Datasets:

TankuVie

/

ted_talks_multilingual_parallel_corpus

like 1

There's a clock, clock, clock, clock.

Có tiếng clock, clock, clock.

C'e' un orologio, orologio, orologio, orologio.

Hay un reloj, reloj, reloj, reloj.

The time's going backwards because I'm inside of it.

Thời gian sẽ lùi lại bởi tôi ở trong chúng.

Il tempo sta andando indietro perche' sono al suo interno.

El tiempo retrocede porque estoy dentro de él.

I'm thinking of Lorenz contractions and Einsteinian relativity.

Tôi đang nghĩ về sự co ngắn Lorenz và thuyết tương đối Anh-xtanh.

Sto pensando alla contrazione di Lorenz e alla relativita' di Einstein.

Estoy pensando en las contracciones de Lorenz y la relatividad de Einstein.

I climb up, and there's this place, way in the back, that you climb up this wooden ladder.

Tôi leo lên, và chính nơi này, con đường ở ngay phía sau, mà bạn trèo lên chiếc thang gỗ này.

Continuo a salire, e arrivo in questo posto, proprio in fondo, dove si sale con una scala di legno.

Subo, y está este lugar, muy atrás, que subes por una escalera de madera.

I pop up the top, and there's a cupola.

Tôi bật lên trên đỉnh, và đó là một nóc nhà tròn.

Arrivo sopra e trovo una cupola.

Llego a lo alto y hay una cúpula.

A dome, one of these ten-foot domes.

Một mái vòm, một trong những mái vòm 10 foot.

Una cupola, una di quelle alte 3 metri.

Un domo, uno de esos domos de 3 metros.

I'm looking out and I'm seeing the cops bashing students' heads, shooting tear gas, and watching students throwing bricks.

Tôi đang nhìn quanh là tôi đang nhìn tên cảnh sát đánh vào đầu những sinh viên, bắn vào những bình hơi cay, và xem những học sinh ném gạch.

Guardo fuori e vedo i poliziotti che bastonano gli studenti sulla testa, e sparano lacrimogeni e guardo gli studenti che tirano mattoni.

Estoy mirando fuera y veo que los polis golpean a los estudiantes en la cabeza lanzando gas y viendo a los estudiantes lanzar ladrillos.

And I'm asking, "What am I doing here?

Và tôi hỏi, "Tôi đang làm gì ở đây?

E mi chiedo: che ci faccio qui?

Me pregunto: ¿qué estoy haciendo aquí?

Why am I here?"

Tại sao tôi ở đây?'

Perché sono qui?

¿por qué estoy aquí?

Then I remember what my English teacher in high school said.

Sau đó tôi nhớ điều mà giáo viên Tiếng Anh trường cấp ba tôi từng nói.

E allora mi viene in mente quello che il mio professore di inglese mi diceva al liceo.

Entonces recordé lo que mi maestra de inglés de la preparatoria dijo.

Namely, that when they cast bells, they write inscriptions on them.

Cụ thể là, khi họ đúc những cái chuông, họ viết bia kí lên chúng.

E cioè che quando si fondono le campane, vengono fatte delle iscrizioni.

A saber, que cuando funden las campanas, les hacen inscripciones.

So, I wipe the pigeon manure off one of the bells, and I look at it.

Vì thế mà tôi lau phân chim bên trong một chiếc chuông, và nhìn vào chúng.

Così tolgo gli escrementi di piccione da una delle campane e guardo.

Entonces que limpio una de las campanas de feces de palomas y la miro.

I'm asking myself, "Why am I here?"So, at this time, I'd like to tell you the words inscribed upon the Hayes Hall tower bells: "All truth is one.In this light, may science and religion endeavor here for the steady evolution of mankind, from darkness to light, from narrowness to broad-mindedness, from prejudice to tolerance.It is the voice of life, which calls us to come and learn."

Tôi tự hỏi bản thân, "Tại sao tôi lại ở đây?"Vì thế, vào thời điểm đó, tôi muốn nói với bạn những từ được khắc trên tháp chuông Hayes Hall: "Tất cả sự thật là duy nhất.Trong ánh sáng này, nỗ lực của khoa học và tôn giáo có thể ở đây cho sự phát triển ổn định của nhân loại, từ bóng tối ra ánh sáng, từ đầu óc hẹp đến rộng, từ ảnh hưởng đến chống chịu Đó là tiếng nói của cuộc sống, kêu gọi chúng ta đến và học hỏi."

Mi chiedo, perche' sono qui?Cosi' ora voglio dirvi quali erano le parole incise nelle campane della torre della Hayes Hall: "La verita' e' una.In questa luce possano scienza e religione qui cimentarsi per la costante evoluzione dell'umanita', dalle tenebre alla luce, dalla chiusura all'apertura delle menti, dal pregiudizio alla tolleranza.E' la voce della vita, che ci chiama per venire ad apprendere."

Me estoy preguntado, "¿por qué estoy aquí?"Así, que en está ocasión, me gustaría decirles las palabras que inscribí en las campanas de la torre del Salón Hayes: "Toda verdad es una, en esta luz, que en este lugar la ciencia y la religión se esfuerzen por la constante evolución de la humanidad, de la oscuridad a la luz, de la estrechez a la amplitud de la mente, del prejuicio a la tolerancia.Es la voz de la vida que nos llama para que vengamos y aprendamos".

Thank you very much.

Cám ơn các bạn rất nhiều.

Grazie mille.

Muchísimas gracias.

Delighted to be here and to talk to you about a subject dear to my heart, which is beauty.

Tôi rất vui được ở đây và nói với quý vị về môt chủ đề thân thuộc của tôi, đó là cái đẹp.

Lieto di essere qui e di parlarvi di un argomento a me così caro, qual'è la bellezza.

Encantado de estar aquí y hablarles de un tema que es muy querido para mí, que es la belleza.

Delighted to be here and to talk to you about a subject dear to my heart, which is beauty.I do the philosophy of art, aesthetics, actually, for a living.I try to figure out intellectually, philosophically, psychologically, what the experience of beauty is, what sensibly can be said about it and how people go off the rails in trying to understand it.Now this is an extremely complicated subject, in part because the things that we call beautiful are so different.

Tôi rất vui được ở đây và nói với quý vị về môt chủ đề thân thuộc của tôi, đó là cái đẹp.Tôi nghiên cứu triết học về nghệ thuật, mỹ học, thực ra là vì kế sinh nhai Tôi cố gắng tìm hiểu theo phương diện trí tuệ, một cách triết học, một cách tâm lý học, trải nghiệm về cái đẹp là gì, điều hợp lý nào có thể nói về nó và làm thế nào mọi người đi ra khỏi đường ray trong sự cố gắng để hiểu nó Đây là một đề tài cực kì phức tạp một phần bởi vì những điều ta gọi là đẹp khá là khác nhau.

Lieto di essere qui e di parlarvi di un argomento a me così caro, qual'è la bellezza.In verità per vivere, mi occupo di filosofia dell'arte, estetica.Provo a comprendere intellettualmente, filosoficamente, psicologicamente, cosa sia l'esperienza della bellezza, cosa possa esserne detto in maniera sensibile e come le persone vadano fuori strada nel tentativo di capirla.Questo è un argomento estremamente complicato, in parte perché le cose che chiamiamo bellissime sono tanto diverse.

Encantado de estar aquí y hablarles de un tema que es muy querido para mí, que es la belleza.Practico la filosofía del arte, de la estética, de hecho, para ganarme la vida.Trato de entender intelectualmente, filosóficamente, psicológicamente, qué es la experiencia de la belleza qué puede decirse sensatamente de ella, y cómo la gente se descarrila tratando de entenderla.Ahora, éste es un tema extremadamente complicado, en parte porque las cosas que llamamos hermosas son tan diferentes.

I mean just think of the sheer variety -- a baby's face, Berlioz's "Harold in Italy," movies like "The Wizard of Oz" or the plays of Chekhov, a central California landscape, a Hokusai view of Mt.Fuji, "Der Rosenkavalier," a stunning match-winning goal in a World Cup soccer match, Van Gogh's "Starry Night," a Jane Austen novel, Fred Astaire dancing across the screen.This brief list includes human beings, natural landforms, works of art and skilled human actions.An account that explains the presence of beauty in everything on this list is not going to be easy.I can, however, give you at least a taste of what I regard as the most powerful theory of beauty we yet have.And we get it not from a philosopher of art, not from a postmodern art theorist or a bigwig art critic.No, this theory comes from an expert on barnacles and worms and pigeon breeding, and you know who I mean: Charles Darwin.Of course, a lot of people think they already know the proper answer to the question, "What is beauty?"It's in the eye of the beholder.It's whatever moves you personally.Or, as some people, especially academics prefer, beauty is in the culturally conditioned eye of the beholder.People agree that paintings or movies or music are beautiful because their cultures determine a uniformity of aesthetic taste.Taste for both natural beauty and for the arts travel across cultures with great ease.

