Datasets:

ozgurkrkrt

/

aigap_wiki

like 0

İnternetİnternet yönlendirme yolları görseli Genel Erişim Sansür Demokrasi Dijital eşitsizlik Dijital haklar Bilgi edinme özgürlüğü İnternet'in tarihi İnternet fenomenleri İnternet tarafsızlığı İnternet öncüleri Gizlilik Sosyoloji Kullanım Yönetim ICANN IETF İnternet Yönetim Forumu ISOC Bilişim altyapısı DNS HTTP İnternet değişim noktası İnternet iletişim kuralları dizisi İnternet iletişim kuralları dizisi İnternet servis sağlayıcısı IP adresi IMAP SMTP Hizmetler Blog Mikroblog E-posta Faks Dosya paylaşımı Dosya transferi Oyunlar Anlık mesajlaşma Podcast Alışveriş Televizyon VoIP World Wide Web Arama gtdİnternet faksı veya çevrimiçi faks, standart telefon bağlantısı ve faks makinesi kullanmak yerine, faks göndermek için internet ve internet protokollerinin kullanılmasıdır. İnternet faksının, e-posta gibi internet üzerindeki diğer iletişim araçlarına kıyasla ayırt edici bir özelliği, geleneksel telefon tabanlı faks makineleriyle faks mesajı alışverişi yapabilmesidir. Amaç[değiştir | kaynağı değiştir] Faksın, e-posta, tarayıcı ve grafik dosyası formatları gibi teknolojileri kullanarak, İnternet üzerinden bilgi gönderme yöntemlerine göre teknik bir avantajı yoktur; ancak, kullanımı son derece basittir: fakslanacak dokümanları bir hazneye koyduktan sonra, bir telefon numarası çevrilir ve bir düğmeye basılır.[1] Faks, bilgisayar ve internet olanakları bulunmayan yerlerde telefon şebekesi üzerinden kullanılmaya devam eder; ve bazen kişinin ıslak imzası olan bir belgenin faksı yasal nedenlerden ötürü bir gerekliliktir. Fakslar, fiziksel bir faks makinesine gerek kalmadan faksların gönderilmesini ve alınmasını sağlayan, çevrimiçi faks olarak adlandırılan elektronik aygıtlardan gönderilebilir. Çevrimiçi faks gönderme, kullanıcının, saldırıya uğramaktan korkmadan güvenli bir hat kullanarak belge göndermesine ve almasına izin verdiği için hala popülerdir; çünkü çevrimiçi faks hizmetleri, belgelerin saldırıya uğramasını önlemek için uçtan uca şifreleme kullanır. Geleneksel faks[değiştir | kaynağı değiştir] Telefon hatları üzerinden faks göndermenin geleneksel yöntemi (PSTN) Faks makinesi → Telefon hattı → Faks makinesi Klasik faks makinesi, tarayıcı, modem ve yazıcıdan oluşan elektronik bir aygıttır. Verileri bir telefon hattı yoluyla bir alıcıya, genellikle başka bir faks makinesine, daha sonra bu bu verileri görüntülere dönüştüren ve kağıda basan bir şekilde iletir. Geleneksel faks cihazı bir telefon hattı gerektirir ve tek seferde yalnızca tek bir faks gönderebilir veya alabilir. Telefon bağlantısı, gecikmelerin olabileceği paket tabanlı bir sistem olmamalıdır; VoIP bağlantısı çeşitli ayarlamalar yapılmadan düzgün çalışmayabilir. İnternet faksı[değiştir | kaynağı değiştir] İnternet faksı, özellikle uzun metinlerin sık sık yurt dışı veya uzak ofisler arasında gönderilip alınmasından dolayı iletişim maliyetini önemli derecede azaltır. Bu nedenle sıklıkla tercih edilir.[2] İnternet üzerinden faks gönderirken telefon bağlantısı ücreti alınmadığından, faks gönderme maliyeti tamamen sabit hatlı internet bağlantısı ücreti ile karşılanır. Alıcı, internet faksı yöntemiyle gönderilen faksları alabilmek için bir faks makinesi veya bir internet faks hizmeti kullanabilir. Gelen basılı kopya, TIFF veya PDF formatlarına dönüştürülür ve MIME formatında bir e-postaya eklenir. Ardından, ofis LAN'ına bağlantıdan yararlanarak, veriler doğrudan intranet veya internetteki herhangi bir internet faksa TCP/IP protokolü üzerinden iletilir. TCP/IP'den yararlandıkları için, internet faksları uzun mesafeli iletim maliyetlerine yol açmaz ve faksın alıcıya ulaşıp ulaşmadığı doğrulanabilir. IP faks ve IP adresi geçişi[değiştir | kaynağı değiştir] IP faksı sık sık internet faksıyla karıştırılır; ancak IP faksı bir ofis intraneti üzerinden, ağa bağlı çok işlevli bir aygıttan diğerinin IP adresine verileri iletir. T.38, IP faksı için yaygın olarak kullanılan ve önerilen bir iletim standardıdır.[3] Ayrıca, IP faksı özel bir sunucu gerektirmez veya ofis posta sunucusunu kullanmaz. IP adresi rölesi, yerel bir G3 faks makinesine geçiş yapmak için çok işlevli bir cihaza iletilir. Bilgisayar tabanlı faks[değiştir | kaynağı değiştir] Modemler kişisel bilgisayarlarda daha yaygın olarak kullanılmaya başlayınca, bilgisayarlar doğrudan faks göndermek için de kullanıldı. Önce faks makinesi aracılığıyla gönderilecek bir basılı kopya yazdırmak yerine, bir belge artık doğrudan faksa yazdırılabilir, ardından bilgisayarın modemi üzerinden gönderilebilir. Bilgisayar → Telefon hattı → Faks makinesi Faks makinesi → Telefon hattı → Bilgisayar Faksları bilgisayar üzerinden almanın bir dezavantajı, bilgisayarın açılması ve faksları almak için faks yazılımının çalıştırılmasıdır. Ayrıca, faks görüntüsünü okumak için optik karakter tanıma yöntemleri kullanılmadığı sürece, belgenin bilgisayar uygulamaları tarafından okunamayacağı anlamına gelmektedir. Not: Bilgiler internet üzerinden değil, doğrudan telefon şebekesi üzerinden gönderildiği için bu yöntem internet faksından farklıdır. Bu, uzak yerlerden faks makinesiyle iletişim kurulmasına yardımcı olur. Mobil tabanlı faks[değiştir | kaynağı değiştir] Bu yöntem, akıllı telefonlarda herhangi bir sabit telefona veya ekstra donanıma ihtiyaç duymadan faks göndermek ve almak için kullanılır. Mobil tabanlı faks işlemlerini gerçekleştiren çeşitli faks uygulamaları (hem Android hem de iOS için) bulunmaktadır. Kullanıcılar akıllı telefonlarına veya akıllı saaterine bir uygulama yüklemeli ve çevrimiçi bir faks servis sağlayıcısında aktif bir aboneliğe sahip olmalıdır. Telefonun kamerası belgeleri taramak için tarayıcı olarak kullanılır veya kullanıcı, servisin faks olarak gönderdiği cihazdan belgeleri servise yükler. Bazı sağlayıcılar ayrıca özel bir faks numarası alma ve bu numaradan faks alma seçeneği sunar. İnternet faks sunucuları ve ağ geçitleri[değiştir | kaynağı değiştir] İnternet, faks gönderme ve alma yöntemlerinin geliştirilmesini sağlamıştır. Daha yaygın olan yöntem, bilgisayar tabanlı fakslamanın bir uzantısıdır. Belgeleri fakslar ve e-postalar arasında dönüştürmek için internete bir faks sunucusu/ağ geçidi kullanılmasını sağlar. Bu teknoloji, ek telefon hattının yanı sıra makineyle birlikte dağıtma avantajı sunar ve bu nedenle geleneksel faks makinesinin yerini almaya başlamıştır. Alma[değiştir | kaynağı değiştir] Fax makinesi → telefon hattı → fax ağ geçidi → e-posta mesajı (internet üzerinden) → Bilgisayar e-posta hesabı Genel Anahtarlamalı Telefon Ağı (PSTN) aracılığıyla, faksı alan ve kullanıcının talimatlarına göre PDF veya TIFF formatına dönüştüren faks sunucusuna bir faks gönderilir. İşlenen dosya, daha sonra faksı ekli dosya olarak içeren bir e-posta olarak gönderen ve bazen bir cep telefonuna teslimatı bildiren bir mesaj gönderen web sunucusuna iletilir. Gönderme[değiştir | kaynağı değiştir] Bilgisayar → İnternet → fax ağ geçidi → telefon hattı → fax makinesi Kullanıcı tedarikçi internet sitesine bağlanır, alıcı faks numarasını belirtir ve gönderilecek dokümanı yükler. Belge genellikle PDF veya TIFF biçimine dönüştürülür ve web sunucusu tarafından faks sunucusuna gönderilir; bu işlem daha sonra onu telefon şebekesi üzerinden alıcı faks makinesine iletir. İnternet faksı hizmeti, genellikle tedarikçinin internet sitesinde bulunan bir web arayüzü sayesinde, faksların bir bilgisayardan internet bağlantısı yoluyla gönderilmesine izin verir. Bunun birçok avantajı da bulunmaktadır: Fax makinesine gerek yoktur - bakım, kâğıt, toner kartuş gibi sarf malzemelerini ve olası onarımları vb. içermez. Hareketlilik - Tüm eylemler web arayüzünde yapılır; hizmet böylece dünyanın her yerinde internete bağlı herhangi bir bilgisayardan edinilebilir. Gizlilik - Fakslar, alıcının e-posta hesabına gönderilir; bu, birkaç kişi tarafından kullanılan bir faks makinesinden daha özel olabilir. Yazılım veya donanım kurulumu gerekmez - web arayüzü kullanılır. Faks kullanımı için telefon hattına gerek yoktur. Aynı anda birden fazla faks gönderilebilir veya alınabilir. Ayrıca bilgisayar kapalıyken de fakslar alınabilir. 1990'lı yılların ortalarında, The Phone Company ve Digital Chicken gibi şirketler ilk kez e-posta üzerinden faks hizmetini gerçekleştirdiler. Ancak, açık kaynaklı IP PBX sistemlerinin geliştirilmesinden sonra, faks veya internetten faks ağ geçitleri yerine, tamamen yazılım tabanlı e-posta oluşturmak daha yaygın hale geldi. VoIP kullanarak faks gönderme[değiştir | kaynağı değiştir] Ayrıca bakınız: T.38İnternet üzerinden telefon görüşmesi yapmak (İnternet protokolü üzerinden ses veya VoIP) giderek daha popüler hale geldi. Faks sinyallerinin sıkıştırılması, ses sinyallerinin sıkıştırılmasından farklı olduğundan, bunun için yeni bir standart olan T.38 oluşturulmuştur. Her ikisi de, T.38 uyumlu bir (gönderen) VoIP adaptörü ve (alıcı) ağ geçidi kullanarak, çoğu faks makinesi VoIP adaptörüne normal bir telefon hattıyla aynı şekilde takılabilir. Ancak T.38 uyumluluğunu iddia eden tüm faks ekipmanları güvenilir şekilde çalışmaz. Özellikle eski faks makineleriyle iletişim kurmak sorunludur.[4] Fax makinesi → VoIP adaptörü → VoIP ağ geçidi → telefon hattı → Fax makinesi (veya tersi)Normal fakslarda olduğu gibi, aynı anda yalnızca bir faks gönderilebilir veya alınabilir. Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir] Faks Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir] "It's 2015. Why are people still using fax?". Crosby Fax. 7 Nisan 2015. 11 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2020.  Agar, Colt (14 Ekim 2019). "What Is The Best Online Fax Service For 2019?". TheTechReviewer. 13 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2020.  "The definitive guide to online fax (2017)". Fax Authority. 3 Mart 2017. 8 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2020.  "Faxing over IP networks". Soft Switch. 4 Nisan 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Temmuz 2020.  "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=İnternet_faks&oldid=31206380" sayfasından alınmıştır

Makale serilerindenDosya paylaşımı Teknolojiler Uçtan uca dosya paylaşımı Dosya barındırma hizmeti Web hosting Ağlar ve protokoller BitTorrent Direct Connect eDonkey Freenet GNUnet Gnutella / (2) RetroShare ZeroNet Geliştirme ve toplumsal yönler Zaman çizelgesi Yasal yönleri BitTorrent yasal konuları Herkese açık olmayan dosya paylaşımı Anonim P2P Dostdan-dosta Darknet Gizli P2P Web siteleri ve hizmetleri 1337x ExtraTorrent isoHunt OpenBitTorrent Rarbg The Pirate Bay Torrent Projesi İstemciler μTorrent Transmission Yayın Akışı Popcorn Time Torrents-Time Butter Project Akademik / bilimsel Sci-Hub Library Genesis ICanHazPDF Ülke veya bölge itibarıyla Kanada Japonya Singapur Birleşik Krallık İlgili PeerBlock BitTorrent sitelerinin karşılaştırılması gtd Dosya paylaşımı; bilgisayar programları, çoklu ortam (ses, görüntü ve video), belgeler veya e-kitaplar gibi dijital ortamlara dijital dağıtım veya sunma uygulamasıdır. Dosya paylaşımı çeşitli şekillerde başarılabilir. Depolama, Veri iletimi ve dağıtımı, çıkarılabilir medyayı kullanarak elle paylaşmayı, Bilgisayar ağılarında merkezi sunucuları, World Wide Web tabanlı Hyperlink belgeler ve dağıtılmış peer-to-peer ağ kullanımı yoluyla oluyor.[1] Dosya paylaşımı şu an kullanılan en popüler hizmetlerden biridir. Akıllı telefon ve tabletlerde sıkıca kullanılır. Kullanıcılar mesela, galeride her hangi foto veya videonun üzerine tıklayır, paylaşım işareti görünür ve bununla çeşitli uygulamalara - e posta, sosyal medya, bulut depolama, mesajlaşma gibi uygulamalara erişirler.[2] Bununla dosyayı anında paylaşabilirler. Ayrıca tarayıcılarda da bu özellik mevcuttur, kullanıcılar istedikleri sitenib Hyperlinkini anında paylaşabilirler. Farklı site ve uygulamalarda da bulunan bu özellik kullanıcıya sonuç ve linkleri anında paylaşmaya olanak verir.[3] Türleri[değiştir | kaynağı değiştir] P2P dosya paylaşımı[değiştir | kaynağı değiştir] Uçtan uca dosya paylaşımı veya uçlar arası dosya paylaşımı, uçlar arası (P2P) uygulama mimarisine dayanır. Diğer kullanıcıların bilgisayarlarındaki paylaşılan dosyalar dizin sunucularında dizine eklenir.[4] P2P teknolojisi, Napster, Spotify gibi popüler servisler tarafından kullanıldı. P2P paylaşımı için en popüler protokol BitTorrent'tir. Dosya senkronizasyonu ve paylaşım hizmetleri[değiştir | kaynağı değiştir] Bulut tabanlı dosya senkronizasyonu ve paylaşım hizmetleri, her bir kullanıcının ağa bağlı aygıtlarındaki ayrılmış paylaşım dizinindeki dosyaları güncelleyerek otomatik dosya aktarımlarını uygular. Bu klasöre yerleştirilen dosyalara genelde bir web sitesi ve mobil uygulama üzerinden erişilebilir ve görüntüleme veya birlikte çalışma için diğer kullanıcılar ile kolayca paylaşılabilir. Bu hizmetler, tüketici odaklı Dropbox, iCloud, OneDrive ve Google Drive, WeTransfer,[5] SendGB,[6] Hightail, Firefox Send gibi barındırma hizmetleri yoluyla popüler hale geldi. Rsync 1996'da piyasaya sürülen daha geleneksel bir program olup dosyalar doğrudan makineden makineye senkronize edilir.[7][8] Veri senkronizasyonu, genel olarak dağıtılmış dosya sistemleri, sürüm kontrol sistemi veya aynalar gibi dosyaları paylaşmak için diğer yaklaşımları kullanabilir. Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir] Dosyalar ilk önce çıkarılabilir medyada değiştirildi. Bilgisayarlar, dosya sistemi montajı, Monochrome BBS bülten tahtası sistemleri (1978), Usenet (1979) ve Dosya aktarım iletişim kuralı sunucularını (1985) kullanarak uzaktaki dosyalara erişebildi. Internet Relay Chat (1988) ve Hotline (1997) kullanıcıların sohbet yoluyla uzaktan iletişim kurmalarını ve dosya alışverişinde bulunmalarını sağladı. 1991'de standartlaştırılan ve ses dosyalarının boyutunu önemli ölçüde azaltan mp3 kodlama, 1990'ların sonlarında yaygın bir biçimde yaygınlaştı.[9] 1998'de MP3.com ve Audiogalaxy kuruldu, Dijital Milenyum Telif Hakkı Yasası oybirliği ile kabul edildi ve ilk mp3 çalar cihazları piyasaya çıktı. Haziran 1999'da Napster, dizin oluşturma ve akran keşfi için merkezi bir sunucu gerektiren, yapılandırılmamış bir merkezi eşler arası sistem olarak serbest bırakıldı.[10] Genellikle ilk peer-to-peer dosya paylaşım sistemi olarak algılanır. Gnutella, eDonkey2000 ve Freenet 2000'de piyasaya çıktı. Gnutella, Mart ayında piyasaya çıktı ve ilk merkezi olmayan dosya paylaşım ağı oldu. Gnutella şebekesinde, tüm bağlanan yazılım eşit kabul edildi ve bu nedenle şebekenin merkezi bir başarısızlık noktası yoktu. Temmuz ayında, Freenet serbest bırakıldı ve ilk anonimlik ağı haline geldi. Eylül ayında eDonkey2000 istemci ve sunucu yazılımı piyasaya çıktı.[11] 2001'de Kazaa ve Mac için giFT serbest bırakıldı. FastTrack ağı dağıtıldı, ancak gnutella'nın aksine, yönlendirme verimliliğini artırmak için 'süpernodlara' daha fazla trafik atadı. Ağ, tescilli ve şifrelenmişti ve Kazaa ekibi, Morpheus gibi diğer istemcileri FastTrack ağından uzak tutmak için büyük gayret gösterdi.[12] Temmuz 2001'de Napstere birkaç kayıt şirketi tarafından dava açıldı ve A & M Records v. Napster davasında kaybetti. Napster davasında, bir çevrimiçi hizmet sağlayıcının "geçici ağ iletimi" güvenli limanını kullanamadığı kararlaştırıldı. Mahkemede kaybından kısa bir süre sonra, Napster mahkeme kararına uymak için kapatıldı. Bu, kullanıcıları diğer P2P uygulamalarına itti ve dosya paylaşımı büyümesini sürdürdü. Audiogalaxy Satellite istemcisi popülerlik kazandı ve LimeWire istemcisi ve BitTorrent protokolü serbest bırakıldı.[13] Kazaa, 2004 yılında yaşanan düşüşüne kadar, Hollanda, Avustralya ve Amerika Birleşik Devletleri'ndeki kötü amaçlı yazılımlara (Malware) ve yasal savaşlara rağmen en popüler dosya paylaşım programıydı. 2002 yılında Tokyo Bölge Mahkemesi kararı File Rogue'yu kapattı ve Amerika Kayıt Endüstrisi Birliği (RIAA) Audiogalaxy'yi etkin bir şekilde kapatan bir dava açtı. 2002'den 2003'e kadar, Suprnova.org, isoHunt, TorrentSpy ve The Pirate Bay dahil bir dizi BitTorrent hizmeti kuruldu. 2002'de RIAA, Kazaa kullanıcılarına karşı dava açdı. Bu tür davalar sonucunda, birçok üniversite okul yönetim kodlarında dosya paylaşımı düzenlemeleri ekledi (bazı öğrenciler okul saatlerinden sonra onları kaçırmayı başardı).[14] EDonkey'in 2005 yılında kapanmasıyla eMule, eDony anahtar ağının baskın müşterisi oldu. 2006 yılında polis baskınları, ed2k sunucusunu ele geçirdi ve geçici olarak The Pirate Bay'ı devirdi. 2009'da, Pirate Bay davası, izleyicinin birincil kurucuları için suçlu bir kararda sona erdi. Karar temyiz edildi ve Kasım 2010'da ikinci bir suçluluk kararı çıktı. Ekim 2010'da, Limewire, Arista Records LLC v. Lime Group LLC davasında mahkeme kararı uyarınca kapatıldı, ancak gnutella şebekesi Frostwire ve gtk-gnutella gibi açık kaynaklı istemciler aracılığıyla aktif durumda kaldı.[15] Ayrıca, MLDonkey ve Shareaza gibi çok protokollü dosya paylaşım yazılımı, tüm önemli dosya paylaşım protokollerini desteklemek üzere uyarlandı; böylece kullanıcılar artık birden fazla dosya paylaşım programı kurup yapılandırmadılar.[16] 19 Ocak 2012'de Amerika Birleşik Devletleri Adalet Bakanlığı MegaUpload'un (2005 yılında kurulmuştur) popüler alanını kapattı. Dosya paylaşım sitesinin günde 50.000.000'den fazla kişiye sahip olduğu iddia edildi. Kim Dotcom (eski adıyla Kim Schmitz) Yeni Zelanda'da tutuklandı ve iadeyi bekledi.[17] Dünyanın en büyük ve en popüler dosya paylaşım sitesinde yer alan düşüşe ilişkin dava, Anonymous adlı bilgisayar korsanının devreden çıkarılmasıyla ilgili çeşitli siteleri aşağıya çekmesi ile iyi karşılanmadı. İlerleyen günlerde, diğer dosya paylaşım siteleri hizmetlerini durdurmaya başladı; Filesonic, 22 Ocak 2009'da, 23 Ocak'ta FileServe halka açık indirmeleri engelledi. Dosya paylaşımının kamuoyu[değiştir | kaynağı değiştir] 2004'te yaklaşık 70 milyon insan çevrimiçi dosya paylaşımına katıldı. Daha sonra hizmet mobil teknolojilere ve başka sitelere yayıldı. Şu an milyarddan fazla insanlar bu hizmeti kullanmakdadır.[18] Kullanılabilirlik[değiştir | kaynağı değiştir] Birçoğu, dosya paylaşımının, eğlence içeriği sahiplerini internet üzerinden talep üzerine ücretli veya reklam yoluyla yasal olarak daha geniş bir kitleyle kullanılabilir hale getirmeye zorladığını iddia ediyor. Sandvine tarafından hazırlanan bir raporda, Netflix trafiğinin Bittorrent'in trafiğini aştığını gösterdi.[19] Telif hakkı sorunları[değiştir | kaynağı değiştir] Dosya paylaşımı telif hakkı sorunlarını gündeme getirir ve birçok dava açmıştır. Amerika Birleşik Devletleri'nde, bu davalardan bazıları Amerika Birleşik Devletleri Yüksek Mahkemesi'ye bile ulaştı. Örneğin, MGM v. Grokster davasında Yüksek Mahkeme, yazılımları telif hakkı ihlali için bir araç olarak pazarlanırsa, P2P ağlarının yaratıcılarının sorumlu tutulabileceğine karar vermiştir. Öte yandan, tüm dosya paylaşımı yasadışı değildir. Herkese açık alanda içerik serbestçe paylaşılabilir. Telif hakkı kapsamında olan çalışmalar bile bazı koşullar altında paylaşılabilir.[20] Örneğin, bazı sanatçılar, yayıncılar ve plak etiketleri, belirli eserlerin sınırsız şekilde dağıtılması için, bazen koşullarla birlikte bir lisans verdi; özgür içerik ve dosya paylaşımını tanıtım aracı olarak savunuyorlar. Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir] https://support.office.com/tr-tr/article/Dosya-payla%C5%9F%C4%B1m%C4%B1-nedir-5f24ac1e-f4e4-4f0a-bebf-f8404e4a13ac[yalın URL] "Arşivlenmiş kopya". 5 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2016.  "Arşivlenmiş kopya". 26 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2016.  "Arşivlenmiş kopya". 21 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2016.  "Wetransfer". 9 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2020.  "SendGB". 7 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2020.  "Arşivlenmiş kopya". 26 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2016.  "Arşivlenmiş kopya". 7 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2016.  "Arşivlenmiş kopya". 26 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2016.  "Arşivlenmiş kopya". 8 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2016.  "Arşivlenmiş kopya". 26 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2016.  "Arşivlenmiş kopya". 18 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2016.  "Arşivlenmiş kopya". 3 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2016.  "Arşivlenmiş kopya". 10 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2016.  "Arşivlenmiş kopya". 31 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2016.  "Arşivlenmiş kopya". 22 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2016.  http://sleepwalkersjourney.com/comparison-best-file-sharing-apps/[ölü/kırık bağlantı] "Arşivlenmiş kopya". 19 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2016.  "Arşivlenmiş kopya". 6 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2016.  "Arşivlenmiş kopya". 13 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2016.  Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir] Japonya'da dosya paylaşımı Barındırma hizmeti Dosya barındırma hizmeti Dosya paylaşım uygulamalarının karşılaştırılması Açık Müzik Modeli Dosya paylaşım ağlarındaki gizlilik Torrent zehirlenmesi Dosya paylaşımına karşı ticaret grubu çabaları Warez Kopimizm Kilisesi Otorite kontrolü GND: 4715628-4 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Dosya_paylaşımı&oldid=31143719" sayfasından alınmıştır

Dosya transferi, internet gibi bir bilgisayar ağı üzerinden dosya aktarma eylemine verilen isimdir. Ağ üzerinden dosya transferi için birçok yol ve protokol bulunmaktadır. Bunlardan günümüzde en çok bilineni, dosya sunucularıdır. Bu sunuculara yükleme ve indirme yaparak dosya transferi gerçekleştirilebilir. Dosya transferinin 2 farklı türü vardır: Çekirdek tabanlı, alıcının istek başlattığı dosya transferi İtme tabanlı, gönderenin aktarımı başlattığı dosya transferi Dosya transferi çeşitli yollarla yapılabilir: Ağ dosya sistemi üzerinden dosya transferi FTP veya HTTP gibi servisler üzerinden dosya transferi Bittorent veya Gnutella gibi Peer-to-peer ağlar üzerinden dosya transferi Anında mesajlaşma uygulamaları üzerinden dosya transferi Çevresel cihazlar aracılığıyla bilgisayarlar arası dosya transferi XMODEM, YMODEM ve ZMODEM gibi bağlantılar ile dosya transferi gtdBilgisayar dosyalarıTürler İkili dosya / metin dosyası Dosya biçimi Dosya biçimleri listesi Dosya imzaları Sihirli sayı Metafile Sidecar dosyası Sparse dosyası Swap dosyası Sistem dosyası Geçici dosya Sıfır-bayt dosya Özellikler Dosya adı 8.3 dosya adı Uzun dosya adı Dosya adı karıştırma Dosya uzantısı Dosya uzantıları listesi Dosya özniteliği Genişletilmiş dosya öznitelikleri Dosya boyutu Gizli dosya / Gizli dizin Organizasyon Dizin/klasör NTFS bağlantıları Geçici klasör Dizin yapısı Dosya dizisi Dosya sistemi Filesystem Hierarchy Standard Yol İşlemler Open Close Read Write Bağlantılar Dosya tanımlayıcı Sabit bağlantı Kısayol Alias Shadow Sembolik bağlantı Yönetim Dosya karşılaştırma Veri sıkıştırma Dosya yöneticisi Dosya yöneticileri karşılaştırması Dosya sistemi izinleri Dosya transferi Dosya paylaşma Dosya senkronizasyonu Dosya doğrulama Bilgisayar ağları ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Dosya_transferi&oldid=29899272" sayfasından alınmıştır

Bu maddenin veya maddenin bir bölümünün gelişebilmesi için video oyunları veya İnternet konusunda uzman kişilere gereksinim duyulmaktadır. Maddedeki sorun: Sığ örnekler, çok spesifik başlıklandırmalar. Ayrıntılar için lütfen tartışma sayfasını inceleyin veya yeni bir tartışma başlatın.Konu hakkında uzman birini bulmaya yardımcı olarak ya da maddeye gerekli bilgileri ekleyerek Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz. (Ağustos 2007) Video oyunu endüstrisidizisinin bir parçası İş kolları / Meslekler Oyun tasarımı Oyun sanat tasarımı Oyun geliştirme / Oyun geliştiricisi Oyun modlama Oyun yapımcısı Oyun programlama / Oyun programcısı Oyun yayımcısı Oyun senaristliği Oyunbilim Oyun testi Oyun haberciliği Bölüm tasarımı Geliştirme Yapay zekâ Oyun tasarımı Etkileşim tasarımı Programlama Bölüm tasarımı Sanat Tasarım Grafik Müzik Türler Yetişkin Gündelik Bağımsız Oyun olmayan Etkileşimli sanat Etkileşimli film Şiddetsiz Ciddi Reklam Sanatsal Eğitsel Egzersiz Konular Dijital haklar yönetimi (DRM) Dış kaynak kullanımı Yazılım lisansı Son kullanıcı lisans anlaşması (SKLA) Video oyunu koruması İlgili Video oyunu Video oyunları tarihi Listeler Bağımsız oyun geliştiricileri Video oyunu geliştiricileri Video oyunu yayımcıları Video oyunu internet siteleri gtd Bilgisayar ve bazı taşınabilir çoklu ortam aygıtları ile, bir ya da birden fazla kişinin, genel ağa (internet) bağlanarak bilgisayar oyunları oynanması paylaşımına "çevrimiçi oyun" denir. Eski çevrimiçi oyunlar[değiştir | kaynağı değiştir] Modem aracılığıyla oynanan, çok düşük veri akışının yeterli olduğu metin tabanlı oyunlar veya satranç gibi oyunlardır. Örnek olarak dama, okey, pişti, poker verilebilir. Birinci şahıs nişancı (FPS) oyunları[değiştir | kaynağı değiştir] Yerel alan ağı (LAN) iletişim kuralının yaygınlaşmasıyla başlayan Doom benzeri oyunlardır. Örnek olarak Counter-Strike verilebilir.[1] Gerçek zamanlı strateji oyunları[değiştir | kaynağı değiştir] Oyuncuların birbirlerine karşı oynadıkları strateji oyunlarıdır. Yapay zekaya karşı oynamaktan daha zevkli olduğu için hemen hemen tüm strateji oyunları çevrimiçi oyunu desteklemektedir. Tarayıcı tabanlı oyunlar[değiştir | kaynağı değiştir] Tarayıcıların ve ağ teknolojisinin gelişim göstermesiyle yaygınlaşan bir türdür. Etkileşimli sayfaların kullanılması gibi, Java veya Flash tabanlı tarayıcıyla bütünleşmiş oyunlar da bulunur. Ayrıca Web tabanlı oyunlar olarak da tanınmaktadır. Çok oyuncu oyunları[değiştir | kaynağı değiştir] Geniş bant genel ağ hizmetinin Dünya'da yayılmasıyla aynı anda on binlerce oyuncunun bağlanabildiği ve karşılıklı oynayabildiği sunucular oluşmuştur. Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir] "Creative Player Actions in FPS Online Video Games - Playing Counter-Strike" (PDF). Game Studies. Aralık 2002. Erişim tarihi: 6 Mart 2024.  gtdVideo oyunu türleriAksiyon Beat 'em up hack and slash Dövüş Labirent Pac-Man kopyası Platform Nişancı Birinci şahıs Üçüncü şahıs Işın silahı shoot 'em up Taktiksel Hayatta kalma Battle royale Aksiyon-macera Grand Theft Auto kopyası Sürükleyici sim Metroidvania Gizlilik Hayatta kalma-korku oyunu Macera Odadan Kaçış Etkileşimli kurgu Etkileşimli film Görsel roman MMO MMOFPS MMORPG MMORTS MUD Rol yapma Aksiyon-rol yapma Souls benzeri Zindan tarama (Dungeon crawl) Roguelike oyun Taktiksel rol yapma Simülasyon İnşaat ve yönetim İş Şehir Hükümet Yaşam simülasyonu Flört simülasyonu Çiftlik hayatı simülasyonu dijital evcil hayvan Tanrı Sosyal simülasyon Spor Strateji 4X Auto battler Çevrimiçi çok oyunculu savaş arenası Gerçek zamanlı strateji Zaman yönetimi Gerçek zamanlı taktiksel strateji Kule savunma Sıra tabanlı strateji Sıra tabanlı taktik strateji Topçu Savaş oyunu Büyük strateji savaş oyunu Araç simülasyonu Uçuş simülatörü amatör savaş Uzay Yarış Kart yarış Sim yarış Denizaltı simülatörü Tren simülasyonu Savaş araçları Diğer türler Breakout kopyası Deste oluşturma Roguelike deste oluşturma Dijital kart koleksiyonu oyunu Eroge Exergame Korku Tıklama Müzik Ritim Oyun dışı Parti Programlama Bulmaca Gizli nesne bulma Sokoban Eşleştirme İlgili konular AAA oyun Reklam advergame Arcade Oyun sanatı Audio oyun Gündelik oyun Hristiyan oyun Crossover oyun Kült oyun Eğitici oyun FMV Oyunlaştırma Bağımsız oyun Çok oyunculu oyun Çizgisellik (video oyunu) Açık dünya Sandbox oyunu Şiddet içermeyen video oyunu Çevrimiçi oyun Tarayıcı oyunu Sosyal ağ oyunu Yaygın oyun Ciddi oyun Toys-to-life Video oyunu kopyası Video oyunları ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. Otorite kontrolü LCCN: sh95000402 NKC: ph402601 NLI: 987007530224105171 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Çevrimiçi_oyun&oldid=31968207" sayfasından alınmıştır

Bu maddenin daha doğru ve güvenilir bilgi sunması için güncellenmesi gerekmektedir.Daha fazla bilgi için tartışma sayfasına bakınız.GNOME altında çalışan Pidgin Ubuntu'da Pidgin'in sekmeli konuşma penceresi Anlık mesajlaşma, bir yazılım sayesinde, internet üzerinden bir ağ ile üye olarak, listenize eklediğiniz kişilerle gerçek zamanlı olarak sohbet etmeye benzeyen metin tabanlı bir iletişimdir. Canlı ses kaydı veya video içeren gelişmiş modüller içerebilir..[1] Anlık mesajlaşma yazılımlarında iki kullanıcı arasındaki gecikme oldukça azdır. Yazılımın özelliğine bağlı olarak görüntülü ve sesli görüşme modülleri günümüzde kullanılmaktadır. Geçmiş[değiştir | kaynağı değiştir] Aslında anında mesajlaşmanın geçmişi internetten önceye dayanır. Anlık mesajlaşma ilk olarak CTSS ve Multics gibi işletim sistemlerinde görülmüştür. Günümüzde ise bazı anlık mesajlaşma yazılımları video konferans, Voice Over IP özelliği de sunmaya başladı. Kullanıcı sayısı[değiştir | kaynağı değiştir] 100 milyon kullanıcıdan fazla[değiştir | kaynağı değiştir] Anlık mesajlaşma servisi Şirket Kullanıcı Sayısı Google Hangouts Google LLC ? Discord Discord Inc. 196,2 milyon aylık aktif kullanıcı (Eylül 2023).[2][3] eBuddy XMS eBuddy 250 milyon kullanıcı (Eylül 2011).[4] Facebook Messenger Meta, Inc. 2,989 milyar aylık aktif kullanıcı (Nisan 2023)[5][6] iMessage Apple Inc. 140 milyon kullanıcı (Haziran 2012).[7] Kik Messenger Kik Interactive 300 milyon kullanıcı (Mayıs 2016).[8] Line Naver Corporation Aylık 217 milyon aktif kullanıcı (2016).[9] Skype Microsoft Corporation Aylık 300 milyon aktif kullanıcı (5 Haziran 2019),[10] kayıtlı 1,5 milyar kullanıcı (2019),[11] günlük 4,9 milyon aktif kullanıcı (2 Mart 2014),[10] aynı anda çevrimiçi 34 milyon kullanıcı (Şubat 2012).[12] Snapchat Snap Inc. Aylık 301 milyon aktif kullanıcı (2016).[13] Telegram Telegram Messenger LLP Aylık 700 milyon aktif kullanıcı (Eylül 2023).[14][15] Tencent QQ Tencent Holdings Limited Aylık 823 milyon aktif kullanıcı (Temmuz 2019).[16] Viber Rakuten Aylık 260 milyon aktif kullanıcı (Ocak 2019),[17] kayıtlı 1,1 milyar kullanıcı (Mart 2020).[18] WeChat Tencent Holdings Limited Aylık 1,1 milyar aktif kullanıcı (2019).[19] WhatsApp Meta, Inc. Aylık 2,7 milyar aylık aktif kullanıcı (Eylül 2023)[20][21] Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir] İletişim Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir] "Anlık ileti (im) nedir? - techopedia nedir? - Ses 2023". Icy Science. 5 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2023.  Geyser, Werner (31 Ağustos 2021). "The Latest Discord Statistics: Servers, Revenue, Data, and More". Influencer Marketing Hub. 17 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2023.  Turner, Ash (1 Mart 2022). "Discord Users: How Many People Use Discord (Sep 2023)" (İngilizce). 15 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2023.  "eBuddy Blows Through 250 Million User Accounts, Android Up 300% – TechCrunch". techcrunch.com. 23 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi.  "Facebook MAU worldwide 2023". Statista (İngilizce). 9 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2023.  "Facebook Users, Stats, Data, Trends, and More". DataReportal – Global Digital Insights (İngilizce). 16 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2023.  Tsotsis, Alexia. "iMessage Has More Than 140M Users And Has Sent Over 150B Messages, With Over 1B Messages Sent Per Day". TechCrunch. AOL. 13 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2015.  "Kik already has over 6,000 bots reaching 300 million registered users". Tech Crunch. 11 Mayıs 2016. 12 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.  "LINE: number of monthly active users 2016 | Statistic". Statista (İngilizce). 15 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Nisan 2017.  a b "26 Amazing Skype Statistics and Facts (2019)". expandedramblings (İngilizce). 26 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2019.  "Number of estimated Skype users registered worldwide from 2009 to 2024". statista (İngilizce). 12 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Şubat 2019.  "34 Million People Concurrently Online on Skype – - Skype Blogs". Skype Blogs. 18 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2015.  "Number of monthly active Snapchat users 2013-2016". Statista. 22 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.  Turner, Ash (1 Nisan 2023). "How Many Users Does Telegram Have? (Sep 2023)" (İngilizce). 15 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2023.  Ruby, Daniel (18 Temmuz 2023). "90+ Telegram Statistics In 2023 (Updated)". DemandSage (İngilizce). 8 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2023.  "Mind-Blowing Viber Statistics for 2019". statista (İngilizce). 22 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2019.  "Mind-Blowing Viber Statistics for 2019". 99firms (İngilizce). 4 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2019.  "Number of unique Viber user IDs from June 2011 to March 2020". statista (İngilizce). 14 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Eylül 2020.  "Number of monthly active WeChat users from 2nd quarter 2012 to 2nd quarter 2019 | Statista". Statista (İngilizce). 25 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2019.  "WhatsApp Statistics 2023 - Usage, Users, Revenue & More". meetanshi.com (İngilizce). 12 Temmuz 2022. 12 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2023.  Turner, Ash (16 Mart 2022). "How Many Users are on WhatsApp? User Statistics (Sep 2023)" (İngilizce). 21 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2023.  gtdAnlık mesajlaşmaProtokoller (Karşılaştırılma)Açık IMPP IRC Matrix MTProto RetroShare Signal Protocol Session Initiation Protocol MSRP SIMPLE Tox XMPP Jingle WFP Zephyr Kapalı MSNP OSCAR TOC Skype protokolü YMSG Servisler Allo AOL Instant Messenger Atlassian HipChat BiP BBM Facebook Messenger Google Hangouts Google Talk GroupMe Hike Messenger ICQ IGap iMessage indoona IRC Networks KakaoTalk Kik Libon Line Microsoft Messenger service Nimbuzz ooVoo Palringo Signal Skype Skype Qik Slack Snapchat Tango Telegram QQ Threema Tox Upptalk Viber WeChat WhatsApp Windows Messenger service Yahoo! Messenger İstemciler (Karşılaştırılma)Tek protokol Allo AIM Baidu Hi BiP Messenger BlackBerry Messenger CSipSimple Discord Facebook Messenger FaceTime Fetion Gadu-Gadu GroupMe IBM Sametime ICQ IMVU indoona Linphone Palringo RetroShare Ricochet SFLphone Signal Skype Telegram Tencent QQ Tox WeChat WhatsApp Yahoo! Messenger Çoklu protokol Adium Ayttm BitlBee Centericq eBuddy Empathy Fire Gizmo5 Instantbird Jitsi Kopete Mesajlar/iChat Miranda IM Nimbuzz Pidgin QIP 2010 Trillian Upptalk Xfire XMPP (Jabber) Bombus Facebook Chat Gajim Google Talk Psi Tkabber Spark Ayrıca bakınız Backchannel Buddy profile Chat log Chatterbot Contact list Emoticon File sharing IM bot Instant message service center LAN messenger Mobile instant messaging Presence information Shoutbox SMS language Status message Videokonferans Videofon VoIP Webcam Web chat Circuit eXo Platform FirstClass Flock Fuze Box Glip Hall.com Lua Yammer Otorite kontrolü LCCN: sh2002000576 NLI: 987007566352405171 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Anlık_mesajlaşma&oldid=31815953" sayfasından alınmıştır

Podcast dinlenen bir telefon Podcasting, çoğunlukla dizi hâlindeki sayısal ses ve dijital medya ürünlerinin (radyo programları, videolar vs.) internet üzerinden -genellikle bildirim yoluyla- bilgisayar ve taşınabilir cihazlara (cep telefonu, tablet vs.) indirilebilecek şekilde yayınlanması. Bu şekilde indirilmiş dosyalara ise podcast denir.[1] Podcast sözcüğü 2000'li yıllarda "iPod" sözcüğündeki pod (küçük kapsül) ve "broadcast" (yayın) sözcüklerinden oluşturulmuştur.[1] Podcastlar ilk defa iPod için geliştirilmiş olmakla birlikte podcast tabiri günümüzde sadece iPod için kullanılmaz. Podcast sisteminin internetten bir programın ses ya da video kaydını indirmekten farkı 'feed' kullanılması ve böylece her yeni bölümü özel yazılımların izleyerek otomatik olarak yükleniyor olmasıdır.[kaynak belirtilmeli] Podcast sistemi sayesinde amatör radyo/televizyon programlarına abone olunarak herhangi bir zamanda, herhangi bir cihazla izlenebilir. Çalışma ilkesi[değiştir | kaynağı değiştir] Newsfeed (haber bildirimi) piktogramıPodcasting, çevrimiçi yayının üyelik gibi yollarla kullanıcılara ulaştırılmasıdır. Birçok podcast, MP3 ve görüntü dosyaları biçimlerinde olup RSS protokolüyle yayınlanır. Podcasting, kullanıcılarının herhangi bir zamanda kullanabildikleri dergi ya da belgesel gibi eğitici yönü olan yayınların hepsini içine almaktadır. Bu elemanlardan farkı duyma ve görme yoluyla iletilmesidir. Podcasting'in ortaya çıkışındaki amaç bireylerin kendi dinletilerini dağıtmalarıydı. Hızla ve çok fazla yolla genişleyen alan günümüzde özellikle eğitim, tanıtım gibi alanlarda ve hatta emniyetten sorumlu kurumların dahi güvenlik amaçlı kullanımına girdi. Eğitim alanındaki işleviyle podcasting, öğrencilerin ve öğretmenlerin herhangi bir zaman ve yerde bilgiyi paylaşmalarını sağlayabilmektedir. Bu özelliğinden dolayı uzaktan eğitimdeki yeri önemlidir. Teknik bilgiler[değiştir | kaynağı değiştir] Podcast, bir oynatıcı için dağıtılan uygun ses ya da görüntü dosyasıdır. Kullanıcılar abonelik yöntemiyle bir dizi podcast’e ulaşabilir. Podcast’in kalbinde RSS (really simple syndication) özellikleriyle birlikte, XML (extensible markup language) dosyası yer almaktadır. Bu dosya ulaşılabilir olan tüm ögelerin ve bölümlerin listesini barındırmaktadır. İçinde yer alan toplayıcı program, düzenli olarak kayıtlı dosyaları örneklenip yeni bölümleriyle otomatik olarak güncelleştirmektedir. Podcast’in gezici bir enstrüman ile dinlenebilmesi (PDA, cep telefonu, bilgisayar) onu etkin bir öğrenme aracı hâline getirmektedir. Kullanım alanları[değiştir | kaynağı değiştir] Yengeç Nebulası hakkında bir NASA podcastı Podcastların eğlence amaçlı kullanımı dışında eğitim amaçlı ve iş amaçlı kullanımı da yaygınlaşmaktadır. Örneğin öğrencilerin çeşitli dersleri podcast olarak takip etmesi ya da iş dünyasında çeşitli verilerin podcastlar sayesinde takibi mümkündür. Avantajları[değiştir | kaynağı değiştir] Herhangi bir zamanda izleme veya dinleme Tekrar izleme veya dinleme Ücretli veya ücretsiz abonelik sistemi sayesinde yeni bölümlere kolay erişim İnternete bağlanan herhangi bir cihaz üzerinden kolayca yayın yapabilme Çabuk değişen verilerin sık sık güncellenebilmesi Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir] Kullanıcıların çoğu tarafından online bir günlük gibi kullanılan blogların popülerleşmesi ve yaygınlaşması okuyucuların blogları düzenli bir şekilde takip etmelerini zorlaştırınca Dave Winer tarafından geliştirilen RSS feed teknolojisi, kullanıcının takip ettiği bloglarda bir güncelleme olup olmadığını kontrol edip eğer varsa yeni veriyi otomatik olarak kullanıcının bilgisayarına indirerek bu konuya büyük bir kolaylık getirdi. Zamanla insanlar bloglarında ses kayıtları kullanmaya ve herhangi bir konudaki düşüncelerini daha hızlı daha efektif bir şekilde paylaşmaya başladılar. Bu blog kullanımının büyük bir parçası oldu ve insanlar bu dosyaları indirip dinlemeye başladılar. 2001 yılı itibarıyla podcasting için teorik olarak bütün bileşenler hazırdı fakat podcast kavramı ancak 2003 yılında RSS feed kullanımıyla ses dosyalarının (özellikle mp3 formatında) otomatik olarak indirilip taşınabilir müzik çalarlara aktarılması ihtiyacı doğunca ortaya çıktı. 2001 – 2003 yılları arasında ses dosyalarının internet üzerinden paylaşımı ve taşınabilir müzik çalarların kullanımı oldukça yaygınlaşmıştı. 2003 yılında Dave Winer radyo sunucusu arkadaşı Christopher Lydon için RSS feedleri mp3 dosyaları içerecek şekilde geliştirmişti ve Christopher Lydon NPR’daki programının ses dosyalarını web blogundan RSS feed yoluyla dinleyicilerine ulaştırıyordu. Bu otomasyon bloglardaki ses dosyaları için büyük bir kolaylıktı. Adam Curry bir sonraki aşamada iPodder isimli bir program yazarak RSS feed yardımıyla indirilen ses dosyalarının Apple firmasının meşhur müzik çaları iPod’lara senkronize edilmesini, yani otomatik olarak aktarılmasını sağladı. Podcasting bu gelişmeyle birlikte resmen doğmuş oldu. Böylece insanlar iPodlarını ve Adam Curry’nin yazdığı scripti kullanarak sevdikleri bloglardaki ses dosyalarını istedikleri zaman istedikleri yerde dinleyebiliyorlardı ve bunun için ekstra bir uğraş da gerekmiyordu. Podcast isminin ortaya çıkışı ise yazar Ben Hammersley’nin The Guardian’da 12 Şubat 2004’te yayınladığı makaleye dayanıyor. Bu konuda çok kesin bir bilgi olmamasına rağmen podcast isminin bilinen ilk kullanılışı bu makalededir. Ben Hammersley podcast ismini tahmin edilebileceği gibi iPod ve broadcast (yayın) kelimelerini bütünleştirerek yaratmıştı.[2] 2005 yılında New Oxford American Dictionary editörleri ”podcasting”i yılın kelimesi seçtiler ve anlamını "bir radyo yayını veya benzer bir programın internetten şahsi bir sesçalara indirilebilen dijital kaydı" olarak tanımladılar.[3] Öncüler[değiştir | kaynağı değiştir] Podcast kişisel kullanımda olan bloglara hitab ettiği için çok kısa bir sürede yaygınlaşmıştır ve bulucularıyla, birkaç ilk kullanıcısı dışında fazla öncü insana sahip değildir. Benimsenmesi ve yaygınlaşması kullanım kolaylığı dolayısıyla çok hızlı olmuştur. Podcastingin ortaya çıkışında da bahsedildiği gibi aslan payı Adam Curry’ye aittir.[kaynak belirtilmeli] Podcast kavramının hayata gelişinden sonraki ilk kullanımlarında ise Stephen Dowes’un ve Christopher Lydon’un öncülük etmiştir. 2003 yılının Haziran ayında Stephen Dowes Ed Radio programına RSS feed ile topladığı MP3 dosyalarını tek bir feede dönüştürerek müzik çalarlara aktarılmasının bir canlandırmasını yapmıştır. 2003 yılının Eylül’ünde ise Dave Winer’ın arkadaşı Christopher Lydon kendi radyo programı için podcastler hazırlamıştır. Adam Curry’nin iPodder scriptiyle birlikte podcast herkesin kullanımına girmiştir. Podcasting öncüleri podcast kavramını ortaya çıkan insanlar arasından da bir tartışma konusu. Adam Curry podcast keşfini oldukça sahiplenmişe benziyor. İnternette yayınlanan bir habere göre (daha sonra bu Adam Curry tarafından da doğrulanmıştır) Adam Curry kendine ait bir IP adresinden Wikipedia’daki Podcasting makalesindeki Stephen Dowes’un podcastingin yaygınlaşmasındaki rolünü anlatan bir cümleyi silmiş ve bir cümleyi de podcastingi kendisinin bulduğunu belirtecek şekilde değiştirmiştir. Wikipedia'daki spam filtreleri IP adresini kötü amaçlı kullanımları engellemek için kaydettiğinden değişikliği yapan IP adresinin Adam Curry adına kayıtlı olduğu ortaya çıkmıştır.[kaynak belirtilmeli] Yaygınlaşması[değiştir | kaynağı değiştir] Podcast’in yaygınlaşmasında iki kilit etkenin rolü olduğunu görülür. Birincisi Apple’ın iTunes yazılımının 2005’in 2. yarısında çıkan sürümüne podcast desteği koyması, ikincisi ise internet kullanıcılarının kendi radyo programlarını podcast teknolojisi ile internete koymaları.[kaynak belirtilmeli] Apple iPodların çok hızlı bir şekilde yaygınlaşması ve taşınabilir müzikçalarlar arasında en popüler olan haline gelmesiyle birlikte iTunes’un podcast desteği podcastingi yüzbinlerce insana doğrudan tanıtmış oldu. Ellerinde zaten iPodları ve iTunes yazılımını yükleyebilecek bir bilgisayarı olan insanlar podcasting için gerekli tüm donanıma da sahiplerdi ve bu sayede podcasting dünyasına hızlı bir giriş yaptılar. İnternetin yaygın olarak kullanılmaya başlamasıyla, internet üzerinden yapılan radyo yayınları fazlasıyla popüler hale geldi. Yalnız insanların radyo yayınlarını duyurmaları ve yayın sırasında yayını dinleyebilecek insanlar bulmaları büyük bir problemdi. Radyo programlarının podcastleri çıkmaya başlayınca bu problem ortadan kalktı ve insanlar radyo programlarını parça parça bir biçimde istedikleri zaman istedikleri yerde internet erişimi olmaksızın dinleyebilir hale geldiler. Bunu fark eden yenilikçi radyo programcıları bu konunun üstüne gittiler ve podcastlerin bu konudaki başarısı bir anlamda podcasting isminin radyo programlarıyla anılmasını sağladı.[kaynak belirtilmeli] Türevleri[değiştir | kaynağı değiştir] Video podcasts[değiştir | kaynağı değiştir] Vodcast, Podcast üzerinden video sunmaktır. Bu özellik podcast'e en son olarak gelmiştir. Podcasts uygulamaları[değiştir | kaynağı değiştir] Podcast istemcileri listesi Amarok (yazılım) Anchor (uygulama) AntennaPod Audacity BlogTalkRadio Downcast (uygulama) Apple Podcasts Google Podcasts iTunes Juice (yazılım) Overcast (uygulama) Player FM Podwalk Rhythmbox Stitcher Radio Swell Radio TalkShoe TuneIn Yahoo! Podcasts Winamp Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir] a b podcast 17 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Dictionary.com. Erişim: 6 Ekim 2012. [1] 13 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Guardian.co.uk [2] 15 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Oup.com Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir] TRT (arşiv) podcast : http://www.trt.net.tr/wwwtrt/podcasting.aspx28 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Curlie'de Podcast (DMOZ tabanlı) gtdOrtam oynatıcısıÖzgür yazılımWindows Media Player Classic MediaPortal Mpxplay Linux cmus Kaffeine Music on Console Noise Parole Rhythmbox GNOME Videos Xine JuK Muine Ogle DVD Player XMMS XMMS2 QuuxPlayer Baudline Helix DNA Çapraz platform Amarok Audacious DeaDBeeF Exaile ffplay Kodi Mpg123 MPlayer/mpv (IINA, SMPlayer) Nulloy Music Player Daemon MusikCube qmmp Quod Libet VLC Banshee Miro Songbird Zinf Clementine Ücretsiz yazılımWindows AIMP Dell MediaDirect GOM Player Groove Müzik jetAudio KMPlayer MediaMonkey Microsoft Movies & TV Microsoft Fotoğraflar Mod4Win MusicBee MusikCube InterActual Player PotPlayer QuickTime Winamp Çapraz platform DivX Player foobar2000 iTunes Plex QuickTime RealPlayer Ticari (tescilli)Windows CD Player Sony Connect DVD Player JRiver Media Center PowerDVD ArcSoft TotalMedia Theatre WinDVD Windows Media Player macOS DVD Player Peel Mobile Core Pocket Media Player doubleTwist RealPlayer Winamp Liste Video oynatıcılar Ses çalarlar Ücretsiz ses oynatıcı yazılımı Taşınabilir medya oynatıcılar Kişisel video kaydediciler gtdWeb sendikasyonu Blog yazma · Vlog · Podcasting  · Web sendikasyon teknolojisiTürler Sanat Bloggernacle Klasik müzik Kurumsal Rüya günlüğü Eğitim Elektronik günlük Sahte Aile Moda Yiyecek Sağlık Hukuk Hayat günlüğü Litblog MP3 Haberler Fotoblog Polis Politika Proje Ters Seyahat Savaş blogu teknolojiGenel BitTorrent Besleme URI şeması Özellikler Linkback Permalink Ping Pingback Yeniden bloglama Geri bildirim Geri alma Geri izleme mekanizma Konuşma dizisi Geotagging RSS eki Senkronizasyon Memetikler Atom beslemesi Veri akışı Fotoğraf besleme Ürün beslemesi RDF beslemesi Web sayfası bildirimcisi RSS GeoRSS MRSS RSS TV Sosyal Mesajlaşma sistemi Canlı İşaret Karma Referans RSS editörü RSS takibi Gerçek zamanlı veri akışı Standart OML OPML RSS Danışma Kurulu Usenet World Wide Web XBEL XOXO Formlar Ses podcast'leri Geliştirilmiş podcast Mobil yayın Dar yayın Peercasting Screencast Slayt yayın Video yayını Çevrimiçi çizgi roman Webtoon İnternet dizisi Anonim blog İşbirlikçi blog Köşe yazarı Anlık mesajlaşma Canlı blog Mikroblog Mobil blog AIBO Spam blogu Video blog Motovlog MedyaAlternatif medya Karnavallar Kurgu Gazetecilik Vatandaş Veritabanı Çevrimiçi günlük Arama motorları Yan blog Yazılım Web dizini Özellikler Toplama Haberler Anket İnceleme Arama Video Atom AtomPub Yayıncılık Başlık etiketi NewsML 1 G2 Sosyal iletişim Sosyal yazılım Web Dilim İlgili Blogosfer Eskribitionist Bloglama sözlüğü Tıklama başına ödeme Gönderme stili Slashdot etkisi Bloglarda spam Pod yayını kullanımları Otorite kontrolü GND: 7527248-9 LCCN: sh2006006472 LNB: 000200482 NDL: 01086590 NLI: 987007532818405171 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Podcast&oldid=31037486" sayfasından alınmıştır

Bu madde, Vikipedi biçem el kitabına uygun değildir. Maddeyi, Vikipedi standartlarına uygun biçimde düzenleyerek Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz. Gerekli düzenleme yapılmadan bu şablon kaldırılmamalıdır. (Temmuz 2012) Ayrıca bakınız: Elektronik ticaret Çevrimiçi alışveriş, İnternet üzerinden çevrimiçi olarak yapılan alışveriş. Ziyaretçiler İnternet üzerinden istedikleri ürünleri sepete atarlar, kayıt olurlar, ödeme yaparlar. Seçip satın alınan ürünler kargoyla adrese gönderilir. Genel tanım[değiştir | kaynağı değiştir] Son kullanıcıların her türlü ticari malı İnternet üzerinden kredi kartı, havale ve kapıda ödeme yöntemi ile tedarik ettikleri bir alış veriş yöntemi olarak da tanımlanabilir. İnternet üzerinden alışverişin artıları[değiştir | kaynağı değiştir] Alıcı açısından ; aranılan belli standart özelliklere uygun ürünlerin kolayca karşılaştırma ve kataloglaştırılmasına bağlı olarak alıcı müşteri açısından zaman kaybı sürecini ciddi bir şekilde önlemesi. Genellikle perakende mağazalarına kıyasla daha uygun fiyat avantajı. Mağazada görevli satış danışmanı gibi bir unsur bulunmamasından dolayı daha çok kişisel tercihlere dayanan bir alışveriş avantajı. Satıcı açısından ; ürün tanıtım sürecini minimalize etmesi sayesinde müşterilere çabuk ulaşabilmek. Ürün içeriği hakkında tanıtım ve açıklama reklam maliyetlerinin çok ucuza mal olması sayesinde ürün satışına olası reklam maliyetlerinin yansımaması ürünün satış fiyatının elden perakende fiyata göre ucuz olmasını sağlaması tercih edilebilirliğini artırması. Yeni ödeme yöntemleri de artık tüketicileri İnternetten daha fazla alışveriş yapma imkânı sunmaktadır. Bu yöntemlerin başında kapıda ödeme, banka havalesi, kredi kartı gibi ödeme yöntemleri başı çekmektedir İnternetten alışverişin aslında ülke ekonomisine katkısı büyüktür her şey resmidir ve kayıt altında olduğundan satıcılar vergilerine düzenli ödemek durumunda olmaları ülke ekonomisine büyük katkı sağlamaktadır İnternet üzerinden alışverişin eksileri[değiştir | kaynağı değiştir] Özellikle ilk defa denenecek alım ürünü açısından müşterinin gözü kapalı ürün almasına bağlı olarak özellikle tekstil açısından bazı tekstil ürünlerinin uluslararası standartlarda olmaya kendi ölçü değerlerine göre bedenlerde yaşanılan müşterinin tam bedenine uymayan ürünlerin gelmesi ve buna bağlı geri iade sürecinde yaşanabilen zaman kayıpları ve fazladan oluşan kargo masrafları en çok yaşanılan sorunlardan biridir. Denetimsiz bir şekilde sanal ticaret hizmeti veren firmaların çoğalmasına bağlı olarak stoklarında olmayan ürünler için (arz talep dengesine göre üretici fabrikaların çoklu alım fiyatları için) kısa süreliğine elinde stoklanmamış ürünler için uzun vadeli müşteri bekleterek daha fazla sayıda alım için portföy oluşturma çabası yüzünden müşteriler yerine göre 1 hafta ile 1 ay arası bekleme sürecine sokulması nedeniyle zamanında temin edilemeyen ürün sıkıntısı. Kayıt dışı ve kontrolsüz bir satış mekanizmasına da neden olan İnternet üzerinden alışverişte ciddi tüketici sorunları yaşanabilmektedir. Yine bilinen ve birçok İnternet kullanıcısının farkında olmadığı banka kartı ile yapılan alışverişlerde bazı sitelerde bilinçli ya da farkında olmadan kart bilgilerini depolamakta bu da süreç içerisinde müşterilerin çeşitli şekillerde mağdur edilebilmesine neden olmaktadır. İnternet üzerinden alışverişteki en büyük sıkıntılar biri de müşterilerin satıcı firmalara ulaşmasıdır. Satış yapan birçok firma müşterilerine telefon ile destek vermek yerine iletişim formları doldurtarak talepleri alır. E-mail ve iletişim formları yoluyla giden mesajlara uzun süreler cevap verilmeyerek müşteriler mağdur edilir. Sektörün çok yeni olması ve yeni giren firmaların tecrübesiz olması sebebiyle de birçok sıkıntı yaşanmaktadır. Bu sıkıntının temel sebebi İnternet sitesi çalışanlarıdır. Türkiye'de e-ticaret yeni oluşum gösterdiği için nitelikli eleman bulmakta zorlanan siteler müşterilerini destekten yoksun bırakmaktadırlar. İnternet üzerinden alışveriş yapmadan önce yapılması gerekenler[değiştir | kaynağı değiştir] Daha önce alışveriş yapılmayan veya bilgi sahibi olunmayan web siteleriyle ilgili arama motorlarında ön araştırma yapılmalı, kullanıcı yorumları ve varsa şikayetler incelenmelidir. Türkiye'de çevrimiçi alışveriş[değiştir | kaynağı değiştir] Moda arama motoru GLAMI'nin yaptığı 2019 Moda Araştırması'na göre, Türkiye'de çevrimiçi alışveriş giderek hız kazanıyor. Anketi cevaplandıran 5306 katılımcının %43'ü çevrimiçi alışverişi tercih ettiğini söylerken, ürün çeşitliliği önemli bir avantaj olarak ön plana çıkıyor.[1] Otorite kontrolü LCCN: sh89004396 NLI: 987007529919305171 Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir] "Alışveriş Alışkanlıkları | Fashion (Re)search". Fashion-research CZ. 19 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2020.  "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Çevrimiçi_alışveriş&oldid=31532023" sayfasından alınmıştır

Bu madde hiçbir kaynak içermemektedir. Lütfen güvenilir kaynaklar ekleyerek madde içeriğinin geliştirilmesine yardımcı olun. Kaynaksız içerik itiraz konusu olabilir ve kaldırılabilir.Kaynak ara: "İnternet televizyonu" – haber · gazete · kitap · akademik · JSTOR (Haziran 2016) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) İnternet Televizyonu, İnternet üzerinden televizyon yayını. Online Tv olarak da nitelendirilen yayınlar günümüzde yaygınlaşmaya başlamıştır. Bu yayınlar programlar ve bazı İnternet protokolleri ile sağlanabilmektedir. Klasik yayınlar mms(microsoft media server), modern yayınlar ise rtmp,m3u8(cross domain) ve Ip ile ile yapılan yayınlardır. Yayınlar bir web sayfası aracılığı ile yapılabileceği gibi bunun için hazırlanmış çeşitli programlar kullanılarak yapılabilir. Vlc Tv, Simple Tv ve Canlı Tv Uygulaması, rtmp yayınlarını destekleyen yayınlara örnek gösterilebilir. Microsoft TV, Android TV, Apple TV, Netflix ve büyük medya şirketleri İnternet televizyon göstermekdedir. Teknik olarak konu tek sunuculu İnternet TV ve eşzamanlı çoklu sunucularla yapılan yayın anlamına da gelmektedir. P2ptv olarak 2 ana kategoriye ayrılmaktadır. İnternet Tv uygulamalarından bazıları[değiştir | kaynağı değiştir] FoxTorrent (VLC Media Player) TVUnetworks CoolStreaming Cybersky-TV17 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Feidian MySee PeerCast PPLive PPStream Octoshape Open Media Network SopCast (Türkiye'de yasa dışı olarak lig maçlarını eş-zamanlı olarak gösterildiği gerekçesiyle mahkeme kararıyla yasaklanmıştır.) P2P TV Recorder İnternet ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. Televizyon ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. gtdEv sineması PC yazılımı, cihazlar ve ilgili makalelerMicrosoft Windows Beyond TV DVBViewer NextPVR (eski GB-PVR) JRiver Media Center MediaPortal ShowShifter Windows Media Center MacOS Front Row Linux GeeXboX LinuxMCE MythTV Mythbuntu OpenELEC Video Disk Recorder Çapraz platform yazılımları Kodi (eski XBMC) Plex SageTV Serviio Set üstü kutusu, Dijital ortam alıcıları Amazon Fire TV Android TV Apple TV Microsoft TV Boxee Box Chromecast Dreambox Ericsson Mediaroom Google TV Hauppauge MediaMVP HP MediaSmart Connect Netgear Digital Entertainer ReplayTV Roku TiVo WD TV Windows Media Center Extender İlgili donanım ATI Theater Cards Elgato EyeTV devices Hauppauge Computer Works WinTV PVR Cards HDHomeRun Mac Mini Quiet PC Uzaktan kumanda VBox Home TV Gateway İlgili Makaleler 10 metrelik kullanıcı arayüzü Ses çalar yazılımı karşılaştırılması Video oynatıcı yazılımı karşılaştırılması Digital Living Network Alliance Dijital medya oynatıcı Ev sineması HTPC HbbTV İnternet televizyonu Media server Set üstü kutusu Smart TV Ortam oynatıcısı Otorite kontrolü LNB: 000190597 NKC: ph923280 NLI: 987007558991805171 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=İnternet_televizyonu&oldid=27950876" sayfasından alınmıştır

Bu maddedeki bilgilerin doğrulanabilmesi için ek kaynaklar gerekli. Lütfen güvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin geliştirilmesine yardımcı olun. Kaynaksız içerik itiraz konusu olabilir ve kaldırılabilir.Kaynak ara: "VoIP" – haber · gazete · kitap · akademik · JSTOR (Haziran 2020) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) Bu madde, Vikipedi biçem el kitabına uygun değildir. Maddeyi, Vikipedi standartlarına uygun biçimde düzenleyerek Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz. Gerekli düzenleme yapılmadan bu şablon kaldırılmamalıdır. (Haziran 2020) Yeni nesil bir IP Telefon VoIP (Voice Over Internet Protocol), IP üzerinden ses, video veya mesaj gönderilmesidir. İnternet veya bilgisayar ağları üzerinden çalıştığı için genellikle daha ucuz, bazen bedavadır. Bu nedenle günümüzden en çok tercih edilen telekomünikasyon iletişim yönetimidir. Analog hatları VoIP'e (ya da tam tersi) dönüştürmek için VoIP Gateway cihazları kullanılır. VoIP, sesinizi internet üzerinde yolculuk yapan dijital sinyallere çevirir. Eğer geniş bant servisini kullanarak, normal bir telefon numarasını arıyorsanız, sinyal varış noktasına ulaşmadan önce normal telefon sinyaline dönüştürülür. Bunların hepsi normal ya da analog telefon hatları yerine geniş bantlı internet bağlantısı aracılığıyla gerçekleşiyor. Bunu mümkün kılmak için gerekli olan donanım ise geniş bantlı yüksek hızlı bir internet bağlantısıdır. Bir bilgisayar, adaptör ya da bu amaç için üretilmiş diğer bir telefon da gereklidir. Bazı VoIP servisleri, VoIP adaptörüne bağlı normal telefonlarınızı kullanmanızı desteklerken, bazıları sadece bilgisayarınız ya da özel VoIP telefonunda çalışır. Eğer bilgisayarınız üzerinden telefon görüşmesi yapacaksanız, bazı yazılımlara ve de pahalı olmayan bir mikrofona ihtiyacınız var. Bazı özel VoIP telefonlar direkt olarak geniş bantlı bağlantınıza bağlanır ve daha çok normal bir telefonmuş gibi çalışır. Eğer adaptörü olan bir telefon kullanıyorsanız, o zaman bunu her zaman kullandığınız bir telefonmuş gibi kullanacaksınız. Bilgisayarınız ile ücretsiz uluslararası VoIP telefon görüşmesi yapmak için internet sağlayıcınızın bu aramaları yapmanızı desteklediğinden emin olun. Sizin abone olduğunuz servisin neleri desteklediği önemlidir. VoIP’nin sizin için uygun olup olmadığına karar vermeden önce bunu kontrol edin. VoIP’nin diğer bir avantajı ise sizin hem geniş bantlı bağlantıya hem de normal telefon hattı ücretine para vermenizi engelleyerek tasarruf ettirmesidir. Diğer bir olay ise, bilgisayarınızı ve VoIP telefon servisini aynı zamanda kullanabiliyor olmanızdır. Fakat VoIP, elektrik kesintisi esnasında çalışmayacaktır. VoIP’nin çalışması için bilgisayarınızın açık olmasına gerek yoktur ancak internet bağlantısı aktif olmalıdır. SIP dışında popüler olarak bilinen H323, MGCP ve SS7 gibi VoIP servisi sunan firmalarının altyapılarında kullanılan teknolojiler kullanılmaktadır. VoIP sistemi mantık olarak sesin sıkıştırılarak gönderilmesi ve alıcıya ulaştırılması olarak tanımlanabilir. Sesin sıkıştırılmasında kullanılan g729, g723, g726, g711 gibi algoritmalar kullanılmaktadır. En çok sıkıştırma sağlayan g723 olmasına rağmen en çok g729 codeci kullanılır. Nedeni ses kalitesinden çok fazla ödün vermek istenmeyişidir. G.711 (64 kbps) G.726 (32 kbps) G.729 (8 kbps) G.723 (5.3 & 6.3 kbps) Hizmet kalitesi[değiştir | kaynağı değiştir] Ip ağ üzerindeki haberleşmenin devre anahtarlı genel telefon ağı üzerindekine göre daha az güvenilir olduğu kabul edilir. Çünkü veri paketlerinin kaybolmamasını güvene alacak bir ağ tabanlı mekanizma sağlamamaktadır ve dağıtılan paketler seri olarak sıralıdırlar. IP üzerinden haberleşme ağı temel hizmet kalitesi olmaksızın (Quality of service) en iyi ağdır. Bu yüzden Voip gerçekleştirimleri gecikme ve ağın yenilenmesi(jitter: telekomünikasyon ve elektronikteki periyodik olduğu varsayılan sinyalin periyodunun bozulması durumudur yani ağın yenilenmesi olarak düşünürüz.) problemlerini en aza indirme veya tamamen yok etme ile yüzleşir. Varsayılan olarak, ağ yönlendiricileri ilk gelene-ilk hizmet üzerindeki trafiği yönetirler. Yüksek trafik hattı üzerindeki ağ yönlendiricileri (routers) Voip için izin verilebilir eşik seviyesini aşan bir gecikmeye maruz kalabilirler. Paketlerin gittiği fiziksel mesafe tarafından sebep olunan sabit gecikmeler kontrol edilemezler. Bununla birlikte DiffServ gibi bir metotla gecikmeye duyarlı ses paketlerini işaretleyerek gecikmeyi en aza indirir. Diffserv veya Differentiated services(fark hizmetleri) modern ip ağı üzerinde ağ trafik yönetimi ve hizmet kalitesi sağlamak için basit ölçeklenebilir kaba-taneli mekanizma belirleyen bilgisayar ağı mimarisidir. Voip son noktaları genellikle yeni bir veri gönderilmeden önce,önceki paketlerin iletiminin tamamlanması için beklemek zorundadır. Ara iletim içindeki daha az öneme sahip bir paketin düşürülmesi mümkün olmasına rağmen, özellikle yüksek hızlı bağlantılar üzerinde maximum boyutlu paketler için bile iletim süresi kısadır. Daha yavaş bağlantılarda paketi düşürmeye ek olarak arama ve dijtal abone hattı (digital subscriber line) gibi bağlantılarda maximum iletin birimimi (MTU)azaltarak iletim zamanının artmasını azaltabilir. Fakat her paket protokol başlığını taşımalıdır, bu sayede bu pakete ilişkili artırımların her bağlantı geçişinde bağlantı darboğazına sebebiyet vermeden üstesinden gelinebilir. DSL modemleri yerel bağlantı için Ethernet (veya USB üzerinden Ethernet) bağlantıları sağlayabilir fakat onlar gerçekte Asenkron iletim modu (ATM) modemleridir. Onlar ATM uyum katmanı 5’i (AAL5) her bir Ethernet paketini iletim için 53 byte boyutunda ATM hücrelerine parçalamak ve son uç noktadan Ethernet çerçeveleri (frame) içinde almak için kullanırlar. Sanal devre tanımlayıcı(VCI), her ATM hücresi üzerindeki 5 byte başlığın bir parçasıdır, böylece iletici aktif sanal devreleri herhangi bir sırada gelişigüzel olarak dağıtabilir. Aynı VC’den (sanal devre(virtual circuit)) olan hücreler her zaman sıralı olarak gönderilir. Avantajları[değiştir | kaynağı değiştir] Bilgisayar ağını kullandığı ilave telefon altyapısına ihtiyaç duymaz Teknolojisi gereği daha maliyetsiz olduğundan görüşme ücretleri daha düşüktür Numara tahsis ücretsizdir IP Telefon, bilgisayar, akıllı cep telefonu ve yazılımlar ile çalışabilir Entegrasyonu analog sistemlere göre daha kolaydır. Eski tip analog santral ve telefonlar ile uyumludur. İlave donanımlar ile analog sistemler ile iletişim kurabilir Analog sistemde bir hat üzerinden bir telefon görüşmesi yapılırken VoIP'de böyle bir limit yoktur IPv6 ile çalışabilir Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir] gtdAnlık mesajlaşmaProtokoller (Karşılaştırılma)Açık IMPP IRC Matrix MTProto RetroShare Signal Protocol Session Initiation Protocol MSRP SIMPLE Tox XMPP Jingle WFP Zephyr Kapalı MSNP OSCAR TOC Skype protokolü YMSG Servisler Allo AOL Instant Messenger Atlassian HipChat BiP BBM Facebook Messenger Google Hangouts Google Talk GroupMe Hike Messenger ICQ IGap iMessage indoona IRC Networks KakaoTalk Kik Libon Line Microsoft Messenger service Nimbuzz ooVoo Palringo Signal Skype Skype Qik Slack Snapchat Tango Telegram QQ Threema Tox Upptalk Viber WeChat WhatsApp Windows Messenger service Yahoo! Messenger İstemciler (Karşılaştırılma)Tek protokol Allo AIM Baidu Hi BiP Messenger BlackBerry Messenger CSipSimple Discord Facebook Messenger FaceTime Fetion Gadu-Gadu GroupMe IBM Sametime ICQ IMVU indoona Linphone Palringo RetroShare Ricochet SFLphone Signal Skype Telegram Tencent QQ Tox WeChat WhatsApp Yahoo! Messenger Çoklu protokol Adium Ayttm BitlBee Centericq eBuddy Empathy Fire Gizmo5 Instantbird Jitsi Kopete Mesajlar/iChat Miranda IM Nimbuzz Pidgin QIP 2010 Trillian Upptalk Xfire XMPP (Jabber) Bombus Facebook Chat Gajim Google Talk Psi Tkabber Spark Ayrıca bakınız Backchannel Buddy profile Chat log Chatterbot Contact list Emoticon File sharing IM bot Instant message service center LAN messenger Mobile instant messaging Presence information Shoutbox SMS language Status message Videokonferans Videofon VoIP Webcam Web chat Circuit eXo Platform FirstClass Flock Fuze Box Glip Hall.com Lua Yammer Otorite kontrolü BNE: XX545253 GND: 4770362-3 LCCN: sh98004350 LNB: 000101676 NDL: 00959468 NLI: 987007534854905171 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=VoIP&oldid=32037623" sayfasından alınmıştır

Bu madde, Vikipedi biçem el kitabına uygun değildir. Maddeyi, Vikipedi standartlarına uygun biçimde düzenleyerek Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz. Gerekli düzenleme yapılmadan bu şablon kaldırılmamalıdır. (Ocak 2021) Bu madde hiçbir kaynak içermemektedir. Lütfen güvenilir kaynaklar ekleyerek madde içeriğinin geliştirilmesine yardımcı olun. Kaynaksız içerik itiraz konusu olabilir ve kaldırılabilir.Kaynak ara: "World Wide Web" – haber · gazete · kitap · akademik · JSTOR (Temmuz 2015) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) Wikipedia.org civarındaki ağ (2004) World Wide Web, Dünya Çapında Ağ (kısaca WWW veya Web), İnternet üzerinde yayınlanan birbirleriyle bağlantılı hiper-metin dokümanlarından oluşan bir bilgi sistemidir. Bu dokümanların her birine Web sayfası adı verilir ve Web sayfalarına İnternet kullanıcısının bilgisayarında çalışan Web tarayıcısı adı verilen bilgisayar programları aracılığıyla erişilir. Web sayfalarında metin, imaj, video ve diğer multimedya ögeleri bulunabilir ve diğer bağlantı ya da link adı verilen hiper-bağlantılar ile başka Web sayfalarına geçiş yapılabilir. İnternet ve Web terimleri aynı olguyu tanımlamaz. Zira Web sadece İnternet üzerinde çalışan bir servistir. Web kavramı, CERN'de bir bilgisayar programcısı olan Tim Berners-Lee'nin HTML adlı metin işaretleme dilini geliştirmesiyle oluşmuştur. Bugün de kendisinin başkanı olduğu W3C (World Wide Web Consortium) tarafından standartları belirlenmektedir. Yapısı[değiştir | kaynağı değiştir] Web’in temeli İnternet'tir. Web İnternet üzerinde kurulmuştur ve İnternet'in sunduğu mekanizmalardan çoğunun kullanılmasını sağlar. İnternet'in fiziksel görünüşleri –bilgisayarlar, ağlar ve servisler– Dünya üzerindeki diğer binlerce bilgisayara bağlanmamıza izin verir. Web, İnternet'in en tepesindeki soyutlanmış genel servisler kümesidir. World Wide Web (W3), insanların fikir ve projelerinin paylaşılmasını sağlayan bir bilgi ve kültür havuzudur. İstemci-sunucu uygulamaları ile yapılan birçok organizasyon üzerinde Web tarayıcıları istemci olarak çalışabilirler. Web yürütümü standart İstemci-sunucu modelini izler. Aşağıdaki şekilde gösterildiği gibi "Web tarayıcısı" adı verilen programı çalıştıran bir istemci bilgisayar ile Web sunucu yazılımı çalıştıran bir sunucu bilgisayar arasındaki etkileşime "istemci-sunucu" etkileşimi adı verilir. İstemci bilgisayar sunucudan HTTP'yi (Hypertext Transfer Protocol) ve İnternet mesaj standardı TCP/IP'yi kullanarak bir doküman ister ve sunucu istemcinin göstereceği dokümanı geri döndürür. "World-Wide Web" ibaresi HTTP ile anlaşan sunucuların kolektif ağını ifade etmek için kullanılır. HTTP, var olan bilgilerin kullandıkları protokolün küresel yapısıdır. Web tarayıcılarının ve sunucularının kendi aralarında iletişim için kullandıkları protokole HTTP (Hypertext Transfer Protocol) adı verilir. Bunun için Web sunuculara genellikle HTTP sunucu veya HTTP Deaemons (HTTPD) denir. Bu örnekte bir tarayıcı kullanıyorsunuz (Netscape, Mosaic, veya diğer bir tarayıcı) ve “ Webmaster Magazine Online'”ı referans olarak tıklıyorsunuz. Tarayıcı, sizin bu nesneye ulaşmak için http://tr.wikipedia.org 3 Temmuz 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. web adresine (veya URL) gitmek istediğinizi anlayacaktır. Sunucular ve istemciler arasındaki iş paylaşımı[değiştir | kaynağı değiştir] Tarayıcı, istemcinin isteğini sunucuya iletir. İsim sunucularının, domain isimlerinin, adres isimlerinin ve fiziksel konumların tutulduğu diğer araçlarla iletir. Tarayıcı www.cio.com için istekleri karşılayan makineye doğru iletir. Bilgiler Web sunucuya gelince sunucu onları başka bir işleme gönderir (arama işlemi veya bir uygulama) ve bir süre bekler. Cevabı alırsa nesneyi hedef tarayıcınıza gönderir. Tarayıcı birçok değişik parçayı birlikte tutar. Bir Web sayfası ağ üzerindeki birçok nesnenin referansını tutabilir. Hepsini birlikte çeker ve son ürünü geri sunar. İstatistikler[değiştir | kaynağı değiştir] Robert Cailliau, Jean-François Abramatic ve Tim Berners-Lee, WWW Konsorsiyumunun 10. yıl dönümünde. 2001'deki çalışmaya göre,çoğunlukla görünmez Web ya da derin Web'de 550 milyardan fazla belge vardı. 2.024 milyon Web sayfasının anketinin belirlediğine göre İngilizce sayfalar %56,4'le birinci sırada, ardından %7,7 ile Almanca, %5,6 ile Fransızca ve son olarak %4,9 Japonca gelir. Örnek olarak 75 farklı dilde Web arması olarak kullanılan yeni bir çalışma, Ocak 2005 sonu itibarıyla kamuya indekslenebilir 11,5 milyar Web sayfası bulunduğu belirlenmiştir. Mart 2009 itibarıyla endekslenebilir Web 25 milyardan fazla sayfa içerir. 25 Temmuz 2008'de Google yazılım mühendisleri Jesse Alpert ve Nissan Hajaj, Google Ara'da benzersiz URL'ler bulduklarını açıkladı. Hypertext[değiştir | kaynağı değiştir] Ana madde: Hypertext WWW belgelerinin temel özelliklerinden biri Hypertext yapılarıdır (şekil 2). Grafik terminalde bir referans alt çizgili bir yazı veya işaretçi ile sunulur. Kullanıcı, bunu tıklar ve referans edilen belge gelir. [TBL, WWW: An Information Infrastructure] Bu yöntem bilgilerin kopyalanmasını gereksiz kılar, verinin bir kere yüklenmesi yeterlidir ve ona referans edilen bütün bağlarla orijinal belgeye ulaşılabilir. URL[değiştir | kaynağı değiştir] Ana madde: URL URL Web nesnesini bulmak için Web istemcisinin ihtiyacı olan erişim yöntemini (nasıl), konumunu (nerede), ve sunucu ismini (ne) belirtir. URL'nin genel yapısı: erişim-yöntemi://sunucu-ismi[: port] / konum şeklindedir. Nasıl çalışır?[değiştir | kaynağı değiştir] 1. İnternet üzerinde kendi sitesini barındırmak isteyen abc firması ya da kişisi, kendisine ait bir alan (İngilizce: domain) adı seçer. Örneğimizde bu alan adı abc.com olsun. Daha sonra kişi ya da firma, alan adı kaydı yapabilen bir firmaya giderek (İngilizce: registrar) kendisi için belirlemiş olduğu alan adını, belli bir süre için (bir yıldan az olmamak şartı ile) tescil ettirir. 2. Nasıl ki bir yere gitmek için gidilecek yerin adresine ihtiyaç varsa sanal dünya olan İnternet’te de bir siteye girmek için o sitenin adresine ihtiyacımız vardır. İnternet üzerindeki sunucuların adresleri IP (İngilizce: Internet Protocol) denilen her biri 0..255 arasında olan dört basamaktan oluşur (Ör: 10.23.12.5, 192.168.5.3 gibi). İnternet kullanıcılarının girmek istedikleri Web sitelerinin IP adreslerini akıllarında tutmaları çok zor olacağından İnternet üzerinde alan adı – IP adresi eşleştirmesi yapan servisler yer almaktadır. Bu servislere DNS (İngilizce: Domain Name Services – Alan Adı Servisi) adı verilir. DNS’ler kendilerine sorulan alan adlarını IP adreslerini soran kullanıcılara verirler. Çok basit olarak bunu bir telefon rehberine benzetebilirsiniz. Alan Adı IP Adresi abc.com 13.56.11.120 vyz.com 168.32.45.11 bcg.net 89.86.10.51 ... ... DNS Tablosu: Mantıksal gösterim Dolayısıyla alan adını tescil ettirirken hangi DNS sunucusunda alan adına ait IP adresi bulunacak ise kayıt yapan firmaya (İngilizce: egistrar’a) bu bilgi verilir. Böylece alan adına ait IP adresi, tüm Dünya'daki İnternet kullanıcıları tarafından erişilebilir duruma gelir. 3. Bir İnternet kullanıcısı www.abc.com sayfasına girmek istediği zaman İnternet tarayıcısının (Internet Explorer, Firefox, Opera vb.) adres çubuğuna www.abc.com yazar. İnternet üzerindeki adresleme yukarıda anlatıldığı gibi IP tabanlı olduğu için tarayıcının bu alan adının IP adresini öğrenmesi gerekmektedir. Öğrenmek için ise kullanıcı bilgisayarında tanımlı olan DNS sunucusuna giderek abc.com’un IP adresini sorar. 4. DNS sunucusundan cevap olarak abc.com’un IP adresinin bilgisini alır (tıpkı bilinmeyen numaralar için yapılan telefon numarası sorgulama servisi gibi) 5. Bu işlemin sonunda www.abc.com’un IP adresini öğrenen İnternet kullanıcısının tarayıcı programı (Internet Explorer, Firefox vb.), İnternet üzerinden abc.com’un Web sunucuna ulaşır ve kendisine üzerinde yüklü bulunan Web sayfasına ilişkin ana sayfa dosyasının gönderilmesini ister. 6. www.abc.com’un Web sunucusu, İnternet kullanıcısına ana sayfa dosyasını gönderir. Genellikle ana sayfalar default.html, default.php, default.asp, index.html, index.php, index.asp gibi dosyalardan oluşur. Kullanıcı bilgisayarına ana sayfa dosyası yüklendikten sonra tarayıcı program tarafından (Internet Explorer, Firefox v.b), dosya görüntülenir. Kullanıcı, ana sayfa üzerindeki başka bağlantılara tıklayarak www.abc.com Web sunucusunun kendisine başka dosyalar göndermesini de isteyebilir. Sunucudan gelen dosyalar yine tarayıcı altından gösterilecektir. Gizlilik[1][değiştir | kaynağı değiştir] Zaman ve paradan tasarruf edip bilgisayarın kolaylık ve eğlencesinden yararlanan bilgisayar kullanıcıları, Web de dahil teknoloji getirilerini kullanma karşılığında özel hayatın gizliliği haklarını kullanmış ya da kullanmamış olabilirler. Yani İnternet kullanıcılarının bir kısmı özel hayatını gizli tutarken bir kısmı bu ayrıntıyı çok da fazla önemsememekte. Dünya çapında yarım milyondan fazla insan, İnternet'i kullanarak ve İnternet'le büyümüş olan Amerikalıların yarısı, çevrimiçi profiller oluşturarak kalıpları yıkan, kuralları değiştiren nesile mahsus bir değişimin de parçası olmuş durumdalar. Facebook, önceden yalnızca Amerikalı üniversite öğrencileri tarafından kullanılırken şimdilerde %70'i Amerikan olmayan insanlar tarafından kullanılıyor. Üstelik 2009'da yapılan araştırmalar gösteriyor ki bu kullanıcıların yalnızca %20'si özel hayatın gizliliği ayarlarını kullanıyor. Facebook'un kuruluşundan altı yıl sonra 2010'da şirketin kurucusu Mark Zuckerberg şunları yazdı: "Kullanımı çok kolay olan ve güvenlik kontrolü sağlayan uygulamalar ekleyeceğiz." Hız sorunları[2][değiştir | kaynağı değiştir] İnternet'teki yoğunluk probleminden dolayı sayfa yüklemelerinde aşırı gecikme oluşmaktadır. Bu nedenden dolayı 'World Wide Web' (Dünya Çapında Ağ) terimi küçük düşürülerek 'World Wide Wait' (Dünya Çapında Bekleme) olarak tanımlanmaktadır. İnternet'i hızlandırma tartışmaları Qos teknolojilerini kullanmak üzerine devam ediyor. Yoğunluğu düşürmek için diğer çözümler W3C'de bulundu. İdeal Web sayfası için standart zaman aralığı şunlardır: 0,1 saniye (100 ms) ideal cevap süresidir. Kullanıcı herhangi bir kesinti hissetmez. 1 saniye en yüksek ulaşılabilecek cevap süresidir ve kullanıcı 1 saniyeden sonra kesinti yaşayabilir. 10 saniye cevap süresinin en yüksek süredir ve kullanıcı, bu kesintiden dolayı siteden ayrılır veya bu kesinti nedeniyle otomatik olarak siteden ayrılır. Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir] Brittany Kaiser Facebook-Cambridge Analytica veri skandalı https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/oi/authority.20110803124909393 24 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. "Cambridge Analytica | Facebook skandalı". 31 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.  "World Wide Wait | Oxford". 24 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.  Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir] İlk İnternet sitesinin resmi26 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Otorite kontrolü BNE: XX4576804 BNF: cb13319953j (data) GND: 4363898-3 LCCN: sh95000541 LNB: 000054384 NARA: 10644635 NKC: ph117165 NLI: 987007530225905171 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=World_Wide_Web&oldid=31244130" sayfasından alınmıştır

