Но илыш вашталтмылан кӧра нуным пошкудо Кугу Пумарий селаш кусареныт. Ял шотан администрацийжат туштак верланен. Ялыште кызыт утларакшым илалшырак еҥ-влак гына кодыныт, самырык еш шагал. Пӧртлашке газпучым, вӱдпучым шупшмо, икманаш, илаш чыла йӧн уло гынат, самырык-влак, сай илышым кычалын, ӧрдыж кундемыш каят. Амалже – паша вер уке. Ялыштак кодшо-влак кокла гыч икмынярын «Акашевский» чыве фабрикыште пашам ышта, весе шийвундылан кугу олалашке коштеш. Геннадий Александров –Марий калыкын XI погынжын Параньга район гыч сайлыме ик делегатше. Тудо 47 ияш веле гынат, Памашъялыште карт кугызан сомылжым шукта. «Мый тиде ялешак шочын-кушкынам. Кок эргым, пелашем улыт. Тиде кундемын карт кугызаже, тыгак старостын алмаштышыже улам. Йодмо почеш мый, аза шочмо гыч тӱҥалын, пытартыш корныш ужатымаш марте,тыгак еш кумалтышым, сӱаным марий йӱла почеш эртарем. Авамын ачаже карт кугыза лийын, сандене, очыни, мылам тиде моштымаш тудын деч куснен. 20 ий ончычак еш кумалтыш годым авамлан полышкалем ыле. Тунам йӱлам эртараш еҥым йодмо. Но кажне гана ӧрдыж гыч полшаш йодын от керт – кажныжын шке пашаже уло. «Мом моштет, ыште, молыжлан туныктем», – манеш ыле авам. Тыге тӱҥалынам. Ялыштына шыжым Покро деч вара ик арня гыч Миколо кече марте мӧҥгыштӧ шыже кумалтышым эртарат. Тиде жапыште тӱрлӧ яллаш коштам: Кугу Пумарийыш, Лажмарийыш да моло вереат. Лу ияш эргымын Юмын пуымо шӱлышыжӧ уло. Тудо кызытак ачажым вес гана алмаштен кертам манын шона. Тидыже мыйым моткоч куандара. Мый тудым марий йӱлалан изинек туныктем», – манеш Г.Александров. «Карт кугызалан тунемаш лиеш мо, але чылажыт «кӱшыч» пуалтеш?» йодышемлан Геннадий Иванович тыгерак вашештыш: «Юмо тыгай корным ойырен пуэн гын, лиеш, шонем. Тыгай еҥ-влак дене пырля погынен, моштымым, палымым ваш-ваш каласкален, каҥашен, эшеат шукырак шинчымашым погыман. Погынышто мый, шукырак шинчыше еҥ-влак дене палыме лийын, умбакыжат пашамым сайынрак виктарен колташ шонем. Мыланна, ялыште илыше-влаклан, кугурак-влак деч тунемман. Курс-влак улыт, но шийвундо дене кылдалтше. А кушто ялысе еҥын оксаже? Карт кугыза-шамычын кажне районышто общинышт уло, погынымашымат эртарат. Яллашке лектын, калык дене вашлийын кутырат, умылтарат гын, марий йӱлана ок йом, аралалт кодеш манын шонем». Памашъялыште илыше-влак шагалемыт гынат, еҥ-влак ойгырен огыт шинче. Шочмо вершӧрыштым, ялыштым кузе-гынат тӱзаташ тыршат. Пырля погынен, шӱгарлаште печым печеныт, уремыште электротул меҥгылаш у светильник-влакым сакеныт. Тений кеҥежым ял калыкын вийже дене эше ик сай паша ышталтын. Ял покшелне, клуб воктене, Кугу Отечественный сарыште тыныслык верч кредалше-влаклан монументым ыштыме. Йырже чаткан печен налме. «Тыгай монументым ышташ шонымаш телым шочын. Ӱмаште Яҥгетсолаште Михаил Якимовлан шарныктышым почыныт, газетыштат тидын нерген возеныт. Меат памятникым ыштен огына керт мо манын шоналтышна да пашалан пижна. Эн ондак ялыште илыше еҥ-влак деч оксам погаш тӱҥалынна, кажне сурт гыч – 500 теҥге дене. Памашъялыште шочын-кушшо, тора кундемлаш кайыше-влак, тыгак спонсор-шамычат полшеныт. Тыге 118 тӱжем теҥге погынен. Мутат уке, тиде пашам «Программа местных инициатив» проект почеш ышташ лиеш ыле, но вараш кодмо, адакшым памятникым тенияк, Сеҥымашлан 75 ий да Марий Эллан 100 ий темме идалыкыштак ыштынена ыле. Такше проект уло, тудым Кугу Пумарий школышто марий йылмым туныктышо Елена Николаевна Вараксина возен. Но еҥ-влак деч погымо оксам банк гоч кучылтман ыле, а ме тидын нерген пален огынал… Инициативный группым чумырымеке, 5 июльышто Игорь Морозовын проектше почеш пашам тӱҥалынна. Эн ондак верым ямдыленна, вондерлам пӱчкеден кораҥденна. Монументлан пырдыжым шкенан ялысе каменщик Анатолий Николаевич Иванов чылт яра оптен пуэн. Ветеран-влакын фамилилийыштым возымо листам Йошкар-Олаште илыше Александр Михайлович Вараксин полшымо дене рекламе агентствыште ыштыктенна. Кугезе коча-кована-влак волгыдо илыш верч кредалыныт. Сандене монументым волгыдо материал дене ыштенна. Историйнам шарнен, тыныс илышым пӧлеклыше-влакым жаплен, нунылан вуйнам саваш ынде верна уло. Эртен кайыше йоча-влакынат, лишкырак миен, кугезе коча-коваштын фамилийыштым лудын, чоныштышт кугешнымаш тул утларак ылыж кая шонем», – мане Геннадий Александров. Кажне гана яллашке командировкыш лектын коштмо годым марий калыкна верч куаныме кумыл чонем авалта. Вет яллаште илыше еҥ-влак тора кундемыш кугу оксам кычал каен огытыл. Шочмо мландешак илат, пашам ыштат, ӧрдыж гыч полышым вучыде, нигӧм сӧрвалыде, вершӧрыштым тӱзаташ тыршат.

Пайрем пеш чапле лие. Гармоньчо-влак гына 42 толыныт. Нуно Татарстан, Марий Эл, Удмуртий да Башкортостан гыч лийыныт. Агрыз район Буймо села 23 сентябрь кастене иктаж 100 еҥлан шукырак лийын ыле дыр. Кажне гармоньчым да коллективым диплом-влак дене палемденыт. А эн тӱҥжӧ кумылым да куатым тиде ямле мероприятий кужу жаплан коден манын ӱшанем. Тиде мероприятийым ыштен колташ куштылгыжак огыл ыле. Эн чот кугу тау шомак тиде В. Кибатов ден В. Корневлан да поро, чолга Буймо кундемысе калыклан.

Мария Михайловна дене иктаж 10 ий наре палыме улына. Лач тынар ий ончыч тудо мыйын пошкудем лие. Оласе илыш деч каналташ манын, ик ялыште изирак оралтым нальым. Икана пакчаште пургед шогылтмем годым изирак капан, весела шинчаончалтышан ковай лишеме. Палыме лийна. Ынде теве ятыр ий ваш келшен илена. Пошкудем – илышым палыше, кугу опытан айдеме. Шукерте огыл тудо мыланем ик оҥай историйым каласкалыш. Мария Михайловнан Галина йолташ ӱдыржӧ лийын. Самырык пагытышт пырля эртен, а вара Галина Ростов кундемыш марлан лектын. Нуно икте-весылан серышым шуко жап возкаленыт. Пытартыш ийлаште гына телефон дене мутланеныт. Кодшо ийын июльышто Мария Михайловналан омо кончен. Пуйто Галина поездыш моткоч вашка. Кугу котомкам кучен, йолташ ӱдыржылан кидше дене лупша да ойла: – Пеш тораш каем, Маню. Миен шумекем, кузе вераҥмем нерген каласем. Удан миен шуам гын, иктаж родем толын налаш йодам, сайын гын, вашке пызле пеледеш. Помыжалтмек, Мария Ивановна тӱрлым шонкален киен. Мом тиде омо ончыкта? Пызлыже шукертак пеледыныс. Июль тылзе. Икмыняр кече гыч чыла рашемын. Мария Михайловна деке Галинан ӱдыржӧ йыҥгыртен, аважын уке лиймыж нерген ойлен. Пошкудем йолташ ӱдыржым пытартыш корныш ужаташ миен да чот ӧрын. Галинан шӱгарже воктене самырык пызле июльышто пеледалт шогалын. – Тугеже, Галю, сайын миен шуынат да ласкан вераҥынат, – пелештен тудо. Е.Иванова. Медведево посёлко. lenta top У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

«ВийАр» тӱвыра да келшымаш кыл ушем да Тимофей Евсеев лӱмеш тоштер ынде ик ий утла «Йыргешке пӱкен» лӱман шкешотан клубын погынымашышкыже чумыргат. Тыште нуно оҥай да ойыртемалтше теме-влак почеш мутланымашым эртарат. Черетан вашлиймаш йылмышанче кандидат, Хельсинки университетын доцентше, палыме этнограф Ильдико Лехтинен (Ildikó Lehtinen) дене эртен. Активист-влак калык кокласе да самырык тукымлан келшыше проект-влак нерген каҥашеныт. Марий вургемым тыглай кечын чийыме нерген мутым луктыныт. Палемдыман, тыгай погынымаш оҥай еҥ дене вашлияш, усталык кӱкшытым нӧлташ да шке шонымашым илыш шыҥдараш полшен шога.

