Datasets:

yiyic

/

oscar_kk_test

like 0

4 қарашада ҚР Ұлттық кітапханасының Н. Дәулетова атындағы залында Алматы қаласы әкімдігінің қолдауымен белгілі журналист Гүлсім Оразалықызының «Нұртас Оңдасынов» атты кітабының тұсаукесері өтті. Бұл кітап – халқымыздың ардақты ұлдарының бірі, белгілі мемлекет және қоғам қайраткері Нұртас Оңдасыновқа арналған. Шараны Алматы қаласы Мәдениет басқармасының өкілі Халбеков Арман Бейсенбайұлы құттықтау сөзімен ашып, белгілі қаламгер, журналист, Қазақстанның еңбек сіңірген қызметкері, Қазақстан Жазушылар одағының мүшесі Құлкенов Мереке Әбдешұлы жүргізді. Сөз сөйлеген қонақтар: сыншы, ғалым, филология ғылымдарының докторы, профессор Дандай Ысқақұлы; қазақ радиосының ардагері, белгілі диктор Аманжан Еңсебайұлы; ақын, Қазақстан Жазушылар одағының мүшесі Жұмабай Құлиев; ҚР Орталық мемлекеттік мұрағатының ғылыми - ақпараттық жұмыс бөлімінің басшысы Қаратаева Гүлнар Миронқызы; жазушы, журналист, ҚР Журналистер Одағының мүшесі, Журналистер Одағы сыйлығының лауреаты, оңдасыновтанушы Гүлсім Оразалықызы; «АБДИ Компани» АҚ негізін қалаушысы әрі президенті Бимендиев Әбдібек Шарбекұлы; «Нұртас Оңдасынов» атындағы қоғамдық қордың атқарушы директоры Бейсенбекова Нұраш және т.б. Шара барысында Нұртас Оңдасыновтың шөбересі Бимұхаммед Абдулла Бимырзаұлы «Адай» күйін орындады. Қатысушылар: ақын-жазушылар, әдебиеттанушылар, қоғам қайраткерлері, БАҚ өкілдері, кітапхана оқырмандары және т.б.

Мұнда Сіз білікті мамандардың иммиграциясы және Германияда жұмысқа орналасу туралы сұрақтарыңызға жауап таба аласыз: FAQ Сұрақ №1. Мен Германияда жұмыс жасағым келеді. Маған виза қажет пе? Білікті мамандарды жұмысқа орналастырудың басқа жұмысқа орналасу мүмкіндіктерінен айырмашылығы бар. Жұмысқа кіріспес бұрын Сізге осы жұмысты жүргізуге құқық беретін тұруға ықтияр хат алу қажет*. Германияға кірмес бұрын, Сіз тұрғылықты жеріңіз бойынша Германияның шетелдегі өкілдігіне (Елшілікке немесе Бас консулдыққа) виза алуға өтініш тапсыруыңыз керек**. Көп жағдайда виза тек жұмыспен қамту жөніндегі Федералдық агенттігінің рұқсатымен беріледі. Егер Сіз Германияда бұрын болған болсаңыз, виза беру мәселесін шетелдіктерге арналған мекеме Сіздің болашақ тұрғылықты жеріңіз бойынша шешеді. Ереже бойынша, шетелдегі өкілдіктер рұқсат алу мәселелерімен айналысады. Егер барлық талаптар орындалған болса, Сіз алты айлық мерзімге берілген ұлттық визаны аласыз. Осы уақыт аралығында шетелдіктерге арналған мекемеден Германияда тұруға рұқсат алуыңыз керек. * ЕО заңнамасына сәйкес еркін жүріп-тұруға және жалпы тұруға құқылы азаматтарға осы талаптар қолданылмайды. Еуропалық Одаққа мүше мемлекеттер, Норвегия, Исландия, Лихтенштейн және Швейцария азаматтары еркін жүріп-тұруға және жалпы тұруға құқылы; олар Германияға визасыз кіре алады және оларға жұмыс істеу рұқсаты қажет емес. Олармен бірге баратын және үшінші елдің азаматтығын алған отбасы мүшелері, әдетте, жеңілдетілген тәртіппен кіру визасын алуы керек. Германияға кіргеннен кейін олар барлық жерде еркін жүріп-тұруға құқылы, туыстары да бірдей артықшылықтарға ие. ** Австралия, Ұлыбритания, Израиль, Жапония, Канада, Корея Республикасы, Жаңа Зеландия және Америка Құрама Штаттарының азаматтарына кіру үшін виза қажет емес. Шетелдіктерде арналған мекемеден Сіз Германияда болашақ тұрғылықты жеріңіз бойынша тұруға рұқсат қағазын сұрай аласыз. Егер Сіз келгеннен кейін дереу жұмысқа кіріскіңіз келсе немесе ықтияр хат алғанға дейін жұмысқа кіріссеңіз, онда Сіз виза алуыңыз қажет. Сұрақ №2. «Білікті маман» деген атау нені білдіреді? Кәсіби білімі бар маман мен жоғары білімді маманның айырмашылығы бар. Шет елде берілген дипломдар Германияда танылуы керек. Кәсіби білімі бар маманың кәсіби біліктілігі болуы қажет, оны игеру үшін Германияның заңнамасында ұзақтығы кемінде екі жыл оқу мерзімі қарастырылған. Жоғары білімді мамандардың жоғары оқу орнының дипломы болуы тиіс. Мамандар тек қана біліктілікті қажет ететін жұмыстарға орналасуы керек. Сұрақ №3. Білікті маман қандай талаптарға сай болуы керек? Білікті маман ретінде Сіз еңбек қызметіңізді жүзеге асыру мақсаты үшін болуға берілетін рұқсатты ала аласыз, егер: Сіздің шет елде алған біліктілігіңіз мойындалған болса*; Сіз жұмысқа орналасуға нақты ұсыныс алып қойған болсаңыз. Ол үшін Сіз болашақтағы жұмыс берушіңізден «Еңбек қатынастары туралы өтінішке» арналған форманы толтыруды сұрауыңыз керек (Erklärung zum Beschäftigunsverhältnis); Егер Сіз уақыт тәртібі белгіленген деп аталынатын мамандық бойынша жұмыс істегіңіз келіп (мысалы, денсаулық сақтау саласында), ол үшін кәсіби қызметіңізді іске асыруға рұқсат алсаңыз (немесе оны алуға Сізге кепілдік берілген болса); Сіз шетелдіктерге қатысты жалпыға бірдей талаптарды орындасаңыз, мысалы, жарамды төлқұжат, өмір сүруге қаражатыңыздың бар болуы т.с.с. Визалық өтінішті қойылатын барлық талаптар орындалған соң және құжаттардың толық құрамы жинақталғаннан кейін ғана беру керек. Егер Сіздің шет елде алған біліктілігіңіз әлі мойындалмаған болса, онда Сіздің виза алуға берген өтінішіңіз қарастырылмайды. * Егер Сіз кәсіби немесе жоғары білімді Германияда алған болсаңыз, онда оны мойындаудың қажеті жоқ. Шет елде алған біліктілікті мойындауды әр түрлі мекемелер жүзеге асырады. Ол туралы ақпаратты Сіз осы жерден таба аласыз: - www.make-it-in-germany.com - www.Anerkennung-in-Deutschland.de - «Германияда жұмыс істеу және өмір сүру» жедел желісі: +49 30 1815 – 1111 - Zentralstelle für ausländisches Bildungswesen Егер Сіздің жоғары біліміңіз болса және Сіз уақыт тәртібі белгіленбеген мамандық бойынша жұмыс істегіңіз келсе, онда Сіздің жоғары білім алғандығыңыз туралы дипломыңыздың дерек қорда anabin көрсетілуі жеткілікті болуы мүмкін. Одан арғы ақпаратты Сіз осы жерден табасыз: https://anabin.kmk.org/anabin.html **Келешекте бланкіні осы жерде жүктеуге болады. Erklärung zum Beschäftigungsverhältnis Zusatzblatt A zum Formular „Erklärung zum Beschäftigungsverhältnis“ («Еңбек қатынастары туралы өтініш» бланккісіне қосымша A парағы, біліктілікті тану үшін виза алуға өтініш бергенде ғана). Zusatzblatt B zum Formular "Erklärung zum Beschäftigungsverhältnis" («Еңбек қатынастары туралы өтініш» бланккісіне қосымша В парағы; виза алуға өтініш берген кезде тек қана іссапарға жіберілген мамандарға, компанияның ішінде аустыруға жататын мамандарға (ICT), персонал алмасу шеңберінде келетін мамандарға). Қызметкерлерді әлеуметтік сақтандыру жүйесіне аударымдармен қамтамасыз ету керек. Іссапарға жіберілген мамандар үшін арнайы ережелер бар. *** Уақыты белгіленген мамандықтар туралы ақпаратты Сіз осы жерден таба аласыз: www.anerkennung-in-deutschland.de Кәсіби қызметке рұқсат беретін мекемелер, сондай-ақ, Сіздің біліктіліктігіңіз жөнінде де шешім қабылдайды. Сұрақ №4. Мен жоғары білімді басқа елде алдым. Менің мүмкіншілігім қандай? Егер Сіз білікті мамандарға қойылатын талаптарға сай болсаңыз, онда ЕО-тың „көк картасына“ өтініш бере аласыз, алайда, ол үшін мына жағдайлар қарастырылуы керек, яғни: Сізде кем дегенде 1 жыл мерзімге жұмысқа орналасуға нақты ұсыныс бар, Жұмыс Сіздің мамандығыңызға сәйкес келеді, Сіздің салық шегерімін ұстап қалғанға дейінгі жалақыңыз кем дегенде 56 800 евро құрайды. Бұл жағдайда жұмыспен қамту жөніндегі Федералдық агенттіктің рұқсаты қажет емес. Белгілі мамандықтар* бойынша жұмыс істеу үшін (дәрігерлер, инженерлік істердің мамандары, дәл ғылымдар, математика және ИТ саласындағы мамандар) жылдық жалақының мөлшері 44 304 Евро болса жеткілікті, бұл үшін жұмыспен қамту жөніндегі Федералдық агенттіктің келісімін алу керек. Егер Сіз ЕО-тың „көк картасын“ алуға қойылатын талаптарды орындамасаңыз, онда Сіз өзіңіздің мамандығыңызға сәйкес біліктілікті қажет ететін еңбек қызметін жүзеге асыру үшін берілетін рұқсат қағазын алуыңызға болады. Бұл дегеніміз, Сіз өзіңіздің мамандығыңыз бойынша нақты еңбек қызметін орындауға тиісті екеніңізді білдіреді. Бұл мүмкіндік әр түрлі жұмыс істеуші адамдарға жұмысқа орналасуға және өндірістік оқу кезінде мамандықтарды игеріп жатқандарға жүрмейді; еңбек қызметі міндетті түрде мамандықты керек ететін болуы қажет. Еңбекпен қамту жөніндегі Федералдық агенттік Сіздің шетелде алған мамандығыңыздың жұмысқа орналасқыңыз келетін жерге сәйкес пе екендігіне тексеріс жүргізеді. * Техникалық және жаратылыс ғылымдары бағытындағы мамандықтардың тізімін Сіз осы жерден таба аласыз. Сұрақ №5. Менің жоғары білімім жоқ, бірақ шетелде бітірген кәсіби білімім бар. Менің қандай мүмкіншіліктерім бар? Сіз өзіңіздің біліктілігіңізге сәйкес біліктілікті қажет ететін жұмысты атқару үшін тұруға ыхтиярқат ала аласыз. Бұл Сіздің мамандығыңыз бойынша жапсарлас жұмыс жасайтындығыңызды да растайды. Дегенмен, Сіз өзіңіздің біліктілігіңізге қарай, белгілі бір жұмыс әрекеттерін орындай білуге тиістісіз. Бұл мүмкіндік әр түрлі жұмысшы ретінде жұмысқа орналасуға және өндірістік оқу кезінде меңгерілген мамандықтарға жүрмейді; еңбек қызметі міндетті түрде біліктілікті қажет ететін болуы керек. Жұмыспен қамту жөніндегі Федералдық агенттігі Сіздің шетелде алған мамандығыңызды жоспарлап отырған жұмысыңызға сәйкес келетіндігіне тексеріс жүргізеді. Сұрақ №6. Мен 45 жастан асып барамын. Мен әлі де болса білікті маман ретінде көшіп кете аламын ба? Иә. Егер Сіз Еуроодақтың „көк картасын“ ала алмасаңыз және жалақыңыз 46 860 еуродан төмен болса (салық төлемес бұрын), Сізге қартайған кезде қаржылық тұрғыдан жеткілікті қамтамасыз етілгендігіңізді растайтын құжат қажет. Қартайған кезіңізде қосымша материалдық тұрғыдан қамтамасыз етуді растау үшін Сіздің еліңіздің немесе басқа елдердің мемлекеттік зейнетақы қорының анықтамасы (зейнетақы жинақтарының болуы) немесе жеке зейнетақы қорының анықтамасы немесе жылжымайтын мүлікпен қатар басқадай мүліктің бар екендігін растайтын анықтама ұсыну керек. Сұрақ №7. Мен Германияда ғылыми зерттеулер жүргізумен айналысқым келеді. Бұл үшін арнайы ережелер бар ма? Егер Сіз мемлекеттік немесе жеке ғылыми-зерттеу мекемесімен ғылыми-зерттеу жобасын жүзеге асыру туралы шарт жасасқан болсаңыз, Сіз ғалымдардың болуына арналған жерге рұқсатнама алу туралы өтініш бере аласыз. Сіздің біліктілігіңізді тану талап етілмейді. Алайда, Сіздің аспирантура бағдарламаларына қатысу құқығын беретін кем дегенде бір аяқталған жоғары біліміңіз болуы тиіс. Ғалымдардың болуына арналған рұқсатнама алу үшін еңбек шартын жасау талап етілмейді; мұндай рұқсатнама туралы, мысалы, стипендиаттар өтініш бере алады. Егер сіз ЕО "көк картасының" талаптарын орындасаңыз, онда Сіз карта мен ғалымдардың болуына арналған рұқсатнаманың бірін таңдай аласыз. Егер Сіз Германияға диссертация жазу мақсатында кірсеңіз және неміс университетіне түсуге ниет білдірсеңіз, егер университетпен немесе ғылыми-зерттеу мекемесімен еңбек шартын жасасқан болсаңыз, онда Сіз ғалым мәртебесіне ие боласыз. Егер Сіз жоғары оқу орнының күндізгі оқу курсына барғыңыз келсе алайда еңбек шартыңыз болмаса, студенттерге арналған Германияда тұруға рұқсат алу үшін өтініш бергеніңіз жөн. Сұрақ №8. Менің тек IT саласында ғана жұмыс тәжірибем бар. Бұл менің Германияда жұмыс істей алмайтынымды білдіре ме? Ақпараттық және коммуникациялық технологиялар саласында жұмысқа орналасқан жағдайда, егер Сіз келесі талаптарды орындайтын болсаңыз, Сізге кәсіби біліктілік куәлігін ұсынудың қажеті жоқ: Сізде соңғы жеті жыл бойы кемінде үш жыл жұмыс тәжірибеңіздің арқасында алған ұқсас біліктілігіңіз болса; Жылдық жалақыңыз 51 120 евродан кем болмаса (салық төлегенге дейін). Неміс тілін В1-ден төмен емес деңгейде білу, оның қажеттілігі кейбір негізделген жағдайларда талап етілмейді (мысалы, егер Сіз нақты бір қызметті жүзеге асыру үшін тек ағылшын тілін білу қажет екендігіне дәлел келтірсеңіз). Cұрақ №9. Германияда жұмысқа орналасудың басқа мүмкіндіктері бар ма? Арнаулы біліктілігінің болғанына қарамастан, Германияда болуға арналған рұқсатнамалар еңбек қызметін жүзеге асыру тәртібі туралы ережеде регламенттелген кәсіптер бойынша жұмысқа орналасу үшін берілуі мүмкін. Оларға, мысалы, компаниялардың басқарушы қызметкерлері, іссапарға жіберілген жұмысшылардың белгілі бір санаттары, кәсіби жүргізушілер, ұлттық асүй аспаздары, өнер қайраткерлері, спортшылар, тағылымдамалардың белгілі бір түрлері, мердігерлік шарттар бойынша жұмыс істейтін қызметкерлер кіреді. Әдетте, біліктілікті тану талап етілмейді. Егер Сіз регламенттелген мамандықтардың біреуі бойынша жұмыс істеуге ниеттенсеңіз Сіз кәсіби қызметке рұқсатнама немесе оны алуға кепілдік алуыңыз керек. Бұдан бөлек, жекелеген мемлекеттердің* азаматтарына кез келген еңбек қызметін жүзеге асыруға рұқсат етілуі мүмкін. Көп жағдайда бұл Федералдық жұмыспен қамту агенттігінің санкциясын қажет етеді. Басшы қызметкерлерді, мамандарды және тағылымдамадан өтушілерді ауыстырған (кәсіпорын ішінде трансфер) жағдайда ICT-карта берілуі мүмкін. * Бұл жерде келесі мемлекеттер туралы сөз болып отыр: Австралия, Андорра, Израиль, Канада, Корея Республикасы, Монако, Жаңа Зеландия, Сан-Марино, АҚШ, Жапония (Еңбек қызметін жүзеге асыру тәртібі туралы ереженің § 26 , 1-абз.). Албания, Босния және Герцеговина, Косово, Солтүстік Македония, Сербия және Черногория (Еңбек қызметін жүзеге асыру тәртібі туралы ереженің § 26 , 2-абз.). Сұрақ №10. Мен өз отбасымды әкеле аламын ба? Маманның жұбайы және оның кәмелетке толмаған балалары (яғни нуклеарлық отбасы деп аталады) отбасын біріктіру үшін виза құжаттарын тапсыра алады. Өтініштер маманға арналған визаға берілетін өтінішпен бір уақытта берілуі мүмкін. Өтініштер бойынша оң шешім қабылдау үшін бүкіл отбасы Германия мемлекетінің қолдауынсыз өмір сүруге қажетті қаражаттармен және жеткілікті тұрғын үй алаңымен қамтамасыз етілуі қажет. Әдетте, жұбайы неміс тілі білімін елге кірер алдында алады деп күтіледі. Сондықтан, виза алуға арналған құжаттарды тапсыру кезінде А1 базалық деңгейдегі тілдік сертификаттың болуы ұсынылады. Бұл талаптан шығатын айрықша жағдайлар бар: мысалы, егер маман ЕО «көк картасын» алу талаптарын орындаса. Сондай-ақ нуклеарлық отбасы мүшелерінің өтініштері кейінірек берілуі мүмкін. Бұл жағдайда Германияда маманның жұмысқа орналасқаны, өмір сүру қаражаттарымен қамтамасыз етілгені, тұрғын үй алаңының бар екені және тілді білетіні туралы куәліктер ұсынылуы тиіс. Егер маманның 16 жасқа толған балалары кейінірек ата-аналарына қоныс аударғысы келетін ниет білдірсе, олар да неміс тілін игеруі тиіс. Сұрақ №11. Мен әлі жұмыс тапқан жоқпын. Мен, солай бола тұра, Германияға келе аламын ба? Егер Сіздің шетелде алған біліктілігіңіз мойындалған болса*, Өзіңіздің біліктілігіңізге сәйкес орындауға құқығыңыз бар жұмысты іздеу мақсатында, Сіз маман ретінде алты айға дейінгі мерзімге виза алуға өтініш бере аласыз. Егер Сіз регламенттелген мамандықтардың біреуі бойынша (мысалы, денсаулық сақтау саласында) жұмыс істеуге ниеттенсеңіз, Сізге кәсіби қызметке рұқсатнаманың немесе алынған рұқсаттың берілетініне кепілдік ұсынуға тиіссіз. Кәсіптік білімі бар мамандар жоспарланған еңбек қызметіне сәйкес деңгейде (әдетте В1 деңгейінде) неміс тілін меңгеру куәлігін көрсетуі тиіс**. Осындай визаңыз болған жағдайда, Сіз аптасына он жұмыс сағатына дейін сынақ тәртібімен тиісті еңбек қызметімен айналысуға құқығыңыз бар. Мұндай виза бойынша отбасын біріктіру әзірше қарастырылмаған. * Егер Сіз кәсіби немесе жоғары білімді Германияда алған болсаңыз, оны мойындаудың қажеті жоқ. Шетелде алынған біліктілікті тану әртүрлі ведомстволар тарапынан жүзеге асырылады. Ақпаратты мына жерден таба аласыз: - www.make-it-in-germany.com - www.Anerkennung-in-Deutschland.de - «Германияда жұмыс істеу және өмір сүру» жедел желісі: +49 30 1815 - 1111 - Zentralstelle für ausländisches Bildungswesen Егер Сізде жоғары білім болса және Сіз реттелмеген мамандық бойынша жұмыс істеуге ниет білдірсеңіз, онда Сіздің жоғары білім туралы дипломыңыздың anabin деректер базасында көрсетілуі жеткілікті. Қосымша ақпаратты мына жерден таба аласыз: https://anabin.kmk.org/anabin.html ** регламенттелген мамандықтар туралы ақпаратты осы жерден таба аласызÞ. Кәсіби қызметке рұқсатнама беретін мекемелер де Сіздің біліктілігіңізді тану туралы шешім қабылдайды. Cұрақ №12. Егер менің шетелде алған кәсіби білімім болса, бірақ ол әлі толық танылмаса не істеу керек? Егер Сіздің шетелде алған кәсіби біліміңіз толық танылмаған болса және тиісті неміс кәсіби біліммен салыстырғанда тапшылық анықталса, онда кәсіби біліміңіз толық танылуы үшін, Сіздің Германияда өз біліктілігіңізді толықтыруға мүмкіндігіңіз бар. Біліктілікті арттыру курстарынан өту үшін болу 18 айға ұзартылуы мүмкін және екі жылдан асуға тиіс емес. Әдетте, неміс тілін А2-ден төмен емес деңгейде білу қажетті шарт болып табылады. Біліктілікті арттырумен қатар, еңбек қызметінде белгілі бір шектеулер болуы мүмкін. Федералдық жұмыспен қамту агенттігі белгілі бір кәсіби топтарға қатысты кейбір федералдық жерлердің жұмыспен қамту басқармаларымен жасасатын кадрларды жинау жөніндегі келісімдер шеңберінде жоспарланған мамандық бойынша еңбек қызметін бір уақытта жүзеге асыра отырып, Германияда тану рәсімінен өткізуі де ықтимал. Сұрақ №13. Германияда кәсіби білім ала аламын ба? Иә, Cіз Германияға мектепте білім алу немесе өндірістік тәжірибеден өту үшін келе аласыз. Сондай-ақ, дайындық немесе мамандандырылған (мамандық бойынша) тілдік курстарға бара аласыз. Кәсіби білім алуды бастау үшін, Сіз В1-ден төмен емес деңгейге сәйкес келетін деңгейде неміс тілін меңгергеніңіз туралы куәлікті ұсынуға тиіссіз. Бұл қажетті тілдік білімді дайындық тілдік курстары шеңберінде сатып алу жоспарланып отырған немесе олардың болуын білім беру мекемесі растаған жағдайларға қатысты емес. Кәсіби оқытумен қатар ұзақтығы аптасына он сағаттан аспайтын еңбек қызметіне рұқсат етіледі. Егер Сіздің жасыңыз 25-тен аспаса, кәсіби оқу орнын табу мақсатында Германияға келе аласыз; ол үшін, басқалармен қатар, В2 деңгейінде неміс тілін білу және шетелдегі неміс мектептерінің бірінде алған немесе жоғары оқу орнында оқуға құқық беретін мектеп білімі болуы қажет. Мұндай мақсатта Германияда болуға алты айға дейінгі мерзім ішінде мүмкіндік бар. Сұрақ №14. Егер менің жоғары білімді Германияда алғым келсе, не нәрсеге назар аударғаным жөн? Жоғары оқу орнында оқуға да, дайындық курстарына да (мысалы, тілдік) баруға болады. ЖОО оқу кезінде жыл сайын еңбек қызметі 120 толық жұмыс күні немесе егер еңбек қызметі жарты күн жүзеге асырылса, 240 күн бойы рұқсат етіледі. Сіз Германияға оқуға дайындық мақсатында тәжірибеден өту үшін келе аласыз; бұл жағдайда басқа жұмыс тек демалыс кезінде мүмкін болады. Бұдан басқа, Сіз Германияға тоғыз айға дейін жоғары оқу орнында оқу орнын іздеу үшін келе аласыз. Бұл уақытта еңбек қызметіне тыйым салынады. Сұрақ №15. Кәсіби мамандарға арналған жылдам рәсімі дегеніміз не? Егер Сіз жұмыс орнын тапқан болсаңыз, Сіз жұмыс берушіні жоспарланған жұмыс орны бойынша Шетелдіктер істері жөніндегі ведомстводағы мамандарға арналған жеделдетілген рәсім туралы* өтініш беру жөнінде уәкіл ете аласыз. Шетелдіктер істері жөніндегі ведомство Сіздің жұмыс берушіңізге кеңес береді және Сіздің шетелде алған біліктілігіңізді тануға өтініш берген кезде оған қолдау көрсетеді. Ол тиісті санкцияны алу үшін, Федералдық жұмыспен қамту агенттігіне жүгінеді. Біліктілікті тануды жүзеге асыратын ведомстволар мен Федералдық жұмыспен қамту агенттігі белгіленген мерзімде шешім қабылдауы тиіс. Бұл рәсім үшін төленетін баж 411 еуроны құрайды. Сонымен қатар, біліктілікті тану үшін де баж алынады. Егер барлық шарттар орындалса, Шетелдіктер істері жөніндегі ведомство алдын ала келісім деп аталатын келісім береді, оны Сіздің жұмыс берушіңіз Сізге жібереді. Алдын-ала келісім алғаннан кейін, Сіз үш апта ішінде болуы тиіс визаға құжаттар тапсыру үшін, Сіз шетелдік өкілеттікке қабылдауға жазыла аласыз. Шетелдік өкілеттікке Сіз алдын ала келісімнің түпнұсқасын және басқа да құжаттарды* ұсынуға тиістісіз. Шетелдік өкілеттікте виза алуға өтініш туралы шешім, әдетте, алдағы үш апта бойы қабылданады. Визалық алым - 75 евроны құрайды. * Мамандар үшін жеделдетілген рәсім келесі жағдайларда мүмкін: - кәсіптік білімі бар мамандар - жоғары білімді мамандар - біліктілігі жоғары мамандар - зерттеушілер / ғалымдар - басшылық қызметкерлер - кәсіби оқыту - шетелде алған кәсіби біліктілігін тану жөніндегі іс-шаралар ** Болашақта Сіз тиісті дипломатиялық өкілдіктің веб-сайтында өтініш берген кезде тапсыру қажет құжаттар тізімін таба аласыз . Сұрақ №16. Федералды жұмыспен қамту агенттігі де алдын-ала келісім бере ала ма? Мамандарға арналған жеделдетілген рәсім тек мамандарға және басқа да салыстырмалы санаттағы адамдарға арналған. Сіздің жұмыс берушіңіз федералдық жұмыспен қамту агенттігінде алдын-ала келісім беру туралы өтініш бере алады. Алайда, федералдық жұмыспен қамту агенттігі жұмысқа орналасуға қатысты талаптардың орындалуын ғана тексереді, бірақ виза алуға қатысты басқа талаптардың орындалуын тексермейді. Маманның біліктілігін тану кезінде Сізге қолдау қажет болса да, бұл жағдайда аталған рәсім қолайлы емес. Оны мақсатқа сай пайдалану, мысалы, егер жұмыс беруші Сізді Германияға жұмыс істеуге уақытша жіберген жағдайда ұсынылады. Сұрақ №17. Әрі қарай қосымша ақпаратты қайдан табуға болады? Атап айтқанда, ақпарат пен консультацияларды: · Германия үкіметінің шетелдік мамандарға арналған «Make it in Germany» «www.make-it-in-germany.com» ақпараттық порталында, · шетелде алған кәсіби біліктілігін мойындау рәсімдерінің сұрақтары бойынша Германия үкіметінің «www.anerkennung-in-deutschland.de» ақпараттық порталында, · біліктілікті тану сұрақтары бойынша «Германияда жұмыс істеу және өмір сүру» жедел желісіндегі кеңесшілерден онлайн немесе +49 30 1815 - 1111 телефоны бойынша, · біліктілікті тану бойынша орталық сервистік бюрода (Zentrale Servicestelle Berufsanerkennung, ZSBA) (01.03.2020 ж. бастап) және · шетелде әртүрлі консультацияларды пайдалана отырып, алуға болады (мысалы, әртүрлі сыртқы сауда палаталары ұсынатын «Pro Recognition» шеңберінде біліктілікті тану бойынша консультациялар; тізбені сіз мына жерден таба аласыз: www.anerkennung-in-deutschland.de).

Қазақстанда түрлі секторларда – үкіметте, парламентте, бизнесте жұмыс істейтін белсенді және мақсатқа әрдайым жетуге тырысатын әйелдер өте көп. Бірақ бүгінде біздің назарымызда – әлеуметтік салада жұмыс істейтін, коммерциялық емес ұйымдарды басқаратын және маңызды әлеуметтік жобаларды жүзеге асыратын әйелдер. Олар тек жобаларды бастап қана қоймай, оларды жүзеге асырып, әлеуметтік мәселелерді жариялап және оларды шешу жолдарын әзірлеп, қоғамдық сананы өзгертуде. Көбінесе бұл олардың жеке бастарынан өткен оқиғалармен байланысты. Мәселеге тап болып, ондаған мекемелерді аралап, пікірлестерді тауып, өз жобаларын құруды шешеді. Кішкентай идеядан шыққан бұл жобалар уақыт өте келе қоғамға әсер ете алатын деңгейге жетеді. Әдетте, бұл әрқашан оң өзгерістер әкеледі. Халықаралық әйелдер күні қарсаңында біз сізге бірнеше осындай жобалар мен олардың идеялық шабыттары туралы айтып бергіміз келеді, себебі олар біздің өмірімізді біртіндеп жақсы жаққа өзгертуде. Нұргүл Үлжекова, «Тең мүмкіндіктер әлемі» ҚҚ директоры 4 жылға жуық уақыт бойы «Тең мүмкіндіктер әлемі» қоры бейімделген дене шынықтыруды дамыту үшін жұмыс істеп келеді. Спорт - мүгедек балаларды абилитациялау мен оңалтудың ең үздік әдістерінің бірі және оның тиімділігі дәлелденген. 2017 жылы Нұр-Сұлтан қаласында «ерекше» балаларға арналған алғашқы спорт секциялары ашылды. Сол кезде Нұргүл мен оның пікірлестері уақыт өте келе бейімделген спорт секциялары желісі бүкіл Қазақстан бойынша өсетінін елестетпеген еді. Әрине, бұл туралы тек армандай алды. Бүгінде «Samruk-Kazyna Trust» Әлеуметтік жобаларды дамыту қорының қолдауымен астанадан басқа Алматы, Шымкент, Ақтөбе, Павлодар, Ақсу, Арал, Қарағанды қалаларында және Жаңаарқа ауданында секциялар ашылды. Осылайша, мүмкіндігі шектеулі 670-тен астам бала спортпен шұғылдануға мүмкіндік алды. Олар тек жаттығып қана қоймай, халықаралық жарыстарда өнер көрсетіп, жүлделі орындарға ие болуда. «Жобаны жасауға мені аналық махаббат пен өзімнің «ерекше» баламды инклюзивті қоғамда толыққанды өмір сүріп жатқанын көру арманы шабыттандырды. Өкінішке орай, қазір Қазақстанда мүгедектігі бар адамдарға барлық қызметтер қолжетімді емес, барлық жерде оқыту, спортпен шұғылдану, жұмысқа орналасу арқылы өзін-өзі жүзеге асыруға тең қолжетімділік жоқ», - дейді Нұргүл. Қоғам қайраткері «алаңдағы жалғыз адам жауынгер емес» екенін түсінді және проблемалық мәселелерді бірге жүйелі түрде шешу үшін мүгедек балалардың ата-аналарын біріктіретін қоғамдастық құрды. «Мен мүгедек адамдардың мүмкіндіктері шектеулі деген стигманы жойғым келеді. Бейімделген спорт бұл пікірді бұрмалауға көмектеседі», - дейді Нұргүл Ульжекова. Сонымен қатар, Қор директоры КЕҰ-ның қазіргі көшбасшысы - харизмасы мен перспективалы көзқарасы бар гуманизмнің тұрақты қағидаттары бар патриот екеніне сенімді. «Көшбасшы болу оңай емес, гендерлік теңдік әлі келмеген әлемдегі әйел үшін көшбасшы болу одан да қиын. Бірақ бізде құмарлық, түйсігі мен жанқиярлығы бар ерекше күш бар. Бұл бізді ҮЕҰ-дың ер көшбасшыларынан ерекшелендіреді деп ойлаймын», - дейді Нұргүл Ульжекова. Розалия Рахимова, әлеуметтік кәсіпкер, «Розалия және Эмир» ЖҚ басшысы 2019 жылы ерекше қажеттіліктері бар баланың анасы Розалия батыл қадамға шешім қабылдады: ол өзінің қоғамдық ұйымын құрды және Қызылорда қаласында психикалық ауытқулары бар, психо-сөйлеу дамуының кешігуі және аутистік спектрдің бұзылуы бар балаларға көмек көрсетуге бағытталған «Аутизмді түзету және сөйлеу орталығын» ашты. «КЕҰ ашылғанға дейін мені тек өзім үшін ғана емес, қоғам үшін де маңызды нәрсе жасағым келетінін сездім. Мен бірнеше жыл бойы шеше алмай келген жеке ауыртпалығымды маңызды аспект деп санаймын. Мен бизнес-модельдерді, маркетингті, қаржыны зерттедім – бәрі балама көмектесу үшін», - дейді Розалия. КЕҰ ашылғаннан бері шамамен 2 жыл өтті. Ананың айтуынша, оның жолы жеңістер мен көңілсіздіктерден тұрды. Бірақ іс-әрекеттер мен білімдерге негізделген айқын көзқарас оған алға ұмтылуға және мақсаттар мен міндеттерге жетуге көмектесті. «Әйелдердің табиғаты күшті. Отбасыға, балаларға қамқорлық жасау, үй ошағының жайлылығы, ата-анасына қамқорлық жасау, жеке басының өсуі және т.б., сондай-ақ жеке мәселелерді ғана емес, қоғамдық мәселелерді де шешу - менің ойымша, бұл көптеген ер адамдардың қолынан келмейді. Әйелдің әлеуеті мен күші керемет, кейде біз оны өзіміз түсінбейміз», - дейді Розалия. «Мен қоғамның ескі түсініктен алшақтап, гендерлік теңдік болатын әлемге келгенін қалаймын. Менің ойымша, бұл мәселе өте өзекті. Әлем өзгеретінін және біз онымен бірге өзгеруіміз керек екенін түсінетін кез келді. Мен қазір цифрлық технологиялар туралы ғана емес, менталитет туралы да айтып отырмын», - дейді кейіпкер. Ләззат Иргалиева, «Батыл» (Смелая) жобасының негізін қалаушылардың бірі Биыл Қазақстанда 14-17 жастағы жасөспірім қыздарға арналған «Батыл» (Смелая) жобасы іске қосылды. Ол жас қыздарды қолдауға бағытталған және олардың дамуына, жетілуіне, қосымша білім алуына көмектеседі. Ләззат Иргалиева, жобаның негізін қалаудан алдын бірақ зерттеу жүргізгенін айтады. Өкінішке орай, ерте жүктілік, жасөспірімдерге қатысты зорлық-зомбылық жағдайлары жиі кездеседі. Мұның бәрі біздің кейіпкер мен оның серіктесі Әйгерім Кагарманованы жобаны бастауға итермеледі. «Бүгінгі таңда Women’s empowerment компаниясының басымдығы - бүкіл әлемдегі әйелдердің құқықтары мен мүмкіндіктерін кеңейту. Бізде бұл жобаны ұйымдастыру идеясы пайда болды, басты мақсат – дамып келе жатқан қыздар қауымдастығын құру. Батыл болу дегеніміз - өз эмоцияларыңыз бен сезімдеріңізді білдіру, өз құқықтарыңызды қорғау, өз көзқарасыңызды білдіру, өзіңізді қорғай білу», - дейді Ләззат. Бүгінде үш бағытта – көшбасшылық қасиеттерді дамыту, жыныстық білім беру, өзін-өзі қорғау дағдылары бойынша түрлі спикерлермен интерактивті воркшоптар өткізіліп тұрады. Бұл жоба қыздардың қарым-қатынас жасай алатын, өзін-өзі ашатын, шешуші бола алатын «ақпараттық вакцинацияның» бір түрі болды. «Әйелдер, ең алдымен, аналық инстинктке ие, сондықтан олар барлық процестерге көбірек қатысады. Эмпатия, қатысу, қамқорлық – бұл кез-келген бизнесті табысқа жетелейтін шығар. Сонымен қатар, кез-келген ұйымның немесе жобаның көшбасшысы, ең алдымен, өз командасы мен пікірлестері үшін рөлдік модель болуы керек - бұл маңызды пункт», - дейді Ләззат Иргалиева.

Шымкент қаласы Құрсай шағынауданына инжинерлік-инфрақұрылым тарту жұмыстары жүзеге асуда. Аудан орталығы электр жарығымен толық қамтылған. Ал жаңақұрылыс аумағында орналасқан 282 орамға электр қуатын жүргізуге биыл жобалық сметалық құжаты әзірленуде. Шағынаудан орталығына табиғи газ берілген. Жаңақұрылыс аумағындағы 282 мен 283 орамға газ тарту үшін жобалық сметалық құжаты дайындалуда. Ал, сапалы ауыз сумен қамтуға «Риголит» мердігер мекемесі тарапынан құрылыс 2021 жылы басталған. Жалпы ұзындығы 336,5 шақырымды құрайтын су жүйесін тарту жұмысы 2 кезең бойынша жүзеге асырылып жатыр. Бірінші нысандағы 185,5 шақырымды құрайтын ішкі орамдық жүйенің 54 пайызы орындалған. Жоба үшін өткен жылы 747,2 млн теңге қаржы қаралса, биыл 2 040,4 млн теңге бөлініп отыр. Құрылысты аяқтау мерзімі осы жылдың қараша айына жоспарланған. Нысан пайдалануға берілгенде 17 мыңнан астам адам сапалы ауыз суға қол жеткізеді. Екінші кезеңдегі су жүйелерінің ұзындығы 151 шақырым. 2021 жылы басталған құрылыс, биылғы жылдың соңына дейін қолданысқа беріледі. Қазір бұл нысанда жұмыстың 58 пайызы аяқталған. 2021 жылы қаламызда 3 магистралды суаққы мен 10 елді мекенде құрылыс аяқталып, сапалы сумен қамту көрсеткіші 95,6%-дан 98 пайызға жетті. Қазір суды кестемен алып отырған Құрсай, Сайрам шағынауданы мен Қайнарбұлақ тұрғын алабы үшін құрылыс жұмыстары жүргізілуде. Құрсайдағы құрылыс жыл соңына дейін аяқталады. Сайрам мен Қайнарбұлаққа ауыз су жеткізу жұмысы келер жылға өтпелі. 2023 жылы тағы 3 суаққының құрылысы аяқталғанда қаламыз ауыз сумен 100 пайыз қамтылады.

Бақытбек Рухия – театрдың әдебиет және ақпарат бөлімінің меңгерушісі. 1998 жылы 7 қараша күні ҚХР, Алтай ауданында дүниеге келген. 2017 жылы Ақмола облысы Ерейментау ауданындағы орта мектепті тәмамдап, сол жылы Нұр-сұлтан қаласындағы Қазақ ұлттық өнер университетіне «Театртану» мамандығы бойынша оқуға түседі. 2017 – 2020 жылдар аралығында ҚазҰӨУ «Шабыт» журналының бас редакторы қызметін атқарған. 2018 жылдан қазірге дейін Нұр-сұлтан қаласы Индонезия мемлекетінің елшілігінде биші, волонтер ретінде жұмыс жасап келеді. 2019 жылы «EURASIA» International film festival (Staff, Organizer), және Халықаралық театр фестивалінде ұйымдастырушы қызметтерін атқарған. 2020 жылы «QazArt» ЖШС серіктестігінде менеджер, редактор ретінде жұмыс жасаған. Жетістіктері: - 2017 – «Алаш қозғалысы және уақыт» жас қаламгерлер конкурсы бас жүлде; - 2018 – Халықаралық «EURASIA» фильм фестивалі бас продюссері, университет ректоры А.Мұсаходжаева атынан арнайы алғыс хат; - 2018 - Х Республикалық студенттік пәндік олимпиадасының ІІ дәрежелі диплом иегері; - 2019 – Республикалық жоғары оқу орындары студенттерінің арасында өткізілген ғылыми-зерттеу жұмысы ІІІ дәрежелі диплом иегері; - 2019 – Т.Жүргенов атындағы ҚазҰӨА өткізілген ХI Республикалық студенттік пәндік олимпиадасының ІIІ дәрежелі диплом иегері; - 2019 – Индонезия мемлекетінің Нұр-сұлтан қаласындағы уәкілетті елшісі Rahmat Pramona мырзаның атынан алғыс хат;

WorldDEM – біздің әріптесіміз Airbus Defence and Space компаниясының рельефтің аса дәл жаһандық сандық моделі. Осы компанияның WorldDEM моделіне ерекше коммерциялық құқы бар, ол модельді пайдаланушылардың сұраныстарына сәйкес бейімдеуге жауапты. NextMap NextMap деректер қоры пайдаланушыларды бүкіл Жер шары бойынша географиялық кеңістіктік ақпаратты дәл талдау үшін алдыңғы қатарлы технологиялардың көмегімен жиналған, рельефтің суреттері өте анық сандық модельдерімен қамтамасыз етеді. Деректер қорын дайындаған Intermap компаниясы (АҚШ). AW3D AW3D (ALOS World 3D Topographicdata) – NTT DATA және RESTEC компаниялары (Япония) жасаған рельефтің жаһандық сандық моделі. Өнім ALOS PRISM деректерінің және ALOS мұрағаттық оптикалық суреттердің негізінде жасалған. SRTM SRTM (Shuttle radar topographic mission) – Жер шары аумағы рельефінің жаһандық сандық моделінің деректерін алуға арналған халықаралық миссия. ASTER GDEM ASTER GDEM (Global Digital Elevation Model) өнімін Жапонияның Экономика, сауда және өнеркәсіп Министрлігі (METI) мен АҚШ-тың Аэронавтика және ғарыш кеңістігін зерттеу бойынша ұлттық басқармасы (NASA) бірлесіп дайындады.

Вестник КАСУ - Кәсіби өзін–өзі білімдендіру педагогтың кәсіби және тұлғалық өсіп жетілуінің құралы ретінде Главная | О журнале | Авторы | Новости | Конкурсы | Научные мероприятия | Вопросы / Ответы Кәсіби өзін–өзі білімдендіру педагогтың кәсіби және тұлғалық өсіп жетілуінің құралы ретінде К содержанию номера журнала: Вестник КАСУ №1 - 2010 Авторы: Саданова Ж.К., Оракбаева М.К. Қазіргі Қазақстандағы болып жатқан жаңа әлеуметтік – экономикалық жағдай-лар білім беру жүйесінде міндеттерді ше-шудің тиімді тәсілдерін іздестіру қажетті-лігін тудырып отыр. Білім беру сапасын арттыру Қазақстанның ғана емес дүние-жүзілік қоғамдастықтың өзекті мәселесінің бірі болып табылады. Бұл мәселенің шешуі білім беру мазмұнын модернизациялауды, білім беру үрдісін ұйымдастыру тәсілдері мен технологияларын жетілдіруді, яғни білім берудің мақсаттары мен нәтижелерін қайта ой–елегінен өткізуді талап етеді. Қоғамымыздың болашағы, дұрыс бағытта дамуы жас ұрпақтың іс-әрекетіне, тәлім–тәрбиесіне, сана–сезіміне, дүниетанымына тікелей байланысты. Сондықтан да ұрпақ тәрбиесі мен білімі мәселесі кезек күттірмейтін, егеменді еліміздің болаша-ғын айқындайтын ең маңызды міндеттердің бірі. Осы міндетті шешу педагогтың енші-сінде. Олай болса, қоғам педагогқа үлкен үміт артып, ел тағдырын сеніп тапсырып отыр және одан жоғары жауапкершілікті талап етеді. Осындай күрделі мәселенің шешімін табу жолында педагогика ғылы-мының көптеген ғалымдары талмай ізде-ніп, зерттеулер жүргізіп, өз кезегінде білім беру саласына жаңалықтар мен өзгерістер енгізуде. Ал педагогтар болса, өз педагоги-калық іс-әрекетінде сол жаңалықтарды, инновациялық технологияларды, әдіс–тә-сілдерді жете ұғынып, тәжірибеде ұтымды қолдана білулері керек. Білім беру субъектілерінің кәсіби құ-зыреттілігіне қол жеткізу концепцияны жүзеге асырудың маңызды шарттарының бірі болып табылады. Кәсібилік – ұстаздың психолого-педагогикалық, ғылыми-пәндік білім-біліктің мәдени-адамгершілік ұстанымдарыммен үйлесудің жоғары деңгейі. Кәсіби құзыреттілік – өзбетінше және жау-апты әрекет жасауға мүмкіндік беретін бел-гілі бір психикалық жағдай, арнайы білімнің болуы, жалпы және арнайы эрудиция-ның болуы, ғылыми-кәсіби дайындығын үнемі жетілдіру, күнделікті іс-әрекетте мін-деттерді шешу үшін еңбек субъектісінің кә-сіби дайындығы және қабілеті. Ал мұғалім-нің кәсіби құзыреттілігі білім беру нәти-жесін қамтамасыз ететін шешуші фактор, өз кезегінде, тіпті қоғамның жағдайының сапалы өзгеруіне әсер етеді. Міне, сондық-тан да, қазіргі педагог білім беру үрдісін ұйымдастырудың көпқырлылығы туралы білуі шарт. Яғни, педагог өз қызметіне қатысты инновацияларды, технология-ларды, өзгерістерді жақсы меңгерген болуы қажет. Ал білім беру мекемесінің жетекшісі білім беру үрдісінде игерілген тәжірибенің тиімділігін анықтауға мүмкіндік беретін мониторинг технологиясын жақсы меңге-руі керек. Сонымен қатар, қазіргі кезде мұ-ғалімге деген дәстүрлі көзқарастар өзгерді. Оған білімді механикалық түрде беруші, білім трансляторы ретінде қарамайды. Осы айтылып отырған заңдылықтар мұғалімнен педагогикалық өзара әрекет етудің ерекше кәсіби технологиясын меңгеруді, кәсіби және тұлғалық өсуге тұрақты қажеттіліктің болуын талап етеді. Кез–келген педагог кәсіби және тұлғалық өсудің бірден бір жолы – кәсіби өзін–өзі білімдендіру екенін түсінгені дұрыс. Ұстаздың жеке тұлғалық қасиеттері педагогикалық іс-әрекеттің ішкі мазмұнын құрап, шебер-ұстаз болып қа-лыптасуға аса қажет. Біздің осы мәселені көтеріп отырған себебіміз, қазіргі таңдағы көптеген педагогтардың өзінің кәсіби жеті-луіне көп мән бермейтіндігінде. Оны әр-түрлі жағдайлармен байланыстырып жата-ды. Дегенмен, жоғарыда айтып кеткен қоғамымыздағы шешімін күтіп тұрған мәселелер ешқандай сын көтермейді. Егер педагог өзінің жалпы педа-гогикалық біліміндегі, өзі оқытатын ғылым негізі бойынша біліміндегі кемшілік тұста-рын байқамаса, өз педагогикалық құра-лының жеткіліксіздігін көрмесе, оның кәсі-би өзін–өзі жетілдіруі мен өзін–өзі тәр-биелеуі тіптен мүмкін емес деп айтуға болады. Өзін–өзі кәсіби жетілдіру мен дамытуға кіріспес бұрын, педагог өз іс-әрекетінің қандай да бір өткен кезеңіне талдау қорытындыларын жасап отыруы керек. Сонымен қатар өз іс–әрекетін жақ-сартуға байланысты жасалған қызметтес адамдардың нұсқауларын ескеруі қажет. Кәсіби іс-әрекетінде нақты жетістіктерге жете білген педагогтардың тәжірибесіне сүйенсек, кәсіби өзін–өзі жетілдіруді өзінің педагогикалық іс-әрекетіндегі жетістіктер мен кемшіліктердің себеп–салдарларын те-рең талдаудан бастау қажет екендігіне көзі-міз жетеді. Өз әрекетінің үрдісі мен нәти-желерін талдай отырып, оқытушы рефлек-сия жасайды. Рефлексия (лат. сөзінен аударғанда reflexio – өткенге сүйену) – тол-ғану, өз–өзін байқау, өзін–өзі тану. Кәсіби сана–сезім өзін–өзі тану негізінде қалып-тасады. Осының нәтижесінде педагог білім беру үрдісінің заңдылықтарын түсініп, пе-дагогикалық шеберлікке бір адым болса да жақындай түседі. Ғалым Е.Н. Волкова педагог субъек-тілігінің құрылымының негізгі компонент-терін атап көрсетеді. Олар: 1) Белсенділік; 2) Рефлексияға кабілеттілік; 3) Таңдау еркінділігінің болуы және оған жауапкершілік; 4) Субъектінің бірегейлігі (уникаль-ность); 5) Басқаны түсініп қабылдау; 6) Өздік даму. Осы аталған компоненттерінің бар-лығы да педагогтың өзін–өзі білімдендіру үрдісінде ерекше орынға ие. Өзін–өзі білімдендіру кәсіби өзін–өзі жетілдіру мен өзін–өзі тәрбиелеудің жетек-ші компоненті болып табылады. Өзін–өзі білімдендіру дегеніміз педагогтың педаго-гикалық үрдісті жетілдіру үшін қажетті жалпыадамзаттық тәжірибені, әдістемелік және арнайы білімді, кәсіби біліктілік пен дағдыны меңгеруге байланысты мақсатты жүзеге асырылатын танымдық әрекеті. Өзін–өзі білімдендіру – оқытушының мА-ман ретінде өсуінің негізі. 19 ғасырдың ұлы неміс ғалымы, пе-дагог Адольф Дистервег (1790- 1866) педа-гогтардың білімі мен тәрбиесіне үлкен мән берген. Оның осы мәселе бойынша жарық көрген еңбектері де бар. Ол: «педагог өз тәрбиесі мен білімін жетілдіру бойынша жұмыс жасап жүрген кезде ғана басқа-ларды шынайы тәрбиелейді және білім-дендіреді» деп салмақты ой тастаған еді. Үйренбейтін, оқымайтын, ғылыми жетіс-тіктерді күнделікті біліп отырмайтын педа-гог артта қалады деу аз болады: ол артқа тартып, оқу мекемесінің алдында тұрған міндеттерді шешуді қиындатады, педаго-гикалық ұжымның жалпы қозғалысына кедергі келтіреді. Ұлы орыс педагогы Константин Дмитриевич Ушинский (1824-1870) мұғалімдердің педагогикалық іс-әрекетін жан–жақты зерттегендердің бірі. Ол былай деген еді: «мұғалім өзі үйреніп, оқып жүргенде ғана өмір сүреді». Бұдан өз кәсібилігін жетілдіру мақсатында үнемі оқып, үйреніп отыратын мұғалім ғана өз іс-әрекетінен ләззат алып, өмір сүре алады дегенді ұғынуға болады. Егер кәсіби сана–сезім іске деген жағымды эмоционалды қарым-қатынаспен, өз еңбек саласына де-ген мақтаныш сезімімен ажарланса, бұл іс үшін де, адамның өзі үшін де оңтайлы болады. Ал К.Д. Ушинскийді «орыс мұға-лімдерінің мұғалімі» деп текке атамаған болар. Олай болса, оның ой астары тереңде жатыр деп айтуымызға әбден болады. Осындай ой тастаған ғалымдардың бірі Д.С. Лихачев. Ол: «Оқып, үйрену әрқашан керек. Барлық ұлы ғалымдар өмірлерінің соңына дейін оқытып ғана қойған жоқ, өздері де оқыды. Оқуды тоқтатсаң – басқа-ларды оқыта алмайсың. Білім күннен күнге өседі және қиындай береді» деген еді. Дегенмен, шынайы тәжірибелік өмірде, педагог көп уақытын күйбің тірші-лік міндеттерін атқарумен өткізеді. Осы-лайша, оның кәсіпке деген қарым–қаты-насы – оның кейбір қырларына деген қаты-насымен өлшенеді. Яғни, кәсібін және өзін бағалау туындайтын мәселелермен (тәртіп орнату, ұжымды ұйымдастыру, әкімші-лікпен қарым–қатынас айқындау т.с.с.) байланысты ситуативті сипатта болады. Бұл ерте ме, кеш пе педагогикалық әрекет логикасына қарама–қайшылық тудырады да, мұғалім өзіне кәсіби іс-әрекетте сыни көзбен қарай бастайды, нәтижесінде еңсесін көтеруге алып келеді. Бұл кәсіби әрекет тәсілі рефлексияның пайда болуы-мен немесе Л.С. Рубинштейннің сөзімен айтатын болсақ, кәсіпке деген жалпы–тұтастық қарым–қатынас қалыптастыратын дүниетанымдық сезіммен байланысты. Өзін–өзі жетілдіруге деген ұмтылыс пен тәжірибе өзін–өзі тәрбиелеуге қажетті өзінің тұлғалық кәсіби маңызды сапаларын үш бағытта дамытуда саналы жұмыс жасау алғышартын құрайды. Олар: - өзінің жекелікқайталанбас ерекшеліктерін педагогикалық іс-әрекет талаптарына бейімдеу; - кәсіби құзыреттілігін әрдайым жо-ғарылатып отыру; - әлеуметтік–адамгершілік және тұл-ғалық басқа да қасиеттерін үздіксіз дамыту. Осы орайда Р.П. Скульскийдің «мұ-ғалімді мұғалім болуға үйрету керек» деген ой–пікірі тілге оралады. Яғни: 1. Жүйелі түрде әдістемелік біліммен қарулану, философия классиктерінің еңбектерін, өсіп келе жатқан ұрпақты білім-дендіру мен тәрбиелеу туралы мемлекеттік құжаттарды оқу. 2. Өз іс-әрекетінде психологияның және педагогиканың жетістіктерін, озық тәжірибені қолданып және өзінің ғылыми–педагогикалық зерттеуін жасай отырып, күш–жігерін мұғалімнің кәсіби педаго-гикалық функциялары жетік жүзеге асатын оқыту үрдісін жетілдіруге бағыттау. 3. Жүзеге асырылып отырған білім беру үрдісінің жағдайын, оның оқыту үрді-сінің жалпы даму тенденциясымен сәйкес-тендіре отырып, әрдайым талдау, бағалау критерийі ретінде өзінің мұғалімдік еңбе-гінің педагогикалық тиімділігінің аралық және соңғы көрсеткіштерін алу. 4. Өзінің педагогикалық әрекетін сол жүйеде оқу–тәрбие міндеттерінің мазмұнына қарай шығармашылықпен әртүрлі шешу үрдісі ретінде терең ұғыну. 5. Өзін–өзі білімдендіру арқылы өзінің кәсіби педагогикалық квалифика-циясын үздік жетілдіру, ғылымның жетіс-тіктерін оқу және оны тәжірибеде қолдану, сонымен қатар өзінің педагогикалық ізде-ністерінің нәтижелерін енгізу. 6. Барлық дидактикалық қағидаларды жетекшілікке ала отырып, өзін–өзі тәр-биелеу және өзін–өзі дамыту арқылы шы-ғармашылық әрекетке жетелейтін өзінде кәсіби–педагогикалық сапаларды қалып-тастыру, біртіндеп педагогикалық міндеттерді шығармашылық сипатта шешудің зерттеу біліктері мен тәсілдерін меңгеру. Кәсіби өзін–өзі тәрбиелеудің негі-зінде, басқа да әрекеттер сияқты, белсен-діліктің көздері мен мотивтерінің жүйесі жатыр. Педагогтың өзін–өзі тәрбиелеуінің қозғаушы күштері өзін–өзі жетілдіруге де-ген қажеттілік болып табылады. Осы тұста қажеттіліктің, яғни, қоғамның педагогқа қоятын және оның бойындағы қалыптасқан кәсіби–тұлғалық даму деңгейіне қойылатын талаптар арасындағы қарама–қайшы-лығын шешу қажеттілігінен, өзінен–өзі қа-лыптаспайтынын айта кету керек. Қоғам-ның педагогқа қоятын талабы «оны өзін өзгертуге бағытталған жұмысын не ынталандырады, не сол қайшылықты шешу үшін барлық мүмкін емес әрекетке баруға итермелейді». Психологтар мұндай құбылысты компенсаторлық механизмдерге (рационализациялау, инверсия, проекция) балайды. Кәсіби өзін–өзі тәрбиелеу негізінде, мұғалімнің іс-әрекетінің негізіндегідей, мотив пен мақсат арасындағы қарама–қайшылық жатыр. Мотивті мақсатқа бағыт-тауды қамтамасыз ету – яғни, өзін–өзі тәр-биелеуге қажеттілікті тудыру. Осылайша педагогтың өзін–өзі тәрбиелеуге қажет-тілігінің болуы кейін тұлғалық белсенділік көздерінен (сенім, парыздық сезім, жауапр-кершілік, кәсіби ар–ождан т.с.с.) қолдау табады. Осының барлығы өзін–өзі жетіл-діру бойынша әрекет жүйесін тудырады. Ол кәсіби идеал мазмұнынмен айқын-далады. Басқаша айтқанда, педагог педа-гогикалық әрекетті тұлғалық, терең саналы құндылық ретінде түсіне бастағанда ғана, өзін–өзі жетілдіру қажеттілігі туындайды да, өзін–өзі тәрбиелеу үрдісі басталады. Ғылым өзін–өзі бағалауды қалыптас-тырудың екі тәсілін белгілейді: біріншісі, өзінің талабының деңгейін жеткен нәти-желермен сәйкестендіру, екіншісі, әлеу-меттік салыстырумен, яғни қоршаған орта-ның өзі туралы пікірлерімен сәйкестендіру. Дегенмен, бұл тәсілдерді қолдануда әрқа-шан дұрыс өзін–өзі бағалау бола бермейді. Талабы жоғары емес педагогты мұндай тәсілдер тым жоғары өзін–өзі бағалауға алып келуі мүмкін, жұмыста өзінің алдына үлкен міндеттер қоя білетін педагогтар ғана қиналады. Шығармашылықпен жұмыс істейтін педагогты өзін және өзінің нәтижелерін басқа қызметтес адамдардың нәтижелерімен салыстыру қанағаттандыр-майды. Сондықтан педагогтың өзін–өзі баға-лауын қалыптастырудың басты тәсілі – ол, өзінің нәтижелерін тұлға және педагог әрекетінің идеалымен салыстыра өлшеу. Мұндай жұмысты ерте, әу бастан бастаған дұрыс. Кәсіби идеалды қалыптастырудың ең жеңіл, әрі тиімді тәсілі – өзін–өзі білім-дендіретін арнайы әдебиеттерді оқу, өзінің идеал–педагогын табу мақсатында ұлы педагогтардың өмірімен және шығарма-шылықтарымен танысу. Бұл – оның өзін–өзі тәрбиелеудің тиімділігінің басты шар-ты. Бұл орайда үлгі боларлық идеал обра-зын тапқан дұрыс. Мысалы, педагогикалық жоғары оқу орнында Л.Н. Толстой өмірі үлгі боларлықтай. Оның өзін–өзі тәрбиелеу жұмысына қатысты жазып қалдырған күн-деліктеріндегі үлгілер таптырмас асыл қазына. Ол мынандай ережелерді орындау өте маңызды деп санаған: «Белгіленгенді, ешқандай сылтаусыз міндетті түрде орын-дау. Орындаған екенсің, оны жақсы дең-гейде орында. Кітапқа түртіп қоюдың орнына өзің жадыңда сақта, еске түсір, сөйтіп, ақыл–есіңді үнемі мүмкіндігінше жаттықтырып отыр». Ал өз–өзіне есеп беру мен өз–өзін талдауда күнделік толтыру жақсы әдет, себебі, сол арқылы өзін–өзі тәрбиелеу субъектісі өзінің қабілеттерінің дамуын қадағалай алады. Ал өзін–өзі тәрбиелеу үрдісінің сырт-қы факторына педагогикалық ұжымды жат-қызуға болады. Егер педагог қызметтестері шығармашылық ізденіске жоғары назар аударып, оның тапқырлығына, жаңалық-тарына шынайы қуанатын, педагогтың кә-сіби жоғарылауын қалайтын педагогикалық ортаға түссе, кәсіби идеалдың талаптарына сәйкестенуге тырысады. Ал керісінше, педагогтар арасында ұжымшылдық жоқ болса, шығармашылық ізденіске нем-құрайлы қараса, өзін–өзі жетілдіруге деген қажеттілік жоғалады. Осындай құбылыс оқу орнының же-текшілеріне де байланысты. Педагогтың өзін–өзі білімденуі мен өзін–өзі жетілді-руіне деген қажеттіліктің болуы тікелей басшылыққа қатысты. Егер басшылар педа-гогтың жеткен жетістіктеріне шынайы қуанып, оны қолдап, ынталандырса, педагог-тағы өзін–өзі тәрбиелеу қажеттілігі арта түседі. Осыған мысал ретінде, өзіміздің жоғары оқу орнындағы сыртқы фактордың алатын орнының жоғары екенін айта кету керек. Бұл құбылыс жүйеленген деп айтуға болады. Педагогтарды кез–келген жетіс-тіктері үшін әкімшілік үнемі марапаттап отырады. Оқытушылардың өзін–өзі білім-дендіру үрдісін оңтайландыру мақсатында үнемі семинарлар, конференциялар ұйым-дастырылады. Басқа оқу орындарымен тәжірибе алмасу да шешімін тапқан. Яғни, педагогтың өзін–өзі жетілдіруіне біздің оқу орнының басшылары тиісті жағдайлар жасап отырады. Келесі бір маңызды фактор – ол, уа-қыт. Ол педагогқа көркем әдебиетті, ара-лық басылымдарды оқу, мұражайларға, театр мен көрмелерге бару, танымдық фильмдер мен телебағдарламаларды көру және арнайы, психологиялық–педагоги-калық әдебиеттерді оқу үшін қажет. Ол фактордың тиімді жүзеге асуы тікелей педагогтың өзіне байланысты. Егер педагог күн тәртібін ұтымды жоспарлай білсе, уақытты үнемді пайдаланса, өзін–өзі білім-дендіру үрдісін дамыта алады. Кәсіби өзін–өзі тәрбиелеу үрдісінде өзара байланысты үш кезеңді бөлуге бо-лады: өзін–өзі тану, өзін–өзі бағдарла-малау, өзін–өзі әрекеттендіру. Педагогтың өзін–өзі тануына пси-хология курсы көмектеседі. Себебі, өзін–өзі бағалауда ғылыми дәлелденген, дәс-түрлі әдістеме қолданылуы керек. Тұлғаның дамуының өзін–өзі бағдар-ламалау үрдісі өзінің болжамын материали-зациялау деген сөз. Оған «өмірлік ере-желер» жатады. Мысалы, ешқашан еш-қайда кешікпеу, «иә» немесе «жоқ» деп салқын жауап берудің орнына басқа фор-мадағы жауаптар іздеу, ешқашан біреуге қол ұшын беруден бас тартпау т.с.с. К.Д. Ушинский өзін–өзі тәрбиелеуде мына «ережелер» көмектесті дейді: 1) Салмақты болу; 2) Сөзде де, істе те тура болу; 3) Ойланып әрекет ету; 4) Тәуекелдік; 5) Өзі туралы қажет болмаса айтпау; 6) Санасыз бос уақыт өткізбеу; 7) Тек қажетті және жағымды істі жасау; 8) Әр кеш өз іс-әрекетің туралы есеп беру; 9) Ешқашан өткен іспен, болғанға, болар іспен мақтанбау. Өзін–өзі білімдендіру мен өзін–өзі тәрбиелеудің тағы бір жолы – жұмысты жоспарлау. Ұзақ уақыт бойына және қысқа уақытқа іс-әрекетті бөліп жоспарлау керек. Педагогтың кәсіби жоспарына мына-лар кіреді: - мәселелер мен қарама–қайшы-лықтарды айқындау; - мақсаттар мен міндеттерді белгілеп, оны жүзеге асырудың жолдары мен құрал-дарын анықтау; - әдістемелік және диагностикалық инструментарияны өңдеуді жоспарлау; - күтілетін нәтижені болжау. Педагог өзін–өзі тәрбиелеуде алдына мақсат қою үшін өзінің әлсіз және күшті жақтарын білуі керек. Ол үшін, жоғарыда айтып өткендей, өзін–өзі танудың маңызды әдісі – өз тәжірибесінің жағымды және жағымсыз жақтарын талдау қажет. Енді бір жолы – басқалармен салыстыру. Шеберлігін жетілдіру және құзырет-тілігін дамытуда педагогтың алдында көп-теген тұлғалық, сол сияқты кәсіби даму міндеттері тұр. Педагогтың тұлғалық, мо-ралдық және ақыл–ой даму деңгейлері кә-сіби–педагогикалық әрекет жетістігін қам-тамасыз етеді. Өзін–өзі білімдендіруді реттеу мақса-тында қазіргі таңда педагогтар арасында портфолио дайындау кең таралып жүр. Портфолионың негізгі мақсаты – педа-гогтың өзін–өзі білімдендіруі бойынша жұмысын, оның іс-әрекет сипатын бағалау, педагогтың шығармашылық және кәсіби өсуін қадағалау, рефлексия дағдысының қалыптасуына жағдай жасау болып та-былады. Портфолионың жобасын құру әр педагогтың жекелік ерекшеліктеріне байла-нысты. Маңыздысы, педагог өз жұмысын, өзінің нәтижелерін талдай отырып, педаго-гикалық жетістіктерін жалпылай және жүйелей алуы қажет, өзінің мүмкіндіктерін дұрыс бағалап және қиыншылықтарды жеңу тәсілдерін көре білуі керек, сонымен қатар одан да жоғары нәтижелерге қол жеткізуге тырысқаны дұрыс. ӘДЕБИЕТТЕР 1. Синенко В.Я. Профессионализм учителя // Педагогика. – 1999. - № 5. - С. 45-51. 2. Маркова А.К. Психологический анализ профессиональной компетентности учителя // Советская педагогика. - 1990. - № 8. 3. Лотова И.П. Психологические условия эффективности профессиональной деятельности работников социальных служб. – М.: Издательство МГСУ «Союз», 1999.- 127 с.

Зерттеу педагогикалық үрдісінің студенттердің әлеуметтік жағдайына жұмысқа ауысуына байланысты критерийлер тиімділігі жоғары білім беру. Атап айтқанда, бағалау үшін жоо-ның негізгі критерийі болып түлектерінің талап етілуін еңбек нарығы. Бір жағынан, Тұжырымдамасы жаңғырту ресей білім беру тұжырымдалған кәсіби білім берудің негізгі мақсаты — маманды дайындау, еңбек нарығында бәсекеге қабілетті. Бәсекелестік айқындайтын, барлық тараптар кәсіби өмір талап етеді, ерте студенттерді бейімдеу. Көбінесе жоо түлектері жұмысқа орналасу кезінде қиындықтарға тап және бейімдеу жаңа әлеуметтік-кәсіби ортада. Екінші жағынан, ізгілендіру, лежащая негізінде білім беру стратегияларын жоғары оқу орындарының қамтамасыз етуге тиіс процесі тұлғалық-кәсіби өзін-болашақ түлегі. Кәсіптік білім байқалуы тиіс жәрдемдесу қоғам және бір мезгілде, ұйымның дамыту жөніндегі іс-шараларды жеке және бейімдеу студенттің нарық жағдайларына. Сонымен қатар, қазіргі заманғы еңбек нарығы реформалау жағдайында ресей экономика бастан жалғастыруда теріс әсері әлеуметтік-экономикалық дағдарыс: жұмыс орындарын қысқарту, өсіп келе жатқан бәсекелестік, жұмыссыздықтың өсуі, ең алдымен, студенттер, ужесточе-» тын талаптарды ізденушілерге. Белгілі болғандай, В. Е. Лепский, В. И. Аршинов, Р. Ж. Василов және басқа да анықтау, болашақ бейнесін, ұлттық мүдделерін Ресей үшін байланысты жобаны қалыптастыру мен тәрбиелеу субъектісі қабілетті жасауға, нақты дәл осы болашақ бейнесі. Алайда, дайындау сапасы жоғары оқу орындарында жиі талаптарына сәйкес келмейді инновациялық даму тұлға, қоғам және мемлекет. Кәсіби білім процесінде, алтынбекова А. А. Вербицкий, В. И. Слободчиков, студент оқу қызметінің субъектісі болып табылады, өлшемі табыстылық болып, әдетте, болып табылады оқу (академиялық) үлгерімі, рейтингтік бағалау. Сәтіне жоо бітіргеннен, ол болуы тиіс субъектісі кәсіби қызметтің табыстылығының шарты болып табылады әлеуметтік-кәсіби бейімдеу талап ететін, даму арнайы құзыреттілік. Аталған келісілмеген әсіресе айқын байқалады кезеңінде бітірушілерді жұмысқа орналастыру, жоғары оқу орындары. Бұрын ол нивелировалось ұйымдастырылған еңбек бөлуге болашақ жас мамандардың, ол кетті өткенге өзгеруіне әлеуметтік-экономикалық жағдайлар. Әлеуметтік және еңбек құқығындағы Ресей ұғымы «жұмыспен қамту» ретінде түсіндіріледі процесс подыскания және алу. Сүйене отырып, федералдық заңдар мен зерттеулердің нәтижелері, «бастапқы кезеңдеріне жұмысқа орналастыру» біз түсінеміз, ту үдерісінің бөлігі жұмысқа орналастыру, алдында фактісі получешгя (еңбек шартын жасасу) қамтиды мақсатын анықтау, жұмыс іздеу, түйіндеме құрастыру, анықтау, барынша кең, бос орындар, әңгімелесу. Уақытша аспект шектейді «бастапқы кезеңдері жұмысқа орналастыру», бір жағынан, шешім қабылдау туралы жұмыс іздеу, екінші жағынан, шешім қабылдау еңбек шартын жасасу туралы. Шаралары, жұмысқа орналастыруға жәрдемдесетін, олар ұсынады жоо касимова (конференциялар, семинарлар, мастер-кластар, тұсаукесерлер, компаниялардың, бос орындар жәрмеңкесі, карьера күндері және т. б.) көрсетіледі жеткіліксіз тиімді. Әдетте, студенттер, стремящиеся кәсіби өзін-өзі іске асыру аяқталған сәтте жоо бар кәсіби тәжірибесі, байланысты немесе байланысты емес олардың мамандығы. Жұмыспен қамту Орталығының мәліметтері бойынша, Приморск (2005-2010 жж.) аяқталған кезде, жоо-ның 55% — дан астам студенттері бар тәжірибе, 30-дан астам% — опьгт жұмыс мамандығы бойынша. Бірақ процесс әлеуметтік-кәсіби бейімдеу студенттердің бастапқы кезеңдерінде жұмысқа орналастыру сипатқа амалсыз және стихиялы сипатта болады. Тұжырымдамасы зерттеу тақырыбының құрамында күрделі және көпаспектілі термин «бейімдеу», операция жасау олар сөйлеу практикасында болып табылады многозначным және көп функциялы. Ретінде нәтижеге бейімдеу, біздің ойымызша, орынды қолдану «деген ұғым қалыптасуы» және «бейімділік». Құзыреттілік тәсіл жоо-да ғана бастайды анықтау практикасына білім беру* бірақ педагогикалық қауымдастық артынан, И. А. Қысқы, A. B. Хуторским, А. К. Маркованың, Э. Ф. Зеером қабылдайды екендігі туралы ереже білім беру сапасы тәуелді болмайды көлемінің нақты білімдерін, индивидтің, ал меңгеру түйінді құзыреттерге ие болады. Жоғарғы кәсіптік білім беру зерттелді педагогикалық ғылымда С. Я. Батышевьм. Зерттеу әдістері: теориялық талдау, философиялық, социологиялық, психологиялық, педагогикалық зерттеу тақырыбы бойынша әдебиеттерді талдау; оқу бағдарламалары мен нормативтік құжаттарды; нәтижелерін талдау, педагогикалық қызметті педагогикалық, психологиялық-педагогикалық диагностикасы эксперименттік, бақылау топтарының студенттері; сауалнама жүргізу; тестілеу; бақылау; сараптамалық бағалау әдісі; әдістері математикалық-статистикалық өңдеуден алынған мәліметтерді талдау; өлшеу және алынған нәтижелер. Зерттеудің ғылыми жаңалығы келесіде: — эксплицирована мәні әлеуметтік-кәсіби бейімдеу студенттердің бастапқы кезеңдерінде жұмысқа орналастыру, процестің белсенді өзара іс-қимыл өзін-өзі дамытатын жеке студенттің әлеуметтік-кәсіптік-дық ортамен байланысты енгізе отырып, субъектінің бейімделу үшін жаңа, оған проблемалық ахуалды (жағдайды жұмысқа орналастыру), сондай-ақ мүмкіндіктер туғызады одан әрі дамыту, кәсіби және самоактуапиза-циялар; — қойылған және шешілген ғылыми мәселе негіздеу педагогикалық қамтамасыз ету, әлеуметтік-кәсіби бейімдеу түлектеріне бастапқы кезеңдерінде жұмысқа орналастыру, білім беру процесінде жоо-ның; — ғылыми негізделген педагогикалық қамтамасыз ету, әлеуметтік-кәсіби бейімдеу түлектеріне бастапқы кезеңдерінде жұмысқа орналастыру, оның мазмұнын қамтиды мазмұнды-мақсатты, операниональ-әрекеттік, бағалау-реттеуші компоненттер; — моделі әзірленді, педагогикалық қамтамасыз ету, әлеуметтік-кәсіби бейімдеу студенттердің бастапқы кезеңдерінде жұмыспен қамтитын, мақсаты, міндеттері, әдістері, білім беру модульдер, негізгі компоненттері педагогикалық қамтамасыз ету нәтижелері; — анықталады және ғылыми негізделген педагогикалық шарттары ретінде қайраткері-ностный компонент педагогикалық қамтамасыз ету, әлеуметтік-кәсіби бейімдеу студенттердің бастапқы кезеңдерінде жұмысқа орналастыру. Зерттеудің теориялық маңыздылығы келесіде: — жүйеленген белгілері ұғымдарының әлеуметтік-кәсіби бейімдеу студенттердің бастапқы кезеңдерінде жұмысқа орналастыру»: «белсенді өзара іс-қимыл», «әлеуметтік-кәсіби орта», «субъект » бейімдеу», «қосу проблемалық жағдайды», «әлеуметтік-кәсіби құзыреттілігі», байланысты қазіргі заманғы критерийлерге жоғары білім беру сапасын; — теориялық тұрғыдан негізделген критерийлерін, әлеуметтік-кәсіби бейімдеу студенттердің бастапқы кезеңдерінде жұмысқа орналастыру: когнитивтік-рефлексивті; құндылық-мотивациялық; мінез-құлық; — теориялық тұрғыдан негізделген мазмұны әлеуметтік-кәсіби құзыреттілігін түлектеріне бастапқы кезеңдерінде жұмысқа кіреді қабілетін талдау проблемалар мен процестер әлеуметтік-кәсіби жағдайларда қазіргі заманғы еңбек нарығының; .меңгеру тәжірибесі әлеуметтік коммуникация кәсіби ортада; сәйкесті бағалау іскерлігі, өзінің әлеуметтік-кәсіби мүмкіндіктері; қабілеті, трансформация көркем идеялар талаптарына сәйкес, тапсырыс берушілер мен жұмыс берушілер; түсіну, гуманистік құндылықтарды алдағы кәсіби қызмет; иелену белсенділігі жоғары іздеуде кәсіби қызмет; қабілеті өзін таныстыру және қорытындыны атқарылған жұмыстың талаптарына сәйкес, жұмыс беруші мен тапсырыс берушінің шешімін таба білу қиын әлеуметтік-кәсіби өзара іс-қимыл ұмтылу; дамыту, әлеуметтік-кәсіби құзыреттілік еңбек нарығында сұранысқа ие; — кеңейтілуі туралы түсінік беру, теориялық конструктах («педагогикалық қызметі», «қалыптасуы, әлеуметтік-кәсіби бейімдеу», «субъективтік тәжірибесі студенттің») негізделетін әзірленген педагогикалық қамтамасыз ету, әлеуметтік-профессионатьной бейімдеу студенттердің бастапқы кезеңдерінде жұмысқа орналастыру. Зерттеудің практикалық маңыздылығы мынада: — әзірленген және мақұлданған арнайы бағдарламасы «Тиімді бейімделу кезінде жұмысқа орналасуға» түлектеріне жоғары курс студенттері болуына бағытталған әлеуметтік-кәсіптік бейімдеп™ сгуден-тов-дизайнерлер пайдаланылуы мүмкін шеңберінде элективті оқыту; — әзірленген әдістемелік құралдар мен материалдар (оқу және оқу-тәжірибелік құралдар «Табысты жұмысқа орналасу Технологиясы»,» карьера, Мектебі «мансап», «Мансап, жас маман: басқару теориясы мен практикасы») пайдаланылуы мүмкін педагогикалық қызметтің әлеуметтік-кәсіби бейімдеу студенттердің бастапқы кезеңдерінде жұмысқа орналастыру, өткізу кезінде практикалық, семинарлық, тренингтік сабақтар мен элективті курстардың студенттері үшін-дизайнерлер мен студенттер, басқа да мамандықтар. Шынайылығы зерттеудің әдіснамалық қамтамасыз етіледі негізділігін теориялық ұстанымдар, әдістер кешенімен барабар зерттеудің мақсаттары мен міндеттеріне, тірек эмпирикалық деректер, олардың репрезентативностью және статистикалық нақтылығы алынған нәтижелер. Негізгі қорғауға ұсынылатын тұжырымдар: Әлеуметтік-кәсіби бейімдеу студенттердің бастапқы кезеңдерінде жұмысқа орналастыру — бұл белсенді қарым-өзін-өзі дамытатын жеке студенттің әлеуметтік-кәсіби ортамен, ол мыналарды қамтиды субъектісі бейімдеу үшін жаңа, оған проблемалық ахуалды (жағдайды жұмысқа орналастыру), дамуына ықпал етеді әлеуметтік-кәсіби құзыреттілігін мүмкіндіктер туғызады одан әрі дамыту, кәсіби және өзін-өзі. Тиімділігі үшін әлеуметтік-кәсіби бейімдеу бастапқы кезеңдерінде жұмысқа орналастыру студентке-дизайнеру ие болуы тиіс әлеуметтік материалдық-кәсіби құзіреттіліктерді: әлеуметтік тануда, түсінуде, адамдардың мінез-құлық салдарларды болжау және олардың өз іс-әрекеттерінің; анықтау мәні және маңыздылығы кәсіби белсенділіктің әр түрлі әлеуметтік контексте; түсінуде және иелігінде вербалды және невербальным мінез-құлқын, шешу стандартты емес жағдайларды, әлеуметтік өзара іс-қимыл. » Әлеуметтік-кәсіби бейімделу-студенттердің бастапқы кезеңдерінде жұмысқа орналастыру тәртібін айқындайды мынадай критерийлер: 1) танымдық-рефлексивті — білу, заңдылықтары, жолдары мен тәсілдерін жұмысқа орналастыру, сезіну, өзінің кәсіби мүмкіндіктерін және ресурстарын, ықпал ететін кәсіби өзін-өзі дамыту; 2) құндылық-мотивациялық — сәйкестігі таңдау іс-қимыл кәсіби құндылықтар мен деонтология (кәсіби мінез-құлыққа), басым болуы да ценносгно-мотивациялық саласындағы жеке мотивтердің кәсіби өзін-өзі дамыту; 3) мінез-құлық — аладение техникасымен вербалды және вербальды емес самопре-зенгании, сәтті өту, әңгімелесу, сұхбат. Педагогикалық шарттары «қызметі»! құрамдас бөлігі-педагогикалық қамтамасыз ету, әлеуметтік-кәсіби бейімдеу студенттердің бастапқы кезеңдерінде жұмысқа орналастыру болып табылады: ұйымдастыру енгізу — студенттің, болашақ маманның іздеу үдерісі сындарлы іс-қимыл, қажетті ақпаратты міндеттерді шешу үшін жұмысқа орналастыру және кәсіби өзін-өзі дамыту; — топтық өзара іс-қимыл оқытушының студенттермен және жұмыс берушілермен көрсететін студенттерге мүмкіндік взаимообогашения нәтижелерімен субъектной белсенділігін және нәтижелі шығармашылық қызмет; — сүйемелдеу педагог процесін меңгеру тәсілдерін самонаблюдения және өзін-өзі талдау, оқу-кәсіби қызметі. Педагогикалық қамтамасыз ету, әлеуметтік-кәсіби бейімдеу түлектеріне бастапқы кезеңдерінде жұмысқа тұрады үш бөліктен: — мазмұнды-мақсатты ашатын мазмұны және мақсаты әлеуметтік-кәсіби бейімдеу, студенттер, байланыс компоненттері білім беру процесінің аспектілерін кәсіби қызметінің болашақ дизайнер;

«Алтын орда» базары маңындағы құрылыстың қашан бітетіні көпті алаңдатып жатқаны жасырын емес. Темір тұлпарды тізгіндеген жүргізушілерді осы маңдағы кептеліс әбден қажытты. 2017 жылы басталған жол құрылысы сол кездегі жоба бойынша 2019 жылы бітіп, пайдалануға берілуі керек еді. Алайда, бірқатар себепке байланысты жөндеу жұмыстары әлі күнге дейін созылуда. Кейінгі уақытта мәселелердің реті шешіліп, құрылыстың біту мерзімі нақтыланған болатын. Дегенмен, бұл ақпарат халықты әлі де сендіре қоймады. Желдей ескен жаңалықтың анық-қанығын біліп, жұмыс барысы қандай деңгейде жүріп жатқанын білу үшін «QazAvtoJol» ұлттық компаниясы АҚ Алматы облыстық филиалы директорының орынбасары Нұржан Таңатаровтан сұхбат алуды жөн көрдік. Өзекті сұрақтарды қойып, нақты жауапты да ала білдік. Аспалы көпірдің құрылысы – Нұржан Тоқтасынұлы, тас жолдың бойындағы құрылыстың соншалықты созылуына нақты қандай кедергілер болды? Биыл бітетіні рас па? – Жоспар бойынша ағымдағы жылы пайдалануға беріледі деп күтілуде. Өздеріңіз білетіндей, «Алматы – Бішкек» тас жолын халықаралық маңызы бар магистраль деп айтуға болады. Жоба бойынша 3,8 шақырымында жөндеу жұмыстары жүргізіледі. Оның ішінде үш бірдей жаяу жүргіншілерге арналған жер үсті көпірі мен эстакада және таға тәрізді жол айрықтары салынады. Құрылыс жүретін аумақтың екі жағында да көліктер кіріп-шығатын базар орналасқандықтан, уақытша айналмалы жол жасау мүмкін емес. Бір жағынан кәсіпкерлердің де ісіне кедергі келтіре алмаймыз. Осылардың бәрін ескере келе, бар мүмкіндікті пайдаланып, жөндеу жұмыстары созылып жатқаны анық. Оның үстіне коронавирустың таралуына байланысты елімізде төтенше жағдай енгізіліп, бұл маңда блок-бекеттер қойылды. Дәл жұмыс қарқыны жүретін уақытта осындай кедергілерге тап болдық. Осылайша, тас жолдың бойында құрылыс бір жылға кешікті. Одан бөлек, жолдың бойындағы жанармай бекеттерінің орналасқаны да негізгі себептердің бірі десек болады. Алайда, бұл мәселе қазіргі уақытта оңды шешімін тапты. Бүгінгі таңда құрылыс жақсы жағынан жанданып келеді. Бәрі ойдағыдай болса, биыл құрылысты толығымен аяқтаймыз деген ойдамыз. – Алғашында жөндеу жұмысын жүргізу үшін «ДәулетДорСтрой» ЖШС-мен келісім жасалған еді. Ресми ақпаратқа сүйенсек, қазір жобаға басқа мердігер компания жауапты. Неліктен мұндай өзгерістер орын алып жатыр? Түсіндіріп бере аласыз ба? – Дұрыс айтасыз. Бұрын «ДәулетДорСтрой» ЖШС толығымен осы жұмысты мойнына алған еді. Бірақ, олар уәде еткендей белгіленген мерзімде құрылысты толық аяқтай алмады. Осылайша міндеттемелерін орындамауына байланысты келісімшарт бұзылды. Мамыр айының басында жаңа мердігермен мәмілеге келдік. Енді жөндеу жұмысына «СиноМиноСтрой» компаниясы жауапты. Қазіргі уақытта барлық қажетті техника жұмылдырылған. Құрылыс барысында 150-дей маман күндіз және түнде, яғни, екі ауысыммен жұмыс істеуде. – Жақында Премьер-министр Асқар Мамин жол айрықтағы жұмыстың қалай жүріп жатқанын бақылап, ағымдағы жылдың қараша айында пайдалануға беру керектігін айтқан еді. Үкімет басшысының талабы қазір қалай жүзеге асырылуда? – Шілде айында Премьер-Министр Асқар Ұзақбайұлы нысанға арнайы келіп, істің қалай жүріп жатқанын бақылады. Нақты тапсырма жүктеді. Жаз айы құрылыстың қарқынды жүретін маусымы болғандықтан, қазір мықтап кірісудеміз. Бүгінгі таңда ұзындығы 600 метр болатын эстакаданың 300 метрі толықтай дайын болды. Басқа да қосымша жұмыстар атқарылуда. Бұлардан бөлек, құрылысқа қажетті материалдарды дер кезінде сатып алуға да ықпал етудеміз. Өйткені, нарықтағы баға тұрақталмайтыны белгілі. Ол жағын да ескеріп жатқанымызды айтқым келеді. «Асыл арман» ТК маңындағы таға тәрізді эстакаданың құрылысы – Нұржан Тоқтасынұлы, құрылыстың бір бөлігі осы маңда орналасқан «Асыл арман» тұрғын үй кешенімен тікелей байланысты. Оның аумағында қандай да бір өзгерістер орын алуы мүмкін бе? – «Асыл арман» тұрғын үй кешенінен шығатын көліктер үшін таға тәрізді эстакада салынып жатқанын білесіздер. Бірақ, оның уақытылы бітуіне сол маңдағы базар мен жалғыз жер телімі кедергі келтіруде. Жоба бойынша олар болмауы керек. Қазіргі уақытта жергілікті әкімдік олардың қожайындарымен келіссөздер жүргізуде. Жоспар бойынша бұл маңдағы құрылыс биылдан қалмай аяқталып, пайдалануға берілуі тиіс. Ал, тұрғын үй кешеннің ішкі аумағы ешқандай өзгеріске ұшырамайды. Барлық жұмыстар кіреберіске дейін бітеді. – Жеткізген ақпаратыңызға көп рахмет, Нұржан Тоқтасынұлы! Өзіңіз айтқандай жұртшылықты мазалаған құрылыс биыл толығымен аяқталады деп сенеміз.

«Өнер» терминін екі мағынада анықтауға болады. Кең мағынасында өнер адам баласының жасампаздығын білдіреді де, "ендіру", "жасау", "құру" деген негізден өрбиді. Мысалы, көне гректердің өнерді білдіретін ұғымы "poiesis" — адам қолынан шыққан, өндірілген заттар әлемі ретінде табиғи әлем — "physiske" қарама-қарсы қойылған. Tap мағынасында "өнер" деп көркем шығармашылық үдерісін және оның нәтижелерін (бейнелеу, поэзия, әуен, би және т.б.) айтуға болады. Біз әрі қарай "өнер" сөзін соңғы, тар мағынасында пайдаланамыз. Өнердің мәдениеттегі алатын орны оның басқа салаларынан гөрі ерекше. Өйткені өнерде ғана қоғамдық сана өзін толығымен — бастапқы белінбеген синкретикалығымен көрсете алады. Мәдениеттің басқа салаларында жіктелген заттық және руханилық, рационалдық және эмоционалдық... — осылардың бәрі өнерде жігі бұзылмай, бірлесе біте қайнасып жатыр. Өнер арқылы мәдениет өзінің тұңғиық тереңінде болып жатқан құбылыстарын дәп бір айнаға қарап көргендей, байқап отырады. Сондықтан да өнерді "мәдениеттің айнасы" деп анықтауға негіз бар. Нақты тарихи жағдайлар шеңберінде белгілі бір ұлттың, этностың мәдениетінде өнер арқылы сол мәдениеттің әлемді және әлемдегі адамды түсінуін көреміз. Өнер — мәдениеттің жаны, оның өзіндік танымының түрі. Сұлулық заңы бойынша адамның дүниені игеруі барысында әдеби мәтіндерге, мүсінге, сәулет туындыларына, суреттерге, әуенге, биге және т.б. негізделген өнер түрлері қалыптасады. Өнер — адамның рухани болмысына, сезіміне, эмоциясына әсер етіп, оны толғандыратын суреткер қолынан шыққан шығармашылық үлгісі. Өнер — адами ақикат, адамдандырылған "екінші әлем" тудыратын күш. Сұлулық, әсемдік, әдемілік сынды бірдеңгейлік ұғымдар мазмұнына негізделген өнер туындысы үшін адам мен қоғамның еркіндік туралы түсінігінің мәні зор. Өнерді көп ойшылдар өз ләззаты, өз рақаты өзінде, еш нәрсеге тәуелсіз "мақсатсыз" мақсаткездегіштік деп анықтайды. Бірақ, бұл сипаттамалардан өнерді беталды, тізгінсіз әрекет деп түсінуге болмайды. Бұл тұста таза өнер мен кәсіби өнерді ажырата білген абзал. Мысалы, неміс философы И.Кант таза өнер мен кәсіби өнерді ажыратып қарастырады да, біріншісін — еркін өнер, екіншісін — табыс үшін жасалатын өнер дейді. Кант бұл жерде еркін өнер деп адамның өзінің рухани болмысынан шыққан бейнелі шешімдермен байланысты өнерді айтып отыр. Ал табыс үшін, сауда-саттық мақсатында жасалған өнер өзіне емес, өзгеге ұнау үшін, сатып алушы талғамына, сұранысына ыңғайластырып жасалынады. Өнердің жекелеген түрлерін және олардың бір-бірінен ерекшеліктерін білу, ажырату адамзатты ежелден бері толғандырып келеді. Дін мен өнердің бір-біріне ұқсастығы олардың сезімдік-бағалық табиғатының танымдық-акпараттық табиғатынан басымдылығында. Өнер мен діннің; ұзақ тарихи дамуы мен өзара байланысы барысында, әрбір әлемдік дінде соның жүйесінде басым дамыған өнер түрлері қалыптасты. Мысалы, буддизм үшін мүсіндеу өнері мен әшекей-безендіру қолөнері, ислам үшін сәулет өнері мен қолөнері, каллиграфия, христиан діні үшін бейнелеу өнері, мүсін өнері және т.б. тән.

Жамбыл облысының орталығында төрт күнге жоспарланған халықаралық қолөнершілер көрмесі басталды, деп хабарлайды Деловой Қазақстан. «Тараз – қолөнершілер қаласы» тақырыбында ұйымдастырылған ауқымды шараға алыс-жақын шетелдерден және еліміздің әр аумағынан қолөнершілер мен құрметті қонақтар қатысуда. Жамбыл облысының әкімі Нұржан Нұржігітов ҚР Мәдениет және спорт министрінің Туризм индустриясы комитетінің төрағасы Дастан Рыспеков, Азия-Тынық мұхиты аймағы қолөнершілерінің дүниежүзілік кеңесінің вице-президенті Азиз Муртазаев, Қазақстан қолөнершілер одағының президенті Айжан Бекқұлова, «Асыл Дизайн» сән үйінің «Аспара» брендінің бас дизайнері Айдархан Қалиев, «Шебер шаңырақ» мүгедектер ҚБ төрағасы Анар Бексұлтанова және Ресей, Өзбекстан, Татарстан, Тәжікстан, Қырғыз Республикаларынан келген бірқатар қонақтар кездесті. Кездесу барысында тараптар Тараз қаласын Дүниежүзілік қолөнершілер қалаларының тізіміне енуіне қатысты орамды ойларын ортаға салып, пікір алмасты. Облыс әкімі өз сөзінде 2000 жылдан астам тарихы бар Тараздың өткені өнегеге, тағылымға бай екенін, бүгінде құндылықтарды жаңғырту жолында ауқымды жұмыстар жоспарланып, қолға алынып жатқандығын жеткізді. Аймақ басшысы Тараздың Дүниежүзілік қолөнершілер қаласы статусына лайық екенін және оны оң бағалап, шешім шығарған сарапшыларға үлкен алғысын білдірді. Өз кезегінде қонақтар да жылы шыраймен қарсы алған жамбылдықтарға ризашылығын жеткізіп, аймақтың мәдени, рухани бағытындағы жұмыстарын оң бағалады. Облыстың қолөнершілік және туристік әлеуеті жоғары екенін атап өткен Азиз Муртазаев Дүниежүзілік қолөнершілер қалаларының тізімі 2014 жылдан бері құрылғанын, бүгінгі таңда бұл тізімге дүниежүзінің 59 қаласы енгендігінін атап өтті. Сондай-ақ, ол Тараз қаласы аталған тізімге енген Қазақстандағы алғашқы қала екендігін жеткізді. "Тарихымызды таныту арқылы туризмді дамыту бойынша ауқымды шаралар жоспарлануда. Бұл бағытта жұмыс істейміз деген кәсіпкерлерге барлық қолдаулар көрсетіледі" Нұржан Нұржігітов Айта кетейік, бүгінгі таңда облысымызда 3435 тарихи-мәдени ескерткіштер бар. Олардың 5-уі – халықаралық ЮНЕСКО-ның Бүкіләлемдік мәдени мұра тізбесіне алынған, 25-і – республикалық дәрежедегі, 698-і жергілікті маңыздағы ескерткіштер. Бұдан соң облыс әкімі Нұржан Нұржігітов «Көне Тараз» тартихи-этномәдени кешенінде аталған халықаралық көрменің ашылу салатанатына қатысты. Алдымен қонақтар отандық және шетелдік қолөнершілердің көрмесін тамашалады. "Киелі Әулиеата жерінде өтіп жатқан «Тараз – қолөнершілер қаласы» халықаралық қолөнершілер көрмесінде кездесіп отырғаныма шын жүректен қуаныштымын! Бүгін Тараз қаласын Дүниежүзілік қолөнершілер қалаларының тізіміне ресми түрде енуінің куәсі болып отырмыз. Бұл өңірдің мәдени-туристік саласындағы ең ірі оқиғасы деп санауға болады! Қолөнершілер қалаларының Дүниежүзілік тізімі 2014 жылдан бастап қалыптасып, Самарқан, Бұхара, Хиуа, Қоқан сияқты әлемнің елуден астам қаласы енгізілген. Қасиетті Тараз осы тізімге енгізілетін еліміздегі алғашқы қалалардың бірі. Бұл тізімге қала өзінің үлкен туристік және қолөнершілік әлеуеті арқасында еніп, лайықты құрметке ие болып отыр" Нұржан Нұржігітов Шара барысында Азия-Тынық мұхиты аймағы қолөнершілерінің дүниежүзілік кеңесінің вице-президенті Азиз Муртазаев Тараз қаласын Дүниежүзілік қолөнершілер қалаларының тізіміне енгізу бойынша сарапшылар комиссиясының қорытынды сертификатын Тараз қаласының әкімі Бақытжан Орынбековке салтанатты түрде табыстады. Сондай-ақ,елеулі еңбек етіп жүрген бірқатар қолөнер шеберлерін марапаттады. Ашылу салтанаты концерттік бағдарламаға ұласты. Төрт күнге жалғасатын халықаралық көрме аясында «ASPARA FASHION WEEK» сән апталығы, қолөнер бұйымдарының жәрмеңкесі, Тараз қаласындағы тарихи нысандарға ақпараттық тур, дәңгелек үстел, суретшілер және қолөнершілер байқаулары, шеберлік-сағаттары және тағы да басқа шаралар жоспарланған. Жаңалықпен бөлісу Қазір оқығандар Әскери бөлімге Бауыржан Момышұлының есімі берілді 28 қараша, 22:12 369 Дархан Қыдырәлі Түрікменстанның Қазақстандағы Төтенше және Өкілетті Елшісі кездесті 28 қараша, 22:22 357 Ұлттық ұлан әскери қызметшілері актер Сануржан Сүлейменовпен кездесті 28 қараша, 22:53 336 Қазақстанда еліміздің үздік тергеушісі анықталды 28 қараша, 14:32 330 Қазақстанда "БҰҰ-әйелдер" Жобасын басқару комитетінің бірінші отырысы өтті 28 қараша, 23:56 320 «DKNews» халықаралық ақпараттық агенттігі Қазақстан Республикасының Мәдениет және ақпарат министрлігінде тіркелген. Есепке қою туралы куәлік № 10484-АА 2010 жылдың 20 қаңтарында берілді.

[sigplus] Critical error: Image gallery folder material/news/2018_amanat is expected to be a path relative to the image base folder specified in the back-end. Жақсы кітап - жан азығы Құрылды 28.02.2018 12:07 | | Қаралды: 4959 [sigplus] Critical error: Image gallery folder material/news/2018_amanat is expected to be a path relative to the image base folder specified in the back-end. Кітап – адамзат баласының баға жетпес құндылығы. Білімнің биік белестеріне жетелейтін де осы – кітап. Жақсы кітаптың бар қазынасын оқырман жүрегіне жеткізу – кітапханашы міндеті. Осыған орай, Қарағанды облыстық Н.В.Гоголь атындағы әмбебап ғылыми кітапханасында 2018 жылдың 27 ақпан күні "Алты ауызға сыйғыздым, екі дүние бағасын..." деген атпен "Аманат" кітабының тұсауы кесілді. Аталмыш кітап 2017 жылдың соңында Қарағандыдағы "Тенгри" баспасынан жарық көрді. Бұл жинақта Қарағанды аймағында туған, есімі бүгінгі ортаға кеңінен таныс емес тұлғалардың естелік жазбалары топтастырылған. Кітапта Қажыбай Мәндібайұлы, Қалижан (Мұхаммедқали) Жандығұлұлы, Қоқым (Біләл) Алшымбекұлы, Нұржан Шоңұлы, Дүйсенбай Маңайұлы сынды діндарлар мен ақындардың естелік жазбалары мен өлең-жырлары жарияланып отыр. Қолжазбалар қадымша (ескі араб әліпбиі) таңбаланған. Кириллицаға аударған Қарағанды облысы, Ақтоғай ауданы, Шабанбай би ауылының имамы Айдаржан Қасенов, кітаптың редакторы ақын, республикалық "Қасым" журналының Бас редакторы Серік Сағынтай. Авторлар туралы тоқтала кетсек: Қажыбай Мәндібайұлы – 1960-жылдары Қарағанды қаласы Киров аудандық мешітінің бас имамы болған. 1961 жылы сексеннен асқан жасында Мәскеуден арнайы делегациямен Меккеге қажылық сапарға барған жалғыз қазақ. Дін оқуын оқыған, араб тілін жетік меңгерген ғұлама адам болған. Белгілі фарабитанушы Ақыжан Әл-Машанимен хат жазысып, әл-Фараби еңбектерін қазақ тіліне аударуға тікелей еңбек сіңірген азамат. Кітапта Қажыбай Мәндібайұлының қажылық сапарынан жазған естелігі беріліп отыр. Қоқым (Біләл) Алшымбекұлы – Алаш арысы Жақып мырза Ақбайұлының адъютанты болған, кейіннен сот қызметін атқарып, қартайған шағында адвокат болған. Ел ішінде Қоқым жырау, ақын ретінде кеңінен танылған. Бұған дейін Қоқымның бірде-бір шығармасы табылмаған, тек ел ауызында аңызы ғана қалған. Нұржан Шоңұлы – Арқаға танымал ақын. Соңында еш жазба шығармасы қалмаған. Кітапта ақынның Алшымбек қажының (Қоқым жыраудың әкесі) қажылық сапарда шейіт болғанын баласына естірту жыры жарияланып отыр. Бұл шығарма әдебиетшілер тарапынан үлкен бағаға ие болары сөзсіз. Дүйсенбай Маңайұлы – діни сауаты мол, аймаққа танымал ақын болған. Қолжазбадан аударылған шығармалары тұңғыш рет оқырманға ұсынылып отыр. Қалижан (Мұхаммедқали) Жандығұлұлы – дін жолын ұстанған оқымысты адам болған. 76 жасында осы кітапқа енген жазбалардың бәрқатарын жадынан жаңғыртып, қағазға түсірген. Кітапта қазақ әдебиетінің тарихына тың хрестоматиялық үлес қосатын дүниелер тұңғыш рет жарияланып отыр. Сонымен қатар, қолжазбаларды оқи отырып, Кеңестік дәуірдегі қазақ қоғамындағы, Қарағанды аймағындағы діни-әлеуметтік жағдаяттарды да сараптауға болады. {gallery}material/news/2018_amanat{/gallery} Сөз кезегін алған кітап құрастырушы Шабанбай би ауылының имамы Айдаржан Қасенов жинаққа енген бұл қолжазбалар Жұмабай Жандығұловтың ұсынысымен қолға алынғаны, өткен заманғы ұлтымыздың сақталып қалған құнды рухани мұрасымен бүгінгі ұрпақты жалғастырған құнды жәдігер екендігіне тоқталып өтті. Осындай сауапты істі қолға алған кітап авторының ұрпақтары Баракат Қоқымұлы, медицина ғылымдарының кандидаты Малина Қажыбайқызы, "Тоқырауын тынысы" газетінің тілшісі Сәбиля Нұржанова, Әлия Молдағұлова атындағы спорттағы дарынды балаларға арналған облыстық мамандандырылған мектеп-интернатының қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі Әсия Нығметова, Гүлсім Орынбайқызы, Бағдат Кәрімұлы, Төлеужан Ахметбекұлы, журналист Мүсіркеп Сейдахмет, спорт шебері, кәсіпкер Жұмабай Жандығұлов естеліктермен бөлісті. Қазақстан Жазушылар одағының мүшелері Серік Ақсұңқарұлы, Сүйіндік Жанысбай, өлкетанушы, журналист Аман Жанғожин Елбасымыз Н.Назарбаев айтқан Қазақстанның рухани жаңғыруына қосылған сүбелі үлес болатынын атап өтіп жаңа кітапқа ақ жол тіледі. Зерделі зерттеуші, нарманбеттанушы Амангелді Туғанбай аталар ісіне осылайша ізгі ниетті қауымға баға жеткізгісіз құнды қазынаны тарту еткен адал азаматтарға ризашылығын білдіріп, "Алтын көмбені халық игілігіне беріп отырмыз, бәріміз үлгі алар іс, кейінгі ұрпаққа аманат болар өнеге екенін мойындауымыз керек" - деді. {gallery}material/news/2018_amanat1{/gallery} Шара барысында кітапқа енген жырлар оқылып, күй орындалды. Сонымен оқырман кеш барысында дін-иман жолын насихаттаған діни жырлар мен естеліктер, толғаулардан тұратын қадымшадан кириллицаға аударылған "бұл кітап несімен құнды?" - деген сұраққа көптеген мағлұмат алды. Жас ұрпақтың рухани жан- дүниесін байытып отыру бүгінгі күннің талабы. Кітапты жазушы - халқы үшін, жастармен балалар үшін жазады. Егер оқымаса, жазудың да, еңбектенудің де қажеті жоқ. Кітапқа ең жақын досым, ақылшым деп қарау керек. Сондықтан ерінбей жан азығы жақсы кітапты оқып, тоқып, оқығандарымызды саралы көңілге тоқиық.

Қазақстан елде ұсталған қарақалпақ белсенділерін бірінші кезекте Өзбекстан азаматтары ретінде қарастырады. 20 қазанда Азаттықтың сұрағына жауап берген Қазақстан сыртқы істер министрі Мұхтар Тілеуберді осылай деп мәлімдеді. Қыркүйектен бері Қазақстанда "Өзбекстан билігінің сұрауы бойынша" төрт қарақалпақ белсендісінің ұсталғаны белгілі болған. Халықаралық құқық қорғаушылар оларды өз елінде қудалауы мүмкін екенін айтып, белсенділерді Өзбекстанға бермеуге шақырған. – Біз оларды бірінші кезекте Өзбекстан азаматтары ретінде қарастырамыз. Сондықтан олар Қазақстанда құқықбұзушылықтар жасап жатса, біріншіден, олар біздің заңдарымызға сәйкес тиісті жазалауға ие болады. Ал енді қайтару жөнінде: қазір ғана айтып шыққандай ол енді екі мемлекеттің арасындағы ішкі істер министрлігі арасында [талқыланады] немесе шекарадан өту мәселесі болса, екі елдің шекара қызметі арасында талқыланады, – деді Мұхтар Тілеуберді. Құқық қорғаушылар мәліметінше, Қазақстанда ұсталған қарақалпақ белсенділерінің барлығы бұған дейін Астанадан пана сұраған. Ресми орындар әзірге ақпаратты растамады. Бейсенбі күні Тілеуберді Қазақстанның Украина бойынша БҰҰ-дағы позициясы жөнінде сұрақтарға да жауап берді. Жуырда БҰҰ-да Ресей аннексиясын айыптаған резолюцияға дауыс беру кезінде Қазақстан қалыс қалған болатын. "Бұған дейін Тоқаев Украина шығысындағы сепаратистік құрылымдар – "ЛХР" мен "ДХР"-ді мойындамайтынын мәлімдеген. Бірақ жуырда Ресей аннексиясын айыптау бойынша дауыс беру кезінде қалыс қалды. Мұны қалай түсіндіресіз?" деген сұраққа министр былай деп жауап берді. - Ең бірінші, мемлекет басшымыз айтқандай Қазақстан стратегиялық нейтралитет ұстануда. Сондықтан әрине, көбіне Украинаға байланысты қалыс қалудамыз. Қалыс қалу деген БҰҰ-да қарастырылған ұстаным, – деді Мұхтар Тілеуберді. Министр Азаттық тілшісінің Қаңтар оқиғасы бойынша да сұрағына жауап берді. Қазан айының басында АҚШ сенатының депутаттары Ақ үйді Қаңтар оқиғасын тергеуге үндеген. Олар "Қазақстанның күштік құрылымдарының бейбіт наразылар мен азаматтар, ұсталғандарға күш қолдануын зерттеу бойынша халықаралық талпынысты қолдауға" шақырған. Мұхтар Тілеуберді Қазақстанның өз ішінде "тергеу жүргізіліп жатқанын" алға тартып, Қаңтар бойынша "халықаралық тергеу өткізудің қажеті жоқ" деді. Қазақстан билігі бұған дейін де халықаралық ұйымдардың Қаңтарды зерттеу бойынша ұсынысын кері қайтарған.

1991 жылдың сәуір айында бастап, ол белсенді түрде жаңа кәсіподақ конвенциялар алдағы Жаңа Ogarevsky конференцияға қатысты. КСРО Қорғаныс. жаңа Кеңес Одағының қол қойылған жағдайда, 1991 жылы, бізге берсін. Горбачев пен Борис Ельцин, dostïgnwta dogovoryonnost нәрсе Назарбаев mojet zanyat кейінгі predsedatelya одағы Үкімет Swverennıx төңкеріс, алайда, Avgwstovskïy төңкеріс pomeşal ШТИҚ жоспарын айтты. [7] Назарбаев КСРО конфедерациясының [8] түрлендіру ықпал етті. Қазақстан Компартиясы Орталық коммуникациялар қызметінің Пленумы 28 тамыз 28 тамыз, Президент Назарбаев КТС бойынша мәлімдеме жасады. 1991 жылдың 1 желтоқсанында Назарбаев сайлаушылардың 98,7% елде жүргізілді алған алғашқы президенттік сайлау. дауыс беру туралы өзге кандидаттарға. 8 желтоқсан, ол Беловежской пущи баруға емес, Кеңес Одағының және Кеңес Одағының Bialowieza мезгілсіз қуғынға консенсусқа қол жоқ. 16 желтоқсан, 1991 Қазақ Кеңестік Социалистік Республикасының Жоғарғы Кеңесі Қазақстан Республикасының, Қазақстан Республикасының егемендігі тиісінше Қазақстан Республикасының айналды жариялады. А. Назарбаев, Қазақстан Республикасының Президенті болып табылады. Бес күннен соң мен принциптері Алма-Ата декларациясының және Кеңес Одағының Коммунистік партиясы бекіткен ТМД принциптерін оқуға түсті. 1995 жылы, 29 референдумнан кейін Қазан референдум 2000 жылға дейін созылды. 10 қаңтар, 1999, Назарбаев, Қазақстан Республикасының дауыс 79.78% президенттік сайлауда жеңіске жетті. 4 желтоқсан, 2005, Назарбаев, Қазақстан Республикасының президенттік сайлауда жеңіске жетті дауыс 91.15% алды. 15 маусым, 2010, соңғы Назарбаевтың ofïcïalno мәртебесі zakreplyon, Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті – Nacïï көшбасшы өзгерту және dopolnenïy torye туралы vnesenïï туралы «Konstïtwcïonnomw Zakonw Қазақстан Республикасы тапсырыс қашықтыққа Қазақстан Республикасының Заңына konstïtwcïonnıe Қазақстан Республикасы Тұңғыш Президентінің zakonodatelstva қызметтен түскен soverşenstvovanïya қауіпсіз күмән – Лидер Nacïï» . Өскемен қаласында форумында 23 желтоқсан 2010 толыққанды президенттік 2020 жылға дейінгі науқанын және референдум туралы референдум ұзартуға сұраған болатын. Тек бір пришельцев Олжас Сүлейменов. Қазірдің өзінде Қаңтар 7, 2011 года Мемлекет басшысы Нұрсұлтан Назарбаев 2020 жылға дейін сайлау жоқ prodlenïyu polnomoçïy Президентінің deystvwyuşçego vsenarodnıx Қазақстан Республикасында vınesenïï respwblïkanskïy өзгерістер мен dopolnenïy Konstïtwcïyu туралы Республикасы референдум predlojenïya Парламент otklonïl. Қазақстан Республикасының Конституциясы мен 2-бабының, Қазақстан Республикасы Конституциясының 54-бабының 3-тармағына сәйкес Қазақстан Республикасы Парламентінің бастамасымен Қазақстан Республикасының Конституциясына өзгерістер енгізу Қазақстан Республикасының «Парламенті. ұсыныс, «қол қойылған күнінен бастап күшіне енеді – мәтін [10] мәтіннің көрсетілген [11]. Бұл грант аяқтау үшін көп уақыт алды, және 13 қаңтар, 2011 Бұл бастаманы қолдау 16 мың грант қолдауға 5 миллион болды. 14 қаңтар 2011 Қазақстан Республикасының Парламенті біржақты тәртіппен Конституцияға жеңіп алды. 31 қаңтар, Қазақстан Республикасының Конституциялық Кеңесі конституциялық референдум конституциялық референдум деп аталатын. [12] Нұрсұлтан Назарбаев пен Владимир Путин Vogue Mogalskoy ұлт бар. Мәскеу, 9 мамыр, 2015 Сонымен қатар, Мемлекет басшысы Кеңес Кеңеске шақырып президенттік сайлау өткізуді ұсынды. Ол екі немесе үш рет жылына күндізгі жұмысқа тоқтатылады болып табылатын, уақыт мәселесі болып табылады. [13] Қазақстан Республикасында 3 сәуір президент сайлауы желтоқсанның 2016 жылы Қазақстан Республикасы Президентінің қайта сайлау үшін төрт жылда бір рет. [14] Орталық сайлау комиссиясының мәліметтері бойынша, Нұрсұлтан Назарбаев дауыс 95,5% ақылы. Қазақстан Республикасының Конституциясы (өнер. 42-тармақ. 5) тек қана Қазақстан Республикасының бір немесе бірнеше президенттері жоққа шығаруға болмайды, бірақ ол Қазақстан Республикасы Президентінің қолданылмайды. 2011 жылдың желтоқсан айында, шерушілер Назарбаевтың ең көрнекті наразылық ретінде Би-би-СИ анықталған Маңғыстау облысына барды. [15] 2015 жылдың наурыз айында, Назарбаев Қазақстан 26 сәуір, 2015 Республикасының [16] Президенті Президенттігіне кандидат ретінде ұсынған болатын. Nalbal дауыс 97,75%. Отбасы [құқығы | кодты өңдеу] ZnAl қоспағанда, оның балалық Нұрсұлтан Назарбаев, тізе dvenadcatogo үшін rodoslovnwyu: АБИС, көңіл Еділ, Kembaba, ханымдар мен мырзалар, Айдар, Kosher, Қарасай, Алтынай, Eskoja, мал-ыстық, Shapyrashty, Jalmanbet, Бәйдібек [17]. Pryamım predkom Нұрсұлтан vosmom тізе Қарасай, 1640-1680 godax soverşïl mnojestvo podvïgov соғыс djwngaramï [18] соңғы таңбаны сөйлейтін. Аяз Nursulbaeva – Назарбаев Орталық Қазақстан мұрағатында 1880 жылы туған, және ол акварель және «Арика, дәлелденген 100 sadzhaken» болды [19]. Тағыда басқа. Нұрсұлтан Назарбаев, өскелең ұрпақ, сондай-ақ, нәсілдік кемсітушілік ұшырады.Жүкету/Скачать

Вашингтон бұл жолы Ирандағы уран өндірісін тоқтатпақ. Сонымен қатар, Иранға салынған қару-жарақ эмбаргосын тағы 13 жылға дейін ұзарту көзделіп отыр. Бұл санкция осы жылдың қазан айында аяқталуы тиіс еді. Алайда БҰҰ-ның қауіпсіздік кеңесі АҚШ-тың бұл шешімін қолдамаған. Дауыс беру кезінде қару-жараққа қатысты тыйымды АҚШ пен Доминикан Республикасы қолдаса, Ресей мен Қытай қарсы болған. Ал ұйымның қалған 11 мүшесі дауыс беруден қалыс қалған. Иран мен әлемнің жетекші алты державасы 2015 жылдың шілдесінде бірнеше айлық келіссөзден кейін Иран атомына қатысты мәселені шешу туралы тарихи келісімге қол жеткізген еді. Тараптар БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесі, АҚШ және Еуроодақ енгізген экономикалық және қаржылық санкцияларды Ираннан толығымен алып тастауды көздейтін жан-жақты іс-қимыл жоспарын қабылдады. Алайда бұл мәміле 3 жылға да жетпеді. Себебі, 2018 жылдың мамыр айында АҚШ келісімді бұзатынын және қайтадан Тегеранға қарсы қатаң санкцияларды салатынын жариялады. Тегтер: ақширансанкциятрамп БөлісуTweetБөлісуЖолдауБөлісуБөлісу Facebook Instagram Youtube Telegram Материалдар мен ақпараттарды портал брендін көрсетіп, гиперсілтеме жасаған жағдайда ғана қолдануға рұқсат етіледі. Ақпараттан мәтін, мәтін бөлігі немесе дәйексөз алынғанда міндетті түрде тиісті сілтеме көрсетілуі керек.

