00001/a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254.txt

segment_id	start_time	end_time	set	text
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00000	1500	4950	train	Góðan dag. Í þessum fyrirlestri verður talað um
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00001	5160	7240	train	flokkun íslenskra málhljóða,
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00002	7480	16559	train	grunnflokkun þeirra í sérhljóð og samhljóð og síðan flokkun eftir myndunarstöðum, myndunarháttum og
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00003	18317	19376	train	stöðu
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00004	20859	22687	train	vara og fleiri þáttum
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00005	24181	24931	eval	sem
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00006	26006	29606	train	hafa áhrif á það hvað, hvaða hljóð eru mynduð.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00007	32216	36323	train	Lítum fyrst á þessa grunnflokkun í sérhljóð og samhljóð.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00008	38186	43670	train	Yfirleitt er sagt að hún byggist á því að sérhljóð séu atkvæðisbær, þ
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00009	44332	47865	dev	að er að segja að þau eru fær um að bera uppi heilt atkvæði, mynda kjarna atkvæðis.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00010	49036	53447	train	Stundum er sagt að sérhljóð geti sagt nafnið sitt sjálf,
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00011	55531	61534	train	á í ó æ, og
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00012	61537	65609	train	geta verið í íslensku heil orð,
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00013	69394	72813	train	en samhljóð aftur á móti geta
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00014	72831	74781	train	ekki borið uppi atkvæði.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00015	75828	81016	train	Það þarf alltaf, í hverju orði í íslensku, þarf alltaf að minnsta kosti eitt sérhljóð.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00016	82033	85251	train	En samhljóð eru ekki nauðsynleg.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00017	88647	90414	train	Það er samt ekki þannig að
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00018	91227	92266	train	það sé
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00019	94167	95337	train	alveg skýr
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00020	95808	99427	train	munur alltaf á milli sérhljóða og samhljóða.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00021	103513	116766	train	Meginmunurinn er sá, svona myndunarlega séð, að í samhljóðum er annaðhvort þrengt verulega að loftstraumnum einhvers staðar á leið hans frá lungunum og út úr líkamanum eða lokað algjörlega fyrir hann.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00022	118185	127605	train	Í sérhljóðum aftur á móti er ekki, ekki þrengt jafnmikið að loftstraumnum en munurinn getur samt verið lítill.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00023	128491	129435	train	Það er
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00024	130282	135348	train	mjög stuttt á milli sérhljóðsins [i]
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00025	135688	138104	train	og samhljóðsins [j] [j],
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00026	139260	140900	train	í j sem sagt.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00027	142336	142866	dev	Það
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00028	143915	147435	train	er, er kannski meginmunurinn sá að, að
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00029	149246	152846	train	j er ekki atkvæðisbært,
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00030	155066	155828	train	það er,
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00031	156843	158121	train	en í er það.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00032	161443	161923	eval	Það er,
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00033	164421	176596	eval	eins og sést á þessari töflu hér, þá er j flokkað í alþjóðlega kerfinu sem nálgunarhljóð.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00034	177699	183961	train	Það er talað um þetta í öðrum fyrirlestri, venja er að líta svo á í íslensku að j sé önghljóð, en
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00035	185216	189813	train	kannski er réttara að líta á það sem nálgunarhljóð
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00036	190985	193989	train	og nálgunarhljóð eru sem sagt
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00037	194846	195716	eval	hljóð sem,
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00038	198478	203493	train	ja, þar sem þrengingin er minni, þrengingin á vegi loftstraumsins er
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00039	203519	207104	train	minni en í önghljóðum, nálgast fremur það sem er í sérhljóðum.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00040	209599	210199	eval	Og
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00041	212882	213542	train	það er
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00042	215931	219412	dev	þannig að, að, það er rétt að nefna það að í
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00043	221258	222883	train	mörgum málum eru
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00044	222932	226717	train	til svokölluð hálfsérhljóð,