Тÿняште кажне еҥын сай тыланымашыже уло. Кажныже чапле, мотор да сылне лийнеже, мода деч вараш кодмыжо огеш шукто. Ожно, латвич ияшем годым, кеҥеж каникулышто чÿчÿ Ташкент ола гыч пöлеклан джинс материалым кондыш. Мыйже куанымем дене чÿчÿлан таум ыштышым да ательеште клёшым ургыктем, маньым. Чÿчÿн ÿдыржö, тидым колын, ачажлан рушла пелештыш: «Па-ап, сейчас клёш не в моде, пусть он сошьет себе джинсы». Мыйже, ялыште шочын-кушшо, тунам эше джинсым пален омыл. Йолташем да кугырак рвезе-влак чылан клёшым чиеныт. Южо рвезе, брюко эҥырашым рончен, кум лукан материал пÿчкышым ÿстарен урген. Шукыж годым материалын тÿсшö икгай лийын огыл, да брюкышт тумышан гай койын. Но тидыже нимат огыл, зато мода деч вараш огына код, маныт ыле. Читать далее » Кушко ит ончал, мемнан коклаште чыла вереат вурседылше-влакым ужаш лиеш. Айдеме сыра да лишыл еҥжым «кушко кÿлеш» колта. Тиде уда койыш пашаштат, ешыштат, йÿмашыштат, армийыштат озалана. «Тыглай мут дене вольыклан кычкырен ойлет гын, тудо нимомат ок умыло», - манеш вольык ончышо. «Аҥыра салтаклан тыглай умылтараш ок лий, аватмут дене каласет гын, вашке умыла», - вашеш тиде мутымак офицер шергылта. Пашаште начальник подчиненныйжым тÿрлын терген налеш. «Уда мут дене вурседылме годым шыде пасыла, чонлан куштылго лиеш. Сырымаш пар семын лектеш», - пелешталеш тудо. Ожно шакше мут дене йÿшö ден преступник-влак веле мутланеныт гын, ынде чыла вашталтын. Рвезе-влак ÿдыр-влак ончылно ойлат, нуныштат вараш огыт код. Изи йоча-влакат, ача-аваштын вурседылмыштым колын, шкеныштын йылмыштым шоныде амыртат. Читать далее » Тÿҥалтыш жапыште «Юзо пасу» передача чонемлан пеш кумылло чучеш ыле. Теве ынде лу ий годсек, манаш лиеш, тиде передача деке йÿкшенам. Ондак, Владислав Листьев Леонид Якубовичлан шке паша вержым пуымыж годым, изиш шÿлыкаҥынам ыле. Шуко-шагал жап ыш эрте, тиде вÿдышыланат тунемна: Леонид Якубович чыла элналан чонеш пижше еҥ семын палдырныш. Тудлан тÿрлö-тÿрлö костюмым чияш конден пуат: то пожарник, то милиционер, то салтак, то эше ала-кö… Мастарлыкше раш: мутымат каласен кертеш, воштылтенат налеш, мыскарамат ойла. Икманаш, россий калыкын ик эн йöратыме еҥже. «Призым студийыш!» манмыже ик еҥымат öрдыжеш ок кодо: кажне участник передачыш шке пöлекше дене вашка. Пöлек почеш пöлек. Чаҥга еҥ омыл гынат, шер темаш тÿҥале. «Передачыш логалам гын, мый пöлек деч посна тольым манын каласем ыле», - шке семынем шоналтышым. Читать далее » Тамакым шупшшо ятыр еҥ тыгай уда койыш дене чеверласынеже. Тидым ышташ кок рецептым темлем. Тышеч шуко каҥашыжым шке кучылтынам. 13 ий тамакым шупшым, кечеш ик пачке, южгунам пачкат пеле пыта ыле. Вич-куд гана шупшмым шоленам. Мыйын шонымаште, товатмутым еҥ-влаклан ойлыман огыл. Ойлымо годым кӧргӧ шӱлышын вийже пыта. Лучо шкаланет да Юмылан гына мутым каласе. Тений 1-ше майыште тамак деч утлымемлан 14 ий теме. Читать далее » Шукерте ожно, кунам Арменийыш мӱндыр элла гыч тамакым кондаш веле тӱҥалыныт, Арарат курык лишне поро да ушан ик шоҥго илен. Аҥыртарыше кушкыл тудлан вигак келшен огыл, садлан еҥ-влакланат тудын дене пайдаланаш огеш кўл манын ойлен. Икана шоҥго ужын: шке сатуштым шарен оптышо пелыл купеч-влак йыр шуко калык погынен. «Юмын лышташ, юмын лышташ! Чыла чер деч эм!..» - кычкыреныт купеч-влак. Шоҥго, тидым ужын, нунын деке лишемын да каласен: Читать далее » Ойлат, пуйто икымше айдеме-влак Адам ден Ева лӱман лийыныт. Чынакак тиде тыге лийын але уке, каласаш йӧсӧ. Йылмызе да мутым шымлыше-влак коклаште тӱрлӧ гипотеза уло. Эше ойлат, пуйто акрет пагыт годым тӱняште ик йылме веле лийын. Кок еҥ гыч айдеме тукым тӱҥалын гын, очыни, тидлан вашке ӱшанаш лиеш, молан манаш гын, кок еҥ икте-весыж дене мутланаш шуко йылмым кучылташ ок тӱҥал. Тошто еврей йылмыште «Адам» мут «айдеме» манмым ончыкта. Эрвелмарий-влак айдемым «адеме» маныт. Тышеч тыгай муткылдыш-влакым муаш лиеш: Адам-адеме-айдеме. Тиде кылдыш чын лиеш гын, тугеже Адамым мемнан кугезыналан шотлаш лиеш. Читать далее »

Губинский чодыра пристань (рушла Лесная пристань Губинская) — Российыште Марий Элын Йӱрнӧ кундемыштыже лийын шогышо пытыше илем.

Йошкар—Олаште, агаш шонен, ӱдырамаш—влак ӱмбаке кержалтше 43 ияш пӧръеҥ ынде суд ончылно мутым кучаш тӱҥалеш. Тудын шотышто уголовный делам шымлен пытареныт, кӱлеш экспертизым эртареныт да доказатлыше базым чумыреныт. Тиде пӧръеҥ РФ-н Уголовный кодексшын икмыняр статьяж почеш титаклалтеш, молан манаш гын тудо ӱдырамаш-шамычын ӱзгарыштым але арверыштым поген налаш тӧчымыж годым нунын тазалыкыштлан эҥгекым ыштен, вийым кучылтын, эсогыл пушташ тӧчен. Тыгай сынан икымше преступленийым тиде еҥ эше идалык ончычак, 2020 ий 10 январьыште, ыштен. Тунам тудо шагал калык коштмо верыште ӱдырамаш ӱмбаке кержалтын да оҥышкыжо кок гана кӱзӧ дене шуралтен, а вара сӧрастарыше ӱзгарже-влакым, мобильный телефонжым поген налын. Тыге ӱдырамашлан 50 тӱжем наре теҥгеаш эҥгекым ыштен. Но уда шонымашан айдеме тидын дене гына лыпланен огыл. Тылеч вара тудо ӱдырамашым эше вич гана кӱзӧ дене шуралтен да шке корныж дене умбакыже ласкан гына ошкылын. Кузе тынар чот осал чонан лияш лиеш, ӧрат?!. А кугу эҥгекыш логалше ӱдырамаш, пиалешыже, медицине полышым жапыштыже пуэн шуктымылан кӧра илыше кодын. Тыгай неле преступленийым ыштен гынат, тиде пӧръеҥ йӧршынат ойгырен, тургыжланен огыл, коеш, вет тудым кучен огытыл! Санденак ӱмаште февральыште угыч «сонарыш» лектын. Да тунамат ты айдеме икымше ганасе сценарийже почешак «пашам ыштен»: тыгак еҥ-влак шагал коштмо верым ойырен налын, тушто ӱдырамаш ӱмбаке кержалтын, тудым кӱзӧ дене шуралтен да сӧрастарыме ӱзгарже ден моло арвержым поген налын. Тыге тиде ӱдырамашлан 55 тӱжем утла теҥгеаш эҥгек ышталтын. Кумшо гана пӧръеҥын кидше ӱмаште июльышто преступленийым ышташ чот «чыгылталтын». Ынде тудо ала-молан кӱзӧ дене шуралтылын огыл, а, черетан ӱдырамашым ойырен налмекше, мландыш йӧрыктен, шӱргышкыжӧ газ баллон гыч шыжыктен да кулонан цепочкыжым, мобильный телефонжым да моло ӱзгаржым поген налын. Тыге ӱдырамашым 30 тӱжем утла теҥгеаш эҥгекыш пуртен. Тиде преступленийым ыштымыж деч варат пӧръеҥым кучен да четлык коклашке шынден огытыл, сандене тудо умбакыжат ласкан илен витне. Да тидыжак ончыкыжымат осал пашам ышташ эшеат чот таратен, коеш. Молан манаш гын ӱмаште эше 8, 13, 14 июльышто ты пӧръеҥ ӱдырамаш-шамыч ӱмбаке кержалтын да нунын деч тӱрлӧ йӧн дене келшыше шергаканрак ӱзгарышт ден арверыштым поген налын. Ыштыме эҥгекше-влакын кугытышт 5 гыч 20 тӱжем теҥге марте лийын. — Нине преступленийым ыштыше еҥым пален налшашлан моткоч кугу кугыт паша ышталтын. Поген налме ӱзгар ден арвер-влакым ломбардыш але вес точкылашке ужален кертмым тергыме. Туткар лийме кок верыште тамак окуркым, кумшышто упшым мумо. ДНК пале-влак келшен толмо шотышто экспертизым эртарыме да молат. Титаклыме еҥ титакан улмыжым шӧрен ойлен, сандене 100 утла свидетельым йодыштмо, 8 судебно-медицинский, 6 медико-криминалистический, 4 биологический, 5 генетический, 2 трассологический, химический да судебно-психиатрический экспертизым эртарыме. Уголовный делан материалже-влак 10 томыш погыненыт, ­- палдареныт РФ Следствий комитетын Марий Элысе Следствий управленийыштыже. Эрыкым тетла нигунам огеш уж! Марий Элыште ӱдырамашым да тудын кок икшывыжым пуштшо пӧръеҥым четлык коклашке ӱмыржӧ мучкылан шындаш пунчалым луктыныт. Марий Элын Верховный судшо тӱшка юрисдикцийын нылымше апелляционный судшын Зеленодольск ола гыч 48 ияш пӧръеҥ шотышто пунчалжым вашталтыш деч посна коден. Тиде еҥ ончычсо ватыжын родыжо-шамычлан ала-молан шыдым кучен илен да ӱмаште 31 мартыште эр эрденак Волжск олашке кудал миенат, ончычсо пелашыжын тукым шӱжаржын илыме пӧртышкыжӧ пурен. Тушто 30 ияш ӱдырамаш, 14 ияш эргыже да 11 ияш ӱдыржӧ лийыныт. Нуным чылаштымат пӧръеҥ кӱзӧ дене шуркален. Тидлан кӧра кумытынат верыштыштак коленыт. Ӱмаште 30 октябрьыште Марий Элын Верховный Судшо шучко преступленийым ыштымыжлан тиде пӧръеҥым титаканлан шотлен да посна режиман исправительный колонийыш ӱмыржӧ мучкылан шындаш пунчалым луктын. Тудо ты приговор дене келшен огыл да апелляцийыш пуэн. Марий Элысе Следствий управленийын палдарымыж почеш, осужденныйын тиде вуйшиймашыжым кодшо кечылаште вашталтыш деч посна коденыт. Лукмо пунчал вийыш пурен. Айдемын колымыжлан титаклалтеш Кодшо кечылаште Йошкар-Олаште верланыше Спортын вӱд видше-влак полатын 30 ияш ӱдырамаш-управляющийже шотышто суд пунчалым луктын. Тудо илышлан лӱдыкшыдымӧ огыл услугым пуымыжлан да тидлан верчын айдемын колымашке шумыжлан титаклалтеш. Ушештарена: ӱмаште февральыште тиде полатыште кугу тутркар лийын: бассейныште Йошкар-Ола гыч 24 ияш ӱдыр вӱд йымаке каен колен. — Тиде ӱдырын бассейныште колымын амалже — спорт да тазаҥдарыме услугым пуымо годым кугыжаныш стандартын йодмашыже-влакым шуктыдымаш. Вӱд полатын управляющийже еҥ-влаклан иймаш шотышто сай качестван услугым пуымо пашам келшышын организоватлен огыл. Колышо ӱдырым бассейныш спортзалыште дежурный да медицине пашаеҥ деч посна пуртеныт, — палдара Марий Элын прокуратурыжын пресс-службыжо. Тиде амал дене Вӱд полатын управляющий ӱдырамашыжым 2 ийлан испытательный срок дене 2 ийлан эрык деч посна условно, 1 ий жапыште физкультурно-тазаҥдарыме да спорт услугым пуышо учрежденийлаште да организацийлаште вуйлатыме пашам шукташ права деч посна кодаш пунчалым луктыныт. Но пунчал эше вийыш пурен огыл. Шолышташ тӧчымыжлан – 12 ий марте! Шукерте огыл, 15 январьыште, Йошкар-Олаште Водопроводный уремысе ик пӧртыш пӧръеҥ шолышташ пурен да, кӱзӧ дене лӱдыктылын, тушто илыше деч телевизоржым пуаш … йодаш тӧчен. Шолышташ пурымыж годым тушто малыше рвезе-оза помыжалтын да пӧрт гыч телевизорым нумалын лектын каяш тарваныше палыдыме еҥым ужын. «Тый мале, а мый ик-момак налын каем», — пелештен тудлан шолышташ пурышо, вет ӱшанен: пеле малыше рвезе нимомат умылен огеш шукто да чаракым ышташ огеш тӱҥал. Но самырык еҥ лӱдшӧ-влак кокла гыч огыл улмаш. Пӧръеҥ кӱзӧ дене шогалын гынат, тудо ваштарешыже кержалтын. Тыге пӧръеҥлан телевизорым шынден кодашыже да тушеч писынрак лектын куржашыже логалын! Шолышташ пурышо торашкыжак куржын шуктен огыл – тудым полиций пашаеҥ-влак кученыт. Нуно вараже рашемденыт: преступленийым Йошкар-Олаште илыше да ончыч судитлалтше 43 ияш пӧръеҥ ыштен. Кызыт тиде факт шотышто уголовный делам тарватеныт. Тудым 12 ий марте жаплан эрык деч посна коден кертыт. Палымыжынымак солалтеныс! Республикнан рӱдолаштыжак вес преступлений ышталтын – самырык пӧръеҥ палымыжын сото телефонжым шолыштын. 27 ияш ончыч судитлалтше тиде еҥ кодшо кечылаште 33 ияш палыме инвалид-ӱдырамашыж деке унала пурен. Но икмыняр жап гычак тудо пӱкеныште кийыше сото телефонжым ужын да вигак руалтен, вара писын гына лектын куржын. Жап эртымеке, телефонжо йоммым ужмеке, инвалид ӱдырамаш тидын нерген полицийыш увертарен. Саде палымыжым полиций пашаеҥ-влак кученыт. Шолыштмо телефонжат кӱсеныштыжак лийын. Тиде факт шотышто уголовный делам тарватеныт. Ты преступленийым ыштымыжлан самырык пӧръеҥым ынде 4 ий марте жаплан эрык деч посна коден кертыт. Лаштыкым Любовь Камалетдинова ямдылен. Tagged происшествия Лудаш темлена: КРИМИНАЛ Лудо шылым кочмыжо шуын? Полицийын палдарыме уверже-шамычым лудын лектат да ӧрат: кӧ да мом гына огеш шолышт?! Пытартыш жапыште шоя банк пашаеҥ-шамыч еҥ-влакын лудаш… КРИМИНАЛ Оксам пӧртылтен гынат… Еҥ-влакын намысышт йӧршеш йомаш тӱҥалын, коеш. «Навигатор приключений» каныме рӱдерын директоржо Марий Элысе образований да науко министерствыш «Вовлечение молодежи лудаш… КРИМИНАЛ Шем паша кышам кода Тений гына Марий Элыште чодырам закондымын руымо 17 случайым тӱжваке лукмо. Тидын шотыштак 17 уголовный делам тарватыме. Кок еҥлан лудаш… Добавить комментарий Отменить ответ Для отправки комментария вам необходимо авторизоваться. КАЛЕНДАРЬ ЯнварьФевральМартАпрельМайИюньИюльАвгустСентябрьОктябрьНоябрьДекабрь 20172018201920202021202220232024202520262027 Пн Вт Ср Чт Пт Сб Вс 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 АРХИВ Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ГОРОСКОП Гороскоп Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 9 май. Ӱпым пӱчкаш келшыше кече огыл. Молан манаш гын тазалыкда начаремме лӱдыкшӧ уло. Хна дене чиялтеда гын, пашаште лудаш… 9-15 майлан гороскоп 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 18-24 апрельлан гороскоп 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) ТЕАТР УВЕР Лӱмлӧ артистын лӱмгечыже Книгаште – Шкетан театрын 100 ияш эртыме корныжо «Пеленда улам пиалан» «Китай кува» — кумшо у паша «Мый улам шийгорнышто…» сылнымут кас ЛИЙ ПЫРЛЯ © 1915-2018 «Марий Эл» газет. Газетым Роскомнадзорын Марий Элысе управленийыштыже регистрироватлыме. Реситрационный номер - ПИ № ТУ12-0118, 2012 ий 25 июнь. Copyright газетамарийэл.рф |