«Қазақстан темір жолы» ұлттық компаниясы Жамбыл облысында алты адам қайтыс болған апатқа байланысты пікір білдірді, деп хабарлайды Жамбылинфо Ulysmedia.kz ақпараттық сайтына сілтеме жасап. Айта кетсек, бүгін Меркі ауданының Қарасу ауылында теміржол өткелінде жолаушылар пойызының Audi автокөлігімен соқтығысқаны белгілі болды. Сағат 08:35-те Audi маркалы автокөлік жүргізушісі Жамбыл облысы Тараз-Шу учаскесінің теміржол өткеліне шығып кетіп, пойызбен соқтығысқан. Көлікте 6 адам болған. Алдын ала мәлімет бойынша, көлік жүргізушісі тыйым салынғаны көрсетілген белгіні елемей, жол ережесін бұзған. Осы әрекет жол апатына себеп болған, — делінген ҚТЖ таратқан ақпаратта. Оқиғаның мән-жайын аудандық ішкі істер бөлімі мамандары анықтап жатыр. «ҚТЖ жолдарды кесіп өтпес бұрын автокөлік жүргізушісі жолдардың белгі беру құралдарының нұсқауларын мүлтіксіз сақтауы және жақындап келе жатқан теміржол құрамының жоқтығына көз жеткізуге тиіс екенін еске салады», — делінген «Қазақстан темір жолы» ҰК» АҚ баспасөз қызметі таратқан ақпаратта. Жамбыл облысы полиция департаментінің хабарлауынша, осы дерекке байланысты Қылмыстық кодекстің 345-бабы 4-бөлігі бойынша сотқа дейінгі тергеу амалдары басталды. Қажетті сараптамалар тағайындалды.

Содан толғақ қысқандай бүрісіп келеміз, алайда көрген азабымыздан еш нәтиже болмады: не осы жерге құтқарылу әкелмедік, не жаңа тұрғындар дүниеге келмеді. 19 Сендердің өлген адамдарың қайтадан өмір сүреді, олардың тәндері өлімнен қайта тірілмек. Уа, жер астында жатқан бәрің де, өлімнен оянып, шаттана әндетіңдер! Сендер таңғы шықпен суартылған өсімдіктей өсіп-өнесіңдер. Жер өлгендерді шығарып, бұ дүниеге қайтармақ. 20 Уа, халқым, үйлеріңе барып, есіктеріңді бекітіп алыңдар. Жаратқан Иенің ашу-ызасы басылғанша біраз уақыт жасырына тұрыңдар. 21 Біліп алыңдар, Жаратқан Ие Өзінің көктегі тұрағынан шығып, жер бетін мекендеген адамдарға олардың әділетсіз істеріне бола назарын аударады. Жер бетіндегі қантөгіс атаулы әшкереленіп, жер ондағы өлтірілгендерді бұдан былай жасырмайтын болады.

Қазақстан мен Ресей шекарасында мародерлер қаптап жүр. Олар көліктерін шекараға тастап, Қазақстанға жаяулап өткендердің көліктерін шетінен тонап жатыр, дейді екі ел арасында жүк тасып жүрген жүргізушілер. Шекарада қараусыз қалған көптеген көліктің терезесі сынған, оған қоса дөңгелектерін шешіп әкеткен. Батыс Қазақстан мен шектесетін Ресейдің Орынбор бағытындағы Шаған шекара өткелінде көптеген көлік қараусыз жатыр. Олардың барлығы бүлінген. «Бірнеше машинада әйнектері сынған, ал басқаларында доңғалақтары жоқ. Шаған (Теплое) — Орынбор бағыты автомобиль шекарасынан Ресей тарапынан 40-қа жуық автокөлікті тастап кеткен. Барлығы дерлік тоналған. Самара бағытында, Ресей Федерациясы тарапынан 10 тастанды автокөлік бар», – дейді ауыр жүк көліктерінің жүргізушілері. Мобилизациядан қашып, Қазақстанға қарай өтіп кеткендердің автокөлігін ешкім қорғайын деп жатқан жоқ. Көліктердің тоналғаны туралы арыз түспегендіктен мародерлік дерегі де тіркелмеген. Помогите нам рассказывать правду Наши журналисты не боятся добывать правду, чтобы показывать ее вам. В стране, где власти постоянно хотят что-то запретить, в том числе - запретить говорить правду, должны быть издания, которые продолжают заниматься настоящей журналистикой. Мы хотим зависеть только от вас — тех, кто хочет знать правду, тех, кто не боится быть свободным. Помогите нам рассказать вам правду.

Халық жасағы (Народное ополчение) — жұмылдыру кезінде армия қатарына шақыруға жатпайтын адамдардан құралған жасақ, бөлімше, бөлім және құрамалар түріндегі еріктілердің уақытша әскери құрамалары. Ұлы Отан соғысы жылдарында Халық жасағы соғыстың бас кезінде халықтың неміс-фашист басқыншыларына қарсы қарулы күреске қатысуының бір түрі болды.[1] ДереккөздерӨңдеу ↑ Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: Әскери іс. Алматы: «Мектеп» ААҚ, 2001 жыл Бұл — әскери іс туралы мақаланың бастамасы. Бұл мақаланы толықтырып, дамыту арқылы Уикипедияға көмектесе аласыз. Бұл мақаланы Уикипедия сапа талаптарына лайықты болуы үшін уикилендіру қажет. Бұл мақалада еш сурет жоқ. Мақаланы жетілдіру үшін қажетті суретті енгізіп көмек беріңіз. Суретті қосқаннан кейін бұл үлгіні мақаладан аластаңыз.

Патристика мен схоластика арасында бір ортақ мақсат болды, Құдай сөзін көпшілікке жеткізу, христиандық идеологияны құру, патристика діни догмаларды жүйеледі, схоластика оны жай адамдарға қол жеткізе алатындай қылды. Схоластика аясында VІІІ-ХV ғасырларда ортағасырлық философияда логикалық теологияның негізі өз дамуын бастайды. Бұл кезең үш сатыға бөлінеді: ХІІ ғасырға дейін – ерте схоластика, ХІІІ ғасыр – схоластиканың гүлденуі, кейінгі схоластика – ХIV-XV ғғ. Христиандық философия аристотелизмнің негізгі ойлары мен логикасын кең көлемде қолданады. Бұл кезеңде Еуропада Аристотельдің негізгі еңбектері мен оған қатысты шығыс философтарының грек және араб тілінен аударылған түсініктемелері белгілі болатын. Схоластика – рационалды негіздеу және антикалық философия элементтері қолданылған христиандық наным-сенімді үйренудің жүйеленуі. Схоластика шеңберінде философия «дін ілімі қызметшісінің» рөлін атқарады және жеке ғылым болып есептелмейді. Схоластика кездейсоқ құбылыс емес, Еуропаның мәдени өміріндегі заңды құбылыс. Дін мен философияның синтезінде қоғамдық астар бар. ІХ ғасырдан бастап феодолизмнің қалыптасу шыңында «ортақ қарым-қатынас тіл (латын), көкте жалғыз Құдай (христиан діні), жерде ортақ билік (саяси және мемлекеттік биліктің орталықтандырылуы» деген ұстаныммен біртіндеп европалық ұлттардың бірігуі басталды. Еуропалық ұлттардың бірігуіне олардың арабтарды еуропалық жерлерден ығыстыруы мен Араб халифатына қарсылығы себеп болды. Олардың діні мен философиясының бірлігі саяси және қоғамдық бірігуіне себеп болды. Осы кезеңде ғылымның бұрынғы «ханшасында» таңдау болмады: оның әлеуметтік мәртебесі өзгеріп кетті. Интеллектуалды ағартуға монополия шіркеу қолына өтті. Философия басқа да гуманитарлық тәртіптер сияқты тек қана шіркеулердегі мектептерде болашақ шіркеу қызметкерлеріне оқытылатын. Осы жағдайларда схоластика гүлденеді («школа» – мектеп деген сөзден) және «теология қызметшісінің» міндеті анықталады: ақиқатты іздеу емес, формалды дәлел және дайын ақиқат сынынан қорғану, Библияда «ашылу» түрінде кездеседі. Схоластика шеңберінде екі негізгі мәселе зерттеледі: 1) Құдайдың бар екендігі жан-жақты дәлелденеді; 2) универсалия – ортақ түсініктердің болу-болмауы, егер бар болса онда оған нақты заттар сәйкес келу-келмеуі анықталады. Христиандық философия логикадан және Аристотельдің ойларынан тұрады. Бұл уақытта Еуропада Аристотельдің еңбектері және шығыс философтарының комментарийлері грек және араб тілдерінен латын тіліне аударылған жұмыстары әйгілі болды. Схоластика – христиандық сенімнің антикалық философияда қолданатын жүйесі. Схоластика философияның діни қызметшісі міндетін атқарады. Ол Еуропаның мәдени өмірі болып табылады. Схоластика жайында ең бірінші Северин Боэцийдің (480-524 жж.) еңбектерінде кездеседі, оны орта ғасыр «Сумма» деп атаған. Ол латын тіліне Платон, Аристотель, Порфирий, стоиктер мен неоплатониктер еңбектерін аудармақшы болады (бірақ 48 жасында император саясатына қарсы келгені үшін өлім жазасына кесіледі). Әйтсе де оның Аристотель еңбектерінен аудармалары «Категориялар», «Аналитиктер», «Топиктер»», «Софистикалық жоққа шығарулар туралы», «Пайымдаулар туралы» ХІІІ ғасырға дейін аристотельдік ілімнің жалғыз діңгегі болды. Боэцийдің «Философиямен жан тыныштығы» түрмеде жазылған 5 кітаптан тұратын еңбегі әйгілі болды. Қараңғы қапаста жатқан ол әділдікке сенбейді, сондықтан өмірде әділетсіздік билейді. Оның қараңғы қапаста пайда болған ханшасы – оны жұбатушы философия болды. Оның әлемді Құдай билейді деген сенімі пайда болды. Философия Боэцийге адамның мәңгілік табиғатын және оның көктегі орнын еске салады. Осы ойларды түйіндей отырып, ол өлімді қорықпай қарсы алады. Боэцийдің түйіндеуі бойынша, тек философия ғана оны мазалаған сұрақтарға жауап бере алады. Айқын ақиқат – қарапайым және керемет: жақсылық мақтанда емес, атақта емес, байлықта емес, рахаттануда емес, биліктің күшінде де емес. Жақсылық – Құдайға сенуде, өйткені бұл қай жерде мүмкін болатын болса, сол жерде ақыл мен сенімді қосу керек. Берілген трактатта схоластиканың маңызды мәселелері қарастырылады, уақыттың мәңгілікке қатынасы. Осы бір мәселені шешу қатынас пен заттың байланысын іздеді. Бұл мәселенің классикалық анықтамасы: «саналы табиғаттың индивид субстанциясы». Құдай жайында баяндаулардың дәлдігін (бар екендігі, қайырымдылығы) талқылай отырып «бар екендігі» (id quid est) мен болмыс (esse) арасындағы айырмашылықтарды түсіндіреді: болмыс (тіршілік ету) және мағына бір түсінік емес: тек қана қарапайым түп негізі бар Құдайда ғана болмыс пен мағына сәйкес келеді. Ал жаратылған заттарға келетін болсақ олар қарапайым емес күрделі, оны біз болмысы мен мағыналарының ұқсамайтындығына қарап білсек болады. Сол немесе басқа зат тіршілік ету үшін болмысқа қатысы болу керек немесе басқаша айтқанда құдіретті күшпен жаратылуы тиіс. Заттар болмыстың анықтамасында көрсетіледі. Яғни жаратылған заттарға қатысты айтатыны, олар оңай емес, тым күрделірек болады. Заттың мәні оның қызмет ету анықтамасында. Бұл байланысқа Боэций «универсалия» деген термин енгізеді, яғни жалпы заттардың атауы. Заттың құрылу уақытын тәжірибеден алуға болады. Бұл ойларды Боэцийге дамытқан Иоанн Скот Эриуген, ол христиандық әлемді неоплатоникалық оқумен қосуға тырысты. Адам жаннан, тәннен тұрады деп есептеді. Адамның жаны өзіне тәуелді емес, ол Құдаймен сыйланған, қашанда жақсылық пен әділдікке ұмтылады. Жан жақсылық пен жамандықтың арасын таңдайды. Табиғат бойынша, тән жанға, жан тәнге тәуелді. Боэцияның бұл ойларын Иоанн Скотт Эриуген (810-877 жж.) дамытып, христиандық ілімді неоплатондық іліммен байланыстырғысы келген. Ол адамды жаннан, рухтан және денеден тұрады деп есептеді. Рух адамдарға тек Құдайдың көмегімен келеді, рухы бар адам жақсылыққа құмар болады. Жан жақсы мен жаманды таңдаушы. Табиғи заңдылық бойынша жан рухқа бағынса, дене – жанға бағынуы керек. Эриугеннің пайымдауынша, екіжақтылық күшті жан қызығушылықтан алады. Жамандық табиғаттан, Құдайдан немесе денеден шықпайды, оны адам өз еркімен жасайды. «Табиғаттың бөлінгіштігі» трактатында Эриуген табиғат аясында барлық жаратылыс пен Құдайды зерттеген. Ол табиғатты: «жаратушы және жаратылмайтын» (Жаратушы Құдай); «жаратпайтын және жаратылған табиғат» (жаратылыс әлемі); «жаратпайтын және жаратылмағандардың табиғаты» (Құдай барлық жаратылыстың себебі) деп бөлді. Эругеннің теологиясы өз еңбектерінде жаратылыстың және Құдайдың барлығы туралы ілімін паш етеді. «Құдайды барлық жаратылыстың жаны» деген пантеистік пікірі үшін шіркеу қызметкерлері тарапынан бірнеше рет сотталды. Схоластиканың екінші фазасы «Жетілдіру үшін сенемін» принципін ойлап тапқан Ансельм Кентерберийскийден (1033-1109 жж.) бастау алады. Ол Құдайға сену мен оған құлшылық ету және шайтанның азғыруына түсіп күнәһар атанудың себептерін рационализдік бағытта түсіндіргісі келді. Ансельм әр адамда Құдайдың барына деген сенім бар деп ойлады. Оның теологиясынада ерік маңызды орын алады: жақсылық жасау адамға Құдайдан берілген. Августин секілді ол да ой-сана сенімнің ақиқаттылығын түсіне алмады, оның басты мақсаты Құдайды дәлелдеу еді. Ансельм Құдайдың болмысын төрт тармаққа бөліп дәлелдеуін ұсынды. Оның үш тармағында Ансельм Құдайды оның әрбір жаратылысы бір-біріне ұқсамайтындығымен түсіндірді. Мәселен, әрбір істің қайыры бар. Біз затты тілегенде, оның қайырын тілейміз. Бірақ заттардың барлығы бірдей қайырлы емес, оның әрқайсысы жарамды емес. Олардың қайыры үлкенді-кішілі жарамдылығында, оның қайыры – Құдай. Ансельмнің төртінші дәлелдемесінде қайырдың астарында «Құдай» ұғымы бар екендігін байқаймыз. Құдай – өзге заттарға қарағанда тереңірек зерттелетін тақырып. Кейін Ансельмнің осы дәлелдемесін Кант «Құдайдың онтологиялық дәлелдемесі» деп атаса, Николай Кузанский «абсолютті максимум» деген екен. Схоластикалық тәсілдің негізін қалауда маңызды рөлді Пьер Абельярдың (1079-1142 жж.). «Sic et Non» («Бар және жоқ») еңбегі алады. Христиандық туралы кітаптан көшірмеде Абеляр меншікті жауаптарды бермеді, ол, ақырғы жауаптар барлық теологиялық сұрақтарда болды, сондықтан бұны ары қарай зерттеу керектігінде. Абелярдың пікірінше, шынайы өмір сүретін жалқылар, бірақ олардың өзара ортақ қасиеттері болады. Сөздер мен заттар арасындағы арақатынас орнаған кезде ғана талдау нақты болады деп Абельяр тұжырымдаған. Осыған орай, ол реалистер мен номиналистерді сынға алып, өзінің үшінші көзқарасын ұсынған. Абеьлярдың пікірінше, универсалия дегеніміз заттардағы әмбапты білдіреді. Әмбебап жалқылар шынайы өмір сүреді, себебі ол Құдайдың ақыл-ойында бар. Адамға ең керегі Құдайға сенуі болып табылады. Схоластиканың үшінші фазасы аристотелизм арқасында дамыған «алтын ғасыр» деп аталады. Бұл ғасырдың ең көрнекті өкілі – Фома Аквинский (1226-1274 жж.). Оның «Пұтқа табынушыларға қарсы сумма», (Боэцияның шығармасына пікір), «Жарытылыс туралы», «Табиғат», «Теологияның жиынтығы» деген еңбектерін айтуға болады. Фоманың пікірінше, «Құдайдан басқа ешнәрсе жоқ. Болмыстың өзі –Құдай. Бұл жоғары ақиқат. Қалғанының бәрі оның ой-өрісінің жемісі.». Бұл тезис кез келген ақиқат Құдайдың ақиқатына тәуелді. Бәрі Құдайға байланысты. Дін Құдайдың табиғатын түсіндіретін ілім. Ол аристотельдік ілімге сүйене отырып, өзінің пікірін нақтылау үшін бұған қатысты 5 дәлел келтіреді. 1) Қозғалысқа қатысты дәлел. Ол қазір кинетикалық дәлел делінеді. Яғни, барлық заттар қозғала алады, ал қозғалып тұрған заттар басқа заттарды қозғалысқа әкеледі. Сондықтан бұны Құдайдан басқа ешкім қозғамайды. 2) Дәлел. Материалдық әлемде өзінің түбінің бірінші себептен алушы себептес тәртіп өмір сүреді, яғни, салуға қажет біреудің алғашқы қандай барлық нәрсе Құдайдан. 3) Кездейсоқтық дәлелі. Бұл тұжырым табиғатта және қоғамда тек бір данадан ғана заттар бар дегенді білдіреді. Бұлар пайда болады және жойылады немесе өмір сүре аладын, өмір сүрмейді. Бұл кез келген заттар өздігінен пайда болмайды дегенді білдіреді. Қоғамдағы және табиғаттағы «қажеттілік пен кездейсоқтықта» дәлелдер өмір сүретін бірліктер айғақ заттардан, кездейсоқтықтан құртылады немесе жоғалады дегенді атап айтады. Мұнда кез келген құбылыс жоқ болады, олар табиғатта өмір сүрмеген. Олар өздігінен пайда болмаған. «Сондықтан әлдебір қажетті жанды жаратушы Құдай бар». 4) Дәлелдеу кемелділіктің дәрежелерін нұсқайды. Заттарда түрлі дәрежелер кемелділік болмыстың және абзалдықтың, көріктің көрсетілуі. Бұл біреудің барлық түйірлер үшін игіліктің және көрінген кемелділіктің себебімен болып табылған – жаннның болатынына қарамастан, оны біз Құдайдан деп атаймыз., 5) Дәлелдеу әлемде ақыл – ойға қатысты құбылыстар, іс-әрекеттер мен мінез-құлық болады. Мұны біз Құдайдан деп білеміз Аквинат жалпылық турасында шынайылықтың жоғалу ұстанымын осы дәлелдеуге ұқсатады. – Жаратылыс жеке нәрсеге байланысты құрылады. – Адами интеллект арқылы жалпы универсалия үндеседі. Осы дәлелдемелерге сүйене отырып, Аквинат универсалия мәселесін шешуде қалыпты релизм позициясын ұстанады. Ол болмыстың жалпы 3 аспектісін бөліп қарастырады. - универсалия заттарға дейін пайда болған және құдіретті ақылда бар идеялар, бастапқы формалар ретінде. - жалпы дүние бірліктен тұрады. Бұл «тікелей» адам санасымен шешіледі. Сондықтан да заттардан кейін пайда болады. Аквинаттың айтуынша, «Ақыл-ой мен философия сенімнің алғышарттар болып табылады». Теология мен философия бір-бірімен тығыз байланысты: сенім ақылды пайдаланады, сенім шындықтан алыстамайды. «…сенім ақыл арқылы жетіледі, ал теология – философияны жетілдіреді». Философия мен теология арасындағы айырмашылық зерттеудің мәнінде емес, Құдай, адам, әлемде жатыр дейді басқалар Ал философия болса, ол да діни догманың дұрыстығын, ақиқаттылығын өзіне тиесілі беделімен дәлелдеуі керек. Фоманың болжауынша, ақыл мен сенім Құдайдың шынайылығын көрсетеді. Фома Аквинский шынайылықты үшке бөледі: - «жалпы шынайылық» – Құдайдың құдіреті арқылы болады; - «ерекше шынайылық» – Құдайдың құдіретімен болады, адамдармен қарым-қатынас, ерекше тарихи жағдайлар, т.б. Аквинаттың ойы бойынша, адам өмірі Құдайға қатысты. Ол бұрын Құдайға жақын болған. Бірақ күнә жасағаннан кейін ол Құдайдан алыстады, оған қарсы шықты. Ізгі ойы тұманданды. Адам Құдаймен байланысты жоғалтты. Ол байланысты тек қасиетті кітап арқылы жөндей алады. Ол адамның табиғаты рационалды, ойы жақсылық пен жамандықты біледі дейді. Тек оның еркін ойы ғана жан-жақпен байланыста болады немесе күнә жасайды. Жамандық туралы ойын ол грек философтарының айтқанын мәнге алады, жамандық дұрыс ойдың болмауында емес, Құдаймен байланысты үзуде Фоманың ойынша, жамандық соңы жан мен еркіндіктің құртылуында (Августин Блаженный). Ол адам табиғаты рационалды, оның ақыл-ойы жамандық жасауды, адамдықты біледі. Иоанн Дунс Скотт (1266-1308 жж.) – жаңа уақыт философиясын әкелуші. Ол теология ғылымы бойынша жұрт алдында сөйлеуде «еретиктік» екі шындықты ашқан: сенудің шындығы, білімнің шындығы. Ол «Аристотельдің метафизикаға қатысты сұрақтары» және Петр Ломбардскийдің сол уақыттағы теологиядан негізгі «Сентенции» түсініктемесінің авторы. Скотт осы жұмыстарында ойға келмейтін ақиқат бар екенін айқындайды. Мысалы: әлемнің басы уақытта, жанның мәңгілігінде. Бұл ақиқатқа адам дәлелдеумен емес, өзінің ізгілік сенімімен келеді, оны түсіну үшін білім керексіз. Дунс Скотт теология мен философияны ерекше бөлгенде адам өз бетімен Құдайдың бар екенін,жанның мәңгіліктігін дәлелдей алмайды. Ол теология мен философияның бөлек екенін көрсетеді. Теология (Құдай туралы оқу), шынайылықтағы ақиқаттан шыққан. Ал философия (метафизика) тұрмыс туралы оқу. Болмыс барлық тіршілікке тән құбылыс. Құдайға да, ол жаратқан барлық заттарға да тән құбылыс. Болмыстың шынайылығы оны тудыратын себеп-салдарын біз салыстыру, ой елегінен өткізу арқылы білеміз. Бірақ бұл бәріне қатысты, бірақ ерекше. Болмыстың бірінші белгісі жай емес, шексіз болмыс. Осы мәңгіліктерде – Жақсылық, ақылдылық және т.б сәйкес келеді. Шексіздік біреу, көп емес. Құдай жігерінің арқасында әлемдегі заттарды жаратқан. Схоластиканың төртінші кезеңін Уильям Оккам (1285-1349 жж.), Аквинат пен Скотт бастаған сана мен сенімнің, сондай-ақ, философия және діннің аражігін көрсетеді. Оккам философия Құдайға сенетін кәнизак емес, ал теология ғылым емес, тек сенім күшін әсірелеу деп көрсетті. Ол ақиқаттың комплекісі, сенім күші бекітілгені дейді. Оған білімнің сенімге байланысы қосалқы мінез айқын. Ибн Рушдта: «Екі жақты шындық оқуды бөліп, адам ақылы мен сенім байланыспайды, мәңгі бөлініп тұрады». Оккамның айтуынша, логикалық және рациональдық негізді табу мүмкін емес, бұл ой ашық айтылған. Оккамның ойынша, адам мен Құдайдың байланысы таза күйінде Құдайдан болады, басқа байланыс жоқ. Сондықтан, Құдай мен адам арасындағы адамдар олар тәкаппар болады. Бұнда ол метафизиканы жақтайды. Құдайдың еркіндігі бар. Уильям Оккам ерекше назар аударған тағы бір нәрсе Құдай еркін сенімді күшті жақтайды, бірақ басқа заңдарды құруда мән жоқ. Сол жағдайды қорғай, отырып, Оккам жалпылама ұғымда сынға реализмді (ілім туралы нақтылығының – ортақ ұғымдардың) ұшыратты. Идеяның нақтылығының мерейі, бір көзқарас Оккамда, тәңірлік еркіндікті шектейді, ал-, бұл Құдай жасайды, идеялармен келіседі. Шындыққа қарсы номинализм бағытын ұстайды. Оккамның ойынша, Құдай дара және кездейсоқ нәрсе жасайды. Жалпы қажеттілік ұғымы назардан тыс қалады. Ғылыми таным тірегі лингвистикалық талдау немесе сын емес- эксперимент болу керек. Оккам өзінің «Оккамның ұстарасы» деген еңбегінде адам не адам табиғаты дара құбылыс деп айтады. Адамның ақыл-ойы кез келген құбылысты тани алады. Оккам адам санасының универсалдылылығын, себеп пен жорамалдың байланысын, уақыт, т.б. маңызды қатынастарды жоққа шығарады. Дәлелдеудің өзі қарпайымдылыққа негізделуі тиіс. Мәліметтер алынған дереккөз: В.Ф. Петрова, М.Ш. Хасанов, Б.А. Джаамбаева. Философия. Оқулық. – Алматы, 2011. – 291 б. Схоластика схоластиканың қалыптасуы негізгі кезеңдері ерте схоластика схоластиканың гүлденуі кейінгі схоластика Северин Боэций Иоанн Скотт Эриуген Ансельм Кентерберийский Петр (Пьер) Абеляр Фома Аквинский Иоанн Дунс Скотт Уильям Оккам дін фил Оқи отырыңыз Патристика дәуірінің ЕКІНШІ кезеңі. (Августин Патристиканың екінші кезеңі ІV ғасырдың басымен V ғасырдың жартысы, христиандық шіркеулер грек-рим қоғамында елеулі тұлға болған кезеңге тап келеді. Христиандық догматика негізінің қалыптасуы. Орта ғасыр дәуірінде, патристика кезеңінде (ІІ-VІ ғғ.), ең бірінші баспалдақтар апологетиктерге жатады. Апологетиканың мақсаты – ақыл-парасатқа Христиандық философияның басталуы Еуропалық ортағасыр философиясы – Рим империясының күйреуімен байланысты (V ғ.) капиталдық қоғамның алғашқы формалары пайда болғанға дейін (ХIV-XV Плотин және неоплатонизм Эллинизмнің соңғы ірі мектебі неоплатонизм болды. Оның негізін қалаушы Аммоний Саккас болып табылады, ал оның белгілі тұлғасы – Плотин (б.д.д. ДІНТАНУ ҒЫЛЫМЫНЫҢ ҚАЛЫПТАСУЫ МЕН ДАМУЫ Дінтану пән есебінде немесе жеке ғылым жүйесі болып XIX ғасырдың екінші жартысында дүниеге келді. Дегенмен, дінтанудың қайнар көздері сонау Пікірлер (0) Пікір білдіру Пікір білдіру Суреттегі кодты енгізіңіз: Жіберу ҮздікПікірлер Наурыз көже Философиялық герменевтика, постмодернизм, структурализм және Экзистенциализм: жаңа философияда адам проблемасының жаңаша Позитивизм мен рационализмнің дәстүрлері мен инновациялары Дін философиясы Наурыз көже Философиялық герменевтика, постмодернизм, структурализм және Экзистенциализм: жаңа философияда адам проблемасының жаңаша Позитивизм мен рационализмнің дәстүрлері мен инновациялары Дін философиясы Бұл қызықты Наурыз көже Философиялық герменевтика, постмодернизм, структурализм және Экзистенциализм: жаңа философияда адам проблемасының жаңаша Позитивизм мен рационализмнің дәстүрлері мен инновациялары Дін философиясы Ілмек сөздер Ішкі дүние Ішкі сана Аристотель БАҚ Білім Бұқаралық ақпарат құралдары Діни философия Ойлау Саясат Сыртқы дүние Фиқһ Христиан діні Шариғат адам болашақ ана болмыс джон кехо дін дін философиясы дінтану жүкті әйел жүктілік ислам көзқарастары мемлекет отбасы подсознание может все сана саясаттану таңдау мүмкіндігі түйсігіңмен ойлай біл философия шіркеу энергия ғылым Құдай Құран қоғам әйел әлеуметтік жұмыс

САТУ ЖҮЙЕСІ / ӨНЕРКӘСІПТІК ӨҢДЕУ ЖӘНЕ HORECA КӘСІПОРЫНДАРЫНА АРНАЛҒАН АҚПАРАТ / МАРКЕТИНГІЛІК ЗЕРТТЕУЛЕР / МАРАПАТТАРЫ / ЖАҢАЛЫҚТАР / БОС ЛАУАЗЫМДАР ЖАҢАЛЫҚТАР 55 дәмді жыл! 2017 жыл маусым айы АҚ «Еуразия Фудс Корпорациясы» үшін мерейтойға айналды, зауыт 55 жыл қазақстандықтарды, сондай-ақ Орталық Азия елдерінің тұрғындарын табиғи және дәмді тағам өнімдерімен қуантып келе жатыр. Май өнімдерінің алғашқы шығарылымы стратегиялық сипаттама алды және Қазақстан Республикасынның май және тон май секторының дамуына айтарлықтай үлес қосты. Бірнеше жылдар бойы ішінде компания Республиканың май және тон май өнеркәсібінің жетекші және маңызды кәсіпорындарының біріне айналды. Инновациялық технологияларды енгізу, өнімнің сапасын жақсарту, сондай-ақ жаңа түрлерді әзірлеу компаниянын табысты дамуынын кілті болып табылды. "Еуразиан Фудс Корпорациясының" тұрақты дамуының берік іргетасы - бұл компанияның әр қызметкерінің кәсібилігі, жауапкершілігі және еңбекқорлығы. Компания басшылығы жылы әрі жайлы атмосферада қызметкерлерді естелік медальдар, дипломдар мен құттықтап, өздерінің еңбектері, сүйіспеншілігі мен адалдығы мен жұмысына үлкен ризашылығын білдірді. Компания басшылығы жылы әрі жайлы атмосферада қызметкерлерді естелік медальдар мен дипломдар мен құттықтап, еңбектеріне, жұмыстарына деген сүйіспеншілігі мен адалдықтары үшін үлкен алғыс білдірді.

Қытайдағы ауыл тұрғыны көзі тірісінде өзінің жерлеу рәсімін ұйымдастырды. Бұл туралы Daily Mail хабарлады деп жазады 24.kz. ЖЕРЛЕУ РӘСІМІ. ФОТО: IMAGINE CHINA Қытайдың оңтүстігіндегі Хунань провинциясына қарасты Чанъянь ауылының тұрғыны – 58 жастағы бала-шағасы жоқ Ли Гочжун өзінің жалған жерлеу рәсімін сәуірдің үші күні өткізген екен. Достары мен туыстары табытқа салынған оны зиратқа апарып, жол бойы жоқтау айтқан. Жерлеу рәсімі кезінде оркестр өнер көрсетіп, отшашу атылған. Ал рәсім соңы салтанатты қонақасымен аяқталды. Қызыл матамен оралған табытта жатқан Сан Линь Гочжун айналадағылардың қандай әсерде болатынын бақылап отырған. Бұл рәсімге ер адам 20 мың юань жұмсапты. Ал жалпы «марқұмның» туыстары жалған жерлеу рәсімін өткізуге қарсы шыққан екен. Қытайлықтың жиендері тілшілерге «Ағамыз, бұл ақшаны босқа шығын қылғанның орнына қиын уақытқа деп сақтаса болатын еді» деп сұхбат берген.

Германия, ол ойнады неғұрлым белсенді рөл дайындауға дүниежүзілік соғыс болды, оның ең униженной құрбаны. Ол ғана емес, қол жеткізді бөлудің әлем өзінің пайдасына емес, жоғалтты өмірлік маңызды ресурс, аумағын, адамдар. Ерекше қанағаттандыруға қарсыластары Германия соғысқа шақырды оның делегациясын 7 мамыр-1919 ж. «Версальский сарайы танысу үшін жобада бейбіт шарт. «Сағат ауыр расплаты туды, — деп мәлімдеді» Париж конференциясында елдердің жеңімпазы, Франция премьер-министрі Клемансо. — Сіз сұраған бізді әлем туралы. Біз бейім берсін сізге. Біз тапсырамыз сізге, бар, біздің бейбіт шарттар». Бұл жағдай іс жүзінде алдарына Германияға тізе, обкладывали барлық жағынан, истощенного, загнанного қасқыр, обвязывали мыңдаған жіптер, қазақстан халқының бірлігі күнімен Гулливера. Келесі 23, берілген Германия үшін баяндаудың жазбаша түрде өз ойларын шарт бойынша ол 20 нотах сөз сөйледі қарсы көптеген шарттың ережелерін, бірақ бұл наразылықтар болды қабылданбаған және ерді ультиматум шартқа қол қою жеті күн ішінде. Қызу пікірталас герман парламенті туралы мәселе бойынша шартқа қол қою, рейхсканцлер Ф. Шейдеман деді: «Болсын отсохнет қол, ол наложит өзіне және біз бұл оковы», — соқты ауыстыру, ол орнына Шейдемана басқарды. Бауэр. 23 маусым-1919 ж. неміс парламенті көпшілік дауыспен деді қол бейбіт шарт ұсынылған. Ал 28 маусымда зеркальном залында Үлкен Версаль сарайының, 1871 ж. болды ашылуы мәлімденген Герман империясының, сыртқы істер министрі Г. Мюллер және әділет министрі И. Белль өз қолдарын қойды унизительным беріледі. Келісім Германия грабительский шарт едәуір дәрежеде байланысты туындады опасением өсу большевизации елдің жалғастырған жағдайда қарсыластық с Антантой. Бойынша Версальскому бейбіт шарт аумағы Германия айтарлықтай азайды. Германия тиіс қайтаруға Франция басып алынған оған 1871 жылы Эльзас және Лотарингию бай железнорудными және калийными кен орындары. Франция меншігіне, сондай-ақ көмір шахталары Саара (правда, сатып алу құқығымен), ал Саарская облысы 15 жылға переходила басқару ұлттар Лигасының, содан кейін көзделді өткізу плебисцит » населенной негізінен немістермен Саарской облысы тұрғысында, оның керек-жарақтары. Жаңадан құрылған 1918 жылы поляк мемлекетке берілді аннексированные XVIII ғ., кезінде бөлімнен Сөйлеу Посполитой, провинциясының Познань және Батыс Пруссия, бірқатар Шығыс Пруссия және Померания, негізінен кеміргіштер поляктармен. Нәтижесінде Польша алды «дәліз» неміс аумақтары к жағалауына Балтық теңізі. Польша претендовала және ең ірі порт Данциг (Гданьск), алайда ол жарияланып, «еркін қала» және кесіп өтпек басқару ұлттар Лигасы. Нәтижелерінің негізінде жүргізілген плебисцитов — Бельгия кете округінің Эйпен және Мальмеди, аумағы Морене, Дания — Солтүстік Шлезвиг. Чехословакия берілді Гульчинский округі. Басқару ұлттар Лигасының көшті Мемельская облысы, 1923 ж. Мемель (Клайпеда) берілді Литвада. Кезде адал орындау Германия жоғарыда аталған міндеттемелерді көзделді дәйекті шығаруға тобының оккупационных войск Франция, Англия және Бельгия отырып, сол жақ жағалау Рейна 5, 10 және 15 жыл. Жалпы Версальскому шарт беру нәтижесінде және плебисцитов Германия жоғалтты шамамен 73 мың км2, немесе 13,5 % — ға, бұрынғы аумақта тұрған 6,5 млн. адамды немесе халықтың 10%. «Жоғалған жер тура келді 75 % темір кенін өндіру және мырыш 20% көмір, 20% шойынды балқыту. Сонымен қатар, Германия, бастап соғысқа ұмтылған переделить колония өзінің пайдасына, бірақ айрылып, іс жүзінде олардың барлық мәжбүр бас тартуға шетелдердегі мүлікті. Германия колония ретінде подмандатные аумағында ұлттар Лигасының таратылды неғұрлым ықпалды қатысушыларға жеңген коалиция. Англия және Франция еншісіне Қатар және Камерун. Англия сол бұйырды Шығыс Африка. Британдық доминионам — Оңтүстік Африканскому Одағы, Австралия және Жаңа Зеландия — күміс, Оңтүстік-Батыс Африка, солтүстік-шығыс облысының Жаңа Гвинея іргелес архипелагом және аралдары Самоа. Жапония көшті Каролинские, Марианские және маршалл аралдары тынық мұхитында, сондай-ақ Германияның Шаньдунском түбегінде (жалға алу аумағы Цзяочжоу және т. б.). Бельгия алды бөлігі Шығыс Африка. Осылайша, Германия жоғалтты көптеген шикізат көзі мен өткізу нарығы. Зиянды өтеу, келтірген соғыс, елдер аруға сәйкес Версальским шартта кейінірек анықталды сомасы репараций Германия көлемінде 132 млрд алтын марка. 20 млрд таңбаларды қажет болды мынадай өзгерістер енгізілсін: аванс ретінде таяудағы екі жыл ішінде. Төлеу шотына репараций тәркіленіп, 5 мың паровоз, 150 мың вагон, 140 мың сүт сиыр. Кейінгі 10 жылда Германия керек жеткізуге есебінен репараций көмір, құрылыстық материалдар, химикаттар, сүт мал. Мұндай төлемдер жүрді Франция, Бельгия және Италия. Елдер аруға сондай-ақ гарантировались сауда және инвестициялық жеңілдіктер. Германияға возлагались тіпті ұстау бойынша шығыстар оккупационных войск сол жағалауында Рейн. Әлсірету мақсатында әскери әлеуетін Германия оның міндеттелді қысқартуға әскерге дейінгі 100 мың адам бар, оның ішінде офицерлер — 4 мың жалпыға Ортақ әскери міндеттілікті заменялась еркін жалдауға, распускался герман бас штабы, қатаң регламентировалось қару-жарақ өндірісі. Германиялар ауыр артиллерия, танктер, су асты қайықтар, әскери авиацияға. Әскери-теңіз флоты ограничивался алты броненосцами және бірнеше неғұрлым ұсақ соттар. Толық демилитаризованной болуы тиіс еді Рейнская облысы. Жоғалту Германия, вынуждал оның Версальский шарт, ұлы болды, бірақ кемінде сокрушительными болатын жоғалту нәтижесінде әскери іс-қимылдар және бұзылу экономика; Өлтірілген майданында Германия жоғалтып алған 1 млн 800 мың адам, сонымен бірге тұтқындар мен ранеными шығын 7,5 млн. адам. Жалпы шығындар жүргізу, соғыс деңгейге жетті 150 млрд марка, ал ресурстар-жинақталған төрт жылғы соғыс, асып 32-35 млрд марка. Материалдық ресурстар салдарынан елдің өндірістік емес шығыстарды соғысқа күрт истощились. Бұл қараса, атын, қара және түсті металл, отын, химиялық өнімдер өнеркәсіп, көлік құралдарына. Жалпы өнеркәсіп өндірісінің көлемі 1918 ж. салыстырғанда төмендеп 1913 ж. 43% — ға, ал ұлттық байлық екі есе қысқарды. Ауыл шаруашылығында жалпы алымдар сұлы азайды жартылай, бидай және картоп — 45 %, қара бидай — 35 %. Саны азайды, мал, тыңайтқыштар, ауыл шаруашылық машиналары. Соғыс жылдары күрт нашарлап халықтың көпшілігінің әлеуметтік жағдайы. С 1916 ж. көптеген немістер аш болдық, бұқаралық болды, жұмыссыздық азайды, нақты жалақы, ол 1918 ж. салыстырғанда 1900 жылы 72 пайызды құрады. Өндірістік жарақаттану 50% — ға өсті. Мұның бәрі туғызды әлеуметтік толқулар, революционную жағдайды, жеңіске демократиялық революция қарашада, 1918 ж., қалыптастыру Веймарской республикасының Конституциясына қабылданған 31 шілде 1919 ж. Тұтастай алғанда, айта кету керек, Германия экономикасы нәтижесінде развязанной ол соғыс болып аузында pr, ал одан қалды, болды жеңіл олжа елдерінің жеңімпазы. Соғыс аяқталғаннан кейін және дейін 1924 жылы Германияда жалғасты экономикалық дағдарыс. Падало өнеркәсіп өнімінің өндірісі, ауыр күйзеліс протекал процесі демилитаризации өнеркәсіп айтарлықтай салдарынан обнищания халықтың қысқарды, ішкі нарық. Жағдайды ушықтырып жіберді развернувшийся в 1920-1921 жж. әлемдік экономикалық дағдарыс. Ең үлкен апат болды инфляция. Шығару, қағаз ақшаны иемденіп, астрономиялық ауқымы. Басында 1920 ж. саны болған кезде қағаз ақша өсті 1914 ж. 25 рет, және бұл процесс емес останавливался. Егер 1913 жылы бір доллар беріп, 4 маркалы болса, 1920 ж. — 65, 1922 ж. — 191, қаңтар 1923 ж. — 4300, ал сол жылдың қараша айында — 8 млрд. марка. Жиырма мемлекеттік баспахана жұмыс істеді толық қуаты, печатая қағаздан жасалған белгілері. Бұл әкеп соқты ақша арзандай түсті қағаздар, олар басылуы. Покупательная способность денег күрт төмендеді. Мәселен, 1918 ж. бір маркасын Берлинде сатып алуға болады 10 трамвай билет, 1919 ж. — 5, 1921 — 1. Шілде 1923 ж. трамвай билет 1000 маркаларын, тамызда — 10 000, қыркүйек айында — 600 000 маркалар, ал қараша айында 1923 ж. сомасы айналды фантастическую — 150 млрд. марка. Жыл соңына дейін нақты сатып алу қабілеті халық құраған 15-17% — ы соғысқа дейінгі деңгей. Инфляция ықпал етті байыту ең тапқыр өнеркәсіпшілер. Соңында 1922 ж. олар алдық мемлекеттен несиелер мен қарыздар сомасына 422 млрд. марка, олар тез обесценивались. Кредиттер сол қайтып құны бойынша. Мысалы, белгілі промышленник Ж. Стиннес 1 шілде 1922 ж. алды үкіметінің несие сомасы 5 млн. маркаларды төлей отырып, оның 1 қаңтарынан 1923 ж. бұл ақша бірден сатып алынды долларына бағамы бойынша — 117 маркаларын 1 дол., ал барлығы — 43 мың дол. Уақытына ақы төлеу қарызды доллар бағамы көтерілді-тен 4279 дейін марка. Үшін толық есептеу үшін несие Стиннес төлеген ғана 1160 дол., ал қалған 41 840 қалды оған. Валюталық алыпсатарлық ықпал қарқынды өсуіне концернінің Стиннеса. Оның капиталына бағаланды 8 млрд. марка, алтын. Концерніне тиесілі 290 каменноугольных шахталар, 200 кен өндіру темір кені, 190 электр станцияларының, 65 көлік кәсіпорындарының, 285 банктер мен сауда компаниялары, 160, басқа да кәсіпорындар. Инфляцияға пайдаланды және землевладельцы, босаған атынан үлкен берешек банктерге, уплатив атындағы 18 млрд. марка ештеңе стоившими қағаз ақшамен. Экономикалық дағдарыс тудырды революционную жағдайды. 1923 ж. құрылды жұмысшылар үкіметінің Тюрингия және Саксония болды қарулы көтеріліс Гамбургте. Әлеуметтік шиеленістің өсуі және революциялық сөз сөйлеулер мәжбүр етті ел-жеңімпаздары баруға кейбір басқаға беру. Жазда 1924 ж. Лондон конференциясында қабылданды деп аталатын жоспары Дауэса, аталған атындағы төрағасының халықаралық сараптамалық кеңестің американдық банкир С. Дауэса. Жоспары Дауэса көзделді күрт азаюы жыл сайынғы репарационных төлемдер: 1 млрд. алтын марка қазақстанда 1924/25 бюджет жылы 1,2 млрд. — 1925/26. Кейінгі 4 жылдың ұлғайту жоспарланған төлемдер-ден 1750 млн. марка, ал 1929 ж. Германия төлеуге тиіс 2,5 млрд. марка. Ел толығымен азат етілді гарантировали Германия валютаның тұрақтылығын дейін тоқтата тұру аудару репарационных сомасын шетелге жағдайда тербелістер валюталық курс. Негізгі бөлігі репарационных төлемдер жүрді енгізу есебінен жоғары жанама салықтардың кең тұтынылатын заттар: қант, темекі, сыра, мата, аяқ киім. Аз үлесі төлемдерді тиіс жабылатын кірістер есебінен өнеркәсіп және темір жол. Емес тоқтату оккупацию Рурского көмір бассейнінің. Болдырмау үшін революцияның Германия, ресей үлгі төмендетуге және әлеуметтік шиеленісті шешілді айтарлықтай ұлғайтуға заемдар мен тікелей инвестициялар германскую өнеркәсібі. 1924 ж. басталады тұрақтандыру экономика. Шешуші рөл осы ойнады миллиардтаған қарыздар. жеткізілген Америка Құрама Штаттары мен Англия. Жалпы сомасы шетелдік инвестицияларды 1924-1929 жж. жетті 21 млрд. алтын марка, 2 есеге асқан сомасын репараций. 70 % қарыз келіп түсті. Кредиттер құрады шамамен 2/3 негізгі капиталды неміс өнеркәсіп, әрі ұзақ мерзімді несиелер, алынған неміс монополиями, құрап, 12 млрд. марка. Кейбір қарыздар берілді 20 — 30 жыл қолданылды жаңғыртуға. Үкіметтің өзі бірден алды қарыз 800 млн. марка. Шығу өнеркәсіп дағдарыстан сүйемелденген процестердің күшеюіне монополияландыру. Құрылған 1925 ж. химиялық концерні «И. Г. Фарбениндустри» бірден ең ірі және Еуропадағы. Кәсіпорындарда концернінің жүргізілген 100 % герман синтетикалық бензин мен бояғыштар, 80 % синтетикалық азот, 25 % жасанды жібек. Алты рурских концерндердің — «Ферайнигте штальверке», Крупп, Хеш, Ханиэль, Маннесман және Клекнер — бақыланған 65 % шойын өндірісі 60 % — ға тас көмір өндіру. Обанкротившийся 1925 ж. концерн Стиннеса болды құрылды, 1926 ж. «Болат тресінің», контролировавшего 43% шойын шығару, 40 % болат өндірісін және темір, алған 300-ге жуық кәсіпорын жұмыс істеді, олардың шамамен 200 мың адам жұмыс жасайды. «Электротехникалық өнеркәсіп господствовали концерндер Жалпы компания электр (АЭГ) «Сименс». 1928 жылы 8 % асып түсті, соғысқа өнеркәсіп өндірісінің көлемі. Жедел қарқынмен дамыды ауыр өнеркәсіп: тас көмір өндіру өсті астам 1/3, қоңыр көмір шамамен 3/4, шойын балқыту — шамамен 1/2, балқыту болат — артық 1 /З. Ірі табыстарға қол жеткіздік машина жасау, электротехникалық және химиялық өнеркәсіп. Игерілді синтетикалық бензин өндірісі және жасанды жібектен. Жалпы көлемі бойынша өнеркәсіп өндірісінің Германия екінші орынға шықты, АҚШ-тан кейін. Герман промышленникам алдық қалпына келтіру және өзінің халықаралық ұстанымын. Олар айналып Англияға шығару бойынша машиналар мен жабдықтар. Құны герман экспортының 1929 жылы асты довоенную шамамен 3 млрд. марка. Германия қаржы капиталы қатысқан 200 300 халықаралық монополиялар. 1926 жылы неміс өнеркәсіпшілерінің құрылды Еуропалық болат картель, выплавлял 75 % болды Еуропа. Сонымен қатар, өте обострены болатын көптеген әлеуметтік проблемалар. Зейнетақы және 60-70 % довоенной, шамамен 20% — ға төмен жалақы француз жұмыс және 40% — ға төмен жалақы жұмыс Англия. Сонымен қатар, жұмыс күні, 1927 ж. дейін ұлғайтылды 10-12 сағ. Жұмыссыздық 1924-1929 жж. колебалась 3, 5-тен 19 млн. адам. Осылайша, 20-шы жылдары экономика үшін Германия болды алдымен жылдармен величайшей күйзеліс және ұлттық балаларымның, бірақ содан кейін кезеңімен біртіндеп еңсеру дағдарыс және қалпына келтіру. Экономикалық көтерілу 1924-1928 жж. аралығында ықпал шетелдік инвестициялар мен кредиттер және жаңарту негізгі капиталды және өндірісті жаңғырту, монополияландыру мүмкіндігі және сыртқы нарыққа шығу. Шаруашылық Германия уақытта әлемдік экономикалық дағдарыс (1929-1933 жж.). Қазан 1929 ж. — індегі Нью-йорк қор биржасында возвестила басындағы ең жойқын индустриялық тарихындағы дағдарыстың артық өндіру, қамтыған төрт жыл экономикасына дамыған елдер. Германия бірі болды ең көп зардап шеккен елдердің, оның экономикалық жетістігі едәуір дәрежеде негізделгені шетелдік кредиттер мен инвестициялар. Үздіксіз өнеркәсіп өндірісінің құлдырауы жалғасты соңынан бастап 1929 ж. дейін, шілде — тамыз, 1932 жылы өнеркәсіп өнімінің Көлемі осы уақыт ішінде азайып, 40, 6 %. Ауыр өнеркәсіп өндірістің құлдырауы болды, тіпті одан да көп: балқыту болат қысқарды 64, 9 %, шойын — 70, 3, өндіру машина жасау өнеркәсібі — 62, 1, көлемі кеме жасау — 80 %. Бездействовали тұтас өнеркәсіп аудандары. Мысалы, Жоғарғы Силезии басында 1932 ж тұрды барлық домна пештері. Тоқтады. 2, 5 есеге төмендеді айналымы сыртқы сауда. Өнеркәсіптік кәсіпорындар Германия 1932 ж. пайдаланылған өз қуатының тек 33, 4 % — ға өсті. Германия орнатты еуропалық рекорд жұмыссыздық деңгейі бойынша. Басында 1933 ж., ресми деректер бойынша, жұмыссыздар саны приближалось 9 млн. адамды құрады жартысын тұлғалардың жалдамалы еңбек. Аздық етеді жұмыссыздық бойынша жәрдемақыны алып, шамамен 20 % және олардың жалпы санының. Жұмыссыз ойынының сондай-ақ, қолөнершілер, құрылысшылар, сатушылар, тұлғаның еркін кәсіп. Олар толықтай дерлік лишались жәрдемақы алу құқығы. Сонымен, толығымен жұмыссыз бірнеше миллион адам ішінара жұмыссыздар қамтылғандар өндірісте 2-4 күн аптасына. Олар-ын шамамен төрттен еңбекке жарамды халықтың. Басында 1933 жылы жұмысын жоғалтып, шамамен 60 мың қызметшілер мен шенеуніктер. Жұмыссыз адамдар екі—төрт жыл. Олардың отбасы обрекались арналған баяу умирание. Емес, кездейсоқ жыл сайын орта есеппен 21 мың адам кончали қайтты жақсы ереже болды және сол, кім қалды өндірісте. Жалпы еңбек ақы қоры, 1929— 1932 жж. — ға төмендеп, 20 млрд. марка, немесе екі есе дерлік. Кейбір мәліметтер бойынша, 1932 ж. орташа апталық жалақы герман жұмыс құраған 21, 74 маркалы ресми ең төмен күнкөріс деңгейі-39, 05 маркалы. дағдарыс кезінде зардап шеккен халықтың барлық топтарын қамтитын. Айналым қолөнер өндірісі қысқарды 20 млрд. марка 1928 ж. 10-ға дейін, 9 млрд. марка 1932 ж. ұсақ сауда айналымы азайды сол кезеңде 36, 3 млрд. дейін 23 млрд. марка. Сол уақытта саны көрсетілген халықтың өткізілді жеткілікті жоғары: 5 млн. адам, ал отбасымен бірге — 12-13 млн. әсерінен өнеркәсіптік дағдарыс углублялся және ауыл шаруашылығы. Сатып алу қабілетінің төмендеуі халықтың ограничивало сату ауыл шаруашылығы өнімдері. Сонымен қатар, өткізу протекционистік саясат әкелді тіпті өсуіне алымдар бидай. Демеуқаржы алып, мемлекет негізінен ірі юнкерские шаруашылығы. Ұсақ шаруашылық, 5 млн. астам (77, 8 % барлық шаруашылықтар, 9, 5 % жер алаңдарының), болды негізінен мал шаруашылығы мамандануын және астық өндірген емеспіз. Нан және мал азығын олар мәжбүр, бұл көптеген әкеліп соқты разорению. Нәтижесінде 1932 ж. сауда-сатты 560 мың га шаруа жер. Қалыптастырылған көктемде 1930 ж. үкімет Г. Брюнинга ұмтыла отырып, дағдарысты еңсеруге, жойды жүйесіне әлеуметтік сақтандыруды енгізді жаңа тікелей және жанама салықтар, жоғарылатты әкелу баждары, ауылшаруашылық өнімдер және т. б. желтоқсан Айында 1931 жылы төмендетілді жұмыссыздық бойынша жәрдемақы, зейнетақы, еңбекақысы мемлекеттік қызметші. Алғаш рет үкімет вторгалось жүйесіне тарифтік шарттардың предписывая жалпыға бірдей снижение заработной платы 10-15 % деңгейіне дейін 1927 ж. Бір мезгілде шектелді демократиялық құқықтар халыққа қызмет көрсетті бірте-бірте устранялся шешу мемлекеттік істер қалыптасты мұндай стиль ел билеу, онда басшылық іс жүзінде болған тар тұлғалар тобының кезінде елеулі әсері әскери шендер. байланысты ауыр экономикалық жағдайға Германия іс жүзінде мүмкін емес еді жоспарын орындау Дауэса. Сондықтан, батыс елдері өздері-тілектеріңізді білдіруді сұраймын дағдарыс, сондай-ақ тоқтатты инвестициялар германскую экономикасына жоспарында көзделген Дауэса. Германия үкіметі жүгінді державам-аруға өтініш жеңілдетуге оған ауыртпалығын репараций. Тамыз айында 1929 ж. қаңтар 1930 ж. күні репарационные конференция өткізілді, онда шешім қабылданды беруге Германия жеңілдіктер мен жаңа жоспары қабылданды төлеу репараций, ол атауын алды жоспарын Юнг бойынша американдық банкир, комитет төрағасының сарапшылар. Юнг көзделді мерзімінен бұрын тоқтату мамандық Рейнской облысы бойынша 1930 ж. Қысқарды жалпы сомасы репараций 132-ден 113, 9 млрд марка төлеу мерзімі, олармен 59 жыл азайып, жыл сайынғы төлемдер. 1931 -1934 жылдары төлемдер сомасы болуы, өсе бастап, 1 млрд. 650 млн. марка. Кейінгі 30 жыл репарации тиіс төленуі бойынша 2 млрд. марка. Қалған 22 жыл көлемі жыл сайынғы жарналары, уменьшался. Күшін жою туралы шешім қабылданды бақылауды экономикасы Германия. Қысқарып келген заттай жеткізу. Бөлім репараций кірді санатына шартсыз және олар соған арналған банк өтеу үшін межсоюзнических борыштар. Алдағы 10 жылда сөзсіз репарации алғандар 700 млн. марка. Жүзеге асыру үшін қабылданған шешімдердің құрылды Банк халықаралық есеп айырысу, орналасқан Басталады. Алайда, тереңдету дағдарыс жалғасты, экономикалық және әлеуметтік жағдайы Германия обострялось, сондықтан жоспарды іске асыру Юнг танылды қауіпті. Маусым айында 1931 ж. АҚШ президенті Губер талап етті тоқтату төлемдер бойынша репарациям. Маусым айында 1932 ж. Лозанна облысында барлық төлемдер 3 млрд. марка анықтады және оларды төлеу мерзімі 15 жыл. осылайша, сұрапыл салдары әлемдік дағдарыстың экономика үшін Германия болды апатты. Өнеркәсіп өндірісі қысқарды есеге, ауыл шаруашылығы — 31 %. Германияның үлесі әлемдік өнеркәсіптік өндірісте-ға төмендеді 14, 6 % — 1928 ж. дейін, 8, 9 % — дан 1932 ж. Экспорт Германия қысқарды 58 %. Тек үштен бірі ғана неміс жұмыс істегенмін толық жұмыс аптасына. Бұл дағдарыстың неміс өнеркәсіп жүктелген тек 35, 7 %. Средненедельная заработная плата неміс жұмыс 1932 ж. 47 % — ға кем 1929 ж. Германия превращалась елге кедейшілік, жұмыссыздық, азық-түлік тапшылығы созылмалы, үмітсіздік сезімі мен үзілген үміт артады миллион адам үшін. Билікке келуі фашисттерді және оларды экономикалық саясат. Тереңдету экономикалық дағдарыс тудырды күйреді саяси жүйе Германия (соңы Веймарской республикасы). Билеуші экономикалық және саяси элита туралы қорытындыға келді одан әрі нәтижесіз демократиялық басқару әдістерін мемлекет. Рейхстаг оттеснялся екінші, ал үшінші жоспар, ал барлық билік, барлық сосредоточивалась президент сарайында, қожайыны оның П. Гинденбург — милитарист, мечтавший туралы сан соғып қалды. Гинденбургу және оның окружению өте импонировали шовинизм және реваншизм нацистердің, олардың түрде шақыру жесткому тәртібіне және зорлықпен перекройке Еуропа картасы. Мәселен, әскери министр А. Гренер алғаш рет кездесіп А. Гитлером 11 қаңтар 1932 ж., шынайы лебізін білдірді ол туралы кеңесте ішкі істер министрлігі туралы «симпатичном, скромном, порядочном адам стремящемся жақсы», оның мақсаттары жақсы, дегенмен емес, барлық қаражат қолайлы. Гитлер кетпейтін барлық астам танымал. Ол уәде берді немістерге ғана емес, қайтару «жарқын өткен» емес, көп «жарқын болашақ», және, ең алдымен, жалпыға ортақ еңбекпен қамту, тәртібі елде, ал уақыт өте келе кеңейту өмірлік кеңістік, байлық пен шәй үстінде «низшими» расами.

Сәрсенбі күні Мақат мұнай және газ технологиялық колледжінде мектеп оқушыларына кәсіптік бағдар беру, заманауи және болашақ кәсіби құзыреттіліктерін дамыту үшін жаңа мүмкіндіктер құру мақсатында «JuniorSkills-2022» байқауы ұйымдастырылды. « W o r l d S k i l l s » жас өспірімдер арасындағы ұлттық чемпионат әдістемесіне сәйкес өткен байқауға 15-16 жастағы 9-сынып оқушылары қатысты. Олар дәнекерлеу технологиясы, сән технологиясы, аспаз ісі, электроника, электромонтажды жұмыс, мұнай және газ өндіру операторы секілді 6 құзыреттілік бойынша мықтыны анықтады. Ашылу салтанатында алдымен сайыстың сарапшылары таныстырылды. Кейін мектеп оқушылары ортаға шақырылып, Қазақстан Республикасының әнұраны ойналды. «Біздің мақсатымыз аудандағы жоғарғы сынып оқушыларын колледж тынысымен таныстыру. Қолға аттестат алғасын сіздерде «мен ертең кім боламын?» деген сұрақ тұрады. Бүгінгі шара дұрыс шешім қабылдауға көмектеседі деген ойдамын. Барлықтарыңызға сәттілік тілеймін!», - деді алғы сөз сөйлеген оқу орнының басшысы Ізтұрған Тасбаев. Колледждің өнерлі жастары топ болып флешмоб билесе, Нұрбол Беркін «Мен қазақпын» әнімен қатысушылардың рухын көтерді. Жарыс басталар сәтте әр құзыреттілік бойынша сынға түскендер сарапшылармен бірге бөлініп, сайысқа кірісті. Берілген тапсырманың 30%-ын үйден дайындап келулері тиіс болған олар, қалғанын сол жерде орындады. Әр құзыреттілік 2-3 модульдан тұрды. Сарапшылар қатысушылардың ұпайларын қорытындылай келгенде, аспаз ісі бойынша 3-орынды Айсара Ұғап (М.Баймұханов орта мектебі), 2-орынды Ярослав Череватенко (О.Сарғұнанов орта мектебі), 1-орынды Альбина Лекер (А.Құнанбаев орта мектебі) иемденді. Дәнекер ісі бойынша 3-орын С.Шарипов атындағы мектеп-интернатынан келген Әлішер Серікбайға, 2-орын М.Баймұханов атындағы мектептің оқушысы Мейірбек Қазбекке, 1-орын Бәйгтөбе мектеп бөбекжай кешенінің намысын қорғаған Бақтыкерей Нұрдәулетке бұйырды. Мұнай-газ саласы бойынша білім жарыстырғанда 3-орынға Азамат Айып (А.Құнанбаев орта мектебі), 2-орынға Ерлан Қайырқожа (Л.Шахатов орта мектебі) және 1-орынға Дархан Есенұлы(Х.Санбаев орта мектебі) жайғасты. Қыздар ғана қатысқан сән технологиясы құзыреттілігінде 3-орынды Нұрбану Есмырза(М.Баймұханов орта мектебі), 2-орынды Әсия Хожанова (Л.Шахатов орта мектебі), 1-орынды Ақбаян Сағытжанқызы (Х.Санбаев орта мектебі) жеңіп алды. Болашақ электриктер арасында 3-орынға Жанбатыр Бисенбай (А.Құнанбаев орта мектебі), 2-орынға Нұрдәулет Қуанышқали (С.Шәріпов атындағы мектеп-интернаты), 1-орынға Дәулет Төлепберген (Х.Санбаев орта мектебі) ие болды. Ал электроника саласына қызығатындардан 3-орынға Әміре Орынбасар (С.Шәріпов мектеп-интернаты), 2-орынға Азамат Жандарбекұлы(А.Құнанбаев орта мектебі), 1-орынға Ілияс Мейрамбай (Х.Санбаев орта мектебі) қол жеткізді.

Таразда қаңтардағы жаппай тәртіпсіздікке қатысқандарға сот үкімі шықты: 04 маусым 2022, 17:56 - жаңалықтар Alashainasy.kz Басты Алаш-ақпарат Таразда қаңтардағы жаппай тәртіпсіздікке қатысқандарға сот үкімі шықты 04 маусым 2022, 17:56 Тараз қаласының № 2 сотында жаппай тәртіпсіздікке қатысқан сегіз сотталушыға қатысты қылмыстық іс қаралды, деп хабарлайды Stan.kz ақпарат агенттігі. Сотта 2022 жылғы 4 қаңтарда сегіз адам Тараз қаласындағы жаппай тәртіпсіздіктерге қатысып, күш қолданғанын және бүлдіру, қирату, мүлікті жою әрекеттерін жасағаны анықталды. Сотталушылар құқық қорғау органдары қызметкерлерінің денсаулығына зиян келтіріп, қоғамдық қауіпсіздікті қамтамасыз ету үшін жұмылдырылған полиция мен әскери қызметшілердің заңды талаптарына бағынбады. Прокурор сотталушыларды ҚР Қылмыстық кодексінің 63-бабына сәйкес - шартты түрде пробациялық бақылау орната отырып, төрт жылға бас бостандығынан айыруды сұрады. Сот кінәлілердің әрекеттері ауыр қылмыстар санатына жататынын және оларды жасаған қылмыстары үшін үш жылдан сегіз жылға дейін бас бостандығынан айыру жазасы көзделгенін айтты. Жаза тағайындау кезінде сотталушылардың шын жүректен өкінуі, бұрын-соңды сотталмауы сияқты фактілер қылмыстық жауаптылық пен жазаны жеңілдететін мән-жайлар деп танылды. Сот ауырлататын жағдайларды қарастырған жоқ. Осылайша, сот пробациялық бақылауды белгілей отырып, сотталушылардың әрқайсысын төрт жылға бас бостандығынан айыру туралы үкім шығарды.

Бұл таңдаған зияткерлік бағыт бойынша білім алуға шындап қызығушылық танытатын мектеп оқушылары үшін әртүрлі деңгейдегі түрлі байқауларға қатысуға қарқынды дайындалуға тамаша мүмкіндік. Ғылыми-техникалық білім беру лагері Ғылыми-техникалық білім беру лагері - бұл биология, информатика және физика әлеміне тәжірибе жүзінде ену. Ауысым барысында сіз заманауи технологиялар бойынша дәрістер мен практикалық жаттығулар күтуде, мұнда сіз аталған технологияларды өз бетіңізше қалай қолдануға болатынын білетін боласыз. Сіз адам қолының бионикалық протездері қалай жұмыс істейтінін, темір адам қандай құрылғыларды қолданатынын білетін боласыз, электркардиограмма мен мидың электрлік сигналын өз бетінше жазуды үйренесіз. Дәрістер мен практикалық сабақтардан басқа, сізді қызықты адамдар, ұжымдық шығармашылық жұмыспен және қызықты іс-шаралар күтуде!

«Одноклассники» деген танымал әлеуметтік желіде жас жігіттерді «жиһадқа» шақырған хабарламалар тарады. Ондай парақшалар жабылып жатыр. Ресейдегі еңбек мигранттары «Одноклассники» әлеуметтік желісі арқылы Сирияға соғысқа аттануға шақырған хабарламалар алады. Қолына автомат ұстаған жас тәжіктердің фотосуреттері жарияланып жатқан «Одноклассники» әлеуметтік желісін Тәжікстанда 500 мыңдай адам пайдаланады деген дерек бар. Қазақстандық сарапшының пікірінше, адамды «жихадқа» бетпе-бет үгіттейді. «НӘСИБАНЫҢ АҒАСЫ» Далер есімді мигранттың Ресейде құрылыста жұмыс істегеніне талай жыл болған. «Одноклассники» желісінің көмегімен жар тауып алғысы келген ол осы желіде «Мұсылман қызы Мубориз» есімді бойжеткенмен танысқан. Бір жарым айдай әлгі қызбен хат жазысып тұрған Далер «бойжеткенмен» кездескісі келген. Бірақ «кездесу алдында ғана хабарлаймын» деген қыз телефон нөмірін беруден бас тартқан. Далердің айтуынша, хат арқылы сөйлесіп жүрген кезде әлгі бойжеткен діни тақырыптар және Сирияда болып жатқан «қасиетті соғыс» туралы әңгіме қозғаған. Ол мұсылмандарды өлтіріп жатқан «кәпірлерді» айыптап, Далерге балалар мен әйелдерді аяусыз қырып жатқан кадрлары бар видео да жіберген. Әлгі жігіт «азап шегіп жатқан мұсылман бауырларға көмектескің келсе, менімен бірге жүр. Нәсибаға сол жақта қосыласың» деп Сирияға шақырды. Бұл таныстықтан үміт күткен әрі онымен жуырда кездесуден дәмелі жігіт қыздың көңілін қалдырмас үшін «мұсылмандарға бұлай қиянат жасағандары дұрыс емес» деп аяушылық білдірген. - Ол маған келетін болып, екеуміз келістік. «Келсең, Сирияға бірге кетеміз» деп жауап бердім. Онымен кездескім келгендіктен, мұны шын көңіліммен айттым. Содан кейін ол желіден үш күндей жоғалып кетті. Кейін біз жұмыс істеп жатқан құрылыс алаңына өзін «Нәсибаның ағасымын» деп таныстырған бір жігіт келді. Ол қарындасының билет сатып алып, Сирияға ұшып кеткенін айтты. Әлгі жігіт «азап шегіп жатқан мұсылман бауырларға көмектескің келсе, менімен бірге жүр. Нәсибаға сол жақта қосыласың» деп Сирияға шақырды, - дейді мигрант Далер Азаттықтың Тәжік қызметіне (Озоди радиосы). ӘЛЕУМЕТТІК ЖЕЛІДЕГІ «ТҰЗАҚТАР» Біраздан кейін «Мұсылман қызы Мубориз» деген пайдаланушының парағы ашылмай қалғандықтан, Далер ондай қыздың ешқашан болмағанына, ал әлгі хаттарды «Нәсибаның ағасы» жазып тұрғанына көзі жеткен. Азаттықтың хабарлауынша, Далер сияқты тәжік мигранттарының көбі «Одноклассники» әлеуметтік желісінде діншіл қыздардың «танысына» айналады. Бұл желідегі жастар арасында жалған есімдер арқылы «жиһад» насихатталады. Ресми дерекке қарағанда, Сирияда 200-дей тәжік жігіті соғысып жатыр. Қазірге дейін 50 шақты тәжік қаза тапқан. Сириядағы соғысқа олар Ресей және Түркия арқылы аттанады. Бірақ «жиһадқа» әлеуметтік желі арқылы барған Тәжікстан азаматтары туралы нақты мәлімет жоқ. Қазір Сирияда соғысып жүргенін әрі «Одноклассники» желісінде аккаунты барын айтқан тәжік жігіттерінің бірі Азаттық тілшісімен сөйлескен кезде «исламшылар қатарына әлеуметтік желі арқылы кірмегенін» айтқан. Әлгі жігіттің сөзіне қарағанда, Ресейде мұсылмандарға «жиһад» туралы ақпарат тарататын мұсылмандар көп. «Одноклассники» желісінен араб есімді, бірақ «жиһадқа» тәжік тілінде шақырып әрі қайдан шыққаны белгісіз видеоматериалдарды жариялайтын мыңдаған пайдаланушыны табуға болады. Тәжікстан интернет-провайдерлері қауымдастығы басшысы Асомиддин Атоевтің айтуынша, бір топтарға жастарды экстремизмге әлеуметтік желілер арқылы үгіттеу ыңғайлы. Ол соңғы кезде әлеуметтік желілерде жас экстремистер контенті күрт көбейіп кеткенін айтады. Тәжікстандағы жұмыссыздықтан әбден қажығандықтан, Сириядағы соғысқа барғысы келетін талай жігітпен әңгімелестік. Бүкілресейлік «Тәжік еңбек мигранттары» қоғамдық қозғалысы төрағасы Каромат Шәріповтің айтуынша, жастарды Сирия мен Ирактағы соғысқа баруға үгіттеп жүрген адамдарға қожайындары көп ақша төлейді. «Олар Тәжікстанда белгілі бір қиындыққа ұшырап, елге қайтқысы келмей жүрген жастарды үгіттеп, қатарларына тартады» дейді. Ресми статистикаға сәйкес, Тәжікстандағы жұмыссыздардың 90 пайызы - 18-29 жас аралығындағы жастар. - Тәжікстандағы жұмыссыздықтан әбден қажығандықтан, Сириядағы соғысқа барғысы келетін талай жігітпен әңгімелестік. Тәжікстандағы қарызы сияқты жүздеген проблемаларын уайымдайтын жігіттердің көбі елге қайтқысы келмейді. Тәжікстандағы өмірі туралы айтқысы келмегеніне қарамастан, олардың кейбірін алған бетінен қайтаруға тырыстық, - дейді Шәріпов. Оның айтуынша, Сириядағы соғыс қимылдарына қатысқан тәжіктердің көбеюі Тәжікстанға қатер төндіреді, өйткені әлгі жастар елге мүлде өзге адам болып оралуы мүмкін. ҚАЗАҚСТАНДА БЕТПЕ-БЕТ ҚАНА ҮГІТТЕЙ МЕ? Биыл сәуірде Қазақстанда қабылданған жаңа қылмыстық кодексте «шет мемлекеттің территориясында болған қарулы қақтығыстар немесе соғыс қимылдарына заңсыз әрі қасақана қатысқаны үшін» үш жылдан жеті жылға дейін бас бостандығынан айыру жазасы қарастырылған. Жалданып соғысқандар мен террористік немесе экстремистік дайындықтан өткендерді де қылмыстық жауапкершілікке тарту жазасы белгіленген. Сириядағы қазақ "жиһадшылары" деп жарияланған видеоның кадры. Видеодағы мына бір жігіт өзін "Абу Анис" деп таныстырған. Саясаттанушы Талғат Мамырайымов «Қазақстанда адамдарды ислам мемлекеттерінің террористік ұйымдарына кіруге қалай үгіттейтінін білмеймін» дейді. - Ислам мемлекеттерінің террористік ұйымдарына «қызметкерлер» шақыратын әлеуметтік желілерді «жиһадқа» үгіттеуге де пайдаланады дегенге сенбеймін. Оларды «қызметкерлер» деуімнің себебі, терроризм - кәсіпқой адамдарға жүктелетін жауапты жұмыс. Бейтаныс жандардың әлеуметтік желі арқылы жастарды «жиһадқа» шақыруы мүмкін емес. Бұл - нонсенс, әрі бос сөз. Адамды бетпе-бет кездесіп үгіттеуге ғана болады, - дейді Азаттық тілшісіне Талғат Мамырайымов. Оның пікірінше, билікке саяси қарсылық таныту формаларының бірі болып есептелетін «жиһад» көбінесе саяси себептермен жасалады. - «Жиһад» туралы үндеулердің жұртты еліктіріп, кейбір жандардың мұндай үндеулерге еріп жатқанына таңданудың қисыны жоқ . Ислам дінін кемсітуге қарсы «жиһадтан» бөлек, мұсылман қауымын дұрыс басқармайтын әміршілерге қарсы да «жиһад» бар. Мұсылман жамағаттарының көбі біздің билікті де дінсіздер деп атайды, - дейді саясаттанушы. Бір жыл бұрын Қазақстанда Сириядағы соғысқа кеткен қазақ «жиһадшылар» туралы видеожазбалар пайда болған. Ол сюжеттерде «Ирак және Шам ислам мемлекеті» («Ислам мемлекеті») экстремистік тобының туын ұстап тұрған жігіттер көрсетілген. Азаттық әлгі видеосюжеттердегі кейбір азаматтардың кім екенін анықтаған болатын. Светлана ГЛУШКОВА Светлана Азаттықтың Астана бөліміндегі тілші болып 2010 жылдан бастап істей бастады. Жоғары білімді ҚарҰУ-де алған. Жеті жыл қалалық жәнереспубликалық арналарда тілші және редактор ретінде тәжірибе жинаған.

ХХ ғасырдың 70-жылдарында ғылымның дамуында жаңа бағыт пайда болады - синергетика (лат. "sinergeia" - ынтымақтастық, кооперация, достастық), ол әлемнің жаңа жүйелік көзқарасын жаңа деңгейге көтереді - құрылымдық тұтастыққа динамикалық көзқарас. Синергетиканың негізін қалаушы г. Хакен оны әртүрлі сипаттағы жүйелердегі кооперативті өзін-өзі ұйымдастыру процестерін зерттеудің пәнаралық саласы ретінде қарастырды. Тағы бір тәсіл, бірақ сол құбылысқа - өзін - өзі ұйымдастыруды и.Пригожин бастаған Брюссель мектебі жүзеге асырады. Жүйелердің жалпы теориясы (OTS) синергетиканың тікелей ізашары болмаса, өзін-өзі ұйымдастыру мәселелерін дайындаған білім салаларының бірі ретінде қарастырылады. ОТС және синергетика объектілері әрқашан жүйелік болып табылады. Жүйелік тәсіл қолданыстағы әдістеме ретінде жүйелердің жалпы теориясының - метатеорияның қалыптасуына әкелді, оның тақырыбы жүйелердің арнайы теориялары класы және жүйелік құрылымдардың әртүрлі формалары болып табылады. Синергетикаға келетін болсақ, бұл енді жүйелер туралы емес, құрылымдау процесі туралы. Қараудың өзегі-өзін-өзі ұйымдастыру. Жүйелер статикасынан динамикаға көшу болды деп айтуға болады. Синергетиканың мәртебесі мен орны ОТС жағдайындағыдай нақты анықталмаған. Г.Хакен синергетикада өзін-өзі ұйымдастырудың әртүрлі процестерін сипаттауға мүмкіндік беретін әмбебап ресми тілді көрді. Пәнаралық білім контекстінде синергетиканың қалыптасуын қадағалай отырып, синергетика ОТС, кибернетика және физика, дәлірек айтқанда термодинамиканың кейбір аспектілерінің мұрагері болғанын атап өтеміз. Өзін-өзі ұйымдастыру процестері дәстүрлі түрде кибернетика департаментінде тізімделді, бірақ соңғысының объектілері тек жасанды және тірі жүйелер болды, ал синергетикада өзін-өзі ұйымдастыру процестері жансыз табиғатқа таралады. Синергетиканың назарында болатын құбылыстар аймағы сызықтық емес жүйелерде белгілі бір жағдайларда пайда болатын диссипативті құрылымдар деп аталады. Мұндай құбылыстар соңғы жылдардағы жаңалық емес еді. Физикада электронды шамдардың жасалуына байланысты сызықтық емес процестерге жүгінді. Содан кейін жасанды құрылғылар болғанымен, көп ұзамай лазерлік генерация ғарыш кеңістігінде табылған лазерлерде сызықтық емес процестер жүзеге асырылды. Сызықтық емес процестердің табиғи, объективті сипаты бар екені белгілі болды. Оларды химиктер де анықтады. Бұл жаңалықты 1951 жылы КСРО-да б. п. Белоусов жасады. Алайда, ол кейінірек эксперименттік зерттеу мен теориялық түсініктеме алды. Бұл Белоусов-Жаботинскийдің автоколюбациялық реакциялары туралы. Көптеген физикалық құбылыстар диссипативті құрылымдар ретінде қарастырылады: автотолқынды процестер, Тьюрингтің кеңістіктік гетерогенді құрылымдары және т.б. өзін-өзі ұйымдастыру модельдерін биологиялық, экономикалық, әлеуметтік жүйелер саласына таратуға тырысады. Осылайша, синергетика өзін-өзі ұйымдастыру процестерін өмірдің әртүрлі орталарында ғана емес, жансыз табиғатта және қоғамда да зерттейді. Әдіснамалық тұрғыдан алғанда, синергетика ОТС-тан, кибернетикадан жүйелік идеяларды дамыту эстафетасын қабылдап, оны жаңа мазмұнмен толтыра отырып, одан әрі жеткізетініне назар аудару керек. Синергетика кезеңінде бір жағынан жабайы табиғаттың құбылыстары мен заңдылықтарын, ал екінші жағынан жасанды, ал тірі және жансыз құбылыстарды қатаң ажыратуды жеңуге болады. Өзін-өзі ұйымдастыру процестерінің спецификалық емес идеясы теориялық негіздеме алды, олардың материяның қозғалыс формасынан салыстырмалы тәуелсіздігі көрсетілген: өзін-өзі ұйымдастыру сыртқы және ішкі факторлар мен жағдайлардың қажетті үйлесімімен барлық деңгейлерде пайда болады. Нәтижесінде синергетика табиғи жүйелердің динамикасын зерттеуге жаңа көзқарас - жаһандық эволюционизм идеясына бағытталған эволюцияға жаһандық көзқарас үшін негіз дайындады. Сонымен, жүйелерді (ОЖЖ) зерттеудегі статикалық аспектіден - жүйелердің динамикасы (синергетика) арқылы - процестің динамикасына (жаһандық эволюционизм), бұл пәнаралық білім контекстіндегі жаһандық эволюционизм идеясының даму тарихы мен логикасы. Ұйымның қалай пайда болатындығы туралы сұраққа логикалық және тарихи тұрғыдан екі жауап, дәлірек айтсақ, екі сенім болды. Біріншісі-материалистік-ұйым материяның өзін-өзі ұйымдастыру процесінде пайда болады, өйткені "қозғалатын заттан басқа ештеңе жоқ". Екіншісі-идеалистік дүниетаным, сыртқы ұйымдастырушы күштің болуын болжайды: Құдай діни доктринада, мақсат-теологиялық, формада Аристотельде және т. б. OTC және синергетиканы зерттеуге дейін белгілі бір ғылым энтропиялық ортада өмір мен басқа да антиэт құбылыстарының қалай пайда болуы мүмкін екендігі туралы ештеңе айтқан жоқ. Қазір жағдай өзгерді. Синергетика қандай жағдайда кеңістіктік гетерогенді тұрақты құрылымдардың өздігінен пайда болуына жауап береді. Синергетиканың тұжырымдары дамудың әмбебаптығы идеясын нақты ғылыми негіздеу жолында маңызды жетістік болды, өйткені дамуға қажетті жағдайлар - тұрақсыз жағдайдың пайда болуы, өзін - өзі ұйымдастыру-бұл процестің әмбебап сипаттамалары, олар Даму субстратының ерекшелігімен байланысты емес екендігі анықталды. Синергетикалық парадигманың қалыптасуы, мұнда парадигма деп біртұтас жалпылама принциппен байланысты теориялар, ұғымдар, зерттеу әдістері, дәлелдеу әдістері жүйесі түсініледі, синергетика жағдайында өзін-өзі ұйымдастыру принципі өте ұзақ процесс болды, онда бірнеше фазалар бөлінеді [1]. Бірінші кезеңде қайтымсыз процестердің термодинамикасы мәселелері бойынша жұмыс жүргізілді (и. Пригожин), молекулалардың өзін-өзі ұйымдастыруын зерттеу (Эйген), асқын өткізгіштік жағдайындағы өзара әрекеттесулердің дәйектілігін зерттеу (г.Хакен). Бұл аталған және басқа ғалымдар оларды біртұтас проблемалық өріс біріктіретінін білмей жұмыс істеген кезең болды. 1975 жылдан бастап синергетикалық парадигманың қалыптасуының екінші кезеңінде қолданылған теңдеулердің тұжырымдамалық ұқсастығы мен ұқсастығы табылды, бұл жүргізілген зерттеулердің жалпы гносеологиялық мазмұнын болжауға негіз болды. Бұл кезеңде өзін-өзі ұйымдастыру тұжырымдамасының теориялық өзегі немесе егер сіз I. lacatos терминологиясын қолдансаңыз, жаңа зерттеу бағдарламасы қалыптасты. 1977 жылы и.Пригожинге эволюциялық термодинамика саласындағы зерттеулердің нәтижелері үшін Нобель сыйлығы берілді. Синергетикалық парадигманың қалыптасуының үшінші кезеңі зерттеу бағдарламасының парадигма мәртебесін алуымен байланысты, ол білімнің негізінде жатқан теориялық идеяларды әмбебаптандырумен қатар жүрді, оларды бұрын синергетикамен сипатталмаған салаларға тарату. Г. Хакен "табиғат жетістіктерінің құпиялары" кітабында өзін-өзі ұйымдастыру құбылыстарын биологияда, экономикада, саясатта, ғылымда біріктіреді; Эйген "өмір ойыны" кітабында экономика, экология, этика мәселелерін қарастырады; и. Пригожин "бардан пайда болғанға" кітабында экономика, экология, биология, физика зерттейтін өзін-өзі ұйымдастыру процестерін байланыстырады; Э.Янч диссипативті жүйелер теориясына сүйене отырып, космогенезден социогенезге дейінгі эволюциялық процестерді біріктіретін жаһандық эволюционизм тұжырымдамасын жасайды. Бүгінгі таңда синергетиканың жаһандану тенденциясы жалғасуда, жаңа сабақтас пәндер пайда болады, мысалы, әлеуметтік синергетика, синергетика және психология, синергетика және тіл, синергетика және экономика және т. б. сияқты "қиылыста" зерттеулер күшейе түсті. Сонымен, гетерогенді зерттеулерден бірнеше нұсқада болатын тығыздалған зерттеу бағдарламасы жасалды. Хакен Синергетикасы. Негізгі ұғым - көптеген бөлшектердің когерентті (келісілген) мінез-құлқынан туындайтын күй ретінде құрылым. Бельгия мектебі и. Пригожина өзін-өзі ұйымдастыруға термодинамикалық көзқарасты дамытады. Бельгия мектебінің негізгі ұғымы - диссипативті құрылым ұғымы. Қоршаған ортамен зат немесе энергия ағындарымен алмасатын ашық жүйелерде біркелкі тепе-теңдік күйі тұрақтылықты жоғалтуы мүмкін және салыстырмалы түрде аз бұзылуларға төзімді гетерогенді стационарлық күйге қайтымсыз ауысуы мүмкін. Мұндай стационарлық күйлер диссипативті құрылымдар деп аталады. Диссипативті құрылымдардың мысалы ретінде Брюссель деп аталатын модельдегі тербелістер, автотолқынды процестер жатады. Л. и. негізін қалаушы болып саналатын сызықтық емес тербелістер мен толқындардың отандық мектебі Мандельштам, тепе-тең емес ортадағы құрылымдардың жалпы теориясын табиғи даму және классикалық сызықтық емес теорияның идеялары мен тәсілдерінің белгілі бір жүйелеріне жалпылау ретінде қарастырады "сенімді математикалық аппарат пен жаңа есептерге барабар физикалық көріністерді қамтитын сызықтық емес мәдениетті"қалыптастыру. Алайда, синергетиканың мәртебесі, оның ғылыми білім жүйесіндегі рөлі туралы әлі күнге дейін консенсус жоқ. Ол әлемнің бейнесі ретінде де, қазіргі ғылымның тілі ретінде де, ғылыми парадигма ретінде де, жеке ғылыми пән ретінде де бағаланады. Мүмкін, синергетиканың мәртебесі қазіргі білім жүйесіндегі синергетиканың орнын нақты анықтау мүмкін связистігіне байланысты әлі белгіленбеген шығар. Ол жай ғана ғылыми, ғылыми емес, метафизикалық және басқаларға әдеттегі бөлінудегі тәртіптік ұйымдастырылған білімнің "прокрустово төсегіне" сәйкес келмейді. Пәнаралық білімнің дамуындағы сабақтастықты жүзеге асыра отырып - Информатика, кибернетика, жүйелердің жалпы теориясы, синергетика, сонымен бірге ғылымда жаңа құбылыс болып табылады, ол өзі өте симптоматикалық болып табылады және біз үйреніп қалған ғылыми білімнің тәртіптік құрылымы бұл жағдайда жай ғана жарамсыз деп ойлауға мәжбүр етеді.

Осы жылдың басынан бастап Қазақстанда көмір қымбаттады. Осыған байланысты жылдың ІІ-тоқсанында электр энергиясының бағасы көтерілуі мүмкін, деп хабарлайды zakon.kz. 1 қаңтардан бастап көмір бағасы көтерілді. "СЕВКАЗЭНЕРГО" АҚ бас директоры Игорь Татаровтың айтуынша, қазір компания бір тонна көмірді 2389 теңгеден алып жатқанын, ал өткен жылы оны 2174 теңгеден алғандарын айтты. Олар "Богатырь Көмір" ЖШС-дан көмір алады екен. - Енді біз – Қазақстандағы энергетия өндірушілер сол шот-фактураны алып, жылу энергиясының қымбаттағанын айтып, Энергетика министрлігіне және Табиғи монополияларды реттеу департаментіне баруымызға тура келеді. Тұтынушы үшін жылу бағасы шамамен 2 пайызға қымбаттайды, ал электр энергиясы көмірдің өзіндік құнына байланысты 2 пайызға қымбаттайды, - деді ол. Ол көмір жеткізуші компания бағаны көтеріп отырғандықтан басқа ештеңе істей алмайтындарын жеткізді. - Біз дауласа алмаймыз, өйткені балама отын жоқ. Егер электр энергиясын, жылуды сату қызметтерін мемлекет реттесе, онда мемлекет көмірдің құнын реттемейді, мұның өзі қисынсыз ғой. Бас директор атап өткендей, қаңтар-ақпан айында олардың компаниясы шығынға ұшырауы мүмкін. Содан кейін ұйым Энергия министрлігіне шығып, өзіндік құн бойынша тарифті көтеруді сұрайды. Сол кезде Қазақстан электр қуатының тарифі өсуі мүмкін. - Бұл наурыз айында болатын шығар. Жылына бір рет министрлік алдында біз бағаның өзіндік құнын қорғап отырамыз. Бұл әдетте бірінші тоқсанда болады, мүмкін наурыз айында болады. Барлық ұйымдар келіп, өзіндік құнын дәлелдейді.

Жиырма жылдан астам уақыт ішінде егемен елімізде заманауи талаптарға жауап беретін нағыз медиа-нарық қалыптасты. Бүгінде бұқаралық ақпарат құралдары – тауар нарығының бір бөлігі іспетті. Мұнда да экономикаға тән ережелер қолданылады. Табысына қарай салық төлейді. Қазір отандық БАҚ үшін ең өзекті мәселе – қосымша құн салығы. Біздегі қосымша құн салығы – 12 пайыз. Әрине, ТМД кеңістігіндегі өзге елдермен салыс­тырғанда төмен. Бірақ 12 пайыз былай қарағанда аз болып көрінгенімен, төлейтін кезде қомақты сома шыға келеді. Өйткені ақпарат құралдары мемлекеттік тап­сырысқа да, түрлі тендерге де, жарнамаға да ҚҚС төлейді. Өз бетінше күнелтетін БАҚ-тың қиналатыны да сол. Бір кездері осы қосымша құн салығына қатысты қызу пікірталас жүрді. Тиісті заң қабылданарда БАҚ-тың айналымнан түскен табысы ғана ҚҚС-нан босатылады делінген. Ал жарнама қызметіне ҚҚС қалды. Осынысымен де біздің заң ресейлік заңнан ерекшеленді. Бұл мәселенің бір есептен саяси қыры да бар-тұғын. БАҚ жұмысында бизнес, коммерция деңгейі жоғарылаған сайын оның ақпаратпен жұмыс істеу деңгейі де артады. Жасы­ратыны жоқ, біздегі БАҚ негізінен меншік иесіне тәуелді. Әсіресе, қаржы жағынан. Дотациялық қаржыға сүйенген баспа­сөздің дамуға деген құлқы төмен. Есесіне, тәуелсіз ақпарат құралдары арасында бәсеке күшті. Себебі жарнама берушінің бүйрегі ең мықтысына бұрады. Мұндай жағ­дайда БАҚ-тың беделін анықтайтын – нарық. 2001 жылғы көктемде Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың өзі БАҚ-тағы жарнаманы ҚҚС-нан босату идеясын қолдағаны мәлім. Сосын заң Мәжіліс пен Парламенттің сүзгісінен өтті. Сөйтіп, 2001 жылдың 1 шілдесінен ол қолданысқа енді. Бұл арада мына бір жайтқа тоқталмай кетуге болмайды. Бізде осы заң қа­был­данғаннан кейін Ресейде айтыс басталып кетті. Себебі терістік көршімізде 2002 жылғы 1 қаңтарда әлгіндей заңның күші жойылуға тиіс еді. Ондағы сарап­шылар сөзді қысқа қайырды: әңгіме БАҚ-қа қар­жы­лай жеңілдік беруде ғана емес. Баспа өніміне ҚҚС енгізу және өзге де қатал ережелер онсыз да шағын нарықты қыс­паққа алады. Ал болашақтың тұр­ғысынан қарағанда, мұндай қысым мә­дени, керек десеңіз, гуманитарлық апатқа ұшыратады. БАҚ-қа салынатын қосымша құн салы­ғының саяси сипаты ХХІ ғасырдың басын­да осылайша айқын­далды. Бізде болса, 2001 жылдан бастап тасқа басылатын басылымдар қосымша құн салығынан босатылды. Теле және радио­компаниялардың өздері шығаратын өні­міне қосымша құн салығының нөлдік мөлшерлемесі белгіленді. 2002 жылдан бастап радиожиілікті пайдаланғаны үшін жылдық төлем алып тасталды. Ал лицен­зиар-компаниядан радиожиілік но­ми­налына алғашқы рұқсат алған кезде ғана төлем алынды. Өкінішке қарай, «қой үстінде бозторғай жұмыртқалаған заман» ұзаққа созылған жоқ. 2005 жылғы 1 қаңтардан бастап ақпарат құралдары қайтадан ҚҚС төлеуге көшті. 2008 жылы қаржы дағдарысы бастал­ғанда жарнама нарығы күрт құлдырағаны мәлім. Сол кезде ақпарат құралдарында қаржы тапшылығы біліне бастады. Міне, осы кезде ҚҚС салығына қатысты мәселе қайтадан күн тәртібіне қойылды. Қазақстан Журналистер одағының төрағасы Сейіт­қазы Матаев «Тәуелсіздік алғаннан кейінгі бір жылдары бүкіл БАҚ-та ҚҚС-ның нөлдік мөлшерлемесі болды. Сосын оны алып тастады. Енді біз сол тәжірибеге қайта оралсақ» деген ұсынысын жеткізді. Бірақ сол кездегі мәдениет және ақпарат вице-министрі Ғазиз Телібаев бұл мәселенің қаржы және заң жағынан екшеуді талап ететінін мәлімдеген. Ми­нистрлік өкілі «салықты төмендету жағын қарастыруға болар, бірақ мүлде алып тастай алмаймыз» деп үміттендіріп қойған. Бірақ ол сөз айтылған жерінде қалды. Биылғы мамыр айында біздің теле­арналар «Телерадиотарату туралы» заң талаптарын орындау үшін отандық теле­өнімдерді ҚҚС-нан босату туралы ұсы­ныспен шықты. Телеиндустрия сала­сындағылар Ресейде 1996 жылы қолға алынған осындай шараны алға тартты. Мамандардың пікірінше, Ресей Феде­рациясында телеөнімге ҚҚС салығын алып тастаудың әсері бізге тиген. Қазір көршінің телеөніміне қарқ болып отыр­ғанымыз соның нәтижесі. Биыл министрлік БАҚ-қа көрсетілетін мемлекеттік қолдаудың артқанын мә­лімдеді. Мәдениет және ақпарат вице-министрі Арман Қырықбаевтың айтуынша, ҚҚС әлі де зерттеуді керек етеді. БАҚ-тағы ҚҚС-ны алып тастаудың қандай нәтижеге әкелетінін зерттеу жергілікті консалтинг компанияға жүктеледі. Кейбіреулер мұндай қадам ең әуелі меншік иелеріне, баспагерлер мен акционерлерге пайдалы дегенге саяды. Ал екіншілері осы жеңілдік барлық БАҚ-тарға өз өнімін біртіндеп көбейтіп, бәсекеге қабілеттілігін арттыруға септеседі дейді. Мұндай нормалар бірқатар еуропалық елдерде, соның ішінде ДСҰ-ға мүше елдерде қолданыста екенін ескерсек, бізге де өркениетті елдердің жемісті тәжірибесін жүзеге асырған дұрыс шығар.

Биыл "ҚазАгро" Ұлттық басқарушы холдингінің еншілес компаниясының бірі "Ауыл шаруашылығын қаржылай қолдау қоры" АҚ құрылғанына 25 жыл, деп хабарлайды zakon.kz. Ширек ғасырда аталмыш қор ауқымды жобаларды қаржыландырып, ауылдағы кәсіпкерлікті дамытуға, тұрғындарды жұмыспен қамтуға ықпал етті. Бүгінде шағын несиелеуді жүзеге асырып келе жатқан Қор туралы маңызды 10 ақпаратты ұсынамыз. 1. Ауыл шаруашылығын қаржылай қолдау қоры шағын несиелеуді 2005 жылы бастаған болатын. Осы уақыт аралығында жалпы сомасы 322 млрд теңге болатын 155 мың жобаны қаржыландырды. 2. Соңғы бес жылда Қор тарапынан ауыл кәсіпкерлігін несиелеу көлемі 2,3 есе өсті. 3. 2013-жылдан бері жұмыспен қамту бағдарламалары аясында 55 мыңнан астам ауыл тұрғыны жұмыспен қамтылды. 4. Қордың несиелік өнімдері бойынша жылдық сыйақы ставка 6%, тиімді ставка 6,7%-тен аспайды. Несиелер 7 жылға дейінгі мерзімге беріледі. 5. "Сыбаға" бағдарламасы бойынша шет елдерден 40 мың бас асыл тұқымды ірі қара сатып алу үшін екі жылда 530 шаруашылыққа несие берілді. 6. "Ырыс" бағдарламасы арқылы 123 отбасылық тауарлы сүт фермасы 9,4 мың бас сүтті сиыр сатып алды. 7. "Дипломмен ауылға" жобасы аясында 10 жылда ауылға жұмыс істеуге барған 32 мың маманға 85,8 млрд теңге несие берілді. 8. Мемлекет басшысының тапсырмасымен "Еңбек" бағдарламасы аясында шағын несиеге сұраныс көп болғандықтан, биыл кәсіпкерлікті несиелендіруге қосымша 20 млрд теңге бөлінді. 9. Биыл Қор тарапынан ауылды жерлердегі кәсіпкерлікті дамытуға 60 млрд теңгеден астам қаржы бөлініп, 13,5 мың жоба қаржыландырылды. 10. 2019-жылдан бастап Қор шағын несиелерді кепілдендіру және аграрлық сектордағы сақтандыру саласы бойынша агенттік қызметті атқарады.

Бұл үрдіс арнайы камерада жасалады (бір және көпорынды барокамераларда). Бір орынды барокамера ересектерге, жас нәрестелер мен 1 жасқа дейінгі баларларға арналған. Онда 3-4 атмосфералар қысым арқылы таза оттегі қолданылады.Камералар көпорынды 2 және одан да көп отсектардан тұрады, әдетте оттегімен толықтырылған, ауа газдық орта болып табылады. Гипербариялық оттектендірудің физиологиялық әсер етуі негізінде ағзаның сұйықтық ортасына оттегінің парциальдық қысымы көтерілуі (қанның,лимфалық,тінаралық сұйықтық), бұл тінде диффузиялық оттегін өсіреді, әсіресе гипоксиядан зардап шегушілерге, регенеративтік процестерге ықпал етеді, гемодинамикалық өзгерістерді пайда болдырады (артериолдың тарылуы, жүректің соғуы және минуттық көлемі, жүрек жиырылуы жиілігін азайтады, өкпе гипертензиясын, ішперде қуысы ағзаларында қанды жинақтау, ми қанқамтымын азайтады), ағзадағы жалпы алмасуды азайтады, 02 қолдануды және С02 шығаруды азайту, аэробтық тотығудың күшейуі, метаболиялық ацидоздың азаюы, жасушаның „калий-натрий сорғысы„белсенділендіреді. Гипербариялық оттектендірудің көрсетімдері Гипербариялық оттектендіру жүргізу көрсетімдері әртүрлі болады, тура және жанама.Абсолюттік көрсетілім-көгерткіш қышқылдан пайда болған, тұншықтырғыш газдан улану, газдық гангрена; тура-улаудың барлық түрлері,кома,клиникалық өлімнен кейінгі жағдай, асфиксия, ауыр қансырау,күйіктер, ұзақ уақыт жазылмаған жаралар, бүйрек қызметі жеткіліксіздігі және т.б; жанама- жергілікті және жалпы гипоксия,септикалық асқынулар,өкпе ісігі, жүрек және бүйрек қызметінің жеткіліксіздігінің кейбір түрлері. Гипербариялық оттектендіруді жүрек-тамыр хирургиясында кеңінен қолданылады. Гипербариялық оттектендіру гинеколгияда ұрық гипоксиясы, акушерлік және жүкті әйелдердің экстрагенитальдық ауруларының пайда болуы аясында кезінде қолданылады(жүктіліктің екінші жартысындағы токсикоз, жүректің декомпенсирленген кемістігі,септикалық күйі және т.б) Неонатологияда — тұншығу,жаңа туған нәрестенің сарғаюы, жұқпалы аурулар кезінде; педиатрияда — жүрек-тамырлық, созылмалы тыныс аурулары,бауыр және бүйрек функциясының жеткіліксіздігі, ксенобиотиктармен улану жәнге басқа да жағдайлар кезінде; Гипербариялық оттектендірудің қарсы көрсетілімдері Гипербариялық оттектендіру отит(дыбысжарғағының барожарақаты болуы мүмкін, бірақ дыбысжарығы қалқасын тескеннен кейін сеанс жасауға болады), эмфиземныхбулах абцесі, қаптамаланған(кәрізделмеген) абцесс, өкпе кавернасы,эпилепсия,белсенді ревматикалық үдеріс кезінде қарсы көрсетімдері бар. Гипербариялық оттектендіру сеанстарын өңеш көктамырынан қан кету жаңа тоқтағанда немесе асқазан ойық жарасы кезінде, жіті бактериальдық пневмания, гипертермия, артериальдық гипертензия кезінде қабылдау қауіпті. Гипербариялық оттектендіруді қабылдағаннан кейінгі кейбір асқынулар Асқыну болуы мүмкін: бактериальдық пневмания, ателектаз,тамырлық коллапс,жүрек қызметі ритмі бұзылуы, барожарақат және ретро-лентальдық фиброплазия, оттектік интоксикация.

【ӨТЕ ӨТКІР ЖӘНЕ КҮШТІ ҚУАТ】Кәсіби сымсыз кескіш қайшылар пышағы SK5 жоғары көміртекті болаттан жасалған және щеткасыз қозғалтқышпен жұмыс істейді.Ол өте өткір және берік, бұл 1 дюйм / 25 мм қатты бұтақтарды кесуді жеңілдетеді.Сондай-ақ оның қызмет ету мерзімі әдеттегі қылшық моторынан 3-5 есе көп.СКД цифрлық дисплейі жасалған кесулер санын және батарея зарядының ағымдағы пайызын көрсетеді.Жасалған қысқартулар саны сіздің жұмыс жүктемеңізді бақылау үшін пайдалы болуы мүмкін. 【АРТРИТКЕ ЖӘНЕ ЖЕҢІЛ САЛМАҚТА КӨМЕКШІ】Сымсыз кесу қайшысының корпусы + батарея салмағы шамамен 950 г, соққыға төзімді және сырғанауға қарсы, эргономикалық дизайн, ұзақ уақыт қолданғаннан кейін шаршамайсыз.Ықшам және жеңіл дизайн кесуді жеңілдетеді және кесу процесін еш қиындықсыз тамашалайды. 【ҮЛКЕН СҮЙІМДІ БАТАРЕЯ ЖӘНЕ СЫМСЫЗ ДИЗАЙН】Бұл сымсыз батарея кескіште 2PCS 2,5AH үлкен сыйымдылығы бар қайта зарядталатын батарея бар, ол 7-9 сағат жұмыс уақытына жетеді.Сымсыз дизайн көлемді ескі сәнді электр қайшымен қоштасуға және жұмыс ауқымын кеңейтуге мүмкіндік береді. Кесуді рахат жұмысына айналдырыңыз. 【ТЕЗ ҚҰРУ ЖӘНЕ БҰЛАҚТАРҒА ЗАҚЫМ ЖОҚ】Электрлік кескіш максималды диаметрі 1,26 дюйм (32 мм) болатын бұтақтарды кеседі және күшті тістеу күші бар.SK5 болат пышақтың арнайы дизайны кесуді жылдам, ұқыпты және тегіс етеді және бұтақтарды зақымдамайды және кесу орнының біркелкі емес кесілуінен немесе жыртылуынан болатын зақымданулар мен шіріктерді болдырмайды.Ол өсіретін өсімдіктерге, жеміс ағаштарына, гүлдерге, жүзімдерге және т.б. [ЭРГОНОМИЯЛЫҚ ТҮЙГЕНДІК ҚҰРЫП] Эргономикалық түрде жасалған сырғанауға қарсы жастықшасы бар ұзын тұтқалы қолмен электр кескіштер және ұстағыш's дизайны салмақты теңестіріп, пайдаланушыны бақылауда ұстайды.Кішкентай және үлкен қолдарға арналған кескіш қайшылар қолдың қайталанатын қозғалыс жарақаттарын азайтуға көмектеседі қолдың шаршауын білек кернеуін азайтуға көмектеседі – жалпы ауладағы жұмыс үшін өте ыңғайлы әмбебап батареямен жұмыс істейтін кескіштер көп мақсатты қарқынды артритпен ауыратындар, қолдары әлсіз қарт адамдар. Алдыңғы: 32мм 16,8В электрлік кескіш қайшылар батареямен жұмыс істейді Келесі: Жүзімдік бақтарына арналған 45 мм кәсіби портативті электрлік кескіш қайшы, жоғары жылдамдықты 40 В

Жарық дүниеге кішкентай адам келеді. Ол саналы, санасыз болуы мүмкін. Яғни бала саналы болып туылса, тәрбие беруге болады, ал санасыз болса, тәрбиелеуге болмайды. Осы тақырып жөнінде Отбасы құндылығы бағдарламасынан тыңдай аласыздар. Отбасы құндылықтары Жүргізушілер: Раушан және Нұрбек Жарқынбаевтар. Мазмұны: Жалпы отбаслық бағдарлама, соның ішінде бала тәрбиесі және отбасылық мәселелер туралы. Ұзақтығы 2 сағат, аптасына 1 рет. Жүргізушілер: Раушан және Нұрбек Жарқынбаевтар. Мазмұны: Жалпы отбаслық бағдарлама, соның ішінде бала тәрбиесі және отбасылық мәселелер туралы. Ұзақтығы 2 сағат, аптасына 1 рет. Жүргізушілер: Раушан және Нұрбек Жарқынбаевтар. Мазмұны: Жалпы отбаслық бағдарлама, соның ішінде бала тәрбиесі және отбасылық мәселелер туралы. Ұзақтығы 2 сағат, аптасына 1 рет. Жүргізушілер: Раушан және Нұрбек Жарқынбаевтар. Мазмұны: Жалпы отбаслық бағдарлама, соның ішінде бала тәрбиесі және отбасылық мәселелер туралы. Ұзақтығы 2 сағат, аптасына 1 рет. Жүргізушілер: Раушан және Нұрбек Жарқынбаевтар. Мазмұны: Жалпы отбаслық бағдарлама, соның ішінде бала тәрбиесі және отбасылық мәселелер туралы. Ұзақтығы 2 сағат, аптасына 1 рет. Жүргізушілер: Раушан және Нұрбек Жарқынбаевтар. Мазмұны: Жалпы отбаслық бағдарлама, соның ішінде бала тәрбиесі және отбасылық мәселелер туралы. Ұзақтығы 2 сағат, аптасына 1 рет. Жүргізушілер: Раушан және Нұрбек Жарқынбаевтар. Мазмұны: Жалпы отбаслық бағдарлама, соның ішінде бала тәрбиесі және отбасылық мәселелер туралы. Ұзақтығы 2 сағат, аптасына 1 рет. Жүргізушілер: Раушан және Нұрбек Жарқынбаевтар. Мазмұны: Жалпы отбаслық бағдарлама, соның ішінде бала тәрбиесі және отбасылық мәселелер туралы. Ұзақтығы 2 сағат, аптасына 1 рет. Жүргізушілер: Раушан және Нұрбек Жарқынбаевтар. Мазмұны: Жалпы отбаслық бағдарлама, соның ішінде бала тәрбиесі және отбасылық мәселелер туралы. Ұзақтығы 2 сағат, аптасына 1 рет.

