Datasets:

rasdani

/

cohere-wikipedia-2023-11-nl-1.5k-articles

like 0

20231101.nl_6382_13

https://nl.wikipedia.org/wiki/Sjiisme

Sjiisme

De sjiieten zijn van mening dat geen enkel mens het recht heeft op discriminatie, laat staan het plegen van geweld tegen anderen op basis van hun afkomst of overtuiging. Ook zijn ze, net als een groot deel van de soennieten, van mening dat moslims elkaar niet moeten bestrijden maar ondanks de verschillen als broeders moeten leven. De sjiieten zien hier een groot voorbeeld in Imam Ali Ibn Abu Talib die als een van zijn bekendste uitspraken over anderen heeft gezegd: Mensen zijn van twee soorten; of ze zijn je broeders in religie of ze zijn je gelijken als mens". Deze typerende en krachtige uitspraak van Ali Ibn Abu Talib is namens de Verenigde Naties in 1997 door Kofi Annan geroemd.

20231101.nl_6382_14

https://nl.wikipedia.org/wiki/Sjiisme

Sjiisme

Een belangrijk kenmerk van deze stroming is de plaats van de imam. Een Sayed is een bloedverwant van een van de twaalf Imams (Ali ibn Abu Talib; Hasan ibn Ali, Husayn ibn Ali; Zayn al-'Abidin; Muhammad-Baqir; Ja'far as-Sadiq; Musa al-Kazim;Ali ar-Reza; Muhammad al-Taqi; Ali an-Naqi; Hassan al-Askari; Muhammad al-Mahdi Uiteindelijk is elke Sayed dus bloedverwant van de Heilige Profeet van Islam, Mohammed.

20231101.nl_6382_15

https://nl.wikipedia.org/wiki/Sjiisme

Sjiisme

Volgens de sjiieten zouden alle imams, behalve de twaalfde imam (Muhammad al-Mahdi) de martelaarsdood zijn gestorven. In de islamitische traditie, en speciaal binnen de sjiitische islam nemen de sjahied, de martelaren, een bijzondere plaats in.

20231101.nl_6382_16

https://nl.wikipedia.org/wiki/Sjiisme

Sjiisme

Ali werd in het jaar 656 als opvolger van Othman gekozen en werd daarmee de vierde kalief. Nadat de derde kalief Othman werd vermoord door rebellen behorende tot de Khawaaridj, ontstond er onenigheid over de daadkrachtigheid van Ali in het vervolgen van de moordenaars van de derde kalief. Onder degenen die hiertegen bezwaar hadden was de toenmalige gouverneur Muawiyah ibn Abu Sufyan die ook tot dezelfde stam als Uthman behoorde. Het geruzie tussen de twee partijen mondde echter uit in twee oorlogen. De oorlog van Siffin 657 AD en de oorlog van Jamal 656 AD waarbij vele duizenden mensen het leven lieten. Ali werd in het jaar 661 vermoord door een rebellerende partij, de Khawaaridj die hij had verslagen in de slag van Nahrawaan. Zijn opvolger en oudste zoon Hassan werd korte tijd hierna vergiftigd. Ali's tweede zoon, Hoessein, werd in de Slag bij Kerbala gedood. (zie hierboven)

20231101.nl_6382_17

https://nl.wikipedia.org/wiki/Sjiisme

Sjiisme

Nog altijd worden Ali en Hoessein door de sjiieten vereerd als de twee grote martelaren. De heiligdommen die gebouwd zijn rond hun graftombes in de Iraakse steden Najaf, Koefa en Karbala zijn voor de sjiieten zeer heilige plaatsen. Martelaarschap is een van de principes die binnen het sjiisme een belangrijke plaats innemen. Deze gebeurtenissen markeren het grote 'schisma' (fitna) binnen de islam.

20231101.nl_27334_5

https://nl.wikipedia.org/wiki/Artrose

Artrose

Er worden twee vormen van artrose onderscheiden. Artrose zonder aanwijsbare oorzaak wordt primaire of idiopathische artrose genoemd, artrose die veroorzaakt wordt door een onderliggende oorzaak heet secundaire artrose. Artrose die door veroudering wordt veroorzaakt wordt in de primaire groep ingedeeld, artrose die ontstaat na een ongeluk of door bijvoorbeeld aangeboren scheefstand valt in de groep secundaire artrose.

20231101.nl_27334_6

https://nl.wikipedia.org/wiki/Artrose

Artrose

Artrose wordt gediagnosticeerd aan de hand van het klinische beeld. Soms wordt een röntgenfoto gemaakt om de diagnose te bevestigen. Op de röntgenfoto is de verminderde kraakbeendikte indirect af te leiden uit het te dicht opeen liggen van de botuiteinden; het kraakbeen zelf is op een röntgenfoto niet te zien. Daarnaast kunnen door artrose osteofyten ontstaan, botuitsteeksels en -haken aan de randen van de gewrichtsvlakken. Deze zijn op een röntgenfoto wel te zien. Er zal doorgaans een foto onder belasting worden gemaakt, dus bij artrose aan de knieën en bij artrose van de heup, zal een foto worden gemaakt van een staande patiënt.

20231101.nl_27334_7

https://nl.wikipedia.org/wiki/Artrose

Artrose

Artrose kan eigenlijk worden gezien als een normaal proces van de gewrichten zodra er sprake is van onderbelasting van een gewricht oftewel een tekort aan belasten van het totale kraakbeenoppervlak. Dit heeft tot gevolg dat de gewrichten minder kraakbeen hebben en dat er pijn bij beweging gaat ontstaan. Vaak wordt over artrose gesproken als 'slijtage' van de gewrichten, maar van puur mechanische slijtage zoals men bij machineonderdelen ziet, is geen sprake; zowel bot als kraakbeen zijn levende weefsels met cellen die actief betrokken blijven bij het functioneren van het weefsel.

20231101.nl_27334_8

https://nl.wikipedia.org/wiki/Artrose

Artrose

Chronische overbelasting of verkeerde belasting door verkeerde houding, belastingsvormen waarbij men snel geneigd is om delen van het lichaam vast te zetten zoals bij fysiek zware arbeid of intensief sporten.

20231101.nl_27334_9

https://nl.wikipedia.org/wiki/Artrose

Artrose

Erfelijkheid; artrose als gevolg van veroudering treedt bij iedereen in bepaalde mate op, maar de snelheid waarmee dat gebeurt, is in een bepaalde mate erfelijk. In zeldzame gevallen is vroegtijdige artrose een ziekte die dominant overerft.

20231101.nl_27334_10

https://nl.wikipedia.org/wiki/Artrose

Artrose

Ontstekingsreactie van het lichaam. Deze ontstekingsreactie versnelt de afbraak van gewrichtskraakbeen.

20231101.nl_27334_11

https://nl.wikipedia.org/wiki/Artrose

Artrose

Er worden onderzoeken verricht naar andere risicofactoren voor de progressie van artrose, zoals een lage vitamine D-spiegel, een lage vitamine K-spiegel of de mogelijke invloed van vrije radicalen.

20231101.nl_27334_12

https://nl.wikipedia.org/wiki/Artrose

Artrose

De conservatieve behandeling van artrose heeft twee hoofddoelen, namelijk het verlichten van pijn en het behouden van functie. Een genezing voor artrose bestaat niet.

20231101.nl_27334_13

https://nl.wikipedia.org/wiki/Artrose

Artrose

Inactiviteit van het aangedane gewricht resulteert in meer stijfheid en meer pijn, bovendien kan atrofie van de betrokken spiergroepen ontstaan. In beweging blijven is dus het antwoord, vooral door fysieke activiteiten met een lage explosiviteit en dus een lage piekbelasting van het aangedane gewricht. Bijvoorbeeld wandelen of fietsen bij artrose van een heup of knie. Bij ernstige stijfheid, bewegingsbeperking of spieratrofie kan fysiotherapie, oefentherapie Cesar of Mensendieck zinvol zijn, vooral door bewegingstherapie.