Эше шукерте огыл Венера Глушкова Коҥганур школышто тунемын. Кызыт – Йошкар-Оласе художественный училищын студенткыже. Шочмо школым пагален, самырык сӱретче икымше ончержым лач тушто келыштарен. Венеран натюрморт, пейзаж, портрет жанр-влакым кучылтын сӱретлыме сӱретше-влак школым сєрастареныт да йоча-влакым куандареныт. Ӱдыр кажне сӱретшын шочмыжо, тӱҥ шонымашыже, могай материалым кучылтмыжо нерген каласкален. Венера ик пашажым школлан пєлеклен. Ме выпускникна дене кугешнена.

Ӱдыр изиж годсек мурен-кушташ моткоч йӧрата. Соцсетьласе лаштыклаште тудын марий вургемым чийыман фотожо-влак ятыр улыт. Кажне гаяк фото йымалне Лиана марий улмыж дене кугешнымыж нерген воза. – Лиана, марий мурым да куштымашым йӧратымаш кузе шочын? –Татарстан Республик Балтач районысо шочмо Улисъялыштына калык шке йылмыжым, йӱлажым йӧратыше, арален кодаш тыршыше. Икшыве-влак йочасад гычак шочмо йылмым тунемыт, марла мурат, куштат, почеламутым каласкалат. Шкенан ялысе тӱҥалтыш школыштат йоча-влакым шочмо йылмыштым йӧраташ кумылаҥдат. Мурымашым да куштымашым йӧратымаш мыйынат чоныштем изинек шочын. – Тугеже тый изинек мурен-куштет? – Чын. Улисъял школышто ныл ий тунеммеке, мый пошкудо Ципьинск селасе кыдалаш школыш каенам. Тушто школ ансамбльыште муренам да куштенам. Тыгак Ципьинск клуб пеленысе художественный школышто тунемынам. Тылеч посна «Улисъял вел» ансамбльын участницыже лийынам. Кызытат шочмо велыш мийымем годым уло кумылын ансамбльын репетицийлашкыже коштам. Эше мый гитар дене шоктем. Школышто тунеммем годым муро ден куштымаш конкурслаште чӱчкыдын вием тергенам. Ик гана «Семык» фестиваль годым «Чевер марий ӱдыр» конкурсышто участвоватленам. – Кузе «Лай мардеж» ансамбльыш логалынат? – Латикымше класс деч вара Озаҥ оласе Торгово-экономический техникумыш парикмахерлан тунемаш пуренам. Олаште мылам йокрокын чучын, вет школышто тунеммем годым, урок пытымеке, тӱрлӧ кружоклаш коштынам, кастене клубыш репетицийыш куржталынам. Икманаш, эре мом-гынат ыштенам, верыште шинчен кертын омыл. Икана мый Вконтакте соцсетьыште «Марийцы Казани» лаштыкым ужынам. А тушто «День марийской молодёжи» пайремым эртарыме нерген увер лийын. Тунам «кеч-мо лийже, пуртат гын, пуртат, уке гын, уке» манын шоналтышым да каяш шонен пыштышым. Келшымаш пӧртыштӧ пайрем кас эртымеке, кок арня гыч мылам «Лай мардеж» ансамбльын ондакысе вуйлатышыже Мария Кибаева серышым возыш, репетицийыш толаш темлыш. Мый кӧнышым да тунамак ансамбльын составышкыже ушнышым. – Репетицийыш чӱчкыдын погынеда? – Ондак ме арнялан кум гана погыненна: вӱргечын, кугарнян да рушарнян. Пытартыш жапыште элыштына коронавирус чер шарлымылан кӧра вашлийын огына керт. Но соцсетьлаште кылым кучена, пайрем дене ваш-ваш саламлена, илыш нерген мутланена. Ансамбльыште кызыт иктаж латвизытын улына. Но репетицийыш южгунам чылан толын огыт керт. – Ансамбль дене кушто выступатледа? – Утларакшым Келшымаш пӧртыштӧ эртаралтше мероприятийыш ӱжыт. Тылеч посна Татарстан Республикыште эртыше пайремлаште лиедена: Ӱярня, Семык, Сабантуй да шуко молат. – Лиана, кызыт тый могай пашам ыштет? – Парикмахерлан тунем пытарымеке, тиде профессий денак пашам ышташ тӱҥалынам. Умбакыже Озаҥ оласе Тӱвыра институтыш тунемаш пураш шонымаш уло. Тыгодымак ветеринар паша чонемлан лишыл. Илен-толын, ялышкемак пӧртылнем. – Самырык-влак коклаште ялыш пӧртылаш кумылан еҥ кызыт моткоч шагал… – Мый шочынам тугай верыште, кушто чыланат марла мураш да кушташ йӧратат. Мутлан, миет кастене дискотекыш, а тушто самырык-влак руш эстраде муро почеш огыл, а марла тавалтат. Тидыже кугешнымаш кумылым луктеш. Эше мый ялна дене моткоч кугешнем. Уло районлан мемнан дене гына марий йылмым тунемыт. Воктенна татар, удмурт ял-влак улыт. Сандене Ципьинск кыдалаш школ – шуко национальностян. Кажне йоча шке шочмо йылмыжым ойырен кертеш. Ялышкем пӧртылмем годым мый тыште ала-могай юзо шӱлышым шижам. Мӧҥгӧ толын гына шуам, тунамак мыйын мурымем да куштымем шуын колта. А кунам мый изи йоча-влакым ужам, чонем тунар куана! Вигак школ пагытем шарналтем. Олаште мылам огеш келше. Тыште илыш ик семын кайымыла чучеш. А ялыште веселарак. Но ситыдымашат уло – паша вер шагал. Пашам ышташ я фермыш кайыман, я туныктышылан. Сандене умбакыже могай профессийым ойырен налаш, эше шонем. «Те шочмо йылмыдам, йӱладам огыда акле» манме ойым Марий Эл деч ӧрдыжтӧ илыше марий-влак деч чӱчкыдын колаш логалеш. Чынжымак, Лиана гай шочмо йылмым, тӱвырам йӧратыше-влак коклаштына шагалын улыт. Тудым ончен, самырык-влаклан шукылан тунемман. lenta top У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

Сылнымут корным ойырен налше самырык автор-влаклан «Ший памаш» фонд идалык тӱҥалтышыште конкурсым увертарен ыле. Жюри 2016 ийысе конкурсыш пурышо паша-влакым ончен лектын да сеҥыше-влакым палемден.