Қазіргідей алуан түрлі, өзара байланысты және өзгермелі әлемде оқушылардың есеюі экономикалық, әлеуметтік, мәдени, цифрлық, демографиялық, экологиялық және кейде эпидемиологиялық факторлардың ықпалымен жүзеге асады. Жаһандық ауқымдағы тәуекелдер мен қарама-қайшылықтар жастар үшін жаңа мүмкіндіктерді ұсынады, сонымен қатар жаңа проблемаларды да туындатады. Жаһандық проблемаларды шешу үшін халықаралық ынтымақтастық, оның ішінде қатысушылардың әрқайсысының жаһандық құзыреттілігі қажет. Жаһандық құзыреттілік–бұл белгілі бір нақты дағдылар емес, басқа мәдени ортаға жататын адамдармен тікелей немесе виртуалды әрекеттестік барысында және жекелеген тұлғалардың қатысуымен жаһандық проблемаларды шешуде табысты қолданылатын білімнің, дағдылар мен көзқарастардың, қарым- қатынастар мен құндылықтардың жиынтығы. Тиісті білім мен дағдыларды, қарым-қатынастар мен құндылықтарды меңгеру өмір бойы жүреді: адам толық құзыретті болып табылатын бірде-бір сала жоқ. Бүгінгі таңда жаһандық құзыреттілікті дамыту мектептегі білім берудің өзекті міндеттерінің біріне айналды. Жаһандық құзыреттер жаһанданудың өсіп келе жатқан ықпалына, жедел әлеуметтік, экономикалық және технологиялық өзгерістерге, сондай-ақ адамдарға, мәдениет пен ұлттарға жаппай әсер ететін басқа да маңызды жаһандық мәселелерге байланысты ерекше мәнге ие болып отыр. Жаңа оқу жылында білім ошағымыздың 30 мұғалімі «Өрлеу» біліктілікті арттыру ұлттық орталығында білімдерін жетілдірді. «Жаһандық құзыреттер» курсы оқушылардың сыни ойлауын, зерттеу, коммуникация, жаһандық маңызы бар мәселелерді шешу және талдау дағдыларын қалыптастыруға және дамытуға ықпал етеді. Жаңа элективті курс жаһандық азаматтық құзыреттіліктеріне ие бәсекеге қабілетті тұлғаны, жергілікті және жаһандық проблемалардың өзара байланыстылығы мен өзара тәуелділігін түсінуге, мәдениетаралық өзара іс-қимыл мәселелерін, әртүрлі көзқарастар мен дүниетанымдарды сыни талдау мен бағалауды, бірегей білім мен идеяларды құру дағдыларын қалыптастыруға бағытталған. Қазақстан Республикасының «Білім туралы» Заңында «Білім беру жүйесінің басты міндеті – ұлттық және жалпы адамзаттық құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға, дамытуға және кәсіптік шыңдауға бағытталған сапалы білім үшін қажетті жағдайлар жасау; жеке адамның шығармашылық, рухани және күш-қуат мүмкіндіктерін дамыту, адамгершілік пен салауатты өмір салтының берік негіздерін қалыптастыру, даралықты дамыту үшін жағдай жасау арқылы ой-өрісін байыту» деп атап көрсетілген. Аталған міндеттерді жүзеге асыру үшін оқытудың жаңа технологияларын енгізу және тиімді пайдалану секілді мәселелерді анықтап алу, білім беру жүйесіндегі басты ұстаным ретінде әркімнің өзінің білім алуға деген жеке әлеуетін қоғамда барынша пайдалануға көмектесетін оқыту жүйесін дамытуды қамтамасыз етуді көздейді. Қоғамдық дамудың қазіргі үрдісі өзінің іс-әрекетін тиімді жоспарлай алатын, танымдық қызметінде алынған білімді орынды пайдалана білетін, түпкі нәтижеге жету үшін әртүрлі топтардағы адамдармен тиімді қарым-қатынас диалогына түсе алатын білімді тұлғаны тәрбиелеу мәселесін қойып отыр. Сапалы білім алған, танымдылығы жоғары, құзыретті, бәсекелестіктің қайсыбір мықты тегеурініне төтеп бере алатын оқушылар ғана болашақтың кілтін аша алады. Еліміздің жаһандық дүниеде даралануы білімді, жігерлі, ұлттық санасы рухани бай жас ұрпақ арқылы іске асады. «Құзыреттілік» және «құзырет» түсініктері ХХ ғасырдың 90-жылдары отандық педагогика лексиконына кіріктіре басталды да, ағылшын тілінен аударғанда түрлі мағына береді. Мамандардың зерттеуі бойынша құзыреттілік жүйесінде 112 қасиет түрі бар. Ал білім жүйесінде сапа және нәтижеге көзделген құзыреттің жеті қасиетін алуға болады. Осыдан, біз құзыретті оқыту барысында білім алудың білім, біліктілік және шеберліктердің маңызды кешені деп есептеймін. Құзыреттілік бұл тұлға бойындағы барлық қасиеттердің жинағы, оның құзырлығының негізінде пайда болған шеберлігі, бір жұмысты орындаудағы епшілдігі. «Құзыреттілік» түсінігі оқыту үрдісінің нәтижесін бейнелеуде қолданылады, «құзырет» түсінігі алдынғы педагогикада талап етілетін «қалай екенін білем» бағытынан, «қалай қолдануды білем» бағытына негізделеді. Қазіргі кездегі білім берудегі мұғалімнің мақсаты білім мазмұнын игеруге және оны өзінің жеке білімдік капиталына енгізуге арналған ақпараттық ортадағы берілген мүмкіндіктерді қолдану болып саналады. Мына заманда біздің студенттердің алдына қойылатын талаптар да күннен күнге, жылдан жылға өсуде. Заман талабы студенттердің бойында түйінді құзыреттіліктерді қалыптастыру болып табылады. Білім беру жүйесінде студенттің бойында коммуникативтік құзыреттілікті қалыптастыруда ақпараттық- коммуникативтік технологияның рөлі ерекше. Бұл технологияны қолдану студенттің қызығушылығы мен белсенділігін және жұмыс істеу шеберлігі мен қабілеттіліктерін арттырады. Бағдарламаны жақсы меңгеруге, өз жұмысын жоспарлауға, өз бетімен жұмыс істеуге үйретеді. Шәкірттердің қазіргі заман талабына сай білім алуына, білім сапасына тікелей әсер ететіндер – ақпараттық құралдар. Ахмет Байтұрсынұлы айтқандай, «Мұғалім әрдайым ізденісте болса ғана шәкірт жанына нұр құя алады». Мұғалімнің ізденісі, жан-жақтылығы айтылып кеткен құзыреттілік арқылы айқындалады. Ақпараттық құзыреттілік арқылы нақты объектілер көмегімен қажетті ақпаратты іздеу, талдап таңдап (іріктеп) алу, ұйымдастыру, түрлендіру, сақтау және ақпаратты беру біліктері қалыптасады. Коммуникативтік құзыреттілік – қажетті тілдерді, қоршаған адамдармен және оқиғалармен әрекеттестікте болу тәсілдерін білуді, топта жұмыс жасау дағдыларын, ұжымдағы әртүрлі әлеуметтік рөлдерді меңгеруді қамтиды. Әр күні өзгеріске толы бүгінгі жауапты кезеңде замана көшінен қалып қоймай уақыт талабына сай ертеңгі болашақ жас ұрпақты білімді етіп тәрбиелеу ұстаздарға зор жауапкершілік жүктейді. Ол мұғалімнен үздіксіз ізденуді, өз білімін үнемі жетілдіріп отыруды талап етеді. Өйткені еліміздің ертеңі жас ұрпақтың қолында. Мұғалімнің шеберлігі мен жетістігі – сапалы білім және жақсы тәрбие алған шәкіртінде. Білім алушы шығармашылығын дамыту ісі үздіксіз жүргізіле бермек. Бұл қоғам талабына сай туындайтын қажеттілік.

Сан-Диегодағы Калифорния университетінің ғалымдары жүргізген зерттеуге сәйкес D дәрумені сүт безі қатерлі ісігі тәуекелін төмендететіні анықталды. Зерттеу нәтижелері EurekAlert сайтында жарияланды, деп хабарлайды Baq.kz ақпарат агенттігі. Сарапшылар 2002-2017 жылдары 3325 әйел қатысқан екі рандомизацияланған бақылау сынағы мен қан құрамында D тобына жататын дәрумендерінің көлеміне қарай топтастырылған 1713 ерікті қатыстырылған топтық зерттеудің нәтижелерін сараптамадан өткізді. Жасы 55-тен асқан әйелдердің барлығының дені сау болған және ғалымдар төрт жыл бойы олардың денсаулығын бақылап отырған. Барлығы 77 жағдайда сүт безі рагы тіркелген. Анықталғандай, қан құрамында D тобына жататын дәрумендер көп болғандардың қатерлі ісікке шалдығу қаупі қан құрамында 1 милилитрге шаққанда 20 нанограммнан аз дәрумен бар адамдардан бес есе төмен болған. Зерттеушілердің айтуынша, зерттеу нәтижелерін эпидимиологиялық мәлімметтер толықтырып отыр. Оларға сәйкес D дәруменінің ағзадағы жетіспеушілігі мен егде жастағы әйелдердің сүтбезі рагына шалдығуы арасындағы байланыс байқалуда. Ағзадағы дәруменнің қажетті көлеміне қол жеткізу үшін диеаталық қосымшаларды және 4-6 мың халықаралық дана (ХД) тамақты тұтыну керек. D дәрумені үшін бір халықаралық дана 0,025 микрограммға пара пар. Бұл көлемді күнделікті күн көзіне 10-15 минутқа шығу арқылы азайтуға болады. Бұған дейін D дәруменінің ұсынылатын көлемі күніне 600-800 ХД болған. D дәруменінің қауіпсіз межесін арттырған жағдайда жүрек айну, іш қату, салмақ тастау, жүрек соғысының бұзылуы мен бүйрекке зақым келтіру қаупі артуы мүмкін.

1.1. «Армандағы асүйді ұтып ал!» (бұдан әрі-Науқан) сатуды ынталандыру және брендке деген бейілділікті арттыру шеңберінде өткізіледі, оған назар аударуға, қызығушылықты қалыптастыруға немесе қолдауға және оны нарықта ілгерілетуге бағытталған. 1.2. Іс-шара (Науқан) барлық ЛИДЕР дүкендерінде (Атырау, Ақтау, Орал, Павлодар қалаларында) өткізіледі. 1.3. Іс-шара (Науқан) Қазақстан Республикасының «Ойын бизнесі туралы» Заңының талаптарына сәйкес ынталандырушы лотерея, бәс тігу, тотализатор, құмар ойын немесе тәуекелге негізделген өзге де ойын болып табылмайды. 1.4. Іс-шараны (Науқанды) ұйымдастырушы жарнамалық сипаттағы ынталандыру іс-шарасы үшін белгіленген қағидалар бойынша өткізеді, осы іс-шараға (Науқанға) қатысу туралы ұсыныс осы Қағидалардың талаптарын орындаған тұлғалардың шектеусіз тобына жолданды. Іс-шара (Науқан) туралы хабарландыру Интернет желісінде https://promo.leader-stores.kz/ сайтта орналастырылады, онда сіз осы іс-шара (Науқан) туралы ақпаратпен таныса аласыз. 1.5. Іс – шараға (Науқанға) қатысуға ниет білдірген адамдар (бұдан әрі — «қатысушылар») іс-шараға (Науқанға) қатысуға байланысты барлық іс-әрекеттерді осы Қағидаларда белгіленген тәртіппен, шарттарда, орында және мерзімдерде орындауға міндетті. Іс-шараға (Науқанға) қатысу Қатысушылардың осы Қағидалармен толық келісімін білдіреді. 1.6. Іс – шараға (Науқанға) әрекетке қабілетті жеке тұлғалар — ҚР аумағында тұратын 18 (он сегіз) жасқа толған ҚР азаматтары ғана қатыса алады. Іс-шараны ұйымдастырушы туралы мәліметтер 2.1. Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес құрылған заңды келесі тұлға (бұдан бұрын және бұдан әрі — «Ұйымдастырушы») іс-шараны (науқанды) ұйымдастырушы болып табылады: 2.1.1.Атауы: «Идеал Трейд Маркет» ЖШС. 2.1.2. Заңды мекенжайы: 060000, ҚР, Атырау қ., С. Датов к-сі, 203 2.1.3. Пошталық мекенжайы: 060011, Атырау қ., М. Исенов к-сі, 52 2.1.4. БСН 220840036565. Іс-шараның серіктестері туралы мәліметтер 3.1. Іс – шараның (Науканныі) серіктесі Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес құрылған заңды тұлға болып табылады (бұрын және бұдан әрі — «Серіктес 1» «Серіктес 2»). 3.1.1 «Серіктес 1» атауы: ЖК Пугачев В. Г. 3.1.2 Мекен-жайы: Атырау қаласы, Атырау қаласы, Шоқан Уәлиханов көшесі, 19 үй, 8 кеңсе 3.1.3 БСН: 880906300532 3.1.4 «Серіктес 2» атауы: «EYFEL perfume»ЖШС 3.1.5 Мекен-жайы: 050000, Қазақстан, Алматы қ., Алматы ауданы, Сейфуллин даңғылы, 404/67 үй, ҚҚ. 310. 3.1.6 БСН: 170440027227 Іс-шараны (Науқан) өткізу мерзімі 4.1. Іс-шараның (Науқанның) басталуы 15.11.2022 жыл 08:00 (жергілікті уақыт бойынша) 4.2. Іс-шараның (Науқанның) аяқталуы: 30.12.2022 жыл 23:59 (жергілікті уақыт бойынша) Іс-шараға (Науқанға) қатысу тәртібі 5.1. Іс — шараға (Науқанға) қатысу үшін 15.11.2022 – 30.12.2022 жылдар аралығында ЛИДЕР дүкендерінде-5000 теңгеден кем емес сомаға сатып алу қажет. https://promo.leader-stores.kz/ сайтындачекті тіркеу. Т.А.Ә., телефон нөмір толтыру, орындалған шарттармен чектің фотосуретін қоса беру. Бағалы сыйлықтар ұтысына қатысу шарттары ЛИДЕР желісінде 5000 теңге (бес мың) сомаға сатып алыңыз, чекті https://promo.leader-stores.kz/ сайтта тіркеңіз. Т.А.Ә., телефон нөміріңізді толтырып, орындалған шарттармен чектің фотосуретін қоса беріңіз. 6.1. Жүлде қоры. Бас жүлде: — Мария асүй студиясына асүй жиынтығын сатып алуға 1 000 000 теңге. Сондай-ақ әр апта сайын сыйлықтар. 6.2. Бағалы сыйлықтар ұтысына қатысушы болу үшін қатысушылар мынадай шарттарды орындауы қажет: Қазақстан Республикасының аумағында Атырау, Ақтау, Орал, Павлодар қалаларында орналасқан «ЛИДЕР» сауда желісінде 5000 теңгеден басталатын сомаға сатып алу жасау. Чекті https://promo.leader-stores.kz/ сайтында тіркеу. Т.А.Ә., телефон нөміріңізді толтырып, орындалған шарттармен чектің фотосуретін қоса беру. Фотосуреттің ажыратымдылығы 5 мб дейін. 6.3.Әр апта сайын осы (науқанға) жаңа чектер қатысады. 6.4. Бас жүлдені ұтысқа салу кезінде осы (науқан) кезеңге (науқанға) барлық чектер қатысады. Чектер қайталанбайды. Жүлде қорының жеңімпаздарын анықтау тәртібі: 7.1. Жүлде қоры — бас жүлде: — Мария асүй студиясына асүй жиһазын сатып алуға 1 000 000 теңге, сондай-ақ әр апта сайын жүлделер. 7.2. Аралық қатысушыларды анықтау апта сайын https://promo.leader-stores.kz/ сайттағы ұтыс чектерін кездейсоқ анықтау арқылы жүзеге асырылады. 7.2.1 Бас жүлдені анықтау https://promo.leader-stores.kz/ сайттағы ұтыс чегін кездейсоқ анықтау арқылы @lider_atyrau парақшасында тікелей эфирде жүзеге асырылады . 7.3. Негізгі жеңімпаздар анықталғаннан кейін іс-шараны (науқанды) ұйымдастырушы жүлдеге үміткер науқан шарттарын бұзған жағдайда жеңімпазды ықтимал ауыстыру үшін 2 резервтік (балама) жеңімпазды айқындайды. Алайда, іс-шараны (науқанды) ұйымдастырушы осындай резервтік (балама) жеңімпаздар тізіміне енгізілген қатысушылардың аттарын ашуға міндетті емес. 7.4. Жеңімпаздарды анықтау күндері Қатысу кезеңі Ұтыс күні Жүлделер саны 15.11.2022 – 30.12.2022 22.11.22 29.11.22 6.12.2022 13.12.22 20.12.22 27.12.22 31.12.2022 1 бас жүлде Әр апта сайын сыйлықтар * Ұйымдастырушы ұтыс ойынын өткізу күнін өзгертуге және жүлделерді өзгертуге құқылы. 7.5. Іс-шараның (науқанның) жеңімпаздары анықталғаннан кейін іс-шараның (науқанның) жеңімпаз қатысушысына телефон қоңырауы арқылы хабарлау жүзеге асырылады. Егер іс-шара (науқан) жеңімпазының телефоны кіру аймағынан тыс жерде болса немесе іс-шара (науқан) жеңімпазы 48 сағат ішінде немесе іс-шараны (науқанды) ұйымдастырушыға тәуелді емес техникалық сипаттағы өзге де себептер бойынша қоңырауға жауап бермесе, онда қатысушы іс-шараны (науқанды) ұйымдастырушының шешіміне дау айту мүмкіндігінсіз жеңіске жету мүмкіндігін жоғалтады). 7.6. Іс-шараны (науқанды) ұйымдастырушы іс-шараны (науқанды), іс-шараның сыйлық қорын өткізу бөлігінде осы Қағидаларды өзгертуге, іс-шараны (науқанды) өткізуде үзіліс жариялауға, іс-шараның (науқанның) мерзімін қысқартуға және/немесе өзгертуге құқылы. 7.7. Ережелер өзгерген немесе іс-шара (науқан) тоқтатылған жағдайда бұл туралы ақпаратты ұйымдастырушы https://promo.leader-stores.kz сайтта орналастыратын болады. 7.8. Қажет болған жағдайда Ұйымдастырушының іс-шараны (науқанды) өткізуді мерзімінен бұрын тоқтатуға және/немесе белгілі бір мерзімге тоқтата тұруға құқығы бар, мұндай іс-шараның (науқанның) «Армандағы асүйді ұтып ал» деген мерзімінен бұрын ережесі болған жағдайда. іс-шараны (науқанды) өткізуді тоқтату және/немесе тоқтата тұру туралы ақпаратты ұйымдастырушы сайтта орналастырады. 7.9. Ұйымдастырушының қызметкерлері мен өкілдері, онымен үлестес тұлғалар, сондай-ақ аталған адамдардың туыстары мен отбасы мүшелерінің жүлде қорының ұтыс ойынына қатысуға құқығы жоқ. Қосымша шарттар 8.1 Қатысушының іс-шараға (науқанға) қатысу фактісі оның осы Қағидалармен танысуын және осы Қағидаларға сәйкес іс-шараға (науқанға) қатысуға келісімін білдіреді. 8.1.1 Бас жүлде мыналарды қамтиды: Мария асүй студиясына асүй жиһазын сатып алуға 1 000 000 теңге сомасына сертификат. Сондай-ақ апта сайын сыйлықтар. 8.2. Ұйымдастырушы іс-шараға (науқанға) қатысатын адамдармен жазбаша келіссөздерге немесе өзге де байланыстарға кірмейді. 8.2.1 1 000 000 (бір миллион) теңгеге Сертификат айырбастауға / қайтаруға жатпайды. 8.2.2 Осы науқандағы сыйлықтар айырбастауға / қайтаруға жатпайды. 8.2.3 1000 000 теңгеге сертификат алғаннан кейін қатысушы Бас жүлдені алуға дербес жауапты болады. 8.2.4. Материалдарды, дизайн-жобаны, фурнитураны, ас үй жиһазын өлшеуді келісу, науқанға қатысушы іс-шараны ұйымдастырушыны тартпай-ақ, Мария ас үй студиясының серіктесімен (акцияларымен) (бұрын және одан әрі серіктес дербес келіссөздер арқылы жүргізеді. 8.2.5. Науұан ұйымдастырушыдан 1000 000 (бір миллион) теңге сомасына сертификат алғаннан кейін қатысушы (акция) 60 (алпыс) күнтізбелік күн ішінде Мария асханасының студиясына жүгінуі тиіс. 8.2.6. Мария асүй студиясына 1000 000 теңге сомасына сертификаттың қолданылу мерзімі өткеннен кейін сертификат жарамсыз болып саналады. 8.2.7. Егер сатып алынатын тауардың құны сертификаттың құнынан 1000 000 теңгеге асып кетсе, онда қатысушы айырмаға қосымша ақы төлейді. Егер құны 1000 000 теңгеге сертификат сомасынан төмен болса, онда сертификаттар айырмасы өтелмейді. 8.3. Ұйымдастырушы, сондай-ақ ұйымдастырушы іс-шараны (науқанды) ұйымдастыруға және өткізуге уәкілеттік берген адамдар: форс-мажор жағдайларында өз міндеттемелерін орындамағаны үшін: дүлей зілзала, өрт, су тасқыны, кез келген сипаттағы әскери іс-қимылдар, блокада, ұйымдастырушы тарапынан бақылауға жатпайтын заңнамадағы елеулі өзгерістер сияқты: мән-жайлар, егер бұл мән-жайлар осындай міндеттемелердің орындалуына кедергі келтіретін болса, жауапты болмайды; 8.4. Осы Ережеде қолданылатын терминдер тек осы іс-шараға (науқанға) қатысты. 8.5. Осы іс-шараны (науқанды) өткізу шеңберінде туындаған барлық дауларды ұйымдастырушы мен қатысушылар келіссөздер жолымен шешуге тиіс. Егер жағдайды реттеу мүмкін болмаса, дау ұйымдастырушының орналасқан жері бойынша қаралады (шарттық соттылық). Қатысушылар шараға (науқанға) қатысу арқылы шарттық соттылыққа келісім білдіреді. 8.6. Іс-шараға (науқанға) қатыса отырып, Қатысушы Ұйымдастырушының өзінің дербес деректерін өңдеуге, сондай-ақ іс-шараны (науқанды) тікелей іске асыруды жүзеге асыратын үшінші тұлғаларға оның дербес деректерін беруге, оның ішінде деректерді трансшекаралық беруге өзінің келісімін береді. 8.7. Осы іс-шараны (науқанды) өткізу шеңберінде туындаған барлық дауларды ұйымдастырушы мен қатысушылар келіссөздер жолымен шешуге тиіс. Егер жағдайды реттеу мүмкін болмаса, дау ұйымдастырушының орналасқан жері бойынша қаралады (шарттық соттылық). Қатысушылар шараға (науқанға) қатысу арқылы шарттық соттылыққа келісім білдіреді. 8.8. Ұйымдастырушы осы Шарт бойынша міндеттемелерді ішінара немесе толық орындамағаны үшін, егер бұл еңсерілмейтін күш мән-жайларының әсер етуінің салдары болып табылса, яғни осы шарт жасалғаннан кейін туындаған төтенше сипатта болса және Тараптардың еркіне тәуелді болмаса, жауапкершіліктен босатылады. Еңсерілмейтін күш мән-жайлары деп: карантин, шекаралардың жабылуы, соғыстар мен әскери іс-қимылдар, көтерілістер, эпидемиялар, өрттер, жарылыстар, жер сілкіністері, су тасқыны, жазатайым оқиғалар және табиғат күштерінің басқа да іс-әрекеттері, міндеттемелерді орындауға ықпалы бар Қазақстан Республикасы мемлекеттік билік органдарының заңнамалық актілері мен актілері, сондай-ақ ерік-жігерден тыс өзге де мән-жайлар және ұйымдастырушының бақылау мүмкіндіктерін тыс мән-жайлар түсініледі. Кез келген құжаттық растау, оның ішінде Ұлттық Кәсіпкерлер палатасының немесе Қазақстан Республикасының өзге де құзыретті мемлекеттік органдарының қорытындылары еңсерілмейтін күш мән-жайларының басталуын растау бола алады. 8.9. Ұйымдастырушы қатысушымен байланысты материалдарды БАҚ-та, сайтта, Интернет желісінде орналастырар алдында оларды қатысушымен алдын ала келіспей редакциялау құқығын өзіне қалдырады. 8.10. Науқан ұйымдастырушысы өз қалауы бойынша қатысушыларға себептерін түсіндірмей және олармен хат алмаспай, науқанға қатысушылардың кез келген әрекетін жарамсыз деп тануға, сондай-ақ науқанға одан әрі қатысуға тыйым салуға, кез келген адамға жүлденің «Армандағы асүйді ұтып ал» іс-шарасының (науқанның) ережесін алудан бас тартуға құқылы,егер оған қатысты Ұйымдастырушы Қатысушы деректерді бұрмалайды немесе кез келген жалған деректерден пайда көреді деген негізделген күдікке ие болсы. 8.11. Қатысушы өзінің дербес деректерін өңдеуге, жинауға, жүйелеуге, жинақтауға, сақтауға, нақтылауға, алуға, пайдалануға, таратуға, иесіздендіруге, бұғаттауға, жоюға, жоюға, трансшекаралық беруге келісім береді. 8.12. Науқанға қатыса отырып, қатысушылар науқанның ұйымдастырушысына, тапсырыс берушісіне және техникалық серіктестеріне өздері науқан өткізу мақсаттары үшін ерікті түрде берген дербес деректерді ұйымдастырушы, Тапсырыс беруші және науқанның техникалық серіктестері, сондай-ақ олар уәкілеттік берген тұлғалар деректерді өңдеудің автоматтандырылған құралдарын қолдана отырып өңдейтініне өз келісімін береді. 8.13. Науқанға қатыса отырып, қатысушы нақты, өзекті (дұрыс) дербес деректерді, оларға тиесілі телефон нөмірлерін, Т.А.Ә көрсетуге міндеттенеді. 8.14. Науқанға қатысушылардың дербес деректері Қазақстан Республикасы заңнамасының, атап айтқанда «Дербес деректер және оларды қорғау туралы» 2013 жылғы 21 мамырдағы №94-V ҚР Заңының (бұдан әрі — заң) талаптарына сәйкес құпиялылық шарттарында, өңдеу/сақтау мерзімі шектелмей сақталады және өңделеді.

«Егер мен оларға өзімнің кім екенімді айтқанымда, ешкім сенбес еді. Себебі, бұл миға қонымсыз дүние болып көрінеді. Білемін, білемін… Әйтсе де, адам сенгісіз болса да осындай екенім шындық! Мен – СУПЕРҚАЛЫПТЫ АДАММЫН! Менің басқалардан еш айырмашылығым жоқ.» Шымкентте алғаш рет комикс-репортаждардың көшпелі көрмесі өтті. Жоғарыдағы монолог сол репортаждан алынған жазба. Бұл алматылық Бақытжан Жұмановтың әңгімесі. Оның жасы 18-де. Дәрігерлер Бақытжанның туылғаннан бері мыйдың сал ауруының асқынған түрімен науқастанатынын айтады. Бақытжанның қолдары қозғалысқа келмейді. Тек аяғы ғана аздап қимылдайды. Бірақ, оның шектеулі қимылынан таңқаларлық ептілікті көруге болады. Келушілер көрме туындылары арқылы мүгедек балалардың қоғамға араласуы жайынан мағлұмат алды. «Mesquenblog.kz» “Жәй ғана блог емес” деп аталатын жобаның басты мақсаты – мүмкіндігі шектеулі балалар мен жасөспірімдердің қоғамдық ортада өздерін өзгелермен тең санауына мүмкіндік жасау. Елімізде балалар арасындағы мүгедектіктің басым үлесі жүйке жүйесі ауруларына тиесілі екенін статистикалық мәліметтер дәлелдеп отыр. – «Жәй ғана блог емес» жобасын жарты жылға жуық жоспарладым. Осылайша ойымды қалай іске асыруды ойлап жүргенімде Бақытжанның отбасына келдік, – дейді француз суретшісі Николя Журну. – Бірнеше уақыт бұрын Алматыдағы кафелердің бірінде кофе ішіп отырып қызық танысу болды. Өзін Бәтес деп таныстырған бойжеткен қайырымдылық акциясын өткізетіндерін, мүмкіндігі шектеулі балаларға жаңа жылдық мерей ұйымдастыратынын, сыйлық таратуға баратынын жеткізді. Мен көмектесуге ниет білдірдім. Акцентпен сөйлейтін орысшаммен Аяз ата бола алмасым анық, әрине. Сол себепті фотографтың қызметін атқардым. Комикс-репортаждың авторы Франция мен Қазақстандағы баспасөз бен жарнама саласында иллюстратор-фрилансер болып жұмыс істейді. Аталмыш жобаға «MediaNet” халықаралық журналистика орталығы және Сорос-Қазақстан қоры демеушілік жасауда. Автордың мәлімдеуінше, осы суреттер арқылы ол мүгедек балалардың күнделікті өмірінде елене бермейтін мәселелерді аудиторияға жеткізуді жөн көрген. Мүмкіндігі шектеулілерді мүсіркеудің қажеті жоқ екенін және оларға қалыпты адам ретінде қарап, қоғамға араласуына жағдай жасау қажеттігін жеткізді. Николя Журну аталмыш комикс-репортажды салу барысында Бақытжанмен және оның отбасымен, достарымен бір жыл бойы үздіксіз кездесіп тұрғанын айтады. Бақытжан өзінің ұяңдығын жасырған жоқ. Сосын өзіне «бағына» бермейтін денесі… Баспалдақтар мен тар есіктердің алдындағы қауқарсыз арба тағы бар. Сыртта не болып жатқанын көрсетпейтін үйдің қоршауы… «Біздің үйіміз орталықтан шалғай орналасқан. Адамдардың көзқарасы да ұялтады. Алайда осының бәріне қарамастан маған басқалармен тең сөйлесуіме мүмкіндік беретін – ғаламтор бар. Бұл жерде арба да, қоршау да, «біртүрлі» көзқарас та жоқ. Мен блок арқылы бәрімен байланыса аламын. Бұл жәй ғана блок емес!» — дейді ол. Компьютердің пернетақтасын аяқ саусақтарымен еркін басып түрлі ойындар ойнап, саяхаттар жасайды. Репортаж арқылы Бақытжан футбол ойнауды жақсы көретінін аңғардық. Ол тіпті өзін Мессиге ұқсатады. Иә, иә Лионель Мессидің өзіне. Аргентиналық футболшыға! «Барселона» командасының шабуылшысына! Бақытжан мен «Алтын доптың» иегері арасында қандай ұқсастық бар дейсіз бе? Мессидің бойы он жасында 1 метр 11 сантиметр болған. Бой өсіру гормондары арқылы ол қазіргі «бойына» жеткен. Атақты футболшыға бала күнінде соматотропин (өсу гормоны) жетіспеушілігі деген диагноз қойылған. Бойындағы кеселінен Бақытжанның да өсу қабілеті «өзгешелеу». Бақытжан Месси секілді мектепке «қарық қылып» бармаған. Месси секілді оның да үйіне келетін жеке дәрігері мен массажисті бар. Ол да қала сыртында тауға дем алуға, қыдыруға барады, «нағыз» спортшы секілді сұхбат береді. Мәселен, BBC тілшісі даярлаған сюжет. Месси секілді ол да жаңбыр кезінде футболды «нашар» ойнайды. Жауынның астында қоларбамен қозғалып әрі доп тебу оңай емес. Бақытжан үшін де футбол – өмірдің мәні. «Ал егер, сіз маған ұқсайтын бір адамды кездестіріп, дәл осындай қарапайым адами қарым-қатынас орнатсаңыз (Николя екеуінің кездесуі), онда мен қатты қуанар едім» дейді Бақытжан.

Дәрігерлер қызметінің қымбаттағанына қарамастан, олардың жалақылары биыл тек 2% өскен, деп хабарлайды Baq.kz ақпарат агенттігі. Биыл І тоқсан ішінде денсаулық сақтау саласы 241,9 млрд теңгеге қызмет көрсетті. Бұл өткен жылмен салыстырғанда 3,6% аз. Республика бойынша, көптеген қалаларда қызмет көрсетудің төмендегеніне қарамастан, Алматы мен Астана қалаларында керісінше өсім байқалады. Алматыда бір жылда 1,8% өсіп, 42,8 млрд теңге болды. Астанада 2,4% өсіп, 36,7 млрд теңге болды. Арнайы дәрігерлерге сұраныс 10,7%, ал тіс дәрігерлеріне 16,8% артқан. Аурухана қызметі бір жылда 0,2% қысқарған. Ал реабилитация орталықтарының қызмет көрсетуі бір жылда 14%, перзентханалардағы гинекологиялық қызметтер 7,2%, психиатриялық клиникаларда 6,3% өскен. Мамыр айының нәтижесі бойынша, дәрігердің алғашқы қабылдауы орташа есеппен 2,4 мың теңгені құрады. Бұл өткен жылмен салыстырғанда 8,4% қымбат. Сондай-ақ, тіс дәрігерлерінің қызметі 7,6% қымбаттап, 3,3 мың теңгені құрады. Мойын тұсына жасалатын массаж бір жылда 8,1 қымбаттап, бір процедураның орташа бағасы 916 теңге болды. Ал шипажайлар қызметі 6% қымбаттап, тәулігіне 9,8 мың теңге болды.

1. Өтініш бермей тұрып, Сәтбаев университетінің өзіңізге ұнаған білім беру бағдарламасының біреуін таңдап алыңыз; әрине, ол бағдарлама сіз ҰБТ кезінде тапсырған бейінді пәндерге сәйкес келуі керек. 2. Білім беру бағдарламалары тобынан өзіңіз таңдаған бағдарламаның код номерін жазып алыңыз (кестедегі «Білім беру бағдарламаларының тобы» деген бағанда). 3. Грант алу үшін толтырылған өтінішке осы топтың код номері мен Сәтбаев университетінің код номерін жазыңыз (Қ.И.Сәтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық зерттеу университеті): 029. Толығырақ Өнеркәсіптік және басқа да мақсаттарға бағытталған роботтарды, робот техникасы мен мехатрондық жүйелерді жасау мен жобалау саласына қажетті мамандарды даярлайды. Студенттер робототехника, робот механикасы мен оларды басқару, робот техникасы мен мехатрондық жүйелердегі электрондық қондырғыларды басқару жөнінен іргелі де терең білім алады. Сондай-ақ роботталған және мехатрондық модульдер, робототехника мен мехатроникадағы интегралдық және микропроцессорлық техника жөнінен де терең білім алады. Сіз инновациялық жүйелер мен машиналарды құрудың және жобалаудың негізі болып саналатын компьютерлік және электротехникалық компонеттерді біліп шығасыз, олар кейде адам еңбегін де алмастырып, күрделі технологиялық процесстерді автоматтандыруға қабілетті келеді. Бағдарлама бойынша бір оқу практикасы, екі өндірістік және дипломалды практика қарастырылған. Практика кезінде студенттер кәсіпорынның өндірістік үрдістері мен құрал-жабдықтардың технологиясын, олардың жұмыс істеу тәртібі мен негізгі үрдістері автоматтандыруды үйренеді, соның ішінде: өнеркәсіптік және өнеркәсіптік емес мақсаттар үшін роботтарды және роботтық жүйелерді құрау; бағдарламамен басқарылатын станоктардың, ұшқышсыз көліктердің, заманауи офистік техника мен өндірістік, авиациялық, ғарыштық және басқа роботтардың, әлеуметтік роботтардың және т.б. макеттерін жасау; робототехникалық және мехатрондық жүйелерді басқаруға арналған бағдарламалық қамтамасыз етуді әзірлеу; мехатрондық жүйелер мен роботтардың бөлшектерін және электрондық схемаларын өндіруге арналған жобалау құжаттарын рәсімдеу; жобаланған жабдықты дайындау, құрастыру және сынау үшін технологиялық процестерді жасау. Үздік студенттер академиялық ұтқырлық бағдарламасы бойынша жетекші шетелдік университеттерде оқуға мүмкіндік алады. 1 курс студенттері ғылыми зерттеулермен айналысады және жобаларды құрады. Студенттер бірінші күннен бастап өздерін инженерлер секілді сезініп, ойлай бастайды. Негізгі теориялық курстар студенттерді сыни және шығармашылық ойлауға мәжбүрлейтін сабақтар мен жобалармен теңестірілген. Робототехника – белсенді түрде дамып келе жатқан жаңа сала. Бұл салада теоретик-мамандармен қатар бір команда болып жұмыс жасай білетін «технарьлар» да жоғары сұранысқа ие болып отыр. Егер де бұрын робототехника негізінен тек қорғаныс кешендері мен космос саласында ғана қолданылған болса, қазір мұндай технология біздің күнделікті тұрмысымызда кеңінен қолданысқа еніп отыр. Түлектер жобалау-конструкторлық бюролар мен өндіріс орындарында инженер, конструктор, кибернетик, робототехник, мехатроник және ІТ-мамандар болып қызмет етеді. Сондай-ақ олар өндірістік және басқа да мақсаттағы робототехникалық жүйелерді жасау және құрастырумен айналысады. Сол жүйелерді жобалау, басқару және қолдану жолдарына қажетті бағдарламалық-алгоритмдік қамтамасыз ету жүйелерін жасайды. Басты әлеуетті жұмыс берушілер - «KOMEK MACHINERY Kazakhstan», «Имсталькон», «Алматы ауыр машина жасау зауыты», «С.М. Киров атындағы Машинажасау зауыты», «Hoffmann Aluminium» зауыты, КазМедТех, Қосалқы жабдықтар мен құбырлар зауытты, «Turkuaz Machinery» тоқтату клапандары зауыты, «Алматыэнергосервис», «Медремзавод» және басқалары.

Полиция генерал-майоры Нұрлан Мәсімов пара алды деген күдікке ілінді. Бұл туралы сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызмет хабарлады, — деп хабарлайды Tengrinews.kz тілшісі. «Павлодар облысы бойынша Сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызмет Павлодар облысы Полиция департаментінің экс-бастығы полиция генерал-майоры Мәсімовке қатысты аса ірі мөлшерде пара алды деген күдікпен соталды тергеуді бастады (Қылмыстық кодекстің 366-бабы 4-бөлігі бойынша). Осы факт бойынша оның іс-әрекеті сырттай сараланып, тергеу соты «күзетпен ұстау» түріндегі бұлтартпау шарасымен санкциялады», — делінген хабарламада. Ведомство мәліметінше, қазіргі уақытта Мәсімовке іздеу жарияланған. «Іс бойынша оның орналасқан жерін анықтау бойынша қажетті жедел-іздестіру іс-шаралары және істің барлық мән-жайын анықтауға бағытталған басқа да тергеу іс-әрекеттері жүргізіліп жатыр. Тергеу нәтижелері бойынша тиісті іс жүргізу шешімі қабылданады», — делінген хабарламада. Өзге ақпарат Қылмыстық іс жүргізу кодексінің 201-бабына сәйкес жария етуге жатпайды. 2022 жылдың қаңтарында Нұрлан Мәсімов Павлодар облысы Полиция департаментінің бастығы қызметінен босатылған. 48 жастағы Нұрлан Мәсімов департаментті 2019 жылдың қарашасынан бері басқарған.

Тақырыптық - күнтізбелік жоспарды дайындауда Ы. Алтынсарин атындағы Ұлттық білім академиясының «2022-2023 оқу жылында Қазақстан Республикасының орта білім беру ұйымдарында оқу-тәрбие процесін ұйымдастырудың ерекшеліктері туралы»" әдістемелік нұсқау хаты басшылыққа алынды. «Мектепке дейінгі тәрбие мен оқытудың, бастауыш, негізгі орта және жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім берудің мемлекеттік жалпыға міндетті стандарттарын бекіту туралы» (бұдан әрі – МЖМБС) (Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2022 жылғы 3 тамыздағы № 348 бұйрығына сәйкес тақырыптық - күнтізбелік жоспар әзірленді. 2012 жылғы 8 қарашадағы № 500 бұйрығына 6-қосымша, соңғы өзгерістер мен толықтырулар Қазақстан Республикасы Оқу – ағарту министрлігінің 2022 жылғы 12 тамыздағы № 365 бұйрығымен бекітілген бастауыш, негізгі орта, жалпы орта білім берудің үлгілік оқу жоспарларына сәйкес жүзеге асырылады. 5-9 сыныптарда «Информатика» пәнін оқыту ҚР БҒМ 2019 жылғы 26 шілдедегі №334 «Қазақстан Республикасы Білім және ғылым Министрінің кейбір бұйрықтарына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» («Жалпы білім беру ұйымдарына арналған жалпы білім беретін пәндердің, таңдау курстарының және факультативтердің үлгілік оқу бағдарламаларын бекіту туралы» ҚР БҒМ 2013 жылғы 3 сәуірдегі № 115 бұйрығына) бұйрығымен бекітілген «Негізгі орта білім беру деңгейінің 5-9-сыныптарына арналған Информатика пәнінен үлгілік оқу бағдарламасы» (№9 қосымша) бойынша жүзеге асырылады. Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрі 2021 жылғы 16 қыркүйектегі № 472 бұйрығына 2-қосымша, Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2020 жылғы 6 сәуірдегі № 130 бұйрығына 2-қосымша берілген үлгі бойынша күнтізбелік-тақырыптық жоспар құрастырылды. ҚР БҒМ «Орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім беру ұйымдары үшін білім алушылардың үлгерімін ағымдағы бақылауды, аралық және қорытынды аттестаттау жүргізудің үлгі ережесін бекіту туралы» 2008 жылғы 18 наурыздағы № 125 бұйрығына (2022 жылғы 12 мамырдағы № 193 бұйрығымен енгізілген өзгерістер мен толықтырулар) төмендегі тармақ енгізілген: Оқу жүктемесі аптасына 1 сағат болған жағдайда БЖБ бөлімдерді біріктіре отырып, бір тоқсанда екі реттен артық өткізілмейді, қорытынды баға жарты жылда қойылады. Осы тармаққа сәйкес: 5-9 сыныптағы «Информатика» оқу пәнінен тек бөлім бойынша жиынтық бағалау жүргізіледі және олардың қорытындысы бойынша жарты жылдық баға қойылады, ал тоқсан бойынша жиынтық бағалау жүргізілмейді.

Бұл туралы баспасөз мәслихатында Алматы қаласының полиция департаменті басшысы Қанат Таймерденов түсіндірді. “Түскі уақытта кем дегенде 10 мың адамнан тұратын шабуылдаушылардың негізгі колоннасы басып алынған коммуналдық көліктердің көмегімен қоршауды бұзып өтіп, қала Әкімдігін басып алуға әрекеттенді. Оларға әскерилер мен құқық қорғау органдарының қызметкерлері оқ атпаған себебі – үлкен адам шығынын болдырмау”, – деді Таймерденов. Оның айтуынша, лаңкестер қару иелену мақсатында арнайы дүкендерге, полиция департаментіне шабуыл жасаған. "Лаңкестердің басқа топтары бір уақытта қару-жарақ дүкендерін басып алды, олар ол жерден қару-жарақ пен оқ-дәрілерді иемденді. Барлығы 1347 қару ұрланған, оның ішінде 501 мылтық, 807 тегіс ұңғылы және 39 газ-травматикалық қару. Осының барлығы нақты ұйымдастырылған, олардың іс-әрекетін топ жетекшілері үйлестірді” дейді ол. Еске салсақ, бұған дейін Бас прокуратура Қазақстанда болған жаппай тәртіпсіздіктерге 50 мыңнан астам адам қатысқанын жариялаған болатын. Елдегі бүлік салдарынан 225 адам көз жұмған.

ҚР АШМ Ветеринариялық бақылау және қадағалау комитеті жүргізген зертханалық тексерулерінің нәтижесінде "сібір жарасының" қоздырғышы табылған жоқ. Ақмола облысы тұрғыны "сібір жарасын" жұқтырды және қауіпті ауру таралды деп қоғамда резонас тудырып, халық арасына үрей әкелген ақпарат шындыққа жанаспайды, деп хабарлайды zakon.kz ҚР АШМ баспасөз қызметіне сілтеме жасап. ҚР ДСМ Тауарлар мен көрсетілетін қызметтердің сапасы мен қауіпсіздігін бақылау комитеті Ақмола облыстық департаментінің мәліметіне сәйкес, Ж. Есімді облыс тұрғыны "сібір жарасын" жұқтырды деген күдік расталған жоқ. Дәрігерлер азаматқа "жоғарғы қабат тілмесі, орташа ауырлықтағы эритематозды-буллез" деген диагнозын қойды. Сонымен қатар, 2019 жылы ҚР АШМ Ветеринариялық бақылау және қадағалау комитеті, аумақтық бөлімшелері мен жергілікті атқарушы органдардың ветеринариялық қызметтері эпизоотияға қарсы іс-шараларын уақытылы жүргізген. 2019 жылы 35,4 млн вакцина бөлініп, Қазақстанда ауыл шаруашылығы жануарлары сібір жарасына қарсы 100%-ы егілді. Ағымдағы жылы тиісті вакцинаның 36,4 млн дозасын сатып алу жоспарланған. Ақмола облысындағы аталмыш факт бойынша ҚР АШМ Ветеринариялық бақылау және қадағалау комитеті жүргізген зертханалық тексерулерінің нәтижесінде "сібір жарасының" қоздырғышы табылған жоқ. Осылайша, әлеуметтік желілерде дүрбелең тудырған ақпарат шындыққа жанаспайды.

Өндірісті экономикалық ұйымдастырудың тарихи бірінші типі - натуралды шаруашылық. Натуралды деп адамдар өнімді айырбасқа, рынокқа жеткізуге ұмтылмастан тек өздерінің жеке бас қажеттіліктерін өтеу үшін өндірілетін шаруашылықты айтамыз. Ол универсалды қол еңбегіне негізделуі анағұрлым таза түрінде қоғамдық еңбек бөлінісінен хабары жоқ және өнімдерін өзара айырбастамаған алғашқы қауымдық халықтарда болады. Өндіргіш күштер мен оларды ұйымдастыру аса қарапайымдылығымен сапатталады; өндірілген өнімдер жиыны ғасырлар бойы өзгерместен, жылдан жылға бірдей көлемде өндіріледі. Натуралды шаруашылықта қалыптасқан әдет-ғұрып пен көсемнің еркі үлкен роль атқарады. (Продолжение скрыто) Курсовые РК скачать, курсовая Казахстан скачать, контрольные РК скачать, контрольная Казахстан скачать, рефераты для РК, реферат для Казахстана 1.2 Тауарлы шаруашылық: пайда болу жағдайлары және тарихи үлгілері Тауарлы деп - өнімдер сату үшін өндіріліп, ал өндірушілер мен тұтынушылар арасындағы байланыс нарықтың көмегімен жүзеге асырылатын шаруашылық аталады. Тауарлы шаруашылықтың пайда болуының қажетті шарты - нақты бір өнім шығаруға өндірушілердің мамандануынан білдіретін қоғамдық еңбек бөлінісі. (Продолжение скрыто) Курсовые РК скачать, курсовая Казахстан скачать, контрольные РК скачать, контрольная Казахстан скачать, рефераты для РК, реферат для Казахстана 1.3 Тауарлы шаруашылық категорияларын зерттеудің марксистік және маржиналистік әдістері Тауарлы өндірісте шешуші категория тауар болып табылады. Оның мәнін әркім әр түрлі түсінеді. Олардың екеуін қарастырайық: 1. Марксистік теорияда тауар сатуға арналған, адамға пайдалы еңбек өнімі ретінде қарастырылады. Бұдан шығаатыны: (Продолжение скрыто) Курсовые РК скачать, курсовая Казахстан скачать, контрольные РК скачать, контрольная Казахстан скачать, рефераты для РК, реферат для Казахстана 1.4 Ақшаның пайда болуы және мәні Ақшаның ролі әрқашанда оқымыстыларды қызықтырған. Әр түрлі халықтарда ақша ретінде ерекше танымал айырбас құралдары қолданылды. Олардың құны тұрақты деп есептеледі. Олар мал, қолөнер бұйымдары, маталар, терілер, жүндер және т.б. болды. Бұндай әр түрлі пікірлер көптеген экономистердің "ақша - бұл тауар мен қызмет көрсетуге айырбастайтының бәрі" - деген. Бірақ бұл ғылыми анықтама болып табылмайды. (Продолжение скрыто) Курсовые РК скачать, курсовая Казахстан скачать, контрольные РК скачать, контрольная Казахстан скачать, рефераты для РК, реферат для Казахстана Әдебиеттер 1. Әкімбеков С., Баймұхаметова А.С., Жанайдаров У.А. Экономикалық теория. Оқу құралы. Астана. 2002 - 462 бет. 2. Әубәкіров Я, Нәрібаев Қ және т.б Экономикалық теория негіздері. Оқулық, Алматы. «Санат», 1998 – 479 бет. 3. Әубәкіров Ж. Ә, Байжұманов Б.Б, Жақыпова Ф. И, Табеев Т.П. Экономикалық теория. Оқу құралы. Алматы: Қазақ университеті 1999 - 280 бет. 4. Әубәкіров Я., Нәрібаев К., Есқалиев М., Жатқанбаев Е., Байжұмаев Е., Досқалиев С., Жәйшібеков Ж.. Экономикалық теория негіздері. Оқулық. Алматы. 2004 - 480 бет. 5. Ғабит Ж.Х. Экономикалық теория (Оқу әдістемелік кешен) Астана, 2004 - 248 бет. 6. Мәуленова С.С., Бекмолдин С.Қ., Құдайбергенов Е.Қ. Экономикалық теория. Оқу құралы. 1-бөлім. Алматы. 2004 - 144 бет.

«№1 көпбейінді қалалық балалар ауруханасы» ШЖҚ МКК – бұл қазіргі заманғы жабдықтармен жабдықталған 250 төсектік көпбейінді аурухана. Бұл аурухананың қабырғасында 100-ден астам қызметкер жұмыс істейді. Ардагерлер мен жас мамандар ортақ тағдырмен және бірінші балалар ауруханасының туының астындағы ортақ іспен біріктірілген. №1 көпбейінді қалалық балалар ауруханасы, қаладағы ең көне ауруханалардың бірі, бүгінде екі жүзден астам баланы бір уақытта емдеуге қабілетті ең жақсы балалар ауруханасы болып табылады. 18 жасқа дейінгі балаларға кардиология, ревматология, гематология, жіті аллергиялық жағдайлар, гастроэнтерология, неврология, пульмонология және шала туған балаларға күтім жасау бейіндері бойынша шұғыл көмек көрсетіледі. Тегін медициналық көмектің кепілдік берілген көлемі шеңберінде (ТМККК) және міндетті әлеуметтік медициналық сақтандыру (МӘМС) жоспарлы емдеуге жатқызу қолжетімді. Аурухана «АМУ» КЕАҚ балалар аурулары кафедрасының клиникалық базасы болып табылады. 2018 жылдың 30 маусым 3 жыл мерзімге аккредитациядан өтті. 30.06.2020 ж. №KZ78VEG00011292 лицензия. БЦП диагнозы бар мүмкіндігі шектеулі балаларға көп көңіл бөлінеді "Қамқорлық" оңалту орталығы бар. Оңалту кешені бар, оған логопедтер, психотерапевтер, физиотерапевтер, массажисттер, жаттығу терапиясының нұсқаушылары қатысады. Науқастарды емдеуге мультидисциплинарлық тәсіл қолданылады – науқастың төсегінде кез-келген маманнан тікелей кеңес алуға болады. Ауруханада баланың жағдайы ауыр болса да, анасы баланың жанында болуы үшін жағдай жасалған. Мысалы, реанимация бөлімшесінде аналар балаларының қасында болады. 1 Жұмыс істейді: Клиникалық-диагностикалық, биохимиялық зертханалар; Функционалдық диагностика кабинеттері (ЭКГ, УДЗ, ЭЭГ, рентгенография, холтер жүйесі); физиотерапия бөлімшесі. 2 Функционалды бөлім жұмысының негізгі бағыттарының бірі: Науқастың төсегінде тасымалданатын рентген және ультрадыбыстық құрылғыларды қолдану. Қанның негізгі көрсеткіштерін – гемоглобин, қант, билирубин, электролиттер және т. б. анықтайтын зертхана бар. 3 «Барлық жақсылық – балаларға арналған» Бұл жай ғана сөздер емес, бұл біздің ойларымыздың, әрекеттеріміздің, өміріміздің бейнесі. Балалардың дені сау болып өсуі үшін қолдан келгеннің бәрін жасау – біздің міндетіміз. Медициналық ұйым туралы №1 көпбейінді қалалық балалар ауруханасы, қаладағы ең көне ауруханалардың бірі, бүгінде екі жүзден астам баланы бір уақытта емдеуге қабілетті ең жақсы балалар ауруханасы болып табылады. Бөлімшелерде жаңа туған балалар, уақытынан бұрын туған балалар және неврологиялық патологиясы бар балалар медициналық көмек алады. Аурухана «МУА» АҚ балалар аурулары кафедрасының клиникалық базасы. Астана қаласының №1 қалалық балаллар ауруханасы «Бала жүрегіне жақын аурухана» атағы мен БҰҰ ЮНИСЕФ балалар қоры «Алтын тақтасының» иегері. Бұл атаққа аурухана емшек сүтімен қоректендіруді насихаттағаны үшін және бұл жұмыстың жоғары нәтижелері үшін иеленді. Бүгінгі таңда біздің аурухана 2021 жылы рессертификациядан өтті. Аурухана ұжымы ДДҰ/ЮНИСЕФ ЮНФПА ұсынған мынадай негізгі стратегия мен бағдарламаларды орындау үшін еңбек етеді: «Емшек сүтімен қоректендіруді қорғау, қолдау және марапаттау», «Отбасын жоспарлау», «Балалар жасындағы ауруларды және тым жас балалардың дамуын бірлесе жүргізу», «Тірі туу мен өлі туудың халықаралық өлшемдерін енгізу». Педиатриялық бейіндегі бөлімшеде емшек сүтімен қоректендіру бойынша аналарды оқытуға арналған денсаулық мектебі аптасына төрт рет жұмыс істейді. Емшек сүтімен қоректендіру бойынша «Жалынды желі» жұмыс істейді. Телефон 35-11-65. «Бала құқығы туралы» Қазақстан Республикасының 2002 жылғы8 тамыздағы Заңымен, Қазақстан Републикасында 1994 жылғы 8 маусымда ратификацияланған және БҰҰ Бас Ассамблеясы қабылдаған «Бала құқығы» конвенциясының 6 және 7 баптарына сәйкес ДДҰ ұсынған тірі туу мен өлі туу өлшемдеріне аурухана ұжымы 2008 жылдан бастап өтті. Перинаталдық көмекті жақсарту бойынша мониторинг жүргізу, бағалау және өткізілген іс-шараларға уақытында түзету енгізуге, аталған міндеттерді шешуге мүмкіндік беретін бірден-бір шара «BABIES» әдістемесі. Аурухана мына бағдарламалар бойынша жұмыс істейді: ДЖБА енгізу. Денсаулық сақтау саласындағы бірыңғай ұлттық жүйені енгізу; Жаңа туған балаларға көрсетілетін бастапқы реанимациялық көмекті жетілдіру; Жаңа туған баланы күту жөніндегі «Developmentae care» бағдарламасын енгізу; Емдеу мен нақтамалаудың клиникалық хаттамаларын қолдану (полипрогмазия элементтері мен тексеру әдістерін азайту). Назар аударыңыз! Егер сіздің балаңыз ауруханаға жатқызуды қажет етеді деп ойласаңыз, бөлімдегі ақпаратты қараңыз

Алматы мәслихатының кезекті сессиясында қала бюджеті қайта қаралып, үнемделген қаражат маңызды бағыттарға қайта бөлінді, деп хабарлайды ҚазАқпарат. "Бюджетті нақтылау шеңберінде бірқатар маңызды әлеуметтік жобаларға басымдық беру қарастырылған. Республикалық бюджеттен Алматыға қосымша 10,8 млрд теңге бөлінді. Бұл қаражат Абай даңғылын ұңғылауға, Рысқұлов пен Құлжа жолайрығының құрылысын аяқтауға, 2021 жылға таман метро стансасын пайдалануға беруге, электр пойыздарын сатып алуға бағытталады", - деді қалалық экономика және бюджеттік жоспарлау басқармасының басшысы Ілияс Өсеров. Оның айтуынша, мемлекеттік тапсырысты жүзеге асырудан, шығындарды оңтайландырудан әжептәуір қаржы үнемделген. Бұл қаржы қала экономикасын инвестициялауға қайта салынады. Ал әлеуметтік салаға 611,7 млн теңге жұмсалады. "Әлеуметтік тұрғыдан аз қамтылған отбасыларды қоолдауға қосымша 42,4 млн теңге, үйден оқытылып жатқан 676 мүгедек балаға материалдық көмек ретінде 6 млн теңге қарастырылады. Оқушылар қатарының көбеюіне байланысты 260 млн теңгеден аса қаржы мұғалімдер жалақысын көтеруге бөлінеді. Шаңырақ шағынауданында 320 орындық балабақша құрылысына қосымша 528 млн теңге бөлінеді. Сонымен қатар, балабақшаларда мемлекеттік тапсырыс 60 балаға артады. Оған 5,6 млн теңге қаралып отыр. 7-9 желтоқсан арасында шорт-трек бойынша әлем кубогын өткізуге 19,2 млн теңге жұмсалады", - деді қалалық экономика және бюджеттік жоспарлау басқармасының басшысы Ілияс Өсеров. Сонымен қатар, мәдени шараларды өткізуге 281,3 млн теңге бағытталады. Сессияға қатысқан депутаттар бюджет нақтылауын бірауыздан қолдады. Осылайша Алматы бюджеті 537,5 млрд теңге болмақ. Оның ішінде нақты бюджет - 434,6 млрд теңге.

Пікір алмасудың негізгі бағыты азаматтық қоғамның бір бөлігі ретінде тәуелсіз кәсіподақ қозғалысының дамуы болды. Осыған байланысты, М.Қажыкен әр түрлі саладағы жұмыскерлер мен жұмыс берушілердің құқықтары және мүдделерін қорғау жөніндегі ұйымдарды қалыптастыру үшін қолайлы жағдайлар жасау қажеттігін атап өтті. «Кәсіподақтардың мәртебесін көтеріп қана қоймай, нығайту керек деп санаймын. Бұл менің ұстанымым. Әлеуметтік әріптестер: мемлекеттік және жұмыс беруші ұйымдар арасындағы қатынастарда кәсіподақтардың тәуелсіздігіне қол жеткізу керек. Кәсіподақтарды қоғамдық ұйым ретінде саяси және экономикалық шешімдер қабылдау жүйесіне тарту қажет», - деп атап өтті кандидат. Жалпы, жұмыс берушілер де, кәсіподақтар да мемлекетпен тең дәрежеде болатын әлеуметтік әріптестікті дамыту қажет. «Біз, жұмыс берушілер де қауымдастыққа немесе ұйымға бірігуі керек деп санаймыз. Олар бөлек әрекет етсе, өз мүдделерін қорғай алмайды, ал бірігу арқылы мемлекеттік органдармен, әсіресе Үкіметпен диалогта өз құқықтарын қорғау мүмкіндігі пайда болады», - деді М.Қажыкен. Оның айтуынша, жұмыс берушілер мен қызметкерлер даулы мәселе бойынша келісе отырып, әлеуметтік әріптестіктің үшінші тарапына – мемлекеттік органдарға жүгіне алады. Осылайша, қолданыстағы нормалардың, Мемлекеттік актілердің, қызметтерді мемлекеттік сатып алу туралы шарттардың және т. б. өзгеруіне әсер етуге жол ашылады. «Біз әлеуметтік серіктестік туралы заңды әзірледік және оны Үкіметке тапсырдық. Қазіргі уақытта бізде мұндай заң жоқ (2007 жылы «әлеуметтік әріптестік туралы» заң күші жойылды), оның нормалары Еңбек кодексіне көшірілді», - деп қорытындылады М.Қажыкен. Әңгімелесу барысында тараптар еңбек заңнамасында толыққанды еңбек демалысын алу, ем қабылдау парақтарындағы қаражаттарды төлеу және т.б. шарттарды сақтау мәселелерін талқылады. Олар бұл бағыттағы заңды әзірлеп, қабылдау және әлеуметтік институтты дамыту қажет деген қорытындыға келді.

Ғұламалар арасында орны бір төбе Имам Ағзамның бойында жақсы қасиеттер жетерлік еді. Ол бәрінен бұрын хақ пен ақиқатқа жаны ғашық ғұлама болатын. Әрдайым туралыққа жету үшін жанын салып, ұзақты барлай алатын зеректігімен, тапқырлығымен ерекшеленетін. Әбу Ханифа күрделі мәселелерде оңтайлы әрі әділ шешім шығару қасиетімен ерекшеленіп, құқықтық мәселелерге қатысты үкім шығаруда да зеректігімен танымал болған. Әбу Юсуфтың айтуы бойынша, біреу екінші бір адамға «Иә, ибнәз-зәниәйн» (Әй, зинақордан туған бала!) деп тіл тигізді әрі баланың әке-шешесі дүние салған делік. Бұл жағдайда Әбу Ханифа: «Оған бір ғана жаза (дүре соғу) беріледі. Өйткені, айтылған сөз біреу-ақ» деп өз үкімін білдірген. Әбу Юсуф бұл туралы «Біз осыны ұстанамыз. Ол сөзді бөліп-бөліп айтса да, бірге айтса да оған бір ғана жаза беріледі» дейді. Ал Ибн Әбу Ләйла: «Бұл жағдайда екі жаза бір мезгілде беріліп, бір жерде орындалады» деп, ол жазаны мешітте бергізген[1]. Имам Сарахси бұл оқиғаны кітабында кеңірек баяндап былай дейді: Куфада ақыл-есі ауысқан бір әйел бар еді. Біреу соған зорлық көрсетіпті. Әлгі әйел оған: «Иә, ибнәз-зәниәйн» (Әй, зинақор ата-анадан туған бала) дейді күйіне сөйлеп. Әйелді сол кездегі сот төрағасы Ибн Әбу Ләйланың алдына алып келеді. Әйел айтқандарын мойнына алады. Сот төрағасы оған жазаның бір түрін екі мәрте тағайындайды. Бұл жағдай Әбу Ханифаға жеткенде ол: «Жеті жерден сүрінген екен» деп, сот төрағасының қателіктерін былайша тізіп шығады: 1. Үкім ақыл-есі дұрыс емес әйелдің мойындауына негізделіп берілген. Алайда, оның мойындауы қабылданбайды. 2. Ақыл-есі дұрыс емес адамға жаза берілген. Ақыл-есі дұрыс еместер жазаға тартылатындардың қатарына жатпайды. 3. Екі бірдей жаза берген екен. Бірақ, бір адам көпшілікке жала жапса да, оған бір ғана жаза беріледі. 4. Екі жазаны бірдей орындаған екен. Егер екі жаза беру үкімі шыққан күннің өзінде де, бірдей екі жаза бір мезгілде, яғни, бірінен кейін бірі іле-шала орындалмайды. Әуелгі дүре соғылған жердің жарасы жазылғанда ғана барып осындай жаза қолданылады. 5. Дүрені мешітте соқтырған екен. Негізінде, басшының дүрені мешітте соқтыруға хақысы жоқ. 6. Тұрғызып қойып дүрелеген. Әйел адамға дүрені отырғызып қойып соғады. 7. Дүре соғылған кезде оның уәлиі (қамқоршысы: әкесі немесе оның басқа туыстары) қасында болмаған. Әйел адамға дүре соғылған кезде қасында қамқоршысы болуы тиіс. Өйткені, киімі түріліп тәні көрініп қалған жағдайда, ашылып қалған жерін қымтап отырады». Міне, осы оқиға Куфада «Әділ қазы жеті жерде қателескен үкім» деген атпен ел аузында кеңінен тарап кетті[2]. Әбу Ханифаның шығарған үкімі нақты, ақылға қонымды болатын әрі қалаған мәселеде өз көзқарасын айтып, иіп әкеп соған иландыратындай қабілетті еді. Мысалы: Ибн Әби Ауаманың сөздерін Мұхаммед ибн әл-Хасан былай жеткізеді: Әбу Ханифа Бағдатта жүргенде оның шәкірттері Әбу Юсуф, Зуфар, Асад ибн Амр және басқа да фиқһ ғұламалары жиналып, әлдебір мәселенің дәлелдеріне қатысты ортақ шешімге келіп, оның дұрыс немесе бұрыстығын Әбу Ханифадан сұрайды. Олардың сөзін бөлмей аяғына дейін тыңдаған имам асықпай жауап береді. Бірақ, имамның жауабына олар қанағаттанбайды. Арасынан біреуі: «Әй, имам, бөгде елде жүріп санаң сарғаяйын деген бе? Не деп отырсың өзі?» – деп Әбу Ханифаға дүрсе қоя береді. Имам оларға: – Тынышталыңдар, сендер не айтып отырсыңдар өзі? – дейді. – Мәселенің жауабы бұл емес, – дейді аналар дүрлігіп. – Сендердің жауаптарың дәлелмен бе, дәлелсіз бе? – Әрине, дәлелмен. – Олай болса, қане, дәлелдеріңді айтыңдар! Олар өз уәждерін айтады. Әбу Ханифа оларды бұл жолы да мұқият тыңдап, соңында қарсы дау айтады. Өзінің ойын дәлелдеп, ақыры жеңіп шығады. Шәкірттері қателіктерін түсініп, имамның жауабының дұрыстығын мойындайды. Сосын Әбу Ханифа кенет мынадай тосын сауал қояды: – Егер біреу сендерге алғашқы айтқан жауаптарың дұрыс, Әбу Ханифаның айтқаны қате десе, не дейсіңдер? – Айдан анық дәлел тұрғанда сіздің пікіріңізді кім теріске шығара алсын? – Жоқ, – дейді Әбу Ханифа, – негізінде сендердің алғашқы айтқандарың дұрыс, – деп, шәкірттерінің айтқан ойын дәлелдеп шығады. Шәкірттері аң-таң болып: – Уа, ұстаз, бізді әрі-сәрі күйге қалдырдыңыз ғой, – дей берді. – Егер сендердің де, менің де айтқанымды әлдебіреулер жоққа шығарып, басқа бір тұжырым айтса қайтесіңдер, – деп Имам және бір сауал қояды: – Бұның енді басқалай жауабы болуы мүмкін емес, – десті шәкірттері. Сол-ақ екен, Әбу Ханифа үшінші бір нұсқасын ойлап тауып, оны да дәлелдеп шықты. Шәкірттері бұл жолы да оның уәжін еріксіз мойындап, ең дұрысы осы деп тапты. Бірақ, көкейлеріндегі сауалды да жасырып қала алмады: – Уа, имам, бізге жалғыз өзіңіз үш бірдей көзқарасты дәлелдеп бердіңіз, енді осыны өзіңіз тарқатып бермес пе екенсіз? – Бұл мәселенің ең дұрыс жауабы сендердің алғашқы айтқандарың. Себебі, мынау, – деп жан-жақты түсіндіріп берген соң, «Бұл мәселенің үш түрлі жауабы бар. Әр жауаптың да фиқһта өзіндік орны бар. Ең дұрысы, сендердің алғашқы айтқандарың, соны ұстаныңдар, ал қалғандарын ұмытыңдар», – дейді[3]. Мұндай дара, кез келген мәселеде көзқарасын таңып, оған былайғы жұрттың көзін жеткізе алатын зерек те ақылды ғалым ғана настардан (Құран мен хадистен) үкім шығаруға лайықты еді. Үкім шығарумен қоса дәлелі һәм түсіндіру тәсілі де нақты болатын. Әбу Ханифаның осы қабілетіне тәнті болған Имам Мәлік: «Егер бұл кісі тастан жасалған мына тіректі алтын десе, оның алтын екенін дәлелдеп шығады» деп ағынан ақтарыла мақтаған екен. Һижри 148 (милади 765) жылы Мусул елі басшыларына қарсы шығады. Мұндай көтеріліс бұрын да бірнеше мәрте болған еді. Бұл жолғы көтеріліске халықты харижиттерден Хасан ибн Мужадил бастап шығады. Мұны естіген Халифа Мансұр ең танымал деген фиқһ ғалымдарын жинап, оларға өзінің шешімі туралы айтады: «Алла елшісі (с.ғ.с.) айтқандай «Имандылар өздерінің міндеттерін толық орындау керек» еді. Бірақ, Мусул елі өз міндеттерін орындамай отыр. Бағынамыз, қол астыңа кірдік деп кезінде сөз бергенімен, бүгін, міне, орынбасарыма қарсы шықты. Амал жоқ, қандарын төгуіме тура келіп отыр, – дейді. Сол жерде отырған фиқһ ғалымдарының бірі: «Билік өзіңдікі, кешірсең де өз елің, жазаласаң да ел сенікі», – дейді. Жауапқа қанағаттанбаған Халифа Мансұр сол жерде отырған Әбу Ханифаға қарап, оның да ойын сұрайды. Сонда Әбу Ханифа: «Олар саған құқылары жоқ нәрсеге (қандарының төгілуі) сөз берді, сен де оларға құқың жоқ нәрсеге (олардың қанын төгуге) сөз бердің. Сенің құқың жоқ дейтінім, мұсылманның қанын төгу үш жағдайда ғана рұқсат етілген: адам өлтіргенде, мұсылман болғаннан кейін діннен шықса және үйленгеннен кейін зина жасаса. Ал егер осы жағдайлардан тыс олардың қанын төксең, шариғатқа қайшы келері анық. Алланың заңын аяқ асты етуге болмайды», – дейді де, былай деп сұрақ қояды: «Егер әйел ер кісімен некелеспестен мен саған халалмын десе, онымен жақындасуға бола ма? Және бір адам басқа бір адамға мені өлтір десе, ол адамды өлтіру халал бола ма?» Халифа Мансұр бұл екі сұраққа да жоқ дейді. Осыдан кейін Әбу Ханифа нақты үкімін айтады: «Мусул еліне тиіспе, оларды өлтіру саған халал емес». Халифа Мансұрға Әбу Ханифаның бұл жауабы ұнамады, әрине. Барлығы тарағаннан кейін халифа Әбу Ханифаны өз бөлмесіне шақырып алып: «Айтқандарыңның бәрі дұрыс! Бірақ, бұдан былай бұл жерден кеткенің жөн. Мынадай пәтуаларыңды ел естімесін. Әйтпесе, басшылардың айыптарын ашып, елдің көтерілуіне мүмкіншілік жасап берерсің»[4], – деген екен.

Алаяқтар кез-келген жаһандық жерден смартфондар мен компьютерлерге мақсат қоя алады. Компьютер немесе смартфон қолданушысы зиянды бағдарламаларға тап болуының бірнеше жолы бар. Сондықтан, зиянды бағдарламалардың кез-келген тәжірибесін қалай шешуге болатындығы туралы идеяларды жеткізу қиынға соғады. Фрэнк Абагнейл , Semalt аға клиенттердің сәттілік менеджері, зиянды бағдарламаны және оның сипаттамаларын түсіну ол тудыруы мүмкін қиындықтарды азайтуға жақсы тәсіл екенін айтады. Зиянкес бағдарламаның мағынасы Зиянды бағдарлама зиянды бағдарлама. Бағдарламалық жасақтама бірнеше формада болады, мысалы, вирустар, троян және шпиондық бағдарламалар. Зиянды бағдарлама әртүрлі жолдармен жұмыс істейді. Бағдарламалық жасақтама компьютердің бірнеше рет істен шығуына себеп болуы мүмкін. Бағдарламалық жасақтама жеке ақпаратты ұрлайтын немесе компьютердің немесе смартфонды пайдаланушының қызметін бақылайтын шпиондық бағдарлама бола алады. Зиянды бағдарламалардан аулақ болу Электрондық пошта байланысы жедел хабарламалармен, суреттермен, бейнелермен, құжаттармен және желідегі сілтемелермен алмасуды жақсартты. Алайда, қылмыскерлер зиянды бағдарламаны сенімсіз пайдаланушыларға жіберу үшін электрондық пошта байланысын қолдана алады. Алаяқтар әдетте жазықсыз көрінетін хабарламаларды желідегі сайттарға сілтемелермен жібереді. Ресми көрінетін электрондық пошталар пайдаланушыларға зиянды бағдарламаны жүктеуге әсер ету үшін жасалынған. Алаяқтар күн сайын жаңа алаяқтарды дамытады. Алайда, ресми жалған алаяқтықтың екі категориясы бар, олар жиі кездеседі. а) Соттағы жалған электрондық пошталар - алаяқ суретші қолданушының сот шақыруы туралы хабардар ететін электрондық хабарламасын жасайды. Электрондық поштада қосымша ақпарат алу үшін сілтеме немесе тіркеме бар. Қосымшаны немесе сілтемені басу арқылы зиянды бағдарламаны құрылғыға жүктейді. b) жерлеу үйлері туралы жалған хаттар - электронды поштада мәйітхана немесе жерлеу қызметтері туралы ақпарат бар. Онда қосымша ақпаратты көрсететін сілтеме немесе тіркеме бар. Сілтемені немесе тіркемені ашу зиянды бағдарламаны құрылғыға жүктейді. Компьютерлер мен смартфондарды пайдаланушылар танымал алаяқтықтар мен зиянды бағдарламалар туралы шабуылдар туралы жеткілікті білімге ие болуы керек. Келесі кеңестер зиянды бағдарламалар ақауларының алдын-алуда маңызды: a) Пайдаланушылар электрондық пошта қосымшаларын ашқанда немесе жүктегенде абай болу керек. Файлдарда компьютер қауіпсіздігін әлсірететін вирустар, троян немесе күдікті бағдарламалық жасақтама болуы мүмкін. Қорғаныс бағдарламалық құралы орнатылмаған болса, компьютер немесе смартфон маңызды ақпаратты жоғалтуы мүмкін. b) жеке немесе қаржылық деректерді талап ететін электрондық пошта хабарламаларына елемеу керек. Заңды ұйымдар мұндай ақпаратты электрондық пошта арқылы сұрамайды. c) Интернет-саудагерлердің хаттары алаяқтықтың алдын алу үшін тексерілуі керек. Электрондық пошта тақырыбындағы тапсырыс нөмірі басып шығарылған түбіртек нөмірімен бірдей болуы керек. г) Егер электрондық пошта тіркелгісінде рұқсат етілмеген әрекеттер болса, пайдаланушы компаниямен шынайы телефон нөмірін қолдана отырып хабарласуы керек. e) Компьютер қолданушысы брандмауэр, антивирус және тыңшылыққа қарсы бағдарламалар орнатуы керек. Қорғаныс бағдарламалары үнемі жаңартылып отыруы керек. Фишингтің кейбір электрондық пошталарында компьютерді бұзатын немесе пайдаланушының әрекетін бақылайтын бағдарламалар бар. Қорғаныс бағдарламалар компьютерге зиянды бағдарламалар, трояндар мен вирустардың әсерін болдырмайды. Брандмауэр рұқсат етілмеген көздермен байланысқа кедергі келтіреді. f) Шолғыштың фишингке қарсы мүмкіндіктері бар екеніне көз жеткізіңіз. Функцияларға фишинг сайттарының тізімі берілген құралдар тақтасы кіреді. g) ақпараттың сақтық көшірмесі маңызды. Электрондық поштаны пайдаланушылар резервтік көшірмелерді офлайн жерлерде сақтау арқылы өздерінің файлдарын қорғауы керек. Сақтық көшірме ақпаратты зиянды бағдарламалар, троян және вирус шабуылдары жағдайында қорғайды.

Қазақстандық кәсіпқой боксшы Қанат Исламның (28-1, 22 KO) шаршы алаңға қашан оралатыны нақты белгілі болды. Исламның бапкері Роджер Романың айтуынша, отандасымыз шаршы алаңға 8 қазанда оралады. Бұл Ислам үшін карьерасындағы бірінші жеңілісінен кейінгі алғашқы жекпе-жегі болады. Еске салайық, ақпан айында ол Плант-Сити (Флорида штаты, АҚШ) қаласында ұлыбританиялық Джимми Келлиден (26-2, 10 КО) төрешілер шығарған 95-95, 96-94, 97-93 есебімен жеңілген еді. Қатарда футболдан Әлем чемпионаты басталды! 1XBET компаниясы баталияларды бірге бақылауды ұсынады және ойыншыларға жоғары коэффициенттер, сондай-ақ кең желі ұсынуға кепілдік береді!

Кеше, 27 маусымда Сандықтау ауданының өрт сөндіру бөлімінің пультіне Петровка ауылы маңындағы Жабай өзенінің жағасынан екі адамның, шамамен ағайындылардың заттары табылғаны туралы хабар келіп түсті. Ер адамдарды іздеу үшін Көкшетаудан шұғыл түрде сүңгуірлер жіберілді. Қайтыс болғандардың әкесі 1990 және 1992 жылы туған ұлдары үйде түнемегендігін, таңертең оларды ауылдан іздей бастағанын, шамамен 8 сағат бойы ангарға жақын орналасқан ауыл аймағындағы Жабай өзеніне барып, балаларының су жағасында жатқан киімдері мен аяқ киімдерін көргенін айтқан. Қайғылы оқиға орнына сүңгуірлер бригадасы және "ӨС және АҚЖҚ" ММ ЖҚБ кинологиялық есебі 5 адам 2 бірлік техника, қызметтік ит келді. Нәтижесінде сағат 12:30-да Жабай өзені арнасындағы сүңгуірлер 1990 жылы және 1992 жылы туған жігіттердің мәйіттерін тапты. Демалыс қайғылы жағдаймен аяқталмауы үшін құтқарушылар келесі ережелерді сақтауды сұрайды: - Тыйым салынған және жабдықталмаған жерлерде шомылуға; - Суда алкогольдік және есірткілік масаң күйде шомылуға; - Қайықтардан, катерлерден, айлақтардан, сондай-ақ, осы мақсаттарға бейімделмеген құрылыстардан суға секіруге;

Сізге «Зияткерлік олимпиадаға» доступ берілді. Қазір тапсырыс беріп үлгеріңіз. Себебі, небәрі 13 күннен соң олимпиада аяқталады. Зияткерлік олимпиада Халықаралық олимпиада тізімін көру Облыстық олимпиада тізімін көру Республикалық олимпиада тізімін көру Ұстаздарға арналған оқу әдістемелік материалдар Пәнін, сыныбын және бағытын көрсетіп 180 000 астам сабақ жоспарларын сайттан тегін жүктеп алуға болады: Таңдау Алгебра Аттестаттау материалдары Әлеуметтік педагог Әлеуметтану Әдістемелік бірлестік жетекшілері Балабақша Бастауыш сынып Биология География Геометрия Директорға Дене шынықтыру Дінтану Жаңартылған бағдарлама Жаратылыстану Завучтарға Информатика Кітапханашылар Коррекциялық мектеп Қазақ тілі Кембридж тәсілімен оқыту Қазақ әдебиеті Қаржылық сауаттылық пәні Құқық негіздері Қосымша білім беру Логопед, дефектолог Математика Мадениеттану Мектеп алды даярлық Музыка Мектеп әкімшілігі Өзін-өзі тану Психология Русский язык Сынып жетекшісі Сызу Сурет Дүние жүзі тарихы Оқу ісінің меңгерушісі Қазақстан тарихы Ресей тарихы Технология Тіршілік қауіпсіздігінің негіздері Физика Философия Химия Шағын орталық Шет тілі Неміс тілі Экономика Экология Басқа Мектептен тыс мекемелер Адам және қоғам Алғашқы әскери дайындық Русская литература Өлең, ертегі,... Барлығы Ашық сабақ Мақала Презентация Сабақ жоспары Тест Тәрбие сағаты Семинарлар Конспект Ғылыми жұмыстар Олимпиада тапсырмалары Ойындар, Сценарийлер Эссе Өлең, ертегі, әңгімелер Ақын жазушылар Жұмбақтар Көрнекілік Шығарма, мазмұндама Жаңылтпаштар, әзілдер Портфолио Коучинг жоспары Сыныптан тыс жұмыс Оқушылар жұмысы Авторлық бағдарлама Оқу жылы Ата-аналармен жұмыс Баяндамалар, реферат Мереке, тілек Басқа Таңдау Барлығы Мектепке дейінгі 1 сынып 2 сынып 3 сынып 4 сынып 5 сынып 6 сынып 7 сынып 8 сынып 9 сынып 10 сынып 11 сынып 12 сынып Басқа

Кейбіріміз күмән келтірерміз, ал кейбіріміз тіпті сенбеспіз. Алайда қазақ әдебиетіндегі кейбір көркем шығармалардың негізінде керемет фильмдер жасауға болар еді. Әйтеуір мектеп жасында әдебиетке үйір болған менің түйсігім солай дейді. Сонымен, қазақ әдебиетінің кейбір өкілдерін экранға шығарсақ, қалай болар еді? Біздің кинода көп жағдайда махаббат, тарихи бағыттағы шығармалар қойылып жүр. Менің ойымша, басқа да жанрларда фильм түсіру үшін біздің әдебиетте материал жеткілікті. Иллюстрация / алынған жері: dubanimation.com Шығарма: Әбу Сәрсенбаев, «Толқында туғандар». Синопсис: Қызыл революция қарсаңындағы қазақ балықшыларының өмірі, Каспий жағалауындағы халықтың тұрмыс-тіршілігі. Болып жатқан өзгерістер мен оқиғалар 6-7 жасар баланың атынан баяндалып, беріледі. Несімен ерекше: Қазақ әдебиетінде революцияға арналған шығармаларда әдетте малшылардың өмірі көп баяндалады. Бұл шығарма әдебиетімізде жаңа бетбұрыс жасады: теңізден балық аулап-өңдейтін балықшылар, жағадағы қым-қуыт тірлік, жүзбелі зауыттар, итбалық аулау кәсібі — осылардың барлығы қазақ халқына қатысты көз алдымызға мүлдем басқа картиналар алып келеді. Тіпті Еуропаны аздап еске түсіргендей болады. Бұл шығарманың ауқымды кино жасауға әлеуеті толық жетеді. Минимум — Қазақстан киносында төңкеріс жасауға болады, максимум — шетелдік көрермендер жатсынбайтындай бұқаралық өнім шығаруға болады. Егер мен режиссер-сценарист болсам, шығарманы барлық кейіпкерлерімен қоса түгелдей экранға шығармас едім. Маған басты кейіпкер — баланың хикаясы қызығырақ. Сондықтан баланың итбалық аулауға кеткен әкесін іздеп теңізге аттанатын тұсынан бастап, небір қызықты да қорқынышты оқиғаларды бастан өткізгеніне, теңіз толқындарынан аман қалып, жағаға оралуына дейінгі аралықты кесіп алып, соған акцент қояр едім. Жанры (жобамен): қызық оқиғалы драма (приключение). Ұқсас фильмдер: Дәлме-дәл дей алмаймын, бірақ кейбір көріністері «Пидің өмірі» (2012), «Кон-Тики» (2012) секілді шедеврлерді еске түсірер еді. Иллюстрация. Суретші: Александр Дегтев / алынған жері: worldart.uol.ua Шығарма: Мұхтар Мағауин, «Шақан Шері». Синопсис: Повесте басты кейіпкердің әйелі мен баласы жолбарыстың құрбанына айналады. Өшіккен шаруа қолына қару алып, бүкіл жолбарыс атаулының көзін құртпайынша тоқтамауға бел байлайды. Несімен ерекше: Сюжеті экшн-драмаға сұранып-ақ тұр. Оның үстіне кейіпкердің ішкі ойын, қайғысы мен толғанысын шебер жеткізе білсе — кішігірім шедевр жасауға болады. Бұл жерде жолбарыстарды көрсету үшін «Motion capture» технологиясы (адам қимылын пайдаланып жануарларды анимациялау) таптырмас тәсіл болар еді. Кезінде «Бірінші сәуір — алдау күніне» арнап осы туралы фейк жаңалық етіп жазғанымызды Киностан оқырмандары әлі ұмытпаған шығар. Көпшілік соны шын қабылдап, кейбір басылымдар көшіріп басқаны бар. Қанша әзілдесек те, мен «Шақан Шеріні» киноға бейімдеуге болатынын ешқашан естен шығарған емеспін. Жанры (жобамен): эшкн-драма, қызық оқиғалы. Ұқсас фильмдер: Атмосферасы Лиам Нисон ойнаған «Сұр» (2011), Даррелл Рудттың «Жемтік» (2007), Майкл Дуглас пен Вэл Килмер ойнаған «Елес және Қараңғылық» (1996) фильмдеріне ұқсас болар еді. Иллюстрация / алынған жері: bioware.ru Шығарма: Медеу Сәрсекеев, «Жетінші толқын». Синопсис: Повесте оқиға Қайсар есімді журналисттің атынан баяндалады. Ол Ұлы Отан соғысы кезіндегі Шынтас деген қазақ өнертапқышы туралы біліп, сол туралы кітап жазбақ болады. Ізденіп жүріп, оның ауылын табады. Кейін анықтағандай, Шынтас соғыс кезінде жауынгер жолдастарымен жаудың тұзағына түседі. Сол кезде ғалым электр энергиясын талқын түрінде қабылдайтын құрылғы ойлап тауып, соның көмегімен жартасты балқытып, тесіп шығады. Несімен ерекше: Бұл повесті мен мектеп жасында оқығанмын. Сондықтан көп деталдары ұмыт болды. Бірақ күшті әсер еткені әлі есімде. Шығарманың әдеби эффектісін сезіну үшін міндетті түрде оқу керек, оны сіздерге әсерлі етіп баяндауға тіл байлығым жетпейді. Жанры (жобамен): фантастика, экшн. Ұқсас фильмдер: Бұл жобаны суперқаһармандық кино санатына да қосып жіберуге болады. Ал сюжеті ұқсас фильмдерден Даррен Аронофскидің «Пи» (1997), Марвелдің «Капитан Америка: Бірінші кек алушы» (2011) секілді жобаларды атауға болады. Иллюстрация: Еркін Рақышевтің «Тұрар Рысқұлов» деректі фильмінен кадр Шығарма: Шерхан Мұртаза, "Қызыл жебе". Синопсис: Белгілі саяси тұлға Тұрар Рысқұловтың өмір жолын баяндайды. Бала кезінде әкесімен бірге түрмеде отырған кезінен бастап, Түркістан автономиясын басқарғанға дейінгі өмірі хронологиялық ретпен айтылады. Қазақстанға теміржолды алып келген, бірқатар одақтас республикалардың дамуына еңбегі сіңген, ашаршылық жылдары Сталинге шындықты жазып, елін аман алып қалу үшін жанын салған тұлға жайында. Несімен ерекше: Бізде саяси тұлғаларға (Елбасы туралы трилогияны айтпағанда) арналған өмірбаяндық картиналар жоқ. Ал Тұрар Рысқұловтың күрделі өмірі мен саяси жолы кино желісіне сұранып тұрғандай. Бала кезінен қиындық көріп өскен, қылмыскер малшының баласы ат қора тазалаушыдан ел басқарушыға дейінгі жолды жүріп өтеді. Менің ойымша, Тұрар Рысқұлов — қазақтың Абрахам Линкольны. Жанры (жобамен): өмірбаяндық, саяси драма Ұқсас фильмдер: Мен Тұрар Рысқұлов туралы фильм түсіруді ойласам көз алдыме бірден Стивен Спилбергтің «Линкольны» (2012) келе қалады. Иллюстрация / алынған жері: stylefavor.com Шығарма: Батырлар жыры. Синопсис: «Алпамыс», "Қобыланды", «Ер Тарғын», "Қамбар батыр", т.б. Бұларды біз бала кезден білеміз. Эпостардың бәріне ортақ кейбір қасиеттері бар: қаһарманның жаратылысы ерекше, өте әділ, жауынгер болып келеді. Сюжетте батыр елін жаудан, немесе құдіретті күш иесінен қорғап, ұрланған қалыңдығын құтқарады. Қаһарманның әлсіз тұстары болмайды және астындағы арғымағы жеке спин-оффқа татырлық ақылды болады. Несімен ерекше: Бұлар халықтың арманындағы жиынтық образдар ғой, сонысымен де батырлар жыры өте идеал. Отбасы болып көретін фэнтези боевиктер үшін таптырмас материалдар. Грек аңыздарын сәтті экрандап жүрген Голливудтың үлгісін бәріміз білеміз. Неге өзіміздің аңыздардан фильм жасамасқа? Жанры (жобамен): фэнтези, экшн Ұқсас фильмдер: Сэм Уортингтон ойнаған «Титандардың шайқасы» (2010), «Титандардың қаһары» (2012), «Троя» (2004), «300 спарталық» (2007), т.б. Бонус Кино туралы әңгіме қозғала қалған екен, жоғарыда айтылған шығармаларға бонус ретінде өз ойымда жүрген бір идеямен бөлісе кеткім келеді. Мүмкін біреудің керегіне жарап қалар. Қазір жануарлар әлемі туралы мультфильмдер өте өтімді өнімдер саналады. Авторлар жабайы хайуандардың өмірін күлкілі, қызық оқиғалы формада бере отырып, олардың қазіргі мүшкіл хәлдеріне де жұртшылықтың назарын аудартады. Сондықтан, анимациялық туындыларды экологиялық мәселелерді жеткізудің ең ұтымды амалы деп те қарастыруға болады. «Рио», «Мадагаскар», «Мұз дәуірі», «Көңілді аяқтар» — соның мысалы. Қазақстанда популяциясы құрыған Балқаш жолбарыстары жайында («Шақан Шеріні» айтпағанда) көркем туынды бар ма, жоқ па — мен нақты білмейді екенмін. Менің анимациялық ауқымды жоба жасауға мүмкіндігім болса — осы жолбарыстардың аянышты тағдырына толықметражды анимациялық фильм арнар едім. Концепциясын адамдар келгенге дейінгі олардың бақытты өмірін суреттей отырып, екі аяқтылар келіп, төңіректегілердің бәрін қырып-жоя бастаған кездегі ахуалды бір жолбарыс-кейіпкердің көзімен беруге болады. Толық сценарийін әлі ойластырған жоқпын, бірақ ақырғы эпизодын «хэппи-энд» стилінде көрсетер едім: Іле өзенінің бойында, адам аяғы жете бермейтін жерде, қалың бытқыл арасынан жолбарыстың көзі жарқ етеді (Титр). Меніңше, «Арыстан патша» (1994) секілді халықаралық деңгейдегі жоба жасауға әбден болады. Кім біледі, мүмкін батыл, амбицияға толы режиссерлердің бірі осы идеяларды оқып, біреуін іске асыруға шындап кірісіп кетер. Егер ондай азамат табылса — мен тек сәттілік пен ақ жол ғана тілеймін.

Атырау мұнай және газ институтының профессоры Дүйсен МҰРЗАҒАЛИЕВ (суретте) өнертапқыштардың жыл сайынғы республикалық «Шапағат» байқауының дипломанты атанды. Ол байқауға мұнай шоғырын іздеудің инновациялық тәсілін ұсынған еді. Бүгінгі күні белгілі мұнай шоғырын анықтау тәсілдерін екіге бөлуге болады. Біріншісіне терең ұңғымаларды бұрғылау және онда геофизикалық зерттеулер кешенін жүргізуді жатқызады. Екіншісі таяз ұңғымалар сериясын бұрғылап, олардан газ сынамаларын алып, лабораториялық зерттеулер нәтижесі бойынша мұнай барлығы жөнінде қорытынды шығару. - Бірінші тәсілді қолданғанда мұнайлылық қабатын ашу керек. Екінші тәсілдің де жұмысы ауыр және үлкен қаражатты қажет етеді. Мен инновациялық бағыт ұсындым және оны патенттеп те қойдым, - дейді Д. Мұрзағалиев.– Бұл барлау-іздеу ұңғымаларын бұрғылау үдерісінде көмірсутегі компоненттерінің шоғырлануын анықтау. Көмірсутегі газдарының құрамына экспресс-анализ жасау барысында метаннан, этаннан, пропаннан, бутаннан, пентаннан, гексаннан және сутегіден тұратын шекті көмірсутектердің көлемдік шоғырлануының интервалды, пайыздық құрамын анықтайды. Мұнай шоғырының бар екендігі туралы қорытынды шекті газ тәрізді көмірсутегілердің көлемдік шоғырлануы мен сутегінің көлемдік шоғырлануының ең жоғарғы қайшылықты қарым-қатынасы бойынша шығарылады. Осылайша, мұнай шоғырын табу үшін мұнайлылық қабатын ашудың және бірнеше ұңғыма қазудың қажеті жоқ, бір сынақтық ұңғыма да жеткілікті болады. Барлық зерттеулер сол жерде жүргізіледі және бұл уақыт үнемдеуге, сондай-ақ, анализдердің дәл нәтижелеріне қол жеткізуге мүмкіндік береді. Сонымен қатар, профессор идеяларын мұнайлы, газды беткейлерді ашуда апатты жағдайларды болжауға да қолдануға болады: -Барлау-іздеу ұңғымаларын бұрғылау кезінде апаттар көп болады, мәселен, болжанбаған мұнай және газ шоғырын ашу нәтижесінде болатын үлкен апаттар. Менің тәсілім мұнайлы, газды қабат ашылмастан бұрын мұнай, газ шоғырларының интервалдарын анықтауға мүмкіндік береді. Бұл жағдайда - хабардар адамға қауіп жоқ. Жағдайға бақылау жасау арқылы апаттарды болжап, алдын алуға болады. Оныңмұнайлы, газды беткейлерді ашуда апатты жағдайларды болжау тәсілі де «Инновациялық Қазақстан» республикалық идеялар байқауында қолдау тауып, мақұлданды. Тамара СУХОМЛИНОВА Суретті түсірген автор 24 қаңтар 2013, 00:00 WhatsApp арқылы хабар жіберу Бөлісу: Қате таптыңыз ба? Тінтуірмен белгілеп, Ctrl + Enter түймесін басыңыз. Осы мақала тақырыбына қатысты ой-пікіріңізбен бөлісіп, бейнежазба жолдағыңыз келсе, WhatsApp +7 707 37 300 37 нөміріне және editors@azh.kz поштасына жібере аласыз. Басқа жаңалықтар Қазақтың даңқты желаяғы Әмин Тұяқов «Атырау облысының Құрметті азаматы» атанды Кеше, 23:13 184 просмотра

ҚР Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі жүргізген талдау негізінде микроқаржылық қызметті жүзеге асыратын ұйымдардың жиынтық активтері жыл басынан 15,4%-ға, 2-тоқсанда 8,9%-ға ұлғайып, 1, 4 трлн теңгені құрады. 01.08.2021ж. жағдай бойынша МҚҚЖҰ активтері банк секторының жиынтық активтерінің 4,1%-ын құрайды. Активтердің неғұрлым көп үлесі микроқаржы ұйымдарына – 645 млрд теңге немесе 45,6%, кредиттік серіктестіктерге – 575 млрд теңге немесе 40,6%, ломбардтарға -196 млрд теңге немесе 13,8% тиесілі. Микроқаржы секторының жиынтық активтеріндегі ең жоғары үлес салмағы тұрғысынан берілген микрокредиттер иеленеді (құнсыздануға арналған резервтерді шегергенде) – 85,9%, 1, 2 трлн теңге сома, 2021 жылдың басынан 19,2%-ға ұлғаю болды. Бұл ретте, ломбардтар мен онлайн-кредиторлардың активтерінде құнсыздануға арналған резервтерді шегергендегі несие портфелі тиісінше 70,1% және 76,1% - ды құрайды. МҚҚЖҰ жиынтық міндеттемелері 2021 жылғы 2-тоқсанда 8,9%-ға, жыл басынан 16,3%-ға ұлғайып, 888 млрд теңгені құрады. Жиынтық міндеттемелердің негізгі үлесін алынған қарыздар құрайды – 83,9% немесе 745 млрд теңге. Есепті күнге МҚҰ-ның жиынтық міндеттемелері 438 млрд теңгені құрады немесе бүкіл сектордың 49%-ы, ал кредиттік серіктестіктер мен ломбардтардың жиынтық міндеттемелері тиісінше 365 млрд теңгені және 85 млрд теңгені құрады. Микроқаржы секторының жиынтық меншікті капиталы 527 млрд теңгені құрады және негізінен жарғылық капитал мен бөлінбеген пайдадан қалыптасты. 2021 жылғы 2-тоқсанда МҚҚЖҰ меншікті капиталының 8,9%-ға немесе 43,1 млрд теңгеге, жыл басынан 14,1%-ға ұлғаюы байқалды. МҚҚЖҰ жиынтық несие портфелі тоқсан ішінде 118,1 млрд теңгеге немесе 10,7%-ға, жыл басынан 18,5%-ға ұлғайып, 1,2 трлн теңгені құрады. Айтарлықтай ұлғаю сектордың барлық сегменттерінде жеке тұлғаларға берілген қарыздардың өсуімен байланысты. Бұл ретте жеке тұлғалар МҚҚЖҰ негізгі клиенттік базасы болып табылады. Жеке тұлғаларға берілген кредиттер көлемі 842 млрд теңгені немесе барлық несие портфелінің 68,4%-ын құраса, заңды тұлғаларға - 380 млрд теңгені немесе 31,6%-ды құрады. 2021 жылғы 1 тамыздағы жағдай бойынша микроқаржылық қызметті жүзеге асыруға лицензия алу үшін Агенттікке 1059 өтініш келіп түсті. Оның ішінде 996 өтініш бұрын Агенттікте есептік тіркеуден өткен ұйымдардан, 63 өтініш – жаңа ұйымдардан түскен. Өтініштерді қарау қорытындысы бойынша 1039 лицензия берілді, оның ішінде 222 МҚҰ, 602 ломбард, 215 кредиттік серіктестік. 5 өтініш қаралу сатысында.

ҚР Мәдениет және спорт министрі Ақтоты Райымқұлова мəдениет және өнер қызметкерлерін кәсіби мерекемен құттықтады. «Құрметті əріптестер! Сіздерді мəдениет және өнер қызметкерлерінің күнімен шын жүректен құттықтаймын! Бұл — халқымыздың бай мəдени мұрасы мен руханиятының дамуына үлес қосып келе жатқан азаматтарды жұдырықтай жұмылдыратын мерейлі күн. Бұл — қалам сертін қалтқысыз атқарып жүрген ақын-жазушының, өнер мен тарих тағылымымен таныстыратын музей қызметкерінің, білім бұлағымен сусындатуда көмегін аямайтын кітапханашының, мазмұнды қойылыммен көрерменге ізгілік нəрін сыйлайтын театр жəне опера əртісінің, өңірлерлердегі мəдениет ошақтарында қызмет етіп жүрген өзге де мамандардың еңбегін елеп, алғаусыз алғыс айтатын кəсіби мереке. Бүгінде технологияның ілгерілеп, кешегі ақпараттың мəн-маңызы бəсеңсігеніне қарамастан, рухани жауһарларымыз бен мəдени құндылықтарымызды мəйек етіп қана əлемдік қауымдастық алдында Егемен Еліміздің абыройын үстем ете аламыз. Осы орайда жауапты қызметтің қазанында қайнап жүрген Сіздерге зор денсаулық, отбасыларыңызға амандық, табандылық пен толайым табыс тілеймін!,»-деп жазылған құттықтау хатында.

1. Өтініш бермей тұрып, Сәтбаев университетінің өзіңізге ұнаған білім беру бағдарламасының біреуін таңдап алыңыз; әрине, ол бағдарлама сіз ҰБТ кезінде тапсырған бейінді пәндерге сәйкес келуі керек. 2. Білім беру бағдарламалары тобынан өзіңіз таңдаған бағдарламаның код номерін жазып алыңыз (кестедегі «Білім беру бағдарламаларының тобы» деген бағанда). 3. Грант алу үшін толтырылған өтінішке осы топтың код номері мен Сәтбаев университетінің код номерін жазыңыз (Қ.И.Сәтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық зерттеу университеті): 029. Толығырақ Сәулетшілер мен сәулетші ретінде жұмыс істейтін, сондай-ақ сәулет қиылысында дизайнерлік жұмыстар саласында азаматтық және өнеркәсіптік құрылыс, қала құрылысы және ландшафт сәулеті саласындағы жобалау жұмыстарына қызметкерлерді оқыту. Болашақ бакалаврлар сәулет және дизайн саласында кешенді білім алады. Студенттерге сәулеттік графика, академиялық сурет салу, кескіндеме модельдеу, үш өлшемді компьютерлік модельдеу, сәулеттік-ландшафтық дизайн, қалалық жоспарлау пәндері оқытылады. Осылайша, олар жобалық үлгі жасау, азаматтық және өнеркәсіптік құрылыс, қала құрылысы және ландшафт сәулеті, тарихи ғимараттарды қалпына келтіру және қайта құру, ішкі сәулет, сондай-ақ жобалау жұмыстарын ұйымдастыру үшін өндірістік және техникалық шешімдер қабылдау туралы білім алады. Қалалық жағдайды талдау, қалалық жағдайға байланысты қоршаған ортаның кең көлемді нысандарын модельдеу, аумақты инженерлік тұрғыдан жақсарту арқылы жаңа пейзаждар мен қалалық кеңістіктер, экспозициялар, интерьерлер жасауды үйренесіз. Қайта құру және қалпына келтіру бойынша жобалау жұмыстарын жүргізе білу. Сіз қалалық, ауылдық және саябақ ансамблдерін сәулет және дизайн нысандары мен оларға енгізілген инженерлік құрылымдар; тұрғын үй және қоғамдық ғимараттардың ішкі кеңістігі, соның ішінде бөлмелерді безендіру; жерасты қоғамдық ғимараттары мен интерьерлер қалай құруды үйренесіз. Көптеген мұғалімдер өз салаларында ауқымды практикалық тәжірибеге ие және мамандар ретінде танылады. 1, 2-ші курстарда арнайы байқаудан өткен студенттерге арналған оқу тәжірибесі Самарқанд қаласында (Өзбекстан), Баку қаласында (Әзірбайжан) өтеді. Жоғары курс студенттері академиялық ұтқырлық бағдарламалары бойынша бір семестрде Италия, Польша, Малайзия және т.б. университеттерінде оқуға мүмкіндік алады. Тәжірибе Алматы қаласының жетекші жобалау ұйымдарында, мысалы, «KAZGOR» жобалық академиясы, «Алматыгенплан», «Алматыгипрогор», «Урбостиль» және т.б. өтеді. Оқу барысында студенттер халықаралық кәсіби жарыстарға қатысады. Түлектер «Сәулет» білім беру бағдарламасы бойынша «Өнер бакалавры» біліктілігін алады, ландшафты сәулетшілер, суретшілер ретінде жұмыс істейді. Оқудың басымдылығы – практикалық қызмет, тұрғын үй және қоғамдық нысандарды жобалау, қаланы жоспарлау. Сәулет ортасының сәулетшілері мен дизайнерлері бүгінгі күнде талап етіледі. Олар жоғары ақы төленетін сәулетшілер, қалалық жоспарлаушылар ретінде жұмыс істейді және тәуелсіз Қазақстанның жаңа көрінісі қалыптастыратын жеке сәулет мекемелерінде және элиталық құрылыс компанияларында жұмыс істей алады.

«Восток» ЖШС директоры Гюлбала МАХМУДОВТЫ 4 жылға бас бостандығынан айыру және жазасын қатаң режимдегі колонияда өтеуге үкім шығарылды. Естеріңізде болса, өткен жылдыңаяғында қаржы полициясының қызметкерлері балық саласындағы белгілі бизнесмен Махмудовты ұстаған болатын. Тергеу болжамы бойынша ол 647 кг. бекіре тұқымдас балық пен 5 кг қара уылдырықты заңсыз сатумен айналысқан болып шықты. ЖШС кеңсесінде қара уылдырықты жасырын, қолдан дайындау цехы табылған. Ол жерден сыйымдылығы 500 гр. болатын қалбыр ыдыстарға салынған 22 кг. 500 гр жеңсік тағамды тапқан. Қалбыр сыртында «Russian Caviar malossol Astrakhan» деген жазу болған және салмағы 36 кг. 200 гр болатын қақталған бекіре жондары да тәркіленген. Ал, ЖШС өнеркәсіп базасында тағы да 569 кг бекіре тұқымдас балықтар және 40 кг қақталған балық өнімдері табылған. Аудиторлық тексеру көрсеткендей, ЖШС 2008 жылдан 2010 жылдар аралығында лимиттен асыра 40 тонна бекіре тұқымдас балықтарды және 1 300 тонна қара балықты аулап, сатқан. Келтірілген залалдың көлемі болжаммен алғанда 300 миллион теңгеден асып кетті. Сол кездегі қаржы полициясының таратқан баспасөз-релизінде осылайша хабарланған еді. Алайда, жақында ғана болған баспасөз конференциясында Сыбайлас жемқорлық және экономикалық қылмыстармен күрес департаменті бастығының орынбасары Қуаныш ӘБЛЕЗОВ бұл жолы қылмыстың бірнеше басқа бір картинасын баяндады. Тергеу болжамы бойынша, Махмудов бекіре тұқымдас балықтарды аулауға тиісті квотасы болмағандығына қарамастан 2009 жылдан 2010 жылға дейін белгісіз тұлғалардан заңдастыру мақсатымен 47 000 кг. бекіре алып, оны өзінің ЖШС қоймасында сақтаған және сол кезде қаржы полициясы қызметкерлерінің қолына түскен. Мемлекетке келтірілген зиян көлемі 82 млн. теңгеден асып кетті. Жақында сот оны 4 жылға бас бостандығынан айыруға және жазасын қатаң режимдегі колонияда өтеуге үкім шығарды. Сондай-ақ, екі жыл көлемінде қаржы-шаруашылық қызметімен айналысу құқығынан айырды. …Махмудовтың басына қара бұлт үйіріле бастағанда ол «Восток» ЖШС-гін өзінің танысы Степановқа 3 миллион теңгеге сатып үлгерді. Артынша, оны жауап алуға шақыра бастаған кезде, Степанов «АЖ» бетінде қаржы полициясына рейдерлікпен айналысуда деп кінә тақты. Нәтижесінде табиғат қорғау прокуратурасының талап арызы бойынша, сот ЖШС-нің сатылу жөніндегі келісімді заңсыз деп танып, фирманың есепшотына тыйым салды. Енді «Востоктің» кімнің қолында екендігі белгісіз. Лев ГУЗИКОВ 25 тамыз 2011, 18:12 WhatsApp арқылы хабар жіберу Бөлісу: Қате таптыңыз ба? Тінтуірмен белгілеп, Ctrl + Enter түймесін басыңыз. Осы мақала тақырыбына қатысты ой-пікіріңізбен бөлісіп, бейнежазба жолдағыңыз келсе, WhatsApp +7 707 37 300 37 нөміріне және editors@azh.kz поштасына жібере аласыз.

2021 жылдың маусым айында біздің Орталықта шведтік Elekta компаниясы өндірген «Гамма-пышақ» заманауи кешені жұмыс істей бастады. Қазақстан осындай жоғары технологиялық жабдықтары бар ТМД аумағындағы үшінші елге және Орталық Азиядағы бірінші елге айналды. Пациенттерді емге жатқызу Ұлттық нейрохирургия орталығы нейрохирургиялық патологиясы бар балалар жəне ересек пациенттерді емдеуге жатқызу бюросының порталы арқылы емдеуге жатқызуды жүзеге асыратындығын хабарлайды. Күндізгі стационар - емдеуге жатқызылмастан сапалы ем қабылдау мүмкіндігі Біздің Орталықтың базасында күндізгі стационар жұмыс істейді - бұл дәрігердің тәулік бойғы бақылауы талап етілмейтін, бірақ тағайындалған процедураларды үй жағдайында қабылдау мүмкін болмайтын пациенттерге арналған емдеу Нейрохирургиялық және неврологиялық аурулар диагностикасы Біздің Орталықта пациенттерге нейрохирургиялық және неврологиялық патологияларды нақты диагностикалау ұсынады. Біздің дәрігерлер клиникалық жағдайға талдау жүргізеді және ең бастысы орталық және перифериялық нерв жүйесінің бұзылыстарын, соның салдары ретіндегі ауыр дертті айқындайды. Инсульт, жарақат, операциялық араласулардан кейінгі кешенді оңалту Біздің Орталығымыз нейрохирургиялық патологиялары бар науқастар үшін физикалық, психологиялық және әлеуметтік кешенді оңалту бағдарламаларын өткізеді Нерв жүйесінің әр түрлі аурулары бар балаларға нейрохирургиялық көмек көрсету Біздің орталықта жүйке жүйесі ауруларына шалдыққан балаларға операция жасаудың жаңа әдістерін қолдана отырып, медициналық көмек көрсетеді. Паркинсон ауруы мен өзге де қозғалыс бұзылыстарын емдеу Біздің Орталығымызда Паркинсон ауруымен ауыратын және басқа да қозғалыс бұзылыстары бар пациенттерді диагностикалау және емдеу жүргізіледі. Мидың және жұлынның қантамыр ауруларын нейрохирургиялық емдеу Біздің Орталықта аталған қан тамырлы патологияларды емдеудің заманауи әдістері белсенді дамуда. Біздің мамандарымыз айналысатын ауру спектрлері өте кең Омыртқа, жұлын, перифериялық нерв жүйесінің патологияларын нейрохирургиялық емдеу Біздің орталығымызда әлемнің жетекші клиникаларының деңгейінде жұлын және шеткі жүйке жүйесі, омыртқа патологиясы кезіндегі хирургиялық араласулардың барлық спектрі жүзеге асырылады Мидың кең спектрлі ісіктерін нейрохирургиялық емдеу Біздің Орталығымыз мидың көптеген ісік түрлерін зерттеп, емдеуге мамандандырылған. Емдеу барысында аса күрделі кішіинвазиялық және жарақатсыз операция жасауға мүмкіндік беретін жоғарғы технологиялық нейрохирургиялық техника қолданылады.

ҚР ҰЭМ Табиғи монополияларды реттеу комитетінің Шымкент қаласы бойынша департаменті кезекті баспасөз турын өткізді. Бұл жолы баспасөз тур ҚР Ұлттық экономика министрлігі табиғи монополияларды реттеу комитетінің төрағасы Асан Дарбаевтің қатсуымен өтті. Іс-шараның басты мақсаты тұтынушыларға жаңадан ауысқан су құбырларын таныстыру. Бұл су құбырларының қайта құру қажеттелігі оның толық тозуымен байланысты болып отыр.Құбыр материалдары болаттан жасалған. 2014 жылдан бастап 2019 жылға дейін осы су құбырында тұтынушылардың шаруашылық –ауыз суының жиі болмауына әкеп соққан 5 су құбырының жарылу фактісі орын алған. Осы техникалық тұрғыдан тозған су құбырын қайта құру бойынша жұмыстар жүргізу туралы шешім қабылданды. Дархан Қаймбердиев–Шымкент қаласы табиғи монополияларды реттеу департаментінің басшысы Өздеріңіз көргендей судың құбырын ауыстырып жатырмыз. Біз 5-жылға 11,5 млрд инвест бағдарлама бекіткенбіз. Былтыр 2019 жылы 5-млрд қа орындады. Биыл 2020жылы 2-млрд қа орындап жатыр. 2016-2020жылы 155км құбыр ауыстырылды. 30 км канализация құбыры ауыстырылды. Нәтижесінде тұтынушыларға сапалы су беріліп жатыр. Жиында су құбырларын жаңартар алдында халықтың денсаулығы басты орынға қойылғаны айтылды. Алдағы уақытта су хлорланбайтын болады. Себебі су құбырлары еуропалық технологиямен жасалған. Сондықтан судың сапасына 100 пайыз кепілдік бере аламыз дейді жауаптылар. Анарбек Орманов–Су ресурстары ЖШС директоры Халыққа сапалы қызмет жасау үшін суды тасымалдау, оны тазарту көп жұмысты талап етеді. Бұл инжинерлік құрылым өте күрделі маңызды болып саналады. Біз 15 жылдың ішінде жалпы 24 млрд инвестиция салдық Айта кетейік орнатылған су құбырларының жарамдылық мерзімі 70жыл. Бұл еуропалық жаңа технология судың сапасын жоймайтын көрінеді.