20231101.nl_16205_7

https://nl.wikipedia.org/wiki/Kaliningrad

Kaliningrad

Na de secularisering van de Duitse Orde in de begintijd van de reformatie werd de stad in 1525 residentie van het hertogdom Pruisen. In 1544 werd een universiteit ingericht, die de naam Collegium Albertinum of kortweg Albertina kreeg, naar haar stichter hertog Albrecht van Brandenburg-Ansbach. In 1724 werden de drie steden die Koningsbergen vormden en vele eromheen gegroeide dorpen uiteindelijk verenigd tot één bestuurlijk geheel. Deze verenigde stad is de stad die de filosoof Immanuel Kant (1724-1804) zijn thuis zou noemen. Hij was hoogleraar aan de befaamde Albertina. De invloedrijke filosoof zou de stad zijn hele leven maar zelden verlaten; hij ligt naar verluidt begraven naast de Dom van Koningsbergen, in een speciaal mausoleum, dat echter in de Tweede Wereldoorlog leeggeroofd is.

20231101.nl_16205_8

https://nl.wikipedia.org/wiki/Kaliningrad

Kaliningrad

Tussen 1740 en 1763 werd Königsberg geografisch centrum in verschillende oorlogen tussen Pruisen, Polen en Rusland en van 1758 tot 1763 was het door Russische troepen bezet. In 1772 kwam, onder koning Frederik II de Grote, ook West-Pruisen onder Pruisisch gezag. Zodoende raakten Oost-Pruisen en Koningsbergen hun geografisch geïsoleerde positie t.o.v. het overige deel van Duitsland (dat destijds deel uitmaakte van het Heilige Roomse Rijk) kwijt. Sindsdien heette Frederik II "König von Preußen“ in plaats van „König in Preußen“. In de nadagen van het Napoleontische keizerrijk was Koningsbergen het bestuurlijke en geestelijke centrum van Pruisen, waar een hervormingsprogramma werd ontwikkeld en de opstand tegen Napoleon militair werd georganiseerd. Vanaf toen zou Pruisen een belangrijke macht in Europa worden welke na 1815 vrijwel de gehele Noord-Europese Laagvlakte van Rusland tot aan de Nederlandse grens zou beheersen.

20231101.nl_16205_9

https://nl.wikipedia.org/wiki/Kaliningrad

Kaliningrad

In de 19e eeuw werd de stad aanzienlijk vergroot als belangrijk oostelijk bastion van het Pruisische koninkrijk). In 1813 telde Koningsbergen 50.000 inwoners en kwam daarmee als tweede na de metropool Berlijn (met 170.000) maar voor andere Duitse steden. In 1864 telde de stad 100.000 inwoners, maar toen was ze door westelijker gelegen Duitse steden al lang voorbijgestreefd. Na inlijving van randgemeenten in 1910 telde ze 246.000 inwoners.

20231101.nl_16205_10

https://nl.wikipedia.org/wiki/Kaliningrad

Kaliningrad

Na de Eerste Wereldoorlog moest het verslagen Duitsland een flink stuk van zijn oostelijke gebieden afstaan aan het heropgerichte Polen, zoals vrijwel geheel West-Pruisen. Oost-Pruisen met als hoofdstad Koningsbergen, bleef Duits, maar werd nu door de Poolse Corridor gescheiden van de rest van het land. Aangezet door de vijandige Poolse politiek, die erop uit was de tot enclave gedegradeerde provincie te isoleren en eventueel uiteindelijk te annexeren, werd vanuit Berlijn met omvangrijke subsidies voorkomen dat de economie zou instorten en de bewoners zouden wegtrekken. In 1925 was de bevolking toch nog verder gegroeid tot 287.000, waaronder vluchtelingen uit de gebieden die Duitsland aan het nieuw opgerichte Polen had moeten afstaan. In 1933 werd, vooral door annexatie van buurgemeenten, het aantal van 372.000 bereikt.

20231101.nl_16205_11

https://nl.wikipedia.org/wiki/Kaliningrad

Kaliningrad

Toch kreeg de economie van Oost-Pruisen het tijdens de crisisjaren nog meer dan in de rest van Duitsland te verduren. De inwoners van Oost-Pruisen stemden mede daarom al vroeg in meerderheid op Hitlers partij en maakten van hun provincie een van de eerste bolwerken van de nazi's, vooral op het platteland want een eeuwenoude liberale gezindheid kon in Koningsbergen, zij het ondergronds, voortbestaan.

20231101.nl_16205_12

https://nl.wikipedia.org/wiki/Kaliningrad

Kaliningrad

Tijdens de Tweede Wereldoorlog vestigde Hitler zijn militaire hoofdkwartier de Wolfsschanze bij Rastenburg, een plaats ten zuiden van Koningsbergen in het huidige noordoosten van Polen. Gedurende het grootste deel van de oorlog lag de stad te ver van de frontlinies om door geallieerde bommenwerpers bereikt te worden. In augustus 1944 werd de historische binnenstad uiteindelijk echter toch grotendeels verwoest door Brits-Amerikaanse bombardementen. Adolf Hitler riep de stad in de laatste oorlogsmaanden uit tot vestingstad die tot elke prijs verdedigd moest worden door de inwoners. De meesten van de 370.000 inwoners bleven in de stad, tegen wil en dank omdat de nazi's iedere voor-evacuatie verboden hadden; op overtreding stond de doodstraf.

20231101.nl_16205_13

https://nl.wikipedia.org/wiki/Kaliningrad

Kaliningrad

Door de nazipropaganda waren de Russen afgeschilderd als nietsontziende beesten, een beeld dat aansloot bij de omvangrijke verwoestingen die het (toen nog tsaristische) Russische leger bij zijn inval in 1914 in Oost-Pruisen had teweeggebracht. De meeste Duitse burgers wisten overigens in 1944 ook af van de wreedheden die in Rusland waren begaan door het Duitse leger en vooral door de SS-commando's. Dat wraak genomen zou worden was toen een algemene verwachting. De tragedie van Nemmersdorf (een uitgemoord dorp in oostelijk Oost-Pruisen dat eind 1944 door het Rode Leger was bezet maar kort daarop door de Duitsers was heroverd) had duidelijk gemaakt dat de Russen inderdaad op een niets en niemand ontziende manier wraak kwamen nemen. Hoewel vaststaat dat gruwelijkheden daadwerkelijk hebben plaatsgevonden zijn er wel enige kanttekeningen te plaatsen, zoals uit een studie van Fisch uit 1997 naar voren kwam. Vast staat dat de burgerbevolking toen daadwerkelijk door de Sovjetsoldaten op weinig ontziende wijze ter dood is gebracht. De nazipropaganda maakte hier dankbaar gebruik van om de bevolking te motiveren om tot het uiterste verzet te gaan bieden.

20231101.nl_16205_14

https://nl.wikipedia.org/wiki/Kaliningrad

Kaliningrad

De meeste burgers van Koningsbergen ontvluchtten in de laatste maanden van de winter van 1944-1945, toen de nazi's hun ijzeren greep op de bevolking vrijwel verloren hadden, de stad in westelijke richting naar de kust of de nabije havenstad Pillau, waar velen door de Duitse marine over de Oostzee werden geëvacueerd. Zichzelf voorhoudend dat ieder gewonnen uur het leven van duizenden wanhopige vrouwen, bejaarden en kinderen kon redden, vocht de Duitse Wehrmacht tegen zijn oppermachtige Sovjet-tegenstander. Niettemin kwamen veel vluchtelingen door Russisch (vliegtuig)vuur of door de strenge vorst om het leven. Ook verscheidene met tienduizenden vluchtelingen afgeladen schepen werden op de Oostzee getorpedeerd door Russische duikboten. Op 6 april 1945 zette het Rode Leger het eindoffensief tegen de stad in, waarna op 9 april de capitulatie volgde. De commandobunker van de laatste Duitse bevelhebber Otto Lasch is tegenwoordig een toeristische bezienswaardigheid in het centrum van Kaliningrad.