Web arama motoru veya internet arama motoru, web'de sistematik bir şekilde internet kullanıcılarının istedikleri bilgilere anında erişebilmek için sıkça kullandıkları bir yazılım türüdür.[1] Birincil işlevi internette veya internetin bir kısmında bulunmuş olan verileri bir araya getirmek ve raporlamaktır.[2] Arama sonuçları genellikle satırlara ayrılmış sonuç sayfaları şeklinde sunulur. Bulunan bilgiler arasında web sayfası bağlantıları, görseller, videolar, infografikler, yazılar, akademik makaleler ve diğer dosya türleri yer alabilir. Arama motoru, çıktı olarak elde edilmiş kayıtlar ve bilgilerin hepsini birbiriyle karşılaştırarak sorgulayan, bir sorgunun kabul edilebilmesi için gerekli faaliyetleri gerçekleştiren, elde edilen verilerin performanslarının en yüksek olmasını amaçlayan bir sorgulama ve bulma mekanizmasıdır.[3] Bazı arama motorları, veri tabanlarında ve kamuya açık dizinlerde bulunan bilgileri de indeksler. Bu noktada toplanan veriler, web sitesi URL’sini, web sitesinin içeriğini açıklayan bazı anahtar kelimeleri veya anahtar kelime gruplarını, web sayfasını oluşturan kod yapısını ve web sitesinde verilen bağlantıları içerir. Arama motorları, insanlar tarafından derlenen web dizinlerinin aksine, "örümcek" denilen botlar tarafından toplanan bilgileri belirli bir algoritma yardımıyla gerçek zamanlı olarak yansıtabilirler. Ve de günümüzde World Wide Web ile çok iyi bir hale gelen arama motorları, giderek profesyonelleşmeye devam etmektedir.[4] Lunar eclipse (Ay tutulması)'nın bir arama motorunda görüntülenmesi Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir] İlk arama motoru 1990 yılında bir üniversite öğrencisi olan Alan Emtage tarafından Archie adıyla kuruldu. İngilizce "archive" kelimesinden türemiştir. Bu arama motoru insanların aradıkları dosyaları bulmaya çalışıyordu.[5] Popüler olmaya başladığında Minnesota Üniversitesi'nden Mark P. McCahill, "www.archie.com"un karşısına 1991'de Veronica (Very Easy Rodent-Oriented Net-wide Index to Computerized Archives)'yı çıkardı. Çok geçmeden aynı amaçla Jughead (Jonzy's Universal Gopher Hierarchy Excavation And Display) de kuruldu. İkisi de Dosya aktarım iletişim kuralı çerçevesinde çalışıyordu. Haziran 1993'te Massachusetts Teknoloji Enstitüsü'nden Matthew Gray, bir indeks adı oluşturmak için kullanılan ve "Wandex" adıyla anılan ilk internet botunu üretti. Sonra Kasım 1993'te kurulan ve internet botu olmayan Aliweb arama motoru, web sitelerinin bilgilerini kullanarak oluşturulmuş ilk arama motoru oldu. Aralık 1994'te web sayfalarını bulmak amacıyla kendi içerisinde dizin oluşturan ve tasarlanan sorgu programına arayüz ve bir web formu olarak kullanılabilen JumpStation arama motoru oluşturuldu.[6] Bir ilk olan "tam metin" (full text) tarayıcı arama motoru olan WebCrawler, 1994 yılında Crawler tabanlı tarama özelliği olan ilk ticari arama motoru WebCrawler Washington Üniversitesi’nde geliştirildi.[4] Önceki arama motorlarının aksine; herhangi bir web sayfasını, her kelimesi için herhangi bir kullanıcının aramasına izin veriyordu. Ayrıca yine 1994 yılında Carnegie Mellon Üniversitesi'nden Dr. Michael Mauldini tarafından üretilip satışa çıkan Lycos, büyük bir ticari çaba oldu. Kısa bir süre sonra; Magellan, Excite, Infoseek, Inktomi, Northern Light ve AltaVista dahil pek çok arama motoru internet ortamında görücüye çıktı ve popülerlik için birbiriyle yarıştı. Ancak bunların içinde bulunan, David Filo ve Jerry Yang'ın kurduğu Yahoo!, insanların ilgisini diğerlerinden çok çekerek web sayfalarını bulmanın en popüler yolu olarak kullanılan arama motorları arasında yer aldı. Arama motorlarına 1990'ların sonlarına kadar büyük çapta bir yatırım yapılmadı.[7] Ancak o yıllardan itibaren büyük şirketler ortaya çıkan bu yeni arama motorlarından kazanç elde etmeye başladı. 1998 yılında Google'ı kuran Larry Page ve Sergey Brin, PageRank adlı teknolojilerini satmak istediler ancak alıcı çıkmadı. İnternet ağındaki her sayfayı puanlayan bu sistem; o sayfaya ne kadar çok link verildiyse ve link veren yerlerin puanı ne kadar çoksa, söz konusu sayfaya da o kadar çok puan verme mantığına dayanıyordu. Google'ın sahipleri bu teknolojiyi satamayınca büyüme kararı aldılar ve 35 milyon dolar yatırım kredisi de alınca 1999'da Google Search'ü kurdular. 2000'li yıllarda öne çıkan Google arama motorunun ardından kısa sürede gelişip 2000 yılında Google Araç Çubuğu çıkaran ekip, 2004 yılında kütüphanelerdeki binlerce kitabı Google Book Search adıyla aramaya açtı ve 1 GB kapasite ile Google Mail yani Gmail hizmetini başlattı. Google 2007'nin sonları itibarıyla, en popüler web arama motoru olarak dünya çapında tanınıyordu.[8][9] Arama Motoru olarak Google[değiştir | kaynağı değiştir] Google 1998 yılında kendi algoritmasını geliştirerek daha güvenilir ve daha hızlı sonuçlar getirebilen bir arama motoru olma iddiasıyla mevcut arama motorlarına rakip olarak piyasaya sürülmüştür. Google sadece sitelerde geçen kelimeleri endekslemekle kalmayıp, diğer sitelerin o siteye verdikleri link, insanların siteye bağlanma sayısı gibi verileri de kullanarak, listelenen sonuçların daha güvenilir olmasını sağlamaya çalışmıştır. Kurulduğu günden bu yana Google endeksleme algoritmasını sıklıkla güncelleyerek, daha hızlı ve daha güvenilir sonuçlar sağlamaya yönelik iyileştirmeler yapmaktadır. Google, bugün kullanıcıların İnternet üzerinden arama yapmak için en çok kullandığı araç konumuna gelmiştir.[10] Pagerank[değiştir | kaynağı değiştir] İnternette bilgiye ulaşmada en hızlı ve önemli olan arama motorları kullanımı üzerine yapılan çalışmalar kullanıcıların arama sonuç sayfalarının ilgilenme oranının çok azaldığını göstermiştir. Web sitesi sahipleri için de site linklerinin sonuç sayfalarında ilk sırada olması daha çok site ziyaretçisi anlamına gelir. Web sitelerinin ziyaretçi trafiğini arttırmak için sitelerinin linklerinin arama motoru tarafından hızlıca dizine indekslenmesini sağlayan ve indekslenen linklerin, arama motorlarının kısaca ulaşmasını sağlar. PageRank bir internet sayfasının önemini, kendisine kaç bağlantı verildiğine ve bu bağlantıların önem  düzeyine bakarak değerlendiren Google’ın temel algoritmasıdır. PageRank, bir kullanıcı davranış modeli olarak düşünülmüştür. Burada kendisine rastgele bir internet sayfası verilmiş ve sayfadaki bağlantıları tıklayıp, asla geriyi tıklamayan, ancak sonunda sıkılıp, başka bir rastgele sayfadan devam eden bir rastgele sörfçü varsayılmıştır. Bu rastgele sörfçünün bir sayfayı ziyaret etme olasılığı PageRank sayesinde oluşturulur ve kendine yeni bir yol çizer.[11] Arama Motoru Optimizasyonu (SEO)[değiştir | kaynağı değiştir] Arama motoru optimizasyonu, arama motorlarının içeriğinizin kullanıcılarının ihtiyaçlarını alakalı arama sorguları için karşıladığına inanmasını sağlayacak bir biçimde bilgi yayınlama sanatı ve bilimidir.[12] “Arama Motoru Optimizasyonu”, web sitesinin, bilinen aramalar için arama motorlarındaki (başta Google olmak üzere) sonuçlarda, birinci sıralarda ve birinci sayfada yer alabilmesi için yapılan işlemlerdir. İnternet kullanıcılarının %90’ı arama motorlarını, çevrimiçi bilgiye ulaşabilmek amacıyla kullanmaktadır. Bu nedenle de internet sayfasının arama motorundaki en iyi 20 sonuçtan biri olması bulunabilirlik açısından çok önemlidir. Spor kulübü mağazalarının rakipleri olması nedeniyle arama motoru sonuçlarında web siteleri daima öncelikli olarak yer almaktadır.[3] Bu, web sitenizin tüm unsurlarının yüksek arama motoru sıralaması elde etme hedefi ile oluşturulduğu anlamına gelir. Bu öğeler şunları içerir: Giriş ve çıkış sayfaları Sayfa başlıkları Site içeriği Grafikler Web sitesi yapısı Bununla birlikte, bu öğelere ek olarak, anahtar sözcükler, bağlantılar, HTML ve meta etiketleme gibi şeyleri de göz önünde bulundurmanız gerekir. Sayfanızın tüm öğelerini arama motoru dostu olacak şekilde optimize ettikten sonra bile dikkate alınması gereken başka şeyler vardır. Örneğin, web sayfalarınızda tüm doğru tasarım unsurlarına sahip olabilir ve yine de nispeten düşük bir arama motoru sıralamasına sahip olabilirsiniz. Reklam kampanyaları ve güncelleme sıklıkları gibi faktörler de SEO çabalarınızı etkiler. Bütün bunlar, arama motoru optimizasyonu kavramının tek bir öğeye dayanmadığını gösterir. Bunun yerine, arama motoru optimizasyonu birçok unsur ve stratejiye dayanmaktadır. Ve bu, web sitesi yayınlandıktan sonra iş bitmez ve sürekli olarak devam eder. SEO, web sitenizin oluşturduğu trafiği en üst düzeye çıkarmak için yaşayan, nefes alan bir kavramdır ve çünkü bu, sürekli hareket eden bir hedef olduğu anlamına gelir.[13] Kısaca arama motoru optimizasyonu, arama motorunun birçok seçenek arasından gerekli bilgileri bulmasını sağlamak, daha optimize edilmiş verileri bulmasına yardımcı olmaktadır. Web arama motorlarının algoritmalar aracılığı ile kullanıcı yerine karar verme mekanizması ise "Bilişimsel Erişim" veya "Makine teknolojisi" olarak adlandırılır.[14] Başka bir deyişle verilerden bilgi madenciliği yapmaktır. Arama motoru optimizasyonu (SEO) çok genel bir terimdir. Hepsini bir anda anlamak biraz güçtür. Arama motoru optimizasyonu, aslında web sitenizi arama motoru sıralamalarınızı en iyi seviyeye çıkarmak için kullanılan tasarım bilimidir. Arama Motoru Optimizasyonu, site içi ve site dışı diye ikiye ayrılır. Site içi SEO için yapılması gereken işlemler vardır. Bunlar: Özgün içerikler, seflink yapısı, title (başlık) kullanımı, description (açıklama), h etiketleri, sayfa yüklenme hızı vb. Özgün İçerikler, yararlı ve özgün içerik oluşturmak web siteleri için ciddi bir önem taşımaktadır. Özgün içerik kullanıcılara ilk bilgiyi veren ya da ilk bilgiyi özgü veren içerik demektir. Seflink Yapısı, sitelerin URL formatında yapılan kullanıcıların daha tanıdıkları çalışmalardır. Sef (search engine friendly) arama motoru dostu URL yapısı anlamına gelmektedir. Web sitesi metin sayfasında URL’de anahtar kelime geçiren bir URL yapısı kullanılır. Başlık (title) kullanımı, arama motorlarını yazının içeriğinden haberdar eden bu yöntemde başlığı metin ile bağlantılı olarak oluşturarak yazının okunması sağlanmalıdır. Açıklama (Description), site içindeki yazı hakkında kısa bilgiler sunulan kısımdır. H etiketlerinin kullanımı, site içindeki hiyerarşiyi arama motorlarına ve ziyaretçilere bildiren bir davranıştır. H etiketlerinin büyüklüğü konunun önemini belirttiği için aynı anda kullanılması gerekmektedir. Anahtar kelime, yazı içerisinde yüzde iki veya üç gibi bir oranda yer alan kelimeler bütünüdür. Her yazı için değişen bu çalışma biçiminde hem arama motorunu hem de kullanıcıları rahatsız etmeyecek yoğunlukta anahtar kelime kullanımı önemlidir.[15] Yapısal veriler, web sitelerinde yer alan içeriklerin belirli formatlar ile kodlar ile işlenmesi sayesinde arama motoru botları tarafından anlamlandırılmasını sağlayan yapı ve yapılar bütünüdür. İşlevleri ve Çalışması[değiştir | kaynağı değiştir] Robot internet üzerinde bulunan web sitelerini, sitelerin birbirlerine verdiği bağlantıları kullanarak otomatik olarak gezer ve bu sayfa içeriklerini saklar. Bu içerik daha sonra indekslenerek hızlı bir şekilde aranabilir hale getirilir. Kullanıcı arabirimi ise bu oluşturulan indeksin aranmasını sağlar. Bazı Arama Motorlarına site sahipleri, sitelerinin var olduğunu bunlara kayıt yaparak bildirirler. Bu işlem, sitelerin arama motorlarında daha kolay bulunmasını ve indekslenmesini sağlar. Bunlara ek olarak İnternet'te milyonlarca Web sayfası içinde aranan bir bilgiyi bulmayı kolaylaştırmak için çok hızlı ve çok yüksek kapasiteli sunucularla Web sayfalarındaki metinleri endeksleyen servisler (Web siteleri) bulunur. Bunların arama dizini (directory), arama motoru (search engine) veya metasearch gibi farklı türleri olabilir. Arama dizini bilgileri kategoriler halinde sıralar, seçme bilgiler vardır, site sahiplerinin gönderdiği özet bilgi içinde arama yapılır. Arama motoru, aranan sözcükleri içermesi koşuluyla her tür siteyi kullanıcının karşısına getirir. Metasearch, birden fazla arama motorunda arama yapan sitelere verilen addır. Bu arama sayfalarında, Arama (Search) satırına istenen bilgileri bulmakta kullanılacak kilit sözcükler girilerek ve Search (Ara) düğmesine tıklatılarak; bu sözcüklerin geçtiği Web sitelerinin adresleri liste halinde ekrana gelir. Ancak bu arama motorları da kullanıcının karşısına bu sözcüklerin geçtiği ilgili veya ilgisiz binlerce sayfa getirebilir. Arama motoru teknolojisinde günümüzde genel amaçlı arama motorlarının yanında belli bir alana yoğunlaşmış arama motoru örnekleri türemektedir. Belli bir alana yoğunlaşmış arama teknolojisine Dikey arama adı verilmektedir.[15] Arama Motoru Mimarisi[değiştir | kaynağı değiştir] Arama motorları mimarisi iki temel süreçten oluşur. Bunlar indeksleme süreci (indexing process) ve sorgulama sürecidir (query process) . İçerik bölümü aramanın yapılabilmesi için yapıyı inşa ederken, sorgulama süreci de sorgulama için bu yapıyı kullanır. Kullanıcı da sorgusuyla bu dokümanlardan sorgusuna en uygun sıralama listesini elde eder. Aşağıdaki şekilde görüldüğü gibi yapı iki bölüme ayrılmıştır. Birinci bölüm sorgulamadan bağımsız (query-independent) çalışırken ikinci bölüm kullanıcının girdiği değere göre, yani sorguya bağımlı bir şekilde çalışmaktadır. Tarama Modülü[değiştir | kaynağı değiştir] Bu bölüm öyle bir yazılım barındırır ki, bu yazılım web dokümanlarını tarar ve gerekli bilgileri toplayıp analiz eder. Bu işi yaparken kendine çeşitli alanlarda çalışabilecek örümcekler (spiders) üretir. Google, 2021 yılında yayımlanan Multiple Unified Model 20 Ocak 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (MuM) ile birlikte yeni tarama ve anlamlandırma modelleri hakkında büyük bir adım atmıştır. Sayfa Deposu[değiştir | kaynağı değiştir] Bu bölüm tarama motorundan gelen malzemeleri karşılar. Örümceklerin taradığı web sayfaları bu bölümde depolanır ve indeksleme modülüne gidene kadar bu bölümde kalırlar. İndeks modülü[değiştir | kaynağı değiştir] İndeks modülü sayfa deposundan aldığı sıkıştırılmamış içeriği, yani web sayfalarını, belli indekslere gönderilmek üzere sıkıştırır. Bu bağlamda indeks modülünün aramada rahatlık sağlaması için hem zaman açısından hem de alan oluşturma açısından etkili olması gerekir. İndeks modülü indeksler bölümünü oluşturduğu için, bir düzen içinde çalışması gerekir. Yani indeks modülü indeks bölümünü oluştururken yeni gelen sayfaların veya var olan sayfaların güncellemelerini hesaba katarak indeks bölümünü oluşturması gerekir. İndeksler[değiştir | kaynağı değiştir] İndeks bölümü web sayfaları hakkında sıkıştırılmış bilgileri saklar. Birçok çeşit indeks türü vardır. Örneğin içeriği, terimleri, başlıkları vb. tutan “içerik indeksi (content index)”, ki bu içerikler sıkıştırılmış formda dönüştürülmüş dosyalarda (inverted file) bulunur, ilgili web sayfasında geçen link bağlantılarını ve link yapılarını sıkıştırılmış biçimde tutan “yapı indeksi (structure index)” ve özel amaçlar için oluşturulmuş “özel amaçlı indeksler (special-pupose indexes)” bulunur. Sorgulama Modülü[değiştir | kaynağı değiştir] Sorgulama modülü kullanıcıdan aldığı girdiyi, arama motorunun anlayacağı dile çevirerek sorgunun cevaplanmasını sağlar. Bunu yaparken çeşitli içerik indekslerine başvurur. Mesela içerik indeksine başvurur ve dönüştürülmüş dosyalardan sorgu ile ilgili web sayfalarını bulur. İlgili web sayfaları bulunduktan sonra, bu web sayfalarını sırlama modülüne göndererek sırlamanın gerçekleştirilmesini sağlar. Sıralama Modülü[değiştir | kaynağı değiştir] Arama motorlarının en can alıcı bölümü olan sıralama modülü, sorgulama modülünden kendisine gelen ilgili web sayfalarını en ilgiliden en ilgisize doğru sıralayarak, kullanıcı ara yüzüne gönderir. Bu görevi yerine getirirken olabildiğince etkili yani kaliteli ve hızlı olması gerekir. Bir arama motorunun hızlı ve kaliteli olması için, ilk başta iyi bir indeksleme tekniği ve iyi bir sıralama algoritması kullanması gerekir. Sıralama modülü de bunu gerçekleştirmek için bilgiyi elde etme modellerini kullanarak aldığı web sayfalarını sıralar.[4] Arama Motorları ve Dizinler[değiştir | kaynağı değiştir] Tüm büyük arama motorlarının bazı sınırlı editoryal inceleme süreci vardır, ancak büyük arama motorlarındaki alaka düzeyinin çoğu, web'deki bağlantı grafiğinin gücünden yararlanan otomatik arama algoritmaları tarafından yönlendirilir. Aslında, TrustRank gibi bazı algoritmalar, bir arama motorunun editör inceleme ekibinin çoğunu üstlenmesini gerektirmeden web grafiğini güvenilir kaynak sitelere doğru yönlendirir. Bu nedenle, daha zarif arama motorlarından bazıları diğer sitelere bağlananların özünde editör gözden geçirenler olarak bağlantılarıyla oy kullanmalarına izin verir Dizinler, ölçeklenebilirlik eksiklikleri ve her bir listeyi oluşturmak ve listelenen web sitelerinin kalitesini periyodik olarak kontrol etmek için gerekli insan girdisi nedeniyle bakımı çok daha maliyetli ve ve zaman alıcıdır. Genel dizinler, büyük ölçüde uzman dikey dizinlere, geçici haber sitelerine (bloglar gibi) ve sosyal yer imi sitelerine yol açmaktadır. Ek olarak, az önce bahsettiğim bu üç yayınlama biçiminin her biri, genel dizinlere olan ihtiyacı (ve kârlılığı) daha da azaltan büyük arama motorlarının alaka düzeyini artırmaya yardımcı olur.[4] Arama Motorları Kullanımının Ülkelere Göre Dağılımı[değiştir | kaynağı değiştir] Ülke Lider Oran İkinci Oran Avustralya Google 87% Bing 3% Brezilya Google 97% Bing 2% Kanada Google 78% Bing 6% Çek Cumhuiyeti Seznam 45% Google 45% Çin Baidu 76% Google 22% Danimarka Google 97% Bing 2% Mısır Google 95% Yahoo\Bing 5% Finlandiya Google 95% Diğer 5% Almanya Google 89% t-online 3% Hindistan Google 95% Diğerleri 5% Endonezya Google 92% Yahoo 5% İsrail Google 89% Diğerleri 5% İtaya Google 87% Virgillio 5% Japonya Yahoo Japon 56% Google 31% Hollanda Google 94% Vinden 3% Rusya Yandex 62% Google 26% Güney Kore Naver 73% Daum 18% İspanya Google 96% Yahoo\Bing 4% Türkiye Google 98% Yahoo\Bing 4% Birleşik Krallık Google 94% Bing 5% ABD Google 72% Yahoo 14% .[16] Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir] SEM Search engine marketing Anlamsal ağ Arama motoru optimizasyonu Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir] Sever, Hayri; Tonta, Yaşar. "Arama Motorları" (PDF). 13 Ocak 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.  Arora, Palvi; Bhalla, Tarun. "A Synonym Based Approach of Data Mining in Search Engine Optimization" (PDF). nternational Journal of Computer Trends and Technology (IJCTT). 28 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.  a b Baş, Mehmet; Karaman, Furkan. "Üç Büyüklerin Taraftar Mağazalarının Dijital Pazarlama Kanalları Kapsamında İncelenmesi". ResearchGate.  a b c d Işık, Muhittin (10 Ocak 2013). "Bilgiyi Elde Etme ve Arama Motorlarının Tarihçesi" (PDF). Tez. Kadir Has Üniversitesi. 8 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 10 Ocak 2021.  "Internet History - Search Engines" (from Search Engine Watch), Universiteit Leiden, Hollanda, Eylül 2001, web:LeidenU-Archie 13 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. "Web Arşivi, Aralık 1993'teki yeniler" (İngilizce). Web.archive.org. 25 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2009.  Gandal, Neil (2001). "The dynamics of competition in the internet search engine market" (İngilizce). International Journal of Industrial Organization. Erişim tarihi: 15 Haziran 2009. [ölü/kırık bağlantı] Nielsen NetRatings: Ağustos 2007, Search Share Puts Google On Top, Microsoft Holding Gains 12 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., SearchEngineLand, 21 Eylül 2007 "comScore: Ağustos 2007 Google Top Worldwide Search Engine; Baidu Beats Microsoft". 27 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2009.  Yozkat, Seda Akagün (2017). "Arama Motoru Sonuçları Güvenirliğinin Analizi: Google Örneği" (PDF). Yeni Medya Elektronik. 1 (11). s. 74. doi:10.17932/IAU. 15 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF).  Vuran, Emre Gökhan; Alpkoçak, Adil. "Arama Motoru Optimizasyon Yöntemlerinin Analizi" (PDF). DEÜ FMD. 14 Ocak 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.  Wall, Aaron. "Arama motoru optimizasyonu". Arama Motoru Geçmişi. 8 Mayıs 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi.  Ledford, Jerri L. (2007). SEO: Search Engine Optimization Bible. İndia: Wiley Publishing. s. 1. ISBN 978-0-470-17500-2. [ölü/kırık bağlantı] "bilişimsel erişim". sempozyum. akademiden notlar. 2020. 27 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Kasım 2021.  a b Duman, Kenan (2018). "Arama Motorları ve İnterner Haberciliğine Etkileri: Türk İnternet Haber Medyası Örneği". Selçuk İletişim. 11 ((1)). s. 263. doi:10.18094/josc.344522. 14 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.  ÖNDER, Kübra; TOPATAN, Ziynet. "İNTERNET ARAMA MOTORLARI PİYASASINA YÖNELİK YOĞUNLAŞMA ANALİZİ: TÜRKİYE ÖRNEĞİ" (PDF). IJETSAR. 15 Ocak 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.  [1] Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir] Arama Motorları dünyadaki bütün ülkeler 10 Haziran 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Türkçe) Curlie'de Search Engines (DMOZ tabanlı) (İngilizce) History of Search Engines30 Aralık 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) Otorite kontrolü LCCN: sh97007463 NKC: ph250788 NLI: 987007546957505171 "MUM: A new AI milestone for understanding information". Google (İngilizce). 18 Mayıs 2021. 20 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2022.  "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Arama_motoru&oldid=31034557" sayfasından alınmıştır

İnternetİnternet yönlendirme yolları görseli Genel Erişim Sansür Demokrasi Dijital eşitsizlik Dijital haklar Bilgi edinme özgürlüğü İnternet'in tarihi İnternet fenomenleri İnternet tarafsızlığı İnternet öncüleri Gizlilik Sosyoloji Kullanım Yönetim ICANN IETF İnternet Yönetim Forumu ISOC Bilişim altyapısı DNS HTTP İnternet değişim noktası İnternet iletişim kuralları dizisi İnternet iletişim kuralları dizisi İnternet servis sağlayıcısı IP adresi IMAP SMTP Hizmetler Blog Mikroblog E-posta Faks Dosya paylaşımı Dosya transferi Oyunlar Anlık mesajlaşma Podcast Alışveriş Televizyon VoIP World Wide Web Arama gtd "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Şablon:İnternet&oldid=28265221" sayfasından alınmıştır

Burası İnternet adlı şablon üzerindeki değişikliklerin konuşulduğu tartışma sayfasıdır. Bu sayfa şu Vikiprojelerin kapsamında yer almaktadır: Vikiproje Şablonlar (Şablon-sınıf, NA-önem) ŞablonlarVikiproje:ŞablonlarŞablon:VikiprojeŞablonlar gtdBu şablon, Vikipedi'deki Şablonlar maddelerini geliştirmek amacıyla oluşturulan Vikiproje Şablonlar kapsamındadır. Eğer projeye katılmak isterseniz, bu sayfaya bağlı değişiklikler yapabilir veya katılabileceğiniz ve tartışabileceğiniz proje sayfasını ziyaret edebilirsiniz.  Şablon  Bu şablon için herhangi bir değerlendirme yapmaya gerek yoktur.   "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Şablon_tartışma:İnternet&oldid=31879672" sayfasından alınmıştır

Ölçeğe göre bilgisayar ağı türleri Nano-ölçek Near-field (NFC) Body (BAN) Personal (PAN) Near-me (NAN) Local (LAN) Storage (SAN) Wireless (WLAN) Virtual (VLAN) Home (HAN) Building Campus (CAN) Backbone Metropolitan (MAN) Municipal wireless (MWN) Wide (WAN) Cloud İnternet Gezegenlerarası İnternet gtd NFC yani Near Field Communication ve Türkçe ismiyle Yakın Alan İletişimi, iki elektronik cihaz arasında 4 cm (1,57 inç) veya daha kısa bir mesafe üzerinden iletişim kurulmasını sağlayan bir dizi İletişim protokolü'dür.[1] NFC, daha yetenekli kablosuz bağlantıları önyüklemek için kullanılabilecek basit bir kurulum aracılığıyla düşük hızlı bağlantı sunar.[2] Diğer "yakınlık kartı" teknolojileri gibi NFC de, 106 ila 848 kbit/s aralığındaki veri hızlarında ISO/IEC 18000-3 hava arayüz standardını kullanan, küresel olarak mevcut lisanssız radyo frekansı ISM bandı'nda 13,56 MHz'lik frekansını kullanarak bir veya her iki yönde iletişim kuran NFC özellikli cihazlardaki (ör. akıllı telefon veya yazıcı gibi) iki anten arası endüktif bağlantıya dayanır. Avusturya Federal Trenleri'nce kullanılan ve bileti geçerli yapan makinalar, aynı zamanda mobil bilet ("Handy-Ticket") alımı için de kullanılmaktadır. Bilet, mobil telefona mesaj olarak gönderilir. Yakın Alan İletişimi kablosuz iletişim teknolojisidir. NFC teknolojisi temelde, NFC standartlarına uyumlu elektronik cihazlar arasında yakın mesafeli haberleşmeyi sağlar.[3][4] NFC Forumu, cihaz uyumluluğunun sertifikalandırılmasına yönelik standartları belirleyerek teknolojinin tanımlanmasına ve tanıtılmasına yardımcı oldu.[5][6] Güvenli iletişim, kredi kartları için yapıldığı gibi[7] şifreleme algoritmaları uygulanarak ve bunların kişisel alan ağı kabul edilme kriterlerine uyması durumunda mümkündür.[8] NFC standartları, iletişim protokollerini ve veri alışveriş biçimlerini kapsar ve ISO/IEC 14443 ve FeliCa dahil olmak üzere mevcut radyo frekansı tanımlama (RFID) standartlarına dayanır.[9] Standartlar, ISO/IEC 18092[10] ve NFC Forumunca tanımlananları içerir. GSMA grubu, NFC Forumuna ek olarak GSMA NFC Standartlarının[11] cep telefonlarında uygulanması için bir platform tanımladı. GSMA'nın çabaları arasında Güvenilir Hizmetler Yöneticisi,[12][13] Tek Kablolu Protokol, test/sertifikasyon ve güvenli unsur yer alır.[14] NFC özellikli taşınabilir cihazlar, örneğin elektronik etiketleri okumak veya NFC uyumlu bir sisteme bağlandıklarında ödeme yapmak için uygulama yazılımı ile donatılabilir. Bunlar, önceki sistemler tarafından kullanılan özel teknolojilerin yerine geçerek NFC protokollerine göre standartlaştırılmıştır. NFC için bir patent lisanslama programı, 2011 yılında oluşturulan bir patent fonu olan France Brevets tarafından yürütülmektedir. Bu program, Dolby Laboratories'in bağımsız bir yan kuruluşu olan Via Licensing Corporation tarafından geliştirilme aşamasındadır ve Mayıs 2012'de sonlandırılmıştır.[15] Platformdan bağımsız, ücretsiz ve açık kaynaklı bir NFC kitaplığı olan libnfc, GNU Kısıtlı Genel Kamu Lisansı kapsamında vardır.[16][17] Mevcut ve beklenen uygulamalar arasında temassız işlemler, veri alışverişi ve Wi-Fi gibi daha karmaşık iletişimlerin basitleştirilmiş kurulumu vardır.[18] Ayrıca bağlı cihazlardan birinin internet bağlantısı olduğunda diğeri çevrimiçi servislerle veri alışverişinde bulunabilir. Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir] 2002 yılının sonlarında Sony ve Philips ortaklığında geliştirilmiş ve ISO/IEC tarafından 8 Aralık 2003 tarihinde standart olarak kabul edilmiştir. 18 Mart 2004 tarihinde Nokia, Sony ve NXP tarafından NFC Forum, NFC teknolojisinin geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması için kurulmuştur.[19] Benzer teknolojiler[değiştir | kaynağı değiştir] Benzer kablosuz iletişim teknolojileri IrDA, Bluetooth, Wi-Fi, ZigBee'den çok daha kısa mesafeli (2-4 santimetre kadar) bir menzile sahip olan teknoloji, Bluetooth ve WiFi gibi nispeten yeni iletişim teknolojilerinden daha düşük bir bant genişliği sunmaktadır.[20] Kullanıcı odağı[değiştir | kaynağı değiştir] Bant genişliği ve menzilin darlığının temel nedeni kullanıcı tecrübesini iyileştirmektir. Zîrâ NFC teknolojisi, cihazların birbirlerine dokunacak kadar yaklaştıkları zaman etkin olmakta ve cihazların birbirleri ile konuşabilmelerini ancak bu şartlar altında sağlamaktadır. Bu durum cihaz sahipleri için psikolojik rahatlık, kullanım kolaylığı ve güvenlik sağlamaktadır.[21][22] Standartlar[değiştir | kaynağı değiştir] Şu anda NFC ile ilgili Dünya çapında kabul edilmiş iki standart bulunmaktadır: ISO/IEC 18092/ECMA-340 : Near Field Communication Interface and Protocol-1 (NFCIP-1) ISO/IEC 21481/ECMA-352 : Near Field Communication Interface and Protocol-2 (NFCIP-2) Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir] Faulkner, Cameron (9 Mayıs 2017). "What is NFC? Everything you need to know". Tech Radar. 7 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2021.  Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; TechEnabler isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) "Arşivlenmiş kopya". 23 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2023.  "Arşivlenmiş kopya". 23 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2023.  Foresman, Chris (9 Şubat 2011). "Near Field Communications: a technology primer". Ars Technica (İngilizce). 3 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2023.  "Home - NFC Forum". NFC Forum (İngilizce). 26 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2016.  "About the Forum". NFC Forum. 11 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2012.  "Understanding Tokenization" (PDF). 19 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 22 Nisan 2019.  "Technical Specifications". NFC Forum. 4 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2011.  "ISO/IEC 18092:2004 Information technology -- Telecommunications and information exchange between systems -- Near Field Communication -- Interface and Protocol (NFCIP-1)". ISO. 12 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2011.  "GSMA NFC Standards". 23 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2014.  "The Role of the Trusted Service Manager in Mobile". NanoPDF. 29 Nisan 2018. 22 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2021.  "The Role of the Trusted Service Manager in Mobile Commerce" (PDF). Digital Commerce (white paper). GSM Association. December 2013. 1 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 23 Şubat 2014.  "Mobile NFC Infrastructure" (PDF). Digital Commerce. GSM Association. 30 Temmuz 2012. 12 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 23 Şubat 2014.  Eskil, Hacı Süleyman. Public Transportation Smart Pass with NFC Card Project (İngilizce). Süleyman. 17 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2020.  "Public platform independent Near Field Communication (NFC) library". 23 Haziran 2014. 14 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2015.  "libnfc download page (current version)". 8 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2015.  "What is NFC?". NFC Forum. 13 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Haziran 2011.  "Arşivlenmiş kopya". 23 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2023.  "Arşivlenmiş kopya". 23 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2023.  "Arşivlenmiş kopya". 23 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2023.  "Arşivlenmiş kopya". 23 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2023.  Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir] NFC Forum - NFC teknolojisini geliştirme forumu3 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. NFC Lab - İstanbul - Türkiye'deki ilk NFC araştırma laboratuvarı26 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Inside Secure - NFC yongaları üreticisi15 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. NXP - NFC yongaları üreticisi27 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. gtdECMA Standartlar Birliği (liste)Uygulama arayüzleri ANSI kaçış kodu APIW Ortak Dil Altyapısı Office Açık XML OpenXPS Dosya sistemleri (disk) CD-ROM CD File System (CDFS) FAT FAT12 FAT16 FAT16B FD UDF Ultra Density Optical Universal Media Disc Dosya sistemleri (bant) Gelişmiş Akıllı Bant DDS DLT Süper DLT HVD Doğrusal Bant Açık (Ultrium-1) VXA Grafik Universal 3D Programlama dilleri C++/CLI C# Eyfel JavaScript (E4X, ECMAScript) Dart Radyo bağlantı arayüzleri NFC UWB Diğer ECMA-35 JSON Otorite kontrolü BNF: cb166033922 (data) GND: 7678305-4 LCCN: sh2009007845 NLI: 987007552205405171 SUDOC: 15888437X "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=NFC&oldid=31396069" sayfasından alınmıştır

Ölçeğe göre bilgisayar ağı türleri Nano-ölçek Near-field (NFC) Body (BAN) Personal (PAN) Near-me (NAN) Local (LAN) Storage (SAN) Wireless (WLAN) Virtual (VLAN) Home (HAN) Building Campus (CAN) Backbone Metropolitan (MAN) Municipal wireless (MWN) Wide (WAN) Cloud İnternet Gezegenlerarası İnternet gtd Kişisel alan ağı (İngilizce: Personal Area Network) bir bilgisayar ağı sistemidir. Günümüzde bir endüstri standardıdır. Bir kişisel alan ağı kişisel dijital asistanların ve telefonların da dahil olduğu bilgisayar aygıtları arasında iletişim için kullanılan bilgisayar ağıdır. Bir PAN genellikle birkaç metre mesafededir. PAN'lar, internet veya daha yüksek seviyeli ağa bağlanmak için veya kişinin kendi kişisel aygıtları arasında iletişim için kullanılır. Kişisel alan ağlarında Firewire ve USB gibi bilgisayar kablosu kullanılır. Bir kablosuz kişisel alan ağı IrDA, bluetooth, kablosuz USB, Z-Wave ve ZigBee gibi kablosuz ağ teknolojileri ile yapılır. Bilgisayar aygıtları arasında iletişimi kurmak için kullanılan ağdır.Bunlar telefon, kişisel dijital asistanlar gibi kişiye yakın bulunurlar.Bu cihazlar söz konusu kişiye ait olabilir ya da olmayabilir. PAN'ın menzili birkaç metredir. PAN kişisel aygıtların birbirleriyle haberleşmelerinin yanı sıra, Internet veya bir yüksek düzeydeki ağa bağlantı gerçekleştirmek için de kullanılabilir. Kişisel alan ağları USB ve FireWire gibi veri yollarıyla kablolu kurulabilir. Kablosuz bir kişisel alan ağı da IrDA, Bluetooth, UWB, Z-Wave ve ZigBee gibi ağ teknolojileriyle kurulabilir. Teknolojisi[değiştir | kaynağı değiştir] Bir Bluetooth PAN'a piconet denir ve en fazla 8 tane master-slave ilişkisinde bulunan cihazdan oluşabilir. Piconete bağlanan ilk Bluetooth cihazı master olur ve bu cihaz ile haberleşecek diğer bütün cihazlar da slave durumdadır. Piconetin ortalama menzili 10 metre olmasına rağmen, ideal koşullar altında bu menzil 100 metreye kadar çıkabilir.En son yeniliklerle Bluetooth antenleri, söz edilen menzilleri aşmaya izin verecek şekilde tasarlandı. DEF CON 12'de, "Flexilis" olarak bilinen bir grup uzman programcı 2 Bluetooh cihazını 800 metreden daha uzak bir mesefade birbirine bağladı. Antenle beraber teleskop ve Yagi anteni kullandılar.Bunların hepsi ise bir tüfek dipciğine sabitlendi. Bir kablo yardımıyla anten bilgisayardaki Bluetooth kartına bağlandı. Daha sonra bunun adını "BlueSniper" koydular. Skinplex de bir diğer PAN teknolojisidir, insan cildine yakın olan kapasitif alan üzerinden iletim sağlar. Skinplex insan vücudundan bir metreden fazla uzaklıkta bulunan cihazları bile fark edip, iletişim kurabilir. Bu teknoloji kapı kilitlerinin kontrolünde ve üstü açılabilir araçların parazit koruma sistemlerinde şu anda kullanılıyor. Kablosuz Kişisel Alan Ağı[değiştir | kaynağı değiştir] Kişisel çalışma alanı çevresindeki aygıtların birbirleriyle kablosuz bağlanması için oluşturulmuş bir kişisel alan ağıdır.Genelde , bir kablosuz PAN'da ortalama 10 metre menzil sağlayan teknolojiler kullanılır. Diğer bir deyişle, çok kısa mesafe. Böyle bir teknoloji olan Bluetooth, yeni bir standart olan IEEE 802.15'in temelinde kullanılmıştır. Bir WPAN bütün bir bilgi işlem merkezine bağlantı hizmeti verebilir ve birçok insanın o gün yanında getirdiği ya da masasının üstünde duran iletişim cihazını birbirine bağlayabilir.Ayrıca bir cerrahın operasyon sırasında ekip arkadaşlarıyla görüşebilmesi için iletişimi sağlamak gibi özel amaçları da yerine getirebilir. WPan teknolojisindeki anahtar kavram "takmak"(plugging in) olarak bilinir. İdeal koşullarda, iki WPAN destekli donanıma sahip cihaz yeterli yakınlıktaysa (birkaç metre) veya merkezi sunucudan birkaç kilometre yakınlıktaysa, birbiriyle kabloyla bağlıymış gibi haberleşebilirler. Bir diğer önemli özellik ise ağa yapılabilecek istenmeyen girişimleri önleyip, ağın güvenliğini sağlamaktır. Wpan teknolojisi daha bebeklik evrelerini yaşamaktadır ve çok hızlı bir gelişim gösterecektir. Önerilen çalışma frekansı dijital modda yaklaşık 2.4GHZdir. Amaç ev ve işyerlerinde kesintisiz rahat bir çalışma ortamı ortamı sağlayabilmektir. Wpandaki her cihaz uygun bulunan mesafeler sağlandığı takdirde aynı Wpandaki bütün diğer cihazlarla kontakt kurabilir. Ek olarak, Wpanlar dünya çapında hizmet verebileceklerdir. Bu ölçüde, Yunanistan'da, bir yerde bulunan bir arkeolog direkt olarak Minneapolis'teki Minnesota Üniversitesindeki PDA'sına doğrudan bağlanabilecek ve aradığı veritabanını bulunduğu yere çekebilecek. Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir] Intrabody Signalling, Tom Zimmerman & Neil Gershenfeld 26 Mart 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ASPAN - Next Generation Personal Area Networks smartnfc.com - Intra Body Communication and Personal Area Networks Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir] WPAN (wireless personal area network)25 Ocak 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) Otorite kontrolü GND: 7544022-2 LCCN: sh2013001060 NLI: 987007568367205171 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kişisel_alan_ağı&oldid=29391412" sayfasından alınmıştır

Bu madde hiçbir kaynak içermemektedir. Lütfen güvenilir kaynaklar ekleyerek madde içeriğinin geliştirilmesine yardımcı olun. Kaynaksız içerik itiraz konusu olabilir ve kaldırılabilir.Kaynak ara: "Yerel alan ağı" – haber · gazete · kitap · akademik · JSTOR (Şubat 2020) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) Ölçeğe göre bilgisayar ağı türleri Nano-ölçek Near-field (NFC) Body (BAN) Personal (PAN) Near-me (NAN) Local (LAN) Storage (SAN) Wireless (WLAN) Virtual (VLAN) Home (HAN) Building Campus (CAN) Backbone Metropolitan (MAN) Municipal wireless (MWN) Wide (WAN) Cloud İnternet Gezegenlerarası İnternet gtd Ethernet LAN Yerel alan ağı (İngilizcesi: local area network), ev, okul, laboratuvar, iş binaları gibi sınırlı coğrafi alanda bilgisayarları ve araçları birbirine bağlayan bir bilgisayar ağıdır. LAN'ların özellikleri ise WAN'ların (Türkçesi: Geniş alan ağı, İngilizcesi: Wide area network) aksine daha yüksek veri aktarımı, daha küçük bir alan ve daimi bağlantıyı sağlamak için aylık kira karşılığı bir ara elemana (İngilizcesi: Leased telecomminication lines) gerek olmamasıdır. ARCNET, Token Ring ve diğer teknolojik uygulamalar geçmişte kullanıldı, fakat günümüzde elektromanyetik paraziti önleyen kablolamanın (İngilizcesi, twisted pair) da bulunmasıyla ethernet ve kablosuz internet yaygınlaşmıştır. Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir] Büyükçe olan ve "Octopus" ağlarının büyümesini detaylandıran 1970 tarihli bir rapor bu durumun iyi bir göstergesidir. Cambridge Ring, 1974 yılında Cambridge'de geliştirilmiş fakat hiçbir zaman başarılı bir ticari ürün haline dönüştürülmemiştir. Ethernet 1973-1975 yıllarında Xerox PARC'ta geliştirilmiş ve 4,063,220. Amerikan patenti olarak dosyalanmıştır. 1976 yılında, sistem PARC’ta kurulduktan sonra, Metcalve ve Boggs şekillendirici makalelerini yayınladılar: "Ethernet: Distributed Packet-Switching for Local Computer Networks". ARCNET, Datapoint şirketi tarafından 1976’da geliştirildi ve 1977'de duyuruldu. Standartların gelişimi[değiştir | kaynağı değiştir] 1970'lerin sonunda CP/M tabanlı, 1981'de DOS tabanlı kişisel bilgisayarların gelişmesi ve artması, bir tek yerde düzineler ve hatta yüzlerce bilgisayar bulunması demekti. Bunları ağ haline getirmenin ilk cazibesi, o zamanlar her ikisi de pahalı olan disk yerini ve lazer yazıcıları paylaşmaktı. Bu kavrama çok ilgi vardı ve yıllarca, 1983'ten itibaren, bilgisayar sektörü uzmanları düzenli olarak gelecek yılı “LAN yılı” olarak ilan ederlerdi. Pratikte uyumlu olmayan fiziksel tabaka ve ağ protokol uygulamalarının artmasıyla ve kaynak paylaşım yöntemlerinin fazlalığıyla bu kavram bozuldu. Tipik olarak, her sunucunun kendine has ağ kartı, kablolaması, protokolü ve ağ işletim sistemi bulunurdu. Onlarca kart/kablo çeşitleri için tarafsız destek ve çoğu rakiplerinden çok daha sofistike işletim sistemi sunan Novell NetWare’in başlamasıyla çözüm oluştu. Netware, 1983 yılında kuruluşundan 1990'ların ortalarında Microsoft’un Windows NT gelişmiş sunucu ve Windows for Workgroups piyasaya sunmasına kadar kişisel bilgisayar LAN piyasasına hakim oldu. NetWare’in rakipleri arasında, yalnızca Banyan Vines’ın benzer teknik gücü vardı fakat Banyan hiçbir zaman güvenli bir tabana sahip olmadı. Microsoft ve 3Com basit bir ağ iletişim sistemi yaratmak için birlikte çalıştılar. Bu da 3Com’s 3+Share, Microsoft’un LAN Yöneticisi ve IBM’in LAN sunucusu’nun temelini oluştursa da bunların hiçbiri özellikle başarılı olamadı. Aynı dönemde, Sun Microsystems, Hewlett-Packard, Silicaon Graphics, Intergraph, NeXT ve Apollo gibi sunuculardan oluşan Unix bilgisayar iş istasyonları TCP/IP tabanlı ağ oluşumu kullanıyorlardı. Bu pazar segmenti şimdilerde çok daha küçülmüş olsa da, bu alanda geliştirilmiş olan teknolojiler hem Internet hem de Linux ve Apple Mac OS X ağ oluşumları üzrinde etkili olmaya devam etmekteler. Şimdilerde ise, IPX, AppleTalk, NBF ve en başlarda PC LANlarda kullanılan diğer protokollerin yerini neredeyse tamamen TCP/IP protokolü almış durumda. Access Methods (erişim metodları)[değiştir | kaynağı değiştir] Erişim metodu, ağda bulunan bilgisayarların iletişim ortamını nasıl paylaşacağını yöneten kurallar kümesidir. 3 önemli erişim metodu vardır. Contention: Contention-based sistemlerde, ağdaki bilgisayarlar iletişim ortamını kullanmak için sürekli bir yarış içerisindedir ve her zaman veri gönderebilirler. CSMA (Carrier Sense, Multiple Access / Collision Detection): Bu teknikte paket gönderilmeden önce kablo kontrol edilir. Diğer bir iletişimin oluşturduğu trafik yoksa iletişime izin verilir. İki bilgisayarın birden kabloyu kullanmaya çalışması collision yani çatışma olarak adlandırılır ve böyle bir durumda ikisinin de trafiği kaybolur. Ağ topolojileri[değiştir | kaynağı değiştir] En yaygın olan ve en çok kullanılan topolojiler BUS, Ring, Star ve Mesh topolojileridir. BUS (doğrusal) topolojisi[değiştir | kaynağı değiştir] Bus topolojisinde ağdaki tüm bilgisayarlar aynı kabloya bağlıdır. Ethernet buna iyi bir örnek olarak verilebilir. Avantajları[değiştir | kaynağı değiştir] Mesh topolojisine göre daha az kablo kullanılır, Tasarlanması ve genişletilmesi kolaydır, Geçici amaçlı ağların hızlı bir şekilde kurulması için ideal, Büyütülebilirlik açısından en ucuz topolojidir. Dezavantajları[değiştir | kaynağı değiştir] Sorun giderilmesi ve ağın yönetilmesi zordur, Ana kabloda oluşan bir kopma bütün ağın çalışmasını etkiler, Ağa eklenen her istasyon ağın performansını düşürür, Omurga kablonun her iki ucunda da sonlandırıcı bulunması zorunludur. Ring (halka) topolojisi[değiştir | kaynağı değiştir] Ring topolojisinde bilgisayarlar birbirlerine dairesel bir şekilde bağlanır. Her bir bilgisayar komşusu olan diğer bilgisayara bağlıdır ve veri daire etrafında sadece bir yöndedir. Avantajları[değiştir | kaynağı değiştir] Bilgisayarlar arasında bağlantı yönetmek için ağ sunucusu gerekmez, Ring topoljisi kullanılarak daha büyük ağlar oluşturulabilir, Yoğun ağ yükü altında yıldız topolojisinden daha iyi performans gösterir. Star (yıldız) topolojisi[değiştir | kaynağı değiştir] Tüm bilgisayarların merkezi bir sunucuya doğrudan bağlanması esasına dayanır. Şu an ek çok kullanılan ağ topolojisidir. ADSL modem bu topolojiyi kullanır. En büyük avantajı bir kabloda oluşan problemin sadece o kabloya bağlı bilgisayarı etkilemesidir. Mesh topolojisi[değiştir | kaynağı değiştir] Tüm bilgisayarlar birbirlerine ayrı kablolar ile bağlıdır. İki bilgisayar arasındaki sorun diğer bilgisayarları etkilemez. Sisteme yeni bilgisayar eklenince aradaki kablo sayısı katlanarak arttığı için gerçek hayatta çok özel durumlarda ve az sayıdaki bilgisayarlar arasında kullanılır. Network Architectures (ağ mimarileri) ya da LAN teknolojileri[değiştir | kaynağı değiştir] Ethernet: Ethernet ve türevleri olan Fast Ethernet, Gigabit Ethernet CSMA/CD(Carrier Sense, Multiple Access/Collision Detection) erişim metodunu esas almış çok popüler bir ağ mimarisidir. Günümüzde 10Mbps, 100Mbps, 1000Mbps hızlarında çalışan türevleri geliştirilmiştir. Ethernet teknolojisine dayalı ürünler desteklediği kablo türüne göre sınıflanırlar. C10BASE2: İnce (Thinnet) koaksiyel kablo 10BASE5: Kalın (Thicknet) koaksiyel kablo 10BASE-T: UTP (Unshielded twisted-pair [Korumasız Çiftbükümlü Kablo]), STP (Shielded twisted-pair [Korumalı Çiftbükümlü Kablo]) 10BASE-F: Fiber Optik (Fiber Optic) kablo Aşağıdaki şekillerde koaksiyel kablo ve UTP kablo uygulamaları görülmektedir. Koaksiyel kablo uygulaması düşük hızlarda kaldığı için günümüzde pek tercih edilmemektedir. Token Ring[değiştir | kaynağı değiştir] Jetonlu halkada düğümler birbirine halka biçiminde bağlandığından her düğüm fiziksel olarak komşu iki düğüme bağlıdır. Jetonlu halka ağının kurulması için MAU ya da MSAU (MultiStation Access Unit) olarak adlandırılan ve üzerinde uç sistemlerin bağlanması için birden çok Token Ring potru bulunan cihazlar kullanılır. MAU cihazlarına bağlanacak bilgisayarlar üzerinde 4,16 veya 100 Mbps hızında Token Ring NIC’ler olmalıdır. Bunlar adaptör kablolarla MAU cihazlarına bağlanırlar. Jetonlu halkada, biri veri aktarımı, diğeri jeton aktarımı için iki tür çerçeve kullanılır. Veri çerçevesi, bir düğümden diğerine bilgi aktarılan çerçevedir; Jeton çerçevesi ise halkaya veri çerçevesi çıkarmak isteyen düğüme o hakkı vermeyi sağlayan özel bir kısa çerçevedir. Token Ring mimarisi daha çok endüstriyel uygulamalarda kullanılır. Bunun en önemli nedeni, çatışma olmaması ve bir düğümün yolu belli bir zaman dilimi içerisinde ele geçirme garantisinin olmasıdır. ATM ağlar için UNI (User-to-Network Interface) ve NNI (Network-to-Network Interface) olarak adlandırılan iki çeşit bağlantı arayüzü tanımlanmıştır. UNI ATM portu olan cihazın ATM ağa bağlanması için kullanılırken, NNI ise ATM bulutu oluşturan anahtar cihazların birbirlerine bağlanması için kullanılır. ATM ağda hücre aktarımı için, önceden ilgili iki düğüm arasında sanal bir devre kurulmuş olmalıdır. Sanal devrelerin oluşturulmasında biri SVC (Switched Virtual Circuit), diğeri PVC (Permanent Virtual Circuit) olarak adlandırılan iki farklı yöntem vardır. SVC anahtarlamalı, PVC kalıcı sanal devre ortamı sağlar. SVC yöntem olarak dial-up bağlantıyı andırırken, PVC kiralık hat uygulamasını andırır. ATM tabanlı bir ağ, Ethernet, Jetonlu halka, FDDI gibi diğer ağ teknolojileriyle bütünleştirilebilir. Bu amaçla kısaca LANE diye adlandırılan LAN emülasyonu kullanılır. Otorite kontrolü GND: 4114441-7 LCCN: sh85077909 NKC: ph115174 NLI: 987007533887605171 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Yerel_alan_ağı&oldid=29750478" sayfasından alınmıştır

Bu maddede kaynak listesi bulunmasına karşın metin içi kaynakların yetersizliği nedeniyle bazı bilgilerin hangi kaynaktan alındığı belirsizdir. Lütfen kaynakları uygun biçimde metin içine yerleştirerek maddenin geliştirilmesine yardımcı olun. (Ağustos 2021) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) Ölçeğe göre bilgisayar ağı türleri Nano-ölçek Near-field (NFC) Body (BAN) Personal (PAN) Near-me (NAN) Local (LAN) Storage (SAN) Wireless (WLAN) Virtual (VLAN) Home (HAN) Building Campus (CAN) Backbone Metropolitan (MAN) Municipal wireless (MWN) Wide (WAN) Cloud İnternet Gezegenlerarası İnternet gtd Storage area network (SAN), Türkçe literatüründeki adı ile Depolama alan ağı; büyük ağ kullanıcılarına hizmet vermek üzere veritabanı sunucuları ile birlikte farklı tipteki veri depolama cihazlarını birbirine bağlayan ve bu cihazlar arasında veri alışverişine olanak veren özel amaçlı, yüksek hızlı bir ağdır. Bir depolama alan ağı, yönetim katmanına fiziksel bağlantılar sağlayan ve aynı zamanda bilgisayar sistemlerini, depo birimlerini ve bu birimlerin aralarındaki bağlantıları düzenleyen bir iletişim altyapısından oluşmaktadır. Bir depolama alan ağı aynı zamanda depolama birimleri, depolama aygıtları, bilgisayar sistemleri ve/veya uygulama aracı gibi birimlerden oluşan ve ağ üzerinden iletişim sağlayan bir depolama sistemi olarak da düşünülebilir. Depolama alan ağı, Yerel alan ağı (İngilizcesi: Local Area Network) ve Geniş alan ağı (İngilizcesi: Wide Area Network) olduğu gibi benzer bileşenleri kullanarak depolama aygıtlarını ve sunucuları birbirine bağlar ve bu sebepten dolayı depolama veriyolu kavramının (storage bus concept) bir uzantısı olarak da görülebilir. Modeller[değiştir | kaynağı değiştir] Depolama alan ağı, depoları sunuculara bağlayan yeni bir yöntem yaratmaktadır. Bu yeni yöntemler uygunluk ve performans açısından belirgin gelişmelere olanak sunmaktadır. Günümüz depolama alan ağları genellikle paylaşılan depo dizilerini ve bant kütüphanelerini birden fazla sunucuya bağlamak için kullanılmaktadır. Depolama alan ağı aynı zamanda ağdaki geleneksel darboğazları, problemleri aşmak için de kullanılmaktadır. Bu süreç sunucular ve depolama araçları arasında yüksek hızdaki veri transferi ile aşağıdaki üç yolla gerçekleşmektedir: - Sunucudan depoya: Depolama araçları etkileşimi için en çok kullanılan modeldir. Bu modelin kullanım avantajı, aynı depo aracının birden fazla sunucu tarafından seri veya eş zamanlı olarak kullanılmasıdır. - Sunucudan sunucuya: Bu model depolama alan ağının sunucular arasındaki yüksek hızlı ve yüksek hacimli iletişimi sağlamak amaçlı kullanılmasını öngören bir modeldir. - Depodan depoya: Bu model herhangi bir sunucu müdahalesi gerekmeksizin depolar arasında veri alışverişinin yapılmasını öngörmektedir. Bu sayede uygulama işleme gibi aktiviteler için kullanılan sunucu işlemci döngüleri boşaltılmış olacaktır. Depo paylaşımı[değiştir | kaynağı değiştir] Geçmişte veri merkezleri küçük bilgisayar sistemi arabiriminin (SCSI) disk dizilimini direkt olarak sunucuya bağlanan depo olarak yarattılar. Her bir depo bir uygulamaya görülebilir şekilde ve sanal sabit disklerin sayısı olarak atanmıştır. (örnek: mantıksal birim sayısı (LUN)) Depolama alan ağı ise bu aşamada esas olarak yüksek hızlı bir ağ kullanarak sunucuya bağlanan depoları birleştirme görevini üstlenmiştir. İşletim sistemlerinin kullandıkları dosya sistemleri için kendilerine ait ortak olmayan mantıksal birim sayıları vardır. Eğer çoklu sistemler mantıksal birim sayılarını paylaşmış olsalardı, bu durum birbirlerine müdahale etmelerine ve verilerin kolay ve hızlı bir şekilde kaybolmasına yol açabilirdi. Mantıksal birim sayıları ile farklı bilgisayarlar üzerinde herhangi bir planlanan veri paylaşımı bile depolama alanı için Ağ Dosya Sistemi (İngilizcesi: Network File System) veya Bilgisayar kümesi (İngilizcesi: Computer Cluster) gibi gelişmiş çözümler gerektirmektir. Bu gibi konulara rağmen, depolama alan ağı deponun kullanım kapasitesini artırmasına birden çok sunucunun kendi depo alanlarını güçlendirene kadar yardımcı olmaktadır. SAN ve NAS[değiştir | kaynağı değiştir] Ağa doğrudan bağlanabilen depo (İngilizce Network-Attached Storage, kısaca NAS), depolama alan ağının tam tersi olarak, dosya temelli Ağ Dosya Sistemi veya ortak internet dosya sistemi (İngilizcesi: Server Message Block veya Common Internet File System, kısaca SMB/CIFS) gibi protokolleri kullanmaktadır. SAN-NAS karması[değiştir | kaynağı değiştir] Depolama alan ağı ve ağa doğrudan bağlanabilen depo arasında birden fazla farklılık olmasına rağmen, iki teknolojiyi bir arada kullanıp çözüm üretmek de mümkündür. Faydaları[değiştir | kaynağı değiştir] Depolama alan ağı uygulamalara veriyi taşıyabilme izni vermektedir. Örneğin; çok az bir sunucu müdahalesi ile veriler direkt olarak kaynaktan gönderilebilmektedir. Ayrıca birden fazla sunucu ile birden fazla depolama aygıtının aynı ağa bağlandığı yeni ağ mimarilerine de olanak tanımaktadır. Depolama alan ağını kullanmanın yararları aşağıdaki gibi sıralanmıştır: - Uygulama izinlerindeki gelişmeler: Daha güvenilir, kullanılışlı ve hizmete elverişli olabilmek için depo uygulamalardan ve birden fazla erişilebilir veri yolundan bağımsız olarak hareket etmektedir. - Daha yüksek uygulama performansı: Depo işlemeleri yüksek performans elde edebilmek için ayrı ağlara gönderilmektedirler. Bu sayede sunucular için fazla yük olmaktan çıkmaktadırlar. - Merkezi ve birleşik depo: Merkezi ve birleşik bir depo kullanarak daha basit yönetim, ölçeklenebilirlik, esneklik ve uygunluk sağlamaktadır. - Uzak sitelere geçiş yapma ve veri aktarımı: Uzaktan veri kopyalama, kötü niyetli saldırılara ve olası sistem çökmelerine karşı etkin bir haldedir. - Basitleştirilmiş merkezi yönetim: Depolama ortamındaki tek bir resim yönetimi basitleştirmektedir. Depolama Alan Ağı Nasıl Kullanılır?[değiştir | kaynağı değiştir] Depolama alan ağının en önemli yararları basit konseptlerin dışında üç maddeyle özetlenebilir: altyapı sadeleştirme, bilgi yaşam döngüsü yönetimi ve işletme devamlılığıdır. Altyapı Sadeleştirme[değiştir | kaynağı değiştir] Bir altyapı sadeleştirmesinin başarılı olabilmesi için 4 ana yöntem kullanılmaktadır: birleştirme, görselleştirme, otomasyon ve entegrasyondur. - Birleştirme Bu yöntemde sistemler ve kaynaklar lokasyonlara daha az konsantre olmaktadırlar, fakat daha güçlüdürler. Sunucular ve depo havuzları Bilişim Teknolojisi (BT) verimliliğini artırmak ve altyapıyı sadeleştirmek için kullanılırlar. Buna ek olarak, merkezi depolama yönetim araçları ölçeklenebilirliğe, uygunluğa ve olası kötü durumların toleransını geliştirmeye yardım etmektedirler. - Görselleştirme Depo görselleştirme karışıklığı neredeyse en aza indirgemekte ve aynı zamanda depo varlıklarına birleşik bir bakış açısı kazandırmaktadır. Bu işlevsellik kullanıcılara daha iyi hizmet ve uygunluk sağlayarak, ana ve idari maliyetleri azaltmaya yardımcı olmaktadır. Görselleştirme BT altyapısını daha duyarlı, ölçeklenebilir ve uygun kılmak için tasarlanmıştır. - Otomasyon Depo bileşenlerini özerk yeteneklerine göre seçmek uygunluğu ve duyarlılığı artırıp, deponun ihtiyacı olduğu gelişme sürecinde korumasına yardımcı olmaktadır. Artık günümüzde görevlerin birçoğu otomatik olarak yapılmaktadır. Bu sayede depo yöneticileri kritik ve daha önemli görevler üzerine yoğunlaşmak için daha çok vakit bulmaktadırlar. - Entegrasyon Entegre edilmiş depo çevreleri sistem yönetim görevlerini basitleştirip, güvenliği geliştirmektedirler. Bütün sunucuların tüm verilere güvenlik erişimi olduğunda, altyapınız kullanıcıların enformasyon ihtiyaçlarına daha iyi cevap vermektedirler. Aşağıdaki figür tek bir yönde dağıtılmış enformasyon adalarının birleşim hareketini daha da önemlisi sadeleştirilmiş altyapıyı resmetmektedir. Sadeleştirilmiş depo çevreleri, yönetmek için daha az birimden oluşmaktadır. Bu sayede kaynak kullanımı artar, depo yönetimi basitleşir ve disk depo sürücülerine sahip olmak için ölçek ekonomisi sağlamaktadır Enformasyon Yaşam Döngüsü Yönetimi[değiştir | kaynağı değiştir] Enformasyon günümüzde yükselen değerli bir varlık haline gelmiştir fakat bütün olarak ele aldığımızda enformasyon, teknolojinin de gelişmesiyle birlikte depolanması ve yönetilmesi daha maliyetli ve karmaşık bir hal almıştır. Enformasyon yaşam döngüsü yönetimi, yüksek seviyede erişimi en az maliyetle ve kullanılan depoyu en uygun hale getirerek, enformasyonu yaşam döngüsü içerisinde yönetme sürecidir. Bir SAN uygulaması, enformasyon yaşam döngüsünün yönetimini, uygulamaları birleştirip, veriyi tek bir sistem içine oturtarak daha verimli bir şekilde kullanılmasını sağlamaktadır. İş Sürekliliği[değiştir | kaynağı değiştir] Müşteriler, çalışanlar, tedarikçiler ve iş ortakları, kısacası iş süreçlerindeki bütün aktörler, enformasyona diledikleri zamanda ulaşmayı beklemektedirler. Devam eden iş operasyonları opsiyonel olmaktan çıkıp, başarılı olmak ve rekabetçi avantaj kazanmak için olmazsa olmazlar arasına girmiştir. İşletmeler müşteri gizliliğine ve veri güvenliğine karşı duyarlı olmak zorundadırlar. Bu yüzden, önemli enformasyon varlıkları tehlikeye atılamazlar. Bahsedilen bu süreçler zorunluluk haline geldiğinden dolayı işletmeler bu süreçleri stratejilerinin bir parçası olarak düşünmeye başlamışlardır. SAN bu aşamada önemli bir rol üstlenmektedir. Tutarlı ve güvenli bir altyapı oluşturarak, işletmelere ihtiyaçlarını karşılayacak bir sistem sunmaktadırlar. Bileşenleri[değiştir | kaynağı değiştir] Dosya Sunucusu[değiştir | kaynağı değiştir] Farklı çıkış noktaları ve farklı işletim sistemlerini kullanan birden fazla sunucu depo alan ağına bağlanabilmektedirler. Doğrudan bağlı depoların aksine, depolama alan ağına bağlı tüm sunucular, uygun olan tüm depoyu paylaşabilirler. Bu sayede işletmelerin megabayt başına olan toplam maliyeti düşmektedir. Fiber Kablolama[değiştir | kaynağı değiştir] Yüksek hızlı fiber optik kablolama, sunucuları, depoları ve bant yedekleme araçlarını birbirine bağlamak amaçlı kullanılmaktadır. Bant Kütüphanesi[değiştir | kaynağı değiştir] Bir bant kütüphanesini depolama alan ağına bağlamak, kritik veri yedeklemesi için hızlı ve güvenilir çözüm sunmaktadır. Depolama alan ağında depolanan veriler herhangi bir sunucu olmadan direkt olarak bant kütüphanesine aktarılmaktadırlar. Bu sayede sunucular üzerindeki yüklenme azalır ve verilerin yedeklenmesi aynı zamanda gerçekleşmiş olur. Yönetim Yazılımı[değiştir | kaynağı değiştir] Bu yazılım her bir bileşenin yapılandırılmasında ve performansın optimize edilmesinde kullanılmaktadır. BT yöneticilerini karşılaşılabilecek problemlere karşın uyarmak için sürekli olarak ağı izlemektedir. Merkezi Veri Deposu ve Yedekleme Yönetimi[değiştir | kaynağı değiştir] Depolama alan ağları günümüzde işletmelerin veri depolama taleplerine etkili çözümler sunabilmektedirler. Birçok şirketin tahmin edilen geliştirilmiş verileri ile birlikte, verileri depolama ve bu verilerin yönetimi kritik bir mesele haline geldi. Depolanan veri miktarı gün geçtikçe artmakta ve geleneksel depo aygıtları doğası gereği var olan kapasitelerinin %50’sini kullanamamaktadırlar. Veri depolamadaki gelişmeler, geleneksel yedekleme cihazlarının yeterli korumayı gerçekleştiremediğini ve kesintilerin sıklaştığını ortaya koymaktadır. İşletmeler bugünün veri depoları ve yedekleme gereksinimlerini karşılamak için yeni çözümler aramalıdırlar. Veri depoları ve yedekleme gereksinimlerini karşılamak için en etkili çözüm yolu depolama alan ağını uygulamaktır. Bağlanabilirlik[değiştir | kaynağı değiştir] SAN bağlanabilirliği depo aygıtlarının ve sunucuların bağlantısını mümkün kılan donanım ve yazılım bileşenlerinden oluşmaktadır. Bu bileşenler alt düzey katman, orta düzey katman ve üst düzey katman olarak üç katmandan oluşmaktadır. Alt düzey katman[değiştir | kaynağı değiştir] Ethernet arayüzü[değiştir | kaynağı değiştir] Ethernet adaptörleri tipik olarak genellikle sunucudan sunucuya veya bilgisayardan sunucuya ağ bağlantısı olarak kullanılmaktadır. Bu tip ağ bağlantıları ağdaki her bir aracın birbiriyle iletişim kurabildiği ortak bir veriyolu topolojisi oluşturmaktadırlar. Bir Ethernet adaptörü 10 Gbps veri transfer hızına kadar çıkabilmektedir. Fiber Kanal[değiştir | kaynağı değiştir] Fiber Kanal seri bağlı bir arayüzdür (genellikle fiber-optik kablo ile uygulanır) ve SAN tipi ağların büyük çoğunluğu birincil bir mimaridir. Pazarda fiber kanal adaptörü ve diğer fiber kanal araçlarını üreten birçok tedarikçi vardır. Fiber kanalın bu denli popüler olmasının sebeplerinden bir tanesi SCSI kablosunun uzunluğunun maksimum 25 metre olması kısıtını ortadan kaldırmasıdır. SCSI[değiştir | kaynağı değiştir] Küçük bilgisayar sistemi arabirimi (Small Computer System Interface, SCSI) paralel bir arayüzdür. SCSI araçları sonlandırılmış veriyollarını oluşturmak için paralel olarak bağlanırlar. Maksimum kablo uzunluğu 25 metredir ve maksimum 16 araç basit bir SCSI veriyoluna bağlanabilmektedir. SCSI arayüzü hata ayıklama ve diğer araçlarla olan bağlantıyı kesmek ve tekrar bağlanmak için birçok yapılandırma seçeneğine sahiptir. Genellikle ana bilgisayar öncülük yapmaktadır. Orta düzey katman[değiştir | kaynağı değiştir] FCP[değiştir | kaynağı değiştir] Fiber kanal protokolü (İngilizcesi Fibre Channel Protocol, kısaca FCP), fiber kanal üzerindeki SCSI’nin bir arayüz protokolüdür. FCP, depo ağları için öncelikli olarak kullanılan gigabit hızlı bir ağ teknolojisidir. İlk olarak süperbilgisayar alanında kullanılmaya başlanmıştır, fakat esas olarak kurumsal depolama alanında, depo alan ağı için standart bir bağlantı tipi haline gelmiştir. İsmine rağmen, FCP sinyalizasyonu hem bükümlü telli kablo hem de fiber-optik kablolarda kullanılmaktadır. iSCSI[değiştir | kaynağı değiştir] İnternet SCSI (iSCSI), SCSI komutlarını öncüden hedefe taşıyan bir taşıma protokolüdür. iSCSI, standart SCSI sorgularını TCP/IP ağ teknolojisine taşıyan bir veri depolama ağı protokolüdür. iSCSI, IP-tabanlı depo alan ağlarının uygulanmasını ve müşterilerin aynı ağ teknolojilerini kullanmasını sağlamaktadır. iFCP[değiştir | kaynağı değiştir] İnternet Fiber Kanal Protokolü (İngilizcesi Internet Fibre Channel Protocol, kısaca iFCP), bir depo alan ağı için veriyi iletme ve fiber kanaldan alma işini yapan bir mekanizmadır. iFCP, var olan SCSI ve fiber kanal ağlarının internete girmeleri için birlikte çalışmalarını sağlamaktadır. iFCP, fiber kanal protokolleriyle ardışık olarak çalışabilmektedir.Oysaki FCIP ve iFCP’nin sunduğu çözümler birbirinden farklıdır. Üst düzey katman[değiştir | kaynağı değiştir] Sunucuya doğrudan bağlanabilen depo[değiştir | kaynağı değiştir] En eski yaklaşım olan sunucuya doğrudan bağlanabilen depo yaklaşımı, depo araçlarının sunucuyla arasında sıkı bir bağ olmasını öngörüyordu. Bu yaklaşım deponun sunucuya doğrudan bağlanarak performansını minimum seviyenin üzerinde tutmasını sağlamaktadır. Depo, adaptör kartını kullanarak direkt olarak sunucu veriyoluna bağlanabilmektedir ve herhangi bir depo aracı her bir sunucu için ayrı ayrı atanmaktadır. Başlangıç olarak, disk ve bant depo araçları on-board zekasına sahip değillerdi. Sadece sunucunun girdi/çıktı taleplerini incelerdiler. Daha sonraki evrim, kontrol birimlerini doğurdu. Kontrol birimleri sınırlı zekaya sahip ve girdi/çıktı taleplerini yakalama gibi fonksiyonlarının işlevselliğinde görev alan depo yüksüz sunuculardır. Birçok gelişmiş depo fonksiyonları kontrol birimleri içerisinde geliştirilmış ve uygulanmıştır. Ağa doğrudan bağlanabilen depo[değiştir | kaynağı değiştir] NAS, basit olarak düşünürsek, Yerel Ağ Bağlantısı üzerinden bağlanan ve Ağ Dosya Sistemi gibi ağ protokollerini kullanan hızlı, sorunsuz ve güvenilir bir ağ depolama yöntemidir. NAS cihazları sadece dosya paylaşımıyla ilgili işlemleri yapabilmek adına sadeleştirilmiştir. NAS dosya transferini sağlayan sunucu olarak da bilinir. Bu cihazlar için her ne kadar sunucu ifadesi kullanılıyor olsa da, veri depolama ya da depo paylaşımı gibi özelliklerden başka yeni yetiler kazandırmak pek mümkün değildir. Ağ Tipleri[değiştir | kaynağı değiştir] Birçok depo ağı, sunucular ve disk sürücü birimi aygıtları arasındaki iletişim için Küçük bilgisayar sistemi arabirimi (Small Computer System Interface, SCSI) protokolünü kullanırlar. Diğer protokoller ise bir eşleştirme katmanı olarak bir ağ oluşturmak için kullanılmaktadır: - Ethernet üzerinden analog telefon adaptörü (İngilizcesi Analog Telephone Adapter over Ethernet, kısaca AoE), ethernet üzerinden analog telefon adaptörünün eşleştirilmesidir. - Fiber kanal protokolü (İngilizcesi Fibre Channel Protocol, kısaca FCP), fiber kanal üzerinden küçük bilgisayar sistemi arabiriminin eşleşmesi ve en önemlisidir. - Ethernet üzerinden fiber kanal (İngilizcesi Fibre Channel over Ethernet, kısaca FCoE). - HyperSCSI, Ethernet üzerinden SCSI’ye yol göstermektedir. - iFCP veya SANoIP, IP üzerinden FCP’ye yol göstermektedir. - iSCSI, TCP/IP internet protokollerinin üzerinden SCSI’ye yol göstermektedir. - Uzaktan doğrudan bellek erişimi (İngilizcesi Remote Direct Memory Access, kısaca RDMA) için iSCSI uzantısı, InfiniBand üzerinden iSCSI’ye yol göstermektedir. Depo ağları ayrıca SAS ve SATA teknolojileri kullanılarak da inşa edilebilmektedirler. SAS SCSI direkt olarak sunucuya bağlanan ağlar tarafından evrimleştirilmiştir. SATA ise IDE direkt olarak sunucuya bağlanan ağlar tarafından evrimleştirilmiştir. SAS ve SATA araçları SAS genişletici sayesinde bir ağ oluşturabilirler. Standartların Önemi[değiştir | kaynağı değiştir] Standartlar, ağ araçlarının olası birlikte çalışabilirliği ve depolama alan ağı pazarından tedarik edilen yazılımlar için başlangıç noktasıdır. SNIA sertifikası günümüzde depolama alan ağı için bu gibi standartları tanımlamıştır ve gelecek için de bu böyle olacaktır. Depolama alan ağı endüstrisindeki oyuncuların her biri bu standartları kullanmaktadır. Geniş ölçüde kabul edilmiş standartlar depolama alan ağı çözümleri için heterojen, platformlar arası ve çok tedarikçili dağıtım sağlarlar. Bütün tedarikçiler depolama alan ağı standartlarını kabul ettikleri için, farklı tedarikçilerin aynı ağa bağlanmasında herhangi bir problem olmamalıdır. Bununla birlikte, her bir tedarikçinin kendi ürünlerini ve diğer satıcıların ürünlerinin kombinasyonlarını farklı şekilde değerlendirip, test edip birlikte çalışabilecekleri bir laboratuvarları vardır. Bu testlerin en önemli yönlerinden bazıları arasında güvenilirlik, hata kurtarma ve performansı artırma vardır. Eğer herhangi bir kombinasyon testi geçerse, tedarikçiler bu kombinasyonu tasdikleyip destekleyeceklerdir. IBM de depolama alan ağı alanında çalışan kuruluşlar arasında yerini almaktadır. Ayrıca IBM, endüstri standartlarının var olması ve gerekirse depolama alan ağı’nın BT işletme akımının önemli bir parçası olduğun şeklinde tekrar tanımlanması gerektiğine inanmaktadır. Günümüzde depolama alan ağı için gösterilebilecek en önemli kuruluş SNIA’dır. IBM bu kuruluşun kurucuları arasında ve yönetim kurulundadır. Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir] SCSI Nedir? Storage Area Network (İngilizce) Storage Area Network (SAN) (İngilizce) Depolama alan ağı (SAN) 3 Ağustos 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Depolama Alan Ağı 1 Şubat 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Storage Area Network Otorite kontrolü GND: 4658854-1 LCCN: sh2001003093 NLI: 987007534823405171 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Storage_area_network&oldid=29391417" sayfasından alınmıştır

Ölçeğe göre bilgisayar ağı türleri Nano-ölçek Near-field (NFC) Body (BAN) Personal (PAN) Near-me (NAN) Local (LAN) Storage (SAN) Wireless (WLAN) Virtual (VLAN) Home (HAN) Building Campus (CAN) Backbone Metropolitan (MAN) Municipal wireless (MWN) Wide (WAN) Cloud İnternet Gezegenlerarası İnternet gtd Dizüstü bilgisayarlar bulundurdukları wireless özellikleri sayesinde wireless ile internete bağlanabilmektedirler. Wireless LAN veya WLAN, kablosuz yerel alan ağıdır. Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir] 1970 yılında, Hawaii Üniversitesi'nde bir profesör olan Norman Abramson tarafından dünyanın ilk kablosuz bilgisayar iletişim ağı icat edildi. Sistem telefon kablosu kullanmadan merkezi bilgisayarla iletişim sağlayabilmek için 4 adaya konuşlandırılmış 7 bilgisayar içeriyordu. Mimari[değiştir | kaynağı değiştir] İstasyonlar[değiştir | kaynağı değiştir] Bir ağda kablosuz bir ortama bağlanabilir tüm bileşenler istasyon olarak adlandırılır. Temel Servis Seti[değiştir | kaynağı değiştir] Temel Servis Seti, birbirleri ile ilişki kurabilen tüm istasyonların kümesidir. Genişletilmiş Servis Seti[değiştir | kaynağı değiştir] Genişletilmiş Servis Seti, temel servis setlerinin birbirleri ile olan bağlantısıdır. Bu sistemin erişim noktaları bir dağıtım sistemi ile birbirine bağlanmıştır. Dağıtım Sistemi[değiştir | kaynağı değiştir] Dağıtım Sistemi, genişletilmiş servis setinin erişim noktalarını bağlar. Bir dağıtım sistemi, hücreleri aracılığıyla ağ kapsamını artırmak için kullanılabilir. Çeşitleri[değiştir | kaynağı değiştir] Peer to Peer(P2P) Bridge (Köprü) Roaming Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir] Otorite kontrolü GND: 4633975-9 LCCN: sh2002000555 NDL: 00865117 NLI: 987007566354405171 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Wireless_LAN&oldid=31066192" sayfasından alınmıştır

Ölçeğe göre bilgisayar ağı türleri Nano-ölçek Near-field (NFC) Body (BAN) Personal (PAN) Near-me (NAN) Local (LAN) Storage (SAN) Wireless (WLAN) Virtual (VLAN) Home (HAN) Building Campus (CAN) Backbone Metropolitan (MAN) Municipal wireless (MWN) Wide (WAN) Cloud İnternet Gezegenlerarası İnternet gtd Sanal Yerel Alan Ağı anlamına gelen VLAN (Virtual LAN), yerel ağ içerisinde çalışma grupları oluşturmak ve yerel ağı Ethernet çerçevelerine eklenen sanal etiketlerle (VLAN TAG) alt gruplara bölmek için kullanılır. VLAN kullanılması broadcast trafiği azaltılmış olur. Bu durum bant genişliğinin artmasını sağlar. Yerel ağın performansını arttırdığı gibi Firewall ile kullanıldığında güvenlik konusunda geliştirim sağlayabilir. Sunucu bilgisayarları (server) ile istemci bilgisayarlarının (client) bir arada bulunması pek de mantıklı değildir. Mesela bir üniversitede bir öğrencinin okulun akademik çalışanların ulaştığı sunuculara herhangi bir kural olmadan ulaşması pek de mantıklı değildir. Bu, ağ içerisinde güvenlik açısından bir gömlek daha üstün olmasını sağlar. Sadece yerel ağda değil, örneğin bir öğrencinin bilgisayarını ele geçirip kullanarak iç ağa zarar vermek isteyen birisi ağın yalnızca öğrenciler ile ilgili kısmı etkileyebilir. Bu sebeple içerideki güvenliğin de en az dışarıdan gelecek saldırılara karşı olduğu kadar kontrol altına alınması gereklidir. Ayrıca broadcast mesaj trafiğini azaltır. Broadcast atılan mesaj sadece o VLAN üzerinde dağılır. VLAN içeride aynı ağda olmalarına rağmen farklı ağlar gibi göründüğünden iki ayrı vLAN içerisinde aynı IPyi almış iki bilgisayar olabilir. LAN içerisinde birbirinden bağımsız çalışma grupları oluşturmanın en etkin yolu VLAN anahtarla kullanmaktır. VLAN üzerindeki her çalışma grubu güvenlik duvarının farklı Ethernet kartlarına veya ağ arayüzlerine bağlanmalıdır. VLAN kullanılan bir ağda VLANların kendi arasındaki yönlendirilmesi için 3.katmana kadar çıkabilen farklı bir cihaza ihtiyaç duyulur. VLAN 2 şekilde konfigüre edilebilir : Statik VLAN'lar: Ağ yöneticisi her porta bir VLAN tanımlar ve o porta bağlanan bilgisayarlar o VLAN'a ait olur. Ağ yöneticisi değiştirmedikçe o port o VLAN'a aittir. Dinamik VLAN'lar: Bu şekilde ayarlanmış bir switche bağlanan cihazın bağlandığı portun VLAN değeri otomatik olarak o porta atanır. Ağ yönetim programları ile MAC adresi, protokol veya uygulama bazında VLAN tanımlamaları yapılabilir. Ağ yöneticisinin işi hafifletilmiş olur. Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir] IEEE 802.1Q Shortest Path Bridging Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir] "VLAN Nedir?". 10 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.  "VLAN Nedir?". 21 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.  ÖZBİLEN, Alper. Bilgisayar Ağları ve Güvenliği, Pusula Yayıncılık, 2005 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Virtual_LAN&oldid=29391453" sayfasından alınmıştır

Ölçeğe göre bilgisayar ağı türleri Nano-ölçek Near-field (NFC) Body (BAN) Personal (PAN) Near-me (NAN) Local (LAN) Storage (SAN) Wireless (WLAN) Virtual (VLAN) Home (HAN) Building Campus (CAN) Backbone Metropolitan (MAN) Municipal wireless (MWN) Wide (WAN) Cloud İnternet Gezegenlerarası İnternet gtd Ev ağı ya da ev alan ağı, bir yerel alan ağı yerleşkesidir. Bu, evde tipik olarak dağılmış bulunan dijital aletler ya da genellikle az sayıdaki kişisel bilgisayarlarla yazıcılar ve mobil hesaplama aletleri arasındaki iletişim için kullanılır. İnternet bağlantısı paylaşımı önemli bir fonksiyondur. Genellikle fiberden eve, kablo tv, (fiber-to-the-home, cable TV, Digital Subscriber Line (DSL) ya da mobil geniş band internet servis sağlayıcısıdır). ISP sadece bir IP adresi sağlıyorsa, NAT proxy sunucusu ve tipik ağ duvarı içeren yönlendirici, IP adresini birkaç bilgisayara paylaştırmaya izin verir. Yönlendirici, birkaç ağ arabirimi ile bir PC tarafından emule edilebilir ama bugün özel bir donanım yönlendiricisi, wi-fi erişimi sağlayan kablosuz erişimi de kapsaması daha yaygındır. İşletim sistemlerinde bir ev grubu, evde kullanıcılar (tipik olarak tüm aile üyeleri) ve bütün bilgisayarlar arasında disk erişim paylaşımı, paylaşılan yazıcı erişimi ve paylaşılan tarayıcı erişimine izin veren bir özelliğe sahiptir. Aynen bu şekilde de küçük ofis çalışma grubunda, merkezi sunucu olmadan iki kişi kişisel olarak (kişi-kişi) paylaşım yapabilir. Dahası bir ev sunucusu işlevselliği artırmak için eklenebilir. Bir windows ev grubu, Microsoft Windows 7'de, dosya paylaşımını kolaylaştıran yeni bir özelliktir. Misafir hesapları hariç, bütün kullanıcılar (tipik olarak bütün aile üyeleri), ev grubuna bağlı herhangi bir bilgisayarda paylaşılan kütüphaneye ulaşabilir. Oturum açıldıktan sonra aile üyelerinden parola istenmez. Bunun yerine güvenli dosya paylaşımı, ev grubuna bir bilgisayar eklendiği zaman geçici bir şifre ile sağlanır. Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir] Home server Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir] Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir] Home Network Help Site 29 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Ev_ağı&oldid=31076356" sayfasından alınmıştır

Ölçeğe göre bilgisayar ağı türleri Nano-ölçek Near-field (NFC) Body (BAN) Personal (PAN) Near-me (NAN) Local (LAN) Storage (SAN) Wireless (WLAN) Virtual (VLAN) Home (HAN) Building Campus (CAN) Backbone Metropolitan (MAN) Municipal wireless (MWN) Wide (WAN) Cloud İnternet Gezegenlerarası İnternet gtd Dizüstü bilgisayarlar bulundurdukları wireless özellikleri sayesinde wireless ile internete bağlanabilmektedirler. Wireless LAN veya WLAN, kablosuz yerel alan ağıdır. Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir] 1970 yılında, Hawaii Üniversitesi'nde bir profesör olan Norman Abramson tarafından dünyanın ilk kablosuz bilgisayar iletişim ağı icat edildi. Sistem telefon kablosu kullanmadan merkezi bilgisayarla iletişim sağlayabilmek için 4 adaya konuşlandırılmış 7 bilgisayar içeriyordu. Mimari[değiştir | kaynağı değiştir] İstasyonlar[değiştir | kaynağı değiştir] Bir ağda kablosuz bir ortama bağlanabilir tüm bileşenler istasyon olarak adlandırılır. Temel Servis Seti[değiştir | kaynağı değiştir] Temel Servis Seti, birbirleri ile ilişki kurabilen tüm istasyonların kümesidir. Genişletilmiş Servis Seti[değiştir | kaynağı değiştir] Genişletilmiş Servis Seti, temel servis setlerinin birbirleri ile olan bağlantısıdır. Bu sistemin erişim noktaları bir dağıtım sistemi ile birbirine bağlanmıştır. Dağıtım Sistemi[değiştir | kaynağı değiştir] Dağıtım Sistemi, genişletilmiş servis setinin erişim noktalarını bağlar. Bir dağıtım sistemi, hücreleri aracılığıyla ağ kapsamını artırmak için kullanılabilir. Çeşitleri[değiştir | kaynağı değiştir] Peer to Peer(P2P) Bridge (Köprü) Roaming Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir] Otorite kontrolü GND: 4633975-9 LCCN: sh2002000555 NDL: 00865117 NLI: 987007566354405171 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Wireless_LAN&oldid=31066192" sayfasından alınmıştır

Ölçeğe göre bilgisayar ağı türleri Nano-ölçek Near-field (NFC) Body (BAN) Personal (PAN) Near-me (NAN) Local (LAN) Storage (SAN) Wireless (WLAN) Virtual (VLAN) Home (HAN) Building Campus (CAN) Backbone Metropolitan (MAN) Municipal wireless (MWN) Wide (WAN) Cloud İnternet Gezegenlerarası İnternet gtd Kampüs ağı (Campus Area Network), belirli bir coğrafi bölgeyle yerel ağların ara bağlantısının yapıldığı bilgisayar ağıdır. Bir kuruluş, devlet, üniversite gibi yerler, ağ ekipmanları (switch, router) ve iletim medyası (optik fiber,Cat5 vs.)'nın neredeyse tamamına sahiptirler. Üniversite kampüs ağında, ağ muhtemelen akademik binalar, üniversite kütüphanesi ve öğrenci yurtları gibi binaları kapsayan kampüs binalarına bağlıdır. Üniversite Kampüsleri[değiştir | kaynağı değiştir] Üniversitenin kampüs ağı idari binalar, akademik yapılar, üniversite kütüphaneleri, kampüs veya öğrenci merkezleri, yurt, spor salonları ve diğer dış yapıları, konferans merkezi, teknoloji merkezleri ve eğitim kurumları gibi kampüs binalarıyla bağlantılıdır. Kurumsal Kampüsler[değiştir | kaynağı değiştir] Üniversite ağından çok daha fazlası olduğunda, kurumsal kampüs ağı binaları bağlamak için hizmet vermektedir.Buna örnek olarak Googleplex ve Microsoft Kampüs, Apple Kampüs ağları gösterilebilir. Bu kampüs ağları yüksek hız ile birbirlerine bağlantılıdırlar. Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir] İngilizce wikipedia sayfası 26 Ocak 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ulak net 14 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kampüs_ağı&oldid=29391455" sayfasından alınmıştır

Ölçeğe göre bilgisayar ağı türleri Nano-ölçek Near-field (NFC) Body (BAN) Personal (PAN) Near-me (NAN) Local (LAN) Storage (SAN) Wireless (WLAN) Virtual (VLAN) Home (HAN) Building Campus (CAN) Backbone Metropolitan (MAN) Municipal wireless (MWN) Wide (WAN) Cloud İnternet Gezegenlerarası İnternet gtd Metropol alan ağı genellikle bir şehir veya geniş bir yerleşkede kullanılan bilgisayar ağıdır. Bir MAN, genellikle fiber optik bağlantılar gibi yüksek kapasiteli omurga teknolojisini kullanarak LAN'lar arasında bağlantı kurar, İnternet ve WAN için bağlantı hizmetleri sağlar. Bir MAN'ın IEEE 802-2002 'de standart olarak tanımı:[1] MAN bütün şehir binalarının çoğu bloklarına kadar LAN'dan daha geniş bir coğrafi alan için optimize edilmiştir. MAN'da orta-yüksek veri oranları iletişim kanalları bağlı olabilir. Bir MAN tek bir kuruluş tarafından işletilebilir, ama çoğunlukla birçok kişi ve kuruluşlar tarafından kullanılacaktır. MAN'lar aynı zamanda kamu hizmet kuruluşları olarak işletilebilir ve bu kuruluşlar tarafından sahip olunabilir. Çoğunlukla yerel ağların ağlararası iletişimi için araç sağlar. " Yönetim bilgi sistemindeki yazarlar Kenneth C. Laudon ve Jane P. Laudon (2001)" Sayısal işletme yönetiminin" 10. baskısında metropol alan ağını şöyle tanımlar: Bir metropol alan ağı yerleşke veya bir metropol alanı kapsayan geniş bilgisayar ağıdır. Onun coğrafi kapsamı, bir WAN ve LAN arasında kalır. MAN'lar metropol alanda LAN lar için internet bağlantısı sağlar ve onları internet gibi daha geniş alan ağlarına bağlar. Kablolu televizyonda kullanılabilir. Uygulaması[değiştir | kaynağı değiştir] Bu amaç için kullanılan bazı teknolojiler ATM, FDDI, SMDS'dir. Bu teknolojiler çoğu alanda Ethernet-tabanlı bağlantıların yerini almaktadır. MAN ya mikrodalga ve radyo ya da infrared lazer bağlantısı kullanarak kablosuz olarak kurulmuş LAN'lar arasında bağlantı kurar. Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir] Wikipedia:Metropolitan area Otorite kontrolü GND: 4263125-7 LCCN: sh91003211 NLI: 987007530181105171 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Metropol_alan_ağı&oldid=29391464" sayfasından alınmıştır