Аты аңызға айналған тұлға жайлы телесериалды Қазақстан және Өзбекстанның киномамандары бірлесіп түсіріп жатыр, деп хабарлайды Экспресс К. Түсірілімнің басталғаны жайлы ақпарат және қоғамдық даму министрлігінің баспасөз қызметіндегілер мәлімдеді. Бүгін түсірілім алаңына министр Дархан Қыдырәлі барып, жұмыспен танысты. Тарихи туындыны "Қазақстан" телерадио кешені мен "Өзбекстан кинематография агенттігі" бірлесіп түсіріп жатыр, — делінген ведомствоның хабарламасында. Оқи отырыңыз: Ерлан Қошанов: "Оппозицияда жүргендер сайлауға кандидат шығарған жоқ" Генетик 80 қожадан сынама алып, арабқа қатысы бар-жоғын анықтады Айта кетейік, телесериал 4 бөлімнен тұрады. Министр сериалдағы көріністер кезінде Алтай өлкесіндегі түркі академиясының зерттеушілері тапқан V-VІ ғасырлардағы қобызды көрсетуді ұсынды.

Бүгін ҚР Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің Төрағасы Алик Шпекбаевтың басшылығымен бейнебайланыс арқылы жиын өтті. Жиын барысында Шымкент қаласы әкімінің бірінші орынбасары Шыңғыс Мұқан «Шымкент – адалдық алаңы» жобалық кеңсесінің атқарылған жұмыстары туралы баяндады. Шыңғыс Жұмабекұлының мәлімдеуінше, «Шымкент – адалдық алаңы» жобалық кеңсесі 2018 жылғы желтоқсанда құрылған. Жобалық кеңсенің атқарылған жұмысы Шымкент қаласының әкімі Мұрат Әйтеновтің төрағалығымен әкімдік отырысында апта сайын қаралады. Президенттің Жолдауда берген тапсырмалары мен алға қойылған міндеттерін орындау, «Халық үніне құлақ асатын мемлекет» тұжырымдамасын іске асыру, азаматтардың мемлекеттік билік институттарына сенімін арттыру, жемқорлық деңгейін төмендету және мемлекеттік қызметтер көрсету, білім беру, денсаулық сақтау және т.б. салалар бойынша Жобалық кеңсе тарапынан көптеген маңызды жобалар мен бастамалар қолға алынып, жүзеге асырылуда. Осы жобалар мен бастамалар Қазақстан Республикасы Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігінің Шымкент қаласы бойынша департаментінің ұсынымы бойынша енгізілген. – Шымкент қаласында 214 мемлекеттік мекеме Open Space форматына өтті. Оның ішінде 184-і жергілікті атқарушы органдар және бағынысты мекемелерге тиесілі. Жоғарыда аталған мемлекеттік мекемелерден бөлек, Шымкент қаласы әкімдігі мен аудан әкімдіктері «Ашық әкімдік» жобасы форматына толығымен көшіп, жұмыс атқаруда. Мемлекеттік қызметтерді автоматтандыру бойынша, 2019 жылы 181 қызмет түрі көрсетілсе, 2020 жылы халыққа ыңғайлы болуы үшін бірқатар қызметтер оңтайландырылып, қызметтер саны 160 болып бекітілді. Бұл ретте өткен жылмен салыстырғанда қызметтерді электронды түрде көрсету 33 пайызға өскен. Сонымен қатар, халықтың тарапынан ең үлкен сұранысқа ие сәулет-жоспарлау тапсырмасын беру қызметі (АПЗ) автоматтандырылды. 2019 жылы осы қызметті алу үшін 17 жұмыс күні қажет болса, қазіргі кезде азаматтар бұл қызметті 3 жұмыс күні ішінде алуда, — деді Ш. Мұқан. Сондай-ақ қала әкімінің бірінші орынбасары білім саласындағы оң өзгерістерге де тоқталды. – Бүгінгі таңда ерекше атап өтетін жағдай, алғаш рет қалада педагогтар мен білім ұйымдарының қызметкерлерін жұмысқа қабылдау бойынша «HR-Process» жүйесі енгізілді. «HR-Process» жүйесінің артықшылығы, осы жүйе арқылы үйден шықпай-ақ, педагогикалық қызметке үміткер адам бос орынға өтініш береді. Арнайы комиссия құрылып, әлеуметтік желіде онлайн трансляция арқылы іріктеуден өтеді. Конкурс нәтижесі мен барлық бос орындар туралы мәліметтер сайтта орналастырылады. Білім саласындағы қызметтерді автоматтандырудағы тағы бір атап өтер жетістік – ол балаларды мектепке қабылдау, тегін тамақпен қамтамасыз ету, өзге мектептерге ауыстыру сияқты жалпы білім беретін мектептерге қатысты барлық қызметтерді көрсететін «САКУРА электрондық мектеп» платформасы енгізілді. Аталған қызметтерден бөлек, қағаз түрінде көрсетіліп келген білім саласының 8 қызмет түрін жыл соңына дейін электрондық форматқа ауыстыру бойынша жүйелі жұмыстар жүргізілуде, — деді қала әкімінің бірінші орынбасары. Айта кетерлігі, денсаулық сақтау саласы бойынша қазіргі пандемия жағдайына байланысты тұрғындарға қажетті дәрі-дәрмектер мен ауруханалардағы төсек-орындардың тапшылығын және заңсыз бағалардың көтерілуін болдырмау, әлеуметтік желілерге мониторинг жұмыстарын жүргізу, сонымен қатар, дәрігердің рұқсат қағазынсыз дәрілердің сатылуының алдын алу мақсатында Агенттіктің жанынан жұмысшы топ құрылған. Оның құрамында «Шымкент – адалдық алаңы» жобалық кеңсесінің қызметкерлері де бар. Аталған жұмысшы топпен жүргізілген жұмыстардың нәтижесінде қала аумағында 41 рейдтік іс-шара ұйымдастырылып, 365 дәріхана мен 36 қоймаға қоғамдық бақылау жүргізілді. Сонымен қатар, 365 дәріханада дәрі-дәрмектердің шекті бағасы көрсетілген QR коды бар афишалар орнатылды. Онлайн-форматта өткен мәжілісте Ш. Мұқан жобалық кеңсе тарапынан тұрғындармен кері байланысты орнату мақсатында әлеуметтік желілерге мониторинг жұмыстары тұрақты жүргізілетінін, сондай-ақ сыбайлас жемқорлықпен күресте күш біріктіріп әрекет ету керектігін атап өтті. – Жыл басынан бері жобалық кеңсеге 860-қа жуық сұрақ келіп түсті. Сұрақтардың басым көпшілігі білім беру мен денсаулық сақтау және коммуналды шаруашылық салаларына қатысты болды. Осыған байланысты, әлеуметтік желілер арқылы тұрғындар тарапынан түскен көптеген мәселелер өз шешімін табуда. Сонымен қатар, тұрғындармен тиімді кері байланыс орнату үшін жобалық кеңсенің WhatsApp желісі іске қосылды. Сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетті қалыптастыру бағыты бойынша мемлекеттік мекеме басшыларының арасында ашықтық қағидасын қалыптастыру мақсатында «Жемқорлық бізге жат» акциясы ұйымдастырылды. Қазіргі таңда 12 мемлекеттік мекеме басшысы өз айлық жалақыларын жариялап, арнайы бейнеролик дайындалды. Сондай-ақ «Шымкент – адалдық алаңы» телевизиялық бағдарламасының 7 қойылымы түсірілді. Қала тұрғындары арасында сыбайлас жемқорлыққа қарсы көзқарасты қалыптастыру үшін «Адалдық, әділдік және парасаттылық» тақырыбы аясында шығармашылық конкурс өткізіліп, сауалнама ұйымдастырылды. Жалпы алғанда, Шымкент қаласында жұртшылық адалдық үшін күнделікті күресіп жүр және ол жалғаса бермек, — деп сөзін түйіндеді Ш. Мұқан.

Фото-архив Бас тақырып Бизнес Экология Қаржы Құқық Власть Бизнес-жаңалықтар Әскери журналистика Сайлау 2021 Дипломат миссиясы Әкімдердің рейтингі Коронавирус Ел Мәдениет Медиа Мінбер Дәстүрлі ән Эстрада Күй Сайлау 2021 Дәстүрлі ән NEWS Аймақтар Оқиғалар Қамшыгер Фото-баян Сөздік Қазақ дауысы Айтты-ей, бауырың! Қазақ дауысы (2 кезең) Қазақ дауысы (3 кезең) Қазақ дауысы (шешуші кезең) Әлем Тарих Қазақ дауысы (1-кезең) Әдебиет аймақтар Алматы облысы Атырау облысы Ақмола облысы Ақтөбе облысы Батыс Қазақстан облысы Жамбыл облысы Маңғыстау облысы Түркістан облысы Павлодар облысы Солтүстік Қазақстан облысы Шығыс Қазақстан облысы Қарағанды облысы

16 шілде күні 10 күн бұрын Шымкентте "рұқсат етілмеген митингіге шақырғаны" үшін қамалған Түркістан облысы Төле би ауданының тұрғыны үшінші топтағы мүгедек Мұрат Байдуллаев бостандыққа шықты. Ол 2 шілде күні Қазақстанға Қытайдан инвестиция тартуға қарсылық білдіріп Facebook әлеуметтік желісі арқылы видеоүндеу жолдаған. Сот оны осы әрекеті үшін 10 тәуілкке қамауға шешім шығарған. Мұрат Байдуллаев босап шыққанда достары мен туыстары күтіп алды. 6 шілде күні 53 жастағы Мұрат Байдуллаевты Төле би аудандық соты «бейбіт жиналыстар, митингілер, шерулер, пикеттер және демонстрациялар ұйымдастыру мен өткізу тәртібін» бұзды деп айыптаған. Ол Қазақстанға Қытайдан инвестиция тартуға қарсы шыққанын мойындайды. Түркістан облысында арнайы қабылдау орны болмағандықтан сотталушы Шымкент қалалық полиция департаментіне қарасты арнайы қабылдау орнына жатқызылған. Ол заңдағы сөз бостандығы, адам құқығы баптарға меңзеп, белсенділер мен өз құқығы туралы айтатын адамдардың қудаланып жатқанын айтады. 6 шілде Астана күні Алматы, Нұр-Сұлтан, Шымкент және Ақтөбеде полиция "рұқсат етілмеген митингіге шыққан" жүздеген адамды ұстады. ПІКІРЛЕР Жаңалықтар Тәліптер "Америка дауысы" мен Азаттықтың Ауған қызметінің радиосына шектеу қойды "Жылыту құралын апарып, қайта алып кетті". "Аманат" партиясы Екібастұздағы видеоға байланысты дауға қалды Атасудағы белсендінің қазасы: Сот прокуратураның істі Қарағандыда қарау туралы өтінішін орындамады Сауалнама: Қазақстанда 60-тан асқандардың басым бөлігі Ресейді қолдайды. Жастар арасында Украинаны қолдайтындар көп Reuters: "Ислам мемлекеті" жетекшісі ұрыста мерт болып, орнына жаңа басшы келді Тоқаев СҚО мен Қостанай облысы әкімдерін де ауыстырды Тараз соты Қаңтарда оққа ұшқан жаөспірімді "кінәлі" деп таныды. Марқұмның туыстары үкіммен келіспейді

Фируза Шәріпова әлемнің абсолют чемпионынан жеңіліп қалды – видео: 12 желтоқсан 2021, 10:45 - жаңалықтар Alashainasy.kz Басты Дода Бокс Фируза Шәріпова әлемнің абсолют чемпионынан жеңіліп қалды – видео 12 желтоқсан 2021, 10:45 Қазақстандық кәсіпқой бокста осымен екінші рет жеңіліске ұшырады. Сондай-ақ оның қоржынында 14 жеңіс бар Қазақстандық боксшы қыз Фируза Шәріпова жеңіл салмақтағы әлемнің абсолют чемпионы ирландиялық Кэти Тэйлордан жеңіліп қалды, деп хабарлайды Sputnik Қазақстан. Тэйлордың барлық чемпиондық белбеуі сарапқа салынған жекпе-жек Англияның Ливерпуль қаласында өтті. Айқас он раундқа жоспарланып, бүкіл дистанцияға созылды. Қыздар әр раундта екі-екі минуттан жұдырықтасты. Фируза бүкіл раунд бойы Тэйлорға лайықты қарсылық көрсете білді. Алайда ирландиялық боксшы мықтырақ болды. Осылайша төрешілер жеңісті бірауыздан Кэтиге берді – 98:92, 97:92, 96:93. Сөйтіп ол чемпиондық белбеулерін сақтап қалды. Ливерпульдегі бокс кешін промоутерлік Matchroom Boxing компаниясы ұйымдастырды. Қазақстандық кәсіпқой бокста екінші рет жеңіліске ұшырады. Сондай-ақ оның қоржынында 14 жеңіс бар. Бұған дейін Шәріпова сұхбат кезінде егер жеңіп жатса, өз жеңісін Қазақстан тәуелсіздігінің 30 жылдығына арнайтынын мәлімдеген еді.

Қаржы пирамидаларының құрбаны болған азаматтар қаржылық алаяқтардың әрекеттерінен қайтадан зардап шегуі мүмкін, деп хабарлайды Қаржы нарығын реттеу және дамыту агенттігі. "Интернет-алаяқтықтың жаңа түрі пайда болды, оның мәні – қаражатын түрлі қаржы пирамидаларына салған азаматтарға ақшаны қайтарып алуға көмек көрсету", делінген хабарламада. Атап айтқанда, алаяқтар қаражатты қайтарып алу бойынша қызмет ұсынады, кейде сомалары қаржы пирамидасына салынған ақшадан артық болады. Қаскүнемдер «аса жоғары өтемақы сомасын төлеуді» «заңгерлердің ақысы», «салық» төлеу және басқа да «міндетті төлемдермен» түсіндіреді. Нәтижесінде азаматтар қаржы пирамидасына салған қаражаттан бірнеше есе артық қаражат жоғалтады әрі тиісінше ешқандай өтемақыға ие болмайды. Ресей Федерациясының Салымшылар мен акционерлердің құқықтарын қорғау жөніндегі федералды қоғамдық-мемлекеттік қоры осыған ұқсас сызбаны анықтады. Қор сайтын (https://fedfond.ru/) толығымен көшіріп алған жалған Азия салымшылар мен акционерлердің құқықтарын қорғау жөніндегі қор алаяқтардың сайтында (https://fedfond.com/) Қордың атынан «Questra World» және «Asset Management» қаржы пирамидаларының қызметінен «өтемақы» алу мүмкіндігі туралы ақпарат орналастырылған. Бұл ретте Қор тізілімінде аталған компаниялар жоқ және оларды болашақта да енгізуге болмайды, өйткені тізілімге Ресей Федерациясының аумағында ғана әрекет еткен ұйымдар енгізіледі. Өтемақыларды да қор РФ азаматтарына ғана төлейді. Осыған байланысты қаржы пирамидаларының әрекетінен зардап шеккен Қазақстан Республикасының азаматтарына өтемақы төлеу мүмкіндігі туралы ұсыныс түссе сенбеуге шақырады. Соңғы жаңалықтар Банкрот: Табысы күнкөріс деңгейіне жетпейтін немесе қарызын 12 ай төлемегендердің қарызы жойылады 01 желтоқсан 1123

Метрология — бұл өлшемдер, қазіргі жағдайда метрологиялық қамтамасыз ету — бұл стандарттардың талаптарына сәйкес өлшемдердің бірлігі мен талап етілетін дәлдігіне жету үшін қажет ғылыми және техникалық құралдардың, ережелер мен нормалардың кешені. Метрологиялық қамтамасыз ету өзінің міндеттерін стандарттаумен тығыз байланыста мына себептерге орай неғұрлым тиімді шешеді: Тиімді стандарттау стандартталатын объект туралы дәл және дұрыс дерексіз жүргізіле алмайды. Өлшем нормаларын, ережелері мен әдістемелерін стандарттамай, метрологияның жеке өзінің мәні болмайды. Осы мәселені Өлшем бірлігін қамтамасыз етудің мемлекеттік жүйесі (МӨЖ) шешеді. Метрологиялық қамтамасыз ету стандарттаудың өнімді бақылау мен сынау әдістері сияқты объектілермен неғұрлым тығыз байланысты. Бұл негізінен — өлшенетін параметрлер мен өлшемдердің дәлдігінің оңтайлы нормаларының номенклатурасын белгілеу, талап етілетін дәлдікті орындау әдістемелерін енгізу. Өнім жасау мен оны бақылаудың үлгілік технологиялық процестерін стандарттау үшін қолданылатын өлшеу құралдарына (ӨҚ) қажетті метрологиялық қызмет көрсету керек. Метрологиялық қамтамасыз етудің стандарттаудың ғылыми-техникалық деңгейін, өнімнің сапасын, оның тиімді пайдалануды арттыруда атқаратын рөлін ескере отырып, ҚР Мемстандарты негізгі стандарттар кешеніне -метрологиялық қамтамасыз етудің негізгі ережелерін реттейтін Өлшем бірлігін қамтамасыз етудің мемлекеттік жүйесін (МӨЖ) бекітіп енгізді. Жалпы ереже — ҚР СТ 2.0-2011 сәйкес метрологиялық қамтамасыз ету деп өлшемнің бірлігі мен талап етілетін дәлдігіне жету үшін қажетті ғылыми және ұйымдастыру негіздерін, техникалық құралдарды, ережелер мен нормаларды белгілеу мен қолдану аталады. Өлшем ақпаратына мынадай талаптар қойылады: өлшем нәтижелері заңдастырылған бірліктерде көрсетілуге тиіс; өлшемнің дәлсіздігі белгілі болуы және осы дәлсіздік белгіленген жол берілетін дәлсіздіктен аспауға тиіс. Метрологиялық қамтамасыз етудің негізгі міндеттері: Метрологияның дамуының негізгі бағыттары мен онда ғылыми және техникалық жетістіктерді тиімді пайдалану жолдарын аныктау, метрологиялық қамтамасыз етудің ғылыми-әдістемелік және ұйымдастыру негіздерін әзірлеу. Физикалық мөлшерлер бірліктерінің мемлекеттік эталондарын жасау. Өлшеу құралдарын мемлекеттік сынауды жоспарлау және өткізу, ҚР-да қолдануға рұқсат етілген өлшеу құралдарының тұрпаттарын бекіту. Өлшеу құралдарын мемлекеттік тексеру, өлшеу кұралдарын шығаруды, олардың жай-күйі мен қолдану мен жөндеуді және метрологиялық ережелердің сақталуын қадағалау.

«Жалпы білім беретін Миялы орта мектебі» КММ Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің 2020 жылғы 21 ақпандағы «Мемлекеттік білім беру ұйымдарының бірінші басшылары мен педагогтерін лауазымға тағайындау, лауазымнан босату қағидаларын бекіту туралы» №57 бұйрығына сәйкес бос уақытша лауазым орындарына уақытша (декреттік демалыс) яғни 2023 жылдың 12 ақпанына дейін 16 сағат тарих пәні мұғалімі бойынша конкурс жариялайды. Еңбек ақы төлеу мөлшері мен шарттары белгіленген бос және уақытша бос лауазымның атауы: тарих пәні мұғалімі жоғары- 158720-183108 теңге аралығы. Конкурсқа қатысуға ниет білдірген педагог мамандар хабарландыруда көрсетілген құжаттар тізбесін жолдайды. Конкурсқа қатысу туралы өтініш; Жеке басын куәландыратын құжат не цифрлық құжаттар сервисінен алынған электронды құжат; Кадрларды есепке алу бойынша толтырылған жеке іс парағы (нақты тұрғылықты мекенжайы мен байланыс телефондары көрсетілген-бар болса) Педагогтердің үлгілік біліктілік сипаттамаларымен бекітілген лауазымға қойылатын біліктілік талаптарына сәйкес білім туралы құжаттардың көшірмелері; Еңбек қызметін растайтын құжаттың көшірмесі (бар болса); «Денсаулық сақтау саласындағы есепке алу құжаттамасының нысандарын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің міндетін атқарушының 2020 жылғы 30 қазандағы №ҚР ДСМ-175/2020 бұйрығымен бекітілген нысан бойынша денсаулық жағдайы туралы анықтама. (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде №21579 болып тіркелген); Психоневрологиялық ұйымнан анықтама; Наркологиялық ұйымнан анықтама; Соттылығы жоқ екендігі туралы анықтама; Ұлттық біліктілік тестілеу сертификат немесе педагог-модератордың, педагог-сарапшының, педагог-зерттеушінің, педагог-шебердің біліктілік санатының болуы туралы куәлік (болған жағдайда); Педагогтің бос немесе уақытша бос лауазымына кандидаттың толтырылған бағалау парағы; Конкурсқа қатысушы бар болған жағдайда біліміне, жұмыс тәжірибесіне, кәсіби деңгейіне қатысты қосымша ақпаратты (біліктілігін арттыру, ғылым/ академиялық дәрежелер мен атақтар беру, ғылыми немесе әдістемелік жарияланымдар, біліктілік санаттар туралы құжаттардың көшірмелері, алдыңғы жұмыс орнының басшылығынан ұсынымдар) ұсынады. Конкурс 21 қазан күні өтеді. Атырау облысы, Қызылқоға ауданы Жангелдин ауылы, М.Лұқпанов көшесі, 16 үй. Телефон (71238) 2-60-36, +77023537468 мектеп директоры, +77758010134 іс-қағаз жүргізушісі. Электронды пошта: Этот адрес электронной почты защищен от спам-ботов. У вас должен быть включен JavaScript для просмотра.. Жалпы білім беретін Миялы орта мектебі КММ. Вакансия! Конкурс! «Жалпы білім беретін Миялы орта мектебі» КММ Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің 2020 жылғы 21 ақпандағы «Мемлекеттік білім беру ұйымдарының бірінші басшылары мен педагогтерін лауазымға тағайындау, лауазымнан босату қағидаларын бекіту туралы» №57 бұйрығына сәйкес бос уақытша лауазым орындарына уақытша (декреттік демалыс) яғни 2023 жылдың 08 қаңтарына дейін 1 ставкалы тәрбиеші бойынша конкурс жариялайды. Еңбек ақы төлеу мөлшері мен шарттары белгіленген бос және уақытша бос лауазымның атауы: Тәрбиеші жоғары, арнаулы орта білімі бар 79360 – 158720 теңге аралығы. Конкурсқа қатысуға ниет білдірген педагог мамандар хабарландыруда көрсетілген құжаттар тізбесін жолдайды. Конкурсқа қатысу туралы өтініш; Жеке басын куәландыратын құжат не цифрлық құжаттар сервисінен алынған электронды құжат; Кадрларды есепке алу бойынша толтырылған жеке іс парағы (нақты тұрғылықты мекенжайы мен байланыс телефондары көрсетілген-бар болса) Педагогтердің үлгілік біліктілік сипаттамаларымен бекітілген лауазымға қойылатын біліктілік талаптарына сәйкес білім туралы құжаттардың көшірмелері; Еңбек қызметін растайтын құжаттың көшірмесі (бар болса); «Денсаулық сақтау саласындағы есепке алу құжаттамасының нысандарын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің міндетін атқарушының 2020 жылғы 30 қазандағы №ҚР ДСМ-175/2020 бұйрығымен бекітілген нысан бойынша денсаулық жағдайы туралы анықтама. (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде №21579 болып тіркелген); Психоневрологиялық ұйымнан анықтама; Наркологиялық ұйымнан анықтама; Соттылығы жоқ екендігі туралы анықтама; Ұлттық біліктілік тестілеу сертификат немесе педагог-модератордың, педагог-сарапшының, педагог-зерттеушінің, педагог-шебердің біліктілік санатының болуы туралы куәлік (болған жағдайда); Педагогтің бос немесе уақытша бос лауазымына кандидаттың толтырылған бағалау парағы; Конкурсқа қатысушы бар болған жағдайда біліміне, жұмыс тәжірибесіне, кәсіби деңгейіне қатысты қосымша ақпаратты (біліктілігін арттыру, ғылым/ академиялық дәрежелер мен атақтар беру, ғылыми немесе әдістемелік жарияланымдар, біліктілік санаттар туралы құжаттардың көшірмелері, алдыңғы жұмыс орнының басшылығынан ұсынымдар) ұсынады. Конкурс 14 қыркүйек күні өтеді. Атырау облысы, Қызылқоға ауданы Жангелдин ауылы, М.Лұқпанов көшесі, 16 үй. Телефон (71238) 2-60-36, +77023537468 мектеп директоры, +77758010134 іс-қағаз жүргізушісі. Электронды пошта: Этот адрес электронной почты защищен от спам-ботов. У вас должен быть включен JavaScript для просмотра.. Жалпы білім беретін Миялы орта мектебі КММ. a Вакансия! Конкурс! «Жалпы білім беретін Миялы орта мектебі» КММ Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігінің 2020 жылғы 21 ақпандағы «Мемлекеттік білім беру ұйымдарының бірінші басшылары мен педагогтерін лауазымға тағайындау, лауазымнан босату қағидаларын бекіту туралы» №57 бұйрығына сәйкес бос лауазым орындарына, яғни География пәні мұғалімі 0,5 ставка (8 сағат), Математика пәні мұғалімі 0,5 ставка (8 сағат) бойынша конкурс жариялайды. Еңбек ақы төлеу мөлшері мен шарттары белгіленген бос және уақытша бос лауазымның атауы: география пәні жоғары білімі бар мұғалім 79360 – 158720 теңге аралығы, математика пәні жоғары білімі бар мұғалім 79360 – 158720 теңге аралығы. Конкурсқа қатысуға ниет білдірген педагог мамандар хабарландыруда көрсетілген құжаттар тізбесін жолдайды. Конкурсқа қатысу туралы өтініш; Жеке басын куәландыратын құжат не цифрлық құжаттар сервисінен алынған электронды құжат; Кадрларды есепке алу бойынша толтырылған жеке іс парағы (нақты тұрғылықты мекенжайы мен байланыс телефондары көрсетілген-бар болса) Педагогтердің үлгілік біліктілік сипаттамаларымен бекітілген лауазымға қойылатын біліктілік талаптарына сәйкес білім туралы құжаттардың көшірмелері; Еңбек қызметін растайтын құжаттың көшірмесі (бар болса); «Денсаулық сақтау саласындағы есепке алу құжаттамасының нысандарын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау министрінің міндетін атқарушының 2020 жылғы 30 қазандағы №ҚР ДСМ-175/2020 бұйрығымен бекітілген нысан бойынша денсаулық жағдайы туралы анықтама. (Нормативтік құқықтық актілерді мемлекеттік тіркеу тізілімінде №21579 болып тіркелген); Психоневрологиялық ұйымнан анықтама; Наркологиялық ұйымнан анықтама; Соттылығы жоқ екендігі туралы анықтама; Ұлттық біліктілік тестілеу сертификат немесе педагог-модератордың, педагог-сарапшының, педагог-зерттеушінің, педагог-шебердің біліктілік санатының болуы туралы куәлік (болған жағдайда); Педагогтің бос немесе уақытша бос лауазымына кандидаттың толтырылған бағалау парағы; Конкурсқа қатысушы бар болған жағдайда біліміне, жұмыс тәжірибесіне, кәсіби деңгейіне қатысты қосымша ақпаратты (біліктілігін арттыру, ғылым/ академиялық дәрежелер мен атақтар беру, ғылыми немесе әдістемелік жарияланымдар, біліктілік санаттар туралы құжаттардың көшірмелері, алдыңғы жұмыс орнының басшылығынан ұсынымдар) ұсынады. Конкурс 25 тамыз күні өтеді. Атырау облысы, Қызылқоға ауданы Жангелдин ауылы, М.Лұқпанов көшесі, 16 үй. Телефон (71238) 2-60-36, +77023537468 мектеп директоры, +77758010134 іс-қағаз жүргізушісі. Электронды пошта: Этот адрес электронной почты защищен от спам-ботов. У вас должен быть включен JavaScript для просмотра.. Жалпы білім беретін Миялы орта мектебі КММ.

Сыбайлас жемқорлыққа қарсы стандартты әзірлеушінің атауы: «Солтүстік Қазақстан облысы әкімдігінің мәдениет, архивтер және құжаттама басқармасы» коммуналдық мемлекеттік мекемесі. Солтүстік Қазақстан облысының мәдениет, архивтер және құжаттама саласында жұмыс істейтін тұлғалардың жүріп тұру (әрекет ету) қағидалары. 3.1 Сыбайлас жемқорлыққа қарсы стандартта көрсетілген салада жеке мен заңды тұлғалардың құқықтарын және заңды мүдделерін жүзеге асыру кезінде: Қазақстан Республикасы Президентінің саясатын ұстанып іске асыру; Қазақстан халқы бірлігін және елдегі ұлтаралық келісімді нығайтуға себептесу, мемлекеттік және басқа тілдерді, Қазақстан халқының салт-дәстүрлерін құрметтеу; адал, әділетті, қарапайым болу, көпшілік мақұлдаған моральдық-этикалық нормаларды сақтау, азаматтар мен әріптестермен қарым-қатынаста сыпайы және әдепті болу; тұрғындардың мемлекеттік қызмет алушы ретінде сұрауларына бейімделе отырып, мемлекеттік қызмет көрсету сапасын арттыру бойынша үнемі шара қолдану; мемлекеттік қызметті алуға қатысты түскен өтініштерді, лицензиялар мен рұқсат қағаздарын қарау кезінде кешіктіру фактілеріне жол бермей, белгіленген ауқытта ұсыну; мемлекеттік қызмет алуға өтініш бергендермен қызметтік емес қатынастар құрмауға; құқық бұзушылық және қылмыс жасауға тарту әрекеті туралы басшыға хабарлау; «бір терезе» қағидасын ұстану, мемлекеттік қызметті, лицензиялар мен рұқсат қағаздарын алушымен тікелей байланысты барынша азайту; мемлекеттік қызметті көрсету, лицензия немесе рұқсат құжаттарын алу үшін бекітілген тізімге кірмейтін қосымша құжаттардың ұсынылуын талап етпеу және сұратпау; қызметті алушылардан ақпараттық жүйеден алуға болатын құжаттарды талап етпеу: автоматтандырылған ақпараттық жүйелерге (олар болған жағдайда) мемлекеттік қызмет көрсету туралы қарауға қабылданған өтініштер, оларды қарау ахуалы туралы мәліметтерді уақытында енгізу; жеке және заңды тұлғалардың құқықтарын, бостандығын және заңды мүдделерін сақтау мен қорғау, қызметтік міндеттерді орындау кезінде жеке және пайдақор мүдделерді басшылыққа алмау; маңызды қызметтік шешім қабылдауға ықпал етуі мүмкін өзара қарым-қатынастардың белгіленген тәртібін бұзатын заңсыз өтініштермен әріптестері мен басшыларына жүгінуден аулақ жүру; басқа да адамдарды сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтар жасауға бейімдемеу және көтермелемеу; әріптестеріне, басшылары мен өзге де лауазымды адамдарға сыйлықтар бермеу; қызметтік өкілеттіктерді орындаумен байланысты сыйлықтар алмау; мүліктік және мүліктік емес игіліктер мен басымдықтарды алу мақсатында таратуға жатпайтын қызметтік және өзге де ақпаратты пайдаланбау; сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл жасауда, сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтарды ашуда белсенділік таныту; сыбайлас жемқорлықтың белгілі болған фактілері, сондай-ақ материалдарды тездетіп қарағаны үшін қандай да бір пайда алуға бейімділігі не болмаса әуре-сарсаңға салу туралы басшылыққа дереу баяндау; орындау үшін алған өкімнің заңдылығына күдіктілігі туралы тікелей басшысына дереу жазбаша түрде хабарлау; жоғары құқықтық және сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетті ұстану және әріптестерінен талап ету; кірістер алумен байланысты кәсіпкерлік және өзге де қызметті жүзеге асыруда біреуге көмек көрсетуден бас тартуды ұстану; басқа мемлекеттік органдардың, ұйымдар мен кәсіпкерлік субъектілерінің қызметіне заңсыз араласуды жүзеге асырмау тиіс. 3.2. өз құзыреті шегінде басқару және басқа шешімдерді дайындау мен қабылдау кезінде заңды және жеке тұлғалардың заңды мүдделеріне қатысы бар қабылданған шешімдердің айқындығын қамтамасыз ету. Басшы оның қарамағындағы қызметкерлердің арасындағы сыбайлас жемқорлыққа қарсы жұмыстың жай-күйіне және олардың сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтарды жасауына жол бермеуіне дербес жауап береді. рулық, жерлестік және жеке сенімділік белгілері бойынша кадрларды іріктеу және орналастыру жағдайларына жол бермеу, меритократия қағидаттарын сақтауды қамтамасыз ету; қарамағындағы қызметкерлердің міндеттері мен қызметтік өкілеттіктерінің көлемін нақты айқындау; арамағындағы қызметкерлердің арасында еңбек жүктемелерін тең бөлмеуге жол бермеу; олардың қызметінің нәтижелерін бағалау, сондай-ақ көтермелеу және жазалау шараларын қолдану кезінде әділеттілік пен объективтілік таныту; нақты орындалмайтын немесе олардың қызметтік міндеттеріне кірмейтін, сондай-ақ заңнамаға қарама-қайшы келетін өкімдер бермеу; қызметтік емес сипаттағы мәселелерді шешу кезінде қарамағындағыларының қызметіне ықпал ету үшін қызмет бабын пайдаланбау; қарамағындағы қызметкерлерді сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтар жасауға мәжбүрлемеу; қарамағындағы және басқа да қызметкерлердің тарапынан сыбайлас жемқорлыққа қарсы заңнаманың нормаларын бұзу фактілеріне жол бермеу және жолын кесу; қарамағындағы қызметкерлер өздерінің қызметтік міндеттерін орындау барысында олардан туындайтын қызығушылықтар жанжалын реттеу жөніндегі жан-жақты шараларды уақтылы қабылдау; сыбайлас жемқорлықтың алдын алу жөніндегі жан-жақты шаралар қабылдау; қарамағындағылар сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтар жасауға ықпал ететін себептер мен жағдайларды жою; қарамағындағылармен құмар ойындарға қатысудан аулақ жүру; қарамағындағыларды қызметтік емес немесе жеке тапсырмаларды орындау үшін тартуға жол бермеу ұсынылады. 3.3. нормативтік құқықтық актілер жобаларын әзірлеу кезінде заңдылықтың қағидаттарын, Қазақстан Республикасы Конституциясының, заңдары мен өзге де нормативтік құқықтық актілерінің талаптарын, басшылыққа алуы, сыбайлас жемқорлыққа қарсы заңнаманы қатаң сақтау; қоғам мен мемлекеттің игілігі үшін жұмыс істеуі, өздерінің іс-әрекеттерімен мемлекеттік биліктің беделін нығайтуы, ішкі істер органдарының атына кір келтіретін іс-әрекеттерді жасауға жол бермеу; үшінші адамдардың мүдделерін білдіруден, сондай-ақ олардың атынан іс-әрекеттер жасаудан аулақ жүру тиіс. 3.4. тіршілік саласының ерекшеліктеріне байланысты туындайтын басқа қарым-қатынастар кезінде өзінің іс-әрекетімен және мінез-құлқымен қоғам тарапынан айтылатын сынға себепкер болмауға, сынағаны үшін қудалауға жол бермеуге, орынды сынды кемшіліктерді жою мен өзінің қызметін жақсарту үшін пайдалануға. Басқа шектуелер мен тыйымдар қадр жұмысын ұйымдастыру кезінде басшыларға меритократия қағидаттарын сақтау кеңес етіледі; тағайындауға материалдарды қараудың белгіленген мерзімдерін сақтау және бақылау; қызметке қабылдау кезінде қызметкеріне жүктелетін негізгі міндеттерді, тыйымдарды және шектеулерді түсіндіру. «Адалдық Аланы» интернет-ресурсы Солтүстік Қазақстан облысында Қазақстан Республикасының 2015 - 2025 жылдарға арналған сыбайлас жемқорлыққа қарсы стратегиясын іске асыру және көлеңкелі экономикаға қарсы іс-қимыл жөніндегі 2015 - 2017 жылдарға арналған іс-шаралар жоспарының 23-тармағына сәйкес «Адалдық Аланы» http://adaldyk.kz/ интернет-ресурсының құрылғаны туралы хабарлаймыз. Сайттың миссиясы – қоғамда сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениеттің жоғары деңгейін қалыптастыру болып табылады. Сайт сыбайлас жемқорлыққа қарсы мәдениетті қалыптастыруға негізделген әлеуметтік жобаларды, видеоматериалдар мен өткізілген және жоспарланып отырған іс-шаралар туралы ақпараттарды ұсынатын алаң болып есептеледі. Сайтта «Азаматық қоғамдастықтармен келісімдер», «Абырой және әдеп» сияқты арнайы беттер бар. Олар өз кезегінде мемлекеттік қызметшілерді, кәсіпкерлер мен басқа да сала қызметкерлерін әдептілікке тәрбиелеуге бағыттайды. Жария ету: соңғы науқан 2014 жылғы 01 қыркүйекте елімізде «Қазақстан Республикасы азаматтарының, оралмандардың және Қазақстан Республикасында тұруға ықтиярхаты бар тұлғалардың мүлікті жария етуіне байланысты оларға рақымшылық жасау туралы» Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес ресми түрде капитал мен мүлікті жария ету басталды. Мүлікті жария ету дегеніміз - табысты жасыру мақсатында заңды экономикалық айналымнан шығарылған және (немесе) Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес ресімделмеген не тиесілі емес тұлғаға ресімделген мүлікке құқықтарды мемлекеттің тану рәсімі. Ел Президенті Н.Ә. Назарбаев мүлікті жария етудің соңғы мүмкіндігін пайдалануға шақырды және жария ету бойынша өткізіліп отырған науқан соңғы болатынын хабарлады. «Бұған дейінгі талпыныстарға қарағанда бұл науқан жалпыға бірдей дерлік мағлұмдау енгізілгенге дейін әрекет етуі тиіс. Бағдарламаның жылдамдығын, құпиялылығын, объективтілігін, нарықтылығын қамтамасыз ету қажет» - деді Мемлекет Басшысы. Қазақстанда жария ету екі мәрте өткізілді. 2001 жылы ақшаны жария ету өтті. Қазақстан Республикасы Қаржы министрлігінің деректері бойынша оның барысында заңды айналымға 480 миллионнан астам АҚШ доллары қайтарылды. 2006-2007 жылдары ақшадан басқа жылжымалы және жылжымайтын мүлік те жария етілді. Ақша түрінде науқаннан түскен пайда шамамен 845 миллиард теңгені немесе 7 миллиардқа жуық АҚШ долларын құрады, яғни сол жылдың ЖІӨ-іне шаққанда 8,3 пайыз болды. Екінші науқанның тағы бір ерекшелігі жария еткені үшін алым жиналды. Соның арқасында ел бюджетіне шамамен 60 миллиард теңге түсті. Бұл жария ету науқанының ерекшелігі - жария ету науқанының біріншісінде тек банк шоттарындағы ақшаны, екіншісінде мүлік пен ақшаны көрсету мақсаты көзделсе, бүгінгі жария ету науқанында жария етілетін ақшалар табыс болып танылмайды, оларға ешқандай салық салынбайды, бірақ бұл ақша банк шоттарына түсуі және экономика барысында, атап айқтанда бес жыл ішінде жұмыс істеуі керек немесе олар заңды инвестициялық құралдарға жіберілуі мүмкін. Жария ету нәтижелерінен мемлекет сыртқы және ішкі қор көздерінен жұмыс істемейтін қаражат түсімін күтуде, ол экономиканы кредиттеуді арттыруға, көлеңкелі айналым көлемін азайтуға негіз болады, сондай-ақ Қазақстан азаматтары үшін де, жалпы ел экономикасының дамуы үшін оң әсер ететін бюджет түсімдерінің ұлғаюына ашады.

Оқырмандарымызға «Қабір-кесене-мазарларға, әруақ-әулиелер мен киелерге сиыну – қазақ халқын опат болуға алып баратын жол» атты кітабының төртінші тарауын ұсынамыз. Жүктеп алу. Аса Мейірімді, ерекше Рахымды Аллаһтың атыме Көпқұдайшылықтың таралуының басты себебі сіздің үнсіздігіңіз бен бейтараптығыңыз екенін біліңіз, уа, құрметті оқырман. Имам әш-Шәукани былай деген: «Бұл адамдардың қайтыс болған кісілерге қатысты өз бойларында алып жүрген сенімдері көпқұдайшылық болып табылатынын біл. Алайда, мұның мәні тіпті ғылым иелеріне де байқаусыз қалып жатады. Бұл осы туралы білімнің өздігінен жасырын болғандығынан емес, бірақ көпшіліктің осы туралы үндемеуі себепті, сондай-ақ осының үстінде қарт адамның өмірі өткендігі және жас осының үстінде есейгендігі себепті. Олар осы пұтқа табынушылық рәсімдерді жастайынан көріп естіді, әрі бұған қоса оларды сөгетін бірде-бір адамды көрмеді де, есітпеді де. Бұдан тыс олар адамдарды үнемі осы рәсімдерге ынталандырып шақыратындарды ғана еститін. Мұның барлығы адамдар бір-біріне айтып жүрген қабірдің басында белгілі бір рәсімдерді орындаған пәлен біреудің проблемалары шешілді деген түрлі аңыз-ертегілерімен нығайтылады. Осы жағдаяттардың барлығы уақыт өтісімен және ұрпақтардың ауысумен адамдардың санасында қабірлердің басында орындалатын осы рәсімдер Аллаһқа жасалатын құлшылықтың ең ұлығы болып табылады деген сенімдерді нығайтады. Мұндай адам бұдан кейін алатын білімінен пайда ала алмайды. Бұдан қалса ол олардың іс-әрекеттері нағыз көпқұдайшылық екендігіне нұсқайтын дәлелдерді елемейтін болады. Ал егер ол осы дәлелдерге сүйеніп осы туралы сөйлеп тұрған біреуді естісе, міндетті түрде оны қайтарады. Бұл оның бір мезеттің ішінде өзінің тұрақты түрде қалыптасып қалған көзқарастарын іс жүзінде өзгерте алмайтындығы және ол ең ұлы ғибадат пен ең жақсы амал деп санаған нәрселері шындығында тыйым салынған нәрселердің ең қорқыныштысы әрі ең жиіркеніштісі екендігін түсіне алмайтындығы себепті». Қз.: «Ихлас Калимат ит-Таухид» 102-103 беттер. Ол тағы да былай деді: «Ал дәлел алып жүретін білім иесіне, терең түсінік иесіне келер болсақ, онда егер ол адамдарға бағыт сілтеушілерден, ақиқат сөзін айтушылардан, Аллаһтың дініне көмектесушілерден және Аллаһ Тағала оған түсіндіруді бұйырған нәрселерді түсіндірушілерден болса еді, ол міндетті түрде өзінің жолы дұрыс, ал нәтижесі игі екендігін білер еді. Аллаһ Тағала оған: «Кім Аллаһ жолына жәрдем етсе, Аллаһ оған жәрдем етеді» («Хаж» сүресі, 22:40); «Әй, мүміндер! Егер Аллаһқа (дініне) жәрдем етсеңдер, Ол сендерге жәрдем етіп, табандарыңды бекітеді» («Мухаммад» сүресі, 47:7), — деп уәде еткенінің шындық екенін айтпағанның өзінде, Ол міндетті түрде оған Оның Құдіретінің муғжизаларын, сондай-ақ Одан келер қорғау мен көмектің тамаша көріністерін көрсетер еді. Әрі бұл ақиқат пен оны жақтаушыларды қолдау жолында оның рухы мен жүрегін одан сайын нығайта түсер еді… егер осы Ақиқат одан қабыл етілсе, ол Аллаһтың Елшісі (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) олар туралы: «Аллаһтың атымен ант етемін, егер Аллаһ сен арқылы бір адамды болса да тура жолға салса, бұл сен үшін қызыл түйелерге ие болудан жақсырақ болады» (хадис сенімді (сахих); Бухари 3701; Муслим 1872), — деп айтқандардан болады. Ал егер қабыл етілмесе, онда ол Аллаһ оны міндеттеген нәрселерді орындаған, әрі осы арқылы Аллаһ Тағала түсіндіруді бұйырған білімді жасыру күнәсынан құтылғандардан болады. Әрі бұл оған осы және келесі өмірдегі ұлылықтан өзге еш нәрсе қоспас еді, Аллаһтың құлдарының алдындағы оның құрметін арттырар еді, әрі ол Аллаһ Өзінің тақуа құлдарына уәде еткен нәрселеріне қол жеткізер еді. Ал оның жауларына келер болсақ, олар қаншалықты оны өтірік және айыптаулардың көп болуымен, жәбірлеп-жазалау туралы уәделерімен төмендетуге тырысса да, барлығы олардың қалағандарына және күткендеріне қарама-қайшы болған нәрселермен аяқталар еді, әрі соңғы жетістік тақуалар жағында болар еді, мұны Аллаһ Тағала Өзінің мүмін құлдарына уәде еткеніндей: «Негізінде айлакерліктің кесірі иесіне ғана болады» («Фатыр» сүресі, 35:43)». Қз.: «Адаб ут-Таләб» 17-бет.[1] Имам Ибн әл-Қайим: «Аллаһтың тыйымдары бұзылып, Оның қойған шекаралары атталып, Оның діні тасталып, Оның Елшісінің Сүннетінен алшақталып жатқанды көріп, бірақ осыған қарамастан оның жүрегі суық, ал тілі үнсіз болып қала беретін адамда қандай дін және игілік болуы мүмкін. Ол – үнсіз шайтан! Ал кім өтірікке шақырса – ол сөйлейтін шайтан! Әрі егер өзіне астық дорбасы мен беделін қамтамасыз етіп алса, енді оны дінмен не болып жатқандығы толғандырмайтын мұндайлардан өзгелерден дінге сәтсіздік келіп пе еді?! Ал егер біреу оның беделін немесе мал-мүлкін азайтқысы келсе, ол лап етеді, бар күш-жігерін жұмсайды және үш тәсілдің барлығымен (қолмен, сөзбен, жүрекпен) тойтарыс береді. Әрі осындайлар Аллаһтың назарында төмен түсіп, Оның Қаһарына ұшырағандарына қоса, өздері осыны байқамаған күйінде бұл дүниеде орын алуы мүмкін болған ең ауыр сынақпен сыналады. Ал бұл сынақ – жүректің өлуі, өйткені адамның жүрегі қаншалықты тірі болса, оның Аллаһ пен Оның Елшісі үшін ызасы да соншалықты мықты, әрі оның дінге деген көмегі де соншалықты кемелдеу болады», — деп айтқан. Қз.: «А’ләм әл-Муакқи’ин» 2/158. Имам әш-Шәукани былай деген: “Ал егер сен маған: «Күмәнсіз, Ақиқат сөзін айту міндетті болып табылады, адамдамдарды оған бағыттау қажет, оны жасыруға тыйым салынған, бірақ мен мұны істесем, онда бұл қалыптасқан жағдайды өзгертпейтініне, бірақ соған қоса мен өз өмірімде қауіп-қатерге салатыныма сенімдімін», — деп айтсаң, мен саған: «Бұл ойлар саған сен мен алдында өзіңе айтып өткен тақуалардың соңы игі болатындығы және Аллаһтың көмегі туралы айтқандарымды нашар ұғып алғаның себепті келіп тұр. Алайда сен қорыққан нәрсе орын алады деп елестетейікші. Сенің басыңа сынақтар келеді, әрі сен зиян мен өзге де қиындықтарды шегесің делік. Айтшы маған, сен осы дүниеде мәңгі қаламын деп ойлайсың ба? Сенімен орын алатын ең қорқынышты нәрсе — сенің ақиқат жолында және білім тарату жолында опат болуың. Осы арқылы сен мәңгілік бақытқа ие боласың әрі ғасырлар біткенше білім иелері үшін үлгі-өнеге боласың, ал дінбұзар-бидғатшыларға масқара мен қорлық келтіресің. Әрі қаншама Аллаһтың құлдары сені осы жолда озып өтті және осы ұлы сатыға қол жеткізді, әрі соларда сен үшін өнеге бар. Уа, бақытсыз, шайқас майдандарында қылыштар шауып, найзалар мен жебелер жыртып тастаған Аллаһтың құлдарына қара. Олар өлімді қалады, қылыштар мен найзалар олардың денелеріне қадалатын еді, өлім олардың көздерінің алдында еді. Ол оларға алдарынан да, арттарынан да, оңынан да, солынан да келді. Саған оларға жету қайда?! Әрі саған мұсылмандардың арасында тұрып, оларды Раббыларының дініне шақырудан өзге еш нәрсе бұйырылмаған!» Қз.: «Адаб ут-Таләб» 36-бет. [1]Ислам шақыруының (дағуатының) негізін қалаушы ұстанымдар Қасиетті Құранда және Пайғамбардың (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) Сүннетінде баяндалған және төмендегілерге келіп түйіседі: 1. Аллаһқа шақырушы шақырып жатқан нәрсесін білуі керек. (Діни) сауатсыз адам Исламның дағуатшысы (шақырушысы) бола алмайды. Аллаһ Тағала Өзінің пайғамбары Мухаммадқа (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын): “Айт: «Менің жолым — осындай. Мен және маған ергендер Аллаһқа ашық дәлелге (кәміл сенімге) сәйкес шақырамыз…»” («Юсуф» сүресі, 12: 108), — деп айтты. Айқын дәлел (кәміл сенім) – бұл білім. Ақиқатқа шақырушы адам оның жүрегіне күмән салғысы келетін және көзқарастарын жоққа шығаруды қалайтын, және сол арқылы ақиқатты жоққа шығаруға тырысатын жалғанның жақтаушыларына жиі тап болады. Сондықтан, Аллаһ Тағала былай деп айтты: «Рабыңның жолына даналықпен және көркем үгітпен шақыр және көпқұдайшылдармен айтысуды ең жақсы құралдармен жүргіз. Ақиқатында, сенің Раббың Оның жолынан кім тайып кеткенін жақсы біледі және Ол тура жолдағыларды да жақсы біледі» («ән-Нәхл» сүресі, 16:125). Мұсылман адам ақиқаттың қарсыластары белгілі білімге ие екендігін және сондықтан да Мухаммад Пайғамбар (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) Муаз ибн Жәбәлді Йеменге аттандырып, оған Кітап иелері арасына түсетінін ескерткенін білуі керек. Егер дінге шақырушы ол арқылы кез-келген күдіктерді жоятын және кез-келген өтірікті әшкерелейтін тиянақты білімге ие болмаса, өзінің қарсыласымен болған алғашқы кездесуінде-ақ жеңіліске ұшырайды және жолының басында-ақ тоқтап қалады. 2. Ол адамдарды шақырып жатқан нәрселерін өзі орындауы керек. Соны істеу арқылы ол айналасындағыларға көркем үлгі болады. Оның сөздері мен істері екі түрлі болмайды және дұшпандары оған ешқандай қарсы сөз айта алмайды. Аллаһ Тағала Шу’айб пайғамбардың өз қауымына былай дегенін айтады: «Мен сендерге тыйым салатынымды өзім істегім келмейді, бірақ күшім жеткенше (сендердің) амалдарыңның түзетілуін қалаймын» («әл-Худ» сүресі, 11:88). Ал өзінің Пайғамбарына (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) Аллаһ Тағала: “«Ақиқатында, менің намазым және құрбандығым, өмірім және өлімім – ешбір серігі жоқ әлемдердің Раббысы Аллаһ үшін», — деп айт!” («әл-Ән’әм» сүресі, 6:162-163), — деп бұйырды. Раббымыз сондай-ақ былай деп айтты: “Аллаһқа шақырып, ізгі амалдар жасап және: «Мен – мұсылмандардың бірімін!» — деп айтушының сөзінен не жақсырақ?!” («әл-Фуссиләт» сүресі, 41:33). 3. Ол өзінің шақыруын өзгелерге көрсету, даңқ, ұлылық, құрмет немесе дүние пайдасы үшін емес, шын ықыласпен Аллаһ үшін жүргізуі керек. Егер дінге шақырушы осы аталған мақсаттардың біріне жетуге ұмтылса, онда ол адамдарды хақ дінге Аллаһ үшін емес, өзі үшін немесе өзінің пайдасы үшін шақырып жатқан болады. Сондықтан да, пайғамбарлардың бірі өз халқына: «Мен осы үшін сендерден сый тілемеймін, өйткені менің сыйымды тек әлемдердің Раббысы ғана береді» («әш-Шуғара» сүресі, 26:109), — деді. Ал Нух пайғамбар: «Әй, менің халқым! Мен сендерден сыйға дәулет сұрамаймын, менің сыйымды тек бір Аллаһ ғана береді», — деді («әл-Худ» сүресі, 11:29). 4. Ол ең бастысынан бастап, ал тек содан соң ғана маңызы төмендеуіне көшуі керек. Ең бірінші кезекте ол адамдардың діни сенімін (ақидасын) түзету және оларға бір ғана Аллаһқа құлшылық ету қажеттілігін және Оған серік қосуға еш жол берілмейтінін түсіндіруі қажет. Содан кейін ғана оларды намазды орындауға, зекет төлеуге және басқа да міндетті болған әмірлерді орындауға шақыруына және оларды күнәларды жасаудан сақтандыруына болады. Аллаһтың барлық елшілері де дәл осылай істеді, бұл жөнінде Аллаһ Тағала былай деп айтқандай: «Аллаһқа құлшылық етіңдер және жалған құдайлардан аулақ болыңдар» («ән-Нәһл» сүресі, 16:36). Ол сондай-ақ былай деді: “Сенен бұрын қандай пайғамбар жіберсек те, оған: «Күдіксіз, Менен басқа ешбір тәңір жоқ. Ендеше, Маған ғана құлшылық қылыңдар», — деп уахи етпей қалдырған жоқпыз” («Әнбия» сүресі, 21:25). Ал Му’аз ибн Жәбәл туралы хадисте Пайғамбардың (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) оған былай деп айтқаны жеткізіледі: «Сен Кітап иелерінен болған халыққа барып жетесің. Оларды ең алдымен шақыратының Аллаһтан басқа құлшылыққа лайықты ешкім жоқ екендігі туралы куәлік болсын. Егер олар осыда саған мойынсұнса, онда Аллаһ оларды тәулік сайын бес уақыт намазбен міндеттегенін білдір. Егер олар осыда саған мойынсұнса, онда Аллаһ олардың байларын кедейлерінің пайдасына зекет беруге міндеттегенін білдір. Егер олар осыда да саған мойынсұнса, онда олардың таңдаулы мал-мүлкіне қол сұғушы болма және жәбірленушінің дұғасынан қорық, өйткені онымен Аллаһтың арасында бөгет жоқ». Әл-Бухари және Муслим. Исламды қалайша таратудың ең жақсы және ең кемел өнегесі, әрине, Аллаһтың Елшісінің өзінің өмірі болып табылады. Он үш жыл бойы Меккеде дінді уағыздаған кезінде ол адамдарды жалғыз Аллаһқа ғана құлшылық етуге шақырды және көпқұдайшылықты әшкереледі. Көп жылдар бойы ол оларға намазды орындауды және зекетті төлеуді, ораза ұстауды және қажылық жасауды бұйырмады, оларға өсімқорлықты және зинақорлықты, ұрлықты және тіпті адам өлтіруді тыйым салмады. 5. Ол Аллаһқа шақыруы барысында мойнына түсетін қиындықтарды табанды түрде көтере білуі керек. Адамдар ізгілікке үйретушілерді жиі ренжітіп, олардың ар-намысын қорлап жатады және дінге шақырушының жолы гүлдермен төселмеген. Керісінше, мұсылманды онда сәтсіздіктер және қауіп-қатерлер тосып тұрады, ал бұл Аллаһтың пайғамбарларының мысалында жақсы көрініс тапқан. Олар өз руластарының қаншама мысқыл-тәлкегіне және қорлауына сабыр етті! Аллаһ Тағала Мухаммад пайғамбарға (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын): «(Мухаммад,) сенен бұрынғы пайғамбарлар да мазақталған болатын. Бірақ пайғамбарларды тәлкек қылғандардың бастарына оларды келеке еткендері үшін (жаза) жетіп отырды» («әл-Ән’әм» 6:10), — деді. Ол сондай-ақ былай деді: «Расында, сенен бұрынғы пайғамбарларды да өтірікші деп айтқан еді. Бірақ олар жалғаншы деп айыпталғандарына және көрген жапаларына жәрдеміміз келгенге дейін сабыр еткен болатын» («әл-Ән’әм» сүресі, 6:34). Аллаһтың елшілерінің қалдырып кеткен ізімен жүруші және адамдарды Аллаһқа шақырушы мүминдердің де басына қайғы мен мұқтаждықтар түседі, және адам қаншалықты пайғамбарлар жолына берілген болса, оған соншалықты ауыр болады. 6. Ол өте жақсы мінез-құлыққа ие болуы керек және Исламды даналықпен және парасаттылықпен уағыздап-насихаттауы керек, өйткені бұл жетістіктің негізгі себебі болып табылады. Өзін Раббы Құдай деп жариялаған жер бетіндегі ең сорақы кәпір — Перғауынға Аллаһ Муса және Харун пайғамбарларын жолдап, оларға: «Оған сыпайы сөз сөйлеңдер, мүмкін үгіт алар немесе (Раббысынан) қорқар», — деді («Та-Ха» сүресі, 20:44). Аллаһ Тағала Мусаға: “Перғауынға бар, өйткені ол рұқсат етілгеннің шегінен шықты және оған: «Тазарғың келе ме? Мен сені Рабыңның жолына сілтеймін және сен сонда (Одан) қорқушы боласың», — деп айт” , — деді («ән-Назиғат» сүресі, 79:17-19). Ал, Мухаммад пайғамбарға (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) Аллаһ Тағала былай деді: «(Мұхаммад) оларға, Аллаһтың мейірімі бойынша, жұмсақ сыңай байқаттың. Егер тұрпайы, қатал жүректі болсаң еді, әрине, олар маңайыңнан тарқап кетер еді» («Әли Имран» сүресі, 3:159). Аллаһ, сондай-ақ, былай деді: «Және шын мәнінде сен ұлы мінезге иесің» («әл-Қаләм» сүресі, 68:4). Раббымыз, сондай-ақ, былай деп бұйырды: «Рабыңның жолына даналықпен және көркем үгітпен шақыр және көпқұдайшылдармен айтысуды ең жақсы құралдармен жүргіз. Ақиқатында, сенің Раббың Оның жолынан кім тайып кеткенін жақсы біледі және Ол тура жолдағыларды да жақсы біледі» («ән-Нәһл» сүресі, 16:125). 7. Уағыз-насихатшы сондай-ақ жақсылыққа үміт етуші болуы керек. Ол өзінің халқы оның шақыруына жауап беріп, тура жолға түсетініне үміт етуі және Аллаһтың көмегі мен қолдауынан күдер үзбеуі керек, тіпті ол адамдар арасында Исламды ұзақ уақыт бойы таратып жүрсе, ал олар оған бәрібір құлақ аспаса да. Мұндай жағдайлар Аллаһтың Елшілерімен де орын алған. Нух пайғамбар (оған Аллаһтың сәлемі болсын) өз халқының арасында тоғыз жүз елу жыл өмір сүрді және оларды Аллаһтан өзге ешкімге құлшылық етпеуге шақырды. Мухаммад пайғамбар (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) көп жылдар бойы арабтардың арасында Исламды насихаттады, бірақ олар оған тек азап шектірді, ал оған тау періштесі келіп, тауларды жылжытып және олардың астына Таиф қаласының тұрғындарын көміп тастауға рұқсат етуін сұрағанда, ол: «Жоқ, Аллаһ олардың бел омыртқаларынан Оған ешбір серік қоспай Оған ғана құлшылық ететіндерді шығаруын қалаймын», — деді. Егер уағыздаушы осы сипаттарға ие болмаса, ол өзінің жолының басында-ақ сүрінеді де, сәтсіздікке ұшырайды. Бұл маңызды ұстанымдарды Аллаһтың дінін таратушының әрбірі ұстануы қажет. Ал кім оларды басшылыққа алмаса және пайғамбарлардың жолына ілеспесе, күйреуге ұшырайды, ал оның барлық еңбектері мен тырысулары оған шаршаудан басқа еш нәрсе әкелмейді. Бұл сөздің тамаша растауы пайғамбарлардың жолымен жүрмей, өз жолын таңдап алған Исламды таратушы қазіргі заман мұсылман топтарының сәтсіз соңы болып табылады. Олардың көбі адамдарды бір Аллаһқа ғана шақыруға және дұрыс мұсылмандық көзқарастарды таратуға емес, екінші кезектегі мәселелерді түсіндіруге назар бөлуде. Олардың біреуі саясатқа араласып және шариғат заңдарын өмірге енгізуді талап ете бастады. Мұның барлығы өте маңызды, бірақ одан да маңыздырақ нәрселер бар. Аллаһтың заңдары Аллаһқа серік қосушыларға қатысты қолданылмай жатқан кезде қалайша ұрылар мен зинақорларды Аллаһтың заңдары бойынша жазалауды талап етуге болады?! Шариғаттың заң ережелері пұттар мен қабірлерге құлшылық етушілерге, Аллаһтың көркем есімдері мен сипаттарын жоққа шығарушыларға, оларды өзгертіп, мағынасын бұрмалаушыларға қатысты қолданылмайынша, қалайша бір қойдың немесе түйенің себебінен болған тартысты шариғаттың заң ережелеріне сәйкес шешілуін талап етуге болады?! Бұл — зинақорлықтан да, шарап ішуден де және ұрлықтан да қорқыныштырақ күнә емес пе?! Зинақорлық және ұрлық жасап, адам өзге адамдардың құқықтарын бұзады, ал қабірлерге және әулиелерге құлшылық жасап және Аллаһтың есімдері мен сипаттарын жоққа шығарып, адам Құдіретті Жаратушының Өзін қорлайды! Сөзсіз, біздің Жаратушымыздың алдындағы міндеттеріміз Оның жаратылыстарының алдындағы міндеттерімізден едәуір жоғары. Шейхул-Ислам Ибн Таймия «әл-Истиқама» кітабында (1/466) былай деп жазған: «Аллаһқа серік қоспаған күйде күнәлар жасау басқа күнәлар жасамай Оған серік қосудан жақсырақ». 1 Басқа бір топ бар. Оның ілесушілері өздерін Исламның уағыздаушылары деп есептейді, бірақ Аллаһтың пайғамбарлары мирас еткен жолдан өзге жолмен жүруде. Олар ізгі ислами сенімдердің таралуына лайықты назар бөлмей, сопылар секілді негізінен адамдарды ғибадатқа және Аллаһты жиі зікір етуге шақырады. Олар халықты өзіне қарату үшін сапарларларға шығады, бірақ адамдар жиі жағдайда дұрыс емес көзқарасқа ие екендігіне маңыз бермейді. Мұндай топтардың барлығы бидғатшыл болып табылады. Олардың бидғаты Аллаһтың елшілерінің жолы біткен жерден-ақ бастау алады. Ақиқатында, олар басы жоқ денені емдеп жатқандар сияқты, өйткені дұрыс сенімнің діндегі орнының маңызы бастың денедегі маңызы секілді. Бұл топтар өздерінің көзқарастарын қайта қарап, оларды Құран мен Сүннеттің негізінде құруы қажет. Тек Аллаһтың Кітабының және хадистердің арқасында олар Аллаһтың Елшісі (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) Исламды таратуда қандай әдістерді қолданғаны туралы біле алады. Билікке жетуге және Аллаһтың заңын орнатуға ұмтылған мұсылмандар мұның барлығы біз тек дұрыс сенімге қайтып, бір ғана Аллаһқа құлшылық етіп және оған серік қоспағаннан соң ғана мүмкін болатынын білуі керек. Бұл жөнінде Аллаһ Тағала былай деп айтты: «Аллаһ сендерден иман келтіріп, ізгі іс істегендерге өздерінен бұрынғы өткендердей жер жүзіне мұрагер қылуды уәде етті. Сондай-ақ олар үшін Өзі разы болған дінін нығайтып, қауіп-қатерден кейін бейбітшілікке айналдырады. Олар Маған құлшылық қылады. Маған серік қоспайды. Кім бұдан кейін қарсы келсе, міне солар — бұзақылар» («ән-Нур» сүресі, 24:55). Олар надан мұсылмандар өлілерге және олардың қабірлеріне құлшылық етуінде көрініс табатын және әл-Ләтқа, әл-Уззаға және Манатқа құлшылық етуден ерекшеленбейтін пұтқа табынушылығынан тазарғанға дейін-ақ ислам мемлекетін құрғысы келеді. Ақиқатында, олар мүмкін болмаған нәрсеге ұмтылуда, бұл жөнінде бір ақын керемет етіп айтып өткендей: Кім еңбексіз белеске жетуді ұйғарса, Өмірін сырап етеді, бірақ белеске жете алмайды. Жер бетінде Аллаһтың шариғатын орнату, қылмыскерлерді Аллаһ Тағаланың заңдарына сәйкес жазалау, ислам мемлекетін құру, жалпы айтқанда, ізгі істерді істеп, күнәлардан аулақ болу: мұның барлығы – бір Аллаһқа ғана құлшылық етуді толықтырып кемелдендіретін нәрселер ғана. Ендеше, қалайша маңызы бойынша бірінші кезектегіні елемей қалдырып, екінші кезекті нәрселерге назар бөлуге болмақ? Мен Аллаһтың елшілері қолданбаған әдістерді пайдаланып, Аллаһтың дінін таратушы топтардың барлығы тек осы әдістер жөнінде хабардар болмағандығы себепті осылай істеп жатыр деп есептеймін. Надан адам Исламның уағыздаушысы бола алмайды, өйткені Аллаһқа шақырушы адамға қойылатын ең маңызды талаптардың бірі – дұрыс білім. Аллаһ Тағала Өзінің Пайғамбарына (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын): “Айт: «Менің жолым — осындай. Мен және маған ергендер Аллаһқа ашық дәлелге (кәміл сенімге) сәйкес шақырамыз. Аллаһ – Пәк, және мен – көпқұдайшылдардан емеспін»”, —деп айтуды бұйырғанда осыны меңзеді. Ал өзін ақиқаттың уағыздаушылары деп атайтын, бірақ «Ислам деген не, және онымен не үйлеспейді?» деген сұраққа дұрыс жауап бере алмайтын мұсылмандар қаншама! Қалайша мұндай адамдар діннің уағыздаушылары бола алады? Мен, сондай-ақ, бұл топтардың әрбірі, басқаларынан ерекшелену үшін, өз-өзіне дербес бағыт таңдап алады және өзінің әдістеріне жүгінеді деп есептеймін. Бұл міндетті түрде Пайғамбар Мухаммад (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) жүрген бағыттан ауытқуға алып келеді. Аллаһтың Елшісінің жолы – бұл жалғыз ғана жол және онда жан-жаққа тармақталу деген жоқ. Аллаһ Тағала былай деді: “Айт (Мухаммад): «Менің жолым — осындай. Мен және маған ергендер Аллаһқа ашық дәлелге (кәміл сенімге) сәйкес шақырамыз…»”. Демек, Пайғамбардың (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) барлық шынайы ізбасарлары келіспеушілікке салынбай және бөлінбей, бір жолмен жүруде. Олармен тек тура жолдан тайғандар ғана келіспейді, бұл жөнінде Аллаһ Тағала: “(Мухаммад, оларға айт): «Бұл жол – менің тура жолым. Оған ілесіңдер де, басқа жолдарға ілеспеңдер, әйтпесе сендерді Ол нұсқаған жолдан адастырады…»” («әл-Ән’әм» сүресі, 6:153) Ал, ақиқатпен де, бір-бірімен де келіспейтін осы сияқты топтар Исламға қауіп төндіретін болғандықан, біз олардың қатарына тұруды қалаған әрбір адамды осындай ағат қадамнан сақтандыруға, олардың көздерін бұл топтардың қате көзқарастарына ашуға және олардың ешқайсысының Аллаһтың дінімен ортақтығы жоқ екендігін түсіндіруге міндеттіміз. Аллаһ Тағала да дәл осылай деп айтты: «Расында, өздерінің дінінде бөлінушілік жасағандарға және секталарға бөліңгендерге сенің қатысың жоқ» («ән-Ән’әм» сүресі, 6:159) Ал шынайы Исламға келер болсақ, ол адамдарды хақ жолында бірігуге шақырады, бұл жөнінде Аллаһ Тағала былай деп айтқандай: «Діндеріңдегі (уәделеріңді) орындаңдар және ол жөнінде қарама-қайшылыққа түспеңдер» («әш-Шура» сүресі, 42:13). Ол сондай-ақ былай деді: «Аллаһтың жібінен барлығың тұтас ұстаныңдар да, (өзара жауласушы топтарға) бөлінбеңдер» («Әли Имран» сүресі, 3:103) Біз барлығымыз адамдарға осыны түсіндіруіміз керек, және ізгі мұсылман діндарлары басқа мұсылмандардың назарын осы топтардың қателіктері мен адасушылықтарына қаратады және олардың әдістерінің Аллаһтың пайғамбарларының жолына сәйкес келмейтіндігін ашып береді. Ақиқат әркезде әрбір мүминнің ізденістерінің мәні болды, және, бәлкім, осы ғалымдардың тырысуларының себебімен кейбір мұсылмандар өз қателіктерін саналы түрде мойындап, Пайғамбардың (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) жолына қайтар. Бұл ғалымдар Аллаһтың Елшісінің (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) «Дін – бұл ықыластылық таныту» деген өсиетіне сәйкес өздерінің миссиясын орындауда. Пайғамбар (оған Аллаһтың игілігі мен сәлемі болсын) мұны үш рет қайталап айтты, және адамдар одан: «Кімге қатысты, уа, Аллаһтың Елшісі?» — деп сұрады. Ол: «Аллаһқа, Оның Кітабына, Оның Елшісіне, мұсылмандардың әмірлері мен ғалымдарына және қарапайым мұсылмандарға қатысты», — деді. Бұл хадисті Муслим, Абу Дауд, ән-Нәсаи және Ахмад Тамим әд-Дәриден жеткізген. Оны сондай-ақ Абу Хурайра, Абдуллаһ ибн Умар және Абдуллаһ ибн Аббас жеткізген. Қз.: Шейх Салих әл-Фаузанның шейх Раби’ әл-Мадхалидің «Пайғамбарлардың Аллаһқа шақыру әдістеріндегі даналық пен қисын» кітабына жазған кіріспе сөзінен.

Жаңа оқу жылының басталуына санаулы күндер ғана қалды. Жүректері дүрсілдеп, мектеп табалдырығын алғаш аттайын деп тұрған кішкентай бүлдіршіндерді де 1 сыныпқа дайындау науқаны да қызу жүріп жатыр. Бірақ осы ретте кейбір ата-аналардың көкейінде сан сауалда жоқ емес. Ол біріншіден елімізде жиі көтеріліп жүрген баланы 6 жастан мектепке беру қажет пе деген сұрақ әрине. Бүгінде бұл сауал көптеген ата-аналарды толғандырып отырғаны белгілі. Қоғамда әріп білмейтін 6 жасар баланы мектепке берудің қажеті бар ма деген пікірлер туындауда. Бұл жөнінде жақында ҚР Білім және ғылым министрі Асхат Аймағамбетов пресс-конференцияда өзінің пікірімен бөлісті. Ол егер ата-ана баласын 6 жастан мектепке бермесе оларға ешқандай айппұл салынбайтынын жеткізді. Сонымен қатар бала бірінші сыныпқа келгенде жазуды, оқуды үйреніп келуі керек деген түсінік жоқ екеніне тоқталды. Бірінші сыныптың бағдарламасы барысында бүлдіршіндер әріп таниды, санауды үйренеді содан кейін жазу мен оқуға ден қояды. Осылайша бірінші сыныпта бала оқуды да жазуды да толық меңгеріп шығады. Жалпы, елімізде мектепке 6 жастан баратын жүйе қашан да болған. Ондай болмаған жағдайда көпшіліктің сүйіп көрген «Алты жасар Алпамыс мектепке барады» деген фильмі түсірілмес еді ғой. Сондықтан балаларымыздың мектепке неше жаста барғаны емес, ең бастысы мектепте алған білімінің сапасы маңызды болып қала бермек. Бірақ тағы бір атап өтетін жай, 2019 жылдың 1 қаңтарында білім жөніндегі заңға өзгерістер енгізіледі. Онда балалардың 6 жаста бірінші сыныпқа барулары міндетті болады. Аягөз КӘКІМЖАНОВА Много сидишь в социальных сетях? Тогда читай полезные новости в группах "Наш Костанай" ВКонтакте, в Одноклассниках, Фейсбуке и Инстаграме. Сообщить нам новость можно по номеру 8-776-000-66-77 Новости партнёров Новости Уроки второй смены в Костанае рекомендуют сократить 24.11.2022 16:49 Четыре учителя из Костанайский области завоевали... 18.11.2022 15:40 «День работодателя» прошел в колледжах Костанайской... 17.11.2022 11:02 Новости партнёров Копирование и перепечатка материалов ограничена. С условиями использования материалов сайта «Наш Костанай» можно ознакомиться здесь.

"Жұлдызда өтірік татуаж, өтірік кірпік, өтірік ерін жоқ. Таза өзінің табиғи сұлулығы", - дейді Гүлзира Айдарбекова. Дүйім жұртқа келінін таныстырған Гүлзира Айдарбекова бұдан былай ол туралы сұрақтарға ашық жауап береді, ақтарылып сұхбат беруден де қорықпайды. Бұл жолы жұлдызды ене келіні Жұлдыздың өзіне ұнайтын қасиеттері туралы айтты. Гүлзира Айдарбекова тұңғыш келінін Қазақстандағы ең сұлу әйел санайтынын айтты. Бұл туралы “Астана” арнасының “Ел аузында” бағдарламасына сілтеме жасап Stan.kz хабарлайды. “Келінім бір айтқан сөзді миына құйып алады, Жұлдыздың бір жақсы жері сол. Одан кейін соған қарап жұмыс жасайды. Ол бізбен бірге барлық жерде болды. Менің туған күнімде де, тойларда да, бәрінде де болды. Суретке де түсіп отырды. Бірақ ол суреттер жалпылама халыққа жіберілмейді, өзімізге қалып отырды. Елдің бәрі келінін қайда тығып қойды дейді ғой. Жұлдыздың өзі елдің алдына шығуды қалаған жоқ”, – дейді Айдарбекова. Гүлзира Үсенқызы келініне дән риза. Айтуынша, небәрі 18 жасында келсе де, Жұлдыздың бойында нағыз қазақ қызына тән қасиеттер көп. “18 жасында Жұлдыз келін болып түссе, сол кезден бастап отбасын қалай ұстау керек, қалай берік қылу керек, мен соған тәрбиеледім. Жұлдыз жерге қарап, сүмірейіп қалған қыз емес. Кіші жүз ғой, олар мықты болады”, – деп атап өтті Қайрат Нұртастың анасы. Мықты болғандықтан да 10 жыл бойы ел алдына шықпай, шыдамдылық танытты. Айтқанымды екі етпеді дейді Қайраттың анасы. Нәтижесінде “Арман” кинофильмі шығып, Жұлдыздың арманы орындалды. Мұнымен де іс бітпейді. Гүлзира Айдарбекова келіні үшін түрлі жобалар ойластырған. “Қайраттың әйелі емес, мен сені журнал не болмаса бағдарлама арқылы емес, Жұлдызымның жұлдызын жандырсам деген ойымды, арманымды ол да түсіне бастады. Әншінің әйелі болып барлығы шығып жатыр ғой. Ал біздің Жұлдыз тұнып тұрған оның бойында үлкен қасиет бар”, – деп мақтанды Айдарбекова. Дарынды келінін Айдарбекова жан-жақты танытпақ ниетте. Қайрат бұдан былай концерттерге де жалғыз бармайды, сүйіктісін жанында жүргізуші ретінде ертіп жүреді. “Жұлдыз мен үшін Қазақстандағы ең әдемі әйел, ең әдемі ана. Өйткені ажырасып қайта қосылып жатқан жоқ, отбасын ұстады. Екіншіден, бойында нағыз сұлулық бар. Өтірік татуаж, өтірік кірпік, өтірік ерін жоқ. Таза өзінің табиғи сұлулығы. Оның тек қана жүзі емес, жүрегі де сұлу”, – дейді Гүлзира Үсенқызы.

Қарым-қатынас сарапшылары, неке жөніндегі кеңесшілер , және табысты қарым-қатынаста болған адамдар әдетте бір нәрседе келіседі; үлкен эго және а салауатты қарым-қатынас қолқаппен жүрмеңіз. «Эмпайр Стейт Билдинг» сияқты эгосы бар адаммен қарым-қатынаста болу - бұл көптеген адамдар өтпейтін сынақ. Бұл адам «сіз» болса, одан да жаман болады. Бұл мақала «қарым-қатынастағы эго» тақырыбын ашуға көмектеседі және сіз дереу қолдануға болатын практикалық түсінік береді. Міне, сіздің эго қарым-қатынасыңызды бұзатын он белгі. Дегенмен, бұған кіріспес бұрын, кейбір фондық ақпаратты жинап алайық. |_+_| Қарым-қатынаста эго нақты нені білдіреді? Оны мойындайық. Өзіңізбен сөйлескеннен кейін сіз аздап эгоист екеніңізді мойындау оңай емес. Шындығында, бұл көптеген адамдар назардан тыс қалдыратын нәрсе, өйткені іске асыру олар үшін тым көп болуы мүмкін. «Бұл» дәл сіз сияқты ма, әлде «бұл» үлкен эгоның көрінісі ретінде жарамды ма? Бұл сізді алаңдатуы керек нәрсе ме, әлде серіктесіңіз сіздің осы нұсқаңызға бейімделуі керек пе? Кез келген жағдайда, «эго» деген не екенін түсіну сізге оның қарым-қатынасыңызда қалай көрінетіні туралы түсінік береді. Сонымен, қарым-қатынастағы эго нені білдіреді? Сіздің эго - бұл сіздің өзіңізді маңызды сезіну немесе өзін-өзі бағалау . Саналы шектерде сақталса, а қарым-қатынас жұмыс істеуі үшін сау эго қажет өйткені салауатты қарым-қатынаста болу үшін өзін-өзі бағалаудың сау сезімі болуы керек. Дегенмен, осы әңгіме тақырыбы үшін біз «үлкен эго» болуын және бұл сіздің қарым-қатынасыңызға қалай кері әсер етуі мүмкін екенін мұқият қарастырамыз. Адамда «үлкен эго» болса, олар өздеріне соншалықты толы, әсіресе басқалар оларды тітіркендіргіш деп қабылдайды. Қарым-қатынастағы үлкен эго әртүрлі жолдармен көрінеді және бұл мақала сіздің эгоңыз қарым-қатынасыңызға теріс әсер етуі мүмкін он белгіні ашады. |_+_| Сіздің эгоңыз қарым-қатынасыңызды бұзатын 10 белгі Егер сіз қарым-қатынасыңызда осы эго белгілерін байқасаңыз, аяғыңызды тежегішті басып, бағытыңызды талдағыңыз келуі мүмкін. Бұл сіздің эгоңыз қараңғы жерде жасырынып, қарым-қатынасыңызды қатты қысып, оны бұзуға мәжбүр етуі мүмкін. 1. Әр уақытта дұрыс болуға деген шектен тыс құштарлық Бұл сіздің қарым-қатынасыңыздағы үлкен эгоның алғашқы көріністерінің бірі; серіктесіңіздің сезімдеріне аз немесе мүлдем назар аудармай, әрқашан дұрыс болуды қалау. Маңыздысы - сіз өз жолыңызды алуыңыз және серіктесіңіз сіздің дұрыс болғаныңызды мойындауы. Бұл сізбен бола бастағанда, сіз бірдеңе туралы қателесуіңіз мүмкін екенін мойындау қиынға соғатынын білуіңіз мүмкін. Сонымен қатар, сіз әрең мүмкін серіктесіңізді тыңдаңыз және серіктесіңіздің мүлде басқа идея немесе пікір болуы мүмкін екенін білсеңіз де, әрқашан дұрыс деп санайтын нәрсеге қарай әрекет етіңіз. Не істеу: Өзіңізге мезгіл-мезгіл қарым-қатынаста екеніңізді және сіздікі екенін еске түсіріңіз серіктес тең құқылы ішінде. Маңызды мәселелер бойынша олардың пікірін белсенді түрде іздеңіз және ымыраға келуге дайын болыңыз олар сіздің іс-әрекеттеріңізге тым ыңғайсыз болып көрінгенде. Есіңізде болсын, үлкен эго сіздің қарым-қатынасыңызды бұзады. 2. Қарым-қатынас төмендей бастайды Қарым-қатынас кез келген қарым-қатынастың маңызды бөлігі болып табылады . Жақындық пен серіктестікті терең деңгейде сезіну үшін серіктестердің қарым-қатынас циклінде болуы қажет. Бұл кездейсоқ «сәлем» немесе сөзсіз «қайырлы таң» сөзінен асып түседі. біз айтып отырмыз интимдік қарым-қатынас серіктесіңізбен сөйлесіп, оларға өзіңізді ашатын жерде. Дегенмен, егер сіздің серіктес сізде үлкен эго белгілерін байқай бастаса, байланыс мүмкін болмайды. The коммуникацияның болмауы Сіздің серіктесіңіз айналаңыздағы жұмыртқа қабығымен жүре бастаған болуы мүмкін. Қарым-қатынастағы барлық нәрсе «сізге» айналатындықтан, олардың сізден бас тартқанын байқай бастауыңыз мүмкін. Олар қазір өз құпияларын жасырғанды ​​жөн көреді. Сіздің серіктесіңіз сізбен емес, басқа адамдармен көбірек уақыт өткізгенді қалайды. Бұл олар сізбен жақын сөйлесуге тырысқанда жарылып кетуі мүмкін сағаттық бомбадан қорқатындықтан болуы мүмкін. Тіпті олар шынымен ақымақтық жасаса да, олар сізбен емес, басқа біреумен сөйлескенді жөн көреді, өйткені олар сіз оларды ренжітеді немесе тым тез соттайды деп сенеді. Не істеу: Бұл мәселенің шешімі қарым-қатынасыңызға үлкен эго қабылдау қорқынышты идея екенін есте ұстауда жатыр. Сонымен қатар, жасауды бастаңыз жақсырақ қарым-қатынас жасауға күш салу . Серіктесіңізге уақыт бөліңіз және бұл уақыт кірудің кез келген түрінен бос болсын; гаджеттер, пайымдаулар және серіктесіңізді үрейлендіретін барлық нәрсе. Егер бұл көмектесе алады деп ойласаңыз, сіз олармен өміріңіздің егжей-тегжейлерімен бөлісу арқылы жетекшілік етіп, әңгімелесуді бастағыңыз келуі мүмкін. Оған жұмыс істеуден қорықпаңыз. |_+_| Сондай-ақ қараңыз: 3.Қызғанышыңызды білдіре бастайсыз Сіздің қарым-қатынасыңыздағы эгоның тағы бір белгісі - қызғаныш. Бұл әдеттегідей емес қызғаныш сезімі және сіздің қарым-қатынасыңызға қауіп төндіретін нәрсе пайда болған кезде пайда болатын қорғаныс. Мұндай қызғаныш әдетте негізсіз, тұншықтырғыш, кейде ретроактивті . Қызғаныш өзін көптеген жолдармен көрсетеді және олардың бірі - бақылауға ұмтылу. Бұл жағдайда сіз әрқашан серіктесіңіздің қайда екенін білуді талап етесіз. Цинизм сіздің олармен қарым-қатынасыңызды сипаттайды және сіз бұрын сіз үшін маңызды болмаған ұсақ-түйектерге мұрныңызды жабыстырып алуыңыз мүмкін. Мысалы, сіз олардың құрылғысының құпия сөзін білуді және олар жіберген/қабылдаған әрбір мәтінді тексеруді талап ете аласыз. Бұл өз алдына проблема болмаса да, қиындық олардың жасаған ой-пікірінде. Бұл әрекеттер әдетте улы энергиядан және сіздің серіктесіңіздің жақсылыққа әкелмейтінін дәлелдеуге деген ұмтылыстан, тіпті бұлай болмаса да жасалады. Қызғаныш қарым-қатынасты тез жоюы мүмкін , әсіресе жағымсыз ауаны тудырып, серіктесіңізді сізден сақ бола бастауға мәжбүрлеу арқылы. Не істеу: Сіз серіктесіңізбен ашық сөйлесуден бастағыңыз келуі мүмкін. Өз көзқарастарыңызды білдіріңіз және оларға жүрегіңізді көрсетіңіз қарым-қатынаста қызғанышпен күресу . Оларға сізді шектейтін және олардың қарым-қатынасқа деген адалдығына күмән келтіретін бірдеңе болса, айтыңыз. Бұл кезде олардың айтқанын тыңдаңыз. Есіңізде болсын, бұл қарым-қатынас және барлық қатысушы тараптар оның жұмыс істеуі үшін өзін қауіпсіз сезінуі керек. |_+_| 4. Сіз құрбанды ойнайсыз Көгерген эгоның белгісі - сіз жеткіліксіз деген қорқынышты қорқыныш. Демек, сіз қарым-қатынасыңызға позициядан қарайсыз құрбан болу және өзін-өзі аяу. Мұндай жағдайларда сіз өзіңізді қысымға ұшырайсыз және өзіңіз бен серіктесіңіздің арасында ашық бәсекелестік бар сияқты. Сіз өзіңіздің әрекеттеріңізді тым жоғары және көп жағдайда сіздің ойыңызда болатын стандарттар жиынтығымен өлшейсіз. Бұл орын ала бастағанда, сіз өзіңізбен көп емес, жағымсыз әңгімелер жасай бастайсыз. Нәтижесінде сіздің барлығына (соның ішінде серіктесіңізге) деген сенімсіздігіңіз арта бастайды және осылайша қарым-қатынасты сақтау қиынға соғады. Сіздің қарым-қатынасыңыздағы эгоның бұл көрінісі қарым-қатынасқа үлкен қауіп төндіреді. Не істеу : Бастау серіктесіңізбен сөйлесу . Оларға не болып жатқаныңызды біліңіз және мүмкіндігінше олармен шыншыл болыңыз. Бірге жоспар құруға болады қарым-қатынасыңыздағы қиын кезеңдерді шарлаңыз . Бұл жоспар психикалық денсаулық маманының көмегіне жүгінуді және терапияны іздеуді қамтуы мүмкін. Сіз мұны істегенде, эго өлтіретінін есте сақтаңыз және оны сіздің қарым-қатынасыңыздан дереу жою керек. 5. Тәкаппарлық/менмендік Бұл қарым-қатынастағы ең үлкен эго проблемаларының бірі. Қарым-қатынастағы эгоның стандартты көріністерінің бірі - тәкаппарлық және жалпақ өзімшілдік. Тәкаппарлықтың мәні мынада: ол баяу басталады, бірақ көзді ашып-жұмғанша үлкен нәрсеге айналуы мүмкін. Сондай-ақ мақтаныш қарым-қатынасты бұзады. Әдетте, қарым-қатынастағы тәкаппарлық бір адам өзінің серіктесінен жақсырақ екенін айқын себептермен сезіне бастағанда басталады. Бұл олардың көбірек табыс табуына, мансабында табысты болуына байланысты болуы мүмкін немесе бұл олардың санасында біріктірген кейбір дерексіз факторлардың нәтижесі болуы мүмкін. Тәкаппарлықтың нәтижесі - бұл сіздің серіктесіңізді сіздің астыңыздағы және қарым-қатынасты аздап кемсітетіндей көре бастауға мәжбүр етеді. Егер сіз қосымша қамқорлық жасамасаңыз, мұнымен бірге келетін шиеленіс екеуіңіздің де қарым-қатынасты тоқтатуға әкелуі мүмкін. Не істеу: Эгомен күресу өте қиын міндет болуы мүмкін. Бұл менмендік пен өзімшілдік сезімін күтуге болмайды. Мұндағы бірінші қадам - ​​олардың бар екенін мойындау және оларды айналып өту жолын табу үшін нақты шешім қабылдау. Мұны істегеннен кейін серіктесіңізбен сөйлесуге уақыт бөліңіз. Олар сіздің ойыңызда не болып жатқанын білсін. Егер қарым-қатынастың себебі сыртқы нәрсе болса және оны қарым-қатынаста аздаған өзгерістермен шешуге болады (мүмкін сіздің серіктесіңіз жақсы төленетін жұмысқа тұруы керек), мұны қалай жасауға болатынын көру үшін бірге жұмыс істеңіз. Сондай-ақ, сіз өзіңізбен әңгімелесу және рефлексия уақыттарынан көп пайда таба аласыз, сонда сіз өзіңізге серіктесіңіз туралы не екенін еске түсіре аласыз. Мұны әрқашан өзіңізге еске түсіру - олардың шынайы құндылығын әрқашан көз алдында ұстаудың және ұсақ-түйектерге алданып қалмаудың бір жолы. |_+_| 6. Сіз қателескен кезде де мойындау және кешірім сұрау қиынға соғады Сіздің қарым-қатынасыңыздағы эгоның тағы бір белгісі - қателескеніңізді мойындай алмау серіктесіңізден кешірім сұраңыз , тіпті сіздің істегеніңіз көзге көрінетін болса да. Егер сізде бұл дұрыс емес эго болса, бір нәрсе туралы қателескеніңізді мойындау мүлдем мүмкін емес. Кейде сіз бөлмедегі пілге сөйлегеннен гөрі, бір тақырыпта билегенді жөн санайсыз, сонымен бірге серіктесіңізді шексіз азап шегуге қалдырады. Не істеу: Сіздің серіктесіңіз түсінеді деп ойламаңыз. Егер сіз бірдеңе жасасаңыз және ол дұрыс емес немесе дұрыс емес болып шықса, серіктесіңізбен ашық болыңыз. Олармен сөйлесіңіз және олардың эмоцияларына мән бермеңіз. Онымен айналысып жатқанда, оны бағаламаңыз осы үш сөздің күші; 'Мен өкініштімін 7. Сізде нарциссистік бейімділіктер болуы мүмкін Шынымды айтсам, нарциссистпен бірге болу Эверестке шығу сияқты қиын дерлік. Бақытымызға орай, сізде бар-жоғын анықтау қиын емес нарциссистік тенденциялар . Сізге тек ұсақ-түйектерге назар аудару керек және өзіңізге адал болу керек. Сізде нарциссистік тенденциялар болған кезде, сіз жасайтын нәрселердің көпшілігі сіздің айналаңызда айналады. Сіз серіктесіңіздің сезімдері туралы аз немесе мүлдем ойламайсыз. Көбінесе сіз оларды өзіңіз қалаған нәрсені жасауға мәжбүрлеу үшін әртүрлі тактикаларды қолданып көруіңіз мүмкін, тіпті егер олар болса да манипуляцияның қандай да бір түрін қамтиды . Егер сіз мұнымен айналысып жатсаңыз, сіз өзіңіз туралы айтуға және басқаларға қарағанда қаншалықты жақсы екеніңізді мақтан етуге барлық белгілі мүмкіндікті пайдаланасыз. Сізге айналаңыздағы адамдардың белгілерін оқу қиын болуы мүмкін, өйткені сіз өзіңіздің әлеміңіздің қаншалықты керемет екеніне толықтай ораласыз. А нарциссист мен, өзім және мен. Нарциссизм қарым-қатынастағы эго белгісі болып табылады және оның нәтижесі - сіздің серіктесіңіз қарым-қатынаста тұншығуды сезіне бастайды, өз ойын жеткізе алмайды және ымыраға орын жоқ. Не істеу: Бұл тенденцияны саналы түрде жұмыс істеу керек нәрсе деп шешіңіз. Егер сіз бірінші кезекте жұмыс істеу керек нәрсе бар екенін мойындамасаңыз, оны түзету үшін ештеңе жасамайсыз. Мұны істегеннен кейін серіктесіңізді сіз сияқты тең құқықты адам ретінде көруге күш-жігеріңізді бағыттай бастаңыз. Кейде сіз өзіңізге қатысты барлық нәрсені саналы түрде тоқтата тұруыңыз керек және жай ғана олардың жанында болуыңыз керек. Есіңізде болсын, ымыраға келу қабілеті кез келген салауатты қарым-қатынастың маңызды бөлігі болып табылады. |_+_| 8. Сіздің серіктесіңіз әрқашан сіздің стандарттарыңыздан төмен түседі Сіз әрқашан өзіңізді табасыз ба реніш сезімі себебі сіздің серіктесіңіз «мінсіз» деген анықтамаңызға сәйкес келмейді ме? Мүмкін, оларда сіз қалаған сән сезімі жоқ немесе олар сіздің достарыңыздың шеңберіне кіре алмайды, өйткені олар сіз қалағандай жылтыратылған емес. Бұл тізім шексіз және сіздің кейбір қорқыныштарыңыз дұрыс болса да, сіздің жауабыңыз маңызды. Осы мыңдаған жолдардың арқасында сіз өзіңіздің серіктесіңіздің жетіспеушілігін табасыз; сіз оларды «өзгертуді» міндеттейсіз. Бұл өзгеріс оларды сансыз қатыгездікке ұшыратуды және сіздің стандарттарыңызға сай бола алмағандарын ренжітуді қамтиды. Олардың күш-жігері сіз үшін соншалықты маңызды емес, өйткені олардың ештеңесі оларды кездестіре алмайды. Егер сіз мұны істеп жатқаныңызды байқасаңыз, бұл сіздің қарым-қатынасыңыздағы үлкен эгоның белгісі және сіз онымен дереу айналысуыңыз керек. Не істеу: Сіздің серіктесіңіз мінсіз болмауы мүмкін; ешкім жоқ. Бұл білімнің өзі қарым-қатынастағы көзқарасыңызды өзгертуге көмектеседі және олардың өмірінің әртүрлі салаларында өсуіне және жақсы болуына көмектесу үшін сізге тең ойын алаңын қамтамасыз етеді. Ауыр сөздерді шын жүректен әңгімелесу сәттерімен ауыстырыңыз. Егер басқа нәрселер сәтсіз болса, серіктесіңіздің (мүмкін ата-анасы немесе тәлімгері) өміріндегі беделді тұлғаның араласуына рұқсат етіңіз және оларға олардың өсуінің себептерін түсінуге көмектесіңіз. 9. Сіз серіктесіңіздің махаббат тілін білмейсіз Әр адамның негізгі сүйіспеншілік тілі бар, бұл олардың сүйіспеншілікті алғысы келетін негізгі жолы. Сіздің эгоңыздың қарым-қатынасыңызды бұзып жатқанының бір белгісі - бұл сіз емес серіктесіңіздің махаббат тілін біліңіз . Айтсаңыз да, олар естігенше жиі айтпайсыз. Жоқ серіктесіңіздің махаббат тілін білу Сіздің қарым-қатынасыңызда дұрыс емес эго бар деп болжауы мүмкін. Не істеу: Бұл жағдайда сіз бірінші қадамды ашуыңыз керек әртүрлі махаббат тілдері және серіктесіңізді табу үшін оны зерттеңіз. Егер сіз әлі де сенімді болмасаңыз, сіз іздеген нәрсені ашпай-ақ олардан жауап алудың жолын табыңыз. Оларға сұрақтар қойып көріңіз, мен сізді қаншалықты жақсы көретінімді еске түсіру үшін не істеймін? және олардың жауаптарын мұқият тыңдаңыз. Жауапты алғаннан кейін ақпаратты тиімді пайдалануды ұмытпаңыз. |_+_| 10. Зиянды бәсекелестік Сіздің қарым-қатынасыңыздағы дұрыс емес эгоның бір жолы - сізді дұрыс емес жарыстарға дайындау. Сіздің қарым-қатынасыңыз жоғары бәсекеге қабілетті бола бастағанда (дұрыс емес жолмен), біреудің эгосы ойнауға дайын екеніне сенімді болыңыз. Сіз өзіңізді көбірек ақша әкелу, табысты және қаржылық тәуелсіз болу үшін бәсекелесіп жатқаныңызды байқасаңыз, серіктесіңізді олардың орнына қоюға болады, бұл сіздің эгоңыз қарым-қатынас тізгінін өз қолына алғанының белгісі. Не істеу: Сіз ешкіммен, әсіресе серіктесіңізбен бәсекелес емес екеніңізді түсініңіз. Екеуіңіз үшін де жақсырақ болу және мансап шыңына көтерілу немесе бір-біріңіздің жетістіктерінен шабыттану бір нәрсе, бірақ сіз өзіңізден озып кету үшін егеуқұйрықтар жарысында болсаңыз, жағдайды бағалаңыз. . Жағдай бар екенін және оған дереу назар аударуды қажет ететінін мойындаңыз. Әңгімелесу. Қарым-қатынас құнды құрал болып қала береді және қарым-қатынастағы үлкен эгомен күресуге көмектеседі. Мұны істеу сізге қажетті өзгерістерді енгізу үшін орындау керек қадамдарды ашуға мүмкіндік береді. Сондай-ақ, сізге қажет болуы мүмкін кәсіби көмекке жүгініңіз сонымен қатар. Көбінесе, кейбір шын жүректен әңгімелер оны кесіп тастамайды. Орау Сіздің қарым-қатынасыңызда эгоды қалай жеңуге болады? Соңғы бөлімде талқыланған 10 тармақ көгерген эго қарым-қатынаста жақсы нәтиже бермейтінін көрсетеді. Егер сіз мақаланы оқып отырып, сіздің эгоңыз сіздің қарым-қатынасыңызды бұзып жатқанын түсінсеңіз, эгоизмді тоқтату туралы шешім қабылдаудан бастаңыз. Соңғы бөлімде барлық он белгі бойынша әрекет нүктелері талқыланды. Осы мәселелер бойынша әрекет етіңіз және уақыттың өз шығынына жол беруге дайын болыңыз. Егер сіз мұны жасасаңыз, қарым-қатынасыңыздағы эго мәселесі табиғи өліммен өледі. Есіңізде болсын, эго қарым-қатынасты өлтіреді. Көгерген эго мен салауатты қарым-қатынас ешқашан бірге болмайды!

Банктен алынған кредиттің арқасында кәсіпорын итальяндық SIPA компаниясының жабдықтарын сатып алып, май құю желісінің өндірісін арттырды. Қазақстандағы жүз жылдық тарихы бар № 1 май зауытының жылдық май өнімі 100 мың тонна. Бүгінгі таңда «Май» акционерлік қоғамы жеке элеваторы мен қоймаларын қоса алғанда, өз қуатының толық спектріне ие жалғыз зауыт. Өндірістің үдерісі небәрі 48 сағатқа созылады, бұл – майдың пайдалы қасиеттерін сақтаудағы тиімді жолы, деп хабарлайды Zakon.kz. Зауытта шикізатты қабылдаудан бастап дайын өнімнің сынамаларын алуға дейін өндірістің барлық сатыларында үздіксіз көпсатылы сапа бақылауы жүргізіледі. «Сбербанк» АҚ ЕБ-ның тарапынан өндірісті кеңейту үшін маңызды қадамдар жасалды, атап айтқанда, қаржыландыру. Банктен алынған кредиттің арқасында кәсіпорын итальяндық SIPA компаниясының жабдықтарын сатып алып, май құю желісінің өндірісін арттырды. Аталмыш жабдық тәулігіне 1-ден 5 литрге дейін жүздеген мың бөтелке шығаруға мүмкіндік береді. Әр шөлмек тексеріліп, дайындалған күнімен таңбаланады және буып-түюге жіберіледі. Осы орайда айта кетерлігі, Сбербанк Қазақстанның ірілі-ұсақты өндірушілеріне әрдайым қолдау көрсетіп отырады. Әсіресе пандемия жағдайында әлемдік экономика қиын кезеңдерге тап болғанда банк едәуір қолдау шараларын ұйымдастырды. «Май» АҚ-мен 2009 жылдан бері жұмыс істеп келеміз. Осы жылдарда бірнеше инвестициялық жобалар жүзеге асырылды. Оның ішінде құю желісі сатып алынды, автопарк жаңартылды. Жалпы біздің серіктестеріміздің өндірісі арқылы өзара ынтымақтастықтың қарқынды дамуын байқауға болады.«Сбербанк» АҚ ЕБ-ның ШҚО-дағы филиалының директоры Ольга Федоренко Сонымен қатар біз қызметімізді тамақ өнеркәсібі, машина жасау, металлургия, туризм, қызметтер және сауда жобаларына бағыттап келеміз. ШҚО өңірі шекара маңы болғандықтан, үлкен экспорттық әлеуетке ие. Сбербанк клиенттерімен бірге осы бағытты дамытуда белсенді жұмыс істейді. Бүгінгі таңда аймақтық филиалда 3000-нан астам заңды және 80 000-нан астам жеке тұлғаларға қызмет көрсетіледі. ШОБ клиенттері инвестициялық жобаларға, айналым қаражатын толықтыруға, банктік кепілдіктер шығаруға және т.б. кредит желісін рәсімдей алады», деп банктің қызметін атап өтті. Сбербанктің қаржыландыруы арқылы «Май» АҚ зауытта қалдықсыз өндірісті жөнге келтіретін арнайы жабдық сатып алды. Майды сығу әдісімен алғаннан кейін пайдалы өнім шикізатта қалады. Оны алу үшін әлемдегі жетекші өндірушілердің бірі «Desmet Balestra» (Бельгия) жоғары технологиялық кешені болып табылатын бөлу желісі қолданылады. Алынған өнім кейіннен фармацевтика мен косметологияда қолданылады. Зауыт қалдықсыз өндіріс қағидаты бойынша жұмыс істейді, бұл кәсіпорынның экологиялық тазалығын арттырады. Банк мемлекетпен өзара ынтымақтастық орнатуда белсенді позицияны ұстанады. Филиал «Даму» КДҚ АҚ, сондай-ақ ҚДБ және «ҚазЭкспортГарант» АҚ-мен серіктестікте бірқатар бағдарламаларды іске асырып отыр. Осы жылдың өзінде мемлекеттік бағдарламалар аясында филиал 10 млрд теңгеден астам сомаға жобаларды қаржыландырды.

Сейсенбі күні Конгресc-холда «Нұр Отан» халықтық-демократиялық партиясы Астана қалалық филиалының XVII есеп беру-сайлау конференциясы өтті. Оның жұмысына партия төрағасының бірінші орынбасары Бақытжан Сағынтаев пен Астана қалалық филиалының төрағасы, қала әкімі Иманғали Тасмағамбетов қатысты. «Нұр Отан» ХДП Астана қала­лық филиалының кезекті есеп беру жиынын Астана қаласының әкімі Иманғали Тасмағамбетов ашып, жұртшылықты күн тәртібінде қаралатын мәселелермен таныс-тырды. Есеп беру-сайлау конференциясына қалалық мәслихат депутаттары, басқарма басшылары, үкіметтік емес ұйымдардың жетекшілері, басқа да мекеме өкілдері қатысты. Жиында «Нұр Отанның» Астана қалалық филиалының атқарған жұмыстары сараланып, алдағы міндеттері белгіленді. Президент Нұрсұлтан Назарбаев әлеуметтік жаңғырту процестерін жүйелеу мен реттеуде «Нұр Отан» партиясының алар орны ерекше екендігін атап өтіп, оған үлкен сенім артып отыр. Партияның елордалық филиалы да осы бағытта нәтижелі жұмыстар жүргізіп, партияның ішкі жұмыстарын жетілдіру, аумақтық филиалдардың құрылымдарын қайта қарау, саяси жұмыс пен партия мүшелерінің қатарын молайту сынды мәселелерге басты көңіл бөліп келеді. Астана қалалық филиалы құрылымы «Нұр Отан» ХДП жарғысына сәйкес, Алматы, Сарыарқа және Есіл аудандық филиалдары, сондай-ақ, «Бірлік», «Нұр», «Ұлттық медициналық хол­динг» АҚ жанындағы филиал болып нақтыланған. Биылғы 1 қарашадағы көрсеткіш бойынша, бастауыш партия ұйым­дары­ның саны 313-ке жетіп, партия мүшелерінің саны 37 мыңнан асқан. Астана қалалық филиалы ағым­дағы жылы Елбасының «Әлеу­мет­тік-экономикалық жаңғырту – Қазақстанды дамытудың бас-ты бағыты» Жолдауын және «Нұр Отанның» бағдарламалық құжатын жүзеге асыру мен онда айтылған міндеттерді жұртшылыққа түсіндіру-насихаттау жұмыстары шеңберінде 7500 адамды қамтыған 300 шара ұйымдастырған. Ал Прези­денттің «Қазақстанның әлеуметтік жаңғыртылуы: Жалпыға ортақ Еңбек қоғамына қарай 20 қадам» бағдарламалық мақаласына да үн қосып, кеңінен талқылаған «нұротандықтар» бас-аяғы 500-ден астам кездесу, дөңгелек үстел жиындарын өткізіпті. Елордадағы партия филиалының атқарып отырған жұмыстарының бір легі қоғаммен жұмыс істеуді кеңейту болып табылады. Осы мақсатта қалалық мәслихаттағы «Нұр Отан» партиялық фракциясымен қоян-қолтық жұмыс істеп, кеңесшілік әдістемелік міндетті атқарып отырған қоғамдық қабылдаулардың іс-шарасына да айрықша мән беріліп отыр. Алқалы жиында «Нұр Отан» ХДП төрағасының бірінші орынбасары Бақытжан Сағынтаев та сөз сөйлеп, маңызды міндеттер жүктеліп отырған партияның қыз­метін жаңа сипатта жетілдіру мәселесін көтерді. Бүгінде «Нұр Отан» партиясының алдында әлеуметтік саладағы мемлекеттік органдар қызметінің атқарып жатқан ісіне мониторинг жүйе­сін жасақтау қажет. Бақытжан Әбдірұлының пікірінше, бұл жұмыспен елдің тыныс-тірші­лі­гін олардың өз аузынан естіп, алақандағыдай көріп-біліп отыр­ған қоғамдық қабылдаулар айналыс­қаны абзал. Есеп беру конференциясында «Нұр Отан» ХДП Астана қалалық филиалының атқарған жүмыстары ғана емес, «ЭКСПО – 2017» ха­лық­аралық көрмесін өткізуге лайық деп танылған бас шаһардың атына да жылы лебіздер айтылды. Б.Сағынтаев Астананың әлем алдындағы абырой-беделінің қалыптасуына Елбасы Нұрсұлтан Назарбаевтың еңбегі ерен екендігін атап өтіп, биыл алғаш рет аталып өткелі отырған Тұңғыш Президент күнінің мәніне тоқталды. Жиын барысында, сондай-ақ, «Нұр Отан» ХДП Астана қалалық филиалының саяси кеңесі мен бақылау-тексеру комиссиясының жаңа құрамы сайланды. Жиынға қатысқан партия мүше­лері келешекте де Елбасымен бірге тәуелсіз Қазақстанның өркендеуіне үлес қосатындарын бірауыздан мәлімдеді. Астана қаласының әкімі Иманғали Тасмағамбетов: «халықтың әл-ау­қатын жақсартуға, елорданы өр­­кен­­детуге қандай шаруалар атқа­рылғанына нақты жауап бере алсақ, сонда ғана жұмысымызға қанағаттана аламыз» деп, жиынды қорытындылады.