20231101.nl_16205_15

https://nl.wikipedia.org/wiki/Kaliningrad

Kaliningrad

Bij de verovering door de Sovjets waren er nog 150.000 Duitse inwoners in de stad. Van de resterende bevolking kwam in de jaren 1945-1947 het overgrote deel, ongeveer 130.000 mensen, om door honger, ziektes en Russische wraakacties. Het noordelijk deel van Oost-Pruisen met Koningsbergen werd vlak na verovering geannexeerd door de Sovjet-Unie. De weinig nog resterende Duitse bevolking werd in de naoorlogse periode naar het huidige Duitsland gedeporteerd. De laatste Duitsers vertrokken, op enkele uitzonderingen na, in de jaren vijftig van de 20e eeuw.

20231101.nl_88007_3

https://nl.wikipedia.org/wiki/Gluten

Gluten

Gluten is rijk aan de aminozuren asparagine, glutamine, arginine en proline, maar is zeer arm in de uit voedingskundig oogpunt belangrijke aminozuren lysine, tryptofaan en methionine. Niet-granen, zoals boekweit, quinoa, amaranth, sojabonen en zonnebloempitten bevatten geen gluten.

20231101.nl_88007_4

https://nl.wikipedia.org/wiki/Gluten

Gluten

Bij het kneden van brooddeeg vormen de glutenproteïnes een netwerk, dat het deeg zijn stevigheid en elasticiteit biedt. Gliadine is van belang voor de viscositeit van het deeg, en glutenine bepaalt de elasticiteit of stevigheid. De exacte verhouding tussen beide eiwitten is een bepalende factor voor de eigenschappen van brood, en andere producten die van het meel gemaakt worden.

20231101.nl_88007_5

https://nl.wikipedia.org/wiki/Gluten

Gluten

Gluten zorgt ervoor dat het deeg de bij het fermentatieproces vrijkomende koolstofdioxide in het deeg kan vasthouden. Zo ontstaan kamertjes waardoor het brood kan rijzen. Dit is vooral belangrijk bij zwaardere broodsoorten, zoals volkorenbrood, rozijnenbrood of brood met veel zaden en pitten. Het gluten vormt namelijk het skelet van het brood, dus moet het de vulling goed kunnen dragen. Na het bakken zorgt het gestolde gluten ervoor, dat het eindproduct zijn vorm behoudt.

20231101.nl_88007_6

https://nl.wikipedia.org/wiki/Gluten

Gluten

Gekookt wordt gluten stevig en zuigt een hoeveelheid van het omliggende vocht (en de smaak ervan) op. Het wordt om die reden zo gebruikt in de vegetarische en veganistische keuken. Eén variëteit wordt seitan genoemd. Sommige mensen beschouwen seitan als een overtuigend imitatievlees, wanneer het goed op smaak is gemaakt.

20231101.nl_88007_7

https://nl.wikipedia.org/wiki/Gluten

Gluten

Doordat gluten niet in water oplost, kan het gemakkelijk uit het meel van tarwe en andere granen geïsoleerd worden. Uit een eenvoudig deeg van meel en water wordt het zetmeel uitgespoeld en wordt het gluten gedroogd. Voor non-foodtoepassingen geeft een zoute oplossing betere resultaten. Het resterend gluten krijgt dan een stevige, kauwgomachtige structuur.

20231101.nl_88007_8

https://nl.wikipedia.org/wiki/Gluten

Gluten

Mensen die aan de auto-immuunziekte coeliakie (spreektaal: glutenintolerantie) lijden hebben een intolerantie voor gliadine (in tarwegluten) en verwante prolamines in andere granen en moeten een glutenvrij dieet volgen. Inname van gliadines veroorzaakt bij hen via een auto-immuunreactie beschadiging van de darmvlokken van de dunne darm, wat tot gevolg heeft dat de opname van de bouwstoffen uit het voedsel (voedingsstoffen) verslechtert. Wanneer alle producten met gliadines worden vermeden, herstellen de darmvlokken zich en kunnen voedingsstoffen weer normaal worden opgenomen. De darmvlokken herstellen zich overigens niet blijvend; men kan dus niet volkomen genezen. Opnieuw eten van glutenhoudende producten zal dan ook een nieuwe verslechtering boven op de reeds bestaande schade betekenen.

20231101.nl_88007_9

https://nl.wikipedia.org/wiki/Gluten

Gluten

Sommige granen, zoals teff, gierst, mais en rijst, en niet-granen zoals quinoa en boekweit worden als vervanger gebruikt voor gliadinerijke granen als tarwe. Havervlokken kunnen gluten bevatten als die verwerkt zijn door een machine die ook glutenproducten verwerkt. Aangezien tarwe en spelt in veel voedingsmiddelen wordt verwerkt, is het moeilijk een glutenvrij dieet te volgen.

20231101.nl_88007_10

https://nl.wikipedia.org/wiki/Gluten

Gluten

Er is veel bewijs voor de stelling dat de ziekte van Duhring, een zeldzame ontstekingsziekte van de huid met een herpes-achtig karakter (vandaar de wetenschappelijke naam dermatitis herpetiformis), een symptoom is van coeliakie. Onderzocht wordt of ook andere huidaandoeningen, zoals psoriasis een relatie hebben met glutenintolerantie.

20231101.nl_88007_11

https://nl.wikipedia.org/wiki/Gluten

Gluten

Indien er sprake is van een tarwe-allergie ontstaat er een allergische reactie op bepaalde eiwitten die aanwezig zijn in tarwe of in granen die hiervan familie zijn zoals spelt en khorasantarwe. De kleine groep mensen met een tarwe-allergie, kan in sommige gevallen, in tegenstelling tot mensen met coeliakie wel andere glutenbevattende granen gebruiken. Voorwaarde is wel dat er geen contaminatie met tarwe mag hebben plaatsgevonden. De allergische reactie van het afweersysteem ontstaat zeer snel waardoor klachten als benauwdheid, diarree, braken, buikpijn en huiduitslag kunnen voorkomen. In zeer ernstige gevallen kan (een spoortje) tarwe zelfs leiden tot een anafylactische shock waaraan de patiënt mogelijk kan overlijden.

20231101.nl_10855_0

https://nl.wikipedia.org/wiki/Griep

Griep

Griep of influenza is een ziekte die wordt veroorzaakt door het influenzavirus. Dit virus infecteert de luchtwegen. Veel mensen zeggen griep te hebben als ze in de winter of de herfst door een verkoudheidachtige ziekte wat met koorts worden getroffen, maar dan gaat het meestal om een veel voorkomend verkoudheidsvirus. Echte influenza leidt tot ernstiger symptomen en kan sterfte tot gevolg hebben.

20231101.nl_10855_1

https://nl.wikipedia.org/wiki/Griep

Griep

Wereldwijd wordt jaarlijks 5 tot 10 procent van de populatie geïnfecteerd met influenza. Bij kinderen is dat percentage nog hoger, namelijk 20 tot 30%. Hiervan vertoont de meerderheid geen ernstig ziektebeeld of verloopt de ziekte zelfs asymptomatisch. Toch veroorzaakt de griep jaarlijks 3 tot 5 miljoen ernstige zieken en 290.000 tot 650.000 doden.