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00045	228794	235990	train	semi vowels eða glides heita þau á ensku, sem er einhvers konar millistig milli sérhljóða og samhljóða.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00046	237915	238425	train	Í
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00047	240140	241159	train	forníslensku
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00048	242641	246092	dev	var j slíkt hljóð og v reyndar líka
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00049	247510	252867	train	og það passar vel við það sem er nefnt í öðrum fyrirlestri,
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00050	253439	258002	train	að j og jafnvel v
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00051	259704	263370	train	eru ekki alltaf sérlega mikil önghljóð, þau eru
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00052	264790	267701	train	kannski frekar nálgunarhljóð eins og ég var að segja með j-ið.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00053	270591	272122	train	Eðli þeirra hefur breyst.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00054	272636	276615	dev	Venjulega er sagt að eðli þeirra hafi breyst frá fornu máli, það er að segja breyst frá því að vera
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00055	279589	283511	train	hálfsérhljóð yfir í að vera önghljóð, en kannski hefur það ekki
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00056	284536	291065	train	algerlega breyst. Kannski eimir ennþá eftir svolítið af þessu gamla eðli þeirra.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00057	296555	297305	train	Hér eru
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00058	298689	299798	train	sýnd þessi,
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00059	301194	305692	dev	sýndar myndir af, af munnholinu, sem sagt annars vegar
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00060	306497	309148	train	hérna vinstra megin séð frá hlið,
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00061	310293	312783	train	séð frá vinstri hlið,
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00062	313216	316516	train	og hins vegar hér horft upp í góminn.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00063	317521	318182	train	Hér er
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00064	319487	324767	train	verið að sýna helstu myndunarstaði íslenskra málhljóða.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00065	329644	331706	train	Við erum hér með varir,
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00066	332411	333821	train	efri og neðri vör,
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00067	336302	338908	train	og við getum myndað hljóð
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00068	340377	343408	train	milli varanna, eða þar að segja með því að varirnar
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00069	344552	348625	train	loki algerlega fyrir loftstrauminn. Eins og í,
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00070	349184	352394	train	þá er talað um tvívaramælt lokhljóð þegar báðar varirnar taka þátt í,
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00071	353076	354507	train	í hljóðmynduninni,
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00072	357528	359718	train	og einnig eru til
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00073	360769	362286	train	tannvaramælt hljóð
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00074	363264	365088	train	þar sem að neðri vörin
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00075	366023	368548	eval	nálgast þá, eða nemur við framtennurnar
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00076	369310	370569	train	hér að ofan.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00077	372355	373196	train	Síðan er
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00078	374685	376754	train	hér, fyrir aftan
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00079	377728	388947	dev	framtennurnar að ofan er stallur sem maður getur fundið fyrir, þreifað með tungubroddinum, fundið þennan stall, og hann heitir tannberg.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00080	390165	395589	dev	Og mörg hljóð eru mynduð með því að tungan,
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00081	397213	397973	dev	yfirleitt
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00082	398644	402944	train	tungubroddurinn, en í sumum tilvikum einnig
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00083	402980	405348	train	tungubakið hér aftar,
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00084	406601	409961	train	nálgast tannbergið, þrengir þar loftstraum.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00085	412012	413271	dev	Svo er hér
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00086	414747	416096	train	framgómur og há
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00087	418038	421427	train	gómur, sem sagt niðurhluti gómsins, og uppgómur,
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00088	422295	430434	train	það er ekkert, ekki nein skörp skil þar á milli en, en gómnum er oft skipt svona í þessa, þessa meginhluta.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00089	433211	441161	train	Og tungan getur lyfst upp og lokað fyrir loftstrauminn eða þrengt að loftstraumnum hér á mismunandi stöð, stöðum í gómnum.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00090	444952	448009	dev	Fyrir aftan góminn, sem sagt,