Ý tôi là hãy nghĩ về các vẻ hoàn toàn khác nhau gương mặt một em bé, bản nhạc "Harold in Italy" của Berlioz, những bộ phim kiểu như "The Wizard of Oz", hay các vở kịch của Chekhov, một cảnh đẹp trung tâm California, một bức tranh núi Phú Sĩ của Hokusai, "Der Rosenkavalier", một bàn thắng ghi bàn tuyệt vời ở một trận bóng đá World Cup, Bức "Starry Night" của Van Gogh, một cuốn tiểu thuyết của Jane Austen, Fred Astaire đang khiểu vũ trên màn ảnh.Danh sách ngắn gọn này bao gồm những con người, tạo vật thiên nhiên, tác phẩm nghệ thuật và hoạt động điêu luyện Để giải thích cho sự hiện diện của cái đẹp của mọi thứ trong danh sách này thật không dễ.Tuy nhiên ít nhất tôi có thể cho các bạn thưởng thức điều mà tôi nhận thấy coi như là giả thuyết thuyết phục nhất chúng tôi đang có về cái đẹp Chúng tôi có được giả thuyết này không phải từ một chuyên gia nghệ thuật không phải từ một nhà học giả về nghệ thuật hậu hiện đại hay từ một nhà phê bình nghệ thuật tầm cỡ Không, giả thuyết này đến từ một chuyên gia về nhân giống chim bồ câu, giun và hàu Các bạn biết người tôi nhắc tới Charles Darwin.Tất nhiên nhiều nhiều người nghĩ họ đã biết câu trả lời chính xác cho câu hỏi cái đẹp là gì Nó nằm trong mắt người nhìn Nó là bất cứ điều gì tác động riêng với mỗi người Hoặc, như vài người -- đặc biệt những người trong ngành giáo dục -- cho rằng cái đẹp nằm ở mắt người nhìn phụ thuộc vào văn hóa Có những người đồng ý rằng các tranh vẽ hay bộ phim hay nhạc đều đẹp bởi vì nền văn hóa quyết định thị hiếu thẩm mỹ Sở thích đối với vẻ đẹp tự nhiên hay nghệ thuật rất dễ dàng thay đổi theo văn hóa.

Pensate alla semplice varietà - il volto di un bambino, "Harold in Italy" di Berlioz, film come "Il mago di Oz", o i pezzi di Cechov, un paesaggio della California centrale, il Monte Fuji visto da Hokusai, "Der Rosenkavalier", il gol della vittoria in una stupenda partita di calcio della Coppa del Mondo, la "Notte Stellata" di Van Gogh, un romanzo di Jane Austen, Fred Astaire che balla sullo schermo.Questa breve lista include esseri umani, paesaggi naturali, opere d'arte e azioni umane specializzate.Un resoconto che spieghi la presenza della bellezza in ogni elemento di questa lista non è cosa facile.Posso comunque darvi almeno un assaggio di ciò che considero la più potente teoria sulla bellezza che abbiamo ad oggi.E chi ce la offre, non è un filosofo dell'arte, non è un teorico dell'arte postmoderna o un importante critico d'arte.No, questa teoria arriva da un esperto di cirripedi, vermi e l'allevamento degli uccelli.E sapete chi intendo - Charles Darwin.Di certo molte persone credono di conoscere già la giusta risposta alla domanda: "Cos'è la bellezza?".E' negli occhi di chi la guarda.E' qualunque cosa vi tocchi personalmente.O, come alcuni - specialmente gli accademici - preferiscono, la bellezza è negli occhi culturalmente condizionati di chi la guarda.Le persone sono d'accordo che la pittura o i film o la musica siano bellissimi perché le loro culture determinano un'uniformità del gusto estetico.Il gusto per la bellezza naturale e per le arti viaggia attraverso le culture con grande facilità.

Digo, sólo piensen en la absoluta variedad -- el rostro de un bebe, "Orlando en Italia" de Berlioz, películas como "El Mago de Oz", o las obras de Chekhov, un paisaje de California central, una vista de Hokusai del Monte Fuji, "El Caballero de la Rosa", un estupendo gol ganador de un partido de la Copa Mundial de Fútbol, "La Noche Estrellada" de Van Gogh, una novela de Jane Austen, Fred Astaire bailando en la pantalla.Esta breve lista incluye humanos, accidentes geográfico naturales, obras de arte y acciones humanas especializadas.Una cuenta que explique la presencia de belleza en todo de esta lista no será sencillo.Puedo, sin embargo, hacer que al menos saboreen algo de lo que considero como la más poderosa teoría de la belleza que tenemos.Y nos proviene, no de un filósofo de arte, no de un teórico del arte postmoderno o de un pomposo crítico de arte.No, esta teoría proviene de un experto en percebes y gusanos y crianza de palomas.Y saben de quién hablo -- Charles Darwin.Por supuesto, mucha gente cree que ya saben la respuesta correcta a la pregunta, ¿qué es la belleza?Está en el ojo del observador.Es todo aquello que te conmueve personalmente.O, como algunas personas -- en especial los académicos -- prefieren, La belleza está en el culturalmente-condicionado ojo del observador.La gente está de acuerdo que las pinturas, las películas o la música son hermosas porque sus culturas determinan una uniformidad de gusto estético.El gusto por la belleza natural y por las artes atraviesa las culturas con gran facilidad.

Beethoven is adored in Japan.Peruvians love Japanese woodblock prints.Inca sculptures are regarded as treasures in British museums, while Shakespeare is translated into every major language of the Earth.Or just think about American jazz or American movies -- they go everywhere.There are many differences among the arts, but there are also universal, cross-cultural aesthetic pleasures and values.

Beethoven được yêu mến ở Nhật Bản.Người Peru thích các bản vẽ trên gỗ của Nhật Bản.Các tác phẩm điêu khắc của người Inca được xem là kho báu ở các bảo tàng nước Anh, Trong khi đó kịch Shakespeare được dịch ra các thứ tiếng trên thế giới.Hay thử nghĩ về nhạc jazz Mỹ hay phim Mỹ chúng có ở mặt khắp mọi nơi Có nhiều điểm khác nhau giữa các kiểu nghệ thuật nhưng cũng có tính phổ biến có sự yêu thích thẩm mỹ nghịch giao văn hóa và có các giá trị.

In Giappone adorano Beethoven.I peruviani amano le immagini xilografiche dei giapponesi.Le sculture inca sono viste come dei tesori nei musei britannici, mentre Shakespeare è tradotto in tutte le lingue principali del mondo.O pensate al jazz americano o ai film americani - arrivano dovunque.Ci sono molte differenze tra le arti, ma ci sono anche piaceri e valori estetici universali e multiculturali.

Beethoven es adorado en Japón.Los peruanos aman las impresiones con sellos de madera japonesas.Las esculturas incas son consideradas como tesoros en los museos británicos, mientras que Shakespiare es traducido a cada idioma grande del planeta.O sólo piensen en el jazz estadounidense o las películas estadounidenses-- llegan a todas partes.Hay muchas diferencias entre las artes, pero también existen universales, interculturales placeres estéticos y valores.

How can we explain this universality?The best answer lies in trying to reconstruct a Darwinian evolutionary history of our artistic and aesthetic tastes.We need to reverse-engineer our present artistic tastes and preferences and explain how they came to be engraved in our minds by the actions of both our prehistoric, largely pleistocene environments, where we became fully human, but also by the social situations in which we evolved.

Chúng ta giải thích sự phổ biến này như thế nào?Câu trả lời đúng nhất nằm ở việc cố gắng tái dựng lại lịch sử tiến hóa của Darwin về khiếu thẩm mỹ và nghệ thuật Chúng ta cần thay đổi khiếu thẩm mỹ và sự yêu thích nghệ thuật hiện tại của chúng ta và giải thích cách chúng in sâu vào trong ý thức chúng ta Bằng các hành động trong cả thời tiền sử, trong môi trường kỷ Pleistocene lớn, thời kỳ chúng ta trở thành con người hoàn thiện Bằng cả hoàn cảnh xã hội mà chúng ta đã tiến hóa.

Come possiamo spiegare questa universalità?La migliore risposta è nel cercare di ricostruire una storia evolutiva darwiniana dei nostri gusti artistici ed estetici.Abbiamo bisogno di invertire l'ingegneria dei nostri gusti artistici odierni e delle nostre preferenze e spiegare come siano arrivati ad essere scolpiti nelle nostre menti.Tramite le azioni dei nostri habitat preistorici, ampiamente pleistocenici, dove siamo diventati pienamente umani, ma anche dalle situazioni sociali nelle quali siamo coinvolti.