20231101.nl_10855_2

https://nl.wikipedia.org/wiki/Griep

Griep

Elk jaar krijgen ongeveer 820.000 Nederlanders griep. Tussen 2015 en 2020 overleden er gemiddeld per jaar in Nederland 6.443 personen direct of indirect aan griep. De aantallen variëren echter sterk van jaar tot jaar. Soms is er nauwelijks sprake van een meetbare oversterfte; in andere jaren kan het aantal overlijdensgevallen ten gevolge van een griepepidemie oplopen tot meer dan 9000. In de periode van 2008 tot en met 2018 was er een geleidelijke toename zichtbaar in het jaarlijkse aantal doden tijdens de griepperiode. In de winter van 2019/2020 was het aantal gerapporteerde sterfgevallen lager, maar de resultaten zijn wellicht vertekend of beïnvloed door de vanaf maart intredende andere virusinfectie, door de coronacrisis. Door de maatregelen die genomen werden tegen de verspreiding van dit virus werd logischerwijze ook de verspreiding van het griepvirus afgeremd, aangezien de besmettingswijze van beide virussen overeenkomt.

20231101.nl_10855_3

https://nl.wikipedia.org/wiki/Griep

Griep

Ook de lengte van de griepperiode varieert sterk. In 2014/2015 duurde de periode 21 weken, dat was de langste in de afgelopen 40 jaar. De griepepidemie van 2019/2020 was zeer kort en duurde slechts 3 weken.

20231101.nl_10855_4

https://nl.wikipedia.org/wiki/Griep

Griep

Slachtoffers vallen vooral in de risicogroepen zoals ouderen (circa 90% van de sterfgevallen is 65 jaar of ouder) of personen met een chronische aandoening. In het eerste kwartaal van 2018 was de griepsterfte in Nederland uitzonderlijk hoog. Het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu schatte het aantal extra sterfgevallen op 9444, het hoogste aantal ooit.

20231101.nl_10855_5

https://nl.wikipedia.org/wiki/Griep

Griep

In België overleden volgens het Belgisch statistiekbureau Statbel in 2016 117 personen direct door griep. In 2015 en 2014 waren het er telkens 51. In 2013 147.

20231101.nl_10855_6

https://nl.wikipedia.org/wiki/Griep

Griep

Griep kan snel op komen zetten. Kenmerkende symptomen van griep zijn koorts, hoofdpijn, hoesten, keelpijn, spierpijn, verstopte neus, gevoel van zwakte en verlies van eetlust.

20231101.nl_10855_7

https://nl.wikipedia.org/wiki/Griep

Griep

Influenza is een seizoensgebonden epidemische ziekte, die in gebieden met een gematigd klimaat tijdens de koudere maanden optreedt. In tropische en subtropische landen komen infecties gedurende het hele jaar voor, met een of twee keer per jaar een piek. Soms, met onregelmatige tussenpozen, is er een wereldwijde uitbraak, een grieppandemie. Analyse van het historisch bewijs toont aan dat de pandemieën optreden met tussenpozen van zo’n 10 tot 40 jaar. Bij mensen wordt griep veroorzaakt door de influenza type A- en B-virussen. Daarnaast zijn er nog type C-virussen, maar die veroorzaken een soort verkoudheid, voornamelijk bij kinderen. Type A veroorzaakt de meeste ziekte en sterfte.

20231101.nl_10855_8

https://nl.wikipedia.org/wiki/Griep

Griep

Influenzavirussen worden ingedeeld op basis van een tweetal eiwitten aan hun oppervlak: hemagglutinine (HA of H) en neuraminidase (NA). Een zestiental HA-subtypen en negen NA-subtypen is bekend bij vogels. Bij mensen gaat het om drie verschillende HAs en twee NAs: HA1,2 en 3 en NA1 en 2. Voor griep bij mensen is vooral het HA eiwit van belang. Het HA zorgt ervoor dat het virus de cellen van geïnfecteerde personen kan binnendringen. De combinatie van het specifieke HA en NA geeft naam aan het subtype van het virus, bijvoorbeeld H1N1, H16N3 etc.

20231101.nl_97243_1

https://nl.wikipedia.org/wiki/Wervelkolom

Wervelkolom

De wervelkolom als geheel kan als een bot worden gerekend. De wervels worden door een tussenwervelschijf of discus van elkaar gescheiden. De wervellichamen zijn gestapeld, waardoor de wervelbogen een buis vormen waar het ruggenmerg door loopt. Vanuit het ruggenmerg lopen tussen de wervels door zenuwen, die bijvoorbeeld de armen en benen aansturen.

20231101.nl_97243_2

https://nl.wikipedia.org/wiki/Wervelkolom

Wervelkolom

de stuit, het staartbeen, os coccygis of coccyx, een vergroeiing van meestal vier, bij sommige diersoorten drie staartwervels

20231101.nl_97243_3

https://nl.wikipedia.org/wiki/Wervelkolom

Wervelkolom

De naamgeving voor de individuele wervels wordt in jargon afgekort tot C1-C7 voor de halswervels, T1-T12 of Th1-Th12 voor de borstwervels, L1-L5 voor de lendenwervels en tot S1-S5 voor de wervels in het heiligbeen.

20231101.nl_97243_4

https://nl.wikipedia.org/wiki/Wervelkolom

Wervelkolom

Door de vorm van de wervels en omdat ze boven elkaar zijn gepositioneerd, ontstaat er een hol kanaal dat door de wervelkolom loopt. Dit is het wervelkanaal of canalis vertebralis, waar het ruggenmerg doorheen komt. Wervelkanaalstenose is een vernauwing van het wervelkanaal.

20231101.nl_97243_5

https://nl.wikipedia.org/wiki/Wervelkolom

Wervelkolom

De wervels beschermen het ruggenmerg en dragen het gewicht. Omdat lagergelegen wervels meer gewicht te dragen hebben dan die in de nek, zijn ze ook groter en anders van vorm. De wervelkolom steunt op het bekken.

20231101.nl_97243_6

https://nl.wikipedia.org/wiki/Wervelkolom

Wervelkolom

De wervelkolom van de mens heeft een dubbele s-vorm. Door deze vorm worden schokken die ontstaan bij lopen of rennen geïsoleerd van de gevoelige hersenen. De halswervels en lendenwervels krommen naar de ventrale zijde, de voorzijde, dat heet cervicale en lumbale lordose. De borstwervels, heiligbeen en stuit krommen naar de dorsale zijde, naar achteren, de thoracale, sacrale en coccygeale kyfose.

20231101.nl_97243_7

https://nl.wikipedia.org/wiki/Wervelkolom

Wervelkolom

Onnatuurlijke krommingen zijn de hyperlordose, te holle rug, en de hyperkyfose, een bochel. Een scoliose is een onnatuurlijke draaiing in de wervelkolom, waarbij wervels zowel een zijdelingse kromming kunnen hebben als in de lengte-as zijn verdraaid.

20231101.nl_97243_8

https://nl.wikipedia.org/wiki/Wervelkolom

Wervelkolom

De cervicale wervelkolom bestaat uit zeven halswervels, nekwervels of vertebrae cervicales. De bovenste nekwervel C1 ondersteunt de schedel en wordt de atlas genoemd. De tweede nekwervel C2 wordt axis of draaier genoemd. Het Latijnse epistropheus, van het Oudgriekse ἐπιστροφεύς épistropheús, afkomstig van het werkwoord ἐπιστρέφειν epistrephein, omdraaien, wordt ook gebruikt. De naam wordt in het Oudgrieks verwarrend genoeg ook gebruikt voor de eerste halswervel. De atlas en de axis kunnen ten opzichte van elkaar veel meer draaien dan andere wervels. De overige nekwervels worden aangeduid met C3-C7, van bovenaf geteld. C7 wordt vanwege zijn grote doornuitsteeksel, processus spinosi, ook wel vertebra prominens genoemd, omdat het bij de meeste mensen de eerste wervel is die van buitenaf te identificeren is.