Российыште тиде пайрем 21 ий ончыч, 1998 ийыште, ноябрьын пытартыш рушарнянже, палемдалташ тӱҥалын. Тунам тиде кече 29 ноябрь лийын. Аван кечыже пайрем вашеш молан ме лачшымак кызыт Йошкар-Олаште илыше Аникинмыт еш нерген возаш лийна? Амалже оҥайла чучеш – тиде еш лач тунам, 21 ий ончыч, но пайрем кече деч ик арня ончыч, 22 ноябрьыште, шочын. Икманаш, тиде еш ты пайрем дене «иктаҥаш»! Тунам Волгоград олаште, Шнуй Праведный Иоанн Кронштадский черкыште, Николай ден Светлана венчаялтыныт. Тачысе кечылан нуно шуко шочшан ача-ава улыт: шкеныштын вич икшывышт кушкыт, эше кок ӱдырым ашнаш налыныт. Тыге лектын… Тиде – православный еш. Суртоза – священник, Марий Турек районысо Мариец поселкысо черкын настоятельже, тыгак Шернур районысо Кукнур селасе черкыште служитла. Светлана – черке хорышто мура, тыгак регент пашам шукта. Ынде чыла тидын нерген радамлын каласкалена. Светлана Тудо Украиныште, Донецк олаште, шочын-кушкын. Изиж годсекак коваже Юмо нерген каласкален, молитвам туныктен. А варажым аваже Волгоградыште Царицинский православный университет улмо нерген пален налын да ик ӱдыр дене пырля икшывыжым Церковный пений да педагогике факультетыш тунемаш колтен. Кеч тыгай шонымашыже Светланан нигунам лийын огыл. Школышто сочиненийым возымыж годым тудо журналист, юрист але дизайнер лияш шонымыж нерген серен. Чонжылан йӧсӧ годым шукына семынак черкыш коштын. Эсогыл батюшка монастырьыш каяш темлен. Но ӱдыр тидлан ямде улмыжым шижын огыл. Санденак, очыни, Юмо тудым шкеж деке вес семын лишемден. Университет деч вара Светлана Волгоградысе черкылаште 5 ий регентлан ыштен, черке хорышто мурен. Николай Рвезе ача-аваж дене пырля кужу жап Таджикистаныште илен. 9 класс деч вара Душанбе оласе заводлаште вич ий пашам ыштен. Но 90-ше ийлаште тушто военный действий тӱҥалын. Илаш чотак лӱдыкшӧ лиймеке, 1993 ийыште уло ешышт дене Волгоградыш кусненыт. Эше Душанбеште илымышт годымак 15-16 ияш Николай черкыш кошташ тӱҥалын. Но лачшымак священник лиймаште, шкенжын ойлымыж почеш, лачшымак ончыкылык пелашыжын надырже эн кугу. Рвезын кок акаже Светланан тунемме университетыште ик ийлан курслан курсышто шинчымашым погеныт. Нунын гочак Николай тудын дене палыме лийын. Светан кумшо курсышто улмыж годым ӱдыр-каче мужыраҥыныт. Пелашыжын православный университетыште тунеммыжым, тыгак акаже-влакын темлымыштым шотыш налын, Николай Волгоградысе Духовный училищыш тунемаш пурен. (Мут толмашеш, кызыт Николайын ешыштыже чылан гаяк православный еҥ улыт: ик акаже, вузым пытарымекше, туштак туныкташ кодын, весыже – Костромасе владыкан регентше, кум шӱжарже священниклан марлан лектыныт – авт.) — Мемнам Юмо ваш ыштен, — мутланыме годым палемдыш пӧръеҥ. Еш Ушнымекышт, вате-марий тӱрлӧ верлам ончен кошташ кумылаҥыныт. Волгоградыште илымышт годым, нылымше икшывышт шочмеке, тудын эсогыл ныл тылзаш гына улмыж годым пӱтынь ешышт дене Россий мучко путешествийыш лектыныт. Адакшым илыме верыштым вашталтымышт шуын. Сандене иктаж-кушто келша гын, илаш куснат манын мутланен келшеныт. Самырыкракше годым Николайын аважат эл мучко путешествийыш кошташ йӧратен да Таджикистанышкат ешышт тыгак логалын. Москвашке поезд дене кайымышт годым Аникинмыт Марий Эл гыч, Марий Турек районысо Мариец поселко гыч, ӱдырамаш дене палыме лийыныт. Икте-весыштлан телефон номерыштым пуэныт. — Чыным каласаш гын, тушко илаш каена манын, шоненат огынал. Волгоградыш пӧртылмеке, Рязань областьыш куснышаш нерген мутым тарватенна ыле. Но лач тиде жапыште Мариец гыч, чынрак каласаш гын, тушто шочын-кушшо, но вес вере илыше саде ӱдырамаш йыҥгыртен. Тевыс ынде Марий Элыште 12 ият илена. Но ме вигак тушко логалын огынал. Тӱҥалтыште Марий Турек, икмыняр моло районлан благочинный отец Вячеславын (Ершов) полшымыж дене У Торъял поселкышто верысе черке пелен идалык наре иленна, коктынат туштак служитленна, Рушарня школышто пашам ыштенна. Тылеч вара мый эше Йошкар-Оласе епархийыште идалык наре ыштенам. Мариец поселкышто Аникинмытлан пачерым пуэныт. Отец Николай верысе черкыште тыршаш тӱҥалын. Но икшывышт-шамычлан музык дене ешартыш шинчымашым пуымышт шуын. А тидлан райрӱдӧ марте каяш пернен. Адакшым йоча-шамычым тӱрлӧ специалист деке жапын-жапын коштыкташ кӱлын. Нуныжат мынярынже Марий Турек поселкышто, а шукынжо Йошкар-Олаште лийыныт. Икманаш, нелылык шагал огыл вашлиялтын. Ашнаш налме йоча-влак А тиде жаплан Аникинмыт кок ӱдырым, Ирина ден Викториям, шке ешышкышт налыныт улмаш. Тыгай шонымашышт такше лийын огыл. Но республиканский йоча больницыште эмлалтмыж годым 13 ияш София кугурак ӱдырышт идалыкаш Ирина дене палыме лийын. Тудо неле шӱм черан улмаш, теве-теве колен кертын. Соня моткочак чаманен, сандене лийме семын эре воктеныже шинчен. Шочмо аваже толын каеден, но … йӱшӧ. Санденак тудым вараже ава права деч посна коденыт. Ачаштын почылтшо форман туберкулез лийын. Но тудо эмлалтын огыл да колен. Тыге икмыняр жап гыч вате-марий ӱдырым ашнаш налыныт. Тудын акаже улмо нерген тунам Аникинмыт паленат огытыл. Но тиде рашеммеке, нимыняр кокытеланыде, вараже Викамат Волжскысо интернат гыч конденыт. Тудынат тазалыкше чот начар улмаш. Эмлымверыш, тыгак тӱрлӧ специалист деке, эсогыл лӱмын эмлан кокланже икмыняр кече коден, Йошкар-Олашке кудалышташ логалын. А тыҥге-туҥге мыняр километр погына?! Тидлан кӧра ача-аваланат, икшыве-шамычланат мыняр чытыш кӱлын?! Йӧсланымыштым ужын, нунылан епархий кок ганат машинам пуэн. Но нуно тошто лийыныт, сандене когынекшат вашке пудыргеныт. Тулеч вара тиде кугу еш тугак транспорт деч посна орлана… Нине амал дене еш Йошкар-Олашке илаш куснаш ойым пидын. Тыште ынде мыняр-гынат куштылгырак. Но шочмо ачаж деч куснышо туберкулезлан верчын Вика эркын-эркын пӱгырыш савырнен. Эмлаш, операцийым ышташ Москвашке, Санкт-Петербургыш мыняр гана коштыкташышт логалын?! Ирина денат тыгак. Кушто гына эмлен огытыл?! Эшежым коктынат уш-акыл дене вараш кодын вияҥше улыт. Туге гынат когыньыштымат тӱрлӧ врач, специалист деке коштыктат. Вика дене эше психологический полышым пуышо рӱдерыште, логопед дене занятийым эртарат. Тыгак музыкальный школышкат коштыктат. — Мый шканем лӱмынак школысо дневникым налынам да тушко кажне кечын кудо йоча дене кушко кайышашым возем. Уке гын шарнен шукташыжат огеш лий. А эше нунын дене мӧҥгысӧ пашам ыштыман. Ирам шке жапыштыже эсогыл кочкаш, пураш, туныкташ кӱлын. Кажне кечын кок шагат дене, эсогыл вич шагат дене шинчылташ логалын. Такшым ашнаш налше ешлаште йоча дене шагалыштын огыл нелылык лектеш. Теве Аникинмытат 9 ияш Вика ден 7 ияш Иринам эмлат, эмлат. А мучаш алят ок кой. — Тыгай неле йоча улыт гынат, шкенан гаяк чучыт. Огына шылте, южгунамже мӧҥгеш пуымат шуын. Тыгай шонымаш нерген ашнаш налше ача-ава кокла гыч шукын ойлат. Но коктынат палена: садак ынде мӧҥгеш огына пу. Тек тиде кугун ойлымыла шокта, но мыйын Светам гай нуным тетла нигӧ ончаш огеш тӱҥал. Тидым мый палем! Мыланна нуным налаш, нунылан полшаш пӱренак улмаш, — ойла пӧръеҥ. Тазалыкым пеҥгыдемдаш манын, Аникинмыт пытартыш ийлаште кажне кеҥежым уло ешышт дене Шем теҥыз деке канаш коштыт. Тидлан нуно «РЖД»-лан (Российские железные дороги) тауштат – лач тудо билетым яра пуа. Шинчымаш алан Тиде ешыште икшыве-влак чылан гаяк Сергий Радонежский лӱмеш гимназийыште, музыкальный школышто тунемыныт я тунемыт. Шукынжо имньылан шӱман улыт да ипподромыш коштыт. Икманаш, ешыштышт кӧ гына уке: мурызо, сӱретче, балерине, музыкант, имне дене кудалыштше, почеламутым возышо, ургызо. Мом ойлаш, йоча-шамыч ача-авашт гаяк чолга улыт. Николай Николаевич, мутлан, поэзийлан шӱман. Почеламутшо-влакым тений эсогыл Москваште лекше «Антология русской поэзии» сборникыште савыктеныт. Светлана фортепиано дене шокта, мура, мастар ургызо. Тыгак кызыт изи годсо шонымашыжым шукта – балет дене куштымаш академийыш коштеш. Авашт почеш – 6 ияш эн изи Ангелина ӱдырыштат. А эше Светлана тунемаш жапым муэш. Тудо кокымшо образованийым налаш ямдылалтеш – Москвасе ик юридический колледжыште заочно тунемеш. Ындеже дипломым возашыже веле кодын. Пагалымаш, чаманымаш, йӧратымаш… Пытартышлан отец Николай деч Светлана пелашыжын могай ава улмыж нерген йодым. Тудо ӱмбакше моткочак йӧратен да шыман ончале, а вара каласыш: — Света яра шинчен, йоча-шамыч деч посна илен тунемын огыл. Эше Мариецыште илымына годымак, пелашемын чот нойымыжым ужын, Анапыш Шем теҥыз деке канаш колтенам ыле. Но тушто тудо ойгырен веле илен, вет телефон дене эре йодыштын: кочкынна мо, темше улына мо, урокым ыштенна мо… Мый палем: кеч-мо лийже, Света нигунам нигӧлан ик икшывынамат огеш пу! Тудо йоча-шамычым, ешым, чынжымак, иктыш чумырен мошта. Пелашем кеч-мом ышта гынат, уло чонжымак пыштен тырша. Теве тыгай мыйын Света. Пӧръеҥ чылажым ойленат пытарен ыш керт. Тудын, паледа, кумылжо тодылто, а вара шинчавӱдшак чурийже мучко йоген волыш. Батюшкан шортмыжым але марте нигунамат ужын омыл ылят, мом пелешташат шым пале. «Кумылдам тодылаш таратымемлан нелеш ида нал. Проститлыза», — йӱкем шыпрак луктым. Пелашлан, авалан теве могай ак! Теве кузе марий шке ватыжым, шочшыжо-влакын аваштым йӧрата, пагала, кӱкшын акла! Тугеже тиде ӱдырамаш Ава мутым кугу буква дене возымымак сула! Любовь КАМАЛЕТДИНОВА Фотом еш альбом гыч налме Лудаш темлена: УВЕР ЙОГЫН Йошкар-Олаште «Йоча пагыт фестиваль» эртен 31 августышто Йошкар-Оласе Йоча да самырык-влакын усталык полатыштышт «Йоча пагыт фестиваль» эртен. УВЕР ЙОГЫН Юрист умылтара Руль воктеке шинчынам веле… Автомашинам шукерте огыл виктараш тӱҥалше водитель мом палышаш? А.Морозова. Кужэҥер район. Йодышлан Медведево районысо прокурорын лудаш… УВЕР ЙОГЫН Возен… еҥ шӱмыш витымеш… 18 октябрьыште В.Х.Колумб лӱмеш республикысе йоча да самырык-влакын книгагудыштышт лӱмлӧ поэтлан пӧлеклалтше сылнымут-мемориал залым торжественно почыныт. Тудым почмаште тӱвыра, лудаш… Добавить комментарий Отменить ответ Для отправки комментария вам необходимо авторизоваться. КАЛЕНДАРЬ ЯнварьФевральМартАпрельМайИюньИюльАвгустСентябрьОктябрьНоябрьДекабрь 20162017201820192020202120222023202420252026 Пн Вт Ср Чт Пт Сб Вс 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 АРХИВ Декабрь 2021 Ноябрь 2021 Октябрь 2021 Сентябрь 2021 Август 2021 Июль 2021 ГОРОСКОП Гороскоп 20-26 сентябрьлан гороскоп 15.09.2021 Ольга Мошкина Comment(0) Шорык Тыланда тиде арнян ончылык дене кылдалтше ала-могай моткочак кӱлешан решенийым приниматлашда логалеш. Ешан да икшыван-влак пӱрымашлан чыла тиде лудаш… 6-12 сентябрьлан гороскоп 08.09.2021 Ольга Мошкина Comment(0) 30 август – 5 сентябрьлан гороскоп 25.08.2021 Любовь Камалетдинова Comment(0) 9-15 августлан гороскоп 04.08.2021 Ольга Мошкина Comment(0) ТЕАТР УВЕР Шочмо кече дене! Конкурсым иктешлыме Марла йоча спектакль да «йыргешке ӱстел» Калык артист дене чеверласена 13 ноябрьыште Марий АССР-ын калык артисткыже Римма Руссинан шочмыжлан — 90 ий ЛИЙ ПЫРЛЯ © 1915-2018 «Марий Эл» газет. Газетым Роскомнадзорын Марий Элысе управленийыштыже регистрироватлыме. Реситрационный номер - ПИ № ТУ12-0118, 2012 ий 25 июнь. Copyright газетамарийэл.рф |