¿Cómo podemos explicar esta universalidad?La mejor respuesta se encuentra en tratar de reconstruir una historia Darwiniana de la evolución de nuestros gustos artísticos y estéticos.Necesitamos someter a ingeniería inversa nuestros gustos y preferencias artísticas presentes y explicar cómo llegaron a grabarse en nuestras mentes.Por las acciones de ambos: nuestros prehistóricos medioambientes del pleistoceno, donde nos volvimos completamente humanos, y también por las situaciones sociales en las que evolucionamos.

This reverse engineering can also enlist help from the human record preserved in prehistory.I mean fossils, cave paintings and so forth.And it should take into account what we know of the aesthetic interests of isolated hunter-gatherer bands that survived into the 19th and the 20th centuries.

Việc đề ra sự thay đổi này cũng có thể tranh thủ được từ các dấu tích của con người được gìn giữ ở thời tiền sử.Tôi muốn nói đến các hóa thạch, tranh vẽ hang động và vân vân Và cần để ý tới điều chúng ta biết về khiếu thẩm mỹ của những bầy đàn săn bắt-hái lượm còn tồn tại cho đến mãi thế kỉ 19 và 20.

Questa ingegneria inversa può anche ottenere aiuto dai registri umani conservati nella preistoria.Intendo i fossili, i disegni nelle caverne e così via.E dovrebbe tenere in conto ciò che sappiamo degli interessi estetici di isolate bande che vivevano di caccia e raccolta sopravvissuti nel Diciannovesimo e Ventesimo secolo.

Esta ingeniería inversa puede también asistirse del registro humano preservado en la prehistoria.Digo, fósiles, pinturas en cavernas y demás.Y debe tomar en cuenta lo que sabenos sobre los intereses estéticos de grupos aislados de cazadores-recolectores que sobrevivieron hasta los siglos XIX y XX.

Now, I personally have no doubt whatsoever that the experience of beauty, with its emotional intensity and pleasure, belongs to our evolved human psychology.

Tôi, một cách cá nhân không nghi ngờ bất cứ thứ gì là trải nghiệm về cái đẹp cùng với mức độ cảm xúc và sự yêu thích, vốn thuộc về tâm lý con người của chúng ta.

Ora, io personalmente non ho dubbio alcuno che l'esperienza della bellezza, che è intensità emozionale e piacere, appartiene alla nostra psicologia umana evoluta.

Ahora, yo personalmente no tengo ninguna duda de que la experiencia de la belleza, con su intensidad emocional y placer, pertenece a nuestra psicología humana evolucionada.

The experience of beauty is one component in a whole series of Darwinian adaptations.

Trải nghiệm cái đẹp là một phần trong một chuỗi các thể thích nghi Darwin.

L'esperienza della bellezza è un componente in tutta una serie di adattamenti darwiniani.

La experiencia de la belleza es un componente en toda una serie de adaptaciones darwinianas.

Beauty is an adaptive effect, which we extend and intensify in the creation and enjoyment of works of art and entertainment.

Cái đẹp là một kết quả của sự thích nghi mà chúng ta mở rộng và chắt lọc nên khi sáng tác và thưởng thức các tác phẩm nghệ thuật và giải trí.

La bellezza è un effetto adattativo, che estendiamo e intensifichiamo nella creazione e nel godimento delle opere d'arte e dell'intrattenimento.

La belleza es un efecto adaptativo, que extendemos e intensificamos en la creación y disfrute de obras de arte y entretenimiento.

As many of you will know, evolution operates by two main primary mechanisms.

Như nhiều người trong số các bạn biết, sự tiến hóa diễn ra theo hai cơ chế chính quan trọng nhất.

Come molti di voi sapranno, l'evoluzione opera tramite due meccanismi primari principali.

Como muchos de ustedes sabrán, la evolución opera a través de dos mecanismos primarios.

The first of these is natural selection -- that's random mutation and selective retention -- along with our basic anatomy and physiology -- the evolution of the pancreas or the eye or the fingernails.

Cơ chế đầu tiên là sự chọn lọc tự nhiên -- đó là đột biến ngẫu nhiên và sự duy trì có chọn lọc -- song song với nền tảng giải phẫu học và sinh lý học -- tiến hóa của tuyến tụy hay con mắt hay móng tay.

Il primo di questi è la selezione naturale - che è la mutazione casuale e la conservazione selettiva - insieme alla nostra anatomia e fisiologia di base - l'evoluzione del pancreas o dell'occhio o delle unghie.

El primero de estos es la selección natural -- que es mutación azarosa y retención selectiva -- junto con nuestra anatomía y psicología básicas -- la evolución del pancreas o del ojo o de las uñas.

Natural selection also explains many basic revulsions, such as the horrid smell of rotting meat, or fears, such as the fear of snakes or standing close to the edge of a cliff.

Chọn lọc tự nhiên cũng giải thích nhiều nỗi khiếp sợ cơ bản, như là mùi khó chịu của thịt thối, hay sự sợ hãi, như sợ rắn hay sợ đứng sát mép vực.

La selezione naturale spiega anche molte avversioni basilari, come l'odore orrido della carne andata a male, o le paure, come la paura dei serpenti o di essere vicini al bordo di un dirupo.

La selección natural también explica muchas repugnancias básicas, como el horroroso olor de la carne podrida, o miedos, como el miedo a las serpientes o a pararse cerca del borde de un precipicio.

Natural selection also explains pleasures -- sexual pleasure, our liking for sweet, fat and proteins, which in turn explains a lot of popular foods, from ripe fruits through chocolate malts and barbecued ribs.

Chọn lọc tự nhiên cũng giải thích cho sự yêu thích -- hấp dẫn giới tính, sở thích đồ ngọt, béo và đồ đạm, điều đó quay trở lại giải thích cho nhiều thức ăn phổ biến, từ trái cây chín cho đến sô cô la và thịt sườn nướng.

La selezione naturale spiega anche i piaceri - il piacere sessuale, la nostra preferenza per dolci, grassi e proteine, che a sua volta spiega la popolarità di molti cibi, dalla frutta matura al malto di cioccolato alle costolette arroste.

La selección natural también explica los placeres -- el placer sexual, nuestro gusto por lo dulce, la grasa y las proteínas, lo que explica muchas comidas populares, desde frutas maduras a malteadas de chocolate, y costillas asadas.

The other great principle of evolution is sexual selection, and it operates very differently.

Cơ chế tiến hóa còn lại là sự chọn lọc dựa trên giới tính, và cách thức nó diễn ra rất khác.

L'altro grande principio dell'evoluzione è la selezione sessuale, che opera in modo molto diverso.

El otro gran principio de la evolución es la selección sexual, y opera de manera muy distinta.

The peacock's magnificent tail is the most famous example of this.

Cái đuôi công lộng lẫy là một ví dụ hay nhất cho cơ chế này.

La maestosa coda del pavone ne è il più famoso esempio.

La cola magnífica del pavo real es el ejemplo más famoso de esto.

It did not evolve for natural survival.

Nó tiến hóa không để duy trì sự sống.

Non si è evoluta per la sopravvivenza.

No evolucionó para su supervivencia natural.

In fact, it goes against natural survival.

Thực ra là nó đi ngược lại với sự tồn tại tự nhiên.

Infatti, va contro la sopravvivenza.

De hecho, va en contra de su supervivencia natural.

No, the peacock's tail results from the mating choices made by peahens.

Không, đuôi công là kết quả từ việc chọn bạn tình của con công mái.

No, la coda del pavone deriva dalle scelte di accoppiamento fatte dalla femmina di pavone.

No, la cola del pavo real reuslta de las elecciones de apareamiento hecha por las pavas reales.

It's quite a familiar story.

Câu chuyện này khá quen thuộc.

E' una storia piuttosto familiare.

Es una historia bastante familiar.

It's women who actually push history forward.

Thực sự là phụ nữ là nhân tố thúc đẩy lịch sử tiến tới.

Sono le donne che in realtà portano avanti la storia.

Son las mujeres las que empujan la historia hacia delante.

Darwin himself, by the way, had no doubts that the peacock's tail was beautiful in the eyes of the peahen.

Bản thân Darwin, bằng cách lý giải này, không nghi ngờ gì rằng đuôi của công trống là tuyệt đẹp trong mắt của công mái.

Lo stesso Darwin, comunque, non ha avuto dubbi sul fatto che la coda del pavone fosse bellissima agli occhi della pavonessa.