20231101.nl_97243_9

https://nl.wikipedia.org/wiki/Wervelkolom

Wervelkolom

De stand van de gewrichtsvlakjes waarmee de wervels onderling met elkaar zijn verbonden is vrij vlak, waardoor in dit gedeelte van de wervelkolom de meeste bewegingsmogelijkheden bestaan. Het overgangsgebied tussen het onderste deel van de nek en bovenste deel van de borstwervelkolom is de cervicothoracale overgang CTO. De CTO is in de anatomie het gebied van C7, onderste halswervel en Th1, eerste borstwervel. Het is een belangrijke aanhechtingsplaats van spieren en ligamenten, dat zijn banden, en een verzamelplaats van bloedvaten, zenuwen en lymfevaten.

20231101.nl_7768_29

https://nl.wikipedia.org/wiki/Diamant

Diamant

Ruwe diamanten worden bewerkt om het licht schitterend te breken. Na de bewerking blijft er een steen over met een schittering en kleurenspel die op verschillende criteria wordt beoordeeld om tot een prijs te komen. De criteria zijn de 4 C's en houden in:

20231101.nl_7768_30

https://nl.wikipedia.org/wiki/Diamant

Diamant

Hieronder wordt verstaan het maaksel van de steen. De vorm waarin de steen geslepen wordt is een onderdeel hiervan. Het maaksel heeft betrekking op de kwaliteit van het slijpen en de verhoudingen van de slijpvorm. De essentie ligt in de juiste "verhoudingen" en de "verfijning" van de geslepen steen. Onder de verhoudingen wordt verstaan de hoogte van de kroon, de kroonhoek, de diepte van de paviljoenzijde, de tafelspiegeling en de verhouding van de rondist ten opzichte van de totale diepte van de steen.

20231101.nl_7768_31

https://nl.wikipedia.org/wiki/Diamant

Diamant

Onder de verfijning wordt verstaan de precieze afwerking van het totale maaksel. Hoe regelmatig is de rondist, is de kollet zwaar of licht, zijn er symmetrieverschillen tussen kroon en paviljoenzijde, sluiten de facetten recht op elkaar aan, ligt de kollet exact in het midden of ligt de tafel decentraal?

20231101.nl_7768_32

https://nl.wikipedia.org/wiki/Diamant

Diamant

Al deze zaken zijn direct van invloed op het spel van het licht in de steen. Het maaksel is mensenwerk, in tegenstelling tot de zuiverheid, kleur en ten dele het gewicht. Het is dan ook een grote prijsbepalende factor in de vier C’s: een steen met een mooi rond gewicht, loepzuiver en de hoogste kleur in een briljante slijpvorm kan een topsteen lijken, maar als de steen te diep geslepen is (spijker) of te ondiep (visoog) dan is het lichtspel in de steen dood en heeft de steen een geringere waarde.

20231101.nl_7768_33

https://nl.wikipedia.org/wiki/Diamant

Diamant

De massa van edelstenen wordt uitgedrukt in karaat (1 karaat = 0,2 gram). Het karaat wordt onderverdeeld in 100 punten en wordt altijd in twee decimalen uitgedrukt, bijvoorbeeld 0,24 karaat of 24 punt. De karaat heeft zijn oorsprong in een in de oudheid gebruikt standaardgewicht: dat van een zaadje van de johannesbroodboom (Ceratonia siliqua).

20231101.nl_7768_34

https://nl.wikipedia.org/wiki/Diamant

Diamant

De zuiverheid van geslepen diamant. De steen kan zowel in- als uitwendig kenmerken vertonen. De inwendige bestaan veelal uit gletsen (inwendige scheuren), resten koolstof die niet geheel uitgekristalliseerd zijn of insluitingen van stikstof. Ze komen in allerlei vormen voor maar ook in diverse gradaties van intensiteit. Het zijn groeilijnen die de opbouw van de ruwe steen laten zien. Ook zijn er uitwendige kenmerken zoals "baard", die overblijft wanneer de steen te hard gesneden is, en "nijf" die achterblijft wanneer de steen zuinig gesneden is. Beide kenmerken zijn op de rondist te zien. Al deze kenmerken bepalen de zuiverheid van de steen die in verschillende categorieën wordt ingedeeld: LC, VVS1, VVS2, VS1, VS2, SI1, SI2, P1, P2, P3. De beoordeling hiervan gebeurt altijd visueel met een loep en onder een lamp die een licht uitstraalt gelijkwaardig aan daglicht. De loep heeft een vergroting van 10 en is een achromaat, vrij van sferische en chromatische aberraties. Dit wil zeggen dat de diamant volledig scherp en zonder kleurafwijkingen kan waargenomen worden door de lens van de loep.

20231101.nl_7768_35

https://nl.wikipedia.org/wiki/Diamant

Diamant

Hoe een kleurdiamant beoordeeld wordt, is tamelijk subjectief. Een zuivere diamant is kleurloos. Meestal geldt dan ook; hoe minder kleur, hoe zuiverder, dus hoe waardevoller. Bepaalde relatief veel voorkomende verkleuringen, zoals geel, laten de waarde van de diamant dalen. Uiteraard blijven deze stenen waardevol; in 2011 werd een gele diamant geveild voor circa 8 miljoen euro. Minder voorkomende kleuren zoals roze en blauw zorgen daarentegen voor een waardestijging; in 2010 bracht een roze diamant het recordbedrag van 34 miljoen euro op. Ook zwarte diamant, die mogelijk van buitenaardse oorsprong is, is zeldzaam. In 2011 en 2012 ontdekten wetenschappers voor het eerst hemellichamen die volgens hen voornamelijk uit diamant bestaan, al wordt de bewering uit 2011 betwist.

20231101.nl_7768_36

https://nl.wikipedia.org/wiki/Diamant

Diamant

De kleur wordt bepaald aan de hand van een set zogenaamde ijkstenen (de zogenaamde masterstones). Dit is een door verschillende vooraanstaande diamantairs beoordeelde verzameling stenen met verschillende kleuren in de hoogste graden, die als standaarden worden beschouwd. De beoordeling gebeurt meestal visueel (met het oog). Er zijn er ook elektronische beoordelingen mogelijk, bijvoorbeeld door een fotospectrometer.

20231101.nl_7768_37

https://nl.wikipedia.org/wiki/Diamant

Diamant

Edelsteenlaboratoria houden zich uitsluitend bezig met de beoordeling van geslepen edelstenen. Men beoordeelt op de hierboven omschreven vier C’s met de modernste middelen en technieken. Het eindresultaat wordt neergelegd in het certificaat waarop de details van de vier beoordelingen staan vermeld met als extra beoordeling de "Finish Grade", die bij grotere en hoge kwaliteiten een extra rol speelt. Het certificaat heeft een nummer dat refereert aan het werkblad waarop de steen is geïdentificeerd en gegradueerd. Dit nummer wordt in de rondist gezet met een laser. Van het certificaat wordt een microfoto gemaakt. Deze microfoto wordt gelijktijdig met de steen "geseald".