Станислав Шакиров 1967 ийын ӱярня тылзын 23-шо кечынже Башкир АССР Пӱрӧ кундем Курмызак ялеш шочын. 1985 ийыште тыштак кыдалаш школым тунем лектын. Кок ий армийыште служитлен. Но чонжо дене мурызак лияш ӱжын. Тыгай шонымаш дене Станислав Йошкар-Олашке толеш. Экзаменым сайын кучен, И.С.Палантай лӱмеш тӱвыра да сымыктыш колледжыш пура. Но тушто шуко ок тунем. Шкенжын вий-куатшым эстрадле муро-влакым мурымаште терга. 1989 ий гыч Марий кугыжаныш филармонийыште пашам ышташ тӱҥалеш. Тыште тудо "Мари" лӱман эстраде-фольклор тӱшкам пога. Икымше концерт программышт ончышо калыкын кумылжым вигак налын. А вуйлатышын шыма йӱкшӧ да поро гына шинчаончалтышыже угыч да угыч кончер гоч вашлиймашке ӱжыныт. "Какшан сер ӱмбалне ломбо" - тыге маналтын почеламутчо Геннадий Матюковскийын мутшылан возымо семлызе Кузьма Смирновын мурыжо. Тудым марий радион фондышкыжат серен налме. Марий телевиденийысе "Шӱмсем пӧлек" передаче тудын выступленийже деч посна шагал кунам эрта. Станислав Шакировын муро-влакше чӱчкыдын Марий Эл Радион эфирыштыже йоҥгат.

Кокымшо Тӱнямбалсе Сар — тӱҥямбалне сар-конфликт, 1939 ий гыч 1945 ий марте, 62 эл-влакым сарыш шупшын. Сар кум континентыште да ныл топтеҥызыште эртаралтын. Сарзе эл-влак кок тӱшкалан шелалтыныт: нацист эл-влак да Гитлер ваштареш шогышо эл-влак. Российлан тиде сар утарыше ыле, садлан Кугу Авамланде Сар маналтын.

«Пушым кузе лӱмдет, туге тудо иеш» манмым шарнеда? Капитан Врунгельын тиде ойжым еҥ-влак кевытлан, кафелан але иктаж вес заведенийлан лӱмым пуымо годым шотыш налыт але уке, каласаш неле. Кеч-мо гынат, уремыште вашлиялтше лӱмсакыш-влак (вывеске) кокланже шонаш таратат, воштылашат кумылаҥдат. Марий йылмына эркын дене йомын толеш ала-мо. Ынде яллаштат йоча-влак шукыжым рушла кутырат. Марла яндарын мутланышыже илалшырак еҥ да марий йылмым туныктышо-влак веле улыт,... Мут кылдыш формо да смысл могырым чоҥалтеш. Формо могыр чоҥалтмыжым тудын структурный схемыже ончыкта. Озаҥ олаште рушарнясе марий йылме школыш йоча-влакым чумырат. Лышыл жапыште Авиастроительный районышто рушарня школ шке пашажым тӱҥалеш. «Кызыт ме марий йылмым тунемаш кумылаҥше, марий тӱвыра... Республикысе марий тӱвыра рӱдер «Марла ойлаш тунемына» у да шкешотан проектым илышыш шыҥдара. Тиде проект почеш, лу мультфильмым ышташ палемдыме. Тений визытше лекшаш. Мультфильмын тӱҥ геройжо... Марий тиште кече — калыкын ик эн кугу пайремже. Тудын историйже акрет годсо пагытышке шуйналтеш — 1775 ий 10 декабрьыште Санк-Петербург олаште ужалымашке лекше... Йылме моткочак шкешотан кончыш улеш манын, ме ынде палена. Но тудын кӧргышкыжӧ келгынрак ончалат гын, южгунам тугайыш миен лектат, ӧрат веле кузе тидым умылтараш,... Таче Тиште кечылан пӧлеклалтше «Марла чын возена» нылымше чумыр диктант эртен. Акцийыш 733* еҥ ушнен. Участник-влак коклаште студент, преподаватель, вузын пашаеҥже-влак, туныктышо, тунемше, методист-воспитатель,...

Йошкар-Олаште тудо кок гана увертаралтын ыле. А теве Звенигово олаште эрыктыме пашам кок тылзе, 7 апрель гыч тӱҥалын 9 июнь марте, кажне кугарнян эртараш палемденыт. «Музыка земли» калык усталык конкурсыш Марий Эл гыч Россий культурын сулло пашаеҥже, И.Палантай лӱмеш кугыжаныш премийын лауреатше, уста гармонист Арсений Яйцовын ушнымыж нерген газетыштына возенна ыле. Тудын дене пырля самырык мурызо Ирина Юшкинат лийын улмаш. Конкурсыш чылаже 300 утла участник йодмашым пуэн.

Сай годым жапым — арам оксам пуа, уш — мучашдыме йыгыжтарыше инстанцийла мучко коштам, вес еҥ пашат, сеҥалтмашат да ситуаций дене кыл пужлен, еҥ-влаклан пайдам да тудыжо кӧнен да чыла йӧным лийын взаимоприемлемый, полышым йодеш. Тудо грамотан специалист деч кузе ойыркалымаш, кӧ тендан окса гына кӱлеш, санденак тудо тыланда сай кумыл ок йӱло да суаплыкым пуышо?

Теве тыге! Мемнан Марий Элыш руш то»ра -влак толын, эн ончыч шке ку»сеныштым оварташ тыршат, а марий калыкын илышыжым саемдаш нунын ушыштыштат уке, садлан Марий Элын ончыкылыкшо верч шонаш огыт тунгал. Садлан Марий Элыште нунылан «Совет национальных отношенийын» заседанийжым эртараш пеш йо»нан. А молан тиде заседанийым Татарстан Элыште огыт эртаре? потому что тушто шкеныштын национальный политикышт уло. Уке гын, коеш, вует аҥырген пытен — МУ нерген иктаж-мом возымым ваҥен кияш да аҥырала кержалташ. Арам ит аҥыртыл вуетым — эше кӱлеш лиеш. Ну, криктикын йо:ршын вуйжо ан:ырген — мо толын пура, тудым возкала. Сандене тудын дене ала-могай йодышым кан:ашаш лиеш манын нимогай у:шан уко.

Сайт палдарыше тыгай списке тӱшка паша лектышыже пале лийынТидыже моткоч пайдале ресурс дене пайдаланаш, кокымшо гана тудо да тудым сайын палаш кӱлеш сералтынат тӱжвал ок сите. Рейтинг кузе да ончычсо участникше-влаклан, вариант-влак кок подписке тӱҥалын: базовый подписке подписка оксам тӱла да"чыла чӱкташ"(анкетым да кушто тиде шотышто партнёр ойырен налме годым лийше, тудын дене почтыш присылаться лиеш). Туге гынат, яра да вашталтымаш йӧн дене таҥастарымаш... Онлайн палдаре - эн кугу мер вапш, миллион айдеме тӱня мучко чумыренытОнлайн виртуальный палдара ушнымаш веле огыл пала, но чын да вашлийынна. Очыни, те кӧм вашлийында-ала утларак лишыл, тӱня ужмаш дене вес могырым те мом ыштыкта. Онлайн пале еда палдарыме тӱжем еҥ, эн сылне лукыштыжо ола да вашлиймаш дене шыҥдаралтын. Каир книгагудыш пурен лектыч, чыла башньыш каирский историй да архитектур памятник. Жапым шуйкалыде, кызытак сералташ. Онлайн те ушнен да па... Тӱняште кеч-могай айдеме оксам тӱла тототлымвер гыч видео онлайн hdВигак браузерыште, скачивать нимат огыл. Серлаген огыл видеочат ик йолташ. Тыланда оксам тӱлаш кертыда онлайн режимыште дене эртарыме видеоконференцийыште иканаште икмыняр йолташыже-влак дене face stream. Кунам тый у еҥ дене палыме лийын, еҥлан чын улмым тӱня дене палыме лияш йӧн дене face куштылго flow. Тототлымвер лиеш, тендам кушташ вес пайдаланыше-влак дене мутланен кертат, пайдаланыше профильым ончен лектын да керт... Туло вел вычыматыл палдарат сайтыште.кӧ эн кугу чот ӱдырым, ӱдырамашым, рвезе, кудыжым ола гыч пӧръеҥ-влак палат вэйфан! Палдарат сайтыште тӱрлӧ еҥ дене палыме лийын интересым абсолютно - йоргаланымаш, мутланымаш, тототлымверыште шинча, кычалмаш йолташ (йолташыже), кычалмаш пӧржмарийже (еҥгаватет), кугу кылым ыштен, сӱан ыштымаш, йоча да шуко моло интересым шочын Вычыматыл веле.тудо тендам кӧм муаш, кӧм вэйфан кычалам! Кычалаш путешествийыш вэйфан да йолташ-влак! Путешествийыш ... Да вер, кушто ӱдырамаш пӧръеҥ шоктат да шуко пашадыме, кудын журналжым космополитический ӱшаным ок савыре, а нуно ӱшаным спортышто чот илышын ойыраш лийдыме ужашыжлан шотлалтеш. Можыч, тиде проста, еҥ тул деке велосипед дене кудал мо? Тыште да обществыште да неформальные ушненНу, тыгак йӧрата тудо кугече мотоцикл гын, тидым шижаш огыл коктын шелше ыле мо? Тӱшка лӱм: ик процент ӱдыр, кыдалаш ийготан-влак коклаште ик пӧръеҥ процент лӱмгечышт. Интересышт ден тӱрлӧ сферыште пашам. Эн чӱч... Онлайн тӱлаш оксам тӱла да тототлымвер франций палдарымашЧыланат икте-француз - яра, куштылгын да веселан, мобил телефон да интернетыште. моткочак сай вер дене палдареныт, да норвегийыште у еҥ-влак дене вашлийын мутланенТыланда чолгалыкым шкем тергаш шонеда гын, чодыраште йолташыже-влак дене ик кундем гыч огыл ер йӱштылыт мо осло ыле, а кӱмыжыштыже согревающий тамлен норвежский вара? Верысе поян йӱд клубым да бар шке илыш рӱдӧ. Историйым йӧратеда гын, Берген толын, тудо оҥай да тӱвыра илыш тоштер дене чаплана. Романтике кумылжылан да йӧратыме еҥнам мондаш тендан пӧлеклыме теле тромс тыланда, тыланда кунам йӱдвел волгалты... Мер вапш пӱртӱс шкенжым дене палдарат сайтыште пеш гыч коеш, российыште да снг-ште кучылтытИнтернет шукышт социал сетьлаште таче ик але икмыняр пайдаланыше-влакым. Социальный сеть - тиде сайтыште тӱлаш, кудын нерген увераҥарым пайдаланыше-влаклан йӧным пуаш савыкташлан те, тый фото, видео да вес увер. Ешартыш уверым гыч лекше тендан поянлыкше, моло еҥ пайдаланыше нерген увераҥарым налме, тиде вотышто серышым, кудыж дене тудо тиде але вес формо кутырен кертеш (мутлан, школышто тунемше,... Тыште бесплатно без регистрации и сайтыште палыме лийын да кызытат 'Пелен' АсансолФото-влакым ончен, шке шонымашнам каласенна да ешара. Тиде, эн кӱчык жапыште участник-влак сайтыште муаш полша тыланда тыгак у телефоным кученам. Пел - фото телефон номер дене палдара да сай сайтыште палыме лияш лиеш, кызытак и без регистрации бесплатно! Онлайн рвезе дене палыме лияш шонышо ӱдыр ден пайлат але асансол, фотоштым ончымышт да нунын телефон дене йыҥгыртен кертат? Тунам чыла йӧным кучылтын пол...