Darwin mismo, dicho sea de paso, no tenía dudas de que la cola del pavo real era hermosa en los ojos de la pava real.

He actually used that word.

Ông thực sự đã dùng từ đó.

Ha davvero usato quella parola.

De hecho, usó esa palabra.

Now, keeping these ideas firmly in mind, we can say that the experience of beauty is one of the ways that evolution has of arousing and sustaining interest or fascination, even obsession, in order to encourage us toward making the most adaptive decisions for survival and reproduction.

Giờ thì, với những ý kiến này, chúng ta có thể nói rằng trải nghiệm cái đẹp là một trong những cách mà sự tiến hóa khơi dậy và duy trì sự yêu thích và quyến rũ, thậm chí là sự ám ảnh thúc đẩy chúng ta đưa ra quyết định mang tính thích ứng nhất cho mục đích tồn tại và sinh sản.

Ora, tenendo questa idea chiara in mente, possiamo dire che l'esperienza della bellezza è uno dei modi che ha l'evoluzione per suscitare e sostenere l'interesse o il fascino, persino l'ossessione, al fine di incoraggiarci a prendere le decisioni più adattative per la sopravvivenza e la riproduzione.

Ahora, teniendo esas ideas firmes en mente, podemos decir que la experiencia de la belleza es una de las formas que la evolución tiene para despertar y sostener el interés o la fascinación, incluso la obsesión, con el fin de alentarnos a tomar las decisiones más adaptativas para la supervivencia y la reproducción.

Beauty is nature's way of acting at a distance, so to speak.

Cái đẹp là một cách thức tự nhiên của sự biểu diễn từ xa để lên tiếng nói.

La bellezza è il modo che ha la natura per agire a distanza, e per parlare.

La belleza es la manera de la naturaleza de actuar a distancia, por decirlo de alguna manera.

I mean, you can't expect to eat an adaptively beneficial landscape.

Ý tôi là bạn không thể mong đợi ăn được một khung cảnh đẹp.

Voglio dire che non ci si può aspettare di mangiare un paesaggio benefico in modo adattativo.

Digo, no podés esperar comerte un paisaje adaptativamente benéfico.

It would hardly do to eat your baby or your lover.

Cũng thật khó để làm vậy với con bạn hay người yêu bạn.

Difficilmente si potrebbe fare con il proprio bambino o amante.

Tampoco funcionaría con tu bebé o tu pareja.

So evolution's trick is to make them beautiful, to have them exert a kind of magnetism to give you the pleasure of simply looking at them.

Vì thế chiêu thức của tiến hóa là làm cho chúng đẹp chúng trở thành một thứ tuyệt vời cho bạn cảm giác thích thú khi chỉ nhìn vào chúng.

Quindi il trucco dell'evoluzione è di renderli bellissimi, per far sì che esercitino una sorta di magnetismo che dia piacere al semplice guardarli.

Entonces, el truco de la evolución es hacerlos hermosos, hacer que ejerzan una especie de magnetismo para darte el placer de simplemente mirarlos.

Consider briefly an important source of aesthetic pleasure, the magnetic pull of beautiful landscapes.

Hãy nghĩ nhanh về nguồn gốc quan trọng của khiếu thẩm mỹ, sức lôi cuốn của những khung cảnh đẹp.

Consideriamo brevemente un'importante fonte di piacere estetico, l'attrazione magnetica dei bei paesaggi.

Consideren brevemente una fuente importante de placer estético, la magnética atracción de los bellos paisajes.

People in very different cultures all over the world tend to like a particular kind of landscape, a landscape that just happens to be similar to the pleistocene savannas where we evolved.

Các dân tộc có văn hóa rất khác nhau trên thế giới có xu hướng thích một kiểu khung cảnh nhất định, là khung cảnh gần giống với các xa-van đồng cỏ thời Pleistocene nơi bắt nguồn của chúng ta.

Le persone di culture diverse in tutto il mondo tendono a prediligere un particolare tipo di paesaggio, un paesaggio che per caso è simile alla savana pleistocenica dove ci siamo evoluti.

La gente de muy diversas culturas alrededor del mundo tiende a gustar de un tipo de paisaje particular, un paisaje que resulta ser similar a las sabanas del pleistoceno en donde evolucionamos.

This landscape shows up today on calendars, on postcards, in the design of golf courses and public parks and in gold-framed pictures that hang in living rooms from New York to New Zealand.

Khung cảnh này ngày nay còn xuất hiện trên lịch, bưu thiếp, trong thiết kế sân golf và công viên công cộng và trong các bức tranh sang trọng treo trong phòng khách từ New York cho tới New Zealand.

Questo paesaggio oggi si mostra su calendari, su cartoline, nei progetti dei campi da golf e dei parchi pubblici e nelle foto in cornice dorata che sono appese nei soggiorni, da New York alla Nuova Zelanda.

El paisaje aparece hoy en calendarios, postales, en el diseño de las canchas de golf y los parques públicos y en imágenes enmarcadas en dorado que cuelgan en los livings de Nueva York a Nueva Zelanda.

It's a kind of Hudson River school landscape featuring open spaces of low grasses interspersed with copses of trees.

Đó là một kiểu khung cảnh trường học Hudson River là không gian mở rộng với những bãi cỏ thấp lác đác vài cụm cây.

E' una specie di paesaggio della scuola Hudson River che presenta spazi aperti di erba bassa disseminati di alberi.

Es un paisaje del tipo de la Escuela del Río Hudson que muestra espacios abiertos de pastos bajos entreverados con bosquecillos.

The trees, by the way, are often preferred if they fork near the ground, that is to say, if they're trees you could scramble up if you were in a tight fix.

Những cây có tán lá gần mặt đất thường được thích hơn, điều này nói lên rằng nếu bạn ở vào một nơi tương tự bạn có thể trèo lên những cây đó.

Gli alberi comunque, vengono preferiti quando si biforcano vicino al terreno, ovvero, se sono alberi sui quali ci si potrebbe arrampicare se si fosse nei guai.

Los árboles, dicho sea de paso, siempre se prefieren si se horquillan cerca del suelo, es decir, si son árboles a los que pudieses treparte si estuvieras en apretos.

The landscape shows the presence of water directly in view, or evidence of water in a bluish distance, indications of animal or bird life as well as diverse greenery and finally -- get this -- a path or a road, perhaps a riverbank or a shoreline, that extends into the distance, almost inviting you to follow it.

Khung cảnh có sự hiện diện của dòng nước ngay trước mắt, hoặc màu xanh của nước ở xa xa, những dấu hiệu về cuộc sống của thú và chim cũng như nhiều loại cây cỏ và cuối cùng -- là -- một lối đi hay một đường mòn, có thể là một bờ sông hay bờ biển, dẫn dài ra vô tận, như mời mọc bạn đi theo.

Il paesaggio mostra la presenza di acqua immediatamente in vista, o tracce di acqua in una distanza bluastra, indicazioni di animali o di vita di uccelli così come vegetazione varia e alla fine - prendete questo - un sentiero o una strada, forse la sponda di un fiume o una costa, che si estende a distanza, quasi invitandoci a seguirla.

El paisaje muestra la presencia de agua directamente a la vista, o evidencia de agua a una azulada distancia, indicadores de vida animal o aves así como diverso follaje, y finalmente -- presten atención -- un camino o una ruta, quizás una ribera o una costa, que se extiende hacia la distancia, casi invitándonos a seguirla.

This landscape type is regarded as beautiful, even by people in countries that don't have it.The ideal savanna landscape is one of the clearest examples where human beings everywhere find beauty in similar visual experience.But, someone might argue, that's natural beauty.

Thậm chí người dân ở các đất nước không có kiểu cảnh quan này cũng cho rằng nó đẹp.Khung cảnh đồng cả xa-van lý tưởng là một trong những ví dụ rõ ràng nhất là nơi mà con người khắp mọi nơi nhận thấy vẻ đẹp trong cùng trải nghiệm thị giác Nhưng ai đó có thể tranh cái rằng đó là vẻ đẹp tự nhiên.

Questo tipo di paesaggio viene considerato bellissimo, persino dalle persone di paesi che non ce l'hanno.Il paesaggio ideale della savana è uno degli esempi più chiari in cui gli esseri umani dovunque trovano la bellezza in esperienze visive simili.Ma, qualcuno potrebbe sostenere, che è bellezza naturale.

Este tipo de paisaje es considerado hermoso, incluso por gente de países en donde no lo tienen.El paisaje ideal de sabana es uno de los más claros ejemplos en el que humanos en todas partes encuentran belleza en una experiencia visual similar.Pero, algunos quizás argumenten, eso es belleza natural.