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00091	448413	461637	train	hér er bein undir. En hér aftast í munnholinu er ekki, ekki bein undir heldur er þetta bara mjúk
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00092	462208	464444	train	felling sem, gómfilla,
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00093	465791	468581	train	sem hægt er að
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00094	469738	482826	train	láta loka fyrir loftstrauminn. Hún nemur hér, eins og þið sjáið á þessari mynd, nemur gómfillan við kokvegginn að aftan, lokar fyrir loftstrauminn, frá lungum og upp í nefhol.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00095	484351	488822	train	En það er líka hægt að láta gómfilluna síga
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00096	490848	500295	train	og opna fyrir þennan loftstraum. Þannig er það við venjulega öndun en, en við myndun munnhljóða þá lokar gómfillan upp í nefhol.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00097	501589	504579	train	Hér er svo úfurinn hérna neðst í gómfillunni.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00098	509208	516918	train	Hérna er, er sem sagt horft upp í góminn, tannbergið hér fyrir aftan framtennurnar að ofan,
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00099	518787	530520	train	framgómur, hágómur, uppgómur, gómfilla og úfur. Sem sagt gómfillan tekur við svona, á móts við öftustu jaxla.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00100	533196	548975	train	Það er rétt að, að leggja áherslu á það að þó að sé talað um myndunarstaði og hljóð séu flokkuð eftir myndunarstöðum, þá er það alls ekkert þannig að hljóðið myndist bara á þessum tiltekna stað.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00101	549674	556568	train	Það er ekki þannig að varamælt hljóð séu myndu bara við varir eða uppgómmælt hljóð mynduð bara við uppgóm.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00102	558238	559018	train	Hljóðin
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00103	560000	565971	train	myndast, grunnhljóðið myndast í barkakýlinu,
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00104	566933	572596	train	en síðan er það mótað, síðan er, eru hljóðbylgjurnar mótaðar,
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00105	575607	578307	train	yfirtónar ýmist magnaðir upp eða deyfðir
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00106	579892	587301	train	á leið loftsins, leið hljóðbylgnanna, loftsveiflnanna, út úr líkamanum.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00107	589778	591549	train	Það er hins vegar á,
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00108	592895	599225	train	það sem við köllum myndunarstaði, er staðir þar sem að eitthvað
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00109	601416	607235	train	gerist sem hefur megin, hefur úrslitaatriði um það hvers konar hljóð myndast.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00110	608735	609336	train	Við segjum
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00111	611644	627136	train	varamælt hljóð, við köllum, köllum þau varamælt og segjum að myndunarstaðurinn séu varir, af því að það er varalokunin eða þrengingin við varir sem hefur úrslitaáhrif á það hvernig hljóðið verður, hefur, svona,
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00112	628241	630821	train	setur sterkustu einkennin á hljóðið,
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00113	631009	635961	train	en, en myndunar, en strangt tekið myndast hljóðið
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00114	636957	637976	train	í öllu,
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00115	638937	640346	train	öllu munnholinu frá,
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00116	641663	644903	train	frá barkakýli og, og
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00117	646101	647690	train	sem sagt fram að vörum.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00118	649600	655748	train	Rétt að hafa þetta í huga að myndunarstaður, þó það sé ágætt hugtak, gagnlegt þá er það,
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00119	656730	659669	train	má ekki taka það of bókstaflega.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00120	660394	662275	dev	Það er rétt eins og ef að
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00121	662655	666224	train	þrýst er fingri einhvers staðar á gítarstreng,
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00122	667888	677442	train	þá hefur það áhrif á það hvernig hljóð strengurinn gefur frá sér en það táknar ekki að hljóðið myndist á þeim stað sem fingri er þrýst á strenginn.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00123	681181	690308	eval	Sem sagt með myndunarstað er átt við það hvar einhver þrenging eða lokun verður á leið loftstraumsins frá lungunum.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00124	690645	691475	train	Og í
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00125	692523	693552	eval	íslensku,
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00126	694741	701902	train	íslenskum samhljóðum er yfirleitt gert ráð fyrir þessum sex myndunarstöðum.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00127	702360	707379	train	tvívaramælt hljóð
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00128	708614	719447	dev	eins og p og m, athugið þið að upptalningin þarna lengst til hægri er ekki tæmandi, þetta bara dæmi um hljóð með þessum myndunarstöðum.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00129	720758	721596	train	Síðan eru það