Ölçeğe göre bilgisayar ağı türleri Nano-ölçek Near-field (NFC) Body (BAN) Personal (PAN) Near-me (NAN) Local (LAN) Storage (SAN) Wireless (WLAN) Virtual (VLAN) Home (HAN) Building Campus (CAN) Backbone Metropolitan (MAN) Municipal wireless (MWN) Wide (WAN) Cloud İnternet Gezegenlerarası İnternet gtd Bölgesel kablosuz ağlar (İngilizce: Municipal wireless network), bir bölge veya bir kentte yaşayan tüm insanların kablosuz bir şekilde internete ulaşması amacıyla tüm bir bölge veya kenti kablosuz erişim bölgesine dönüştürme kavramıdır. Bu ağlar, kablosuz iletişim ağlarının geliştirilmesi ya da WI-FI yardımıyla bölgesel genişletici ile yapılır. Tipik dağıtım cihazı, genellikle direklerde olan ve interneti dışarıya dağıtan yüzlerce yönlendirici kullanır. Bu ağın operatörü kablosuz internet sağlayıcı olarak davranır. Giriş[değiştir | kaynağı değiştir] Bölgesel kablosuz ağlar, bazı kafe ve halk kütüphanelerinde bulunan mevcut internet erişiminin ötesindedir. Kent merkezlerini kablosuz servis alanı olarak belirlemenin temel fikri bireysel veya şirket ağlarına göre daha ekonomik olarak topluma internet sağlamasıdır. Bu ağlar, özellikle şehir çalışanları tarafından (polis, memur… vs.) dışarıda direk kullanıldığında kent yönetimini ve toplum güvenliğini arttırır. Ayrıca DSL gibi yüksek hızlı internet servisi alamayanlar için sosyal bir servis olarak görülebilir. Minneapolis’ te bulunan bölgesel WI-FI anteni 2003’te, Amerika’nın güneyinde bulunan Louisiana eyaletinin başkenti olan Baton Rouge’de CamSoft Bilgi Sistemleri’nin bir alt şirketi olan Verge Wireless, ilk bölgesel kablosuz ağlardan birini oluşturmak için Tropos Network ile bir anlaşma gerçekleştirdi. Tropos Teknolojisi öncelikle toplum güvenliğine odaklanmasına rağmen, Carla MacDonald, Verge Wireless’in kurucusu, bunu daha farklı görür. Verge Wireless, Baton Rouge, New Orleans ve diğer birçok bölgeye bölgesel kablosuz ağlar oluşturmaya devam eder. Ne olacağını bilerek, MacDonald, cihazsız hızlı interneti sağlayarak, onun ağlarda çalışmasına odaklanmıştır. Bu şirketin bazı programları (aplikasyon), kablosuz güvenlik kameraları, polisler için fotoğraflama yazılımları ve reklamcılık içerir. US Federal Ticaret Komisyonu, özel ve toplumsal olan bu işbirliğinin tekele doğru gitmesi ile ilgili kaygılarını dile getirdi. Fakat bu teknoloji ilerlemeye devam ediyor. 2007 de, hücre bölgesi olan şirketler, 802.11b/g yerine WIMAX ya da EV-DO hücresel data alıcısı temelli iletişimleri kullanan adaptör ya da PC karta sahip laptopların olduğu yüksek hızlı kablosuz servislerle yarışmayı önerdi.[1] Finans[değiştir | kaynağı değiştir] Böyle bir network inşa etme yaşam maliyetinin önemli bir parçasıdır. Genellikle, özel bir firma, böyle bir network yapmak ve işletmek için yerel yönetimle yakın bir şekilde çalışır. Maliyet genellikle hem özel firma hem de yerel yönetim tarafından paylaşılır. Kullanıma hazır olduğunda, servis ücretsiz olabilir, reklamla desteklenir. Dağıtılan ağlar arasında, farklı kullanıcıların sayısı belirlenerek kullanım gösterilir. Birçok şehre servis yapan özel firmalar, bazen, her kullanıcıya tek bir hesabı devam ettirir böylece firma tarafından kapsanan şehirde dolaştığında, taşınabilir servisi limitli kullanımına izin verir. 2007 tarihi itibarıyla, bazı WI-FI dağıtımları, ağ devamını planlayan özel ve devlet çalışanları için iş modeli ve maliyet anlaşmaları için ertelendi. Böyle bir ağı inşa etmek, radyo iletişimi hem WI-FI servisini hem de telekomünikasyon için kullanılır. Bunun anlamı, ikisinin kesişimi güç için sadece bir kabloya ihtiyaç duyar. Bu “tüm radyo” yaklaşımı, nodlar (Kesişim noktası) daha sonra trafiği (Ağ sinyali) yayınlar. Google WI-FI tamamıyla google tarafından fonlanmaktadır. 2007 de, Eartlink sağlayan internet servisleri ile tüm şehir için WI-FI ortaklığı girişimi başarısız olmasına rağmen, tamamlanma tarihi belli olmamasına rağmen, Google San Fransisco ve California için Kablosuz network sağlayacağını iddia ediyor. Plan aşamasında bazı çalışmalar ticari bölgelerle sınırlandı. Bu planlardan biri de Silokon Vadisi'ne kablosuz ağ sağlamaktır. 2009’da Yahoo ve Microsoft Amerika’da seçilen bazı bölgelere ücretsiz ağ sağladı. 10 Kasım 2009’da bir yıllığına New York’un Times Meydanı’na; Yahoo, ücretsiz internet ağı sağladı. Microsoft ise seçilen hava alanı ve otellere internet servisi sağladı.[1] Dipnotlar[değiştir | kaynağı değiştir] a b Tintin, Rabia. "Çeviri". 6 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2014.  "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Muni-Fi&oldid=31115863" sayfasından alınmıştır

Bu maddede birçok sorun bulunmaktadır. Lütfen sayfayı geliştirin veya bu sorunlar konusunda tartışma sayfasında bir yorum yapın. Bu maddedeki bilgilerin doğrulanabilmesi için ek kaynaklar gerekli. Lütfen güvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin geliştirilmesine yardımcı olun. Kaynaksız içerik itiraz konusu olabilir ve kaldırılabilir.Kaynak ara: "Geniş alan ağı" – haber · gazete · kitap · akademik · JSTOR (Mayıs 2023) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) Bu maddede kaynak listesi bulunmasına karşın metin içi kaynakların yetersizliği nedeniyle bazı bilgilerin hangi kaynaktan alındığı belirsizdir. Lütfen kaynakları uygun biçimde metin içine yerleştirerek maddenin geliştirilmesine yardımcı olun. (Mayıs 2023) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) Ölçeğe göre bilgisayar ağı türleri Nano-ölçek Near-field (NFC) Body (BAN) Personal (PAN) Near-me (NAN) Local (LAN) Storage (SAN) Wireless (WLAN) Virtual (VLAN) Home (HAN) Building Campus (CAN) Backbone Metropolitan (MAN) Municipal wireless (MWN) Wide (WAN) Cloud İnternet Gezegenlerarası İnternet gtd Geniş alan ağı, birden fazla cihazın birbiri ile bağlanmasına ve iletişim kurmasını sağlayan fiziksel veya mantıksal büyük ağdır. Yerel alan ağlarının birbirine bağlanmasını sağlayan çok geniş ağlardır. En meşhur geniş olan alan ağı İnternettir. Geniş alan ağı, birden fazla cihazın birbiri ile bağlanmasına ve iletişim kurmasını sağlayan fiziksel veya mantıksal büyük ağdır. Yerel alan ağlarının birbirine bağlanmasını sağlayan çok geniş ağlardır. En meşhur geniş olan alan ağı İnternettir. WAN Tasarlama Seçenekleri WAN'lar, bir mekanda bulunan kullanıcı ve bilgisayarların başka bir mekanda bulunan kullanıcı ve bilgisayarlarla iletişim kurabilmesi için LAN'ları ve başka tip ağları birbirine bağlamakta kullanılır. Birçok WAN tek bir organizasyon için kurulmuştur ve özeldir. İnternet Servis Sağlayıcıları tarafından kurulan diğer WAN'lar ise bir organizasyonun LAN'ından Internet'e bağlantı sağlar. WAN'lar genellikle kiralık devreler kullanılarak kurulur. Kiralık devrenin her iki ucunda, bir yönlendirici bir tarafı ve WAN içinde bir kablo göbeği de diğer tarafı LAN'a bağlar. Kiralık devreler çok pahalı olabilmektedir. Kiralık devre kullanmak yerine, WAN'lar daha ucuza mal olan devre anahtarlama veya paket anahtarlama metotlarını kullanarak da kurulabilirler. TCP/IP'yi de içeren şebeke protokolleri taşıma ve adresleme işlevlerini iletir. SONET/SDH,[1] MPLS, ATM ve Frame Relay'in ötesinde Packet'i de içeren protokoller servis sağlayıcıları tarafından WAN'larda kullanılan bağları iletmek üzere kullanılır. X.25 eski ve önemli bir WAN protokolüdür ve Frame Relay'in bugün hala kullanımda olan, belli başlı birçok protokol ve işlevi gibi Frame Relay'in "babası" sayılır. WAN'lar üzerinde yapılan akademik araştırmalar üç alanda incelenebilir: Matematiksel Modeller, Şebeke Emülasyonu ve Şebeke Simülasyonu. Performans düzeltmeleri bazen WAF'lar veya WAN eniyileme algoritması ile iletilir. WAN bağlantı teknolojisi seçenekleri NonStop S-series sunucularına WANs bağlanmanın birçok yolu vardır. ServerNet Wide Area Network geniş alan ağı içeriğiyle veya SWAN 2, 3, 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10 değiştiricileri yardımıyla Ethernet girişlerine ve uygun haberleşme yazılımına sahip olan sunuculara WAN alıcı bağlantısını sağlar. Eşzamansız geniş alan ağı sunucusu Asynchronous Wide Area Network da kullanılabilir. WAN bağlantısı için birkaç yol kullanılabilir. Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir] "UMUX". 6 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi.  gtdTelekomünikasyonTarihçe Beacon Yayıncılık Kablo koruma sistemi Kablolu TV Radyo direkleri ve kuleleri Baz istasyonu Televizyon anteni Monopol anten İletişim uydusu Bilgisayar ağı Veri sıkıştırma ses DCT görüntü video Dijital ortam İnternet videosu Video barındırma sosyal medya akış Davullar Edholm yasası Elektrikli telgraf Faks Heliograf Hidrolik telgraf Bilişim Çağı Bilgi devrimi İnternet Kitle iletişim araçları Telefon butonlu telefon çevirmeli telefon telefon icadı telefon tarihi Cep telefonu Akıllı telefon Optik telekomünikasyon Optik telgraf Çağrı cihazı Fotofon Ön ödemeli cep telefonu Radyo Radyotelefon Uydu iletişimi Semafor Yarı iletken cihaz MOSFET transistör Duman sinyali Telekomünikasyon tarihi Telautograf Telgraf Teleprinter (teletip) Telefon Telefon Kılıfları Televizyon analog dijital yayın akışı Denizaltı telgraf hattı Görüntülü telefon Islık dili Kablosuz iletişim öncüler Nasir Ahmed Edwin Howard Armstrong Mohamed M. Atalla John Logie Baird Paul Baran John Bardeen Alexander Graham Bell Emile Berliner Tim Berners-Lee Francis Blake (telephone) Jagadish Chandra Bose Charles Bourseul Walter Houser Brattain Vint Cerf Claude Chappe Yogen Dalal Donald Davies Amos Dolbear Thomas Edison Lee de Forest Philo Farnsworth Reginald Fessenden Elisha Gray Oliver Heaviside Robert Hooke Erna Schneider Hoover Harold Hopkins Gardiner Greene Hubbard İnternet öncüleri Bob Kahn Dawon Kahng Charles K. Kao Narinder Singh Kapany Hedy Lamarr Innocenzo Manzetti Guglielmo Marconi Robert Metcalfe Antonio Meucci Samuel Morse Jun-ichi Nishizawa Charles Grafton Page Radia Perlman Alexander Stepanovich Popov Tivadar Puskás Johann Philipp Reis Claude Shannon Almon Brown Strowger Henry Sutton Charles Sumner Tainter Nikola Tesla Camille Tissot Alfred Vail Thomas A. Watson Charles Wheatstone Vladimir Zworykin İletim ortamı Koaksiyel kablo Fiber optik iletişim Optik lif Serbest uzay optik iletişimi Moleküler iletişim Radyo dalgaları kablosuz iletişim İletim hattı veri iletim devresi telekomünikasyon devresi Ağ topolojisive anahtarlama Bant genişliği Bağlantı Düğüm terminal Ağ anahtarı devre paket Telefon santrali Çoklama Uzay-bölüm Frekans bölmeli Zaman bölmeli Kutuplaşma-bölme Yörünge açısal momentum Kod bölme kavramlar İletişim protokolü Bilgisayar ağı Veri aktarımı Store and forward Telekomünikasyon ekipmanı Telekomünikasyon şebekesi Hücresel ağ Ethernet ISDN LAN Mobil NGN PSTN Radyo Televizyon Teleks Daktilo UUCP WAN Kablosuz ağ Önemli ağlar ARPANET BITNET CYCLADES FidoNet Internet Internet2 JANET NPL network Toasternet Usenet kavramlar Afrika Amerika Kuzey Güney Antarktika Asya Avrupa Okyanusya Bilgisayar ağları ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. Otorite kontrolü GND: 4294149-0 LCCN: sh91002469 NARA: 10644117 NKC: ph135588 NLI: 987007556121005171 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Geniş_alan_ağı&oldid=31087431" sayfasından alınmıştır

Ölçeğe göre bilgisayar ağı türleri Nano-ölçek Near-field (NFC) Body (BAN) Personal (PAN) Near-me (NAN) Local (LAN) Storage (SAN) Wireless (WLAN) Virtual (VLAN) Home (HAN) Building Campus (CAN) Backbone Metropolitan (MAN) Municipal wireless (MWN) Wide (WAN) Cloud İnternet Gezegenlerarası İnternet gtd "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Şablon:Alan_ağları&oldid=29489036" sayfasından alınmıştır

Örnek bir ağ topolojisinde numaralandırılmış düğümler. Düğüm, bilgisayar ağınlarında başka birimlerle iletişim kurma yeteneği olan yönlendirici, istemci bilgisayar, sunucu bilgisayar gibi elektronik birimdir. İstemci bilgisayar, uçtaki kulanıcı ve sunucu bilgisayarlar için bilgi akışı alma veya gönderme şeklinde olabilirken, yönlendiricilerin dağıtım, kuyruk oluşturma ve seçmeli iletim gibi ek özellikleri vardır. Ağ kuramında düğüm, diğer düğümlerle arasında dallara ayrılan ve kesişen çigiler olan noktalar şeklinde ağ topolojisiyle gösterilir. Bilgisayar ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Düğüm_(bilgisayar_ağları)&oldid=32310571" sayfasından alınmıştır

Başlığın diğer anlamları için Ağ sayfasına bakınız. Makale serilerindenAğ bilimi Teori Graf Karmaşık ağ Yayılma Küçük dünya Ölçeksiz Topluluk yapısı Süzülme Gelişim Kontrol edilebilirlik Graf çizimi Sosyal sermaye Bağlantı analizi Optimizasyon Karşılıklılık Kapatma Homofilik Geçişlilik Tercihli bağlanma Denge teorisi Ağ etkisi Sosyal etki Ağ türleri Bilgisayar ağı Telekomünikasyon Ulaşım Sosyal Bilimsel işbirliği Biyolojik Yapay sinir Birbirine bağımlı Anlamsal Uzamsal Bağımlılık Akış Yongada Graflar Özellikler Klik Bileşen Kesit Döngü Veri yapısı Loop Komşuluk Yol Düğüm Komşuluk listesi / matrisi İlişki listesi / matrisi Türler İki parçalı Tam Yönlü Hiper Çoklu Rastgele Ağırlıklı MetrikAlgoritmalar Merkeziyet Derece Arasılık Yakınlık PageRank Motif Kümelenme Derece dağılımı Assortativity Uzaklık Modülerlik Verimlilik Modeller Topoloji Rastgele graf Erdős–Rényi Barabási–Albert Uygunluk modeli Watts–Strogatz Üstel rastgele (ERGM) Rastgele geometrik (RGG) Hiperbolik(HGN) Hiyerarşik Stokastik blok Maksimum entropi Yumuşak konfigürasyon LFR Denektaşı Dinamikler Boole ağı Ajan tabanlı Epidemik/SIR gtd İşletim sistemi Genel özellikler İşlem yönetimi Kesmeler Bellek yönetimi Dosya sistemi Aygıt sürücüsü Bilgisayar ağı Bilgisayar güvenliği G/Ç gtd Bilgisayar ağı, küçük bir alan içerisindeki veya uzak mesafelerdeki bilgisayarların ve/veya iletişim cihazını iletişim hatları aracılığıyla birbirine bağlandığı, dolayısıyla bilgi ve sistem kaynaklarının farklı kullanıcılar tarafından paylaşıldığı, bir yerden başka bir yere veri aktarımının mümkün olduğu iletişim sistemidir. En az iki bilgisayarı birbirine bağlayarak bir ağ oluşturulur. 1980'li yıllarla birlikte, Ethernet ve LAN teknolojisinin gelişmesiyle, kişisel bilgisayarlar ve ofisler bilgisayar ağlarına kavuşmuştur. En bilinen ve en büyük bilgisayar ağı, İnternettir. İlk bilgisayar ağı, İleri Araştırma Projeleri Ajansı'nın Amerikan Savunma Bakanlığı için geliştirdiği İleri Araştırma Projeleri Ajansı Bilgisayar Ağı yani ARPANET (Advanced Research Projects Agency Network)'tir.[1] Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir] 1960'lı yılların sonla. Çoklu erişim, aynı kabloya birden fazla bilgisayarın bağlanabileceğini belirtir. Çarpışmanın tespiti ise hattaki verilerin çarpışmasını engellemek için alınmış bir güvenlik önlemidir. Bu eski ağ tasarımı bugünkü ethernetin temelidir. 1972 yılında XEROX firması deneysel amaçlı ilk ethernet kartını üretti ve 1975 yılında ilk ethernet ürününü piyasaya sürdü. Bu ürünün orijinal versiyonu 2.95 Mbps hızında 1 km kablo ile 100 den fazla bilgisayarı birbirine bağlamak üzere tasarlanmıştı. XEROX ethernet kartı çok başarılı oldu. Intel, Xerox ve Digital 10 Mbps ethernet konusunda yeni bir standart getirdiler. Oluşturulan bu standart bugün kabul gören IEEE 802.3 standardı ile büyük benzerlikler göstermektedir. Ethernet yerel iletişim ağı altında sistemleri birbirine bağlayan bir tür kablolama ve sinyalleşme biçimidir. Bilgisayar haberleşmesinin temelinde OSI modeli geçerlidir. OSI modellemesinde ilk iki katmanda (1. katman -fiziksel- ve 2.inci katman -data link-) belirlenen Ethernet, ilk kez 1980'lerde Xerox firmasının DEC ve Intel firmalarıyla ortaklaşa yaptığı çalışmalar sonucunda, Ethernet Versiyon I. için 'Blue Book Standard' (Standart Mavi Kitap) adı altında, bu versiyonun kullandığı standartları açıklayan bir kitap ortaya çıkarılmıştır. Burada açıklanan standartlar arasında, 'baseband' tekniği, CSMA/CD (Carrier Sense Multiple Access/Collision Detect) network standardı ve ethernetin ilk dönemlerinde kullanılan ve uzun yıllar yaygın bir şekilde uygulanan koaksiyel kablo kullanım standartları anlatılmaktadır. Bu standart daha sonra 1985 yılında çıkan Ethernet II adlı yeni standartla revize edilmiştir. IEEE (Institute of Electrical and Electronics Engineer) 802 numaralı projesinde ve 802.3 CSMA/CD network standardının oluşumunda, Ethernet II Versiyonu baz alınmıştır. Genelde de ethernet paketinin başında yer alan bilgi (header) dışında bir farkları olmadığı için, ikisi birbirlerinin yerine anılırlar. Kablosuz Teknoloji[değiştir | kaynağı değiştir] Karasal mikrodalgalar dünya tabanlı alıcı ve vericiler kullanır. Bu ekipmanlar çanak antenlere benzerler. Karasal mikrodalga hattı düşük gigahertz aralığı kullanır. Mikrodalga antenler genellikle binalar, kuleler, tepeler ve dağ zirveleri üstüne yerleştirilir. Amaçları[değiştir | kaynağı değiştir] Bilgisayar ağları çeşitli amaçlar için kullanılır: İletişim kolaylığı. Ağ kullanan insanlar mail, chat odaları, videolarla vb. daha kolay ve etkili iletişim kurabilirler. Donanım paylaşımı. Ağ dünyasında, ağ üzerindeki herhangi bir bilgisayar ağda paylaşılan donanım kaynaklarına ulaşabilir ve bunları kullanabilir. Örneğin ağdaki bir bilgisayar ağın paylaşıma açık yazıcısından kendi bilgisayarı üzerinden çıktı alabilir. Dosya, veri veya bilgi paylaşımı. Ağdaki yetkili kullanıcı ağ üzerindeki diğer bilgisayarlardaki veri ve bilgilere ulaşabilir. Ağdaki bu bilgi ve verilere kolayca ulaşabilme seçeneği birçok ağın önemli bir özelliğidir. Yazılım paylaşımı. Ağa bağlı kullanıcı ağdaki uygulama programlarını uzaktaki bilgisayarlara kurabilir. Ağ Paketi[değiştir | kaynağı değiştir] Modern çoğu internet ağı, paket iletişimine dayalı protokoller kullanır. Bir ağ paketi, paket anahtarlamalı ağ tarafından taşınan verinin, biçimlendirilmiş birimidir. Ağ paketi Paketler iki tip veriden meydana gelir: Bilgi kontrolü Kullanıcı verisi(payload). Bilgi kontrolü, kullanıcı bilgisini ulaştırmak için ağın ihtiyaç duyduğu veriyi sağlar. Örnek olarak: Kaynak ve hedef ağ adresleri Hata algılama kodları Sıralama bilgisi Genellikle bilgi kontrolü, arasında yararlı yük verisi olmakla beraber, paket başlıkları ve alt bilgilerde bulunur. Ağın devre anahtarlamalı olması yerine, paketlerle beraber kullanıcılar arasındaki iletim ortamının bant genişliği daha iyi paylaşımlı olabilir. Eğer bir kullanıcı paket göndermiyorsa, ağdaki bağlantı diğer kullanıcılar tarafından paketlerle doldurulabilir. Böylece maliyet, kısmen küçük aksaklıklarla, paylaştırılır ve sunulan bağlantı aşırı kullanılmaz. Sık sık, bir paketin internet üzerinden gitmesi gereken rotası çabucak müsait olmaz. Bu gibi durumlarda, paket sıraya alınır ve bağlantı boşalana kadar bekler. Paket ağlarının fiziksel katman teknolojileri, genellikle paketlerin boyutunu belirli bir en yuksek iletim birimine (MTU) sınırlar. Uzun bir mesaj, iletilmeden önce parçalanmış olabilir ve paketler ulaştıklarında ise, tekrar asıl mesaj hali için bir araya getirilir. Ağ Topolojileri[değiştir | kaynağı değiştir] Yaygın ağ topolojileri Ağ düğümleri ve bağlantılarının fiziksel ve coğrafik konumlarının bir ağ zerinde genellikle nispeten ufak etkisi olur ama bir ağın ara bağlantılarının topolojisi, veri hacmini ve güvenilirliği önemli ölçüde etkiler. Yol ve yıldız ağları gibi birçok teknolojiyle, sadece bir hata tüm ağın hata almasına neden olabilir. Genel olarak, bir ağın daha çok bağlantıya sahip olması, onun daha hatasız ve sağlam olmasını sağlar. Fakat aynı zamanda, yüklemek ve kurmak daha pahalı olabilir. Bu sebeple çoğu ağ diyagramı, ağdaki ana bilgisayarların mantıksal ara bağlantılarının haritası olan topolojisine göre yerleştirilir. Bilgisayar Ağı Türleri[değiştir | kaynağı değiştir] Bilgisayar ağları büyüklüklerine, topolojilerine ve kullanılan protokollere göre çeşitli türlere ayrılırlar. . Büyüklüklerine Göre[değiştir | kaynağı değiştir] BAN - Vücut alan ağı (Body Area Network) PAN - Kişisel alan ağı (Personal Area Network) CAN - Kampüs alan ağı (Campus Area Network) LAN - Yerel alan ağı (Local Area Network) MAN - Metropol alan ağı (Metropolitan Area Network) SAN - Depolama alan ağı (Storage Area Network) VPN - Sanal özel ağ (Virtual Private Network) WAN - Geniş alan ağı (Wide Area Network) Ortamlarına Göre[değiştir | kaynağı değiştir] ATM Ethernet FDDI Token Ring Topolojilerine Göre[değiştir | kaynağı değiştir] Ağaç (Hiyerarşik) Topolojisi Gelişmiş Yıldız Topolojisi Halka (Ring) Topolojisi Örgü (Mesh) Topolojisi Ortak Yol (BUS) Topolojisi Yıldız (Star) Topolojisi Ağ katmanı (OSI Modeli'nde katman 3)[değiştir | kaynağı değiştir] Ağ katmanının ana görevi yönlendirmedir (routing). İletilen veri blokları ağ katmanına geldiğinde paket olarak adlandırılır. Yönlendirme işlemi paketlerin yerel network dışında diğer bilgisayar ağlarına gönderilmesini sağlar. Ağ katmanında iki istasyon arasında verinin iletimi kontrol edilir. Bu veri iletilmesi sırasında bunun en ekonomik yoldan gerçekleşmesine dikkat edilir. Bu katman sayesinde verinin routerlar aracılığıyla yönlendirilmesi sağlanır. Yönlendirme işleminde verinin ağ adreslerine bakılır. Bilgisayar ağı aşamasında mesajlar adreslenmesi ve mantıksal adreslerin fiziksel adreslere çevrilmesi gerçekleştirilir. Bu aşamada ağ (network) trafiği ve yönlendirme (routing) gibi işlemler de yapılır. Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir] "ARPANET, Internet". www.livinginternet.com. 4 Mart 2000 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2020.  gtdBilgisayar biliminin alt dallarıMatematiksel temellerMatematiksel mantık · Kümeler kuramı · Sayı teorisi · Çizge teorisi · Tip teorisi · Kategori teorisi · Sayısal çözümleme · Bilgi teorisi · Kombinatorik · Boole cebiriHesaplama teorisiOtomat teorisi · Hesaplanabilirlik teorisi · Hesaplamalı karmaşıklık teorisi · Kuantum hesaplama teorisiAlgoritmalar ve veri yapılarıAlgoritma çözümlemesi · Algoritma tasarımı · Hesaplamalı geometriProgramlama dilleri ve derleyicilerAyrıştırıcılar · Yorumlayıcılar · Yordamsal programlama · Nesne yönelimli programlama · Fonksiyonel programlama · Mantık programlama · Programlama paradigmalarıEşzamanlı, paralel ve dağıtık sistemlerÇoklu işleme · Dağıtımlı hesaplama · Eşzamanlılık denetimiYazılım mühendisliğiGereksinim çözümleme · Yazılım tasarımı · Bilgisayar programlama · Biçimsel yöntemler · Yazılım testi · Yazılım geliştirme süreciSistem mimarisiBilgisayar mimarisi · Bilgisayar organizasyonu · İşletim sistemiTelekomünikasyon ve ağ oluşturmaBilgisayar müziği · Yönlendirme · Örgü topolojisi · KriptografiVeritabanlarıVeritabanı yönetim sistemleri · İlişkisel veritabanı · SQL · İşlem yürütme · Veritabanı indeksleme · Veri madenciliği · Metadata (Üst veri) · Ana veri (Master data)Yapay zekâOtomatikleştirilmiş muhakeme · Bilgisayarlı dilbilim · Bilgisayarlı görü · Evrimsel hesaplama · Uzman sistemler · Makine öğrenimi · Doğal dil işleme · RobotikBilgisayar grafikleriGörselleştirme · Bilgisayar animasyonu · Görüntü işlemeİnsan-bilgisayar etkileşimiBilgisayar erişilebilirliği · Kullanıcı arayüzleri · Giyilebilir hesaplama · Yaygın bilişim · Sanal gerçeklikBilimsel hesaplamaYapay yaşam · Biyoenformatik · Bilişsel bilim · Bilgisayarlı kimya · Hesaplamalı nörobilim · Hesaplamalı fizik · Sayısal algoritmalar · Sembolik matematikBilgisayar bilimi, ACM Hesaplama ve Sınıflandırma Sistemi'ne göre farklı konu ve alanlara ayrılabilir. gtdİşletim sistemiGenel Savunucu Karşılaştırma Adli Bilişim Tarihçe Geliştirme Liste Kronoloji Kullanım oranları ÇekirdekMimari Ekzoçekirdek Hibrit çekirdek Mikrokernel Monolitik vkernel Rump kernel Unikernel Bileşenler Aygıt sürücüsü Yüklenebilir çekirdek modülü Mikrokernel Kullanıcı uzayı İşlem yönetimiKavramlar İçerik Değiştirme Kesme IPC İşlem İşlem kontrol bloğu RTOS İş parçacığı Zaman paylaşımı Zamanlama algoritmaları Çoklu işleme Sabit öncelikli kesintili zamanlama Çok düzeyli geri besleme kuyruğu Kesintili Round-robin En kısa iş sonra Bellek yönetimi ve kaynak koruma Veri yolu hatası Genel koruma hatası Bellek koruma Sayfalama Güvenlik halkaları Segmentasyon hatası Sanal bellek Depolama erişimi ve dosya sistemi Önyükleyici Defragmentasyon Aygıt dosyası Dosya özniteliği Düğüm Günlük Bölümlendirme Sanal dosya sistemi Sanal teyp kütüphanesi Liste AmigaOS Android BeOS BSD DOS GNU Hurd iOS Linux Mac OS MorphOS OpenVMS OS/2 OSv QNX ReactOS RISC OS Solaris GzIS TPF UNIX VM/CMS Windows z/OS Çeşitli kavramlar API Bilgisayar ağı HAL Canlı CD/DVD Canlı USB İS kabuğu CLI GUI 3D GUI NUI TUI VUI ZUI PXE gtdParalel hesaplamaGenelYüksek başarımlı hesaplama · Kümesel hesaplama · Dağıtık hesaplama · Dağıtımlı hesaplama · Bulut bilişim · Grafik işlemci biriminde genel amaçlı hesaplama · Bilgisayar ağıKoşutluk düzeyleriBit · Komut · Veri · GörevİzleklerÜst izlekleme · Yüksek izleklemeKuramAmdahl yasası · Gustafson yasası · Karp-Flatt ölçütü · Yavaşlama · HızlanmaÖgelerİşlem · İzlek · Lif · PRAM · Buyruk penceresi · DiziEşgüdümÇoklu işleme · Çoklu izlekleme · Bellek tutarlılığı · Ön bellek tutarlılığı · Engel · Eşzamanlılaştırma · Aşamalı uygulama denetimiProgramlamaModeller (Gizli koşutluk · Açık koşutluk · Koşutzamanlılık)DonanımFlynn Sınıflandırması (SISD • SIMD • MISD • MIMD) · Boru hattı yöntemi · Çoklu işleme (Bakışımlı · Bakışımsız) · Bellek (NUMA · COMA · Dağıtık · Paylaşımlı · Dağıtık paylaşımlı) · SMT MPP · Sayılüstü · Dizi işlemcisi · Süper bilgisayar · BeowulfAPIlerPOSIX Threads · OpenMP · MPI · OpenCL · UPC · Intel İzlekleme Yapıtaşları · Boost.Thread · Evrensel Diziler · Charm++ · Cilk · CUDA · PVMSorunsallarOlağanüstü koşutluk · Büyük Sorun · Yazılım durağanlığı  · Ölçeklenebilirlik  · Yarışma koşulları  · Deadlock  · Gerekirci algoritma Kategori Paralel hesaplama Otorite kontrolü GND: 4070085-9 LCCN: sh99005294 NDL: 00865620 NKC: ph115867 NLI: 987007541997205171 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Bilgisayar_ağı&oldid=31053167" sayfasından alınmıştır

Türk Dil KurumuTürk Dil Kurumunun girişiKısaltmaTDKSloganÜlkesini, yüksek bağımsızlığını korumasını bilen Türk Milleti, dilini de yabancı diller boyunduruğundan kurtarmalıdır.[2]Kuruluş12 Temmuz 1932 (91 yıl önce) (1932-07-12)TürBilim kuruluşu[3]AmaçTürk dilinin öz güzelliğini ve zenginliğini meydana çıkarmak, onu yeryüzü dilleri arasında değerine yaraşır yüksekliğe eriştirmek[1]MerkezAtatürk Bulvarı No.: 217, Çankaya, 0668 Ankara, TürkiyeHizmet bölgesiUlusalÜyelerÇevrimiçi üyelikSüreli Yayınlar AboneliğiResmî dillerTürkçeKurucularMustafa Kemal AtatürkSâmih Rif'at (Yalnızgil)Ruşen Eşref ÜnaydınCelâl Sahir ErozanYakup Kadri Karaosmanoğlu[4]BaşkanProf. Dr. Osman Mert[5]Başkan YardımcısıDoç. Dr. Harun Şahin[6]Önemli kişilerMustafa Kemal Atatürk (Kurucu ve Koruyucu Genel Başkan)İsmet İnönü (Koruyucu Başkan)Sâmih Rif'at (Kurucu Başkan)[4]Ruşen Eşref Ünaydın (İlk Genel Sekreter) Abdülkadir İnan (Başuzman) Agop Dilâçar (Batı Dilleri Başuzmanı)Ana organYönetim KuruluBilim KuruluAna kurumAtatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek KurumuBütçe₺19.693.000 (2020)[7]Personel73 (2013)[8]Resmî sitetdk.gov.trEski adıTürk Dili Tetkik Cemiyeti (1932-1934)Türk Dili Araştırma Kurumu (1934-1936)[1] Makale serilerindenAtatürk Devrimleri Siyaset Saltanatın Kaldırılması Cumhuriyetin İlanı Halifeliğin Kaldırılması Laikliğin Anayasa'ya girmesi Kadınlara Siyasal Hakların Tanınması Toplumsal Şapka Devrimi Tekke, Zâviye ve Türbelerin Kapatılması Soyadı Kanunu Lâkap ve Unvanların Kaldırılması Uluslararası Ölçülerin Kabulü Kıyafet İnkılâbı Eğitim ve kültür Öğretimin Birleştirilmesi Harf Devrimi Millet Mektepleri Türk Dil ve Türk Tarih Kurumlarının Kurulması Üniversite Reformu Güzel Sanatlarda Yenilikler Ekonomi İzmir İktisat Kongresi Aşarın Kaldırılması Çiftçinin Özendirilmesi Toprak reformu Örnek Çiftliklerin Kurulması Sanayi Teşvik Kanunu Birinci Beş Yıllık Sanayi Planı Tarım Kredi Kooperatifleri'nin kurulması Kabotaj Kanunu Yüksek Ziraat Enstitüsü'nün kurulması Hukuk Mecellenin Kaldırılması Medeni Kanunun Kabulü Türk Ceza Kanunu gtd TDK'ye ait bir gezici kitap satış aracı (GOÜ) Türk Dil Kurumu (TDK), Türkçeyi incelemek ve Türkçenin gelişmesi için çalışmak amacıyla 12 Temmuz 1932'de Mustafa Kemal Atatürk tarafından kurulan kurumdur. Türkiye'nin başkenti Ankara'da yer alan kurum, Türk dili üzerine çalışmaların yapılıp yayımlandığı bir merkezdir. Türk Dil Kurumu 1955'ten başlayarak çeşitli dallarda ödüller verdi. Ödüller her yıl 26 Eylül Dil Bayramı'nda Ankara'da yapılan törenle sahiplerine verilirdi. Ödül verilen dallar farklı yönetmeliklere göre zaman zaman değişirdi. 1983'te Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu bünyesine alındıktan sonra Türk Dil Kurumu ödülleri kaldırıldı. Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir] Kurum "Türk Dili Tetkik Cemiyeti" adı ile 12 Temmuz 1932'de Mustafa Kemal Atatürk'ün talimatıyla, devletten ayrı bir dernek olarak kurulmuştur.[9][10] Kurumun kurucuları, hepsi de milletvekili ve dönemin tanınmış edebiyatçıları olan Samih Rifat Bey, Ruşen Eşref, Celâl Sahir ve Yakup Kadri'dir. Kurumun ilk başkanı Samih Rifat Bey, ilk genel sekreteri Ruşen Eşref Ünaydın'dır.[11] Kurumun 1934-1955 yılları arası başuzmanı Abdülkadir İnan,[12][13][14] 1938-1979 yılları arası garp dilleri başuzmanı Agop Dilâçar olmuştur.[15][16][17] Türk Dili Tetkik Cemiyetinin gereği, "Türk dilinin öz güzelliğini ve varsıllığını ortaya çıkarmak, onu yeryüzü dilleri arasında değerine yaraşır yüksekliğe eriştirmek" olarak belirlenmiştir. Atatürk'ün sağlığında 1932, 1934 ve 1936 yıllarında yapılan üç kurultayda hem Kurumun yönetim organları seçilmiş, hem dil siyaseti belirlenmiş, hem de bilimsel bildiriler sunulup tartışılmıştır. 26 Eylül-5 Ekim 1932 tarihleri arasında Dolmabahçe Sarayı'nda yapılan Birinci Türk Dili Kurultayı için yayımlanan bildiride Kurultay'a yalnız uzmanların, Türkçe-edebiyat öğretmenleri ile yazarların değil, halktan da dileyenlerin katılması öngörüldüğü için, yayımlanan bildiride "Kadın erkek her Türk yurttaş Türk Dili Tetkik Cemiyeti üyesidir. Kendini Kurultay'a çağrılmış saymalıdır" denilmişti.[18] Kurultay'ın sonunda Kurumun "Lügat-Istılah, Gramer-Sentaks, Derleme, Lenguistik-Filoloji, Etimoloji, Yayın" adları ile altı kol hâlinde çalışmalarını sürdürmesi kabul edilmişti.[19] Atatürk'ün kendisi de Türk dili üzerindeki yerli ve yabancı araştırmaları inceleyerek, dönemindeki bilginleri Türk dili üzerinde araştırmalar yapmaya yönlendirmiştir. Nitekim Türk dilinin en eski anıtları olan Göktürk yazılı metinlerin ilk iki cildi onun sağlığında yayımlanmış; 1940'larda yayın yaşamına çıkabilen Divânu Lügati't-Türk ve Kutadgu Bilig gibi yapıtlar üzerinde yine onun sağlığında çalışılmaya başlanmıştır. Daha sonra birçok cilt hâlinde ortaya çıkacak olan Tarama ve Derleme Sözlüğü'yle ilgili çalışmalar da Atatürk'ün sağlığında başlamıştır. Tarama Sözlüğü, 13. yüzyılda başlayan Batı Türkçesinin eski eserlerinin taranmasıyla; Derleme Sözlüğü, Anadolu ağızlarında kullanılan kelimelerin derlenmesiyle oluşturulmuş büyük sözlüklerdir. Çağdaş Türkçenin dilbilgisi, sözlüğü, yazımı ve terimleriyle ilgili çalışmalar da Atatürk tarafından ilgiyle izlenmiştir. Türk Dil Kurumunun kuruluşuyla birlikte çağdaş Türkçede Atatürk'ün öncülüğünde özleştirme akımı başlamıştır. Atatürk'ün ölümünden sonra Öz Türkçe akımı Türk aydınları arasında sürekli tartışılan bir konu olmuştur. Türk Dil Kurumu bu akımın öncülüğünü yapmayı 1983'e dek sürdürmüştür. Atatürk, ölümünden kısa bir süre önce yazdığı vasiyetname ile mal varlığının bir bölümünü Türk Dil Kurumu ile Türk Tarih Kurumuna bırakmıştır. Fakat Atatürk'ün vasiyetnamesine aykırı davranılarak 1983'te Türk Dil Kurumu devletleştirilmiştir.[20][21] Türk Dil Kurumu, 1940'ta Bakanlar Kurulu kararıyla "kamu yararına çalışan dernekler" statüsü kazandı. 1951'de Demokrat Parti iktidarının bütçe görüşmeleri sırasında kurumun ödeneğinin kesilmesine karar verildi.[22] Bir başka önemli yapı değişikliği 1982-1983 yıllarında gerçekleştirilmiştir. 1982'de kabul edilen ve şu anda da yürürlükte olan Anayasa ile Türk Dil Kurumu ve Türk Tarih Kurumu, bir Anayasa kuruluşu olan Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu çatısı altına alınarak devletleştirilmiş ve dernek tüzel kişiliklerine son verilmiştir. Atatürk, 1 Kasım 1936'da Türkiye Büyük Millet Meclisinin 5. dönem 2. yasama yılının açılış konuşmasında Türk Dil Kurumu ve Türk Tarih Kurumunun geleceği ile ilgili dileklerini şu sözlerle dile getirmişti: Başlarında değerli Eğitim Bakanımız bulunan Türk Tarih Kurumu ile Türk Dil Kurumunun her gün yeni gerçek ufuklar açan, ciddi ve aralıksız çalışmalarını övgü ile anmak isterim. Bu iki ulusal kurumun, tarihimizin ve dilimizin, karanlıklar içinde unutulmuş derinliklerini, dünya kültüründe başlangıcı temsil ettiklerini, kabul edilebilir bilimsel belgelerle ortaya koydukça, yalnız Türk ulusunun değil, bütün bilim dünyasının ilgisini ve uyanmasını sağlayan, kutsal bir görev yapmakta olduklarını güvenle söyleyebilirim. (Alkışlar) Tarih Kurumunun Alacahöyük'te yaptığı kazılar sonucunda, ortaya çıkardığı beş bin beş yüz yıllık maddi Türk tarih belgeleri, dünya kültür kahraman tarihinin yeni baştan incelenmesini ve derinleştirilmesini gerektirecektir. Birçok Avrupalı bilim adamının katılması ile toplanan son Dil Kurultayının aydınlık sonuçlarını görmekle çok mutluyum. Bu ulusal kurumların az zaman içinde ulusal akademilere dönüşmesini dilerim. Bunun için, çalışkan tarih, dil ve bilim adamlarımızın, bilim dünyasınca tanınacak orijinal eserlerini görmekle mutlu olmanızı dilerim.[23] 2018 yılının Haziran ayında Mustafa Sinan Kaçalin görevinden alınarak Gürer Gülsevin başkanlık görevine getirildi.[24] TDK'nin ilk başkanı ve dört kurucu üyesinden biri olan Samih Rifat Bey.[25] Atatürk: "Ülkesini, yüksek istiklalini korumasını bilen Türk milleti, dilini de yabancı diller boyunduruğundan kurtarmalıdır." 1933 yılında yapılan bir toplantı Amaçları[değiştir | kaynağı değiştir] TDK'nin 2003-2007 Stratejik Plan Raporu'na göre amaçları şunlardır:[26] Türkçeyi bilim, kültür, edebiyat ve öğretim dili olarak geliştirmek ve yaygınlaştırmak. Türkçenin her alanda doğru, güzel ve etkili kullanılmasına katkıda bulunmak. Türk dilinin zenginliklerinin korunup işlenerek gelecek kuşaklara aktarılmasını sağlamak. Akademik altyapıyı ve kurumsal donanımı güçlendirerek Kurumun Türk dili alanındaki bilimsel yetkinliğini ortaya koymak. Tartışmalı başlıklar[değiştir | kaynağı değiştir] Kurum, Suriye İç Savaşı sırasında bazı basın kuruluşlarında Suriye Cumhurbaşkanı Beşşar Esad'ın adının Beşşar Esed şeklinde yazılmasıyla başlayan tartışmada Beşşar Esed adının tercih edilmesini önermiştir.[27] 2013 Taksim Gezi Parkı Protestoları sırasında Başbakan Recep Tayyip Erdoğan tarafından eylemcilere çapulcu denmesinin ardından[28] bu yorum büyük tepki çekmiş[29][30][31] tepkilerden sonra ise Türk Dil Kurumunun, çapulcu kelimesinin tanımını "Başkasının malını alan, yağma, talan eden kimse, talancı, yağmacı, plaçkacı" tanımından "Düzene aykırı davranışlarda bulunan, düzeni bozan, plaçkacı" olarak değiştirdiği iddia edilmiştir.[32] Ancak, Türk Dil Kurumu Başkanlığı (TDK), sözlüklerindeki "çapulcu" sözcüğünün anlamında herhangi değişiklik yapılmadığını bildirdi. Kurumun hazırladığı ve şu anda satışta olan 11. baskı Türkçe Sözlük'ün 2010'da yayımlandığına işaret edilen açıklamada, "Bu sözlükte 'çapulcu' sözcüğünün tarifi neyse internet sayfamızdaki sözlüğümüzde yer alan tarif de aynıdır. Herhangi bir değişiklik söz konusu değildir" ifadelerinden herhangi bir değişikliğin gerçekleşmediği ortaya konmuştur.[33][34] Kurumun, 2012-13 Mısır protestoları sonrasında görevden alınan Muhammed Mursi'nin durumu kamuoyu tarafından irdelenirken sözlükteki darbe tanımının değiştirildiğinin sav edilmesi üzerine[35] tepki almış, karar Türkiye P.E.N. Yazarlar Derneği tarafından eleştirilerek TDK Yönetimi istifaya davet edilmiştir.[36] Türk Dil Kurumu Başkanı Prof. Dr. Mustafa S. Kaçalin'in 20 Haziran Perşembe günü Anadolu Ajansına yaptığı açıklamada "Son günlerde günlük hadiseler dolayısıyla halkımızda bazı kelimelere karşı merak ve hassasiyet uyanmıştır. Önce “çapulcu” ardından “darbe” kelimesinin, ülke gündeminin etkisinde kalınarak verilen ani kararlarla değiştirildiği yönündeki asılsız haberler, doğru ile yanlışın birbirine karışmasına sebebiyet vermiş ve Kurumumuz sözlü ve yazılı olarak zaman zaman hakarete varan haksız ithamlarla karşı karşıya kalmıştır. Bütün bu gelişmeler Kurumumuzca bir açıklama yapılmasını zaruri kılmıştır." ifadelerine yer vererek değişiklik yapılmadığını kanıtlarıyla ortaya koymuştur.[34] 10 Mart 2015 tarihinde, "müsait" sözcüğünün karşılığını "flört etmeye hazır olan, kolayca flört edebilen (kadın)" olarak vermesi tepki görmüştür.[37][38] TDK tarafından yapılan açıklama şu şekildedir: TDK’nin üç gün süren toplantısında bir yandan Türkçenin Etimoloji Sözlüğü’nün düzenlenişi üzerine konuşmalar yapılmış, öte yandan da Türkçe Sözlük’ün mevcut maddelerinin tanımı görüşülmüş, Sözlük’teki tanımların baştan sona dikkatle yeniden okunmasına, düzenlenmesine karar verilmiştir. Sözlükçünün görevi bir kelimeye kendi başına, masa başında yeni bir anlam katmak değil, yazı dilinde ve günlük dilde kullanılışlarına bakıp var olanı tespit ederek sözlüğe yansıtmaktır. Kelime ilk defa 1918’de tespit edilmiştir. Teklz. Flörte temayülü olan: Ne müsait kız. Bana tuhaf tuhaf gülüyor. Eliyle manasını anlamadığım işaretler yapıyor. Ömer Seyfeddin. “Nakarat”, Yeni Mecmua, C. 3, S. 63, 3 Teşrinievvel 1918, s. 218. Kelimenin bu anlamı ilk defa Meydan Larousse Ansiklopedisi’nde (1972, 1981, C. 9, s. 155, sol sütun) aşağıdaki şekilde yer almıştır. Belli ki müsait sözünün bugünlerde söz konusu edilen anlamı 1983’te yayımlanan 7. baskıya bu yolla girmiş olmalıdır. Söz konusu anlam tam da bu hâliyle ilk kez 1983’te Türkçe Sözlük’e girmiştir (682. sayfa, sol sütun). O dönem sözlüğü hazırlayanların hangi düşünce ile bu anlamı müsait kelimesine ilave ettiklerini bilemiyoruz. Ancak kesin olan, bu anlam, 1983’ten beri Sözlük’ün her baskısında aynı şekilde devam etmiştir. Yani bir iki günlük bir konu veya iş değildir, 32 yıldan beri bu anlam sözlükte aşağıdaki şekliyle mevcuttur. müsait s. (müsa:it) Ar. musā‘id 1. Uygun, elverişli: Müsait bir gün geleceğim. 2. tkz. Flört etmeye hazır olan, kolayca flört edebilen (kadın). Aşağıdaki sözlüklerde ise TDK Sözlük’ünde verilen anlam aynı şekilde yer almıştır. Karacan Büyük Sözlük ve Genel Kültür Ansiklopedisi, [1982], C. 5 (L-R), s. 1521, sol sütun. Milliyet Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedi, 1986, C. 16, 8466, sol sütun. Dil Derneği, Türkçe Sözlük, 2. baskı, 2005, s. 1394, sağ sütun. Ali Püsküllüoğlu, Türkçe Sözlük, Genişletilmiş 5. baskı, 2004, s. 1276, sol sütun. Türkçenin derlemi (corpus) üzerine hazırlanmış en geniş çalışmaya baktığımızda müsait’in 560 kez geçtiğini görürüz. Ancak söz konusu edilen ikinci anlam bu 560 örnek arasında karşımıza çıkmaz. Türkçe Sözlük’te teklifsiz konuşmaya (tkz.) özgü bir kullanım olarak kaydedilen bu anlam belli ki bir tür argo kullanımdır. Büyük bir ihtimalle de 1980'li yıllarda bu anlam, belirli bir çevrede kullanılmış olabilir. Bugün bu anlam herkesçe bilinen bir anlam değildir. Belki de bir döneme özgü, moda sözlerdendir. Bir yönden cinsiyet ayrımcılığı güden, bir yönden de bu anlamıyla kullanılışı neredeyse hiç bilinmeyen bu kelime, Türkçe Sözlük’ün yeni baskısında ve Genel Ağ ortamındaki kullanımlarında gerekli taramalar yapıldıktan sonra yeniden düzenlenecektir. Kamuoyunda tartışmalara sebep olan bu ve benzeri konularla ilgili TDK olarak çalışma yapılacak ve kamuoyuyla paylaşılacaktır.[39] Çalışmaları[değiştir | kaynağı değiştir] Bugün Türk Dil Kurumu, 20'si Yükseköğretim Kurulu; 20'si Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu tarafından seçilen 40 asil üyeye sahiptir. Üyelerin büyük çoğunluğu Türk üniversitelerinde çalışan Türkologlardır. Başbakan'ın önerisi doğrultusunda Cumhurbaşkanı tarafından atanılan TDK Kurum Başkanı ve 40 asîl üye Bilim Kurulunu oluşturur. Kurumun bilimsel çalışmaları bu kurul tarafından planlandığı gibi yönetim işlerini üstlenen Yürütme Kurulu ile bilimsel çalışmaları yürüten Kol ve Komisyonların üyeleri de bu kurul tarafından seçilmiştir. Bilimsel çalışmaları yürüten kollar şunlardır: Sözlük Bilim ve Uygulama Kolu Gramer Bilim ve Uygulama Kolu Dil Bilimi Bilim ve Uygulama Kolu Terim Bilim ve Uygulama Kolu Ağız Araştırmaları Bilim ve Uygulama Kolu Kaynak Eserler Bilim ve Uygulama Kolu Türkiye Türkçesinin çağdaş sözlüğünü sürekli geliştirerek yayımlayan Türk Dil Kurumu, Yazım Kılavuzu 'na da son şeklini vererek 2000 yılında yeniden yayımlamıştır. 1998 yılı içinde 9. baskısı çıkmış olan Türkçe Sözlük'te 75.000 civarında sözcük yer almıştır. Son dönemde, yılda 30-40 bilimsel eseri yayın dünyasına kazandıran Türk Dil Kurumunun üç süreli yayını da bulunmaktadır. Güncel dil konularını ve geniş kitlenin anlayacağı dilde yazılmış araştırmaları içine alan Türk Dili dergisi ayda bir yayımlanmaktadır. Altı ayda bir yayımlanan Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi; Kazak, Kırgız, Tatar vb. Türk topluluklarının dil ve edebiyatlarıyla ilgili araştırmalara yer verir. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten ise tamamen bilimsel araştırmaları içine alır ve yılda bir sayı yayımlanır. Türk Dil Kurumunun yürütmekte olduğu projeler şunlardır: Karşılaştırmalı Türk Lehçe ve Şiveleri Sözlüğü ve Grameri Saha Araştırması Projesi, Türkiye Türkçesi Sözlükleri Projesi, Göktürk (Runik) Yazılı Belge, Yazıt ve Anıtların Albümü Projesi, Türkiye Türkçesi ve Tarihî Devirler Yazı Dilleri Gramerleri Projesi, Türk Dünyası Destanlarının Tespiti, Türkiye Türkçesine Aktarılması ve Yayımlanması Projesi. Yayınlar Türk Dil Kurumu 800'e ulaşan yayını, 40 Bilim Kurulu üyesi, 17 uzmanı, 56 çalışanı ve varsıl bir araştırma kütüphanesiyle çalışmalarını sürdürmektedir. Süreli yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir] Türk Dili - İlk sayısı Ekim 1951'de yayımlanmış aylık dil ve edebiyat dergisidir. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi - Uluslararası hakemli bir dergidir. Altı ayda bir yayımlanır. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı-Belleten - Tamamen bilimsel araştırmaları içine alır. Yılda iki sayı yayımlanır.[40] Kurucular[41][değiştir | kaynağı değiştir] Mustafa Kemal Atatürk Samih Rıfat Horozcu Ruşen Eşref Ünaydın Celâl Sahir Erozan Yakup Kadri Karaosmanoğlu Başkanlar[41][değiştir | kaynağı değiştir] Adı Görev Başlangıcı Görev Bitişi Mustafa Kemal Atatürk(Kurucu ve Koruyucu Genel Başkan) 12 Temmuz 1932 10 Kasım 1938 İsmet İnönü(Koruyucu Başkan) 11 Kasım 1938 25 Aralık 1973 Samih Rıfat Yalnızgil 12 Temmuz 1932 18 Ağustos 1932 Esat Sagay 19 Ağustos 1932 4 Aralık 1932 Dr. Reşit Galip 4 Aralık 1932 19 Ağustos 1933 Dr. Refik Saydam 19 Ağustos 1933 26 Ekim 1933 Yusuf Hikmet Bayur 27 Ekim 1933 8 Temmuz 1934 Zeynel Abidin Özmen 9 Temmuz 1934 9 Haziran 1935 Saffet Arıkan 10 Haziran 1935 28 Aralık 1938 Hasan Âli Yücel 28 Aralık 1938 5 Ağustos 1946 Reşat Şemsettin Sirer 5 Ağustos 1946 9 Haziran 1948 Prof. Dr. Tahsin Banguoğlu 10 Haziran 1948 22 Mayıs 1950 Hüseyin Avni Başman 23 Mayıs 1950 10 Ağustos 1950 Ahmet Tevfik İleri 11 Ağustos 1950 10 Şubat 1951 Hakkı Tarık Us 1951 1954 Prof. Dr. Macit Gökberk 1954 1960 Prof. Dr. Hasan Tahsin Banguoğlu 1960 1963 Prof. Dr. Agâh Sırrı Levend 1963 1966 Prof. Dr. Gündüz Akıncı 1966 1969 Prof. Dr. Macit Gökberk 1969 1976 Prof. Dr. Seha L. Meray 1976 1978 Prof. Dr. Şerafettin Turan 1978 1983 Prof. Dr. Hasan Eren 1983 1993 Prof. Dr. Ahmet Bican Ercilasun 1993 2000 Prof. Dr. Hamza Zülfikar 2000 2001 Prof. Dr. Şükrü Halûk Akalın 2001 2012 Prof. Dr. Mustafa Sinan Kaçalın 2012 2018 Prof. Dr. Gürer Gülsevin 2018[24] 2023 Prof. Dr. Osman Mert 2023[42] Görevde Başkan Yardımcıları[43][değiştir | kaynağı değiştir] Adı Görev Başlangıcı Görev Bitişi Prof. Dr. Himmet Umunç 1988 1991 Prof. Dr. Hamza Zülfikar 1993 2001 Prof. Dr. Recep Toparlı 2001 2009 Prof. Dr. Melek Özyetkin 2010 2012 Ali Karaçalı 2012 2016 Doç. Dr. Bilâl Çakıcı 2016 2019 Prof. Dr. Feyzi Ersoy 2019 2022 Dr. Ömer Gök 2022 2024 Doç. Dr. Harun Şahin 2024[44] Görevde Genel Sekreterler[43][değiştir | kaynağı değiştir] Adı Görev Başlangıcı Görev Bitişi Ruşen Eşref Ünaydın 1932 1933 Prof. İbrahim Necmi Dilmen 1933 1945 Hasan Reşit Tankut 1945 1951 Agâh Sırrı Levend 1951 1960 Behçet Kemal Çağlar 1960 1960 Sami Nabi Özerdim 1960 1963 Ömer Asım Aksoy 1963 1978 Cahit Külebi 1978 1982 Kemal Demiray 1982 1983 İ. Sefa Pehlivantürk 1983 1988 Halil Selçuk 1988 2001 Cafer Çetin 2001 2002 Ramazan Güney 2002 2004 Burhan Apatay 2004 2005 Ali Karaçalı 2005 2011 2 Kasım 2011 tarih ve 28103 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 664 sayılı Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname ile genel sekreterlik kadrosu sonlandırıldı. Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir] a b "Türk Dil Kurumu - Tarihçe". TDK Resmî Sayfa. Çankaya, Ankara: Türk Dil Kurumu Başkanlığı. 27 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mart 2015.  "TDK Ana Sayfası". TDK Resmî Web Sitesi. Çankaya, Ankara: Türk Dil Kurumu Başkanlığı. 15 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mart 2015.  "TDK - Tarihçe". TDK Resmî. Çankaya, Ankara: Türk Dil Kurumu Başkanlığı. 27 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2015. Türk Dil Kurumu 800'e ulaşan yayını, 40 Bilim Kurulu üyesi, 17 uzmanı, 56 çalışanı ve zengin bir araştırma kütüphanesiyle Türkiye'nin saygın bilim kuruluşlarından biri olarak çalışmalarını sürdürmektedir.  a b "Türk Dil Kurumu - Başkanlar". TDK Resmî. Çankaya, Ankara: Türk Dil Kurumu Başkanlığı. 6 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mart 2015.  "Arşivlenmiş kopya". 6 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2023.  "Arşivlenmiş kopya". 20 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mart 2023.  "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 16 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Ekim 2020.  "TDK Başkanlığı 2013 Faaliyet Raporu - İnsan Kaynakları (s.21)" (PDF). TDK Resmî. Çankaya, Ankara: Türk Dil Kurumu Başkanlığı. Nisan 2014. 24 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mart 2015.  "Arşivlenmiş kopya". 30 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2014.  "Arşivlenmiş kopya". 27 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2013.  Türk dili. Türk Dili Tetkik Cemiyeti. Nisan 1933. s. 6. 27 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2023. Reis: Samih Rifat Bey, Umumî Kâtip: Ruşen Eşref Bey  Türk Dili. Türk Dili Tetkik Cemiyeti. Eylül 1934. s. 22. 27 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2023. İhtısas Kâtibi Aptülkadir Süleyman Bey  Üçüncü Türk Dil Kurultayı, 1936: tezler, müzakere, zabıtlar. Devlet Basımevi. 1937. ss. 30, 449. 27 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2023. Prof. Abdülkadir İnan: Kurum Başuzmanı  "İNAN, Abdülkadir". TDV İslâm Ansiklopedisi. 24 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2023. 1955’te emeklilik haklarından mahrum edilerek görevden alındı. Aynı yıllarda Türk Tarih Kurumu’nun aslî üyesi olan ve Türk Dil Kurumu’nda da başuzman olarak çalışan İnan’ın buradaki vazifesine de dilde tasfiyecilik hareketine taraftar olmadığı için son verildi.  Tan, Nail (2001). "Türk Dil Kurumu Çalışanları (1932-2001)". Kuruluşunun 70. Yıl Dönümünde Türk Dil Kurumu. Türk Tarih Kurumu Basımevi. s. 157. ISBN 978-975-16-1482-7. 29 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mart 2023. Garp Dilleri Başuzmanı: Agop DİLÂÇAR  Canpolat, Mustafa (Ağustos 2004). "Anılarla Türk Dil Kurumu" (PDF). LXXXVIII (632). Türk Dil Kurumu. s. 121. 27 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 27 Mart 2023. Abdülkadir İnan doğu dilleri başuzmanıydı. Dilaçar Bey de batı dilleri başuzmanıydı.  Türk Dil Kurumu (1943). Dördüncü Türk Dil Kurultayı 1942: toplantı, tutulgaları, tezler. Alâeddin Kıral Basımevi. s. 32. 27 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2023. Bay. A. DİLAÇAR Türk Dil Kurumu başuzmanlarından  Hatıralar, TDK Yayını, 1943. Tarihçe bölümü[ölü/kırık bağlantı] TDK resmî internet sitesi Prof. Dr. Afet İnan, Yayına Hazırlayan: Arı İnan, Remzi Kitabevi, İstanbul 2005, s. 124: "1980 ihtilalinden sonra çıkarılan bir yasayla TTK ve TDK'nin (Atatürk'ün vasiyeti de hiçe sayılarak) özel statüleri değiştirilmiştir." "Ayrıca bakınız Yargıtay Hukuk Genel Kurulu'nun Esas 2004/4-371, Karar 2004/375 sayılı 23.06.2004 günlü kararı ve karşıoy gerekçesi". 27 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2010.  24 Şubat 1951, TBMM Türkiye Cumhuriyeti Millî Eğitim Bakanlığı bütçe görüşmeleri, 627. bölüm Atatürk'ün Türkiye Büyük Millet Meclisinin V. Dönem 2. Yasama Yılını Açış Konuşmaları (1 Kasım 1936) 14 Şubat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. TBMM resmî internet sitesi a b "TDK'nın yeni başkanı Gürer Gülsevin oldu". TRT Haber. 26 Haziran 2018. 1 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2018.  "TBMM Albümü - Cilt. 1, sf. 86" (Albüm). TBMM Resmî. Ankara: TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü Yayınları No: 1. Haziran 2010. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2015.  "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Nisan 2014.  3 Nisan 2012 tarihli 4 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. TRT haberi 6 Haziran 2013 tarihinde erişilmiştir 2 Haziran 2013 tarihli 30 Eylül 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Anadolu Ajansı haberi 6 Haziran 2013 tarihinde erişilmiştir Cem Boyner çapulcuyum dedi Milliyet haberi 6 Haziran 2013 tarihinde erişilmiştir Eylemciler: Ne çapulcuyuz ne ayyaş 11 Ocak 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Milliyet haberi 6 Haziran 2013 tarihinde erişilmiştir Noam Chomsky: Ben de çapulcuyum! 8 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. soL Haber Portalı haberi 6 Haziran 2013 tarihinde erişilmiştir 5 Haziran 2013 tarihli 13 Aralık 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. soL Haber Portalı haberi 6 Haziran 2013 tarihinde erişilmiştir AA (6 Haziran 2013). "TDK'dan 'çapulcu' açıklaması". www.hurriyet.com.tr. 2 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ekim 2023.  a b "Arşivlenmiş kopya". 21 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2015.  7 Temmuz tarihli 9 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. soL Haber Portalı haberi 7 Temmuz 2013 tarihinde erişilmiştir PEN Yönetim Kurulu resmi açıklaması[ölü/kırık bağlantı] 7 Temmuz 2013 tarihinde erişilmiştir "Kadınlardan TDK'ya "müsait" tepkisi: O parantezi kaldırın". 12 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2015.  "Kadınlardan TDK'ya "müsait" tepkisi". Milliyet.com.tr. Milliyet. 10 Mart 2015. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Mart 2015.  "Basın duyurusu". 15 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Mayıs 2015.  "Türk Dili Araştırmaları Yıllığı Belleten". Türk Dil Kurumu. 9 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2021.  a b "Başkanlar". 6 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ekim 2015.  "Başkan – Türk Dil Kurumu". www.tdk.gov.tr. 21 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2023.  a b Nail Tan (Temmuz 2019). 1932’den 2012’ye Türk Dil Kurumu"TÜRK DİLİ - Dil ve Edebiyat Dergisi" (PDF). CXVII (811). Türk Dil Kurumu. ss. 41, 47. 19 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 21 Mart 2023.  "Başkan Yardımcısı". Türk Dil Kurumu. 11 Mart 2024. 28 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mart 2024.  Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir] Dil Derneği TDK Çocuk Yazını Ödülü TDK Yazım Kılavuzu Türk Dil Kurumu Çeviri Ödülü Türk Dili dergisi Türk Tarih Kurumu Türkiye Türkçesi Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir] Wikimedia Commons'ta Türk Dil Kurumu ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. Resmî site sozluk.gov.tr 29 Aralık 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. TDK Kütüphanesi, Ana sayfa TDK Güncel Türkçe Sözlük 19 Eylül 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Sesli Türkçe Sözlük TDK Kişi Adları Sözlüğü 19 Eylül 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. TDK Batı Kökenli Sözcükler Sözlüğü Kitaplar Listesi 9 Haziran 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Süreli Yayınlar Listesi 9 Haziran 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. gtdMustafa Kemal AtatürkHayatı Askerî hayatı İzmir Suikastı Ölümü ve devlet cenaze töreni Anma Ödülleri Ailesi ve yakınları Ali Rıza Efendi Zübeyde Hanım Makbule Atadan Latife Hanım Mecdi Boysan Ülkü Adatepe Sabiha Gökçen Zehra Aylin Rukiye Erkin Nebile İrdelp Abdurrahim Tuncak Fikriye Afet İnan Mustafa Demir Dişçibaşı Sami Bey Foks (köpek) Yaverleri Salih Bozok Cevat Abbas Gürer Muzaffer Kılıç Şükrü Tezer Rüsuhi Savaşçı Sami Yanardağ Mahmut Celalettin Üner Cevdet Tolgay Ahmet Naşit Mengü Şükrü Özer Düşünsel Atatürkçülük Atatürk İlkeleri Atatürk Devrimleri Atatürk milliyetçiliği Atatürk kişi kültü Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir Ne mutlu Türk'üm diyene Türkiye Türklerindir Ya istiklâl ya ölüm Yurtta sulh, cihanda sulh Söylevleri Gençliğe Hitabe Onuncu Yıl Nutku Bursa Nutku Yapıtları Nutuk Geometri Yurttaşlık Bilgileri Cumalı Ordugâhı Taktik Tatbikat ve Seyahati Takımın Muharebe Talimi Zabit ve Kumandan ile Hasbihal Kurumsal Vatan ve Hürriyet Cemiyeti Cumhuriyet Halk Partisi Türk Dil Kurumu Türk Tarih Kurumu Anıt ve müzeler Anıtkabir Tarihi Artvin Atatürk Heykeli Atlı Atatürk Anıtı Atatürk ve Kurtuluş Savaşı Müzesi İzmir Atatürk Anıtı Konya Atatürk Anıtı Mareşal Atatürk Anıtı ODTÜ Atatürk Anıtı Samsun Onur Anıtı Sarayburnu Atatürk Anıtı Taksim Cumhuriyet Anıtı Canberra'daki anıtı Bakü'deki heykeli Meksiko'daki heykeli Diğer Popüler kültürdeki yeri Adını taşıyan şeyler Dinî inancı Damal'daki Atatürk silüeti Atatürk Aleyhine İşlenen Suçlar Hakkında Kanun Atatürk Yılı Güneş-Dil Teorisi Kategori Commons Otorite kontrolü BIBSYS: 90582091 BNF: cb12060901h (data) CiNii: DA12378031 GND: 1015457-7 ISNI: 0000 0001 1086 7482 LCCN: n80050402 NKC: kn20020624003 NLA: 35769740 NLI: 987007304998905171 SUDOC: 028861167 TDVİA: turk-dil-kurumu VIAF: 122335360 WorldCat: lccn-n80050402 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Türk_Dil_Kurumu&oldid=32361112" sayfasından alınmıştır

Bu madde hiçbir kaynak içermemektedir. Lütfen güvenilir kaynaklar ekleyerek madde içeriğinin geliştirilmesine yardımcı olun. Kaynaksız içerik itiraz konusu olabilir ve kaldırılabilir.Kaynak ara: "Akademi" – haber · gazete · kitap · akademik · JSTOR (Mayıs 2014) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) Akademi, (Yunanca Ἀκαδημία) en geniş tanımıyla yükseköğrenim kurumu anlamına gelir. Günümüzde bilim, edebiyat ve sanat konularını tartışmak için bir araya gelen üyelerin oluşturduğu kurumlara da akademi denir. Akademi Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir] Akademi adı, Atina yakınlarındaki Akademeia adlı bir zeytinlikten gelir. Bu zeytinlikte Eski Yunan düşünür Platon, matematik, doğa bilimleri ve yönetim biçimi gibi çeşitli konularda öğrencilerine ders veriyordu. Eflatun (Platon)'un MÖ 4. yüzyılda ders verdiği bu okul, tarihteki ilk akademi olarak kabul edilir. Platon'un Akademi geleneğini, onun ölümünden sonra öğrencileri ve felsefesini benimseyenler sürdürdüler. Akademi’ye devam eden öğretmen ve öğrencilerin en çok ilgi gösterdikleri konular bilim, sanat, edebiyat ve müzikti. MS 529'da, Bizans İmparatoru I. Justinianus, Akademi'nin çalışmalarına son verdi. Günümüz[değiştir | kaynağı değiştir] Bugün birçok ülkede akademi adını taşıyan kurum vardır. Paris'teki Fransız Akademisi (Académie Française) bunların en ünlüsüdür. Günümüzde de Fransız dili konusunda tek yetkili kurum sayılan Fransız Akademisi, 1635'te Kardinal Richelieu tarafından kurulmuştur. Bu akademinin üye sayısı tarihi boyunca hep 40 olarak kalmıştır. ABD'deki Sinema Sanat ve Bilimleri Akademisi de dünyanın ünlü akademilerinden biridir. Bu kurum 1929'dan bu yana her yıl “Akademi Ödülleri” adı altında, sanat değeri taşıyan sinema filmlerinin yönetmen, oyuncu, görüntü yönetmeni ve öbür yaratıcılarına ödüller verir. Ödül, “Oscar” adlı bir heykelcikle simgelendiği için Akademi Ödülü’ne Oscar Ödülü de denir. Londra'daki Kraliyet Sanat Akademisi (1768) ile Kraliyet Müzik Akademisi (1822), İngiltere'nin en ünlü akademileridir. Gene Londra'daki Kraliyet Tiyatro Sanatı Akademisi (1904) ile bilimsel çalışmalar yapmak üzere 1662'de kurulmuş olan Kraliyet Derneği (Royal Society) de ünlü akademiler arasında sayılır. Rusya’daki Bilimler Akademisi de yeryüzündeki saygın akademilerden biri sayılır. 1725'te Rus Çarı I. Petro tarafından Petersburg Bilimler Akademisi adıyla kurulan bu kurum, Sovyet döneminde SSCB Bilimler Akademisi adını taşıyordu. Türkiye'de yakın zamana kadar akademi adını taşıyan birçok yükseköğretim kurumu vardı. Bunların en ünlüsü olan ve pek çok ünlü sanatçının yetiştiği Devlet Güzel Sanatlar Akademisi, sonradan Mimar Sinan Üniversitesi'ne dönüştü. Günümüzde akademi adını koruyan eğitim kurumları olarak yalnızca Harp Akademileri ile Gülhane Askeri Tıp Akademisi ve Polis Akademisi kalmıştır. Ayrıca akademi adını taşıyan özel öğretim kurumları vardır. Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA) ise 1993’te kurulmuştur. Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir] Akademik sahtekarlık Yayımla ya da yok ol Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir] Otorite kontrolü GND: 4138124-5 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Akademi&oldid=31641149" sayfasından alınmıştır

Bu maddedeki bilgilerin doğrulanabilmesi için ek kaynaklar gerekli. Lütfen güvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin geliştirilmesine yardımcı olun. Kaynaksız içerik itiraz konusu olabilir ve kaldırılabilir.Kaynak ara: "Ticaret" – haber · gazete · kitap · akademik · JSTOR (Mayıs 2023) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) Gdańsk Ticaret malların/ürünlerin üretim sürecinden tüketimine kadar geçen zamanda, ekonomik değer taşıyan başka nesneler ile değiştirilmesi, alışı ve satışı anlamında kullanılmaktadır.[1] Ticaretin insanlık tarihindeki ilk şekli takastır. Takas yöntemi ile, mal ve hizmetler birbiri karşılığında değiş tokuş edilir. Günümüzde ise artık değişim aracı olarak para kullanımının keşfedilmesi insanlık tarihinin erken dönemlerine dayanmaktadır. Pek çok tarihçi ticaretin, iletişimin doğuşunu takiben takas yöntemiyle başlamış olduğunu düşünmektedir. Ticaretin ortaya çıkış nedeni, insanın ihtiyaçlarını karşılama arzusudur. Üretimin ve kaynakların kısıtlı olmasından dolayı insan, kendinde olmayan mal veya hizmeti bir başkasından sağlamak istemiş, bunun için de kendinde bulunan mallar ile değiş tokuş yapmaya başlamıştır. Daha sonra iş bölümünün gelişmesi ve ticari malların çeşitlerinin artması ile, ortak bir değişim aracına ihtiyaç duyulmaya başlamıştır. Böylelikle ekmek, altın, fasulye, inci gibi mallar, para gibi bir değişim aracı olarak kullanılmaya başlamıştır. Paranın keşfi, ticaretin kolaylaşmasını ve yaygınlaşmasını sağlamıştır. Taşımacılığın ve iletişimin de gelişmesi ile birlikte ticaret bugünkü halini almıştır. Bu gelişim sırasında da içinde bulunduğumuz ekonomik sistem gelişmiş, ticareti düzenleyici kanunlar yapılmıştır. Günümüzde ticaret, ekonominin merkezinde yer almaktadır. Ticaret kavramı[değiştir | kaynağı değiştir] Ticaret kavramı, günümüz ticaret eğitiminde kullanılan anlamı olan; “Malların ticaret yapmak amacıyla alımı ve tam bir işlem ve muameleye tabii tutmadan satımı (mal ticareti)”, şeklindeki tanımı ilk olarak 19. yüzyılının başında kullanılmıştır. Rudolf Seyyfert’e göre mal ticareti; malın satışı, nakliyesi ve yeniden paketlenmesidir ve bu hizmetler ticaretin belirleyici temel işlevleridir.” Ticari işletmeler, bu temel işlevleri ve başka ticari faaliyetleri; a) sektörel, b) sınırlı ya da tam olarak, c) kendi adına, d) bütün risklerini üstlenerek yapan kuruluşlardır ve bu kuruluşlar tedarik ve pazarlama konusunda işin uzmanlarıdır. Anılan tanımlar ticaretin pazar ekonomisindeki özel anlamını vermemektedir. Bu tanımlama, ticaretin pazar ekonomisindeki anlamı ile daha açık bir şekilde vermektedir: “Ticaret, çeşitli malların sunulduğu sürüm ve satış pazarı ile mal ve hizmet talebini karşılayan tedarik pazarının devamlı ve eşzamanlı işleyişidir.” (Schenk 2007, s. 16). Bu yüzden ticaret, diğer hiçbir ticari sektörde olmadığı gibi, pazar ekonomisinin temel unsurudur. Ticaret, soyut-düşünsel değil, somut hizmet ve ürün değişiminin gerçekleştiği pazarlar yaratır. Bu tanım, yerleşik ticaret ve mekâna bağlı olmayan katalog üzerinden alışveriş ve sanal ticaret için de geçerlidir. Bunların dışında, dar anlamda, ticaret yapan kuruluşlar dışında da, ticaret benzeri iş yapan kuruluşlar mal değişiminde yer alır. Bu kuruluşlara örnek; ticari temsilcilikler, komisyon kuruluşları ve komisyonculardır. Ticaretin kapsamı[değiştir | kaynağı değiştir] Ticaret ya da mal değişimi; malların farklı üreticilerden veya teslimatçılardan alınarak nakliyesinin yapılması, depolanması ve daha sonra, bir araya getirilen malların bir işlemden geçirilmeden, ya toptan ticaret şirketlerine ya da perakende ticaret ile uğraşanlara satılmasını kapsar. Ticaret ile ilgilenen kimse veya şirket normalde sadece kâr etmek amacıyla çalışır. Ticaretin serbest piyasa ekonomisindeki etkinliğinin gerçekleşmesi, mal pazarları, tedarik pazarları, rekabet pazarları ve iç pazarların işleyişi ve organizasyonu ile mümkündür. Bu, her ticaret kurumu için aynıdır. Üretim işinden farklı olarak ticarette yeni mal üretilmez, ancak bazı iş kollarında ürünler işlenerek geliştirilebilir. Ürünün zenginleştirilme işlemine tabi tutulması haricinde, ticaret sektöründe iş yapan bir kuruluşu, hizmet sektöründe iş yapan bir kuruluştan ayıran en büyük özellikler; malların depolanması, stoklanması ve sürüm şeklidir. Mal ticaretinin yanı sıra, para, hizmet veya bilgi ticareti de yapılmaktadır. Ticaret, genelde, üretim sektörüyle (zanaat) ya da hizmet sektörü ile (değerli kâğıt) bağlantılı olarak karşımıza çıkar. Genelde bir yerde az, başka yerde de çok olan mallar ile ticaret yapılır. Bunun sebebi de doğal kaynakların sadece bazı bölgelerde bulunması, üretim – tüketim ilişkisi ya da bir ürünün sadece bir yerde ve çokça üretilmesidir. Küreselleşme ve toplum ihtiyaçları, ticarette, tedarik ve pazarlama uzmanlarının pazarlara uygun organize bir şekilde çalışmalarını gerektirmektedir. Hukuksal olarak ticari ortakların anlaşmalar imzalamaları gerekmektedir. Ticaret yapan ortaklar arasında ticari ilişki bulunur. Ülke içinde yapılan iç ticaret ile ülkeler arası yapılan dış ticaret arasında farklılıklar söz konusudur. Avrupa Birliği içerisindeki ticari ortaklar arasında yapılan ülkeler arası ticaret AB-iç ticareti olarak kabul edilir. İktisat bilimi açısından ticaretin faydaları[değiştir | kaynağı değiştir] Ticaretin 3 tür faydası vardır:[2] 1. Yer (Mekan) Faydası: Ürünün bulunduğu veya çok olduğu yerden alınarak az bulunduğu ya da bulunmadığı yere götürülerek satılmasıdır. Tacirin faydası elde ettiği kardır. Müşterinin faydası ise ürüne zahmet harcamadan ulaşabilmektir. Örneğin, deniz mahsulleri. 2. Zaman Faydası: Ürünün bulunduğu zaman depolanarak (stoklanarak) bulunmadığı zamanda ortaya çıkarılıp satılmasıdır. Örneğin mevsimlik tarım ürünleri. Uç örnekleri karaborsacılık şeklinde ortaya çıkar. 3. Mülkiyet Faydası: Ürünün elinde bulunandan alınarak bulunmayana ulaştırılmasıdır. Örneğin köylerden sütlerin toplanarak mandırada işlenmesi. Köy ürünlerinin alınarak isteyenlere satılması. Sanayinin ise 1 tür faydası vardır: Şekil Faydası:[3] Doğada bulunan ürünlerin şeklinin değiştirilerek insanların kullanabileceği hale getirilmesidir. Yani hammadde işlenerek farklı bir biçim verilmektedir. Ticaretin tarihi ve toplumsal anlamı[değiştir | kaynağı değiştir] Intérêts des nations de l'Europe, dévélopés relativement au commerce, 1766 İlkel toplumlarda mal alışverişi, değiş tokuş / takas ticareti veya doğal alışveriş olarak bilinen, ürüne/mala karşı ürün/mal olarak yapılırken, gelişen modern para ekonomisinde, ticaret, paraya karşılık mal/ürün alışverişi biçiminde yapılmaktadır. Ticaret kavramı ilk olarak 15. yüzyılda ortaya çıkmış, ancak 18. yüzyılda uzak ticaretin ve kentsel ticaretin gelişmesiyle ortaya çıkan tüccar birliği, ticarethane, ticaretçi ya da ticari gibi kavramların arkasında kalmıştır. Bu ticaret şehir ve ülkeler arasında olabilir. Uzun yıllardan beri üretici ile tüketici arasında tüccarlar aracılığıyla gerçekleşen mal alışverişi ticareti meydana getirmektedir. Ancak bu alış-veriş sonucunda yayılmış olan mallar, bizlere nasıl yayıldıkları hakkında bilgi vermemektedir. Tüccarlar, kültürel erken dönemlerde malların tedarikini ve taşınmasını ilk olarak denizaşırı ticaret altında yapmışlardır. Tüccarlar hammadde, işletme sermayesi, yatırım ve tüketim malları gibi ticaret mallarının kuryeleri olarak malların nakliyesini kendi devletlerinde yapmadıklarından, mal ulaşımını da kontrol etmişlerdir. Yüksek kültürlerin ve yeni devletlerin kurulması ile sıklaşan denizaşırı ticari ilişkiler, kültürel etkileşimin başlamasında da etkili olmuştur. Bölgesel ve yerel ticaret ilk olarak Orta Çağ’da başlamıştır. Orta Çağ’da başlayan bu ticaret, sağlam temellere sahip olup, tüccar ailelerin yüzyıllık bilgi ve tecrübelerine dayanarak yapılmıştır. Venedik, Pisa, Cenova, Floransa, Marsilya gibi önemli şehirlerin kurulmasında da, bu sağlam temellere dayanan ticaretin önemi ve rolü büyüktür. Ebla krallığı M.Ö. 3000-2000 yılları arasında önde gelen bir ticaret merkeziydi ve ticaret ağı Anadolu ve kuzey Mezopotamya'ya kadar ulaşmıştı.[4] Uygarlıkların bir yükselmesi bir gerilemesi bölgesel ve bölgeler üstü kartelleşmede dalgalanmalara neden olmuştur. Birbirinden çok farklı iki değerli taş zengini uygarlık arasında, İndus Vadisi Uygarlığı (Harappa Uygarlığı; MÖ 2600- MÖ 1900) ile Sümer Uygarlığı (MÖ 3500 - MÖ 2000) arasında yüzyıllar süren, oldukça yoğun ticari ilişkiler yürütülmüş, fakat; İndus Vadisi Uygarlığı’nın yıkılması ile Sümerlerin de hem iç ticaretleri hem de dış ticaretleri zarar görmüştür. Aynı zamanda, Tunç Çağı döneminde, kıta Avrupa’sı ile Akdeniz Bölgesi ve Kuzey Avrupa arasında Kehribar Yolu üzerinden takas ticaretinin gerçekleştirilmiş olduğu kanıtlanmıştır. Antik Çağ’da, batıda Antik Yunan ve Roma Uygarlıkları, uzak doğuda Çin Uygarlığı gibi yeni ve birbirinden çok farklı imparatorluklar kurulmuş ve böylece Avrasya ekseninde denizaşırı ticaret yoğunlaşmıştır. Bu ticaret Çin'den başlayarak Anadolu ve Akdeniz aracılığıyla Avrupa'ya kadar uzanan ve dünyaca ünlü ticaret yolu olan İpek Yolu üzerinden gerçekleştirilmiştir. Batı ülkeleri Çin’den satın aldıkları İpeği, İpek yolu üzerinden taşımışlardır. Bu durum bize İpek Yolu üzerinde gerçekleşen kıtalararası alış-verişin bir kanıtıdır. Ancak, Avrasya ekseninde meydana gelen Kavimler Göçü, ticaretin temelden sarsılmasına neden olmuştur. Hatta Roma İmparatorluğu’nda merkezi otoritenin çökmesine ve bununla birlikte başlayan çözülmeler ile de birçok şehrin yıkılmasına dahi neden olmuştur. Orta Çağ’da Avrasya bölgesinde yeni imparatorlukların kurulması ve var olan imparatorlukların güçlenmesi ile denizaşırı ticaret yeniden ivme kazanmıştır. Bu dönemde, eskisine göre daha yoğun ve sistemli yapılan ticaret, Avrupa’nın gelişmesinde ve sadece kıtasal bir bölge olmaktan çıkıp, bir merkez haline gelmesinde etkili olmuştur. Orta Çağ’dan Yeni Çağ’a giriş döneminde, Avrupa’nın deniz ticareti, Venedik, Cenova, Hansa Şehirleri gibi şehir devletlerinin kontrolünde olup, bu şehirlerde yaşayan köklü tüccar aileler tarafından yapılmaktaydı. Sosyolog Ferdninant Tönnies’e göre, dönemin denizaşırı ticareti ile ilgilenen tüccarlar, geleneksel ilişkilere faydacılık düşüncesini getirmiş ve bu düşünce sisteminin tüm toplumlara mal edilmesini sağlayan meslek grubuna ait kişiler olarak kabul edilmişlerdir. Bu anlamda, tüccarların oluşturduğu loncalar büyük bir önem kazanmıştır. Pusulanın icadı ile denizcilik gelişmiş ve ticaret yolları önemini yitirmeye başlamıştır. Osmanlı’nın ve diğer ülkelerin ticaret yolları üzerindeki denetimi ve uyguladığı yüksek vergiler nedeniyle Avrupalılar, Asya’ya daha ucuza ulaşabilmek ve oradan baharat ve benzeri maddeleri daha ucuza ve daha hızlı taşıyabilmek için yeni ticaret yolları aramaya başlamışlardır. Bu amaçla 15. ve 16. yy.larda coğrafi keşifler başlamıştır. Kristof Kolomb (1451–1506) kısa yoldan Hindistan’a ulaşmak amacıyla yola çıkmış, ancak Hindistan yerine Amerika kıtasına varmıştır. Orta Çağ’da otarşinin gelişimi ile Avrupa’da bazı şehirler kendi paralarını bastırmış, localar ve esnaf birlikleri sayesinde oluşturulan piyasa düzeni ile her şehirde fevkalade işleyen şehirsel perakende ticareti başlamıştır. Bu gelişmeler, ticaret hükümdarları olarak nitelendirilebilecek Fugger, Welser, Paumgartner ve Alman Tucher ailesi gibi büyük ve önemli aileler tarafından gerçekleştirilmiştir. Ticaret, sanayi devriminin başlaması ile Perakende Ticaret ile Toptan Ticaret olarak ikiye ayrılır. Ticaret kurumlarının ve bu kurumların faaliyetlerinin ve biçimlerinin incelendiği “Ticaretin Kurumsal Tarihi”ni, “Ticaretin Düşünce Tarihi’nden ayırmak gerekir. Ticaretin Düşünce Tarihi geleneksel olarak “Ticaretin Dogmatik Tarihi” olarak da nitelendirilir; ancak bu kavram pek uygun değildir. Bunun sebebi, ticaret ile ilgili yeni fikirler geliştirilmesinde dogmatik kuramların değil, yeni, uygulanabilir ticari bilgi ve yeni ticaret tekniklerinin ele alınmasıdır. Ticaretin Düşünce Tarihi, aynı zamanda, sikkelerin ve diğer değer ölçütlerinin gelişiminden, çifte defter tutmaya ve uluslararası ticari bağlantıların internet üzerinden kurulmasına olanak veren modern teknolojinin ticarette kullanımına kadar olan geniş bir inceleme alanına sahiptir. Ticaretin toplumsal anlamı aslında ziyadesiyle çok yönlü bir konudur ve ilk tüccar eğitiminden, genel refah seviyesinin artmasına, ticari ilişkiler ve ödemeler için hukuk kurallarının sistemleştirilmesinden, modern anlamda “Tüketimin Demokratikleştirilmesi”ne kadar birçok alana uzanmaktadır. Zira matbaanın icadına kadar sadece din adamları, soyluların bir parçası sayılmış, okuma, yazma ve hesap yapmayı öğrenebilmişlerdir. Yerleşik perakende ticaretinin sunduğu çok çeşitli ürün seçenekleri ve sürekli yeni ürünlerin hayatımıza geçmesi sadece tüketim tarzımızı değil, aynı zamanda toplumsal yaşamı da büyük ölçüde etkilemiştir. Şehir içindeki küçük ve orta ölçekli mağazalar, görkemli, lüks ve büyük alışveriş merkezleri ya da şehir dışlarında kurulan ucuz alışveriş merkezleri bu duruma örnek olarak gösterilebilir. Uzun yıllar boyunca bir alışveriş merkezi şirketler grubunun kullandığı “Dünyamıza Misafir Olun” sloganı “ticaretin kültürel işlevini” çok iyi yansıtmaktadır. Avusturyalı ekonomist Karl Oberparleiter’in dediği gibi: “Tüketim mallarına, her kültürden insanın doğrudan ulaşmasını sağlamak”. Ticaret dilleri[değiştir | kaynağı değiştir] Denizaşırı ticaret ile uğraşan tüccarlar, başka halkalar ve tüccarlar ile anadilleri ile iletişim kuramadıklarından, ticari ilişkilerde kullanmak amacıyla iki tarafın da anlayabileceği çeşitli diller oluşturmuşlardır. Bu diller; ya Farsça veya Orta Batı Afrika’da kullanılan, Afro-Asyatik dil olan Hausa gibi bölgeler üstü öneme sahip ya da Pidgin olarak adlandırılan, sadece ticarette kullanılan ve bir anadil olma özelliği taşımayan yardımcı dillerdir. Hint – Avrupa dil ailesinin alt birimi olan Roman dilinden türetilen ve bu dil ailesine ait olmayan dillerle, özellikle Arap dili ile ticaret yapabilmek amacıyla oluşturulan Lingua Franca olarak da bilinen Sabir dili ve Rusça ile Norveççeden oluşturulan ve bir Pidgin dil olan Russenorsk tanınmış ticaret dilleridir. Modern ticaret[değiştir | kaynağı değiştir] Ticaret, ulusal ekonomide belirleyici bir hacme sahiptir. Aynı zamanda, bir ülke veya AB gibi ülkeler topluluğunun sınırları içerisinde gerçekleşen İç Ticaret, ülkelerin birbirleri ile yaptıkları sınır ötesi ticaret olan Dış Ticaret ve Transit Ticaret ile aynı öneme sahiptir. Malların yurt dışına satılmasına İhracat, yurt içinde yabancı malların satılmasına ise İthalat denmektedir. İç ticarette, toptan ticaret ve perakende ticaret olmak üzere iki tür vardır. Toptan Ticaret yapana toptancı, perakende ticaret yapana da perakendeci denir. Toptancılar, üretici ve perakendeci arasında aracılık yapan, depolama, taşıma, dağıtım gibi faaliyetlerle uğraşan büyük ölçekli işletmelerdir. Perakendeciler ise malları küçük miktarlar halinde satan işletmelerdir. Perakende ticaret, malların doğrudan doğruya tüketicilere satılmasıdır. Bunlar müşterilerin alım kapasitesine, bağımsızlığına, müstakil ve ticari anlaşmalara bağlı ticarete göre belirlenmektedir. Ticaret eyleminin yerine bağlılık konusunda da sabit ticaret, seyyar ticaret ve elektronik ticaret (E-ticaret) olarak birbirinden ayrılmaktadır. Bir ülkede, ihracat ithalattan fazla ise dış ticaret fazlasından söz edilir. İhracatın bir ülkeye katkısı, ülkeye para akışını sağlamasıdır; ancak sakıncası ise, ihracatın yapıldığı ülkelerin ekonomik esenliklerine olan bağlılıktır. Bundan dolayı, bir ülkede meydana gelen bir ekonomik kriz diğer bir ülkeye sıçrar. Ucuz işgücü ülkelerinden yapılan ithalatın muğlâk etkileri vardır: Bir taraftan ülke içinde tedarik ucuzlar; ancak diğer taraftan da rekabet eden yerli üreticiler pazardaki yerleri kaybedebilirler. Ülkede ithalatın ihracattan fazla olması durumunda da dış ticaret açığı ortaya çıkar. Ülkede bulunmayan ürünlerin dışarıdan temin edilebilmesi ithalatın temel olarak sağladığı avantajdır. Örneğin; Bir ülkede bulunmayan hammadde ve ülkede yetişmeyen meyvelerin başka yerlerden getirtilmesi gibi. Ancak, başka ülkelere ve onların teslimatlarına bağımlı durumda olmak ithalatın en büyük dezavantajıdır. Bu durum, özellikle, Petrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü’nün (OPEC) petrol üretimini ciddi bir şekilde azaltması ve patlak veren petrol krizi ile oldukça belirginleşmiştir. Dış Ticaretin anlamını ve sağladığı kazançları açıklamak için, bir yandan teknolojik farklılıklar ya da kaynak donanımından (Heckscher-Ohlin-Theorem) dolayı karşılaştırmalı üstünlükler konsepti, diğer yandan da henüz tamamlanmamış rekabet ve dış ticaret ile ilgili teoriler ön plana çıkar. İç ticaretin anlamını ve önemini açıklamak amacıyla birçok konsept geliştirilmiştir. Bunlardan en önemlileri; iş bölümü konsepti, karşılaştırmalı maliyet avantajı teorisi, karşılaştırmalı fayda avantajı teorisi, ticaret işlevi teorisidir. Modern ticaret, genel anlamda köklü yapısal değişimlere uğramakta ve ekonomi alanında başka hiçbir alanda görülmeyen bir dinamik oluşturmaktadır (Ticarette değişim). Son on yıl içinde, makro ekonomik ticari dinamikler, aşağıdaki köklü değişimleri yaşamıştır. Ekonomi alanındaki değişim (işbirliği, birleşme, rasyonalizasyon, işletme karşılaştırması ve işletme danışmanlığı, selfservis) Teknoloji alanındaki değişim (Teknikleşme ve bilgisayarlaşma, modernleşme ve elektronik ticaret) Organizasyon ile ilgili değişim (işletmesel, işletmeler arası ve işletmeler üstü yeniden organizasyon) Bilgi alanındaki değişim (elektronik ortamda bilgi üretimi ve yönetimi, elektronik medyanın işletme içi ve işletmeler arası kullanımı) Sosyal alandaki değişimler (sosyal bütünleşme, esneklik ve kooperatif yönetim şekli) Ticarette etik[değiştir | kaynağı değiştir] Tüm beşeri işlerde olduğu gibi, ticarette de ahlaksal bakış açıları tartışılmaktadır. Sosyal ve ekolojik olarak kabul edilebilir bir model olarak karşımıza çıkan Adil Ticaret (Fair Trade) bu duruma örnek olarak gösterilebilir. Adil ticarette, üreticiden tüketiciye varıncaya dek bütün ticari aşamalar, ahlaksal bir bakış açısı ile değerlendirilir; özellikle de, gelişmekte olan ülkelerde, tarım üreticilerinin adil bir bedel almaları gözetilir. Ancak, Adil Ticaret kavramı, normal ticaretin adaletsiz veya daha az adil ticaret olarak algılanmasına yol açabilir, böylece ticarete karşı olan “önyargı geleneğinin” devam etmesine neden olur. Şüphesiz, modern ticaret yönetiminde, pazar katılımcılarını (alış ve satış) belirlemek ve onların kararlarında etkili olabilmek amacıyla başarılı tedbirler alınmakta, psikotaktiksel ve stratejik pazarlama teknikleri kullanılmaktadır. Raflarda malı rahatça alabilmek için bırakılan boşluklar, kelepir mal reyonları, büyük alış-veriş sepetleri, sakinleştirici fon müziği ve günlük hayatta karşılaştığımız bunlara benzer birçok durumda, satış oyunları etik olarak düşünülemez, aksine kısıtlayıcı bir güdümleme olarak kabul edilir. Satın alma, tuzaklar ve hilelerle değil de, alıcıyı ikna etme yolu ile veya alıcının özgür iradesi ile verdiği karar doğrultusunda gerçekleştiği sürece etik söz konusu olur. Küreselleşme bağlamında ticaret[değiştir | kaynağı değiştir] Günümüzde, dünya ticareti, karşımıza küreselleşme bağlamında çıkmaktadır. Dünya Ticaret Örgütü önderliğinde, Ticaret ve Gümrük Tarifeleri Genel Anlaşması ile gümrük engelleri kaldırılarak serbest mal ve hizmet akışı teşvik edilmektedir. (Anlaşmanın amacı: İthalat vergilerini azaltmak, uluslararası ticaretin önündeki tüm engelleri kaldırmak ve ticarette ayırımcı uygulamalara son vermek, bkz. Ticaret ve Gümrük Tarifeleri Genel Anlaşması). Ancak, bu serbest ticaret politikası tartışmalı bir konudur. Küreselleşme eleştirmenleri, bu durumda, az gelişmiş üçüncü dünya ülkelerinin mağdur duruma düşürüldüğünü ve ülkelerin mülki yönetimlerinin de ihlal edildiğini (bağımsızlık kaybı) görmektedirler. Teorinin yanı sıra tecrübeler de uluslararası mal değişiminin refah seviyesini artırdığı kanıtlanmıştır. 1950’li yıllardan beri dünyada yoksulluk ve açlık tehdidi altında olan insanların sayısında devamlı bir düşüş yaşanmıştır. Serbest ekonominin temel düşüncesi çok çeşitli olsa da zaman içerisinde yaşanan krizler, rüşvet ve devletlerin müdahaleleri ile kısıtlanmıştır. Ticarete izin vermek yerine, birçok alan, serbest ticaretin avantajlarına odaklanmaktadır. Bazı ekonomiler, üçüncü dünya ülkelerinin sadece gelişim fonlarından yapılacak başlangıç yardımı ile birinci dünyaya yükselme (ilerleme) sağlanabilirdi. Buna göre, ilk önce altyapının oluşturulması ve halkın parasının biriktirilmesi gerekir. Günümüzde küreselleşme düşüncesi iç ticarette de yer edinmiş durumdadır. Ülke içerisinde sıkı rekabet düşüncesi, modern ulaşım ve nakliye olanakları, güvenilir ödeme ilişkileri ve dünyayı çevrelemiş olan internet ve iletişim ağı, ulusal toptan ve perakende ticaret holdinglerinin dünya genelinde sürekli daha fazla yeni pazarlara girmesini sağlamaktadır. 80’li yıllarda ortaya çıkan uluslararasılaşma dönemi (komşu yabancı ülkelerde filolar kurmak), uluslararası çalışan büyük kuruluşların küreselleşme dönemine geçişi olmuştur. E-ticaret[değiştir | kaynağı değiştir] 1995 yılından itibaren artan internet kullanımına paralel elektronik ticaret ya da popüler adıyla e-ticaret, ticaretin web ve diğer elektronik ortamlarda yapılmasına imkân tanıyan platformdur. E-ticaret ürün ve sunulan hizmetlerin üretim, tanıtım, satış, sigorta, dağıtım ve ödeme işlemlerinin internet üzerinden yapılmasıdır. Elektronik Ticaret reklam ve pazar araştırması, sipariş ve ödeme, teslimat olmak üzere üç aşamadan oluşur. Son yıllarda hızla yaygınlaşan internet, elektronik ticareti, ticari işlemlerin yürütülmesinde yeni, hızlı, kolay ve etkin bir araç haline dönüştürmüştür. Tüm dünyada ticaretin serbestleştirilmesi çalışmaları kapsamında, son on yılda yaşanan bilgi iletişimini kolaylaştıran, hızlandırılan ve daha güvenli hale getiren teknolojik gelişmelerle birlikte e-ticaret her geçen gün daha da popüler olmaya devam ediyor. Bu gelişmeler ile birlikte bankalar sanal ödeme araçlarını geliştirerek internet üzerinde kredi kartı ile yapılan alışverişler artık çok daha güvenilir hale gelmiştir. Ticaret yolları[değiştir | kaynağı değiştir] Ticaret yolu kavramı ile Antik Çağ’da yapılmış olan belli eski sokaklar belirtilmektedir. Bu yollar ülkeler arası güzergâhlar olup, ticaret mallarının nakliyesi için kullanılmıştır. Konumuzda asıl anlatılan şey, yolların nasıl yapıldıkları ve sağlamlıkları ile değil, daha çok ticaret ile ilgilidir. Yolların tanınmışlık dereceleri, kullanımları ve isimleri onları ayıran özelliklerdir. Ticaret yolları, normalde işlenmemiş yollar idi ve ilk olarak Roma döneminde taşlar ile döşenip sağlamlaştırılmıştır. Güzergâhlar, genelde ya dağ sırtlarında ya da yamaç boyunca ilerleyen su kanallarını takip etmiştir. Yolun bir bölümünün bozulması halinde bozulan yerin hemen yanından ya da yaklaşık yüz metre ötesinden yola devam edilmiştir ki bu yöntem yola kıvrımlı bir nehir görüntüsü vermiştir. Ulaşım genelde yük hayvanları ya da atlar pahalı olduklarından öküzler tarafından çekilen tahta arabalar ile yapılmıştır. Dağlık bölgelerde oluşturulan patikalar ve havanın çok soğuk olduğu bölgelerde donmuş nehirler ve göller aynı zamanda ticaret yolu olarak kullanılmış, akarsu engellerini aşmak için ırmakların geçit yerleri kullanılmıştır. Orta Çağ’da kullanılan ticaret yollarının işlenmemiş ve sağlam olmamaları, tahta arabaların tekerleklerinin sürekli çıkmasına ve millerinin kırılmasına neden olmuştur. O zamanın kurallarına göre bu tür durumlarda yere dökülen mallar, döküldükleri arazinin sahibinin malı olarak sayıldığından önemli bir gelir kaynağı haline gelmiştir. Dolayısıyla, yolların bozuk olması ve yol bakımı ile kimse ilgilenmemiş, hatta bazı mülk sahiplerinin, arabaların devrilmesi için yolları kasıtlı bir şekilde daha çok bozduklarına inanılmıştır. Köprü, geçit ve vaha gibi kesişim noktaları, şehirleşmenin kökeni olarak sayılmaktadır. Ticaret yolları ağı üzerinde bulunan Kervansaraylar, misafirhaneler, şose evleri ve daha sonra ortaya çıkan postaneler gibi bazı tesisler, malları taşıyanlar için ayrı bir öneme sahip olmuştur. Bu tesisler geceyi güvenli bir şekilde geçirmek, yeme ve içme ihtiyaçlarını karşılamak, dinlenmek ve kafile ile sürücü değiştirmek için kullanılmıştır. Dünyanın en uzun ve belki en ünlü ticaret yolu İpek Yolu’dur. Bazı önemli uluslararası ticaret yolları listesi[değiştir | kaynağı değiştir] İpek Yolu Baharat Yolu Kral Yolu Tuz Yolu Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir] Samuelson, P (1939). "The Gains from International Trade". The Canadian Journal of Economics and Political Science. 5 (2): 195–205. doi:10.2307/137133. JSTOR 137133. Ekonomi, Temel Kavramlar, Prof. Dr. Kamil ALAKUŞ, OMÜ, Fen-Edebiyat Fakültesi, İstatistik Bölümü, Samsun-2020 Pazarlama Yönetimi, Bilimsel Kitap, Bölüm(ler), Dağıtım Kanalları ve Lojistik Yönetimi, Armağan Ece, Mehmet Marangoz, 2017, 978-605-333-919-9 E Blake; A B Knapp (2008-04-15), The Archaeology Of Mediterranean Prehistory, John Wiley & Sons, 21 Feb 2005, ISBN 978-0-631-23268-1, retrieved 2012-06-22 Kitaplar[değiştir | kaynağı değiştir] Beckwith, Christopher I (2011) [2009]. Empires of the Silk Road: A History of Central Eurasia from the Bronze Age to the Present. Princeton: University Press. ISBN 978-0-691-15034-5. Bernstein, William (2008). A Splendid Exchange: How Trade Shaped the World. New York: Grove Press. ISBN 978-0-8021-4416-4. Davies, Glyn (2002) [1995]. Ideas: A History of Money from Ancient Times to the Present Day. Cardiff: University of Wales Press. ISBN 978-0-7083-1773-0. Nomani, Farhad; Rahnema, Ali (1994). Islamic Economic Systems. New Jersey: Zed Books. ISBN 978-1-85649-058-0. Paine, Lincoln (2013). The Sea and Civilisation: a Maritime History of the World. Atlantic. (Covers sea-trading over the whole world from ancient times.) Watson, Peter (2005). Ideas: A History of Thought and Invention from Fire to Freud. New York: HarperCollins Publishers. ISBN 978-0-06-621064-3. Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir] Ticari işletme Ticaret hukuku Tacir Esnaf Otorite kontrolü BNE: XX524791 BNF: cb11971502m (data) GND: 4023222-0 LCCN: sh85028901 NLI: 987007542994705171 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Ticaret&oldid=31050361" sayfasından alınmıştır