№34 жалпы орта мектебі » Біз туралы » Нормативтік құжаттар » Неке (ерлі-зайыптылық) және отбасы туралы 14 март 2021 0 1 2 3 4 5 Неке (ерлі-зайыптылық) және отбасы туралы Неке (ерлі-зайыптылық) және отбасы туралы Қазақстан Республикасының 2011 жылғы 26 желтоқсандағы № 518-ІV Кодексі. МАЗМҰНЫ РҚАО-ның ескертпесі! Осы кодекстің қолданысқа енгізілу тәртібін 283-баптан қараңыз. Осы Кодекс неке-отбасы (ерлі-зайыптылық-отбасы) қатынастарын реттеудің мақсаттарын, міндеттерін, қағидаттарын және құқықтық негіздерін айқындайды, отбасының дамуын Қазақстан Республикасының мемлекеттік әлеуметтік саясатының басым бағыты ретінде айқындай отырып, оның құқықтары мен мүдделерін қорғауды қамтамасыз етеді. ЖАЛПЫ БӨЛІМ 1-БӨЛІМ. ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР 1-тарау. ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ НЕКЕ-ОТБАСЫ ЗАҢНАМАСЫ 1-бап. Осы Кодексте пайдаланылатын негізгі ұғымдар 1. Осы Кодексте мынадай негізгі ұғымдар пайдаланылады: 1) азаматтық хал актілері – адамды дараландыратын және оның құқықтары мен міндеттерінің туындауымен, болуымен және тоқтатылуымен байланысты болатын заңдық тұрғыдан ресімделген мән-жайлар; 2) азаматтық хал актілерін тіркеу бөлімі (бұдан әрі – тіркеуші орган) – азаматтық хал актілерін мемлекеттік тіркеуді жүзеге асыратын жергілікті атқарушы орган; 3) аккредиттеу – Қазақстан Республикасының балалардың құқықтарын қорғау саласындағы уәкілетті органының бала асырап алу жөніндегі агенттіктердің және жетім балаларды, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды Қазақстан Республикасы азаматтарының отбасыларына орналастыруға жәрдем көрсету жөніндегі ұйымдардың өз қызметін жүзеге асыру құқығын ресми тануы; 4) алименттер – бір адам оны алуға құқығы бар екінші адамға беруге міндетті ақшалай немесе материалдық қаражат; 5) ата-аналарының (ата-анасының) қамқорлығынсыз қалған бала (балалар) – ата-ана құқықтарының шектелуiне немесе олардан айрылуына, хабарсыз кеткен деп танылуына, қайтыс болған деп жариялануына, әрекетке қабiлетсiз немесе әрекет қабiлетi шектелген деп танылуына, бас бостандығынан айыру орындарында жазасын өтеуiне, бала тәрбиелеуден немесе оның құқықтары мен мүдделерiн қорғаудан жалтаруына, оның ішінде баланы тәрбиелеу немесе медициналық ұйымнан алудан бас тартуына байланысты, сондай-ақ ата-ана қамқоршылығы болмаған және Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген өз құқықтары мен мүдделерінің қажетті қорғалуын қамтамасыз етуге мұқтаж болған өзге де жағдайларда жалғыз ата-анасының немесе екеуінің де қамқорлығынан айрылған бала (балалар); 6) ата-анасы бас тартқан бала (ата-анасы бас тартқан балалар) – тиісті заңды құжаттарды ресімдеу жолымен оны одан әрі тәрбиелеуден, оқытудан, материалдық қамтамасыз етуден ата-аналары (ата-анасы) бас тартқан бала; 7) әке болуды анықтау - баланың анасымен некеге тұрмаған (ерлі-зайыпты болмаған) адамның балаға қатысты әке болуын тіркеуші органның анықтауы не сот тәртібімен анықтау; 8) бала (балалар) – он сегіз жасқа (кәмелетке) толмаған адам; 9) бала асырап алу - нәтижесінде шығу тегі бойынша туыстарының құқықтары мен міндеттеріне теңестірілетін жеке мүліктік емес және мүліктік құқықтар мен міндеттер туындайтын сот шешімі негізінде баланы (балаларды) отбасына тәрбиелеуге берудің құқықтық нысаны; 10) бала асырап алу жөніндегі агенттіктер - өз мемлекетінің аумағында балаларды асырап алу жөніндегі қызметті жүзеге асыратын және осы Кодексте белгіленген тәртіппен Қазақстан Республикасының аумағында осындай қызметті жүзеге асыру үшін аккредиттелген коммерциялық емес шетелдік ұйымдар; 10-1) бала қонақтайтын отбасы – барлық үлгідегі ұйымдардағы (білім беру, медициналық және басқалар), жетім балаларды, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды білім беру процесіне байланысты емес кезеңдерде (каникулдар, демалыс және мереке күндері) тәрбиелеуге уақытша қабылдаған отбасы; 11) балалық шақ – кәмелетке толмаған адамдардың құқықтық жай-күйі; 11-1) баланы қабылдайтын отбасы – жетім балаларға, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларға арналған білім беру ұйымдарындағы кемінде төрт және оннан аспайтын жетім баланы, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған баланы тәрбиелеуге қабылдайтын отбасына орналастыру нысаны; 12) баланың заңды өкiлдерi – Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес балаға қамқорлық жасауды, бiлiм, тәрбие берудi, оның құқықтары мен мүдделерiн қорғауды жүзеге асыратын ата-аналар (ата-ана), бала асырап алушылар, қорғаншы немесе қамқоршы, баланы қабылдайтын ата-ана (баланы қабылдайтын ата-аналар), патронат тәрбиешi және оларды алмастырушы басқа да адамдар; 13) жақын туыстар – ата-аналар (ата-ана), балалар, асырап алушылар, асырап алынғандар, ата-анасы бір және ата-анасы бөлек ағалы-інілер мен апалы-сіңлілер (аға-қарындастар), ата, әже, немерелер; 14) жалған неке (ерлі-зайыптылық) – ерлі-зайыптылардың немесе олардың біреуінің отбасын құру ниетінсіз, Қазақстан Республикасының заңында белгіленген тәртіппен қиылған неке (ерлі-зайыптылық); 15) жеке басты куәландыратын құжат – жеке басты сәйкестендіру мақсатында оның иесінің жеке басын және құқықтық мәртебесін анықтауға мүмкіндік беретін, жеке тұлғаның дербес деректері туралы тіркелген ақпараты бар белгіленген үлгідегі материалдық объект. Жеке басты куәландыратын құжаттарға "Жеке басты куәландыратын құжаттар туралы" Қазақстан Республикасы Заңының 6-бабының 1-тармағында көрсетілген құжаттар жатады; 16) жекжаттық – ерлі-зайыптылардың бірінің екінші жұбайының жақын туыстарына қатысы; 17) жетім бала (балалар) – ата-анасының екеуі де немесе жалғыз анасы (әкесі) қайтыс болған бала (балалар); 17-1) жетім балаларды, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды Қазақстан Республикасы азаматтарының отбасыларына орналастыруға жәрдем көрсету жөніндегі ұйым – осы Кодексте белгіленген құзыретіне сәйкес жетім балаларды, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды Қазақстан Республикасының аумағында тұрақты тұратын, балаларды тәрбиелеуге қабылдауға тілек білдірген және қабылдаған Қазақстан Республикасы азаматтарының отбасыларына тәрбиелеуге орналастыруға жәрдемдесуді өтеусіз негізде Қазақстан Республикасының аумағында жүзеге асыратын және осы Кодексте белгіленген тәртіппен осындай қызметті жүзеге асыру үшін аккредиттелген коммерциялық емес ұйым; 17-2) Жетім балалардың, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балалардың және балаларды өз отбасыларына тәрбиелеуге қабылдауға тілек білдірген адамдардың республикалық деректер банкі (бұдан әрі – Республикалық деректер банкі) – жетім балалар, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балалар туралы, сондай-ақ жетім балаларды, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды өз отбасыларына тәрбиелеуге қабылдауға тілек білдірген адамдар туралы мәліметтер қамтылатын дерекқор; 17-3) көпбалалы отбасы – құрамында бірге тұратын төрт және одан көп кәмелетке толмаған баласы, оның ішінде кәмелеттік жасқа толғаннан кейін білім беру ұйымдарын бітіретін уақытқа дейін (бірақ жиырма үш жасқа толғанға дейін) орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі, жоғары және (немесе) жоғары оқу орнынан кейінгі білім беру ұйымдарында күндізгі оқу нысаны бойынша білім алатын балалары бар отбасы; 18) Қазақстан Республикасының балалар құқықтарын қорғау саласындағы уәкілетті органы – Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайтын орталық атқарушы орган; 19) қамқоршылық – он төрттен он сегіз жасқа дейінгі баланың (балалардың), сондай-ақ құмар ойындарға, бәс тігуге, спирттік ішімдіктерге немесе есiрткi заттарға салыну салдарынан сот әрекет қабілетін шектеген кәмелетке толған адамдардың құқықтары мен мүдделерін қорғаудың құқықтық нысаны; 20) алып тасталды - ҚР 01.04.2019 № 240-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 21) қорғаншылық – он төрт жасқа толмаған балалардың және сот әрекетке қабілетсіз деп таныған адамдардың құқықтары мен мүдделерін қорғаудың құқықтық нысаны; 22) қорғаншы немесе қамқоршы - қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыру үшін Қазақстан Республикасының заңында белгіленген тәртіппен тағайындалған тұлға; 23) қосалқы репродуктивтік әдістер мен технологиялар - азаматтардың репродуктивтік қызметiн түзеуге бағытталған диагностика, емдеу және оңалту жөнiндегi медициналық іс-шаралар кешенi; 24) материалдық жағдай – жалақының, зейнетақының, басқа да табыстардың болуы немесе болмауы; олардың мөлшері; мүлкінің болуы; отбасының басқа да мүшелерінен материалдық көмек алуы немесе алмауы; 25) мүліктің шарттық режимі – ерлі-зайыптылардың неке шартымен белгіленген меншік режимі; 26) неке (ерлі-зайыптылық) – ерлі-зайыптылар арасындағы мүліктік және жеке мүліктік емес құқықтар мен міндеттерді туғызатын, отбасын құру мақсатында Қазақстан Республикасының заңында белгіленген тәртіппен тараптардың ерікті және толық келісімімен жасалған еркек пен әйел арасындағы тең құқықты одақ; 27) неке (ерлі-зайыптылық) жасы – осы Кодексте белгіленген, адамның некеге отыру (ерлі-зайыпты болу) құқығына жеткендегі жасы; 28) некеде тұрмаған (ерлі-зайыпты болмаған) ана - бала (балалар) туған, бірақ тіркеуші органдарда тіркелген некеде тұрмаған (ерлі-зайыпты болмаған) әйел; 29) отбасы – некеден (ерлі-зайыптылықтан), туыстықтан, жекжаттықтан, бала асырап алудан немесе балаларды тәрбиеге алудың өзге де нысандарынан туындайтын және отбасы қатынастарын нығайтып, дамытуға септігін тигізуге арналған мүліктік және жеке мүліктік емес құқықтар мен міндеттерге байланысты адамдар тобы; 30) отбасылық жағдай – некеде (ерлі-зайыпты) болу не болмау немесе некені (ерлі-зайыптылықты) бұзу, жесірлік, балалардың немесе отбасының басқа да мүшелерінің болуы немесе болмауы; 30-1) өмірлік қиын жағдайда жүрген бала (балалар) – "Арнаулы әлеуметтік қызметтер туралы" Қазақстан Республикасының Заңында көзделген қалыптасқан мән-жайлардың салдарынан тыныс-тіршілігі бұзылған және осы мән-жайларды өз бетінше немесе отбасының көмегімен еңсере алмайтын бала (балалар); 31) патронат – жетім балалар, ата-аналарының (ата-анасының) қамқорлығынсыз қалған балалар қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын орган мен баланы (балаларды) тәрбиеге алуға тілек бiлдiрген адам жасайтын шарт бойынша отбасыларға патронаттық тәрбиеге берілетін тәрбие нысаны; 32) репродуктивтік денсаулық – адамның толымды ұрпақ туғызуға қабілетін көрсететін денсаулығы; 33) суррогат ана – суррогат ана болу шартына сәйкес тапсырыс берушілер үшін қосалқы репродуктивтік әдістер мен технологиялар қолданылғаннан кейін құрсақ көтеретін және бала (балалар) туатын әйел; 34) суррогат ана болу – сыйақы төлене отырып, суррогат ана мен ерлі-зайыптылар арасындағы шарт бойынша, күні жетпей босану жағдайларын қоса алғанда, бала (балаларды) көтеру және туу; 35) суррогат ана болу шарты - некеде тұрған (ерлі-зайыпты болған) және балалы болғысы келетiн адамдар мен қосалқы репродуктивтік әдістер мен технологияларды қолдану жолымен бала көтеруге және тууға өз келiсiмiн берген әйел арасындағы нотариатта куәландырылған жазбаша келiсiм; 36) туыстар – үлкен атасы мен үлкен әжесіне дейін ортақ ата-бабалары бар туыстық байланыстағы адамдар. 2. Егер осы Кодексте өзгеше белгіленбесе, "бала (қыз) асырап алу" және "бала асырап алу", "бала (қыз) асырап алушылар" және "бала асырап алушылар", "асырап алынған балалар (қыздар)" және "асырап алынған балалар", "бала (балалар)" және "бала", "ата-аналар (ата-ана)" және "ата-аналар", "ерлі-зайыптылар (жұбайы, зайыбы)" және "ерлі-зайыптылар" деген ұғымдардың мәні бірдей. Ескерту. 1-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2013.01.29 № 74-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 05.07.2014 № 236-V (01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі); 29.09.2014 № 239-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 09.04.2016 № 501-V (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз); 18.04.2017 № 58-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 02.07.2018 № 165-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 01.04.2019 № 240-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); ҚР 27.12.2019 № 292-VІ (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз); 02.07.2020 № 356-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен. 2-бап. Қазақстан Республикасының неке-отбасы заңнамасының негіздері 1. Неке (ерлі-зайыптылық) және отбасы, ана, әке және бала мемлекеттің қорғауында болады. 2. Қазақстан Республикасының неке-отбасы заңнамасы: 1) еркек пен әйелдің некелік (ерлі-зайыптылық) одағының еріктілігі; 2) отбасындағы ерлі-зайыптылар құқықтарының теңдігі; 3) отбасының ісіне кімнің болса да өз бетінше араласуына жол берілмеушілік; 4) отбасы ішіндегі мәселелерді өзара келісім арқылы шешу; 5) балалардың отбасында тәрбиелену басымдығы, олардың өсіп-жетілуі мен әл-ауқатты болуына қамқорлық; 6) отбасының кәмелетке толмаған, қарт және еңбекке қабілетсіз мүшелерінің құқықтары мен мүдделерін басымдықпен қорғау; 7) отбасы мүшелерінің өз құқықтарын кедергісіз жүзеге асыруын қамтамасыз ету, осы құқықтарды сот арқылы қорғау мүмкіндіктері; 8) отбасының барлық мүшелерінің салауатты өмір салтын қолдау қағидаттарына негізделеді. 3. Тек мемлекеттік органдар қиған неке (ерлі-зайыптылық) ғана танылады. Діни жоралар мен рәсімдер бойынша қиылған неке (ерлі-зайыптылық) тіркеуші органдарда тіркелген некеге (ерлі-зайыптылыққа) теңестірілмейді және тиісті құқықтық салдарлар тудырмайды. Еркек пен әйелдің, сондай-ақ бір жыныстағы адамдардың шын мәнінде бірге тұруы неке (ерлі-зайыптылық) деп танылмайды. 4. Некеге отыру (ерлі-зайыпты болу) кезінде және отбасылық қатынастарда шығу тегi, әлеуметтiк, лауазымдық және мүлiктiк жағдайы, нәсiлі, ұлты, тiлі немесе діни көзқарасы немесе кез келген өзге де мән-жайлар бойынша азаматтардың құқықтарын шектеудің кез келген нысандарына тыйым салынады. Азаматтардың неке-отбасы (ерлі-зайыптылық-отбасы) қатынастарындағы құқықтары тек заң негізінде және бұл тек конституциялық құрылысты қорғау, қоғамдық тәртiптi, адамның құқықтары мен бостандықтарын, халықтың денсаулығы мен адамгершілік құндылықтарын қорғау мақсатында қаншалықты қажет болса, сол шамада шектелуi мүмкiн. 3-бап. Қазақстан Республикасының неке-отбасы заңнамасымен реттелетін қатынастар Қазақстан Республикасының неке-отбасы заңнамасы: 1) отбасы мүшелері: ерлі-зайыптылар, ата-аналар мен балалар арасындағы, ал Қазақстан Республикасының неке-отбасы заңнамасында көзделген жағдайларда және шектерде басқа туыстар мен өзге де адамдар арасындағы құқықтар мен міндеттерді, мүліктік және жеке мүліктік емес қатынастарды белгілейді; 2) некеге отырудың (ерлі-зайыпты болудың), некені (ерлі-зайыптылықты) тоқтатудың және оны жарамсыз деп танудың шарттары мен тәртібін белгілейді; 3) жетім балаларды, ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларды отбасына орналастырудың нысандары мен тәртібін айқындайды; 4) азаматтық хал актілерін мемлекеттік тіркеу тәртібін реттейді; 5) азаматтық хал актілерін мемлекеттік тіркеуді жүзеге асыратын мемлекеттік органдардың функцияларын айқындайды. 4-бап. Қазақстан Республикасының неке-отбасы заңнамасы 1. Қазақстан Республикасының неке-отбасы заңнамасы Қазақстан Республикасының Конституциясына негізделеді, осы Кодекстен, Қазақстан Республикасының өзге де нормативтік құқықтық актілерінен тұрады. 2. Егер Қазақстан Республикасы ратификациялаған халықаралық шартта осы Кодекстегiден өзгеше қағидалар белгiленген болса, онда халықаралық шарттың қағидалары қолданылады. 5-бап. Қазақстан Республикасының азаматтық заңнамасын неке-отбасы (ерлі-зайыптылық-отбасы)қатынастарына қолдану 1. Осы Кодекстің 3-бабында аталған, Қазақстан Республикасының неке-отбасы заңнамасымен реттелмеген отбасы мүшелері арасындағы мүліктік және жеке мүліктік емес қатынастарға Қазақстан Республикасының азаматтық заңнамасы қолданылады, өйткені бұл неке-отбасы (ерлі-зайыптылық-отбасы) қатынастарының мәніне қайшы келмейді. 2. Осы Кодекстің 3-бабында көзделген қатынастар Қазақстан Республикасының заңнамасымен немесе тараптардың келісімімен тікелей реттелмеген және оларға қолданылатын әдет-ғұрып болмаған жағдайларда, бұл олардың мәніне қайшы келмейтіндіктен, мұндай қатынастарға ұқсас қатынастарды реттейтін (заң ұқсастығы) Қазақстан Республикасының неке-отбасы және (немесе) азаматтық заңнамасының нормалары қолданылады. Аталған жағдайларда заң ұқсастығын пайдалану мүмкін болмаған кезде, неке-отбасы (ерлі-зайыптылық-отбасы) қатынастары субъектілерінің құқықтары мен міндеттері Қазақстан Республикасының неке-отбасы немесе азаматтық заңнамасының жалпы негіздері мен мәні және адалдық, парасаттылық пен әділеттілік талаптары (құқық ұқсастығы) негізге алынып, сондай-ақ заңның уақытқа, кеңістікке және адамдар тобы бойынша қолданылу қағидаттары сақтала отырып, айқындалады. 2-тарау. НЕКЕ-ОТБАСЫ (ЕРЛІ-ЗАЙЫПТЫЛЫҚ-ОТБАСЫ) ҚҰҚЫҚТАРЫН ЖҮЗЕГЕ АСЫРУ ЖӘНЕ ҚОРҒАУ 6-бап. Неке-отбасы (ерлі-зайыптылық-отбасы)қатынастарында құқықтар мен міндеттерді жүзеге асыру Егер Қазақстан Республикасының заңнамалық актілерінде өзгеше белгіленбесе, азаматтар неке-отбасы (ерлі-зайыптылық-отбасы) қатынастарынан туындайтын өздеріне тиесілі құқықтарды, оның ішінде осы құқықтарды қорғауға арналған құқықты өз қалауы бойынша пайдаланады. Неке-отбасы (ерлі-зайыптылық-отбасы) құқықтарының жүзеге асырылуы мен міндеттердің орындалуы отбасының басқа мүшелері мен өзге де құқық субъектілерінің құқықтарын, бостандықтарын және заңды мүдделерін бұзбауға тиіс. ЗҚАИ-ның ескертпесі! 7-бап жаңа редакцияда көзделген - ҚР 29.06.2020 № 351-VI Заңымен (01.07.2021 бастап қолданысқа енгізіледі). 7-бап. Неке-отбасы (ерлі-зайыптылық-отбасы)құқықтарын қорғау Неке-отбасы (ерлі-зайыптылық-отбасы) құқықтарын қорғауды азаматтық сот ісін жүргізу қағидалары бойынша сот жүзеге асырады. Осы Кодексте көзделген жағдайларда, неке-отбасы (ерлі-зайыптылық-отбасы) құқықтарын қорғауды мемлекеттік органдар өз құзыреті шегінде және осы Кодексте көзделген тәртіппен жүзеге асырады. Бұзылған құқықты қорғау үшiн билiк немесе басқару органына жүгіну құқық қорғау туралы талап-арызбен сотқа жүгінуге кедергi жасамайды. 8-бап. Неке-отбасы (ерлі-зайыптылық-отбасы)қатынастарында талап арыздың ескіруін қолдану 1. Бұзылған құқықты қорғау мерзімі, осы Кодексте белгіленген жағдайларды қоспағанда, талап арыздың ескіруі неке-отбасы (ерлі-зайыптылық-отбасы) қатынастарынан туындайтын талаптарға қолданылмайды. 2. Неке-отбасы (ерлі-зайыптылық-отбасы) қатынастарынан туындайтын дауларды қараған кезде, талап арыздың ескіруін белгілейтін нормаларды қолдану кезінде сот Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексінің нормаларын басшылыққа алады. 2-БӨЛІМ. НЕКЕ (ЕРЛІ-ЗАЙЫПТЫЛЫҚ) 3-тарау. НЕКЕ ҚИЮДЫҢ (ЕРЛІ-ЗАЙЫПТЫ БОЛУДЫҢ) ШАРТТАРЫ МЕН ТӘРТІБІ 9-бап. Неке қиюдың (ерлі-зайыпты болудың) шарттары 1. Неке қию (ерлі-зайыпты болу) үшін некеге отыратын (ерлі-зайыпты болатын) еркек пен әйелдің ерікті әрі толық келісімі және олардың неке (ерлі-зайыптылық) жасына толуы қажет. 2. Осы Кодекстің 11-бабында көрсетілген мән-жайлар болған кезде неке қиылмайды (ерлі-зайыпты болмайды). 10-бап. Неке (ерлі-зайыптылық) жасы 1. Неке (ерлі-зайыптылық) жасы еркектер мен әйелдер үшін он сегіз жас болып белгіленеді. 2. Мынадай дәлелді себептер болған: 1) жүкті болған; 2) ортақ бала туған кезде неке қиюды (ерлі-зайыпты болуды) мемлекеттік тіркеу орны бойынша тіркеуші органдар неке (ерлі-зайыптылық) жасын екі жылдан аспайтын мерзімге төмендетеді. 3. Некеге отыруға (ерлі-зайыпты болуға) тілек білдірушілер және олардың ата-аналары не қамқоршылары белгіленген неке (ерлі-зайыптылық) жасын төмендету қажеттігі туындайтын себептерді көрсете отырып, неке (ерлі-зайыптылық) жасын төмендету туралы өтініш беруі мүмкін. 4. Неке (ерлі-зайыптылық) жасын төмендетуге тек қана некеге отырушылардың (ерлі-зайыпты болушылардың) келісімімен жол беріледі. 5. Неке (ерлі-зайыптылық) жасына толмаған адамдар арасындағы немесе неке (ерлі-зайыптылық) жасына толған адам мен неке (ерлі-зайыптылық) жасына толмаған адам арасындағы некеге (ерлі-зайыптылыққа) неке (ерлі-зайыптылық) жасына толмаған адамдардың ата-аналарының не қамқоршыларының жазбаша келісімімен ғана рұқсат беріледі. 11-бап. Араларында неке қиылуына (ерлі-зайыпты болуына) жол берілмейтін адамдар Некелесуге (ерлі-зайыпты болуға): 1) бір жынысты адамдардың; 2) олардың біреуі болса да басқа тіркелген некеде (ерлі-зайыптылықта) тұратын адамдардың; 3) жақын туыстардың; 4) бала асырап алушылар мен асырап алынған балалардың, асырап алушылардың балалары мен асырап алынған балалардың; 5) соттың заңдық күшіне енген шешімі бойынша олардың біреуі болса да психикалық ауруы немесе ақыл-есі кемдігі салдарынан әрекетке қабілетсіз деп танылған адамдардың арасында жол берілмейді. 12-бап. Некеге отыратын (ерлі-зайыпты болатын)адамдарды медициналық зерттеп-қарау 1. Некеге отыруға (ерлі-зайыпты болуға) тілек білдірушілерге медициналық, сондай-ақ медициналық-генетикалық мәселелер және репродуктивтік денсаулық сақтау мәселелері бойынша консультация беруді және зерттеп-қарауды денсаулық сақтау ұйымдары және тек олардың екеуінің келісімімен ғана жүргізеді. 2. Некеге отыратын (ерлі-зайыпты болатын) адамдарды зерттеп қараудың нәтижелері медициналық құпия болып табылады және ол неке қиюға (ерлі-зайыпты болуға) ниеттенген адамға зерттеп қараудан өткен адамның келісімімен ғана хабарлануы мүмкін. Некеге отыратын (ерлі-зайыпты болатын) адамның некеге отыратын (ерлі-зайыпты болатын) басқа адамның денсаулығына қауіп төндіретін ауруының болуы ерекше жағдайлар болып табылады. 13-бап. Неке қиюдың (ерлі-зайыпты болудың) тәртібі 1. Неке (ерлі-зайыптылық) некеге отыратын (ерлі-зайыпты болатын) адамдардың тікелей қатысуымен тіркеуші органдарда не арнайы мемлекеттік неке сарайларында қиылады. Некеге тұруға (ерлі-зайыпты болуға) ниет білдірген адамдардың біреуі тіркеуші органға келе алмайтын айрықша жағдайларда (ауыр науқастануы, жүріп-тұру қиындығымен байланысты мүгедектігі, күзетпен ұсталуы немесе бас бостандығынан айыру орындарында болуы) некені қиюды (ерлі-зайыпты болуды) мемлекеттік тіркеу үйде, медициналық немесе өзге де ұйымда тиісті ұйымның әкімшілігімен міндетті түрде келісіле отырып, некеге отыратын (ерлі-зайыпты болатын) адамдардың қатысуымен жүргізіледі. 2. Неке қию (ерлі-зайыпты болу) некеге отыруға (ерлі-зайыпты болуға) тілек білдірушілер тіркеуші органға өтініш берген күннен бастап бір ай мерзім өткен соң жүргізіледі. Неке қиюды (ерлі-зайыпты болуды) мемлекеттік тіркеу орны бойынша тіркеуші орган құжаттамамен расталған дәлелді себептер болғанда, бұл мерзімді қысқартады немесе ұзартады. Айрықша мән-жайлар (жүктілік, бала тууы, тараптардың бірінің өміріне тікелей қауіп төнуі және басқа да айрықша мән-жайлар) болған кезде некені қиюды (ерлі-зайыпты болуды) мемлекеттік тіркеу некеге отырушылардың (ерлі-зайыпты болушылардың) қалауы бойынша өтініш берілген күні жүргізіледі. 3. Неке қиюды (ерлі-зайыпты болуды) мемлекеттік тіркеу осы Кодексте белгіленген тәртіппен жүргізіледі. ЗҚАИ-ның ескертпесі! 4-тармақ жаңа редакцияда көзделген - ҚР 29.06.2020 № 351-VI Заңымен (01.07.2021 бастап қолданысқа енгізіледі). 4. Некеге отыруға (ерлі-зайыпты болуға) тілек білдіруші адамдар не олардың біреуі, сондай-ақ олардың заңды өкілдері тіркеуші органның неке қиюды (ерлі-зайыпты болуды) мемлекеттік тіркеуден бас тартуына сотқа шағым жасауы мүмкін. Ескерту. 13-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 03.12.2015 № 433-V Заңымен (01.01.2016 бастап қолданысқа енгізіледі). 4-тарау. НЕКЕНІ (ЕРЛІ-ЗАЙЫПТЫЛЫҚТЫ) ТОҚТАТУ 14-бап. Некені (ерлі-зайыптылықты) тоқтату Некені (ерлі-зайыптылықты) тоқтату өздеріне байланысты емес мән-жайлар салдарынан (қайтыс болу, олардың біреуін қайтыс болған деп жариялау немесе хабар-ошарсыз кеткен деп тану) не осы Кодексте белгіленген тәртіппен некені (ерлі-зайыптылықты) бұзу жолымен ерлі-зайыптылардың екеуінің де не біреуінің өз еркі бойынша іс-әрекеттер жасауы нәтижесінде ерлі-зайыптылар арасында заңдық қатынастардың тоқтатылуы болып табылады. Ерлі-зайыптылар арасында некенің (ерлі-зайыптылықтың) тоқтатылуы ата-аналар мен осы некеде (ерлі-зайыптылықтан) туған немесе асырап алынған балалар арасындағы құқықтық қатынастарды үзбейді және тоқтатпайды. 15-бап. Ерлі-зайыптылардың біреуінің қайтыс болуы, соттың оны қайтыс болды деп жариялауы немесе хабар-ошарсыз кеткен деп тануы салдарынан некенің(ерлі-зайыптылықтың)тоқтатылуы 1. Неке (ерлі-зайыптылық) ерлі-зайыптылардың біреуі қайтыс болуы, сондай-ақ сот оны қайтыс болды деп жариялауы немесе хабар-ошарсыз кеткен деп тануы салдарынан тоқтатылады. 2. Сот қайтыс болды деп жариялаған немесе сот хабар-ошарсыз кеткен деп таныған жұбайы келген және тиісті сот шешімдері күшін жойған жағдайда ерлі-зайыптылардың бірлескен өтініші бойынша тіркеуші орган некені (ерлі-зайыптылықты) қалпына келтіруі мүмкін. 3. Неке қию (ерлі-зайыпты болу) кезінде тараптарға (немесе тараптардың біріне) хабар-ошарсыз кеткен деп танылған немесе қайтыс болды деп жарияланған жұбайы тірі екені белгілі болған жағдайларды қоспағанда, егер басқа зайыбы жаңадан некеге отырса (ерлі-зайыпты болса), некенің (ерлі-зайыптылықтың) қалпына келтірілуі мүмкін емес. 16-бап. Некені (ерлі-зайыптылықты) бұзу 1. Неке (ерлі-зайыптылық) ерлі-зайыптылардың біреуінің немесе екеуінің өтініші бойынша оны бұзу жолымен, сондай-ақ сот әрекетке қабілетсіз деп таныған жұбайының қорғаншысының өтініші бойынша тоқтатылуы мүмкін. 2. Некені (ерлі-зайыптылықты) зайыбының жүктілігі кезеңінде және бала туғаннан кейінгі бір жыл ішінде оның келісімінсіз бұзуға болмайды. 17-бап. Тіркеуші органдарда некені (ерлі-зайыптылықты) бұзу 1. Кәмелетке толмаған ортақ балалары жоқ ерлі-зайыптылардың некені (ерлі-зайыптылықты) бұзуға өзара келісімі кезінде және бір-біріне мүліктік және өзге де талаптары болмаған кезде тіркеуші органдарда неке (ерлі-зайыптылық) бұзылатын болады. 2. Егер ерлі-зайыптылардың біреуін: 1) сот хабар-ошарсыз кеткен деп таныса; 2) сот әрекетке қабілетсіз деп таныса; 3) сот әрекет қабілеті шектеулі деп таныса; 4) қылмыс жасағаны үшін кемінде үш жыл мерзімге бас бостандығынан айыруға соттаса, неке (ерлі-зайыптылық) ерлі-зайыптылардың кәмелетке толмаған ортақ балаларының болуына қарамастан, ерлі-зайыптылардың біреуінің өтініші бойынша тіркеуші органдарда бұзылады. 3. Некенің (ерлі-зайыптылықтың) бұзылуын мемлекеттік тіркеуді осы Кодексте белгіленген тәртіппен тіркеуші орган жүргізеді. 18-бап. Некені (ерлі-зайыптылықты) бұзу кезінде ерлі-зайыптылар арасында туындайтын дауларды қарау Некені (ерлі-зайыптылықты) бұзу кезінде ерлі-зайыптылардың арасында ортақ мүлікті бөлуге, еңбекке қабілетсіз жұбайын, сондай-ақ кәмелетке толмаған балаларын күтіп-бағуға қаражат төлеуге қатысты туындайтын даулар медиация тәртібімен немесе сот тәртібімен қаралады. Ескерту. 18-бап жаңа редакцияда - ҚР 17.11.2014 № 254-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi). 19-бап. Некені (ерлі-зайыптылықты) сот тәртібімен бұзу 1. Егер сот ерлі-зайыптылардың одан әрі бірлесіп өмір сүруі және отбасын сақтауы мүмкін еместігін анықтаса, неке (ерлі-зайыптылық) сот тәртібімен бұзылады. 2. Мынадай: 1) осы Кодекстің 17-бабының 2-тармағында көзделген жағдайларды қоспағанда, ерлі-зайыптылардың кәмелетке толмаған ортақ балалары болған; 2) ерлі-зайыптылардың біреуінің некені (ерлі-зайыптылықты) бұзуға келісімі болмаған; 3) егер ерлі-зайыптылардың біреуі өзінің қарсылығы болмауына қарамастан, өз іс-әрекеттерімен не әрекетсіздігімен некені (ерлі-зайыптылықты) бұзудан жалтарған; 4) ерлі-зайыптылардың бір-біріне мүліктік және өзге де талаптары болған жағдайларда, неке (ерлі-зайыптылық) сот тәртібімен бұзылады. 3. Ерлі-зайыптылар некені (ерлі-зайыптылықты) бұзу туралы сотқа өтініш берген күннен бастап бір ай өткен соң неке (ерлі-зайыптылық) сот тәртібімен бұзылады. 4. Ерекше жағдайларда сот осы баптың 3-тармағында көрсетілген мерзім өткенге дейін некені (ерлі-зайыптылықты) бұзуға құқылы. 20-бап. Ерлі-зайыптылардың біреуінің некені (ерлі-зайыптылықты) бұзуға келісімі болмаған кезде некені (ерлі-зайыптылықты) сот тәртібімен бұзу Ерлі-зайыптылардың біреуінің некені (ерлі-зайыптылықты) бұзуға келісімі болмаған кезде сот ерлі-зайыптыларды татуластыруға шаралар қолдануға және ерлі-зайыптыларға татуласу үшін алты ай шегінде мерзім тағайындай отырып, істі қарауды кейінге қалдыруға құқылы. Ерлі-зайыптыларға татуласу үшін мерзім тағайындалып, істің қаралуы кейінге қалдырылған жағдайда, сот ерлі-зайыптылардың бірінің талап-арызы бойынша осы Кодекстің 22-бабы 2-тармағының 2) және 4) тармақшаларында көзделген мәселелерді шешеді. Егер ерлі-зайыптыларды татуластыру жөніндегі шаралар нәтижесіз болса және ерлі-зайыптылар (олардың біреуі) некені (ерлі-зайыптылықты) бұзуды талап етсе, неке (ерлі-зайыптылық) бұзылады. 21-бап. Некені (ерлі-зайыптылықты) өзге де негіздер бойынша сот тәртібімен бұзу 1. Кәмелетке толмаған ортақ балалары бар ерлі-зайыптылардың некені (ерлі-зайыптылықты) бұзуға өзара келісімі болған кезде, ерлі-зайыптылардың бір-біріне мүліктік және өзге де талаптары болмаған кезде сот некені (ерлі-зайыптылықты) бұзу себептерін анықтамастан некені (ерлі-зайыптылықты) бұзуы мүмкін. 2. Егер кәмелетке толмаған ортақ балалары бар ерлі-зайыптылардың біреуі бір-біріне мүліктік талаптар болмаған кезде некені (ерлі-зайыптылықты) бұзуға өтініш берсе, ал екіншісі өзінің қарсылықтарының болмауына қарамастан, өз іс-әрекеттерімен не әрекетсіздігімен некені (ерлі-зайыптылықты) бұзудан жалтарса, сот некені (ерлі-зайыптылықты) бұзу себептерін анықтамастан, некені (ерлі-зайыптылықты) бұзуы мүмкін. 22-бап. Некені (ерлі-зайыптылықты) бұзу туралы шешім шығару кезінде сот шешетін мәселелер 1. Неке (ерлі-зайыптылық) сот тәртібімен бұзылуы кезінде ерлі-зайыптылар кәмелетке толмаған балалары өздерінің қайсысымен тұратындығы туралы, балаларды және (немесе) еңбекке қабілетсіз мұқтаж жұбайын күтіп бағуға қаражат төлеу тәртібі, осы қаражаттың мөлшері туралы не ерлі-зайыптылардың ортақ мүлкін бөлу туралы келісімді соттың қарауына ұсына алады. Сот шешімінде ерлі-зайыптылардың некені (ерлі-зайыптылықты) бұзғаннан кейінгі тектері көрсетіледі. 2. Егер ерлі-зайыптылар арасында осы баптың 1-тармағында көрсетілген мәселелер бойынша келісім болмаған жағдайда, сондай-ақ, осы келісім балалардың немесе ерлі-зайыптылардың біреуінің мүдделерін бұзатындығы анықталған жағдайда, сот: 1) неке (ерлі-зайыптылық) бұзылғаннан кейін кәмелетке толмаған балалар ата-аналарының қайсысымен тұратындығын айқындауға; 2) ата-аналардың қайсысы және қандай мөлшерде балаларды күтіп бағуға алименттер төлейтінін айқындауға; 3) кәмелетке толмаған балалардың және (немесе) ерлі-зайыптылардың өздерінің мүдделерін ескере отырып, ерлі-зайыптылардың талап етуі бойынша олардың бірлескен ортақ меншігіндегі мүлікті бөлуге; 4) жұбайынан ақша қаражатын алуға құқығы бар екінші жұбайдың талап етуі бойынша осы қаражат мөлшерін айқындауға міндетті. 3. Егер мүлікті бөлу үшінші бір адамдардың мүдделерін қозғайтын болса, сот мүлікті бөлу туралы жеке іс жүргізуді талап етуге құқылы. Ескерту. 22-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 25.11.2019 № 272-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі). 23-бап. Некені (ерлі-зайыптылықты) бұзған жағдайда оның тоқтатылу кезі 1. Тіркеуші органдарда бұзылатын неке (ерлі-зайыптылық) - азаматтық хал актілерін жазу кітабында некенің (ерлі-зайыптылықтың) бұзылуы мемлекеттік тіркелген күннен бастап, ал неке (ерлі-зайыптылық) сотта бұзылған кезде некені (ерлі-зайыптылықты) бұзу туралы соттың шешімі заңды күшіне енген күннен бастап тоқтатылады. Сот некені (ерлі-зайыптылықты) бұзу туралы соттың шешімі заңды күшіне енген күннен бастап үш күн ішінде сот шешімінің көшірмесін шешім шығарылған жер бойынша, сондай-ақ неке қиюды (ерлі-зайыптылықты) мемлекеттік тіркеген жер бойынша тіркеуші органға жіберуге міндетті. 2. Соттың некені (ерлі-зайыптылықты) бұзу туралы заңды күшіне енген шешімі тіркеуші органдарда мемлекеттік тіркеуге жатпайды. Ерлі-зайыптылар соттың некені (ерлі-зайыптылықты) бұзу туралы шешімі заңды күшіне енгеннен кейін жаңадан некеге отыруға (тіркелуге) (ерлі-зайыпты болуға) құқылы. Ескерту. 23-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 25.11.2019 № 272-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі). 24-бап. Некені (ерлі-зайыптылықты) тоқтатудың салдары Осы Кодексте көзделген жағдайларды қоспағанда, некенің (ерлі-зайыптылықтың) тоқтатылуымен ерлі-зайыптылардың өздерінің неке-отбасылық (ерлі-зайыптылық-отбасылық) қатынастарынан туындайтын мүліктік және жеке мүліктік емес құқықтары мен міндеттері тоқтатылады. 5-тарау. НЕКЕНІҢ (ЕРЛІ-ЗАЙЫПТЫЛЫҚТЫҢ) ЖАРАМСЫЗДЫҒЫ 25-бап. Некені (ерлі-зайыптылықты) жарамсыз деп тану 1. Осы Кодекстің 9-11-баптарында белгіленген шарттар бұзылған кезде, сондай-ақ мынадай жағдайларда: 1) жалған неке (ерлі-зайыптылық) қиылған кезде; 2) мәжбүрлеп неке (ерлі-зайыптылық) қиылған кезде; 3) егер некеге отырған (ерлі-зайыпты болған) адамдардың біреуі екіншісінен құрылған отбасы мүшелеріне, жеке басының және қоғамның қауіпсіздігіне нақты қауіп төндіретін ауруы бар екенін жасырса, сот некені (ерлі-зайыптылықты) жарамсыз деп таниды. 2. Сот некені (ерлі-зайыптылықты) жарамсыз деп тану туралы соттың шешімі заңды күшіне енген күннен бастап үш күн ішінде соттың осы шешімінің үзінді көшірмесін неке қиюдың (ерлі-зайыпты болудың) мемлекеттік тіркелген жері бойынша тіркеуші органға жіберуге міндетті. 3. Неке (ерлі-зайыптылық) қиылған күнінен бастап жарамсыз деп танылады. 26-бап. Некені (ерлі-зайыптылықты) жарамсыз деп тануды талап етуге құқығы бар адамдар 1. Некені (ерлі-зайыптылықты) жарамсыз деп тану туралы талап етуге: 1) егер неке (ерлі-зайыптылық) жасына толмаған адаммен неке қиылса (ерлі-зайыпты болса), кәмелетке толмаған жұбайы, оның заңды өкілдері немесе прокурор; 2) неке қиюмен (ерлі-зайыпты болумен) құқығы бұзылған жұбай, сондай-ақ, егер мәжбүр ету, алдау, қателесу нәтижесінде немесе неке қиюды (ерлі-зайыпты болуды) мемлекеттік тіркеу кезінде өз іс-әрекеттерінің мәнін түсінбеген және өзін-өзі билей алмаған жай-күйінің салдарынан ерлі-зайыптылардың біреуінің некеге отыруға ерікті келісімі болмаған кезде неке қиылса (ерлі-зайыпты болса), прокурор; 3) неке қиюға (ерлі-зайыпты болуға) кедергі келтіретін мән-жайлардың бар екенін білмеген жұбайы, әрекетке қабілетсіз деп танылған жұбайдың қорғаншысы, алдындағы бұзылмаған неке (ерлі-зайыптылық) бойынша жұбайы; 4) прокурор, сондай-ақ жалған неке қию (ерлі-зайыпты болу) жағдайында, некенің (ерлі-зайыптылықтың) жалғандығы туралы білмеген жұбайы; 5) осы Кодекстің 25-бабы 1-тармағының 3) тармақшасында көрсетілген мән-жайлар болған кезде құқығы бұзылған жұбайы құқылы. 2. Неке (ерлі-зайыптылық) жасына толмаған адаммен, сондай-ақ сот әрекетке қабілетсіз деп таныған адаммен қиылған некені (ерлі-зайыптылықты) жарамсыз деп тану туралы істі қарау кезінде іске қатысуға қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын орган тартылады. 27-бап. Некенің (ерлі-зайыптылықтың) жарамсыздығын жоятын мән-жайлар 1. Егер некені (ерлі-зайыптылықты) жарамсыз деп тану туралы істі қарау кезіне неке қиюға (ерлі-зайыпты болуға) кедергі келтірген мән-жайлар жойылса, сот осы кезден бастап некені (ерлі-зайыптылықты) жарамды деп тануға құқылы. 2. Сот неке (ерлі-зайыптылық) жасына толмаған адаммен қиылған некені (ерлі-зайыптылықты), егер мұны кәмелетке толмаған жұбайдың мүдделері талап етсе, сондай-ақ некені (ерлі-зайыптылықты) жарамсыз деп тануға оның келісімі болмаған кезде жарамсыз деп тану туралы талап-арыздан бас тартуы мүмкін. 3. Егер мұндай некені (ерлі-зайыптылықты) тіркеткен адамдар істі сот қарағанға дейін іс жүзінде отбасын құрса, сот некені (ерлі-зайыптылықты) жалған деп тани алмайды. 4. Ерлі-зайыптылардың арасында жақын туыстық болған не некені (ерлі-зайыптылықты) мемлекеттік тіркеу кезінде ерлі-зайыптылардың біреуі басқа бұзылмаған некеде тұрған (ерлі-зайыпты болған) жағдайларды қоспағанда, неке (ерлі-зайыптылық) ол бұзылғаннан кейін жарамсыз деп таныла алмайды. 28-бап. Некені (ерлі-зайыптылықты) жарамсыз деп танудың салдары 1. Осы баптың 4 және 5-тармақтарында белгіленген жағдайларды қоспағанда, сот жарамсыз деп таныған неке (ерлі-зайыптылық) ерлі-зайыптылардың осы Кодексте көзделген құқықтары мен міндеттерін туғызбайды. 2. Некесі (ерлі-зайыптылығы) жарамсыз деп танылған адамдар бірлесіп сатып алған мүліктің құқықтық режимі Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексінің нормаларымен реттеледі. Мұндай жағдайда ерлі-зайыптылар жасасқан неке шарты жарамсыз деп танылады. 3. Некені (ерлі-зайыптылықты) жарамсыз деп тану мұндай некеден (ерлі-зайыптылықтан) туған немесе неке (ерлі-зайыптылық) жарамсыз деп танылған күннен бастап екі жүз сексен күн ішінде туған балалардың құқығына нұқсан келтірмейді. 4. Некені (ерлі-зайыптылықты) жарамсыз деп тану туралы шешім шығарылған кезде сот некені (ерлі-зайыптылықты) жарамсыз деп тану үшін негіз болып табылған мән-жайлар неке қию (ерлі-зайыпты болу) кезінде өзіне белгілі болмаған жұбайдың (адал ниетті жұбайдың) екінші жұбайдан осы Кодекстің 148 және 149-баптарына сәйкес қаражат алу құқығын тануға құқылы, ал неке (ерлі-зайыптылық) жарамсыз деп танылған кезге дейін бірлесіп сатып алынған мүлікті бөлуге қатысты осы Кодекстің 33, 37 және 38-баптарында белгіленген ережелерді қолдануға, сондай-ақ неке шартын толық немесе ішінара жарамды деп тануға құқылы. Адал ниетті жұбай Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексіне сәйкес екінші жұбайдан өзіне келтірілген материалдық және моральдық зиянды өтеуді талап етуге құқылы. 5. Адал ниетті жұбай некені (ерлі-зайыптылықты) жарамсыз деп тану кезінде неке қиюды (ерлі-зайыпты болуды) мемлекеттік тіркеу кезіндегі өзі таңдаған тегін сақтауға құқылы. 6-тарау. ЕРЛІ-ЗАЙЫПТЫЛАРДЫҢ ЖЕКЕ ҚҰҚЫҚТАРЫ МЕН МІНДЕТТЕРІ 29-бап. Ерлі-зайыптылардың құқықтары мен міндеттерінің туындауы Ерлі-зайыптылардың құқықтары мен міндеттері неке қиюды (ерлі-зайыпты болуды) мемлекеттік тіркелген күннен бастап туындайды. 30-бап. Ерлі-зайыптылардың отбасындағы теңдігі 1. Ерлі-зайыптылар тең құқықтар пайдаланады және тең міндеттер атқарады. 2. Ерлі-зайыптылардың әрқайсысы қызмет түрін, кәсібін және діни сенімін таңдауға ерікті. 3. Ерлі-зайыптылар ана болу, әке болу, балаларды тәрбиелеу, оларға білім беру, ерлі-зайыптылардың тұрғылықты, болатын жерлері мәселелерін және отбасы өмірінің басқа да мәселелерін бірлесіп шешеді. 4. Ерлі-зайыптылар отбасындағы өз қатынастарын өзара сыйластық пен өзара көмек негізінде құруға, отбасының игілігі мен нығаюына жәрдемдесуге, өз балаларының денсаулығына, өсіп-жетілуіне және олардың әл-ауқат жағдайына қамқорлық жасауға міндетті. 31-бап. Ерлі-зайыптылардың тектерді таңдау құқығы 1. Неке қию (ерлі-зайыпты болу) кезiнде ерлi-зайыптылар өз тiлектерi бойынша ортақ тегі ретiнде өздерiнiң бiреуiнiң тегiн таңдайды не ерлi-зайыптылардың әрқайсысы өзiнiң некеге дейiнгi тегiн сақтап қалады, не біреуі (екеуі де) өз тегiне екiншi жұбайдың тегiн қосып алады. Егер ерлi-зайыптылардың бiреуiнiң болса да некеге тұрғанға дейiнгi тегi қосарлас болса, олардың тектерін қосуға жол берiлмейдi. Неке қиюды (ерлі-зайыпты болуды) мемлекеттік тіркеу кезінде тегі өзгерген жағдайда, азамат бір ай мерзімде жеке басын куәландыратын құжаттарды ауыстыруға міндетті. 2. Ерлi-зайыптылардың бiреуiнiң тегiн өзгертуi екiншiсінің тегiн міндетті түрде өзгертуiне әкеп соқпайды. 3. Неке (ерлі-зайыптылық) бұзылған жағдайда ерлi-зайыптылар неке қию (ерлі-зайыпты болу) кезінде таңдаған тектерін сақтауға немесе өздерiнiң некеге дейiнгi тектерін қалпына келтiруге құқылы. 7-тарау. ЕРЛІ-ЗАЙЫПТЫЛАРДЫҢ МҮЛІКТІК ҚҰҚЫҚТАРЫ МЕН МІНДЕТТЕРІ §1. Ерлі-зайыптылар мүлкінің заңды режимі 32-бап. Ерлі-зайыптылар мүлкінің заңды режимі ұғымы 1. Егер неке шартында өзгеше белгiленбесе, ерлi-зайыптылардың бiрлескен ортақ меншiгiнiң режимi олардың мүлкiнiң заңды режимi болып табылады. 2. Ерлi-зайыптылардың шаруа немесе фермер қожалығы мүшелерiнiң бiрлескен ортақ меншiгi болып табылатын мүлiктi иелену, пайдалану және оған билік ету құқығы Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексiнде айқындалады. 33-бап. Ерлі-зайыптылардың бірлескен ортақ меншігі 1. Ерлi-зайыптылар некеде тұрған (ерлі-зайыпты болған) кезінде жинаған мүлiк олардың бiрлескен ортақ меншiгi болып табылады. 2. Тұрғын үй жағдайларын жақсарту және (немесе) емделуге ақы төлеу мақсатында бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорынан төленетін біржолғы зейнетақы төлемдерін қоспағанда, ерлi-зайыптылардың некеде тұрған (ерлі-зайыпты болған) кезінде жинаған мүлкiне ерлi-зайыптылардың әрқайсысының еңбек қызметiнен, кәсiпкерлiк қызметтен және зияткерлiк қызмет нәтижелерiнен түскен кіріс сомалары, ерлi-зайыптылардың ортақ мүлкiнен және ерлi-зайыптылардың әрқайсысының бөлек мүлкiнен алынған кіріс сомалары, олар алған зейнетақылар, жәрдемақылар, зейнетақы жинақтары, сондай-ақ арнаулы нысаналы мақсаты жоқ өзге де ақшалай төлемдер (материалдық көмек сомалары, мертігу не денсаулығының өзге де зақымдануы салдарынан еңбек қабiлетiнен айрылуына байланысты нұқсанды өтеуге төленген сомалар және басқалары) жатады. Сондай-ақ ерлi-зайыптылардың ортақ кіріс сомалары есебiнен сатып алынған жылжымалы және жылжымайтын мүлiк, бағалы қағаздар, пайлар, салымдар, кредиттік ұйымдарға немесе өзге де ұйымдарға салынған, жарғылық капиталдағы үлестер және ол отбасында кімнің атына сатып алынғанына не ақша қаражатын ерлi-зайыптылардың қайсысы салғанына қарамастан, ерлi-зайыптылар некеде тұрған (ерлі-зайыпты болған) кезеңінде жинаған басқа да кез келген мүлiк, оның ішінде тұрғын үй жағдайларын жақсарту мақсатында бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорынан төленетін біржолғы зейнетақы төлемдері есебінен сатып алынған мүлік ерлi-зайыптылардың ортақ мүлкi болып табылады. 3. Ерлi-зайыптылардың ортақ мүлкіне құқық некеде тұрған (ерлі-зайыпты болған) кезеңінде үй шаруашылығын жүргiзудi, балаларды бағып-күтудi жүзеге асырған немесе басқа да дәлелдi себептермен жеке табысы болмаған жұбайға да тиесiлi болады. Ескерту. 33-бапқа өзгеріс енгізілді – ҚР 02.01.2021 № 399-VI (01.01.2021 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен. 34-бап. Ерлі-зайыптылардың ортақ мүлкін иелену, пайдалану және оған билік ету 1. Ерлi-зайыптылардың ортақ мүлкiн иелену, пайдалану және оған билiк ету ерлi-зайыптылардың екеуінің келiсiмi бойынша жүзеге асырылады. 2. Ерлi-зайыптылардың ортақ мүлкiне билiк ету жөнiнде ерлi-зайыптылардың бiреуi мәмiле жасасқан кезде екiншi жұбайының келiсiмi қажет болады. Екінші жұбайдың тек қана оның талап етуі бойынша оның келісімі болмаған себептері бойынша және егер басқа тарап осы мәмiленi жасасуға екінші жұбайдың келiспеуі туралы бiлгендiгi немесе көрінеу бiлуге тиiс болғандығы дәлелденген жағдайларда ғана сот ерлi-зайыптылардың бiреуiнің ерлi-зайыптылардың ортақ мүлкiне билік ету жөнiнде жасасқан мәмiлені жарамсыз деп тануы мүмкiн. 3. Ерлi-зайыптылардың бiреуi жылжымайтын мүлікке иелік ету жөнінде мәміле және нотариатта куәландыруды және (немесе) заңда белгіленген тәртіппен тіркеуді қажет ететiн мәмiле жасасуы үшiн екінші жұбайдың нотариатта куәландырылған келiсiмiн алу қажет. Аталған мәмiлені жасасуға нотариатта куәландырылған келiсiмi алынбаған жұбай осы мәмiленiң жасалғандығы туралы өзi бiлген немесе бiлуге тиiс болған күннен бастап үш жыл iшiнде мәмiленi сот тәртiбiмен жарамсыз деп тануды талап етуге құқылы. 35-бап. Ерлі-зайыптылардың әрқайсысының меншігі 1. Мыналар: 1) некеге отыруға (ерлі-зайыпты болуға) дейiн ерлi-зайыптылардың әрқайсысына тиесiлi болған мүлiк; 2) ерлi-зайыптылардың некеде тұрған (ерлі-зайыпты болған) кезеңiнде мұрагерлiк тәртiбiмен немесе өзге де өтеусіз мәмiлелер бойынша сыйға алған мүлкi; 3) некеде тұрған (ерлі-зайыпты болған) кезеңінде ерлi-зайыптылардың ортақ қаражаты есебiнен сатып алынса да, қымбат заттар мен басқа да сән-салтанат заттарын қоспағанда, жеке пайдаланатын заттары (киiм-кешек, аяқкиiм және басқалар) ерлi-зайыптылардың әрқайсысының меншiгi болып табылады. 2. Некенің (ерлі-зайыптылықтың) іс жүзінде тоқтатылуына байланысты бөлек тұрған кезеңде ерлi-зайыптылардың әрқайсысы жинаған мүлiктi сот олардың әрқайсысының меншiгi деп таниды. 36-бап. Ерлі-зайыптылардың әрқайсысының мүлкін олардың бірлескен ортақ меншігі деп тану Егер некеде тұрған (ерлі-зайыпты болған) кезеңінде ерлi-зайыптылардың ортақ мүлкi немесе ерлі-зайыптылардың бірінің мүлкi не олардың кез келгенiнiң еңбегi есебiнен осы мүлiктiң құнын едәуiр арттырған салыным жасалғаны (күрделi жөндеу, реконструкциялау, қайта жабдықтау және басқаларды) анықталса, ерлi-зайыптылардың әрқайсысының мүлкi олардың бiрлескен ортақ меншiгi болып танылады. 37-бап. Ерлі-зайыптылардың ортақ мүлкін бөлу 1. Ерлi-зайыптылардың ортақ мүлкiн бөлу ерлi-зайыптылардың кез келгенiнiң талап етуі бойынша некеде тұрған (ерлі-зайыпты болған) кезеңiнде де, ол бұзылғаннан кейiн де, сондай-ақ кредит берушi ерлi-зайыптылардың ортақ мүлкiндегi ерлi-зайыптылардың бiреуiнiң үлесiнен өндiрiп алу үшiн ерлi-зайыптылардың ортақ мүлкiн бөлу туралы талабын мәлiмдеген жағдайда да жүргiзiлуi мүмкiн. 2. Ерлi-зайыптылардың ортақ мүлкi олардың келiсiмi бойынша ерлi-зайыптылар арасында бөлiнуi мүмкiн. Ерлi-зайыптылардың ортақ мүлiктi бөлу туралы келiсiмi нотариатта куәландырылуға тиіс. 3. Дау туған жағдайда, ерлi-зайыптылардың ортақ мүлкiн бөлу, сондай-ақ ерлi-зайыптылардың осы мүлiктегi үлестерiн айқындау медиация тәртібімен немесе сот тәртiбiмен жүргiзiледi. Ерлi-зайыптылардың ортақ мүлкiн бөлу кезiнде сот кәмелетке толмаған баланың мүдделерін ескере отырып, ерлi-зайыптылардың талап етуi бойынша ерлi-зайыптылардың әрқайсысына қандай мүлiктің берiлуге жататынын айқындайды. Егер ерлi-зайыптылардың бiреуiне құны оған тиесiлi үлестен асатын мүлiк берiлсе, екінші жұбайға тиісті ақшалай немесе өзге өтемақы алып берiледі. 4. Тек қана кәмелетке толмаған балалардың қажеттерiн қанағаттандыру үшiн сатып алынған заттар (киiм-кешек, аяқкиiм, мектеп және спорт керек-жарағы, музыкалық аспаптар, балалар кiтапханасы және басқалары) бөлуге жатпайды және балалары өзімен бiрге тұратын жұбайға өтемақысыз берiледi. Ерлi-зайыптылар өздерiнiң кәмелетке толмаған ортақ балаларының атына ерлi-зайыптылардың ортақ мүлкi есебiнен салған салымдары сол балаларға тиесiлi болып есептеледi және ерлi-зайыптылардың ортақ мүлкiн бөлген кезде есепке алынбайды. 5. Ерлi-зайыптылардың некеде тұрған (ерлі-зайыпты болған) кезеңiнде ортақ мүлкiн бөлген жағдайда ерлi-зайыптылардың ортақ мүлкiнiң бөлiнбеген бөлiгi, сондай-ақ ерлi-зайыптылардың некеде тұрған (ерлі-зайыпты болған) кезеңiнде бұдан әрі жинаған мүлкi олардың бiрлескен ортақ меншiгiн құрайды. 6. Некесi (ерлі-зайыптылығы) бұзылған ерлi-зайыптылардың ортақ мүлкiн бөлу туралы ерлi-зайыптылардың талаптарына неке (ерлі-зайыптылық) бұзылған кезден бастап талап-арыз ескіруінің үш жылдық мерзiмi қолданылады. Ескерту. 37-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 17.11.2014 № 254-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi). 38-бап. Ерлі-зайыптылардың ортақ мүлкін бөлу кезінде үлестерді айқындау 1. Егер олардың арасындағы шартта өзгеше көзделмесе, ерлi-зайыптылардың ортақ мүлкiн бөлу және осы мүлiктегi үлестерiн айқындау кезiнде ерлi-зайыптылардың әрқайсысының үлесi тең деп танылады. 2. Егер жұбайлардың бiреуi дәлелсiз себептермен табыс таппаса немесе ерлi-зайыптылардың ортақ мүлкiн екінші жұбайдың келісімінсіз отбасының мүдделерiне нұқсан келтiрiп жұмсаса, сот кәмелетке толмаған балалардың мүдделерiн негiзге ала отырып және (немесе) ерлi-зайыптылардың бiреуiнiң мүдделерiн негiзге ала отырып, ерлi-зайыптылардың ортақ мүлкiндегi олардың үлестерiнiң теңдiгi негiзiн ескермеуге құқылы. 3. Ерлi-зайыптылардың ортақ мүлкiн бөлу кезiнде ерлi-зайыптылардың ортақ борыштары олардың арасында өздерiне берiлген үлеске барабар түрде бөлiнедi. §2. Ерлі-зайыптылар мүлкінің шарттық режимі 39-бап. Неке шарты 1. Некеге отыратын (ерлі-зайыпты болатын) адамдардың келiсiмi немесе ерлi-зайыптылардың некедегi (ерлі-зайыптылықтағы) және (немесе) ол бұзылған жағдайдағы мүлiктiк құқықтары мен мiндеттерiн айқындайтын келiсiм неке шарты деп танылады. 2. Неке шартында некеде (ерлі-зайыптылықтан) туған немесе асырап алынған балалардың мүліктік құқықтары көзделуі мүмкін. 40-бап. Неке шартын жасасу 1. Неке шарты тіркеуші органға некені (ерлі-зайыптылықты) мемлекеттiк тiркеу туралы өтініш берілген күннен бастап неке қию (ерлі-зайыпты болу) мемлекеттік тіркелгенге дейін де, некеде тұрған (ерлі-зайыпты болған) кезеңiндегі кез келген уақытта да жасалуы мүмкiн. Неке қию (ерлі-зайыпты болу) мемлекеттiк тіркелгенге дейiн жасалған неке шарты неке қию (ерлі-зайыпты болу) мемлекеттiк тiркелген күннен бастап күшiне енедi. 2. Неке шарты жазбаша түрде жасалады және міндетті түрде нотариатта куәландырылуға жатады. 41-бап. Неке шартының мазмұны 1. Ерлi-зайыптылар неке шартымен Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген бiрлескен ортақ меншiк режимiн өзгертуге, ерлi-зайыптылардың барлық мүлкiне, оның жекелеген түрлерiне немесе ерлi-зайыптылардың әрқайсысының мүлкiне бiрлескен, үлестiк немесе бөлек меншiк режимiн белгiлеуге құқылы. Неке шарты ерлi-зайыптылардың қолда бар мүлкiне қатысты да, болашақтағы мүлкіне де қатысты жасалуы мүмкiн. Неке шартында ерлi-зайыптылар өзара күтiп-бағу жөнiндегi өз құқықтары мен мiндеттерiн, бiр-бiрiнiң табыстарына қатысу тәсілдерін, өздерінің әрқайсысының отбасылық шығыстар шығару тәртiбiн айқындауға; неке (ерлі-зайыптылық) бұзылған жағдайда ерлi-зайыптылардың әрқайсысына берiлетiн мүлiктi айқындауға, сондай-ақ неке шартына ерлi-зайыптылардың мүлiктiк қатынастарына қатысты өзге де кез келген ережелердi, сондай-ақ осы некеден (ерлі-зайыптылықтан) туған немесе асырап алынған балалардың мүліктік жағдайын енгізуге құқылы. 2. Неке шартында көзделген құқықтар мен мiндеттер белгiлi бiр мерзiмдермен шектелуi не белгiлi бiр жағдайлардың туындауына немесе туындамауына қарай қойылуы мүмкiн. 3. Неке шарты ерлi-зайыптылардың құқық қабiлеттiлігін немесе әрекетке қабiлетiн, олардың өз құқықтарын қорғау үшiн сотқа жүгiну құқығын шектей алмайды; ерлi-зайыптылар арасындағы мүлiктiк емес жеке қатынастарды, ерлi-зайыптылардың балаларға қатысты құқықтары мен мiндеттерiн реттей алмайды; еңбекке қабiлетсiз мұқтаж жұбайдың күтіп-бағу қаражатын алуға құқығын шектейтiн ережелерді және Қазақстан Республикасы неке-отбасы заңнамасының негiзгi бастауларына қайшы келетiн басқа да жағдайларды көздей алмайды. 42-бап. Неке шартын өзгерту және бұзу 1. Неке шарты ерлi-зайыптылардың келiсiмі бойынша кез келген уақытта өзгертiлуi немесе бұзылуы мүмкiн. Неке шартын өзгерту туралы немесе бұзу туралы келiсiм неке шартының өзi сияқты нысанда жасалады. Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексінде көзделген жағдайларды қоспағанда, неке шартын орындаудан бiржақты бас тартуға жол берiлмейдi. 2. Ерлi-зайыптылардың бiреуiнiң талап етуi бойынша неке шарты Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексiнде шартты өзгерту және бұзу үшiн белгiленген негiздер мен тәртiп бойынша соттың шешiмiмен өзгертiлуi немесе бұзылуы мүмкiн. 3. Неке шартында неке (ерлі-зайыптылық) тоқтатылғаннан кейiнгi кезеңге көзделген мiндеттемелерді қоспағанда, неке шартының қолданылуы неке (ерлі-зайыптылық) тоқтатылған кезден бастап тоқтатылады. 43-бап. Неке шартын жарамсыз деп тану 1. Неке шартын сот Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексiнде көзделген мәмiлелер жарамсыздығының негiздері бойынша толық немесе iшiнара жарамсыз деп тануы мүмкiн. 2. Егер шарттың талаптары ерлi-зайыптылардың бiреуiн өте қолайсыз жағдайда қалдырса немесе осы некеден (ерлі-зайыптылықтан) туған немесе асырап алынған балалардың мүліктік құқықтарын бұзса, сот ерлi-зайыптылардың осы бiреуiнiң талап етуi бойынша неке шартын толық немесе iшiнара жарамсыз деп тануы да мүмкiн. Осы Кодекстің 41-бабы 3-тармағының талаптарын бұзатын неке шартының талаптары жарамсыз деп танылады. §3. Ерлі-зайыптылардың міндеттемелер бойынша жауапкершілігі 44-бап. Ерлі-зайыптылардың мүлкінен өндіріп алу 1. Ерлi-зайыптылардың бiреуiнiң мiндеттемелерi бойынша тек сол жұбайының мүлкi ғана өндiрiп алынады. Бұл мүлiк жеткiлiксiз болған кезде кредит берушi өндiрiп алу үшiн ерлi-зайыптылардың ортақ мүлкiн бөлу кезiнде борышкер жұбайға тиесiлi болатын борышкер жұбайдың үлесiн бөліп беруді талап етуге құқылы. 2. Егер сот ерлi-зайыптылардың бiреуiнiң мiндеттемелерi бойынша алынғандардың бәрi отбасының мұқтажына пайдаланылғанын анықтаса, өндiрiп алу ерлi-зайыптылардың ортақ мiндеттемелерi бойынша, сондай-ақ ерлi-зайыптылардың бiреуiнiң мiндеттемелерi бойынша ерлi-зайыптылардың ортақ мүлкi өндіріп алынады. Бұл мүлiк жеткiлiксiз болған кезде ерлi-зайыптылар көрсетілген мiндеттемелер бойынша өздерiнiң әрқайсысының мүлкiмен ортақ жауапкершілікте болады. Егер соттың үкiмiмен ерлi-зайыптылардың ортақ мүлкi ерлi-зайыптылардың бiреуi қылмыстық жолмен алған қаражат есебiнен сатып алынғаны немесе көбейтiлгенi анықталса, тиiсiнше ерлi-зайыптылардың ортақ мүлкi немесе оның бiр бөлiгi өндіріп алынады. 3. Ерлi-зайыптылардың өздерінің кәмелетке толмаған баласы келтiрген зиян үшiн жауапкершiлiгi Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексімен айқындалады. Ерлi-зайыптылардың өздерінің кәмелетке толмаған баласы келтiрген зиянды өтеуi кезiнде осы баптың 2-тармағына сәйкес олардың мүлкiнен өндiрiп алыну жүргізіледі. 45-бап. Неке шартын жасасу, өзгерту және бұзу кезіндегі кредит берушілердің құқықтарына кепілдік Борышкер жұбайдың кредит берушiсi (кредит берушiлерi) Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексiнiң нормаларына сәйкес, өзгерген мән-жайларға байланысты ерлi-зайыптылар арасында жасалған неке шартының талаптарын өзгертудi немесе оны бұзуды талап етуге құқылы. 3-БӨЛІМ. ОТБАСЫ 8-тарау. БАЛАНЫҢ ТУУ ТЕГІН АНЫҚТАУ 46-бап. Ата-аналардың және баланың құқықтары мен міндеттерінің туындауы үшін негіздер 1. Бала туғаннан кейін бірден тіркеледі және туылған кезінен бастап атын алуға және азаматтық алуға құқығы, сондай-ақ мүмкіндігіне қарай, өз ата-аналарын білуге құқығы және олардың қамқорлығына құқығы болады. 2. Ата-аналардың және баланың құқықтары мен міндеттері баланың Қазақстан Республикасының заңында белгіленген тәртіппен куәландырылған тегіне негізделеді. 3. Бала асырап алушылар мен асырап алынған балалардың құқықтары мен міндеттері асырап алу туралы заңды күшіне енген сот шешіміне негізделеді. 47-бап. Баланың туу тегін анықтау 1. Баланың анасы жағынан туу тегін (анасын) ананың баланы медициналық ұйымда туғанын растайтын құжаттардың негізінде тіркеуші орган анықтайды. Бала медициналық ұйымнан тыс жерде туған жағдайда, оның туу тегін туу фактісін растайтын медициналық құжаттардың негізінде тіркеуші орган анықтайды, ал олар болмаған жағдайда, баланың туу тегінің фактісі сот тәртібімен анықталады. 2. Бір-бірімен некеде тұратын (ерлі-зайыпты) адамдардан туған баланың туу тегі ата-анасының некені (ерлі-зайыптылықты) қию туралы куәлігімен расталады. Бала суррогат анадан туған жағдайда баланың туу тегі суррогат ана болу жөнінде жасалған шарт негізінде куәландырылады. 3. Егер өзгеше дәлелденбесе, бала неке (ерлі-зайыптылық) бұзылған, ол жарамсыз деп танылған кезден бастап немесе бала анасының жұбайы қайтыс болған кезден бастап екi жүз сексен күн iшiнде туған жағдайда, анасының бұрынғы жұбайы баланың әкесi болып танылуы мүмкін. 4. Егер баланың анасы өзінің жұбайы не бұрынғы жұбайы баланың әкесі емес деп мәлімдесе, баланың әкесі баланың өз анасының және әкесінің не жұбайының, бұрынғы жұбайының бұл туралы жазбаша өтініші болған кезде, осы баптың 5-тармағында немесе осы Кодекстің 48-бабында көзделген қағидалар бойынша анықталады. Мұндай өтініш болмаған жағдайда бұл мәселе сот тәртібімен шешіледі. Босанған әйелдің жұбайының немесе бұрынғы жұбайының басқа адамның әке болуын анықтауға келісімі ішкі істер органы берген, жедел-іздестіру іс-шаралары жүргізілгені туралы немесе соттың оны хабар-ошарсыз кеткен немесе әрекетке қабілетсіз деп танығаны туралы заңды күшіне енген шешімі туралы растайтын құжат болған кезде міндетті емес. 5. Баланың анасымен некеде тұрмайтын (ерлі-зайыпты емес) адамның әке болуы баланың әкесi мен анасының тіркеуші органға бiрлесiп өтініш беруі арқылы анықталады. Анасы қайтыс болған, ол әрекетке қабiлетсiз деп танылған, анасының болған жерiн анықтау мүмкiн болмаған жағдайларда немесе ол ата-ана құқықтарынан айырылған жағдайда - қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органның келiсiмiмен баланың әкесiнiң өтініші бойынша, мұндай келiсiм болмаған кезде - сот шешiмi бойынша анықталады. Егер анасының жұбайы болып табылмайтын еркектiң әке екендiгi анықталған болса, баланың анасы одан: қалыпты босанған кезде – босануға дейін күнтізбелік жетпіс күн және босанғаннан кейін күнтізбелік елу алты күн ішінде; қиын босанған немесе екі және одан көп бала туған кезде – босануға дейін күнтізбелік жетпіс күн және босанғаннан кейін күнтізбелік жетпіс күн ішінде; баланың анасы ядролық сынақтардың әсеріне ұшыраған аумақта тұратын жағдайда, қалыпты босанған кезде – босануға дейін күнтізбелік тоқсан бір күн және босанғаннан кейін күнтізбелік жетпіс тоғыз күн iшiнде (қиын босанған немесе екі және одан көп бала туған жағдайда – күнтізбелік тоқсан үш күн iшiнде ) оны күтіп-бағу бойынша шығыстарға тиiстi ақша қаражатын сот тәртiбiмен талап етуге құқылы. Ақша қаражатының мөлшерi және төлемдердің кезеңділігі тараптардың материалдық және отбасылық жағдайы мен назар аударарлық басқа да мүдделерiн негiзге ала отырып, ақша қаражаты төленетін кезге қолданыста болатын айлық есептiк көрсеткiшке еселенген арақатынаспен айқындалады. 6. Некені (ерлі-зайыптылықты) қию, бұзу туралы куәлікке немесе акт жазбасына, сондай-ақ бала асырап алу, әке болуды анықтау туралы өтінішке сәйкес баланың әкесі ретінде адам көрсетілген тууды мемлекеттік тіркеу туралы акт жазбасынан баланың әкесі туралы мәліметтерді алып тастауды тіркеуші орган соттың тууды мемлекеттік тіркеу туралы акт жазбасындағы баланың әкесі туралы мәліметтерді алып тастау туралы шешімі негізінде жүргізеді. Өзге жағдайларда әкесі туралы мәліметтерді алып тастау бала туған кезде некеде тұрмаған (ерлі-зайыпты болмаған) анасының өтініші бойынша осы Кодекстің 183-бабына сәйкес жүргізіледі. 7. Он сегiз жасқа (кәмелетке) толған адамға қатысты әке болуды анықтауға - тек қана оның келiсiмiмен, ал егер ол әрекетке қабiлетсiз деп танылса, оның қорғаншысының немесе қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органның келiсiмiмен жол берiледi. Ескерту. 47-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 01.04.2019 № 240-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 25.11.2019 № 272-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен. 48-бап. Әке болуды сот тәртібімен анықтау Бiр-бiрiмен некеде тұрмайтын (ерлі-зайыпты емес) ата-аналардан бала туған жағдайда және ата-аналарының бiрлескен өтініші немесе баланың әкесiнiң өтініші болмаған кезде баланың нақты адамнан туу тегi (әкесі) ата-аналарының бiреуiнiң, бала қорғаншысының немесе қамқоршысының өтініші бойынша немесе баланы асырап отырған адамның өтініші бойынша, сондай-ақ бала кәмелетке толған соң оның өз өтініші бойынша сот тәртiбiмен анықталады. Бұл ретте сот баланың нақты адамнан туу тегiн дәйекті түрде растайтын айғақтарды назарға алады. 49-бап. Соттың әке болуды тану фактісін анықтауы Өзiн баланың әкесiмiн деп мойындаған, бiрақ баланың анасымен некеде тұрмаған (ерлі-зайыпты емес) адам қайтыс болған жағдайда оның әке екенiн тану фактiсi Қазақстан Республикасының азаматтық іс жүргізу кодексіне сәйкес сот тәртiбiмен анықталуы мүмкiн. Әке болуды анықтау туралы, сондай-ақ әке болу фактісін және әке болуды тану фактісін анықтау туралы шешім шығарған сот осы шешім заңды күшіне енген күнінен бастап үш жұмыс күні ішінде оны тіркеуші органға электрондық түрде жіберуге міндетті. Ескерту. 49-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 25.11.2019 № 272-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі). 50-бап. Баланың ата-аналары (ата-анасы) туралы туу туралы актілер жазбалары кітабына жазу Баланың ата-аналары (ата-анасы) туралы туу туралы актілер жазбалары кітабына жазу осы Кодексте көзделген тәртіппен жүргізіледі. 51-бап. Әке (ана) болуды даулау 1. Туу туралы актілер жазбалары кiтабына ата-аналардың жазуы баланың әкесi немесе анасы ретiнде жазылған адамның, iс жүзiнде баланың әкесi немесе анасы болып табылатын адамның, бала кәмелетке толған соң оның өзiнiң, баланың қорғаншысының немесе қамқоршысының, сот әрекетке қабiлетсiз деп таныған ата-ана қорғаншысының талап етуi бойынша тек қана сот тәртiбiмен даулануы мүмкiн. 2. Баланың әкесінің өтініші бойынша немесе әке болудың күшін жою туралы сот шешіміне сәйкес әке мен ананың бірлескен өтініші негiзiнде баланың әкесi болып жазылған адамның талабы, егер жазу кезiнде бұл адамға өзінің іс жүзінде баланың әкесi емес екендiгi белгілі болса, қанағаттандырылмауға тиіс. Егер баланың тууы туралы акті жазбасында баланың анасының жұбайы немесе бұрынғы жұбайы баланың әкесі болып көрсетілсе, сот туу туралы актілер жазбасынан баланың әкесі туралы мәліметтерді алып тастау туралы мәселені шешкенге дейін тіркеуші орган әке болуды анықтау туралы өзгерістер енгізуден жазбаша түрде бас тартуға тиіс. 3. Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен қосалқы репродуктивтік әдістер мен технологияларды қолдануға жазбаша түрде келiсiм берген адамдардың әке (ана) болуды даулау кезiнде осы мән-жайларға сiлтеме жасауға құқығы жоқ. Басқа әйелге эмбрионды ауыстырып салуға келiсiм берген адамдардың, сондай-ақ суррогат ананың ана және әке болуды даулау кезiнде осы мән-жайларға сiлтеме жасауға құқығы жоқ. Ескерту. 51-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 25.11.2019 № 272-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі). 52-бап. Бір-бірімен некеде тұрмайтын (ерлі-зайыпты емес)адамдардан туған баланың құқықтары мен міндеттері Осы Кодекстің 47-49-баптарында көзделген тәртiппен әке болуы анықталған жағдайда, баланың бiр-бiрiмен некеде тұратын (ерлі-зайыпты) адамдардан туған бала сияқты, ата-аналары мен олардың туыстарына қатысты сондай құқықтары мен мiндеттерi болады. 53-бап. Жеке өмірге қолсұқпаушылық, жеке және отбасылық құпия 1. Жеке өмір, жеке және отбасылық құпия заңның қорғауында болады. 2. Азаматтық хал актілерін мемлекеттік тіркеуді жүзеге асыратын лауазымды адамдар, сондай-ақ жеке өмір туралы өзгеше түрде хабардар болған басқа да адамдар жеке және отбасылық құпияны сақтауға міндетті. 3. Азаматтардың жеке және отбасылық өмірі туралы мәліметтерді жария ету Қазақстан Республикасының заңдарында белгіленген жауаптылыққа әкеп соғады. 4. Тіркеуші органдардың қызметкерлері бала асырап алушының келісімінсіз бала асырап алу туралы қандай да бір мәліметтерді хабарлауға және бала асырап алушылар асырап алынған баланың ата-анасы болып табылмайтындығы туралы ақпарат қамтылатын құжаттарды беруге құқылы емес. Асырап алынған бала туралы мәліметтер мемлекеттік органдардың сұрау салулары бойынша Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген құзыреті шегінде ұсынылады. Ескерту. 53-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 25.11.2019 № 272-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі). 9-тарау. СУРРОГАТ АНА БОЛУ ЖӘНЕ ҚОСАЛҚЫ РЕПРОДУКТИВТІК ӘДІСТЕР МЕН ТЕХНОЛОГИЯЛАРДЫ ҚОЛДАНУ 54-бап. Суррогат ана болу шарты 1. Суррогат ана болу шарты Қазақстан Республикасының азаматтық заңнамасының талаптары сақтала отырып, жазбаша нысанда жасалады және міндетті түрде нотариатта куәландыруға жатады. 2. Суррогат ана болу шартының жасалуы қосалқы репродуктивтік әдістер мен технологияларды қолдану нәтижесінде туған балаға ерлі-зайыптылардың (тапсырыс берушілердің) ата-аналық құқықтары және міндеттерінің болуын әдейі көздейді. 3. Суррогат ана болу шартымен бір мезгілде ерлі-зайыптылар (тапсырыс берушілер) тиісті қызметтер көрсететін, қосалқы репродуктивтік әдістер мен технологияларды қолданатын медициналық ұйыммен шарт жасасады. 55-бап. Суррогат ана болу шартының мазмұны Суррогат ана болу шартында: 1) ерлі-зайыптылардың (тапсырыс берушілердің) және суррогат ананың деректері; 2) суррогат ананың күтіміне арналған материалдық шығыстарды төлеу тәртібі және шарттары; 3) тараптардың шарт талаптары орындалмаған кездегі құқықтары, міндеттері және жауапкершілігі; 4) 57-баптың 1-тармағында көзделген өтемақының мөлшері және оны төлеу тәртібі; 5) өзге де, оның ішінде төтенше оқиға жағдайлары қамтылуға тиіс. 56-бап. Суррогат анаға қойылатын талаптар 1. Суррогат ана болуға тілек білдірген әйел жиырмадан отыз беске дейінгі жаста, медициналық ұйымның қорытындысымен расталған, қанағаттанарлық тән денсаулығы, психикалық және репродуктивтік денсаулығы, сондай-ақ өзінің дені сау баласы болуға тиіс. 2. Егер суррогат ана тіркелген некеде тұрған (ерлі-зайыпты болған) жағдайда, суррогат ана болу шартын жасасу кезінде жұбайының нотариат тәртібімен куәландырылуға тиіс жазбаша келісімі ұсынылуы қажет. 3. Қосалқы репродуктивтік әдістер мен технологияларды қолданатын медициналық ұйым балалы болуға тілек білдірген адамдардың өздерінің не донор банктің биоматериалдарының сол үшін пайдаланылғаны туралы толық әрі жеткілікті ақпаратпен оларды қолдану туралы қорытынды шығаруға міндетті. Қорытындының бір данасы нотариатта куәландырылған суррогат ана болу шартына қоса беріледі және мәміленің жасалған жері бойынша сақталады. 57-бап. Суррогат ана болу шарты тараптарының құқықтары мен міндеттері 1. Суррогат ана болу шартын жасасу кезінде ерлі-зайыптылар (тапсырыс берушілер): 1) суррогат ананың медициналық зерттеп-қараудан өтуімен байланысты материалдық шығыстарды көтеруге; 2) қосалқы репродуктивтік әдістер мен технологиялар қолданылуына байланысты материалдық шығыстарды көтеруге; 3) қосалқы репродуктивтік әдістер мен технологияларды қолданатын медициналық ұйымға тән саулығы, психикалық денсаулығы туралы медициналық қорытындыны, сондай-ақ медициналық-генетикалық зерттеп-қараудың нәтижелерін ұсынуға; 4) суррогат ананың жүктілігі, босануы кезеңінде және босанғаннан кейін елу алты күн ішінде медициналық қызмет көрсету бойынша шығыстарды төлеуге, ал жүктілікпен және босанумен байланысты асқыну болған жағдайда, жетпіс күн ішінде шығыстарды төлеуге міндетті. 2. Суррогат ана болу шартын жасасу кезінде суррогат ана 56-баптың талаптарына сәйкес: 1) тапсырыс берушілерге өзінің тән саулығы, психикалық және репродуктивтік денсаулығы туралы медициналық қорытындыны ұсынуға; 2) дәрігердің үнемі бақылауында болуға және оның ұсынымдары мен тағайындаған емдерін қатаң сақтауға; 3) өзімен шарт жасасқан адамдарды суррогат ана болу шартында ескерілген кезеңділігімен жүктіліктің барысы туралы хабардар етуге; 4) туған баланы өзімен суррогат ана болу шартын жасасқан адамдарға беруге міндетті. 3. Суррогат ана баланы өзге адамдарға беруге құқылы емес. 4. Суррогат ананың тұрақты жұмысы болған кезде еңбек қызметін жалғастыру мәселесі суррогат ана болу шарты тараптарының өзара келісімі бойынша шешіледі. 5. Суррогат ана репродуктивтік әдістер мен технологиялар қолданылғаннан кейін суррогат ана болу шартында көзделген жүктілік үшін жауаптылықта болады және табиғи жүкті болу мүмкіндігін болғызбауға міндетті. 6. Көп құрсақ көтеріп жүкті болу туралы мәселе суррогат ана болу шарты тараптарының өзара келісімі бойынша шешіледі. 58-бап. Қосалқы репродуктивтік әдістер мен технологияларды қолдану 1. Тіркелген некеде тұрған (ерлі-зайыпты болған), сондай-ақ кәмелетке толған, некеде тұрмаған (ерлі-зайыпты болмаған) және медициналық ұйымның қорытындысымен расталған, қанағаттанарлық тән саулығы, психикалық және репродуктивтік денсаулығы бар әйелдерге қатысты қосалқы репродуктивтік әдістер мен технологияларды қолдануға жол беріледі. 2. Донордың шәуетін қоса алғанда, қосалқы репродуктивтік әдістер мен технологияларды қолдану нәтижесінде өзі баланы көтеретін және туатын әйел генетикалық ана болып табылады. 3. Бала қосалқы репродуктивтік әдістер мен технологияларды қолдану нәтижесінде туған жағдайда, бұл баланың ата-аналары туралы мәліметтер осы Кодексте белгіленген тәртіппен жазылады. 59-бап. Суррогат ана болу шартының немесе қосалқы репродуктивтік әдістер мен технологияларды қолданудың құқықтық салдары 1. Ерлі-зайыптылар (тапсырыс берушілер) суррогат ана болу шарты негізінде қосалқы репродуктивтік әдістер мен технологияларды қолдану нәтижесінде туған баланың ата-аналары болып танылады. Мұндай әдістер мен технологияларды қолдану нәтижесінде не суррогат ана болу шартына сәйкес екі және одан да көп бала туған жағдайда ерлі-зайыптылар (тапсырыс берушілер) әрбір туған бала үшін тең жауаптылықта болады. 2. Суррогат ана болу шартын жасасқан жұбай (тапсырыс беруші) бала туғаннан кейін туу туралы медициналық куәлікте оның анасы болып жазылады. 3. Ерлі-зайыптылардың (тапсырыс берушілердің) баладан бас тартуы оның туылғаны тіркеуші органда тіркелгеннен кейін белгіленген тәртіппен ресімделеді. Қосалқы репродуктивтік әдістер мен технологиялар қолдануға өз келісімін берген не суррогат анамен шарт жасасқан ерлі-зайыптылар (тапсырыс берушілер) баладан бас тартқан жағдайда, суррогат анадан материалдық шығыстарды өтеуді талап етуге құқылы емес. Суррогат анамен шарт жасасқан ерлі-зайыптылар (тапсырыс берушілер) баладан бас тартқан жағдайда, ана болу құқығы өз қалауы бойынша суррогат анада қалатын болады, ал ол бас тартқан жағдайда, бала мемлекет қамқорлығына беріледі. Ерлі-зайыптылар (тапсырыс берушілер) баладан бас тартқан кезде және баланы суррогат ана қабылдап алған кезде бұл адамдар суррогат анаға шартта белгіленген мөлшерде және тәртіппен өтемақы төлеуге міндетті. 4. Ерлі-зайыптылар (тапсырыс берушілер) некені (ерлі-зайыптылықты) бұзған жағдайда, суррогат ана болу шарты бойынша туған бала үшін жауапкершілік ерлі-зайыптылардың екеуіне де жүктеледі. 5. Ерлі-зайыптылардың (тапсырыс берушілердің) біреуі қайтыс болған жағдайда суррогат ана болу шарты бойынша туған бала үшін жауапкершілік олардың көзі тірісіне жүктеледі. 6. Ерлі-зайыптылардың (тапсырыс берушілердің) екеуі де қайтыс болған және олардың жақын туыстары туған баланы асырап алудан бас тартқан жағдайда, бұл бала суррогат ананың тілегі бойынша - оған, ал ол бас тартқан жағдайда, мемлекет қамқорлығына берілуі мүмкін. Қорғаншылық нысанында баланың суррогат анаға не мемлекеттік ұйымдарға берілуі оның суррогат ана болу шарты бойынша ерлі-зайыптылардың (тапсырыс берушілердің) мұрагері ретіндегі құқықтарын тоқтатпайды. 7. Суррогат ана болу шарты жасалғаннан кейін шартта көрсетілген мерзім ішінде қосалқы репродуктивтік әдістер мен технологиялардың пайдаланылмауы шарттың жарамсыздығына әкеп соғады. 8. Суррогат ана болу шарты жасалғаннан кейін суррогат ана табиғи түрде жүкті болған жағдайда шарт бұзылады, ол суррогат ана болу шартына сәйкес тапсырыс берушілер жұмсаған барлық шығыстарды төлейді. 10-тарау. БАЛАНЫҢ ҚҰҚЫҚТАРЫ 60-бап. Баланың отбасында өмір сүру және тәрбиелену құқығы Өзiнiң мүдделерiне қайшы келетiн жағдайларды қоспағанда, әрбiр баланың отбасында өмiр сүруге және тәрбиеленуге құқығы, өзiнiң ата-аналарын бiлуге құқығы, олардың қамқорлығында болуға құқығы, олармен бiрге тұруға құқығы бар. Баланың өз ата-анасының тәрбиесіне, өз мүдделерiнің қамтамасыз етiлуіне, жан-жақты өсiп-жетiлуiне, өзінің адами қадiр-қасиетiнiң құрметтелуiне құқығы бар. Ата-аналары болмаған кезде, олар ата-ана құқықтарынан айрылған не олар шектелген кезде және ата-ана қамқоршылығынан айрылған басқа да жағдайларда осы Кодекстің 13, 15 және 18-тарауларында белгiленген тәртiппен қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын орган баланың отбасында тәрбиелену құқығын қамтамасыз етедi. 61-бап. Баланың ата-аналарымен және басқа да туыстарымен араласу құқығы 1. Баланың ата-анасының екеуiмен де, аталарымен, әжелерiмен, аға-iнiлерiмен, апа-сiңлiлерiмен (қарындастарымен) және басқа да туыстарымен араласуға құқығы бар. Ата-аналары некесiнiң (ерлі-зайыптылығының) бұзылуы, оның жарамсыз деп танылуы немесе ата-аналарының бөлек тұруы баланың құқығына әсер етпеуге тиiс. Ата-аналары бөлек тұрған жағдайда баланың олардың әрқайсысымен араласуға құқығы бар. Сондай-ақ, ата-аналары әртүрлi мемлекеттерде тұрған жағдайда, баланың олармен араласуға құқығы бар. 2. Өмірлік қиын жағдайға ұшыраған баланың Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен өзiнiң ата-аналарымен және басқа да туыстарымен араласуға құқығы бар. 62-бап. Баланың өз пікірін білдіру құқығы Бала отбасында өз мүдделерiн қозғайтын кез келген мәселенi шешу кезiнде өзiнiң пiкiрiн бiлдiруге, сондай-ақ кез келген сот немесе әкiмшiлiк iсін қарау барысында тыңдалуға құқылы. Бұл өз мүдделерiне қайшы келетiн жағдайларды қоспағанда, он жасқа толған баланың пiкiрi міндетті түрде ескерiлуге тиіс. Осы Кодексте көзделген жағдайларда, қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органдар немесе сот он жасқа толған баланың және заңды өкілдердің қатысуымен өзі берген келiсiмiмен ғана шешiм қабылдай алады. Баланың пікірі ата-аналарының немесе баланың тұратын жері бойынша басқа да заңды өкілдердің қатысуымен қабылданған, қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органның шешімімен ресімделеді. 63-бап. Баланың атын, әкесінің атын және тегін алуға құқығы 1. Баланың атын, әкесiнiң атын және тегiн алуға құқығы бар. 2. Баланың атын өзара келісім бойынша ата-аналары немесе баланың басқа да заңды өкілдері береді. Әкесінің аты ата-аналарының немесе баланың басқа да заңды өкілдерінің тілегі бойынша оның әкесі болып көрсетілген адамның аты бойынша беріледі. Бөлек не дефис арқылы жазылған жағдайда қосарланған ат беруге рұқсат етіледі, бірақ ол екі аттан аспауға тиіс. Әкесінің қосарланған аты болған жағдайда, әкесінің қосарланған аты бойынша, олардың біреуі бойынша не әкесінің екі аты бірге жазылып балаға әкесінің атын беруге жол беріледі. Әкесі атын өзгерткен кезде - оның кәмелетке толмаған баласының, ал кәмелетке толған бала бұл туралы өтініш берген кезде, оның әкесінің аты өзгереді. 3. Баланың тегi ата-аналарының тегiмен айқындалады. Ата-аналарының тегi әртүрлi болған кезде ата-аналарының келiсiмi бойынша балаға әкесiнiң немесе анасының тегi берiледi. Ата-аналарының қалауы бойынша баланың тегi ұлттық дәстүрлер ескерiле отырып, әкесi сияқты, анасы тарапынан да әкесінің немесе атасының аты берілуі мүмкін. 4. Ата-аналар арасында баланың атына және (немесе) тегiне қатысты туындаған келiспеушiлiктер сот тәртiбiмен шешiледi. 5. Егер әкесі анықталмаса, баланың аты анасының көрсетуі бойынша беріледі, әкесінің аты баланың әкесі ретінде жазылған адамның аты бойынша, тегі – анасының тегі бойынша немесе ұлттық дәстүрлер ескеріліп, баланың атасының аты бойынша беріледі. 6. Егер баланың ата-аналарының екеуі де белгісіз болса, баланың тегін, атын, әкесінің атын қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын орган, медициналық немесе баланың тұрған жері бойынша оның құқығын қорғау жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын басқа да ұйымдар береді. Ескерту. 63-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 25.11.2019 № 272-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі). 64-бап. Баланың атын және (немесе) тегін өзгерту 1. Ата-аналарының екеуi де тегiн өзгерткен кезде кәмелетке толмаған балалардың тегi өзгередi. Бала он алты жасқа толғанға дейiн ата-аналарының бiрлескен өтiнiшi бойынша тіркеуші орган баланың мүдделерiн негiзге ала отырып, баланың атын, сондай-ақ оған берiлген тектi ата-анасының екіншісінің тегiне өзгертуге рұқсат береді. 2. Неке (ерлі-зайыптылық) тоқтатылған немесе неке (ерлі-зайыптылық) жарамсыз деп танылған жағдайда бала өзiне туған кезде берiлген тегін сақтайды. 3. Егер ата-аналары некенің (ерлі-зайыптылықтың) бұзылуын тіркеуші органда ресімдеместен бөлек тұрса не балаға қатысты әке болу анықталса және бала өзімен бiрге тұратын ата-анасы оған өзiнiң тегiн бергiсi келсе, тіркеуші орган бұл мәселенi баланың мүдделерiне қарай және нотариатта ресімделген басқа ата-ананың пiкiрiн ескере отырып шешедi. Ата-ананың тұратын жерiн анықтау мүмкiн болмаған, ол ата-ана құқықтарынан айрылған не олар шектелген, әрекетке қабiлетсiз деп танылған кезде, сондай-ақ ата-ана баланы күтіп-бағудан және тәрбиелеуден дәлелсіз себептермен жалтарған жағдайларда, ата-ананың пiкiрiн ескеру мiндеттi емес. 4. Егер ата-аналары некенің (ерлі-зайыптылықтың) бұзылуын тіркеуші органда ресімдей отырып, бөлек тұрса және бала өзімен бірге тұратын ата-анасы оған өзінің тегін бергісі келсе, тіркеуші орган бұл мәселені ата-аналарының екіншісінің пікірін ескерместен, баланың мүдделеріне орай шешеді. 5. Егер бала бiр-бiрiмен некеде тұрмайтын (ерлі-зайыпты емес) адамдардан туса және әкесi заңды тәртiппен анықталмаса, тіркеуші орган баланың мүдделерiн негiзге ала отырып, оның тегiн анасының осындай өтiнiш жасаған кезде болған тегiне өзгертуге рұқсат етеді. 6. Он жасқа толған баланың аты және (немесе) тегi заңды өкілдердің қатысуымен алынған оның келiсiмiмен ғана өзгертіледі. Ескерту. 64-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 25.11.2019 № 272-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі). 65-бап. Баланың ұлты 1. Баланың ұлты оның ата-аналарының ұлтымен айқындалады. 2. Егер ата-аналарының ұлты әртүрлi болса, ұлты балаға жеке куәлiк немесе паспорт берiлген кезде оның қалауы бойынша әкесiнiң немесе шешесiнiң қай ұлтқа жататынына сәйкес айқындалады. 3. Одан әрi баланың ұлты оның өтiнiшi бойынша тек қана ата-аналарының екіншісінің ұлтына өзгертiлуi мүмкiн. 66-бап. Баланың мүліктік құқықтары 1. Баланың өзi ата-аналарынан және отбасының басқа да мүшелерiнен осы Кодекстің 5-бөлімінде белгіленген тәртіппен және мөлшерде күтіп-бағу қаражатын алуға құқығы бар. 2. Жетім балалар, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балалар ұйымдарының басшыларын қоспағанда, балаға алимент, жәрдемақы ретінде тиесілі сомалар баланың ата-аналарының немесе басқа заңды өкілдерінің билік етуіне түседі және олар осы сомаларды баланы күтіп-бағуға, білім беруге және тәрбиелеуге жұмсайды. 2-1. Балаларды күтіп-бағуға арналған алименттерді нысаналы пайдалану және оларға өндіріп алуды қолдану мүмкіндігін болғызбау үшін алименттерді алушының немесе оның өкілінің талабы бойынша Қазақстан Республикасының банк заңнамасында белгіленген тәртіппен алименттерді есепке жатқызу үшін банктік шот ашылады. 3. Баланың өзі алған табыстарға, өзi сыйға немесе мұрагерлiк тәртiппен алған мүлiкке, сондай-ақ оның өз қаражатына алынған басқа да кез келген мүлiкке меншiк құқығы бар. Өз еңбегiнен табыс алатын бала, егер ол ата-аналарымен бiрге тұрса, отбасын күтіп-бағу жөнiндегi шығыстарға қатысуға құқылы. Баланың өзiне меншiк құқығымен тиесiлi мүлiкке билiк ету құқығы Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексiмен айқындалады. Ата-аналар баланың мүлкiн басқару жөнiндегi құқықтылықты жүзеге асыру кезiнде оларға осы Кодекстің 128-бабында белгiленген қағидалар қолданылады. 4. Бірге тұратын бала мен ата-аналар бір-бірінің мүлкін өзара келісім бойынша иеленіп, пайдалана алады. 5. Ата-аналар мен баланың ортақ меншiк құқығы туындаған жағдайда олардың ортақ мүлiктi иелену, пайдалану және оған билiк ету құқығы Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексімен айқындалады. Ескерту. 66-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 21.01.2019 № 217-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі). 67-бап. Баланың өз құқықтары мен заңды мүдделерiн қорғау құқығы 1. Баланың өз құқықтары мен заңды мүдделерiнің қорғалуына құқығы бар. Баланың құқықтары мен заңды мүдделерiн қорғауды ата-аналары немесе баланың басқа да заңды өкілдері, ал Қазақстан Республикасының заңнамалық актілерінде көзделген жағдайларда қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын орган, прокурор және сот, сондай-ақ ішкі істер органдары және өз құзыреті шегінде өзге де мемлекеттік органдар жүзеге асырады. Кәмелетке толғанға дейiн Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес әрекетке толық қабiлеттi деп танылған кәмелетке толмаған баланың өз құқықтары мен мiндеттерiн, оның iшiнде қорғалу құқығын өз бетiнше жүзеге асыруға құқығы бар. 2. Баланың ата-аналар және басқа да заңды өкілдер тарапынан жасалатын қиянаттан қорғалуға құқығы бар. Баланың құқықтары мен заңды мүдделерi бұзылған кезде, оның iшiнде ата-аналар немесе басқа да заңды өкілдер баланы күтіп-бағу, тәрбиелеу, оған бiлiм беру жөнiндегi мiндеттерiн орындамаған кезде немесе тиiсінше орындамаған кезде не ата-ана (қорғаншылық, қамқоршылық) құқықтарын терiс пайдаланған кезде бала - қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органға, ал он төрт жасқа толғанда сотқа өз құқықтарын қорғау үшiн өз бетiнше жүгінуге құқылы. 3. Баланың өмiрiне немесе денсаулығына қауiп төнгендiгi туралы, оның құқықтары мен заңды мүдделерiнiң бұзылғандығы туралы өздеріне белгiлi болған мемлекеттік органдар мен ұйымдардың лауазымды адамдары және өзге де азаматтар бұл туралы баланың нақты тұратын жерi бойынша қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органға хабарлауға мiндеттi. Мұндай мәлiметтер алынған кезде қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын орган баланың құқықтары мен заңды мүдделерiн қорғау жөнiнде қажеттi шаралар қолдануға мiндеттi. 11-тарау. АТА-АНАЛАРДЫҢ ҚҰҚЫҚТАРЫ МЕН МІНДЕТТЕРІ 68-бап. Ата-аналардың құқықтары мен міндеттерінің теңдігі 1. Ата-аналардың өз балаларына қатысты тең құқықтары және тең мiндеттерi (ата-ана құқықтары) болады. 2. Осы тарауда көзделген ата-ана құқықтары балалары он сегiз жасқа (кәмелетке) толғанда, сондай-ақ кәмелетке толмаған балалары некеге отырған (ерлі-зайыпты болған) кезде тоқтатылады. 69-бап. Кәмелетке толмаған ата-аналардың құқықтары 1. Кәмелетке толмаған ата-аналардың баламен бiрге тұруға және оның тәрбиесіне қатысуға құқығы бар. 2. Некеде тұрмаған (ерлі-зайыпты болмаған), кәмелетке толмаған ата-аналар өздерінде бала туған жағдайда және өздерінің ана және (немесе) әке болуы анықталған кезде олар он алты жасқа толған соң ата-ана құқықтарын өз бетiнше жүзеге асыруға құқылы. Кәмелетке толмаған ата-аналар он алты жасқа толғанға дейiн қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын орган балаға қорғаншы тағайындайды, ол баланың кәмелетке толмаған ата-аналарымен бiрге оны тәрбиелеуді жүзеге асырады. Баланың қорғаншысы мен кәмелетке толмаған ата-аналары арасында туындаған келiспеушiлiктерді кәмелетке толмаған баланың және ата-аналарының мүдделері мен құқықтарын ескере отырып, қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын орган шешеді. 3. Кәмелетке толмаған ата-аналардың жалпы негiздерде өздерiнiң әке және ана болуын тануға және оған дау айтуға құқығы бар, сондай-ақ өздері он төрт жасқа толғаннан кейiн сот тәртiбiмен өз балаларына қатысты әке болуды анықтауды талап етуге құқығы бар. 70-бап. Ата-аналардың баланы тәрбиелеу және оған білім беру жөніндегі құқықтары мен міндеттері 1. Ата-аналар өз баласының денсаулығына қамқорлық жасауға мiндеттi. 2. Ата-аналардың өз баласын тәрбиелеуге құқығы бар және осыған міндетті. Ата-аналардың барлық өзге адамдар алдында баласын тәрбиелеуге басым құқығы бар. Бала тәрбиелеушi ата-аналар оның дене бітімі, психикалық, адамгершілік жағынан және рухани дамуына қажеттi өмiр сүру жағдайларын қамтамасыз ету үшін жауаптылықта болады. 3. Ата-аналар баласының міндетті орта білім алуын қамтамасыз етуге міндетті. Ата-аналардың бала жалпы орта білім алғанға дейін оның пікірін ескере отырып, білім беру ұйымын және баланың оқу нысанын таңдауға құқығы бар. 4. Баланың тәрбиесі мен білім алуына қатысты барлық мәселелерді баланың мүдделерін негізге алып және оның пікірін ескере отырып, өзара келісу арқылы ата-аналар шешеді. Ата-аналардың арасында келіспеушіліктер болған кезде, бұл келіспеушіліктерді шешу үшін қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органға немесе сотқа жүгінуге құқылы. 71-бап. Ата-аналардың баланың құқықтары мен мүдделерін қорғау жөніндегі құқықтары мен міндеттері 1. Ата-аналар өз баласының заңды өкiлдерi болып табылады және арнайы өкiлеттiктерсiз кез келген жеке және заңды тұлғаларға қатысты, оның iшiнде соттарда оның құқықтары мен мүдделерiн қорғайды. 2. Егер қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын орган ата-аналар мен баланың мүдделерi арасында қайшылықтар барын анықтаса, ата-аналар өз баласының мүдделерiн бiлдiруге құқылы емес. Ата-аналар мен баланың арасында келiспеушiлiктер болған жағдайда, қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын орган баланың құқықтары мен мүдделерiн қорғау үшiн өкiл тағайындауға мiндеттi. Егер ата-аналар балаға қатысты ата-ана құқықтарынан айрылған не олар шектелген жағдайда, баланың мүдделерін білдіруге құқылы емес. 71-1-бап. Көпбалалы отбасыларға арналған жеңілдіктер мен әлеуметтік кепілдіктер Көпбалалы отбасыларға Қазақстан Республикасының заңнамалық актілеріне сәйкес жеңілдіктер мен әлеуметтік кепілдіктер беріледі. Ескерту. 11-тарау 71-1-баппен толықтырылды - ҚР 02.07.2018 № 165-VІ (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен. 72-бап. Ата-ана құқықтарын баланың мүддесінде жүзеге асыру Ата-ана құқықтары баланың мүдделеріне қайшы жүзеге асырылмауға тиіс. Баланың мүдделерін қамтамасыз ету оның ата-аналары жасайтын негізгі қамқорлықтың нысанасы болып табылады. Ата-ана құқықтарын жүзеге асыру кезінде ата-аналар баланың дене бітімі мен психикалық денсаулығына, оның адамгершілік жағынан дамуына зиян келтіруге құқылы емес. Баланы тәрбиелеу тәсілдері адамның қадір-қасиетін кемсітетін немқұрайлылықты, қатыгездікті, дөрекілікті, баланы қорлауды немесе қанауды болғызбауға тиіс. 73-бап. Баласынан бөлек тұратын ата-ананың ата-ана құқықтарын жүзеге асыруы 1. Баласынан бөлек тұратын ата-ананың баласымен араласуға, оның тәрбиесі мен баланың бiлiм алуы мәселелерiн және бала үшін басқа да маңызды мәселелерді шешуге қатысуға құқығы бар. Егер мұндай араласу баланың тән саулығы мен психикалық денсаулығына, оның адамгершiлiк жағынан дамуына зиян келтiрмесе, баласы өзімен бiрге тұратын ата-ана баланың екiншi ата-анасымен араласуына кедергi жасамауға тиiс. 2. Ата-аналары бөлек тұратын кезде баланың тұрғылықты жерi мен заңды мекенжайы ата-аналарының келiсімiмен белгіленеді. Келiсiм болмаған кезде ата-аналардың арасындағы дау баланың мүдделерiн негiзге алып және оның пiкiрiн ескере отырып, ата-аналардың талап етуі бойынша қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органның қатысуымен медиация тәртібімен шешіледі немесе оны сот шешедi. Бұл ретте сот баланың ата-аналардың әрқайсысына, аға-iнiлерiне және апа-сiңлiлерiне (қарындастарына) үйiрлiгiн, баланың жасын, ата-аналардың адамгершiлiк және өзге де жеке қасиеттерiн, ата-аналардың әрқайсысы мен баланың арасындағы қарым-қатынастарды, баланың дамуы және тәрбиесі үшiн жағдайлар жасау мүмкiндiгiн (ата-аналар қызметiнiң түрiн, жұмысының режимін, ата-аналардың материалдық және отбасылық жағдайын және басқа да осындай жағдайларды) ескередi. 3. Ата-аналар баладан бөлек тұратын ата-ананың ата-ана құқықтарын жүзеге асыру тәртiбi туралы жазбаша нысанда келiсiм жасасуға құқылы. Егер ата-аналар келiсiмге келе алмаса – дауды қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын орган, ал оның шешімімен келіспеген жағдайда – дау осы органның және баланың ата-аналарының қатысуымен медиация тәртібімен шешіледі немесе оны сот шешедi. 4. Ата-ана құқықтарын жүзеге асыру тәртібі туралы сот шешiмi орындалмаған жағдайда, кiнәлi ата-ана Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген жауаптылықта болады. Сот шешiмi қасақана орындалмаған кезде баласынан бөлек тұратын ата-ананың талап етуi бойынша сот баланың мүдделерiн негiзге алып және баланың пiкiрiн ескере отырып, баланы оған беру туралы шешiм шығара алады. 5. Баласынан бөлек тұратын ата-ананың білім беру ұйымдарынан, медициналық және басқа да ұйымдардан өз баласы туралы ақпарат алуға құқығы бар. Ата-ана тарапынан баланың өмiрi мен денсаулығына қатер болған жағдайда ғана ақпарат беруден бас тартылуы мүмкiн. Ақпарат беруден бас тартуға сот тәртiбiмен дау айтылуы мүмкiн. Ескерту. 73-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 17.11.2014 № 254-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi). 74-бап. Ата-аналардың баланы басқа адамдардан талап ету құқығы 1. Ата-аналар баланы заңның немесе сот шешiмiнің негiзiнсiз өз қолында ұстап отырған кез келген адамнан оны қайтаруды талап етуге құқылы. Дау туындаған жағдайда ата-аналар өз құқықтарын қорғау үшiн сотқа жүгінуге құқылы. Бұл талаптарды қарау кезiнде сот, егер баланы ата-аналарына беру баланың мүдделерiне сай келмейдi деген қорытындыға келсе, баланың пiкiрiн ескере отырып, ата-аналардың талап-арызын қанағаттандырудан бас тартуға құқылы. 2. Егер сот ата-аналары да, бала қолында отырған адамның да оның тиісті түрде тәрбиесін және дамуын қамтамасыз етуге жағдайы келмейтінін анықтаса, сот баланы қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органның қамқорлығына бередi. 12-тарау. АТА-АНА ҚҰҚЫҚТАРЫНАН АЙЫРУ ЖӘНЕ ОЛАРДЫ ШЕКТЕУ 75-бап. Ата-ана құқықтарынан айыру 1. Егер ата-аналар: 1) ата-аналық мiндеттерiн орындаудан жалтарса, оның iшiнде алимент төлеуден қасақана жалтарса; 2) өз баласын перзентханадан (оның бөлімшесінен), жетім балалар, ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалар ұйымдарынан және өзге де ұйымдардан алудан дәлелсіз себептермен бас тартса; 3) өздерiнiң ата-ана құқықтарын теріс пайдаланса; 4) балаға қатыгездік көрсетсе, оның ішінде оған күш қолданса немесе психикасына зорлық жасаса, оның жыныстық тиіспеушілігіне қастандық жасаса; 5) құмар ойындарға, бәс тігуге, спирттік ішімдіктерге немесе есірткі, психотроптық заттарға және (немесе) сол тектестерге салынса, олар ата-ана құқықтарынан айрылады. 2. Ата-аналар өз баласының, жұбайының не отбасының басқа да мүшелерінің өмiрiне немесе денсаулығына қарсы қасақана қылмыстық құқық бұзушылық жасаған кезде ата-ана құқықтарынан айырылады. Ескерту. 75-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 03.07.2014 № 227-V (01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі); 02.07.2020 № 356-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен. 76-бап. Ата-ана құқықтарынан айыру тәртібі 1. Ата-ана құқықтарынан айыру сот тәртiбiмен жүргiзiледi. Ата-ана құқықтарынан айыру туралы iстер ата-аналардың бiреуiнiң немесе баланың басқа да заңды өкілдерінің, кәмелетке толмаған балалардың құқықтарын қорғау жөнiндегi мiндеттер жүктелген органдардың немесе ұйымдардың өтініштері, сондай-ақ прокурордың талабы бойынша қаралады. 2. Ата-ана құқықтарынан айыру туралы iстер прокурордың және қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органның қатысуымен қаралады. 3. Ата-ана құқықтарынан айыру туралы iстi қарау кезiнде сот ата-ана құқықтарынан айырылған ата-аналардан алимент өндiрiп алу туралы мәселенi шешедi. 4. Егер сот ата-ана құқықтарынан айыру туралы iстi қарау кезiнде ата-аналардың iс-әрекетiнен қылмыстық жазаланатын әрекет белгілерін байқаса, ол мұны жеке қаулымен прокурордың назарына жеткiзуге мiндеттi. 5. Ата-ана құқықтарынан айыру туралы сот шешiмi заңды күшiне енген күннен бастап үш күн iшiнде сот бұл шешiмнiң үзінді көшiрмесiн баланың тууын мемлекеттiк тiркеу орыны бойынша тіркеуші органға және баланың тұратын жері бойынша қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органға жіберуге мiндеттi. 77-бап. Ата-ана құқықтарынан айырудың салдары 1. Ата-ана құқықтарынан айыру баламен туыстық фактiсiне негiзделген барлық құқықтардан, оның iшiнде одан күтіп-бағу қаражатын алу, сондай-ақ балалары бар азаматтар үшiн белгiленген жеңiлдiктер мен мемлекеттiк жәрдемақыны алу құқықтарынан айрылуға әкеп соғады. 2. Ата-ана құқықтарынан айыру ата-аналарды өз баласын күтіп-бағу мiндетiнен босатпайды, бұл міндет оны асырап алуға байланысты тоқтатылады. 3. Бала мен ата-ана құқықтарынан айырылған ата-ананың одан әрi бiрге тұруы туралы мәселе сот тәртiбiмен шешiледi. 4. Ата-анасы ата-ана құқықтарынан айырылған бала тұрғын жайға меншiк құқығын немесе тұрғын жайды пайдалану құқығын, сондай-ақ ата-аналарымен және басқа да туыстарымен туыстық фактiсiне негiзделген мүлiктiк құқықтарын, оның iшiнде мұра алу құқығын сақтайды. 5. Баланы басқа ата-анаға беру мүмкiн болмаған кезде немесе ата-аналарының екеуi де ата-ана құқықтарынан айырылған жағдайда, бала қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органның қамқоршылығына берiледi. 6. Егер бұл балаға теріс әсер етпесе, ата-ана құқықтарынан айырылған ата-аналардың өтініші бойынша қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын орган баламен жолығуға рұқсат етеді. 7. Ата-аналары ата-ана құқықтарынан айырылған жағдайда бала асырап алуға соттың ата-аналарды ата-ана құқықтарынан айыру туралы шешімі заңды күшіне енген күннен бастап алты ай өткен соң жол берiледi. Ата-аналарының біреуі ата-ана құқықтарынан айырылған баланы асырап алуға екінші ата-анасының келісімімен жол беріледі. 78-бап. Ата-ана құқықтарын қалпына келтіру 1. Егер ата-аналар мiнез-құлқын, тұрмыс салтын және бала тәрбиесіне көзқарасын өзгерткен болса, сот олардың ата-ана құқықтарын қалпына келтiруi мүмкiн. 2. Ата-ана құқықтарын қалпына келтiру ата-ана құқықтарынан айырылған ата-ананың өтініші бойынша сот тәртiбiмен жүзеге асырылады. Ата-ана құқықтарын қалпына келтiру туралы iстер ата-ананың, қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органның қатысуымен қаралады. 3. Егер ата-ана құқықтарын қалпына келтiру баланың мүдделерiне қайшы болса, сот баланың пiкiрiн ескере отырып, ата-аналардың ата-ана құқықтарын қалпына келтiру туралы талап-арызын қанағаттандырудан бас тартуға құқылы. Он жасқа толған балаға қатысты ата-ана құқықтары оның келiсiмiмен ғана қалпына келтiрілуі мүмкiн. Егер бала асырап алынса және асырап алудың күшi жойылмаса, ата-ана құқықтарын қалпына келтiруге жол берiлмейдi. Ескерту. 78-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 11.07.2017 № 91-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі). 79-бап. Ата-ана құқықтарын шектеу 1. Сот баланың мүддесiн ескере отырып, баланы ата-аналардан оларды ата-ана құқықтарынан айырмай алу жолымен ата-ана құқықтарын шектеу туралы шешiм шығаруы мүмкін. Ата-аналары немесе олардың біреуі ата-ана құқықтарынан айырылған немесе шектелген баланы баланың тұрғылықты жері бойынша қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын орган орналастырады. 2. Егер баланың ата-аналарымен қалуы: 1) ата-аналарға байланысты емес мән-жайлар (психикасының бұзылуы немесе өзге де созылмалы ауруы, ауыр мән-жайларға душар болуы) бойынша; 2) ата-аналардың мінез-құлқының салдарынан, бірақ бұл ретте ата-аналарды ата-ана құқықтарынан айыру үшін жеткілікті негіздер анықталмай, ол үшін қауіпті болса, ата-ана құқықтарын шектеуге жол беріледі. Егер ата-аналар өз мінез-құлқын өзгертпесе, қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын орган ата-ана құқықтарын шектеу туралы сот шешімі шыққаннан кейін алты ай өткен соң оларды ата-ана құқықтарынан айыру туралы талап-арыз беруге міндетті. 3. Ата-ана құқықтарын шектеу туралы талапты баланың жақын туыстары және баланың құқықтарын қорғау жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын ұйымдар, сондай-ақ прокурор береді. 4. Ата-ана құқықтарын шектеу туралы iстер қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын орган өкілінің міндетті түрде қатысуымен қаралады. 5. Ата-ана құқықтарын шектеу туралы iстер қаралған кезде сот ата-аналардан балаға алимент өндiрiп алу туралы мәселенi шешуге құқылы. Ескерту. 79-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 11.07.2017 № 91-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі). 80-бап. Ата-ана құқықтарын шектеудің салдары 1. Сот ата-ана құқықтарын шектеген ата-аналар баланы жеке өзi тәрбиелеу құқығынан айрылады, ал осы Кодекстің 79-бабы 2-тармағының 2) тармақшасында көзделген жағдайларда, балалары бар азаматтар үшiн белгiленген жеңiлдiктер мен мемлекеттiк жәрдемақы алу құқығынан да айрылады. 2. Ата-ана құқықтарын шектеу ата-аналарды баланы күтіп-бағу жөнiндегi мiндеттерден босатпайды. 3. Өзiне қатысты ата-аналарының ата-ана құқықтары шектелген бала тұрғын жайға меншiк құқығын немесе тұрғын жайды пайдалану құқығын сақтайды, сондай-ақ ата-аналарымен және басқа да туыстарымен туыстық фактiсiне негiзделген мүлiктiк құқықтарын, оның iшiнде мұра алу құқығын сақтайды. 4. Ата-аналарының екеуiнiң де ата-ана құқықтары шектелген жағдайда бала қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органның қамқорлығына берiледi. 5. Егер бұл балаға теріс әсер етпесе, сот ата-ана құқықтарын шектеген ата-аналарға баламен қатынасуға рұқсат етеді. Қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органның не қорғаншысының немесе қамқоршысының, баланың патронат тәрбиешiлерiнiң немесе бала тұрып жатқан ұйым әкiмшiлiгiнiң келiсiмiмен ата-аналардың баламен қатынасуына жол берiледi. 81-бап. Ата-ана құқықтарын шектеу салдарының күшін жою 1. Егер ата-аналардың ата-ана құқықтары шектелген негiздер жойылса, сот ата-аналардың талабы бойынша баланы ата-аналарына қайтарып беру туралы және осы Кодекстің 80-бабында көзделген шектеулер салдарының күшiн жою туралы шешiм шығарады. 2. Егер баланы ата-аналарына қайтарып беру оның мүдделерiне қайшы келсе, сот баланың пiкiрiн ескере отырып, талапты қанағаттандырудан бас тартуға құқылы. 82-бап. Баланың өміріне немесе оның денсаулығына тікелей қатер төнген жағдайда баланы айырып алу 1. Баланың өмiрiне немесе оның денсаулығына тiкелей қатер төнген кезде қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын орган баланы ата-аналардан немесе оны қамқоршылыққа алған басқа да адамдардан дереу айырып алуға құқылы. Қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын орган сот шешімі қабылданғанға дейін республикалық маңызы бар қалалардың, астананың, ауданның, облыстық маңызы бар қаланың жергілікті атқарушы органының актісі негізінде баланы дереу айырып алады. 2. Баланы айырып алу кезінде қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын орган кешіктірмей прокурорға хабарлауға, баланы уақытша орналастыруды қамтамасыз етуге және республикалық маңызы бар қалалардың, астананың, ауданның, облыстық маңызы бар қаланың жергiлiктi атқарушы органы баланы айырып алу туралы актiні шығарғаннан кейiн жетi күн iшiнде ата-аналарды ата-ана құқықтарынан айыру немесе оларды шектеу туралы сотқа талап-арызбен жүгінуге мiндеттi. 83-бап. Баланы айырып алуға байланысты істер бойынша сот шешімдерін орындау 1. Баланы ата-аналарынан айырып алуға және оны басқа адамға (адамдарға) беруге байланысты сот шешiмдері қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын орган өкiлiнiң және бала берілетін адамның (адамдардың) мiндеттi түрде қатысуымен, ал қажет болған жағдайларда iшкi iстер органдары өкiлiнiң қатысуымен мәжбүрлі түрде орындалатын болады. 2. Баланы оның мүдделерiне нұқсан келтiрмей ата-аналарынан айырып алу және оны басқа адамға (адамдарға) беру туралы сот шешімін орындау мүмкiн болмаған кезде, бала соттың ұйғарымы бойынша баланың құқықтарын қорғау жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын ұйымдарда уақытша орналастырылуы мүмкiн. 13-тарау. БАЛА АСЫРАП АЛУ 84-бап. Асырап алуға жол берілетін балалар 1. Тууы осы Кодексте белгіленген тәртіппен тіркелген және толық тән саулығы, психикалық, рухани және адамгершілік жағынан дамуын қамтамасыз ету мүмкіндіктері ескеріле отырып, кәмелетке толмаған балаларға қатысты тек қана солардың мүддесінде асырап алуға жол беріледі. Бұл ретте баланың жас мөлшері, естиярлық дәрежесі және өзін асырап алуға келісімі ескеріледі. 2. Жалғыз ата-анасы немесе екеуі де: 1) қайтыс болған; 2) баладан бас тартқан; 3) ата-ана құқықтарынан айрылған және олар қалпына келтірілмеген; 4) туыстарына, асырап алынатын баланың (балалардың) анасымен немесе әкесімен некеде (ерлі-зайыптылықта) тұратын адамдарға баланы асырап алуға келісім берген; 5) сот тәртібімен әрекетке қабілетсіз, хабар-ошарсыз кеткен деп танылған немесе қайтыс болған деп жарияланған; 6) белгісіз болған жағдайда, балалар асырап алуға жатады. 3. Осы баптың 2-тармағының 1) — 3), 5) және 6) тармақшаларында аталған, Республикалық деректер банкінде есепте тұрған балалар азаматтығы мен тұрғылықты жеріне қарамастан, балалардың туыстарына, Қазақстан Республикасының аумағында тұрақты тұратын Қазақстан Республикасының азаматтарына Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен асырап алуға берілуі мүмкін. 4. Қазақстан Республикасының азаматтары болып табылатын, Республикалық деректер банкінде орталықтандырылған есепте тұрған балалар Қазақстан Республикасынан тыс жерде тұрақты тұратын Қазақстан Республикасының азаматтарына асырап алуға берілуі мүмкін. Баланы туыстары, Қазақстан Республикасының аумағында және одан тыс жерде тұратын Қазақстан Республикасының азаматтары асырап алмаған жағдайларда ғана Қазақстан Республикасының азаматтары болып табылатын, Республикалық деректер банкінде орталықтандырылған есепте тұрған балалар шетелдіктерге асырап алуға берілуі мүмкін. Шетелдіктердің бала асырап алуы туралы істерді қараған кезде сот азаматтығы мен тұрғылықты жеріне қарамастан баланың туыстарының не Қазақстан Республикасы азаматтарының осы баланы бірінші кезекте асырап алу құқығын Қазақстан Республикасының балалардың құқықтарын қорғау саласындағы уәкілетті органының іске асырғанын анықтауға міндетті. 5. Шетелдіктердің бала асырап алуына балалардың құқықтары мен мүдделерін қорғау саласында Қазақстан Республикасымен тең мәнді халықаралық міндеттемелері бар елдердің азаматтарына ғана рұқсат етіледі. 6. Қазақстан Республикасының азаматтары болып табылатын балаларды асырап алуға беру тәртібін Қазақстан Республикасының Үкіметі бекітеді. 7. Осы баптың 2-тармағының 1) — 3), 5) және 6) тармақшаларында аталған балаларды асырап алуға беру туралы рұқсатты қорғаншылық және қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын орган комиссия қорытындысы негізінде береді. 8. Комиссияның қызмет тәртібі мен құрамын Қазақстан Республикасының балалар құқықтарын қорғау саласындағы уәкілетті органы айқындайды. Ескерту. 84-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 29.09.2014 N 239-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 09.04.2016 № 501-V (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңдарымен. 85-бап. Балаларды асырап алуға тілек білдірген адамдардың құқықтары мен міндеттері 1. Қазақстан Республикасының аумағында тұрақты тұратын, балаларды асырап алуға тілек білдірген Қазақстан Республикасының азаматтары баланың тұратын жеріндегі қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органға бала асырап алуға тілек білдіргені туралы өтініш беруге, сондай-ақ жиынтық кірісінің мөлшері, отбасылық жағдайы, денсаулық жағдайы, сотталмағандығы туралы анықтамалар, психологиялық даярлықтан өткені туралы сертификат ұсынуға және баланы жеке өзі таңдауға, онымен кемiнде екі апта тiкелей қарым-қатынас жасауға міндетті. Қазақстан Республикасының аумағында тұрақты тұратын, жетім балаларды, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды өз отбасына тәрбиелеуге қабылдауға тілек білдірген Қазақстан Республикасы азаматтарының осы Кодекске сәйкес өтеусіз негізде психологиялық даярлық алуға құқығы бар. 2. Қазақстан Республикасының аумағында тұрақты тұратын, жетім-балаларды, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған бір жасқа дейінгі балаларды асырап алуға тілек білдірген Қазақстан Республикасы азаматтарының бала асырап алудың рәсімдері аяқталғанға дейін балаларды қорғаншылыққа немесе патронатқа алуға құқығы бар. 3. Бала асырап алуға үміткер Қазақстан Республикасының шегінен тыс жерде тұрақты тұратын Қазақстан Республикасының азаматтары, шетелдіктер Қазақстан Республикасының балалардың құқықтарын қорғау саласындағы уәкілетті органына баланы асырап алуға тілек білдіргені туралы жазбаша өтініш, сондай-ақ арнайы уәкілетті шетелдік мемлекеттік органдар және бала асырап алу жөніндегі ұйымдар беретін, табыстары, отбасы жағдайы, денсаулық жағдайы, оның ішінде психикалық, мінез-құлықтық, оның ішінде психикаға белсенді әсер ететін заттарды тұтынуға байланысты бұзылушылықтарының (ауруларының) жоқ екендігі туралы, сотталмағандығы туралы, ықтимал ата-аналардың жеке басының адамгершілік қасиеттері туралы анықтамалар береді. Қазақстан Республикасының балалардың құқықтарын қорғау саласындағы уәкілетті органына құжаттарды табыс еткеннен кейін және асырап алушы баланы асырап алуға келіскен жағдайда асырап алушы баламен кемiнде төрт апта тiкелей қатынаста болуға тиіс. Ескерту. 85-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 25.11.2019 № 272-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 27.12.2019 № 292-VІ (01.07.2020 бастап қолданысқа енгізіледі); 07.07.2020 № 361-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен. 86-бап. Бала асырап алушының құқықтары мен міндеттері 1. Бала асырап алушы баланы тәрбиелеуге, оның денсаулығына, дене бітімі, психикалық, адамгершілік және рухани жағынан дамуына қамқорлық жасауға міндетті. 2. Бала асырап алушы баланың пікірін және қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органның ұсынымдарын ескере отырып, баланы тәрбиелеу тәсілдерін өз бетінше айқындауға құқылы және осы Кодексте көзделген талаптарды сақтауға міндетті. Республика аумағында тұрақты тұратын, Қазақстан Республикасының азаматы болып табылатын бала асырап алушының жетім баланы және (немесе) ата-анасының қамқорлығынсыз қалған баланы асырап алуға байланысты біржолғы ақшалай төлем алуға құқығы бар. Бала асырап алудың күші жойылған жағдайда бала асырап алушы жетім баланы және (немесе) ата-анасының қамқорлығынсыз қалған баланы асырап алуға байланысты төленген біржолғы ақшалай төлемді бюджетке қайтаруға міндетті. Жетім баланы және (немесе) ата-анасының қамқорлығынсыз қалған баланы асырап алуға байланысты біржолғы ақшалай төлемді тағайындау, қайтару тәртібін және оның мөлшерін Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайды. 3. Бала асырап алушы баланың пікірін ескере отырып, ол міндетті жалпы орта білім алғанға дейін білім беру ұйымын және баланың оқу нысанын таңдауға құқығы бар. 4. Қазақстан Республикасының аумағында тұрақты тұратын, Қазақстан Республикасының азаматтары болып табылатын бала асырап алушылар бала он сегіз жасқа толғанға дейін жылына кемінде бір рет бала асырап алу туралы сот шешімі шыққан жер бойынша қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органға асырап алынған баланың тұрмыс, оқу, тәрбие жағдайы және денсаулық жағдайы туралы есептер ұсынуға міндетті. Қазақстан Республикасының шегінен тыс жерде тұрақты тұратын, Қазақстан Республикасының азаматтары болып табылатын бала асырап алушылар және шетелдік бала асырап алушылар Қазақстан Республикасының балалардың құқықтарын қорғау саласындағы уәкілетті органға бала асырап алу туралы сот шешімі заңды күшіне енгеннен кейін бала он сегіз жасқа толғанға дейін алғашқы үш жылда әрбір алты ай сайын, кейінгі жылдары - жылына кемінде бір рет асырап алынған баланың тұрмыс, оқу, тәрбие жағдайы және денсаулық жағдайы туралы есептер ұсынуға міндетті. Жекелеген жағдайларда, есептерді ұсыну кезеңділігі бала асырап алушылардың отбасында қалыптасқан нақты ахуалға байланысты Қазақстан Республикасының балалардың құқықтарын қорғау саласындағы уәкілетті органының шешімі бойынша белгіленеді. Қазақстан Республикасының шегінен тыс жерде тұрақты тұратын, Қазақстан Республикасының азаматтары болып табылатын бала асырап алушылар және шетелдік бала асырап алушылар есептерді бала асырап алушы және бала тұрып жатқан елде орналасқан Қазақстан Республикасының шетелдегі мекемелері арқылы ұсынады. Қазақстан Республикасының шегінен тыс жерде тұрақты тұратын, Қазақстан Республикасының азаматтары болып табылатын бала асырап алушылар және шетелдік бала асырап алушылар осы тармақта көзделген тәртіппен есептер ұсынбаған немесе уақытылы ұсынбаған жағдайда Қазақстан Республикасында бала асырап алу кезінде олардың мүдделерін білдірген бала асырап алу жөніндегі агенттіктің қызметі осы Кодекстің 112-бабы 8-тармағының 6) тармақшасында көзделген негіздер бойынша мерзімінен бұрын тоқтатылуға жатады. Асырап алынған баланың өмір сүру, оқу, тәрбие жағдайлары туралы және денсаулық жағдайы туралы есепті ұсыну тәртібі мен мерзімдерін, нысанын Қазақстан Республикасының балалардың құқықтарын қорғау саласындағы уәкілетті органы бекітеді. Ескерту. 86-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 31.03.2014 № 180-V (01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі); 09.04.2016 № 501-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен. 87-бап. Бала асырап алу тәртібі 1. Бала асырап алуды бала асырап алуға тілек білдірген адамдардың (адамның) өтініші бойынша сот жүргізеді. Бала асырап алу туралы істерді сот Қазақстан Республикасының Азаматтық іс жүргізу кодексінде көзделген ерекше іс жүргізу тәртібімен жүргізеді. Сот балаларды асырап алу туралы істерді бала асырап алушылардың өздерінің, қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын орган өкілінің, сондай-ақ прокурордың міндетті түрде қатысуымен қарайды. 2. Қазақстан Республикасының азаматтары Қазақстан Республикасының аумағында шетелдік болып табылатын баланы асырап алған кезде баланың заңды өкілінің және бала азаматы болып табылатын мемлекеттің құзыретті органының келісімін, сондай-ақ бұл аталған мемлекеттің заңнамасына сәйкес қажет болса, асырап алуға баланың келісімін алуы қажет. 3. Бала асырап алушы азаматы болып табылатын шет мемлекеттің құзыретті органы Қазақстан Республикасының азаматы болып табылатын және Қазақстан Республикасының шегінен тыс жерде тұратын баланы асырап алуды жүргізуі оның тұратын жері бойынша жергілікті атқарушы органнан немесе Қазақстан Республикасының аумағынан тыс жерге кеткенге дейін оның ата-аналарынан асырап алуға алдын ала рұқсат алған жағдайда Қазақстан Республикасында жарамды деп танылады. 4. Қазақстан Республикасының азаматтарымен некеде тұратын шетелдіктердің Қазақстан Республикасының азаматы болып табылатын баланы Қазақстан Республикасының аумағында асырап алуы осы Кодексте шетелдіктер үшін белгіленген тәртіппен жүргізіледі. Ескерту. 3-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 09.04.2016 № 501-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі). 88-бап. Бала асырап алушылардың құқықтары мен міндеттерінің басталу кезі Бала асырап алушының және асырап алынған баланың құқықтары мен міндеттері бала асырап алу туралы сот шешімі заңды күшіне енген күннен бастап туындайды. Баланы асырап алу туралы соттың шешімі заңды күшіне енген күннен бастап үш жұмыс күні ішінде сот осы шешімнің үзінді көшірмесін бала асырап алу туралы сот шешімі шығарылған жер бойынша тіркеуші органға және шешім шығарылған жер бойынша қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органға жіберуге міндетті. Ескерту. 88-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 31.10.2015 № 378-V Заңымен (01.01.2016 бастап қолданысқа енгізіледі). 89-бап. Асырап алуға жататын балаларды және балаларды асырап алуға тілек білдірген адамдарды есепке алу 1. Асырап алуға жататын балаларды есепке алу осы Кодекстің 117-бабының 5 және 6-тармақтарында белгiленген тәртiппен жүзеге асырылады. 2. Қазақстан Республикасының азаматтары болып табылатын жетім балаларды, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды асырап алуға тілек білдірген адамдарды есепке алуды Қазақстан Республикасының балалардың құқықтарын қорғау саласындағы уәкiлеттi органы белгiлеген тәртiппен қорғаншылық немесе қамқоршылық жөнiндегi функцияларды жүзеге асыратын органдар жүргiзедi. 3. Жетім балаларды, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды асырап алуға тілек білдірген, Қазақстан Республикасының азаматтары болып табылатын, Қазақстан Республикасынан тыс жерде тұрақты тұратын адамдарды, шетелдiктердi есепке алуды Қазақстан Республикасының Сыртқы істер министрлігі айқындайтын тәртiппен Қазақстан Республикасының шетелдегi мекемелерi жүргiзедi. Ескерту. 89-бап жаңа редакцияда - ҚР 29.09.2014 N 239-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi); өзгеріс енгізілді - ҚР 09.04.2016 № 501-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі). 90-бап. Бірнеше бала асырап алу 1. Бiр адамның ағалы-iнiлi және апалы-сiңлiлi (қарындасы) болып табылатын немесе бір-бірімен өзара туыстық қатынасы жоқ бiрнеше баланы асырап алуы мүмкін. Өзара туыстық қатынасы жоқ асырап алынған балалардың арасында ағалы-iнiлiлер мен апалы-сiңлiлiлердің (қарындасының) арасындағы сияқты құқықтар мен мiндеттер туындайды. 2. Асырап алу балалардың мүдделерiне сай келетiн және балалар өздерінің туыстығы туралы білмеген, бірге тұрмаған және бірге тәрбиеленбеген жағдайларды қоспағанда, бір отбасында тәрбиеленген ағалы-iнiлілер мен апалы-сiңлiлілердi (қарындастарды) әртүрлi адамдардың асырап алуына жол берiлмейдi. 91-бап. Бала асырап алушы болуға құқығы бар адамдар 1. Бала асырап алушы адамның отбасында баланың қалыпты дене бітімі, психикалық, рухани және адамгершілік жағынан дамуы, тәрбиеленуi және бiлiм алуы үшiн жағдайлар болған кезде бала асырап алуға рұқсат етiледi. 2. Мыналарды: 1) сот әрекетке қабiлетсiз немесе әрекет қабiлетi шектеулі деп таныған адамдарды; 2) сот біреуін әрекетке қабiлетсiз немесе әрекет қабiлеті шектеулі деп таныған ерлi-зайыптыларды; 3) сот ата-ана құқықтарынан айырған немесе сот ата-ана құқықтарын шектеген адамдарды; 4) өзiне Қазақстан Республикасының заңдарында жүктелген мiндеттердi тиiсiнше орындамағаны үшiн қорғаншы немесе қамқоршы мiндеттерінен шеттетiлген адамдарды; 5) егер сот олардың кінәсінен бала асырап алудың күшiн жойса, бұрынғы бала асырап алушыларды; 6) денсаулық жағдайына байланысты ата-ана құқықтарын жүзеге асыра алмайтын адамдарды қоспағанда. Адамның бала асырап алуы, оны қорғаншылыққа немесе қамқоршылыққа, патронатқа қабылдап алуы мүмкін болмайтын аурулар болған кезде, олардың тiзбесiн денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті орган белгiлейдi; 7) тұрақты тұрғылықты жері жоқ адамдарды; 8) дәстүрлi емес жыныстық бағдар ұстанатын адамдарды; 9) асырап алған кезде қасақана қылмыс жасағаны үшін жойылмаған немесе алынбаған сотталғандығы бар адамдарды, сондай-ақ осы тармақтың 14) тармақшасында аталған адамдарды; 10) азаматтығы жоқ адамдарды; 11) анасының қайтыс болуына немесе оның ата-ана құқықтарынан айырылуына байланысты баланың кемінде үш жыл іс жүзінде тәрбиелену жағдайларын қоспағанда, тіркелген некеде тұрмаған (ерлі-зайыпты болмаған) еркек жынысты адамдарды; 12) асырап алған кезде асырап алынған баланы Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген ең төмен күнкөріс деңгейімен қамтамасыз ететін табысы жоқ адамдарды; 13) наркологиялық немесе психоневрологиялық диспансерлерде есепте тұратын адамдарды; 14) адам өлтіру, денсаулыққа қасақана зиян келтіру, халық денсаулығына және имандылыққа, жыныстық тиіспеушілікке қарсы қылмыстық құқық бұзушылықтары, экстремистік немесе террористік қылмыстары, адам саудасы үшін сотталғандығы бар немесе болған, қылмыстық қудалауға ұшырап отырған немесе ұшыраған адамдарды (өздеріне қатысты қылмыстық қудалау Қазақстан Республикасы Қылмыстық-процестік кодексінің 35-бабы бірінші бөлігінің 1) және 2) тармақшалары негізінде тоқтатылған адамдарды қоспағанда); 15) Қазақстан Республикасының аумағында тұрақты тұратын, осы баптың 4-тармағында белгіленген тәртіппен психологиялық даярлықтан өтпеген Қазақстан Республикасының азаматтарын (баланың жақын туыстарын қоспағанда) қоспағанда, кәмелетке толған адамдар бала асырап алушылар болуы мүмкін. 3. Бiр-бiрiмен некеде тұрмайтын (ерлі-зайыпты болмаған) адамдар сол бiр баланы бiрлесiп асырап ала алмайды. 4. Қазақстан Республикасының аумағында тұрақты тұратын, жетім балаларды, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды өз отбасына тәрбиелеуге қабылдауға тілек білдірген Қазақстан Республикасының азаматтарын психологиялық даярлауды жетім балаларды, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды Қазақстан Республикасы азаматтарының отбасыларына орналастыруға жәрдем көрсету жөніндегі ұйымдар, сондай-ақ жетім балаларға, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларға арналған білім беру ұйымдары көрсетілген ұйымдардың қаражаты есебінен жүзеге асырады. Қазақстан Республикасының аумағында тұрақты тұратын, жетім балаларды, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды өз отбасына тәрбиелеуге қабылдауға тілек білдірген Қазақстан Республикасының азаматтарын психологиялық даярлау бағдарламасының мазмұнына қойылатын талаптарды, оларды психологиялық даярлау жөніндегі қызметті ұйымдастыру тәртібін және осындай даярлықтан өткені туралы сертификаттың нысанын Қазақстан Республикасының балалардың құқықтарын қорғау саласындағы уәкілетті органы бекітеді. Ескерту. 91-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 29.09.2014 N 239-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 09.04.2016 № 501-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 27.12.2019 № 292-VІ (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңдарымен. 92-бап. Бала асырап алушы мен асырап алынушы бала арасындағы жас айырмасы 1. Бала асырап алушы мен асырап алынушы баланың жас айырмасы кем дегенде он алты жас болуға тиіс. Сот дәлелді деп таныған себептер бойынша жас айырмасы қысқартылуы мүмкін. 2. Өгей әкесi (өгей шешесi) бала асырап алған кезде, осы баптың 1-тармағында белгiленген жас айырмасының болуы талап етiлмейдi. Ескерту. 92-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 09.04.2016 № 501-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі). 93-бап. Бала асырап алуға заңды өкілдердің келісімі 1. Егер ата-ана құқықтарынан айрылмаған болса, баланы асырап алу үшін оның ата-аналарының келісімі қажет. Кәмелетке толмаған, жасы он алтыға толмаған ата-аналардың баласын асырап алған кезде, сондай-ақ заңды өкілдерінің келісімі қажет. Кәмелетке толмаған ата-аналардың заңды өкілдері болмаған кезде немесе кәмелетке толмаған ата-аналар баланы туған кезде медициналық ұйымда қалдырған және үш айдан аса оның тағдырына ешкім қарайласпаған жағдайда, - қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органның келісімі қажет. 2. Бала асырап алуға ата-аналардың келiсiмi нотариалды куәландырылған немесе ата-анасының қамқорлығынсыз қалған бала тұратын ұйымның басшысы не бала асырап алған жердегі немесе ата-аналар тұратын жердегi қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын орган растаған өтініште көрсетiлуге тиiс, сондай-ақ бала асырап алу iсiн жүргiзу кезiнде сотта тiкелей бiлдiрiлуi мүмкiн. Бала асырап алу туралы сот шешiмi шығарылғанға дейiн ата-аналар бала асырап алуға өздерi берген келiсiмiнiң күшiн жоюға құқылы. 3. Ата-аналары туыстарына, асырап алынатын баланың (балалардың) анасымен немесе әкесімен некеде (ерлі-зайыптылықта) тұратын адамдарға баланы асырап алуға келісім бере алады. Қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органдар сотқа асырап алудың баланың мүдделеріне сәйкестігі туралы қорытынды береді. Баланы өгей әкесі (өгей шешесі) асырап алған немесе баланы ата-аналарының келісімі бойынша туыстары асырап алған жағдайда, асырап алудың баланың мүдделеріне сәйкестігі туралы қорытынды талап етілмейді. 4. Қорғаншылықтағы немесе қамқоршылықтағы балаларды асырап алу үшiн олардың қорғаншыларының немесе қамқоршыларының жазбаша нысандағы келiсiмi қажет. 5. Баланы патронаттық тәрбиелеуге беру туралы шарт бойынша тәрбиеленiп жатқан балаларды асырап алу үшiн патронат тәрбиешiлерiнiң жазбаша нысандағы келiсiмi қажет. 6. Жетім балаларды, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған және білім беру ұйымдарындағы, медициналық және басқа да ұйымдардағы балаларды асырап алу үшін осы ұйымдар басшыларының жазбаша нысандағы келісімі қажет. 7. Осы баптың 1, 4, 5 және 6-тармақтарында аталған адамдардың келісімінсіз, сот баланың мүддесінде оны асырап алу туралы шешім шығаруға құқылы. Ата-анасының екеуі не некеде (ерлі-зайыптылы) тұрмаған анасы бас тарту туралы өтінішті Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен ресімдеместен, медициналық ұйымда туған баладан бас тартқан жағдайда, сондай-ақ үш жастан аспаған тастанды (ата-анасы бас тартқан) бала табылған кезде, ол қалдырылғаннан немесе табылғаннан кейін үш ай өткен соң сот баланың мүддесінде Қазақстан Республикасы азаматтарының бала асырап алуы туралы істі қарауға құқылы. Ескерту. 93-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 09.04.2016 № 501-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі). 94-бап. Баланы ата-аналарының келісімінсіз асырап алу Егер ата-аналар: 1) белгiсiз болған немесе сот оларды қайтыс болған деп жариялаған, хабар-ошарсыз кеткен деп таныған; 2) сот оларды әрекетке қабiлетсiз деп таныған; 3) сот оларды ата-ана құқықтарынан айырған; 4) баламен бiрге тұрмаған және сот дәлелсiз деп таныған себептер бойынша алты айдан астам уақыт бойы оны тәрбиелеу мен күтіп-бағудан жалтарған жағдайларда, олардың баланы асырап алуға келісімі талап етілмейді. Некеде тұрмаған (ерлі-зайыпты болмаған) ананың Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен ресімделген, медициналық ұйымдағы баладан бас тарту туралы жазбаша өтініші болған кезде сот ата-аналардың баланы асырап алуға келісімін растайтын басқа да құжаттарды талап етуге құқылы емес. 95-бап. Баланың асырап алуға келісімі Он жасқа толған баланы асырап алу үшін оның келісімі қажет. Баланың асырап алуға келісімін ата-аналарының не баланың басқа да заңды өкілдерінің, прокурордың қатысуымен сот анықтайды. 96-бап. Ерлі-зайыптылардың біреуінің бала асырап алуға келісімі 1. Егер баланы ерлi-зайыптылардың екеуi асырап алмаса, ерлi-зайыптылардың бiреуi баланы асырап алған кезде бала асырап алуға екінші жұбайдың жазбаша келiсiмi талап етiледi. 2. Егер ерлi-зайыптылар іс жүзінде отбасылық қатынастарды тоқтатқан болса немесе бiр жылдан астам уақыт бөлек тұрып жатса, бала асырап алуға екiншi жұбайдың келiсiмi талап етiлмейдi. 97-бап. Асырап алынған баланың аты, әкесінің аты және тегі 1. Асырап алынған баланың өз аты, әкесiнiң аты (егер бар болса) және тегi сақталуы мүмкін. 2. Егер бұл баланың мүдделерiне қайшы келмесе, асырап алынған балаға бала асырап алушының өтiнiшi бойынша бала асырап алушының тегi, сондай-ақ ол көрсеткен аты берiледi. Егер бала асырап алушы ер адам болса, асырап алынған баланың әкесiнiң аты - асырап алушының аты бойынша, ал баланы некеде тұрмаған (ерлі-зайыпты болмаған) әйел асырап алған кезде, ол асырап алынған баланың әкесi ретiнде көрсеткен адамның аты бойынша осы Кодекстің 192-бабына сәйкес айқындалады. Егер бала асырап алушы ерлi-зайыптылардың тектерi әртүрлi болса, бала асырап алушы ерлi-зайыптылардың келiсiмi бойынша, асырап алынған балаға олардың бiреуiнiң тегi берiледi. 3. Баланы некеде тұрмайтын (ерлі-зайыпты болмаған) адам асырап алған кезде, оның өтiнiшi бойынша асырап алынған баланың әкесiнiң (анасының) аты, әкесiнiң аты және тегi бала асырап алушының көрсетуі бойынша тууды мемлекеттік тіркеу туралы акт жазбасына жазылады. Бала асырап алушының тілегі бойынша әкесі (анасы) туралы мәліметтер көрсетілмеуі мүмкін. Бала асырап алушының өтініші бойынша әкесінің (анасының) көрсетілген тегі бала асырап алушының тегі бойынша беріледі. 4. Бала асырап алу құпиясын талап ететін жағдайларды қоспағанда, он жасқа толған асырап алынған баланың аты, әкесiнiң аты және тегi оның келiсiмiмен ғана өзгертiлуi мүмкiн. 5. Асырап алынған баланың атының, әкесiнiң аты мен тегiнің өзгеруі туралы оны асырап алу туралы сот шешiмiнде көрсетiледi. 6. Тууды мемлекеттік тіркеу туралы акт жазбасына өзгерістер, толықтырулар енгізу соттың бала асырап алу туралы заңды күшіне енген шешімі және баланың заңды өкілдерінің өтініші негізінде кез келген тіркеуші органда жүргізіледі. Тууды мемлекеттік тіркеу туралы акт жазбасына бала және бала асырап алушылар туралы мәліметтер сот шешімінде көрсетілген мәліметтерге сәйкес енгізіледі. Ескерту. 97-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 25.11.2019 № 272-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі). 97-1-бап. Шетелдіктердің бала асырап алуы 1. Қазақстан Республикасының азаматы болып табылатын баланы Қазақстан Республикасының аумағында шетелдіктердің асырап алуы, оның ішінде мұндай бала асырап алудың күшін жою Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес жүргізіледі. 2. Шетелдіктер асырап алған, Қазақстан Республикасының азаматтары болып табылатын балаларды бақылауды Қазақстан Республикасының шетелдегі мекемелері және Қазақстан Республикасының балалардың құқықтарын қорғау саласындағы уәкілетті органы жүзеге асырады. Ескерту. 13-тарау 97-1-баппен толықтырылды - ҚР 25.11.2019 № 272-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі). 98-бап. Асырап алынған баланың туған күнi, айы, жылы мен туған жерінің өзгертілуі 1. Бала асырап алу құпиясын қамтамасыз ету үшiн бала асырап алушының өтiнiшi бойынша асырап алынған баланың туған күнi, айы, жылы алты айдан аспайтын мерзімге, сондай-ақ оның туған жерi өзгертiлуi мүмкiн. Үш жасқа дейiнгi баланы асырап алған кезде ғана асырап алынған баланың туған күнiн, айын, жылын өзгертуге жол берiледi. Асырап алынған баланың туған жерін өзгерту Қазақстан Республикасы аумағының шегінде ғана жүргізіледі және баланың жасына қарамастан асырап алушының қалауы бойынша жол беріледі. 2. Асырап алынған баланың туған күнiнің, айының, жылының және (немесе) туған жерiнiң өзгеруі туралы оны асырап алу туралы сот шешiмiнде көрсетiледi. Асырап алынған баланың дербес деректері өзгерген кезде, Жеке сәйкестендіру нөмірлерінің ұлттық тізілімінен жеке сәйкестендіру нөмірін шартты түрде алып тастай отырып, тууды мемлекеттік тіркеу туралы жаңа акт жазбасын тіркеу жүргізіледі. 3. Соттың бала асырап алу туралы шешімі негізінде тууды мемлекеттік тіркеу туралы акт жазбасына өзгерістер, толықтырулар енгізу тууды мемлекеттік тіркеу туралы акт жазбасы тіркелгеннен кейін немесе тууды мемлекеттік тіркеу туралы жоғалған акт жазбасы қалпына келтірілгеннен кейін жүргізіледі. Ескерту. 98-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 25.11.2019 № 272-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі). 99-бап. Бала асырап алушыларды асырауға алынған баланың ата-аналары ретінде жазу 1. Бала асырап алушылардың өтiнiшi бойынша сот туу туралы актілер жазбалары кiтабына оларды өздері асырап алған баланың ата-аналары ретiнде жазу туралы шешiм қабылдайды. 2. Мұндай жазбаның қажеттiлiгi соттың бала асырап алу туралы шешiмiнде міндетті түрде көрсетiледi. 100-бап. Бала асырап алудың құқықтық салдары 1. Асырап алынған бала және оның ұрпағы - бала асырап алушылар мен олардың туыстарына қатысы бойынша, ал бала асырап алушылар мен олардың туыстары асырап алынған бала мен оның ұрпағына қатысы бойынша жеке мүлiктiк емес және мүлiктiк құқықтары мен мiндеттерінде шыққан тегi бойынша туыстарына теңестiрiледi. 2. Асырап алынған бала жеке мүлiктiк емес және мүлiктiк құқықтарынан айрылады және өзiнiң туған ата-аналарына қатысты мiндеттерден босатылады. 3. Баланы бiр адам асырап алған кезде, егер бала асырап алушы ер адам болса - анасының тiлегi бойынша немесе, егер бала асырап алушы әйел болса - әкесiнiң тiлегi бойынша жеке мүлiктiк емес және мүлiктiк құқықтар мен мiндеттердiң сақталуы мүмкiн. 4. Бала асырап алушы асырап алынған баланың меншiгiндегi мүлiктiң сақталуы үшiн жауаптылықта болады. Бала асырап алудан бас тартылған жағдайда, осы мүлiктi қайтару жөнiндегi мiндет те бала асырап алушыға жүктеледi. 5. Асырап алынған баланың ата-аналардың бiреуiмен немесе қайтыс болған ата-анасының туыстарымен қарым-қатынастарының сақталуы туралы бала асырап алу туралы сот шешiмiнде көрсетiледi. 6. Осы баптың 1 және 2-тармақтарында көзделген бала асырап алудың құқықтық салдары, осы баланың туу туралы актілер жазбалары кітабында бала асырап алушылардың ата-анасы ретiнде жазылуына қарамастан туындайды. 101-бап. Асырап алынған баланың жәрдемақыға және басқа да әлеуметтік төлемдерге құқығының сақталуы Өзі асырап алынған кезге қарай ата-аналарының бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорындағы және ерікті жинақтаушы зейнетақы қорларындағы зейнетақы жинақтарына, асыраушысынан айырылу жағдайы бойынша жәрдемақыларға және басқа да әлеуметтік төлемдерге құқығы бар бала осы құқықты асырап алынған кезде де сақтайды. Ескерту. 101-бап жаңа редакцияда - ҚР 21.06.2013 N 106-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен. 102-бап. Бала асырап алу құпиясы 1. Бала асырап алу құпиясы заңмен қорғалады. 2. Ата-аналары, туыстары, баланың құқықтарын қорғау жөніндегі функцияларды жүзеге асырған ұйымдардың және (немесе) бала асырап алуды мемлекеттiк тiркеудi жүзеге асырған мемлекеттiк органдардың лауазымды адамдары, бала асырап алу туралы шешiм шығарған судьялар, жетім балаларды, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды Қазақстан Республикасы азаматтарының отбасыларына орналастыруға жәрдем көрсету жөніндегі ұйымдардың қызметкерлері, сондай-ақ бала асырап алу туралы өзгедей түрде хабардар болған басқа да адамдар бала асырап алу құпиясын сақтауға мiндеттi. Ескерту. 102-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 27.12.2019 № 292-VІ (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңымен. 103-бап. Бала асырап алуды жарамсыз деп тану 1. Бала асырап алу: 1) бала асырап алу туралы сот шешiмі жалған құжаттар негiзiнде қабылданған; 2) осы Кодекстің 93-бабында аталған адамдардың келісімінсіз бала асырап алынған; 3) некеде тұрған (ерлі-зайыпты болған) адам басқа жұбайының жазбаша келiсiмiнсiз бала асырап алған; 4) осы Кодекстің 91-бабының 2-тармағында көзделген ережелер бұзылған жағдайларда жарамсыз деп танылады. 2. Бала асырап алуды жарамсыз деп тану сот тәртiбiмен жүргiзiледi. 3. Бала асырап алуды жарамсыз деп тану туралы iстi асырап алушылардың, прокурордың және қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын орган өкілінің міндетті түрде қатысуымен сот қарайды. 104-бап. Бала асырап алуды жарамсыз деп тануды талап етуге құқығы бар адамдар Асырап алынған баланың ата-аналары, бала асырап алушының жұбайы, бала асырап алуға байланысты құқықтары бұзылған адамдар, прокурор, қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын орган бала асырап алуды жарамсыз деп тану туралы талап қоюға құқылы. 105-бап. Бала асырап алуды жарамсыз деп танудың салдары 1. Бала асырап алу туралы сот шешiмi шыққан кезден бастап бала асырап алу жарамсыз деп танылады. 2. Бала асырап алу жарамсыз деп танылған жағдайда, егер бұл баланың мүдделерi үшін қажет болса, асырап алынған баланың және бала асырап алушылардың, бала асырап алушылардың туыстарының өзара құқықтары мен мiндеттерi тоқтатылады және бала мен оның ата-аналарының (оның туыстарының) өзара құқықтары мен мiндеттерi қалпына келтiрiледi. 3. Егер олар асырап алу кезінде өзгерсе, ата-аналардың талап етуi бойынша балаға бұрынғы аты, әкесiнiң аты (егер бар болса) және тегi берiледi, сол сияқты бұрынғы туған күні, айы, жылы мен туған жері қалпына келтіріледі. 4. Бала асырап алуды жарамсыз деп тану туралы сот шешiмi заңды күшiне енген күннен бастап сот үш күн iшiнде осы шешiмнiң үзінді көшірмесін тууды мемлекеттiк тiркеу орны бойынша тіркеуші органға және қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органдарға жiберуге мiндеттi. Ескерту. 105-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 25.11.2019 № 272-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі). 106-бап. Бала асырап алудың күшін жою негіздері 1. Егер бала асырап алушы: 1) өзіне жүктелген ата-аналар міндеттерін атқарудан жалтарған; 2) ата-ана құқықтарын теріс пайдаланған; 3) асырап алынған балаға қатігездік көрсеткен; 4) асырап алынған балаға күш қолданған немесе психикалық зорлық жасаған; 5) асырап алынған баланың жыныстық тиіспеушілігіне қастандық жасаған; 6) психикаға белсенді әсер ететін заттарды тұтынуға байланысты психикалық, мінез-құлықтық бұзылушылығы (ауруы) бар адам деп танылған; 7) Қазақстан Республикасының заңнамасында және Қазақстан Республикасы қатысушысы болып табылатын халықаралық шарттарда белгіленген бала құқықтарын бұзған жағдайда бала асырап алудың күші жойылады. 2. Сот баланың мүдделерін негізге алып және оның пікірін ескере отырып, басқа негіздер бойынша да баланы асырап алудың күшін жоюға құқылы. Ескерту. 106-бапқа өзгеріс енгізілді – ҚР 07.07.2020 № 361-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі). 107-бап. Бала асырап алудың күшін жою 1. Бала асырап алудың күшiн жою сот тәртiбiмен жүргiзiледi. 2. Бала асырап алудың күшiн жою туралы iс бала асырап алушылардың, қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органның, сондай-ақ прокурордың міндетті түрде қатысуымен қаралады. 3. Бала асырап алудың күшiн жою туралы сот шешiмi заңды күшiне енген күннен бастап бала асырап алу тоқтатылады. Бала асырап алудың күшiн жою туралы сот шешiмi заңды күшiне енген күннен бастап үш күн iшiнде сот осы шешiмнiң үзінді көшірмесін тууды мемлекеттiк тiркеу орны бойынша тіркеуші органға және қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органдарға жiберуге мiндеттi. Ескерту. 107-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 25.11.2019 № 272-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі). 107-1-бап. Баланы қайта асырап алу Сот бала асырап алу туралы шешімнің күшін жойғаннан кейін ғана баланы қайта асырап алу мүмкін болады. Ескерту. 13-тарау 107-1-баппен толықтырылды - ҚР 25.11.2019 № 272-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі). 108-бап. Бала асырап алудың күшін жоюды талап етуге құқығы бар адамдар Баланың ата-аналарының, бала асырап алушылардың, бала асырап алушының жұбайының, он төрт жасқа толған асырап алынған баланың, қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органның, сондай-ақ прокурордың баланың мүддесінде бала асырап алудың күшiн жоюды талап етуге құқығы бар. 109-бап. Бала асырап алудың күшін жоюдың салдары 1. Сот бала асырап алудың күшiн жойған кезде, егер бұл баланың мүдделерi үшін қажет болса, асырап алынған баланың және бала асырап алушылардың, бала асырап алушылардың туыстарының өзара құқықтары мен мiндеттерi тоқтатылады және бала мен оның ата-аналарының (оның туыстарының) өзара құқықтары мен мiндеттерi қалпына келтiрiледi. 2. Бала асырап алудың күшi жойылған кезде бала сот шешiмi бойынша ата-аналарына берiледi. Ата-аналары болмаған кезде, сондай-ақ баланы ата-аналарына беру оның мүдделерiне қайшы келсе, бала қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органның қамқоршылығына берiледi. 3. Сот сондай-ақ баланың асырап алынуына байланысты оған берiлген аты, әкесiнiң аты (егер бар болса) және тегi сақталды ма, сондай-ақ бала асырап алу кезінде өзгерген туған күні, айы, жылы мен туған жері қалпына келтірілді ме деген мәселені шешеді. Он жасқа толған баланың аты, әкесiнiң аты немесе тегi оның келiсiмiмен ғана өзгертілуі мүмкiн. 4. Сот баланың мүдделерiн негiзге ала отырып, осы Кодекстің 139 және 141-баптарында белгiленген мөлшерде бұрынғы бала асырап алушыны баланы күтіп-бағуға арналған қаражатты төлеуге мiндеттеуге құқылы. 110-бап. Асырап алынған бала кәмелетке толған соң бала асырап алудың күшін жоюға жол бермеу Бала асырап алудың күшiн жоюға бала асырап алушы мен асырап алынған баланың, сондай-ақ егер ата-ана құқықтарынан айырылмаған не олар шектелмеген немесе сот әрекетке қабiлетсiз деп танымаған асырап алынған баланың ата-аналары тiрi болса, олардың өзара келiсiмi болған жағдайларды қоспағанда, егер бала асырап алудың күшiн жою туралы талап қойылған кезде асырап алынған бала кәмелетке толса, бала асырап алудың күшiн жоюға жол берiлмейдi. 14-тарау. Бала асырап алу жөніндегі агенттіктерге және жетім балаларды, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды Қазақстан Республикасы азаматтарының отбасыларына орналастыруға жәрдем көрсету жөніндегі ұйымдарға аккредиттеу жүргізу Ескерту. 14-тараудың тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР 27.12.2019 № 292-VІ (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңымен. 111-бап. Жалпы ережелер 1. Құрылтайшылары агенттік орналасқан мемлекеттің азаматтары болып табылатын, аккредиттеу туралы өтініш берген кезде өз мемлекетінің аумағында аталған салада филиалдар немесе өкілдіктер құру жолымен өз қызметін кемінде он жыл жүзеге асыратын бала асырап алу жөніндегі агенттіктер (бұдан әрі – агенттіктер), сондай-ақ құрылтайшылары Қазақстан Республикасының азаматтары болып табылатын, аккредиттеу туралы өтініш берген кезде жетім балалардың, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балалардың құқықтары мен мүдделерін қорғау жөніндегі қызметті кемінде бес жыл жүзеге асыратын коммерциялық емес ұйымдар аккредиттеуге жатады. 2. Аккредиттеу агенттіктің филиалы және (немесе) өкілдігі есептік тіркелгенге дейін жүргізіледі. 3. Қазақстан Республикасының балалардың құқықтарын қорғау саласындағы уәкілетті органының, жергілікті атқарушы органдардың, жетім балаларға, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларға арналған ұйымдардың жұмыскерлері, олардың жұбайларын (зайыптарын) және жақын туыстарын қоса алғанда, сондай-ақ адам өлтіргені, денсаулыққа қасақана зиян келтіргені, халық денсаулығына және имандылыққа, жыныстық тиіспеушілікке қарсы қылмыстық құқық бұзушылықтар үшін, экстремистік немесе террористік қылмыстары, адам саудасы үшін сотталғандығы бар немесе болған, қылмыстық қудалауға ұшырап отырған немесе ұшыраған адамдар (өздеріне қатысты қылмыстық қудалау Қазақстан Республикасы Қылмыстық-процестік кодексінің 35-бабы бірінші бөлігінің 1) және 2) тармақтары негізінде тоқтатылған адамдарды қоспағанда) агенттік филиалының және (немесе) өкілдігінің қызметкерлері, сондай-ақ жетім балаларды, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды Қазақстан Республикасы азаматтарының отбасыларына орналастыруға жәрдем көрсету жөніндегі ұйымның қызметкерлері бола алмайды. 4. Агенттіктерді және жетім балаларды, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды Қазақстан Республикасы азаматтарының отбасыларына орналастыруға жәрдем көрсету жөніндегі ұйымдарды аккредиттеу қағидаларын Қазақстан Республикасының балалардың құқықтарын қорғау саласындағы уәкілетті органы бекітеді. 5. Қазақстан Республикасының аумағында аккредиттелген агенттіктердің жалпы саны жиырмадан аспауға тиіс. Ескерту. 111-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 29.09.2014 № 239-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 09.04.2016 № 501-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 27.12.2019 № 292-VІ (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңдарымен. 112-бап. Агенттіктерді аккредиттеуді жүргізу тәртібі 1. Агенттіктерді аккредиттеу, соның ішінде аккредиттеуден бас тарту туралы мәселені Қазақстан Республикасының балалардың құқықтарын қорғау саласындағы уәкілетті органы қарайды. 2. Агенттіктің сенім білдірген адамы Қазақстан Республикасының аумағында балаларды асырап алу жөніндегі жұмысты жүзеге асыру үшін мынадай құжаттарды: 1) құрылтай құжаттарының нотариатта куәландырылған көшірмелерін; 2) оның тиісті салада қызметті жүзеге асыруға өкілеттігін растайтын, агенттік орналасқан мемлекеттің құзыретті органы берген құжаттың көшірмесін; 3) агенттіктің өкілеттігін растайтын құжатты берген немесе агенттіктің Қазақстан Республикасының аумағында тиісті қызметті жүзеге асыру мүмкіндігі туралы қызметіне бақылауды жүзеге асыратын мемлекеттің құзыретті органының ұсыным хатын; 4) бала асырап алуға үміткерлерге агенттік ұсынатын, көрсетілетін қызметтердің тізбесін; 5) асырап алынған балалардың тұрмыс жағдайлары мен тәрбиесіне бақылауды жүзеге асыру және белгіленген тәртіппен тиісті есептер және ақпарат беру жөніндегі міндеттемені; 6) бала асырап алушылардың өздері тұратын мемлекетке келген соң асырап алынған баланың Қазақстан Республикасының консулдық мекемесінде есепке қойылуын бақылауды жүзеге асыру жөніндегі міндеттемесін; 7) агенттіктің сенім білдірген адамға берген нотариатта куәландырылған сенімхатты; 8) агенттік орналасқан мемлекеттің аумағында немесе Қазақстан Республикасының аумағында агенттіктің қызметі тоқтатылған жағдайда, белгіленген тәртіппен асырап алынған балалардың өмір сүру және тәрбиелену жағдайлары туралы есептер мен ақпаратты беріп отыратын органды немесе ұйымды тағайындау туралы агенттік орналасқан мемлекеттің құзыретті органының міндеттемесін; 9) агенттік орналасқан мемлекеттің құзыретті органының баланың қайтыс болу, оған қатыгездік көрсету, оның ішінде балаға физикалық немесе психикалық зорлық-зомбылық жасау, сондай-ақ баланың жыныстық тиіспеушілігіне қастық жасау фактісі анықталған кезден бастап жиырма төрт сағат ішінде Қазақстан Республикасының баланың құқықтарын қорғау саласындағы уәкілетті органына хабар беру туралы міндеттемесін; 10) агенттік орналасқан мемлекеттің құзыретті органының агенттіктің құрылтай құжаттарындағы өзгерістер туралы Қазақстан Республикасының баланың құқықтарын қорғау саласындағы уәкілетті органын хабардар ету туралы міндеттемесін қоса бере отырып, өтініш беруге міндетті. Осы тармақтың 1) - 4) тармақшаларында санамаланған құжаттар олар берілген күннен бастап алты ай бойы жарамды болады. Қазақстан Республикасының балалардың құқықтарын қорғау саласындағы уәкілетті органы қажет болған жағдайда осы құжаттардың түпнұсқа даналарын қосымша сұратуға құқылы. Барлық ұсынылған құжаттар Қазақстан Республикасының заңнамасында және Қазақстан Республикасы қатысушысы болып табылатын халықаралық шарттарда көзделген тәртіппен заңдастырылуға тиіс. 3. Агенттікті аккредиттеу туралы шешімді Қазақстан Республикасының балалардың құқықтарын қорғау саласындағы уәкілетті органы өз құзыреті шегінде аккредиттеу мүмкіндігі туралы тиісті қорытындылар беретін Қазақстан Республикасы Сыртқы істер министрлігімен, Қазақстан Республикасы Ішкі істер министрлігімен, денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті органмен, Қазақстан Республикасы Әділет министрлігімен және халықты әлеуметтік қорғау саласындағы уәкілетті органмен келісе отырып қабылдайды. 4. Аккредиттеуден бас тартқан жағдайда, оны негіздей отырып, Қазақстан Республикасының балалардың құқықтарын қорғау саласындағы уәкілетті органы аккредиттеу туралы немесе аккредиттеуден бас тарту туралы шешімді ол қабылданған күннен бастап он жұмыс күні ішінде шығарады. ЗҚАИ-ның ескертпесі! 5-тармақ жаңа редакцияда көзделген - ҚР 29.06.2020 № 351-VI Заңымен (01.07.2021 бастап қолданысқа енгізіледі). 5. Сенім білдірілген адамның аккредиттеу туралы өтініші Қазақстан Республикасының жеке және заңды тұлғалардың өтініштерін қарау тәртібі туралы заңнамасында көзделген мерзімдерде қаралады. 6. Агенттікті аккредиттеу туралы шешім жоғалған кезде, өкіл тиісті өтініш берілген күннен бастап он жұмыс күні ішінде Қазақстан Республикасының балалардың құқықтарын қорғау саласындағы уәкілетті органында оның телнұсқасын алуы мүмкін. 7. Агенттік бір жыл мерзімге аккредиттеледі. Аккредиттеу туралы шешім иеліктен шығарылмайды және басқа адамдарға беруге жатпайды. 8. Агенттікті аккредиттеуден, оның қызмет мерзімін ұзартудан және (немесе) оның қызметін мерзімінен бұрын тоқтатудан бас тарту негіздері: 1) ұсынылған құжаттардың Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген талаптарға сәйкес болмауы; 2) өз қызметі туралы дәйексіз мәліметтер ұсынуы; 3) агенттіктің немесе оның филиалдарының және (немесе) өкілдіктерінің қызметі туралы шет мемлекеттің құзыретті органдарынан, сондай-ақ Қазақстан Республикасының мемлекеттік органдарынан келіп түскен келеңсіз ақпараттың болуы; 4) агенттіктің орналасқан жері, қолайсыз әлеуметтік-экономикалық, саяси, экологиялық ахуал, мемлекетте әскери іс-қимылдардың жүзеге асырылуы; 5) агенттіктің филиалы және (немесе) өкілдігі қызметкерлерінің Қазақстан Республикасының заңнамасын бұзуы; 6) агенттіктің асырап алынған балалардың тұрмыс жағдайлары мен тәрбиесін бақылау және белгіленген тәртіппен тиісті есептер және ақпарат беру жөніндегі өз міндеттемелерін бұзуы; 7) агенттіктің асырап алынған баланың белгіленген тәртіппен Қазақстан Республикасының консулдық мекемесінде есепке қойылуын бақылауды жүзеге асыру жөніндегі өз міндеттемелерін бұзуы; 8) агенттіктің өз мемлекеті аумағында қызметінің тоқтатылуы; 9) Қазақстан Республикасының аумағында аккредиттелген агенттіктердің белгіленген санынан асыру болып табылады. 9. Өз қызметін аккредиттеуден бас тарту туралы шешімді алған агенттік алты ай өткен соң Қазақстан Республикасының балалардың құқықтарын қорғау саласындағы уәкілетті органына қайтадан жүгінуге құқылы. Ескерту. 112-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 09.04.2016 № 501-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі). 112-1-бап. Жетім балаларды, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды Қазақстан Республикасы азаматтарының отбасыларына орналастыруға жәрдем көрсету жөніндегі ұйымдарға аккредиттеу жүргізу тәртібі 1. Жетім балаларды, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды Қазақстан Республикасы азаматтарының отбасыларына орналастыруға жәрдем көрсету жөніндегі ұйымды аккредиттеу, оның ішінде аккредиттеуден бас тарту туралы мәселені Қазақстан Республикасының балалардың құқықтарын қорғау саласындағы уәкілетті органы қарайды. 2. Жетім балаларды, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды Қазақстан Республикасы азаматтарының отбасыларына орналастыруға жәрдем көрсету жөніндегі ұйым агенттіктерді және жетім балаларды, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды Қазақстан Республикасы азаматтарының отбасыларына орналастыруға жәрдем көрсету жөніндегі ұйымдарды аккредиттеу қағидаларында айқындалған құжаттарды қоса бере отырып, өтініш береді. 3. Жетім балаларды, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды Қазақстан Республикасы азаматтарының отбасыларына орналастыруға жәрдем көрсету жөніндегі ұйымды аккредиттеу туралы шешімді немесе аккредиттеуден бас тартылған жағдайда оны негіздей отырып, аккредиттеуден бас тарту туралы шешімді қабылданған күнінен бастап он жұмыс күні ішінде Қазақстан Республикасының балалардың құқықтарын қорғау саласындағы уәкілетті органы береді. 4. Жетім балаларды, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды Қазақстан Республикасы азаматтарының отбасыларына орналастыруға жәрдем көрсету жөніндегі ұйымдар ұзарту құқығымен бір жыл мерзімге аккредиттеледі. Аккредиттеу туралы шешім иеліктен шығарылмайтын болып табылады және басқа тұлғаларға берілуге жатпайды. 5. Қазақстан Республикасының балалардың құқықтарын қорғау саласындағы уәкілетті органы жетім балаларды, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды Қазақстан Республикасы азаматтарының отбасыларына орналастыруға жәрдем көрсету жөніндегі ұйымды аккредиттеу туралы шешімнің қолданысын: 1) осы Кодекстің нормалары сақталмаған; 2) Қазақстан Республикасының балалардың құқықтарын қорғау саласындағы уәкілетті органына және (немесе) өзге де мемлекеттік органдарға келіп түскен, жетім балаларды, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды Қазақстан Республикасы азаматтарының отбасыларына орналастыруға жәрдем көрсету жөніндегі ұйымның қызметіне негізді шағымдар болған жағдайда тоқтата тұрады. 6. Жетім балаларды, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды Қазақстан Республикасы азаматтарының отбасыларына орналастыруға жәрдем көрсету жөніндегі ұйымды аккредиттеуден, аккредиттеу мерзімін ұзартудан бас тартуға, аккредиттеуден айыруға (оны кері қайтарып алуға): 1) ұсынылған құжаттардың агенттіктерді және жетім балаларды, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды Қазақстан Республикасы азаматтарының отбасыларына орналастыруға жәрдем көрсету жөніндегі ұйымдарды аккредиттеу қағидаларында белгіленген талаптарға сәйкес келмеуі; 2) жетім балаларды, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды Қазақстан Республикасы азаматтарының отбасыларына орналастыруға жәрдем көрсету жөніндегі ұйымның өз қызметі туралы анық емес мәліметтер ұсынуы; 3) жетім балаларды, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды Қазақстан Республикасы азаматтарының отбасыларына орналастыруға жәрдем көрсету жөніндегі ұйымның жетім балалардың, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балалардың құқықтары мен заңды мүдделерін бұзуы; 4) аккредиттеу туралы шешімнің қолданысын тоқтата тұруға алып келген бұзушылықтардың бір ай ішінде жойылмауы; 5) жетім балаларды, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды Қазақстан Республикасы азаматтарының отбасыларына орналастыруға жәрдем көрсету жөніндегі ұйым қызметінің тоқтатылуы негіз болып табылады. 7. Жетім балалардың, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балалардың құқықтары мен мүдделерін қорғау жөніндегі қызметті жүзеге асыратын, аккредиттеуден бас тарту туралы шешім алған коммерциялық емес ұйым алты ай өткен соң Қазақстан Республикасының балалардың құқықтарын қорғау саласындағы уәкілетті органына қайтадан өтініш жасауға құқылы. Ескерту. 14-тарау 112-1-баппен толықтырылды - ҚР 27.12.2019 № 292-VІ (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңымен. 113-бап. Агенттіктер филиалдарының және (немесе)өкілдіктерінің қызметін ұзарту, тоқтата тұру және (немесе) тоқтату 1. Агенттікті аккредиттеу мерзімін ұзарту үшін ол аккредиттеу мерзімі өткенге дейін күнтізбелік отыз күннен кешіктірмей Қазақстан Республикасының балалардың құқықтарын қорғау саласындағы уәкілетті органына мерзімді ұзарту туралы өтініш береді. Агенттікті аккредиттеу мерзімін ұзарту туралы өтінішті Қазақстан Республикасының балалардың құқықтарын қорғау саласындағы уәкілетті органы өтінішті қабылдаған күннен бастап он жұмыс күні ішінде қарайды. Агенттікті аккредиттеу мерзімін ұзарту туралы (ұзартудан бас тарту туралы) дәлелді шешімді Қазақстан Республикасының балалардың құқықтарын қорғау саласындағы уәкілетті органы қабылдап, агенттіктің филиалына және (немесе) өкілдігіне шешім қабылданған күннен бастап бес жұмыс күні ішінде жібереді. 2. Егер олар агенттікті алғашқы аккредиттеуден кейін бір жыл ішінде Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген барлық талаптарды сақтаған болса, осы баптың 1-тармағында көзделген мерзім өткен соң аккредиттеу мерзімі өздігінен ұзартылады. 3. Қазақстан Республикасының балалардың құқықтарын қорғау саласындағы уәкілетті органы: 1) осы Кодекстің нормалары сақталмаған; 2) Қазақстан Республикасының балалардың құқықтарын қорғау саласындағы уәкілетті органына және (немесе) өзге де мемлекеттік органдарға агенттік филиалының және (немесе) өкілдігінің қызметіне негізделіп шағымдар жасалған жағдайда, агенттікті аккредиттеу туралы шешімнің қолданылуын тоқтата тұрады. Қазақстан Республикасының балалардың құқықтарын қорғау саласындағы уәкілетті органы Агенттік филиалының және (немесе) өкілдігінің қызметін тоқтату туралы шешім қабылданған күннен бастап бес жұмыс күні ішінде оларға хабарлайды. 4. Агенттікті аккредиттеу туралы шешімнің қолданылуын тоқтата тұруға әкеп соққан бұзушылықтар бір ай ішінде жойылған кезде Қазақстан Республикасының балалардың құқықтарын қорғау саласындағы уәкілетті органы оны қайтадан қолданысқа енгізеді. 5. Агенттіктің филиалдары және (немесе) өкілдіктері мынадай жағдайларда: 1) балаларды асырап алу жөніндегі қызметін агенттіктің құрылтай құжаттарына сәйкес жүзеге асырмаса; 2) агенттікті аккредиттеу туралы шешімнің қолданылуын тоқтата тұруға әкеп соққан бұзушылықтарды бір ай ішінде жоймаса; 3) агенттіктің филиалы және (немесе) өкілдігі қызметін тоқтату туралы өтініш берсе; 4) агенттікті аккредиттеу туралы шешімнің қолданылу мерзімі өтсе және аккредиттеу мерзімін жаңа мерзімге ұзарту мүмкін болмаса, өз қызметін тоқтатады. 6. Агенттік филиалдарының және (немесе) өкілдіктерінің қызметін тоқтату мәселелері осы баптың 5-тармағында көрсетілген мән-жайлар анықталған (туындаған) күннен бастап он жұмыс күні ішінде қаралады. Агенттік филиалының және (немесе) өкілдігінің қызметін тоқтату туралы дәлелді шешімді Қазақстан Республикасының балалардың құқықтарын қорғау саласындағы уәкілетті органы қабылдайды және шешім қабылданған күннен бастап он жұмыс күні ішінде оған жібереді. 7. Агенттік филиалын және (немесе) өкілдігін аккредиттеу, олардың қызмет етуін тоқтата тұру және тоқтату туралы шешімді Қазақстан Республикасының баланың құқықтарын қорғау саласындағы уәкілетті органының ресми интернет-ресурсына шешімді орналастыру арқылы Қазақстан Республикасының баланың құқықтарын қорғау саласындағы уәкілетті органы таратады. Ескерту. 113-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 09.04.2016 № 501-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі). 114-бап. Агенттік филиалының және (немесе)өкілдігінің құқықтары мен міндеттері 1. Агенттіктің филиалы және (немесе) өкілдігі: 1) агенттік орналасқан мемлекеттің азаматтарына бала асырап алуда жәрдем көрсетуге; 2) асырап алынатын бала туралы белгіленген тәртіппен және көлемде ақпарат алуға; 3) Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен лауазымды адамдардың және мемлекеттік органдардың іс-әрекеттеріне және шешімдеріне шағым жасауға; 4) Қазақстан Республикасының заңнамасындағы, бала асырап алу тәртібіндегі өзгерістер туралы ақпарат және өздерінің тікелей қызметіне қатысты басқа да ақпарат алуға құқылы. 2. Агенттіктердің филиалы және (немесе) өкілдігі белгіленген тәртіппен: 1) аккредиттеу алынғаннан кейін Қазақстан Республикасының заңнамасында заңды тұлғалардың филиалдарын және (немесе) өкілдіктерін есептік тіркеу үшін белгіленген тәртіппен есептік тіркеуден өтуге; 2) Қазақстан Республикасының балалардың құқықтарын қорғау жөніндегі уәкілетті органына филиалды (өкілдікті) есептік тіркеу (қайта тіркеу) туралы анықтаманы ұсынуға; 3) Қазақстан Республикасының балалардың құқықтарын қорғау жөніндегі уәкілетті органын өз қызметінің басталғаны туралы бес жұмыс күнінен кешіктірмей хабардар етуге; 4) берілген күнінен бастап алты ай ішінде жарамды болатын (асырап алуға кандидаттардың құжаттарында көрсетілген мерзімдерді қоспағанда) асырап алуға баланы таңдау үшін асырап алушыға кандидаттардың құжаттарын Қазақстан Республикасының баланың құқықтарын қорғау саласындағы уәкілетті органына, сондай-ақ асырап алу үшін сотқа ұсынуға; 5) бала асырап алуға үміткерлердің өтініштері негізінде баланың аты, жасы, жынысы, денсаулық жағдайы туралы ақпарат алуға; 6) бала асырап алуға үміткерлерді қабылдау мен орналастыруды және оларға бала асырап алуды ресімдеуде қажетті көмек ұйымдастыруға; 7) бала асырап алу туралы істерді қарау кезінде сот отырыстарына қатысуға, бала асырап алу туралы сот шешімін алуға, сондай-ақ Қазақстан Республикасының шегінен кету үшін баланың тууы, бала асырап алу туралы куәліктерді және баланың паспортын ресімдеуде бала асырап алушыларға жәрдем көрсетуге; 8) Қазақстан Республикасының аумағында бала асырап алуға үміткерлердің, сондай-ақ бала асырап алушылардың мүдделерін білдіру бойынша Қазақстан Республикасының заңнамасымен тыйым салынбаған өзге де қызметті жүзеге асыруға міндетті. 3. Агенттіктердің филиалдары және (немесе) өкілдіктері Қазақстан Республикасының балалардың құқықтарын қорғау саласындағы уәкілетті органына аумағында асырап алынған бала тұратын мемлекеттің құзыретті органы дайындаған, бала асырап алушылардың өздерінің отбасындағы балалардың тұрмыс жағдайы мен тәрбиесі туралы есептер (бұдан әрі - есептер) ұсынуды ұйымдастырады. 4. Бала асырап алу туралы сот шешімі заңды күшіне енгеннен кейін алғашқы үш жылда есеп әрбір алты ай сайын ұсынылады. Кейіннен есептер жыл сайын ұсынылады. 5. Есептер тиісті шет мемлекеттің ресми тілінде ұсынылады. Егер Қазақстан Республикасының заңнамасында өзгеше көзделмесе, ұсынылатын есептер белгіленген тәртіппен заңдастырылуға, сондай-ақ қазақ немесе орыс тіліне аударылуға тиіс. Бұл ретте, аударманың мәтіні не аудармашының қолтаңбасы бала асырап алушылардың тұрғылықты жері бойынша Қазақстан Республикасының шетелдегі мекемелерінде куәландырылады не оны Қазақстан Республикасының аумағындағы нотариус куәландырады. 6. Асырап алынған балаларды консулдық есепке қою туралы есептер мен ақпараттың есепке алынуы Қазақстан Республикасының балалардың құқықтарын қорғау саласындағы уәкілетті органы айқындайтын тәртіппен жүргізіледі. Ескерту. 114-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2012.12.24 N 60-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi), 13.06.2013 N 102-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 09.04.2016 № 501-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен. 114-1-бап. Жетім балаларды, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды Қазақстан Республикасы азаматтарының отбасыларына орналастыруға жәрдем көрсету жөніндегі ұйымның құқықтары мен міндеттері 1. Жетім балаларды, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды Қазақстан Республикасы азаматтарының отбасыларына орналастыруға жәрдем көрсету жөніндегі ұйым: 1) Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен, Қазақстан Республикасының балалардың құқықтарын қорғау саласындағы уәкілетті органы айқындаған көлемде жетім балалар, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балалар туралы ақпаратты олардың заңды өкілдерінің келісуімен алуға; 2) Қазақстан Республикасының аумағында тұрақты тұратын, жетім балаларды, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды өз отбасына тәрбиелеуге (асырап алуға, қорғаншылыққа немесе қамқоршылыққа, патронатқа, қабылдаушы отбасыға) қабылдауға тілек білдірген Қазақстан Республикасының азаматтарын іріктеуді жүзеге асыруға; 3) жетім балаларға, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларға арналған барлық типтегі (білім беру, медициналық және басқа да) ұйымдар тәрбиеленушілерін отбасыға орналастыруға жәрдем көрсету үшін олардың ата-ана қамқорлығынан айырылуының нақты мән-жайларын айқындауға; 4) Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген өзге құқықтарды жүзеге асыруға құқылы. 2. Жетім балаларды, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды Қазақстан Республикасы азаматтарының отбасыларына орналастыруға жәрдем көрсету жөніндегі ұйым Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген тәртіппен: 1) бала асырап алу құпиясын сақтауға; 2) Қазақстан Республикасының аумағында тұрақты тұратын, жетім балаларды, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды өз отбасына тәрбиелеуге қабылдауға тілек білдірген Қазақстан Республикасының азаматтарын писхологиялық даярлауды жетім балаларды, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды Қазақстан Республикасы азаматтарының отбасыларына орналастыруға жәрдем көрсету жөніндегі ұйымның қаражаты есебінен жүзеге асыруға; 3) Қазақстан Республикасының аумағында тұрақты тұратын, жетім балаларды, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды өз отбасына тәрбиелеуге қабылдауға тілек білдірген және қабылдаған азаматтарға құқықтық көмек көрсетуге, психологиялық және психологиялық-педагогикалық консультация беруге; 4) жетім балаларды, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды Қазақстан Республикасы азаматтарының отбасыларына орналастыруға жәрдем көрсету жөніндегі ұйым отбасыға тәрбиелеуге орналастырған баланың қайтыс болу, оған қатыгездікпен қарау, оның ішінде балаға физикалық немесе психологиялық зорлық-зомбылықты жасау, сондай-ақ баланың жыныстық тиіспеушілігіне қол сұғу фактісі анықталған кезден бастап жиырма төрт сағат ішінде Қазақстан Республикасының балалардың құқықтарын қорғау саласындағы уәкілетті органына және Қазақстан Республикасының құқық қорғау органдарына хабарлауға; 5) Қазақстан Республикасының балалардың құқықтарын қорғау саласындағы уәкілетті органына өзінің қызметі туралы тоқсан сайынғы есепті ұсынуға; 6) Қазақстан Республикасының заңдарында көзделген өзге міндеттерді сақтауға міндетті. Ескерту. 14-тарау 114-1-баппен толықтырылды - ҚР 27.12.2019 № 292-VІ (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңымен. 4-БӨЛІМ. Қорғаншылық немесе қамқоршылық, Республикалық деректер банкі, баланы қабылдайтын және бала қонақтайтын отбасылар Ескерту. 4-бөлімнің тақырыбы жаңа редакцияда - ҚР 09.04.2016 № 501-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі). 15-тарау. ЖЕТІМ БАЛАЛАРДЫ, АТА-АНАЛАРЫНЫҢ ҚАМҚОРЛЫҒЫНСЫЗ ҚАЛҒАН БАЛАЛАРДЫ АНЫҚТАУ ЖӘНЕ ОРНАЛАСТЫРУ 115-бап. Жетім балалардың, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балалардың құқықтары мен мүдделерін қорғау 1. Жетім балалардың, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балалардың құқықтары мен мүдделерін қорғау Қазақстан Республикасының балалардың құқықтарын қорғау саласындағы уәкілетті органына және өз өкілеттіктері шегінде басқа да мемлекеттік органдарға, сондай-ақ осы балалардың заңды өкілдеріне жүктеледі. 2. Ата-аналарының қамқорлығынсыз қалудың нақты мән-жайларын негiзге ала отырып, жетім балаларды, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды есепке алу жөніндегі қызметті ұйымдастыру, балаларды орналастырудың нысандарын таңдау, сондай-ақ оларды күтіп-бағу, тәрбиелеу және оқыту жағдайларын одан әрi бақылау жергілікті атқарушы органдарға жүктеледі. 3. Мемлекеттік органдардың өз құзыреті шегіндегі қызметін қоспағанда, жеке және заңды тұлғалардың жетім балаларды, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды іріктеу, орналастыру, беру жөнiндегi қызметі бойынша делдалдық және кез келген өзге де қызметке тыйым салынады. Қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органдардың және жетім балаларды, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды анықтау және орналастыру бойынша өздеріне жүктелген міндеттерді, балалардың құқықтарын қорғау жөніндегі функцияларды орындайтын басқа да ұйымдардың қызметі, сондай-ақ агенттіктердің және жетім балаларды, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды Қазақстан Республикасы азаматтарының отбасыларына орналастыруға жәрдем көрсету жөніндегі ұйымдардың осы Кодексте көзделген қызметі бала асырап алу жөніндегі делдалдық қызмет болып табылмайды. Осы бапта аталған жеке және заңды тұлғалар өз қызметінде коммерциялық мақсаттарды көздей алмайды. Ескерту. 115-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 27.12.2019 № 292-VІ (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңымен. 116-бап. Жетім балалардың, ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалардың құқықтары мен мүдделерін қорғау нысандары 1. Жетім балалардың, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балалардың құқықтары мен мүдделерін қорғау оларды отбасына тәрбиелеуге (асырап алуға, қорғаншылыққа немесе қамқоршылыққа, патронатқа, баланы қабылдайтын отбасына) беру арқылы жүзеге асырылады, ал мұндай мүмкіндік болмаған кезде — жетім балаларға, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларға арналған барлық типтегі ұйымдарға беру арқылы жүзеге асырылады. 2. Жетім балалардың, ата-анасының қамқорлығынсыз қалған, отбасына тәрбиелеуге (асырап алуға, қорғаншылыққа немесе қамқоршылыққа, патронатқа) берілген балалардың құқықтары мен мүдделерін қорғауды қамтамасыз ету "Ең төмен әлеуметтік стандарттар және олардың кепілдіктері туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес отбасы және балалар саласындағы ең төмен әлеуметтік стандарт болып табылады. Ескерту. 116-бап жаңа редакцияда - ҚР 19.05.2015 № 315-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); өзгеріс енгізілді - ҚР 09.04.2016 № 501-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі). 117-бап. Жетім балаларды, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды анықтау және есепке алу 1. Жетім балаларды, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды анықтауды ата-ананың қамқорлығының болмауы туралы өздеріне белгілі болған барлық жеке және заңды тұлғалар жүзеге асырады. 2. Жеке және заңды тұлғалар жетім балалар, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балалар туралы олардың тұратын жері бойынша қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органдарды кешіктірмей хабардар етуге міндетті. 3. Медициналық ұйымдардың лауазымды адамдары жаңа туған бала қалдырылған күннен бастап үш жұмыс күні ішінде тиісті әкімшілік-аумақтық бөліністің қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органына бұл туралы хабарлауға міндетті. 4. Жергілікті атқарушы орган оның ата-аналары немесе оның туыстары жағынан қамқорлықтың болмау фактісі анықталған кезде, мәліметтер алынған күннен бастап үш күн ішінде баланың тұрмыс жағдайын зерттеп-қарап шығуға және баланы орналастыру туралы мәселе шешілгенге дейін оның құқықтары мен мүдделерін қорғауды қамтамасыз етуге міндетті. 5. Аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың жергілікті атқарушы органы жетім балалардың, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балалардың тұратын жері бойынша олар туралы мәліметтер түскен күннен бастап бір ай ішінде баланы орналастыруды қамтамасыз етеді (Республикалық деректер банкінің бастапқы есебіне алу). Баланы отбасына тәрбиеге беру мүмкін болмаған кезде Республикалық деректер банкінің өңірлік есебіне алу және кейіннен баланы Қазақстан Республикасының аумағында тұрақты тұратын Қазақстан Республикасы азаматтарының отбасына тәрбиелеуге орналастыруда жәрдем көрсету үшін бір ай өткен соң бала туралы мәліметтерді тиісті аумақтық-әкімшілік бірліктердің қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органына жібереді. 6. Облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың жергілікті атқарушы органдары жетім балаларды, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды Қазақстан Республикасының азаматтарына асырап алуға, қорғаншылыққа немесе қамқоршылыққа, баланы қабылдайтын отбасына, патронат тәрбиешілердің отбасына тәрбиелеуге беру мүмкін болмаған кезде өзіне бала туралы мәліметтер түскен күннен бастап екі ай мерзім өткен соң жетім балаларды, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды Республикалық деректер банкінің орталықтандырылған есебіне қою үшін Қазақстан Республикасының балалардың құқықтарын қорғау саласындағы уәкілетті органына хабарлауға міндетті. Жетім балаларды және ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды есепке алуды ұйымдастыру және олар туралы ақпаратқа қол жеткізу тәртібін Қазақстан Республикасының балалардың құқықтарын қорғау саласындағы уәкілетті органы айқындайды. Ескерту. 117-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 29.09.2014 N 239-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 09.04.2016 № 501-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен. 118-бап. Жетім балаларды, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды орналастыру 1. Асырап алуға, қорғаншылыққа немесе қамқоршылыққа отбасына тәрбиелеуге немесе баланы қабылдайтын немесе қонақтайтын отбасына беру туралы шарт бойынша патронаттық тәрбиелеуге берілген, ал мұндай мүмкіндік болмаған кезде — барлық типтегі ұйымдарға (білім беру, медициналық және басқалар) берілген жетім балаларды, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды орналастырған кезде баланың мүддесінде оның ұлты, белгілі бір дінді және мәдениетті ұстанатыны, ана тілі, тәрбиелеу мен оқытуда сабақтастықты қамтамасыз ету мүмкіндігі ескерілуі мүмкін. 2. Жетім балалар, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балалар, отбасы тәрбиесіне немесе осы баптың 1-тармағында көрсетілген ұйымдарға орналастырылғанға дейін балаларға қорғаншылық немесе қамқоршылық міндеттерін атқару баланың тұрған жері бойынша уақытша қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органдарға жүктеледі. Ескерту. 118-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 09.04.2016 № 501-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі). 15-1-тарау. Республикалық деректер банкі Ескерту. 4-бөлім 15-1-тараумен толықтырылды - ҚР 09.04.2016 № 501-V Заңымен (01.01.2017 бастап қолданысқа енгізіледі). 118-1-бап. Республикалық деректер банкін қалыптастыруға және пайдалануға қойылатын талаптар 1. Жетім балалардың, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балалардың орналасқан жері бойынша аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың, облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың жергілікті атқарушы органдарының қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органдары және Қазақстан Республикасының баланың құқықтарын қорғау саласындағы уәкілетті органы республикалық деректер банкін қалыптастырады. 2. Республикалық деректер банкінде қамтылатын мәліметтер мемлекеттік электрондық ақпараттық ресурстар болып табылады. Аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың, облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың жергілікті атқарушы органдарының қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органдары және Қазақстан Республикасының балалардың құқықтарын қорғау саласындағы уәкілетті органы мемлекеттік электрондық ақпараттық ресурстарды қорғау жөнінде шаралар қабылдауға міндетті. Ескерту. 118-1-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 27.12.2019 № 292-VІ (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз) Заңымен. 118-2-бап. Республикалық деректер банкін қалыптастыру 1. Республикалық деректер банкін қалыптастыру және пайдалану тәртібін Қазақстан Республикасының баланың құқықтарын қорғау саласындағы уәкілетті органы айқындайды. 2. Республикалық деректер банкін қалыптастыру үшін ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балалар туралы мәліметтерді міндетті тәртіппен ұсынатын, қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органдар осындай мәліметтерді пайдалануға өз құқықтарын жоғалтпайды. Ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балалар туралы мәліметтерді ұсыну қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органдарды мұндай балаларды Қазақстан Республикасының аумағында тұрақты тұратын Қазақстан Республикасы азаматтарының отбасыларына тәрбиелеуге орналастыру немесе орналастыруды ұйымдастыру жөніндегі міндеттен босатпайды. 3. Жетім балаларды, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды өз отбасына тәрбиелеуге қабылдауға тілек білдірген адам жетім балалардың, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балалардың орналасқан жері бойынша аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың, облыстардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың жергілікті атқарушы органдарының қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органдарына немесе кейіннен тіркеу үшін Республикалық деректер банкіне өзі туралы мәлімет береді. Жетім балаларды, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды өз отбасына тәрбиелеуге қабылдауға тілек білдірген адам мұны олардың тұратын жеріне қарамастан, кез келген облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың аумағында жүзеге асыруға құқылы. 118-3-бап. Жетім балалар, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балалар туралы құпия ақпаратқа қол жеткізу 1. Балаларды өз отбасына тәрбиелеуге қабылдауға тілек білдірген адамдардың жетім балалар, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балалар туралы құпия ақпаратқа қол жеткізуі олар Республикалық деректер банкінде тіркелген және Республикалық деректер банкінің мәліметтерін жария етпеу туралы міндеттемелерді қабылдаған жағдайда жүзеге асырылады. 2. Жетім балалар, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балалар туралы құпия ақпаратты жетім балалардың, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балалардың тұратын жері бойынша аудандардың, облыстық маңызы бар қалалардың, республикалық маңызы бар қалалардың, астананың жергілікті атқарушы органдарының қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органы және Қазақстан Республикасының балалардың құқықтарын қорғау саласындағы уәкілетті органы жетім балалар, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балалар туралы туынды ақпаратты жасау үшін пайдалана алады. Жетім балалар, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балалар туралы туынды ақпаратты коммерциялық мақсаттарда пайдалануға жол берілмейді. Жетім балалар, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балалар туралы туынды ақпаратқа Республикалық деректер банкінде қамтылған, жынысы жөніндегі, жасы, денсаулық жағдайы, мінезінің ерекшеліктері, ата-ана қамқорлығының болмау себептері, аға-інілері мен апа-сіңлілерінің (қарындастарының), кәмелетке толған туыстарының бар-жоғы, сондай-ақ отбасыларға тәрбиелеуге орналастырудың ықтимал нысандары туралы ақпарат және балалардың фотосуреттері жатқызылады. 118-4-бап. Жетім балалар, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балалар және балаларды өз отбасына тәрбиелеуге қабылдауға тілек білдірген адамдар туралы мәліметтерді Республикалық деректер банкінде есепке алуды тоқтату 1. Ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған бала туралы мәліметтерді Республикалық деректер банкінде есепке алуды тоқтатуға: ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған баланы отбасына тәрбиелеуге орналастыру; ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған баланы оның ата-аналарына немесе ата-анасына қайтару; ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған баланың кәмелетке толуы немесе мұндай баланың өзі кәмелетке толғанға дейін толық әрекетке қабілеттілікке ие болуы; ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған баланың қайтыс болуы; баланың сот тәртібімен хабар-ошарсыз кеткен деп танылуы, қайтыс болған деп жариялануы негіздер болып табылады. 2. Баланы өз отбасына тәрбиелеуге қабылдауға тілек білдірген адам туралы мәліметтерді Республикалық деректер банкінде есепке алуды тоқтатуға: адамның баланы өз отбасына тәрбиелеуге қабылдауы; баланы өз отбасына тәрбиелеуге қабылдауға тілек білдірген адамның ол туралы мәліметтерді Республикалық деректер банкінде есепке алуды тоқтату туралы жазбаша нысандағы өтініші; адамға баланы өз отбасына тәрбиелеуге қабылдау мүмкіндігін берген мән-жайлардың өзгеруі; баланы өз отбасына тәрбиелеуге қабылдауға тілек білдірген адамның қайтыс болуы негіздер болып табылады. 118-5-бап. Республикалық деректер банкіне жетім балалар, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балалар туралы мәліметтерді ұсыну тәртібі мен мерзімдерін бұзғаны және оларды жария еткені үшін жауаптылық Республикалық деректер банкіне жетім балалар, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балалар туралы мәліметтерді ұсыну тәртібі мен мерзімдерін бұзғаны және оларды жария еткені үшін кінәлі адамдар Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жауаптылықта болады. 16-тарау. ҚОРҒАНШЫЛЫҚТЫ НЕМЕСЕ ҚАМҚОРШЫЛЫҚТЫ БЕЛГІЛЕУ ТӘРТІБІ 119-бап. Қорғаншылық немесе қамқоршылық белгіленетін адамдар 1. Жетім балаларды, ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларды күтіп-бағу, тәрбиелеу және оқыту мақсатында, сондай-ақ олардың мүлiктiк және жеке мүлiктiк емес құқықтары мен мүдделерiн қорғау үшiн оларға қорғаншылық немесе қамқоршылық белгiленедi. 2. Сондай-ақ, әрекетке қабiлетсiз немесе әрекет қабiлетi шектеулі кәмелетке толған адамдардың мүлiктiк және жеке мүлiктiк емес құқықтары мен мүдделерiн қорғау үшiн қорғаншылық немесе қамқоршылық белгiленедi. 3. Бұл мән-жайлар балалардың мүдделеріне сай келетін жағдайларды қоспағанда, бір отбасында тәрбиеленген бірге туған ағалы-інілер мен апалы-сіңлілерді әртүрлі адамдардың қорғаншылыққа немесе қамқоршылыққа алуына жол берілмейді. 120-бап. Мемлекеттің қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функциялары 1. Мемлекет кәмелетке толмағандарға және әрекетке қабілетсіз немесе әрекетке қабілеті шектеулі кәмелетке толған адамдарға қатысты қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі өз функцияларын жергілікті атқарушы органдар арқылы жүзеге асырады. 2. Мемлекеттік органдардың және ұйымдардың кәмелетке толмағандарға қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі қызметін үйлестіруді және өзара іс-қимылын ұйымдастыруды Қазақстан Республикасының балалардың құқықтарын қорғау саласындағы уәкілетті органы жүзеге асырады. 3. Мемлекеттің қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функциялары Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайтын тәртіппен жүзеге асырылады. Ескерту. 120-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 13.06.2013 N 102-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен. 121-бап. Қорғаншылықты немесе қамқоршылықты белгілеу 1. Қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органдар қорғаншылыққа немесе қамқоршылыққа мұқтаж адамның тұрғылықты жерi бойынша не қамқорлыққа жататын мүліктің орналасқан жері бойынша қорғаншылық немесе қамқоршылық белгiлейдi. Жекелеген жағдайларда қорғаншылық немесе қамқоршылық қорғаншының немесе қамқоршының тұрғылықты жерi бойынша белгiленуi мүмкiн. 2. Адамды әрекетке қабiлетсiз немесе әрекет қабiлетi шектеулі деп тану туралы шешiм заңды күшiне енген кезден бастап үш күн iшiнде сот оған қорғаншылық немесе қамқоршылық белгiлеу үшiн бұл туралы сол адамның тұрғылықты жерi бойынша қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органға хабарлауға мiндеттi. 3. Адамға қорғаншылықты немесе қамқоршылықты немесе мүлікке қорғаншылықты белгiлеу қажеттiгi туралы тиiстi органдарға белгiлi болған кезден бастап жиырма жұмыс күні iшiнде қорғаншылық немесе қамқоршылық белгiленедi. ЗҚАИ-ның ескертпесі! 4-тармақ жаңа редакцияда көзделген - ҚР 29.06.2020 № 351-VI Заңымен (01.07.2021 бастап қолданысқа енгізіледі). 4. Қорғаншы немесе қамқоршы тағайындауға мүдделi адамдар сот тәртiбiмен шағым жасауы мүмкiн. Ескерту. 121-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 25.11.2019 № 272-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі). 122-бап. Қорғаншылар немесе қамқоршылар 1. Мыналарды: 1) сот әрекетке қабiлетсiз немесе әрекет қабiлетi шектеулі деп таныған адамдарды; 2) сот ата-ана құқықтарынан айырған немесе сот ата-ана құқықтарын шектеген адамдарды; 3) өзiне Қазақстан Республикасының заңында жүктелген мiндеттердi тиiсiнше орындамағаны үшiн қорғаншы немесе қамқоршы мiндеттерінен шеттетiлген адамдарды; 4) егер сот олардың кiнәсi бойынша бала асырап алудың күшiн жойса, бұрынғы бала асырап алушыларды; 5) денсаулық жағдайына байланысты қорғаншы немесе қамқоршы мiндеттерін жүзеге асыра алмайтын адамдарды; 6) тұрақты тұратын жері жоқ адамдарды; 7) қорғаншылықты (қамқоршылықты) белгілеу кезінде қасақана қылмыс жасағаны үшін жойылмаған немесе алынбаған сотталғандығы бар адамдарды, сондай-ақ осы тармақтың 12) тармақшасында аталған адамдарды; 8) азаматтығы жоқ адамдарды; 9) анасының қайтыс болуына немесе оның ата-ана құқығынан айырылуына байланысты баланың кемінде үш жыл іс жүзінде тәрбиелену жағдайларын қоспағанда, тіркелген некеде (ерлі-зайыптылықта) тұрмайтын еркек жынысты адамдарды; 10) қорғаншылықты немесе қамқоршылықты белгілеу кезінде қамқорлыққа алынушыны Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген ең төмен күнкөріс деңгейімен қамтамасыз ететін табысы жоқ адамдарды; 11) наркологиялық немесе психоневрологиялық диспансерлерде есепте тұратын адамдарды; 12) адам өлтіру, денсаулыққа қасақана зиян келтіру, халық денсаулығына және имандылыққа, жыныстық тиіспеушілікке қарсы қылмыстық құқық бұзушылықтары, экстремистік немесе террористік қылмыстары, адам саудасы үшін сотталғандығы бар немесе болған, қылмыстық қудалауға ұшырап отырған немесе ұшыраған адамдарды (өздеріне қатысты қылмыстық қудалау Қазақстан Республикасы Қылмыстық-процестік кодексінің 35-бабы бірінші бөлігінің 1) және 2) тармақшалары негізінде тоқтатылған адамдарды қоспағанда); 13) Қазақстан Республикасының аумағында тұрақты тұратын, осы Кодекстің 91-бабының 4-тармағында белгіленген тәртіппен психологиялық даярлықтан өтпеген Қазақстан Республикасының азаматтарын (баланың жақын туыстарын қоспағанда) қоспағанда, кәмелетке толған адамдар ғана қорғаншылар немесе қамқоршылар бола алады. 2. Қорғаншы немесе қамқоршы тек қана оның келiсiмiмен тағайындалуы мүмкiн. Егер бұл қамқорлыққа алынушының мүдделерiне қайшы келмесе, жұбайы, ата-аналары, туыстары немесе қамқорлыққа алынушыға жақын басқа да адамдар қорғаншы немесе қамқоршы болып тағайындалуда басым құқыққа ие болады. Егер қамқорлыққа алынушылардың мүдделерiнiң арасында қайшылықтар болмаса, бiрнеше адам үшін бiр қорғаншы немесе қамқоршы тағайындауға жол берiледi. 3. Әрекетке қабiлеттi және ата-ана құқықтарынан айрылмаған, бiрақ олардың тәрбиесін жүзеге асыра алмайтын ата-аналардың кәмелетке толмаған балаларына қорғаншы немесе қамқоршы тағайындау кезінде, қорғаншылар немесе қамқоршылар ата-аналардың тiлегi ескерiле отырып тағайындалады. Балаға қорғаншы немесе қамқоршы тағайындау кезiнде қорғаншының немесе қамқоршының адамгершiлiк және өзге де жеке қасиеттерi, оның қорғаншылық немесе қамқоршылық мiндеттерiн орындауға қабiлетi, қорғаншы немесе қамқоршы мен баланың арасындағы қатынастар, қорғаншының немесе қамқоршының отбасы мүшелерiнiң балаға көзқарасы, сондай-ақ, егер бұл мүмкiн болса, баланың өз тiлегi ескерiледi. Егер кәмелетке толмаған балаға қорғаншы немесе қамқоршы болып тағайындалатын адам некеде тұрса (ерлі-зайыпты болса), оның жұбайының келiсiмi талап етiледi. 4. Қорғаншылыққа немесе қамқоршылыққа мұқтаж және тиiстi білім беру, медициналық ұйымдардағы, халықты әлеуметтiк қорғау ұйымдарындағы адамдардың қорғаншылары немесе қамқоршылары осы ұйымдардың әкiмшiлiктері болып табылады. Қорғаншының немесе қамқоршының мұндай ұйымға баланы уақытша орналастыруы қорғаншының немесе қамқоршының осы балаға қатысты құқықтары мен мiндеттерiн тоқтатпайды. 5. Қорғаншылар немесе қамқоршылар кез келген адамдарға қатысты, оның iшiнде сотта өкiлеттiктерін арнайы растамастан, өз қамқорлығына алынғандардың құқықтары мен мүдделерiн қорғайды. Ескерту. 122-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 09.04.2016 № 501-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 27.12.2019 № 292-VІ (01.07.2020 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен. 17-тарау. ҚОРҒАНШЫЛАРДЫҢ НЕМЕСЕ ҚАМҚОРШЫЛАРДЫҢ ЖӘНЕ ҚАМҚОРЛЫҚҚА АЛЫНҒАНДАРДЫҢ ҚҰҚЫҚТЫҚ ЖАҒДАЙЫ 123-бап. Қорғаншылықтағы немесе қамқоршылықтағы адамдардың құқықтары Осы Кодекстің 60-62 және 67-баптарында көзделген құқықтармен қатар, қорғаншылықтағы немесе қамқоршылықтағы адамдардың сондай-ақ: 1) өздерінің адамдық қадыр-қасиеттерінің құрметтелуіне; 2) қорғаншы немесе қамқоршы тарапынан қамқорлық жасалуына; 3) осы Кодекстің 126-бабының 4-тармағында көзделген жағдайларды қоспағанда, онымен бірге тұруға; 4) өздеріне тиесілі алиментке, жәрдемақыға және басқа да әлеуметтік төлемдерге; 5) тұрғын үйге меншік құқығын немесе тұрғын үйді пайдалану құқығын сақтауға; 6) қорғаншы немесе қамқоршы тарапынан жасалатын қиянаттан қорғалуға; 7) қорғаншының немесе қамқоршының отбасында тәрбиеленуге; 8) өздеріне күтіп-бағу, тәрбиелеу, білім алу және жан-жақты даму үшін жағдайлардың қамтамасыз етілуіне; 9) тұрғын үйі болмаған жағдайда оны Қазақстан Республикасының тұрғын үй заңнамасына сәйкес алуға құқықтары бар. 124-бап. Жетім балалардың, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған және білім беру, медициналық ұйымдардағы және басқа да ұйымдардағы балалардың құқықтары 1. Осы Кодекстің 60-62 және 67-баптарында көзделген құқықтармен қатар, жетім балалардың, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған және білім беру, медициналық ұйымдардағы және басқа да ұйымдардағы балалардың сондай-ақ: 1) күтіп-бағуға, тәрбиеленуге, білім алуға, жан-жақты дамуға, өздерінің адамгершілік қадыр-қасиеттерінің құрметтелуіне, өз мүдделерінің қамтамасыз етілуіне; 2) өздеріне тиесілі алиментке, жәрдемақыға және басқа да әлеуметтік төлемдерге; 3) тұрғын үйге меншік құқығын немесе оны пайдалану құқығын сақтауға, ал тұрғын үйі болмаған жағдайда, оны Қазақстан Республикасының тұрғын үй заңнамасына сәйкес алуға; 4) жергілікті атқарушы органдар жүзеге асыратын жұмысқа орналасуда жәрдем көрсетілуіне құқықтары бар. 2. Осы ұйымдар түлектерінің құқықтарын қорғау қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органдарға жүктеледі. 125-бап. Қорғаншылардың немесе қамқоршылардың өз міндеттерін атқаруы 1. Қорғаншылар заң жүзiнде қамқорлыққа алынушылардың өкiлдерi болып табылады және олардың атынан және олардың мүддесінде барлық қажеттi мәмiлелердi жасайды. 2. Қамқоршылар өздерiнiң қамқоршылығындағы адамдардың өз бетiнше жасауға құқығы жоқ мәмiлелердi жасауға келiсiм бередi, қамқорлыққа алынушыларға өз құқықтарын жүзеге асыруына және мiндеттерiн атқаруына жәрдем көрсетедi, сондай-ақ оларды үшiншi тұлғалардың тарапынан жасалатын қиянаттардан қорғайды. Қорғаншы немесе қамқоршы қамқорлыққа алынушыларды өз есебiнен күтіп-бағуға мiндеттi емес. Қамқорлыққа алынушыны күтіп-бағу қамқорлыққа алынушының алатын жалақысы, алиментi және басқа да әлеуметтiк төлемдерi есебiнен, сондай-ақ оған тиесiлi мүлiктің есебiнен жүзеге асырылады. Қамқорлыққа алынушыны күтіп-бағуға жеткiлiктi қаражат болмаған кезде, қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органдар оны күтіп-бағуға жәрдемақы тағайындайды. Қорғаншыларға немесе қамқоршыларға жетім баланы (жетім балаларды) және ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған баланы (балаларды) күтіп-бағуға жәрдемақы тағайындау тәртібін және төлеу мөлшерін Қазақстан Республикасының Үкіметі айқындайды. 3. Қорғаншылар немесе қамқоршылар өздерiнiң қамқорлығына алынғандарды күтіп-бағу, олардың күтімі мен емделуiн қамтамасыз ету, олардың құқықтары мен мүдделерiн қорғау жөнінде қамқорлық жасауға мiндеттi. Көрсетілген мiндеттер сот әрекет қабiлетi шектеулі деп таныған кәмелетке толған адамдардың және әрекетке толық қабілетті деп жарияланған кәмелетке толмағандардың қамқоршыларына жүктелмейдi. 4. Егер адам әрекетке қабілетсіз немесе әрекет қабілеті шектеулі деп танылған негіздер жойылса, қорғаншы немесе қамқоршы қамқорлыққа алынушыны әрекетке қабілетті деп тану туралы сотқа өтініш беруге міндетті. 126-бап. Баланың қорғаншысының немесе қамқоршысының құқықтары мен міндеттері 1. Баланың қорғаншысы немесе қамқоршысы қорғаншылықтағы немесе қамқоршылықтағы баланы тәрбиелеуге, оның денсаулығына, дене бітімі, психикалық, адамгершiлiк және рухани жағынан дамуына қамқорлық жасауға мiндеттi. Көрсетілген міндеттер сот тәртібімен әрекет қабілеті шектелген кәмелетке толған адамдардың қамқоршыларына жүктелмейді. Қорғаншы немесе қамқоршы баланың пiкiрi мен қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органның ұсынымдарын ескере отырып, сондай-ақ осы Кодекстің 72-бабында көзделген талаптар сақталған жағдайда, қорғаншылықтағы немесе қамқоршылықтағы баланы тәрбиелеудiң тәсілдерін өз бетінше айқындауға құқылы. Қорғаншы немесе қамқоршы баланың пiкiрiн ескере отырып, баланың бiлiм алу ұйымын және оқу нысанын таңдауға құқығы бар және баланың міндетті орта бiлiм алуын қамтамасыз етуге мiндеттi. 2. Қорғаншы немесе қамқоршы қорғаншылықтағы немесе қамқоршылықтағы баланы өздерiнде заңды негiздерсiз ұстап отырған кез келген адамдардан, оның iшiнде баланың жақын туыстарынан қайтарып алуды сот арқылы талап етуге құқылы. 3. Мұндай араласу баланың мүдделерiне сай келмейтін жағдайларды қоспағанда, қорғаншы немесе қамқоршы баланың өз ата-аналарымен және басқа да жақын туыстарымен араласуына кедергі келтіруге құқылы емес. 4. Қамқорлыққа алынушылар білім беру ұйымында немесе медициналық ұйымда тәрбиеленуде немесе емделуде болған жағдайларды қоспағанда, кәмелетке толмағандардың қорғаншылары немесе қамқоршылары өздерiнің қамқорлығына алғандармен бiрге тұруға мiндеттi. Бұл қамқорлыққа алынушының тәрбиесiне және оның құқықтары мен мүдделерiн қорғауға қолайсыздық туғызбайтын болса, қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органның рұқсатымен қамқоршының он алты жасқа толған қамқорлыққа алынушыдан бөлек тұруына жол берiледi. Қорғаншылар немесе қамқоршылар қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органдарға тұрғылықты жерiнiң өзгергенi туралы хабарлауға мiндеттi. 5. Қорғаншы кемiнде алты айда бiр рет қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органға қамқорлыққа алынушының денсаулық жағдайы туралы және оны тәрбиелеу жөнiндегi, сондай-ақ оның мүлкiн басқару жөнiндегi жұмыс туралы есептер беруге мiндеттi. 127-бап. Әрекетке қабілетті азаматтарды қамқоршылыққа алу 1. Денсаулық жағдайына байланысты өз құқығын жүзеге асыра алмайтын және қорғай алмайтын және мiндеттерiн орындай алмайтын әрекетке қабiлеттi кәмелетке толған адамның өтiнiшi бойынша оған қамқоршылық белгiленуi мүмкiн. 2. Қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын орган әрекетке қабiлеттi кәмелетке толған адамның келiсiмiмен ғана оған қамқоршы тағайындауы мүмкiн. 3. Әрекетке қабiлеттi кәмелетке толған қамқорлыққа алынушыға тиесiлi мүлiкке билiк етудi қамқоршы қамқорлыққа алынушымен жасалған тапсырма шарты немесе мүлiктi сенiмгерлікпен басқару негiзiнде жүзеге асырады. Қамқоршы қамқорлыққа алынушыны күтіп-бағуға және оның тұрмыстық қажеттерiн қанағаттандыруға бағытталған тұрмыстық және өзге де мәмiлелердi жасасуды қамқорлыққа алынушының келiсiмiмен жүзеге асырады. 4. Әрекетке қабiлеттi кәмелетке толған адамның талап етуі бойынша оны қамқоршылыққа алу тоқтатылуы мүмкiн. Қамқоршылыққа алынған адамның қамқоршысы осы Кодекстің 129-бабында көзделген жағдайларда өзiне жүктелген мiндеттердi орындаудан босатылады. 128-бап. Қамқорлыққа алынушының мүлкіне билік ету 1. Қамқорлыққа алынушының өз бетінше билiк етуге құқығы бар табыстарын қоспағанда, қамқорлыққа алынған адамның табыстарын, оның iшiнде қамқорлыққа алынушының мүлкiн басқарудан түскен оған тиесілі табыстарды тек қана қамқорлыққа алынушының мүддесінде және қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органның алдын ала рұқсатымен қорғаншы немесе қамқоршы жұмсайды. Қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органның алдын ала рұқсатынсыз, қорғаншы немесе қамқоршы қамқорлыққа алынушының табысы ретiнде оған тиесiлi, қамқорлыққа алынушыны күтіп-бағу үшiн қажеттi сома есебiнен ең төмен күнкөріс шегінде шығыстар шығаруға құқылы. Жетім балалар, ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балалар ұйымдарының басшылары тәрбиеленушілердің алименттен, жәрдемақылардан түскен қаражаттарын және басқа да әлеуметтік төлемдерін банк шоттарынан алуға құқығы жоқ. 2. Қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органның алдын ала рұқсатынсыз қорғаншы қамқорлыққа алынушының мүлкін иеліктен шығару, оның ішінде айырбастау немесе сыйға тарту жөніндегі мәмілелерді жасасуға немесе оның атынан кепілгерлік, осы мүлікті жалға (жалдауға), өтеусіз пайдалануға беру немесе кепілге салу шартын, қамқорлыққа алынушының заң бойынша және өсиет бойынша мұрагерлікпен тиесілі құқықтарынан бас тартуына, оның мүлкін бөлуге немесе одан үлесті бөліп алуға әкеп соғатын мәмілелерді жасасуға, сондай-ақ қамқорлыққа алынушының мүлкін азайтуға әкеп соғатын кез келген мәмілелерді жасасуға, ал қамқоршы оларды жасасуға келісім беруге құқылы емес. Қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын орган көрсетілген мәмiлелердің нәтижесiнде қорғаншы алған қаражаттың қалай жұмсалуға тиiс екенiн айқындайды. Қамқорлыққа алынушының мүлкiн басқару тәртiбi Қазақстан Республикасының заңнамасында айқындалады. 3. Мүлiктi қамқорлыққа алынушыға сый ретiнде немесе өтеусіз пайдалануға берудi қоспағанда, қорғаншының немесе қамқоршының, олардың жұбайлары мен жақын туыстарының қамқорлыққа алынушымен мәмiлелер жасасуға, сондай-ақ мәмiлелер жасасу немесе қамқорлыққа алынушы мен қорғаншы немесе қамқоршының жұбайы және олардың жақын туыстары арасында сот iстерiн жүргiзу кезінде қамқорлыққа алынушының атынан өкiлдiк етуге құқылы емес. Қамқорлыққа алынушының қорғаншыға немесе қамқоршыға, оның жұбайына немесе туыстарына осы адам қорғаншы немесе қамқоршы болып тағайындалғанға дейін туындаған борыштары қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органның рұқсатымен төленедi. 129-бап. Қорғаншыларды немесе қамқоршыларды өз міндеттерін атқарудан босату және шеттету 1. Кәмелетке толмаған қамқорлыққа алынушы оның ата-аналарына немесе оны асырап алушыларға қайтарылған жағдайларда, қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын орган қорғаншыны немесе қамқоршыны өз мiндеттерiн атқарудан босатады. Қамқорлыққа алынушы тиісті білім беру ұйымына, медициналық және медициналық-әлеуметтік ұйымға немесе басқа да арнайы ұйымға орналастырылған кезде, егер бұл қамқорлыққа алынушының мүдделерiне қайшы келмесе, қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын орган бұрын тағайындалған қорғаншыны немесе қамқоршыны өз мiндеттерiн атқарудан босатады. 2. Қорғаншы немесе қамқоршы дәлелдi себептер болған кезде (науқастануы, мүлiктiк жағдайының өзгеруi, қамқорлыққа алынушымен өзара түсiнiстіктің болмауы және басқалары) өз өтiнiшi бойынша немесе қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органның бастамасы бойынша өз мiндеттерiн атқарудан босатылады. 3. Қорғаншының немесе қамқоршының өз міндеттерін тиісінше атқармауына, оның ішінде қорғаншылықты немесе қамқоршылықты жеке басының мақсаттарына пайдалануына не қамқорлыққа алынушыны қадағалаусыз және қажетті көмексіз қалдыруына тыйым салынады. Осы тармақтың бірінші бөлігінде көзделген жағдайларда, қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын орган қорғаншыны немесе қамқоршыны осы міндеттерді атқарудан шеттетуге және қажетті шаралар қолдануға міндетті. 130-бап. Қорғаншылықты немесе қамқоршылықты тоқтату 1. Қамқорлыққа алынушыны әрекетке қабiлеттi деп тану немесе қорғаншының немесе қамқоршының не қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органның өтініші бойынша оның әрекет қабiлетi шектелуiнiң күшiн жою туралы сот шешiм шығарған жағдайларда кәмелетке толған адамдарға қорғаншылық немесе қамқоршылық тоқтатылады. 2. Қамқорлыққа алынған жас бала он төрт жасқа толған соң оған қорғаншылық тоқтатылады, ал қорғаншылық мiндетiн жүзеге асырған адам бұл туралы қосымша шешiмсiз кәмелетке толмаған баланың қамқоршысы болады. 3. Қамқорлыққа алынушы он сегiз жасқа толған соң, сондай-ақ ол некеге отырған (ерлі-зайыпты болған) кезде кәмелетке толмаған балаға қамқоршылық ерекше рұқсатсыз-ақ тоқтатылады. ЗҚАИ-ның ескертпесі! 131-бап жаңа редакцияда көзделген - ҚР 29.06.2020 № 351-VI Заңымен (01.07.2021 бастап қолданысқа енгізіледі). 131-бап. Қорғаншылардың немесе қамқоршылардың іс-әрекеттеріне шағым жасау Қамқорлыққа алынушының мүддесінде оның тұрғылықты жері бойынша қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органда не сотта қорғаншылардың немесе қамқоршылардың іс-әрекеттеріне шағым жасалуы мүмкін. ЗҚАИ-ның ескертпесі! 132-бап жаңа редакцияда көзделген - ҚР 29.06.2020 № 351-VI Заңымен (01.07.2021 бастап қолданысқа енгізіледі). 132-бап. Қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органның шешімдеріне шағым жасау Мүдделі тұлғалар барлық мәселелер бойынша қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органдардың шешімдеріне сот тәртібімен шағым жасауы мүмкін. 17-1-тарау. Баланы қабылдайтын отбасы Ескерту. 4-бөлім 17-1-тараумен толықтырылды - ҚР 09.04.2016 № 501-V Заңымен (01.01.2017 бастап қолданысқа енгізіледі). 132-1-бап. Баланы қабылдайтын отбасы 1. Баланы қабылдайтын ата-аналардың, жетім балалардың, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балалардың тұратын жері бойынша қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын орган мен білім беру ұйымы арасында жасалған жетім балаларды, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды баланы қабылдайтын отбасына беру туралы шарт жетім балаларды, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды баланы қабылдайтын отбасына беруге негіз болып табылады. Аға-інілер мен апа-сіңлілерді (қарындастарды) қоспағанда, баланы қабылдайтын отбасы тәрбиелеуге кемінде төрт және оннан аспайтын жетім баланы, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған баланы қабылдай алады. 2. Баланы қабылдайтын отбасылар туралы ережені Қазақстан Республикасының балалардың құқықтарын қорғау саласындағы уәкілетті органы бекітеді. 132-2-бап. Жетім балаларды, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды баланы қабылдайтын отбасына беру туралы шарт 1. Жетім балаларды, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды баланы қабылдайтын отбасына беру туралы шартта жетім балаларды, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды күтіп-бағу, тәрбиелеу және оларға білім беру жағдайлары, баланы қабылдайтын ата-аналардың құқықтары мен міндеттері, қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын орган мен жетім балалар, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балалар болған білім беру ұйымының баланы қабылдайтын ата-аналарға қатысты міндеттері, сондай-ақ осындай шартты тоқтатудың негіздері мен салдарлары көзделуге тиіс. Жетім балалар, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балалар баланы қабылдайтын ата-аналарға көрсетілген шартта көзделген мерзімге тәрбиелеуге беріледі. Баланы қабылдайтын отбасына берілген әрбір жетім балаға, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаға жеке шарт жасалады. Жетім балаларды, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды баланы қабылдайтын отбасына беру туралы шарттың мерзімі аяқталған жағдайда, оның отбасында болу мерзімін ұзарту жаңа шарттың негізінде жүргізіледі. 2. Баланы қабылдайтын ата-аналарға еңбекақы және ақшалай төлемдер төлеу тәртібі мен мөлшері Қазақстан Республикасының заңнамасында айқындалады. 3. Жетім балаларды, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды баланы қабылдайтын ата-аналарға беру туралы шартты мерзімінен бұрын бұзу: 1) дәлелді себептер (ауруы, отбасылық немесе материалдық жағдайының өзгеруі, баламен өзара түсіністіктің болмауы, балалар арасындағы жанжалды қатынастар және басқалар) болған кезде баланы қабылдайтын ата-аналардың бастамасы бойынша; 2) жетім балаларды, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды күтіп-бағу, тәрбиелеу және оларға білім беру үшін қолайсыз жағдайлар туындаған кезде қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органның немесе жетім балалар, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балалар болған білім беру ұйымының бастамасы бойынша; 3) бала ата-аналарына қайтарылған, туыстарына берілген немесе бала асырап алынған жағдайларда мүмкін болады. 132-3-бап. Баланы қабылдайтын ата-аналар 1. Баланы қабылдайтын ата-аналар тәрбиелеуге қабылданған жетім балаларға, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларға қатысты қорғаншылар мен қамқоршылар сияқты дәл сондай құқықтар мен міндеттерді иеленеді. Оларға осы Кодекстің 122-бабының 1-тармағында көзделген талаптар қойылады. 2. Жетім балаларды, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды күтіп-бағу, тәрбиелеу және оларға білім беру үшін қолайлы жағдайлар жасау үшін баланы қабылдайтын ата-аналардың меншік құқығында әр адамға кемiнде он бес шаршы метр мөлшерінде жеке тұрғынжайы немесе пайдалану құқығымен тұрғынжайы болуға тиіс. 3. Баланы қабылдайтын ата-аналар алты айда бір реттен сиретпей жетім балалар, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балалар болған білім беру ұйымдарына жетім балалардың, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балалардың денсаулық жағдайы туралы және оларды тәрбилеу жөніндегі жұмыс туралы есептерді, қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органдарға жетім балаларды, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды күтіп-бағуға бөлінген қаражатты жұмсау туралы, сондай-ақ олардың мүлкін басқару жөніндегі есепті ұсынуға міндетті. 132-4-бап. Баланы қабылдайтын отбасына берілетін жетім балалар, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балалар 1. Жетім балаларды, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды баланы қабылдайтын отбасына беру туралы шарт бойынша беру үшін оларды алдын ала таңдауды жетім балалар, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балалар болатын білім беру ұйымымен және қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органмен келісу бойынша жетім балаларды, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды өз отбасына тәрбиелеуге қабылдауға тілек білдірген адамдар жүзеге асырады. Балалардың мүдделеріне сай келетін және балалар өзінің туыстық қатынасы туралы білмейтін, бірге тұрмаған және бірге тәрбиеленбеген жағдайларды қоспағанда, аға-інілер мен апа-сіңлілерді (қарындастарды) ажыратуға жол берілмейді. 2. Жетім балаларды, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды баланы қабылдайтын ата-аналарға беру олардың пікірлері ескеріле отырып жүзеге асырылады. Он жасқа толған жетім балалар, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балалар өздерінің келісімдерімен ғана берілуі мүмкін. 3. Жетім балаларды, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды беру кезінде баланы қабылдайтын ата-аналардың имандылық және өзге де жеке қасиеттері, баланы қабылдайтын ата-аналардың міндеттерін орындауға олардың қабілеттілігі, баланы қабылдайтын ата-аналар мен жетім балалар, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балалар арасындағы қарым-қатынастар ескеріледі. 4. Баланы қабылдайтын ата-аналарға берілген жетім балалар, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балалар өздеріне тиесілі алименттерге, бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорынан және ерікті жинақтаушы зейнетақы қорларынан төленетін ата-аналарының зейнетақы төлемдеріне, жәрдемақыларға және басқа да әлеуметтік төлемдерге құқығын, сондай-ақ тұрғынжайға меншік құқығын немесе тұрғынжайды пайдалану құқығын сақтайды. Тұрғынжай болмаған кезде баланы қабылдайтын ата-аналарға берілген жетім балалардың, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балалардың Қазақстан Республикасының тұрғын үй заңнамасына сәйкес оларға тұрғынжай берілуіне құқығы бар. Жетім балаларға, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларға тиесілі ақшалай қаражатты және басқа да мүлікті сақтау жетім балаларды, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды баланы қабылдайтын ата-аналарға беру туралы шарттың қолданылу уақытында баланы қабылдайтын ата-аналарға жүктеледі. Баланы қабылдайтын ата-аналарға берілген жетім балалар, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балалар осы Кодекстің 60, 61, 62 және 67-баптарында көзделген құқықтарды да иеленеді. 132-5-бап. Баланы қабылдайтын ата-аналарға берілген жетім балаларды, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды күтіп-бағуды қаржыландыру Баланы қабылдайтын ата-аналарға берілген жетім балаларды, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды күтіп-бағуды қаржыландыру Қазақстан Республикасының балалардың құқықтарын қорғау саласындағы уәкілетті органы белгілеген тәртіппен және мөлшерде жүзеге асырылады. 18-тарау. ПАТРОНАТ 133-бап. Патронат 1. Патронат нысанындағы қорғаншылық немесе қамқоршылық кәмелетке толмаған жетім балаларға, ата-анасының қамқорлығынсыз қалған, оның ішінде білім беру ұйымдарындағы, медициналық немесе басқа да ұйымдардағы балаларға белгіленеді. 2. Баланы тәрбиелеуге алуға тілек білдірген адам мен қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын орган арасында жасалған баланы патронаттық тәрбиелеуге беру туралы шарт патронаттың туындауына негіз болып табылады. 3. Патронаттық тәрбие туралы ережені Қазақстан Республикасының балалар құқықтарын қорғау саласындағы уәкілетті органы бекітеді. Ескерту. 133-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 29.09.2014 N 239-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi). 134-бап. Баланы патронаттық тәрбиелеуге беру туралы шарт 1. Баланы патронаттық тәрбиелеуге беру туралы шарт баланы күтіп-бағу, тәрбиелеу және білім беру жағдайларын, патронат тәрбиешілердің құқықтары мен міндеттерін, патронат тәрбиешілерге қатысты қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органның міндеттерін, сондай-ақ мұндай шарттың тоқтатылу негіздері мен салдарларын көздеуге тиіс. Бала патронат тәрбиешіге көрсетілген шартта көзделген мерзімге тәрбиелеуге беріледі. Патронаттық тәрбиелеуге берілген әрбір балаға жеке шарт жасалады. Баланы патронаттық тәрбиелеуге беру туралы шарттың мерзімі аяқталған жағдайда, оның отбасында болу мерзімін ұзарту жаңа шарттың негізінде жүргізіледі. 2. Патронат тәрбиешілердің еңбегіне ақы және оларға ақшалай төлем төлеу тәртібі мен мөлшері Қазақстан Республикасының заңнамасымен айқындалады. 3. Баланы патронаттық тәрбиелеуге беру туралы шарт: 1) дәлелді себептері (науқастануы, отбасылық немесе материалдық жағдайының өзгеруі, баламен өзара түсіністіктің болмауы, балалар арасындағы жанжалдар және басқалар) болған кезде патронат тәрбиешілердің бастамасы бойынша; 2) баланы күтіп-бағу, тәрбиелеу және білім беру үшін қолайсыз жағдайлар туындаған кезде қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органның бастамасы бойынша; 3) бала ата-анасына қайтарылған, туыстарына берілген немесе бала асырап алынған жағдайларда мерзімінен бұрын бұзылуы мүмкін. 135-бап. Патронат тәрбиешілер 1. Патронат тәрбиешілердің тәрбиелеуге қабылдап алынған балаға қатысы бойынша қорғаншылар мен қамқоршылар сияқты құқықтары мен міндеттері болады. Оларға осы Кодекстің 122-бабында көзделген талаптар қойылады. 2. Патронат тәрбиешілерді іріктеуді қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органдар Қазақстан Республикасының балалардың құқықтарын қорғау саласындағы уәкілетті орган бекіткен патронат тәрбиешілерге қойылатын талаптар туралы қағидаларға сәйкес жүргізеді. 136-бап. Патронат белгіленетін бала 1. Баланы патронаттық тәрбиелеуге беру туралы шарт бойынша беру үшін оны алдын ала таңдауды қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органмен және баланы күтіп-бағатын ұйым әкімшілігінің келісімі бойынша баланы отбасына қабылдауға тілек білдірген адамдар жүзеге асырады. Ағалы-інілерді, апалы-сіңлілерді ажыратуға, бұл балалардың мүдделеріне сай келетін және балалар өздерінің туыстығы туралы білмеген, бірге тұрмаған және бірге тәрбиеленбеген жағдайларды қоспағанда, жол берілмейді. 2. Баланы патронат тәрбиешілерге беру оның пікірі ескеріле отырып, жүзеге асырылады. Он жасқа толған бала оның келісімімен ғана берілуі мүмкін. 3. Патронат тәрбиешілерге берілген бала өзіне тиесілі алименттерге, бірыңғай жинақтаушы зейнетақы қорынан және ерікті жинақтаушы зейнетақы қорларынан төленетін ата-аналарының зейнетақы төлемдеріне, жәрдемақыларға және басқа да әлеуметтік төлемдерге құқығын, сондай-ақ тұрғын жайға меншік құқығын немесе тұрғын жайды пайдалану құқығын сақтайды. Патронат тәрбиешілерге берілген баланың тұрғын жайы болмаған кезде Қазақстан Республикасының тұрғын үй заңнамасына сәйкес оған тұрғын жай берілуіне құқығы бар. Тәрбиеленушіге тиесілі ақшалай қаражатты және басқа да мүлікті сақтау баланы патронаттық тәрбиелеуге беру туралы шарттың қолданылу уақытына патронат тәрбиешіге жүктеледі. Патронат тәрбиешілерге берілген бала осы Кодекстің 60-62 және 67-баптарында көзделген құқықтарға да ие болады. Ескерту. 136-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 21.06.2013 N 106-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен. 137-бап. Патронат тәрбиешілерге берілген баланы күтіп-бағу 1. Патронат тәрбиешілерге берілген әрбір баланы күтіп-бағуға Қазақстан Республикасының Үкіметі белгілеген тәртіппен және мөлшерде ай сайын ақшалай қаражат төленеді. 2. Қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын орган патронат тәрбиешілерге қажетті көмек көрсетуге, баланың өмірі мен тәрбиесіне қалыпты жағдай жасауға жәрдемдесуге міндетті, сондай-ақ патронат тәрбиешілерге жүктелген баланы күтіп-бағу, тәрбиелеу және білім беру жөніндегі міндеттердің орындалуын бақылауды жүзеге асыруға міндетті. 18-1-тарау. Бала қонақтайтын отбасы Ескерту. 4-бөлім 18-1-тараумен толықтырылды - ҚР 09.04.2016 № 501-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі). 137-1-бап. Бала қонақтайтын отбасы Баланы қонақтайтын отбасына қабылдауға тілек білдірген адамдар және бала тұрып жатқан ұйым, баланың тұрғылықты жері бойынша қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын орган арасында жасалған, баланы қонақтайтын отбасына беру туралы шарт баланы қонақтайтын отбасына беруге негіз болып табылады. Бала қонақтайтын отбасы бірнеше жетім баланы, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған баланы қабылдай алады. 2. Бала қонақтайтын отбасы туралы ережені Қазақстан Республикасының балалардың құқықтарын қорғау саласындағы уәкілетті органы бекітеді. 137-2-бап. Баланы қонақтайтын отбасына беру туралы шарт 1. Баланы қонақтайтын отбасына беру туралы шартта баланы күтіп-бағу және тәрбиелеу шарттары, баланы қонақтайтын отбасына қабылдаған адамдардың құқықтары мен міндеттері, қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органның, бала тұрып жатқан ұйымның міндеттері, сондай-ақ мұндай шартты тоқтату негіздері мен салдарлары көзделуге тиіс. Бала қонақтайтын отбасына көрсетілген шартта көзделген мерзімге беріледі. Бала қонақтайтын отбасына берілген әрбір балаға бөлек шарт жасалады. 2. Қонақта тәрбиелеу кезінде баланы күтіп-бағуға арналған ақшалай төлем және баланы қонақтайтын отбасына қабылдаған адамның еңбегіне ақы төлеу жүргізілмейді. 3. Баланы қонақтайтын отбасына беру туралы шарт: 1) дәлелді себептері (науқасы, отбасылық немесе материалдық жағдайының өзгеруі, баламен өзара түсіністіктің болмауы, балалар арасында жанжалдар және басқалар) болған кезде бала қонақтайтын отбасына баланы қабылдаған адамдардың бастамасы бойынша; 2) баланы күтіп-бағу мен тәрбиелеу үшін қолайсыз жағдайлар туындаған кезде қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органның, бала тұрып жатқан ұйымның бастамасы бойынша; 3) бала қорғаншылыққа немесе қамқоршылыққа, асырап алған отбасына, патронатқа берілген немесе баланы асырап алған жағдайларда мерзімінен бұрын бұзылуы мүмкін. 137-3-бап. Бала қонақтайтын отбасына баланы қабылдаған адам 1. Бала қонақтайтын отбасына баланы қабылдайтын адамға баланы беру ол Республикалық деректер банкінде тіркелген жағдайда жүзеге асырылады. 2. Бала қонақтайтын отбасына баланы қабылдаған адам оның заңды өкілі болып табылмайды және ол: 1) баланы Қазақстан Республикасының аумағынан тыс жерге әкетуді жүзеге асыруға; 2) баланы медициналық көмек көрсету үшін медициналық ұйымға орналастыру немесе ішкі істер органдарына жеткізу жағдайларынан басқа, баланы үшінші тұлғалардың (жеке және (немесе) заңды тұлғалардың) қадағалауына қалдыруға; 3) бала қонақтайтын отбасына баланы беру туралы шарттың өзге де талаптарын бұзуға құқылы емес. 3. Бала қонақтайтын отбасына баланы қабылдаған адам: 1) бала отбасында уақытша болған кезеңде оның өмірі мен денсаулығы үшін жауапты болуға; 2) бала қонақтайтын отбасына беру туралы шарт мерзімі өткен соң бала тұрып жатқан ұйымға баланы дереу қайтаруға; 3) баланың өміріне және (немесе) денсаулығына қауіп төндіретін жағдайдың туындағаны, баланың науқастанғаны, оның жарақат алғаны, оның медициналық ұйымға немесе ішкі істер органдарына орналастырылғаны туралы жиырма төрт сағат ішінде қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органдарға немесе бала тұрып жатқан ұйымға хабарлауға; 4) Бала қонақтайтын отбасы туралы ереженің өзге де шарттарын сақтауға міндетті. 137-4-бап. Бала қонақтайтын отбасына берілетін бала 1. Шарт бойынша бала қонақтайтын отбасына баланы беру үшін баланы алдын ала таңдауды бала тұрып жатқан білім беру ұйымымен және қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органмен келісу бойынша бала қонақтайтын отбасына қабылдауға тілек білдірген адам жүзеге асырады. Балалардың мүддесіне сай келетін және балалар өзінің туыстық қатынасы туралы білмейтін, бірге тұрмаған және бірге тәрбиеленбеген жағдайларды қоспағанда, аға-iнiлер мен апа-сiңлілердi (қарындастарды) ажыратуға жол берілмейді. 2. Бала қонақтайтын отбасына баланы қабылдауға тілек білдірген адамға баланы беру оның пікірі ескеріле отырып жүзеге асырылады. Он жасқа толған бала оның келісімімен ғана берілуі мүмкін. 5-БӨЛІМ. ОТБАСЫ МҮШЕЛЕРІНІҢ АЛИМЕНТТІК ҚАТЫНАСТАРЫ 19-тарау. АТА-АНАЛАР МЕН БАЛАЛАРДЫҢ АЛИМЕНТТІК МІНДЕТТЕМЕЛЕРІ 138-бап. Ата-аналардың кәмелетке толмаған балаларды күтіп-бағу жөніндегі міндеттері 1. Ата-аналар өздерінің кәмелетке толмаған балаларын күтіп-бағуға міндетті. Кәмелетке толмаған балаларды күтіп-бағудың тәртібі мен нысанын ата-аналар дербес айқындайды. Ата-аналар өздерінің кәмелетке толмаған балаларын, сондай-ақ жалпы орта, техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi бiлiм беру жүйесінде, күндізгі оқу нысаны бойынша жоғары бiлiм беру жүйесiнде оқитын кәмелетке толған балаларын күтіп-бағу туралы келісім (алимент төлеу туралы келісім) жасасуға құқылы. 2. Егер ата-аналар өздерінің кәмелетке толмаған балаларына, сондай-ақ жалпы орта, техникалық және кәсiптiк, орта бiлiмнен кейiнгi бiлiм беру жүйесінде, күндізгі оқу нысаны бойынша жоғары бiлiм беру жүйесiнде оқитын жиырма бір жасқа дейінгі кәмелетке толған балаларына күтіп-бағу қаражатын ерікті түрде бермеген жағдайда, бұл қаражат олардан сот тәртібімен өндіріп алынады. 3. Ата-аналардың алимент төлеу туралы келісімі болмаған кезде, кәмелетке толмаған балаларға күтіп-бағу қаражаты берілмеген кезде және сотқа талап-арыз берілмеген кезде қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын орган кәмелетке толмаған балаларға олардың ата-аналарынан алимент өндіріп алу туралы талап-арыз беруге құқылы. 139-бап. Кәмелетке толмаған балаларды күтіп-бағуға сот тәртібімен өндіріп алынатын алименттің мөлшері 1. Алимент төлеу туралы келісім болмаған кезде сот кәмелетке толмаған балаларға олардың ата-аналарынан алиментті ай сайын мынадай мөлшерде: бір балаға - ата-анасы табысының және (немесе) өзге де кірісінің - төрттен бір бөлігін; екі балаға - үштен бір бөлігін; үш және одан да көп балаға тең жартысын өндіріп алады. 2. Бұл үлестердің мөлшерін сот тараптардың материалдық немесе отбасылық жағдайларын және назар аударарлық өзге де мән-жайларды ескере отырып, кемітуі немесе көбейтуі мүмкін. 140-бап. Кәмелетке толмаған балаларға алимент ұсталатын жалақының және (немесе) өзге де кірістің түрлері Ата-ананың алатын және алимент ұсталатын жалақысы және (немесе) өзге де кірісі түрлерінің тізбесін Қазақстан Республикасының Әділет министрлігі бекітеді. Ескерту. 140-бап жаңа редакцияда - ҚР 29.09.2014 N 239-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi). 141-бап. Тұрақты ақша сомасында балаларға алимент өндіріп алу 1. Ата-аналардың кәмелетке толмаған балаларына алимент төлеу туралы келісімі болмаған кезде және ата-ананың табысына және (немесе) өзге де кірісіне үлестік қатынаста алимент өндіріп алу мүмкін болмаған, қиындық тудырған немесе тараптардың бірінің мүдделерін елеулі түрде бұзатын жағдайларда, сот тұрақты ақша сомасында немесе бір мезгілде үлеспен және тұрақты ақша сомасында ай сайын өндіріп алынатын алимент мөлшерін айқындауға құқылы. Мұндай жағдайларға тұрақты емес, өзгермелі табысы және (немесе) өзге де кірісі бар не, егер ата-ана табысын және (немесе) өзге де кірісін толығымен немесе ішінара заттай алатын ата-аналардан алимент өндіріп алу жатады. 2. Күндізгі оқу нысаны бойынша жалпы орта, техникалық және кәсіптік, орта білімнен кейінгі білім беру жүйесінде, жоғары білім беру жүйесінде оқитын жиырма бір жасқа дейінгі балаларға күтіп-бағу қаражатын өндіріп алу алимент төлеу туралы келісім болмаған кезде сот тәртібімен тұрақты ақша сомасында жүргізіледі. 3. Тұрақты ақша сомасының мөлшерін сот тараптардың материалдық және отбасылық жағдайлары мен басқа да назар аударарлық мән-жайларды ескере отырып, баланың бұрынғы қамтамасыз етілу деңгейін мүмкіндігінше сақтайтын көлемдегі айлық есептік көрсеткіш мөлшерін негізге алып айқындайды. 4. Егер ата-аналардың әрқайсысының қолында балалар қалатын болса, алименттің мөлшері оның біреуінен аз қамтылған екіншісінің пайдасына осы баптың 3-тармағына сәйкес ай сайын өндіріп алынатын және сот айқындайтын тұрақты ақша сомасында белгіленеді. 142-бап. Ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларға алимент өндіріп алу және оны пайдалану Ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларға алимент осы Кодекстің 138-141-баптарына сәйкес өндіріп алынады және балалардың қорғаншысына немесе қамқоршысына немесе олардың патронат тәрбиешілеріне төленеді. Қорғаншылыққа немесе қамқоршылыққа, патронат тәрбиешіге берілген балаларға арналған алимент төлемдерінің сомасы екінші деңгейдегі банктерде ашылған осы балалардың депозиттік шоттарына аударылады. 143-бап. Еңбекке жарамсыз кәмелетке толған балалардың алимент алуға құқығы 1. Еңбекке жарамды ата-аналар өздерінің көмекке мұқтаж, еңбекке жарамсыз кәмелетке толған балаларын күтіп-бағуға міндетті. 2. Алимент төлеу туралы келісім болмаған кезде еңбекке жарамсыз кәмелетке толған балаларға алимент мөлшерін сот алимент төлеу кезіндегі қолданылып жүрген айлық есептік көрсеткіштің еселенген қатынасында, тараптардың материалдық және отбасылық жағдайлары мен басқа да назар аударарлық мүдделерін негізге ала отырып, айқындайды. 144-бап. Ата-аналардың балаларды күтіп-бағуға арналған қосымша шығыстарға қатысуы 1. Алимент төлеу туралы келісім болмаған кезде және ерекше жағдайлар (кәмелетке толмаған балалардың немесе көмекке мұқтаж, еңбекке жарамсыз кәмелетке толған балалардың ауыр науқастануы, мертігуі, оларға бөгде адамның бағып-күтуіне ақы төлеу қажеттігі және басқа да мән-жайлар) болған кезде сот осы мән-жайлардан туындаған қосымша шығыстарды көтеруге қатысуға ата-аналардың әрқайсысын тартуы мүмкін. 2. Егер ата-аналардың қосымша шығыстарды көтеруге қатыстырылу тәртібі және осы шығыстардың мөлшері екіжақты келісім бойынша айқындалмаса, онда сот ата-аналардың, басқа да балалардың материалдық және отбасылық жағдайлары мен тараптардың назар аударарлық мүдделерін негізге ала отырып, ай сайын төленуге тиісті алиментті төлеу кезіндегі айлық есептік көрсеткіштің еселенген қатынасында белгілейді. 3. Сот ата-аналарды нақты шеккен қосымша шығыстарды өтеуге де, балаларды күтіп-бағуға болашақта жасалуға тиіс қосымша шығыстарды өтеуге де қатысуын міндеттеуге құқылы. 145-бап. Кәмелетке толған балалардың ата-аналарын күтіп-бағу жөніндегі міндеттері 1. Еңбекке жарамды кәмелетке толған балалар өздерінің көмекке мұқтаж, еңбекке жарамсыз ата-аналарын күтіп-бағуға және оларға қамқорлық жасауға міндетті. 2. Алимент төлеу туралы келісім болмаған кезде көмекке мұқтаж, еңбекке жарамсыз ата-аналарға алимент олардың еңбекке жарамды кәмелетке толған балаларынан сот тәртібімен өндіріп алынады. 3. Балалардың әрқайсысынан өндіріп алынатын алименттің мөлшерін сот ата-аналары мен балаларының материалдық және отбасылық жағдайлары мен тараптардың басқа да назар аударарлық мүдделерін негізге ала отырып, алимент төлеу кезіндегі айлық есептік көрсеткіштің еселенген қатынасында белгілейді. 4. Алимент мөлшерін айқындау кезінде сот балалардың бәріне, олардың біреуіне немесе бірнешеуіне талап қойылғанына қарамастан, осы ата-ананың еңбекке жарамды кәмелетке толған балаларының бәрін ескеруге құқылы. 5. Егер сот ата-аналардың осы балаларына қатысты ата-аналық міндеттерін орындаудан бұрын жалтарғанын анықтаса, балалар өздерінің көмекке мұқтаж, еңбекке жарамсыз ата-аналарын күтіп-бағу жөніндегі міндеттерінен босатылуы мүмкін. Балалары ата-ана құқықтарынан айырылған ата-аналарына алимент төлеуден босатылады. 6. Кәмелетке толған, асырап алынған балалардың асырап алушыларды күтіп-бағу жөніндегі міндеттері балалардың ата-аналары алдындағы міндеттері сияқты айқындалады. 146-бап. Кәмелетке толған балалардың ата-аналарына жасалған қосымша шығыстарға қатысуы 1. Кәмелетке толған балалар еңбекке жарамсыз ата-аналарына қамқорлық жасамаған кезде және ерекше мән-жайлар (ата-анасының ауыр науқастануы, мертігуі, оны бөгде адамның бағып-күткені үшін ақы төлеу қажеттігі, оны медициналық-әлеуметтік мекемеге орналастыру және басқалары) болған кезде сот кәмелетке толған балаларын осы мән-жайлардан туындаған қосымша шығыстарды көтеруге тартуы мүмкін. 2. Кәмелетке толған балалардың әрқайсысының қосымша шығыстарды көтеру тәртібі мен осы шығыстардың мөлшерін сот осы Кодекстің 145-бабының 3, 4 және 5-тармақтарында белгіленген талаптар сақталған кезде ата-аналар мен балаларының материалдық және отбасылық жағдайларын және тараптардың басқа да назар аударарлық мүдделерін ескере отырып айқындайды. 3. Қосымша шығыстарды көтеру тәртібі мен осы шығыстардың мөлшері тараптардың келісімімен айқындалуы мүмкін, мұндай келісім болмаған жағдайда дау сот тәртібімен шешіледі. 20-тарау. ЕРЛІ-ЗАЙЫПТЫЛАРДЫҢ ЖӘНЕ БҰРЫНҒЫ ЕРЛІ-ЗАЙЫПТЫЛАРДЫҢ АЛИМЕНТТІК МІНДЕТТЕМЕЛЕРІ 147-бап. Ерлі-зайыптылардың бірін-бірі күтіп-бағу жөніндегі міндеттері 1. Ерлі-зайыптылар бірін-бірі материалдық жағынан қолдауға міндетті. 2. Мұндай қолдаудан бас тартқан және ерлі-зайыптылардың арасында алимент төлеу туралы келісім болмаған жағдайда, алимент төлеуге қажетті қаражаты бар екінші жұбайдан: 1) еңбекке жарамсыз мұқтаж жұбайының; 2) жүктілігі кезеңінде және ортақ баласы туған күннен бастап үш жыл бойы зайыбының; 3) ортақ мүгедек баланы он сегіз жасқа толғанға дейін бағып-күтуді жүзеге асырып отырған, сондай-ақ он сегіз жасқа толған соң ортақ мүгедек балаға I-II топтағы мүгедектік белгіленген жағдайда көмекке мұқтаж жұбайының алимент төлеуді сот тәртібімен талап етуге құқығы бар. 148-бап. Бұрынғы жұбайдың неке (ерлі-зайыптылық)бұзылғаннан кейін алимент алуға құқығы 1. Алимент төлеуге қажетті қаражаты бар бұрынғы жұбайынан алимент төлеуді сот тәртібімен талап етуге: 1) жүктілігі кезеңінде және ортақ баласы үш жасқа толғанға дейін бұрынғы зайыбының; 2) ортақ мүгедек баланы он сегіз жасқа толғанға дейін бағып-күтуді жүзеге асырып отырған, сондай-ақ он сегіз жасқа толған соң ортақ мүгедек балаға I-II топтағы мүгедектік белгіленген жағдайда көмекке мұқтаж бұрынғы жұбайының; 3) неке (ерлі-зайыптылық) бұзылғанға дейін еңбекке жарамсыз болып қалған көмекке мұқтаж, еңбекке жарамсыз бұрынғы жұбайының құқығы бар. 2. Алименттің мөлшері және оны неке (ерлі-зайыптылық) бұзылғаннан кейін бұрынғы жұбайына беру тәртібі бұрынғы ерлі-зайыптылардың арасындағы келісіммен айқындалуы не сот айқындауы мүмкін. 149-бап. Ерлі-зайыптылардан және бұрынғы ерлі-зайыптылардан сот тәртібімен өндіріп алынатын алименттің мөлшері Ерлі-зайыптылардың (бұрынғы ерлі-зайыптылардың) арасында алимент төлеу туралы келісім болмаған кезде, жұбайдан (бұрынғы жұбайдан) сот тәртібімен өндіріп алынатын алименттің мөлшерін ерлі-зайыптылардың (бұрынғы ерлі-зайыптылардың) материалдық және отбасылық жағдайларын және тараптардың басқа да назар аударарлық мүдделерін негізге ала отырып, алимент төлеу кезіндегі қолданылып жүрген айлық есептік көрсеткіштің еселенген қатынасында сот айқындайды. 150-бап. Жұбайды екінші жұбайды күтіп-бағу жөніндегі міндеттен босату немесе бұл міндеттің мерзімін шектеу 1. Сот жұбайдың көмекке мұқтаж, еңбекке жарамсыз екінші жұбайды күтіп-бағу міндетінен босатуы немесе некеде тұрған (ерлі-зайыпты болған) кезеңде де, неке бұзылғаннан кейін де бұл міндетті белгілі бір мерзімге: 1) егер көмекке мұқтаж жұбайының еңбекке қабілетсіздігі құмар ойындарға, бәс тігуге, спирттік ішімдіктерге, есірткі, психотроптық заттарға, сол тектестерге салынуы салдарынан немесе оның қасақана қылмыстық құқық бұзушылық жасауы салдарынан басталған; 2) ерлі-зайыптылар некеде (ерлі-зайыптылықта) ұзақ тұрмаған (бес жылға дейін); 3) алимент төлеуді талап ететін жұбай отбасында лайықсыз мінез-құлық көрсеткен жағдайларда шектеуі мүмкін. 2. Бұрынғы жұбайын күтіп-бағу жөніндегі міндет мынадай жағдайларда: 1) күтіп-бағуға құқығы бар жұбай жаңа некеге отырса (ерлі-зайыпты болса); 2) осы Кодекстің 148-бабында көзделген мән-жайлар жойылса, сот шешімімен тоқтатылады. Ескерту. 150-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 03.07.2014 № 227-V (01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі); 02.07.2020 № 356-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен. 21-тарау. ОТБАСЫНЫҢ БАСҚА МҮШЕЛЕРІНІҢ АЛИМЕНТТІК МІНДЕТТЕМЕЛЕРІ 151-бап. Еңбекке жарамды ағалары мен апаларының өздерінің кәмелетке толмаған туған інілері (қарындастары)мен сіңлілерін күтіп-бағу жөніндегі міндеттері Кәмелетке толмаған көмекке мұқтаж інілері (қарындастары) мен сіңлілерінің өз ата-аналарынан күтіп-бағу қаражатын алуға мүмкіндігі болмаған жағдайда, өздерінің алимент төлеуге қажетті қаражаты бар еңбекке жарамды, кәмелетке толған бірге туған ағалары мен апаларынан сот тәртібімен алимент алуға құқығы бар. 152-бап. Атасы мен әжесінің немерелерін күтіп-бағу жөніндегі міндеттері Өздерінің еңбекке жарамды ата-аналарынан, бірге туған кәмелетке толған еңбекке жарамды ағалары мен апаларынан күтіп-бағу қаражатын алуға мүмкіндік болмаған жағдайда, кәмелетке толмаған көмекке мұқтаж немерелердің өздерінің алимент төлеуге қажетті қаражаты бар әжесі мен атасынан сот тәртібімен алимент алуға құқығы бар. 153-бап. Немерелердің атасы мен әжесін күтіп-бағу міндеті Өздерінің кәмелетке толған еңбекке жарамды балаларынан немесе жұбайынан (бұрынғы жұбайынан) күтіп-бағу қаражатын алу мүмкін болмаған жағдайда, көмекке мұқтаж, еңбекке жарамсыз атасы мен әжесі өздерінің алимент төлеуге қажетті қаражаты бар еңбекке жарамды кәмелетке толған немерелерінен сот тәртібімен алимент талап етуге құқылы. 154-бап. Тәрбиеленушілердің өздерін іс жүзінде тәрбиелеген адамдарды күтіп-бағу міндеті 1. Кәмелетке толмаған балаларды іс жүзінде тәрбиелеген және күтіп-баққан еңбекке жарамсыз мұқтаж адамдардың, егер олар өздерінің кәмелетке толған еңбекке жарамды балаларынан немесе немерелерінен не жұбайларынан (бұрынғы жұбайларынан) күтіп-бағу қаражатын ала алмаса, өздерінің кәмелетке толған еңбекке жарамды тәрбиеленушілерінен сот тәртібімен күтіп-бағу қаражатын беруді талап етуге құқығы бар. 2. Егер іс жүзінде тәрбиелеген адамдар тәрбиеленушілерді бес жылдан аз уақыт күтіп-бақса және тәрбиелесе, сондай-ақ өздерінің тәрбиеленушілерін тиісті түрде күтіп-бақпаса және тәрбиелемесе, сот тәрбиеленушілерді осы адамдарды күтіп-бағу жөніндегі міндеттен босатуға құқылы. 3. Осы баптың 1-тармағында көзделген міндеттер қорғаншылықтағы немесе қамқоршылықтағы не патронаттағы адамдарға жүктелмейді. 155-бап. Өгей ұлдар мен өгей қыздардың өгей әкесін және өгей шешесін күтіп-бағу жөніндегі міндеттері 1. Өздерінің өгей ұлдарын немесе өгей қыздарын тәрбиелеген және күтіп-баққан, көмекке мұқтаж, еңбекке жарамсыз өгей әке мен өгей шеше, егер олар өздерінің кәмелетке толған еңбекке жарамды балаларынан немесе немерелерінен не жұбайларынан (бұрынғы жұбайларынан) күтіп-бағу қаражатын ала алмаса, осыған қажетті қаражаты бар еңбекке жарамды, кәмелетке толған өгей ұлдарынан немесе өгей қыздарынан сот тәртібімен күтіп-бағу қаражатын беруді талап етуге құқылы. 2. Егер өгей әке мен өгей шеше өгей балалары мен өгей қыздарын бес жылдан аз уақыт тәрбиелесе және күтіп-бақса, сондай-ақ олар өздерінің тәрбиелеу немесе күтіп-бағу жөніндегі міндеттерін тиісті түрде атқармаса, сот өгей ұлдар мен өгей қыздарды өгей әкесін немесе өгей шешесін күтіп-бағу міндеттерінен босатуға құқылы. 156-бап. Отбасының басқа мүшелерінен сот тәртібімен өндіріп алынатын алименттің мөлшері 1. Осы Кодекстің 151-155-баптарында аталған адамдарға алименттің мөлшері мен оны төлеу тәртібі тараптардың келісімімен айқындалуы мүмкін. 2. Тараптардың келісімі болмаған кезде сот тәртібімен өндіріп алынатын алименттің мөлшерін сот әрбір жеке жағдайда алимент төлеуші мен алушының материалдық және отбасылық жағдайлары мен тараптардың басқа да назар аударарлық мүдделерін негізге ала отырып, алимент төлеген кезде қолданылып жүрген айлық есептік көрсеткіштің еселенген қатынасында белгілейді. 3. Егер отбасының алимент талап етуші мүшесін бір мезгілде бірнеше адам күтіп-бағуға міндетті болса, сот олардың материалдық және отбасылық жағдайларына қарай олардың әрқайсысының алимент төлеу жөніндегі міндетін орындауға қатысу мөлшерін айқындайды. Алимент мөлшерін айқындау кезінде сот алимент төлеуге міндетті адамдардың бәріне, олардың біреуіне немесе бірнешеуіне талап-арыз берілгеніне қарамастан, сол адамдардың бәрін ескеруге құқылы. 22-тарау. АЛИМЕНТ ТӨЛЕУ ТУРАЛЫ КЕЛІСІМ 157-бап. Алимент төлеу туралы келісім жасау Алимент төлеу (алименттің мөлшері, оны төлеудің шарттары мен тәртібі) туралы келісім алиментті төлеуге міндетті адам мен оны алушының арасында, ал алиментті төлеуге міндетті адам және (немесе) алимент алушы әрекетке қабілетсіз болған кезде, осы адамдардың заңды өкілдерінің арасында жасалады. 158-бап. Алимент төлеу туралы келісімнің нысаны Алимент төлеу туралы келісім жазбаша нысанда жасалады және ол нотариатта куәландырылуға тиіс. Алимент төлеу туралы келісімнің заңда белгіленген нысанын сақтамау Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексінің нормаларында көзделген салдарларға әкеп соғады. 159-бап. Алимент төлеу туралы келісімді жасау, орындау, өзгерту, бұзу және жарамсыз деп тану тәртібі 1. Алимент төлеу туралы келісімді жасауға, орындауға, өзгертуге, бұзуға және жарамсыз деп тануға Қазақстан Республикасы Азаматтық кодексінің азаматтық-құқықтық мәмілелерді жасауды, орындауды, өзгертуді, бұзуды және жарамсыз деп тануды реттейтін нормалары қолданылады. 2. Алимент төлеу туралы келісімді орындаудан біржақты бас тартуға немесе оның шарттарын біржақты өзгертуге тыйым салынады. 3. Тараптардың материалдық немесе отбасылық жағдайлары елеулі түрде өзгеріске ұшыраған жағдайда және алимент төлеу туралы келісімді өзгерту немесе бұзу жөніндегі келісімге қол жетпеген кезде, мүдделі тарап осы келісімді өзгерту туралы немесе бұзу туралы сотқа талап-арызбен жүгінуге құқылы. Алимент төлеу туралы келісімді өзгерту немесе бұзу туралы мәселені шешу кезінде сот тараптардың назар аударарлық кез келген мүддесін ескеруге құқылы. 160-бап. Алимент алушының мүддесін бұзатын алимент төлеу туралы келісімді жарамсыз деп тану Егер алимент төлеу туралы келісімде көзделген кәмелетке толмаған баланы немесе кәмелетке толған әрекетке қабілетсіз отбасы мүшесін күтіп-бағу шарттары олардың мүдделерін елеулі түрде бұзатын болса, атап айтқанда, осы Кодекстің 161-бабы 2-тармағының талаптары сақталмаған жағдайда, мұндай келісім кәмелетке толмаған баланың немесе кәмелетке толған әрекетке қабілетсіз отбасы мүшесінің заңды өкілінің, сондай-ақ қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органның немесе прокурордың талап етуі бойынша сот тәртібімен жарамсыз деп танылуы мүмкін. 161-бап. Алимент төлеу туралы келісім бойынша төленетін алименттің мөлшері 1. Алимент төлеу туралы келісім бойынша төленетін алименттің мөлшерін тараптар осы келісімде айқындайды. 2. Кәмелетке толмаған балаларға алимент төлеу туралы келісім бойынша белгіленетін алименттің мөлшері олардың сот тәртібімен алимент өндіріп алған кездегі алуы мүмкін алименттің мөлшерінен төмен болмауға тиіс. 162-бап. Алимент төлеу туралы келісім бойынша алимент төлеудің тәсілдері мен тәртібі 1. Алимент төлеу туралы келісім бойынша алимент төлеудің тәсілдері мен тәртібі осы келісімде айқындалады. 2. Алимент оны төлеуге міндетті адамның табысына және (немесе) өзге де кірісіне үлеспен кезең-кезеңмен төленіп тұратын тұрақты ақша сомасымен; біржолғы төленетін тұрақты ақша сомасымен; мүлік беру жолымен, сондай-ақ келісімде қол жеткізілген өзге де тәсілдермен төленуі мүмкін. Алимент төлеу туралы келісімде алимент төлеудің әртүрлі тәсілдерін ұштастыру көзделуі мүмкін. 23-тарау. АЛИМЕНТТІ СОТ ТӘРТІБІМЕН ТӨЛЕТТІРУ ЖӘНЕ ӨНДІРІП АЛУ ТӘРТІБІ 163-бап. Алиментті сот шешімі бойынша өндіріп алу Осы Кодекстің 143-155-баптарында аталған отбасы мүшелері алимент төлеу туралы келісім болмаған кезде алимент өндіріп алу туралы талаппен сотқа жүгінуге құқылы. 164-бап. Алимент алу үшін өтініш беру мерзімдері 1. Алимент алуға құқығы бар адам, егер бұрын алимент төлеу туралы келісім бойынша алимент төленбеген болса, алимент алу құқығы туындаған кезден бастап өткен мерзімге қарамастан, сотқа алимент өндіріп алу туралы өтініш жасауға құқылы. 2. Алимент сотқа өтініш жасалған кезден бастап тағайындалады. Егер сотқа өтініш беруден бұрын күтіп-бағуға қаражат алу шаралары қолданылғанын, бірақ алиментті төлеуге міндетті адамның оны төлеуден жалтаруы салдарынан алимент алынбағанын сот анықтаған болса, сотқа өтініш жасалған кезден бастап үш жыл мерзім шегінде өткен кезеңге алимент өндіріп алынуы мүмкін. 165-бап. Ұйымның лауазымды адамының алиментті ұстап қалу міндеті Алимент төлеуге міндетті адамның жұмыс орны бойынша ұйымның лауазымды адамы нотариатта куәландырылған алимент төлеу туралы келісімнің негізінде немесе атқару құжатының негізінде төленген күнінен бастап алуға жататын оның жалақысынан және өзге де кірісінен алимент алатын адамның пайдасына ай сайын алимент ұстап қалуға және оны алимент төлеуге міндетті адамның есебінен жалақының және өзге де кірістің төленген күнінен бастап үш күн мерзімнен кешіктірмей төлеуге немесе аударуға міндетті. Төлеушіден ұсталған, бірақ алушыға уақтылы аударылмаған алиментті төлеуді кешіктіргені үшін жауапкершілік ұйымның лауазымды адамына жүктеледі. Ескерту. 165-бапқа өзгеріс енгізілді – ҚР 26.06.2020 № 349-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі). 166-бап. Алимент төлеу туралы келісімнің негізінде алиментті ұстап қалу Нотариатта куәландырылған алимент төлеу туралы келісімнің негізінде алиментті ұстап қалу, егер осындай келісімнің және атқару құжаттарының негізінде ұстап қалудың жалпы сомасы алимент төлеуге міндетті адам жалақысының және өзге де кірісінің елу пайызынан аспайтын болса, жүргізіледі. 167-бап. Алимент төлеуге міндетті адамның жұмыс орнын немесе тұрғылықты жерін ауыстырғаны туралы хабарлау міндеті 1. Сот шешімі немесе нотариатта куәландырылған алимент төлеу туралы келісім негізінде алиментті ұстап қалатын ұйымның лауазымды адамы алиментті өндіріп алу туралы шешімнің орындалатын жері бойынша сот орындаушысына және алимент алушы адамға алиментті төлеуге міндетті адамның жұмыстан босағаны туралы, сондай-ақ, егер бұл өзіне белгілі болса, оның жаңа жұмыс орны немесе тұрғылықты жері туралы үш күн мерзімде хабарлауға міндетті. 2. Алимент төлеуге міндетті адам сот орындаушысы белгілеген мерзімде осы сот орындаушысына және сондай-ақ алимент алушы адамға жұмыс орнының немесе тұрғылықты жерінің өзгергені туралы, ал кәмелетке толмаған балаларға алимент төлеген кезде қосымша табысының немесе өзге де кірісінің болуы туралы хабарлауға және хабарлағаны туралы растама алуға тиіс. 168-бап. Алимент төлеуге міндетті адамның мүлкінен өндіріп алу 1. Алимент төлеу туралы келісіммен немесе сот шешімімен белгіленген мөлшерде алиментті өндіріп алу, сондай-ақ алимент бойынша берешекті өндіріп алу алимент төлеуге міндетті адамның табысынан және өзге де кірісінен жүргізіледі, табысы және өзге де кірісі жеткіліксіз болған кезде алимент сол алимент төлеуге міндетті адамның банктердегі шотындағы және банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын өзге де ұйымдардағы ақшалай қаражатынан ұсталады. Бұл қаражат жеткіліксіз болған кезде ол алимент төлеуге міндетті адамның заң бойынша өндіріп алуға болатын кез келген мүлкінен өндіріп алынады. 2. Алимент төлеуге міндетті адамның шотындағы ақшалай қаражатынан және оның өзге де мүлкінен алимент өндіріп алу Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген тәртіппен жүргізіледі. 169-бап. Алимент бойынша берешек мөлшерін белгілеу 1. Алимент төлеу туралы келісімнің негізінде немесе атқару құжатының негізінде өткен кезең үшін алимент өндіріп алу атқару құжаты не нотариатта куәландырылған алимент төлеу туралы келісім табыс етілгенге дейінгі үш жыл мерзім шегінде жүргізіледі. Алимент төлемдерiн жалақыдан немесе өзге де кірістерден қатарынан үш ай бойы өндiрiп алу мүмкiн болмаған кезде борышкердiң Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес өндiрiп алуға болмайтын мүлкінен басқа мүлкiнен өндiрiп алынады. 2. Атқару құжатының негізінде немесе нотариатта куәландырылған келісімнің негізінде алимент ұстап қалу алиментті төлеуге міндетті адамның іздестірілуіне байланысты жүргізілмеген жағдайларда, осы баптың 1-тармағында белгіленген мерзімге қарамастан және күтіп-бағуға алимент тағайындалған адамның кәмелетке толғанына қарамастан, алимент бүкіл кезең үшін өндіріп алынады. 3. Осы Кодекстің 139-бабына сәйкес кәмелетке толмаған балаларға төленетін алимент бойынша берешектің мөлшерін алимент төлеуге міндетті адамның алимент өндіріп алынбаған кезеңдегі жалақысы мен өзге де кірісін негізге ала отырып, сот орындаушысы айқындайды. Егер алимент төлеуге міндетті адам осы кезеңде жұмыс істемеген болса немесе оның жалақысы мен өзге де кірісін растайтын құжаттар ұсынылмаса, ай сайынғы төлемдер және (немесе) алимент бойынша берешек сол берешекті өндіріп алу кезіндегі Қазақстан Республикасындағы орташа айлық жалақының мөлшері негізге алына отырып айқындалады. Бас бостандығынан айыру орындарында жазасын өтеп жатқан адамдар үшін, егер борышкер осы кезеңде жұмыс істемеген болса, алимент бойынша берешек бір айлық есептік көрсеткіш мөлшерінде айқындалады. Мүгедек болып табылатын борышкерлер үшін ай сайынғы төлем немесе алимент бойынша берешек – олардың ай сайынғы жалақысынан және өзге де кірісінен, ал егер олар жұмыс істемейтін жағдайда бюджет қаражатынан және (немесе) Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорынан төленетін ай сайынғы жәрдемақылардан және (немесе) әлеуметтік төлемдерден айқындалады. 4. Сот орындаушысының алимент бойынша берешекті айқындауымен келіспеген кезде кез келген тарап Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген тәртіппен сот орындаушысының іс-әрекетіне шағым жасай алады. 5. Баланың алимент төлеуден жалтарып жүрген ата-анасын іздестіру кезеңінде төленген, балаға Қазақстан Республикасының балалы отбасыларға берілетін мемлекеттік жәрдемақылар туралы заңнамасында белгіленген ай сайынғы жәрдемақы сомалары төленген сомалардың он пайызын бюджет кірісіне есептеу арқылы сол ата-аналардан өндіріп алынады. Ескерту. 169-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 15.01.2014 № 164-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 26.06.2020 № 349-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен. 170-бап. Алимент бойынша берешекті төлеуден босату 1. Алимент бойынша берешекті төлеуден босату немесе тараптардың келісімі бойынша алимент төлеген кезде осы берешекті азайту, кәмелетке толмаған балаларға алимент төлейтін жағдайларды қоспағанда, тараптардың өзара келісімі бойынша жүргізілуі мүмкін. 2. Алимент төлеуге міндетті адамның талап-арызы бойынша сот, егер алимент осы адамның науқастануына байланысты немесе басқа да дәлелді себептер бойынша төленбегенін және оның материалдық және отбасылық жағдайы алимент бойынша пайда болған берешекті өтеуге мүмкіндік бермейтінін анықтаса, оны алимент бойынша берешекті төлеуден толық немесе ішінара босатуға құқылы. 171-бап. Алиментті уақтылы төлемеу 1. Алимент төлеу туралы келісім бойынша алимент төлеуге міндетті адамның және (немесе) сот шешімі бойынша алимент төлеуге міндетті адамның кінәсінен берешек пайда болған кезде кінәлі адам алимент алушыға кешіктірген әрбір күні үшін төленбеген алимент сомасының оннан бір пайызы мөлшерінде тұрақсыздық айыппұлын төлейді. 2. Алимент алушы алименттің уақтылы төленбеуіне кінәлі адамнан алиментті төлеу жөніндегі міндетін орындауды кешіктіруден келтірілген бүкіл залалының тұрақсыздық айыппұлымен жабылмаған бөлігін де өндіріп алуға құқылы. 172-бап. Алиментті есепке жатқызуға және кері өндіріп алуға жол бермеу 1. Алиментті басқа қарсы талаптармен есепке жатқызуға болмайды. 2. Төленген алимент сомасын: 1) Қазақстан Республикасының Азаматтық іс жүргізу кодексінде көзделген; 2) алимент алушы тарапынан алдап, қорқытып немесе күш қолданып жасалған алиментті төлеу жөніндегі келісім жарамсыз деп танылған жағдайларды қоспағанда, кері талап етуге болмайды. 3. Егер осы баптың 2-тармағының 2) тармақшасында тізбеленген іс-әрекеттерді кәмелетке толмаған баланың немесе кәмелетке толған әрекетке қабілетсіз алимент алушының өкілі жасаса, алимент кері өндіріп алынбайды, ал төленген алименттің сомасы алимент төлеуге міндетті адамның талап-арызы бойынша кінәлі өкілден өндіріп алынады. 173-бап. Алиментті индекстеу Сот шешімі бойынша тұрақты ақша сомасында өндіріп алынатын алименттің индекстелуін алиментті ұстап қалатын орын бойынша ұйымның әкімшілігі айлық есептік көрсеткіштің мөлшеріне барабар түрде жүргізеді. 174-бап. Алимент төлеуге міндетті адам Қазақстаннан тыс жерлерге уақытша кеткен немесе тұрақты тұруға кеткен жағдайда алимент төлеу 1. Алимент төлеуге міндетті адам Қазақстаннан тыс жерлерге уақытша кеткен немесе тұрақты тұруға кеткен жағдайда, ол заң бойынша күтіп-бағуға қаражат беруге міндетті отбасы мүшелерімен осы Кодекстің 157-162-баптарына сәйкес алимент төлеу туралы келісім жасасуға құқылы. 2. Келісімге қол жеткізілмеген кезде мүдделі адам алименттің мөлшерін тұрақты ақша сомасында белгілеу туралы немесе алиментті біржолғы төлеу туралы не белгілі бір мүлікті алимент есебіне беру туралы немесе алиментті өзге де тәсілмен төлеу туралы талаппен сотқа жүгінуге құқылы. 3. Алиментті төлегенін растайтын құжаттары болмаған жағдайда борышкерге Қазақстаннан тыс жерлерге тұрақты тұру үшін кетуге рұқсат берілмейді. 175-бап. Сот бұрын белгілеген алимент мөлшерін өзгерту және алимент төлеуден босату 1. Егер алимент төлеу туралы келісім болмаған кезде алимент мөлшері сот тәртібімен белгіленгеннен кейін тараптардың бірінің материалдық немесе отбасылық жағдайы өзгерсе, сот кез келген тараптың талап етуі бойынша белгіленген алимент мөлшерін өзгертуге немесе алимент төлеуге міндетті адамды оны төлеуден босатуға құқылы. Алимент мөлшері өзгертілген немесе оны төлеуден босатылған кезде сот тараптардың назар аударарлық өзге де мүддесін ескеруге құқылы. 2. Егер кәмелетке толған әрекетке қабілетті адамның алименттер төлеуге міндетті адамға қатысты қасақана қылмыстық құқық бұзушылық жасағаны анықталса немесе кәмелетке толған әрекетке қабілетті адам отбасында лайықсыз мінез-құлық көрсеткен жағдайда, сот оған алименттер өндіріп беруден бас тартуға құқылы. Ескерту. 175-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 03.07.2014 № 227-V Заңымен (01.01.2015 бастап қолданысқа енгізіледі). 176-бап. Алимент төлеу жөніндегі міндеттерді тоқтату 1. Алимент төлеу туралы келісімде белгіленген алимент төлеу жөніндегі міндет осы келісімнің қолданылу мерзімі аяқталғанда немесе осы келісімде көзделген негіздер бойынша, сондай-ақ тараптардың бірі қайтыс болғанда тоқтатылады. 2. Сот тәртібімен өндіріп алынатын алиментті төлеу: 1) бала кәмелетке толғанда немесе кәмелетке толмаған балалар кәмелетке толғанға дейін толық әрекетке қабілетті болған жағдайда немесе алимент төлеу туралы келісімде көрсетілген жасқа толғанда; 2) күтіп-бағу үшін алимент өндіріп алынған бала асырап алынғанда; 3) сот алимент алушының еңбекке жарамдылығы қалпына келтірілген немесе көмекке мұқтаждығы тоқтатылған деп танығанда; 4) еңбекке жарамсыз, бұрынғы жұбайының көмегіне мұқтаж болып келген алимент алушы жаңа некеге отырғанда (ерлі-зайыпты болғанда); 5) алимент алушы адам немесе алимент төлеуге міндетті адам қайтыс болғанда тоқтатылады. ЕРЕКШЕ БӨЛІМ 6-БӨЛІМ. АЗАМАТТЫҚ ХАЛ АКТІЛЕРІ 24-тарау. ЖАЛПЫ ЕРЕЖЕЛЕР 177-бап. Мемлекеттік тіркеуге жататын азаматтық хал актілері Туу, қайтыс болу, неке қию (ерлі-зайыпты болу), некені (ерлі-зайыптылықты) бұзу (соттың некені (ерлі-зайыптылықты) бұзу туралы шешімі бойынша некені (ерлі-зайыптылықты) бұзуды қоспағанда), атын, әкесінің атын және тегін ауыстыру тіркеуші органдарда осы Кодексте белгіленген мерзімдерде міндетті мемлекеттік тіркеуге жатады. Бала асырап алу және әке болуды анықтау оқиғалары мен фактілері тиісті өзгерістер, толықтырулар енгізу арқылы тууды мемлекеттік тіркеу туралы акт жазбасында көрсетіледі. Соттың шешімі бойынша некені (ерлі-зайыптылықты) бұзу неке қию (ерлі-зайыпты болу) туралы акт жазбасында оған некені (ерлі-зайыптылықты) бұзу туралы белгі қою арқылы көрсетіледі. Қазақстан Республикасының неке-отбасы заңнамасында көзделген жағдайларды қоспағанда, қайтыс болған адамдарға қатысты азаматтық хал актілерін тіркеуге, қалпына келтіруге, сондай-ақ азаматтық хал актілерін мемлекеттік тіркеу туралы куәлікті қайта беруге тыйым салынады. Ескерту. 177-бап жаңа редакцияда - ҚР 25.11.2019 № 272-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі). 178-бап. Азаматтық хал актілерін мемлекеттік тіркеу туралы бастапқы және қайтадан куәліктер беру 1. Азаматтық хал актілерін мемлекеттік тіркегеннен кейін өздеріне қатысты акт жазбасы жасалған адамдарға құжатты берген тіркеуші орган бастығының қолтаңбасымен және елтаңбалы мөрімен бекітілген, белгіленген үлгідегі азаматтық хал актілерін мемлекеттік тіркеу туралы куәлік беріледі. Бастапқы куәлік жоғалған немесе пайдалануға жарамсыз болған жағдайда мұрағаттық акт жазбасының негізінде азаматтық хал актісін тіркеу туралы куәлік қайтадан беріледі. 2. Өздеріне қатысты ата-ана құқықтарынан айрылған ата-аналарға, оны қалпына келтіргенге дейін баланың туу туралы куәлігі қайтадан берілмейді. Некені (ерлі-зайыптылықты) бұзған ерлі-зайыптыларға және некесі (ерлі-зайыптылығы) жарамсыз деп танылған ерлі-зайыптыларға неке қию (ерлі-зайыпты болу) туралы куәлік қайтадан берілмейді. 3. Азаматтық хал актілерін мемлекеттік тіркеу туралы куәліктер қазақ тілінде немесе орыс тілінде толтырылады. Азаматтар (ата-аналар, ерлі-зайыптылар, бала асырап алушылар) туралы мәліметтер олардың жеке басын куәландыратын құжаттарға сәйкес толтырылады. 4. Қазақстан Республикасының заңнамасында көзделген жағдайларда азаматтық хал актілерін мемлекеттік тіркеу туралы куәліктер нотариатта куәландырылған сенімхат бойынша берілуі мүмкін. 179-бап. Азаматтық хал актілерін мемлекеттік тіркеуді жүргізетін органдар 1. Азаматтық хал актілерін мемлекеттік тіркеуді тіркеуші органдар жүргізеді. 2. Мұндай бөлімдер жоқ жерлерде ауыл, кент, ауылдық округ әкімі өздерінің аумағында тұратын азаматтардың азаматтық хал актілерін тіркеуге арналған құжаттарды қабылдауды және азаматтық хал актілерін мемлекеттік тіркеу және оларды осы Кодексте көзделген мерзімдерде Жеке тұлғалар туралы мемлекеттік дерекқорға мәліметтер енгізу үшін ауданның немесе облыстық маңызы бар қаланың тіркеуші органына беруді, сондай-ақ азаматтық хал актілерін тіркеу туралы куәліктер беру мен тапсыруды жүргізеді. 3. Ауыл, кент, ауылдық округ тұрғындарының азаматтық хал актілерін тіркеуді ұйымдастыру тәртібін ауданның немесе облыстық маңызы бар қаланың жергілікті атқарушы органдарының келісімі бойынша аумақтық әділет органдары айқындайды. 4. Тіркеуші органдардың лауазымды адамдары өздеріне, өздерінің жұбайларына және жақын туыстарына қатысты азаматтық хал актілерін тіркеуді жүргізуге құқылы емес. Мұндай жағдайларда азаматтық хал актілерін тіркеуді тіркеуші органның басқа да лауазымды адамы немесе басқа тіркеуші орган жүргізеді. Ескерту. 179-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 03.07.2013 № 121-V Конституциялық заңымен (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 29.09.2014 N 239-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен. 180-бап. Азаматтық хал актілерін мемлекеттік тіркеудің қағидалары мен тәртібі 1. Азаматтық хал актілерін мемлекеттік тіркеудің қағидалары, сондай-ақ некеге отыратын (ерлі-зайыпты болатын) адамдардың денсаулық жағдайы мен отбасылық жағдайы туралы бір-бірін өзара хабардар етуі, олардың болашақ ерлі-зайыптылар және ата-аналар ретіндегі құқықтары мен міндеттерін түсіндіру тәртібі осы Кодекске сәйкес белгіленеді. 2. Азаматтық хал актілерін мемлекеттік тіркеуді ұйымдастыру, азаматтық хал актілерінің жазбаларына өзгерістер енгізу, қалпына келтіру, күшін жою тәртібін әділет органдары айқындайды. 181-бап. Акт кітаптары. Оларды сақтау тәртібі мен мерзімдері 1. Азаматтық хал актілерін мемлекеттік тіркеу актісі кітаптарының нысандарын және осы кітаптардағы жазбалар негізінде берілетін куәліктердің нысандарын Қазақстан Республикасының әділет органдары бекітеді. 2. Акт кітаптары қатаң жүйелі түрде тігілген және нөмірленген, оны құрастырған тіркеуші орган бастығының қолтаңбасымен және елтаңбалы мөрімен бекемделген бірдей жүз акт жазбасын қамтып, екі данада жасалады. Акт жазбаларының бірдейлігін тіркеуші органның лауазымды адамдары қамтамасыз етеді. Акт кітаптарының бірінші даналары - азаматтық хал актісін бастапқы тіркеу орны бойынша ауданның (қаланың) тіркеуші органының мұрағатында, екінші данасы облыстың, республикалық маңызы бар қаланың, астананың тіркеуші органының мұрағатында сақталады. 3. Акт кітаптарының бірінші және екінші даналарын бір үй-жайда (ғимаратта) сақтауға тыйым салынады. 4. Қазақстан Республикасының аумағында тіркеуші органдарда және Қазақстан Республикасының шетелдегі мекемелерінде тіркелген акт жазбаларының электрондық нұсқалары Қазақстан Республикасының заңнамасында айқындалған уәкілетті органда Жеке тұлғалар туралы мемлекеттік дерекқордың орталық серверінде сақталады. 5. Бастапқы тіркеу орны бойынша акт кітаптары жетпіс бес жыл бойы сақталады, содан кейін тиісті мемлекеттік мұрағатқа беріледі. 6. Екінші даналардың акт кітаптары белгіленген мерзім өткеннен кейін жойылуға жатады. Ескерту. 181-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 29.09.2014 N 239-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 25.11.2019 № 272-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен. 182-бап. Мемлекеттік баж 1. Азаматтық хал актілерінің тіркелгені үшін Қазақстан Республикасының салық заңнамасына сәйкес мемлекеттік баж алынады. 2. Тууды, қайтыс болуды тіркеу, әке болуды анықтауға, Қазақстан Республикасы азаматтарының бала асырап алуына байланысты тууды мемлекеттік тіркеу туралы акт жазбаларына өзгерістер, толықтырулар енгізу, сондай-ақ азаматтық хал актілерін тіркеу кезінде жіберілген қателерге байланысты қайтадан куәліктер беру Қазақстан Республикасының салық заңнамасына сәйкес мемлекеттік баж алынбай жүргізіледі. Ескерту. 182-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 25.11.2019 № 272-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі). 183-бап. Азаматтық хал актілерінің жазбаларын өзгерту, толықтыру және түзету тәртібі 1. Тіркеу туралы бастапқы акт жазбалары, сондай-ақ жеткілікті негіздер болған кезде және мүдделі адамдардың арасында дау болмаған кезде азаматтық хал актілерінің жазбаларына өзгерістер, толықтырулар мен түзетулер енгізуді тіркеуші орган жүргізеді. Мүдделі адамдардың арасында дау болған кезде азаматтық хал актілерінің жазбаларына өзгерістер, толықтырулар мен түзетулер енгізу мәселелері медиация тәртібімен немесе сот тәртібімен шешіледі. 2. Азаматтық хал актілерінде жазылған жазбаларға өзгерістер, толықтырулар мен түзетулер енгізу туралы өтініштер өтініш берушінің қалауы бойынша Қазақстан Республикасының аумағындағы кез келген тіркеуші органға беріледі. 3. Шетелде тұрақты тұратын Қазақстан Республикасы азаматтарының, сондай-ақ азаматтық хал актілерін Қазақстан Республикасының тіркеуші органдарында тіркеген шетелдіктер мен азаматтығы жоқ адамдардың өтініштері Қазақстан Республикасының шетелдегі мекемелерi арқылы бастапқы жазбаның сақталған орны бойынша тіркеуші органға беріледі. ЗҚАИ-ның ескертпесі! 4-тармақ жаңа редакцияда көзделген - ҚР 29.06.2020 № 351-VI Заңымен (01.07.2021 бастап қолданысқа енгізіледі). 4. Азаматтық хал актілерінде жазылған жазбаларға өзгерістер, толықтырулар мен түзетулер енгізуді жазба жасалған жер бойынша тіркеуші орган жүргізеді. Азаматтық хал актілеріндегі жазбаларға өзгерістер, толықтырулар мен түзетулер енгізу туралы бас тартуға сот тәртібімен шағым жасалуы мүмкін. Ескерту. 183-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 17.11.2014 № 254-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 25.11.2019 № 272-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен. 184-бап. Азаматтық хал актілерінің жазбаларын қалпына келтіру 1. Азаматтық хал актілерінің жоғалған жазбаларын қалпына келтіру туралы өтініш сол өтініш берушінің қалауы бойынша Қазақстан Республикасының аумағындағы кез келген тіркеуші органға, ал шетелде тұрақты тұратын Қазақстан Республикасы азаматтарының, сондай-ақ азаматтық хал актілерін Қазақстан Республикасының тіркеуші органдарында тіркеген шетелдіктер мен азаматтығы жоқ адамдардың өтініштері Қазақстан Республикасының шетелдегі мекемелерi арқылы бастапқы жазбаның мемлекеттік тіркелген (жоғалған) орны бойынша тіркеуші органға беріледі. 2. Азаматтық хал актілері жазбаларын қалпына келтіру тиісті жазбаның бұрын болғанын растайтын құжаттар болған кезде немесе мемлекеттік тіркеу орны мен уақыты көрсетіле отырып, акт жазбасын қалпына келтіру туралы сот шешімінің негізінде жүргізіледі. 3. Тарихи отанына қайта оралған адамдарға қатысты туу туралы азаматтық хал актілерінің жазбаларын қалпына келтіру жеткілікті негіздер болған кезде және осы фактіні құжаттық растау (акт жазбасының болмауы (жоғалғаны) туралы анықтама немесе хабарлама) мүмкін болған кезде немесе ішкі істер органдарының осы адамдардың Қазақстан Республикасына заңды түрде келгені туралы растамасы және олардың Қазақстан Республикасының азаматтығын беру туралы өтініші болған кезде ғана жүргізіледі. 4. Азаматтық хал актілері жазбаларының жоғалғанын сол жоғалған жазба жасалған жер бойынша азаматтық хал актілері жазбасының облыстық (қалалық) мұрағаты растауға тиіс. 5. Тіркеуші органның жоғалған жазбаны қалпына келтіруі мүмкін болмаған кезде азаматтық хал актілерін мемлекеттік тіркеу фактісі Қазақстан Республикасының Азаматтық іс жүргізу кодексінде белгіленген қағидалар бойынша сот тәртібімен белгіленеді. 6. Азаматтық хал актілері жазбаларын қалпына келтіруді мемлекеттік тіркеуді өтініш берілген жер бойынша тіркеуші орган жүргізеді. Ескерту. 184-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 25.11.2019 № 272-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі). 185-бап. Азаматтық хал актілерінің жазбаларын жою 1. Азаматтық хал актілерінің жазбасы: 1) сот шешімінің негізінде; 2) мүдделі адамдардың өтініші бойынша; 3) жойылуға жататын бастапқы, қалпына келтірілген немесе қайтадан жазылған жазбаны тапқан тіркеуші органның бастамасы бойынша жойылуы мүмкін. 2. Азаматтық хал актілерінің жазбаларын жою туралы өтініш сотқа немесе өтініш берушінің қалауы бойынша Қазақстан Республикасының аумағындағы кез келген тіркеуші органға, ал шетелде тұрақты тұратын Қазақстан Республикасы азаматтарының, азаматтық хал актілерін Қазақстан Республикасының тіркеуші органдарында тіркеген және шетелде тұрақты тұратын шетелдіктер мен азаматтығы жоқ адамдардың өтініштері Қазақстан Республикасының шетелдегі мекемелерi арқылы жойылуға жататын акт жазбасының сақталу орны бойынша тіркеуші органға беріледі. 3. Азаматтық хал актілерінің жазбаларын жою өтініш берушінің қалауы бойынша Қазақстан Республикасының аумағындағы кез келген тіркеуші органда жүргізіледі. Ескерту. 185-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 25.11.2019 № 272-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі). 186-бап. Жеке адамдардың азаматтық хал актілерін мемлекеттік тіркеу тәртібін сақтау міндеті 1. Жеке адамдар осы Кодексте белгіленген азаматтық хал актілерін мемлекеттік тіркеу тәртібін сақтауға міндетті. 2. Тіркеуші органдарда азаматтық хал актілерін Қазақстан Республикасының заңнамасында белгіленген мерзімде мемлекеттік тіркеу міндеті азаматтарға жүктеледі. 3. Азаматтық хал актілерін тіркеу кезінде некеге отыруға (ерлі-зайыпты болуға) кедергі келтіретін мән-жайларды жасыруға немесе жалған мәліметтер беруге тыйым салынады. 4. Өкіл арқылы ерлі-зайыптылардың бірлескен өтініші негізінде неке қиюды (ерлі-зайыпты болуды), некені (ерлі-зайыптылықты) бұзуды, тегін, атын, әкесінің атын ауыстыруды тіркеуге және баланың ата-анасының бірлескен өтініші негізінде әке болуды анықтау кезінде тууды мемлекеттік тіркеу туралы акт жазбасына өзгерістер, толықтырулар енгізуге жол берілмейді. Ескерту. 186-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 25.11.2019 № 272-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі). 25-тарау. БАЛАНЫҢ ТУУЫН МЕМЛЕКЕТТІК ТІРКЕУ 187-бап. Баланың тууын тіркеу үшін негіз 1. Баланың тууын тіркеу үшін туу туралы медициналық куәлік немесе туу фактісін анықтау туралы сот шешімінің көшірмесі негіз болып табылады. Медициналық ұйымнан тыс жерде, оның ішінде үйде босанған жағдайда, туу туралы медициналық куәлікті анасының жеке басын куәландыратын құжаттарына сәйкес босанғаннан кейін ол өтініш жасаған медициналық ұйымның қызметкері немесе босандырған және жеке медициналық практикамен айналысатын жеке адам ресімдейді. Тууды мемлекеттік тіркеу кезінде дәлелді себеппен ата-анасының жеке басын куәландыратын құжаттары болмаған жағдайда, ата-анасы туралы мәліметтер неке қию (ерлі-зайыпты болу) туралы куәлікке не неке қию (ерлі-зайыпты болу) туралы акт жазбасына сәйкес толтырылады. Бала медициналық ұйымда туылған және анасының жеке басын куәландыратын құжаттары болмаған жағдайларда, туу фактісін тіркеу кезінде ол туралы мәліметтер анасының өтініші бойынша және туу туралы медициналық куәлікке сәйкес толтырылады, оған анасы туралы мәліметтер өзінің сөзі бойынша жазылғаны туралы белгі қойылады. Азаматтық хал актілеріне ата-анасының атын, әкесінің атын (егер ол жеке басын куәландыратын құжатта көрсетілсе), тегін, ұлтын жазу осы Кодекстің 50, 51 және 63-баптарына сәйкес жүргізіледі. Баланы суррогат ана туған жағдайда туу туралы медициналық куәлік тіркеу үшін негіз болып табылады. 2. Баланың туу туралы медициналық куәлігі баланың анасы туралы барлық қажетті мәліметтерді (тегі, аты, әкесінің аты (егер бар болса), сондай-ақ баланың туған күнін, айын, жылын және жынысын, құжаттың берілген күнін қамтуға тиіс. Куәлік медициналық ұйымның лауазымды адамының қолтаңбасымен және мөрімен расталуға тиіс. 3. Кәмелетке толмаған ата-аналардың бала тууын, сондай-ақ суррогат ана туған баланы мемлекеттік тіркеу жалпы тәртіппен жүргізіледі. 4. Осы баптың 1-тармағында көрсетілген тууды мемлекеттік тіркеу үшін негіз болмаған кезде баланың тууын мемлекеттік тіркеу осы әйелдің баланы туу фактісін анықтау туралы сот шешімінің негізінде жүргізіледі. Ескерту. 187-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 25.11.2019 № 272-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі). 188-бап. Баланың тууын мемлекеттік тіркеу орны 1. Баланың тууын мемлекеттiк тiркеу ата-анасының не олардың бiреуiнiң қалауы бойынша Қазақстан Республикасының аумағындағы кез келген тiркеушi органда жүргiзіледi. Баланың тууын мемлекеттік тіркеу үшін құжаттарды қабылдауды тіркеуші орган, сондай-ақ "Азаматтарға арналған үкімет" мемлекеттік корпорациясы жүзеге асырады не "электрондық үкімет" веб-порталы арқылы жүзеге асырылады. 2. Егер ата-анасы бір-бірімен некеде тұрмаса (ерлі-зайыпты болмаса), баланың тууын мемлекеттік тiркеу туралы өтiнiшпен бір мезгілде әке болуды анықтау туралы өтiнiш берiледi. 3. Тууды мемлекеттік тіркеу туралы акт жазбасында баланың туылған жері деп баланың тууын мемлекеттік тіркеу кезінде қабылданған Қазақстан Республикасы әкімшілік-аумақтық бірлігінің атауына сәйкес баланың нақты туылған жерінің атауы көрсетіледі. Экспедицияларда және шалғай жерлерде, сондай-ақ анасы теңіз, өзен, әуе кемесінде немесе пойызда болған кезде туылған баланың туылған жері деп баланың тууын мемлекеттік тіркеу жүргізілетін әкімшілік-аумақтық бірлік көрсетіледі. Қазақстан Республикасының шегінен тыс жерде туылған баланың туылған жері деп баланың нақты туылған жерінің атауы көрсетіледі. 4. Қазақстан Республикасының шегінен тыс жерде туылған баланың тууын мемлекеттік тіркеу Қазақстан Республикасының шетелдегі мекемелерінде не ата-анасының немесе олардың біреуінің қалауы бойынша Қазақстан Республикасының аумағындағы кез келген тіркеуші органда шетелдік тіркеуші органдарда тіркелгеніне қарамастан, мынадай құжаттардың бірін: 1) туу туралы куәліктің түпнұсқасын; 2) туу туралы акт жазбасының көшірмесін; 3) туу туралы медициналық куәліктің түпнұсқасын көрсеткен кезде осы Кодексте белгіленген мерзімдерде жүргізіледі. Осы тармақтың бірінші бөлігінде көрсетілген құжаттар болмаған кезде, соттың туу фактісін анықтау туралы шешімінің көшірмесі көрсетіледі. Ескерту. 188-бап жаңа редакцияда - ҚР 25.11.2019 № 272-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі). 189-бап. Баланың тууы туралы өтініш беру мерзімдері Баланың тууы туралы өтінішті оның ата-аналары не басқа да мүдделі адамдар тіркеуші органдарға ол туған күннен бастап үш жұмыс күнінен кешіктірмей беруге тиіс, ал бала өлі туған жағдайда, босанған кезден бастап бір жұмыс күнінен кешіктірмей медициналық ұйымның жауапты лауазымды адамы өтінішті береді. Бала Қазақстан Республикасынан тыс жерде туған жағдайда баланың тууы туралы өтінішті оның ата-аналары не басқа да мүдделі адамдар Қазақстан Республикасының шетелдегі мекемелеріне оның туған күнінен бастап екі айдан кешіктірмей беруге тиіс. Ескерту. 189-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 09.04.2016 № 501-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 25.11.2019 № 272-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен. 190-бап. Баланың тууын мемлекеттік тіркеу туралы өтініш 1. Баланың тууын мемлекеттік тiркеу туралы өтінішті ата-анасы немесе олардың бiреуi, ал олар қайтыс болған, науқастанған немесе өзге де себептермен өтініш жасау мүмкiн болмаған жағдайда – мүдделi адамдар немесе бала туған кезде анасы жатқан медициналық ұйымның әкiмшiлiгi бередi. Баланың тууын мемлекеттік тіркеу туралы өтінішке, егер ата-анасы немесе олардың біреуі шетелдік не азаматтығы жоқ адам болса, шетелдіктің немесе азаматтығы жоқ адамның жеке басын куәландыратын құжаттың, егер неке Қазақстан Республикасының шегінен тыс жерде қиылса (ерлі-зайыпты болса), неке қию (ерлі-зайыпты болу) туралы куәліктің көшірмесі қоса беріледі. Егер баланың тууын мемлекеттік тіркеуге ата-анасы емес, басқа адамдар өтініш жасаса, онда осы адамдар өтініш берушінің жеке басын куәландыратын құжатты, сондай-ақ баланың тууын тіркеуге оның өкілеттігін растайтын құжатты ұсынуы тиіс. Екі немесе одан да көп баланы мемлекеттік тіркеу кезінде өтініш әрқайсысына қатысты бөлек беріледі. Баланың тууын мемлекеттік тіркеу "Мемлекеттік көрсетілетін қызметтер туралы" Қазақстан Республикасының Заңына сәйкес өтініш берушінің таңдауы бойынша проактивті көрсетілетін қызмет арқылы жүзеге асырылған кезде баланың тууын мемлекеттік тіркеу туралы өтінішті ұсыну талап етілмейді. Басқа мемлекеттің аумағында тұрақты тұратын шетелдік, азаматтығы жоқ адам жеке басын куәландыратын құжаттарды көрсетумен қатар, олардың мәтінінің нотариат куәландырған қазақ немесе орыс тіліндегі аудармасын ұсынады. Шетелдіктің, азаматтығы жоқ адамның жеке басын куәландыратын құжаттары мәтіні аудармасының дұрыстығы шетелдік азаматы болып табылатын мемлекеттің немесе азаматтығы жоқ адам тұрақты тұратын мемлекеттің дипломатиялық өкілдігінде немесе консулдық мекемесінде не сыртқы саяси ведомствосында куәландырылуы мүмкін. 2. "Азаматтарға арналған үкімет" мемлекеттік корпорациясына не "электрондық үкіметтің" веб-порталы арқылы өтініш жасаған кезде баланың тууын мемлекеттік тіркеу туралы өтініш мемлекеттік қызмет көрсету тәртібін айқындайтын заңға тәуелді нормативтік құқықтық актіге сәйкес беріледі. Ескерту. 190-бап жаңа редакцияда - ҚР 2013.01.08 № 64-V (2013.01.01 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен; өзгерістер енгізілді - ҚР 17.11.2015 № 408-V (01.03.2016 бастап қолданысқа енгізіледі); 25.11.2019 № 272-VI (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен. 191-бап. Әкесі қайтыс болғаннан кейін немесе неке (ерлі-зайыптылық) бұзылғаннан кейін не неке жарамсыз деп танылғаннан кейін туған баланың тууын мемлекеттік тіркеу Некеде тұрған (ерлі-зайыпты болған) кезде бойға біткен және әкесі қайтыс болғаннан кейін немесе неке (ерлі-зайыптылық) бұзылғаннан кейін не неке (ерлі-зайыптылық) жарамсыз деп танылғаннан кейін туған баланың тууын мемлекеттік тіркеу, егер әкесі қайтыс болған немесе неке (ерлі-зайыптылық) бұзылған не ол жарамсыз деп танылған күннен бастап екі жүз сексен күннен аспаса, жалпы негізде жүргізіледі. 192-бап. Баланың туу туралы акт жазбасына ата-аналары туралы мәліметтерді енгізу тәртібі 1. Бір-бірімен некеде тұрған (ерлі-зайыпты болған) әкесі мен анасы туу туралы жазбалар кітабына олардың кез келгенінің өтініші бойынша баланың ата-аналары болып жазылады. Мұндай жазбаға неке қию (ерлі-зайыпты болу) туралы куәлік негіз болып табылады. 2. Некеде тұрған (ерлі-зайыпты болған) және қосалқы репродуктивтік әдістер мен технологияларды қолдануға өз келісімін жазбаша нысанда берген адамдар, осы әдістерді қолдану нәтижесінде өздерінде бала туылған жағдайда туу туралы актілер жазбасының кітабына оның ата-аналары болып жазылады. Суррогат ана болу шартына сәйкес бала туылған жағдайда, ерлі-зайыптылар туу туралы актілер жазбасының кітабына оның ата-аналары болып жазылады. 3. Бала тууды тіркеу кезінде, егер ата-аналарының арасында неке (ерлі-зайыптылық) бұзылған, оны сот жарамсыз деп таныған немесе жұбайы қайтыс болған жағдайда, бірақ неке (ерлі-зайыптылық) бұзылған, оны жарамсыз деп таныған немесе жұбайы қайтыс болған кезден бастап екі жүз сексен күннен аспаса, анасы туралы мәлімет осы Кодекстің 187-бабында көрсетілген құжаттардың негізінде, баланың әкесі туралы мәлімет неке қию немесе некені (ерлі-зайыптылықты) бұзу туралы куәліктің немесе акт жазбасының, әкесінің қайтыс болуы туралы куәліктің немесе акт жазбасының негізінде енгізіледі. Егер бала неке (ерлі-зайыптылық) бұзылған, оны жарамсыз деп таныған күннен бастап екі жүз сексен күн өткеннен кейін туса, бұрынғы жұбайы әке болуды анықтау негізінде ғана баланың әкесі болып жазылуы мүмкін. Босанған әйелдің жұбайы болып табылмайтын адам жазбаша мойындаған жағдайда және оның күйеуінің жазбаша келісімі болған кезде тууды тіркеу кезінде баланың әкесі болып осы адам жазылады. Босанған әйелдің жұбайының немесе бұрынғы жұбайының басқа адамның әке болуын анықтауға келісімі ішкі істер органы берген, жедел-іздестіру іс-шаралары жүргізілгені туралы немесе соттың оны хабар-ошарсыз кеткен немесе әрекетке қабілетсіз деп танығаны туралы заңды күшіне енген шешімі туралы растайтын құжат болған кезде міндетті емес. 4. Егер баланың ата-анасы бір-бірімен некеде тұрмаса (ерлі-зайыпты болмаса), анасы туралы мәлімет осы Кодекстің 187-бабында көрсетілген құжаттардың негізінде енгізіледі. Мұндай жағдайда тууды мемлекеттік тіркеу туралы акт жазбасына әкесі туралы мәліметтер: 1) егер әке болу баланың тууын мемлекеттік тіркеумен бір мезгілде анықталатын болса, осы Кодекстің 192-1-бабының 1-тармағында көрсетілген негіздер бойынша; 2) егер әкесі анықталмаса, некеде тұрмаған (ерлі-зайыпты болмаған) анасының өтініші бойынша енгізіледі. Тууды жазу кiтабында баланың әкесiнің тегі - анасының тегi бойынша, баланың аты мен әкесiнiң аты оның көрсетуі бойынша жазылады. Енгізілген мәліметтер әке болуды анықтау туралы мәселені шешуге кедергі болып табылмайды. Баланың әкесі туралы мәліметтер анасының тілегі бойынша туу туралы актілер жазбасына енгізілмеуі мүмкін; 3) өзін баланың әкесімін деп мойындаған адамның өтініші бойынша, оған баланың анасының келісімі болған кезде енгізіледі. Анасы туралы мәліметтер осы Кодекстің 187-бабында көрсетілген құжаттардың негізінде енгізіледі, әкесі туралы мәліметтер осы адамның көрсетуі бойынша жазылады. Бұдан әрі баланың анасы туу туралы акт жазбасына енгізілген баланың әкесі туралы мәліметтермен келіспеген кезде түзетулер белгіленген тәртіппен жүргізіледі. Ескерту. 192-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 25.11.2019 № 272-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі). 192-1-бап. Әке болуды анықтау кезінде баланың тууын мемлекеттік тіркеу туралы акт жазбасына өзгерістер, толықтырулар енгізу 1. Әке болуды анықтау кезінде баланың тууын мемлекеттік тіркеу туралы акт жазбасына өзгерістер, толықтырулар: 1) ата-анасының әке болуды анықтау туралы бірлескен өтініші; 2) анасы қайтыс болған, анасы қайтыс болды деп жарияланған, анасы хабар-ошарсыз кетті деп танылған, анасы әрекетке қабілетсіз деп танылған, анасы ата-ана құқықтарынан айырылған не оның ата-ана құқықтары шектелген, анасының тұрғылықты жерін анықтау мүмкін болмаған жағдайларда әкесінің өтініші; 3) соттың әке болуды анықтау, сондай-ақ әке болуды тану фактісін және әке болу фактісін анықтау туралы шешімі негізінде енгізіледі. 2. Егер сот әрекетке қабілетсіз деп таныған адам, сондай-ақ осы әрекетке қабілетсіз адамның қорғаншысы өтініш беруші болып табылса, баланың тууын мемлекеттік тіркеу туралы акт жазбасына өзгерістер, толықтырулар енгізуден бас тартылады. Ескерту. 25-тарау 192-1-баппен толықтырылды - ҚР 25.11.2019 № 272-VI Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі). 193-бап. Бала ата-анасының қай ұлтқа жататынын жазу тәртібі Егер тууды тіркеу кезінде өтініш беруші ата-анасының қай ұлтқа жататынын көрсетуге тілек білдірсе, онда баланың туу туралы акт жазбасында ата-анасының - Қазақстан Республикасы азаматтарының ұлты Қазақстан Республикасы азаматтарының жеке басын куәландыратын құжаттарда көрсетілген ұлтына сәйкес көрсетіледі. Шетелдік болып табылатын ата-ананың қай ұлтқа жататыны туралы мәлімет оның шетелдік паспортына сәйкес көрсетіледі. Шетелдіктің шетелдік паспортында ұлты туралы мәлімет болмаған кезде оның ұлты өзі азаматы болып табылатын шет мемлекеттің құзыретті органы берген құжатқа сәйкес айқындалуы мүмкін. Ескерту. 193-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2013.01.29 N 74-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен. 194-бап. Баланың тууын мемлекеттік тіркеу кезінде оған тегін, атын, әкесінің атын беру тәртібі 1. Тууды мемлекеттік тіркеу кезінде баланың тегі ата-аналарының тегімен айқындалады. Ата-аналарының тегі әртүрлі болған кезде балаға ата-анасының келісімі бойынша әкесінің немесе анасының тегі беріледі. Ата-аналарының тілегі бойынша баланың тегі ұлттық дәстүрлер ескеріле отырып, баланың әкесінің немесе атасының атымен жазылады. Баланың тегіне қатысты ата-аналарының арасында туындаған келіспеушіліктер сот тәртібімен шешіледі. 2. Азаматтардың тілегі бойынша ұлты қазақ адамдардың тегі мен әкесінің атын жазуда қазақ тіліне тән емес: –ов, -ев, -ова, -ева, -ин, -н, -ины, -на, -овна, -евна, -ович, -евич аффикстері алып тасталады, ал олардың орнына әкесінің атына: –ұлы, -қызы деген сөздер қосылып бірге жазылады. Жеке адамның тегіне "тегі", "ұрпағы", "немересі", "шөбересі", "келіні" деген және басқа да сөздерді қосып жазуға жол берілмейді. 3. Ұлты қазақ адамдардың әкесінің аты тегін ауыстырған кезде оның міндетті түрде бірінші болып тұруына, одан кейін атының жазылуына жол беріледі, ал әкесінің аты жазылмайды. 4. Басқа ұлт адамдарының тілегі бойынша олардың тегін, атын және әкесінің атын жазу олардың ұлттық ерекшеліктеріне сәйкес жүргізілуі мүмкін. 195-бап. Қазақстан Республикасынан тыс жерлерде туған баланың тууын мемлекеттік тіркеу Қазақстан Республикасынан тыс жерлерде туған баланың тууын мемлекеттік тіркеу келген елдің аумағында орналасқан Қазақстан Республикасының шетелдегі мекемелерінде не басқа елде қызметін қоса атқаратын Қазақстан Республикасының шетелдегі мекемелерінде жүргізіледі. 196-бап. Тауып алынған, тастанды (бас тартылған) баланың тууын мемлекеттік тіркеу тәртібі 1. Тауып алынған, тастанды (бас тартылған) баланың тууы ішкі істер органдарының, қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын органның, білім беру ұйымдары әкімшілігінің немесе бала орналастырылған медициналық ұйымның өтініші бойынша тауып алынған, бас тартылған немесе қалдырылған күннен бастап жеті тәуліктен кешіктірілмей тіркелуге тиіс. Өтінішке бала тауып алынған кездегі уақыт, орын және мән-жайлар көрсетіле отырып, ішкі істер органы немесе қорғаншылық немесе қамқоршылық жөніндегі функцияларды жүзеге асыратын орган жасаған хаттама немесе акт; тауып алынған баланың жасы мен жынысын растайтын медициналық ұйым берген құжат және басқа да бала туралы дербес мәліметтер қоса тіркеледі.