20231101.nl_1203495_36

https://nl.wikipedia.org/wiki/Schimmels

Schimmels

Voor de opkomst van de moleculaire fylogenetica rekenden biologen de schimmels tot het rijk der planten, vanwege overeenkomsten in levensstijl. Net als planten zijn schimmels sessiel, ze hebben daarnaast vergelijkbare vormen (overeenkomstige morfologie) en leven in vergelijkbare habitats (op bodems). Daarnaast bezitten schimmels net als planten een celwand, een eigenschap die de dieren missen. Tegenwoordig worden schimmels echter niet meer tot de planten gerekend en is zelfs bekend geworden dat ze nauwer verwant zijn met de dieren.

20231101.nl_1203495_37

https://nl.wikipedia.org/wiki/Schimmels

Schimmels

Uit moleculair-genetisch onderzoek is gebleken dat schimmels het nauwst verwant zijn aan de meercellige dieren (Metazoa) en hun zustergroep, de Choanoflagellata. Vooral de tot de laatste groep behorende Mesomycetozoa zouden nauw verwant zijn aan de schimmels. Van de Microsporidia is nog onduidelijk of ze tot de schimmels behoren of een zustergroep vormen. De clade die zowel de dieren, schimmels als Choanomonada omvat wordt Opisthokonta genoemd.

20231101.nl_1203495_38

https://nl.wikipedia.org/wiki/Schimmels

Schimmels

De evolutionaire en cladistieke verwantschappen binnen de Opisthokonta worden nog intensief onderzocht en steeds herzien. Het rijk der schimmels kan ingedeeld worden in verschillende stammen en klassen. Een aan recentere (2017) inzichten aangepaste fylogenetische indeling van de verscheidenheid van schimmels worden weergegeven in onderstaande tabel.

20231101.nl_1203495_39

https://nl.wikipedia.org/wiki/Schimmels

Schimmels

De ascomyceten en basidiomyceten samen vormen de dikaryomycota. Van veel schimmels is geen geslachtelijke voortplanting bekend. Ze zijn ingedeeld in een 'restgroep' (incertae sedis). Vaak blijkt bij nader onderzoek dat ze bij de ascomyceten horen. Dit nader onderzoek kan bijvoorbeeld DNA-onderzoek zijn.

20231101.nl_1203495_40

https://nl.wikipedia.org/wiki/Schimmels

Schimmels

In de studie van zwammen maakt men zowel gebruik van de Nederlandse als de botanische naam. Zo hebben veel hogere zwammen een Nederlandse naam. Deze is in de meeste gevallen afgeleid van uiterlijke kenmerken zoals de kleur van de paddenstoelen. Er is een grote diversiteit aan geslachten. Er is een klein aantal goede boeken met afbeelding of kleurenfoto, en een correcte beschrijving. Mycologen maken dikwijls gebruik van tekstboeken in andere talen. Daarom is de studie van de mycologie eigenlijk alleen goed mogelijk met gebruik van de wetenschappelijke naam. Er worden geregeld naamsveranderingen doorgevoerd, er worden soorten verplaatst naar andere geslachten of ze worden opgedeeld in nieuwe taxa, maar behouden de taxa hun Nederlandse naam.

20231101.nl_1203495_41

https://nl.wikipedia.org/wiki/Schimmels

Schimmels

Namen worden gegeven door de commissie Nederlandse namen. Deze is opgericht in de schoot van de Nederlandse Mycologische vereniging (NMV). De commissie bestaat naast leden van het NMV ook uit vertegenwoordigers van de Koninklijke Vlaamse Mycologische Vereniging (KVMV). In 2017 kreeg de commissie de Lofprijs der Nederlandse Taal.

20231101.nl_1203495_42

https://nl.wikipedia.org/wiki/Schimmels

Schimmels

Voor de herkomst van het woord schimmel geeft het Woordenboek der Nederlandsche Taal als bron het Middelnederlandse woord scimmel, wat roest betekent, en het Middelnederduitse woord schimmel en vermeldt dat het van dezelfde woordstam afkomt als het woord schemer. Het woord zwam komt af van het Germaanse swamma en betekende paddenstoel.

20231101.nl_1203495_43

https://nl.wikipedia.org/wiki/Schimmels

Schimmels

Men weet niet zeker waar de woorden fungus en mycoloog vandaan komen. Een van de hypothesen gaat terug naar de antieke oudheid. Griekse geschriften waarschuwden voor het gebruik van paddenstoelen en wezen op hun giftigheid. Hippocrates en Euripides raadden het gebruik van paddenstoelen dan ook sterk af.

20231101.nl_1203495_44

https://nl.wikipedia.org/wiki/Schimmels

Schimmels

fungus (Latijn): samentrekking van funus ago? (vrij vertaald als ik maak een lijk of ik ben dodelijk)

20231101.nl_9766_54

https://nl.wikipedia.org/wiki/Cataloni%C3%AB

Catalonië

Andere uitingen van hedendaagse Catalaanse cultuur zijn: parades van gegants (reuzen) en correfocs optochten van als duivels verklede deelnemers met veel vuur en rotjes. Een ander traditioneel feest in Catalonië is La Patum de Berga. Dit feest staat sinds 25 november 2005 op de UNESCO-lijst van Meesterwerken van het Orale en Immateriële Erfgoed van de Mensheid.

20231101.nl_9766_55

https://nl.wikipedia.org/wiki/Cataloni%C3%AB

Catalonië

De hoofdingrediënten van de traditionele Catalaanse keuken zijn rijst, peulvruchten, vis, zeevruchten, bouillon, vele soorten worsten of embotits zoals fuet en llonganissa, noten en groenten als tomaten, aubergine, paprika, courgette, knoflook en uien, het liefst zo vers mogelijk. Een voorbeeld van de invloed van de Pyreneeën en andere bergstreken op de Catalaanse gastronomie is het grote aantal soorten kazen, worsten en paddenstoelen die daarvandaan komen. Opvallend is dat foie gras en pasta tot de Catalaanse keuken behoort, met name macarrons, cannelloni en lasagne worden veel gegeten, in tegenstelling tot in de rest van Spanje.

20231101.nl_9766_56

https://nl.wikipedia.org/wiki/Cataloni%C3%AB

Catalonië

In Catalonië eet men, net als in sommige andere delen van Zuid-Europa 's middags om 14.00/15.00 uur de zogenaamde àpat. 's Avonds om 21.00/22.00 uur volgt een sopar dat meestal bestaat uit een voor-, hoofd- en nagerecht. Een aantal typische Catalaanse gerechten zijn:

20231101.nl_9766_57

https://nl.wikipedia.org/wiki/Cataloni%C3%AB

Catalonië

Calçotada: gegrilde "calçots", of een soort groene uien die alleen in Catalonië wordt verbouwd. Het seizoen begint jaarlijks in januari/februari, wanneer veel Catalanen naar het plaatsje Valls afreizen om de naar zeggen "beste" calçots te kunnen eten. Deze groente wordt gegeten met een andere Catalaanse delicatesse, romesco saus, gemaakt van de typisch Catalaanse gedroogde nyorapepers, amandelen, knoflook en peper;

20231101.nl_9766_58

https://nl.wikipedia.org/wiki/Cataloni%C3%AB

Catalonië

Escalivada: gegrilde Mediterraanse groenten, zoals paprika, aubergine, courgette en ui doordrenkt van olijfolie en wat azijn;

20231101.nl_9766_59

https://nl.wikipedia.org/wiki/Cataloni%C3%AB

Catalonië

Escudella i carn d'olla: een Catalaanse winterstoofpot met knoflook, kikkererwten, witte bonen, groene kool, de pilota of gehaktbal en verschillende soorten worst. Tal van andere ingrediënten kunnen toegevoegd worden. De escudella of het kookvocht wordt met rijst of deegwaren als soep gegeten; de carn d'olla als hoofdschotel. Vlees en groenten worden ook als 2 afzonderlijk schotels opgediend;

20231101.nl_9766_60

https://nl.wikipedia.org/wiki/Cataloni%C3%AB

Catalonië

Fideuà: een traditionele gerecht uit de regio Valencia, zonder rijst, maar met een dunne soort vermicelli en schelpdieren;

20231101.nl_9766_61

https://nl.wikipedia.org/wiki/Cataloni%C3%AB

Catalonië

Pa amb tomàquet: oftewel brood met tomaat. Meestal gaat het om een snede licht geroosterd brood (bijvoorbeeld pa de pagès) dat eerst ingewreven wordt met knoflook, daarna met tomaat en ten slotte 'overgoten' met olijfolie.