4 февральыште «Марий Эл» газетналан 105 ий теме. Тиде тичмаш датына лӱмеш «105 ийлан – 105 книга» акцийым эртарышна. Тушко уло коллективна дене чолган ушнышна, южо молат кумылым ончыктышт да погымо книганам Шернур районысо Кукнур школ ден верысе библиотекылан пӧлеклаш мутланен келшышна. Мутнам кодшо кугарнян, 7 февральыште, шукташ лийна да коллективна дене корныш тарванышна. Школышто Палемдыме верыш толын шумеке, школ кудывечыш пурымеке, тушто драматург, сотемдарыше (чапкӱштӧ тыге возымо – авт.), мер пашаеҥ Александр Фёдорович Конаковлан шогалтыме чапкӱ воктене тӱшкан войзалтна. Тылеч вара тунемме верыш пурышна. Туштыжо мемнам директор Сергей Никандрович Конаков вашлие. Толмо амалнам каласышна да тӱҥ сомылнам шуктышна – чумырымо книганам, тыгак газетнамат пӧлеклышна. Изирак торжественный ужаш деч вара вуйлатыше мемнам школ мучко ончыктен коштыктыш. Тачысе кечылан тыште 191 йоча шинчымашым пога. Шагалжак огыл. Ӱдыр-рвезе-шамычлан сайын тунемаш, шочмо марий йылмынам йӧраташ тыланен, верысе тӱвыра да каныме рӱдерыш корнынам виктарышна. Лач тушто библиотеке верланен. Акцийыште погымо книганан вес пелыжым тышке пуэн кодышна. Ынде Кукнур кундемыште марий книга ден «Марий Эл» газетнам лудшо-влак палынак ешаралтыт манын ӱшанена. Йӱштӧ Кугыза деке — унала Поро пашам шуктымеке, каналташат лиеш. А Кукнур кундемыште эн тӱҥ каныме вер кызыт могай? Туге, тӱҥ марий Йӱштӧ Кугызан илемже! Кузе йоҥга вет?! Тудым ышташ шонымо, вара ышташ тӱҥалме, чоҥымо, кумдыкшым тӱзатыме, пытартышлан торжественно почмо нерген – вес семын каласаш гын, шочмо кажне ошкылжо нергенак — возен шогенна гын, тудым ямдыжым ужшашак улына, шонышна. Арам мо журналист улына? Тудо чылажымат шке шинчаж денак ужшаш да аклышаш! Теве ме Кукнур села гыч лекна да шола велыш, изирак уремыш, савырална. Ынде пасу корно дене кудалына. Тудым шӱкымӧ. Аҥысырракын чучо, но, нимат огыл. Тӱҥжӧ – школ воктенысыла пижын ышна шич. Уке гын адакат тусыла шӱкен толашаш логалеш ыле… Толын шуна. Автобус гыч волышна. Теве тудо, Йӱштӧ Кугызан илемже! Ынде мемнанат, марий калыкнан Йӱштӧ Кугызажын резиденцийже уло! Тидыже эсогыл кугешнаш тарата. Санденак меат тиде верыш толмыланна куанен темын огынал! А тудын пӧртшӧ могай?! Ялт йомакысе гаяк! Тӱжвал велжым ошалге канде, пу гыч пӱчкедыме сылне узор-шамычым ош чия дене чиялтыме да туге сӧралын коеш! Тӱрлӧ организационный манме йодышым каҥашыме жапыште ме «ватрушко» денат мунчалтен, снегоход денат кудалышт шуктышна. А вара чыланнам корныш тарватышт. Тыглайыш огыл, а «йомак корныш». Эше эрдене игече пылан ыле гын, ошкылмына годым тудо шинча ончылнынак койын вашталте: лум шыма-ан гына мландӱмбаке велаш тӱҥале, уло кундемым чевертен-волгалтен, пыл шеҥгеч кече ончале да йырым-йырысе кумдык чинчын-вунчын йылгыжалте! Пуйто пӱртӱсшак уло марий кундемнан Тӱҥ Йӱштӧ Кугызажын илымышкыже мемнан толмынам вучен! Чодыра оза, Вувер кува… Йомак тӱняшке пурымо капка семын ыштыме верыште мемнам Йӱштӧ Кугызан полышкалышыже, Чодыра оза, вашлие. Кожлаште шкем кузе кучаш кӱлмӧ, мом ышташ лийме, мом уке нерген каласкален, Эмлыше ден Мужедшын «сурт-оралтышкышт» конден пуртыш. Тудыжым моткочак ойыртемалтшын келыштарыме: ожнысо кӱнчылам, ӱстембалым вераҥдыме. Туштыжо мемнан, уна-шамычын, толмылан, шокшо шудо чайымат шолтен ямдыленыт ыле да тудым йӱктышт, калаче дене сийлышт. А чоҥымо изи пӧрт гайыште тиде жапыште Мужедше кува ончыкылыкым радамлен. Тудыжо чын мужедшак маньычат, пурен лекташ кумылан-влак мемнан коклаште я-ятырынак лектыч. Тылеч вара корно «Осал шӱлыш лап» верыш шуйналте. Туштыжо тӱҥалтыште Вувер кува чотак осалын кояш тӧчыш. Но меже вет газет пашаеҥ-шамыч миенна. А журналист кӱлеш годым поро шомакымат муын мошта, кӱлеш годым «пӱшкылешат». Тудо шыдыжым пеш «шыжыктылнеже» ыле. Но мемнан-шамычше «Тый эн мотор улат!», «А ӱпетше могай мотор тӱсан! Мелированийжым кушто ыштыктенат?» монь манын ӱедычат, куаненат кайыш да… кумылжат волыш. «Те мыйым мотор отыл» манаш, уда шомакым ойлаш тӱҥалыда, шонышым. А те эре сайым веле ойледа, да ни вурседылаш, ни ӱштервоштырем дене «почкаш», — мане. Тылеч вара Овдан туштыжланат вашмутым пеш писын муна. Но теве Киямат ӱдыр лекте гын, сайынак индырыш, «осал шӱлыш лапыште» улмым сайынак палдарыш. Иктаж-мом тудын семын огыл ойленна але ыштенна гын, тыманмеш торжаракын вашештен. А кузе тудо ӱнарнам да писылыкнам тергыш?! Эн ончычак, кок командылан шелалтын, тӱрлӧ конкурс гоч эрташ логале. Икымшыже, паледа, могай ыле? Баба Яга семын ӱштервоштырым «кушкыжын» «чоҥешташ»-куржаш кӱлын! Э-э толашышна ве-ет! Да-а, але марте чылт тыгайжымак ышташ – Баба-Яга лийын ончаш – логалын огыл ыле такше… Эше кузе гына ыш терге?! Укватыш кӧршӧкым шынден куржалашат, шогалтыме пу комылям портышкемым кудалтен йӧрыкташ тӧчашат перныш. Мучашлан, йыр шогалын, ӱштервоштыржо гоч ялт изи йочалак тӧрштылна! Вара мемнам корныштына Сонарзе вашлие да «Сонарзын верышкыже» наҥгайыш. Туштыжо дартсым кышкышна, корзиҥгашке пӱгыльмым логалташ тыршышна. Но эн чотшо чылалланнат пневматический винтовко гыч лӱйкалаш келшыш. Мемнан, журналист-шамычын, перана веле огыл, шукыштын шинчанат эше пӱсӧ! Сонарзе эсогыл ӧрӧ. «Тыгай пӱсын лӱйкалыше-влак чӱчкыдынак огыт вашлиялт!» — мане. «Маска лукышто» мемнам кӧ вучен? Чын, Маска. Но тудо помыжалтарымылан сырышат, шыдыжымат ончыктыш да ик пашаеҥна ӱмбаке «кержалте». Вараже мешак дене ваш перкален, лаптыртыме оҥго гайым шупшын, вийнам тергыш. «Йомак корнын» вес пунктшо «мунчалтыме вер» ыле. Ну, тидыж нерген кузе ойлашат ом пале. Тидым шижаш кӱлеш! Очыни, иктаж шагат наре тушто ялт изи ньога гаяк курык гыч «ватрушко» дене мунчалтен кийышна. Икте вола – «трамплиныште» тӧршталта, «ватрушкыж» гыч чоҥештен лектеш да, шкеже ик велке, садыже вес велке миен возыт. Весе вола – мучашыш миен шумо деч ончыч, катапультироватлалтын, вуйжо гоч савырнен, корно тӱрыш миен возеш. Кумшо «сальтом» ышта. Нылымше, мутлан, вуйлатышына, икымше гана волымыж годым пел курыкшым мунчалтен шуктыш. Вара, тӧршталтен, «ватрушкыж» гыч лектын возо да кодшо эше пел кужытшым курткыж дене ӱштын волыш. Но ласкан гына кынел шогале да лум дене ошем пытыше ӧршыжым ӱштылын, ӧрын пелештыш: «Мо тиде ыле? Мый шым умыло…» Икманаш, тиде татым ужашак да шке коваште дене шижашак кӱлеш! Кунамсек тыге орадыланыме огыл ыле?! Ужыда ыле гын, ты жапыште куаннаже мыняр лийын?! Шкеже ноен пытенна, курыкышкат пыкше веле, шӱлешт-шӱлешт, кӱзена. Кычкырен-кычкырен, логар коршта. Но тиде мо?! Так, кырча-марча! Изи йочала тӧрштылын, модын, мунчалтен, жапымат монденна. Кечывал шумым шужышо мӱшкыр, конешне, палдарен. Но тидын нерген шонаш ярсыме мо? Санденак йомак корнын пытартыш пунктышкыжат ятырлан варарак веле миен шуна. Тушкыжо пурымо деч ончыч мемнам, ноен, пӱжалт, чеверген пытыше, тыгодымак моткочак куаныше-влакым Йӱштӧ Кугыза ден Лумӱдыр вашлийыч. Нунат мемнан семынак чодыра лоҥга гыч тольыч. Но йолын але имне дене огыл, а снегоход дене! Илыш ончыко каяс. Уремыште – XXI курым! Цивилизаций! Нуно мемнан толмылан куанымыштым шылтыде каласышт, тидын дене саламлышт. Тылеч вара школышто тунемме изи годсо пагытысыла Йӱштӧ Кугызалан ныл корнан почеламутым марла лудын пуышна. Тидлан Лумӱдыр мыланна кампеткам кучыктыш! Мемнан дене пырля «Ямде лий!» газетын икмыняр пашаеҥже миеныт ылят, нуно икшыве-шамычын ыштыме тӱрлӧ деч тӱрлӧ «Йӱштӧ Кугызам» кочайлан кучыктышт. Вашлиймаш историеш кодшо манын, «йомак корнын» пытартыш пунктыштыжо пырля шогалын фотографироватлалтна. Тылеч вара чыланат илемышкыже пурышна да шӱрашан мелна, когыльо, эгерче, моло тамле кочкыш дене сийлалтна. Ончыкылан шонымаш Мом ойлаш, кызытат резиденций сӧрал. Адакшым ойыртемалтше «йомак корным» шонен муыныт. Тудыжым йоча-шамычлан веле огыл, кугыеҥ-шамычланат эрташ моткочак оҥай. Но тыште пашам ыштыше, районысо тӱвыра аланыште тыршыше, тыгак муниципал образований, администраций вуйлатыше-влакын, марий тӱвыра ден йӱла верч чонышт йӱлышӧ моло еҥын Йӱштӧ Кугызан илемжым эшеат шараш да мален але жаплан илен лекташ верым, мончам ышташ шонымашышт уло. А кеч-моланат эн ончычак шийвундо кӱлеш. Сандене полшаш кумылан-влак лектыт гын, эшеат сайрак лиеш. Тунам нине чапле шонымашыштымат тыште тыршыше-влак вашкерак шуктен кертыт. А тыге гын, уна-шамычланат эшеат йӧнан лиеш, толын каяш кумылан-влакат ешаралтыт. Тугеже изи гына мотор марий кундемна нергенат тӱняште шукынрак палаш тӱҥалыт! Эх, сӱан, сылне марий сӱан!.. Йӱштӧ Кугыза дене теммешке веле огыл, манмыла, тореш кайымешкак кочмеке, кужу жаплан шарнымашеш кодшын жапым веселан эртарымеке, мӧҥгеш Йошкар-Олашкына тарванышна. Но корнышто эше ик вере чарналташ кутырен келшышна — Кукнур кундемысе Келшымаш памашыш пурен лекна. Шӱргынам шӱялтен, ший гай яндар вӱдым подылын, уэш автобусыш шична. Но, мо, шонеда? Ындежым Марисола памаш воктене кӱвар тураште корнына марий сӱан дене лач ваш лие. Ялысе йӱлам шарналтен, мыскарам ыштымыла, нунын корныштым авырышна. Шернур район Шӱдымарий ял качылан У Торъял район Крешын Руй ял гыч ӱдырым кондат ыле. Палыме лийна, мутым вашталтышна, пырля мурышна, куштышна, фотографироватлалтна да мойн… Сӱан вате-шамыч тиде татым газетыштына ончыкташ моткочак йодыш. Тыгай пиалан жапым молан ончыкташ огыл?! Ончыктена! У лийшашак! Сӱаным вашлиймаш – моткочак сай пале. Тиде эн ончычак – у еш шочмаш. Тугеже мемнан пашаштынат ала-мо у лиеш… Такшым лийшашак. Пӱртӱсыш лектын, чодыра коклаште яндар южым шӱлалтен толын, ушыштына ынде тӱрлӧ сай, оҥай да у шонымаш-влак шочыт, очыни. Сандене тыгай «перезагрузко» кӱлешак. Тудо моткочак пайдале. Йоча пагытыш угыч пӧртылат, уэш изи икшыве гаят чучат. Тиде веле мо? Пуйто угыч шочат! Любовь КАМАЛЕТДИНОВА В.Смоленцевын фотожо Лудаш темлена: УВЕР ЙОГЫН Ю — мо тиде тыгай? Марий йылмыште ю мут уло, но тудын мом ончыктымыжым раш умылтараш неле. Шанчызе-влак В.М.Васильевын, А.А.Саваткован, З.В.Учаевын возымо (1991 ий) лудаш… УВЕР ЙОГЫН «Полшымыжлан» эрык деч посна коденыт Федеральный налог службын Йошкар-Оласе инспекцийжын ончычсо вуйлатышыже Владимир Чекушкинлан оласе суд титаклыме приговорым луктын, палдара РФ-н Генеральный прокуратуржо. 2005 лудаш… ЙОШКАР-ОЛА УВЕР ЙОГЫН Сеҥыше-влак коклаште – куд шочшан еш «Идалыкын ешыже» республиканский конкурсын ола кӧргысӧ этапыштыже сеҥыше-влакым вич номинацийыште палемденыт да торжественно саламленыт. «Самырык еш» номинацийыште «Марий лудаш… Добавить комментарий Отменить ответ Для отправки комментария вам необходимо авторизоваться. КАЛЕНДАРЬ ЯнварьФевральМартАпрельМайИюньИюльАвгустСентябрьОктябрьНоябрьДекабрь 20172018201920202021202220232024202520262027 Пн Вт Ср Чт Пт Сб Вс 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 АРХИВ Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ГОРОСКОП Гороскоп Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 9 май. Ӱпым пӱчкаш келшыше кече огыл. Молан манаш гын тазалыкда начаремме лӱдыкшӧ уло. Хна дене чиялтеда гын, пашаште лудаш… 9-15 майлан гороскоп 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 18-24 апрельлан гороскоп 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) ТЕАТР УВЕР Лӱмлӧ артистын лӱмгечыже Книгаште – Шкетан театрын 100 ияш эртыме корныжо «Пеленда улам пиалан» «Китай кува» — кумшо у паша «Мый улам шийгорнышто…» сылнымут кас ЛИЙ ПЫРЛЯ © 1915-2018 «Марий Эл» газет. Газетым Роскомнадзорын Марий Элысе управленийыштыже регистрироватлыме. Реситрационный номер - ПИ № ТУ12-0118, 2012 ий 25 июнь. Copyright газетамарийэл.рф |