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00130	724168	727365	train	tannvaramælt hljóð, þar sem
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00131	728522	733111	dev	neðri vörin nemur við, nálgast eða nemur við framtennur í efri góm,
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00132	735511	740011	train	tannmælt eða tannbergsmælt, yfirleitt talað um tannbergsmælt hljóð,
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00133	740587	745246	dev	þar sem tungan lokar fyrir loftstrauminn eða, eða nálgast
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00134	746788	747514	train	tannbergið,
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00135	749471	752075	train	annaðhvort lokar fyrir loftstrauminn eða þrengir að honum við tannbergið.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00136	753835	755153	train	Getur verið svolítið misjafnt
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00137	756515	761727	dev	nákvæmlega hvar við tannbergið þetta er, hugsanleg stundum fram við tennurnar að framan.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00138	763450	768831	train	Svo er það framgómmælt hljóð þar sem tungan lyftist upp að framgómi,
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00139	768855	773378	train	tungubakið lyftist upp að framgómi og lokar fyrir loftstrauminn eða þrengir að honum þar,
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00140	777390	783567	dev	uppgómmælt hljóð eða gómfillumælt hljóð, þar sem tungan lyftist upp að
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00141	784448	789458	train	uppgómi eða gómfillu, það getur leikið á dálitlu bili,
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00142	790879	791688	train	og svo
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00143	792582	803294	train	raddbandahljóð þar sem að er í raun og veru ekkert ofan raddbanda, engin sérstök þrenging eða lokun ofan raddbanda.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00144	806894	811950	train	Ef við lítum hérna á alþjóðlega kerfið þá sjáum við að þar er
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00145	813312	814900	train	eru fleiri
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00146	815744	816974	eval	myndunarstaðir
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00147	818115	818859	train	nefndir.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00148	820105	820913	train	Hér er
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00149	823706	837307	train	skipt, þessu sem var, er flokkað í íslensku sem tannbergsmælt hljóð er skipt hér í þrennt eða, möguleiki á þrískiptingu, tannmælt, þar sem að lokun eða þrengingin er alveg við,
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00150	838639	840888	train	fram við tennur eða milli tanna jafnvel,
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00151	843259	852379	train	síðan tannbergsmælt hljóð og svo tannbergs skástrik gómmælt, það heitir palato-alveolar á ensku,
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00152	852808	857866	train	þar sem að, að lokun eða þrenging er á mörkum tannbergs og góms.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00153	859360	867644	train	Svo er hér rismælt hljóð þar sem að tungubroddurinn er, broddurinn er sveigður aftur, slík hljóð eru ekki til í íslensku.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00154	869659	875283	train	Gómmælt eða framgómmælt hljóð, gómfillumælt eða uppgómmælt hljóð.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00155	878984	879969	train	Svo eru
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00156	881158	884009	train	úfmælt og kokmælt hljóð.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00157	886522	887001	train	Hvorug
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00158	888065	890245	train	koma fyrir í íslensku.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00159	891381	892750	train	Svo er raddbandahljóð.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00160	898311	905124	dev	Hin meginflokkun samhljóða er eftir myndunarhætti.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00161	905686	913316	eval	Það er að segja það er þá hvers konar hindrun verður á vegi loftstraumsins, hvort að,
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00162	915503	921138	train	hvort að þessi hindrun er, er alger lokun eins og í lokhljóðum
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00163	922113	923489	train	eða hvort
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00164	924528	925427	train	um er að ræða
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00165	925909	928817	train	þrengingu eða öng, og orðið öng merki
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00166	929578	932693	train	þrengsli, þannig að önghljóð merkir þrengslahljóð.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00167	934192	935543	train	Athugið enn að þessi
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00168	936705	941519	train	upptalning hérna lengst til hægri er ekki tæmandi, þetta er bara dæmi um hljóð af þessu tagi.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00169	945464	957456	train	Nú, seinni myndunarhátturinn er svo munnlokun, það er að segja opið upp í nefhol, gómfillan sígur þá, í nefhljóðum.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00170	958327	961892	train	Og síðan er það hliðarhljóð þar sem að er opið