Başlığın diğer anlamları için Devlet (anlam ayrımı) sayfasına bakınız. Devlet, toprak bütünlüğüne bağlı olarak siyasal bakımdan örgütlenmiş millet veya milletler topluluğunun oluşturduğu tüzel varlıktır.[1] Devlet siyasal bir birliktir. Bunun için her şeyden önce devleti kuran bireyler arasında kültürel bir birlik lazımdır. Ancak kültürel birlik devletin yaşaması için yeterli değildir. Tarihte görülen birçok iç savaş, kültürel birliğin devlet kurulmasında yeterli olmadığını göstermektedir. Amerikan iç savaşının anayasal düzenin kurulmasının ne kadar gerekli olduğunu ortaya koyması ve savaş kültürü yerine hukuk devlet ilişkisinin kavranması açısından önemi büyüktür. Bütün toplumlar, bir devletin varlığı ile nitelenmezler. Avcı ve toplayıcı kültürler ve küçük tarım toplumlarında devlet kurumları yoktur. Devletin doğuşu, insanlık tarihindeki ayırıcı bir geçişi göstermektedir, çünkü devlet oluşumunda söz konusu olan politik gücün merkezîleşmesi, toplumsal değişim süreçlerinde yeni dinamikleri ortaya çıkarır. Thomas Hobbes, devleti Leviathan adlı eserinde Tevrat'ta bahsedilen Leviathan canavarına benzetmiştir. Max Weber ise devletin meşru şiddet kullanma aracı olduğunu söylemiştir.[2] Tanımı[değiştir | kaynağı değiştir] Tarih boyunca birçok devlet tanımı yapılmıştır. Devletin ortaya çıkışı, işlevi ve geleceği hakkında felsefi çözümlemeler yapılmıştır.[3] Devlet kurumunun oluşmasına yol açan etkenlerin başında tarım devrimi gelir. Özellikle Asya'daki tarım topluluklarının topluluk üzerinde bir devlet olgusunu ilk olarak oluşturduğu söylenebilir.[4] Devlet felsefesi alanında fikir beyan eden filozoflardan Platon’da devlet “birlikte yaşama zorunluluğundan doğan”, Aristoteles’te “doğal bir oluşum”, Ancillon’da dil, gibi iletişim ve toplumsallıktan doğan, Hobbes’da herkesin herkese karşı savaşını sona erdirmek için ortaya çıkan, Rousseau, Hobbes ve Locke'da toplum sözleşmesinin sonucu, Fichte’de saf insan amacının yüce aracı, Schelling’de mutlak olan, Hegel’de tözel irade olarak ahlaksal tin, Cicero’da hukukun sonucu olarak betimlenir. Günümüzde de birçok siyaset bilimci ve filozofun farklı tanımları vardır.[5][6] Hukuki açıdan devlet, genellikle unsurlarından hareketle tanımlanır. Buna göre devlet; "Ülke adı verilen belirli bir toprak üzerinde yaşayan insan topluluklarının bir egemenlik anlayışı ve hukuku içinde bir siyasi iktidar altında örgütlenmesidir." Bu tanımdaki unsurlar şunlardır: İnsan unsuru: Halk ya da millet unsuru olarak da adlandırılabilir. Belirli bir alanda birlikte yaşayan ve çeşitli bağlarla ortak yaşama iradesi gösteren insan topluluğudur. Bir devleti oluşturacak insanların sayısı hakkında bir alt sınır olmamakla birlikte devletin niteliğine göre makul bir alt sınır kabul edilebilir. Modern yaklaşıma göre millet unsurunun kurulabilmesi için manevi nitelikte bağlar yeterli olup bu manada birlikte yaşama iradesinin doğması yeterlidir. Egemenlik unsuru: Siyasal iktidar unsuru olarak da adlandırılan bu unsur, devletin esas kurucu unsurudur. Belirli bir yeryüzü parçası üzerinde yaşayan insan topluluğunun üstün irade çerçevesinde örgütlenmesidir. Egemenlik kavramı otoriteden farklı olarak ülke içinde biricik meşru güç kaynağı olmayı ifade ederken ülke dışında (uluslararası alanda) bağımsız olmak anlamına gelmektedir. Ülke unsuru: Ülke, coğrafi anlamda bir bütünlük teşkil eden ve sınırları belirlenebilir bir kara parçasını ifade eder. Ancak devletin sınırları konusunda bir tartışma bulunması mümkündür. Ancak devlet sınırları öngörülebilir bir toprağa sahip olmalıdır. Devletin ülkesi kara ülkesi, deniz ülkesi ve hava ülkesi olarak üçe ayrılır. Kavramsal tarihi[değiştir | kaynağı değiştir] İnsanlar Mezopotamya ve Nil kıyıları gibi sulak alanlar çevresinde toplanmaya başlamıştır. Bu bölgelerde tarımın ortaya çıkması ve suyun paylaştırılması için verilen mücadele, devlet kavramının ortaya çıkmasının en önemli sebeplerindendir. İlkel toplumlarda devletin oluşumunun başlangıç noktası toplumdaki farklılaşmalardır. Bu farklılaşmalar; göçebeler ve yerleşik yaşama biçimine sahip olanlar, çiftçiler ve çobanlar, halk ve büyük adamlar arasında gerçekleşmiştir ve zamanla eşitliğin bozulmasına sebep olarak devlet kavramını yaratan sebeplere dönüşmüştür. Tarımla birlikte mülkiyet kavramı var olmuş ve tarımsal ürünün eşit paylaşılmamasından dolayı toplumsal katmanlar meydana gelmiştir. Bu durum devletin oluşumuna yardımcı olmuştur. Tarımdan elde edilen hasılanın kaydedilme ihtiyacı yazının icadı ile paylaşım ve mülkiyeti koruma ihtiyacı da hukuk ve dinin oluşumuna zemin hazırlamıştır. Antik çağda mülk sahiplerinin yaşadıkları kentin ve mülkiyetlerinin korunması ihtiyacı sonucu şehir devletleri ortaya çıkmıştır. Bu şehir devletlerine Antik Yunan’da Pôlis denmiştir. Bilinen ilk devlet olan Sümerlerin devletleşmesi güç ve mücadeleyle gerçekleşmiştir. Göçebe bir hayat tarzı olan Sümerlerin, Mezopotamya’da yerleşik hayat tarzı olan topluluklar üstünde egemenlik kurması ile birlikte ilk devlet ortaya çıkmıştır. Devletin kökeni aileye dayandırılmaktadır ve ailenin zaman içerisinde büyüyüp genişlemesiyle ve kan bağına sahip ailelerin de birleşmeleri ile birlikte devlet ortaya çıkmıştır.[kaynak belirtilmeli] Devlet otoritesine itaat[değiştir | kaynağı değiştir] Devlet nizamında bir araya gelen bireyler, devleti üstün bir otorite olarak kabul ederler. Devletin varlığı, bireylere göre üstün bir konuma sahiptir. Devletin işleyiş yapısını oluşturan, kendisini ve bazı ayrıcalıklarını bireylere karşı üstün tutan varlığa "itaat skalası" denilir. Devlet; itaat skalası için en üst seviyede kendisini, yapısının ve işleyişinin korunması içinse en alt seviyede bireyleri tutmaktadır. Bireyler, devletin meşruluğunu sorgulama çabasına girmezler, devlete açıkça itaat gösterirler. Devletin normlarına, yürütme biçimine ve devlete karşı olan sorumluluklarına saygı gösterirler. Devlet ise bu saygınlığın ve itaatin karşısında, kendi kimliğini taşıyan bireylerine dış dünyada egemenliğini ve bağımsızlığını ilan etme fırsatını sunar.[7][8] Devlet ile hükûmet arasındaki farklar[değiştir | kaynağı değiştir] Ulus devlet algısını oluşturan Vestfalya Antlaşması'nın öncülü olan Münster Antlaşması imzalanırken Devlet, hükûmetten daha geniştir. Hükûmet ise devletin bir parçasıdır. Devlet, devamlı ve süreklidir. Hükûmet ise geçicidir, kısa ömürlüdür. Hükûmet, devlet otoritesinin işletilmesini sağlayan bir araçtır. Hükûmet sadece devletin beyni olma görevindedir. Devlet, kişisel olmayan bir otoritedir. Memurlar bürokratik usullere göre işe alınır ve görevliler, hükûmetin ideolojik isteklerine duyarsız olacak şekilde seçilir. Devlet, ortak iyiyi ve genel iradeyi temsil etmeye çalışır. Fakat hükûmet ise belli ideolojileri temsil eder.[9] Modern devlet[değiştir | kaynağı değiştir] Modern devlet anlayışı 15 ve 16. yüzyıllarda ortaya çıkmıştır. Modern devleti geleneksel devletten ayıran özellik; sahip olduğu egemenlik ve meşrutiyet anlayışıdır. Modern devlet anlayışı, belirli bir süreçteki ekonomik, sosyal, kültürel, toplumsal gelişmeler ışığında ortaya çıkmıştır. Oluşum süreci ilk olarak Machiavelli tarafından laik bir siyasal iktidar kurgusu temellerinin atılmasıyla başlayıp Bodin'in egemenlik kavramını ortaya atmasıyla devam etmiş ve Thomas Hobbes'in toplum sözleşmesi kuramını geliştirmesiyle kendini geliştirmiştir. John Locke; serbest piyasa ekonomisi, kuvvetler ayrılığı, doğal haklar teorisi ve toplum sözleşmesiyle mutlakiyetçi görüşe karşı çıkmıştır. Locke'nin ardından Rousseau, toplumsal sözleşme kuramında egemenliğin kaynağını halka bağlamış ve devletin meşru kaynağını sağlamlaştırmıştır. Sieyés, "millet" kavramı ile modern devlet anlayışına katkıda bulunmuştur. Modern devletin nitelikleri; gelecek planları yapabilen, varlığını uzun dönemlerde tehdit edecek olan gelişmeleri fark edebilen, kendini eleştirebilen, değişim ve dönüşüm yeteneğine sahip olan bir yapılanmaya sahip olmasıdır. Modern devlet, temsili devlet olup sadece bir kesimi değil herkesi temsil eder.[10][11] Devlet şekilleri[değiştir | kaynağı değiştir] Üniter (Tekli) Devletler[değiştir | kaynağı değiştir] Siyasi otoritenin tek merkezde toplandığı, merkezî otoritenin tek bir anayasa ile sağlandığı devletlerdir. Yasama organının yaptığı kanunlar bütün ülkede uygulanır. (Örn.: Danimarka, Fransa, İngiltere, İsrail, İtalya, İrlanda, Norveç, Yunanistan, Türkiye) Karma (Bileşik) Devletler[değiştir | kaynağı değiştir] Birden fazla devletin kendi aralarında gerçekleştirdikleri bir anlaşma ile birleşmeleri sonucu oluşan devletlerdir. İki şekilde olabilir: Konfederasyon: Merkezi bir devlet olmamakla birlikte birden fazla bağımsız devletin bazı konularda iş birliği yapmak için oluşturduğu bir yapıdır. Her devlet kendi içinde bağımsızlığını korur. Ve istediği zaman konfederasyondan istediği zaman ayrılabilir.[12] Federasyon: Federe denilen birden çok devletin kendi istekleriyle bir araya gelerek ortak bir anayasa etrafında federal devlet (merkezi devlet) oluşturmasıdır. Her federe devlet federal anayasa dışına çıkmayarak kendi içinde yasama, yürütme, yargı olarak diğer federelerden ayrı bir hukuksal kimliğe sahiptir. Ancak dış ilişkilerde egemenliği temsil eden federal devlet bu örgütlenme dışında kalan diğer devletlere karşı siyasi ya da askeri diğer dış ilişkilerde tek bir güç olarak temsil yetkisine sahiptir. Bu devlet yapısına örnek olarak ABD; Rusya yazılabilir.[12] Egemenliğin kaynağına göre devletler[değiştir | kaynağı değiştir] Monarşik Devlet[değiştir | kaynağı değiştir] Yasama, yürütme, yargı yetkilerinin köklü bir hanedandan olan ve yönetimin miras usulü ile devredildiği bir kişi elinde toplandığı yönetim şekildir. Bu siyasal iktidarı elinde bulunduran güç farklı din ve kültürlerin getirdiği etki ile kral, han, sultan, padişah, imparator gibi unvanlar kullanabilir. Köklü bir yapıya sahip olan ve çok eski yıllara dayanan bu yönetim şekli farklı zaman dilimlerinde çağın değişmesi ile ayakta kalmak için gerektiğinde farklı biçimlere bürünmüştür.[13] Monarşi çeşitleri ise; 1. Mutlak monarşi: Hükümdarın hakları sınırsız olarak mevcut olan ve tarihte bilinen en yaygın monarşi türüdür. Siyasi gücü elinde barındıran kişinin sözü kesindir. Yani yasama, yürütme ve yargı tek bir kişide toplanmaktadır.[12] 2. Meşrutiyet: Mutlak monarşiye karşılık olarak meşrutiyette hükümdarın yetkileri bir anayasa ile sınırlandırılmıştır. Halk bir meclis seçer hükümdar en üst olarak bu birliği temsil eder ve bir onay makamıdır. Yani bu yönetim biçiminde hükümdarın yanında bir de halk tarafından seçilmiş bir meclis bulunmaktadır. Buna örnek olarak İngiltere, Danimarka, Hollanda, İspanya, Malezya, Nepal, Yeni Zelanda ve Tayland sıralanabilir.[12] Aristokratik Devlet[değiştir | kaynağı değiştir] İlk olarak antik yunanda ortaya çıkan kelime anlamı olarak en iyi ve kudret anlamına gelen eski Yunancada aristos ve krotos'un birleşimi ile olan Aristokrasi bir çeşit sınıflandırma ve devlet yönetim biçimidir. Bu sınıflandırma zengin olan halk tabakasını soylu kesim adı altında diğer halk tabakasından ayırarak siyasal iktidarı elinde tutar. Kısaca tanımlarsak tabakalara bölünmüş bir yapıda üst tabakanın alt tabakayı yönetmesidir.[12] Teokratik Devlet[değiştir | kaynağı değiştir] Hukuksal yapının dinsel nitelik taşımasıyla devletin dine tabi olduğu devlet biçimidir. Siyasi hakimiyet dini teşkilatın başında bulunan kişilere aittir. Bu yönetime örnek olabilecek devletler ise İlkel Yerli Kavimler, Hititler, Vatikan, Suudi Arabistan, İran olarak sıralanabilir.[12] Laik Devlet[değiştir | kaynağı değiştir] Teokratik devlet anlayışının tam zıttı olarak karşımıza çıkar. Laik devlet anlayışında kurulmuş olan ya da var olan devletin iktidar kısmı yani hakim olan siyasi gücün kendisi ve bu siyasi gücü yöneten kişinin tamamen dinden ayrılmasıdır. Laik devlet anlayışı üzerine birçok açıklama yapılmış farklı tanımlar ortaya atılmıştır. Örneğin Ali Fuat Başgil " tarafsız ilkesi", Hilmi Ziya Ülken "saygı" ve " vicdan hürriyeti" üzerinde durarak farklı bakış açısı altında açıklamıştır.[14] Ancak hepsinin varış noktası aynıdır. Kısacası tanımlamak gerekirse Laik Devlet din ve devlet işlerinin birbirinden tamamen ayrılmasıdır. Fransa, Türkiye, Portekiz, Meksika vb. birçok ülkede bu devlet anlayışı görülmektedir.[12] Demokratik Devlet[değiştir | kaynağı değiştir] Temel bir tanımla; egemenliğin, halkın elinde bulunduğu devlet biçimidir. Demokratik Devlette esas anlayış din, dil, ırk ayrı gözetmeden herhangi bir ayrıcalığa tabi tutulmadan herkes devlet ve kanunlar önünde eşittir. Yasama, yürütme ve yargı güçler ayrılığı ilkesine dayanılarak farklı kollar tarafından yönetilerek devlete bağlı olma biçimidir. Başta olması gereken iktidar seçimle belirlenir. Ve halk tarafından oy çokluğuna sahip olan başa gelir. Herkesin seçme ve seçilme hakkı kanunlarla koruma altına alınmıştır. Bir birimin devlet olarak nitelendirilebilmesi için diğer devletler tarafından tanınmasına gerek yoktur. Zira tanıma sadece uluslararası alanda ilişki kurmak için gerekli bir işlemdir.[12] Rakip Devlet Teorileri[değiştir | kaynağı değiştir] Plüralist (Çoğulcu) Devlet[değiştir | kaynağı değiştir] Liberal felsefeden doğmuştur ve bu nedenle "liberal teori" olarak anılır. Buna göre birey ön planda, devlet ikinci plandadır. Devletin ana görevi de toplumda bir "hakemlik" vazifesi gütmektir. Devlet, tarafsız bir şekilde hakemlik görevinde bulunursa o zaman ortak iyiyi sağlama yolunda çalışmış olur. Mülkiyet temelli devleti esas alır. Sermaye ve üretime devlet karışmaz. Devletin olmadığı yerde bireyler birbirlerini istismar edebilir. John Locke, bu durumu "Nerede kanun yoksa orada özgürlük de yoktur." diyerek açıklamıştır. Buna rağmen devlet de bireyleri istismar edebilir. Buna önlem olarak anayasal düzen ortaya çıkar. Thomas Hobbs ise devlet olmazsa kaosun ortaya çıkacağını söylemiş ve vatandaşların mutlakiyetçilik ile kaos arasında bir tercih yapmaları gerektiğini belirtmiştir. Toplum açısından plüralist devlet, liberal demokrasilerde iktidarın yaygın ve eşit bir biçimde dağılmasıdır. Devlet açısından ise muhtelif tüm sosyal grupların siyaseti etkilemesine açık bir düzendir. Devlet hiç kimsenin tarafını tutmaz; kendi çıkarı da yoktur. Bu sistemin eleştirilen tarafı, devletin koruma için çok güçlü hale gelmesinin, ileride ekonomiye müdahale etmesine sebep olabilecek olmasıdır. Kapitalist Devlet[değiştir | kaynağı değiştir] Temel olarak bir sınıfın diğer sınıflar üzerinde hakimiyet sağladığı devlet teorisidir. Buna göre toplumun, ekonomik yapısıyla birlikte analiz edilmesi gerekir. Devlet ise sınıf sisteminden doğar ve sınıf sistemine dayanır; sosyal hayatın gerçek dayanağı olan altyapının koşullandırdığı üstyapının vücut bulmuş hâlidir. Kapitalist sistem bir siyasal araç olarak devleti meydana getirmiştir. Devlet bağımsız bir yapı değildir. Ekonomik iktidara, yani kapitalist sisteme hizmet eder. Neo-marksistlerden Antonio Gramşi Marx'ın düşüncelerine "hegemonya" kavramını getirmiştir. Burjuvanın hegemonyasında devlet önemli bir araçtır. Bu hegemonya ise sadece ekonomiyle değil, düşünce ve inançları kabul ettirebilmekle ilgilidir. Leviathan Devlet[değiştir | kaynağı değiştir] Kendi kendine hizmet eden ve kendisini geliştiren bir canavar gibidir Leviathan devlet. Bu yaklaşım yeni sağcılara ve neo-liberallere aittir. Onlar için devlet, bireyi kısıtlayan ve ekonomik özgürlüğü tehdit eden; plüralistlerin hakem devlet öngörüsünün aksine her şeye müdahale eden bir 'dadı'dır. Bu yaklaşımın merkezinde, devletin toplumunkinden ayrı çıkarları olduğu düşüncesi yatar. Yeni sağcı düşünürler, devletlerin 20. yüzyıldaki müdahaleci eğilimlerinin sebebinin, kapitalizme denge getirerek sınıf çatışmasını çözmeyi ve istikrarı sağlamak değil, kendi amaçları ve iç dinamikleri olduğunu söyler. Ataerkil (Patriarkal) Devlet[değiştir | kaynağı değiştir] Feministlerin bakış açısıyla ortaya çıkmıştır. Fakat feminizmin sistematik bir devlet teorisi yoktur. Liberal feministler plüralist devlet görüşünü benimser. Böylece toplumsal cinsiyete ilişkin eşitliğin reformlarla çözebileceğini söylerler. Kadınların oy hakkının olmadığı zamanlarda devletin ataerkil olduğunu ama yine de bu eşitsizliği çözebileceğini kabul ederler. Devlet müdahaleciliği ise bu eşitsizliği çözmede bir araç olarak kullanılabilir. Radikal feministler devlete karşı olumsuz yaklaşır. Devlet iktidarının ataerkil bir baskıyı yansıttığını düşünürler. Ayrıca marksistlerle radikal feministler arasında belli noktalarda görüş birliği vardır. Her iki grup da devletin kendine özel çıkarları olduğu fikrini reddeder. Fakat marksistler devleti iktisadi bağlamda açıklarken feministler ataerkil aile yapısının neden olduğu toplumsal cinsiyet eşitsizliğiyle açıklar. Feministler için devlet 'erkekler tarafından, erkekler için' yönetilmektedir. Kadının 'ev hanımı, anne' konumuna indirgendikçe devletin ataerkil yapısı sürmeye devam eder. Devlet, kadınları kamusal alana soksa bile bu eylem 'bakım meslekleri' grubundaki mesleklerle sınırlandığı sürece kadınlar, devlete daha bağımlı hâle gelecektir. Böylece kadınlar yedek emek ordusu olacaktır.[15] Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir] Devletin kökeni Pretoryanizm Siyaset felsefesi Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir] "Türk Dil Kurumu". 12 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ocak 2010.  Andrew Heywood Siyaset (say. 126, 127) "Arşivlenmiş kopya". 2 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2013.  Henri J.M.Claessen- Peter Skalnik, Erken Devlet, İmge Yay, s. 4 "Arşivlenmiş kopya". 6 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2013.  Franz Oppenheimer, Devlet, Phoenix Yay, s.29 BOGDANOR, Vernon. Blackwell'in Siyaset Bilimi Ansiklopedisi (1999 bas.). ANKARA: Ümit Yayıncılık. ss. Cilt 1- sayfa 197-198.  Üniversitesi, Ankara. "HKZ207 Genel Kamu Hukuk Genel Devlet Teorisi - Modern Devlet 1-GDT12-1". açık ders Ankara. 20 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2020.  Andrew Heywood Siyaset (say. 128) "modern devletin nitelikleri". 8 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.  "modern devletin özellikleri ve nitelikleri" (PDF). 3 Mart 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.  a b c d e f g h Kemal Gözler, Anayasa Hukukuna Giriş: Genel Esaslar ve Türk Anayasa Hukuku. BURSA, EKİN, 28. BASKI. 2019.  Kemal Gözler, Kısa Anayasa Hukuku. BURSA, EKİN, 16. BASKI. 2018.  "By: SALTUKLU, Zübeyir, ATATÜRK ÜNİVERSİTESİ, KAZIM KARABEKİR EĞİTİM FAKÜLTESİ, ORTAÖĞRETİM SOSYAL ALANLARI EĞİTİMİ BÖLÜMÜ, Uluslararası Sosyal Bilimler Programları Değerlendirme ve Akreditasyon Derneği".  Andrew Heywood Siyaset (say. 128, 129, 130, 131, 132, 133, 134, 135) Konuyla ilgili yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir] Gianfranco Poggi. Modern Devletin Gelişimi: Sosyolojik Bir Yaklaşım, çev: Şule Kut ve Binnaz Toprak. İstanbul Bilgi Üniversitesi, 2019. Cemal Bali Akal (der.). Devlet Kuramı. Dost Kitabevi, 2018. Bob Jessop. Devlet Teorisi: Kapitalist Devleti Yerine Oturtmak, çev: Ahmet Özcan. Epos Yayınları, 2016. Martin Carnoy. Devlet ve Siyaset Teorisi, çev: Simten Coşar, Mehmet Yetiş, Aykut Örküp. Dipnot Yayınları, 2015. Charles Tilly. "Örgütlü Bir Suç Olarak Savaşmak ve Devlet Kurmak", çev: S. Erdem Türközü, Eren Buğlalılar, Bringing the State Back in, (ed.) Peter B. Evans, Theda Skocpol, Dietrich Rueschemeyer içinde. Cambridge University Press, 1985. Otorite kontrolü BNF: cb11937050q (data) GND: 4056618-3 LCCN: sh85127474 NDL: 00566274 NKC: ge131523 NLI: 987007531739005171 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Devlet&oldid=32359318" sayfasından alınmıştır

bir e-posta hesabının gelenler kutusu Kuyruklu a: @ e-posta ya da e-mail, İnternet üzerinden gönderilen dijital mektup. Elektronik posta kavramının kısma adıdır. Görsel olarak kâğıt bir mektup ile aralarında büyük bir ayrım yoktur. e-postalara resim, müzik, video gibi her türlü dosya türü eklenebilir ve diğer alıcının bilgisayarına aktarılabilir. Her gün dünyada milyarlarca e-posta gönderilmektedir.[1] Ucuzluğu ve kolaylığı nedeniyle kâğıt mektuplardan daha yaygın olarak kullanılmaktadır ancak güvenilirliğinin yetersizliği nedeniyle resmî işlerde kullanımı oldukça kısıtlıdır. e-posta hesapları, bu hizmeti veren çeşitli sitelerden ücretsiz veya belirli bir ücret karşılığında açılabilir. e-posta adresleri; kullanıcı adı, adres imi, hesabın oluşturulduğu sitenin e-posta sunucusunun adı, nokta (.) ve site uzantısının aralık bırakılmadan yazılması ile oluşur. Örneğin: vikipedist@vikipedi.org. "@" işareti (kuyruklu a) ise "vikipedi.org adlı yerde" demektir. Örneğin vikipedi.org'da olan birisi Ağ sayfasıyla ve özel ileti programları (Microsoft Outlook, Thunderbird, vs.) ile çeşitli protokollerle (IMAP, POP3, vs.) iletiye ulaşılır. Bileşenleri[değiştir | kaynağı değiştir] Bir örnekle iletinin İnternetteki akışı Gönderen ya da Kimden (İng. İngilizce: From): İletiyi gönderenin adresi (İng. İngilizce: adress) ve adı. Burada otomatik olarak kişinin adı olarak gözükse de başka kişinin adı ile de gönderim yapmak mümkündür. Alıcı ya da kime (İng. İngilizce: To): İletiyi alanın adresi ve adı. İletinin kime yolladığını gösterir. İleti adresinin arasına "," virgül koyarak birden fazla kişiye yollamak olanaklıdır. Eğer adresiniz gozükmüyorsa, Bcc ile gizlenmiş olabilir. Konu (İng. İngilizce: Subject): İletiyi özetleyen başlık, genelde daha sonradan anımsanmakta ve iletileri ayırmakta yardımcı olur. Etik olarak yazılması önerilir. Tarih (İng. İngilizce: Date): İleti gönderildiğindeki yerel tarih ve saat. Genelde yollayan sunucu veya ileti programı bu saati otomatik olarak ekler. Bazen saat ve gün ayarı bozuk olarak yeni bir ileti, eskiymiş gibi gözükebilir. İleti gövdesi (İng. İngilizce: Body): Burada iletinin kendisi ve genel olarak kullanıcı imzası yer alır. Karbon kopya "Kk" (İng. İngilizce: Cc, İngilizce: carbon copy, yani eskiden daktilolarda karbon kâğıdıyla yapılan çoğaltmaya atfen): Aslen gönderilen kişiye ek olarak iletinin başka alıcılara gönderilmesini sağlar. İleti buraya yazılan kişilere doğrudan hitap etmemektedir, ileti bu kişilere bilgilendirme amacı ile yollanmıştır. Gizli karbon kopya "Gkk" (İng. İngilizce: Bcc, İngilizce: blind carbon copy): Kapalı Karbon Kopya olarak da bilinir. Buraya yazılan alıcılar iletide gözükmez. Etik olarak birçok kişiye gönderilen gayriresmî iletiler için bu alanın kullanılması uygun düşer. Bu tür alıcı gizleme yığın iletiye (İng. İngilizce: spam) karşı da koruma sağlar. Yanıtla (İng. İngilizce: reply): Belli bir adresten gelen iletiyi yanıtlamak icin kullanılır. Alıcı kısmına otomatik olarak ileti yollayanın adresi alınır. En çok kullanılan fonksiyonlardan biridir. Herkesi yanıtla (İng. İngilizce: reply all): Yanıtlanan iletiyi, gelen iletinin İngilizce: To ve İngilizce: Cc kısmında yazılmış olan tüm adreslere yollamak için kullanılır. En çok suistimal edilen fonksiyonlardan biridir. Genelde tüm adreslere açık olarak ve gereksiz adresler gider. Bilgisayara giren virüslerin kullandığı düzeneklerdendir. Yönlendirme (İng. İngilizce: forward (İngilizce: fwd)): Gelen bir iletinin bir başka adrese yönlendirilmesini sağlar. Ek (İng. İngilizce: attachment): Yazıya ek olarak yollanan dosyalardır. Dosyalar eklenmeden önce Base64 yöntemiyle kodlanırlar. Ses, resim, video, yazı başta olmak üzere birçok değişik formatta dosya eklenebilir. Virüslerin başlıca yayılma yollarından biridir. Bilinmeyen dosya eklerinin açılması önerilmez. Sorunlar[değiştir | kaynağı değiştir] e-posta ile iletişimde karşılaşılan en büyük sorunlardan biri istenmeyen toplu e-postalar yani yığın iletilerdir. Bunun dışında zararlı programcıkların (virüs vs.) yayılması ve kişisel bilgilerin çalınması tehlikesi de vardır. Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir] e-posta programı Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir] "Bir günde 294 milyar e-mail gönderiliyor". hurriyet.com.tr. 15 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2015.  Otorite kontrolü BNE: XX536497 BNF: cb11985415v (data) GND: 4191427-2 LCCN: sh85042347 NARA: 10636085 NDL: 00576450 NKC: ph114447 NLI: 987007540863705171 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=E-posta&oldid=32037211" sayfasından alınmıştır

Ulusal Bilim VakfıNational Science Foundation (NSF)Ulusal Bilim Vakfı bayrağıUlusal Bilim Vakfı armasıGenel bilgilerKuruluş tarihi10 Mayıs 1950Üst kuruluşAmerika Birleşik Devletleri federal hükûmetiAdresAlexandria, ABDPersonel sayısı1,700 (2016)Yıllık bütçe7.8 milyar US$[1]Yönetici(ler)France A. Córdova, Genel müdürWeb sitesiwww.nsf.gov Ulusal Bilim Vakfı (İngilizce: National Science Foundation (NSF)), Amerika Birleşik Devletleri'nde bilim ve mühendislik alanlarında temel araştırma ve eğitim veren federal bir kuruluştur. Merkezi Virginia eyaletine bağlı Alexandria kentinde yer almaktadır.[2] Ulusal Bilim Vakfı, ABD'deki kolejler ve üniversiteler tarafından yürütülen federal destekli tüm temel araştırmaların yaklaşık %24'ünü finanse etmektedir.[3] Matematik, bilgisayar bilimi, ekonomi ve sosyal bilimler gibi bazı alanlarda federal desteğin ana kaynağıdır. Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir] "Trump, Congress approve largest U.S. research spending increase in a decade". Science AAAS. 23 Mart 2018. 26 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2018.  "Visit NSF". 7 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2018.  "About the National Science Foundation". 27 Ağustos 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2018.  Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir] Wikimedia Commons'ta Ulusal Bilim Vakfı ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. Resmî site ABD ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. Otorite kontrolü BIBSYS: 10080661 BNE: XX145794 BNF: cb119903298 (data) CiNii: DA00033655 DBLP: 181/2642 GND: 1004748-7 ISNI: 0000 0001 1958 7073 LCCN: n79005681 NDL: 00743133 NKC: nlk20040147930 NLA: 35572061 NLG: 125125 NLI: 987007265827805171 NLK: KAB201807676 NSK: 000346217 RERO: 02-A000120192 SNAC: w6pc6rdk SUDOC: 027974855 Trove: 1000150 ULAN: 500231421 VIAF: 157365449 WorldCat: lccn-n79005681 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Ulusal_Bilim_Vakfı&oldid=31153918" sayfasından alınmıştır

İngilizceEnglishTelaffuz/ˈɪŋɡlɪʃ/[1]BölgeBritanya Adaları (kökeni)Dünya çapıEtnisiteBritanyalılar (İngilizler, İskoçlar, İrlandalılar, Galliler), Amerikalılar, Kanadalılar, Avustralyalılar, Yeni ZelandalılarKonuşan sayısı360–400 milyon  (2006)[2]L2: y. 750 milyon;yabancı dil olarak: 600–700 milyon[2]Dil ailesiHint-Avrupa CermenBatı CermenAnglo-FrizİngilizceDiyalektlerEski İngilizce Orta İngilizce Erken Modern İngilizce Yazı sistemi Latin alfabesi (İngiliz alfabesi) Anglo Sakson runları (geçmişsel) Resmî durumuResmî dil 67 ülke 27 özerk olmayan ülke Çeşitli organizasyonlar Birleşmiş Milletler Avrupa Birliği İngiliz Milletler Topluluğu Avrupa Konseyi Uluslararası Ceza Mahkemesi Uluslararası Para Fonu Uluslararası Olimpiyat Komitesi ISO NATO DTÖ KASTA ADÖ OECD İİT OPEC GUAM Demokrasi ve Ekonomik Kalkınma Örgütü Pasifik Adaları Forumu UKUSA Anlaşması ASEAN GABİT KAROPA Türk Devletleri Teşkilatı EİT Dil kodlarıISO 639-1enISO 639-2engISO 639-3eng  İngilizce'nin veya İngilizce menşeili kreol dillerinin hem resmî dil hem de halkın çoğunluğun ana dili olduğu ülkeler   İngilizce'nin resmî dil olmasına rağmen en çok konuşulan dil olmadığı ülkeler   İngilizce'nin hükümetin yönetim dili veya eğitim dili olduğu veya halkın %20'den fazlasının İngilizce konuştuğu ülkeler İngilizce (English (yardım·bilgi), İngilizce telaffuz: [ˈɪŋɡlɪʃ]),[3] ilk olarak 5. yüzyılda İngiltere'de ortaya çıkmış, modern zamanlarda ise küresel bir lingua franca haline gelmiş Batı Cermen dilidir. İngilizce günümüzde Birleşik Krallık, Amerika Birleşik Devletleri, Karayipler, Avustralya, İrlanda, Kanada ve Yeni Zelanda'da yaşayan kişilerin çoğunluğunun ana dilini oluşturmaktadır. İkinci dil ve resmî dil olarak dünya genelinde, özellikle İngiliz Milletler Topluluğu üyeleri ve çok sayıda uluslararası örgüt tarafından kullanılmaktadır. Modern İngilizce, ana dili farklı olan insanların konuştuğu ilk "küresel ortak dil" olarak tanımlanmaktadır.[4][5] İngilizce iletişim, bilim, ticaret, havacılık, eğlence, radyo ve diplomasi alanlarında egemen uluslararası yardımcı dildir.[6] Dilin Britanya Adaları'ndan öteye yayılarak benimsenmesinde, Britanya İmparatorluğu ile Amerika Birleşik Devletleri'nin II. Dünya Savaşı sonrasında artan ekonomik ve kültürel etkisi rol oynamıştır. Sınıflandırma[değiştir | kaynağı değiştir] 500 yılında Batı Cermen dilleri İngilizce, Hint-Avrupa dil ailesinin Cermen dilleri alt ailesinin bir üyesidir. Diğer Cermen dillerinden Almanca ve Felemenkçe ile birlikte bu alt ailenin batı koluna mensup olan dil, bu grup içerisinde Friz dilleri ile beraber Anglo-Friz dilleri grubuna bağlıdır. Modern İngilizce ve tarihi İngilizce formları ile İngilizce ile çok yakın bir ilişkide olan Scots (Kelt İskoççası ile karıştırılmamalıdır) İngiliz dilleri alt grubunu oluşturmaktadır.[7] İzlandaca ve Faroece dillerinde olduğu gibi İngilizcenin bir ada grubunda konuşulmasının yarattığı izolasyon, dilin Kıta Avrupası'ndaki diğer Cermen dillerinden etkilenmesini engellemiş ve farklılaşmasına neden olmuştur. Modern İngilizce, en yakın akrabası olduğu Friz dilleri de dahil olmak üzere hiçbir Anakara Cermen dili ile karşılıklı anlaşılabilirlik göstermemektedir. Eski İngilizce ise Felemenkçe ve Frizce ile bazı güçlü benzerliklere sahiptir.[8] İngilizce diğer Cermen dilleri ile birlikte ortak Proto Cermence dilinden türediği ve bazı temel özelliklerini diğer Cermen dilleri ile paylaştığı için bir Cermen dili olarak sınıflandırılmaktadır. Buna rağmen İngilizce konuşulan bölgeler çeşitli diğer halkların işgaline ve fethine uğradıkları için dil özellikle Norman Fransızcası ile Eski Norsça gibi dillerden büyük oranda etkilenmiştir.[9][10] Latince ve Grekçe de İngilizce üzerinde söz varlığı açısından yoğun etkilere sahiptir. Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir] İngilizce edebiyatın önemli örneklerinden Hamlet Eski İngilizce[değiştir | kaynağı değiştir] Ana madde: Eski İngilizce İngilizcenin atası olacak dil, Kavimler Göçü ile yer değiştirmiş Cermen kavimlerinin Britanya Adaları'nda yaşayan Keltleri sürerek bu adalara yerleşmesi ile yayılmıştır. Dil, adını adaya yerleşen ve Saksonlarla karışan Angluslar olan Anglosaksonlardan almıştır. Bu kavimler dillerine "Anglik" demişlerdir. Roma İmparatorluğu döneminde Britanya Adaları'na gönderilen rahipler, buraya İncil'in başlıca çevirilerinden birinin dili olan Latinceyi getirmiş ve uzun yıllar Latincenin etkisi baş göstermiştir. Orta İngilizce[değiştir | kaynağı değiştir] Ana madde: Orta İngilizce İngilizce, güneyden gelen Fransızlaşmış bir halk olan Normanların istilaları ile "Normanca" denilen Fransız lehçesinin etkisi altında kalmıştır. Yönetici sınıf bu dili konuşurken köylü sınıfı olarak kabul edilen halk İngilizce konuşmaktaydı. 1066'da Hastings Savaşı'yla Fâtih William adaları ele geçirerek uzun yıllar boyunca Normancanın yerleşmesine sebep olmuştur. Normanların İngiltere'yi fethi, aynı zamanda İngiltere'nin son fethidir. Modern İngilizce[değiştir | kaynağı değiştir] İngilizce, günümüzde Amerika Birleşik Devletleri'nde, Birleşik Krallık'ta, Avustralya'da, Kanada'da, Güney Asya'nın bir bölümünde, Mısır'da ve Afrika'nın belirli kesimlerinde ana dil ya da ikinci dil olarak konuşulmaktadır. İngilizce; Çince (Mandarin Çincesi) ve İspanyolcadan sonra ilk resmî dil olarak dünyanın en çok konuşulan üçüncü dilidir. Coğrafi dağılım[değiştir | kaynağı değiştir] İngilizce, dünya üzerinde ana dil ve ikinci dil olarak toplamda 1,8 milyar insan tarafından konuşulur. Ana dili İngilizce olanlar daha çok Amerika, Avustralya ve Büyük Britanya adalarında bulunmaktadır. Ana dili İngilizce olanların en fazla olduğu yer Amerika Birleşik Devletleri'dir. Ayrıca Okyanusya'da da çok konuşulan bir dildir. Dünya üzerinde birçok ülkede resmî dil İngilizcedir. Ülke Ana dili İngilizce olanların sayısı Tablo (1997 verileri) 1  ABD 330.093.143[11] Anadili İngilizce olan insanların ülkelere göre dağılımı (1997 verileri) 2  Birleşik Krallık 67.725.424[12] 3  Kanada 37.575.811[13] 4  Avustralya 24.140.800[14] 5  Güney Afrika 6.487.403[15] 6  Yeni Zelanda 5.462.000[16] 7  İrlanda 4.830.000[12] 8  Singapur 1.126.081[17] İngilizce konuşulan ülkelerden oluşan üç daire[değiştir | kaynağı değiştir] Hintli dil bilimci Braj Kachru, İngilizce konuşulan ülkeleri üç daire modeliyle ayırmıştır.[18] Onun modelinde, "iç halka" ülkeleri, ana dili İngilizce olan geniş topluluklara sahiptir, "dış çevre" ülkeleri, ana dili İngilizce olan küçük topluluklara sahiptir, ancak eğitimde veya yayında veya yerel resmî amaçlar için İngilizceyi ikinci dil olarak yaygın şekilde kullanır. "genişleyen daire" ülkeleri, birçok kişinin İngilizceyi yabancı dil olarak öğrendiği ülkelerdir. Kachru, modelini İngilizcenin farklı ülkelerde nasıl yayıldığının, kullanıcıların İngilizceyi nasıl edindiğinin ve İngilizcenin her ülkede kullanım alanlarının geçmişine dayandırdı. Üç daire üyeliği zamanla değiştirir.[19] Ana dili İngilizce olan geniş topluluklara sahip ülkeler (iç halka), çoğunluğun İngilizce konuştuğu İngiltere, Amerika Birleşik Devletleri, Avustralya, Kanada, İrlanda ve Yeni Zelanda ile önemli bir azınlığın İngilizce konuştuğu Güney Afrika'yı içerir. En çok ana dili İngilizce olan ülkeler, azalan sırayla Amerika Birleşik Devletleri (en az 231 milyon),[20] Birleşik Krallık (60 milyon),[21][22][23] Kanada (19 milyon),[24] Avustralya (en az 17 milyon),[25] Güney Afrika (4,8 milyon),[26] İrlanda (4,2 milyon) ve Yeni Zelanda (3,7 milyon).[27] Bu ülkelerde, ana dili İngilizce olanların çocukları, ebeveynlerinden İngilizce öğrenirler ve diğer dilleri konuşan yerel halk ve yeni göçmenler, mahallelerinde ve işyerlerinde iletişim kurmak için İngilizce öğrenirler.[28] İç çevre ülkeleri, İngilizcenin dünyadaki diğer ülkelere yayıldığı temeli sağlar.[19] İkinci dili ve yabancı dili İngilizce konuşanların sayısına ilişkin tahminler, yeterliliğin nasıl tanımlandığına bağlı olarak 470 milyondan 1 milyarın üzerine kadar büyük farklılıklar gösteriyor.[29] Dilbilimci David Crystal, ana dili olmayanların sayısının artık ana dili konuşanlardan 3'e 1 oranında daha fazla olduğunu tahmin ediyor.[30] Kachru'nun üç daire modelinde, "dış daire" ülkeleri Filipinler,[31] Jamaika,[32] Hindistan, Pakistan, Singapur,[33] Malezya ve Nijerya gibi ülkelerdir.[34][35][36] Bu ülkelerde, İngilizce temelli bir kreolden daha standart bir İngilizce versiyonuna kadar değişen milyonlarca ana dili lehçesi vardır. Özellikle eğitim dilinin İngilizce olduğu okullara gidiyorlarsa, büyüdükçe ve günlük kullanımla ve yayınları dinleyerek İngilizce öğrenen çok daha fazla İngilizce konuşmacısı var. Ana dili İngilizce olmayan ve İngilizce konuşan ebeveynlerden doğanların öğrendiği İngilizce çeşitleri, özellikle gramerlerinde, bu öğrenciler tarafından konuşulan diğer dillerden etkilenebilir.[28] Bu İngilizce çeşitlerinin çoğu, iç çevre ülkelerde ana dili İngilizce olan kişiler tarafından çok az kullanılan kelimeleri içerir,[28] dil bilgisi ve fonolojik olarak iç çember çeşitlerinden de farklılıklar gösterebilirler. İç çevre ülkelerinin standart İngilizcesi, genellikle dış çevre ülkelerdeki İngilizcenin kullanımı için bir norm olarak alınır.[28] Üç daire modelinde Polonya, Çin, Brezilya, Almanya, Japonya, Endonezya, Mısır gibi ülkeler ve İngilizcenin yabancı dil olarak öğretildiği diğer ülkeler "genişleyen daire"yi oluşturmaktadır.[36] Birinci dil, ikinci dil ve yabancı dil olarak İngilizce arasındaki farklar genellikle tartışmalıdır ve belirli ülkelerde zaman içinde değişebilir.[36] Örneğin, Hollanda'da ve diğer bazı Avrupa ülkelerinde, ikinci dil olarak İngilizce bilgisi neredeyse evrenseldir ve nüfusun yüzde 80'inden fazlası İngilizce'yi kullanabilir,[37] ve bu nedenle İngilizce rutin olarak yabancılarla ve genellikle yüksek öğrenimde iletişim kurmak için kullanılır. Bu ülkelerde, İngilizce devlet işleri için kullanılmasa da, yaygın kullanımı onları "dış daire" ile "genişleyen daire" arasındaki sınıra yerleştirir. İngilizce, kullanıcılarının kaçının ana dili değil, ikinci veya yabancı dil olarak İngilizce konuşanlar olması nedeniyle dünya dilleri arasında sıra dışıdır.[38] Genişleyen çevredeki birçok İngilizce kullanıcısı, onu genişleyen çevredeki diğer insanlarla iletişim kurmak için kullanır, böylece ana dili İngilizce olanlarla etkileşim, dili kullanma kararlarında hiçbir rol oynamaz.[38] Yerel olmayan İngilizce türleri, uluslararası iletişim için yaygın olarak kullanılır ve bu türden bir türün konuşmacıları genellikle diğer türlerin özellikleriyle karşılaşır.[39] Bugün dünyanın herhangi bir yerindeki İngilizce bir sohbette, birçok farklı ülkeden konuşmacılar dahil olsa bile, ana dili İngilizce olan hiç kimse olmayabilir. Bu özellikle matematik ve bilimlerin ortak söz dağarcığı için geçerlidir.[36] Çok merkezli İngilizce[değiştir | kaynağı değiştir] İngilizce çok merkezli bir dildir, bu da hiçbir ulusal otoritenin dilin kullanım standardını belirlemediği anlamına gelir.[36][36][40][41] Konuşulan İngilizce, örneğin yayında kullanılan İngilizce, genellikle yönetmeliklerden ziyade gelenekler tarafından belirlenen ulusal telaffuz standartlarını takip eder. Uluslararası yayıncıların genellikle aksanlarından başka bir ülkeden çok bir ülkeden geldikleri anlaşılır,[42] ancak haber spikeri senaryoları da büyük ölçüde uluslararası standart yazılı İngilizce ile yazılır. Standart yazılı İngilizce normları, herhangi bir hükûmet veya uluslararası kuruluş tarafından herhangi bir gözetim olmaksızın, tamamen dünyanın her yerindeki eğitimli İngilizce konuşanların fikir birliği ile korunur.[43] Amerikalı dinleyiciler genellikle İngiliz yayınlarının çoğunu kolayca anlarlar ve İngiliz dinleyiciler Amerikan yayınlarının çoğunu kolayca anlarlar. Dünyanın her yerindeki İngilizce konuşanların çoğu, İngilizce konuşulan dünyanın birçok yerindeki radyo programlarını, televizyon programlarını ve filmleri anlayabilir.[44] Hem standart hem de standart olmayan İngilizce çeşitleri, kelime seçimi ve söz dizimi ile ayırt edilen ve hem teknik hem de teknik olmayan kayıtları kullanan hem resmî hem de gayriresmî stilleri içerebilir.[36] İngiltere dışındaki İngilizce konuşan yakın çevre ülkelerinin yerleşim tarihi, Güney Afrika, Avustralya ve Yeni Zelanda'da lehçe ayrımlarının düzeltilmesine ve koineleştirilmiş İngilizce biçimlerinin üretilmesine yardımcı oldu.[45] Amerika Birleşik Devletleri'ne İngiliz soyundan gelmeyen göçmenlerin çoğu, geldikten sonra İngilizceyi hızla benimsedi. Şu anda Amerika Birleşik Devletleri nüfusunun çoğunluğu tek dilli İngilizce konuşmaktadır[20][46] ve İngilizceye 50 eyalet hükûmetinin 30'u ve ABD'nin beş bölgesel hükûmetinin tümü tarafından resmî veya eş resmî statü verilmiştir. federal düzeyde hiçbir zaman resmî bir dil olmamıştır.[47][48] Dünya dili olarak[değiştir | kaynağı değiştir] Avrupa ülkelerinde İngilizce konuşmayı bilenlerin oranı İngilizce, dünyada resmî dil olarak en çok kullanılan 3. dil olmasına rağmen en çok kullanılan 1. dildir. Küresel olarak İngilizce iletişim dili olarak kabul edilir. Bu yüzden 1 milyarı aşkın kişi en basit seviyede de olsa İngilizce bilmektedir. Bununla birlikte İngilizce en fazla bilinen 2. dil olma özelliğini de kapsar. İngilizce dünyanın çoğu yerinde konuşulur. İngilizce günümüzde uluslararası dil, iletişim dili veya dünya dili olarak adlandırılır ve birçok meslek için gereklilik haline gelmiştir. Resmî dil olmadığı pek çok ülkede yabancı dil olarak öğretilmektedir. Birleşmiş Milletler'in resmî dilidir. İngilizcenin hızla büyümesinin dünyada birçok dilin ölümüne neden olduğu ve dilsel çeşitliliği azalttığı iddia edilir;[kaynak belirtilmeli] bununla birlikte İngilizcenin zamanla farklı diller üretme potansiyeline sahip olduğu da düşünülür.[kaynak belirtilmeli] 1950'lerde ve 1960'larda Britanya İmparatorluğu boyunca dekolonizasyon ilerledikçe, eski koloniler genellikle İngilizceyi reddetmedi, bunun yerine kendi dil politikalarını belirleyen bağımsız ülkeler olarak İngilizceyi kullanmaya devam ettiler.[49][50][51] Örneğin, pek çok Kızılderili arasında İngilizceye ilişkin görüş, onu sömürgecilikle ilişkilendirmekten, onu ekonomik ilerlemeyle ilişkilendirmeye geçmiştir ve İngilizce, Hindistan'ın resmi dili olmaya devam etmektedir.[52] İngilizce, medya ve edebiyatta da yaygın olarak kullanılmaktadır ve Hindistan'da her yıl yayınlanan İngilizce kitap sayısı, ABD ve Birleşik Krallık'tan sonra dünyanın en büyük üçüncü yayınlanan İngilizce kitap sayısıdır.[53] Bununla birlikte, İngilizce nadiren birinci dil olarak konuşulur, yalnızca birkaç yüz bin kişi civarındadır ve Hindistan'da nüfusun %5'inden azı akıcı İngilizce konuşmaktadır.[54][55] David Crystal 2004'te, ana dili İngilizce olan ve olmayanları bir araya getirerek, Hindistan'ın şu anda dünyadaki herhangi bir ülkeden daha fazla İngilizce konuşan veya anlayan insana sahip olduğunu iddia etti[56] ancak Hindistan'daki İngilizce konuşanların sayısı belirsizdir, çoğu akademisyen Amerika Birleşik Devletleri'nin hala Hindistan'dan daha fazla İngilizce konuşanı olduğu sonucuna varmaktadır.[57] Bazen ilk küresel lingua franca olarak tanımlanan modern İngilizce,[58][59] aynı zamanda birinci dünya dili olarak kabul edilir.[60][61] İngilizce, gazete yayıncılığı, kitap yayıncılığı, uluslararası telekomünikasyon, bilimsel yayıncılık, uluslararası ticaret, kitlesel eğlence ve diplomaside dünyanın en yaygın kullanılan dilidir.[61] İngilizce, uluslararası anlaşma gereği, uluslararası denizcilik[62] ve havacılık dilidir.[63] Seaspeak ve Airspeak'in temelidir.[64] Eskiden İngilizce, bilimsel araştırmalarda Fransızca ve Almanca'ya eşitti, ancak şimdi bu alana hakim.[65] 1919'daki Versay Antlaşması müzakerelerinde bir diplomasi dili olarak Fransızca ile eşitlik sağladı.[66][67] II. Dünya Savaşı ve şu anda dünya çapında diplomasi ve uluslararası ilişkilerin ana dilidir.[68] Uluslararası Olimpiyat Komitesi de dahil olmak üzere dünya çapındaki diğer birçok uluslararası kuruluş, kuruluşun çalışma dili veya resmî dili olarak İngilizceyi belirtir. Avrupa Serbest Ticaret Birliği, Güneydoğu Asya Uluslar Birliği (ASEAN),[69] ve Asya-Pasifik Ekonomik İşbirliği (APEC) gibi birçok bölgesel uluslararası kuruluş, çoğu üye bir ülke olmasa da İngilizceyi kuruluşlarının tek çalışma dili olarak belirledi. Avrupa Birliği (AB), üye devletlerin ulusal dillerden herhangi birini birliğin resmî dili olarak belirlemesine izin verirken, pratikte İngilizce, AB kuruluşlarının ana çalışma dilidir.[70] Çoğu ülkede İngilizce resmî bir dil olmasa da, şu anda en sık yabancı dil olarak öğretilen dildir.[58][69] AB ülkelerinde İngilizce, resmi dil olmadığı yirmi beş üye devletin on dokuzunda (yani, İrlanda ve Malta dışındaki ülkelerde) en çok konuşulan yabancı dildir.). 2012 resmi bir Eurobarometer anketinde (Birleşik Krallık henüz AB üyesiyken gerçekleştirildi), İngilizcenin resmi dil olduğu ülkeler dışındaki AB'de yanıt verenlerin yüzde 38'i, İngilizceyi o dilde sohbet edecek kadar iyi konuşabildiklerini söyledi. Bir sonraki en sık bahsedilen yabancı dil olan Fransızca (Birleşik Krallık ve İrlanda'da en çok bilinen yabancı dildir), katılımcıların yüzde 12'si tarafından konuşmalarda kullanılabilir.[71] Tıp ve bilgisayar gibi bir dizi meslek ve meslekte İngilizce çalışma bilgisi bir gereklilik haline geldi.[72] İngilizce, bilimsel yayıncılıkta o kadar önemli hale geldi ki, 1998'de Chemical Abstracts tarafından indekslenen tüm bilimsel dergi makalelerinin yüzde 80'inden fazlası, 1996'da doğa bilimleri yayınlarındaki tüm makalelerin yüzde 90'ı ve beşeri bilimler yayınlarındaki makalelerin yüzde 82'si İngilizce olarak yazıldı.[73] Uluslararası iş adamları gibi uluslararası topluluklar, ilgi alanlarına uygun kelime dağarcığına vurgu yaparak İngilizceyi yardımcı dil olarak kullanabilirler. Bu, bazı akademisyenlerin İngilizce çalışmalarını yardımcı bir dil olarak geliştirmelerine yol açtı. Ticari markalı Globish, standart İngilizce dilbilgisi ile birlikte İngilizce kelime dağarcığının nispeten küçük bir alt kümesini (uluslararası iş İngilizcesinde en yüksek kullanımı temsil etmek üzere tasarlanmış yaklaşık 1.500 kelime) kullanır.[74] İngilizce dilinin küresel olarak artan kullanımı, diğer dilleri de etkilemiş ve bazı İngilizce kelimelerin diğer dillerin kelime dağarcığına asimile edilmesine yol açmıştır. İngilizcenin bu etkisi, dilin ölümüyle ilgili endişelere[75] ve dilsel emperyalizm iddialarına[76] yol açtı ve İngilizcenin yayılmasına karşı direnişi kışkırttı; ancak konuşanların sayısı artmaya devam ediyor çünkü dünya çapında birçok insan İngilizcenin kendilerine daha iyi istihdam ve daha iyi yaşam fırsatları sağladığını düşünüyor.[77] Her ne kadar bazı alimler İngilizce lehçelerinin gelecekte karşılıklı olarak anlaşılmaz dillere dönüşme olasılığından bahsetse de, çoğu kişi daha olası bir sonucun, İngilizcenin standart biçimin dünyanın dört bir yanından gelen konuşmacıları birleştirdiği ortaklaştırılmış bir dil olarak işlev görmeye devam edeceği olduğunu düşünüyor.[78] İngilizce, dünyanın dört bir yanındaki ülkelerde daha geniş iletişim dili olarak kullanılmaktadır.[79] Böylece İngilizce, dünya çapında kullanımda, Esperanto da dahil olmak üzere uluslararası bir yardımcı dil olarak önerilen herhangi bir yapılandırılmış dilden çok daha fazla büyüdü.[80][81] Lehçeler, aksanlar ve çeşitleri[değiştir | kaynağı değiştir] Diyalektologlar, genellikle dilbilgisi, kelime dağarcığı ve telaffuz kalıpları açısından birbirinden farklı bölgesel çeşitlere atıfta bulunan birçok İngilizce lehçeyi tanımlar. Belirli alanların telaffuzu, lehçeleri ayrı bölgesel vurgular olarak ayırır. İngilizcenin ana yerel lehçeleri, dilbilimciler tarafından genellikle İngiliz İngilizcesi (BrE) ve Kuzey Amerika İngilizcesi (NAE) olmak üzere son derece genel iki kategoriye ayrılır.[82] İngilizce çeşitlerinin üçüncü bir ortak ana grubu da vardır: en belirgin olanı Avustralya ve Yeni Zelanda İngilizcesidir. İngiltere ve İrlanda[değiştir | kaynağı değiştir] İngiliz dili ilk olarak Britanya ve İrlanda'da geliştiğinden, takımadalar, özellikle İngiltere'de en çeşitli lehçelere ev sahipliği yapmaktadır. Birleşik Krallık içinde, Güney Doğu İngiltere'nin eğitimli bir lehçesi olan Received Pronunciation (RP), geleneksel olarak yayın standardı olarak kullanılır ve İngiliz lehçelerinin en prestijlisi olarak kabul edilir. RP'nin (BBC English olarak da bilinir) medya aracılığıyla yayılması, gençler yerel lehçelerin özellikleri yerine prestij çeşitliliğinin özelliklerini benimsediğinden, İngiltere kırsalındaki birçok geleneksel lehçenin geri çekilmesine neden oldu. İngiliz Lehçeleri Araştırması sırasında, dilbilgisi ve sözcük dağarcığı ülke çapında farklılık gösteriyordu, ancak sözcüksel yıpranma süreci bu çeşitliliğin çoğunun ortadan kalkmasına neden oldu.[83] Bununla birlikte, bu yıpranma, çoğunlukla dilbilgisi ve kelime dağarcığındaki diyalektik çeşitliliği etkilemiştir ve aslında, İngiliz nüfusunun yalnızca yüzde 3'ü fiilen RP konuşur, geri kalanı, değişen derecelerde RP etkisine sahip bölgesel aksanlar ve lehçelerde konuşur.[84] RP içinde, özellikle Üst ve Orta sınıf RP konuşmacıları arasında ve ana dili RP konuşmacıları ile RP'yi daha sonraki yaşamlarında benimseyen konuşmacılar arasında sınıf çizgileri boyunca da değişkenlik vardır.[85] Britanya içinde, sosyal sınıf çizgileri boyunca da önemli farklılıklar vardır ve son derece yaygın olmasına rağmen bazı özellikler "standart dışı" olarak kabul edilir ve alt sınıf konuşmacılar ve kimliklerle ilişkilendirilir. Bunun bir örneği H-düşmesidir., tarihsel olarak alt sınıf Londra İngilizcesinin, özellikle de Cockney'in bir özelliği olan ve şimdi İngiltere'nin çoğu bölgesinin yerel aksanlarında duyulabilen - yine de yayıncılıkta ve İngiliz toplumunun üst tabakası arasında büyük ölçüde yok olmaya devam ediyor.[86] İngiltere'de İngilizce, Güneybatı İngilizcesi, Güney Doğu İngilizcesi, Midlands İngilizcesi ve Kuzey İngilizcesi olmak üzere dört ana lehçe bölgesine ayrılabilir. Bu bölgelerin her birinde birkaç yerel alt lehçe mevcuttur: Kuzey bölgesinde, Newcastle civarında Northumbria'da konuşulan Yorkshire lehçeleri ve Geordie lehçesi ile Liverpool (Scouse) ve Manchester'da (Mancunian) yerel şehir lehçeleri ile Lancashire lehçeleri arasında bir ayrım vardır.). Viking İstilaları sırasında Danimarka işgalinin merkezi olan Kuzey İngiliz lehçeleri, özellikle Yorkshire lehçesi, diğer İngiliz çeşitlerinde bulunmayan İskandinav özelliklerini koruyor.[87] 15. yüzyıldan beri, güneydoğu İngiltere çeşitleri, diyalektik yeniliklerin diğer lehçelere yayıldığı merkez olan Londra'da yoğunlaşmıştır. Londra'da, Cockney lehçesi geleneksel olarak alt sınıflar tarafından kullanılıyordu ve uzun süredir sosyal olarak damgalanmış bir çeşitti. Cockney özelliklerinin güneydoğuya yayılması, medyanın Estuary English'ten yeni bir lehçe olarak bahsetmesine yol açtı, ancak bu kavram, Londra'nın tarih boyunca komşu bölgeleri etkilediği gerekçesiyle birçok dilbilimci tarafından eleştirildi.[88][89][90] Son yıllarda Londra'dan yayılan özellikler arasında müdahaleci R kullanımı yer alır (çizim, çizim olarak telaffuz edilir / ˈdrɔːrɪŋ /), t -glottalization (Potter gırtlaksı bir durakla Po'er /poʔʌ/ olarak telaffuz edilir) ve th-'nin telaffuzu /f/ (teşekkürler fanks olarak telaffuz edilir) veya /v/ (rahatsız etmek bover olarak telaffuz edilir).[91] İskoçlar bugün İngilizceden ayrı bir dil olarak kabul edilir, ancak kökenleri erken Kuzey Orta İngilizceye[92] sahiptir ve tarihi boyunca diğer kaynakların, özellikle İskoç Galcesi ve Eski İskandinav dilinin etkisiyle gelişmiş ve değişmiştir. İskoçların kendisinde bir dizi bölgesel lehçe vardır. İskoç İngilizcesine ek olarak, İskoç İngilizcesi, İskoçya'da konuşulan Standart İngilizce çeşitlerini içerir; çeşitlerin çoğu, İskoçlardan biraz etkilenen Kuzey İngiliz aksanlarıdır.[93] İrlanda'da, 11. yüzyıldaki Norman istilalarından bu yana İngilizcenin çeşitli biçimleri konuşulmaktadır. County Wexford'da, Dublin'i çevreleyen bölgede, Forth ve Bargy ve Fingallian olarak bilinen iki soyu tükenmiş lehçe, Erken Orta İngilizcenin yan dalları olarak gelişti ve 19. yüzyıla kadar konuşuldu. Bununla birlikte, modern İrlanda İngilizcesinin kökleri 17. yüzyıldaki İngiliz kolonizasyonuna dayanmaktadır. Bugün İrlanda İngilizcesi, Ulster İngilizcesine ayrılmıştır. İskoçlardan güçlü bir şekilde etkilenen Kuzey İrlanda lehçesi ve İrlanda Cumhuriyeti'nin çeşitli lehçeleri. İskoç ve çoğu Kuzey Amerika aksanı gibi, hemen hemen tüm İrlanda aksanı, RP'nin etkilediği lehçelerde kaybolan rhotikliği korur.[94][95] Kuzey Amerika[değiştir | kaynağı değiştir] Kuzey Amerika İngilizcesi, İngiliz İngilizcesine kıyasla oldukça homojen kabul edildi, ancak bu tartışmalı.[96] Bugün, Amerikan aksanı çeşitliliği genellikle bölgesel düzeyde artıyor ve çok yerel düzeyde azalıyor,[97] ancak çoğu Amerikalı hala topluca General American (GA) olarak bilinen benzer aksanların fonolojik bir sürekliliği içinde konuşuyor,[98] Amerikalılar arasında bile neredeyse hiç fark edilmeyen farklılıklar (Midland ve Batı Amerikan İngilizcesi gibi).[99][100][101] Çoğu Amerikan ve Kanada İngiliz lehçesinde, rotiklik (veya r-doluluk) baskındır, rotik olmama (r -düşme) özellikle II. Dünya Savaşı'ndan sonra daha düşük prestij ve sosyal sınıfla ilişkilendirilir hale gelir; bu, rotik olmamanın standart haline geldiği İngiltere'deki durumla çelişiyor.[102] GA'dan ayrı olarak, tarihsel olarak Güney Amerika İngilizcesi, Kuzeydoğu kıyı İngilizcesi (ünlü Doğu New England İngilizcesi ve New York City İngilizcesi dahil) ve Afro-Amerikan Yöresel İngilizcesi dahil olmak üzere, açıkça farklı ses sistemlerine sahip Amerikan lehçeleri vardır. Kanada İngilizcesi, Atlantik eyaletleri ve belki de Quebec dışında, GA altında da sınıflandırılabilir, ancak sessiz ünsüzlerden önce / aɪ / ve / aʊ / ünlülerinin yükselişini sıklıkla gösterir.[103] GA dışındaki en kalabalık Amerikan "aksan grubu" olan Güney Amerika İngilizcesinde,[104] rotiklik, bölgenin rotik olmayan tarihsel prestijinin yerini alarak güçlü bir şekilde hakimdir.[105][106][107] Güney aksanı halk arasında "çekme" veya "tınlama" olarak tanımlanır,[108] en kolay şekilde /aɪ/ sesli harfinde kayma-silme işlemiyle başlatılan Güney Ünlü Kayması tarafından tanınır (örn. casus neredeyse spa gibi), birkaç ön saf ünlünün "Güney kırılması" kayan sesli harfe veya hatta iki heceye (örneğin, "basın" kelimesinin neredeyse " gibi telaffuz edilmesi)toplu iğne-kalem birleşmesi ve diğer ayırt edici fonolojik, dilbilgisel ve sözlüksel özellikler, bunların çoğu aslında 19. yüzyılın veya daha sonrasının son gelişmeleridir.[109] Bugün esasen işçi sınıfı ve orta sınıf Afrikalı Amerikalılar tarafından konuşulan Afro-Amerikan Yerel İngilizcesi (AAVE) de büyük ölçüde rotik değildir ve muhtemelen rotik olmayan, standart olmayan eski Güney lehçelerinden etkilenen köleleştirilmiş Afrikalılar ve Afrikalı Amerikalılar arasında ortaya çıkmıştır. Az sayıda dilbilimci[110] aksine, AAVE'nin izini çoğunlukla diğer etnik ve dilsel kökenlerden kölelerle iletişim kurmak için bir pidgin veya Creole İngilizcesi geliştirmek zorunda kalan köleler tarafından konuşulan Afrika dillerine kadar uzandığını öne sürüyor.[111] AAVE'nin Güney aksanlarıyla önemli ortaklıkları, 19. veya 20. yüzyılın başlarında oldukça tutarlı ve homojen bir çeşit haline geldiğini gösteriyor. AAVE, Kuzey Amerika'da beyaz Güney aksanları gibi genellikle "bozuk" veya "eğitimsiz" bir İngilizce biçimi olarak damgalanır, ancak bugün dilbilimciler, her ikisini de büyük bir konuşma topluluğu tarafından paylaşılan kendi normlarına sahip, tamamen gelişmiş İngilizce çeşitleri olarak kabul etmektedir.[112][113] Avustralya ve Yeni Zelanda[değiştir | kaynağı değiştir] 1788'den beri İngilizce, Okyanusya'da konuşulmaktadır ve Avustralya İngilizcesi, Avustralya kıtasının sakinlerinin büyük çoğunluğunun birinci dili olarak gelişmiştir ve standart aksanı Genel Avustralya'dır. Komşu Yeni Zelanda'nın İngilizcesi, daha az derecede etkili bir standart dil çeşidi haline gelmek zorundadır.[114] Avustralya ve Yeni Zelanda İngilizcesi, birkaç ayırt edici özellik ile birbirlerinin en yakın akrabalarıdır, ardından Güney Afrika İngilizcesi ve Güneydoğu İngiltere'nin İngilizcesi gelir; Güney Adası'ndaki bazı aksanlar dışında, hepsi benzer şekilde rotik olmayan aksanlara sahiptir.Yeni Zelanda. Avustralya ve Yeni Zelanda İngilizcesi, yenilikçi sesli harfleriyle öne çıkıyor: birçok kısa sesli harf önlü veya yükseltilmiş, oysa birçok uzun sesli harf iki tonlu hale getirildi. Avustralya İngilizcesi ayrıca, diğer türlerin çoğunda bulunmayan, uzun ve kısa ünlüler arasında bir karşıtlığa sahiptir. Avustralya İngilizcesi dilbilgisi, İngiliz ve Amerikan İngilizcesine yakındır; Amerikan İngilizcesi gibi, toplu çoğul özneler tekil bir fiil alır (are yerine hükümette olduğu gibi).[115][116] Yeni Zelanda İngilizcesi, genellikle Avustralya İngilizcesinden bile daha yüksek olan ön sesli harfleri kullanır.[117][118][119] Güneydoğu Asya[değiştir | kaynağı değiştir] Filipinler'in İngilizceye ilk önemli maruz kalması, 1762'de İngilizlerin Yedi Yıl Savaşları sırasında Manila'yı işgal etmesiyle gerçekleşti, ancak bu, kalıcı bir etkisi olmayan kısa bir olaydı. İngilizce daha sonra 1898 ile 1946 arasındaki Amerikan yönetimi sırasında daha önemli ve yaygın hale geldi ve Filipinler'in resmi dili olmaya devam ediyor. Bugün, Filipinler'de sokak tabelaları ve pankartlar, hükûmet belgeleri ve formları, mahkeme salonları, medya ve eğlence endüstrileri, iş sektörü ve günlük hayatın diğer yönlerinde İngilizce kullanımı her yerde mevcuttur. Ülkede de öne çıkan bu tür bir kullanım, çoğu Filipinlinin Manila'dan olduğu konuşmadadır. Tagalog ve İngilizce arasında bir kod değiştirme biçimi olan Taglish'i kullanır veya maruz kalırdı. Benzer bir kod değiştirme yöntemi, Bislish adı verilen Visayan dillerinin kentsel anadili tarafından kullanılır. Afrika, Karayipler ve Güney Asya[değiştir | kaynağı değiştir] İngilizce, Güney Afrika'da yaygın olarak konuşulur ve birçok ülkede resmi veya ortak resmi dildir. Güney Afrika'da İngilizce, 1820'den beri Afrikaans ve Khoe ve Bantu dilleri gibi çeşitli Afrika dilleriyle birlikte konuşulmaktadır. Bugün, Güney Afrika nüfusunun yaklaşık yüzde 9'u birinci dil olarak Güney Afrika İngilizcesi (SAE) konuşuyor. SAE, RP'yi bir norm olarak takip etme eğiliminde olan rotik olmayan bir çeşittir. Rotik olmayan çeşitler arasında müdahaleci r eksikliğinde yalnızdır. Konuşanların ana dillerine göre farklılık gösteren farklı L2 çeşitleri vardır.[120] RP'den fonolojik farklılıkların çoğu ünlülerdedir.[121] Ünsüz farklılıklar, /p, t, t͡ʃ, k/'yi aspirasyon olmadan telaffuz etme eğilimini içerir (örneğin, diğer birçok çeşitte olduğu gibi [ pʰɪn] yerine pim [pɪn] olarak telaffuz edilir), r ise bunun yerine genellikle bir flep [ɾ] olarak telaffuz edilir. daha yaygın sürtünmeli olarak.[122] Nijerya İngilizcesi, Nijerya'da konuşulan İngilizcenin bir lehçesidir.[123] İngiliz İngilizcesine dayanmaktadır, ancak son yıllarda Amerika Birleşik Devletleri'nin etkisiyle, Amerikan İngilizcesi kökenli bazı kelimeler onu Nijerya İngilizcesine dönüştürmüştür. Ek olarak, dilden, ulusun kültürüne özgü kavramları (örneğin kıdemli eş) ifade etme ihtiyacından kaynaklanan bazı yeni kelimeler ve eş dizimler ortaya çıkmıştır. 150 milyondan fazla Nijeryalı İngilizce konuşuyor.[124] Jamaika, Leeward ve Windward Adaları ve Trinidad ve Tobago, Barbados, Cayman Adaları ve Belize dahil olmak üzere Britanya'nın sömürge mülkü olan Karayip adalarında da çeşitli İngilizce türleri konuşulmaktadır. Bu alanların her biri, hem yerel bir İngilizce çeşitliliğine hem de İngilizce ve Afrika dillerini birleştiren yerel İngilizce temelli bir kreole ev sahipliği yapmaktadır. En öne çıkan çeşitler Jamaika İngilizcesi ve Jamaika Kreyolu'dur. Orta Amerika'da, Nikaragua ve Panama'nın Karayip kıyılarında İngilizce temelli kreoller konuşulmaktadır.[125] Yerliler genellikle hem yerel İngilizce çeşidinde hem de yerel kreol dillerinde akıcıdır ve bunlar arasında sık sık kod değiştirme vardır, gerçekten de Kreol ve Standart çeşitler arasındaki ilişkiyi kavramsallaştırmanın başka bir yolu, Kreol biçimlerinin hizmet ettiği bir sosyal kayıtlar yelpazesini görmektir. "basilect" ve daha çok RP benzeri formlar, en resmi kayıt olan "acrolect" olarak hizmet eder.[126] Karayip çeşitlerinin çoğu İngiliz İngilizcesine dayanmaktadır ve sonuç olarak, genellikle rotik olan Jamaika İngilizcesinin resmi stilleri dışında çoğu rotik değildir. Jamaika İngilizcesi, Standart İngilizcede olduğu gibi gergin ve gevşek sesli harflerden ziyade uzun ve kısa ünlüler arasında bir ayrıma sahip olan sesli harf envanterinde RP'den farklıdır. /ei/ ve /ou/ ikili ünlüleri [eː] ve [oː] tek sesli ünlüler veya hatta [ie] ve [uo] ters ikili ünlülerdir (örneğin bay ve tekne [bʲeː] ve [bʷoːt] olarak telaffuz edilir). Genellikle kelime sonundaki ünsüz kümeler basitleştirilir, böylece "çocuk" telaffuz edilir[t͡ʃail] ve "rüzgar" [kazan].[127][128][129] Tarihsel bir miras olarak, Hint İngilizcesi RP'yi ideal olarak alma eğilimindedir ve bu idealin bir bireyin konuşmasında ne kadar iyi gerçekleştirildiği, Hint İngilizcesi konuşanlar arasındaki sınıf ayrımlarını yansıtır. Hint İngilizcesi aksanları, /t/ ve /d/ (genellikle [ʈ] ve [ɖ] olarak retrofleks artikülasyonla telaffuz edilir) gibi fonemlerin telaffuzu ve /θ/ ve /ð/ 'nin dental [t̪] ile değiştirilmesiyle işaretlenir. ve [d̪]. Bazen Hintli İngilizce konuşanlar, hayalet gibi sözcüklerde bulunan sessiz ⟨h⟩'nin bir Hint sesinin aspire edildiği gibi telaffuz edildiği yazım tabanlı telaffuzlar da kullanabilir.[53] Örnek yazı[değiştir | kaynağı değiştir] İngilizce İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi'nin 1. Maddesi :[130] All human beings are born free and equal in dignity and rights. They are endowed with reason and conscience and should act towards one another in a spirit of brotherhood. Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir] İngilizcede zamanlar Cermen dilleri Eski İngilizce İngilizce edebiyat Türkiye'de İngilizce öğretimi İngilizce konuşan nüfusa göre ülkelerin listesi Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir] Oxford Learner's Dictionary 2015, Entry: English – Pronunciation. a b Crystal 2006, ss. 424–426. "English, a. and n." The Oxford English Dictionary. 2nd ed. 1989. OED Online. Oxford University Press. 6 September 2007 http://dictionary.oed.com/cgi/entry/50075365 Global English: gift or curse? 5 Şubat 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., URL erişim tarihi: 4 Nisan 2005. The Future of English? 19 Şubat 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., David Graddol, The British Council, URL erişim tarihi: 15 Nisan 2007. The triumph of English 26 Mart 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., The Economist, 20 Aralık 2001, URL erişim tarihi: 26 Mart 2007. Bammesberger 1992, ss. 29–30. Harbert 2007. Thomason & Kaufman 1988, ss. 264–265. Watts 2011, Chapter 4. U.S. Census Bureau, Statistical Abstract of the United States: 2003, Section 1 Population 28 Aralık 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., U.S. Census Bureau, Tablo 47. a b The Cambridge Encyclopedia of the English Language 3 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Second Edition, Crystal, David; Cambridge, UK: Cambridge University Press, 1995. Mother Tongue, 2001 Counts for Both Sexes, for Canada, Provinces and Territories - 20% Sample Data 16 Ekim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 2001 Sayımı, Statistics Canada. [1] 6 Mart 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Main Language Spoken at Home. Census in Brief 9 Ağustos 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 15. sayfa (Tablo 2.5), 2001 Sayımı, Statistics South Africa. Languages spoken 29 Mart 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 2006 Sayımı, Statistics New Zealand. Native speakers aged 5 or more 10 Temmuz 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., 2000 Sayımı Svartvik & Leech 2006. s. 2.  a b "Kachru 2006". 25 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2022.  a b "Wayback Machine" (PDF). web.archive.org. 5 Şubat 2016. 5 Şubat 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2022.  "Language in England and Wales, 2011 - ONS". web.archive.org. 2 Nisan 2015. 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2022.  "Census 2011: Release 2A. | Scotland Census 2011". web.archive.org. 2 Nisan 2015. 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2022.  "Wayback Machine" (PDF). web.archive.org. 24 Aralık 2012. 29 Ocak 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2022.  "Population by mother tongue and age groups (total), 2011 counts, for Canada, provinces and territories". web.archive.org. 26 Temmuz 2018. 26 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2022.  "2011 Australia, Census All persons QuickStats | Australian Bureau of Statistics". www.abs.gov.au. 22 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2022.  "Konuşulan ilk dile ve eyalete göre nüfus" (PDF). 13 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 24 Aralık 2022.  "Wayback Machine" (PDF). web.archive.org. 15 Ocak 2015. 15 Ocak 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2022.  a b c d "Yerli Olmayan İngilizce Çeşitlerinde Varyasyon". 24 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2022.  Crystal, David (25 Ağustos 2003). The Cambridge Encyclopedia of the English Language - (İngilizce). Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-82348-7. 24 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2022.  Crystal, David; Crystal, Honorary Professor of Linguistics David (28 Temmuz 2003). English as a Global Language (İngilizce). Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-53032-3. 25 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2022.  "Rubino 2006". 24 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2022.  "Patrick 2006a". 18 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2022.  "Lim & Ansaldo 2006". 19 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2022.  "Connell 2006". 17 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2022.  Schneider, Edgar W. (17 Mayıs 2007). Postcolonial English: Varieties around the World (İngilizce). Cambridge University Press. ISBN 978-1-139-46366-9. 24 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2022.  a b c d e f g "International English: A guide to the varieties of Standard English, 5th Edition (Paperback) - Taylor & Francis". web.archive.org. 2 Nisan 2015. 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2022.  "Wayback Machine" (PDF). web.archive.org. 6 Ocak 2016. 6 Ocak 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2022.  a b "Kachru 2006". 19 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2022.  "Bao 2006". 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2006.  "Romanie 1999". 25 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2022.  Baugh, Albert C. (Albert Croll); Cable, Thomas (2002). A history of the English language. Internet Archive. Upper Saddle River, N.J. : Prentice Hall. ISBN 978-0-13-015166-7.  "Trudgil 2006". 14 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2022.  Ammon 2008. s. 1537-1539.  Svartvik & Sülük 2006. s. 122.  "Deumert 2006". 19 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2022.  Deumert 2006. s. 131. 24 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2022.  "Language Legislation in the U.S.A." www.languagepolicy.net. 16 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2022.  "U.S. English | Making English the Official Language | U.S. States with Official English Laws". web.archive.org. 15 Mayıs 2013. 15 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2022.  "Mufwene 2006". 18 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2022.  Northrup, D. (20 Mart 2013). How English Became the Global Language (İngilizce). Springer. ISBN 978-1-137-30307-3. 24 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2022.  "Mesthrie 2010". 24 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2022.  "Annamalai 2006". 15 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2022.  a b Sailaja, Pingali (2009). Indian English (İngilizce). Edinburgh University Press. ISBN 978-0-7486-2595-6. 24 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2022.  Mar 14, TNN /; 2010; Ist, 00:20. "Indiaspeak: English is our 2nd language | India News - Times of India". The Times of India (İngilizce). 3 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2022.  "Wayback Machine" (PDF). web.archive.org. 11 Aralık 2015. 11 Aralık 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2022.  Staff, Guardian (19 Kasım 2004). "Subcontinent raises its voice". the Guardian (İngilizce). 24 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2022.  "Wayback Machine" (PDF). web.archive.org. 12 Şubat 2015. 12 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2022.  a b "Wayback Machine" (PDF). web.archive.org. 12 Şubat 2015. 12 Şubat 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2022.  "Meierkord 2006". 24 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2022.  "Brutt-Griffler 2006". 16 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2022.  a b Northrup 2013. 24 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2022.  "IMO | Standard Marine Communication Phrases". web.archive.org. 3 Ekim 2011. 3 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2022.  "Wojcik 2006". 16 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2022.  "Personnel Licensing FAQ". www.icao.int. 26 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2022.  "How did science come to speak only English? – Michael D Gordin – Aeon". web.archive.org. 7 Şubat 2015. 7 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2022.  Phillipson, Robert (28 Nisan 2004). English-Only Europe?: Challenging Language Policy (İngilizce). Routledge. ISBN 978-1-134-44349-9. 24 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2022.  "Post-Imperial English". web.archive.org. 24 Eylül 2015. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2022.  Richter, Dagmar; Richter, Ingo; Toivanen, R.; Ulasiuk, I. (1 Ocak 2012). Language Rights Revisited - The Challenge of Global Migration and Communication (İngilizce). BWV Verlag. ISBN 978-3-8305-2809-8. 25 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2022.  a b "Kristal 2003a". 25 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2022.  "Ammon 2006". 24 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2022.  "Wayback Machine" (PDF). web.archive.org. 6 Ocak 2016. 6 Ocak 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2022.  "Alcaraz Ariza ve Navarro 2006". 24 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2022.  Brutt-Griffler 2006. s. 694-95. 16 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2022.  "Globish – a language of international business | Global Lingo". web.archive.org. 18 Şubat 2020. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2022.  Kristal 2002. 13 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2022.  İngiliz Dili Emperyalizmi: Bakış Açıları". Uluslararası Dil Olarak İngilizce Dergisi. Paul Jambor. s. 103-123.  Svartvik & Leech 2006. Erişim tarihi: 24 Aralık 2022.  Hogg, Richard M.; Denison, David (2006). A history of the English language. Library Genesis. Cambridge ; New York : Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-66227-7.  "Brutt-Griffler 2006". 25 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2022.  "n2:0165-2516 - Search Results". www.worldcat.org. 17 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2022.  Meierkord 2006. 24 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2022.  Kristal 2003b. s. 107. 24 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2022.  Trudgill 1999. s. 125.  Hughes & Trudgill 1996. s. 3.  Hughes ve Trudgill 1996. s. 37.  Hughes ve Trudgill 1996. s. 40.  Hughes & Trudgill 1996. s. 31.  "Estuary English Q and A - JCW". www.phon.ucl.ac.uk. 10 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2022.  Roach 2009. Peter Roach. s. 4.  Trudgill 1999. Peter Trudgill. s. 80.  Trudgill 1999. s. 80-81.  Aitken & McArthur 1979. s. 81.  Romanie 1982.  Barry 1982. s. 86-87.  Hickey 2007.  "3". Dünya İngilizcelerinin El Kitabı. s. 45.  Labov 2012. Virginia Üniversitesi Yayınları.  Wells 1982. s. 34.  Rowicka 2006. 18 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2022.  Toon 1982. Michigan Üniversitesi Yayınları. s. 210-250.  Cassidy 1982. Michigan Üniversitesi Yayınları. s. 177-210.  Labov 1972. Pensilvanya Üniversitesi Yayınları.  Boberg 2010. Cambridge Üniversitesi Yayınları.  "Do You Speak American . What Lies Ahead? | PBS". web.archive.org. 14 Eylül 2007. 14 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2022.  "Wayback Machine" (PDF). web.archive.org. 22 Aralık 2014. 22 Aralık 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2022.  Levine & Crockett 1966. 17 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2022.  Schönweitz 2001. 21 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2022.  Montgomery, Michael (1993). "The Southern Accent—Alive and Well". Southern Cultures. 1 (1): 47-64. doi:10.1353/scu.1993.0006. ISSN 1534-1488.  Bailey 1997. s. 255-275.  Mcwhorter, John (2000). Word On The Street: Debunking The Myth Of A Pure Standard English (İngilizce). Basic Books. ISBN 978-0-7382-0446-8.  Lanehart, Sonja L. (2001). Sociocultural and historical contexts of African American English. Library Genesis. Amsterdam ; Philadelphia : John Benjamins Pub. Co. ISBN 978-1-58811-045-9.  Green, Lisa J. (2002). African American English : a linguistic introduction. Internet Archive. Cambridge : Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-81449-2.  "Patrick 2006b". 24 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2022.  Eagleson 1982. s. 415-438.  Trudgill & Hannah 2002. s. 16-21.  Kirkpatrick, Andy (2010). The Routledge handbook of world Englishes. Library Genesis. Milton Park, Abingdon, Oxon ; New York, NY : Routledge. ISBN 978-0-415-47039-1.  Trudgill & Hannah 2002. s. 24-26.  Kirkpatrick, Andy (2010). The Routledge handbook of world Englishes. Library Genesis. Milton Park, Abingdon, Oxon ; New York, NY : Routledge. ISBN 978-0-415-47039-1.  Gordon, Campbell & Hay. Cambridge Üniversitesi Yayınları.  Lanham 1982. s. 324-352.  Lass 2002. Cambridge Üniversitesi Yayınları. ISBN 978-0-521-79105-2.  Trudgill & Hannah 2002 ,. s. 30-31. ISBN 978-0-340-80834-4.  "Nigerian English definition - Dictionary - MSN Encarta". web.archive.org. 9 Eylül 2010. 9 Eylül 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2022.  "Nijeryalı İngilizcede sözcük-anlamsal varyasyon". 24 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2022.  Lawton 1982. s. 251-280. ISBN 978-3-12-533872-2.  Trudgill & Hannah 2002. s. 115. ISBN 978-0-340-80834-4.  Trudgill & Hannah 2002. s. 117-18. ISBN 978-0-340-80834-4.  Lawton 1982. Michigan Üniversitesi Yayınları. s. 256-60. ISBN 978-3-12-533872-2.  Trudgill & Hannah 2002. s. 115-16. ISBN 978-0-340-80834-4.  Nations, United. "Universal Declaration of Human Rights". United Nations (İngilizce). 31 Temmuz 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2022.  Vikipedi'nin kardeş projelerinden'hakkında daha fazla bilgi edinin Vikisözlük'te tanımlar Commons'ta dosyalar Vikikitap'ta kitaplar gtdBirleşmiş Milletler'in resmî dilleriArapça · Çince · Fransızca · İngilizce · İspanyolca · Rusça gtdAvrupa Birliği'nin resmî dilleriAlmanca · Bulgarca · Çekçe · Danca · Estonca · Felemenkçe · Fince · Fransızca · Hırvatça · İngilizce · İrlandaca · İspanyolca · İsveççe · İtalyanca · Lehçe · Letonca · Litvanca · Macarca · Maltaca · Portekizce · Rumence · Slovakça · Slovence · Yunanca gtdAfrika Birliği'nin resmî dilleri Arapça Fransızca İngilizce İspanyolca Portekizce Svahili gtdÇağdaş Cermen dilleriAfrikaans · Almanca · Danca · Faroece · Felemenkçe · Frizce · İngilizce · İskoçça · İsveççe · İzlandaca · Kuzey Almanca · Limburgca · Lüksemburgca · Norveççe (Nynorsk · Bokmål) · Pensilvanya Almancası · Yidiş gtd Kamboçya'da konuşulan dillerResmi dil Kmerce Yerel dillerAvustroasya Braoca Chongca Kaco’ Kuyca Mnongca Pearca Sa’och Somrayca Stiengce Suoyca Tampuanca Vietnamca Diğer Çamca Jaraice Laoca Phuanca Tayca Ana yabancı diller Fransızca İngilizce Otorite kontrolü BNE: XX528236 BNF: cb119308987 (data) GND: 4014777-0 HDS: 011198 LCCN: sh85043413 LNB: 000048547 NDL: 00561788 NKC: ph114056 NLI: 987007545879205171 SUDOC: 027219232 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=İngilizce&oldid=32317122" sayfasından alınmıştır