How about artistic beauty?

Vậy còn vẻ đẹp nghệ thuật?

E la bellezza artistica?

¿Qué sucede con la belleza artística?

Isn't that exhaustively cultural?

Nó không bao gồm hết các khía cạnh của văn hóa?

Non è esaustivamente culturale?

¿No es exhaustivamente cultural?

No, I don't think it is.

Không, tôi không nghĩ vậy.

Non credo che lo sia.

No, no creo que lo sea.

And once again, I'd like to look back to prehistory to say something about it.

Tôi muốn nhìn lại thời tiền sử lần nữa để nói vài điều về nó.

E ancora una volta, vorrei guardare indietro alla preistoria per dire qualcosa al riguardo.

Y nuevamente, quisiera volver a la prehistoria para decir algo sobre esto.

It is widely assumed that the earliest human artworks are the stupendously skillful cave paintings that we all know from Lascaux and Chauvet.

Tốt hơn là nên thừa nhận tác phẩm nghệ thuật của con người thuở sơ khai là những tranh vẽ hang động điêu luyện, kì diệu chúng ta đều biết những tranh vẽ đó ở Lascaux và Chauvet.

E' largamente presunto che le prime opere d'arte umane siano le pitture stupendamente competenti fatte nelle caverne che tutti conosciamo, di Lascaux e Chauvet.

Es aceptado ampliamente que las obras de arte humanas tempranas son las estupendas pinturas de las cavernas que todos conocemos de Lascaux y Chauvet.

Chauvet caves are about 32,000 years old, along with a few small, realistic sculptures of women and animals from the same period.

Hang động Chauvet khoảng 32.000 năm tuổi với vài tác phẩm điêu khắc nhỏ nhỏ thể hiện hiện thực về phụ nữ và gia súc từ thời xa xưa đó.

Le caverne di Chauvet sono vecchie circa 32.000 anni, insieme ad alcune piccole sculture realistiche di donne e animali dello stesso periodo.

Las cuevas de Chauvet tienen algo de 32,000 mil años, junto con unas pocas, pequeñas esculturas realistas de mujeres y animales del mismo período.

But artistic and decorative skills are actually much older than that.Beautiful shell necklaces that look like something you'd see at an arts and crafts fair, as well as ochre body paint, have been found from around 100,000 years ago.But the most intriguing prehistoric artifacts are older even than this.

Nhưng kĩ thuật vẽ và trang trí thực sự phát triển hơn so với thời đó.Những vòng cổ tuyệt đẹp làm bằng sò trông như những thứ bạn thấy ở một hội chợ bán đồ nghệ thuật và thủ công, cũng vậy, phấn má màu đất được tìm thấy từ khoảng 100.000 năm trước Nhưng những chế tác hấp dẫn nhất của thời tiền sử thậm chí còn xưa hơn thời đó.

Ma le abilità artistiche e decorative sono in effetti molto più vecchie.Bellissime collane di conchiglie che assomigliano a qualcosa che avete visto ad una fiera d'arte e artigianato, così come sono state trovate pitture ocra per il corpo di circa 100.000 anni fa.Ma i manufatti preistorici più intriganti sono persino più vecchi di questi.

Pero las habilidades artísticas y decorativas son en verdad mucho más antiguas que eso.Hermosos collares de caracoles que se parecen a lo que podrían ver en una feria de artesanías, así como pintura ocre para el cuerpo, ha sido encontrada de hace unos 100,000 años atrás.Pero los más intrigantes objetos prehistóricos son aún más antiguos que esto.

I have in mind the so-called Acheulian hand axes.

Tôi còn nhớ thứ gọi là lưỡi rìu cầm tay Acheulian.

Ho in mente le cosiddette amigdale acheuleane.

Tengo en mente las llamadas hachas de mano Achalenses.

The oldest stone tools are choppers from the Olduvai Gorge in East Africa.

Dụng cụ bằng đá cổ xưa nhất là những mảnh đá sắc nhọn ở Olduvai Gorge vùng Đông Phi.

Gli strumenti di pietra più vecchi sono i chopper dalla Gola di Olduvai, in Africa occidentale.

Las más viejas herramientas de piedra son hachas de la Garganta de Olduvai en Africa del Este.

They go back about two-and-a-half-million years.

Chúng đã có mặt khoảng 2,5 triệu năm.

Vanno indietro di circa due milioni e mezzo di anni.

Datan de hace unos dos millones y medio de años atrás.

These crude tools were around for thousands of centuries, until around 1.4 million years ago when Homo erectus started shaping single, thin stone blades, sometimes rounded ovals, but often in what are to our eyes an arresting, symmetrical pointed leaf or teardrop form.

Những dụng cụ thô sơ này có mặt trong khoảng hàng ngàn thế kỷ, đến khoảng 1,4 triệu năm trước khi loài vượn người đứng thẳng bắt đầu tạo nên các lưỡi đá đơn lẻ, mỏng đôi khi có hình tròn ovan nhưng thường thì chúng ta thấy giống như hình chiếc lá đối xứng rất đẹp hay hình giọt nước mắt.

Questi strumenti grezzi sono stati in giro per migliaia di secoli, fino a circa 1,4 milioni di anni fa quando l'Homo erectus ha iniziato a modellare singole lame sottili di pietra, a volte arrotondate in ovale, ma spesso in ciò che ai vostri occhi è un'interessante e simmetrica foglia appuntita o forma di lacrima.

Estas herramientas rudimentarias estuvieron presentes por miles de siglos, hasta hace más o menos 1.4 millones de años, cuando el Homo erectus comenzó a realizar hojas de piedra finas, solas, a veces óvalos redondeados, pero en muchos casos, lo que para nuestros ojos es una llamativa, forma simétrica de hoja en punta o de lágrima.

These Acheulian hand axes -- they're named after St. Acheul in France, where finds were made in 19th century -- have been unearthed in their thousands, scattered across Asia, Europe and Africa, almost everywhere Homo erectus and Homo ergaster roamed.

Những chiếc rìu cầm tay Acheulian -- chúng được lấy theo tên đường Acheul ở Pháp, nơi tìm thấy chúng vào thế kỷ 19 -- được khai quật trong số hàng ngàn cái rìu, rải rác qua các châu lục Á, Âu, Phi gần hết những nơi vượn người đứng thẳng và người vượn sinh sống.

Queste amigdale acheuleane - prendono il nome da Saint-Acheul di Francia, dove sono state scoperte nel Diciannovesimo secolo - sono state portate alla luce a migliaia, disseminate per Asia, Europa e Africa, quasi dovunque abbiano vagato l'Homo erectus e l'Homo ergaster.

Estas hachas de mano Achelenses -- son así llamadas por Saint-Acheul en Francia, donde se hicieron descubrimientos en el siglo XIX -- han sido desenterradas en sus miles, desparramadas a lo largo de Asia, Europa y Africa, casi por todos lados donde el Homo erectus y el Homo ergarster vagó.

Now, the sheer numbers of these hand axes shows that they can't have been made for butchering animals.

Ngày nay, số lượng chính xác các rìu cầm tay này cho thấy chúng không được làm để giết gia súc.

Ora, il numero di queste amigdale mostra che non possono essere state fatte per macellare gli animali.

Ahora, el número total de estas hachas de mano muestra que no pueden haber sido hechas para matar animales.

And the plot really thickens when you realize that, unlike other pleistocene tools, the hand axes often exhibit no evidence of wear on their delicate blade edges.

Vấn đề sẽ làm rõ hơn khi bạn nhận thấy là không giống những công cụ Pleistocene khác, rìu cầm tay thường được trưng bày không phải để đeo dựa vào những cái rìa mỏng tinh xảo của chúng.

E la trama s' infittisce quando si capisce che, a differenza degli altri strumenti pleistoceni, le amigdale spesso non mostrano tracce d'uso sui delicati margini delle loro lame.

Y se complica aún más cuando uno se da cuenta de que, contrario a otras herramientas del pleistoceno, las hachas de mano suelen exhibir ninguna evidencia de desgaste en los bordes de sus delicados filos.

And some, in any event, are too big to use for butchery.

Và trong bất kì sự kiện nào, những cái rìu quá lớn để dùng cho giết mổ.

E alcune, in ogni caso, sono troppo grandi per essere usate per macellare.

Y algunas, en cuaquier caso, son muy grandes para ser usadas para carnear.

Their symmetry, their attractive materials and, above all, their meticulous workmanship are simply quite beautiful to our eyes, even today.So what were these ancient -- I mean, they're ancient, they're foreign, but they're at the same time somehow familiar.What were these artifacts for?