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00171	962717	963947	train	fyrir loftstrauminn
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00172	964864	966211	train	til hliðar við tunguna,
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00173	967669	970099	eval	og svo sveifluhljóð þar sem
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00174	971392	972360	train	tungubroddurinn
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00175	973816	978466	train	sveiflast við tannbergið eða
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00176	979328	980229	train	hugsanlega annars staðar,
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00177	981163	984660	train	verður rætt um það nánar í, í fyrirlestri um sveifluhljóð.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00178	987552	993221	train	Í, það er venja sem sagt í íslensku að tala um,
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00179	994445	995554	train	bara um þessa,
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00180	996351	998302	eval	þessa fimm myndunarhætti samhljóða,
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00181	999378	1005047	train	tala um hliðarhljóð og sveifluhljóð. Hér í alþjóðlega kerfinu
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00182	1005951	1015850	train	er l eins og þið sjáið hér flokkað sem, ekki sem hliðarhljóð beinlínis heldur sem hliðmælt nálgunarhljóð.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00183	1016972	1017663	train	Sem sé,
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00184	1019825	1034248	dev	nefndu það nálgunarhljóð eru hljóð sem eru einhvers konar svona, standa að nokkru leyti á milli önghljóða og sérhljóða, þar að segja, það er þrengt að loftstraumnum en ekki jafnmikið og, og venjulega í önghljóðum. Og hugsanlega,
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00185	1035549	1047980	train	sem sagt, væri, er, er réttara að tala um, eðlilegra að tala um l sem hliðmælt nálgunarhljóð heldur en sem hliðarhljóð en, en við getum nú, skulum nú halda okkur við það samt.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00186	1048703	1049364	train	En
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00187	1050624	1052513	train	eins og nefnt er í fyrirlestri um,
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00188	1053457	1061473	dev	um hljóðritun þá er óraddað l, það er kannski nær því að vera önghljóð,
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00189	1062721	1066241	train	hliðmælt önghljóð. Þetta hérna er kannski
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00190	1067243	1069980	train	nokkuð nálægt því að vera íslenskt óraddað l.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00191	1070785	1074103	eval	En við skulum nú halda okkur við
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00192	1074943	1077913	train	þá skilgreiningu að þetta, kalla þetta bara
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00193	1078496	1080584	train	hliðarhljóð eins og, eins og venja er.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00194	1086579	1092480	dev	Hér er þá yfirlit yfir íslensk samhljóð. Við höfum hérna
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00195	1094314	1097928	eval	tvívara mæltu hljóðin, lokhljóð.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00196	1102480	1104941	train	[pʰ] „pera“ og „bera“.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00197	1105930	1112174	train	Og nefhljóð, þar sem að lokað er fyrir loftstrauminn við varir
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00198	1113232	1116442	train	en, en opið upp í nef, þannig að loftið fer
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00199	1116448	1127121	train	út um, opið upp í nefhol þannig að loftið fer út um nefið, [m] og [m̥]. Sem sagt „meira“ og „heimt“ „heimta“.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00200	1127588	1135213	train	Svo eru hér tannvaramælt hljóð þar sem að, að neðri vörin
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00201	1136299	1137900	train	nemur við eða nálgast
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00202	1138965	1142196	train	framtennur í efri gómi, [v] [v]
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00203	1143087	1145837	train	„vera“ og „fara“.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00204	1147115	1149334	train	Og eins og hefur verið nefnt þá er kannski
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00205	1150464	1153236	eval	„vera“, eða kannski [v] [v],
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00206	1154541	1155771	train	sérstaklega í innstöðu,
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00207	1157278	1160037	train	nær því að vera nálgunarhljóð heldur en önghljóð.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00208	1161862	1162491	train	Svo er,
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00209	1163392	1173925	train	það eru mörg hljóð mynduð við tannberg, sem sagt með því að tungan lyftist upp að tannbergi og lokar fyrir loftstrauminn eða, eða þrengir að honum. [tʰ]
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00210	1174921	1177179	train	„tala“ og „dala“
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00211	1178403	1180653	train	í lokhljóðunum, í önghljóðunum eru
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00212	1182755	1187469	train	[ð] „viður“ og [θ] „það“.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00213	1188628	1190099	eval	Og líka [s],