Еуроодақ Ресей ұшақтарына өз аумағы арқылы ұшуға толығымен тыйым салды. Енді ресейліктер Еуропаға ұша алмайды, деп хабарлайды Stan.kz ақпарат агенттігі. Еуроодақ Ресейдің Украина жерінде бастаған арнайы операциясына жауап ретінде жаңа санкциялар енгізді. Бұл туралы 27 ақпанда Еурокомиссия мүшесі Урсула фон дер Ляйен Брюсселде өткен баспасөз отырысында мәлімдеді. «Біз Еуроодақ әуе кеңістігін ресейлік ұшақтар үшін жабамыз. Тыйым барлық Ресей иелік ететін және Ресейде тіркелген ұшақтарға қатысты. Бұл ұшақтар Еуроодақ аумағында ұша алмайды және қонуға рұқсат берілмейді», — деді ол. Ресейлік әуекомпаниялардың ұшуына алғаш болып Польша, Чехия мен Болгария 26 ақпанда тыйым салды. «Мен министрлер кеңесіне әуе кеңістігін ресейлік ұшақтар үшін жабу туралы қаулы дайындауға бұйрық бердім», — Польша премьер-министрі Матеуш Моравецкий. Ал Чехия премьер-министрі Петр Фиала әуе кеңістігін жабу туралы шешімге пікір білдіріп, мұның бейбітшілікті сақтау үшін жасалғанын айтты. Ұлыбритания санкция тізіміне «Аэрофлотты» да қосқан. 26 ақпанда транспорт министрі Грант Шаппс тыйымның барлық ресейлік ұшақтарға қатысты екенін мәлімдеді. Әуе кеңістігін соңғы болып жапқандардың бірі – Германия. Айта кетейік, бұған дейін Ресей SWIFT жүйесінен ажыратылған еді. Сонымен қатар Германия министрлер кабинетінде Ресей активтерін бұғаттау да жоспарланып отырғанын мәлімдеген.