Bu madde, Vikipedi biçem el kitabına uygun değildir. Maddeyi, Vikipedi standartlarına uygun biçimde düzenleyerek Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz. Gerekli düzenleme yapılmadan bu şablon kaldırılmamalıdır. (Ocak 2021) Bu madde hiçbir kaynak içermemektedir. Lütfen güvenilir kaynaklar ekleyerek madde içeriğinin geliştirilmesine yardımcı olun. Kaynaksız içerik itiraz konusu olabilir ve kaldırılabilir.Kaynak ara: "World Wide Web" – haber · gazete · kitap · akademik · JSTOR (Temmuz 2015) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) Wikipedia.org civarındaki ağ (2004) World Wide Web, Dünya Çapında Ağ (kısaca WWW veya Web), İnternet üzerinde yayınlanan birbirleriyle bağlantılı hiper-metin dokümanlarından oluşan bir bilgi sistemidir. Bu dokümanların her birine Web sayfası adı verilir ve Web sayfalarına İnternet kullanıcısının bilgisayarında çalışan Web tarayıcısı adı verilen bilgisayar programları aracılığıyla erişilir. Web sayfalarında metin, imaj, video ve diğer multimedya ögeleri bulunabilir ve diğer bağlantı ya da link adı verilen hiper-bağlantılar ile başka Web sayfalarına geçiş yapılabilir. İnternet ve Web terimleri aynı olguyu tanımlamaz. Zira Web sadece İnternet üzerinde çalışan bir servistir. Web kavramı, CERN'de bir bilgisayar programcısı olan Tim Berners-Lee'nin HTML adlı metin işaretleme dilini geliştirmesiyle oluşmuştur. Bugün de kendisinin başkanı olduğu W3C (World Wide Web Consortium) tarafından standartları belirlenmektedir. Yapısı[değiştir | kaynağı değiştir] Web’in temeli İnternet'tir. Web İnternet üzerinde kurulmuştur ve İnternet'in sunduğu mekanizmalardan çoğunun kullanılmasını sağlar. İnternet'in fiziksel görünüşleri –bilgisayarlar, ağlar ve servisler– Dünya üzerindeki diğer binlerce bilgisayara bağlanmamıza izin verir. Web, İnternet'in en tepesindeki soyutlanmış genel servisler kümesidir. World Wide Web (W3), insanların fikir ve projelerinin paylaşılmasını sağlayan bir bilgi ve kültür havuzudur. İstemci-sunucu uygulamaları ile yapılan birçok organizasyon üzerinde Web tarayıcıları istemci olarak çalışabilirler. Web yürütümü standart İstemci-sunucu modelini izler. Aşağıdaki şekilde gösterildiği gibi "Web tarayıcısı" adı verilen programı çalıştıran bir istemci bilgisayar ile Web sunucu yazılımı çalıştıran bir sunucu bilgisayar arasındaki etkileşime "istemci-sunucu" etkileşimi adı verilir. İstemci bilgisayar sunucudan HTTP'yi (Hypertext Transfer Protocol) ve İnternet mesaj standardı TCP/IP'yi kullanarak bir doküman ister ve sunucu istemcinin göstereceği dokümanı geri döndürür. "World-Wide Web" ibaresi HTTP ile anlaşan sunucuların kolektif ağını ifade etmek için kullanılır. HTTP, var olan bilgilerin kullandıkları protokolün küresel yapısıdır. Web tarayıcılarının ve sunucularının kendi aralarında iletişim için kullandıkları protokole HTTP (Hypertext Transfer Protocol) adı verilir. Bunun için Web sunuculara genellikle HTTP sunucu veya HTTP Deaemons (HTTPD) denir. Bu örnekte bir tarayıcı kullanıyorsunuz (Netscape, Mosaic, veya diğer bir tarayıcı) ve “ Webmaster Magazine Online'”ı referans olarak tıklıyorsunuz. Tarayıcı, sizin bu nesneye ulaşmak için http://tr.wikipedia.org 3 Temmuz 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. web adresine (veya URL) gitmek istediğinizi anlayacaktır. Sunucular ve istemciler arasındaki iş paylaşımı[değiştir | kaynağı değiştir] Tarayıcı, istemcinin isteğini sunucuya iletir. İsim sunucularının, domain isimlerinin, adres isimlerinin ve fiziksel konumların tutulduğu diğer araçlarla iletir. Tarayıcı www.cio.com için istekleri karşılayan makineye doğru iletir. Bilgiler Web sunucuya gelince sunucu onları başka bir işleme gönderir (arama işlemi veya bir uygulama) ve bir süre bekler. Cevabı alırsa nesneyi hedef tarayıcınıza gönderir. Tarayıcı birçok değişik parçayı birlikte tutar. Bir Web sayfası ağ üzerindeki birçok nesnenin referansını tutabilir. Hepsini birlikte çeker ve son ürünü geri sunar. İstatistikler[değiştir | kaynağı değiştir] Robert Cailliau, Jean-François Abramatic ve Tim Berners-Lee, WWW Konsorsiyumunun 10. yıl dönümünde. 2001'deki çalışmaya göre,çoğunlukla görünmez Web ya da derin Web'de 550 milyardan fazla belge vardı. 2.024 milyon Web sayfasının anketinin belirlediğine göre İngilizce sayfalar %56,4'le birinci sırada, ardından %7,7 ile Almanca, %5,6 ile Fransızca ve son olarak %4,9 Japonca gelir. Örnek olarak 75 farklı dilde Web arması olarak kullanılan yeni bir çalışma, Ocak 2005 sonu itibarıyla kamuya indekslenebilir 11,5 milyar Web sayfası bulunduğu belirlenmiştir. Mart 2009 itibarıyla endekslenebilir Web 25 milyardan fazla sayfa içerir. 25 Temmuz 2008'de Google yazılım mühendisleri Jesse Alpert ve Nissan Hajaj, Google Ara'da benzersiz URL'ler bulduklarını açıkladı. Hypertext[değiştir | kaynağı değiştir] Ana madde: Hypertext WWW belgelerinin temel özelliklerinden biri Hypertext yapılarıdır (şekil 2). Grafik terminalde bir referans alt çizgili bir yazı veya işaretçi ile sunulur. Kullanıcı, bunu tıklar ve referans edilen belge gelir. [TBL, WWW: An Information Infrastructure] Bu yöntem bilgilerin kopyalanmasını gereksiz kılar, verinin bir kere yüklenmesi yeterlidir ve ona referans edilen bütün bağlarla orijinal belgeye ulaşılabilir. URL[değiştir | kaynağı değiştir] Ana madde: URL URL Web nesnesini bulmak için Web istemcisinin ihtiyacı olan erişim yöntemini (nasıl), konumunu (nerede), ve sunucu ismini (ne) belirtir. URL'nin genel yapısı: erişim-yöntemi://sunucu-ismi[: port] / konum şeklindedir. Nasıl çalışır?[değiştir | kaynağı değiştir] 1. İnternet üzerinde kendi sitesini barındırmak isteyen abc firması ya da kişisi, kendisine ait bir alan (İngilizce: domain) adı seçer. Örneğimizde bu alan adı abc.com olsun. Daha sonra kişi ya da firma, alan adı kaydı yapabilen bir firmaya giderek (İngilizce: registrar) kendisi için belirlemiş olduğu alan adını, belli bir süre için (bir yıldan az olmamak şartı ile) tescil ettirir. 2. Nasıl ki bir yere gitmek için gidilecek yerin adresine ihtiyaç varsa sanal dünya olan İnternet’te de bir siteye girmek için o sitenin adresine ihtiyacımız vardır. İnternet üzerindeki sunucuların adresleri IP (İngilizce: Internet Protocol) denilen her biri 0..255 arasında olan dört basamaktan oluşur (Ör: 10.23.12.5, 192.168.5.3 gibi). İnternet kullanıcılarının girmek istedikleri Web sitelerinin IP adreslerini akıllarında tutmaları çok zor olacağından İnternet üzerinde alan adı – IP adresi eşleştirmesi yapan servisler yer almaktadır. Bu servislere DNS (İngilizce: Domain Name Services – Alan Adı Servisi) adı verilir. DNS’ler kendilerine sorulan alan adlarını IP adreslerini soran kullanıcılara verirler. Çok basit olarak bunu bir telefon rehberine benzetebilirsiniz. Alan Adı IP Adresi abc.com 13.56.11.120 vyz.com 168.32.45.11 bcg.net 89.86.10.51 ... ... DNS Tablosu: Mantıksal gösterim Dolayısıyla alan adını tescil ettirirken hangi DNS sunucusunda alan adına ait IP adresi bulunacak ise kayıt yapan firmaya (İngilizce: egistrar’a) bu bilgi verilir. Böylece alan adına ait IP adresi, tüm Dünya'daki İnternet kullanıcıları tarafından erişilebilir duruma gelir. 3. Bir İnternet kullanıcısı www.abc.com sayfasına girmek istediği zaman İnternet tarayıcısının (Internet Explorer, Firefox, Opera vb.) adres çubuğuna www.abc.com yazar. İnternet üzerindeki adresleme yukarıda anlatıldığı gibi IP tabanlı olduğu için tarayıcının bu alan adının IP adresini öğrenmesi gerekmektedir. Öğrenmek için ise kullanıcı bilgisayarında tanımlı olan DNS sunucusuna giderek abc.com’un IP adresini sorar. 4. DNS sunucusundan cevap olarak abc.com’un IP adresinin bilgisini alır (tıpkı bilinmeyen numaralar için yapılan telefon numarası sorgulama servisi gibi) 5. Bu işlemin sonunda www.abc.com’un IP adresini öğrenen İnternet kullanıcısının tarayıcı programı (Internet Explorer, Firefox vb.), İnternet üzerinden abc.com’un Web sunucuna ulaşır ve kendisine üzerinde yüklü bulunan Web sayfasına ilişkin ana sayfa dosyasının gönderilmesini ister. 6. www.abc.com’un Web sunucusu, İnternet kullanıcısına ana sayfa dosyasını gönderir. Genellikle ana sayfalar default.html, default.php, default.asp, index.html, index.php, index.asp gibi dosyalardan oluşur. Kullanıcı bilgisayarına ana sayfa dosyası yüklendikten sonra tarayıcı program tarafından (Internet Explorer, Firefox v.b), dosya görüntülenir. Kullanıcı, ana sayfa üzerindeki başka bağlantılara tıklayarak www.abc.com Web sunucusunun kendisine başka dosyalar göndermesini de isteyebilir. Sunucudan gelen dosyalar yine tarayıcı altından gösterilecektir. Gizlilik[1][değiştir | kaynağı değiştir] Zaman ve paradan tasarruf edip bilgisayarın kolaylık ve eğlencesinden yararlanan bilgisayar kullanıcıları, Web de dahil teknoloji getirilerini kullanma karşılığında özel hayatın gizliliği haklarını kullanmış ya da kullanmamış olabilirler. Yani İnternet kullanıcılarının bir kısmı özel hayatını gizli tutarken bir kısmı bu ayrıntıyı çok da fazla önemsememekte. Dünya çapında yarım milyondan fazla insan, İnternet'i kullanarak ve İnternet'le büyümüş olan Amerikalıların yarısı, çevrimiçi profiller oluşturarak kalıpları yıkan, kuralları değiştiren nesile mahsus bir değişimin de parçası olmuş durumdalar. Facebook, önceden yalnızca Amerikalı üniversite öğrencileri tarafından kullanılırken şimdilerde %70'i Amerikan olmayan insanlar tarafından kullanılıyor. Üstelik 2009'da yapılan araştırmalar gösteriyor ki bu kullanıcıların yalnızca %20'si özel hayatın gizliliği ayarlarını kullanıyor. Facebook'un kuruluşundan altı yıl sonra 2010'da şirketin kurucusu Mark Zuckerberg şunları yazdı: "Kullanımı çok kolay olan ve güvenlik kontrolü sağlayan uygulamalar ekleyeceğiz." Hız sorunları[2][değiştir | kaynağı değiştir] İnternet'teki yoğunluk probleminden dolayı sayfa yüklemelerinde aşırı gecikme oluşmaktadır. Bu nedenden dolayı 'World Wide Web' (Dünya Çapında Ağ) terimi küçük düşürülerek 'World Wide Wait' (Dünya Çapında Bekleme) olarak tanımlanmaktadır. İnternet'i hızlandırma tartışmaları Qos teknolojilerini kullanmak üzerine devam ediyor. Yoğunluğu düşürmek için diğer çözümler W3C'de bulundu. İdeal Web sayfası için standart zaman aralığı şunlardır: 0,1 saniye (100 ms) ideal cevap süresidir. Kullanıcı herhangi bir kesinti hissetmez. 1 saniye en yüksek ulaşılabilecek cevap süresidir ve kullanıcı 1 saniyeden sonra kesinti yaşayabilir. 10 saniye cevap süresinin en yüksek süredir ve kullanıcı, bu kesintiden dolayı siteden ayrılır veya bu kesinti nedeniyle otomatik olarak siteden ayrılır. Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir] Brittany Kaiser Facebook-Cambridge Analytica veri skandalı https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/oi/authority.20110803124909393 24 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. "Cambridge Analytica | Facebook skandalı". 31 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.  "World Wide Wait | Oxford". 24 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.  Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir] İlk İnternet sitesinin resmi26 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Otorite kontrolü BNE: XX4576804 BNF: cb13319953j (data) GND: 4363898-3 LCCN: sh95000541 LNB: 000054384 NARA: 10644635 NKC: ph117165 NLI: 987007530225905171 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=World_Wide_Web&oldid=31244130" sayfasından alınmıştır

Bu madde, Vikipedi biçem el kitabına uygun değildir. Maddeyi, Vikipedi standartlarına uygun biçimde düzenleyerek Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz. Gerekli düzenleme yapılmadan bu şablon kaldırılmamalıdır. (Ocak 2021) Bu madde hiçbir kaynak içermemektedir. Lütfen güvenilir kaynaklar ekleyerek madde içeriğinin geliştirilmesine yardımcı olun. Kaynaksız içerik itiraz konusu olabilir ve kaldırılabilir.Kaynak ara: "World Wide Web" – haber · gazete · kitap · akademik · JSTOR (Temmuz 2015) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) Wikipedia.org civarındaki ağ (2004) World Wide Web, Dünya Çapında Ağ (kısaca WWW veya Web), İnternet üzerinde yayınlanan birbirleriyle bağlantılı hiper-metin dokümanlarından oluşan bir bilgi sistemidir. Bu dokümanların her birine Web sayfası adı verilir ve Web sayfalarına İnternet kullanıcısının bilgisayarında çalışan Web tarayıcısı adı verilen bilgisayar programları aracılığıyla erişilir. Web sayfalarında metin, imaj, video ve diğer multimedya ögeleri bulunabilir ve diğer bağlantı ya da link adı verilen hiper-bağlantılar ile başka Web sayfalarına geçiş yapılabilir. İnternet ve Web terimleri aynı olguyu tanımlamaz. Zira Web sadece İnternet üzerinde çalışan bir servistir. Web kavramı, CERN'de bir bilgisayar programcısı olan Tim Berners-Lee'nin HTML adlı metin işaretleme dilini geliştirmesiyle oluşmuştur. Bugün de kendisinin başkanı olduğu W3C (World Wide Web Consortium) tarafından standartları belirlenmektedir. Yapısı[değiştir | kaynağı değiştir] Web’in temeli İnternet'tir. Web İnternet üzerinde kurulmuştur ve İnternet'in sunduğu mekanizmalardan çoğunun kullanılmasını sağlar. İnternet'in fiziksel görünüşleri –bilgisayarlar, ağlar ve servisler– Dünya üzerindeki diğer binlerce bilgisayara bağlanmamıza izin verir. Web, İnternet'in en tepesindeki soyutlanmış genel servisler kümesidir. World Wide Web (W3), insanların fikir ve projelerinin paylaşılmasını sağlayan bir bilgi ve kültür havuzudur. İstemci-sunucu uygulamaları ile yapılan birçok organizasyon üzerinde Web tarayıcıları istemci olarak çalışabilirler. Web yürütümü standart İstemci-sunucu modelini izler. Aşağıdaki şekilde gösterildiği gibi "Web tarayıcısı" adı verilen programı çalıştıran bir istemci bilgisayar ile Web sunucu yazılımı çalıştıran bir sunucu bilgisayar arasındaki etkileşime "istemci-sunucu" etkileşimi adı verilir. İstemci bilgisayar sunucudan HTTP'yi (Hypertext Transfer Protocol) ve İnternet mesaj standardı TCP/IP'yi kullanarak bir doküman ister ve sunucu istemcinin göstereceği dokümanı geri döndürür. "World-Wide Web" ibaresi HTTP ile anlaşan sunucuların kolektif ağını ifade etmek için kullanılır. HTTP, var olan bilgilerin kullandıkları protokolün küresel yapısıdır. Web tarayıcılarının ve sunucularının kendi aralarında iletişim için kullandıkları protokole HTTP (Hypertext Transfer Protocol) adı verilir. Bunun için Web sunuculara genellikle HTTP sunucu veya HTTP Deaemons (HTTPD) denir. Bu örnekte bir tarayıcı kullanıyorsunuz (Netscape, Mosaic, veya diğer bir tarayıcı) ve “ Webmaster Magazine Online'”ı referans olarak tıklıyorsunuz. Tarayıcı, sizin bu nesneye ulaşmak için http://tr.wikipedia.org 3 Temmuz 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. web adresine (veya URL) gitmek istediğinizi anlayacaktır. Sunucular ve istemciler arasındaki iş paylaşımı[değiştir | kaynağı değiştir] Tarayıcı, istemcinin isteğini sunucuya iletir. İsim sunucularının, domain isimlerinin, adres isimlerinin ve fiziksel konumların tutulduğu diğer araçlarla iletir. Tarayıcı www.cio.com için istekleri karşılayan makineye doğru iletir. Bilgiler Web sunucuya gelince sunucu onları başka bir işleme gönderir (arama işlemi veya bir uygulama) ve bir süre bekler. Cevabı alırsa nesneyi hedef tarayıcınıza gönderir. Tarayıcı birçok değişik parçayı birlikte tutar. Bir Web sayfası ağ üzerindeki birçok nesnenin referansını tutabilir. Hepsini birlikte çeker ve son ürünü geri sunar. İstatistikler[değiştir | kaynağı değiştir] Robert Cailliau, Jean-François Abramatic ve Tim Berners-Lee, WWW Konsorsiyumunun 10. yıl dönümünde. 2001'deki çalışmaya göre,çoğunlukla görünmez Web ya da derin Web'de 550 milyardan fazla belge vardı. 2.024 milyon Web sayfasının anketinin belirlediğine göre İngilizce sayfalar %56,4'le birinci sırada, ardından %7,7 ile Almanca, %5,6 ile Fransızca ve son olarak %4,9 Japonca gelir. Örnek olarak 75 farklı dilde Web arması olarak kullanılan yeni bir çalışma, Ocak 2005 sonu itibarıyla kamuya indekslenebilir 11,5 milyar Web sayfası bulunduğu belirlenmiştir. Mart 2009 itibarıyla endekslenebilir Web 25 milyardan fazla sayfa içerir. 25 Temmuz 2008'de Google yazılım mühendisleri Jesse Alpert ve Nissan Hajaj, Google Ara'da benzersiz URL'ler bulduklarını açıkladı. Hypertext[değiştir | kaynağı değiştir] Ana madde: Hypertext WWW belgelerinin temel özelliklerinden biri Hypertext yapılarıdır (şekil 2). Grafik terminalde bir referans alt çizgili bir yazı veya işaretçi ile sunulur. Kullanıcı, bunu tıklar ve referans edilen belge gelir. [TBL, WWW: An Information Infrastructure] Bu yöntem bilgilerin kopyalanmasını gereksiz kılar, verinin bir kere yüklenmesi yeterlidir ve ona referans edilen bütün bağlarla orijinal belgeye ulaşılabilir. URL[değiştir | kaynağı değiştir] Ana madde: URL URL Web nesnesini bulmak için Web istemcisinin ihtiyacı olan erişim yöntemini (nasıl), konumunu (nerede), ve sunucu ismini (ne) belirtir. URL'nin genel yapısı: erişim-yöntemi://sunucu-ismi[: port] / konum şeklindedir. Nasıl çalışır?[değiştir | kaynağı değiştir] 1. İnternet üzerinde kendi sitesini barındırmak isteyen abc firması ya da kişisi, kendisine ait bir alan (İngilizce: domain) adı seçer. Örneğimizde bu alan adı abc.com olsun. Daha sonra kişi ya da firma, alan adı kaydı yapabilen bir firmaya giderek (İngilizce: registrar) kendisi için belirlemiş olduğu alan adını, belli bir süre için (bir yıldan az olmamak şartı ile) tescil ettirir. 2. Nasıl ki bir yere gitmek için gidilecek yerin adresine ihtiyaç varsa sanal dünya olan İnternet’te de bir siteye girmek için o sitenin adresine ihtiyacımız vardır. İnternet üzerindeki sunucuların adresleri IP (İngilizce: Internet Protocol) denilen her biri 0..255 arasında olan dört basamaktan oluşur (Ör: 10.23.12.5, 192.168.5.3 gibi). İnternet kullanıcılarının girmek istedikleri Web sitelerinin IP adreslerini akıllarında tutmaları çok zor olacağından İnternet üzerinde alan adı – IP adresi eşleştirmesi yapan servisler yer almaktadır. Bu servislere DNS (İngilizce: Domain Name Services – Alan Adı Servisi) adı verilir. DNS’ler kendilerine sorulan alan adlarını IP adreslerini soran kullanıcılara verirler. Çok basit olarak bunu bir telefon rehberine benzetebilirsiniz. Alan Adı IP Adresi abc.com 13.56.11.120 vyz.com 168.32.45.11 bcg.net 89.86.10.51 ... ... DNS Tablosu: Mantıksal gösterim Dolayısıyla alan adını tescil ettirirken hangi DNS sunucusunda alan adına ait IP adresi bulunacak ise kayıt yapan firmaya (İngilizce: egistrar’a) bu bilgi verilir. Böylece alan adına ait IP adresi, tüm Dünya'daki İnternet kullanıcıları tarafından erişilebilir duruma gelir. 3. Bir İnternet kullanıcısı www.abc.com sayfasına girmek istediği zaman İnternet tarayıcısının (Internet Explorer, Firefox, Opera vb.) adres çubuğuna www.abc.com yazar. İnternet üzerindeki adresleme yukarıda anlatıldığı gibi IP tabanlı olduğu için tarayıcının bu alan adının IP adresini öğrenmesi gerekmektedir. Öğrenmek için ise kullanıcı bilgisayarında tanımlı olan DNS sunucusuna giderek abc.com’un IP adresini sorar. 4. DNS sunucusundan cevap olarak abc.com’un IP adresinin bilgisini alır (tıpkı bilinmeyen numaralar için yapılan telefon numarası sorgulama servisi gibi) 5. Bu işlemin sonunda www.abc.com’un IP adresini öğrenen İnternet kullanıcısının tarayıcı programı (Internet Explorer, Firefox vb.), İnternet üzerinden abc.com’un Web sunucuna ulaşır ve kendisine üzerinde yüklü bulunan Web sayfasına ilişkin ana sayfa dosyasının gönderilmesini ister. 6. www.abc.com’un Web sunucusu, İnternet kullanıcısına ana sayfa dosyasını gönderir. Genellikle ana sayfalar default.html, default.php, default.asp, index.html, index.php, index.asp gibi dosyalardan oluşur. Kullanıcı bilgisayarına ana sayfa dosyası yüklendikten sonra tarayıcı program tarafından (Internet Explorer, Firefox v.b), dosya görüntülenir. Kullanıcı, ana sayfa üzerindeki başka bağlantılara tıklayarak www.abc.com Web sunucusunun kendisine başka dosyalar göndermesini de isteyebilir. Sunucudan gelen dosyalar yine tarayıcı altından gösterilecektir. Gizlilik[1][değiştir | kaynağı değiştir] Zaman ve paradan tasarruf edip bilgisayarın kolaylık ve eğlencesinden yararlanan bilgisayar kullanıcıları, Web de dahil teknoloji getirilerini kullanma karşılığında özel hayatın gizliliği haklarını kullanmış ya da kullanmamış olabilirler. Yani İnternet kullanıcılarının bir kısmı özel hayatını gizli tutarken bir kısmı bu ayrıntıyı çok da fazla önemsememekte. Dünya çapında yarım milyondan fazla insan, İnternet'i kullanarak ve İnternet'le büyümüş olan Amerikalıların yarısı, çevrimiçi profiller oluşturarak kalıpları yıkan, kuralları değiştiren nesile mahsus bir değişimin de parçası olmuş durumdalar. Facebook, önceden yalnızca Amerikalı üniversite öğrencileri tarafından kullanılırken şimdilerde %70'i Amerikan olmayan insanlar tarafından kullanılıyor. Üstelik 2009'da yapılan araştırmalar gösteriyor ki bu kullanıcıların yalnızca %20'si özel hayatın gizliliği ayarlarını kullanıyor. Facebook'un kuruluşundan altı yıl sonra 2010'da şirketin kurucusu Mark Zuckerberg şunları yazdı: "Kullanımı çok kolay olan ve güvenlik kontrolü sağlayan uygulamalar ekleyeceğiz." Hız sorunları[2][değiştir | kaynağı değiştir] İnternet'teki yoğunluk probleminden dolayı sayfa yüklemelerinde aşırı gecikme oluşmaktadır. Bu nedenden dolayı 'World Wide Web' (Dünya Çapında Ağ) terimi küçük düşürülerek 'World Wide Wait' (Dünya Çapında Bekleme) olarak tanımlanmaktadır. İnternet'i hızlandırma tartışmaları Qos teknolojilerini kullanmak üzerine devam ediyor. Yoğunluğu düşürmek için diğer çözümler W3C'de bulundu. İdeal Web sayfası için standart zaman aralığı şunlardır: 0,1 saniye (100 ms) ideal cevap süresidir. Kullanıcı herhangi bir kesinti hissetmez. 1 saniye en yüksek ulaşılabilecek cevap süresidir ve kullanıcı 1 saniyeden sonra kesinti yaşayabilir. 10 saniye cevap süresinin en yüksek süredir ve kullanıcı, bu kesintiden dolayı siteden ayrılır veya bu kesinti nedeniyle otomatik olarak siteden ayrılır. Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir] Brittany Kaiser Facebook-Cambridge Analytica veri skandalı https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/oi/authority.20110803124909393 24 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. "Cambridge Analytica | Facebook skandalı". 31 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.  "World Wide Wait | Oxford". 24 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.  Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir] İlk İnternet sitesinin resmi26 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Otorite kontrolü BNE: XX4576804 BNF: cb13319953j (data) GND: 4363898-3 LCCN: sh95000541 LNB: 000054384 NARA: 10644635 NKC: ph117165 NLI: 987007530225905171 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=World_Wide_Web&oldid=31244130" sayfasından alınmıştır

Özel isim veya özel ad, "tek" ve "özel" olan varlıklara ve kavramlara verilen belirleyici Ad Evrende eşi olmayan varlıkları ve bazı önemli soyut kavramları belirtmekte kullanılır. Özel isimlere örnek olarak Ankara, İnternet, Jüpiter, Budizm, Toyota, Aşık Veysel, Fino,[1] Mehmet ve Atatürkçülük verilebilir. Aralarında Türkçenin de bulunduğu pek çok dilde özel isimlerin ilk harfi büyük yazılır. Özel isimlerin dışında kalan tüm isimler cins isimdir. Özel isimlerden sonra gelen çekim ekleri "çoğunlukla" kesme işareti (') ile ayırılır: Ahmet'in, Türkiye'de vs. Ancak bu kuralın bazı istisnaları vardır. Başlıca özel isim grupları[değiştir | kaynağı değiştir] Canlıların isimleri[değiştir | kaynağı değiştir] Ünlü veya ünsüz tüm insan adları ve soyadları özel isimdir. Hem adın hem soyadın ilk harfi büyük harfle başlar: Murat, Aslı, Zeki Müren, Ünlüsanlar vb. Hayvan türleri özel isim değildir (kedi, köpek vb.) ancak belirli bir hayvana insanlar tarafından verilen isimler özel isimdir: Fino, Bobby, Şimşek vs. Yer adları[değiştir | kaynağı değiştir] Coğrafî bölgeler, yerleşim birimleri, kıtalar, ülkeler; sokak, cadde, mahalle adları vs. özel isimdir ve hem adın hem de varsa yerin türünün (bölge, sokak, cadde vs.) ilk harfi büyük yazılır: İç Anadolu Bölgesi, Avrupa, Balâ, İrlanda, İstiklal Caddesi vs. Kurum, kuruluş, makam adları[değiştir | kaynağı değiştir] Okullar, iş yerleri, organizasyonlar gibi tüm kurum ve kuruluşlar ile makamların adları özel isimdir: Yozgat Anadolu Lisesi, Yeşilay Derneği, Türk Dil Kurumu, Ege Üniversitesi, Kars Valiliği, Mamak İlçe Millî Eğitim Müdürlüğü, Türkiye Büyük Millet Meclisi vs. İnsan grupları[değiştir | kaynağı değiştir] Çete, millet, mezhep, din gibi belirli özellikleri nedeniyle bir araya gelmiş insanların oluşturdukları grupların adları özeldir: Karagümrük Çetesi, Türk, Rus, Alevî, Sünnî, Hristiyan, Yahudi vs. Diller[değiştir | kaynağı değiştir] Türkçe, Kürtçe, Pomakça, Gürcüce, Farsça, İngilizce, Fransızca vs. Coğrafî adlar[değiştir | kaynağı değiştir] Deniz, okyanus, göl, akarsu, boğaz, geçit, dağ, tepe, ova, yayla gibi coğrafi şekillerin her birine verilen kendine has isimler özeldir. Akdeniz, Manş Denizi, Büyük Okyanus, Van Gölü, Fırat, Ağrı Dağı, Erciyes, Himalayalar, Konya Ovası, İstanbul Boğazı vs. Gök cisimleri[değiştir | kaynağı değiştir] Samanyolu, Satürn, Mars, Jüpiter, Venüs, Küçükayı vs. Dünya, Güneş ve Ay kelimeleri astronomi terimi olarak kullanılıyorsa özel isim olduğu için büyük; deyim içerisinde veya mecazî anlamlarda kullanılıyorsa cins isim olduğu için küçük harfle başlar. Eser adları[değiştir | kaynağı değiştir] Her türlü yazılı, görsel, işitsel yayın ile resim, heykel, mimarî, müzik, tiyatro, sinema gibi tüm sanat eserlerinin adları özeldir: Tercüman (gazete), Yaprak Dökümü, Yüzüklerin Efendisi, Mona Lisa, Süleymaniye Camii, Hisseli Harikalar Kumpanyası vs. Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir] Hayvanlara takılan özel isimler 7 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. TürkçeBilgi.org. Erişim: 22 Ocak 2012. gtdTürkçe dilbilgisiFonetikSeslerünlü • ünsüzSes uyumlarıbüyük ünlü uyumu • küçük ünlü uyumuSes olaylarıhece kaynaşması • kaynaştırma ünsüzü • koruyucu ünsüz • pekiştirme • ses türemesi • ulama • ünlü düşmesi • ünsüz düşmesi • ünsüz benzeşmesi • ünsüz sertleşmesi • ünsüz yumuşaması • ünlü daralması • göçüşme • ünsüz değişmesiKök ve eklerYapım ekleriisimden isim yapan ekler • isimden fiil yapan ekler • fiilden fiil yapan ekler • fiilden isim yapan eklerÇekim eklerihaber (bildirme) kip ekleri • dilek kip ekleri • ek-fiiller • hâl (durum) ekleri • çoğul ekleri • eşitlik eki • vasıta eki • bildirme eki • ilgi ekleri • ilgi zamiri • iyelik ekleri • koşaç • olumsuzluk eki • şahıs ekleri • soru ekiKelime bilgisiKelime türleriisim soyluisim (ad) • sıfat (ön ad) • zarf (belirteç) • zamir (adıl) • bağlaç • edat (ilgeç) • ünlemfiil soylufiil (eylem) • fiilimsi (eylemsi) [isim-fiil (mastar) • sıfat-fiil (ortaç) • zarf-fiil (ulaç)]Anlamına göre kelimelertemel • yan • gerçek • mecaz • deyim • terim • eş anlamlı • eş sesli • karşıt anlamlıYapısına göre kelimelerbasit • türemiş • birleşiktamlamalarisim tamlaması • sıfat tamlaması• Tamlayanı düşmüş tamlamalarCümle bilgisiCümlenin ögeleriAna ögelerözne • yüklemYardımcı ögeler (tümleçler)nesne (belirtili nesne • belirtisiz nesne) • dolaylı tümleç • zarf tümleciAnlamına göre cümlelerolumlu • olumsuz • soru • ünlem • emir • gereklilik • istek • dilek • şartYapısına göre cümlelerbasit • birleşik • bağlı • sıralıÖgelerinin dizilişine göre cümlelerkurallı (düz) • devrik • eksiltili • parantezYüklemin cinsine göre cümlelerisim cümlesi • fiil cümlesiAnlatımAnlatım bozukluklarıbağlaşıklık sorunları • bağdaşıklık sorunları "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Özel_isim&oldid=32337914" sayfasından alınmıştır

Binyıllar: 2. binyıl Yüzyıllar: 19. yüzyıl 20. yüzyıl 21. yüzyıl Onyıllar: 1950'ler 1960'lar 1970'ler 1980'ler 1990'lar Yıllar: 1967 1968 1969 1970 1971 1972 1973 Çeşitli takvimlerde 1970 Miladi 1970 MCMLXX Ab urbe condita 2723 Asur 6720 Bahâî 126 – 127 Bengal 1377 Berberi 2920 Birmanya 1332 Bizans 7478 – 7479 Budist 2514 Discordian 3136 Ermeni 1419 ԹՎ ՌՆԺԹ Etiyopya 1962 – 1963 Fransız cumhuriyetçi 178 – 179 Hicrî 1389 – 1390 Hint  - Kali Yuga 5071 – 5072  - Shaka Samvat 1892 – 1893  - Vikram Samvat 2026 – 2027 Holosen takvimi 11970 İbrani 5730 – 5731 İran 1348 – 1 BP – MÖ 1349 BP Juche 59 Kıpti 1686 – 1687 Kore 4303 Tayland güneş 2513 Unix zaman 0 – 31535999 gtd Olaylar[değiştir | kaynağı değiştir] 5 Ocak - Çin'in Tonghai kentinde meydana gelen 7.1 şiddetindeki depremde 15 bine yakın insan öldü. 21 Ocak - Jumbo-Jet Boeing 747 ticari seferlerine başladı. 1 Şubat - Arjantin'de iki trenin çarpışması sonucu 142 kişi öldü. 11 Şubat - Japonya, Ohsumi uydusunu Lambda 4S-5 roketiyle fırlatıp yörüngeye başarıyla yerleştirerek, SSCB, ABD ve Fransa'dan sonra bunu başarabilen dördüncü ülke oldu. 25 Şubat - Aeroflot İlyuşin Il-14M kazası gerçekleşti. 27 Mart - Kütahya, Gediz'de meydana gelen şiddetli depremde 1087 kişi öldü, 90 bin kişi evsiz kaldı. 1 Nisan - ABD'de sigara reklamlarının televizyonda yayınlanması yasaklandı. 10 Nisan - Beatles dağıldı. 11 Nisan - Fransa'da bir sanatoryum binasının üzerine çığ düşmesi sonucu, çoğu çocuk 74 kişi öldü. 13 Nisan - Ay'a iniş yapması için 2 gün önce fırlatılan Apollo 13 modülünde seyir esnasında patlama meydana geldi. Hasar gören modül 4 gün sonra içerisindeki astronotlarla Dünya'ya geri dönmeyi başardı. 24 Nisan - Çin, Dong Fang Hong I uydusunu Chang Zheng I roketiyle fırlatıp yörüngeye başarıyla yerleştirerek, bunu başarabilen beşinci ülke oldu. 4 Mayıs - ABD, Ohio'da Kent State Üniversitesi'nde Vietnam Savaşı'nı protesto eden öğrencilerin üzerine Ulusal Muhafızlar tarafından ateş açıldı. 4 kişi hayatını kaybetti, 9 kişi yaralandı. 31 Mayıs - Peru'da meydana gelen 7.9 şiddetindeki deprem ve depremin sebep olduğu çığ ve toprak kaymaları sonucu, 70 bine yakın insan öldü. 4 Eylül - Salvador Allende, dünyada (Şili'de) seçimler yoluyla göreve getirilmiş ilk marksist lider oldu. 18 Eylül - Jimi Hendrix aşırı dozda barbitürat ilaç kullandığı için, uykusunda kusmuğunda boğularak öldü. 8 Ekim - Aleksandr Soljenitsin, Nobel Edebiyat Ödülü'nü kazandı. 9 Ekim - Kamboçya İç Savaşı başladı. 15 Ekim - Batum - Krasnodar seferini yapan Aeroflot uçağı kaçırılarak Trabzon'a indirildi. Uçaktaki bir hostes hava korsanları tarafından öldürüldü. 12 Kasım - Doğu Pakistan (bugünkü Bangladeş) ve Hindistan'ın Batı Bengal civarında Bhola Kasırgası gerçekleşti. 25 Kasım - Japonya'da monarşi yanlısı milis örgütü Tatenokai, bir askeri üssü işgal ederek darbe girişiminde bulundu. 15 Aralık - Sovyet Venera 7 modülü Venüs gezegenine iniş yaparak dünyaya veri gönderdi ve başka bir gezegendeki ilk insan yapımı obje unvanını kazandı. Tarihi bilinmeyenler[değiştir | kaynağı değiştir] Kitaplara ISBN numaraları verilmeye başlandı. Doğumlar[değiştir | kaynağı değiştir] Ocak[değiştir | kaynağı değiştir] 5 Ocak - Erdal Beşikçioğlu,Türk Aktör 9 Ocak - Lara Fabian, Belçikalı şarkıcı 11 Ocak - Mustafa Sandal, Türk pop müzik şarkıcısı ve besteci 13 Ocak Mattlan Zackhras, Marshall Adaları'nda Devlet Bakanlığı görevi yapmış siyasetçi (ö. 2017) Gavin Whittaker, Avustralyalı profesyonel rugby oyuncusu 14 Ocak - Fazıl Say, Türk piyanist ve besteci 21 Ocak - Alen Bokšić, Hırvat futbolcu 28 Ocak - Julia Jäger, Alman oyuncu Şubat[değiştir | kaynağı değiştir] 3 Şubat - Oscar Cordoba, Kolombiyalı futbol kalecisi 16 Şubat - Serdar Ortaç, Türk pop şarkıcısı, besteci 16 Şubat - Angelo Peruzzi, İtalyan futbolcu Mart[değiştir | kaynağı değiştir] 7 Mart - Rachel Weisz, Macar asıllı İngiliz aktris 27 Mart - Mariah Carey, Amerikalı şarkıcı 22 Mart - Anja Kling, Alman oyuncu 28 Mart - Vince Vaughn, Amerikalı oyuncu 28 Mart - Laura Badea-Cârlescu, Rumen eskrimci 31 Mart - Aylin Kotil, Türk eğitimci ve siyasetçi Nisan[değiştir | kaynağı değiştir] 4 Nisan - Yelena Yelesina, Rus yüksek atlamacı 5 Nisan - Yaşar, Türk şarkıcı 14 Nisan - Emre Altuğ, Türk pop müzik şarkıcısı ve oyuncu 26 Nisan - Ümit Sayın, Türk şarkıcı 30 Nisan - Halit Ergenç, Türk sinema ve tiyatro oyuncusu Mayıs[değiştir | kaynağı değiştir] 11 Mayıs - Ferhat Göçer, Türk şarkıcı ve tıp doktoru 16 Mayıs - Gabriela Sabatini, Arjantinli emekli tenisçi 16 Mayıs - Chuti Tiu, Çin asıllı Amerikalı oyuncu eski model 17 Mayıs - Giovanna Trillini, İtalyan eskrimci Haziran[değiştir | kaynağı değiştir] 2 Haziran - Gökhan Kırdar, Türk müzisyen 7 Haziran - Cafu, Brezilyalı futbolcu 23 Haziran - Yann Tiersen, Fransız müzisyen Temmuz[değiştir | kaynağı değiştir] 1 Temmuz - Deniz Seki, Türk şarkıcı, besteci ve söz yazarı 3 Temmuz - Aşkın Nur Yengi, Türk pop müzik şarkıcısı 4 Temmuz - Haluk Akakçe, Türk ressam ve iç mimar (ö. 2023)[1] 6 Temmuz - Salim Nizam, Şair, öğretmen ve yazar 25 Temmuz - Rengin, Türk şarkıcı Ağustos[değiştir | kaynağı değiştir] 4 Ağustos - Ron Lester, Ameriklı oyuncu (ö. 2016) 19 Ağustos - Fat Joe, Amerikalı rap müzisyeni 22 Ağustos - Gianluca Ramazzotti, İtalyan oyuncu 31 Ağustos - Nikola Gruevski, Makedonya başbakanı Eylül[değiştir | kaynağı değiştir] 7 Eylül - Tom Everett Scott, Amerikalı oyuncu 8 Eylül Aisha Tyler, Amerikalı oyuncu, komedyen, yazar, yapımcı ve yönetmen Timur Taymazov, Ukraynalı halterci Dimitris İtudis, Yunan basketbol koçu 9 Eylül Tülay Günal, Türk oyuncu Cüneyt Mete, Türk oyuncu 11 Eylül - Fanny Cadeo, İtalyan oyuncu ve model 26 Eylül - Igor Boraska, Hırvat kürekçi ve bobsledçi 28 Eylül - Miraç Eronat, Türk oyuncu ve seslendirme sanatçısı Ekim[değiştir | kaynağı değiştir] 3 Ekim - Frank Major, Macar yönetmen 4 Ekim - Olga Kuzenkova Rus çekiç atıcı 12 Ekim - Kirk Cameron, Amerikalı oyuncu 25 Ekim - Rafa, İspanyol futbolcu 29 Ekim - Edwin van der Sar, Hollandalı futbolcu Kasım[değiştir | kaynağı değiştir] 6 Kasım - Joyce Chepchumba, Kenyalı atlet 8 Kasım - Reyhan Karaca, Türk şarkıcı 9 Kasım - Chris Jericho, Kanadalı güreşçi. 13 Kasım - Yuliya Graudyn, Rus atlet Aralık[değiştir | kaynağı değiştir] 18 Aralık - DMX, Amerikalı rap müzik sanatçısı 22 Aralık Ömür Gedik, Türk gazete yazarı, sanatçı ve aktivist Adam Guziński, Polonyalı yönetmen ve senarist 25 Aralık - Demirhan Baylan, Türk müzisyen Ölümler[değiştir | kaynağı değiştir] 18 Ocak - Mehmet Mümtaz Tarhan, (d. 1908) eski İstanbul valisi. 25 Ocak - Jane Bathori, Fransız opera şarkıcısı (d. 1877) 25 Mayıs - Christopher Dawson, İngiliz tarihçi (d. 1889) 2 Haziran - Orhan Kemal, Türk yazar (d. 1914) 6 Haziran - Camille Bombois, Fransız ressam (d. 1883) 7 Haziran - Edward Morgan Forster, İngiliz roman, öykü ve deneme yazarı (d. 1879) 8 Haziran - Abraham Maslow, Amerikalı bilim insanı (d. 1908) 19 Temmuz - Banat Batırova, Başkurt milletvekili, Başkurdistan Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nde Sosyalist Emek Kahramanı unvanını kazanan ilk kadın (d. 1904) 27 Temmuz - António Oliveira de Salazar, Portekizli diktatör (d. 1889) 11 Eylül - Giuseppe Vaccaro, İtalyan mimar (d. 1896) 18 Eylül - Jimi Hendrix, Amerikalı müzisyen (d. 1942) 28 Eylül - Cemal Abdünnasır, Mısır'ın ikinci cumhurbaşkanı, sosyalist lider (d. 1918) 28 Eylül - John dos Passos, Amerikalı yazar (d. 1896) 9 Kasım - Charles de Gaulle, Fransız asker ve devlet adamı (d. 1890) Öldüğü gün ve ay bilinmeyenler Rüknettin Güney, Türk mimar. (d. 1904) 1970 Nobel ödülünü kazananlar[değiştir | kaynağı değiştir] Nobel ödülü madalyası. Fizik – Kimya – Tıp – Edebiyat – Barış – Ekonomi – Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir] "Ünlü sanatçı Haluk Akakçe hayatını kaybetti". 10 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2023.  Otorite kontrolü LCCN: sh2007002090 NKC: ch969085 NLI: 987007551921105171 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=1970&oldid=31791010" sayfasından alınmıştır

İnternet iletişim kuralları dizisi OSI modeli Katman İletişim kuralları 7. Uygulama katmanı HTTP, DNS, SMTP, FTP, TFTP, UUCP, NNTP, SSL, SSH, IRC, SNMP, SIP, RTP, Telnet, ... 6. Sunum katmanı ISO 8822, ISO 8823, ISO 8824, ITU-T T.73, ITU-T X.409, ... 5. Oturum katmanı NFS, SMB, ISO 8326, ISO 8327, ITU-T T.6299, ... 4. Ulaşım katmanı TCP, UDP, SCTP, DCCP, ... 3. Ağ katmanı IP, IPv4, IPv6, ICMP, ARP, İnternet Grup Yönetim Protokolü, IPX,... 2. Veri bağlantısı katmanı Ethernet, HDLC, Wi-Fi, Token ring, FDDI, PPP, L2TP... 1. Donanım katmanı ISDN, RS-232, EIA-422, RS-449, EIA-485, ... Dosya aktarım iletişim kuralı, (İngilizce: File Transfer Protocol; FTP), bir veri yığınının - ASCII, EBCDIC, ve binary- bir uç aygıttan diğerine iletimi için kullanılmaktadır. Bir dosyayı FTP kullanarak başka bir TCP/IP ağı üzerindeki kullanıcıya yollamak için o ağdaki bilgisayarda geçerli bir kullanıcı ismi ve şifresi gerekmektedir. Birçok FTP sunucusu, kullanıcı ismi ve parola olmadan erişim için "anonim FTP" (anonymous FTP) desteği verir, bu kullanım için kullanıcı adı olarak anonymous parola olarak ise bir e-mail adresi girilmesi gerekmektedir (Internet Explorer, e-mail olarak IEuser@ girer). Xterm terminali üzerinden ftp bağlantısı FTP, dosya transferi ve komut transferi için değişik portlar kullanır. Varsayılan konfigürasyonda, komut transferi (yani sisteme giriş, klasör değiştirme, dosya adı değiştirme veya "dosya yolluyorum" komutları) için kullanılan port numarası 21'dir. Dosyalar indirilir veya gönderilirken ise o an boş olan bir port numarası kullanılır. Tarih[değiştir | kaynağı değiştir] Dosya aktarım iletişim kuralı için orijinal tanımlama Abhay Bushan tarafından yazılmış ve 16 Nisan 1971'de RFC 114 olarak yayınlanmıştır. Daha sonra Haziran 1980'de RFC 765'e ve Ekim 1985'te RFC 959 olan bugünkü haline getirilmiştir. Teklif edilen son standartlar RFC 959'u geliştirmiştir, örneğin RFC 2228 (Haziran 1997) güvenlik geliştirmelerini önerir ve RFC 2428 (Eylül 1998) IPv6 için destek sağlar, yeni bir çeşit pasif mod tanımlar. Çeşitleri[değiştir | kaynağı değiştir] Ağ açısından bakıldığı zaman FTP' ni iki türü vardır. Bu FTP çeşitlerinden hangisinin kullanılacağını istemci tarafı belirler. Aktif FTP Aktif FTP[değiştir | kaynağı değiştir] İstemci, sunucunun 21 numaralı portundan kontrol bağlantısı kurarak FTP sunucusuna bağlanır. Bu durumda istemci komut satırına düşer ve ls ve get komutlarını buradan gönderir. Tüm veri aktarım bağlantısı sunucu üzerinden 20 numaralı porttan gerçekleştirilir. İstemci ls komutunu çalıştırdığında geri dönen cevap sunucunun 20 numaralı portundan değil, 21 numaralı portundan gerçekleşir. Daha sonra sunucu kaynak portunu 20 yapacak şekilde değiştirir ve dosya aktarımına devam eder. Pasif FTP Pasif FTP[değiştir | kaynağı değiştir] Pasif FTP, değişik sebeplerden dolayı sistemde meydana gelen ftp problemlerine sunucu tarafında çözüm bulmak amacıyla çıkarılmış ftp çeşididir. İstemci, 21 numaralı porttan önce kontrol bağlantısı kurarak FTP sunucusuna bağlanır. Aktif bağlantıdaki gibi istemci ne zaman veri aktarımı gerçekleştirmeye başlarsa istemciden yeni bir port açılır. İstemci, sunucuya PASV komutu gönderir. Bu komut sonucunda sunucuda da yeni bir port açılır. Böylece veri aktarımı istemcinin en son açtığı port ile sunucunun en son açtığı port arasında gerçekleşir. Bu yöntem genelde bağlantı filtreleme ve güvenlik duvarı gibi problemleri ortadan kaldırmaya yönelik geliştirilmiştir. Güvenlik[değiştir | kaynağı değiştir] FTP, güvenli bir protokol olarak dizayn edilmemişti -özellikle günümüz standartlarında- ve güvenlik açısından birçok zayıflığı vardı. Mayıs 1999'da RFC 2577'nin yazarları güvenlik zaaflarını listeledi. Bunlar; Bounce saldırısı ,Spoof saldırısı ,Kaba kuvvet saldırı ,Kullanıcı adı korunumu ,Port hırsızlığı FTP Alternatifleri[değiştir | kaynağı değiştir] Bu başlık herhangi bir kaynak içermemektedir. Lütfen güvenilir kaynaklar ekleyerek bu başlığın geliştirilmesine yardımcı olunuz. Kaynaksız içerik itiraz konusu olabilir ve kaldırılabilir. (Mart 2023) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) SFTP (Secure File Transfer Protocol): SFTP, FTP'nin aksine verilerinizi şifreleyen bir dosya aktarma protokolüdür. Bu nedenle, veri transferi sırasında üçüncü şahıslar tarafından ele geçirilmesi veya okunması daha zordur. SFTP, SSH (Secure Shell) protokolü kullanarak çalışır ve birçok FTP istemcisinde desteklenir. SCP (Secure Copy): SCP, SSH protokolü kullanarak dosya kopyalamak için kullanılan bir protokoldür. SCP, SFTP gibi, verilerinizi şifreler ve güvenli bir şekilde aktarmanıza olanak tanır. WebDAV (Web Distributed Authoring and Versioning): WebDAV, web sunucuları üzerinden dosya aktarımı yapmak için kullanılan bir protokoldür. WebDAV, SFTP ve SCP gibi şifreleme ve güvenlik özellikleri sağlar. HTTPS (Hypertext Transfer Protocol Secure): HTTPS, web sitelerindeki veri aktarımlarını güvence altına almak için kullanılan bir protokoldür. HTTPS, SSL (Secure Socket Layer) protokolü kullanarak verilerinizi şifreler ve güvenli bir şekilde aktarır. AS2 (Applicability Statement 2): AS2, işletmeler arasında güvenli bir şekilde dosya aktarımı yapmak için kullanılan bir protokoldür. AS2, EDI (Electronic Data Interchange) belgeleri gibi işlem verilerinin güvenli bir şekilde aktarımı için tasarlanmıştır ve S/MIME (Secure/Multipurpose Internet Mail Extensions) protokolünü kullanarak verileri şifreler. Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir] RFC 959 26 Mart 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - File Transfer Protocol RFC 2228 4 Nisan 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - FTP Security Extensions RFC 2640 28 Temmuz 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Internationalization of the File Transfer Protocol İnternet nedir? Ftp 8 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. FTP Programları 5 Mayıs 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Otorite kontrolü GND: 4268371-3 LCCN: sh95000465 NLI: 987007530226005171 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Dosya_aktarım_iletişim_kuralı&oldid=30600840" sayfasından alınmıştır

Parçacık hızlandırıcının yeraltı tüneli Antimadde İmha Cihazlar Parçacık hızlandırıcı Penning tuzağı Bulut odası Antiparçacıklar Pozitron Antiproton Antinötron Kullanımı Pozitron emisyon tomografisi Yakıt Kurumlar ALPHA Collaboration ATHENA ATRAP CERN RHIC Kişiler Paul Dirac Carl David Anderson Andrey Saharov gtd Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi veya Fransızca adı olan Conseil Européen pour la Recherche Nucléaire'in kısaltmasıyla CERN, İsviçre ve Fransa sınırında yer alan, dünyanın en büyük parçacık fiziği laboratuvarını yöneten araştırma kuruluşudur. 1954 yılında 12 ülkenin katılımıyla kurulmuş olan CERN'in 23 tam üyesi vardır. İsrail, Avrupa dışında yer alan tek tam üyedir. Türkiye, ortak üye statüsündedir.[1] Personel[değiştir | kaynağı değiştir] CERN'de yüzlerce bina ve 30000 personel (fizikçiler ve destek personeli) vardır. Bu personelden 100 kadarı kuramsal fizikçilerdir. Diğerleri ise, çeşitli kuramların araştırıldığı deney düzeneklerinin projelerini hazırlayan, yapımını sağlayan ve deneyleri yürüten deneysel fizikçiler ve mühendislerdir. CERN'in kendi personeline ek olarak dünyanın yüzden fazla ülkesinden yaklaşık 10000 kadar fizikçi ve mühendis de CERN'de yer almaktadır. Bilimsel başarılar[değiştir | kaynağı değiştir] 1973: Gargamelle'de nötr akım bulundu.[2] 1983: W ve Z bozonları UA1 ve UA2 deneylerinde bulundu.[3] 1995: PS210 deneyinde ilk anti hidrojen atomları üretildi.[4] 1999: NA48 deneyinde CP simetrisi bulundu.[5] 2010:38 Antihidrojen atomu saniyenin 6'da 1'i boyunca kapana kıstırıldı.[6] 2011: Antihidrojen atomları 15 dakika (~1000 sn) boyunca tutuldu.[7] 2012: Higgs bozonuna benzeyen 125 GeV/c2 kütlesinde bir bozon tespit edildi.[8] CERN'de en önemli yer, yeraltındaki Büyük Hadron Çarpıştırıcısı (LHC) denilen parçacık hızlandırıcılarının, olduğu bölgedir. Tarım arazisinin altında kilometrelerce uzanan dev makinelerde proton denilen atom parçacıkları yahut atom çekirdekleri birbirleriyle çok yüksek hızlarda çarpıştırılırlar. Örneğin özel görelilik kuramına göre LHC'deki protonlar ışık hızının %99,999998'sine kadar hızlanınca protonun kütlesi de 7000 katına (7 TeV) çıkacaktır. 1956'da kurulan 28 GeV'lik eşzamanlı proton hızlandırıcısından sonra 1976'da da 450 GeV'lik bir başka hızlandırıcı daha kullanıma girdi. 1981'de geliştirilerek çarpışma halkası olarak kullanılabilecek duruma getirilen bu cihazdan bugün, dönüşümlü olarak parçacık hızlandırıcısı ve çarpıştırıcı olarak faydalanılmaktadır. Çarpışmalar ile bazı kısa ömürlü yeni madde biçimleri bu arada parçacık fizikçilerinin ilgilendiği W ve Z parçacıkları ortaya çıkarılmıştır. CERN, Avrupa'nın fizik alanında Amerika ve Rusya ile yarışa girmesini sağlamıştır. Üye olan ülkeler[değiştir | kaynağı değiştir] Kurucu ülkeler: (1954'ten)  Belçika  Danimarka  Almanya  Fransa  Yunanistan  İtalya  Norveç  İsveç   İsviçre  Hollanda  Birleşik Krallık  Yugoslavya (1961 yılına kadar) Sonradan katılan ülkeler:  Avusturya 1959  İspanya 1961  Portekiz 1985  Finlandiya 1991  Polonya 1991  Macaristan 1992  Çekya 1992  Slovakya 1993  Bulgaristan 1999  İsrail 2014  Romanya 2016  Sırbistan 2019 Ortak (asosiye) üyeler:  Türkiye 2015  Pakistan 2015  Ukrayna 2016  Hindistan 2017  Litvanya 2018  Hırvatistan 2019 Gözlemci üyeler ve uluslararası kurumlar: Avrupa Komisyonu, Amerika Birleşik Devletleri, Japonya, Rusya, UNESCO. Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir] "Member States". CERN. 29 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Aralık 2020.  "CERN.ch". Public.web.cern.ch. 5 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2010.  "CERN.ch La". Public.web.cern.ch. 5 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2010.  "CERN.ch". Public.web.cern.ch. 13 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2010.  Fanti, V.; Lai, A.; Marras, D.; Musa, L.; Bevan, A.J.; Gershon, T.J.; Hay, B.; Moore, R.W.; Moore, K.N. (1998). "A new measurement of direct CP violation in two pion decays of the neutral kaon". Physics Letters B. Cilt 465. s. 335. arXiv:hep-ex/9909022 $2. Bibcode:1999PhLB..465..335F. doi:10.1016/S0370-2693(99)01030-8.  "Antihydrogen isolation". CNN. 18 Kasım 2010. 28 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Mart 2014.  Jonathan Amos [6 June 2011]BBC © 2011 13 Kasım 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Retrieved 2011-06-06 CERN experiments observe particle consistent with long-sought Higgs boson | CERN press office 5 Temmuz 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Press.web.cern.ch (2012-07-04). Retrieved on 2013-07-17. İlgili bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir] ATLAS deneyi Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir] Wikimedia Commons'ta Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. Resmi sitesi26 Temmuz 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) CERNTR - Türk CERN Kullanıcıları 5 Temmuz 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Türk Hızlandırıcı Merkezi (THM) Projesi 5 Aralık 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. gtdAvrupa Nükleer Araştırma Merkezi (CERN)Büyük Hadron Çarpıştırıcısı (LHC) LHC deneyleri listesi ALICE ATLAS CASTOR CMS FP420 HV-QF LHCb deneyi LHCf MoEDAL TOTEM Büyük Elektron–Pozitron Çarpıştırıcısı (LEP) LEP deneyleri listesi LEP deneyleri listesi ALEPH DELPHI OPAL L3 LEP5 LEP6 Süper Proton Sinkrotronu (SPS) SPS deneyleri listesi CNGS NA48 NA49 NA58/COMPASS NA60 NA61/SHINE NA62 UA1 UA2 Proton Sinkrotronu (PS) AD Proton Synchrotron Booster AIDA DIRAC ELENA ISOLDE ISOLTRAP MISTRAL WITCH Lineer Hızlandırıcılar CTF3 LINAC LINAC 2 LINAC 3 LINAC 4 Diğer hızlandırıcılar ve deneyleri BEBC CAST CLOUD ISR LEAR LEIR n-TOF OSQAR PS210 Gelecek projeler High Luminosity Large Hadron Collider Very Large Hadron Collider International Linear Collider Compact Linear Collider İlgili LHC@home Yüksek enerjili parçacık çarpıştırma deneylerinin güvenliği Otorite kontrolü BNF: cb11881926r (data) CANTIC: a10081574 GND: 1020028-9 HDS: 026471 ISNI: 0000 0001 2156 142X LCCN: no92025533 NKC: xx0035379 NLI: 987007423287805171 SUDOC: 026603268 VIAF: 234145033 WorldCat: lccn-n81015557 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Avrupa_Nükleer_Araştırma_Merkezi&oldid=31041355" sayfasından alınmıştır

Aynı adlı film için Halk (film) sayfasına bakınız. Halk veya toplum, bir milleti oluşturan çeşitli toplumsal kesimlerden veya meslek gruplarından oluşan insan topluluğuna denir. Halkı milletten ayıran en önemli özellik; halk, bir toplumda hâlen yaşamakta olan çeşitli toplum kesimlerini kapsamaktadır. Millet ise geçmişten geleceğe doğru belirli bir soyu ifade etmektedir. Daha milliyetçi bir ifadedir ve aynı toplumda yaşayan gruplar arasındaki farklılığı öne çıkarmaktadır.[1] Halkın belirgin özelliklerinden biri, millet olma özelliklerine veya bilincine ulaşmamış olmasıdır.[kaynak belirtilmeli] Örneğin İstanbul halkı, Sovyet halkı... Bir coğrafyada yaşayanlardan bahsederken o devletin milletinden ziyade, halkından bahsetmenin daha doğru olacağı ve milliyetçi söylemleri daha geri plana itmesi nedeniyle amaca daha uygun olacağı düşünülmektedir. Nitekim bir Amerikan milletinin olmayıp bir Amerikan halkının olması buna örnektir.[kaynak belirtilmeli] Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir] Prof. Dr. Munci Kapani, Anayasa Hukuku, Ankara Üniversitesi Yayını Siyaset ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. Otorite kontrolü GND: 4063790-6 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Halk&oldid=31017021" sayfasından alınmıştır

Metro istasyonu için Ege Üniversitesi (İzmir Metrosu) sayfasına bakınız. Ege ÜniversitesiSlogan"Egeli olmak ayrıcalıktır!" Huzurlu Üniversite, Kaliteli Eğitim, Aydınlık GelecekKuruluş20 Mayıs 1955 (68 yıl, 292 gün önce)TürDevlet ÜniversitesiEğitim dil(ler)iTürkçe, İngilizce, AlmancaBağlılıkYükseköğretim KuruluGelir₺1.177.845.000 (2021)[2]RektörProf. Dr. Necdet BudakRektör YardımcılarıProf. Dr. Banu YücelProf. Dr. Mehmet ErsanProf. Dr. İlkin ŞengünKayıtlı58.512 (2022)[1]Akademik birimler15 fakülte9 enstitü6 yüksekokul10 meslek yüksek okulu36 araştırma ve uygulama merkeziKonumİzmir, TürkiyeWeb sitesiege.edu.tr Ege Üniversitesi, 20 Mayıs 1955 tarihinde yayımlanan 6595 sayılı kanunla 9 Mart 1956 tarihinde, İzmir'de Ege Bölgesi’nin ilk, Türkiye'nin [3] 5. üniversitesi olarak eğitim-öğretim hayatına başlayan devlet üniversitesi.[4] Türkiye'nin en çok tercih edilen üniversitelerinin başında gelen Ege Üniversitesi, Türkiye’de ve dünyada birçok ilklere imza atmıştır.[5] Ödemiş, Bayındır, Bergama, Tire ve Çeşme ilçelerinde yüksekokul ve meslek yüksekokulları bulunan Ege Üniversitesi, Bornova’da 3.450 dekarlık bir arazi üzerine kurulmuştur. En son teknoloji ile donatılmış modern bir kütüphanesi, sosyal tesisleri, açık ve kapalı yüzme havuzları, kapalı spor salonları, spor tesisleri, toplum merkezi, alışveriş merkezi, sergi alanları ve Öğrenci Köyü ile 70.000 kişilik bir kampüs kenttir. Kampüs içinde kongre, seminer, kültür ve sanat etkinlikleri için hizmet veren Prof.Dr. Yusuf Vardar – MÖTBE Kültür Merkezi ve kampüs dışında, İzmir kent merkezinde (Konak) Atatürk Kültür Merkezi, Menemen’de Deneme İstasyonu ve Üretme Çiftliği, Kurudağ’da Rasathanesi, Urla’da ve Tuzla’da su ürünleri tesisleri, Özdere’de Yaz Kampı ve Çeşme’de eğitim ve dinlenme tesisleri bulunmaktadır.[6] Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir] Üniversite ana giriş kapısı ve bilim meşalesi Ege Üniversitesi´nin ilk fakülteleri, 1955 yılında kurulan Tıp ve Ziraat Fakülteleridir. Aynı öğretim yılı içinde Yüksek Hemşirelik Okulu açılmıştır. Sonraki yıllarda hızlı bir gelişim gösteren Ege Üniversitesi 1961 yılında Fen Fakültesini, 1968´de Mühendislik Fakültesi ve Diş hekimliği Fakültesini çağdaş bilimin hizmetine sunmuştur. Bu dönem içerisinde İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi, İktisadi ve Ticari Bilimler Fakültesi adı altında Ege Üniversitesi´ne bağlanmıştır. Üniversite giriş kapısı Kampüs içindeki bahçe Güzel Sanatlar Fakültesi, Eczacılık Fakültesi ve Sosyal Bilimler Fakültesi 1976 yılında eğitime başlamıştır. 1977 yılında Gıda Fakültesi, Ege Üniversitesi´nin ikinci tıp fakültesi olarak İzmir Tip Fakültesi ve Hukuk Fakültesi kurulmuştur. Bu dönemde İktisadi ve Ticari Bilimler Fakültesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi haline dönüştürülmüştür. Yaklaşık yirmi yıllık bir zaman diliminde kuruluş sürecini tamamlayan Ege Üniversitesi´nde, değişik tarihlerde birçok yüksekokul ve enstitü açılmıştır. Ege Üniversitesi´nin bazı bölümlerinin genişletilmesiyle Tekstil, Makine, Kimya ve Yer Bilimleri Fakülteleri kurulmuştur. 41 sayılı kanun hükmündeki kararname ile 1982 yılında, o güne kadar bölgenin tek üniversitesi olan Ege Üniversitesi´nin içinden başka bir üniversite, Dokuz Eylül Üniversitesi doğmuş, Ege Üniversitesi´nin kampüs alanı dışındaki fakülte ve yüksekokulları bu üniversiteye devredilmiştir. Ayrıca, Ege Üniversitesi´nin Ege Bölgesi´nin çeşitli il ve ilçelerine yayılan fakülte ve yüksekokulları, bu illerde kurulan Pamukkale Üniversitesi, Celal Bayar Üniversitesi, Adnan Menderes Üniversitesi gibi üniversitelerin ilk fakülte ve yüksekokullarını oluşturmuştur.[6] Ege Üniversitesi Gözlemevi Uygulama ve Araştırma Merkezi Görev yapan rektörler[değiştir | kaynağı değiştir] Ord. Prof. Dr. Muhiddin Erel (11 Mart 1958 - 10 Mart 1960) Prof. Dr. Mustafa Uluöz (11 Mart 1960 - 10 Aralık 1963) Prof. Dr. Celal Saraç (11 Aralık 1963 - 27 Ekim 1965) Prof. Dr. Vehbi Göksel (28 Ekim 1965 - 27 Ekim 1967) Prof. Dr. Yusuf Vardar (28 Ekim 1971 - 21 Eylül 1974) Prof. Dr. Necati Akgün (31 Eylül 1974 - 7 Haziran 1977) Prof. Dr. Hakkı Bilgehan (7 Haziran 1977 - 1 Ekim 1980) Prof. Dr. İbrahim Karaca (2 Ekim 1980 - 31 Temmuz 1982) Prof. Dr. Sermet Akgün (1 Ağustos 1982 - 20 Ağustos 1992) Prof. Dr. Refet Saygılı (20 Ağustos 1992 - 6 Ağustos 2000) Prof. Dr. Ülkü Bayındır (6 Ağustos 2000 - 6 Ağustos 2008) Prof. Dr. Candeğer Yılmaz (6 Ağustos 2008 - 13 Ağustos 2016) Prof. Dr. Mustafa Cüneyt Hoşcoşkun (13 Ağustos 2016 - 28 Şubat 2017) Prof. Dr. Beril Dedeoğlu (28 Şubat 2017 - 18 Ekim 2017) (YÖK Tarafından vekaleten) Prof. Dr. Necdet Budak (18 Ekim 2017 - günümüz) Akademik durum[değiştir | kaynağı değiştir] Bu alt başlığın geliştirilmesi gerekiyor. Üniversitesi tabelası Avrupa Komisyonu’nun verdiği yetki ile 2005 yılı itibarı ile Diploma Eki Etiketi veren ilk iki Türk üniversitesinden biridir.[7] 2011 yılında Avrupa Komisyonu tarafından yapılan değerlendirmede başarılı bulunulup, Avrupa'daki 40 üniversiteden biri olarak Bologna sürecini tamamlayıp AKTS (Avrupa Kredi Transfer Sistemi Etiketi, ECTS) Etiketi ödülünü almıştır.[7][8] Ege Üniversitesi Türkiye'de 2003 yılında uygulanmaya başlanan Avrupa Birliği Erasmus Programı Öğrenci Hareketliliği Faaliyeti Avrupa’ya ilk öğrenci gönderen üniversitedir [7] ve şimdiye kadar da Avrupa'ya en çok öğrenci gönderen üniversite olmuştur. Üniversite bünyesinde bulunan birçok bölüm programları ve laboratuvarlar ulusal-uluslararası akreditasyon sertifikası almıştır. Üniversite, Leiden 2016 sıralamasında göre dünyada 482., sıralamaya Türkiye’den giren 3. üniversitedir.[9] URAP (University Ranking by Academic Performance) Laboratuvarı tarafından hazırlanan 2016 yılı Akademik Performans Raporuna göre Ege Üniversitesi; Türkiye deki üniversiteler arasında 5. sırada, “ En İyi Dünya Üniversiteleri” sıralamasında ise 600. sıradadır. USNews Platformu’nun son 5 yılda dünya üniversitelerinin küresel ve bölgesel araştırma itibarları, yayınlar, atıflar, alıntılar, uluslararası işbirlikleri, ödüllendirilen PhD sayıları vb. göstergelere bağlı olarak yaptığı sıralamaya göre “Dünyadaki En İyi Üniversiteler” kategorisinde ise 593. sıradadır.[7] TÜBİTAK ARDEB istatisliklerine göre Ege Üniversitesi 2016 yılında; 276 proje ile TÜBİTAK’a en fazla proje önerisinde bulunan 2. Üniversite 37 desteklenen proje ile projeleri en fazla desteklenen 3. Üniversite 13.088.352,00 TL TÜBİTAK araştırma fonu desteği ile toplam proje bütçesi açısından 4. Üniversitedir.[7] Ege Üniversitesi, Türkiye'de öğretim üyesi başına düşen makale sayısı sıralamasında 4. sırada yer almaktadır.[10] 2016 yılı itibarıyla öğretim üyesi başına düşen öğrenci sayısı ise 26.37 dir.[11] 2014 yılı itibarıyla, 116 patent ve faydalı model, 243 uluslararası teknoloji transferi ve iş birliği anlaşmaları, 21 mezun öğrenci şirketi, 10 start-up şirketi, 3 Spin-Off ile girşimci ve yenilikçi bir üniversitedir.[7] Ayrıca en yüksek bütçe kullanan 5. üniversitedir.[12] Fakülteler[değiştir | kaynağı değiştir] Birgivi İslami İlimler Fakültesi 26 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Çeşme Turizm Fakültesi 9 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Diş Hekimliği Fakültesi 14 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Eczacılık Fakültesi 17 Ağustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Edebiyat Fakültesi 15 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Eğitim Fakültesi 9 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Fen Fakültesi 26 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Güzel Sanatlar, Tasarım ve Mimarlık Fakültesi 23 Ağustos 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Hemşirelik Fakültesi19 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi 15 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. İletişim Fakültesi 17 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Mühendislik Fakültesi 22 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Ödemiş Sağlık Bilimleri Fakültesi Sağlık Bilimleri Fakültesi 31 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Spor Bilimleri Fakültesi 5 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Su Ürünleri Fakültesi 20 Ağustos 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Tıp Fakültesi 26 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Ziraat Fakültesi 24 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Enstitüler[değiştir | kaynağı değiştir] Eğitim Bilimleri Enstitüsü 7 Kasım 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Fen Bilimleri Enstitüsü 17 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Güneş Enerjisi Enstitüsü 23 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Madde Bağımlılığı, Toksikoloji ve İlaç Bilimleri Enstitüsü12 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Nükleer Bilimler Enstitüsü 20 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Organ Nakli Enstitüsü Sağlık Bilimleri Enstitüsü 19 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Sosyal Bilimler Enstitüsü 28 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Türk Dünyası Araştırmaları Enstitüsü 11 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Uluslararası Bilgisayar Enstitüsü 18 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Yüksekokullar[değiştir | kaynağı değiştir] Devlet Türk Musikisi Konservatuvarı 26 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Moda ve Tasarım Yüksekokulu 24 Temmuz 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Yabancı Diller Yüksekokulu 29 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Meslek Yüksekokulları[değiştir | kaynağı değiştir] Aliağa Meslek Yüksekokulu 14 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Atatürk Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu 28 Ağustos 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Bayındır Meslek Yüksekokulu 20 Ağustos 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Bergama Meslek Yüksekokulu 9 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Ege Meslek Yüksekokulu 7 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Emel Akın Meslek Yüksekokulu 20 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Havacılık Meslek Yüksekokulu 31 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Ödemiş Meslek Yüksekokulu Siber Güvenlik Meslek Yüksekokulu Tire-Kutsan Meslek Yüksekokulu 19 Ağustos 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Urla Denizcilik Meslek Yüksekokulu 27 Ağustos 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Araştırma ve Uygulama Merkezleri[değiştir | kaynağı değiştir] Aile Planlama ve Kısırlık (İnfertilite) Araştırma ve Uygulama Merkezi 3 Eylül 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi 3 Ağustos 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Avrupa Dilleri ve Kültürleri Araştırma ve Uygulama Merkezi 12 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (ADİKAM) Bağırsak Yetmezliği ve Rehabilitasyon Uygulama ve Araştırma Merkezi 2 Ocak 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Beyin Araştırmaları ve Uygulama Merkezi 21 Ağustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Bilgi ve İletişim Teknolojileri Araştırma ve Uygulama Merkezi (BİTAM) Bilim-Teknoloji Araştırma ve Uygulama Merkezi 28 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (EBİLTEM) Botanik Bahçesi ve Herbaryum Araştırma ve Uygulama Merkezi 29 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Çevre Sorunları Araştırma ve Uygulama Merkezi 2 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Çocuk Egitimi Uygulama ve Araştırma Merkezi 11 Ağustos 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Çocuk ve Ergen Alkol Madde Bağ. Araştırma ve Uygulama Merkezi Diş Hekimliği Uygulama ve Araştırma Merkezi Engelli Çocuklar Rehab. ve Eğt. Parkı Araştırma ve Uygulama Merkezi Genetik Hastalıklar Araştırma Ve Uygulama Merkezi Gözlemevi Uygulama ve Araştırma Merkezi 3 Eylül 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. HIV / AIDS Araştırma ve Uygulama Merkezi 3 Eylül 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. İlaç Araştırma Geliştirme ve Farmakokinetik Araştırma ve Uygulama Merkezi 18 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (ARGEFAR) İzmir Araştırmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi 7 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Kadın Sorunları Uygulama ve Araştırma Merkezi 2 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Kanserle Savaş Uygulama ve Araştırma Merkezi 8 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Kordon Kanı, Hücre-Doku Uygulama ve Araştırma Merkezi 2 Ekim 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Laboratuvar Hayvanları Uygulama ve Araştırma Merkezi 3 Eylül 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Medya Uygulama ve Araştırma Merkezi 3 Eylül 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Merkezi Araştırma Test ve Analiz Laboratuvarı Uygulama ve Araştırma Merkezi 25 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (EGE MATAL) Organ Nakli Araştırma ve Uygulama Merkezi 3 Eylül 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Ölçme ve Değerlendirme Uygulama ve Araştırma Merkezi 3 Eylül 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Palyatif Bakım Uygulama ve Araştırma Merkezi 2 Ocak 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Sağlık Araştırma ve Uygulama Merkezi (Hastane) 1 Şubat 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Sosyal ve Beşeri Bilimler Uygulama ve Araştırma Merkezi Stratejik Araştırmalar Merkezi 2 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (ESAM) Sualtı Uygulama ve Araştırma Merkezi 27 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Sürekli Eğitim Merkezi 1 Ağustos 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (EGESEM) Tabiat Tarihi Uygulama ve Araştırma Merkezi9 Aralık 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Tekstil ve Konfeksiyon Araştırma ve Uygulama Merkezi 21 Ağustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Tohum Teknolojisi Araştırma ve Uygulama Merkezi 27 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Uzaktan Eğitim Uygulama ve Araştırma Merkezi 3 Eylül 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Ürün Yaşam Döngüsü Yönetimi Mükemmeliyet Uygulama ve Araştırma Merkezi 25 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (EGE PLM) Rektörlüğe bağlı bölümler[değiştir | kaynağı değiştir] Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Bölümü 5 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Beden Eğitimi Bölümü Enformatik Bölümü Güzel Sanatlar Bölümü Türk Dili Bölümü 9 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Yenilikçilik ve Girişimcilik Bölümü 3 Eylül 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Bilim, Kültür, Sanat ve Yaşam[değiştir | kaynağı değiştir] EGE Teknopark (ideEGE Teknoloji Geliştirme Bölgesi ve nüvEGE Kuluçka Merkezi)[değiştir | kaynağı değiştir] ideEGE Teknoloji Geliştirme Bölgesi 8 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.'nin vizyonu, İzmir'deki diğer oluşumlarla sinerji içinde, birbirini tamamlayarak rekabet öncesi iş birliği gerçekleştirecek firmaların dâhil olduğu, üniversitenin araştırma deneyiminin, sanayi ile birleştirildiği sürdürülebilir Ar-Ge ve İnovasyon Ekosistemi içerisinde, "Yaşam Bilimleri ve Sağlık" ağırlıklı olmak üzere akademik ve endüstriyel girişimciliği destekleyerek, bölgesel ve ulusal düzlemde en yüksek katma değeri yaratmak olarak belirlenmiştir. nüvEGE Ön-Kuluçkalık ve Kuluçkalık Merkezi 15 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ise, yaşam bilimleri genel temasında, Ege Üniversitesi öğrencilerinin yenilikçi iş fikirlerinin geliştirilmesinden bu fikirlerin prototip aşamasına getirilmesine kadar destek sağlayacak bir birim olarak kurulmuştur. EGE Teknopark, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından 2019 yılında Erken Aşama Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Arasında En Hızlı Büyüme Kaydeden 2. Teknopark seçilmiştir.[13] Gözlemevi[değiştir | kaynağı değiştir] Ege Üniversitesi Gözlemevi İzmir yakınlarında Kemalpaşa Dağlarının Kurudağ Tepesinde astronomik gözlemler yapmak amacıyla 1965 yılında kurulmuş olan bir gözlemevidir. Değişik boyutlarda teleskopları ve teleskoplara bağlı algılayıcıları vardır. Kültür Sanat Evi[değiştir | kaynağı değiştir] Kültür Sanat Evi Ege Üniversitesi'nin kampüs içerisinde yer alan etkinlik alanlarından biri olan Kültür Sanat Evi'nde; film gösterimleri, kişisel gelişim seminerleri, konser ve dinletiler, tiyatro gösterileri, söyleşiler ve öğrenci topluluklarının hazırladığı etkinlikler ücretsiz olarak öğrencilere ve diğer katılımcılara sunulmaktadır. Her yıl gerçekleşen ve geniş kapsamlı bir tiyatro festivali olan EÜTT Tiyatro Günleri etkinliği de Mayıs ayı içerisinde bu salonda gerçekleştirilmektedir. Öğrenci Köyü[değiştir | kaynağı değiştir] Ege Üniversitesi Öğrenci Köyü 20 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 2006-2007 öğretim yılında iki bloğun açılmasıyla faaliyete geçmiş, 2010-2011 öğretim yılına kadar açılan 11 blok ile blok sayısı 13'e ulaşarak, üniversitemizin değişik fakülte ve yüksekokullarında öğrenimlerini sürdüren 1710 öğrenciye barınma imkânı sağlanmıştır. Ayrıca eğitsel, kültürel ve sportif faaliyetler kapsamında düzenlenen etkinliklere katılan gruplar için sporcu katı 66 kişiye barınma hizmeti sunabilmektedir. Kampüs içerisinde yer alan Kredi ve Yurtlar Kurumu’na bağlı yurt ise, 350 dönümlük alanda kurulmuş olup 3.804 kız öğrencinin barındığı 13 bloktan oluşmaktadır. Ayrıca 2 etaptan oluşan yeni yurt inşaatlarının 2 bin öğrenci kapasiteli ilk etabının 2020 yılı içerisinde bitirilmesi hedeflenmektedir.[14] Spor Merkezleri[değiştir | kaynağı değiştir] 3.150 seyirci kapasiteli müsabaka, iki antrenman, iki jimnastik, kondisyon ve masa tenisi salonlarına sahip Büyük Spor Salonu 1.000 seyirci kapasiteli 50. Yıl Spor Salonu 250 seyirci kapasiteli Küçük Spor Salonu 2.600 seyirci kapasiteli Prof. Dr. Sermed Akgün Kapalı Olimpik Yüzme Havuzu ve Açık Yüzme Havuzu Beden Eğitimi ve Spor Yüksekokulu içerisinde yer alan 286 m² kapalı alana sahip Sağlıklı Yaşam Merkezi İçerisinde kapalı atletizm alanı, 3000 kişilik tribüne komşu atletizm pisti ile büyük çim saha bulunduran 20 Mayıs Spor Tesisleri Açık ve kapalı tenis kortları, 2 açık koşu parkuru, 2 çim futbol antrenman sahası ve çok sayıda açık basketbol, voleybol sahaları mevcuttur. Öğrenci Toplulukları[değiştir | kaynağı değiştir] Üniversitede faaliyet gösteren 81 öğrenci topluluğu vardır.[15] Arama Kurtarma Topluluğu Arkeoloji Topluluğu Astronomi Topluluğu Atasagun Kültür ve Sağlık Topluluğu Avrupa Teknolojileri Öğrencileri Topluluğu Avrupa Tıp Öğrencileri Birliği Bilim ve Teknoloji Topluluğu Birgi Topluluğu Bisiklet Topluluğu Biyomühendislik Topluluğu Blockchain Topluluğu Capoeira Topluluğu Coğrafya Topluluğu Çocuk Eğitimi Topluluğu Dil ve Tarih Topluluğu Doğa ve Dağcılık Topluluğu Ebelik Topluluğu Ege Çeviri Topluluğu Ege Odyoloji Topluluğu Ege Savunma Teknolojileri Topluluğu Ege Siber Güvenlik Topluluğu Ege Tıp Çocuk Etkinlikleri Topluluğu Ege Tıp Öğrencileri Topluluğu Elektronik Sporlar Topluluğu Erasmus Öğrenci Topluluğu Felsefe Topluluğu Fizik ve İnovasyon Topluluğu Fizyoterapi ve Rehabilitasyon Topluluğu Fotoğraf Topluluğu Gastronomi Topluluğu Gateway Kariyer Topluluğu Genç Fütürizm Topluluğu Genç Kızılay Topkuluğu Genç Kimyagerler Topluluğu Genç TEMA Topluluğu Girişimcilik Topluluğu Havacılık Topluluğu Hayvan Hakları Topluluğu Hemşirelik Topluluğu Hesira Ağız ve Diş Sağlığı Topluluğu Hip Hop Topluluğu IEEE Ege Topluluğu İklim ve Sıfır Atık Topluluğu İsimsizler Topluluğu İstatisik ve Araştırma Topluluğu İşletme Topluluğu Kalite Topluluğu Karikatür ve Mizah Topluluğu Kimya Mühendisliği Topluluğu Kurgu Eserliği Topluluğu Lojistik Topluluğu LÖSEV Gönüllüleri Topluluğu Mağara Araştırma Topluluğu Moda ve Tasarım Topluluğu Modern Dans ve Dans Tiyatrosu Topluluğu Ombudsmanlık Topluluğu Psikolojik Danışma Topluluğu Reklam Durağı Topluluğu Resim Topluluğu Sağlıklı Yaşam ve Beslenme Topluluğu Sanat Tarihi Topluluğu Satranç Topluluğu Sinema Topluluğu Sosyal Danslar Topluluğu Sosyal Medya ve İletişim Topluluğu Su Altı Topluluğu Tarım Topluluğu Tekstil Topluluğu Tiyatro Topluluğu Toplum Gönüllüleri Topluluğu Türk Bitiği Topluluğu Türk Halk Dansları Topluluğu Türk Tıp Öğrencileri Yerel Birliği Uluslararası İlişkier Topluluğu Viyana Valsi Topluluğu Yapay Zeka Topluluğu Yapı Topluluğu Yaratıcı Drama ve Doğaçlama Tiyatro Topluluğu Yelken Topluluğu Yeniler Topluluğu Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir] "Ege Üniversitesi Öğrenci İşleri Daire Başkanlığı - Öğrenci Sayıları" (PDF). 5 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 5 Nisan 2022.  "Ege Üniversitesi 2021 Yılı Kurumsal Mali Durum ve Beklentiler Raporu" (PDF). 5 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 5 Nisan 2022.  "Üniversite Araştırmaları Dergisi, Nisan 2019, Cilt 2, Sayı 1, Sayfa: 35-42". 1960’lara kadar Türkiye’de İlk Üniversitelerin Kuruluşları. Üniversite Araştırmaları Dergisi. 10 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2019.  "1933'ten Günümüze Türk Yükseköğretiminde Niceliksel Gelişmeler" (PDF). Yükseköğretim ve Bilim Dergisi Cilt 1 Sayı 1 Sayfa 3. Nisan 2011. 16 Ekim 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Aralık 2011.  "EGE ÜNİVERSİTESİ'NİN TÜRKİYE'DE VE DÜNYADA İLKLERİ". 1 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2017.  a b "Dünden Bugüne". Ege Üniversitesi. 19 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2017.  a b c d e f "Neden Ege Üniversitesi". 10 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2017.  "Ege'ye kalite ödülü". 10 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2017.  "Leiden Ranking". 4 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2013.  "YÖK Resmî Sitesi, "2008 Makale istatistikleri" sayfası". 12 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ağustos 2009.  "URAP Center". 23 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2017.  "Üniversitelere ayrılan ödenekler". 10 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2017.  "Ege-Teknopark ilk ödülünü Bakan Varank'tan aldı". 20 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2020.  "2 bin kişilik kısmı 1 yıl içinde bitiyor". 18 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2020.  "Ege Üniversitesi Sağlık Kültür ve Spor Daire Başkanlığı". 3 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.  Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir] Resmî site Ege Üniversitesi Bilgi Paketi/Ders Kataloğu 30 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Ege Üniversitesi'nin Resmi İletişim Portalı 15 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Ege Üniversitesi Bilim-Teknoloji Uygulama Ve Araştırma Merkezi 28 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. EGE Tercih 4 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Resmi Facebook Sayfası 11 Ağustos 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Resmi Twitter Sayfası 20 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Resmi Instagram Sayfası 1 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. gtdİzmir'deki üniversitelerDevlet Bakırçay Üniversitesi Dokuz Eylül Üniversitesi Ege Üniversitesi İzmir Demokrasi Üniversitesi İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü Milli Savunma Üniversitesi (Hava Astsubay Meslek Yüksekokulu) Vakıf İzmir Ekonomi Üniversitesi İzmir Tınaztepe Üniversitesi Türk Hava Kurumu Üniversitesi (Hava Ulaştırma Fakültesi) Yaşar Üniversitesi Vakıf meslek yüksekokulu İzmir Kavram Meslek Yüksekokulu Kapanan Gediz Üniversitesi İzmir İyon Üniversitesi İzmir Üniversitesi Şifa Üniversitesi gtdTürkiye'deki üniversitelerDevlet üniversiteleri‎ Abdullah Gül Adana Alparslan Türkeş Bilim ve Teknoloji Adıyaman Afyon Kocatepe Afyonkarahisar Sağlık Bilimleri Ağrı İbrahim Çeçen Akdeniz Aksaray Alanya Alaaddin Keykubat Amasya Anadolu Ankara Müzik ve Güzel Sanatlar Ankara Hacı Bayram Veli Ankara Sosyal Bilimler Ankara Ankara Yıldırım Beyazıt Ardahan Artvin Çoruh Atatürk Aydın Adnan Menderes Balıkesir Bandırma Onyedi Eylül Bartın Batman Bayburt Bilecik Şeyh Edebali Bingöl Bitlis Eren Boğaziçi Bolu Abant İzzet Baysal Burdur Mehmet Akif Ersoy Bursa Uludağ Çanakkale Onsekiz Mart Çankırı Karatekin Çukurova Dicle Dokuz Eylül Düzce Ege Erciyes Erzincan Binali Yıldırım Eskişehir Osmangazi Fırat Galatasaray Gazi Gaziantep İslam Bilim ve Teknoloji Gaziantep Giresun Gümüşhane Hacettepe Hakkari Harran Hatay Mustafa Kemal Hitit Isparta Uygulamalı Bilimler Iğdır İnönü İstanbul İstanbul-Cerrahpaşa İstanbul Medeniyet İzmir Bakırçay İzmir Demokrasi İzmir Kâtip Çelebi Kafkas Kahramanmaraş İstiklal Kahramanmaraş Sütçü İmam Karabük Karamanoğlu Mehmetbey Kastamonu Kayseri Kırıkkale Kırklareli Kırşehir Ahi Evran Kilis 7 Aralık Üniversitesi Kocaeli Kütahya Dumlupınar Kütahya Sağlık Bilimleri Malatya Turgut Özal Manisa Celal Bayar Mardin Artuklu Marmara Mersin Mimar Sinan Güzel Sanatlar Muğla Sıtkı Koçman Munzur Muş Alparslan Necmettin Erbakan Nevşehir Hacı Bektaş Veli Niğde Ömer Halisdemir Ondokuz Mayıs Ordu Osmaniye Korkut Ata Pamukkale Recep Tayyip Erdoğan Sağlık Bilimleri Sakarya Sakarya Uygulamalı Bilimler Samsun Selçuk Siirt Sinop Sivas Bilim ve Teknoloji Sivas Cumhuriyet Süleyman Demirel Şırnak Tarsus Tekirdağ Namık Kemal Tokat Gaziosmanpaşa Trabzon Trakya Türkiye Uluslararası İslam, Bilim ve Teknoloji Türk-Alman Türk-Japon Bilim ve Teknoloji Uşak Van Yüzüncü Yıl Yalova Yozgat Bozok Zonguldak Bülent Ecevit Askerî ve kolluk Milli Savunma Üniversitesi Jandarma ve Sahil Güvenlik Akademisi Polis Akademisi Teknik Bursa Erzurum Eskişehir Gebze İskenderun İstanbul İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü Karadeniz Konya Orta Doğu Yıldız Vakıfüniversiteleri Acıbadem Mehmet Ali Aydınlar Alanya Hamdullah Emin Paşa Altınbaş Ankara Bilim Ankara Medipol Antalya AKEV Antalya Bilim Atılım Avrasya Bahçeşehir Başkent Beykent Beykoz Bezmiâlem Vakıf Biruni Çağ Çankaya Demiroğlu Bilim Doğuş Fatih Sultan Mehmet Vakıf Fenerbahçe Haliç Hasan Kalyoncu Işık İbn Haldun İhsan Doğramacı Bilkent İstanbul 29 Mayıs İstanbul Arel İstanbul Atlas İstanbul Aydın İstanbul Bilgi İstanbul Esenyurt İstanbul Galata İstanbul Gedik İstanbul Gelişim İstanbul Kent İstanbul Kültür İstanbul Medipol İstanbul Okan İstanbul Rumeli İstanbul Sabahattin Zaim İstanbul Sağlık ve Teknoloji İstanbul Ticaret İstanbul Topkapı İstanbul Yeni Yüzyıl İstinye İzmir Ekonomi İzmir Tınaztepe Kadir Has Kapadokya Kocaeli Sağlık ve Teknoloji Koç Konya Gıda ve Tarım KTO Karatay Lokman Hekim Maltepe MEF Mudanya Nişantaşı Nuh Naci Yazgan Özyeğin Pîrî Reis Sabancı Sanko İstanbul Sağlık ve Teknoloji TED TOBB Ekonomi ve Teknoloji Toros Türk Hava Kurumu Ufuk Üsküdar Yaşar Yeditepe Yüksek İhtisas Meslek yüksekokulları Ataşehir Adıgüzel İstanbul Sağlık ve Sosyal Bilimler İstanbul Şişli İzmir Kavram Teknik Ostim KapatılanlarAskerî Gülhane Askerî Tıp Akademisi Vakıf Bursa Orhangazi Canik Başarı Fatih Gediz İpek İstanbul Şehir İzmir Kanuni Melikşah Mevlana Murat Hüdavendigar Selahaddin Eyyubi Süleyman Şah Şifa Turgut Özal Zirve Otorite kontrolü ISNI: 0000 0001 1092 2592 LCCN: n81086468 NKC: ko2010557297 NLI: 987007433050205171 SUDOC: 151018693 VIAF: 155436710 WorldCat: lccn-n81086468 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Ege_Üniversitesi&oldid=31972058" sayfasından alınmıştır