20231101.nl_9766_62

https://nl.wikipedia.org/wiki/Cataloni%C3%AB

Catalonië

Ook aioli (all-i-oli), een knoflooksaus van olijfolie wordt gegeten. Net als vrijwel alle andere Spaanse steden en regio's maakt men in Catalonië typische zoetigheden, waaronder "Coca de Sant Joan" (een zoete koek die op de dag van Sant Joan (24 juni) wordt gegeten), "panellets" en "neules". De "Crema catalana" is in zekere zin vergelijkbaar met de Franse crème brûlée. Er is een eigen soort nougat: torró.

20231101.nl_9824_3

https://nl.wikipedia.org/wiki/Reformatie

Reformatie

Luther verzette zich tegen het idee dat de mens zelf zijn redding moet bewerkstelligen. Hij greep terug op de teksten van de apostel Paulus, waarin deze uitlegt dat redding voortkomt uit de genade van God, niet uit werken van de mens. Luther verzette zich daarom sterk tegen de handel in aflaten. Een belangrijk verschil tussen Luther en een verlichte denker als Erasmus was dat Luther de leer van de vrije wil tot het goede afwees, terwijl Erasmus deze juist verdedigde. Volgens sommigen vormt ook de mogelijkheid tot interestheffing - wat volgens de katholieke leer verboden was - een reden voor de Calvinistische afzetting tegen het katholicisme.

20231101.nl_9824_4

https://nl.wikipedia.org/wiki/Reformatie

Reformatie

Het nieuws over Luthers reformatorische ideeën verspreidde zich door de drukpers snel over de rest van Europa. In Engeland richtte Hendrik VIII de Kerk van Engeland op en werden de kloosters gesloten. Hij deed dit echter niet uit sympathie voor Luther, maar omdat hij van de paus geen toestemming kreeg om te scheiden van zijn echtgenote Catharina van Aragon. In Koninkrijk Denemarken en Noorwegen slaagde Christiaan III er met de hulp van de Hanzesteden in om het lutheranisme op te leggen. In Zweden benoemde koning Gustaaf I zichzelf tot hoofd van de Zweedse Kerk en dwong zijn onderdanen om de Lutherse hervorming te aanvaarden. Ook Frankrijk, Schotland en Zwitserland waren ontvankelijk voor de nieuwe ideeën. De Fransman Johannes Calvijn zou zich ontpoppen als de belangrijkste protestantse hervormer van Europa.

20231101.nl_9824_5

https://nl.wikipedia.org/wiki/Reformatie

Reformatie

De beweging van Calvijn, die later het calvinisme genoemd zou worden, zorgde voor een tweede reformatorische golf, nadat aanhangers van het lutheranisme van Maarten Luther de eerste vervolgingen door de Rooms-Katholieke Kerk hadden ondervonden.

20231101.nl_9824_6

https://nl.wikipedia.org/wiki/Reformatie

Reformatie

Calvijn zelf werd eind jaren 1520 een aanhanger van de school van Luther en kwam in 1533 voor het eerst onder de aandacht van de ordediensten toen zijn vriend Nicolaas Cop in Parijs tegen de standpunten van de Parijse theologen had gepredikt. Eind 1534 vluchtte hij naar Zwitserland en begon vanaf dan theologische inzichten te publiceren. Het calvinisme kreeg weerklank in de Nederlanden, Zwitserland, Schotland en Frankrijk (hugenoten) en werd via het kolonialisme geëxporteerd naar overzeese gebieden in Amerika en zuidelijk Afrika.

20231101.nl_9824_7

https://nl.wikipedia.org/wiki/Reformatie

Reformatie

De Nederduits Gereformeerde Kerk volgde een geloofsleer zoals die in het jaar 1561 door Guido de Bres in de Nederlandse Geloofsbelijdenis was samengevat. Voor het onderwijs in de kerken maakte men gebruik van de door Petrus Datheen vertaalde Heidelbergse Catechismus, opgesteld in 1563.

20231101.nl_9824_8

https://nl.wikipedia.org/wiki/Reformatie

Reformatie

Luther, Zwingli en Calvijn trachtten de Kerk van binnenuit te hervormen. Ze baseerden zich daarbij op de kerkleer van Aurelius Augustinus (354-430) wiens invloed op de West-Europese kerken altijd zeer groot is geweest, met name diens zondeleer en zijn opvattingen over predestinatie versus vrije wil, een vraagstuk dat aan het begin van de 17e eeuw weer uiterst actueel zou worden. Naast de vernieuwingsbewegingen van reformatoren voornoemd (tegenwoordig aangemerkt als de "magisteriële reformatie") waren er ook kritische geluiden waarneembaar ten aanzien van het instituut kerk, zoals zich dat in de loop der eeuwen had ontwikkeld. Niet de leer van Augustinus zou het uitgangspunt moeten vormen voor het geloof, maar een puur Bijbels getuigenis, gebaseerd op de Evangeliën en op de brieven van Paulus. Deze beweging, die werd vertegenwoordigd door zowel geleerden - onder andere Hans Denck (ca. 1495-1527) en Caspar Schwenckfeld von Ossig (ca. 1490-1561) - als ook door lekenpredikers - met name Melchior Hoffmann (ca. 1500-1543) - wordt de "radicale reformatie" genoemd.

20231101.nl_9824_9

https://nl.wikipedia.org/wiki/Reformatie

Reformatie

Vertegenwoordigers van de radicale reformatie werden, mede vanwege hun kritische houding ten opzichte van Kerk en overheid, zwaar vervolgd, niet alleen van rooms-katholieke zijde, maar ook door lutheranen en calvinisten. In Nederland ontstonden uit de radicale reformatie de Doopsgezinde Gemeenten. Een van hun voorgangers en schrijvers was de Fries Menno Simons (1496-1561); naar hem worden doopsgezinden ook wel mennonieten of menisten genoemd. In Midden- en Oost-Europa waren oom en neef Leilius Socinius (1525-1565) en Fausto Socinius (1539-1604) voormannen van de beweging der Unitariërs, de "socinianen". In Engeland ontstond onder invloed van George Fox (1624-1691) het Genootschap der Vrienden oftewel de beweging der Quakers.

20231101.nl_9824_10

https://nl.wikipedia.org/wiki/Reformatie

Reformatie

In 1566 werden in verschillende steden van Vlaanderen en het zuiden van Nederland de kerken ontsierd, voornamelijk door het vernielen van heiligenbeelden. Deze iconoclastische beweging werd gevoed door de groeiende religieuze en politieke spanningen in de regio. Evangelische predikingen richtten zich tegen de katholieke kerk, de Paus, valse religie en afgodendienst. Ook op andere plaatsen in Europa werden in de jaren 1560 beelden uit de kerken verwijderd, al dan niet gewelddadig.

20231101.nl_9824_11

https://nl.wikipedia.org/wiki/Reformatie

Reformatie

Het theologische argument richtte zich op een zuiverder vorm van verering waarbij de nadruk op het woord van God lag. Luther en Calvijn hadden geargumenteerd dat het vereren van heiligen en heiligenbeelden in strijd was met de tien geboden. Ze waren echter niet tegen afbeeldingen als dusdanig en uitten hun afkeur van de vernielingen, ervan uitgaand dat de zuivering van de kerken aan de plaatselijke besturen toekwam. Luther zelf had nog in 1530 geschreven dat afbeeldingen van bijbelse taferelen en sacramenten de harten van de gelovigen helpen God te loven en te danken.