Тыматле койышыжо Р. Яметовалан пашаште сеҥымашыш шуаш, ешыште йєратыме пелаш да пиалан ава, кувава лияшыже йӧным ыштен Пиалан ўдырамаш Рима Яметова Мишкан рўдє районный больницын инфекционный отдленийыштыже медсестра лийын уже 35 ий ышта. Рима Ивановна 1966 ийыште Айбылат ялыште шочын. Шукерте огыл, 26 январьыште, тудо 55 ийым темен. Шуко икшыван ешыште Рима визымше икшыве лийын. Ачаже, Иван Иксанович, ўмыржӧ мучко подстанцийыште электрик лийын ыштен. Аваже, Елена Янышевна, ондак колхозышто пашам ыштен. Пенсийыш лекмыж деч ончыч шым ий Мишкан ЦРБ-ште дезинфектор пашам шуктен. Аважын пытартыш паша верже Рималан ончыкылык пашам ойырен налаш полшен. - Мый авамын коллегыже – медицина пашаеҥ-влак ўмбаке кӧранен онченам, - ойла Р. Яметова. – Нуно чыланат ару ош вургемым чиен коштыныт. Мый нунын пашаштым эре эскеренам, еҥ-влак дене порын мутланымышт, профессиональный долгыштым тыршен шуктымышт кумылым савырен. Тыге ончыкыжым шкат лач тыгай пашаеҥ лияш кумылаҥынам. Тидлан кӧра медсестра профессийым ойырен налынам. 1983 ийыште 1 №-ан Мишкан кыдалаш школым тунем пытарымеке, Рима Пўрӧ оласе медицинский училищыш тунемаш пурен. Кок ий ик татла эртен каен – вет самырык жап пеш писын эрта. 1985 ийыште ўдыр Мишкан рўдӧ районный больницышке инфекционный отделенийыш пашаш пурен. Пашам але мартеат лач тушто ышта. Тўрлє инфекционный чер дене черле-влакым эмлаш куштылго огыл – эмлызе шкат черланен кертеш, изи йоҥылышым ышта гынат, тудо виклан шижылтеш. Но Рима Яметова 35 ий жапыште нимогай лўдыкшӧ да мут кучымаш дечын лўдын огыл. «Кўлеш – тугеже ыштыман!», - ойла тудо эре шкаланже да пашажым кўлеш семын ышта. - Мемнан отделенийыште чыланат чын профессионал улыт, - ойла коллегыже-влак нерген Р. Яметова. - Мутлан, Инна Шахмадеева тыште уже 32 ий ышта, Олеся Шамиданова – 24 ий, Алла Владимирова – 21 ий, Марина Саликова – 7 ий. Коллективна пашам келшен ышта. Пашанам отделений вуйлатыше Мариан Феликсович Алексеев виктара. ...Рима Яметова илышыште шке вержым муын. Тудо чонжылан келшыше пашам ышта да тудым сайын шукта. Ӱдырамаш да ава пиалымат илышыштыже муын. Пелашыже – Илья Владимирович дене пырля шукерте огыл чинче сўаныштым палемденыт. Еш вуй юрист улеш. Яметовмыт кок эргым ончен куштеныт. Кугурак Иван эргышт ешыж дене Ханты-Мансийский автономный округышто, Сургут олаште ила. Ватыже – Камила. Нунын кум ияш Макар да ик ияш Ева ўдырышт уло. Яметовмытын изирак Володя эргышт ача-ава дене пырля ила. Армий гыч пӧртылмеке, Когалым олаште вахта йӧн дене пашам ышташ тўҥалын. Илья Владимирович ден Рима Ивановнан суртыштышт, озаватын тыршымыжлан кєра, эре арулык озалана. Нунын деке мийымеке, мый 88 ияш Елена Янышевна дене палыме лийым. Тиде тыматле койышан да поро чонан ўдырамашым ужмеке, Рима Ивановнан молан тыгай улмыжым виклан умылышым. - Авана илыме годым ме эре икшыве гына улына, - шыргыжалын каласыш мемнам ўстел тєрыш ўжмыж годым озавате. А ўстелыште тўрлӧ сий моткоч шуко лийын. Утларакшым – шке ыштыме когыльо-влак дене сад-пакча гыч пӧлек. Рима Ивановнан мутшо чын улеш. Мыланна авана кеч-могай татыштат эре эн шерге улеш. Тудын дечын сайын мемнам нигє ок умыло, лач тудлан ме эн шерге улына. Икманаш, авана воктенна мыняре шукырак ила, ме тунаре пиаланрак улына. А Рима Ивановна чынжымак пиалан ўдырамаш улеш, вет тудо йӧратыме пашажым ышта да воктенже эре лишыл еҥже-влак улыт. Светлана ТОЙМУРЗИНА. Сайт издания "Келшымаш". Копирование информации с сайта разрешено только с письменного согласия администрации.

Марий Эл ТВ-ын «Шочмо йылмын ямже» передачын пытартыш выпускшо Йылмым, сылнымутым да историйым шымлыше Валериан Васильев лӱмеш Марий институтын (ЙСИШМИ) Марий йылме пӧлкажым вуйлышыжын Серафима Сибатрован 65-ияш лӱмгечыжлан пӧлеклалтын. Читать далее →

Газетнан тиде номерже гыч ме у рубрикым почына. Тудо «Шанче тÿняште» маналтеш. «ВийАр» тÿвыра кыл ушемын еҥже-влак тÿҥ шотышто студент да вузым тунем лекше ÿдыр-рвезе-влак улыт. Нунылан да молыланат марий калыкнан историйжым шымлымаште кугу надырым пыштыше шанчыеҥ нерген палаш пайдале. Нунын кокла гыч иктыже – Михаил Тихонович Сергеев. Тудо 1973 ий гыч ÿмыржын пытартыш кечылаже марте Марий кугыжаныш университетыште самырык тукымлан шинчымашым пуэн. Тунемшыже-влак сомылжым умбакыже шуят. Тудын ыштыме пашажым да поро айдеме кумылжым шарналтен, тиде рубрикынам тудын лÿмжö дене почына.