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00214	1191551	1197593	train	bæði s og þ, [s] og [θ], eru
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00215	1198117	1205336	train	órödduð tannbergsmælt önghljóð. En það er dálítill munur á myndun þeirra, sem verður rætt um
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00216	1205815	1207585	eval	í fyrirlestri um önghljóð.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00217	1209542	1212345	train	Nefhljóðin [n] og [n̥],
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00218	1213079	1216395	train	„vanur“ og „vanta“,
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00219	1217279	1221394	train	eru mynduð líka með því að tungan lokar fyrir
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00220	1221653	1228315	train	loftstrauminn í munnholi við tannberg en, en gómfillan sígur og loftið fer upp í nefhol og út um nef.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00221	1229013	1233068	train	Hliðarhljóðin [l] og [l̥],
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00222	1234075	1234855	dev	mynduð með
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00223	1236352	1241332	train	því að tungan lokar um mitt munnholið en, en loftinu er hleypt út til hliðar.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00224	1242048	1243238	train	Og svo sveifluhljóð,
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00225	1243734	1247430	train	[r] og [r̥], raddað og óraddað,
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00226	1248590	1251464	train	mynduð með sveiflum tungubroddsins við tannbergið.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00227	1253238	1254326	train	Framgómmælt hljóð,
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00228	1255307	1255988	train	[cʰ]
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00229	1257028	1259319	train	„keyra“ og [c] „gera“,
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00230	1260799	1262240	train	tungan leggst upp að
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00231	1263830	1264490	train	framgómnum
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00232	1265587	1266902	train	á nokkuð stóru svæði.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00233	1267487	1270124	train	[j], önghljóðin [j] og [ç],
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00234	1270634	1272020	train	„já“ og „hjá“,
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00235	1274491	1285951	eval	þar sem að tungan myndar þrengingu eða öng á svipuðu svæði, og eins og áður hefur nefnt er j hugsanlega frekar nálgunarhljóð heldur en önghljóð.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00236	1288692	1291986	train	Framgómmælt nefhljóð, [ɲ], [ɲ],
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00237	1293095	1293732	train	[ɲ]
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00238	1294440	1297742	train	„Ingi, Ingi“
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00239	1298688	1299258	train	og,
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00240	1300224	1301686	train	og „þenkja“.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00241	1305199	1305859	train	Svo eru
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00242	1307926	1311269	train	uppgómmæltu eða gómfillumæltu hljóðin, [kʰ],
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00243	1312076	1314731	train	„kala“ og „gala“,
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00244	1317685	1321176	train	önghljóð, samsvarandi önghljóð, [ɣ] og [x],
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00245	1321635	1323628	train	„saga“ og „sagt“.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00246	1327789	1328645	eval	Síðan
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00247	1329920	1331388	train	samsvarandi nefhljóð,
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00248	1332499	1336576	train	„langur“ og „þankar“,
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00249	1339953	1343557	train	Raddbandaönghljóðið h, [h], „hafa“
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00250	1344662	1345704	train	og svo
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00251	1347102	1348961	train	hér inn er hér, sett hér innan sviga
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00252	1349887	1352526	train	raddbandalokhljóð sem ekki er nú
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00253	1353067	1361547	train	venjulegt, eðlilegt íslenskt málhljóð en kemur oft fyrir og, og verður fjallað um það í fyrirlestri um lokhljóð.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00254	1368204	1368806	dev	Þá er það
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00255	1369537	1370988	train	flokkun sérhljóða.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00256	1373269	1379088	dev	Þau eru flokkuð eftir þremur atriðum eða stundum fjórum.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00257	1380224	1385948	train	Í fyrsta lagi eru þau flokkuð eftir, eftir stöðu í munni, þar að segja hvar
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00258	1386240	1387798	train	í munnholinu tungan
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00259	1389145	1390772	dev	nálgast önnur talfæri.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00260	1394973	1398526	eval	Við nefndum það að, að í sérhljóðun er ekki þrengt
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00261	1399446	1403506	dev	verulega að loftstraumnum, að minnsta kosti ekki eins mikið og í samhljóðum. En það er samt