Orta Doğu Teknik ÜniversitesiÜniversitenin amblemiSloganBizler Dünyayı Değiştirebiliriz! Scientia dux vitae certissimus (Hayatta en hakiki mürşit ilimdir.)Kuruluş15 Kasım 1956[1][2][3]TürDevlet[3][4][5]Eğitim dil(ler)iİngilizce[6]BağlılıkYükseköğretim KuruluRektörProf. Dr. Mustafa Verşan Kök[4]Rektör YardımcılarıTülin GençözOğuzhan HasançebiMehmet T. Zeyrek[7]Akademik personel2.019 [8]Kayıtlı20.300 lisans, 4.917 yüksek lisans, 3.231 doktora öğrencisi [8]Mezunlar120.000+[9]Akademik birimler5 Fakülte5 Enstitü2 YüksekokulKonumÇankaya, Ankara[10]Güzelyurt Kuzey Kıbrıs[11], Türkiye[12]Okul renkleriKırmızı ve beyaz         Spor37 okul takımı16 spor topluluğuWeb sitesimetu.edu.tr/tr (Türkçe) metu.edu (İngilizce) Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ)[13] (İngilizce: Middle East Technical University, METU), 15 Kasım 1956[1][2] tarihinde, zamanın Türkiye Başbakanı Adnan Menderes, Karayolları Genel Müdürü Vecdi Diker ve bir grup akademisyen tarafından[14] Ankara'da kurulmuş bir devlet üniversitesidir. Mersin'de bulunan Deniz Bilimleri Enstitüsü ve KKTC'de bulunan ODTÜ KKK (Kuzey Kıbrıs Kampüsü) dışında bütün binaları aynı kampüstedir.[15] Bugüne kadar 120 binin üzerinde mezun veren üniversitenin[9] eğitim dili İngilizce'dir.[6] Yabancı dilde eğitim vermek, merkezî bilgisayar sistemi kurmak, üniversite müzesi açmak, teknokent kurmak, internet bağlantısı gerçekleştirmek gibi ülke çapında birçok ilki gerçekleştirmiştir.[6][16] 2014'te Times Higher Education Dünya Üniversite Sıralaması'nda 85. sırada yer alan ODTÜ,[17] bu listede ilk yüze girebilen tek Türk üniversitesidir.[18] Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir] Kuruluş[değiştir | kaynağı değiştir] Üniversite yerleşkesinin girişinde bulunan Bilim Ağacı. 1954'te Pensilvanya Üniversitesi'nden Prof. Charles Abrams, Birleşmiş Milletler'in görevlisi olarak Orta Doğu'daki konut sorunu ve üniversitelerin mimarlık ve şehir-bölge planlama eğitimine ilişkin araştırma yapmak üzere Türkiye'ye gelir. İncelemelerini bir rapor halinde BM'ye sunan Abrams, Türkiye'de mimarlık ve planlama eğitimi verecek bir teknoloji enstitüsünün kurulmasını önerir.[19] Bunun üzerine BM, Pensilvanya Üniversitesi'nden G. Holmes Perkins'i, Türk mimarlarını ve şehir - bölge plancılarını yetiştirecek bir enstitünün kurulması için görevlendirir.[20] Böylelikle ODTÜ, 15 Kasım 1956 tarihinde Millî Eğitim Bakanlığı'na bağlı bir enstitü olarak "Orta Doğu Yüksek Teknoloji Enstitüsü" adıyla 2 yabancı ve birkaç Türk öğretim elemanı kadrosuyla İngilizce dilde eğitime başlar.[21] Birleşmiş Milletler kanalıyla gelen bu yabancı öğretim elemanlarından biri Mart 1959'a kadar geçici direktörlüğü de üstlenen Thomas Godfrey, diğeri ise Marvin Sevely'dir. Kurulduğu hâliyle yönetim düzeni, MEB'e bağlı herhangi bir enstitünün yönetimden farklı bir niteliğe sahip olan ODTÜ'de yönetimin en üst karar organı "Mütevelli Heyeti" olarak adlandırılan ve başlangıçta 5 üyeden oluşan bir kuruldur.[19] :Madde 1: Gençliğin eğitimini temin etmek, araştırmalar yapmak ve bu kanun hükümleri dahilinde idare edilmek üzere Ankara'da Orta Doğu Teknik Üniversitesi adı ile hükmi şahsiyeti haiz bir üniversite kurulmuştur. Madde 2: Orta Doğu Teknik Üniversitesi'nin gayeleri şunlardır: Muayyen evsafı haiz Türk gençlerine, bilhassa ilmi, teknik ve mesleki sahalarda fakat bunlara inhisar etmeksizin umumiyetle İngiliz dilinde ileri bir öğretimi temin edecek geniş imkânlar tanımak. Diğer memleketlerin evsafı haiz gençlerine, müracatleri ve talebe olarak kabul edilmeleri üzerine mümasil imkânlar temin etmek. Türkiye ve Orta-Doğu'nun kaynaklarının inkaşafına ve iktisadi meselelerinin halline bilhassa ehemmiyet verilmek üzere, Türk Milletine ve diğer milletlere fayda sağlayacak araştırmalar yapmak. Hakikatı aramaya ve insanlığın bilgisini artırmaya matuf temel araştırmalar yapmak. ODTÜ "Kuruluş Yasası"[22] Türkiye ve diğer Orta Doğu ülkelerinin kalkınmalarına katkıda bulunmak, özellikle fen bilimleri ve sosyal bilimler alanlarında çalışan yetiştirmek üzere kurulan enstitünün açılışından önce dönemin Maarif Vekili Ahmet Özel "Meclise sunulan tasarının kanunlaşması sonunda enstitü, Orta Doğu'nun en büyük teknik üniversitesi hâline getirilecektir." diyerek enstitünün bir süre sonra üniversite hüviyetini alacağını bildirmiştir.[21] İlk olarak Mimarlık ve Şehircilik alanında eğitime başlayan ODTÜ; 1956-1957 ders yılının ikinci döneminde Makine Mühendisliği, 1957-1958 ders yılının başında İnşaat Mühendisliği ve İdari Bilimler Fakültesi'ne bağlı İş İdaresi, Kamu Yönetimi (Amme İdaresi) ve Endüstri Yönetimi programlarında eğitim vermeye başlar.[19] Üniversite bu yıllarda Kızılay'da Emekli Sandığı'na ait küçük bir bina ile TBMM yakınlarında bulunan barakaları derslik olarak kullanır.[1][23] 29 Ocak 1957'de üniversitenin "Kuruluş ve Hazırlıkları Hakkındaki 6887 Sayılı Kanun" çıkarılır ve ardından esas kanun 27 Mayıs 1959'da 7307 Sayılı Kanun olarak TBMM'de onanır.[1][22] Yasanın onanmasıyla birlikle enstitü, tüzel kişiliğine kavuşarak "Orta Doğu Teknik Üniversitesi" olarak isim değiştirir. İlk yıllar[değiştir | kaynağı değiştir] “ Zaman darlığı ve arazinin kayalık olması nedeniyle bu kadar kısa sürede temel hazırlamanın imkanı yoktu. Godfrey çare olarak törenin temel atma değil de ekskavatör ile temel kazma töreni olmasını önerdi. ” — Arif Payaslıoğlu (Zamanın Genel Sekreteri Nihat Çokyücel'den alıntı)[23] İlk zamanlar ortaokul binasını andıran küçük bir binada eğitim veren ve "baraka", "gecekondu üniversitesi" diye anılan üniversitenin[24] kendine ait bir yerleşkeye kavuşması için çalışmalar kuruluşun ardından hemen başlamış, henüz yerleşke yeri kesinleşmemişken Perkins'in yaptığı yerleşke planı kabul görmüştür.[25] Yerleşke alanı için Yalıncak Köyü'nün ardındaki arazinin veya Etimesgut Şeker Fabrikası binalarının kullanılmasının gündeme geldiği bir dönemde temelin bir an önce atılması için hükûmetten gelen baskıların üzerine 2 Ekim 1957'de Yalıncak Köyü'nde bir temel kazma töreni yapılmıştır.[25] Uluslararası bir üniversite olacağı için Ankara'daki büyükelçilerin hemen hemen hepsi, dönemin Cumhurbaşkanı Celal Bayar, Başbakan Adnan Menderes ve diğer bakanlar törende bulunur.[26] ODTÜ'nün kurucularından ilk Mütevelli Heyeti Başkanı Vecdi Diker, Karayolları Genel Müdürlüğü'nden bir ekskavatör getirtmiş ve bu inşaat makinesi ile temel yeri kazılmıştır.[27] Perkins'in tasarladığı yerleşke planı çerçevesinde inşa edilecek ilk bina İdari İlimler Fakültesi olarak belirlenmiş ve 1959'da düzenlenen uluslararası proje yarışmasında Dr. Turgut Cansever, Ertürk Yener ve Mehmet Tataroğlu'dan oluşan Türk ekip birinci olmuştur;[28] ancak yerleşkenin nereye kurulacağı hâlâ tam olarak belirlenmediği için proje askıya alınmıştır. 27 Mayıs 1960'ta yapılan darbenin ardından ODTÜ Mütevelli Heyeti üyesi olan dönemin Başbakanı Adnan Menderes ve Antalya milletvekili Ahmet Tokuş tutuklanarak heyetten ihraç edilmiş,[29][30] üniversitenin kapatılacağı düşüncesi yayılmaya başlamıştır. Darbe'den sonra Orta Doğu Teknik Üniversitesi'nin Adnan Menderes'in eseri olduğunu ileri sürerek kapatılmasını isteyen Millî Birlik Komitesi'ndeki diğer cuntacı arkadaşlarına karşı çıkan Kurmay Albay Sami Küçük, üniversitenin eğitim faaliyetlerine devamını sağlamıştır. Ağustos 1960'ta Mütevelli Heyeti'nin görevine son veren 43 sayılı yasanın yürürlüğe girmesiyle birlikte kısa bir süre sonra Mart 1959'da danışman rektör olarak atanan Prof. W.R. Woolrich'in[31] görevine son verilerek ODTÜ'nün ilk Türk rektörü olarak Prof. Dr. Turhan Feyzioğlu atanmıştır.[32] Böylece Türkiye'deki hukuk sistemine uyum sağlayan üniversitenin[33] açılış töreninde rektör Feyzioğlu "Orta Doğu Teknik Üniversitesi tamamıyla bir Türk üniversitesidir." diyerek Türk üniversitesi kimliğine vurgu yapmıştır.[34] Bu dönemde ODTÜ'nün iç yazışmaları Türkçe olarak yapılmaya başlanmış ve ilk kez yönetmelikler çıkarılmıştır.[27] Haziran 1960'ta ilk mezunlarını veren üniversiteden bu dönemde 11'i Makine Mühendisliği Bölümü'nden, 19'u Mimarlık Bölümü'nden olmak üzere toplam 30 kişi mezun olmuş ve ilk üniversite birincisi olan öğrenciye bin liralık ödül ile birlikte şilt verilmiştir.[27] 27 Ekim 1960'ta 147'ler olayı olarak bilinen, askerî yönetimin 114 sayılı kanun ile 147 öğretim üye ve yardımcısını üniversitelerden ihraç etme kararını[35][36][37] protesto etmek için Feyzioğlu da dahil birçok rektör ve öğretim üyesi görevlerinden istifa etmiş; ancak Turhan Feyzioğlu'nun istifası kabul edilmemiş ve Feyzioğlu görevini sürdürmüştür.[27] Ocak 1961'de Feyzioğlu'nun Temsilciler Meclisi'ne seçilerek görevden ayrılmasıyla birlikte 23 Şubat 1961'de rektörlük görevine Prof. Dr. Seha Meray atanmıştır.[38] Meray'ın rektörlüğe gelmesinden kısa bir süre sonra üniversite, öğrenci boykotuna tanık olur. Öğrenciler, hem öğretim olanakları hem de diplomaların tanınıp tanınmamasındaki belirsizlik konusunda bir boykot düzenleyerek derslere girmeme kararı almıştır.[24][39] Rektörle yapılan görüşmenin ardından boykot sona ermiştir. Yaklaşık 3 ay boyunca rektörlüğünü yürüten Meray, rahatsızlığı nedeniyle Mayıs 1961'de görevinden ayrılmış ve rektörlük işlerini geçici olarak Uğur Ersoy sürdürmüştür. Ersoy, Ağustos 1961'de rektörlükten ayrılarak öğretim üyesi görevine devam ederken Ersoy'un istifasından sonra Feyzioğlu'nun rektörlüğü döneminde rektör yardımcılığı yapmış Doç.Dr. Arif Payaslıoğlu iki ay süreyle rektörlük işlerini üstlenmiştir. 1961-1969 yılları arasında rektörlük görevini yürüten Kemal Kurdaş 26 Nisan 1961'de Mütevelli Heyeti, yerleşke yeri için Aşağı Balgat'ta (şimdiki yerleşke) karar kılmış ve yerleşke projesi için uluslararası jüriye sahip ancak ulusal düzeyde yeni bir yarışma düzenlenmiştir.[25] Sonuçları Eylül 1961'de açıklanan yarışmayı, katılan 25 proje arasından Behruz Çinici ile Altuğ Çinici'nin projesi kazanmıştır.[40] 22 Kasım 1961'de rektörlüğe gelen Kemal Kurdaş'ın yaptığı ilk çalışmalar yerleşke ile ilgili olmuştur. Yarışmayı kazanan mimarlar Behruz ve Altuğ Çinici ile 23 Kasım 1961'de görüşen Kurdaş, çalışmaların hızla başlamasını istemiştir.[39] İlk aşamada Mimarlık Fakültesi, Fen-Edebiyat Falültesi'nin laboratuvarları, rektörlük binası ve kafeteryanın ilk bölümü ile iki yurt binasının planları hazırlanmıştır.[25] Bunun ardından 3 Aralık 1961'de ODTÜ'de ilk ağaçlandırma faaliyetleri yapılmış ve ODTÜ'lü öğrenciler, yerleşke arazisine 135 bin fidan dikmiştir.[41] Aynı ay içerisinde Kurdaş, Yalıncak Köyü'ndeki incelemeleri sırasında bazı yapı kalıntıları ile küçük eserlere rastlayarak[41] buranın eski bir yerleşme yeri ve arkeolojik saha olduğunu Millî Eğitim Bakanlığı, Eski Eserler ve Müzeler Genel Müdürlüğü ve Ankara Arkeoloji Müzesi (bugün Anadolu Medeniyetleri Müzesi) Müdürlüğü'ne bildirir[42] ve arkeolog Burhan Tezcan yönetimindeki ekip, burada arkeolojik çalışmalara başlar.[43] “ Göreve geldikten 12 gün sonra öğrencilerle birlikte şimdiki kampüsün bulunduğu araziye yürüdük. Ben heyecanlıydım. Onlar da beni görünce heyecanlandı. O gün ilk defa ODTÜ arazisine ağaç diktik. ” —Kemal Kurdaş[41] Üniversitenin kadro ve altyapısı yeterli olmamasına rağmen 1961 yılı içerisinde matematik, fizik, teorik fizik, kimya, eğitim, beşeri ilimler ve psikoloji bölümleri ile hazırlık sınıfı açılmıştır.[39] Ocak 1962'de yerleşkenin inşaat programı kesinleştirilmiş ve ilk iki yıl için programda Mimarlık Fakültesi ile altyapı tünelinin bitirilmesi yer almıştır.[43] Bunun üzerine 11 Mayıs 1962'de dönemin Cumhurbaşkanı Cemal Gürsel'in de katılımıyla Mimarlık Fakültesi binasının temel atma töreni gerçekleştirilir.[44] Ardından hazırlık sınıfının yeni yerleşkeye taşınmasına karar verilir ve bu doğrultuda aynı yılın yazında Mimarlık Fakültesi'nin kuzeyindeki alana 4 baraka inşa edilir. Ekim 1962'de yeni yerleşkede eğitime başlayan Hazırlık Sınıfı böylece yerleşkeye taşınan ilk birim olmuştur.[43] Bir süre sonra Hazırlık Sınıfı, Mütevelli Heyeti kararıyla Hazırlık Okulu'na dönüştürülmüştür.[45] Aynı yıl içerisinde kampüs ağaçlandırma faaliyetleri devam etmiş ve rektör Kurdaş ile beraberindeki öğrenciler kampüse 1,5 milyondan fazla ağaç dikmiştir.[46] 1961-62 öğretim yılında ODTÜ öğrenim gören toplam öğrenci sayısı 1025 iken 1962-63 öğretim yılında bu sayı 1274'e ulaşmıştır.[43] 12,5 milyon liraya mal olan ve 30 Eylül 1963'te hizmete giren Mimarlık Fakültesi binasının[25] tamamlanmasından sonra 1 Ekim 1963'te yeni yerleşke, zamanın Başbakanı İsmet İnönü'nün de katılımıyla gerçekleşen törenle eğitim-öğretime açılmıştır.[47] 63-64 öğretim yılının başlangıcında üniversitenin büyük bir bölümü yeni kampüse taşınırken üniversite, bu öğrenim döneminde 310 Türk 56 yabancı öğretim görevlisi ile 1893 Türk 167 yabancı öğrenciye eğitim vermiş[48] ve lisans programından toplam 158 kişi, yüksek lisans programından toplam 59 kişi mezun etmiştir.[45] ODTÜ Kütüphanesi Daha çok yerleşke inşasının bitirilmesine yönelik yapılan çalışmalarla geçen 1963 yılında kütüphane binasının mimari projeleri şekillendirilmiş ve günümüzde hâlen kullanılmakta olan ODTÜ Kütüphanesi'nin mimarı Behruz Çinici konuyla ilgili araştırmalarına başlamıştır. 63-64 yıllarında yerleşkede tamamlanmış binaların toplam alanı 67.000 m²'nin üzerine çıkmıştır.[45] 1964 yılına gelindiğinde hesaplayıcı, yazıcı, sıralayıcı ve veri giriş kartı hazırlama makinelerinden oluşan donanımıyla daha çok yönetsel bilgi işlemlerine destek olmak amacı ile rektörlüğe bağlı bir birim olarak ODTÜ Bilgisayar Merkezi kurulmuştur. Aynı yılın sonunda Bilgisayar Merkezi'nin akademik çalışmalara yardımcı olması için bir bilgisayar sisteminin kurulmasına karar verilmiş ve bunun için Amerika Birleşik Devletleri Massachusetts Teknoloji Enstitüsü (MIT)'den iki Türk öğretim üyesi Dr. Şenol Utku ve Dr. Cenap Oran ODTÜ'ye davet edilmiştir. Kurulan çalışma ekibi, o dönemde ABD'deki üniversitelerde yaygın olarak kullanılan IBM 1620 bilgisayar sisteminin kiralanmasına karar vermiş ve o yıl Fizik Bölümü'nde kurulan merkeze 1965'te IBM 1620 sistemi kurulmuştur.[49] Bir taraftan da kütüphanenin zenginleşmesi için çabalar devam ederken 30 Haziran 1965'te Winston Churchill anısına İngiliz Hükûmeti'nin yaptığı bin ciltlik bir koleksiyon kütüphane arşivine katılmış ve 31 Aralık 1965'te kütüphane koleksiyonu toplamda 50 bin cilde ulaşmıştır.[50] Aynı yıl kampüse koyulmak üzere açılan Atatürk Anıtı Yarışması sonucunda birinci olan Atatürk Anıtı ile ikinci olan Bilim Ağacı kampüse yerleştirilmiştir.[51] “ Orta Doğu Teknik Üniversitesi, bu yıl, kuruluşunun onuncu yıldönümünü kutlayacaktır. Hâlen, 18 ülkeden gelen 4000'in üstünde öğrencinin eğitim gördüğü üniversitenin bundan beş yıl önce ancak 500 öğrencisi vardı. Öğrencilerin çoğunluğunu Türkler teşkil etmekle beraber, yüzlerce Pakistanlı, İranlı ve Arap, bir İsrailli 20 Amerikan, 2 İngiliz öğrenci de orada eğitim görmektedir. Üniversitenin öğretim dili İngilizce'dir. ” —The London Times, 13 Mayıs 1966[52] Elektrik Mühendisliği Bölümü (1960 lar) 1967 yılında özellikle bilimsel projelere ağırlık verilen ODTÜ'de yıl içerisinde toplam 219 proje yürütülmüştür, bu dönemde yapılan projelerle TÜBİTAK'tan en çok ödül alan üniversite unvanı ODTÜ'ye gelmiştir. Ders yılı başında Türkiye'de ilk defa düzenlenen test yöntemiyle üniversite 1843 yeni öğrenci almış ve toplam öğrenci sayısı 5127'ye yükselmiştir. Ayrıca üniversitenin öğretim üyesi kadrosu %20 artarak 607'ye ulaşmış, Teorik Kimya Bölümü ile Hesap Bilimleri Bölümü kurulmuş ve Modern Biyoloji Opsiyonu başlatılmıştır. Merkezi Kütüphane'nin inşaatı tamamlanmış ve kütüphaneye 14.620 yeni kitap eklenmiştir. Kütüphanenin bilimsel dergi ve periyodik sayısı 1456'ya yükselmiştir.[53] 1967'de rektör Kurdaş başkanlığında "Keban Baraj Gölü Altında Kalacak Tarihi Eserleri Kurtarma ve Değerlendirme Komitesi" kurulmuş[41] ve 8 yıl sürecek olan Keban bölgesini arkeolojisi, tarihi, mimarisi, etnografyası, folkloru, müziği, dili ile bir bütün olarak inceleyecek bir projeye başlanmıştır.[53] Bu kapsamda Keban Baraj Gölü altında kalacak arkeolojik varlıkların kurtarılmasına ağırlık verilmiştir.[54] Sonraki dönem[değiştir | kaynağı değiştir] Temmuz 1987'de görev süresi dolan rektör Gönlübol'un yerine Endüstri Mühendisliği Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Ömer Saatçioğlu rektörlüğe atanmıştır.[55] 1988'de Üniversite Senatosu, ODTÜ'nün kuruluş yasasının kabûl tarihini esas alarak 27 Mayıs gününü ODTÜ Günü olarak belirlemiş ve bu günün her yıl bir törenle kutlanması yönünde karar almıştır. O tarihten itibaren 27 Mayıs'ın yer aldığı haftanın son iş günü ODTÜ Günü olarak kutlanmaktadır.[56] 1989'da daha sonra gelenek hâline gelen Mezunlar Günü ilk kez düzenlenmiş, mezuniyetlerinin 30. yılını dolduran mezunlara plaket verilmiştir. Aynı sene içerisinde üniversitenin bilgisayar kapasitesi artırılarak kişisel bilgisayar sayısı bine ulaştırılmış, fiber optik bilgisayar ağı oluşturulmuş ve uluslararası ağlara bağlanılmıştır.[57] 1987'de ön çalışmalarına başlanan Teknokent'te kurulacak teknoloji tabanlı firmalara destek olma gayesiyle 1990'da KOSGEB ile imzalanan işbirliği anlaşmasıyla Teknoloji Geliştirme Merkezi (TEKMER) açılmıştır.[58] 7 Temmuz 1992'te çıkan yasa ile "YÖK tarafından yapılan rektör atamaları düzeni" kaldırılarak günümüzde hâlen uygulanan seçim sistemine başlanmıştır. Ömer Saatçioğlu'nun Eylül 1992'de görev süresinin sona ermesiyle birlikte yapılan ilk seçimlerde en çok oyu alan İnşaat Mühendisliği öğretim üyesi Prof. Dr. Süha Sevük rektör olarak atanmıştır.[59] Aynı yıl, Türkiye'nin ilk CAD/CAM Laboratuvarı'nı içeren BİLTİR Merkezi, rektörlüğe bağlı birim olarak kurulmuştur.[60] 12 Nisan 1993'te Ankara-Washington arasındaki 64 Kbps kapasiteli kiralık hat ile, ODTÜ Bilgi İşlem Daire Başkanlığı sistem salonundaki yönlendiriciler kullanılarak Türkiye'nin ilk internet bağlantısı gerçekleştirilmiş,[61] Türkiye'nin ilk internet sayfaları .tr uzantılı olarak açılmıştır.[62] 1994'te rektör Sevük'ün ve genel sekreter Mehmet Çalışkan'ın desteği ile kuruluş çalışmalarına başlanan Radyo ODTÜ,[63] 1995'te 103.1 frekansıyla yayın hayatına başlamıştır.[64] 25 Haziran 1996'da yapılan seçimde Süha Sevük tekrar rektör seçilmiştir.[65] ODTÜ-TSK MODSİMMER 1998'de ODTÜ Geliştirme Vakfı, Anadolu genelinde okul açma projesine başlamıştır. Öncelikli olarak Ankara, Denizli, Mersin ve Niğde'de kurulan okullar eğitime başlatılmış, okul sayısının 10-12'ye çıkarılması düşünülmüştür.[66] 19 Kasım 1998'de Genelkurmay Başkanlığı ve Savunma Sanayii Başkanlığı ile imzalanan protokol sonucu MODSİM-LAB kurulmuştur. Yerleşkeye yapılan yeni binasında hizmete geçen laboratuvar 24 Haziran 1999'da "Araştırma ve Geliştirme Laboratuvarı" olarak devam etmiş ve ilerleyen yıllarda merkez statüsünü kazanarak ODTÜ-TSK MODSİMMER (Modelleme ve Simülasyon Uygulamaları Araştırma Merkezi) adını almıştır.[67] 17 Ağustos 1999'da Türkiye'yi ciddi biçimde etkileyen ve yaklaşık 18 bin kişinin ölümüyle sonuçlanan[68] Marmara depremi sonrasında ODTÜ, kazazedeler için yardım köprüsü oluşturmuştur. Kriz masası kuran rektörlük, "ODTÜ Depreme Yardım Kampanyası" başlatmış, kampanya dahilinde yardım toplanırken afetzedeler için de ODTÜ yurtları kullanıma açılmıştır. İlköğretim, lise veya üniversite eğitimi gören öğrenciler için de "ODTÜ Deprem Bursu" kampanyası başlatılmıştır.[69] 2000'in başında Bilkent, Boğaziçi, Çukurova, Dokuz Eylül, Ege, Gazi, Hacettepe, İTÜ, Koç, ODTÜ, Sabancı üniversitelerinin katılımıyla "Türkiye'deki akademisyen ve öğrencilerin küresel bilgi ağına en üst düzeyde erişimlerini gerçekleştirerek, eğitim ve araştırmaya kütüphanelerin desteğini arttırmak" için ANKOS (Anadolu Üniversite Kütüphaneleri Konsorsiyumu) oluşturulmuştur.[70] Yine aynı dönemde Bilgi İşlem Daire Başkanlığı'na ait tüm yazılım/donanım/gömülü yongalı sistemlerin listesi çıkartılmış ve envanterdeki tüm sistemlerin 2000 yılı uyumluluğu konusunda araştırmalar yapılmıştır.[69] 7 Ağustos 2000'de Süha Sevük'ün görev süresinin dolmasıyla birlikte yapılan seçimle Kimya Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Ural Akbulut rektör olmuştur. Türkiye'de ilk kez yapılan bir uygulamayla, IEEE 802.11b teknolojisiyle 11Mbps bant genişliğinde, kütüphane, Kültür ve Kongre Merkezi'nde (ODTÜ KKM) ve yerleşke içindeki çeşitli açık alanlarda kablosuz ağ erişimi hizmeti sağlanmıştır.[71] Devlet Planlama Teşkilatı, 2001'de "Öğretim Üyesi Yetiştirme Projesi"'sini onaylamış ve bu sayede 14 milyon liralık bir kaynak sağlanmıştır.[72] Aynı yıl ağustos ayında teknokentler ile ilgili yasal çerçeveyi tanımlayan "Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Yasası" TBMM'den geçerek yasalaşmıştır.[73] Böylece ODTÜ Teknokent, Türkiye'nin ilk yasal teknokenti olmuştur.[16] Haziran 2002'de ayında, AB projelerinde güç birliği oluşturma amacıyla ODTÜ, Ankara Üniversitesi, İTÜ, Boğaziçi Üniversitesi ve Bilkent Üniversitesi ile birlikte "Üniversitelerarası Avrupa Birliği İnisiyatifi"ni kurmuştur. Avrupa Birliği İnisiyatifi, 6. Çerçeve programlarının 7 ana temasında toplam 12 çalıştay düzenlemiş ve ülke çapında ulusal ağlar oluşturmak için çalışmalara başlamıştır.[74] Mühendislik, teknoloji ve bilişim alanlarındaki programları akredite eden Amerika merkezli kuruluş ABET'in yeni kriterlerine göre eşdeğerlik alan ilk Avrupa Üniversitesi olan ODTÜ,[75] 2003'te aldığı eşdeğerliklerle Türkiye'de tüm mühendislik programları akredite olan[76] iki üniversiteden biri olmuştur. 2000'li yılların başında kuruluş çalışmaları başlayan Kuzey Kıbrıs Kampüsü, 2003'te KKTC Cumhuriyet Meclisi tarafından çıkarılan kuruluş yasası ile beraber tüzel kişiliğine kavuşmuş ve eğitime başlamıştır.[77] 8 Aralık 2004'te Eğitim, Ölçme, Moleküler Biyoloji ve Biyoteknoloji AR-GE Merkezleri olarak yapılandırılan Merkezî Laboratuvar'ın açılışı yapılmıştır.[78] Yaygınlaştırılmış Ulusal ve Uluslararası Projeler (YUUP) kapsamında yapılan projeler için 2005'te DPT'den 5 milyon TL kaynak sağlanmış, 2004'te başlatılan İnsansız Hava Aracı, Akıllı Cam ve Kiral İlaç Hammaddesi YUUP projelerinde ürün ve patent aşamasına ulaşılmıştır.[79] ODTÜ Bilim ve Teknoloji Müzesi de 2005'te hizmete girmiştir. Üniversite yapısı[değiştir | kaynağı değiştir] Fakülte ve enstitülerin kuruluş yılları Fakülte/Enstitü Yıl Mimarlık Fakültesi 1957 İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi 1957 Mühendislik Fakültesi 1957 Fen Edebiyat Fakültesi 1959 Deniz Bilimleri Enstitüsü 1975[80] Fen Bilimleri Enstitüsü 1981[81] Eğitim Fakültesi 1982 Sosyal Bilimler Enstitüsü 1982[82] Enformatik Enstitüsü 1996[83] Uygulamalı Matematik Enstitüsü 2002[84] Fakülte ve bölümler[değiştir | kaynağı değiştir] Üniversite bünyesinde 5 fakülte ve bu fakültelerde 37 bölüm vardır.[85] Bunlar: Mimarlık Fakültesi ve bu fakülteye bağlı, Mimarlık, Şehir ve Bölge Planlama, Endüstri Ürünleri Tasarımı bölümleri, Fen Edebiyat Fakültesi ve bu fakülteye bağlı Biyoloji, Kimya, Fizik, Matematik, Moleküler Biyoloji ve Genetik, Tarih, Felsefe, Psikoloji, Sosyoloji ve İstatistik bölümleri, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi ve bu fakülteye bağlı İşletme, Ekonomi, Uluslararası İlişkiler, Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi bölümleri, Eğitim Fakültesi ve bu fakülteye bağlı Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi, İlköğretim, Yabancı Diller Eğitimi, Ortaöğretim Fen ve Matematik Alanları Eğitimi, Beden Eğitimi ve Spor, Eğitim Bilimleri bölümleri, Mühendislik Fakültesi ve bu fakülteye bağlı Havacılık ve Uzay Mühendisliği, Kimya Mühendisliği, İnşaat Mühendisliği, Bilgisayar Mühendisliği, Elektrik-Elektronik Mühendisliği, Endüstri Mühendisliği, Çevre Mühendisliği, Gıda Mühendisliği, Jeoloji Mühendisliği, Makine Mühendisliği, Metalurji ve Malzeme Mühendisliği, Maden Mühendisliği, Petrol ve Doğal Gaz Mühendisliği, Mühendislik Bilimleri bölümleridir.[85] Üniversitenin Kuzey Kıbrıs Kampüsü'nde Kimya Mühendisliği, İnşaat Mühendisliği, Bilgisayar Mühendisliği, Elektrik-Elektronik Mühendisliği, Makine Mühendisliği, Havacılık ve Uzay Mühendisliği, Petrol ve Doğal Gaz Mühendisliği, İktisat, İşletme, Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlişkiler, İngilizce Öğretmenliği, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Öğretmenliği, Psikoloji, Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık bölümleri vardır. Bu kampüsteki bölümlerle birlikte toplam bölüm sayısı 51'dir.[85] Bunlara ek olarak, Uygulamalı Matematik Enstitüsü, Enformatik Enstitüsü, Deniz Bilimleri Enstitüsü, Fen Bilimleri Enstitüsü, Sosyal Bilimler Enstitüsü olmak üzere beş enstitü, bir Meslek Yüksekokulu, Yabancı Diller Yüksekokulu'nun altında; Temel İngilizce Bölümü, Modern Diller Bölümü ve Akademik Yazı Merkezi olmak üzere 3 bölüm ve Rektörlüğe bağlı olarak faaliyetlerini sürdüren, Türk Dili Bölümü ve Güzel Sanatlar ve Müzik Bölümü mevcuttur.[85] Üniversitede toplamda 43 lisans, 106 yüksek lisans ve 67 doktora programı yürütülmektedir.[1] Fakülteler: Fen-Edebiyat Fakültesi Dekan: Prof. Dr. Altuğ ÖZPİNECİ[86] Mühendislik Fakültesi Dekan: Prof. Dr. Raif Tuna BALKAN[86] Mimarlık Fakültesi Dekan: Prof. Dr. Neriman ŞAHİN GÜÇHAN[86] Eğitim Fakültesi Dekan: Prof. Dr. Behiye UBUZ[86] İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dekan: Prof. Dr. Feride Pınar ACAR[86] Enstitüler: Fen Bilimleri Enstitüsü Müdür: Prof. Dr. Halil KALIPÇILAR[86] Sosyal Bilimler Enstitüsü Müdür: Prof.Dr. Sadettin KİRAZCI[86] Enformatik Enstitüsü Müdür: Prof. Dr. Banu GÜNEL KILIÇ[86] Deniz Bilimleri Enstitüsü Müdür: Prof. Dr. Barış SALİHOĞLU[86] Uygulamalı Matematik Enstitüsü Müdür: Prof. Dr. Ayşe Sevtap KESTEL[86] Okullar: Meslek Yüksekokulu Müdür: Prof. Dr. Gaye TEKSÖZ[86] Yabancı Diller Yüksekokulu Müdür: Prof. Dr. Çiğdem SAĞIN ŞİMŞEK[86] Amblem[değiştir | kaynağı değiştir] ODTÜ amblemi. ODTÜ amblemi birbirine dönük iki ay ve bu ayların içindeki birbirine dönük iki yarım daireden oluşur. Amblemdeki renkler kırmızı ve beyazdır. Amblemdeki yarım daire ve ay şekilleri Orta Doğu ülkelerinin çoğunun bayraklarında bulunan ayları temsil eder. İç içe iki daireyse doğu-batı uygarlıkları ile bunların ilişkisini yansıtmaktadır.[87] Eşit çaplı iki dairenin merkezleri arasındaki uzaklık daire çapının beşte biridir (D/5). Renkli basımda bayrak kırmızısı kullanılır ve karşıdan bakıldığında içi dolu kırmızı ay solda bulunur.[87] Akademik yıl[değiştir | kaynağı değiştir] ODTÜ'de akademik yıl iki yarıyıldan oluşmaktadır. Genelde eylül ayının son haftasında başlayan akademik yılın birinci dönemi ocak ayının ortasında tamamlanır ve ikinci dönem de şubat ayının ortasında başlayıp haziran ayının ortasında sona erer. Ayrıca üniversitede dönem derslerini içeren Yaz Okulu ve uluslararası öğrencilere hitap eden dersler içeren Uluslararası Yaz Okulu da bulunmaktadır.[6] Üniversiteye kabul[değiştir | kaynağı değiştir] ODTÜ her yıl yüz binlerce[88] lise son sınıf öğrencisi ve mezununun Türkiye'deki devlet ve vakıf[3] üniversitelerine girebilmek adına girdiği Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Sistemi sınav sonuçlarına göre ön lisans ve lisans düzeyinde öğrenci kabul etmektedir. Bu sınavda dereceye girenlerin birçoğu eğitim yaşamlarını ODTÜ'de sürdürmeye karar vermiştir.[89] ODTÜ'de öğrenim görme talebi çok yüksek olduğundan, üniversitenin birçok bölümü sınava giren yaklaşık iki buçuk milyon öğrenciden yalnızca en üstteki yüzde üçlük dilime girebilenleri kabul etmektedir.[6] ODTÜ 2015 yılı kontenjanlarında 2861 öğrenci alacağını ilan etmiştir.[90] ODTÜ'ye giren öğrenciler, üniversitenin öğretim dilinin İngilizce olmasından dolayı, üniversite hayatının ilk eğitim döneminin başında İngilizce yeterlilik sınavına girmek zorundadır.[91] Üniversite tarafından yapılan İngilizcede yeterlilik sınavından 59.50 ve üzeri not alanlar bölümlerine geçmeye hak kazanırken, sınavda geçersiz not alan öğrenciler İngilizce hazırlık programına alınırlar. Yine üniversite belirli koşulları sağlaması koşuluyla üniversite dışındaki TOEFL veya benzeri sınavlardan alınan notlarla, öğrencilerin bölümlerine geçmesine olanak tanımaktadır.[91] Akademik profil[değiştir | kaynağı değiştir] Üniversitede 1.115 öğretim üyesi, 324 öğretim görevlisi ve 1.259 araştırma görevlisi ile[1] 2014-2015 dönemi verilerine göre 8.112'si lisansüstü olmak üzere 27.455 öğrenciye eğitim verilmektedir, 4.720 yüksek lisans, 3.168 doktora öğrencisi bulunmaktadır.[92] ODTÜ mezunlarının %40'tan fazlası yüksek lisansa devam etmektedir.[6] 2014 yerleştirme sonuçlarına göre ilk 100'e giren öğrencilerden 8, ilk binden 178, ilk bin ile 2 bin aralığından 150, ilk 2 bin ile 5 bin aralığından 445 ve 5 bin ile 10 bin aralığından 480 öğrenci ve ayrıca 74 okul birincisi ODTÜ'yü tercih etmiştir.[93] Üniversitede eğitim gören yabancı uyruklu öğrenci sayısı 2014 verilerine göre 3166'dir.[94] Üniversite 2007 yılında TÜBİTAK projelerine 85 milyon TL civarında kaynak ayırmış ve Türkiye'deki üniversiteler arasında birinci olmuştur. ODTÜ'nün ardından en çok payı ayıran İstanbul Teknik Üniversitesi'nin projelere ayırdığı kaynak ise yaklaşık 20 milyon TL'dir. Üniversite, 2004-2008 yılları arasında TÜBİTAK tarafından desteklenen projelere 84.4 milyon TL harcamıştır. Bu oranla 2004-2008 yılları arasında öğretim elemanı başına düşen TÜBİTAK proje bütçesi 1.161.000 TL olmuştur.[95] ODTÜ, YÖK'ün 2010 verilerine göre yayımlanan makale sayısı sıralamasında 6. sırada yer almaktadır.[96] Ayrıca aynı verilere göre öğretim üyesi başına düşen makale sayısında 1.26 oran ile ilk 50'de bulunan üniversiteler arasında birinci sırada yer alırken tıp fakültesi olmayan üniversiteler arasında da birinci durumdadır. TÜBİTAK'ın üniversiteleri girişimcilik ve yenilikçilik performanslarına göre sıraladığı "Girişimci ve Yenilikçi Üniversite Endeksi" 'ne göre ODTÜ, 2014 yılında 83,09 puanla birinci olmuştur.[97] Uluslararası saygınlık[değiştir | kaynağı değiştir] Üniversite sıralamaları 2016 2015 2014 2013 2012 2011 QS Mühendislik sıralaması N/A 184[98] 153[98] 177[98] 118[98] 204[98] QS Doğa Bilimleri sıralaması N/A 333[99] 214[100] 251[101] N/A N/A QS İktisadi-İdari ve Sosyal Bilimler sıralaması N/A 293[102] 268[103] 294[104] N/A N/A Times Higher Education Dünya Sıralaması 601-800[105] 501-600[106] 85[17] 201[107] 213[108] 289[109] Times Higher Education İtibar Sıralaması N/A - 75[110] 57[111] 94[112] - Times Higher Education Asya Sıralaması N/A 12[113] 29[114] 22[115] N/A N/A Webometrics Dünya Üniversite Sıralamaları N/A 485[116] 490[117] 455[118] 277[119] 493[120] ODTÜ'lü bilim insanları; COST, EUREKA, NASA, NATO, NSF, BM, Dünya Bankası, Jean Monnet, Erasmus Mundus, Leonardo ve SOCRATES gibi pek çok kuruluş ve projede etkin rol oynamıştır. Avrupa Birliği destekli gerçekleştirilen Araştırma ve Teknolojik Geliştirme Çerçeve Programı kapsamında 59 FP6 araştırma projesinde yer alan ODTÜ, şu ana kadar bunlardan 48'ini tamamlamıştır. Öte yandan 32 FP7 araştırma projesi hâlen sürdürülmektedir.[10] 2010'dan bu yana Avrupa ve Amerika üniversiteleriyle lisans ve önlisans düzeyinde 19 ortak diploma programı yürüten ODTÜ; uluslararası eğitim ve değişimle ilgili EUA, EAIE, IIE, GE3, SEFI ve CIEE gibi birçok dernek ve ağa üyedir.[10] Ayrıca ODTÜ, AIESEC ve IAESTE[121] programları sayesinde öğrencilerine yurtdışı staj imkânı sunmaktadır. Yükseköğretim kurumlarının uygulamalı bilim, mühendislik, teknoloji ve bilişim alanlarındaki programlarını akredite eden Amerika merkezli sivil toplum kuruluşu ABET akreditasyon sistemine başvuruda bulunan ilk Türk üniversitesi olan ODTÜ, bu başvuru ile ABET akreditasyonun Türkiye'de tanınmasına vesile olmuştur.[122] Mühendislik fakültesindeki 13 programın tamamı akredite edilmiş[76] ve ODTÜ, böylece Türkiye'de tüm mühendislik programları akredite olan iki üniversiteden biri olmuştur. ODTÜ, dünyanın prestijli bir üniversite sıralaması olan Times Higher Education'da 2014 listesinde 85. sırada yer alarak Türkiye'nin en iyi üniversitesi seçilmiştir.[17] Aynı zamanda ODTÜ, bu dereceyle dünya üniversite sıralamasında ilk 100'e girebilen tek Türk üniversitesi olmuştur.[18] İngiltere merkezli Quacpuarelli Symonds (QS) tarafından hazırlanan dünya üniversiteler sıralamasında da toplamda 10 alanda listede yer almıştır.[92][98] Önemi[değiştir | kaynağı değiştir] Üniversite, 1966 yılında Türkiye'de merkezî bilgisayar sistemi kuran ilk üniversite olmuş, 1968 yılında kampüs içi kazı bulgularını sergileyen arkeoloji müzesi açmış ve 1987'de Türkiye'de teknopark girişiminin başlatılması, 1993'te ilk kez Türkiye'nin İnternet bağlantısının yapılması gibi birçok yeniliği gerçekleştirmiştir.[16] Türkiye'nin İnternet Ülke Alan Kodu olan .tr, 1991 yılından beri ODTÜ tarafından yönetilen nic.tr kurumunca verilmektedir.[123][124] .tr alan adı işlemlerinin politika ve prosedürleri, 1991-1998 yılları arasında ODTÜ Bilgi İşlem Daire Başkanlığı'nca oluşturulmuş ve uygulanmıştır. Nic.tr yönetimi, ODTÜ Enformatik Enstitüsü binasını kullanmaktadır.[125] Teknokent[değiştir | kaynağı değiştir] Türkiye'nin ilk bilim ve araştırma parkı olan ODTÜ-Teknokent[16] için çalışmalara 1980'li yılların sonunda başlanmıştır. Amerika Birleşik Devletleri ve Birleşik Krallık başta olmak üzere dünya örnekleri incelenmiş, konunun önemine yönelik kamuoyu oluşturulmaya çalışılmıştır. 1996 yılında Dünya Bankası-TTGV işbirliği ile uluslararası bir konsorsiyuma hazırlatılan fizibilite çalışması, ODTÜ'yü, üniversitenin araştırma gücü, sanayi ile işbirliği potansiyeli ve yerleşkenin konumu gibi faktörler ile Ankara'da kurulacak bir bilim parkı için uygun görmüştür. 2001'de Türkiye'deki teknokentler ile ilgili yasal çerçeveyi tanımlayan Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Yasası Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde kabul edilmiştir. Bu yasa ile Türkiye'de üniversiteler önceliğinde bilim ve araştırma parklarının kurulması teşvik edilmiş ve bu amaçla başta vergisel muafiyetler olmak üzere çeşitli düzenlemeler yapılmıştır.[126] 26 Ocak 2008 tarihinde ODTÜ'de bit çarpışma laboratuvarı açılmıştır. Türkiye'nin bu alandaki ilk laboratuvarı niteliğinde olan ODTÜ - BİLTİR Merkezi, akademik çalışmaların yanı sıra otomotiv sanayinin Ar-Ge çalışmalarında da test ve mühendislik hizmetleri sunmaktadır.[127][128] %60'tan fazlası Teknokent'te kurulmuş şirketlerden oluşan 300'ün üzerindeki şirket sayısına, %90'ı yüksek öğrenim mezunu olan 5 binden fazla personele ve Ar-Ge faaliyetlerinin yürütüldüğü 120.000 m² kapalı alana sahip olan Teknokent'te faaliyet gösteren şirketlerin %51'i yazılım-bilişim, %19'u elektronik, %15'i makine ve tasarım, %6'sı medikal teknolojiler, %6'sı enerji ve çevre, kalan %3'ü ise ileri malzeme, tarım, gıda, uzay-havacılık, otomotiv gibi diğer alanlarda Ar-Ge çalışması yürütmektedir.[129] Yıllık ciro büyüklüğü yaklaşık 550 milyon TL olan Teknokent[130] içinde yer alan şirketlerin bugüne kadar Ar-Ge'den elde ettiği gelir ve devlet ekonomisine kattıkları değer 4,7 milyar TL'i aşmış olmakla birlikte, bu çalışmalardan elde edilen ihracat geliri ise 660 milyon ABD dolarından fazladır.[131] Ayrıca ODTÜ Teknokent, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından yapılan Teknoloji Geliştirme Bölgeleri 2011, 2012 ve 2013 Performans Endeks çalışmalarında üst üste üç kere birinci olarak Türkiye'nin en başarılı teknokenti seçilmiştir.[131][132][133] Yerleşke[değiştir | kaynağı değiştir] Yerleşkeden görünüm. ODTÜ'nün ana yerleşkesi Ankara-Eskişehir yolu üzerinde bulunmaktadır. Yerleşke alanı 4.500 hektar (45,76 km²), orman alanı 3.043 hektar (30,40 km²) büyüklüğündedir ve Ankara şehir merkezinden 20 km uzaktaki Eymir Gölü'nü de içine almaktadır.[134] ODTÜ'nün ana yerleşkesinden ve şehirdeki belli merkezlerden göle otobüs seferleri yapılmaktadır.[6] Yerleşkeyle kent merkezi arasında ulaşım; dolmuş, özel halk otobüsü, EGO otobüsleri ve Ankara metrosu'nun 13 Mart 2014'te açılışı yapılan M2 hattı[135] ile sağlanmaktadır. Ayrıca belli saatlerde yerleşke içi ring servisleri de yapılmaktadır.[91] ODTÜ kampüsünün en önemli özelliği, bu kampüsün tasarlanması projesinin Türkiye mimarlık tarihinde gerçekleştirilen ilk planlı ve geniş kapsamlı uygulama olmasıdır.[20] 1961 yılından itibaren ilk kampüs binalarının çoğunluğu Behruz Çinici ve Altuğ Çinici'nin tarafından tasarlanmıştır.[136] Binaların çoğunluğu Brütalist bir eğilim sonucu çıplak beton tekniği ile inşa edilmekle birlikte[137] ilk tasarlanan ve inşa edilen yapıların başında Kapalı ve Açık Yüzme Havuzları (1961), Kreş (1961), Teleskop Binası (1961), Öğrenci Merkezi (1961), Bilgisayar Mühendisliği Binası (1980), Mühendislik Fakültesi Laboratuvarları (1980), Fen - Edebiyat Fakültesi (1980), İdari İlimler Fakültesi (1980) ve Mimarlık Fakültesi (1980) gelmektedir.[138] Kampüsün diğer bir önemli özelliği de Türkiye'de ilk defa bütün altyapı hizmetlerinin (elektrik, ısınma, iletişim, su) toprak altından verildiği bir mekân olmasıdır.[43] Altyapı hizmetlerinin hepsi, kazılan 12 km'lik bir tünel aracılığıyla sağlanmıştır. Türkiye'nin ilk üniversite yerleşkesi olan yerleşke,[139] Meltem Cansever tarafından Türkiye'nin Kültür Mirası 100 Mimari Şaheser arasında gösterilmiştir.[140] Yerleşke aynı zamanda TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası'nın 50. kuruluş yılında yayınlanan ve odanın kuruluşundan itibaren 50 yıl içerisinde ülkede toprakları üzerinde yapılmış 50 seçkin inşaat projesinin bir jüri tarafından belirlendiği 50 Yılda 50 Eser listesinde de yer almıştır.[141] Kültür ve Kongre Merkezi bahçesi. ODTÜ Bilim ve Teknoloji Müzesi'nin girişinden bir görüntü. Doğal yaşam[değiştir | kaynağı değiştir] Yerleşke, 1960'lı yıllarda dönemin rektörü M. Kemal Kurdaş'ın ve öğrencilerin çabalarıyla düzenlenen ağaç bayramlarıyla ağaçlandırılmaya başlanır.[142] O dönemden günümüze kadar karaçam, sarıçam, Toros sediri, meşe, kavak, badem gibi kurak koşullara uygun yaklaşık 10 milyon ibreli ve 23 milyon yapraklı ağaç yerleşkeye dikilmiştir.[143] 1995'te 3043 hektarlık ODTÜ Ormanı, Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından Doğal ve Arkeolojik SİT Alanı olarak ilan edilmiştir.[144] Yerleşke günümüzde Ankara'nın en geniş yeşil alanıdır. Zamanla oluşturulan bu doğal çevre kurt, tilki, keklik, tavşan, yılan, kaplumbağa gibi birçok hayvana, 140'tan fazla kuş türüne ve tatlı suda yaşayan birçok balık türüne ev sahipliği yapmaktadır.[143] ODTÜ Ağaçlandırma Projesi, 1995'te "Ekolojik değerleri hızla bozulan dünyamızda yaratmış olduğu artı değerler" nedeniyle Ağa Han Mimarlık Ödülü'nün "yenilikçi kavramlar" kategorisinde ödül kazanmıştır.[145] Yerleşke sınırlarında bulunan Eymir Gölü'nün çevresi de yapılan ağaç bayramlarında ağaçlandırılmıştır. Günümüzde üniversitenin su gereksinimi, Eymir Gölü çevresindeki derin su kaynaklarından sağlanmaktadır.[12] Kütüphane ve müzeler[değiştir | kaynağı değiştir] ODTÜ Kütüphanesi, Ekim 1957'de küçük bir birikimle açılmıştır. Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü'nden Natelle Isley 1958'de Kütüphane Müdürü olarak atanmıştır. Amerikan ve İngiliz hükûmetlerinin bağışları ile kütüphanenin koleksiyonu gelişmiş, BM tarafından kütüphaneye önemli maddî yardımlar olmuştur.[146] Bugünkü yerleşkeye 15 Eylül 1963'te taşınan ODTÜ Kütüphanesi; 2015 yılı verilerine göre 489.000 basılı kitap, 200.120 elektronik kitap, 183.259 ciltli dergi, 1.127 basılı dergi aboneliği, 53.824 elektronik dergi aboneliği, 19.300 yüksek lisans ve doktora tezi ile büyük bir koleksiyona sahiptir.[147][148] Üniversite, ODTÜ Müzesi olarak da bilinen ODTÜ Arkeoloji Müzesi, ODTÜ Bilim ve Teknoloji Müzesi ve ODTÜ Jeoloji Müzesi adlarında üç müzeye sahiptir. Bunlardan ODTÜ Arkeoloji Müzesi, 1962-1968 yılları arasında ODTÜ arazisinde ve Ankara yakınlarında ODTÜ'nün katkılarıyla yapılan kazılarda elde edilen buluntuların korunması ve sergilenmesi amacıyla 1969'da kurulmuştur.[42] Türkiye'nin ilk üniversite müzesi olma özelliği taşıyan[54] ve idari olarak üniversite rektörlüğüne bağlı olan müze, her yıl Kültür Bakanlığı tarafından denetlenmektedir. Müzenin üç sergi alanı bulunmaktadır. Birinci katta, etnografik eserlerle Frig nekropolü buluntuları, asma katta ise Yalıncak ve Koçumbeli buluntuları sergilenmektedir. Müze giriş katı ise, sergi salonu, yönetim birimleri, saklama odaları ve servis alanlarına ayrılmıştır.[54] Üniversiteye bağlı diğer bir müze, 2003 yılında kurulan ODTÜ Bilim ve Teknoloji Müzesi'dir.[149] Müzenin amacı M.Ö. 7000 yılından beri Anadolu'da gelişen teknolojinin tarihini belgelemek ve günümüz teknolojisini sergilemektir.[149] Eski başbakanlardan Bülent Ecevit, ilkokul öğrenciliğinden bu yana yaklaşık 70 yıldır kullandığı Erika marka tarihî daktilosunu Ekim 2003'te ODTÜ Bilim ve Teknoloji Müzesi'ne armağan etmiştir.[150] Jeoloji Mühendisliği Bölümü binasında bulunan ODTÜ Jeoloji Müzesi'nde ise çeşitli mineral, kayaç ve fosil örnekleri sergilenmektedir.[151] Endüstri Mühendisliği Binası önü Anıtlar, heykeller ve büstler[değiştir | kaynağı değiştir] Yerleşkede onlarca büst, heykel ve anıt bulunmaktadır. Bunların en ünlüleri 1965 yılında yerleşkeye konulmak üzere açılan Atatürk Anıtı Yarışmasında sonucu ilk ikide yer alan projeler olan ve bugün Fizik Bölümü'nün karşısında bulunan Atatürk Anıtı ile A1 Girişi önünde bulunan Bilim Ağacı'dır.[51] Bunların dışında Devrim Stadyumu'nun önünde bulunan C Heykeli, Üçlü Amfide bulunan Soyut Heykel gibi heykellerin[152] yanı sıra Albert Einstein,[153] Mimar Sinan[154] gibi birçok ünlü isme ait büst de yerleşke alanı içinde bulunmaktadır. Diğer yerleşkeler[değiştir | kaynağı değiştir] ODTÜ Gaziantep Kampusu Mimari Projesi 1973'te ODTÜ Mütevelli Heyeti, gerek Ortadoğu'da bölgesel bir üniversite olma vizyonu, gerekse Ankara'da oluşturulan birikimin ülkenin kalanına yayılmasını sağlamak amacıyla, Gaziantep, Mersin ve Antalya'da dış yerleşkeler kurma kararı almıştır. 1973'te içerisindeki Mühendislik Fakültesi ile birlikte kurulan Gaziantep Yerleşkesi, 7 Haziran 1987'de Gaziantep Üniversitesi'ne dönüşmüştür.[155] 1981’de ODTÜ Mütevelli Heyeti aldığı bir kararla, Mühendislik Fakültesi’nin yanı sıra, Gaziantep’te ODTÜ’ye bağlı bir Tıp Fakültesi kurulması [156] ve 1879’dan beri Gaziantep’te faaliyet gösteren, zamanında tıp eğitimi de verilen Amerikan Hastanesi’nin[157] bu amaçla devralınması için gerekli girişimleri başlatmış, fakülteye dekan da atanmış, ama bürokratik engeller sebebiyle bu karar hayata geçirilememiştir.[158] 1975'te Mersin'in Erdemli ilçesine kurulan yerleşkede Deniz Bilimleri Enstitüsü yer almaktadır. Bu yerleşkeye de Mühendislik Fakültesi kurulması çalışmalarına başlanmışsa da o yılların koşulları altında gerçekleştirilememiştir.[159] Antalya Yerleşkesi ise yalnızca fikirde kalmış, hayata geçirilememiştir.[160] 2003'te Kuzey Kıbrıs Yerleşkesi'nin açılmasıyla ODTÜ, ülke dışında yerleşke kuran ilk Türk üniversitesi olmuştur.[75] Erdemli Yerleşkesi[değiştir | kaynağı değiştir] Ana madde: Orta Doğu Teknik Üniversitesi Deniz Bilimleri Enstitüsü ODTÜ Üniversite Konseyi Aralık 1974'teki toplantısında ODTÜ Rektörlüğü'ne bağlı bir Deniz Bilimleri Bölümü'nün kurulmasını Üniversite Rektörlüğü'ne önerme kararı almış ve bu karar doğrultusunda ODTÜ Mütevelli Heyeti, 21 Aralık 1974 tarih ve 1974/22 sayılı toplantısında "uzun süreden beri etütleri tamamlanmış ve ülkemiz için kurulmasında büyük yararlar bulunacağı saptanmış olan Deniz Bilimleri Bölümü’nün şimdilik Ankara Kampusunda Rektörlüğe bağlı olarak kurulmasına; güney sahilinde daimi bir yer temin edilip gerekli tesisler tamamlandıktan sonra o kampusa taşınmasına" oy birliği ile karar vermiştir.[161] Bu kararın ardından yasal ve akademik işlemler tamamlanarak Deniz Bilimleri Bölümü (DBB) kurulmuştur. 1975'te kuruluş çalışmaları hız kazanmış ve DBB, geçici çalışma yeri olarak tahsis edilen Teorik Kimya Bölümü zemin katında faaliyete geçmiş ve eğitime başlamıştır. Ayrıca bilimsel araştırmalar için Kimya Bölümü'ne ait binadaki yeterli donanıma sahip üç laboratuvar da DBB'ye tahsis edilmiştir. Aynı yıl yapılan ön araştırmaların ardından ülkenin güney kıyılarında yer seçimi yapılmış ve Erdemli İlçesi Limonlu Bucağı Kuşçarpacağı Mevkiindeki Yol Su Elektrik (YSE) İdaresine ait tesisler ve çevresindeki arazi tapulu kısmı tapu devri yolu ile, tapusuz (hali-orman) arazi ise 99 yıllığına kullanılmak üzere ODTÜ'ye verilmiştir.[161] Mart 1977'de Erdemli yerleşkesinin bugünkü arazisinin tamamının üniversiteye kesin devri yapılmıştır. Böylelikle hızla yeni kampüsüne geçen Deniz Bilimleri Bölümü, yalnızca lisansüstü düzeyde eğitim-öğretim yapması ve etkinliklerinin araştırma ağırlıklı oluşuyla daha çok bir "Araştırma Enstitüsü" işlevini andırdığı için ilerleyen dönemde isim değişikliğine giderek "ODTÜ Erdemli Deniz Bilimleri Enstitüsü" (ODTÜ-DBE) ismini almıştır.[161] Mersin şehir merkezinin 45 km batısında Doğu Akdeniz kıyısında yer alan kampüs,[162] ODTÜ'nün Ankara dışında, 1973 yılında kurulan ve daha sonra ayrı bir üniversiteye dönüşen Gaziantep Yerleşkesi'nin ardından ikinci dış yerleşke olma özelliğini taşımaktadır. 660 bin m²den oluşan limon ağaçlarıyla çevrili kampüste yaklaşık olarak 700 m² laboratuvar alanı vardır. Kuzey Kıbrıs Yerleşkesi[değiştir | kaynağı değiştir] Ana madde: Orta Doğu Teknik Üniversitesi Kuzey Kıbrıs Kampusu ODTÜ Kuzey Kıbrıs Kampüsü, Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin Güzelyurt ilçesi'nde kurulmuş bir kampüstür. Türkiye Cumhuriyeti ve Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin daveti üzerine, her iki ülkenin hükûmetleri ve ODTÜ Rektörlüğü arasında 2000 yılında imzalanan üçlü-protokol ile başlatılan bir yükseköğretim projesidir. Bu üçlü-protokol, 2001 yılında Türkiye Büyük Millet Meclisi ve KKTC Cumhuriyet Meclisi'nde onaylanarak uluslararası anlaşma statüsü almış ve 2003 yılında KKTC Cumhuriyet Meclisi'nce çıkarılan kuruluş yasası ile de ODTÜ Kuzey Kıbrıs Kampüsü özel tüzel kişilik kazanmıştır. ODTÜ Kuzey Kıbrıs Kampüsü, akademik ve idari bakımdan bütünüyle ODTÜ Senatosu, ODTÜ Yönetim Kurulu ve ODTÜ Rektörlüğü'ne bağlı bir yapı içinde faaliyet göstermektedir.[163] Öğrenci yaşamı ve kültür[değiştir | kaynağı değiştir] 17. ODTÜ Bahar Şenliği'nden bir görünüm, Mayıs 2003. ODTÜ'de genel itibarıyla öğrenci yaşamı yıl boyunca yapılan sanat etkinlikleri, sergiler, müzik etkinlikleri, çeşitli sosyal ve akademik faaliyetlerin yanı sıra sıklıkla yapılan siyasi protestolardan oluşmaktadır. Üniversite, eski Ankara Büyükşehir Belediye Başkanı Melih Gökçek[164] ve çeşitli medya organları tarafından solun kalesi olarak tanımlanmıştır.[165][166][167][168] Kültür-sanat etkinliklerinin birçoğu ODTÜ Kültür Kongre Merkezi'nde (ODTÜ KKM) gerçekleştirilirken[6] beş gün boyunca süren geleneksel Uluslararası Bahar Şenliği, mayıs ayında kampüs içerisinde stadyum da dahil olmak üzere çeşitli mekânlarda düzenlenir.[169] ODTÜ'de insanlar birbirine hitap ederken hocam kelimesini kullanır. Otobüs şoföründen öğretim üyesine kadar herkes birbirine hocam diye hitap eder.[170] Bunun kaynağı hakkında farklı hikâyeler türetilmiştir.[171] Üniversitenin ana yerleşkesinde 7000 öğrenci kapasiteli yerleşimler, alışveriş için çarşı, bankalar, postane ve yiyecek-içecek alınabilecek yerler vardır. Ayrıca öğrencilerin spor etkinliklerini yürütebilmesi için kapalı spor salonları, tenis kortları, futbol sahaları, koşu yolları, olimpik kapalı yüzme havuzu, açık yüzme havuzu gibi yapılar da bulunmaktadır. Yerleşke alanı içerisinde kablolu ve kablosuz internet erişimi vardır. Yerleşke dışında, yerleşkeye 30 km uzaklıkta olan ODTÜ'nün Elmadağ yapıları ve Bursa Uludağ'da, yazın tırmanma ve dağcılık sporunun, kışın ise kayak etkinliklerinin yapılabileceği yapılar bulunmaktadır.[6] Öğrenci toplulukları[değiştir | kaynağı değiştir] Kampüste kültürel ve toplumsal alanlarda projeler üreten 97 öğrenci topluluğu vardır. Sağlık, Kültür ve Spor Dairesi Başkanlığı'na bağlı olarak çalışmalarını sürdüren Kültür İşleri Müdürlüğü ile Spor Müdürlüğü altında faaliyet gösteren öğrenci toplulukları[172] her yıl konserler, sergiler, gösteriler, film gösterimleri, festivaller, şenlikler, kültür haftaları ile konferans, sempozyum, kongre, seminer, panel ve gezileri içeren Arkeoloji Haftası, Çağrı Haftası, Sinema Günleri, Toplam Kalite Yönetimi Seminerleri, Role Playing Oyunları Turnuvası, Uluslararası Bahar Şenliği, ODTÜ Kitap Fuarı, Uluslararası Çağdaş Dans Festivali, Uluslararası Klasik Gitar Festivali, Kampüs Gelişim Günleri, Bilimkurgu ve Fantezi Şenliği, Dünya Uzay Partisi-Yuri Gecesi, ODTÜ ARGE Günleri, Robot Günleri, Tiyatro Şenliği, Rock Şenliği gibi etkinlikler düzenler. Kültür İşleri Müdürlüğü'ne bağlı topluluklar Amatör Astronomi Topluluğu Amatör Fotoğrafçılık Topluluğu Ar-Ge Topluluğu Arkeoloji Topluluğu Atatürkçü Düşünce Topluluğu Avrasya Topluluğu Avrupa Öğrencileri Forumu Topluluğu Avrupa Teknoloji Öğrencileri Topluluğu Bilgisayar Topluluğu Bilimkurgu ve Fantezi Topluluğu Bilim ve Gelecek Topluluğu Biyoloji ve Genetik Topluluğu Biyomedikal Mühendisliği Topluluğu Caz Topluluğu Çağdaş Dans Topluluğu Çevre Topluluğu Çocuk Aklım Topluluğu Dış Politika ve Uluslararası İlişkiler Topluluğu Eğitim Topluluğu Ekonomi Topluluğu Engelsiz ODTÜ Topluluğu Felsefe Topluluğu Fizik Topluluğu Gastronomi Topluluğu Genç Girişimciler Topluluğu Genç Yazarlar Topluluğu Gıda Topluluğu Go Topluluğu Gülmece Topluluğu Güzel Sanatlar Topluluğu Havacılık ve Uzay Topluluğu Havacılık Topluluğu IEEE ODTÜ Öğrenci Topluluğu İletişim Topluluğu İlk-Yar Topluluğu İstatistik Topluluğu İşletme Topluluğu Japon Kültür Topluluğu Jeoloji Topluluğu Kimya Topluluğu Kişisel Gelişim Topluluğu Kitap Topluluğu Klasik Gitar Topluluğu Klasik Türk müziği Topluluğu Kuş Gözlem Topluluğu Lodos Topluluğu Makine ve İnovasyon Topluluğu Malzeme Bilimleri Topluluğu Matematik Topluluğu Medya Topluluğu Meslek ve İş Etiği Topluluğu Mimarlık Topluluğu Moda Topluluğu Modelleme ve Simülasyon Topluluğu Münazara Topluluğu Müzik Toplulukları Müzikal Topluluğu Psikoloji Topluluğu Radyo Topluluğu Robot Topluluğu SIAM Öğrenci Topluluğu Sinema Topluluğu Siyaset Bilimi Topluluğu Sosyal Demokrasi Topluluğu Sosyalist Düşünce Topluluğu Sosyoloji Topluluğu Sürdürülebilir Üretim Topluluğu Tarih Topluluğu Tasarım Topluluğu Tiyatro Topluluğu Türk Halk Bilimi Topluluğu Türkçe Topluluğu Uluslararası Doğal Kaynaklar ve Madencilik Topluluğu Uluslararası Gençlik Topluluğu Uluslararası Öğrenci Topluluğu Uluslararası Öğrenci Değişimi Topluluğu Uluslararası Ticaret ve Lojistik Topluluğu Uzak Doğu Topluluğu Verimlilik Topluluğu Yapı Topluluğu Yaratıcılık ve Sosyal Yenilik Topluluğu Spor Müdürlüğü'ne bağlı topluluklar Aikido Topluluğu Briç Topluluğu Can Kurtarma ve İlkyardım Topluluğu Dağcılık ve Kış Sporları Topluluğu Denizcilik ve Yelken Topluluğu Doğa Sporları Topluluğu E Sporlar Topluluğu Eşli Danslar Topluluğu İzcilik Topluluğu Jonglörler Topluluğu Capoeira Topluluğu Motor Sporları ve Trafik Topluluğu Satranç Topluluğu Sualtı Topluluğu Sualtı Sporları Topluluğu Tenis Topluluğu Yurtlar[değiştir | kaynağı değiştir] ODTÜ yerleşkesi içinde toplam 19 yurt binası bulunmaktadır. Bunlardan; 2,4,6,8,9, İsa Demiray yurdu ve Faik Hızıroğlu Konukevi'nde erkek; 1,3,5,7, Faika Demiray yurdu ile Öğrenci Konukevi 1 ve Osman Yazıcı Konukevi yurtlarında kız; Refika Aksoy yurdu, 19. Yurt ile Öğrenci Konukevi 2 de ayrı bloklarda kız ve erkek öğrenciler kalmaktadır.[173] Yurtlar, "Demiray Yurtları" ve "Doğu Yurtlar Bölgesi" olmak üzere iki bölgede kümelenmiştir. Sosyal tesisler ve Çarşı'ya yakın olan Doğu Yurtlar Bölgesi'nde yer almaktadır.[91] Yurtlara ailesi Ankara dışında ikamet eden öğrenciler başvurabilmektedir.[174] Spor olanakları[değiştir | kaynağı değiştir] Çeşitli spor olanaklarının bulunduğu üniversitede öğrenciler spor etkinliklerine farklı düzeylerde katılabilirler. Etkin sporcular ya da ilgilendikleri spor dallarında kendini geliştirmek isteyen öğrenciler, 37 okul takımından[172] herhangi birinde danışman desteğiyle, çalıştırıcı gözetiminde çalışabilir. Ayrıca, öğrenciler spor etkinliklerine bireysel olarak da katılabilir. ODTÜ arazisinin içerisinde bulunan Eymir Gölü ve çevresi, öğrencilerin kürek, balık avlama, piknik yapma gibi etkinlikleri için uygun bir ortam oluşturmaktadır. Öğrenciler yerleşkeye 30 km. uzaklıktaki Elmadağ ODTÜ Kayak Tesisleri'nden ve Uludağ Eğitim, Spor ve Dinlenme Tesisleri'nden de yararlanabilmektedir.[175] Spor Müdürlüğü'ne bağlı takımlar Amerikan Futbolu Takımı (Erkek) Badminton Takımı (Kadın-Erkek) Basketbol Takımı (Kadın-Erkek) Bilardo Takımı (Kadın-Erkek) Bisiklet Takımı (Kadın-Erkek) Briç Takımı (Kadın-Erkek) Buz Hokeyi Takımı (Kadın-Erkek) Cimnastik Takımı (Kadın-Erkek) Eskrim Takımı (Kadın-Erkek) Frizbi Takımı (Kadın-Erkek) Futbol Takımı (Kadın-Erkek) Futsal Takımı (Kadın-Erkek) Güreş Takımı (Kadın-Erkek) Hentbol Takımı (Kadın-Erkek) Judo Takımı (Kadın-Erkek) Karate-Do Takımı (Kadın-Erkek) Karting Takımı (Erkek) Kayak Takımı (Kadın-Erkek) Korfbol Takımı (Kadın-Erkek) Kriket Takımı (Erkek) Kürek ve Su Sporları Takımı (Kadın-Erkek) Masa Tenisi Takımı (Kadın-Erkek) Okçuluk Takımı (Kadın-Erkek) Oryantiring Takımı (Kadın-Erkek) Ragbi Takımı (Kadın-Erkek) Satranç Takımı (Kadın-Erkek) Serbest Dalış (Kadın-Erkek) Snowboard Takımı (Kadın-Erkek) Squash Takımı (Kadın-Erkek) Sualtı Hokeyi Takımı (Kadın-Erkek) Sualtı Ragbisi (Erkek) Su Topu Takımı (Erkek) Taekwon-Do Takımı (Kadın-Erkek) Tenis Takımı (Kadın-Erkek) Voleybol Takımı (Kadın-Erkek) Yelken Takımı (Kadın-Erkek) Yüzme Takımı (Kadın-Erkek) Uluslararası Robot Günleri[değiştir | kaynağı değiştir] İlki 2002 yılında gerçekleştirilen Uluslararası Robot Günleri, geleneksel bir boyut almıştır.[176] Türkiye'nin ilk uluslararası robot yarışmasına ev sahipliği yapan organizasyonda 8 farklı dalda yarışmalar düzenlenmektedir.[177] Yarışmaların yanı sıra Robot Günleri boyunca çeşitli seminerler ve gösteriler yapılmaktadır. Türkiye'de kurulmuş ilk robot topluluğu olan ODTÜ Robot Topluluğu[178] tarafından düzenlenen organizasyon, robotları ve robot teknolojilerini toplum kesimlerine tanıtmak, işlevleri ve kullanım alanları hakkında bilgiler sunmak, robotlara ilgi duyanlar arasında köprüler kurulmasını sağlamak gibi çeşitli amaçlara sahiptir.[179] Önemli mezunlar[değiştir | kaynağı değiştir] Ayrıca bakınız: Orta Doğu Teknik Üniversitesi mezunları 50 yılı aşkın süredir eğitim öğretime devam eden ODTÜ, birçok önemli mezun vermiştir. Üniversite mezunları arasında müzisyenler, diplomatlar, CEO'lar, yazarlar ve daha birçok meslek dalından kişiler bulunur. ODTÜ'ye Türk iş dünyasına yetiştirdiği liderlerden dolayı CNBC-e Business dergisi tarafından CEO Fabrikası yakıştırması yapılmıştır.[180] Ayrıca insan kaynakları danışmanlık firması Data Expert'in 3850 üst düzey yönetici üzerinde yaptığı araştırma sonucunda Türkiye'deki üst düzey yöneticilerin yüzde 14'ünün ODTÜ mezunu olduğu tespit edilmiş ve ODTÜ, bu oranla birinci sırada yer almıştır.[181] Üniversitenin mezunları ODTÜ'yle bağlarını korumak ve birbirleriyle dayanışmalarını sürdürmek için mezun dernekleri çatısı altında toplanmışlardır. Günümüzde 15'i yurt içinde ve 21'i yurt dışında olmak üzere toplam 36 mezun derneği faaliyet göstermektedir. Önemli mezunlarından bazıları şu kişilerdir: Adnan Bali - İş Bankası Genel Müdürü Alev Alatlı[182] - Yazar, eğitimci Ali Babacan[183] - Demokrasi ve Atılım Partisi Kurucu Genel Başkanı, Eski Dışişleri & Ekonomi Bakanı ve Eski Başbakan Yardımcısı Buket Uzuner[184] - Yazar Can Dündar[185] - Gazeteci Cenk Alper[186] - Sabancı Holding CEO'su Cevdet Yılmaz[187] - Eski Kalkınma Bakanı ve Eski Başbakan Yardımcısı Cüneyd Düzyol[188] - Eski Kalkınma Bakanı Derya Köroğlu[189] - Müzisyen, Yeni Türkü solisti Elif Şafak[190] - Yazar Emin Çölaşan[191] - Gazeteci Erdem Başçı[192] Eski Merkez Bankası Başkanı Ersin Özince - İş Bankası Eski Yönetim Kurulu Başkanı ve Eski Genel Müdürü, Türkiye Bankalar Birliği Eski Yönetim Kurulu Başkanı Fikri Işık[193] - Eski Millî Savunma Bakanı Hammad Husain[194] - Ödüllü mimar, Hammadu Husain Architects yöneticisi Haydar Ergülen[195] - Şair, yazar Kürşad Tüzmen[196] - Eski Devlet Bakanı Mehmet Ali Talat[197] - Eski Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Mehmet Gürcan Karakaş[198] - TOGG CEO'su Mustafa Varank[199] - Eski Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mustafa Akıncı[200] - Eski Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Nabi Avcı[201] - Eski Kültür ve Turizm Bakanı Süreyya Serdengeçti[202] - Eski Merkez Bankası Başkanı Yasemin Dalkılıç[203] - Serbest dalış rekortmeni Önemli akademisyenler[değiştir | kaynağı değiştir] Behram Kurşunoğlu - Fizik (1956-1958) Cahit Arf [204] - Matematik (1967-1980) Erdal İnönü - Fizik (1960-1974 - akademisyen, 1970-1971 - rektör) Feza Gürsey - Matematik, Fizik (1961-1974) Hakkı Ögelman - Fizik (1970-1977) Halil Berktay - Tarih (1991-1993) Halim Doğrusöz[205] - Endüstri Mühendisliği (1966-1989) Johann Otto von Spreckelsen - Mimarlık Kemal Derviş - İktisat (1973-1976) Kemal Karpat - Tarih (1958-1959, 1968-1971) Muhan Soysal[206] - İşletme Oktay Sinanoğlu - Kimya (1962-1964) Ordal Demokan - Fizik (1970-1978, 1984-2004) Ulus Baker - Sosyoloji Dilhan Eryurt Ezer - Astrofizik Görev yapmış rektörler[değiştir | kaynağı değiştir] Prof. Dr. Turhan Feyzioğlu (17 Ağustos 1960 - 8 Şubat 1961) Prof. Dr. Seha Meray (23 Şubat 1961 - 5 Ağustos 1961) Kemal Kurdaş (20 Kasım 1961 - 30 Kasım 1969) Prof. Dr. Erdal İnönü (11 Eylül 1970 - 9 Mart 1971) Şefik Erensü (4 Haziran 1971 - 23 Mart 1972) Prof. Dr. İsmet Ordemir (1 Nisan 1972 - 1 Nisan 1974) Prof. Dr. Tarık Somer (1 Nisan 1974 - 4 Nisan 1976) Prof. Dr. Ilgaz Alyanak (5 Nisan 1976 - 12 Şubat 1977) Prof. Dr. Hasan Tan (14 Şubat 1977 - 5 Ekim 1977) Prof. Dr. Nuri Saryal (5 Ekim 1977 - 25 Haziran 1979) Prof. Dr. Mehmet Kıcıman (25 Haziran 1979 - 31 Temmuz 1982) Prof. Dr. Mehmet Gönlübol (1 Ağustos 1982 - 31 Temmuz 1987) Prof. Dr. Ömer Saatçioğlu (1 Ağustos 1987 - 19 Ağustos 1992) Prof. Dr. Suha Sevük (20 Ağustos 1992 - 6 Ağustos 2000) Prof. Dr. Ural Akbulut (7 Ağustos 2000 - 5 Ağustos 2008) Prof. Dr. Ahmet Acar (6 Ağustos 2008 - 28 Temmuz 2016) Prof. Dr. Mustafa Verşan Kök (28 Temmuz 2016 - görevde) Siyasi olaylar[değiştir | kaynağı değiştir] Öğrenci hareketi ve Komer'in aracının yakılması[değiştir | kaynağı değiştir] Devrim Stadyumu 1968-1969 öğretim yılı 1 Ekim 1968'de düzenlenen bir törenle açılmıştır. Mimarlık Fakültesi öğrencileri, açılışın ardından iki gün sonra 3 Ekim'de halka dönük üniversite reformu isteğiyle boykot yapma kararı alarak derslere girmemiştir.[207] Boykot, ertesi günlerde İdari İlimler Fakültesi, Fen-Edebiyat Fakültesi ve Makine Fakültesi öğrencilerinin de katılmasıyla büyümüştür.[208] Bu dönemde üniversitede forum geleneği oluşmaya başlamış ve öğrencilerin, öğretim görevlilerinin, hizmetlilerin katılabildiği herkese açık toplantılar düzenlenip sorunlar, bir araya gelen kitlenin görüşleri doğrultusunda çözümlenmiştir.[24] Öğrencilerin yönetime katılma isteklerinin kabul edilmesiyle birlikte yapılan boykota son verilmiş[209] ve öğrenciler derslere girmeye başlamıştır.[210] Aynı yılın yazında, ODTÜ öğrencisi olan Hüseyin İnan ve arkadaşları ODTÜ Stadyumu'na dev harflerle "DEVRİM" yazmış[211][212] ve stadyum, o zamandan sonra Devrim Stadyumu olarak anılmaya başlamıştır. Kasım 1968'de Robert Komer, Türkiye'ye ABD Büyükelçisi olarak atanmıştır. 28 Kasım 1968 tarihinde FKF, ODTÜ Öğrenci Derneği ve SBF Öğrenci Derneği bir kampanya düzenleyerek Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay'dan "Vietnam'da sindirme eyleminin başında bulunan bir kişinin, Vietnam halkına işkence etmiş bir CIA ajanının sunacağı itimatnamenin kabul edilmemesi" istenmiştir.[213] FKF genel merkezi bir kitapçık yayımlayarak Komer'i "istenmeyen adam" ilan etmiştir.[211] 6 Ocak 1969'da Robert Komer, rektör Kemal Kurdaş tarafından yetkili kurullardan herhangi birine haber verilmeksizin ODTÜ'ye rektör yardımcıları ve dekanların da katılacağı bir öğle yemeğine davet edilmiştir.[209] 13.00'da rektörlüğe gelen büyükelçinin makam aracını plakasından tanıyan bazı öğrenciler gruplaşmaya başlamış ve sayıları bir anda yüzü geçmiştir. Aracın etrafında kalabalıklaşan öğrenci grubu protestolara başlamış, kısa bir süre sonra araç ters çevrilmiş ve aracın benzin deposundan dökülen benzinden istifade edilerek büyükelçinin 1968 model Cadillac arabası yakılmıştır.[214] Arabanın söndürülmesi için çağrılan şehir itfaiyesine de engel olan öğrenciler, aracın sonuna kadar yanmasının ardından enkaz üzerinde hatıra fotoğrafı çektirmeye başlamıştır.[209] Olayın ardından büyükelçi "Müttefik bir ülkenin temsilcisinin otomobilinin ufak bir grup tarafından devrilip ateşe verilmesi üzücü bir husustur." açıklamasını yapmıştır.[215] Aynı gün saat 16.30'da üniversitede Akademik Konsey toplanarak olayları kınama kararı almış ve öğrenciler hakkında kamu kovuşturmasının ODTÜ Disiplin Komitesince yürütüleceği kamuoyuna duyurulmuştur.[216] Ertesi gün Ankara Sulh Ceza Mahkemesi, Komer'in arabasını yaktıkları iddia edilen Tuncay Çelen ile Seçkin İnceefe'yi tutuklamış ve yedi kişi hakkında da gıyabî tutuklama kararı vermiştir.[217] Bunun üzerine öğrenciler rektör Kurdaş'ı protesto ederken kararın ardından üç binden fazla ODTÜ öğrencisi imzaladıkları dilekçelerle savcılığa başvurmuş ve aracı ateşe verenlerin dokuz kişi olmadığını, kendilerinin de yakma eylemine katıldıklarını bildirmiştir.[211] Olayların ardından 10 Ocak 1969'da Akademik Konsey, üniversiteyi bir ay kapatma kararı almış; ancak bu kararı tanımayan öğrenciler, üniversiteyi işgal ederek direnmeye karar vermiştir. Bir "direniş komitesi" oluşturarak Direniş adıyla dergi yayınlayan öğrenciler ayrıca üniversitenin kapatılması konusundaki yürütmenin durdurulması için Danıştay'a başvurmuştur[209] ve Danıştay, yürütmeyi durdurmuştur.[218] 23 Ocak 1969'da tutuklama kararı alınan öğrencilerden 7'si teslim olmuş[211] ve 12 Mart'ta görülen davada serbest bırakılmıştır.[219] Yine de bu öğrenciler okuldan ihraç edilmiştir.[24] 9 Nisan'da rektörlüğü işgal edip Akademik Konsey üyeleri ile rektör Kurdaş'a "satılmışlar" diye hitap eden ve binanın camlarını tekmeleyerek kıran öğrenciler,[220] birkaç gün sonra bir basın toplantısı düzenleyip rektör Kurdaş'ı "istenmeyen adam" ilan etmiştir.[213] 19 Nisan 1969'da Falih Rıfkı Atay, "Üniversite Komünistlerinin Azgınlığı" başlıklı yazısında üniversiteyi "Bolşeviklik Ocağı" olarak niteledi.[221] İşgallerin devam etmesi üzerine "üniversitenin bütününde öğrencilerin ders yapmaları için gerekli normal çalışma düzeninin mevcut olmadığı" gerekçesiyle Akademik Konsey, üniversitenin 1 Ekim 1969'a kadar kapatılmasına karar vermiştir.[222] Ardından rektörün yazılı talebiyle jandarma ve polis kuvvetleri, 13 Nisan 1969 sabahında üniversiteye baskın yapmış ve çıkan çatışmadan sonra 113 kişiyi yakalayıp 16'sını tutuklamıştır.[223] 15 Nisan'da ODTÜ Öğrenci Dernekleri, ortak bir bildiri yayınlayarak alınan tatil kararını protesto etmek için ertesi günden itibaren derslere gireceklerini açıklamıştır; ancak bildirinin ardından jandarma, üniversitede geniş çapta tedbirler almış ve üniversiteye girişi yasaklamıştır.[224] Bunun üzerine Danıştay'a giden öğrencilerin talebi reddedilmiştir.[225] 2 Temmuz'da Kurdaş, "1200'ü aşkın öğrencinin diplomalarını aldıklarını gördükten sonra son ağaç bayramını yapacağız ve son fidanı dikip ayağımın çamuru ile ayrılacağım" demiş ve rektörlük görevini 30 Kasım 1969'da bırakacağını açıklamıştır.[226] Bu sırada tekrar toplanan Akademik Konsey, okulun 1 Ekim'den önce açılmasına karar vermiş ve aylarca kapalı kalan üniversite 15 Ağustos 1969'da öğretime tekrar açılmıştır.[227] Komer'in aracının yakılmasıyla başlayan olaylar hakkında dönemin rektörü Kurdaş, Haziran 2006'da Atlas dergisine verdiği röportajda şöyle bir açıklama yapacaktır: O olaydan tam bir gün önce Komer 15-16 milyon dolarlık bir Amerikan yardımını imzalamıştı. ODTÜ bu parayı beş yıl süreyle kullandı. Bizim başarımızı her kurum gibi Amerika da takip ediyordu. Ben de onlara yeterli ilgiyi gösteriyordum. Az değil, arada üniversiteye aktarılacak 15 milyon var. Israrla ODTÜ'ye gelmek isteyen Komer'i iki ay boyunca oyaladım ve gelişini gizli tutarım sanıyordum; ama tutamamışım. Çünkü Türk İçişleri hangi saatte geleceğini dahi biliyordu. Arabanın yakılmasında Emniyet'in en az iki tane adamı var. Buna eminim. Çünkü bizim personel dahi yemeğe gelen adamın Amerikan büyükelçisi olacağını bilmiyordu. —Kemal Kurdaş[41] 2 Eylül 1969'da Öğrenci Birliği seçimleri sırasında çatışma çıkmış ve tabancayla ateş eden "Toplumcular" isimli grup, bir öğretim üyesi ile İnşaat Fakültesi Öğrenci Birliği Başkanı'nı yaralamıştır.[228] Ertesi gece üniversitenin Sosyal Demokrasi Derneği basılmış ve derneğin camları, sıraları, dolapları kırılmıştır. Dernek yöneticileri baskını "Toplumcular"'ın yaptığını söylerken baskın hakkında bildiri yayınlayan ODTÜ Sosyalist Fikir Kulübü, tahribin sosyalistler tarafından yapıldığını doğrulamış; ancak olayın tasvip edilmediğini belirtmiştir.[229] Yaralama olayına karışanlar hakkında Akademik Konsey 12 Ekim'de karara varmış ve bir öğrenciyi üniversiteden tamamen ihraç etmiş, yedi öğrenciye de farklı sürelerde olmak üzere uzaklaştırma cezası vermiştir.[230] Kurdaş'ın ayrılışından sonra Mütevelli Heyeti, Mühendislik Fakültesi dekanı Prof. Dr. Mustafa Parlar'ı rektör olarak atadığını duyurmuştur. Parlar'ı istemeyen öğrencilerin başlattığı prostetolar büyüyerek "öğrenci-öğretim üyesi direnişi"ne ve genel boykota dönüşmüş, jandarma olaylara müdahale için üniversiteye girmiştir.[231] Basın toplantısı düzenleyen Öğrenci Birliği Başkanı, Parlar'ın "devrimci düşmanı" olduğu için tehdit edilip istenmediğini söylemiştir.[232] Ayrıca forum düzenleyen öğretim üyeleri, Parlar rektörlükten çekilmezse 600 öğretim üyesinin istifa edeceğini açıklamıştır.[231] Ertesi gün Parlar, rektörlük görevinden çekilmiş ve ayrıca fakültede yürütmekte olduğu dekanlıktan istifa etmiştir; ancak öğretim görevlileri Erdal İnönü, Yaşar Gürbüz ve İsmet Ördemir dışında hiç kimseyi rektör olarak tanımayacağını duyurmuş, öğrenciler de adaylardan biri göreve gelene kadar boykota devam kararı almıştır.[233] 2 Şubat'ta Mütevelli Heyeti'nin rektör seçimini 28 Şubat'tan sonraya bırakması üzerine aralarında Erdal İnönü ve Yaşar Gürbüz'ün de bulunduğu 300'e yakın öğretim üyesi istifa etmiş ve öğretim üyeleri ortak bir bildiri yayınlayarak üniversitenin girdiği çıkmazın nedeninin Mütevelli Heyeti olduğunu belirterek heyeti istifaya çağırmıştır.[234] 17 Şubat 1970'te Mütevelli Heyeti, rektör seçilinceye kadar Prof. Dr. Erdal İnönü'yü rektör vekilliğine atamıştır ve 1 Mart 1970'te Mütevelli Heyeti'nin istifasının ardından öğrenciler boykota son vermiştir.[213] 16 Ağustos'ta seçilen yeni Mütevelli Heyeti göreve başlamıştır.[235] Banka soygunu ve yurtlar baskını[değiştir | kaynağı değiştir] 11 Ocak 1971'de Türkiye İş Bankası'nın Emek şubesi, yüzlerini gizlemeyen Deniz Gezmiş, Yusuf Arslan, Sinan Cemgil ve Hüseyin İnan tarafından soyulmuştur.[236] Soygunda kullanılan arabanın ODTÜ arazisinde bulunması üzerine 13 Ocak'ta yüzlerce polis ve jandarma kuvveti üniversiteye arama yapmak için girmiştir. Soygun nedeniyle 18 Ocak'a kadar tatil edilen üniversitenin bina ve yurtlarında yapılan bu aramaya havadan keşif uçakları ve helikopterler de eşlik etmiştir; ancak yapılan aramalarda soyguncular bulunamamıştır.[237] 17 Ocak akşamında Deniz Gezmiş olduğunu iddia eden biri, rektör İnönü'yü telefonla aramış ve İnönü'ye "Beni saklayın" demiştir. Arayan kişiye polise teslim olmasını söyleyen İnönü, kısa süren görüşmenin bitmesinin ardından hemen valiyi aramış ve "Ciddi mi, değil mi? Bilmiyorum. Böyle bir telefon aldım" diyerek durumu bildirmiştir.[238] Valiyle konuşması sırasında alt kattan şiddetli bir patlama sesi duyulmuş ve İnönü'nün iki katlı evinin giriş kapısı dinamitle patlatılmıştır.[239] Aynı zamanda üniversitenin öğretim üyeleri Mümtaz Soysal ile Uğur Alacakaptan'ın evleri de bombalanmıştır.[240] 21 Ocak 1971'de öğrenci yurtları ve üniversitelerin kitlesel öğrenci hareketinin dayanakları olarak hükûmet için arzettiği tehlike nedeniyle[236] ODTÜ, süresiz olarak kapatılmıştır. Jandarma yurtları aramış ve öğrencileri tek tek kontrol ederek üniversiteden çıkarmıştır.[241] Aramaların biterek asayişin tekrar sağlanması üzerine 10 Şubat 1971'de ODTÜ öğretime tekrar açılmıştır.[242] 19 Şubat'ta Hacettepe Üniversitesi'nin yurtlarının polis tarafından boşaltılmasının[243] ve devamında çıkan çatışmanın ertesi günü ODTÜ öğrencileri, baskını protesto etmek için Ankara-Eskişehir yolunu iki saat trafiğe kapatmıştır.[244] 4 Mart 1971 saat 01.30 sularında Ankara'da bulunan NATO Elektronik taburunda görevli Amerikalı 4 asker Gölbaşı mevkiinde içlerinde Deniz Gezmiş, Yusuf Arslan ve Hüseyin İnan'ın da bulunduğu bir grup[244] tarafından kaçırılmıştır. Sabah 8.30'da Anadolu Ajansı'na gelen silahlı üç kişi ültimatom bırakmış ve Türkiye Halk Kurtuluş Ordusu (THKO) ismi ile Emek'teki banka soygunu dahil daha önce gerçekleşmiş 5 olayı üstlenmiştir.[245] Aynı saatlerde TRT ve Türk Haberler Ajansı'na da içinde THKO'nun bildirisi ve kaçırılan askerlerin kimlik kartları bulunan zarflar teslim edilmiş, metnin tam olarak yayınlanmaması hâlinde ajans binalarının tahrip edileceğini bildirilmiştir.[246] "Türkiye Halk Kurtuluş Ordusu'nun bütün dünya halklarına ve Türkiye halkına çağrısı" başlıklı bildiride 400 bin dolar fidye, hapisteki bütün "devrimciler"in serbest bırakılması ve manifestonun TRT'den duyurulması istenerek "silahlı kurtuluş savaşı"nın başlatıldığı ilan edilmiştir. Bildirinin yayınlanması için 36 saat süre tanıyan THKO, yayın yapılmazsa verilen sürenin sonunda Amerikalı askerleri kurşuna dizeceğini açıklamıştır.[246] THKO üyelerinin ODTÜ yurtlarında üslendikleri gerekçesiyle,[236] kaçırılan dört Amerikalı askeri aramak için 5 Mart 1971'de Ankara İl Jandarma Alayı, Nevşehir Jandarma Komando Taburu ve Ankara Toplum Polisi, ODTÜ'yü sarmıştır. Saat 04.00 sularında zırhlı birlikler ve 4000'e yakın silahlı asker tarafından çevrilen yerleşke arazisi üzerinde 2 helikopter ve 5 keşif uçağı aralıksız olarak uçuş yapmıştır.[240] Saat 04.30'da 2. yurda gelen rektör Erdal İnönü, rektör yardımcısı, İl Jandarma Alay Komutanı, ODTÜ Öğrenci Birliği Başkanı ve ODTÜ SFK (Sosyalist Fikir Kulübü) yöneticisi görüşmüş; elinde arama için mahkeme kararı olduğunu söyleyen albaya öğrenciler, arananların yurtlarda olmadığını, askeri birliklerin arama yapabileceğini ama polisi üniversiteye sokmayacaklarını bildirmiştir.[247] Albay, teklife ilk başta olumlu yaklaştıysa da telefonla aradığı İçişleri Bakanı "öğrencilerin hiçbir talebinin karşılanmamasını" söylemiştir.[243] Bunun üzerine mahkeme kararının yasalara uygun olmadığını söyleyerek aramaya karşı çıkan öğrenciler adına konuşan Öğrenci Birliği Başkanı "Hepimiz ölmeden aratmayız" demiş ve bu esnada yurttan tabancalarla ateş edilmeye başlamıştır.[247] Ardından yurttan ayrılan albay, bütün telefonları ve elektrikleri kestirmiş, jandarmaları sipere çekmiştir. Saat 06.40'ta jandarma ve komandolar Makineli tüfeklerle ateşe başlamıştır. Saat 07.30'da öğrenciler ateşkes istemiş ve bir heyetin yurtlarda arama yapmasına izin verileceğini söylemiştir. Polise "hazır ol emri" verilmiş, ardından bir grup asker arama yapmak için yurda doğru hareket etmiştir. Bu sırada ateş açan öğrenciler, megafonla "Polise ihtar. Polis olduğu yerde kalacak, buraya yanaşmayacak" demiştir.[247] Polis olduğu yerde kalırken heyet de geri çekilmiştir. Saat 7.55'te 2. yurtta yaralanan öğrenciler ambulans ile hastaneye nakledilmiş; ancak 6. yurdun çatısında beyninden ağır yaralı olarak yatan Erdal Şener için helikopter isteği, "helikopterin ele geçirilip, Deniz Gezmiş ve arkadaşlarının kaçacağı" sebebiyle reddedilmiş,[240] Erdal Şener hayata veda etmiştir.[248] Saat 09.40'ta istirahat eden askerlerden bir grup, stadyumun yakınındaki boş alanda miğferlerini çıkarmış hâlde otururken yurttan beş el ateş açılmış ve isabet eden kurşundan ağır yaralanan Mevlüt Meriç isimli er komaya girmiş, kaldırıldığı Gülhane Hastanesi'nde ölmüştür.[247] Ara ara kesilen çatışmalar devam ederken İl Jandarma Kumandanı Albay Öztoprak kalp krizi geçirmiş ve kumanda başkasına devredilmiştir. Yeni komutan, öğrenciler teslim olmazsa havan ateşi açılacağını megafonla bildirmiştir.[243] Bunun üzerine öğrenciler beyaz çarşaflar göstererek teslim olmuştur. Yurtları boşaltan öğrenciler jandarma kordunu altında stadyum ile spor salonuna doldurulmuş ve yurtların aranmasına başlanmıştır.[240] Yurtlarda yapılan aramalarda silah ve Amerikalı askerler ile onları kaçıranlar bulunamamış, sadece patlayıcı bazı maddeler ele geçirilmiştir.[247] Günün sonunda üniversite, Mütevelli Heyeti kararıyla süresiz olarak kapatılmıştır. Olaylarda Erdal Şener ve Mevlüt Meriç'in yanı sıra olay esnasında civarda bulunan MTA aşçısı Aziz Yaltay da hayatını kaybetmiş, bir üsteğmen, bir er ve yaklaşık yirmi öğrenci yaralanmıştır.[248] Gözaltına alınan 1500 öğrenciden 32'si tutuklanmış, 54'ü hakkında gıyabî tutuklama kararı verilmiştir.[236] Bunlardan 10'u Dev-Genç davasında anayasayı ihlâle teşebbüsten 4 yıl iki ay ceza almıştır.[240] Ankara Cumhuriyet Savcısı Fazıl Alp, kaçakların ODTÜ'nün yer altı tesisat tünellerinde saklanabileceği ihtimali üzerinde durmuş ve bu konu hakkında kampüsün mimarı Behruz Çinici'ye danışılmıştır. Yapılan aramaların ardından kaçırılan askerler bulunamadıysa da 5 tabanca ele geçirilmiş ve ODTÜ orman memurlarının 9 av tüfeğine de balistik inceleme için el konulmuştur.[243] Kaçıran askerler 8 Mart'ta gözleri kapalı bir şekilde Kavaklıdere'de bir apartmana bırakılmıştır.[249] Aynı gün ODTÜ yetkilileri hakkında tahkikat açılmış ve savcı Alp olaylarla ilgili olarak 26 kişiyi sanık olarak tespit ettiklerini bildirmiştir. Ertesi gün ODTÜ Akademik Konseyi yayınladığı bildiride "son olayların Türk gençliği ile Türk Silahlı Kuvvetleri'ni karşı karşıya getirmek için tertip olduğunu" belirtmiş ve hükûmeti suçlamıştır.[244] Bunun üzerine Mütevelli Heyeti, Akademik Konsey'i siyasi davranışlar içinde bulunduğu gerekçesiyle lağvetmiştir. Ayrıca tahkikat sonuçlanıncaya kadar üniversiteyi güvenlik kuvvetlerine teslim eden heyetin bu kararlarının ardından Erdal İnönü, rektörlükten istifa etmiştir.[250] 11 Mart günü, görevlerine son verilen Akademik Konsey üyeleri, fakülte dekanları, bölüm başkanları ve öğretim üyeleri yaptıkları basın toplantısında konseyin fesih kararını kanun dışı olarak nitelendirmiş ve bu hareketin "Orta Doğu Teknik Üniversitesini ortadan kaldırmayı amaçlayan düşüncenin başlangıcı olduğunu" iddia etmiştir.[251] Yapılan bu açıklamalar birçok üniversite ve kuruluştan destek görmüştür.[244] Olayların ardından 12 Mart'ta Silahlı Kuvvetler, bir muhtıra vererek hükûmeti istifaya zorlamıştır. Bunun üzerine Süleyman Demirel başbakanlıktan istifa etmiş ve 26 Mart'ta 1. Nihat Erim hükûmeti kurulmuştur. Türkiye İşçi Partisi (TİP) ve Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu (DİSK) kapatılmış, birçok ilde sıkıyönetim ilan edilmiştir.[236] Ayrıca muhtıranın verilişinin ardından kısa bir süre sonra yakalanan Deniz Gezmiş, "ODTÜ arazisinde daha önceden kazdığı mağara gibi bir kovuğun içinde" arkadaşlarıyla birlikte saklandığını itiraf etmiştir.[252] Muhtıra sonrası[değiştir | kaynağı değiştir] 12 Mart Muhtırası'nın ardından Mütevelli Heyeti onlarca rektör yardımcısı, dekan, öğretim üyesi ve asistanın sözleşmelerini feshetmiş, rektörlük görevine Emekli Korgeneral Şefik Erensü'yü getirmiştir.[240] Yurtlar baskınından beri kapalı olan üniversite, 26 Temmuz 1971 tarihinde tekrar açılmıştır.[253] Üniversite açılırken Sıkıyönetim Komutanlığı "üniversite içindeki her türlü forum, boykot ve bunun gibi eylemleri yasakladığını" bildirmiş ve rektör Erensü de yayınladığı bildiriyle öğrencilerden "politik çekişmelere sürüklenmemelerini" istemiştir.[254] 13 Ağustos'ta Mütevelli Heyeti tarafından hazırlanan yeni Disiplin Yönetmeliği'nin yürürlüğe girmesiyle birlikte "heyete, heyet üyelerine, rektöre, müdürler ile müdürden yukarı kademelerde bulunan yöneticilere karşı saygısız ve küçük düşürücü davranışlarda bulunmak; silah, patlayıcı, yarıcı, yaralayıcı veya zedeleyici araç-gereç bulundurmak, taşımak veya kullanmak; üniversite bina, laboratuvar ve tesislerini kısmen veya tamamen işgal etmek; üniversitenin mallarını tahrip etmek; öğrenci, işçi, memur veya öğretim üyelerini yönetime ve yöneticilere karşı kışkırtmak" suç sayılarak bu suçlardan herhangi işleyen öğrencilerin üniversiteden çıkarılmasına karar verilmiştir.[255] 1. Nihat Erim hükûmetinde ekonomiden sorumlu başbakan yardımcısı Atilla Karaosmanoğlu, bakanlığı bırakarak Ocak 1972'de ODTÜ'ye öğretim üyesi olmak için başvurmuş ve fakülte akademik kurulu ile rektör Erensü buna olumlu cevap vermiştir;[256] ancak karar için toplanan Mütevelli Heyeti, oybirliği ile başvuruyu reddetmiştir.[257] Bunun üzerine Erensü, görevinden istifa etmiştir.[240][258] Görevden ayrılan Erensü'nün yerine 1 Nisan 1972'de Mühendislik Fakültesi dekanı Prof. Dr. İsmet Ordemir rektör olarak atanmıştır. Ordemir, atanmasının ardından "Üniversitemiz her türlü anarşik olayların ve politikanın dışında, sadece asil Türk milletinin hizmetinde olacaktır" demiştir.[259] Muhtıradan sonra birçok öğretim üyesinin atılması ve uzaklaştırılması yüzünden oldukça kan kaybeden üniversite, 8 Ekim'de yeni ders yılına zamanın Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay'ın katıldığı bir törenle başlamıştır.[260] Mütevelli Heyeti, 1973'te Gaziantep'te bir dış yerleşke kurma kararı almış, 5 Ocak 1973 tarihli ve 1973/47 nolu toplantısında alınan MH.1973/47-170 nolu kararla yerleşkenin temellerini atmıştır.[261] Öncelikle Makine Mühendisliği Bölümü kurulan yerleşkeye Elektrik Mühendisliği Bölümü'nün de eklenmesiyle Mühendislik Fakültesi tamamlanmıştır. İlerleyen yıllarda İnşaat Mühendisliği, Uygulamalı Kimya, Temel Bilimler gibi birçok bölüm eklenen yerleşke ve içindeki fakülte Gaziantep Üniversitesi'ne dönüştürülmüştür.[155] Aynı dönemde Deniz Bilimleri Bölümü'nün kuruluşu için çalışmalar da başlamıştır.[261] Nisan 1974'te İsmet Ordemir, rektörlük görevinden ayrılmış ve yerine Kimya Mühendisliği Bölümü öğretim üyelerinden Prof.Dr. Tarık Somer atanmıştır. 28 Haziran 1974'te yapılan diploma töreni esnasında öğrenciler "kültür emperyalizminin simgesi" olarak niteledikleri cübbeleri giymemiştir.[262] Rektör Somer konuşma yaparken "özerk üniversite" diyerek tempo tutan ve rektörü istifaya çağıran öğrencilerin bu protestoları üzerine diploma töreninin yapıldığı stadyum jandarmalar tarafından sarılmıştır.[263] Mezunlar da "jandarma gözetiminde diploma almayı reddederek" stadyumu terk etmiştir.[213] 7 Kasım 1974'te Kissinger'in Türkiye'ye gelişini, Amerika'yı ve rektörü protesto için sol görüşlü öğrenciler boykota başlamıştır. Ertesi gün sabah 07.30 sularında çeşitli fakültelerde okuyan sağ görüşlü 70-80 kadar silahlı ve sopalı öğrenci, arabalarla üniversiteye girmiş, giriş kapısındaki bekçiyi etkisiz hâle getirerek kapıyı ele geçirmiştir.[264] Daha sonra rektörlüğe doğru yönelen öğrenciler, sol görüşlü öğrencilerle taşlı sopalı çatışmış, ikisi ağır yirmi kadar öğrenciyi silahla yaralamıştır.[265] Olayın Sıkıyönetim'e bildirilmesiyle beraber üniversiteye yönelen jandarma kuvvetleri gerekli tedbirleri almıştır. Rektör, yaralı öğrenciler hakkında soruşturma açmış, direnişi yapan öğrencileri disiplin kuruluna vermiştir.[266] Şubat 1975'te üniversite dışında, Sıhhiye'de bir dairede ODTÜ Öğrencileri Kültür ve Dayanışma Derneği (ODTÜ-DER) kurulmuş, öğrenci temsilciliğini bu dernek yürütmeye başlamıştır.[267] Nisan 1975'te öğrencilerin tekrar boykot kararı alması üzerine yönetim, "eğitim ortamının kalmadığı" gerekçesiyle 28 Nisan'a kadar öğretimi durdurmuştur.[268] Bu kararı kınamak için toplanan öğrenciler ODTÜ-DER'de ders yapmıştır. Derse katılan öğrenciler, rektörlüğün kendilerini yurttan atmakla tehdit ettiğini, bunun gibi keyfî baskılara karşı direneceklerini açıklamıştır.[269] 28 Nisan'da üniversite tekrar açılmış, öğrenciler kimlik kontrolü yapılarak içeriye alınmıştır.[270] Öte yandan rektörlük ve jandarma karakolu üniversiteyi dürbünlerle taramış, derse girmeyen öğrenciler tespit edilerek yakalanmıştır. Bu öğrencilerden 43'ü Mamak Askeri Cezaevinde bir hafta kalmış ve sorguları bile yapılmadan serbest bırakılmıştır.[266] Üniversitenin kapatılmasıyla aksayan derslerin telafisi için öğrenim süresinin uzatılması ve jandarma baskısı ile disiplin cezalarının kaldırılması yönündeki taleplerini rektörlüğe ileten öğrenciler, rektörlükten cevap alamayınca 15 Mayıs 1975'te genel boykota başlamıştır.[271] Öğrenciler, "üniversitenin faşist saldırı ve tertiplerin ana hedefi olduğunu" öne sürerek rektör ve mütevelli heyetini eleştirmiştir.[266] Rektör Somer, ODTÜ-DER ile bir görüşme yapmış ve görüşme sonrasında birtakım isteklerin kabul edilmesiyle öğrenciler boykota son vermiştir;[272] ancak öğrenciler stadyumda yaptıkları forumda hâlen isteklerinin karşılanmadığını öne sürerek süresiz boykot kararı almıştır. Rektörlük ise derslerin devam edeceğini ve dileyen öğrencilerin derslere girebileceğini açıklamıştır.[273] Kasım 1975'te rektörlük, öğrencilerin kayıtlarını yaptırmalarını, kayıt yaptırmayanların yeni öğretim yılında üniversiteye alınmayacağını bildirmiştir.[274] Bunun üzerine derslere girme kararı alan öğrenciler, jandarmanın ayın 10'una kadar üniversiteden çıkarılması şartını koşmuş, isteklerinin yerine getirilmemesi hâlinde tekrar boykota gideceklerini söylemiştir.[275] Dokuz aylık boykot[değiştir | kaynağı değiştir] 5 Nisan 1976'da rektörlüğe görev süresi dolan Tarık Somer'in yerine İnşaat Mühendisliği öğretim üyesi Prof. Dr. Ilgaz Alyanak atanmıştır.[276] Alyanak, göreve gelişinin ardından önceki dönemde gerçekleşen olumsuz olayların tekrar etmemesi için ilk iş olarak öğrenci temsilcileriyle görüşmüş ve akademik kadroyla iyi ilişkilerde bulunmuştur.[277] 10 Ağustos 1976'da iktidarda bulunan II. Milliyetçi Cephe hükûmeti, Aydınlar Ocağı Ankara Şubesi Başkanı Ahmet Sonel'in başkanlığında yeni bir Mütevelli Heyeti kurmuştur.[276] Heyet ile sürtüşmeler yaşadığını ve uyum içinde çalışamadığını söyleyen rektör Alyanak, 22 Aralık'ta heyete bir muhtıra vererek Mütevelli Heyeti Başkanı'nın görevden alınmasını istemiş; aksi takdirde kendi görevinden ayrılacağını bildirmiştir.[278] Bunun üzerine Mütevelli Heyeti, Alyanak'ın rektörlük görevine son vermiş ve Metalurji Mühendisliği Bölümü öğretim üyesi Prof.Dr. Mustafa Doruk'u rektör vekilliğine getirmiştir.[276] Bu karara öğrencilerden, eğitimcilerden, siyasilerden ve çeşitli birçok çevreden tepkiler gelmiştir.[279][280][281] A1 girişine giden yol. 13 Şubat 1977'de Mütevelli Heyeti, Prof. Dr. Hasan Tan'ı rektör olarak atamıştır.[282] Bu karar oldukça büyük tepkilere sebep olmuş ve öğrenciler, MHP'lilerin yakından tanıdığını, Aydınlar Ocağı üyesi olduğunu öne sürdükleri rektör aleyhinde gösteri yapmaya başlamıştır.[283] Tan, rektörlük binasına girerken bina taşlanmış, olaya dahil olan jandarma ile öğrenciler çatışmış, bir kısım öğrenciler yaralanmıştır.[284] Ertesi gün dört rektör yardımcısı istifa etmiş, öğrenciler düzenledikleri forumda Hasan Tan'ı rektör tanımadıklarını belirtmiştir.[285] Öğretim üyeleri art arda istifalarını verirken Kimya, Maden, Elektrik Mühendisliği ve Fizik Bölüm Kurulları Hasan Tan görevden ayrılıncaya kadar öğretime ara verme kararı almıştır.[277] Ord. Prof. Dr. Cahit Arf başkanlığında toplanan Akademik Konsey üyeleri de bildiri yayınlayarak "Tan'ın rektörlüğü görevini derhal bırakmasını zorunlu görmekteyiz" demiştir.[286] 23 Şubat'ta Hasan Tan üniversiteyi 15 günlüğüne kapattığını açıklamıştır. Kararın üzerine sabah saatlerinde üniversiteyi işgal eden jandarma birlikleri, öğrenci girişini yasaklamış ve öğlene kadar yurtların boşaltılması çağrısını yapmıştır.[287] Çağrıya sloganlarla karşılık veren öğrenciler, yurtları terketmeyeceklerini bildirmiştir. Araya giren CHP'li bir parlamenter grubu ile bazı öğretim üyelerinin girişimleri neticesinde öğrenciler hiç kimsenin göz altına alınmaması şartıyla yurtlardan ayrılmayı kabul etmiştir.[287] 25 otobüsten oluşan bir konvoyla şehre geçen öğrenciler Atatürk Bulvarı'nda yol boyunca Hasan Tan'ı ve Mütevelli Heyeti'ni istifaya çağıran sloganlar atmıştır.[284] Ertesi gün 636 öğretim üyesi Tan'ın rektörlüğünü kınamış, okuldaki tüm dekan ve bölüm başkanları görevlerinden istifa etmiştir.[288] Öğrenciler ve veliler ODTÜ'nün yeniden açılması için Danıştay'a başvurmuştur. Danıştay, 2 Mart'ta kapatma kararını iptal etmiş, üniversite ve yurtlar yeniden açılmıştır.[289] Üniversitenin açılmasına rağmen rektör Tan, akademik takvime göre 3 Mart'ta son bulan güz döneminin uzatılması ve dönem sonu sınavlarının ertelenmesini, gereken sürede Akademik Konsey'e başvurulmadığını ileri sürerek onaylamamıştır. Bunun üzerine Akademik Konsey, öğrenciler ve öğretim üyeleri çeşitli bildiriler yayınlayarak sınavların yapılmasının mümkün olmadığını ve kimsenin sınavlara iştirak etmeyeceğini duyurmuştur.[284] 28 Mart'ta Hasan Tan, "sömestr tatilinin başlaması ve tamirat yapılacağı" gerekçesiyle yurtları boşalttırmıştır.[290] Sonrasında Tan'ın yeni yarıyıl için hazırladığı akademik takvim, Akademik Konsey'den onay almadığından 21 Nisan'da Danıştay tarafından iptal edilmiş ve bu karar üzerine Tan, 26 Nisan'da üniversiteyi kapatmıştır.[284] Tan, öğrenci taşkınlıklarını önlemek ve üniversite asayişini sağlamak için ODTÜ'ye yaklaşık dört yüz "işçi" almıştır.[291] Üniversitenin öğrencilere kapatılmasının ardından idari ve akademik personele saldırılar başlamış, saldırılardan bazılarının okula işçi adıyla giren kişiler tarafından yapıldığı kanıtlanmıştır.[292] Kimya Bölümü öğretim üyesi Sevim Mete, dövülmüş;[292] kafeterya işçisi Feramuz Demir, silahla yaralanmış ve tedaviye alındığı hastanede ölmüş;[293] İnşaat Mühendisliği Bölümü öğretim üyesi Uğur Ersoy, taşlanmış; Siyaset ve Kamu Yönetimi Bölümü öğretim üyesi Korel Göymen'in evine patlayıcı madde atılarak binanın bütün camları kırılmıştır.[294] Akademik Konsey ve öğretim üyeleri yaptıkları bildirilerle Hasan Tan'ın istifasını ve "ODTÜ'te işçi adı ile alınmış görünen, öğretim üyesi ve öğrencilere karşı tehdit unsuru" olarak görülen kişilerin okuldan uzaklaştırılmasını istemiştir.[295] Dokuz direkli anıt. 8 Haziran 1977'de Öğrenci Temsilcileri Konseyi (ODTÜ ÖTK) sözcüsü Ertuğrul Karakaya, ODTÜ'ye girerken üstünü aramak isteyen jandarmalarla tartışmış ve jandarma tarafından vurularak öldürülmüştür.[296] Karakaya'nın vurulduğu ve günümüzde "A1 Girişi" olarak bilinen Eskişehir yolu üzerindeki giriş kapısı, uzun yıllar "Karakaya Kapısı" olarak anılmıştır.[297] 22 Haziran'da Hasan Tan, rektörlükten istifa etmiştir.[298] Bunun üzerine bildiri yayınlayan ODTÜ öğretim üyeleri, Mütevelli Heyeti'nin de görevi bırakmasını, yeni rektörün Akademik Konsey tarafından seçilmesini, Tan döneminde alınan "işçiler"in okulu terk etmesini ve üniversitede öğretimin bir an önce başlamasını istemiştir.[299] 14 Temmuz'da dönemin Cumhurbaşkanı Fahri Korutürk, kendi isteğiyle Mütevelli Heyeti'nden ayrılan beş üyenin yerine yapılan atamaları onaylamıştır.[300] Yeni Mütevelli Heyeti'nin ODTÜ'de yaptığı ilk toplantıda odaya giren "işçiler"in taşkınlık yaparak üyeleri tehdit etmesi[301] sonucunda toplantılar önce Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü'nde, sonra Hacettepe Üniversitesi rektörlük binasında yapılmaya başlamıştır. Heyet, ilk iş olarak aralarında Nuri Saryal'ın da bulunduğu üç rektör yardımcısı atamıştır.[291] 26 Eylül'de Mütevelli Heyeti Başkanı Ahmet Sonel istifa etmiştir.[302] 5 Ekim'de Prof. Dr. Nuri Saryal, rektör vekilliğine getirilmiş[277] ve 24 Ekim'de Akademik Konsey, üniversitenin 7 Kasım'da açılacağını duyurmuştur.[303] 5 Kasım günü yurtların açılmasıyla beraber öğrenciler güvenlik kontrolünden geçtikten sonra yurtlara yerleşmeye başlamıştır.[304] Hasan Tan'ın göreve gelmesiyle başlayan boykot dokuzuncu ayında son bulmuş ve üniversite, 7 Kasım 1977'de öğretime tekrar başlamış; ancak öğrenciler Tan döneminde okula alınan işçiler hâlâ uzaklaştırılmadığı için okula geleceklerini ancak derslere girmeyeceklerini açıklamıştır.[305] Okulun açılmasıyla birlikte idari personele yapılan saldırılar da tekrar başlamıştır. 13 Kasım'da öğretim üyeleri Metin Ger'in evine ve Ziya Aktaş'ın arabasına,[306] 28 Kasım'da da rektör vekili Nuri Saryal'ın evine patlayıcı atılmıştır.[307] 2 Aralık'ta rektörlük binasının etrafında forum için toplanan öğrencilere işçilerden bir grup, rektörlük binasının beşinci katından bomba atmış ve ardından ateş etmeye başlamıştır.[308] 52 öğrenci yaralandığı olayda yaralı öğrencilerden İbrahim Baloğlu, kaldırıldığı hastanede hayatını yitirmiştir.[284] Olayın ardından Başbakan Yardımcısı Alparslan Türkeş ile görüşen rektör vekili Saryal, Tan döneminde alınan "işçiler"i üniversiteden uzaklaştırmıştır.[24] Daha sonra 9 aylık boykotun anısına 9 direkten oluşan bir anıt, 2 Aralık'ta İbrahim Baloğlu'nun vurulduğu yere dikilmiştir.[297] Boykotla geçen 9 ayda kaybedilen ders saatlerinin telafisi için Akademik Konsey, karar almış ve 1978 ile 1979'un yaz aylarında birer ek sömestr yapılmıştır.[309] Haziran 1979'da iki yıllık görev süresini tamamlayan Nuri Saryal'ın yerine İnşaat Mühendisliği Bölümü öğretim üyesi ve eski rektör yardımcısı Prof. Dr. Mehmet Kıcıman rektörlüğe atanmıştır.[160] 1979 ODTÜ İstiklal Marşı krizi[değiştir | kaynağı değiştir] Ana madde: 1979 ODTÜ İstiklal Marşı krizi 8 Ağustos 1979 günü saat 10.30'da ODTÜ kampüsü içindeki stadyumda yeni eğitim öğretim döneminin açılış töreni başladı. Bando tarafından İstiklal Marşı çalınırken bir grup, "Ayağa kalkmayın!" diye bağırdı. Birçok öğrenci yerinden kalkmadı. İstiklal Marşı'nın bitmesinin ardından bütün öğrenciler ayağa kalktı ve toplu hâlde sol yumruklar eşliğinde enternasyonal marşı söylendi. Ardından; "Süngüsüz Eğitim!", "Sıkıyönetim ODTÜ'den elini çek!", "MHP kapatılsın, faşist Türkeş tutuklansın!" sloganları atıldı. Olay ülkede büyük yankı yaptı. Siyasiler, basın mensupları, öğretim üyeleri ve askerler tepki gösterdi. Ankara Cumhuriyet Savcılığı, soruşturma başlattı. Ankara Sıkıyönetim Komutanlığına bağlı jandarma birlikleri, 11 Ağustos 1979 sabahı ODTÜ'de arama yaptı. 4 öğrenci gözaltına alındı. 13 Ağustos 1979'da ODTÜ Rektör Vekili, fakülte bölüm başkanları, asistanlar, öğretim üyeleri ve çok sayıda öğrencinin katıldığı "İstiklal Marşı ve Cumhuriyete Saygı" Töreni yapıldı. Tören, gerçekleşen yürüyüşün ardından Atatürk Anıtı'na çelenk koymayla başladı. Ardından Atatürk için bir dakikalık saygı duruşunda bulunuldu ve İstiklal Marşı söylendi. Tören öncesinde bir grup, "Kahrolsun Emperyalizm! NATO'ya-IMF'ye hayır!" sloganı atıp kaçtı. Kaçanları arayan güvenlik güçleri, bir öğrenciyi yakaladı.[310] YÖK'ün kuruluşu[değiştir | kaynağı değiştir] 12 Eylül 1980'de Türk Silahlı Kuvvetleri, darbe ile yönetime el koymuş, parlamento ve hükûmet feshedilmiştir. Milletvekillerinin dokunulmazlığı kaldırılmış, yurt genelinde sıkıyönetim ilan edilmiştir.[311] Darbenin ardından öğrenci hareketleri bir süre daha devam etmiş, askerî yönetim ODTÜ'deki etkinliğini arttırmıştır.[312] 6 Kasım 1981'de çıkarılan 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu ile Yükseköğretim Kurulu (YÖK) kurulmuş,[313] Türkiye'deki tüm yükseköğretim kurumları bu kurula bağlanmış, akademiler üniversitelere, eğitim enstitüleri eğitim fakültelerine dönüştürülmüş ve konservatuvarlar ile meslek yüksekokulları üniversitelere bağlanmıştır. Böylece YÖK, tüm yükseköğretimden sorumlu tek kuruluş haline gelmiştir ve ODTÜ, 7307 sayılı kanunla kendine sağlanan özerk statüsünü yitirmiştir.[314] YÖK'ün kuruluşunun ardından rektör Mehmet Kıcıman görevinden ayrılmış, rektörlüğe Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. Mehmet Gönlübol atanmıştır. Yeni sistemle bütçe konusunda sıkıntılar yaşayan ODTÜ'de yeniden yapılanmaya gitmiş, YÖK'ün kararı ile 1982'de Beşeri İlimler Bölümü kaldırılarak yerine Felsefe, Tarih, Modern Diller ve (Eğt. Fak) Yabancı Diller Eğitimi Bölümleri kurulmuştur.[315] 18 Ekim'de kabul edilen 1982 Anayasası'nda YÖK'ün kuruluş yasası korunmuş ve aynen Anayasa'da yer almıştır.[316] Üniversitedeki akademik ve idari tüm personel, işçi statüsünde sözleşmeli görev yapmış, 1 Ocak 1983'ten itibaren memur statüsüne geçmiştir. 1402 sayılı sıkıyönetim yasasının yürürlüğe girmesiyle birlikte 1402'likler kapsamında Şubat 1983'te üniversitelerde başlayan tasfiyelerde ODTÜ de ciddi kayba uğramış, bu dönemde 400 kişi ODTÜ'den istifa etmiştir.[317] 1984 yılı yeni sisteme uyum için çalışmalarla geçerken[318] 1985'te gelişmiş üniversite kabul edildiği için YÖK'ün bütçe ve kadro kısıtlamasına gittiği ODTÜ'de bu değişiklikler personel kaybına sebep olmuştur. Aynı dönemde vakıf üniversitesi olarak kurulan Bilkent Üniversitesi personel için çekim merkezi olmuştur. ODTÜ'deki erimeyi engellemek isteyen rektör Gönlübol, Bilkent Üniversitesi kurucusu Prof. Dr. İhsan Doğramacı ile 5 yıl Bilkent'in ODTÜ'den öğretim üyesi almayacağına dair bir anlaşma imzalamıştır.[319] Ocak 1987'de ODTÜ arazisinin bin dönümlük bir kısmı Bilkent Üniversitesi'ne satılmıştır. Satış okulda tepkilerle karşılanırken Mühendislik Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Altay Birand ve Elektrik Bölümü Başkanı Prof. Dr. Cana Toker, satışın yapıldığı toplantının ardından istifa etmiştir.[320] Öğrenciler satış kararını protesto etmek için rektörlük binasına siyah çelenk bırakmıştır.[321] ODTÜ eski rektörü Kemal Kurdaş da satılan arsa hakkında "Doğramacı, 1968'de de Hacettepe'ye arsa aktarıyordu. Ben engelledim." demiştir.[322] Günümüz ve belediye ile sorunlar[değiştir | kaynağı değiştir] Ankara metrosu'nun ODTÜ durağında bulunan ODTÜ Bilim Ağacı tasviri. Temmuz 2008'de Ankara Büyükşehir Belediyesi, 3194 sayılı İmar Kanunu'nun 42. maddesinin 1. fıkrası gereğince, ODTÜ içindeki kaçak olduğunu iddia ettiği 45 yapının her birine 40 bin TL olmak üzere toplam 1 milyon 800 bin TL para cezası kesmiştir. Belediye, kaçak olduğunu iddia ettiği yapıların mevzuata uygun hale getirilmemesi durumunda yıkılmasına karar vermiştir.[323] Bunun üzerine mahkemeye giden üniversite rektörlüğü 45 yapının her biri için ayrı ayrı dava açmıştır. Mahkeme sonucunda "yıkım ve ceza kararlarının yasal dayanağı olmadığı, bunların kamu yararına aykırı olduğu" hükme bağlanmıştır.[324] Ankara Büyükşehir Belediyesince yapılan 1/25000 ölçekli planda bulunan Bilkent Yolu ile Anadolu Bulvarı arasında ve Eskişehir Yolu'na paralel olarak önerilen yolun ODTÜ eğitim binalarının arasından geçmesi planlanmış ve bu plan üniversite ile belediye arasında tartışmalara neden olmuştur.[324] Belediye 2008'de aldığı kararla, 1994 yılında kabul edilmiş olan "ODTÜ İmar Planı" yerine "Koruma Amaçlı İmar Planı" hazırlanmasını talep etmiştir. Planlama sürecinde ODTÜ, 2010'da meslek odaları da dahil ilgili kurum/kuruluş temsilcileri ile iki toplantı düzenlemiş ve önerilen plan, yollar dahil tüm detaylarıyla ele alınmıştır. Anadolu Bulvarı'nın devamı olan yol, "Ankara Nazım Planı 2023" kararı uyarınca bu plan önerisinde de yer alırken ODTÜ'nün itirazı ile yapımı iptal edilen ve tartışmalara neden olan yola ise, "yüzeyde herhangi bir kazı yapılmadan inşa edilecek bir tünel olması" koşuluyla planda yer verilmiştir.[144] ODTÜ tarafından hazırlanan ODTÜ Koruma Amaçlı İmar Planı'nın Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından onaylandığı, 2 Ekim 2013'te Bakanlık faksıyla ilgili kurumlara bildirilmiştir. 11 Ekim'de üniversiteye teslim edilen planda onay aşamasında Bakanlık tarafından bazı değişiklikler yapıldığı görülmüş, ODTÜ Rektörlüğü'nün değiştirilen imar planı kararlarına itiraz edeceğini ve itiraz süresi içinde geriye dönüşü mümkün olmayan herhangi bir işlemin yapılmaması gerektiğini içeren görüşme ve yazışmalarına rağmen, askı ve itiraz sürelerinin dolması beklenmeksizin, 18 Ekim'i 19 Ekim'e bağlayan gece yarısı Ankara Belediyesi'ne bağlı ekipler iş makineleriyle tartışmalı araziye girip, başka bir alana taşınacağı belirtilen ağaçları dahi kesip kaldırmıştır.[325][326] Bunun üzerine belediye ekiplerinin söktüğü ağaçların yerine 21 Ekim akşamı 5 bin fidan dikme eylemi yapan öğrencilere polis, ses bombaları ve biber gazlarıyla müdahale etmiştir.[327] Aynı gün Melih Gökçek, kesilen 2 bin 388 ağaç için ODTÜ'ye 211 bin TL ödeme yapıldığını bildirmiş; ancak ODTÜ, herhangi bir anlaşma yapılmaksızın aktarılan bu parayı iade etmiştir.[328] Olayların hemen ardından, eylem yapan grubun yerleşke içinde hizmet veren EGO otobüslerine saldırdığı gerekçesiyle belediyeye bağlı EGO Genel Müdürlüğü, ODTÜ seferlerine ara vermiştir.[329] Gökçek'in, ODTÜ'ye sefer yapan belediye otobüslerini kaldırması kararı, Tüketici Hakları Derneği'nin açtığı dava sonucu iptal edilmiştir.[330] 3 ay aradan sonra 20 Ocak 2014'te tekrar başlayan seferlere, Ankara Bölge İdare Mahkemesi'nin EGO'nun itirazını yerinde bulup yürütmeyi durdurma kararı vermesiyle 2 gün sonra yeniden ara verilmiştir.[331] Yapıma başlanmasının ardından 4 ayda tamamlanan yol, dönemin başbakanı Recep Tayyip Erdoğan'ın katılımıyla 25 Şubat 2014'te açılmıştır. Açılış töreninin öncesinde polis ile yolu protesto eden öğrenciler karşı karşıya gelmiş ve öğrencilere tazyikli suyla müdahale edilmiştir.[332] Galeri[değiştir | kaynağı değiştir] ODTÜ Mimarlık Fakültesi Anfi ODTÜ Fen ve Edebiyat Fakültesi Anfi ODTÜ Mimarlık Fakültesi'ne giden yol ODTÜ ATA Heykeli ODTÜ Albert Einstein Büstü ODTÜ Logosu Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir] Ankara'daki üniversiteler Türkiye'deki üniversiteler Teknik üniversite Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir] a b c d e f "ODTÜ Resmî Sitesi, Tarihçe Bölümü". 5 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2015.  a b "Bağımsız İletişim Ağı (Bianet), Yabancı Dilde Yükseköğretimin Mantığı (3) sayfası". 20 Ekim 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2009.  a b c "Kuruluş Yıllarına Göre Üniversiteler sayfası". Yükseköğretim Kurumu. 16 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Temmuz 2009.  a b "ODTÜ Resmî Sitesi, Yönetim Bölümü". 5 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2015.  "ODTÜ Resmî Sitesi, Aday Öğrenci Bölümü, Neden ODTÜ sayfası". 25 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2015.  a b c d e f g h i j "ODTÜ Resmî Sitesi, ODTÜ Hakkında Genel Bilgiler sayfası". 5 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2015.  "Arşivlenmiş kopya". 5 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2016.  a b "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 11 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 31 Ağustos 2016.  a b "ODTÜ Aday Öğrenci, Hakkımızda bölümü". 25 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2015.  a b c "About METU: General Information". Middle East Technical University. Ocak 2010. 20 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2010.  "About:METU Northern Cyprus Campus". Middle East Technical University. 9 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2016.  a b "ODTÜ Resmî Sitesi, Konum ve Yerleşke sayfası". 5 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2015.  Ne Demek Ankara; Balgat, Niye Balgat!?. ODTÜ Geliştirme Vakfı Yayıncılık. s. 155. ISBN 975-7964-87-4.  "ODTÜ Resmî Sitesi, 50.Yıl sayfası". 7 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2009.  50. Yılda 50 Eser. Ankara: TMMOB. 2007. s. 70.  a b c d "ODTÜ'nün ilkleri". 22 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2015.  a b c "World University Rankings 2014-15" (İngilizce). Times Higher Education. 27 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2015.  a b Nuran Çakmakçı (2 Ekim 2014). "ODTÜ ilk 100'de". Hürriyet. 5 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2015.  a b c "ODTÜ Resmî Sitesi, 50.Yıl sayfası, 1957 bölümü". 7 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2009.  a b "Cumhuriyet'in Binaları" (PDF). TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası, Türkiye Mühendislik Haberleri (TMH). 18 Ocak 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2011.  a b "Orta-Doğu Teknoloji Enstitüsü Açılıyor". Milliyet. Ankara. 15 Kasım 1956. s. 3.  a b "ODTÜ Resmî Sitesi, 50.Yıl sayfası, 1956 bölümü". 7 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2009.  a b Payaslıoğlu, Arif (1996). Barakadan Kampusa. Ankara: ODTÜ Yayınları.  a b c d e Bozkırda Yeşeren Bir Tarih: ODTÜ (Belgesel). Ankara: ODTÜ GİSAM. 27 Haziran 2008. 22 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2015.  a b c d e "Bozkırda Doğan Güneş ODTÜ Yerleşkesi". 5 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2015.  Muammer Taylak (3 Ekim 1957). "Orta-Doğu Üniversitesi temeli atıldı". Milliyet. Ankara. s. 1. Ortadoğu Teknik Üniversitesinin temeli, dün saat 16'da Ankara'dan 15 kilometre kadar mesafede bulunan yeni sahasında yapılan merasimle atılmıştır. Merasime katılan Cumhurreisi Celal Bayar, BMM Reisi Refik Koraltan ve Başvekil Adnan Menderes, temel atma töreninde kullanılan bir ekskavatörü bizzat kullanmışlardır.  a b c d "ODTÜ Resmî Sitesi, 50. Yıl sayfası, 1960 bölümü". 7 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2009.  "Turgut Cansever Biyografi". 4 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2015.  Payaslıoğlu, Arif T. (1996). Türk Yükseköğreniminde Bir Yeniliğin Tarihi: Barakadan Kampusa 1954-1964. Ankara: ODTÜ Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü Yayınları. s. 43.  "Menderes, Orta-Doğu Üniversitesi mütevelli heyetinden çıkarılıyor". Milliyet. Ankara. 28 Haziran 1960. s. 3.  "ODTÜ Resmî Sitesi, 50. Yıl sayfası, 1959 bölümü". 7 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2015.  "Prof. Dr. Turan Feyzioğlu Orta-Doğu Teknik Üniversitesi Türk Rektörü oldu". Milliyet. Ankara. 18 Ağustos 1960. s. 1.  "Prof. Dr. Turan Feyzioğlu Orta-Doğu Teknik Üniversitesi Türk Rektörü oldu". Milliyet. Ankara. 18 Ağustos 1960. s. 5. 7307 sayılı kanun bu üniversiteye bir Türk rektör tayin edilmesini emrettiği hâlde, üniversite kurulalıdan bu yana 4 yıldır eski iktidar tarafından bir tayin yapılmamıştır.  "Orta Doğu Teknik Üniversitesi açıldı". Milliyet. Ankara. 7 Ekim 1960. s. 1.  Filiz Aygündüz (1 Mart 2008). "Nerede olduğu bilinmeyen "Timsah" ortaya çıktı". Milliyet. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2015.  "Üniversite Reformları 1946-1982". 5 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2015.  İlkay Yaprak (27 Mayıs 2014). "Bir Ülkeyi Darbeye Götüren Adımlar". Ülkehaber. Erişim tarihi: 5 Eylül 2015.  "Seha Meray O.Doğu Teknik Üniversitesi Rektörlüğüne getirildi". Milliyet. Ankara. 3 Mart 1961. s. 3.  a b c "ODTÜ Resmî Sitesi, 50. Yıl sayfası, 1961 bölümü". 7 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2015.  "Üzerindeki Her Yapının "Tasarlandığı" ODTÜ Kampüsü Yıkılıyor mu?". 22 Temmuz 2008. 5 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2015.  a b c d e "Bozkırda tek başına: Kurdaş". Atlas, 159. Haziran 2006. ss. 78-84.  |erişim-tarihi= kullanmak için |url= gerekiyor (yardım) a b "Müzeler Haftası ve ODTÜ". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2015.  a b c d e "ODTÜ Resmî Sitesi, 50. Yıl sayfası, 1962 bölümü". 7 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2015.  "Gürsel "Af Yetkisi"ni kullanıyor". Milliyet. Ankara. 12 Mayıs 1962. s. 5.  a b c "ODTÜ Resmî Sitesi, 50. Yıl sayfası, 1963 bölümü". 7 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2009.  "Orta-Doğu Üniversitesi ağaç dikme kampanyası". Milliyet. Ankara. 3 Aralık 1962. s. 3.  "İnönü Ankara Orta-Doğu Teknik Üniversitesini açtı". AA. Ankara: Milliyet. 2 Ekim 1963. s. 1. Orta-Doğu Teknik Üniversitesinin yeni binasına taşınması dolayısıyla dün yapılan törende Başbakan İnönü de konuşmuştur.  Aydın, Suavi (2005). Küçük Asya'nın Bin Yüzü Ankara. Ankara: Dost Kitabevi. ss. 576-577. ISBN 975-298-173-9.  "ODTÜ Resmî Sitesi, 50. Yıl sayfası, 1964 bölümü". 7 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2015.  "ODTÜ Resmî Sitesi, 50. Yıl sayfası, 1965 bölümü". 7 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2015.  a b "ODTÜ Resmî Sitesi, Atatürk Anıtı ve Bilim Ağacı sayfası". 4 Ocak 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2009.  "ODTÜ Resmî Sitesi, 50. Yıl sayfası, 1966 bölümü". 7 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2009.  a b "ODTÜ Resmî Sitesi, 50. Yıl sayfası, 1967 bölümü". 7 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2015.  a b c "Ankara - ODTÜ Müzesi". TC Kültür ve Turizm Bakanlığı. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2015.  "ODTÜ Resmî Sitesi, 50. Yıl sayfası, 1987 bölümü". 7 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2015.  "ODTÜ Resmî Sitesi, 50. Yıl sayfası, 1988 bölümü". 7 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2015.  "ODTÜ Resmî Sitesi, 50. Yıl sayfası, 1989 bölümü". 7 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2015.  "ODTÜ Resmî Sitesi, 50. Yıl sayfası, 1990 bölümü". 7 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2015.  "ODTÜ Resmî Sitesi, 50. Yıl sayfası, 1992 bölümü". 7 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2015.  "BİLTİR Merkezi Tarihçe". 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2015.  "Türkiye'de İnternet Tarihi". 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2015.  "ODTÜ Resmî Sitesi, 50. Yıl sayfası, 1993 bölümü". 7 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2015.  "ODTÜ Resmî Sitesi, 50. Yıl sayfası, 1994 bölümü". 7 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2015.  "ODTÜ Resmî Sitesi, 50. Yıl sayfası, 1995 bölümü". 7 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2015.  "ODTÜ Resmî Sitesi, 50. Yıl sayfası, 1996 bölümü". 7 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2015.  "ODTÜ Resmî Sitesi, 50. Yıl sayfası, 1998 bölümü". 7 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2015.  "ODTÜ-TSK Modelleme ve Simülasyon Uygulamaları Araştırma Merkezi, Tarihçe". 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2015.  Deprem Riskinin Araştırılarak Deprem Yönetiminde Alınması Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Amacıyla Kurulan Meclis Araştırması Komisyonu Raporu 11 Aralık 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Temmuz 2010 a b "ODTÜ Resmî Sitesi, 50. Yıl sayfası, 1999 bölümü". 7 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2015.  "ANKOS Genel Bilgi". 14 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2015.  "ODTÜ Resmî Sitesi, 50. Yıl sayfası, 2000 bölümü". 7 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2015.  "ODTÜ Resmî Sitesi, 50. Yıl sayfası, 2001 bölümü". 7 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2015.  "Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Uygulama Yönetmeliği". Resmî Gazete. 26 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2015.  "ODTÜ Resmî Sitesi, 50. Yıl sayfası, 2002 bölümü". 7 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2015.  a b "ODTÜ Resmî Sitesi, 50. Yıl sayfası, 2003 bölümü". 7 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2015.  a b "ABET, Middle East Technical University". ABET. 5 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2015.  "ODTÜ Kuzey Kıbrıs Kampusu Genel Bilgi". 17 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2015.  "ODTÜ Resmî Sitesi, 50. Yıl sayfası, 2004 bölümü". 7 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2015.  "ODTÜ Resmî Sitesi, 50. Yıl sayfası, 2005 bölümü". 7 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Eylül 2015.  "Deniz Bilimleri Enstitüsü resmi sitesi, Tarihçe sayfası". 28 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2015.  "Fen Bilimleri Enstitüsü resmi sitesi, Tarihçe sayfası". 29 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2015.  "Sosyal Bilimler Enstitüsü resmi sitesi, Tarihçe sayfası". 14 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2015.  "Enformatik Enstitüsü resmi sitesi, Genel Bilgi sayfası". 26 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2015.  "Uygulamalı Matematik Enstitüsü resmi sitesi, Tarihçe sayfası" (İngilizce). 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2015.  a b c d "ODTÜ Resmî Sitesi, Fakülteler, Enstitüler ve Okullar sayfası". 5 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2015.  a b c d e f g h i j k l "ODTÜ Resmî Sitesi, ODTÜ Hakkında sayfası, Üniversite Yönetimi bölümü". 5 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2013.  a b "ODTÜ Rektörlüğü Resmî Sitesi, ODTÜ Amblemi bölümü". 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2015.  "Vatan Gazetesi, 22.08.2009 sayılı "İşte ÖSS soru ve cevapları" haberi". Erişim tarihi: 23 Ağustos 2009. [ölü/kırık bağlantı] "Dereceye girenlerin tercihi tıp fakültesi". 12 Ağustos 2009. 28 Eylül 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2009. SAY-1 puan türü birincisi Gülşen Yücel Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi'ne, SAY-2 birincisi Çağatay Ermiş Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi'ne, ikinciliği paylaşan Ömer Yakar burslu olarak Fatih Üniversitesi Tıp Fakültesi'ne, Anıl Akyel ise ODTÜ Mühendislik Fakültesi Elektrik-Elektronik Mühendisliği bölümüne girdi.  "ODTÜ Tanıtım resmî Sitesi, Lisans Programlarının Taban Puan ve Kontenjanları sayfası". 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2015.  a b c d ODTÜ'yü Tanıyalım. Ankara. 2009.  |erişim-tarihi= kullanmak için |url= gerekiyor (yardım) a b Kaynak hatası: Geçersiz <ref> etiketi; Acar açıklama isimli refler için metin sağlanmadı (Bkz: Kaynak gösterme) "İşte şampiyonların seçimi". Habertürk. 17 Ağustos 2014. 27 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2015.  Burak Kılanç. "Üniversitelerimizin gözü yurtdışında". Akşam. 29 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2015.  "ODTÜ Resmî Sitesi, Sayılarla ODTÜ sayfası". 17 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2009.  "YÖK Resmî Sitesi, "2010 Makale istatistikleri" sayfası". 8 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2015.  "Türkiye'nin Girişimci ve Yenilikçi 50 Üniversitesi Açıklandı". TÜBİTAK. 4 Temmuz 2014. 1 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2015.  a b c d e f "Middle East Technical University Overview". Quacquarelli Symonds. 5 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2015.  "Arşivlenmiş kopya". 7 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2016.  "Arşivlenmiş kopya". 5 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2016.  "Arşivlenmiş kopya". 21 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2016.  "Arşivlenmiş kopya". 29 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2016.  "Arşivlenmiş kopya". 5 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2016.  "Arşivlenmiş kopya". 21 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2016.  "Arşivlenmiş kopya". 24 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2016.  "Arşivlenmiş kopya". 24 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2016.  "World University Rankings 2013-14". Times Higher Education. 23 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2015.  "World University Rankings 2012-13". Times Higher Education. 29 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2015.  "World University Rankings 2011-12". Times Higher Education. 28 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2015.  "World Reputation Rankings 2013-14". Times Higher Education. 27 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2015.  "World Reputation Rankings 2012-13". Times Higher Education. 21 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2015.  "World Reputation Rankings 2011-12". Times Higher Education. 17 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2015.  "Asia University Rankings 2014-15". Times Higher Education. 27 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2015.  "Asia University Rankings 2013-14". Times Higher Education. 6 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2015.  "Asia University Rankings 2012-13". Times Higher Education. 7 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2015.  "Arşivlenmiş kopya". 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2016.  "Ranking Web of Universities 2014 - Middle East Technical University". Webometrics. 7 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2015.  "Ranking Web of Universities 2013 - Middle East Technical University". Webometrics. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2015.  "Ranking Web of Universities 2012 - Middle East Technical University". Webometrics. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2015.  "Ranking Web of Universities 2011 - Middle East Technical University". Webometrics. 29 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2015.  "IAESTE Üniversite Temsilcileri". 7 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2015.  "ODTÜ Mühendislik Fakültesinde Akreditasyon Etkinliklerinin Başlangıcının ve ABET Değerlendirme Sürecinin Öyküsü". 15 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2015.  icann. "Member Profile: .tr". 4 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2015.  "Nic.tr, Tarihçe sayfası". 30 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2009.  "Nic.tr, Kurumsal Kimliğimiz sayfası". 29 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2009.  "Teknoloji Geliştirme Bölgeleri tasarısı kabul edildi". İHA. 2 Mart 2011. 23 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2015.  "ODTÜ'de çarpışma labaratuarı yarın açılıyor". Milliyet. 14 Ocak 2009. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2015.  "ODTÜ'de çarpışma testi laboratuvarı kuruldu". 20 Ocak 2009. 23 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2015.  "ODTÜ TEKNOKENT Hakkında". 3 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2015.  "ODTÜ: Bir Bilgi ve Öğrenme Metropolü, Teknoloji Geliştirme Bölgesi: ODTÜ Teknokent". 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2015.  a b "ODTÜ Teknokent yine birinci oldu". 17 Kasım 2014. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2015.  "Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Performans Endeksi". TC Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı. 23 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2015.  "ODTÜ'ye büyük onur!". Sözcü. 11 Şubat 2014. 14 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2015.  Ahmet Dirican (13 Temmuz 2009). "ODTÜ Eymir'i Halka Açsın!". Habertürk Ankara. ss. 1, 4.  |erişim-tarihi= kullanmak için |url= gerekiyor (yardım) "Çayyolu metrosu açıldı". 13 Mart 2014. 18 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2015.  "Behruz Çinici: "ODTÜ'nün Planını 50 Yıldır Onaylatamadılar"". Yapi.com.tr. 29 Temmuz 2010. 30 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2011.  Ersin Altın, (Ed.) (2003). Ankara 1910-2003. Boyut Yayınları. s. 58. ISBN 975-521-729-0.  "Behruz Çinici, Projeleri". Arkitera.com. 5 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2011.  "Sabah Gazetesi'nin 23 Ocak 2006 tarihli haberi". 13 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2009.  Cansever, Meltem (2009). Türkiye'nin Kültür Mirası 100 Mimari Şaheser. NTV Yayınları. ISBN 978-605-5813-26-0.  |erişim-tarihi= kullanmak için |url= gerekiyor (yardım) "Türkiye'nin 50 Prestijli Eseri Kitaplaştırıldı" (PDF). 25 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ağustos 2019.  "Ankara'da Bozkır'da yeni bir orman doğuyor". Milliyet. Ankara. 9 Nisan 1963. s. 5.  a b "ODTÜ Ağaçlandırma ve Çevre Düzenleme Müdürlüğü, ODTÜ Ormanı Tarihçesi". 26 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2015.  a b "ODTÜ Rektörlüğü'nün Anadolu Bulvarı'nın Devamı Olan Yol Hakkında Açıklaması, Sit Alanları bölümü". 18 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2015.  "1995 Cycle Awards Recipients". 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2015.  "Tarihçe". ODTÜ Kütüphanesi resmi sitesi. 17 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2009.  "Kitap Koleksiyonu". 4 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2015.  Orta Doğu Teknik Üniversitesi (1983). Kütüphane Etkinlikleri 1977-1982. Ankara: ODTÜ Mimarlık Fakültesi.  a b "Türkiye'de ODTÜ'nün Gerçekleştirdiği İlkler ve "ODTÜ Etkisi"" (PDF). 14 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ağustos 2009.  "Ecevit, 70 yıllık daktilosuna veda etti". 17 Ekim 2003. 23 Kasım 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ağustos 2009.  "Jeoloji Mühendisliği Bölümü Tanıtımı". 7 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2015.  "Sezgileriyle gören zaman ötesi heykeltıraş: Şadi Çalık". İşte Genç. 1 Mart 2005. 11 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2012.  Dosya:Aynştayn büstü, ODTÜ.jpg resmine göre. Dosya:Mimar Sinan büstü, ODTÜ.jpg resmine göre. a b "Gaziantep Üniversitesi Tarihçesi". Gaziantep Üniversitesi. 8 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2015.  "Belge ve Fotoğraflarla Mühendislik Fakültemiz, sf:70, ODTÜ Mütevelli Heyeti M.H.1981/79-551 numaralı karar" (PDF). Gaziantep Üniversitesi. 8 Kasım 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2017.  "Gaziantep Amerikan Hastanesi". Habertürk. 8 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2017.  "TBMM Tutanak Dergisi sf:90" (PDF). TBMM. 8 Kasım 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2017.  "Fikret Yücel'in Anıları - Mersin Yerleşkesi Kuruluş Çalışmaları" (PDF). Elektrik Mühendisleri Odası. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2015.  a b "ODTÜ Resmî Sitesi, 50. Yıl sayfası, 1979 bölümü". 7 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2015.  a b c Prof. Dr. İlkay Salihoğlu. "ODTÜ-Deniz Bilimleri Enstitüsü / Başlangıçtan Bugüne Olaylar ve İnsanlar". 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2015.  "ODTÜ DBE resmî sitesi, Hakkımızda bölümü". 22 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2015.  "ODTÜ KKK resmî sitesi, Genel Bilgi sayfası". 16 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2015.  "Eymir Gölü'nü ODTÜ'ye yedirmeyiz". Milliyet. 15 Mart 2014. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2015.  "ODTÜ'de olanlara İslamcı öğrenciler nasıl bakıyor". Timetürk. 20 Aralık 2012. 27 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2015.  Ergün Diler (30 Nisan 2014). "Kimse "gak" demedi!". Takvim. 30 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2015.  ""ODTÜ, kahve ya da köfte ile düşecek bir kale değildir!"". soL. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2015.  "ODTÜ'de başörtülü öğrencilere faşist baskı". Star. 5 Eylül 2013. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2015.  "ODTÜ Bahar Şenliği Hakkında". 27 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2015.  Elif Şafak. "ODTÜ'lü olmak". Habertürk. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2015.  Pınar Karahan. "ODTÜ efsane". Hürriyet. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2015.  a b "ODTÜ Öğrenci Toplulukları". 5 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2015.  "ODTÜ Resmî Sitesi, ODTÜ Yerleşkede Yaşam sayfası, Barınma bölümü". 5 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2015.  "ODTÜ Yurtlar Müdürlüğü, Genel Özellikler". 14 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2015.  "Tebesir.com, Üniversite rehberi". 5 Ağustos 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2009.  Sefa Sargın (2 Nisan 2013). "Robot Günleri ODTÜ'de yapıldı". Sabah. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2015.  "CNNTÜRK.com, ODTÜ Robot Günleri'ne katılım için son günler sayfası". 28 Şubat 2009. 24 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2009.  "ORT Kimdir?". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2015.  "Uluslararası ODTÜ Robot Günleri resmi sitesi, Genel Bilgiler sayfası". 25 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2009.  "CEO Fabrikası ODTÜ". CNBC-e. 4 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2015.  "CEO fabrikası üniversiteler". Milliyet. 17 Temmuz 2014. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2015.  "Alev Alatlı Resmî Web Sitesi, Kitaplar Bölümü". 11 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2016.  "Biyografi.net, Ali Babacan sayfası". 7 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2009.  "Buket Uzuner Hakkında". 27 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2023.  "Biyografi.info, Can Dündar sayfası". 15 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2009.  "Sabancı Topluluğu Yönetim Detay". 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2020.  "Arşivlenmiş kopya". 2 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2016.  "Cüneyt Düzyol Kimdir?". Bugün. 25 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2015.  "Derya Köroğlu kimdir?". 28 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2013.  "Elif Şafak Biyografi". 4 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2013.  Emin Çölaşan - "Önce İnsanım Sonra Gazeteci" sf: 12 Bilgi Yayınevi, Ankara, 2008 "Arşivlenmiş kopya". 22 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2016.  "Özgeçmiş". fikriisik. 5 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2014.  Hammad Husain LinkedIn "Haydar Ergülen" (PDF). 18 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2012.  "Biyografi.net, Kürşat Tüzmen sayfası". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2009.  "Biyografi.net, Mehmet Ali Talat sayfası". 9 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2009.  "Mehmet Gürcan Karakaş kimdir?". 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2020.  "TCBB Kabinesi - Sanayi ve Teknoloji Bakanı". 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2020.  "Arşivlenmiş kopya". 24 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2016.  "Arşivlenmiş kopya". 2 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2016.  "TCMB Web Sitesi". 19 Mart 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2013.  "Yasemin Dalkılıç Biyografi". 11 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2013.  "ODTÜ Matematik Bölümü İnternet Sayfası". 11 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2013.  "METU Industrial Engineering Website". 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2013.  Sarı, Elif Ezgi (24 Haziran 2019). "ODTÜ'den Geçenler: Muhan Soysal - Yaz Hocam!". yazhocam.com. 5 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2023.  "Orta-Doğu Mimarlık boykota başladı". Milliyet. Ankara. 4 Ekim 1968. s. 1. Orta-Doğu Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi dün sabah "Direniş" adı altında boykota başlamıştır.  "Ankara'da boykot yayılıyor". Milliyet. Ankara. 5 Ekim 1968. s. 7. Orta-Doğu Teknik Üniversitesi Fen-Edebiyat öğrencileri de dün sabah boykota başlamışlar ve Makina Fakültesi öğrencileri de boykota gitme kararı almışlardır.  a b c d "ODTÜ: "ABD Kültür Üssü"nden Devrimci Hareketin Merkezine". 30 Nisan 2008. 22 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2015.  "Orta-Doğu'da boykot bitiyor". Milliyet. Ankara. 16 Ekim 1968. s. 7.  a b c d "ODTÜ Resmî Sitesi, 50. Yıl sayfası, 1968 bölümü". 7 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2015.  "Binlerce öğrenci ayakta!". 31 Aralık 2012. 22 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2015.  a b c d Nurettin Çalışkan (2002). ODTÜ Tarihçe 1956-1980. Ankara: Arayış Yayınları.  "ABD elçisinin arabası yakıldı". Milliyet. Ankara. 7 Ocak 1969. s. 1.  "ABD elçisinin arabası yakıldı". Milliyet. Ankara. 7 Ocak 1969. s. 7.  Kemal Kurdaş (1998). ODTÜ Yıllarım: "Bir Hizmetin Hikayesi". Ankara.  "Üniversiteli 2 genç tutuklandı". Milliyet. Ankara. 8 Ocak 1969. s. 1.  "Danıştay tatil kararını bozdu". Milliyet. Ankara. 12 Ocak 1969. s. 1.  "Araba yakmaktan sanık öğrenciler bırakıldı". Milliyet. Ankara. 13 Mart 1969. s. 1.  "ODTÜ Rektörlüğü de işgal edildi". Milliyet. Ankara. 9 Nisan 1969. s. 1.  Falih Rıfkı Atay, Bayrak, 1970.  "ODTÜ Kapatıldı". Milliyet. Ankara. 13 Nisan 1969. s. 7.  "ODTÜ'ni polis ve jandarma geri aldı". Milliyet. Ankara. 14 Nisan 1969. s. 1.  "ODTÜ Öğrencileri Danıştay'a gidiyor". Milliyet. Ankara. 17 Nisan 1969. s. 1.  "Öğrencilerin ODTÜ'nün açılması isteğini Danıştay reddetti". Milliyet. Ankara. 26 Nisan 1969. s. 1.  "Kurdaş 30 Kasımda ayrılıyor". Milliyet. Ankara. 2 Temmuz 1969. s. 11.  "Akademi işgali sona erdi, ODTÜ'nde dersler başladı". Milliyet. Ankara. 16 Ağustos 1969. s. 11.  "ODTÜ'de çatışma oldu, iki yaralı var". Milliyet. Ankara. 3 Eylül 1969. s. 1.  "ODTÜ'nde birlik seçimlerinin hemen yapılması isteniyor". Milliyet. Ankara. 5 Eylül 1969. s. 11.  "ODTÜ olayları ile ilgili 8 öğrenci cezalandırıldı". Milliyet. Ankara. 12 Ekim 1969. s. 1.  a b "Ya Prof. İnönü ya da boykot". Milliyet. Ankara. 29 Ocak 1970. s. 1.  "Ya Prof. İnönü ya da boykot". Milliyet. Ankara. 29 Ocak 1970. s. 11.  "Parlar çekildi ama". Milliyet. Ankara. 30 Ocak 1970. s. 11.  "ODTÜ Resmî Sitesi, 50. Yıl sayfası, 1970 bölümü". 7 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2015.  "ODTÜ Mütevelli Heyeti seçildi". Milliyet. Ankara. 16 Ağustos 1970. s. 3.  a b c d e "40 Yıl Sonra: ODTÜ Yurtlarına Baskın". İstanbul. 5 Mart 2011. 9 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2015.  "Orta Doğu Teknik Üniversitesi arandı". Milliyet. Ankara. 13 Ocak 1971. s. 1.  "Prof. İnönü'nün evinde dinamit patladı". Milliyet. Ankara. 18 Ocak 1971. s. 11.  "Prof. İnönü'nün evinde dinamit patladı". Milliyet. Ankara. 18 Ocak 1971. s. 1.  a b c d e f g "ODTÜ Resmî Sitesi, 50. Yıl sayfası, 1971 bölümü". 7 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2015.  "Orta-Doğu tekrar kapatıldı". Milliyet. Ankara. 21 Ocak 1971. s. 1.  "ODTÜ'nde öğrenime bugün başlanıyor". Milliyet. Ankara. 10 Şubat 1971. s. 1.  a b c d "ODTÜ Resmî Sitesi, 50. Yıl sayfası, 5 Mart bölümü" (PDF). 29 Ekim 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2015.  a b c d "12 Mart 1971 Öncesinde Türkiye ve ODTÜ Tarihinde Bir Dönemeç: 5 Mart". 23 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2015.  "Ya 400 bin dolar veya dört Amerikalı öldürülecek". Milliyet. Ankara. 5 Mart 1971. s. 1.  a b "Ya 400 bin dolar veya dört Amerikalı öldürülecek". Milliyet. Ankara. 5 Mart 1971. s. 9.  a b c d e "1 genç öldü, 1 er de komada". Milliyet. Ankara. 6 Mart 1971. s. 9.  a b "Orta-Doğu'da askerle çatışan gençler 9,5 saat sonra teslim oldu". Milliyet. Ankara. 6 Mart 1971. s. 1.  "Amerikalılar sağ salim bırakıldı". Milliyet. Ankara. 9 Mart 1971. s. 1.  "Mütevelli Heyeti yönetime el koydu". Milliyet. Ankara. 10 Mart 1971. s. 1.  "Akademik Konsey feshi tanımıyor". Milliyet. Ankara. 11 Mart 1971. s. 1.  "Gezmiş "Orta-Doğu'da saklanıyorduk" dedi". Milliyet. Ankara. 19 Mart 1971. s. 9.  "ODTÜ'de sınav başladı". Milliyet. Ankara. 27 Temmuz 1971. s. 1.  "ODTÜ açılıyor fakat boykot, eylem yok". Milliyet. Ankara. 25 Temmuz 1971. s. 1.  "İşgalci öğrenciler ODTÜ'den çıkartılacak". Milliyet. Ankara. 13 Ağustos 1971. s. 3.  "Karaosmanoğlu ODTÜ'ne öğretim üyesi oluyor". Milliyet. Ankara. 28 Şubat 1972. s. 3.  "Karaosmanoğlu'nun ODTÜ'ne girme isteği reddedildi". Milliyet. Ankara. 6 Mart 1972. s. 11.  "ODTÜ Rektörü Şefik Erensü istifasını verdi". Milliyet. Ankara. 8 Mart 1972. s. 1.  "Rektör Prof. Ordemir: "ODTÜ anarşinin dışında kalacak"". AA. Ankara: Milliyet. 3 Nisan 1972. s. 11.  "ODTÜ Resmî Sitesi, 50. Yıl sayfası, 1972 bölümü". 7 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2015.  a b "ODTÜ Resmî Sitesi, 50. Yıl sayfası, 1973 bölümü". 7 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2015.  "ODTÜ Resmî Sitesi, 50. Yıl sayfası, 1974 bölümü". 7 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2015.  "ODTÜ Mezuniyet". Milliyet. Ankara. 29 Haziran 1974. s. 10.  "Ankara'da öğrenci çatışmasında iki ağır yaralı var". Milliyet. Ankara. 9 Kasım 1974. s. 10.  "Anarşi hortladı". Hürriyet. Ankara. 9 Kasım 1974. s. 1.  a b c "ODTÜ öğrencileri üniversite yönetimini eleştirdi". Milliyet. Ankara. 29 Mayıs 1975. s. 1.  "ODTÜ Resmî Sitesi, 50. Yıl sayfası, 1975 bölümü". 7 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2015.  "ODTÜ on gün kapatıldı". Milliyet. Ankara. 17 Nisan 1975. s. 1.  "Ders yapıldı". Milliyet. Ankara. 22 Nisan 1975. s. 10.  "ODTÜ de açıldı". Milliyet. Ankara. 29 Nisan 1975. s. 6.  "ODTÜ'de genel boykot". Milliyet. Ankara. 16 Mayıs 1975. s. 10.  "ODTÜ'de boykot sona erdi". Milliyet. Ankara. 6 Haziran 1975. s. 10.  "ODTÜ'de yine süresiz boykot kararı alındı". Milliyet. Ankara. 17 Haziran 1975. s. 1.  "ODTÜ pazartesi günü açılıyor". Milliyet. Ankara. 1 Kasım 1975. s. 10.  "ODTÜ olaysız açıldı". Milliyet. Ankara. 6 Kasım 1975. s. 10.  a b c "ODTÜ Resmî Sitesi, 50. Yıl sayfası, 1976 bölümü". 7 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2015.  a b c "Bir Üniversite Direniyor: 14 Şubat 1977". 14 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2015.  "ODTÜ rektörü Ilgaz Alyanak görevinden alındı". Milliyet. Ankara. 24 Aralık 1976. s. 1.  "AYÖD protesto etti". Milliyet. Ankara. 27 Aralık 1976. s. 7.  "Ecevit: "ODTÜ'de olay çıkarsa Demirel ve Erdem sorumludur"". Milliyet. Ankara. 29 Aralık 1976. s. 1.  "ODTÜ rektörü Alyanak'ın görevden alınması kınandı". Milliyet. Ankara. 5 Ocak 1977. s. 7.  "ODTÜ rektörlüğüne Prof. Hasan Tan atandı". Milliyet. Ankara. 14 Şubat 1977. s. 1.  "ODTÜ'de 5 bin öğrenci rektör aleyhinde gösteri yaptı". Milliyet. Ankara. 15 Şubat 1977. s. 1.  a b c d e "ODTÜ'yü Sarsacak 9 Aylık Kâbus: Şubat - Aralık 1977". 23 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Eylül 2015.  "ODTÜ'deki forumda yeni rektör istenmedi". Milliyet. Ankara. 16 Şubat 1977. s. 1.  "ODTÜ Konseyi: Rektör Tan derhal görevi bırakmalı". Milliyet. Ankara. 19 Şubat 1977. s. 1.  a b "Rektör Tan, ODTÜ'yü 15 gün kapattı". Milliyet. Ankara. 24 Şubat 1977. s. 6.  "638 öğretim üyesi, atamayı kınadı". Milliyet. Ankara. 25 Şubat 1977. s. 6.  "Danıştay, ODTÜ'nün kapatılma işlemini durdurdu". Milliyet. Ankara. 25 Şubat 1977. s. 6.  "ODTÜ'de öğretim üyeleri yürüyüş, işçiler yemek boykotu yaptı". Milliyet. Ankara. 30 Mart 1977. s. 6.  a b "ODTÜ Resmî Sitesi, 50. Yıl sayfası, 1977 bölümü". 7 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2015.  a b "İstanbul ve İzmir'de biri kız iki öğrenci öldürüldü". Milliyet. Ankara. 29 Nisan 1977. s. 14. ODTÜ'de Hasan Tan tarafından işçi olarak alındığı öne sürülen ve komando oldukları bildirilen bir grup, dün öğretim üyesi Prof.Sevim Mete'yi dövmüş, Sosyal-İş Sendikası üyesi işçilerle de çatışmışlartır  "Cenazede polis arama yaptı". Milliyet. Ankara. 5 Mayıs 1977. s. 14. ODTÜ'de 4 gün önce bir saldırı sonucu yaralanan işçi Feramuz Demir tedavi altında tutulduğu hastanede ölmüştür  "Niğde'de çatışmada bir öğrenci öldürüldü". Milliyet. Ankara. 6 Mayıs 1977. s. 14. Ankara'da bir profesörün evine patlayıcı madde atıldı, bir profesör de taşlandı  "ODTÜ öğretim üyeleri Tan'ın istifasını istedi". Milliyet. Ankara. 4 Mayıs 1977. s. 14.  "Jandarmanın vurduğu ODTÜ öğrenci temsilcisi öldü". Milliyet. Ankara. 9 Haziran 1977. s. 1.  a b "ODTÜ'de 2 Aralık 1977 anması". soL. 3 Aralık 2011. 23 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2015.  "ODTÜ rektörü Prof. Tan istifa etti". Milliyet. Ankara. 23 Haziran 1977. s. 14.  "ODTÜ öğretim üyeleri: "Mütevelli Heyeti görevi terk etmeli"". Milliyet. Ankara. 24 Haziran 1977. s. 1.  "ODTÜ Mütevelli Heyeti'nin 5 yeni üyesi onaylandı". Milliyet. Ankara. 15 Temmuz 1977. s. 1.  "ODTÜ'de komando işçiler, toplantı yapan öğretim üyelerini tehdit etti". Milliyet. Ankara. 26 Ağustos 1977. s. 7.  "Prof. Sonel ODTÜ Mütevelli Heyeti Başkanlığı'ndan istifa etti". Milliyet. Ankara. 27 Eylül 1977. s. 14.  "ODTÜ 9 Kasıma kadar öğretime başlayacak". Milliyet. Ankara. 25 Ekim 1977. s. 11.  "ODTÜ öğrenci yurtları açıldı". Milliyet. Ankara. 6 Kasım 1977. s. 8.  "Öğretime başlayan ODTÜ'de olaylar çıktı". Milliyet. Ankara. 8 Kasım 1977. s. 1.  "2 ODTÜ görevlisinin evi ve otomobiline patlayıcı atıldı". Milliyet. Ankara. 14 Kasım 1977. s. 1.  "ODTÜ rektör vekilinin evine ikinci kez patlayıcı madde atıldı". Milliyet. Ankara. 29 Kasım 1977. s. 1.  "ODTÜ'de çıkan olaylarda 3'ü ağır 35 kişi yaralandı". Milliyet. Ankara. 3 Aralık 1977. s. 1.  "ODTÜ Resmî Sitesi, 50. Yıl sayfası, 1978 bölümü". 7 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2015.  "Milliyet Gazetesi Arşivi, Gelişmiş Arama: "enternasyonal marşı" Tarih Aralığı 7 Ağustos 1979-7 Eylül 1979". 3 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2022.  "12 Eylül darbesinin öyküsü: "Paşam daha ne bekliyorsunuz?"". Habertürk. 10 Mayıs 2015. 1 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2015.  "ODTÜ Resmî Sitesi, 50. Yıl sayfası, 1980 bölümü". 7 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2015.  "Yönetmelik". Yükseköğretim Kurulu. 16 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2015.  "ODTÜ Resmî Sitesi, 50. Yıl sayfası, 1981 bölümü". 7 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2015.  "ODTÜ Resmî Sitesi, 50. Yıl sayfası, 1982 bölümü". 7 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2015.  "Türkiye Cumhuriyeti Anayasası e-Mevzuat". 8 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2015.  "ODTÜ Resmî Sitesi, 50. Yıl sayfası, 1983 bölümü". 7 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2015.  "ODTÜ Resmî Sitesi, 50. Yıl sayfası, 1984 bölümü". 7 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2015.  "ODTÜ Resmî Sitesi, 50. Yıl sayfası, 1985 bölümü". 7 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Eylül 2015.  "Üniversitede alışveriş". Milliyet. Ankara. 24 Ocak 1987. s. 12.  "Siyah çelenk". Milliyet. Ankara. 4 Şubat 1987. s. 13.  ""Doğramacı'nın eski oyunu"". Milliyet. Ankara. 30 Ocak 1987. s. 3.  "NTVMSNBC". 17 Temmuz 2009. 12 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Eylül 2015.  a b "ODTÜ'yü böldürmeyiz!". Ankara: Habertürk. 23 Ağustos 2011. 14 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2011.  "ODTÜ Rektörlüğü:Yasal girişimde bulunacağız". 19 Ekim 2013. 22 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2013.  "18 Ekim 2013 Cuma Gecesi ODTÜ Yerleşkesine Yapılan Müdahale İle İlgili Rektörlük Açıklaması". 29 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2013.  "ODTÜ: 5 bin fidan eylemi amacına ulaştı mı?". 25 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2013.  "ODTÜ'den Gökçek'e para iadesi". 21 Ekim 2013. 31 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Kasım 2015.  "EGO'nun ODTÜ seferleri iptal edildi". bugun.com.tr. 27 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2013.  "Gökçek'e yargı darbesi". gazeteport.com.tr. 28 Aralık 2013. 2 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2014.  Koç, Mert Gökhan (25 Ocak 2014). "ODTÜ'de EGO seferi 2 gün sürdü". Hurriyet.com.tr. 19 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2014.  "ODTÜ'de '1071' müdahelesi". 26 Şubat 2014. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Kasım 2015.  Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir] Wikimedia Commons'ta Orta Doğu Teknik Üniversitesi ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. Resmî site gtdOrta Doğu Teknik ÜniversitesiYerleşkeler Ana Yerleşke Erdemli Yerleşkesi Kuzey Kıbrıs Yerleşkesi Fakülteler Mimarlık İktisadi ve İdari Bilimler Fen Edebiyat Eğitim Mühendislik Müzeler Arkeoloji Müzesi Bilim ve Teknoloji Müzesi Jeoloji Müzesi Sosyal hayat Radyo ODTÜ Spor kulübü Tiyatro Şenliği Diğer Atatürk Anıtı Bilim Ağacı Devrim Stadyumu Eymir Gölü Kütüphane Uzay Teknolojileri Araştırma Enstitüsü Teknokent Metro durağı Gaziantep Mühendislik Fakültesi Kategori  · Commons gtdAnkara'daki üniversitelerDevlet Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Ankara Üniversitesi Ankara Sosyal Bilimler Üniversitesi Ankara Müzik ve Güzel Sanatlar Üniversitesi Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Gazi Üniversitesi Hacettepe Üniversitesi Orta Doğu Teknik Üniversitesi Vakıf Ankara Bilim Üniversitesi Ankara Medipol Üniversitesi Atılım Üniversitesi Başkent Üniversitesi İhsan Doğramacı Bilkent Üniversitesi Çankaya Üniversitesi Lokman Hekim Üniversitesi Ostim Teknik Üniversitesi TED Üniversitesi TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi Türk Hava Kurumu Üniversitesi Ufuk Üniversitesi Yüksek İhtisas Üniversitesi Askerî Gülhane Eğitim ve Araştırma Hastanesi Kara Harp Okulu Polis Polis Akademisi gtdTürkiye'deki üniversitelerDevlet üniversiteleri‎ Abdullah Gül Adana Alparslan Türkeş Bilim ve Teknoloji Adıyaman Afyon Kocatepe Afyonkarahisar Sağlık Bilimleri Ağrı İbrahim Çeçen Akdeniz Aksaray Alanya Alaaddin Keykubat Amasya Anadolu Ankara Müzik ve Güzel Sanatlar Ankara Hacı Bayram Veli Ankara Sosyal Bilimler Ankara Ankara Yıldırım Beyazıt Ardahan Artvin Çoruh Atatürk Aydın Adnan Menderes Balıkesir Bandırma Onyedi Eylül Bartın Batman Bayburt Bilecik Şeyh Edebali Bingöl Bitlis Eren Boğaziçi Bolu Abant İzzet Baysal Burdur Mehmet Akif Ersoy Bursa Uludağ Çanakkale Onsekiz Mart Çankırı Karatekin Çukurova Dicle Dokuz Eylül Düzce Ege Erciyes Erzincan Binali Yıldırım Eskişehir Osmangazi Fırat Galatasaray Gazi Gaziantep İslam Bilim ve Teknoloji Gaziantep Giresun Gümüşhane Hacettepe Hakkari Harran Hatay Mustafa Kemal Hitit Isparta Uygulamalı Bilimler Iğdır İnönü İstanbul İstanbul-Cerrahpaşa İstanbul Medeniyet İzmir Bakırçay İzmir Demokrasi İzmir Kâtip Çelebi Kafkas Kahramanmaraş İstiklal Kahramanmaraş Sütçü İmam Karabük Karamanoğlu Mehmetbey Kastamonu Kayseri Kırıkkale Kırklareli Kırşehir Ahi Evran Kilis 7 Aralık Üniversitesi Kocaeli Kütahya Dumlupınar Kütahya Sağlık Bilimleri Malatya Turgut Özal Manisa Celal Bayar Mardin Artuklu Marmara Mersin Mimar Sinan Güzel Sanatlar Muğla Sıtkı Koçman Munzur Muş Alparslan Necmettin Erbakan Nevşehir Hacı Bektaş Veli Niğde Ömer Halisdemir Ondokuz Mayıs Ordu Osmaniye Korkut Ata Pamukkale Recep Tayyip Erdoğan Sağlık Bilimleri Sakarya Sakarya Uygulamalı Bilimler Samsun Selçuk Siirt Sinop Sivas Bilim ve Teknoloji Sivas Cumhuriyet Süleyman Demirel Şırnak Tarsus Tekirdağ Namık Kemal Tokat Gaziosmanpaşa Trabzon Trakya Türkiye Uluslararası İslam, Bilim ve Teknoloji Türk-Alman Türk-Japon Bilim ve Teknoloji Uşak Van Yüzüncü Yıl Yalova Yozgat Bozok Zonguldak Bülent Ecevit Askerî ve kolluk Milli Savunma Üniversitesi Jandarma ve Sahil Güvenlik Akademisi Polis Akademisi Teknik Bursa Erzurum Eskişehir Gebze İskenderun İstanbul İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü Karadeniz Konya Orta Doğu Yıldız Vakıfüniversiteleri Acıbadem Mehmet Ali Aydınlar Alanya Hamdullah Emin Paşa Altınbaş Ankara Bilim Ankara Medipol Antalya AKEV Antalya Bilim Atılım Avrasya Bahçeşehir Başkent Beykent Beykoz Bezmiâlem Vakıf Biruni Çağ Çankaya Demiroğlu Bilim Doğuş Fatih Sultan Mehmet Vakıf Fenerbahçe Haliç Hasan Kalyoncu Işık İbn Haldun İhsan Doğramacı Bilkent İstanbul 29 Mayıs İstanbul Arel İstanbul Atlas İstanbul Aydın İstanbul Bilgi İstanbul Esenyurt İstanbul Galata İstanbul Gedik İstanbul Gelişim İstanbul Kent İstanbul Kültür İstanbul Medipol İstanbul Okan İstanbul Rumeli İstanbul Sabahattin Zaim İstanbul Sağlık ve Teknoloji İstanbul Ticaret İstanbul Topkapı İstanbul Yeni Yüzyıl İstinye İzmir Ekonomi İzmir Tınaztepe Kadir Has Kapadokya Kocaeli Sağlık ve Teknoloji Koç Konya Gıda ve Tarım KTO Karatay Lokman Hekim Maltepe MEF Mudanya Nişantaşı Nuh Naci Yazgan Özyeğin Pîrî Reis Sabancı Sanko İstanbul Sağlık ve Teknoloji TED TOBB Ekonomi ve Teknoloji Toros Türk Hava Kurumu Ufuk Üsküdar Yaşar Yeditepe Yüksek İhtisas Meslek yüksekokulları Ataşehir Adıgüzel İstanbul Sağlık ve Sosyal Bilimler İstanbul Şişli İzmir Kavram Teknik Ostim KapatılanlarAskerî Gülhane Askerî Tıp Akademisi Vakıf Bursa Orhangazi Canik Başarı Fatih Gediz İpek İstanbul Şehir İzmir Kanuni Melikşah Mevlana Murat Hüdavendigar Selahaddin Eyyubi Süleyman Şah Şifa Turgut Özal Zirve Otorite kontrolü BNF: cb162752832 (data) ISNI: 0000 0001 1881 7391 LCCN: n50053110 NKC: ko2003182868 NLI: 987007526386505171 VIAF: 124052592 WorldCat: lccn-n2002052567 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Orta_Doğu_Teknik_Üniversitesi&oldid=32177136" sayfasından alınmıştır