Tính đối xứng, chất liệu đẹp và trên hết là gia công tinh xảo đơn thuần khá là đẹp trong mắt chúng ta cho đến tận ngày nay.Vì vậy những đồ cổ này -- Ý tôi là những vật cổ xưa, xa lạ nhưng đều cùng một thời thì đều giống giống nhau.Những đồ cổ này dùng để làm gì?

La loro simmetria, i loro materiali seducenti e, soprattutto, la loro fattura meticolosa sono semplicemente molto belle ai nostri occhi, persino oggi.Quindi questi antichi - voglio dire che sono antichi, sono stranieri, ma sono allo stesso tempo in qualche modo familiari.Questi artefatti a cosa servivano?

Su simetría, sus materiales atractivos y, sobre todo, su meticulosa manufactura son sencillamente muy hermosas a nuestros ojos, aún hoy.Entonces, ¿para qué eran estos antiguos -- quiero decir: son antiguos, son extraños, pero son al mismo tiempo algo familiares -- para qué estaban hechos estos objetos?

The best available answer is that they were literally the earliest known works of art, practical tools transformed into captivating aesthetic objects, contemplated both for their elegant shape and their virtuoso craftsmanship.

Câu trả lời thích đáng nhất là chúng thực ra vốn là những chế tác nghệ thuật được biết đến sớm nhất công cụ làm việc dưới dạng những vật thể đẹp đẽ cả về hình dáng thanh nhã và kỹ thuật chế tác tinh vi.

La miglior risposta disponibile è che erano letteralmente la prima opera d'arte conosciuta, strumenti pratici trasformati in oggetti dall'estetica accattivante, contemplati sia per la loro forma elegante che per la loro fattura virtuosa.

La mejor respuesta disponible es que que eran, literalmente, las obras de arte conocidas más tempranas, herramientas prácticas transformadas en objetos estéticos cautivantes, contempladas por sus formas elegantes y su trabajo como artesanía virtuosa.

Hand axes mark an evolutionary advance in human history -- tools fashioned to function as what Darwinians call "fitness signals" -- that is to say, displays that are performances like the peacock's tail, except that, unlike hair and feathers, the hand axes are consciously cleverly crafted.

Rìu cầm tay đánh dấu một bước tiến hóa trong lịch sử loài người -- dụng cụ được tạo dáng phù hợp với chức năng như những người theo học thuyết Darwin gọi là các tín hiệu phù hợp -- nói lên rằng những biểu lộ thể hiện ra ngoài giống như đuôi công ngoại trừ những thứ như tóc hay lông, rìu cầm tay là những chế tác đòi hỏi thông minh và chính xác.

Le amigdale segnano un progresso evolutivo nella storia umana - strumenti modellati per funzionare da ciò che i darwiniani chiamano segnali fitness - ovvero, sfoggi che sono performance come la coda del pavone, tranne per il fatto che, a differenza di peli e piume, le amigdale sono prodotte con coscienza e intelligenza.

Las hachas de mano marcan un avance evolutivo en la historia humana -- herramientas hechas para funcionar como lo que los darwinistas llaman signos de aptitud -- es decir, representaciones que son actuaciones como la cola del pavo real, excepto que, en vez de pelo y plumas, las hachas de mano son concientemente realizadas de manera inteligente.

Competently made hand axes indicated desirable personal qualities -- intelligence, fine motor control, planning ability, conscientiousness and sometimes access to rare materials.

Những chiếc rìu được làm điêu luyện đã cho thấy những phẩm chất cá nhân đáng có -- sự thông minh, khả năng kiểm soát công cụ tốt, khả năng lên kế hoạch, niềm tâm huyết và đôi khi là sự tiếp cận tới các vật liệu hiếm.

Amigdale fatte con competenza indicano qualità personali desiderabili - perspicacia, ottimo controllo motorio, abilità di pianificazione, scrupolosità e a volte accesso a materiali particolari.

Hachas de mano hechas competentemente indicaban cualidades de la personalidad deseadas -- inteligencia, contol de coordinación, habilidad para planificar, diligencia y a veces, acceso a materiales raros.

Over tens of thousands of generations, such skills increased the status of those who displayed them and gained a reproductive advantage over the less capable.You know, it's an old line, but it has been shown to work -- "Why don't you come up to my cave, so I can show you my hand axes?" Except, of course, what's interesting about this is that we can't be sure how that idea was conveyed, because the Homo erectus that made these objects did not have language.

Qua hàng chục ngàn thế hệ, những kỹ thuật đó làm tăng thêm uy tín của những ai thể hiện những khả năng đó và có lợi thế về sinh sản so với những cá thể ít kỹ thuật hơn.Các bạn cũng biết đó là một phương thức cũ, nhưng mang lại hiệu quả -- "Sao các bạn không tới hang động của tôi để tôi cho bạn xem mấy cái rìu" Tất nhiên là ngoại trừ, điều thú vị về điều này là chúng ta không thể chắc rằng ý tưởng đó được lưu truyền bởi vì loài vượn người đứng thẳng tạo ra những thứ này không có ngôn ngữ.

Per decine di milioni di generazioni, queste abilità hanno accresciuto lo status di coloro i quali le hanno sfoggiate e hanno guadagnato un vantaggio riproduttivo sui meno capaci.Sapete, è un vecchio schema, ma è stato dimostrato che funziona - "Perché non entri nella mia caverna, così posso mostrarti le mie amigdale." Tranne che, certo, quello che è interessante è che non siamo sicuri di come veniva espressa l'idea, dato che l'Homo erectus che faceva questi oggetti non aveva l'uso del linguaggio.

A lo largo de miles de generaciones, dichas habilidades incrementaron el estatus de aquellos que las presentaban y ganaron una ventaja reproductiva sobre los menos capaces.Saben, es una vieja línea, pero ha demostrado funcionar -- "¿Por qué no vienes a mi cueva, así puedo mostrarte mis hachas de mano?" Excepto, por supuesto, lo que es interesante de esto es que no podemos estar seguros de cómo se transmitía esa idea, porque el Homo erectus que hizo estos objetos no tenía lenguaje.

It's hard to grasp, but it's an incredible fact.

Rất khó để cầm nắm, nhưng thật phi thường.

E' difficile da afferrare, ma è un fatto incredibile.

Es difícil de comprender, pero es un hecho increíble.

This object was made by a hominid ancestor, Homo erectus or Homo ergaster, between 50,000 and 100,000 years before language.

Vật này do tổ tiên loài người làm nên -- Tức là vượn người đứng thẳng hay người vượn -- khoảng 50 đến 100.000 năm trước khi có ngôn ngữ.

Questo oggetto è stato fatto da un antenato ominide - Homo erectus o Homo ergaster - tra 50 e 100.000 anni prima del linguaggio.

Este objeto fue hecho por un ancestro homínido -- Homo erectus u Homo ergaster -- entre 50 y 100 mil años antes del lenguaje.

Stretching over a million years, the hand axe tradition is the longest artistic tradition in human and proto-human history.

Trải qua hơn một triệu năm, văn hóa rìu cầm tay là văn hóa đồ chế tác tồn tại lâu nhất trong lịch sử loài người và trước loài người.

Estendendosi per un periodo di oltre un milione di anni, la tradizione delle amigdale è la tradizione artistica più longeva nella storia umana e proto umana.

Estirándolo a un millón de años, la tradición del hacha de mano es la tradición artística más larga en la historia de los humanos y proto-humanos.

By the end of the hand axe epic, Homo sapiens -- as they were then called, finally -- were doubtless finding new ways to amuse and amaze each other by, who knows, telling jokes, storytelling, dancing, or hairstyling.

Cho đến khi thời kì rìu cầm tay kết thúc, loài người -- như sau này được gọi như vậy -- không hồ nghi việc họ tìm ra cách mới để tiêu khiển và giải trí với nhau bằng cách nói đùa, kể chuyện, nhảy múa, hoặc làm tóc.

Entro la fine dell'epica delle amigdale, gli Homo sapiens - come furono poi chiamati alla fine - avevano trovato senza dubbio modi nuovi per svagarsi e sorprendersi a vicenda magari, chissà, raccontandosi barzellette o storie, ballando o acconciandosi i capelli.

Hacia el final del la epopeya del hacha de mano, el Homo sapiens -- como fueron finalmente llamados -- sin duda estaban encontrado nuevas formas de divertir y sorprenderse unos a otros por medio de, quien sabe, contar chistes, contar historias, bailar o hacerse peinados.

Yes, hairstyling -- I insist on that.

Vâng, làm tóc -- Tôi nhấn mạnh điều này.

Sì, facendosi i capelli - insisto su questo punto.

Sí, hacerse peinados -- insisto en ello.