20231101.nl_82811_1

https://nl.wikipedia.org/wiki/C%26A

C&A

In 1841 openden twee uit Mettingen in Westfalen afkomstige textielteuten (ook wel todden of tuötten genaamd), de broers Clemens en August Brenninkmeijer, een textielopslag in Sneek (Nederland) zodat ze minder vaak naar Westfalen (Duitsland) hoefden te reizen om stoffen op te halen. In 1841 begonnen de broers in dezelfde stad een winkel in confectiekleding. Het succes liet niet lang op zich wachten. Van 1900 tot 1911 floreren er talrijke C&A-winkels op het hele Nederlandse grondgebied. Daarna gaat het zeer snel: vanaf 1911 worden de eerste C&A's geopend in Duitsland; in 1922 worden ze geïntroduceerd in Groot-Brittannië; daarna gaat de Europese expansie door en bereikt België in 1963, Frankrijk in 1972, Zwitserland in 1977, Luxemburg in 1982, Spanje in 1983, Oostenrijk in 1984, Portugal in 1991, Ierland en de Tsjechische Republiek in 1999, Polen in 2001, Hongarije in 2002, Rusland in 2005 en Turkije in 2009.

20231101.nl_82811_2

https://nl.wikipedia.org/wiki/C%26A

C&A

Tijdens en vooraf aan de Tweede Wereldoorlog nam C&A vastgoed over dat door Nazi-Duitsland van Joden geconfisqueerd was. Ook werkten toentertijd Joden uit het getto in de Poolse stad Łódź en Russische krijgsgevangenen voor het kledingbedrijf.

20231101.nl_82811_3

https://nl.wikipedia.org/wiki/C%26A

C&A

Tegen het einde van de 20e eeuw werd bij C&A de noodklok geluid. De positionering moest worden omgegooid om niet kopje onder te gaan. In die periode heeft er in een groot aantal Europese landen een voor C&A opgezet ESS-onderzoek plaatsgevonden. Mede op basis van de resultaten van het onderzoek heeft C&A besloten zich terug te trekken uit het Verenigd Koninkrijk. Verder besloot men tot aanpassingen van de modeformule in de andere landen. In 2004 steeg het marktaandeel van C&A weer.

20231101.nl_82811_4

https://nl.wikipedia.org/wiki/C%26A

C&A

In 2007 had C&A ruim 140 filialen in Nederland. De winkelketen is ook actief in België, Duitsland, Frankrijk, Hongarije, Luxemburg, Oostenrijk, Polen, Portugal, Spanje, Tsjechië en Zwitserland, wat neerkomt op ongeveer 1500 filialen in Europa. Buiten Europa is het bedrijf ook in Mexico, Argentinië en Brazilië actief. In Brazilië is het een van de grootste kledingretailbedrijven, het leverde kleding voor het Braziliaanse Olympisch team.

20231101.nl_82811_5

https://nl.wikipedia.org/wiki/C%26A

C&A

Eind 2007 werd de Chinese markt betreden met twee filialen, waarvan één in Shanghai. Wereldwijd werken er ongeveer 40.000 mensen voor de winkelketen. In Europa heeft C&A het moeilijk in de huidige retailmarkt, in Nederland is het aantal filialen gedaald tot 117 in augustus 2019 en tot 103 filialen in juli 2022.

20231101.nl_82811_6

https://nl.wikipedia.org/wiki/C%26A

C&A

Het bedrijf kwam in november 2012 in het nieuws toen bleek dat C&A kleding afnam van het bedrijf Tuba Group in Bangladesh. Daar vielen die maand zeker 110 doden bij een brand. De eigenaar zou slechts toestemming hebben gehad voor een gebouw van drie verdiepingen, maar het bedrijf had er negen.

20231101.nl_82811_7

https://nl.wikipedia.org/wiki/C%26A

C&A

In 2016 bracht C&A in samenwerking met historicus Mark Spoerer, hoogleraar aan de universiteit van Regensburg, een boek uit over de geschiedenis van het concern in het Derde Rijk.

20231101.nl_82811_8

https://nl.wikipedia.org/wiki/C%26A

C&A

C&A is eigendom van de in Zug (Zwitserland) gevestigde Cofra Holding AG. Deze Zwitserse holdingmaatschappij is eigendom van de Nederlandse familie Brenninkmeijer.

20231101.nl_82811_9

https://nl.wikipedia.org/wiki/C%26A

C&A

Volgens het Duitse blad Manager Magazine en het Nederlandse jaarblad Quote 500 is deze familie met een geschat vermogen van €22 miljard (2011) de rijkste van Nederland. Medio 2016 behoorden de aandelen toe tot 68 familieleden. Ze kunnen niet geërfd worden en alleen familieleden met een hoge functie binnen het concern mogen ze in eigendom hebben. Wie er niet meer werkt, dient zijn aandelen te verkopen aan het moederbedrijf Cofra Holding AG. Wie aandeelhouder wil worden, dient eerst toe te treden tot een trainingsprogramma, daarna een hoge functie binnen het bedrijf te gaan vervullen en ten slotte door de groep van eigenaren uitgenodigd te worden tot de koop van aandelen. Tot begin 21e eeuw mochten alleen mannen aandeelhouder zijn en een hoge functie vervullen. Medio 2016 bezat één vrouw aandelen.

20231101.nl_17427_6

https://nl.wikipedia.org/wiki/Lucht

Lucht

De druk van de lucht is op zeeniveau het hoogst: gemiddeld 1013 hPa. Op grote hoogte is de luchtdruk zodanig laag dat hemoglobine in het bloed minder goed zuurstof aan zich kan binden. Om dit te verhelpen beschikken vliegtuigen over een drukcabine.

20231101.nl_17427_7

https://nl.wikipedia.org/wiki/Lucht

Lucht

Gecomprimeerde lucht in persluchtflessen wordt als ademlucht gebruikt door duikers en de brandweer. Met een reduceerventiel wordt de hoge luchtdruk uit de fles, voorafgaand aan het inademen, teruggebracht naar de heersende druk onder water: de absolute druk, die de optelsom vormt van de atmosferische druk en de hydrostatische druk.

20231101.nl_17427_8

https://nl.wikipedia.org/wiki/Lucht

Lucht

Luchtdruk is het gewicht van de luchtlaag (luchtkolom) die zich boven de waarnemer bevindt die de meting verricht. De dichtheid van droge lucht op zeeniveau bedraagt 1,293 kg/m3 (1 atmosfeer druk, bij 0 °C). De dichtheid van de lucht neemt af met toenemende hoogte. Voorbeelden:

20231101.nl_17427_9

https://nl.wikipedia.org/wiki/Lucht

Lucht

De dichtheid van lucht is bij verschillende drukken te berekenen door benaderend de algemene gaswet, die uitgaat van een ideaal gas, te gebruiken:

20231101.nl_17427_10

https://nl.wikipedia.org/wiki/Lucht

Lucht

De met een thermometer gemeten luchttemperatuur kan sterk afwijken van de door de mens ervaren temperatuur, de gevoelstemperatuur. Bij gelijke temperatuur stijgt de gevoelstemperatuur met toenemende luchtvochtigheid, de gevoelstemperatuur bij warm weer is de hitte-index. Bij gelijke temperatuur daalt de gevoelstemperatuur met toenemende windsterkte, de ervaren temperatuur bij koud winderig weer is de chillfactor.