«Назарбаев Зияткерлік мектептері» ДББҰ конкурстық іріктеуге қатысу үшін құжаттарды қабылдау туралы хабарлайды25 Қараша «Назарбаев Зияткерлік мектептері» ДББҰ Педагогикалық шеберлік орталығы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2011 жылғы 24 мамырдағы шешімімен әлемдік тәжірибені және заманауи мектептің сұраныстарын ескере отырып, Қазақстан Республикасы педагог қызметкерлерінің біліктілігін арттырудың бағдарламасын әзірлеуді қарастыратын мұғалімдердің біліктілігін арттыру жүйесін дамытудың тұжырымдамалық тәсілі мақұлданды. 2011 жылы 15 маусымда «Назарбаев Зияткерлік мектептері» дербес білім беру ұйымының Педагогикалық шеберлік орталығы (ПШО) құрылды. Қазақстан мұғалімдерінің біліктілігін арттырудың жаңа форматы елімізге қажет болды және әлемде жоғары ықылас туғызды. Еліміздің барлық аймақтарында 15 филиал жұмыс істейді. Педагогикалық шеберлік орталығының миссиясы Қазақстан Республикасының білім беру жүйесін жетілдіру мақсатында педагогтерді үздіксіз кәсіби дамыту үшін отандық және халықаралық озық тәжірибені, адами және әдіснамалық ресурстарды қолдану. Пайымдауы: еліміздегі педагогтерді кәсіби дамыту мәселесі бойынша көш бастаушы ұйым болу және халықаралық рынокта білім берудегі қызмет көрсетуді белсенді алға жылжыту. Педагогикалық шеберлік орталығы қызметінің негізгі бағыттары: - мектепке дейінгі, орта, арнаулы орта және жоғары білім беру жүйесі педагогтерінің біліктілігін арттырудың білім беру бағдарламаларын әзірлеу; - біліктілікті арттыру бағдарламаларын іске асыру үшін тренерлерді даярлау; - Қазақстан Республикасының педагогтерін қашықтан және дәстүрлі форматта оқыту; - педагогтерді курстан кейінгі әдістемелік қолдау; - тәжірибе алмасу, стратегиялық халықаралық байланыстар мен іскерлік ынтымақтастықты дамыту мақсатында халықаралық білім беру ұйымдарымен серіктестік орнату; - ғылыми-зерттеу қызметі және мұғалімдердің кәсіби дамуын мониторингілік зерттеу; - баспа қызметі. Педагогикалық шеберлік орталығының жетістіктері 2015 жыл – «Назарбаев Зияткерлік мектептері» ДББҰ Педагогикалық шеберлік орталығы Дүниежүзілік Сабақты зерттеу қауымдастығының (WALS) мүшесі болды. WALS (The World Association of Lesson Studies) (http://walsnet.org/) – Сабақты зерттеудің Халықаралық ұйымы – мектепте оқыту мен оқу сапасын арттыру мақсатында Сабақты зерттеу тәсілін зерттеуді жүргізуге және іс жүзіне асыруға бағытталған. WALS-қа мүше болу шеңберінде ПШО жаттықтырушылары Жапония мен Германияның жетекші ғалым-сарапшыларымен бірлесіп халықаралық зерттеулерге қатысады, халықаралық конференцияларда қазақстандық тәжірибені белсенді түрде ұсынады, ел мектептерінде «Қазақстандағы Сабақты зерттеу (Lesson study Kazakhstan)» жобасын жүзеге асырады. 2016 жылы – Педагогикалық шеберлік орталығы Әдістемелік кітапханасының басылымы Мәскеу Халықаралық кітап көрмесіне қатысып, Алтын медальмен марапатталды (ХШЖК), Мәскеу, Ресей). 2017 жыл – Педагогикалық шеберлік орталығы Әдістемелік кітапханасының басылымы Франкфурт кітап жәрмеңкесіне қатысып, Алтын медальмен марапатталды (Франкуфурт-на-Майне, Германия). 2019 жыл – Білім беру бағдарламаларының Халықаралық сертификатталуы. Қазақстан педагогтерінің кәсіби даму жүйесінде алғаш рет ПШО біліктілігін арттыру бағдарламалары сыртқы бағалаудан өтіп, халықаралық сапа стандарттарына сәйкестік сертификаттарын алды (ACQUIN (Германия) аккредиттеу, сертификаттау және сапаны қамтамасыз ету институтында). Халықаралық сарапшылар атап өткендей, ... ЦПМ бағдарламалары өзінің мазмұны бойынша тек Қазақстан үшін ғана емес, сонымен қатар бүкіл Орталық Азия үшін де бірегей, ал осы бағдарламалар бойынша мұғалімдер мен жетекшілерді оқыту мектеп пен барлық білім беру жүйесінің «бейнесін» өзгертуге үлес қосады». ДББҰ-ның зияткерлік меншігі болып табылатын біліктілікті арттыру бағдарламаларын халықаралық тану және тренерлердің жоғары кәсіби деңгейі ПШО-ның білім беру қызметтерін халықаралық деңгейде экспорттауға мүмкіндік берді. «Түрікменстанда білім беру жүйесіне жәрдемдесу» Еуропалық Одақпен бірлескен жобасы аясында Ашхабад қаласында мектеп және колледж басшылары мен педагогтерін оқыту жүргізілуде. Сондай-ақ Ресей Федерациясының педагогтері (Тольятти, Барнаул, Ханты-Мансийск қалалары) оқытылады. 2020 жыл – Қазақстан алғаш рет UNESCO-Hamdan 2019–2020 конкурсына қатысты. Онда Педагогикалық шеберлік орталығы мұғалімдердің тиімділігін арттыруда жеткен ерекше тәжірибесі мен жетістігі үшін білім берудегі озық әлемдік жобалардың топ-10 қатарына кірді. ПШО және оның филиалдары базасында педагогтердің біліктілігін арттыру бірнеше бағытта жүзеге асырылуда – 2012 жылдан бастап мектеп педагогтерін оқыту мен оқытудың әдістемесі мен технологиялары бойынша озық даярлау; – 2014 жылдан бастап мектеп басшыларын стратегиялық көшбасшылық және тиімді менеджмент негіздеріне оқыту бойынша; – 2015 жылдан бастап бастауыш, негізгі, жоғары мектеп педагогтерін оқыту бойынша орта білім берудің жаңартылған мазмұнын енгізу; – 2016 жылдан бастап мектеп тренерлері мен мектеп үйлестірушілері пулын дайындау арқылы елдің әрбір мектебінің ішкі әлеуетін арттыру бойынша; – 2019 жылдан бастап мектепке дейінгі білім берудің жаңартылған мазмұнын енгізуге көшу. - 2020 жылдан бастап функционалдық сауаттылықты дамыту бойынша; - 2021 жылдан бастап мұғалімдердің әдіснамалық-пәндік құзыреттіліктерін дамыту бойынша. Сондай-ақ ПШО білім беру бөлімдерінің және өңірлердің білім басқармаларының, аудандық/қалалық және облыстық әдістемелік кабинеттердің басшыларын, Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі мен Ы. Алтынсарин атындағы Ұлттық академияның қызметкерлерін оқытуды жүргізеді. Қазақстан Республикасының Тұңғыш Президенті – Елбасы Н.Ә. Назарбаевтың тапсырмасына сәйкес Зияткерлік мектептердің тәжірибесін еліміздің білім беру жүйесіне тарату жүзеге асырылуда. ПШО тренерлерінің педагогтермен тұрақты және жүйелі жұмысы аудан/қала деңгейінде де, мектеп деңгейінде де әдістемелік қолдаудың тиімді моделін жасауға мүмкіндік берді. Үздік жалпы білім беретін мектептер қатарынан әрбір ауданда/қалада Назарбаев Зияткерлік мектептерінің тәжірибесін трансляциялау бойынша алаң болып табылатын жетекші мектептер желісі құрылды. Жетекші мектеп 8-10 басқа аумақтық бекітілген мектептермен үнемі өзара бірлесіп жұмыс жасауда, бұл олардың нақты қажеттіліктері мен сұраныстарына сүйене отырып, жұмыс тәжірибесімен алмасуды сапалы ұйымдастыруға, әріптестерін уақытылы қолдау мен кәсіби дамытуға мүмкіндік береді. Біліктілікті арттыру жүйесін мектепке жақындату мақсатында ПШО 4 негізгі бағыт бойынша мектеп тренерлері мен үйлестірушілер пулы дайындады: критериалды бағалауды енгізу, оқыту әдістемесі мен технологиялары, зерттеулер, бағалау тапсырмаларын әзірлеу бойынша. Аталған педагогтер мектеп ішінде әріптестеріне, оқушыларға және олардың ата-аналарына оқыту және оқыту мәселелері бойынша тұрақты кеңес беруді ұйымдастырады, ПШО бағдарламалары бойынша кәсіптік дамудың мектепішілік курстары мен оқыту әдістемелік іс-шаралар өткізіледі. Электрондық ресурстар Мектеп педагогтеріне әдістемелік және консультациялық көмек көрсетуді жүзеге асыруға арналған www.cpm.kz білім беру порталы. Педагогикалық шеберлік орталығының біліктілікті арттыру курстарының тыңдаушыларын есепке алудың және бақылауға арналған тыңдаушыларды есепке алудың www.cpm.kz электрондық порталы. Біліктілікті арттыру курстарынан оқудан өткен мұғалімдердің, гуманитарлық циклдағы оқу пәндері, математика және жаратылыстанудың ғылыми пәндері бойынша Назарбаев Зияткерлік мектептері мұғалімдерінің тәжірибесін таратуға арналған www.cpm.kz электрондық әдістемелік жинақтағышы. Білім беру ұйымдары мұғалімдерінің және басшыларының біліктілігін арттырудың онлайн-курстарын өткізуге арналған www.sdo.cpm.kz қашықтықтан оқыту порталы. Lesson Study өткізу бойынша қазақстандық педагогтерге тәжірибе алмасу мүмкіндігін беруге арналған www.lessonstudy.kz сайты, әдістемелік ресурстарға, өзекті ақпараттарға қол жеткізу, және мұғалімдердің зерттеуін, олардың тиімді оқыту практикасын жалғастыру әрі дамыту.

Осы айтулы мерекеге орай ауданымыздың барлық елді мекендеріндегі ардагерлерге зор сый-құрмет көрсетілуде. Ауданда қазір небары қан майданның куәгеріндей 3-қана соғыс ардагері тұрады. Жеңістің 75 жылдық мерекесіне орай Сарысу ауданының әкімі Қанатбек Мәдібек Ұлы Отан соғысының ардагерлерін құттықтады. Аудан басшысы алдымен Игілік ауылдық округіндегі Мысалы Маханбетовтың отбасына арнайы барып құттықтап, сый-сияпат тарту етті. Ерлік елге мұра, ұрпаққа үлгі деген аудан әкімі сұрапыл соғыстағы майдангерлердің көрсеткен жаужүрек ерліктеріне бүгінгі ұрпақ бас иетінін айта отырып, бізге бейбіт өмір сыйлаған қарт жауынгерге алғысын білдірді. Ал, соғыс ардагері ел үшін шайқасқан майдангерлерге әрдайым құрмет көрсетіп, әлеуметтік тұрғыда қолдау білдіріп жатқан билік өкілдеріне ризашылығын білдірді. Бұдан кейін Саудакент ауылында тұратын соғыс ардагері Қабыл Ібжановқа да мерекелік сыйлықтар табыс етті. Майдангер Жеңіс күнін неміс жерінде қарулас достарымен қарсы алған сәтін есіне алды. Аудан әкімі Жаңатас қаласындағы Кемелбек Шәменовтің де үйіне барып, құрмет көрсетті. Өз кезегінде ардагерлер бүгінгі ұрпақтан тәуелсіз Қазақстандағы бейбіт өмірдің қадірін ұғынып, оны қастерлеуін өтінді. Сонымен қатар, Президентімізге, облыс және жергілікті билік өкілдеріне көрсетіліп жатқан құрмет пен қамқорлықтарына ризашылығын білдірді.

Дэвид бұл ән Бузоваға арналғанын да жасырмайды: сингл логосында Ольга екеуінің Мальдив аралындағы демалыста түскен ортақ суреті тұр. Әннің премьерасы кеше ғана болғанына қарамастан, туынды жанкүйерлер жүрегінен орын тауып үлгерді. «Өте керемет ән!», «Жан түршіктірер туынды!», «Бузовамен қайта қосылуың керек!» деген пікірлер Даваның Instagram-дағы постының астына сағат сайын қосылып жатыр. Tags: ДаваДавид Манукянжаңа әнОбнулила насОльга Бузова Opa.kz — мәдениет, өнер, сән, спорт, денсаулық, технология әлеміне қызығушылық танытатын оқырмандарға арналған медиа ресурс.

Солтүстік Қазақстан облысында полицейлер Мамлют ауданының Дубровное ауылында жаңа туған қызды өлтіру дерегі бойынша сотқа дейінгі тергеу амалдарын жүргізіп жатыр, деп хабарлайды Sputnik Қазақстан тілшісі. "Жаңа туған қызды өлтіру дерегі ҚР ҚК 99-бабы (Кісі өлтіру) бойынша сотқа дейінгі тергеу басталды. Бап 15 жылдан 20 жылға дейін бас бостандығынан айыру түрінде жаза қарастырады. Күдікті – 62 жастағы Мамлют ауданының тұрғыны уақытша ұстау абақтысына жабылды. Қазіргі таңда тергеу амалдары жүргізіліп жатыр, бірқатар сараптама тағайындалды", — деп хабарлады облыстық ішкі істер департаментінің баспасөз қызметі. Ауыл тұрғындарының айтуынша, бір айға толмаған Валентинаны әжесі пешке тірідей жағып жіберген, бұл кезде қыздың анасы дүкенге кеткен. Дубровное ауылдық округінің әкімі Галина Швецова күдікті әйел ішкілікке салынғанын, бірақ қоғамға ешқашан зиянын тигізбегенін телефон арқылы хабарлады. "Иә, ол ішетін, әрине, оны бәрі біледі, бірақ ешкімге соқтықпайтын, ақ пейіл жан секілді еді. Дәрігерлер де үйінде болған. Мінез көрсетіп, жанжал шығарған емес. Қандай да бір қауіп төндіреді деп ешкім ойлаған жоқ. Не болғанын түсінбей отырмыз. Мамандар анықтайды", — дейді Галина Швецова. Ауылдық округтің әкімі трагедияның мән-жайын ауыл тұрғындары білмейтінін, өйткені қартаң әйел немересімен үйде оңаша қалғанын айтты. "Теледидардан біздің ауылдың тұрғындары ол пештің плитасын алып, баланы жанып жатқан отқа лақтырып жібергенін айтып жатыр, оны адамдар ойдан шығарған. Нақты қалай болғанын ешкім білмейді, оқиғаға ешкім куә болмаған", — деп түйіндеді Галина Швецова.

А.Жұбанов атындағы балаларға арналған республикалық қазақ мамандандырылған музыка мектеп-интернатына – 55 жыл. Осы жылдар ішінде жас ұрпақты тәрбиелеу мен білім беру жолында ерінбей, талмай еңбек етіп келе жатқан бөлімдердің бірі – жалпы пәндер бөлімі. Бала игілігіне арналған бастамалардың, іс- әрекеттердің ұйытқысы бола отырып, ұрпақ болашағына үкілі үмітпен қарай білген, педагогикалық және шығармашылық шеберлігін жас буын ұстаздардың бойына дарыта білген мектептің алғашқы күндерінен бастап еңбек еткен Жәния Мусина, Қаусария Ажғалиева, Бақыт Қүрманова, Рахия Шапақова, Күлғайша Базарбекова, Мұсан Үсіпбаев сынды алтын діңгек ұстаздарымыздың есімін ерекше айтуға болады. Қазіргі таңда жалпы пәндер бөлімінде 35 мұғалім жұмыс жасайды. Бастауыш сынып мүғалімдерінің қатарында Г.А.Жакишева, А.С.Нусипбекова, Т.М. Динжанова, А.А.Джанпейісова, Г.Б.Полатова, А.А. Рыскулова, Ж.М.Нұрділдаева, А.С.Трукпеновалар; қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімдері Н.Қ.Жырғаланова (директордың оқу ісі жөніндегі орынбасары), Г.Р.Умиркулова, Н.С. Султанова, А.Н. Аманова; орыс тілі пәнінің мүғалімдері С.М.Батырбекова (директордың тәрбие ісі жөніндегі орынбасары), А.Т.Жарылғасова, М.К. Искакова, ағылшын тілі пәнінің мүғалімдері Г.Ж.Раимова, З.Н.Ускембаева, Ж.Б.Жанкеева, Ә.Е. Қадыртайқызы, тарих пәнінің мұғалімі С.С.Қияқбаева; математика пәнінің мұғалімдері С.Ж.Сабырова, Г.Жагслаг, химия пәнінің мүғалімі Д.О.Абдулина, география пәнінің мұғалімі К.Т.Даркембаева, биология пәнінің мұғалімі А.Д.Қазақбаева, физика пәнінің мүғалімі А. Т. Төлеш, информатика пәнінің мұғалімдері Г.Ж. Жартаева, Г.А. Батық, өзін-өзі тану пәнінің мұғалімі Т.Т. Елубаева, ; психолог М.С. Аксакалова және А.Н. Рахметолла, АӘД пәнінің мұғалімі С.А. Игимбетов, дене шынықтыру пәнінің мұғалімдері Қ.Сейітов,С.С. Омишев, Е.А. Жанпейіс сияқты мұғалімдер оқушылардың бойына білім нәрін сіңіріп, өнегелі тәрбие беруде. Бөлімде бастауыш сынып пәндер бірлестігі, қоғамдық-гуманитарлық пәндер бірлестігі, жаратылыстану пәндер бірлестігі, ғылыми-шығармашылық бірлестік, сынып жетекшілер бірлестіктері жүйелі түрде жұмыс жасап, мұғалімдер өзара тәжірибе алмасып отырады. Мектеп оқушылары жалпы пәндерден де республикалық деңгейдегі пәндік олимпиадаларда, ғылыми жобалар сайысында, түрлі байқауларда мектебіміздің намысын қорғап, алдыңғы қатарлы жүлделі орындарды иемденіп, жан-жақты дарын иесі екенін сан мәрте дәлелдеп келеді. Мектебімізде оқушылардан құрылған «Жас толқын» патриоттар клубы жұмыс жасайды. Клуб мүшелігіндегі жоғарғы сынып оқушылары түрлі тақырыптарға арналған кештер, кездесулер, конференциялар ұйымдастырып, өзін- өзі басқару жұмысына белсене қатысып, оқушылар арасында шығармашылық байланыс орнатылған. Жалпы пәндер бөлімінің ұстаздары қатарында еңбегі еленіп, мектеп әкімшілігі тарапынан, қалалық білім басқармасы мен ҚР Білім және ғылым министрлігінің Құрмет грамотасы, Алғыс хаттарымен, ҚР Білім беру ісінің құметті қызметкері, т.б. төсбелгілермен марапатталған.

