File size: 49,244 Bytes
73dc787 |
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 89 90 91 92 93 94 95 96 97 98 99 100 101 102 103 104 105 106 107 108 109 110 111 112 113 114 115 116 117 118 119 120 121 122 123 124 125 126 127 128 129 130 131 132 133 134 135 136 137 138 139 140 141 142 143 144 145 146 147 148 149 150 151 152 153 154 155 156 157 158 159 160 161 162 163 164 165 166 167 168 169 170 171 172 173 174 175 176 177 178 179 180 181 182 183 184 185 186 187 188 189 190 191 192 193 194 195 196 197 198 199 200 201 202 203 204 205 206 207 208 209 210 211 212 213 214 215 216 217 218 219 220 221 222 223 224 225 226 227 228 229 230 231 232 233 234 235 236 237 238 239 240 241 242 243 244 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280 281 282 283 284 285 286 287 288 289 290 291 292 293 294 295 296 297 298 299 300 301 302 303 304 305 306 307 308 309 310 311 312 313 314 315 316 317 318 319 320 321 322 323 324 325 326 327 328 329 330 331 332 333 334 335 336 337 338 339 340 341 342 343 344 345 346 347 348 349 350 351 352 353 354 355 356 357 358 359 360 361 362 363 364 365 366 367 368 369 370 371 372 373 374 375 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410 411 412 413 414 415 416 417 418 419 420 421 422 423 424 425 426 427 428 429 430 431 432 433 434 435 436 437 438 439 440 441 442 443 444 |
segment_id start_time end_time set text 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00000 2040 2519 train Góðan dag. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00001 3052 18675 train Í þessum fyrirlestri er fjallað um íslenska hljóðskipun, það er að segja hvaða reglur gildi um gerð íslenskra orða og svo um dreifingu hljóða, það er að segja í hvers konar hljóðfræðilegu umhverfi tiltekin hljóð geti komið fyrir. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00002 20495 22815 train Byrja á að velta aðeins fyrir okkur 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00003 23518 33100 train meginreglum um gerð íslenskra orða. Hvernig geta íslensk orð verið? Er hægt að taka málhljóð, öll málhljóð íslenskunnar, og raða þeim 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00004 34737 38008 train á hvaða hátt sem er til þess að búa til orð? 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00005 39601 40502 train Augljóslega ekki. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00006 41956 50582 eval Svona til að nefna einfalt dæmi þá vitum við að í hverju orði verður að vera að minnsta kosti eitt sérhljóð. Það er ekki hægt að mynda orð úr eintómum samhljóðum. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00007 51968 56410 train En það er ekki heldur hægt að raða saman mörgum sérhljóðum. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00008 59388 59898 train Og 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00009 62370 63660 dev tilfellið er að 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00010 64614 69142 train aðeins brot af fræðilegum möguleikum er nýtt. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00011 72442 74696 eval Það, það er, ef við tækjum 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00012 75232 80379 eval einhver, einhver fimm íslensk málhljóð af handahófi, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00013 82556 87549 train prófuðum að, að raða þeim saman í orð á alla hugsanlega vegu, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00014 88958 89588 train þá 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00015 90816 97577 dev yrði, yrðu mjög, væntanlega mjög fáir af þessum möguleikum sem myndu samsvara raunverulegum orðum í málinu. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00016 99508 102842 train Þessir möguleikar sem eru ekki nýttir 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00017 103808 106528 train skiptast í tvennt, eða það má skipta þeim í tvennt. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00018 107968 110518 train Annars vegar er það sem er kallað tilviljanagöt. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00019 111488 115928 train Það eru sem sagt orð sem gætu verið til en eru það ekki, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00020 116954 119804 train orð sem brjóta engar íslenskar reglur, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00021 121011 123493 train orð sem samrýmast alveg 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00022 125678 129368 train íslenskum, öðrum íslenskum orðum. Dæmi um það er orðið „flok“ 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00023 130035 132613 dev sem ég veit ekki til að sé íslenskt orð en 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00024 133920 135336 train það verður ekki séð neitt 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00025 136645 139722 train í vegi fyrir því að það gæti verið íslenskt orð. Við höfum 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00026 139888 140427 eval orð 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00027 141077 144829 train sem eru mjög svipuð, orð sem byrja á sama hátt 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00028 145606 147855 train á „flo“, „flot“ og „flog“. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00029 148736 151015 train Við höfum orð sem enda á 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00030 152294 161387 train „ok“ eða orð sem enda á lo, „lok“, það er að segja orðið „lok“, og orð sem enda á „ok“, orð eins og „rok“ og „fok“. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00031 162836 164096 train Það er sem sé 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00032 165766 170326 train ekkert, ekkert athugavert við orðið „flok“ og eins víst að það verði tekið upp einhvern daginn 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00033 170886 172005 train sem heiti á einhverju, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00034 172439 174788 train einhverju nýju fyrirbæri sem orð vantar yfir. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00035 176926 183976 eval Kerfisgöt eru aftur á móti orð sem eru óhugsandi í íslensku vegna þess að þau brjóta einhverjar reglur málsins. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00036 186159 187089 dev Sem dæmi um það 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00037 187520 189946 train er orðið „tlok“, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00038 192140 193460 train það gæti ekki verið til 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00039 194731 195527 train vegna þess að 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00040 196224 199073 train ekkert íslenskt orð hefur t l í framstöðu. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00041 200576 202757 train Prófið bara að fletta upp í hvaða orðabók sem er 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00042 204201 204591 train og 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00043 206164 212892 train ég get ábyrgst að þið finnið ekkert íslenskt orð sem byrjar á t l. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00044 214292 218255 train Þannig að í slíku tilviki er sagt að um kerfisgat sé að ræða, kerfið, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00045 219713 223756 train hljóðskipunarreglur málsins, leyfa ekki slík orð. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00046 227130 228240 train Við getum aðeins litið á 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00047 230854 231604 dev helstu, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00048 233949 237010 train einstöku reglur um hvað er leyfilegt í málinu. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00049 238454 239383 train Til dæmis hér, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00050 240256 245025 train leyfilega framstöðuklasa í íslensku, samhljóðaklasa sem geta verið í upphafi orðs. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00051 246856 247546 train Það er, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00052 250948 251757 train lengstu 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00053 253312 254600 train framstöðuklasar 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00054 255603 258296 train sem til eru í málinu eru 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00055 259158 260028 train fjögur 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00056 260863 261584 train samhljóð 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00057 263040 265199 train en slíkir klasar 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00058 267291 268461 train lúta miklum hömlum. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00059 269263 272371 train Ef um er að ræða fjögurra samhljóða klasa í framstöðu þá verður 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00060 274391 278189 train fremsta hljóðið að vera s 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00061 280250 284750 train og næsta hljóð verður að vera eitthvert af p, t, k, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00062 287104 287854 train og 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00063 289846 292516 train þriðja hljóðið 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00064 294984 295914 eval er þá, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00065 296774 300005 train verður að vera eitthvert hljómandi hljóð 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00066 300601 304467 eval og fjórða hljóðið, það sem er næst sérhljóðinu, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00067 305882 309060 train verður að vera j. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00068 311374 314198 train Við höfum orð eins og „skrjóður“ 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00069 315283 316398 train og „strjúka“. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00070 320763 321366 eval Í 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00071 322944 324683 train þriggja samhljóða klösum 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00072 326400 327030 eval þá 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00073 331056 333428 eval eru líka miklar hömlur, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00074 334300 339460 train það er hægt að búa til þriggja samhljóða klasa með s-i fremst og 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00075 341403 342183 train j-i 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00076 343280 345380 eval eða v-i næst sérhljóðinu, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00077 346880 352001 dev og svo framvegis, ekki ástæða til að fara í gegnum alla þessa möguleika, það sem að, að 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00078 352832 358543 train skiptir máli er að átta sig á því að, að hljóðin 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00079 359723 360893 train raðast í, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00080 362480 363680 eval út frá sérhljóðinu, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00081 365086 366255 train í ákveðna flokka. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00082 367531 373952 dev Það er að segja að, að ef að j, og þetta, þetta er sem sagt þannig að ef að j og v 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00083 374565 378505 eval eru í klasanum verða þau að vera næst sérhljóðinu. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00084 379601 380332 train Og þá 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00085 382941 394881 train er rétt að hafa það í huga, eins og kemur fram í fyrirlestrum, ýmsum fyrirlestrum um hljóðfræði, að j og v hafa dálitla sérstöðu í málinu. Þó að þau séu venjulega flokkuð sem önghljóð þá voru þau 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00086 396203 397248 train í fornu máli 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00087 398830 402309 train hálfsérhljóð, einhvers konar millistig milli samhljóða og sérhljóða. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00088 403008 417200 train Og í nútímamáli virðast þau oft kannski frekar vera nálgunarhljóð en önghljóð og sú sérstaða kemur fram á ýmsan hátt, meðal annars í þessu, að, að þau verða í svona klösum að standa næst sérhljóðinu. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00089 421277 426441 train Hljómendurnir leyfa ekkert á milli sín og sérhljóðsins 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00090 428142 429833 train nema j og v. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00091 434000 440678 train Þessi hljóð hérna, lokhljóðin, og auk þess órödduðu önghljóðin, f, þ og h, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00092 441793 445603 train þau leyfa ekkert á milli sín og sérhljóðsins nema hljómendur 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00093 446873 451754 train og j og v, en síðan er s, sem er svona, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00094 455157 456808 train hefur flesta möguleika, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00095 457363 462738 train leyfir alls konar hljóð á milli sín og sérhljóðsins. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00096 465933 469923 train Og hérna eru bara svona dæmi um fjögurra samhljóða klasa, þriggja samhljóða klasa 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00097 471552 478122 train og tveggja samhljóða klasa. Og þið sjáið að öll þessi dæmi lúta þessum, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00098 478991 481086 train þessum reglum sem ég var að nefna. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00099 484478 486817 eval En lítum svo 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00100 488222 491371 dev á dreifingu einstakra hljóða. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00101 491788 494597 train Getum fyrst litið á, á 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00102 495511 496450 train lokhljóð. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00103 500603 504394 train Í framstöðu koma öll lokhljóðin fyrir. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00104 505946 506320 eval En 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00105 507776 511585 train það er þó, eins og hefur komið fram í, í öðrum fyrirlestrum, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00106 513442 518403 train ákveðnar takmarkanir á dreifingu framgómmæltu hljóðanna, [cʰ] [c]. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00107 520268 524467 train Þau koma ekk, koma fyrst og fremst fyrir, þarna, á undan 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00108 525312 528611 train frammæltum ókringdum sérhljóðum og svo 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00109 530062 544610 train undan æ líka, sem er af sögulegum ástæðum. En í þeirri stöðu koma, koma uppgómmæltu hljóðin yfirleitt ekki fyrir, ekki nema þá í, í einstöku tökuorðum eins og, eins og „gæi“ og „gæd“, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00110 545894 547603 train skammstöfunum eins KEA og annað slíkt. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00111 550165 550940 train En í 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00112 552724 554839 train máli meirihluta landsmanna 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00113 555776 558566 train koma fráblásnu lokhljóðin aðeins fyrir í framstöðu. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00114 561738 565217 train En, en þeir sem eru harðmæltir, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00115 567316 569266 dev sem kallað er, nota þau líka 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00116 569824 571941 train í innstöðu og í bakstöðu. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00117 575180 577279 train Það er líka rétt að athuga að 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00118 580166 583136 train löng ófráblásin lokhljóð, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00119 584960 592999 train að þau geta komið fyrir í innstöðu og bakstöðu hjá öllum, hvort sem þeir eru harðmæltir eða linmæltir, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00120 594220 596531 train en ekki í framstöðu, það er, það er ekkert, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00121 597504 602349 train ekkert orð í íslensku sem byrjar á löngu b-i eða löngu d-i eða löngu g-i. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00122 603338 606338 train En hins vegar höfum við þetta í innstöðu eins og, eins og 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00123 608314 613835 train „gabba“ og „gaddur“ 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00124 614734 617313 train og „rugga“, sem sagt löng 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00125 618330 626739 train ófráblásin lokhljóð, og, og það gildir sama um harðmælta og linmælta, enginn munur á því. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00126 633788 634268 train Nú, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00127 636160 636669 dev svo er 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00128 639361 640410 dev nauðsynlegt að athuga 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00129 641088 641819 train að 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00130 644028 648497 train lokhljóðin eru aldrei fráblásin á eftir órödduðum hljóðum. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00131 649554 652284 dev Ekki heldur í máli þeirra sem eru harðmæltir. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00132 654129 655910 train Þannig að þar er enginn mállýskumunur. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00133 658630 664867 train Í orðum eins og „spara“, „aftur“, „rektu“, „harpa“, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00134 666750 667500 train þá er 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00135 668800 670000 eval lok, eru lokhljóðin, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00136 671360 673742 train standa lokhljóðin eftir órödduðum hljóðum 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00137 673849 683435 train og eru alltaf ófráblásin. Það segir enginn, „spara“, „aftur“, „rektu“, „harpa“ eða neitt slíkt. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00138 684708 693108 train Allir hafa sama framburð á þessu, og sama með orð eins og „mjólkin“, „skemmtun“, „svunta“, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00139 694588 695218 dev „traðka“. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00140 697649 698580 eval Þarna í 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00141 700024 702056 train neðri línunni eru 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00142 702363 704382 train orð með órödduðum 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00143 705189 708893 dev hljómendum og, og þ-i. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00144 711093 716869 train En þeir sem hafa rödduð hljóð í þessum orðum og öðrum svipuðum, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00145 718208 725669 eval þeir hafa aftur á móti fráblásin hljóð þarna eftir, segja: „mjólkin“, „skemmtun“, „svunta“, „traðka“. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00146 727116 730115 train Og svo er mjög mikilvægt að muna 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00147 730611 731300 train að 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00148 733802 735220 train frá blásin hljóð, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00149 735742 738329 train lokhljóð, geta ekki verið löng. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00150 739512 742994 dev Ekki í máli neinna, ekki heldur í máli í harðmæltra. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00151 745527 747267 train Þar sem að stafsetningin hefur 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00152 748749 758078 train tvírituð p p, t t og k k gæti maður kannski ímyndað sér að væri um löng hljóð að ræða en það er ekki. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00153 760812 769480 train Þetta, í þeim orðum kemur fram þessi svokallaði aðblástur sem felst í því að það kemur fram h, h-hljóð 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00154 770065 771446 train á undan 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00155 771923 776325 train lok, lokhljóðinu, það er sem sagt stutt lokhljóð en h á undan því, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00156 777254 782721 train „ka, kappi, kappi“, „hattur, hattur“, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00157 783495 785596 dev „ekkja“, „sokkar“. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00158 786467 791023 train Það sem sagt kemur þarna þessi óraddaði blástur, h, á undan 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00159 791063 792403 train lok, lokhljóðinu. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00160 794246 799526 train Og sama máli gegnir um orð sem hafa p, t og k 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00161 801136 802276 eval plús l eða n. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00162 804058 808453 train Eins og eh, „epli“, „ætla“, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00163 808844 811786 train „ekla“, „opna“, „vatn“, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00164 812340 813000 dev „vökna“. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00165 813894 814756 train Þetta er sem sagt, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00166 816366 817507 dev mikilvægt að, að 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00167 818899 820511 train muna eftir þessu og hafa þetta í huga, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00168 821864 824653 train sem er enginn vandi að heyra í sjálfu sér en 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00169 825696 826913 train manni hættir til að gleyma 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00170 828045 832749 dev að þarna er, eru ekki löng hljóð heldur aðblástur. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00171 838406 839095 train Lítum svo á t 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00172 840333 842827 train annvaramæltu önghljóðin. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00173 843987 844857 train Þar höfum við 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00174 846238 856738 eval óraddaða hljóðið f sem kemur fyrir í framstöðu, eins og „fer“ og, og „færa“, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00175 857779 859423 train „flytja“, og svo framvegis, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00176 859474 863462 eval og svo í innstöðu á undan órödduðum hljóðum 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00177 864774 869992 train eins og í „haft“, „hafs“ og annað slíkt. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00178 870912 874734 train Það eru til dæmi um f á milli sérhljóða en það er, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00179 876032 878671 train þau eru undantekning, það er þá í einstöku tökuorðum, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00180 879334 882421 train eins og orðinu „sófi“, „sófi“. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00181 886912 888172 dev Langt f 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00182 889049 897003 eval kemur fyrir í, í innstöðu eins og í „kaffi“ og „gaffall“ 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00183 898091 901547 train og í bakstöðu eins og „stroff“ 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00184 904146 904806 train og, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00185 906028 911369 train en, en alls ekki í framstöðu. Það er ekkert orð sem byrjar á löngu f-i. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00186 915137 918497 train Og rétt líka að hafa í huga að 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00187 919705 924675 eval f skiptist á við 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00188 926201 927960 train varamælt lokhljóð, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00189 930000 933388 eval ófrábles, blásið eða fráblásið eftir, eftir mállýskum, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00190 934324 938790 train í orðum eins og „æpa“, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00191 939291 944206 train „æpti“, þar sem að, að kemur önghljóð 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00192 944598 946548 eval á undan, undan lokhljóðinu. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00193 947583 948564 train Við höfum 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00194 949760 951734 eval sem sagt „æpa“ með, með 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00195 952832 954001 train varamæltu lokhljóði 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00196 955082 957902 train en „æpti“ með önghljóði. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00197 963558 967329 train Raddaða hljóðið, raddaða tannvaramælta önghljóðið v [v], 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00198 968308 971757 train það kemur fyrir svo í framstöðu, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00199 972787 976003 train eins og í„vera“, „væla“, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00200 977316 981365 train og í innstöðu á undan rödduðum hljóðum 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00201 982842 985422 train eins og „hefja“ 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00202 986310 987172 eval og „hafði“, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00203 988160 989958 train og í bakstöðu. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00204 994269 997156 train Það eru til dæmi um það, á undan 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00205 997258 1005496 eval s í máli sumra, „efstur“ segja sumir, en, en svona venjulegur framburður 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00206 1007040 1019778 train er „efstur“ með órödduðu, enda samræmist það þeirri meginreglu að, að á undan órödduðum hljóðum er tannvaramælta hljóðið, önghljóðið óraddað. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00207 1023186 1024266 train Langt v 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00208 1026377 1032828 train kemur, því bregður fyrir, en aðeins í gælunöfnum og, og slettum, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00209 1034583 1036712 train slettum eins og heavy eða eitthvað svoleiðis. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00210 1043971 1049659 train Þ, sem sagt, ef við komum að tannbergsmæltu önghljóðunum, hljóðunum, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00211 1050190 1052296 train þá kemur þ 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00212 1053312 1055108 train fyrir í, í framstöðu 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00213 1056242 1059793 train í upphafi orða og í upphafi orðhluta í 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00214 1060902 1070316 train samsettum orðum, sem sagt framstöðu eins og eins og í, í „Þórður“, „þá“, „þegar“, „þessi“, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00215 1072846 1078813 dev „þak“ og svo í upphafi orðhluta í samsettum orðum eins og, eins og Alþingi 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00216 1079732 1080331 eval og, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00217 1081795 1082507 train og slíkt. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00218 1084114 1093736 train Það kemur líka fyrir á undan gómmæltu lokhljóði í órödd, órödduðum framburði 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00219 1094688 1097663 train með orðum eins og „traðk“ og „blaðka“. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00220 1099098 1100267 eval Í rödduðum framburði 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00221 1102803 1106531 train er þarna ð, „traðk“ og „blaðka“. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00222 1108136 1109185 eval Og síðan kemur, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00223 1111886 1116296 dev getur þ-ið komið fyrir í innstöðu á undan sérhljóði 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00224 1117726 1120635 eval í, í fáeinum tökuorðum eins og, eins og „kaþólskur“. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00225 1124626 1125165 train Ð 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00226 1127676 1131875 eval kemur nú aðallega fyrir í, í innstöðu og, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00227 1133948 1134983 train og bakstöðu, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00228 1138251 1138963 train sem sagt 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00229 1139725 1143860 train innstöðu eins og „veður“, „víða“, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00230 1145243 1145963 train og 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00231 1147894 1157185 train það er rétt að hafa í huga að ð-ið, sem sagt raddaða hljóðið, raddaða tannbergsmælta önghljóðið, kemur líka fyrir á undan 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00232 1158046 1163478 train órödduðum hljóðum, öfugt við vara, við tannvaramælta önghljóðið, sem sagt, við segjum 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00233 1164096 1166196 eval „blaðs“ en ekki „blaðs“. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00234 1169956 1173646 train Og síðan kemur, er ð notað í bakstöðu, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00235 1174809 1176960 train og svo í upphafi 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00236 1178125 1185574 dev áherslulausra orða sem, sem annars hafa þ, annars hafa óraddaða hljóðið. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00237 1185740 1187772 train Sem sagt „það“ 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00238 1189374 1193772 train er, er borið fram „ðað“ 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00239 1194748 1197057 train eða „ða“ í, í 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00240 1198763 1202153 eval samfelldu máli, áhersluleysi í samfelldu máli. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00241 1204573 1205203 train Og þá 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00242 1206656 1210855 train er það s, tannbergsmælta önghljóðið s, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00243 1212160 1216750 train og það er skemmst frá því að segja að, að s kemur fyrir 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00244 1218174 1226872 train mjög víða, í mjög fjölbreyttu umhverfi, það kemur fyrir í framstöðu, innstöðu og bakstöðu, á undan bæði radd, rödduðum og órödduðum hljóðum og 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00245 1227814 1236260 train er yfirleitt, hefur yfirleitt mjög mikið frelsi um það hvar það getur komið fyrir. Við sáum rétt áðan að s 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00246 1237335 1245791 train leyfir mörg hljóð á milli sín og sérhljóðs og er, er sem sagt mjög sveigjanlegt hljóð að þessu leyti. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00247 1249150 1252839 train Þá eru það framgómmæltu önghljóðin, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00248 1254582 1255486 train [ç]. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00249 1256754 1262004 train Óraddaða hljóðið, það kemur eingöngu fyrir í, í framstöðu 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00250 1263818 1265830 train á undan sérhljóði. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00251 1266096 1277473 train Það er að segja í, sem sagt, í orðum sem hafa h j eða h é í stafsetningu, eins og, eins og „hjá“ og „hjóla“ og „hér“ og „héðan“, „héla“. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00252 1279756 1280535 train Svo 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00253 1282700 1283930 train kemur það líka 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00254 1284946 1286745 train stundum fyrir í aðblæstri 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00255 1288672 1289871 train í staðinn fyrir 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00256 1291264 1292104 eval h 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00257 1294700 1300070 eval og, og framgómmælt lokhljóð „ekki, ekki“, í staðinn fyrir „ekki“. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00258 1303623 1305566 train En það er nú kannski ekki, svona, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00259 1306793 1310964 train viðurkenndur framburður eða ekki, ekki venjulegur framburður. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00260 1312467 1316090 train Raddaða hljóðið, j, það 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00261 1318146 1325844 train kemur fyrir á undan sérhljóði bæði í framstöðu og innstöðu. Við sáum áðan að, að j gerir þá kröfu að standa 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00262 1326848 1328618 dev yfirleitt næst sérhljóði, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00263 1331998 1334788 train leyfir yfirleitt engin hljóð á milli sín og sérhljóðs, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00264 1338630 1341617 train og það 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00265 1343352 1350761 dev getur komið fyrir í bakstöðu en, en er mjög sjaldgæft, við höfum svona upphrópanir eins og „oj“ og „foj“, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00266 1351552 1354432 eval og síðan orð sem, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00267 1355468 1358805 train ja, menn deila um hvo, hvort séu í raun og veru til. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00268 1361085 1370433 train Kannski helst orð sem eru, sem eru mynduð af sögnum með því að sleppa nafnháttarendingunni, orð eins og „grenj, grenj“, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00269 1372569 1373637 train sem 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00270 1376382 1383675 train yfirleitt, já, sem, sem getur brugðið fyrir en, en eru svona á mörkunum að vera leyfileg íslensk orð, kannski. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00271 1384575 1387188 train Og j skiptist oft á við 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00272 1388426 1392802 train [ɣ], við uppgómmælta önghljóð, raddaða öng, öng, önghljóðið, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00273 1393104 1398043 dev þannig að, að j-ið kemur fram ef að i fer á eftir en annars [ɣ]. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00274 1398374 1400530 train Við höfum orð eins og „hagi“ 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00275 1401984 1403393 train og „haga“, þar sem 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00276 1405126 1413321 train [ɣ] kemur fyrir í öllum myndum nema þar sem að i fer á eftir, þá þá togar i-ið 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00277 1414461 1420280 train önghljóðið til sín, gerir það framgómmælt af því að i er frammælt sérhljóð. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00278 1422764 1424207 train Uppgómmæltu önghljóðin, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00279 1425337 1426409 eval þar höfum við 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00280 1429294 1437547 train [x], óraddaða hljóðið, sem að hjá, í framburði meginhluta landsmanna kemur, kemur eingöngu fyrir í innstöðu, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00281 1438801 1443206 eval á undan tannbergsmæltu lokhljóði 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00282 1444153 1451233 train eins og, eins og „taktu“, „vigta“ 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00283 1452394 1454342 train og annað slíkt. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00284 1457939 1459440 train Hjá sumum 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00285 1460779 1464019 train kemur það einnig fyrir á undan s-i, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00286 1465825 1469339 train ef við erum að segja „buxur“, „kex“, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00287 1472256 1472886 train en 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00288 1474865 1477295 train stór hluti landsmanna, að minnsta kosti yngra fólk, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00289 1478994 1483520 train notar núna lokhljóð í þessum orðum: 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00290 1484107 1486185 train og segir „buxur“, „kex“. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00291 1487186 1488267 train Þetta er, er 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00292 1489512 1493712 train málbreyting sem er að ganga yfir, áður var þarna önghljóð, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00293 1494868 1499305 dev áður sögðu allir „buxur“ og „kex“, en það er að breytast. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00294 1500973 1501749 train Nú, í 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00295 1503600 1505160 train svokölluðum hv-framburði 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00296 1505989 1511750 dev þá kemur þetta óraddaða, uppgómmælta öng, önghljóð líka fyrir í framstöðu, þar sem menn segja: 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00297 1513088 1517977 train „hvað“, „hvað“, „hver“, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00298 1519117 1523168 train þar sem meginhluti landsmanna hefur kv-framburð og segir „hvað“, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00299 1524598 1526157 train „hver“. Og, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00300 1527045 1531399 dev og þetta hljóð, það skiptist oft í beygingu orða á við 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00301 1534203 1540125 train uppgómmælt lokhljóð, þá ýmist fráblásið eða ófráblásið eftir mállýskum, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00302 1540793 1547827 train eins og eins og „taka“, „taktu“, „reka“, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00303 1549188 1551289 train „rektu“ og svo framvegis. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00304 1555015 1558441 train [ɣ], raddaða uppgómmælta önghljóðið, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00305 1558443 1559103 train það kemur 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00306 1561031 1562316 train aldrei fyrir í framstöðu, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00307 1564045 1569236 train kemur nær eingöngu fyrir í, í innstöðu á undan rödduðum hljóðum og svo í bakstöðu. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00308 1570560 1571610 eval „Sagði“, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00309 1572665 1576771 train „saga“ og „lag“, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00310 1577492 1587828 dev og það skiptist oft á við bæði óraddað önghljóð, eins og í „sagði“, „sagt“, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00311 1588554 1589153 train og 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00312 1591481 1593235 train við lokhljóð 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00313 1594046 1595281 train eins og í „saga“, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00314 1596441 1599161 train „sagna“ og 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00315 1601051 1604650 train „segull“, „segli“, og svo framvegis. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00316 1608632 1610160 train Raddbandaönghljóðið h. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00317 1612288 1613276 train Það kemur nú 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00318 1614780 1617238 train aðallega fyrir í framstöðu, á undan sérhljóðum 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00319 1618560 1622818 train og svo í, í upphafi orðhluta í samsetningum, eins og, eins og þ, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00320 1624725 1626464 dev eins og í, í 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00321 1629065 1630326 train „snjóhús“ 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00322 1631771 1632581 eval eða eitthvað slíkt. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00323 1635662 1638718 dev Og svo náttúrulega í aðblásturssambandi, við töluðum um aðblásturinn áður. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00324 1639379 1642431 train Þar, þar kemur h í innstöðu á undan 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00325 1643018 1646871 train lokhljóði, „kapp“, „kappi“, „epli“. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00326 1648210 1650434 train Hins vegar er rétt að athuga að í 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00327 1652156 1653176 train samböndunum, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00328 1655276 1659795 train þeim samböndum sem að í stafsetningu eru skrifuð h j, h l, h r, h n 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00329 1661622 1662690 train og h é, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00330 1664070 1666558 train þá er ekki ekki borið fram h, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00331 1667815 1670417 dev heldur eru borin fram órödduð hljóð. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00332 1671471 1676254 eval Sem sagt [ç] [l̥] [r̥] [n̥], eins og „hjá“, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00333 1677376 1680807 train „hlaupa“, „hress“, „hnýta“. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00334 1684794 1685664 train Og svo er rétt að 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00335 1687258 1691626 train nefna að, að áherslulítil orð, aðallega svona 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00336 1691627 1694932 train persónufornöfnin „hann“ og „hún“, sem sem hefjast á h, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00337 1696766 1698708 dev svona ein og sér, að þau 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00338 1699587 1703748 dev missa oft þetta h í, í samfelldu máli, verða bara „ann“ 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00339 1704372 1708511 train og „ún“. Og 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00340 1709952 1712893 train eitt þekktasta dæmið það, um þetta er nú úr 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00341 1714563 1715223 eval texta 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00342 1715731 1720642 train Stuðmanna, „Úti í Eyjum“, þar sem er línan „ann ann enn enn“, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00343 1723034 1725220 train en ekki „ann hann henni enn“. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00344 1728614 1730204 train Nefhljóð eru næst 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00345 1730601 1731159 train og, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00346 1734547 1737221 train m og n, sem sagt varamæltu og 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00347 1738316 1741474 train tannbergsmæltu rödduðu nefhljóðin, koma fyrir í mjög fjölbreyttu umhverfi 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00348 1742105 1744645 dev og eru einu nefhljóðin sem geta verið löng í 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00349 1745151 1746855 eval inn stöðu og bakstöðu. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00350 1750182 1754442 train Og, og eins og, eins og „dimmur“, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00351 1755392 1756112 train „vinna“, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00352 1759703 1762508 train „skömm“, „inn“. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00353 1766252 1769281 dev Framgómmælt og uppgómmælt nefhljóð standa 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00354 1770465 1773651 train nær eingöngu með samsvarandi lokhljóðum, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00355 1776845 1779021 train eins og í „lengi“ 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00356 1780352 1781886 eval og „löng“. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00357 1784402 1789866 dev Þar sem framgómmælt nefhljóð á undan framgómmæltu lokhljóði, uppgómmælt nefhljóð á undan uppgómmæltu lokhljóði. En 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00358 1790400 1792421 train þar að auki geta 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00359 1793587 1797992 train uppgómmæltu lokhljóðin stundum staðið á undan 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00360 1799040 1807050 train öðru samhljóði ef lokhljóðið fellur brott úr klasa, eins og í eignarfallinu af „vængur“, „vængs“, „vængs“. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00361 1810940 1811960 train Órödduðu nefhljóðin, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00362 1813316 1819443 eval þau koma fyrir á undan ófráblásnum lokhljóðum, eða þar sem er p, t, k í stafsetningu, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00363 1820928 1822938 train eins og, og, og, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00364 1825524 1831746 train eins og „hempa“, „vanta“, „banki“, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00365 1833838 1839207 train og svo óraddað n í, í framstöðu 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00366 1840147 1845791 train í orðum með, sem hafa h n í stafsetningu, eins og var nefnt áðan, orðum eins og „hnífur“ og „hneta“. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00367 1846925 1851903 train Og svo í bakstöðu þar sem að, að á eftir samhljóði, þar sem að það, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00368 1852481 1856404 dev n afraddast oft eða alltaf, „ofn, ofn“. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00369 1861858 1865608 dev Um hliðarhljóðin gildir í raun veru mjög svipað og um nefhljóðin. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00370 1867200 1871322 train Raddaða hliðarhljóðið kemur fyrir í mjög fjölbreyttu umhverfi, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00371 1872857 1873187 train það, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00372 1874048 1876657 train bæði í framstöðu, innstöðu og bakstöðu, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00373 1880994 1884144 train eins og, eins og „lifa“ 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00374 1885453 1888388 eval og „væla“ og „ból“. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00375 1889814 1897975 train Og það getur verið langt eins og í, í innstöðu eins og í „halló“ og „Villi“, og í bakstöðu eins og í „ball“. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00376 1901325 1903365 dev Óraddaða hliðarhljóðið kemur fyrir í 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00377 1904364 1908188 train upphafi orða sem hafa h l í stafsetningu eins og [l̥] hljóð, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00378 1909322 1910672 train og svo á undan 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00379 1911972 1913292 train ófráblásnum lokhljóðum 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00380 1914444 1917651 train eins og „hjálpa“ og „piltur“ og „mjólk“. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00381 1919904 1921917 train Það er að segja í, í framburði þeirra, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00382 1922680 1928530 eval hjá þeim sem hafa óraddaðan framburð, og svo í bakstöðu á eftir órödduðum hljóðum eins og í „skafl“. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00383 1933494 1934559 train Raddaða 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00384 1936154 1937323 train sveifluhljóðið r 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00385 1938758 1942925 train kemur fyrir í, í fjölbreyttu umhverfi líka, í framstöðu, innstöðu og bakstöðu, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00386 1943820 1945279 train eins og í, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00387 1947441 1948130 train í 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00388 1949568 1950348 eval „raka“, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00389 1951509 1952978 dev „vera“ og „stór“, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00390 1953920 1955090 train og það getur verið langt 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00391 1955609 1956859 train eins og í 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00392 1957403 1966446 train „urra“ og „verra“. Og óraddaða sveifluhljóðið [r̥], 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00393 1966944 1974653 train að það kemur fyrir í upphafi orða sem hafa h r í stafsetningu eins og „hress“, og svo á undan ófráblásnum lokhljóðum, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00394 1975590 1977474 train og líka á undan 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00395 1977683 1978545 dev s, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00396 1979541 1980021 train sem 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00397 1980831 1989145 eval er ólíkt því sem að er með hliðarhljóð og nefhljóð. Segjum sem sagt „verpa“, „jurt“, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00398 1989962 1992421 train „hark“ og „vors“ 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00399 1993554 1994034 dev en 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00400 1996570 2001939 train l og nefhljóðin afraddast ekki á undan s-i, við segjum „háls“, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00401 2003097 2005968 train „víns“ en ekki „háls“, „víns“. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00402 2008014 2010474 train Og svo missir r-ið stundum röddun í bakstöðu, „bor“. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00403 2015862 2020869 eval Og hér er bara yfirlit yfir þau samhljóð sem geta verið löng, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00404 2022690 2024669 train hefur nú komið fram mestan part áður. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00405 2025840 2028058 train Ófráblásnu lokhljóðin geta verið löng, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00406 2028806 2030961 train eins og „gabb“, „nudd“, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00407 2032508 2035037 train „eggja“ og „rugga“. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00408 2037109 2041425 train Órödduðu önghljóðin f og s geta verið löng eins og „töff“ 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00409 2042569 2043348 train og „blessa“. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00410 2044723 2048070 train Rödduðu nefhljóðin m og n, „amma“ og „sunna“. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00411 2049206 2051025 train Rödduð hliðar- og sveifluhljóð, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00412 2052351 2053282 train „ball“ og „hærra“, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00413 2054456 2059222 train en önnur samhljóð geta aðeins verið stutt, kom alls ekki fyrir löng í málinu. Það er að segja, það eru 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00414 2059717 2065708 train öll fráblásnu lokhljóðin, það eru rödduðu önghljóðin 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00415 2067199 2067799 train og 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00416 2069418 2073770 train flest þau órödduðu líka, öll nema f og s eins og áður er nefnt. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00417 2076063 2076904 train Og síðan 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00418 2078014 2079668 train öll órödduð 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00419 2080320 2082462 eval nefhljóð, hliðarhljóð og sveifluhljóð, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00420 2083583 2085498 train þau geta aðeins verið stutt, og svo 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00421 2086559 2089310 train uppgómmælt og framgómmælt nefhljóð. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00422 2094870 2100010 train Lítum að lokum aðeins á dreifingu sérhljóða, bæði einhljóða og tvíhljóða. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00423 2103296 2110255 train Öll einhljóð átt, einhljóðin átta og svo tvíhljóðin ei, æ, au, ó og á 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00424 2111571 2114368 train hafa mjög fjölbreytta dreifingu, það er að segja, þau geta komið fyrir 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00425 2115770 2118558 train nánast hvar sem er, koma fyrir í framstöðu, innstöðu og bakstöðu 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00426 2119494 2123295 train og geta verið löng og stutt í, í öllum þessum stöðum. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00427 2124250 2128179 eval Og þarf ekki að tína til dæmi um það, það er mjög auðvelt að finna þau. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00428 2131094 2137754 train Það er þó ein takmörkun á þessu, að einhljóð koma yfirleitt ekki fyrir á undan 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00429 2138934 2141676 train framgómmæltum og uppgómmæltum nefhljóðum, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00430 2143156 2149095 train og svo j, þar koma tvíhljóð í staðinn, það er að segja í máli flestra landsmanna. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00431 2149741 2155085 eval Það er að segja flestir segja „langur“ en ekki „langur“ 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00432 2155878 2157082 train flestir segja 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00433 2159669 2163479 train „bogi“ en ekki „bogi“, og svo framvegis. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00434 2166105 2166554 train Og, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00435 2167733 2171685 train en svo eru tvö, þessi tvö tvíhljóð sem eru talin þarna neðst, 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00436 2172912 2175551 train [ʏi] og [oi], þau 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00437 2177114 2180233 train koma aðeins fyrir á undan j. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00438 2182630 2184010 train Þau eru sem sagt 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00439 2186792 2193272 train hljóðbrigði af einhljóðunum [ʏ] og [ɔ], sem standa aðeins í þessu ákveðna umhverfi. 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00440 2195496 2197986 train Og þá látum við lokið 1727b47a-7d48-46d2-9436-65ac35788d9a_00441 2198566 2201760 train þessari umfjöllun um dreifingu íslenskra málhljóða. |