Сайт палдараш кӱлешан да пайрем"гыч видео лишыллык"- тыглай пале да мемнан дене палдара да йӧратыме интернет ресурс ыштыме у цельым кычал муаш, йоҥгыдо, икте-весе дене кылЧылдырий сем да куштылго эрыкан те тыште муында, да тудым ӱмыр мучко йӧратен. Зарегистрируйтесь, да ӧрыктарыше лийын тыланда, тыланда мыняр еҥ дене кутыраш шонен. Ынде пален да мемнан пайрем мемнан сайтыште регистрацийым эрте, паша кугу интерес дене чыла чот да кужу жаплан да ийготлан улмаш тудо жапыште рвезе ден ӱдыр. Сайт палдара сайтыш тудым сайын палышылан шотлалтыныт, чот шотышто коштын кычалыт, тыглай мутланымаште але пырля турист-влаклан келшыше да нимом муышы. Икмыняр минут гыч тыланда тидым ужын да возыкталтын! Лийынат кертеш, кычалмаш лекде тыйым йӧратем! Интернетыште сайын вашлиеш. Мемнан компанийыш пыштыше да чапле фотосӱрет, видео-тототлымвер.

Кроке́т (кроке́т, croquet) — спорт модмаш. Модшо-влак пу чӧгыт дене пайдаланен пасушто радам дене шогалтыме изи капка гоч шар-влакым колташ тыршат. Модмаш Кеҥежымсе Олимпий модмашын программыштыже лийын, сандене крокет олмеш чӱчкыдын йоҥылыш крикет (cricket) нерген кутырат. Крокет модмашыште утыждене вийым пыштыде сайын жапым эртараш лиеш. Модшо-влак кидышкышт пу чöгытым налыт, да шар шамычым изи капка гоч колтылыт. Тиде жапыштак тавалыше шке шар шымычыжым покта. Тÿрлö элыште модмо радам ойыртемалтеш. Но тÿҥлан Крокет Ассоциацийын калык-влак кокласе виктарчыкше шотлалтеш. Английысе крокет, гольф-крокет, руш крокет, да урем крокет дене кугу таҥасымаш-влак эртат. Крокет дене яклака пасушто модыт. Пасуш кокыт гыч 8 еҥ марте иканаште лектын кертыт. XIII курымышто францийысе кресаньык-влак вольыкым кÿтымö годым кÿтÿчö тоя дене пайдаланен тыгай модмашым эртареныт. Но шагал кö тиде модмаш нерген пален. XVII курымышто гына крокет модмаш Ирландийыште угыч шочын. Джон Джакс лÿман айдеме крокетлан икымше чöгытым да шарым ыштен. Кÿчык жапыште у модмаш Великобританийыште да колоний-влакыште шарлен. Эше икмыняр ий эртымек поян пöртыштö гына огыл, уремыштат, йоча-влак чöгыт дене шарым поктылаш тÿҥальыч. Клуб-влак чоҥалтыныт, кеч кöат тушко пурен кертын. Эн кугу клублан Уимблдонысе ушем шотлалтын. Модмашым Кугыжа-влакын спортышт лÿмдаш тÿналыныт. Уло Великобританийлан крокет келшен. Газет-влак кажне номерыште тудын нерген репортажым савыктылыныт. Лу ий модмашлан темын, да тудым мондаш тÿналыч. Молан манаш гын, тиде жапыште теннис шочын. Но содыги крокет илен лектын. 1900 да 1904 ийлаште крокет Олимпиадын программышкыже пуртеныт. А 14-ше гыч 26 ий жапыште 120 калык-влак кокласе турнир эртен. Калыкыште модмаш угыч пагалымашым сулен. Лач Америке гына вараш кодын. Бостон олаште крокетым арака йÿымö чер дене ик тöр шогалтеныт. Но 20 идалыкыште Голливудысö актер, режиссер, продюсер-влак кажне кастене пу чöгытым кидыш налын шар шамычым поктылыныт. Кокымшо Тӱнямбалсе Сар модмашын шарлымашыжым изиш темдалын. Но пленыш логалше нерген Калык-влак кокласе конвеций почеш, модмашым концлагерьыш колташ лиеш ыле. Англичан шамыч пленыш логалше йолташ-влаклан крокет шарыш документым да оксам оптеныт. Плен гыч куржашлан йöн лийын. Сар деч вара крокет модмаш угыч шочын, манаш лиеш. Самырык-влак школлаште, колледжлаште, университетлаште модыныт. Тунемме программышкат крокет пурен. Тачысе кечын Европышто, Америкыште Австралийыште крокетым гольф да теннис семынак пагалат. Английыште гына крокет дене 400 утла клуб почылтын. Кажне ийын Тÿнямбалсе крокет федераций 100 утла турнирым эртара. Российшке крокет Англий гыч толын. Тÿвыра пашаеҥ шамыч, да аристократ-влак модмашым чот пагаленыт. Руш Кугыжан ешыже, Федор Шаляпин, Анна Павлова, крокет мастарлан шотлатыныт. Серызе-влак Максим Горький ден Герберт Уэллс эре ваш-ваш таҥасеныт. Кремльысе эмлызе-влак крокет модмаш дене политик-влакым эмленыт. Вет тиде спортодмаш суставым пеҥгыдемда, шÿмышкö тыныслыкым пурта. Вÿрыш адреналин логалме дене айдеме куана. Чаманен каласаш логалеш ССРУште крокет кугу пагалымашым сулен огыл. Кеч Санкт-Петербург олаште Регионгокласе Крокет Федераций почылтын гынат, тудо спортфедерацийлан ок шотлалт. Российште крокет спорт радамыш ок пуро. Тудым спорт тӱрлык реестрышкат пуртен огытыл.

Шукертак шонен коштмо шонымашыже шукталтынРедакцийыш толшо ик серыш сар, кычалмаш, шарнымаш нерген ыле. Тудым Токран ялын шочшыжо Талгат Муллаханович Муллаханов возен. Кызыт тудо Бурай селаште ила. Серышым возаш тудым куанле событий таратен. Кузе тудо воза, шуко ий кычалмеке, ятыр гана военкоматлашке да архивлашке возымеке, тудо ачажын, Хафизов Муллаханын, кушто кредалме да колымо вержым муын. Тиде серышым савыктена. «Калтаса РВК мыйын йодмем почеш, мыланем серышым колтен. Тушто архив документ-влак почеш, Хафизов Муллахан 1943 ий 8 мартыште Ленинград областьысе Старо-Русса районысо Нагово ял воктене колен, манын возалтын. Кок тылзе ончыч мый Санкт-Петербург гыч заказной серышым нальым. Тушто эргыжлан да кок ӱдыржылан ачаштым тойымо верышке толаш йодыныт. Молан манаш гын, тиде ял воктене колышо салтак-влакым уэш, ик кугу иза-шольо шӱгарыш, тоеныт. Мый тушко каяш лийым. Вет тидын нерген мый илышем мучко шонен коштынам. Кунам ачам сарышке каен, мыланем вич ий лийын. Кузе коҥ гамбалне кийымем шарнем, мый денем пырля эше пӧртыштє куд иза-шольым ден ака-шӱжарем лийыныт. Ачам мыйым нӧлтале, шупшале, кечшудым изиш кидышкем пыштыш да моло ял калык дене пырля кайыш. Ачамын фронтыш кайымекыже, ялыште неле ий-влак тӱҥальыч. Кочкаш ситен огыл, чияш лийын огыл, коҥгаш олташ пу лийын огыл. Авана эр гыч кас марте пасушто але фермыште, пашаште лийын. Меат тудлан полшаш тыршенна. Чыланат пашам ыштеныт: кӧ пасушто, кӧ пакчаште, кӧ чодыраште, кӧ фермыште. Кунам мыланем шым ий ыле, Каниф изам дене пошкудо ялышке кӱтӱм кӱташ кайышна. Вес изамже чодыраште пум поген да орвашке ӱшкыж-влакым кычкен, нуным ужалаш коштын. Чыла тиде – шужымаш, йӱштӧ - арам эртен огыл. Изам, 20 ияш самырык рвезе, черланен колен. Армийыште тудо кок тылзе веле служитлен шуктен. Ме шкежат изиш гына шужен колен огынал. Ялла мучко кочкаш йодын коштынна. Тунам ме гына огыл, уло эл шужен илен. Сар пытен, армий деч вара ешым чумыренам. Ончыч эрге, вара кок ӱдыр шочыныт. 1968 ийыште Бурай селашке илаш кусненна. Кызытат тыште илена. А кызыт мый тыланда тиде поездке нерген каласкалынем. Санкт-Петербург олаште Башкирийыште шочын-кушшо Шакурова Диляра Шавкатовна, «Эсклюзив» юридический фирмын генеральный директоржо, Ленинград воктене кредалмаште колышо салтак-влакым кычалме шотышто, фирмым почын. Ме тудын деке йыҥгыртышна, чыла умылтарыш – кузе лияш да мом ышташ. Ме уныкам, эргымын ӱдыржӧ дене коктын, каяш лийна. Изирак мешакыш Токран мланде рокым нална. 3 сентябрьыште ме Старый Руссаште лийна. Мемнам кредалмаш верлашке намийышт, боевой Чап музейыште лийна. Стелле, памятник, шӱгарысе возымаш-влакым ончет да тыге чучеш, пуйто чыла колышо-влак Башкирий гыч улыт, шинчалан тынар палыме фамилий-влак перна, мыняр еҥ тыште шке вуйжым пыштен, чыла тидым ончен шинчам вӱд налеш. Кӧ тышке толын – организатор, военный, юмынеҥ-влак – чыланат ойленыт. Кастене, рестораныште, поминкым эртареныт. Чыла ужмо-колмем илышем мучкылан сита. Но эн тӱҥжє, мый ынде ачамым кушто тойымым палем. Чылалан, кӧ Санкт-Петербург олашке миен толаш полшен, кугу таум каласыме шуэш. Калтасамытлан, Диляра Шавкатовналан, организатор, ӱдырем-влаклан кугу тау. Тўжем гана тау Айгуль уныкамлан. Тудо мыйын шукертсек шонен коштмо шонымашемым шуктыш». 1932 - 2020, Общественно- политическая газета Калтасинского района, учреждена Агенством по печати и средствам массовой информации Республики Башкортостан и ГУП РБ Издательский Дом "Республика Башкортостан" Свидетельство о регистрации ПИ №ТУ02-01404 от 18 августа 2015 года. Главный редактор Акиев Виталий Аксяевич

М.Шкетан лӱмеш Марий дреаме театрын коллективше эртыше арняште концерт программе дене 95-ше тургымым мучашлен. Тушто молгунамсе семынак саламлыше-влак лийыныт да пашаште ойыртемалтше-влакым пӧлек да окса премий дене палемдыме. Артист-влак тургымым мучашлен, канаш огыт шоно. Июнь тылзыште йоча-влаклан «В гостях у сказки» оҥай программым ямдылат. 21 майыште «Тӱрлемӱдыр» да 19 июньышто «Оръеҥ мелна» комедий-влакым ончыктат. Яллашке спектакль да концерт дене лектеден кошташ тӱҥалыт.