Bir uydu alıcısının çalışma prensibini gösteren görsel. Dijital uydu veya uydu televizyonu, yapay uydular vasıtasıyla verilen televizyon hizmetidir.[1] Yapay uydu[değiştir | kaynağı değiştir] Ana madde: Yapay uydu Yapay uydu, ekvatorun 36.000 km üstünde duran, dünyayla eşit hızda ve aynı yörüngede dönen elektronik iletişim istasyonudur. Çeşitli tipte uydular vardır. Bilimsel, askeri, ticari, minyatür. Bunlar amacına göre farklı yörüngelerdedir. Haberleşme uyduları Clark Kuşağı'ndadır. Yapay uyduların mucidi, bir bilimkurgu yazarı olan Sir Arthur Clark'tır. Uydu yayınları[değiştir | kaynağı değiştir] Uydu yayınları bir çanak anten, bir uydu alıcısı ve bir ekran ile izlenebilir. Verici ile alıcı çanak birbirine bakmalıdır. Yörünge sebebiyle mesela Türkiye'den Amerika uyduları izlenemez. Uydu çeşitleri[değiştir | kaynağı değiştir] Uydular 4 gruptur: Asya, Avrupa, Atlantik, Amerika. Greenweech'e göre doğu ya da batıda yer alırlar. Örnek vermek gerekirse, 42 derece doğudaki uydunun yerel açısı pusula yönünde 180 derecedir. Azimuth, yerel açı coğrafidir. Avrupa uyduları 70-0 derece doğu doğudur. Asya 160-70 batı doğudur. Kalkış açısı, bulunduğumuz yerin, mesela 38 derecede kuzey enlemindeysek buradan yukarı 46 derece kalkış açısı olur ki buna elevation denir. Çanak kendi başına sinyal alamaz. Bunun için LNB(LOW NOİSE BLOCK CONVERTOR) denilen alıcı çanak ortasına yerleştirilir. Bunun da açı ayarları vardır. Yer ile uydu aynı boylamdaysa kutup açısı polarizasyon 0'dır. UE sistemi DVB-S, DVB-C, DVB-T, DVB-H ortamlarını kabul eder. Yani uydu, kablo, karasal, cep. Bunların birbirinden farkı modülasyondandır, yani bilginin hangi taşıyıcı sisteme nasıl kodlandığı.[2] Analog yayın[değiştir | kaynağı değiştir] Artık analog yayın tarihe karışmaktadır. DECT, GSM, PSTN/ISDN ortam protokolleri dvb-ıpı internet, dvb-npı bağımsız şebeke protokolünü destekler. Etkileşimli tv arayüzüne DVB-MHP, elektronik program rehberine EPG, alıcı receiver'a STB denir. DVB-SUB altyazı tekniği, DVB-SI yayın bilgileri, DVB-CA koşullu erişim, DVB-CSA ortak şifre algoritması, DVB-CI ortak arayüz demektir. Uydu alıcıları[değiştir | kaynağı değiştir] Dijital uydu alıcıları veya DTV'ler uydu dijital yayınlarını almak üzere yapılmıştır. Ses ve görüntü, dijitale dönüştürülür, yani görüntü bu yolla parlak, net, dalgasızdır. Ses kalitesi de nettir. Görüntü ortak formatı 4:3'tür. Avrupa ortak PAL sisteminde ekran görüntüsü 1080i/50'dir. Yani saniyede 50 alan görüntülü 1080 satırlık ekran. Geniş ekran formatı da artık yayılmaktadır, 16:9. Ev sistemlerinde sinemaskop ve AC3 dolby dijital sistemleri kullanılmaya başlamıştır. Yüksek çözünürlüklü yayınlara 2004'te başlayan Avrupa, 2006 Dünya Futbol Şampiyonası'nı ilk defa bu yolla yani HDTV ile yayınlamıştır. HDTV yayınlarını normal tv cihazları almaz, cihazlar da değişmektedir. Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir] ""Frequency letter bands"". 16 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2017.  ""Installing Consumer-Owned Antennas and Satellite Dishes"". 2 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2017.  Astronomi ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. Otorite kontrolü NDL: 01189145 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Dijital_uydu&oldid=31075540" sayfasından alınmıştır