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00262	1404608	1409179	train	þrengt svolítið að honum. Það er að segja að, að loftrásin er mjókkuð
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00263	1412450	1416470	train	og, á mismunandi stöðum, og það er hægt að, getur verið við góm
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00264	1417613	1422232	dev	eða gómfillu eða við kokvegg.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00265	1427713	1435843	train	Síðan, og þá er talað um, um sem sagt frammælt og uppmælt sérhljóð, stundum frammælt, miðmælt og uppmælt líka.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00266	1440422	1444682	train	Síðan eru sérhljóð flokkuð eftir nálægð eða opnustigi.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00267	1446534	1453144	train	Það er sem sagt hversu, hversu mjög tungan nálgast þá önnur talfæri
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00268	1453824	1455053	train	og hversu mikið
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00269	1456000	1460878	eval	kjálkaopnan er, hversu mikið, já, hversu gleiðir kjálkarnir eru.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00270	1462563	1466961	train	Og þá er talað um nálæg hljóð, og fjarlæg,
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00271	1468075	1471734	train	eða nálæg, miðlæg og fjarlæg, eða nálæg,
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00272	1472640	1474950	train	hálfnálæg, hálffjarlæg og,
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00273	1476780	1482876	eval	og fjarlæg, svona eftir því hvað menn vilja hafa og þurfa að hafa mörg opnustig.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00274	1485056	1486704	train	Og svo eru
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00275	1488602	1495681	eval	sérhljóð líka flokkuð eftir kringingu. Það er að segja hvort að vörum er eitthvað skotið fram
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00276	1496990	1504181	train	við myndun sérhljóðanna og settur á þær stútur eins og í [u] [u] [u] [u],
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00277	1505979	1511500	train	þá er talað um kringd hljóð, og þau hljóð sem ekki eru kringd eru þá kölluð gleið.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00278	1513160	1517522	train	Stundum eru sérhljóð líka flokkuð eftir því sem að er kallað þan, þar sem [i]
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00279	1517611	1524616	train	er kallað talið þanið en [ɪ] óþanið og það fer þá eftir svona,
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00280	1525219	1529351	train	spennu í vöðvum, en
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00281	1530560	1533362	train	við þurfum ekki að fara í það að svo stöddu.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00282	1536458	1539007	train	Lítum hérna aðeins á þessa
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00283	1541882	1543530	eval	mynd úr alþjóðlega kerfinu
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00284	1543772	1545498	train	af, af sérhljóðum.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00285	1546849	1553210	dev	þessi flokkun í frammælt, miðmælt og uppmælt og hér eru fjögur opnu stig.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00286	1555210	1566209	train	Engin íslensk hljóð eru, eða það er ekki venja að flokka íslensk hljóð sem miðmælt en, en það kæmi þó til greina með hljóð eins og [œ]
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00287	1567104	1567792	train	að minnsta kosti,
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00288	1573109	1577400	train	en svona er venja að setja íslenska sérhljóðakerfið upp.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00289	1578751	1598099	train	Það er sem sagt tvískipting þá í, í frammælt og uppmælt og skilin eru hér, þar að segja [i] [ɪ] [ɛ] [ʏ] og [œ]
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00290	1598221	1600771	train	eru talin frammælt,
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00291	1604365	1608323	train	þó að það sé nú spurning með, með [œ] eins og ég nefndi.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00292	1608912	1612207	train	[u] [ɔ] og [a] eru talin uppmælt.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00293	1613491	1619396	train	Síðan eru [i] og [u] talin fjarlæg, talin nálæg, fyrirgefið þið,
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00294	1620374	1622026	train	[a] er talið fjarlægt,
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00295	1624352	1627171	train	önnur hljóð eru þá miðlæg en
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00296	1628163	1637309	train	það kæmi til greina að tala um fleiri opnustig þarna, tala um hálfnálæg og hálffjarlæg og svo framvegis. En
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00297	1638405	1641633	train	þessi mynd hér svona,
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00298	1643969	1646426	train	eða þessi tafla hér svarar nokkuð til,
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00299	1648582	1654409	train	sem sagt stöðu tungunnar, mismunandi stöðu tungunnar við myndun hljóðanna,
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00300	1654624	1658798	train	eins og nánar er fjallað um í fyrirlestri um sérhljóð.
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00301	1659883	1661278	train	Og þá
a443b906-0dae-4789-8fa9-8b1d4daf3254_00302	1662208	1663678	eval	látum við þessu lokið.