For us moderns, virtuoso technique is used to create imaginary worlds in fiction and in movies, to express intense emotions with music, painting and dance.But still, one fundamental trait of the ancestral personality persists in our aesthetic cravings: the beauty we find in skilled performances.From Lascaux to the Louvre to Carnegie Hall, human beings have a permanent innate taste for virtuoso displays in the arts.

Trong thời hiện đại chúng ta, kỹ thuật đồ mỹ nghệ tạo nên những thế giới tưởng tượng trong tiểu thuyết và phim ảnh, để biểu lộ cảm xúc mãnh liệt trong âm nhạc, tranh vẽ và khiêu vũ.Nhưng, một điểm cơ bản của đặc điểm tổ tiên vẫn còn duy trì trong tính yêu chuộng cái đẹp của chúng ta: chúng ta thấy vẻ đẹp trong thành quả điêu luyện từ Lascaux tới Louvre đến Carnegie Hall, con người có một sở thích bẩm sinh vĩnh cửu đối với cái đẹp trong tác phẩm nghệ thuật.

Per noi moderni, la tecnica del virtuoso, si usa per creare mondi immaginari nella narrativa e nei film, per esprimere emozioni intense con musica, pittura e danza.Ma ancora, un tratto fondamentale della personalità ancestrale persiste nelle nostre brame estetiche: la bellezza che troviamo nelle performance specializzate.Da Lascaux al Louvre a Carnegie Hall, gli esseri umani hanno un gusto innato permanente per il virtuoso che si mostra nelle arti.

Para nosotros, modernos, la técnica virtuosa es usada para crear mundos imaginarios en ficción y en películas, para expresar emociones intensas a través la música, la pintura y la danza.Pero aún así, un rasgo fundamental de nuestra personalidad ancestral persiste en nuestras antojos estéticos: la belleza que encontramos en el desempeño calificado.Desde el Lascaux al Louvre, al Carnegie Hall, los humanos tenemos un gusto innato permanente por representaciones virtuosas en las artes.

We find beauty in something done well.

Chúng ta thấy đẹp trong những thứ được làm hoàn chỉnh.

Troviamo la bellezza in qualcosa fatta bene.

Encontramos belleza en algo bien hecho.

So the next time you pass a jewelry shop window displaying a beautifully cut teardrop-shaped stone, don't be so sure it's just your culture telling you that that sparkling jewel is beautiful.

Lần sau bạn có đi ngang qua cửa sổ một cửa hiệu nữ trang trưng bày một viên đã hình giọt nước được cắt tỉa đẹp đẽ, đừng quá chắc chắn chỉ là nền văn hóa đang nói với bạn rằng nữ trang lấp lánh thật đẹp.

Quindi la prossima volta che passerete davanti alla vetrina di una gioielleria che espone una pietra a forma di lacrima di un taglio bellissimo, non siate così sicuri che sia semplicemente la vostra cultura a dirvi che quel gioiello luccicante è bellissimo.

Así que, cuando pasen por la vidriera de una joyería que exhibe una piedra hermosamente cortada con forma de lágrima, no estén tan seguros de que es sólo su cultura indicándoles que esa joya centelleante es hermosa.

Your distant ancestors loved that shape and found beauty in the skill needed to make it, even before they could put their love into words.

Tổ tiên xa xưa yêu hình dạng đó và thấy nó đẹp vì kỹ thuật làm nên nó thậm chí trước khi họ có thể nói được sự yêu thích của họ.

I vostri lontani antenati amavano quella forma e trovavano la bellezza nelle abilità necessarie per produrla, persino prima che potessero esprimere il loro amore con le parole.

Sus ancestros lejanos amaban esa figura y encontraron belleza en la destreza necesaria para confeccionarla, aún antes de que pudieran poner su amor en palabras.

Is beauty in the eye of the beholder?

Có phải vẻ đẹp này nằm ở mắt người nhìn nó?

La bellezza è negli occhi di chi la guarda?

¿Está la belleza en el ojo del observador?

No, it's deep in our minds.

Không, nó ở sâu trong tiềm thức chúng ta.

No, è nella profondità delle nostre menti.

No, está en lo profundo de nuestras mentes.

It's a gift handed down from the intelligent skills and rich emotional lives of our most ancient ancestors.

Đó là một món quà, lấy từ những kỹ năng đầy trí tuệ và cuộc sống giàu cảm xúc của tổ tiên chúng ta.

E' un dono, tramandato dalle perspicaci abilità e dalle ricche vite emozionali dei nostri più vecchi antenati.

Es una virtud, nos es dada por las capacidades inteligentes y las ricas vidas emocionales de nuestros ancestros más antiguos.

Our powerful reaction to images, to the expression of emotion in art, to the beauty of music, to the night sky, will be with us and our descendants for as long as the human race exists.

Phản ứng mạnh mẽ trước các hình ảnh, là để biểu hiện cảm xúc về nghệ thuật, đối với vẻ đẹp của âm nhạc, đối với bầu trời đêm, sẽ tồn tại cùng chúng ta và con cháu sau này cho đến chừng nào con người còn tồn tại.

La nostra potente reazione alle immagini, alle espressioni dell'emozione in arte, alla bellezza della musica, al cielo di notte, sarà con noi e con i nostri discendenti finché esisterà la razza umana.

Nuestra poderosa reacción a las imágenes, a la expresión de emoción en el arte, a la belleza de la música, al cielo de noche, estará con nosotros y nuestros descendientes mientras exista la raza humana.

Thank you.

Cảm ơn.

Grazie.

Gracias.

More than 3,000 years ago, a flower began to appear in remedies in Ancient Egyptian medical texts.

Hơn 3000 năm trước, một loài hoa xuất hiện trong các bài thuốc trong các tài liệu y học của Ai Cập cổ đại.

Più di 3.000 anni fa, un fiore fece la sua comparsa tra i rimedi nei testi medici dell'Antico Egitto.

Hace más de 3000 años, una flor comenzó a aparecer en remedios en textos médicos del antiguo Egipto.

Across the Mediterranean, the ancient Minoans likely found ways to use the same plant for its high.

Dọc Địa Trung Hải, người Minoan cổ đại dường như cũng tìm ra cách dùng khả năng gây hưng phấn của loài cây này.

Dall'altra parte del Mediterraneo, gli antichi Minoici probabilmente scoprirono come usare questa stessa pianta come stupefacente.

Al otro lado del Mediterráneo, los antiguos minoicos encontraron formas de usar la misma planta para drogarse.

Both ancient civilizations were on to something— opium, an extract of the poppy in question, can both induce pleasure and reduce pain.

Cả hai nền văn minh cổ đại này đều tìm ra: thuốc phiện, chiết xuất từ cây anh túc nói trên, vừa gây hưng phấn, vừa giảm đau.

Queste antiche civiltà avevano entrambe scoperto qualcosa: l'oppio, un estratto del papavero, il fiore in questione, può sia indurre piacere, sia lenire il dolore.

Ambas civilizaciones tenían razón, el opio, un extracto de la amapola, puede inducir placer y reducir el dolor.

Though opium has remained in use ever since, it wasn’t until the 19th century that one of its chemical compounds, morphine, was identified and isolated for medical use.

Từ đó đến nay, dù vẫn được sử dụng, nhưng phải đến thế kỷ XIX một trong những hợp chất hóa học của nó, morphine, mới được tìm ra và chiết tách để sử dụng trong y tế.

Sebbene da allora si sia continuato a fare uso di oppio, fu solo nel XIX secolo che uno dei suoi composti chimici, la morfina, venne identificato e isolato con finalità terapeutiche.

Aunque el opio se ha mantenido en uso desde entonces, no fue hasta el siglo XIX que uno de sus compuestos químicos, la morfina, se identificó y aisló para uso médico.

Morphine, codeine, and other substances made directly from the poppy are called opiates.

Morphine, codeine, và các dẫn xuất khác được chiết tách trực tiếp từ cây anh túc được gọi là thuốc phiện.

Morfina, codeina e altre sostanze direttamente estratte dal papavero sono denominate oppiacei.

La morfina, la codeína y otras sustancias hechas de la amapola se conocen como opiáceas.

In the 20th century, drug companies created a slew of synthetic substances similar to these opiates, including heroin, hydrocodone, oxycodone, and fentanyl.

Đến thế kỷ XX, các công ty dược phẩm tạo ra hàng loạt chất tổng hợp tương tự như thuốc phiện, như heroin, hydrocodone, oxycodone, và fentanyl.

Nel XX secolo, le case farmaceutiche crearono tantissime sostanze sintetiche, simili agli oppiacei, tra cui l'eroina, l'idrocodone, l'ossicodone e il fentanile.