Бүгінде Шымкент қаласында тұрғындарды таза ауыз су, сапалы электр қуаты және табиғи газбен қамту бағытында ауқымды жұмыс жүргізіліп жатыр. Инфрақұрылым желілерін жүргізу барысында, әсіресе, қаланың орталығынан шалғай орналасқан шеткі шағын аудандар мен тұрғын алаптарға басымдық беріліп отыр. Шымкент қаласының 2025 жылға дейінгі кешенді даму жоспарының аясында жүргізіліп жатқан бұл жұмыстардың уақтылы әрі сапалы орындалуын қала әкімі Мұрат Әйтенов жеке бақылауына алған. Базарқақпада көпір мәселесі шешілді Осы аптада Мұрат Дүйсенбекұлы Еңбекші ауданы Базарқақпа елді мекенінің жаңа құрылыс аумағына инфрақұрылым тарту жұмыстарымен танысып, тұрғындармен кездесті. Қазіргі таңда мұндағы электр қуатымен қамту желісінің 90 пайызы тартылған. Қыркүйек айының соңында «Оңтүстік Жарық Транзит» ЖШС-і тарапынан абоненттеу жұмысы жүргізілмек. Нәтижесінде, Қаратөбе, Қарабастау, Абдулабад, Тоғыс, Жұлдыз, Бадам-1, Жыланбұзған, Айнатас және Базарқақпа елді мекендердің жаңа құрылыс аумақтарындағы 1 729 абонент сапалы электр қуатымен қамтылатын болады. Халықты сапалы электр қуатымен қамту мақсатында биыл 16 нысанда құрылыс жұмыстары жүргізіліп жатыр. Атқарылған жұмыстардың нәтижесінде қалада сапалы электрмен қамту көрсеткіші 98 пайыздан 99 пайызға дейін өседі. Сонымен қатар қазір аталған елді мекендерге ауыз су құбыры да тартылып жатыр. Бүгінде бұл жұмыстың 11 пайызы істеліпті. Жаңа құрылыс аумақтарының тұрғындары 2023 жылы таза ауыз суға қол жеткізеді. Оған қоса аталған елді мекендерді табиғи газбен қамту бойынша жобалық-сметалық құжаттар әзірленіп жатыр екен. Қала әкімі абоненттеу жұмыстары барысында тұрғындардың жұмыла әрекет жасау керектігіне тоқталып, сала басшыларына бұл істі тиімді ұйымдастыруды тапсырды. Бүгінде қаламызда «Халық қатысатын бюджет» жобасы да ойдағыдай жүзеге асып жатыр. Бұл жобаның аясында тұрғындар өздері өзекті деп тапқан жұмыстарды қаржыландыруға ұсына алады. Ең көп дауыс жинаған жобалар жүзеге асырылады. Осылайша, өткен жылы 41 көпқабатты үй ауласы абаттандырылып, ойын алаңшалары құрылған. Ал, биыл 73 көпқабатты және жеке сектор бойынша 6 мекенжай абаттандырылып, балалар ойын алаңшасы тұрғызылып жатыр. Солардың бірі – «Базарқақпа» тұрғын алабы Ю.Сареми көшесінде орналасқан 7 көпқабатты үйдің ауласы. Қала әкімі Мұрат Әйтенов абаттандыру жұмыстармен танысып, тұрғындармен әңгімелесті. Мұнда абаттандыру жұмыстарымен қоса балалар ойын және тренажер алаңшасы салынады. Жұмыс қараша айының соңына дейін толық аяқталады. Базарқақпа тұрғын алабынның халқын алаңдататын мәселенің бірі Сайрамсу өзені үстінен өтетін көпір мәселесі болатын. Өйткені, Еңбекші ауданындағы №12 қалалық аурухана мен Қаратау ауданына қарасты орталық аурухана ортасын байланыстыратын, басқа да әлеуметтік маңызы бар нысандарға төте жол болатын көпірді жаңарту қажет екенін тұрғындар көптен бері айтып жүрген болатын. Енді инвестордың есебінен ұзындығы – 18, ал, ені – 5 метрлік аспалы темір көпір салынып жатыр. Қала әкімі М.Әйтенов құрылыс жұмысының барысымен танысып, нысанды сапалы етіп салудың және уақтылы пайдалануға берудің маңызды екенін атап өтті. Айта кетейік, Сайрамсу өзені үстінен өтетін аспалы ағаш көпір 1986 жылы салынған. Су шайып кеткен соң 1994 жылы ауыл тұрғындары өз есебінен қайта салған екен. Енді жаңа көпір жол кептелісін және жүктемесін азайтуға септігін тигізбек. Қайнарбұлақтың көшелері жап-жарық Қайнарбұлақ шағынауданын инженерлік инфрақұрылыммен қамту жұмыстары қарқын алған десек те, бірқатары келесі жылға өтпелі. Шымкент қаласының әкімі аталған шағынауданның тіршілігін бағамдап қайтты. 70 мыңға жуық тұрғыны бар Қайнарбұлақта қазір 329,8 шақырымды құрайтын ауыз су құбырлары тартылуда. Әзірге 50 шақырымы біткен. Табиғи газбен қамту жұмыстары екі секторға бөліп жүргізілуде. Жаңақұрылыс тұрғын алабында ұзындығы 233,4 шақырым болатын газ жүйелері тартылуда. Саяжай алабында газ жүйелерінің ұзындығы – 206,7 шақырым. Екі сектордағы құрылыс жұмыстарды келесі жылдың соңына дейін аяқтау жоспарланған. Сонымен қатар электр жүйесімен қамтудағы жұмыстар 2023 жылдың ІІІ-тоқсанында аяқталмақ. Жалпы электр жүйелерінің ұзындығы 68,6 шақырымды құраса, осы кезге дейін жұмыстың 40 пайызы орындалды. 2020 жылы Центральная көшесі, 2022 жылы Степная, Бөлешов, №125 мектеп көшелері жарықтандырылды. Ал 2023 жылы Дружба, Фабричная, Металлург, Заводская, Құрасбеков, Шанин, Жаңақұрылыс көшелері жарықтандырылатын болады. Нысандарды тексеріп шыққан қала басшысы мердігерлер мен тиісті сала басшыларына жұмыстардың мерзімдік және сапалық міндеттемелерге мұқият болуды тапсырды. Балалар қуанған күн Үшінші мегаполисте халық санының өсуімен қатар, балалар ойын алаңшасына деген сұраныс артуда. Жайлы орта қалыптастыру бағдарын ұстанған Жаңаталап тұрғын алабында өткен аптада 2 ойын алаңшасы ел игілігіне берілді. Жұмыс барысымен танысқан қала басшысы Мұрат Дүйсенбекұлы ойын алаңшасына орнатылған құрылғылардың сапасын тексеріп, қосымша жұмыстар бойынша мердігер мекеме және тиісті сала басшыларына тапсырмалар жүктесе, ендігі кезекте тұрғындардан өз алаңшаларын күтіп ұстауды өтінді. Жалпы биыл Абай ауданы аумағында 15 спорттық және 17 балалар алаңшасы «Халық қатысатын бюджет» жобасы аясында салынды. Айтылды, орындалды Абай ауданы аумағындағы Игілік тұрғын алабының Бабата көшесі тұрғындарының жыл басында әкіммен кездесу барысындағы өтініштерінің бірі көшеге асфальт төсеу болатын. Соған сәйкес орташа жөндеу жұмыстары сәуір айында басталып, қазіргі таңда афсальтбетон қабатының 1 қабаты төселді. Жолдың жалпы ұзындығы 1 шақырымды құрайды. Салынып жатқан жол сапасын Шымкент қаласының әкімі арнайы барып тексеріп, тұрғындармен кездесті, арыз-шағымдарын тыңдады. «Жол активтері сапасының ұлттық сапа орталығы» мекемесіне асфальтбетон қабаты бойынша сараптама жүргізуді тапсырған шаhар басшысы жол салу жұмыстарының әр кезеңінде сапа бақылауының маңыздылығына тоқталып, жоспарға сәйкес, магистралды көшелерімен қоса, ішкі орам көшелерінің сапасы басты назарда екенін атап өтті.

АҚШ -Ағылшын үкіметі. Екінші майдан ашу мәселесі. Саяси ұстам Тегеран конференциясының ашылу себептері Екінші дүниежүзілік соғыстың басталуы Импликация Тегеран кездесуінің қорытындыларын бостандық сүйгіш бүкіл адамзат, ең алдымен Совет Одағының, Құрама Штаттардың, Великобританияның халықтары жоғары бағалады. Совет үкіметінің басшысы Москваға қайтып келгеннен кейін АҚШ президентінен телеграмма алды, онда былай делінген: «Мен конференция мейлінше табысты өтті деп санаймын және ол біздің бірлесіп соғыс жүргізуге ғана емес, сондай-ақ келешек бейбітшілік ісі үшін де толық ынтымақтасып жұмыс істеуге қабілетті екенімізді қуаттайтын тарихи оқиға болғанына кәміл сенемінң. И. В. Сталин бұл телеграммаға 6 декабрьде жауап қайтарды. «Сіздің Тегеран конференциясы үлкен табыспен өтті және біздің тікелей кездесулеріміздің көп жағынан аса зор маңызы болды дегеніңізге қосыламын,— деп жазды ол.— Біздің халықтарымыздың ортақ жауы — гитлершіл Германия мұны көп ұзамай сезінеді деп үміттенемін. Ендігі жерде біздің халықтарымыздың қазіргі уақытта да, соғыс аяқталғаннан кейін де ынтымақпен бірлесіп қимылдайтынына сенім бар». Тегеран конференциясының нәтижелерін, соғыс қимылдары жағдайында болса да, қоғамдық системалары әр түрлі мемлекеттердің ынтымақтастығы принципін практикада қолданудың нақты тәжірибесі деп бағалауға болады. Москва мұндай тәжірибені соғыстан кейінгі кезеңде де таратудың маңызды екенін үнемі атап көрсетумен болды. Сөйтіп, әңгіме келешек бейбітшілік жылдарында мүлдем жаңа сипаттағы, 1917 жылы Совет республикасы әйгілі Бітім туралы декретінде жариялаған әділетті, демократиялық бітімнің, негізделген халықаралық қатынастардың калыптасуы үшін жағдай жасау туралы болды. Ол кездегі жағдай бұл идеяны жүзеге асыруға мүмкіндік бермеген еді. Енді Тегеран кездесуінен кейін, батыс державаларының бұған дайын екенін ескере отырып, Совет Одағы мен антигитлерлік коалицияға қатысушы шет ел державалардың қатынастарына бейбіт қатар өмір сүру принципін негіз етуге айтарлықтай нақты мүмкіндік туды. Осыған байланысты Құрама Штаттар президентінің 1943 жылғы 3 декабрьдің өзінде, яғни АҚШ президенті Иран астанасынан кеткеннен екі-ақ күннен кейін Каирден Сталинге жолдаған телеграммасындағы Тегеран кездесуіне берген бағасы назар аударарлық. «Мен біздің кездесуіміздің осынау айтулы күндерін аса зор қанағат сезімімен, адамзат прогресіндегі маңызды кезең ретінде бағалаймын». Бұл тек жай ғана дипломатиялык сыпайылық емес-ті. Президенттің жақын досы, «үлкен үштіктіңң кездесуінде американ делегациясынық құрамында болған Гарри Гопкинс өз жазбаларында Рузвельттің Тегераннан аттанып бара жатып, «соғыстан кейінгі бейбітшілікті сақтау ісінде Россиямен ынтымақтасу» мүмкіндігіне кәміл сенгенін растайды. Ал Черчилльге келетін болсақ, ол тұтас алғанда Тегеран кездесуіне оң баға бергенімен, ол туралы пікірін іркіліңкіреп білдірді. Сталинге жолдаған, Москваға 1944 жылғы 24 қаңтарында келген хатында британ премьері былай деп көрсетті: «Тегераннан өзіммен бірге алып келген, біздің жақсы қатынастарымыздың сезімі мені әжептәуір сергітіп тастады». Черчилльдің тартыншақтауының өз себептері бар еді: Тегеранда талқыланған көптеген мәселелер жөнінде ол азшылықта қалды және қадам басқан сайын шегіне отырып, Совет Одағы мен Құрама Штаттар арасында қол жеткен бірсыпыра маңызды уағдаластықтарға амалсыз-дан қосылуға мәжбүр болды. Тегеран конференциясы антигитлерлік коалицияның шырқау шегі деп әділ саналады. Ол Батыс Европада екінші майдан ашу сияқты маңызды мәселе бойынша келісілген шешім қабылдап, үш державаның бірлігін нығайтты. Ағылшын-американ әскерлерінің Нормандияға кіретін нақты мерзімін белгілеуге де қол жетті. Сондай-ақ соғыстан кейінгі құрылыс пен бейбіт жағдайдағы ынтымақтастықтың көптеген мәселелері бойынша да шешімдер қабылданды. Тегеран конференциясынан Потсдам конференциясына дейінгі кезеңнің — әскери, саяси дипломатиялық жағдайының сан қырлы жақтары мен қиыншылықтарын түгел қамтуға тырысқан жоқ. Алға неғұрлым шектеулі міндет: антифашистік каолицияға қатысушылар арасындағы өзара қатынас үшін ерекше маңызы болған, соның ішінде автордың өзі куә болған жекелеген кезеңдер мен оқиғаларды атап өту, түптеп келгенде соғыс кезіндегі одақтың бұзылуына соқтырған елеулі қайшылықтардың бірте-бірте қалай жиналғанын көрсету міндеті қойылды.

Бұл бастама «INTELLEKTYALDY ULT»жалпыұлттық жобаса аясында жүзеге асуда. Осыған орай мегаполистегі Көрме орталығына жас шахматшылар бас біріктірді. Жас интелектуалдардың ойынына қала әкімінің орынбасары Мақсұт Исахов арнайы келді. «Ойлы болсаң озып көр» байқауының шымылдығын ашып берді. Ойынның алғашқы жүрісінде өзі бастап ұйымдастырушыларға оң бағасын берді. Шахматтың өскелең орпақтың ой өрісінің дамуына оң ықпал ететіндігін тілге тиек етті. Мақсұт Исахов – Шымкент қаласы әкімінің орынбасары Бұл ойын түрі Шымкентте қарқынды дамып келеді. Тек ғана жастар емес ересектер, ардагерлер арасындада жарыстар ұйымдастыру дәстүрге айналған.Мінберге шығып сөз алған Шымкент қалалық шахмат федерациясының президенті Досыбай Шерімқұлов бұл спорт түрін дамыту бағытында атқарылып жатқан шаруаларға тоқталды. Досыбай Шерімқұлов – Шымкент қалалық шахмат федерациясының президенті Бұл байқаудың басты мақсаты иетелектуалды ұлт жобасы аясында білімді, ақылды, саналы ұрпақты тәрбиелеу. Сондықтан алдағы уақытта шахмат ойынын одан әрі дамыту жоспары түзілген. К. Дүйсенбі Previous ANTIKOR.LIVE: СЫБАЙЛАС ЖЕМҚОРЛЫҚҚА ҚАРСЫ САРАПТАМА — СЫБАЙЛАС ЖЕМҚОРЛЫҚҚА ҚАРСЫ ІС-ҚИМЫЛДЫҢ ТИІМДІ ҚҰРАЛЫ

Бүгін Мемлекет басшысы «Бірге – таза Қазақстан» республикалық экологиялық акциясының аясында Ботаникалық бақта көшет отырғызып, қалалық сенбілікке қатысты. Іс-шараға Президент Әкімшілігінің басшысы Мұрат Нұртілеу, Экология, геология және табиғи ресурстар министрі Серікқали Брекешев, Нұр-Сұлтан қаласының әкімі Алтай Көлгінов, эко-волонтерлер, сондай-ақ, Президенттік жастар кадрлық резервінің мүшелері қатысты. Сенбілік барысында Президент эковолонтерлермен және жастар кадрлық резервінің мүшелерімен әңгімелесті. Қасым-Жомарт Тоқаев табиғатқа, жалпы экологияға ұқыпты қараудың маңыздылығы туралы айтты. Мемлекет басшысы Қазақстан болашақта жасыл елге айналуы керек деп санайды. «Тал дегеніміз – қасиетті ұғым. Біз тал-теректерді, табиғатты қорғауымыз керек», – деді Президент. – Баршаңызға алғыс айтамын. Сіздер Қазақстанның болашағысыздар. Жаңа Қазақстанды ел болып, ұлт болып, мемлекет болып, бәріміз бірге құруға кірісуіміз қажет. Аманшылық болса, Екінші республиканы өркендетеміз. Жалпы келешегіміз жақсы, айқын, жарқын болатынына ешқандай күмәнім жоқ. Мемлекетіміздің болашағы жастардың қолында. Мен сіздерге сенемін, – деді Қасым-Жомарт Тоқаев. Еріктілер мен Президенттік жастар кадрлық резервінің мүшелері экологиялық мәселелер мен бастамаларға үнемі қолдау білдіретіні үшін Мемлекет басшысына алғыс айтты.

Менің студенттік өмірім Менің есімін Рахат . Мен Әл-Фараби атындағы ҚазҰУ-нің медицина және денсаулық сақтау факультетінің стоматология мамандығына т... - Аллаев Рахат Менің университетім-менің мақтанышым! Мен Туркменістаның Дашогуз қаласынан келдим. Аты жөнім Аллаев Рахат Сейітназар ұлы болады. Мен осы жылы Ал-Фара... - Аллаев Рахат Менің университетім-менің мақтанышым! Мен Туркменістаның Дашогуз қаласынан келдим. Аты жөнім Аллаев Рахат Сейітназар ұлы болады. Мен осы жылы ҚазНУ "...

Қырғызстанның бұрынғы президенті Алмазбек Атамбаевтың Қой-Таштағы зәулім үйі мемлекет меншігіне өтті. Оның резиденциясы қарттар үйіне айналуы мүмкін. Ол қызметінен 2019 жылы кеткен болатын, деп хабарлайды Экспресс К. Қырғызстанды 2011-2017 жылдары басқарған Алмазбек Атамбаевтың резиденциясы тәркіленді. Оның сәулеті жарасқан үйі енді қарттар үйіне айналуы мүмкін. Бұл туралы Қырғызстанның Мемлекеттік мүлікті басқару қоры мәлімдеді. Ғаламторда тараған бейнежазбадан экс-президенттің адвокаттары мен мемлекеттік қызметкерлердің арасында келіспеушілік туындағанын байқауға болады. Адвокаттардың айтуынша, үйдің мемлекет меншігіне өткенінен Атамбаевтың туыстары хабарсыз болған. Оқи отырыңыз: "Өзінен жас көрінеді". Алтынай Жорабаева әкесін көрсетті Супермамасита екі қабатты жаңа үйін көрсетіп, мақтанды 2020 жылы Қырғызстанның соты Алмазбек Атамбаевты қызметін асыра пайдаланды және қылмыскер Азиз Батукаевты заңсыз босатты деп 11 жыл 2 айға соттаған болатын. Бұл туралы Экспресс К бұған дейін жазды.

Қазақстан Каспий теңізі арқылы жүк тасымалдауды 2,5 есеге арттырды. Бұл туралы LS агенттігіне Индустрия және инфрақұрылымдық даму министрлігінен хабарлады. Ведомствоның хабарлауынша, Транскаспий халықаралық көлік маршруты аясында Ақтау мен Баку порттары арасында тұрақты контейнерлік қатынас, сондай-ақ Құрық-Баку паром қатынасы жолға қойылған. Соның нәтижесінде жыл басынан бері аталған бағыттар бойынша жүк тасымалдау көлемінің 2,5 есеге өскені байқалады. Жеті айда 1 миллион тоннадан астам жүк тасымалданған. Контейнерлер тасымалы 63%-ға өсіп, 21,8 мың ЖФЭ (жиырма фут эквиваленті) құрады. Құрық порты арқылы өтетін вагондардың көлемі 2,4 есеге өсіп, өңделген 10,6 мың вагонға дейін жетті. "Бүгінде TMTM қазақстандық экспортты тасымалдаудың баламалы бағыты болып табылады. Есепті кезеңде осы бағыт бойынша экспорттық жүктердің көлемі 2021 жылдың сәйкес көрсеткішімен салыстырғанда тоғыз есе өсіп, шамамен 500 000 тоннаны құрады", - деп түсіндірді ИИДМ. Сонымен қатар, жыл басынан бері Ресей бағытында жүк тасымалдау көлемі 6 пайызға азайған. Соның ішінде қазақстандық экспорт 12 пайызға төмендеді. Министрлік Қазақстан негізінен қара және түсті металдар, химиялық және сода, дәнді дақылдар, мұнай өнімдері, халық тұтынатын тауарлар және т.б. экспорттайтынын атап өтті. ЖФЭ – жүк көліктерінің өткізу қабілетінің шартты өлшем бірлігі. Көбінесе контейнерлік кемелер мен контейнерлік терминалдардың сыйымдылығы мен өткізу қабілетін сипаттау кезінде қолданылады.

Қазақстан бокс федерациясы сәуір айында кәсіпқой бокстан шаршы алаңға кімдер шығатынын жариялады, деп хабарлайды ҚазАқпарат. Қазақстандық боксшылар өздерінің келесі жекпе-жектерін сәуір айының қай күндері өткізетінін назарларыңызға ұсынамыз: 6 сәуір 2017 жыл. Ангар аренасы, Коста Меса, Калифорния, АҚШ. Руслан Мәдиев (Қазақстан, 8-0-0, 3KO) – Рикардо Мальдонадо (Мексика, 7-6-1, 1КО), 6 раундтық кездесу жеңіл салмақта (61,2 келі – 135 фунт) өтеді. 6 сәуір 2017 жыл. Монреаль, Квебек, Канада. Абылайхан Құсайынов (Қазақстан, 5-0-0, 4КО) – Кристиан Арразола (Мексика, 23-13-2, 16КО), 6 раундтық кездесу жеңіл салмақта (61,2 келі – 135 фунт) өтеді. 6 сәуір 2017 жыл. Монреаль, Квебек, Канада. Батыр Жүкембаев (Қазақстан, 8-0-0, 7КО) – Косме Ривера (Мексика, 41-23-3, 28КО), 10 раундтық кездесу жартылай орта салмақта (63,5 келі – 140 фунт) өтеді. 22 сәуір 2017 жыл. Бокс Академиясы, Мәскеу, Ресей. Фируза Шарипова (Қазақстан, 3-1-0, 1КО) – Виктория Котова (Ресей, debut), 8 раундтық кездесу – бірінші жартылай орта салмақта (58,9 келі – 130 фунт). 9 сәуір 2017 жыл. Калифорния, АҚШ. Бауыржан Момынов (Қазақстан, 2-0-0) – Томас Хилл (АҚШ, 6-1-0, 1КО). 6 раундтық кездесу бірінші – орта жеңіл салмақта. 15 сәуір 2017 жыл. Коннектикут, АҚШ. Мадияр Ашкеев (Қазақстан, 7-0-0, 3КО) – Шон Кэмерон (АҚШ, 10-2-0, 5КО), 8 раундтық кездесу бірінші орта салмақта (69,8 келі – 154 фунт) өтеді. 15 сәуір 2017 жыл. Коннектикут, АҚШ. Мейірім Нұрсұлтанов (Қазақстан, 1-0-0) – Обафеми Бакаре (АҚШ, 3-1-0), 6 раундтық кездесу орта салмақта (72,5 келі – 160 фунт) өтеді. 28 сәуір 2017 жыл. Sportsmans Lodge, Студио Сити, Калифорния, АҚШ. Асхат Уәлиханов (Қазақстан, 1-1-0) – Антонио Санчес (5-4-2, 3КО), 6 раундтық кездесу бірінші жартылай орта жеңіл салмақта (63,5 келі – 140 фунт) өтеді. 29 сәуір 2017 жыл. Лас-Вегас, АҚШ. Бейбіт Шүменов (Қазақстан, 17-2-0, 12КО) – Юниер Дортикос (Куба, 21-0-0, 20КО), 12 раундтық кездесу ауыр салмақта (90,8 келі – 200 фунт) өтеді, WBA чемпиондық белбеуі қойылмақ.

Автокөлік детейлингі саласында орасан зор тәжірибесі бар Max Protect компаниясы АҚШ та ашылды. Мамандарының зейінді жұмыстарының нәтижесінде өмірге тиімділігі жоғары, қазіргі заманғы автокөліктердің күтіміне қажетті өнімдер пайда болды. Бұрындары пайдаланылған ұқсас өнімдермен салыстырғанда Max Protect жаңа өнімдері біршама жоғары нәтижелер көрсетеді. Өз автокөлігінің қамын ойлаушы әрбір көлік иесі міндетті түрде қажетті күтімді беретін жаңа өнімдермен танысады. Сөз жоқ, көп адамдар нано-керамика туралы естіген шығар, алайда көбісі жақында нарыққа шыққан бұл жаңа өнім туралы біле бермейді. Егер сізді жоғары сапалы нанокерамикалық төсемі қызықтырса, және онымен жақынырақ танысқыңыз келсе, онда Біздің Max Protect өнімдеріне кішігірім экскурсиямызға шақырамыз. Бұндай нанокерамикалық төсем кәсіпқойларға арналған. Ұқсас өнімдерді ішіндегі ең мықтысы. Ерекше берік, қатаю уақыты тез- өнімнің бұл қасиеттері оны мамандар арасында сүйікті өнім болуына себептесті. Ultimate nano coat v2 Ultimate nano coat v2 , құрамына сұйық әйнек кіретін ең ұзақ тұратын төсенім. Бұл зат әртүрлі химиялық әсерлерге жақсы төтеп береді (тұз әсері, түрлі жуғыш заттарға, құс қиына, доңғалақ тазалағыш және т.б). Бұл өніммен қорғалған беттер толықтай герметикаланған және май-, батпақ-, және су жұқтырмаушылық көрсеткіштерімен ерекшеленеді. UNCv2 лак-бояу қабатына таңқаларлық жылтырлық беріп, онымен қоса түрлі химиялық «басқыншыларға» төтеп береді және тырнауға қарсылықты жоғарылатады. Бұл өнімді ауа температурасы 15 градустан төмен жағдайда да пайдалануға болады. Және үй жағдайында өздігіңізден белгілі шеберлік дәрежесі болса пайдалана аласыз. Жағылған UNCv2 ның қатаю уақыты шамамен 6 сағат құрайды (салыстыратын болсақ: UNCv1 дің қатаю уақыты 48 сағат) Бұндай қасиеті мұнан да қалың қабаттар жасауға мүмкіндік береді. Нано-Резіңкелі Ultimate nano coat r төсемі UNC-R, революциялық төсемі, барлық нано төсемдердің «әкесі» деп атауға болады. Химиялық төзімділігі жоғары және ғажайып жылтырлығымен ерекшеленетін. әлемдегі ең бірінші мембраналық төсем. UNC-R – бұл ұзақ уақыт жарамдылық кепілдігі және қызмет көрсетудегі қарапайымдылық. Жылтыр және күңгірт етіп орындауға болады. Өнімнің бір ерекшелігі, бөлме температурасында қатаюы кезінде ол ерекше мембараналық пленкаға айналады. Мұндай төсем икемділігімен ерекшеленеді және УК сәулелеріне төзімді болып келеді. Көлік жуу кезінде пайда болатын іздерге де төзімді келеді. UNC-R сулы бояудан зиян шекпейді, басқа ұқсас керамикалық өнімдерге қарағанда. Басқа да нано-керамикалық өнімдері секілді тұрақты төсем қабаты болып келеді, оны тек абразивтерді қолданып кетіруге болады. Тежеуіш шаңы, қышқыл, және де тұз, мотордан шыққан газ т..б сондай секілді заттарға химиялық төзімділігі жоғары болғандықтан өнім жоғары сұранысқа ие. Сонымен қатар UNC-R сызаттар мен жарықшақтардың пайда болуына төтеп береді. Өнімді + 20 градустан Цельсиден жоғары емес (ең қолайлы көрсеткіш +5 пен +15 аралығында) температуралық режимде қолдануға ұсынылған. Егер мұндай жағдай туғызу мүмкін болмаса, мамандар біздің тағы бір өніміміз UNC- R 1.5 ды пайдалануды ұсынады. Silk coat мәрелік төсемі Бұл мәрелік төсемнің су ығыстырғыштық қасиеті бар. Оны қолдану өте оңай әрі өте тиімді. Әдетте Silk Coat өнімін Ultimate Nano Coat (v1 және v2) нано төсемін жаққан соң мәрелік төсенім ретінде қолданады. Алғашында оны нано керамикалық өнімнің қатаюы кезіндегі қорғаушы қабат ретінде қарастырған. Негізінен Silk Coat ты UNC v1мен UNC v2 жағылған автокөліктерді артынша қолайсыз ауа райында пайдалану кезінде қорғаушы қабат ретінде қолданатын. Уақыт өте келе және ірі көлемді сынақтардан өткеннен соң ол осындай өнімдермен жұмыс істеу кезінде міндетті түрде қолданылатын өнім болды. Silk Coat өнімі жағылған бетінің түсін керемет жылтыр етіп, түс тереңдігін , ал төсемге жағымды жалтырлық береді. Және де ол гидрофобтық қасиетін жоғарылатады. Сондықтан да бұл өнім UNC төсемдерінің барлық түрлерін еш мінсіз қолдап тұрады. Мамандар Silk Coat өнімін жылына кем дегенде екі не төрт рет пайдалануға кеңес береді. Оны Ultimate Nano Coat v1 немесе v2 жағылғаннан кейін үстінен қолданады. Сонымен бірге автокөлік иелерінің көбісі бұл өнімді бұдан да жиі қолданады, бұдан тек ұтуға болады. Silk Coat ты жағу өте оңай, өзінің қорғау қызметін сол арадан бастап орындайды. Silk Coat-ты жеке төсем ретінде пайдаланса болады, алайда ең нәтижелі көрсеткіштері UNC (v1, v2, R түрлері) мен бірге қолданыста қол жеткізіледі, яғни автокөліктерді керемет құлпыртып жібереді. Бетіне Silk Coat жағылған элементтер бүлдіру қиынға түседі. Олар терлемейді, көмескіленбейді, бетінде жолақтар қалмайды. Бұл қара түсті лак боу қабатына да тиесілі. Silk Coat-ты кез-келген беткі қабатқа қолдануға болады. Ол металл элементтеріне, пластик бөлшектерге және әйнекке жақсы жағылады. Автокөлікті балауызбен өңдеп болғаннан соң, жиі түрде бетіне жеңіл сұрғылт пленка түзіле бастайды. Оны алып тастағанның өзінде ол қайтадан пайда болады. Бұл көптеген автокөлік иелеріне нағыз қиындық туғызады. Silk Coat бұл қиындықты еш қиындықсыз тез арада шеше алады. Беткі қабатына біздің өнімді жаққан соң «сұрғылт жамылғысы» енді қайтып келмейді. Мұнымен бірге, мәрелі өнім беткі қабаттың су жұқтырмайтын қасиетін жоғарылатады, автокөлікке керемет сыртқы келбет беретін жылтырлығын да айта кетпесек болмайды.

Жаз мезгілін ең көп күтетін, бастарына қызық іздеп, үнемі көрсем, білсем деп жүретін жандар- балалар. Әй-шәйға қарамастан өздеріұнатқан нәрсені жасамай қоймайды. Жаңа нәрселерге құмартып, бәрін байқап көргісі кеп жүреді. Сол себепті менің "оригами жасап үйретейін бе?" деген сауалыма інілерім алдымен алақайлап келіскенімен, кішкенеден кейін: "Оригами деген не? Оны қалай жасайды? Кім шығарған оны сонда?" деген сұрақтарды жаудырмасы барма. Сол себепті, жұмысымызды бастамас бұрын, сауалдарының жауабын тауып, түсіндіруіме тура келді. Оригами жапон тілінен аударғанда "бүктелген қағаз" деген мағынаны білдіреді. Аты айтып тұрғандай қағазды бүктеу арқылы, желімнің көмгінсіз әр- түрлі фигуралар жасау өнері. Алғаш пайда болған жері, немесе Отаны- Қытай елі болып табылады. Негізі оригами жасауда тәжірибем аздау. Себебі оның тек екі-ақ түрін жасап білемін. Оның бірі кішкентай кезмізден жасайтын, жаңбыр жауғанда, қар еріп, жылғалар пайда болғанда ермегіміз болған- қайық. Тіпті оны жасауды кім үйреткенін де ұмытып қалыппын. Әйтеуір, ес білгелі қайық жасай аламын. Ал, екіншісі- мектепте жүріп, тентектіктен не бүлдірерімізді білмеген кезде көмекке келген бұйым. Ол- бақа. Иә, сабақ кезінде қағаздан бақа жасап, үстіне суреттер салып, ат қойып, жарыстырып ойнайтынбыз. Қаншама "бақамыз" апайлардың сөмкесінде кетті. Бұл жолы ол "бақаны" біз емес, мұалімдердің өздері салатын)) Айта берсем қызық таусылмас. Балалық шақ қайта келмейдіғой, менде бүгін сол інілерімнің тым болмаса бір күні пайдалы, қызықты нәрсеге арналсын деген оймен осы істі бастадым. Басында бәрі жақсы басталды. Екі інім (негізі үш інім бар)- Ахмед пен Расул жаныма келіп, қажетті заттарды дайындап, жасағымыз келген бұйымдарды ғаламтордан іздеп тауып, іске кірісейін деп дайын отырмыз. Енді суретке түсейік десем, кіші інімнің түспеймін деп қашпасы барма. Ай, бірақ, соңында түсіріп алдым)) Жарайды, мен өзімнің әңгімелерімді жаза бердімғой. Енді не жасағанымызды айтайын. Қайық пен бақа жасауды олар жақсы біледі. Сондақтан жаңа нәрсе үйретейін деп ойладым. Ақыры таңдауымыз тырна мен көбелекке түсті. Жақсы қылып барынша жасадық. Соңына таяғанда екеуі де: "Апатай, енді қалғанын ертең жасайықшы. Қиын екен. Ертең оңайын тауып қойшы" дегенде күлкіден шегім тартылдығой. Бар қолдарынан келгенше тырысты, қағаздары майысып, ең соңында әйтеуір құсқа ұқсас, көбелекке ұқсас нәрселер шығарды)) "Бала, баланың ісі- шала" дейдіғой. Екі- үш жасаған соң жақсы игеріп кететіндеріне сенемін. Енді ертеңгі күнімізге де жақсы жоспарлар құрып қойдық. "Інісі бардың- тынысы бар". Осындай алғыр, зерек інілерім барына мақтанамын! Өздері үлкен адамдар сияқты қабақтарын түйіп алып, жұмыстарын жасағанда мен олардың апасы емес, қарындасы сияқты сезініп қаламын))) Эх, сонымен тағы да бір керемет күн артта қалды, тағы да бір мақсатым орындалды! Рақмет саған, Массагет!

Сымдарды аралаудың қысқаруы көбінесе ағымдағы құрылыс жобаларында көрінеді. Қазіргі уақытта олардың көпшілігі бетоннан және басқа да берік бөлшектік материалдардан жасалған, оларды қолмен алып тастауға оңай емес. Сондықтан, егер сіз оларды кескіңіз келсе, сіз кескіш машинасыз жасай алмайсыз. Сымды ара кесетін көптеген нысандар бар. Ол әртүрлі пішіндегі заттарды кесіп тастай алады. Көптеген адамдар дөңгелек цилиндрлер сияқты дөңгелек заттарды кесуге болатындығын сұрайды. Шенгмао сізге мүмкін екенін айтады. Ол көптеген нысандарды кесуі мүмкін. Пішінді заттар. Пайдалану өте ыңғайлы. Сымның кескіш машинаны кесіп тастай алатын тереңдікке қарай кесудің ұзындығына байланысты, кесу машинасы кескіш машинаның әртүрлі техникалық сипаттамаларына өзгеруі мүмкін. Нысандардың әртүрлі пішіндерін кесу үшін қолайлы кесектерді қолданыңыз. Дөңгелек заттарды кесу кезінде алдымен диаметрді өлшеу үшін, ұзындықпен бөлшекті орнатыңыз. Бесістің ұзындығы тиісті түрде таңдалса, барлық дөңгелек заттарды кесуге болады. Ванлонгтың сымын кесу әр түрлі жерлердегі әртүрлі пішіндегі заттарды кесу үшін түрлі кесектермен жабдықталады. Біз кәсіби бағдарлауды және сатудан кейінгі қызмет көрсетуді қамтамасыз етеміз. Біз ғылыми-зерттеу компаниямыз. Компанияның өндірісі, сатылымы және интеграциясы, әр түрлі кәсіби кесуді қамтамасыз ете алады, сабақ беруге кәсіби шеберлер бар. Сымдарды аралаудың қысқаруы көбінесе ағымдағы құрылыс жобаларында көрінеді. Қазіргі уақытта олардың көпшілігі бетоннан және басқа да берік бөлшектік материалдардан жасалған, оларды қолмен алып тастауға оңай емес. Сондықтан, егер сіз оларды кескіңіз келсе, сіз кескіш машинасыз жасай алмайсыз. Сымды ара кесетін көптеген нысандар бар. Ол әртүрлі пішіндегі заттарды кесіп тастай алады. Көптеген адамдар дөңгелек цилиндрлер сияқты дөңгелек заттарды кесуге болатындығын сұрайды. Шенгмао сізге мүмкін екенін айтады. Ол көптеген нысандарды кесуі мүмкін. Пішінді заттар. Пайдалану өте ыңғайлы. Сымның кескіш машинаны кесіп тастай алатын тереңдікке қарай кесудің ұзындығына байланысты, кесу машинасы кескіш машинаның әртүрлі техникалық сипаттамаларына өзгеруі мүмкін. Нысандардың әртүрлі пішіндерін кесу үшін қолайлы кесектерді қолданыңыз. Дөңгелек заттарды кесу кезінде алдымен диаметрді өлшеу үшін, ұзындықпен бөлшекті орнатыңыз. Бесістің ұзындығы тиісті түрде таңдалса, барлық дөңгелек заттарды кесуге болады. Ванлонгтың сымын кесу әр түрлі жерлердегі әртүрлі пішіндегі заттарды кесу үшін түрлі кесектермен жабдықталады. Біз кәсіби бағдарлауды және сатудан кейінгі қызмет көрсетуді қамтамасыз етеміз. Біз ғылыми-зерттеу компаниямыз. Компанияның өндірісі, сатылымы және интеграциясы, әр түрлі кәсіби кесуді қамтамасыз ете алады, сабақ беруге кәсіби шеберлер бар. Алдыңғы: Келесі: CNC гауһар сымдары CNC Mini Diamond сымдары мини алмаз сымы Қатысты мақалалар мазмұны бос uff01 КОМПАНИЯ ТУРАЛЫ МӘЛІМЕТ Wanlong Group consists of Wanlong Stone Industry Co., Ltd. және Wanlong Diamond Tools Co., Ltd., негізінен тас машиналармен және гауһар тастармен айналысады ...

«3 күнге созылған «Тараз қаласына жаңа серпіліс» атты инновациялық жобалар байқауы өз мәресіне жетті. ​ Тараз қаласы әкімдігінің ішкі саясат бөлімінің «Жастар ресурстық орталығы» коммуналдық мемлекеттік мекемесінің ұйымдастырумен өткізілген 3 күнге созылған «Тараз қаласына жаңа серпіліс» атты инновациялық жобалар байқауы өз мәресіне жетті. Жобаның мақсаты — Егеменді еліміздің белсенді жастарының Қазақ мемлекеттілігі, тәуелсіздік құндылықтары мен мәңгілік ел идеясы төңірегіндегі ойларын бір арнаға тоғыстыру; Азаматтық жауапкершілігі зор, интеллекті жоғары, рухани жан-дүниесі бай, эстетикалық талғамы дамыған және әлеуметтік бейімделген ұтқыр тұлғаны қалыптастыру мен дамыту; Жастардың қоғамның өзекті мәселелерін шешудегі орны мен рөлін арттыру; Жастарды ұлтжандылыққа тәрбиелей отырып оларды жаңа ұсыныстар мен тың идеялар туындатып, оны тиімді пайдалануға үйрету; Жастарды кәсіпке баулу, тәжірибелерін арттыру. ​ Жобағаоблыс және қала аумағынан 29 команда бақ сынасты. Жоба аясында жастар арасында сұранысқа ие және өз саласында тәжірибесі жоғары кәсіпкерлер мен менторлар, мемлекеттік мекеме өкілдерінен құралған спикерлер тобы қатысушыларға Тараз жайлы, фестиваль жайлы, фестиваль бағдарламасы, жоба жазу және ұсыну туралы мобилография, SMM бойыншабизнес, жоба жазу және қорғау, ораторлық өнер бағыттары бойынша оқытылды. Жобаның ерекшелгі екінші кезеңде. Екінші кезеңде оқытудан өткен қатысушыларға Тараз қаласын аралау үшін 24 сағат уақыт беріліп, қалаға экскурсия жасалды. Ондағы мақсат Тараз қаласына қажетті немесе қаладағы проблема деп тапқан мәселені шешу жолында қатысушылар тарапынан жаңа, тың идеяларға толы бизнес және инновациялық жобалар туындату. Жобаның іріктеу кезеңіне 29 команда қатысып, финалдық бәсекеге 8 команда өтті. «Тараз қаласына жаңа серпіліс» атты инновациялық жобалар байқауы өткізіліп жергілікті әкімдік өкілдерінен,кәсіпкерлік палаталары, кәсіпкерлер мен инверторлардан құралған сарапшы топ өкілдері төрелік етіп «Үздік жобаларды» анықтады.

Ескерту. Тақырыптағы және бүкіл мәтін бойынша «Почта», «почта», «почталық», «почтаның» деген сөздер тиісінше «Пошта», «пошта», «пошталық», «поштаның» деген сөздермен ауыстырылды - ҚР 03.07.2014 N 230-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi). Ескерту. Бүкіл мәтін бойынша «баршаға қолжетiмдi почта байланысы қызметiн», «почта байланысының баршаға қолжетiмдi қызмет көрсетуi», «Почта байланысының баршаға қолжетiмдi қызметiн», «Почта байланысының баршаға қол жетiмдi қызмет көрсетуiнiң» және «Почта байланысының баршаға қолжетiмдi қызмет көрсетуi» деген сөздер тиісінше «пошта байланысының әмбебап көрсетілетін қызметтерін», «пошта байланысының әмбебап көрсетілетін қызметтері», «Пошта байланысының әмбебап көрсетілетін қызметтерін», «Пошта байланысының әмбебап көрсетілетін қызметтерінің» және «Пошта байланысының әмбебап көрсетілетін қызметтері» деген сөздермен ауыстырылды - ҚР 03.07.2014 N 230-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi). Осы Заң пошта қызметi саласындағы қоғамдық қатынастарды реттейді, пошта қызметi субъектілерiнiң құқықтары мен мiндеттерiн, пошта байланысы саласындағы мемлекеттiк органдардың құзыретiн белгілейдi. 1-бап. Осы Заңда пайдаланылатын негiзгi ұғымдар Осы Заңда мынадай негiзгі ұғымдар пайдаланылады: 1) абонементтік жәшiк – пошта жөнелтілімдерiнiң жекелеген түрлерiн алуға арналған, пошта операторының өндiрiстiк объектiлерiнде орнатылатын, адресаттар уәкiлеттi орган белгiлеген тәртiппен пайдаланатын құлыпталатын арнайы жәшiк; 2) абоненттiк пошта жәшiгi – адресаттар пошта жөнелтілімдерiн алуы үшiн тұрғын үйлерде, сондай-ақ ауылдық жерлердегi жеткiзу учаскесінде орнатылатын, жәшiктерi бар құлыпталатын арнайы шкаф; 3) адресат – өзіне пошта жөнелтілімi немесе пошталық ақша аударымы бағытталған, пошта операторының көрсетілетін қызметтерін пайдаланушы; 4) атаулы зат – құжаттар мен пошта жөнелтілімдерiне пошта операторының, оның өндiрiстiк объектiсiнiң атауы, сондай-ақ пошта операторы айқындаған өзге де ақпарат көрсетілген бедерлерді салуға арналған құрылғы; 5) Дүниежүзілік пошта одағы – халықаралық пошта жөнелтілімдерімен өзара алмасу үшін аумақтары біртұтас пошта аумағын құрайтын мүше мемлекеттерден тұратын, мақсаты пошта байланыстарын ұйымдастыру мен жетілдіруді қамтамасыз ету және осы салада халықаралық ынтымақтастықты дамыту үшін қолайлы жағдайлар жасау болып табылатын халықаралық ұйым; 6) Дүниежүзілік пошта одағының актілері – Дүниежүзілік пошта одағының Конгресінде Дүниежүзілік пошта одағының Жарғысына сәйкес қабылданатын құжаттар; 7) жазбаша хат-хабар – хаттар, пошта карточкалары, бандерольдер және ұсақ пакеттер; 8) жауап қайтарылатын халықаралық коммерциялық хат-хабар – Дүниежүзілік пошта одағының актілеріне сәйкес ресімделген, жөнелтуші алдын ала ақы төлеген қайтарылатын пошта жөнелтілімін қамтитын пошта жөнелтілімі; 9) жедел поштаның көрсетілетiн қызметтері – пошта байланысының пошта жөнелтілімдерiн жедел өңдеу, тасымалдау, жеткiзу және (немесе) табыс ету режимiндегi көрсетілетін қызметтері; 10) жөнелтушi – пошта жөнелтілімiн немесе пошталық ақша аударымын жiберу үшiн оларды пошта операторына тапсыратын, пошта операторының көрсетілетiн қызметтерін пайдаланушы; 11) курьерлiк поштаның көрсетілетін қызметтері – пошта байланысының курьердi пайдалана отырып, пошта жөнелтілімдерiн тасымалдау және табыс ету бойынша көрсетілетiн қызметтері; 12) қаржы қызметi және қаржылық көрсетілетiн қызметтер – Ұлттық пошта операторы Қазақстан Республикасының заңнамасында белгiленген тәртiппен қаржы нарығында жүзеге асыратын және ұсынатын қызмет пен көрсетілетiн қызметтер; 13) мерзiмдi баспасөз басылымдарын жазылу бойынша тарату – мерзiмдi баспасөз басылымдарын пайдаланушыға жеткiзуге және (немесе) табыс етуге бағытталған, оларға жазылуды қабылдау, тапсырыстарды жинау, жасақтау, өңдеу жөнiнде пошта операторы, бұқаралық ақпарат құралдарының меншiк иесi немесе оның уәкілеттi тұлғасы мен пайдаланушы арасындағы өзара iс-қимыл; 14) операциялық күн – пошта операторының пошталық көрсетілетiн қызметтерді ұсынатын жұмыс уақыты; 15) операциялық терезе – пошта операторының өндiрiстiк объектiсiндегi пайдаланушыға пошталық көрсетілетiн қызметтердің бiр және одан көп түрi ұсынылатын жұмыс орны; 16) өндiрiстiк объект – пошта операторының көрсетілетін қызметтерін ұсынуға арналған және сол үшiн жабдықталған, пошта желiсінің өндiрiстiк бiрлiгi; 17) пошта – Қазақстан Республикасының аумағында пошталық, қаржылық және өзге де көрсетілетін қызметтер кешенiн ұсынуды және қаржы қызметiн жүзеге асыруды қамтамасыз ететiн инфрақұрылым бөлiгi; 18) пошта байланысы саласындағы уәкiлеттi орган (бұдан әрi – уәкiлеттi орган) – өз құзыретi шегiнде пошта байланысы саласындағы мемлекеттiк саясатты iске асыруды, пошта операторларының қызметiн мемлекеттiк бақылауды, үйлестiру мен реттеудi жүзеге асыратын орталық атқарушы орган; 19) пошта байланысының әмбебап көрсетілетін қызметтері – көрсетілуі Қазақстан Республикасының бүкіл аумағында пошта байланысының әмбебап көрсетілетін қызметтерінің уәкілетті орган белгілеген сапа көрсеткіштеріне сәйкес жүзеге асырылатын, ортақ пайдаланылатын пошта байланысының көрсетілетін қызметтері; 20) пошта байланысының көрсетілетiн қызметтері – пошта жөнелтілімдерiн және пошталық ақша аударымдарын жiберу жөнiндегi қызмет; 21) пошта байланысының құралдары – пошта байланысының көрсетілетiн қызметтерін ұсыну үшiн пайдаланылатын техникалық құралдар мен технологиялар; 22) пошта жәшiгi – жай хаттар мен жай пошта карточкаларын жинауға арналған, белгiленген түстегi, нысандағы және көлемдегi жәшiк; 23) пошта желiсi – пошта операторының көрсетілетiн қызметтерін ұсыну кезiнде пайдаланылатын өндiрiстiк объектiлер мен пошта маршруттарының жиынтығы; 24) пошта-жинақ жүйесi – базасында Ұлттық пошта операторы Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес қаржы қызметiн жүзеге асыратын және пошталық, қаржылық және өзге де көрсетілетін қызметтерді ұсынатын пошта жүйесi; 25) пошта жөнелтілімдерi – жазбаша хат-хабар, сауқаттар, пошта контейнерлерi, сондай-ақ тиiсті орамадағы баспасөз басылымдары; 26) пошта жөнелтілімiн жеткiзу – пошта жөнелтілімiн межелі жердегi өндiрiстік объектiлерден абонементтiк жәшiкке немесе абоненттiк пошта жәшiгіне немесе жөнелтушi көрсеткен өзге де мекенжай бойынша апару; 27) пошта жөнелтілімiн жiберу – пошта жөнелтілімiн қабылдау, өңдеу, тасымалдау және (немесе) беру, жеткiзу және (немесе) табыс ету операцияларының жиынтығы; 28) пошта жөнелтілімiн қабылдау – жөнелтушiден қабылдаған, оның iшiнде пошта жәшiктерiнен алу арқылы қабылданған пошта жөнелтілімiн одан әрi жiберу үшiн пошта операторының ресiмдеуi; 29) пошта жөнелтілімiн өңдеу – пошта жөнелтілімдерiн жiберуге дайындауды қамтамасыз етiп, олармен жасалатын өндiрiстiк операциялар; 30) пошта жөнелтілімiн табыс ету – пошта жөнелтілімiн адресаттың жеке өзiне немесе оның заңды өкiлiне немесе сенiмхат негiзiнде әрекет ететін сенiм білдірiлген адамына беру; 31) пошта жөнелтілімiн тасымалдау – пошта жөнелтілімiн адресатқа жеткiзу және (немесе) табыс ету үшiн жөнелту пунктiнен межелі жердегi пошта операторының өндiрiстiк объектiлерiне дейiн апару; 32) пошта жүйесi – пошта байланысын қамтамасыз ететiн пошта желiлерi мен пошта операторларының жиынтығы; 33) пошта индексi – пошта жөнелтілімiн немесе пошталық ақша аударымын жiберудi жылдамдату мақсатында пошта операторларының өндiрiстiк объектiлерiне берiлетiн, оларды әкiмшілік-аумақтық сәйкестендiруге және жүйелендіруге мүмкiндiк беретiн, мекенжайдың шартты цифрлық белгiлемесі; 34) пошта карточкасы – арнаулы стандартты бланкiге жазбаша хабарлама жазылған жай немесе тiркелетiн пошта жөнелтілімi; 35) пошта жұмысы – пошта желiлерi арқылы пошталық көрсетілетін қызметтерді ұсыну; 36) пошта жұмысы субъектiлерi – пошта операторлары және пайдаланушылар; 37) пошталық ақша аударымы – уәкiлеттi орган бекiткен, белгiленген үлгiдегi бланк нысанын толтырып, пошта желiсiн және өзге де байланысты пайдалану арқылы ақша жiберу жөнiндегi көрсетілетін қызмет; 38) пошталық қызмет – пошта операторлары ұсынатын, пошта байланысының көрсетілетін қызметтері; 39) пошталық мекенжай (бұдан әрi – мекенжай) – пошта жөнелтілімдерiн және пошталық ақша аударымдарын жеткiзу және (немесе) табыс ету үшiн пошта операторының көрсетілетін қызметтерiн пайдаланушы айқындайтын жер; 40) пошта операторы – пошта жұмысы саласында көрсетілетін қызметтерді ұсынуға құқығы бар жеке немесе заңды тұлға; 41) пошта операторының көрсетілетін қызметтерін пайдаланушы (бұдан әрi – пайдаланушы) – пошта операторы ұсынатын, оның iшiнде өзi пошта операторымен жасасатын шарттардың негiзiнде ұсынатын көрсетілетін қызметтердi тұтынушы болып табылатын жеке немесе заңды тұлға; 42) пошта төлемiнiң мемлекеттiк белгілерi – айналымға уәкілеттi орган енгiзетiн, пошта операторының көрсетілетін қызметтеріне ақы төленгенiн растайтын пошта маркалары, блоктар, маркалы конверттер, пошта карточкалары, франкирлеу машиналарының бедерлері және өзге де белгiлер; 43) пошта штемпелi – құжаттар мен пошта жөнелтілімдерiне: жөнелтілу орнында пошта жөнелтілімiн қабылдауды жүзеге асырған өндiрiстiк объектiнiң атауын, пошта жөнелтілімiнiң қабылданған күнi мен уақытын; межелі жерде пошта жөнелтілімiн алуды жүзеге асырған өндiрiстiк объектiнiң атауын, алынған күнi мен уақытын, сондай-ақ пошта жөнелтілімiн адресатқа жеткiзген және (немесе) табыс еткен өндiрiстiк объектiнiң атауын, жеткiзiлген және (немесе) табыс етілген күнi мен уақыты көрсетілген бедерлерді салуға арналған құрылғы; 44) тағайындалған оператор – пошталық қызметтерді пайдалануды қамтамасыз ету және Қазақстан Республикасының бүкіл аумағында Дүниежүзілік пошта одағының актілерінен туындайтын, өздеріне қатысты міндеттемелерді орындау үшін Қазақстан Республикасының Үкіметі бекіткен тәртіппен уәкілетті орган тағайындайтын пошта операторы; 45) тариф – пошта операторының көрсетілетiн қызметтеріне ақы төлеудiң Қазақстан Республикасының заңнамасына сәйкес белгiленген мөлшерi; 46) тiркелетiн пошта жөнелтілімi – жөнелтушiге түбiртек беріліп қабылданатын және адресатқа қолхат арқылы табыс етiлетiн пошта жөнелтілімi; 47) ұлттық пошта желiсi – Қазақстан Республикасының бүкiл аумағында жұмыс iстейтiн, сол арқылы жария шарт негiзiнде көрсетілетін қызметтер ұсынылатын ортақ пайдаланылатын пошта желiсi; 48) Ұлттық пошта операторы – Үкiмет шешiмiмен құрылған, ұлттық басқарушы холдинг жалғыз акционерi болып табылатын, пошта байланысының әмбебап көрсетілетін қызметтерiн, арнайы байланыстың көрсетілетін қызметтерi мен қаржылық көрсетілетін қызметтерді ұсыну және қаржылық қызметтi жүзеге асыру жөнiнде мiндеттемелер жүктелген акционерлiк қоғам; 49) факсимильді байланыстың көрсетілетін қызметтерi – қағаз жеткізгіште орындалған мәтiндер мен иллюстрацияларды арнаулы аппараттың көмегiмен телефон арналары арқылы берудi бiлдiретiн байланыстың көрсетiлетін қызметтері; 50) франкирлеу машинасы – жазбаша хат-хабарға пошта байланысының көрсетілетін қызметтерiне ақы төленгенiн, жазбаша хат-хабардың және басқа да ақпараттың қабылданған күнін растайтын бедерлер салуға арналған машина; 51) халықаралық қайтарым купоны – Дүниежүзілiк пошта одағы айналымға енгiзетiн, Дүниежүзілік пошта одағына мүше кез келген елде пошта маркаларына айырбастауға жататын, әуе көлiгiмен жіберiлетiн, салмағы 20 грамға дейiнгi жай халықаралық хаттың ең төмен ақысын білдiретiн құжат; 52) халықаралық пошта алмасу орны – кіріс және шығыс халықаралық пошта жөнелтілімдерін өңдеу жүзеге асырылатын, сондай-ақ кеден органдары көрсетілген жөнелтілімдерге кедендік бақылау жүргізетін, пошта операторының өндірістік объектісі; 53) халықаралық пошта жөнелтілімi – Қазақстан Республикасы аумағының шегiнен тыс жерге жiберу үшiн қабылданатын, Қазақстан Республикасының аумағына келiп түсетiн не Қазақстан Республикасының аумағы арқылы транзитпен өтетiн және Дүниежүзілік пошта одағының актілерінде көзделген құжаттармен бірге жүретін пошта жөнелтiлімi; 54) халық салымдарының сақталуын қамтамасыз ету – пайдаланушы мен Ұлттық пошта операторы арасында жасалатын шарттың талаптарымен белгiленген сыйақы ескеріле отырып, салымды номиналды түрдегі қайтару кепiлдiгi; 55) хат – жазбаша салынымы бар конверт түрiнде жiберiлетiн пошта жөнелтiлімі; 56) электрондық поштаның көрсетілетін қызметтерi – қағаз жеткізгіштерді қолданбай, пайдаланушыларға хабарлар немесе құжаттар алмасуға мүмкiндiк беретiн, байланыстың көрсетілетін қызметтері. Ескерту. 1-бап жаңа редакцияда - ҚР 03.07.2014 N 230-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi). 2-бап. Қазақстан Республикасының пошта туралы заңдары 1. Қазақстан Республикасының пошта туралы заңдары Қазақстан Республикасының Конституциясына негiзделедi, осы Заңнан және Қазақстан Республикасының өзге де нормативтiк құқықтық актiлерiнен тұрады. 2. Егер Қазақстан Республикасы бекiткен халықаралық шартта осы Заңдағыдан өзгеше ережелер белгiленсе, халықаралық шарттың ережелерi қолданылады. 3-бап. Пошта қызметiнiң негiзгi принциптерi Пошта қызметi: 1) заңдылықтың сақталуы; 2) пошта байланысының қызмет көрсетулерiне қолжетiмдi болуы; 3) пайдаланушылардың құқықтары мен мүдделерiнiң сақталуы; 4) пошта жөнелтiмдерi қозғалысының Қазақстан Республикасының бүкіл аумағындағы еркiндiгi, оның iшiнде транзит еркіндiгi; 5) жеке және заңды тұлғалардың пошта байланысы мен осы қызметтiң нәтижелерiн пайдалану саласындағы құқықтарының теңдiгi; 6) Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген шектеулердi ескере отырып, пайдаланушылардың жазысқан хаттарының, пошта және өзге де хабарларының құпия болу құқығын қамтамасыз ету; 7) пошта желiсiнiң сенiмдiлiгi мен тұрақтылығын және оның басқарылуын қамтамасыз ету; 8) пошта байланысы саласындағы ережелер мен талаптардың бiрлiгi; 9) ұлттық пошта желiсiнiң және пошта-жинақтау жүйесiнiң дамуына мемлекеттiк қолдау; 10) Ұлттық пошта операторы пошта-жинақтау жүйесiнiң салымдарына тартатын ақшаны орналастыру тәртiбiн мемлекеттiк реттеу негiзiнде жүзеге асырылады. 4-бап. Пошта операторының қызметi мен қызмет көрсетуінің түрлері 1. Пошта операторлары мынадай қызмет пен қызмет көрсету түрлерiн жүзеге асыруға құқылы: 1) пошта байланысы қызметiн көрсету; 2) қаржылық қызмет және қаржылық қызмет көрсету; 3) Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес өзге де қызмет көрсету. 2. Пошта байланысының қызмет көрсетуiне: 1) пошта байланысының әмбебап көрсетілетін қызметтері; 2) тiркелетiн пошта жөнелтiмдерiн жiберу жөнiндегi қызмет көрсету; 3) жедел және курьерлiк пошта қызмет көрсетуi; 4) пошталық ақша аударымдары; 5) жаздырып алатын баспа басылымдарын тарату және оларды сату; 6) филателия өнiмдерiн сату; 7) Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес пошта байланысының өзге де қызмет көрсетуi жатады. 3. Қаржы қызметiне және қаржылық қызмет көрсетуге: 1) Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі белгiлеген тәртiптегi брокерлiк, дилерлiк және трансфер-агенттiк қызмет; 2) зейнетақы төлемдерi мен әлеуметтiк жәрдемақыларды жеткiзу жөнiнде көрсетілетін қызметтер; 3) лизинг қызметiн жүзеге асыру; 4) факторингтiк операциялар; 5) форфейтингтiк операциялар; 6) жеке және заңды тұлғалардың депозиттерiн қабылдау, банк шоттарын ашу және жүргiзу; 7) кассалық операциялар; 8) аударым операциялары; 9) банкноттарды, монеталарды және құнды заттарды инкассациялау; 10) шетел валютасын айырбастау операцияларын ұйымдастыру; 11) заңды тұлғалардың тапсырмасы бойынша бюджеттiң атқарылуы жөнiндегi уәкiлеттi органның аумақтық бөлiмшелерiнiң чектерiмен мемлекеттiк мекемелерге қызмет көрсетуге арналған есеп айырысуларды жүзеге асыру; 12) бюджеттiң атқарылуы жөнiндегi уәкiлеттi органның аумақтық бөлiмшелерiнiң чектерi бойынша ақшаны қолма-қол алу бөлiгiнде ақылылық, жеделдiк және қайтарымдылық шарттарымен ақшалай нысанда кредиттер беру; 13) корреспонденттiк шоттарды ашу және жүргiзу; 14) лотереяларды өткiзу; 15) <*> 16) төлем карточкаларын шығару; 17) өзінің бағалы қағаздарының (акцияларды қоспағанда) эмиссиясы; 18) қарыз операциялары: ақылы, мерзімді және қайтарымды шарттарда ақшалай нысанда кредиттер беру жатады. Ескерту. 4-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2004.12.20. № 13 (2005 жылғы 1 қаңтардан бастап қолданысқа енгiзiледi), 2005.07.08. № 69, 2005.12.23. № 107 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2009.02.13 № 135-IV (қолданысқа енгізілу тәртібін 3-баптан қараңыз), 2012.07.05 № 30-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі), 21.06.2013 № 106-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен. 5-бап. Пошта операторлары 1. Пошта операторларында қажеттi материалдық-техникалық база мен бiліктi кадрлар, механикаландыру, автоматтандыру және ақпараттандыру құралдары болуға, пайдаланушылар үшiн пошта жөнелтiмдерiн Қазақстан Республикасының iшiнде және одан тыс жерлерге жiберудiң тарифтерi, мерзiмдерi туралы ақпарат, сондай-ақ өзге де ақпарат беруге тиiс. 2. Пошта операторларының пошта байланысы қызметiн көрсету жөнiндегi қызметi пошта байланысы қызметiн көрсету ережелерiне сәйкес бiрыңғай нормативтер мен талаптар бойынша жүзеге асырылады. 3. Пошта операторлары пайдаланушылардан қабылданған поштажөнелтiмдерi мен пошталық ақша аударымдарының сақталуын қамтамасыз етуге мiндеттi. 4. Пошта операторлары пошта жөнелтiмдерi, пошталық ақша аударымдары, жөнелтушiлер және адресаттар туралы мәлiметтердi тек жөнелтушiлер мен адресаттарға не олардың заңды өкілдерiне немесе сенiмхат негiзiнде сенiм көрсетiлген адамдарына бередi. Аталған мәлiметтердi өзге жеке және заңды тұлғаларға беру Қазақстан Республикасының заң актiлерiнде көзделген жағдайларда ғана жүзеге асырылады. 5. Пошта байланысының әмбебап көрсетілетін қызметтерін көрсететiн поштаоператоры көлiгiнiң пошта жөнелтiмдерiмен алмасу үшiн автомобиль, темiржол, су көлiгi станцияларының және вокзалдардың, әуежайлардың аумақтарында орналасқан жүк және багаж кешендерiне өтуi бiрiншi кезектi тәртiппен және ақы төленбей жүзеге асырылады. 6-бап. Ұлттық пошта операторы 1. алып тасталды 2. Ұлттық пошта операторы: 1) уәкiлеттi органның бекiтуiне пошта операторларының өндiрiстiк объектiлерiне пошта индекстерiн беру жөнiнде ұсыныстар енгiзедi; 2) уәкілеттi орган бекiтетiн түрлер мен көлемге сәйкес пошта төлемiнің мемлекеттiк белгiлерiн шығаруды ұйымдастырады, сондай-ақ оларды сатуды жүзеге асырады; 3) халықаралық қайтарым купонын төлемге қабылдауға мiндеттi; 4) жергiлiктi атқарушы органдармен келiсе отырып, әкімшiлiк-аумақтық бiрлiк аумағындағы пошта жәшiктерiнiң санын және орналасатын жерлерiн белгiлейдi; 5) өз қызметкерлерiн уәкiлеттi орган белгiлеген тәртiппен нысанды киiммен қамтамасыз етуге құқылы; 6) Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі беретін лицензия негізінде жүзеге асырылатын жеке тұлғалардың депозиттерін қабылдауды, олардың банк шоттарын ашуды және жүргізуді қоспағанда, осы Заңның 4-бабының 3-тармағында көзделген банк операцияларының жекелеген түрлерін лицензиясыз жүзеге асырады. Ұлттық пошта операторының жеке тұлғалардың депозиттерін қабылдау, олардың банк шоттарын ашу және жүргізу жөніндегі қызметін Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі реттейді, соның ішінде жекелеген пруденциялық нормативтерді белгілеу және лицензиялар беру арқылы реттейді. Қазақстан Республикасының Ұлттық Банкі Ұлттық пошта операторының қаржылық қызметті жүзеге асыруы және қаржылық қызметтер ұсынуы кезінде оның Қазақстан Республикасының қылмыстық жолмен алынған кірістерді заңдастыруға (жылыстатуға) және терроризмді қаржыландыруға қарсы іс-қимыл туралы заңнамасын сақтауын бақылауды жүзеге асырады. Уәкілетті орган Ұлттық пошта операторының пошта байланысы қызметтерін жүзеге асыруы кезінде оның Қазақстан Республикасының қылмыстық жолмен алынған кірістерді заңдастыруға (жылыстатуға) және терроризмді қаржыландыруға қарсы іс-қимыл туралы заңнамасын сақтауын бақылауды жүзеге асырады. 3. Мемлекет Ұлттық пошта операторы жедел депозиттерге тартатын халықтың салымдарының сақталуын оларды мемлекеттiк бағалы қағаздарға және өзге де өтiмдi қаржы құралдарына орналастыру арқылы қамтамасыз етедi. 4. Ұлттық пошта операторы туралы ереженi Қазақстан Республикасының Үкiметi бекiтедi. Ескерту. 6-бапқа өзгерістер енгізілді - Қазақстан Республикасының 2003.07.10. № 483, 2005.12.23. № 107 (қолданысқа енгізілу тәртібін 2-баптан қараңыз), 2006.07.07. № 178, 2012.07.05 № 30-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 2014.06.10 № 206-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңдарымен. 6-1-бап. Тағайындалған оператор 1. Тағайындалған оператор: 1) Қазақстан Республикасының аумағындағы барлық елді мекендерде барлық пайдаланушылар үшін пошта байланысының сапалы көрсетілетін қызметтерін тұрақты негізде көрсетуді; 2) жазбаша хат-хабарды қабылдауды, өңдеуді, тасымалдауды және жеткізуді; 3) салмағы 20 килограмға дейінгі сауқаттарды қабылдауды, өңдеуді, тасымалдауды және жеткізуді; 4) жауап қайтарылатын халықаралық коммерциялық хат-хабарды қайтаруды; 5) Дүниежүзілік пошта одағына мүше басқа да елдердің тағайындалған операторларының халықаралық пошта жөнелтілімдерінің Қазақстан Республикасының аумағы арқылы транзитін қамтамасыз етуге міндетті. 2. Тағайындалған оператор Дүниежүзілік пошта одағының актілеріне сәйкес пошта байланысының көрсетілетін қызметтерін жүзеге асырады. 3. Тағайындалған оператор Дүниежүзілік пошта одағының актілерінен және осы баптың 1-тармағынан туындайтын міндеттемелерді орындамаған кезде уәкілетті орган пошта операторынан тағайындалған оператордың өкілеттігін Қазақстан Республикасының Үкіметі бекіткен тәртіппен кері қайтарып алады. Ескерту. Заң 6-1-баппен толықтырылды - ҚР 03.07.2014 N 230-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi). 7-бап. Пошта байланысы қызметiн көрсету ережесi Пошта байланысы қызметiн көрсету ережесiнде: 1) пайдаланушыларға қызмет көрсетудi ұйымдастыру жөнiндегi талаптар; 2) пошта операторларының атаулы заттарын пайдалану тәртiбi; 3) пошта жөнелтiмдерiн ресiмдеу стандарттары; 4) пошта жөнелтiмдерiнiң түрлерi және олардың техникалық сипаттамалары; 5) пошта жөнелтiмдерiн және (немесе) пошталық ақша аударымдарын қабылдау, сұрыптау, тасымалдау және (немесе) беру, жеткiзу және (немесе) табыс ету тәртiбi; 6) халықаралық пошта жөнелтiмдерiн қабылдау, сұрыптау және табыс ету тәртiбi; 7) пошта жөнелтiмдерiн алу, сұрыптау және тексеру тәртiбi; 8) пошта жөнелтiмдерiн сақтау мерзiмдерi; 9) пошта жөнелтiмдерiнiң қосымша жiберiлу және қайтарылу шарттары; 10) операциялық күндi өткiзу тәртiбi; 11) пошта жөнелтiмдерiн кiдiрту, қарау және алу тәртiбi; 12) пайдаланушылардың өтiнiштерi мен шағымдарын қарау тәртiбi; 13) пошта желiлерi арқылы жiберуге тыйым салынатын және шектеу қойылатын бұйымдар мен заттардың тiзбесi; 14) пошта қызметiн көрсетуге байланысты осы Заңда көзделмеген өзге де өзге де ережелер болуға тиiс. 8-бап. Пошта байланысы саласындағы мемлекеттiк органдардың құзыретi 1. Қазақстан Республикасының Үкiметi: 1) алып тасталды - ҚР 03.07.2013 № 124-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 2) Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен поштақызметiн жүзеге асыруға байланысты үкiметаралық келiсiмдердi жасасады; 2-1) операторды тағайындау және тағайындалған оператордың өкілеттіктерін кері қайтарып алу тәртібін бекiтеді; 3) алып тасталды - ҚР 29.09.2014 N 239-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 4) алып тасталды; 5) алып тасталды - ҚР 29.09.2014 N 239-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 6) алып тасталды - ҚР 29.09.2014 N 239-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 7) алып тасталды - ҚР 29.09.2014 N 239-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 8) өзіне Қазақстан Республикасының Конституциясымен, заңдарымен және Қазақстан Республикасы Президентінің актілерімен жүктелген өзге де функцияларды орындайды. 2. Уәкiлеттi орган: 1) Қазақстан Республикасының аумағында пошта байланысы саласындағы қызметтi мемлекеттiк реттеудi жүзеге асырады; 2) пошта байланысы саласындағы мемлекеттiк саясатты iске асырады; 3) алып тасталды - ҚР 03.07.2013 № 124-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 4) алынып тасталды - ҚР 2011.07.05 № 452-IV (2011.10.13 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен. 5) алып тасталды - 2006.01.10. № 116 Заңымен. 6) алып тасталды - 2006.01.10. № 116 Заңымен. 7) алып тасталды - ҚР 2011.07.15 № 461-IV (2012.01.30 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен; 8) Ұлттық пошта операторының ұсынысы бойынша пошта төлемiнiң мемлекеттiк белгiлерiнiң түрлерi мен шығарылу көлемiн бекiтедi; 9) пошта төлемi белгiлерiнiң мемлекеттiк коллекциясын қалыптастырады; 10) Ұлттық пошта операторының ұсынысы бойынша Қазақстан Республикасының аумағындағы пошта байланысының өндiрiстiк объектiлерiне пошта индекстерiн бередi; 11) пошта байланысы саласындағы нормативтiк құқықтық актiлердi әзiрлейдi және бекiтедi; 12) алынып тасталды - ҚР 2011.07.05 № 452-IV (2011.10.13 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен. 13) пошта байланысы көрсететiн қызметтi ұсыну жөнiндегi Қазақстан Республикасы заңдарының сақталуына бақылауды жүзеге асырады; 14) алынып тасталды - ҚР 2011.07.05 № 452-IV (2011.10.13 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен. 15) <*> 16) Ұлттық пошта операторы қызметкерлерiнiң нысанды киiмiнің (погонсыз) үлгiлерiн, оны киiп жүру тәртiбiн, онымен қамтамасыз ету нормасын бекiтедi; 17) Қазақстан Республикасының пошта әкiмшiлiгi ретiнде әрекет етедi және Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлеген өкiлеттiк шегiнде басқа мемлекеттердiң пошта әкiмшiлiктерi мен және халықаралық ұйымдармен өзара қарым-қатынасы кезiнде Қазақстанның пошта байланысы саласындағы мүдделерiн бiлдiредi және қорғайды; 18) франкирлеу машиналарын қолдануға рұқсат беру тәртiбiн, сондай-ақ оларды пайдалану тәртiбiн белгiлейдi. 19) <*>; 20) кеден ісі саласындағы уәкілетті органмен келісім бойынша Ұлттық пошта операторының немесе пошта операторларының өтініштері бойынша халықаралық пошта алмасу орындарын бекітеді; 20-1) операторды тағайындау және тағайындалған оператордың өкілеттіктерін кері қайтарып алу тәртібін әзірлейді; 20-2) операторды тағайындайды және тағайындалған оператордың өкілеттігін кері қайтарып алады; 20-3) пошта жөнелтілімдерiнде пошта мөртабанын қолдану тәртiбiн бекітеді; 20-4) пошта желiлерi арқылы жiберiлуге тыйым салынған бұйымдар мен заттардың тiзбесiн бекiтедi; 20-5) пошта байланысының көрсетілетiн қызметтерін ұсыну қағидаларын бекітеді; 20-6) пошта желiлерi арқылы жiберу шектелген бұйымдар мен заттардың тiзбесiн бекiтедi; 21) осы Заңда, Қазақстан Республикасының өзге де заңдарында, Қазақстан Республикасы Президентінің және Қазақстан Республикасы Үкіметінің актілерінде көзделген өзге де өкілеттіктерді жүзеге асырады. 3. Облыстардың, (республикалық маңызы бар қаланың, астананың), аудандардың (облыстық маңызы бар қалалардың) жергiлiктi атқарушы органдары: 1) пошта операторларына өздерiнiң аумағында өндiрiстiк объектiлердi орналастыруға жәрдемдеседi, сондай-ақ пошта операторларының өндiрiстiк объектiлерi үшiн тұрғын үйлерге жатпайтын үй-жайлар бөлу мәселелерiн қарайды; 2) әкiмшiлiк-аумақтық бiрлiк аумағында пошта байланысының тиiмдi жұмыс iстеуiне жәрдемдеседi; 3) Ұлттық пошта операторымен бiрлесiп, әкiмшілік-аумақтық бiрлiк аумағындағы пошта жәшiктерiнiң санын және орналасатын жерлерiн белгiлейдi, тұрғын үйлердi пайдаланатын тұрғындар мен ұйымдардың абоненттiк пошта жәшiктерiн тиiсiнше пайдалануын қамтамасыз етуге жәрдемдеседi; 4) жергілікті мемлекеттік басқару мүддесінде Қазақстан Республикасының заңнамасымен жергілікті атқарушы органдарға жүктелетін өзге де өкілеттіктерді жүзеге асырады. Ескерту. 8-бапқа өзгерістер енгізілді - ҚР 2004.12.20 № 13 (01.01.2005 бастап қолданысқа енгiзiледi), 2006.01.10 № 116 (01.01.2006 бастап қолданысқа енгiзiледi), 2010.06.30 № 297-IV (2010.07.01 бастап қолданысқа енгізіледі), 2011.07.05 № 452-IV (2011.10.13 бастап қолданысқа енгізіледі), 2011.07.15 № 461-IV (2012.01.30 бастап қолданысқа енгізіледі); 03.07.2013 № 124-V (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі); 03.07.2014 N 230-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi); 29.09.2014 N 239-V (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi) Заңымен. 9-бап. Пошта байланысы саласында қызмет көрсету жөнiндегi кәсiпкерлiк қызметтi лицензиялау Ескерту. 9-бап алып тасталды - ҚР 2011.07.15 № 461-IV (2012.01.30 бастап қолданысқа енгізіледі) Заңымен. 10-бап. Пошта байланысының қызмет көрсетуiнiң тарифтерi 1. Пошта байланысы көрсететiн қызмет тарифтерi Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес белгiленедi. Пошта байланысының әмбебап көрсетілетін қызметтерінің тарифтерi Қазақстан Республикасының заң актiлерiмен реттеледi. 2. Пайдаланушылардың жекелеген санаттарына Қазақстан Республикасының заң актiлерiнде белгiленген жеңiлдiктердің берiлуiне байланысты пошта операторының шығыстарын өтеу мемлекеттiк бюджет қаражаты есебiнен жүзеге асырылады. 11-бап. Пошта байланысы қызметiн көрсету кезiндегi шектеулер 1. Пошта жөнелтiмдерiнен табылған жiберуге тыйым салынған бұйымдар мен заттарды пошта операторлары сол жерде Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен алып қояды. 2. Пошта жөнелтiмдерiн кiдiртуге, қарауға және оларды алып тастауға Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен жол берiледi. 12-бап. Тапсырысты пошта жөнелтiмдерi 1. Жазбаша хат-хабар мен пайдаланушының қалауы бойынша қағазға басылып шығарылған электрондық пошта хабарлары тапсырысты пошта жөнелтiмi түрiнде жiберiлуi мүмкiн. 2. Тапсырысты пошта жөнелтiмiн пошта операторы көрсетiлетiн қызмет үшiн алдын ала ақы алып қабылдайды және оған түбiртек бередi. 13-бап. Құндылығы жарияланған пошта жөнелтiмдерi 1. Бағалы қағаздар, құжаттар немесе бағалы заттар бар пошта жөнелтiмдерi құндылығы жарияланған тiркелетiн пошта жөнелтiмдерiне жатады. 2. Пайдаланушылар құндылығы жарияланған пошта жөнелтiмiндегi салым құндылығының сомасын пошта байланысының қызмет көрсетуiнiң ережелерiне сәйкес өздерi дербес айқындайды және буып-түю түрiн таңдап алады. 3. Жөнелтушi құндылығы жарияланған пошта жөнелтiмiне ақыны поштаоператорының түбiртегiн ала отырып, алдын ала төлейдi. 14-бап. Пошта жөнелтiмiн алғаны туралы хабарлама 1. Тапсырысты пошта жөнелтiмiн немесе құндылығы жарияланған пошта жөнелтiмiн жiберу кезiнде жөнелтушi адресаттың пошта жөнелтiмiн алғаны туралы өзiне хабарлама жiберудi талап етуге құқылы. 2. Адресаттың пошта жөнелтiмiн алғаны туралы хабарламаның тарифiн жөнелтушi пошта операторының түбiртегiн ала отырып, алдын ала төлейдi. 15-бап. Пошта байланысының әмбебап көрсетілетін қызметтері 1. Пошта байланысының әмбебап көрсетілетін қызметтері пошта операторының пайдаланушылардың пошта жәшiктерiнен жиналған және (немесе) операциялық терезелерден қабылданған жай хаттарын, пошта карточкаларын және бандерольдерiн жiберу жөнiндегi қызмет көрсетуін бiлдiредi. 1-1. Пошта операторының пошта байланысының әмбебап көрсетілетін қызметтерін ұсынуы уәкілетті орган бекіткен, пошта байланысының әмбебап көрсетілетін қызметтерінің қолжетімділігіне, сапасы мен бағасына пайдаланушылардың қажеттіліктерін қанағаттандыратын талаптар белгіленетін, пошта байланысының әмбебап көрсетілетін қызметтерінің сапа көрсеткіштеріне сәйкес жүзеге асырылады. 2. Пошта жөнелтiмiнде пошта төлемақысының немесе белгiленген тарифтiң iшiнара төленгенiнiң мемлекеттiк белгiлерi болмаған жағдайда, пошта операторы мұндай пошта жөнелтiмiн жөнелтушiге қайтаруға құқылы. Жекелеген жағдайларда пошта жөнелтiмi адресатқа жөнелтушiнiң жеткiзу және (немесе) табыс ету кезiнде белгiленген тарифке дейiн жеткiзiп төлеудi жүзеге асыру ұсынысымен жеткiзiлуi мүмкiн. Ескерту. 15-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 03.07.2014 N 230-V Заңымен (алғашқы ресми жарияланған күнінен кейiн күнтiзбелiк он күн өткен соң қолданысқа енгiзiледi). 16-бап. Пошта жөнелтiмiн қайтару, мекенжайды өзгерту немесе түзету 1. Жөнелтушi пошта жөнелтiмi: 1) адресатқа берiлмеген; 2) тыйым салынған салымдар үшiн тәркiленбеген немесе жойылмаған; 3) жеткiзiлетiн елдiң заңдары негiзiнде алып қойылмаған жағдайларда пошта операторына пошта жөнелтiмiн қайтару, мекенжайды өзгерту немесе түзету туралы талаппен жүгiнуге құқылы. 2. Пошта жөнелтiмiн қайтару, мекенжайды өзгерту және түзету жөнелтушi қосымша ақы төлеген кезде жүзеге асырылады. 17-бап. Пошта қауiпсiздiгiнiң күзет бөлiмшелерi Пошта операторлары Қазақстан Республикасының күзет қызметi саласындағы заңдарына сәйкес пошта операторына оның пошта қызметiн жүзеге асыруына байланысты сенiп тапсырылатын пошта жөнелтiмдерiнiң және пошталық ақша аударымдарының сақталуын, жазысқан хаттардың, пошта және өзге де хабарламалардың құпиялылығын қамтамасыз ететiн, пайдаланушылар мен қызметкерлердiң, сондай-ақ пошта операторы мүлкiнiң қауiпсiздiгiн қамтамасыз ету үшiн жағдай (режим) жасайтын пошта қауiпсiздiгiнiң күзет бөлiмшелерiн құруға құқылы. 18-бап. Пошта қызметiн көрсету кезiнде мiндеттемелердi бұзғаны үшiн жауаптылық 1. Пошта операторы пошта жөнелтiмiн қабылдап алған кезден бастап алушыға берген кезге дейiн оның сақталуын қамтамасыз етуге мiндеттi. 2. Пошта операторы: 1) салым жоғалған, жетiспеген немесе тiркелетiн пошта жөнелтiмi зақымданған (бүлiнген); 2) пошта жөнелтiмiн жiберудiң бақылау мерзiмдерi бұзылған жағдайларда жауапты болады. 2-1. Жіберуге тыйым салынған және шектеу қойылған бұйымдар мен заттарды пошта арқылы жіберуге кінәлі пошта байланысы қызметін пайдаланушылар, егер осылай жіберудің салдары қылмыстық жауаптылыққа әкеп соқпаса, Қазақстан Республикасының Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексінде көзделген жауаптылықта болады. 3. Салымның жоғалғаны, жетiспегенi немесе пошта жөнелтiмінің зақымданғаны (бүлiнгенi) үшiн пошта операторы мынадай мөлшерде: 1) құндылығы жарияланған пошта жөнелтiмiнiң жоғалғаны немесе түгелдей зақымданғаны (бүлiнгенi) үшiн - жарияланған құндылығы және жiберу үшiн төленген тариф мөлшерiнде; 2) салым тiзiмдемесiмен бiрге жiберiлген кезде салымның жетiспегенi, құндылығы жарияланған пошта жөнелтiмдерi салымының бiр бөлiгiнiң жоғалғаны немесе зақымданғаны (бүлiнгенi) үшiн - жөнелтушi тiзiмдемеде көрсеткен салымның жетiспеген, жоғалған немесе зақымданған (бүлiнген) бөлiгiнiң жарияланған құндылығы мөлшерiнде; 3) салым тiзiмдемесiз жiберiлген кезде салымның жетiспегенi, құндылығы жарияланған пошта жөнелтiмi салымының бiр бөлiгiнiң жоғалғаны немесе зақымданғаны (бүлiнгенi) үшiн - салымның жетiспеген, жоғалған немесе зақымданған (бүлiнген) бөлiгi массасының, жiберiлген салым массасына (пошта жөнелтiмi орамының массасынсыз) қатынасына барабар түрде оның нақты құнына қарамастан анықталатын пошта жөнелтiмi бөлiгiнiң жарияланған құндылығы мөлшерiнде; 4) өзге де тiркелетiн пошта жөнелтiмiн жоғалтқаны үшiн - төленген тарифтiң екi еселенген сомасы мөлшерiнде; 5) пошталық ақша аударымын жоғалтқаны үшiн - пошталық ақша аударымының сомасы және жiберу үшiн төленген тариф мөлшерiнде жауапты болады. 4. Пайдаланушылардың пошта жөнелтiмдерi мен пошталық ақша аударымдарын жiберудiң бақылау мерзiмдерiн бұзғаны үшiн пошта операторы кiдiртiлген әрбiр күн үшiн төленген тарифтiң үш процентi мөлшерiнде, бiрақ көрсетiлген қызмет үшiн төленген тариф сомасынан аспайтын мөлшерде тұрақсыздық айыбын төлейдi. Пошта жөнелтiмiн әуе көлiгiмен жiберудiң бақылау мерзiмдерiн бұзғаны үшiн пошта операторы пайдаланушыға әуе және жер үстi көлiгiмен жiберу үшiн төленетiн ақы тарифтерiнiң арасындағы айырмашылықты төлейдi. 5. Егер мiндеттерiн орындамау немесе тиiсiнше орындамау ырық бермейтiн күштiң немесе пошта жөнелтiмiндегi салымның ерекше қасиеттерiнің салдарынан болғаны дәлелденсе, пошта операторы салымның жоғалғаны, жетiспегенi немесе тiркелетiн пошта жөнелтiмiнiң зақымданғаны (бүлiнгенi), пошта жөнелтiмiн жiберудiң бақылау мерзiмдерiн бұзғаны үшiн жауаптылықтан босатылады. 6. Пошта операторы пошта қызметiн көрсету жөнiндегi мiндеттемелерiн орындамағаны немесе тиiсiнше орындамағаны үшiн Қазақстан Республикасының Азаматтық кодексiнде, осы Заңда, Қазақстан Республикасының халықаралық шарттарында көзделген негiздер бойынша жауаптылықтан босатылуы мүмкiн. 7. Пайдаланушылар: 1) ерекше қасиеттерiне орай пошта желiлерi арқылы жiберуге тыйым салынған немесе шектеу қойылған бұйымдар мен заттарды поштажөнелтiмiне салудың салдарынан; 2) пошта желiлерi арқылы жiберуге қабылданған салымның тиiсiнше буып-түйiлмеуi салдарынан туындап, пошта операторына келтiрiлген зиян үшiн жауапты болады. Ескерту. 18-бапқа өзгеріс енгізілді - ҚР 2012.02.15 № 556-IV (алғашқы ресми жарияланғанынан кейін күнтізбелік он күн өткен соң қолданысқа енгізіледі) Заңымен. 19-бап. Қазақстан Республикасының пошта туралы заңдарын бұзғаны үшiн жауаптылық Қазақстан Республикасының пошта туралы заңдарының бұзылуына кiнәлi тұлғалар Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жауапты болады. Қазақстан Республикасының Президентi × Құжат туралы ақпарат Көрсеткіш Мәні Мәртебесі Жаңартылған Актіні өзгерту күні 29.09.2014 Актіні қабылдау күні 08.02.2003 Актіні ресми түрде жариялау туралы ақпарат Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 2003 ж., N 3, 17-құжат; "Егемен Қазақстан" 2003 жылғы 19 ақпан N 39 Акт нысаны Құқықтық қатынас саласы Пошта байланысты Актіні қабылдаған орган Қазақстан Республикасының Парламенті (бұрынғы атауы: Қазақ ССР Жоғарғы Советі; Қазақ ССР Жоғарғы Советінің Президиумы; ҚР Жоғарғы Кеңесінің Төралқасы; ҚР Жоғарғы Кеңесі) Заңды күші Заң Әрекет аймағы Қазақстан Республикасы Қазақстан Республикасының нормативтік құқықтық актілері мемлекеттік тізіміндегі актінің тіркеу нөмірі 14457 НҚА ережешығармашылық органмен берілген тіркеу нөмірі 386 Актіні қабылдау орны Астана қаласы × Өзгерістер тарихы № Тақырып НҚА нысаны және оны қабылдаған орган Қосымша ақпарат Өзгерту күні НҚА мәртебесі 1 Почта туралы Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 8 ақпандағы N 386-II заңы Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 2003 ж., N 3, 17-құжат; "Егемен Қазақстан" 2003 жылғы 19 ақпан N 39 08.02.2003 Қолданыстағы 2 Почта туралы Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 8 ақпандағы N 386-II заңы Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 2003 ж., N 3, 17-құжат; "Егемен Қазақстан" 2003 жылғы 19 ақпан N 39 10.07.2003 Жаңартылған 3 Почта туралы Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 8 ақпандағы N 386-II заңы Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 2003 ж., N 3, 17-құжат; "Егемен Қазақстан" 2003 жылғы 19 ақпан N 39 20.12.2004 Жаңартылған 4 Почта туралы Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 8 ақпандағы N 386 Заңы Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 2003 ж., N 3, 17-құжат; "Егемен Қазақстан" 2003 жылғы 19 ақпан N 39 08.07.2005 Жаңартылған 5 Почта туралы Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 8 ақпандағы N 386 Заңы Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 2003 ж., N 3, 17-құжат; "Егемен Қазақстан" 2003 жылғы 19 ақпан N 39 23.12.2005 Жаңартылған 6 Почта туралы Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 8 ақпандағы N 386 Заңы Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 2003 ж., N 3, 17-құжат; "Егемен Қазақстан" 2003 жылғы 19 ақпан N 39 10.01.2006 Жаңартылған 7 Почта туралы Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 8 ақпандағы N 386 Заңы Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 2003 ж., N 3, 17-құжат; "Егемен Қазақстан" 2003 жылғы 19 ақпан N 39 07.07.2006 Жаңартылған 8 Почта туралы Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 8 ақпандағы N 386 Заңы Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 2003 ж., N 3, 17-құжат; "Егемен Қазақстан" 2003 жылғы 19 ақпан N 39 13.02.2009 Жаңартылған 9 Почта туралы Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 8 ақпандағы N 386 Заңы Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 2003 ж., N 3, 17-құжат; "Егемен Қазақстан" 2003 жылғы 19 ақпан N 39 30.06.2010 Жаңартылған 10 Почта туралы Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 8 ақпандағы N 386 Заңы Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 2003 ж., N 3, 17-құжат; "Егемен Қазақстан" 2003 жылғы 19 ақпан N 39 05.07.2011 Жаңартылған 11 Почта туралы Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 8 ақпандағы N 386 Заңы Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 2003 ж., N 3, 17-құжат; "Егемен Қазақстан" 2003 жылғы 19 ақпан N 39 15.07.2011 Жаңартылған 12 Почта туралы Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 8 ақпандағы N 386 Заңы Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 2003 ж., N 3, 17-құжат; "Егемен Қазақстан" 2003 жылғы 19 ақпан N 39 13.10.2011 Жаңартылған 13 Почта туралы Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 8 ақпандағы N 386 Заңы Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 2003 ж., N 3, 17-құжат; "Егемен Қазақстан" 2003 жылғы 19 ақпан N 39 30.01.2012 Жаңартылған 14 Почта туралы Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 8 ақпандағы N 386 Заңы Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 2003 ж., N 3, 17-құжат; "Егемен Қазақстан" 2003 жылғы 19 ақпан N 39 15.02.2012 Жаңартылған 15 Почта туралы Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 8 ақпандағы N 386 Заңы Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 2003 ж., N 3, 17-құжат; "Егемен Қазақстан" 2003 жылғы 19 ақпан N 39 05.07.2012 Жаңартылған 16 Почта туралы Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 8 ақпандағы N 386 Заңы Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 2003 ж., N 3, 17-құжат; "Егемен Қазақстан" 2003 жылғы 19 ақпан N 39 21.06.2013 Жаңартылған 17 Почта туралы Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 8 ақпандағы N 386 Заңы Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 2003 ж., N 3, 17-құжат; "Егемен Қазақстан" 2003 жылғы 19 ақпан N 39 03.07.2013 Жаңартылған 18 Почта туралы Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 8 ақпандағы N 386 Заңы Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 2003 ж., N 3, 17-құжат; "Егемен Қазақстан" 2003 жылғы 19 ақпан N 39 10.06.2014 Жаңартылған 19 Пошта туралы Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 8 ақпандағы N 386 Заңы Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 2003 ж., N 3, 17-құжат; "Егемен Қазақстан" 2003 жылғы 19 ақпан N 39 03.07.2014 Жаңартылған 20 Пошта туралы Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 8 ақпандағы N 386 Заңы Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 2003 ж., N 3, 17-құжат; "Егемен Қазақстан" 2003 жылғы 19 ақпан N 39 29.09.2014 Жаңартылған 21 Пошта туралы Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 8 ақпандағы N 386 Заңы Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 2003 ж., N 3, 17-құжат; "Егемен Қазақстан" 2003 жылғы 19 ақпан N 39 07.11.2014 Жаңартылған 22 Пошта туралы Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 8 ақпандағы N 386 Заңы Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 2003 ж., N 3, 17-құжат; "Егемен Қазақстан" 2003 жылғы 19 ақпан N 39 02.08.2015 Жаңартылған 23 Пошта туралы Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 8 ақпандағы N 386 Заңы Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 2003 ж., N 3, 17-құжат; "Егемен Қазақстан" 2003 жылғы 19 ақпан N 39 03.12.2015 Жаңартылған 24 Пошта туралы Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 8 ақпандағы N 386 Заңы Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 2003 ж., N 3, 17-құжат; "Егемен Қазақстан" 2003 жылғы 19 ақпан N 39 01.01.2016 Жаңартылған 25 Пошта туралы Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 8 ақпандағы N 386 Заңы Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 2003 ж., N 3, 17-құжат; "Егемен Қазақстан" 2003 жылғы 19 ақпан N 39 06.02.2016 Жаңартылған 26 Пошта туралы Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 8 ақпандағы N 386 Заңы. Күші жойылды - Қазақстан Республикасының 2016 жылғы 9 сәуірдегі № 498-V Заңымен Қазақстан Республикасы Парламентінің Жаршысы, 2003 ж., N 3, 17-құжат; "Егемен Қазақстан" 2003 жылғы 19 ақпан N 39 09.04.2016 Күшін жойған

Тексеру нәтижелері бойынша Үшарал әуежайына пайдалануға жарамдылық сертификаты берілді. Бүгін авиакомпаниялар Үшарал – Алматы және Үшарал – Нұр-Сұлтан субсидияланатын бағыттары бойынша авиабилеттерді сатуды бастайды, деп хабарлайды Zakon.kz. «Қазақстанның авиациялық әкімшілігі» АҚ инспекторлары жасанды ұшу-қону жолағы қайта жаңартылғаннан кейін Үшарал әуежайына сертификаттық тексеру жүргізді. Бүгінгі таңда негізгі жұмыс түрлері, оның ішінде ұшу-қону жолағын 2 700 м дейін ұзарту және рульдеу жолын кеңейту аяқталды.Азаматтық авиация комитеті Комитет өкілдерінің хабарлауынша, бүгін авиакомпаниялар Үшарал – Алматы және Үшарал – Нұр-Сұлтан субсидияланатын бағыттары бойынша авиабилеттерді сатуды бастайды. SCAT әуе компаниясы CRJ2 әуе кемелерінде (сыйымдылығы 50 орындық) жазғы маусымда әр бағыт бойынша аптасына 14, қалған уақытта 7 рейс орындайды. Билет құны 15 000 теңге және 16 000 теңге болады. Ұшулар 15 тамыздан басталады. Сондай-ақ Үшарал – Талдықорған бағыты бойынша «Жетісу» әуекомпаниясы осы жылдың 11 тамызынан бастап жазғы маусымда 28 рейс, қалған кезеңде 14 рейс орындайды. Ұшулар сыйымдылығы 19 орындық L-410 ұшақтарында орындалады. Билет құны – 8 000 теңге.Азаматтық авиация комитеті

Алюминий мозаика 3D алтыбұрышты мозаикалық плитка Металл мозаика Ваннаға арналған плиткалар мәрмәр және шыны мозаикалық плитка Қабырғаларды безендіруге арналған алтыбұрышты щеткалы алюминий мозаика металл мозаика Жоғары сапалы 304 тот баспайтын болаттан жасалған қоспасы мәрмәр мозаикалық плиткасы Біркелкі пішінді ас үйге арналған артқы сызат щеткалы күміс металл баспайтын болаттан жасалған мозаика Кеңсеге, ас үйге, жуынатын бөлмеге, жатын бөлмеге арналған алюминий алтыбұрышты мозаика Алюминий мозаика тақтайшалары Тас Matel шыны плиткалар Декорация Ас үйге арналған қабырға плиткалары Жаңа дизайн қою көк қоңыр күміс және қара алюминий қорытпасы мозаикаға арналған мозаикалық плиткалар Қабырғаға арналған тақтайша Түсі Тас металл мозаика Зауыттық жаңа дизайн тот баспайтын болаттан жасалған мозаикалық жолақ пішінді металл безендіру мозаикалық плитка тот баспайтын болаттан жасалған Үйге арналған декор Қабырға өнері тақтайшалары жапсырмалары Қабырғалық панель 3D баспайтын болаттан жасалған мозаика Күміс түсті декоративті тот баспайтын болаттан жасалған мозаика Backsplash үшін Қабырғаға арналған мыс металл үлгісіндегі Backsplash мозаика плиткалары Ас үйге арналған қабырға жолағы Backsplash жоғары сапалы алюминий қоспасы металл мозаикалық әдемі алюминий мозаика тақтайшалары қонақ үй пәтеріндегі қабырғаларды безендіруге арналған Үйдің артқы жағын безендіруге арналған ең жаңа дизайн қатты алюминий қорытпасынан жасалған мозаика Франция табиғи стильдегі пәтер Пейзаж кварцит тас Алюминий мозаикасы Асхана қабырғасының сәндік микробқа қарсы табиғаты бар кварц мозаикалы плитка жолағы бір-бірімен байланысқан алюминий мозаикасы мен қытайлық кварц ас үйінің мозаика плиткасы

Жеке адамның қалыптасуы, индивидтің әлеуметтік-мәдени күйге түсуі – бұл өте күрделі процесс. Оған көптеген қозғаушы күштер, факторлар қатысады. Әлеуметтану ғылымы жеке адамның әлеуметтену процесін, әлеуметтік қасиеттердің, құндылықтардың, мұрат-мақсаттардың, ережелердің және әлеуметтік мінез-құлық, білім алу, іскерлік пен дағды принцитерінің қалыптасу процесін талдауға мүмкіндік беретін негізгі қатарды белгілеуге тырысады. Сол арқылы адам әлеуметтік байланыстардың және қауымдастықтардың әрекет ететін мүшесі болады. Ал қоғам өз өмірін сабақтастық арқылы жаңартып отырады. Сонымен бірге, әлеуметтену процесінің түрі және үлгісі қоғамның қандай кұндылыктарға бағынуына, әлеуметтік әрекеттестіктердің қандай түрінің туындауына байланысты екенін ескеру қажет. Қазіргі әлеуметтену концепциясы француз социлогы Г.Тардтың шығармаларынан бастау алады. Оның теориясының негізі – адамдар қарым-қатынасының түбірі еліктеу қағидасы болып табылады. Ал оқытушы – оқушы қарым-қатынасын ол типті әлеуметтік қатынас деп атады. Американ социологы Т.Парсонс индивидтің көпшілік мақұлдаған беделді адамдармен араласу процесіне әлеуметтік жүйенің интеграциялануының ережелерін түсіндіретін әлеуметтік теорияны жасап шығарды. Оның ойынша, жанұя мен білімді қоса алғанда әлеуметтену институттары әлеуметтік құрылысты тудыру қызметін атқарады. Әлеуметтену процесінің бір маңызды ерекшелігі – бұл әлеуметтенудің тек балалық шақпен жастық шақта ғана қалыптасуы, оның жаңа статустар мен рөльдерді және қажетті әлеуметтік касиеттерді есейген адамның бүкіл өмір бойы игеруі. Әлеуметтену процесінің екінші маңызды ерекшелігі – бұл жеке адамның әдейі (мысалы, тәрбие институттары арқылы) не әдейі емес, жасырын (латентті) әлеуметтенуі. Бірінші жағдайда адам қиындықтармен қақтығыса отырып, белгілі бір әлеуметтік рөльге тікелей енеді. Екінші жағдайда әлеуметтік құндылықтар жүйесінің нақты қызметі жеке адамның қалыптасуына әдейі болмаса да шешуші әсер беретіні меңзеледі. Үшіншіден, әлеуметтену процесі – бұл жеке адамның өз индивидуальдығын, өзінді дара нақты келбетін табуы екенін айрықша атап көрсету керек. Ендеше, әлеуметтену процесі пассивті бейімделуден бөлек, жеке адамның әлеуметтік жағдайларға көнуінің, оның белгілі бір стандартты айырмашылықтарға ие болуының емес, сыртқы (әлеуметтік) және ішкі (биогенетикалық және рухани) факторлар ықпалымен және жеке адамның өзіндік белсенділігі қызметінің нәтижесі. Әлеуметтік шындыққа бейімделу, икемделу бұл әлеуметтенудің мақсаты болып табылады, себебі, бұл қоғамның функциялануының міндетті шарты. Бірақ мұнда әдеттегі әлеуметтену процесінен тыс, жеке адамның қоғамдық қатынастар жүйесіндегі орнымен, оның әлеуметтік белсенділігімен байланысты шектен шығушылық болады. Бұл шектен шығушылық бейімделудің жағымсыз түрі болып табылады. Олардың бірі конформизм (лат.conformism – ұқсас, тәрізді) деп аталады. Конформизм – өз позициясының жоқтығымен, белгілі бір үлгіге ерумен, беделге бағынумен сипатталады. Конформизмнің әлеуметтік сипаттамасы – бұл конформды саналы адамның әр түрлі өмірлік жағдайда өзін ақтау мақсаты мен қателіктерін мойындамай түгелін жағдай ағымына жабуы. Ал енді жеке адамның әлеуметтенуінің механизмі әлеуметтік бақылауға тоқталайық. Бұл терминді ғылымға енгізген француз социлогы Г.Тард. Басында ғылым оны қылмыскерді қоғамдық қызметке қайтару құралы ретінде қарастырған. Кейіннен, бұл терминнің мәнін кеңірек қарастырып, Г.Тард әлеуметтік бақылауды жеке адамның әлеуметтенуінің бір факторы деп қарады. Г.Тард көзқарасының ықпалымен американ социологы әлеуметтік тәртіпті орнату мақсатымен қоғамның индивидке мақсатты түрде әсер етуі және индивидттің мәдениетті игеруі мен оны ұрпақтан – ұрпаққа тапсыру үрдісін қамтамасыз ететін құрал ретінде, әлеуметтік күш пен адамзат табиғаты арасындағы белгілі бір қатынасты үйлестіруші деп түсінді. Әлеуметтік бақылау – бұл нормативті жөнге келтіру арқылы құрамындағы элементтердің қатынасын, әлеуметтік жүйелерді реттеуші құрал. Әлеуметтік бақылау жүйесін тұрақтандыру функциясы – әлеуметтік қатынастардын, әлеуметтік (топтық, кластық, мемлекеттік) құрылыстардын үстем типтерін тудыру болып табылады. Әлеуметтік бақылау жүйесінің мақсатты қызметі, оның бағыттылығы және маныздылығы берілген әлеуметтік жүйенің, ондағы бір-бірін ауыстыратын қоғам типтерінің тарихи дамудағы тарихи – шартты, әлеуметтік – экономикалық, әлеуметтік – саяси, әлеуметтік – құқықтық сипатына байланысты. Әлеуметтік бақылау – бүкіл әлеуметтік институттар: саясат, білім, мәдениет, мораль бағытындағы индивидтердің әлеуметтік тәртібін реттейді. Әлеуметтік бақылау механизмі – қоғамның әр түрлі санкциялар арқылы (қоғамдық көзқарас әсерінен репрессияға дейін) әлеуметтік топтар көмегімен жеке адамның белгілі бір рөльдің нормаларға сәйкес әлеуметтік рөльді орындауын қадағалаумен жүзеге асады. Әлеуметтік іс-әрекет пен жеке адамның мінез-құлқының механизмдері. Әлеуметтік іс-әрекет, жеке адам мінез–құлқы социологиясының мәні адамның қоршаған ортаға деген реакциясын емес, басқа адамдардың қажеттіліктері, қызығушылықтары және әрекеттерін және қоғамдағы әлеуметтік нормаларды ескере отырып, саналы түрде жасалған мақсатты әрекеттерді бақылайды. Адамның ыстық шәйнекке тигендегі немесе екі асығыс адамның кенеттен соқтығысуына деген инстинктті реакция әлеуметтік әрекетке жатпайды. Ал басқа адамдармен қарым-қатынас және жеке адамның еңбек қызметі, оның әлеуметтік институттар арқылы қажеттіліктерін өтеуі – бұл әлеуметтік іс-әрекет түрлері. Әлеуметтік іс-әрекет адамның әлеуметтік ортамен қатынасын, оның қажеттіліктерді өтеу мақсатымен қоғамдық қатынасты белсенді қолдану немесе өзгерту үрдісін сипаттайды. Мотиві бар және әлеуметтік статусқа реакциясы бар жеке адамның өз қылықтарының және басқа әлеуметтік әрекеттерінің жинағы адамның мінез-құлқын құрайды. Жеке адамның мінез-құлқы мен іс-әрекетінің объективті негізі болып оның қажеттіліктері мен қызығушылықтары табылады. Қажеттіліктер адамның сыртқы әлемге, әлеуметтік ортаға деген тәуелділігін көрсетеді. Қажеттіліктер екі түрлі болады: табиғи және әлеуметтік (қоғаммен құрылған). Қажеттіліктер өмір сүру жағдайын сипаттайды. Өмір жағдайларына қанағаттанбаушылық өмір жағдайларын қолда бар мүмкіндіктер және еңбек арқылы, әлеуметтік институттар арқылы өзгертуге тырысатын адамның іс-әрекетінің сипаттамасына айналады. Мүмкіндіктеріне қарай индивид мақсатты түрде белгілі бір әлеуметтік жүйедегі белгілі бір қажеттілікті қанағаттандыру мақсатымен әрекет етеді. Енді осы кезде жеке адамның мүдделері, оның мәні көрініс табады. Мүдде ретінде, ең алдымен, адамның қоғамдағы орны, екіншіден, оның басқа адамдар қызметіне тәуелділігінің сипаттамасы, үшіншіден орнаған әлеуметтік қатынастардан туындаған қажеттіліктерді қанағаттандыру жолдары және тәсілдері көрінеді. Адам нақты әрекетке кірісу үшін қажеттіліктер мен мүдделерді ішкі қозғаушы мотивтерін тануы керек. Мотивтер – әрекетке ішкі нақты қозғаушы, белгілі бір жағдайда адам мінез-құлқын сипаттаушы. Мотивтер – белгілі бір игіліктерді немесе тілектерді, қызмет жағдайларын орындаудағы объективті қажеттіліктерінің және мүдделердің адам санасындағы көрінісі. Мотивтер, индивидтердің белсенділігінің ішкі қозғаушысы. Олардың сыртқы қозғаушы күші – стимулдардан адамға сыртқы жағдайлардың объективті әсерімен ерекшеленеді. Стимул жеке адам қызметінің себебіне айналуы мүмкін, егер де ол объект пен субъект қажеттіліктеріне жауап беретін субъективті құндылық болып табылса. Құндылықты бағыттар жеке адамның әлуметтік ұстанымы бола отырып, оның мінез-құлқын реттейді. Әлуметтік ұстамдар – бұл жеке адамның әлуметтік белгілі әрекеті нысанына сәйкес әрекет етуі. Құндылықтық бағыттар жоғары деңгейдегі әлуметтік ұстанымдар бола отырып, жеке адамның өмір сүру жағдайымен, құндылықтарымен, индивдтің жеке әлуметтік объектке және жағдайға деген ұстанамдарымен, жеке іс-әрекеттің реттейтіндігімен ерекшеленеді. Құндылықты бағыттар жеке адамның негізгі әлуметтік мүдделерін көздеп, оның қызметінің стратегиялық бағытын анықтайды. Құндылықты бағыттар индивидтің өмірлік позициясы, оның көзқарасы, адамгершілік қағидалары түрінде болады. Адамға жеке адам қызметін атқару бір жағынан аурытпалық туғызса, екінші жағынан – бұл бақыт. Ауртпалық болады, себебі, әлеуметтік қызметтерді орындау оңай емес. Мысалға, жауапкершілік қызметін алайық. Қайсібір әлуметтік қауымдастықтың мүшесі бола тұрып жеке адамның бұл функцияны орындамауы мүмкін емес. Ол дегеніміз, индивидтің арасында байланыс орнату, және екі жақты міндеттер қабылдау. Басқаға деген жауапкершілігі бар жеке адам қауымдастықтың өзіне де осы талапты қоюға құқылы. Бірақ жауапты болу адамның көптеген қоғамдық міндеттерді орындауында талап етеді. Соның нәтижесінде өз қызметін, қажеттіліктерін және мүдделерін шектеу.талаптарына сай болуға мәжбүр.

«Қазақстан Республикасының Мемлекеттік рәміздері туралы» Конституциялық Заң 2007 жылы 4 маусымда қабылданды. Осы Заңға сәйкес жыл сайын 4 маусым Қазақстан Республикасында Мемлекеттік рәміздер күні ретінде мерекеленеді. Мемлекеттік рәміздер – бұл кез келген мемлекеттің егемендігі мен біртұтастығын бейнелейтін, оның ажырағысыз атрибуттарының бірі. Қазақстан Республикасында Мемлекеттік ту, Мемлекеттік елтаңба және Мемлекеттік гимн мемлекеттік рәміздер болып табылады. Қазақстан Республикасының Мемлекеттік туы Қазақстан Республикасының мемлекеттік туы – ортасында шұғылалы күн, оның астында қалықтап ұшқан қыран бейнеленген тік бұрышты көгілдір түсті мата. Тудың сабының тұсында ұлттық өрнек тік жолақ түрінде нақышталған. Күн, оның шұғыласы, қыран және ұлттық өрнек бейнесі алтын түстес. Қазақстан Республикасы Мемлекеттік туының авторы – Қазақстанның еңбек сіңірген өнер қайраткері Шәкен Ниязбеков. Қазақстан Республикасының Мемлекеттік елтаңбасы Қазақстан Республикасының Мемлекеттік елтаңбасы – дөңгелек нысанды және көгілдір түс аясындағы шаңырақ түрінде бейнеленген, шаңырақты айнала күн сәулесіндей тарап уықтар шаншылған. Шаңырақтың оң жағы мен сол жағында аңыздардағы қанатты пырақтар бейнесі орналастырылған. Жоғарғы бөлігінде – бес бұрышты көлемді жұлдыз, ал төменгі бөлігінде «Қазақстан» деген жазу бар. Жұлдыздың, шаңырақтың, уықтардың, аңыздардағы қанатты пырақтардың бейнесі, сондай-ақ «Қазақстан» деген жазу – алтын түстес. Қазақстан Республикасы Мемлекеттік елтаңбасының авторлары – белгілі сәулетшілер Жандарбек Мәлібеков пен Шот-Аман Уәлиханов. Қазақстан Республикасының Мемлекеттік гимні Бұрын «Менің Қазақстаным» әні ретінде танымал болған Қазақстанның гимні Президент Нұрсұлтан Назарбаевтың бастамасы бойынша 2006 жылы 6 қаңтарда еліміздің Парламентінде бекітілді. Бірінші рет ол 2006 жылы 11 қаңтарда Мемлекет басшысының салтанатты ұлықтау рәсімінде орындалды.