En el siglo XX, compañías farmacéuticas crearon montones de sustancias sintéticas similares a estas opiáceas, incluyendo heroína, hidrocodona, oxicodona y fentanilo.

Whether synthetic or derived from opium, these compounds are collectively known as opioids.

Dù được tổng hợp hay chiết tách từ cây anh túc chúng được gọi chung là nhóm opioid.

Siano essi sintetici o derivati dall'oppio, questi composti sono noti nell'insieme come oppioidi.

Ya sea sintético o derivado del opio, estos compuestos se conocen colectivamente como opioides.

Synthetic or natural, legal or illicit, opioid drugs are very effective painkillers, but they are also highly addictive.

Tổng hợp hay tự nhiên, hợp pháp hay bất hợp pháp, thuốc nhóm opioid đều là thuốc giảm đau rất hiệu quả, tuy nhiên, cũng dễ gây nghiện.

Sintetici o naturali, legali o illegali, i farmaci oppioidi sono efficacissimi antidolorifici, ma causano anche forte dipendenza.

Sintéticas o naturales, legales o ilícitas, las drogas opioides son analgésicos muy efectivos, pero también son altamente adictivos.

In the 1980s and 90s, pharmaceutical companies began to market opioid painkillers aggressively, actively downplaying their addictive potential to both the medical community and the public.

Vào những năm 80 và 90, các công ty dược phẩm bắt đầu quảng cáo rầm rộ thuốc giảm đau nhóm opioid, chỉ nói sơ qua khả năng gây nghiện của chúng cho ngành y tế và công chúng biết.

Negli anni '80 e '90, le aziende farmaceutiche iniziarono a promuovere massicciamente gli antidolorifici oppioidi minimizzando con forza il loro potenziale di dipendenza, sia agli occhi della comunità medica che del pubblico.

En los años 80 y 90, empresas farmacéuticas comercializaron analgésicos opioides contundentemente, restándole importancia a su potencial adictivo tanto a la comunidad médica como al público.

The number of opioid painkillers prescriptions skyrocketed, and so did cases of opioid addiction, beginning a crisis that continues today.

Lượng thuốc giảm đau nhóm opioid được kê tăng vọt, song song với các ca nghiện, mở đầu cho cuộc khủng hoảng vẫn còn tiếp diễn cho đến ngày nay.

Le prescrizioni di antidolorifici oppioidi aumentarono in maniera impressionante, e così i casi di dipendenza da oppioidi, innescando una crisi tuttora esistente.

El número de recetas de analgésicos opioides se disparó, como también la adicción a los opioides, comenzando una crisis que continúa hoy.

To understand why opioids are so addictive, it helps to trace how these drugs affect the human body from the first dose, through repeated use, to what happens when long-term use stops.

Để hiểu vì sao opioid dễ gây nghiện, cần xem xét ảnh hưởng của chúng lên cơ thể người từ liều đầu tiên đến những liều kế, và điều gì xảy ra khi ngưng hẳn.

Per comprendere perché gli oppioidi creino una così forte dipendenza, è utile vedere l'effetto di tali sostanze sul nostro corpo con la prima dose, l'uso ripetuto, e l'interruzione dopo un uso prolungato.

Para comprender el porqué los opioides son tan adictivos, ayudaría el rastrear cómo estas drogas afectan desde la primera dosis, hasta el uso repetido, a lo que sucede cuando se detiene el uso a largo plazo.

Each of these drugs has slightly different chemistry, but all act on the body’s opioid system by binding to opioid receptors in the brain.The body’s endorphins temper pain signals by binding to these receptors, and opioid drugs bind much more strongly, for longer.So opioid drugs can manage much more severe pain than endorphins can.

Dù thành phần hóa học chỉ khác nhau đôi chút, nhưng đều hoạt động dựa trên hệ opioid của cơ thể bằng cách bám vào thụ thể opioid trong não.Endorphin nội sinh giảm đau bằng cách bám vào các thụ thể tín hiệu, thuốc giảm đau nhóm opioid cũng bám vào nhưng chắc và lâu hơn, do đó, giảm đau hiệu quả hơn.

Tutti questi farmaci presentano lievi differenze chimiche tra di loro, ma operano sul sistema oppioide endogeno legandosi a recettori nel cervello.Le endorfine endogene attenuano i segnali di dolore legandosi a questi recettori e i farmaci oppioidi si legano con più forza e più a lungo.Per questo i farmaci oppioidi possono gestire un dolore più forte rispetto alle endorfine.

Cada una de estas drogas tiene una química distinta, pero todos actúan sobre el sistema opioide del cuerpo al unirse a los receptores opioides en el cerebro.Las endorfinas atenúan las señales de dolor al unirse a estos receptores, y las drogas opioides se unen mucho más, por más tiempo.Así, los medicamentos opioides controlan el dolor mejor que las endorfinas.

Opioid receptors also influence everything from mood to normal bodily functions.

Thụ thể opioid ảnh hưởng lên toàn cơ thể, từ tâm trạng đến chức năng cơ thể.

I recettori oppioidi incidono su tutto, dall'umore alle normali funzioni corporee.

Los receptores de opioides influyen en todo, desde el estado de ánimo hasta las funciones corporales normales.

With these functions, too, opioids’ binding strength and durability mean their effects are more pronounced and widespread than those of the body’s natural signaling molecules.

Cùng với việc bám chắc và lâu hơn, nên tác dụng cũng rõ ràng và lan rộng hơn các phân tử tín hiệu tự nhiên của cơ thể.

Anche per queste funzioni, la durata e la forza del legame degli oppioidi producono effetti più marcati ed estesi rispetto a quelli prodotti dalle molecole segnale del corpo.

Además, con estas funciones, la fuerza y ​​durabilidad de los opioides conlleva que sus efectos sean más pronunciados y generalizados que las de las moléculas de señalización naturales del cuerpo.

When a drug binds to opioid receptors, it triggers the release of dopamine, which is linked to feelings of pleasure and may be responsible for the sense of euphoria that characterizes an opioid high.

Khi thuốc bám vào thụ thể opioid, kích thích giải phóng dopamine, tạo cảm giác hưng phấn và gây ra cảm giác lâng lâng khi dùng opioid liều cao.

Quando un farmaco si lega ai recettori oppioidi, scatena il rilascio di dopamina, collegata alle sensazioni di piacere e probabile responsabile del senso di euforia che caratterizza un'overdose da oppioidi.

Cuando una droga se une a los receptores, desencadena la liberación de dopamina, que está vinculado a sentimientos de placer y puede ser responsable por la sensación de euforia que caracteriza el drogarse con opio.

At the same time, opioids suppress the release of noradrenaline, which influences wakefulness, breathing, digestion, and blood pressure.

Đồng thời, opioid ức chế không cho giải phóng noradrenaline, ảnh hưởng đến sự tỉnh táo, hô hấp, tiêu hóa và huyết áp.

Al contempo, gli oppioidi reprimono il rilascio di noradrenalina che influisce su respirazione, digestione, stato di veglia e pressione arteriosa.

Al mismo tiempo, los opioides suprimen la liberación de noradrenalina, que influye en la vigilia, la respiración, digestión y presión arterial.

A therapeutic dose decreases noradrenaline enough to cause side effects like constipation.

Liều nhỏ cũng làm giảm noradrenaline gây ra các tác dụng phụ như táo bón.

Una dose terapeutica riduce la noradrenalina quanto basta a creare effetti collaterali, come la costipazione.

Una dosis curativa baja la noradrenalina suficiente para causar efectos secundarios como el estreñimiento.

At higher doses opioids can decrease heart and breathing rates to dangerous levels, causing loss of consciousness and even death.Over time, the body starts to develop a tolerance for opioids.It may decrease its number of opioid receptors, or the receptors may become less responsive.

Liều cao hơn, có thể làm giảm nhịp tim và thở đến mức nguy hiểm, gây mất nhận thức hoặc, thậm chí, tử vong.Theo thời gian, cơ thể dần thích ứng với opioid, làm giảm lượng thụ thể opioid, hoặc khiến thụ thể ít nhạy hơn.

Dosi più elevate possono ridurre i ritmi cardiaco e respiratorio pericolosamente portando alla perdita di coscienza e persino alla morte.Con il tempo, il corpo inizia a sviluppare tolleranza agli oppioidi.Può ridurre il numero dei recettori oppioidi o i recettori possono diventare meno reattivi.

A dosis más altas, los opioides disminuyen la frecuencia cardíaca y respiratoria causando pérdida de conciencia e incluso la muerte.Con el tiempo, el cuerpo comienza a desarrollar tolerancia a los opioides.Puede disminuir su número de receptores opioides, o los receptores pueden volverse menos sensibles.