Bu madde hiçbir kaynak içermemektedir. Lütfen güvenilir kaynaklar ekleyerek madde içeriğinin geliştirilmesine yardımcı olun. Kaynaksız içerik itiraz konusu olabilir ve kaldırılabilir.Kaynak ara: "Kablo" – haber · gazete · kitap · akademik · JSTOR (Temmuz 2021) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) Kablo Kablo, elektrik akımı iletiminde kullanılan üzeri yalıtkan bir madde ile kaplı metalik bir iletken tel. Bir veya daha fazla tel, yalıtıcı bir maddeyle kaplanmıştır. İletkenler bakır veya alüminyumdan bir tek tel veya daha ince tellerden örülmüş, örgü tel olabilir. Aynı miktarda akımı taşıyabilmesi için alüminyum kabloların bakıra nispeten 1/2 çap daha büyük olmasını gerektirir. Dolayısıyla yer problemi olan yerlerde bakır kablo kullanılır. Alüminyum esasen fazla ağır olmayan havadaki hatlarda tercih edilir. Kabloların daha güçlü olması isteniyorsa, çelik örgülerle kuvvetlendirilir. Bunlar esas itibarıyla, ülke çapındaki yüksek gerilim hatları gibi havada yüksek geçen uzun hatlarda kullanılır. Kablodan istenilen güç, hem kendi ağırlığını hem de ek olarak, üzerinde donacak buzun veya yağacak karın ağırlığını taşımasıyla ilgilidir. Ayrıca rüzgarın sebep olacağı gerilim bu kuvvetin belirlenmesinde muhakkak hesaba katılmalıdır. Yeraltında kullanılan kablolar[değiştir | kaynağı değiştir] Yeraltı kabloları, kanal sistemiyle döşendiğinden daima aşırı nemle karşı karşıyadır. Genellikle kurşun muhafaza içinde olup, bunun içerisindeki ayrı olarak yalıtılmış iletkenlerin sayısına göre çok veya tek iletkenli olarak sınıflandırılırlar. Tek iletkenli kablolar, büyük çaplı kablo isteyen yüksek gerilim devrelerinde kullanılır. Bu durumda kanala birden fazla kablo döşenemez. Bu yüzden yekpare tek iletkenli kablolar ayrı kanallara döşenir. Çok iletkenli kablolar nispeten düşük gerilimdeki elektrik enerjisinin dağıtımında kullanılır. Tek bir kanala yerleştirilebilirler. Maliyetleri düşüktür. Fakat akım taşıma kapasiteleri sınırlıdır. Yeraltı kablolarında temel olarak 3 tip yalıtkan kullanılır: Lastik, cilalanmış patiska (varnished cambric) ve yağlı kâğıt (impregrated paper), 15.000 volta kadar enerji taşıyan kablolar lastikle yalıtılır. Eğer kablo kimyasal maddelerin veya yağların tesirlerine maruzsa, genellikle lastik yalıtkan üzerine neoprene gibi sentetik maddeyle kaplanır. Çok sıcak bölgelerde kullanım için kablolar asbest veya yanmaz plastik maddelerle korunur. Eğer kablonun aşınma veya içine su sızma ihtimali varsa, kablo üzerine kurşun muhafaza yerleştirilir. Cilalı patiskayla yalıtınca lastik veya kağıda göre daha fazla kat yapılır ve kablo bükülmez hale gelir. Bu yüzden esas olarak santrallerde ve benzeri yardımcı ünitelerde kısa bağlantı kablolarını yalıtmada kullanılır. Cilalı patiska 15.000 volta kadar varan gerilimde kullanılan her ebattaki kablo için tesirlidir. Yağlı kâğıtla yalıtma, elektrik enerjisi kaybını azalttığı ve maliyeti düşük olduğu için tercih edilir. Böyle yalıtılmış kablolar 300.000 volta kadar kullanılır. Fakat 69.000 voltun üzerine aşıldığında, kablonun bulunduğu kanalın basıncı yağ veya azot gazıyla arttırılır. Basınçtan maksat boşlukları veya kağıdın birbirinden ayrıldığı yerleri ortadan kaldırmak ve boşluklarda gazın iyonlaşmasını önlemektir. Kabloyu yalıtırken boşluklara mani olmak hem yalıtkanın kabloya sarımı hem de kablonun döşenmesi sırasında imkânsızdır. Kablodaki kıvrımlar, yalıtkan madde tabakalarının ayrılmasına sebep olur. Yüksek gerilimde iyonlaşmayı önlemek için 3,5 kg/cm²'ye kadar varan basınç gereklidir. Cilalı patiska ve yağlı kâğıtla yalıtılmış olan kablolar genellikle koruyucu bir kurşun tabaka ile örtülüdür. Aynı zamanda neme karşı kesin tedbir alınmış olur. Toprağın kimyasal yapısıyla bağlantılı olarak elektroliz veya korozyon (paslanma) ihtimali olduğundan kurşun plastikle kaplanır. Sentetik maddeler de, yalıtıcı olarak kullanılmaktadır Hava kabloları[değiştir | kaynağı değiştir] Kurşun kaplı kablolar, şartların toprak altına tesisini imkân vermediği kutup bölgelerinde havada taşınabilir. Kablo, rehber kablo denilen, güçlü çelik kablonun desteklediği, çelik askılar üzerinde taşınır. Bu tip hava kablosu genellikle yeraltı döşemenin ekonomik olmadığı yerleşim bölgelerinde elektrik enerjisinin dağıtımı için kullanılır. Bakımı kolay, daha ekonomik olması dolayısıyla büyük fabrikalarda da kullanılmaktadır. Hava kablolarının yalıtılması, yeraltında kullanılan kablolardaki gibidir. Neme, çürütücü atmosfere ve mesela ağaç dallarının sebep olacağı aşınmaya karşı önlem alınmalıdır. Alçak gerilim kabloları[değiştir | kaynağı değiştir] 1000 voltu aşmayan yerlerde genel olarak 3 tip kablo kullanılır. Bunlar metalden başka maddelerle kaplı kablolar, metal kaplı kablolar ve mineralle yalıtılmış, metalik muhafazalı kablolardır. Metalden başka maddeyle kaplı kablo her biri lastikle yalıtılmış iletkenlerden meydana gelir. Yağlı kâğıt tabakasıyla kaplanmış lastik yalıtkanın etrafına kâğıt bant sarılır. Böyle yalıtılan iletkenler, neme ve ateşe dayanıklı bir bileşiğe doyurulmuş dış sargıyla sarılır. Bu tür kablolardan meşhur bir model de Romex olarak bilinmektedir. Çelik sargılı kablolar[değiştir | kaynağı değiştir] Her biri yağlı kâğıtla sarılmış lastikle yalıtılmış iletkenlerden meydana gelir, iletkenleri bükülebilir. Çelik örgülü olan ve olmayan her iki tip kablonun duvar veya beton içine gömülmediği oldukça kurak yerlerde kullanılması uygundur. Çelik örgülü kablo özellikle aşınmaya karşı dayanıklıdır. Mineralle yalıtılmış metal kaplı kablolar, kablonun gizlenmesi gereken, alçak gerilimle çalışan yerlerde kullanılır. Örneğin bir yerleşim yerinden garaja veya dışardaki lambalara giden yeraltı hattı kullanıldığı gibi. Bu tip kablo, çok iyi sıkıştırmak suretiyle doldurulmuş kapalı borular içindeki yalıtılmış iletkenlerden meydana gelir. Koaksiyel kablo[değiştir | kaynağı değiştir] Ana madde: Koaksiyel kablo İki iletkenli elektrik kablosu genellikle yüksek frekanslı devrelerde kullanılır. İletkenlerden biri içi boş diğer iletkenin içine oturtulmuş olup, ikisinin arası sert plastikle, aralıklı olarak bırakılan boşluklarla veya basınçlı gazla yalıtılır. Dış iletken, bir noktada koruyucu olarak, metalik örgü veya bükülmez boru şeklinde olabilir. Koaksiyel (coaxial) kablolar polis araçlarında, taksilerde, hava araçlarının telsizlerinde, radarlarda, yayın istasyonlarında, kapalı devre televizyonda ve çok kanallı telefon devrelerinde kullanılır. Basit kablolardan farkı, yüksek frekansta daha iyi iletken olması ve kullanım kolaylığı sağlamasıdır. Dış iletken kablonun radyasyonuna engel olur ve devreyi dışarıdan gelecek etkilere karşı korur. Birçok sayıda koaksiyel kablo birleştirilerek bir hat halinde kullanılabilir. Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir] Kablo bağı Otorite kontrolü BNF: cb119428309 (data) LCCN: sh85041594 NDL: 00561415 NLI: 987007535948605171 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kablo&oldid=30258151" sayfasından alınmıştır

Wifi Logosu İnternet iletişim kuralları dizisi OSI modeli Katman İletişim kuralları 7. Uygulama katmanı HTTP, DNS, SMTP, FTP, TFTP, UUCP, NNTP, SSL, SSH, IRC, SNMP, SIP, RTP, Telnet, ... 6. Sunum katmanı ISO 8822, ISO 8823, ISO 8824, ITU-T T.73, ITU-T X.409, ... 5. Oturum katmanı NFS, SMB, ISO 8326, ISO 8327, ITU-T T.6299, ... 4. Ulaşım katmanı TCP, UDP, SCTP, DCCP, ... 3. Ağ katmanı IP, IPv4, IPv6, ICMP, ARP, İnternet Grup Yönetim Protokolü, IPX,... 2. Veri bağlantısı katmanı Ethernet, HDLC, Wi-Fi, Token ring, FDDI, PPP, L2TP... 1. Donanım katmanı ISDN, RS-232, EIA-422, RS-449, EIA-485, ... Wi-Fi, kişisel bilgisayar, video oyunu konsolları, dijital ses oynatıcıları ve akıllı telefonlar gibi cihazların kablosuz olarak birbirlerine bağlanmasını sağlayan teknolojidir. Wi-Fi, ürünlerin kablosuz bağlantı sağlayabildiğini gösteren bir uyumluluk göstergesidir ve IEEE 802.11a, IEEE 802.11b, IEEE 802.11g, IEEE 802.11n ve IEEE 802.11ac standartlarına göre belirlenir. Wi-Fi dizüstü bilgisayarlar, PDA'lar ve diğer taşınabilir cihazların yakınlarındaki kablosuz erişim noktaları aracılığıyla yerel alan ağına bağlanabilmesini sağlar. Bağlantı, kablosuz erişim noktaları ve cihazın ortak desteklediği, IEEE 802.11 protokolüne bağlı olarak 2,4 GHz veya 5 GHz radyo frekansında gerçekleştirilir. Veri, CSMA/CA (Carrier sense multiple access with collision avoidance) protokolüne uygun gönderilip alınır ve böylece paketlerin iletimi sırasında hata oluşması sorunu çözülür. Wi-Fi; kişisel bilgisayar, akıllı telefon, oyun konsolu ve dijital işitsel cihazların kablosuz ağ sahası içerisinde internete bağlanmasını sağlayan bir teknolojidir. Wi-Fi'ın erişim noktaları, bir oda gibi küçük alanlardan, birkaç milkarelik geniş alanlara kadar etki edebilir, buralarda internet erişimini sağlayabilirler. Ev ve ofislerdeki özel kullanımının yanında kamuya ait alanlarda da ücretsiz olarak veya diğer ticari şekillerde kullanılmaktadır. Havaalanları, otel ve restoran gibi yerlerde genel olarak bu hizmet ücretsiz olarak sağlanmaktadır. 2008'den bu yana 300 metropolite Wi-Fi (Muni-Fi) projesi başlamıştır. Özellikleri[değiştir | kaynağı değiştir] Lisans gerektirmeyen frekanslarda çalışır Ağ için kablolama gereksinimi yoktur, böylece kablo çekilemeyecek binalarda veya binalar arası bağlantılarda kolaylık sağlar. Diğer kablosuz çözümlere göre çok daha ucuz ve kolay alınıp kurulabilir. Birden çok kablosuz erişim noktası kullanılan ağlarda kablosuz dolaşım ile kablosuz iletişim kesilmeden bir erişim noktasından diğerine geçiş yapılabilir. WEP, WPA ve benzeri kablosuz şifreleme yöntemleri veya IEEE 802.1x gibi yetkilendirme yöntemleriyle çeşitli güvenlik seçenekleri sunar. Wi-Fi Global bir standart kümesidir, dünyanın her yerinde aynı şekilde çalışır. En son, yeni bir güvenlik standardı, Wi-Fi Protected Setup, kolaylıkla Internet'e bağlanmak için sınırlı grafiksel kullanıcı arayüzüne sahip cihazlar gömülü sağlar. Wi-Fi Protected Setup 2 tip yapılandırmaya sahiptir: Düğme aracılığı ile yapılandırma ve PIN ile yapılandırma. Bu gömülü cihazlar da Şeylerin Internet denir ve düşük-güç, pille çalışan gömülü sistemler vardır. GainSpan gibi gömülü Wi-Fi, Wi-Fi üreticilerin tasarım yongaları ve modülleri bir dizi. Menzili[değiştir | kaynağı değiştir] Wi-Fi ağlarının menzili kullanılan ortama göre oldukça değişik mesafelere ulaşmaktadır. Bu, sinyal kalitesinin çevredeki yapılara bağlı olarak düşmesiyle alakalı bir durumdur. Sinyal seviyesindeki düşüş ile hız kaybı da oluşmaktadır. Teorik olarak 300 mbit olarak ifade edilen hız çevresel faktörlere göre 0 mbit'e kadar düşmekte, bu durum da bağlantıda kopmalara neden olmaktadır. Teorik olarak 1,5 km ile ifade edilen menzil, kapalı alanlarda ve mevcut engellere bağlı olarak 300 metreye kadar düşmektedir. Wi-fi ismi[değiştir | kaynağı değiştir] Wi-Fi ismi bilinenin aksine "Wireless Fidelity"den türetilmemiştir, Wi-Fi ismi, ilk defa Ağustos 1999'da reklam amaçlı kullanıldı. Interbrand Corporation denilen bir marka danışmanlık şirketi tarafından bulunduğu söylendi. Belanger ayrıca Interbrand'in Hi-Fi'dan ilham alarak bir kelime oyunuyla Wi-Fi'ı icat ettiğini ve yin-yang tarzı bir Wi-Fi logosu hazırlandığını da belirtti. Wi-Fi şirketi önceleri Wi-Fi için "Kablosuz Bağlantı için Standart" sloganını kullandı fakat daha sonra ifadeyi piyasadan kaldırdı.[1] Olumsuzlukları[değiştir | kaynağı değiştir] Lisans gerektirmeyen frekans aralıklarında çalıştığı için, Wi-Fi cihazlar diğer kablosuz cihazlarla çakışabilir veya birbirlerinin iletişimini engelleyebilirler. 2,4 GHz frekans aralığında çalışan 802.11b ve 802.11g uyumlu cihazların iletişim kalitesi ve hızı, diğer Wi-Fi cihazlar dışında, Bluetooth, mikrodalga fırın, telsiz telefon, bazı telsizler ve benzeri radyo sinyalleriyle çalışan cihazlar tarafından düşürülebilir veya tamamen engellenebilir. Wi-Fi için yapılan uluslararası düzenlemelerin tümü aynı olmadığı için değişik ülkeler için üretilen cihazların bazı kanallarda uyumsuzluk çıkarması olasıdır. Diğer standartlara göre güç tüketimi oldukça yüksektir. Kablosuz olsa dahi gereksinimleri çoktur. En yaygın kablosuz şifreleme standardı, WEP'in, düzgün yapılandırıldığında bile kolaylıkla kırılabildiği görülmüştür. 2003'te cihazlarda kullanılmaya başlanan WPA ve WPA2 şifreleme standartları ise bu sorunu çözmeyi amaçlamıştır. Wi-Fi kullanıcılarının küçük bir kısmı, Wi-Fi kullandıktan sonra bazı sağlık sorunlarıyla karşılaştıklarını bildirmişlerdir.[2] Wi-Fi hastalığı veya Wi-Fi duyarlılığının, olağan dışı baş ağrısıyla birlikte şu belirtileri gösterdiği bildirilmiştir: mide bulantısı, kalpte ritim düzensizliği, denge kaybı ve baş dönmesi, göğüs ağrısı, aşırı stres, panik atak ve idrak ile ilgili sorunlar. Bazı sağlık uzmanları, bu sağlık sorunlarını nörolojik unsurlarla açıklamıştır.[3] Frekanslar[değiştir | kaynağı değiştir] Standart Frekanslar Kanal Sayısı IEEE 802.11a 5,15 GHz - 5,725 GHz 19, Avrupa'da TPC ve DFS 802.11h IEEE 802.11b 2,4 GHz - 2,4835 GHz 11 adet ABD, 13 adet Avrupa, 14 adet Japonya IEEE 802.11g 2,4 GHz - 2,4835 GHz 11 adet ABD, 13 adet Avrupa, 14 adet Japonya Kanal genişliği tüm standartlarda 10 ila 30 MHz arasındadır. Veri hızı[değiştir | kaynağı değiştir] IEEE 802.11 2 Mbps max. IEEE 802.11a 54 Mbps max. (40 MHz'de 108 Mbps) IEEE 802.11b 11 Mbps max. (40 MHz'de 22 Mbps, 60 MHz'de 44 Mbps) IEEE 802.11g 54 Mbps max. (g+ =108 Mbps, 125 Mbps'a kadar mümkün; 2 Mbps Karma (g+b) IEEE 802.11b) IEEE 802.11h 54 Mbps max. (40 MHz'de 108 Mbps) IEEE 802.11n 300 Mbps max. (kullanılan teknik MIMO; 20 Ocak 2006'da tasarlandı; Versiyon 2.0 19 Mart 2007'de geliştirildi) IEEE 802.11ac 6,7 Gbps max. (80 MHz'de min 433 Mbps max. 1,3 Gbps) (160 MHz'de min. 1,69 Gbps) IEEE 802.11ax 2,4 GHz ve 5 GHz (Zaman içerisinde 1 – 7 GHz arasında genişleme Veri hızında dikkat edilecek unsur, Upload ve Download için paylaştırılıyor. Sadece Download için bu max. hızı beklememek gerekir. Ayrıca alıcı ile verici cihaz arasındaki mesafe ve cihazların arasında bir engel olup olmaması, hızı o oranda olumsuz yönde etkiliyor. Kanal No. Frekans (GHz) İzin verilen Ülkeler 1 2,412 GHz Avrupa, ABD, Japonya 2 2,417 GHz Avrupa, ABD, Japonya 3 2,422 GHz Avrupa, ABD, Japonya 4 2,427 GHz Avrupa, ABD, Japonya 5 2,432 GHz Avrupa, ABD, Japonya 6 2,437 GHz Avrupa, ABD, Japonya 7 2,442 GHz Avrupa, ABD, Japonya 8 2,447 GHz Avrupa, ABD, Japonya 9 2,452 GHz Avrupa, ABD, Japonya 10 2,457 GHz Avrupa, ABD, Japonya 11 2,462 GHz Avrupa, ABD, Japonya 12 2,467 GHz Avrupa, Japonya 13 2,472 GHz Avrupa, Japonya 14 2,484 GHz Japonya Kanal No. Frekans (GHz) İzin verilen Ülkeler 34 5,170 Japonya 36 5,180 ABD, Singapur 38 5,190 Japonya 40 5,200 ABD, Singapur 42 5,210 Japonya 44 5,220 ABD, Singapur 46 5,230 Japonya 48 5,240 ABD, Singapur Kanal No. Frekans (GHz) İzin verilen Ülkeler 52 5,260 ABD, Tayvan 56 5,280 ABD, Tayvan 60 5,300 ABD, Tayvan 64 5,320 ABD, Tayvan 149 5,745   153 5,765   157 5,785   161 5,805   Güvenlik[değiştir | kaynağı değiştir] Kablosuz iletişimde radyo sinyalleri kullanıldığı için, kullanıcı ile kablosuz erişim noktası arasındaki iletişim dinlenebilir. Bunu engellemek için WEP, WPA ve WPA2 gibi şifreleme yöntemleri kullanılsa da, bu şifreleme yöntemleri hâlen yeterince güvenli görülmemektedir. Yeterli sayıda şifrelenmiş paket toplandıktan sonra birçok şifreli kablosuz iletişim çözülebilir. Bu yüzden, çeşitli şirketlerde, okullarda vb yerlerde kablosuz bağlantı yapan kullanıcıların ağa erişmeleri için VPN ve benzeri, üst katmanlarda çalışan şifreli iletişim yöntemleri kullanılmaktadır. Protokolü 802.1x dir. Yardımcı Yazılımlar[değiştir | kaynağı değiştir] wipeer (ücretsiz) Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir] http://boingboing.net/2005/11/08/wifi-isnt-short-for.html 21 Aralık 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. http://www.webopedia.com/DidYouKnow/Computer_Science/wifi_explained.asp 18 Eylül 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. http://www.scientificamerican.com/article/pogue-what-wifi-stands-for-other-wireless-questions-answered/ 22 Eylül 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. "Arşivlenmiş kopya". 15 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2012.  "Arşivlenmiş kopya". 22 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2012.  gtdİnternet erişim yöntemleriKabloluDial-up Çevirmeli ağ · ISDN · DSL · Kablolu İnternet · Fiberoptik · Power-lineKablosuzWi-Fi · Bluetooth · DECT · WiBro · WiMAX · UMTS-TDD · HSPA · EV-DO · Uydu interneti · Infrared Data Association · LTE "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Wi-Fi&oldid=32340934" sayfasından alınmıştır

Bu maddede kaynak listesi bulunmasına karşın metin içi kaynakların yetersizliği nedeniyle bazı bilgilerin hangi kaynaktan alındığı belirsizdir. Lütfen kaynakları uygun biçimde metin içine yerleştirerek maddenin geliştirilmesine yardımcı olun. (Ağustos 2016) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) Bir radyo cihazı PILOT marka, 1938 ABD yapımı radyo. 22 cm x 53 cm x 30 cm Radyo, elektromanyetik radyo dalgalarındaki ses modülasyonunu önce elektronik ortama sonra da sese çeviren elektronik alet. Türk Dili dergisinde Kırgız Türkçesinde radyo anlamında kullanılan үналгы /ünalgı/ sözünün Türkiye Türkçesinde kullanılması da gündeme getirilmiştir. Radyoyu Marconi icat etmiştir. Radyo alıcıları[değiştir | kaynağı değiştir] Radyolar (radyo alıcıları) elektromanyetik tayfın belli bir aralığını dinlemek üzere tasarlanır. Radyonun seçicilik ve hassaslık faktörlerine göre kalitesini değerlendirmek mümkündür - Q faktörü. Popüler radyolar iki tür modülasyonu almak üzere dizayn edilmişlerdir: AM (Genlik Modülasyonu) ve FM (Frekans modülasyonu) Genlik modülasyonunun; taşıyıcılı yayın, SSB (Single side bant- Tek bantlı yayın) ve CW (Continuous Wave- Daimi dalga) olmak üzere alt bölümleri vardır. Normal bir radyo alıcısında Orta Dalga (MW- Mid Wave) ve FM, bazen de uzun dalga (LW- Long wave) bulunmaktadır. Kısa dalga (SW- Short Wave) radyoları kalitesine ve çeşidine göre alış tayfi değişmektedir. Aşağıdaki bantlar uluslararası yayın yapan kurumlara ayrılmıştır. Bu istasyonlar genelde AM (genlik modülasyonu) (Amplitude Modulation) ile yayın yapmaktadır. Bu tür yayınları dinleyenlere SWL (Short Wave Listener - Kısa Dalga dinleyicisi) denmektedir. Radyo dalgalarının bir başka belirleyici özelliği de genliğidir. Genlik, radyo dalgasının salınım sırasında ulaştığı en yüksek salınım şiddetidir. Radyo kanallarının şifrelenmesinde genelde frekans ve genlik değerleri kullanılır. AM radyolarda genlik değeri değiştirilerek, FM (Frequency Modulation - Frekans Modülasyonu) radyolarda da kendilerine verilen frekans aralığında dalganın frekansı değiştirilerek şifreleme yapılır. Radyo antenleri yalnızca belirli frekanstaki yayınları almak üzere ayarlandığı için geri kalan radyo dalgalarını algılamaz. Radyo dalgaları içine gizlenmiş şifreler, alıcı tarafından çözülüp, hoparlörler üzerinden dinlenilen ses dalgalarına dönüşür. Ankara radyosunun dalga uzunlukları ve yayın akışı (1939) Bant (Metre) Frekans aralığı (KHz) 120 2300-2495 90 3200-3400 75 3900-4000 60 4750-5060 49 5730-6295 41 6890-6990 41 7100-7600 31 9250-9990 25 11500-12160 22 13570-13870 19 15030-15800 16 17480-17900 17 18900-19020 13 21450-21750 11 25670-26100 Bu bantların arasında amatör radyoya, ticari gemilere ve askeriyeye ayrılmış bantlar bulunmaktadır. Genelde bu yayınlar SSB, CW, RTTY modülasyonlarını içermektedir. Bu tür yayınları almak için radyonun BFO (Beat Frequency Oscillator -Vuru Frekans Osilatörü) denilen ek bir devreye ihtiyacı vardır. Taşıyıcıyı suni olarak oluşturan bu devre ile gönderme sırasında bastırılan taşıyıcı tekrar ilâve edilerek, sinyallerin normal bir radyo alıcısı ile dinlenilebilmesi sağlanır. Bu tür radyolarda ses bandının genişliğini de değiştirmek mümkündür. Yeni çıkan XM radyo türü de uydudan yüksek frekanslı sayısal yayınları almak üzere dizayn edilmiştir. Hâlen ABD'de ticarî olarak piyasaya sunulan bu radyo türünde ses kalitesi oldukça yüksektir. Hâlen aboneliğe dayalı ve belli bir ücret karşılığı tüm kıtaya kesintisiz ve reklamsız şifrelenmiş radyo yayını yapılmaktadır. Teknolojinin son yıllarda hızla gelişmesine paralel olarak ve internet kullanımının yaygınlaşmasıyla beraber, internet üzerinden yayın yapan radyoların sayıları hızla artmaktadır. Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir] Kısa dalga radyo Radyo dalgaları Elektromanyetik Modülasyon Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir] A História da Rádio em Datas (1819-1997) (in Portuguese) - notes on etymology Leigh White, Buck Fuller and the Dymaxion World (refers to Waldo Warren as the inventor of the word radio), in: The Saturday Evening Post, 14 October 1944, cited in: Joachim Krausse and Claude Lichtenstein (eds.), Your Private Sky, Lars Müller Publishers, Baden/Switzerland, 1999, page 132. ISBN 3-907044-88-6 L. de Forest, article in Electrical World 22 June 1270/1 (1907), early use of word "radio". It contains a proof that Sir Jagadish Chandra Bose invented the Mercury Coherer which was later used by Guglielmo Marconi and along with other patents.15 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Cheney, Margaret (1981). Tesla - Man Out of Time. New York: Simon & Schuster. ISBN 978-0743215367.  Konuyla ilgili yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir] Wikimedia Commons'ta Radyo ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. Aitkin Hugh G. J. The Continuous Wave: Technology and the American Radio, 1900-1932 (Princeton University Press, 1985). Briggs Asa. The History of Broadcasting in the United Kingdom (Oxford University Press, 1961). De Forest, Lee. Father of Radio: The Autobiography of Lee de Forest (1950). Ewbank Henry and Lawton Sherman P. Broadcasting: Radio and Television (Harper & Brothers, 1952). Fisher, Marc Something In The Air: Radio, Rock, and the Revolution That Shaped A Generation (Random House, 2007). Leland I. Anderson (ed.), "John Stone Stone, Nikola Tesla's Priority in Radio and Continuous-Wave Radiofrequency Apparatus17 Eylül 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.". The Antique Wireless Review, Vol. 1. 1986. 24 pages, illustrated. Maclaurin W. Rupert. Invention and Innovation in the Radio Industry (The Macmillan Company, 1949). Ray William B. FCC: The Ups and Downs of Radio-TV Regulation (Iowa State University Press, 1990). Scannell, Paddy, and Cardiff, David. A Social History of British Broadcasting, Volume One, 1922-1939 (Basil Blackwell, 1991). Schwoch James. The American Radio Industry and Its Latin American Activities, 1900-1939 (University of Illinois Press, 1990). Sterling Christopher H. Electronic Media, A Guide to Trends in Broadcasting and Newer Technologies 1920-1983 (Praeger, 1984). White Llewellyn. The American Radio (University of Chicago Press, 1947). Ulrich L. Rohde, Jerry Whitaker "Communications Receivers, Third Edition ", McGraw Hill, New York, NY, 2001, ISBN 0-07-136121-9. gtdMüzik teknolojisiSes kaydıBinoral kayıt · Çok kanallı kayıt · Dijital ses işleme istasyonu (DAW) · Efekt pedalı · EQ · Kulaklık · Mikrofon · Mikrofon preamplifikatörü · Mikser · Monitör hoparlörü · Müzik prodüksiyonu · Müzik sıralayıcı · Outboard ekipman · Ses kanalıSes depolama ortamlarıCompact Disc · DAT · Kaset · Manyetik bant · MiniDisc · MP3 · Opus · Plak kaydı · Sabit disk · Analog kayıt8 kanallı kaset · Amplifikatör · Analog kayıt ve dijital kaydın kıyaslaması · Deck kasetçalar · Deneysel müzik enstrümanı · Hoparlör · İki makaralı ses kaydı · Pikap · Piyanola · TeypSes dönüştürücüleriAnons sistemi · Hoparlör · Hoparlör kabini · Kulaklık · Monitör hoparlörü · Ses güçlendirme sistemi · SubwooferDijital sesDijital kayıt · Sayısal işaret işlemeCanlı müzikAnons sistemi · Bas amplifikatörü · Efekt pedalı · Gitar amplifikatörü · Klavye amplifikatörü · Mikser · Radyo · Sahne monitör sistemi · Ses güçlendirme sistemi · YankıElektronik müzikChiptune · Circuit bending · Davul makinesi · Elektronik bateri · Elektronik müzik aleti · MIDI · MIDI kontrolcüsü · Müzik işistasyonu · Örnekleyici · Ses modülü · Synthesizer · Theremin · YankıYazılımDijital ses işleme istasyonu · Partisyon yazıcı · Ses düzenleme yazılımı · Yazılım efekt işleyicisi · Yazılım örnekleyici · Yazılım synthesizer · Uzmanlık alanlarıAlbüm yapımcısı · DJ · Gitar teknisyeni · Miks mühendisi · Monitör mühendisi · Piyano akordörü · Ses kayıtçısı · Ses mühendisi · Ses tasarımcısı · Yeniden kayıt mikseri · Kişi ve organizasyonlarAudio Engineering Society · Institute of Professional Sound · IRCAM · Lejaren Hiller · Max Mathews · Professional Lighting and Sound Association · Robert Moog · SMPTE · STEIMDiğerAraç ses sistemi · Ev ses sistemi · Ev sineması · Hi-fi · NIME · Odyofil Otorite kontrolü BNF: cb119327168 (data) GND: 4025408-2 LCCN: sh85110385 NARA: 10644297 NDL: 00569334 NKC: ph124988 NLI: 987007558214905171 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Radyo&oldid=30781890" sayfasından alınmıştır

Harici modemModem veya çevirge, tanım olarak "Modülator" ve "Demodülator" kelimelerinin birleşiminden üretilmiştir. Modem, bilgisayarların genel ağa bağlantısını sağlayan ve bir bilgisayarı uzak yerlerdeki bilgisayar(lara) bağlayan aygıttır. Modem, verileri ses sinyallerine ses sinyallerini verilere dönüştürerek verileri taşır. Geniş ağ kurmak için mutlaka bulunması gereken ağ elemanıdır.[1] Modemlere en bilinen örnek, ses bant modem (voice band modem)dir. Bu modem kişisel bir bilgisayardaki dijital veriyi telefon kanalının ses frekansı aralığında elektiriksel sinyallere dönüştürür. Bu sinyaller telefon hatları üzerinden taşınır ve bir başka alıcı modemde tekrar dijital veriye dönüştürülür. Modemler genellikle birim zamanda gönderebildikleri veri (data) miktarı ile sınıflandırılırlar ve bu miktar genelde bit bölü saniye (bit/s) olarak ölçülür. Aynı zamanda modemler baud ile ölçülen simge hızlarına (symbol rate) göre de sınıflandırılabilirler. Belgegeçer modemler[değiştir | kaynağı değiştir] Çevirgeler veri iletimi için yapılmış olmalarına karşın artık standart olarak belgegeçer iletişim özelliklerini de kendilerinde barındırmaktadırlar. Başka bir belgegeçer aygıtına gereksinim duymamaları yaygınlaşmalarını sağlamıştır. Bilgisayar ortamında yazılmış belgeler veya çizimler kolayca yazılımlar aracılığıyla istenen kişi veya kişilere belgegeçilebilir. Dış ortamlardan da bir yazı ve çizimler alınabilir. Dışarıdan gelen belgeler eğer istenirse doğrudan yazıcıya yönlendirilir ve baskı yapılabilir. Modemlerin belgegeçer özelliğini içeren bazı terimler[değiştir | kaynağı değiştir] CLASS L: Modemler standart Hayes-tipi AT yazılım komutlarıyla işleyişlerini yürütürler ve gelen belgeleri otomatik olarak alamazlar. CLASS 2: Modemler donanım olarak faks kabiliyetine sahiptirler ve gelen sinyalin faks veya veri olduğunu kendileri tanırlar. Belgegeçer modem türleri[değiştir | kaynağı değiştir] Belgegeçer modemler hızlarına ve teknolojik çeşitlerine göre 4 topluluğa ayrılırlar; GROUP 1'e dahil faks/modemler standart 8-1/2 "x11" sayfayı yaklaşık olarak 6 dakikada gönderir. günde bir saatten fazla oynannmaz GROUP 2'ye dahil faks/modemler standart 8-1/2 "x11" sayfayı yaklaşık olarak 3 dakikada gönderir. GROUP 3'e dahil faks/modemler standart 8-1/2 "x11" sayfayı yaklaşak olarak 20 saniyede gönderir. GROUP 4'e dahil faks/modemler gerçek birer şaheserdir ve 64000 bps gibi çok yüksek hızlarda çalışır. Modemin terimler dizgesi, terminolojisi[değiştir | kaynağı değiştir] Senkron: Veri gönderimi yapılırken, belirli zaman dilimine bağlı olarak veri paketlerinin başına veya sonuna veri bit'leri eklenmez. Asenkron: İletişim süreci. İletilem verihin boyutuına göre değişebilmektedir Karakterlerin transfer ediliş süreçleri değişken olduğundan dolanyı gönderici modem alıcı modeme karakterlerin başlangıç ve bitişini bildiren veri bitleri gönderir. Bu iletişime asenkron denir. Duplex: Modemlerde bulunan bu özellik her iki yöne veri iletebilirler anlamına gelir. Half Duplex: Veri iletişimi esnasında bir modem gönderir diğer modem alır. Aynı anda veri iletişimi yapılmaz. Full Duplex: Modemler veri iletimini her iki yöne aynı anda yapabileceği anlamına gelir. Flash ROM: Software ile güncellenebilen ROM lardır. ISDN: (lmtegrated Services Digital NetvYork) Sayısal bir hat türüdür. Modem gerektirmez çünkü modülasyon işlemine savısal hatta gerek kalmaz. Modem yerine bir ISDN adaptörü kullanılır. ISDN hattında 3 kanal bulunur. 2 Ad B ve l Ad D B kanalı 64000 bps D kanalı ise 16000 bps veri iletebilir. D kanalı genelde kontrol içim kullanılır. Hayes ESP (Enhnamced Serial Port): 16550 UART'ın sağlayacağı hız az gelirse bu kart kullanılır. Bu kart CPU üzerindeki tüm iletişim yükünü alacağından sistem daha yüksek performansa sahip oluyor. ASCII Transfer: Sadece text dosyaları için kullanılan veri aktarma metodu. X Modem: 128 byte paket kullanan hata kodu içeren sıkıştırilmış veri aktarım metodu. metodun mikrodenetleyicilerde kullanmı için örnek bir uygulama XModemTur.pdf belgesinde yer alıyor. Y Modem: 1024 byte paketler kullanıyor. Xmodem-l K da denilir. Y Modem-g: Hata düzeltmeli modemler içim tasarlanımnıştır. Z Modem: Daha büyük paket boyları ve kesilme durumunda kalınan yerden devam etmeyi destekleyen veri aktarım metodu. Kermit: Kolombia Üniversitesi'nde geliştirilen aktarım metodu değişik tipte bilgisayarlar arasında iletişimde kullanılır. Sealink: X Modem versiyonu aktarım gecikmelerini engellemek için paket anahtarlamalı ağlarda kullanılır. ASVD: (Analog Simultaneous Voice and Data) Aynı anda hem veri iıetişimi hem de karşı tarafla konuşma yapılabilir. MNP: (Mikrokom NetVYorkimg Protokol) Mikrofon firması tarafında geliştirilmiş hata kontrol protokolü Harici modemler Harici güç ünitesinden beslenirler. Bilgisayarın seri çıkışından kablo ile bağlı olup sistemin veri yoluna ekstra yük getirmezler. Herhangi kilitlenme esnasında kolayca reset edilebilirler. Portatif oldukları için birden fazla terminale kolayca taşınabilirler. Ön gösterge panelinden (LED veya LCD ekran) yaptığı işlemler takip edilebilir. Herhangi bir sistem çakışmasına yol açmazlar. Yazılım veya donanım tarafından kontrol edilebilir. Modem türleri[değiştir | kaynağı değiştir] Dahili (internal) modem Harici (external) modem Dahili (internal) modemler[değiştir | kaynağı değiştir] Bilgisayarın ana veri yoluna direkt monte edilebildiklerinden daha aktif görev yaparlar. Cihazın Seri Portlarını meşgul etmeyip yazılımsal COM Port üzerinde de çalışabilirler. Sabit seri port kullanmadığı için üzerindeki Jumper' lar ile ayarlanması gerekmektedir (PnP ler hariç). Gücünü cihazın güç kaynağından dahili olarak temin eder. Ses ayarları yazılım kontrollüdür.. Harici (external) modemler[değiştir | kaynağı değiştir] Bilgisayara dışarıdan kabloyla bağlanan modemlerdir. Harici modemlerin üzerlerinde, telefon hattının ve modemin bilgisayarla bağlantısını sağlayan kablonun (Ethernet veya USB kablosu) takılacağı giriş-çıkış birimleri ile modemin güç besleme girişi bulunur. Bu modemler genellikle birer kutu görünümü şeklindedirler. Harici modemlerin ön yüzlerinde, kullanıcılara modemin o anki durumuyla ilgili bilgi vermek amacıyla ışıklar bulunur. Harici modemlerin ön yüzünde görebileceğiniz ışıkların anlamları[değiştir | kaynağı değiştir] Aşağıda, harici modemlerin ön yüzünde görebileceğiniz ışıkların üzerindeki kısaltmalar ve bu kısaltmaların anlamları yer almaktadır. HS: (High Speed) Yüksek hız Modem 2400bps'ten daha hızlı bağlandığında yanar. AA: (Auto Answer) Otomatik cevaplama Otomatik cevaplamada bırakıldığında yanar. CD: (Carrier Detect) Bağlantı kuruldu Karşı modemle bağlantı kurulduğunda yanar. OH: (Off Hook) Hatta Modem telefon hattı aldığında yanar. SD: (Send Data) Veri gönderiyor Modem veri göndermeye başladığında yanar. RD: (Receive Data) Veri alıyor Modem veri almaya başladığında yanar. TR: (Terminal Ready) Modem hazır Modem programında terminal ekranına geçildiğinde yanar. MR: (Modem Ready) Modem açık Modem açıldığında yanar. PCMCIA modemler[değiştir | kaynağı değiştir] PCMCIA ürünler portatif bilgisayarlar için özel dizayn edilmiş bir standarttır. Boyutu kredi kartı boyutlarında olup. Cihazların üzerindeki özel yuvalara monte edilmek üzere dizayn edilmişlerdir. Yeni üretilen PCMCIA modemlerin %80'i Windows 95 ortamında PnP özelliğini de desteklemektedir. Ses modemleri[değiştir | kaynağı değiştir] Ses modemleri telefon hatları üzerinden ses oynatma ve kaydetme kapasitesine sahip düz modemlerdir. Telefon uygulamaları için kullanılır. Bu tür modemler özel değiş-tokuş(takas) şube sistemleri için yabancı takas ofislerinde kullanılabilir. TDM kelimesi Time Division Multiplexing kelimelerinin baş harflerinin yan yana gelmesi ile yazılır. Birden fazla dijital sinyalin tek bir kanal içerisinden gönderilmesi işlemi olarak düşünülebilir. Örnek olarak bant genişliği 2048 Kbps olan fiziksel bir veri kanalı, 64 Kbps olan 32 adet zaman dilimlerine bölünebilir. Her bir 64 Kbps olan data kanalından da farklı veri veya ses taşınabilir. Fakat normalde fiziksel olarak sadece 1 adet veri iletim kanalınız mevcuttur. TDM teknolojisi SDH, SONET, PDH gibi yapılarda kullanılır. TDM devrelerinde veri iletimi senkrondur. Telekom santrallerinde PRI hatlar TDM teknolojisini destekleyen modemler ile taşınır, bu modemlerin kullanıcı arayüzü TDM teknolojisini kullanan G.703/G.704 standartlarını destekleyen E1 olarak da adlandırılan portlardır. Bu modemler uzak lokasyona data transmisyon işlemini simetrik DSL olan HDSL ya da SHDSL teknolojileri ile yapar. Wikimedia Commons'ta Modem ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir] "Where Did the Modem Come From?". ThoughtCo (İngilizce). 14 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2024.  Otorite kontrolü BNF: cb119820469 (data) GND: 4123783-3 LCCN: sh85086435 NKC: ph122933 NLI: 987007541019205171 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Modem&oldid=32304329" sayfasından alınmıştır

İnternet iletişim kuralları dizisi OSI modeli Katman İletişim kuralları 7. Uygulama katmanı HTTP, DNS, SMTP, FTP, TFTP, UUCP, NNTP, SSL, SSH, IRC, SNMP, SIP, RTP, Telnet, ... 6. Sunum katmanı ISO 8822, ISO 8823, ISO 8824, ITU-T T.73, ITU-T X.409, ... 5. Oturum katmanı NFS, SMB, ISO 8326, ISO 8327, ITU-T T.6299, ... 4. Ulaşım katmanı TCP, UDP, SCTP, DCCP, ... 3. Ağ katmanı IP, IPv4, IPv6, ICMP, ARP, İnternet Grup Yönetim Protokolü, IPX,... 2. Veri bağlantısı katmanı Ethernet, HDLC, Wi-Fi, Token ring, FDDI, PPP, L2TP... 1. Donanım katmanı ISDN, RS-232, EIA-422, RS-449, EIA-485, ... İnternet protokol takımı (İngilizce: en:Internet Protocol Suite), bilgisayarlar ve ağ cihazları arasında iletişimi sağlamak amacıyla standart olarak kabul edilmiş kurallar dizisidir. Bu kurallar dizisi temel olarak verinin ağ üzerinden ne şekilde paketleneceğini ve iletilen veride hata olup olmadığının nasıl denetleneceğini belirlemektedir. Ağ kavramının ortaya çıkmasından günümüze kadar geçen sürede farklı amaçlar için birçok protokol geliştirilmiştir. Bu protokoller ilk zamanlar belli bir standarda uygun olarak geliştirilmemiş, genelde bilgisayar donanımlarına bağlı olacak şekilde tasarlanmışlardır. Bu dönemde ağ yapıları donanım üreticileri tarafından kendilerine has bir biçimde geliştirilmekteydi. Bu yapılara örnek olarak IBM'in SNA[1] [2] ve DEC'in DECnet[3] [4] ağları verilebilir. Farklı markalara ait donanımlara özel tanımlanan bu tür protokollerden dolayı farklı donanımlar arası iletişimde bir ortak nokta bulunamamıştır. Bu durum, ağlar arası yazılımların geliştirilmesinde sorun oluşturmuştur. Ortaya çıkan bu sorunun çözümüne yönelik 1984 yılında ISO (International Organization for Standardization - Uluslararası Standartlık Örgütü) tarafından, donanım ve ağ altyapısından bağımsız olarak geliştirilmiş OSI (Open Systems Interconnection) başvuru modeli ortaya konmuştur.[5] [6] İnternet iletişim kuralları, internet ve benzeri bilgisayar ağları üzerinde kullanılan iletişim kuralları ve bilgisayar ağ modeli ve kümesidir. Genel olarak TCP/IP olarak bilinir çünkü bunlar; İletim Kontrol Protokolü (TCP) ve Internet Protokolü (IP) olarak bu standartta tanımlanmış internet iletişim kurallarıdır. Bunun yanında bunlar, Amerika Birleşik Devletleri Savunma Bakanlığı’nın bir alt kolu olan DARPA’nın finanse ettiği ağ bağlantısının geliştirilmesi nedeniyle orijinal olarak DoD olarak bilinen internet modeli olarak da tanımlanır.[7] TCP/IP modeli ve ilgili iletişim kuralları Internet Engineering Task Force (IETF) tarafından yapılmaktadır. Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir] Önceki Araştırmalar[değiştir | kaynağı değiştir] İnternet protokol takımı 1960'ların sonunda İleri Araştırma Projeleri Savunma Ajansı (Defense Advanced Research Projects Agency - DARPA) tarafından yapılan araştırma ve geliştirme sonucu ortaya çıkmıştır.[8] 1969 yılında öncü olarak başlatılan ARPANET sonrasında DARPA diğer veri iletim teknolojileri ile ilgili bir dizi çalışma başlattı. Uydu paket ağları (satellite packet networks) ve karasal radyo paket ağları (radio packet networks) üzerine çalışan ve bu iki farklı ağ arasında iletişim kurabilmenin değerininin farkına varmış olan Robert E. Kahn 1972 yılında DARPA Bilgi İşleme Tekik Ofisi’ne katıldı. 1973 baharında, mevcut ARPANET Ağı Kontrol Programı (NCP) protokolünün geliştiricisi olan Vint Cerf, yeni nesil ARPANET protokolleri tasarımı amacıyla, açık mimari arabağlantı modelleri üzerinde çalışmak için Robert E. Kahn ile birlikte çalışmaya başladı.[9] [10] 1973 yazında Kahn ve Cerf ağlar arası iletişim protokollerinde yeni temel bir formül geliştirdiler. Bu yeni formülde iletişimin güvenilirliğinin (reliability) sorumluluğu ARPANET'tekinin aksine olarak, ağa değil de uçlara (host) veriliyordu. Cerf, CYCLADES ağının tasarımcıları olan Hubert Zimmermann ve Louis Pouzin'i bu yeni tasarımlarına yapmış oldukları katkılardan dolayı takdir etmiştir. Kahn ve Cerf'in yapmış oldukları bu tasarım Transmission Control Protocol adıyla kodlanmış ve 1974 yılında yayınlanmıştır.[11] Bu ağın tasarımının temelinde şu kabul vardı: Ağ, sadece uçlar (node) arasındaki trafiğin verimli bir şekilde iletilmesi ve yönlendirilmesini sağlamaktan sorumluydu. Bunun haricindeki diğer tüm bilgiler uçlarda (node) bulunacaktı. Bu tasarım "uçtan uca prensibi (end-to-end principle)" olarak bilinir. Bu tasarım ile ARPANET'e herhangi bir ağın bağlanması mümkün olabilecekti. ARPANET'e bağlanacak olan bir ağın, sadece kendisine has özelliklerinin bulunması bile ARPANET'e bağlanabilmesine engel olmayacaktı. Böylece Kahn'ın en başta karşılaşmış olduğu problem de çözülmüş oluyordu. Cerf ve Kahn'ın nihai ürünü olan TCP/IP böylece adeta "iki teneke kutu ve bir ip" ile çalışabilecek duruma gelmişti. Yıllar sonra -şaka yollu gibi gözükse de- "IP üzerinden güvercin haberleşmesi" kavramının protokol tanımlamaları D. Waitzman tarafından yapılmış ve RFC 144927 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. adıyla 1 Nisan 1990 yılında resmî olarak yayınlanmıştır. Tanımlama[değiştir | kaynağı değiştir] Vint Cerf'in Stanford'daki ağ araştırma grubu, 1973’ten 1974’e kadar TCP’in ilk tanımlamarının yapılması üzerine çalıştı.[12] TCP'nin bu ilk tanımlamaları, o tarihlerde yaygın olarak kullanılan ve Xerox PARC tarafından geliştirilmiş olan PARC Universal Suite ağ çalışmalarından teknik olarak önemli ölçüde etkilenmiştir. DARPA, sonrasında TCP'nin, farklı donanımlar üzerinde çalışabilecek sürümlerinin geliştirilmesi amacıyla; BBN, Stanford Üniversitesi ve University College London ile anlaştı. Bu çalışmalar sonrasında dört adet TCP versiyonu üretilmiştir: TCP v1, TCP v2, TCP v3 ve IP v3 ve TCP/IP v4. Son versiyon bugün hala kullanılmaktadır. 1975 yılında, Stanford Üniversitesi ve University College London tarafından iki ağdan oluşan bir TCP/IP haberleşme testi gerçekleştirilmiştir. 1977 yılının Kasım ayında ise; ABD, Birleşik Krallık ve Norveç'teki birimler arasında üç ağdan oluşan bir TCP/IP haberleşme testi yapılmıştır. 1978 ve 1983 yılları arasında birçok araştırma merkezinde bazı farklı TCP/IP prototipleri de geliştirilmiştir. ARPANET’in TCP/IP’ye geçişi; 1 Ocak 1983 tarihinde, bir bayrak gününde tamamlanmıştır. Bu tarihten sonra ARPANET'te yeni protokoller kalıcı bir şekilde kullanılmaya başlanmıştır.[13] Yaygınlaşma[değiştir | kaynağı değiştir] 1982 yılının Mart ayında ABD Savunma Bakanlığı, TCP/IP‘yi tüm askerî bilgisayar ağları için standart olarak kabul ettiğini açıkladı.[14] 1985 yılında, Dan Lynch Internet Danışma Kurulu (sonraki ismiyle Internet Mimarisi Kurulu), bilişim sektöründe TCP/IP'yi teşvik etmek ve ticari kullanımını artırmak amacıyla, 250 üretici firma temsilcisinin katıldığı, üç günlük bir atölye çalışması düzenledi. TCP/IP'nin yaygın bir şekilde kullanılması üzerine 1985 yılında düzenlenen ilk Interop konferansı, bilgisayar ağlarında birlikte çalışabilme üzerinde yoğunlaştı. Dan Lynch 1988 yılında, ürünlerinde TCP/IP'yi destekleyen üreticilerle, San Jose (ABD) şehrinde ilk ticari Interop konferansını düzenledi. TCP/IP'nin nasıl çalıştığını ya da hangi şartlarda çalışamadığını görmek amacıyla, bu organizasyona 50 firma ve 5,000 ağ uzmanı katıldı.[15][16] SNA, XNS ve DECNET gibi kendilerine özel iletişim protokollerine sahip olmalarına rağmen; IBM, AT&T ve Digital Equipment Corporation gibi başlıca büyük firmalar, ürünlerinde TCP/IP'yi kullanmaya başladılar. 1984’ten sonra IBM’de Barry Appelman’ın grubu TCP/IP’yi geliştirdi. (Appelman sonra tüm kalkınma çabalarının başkanı olmak için AOL’a taşındı.) Bunlar çalışmalarına devam ederek MVS, VM ve OS / 2 dahil olmak üzere çeşitli IBM sistemlerinin, TCP / IP ürünlerinin akışı elde etmek için bir bağ kurdular. Aynı zamanda, FTP Yazılım ve Wollongong Grup gibi birkaç küçük şirket, DOS ve MS Windows için TCP / IP kümeleri sunmaya başladı. İlk VM / CMS TCP / IP kümesiWisconsin Üniversitesi'nden geldi. O zamanlarda bu TCP/IP yığınlarının çoğu, birkaç yetenekli programcı tarafından yazılmıştır. Örneğin, FTP Yazılımcısı olan John Romkey MIT PC / IP paketinin yazarıdır. John Romkey’nin PC / IP uygulaması ilk IBM PC TCP / IP yığını olmuştur. Jay Elinsky ve IBM Araştırmacısı Oleg Vishnepolsky TCP / IP VM / CMS ve sırasıyla OS / 2 için kümeler yazmıştır. TCP / IP yayılması, AT & T’nin kamusal alana UNIX için geliştirilen bir TCP / IP kodunu yerleştirmek için anlaştığı zaman olan haziran 1989 yılında daha da hızlandı. IBM dahil olmak üzere çeşitli sunucular, bu kodu kendi TCP / IP kümelerinin içerisine dahil etti. Birçok şirket Microsoft Windows 95 yerli TCP / IP kümesi yayınlayana kadar Windows için TCP / IP kümelerini sattı. Bu süreç internetin evrimine kadar biraz geç kalsa da diğer internet iletişim kurallarının yok olduğdu gibi TCP/IP’nin sunuculuğuna eklenmiştir. Bu protokoller aynı zamanda IBM System's Ağ Mimarisi (SNA), Açık Sistem Arabağlantı (OSI), Microsoft'un yerli NetBIOS ve Xerox Ağ Sistemleri’ni de içermektedir.(XNS) Temel Mimari Prensipler / Key Architectural Principles[değiştir | kaynağı değiştir] İlk mimari belge olan RFC 1122, katman üzerinde mimari ilkeleri vurgular. End to End Principle; Bu prensip zamanla gelişmiştir. Orijinal açıklaması durumun devamlılığını sağlamak ve köşelerde bulunan bilginin bir uçtan bir uca transferi sağlamak, buna ek olarak internetin kenarlara hızını ve basitliğini etkilemeyecek bir şekilde bağlı olduğunu kabul etmektir. Dünya’nın bu prensipte güvenlik duvarları, ağ adresi çevirmenleri, web içeriği önbelleklerini ve benzeri zorunlu değişikliklerden dolayı ihtiyacı vardır. Dayanıklılık Prensibi; “Genel anlamda bir uygulama göndericisine göre korunumlu ve alıcı tarafından özgür olmak zorundadır. Yani iyi biçimlenmiş datagram göndermek için dikkatli olmak gerekir, ama aynı zamanda yorumlayabileceği herhangi bir datagram kabul etmelidir. (teknik hatalardan dolayı açıklaması hala net değildir.) Ilkenin ikinci kısmı diğerleri kadar önemlidir: Diğer bilgisayarlar üzerindeki yazılım akılsızca yasal ama karanlık protokol özelliklerini istismar edebilecek eksiklikleri içerebilir.” Soyutlama Katmanları / Abstraction Layers[değiştir | kaynağı değiştir] İnternet protokol takımı protokolleri ve hizmetlerin soyutlama sağlamak için kapsülleme kullanır. Encapsulation genellikle genel işlevsellik katmanlarına, protokol paketinin bölümü ile uyumludur. Genel olarak, bir uygulama (modelin en üst düzeyi) her seviyede daha fazla kapsülleme olmak, katmanlar aşağı veri göndermek için bir protokol kümesi kullanır. Protokol paketinin katmanları, alt kısımdaki katmanların veri transferine yakın olmasına rağmen, kullanıcı uygulamasına mantıksal olarak yakındır. Katmanları hizmeti sağlayan veya tüketen olarak görmek soyutlama yöntemi üzerinde bit iletilmesi ve ayrıntıları üst katman protokolleri ile izole etmektir. Örneğin Ethener ve çarpışma algılaması, alt tabakaların her ayrıntılarını ve her uygulama ve protokol bilmek zorunda olmasından kaçınmasıdır. Katmanlar, çeşitli mimari belgeler incelendiğinde bile -ISO 7498, Açık Sistemler Bağlantısı (OSI) modu gibi tek mimari model var- OSI modelinin daha az veya daha az katı olarak tanımlanan katmanları ve bu nedenle dünya protokolleri için daha kolay bir uyum sağlar. Sık başvurulan başka bir belge ise, RFC 1958, tabakalar yığınını içermemesidir. Tabakaların vurgu eksikliği IETF ve OSI yaklaşımlar arasındaki önemli bir farkdır. Sadece bu üst tabakalar, genel olarak iletişim tabakasının varlığını ifade eder; Aslında bu belge 1996 yılının anlık mimarisi olarak düşünülmüştü. “İnternet ve mimarisi oldukça görkemli bir plandan ve daha mütevazı başlangıçtan evrimsel biçimde büyüdü. Evrim bu sürecin teknolojisinin başarısı için ana nedenlerinden biri iken yine de internet mimarisinin mevcut ilkelerin bir anlık kaydetmek için yararlı olacaktır.” RFC 1122, Sunucu Gereksinimleri başlıklı, katmanlara atıfta olacak şekilde paragraflarda yapılandırılmıştır, ancak belge vurgulayan katmanlardan ziyade diğer pek çok mimari ilkelere hitap eder. Bahsi geçen RFC 1122 aşağıdaki gibi gevşek, katmanların sayılarını değil, isimlerini, dört katmanlı bir model olarak tanımlar: Uygulama katmanı uygulamaları kullanıcı verilerini oluşturmak ve başka diğer uygulamalar veya aynı ana bilgisayara bu verileri ileten bir katmandır. Uygulamalar veya işlemler, temel, alt tabakalar tarafından sağlanan hizmetlerin özellikle diğer işlemlere güvenilir veya güvenilmez komutları sağlayan taşıma katmanının kullanımını gerçekleştirir. Iletişim ortakları, istemci-sunucu modeli ve peer-to-peer network olarak, uygulama mimarisi ile karakterize edilebilir. Bu tür SMTP, FTP, SSH, HTTP gibi tüm yüksek seviyeli protokoller, faaliyet gösterdikleri tabakadır. Süreçler esas hizmeti temsil eden portlar üzerinden ele alınmaktadır. Taşıma Katmanı ya aynı ya da farklı bilgisayarlar ve yerel ağ veya yönlendirici bulunan uzak ağlar ya da üzerinde host-to-host iletişimi gerçekleştirir Bu katman uygulamaların iletişim ihtiyaçları için bir kanal sağlar. UDP güvenilmez bir datagram hizmeti veren, basit bir temel taşıma katmanı protokolüdür. İletim Kontrol Protokolü akış kontrolü, bağlantı kurulması ve verilerin güvenilir biçimde iletilmesini sağlar. Internet katmanı’nın ağ sınırları boyunca datagramları alışverişi görevi vardır. Bu temel ağ bağlantılarının gerçek topolojisini (düzenini) gizleyen bir üniforma ağ arabirimi sağlar. Bu nedenle, aynı zamanda internetworking'i kuran tabaka olarak adlandırılır. Aslında gerçekten de interneti kurar ve tanımlar. Bu katman, TCP / IP protokol takımı için kullanılan adresleme ve yönlendirme yapıları tanımlar. Bu kapsamda, öncelikli olan protokol IP adreslerini tanımlayan Internet Protokolü vardır. Bu protokolün amacı verileri final bağlantısına yönlendiren bir ağa sahip olan bir sonraki IP dağıtıcısına ulaştırmaktır. Link katmanı iletişimin yerel ağ ağlantısı kapsamında ana yönlendiricilerin müdahale olmadığı ağ yöntemlerini tanımlar. Bu katman, yerel ağ topolojisini tanımlamak için kullanılan protokol ve sonraki komşu hosts internet tabakası datagramlarının iletimini gerçekleştirmek için gerekli arabirimler içerir. İnternet İletişim kuralı ve katmanlı iletişim kuralları tasarımı OSI modeli kurulmadan önce kullanımdaydı. Bu süreçten beri TCP / IP modeli kitap ve dersliklerde, sonuç olarak karışıklık ile sonuçlanan OSI modeli ile karşılaştırılmıştır. Çünkü iki model de sıkı katman göreceli önemi de dahil olmak üzere farklı varsayımları ve amaçları kullanmaktaydı. Bu soyutlama aynı zamanda alt tabakaların sağlayamadığı fakat üst katmanların sağladığı hizmetin sağlanmasına olanak tanır. Orijinal OSI modeli bağlantısız hizmetleri (OSI RM CL) kapsayacak şekilde genişletilmişken, IP güvenilir olarak tasarlanmamış fakat yine de en iyi veri teslimi için çaba gösteren bir protokoldür. Bu, tüm ulaşım katmanı uygulamalarının güvenirlik sağlayıp sağlayamayacağı yahut nasıl sağlayacağı konusunda seçim yapılması gerektiğini belirtir. UDP, sağlama yoluyla veri bütünlüğünü sağlar, ancak teslimini garanti etmez; bunun yanında TCP, alıcı paket alımını kabul edene kadar retransmitting üzerinde veri bütünlüğü ve dağıtım garantisini sağlar. Bu model OSI modeli ve ilgili belgelerin formalizminden yoksundur ancak IETF bir model kullanmaz ve David D.Clark’ın bir yorumunda özetlediği gibi bunu bir sınırlama olarak da algılamaz” Bizler; kralları, başkanları ve oylamayı reddediyoruz. İnandığımız şey kabaca uzlaşma ve kod çalıştırmadır.” OSI modeline göre yapılan bu modelin eleştirisi, bu modele göre ISO’nun sonraki geliştirmelerini hesaba katmamıştır. Adresleme sistemlerinin kendi multiaccess bağlantıları için (örneğin Ethernet) bir adres eşleme protokolü gereklidir. Bu protokoller IP’nin altında, ancak mevcut bağlantı sistemi üzerinde olarak kabul edilebilir. IETF teminolojiyi kullanmaz iken, bu durum ağ katmanı (IONL) iç organizasyonu olan OSI modeli bir uzantısına göre bir alt ağ bağımlı yakınsama kolaylığıdır. ICMP & IGMP IP üstünde çalışır ancak UDP veya TCP gibi veri transferi gerçekleştirmez. Yine de, bu işlevselliği kendi Yönetim Çerçevesinde (OSIRM MF)[, OSI modeli katman yönetimi uzantıları olarak var eder. SSL/TLS Kütüphanesi ise yukarıda belirtilen ve TCP kullanan taşıyıcı katmanlarını aşağıda belirtilen uygulama protokolleri kapsamında kullanır. Yine, OSI mimarisine uymak için, bu protokollerin tasarımlarının parçalarının hiçbir amacı yoktur. Bağlantıya karşı kara kutuya benzer bir davranış sergilenir. IETF açık bir şekilde, OSI modeline nazaran daha az akademik fakat pratik bir alternatif olan iletim sistemlerini tartışmak niyetinde değildir. Katmanlar / Layers[değiştir | kaynağı değiştir] TCP/IP modelinde, yollanan veriler her katmanda sarmallanır (encapsulation) ve bir alt katmana yollanır. Alıcı tarafında bu veriler teker teker açılıp (decapsulation) bir üst katmana gönderilir. Bu yöntemfarklı marka ve modellerdeki cihazların birlikte çalışmasını sağlar. Örneğin bir bilgisayarın ağ bağlantısınde Ethernet yerine Wi-fi kullanılması o bilgisayarın üzerinde başka bir web tarayıcı kullanılmasını gerektirmez. OSI modelinde yedi ve TCP/IP modelinde ise dört katman bulunmaktadır.[17] TCP/IP modelindeki katmanlar aşağıda verilmiştir: Uygulama: Bu katmanda veriyi göndermek isteyen uygulama ve kullandığı dosya formatı bulunur. Örneğin "HTTP üzerinden HTML formatında yazılmış Wikipedia ana sayfası". OSI modelindeki gibi ağa erişmek için gerekli uygulama protokollerini içerir. OSI modelindeki uygulama katmanından farkı sunum ve oturum katmanlarının uygulama katmanı içerisinde yer almasıdır. SMTP ve FTP protokolleri bu katmanda bulunur. Taşıma: Bu katmanda verinin ne şekilde gönderildiği gösterilir. Servis kalitesi (the quality of service), güvenli (reliable) veri aktarımı, veri akış kontrolü (flow control), hata kontrolü (error control) gibi işlemlerin yapıldığı katmandır. TCP veya UDP gibi protokoller bu katmandadır. TCP, bağlantı tabanlı (connection oriented) ve güvenilir (reliable) iletişim sağlayan bir protokoldür. Bağlantı tabanlı olması kaynak ve hedef arasında mantıksal bağlantı kurulması anlamına gelmektedir. Bu da iki bilgisayarın veri alışverişinde bulunmadan önce anlaşması demektir. Güvenilir olması; kurulan bağlantı üzerinden gönderilen verinin gönderildiği şekilde, veri kaybı olmadan ve sıralı biçimde iletimini garanti eder. UDP bağlantısız (connectionless) ve güvenilir olmayan bir iletişim sağlar. UDP'de ek bağlantı kontrolleri olmadığından dolayı UDP başlığı (header) TCP'nin başlığına göre daha kısadır. Bu nedenle UDP, TCP' ye göre daha hızlıdır. İnternet: Bazen IP katmanı olarak da anılan bu katman, IP adreslerinin veriye eklendiği ve yönlendirmenin yapıldığı katmandır. Paketin hedefe en iyi yoldan gönderilmesi de bu katmanın sorumluluğudur. Bu katmandaki uygulamalar IP veya IPv6 gibi iletişim protokolleri olabileceği gibi ICMP veya IGMP gibi durum bildirme ve katmanlar arası bağ protokolleri de olabilir. Veri Bağlantı: Bu katmanda Ethernet, Wi-fi, token ring, ATM gibi protokoller bulunur. Uygulama Katmanı / Application Layer[değiştir | kaynağı değiştir] Uygulama Katmanı, bünyesinde ağ yönlendirici protokolleri ve sunucu düzenleme protokolleri gibi basit ağ destekli servisleri içeren fakat düşük seviyedeki katmanlar tarafından kurulan ağ bağlantıları üzerindeki uygulama verilerinin değişimini yahut kullanıcılara servis sağlayan protokoller içerir. Uygulama katmanı protokolleri örnekleri Hypertext Transfer Protocol [Köprü Metni Aktarım Protokolü] (HTTP), the File Transfer Protocol [Dosya Transferi Protokolü] (FTP), the Simple Mail Transfer Protocol [Basit Mail Transfer Protokolü] (SMTP) ve the Dynamic Host Configuration Protocol [Aktif Sunucu Düzenleme Protokolü] (DHCP)’dür. Veri, protokol birimler halinde kapsüllü bir biçimde uygulama katmanı protokollerine göre taşıma katmanı yani gerçek veri transferi gerçekleştirilmesi için alt katman protokolleri halinde kodlanmıştır. IP modeli biçimlendirme ve veri sunma özelliklerini dikkate almaz ve OSI modeli (Sunum ve oturum katmanları) gibi uygulama ve ulaşım katmanları arasında ilave katmanları tanımlamaz. Bu tür işlevler ise kütüphane bölümleri ve uygulama programları arayüzleridir. Uygulama Katmanı protokolleri taşıyıcı katmana veya daha altındaki katmanlara, taşıyıcı katmanların özelliklerinden olan çıkmaz IP adresleri ve port numaraları gibi uygulamalara rağmen iletişim kurmaya yarayan ağ bağlatıları sağlayan siyah kutulara davrandığı gibi davranır. Uygulama katman protokolleri genel olarak sunucu server uygulamaları ile bağdaştırılır ve Internet Assigned Numbers Authority (IANA) tarafından rezerve edilmiş iyi bilinen port numaraları gibi servis görür. Örneğin; the HyperText Transfer Protokolü 80 numaralı portu ve Telnet ise 23 numaralı portu kullanır. Bir servise bağlanan istemciler ise genellikle bağlantı noktası numaralarının rastgele veya uygulama yapılandırılmış belirli bir mesafeden işlem süresince atanan kısa ömürlü bağlantı noktalarını kullanır. Taşıma katmanı ve alt düzey katmanları uygulama katmanı protokolleri özellikleri ile ilgisizdir. Yönlendiriciler ve anahtarlar genellikle kapsüllü trafiği incelemek yerine sadece bir kanal sağlarlar. Yine de, bazı güvenlik duvarı ve bant genişliği daraltma uygulamaları, uygulama verilerini yorumlamak zorundadır. Bunun bir örneği Kaynak Rezervasyon Protokolüdür (RSVP). Bu uygulama yükü, ayrıca ağ adresi çeviricisi (NAT) geçişi için bazen gereklidir. TCP/IP modelindeki uygulama katmanı, Open System Interconnection (OSI) modelinin beşinci (oturum), altıncı (sunum), ve yedinci (uygulama) katmanlarını kapsamaktadır. Ayrıca, TCP/IP referans modeli kullanıcı protokolleri ve destek protokolleri arasında çeşitlere ayrılır. Destek protokolleri sisteme servis sağlar. Kullanıcı protokolleri ise kullanıcı uygulamaları için kullanılır. Örneğin, FTP bir kullanıcı protokolü ve DNS ise sistem protokolüdür. Taşıma Katmanı / Transport Layer[değiştir | kaynağı değiştir] Taşıma katmanı uygulama görevinin özel veri alışverişini kullanan bir temel veri kanalı kurar. Katman kullanıcı verisinin yapısından bağımsız olarak end-to-end servisinin sağlandığı ve herhangi belirli bir amaç için bilgi alışverişinin gerçekleştiği process-to-process bağlantısı kurar. Sorumluluğu kapsamında bağımsız temel ağın end-to-end mesaj transferini, hata kontrolünü, segmentasyonu, akış kontrolünü, tıkanma kontrolünü ve port numaraları ile birlikte uygulama adreslemesini içerir. Uçtan uca aktarım katmanındaki mesaj iletimi veya bağlantı uygulamaları bütün bunları ya TCP’de uygulanan bağlantı yönelimi ya da UDP’de uygulanan bağlantısız yönelimi olarak kategorize edebilir. Uygulamalar için process-specific iletim kanallarını sağlamak amacıyla, katman port kavramını ortaya çıkarmıştır. Bu, bir uygulamanın ihtiyacı olan iletişim kanallarının her biri için özel olarak tahsis edilen numaralı bir mantıksal yapıdır. TCP güvenilir bir veri akışı sağlayan güvenilirlik sorunlarını gideren bir bağlantı tabanlı (connection oriented) protokoldür: ·  Veri bir düzen içerisinde ulaşır ·  Veride minimum düzeyde hata vardır (Örneğin; hata düzeltme) ·  Kopya veri atılmıştır ·  Kayıp veya atılan paketler yok edilmiştir. ·  Trafik sıkışıklığı kontrolü içerir Yeni olan Bağlantı Transferi Kontrol Protokolü de (SCTP: Stream Control Transmission Protocol) aynı zamanda güvenilir, bağlantı yönelimli taşıma mekanizmasıdır. Bu protokol mesaj bağlantı odaklı – TCP gibi bit bağlantı odaklı değil- ve tek bir bağlantı üzerinden çoklu bağlantılar sağlayabilir. Aynı zamanda bir bağlantının kopması durumunda diğer bağlantının otomatik olarak devreye girdiği çoklu IP’nin başlangıcı ile son bulan farklı bir bağlantı olan multi-homing desteği de sağlar. Bu, ilk başta telefon uygulamaları için geliştirilsede (IP üzerinden SS7’i transfer etmek için), farklı uygulamalar tarafından da kullanılabilmiştir. UDP (Kullanıcı Datagram Protokolü) bir bağlantı tabanlı olmayan (connectionless) bir protokolüdür. IP gibi, en iyi bir çabası, "güvenilmez" bir protokoldür. Güvenilirlik, zayıf sağlama algoritması kullanılarak hata tespiti yoluyla ele alınmaktadır. UDP tipik olarak akış ortamı gibi güvenilirlikten ziyade zamanında ulaşımın önemli olduğu ya da basit bir sorgu / DNS aramaları gibi güvenilir bağlantı kurma yükünün orantısızca fazla olduğu uygulamalar için kullanılır. (ses, video, vb.) Real-time Transport Protocol (RTP) ise bu tür akışı ses ve video gibi gerçek zamanlı veriler için tasarlanmış bir datagram protokolüdür. Herhangi bir ağ adresindeki uygulamalar kendi TCP veya UDP bağlantı noktası ile ayırt edilir. Geleneksel olarak belli bir şekilde tanınmış portlar özel uygulamalar ile ilişkilidir. TCP/IP modelinin ulaşım ya da host-to-host katmanı OSI modelindeki dördüncü katmana karşılık gelmektedir. İnternet Katmanı[değiştir | kaynağı değiştir] İnternet katmanının, potansiyel çoklu ağlar üzerinden paketleri gönderme sorumluluğu vardır. Internetworking hedef ağa kaynak ağdan veri göndermeyi gerektirir. Bu süreç yönlendirme işlemi olarak tanımlanır. Internet Protokolü iki temel işlevleri gerçekleştirir: Host addressing and identification: Bu süreç hiyerarşik bir IP adresleme sistemi ile gerçekleştirilir Paket Yönlendirme: Bu süreç veri paketlerinin kaynak üzerinden hedefe en yakın ağ yönlendiricisi üzerinden ulaştırılmasıdır. İnternet katmanı sadece taşıma katmanında agnostik veri yapıları değil, bunun yanı sıra çeşitli ulaşım katmanı protokollerinin operasyonu arasında ayırım yapmaz. IP, farklı üst katman protokolleri için çeşitli veri taşır. Bu protokollerin her biri bünyesindeki benzersiz protokol sayısına göre tespit edilir. Örneğin; Internet Denetim İletisi Protokolü (ICMP) ve Internet Grup Yönetimi Protokolü (IGMP) sırasıyla 1 ve 2 numaralı iletişim kurallarıdır. IP üzerinden taşınan bu protokollerin bazıları Tanı bilgilerini aktarmak için kullanılan ICMP gibi veya IP Multicast verileri yönetmek için kullanılan IGMP’dir. Bu, internet TCP / IP yığını ve OSI modelinin mimarisinde farklılıkları göstermektedir. TCP / IP modeli internet katmanı ağ katmanına hitap eden Açık Sistemler Bağlantısı (OSI)’nın üç katmanına tekabül eder. Internet Katmanı potansiyel olarak aldığı verileri hedefine ulaştırmak üzere en yakınındaki yönlendiriciye gönderen ve farklı IP’ler üzerinde yer alan sunucular arasında sadece güvenilmez bir datagram iletim tesisi sağlar. Bu işlevsellik ile internet katmanı temel olarak internet üzerine kurulu internetworking’i, farklı IP’ler üzerindeki internetworking’i mümkün kılar. Internet Protokolü İnternet katmanın başlıca bileşenidir ve ağ sunucuları bilgisayarlarını tanımlamak için iki adresleme sistemleri tanımlar ve onların ağ üzerindeki yerini belirler. ARPANET’in orijinal adresleme sistemi ve onların arkasından gelenler ise; internet üzerindeki internet iletişim kuralları versiyon 4 (IPv4)’tür. 32 bit IP adresi kullandığından dolayı yaklaşık 4 milyar sunucuyu tanımlama kapasitesindedir. Bu sınırlama, 1998'de yayınlanan Internet Protokolü 6. sürüm standardizasyonu dahilinde elimine edildi ve 2006 yılında üretim çalışmaları başladı. Veri Bağlantı Katmanı / Link Layer[değiştir | kaynağı değiştir] Bağlantı katmanın, sunucunun bağlı olduğu yerel ağ bağlantısına ait bir ağ kapsamı vardır. Bu kapsama literatürde, TCP / IP bağlantısı denir. TCP / IP donanım bağımsız olacak şekilde tasarlandığından dolayı bu bağlantı internet protokolleri arasındaki en yavaş bağlantı olarak tanımlanır. Sonuç olarak TCP / IP hemen hemen herhangi bir donanım ağ teknolojisi ile birlikte uygulanabilir. Bağlantı katmanı aynı linke iki farklı türdeki internet katman ara yüzleri arasındaki paketleri taşımak için kullanılır. Belirli bir bağlantıyı paketleri gönderme ve alma işlemleri hem ağ kartı için yazılım aygıt sürücüsünde hem de software veya özel yonga setinde kontrol edilebilir. Bunlar iletim için hazırlamak için bir paket başlığını ekleme sonrasında çerçeveyi fiziksel bir ortam üzerinde iletmek gibi veri bağlantısını çalıştırır. TCP/IP modeli,  İnternet iletişim kuralları kapsamındaki Media Access Control (MAC) gibi veri yönlendirme ağları içeren özellikler içermektedir. Bu düzeyin altındaki tüm diğer yönleri ise, örtülü bağlantı katmanı var varsayılır, fakat açıkça tanımlanmamıştır. Bu da paketlerin bir sanal özel ağ ya da diğer ağ tüneli üzerinden gönderilmek üzere seçilebilir tabakadır. Bu senaryoda, bağlantı katmanı veri başka bir IP bağlantısı üzerinden iletimi ya da alımı için IP yığını başka örneğinin erişir uygulama verileri kabul edilebilir. Böyle bir bağlantı veya sanal bağlantı, protokol kümesinin bağlantı katmanında bir tünel olarak hizmet veren bir taşıma protokolü ya da bir uygulama kapsamı protokolü ile kurulabilir. Böylece, TCP / IP modeli sıkı bir hiyerarşik kapsülleme dizisi dikte etmez. TCP/IP modelinin bağlantı katmanı fiziksel ve veri bağlantı katmanları olan Açık Sistemler- Interconnection (OSI) modeli, katmanlar tek ve OSI modeline tekabül etmektedir. Örnek[değiştir | kaynağı değiştir] Bilgisayarınız Wikipedia ana sayfasını alırken işlemler şu şekilde gerçekleşir; Wikipedia web sunucusu, HTML çıktısını yaratır ve üzerinde çalıştığı sisteme "şu veriyi şu adrese şu porttan(80-HTTP) yolla" komutu verir. Bu ilk veri, dördüncü katman olan uygulama katmanından gelen veridir. Sistem, bu çıktıya öncelikle üçüncü katman olan taşıma katmanının bilgilerini iliştirir, yani paketin başına port bilgisini ve paket boyunu yazar. Ardından, deminki pakete bu sefer de ağ katmanı bilgileri, başka bir deyişle yollayan bilgisayarın ve sizin bilgisayarınızın IP adresleri ve paketin toplam boyu, eklenir. Son olarak, paket fiziksel katmanın eline geçer ve o katman da fiziksel adresleri ve paketin yeni boyunu da yazarak paketi gönderir. Paket, dünya etrafında küçük bir tur attıktan sonra sizin bilgisayarınıza ulaşır. Yol boyunca değişik makineler paketi alır, açar, ihtiyaca ve ağ durumuna göre tekrar paketler. Paket sonunda sizin bilgisayarınıza ulaştığında sizin bilgisayarınız da önce fiziksel paketi, ardından ağ paketini, ardından taşıma paketini ve en son da uygulama paketini açar. Paketten çıkan veriyi web tarayıcınıza verir. Web tarayıcısı da size gösterir. Katmanlama, her katmana özel donanımlar yapılmasına olanak sağlamıştır: fiziksel katmanda paket yönlendirmesi switch'ler, IP katmanında paket yönlendirmesi router'lar, taşıma katmanında paket yönlendirmesi ise NAT'lar tarafından yapılır. Bu sayede, basit donanımlarla yüksek TCP/IP performansları elde edilebilmektedir. Katmanlama, uygulamalar arası uyumu kolaylaştırdığı gibi büyük bir dezavantaja da sahiptir: her katman veriye tekrarlanan (dolayısıyla gereksiz) veriler ekler. Örneğin her katman pakete ekstra bir boy bilgisi ekleyecektir. Çoğu katman verinin doğruluğundan emin olmak için muhtelif rakamlar da ekleyebilir. Bunun, dünya internet trafiğinin %15'ini oluşturduğu tahmin edilmektedir. Katmanlama sistemindeki ilk üç katman (yani donanım, ağ ve taşıma katmanları) arasından: Donanım katmanı, bilgisayarın üzerindeki ağ donanımını tanıyabilmek için bir ağ kartı numarası. Bu kart numarası ağ kartına yazılı gelir (yani değiştirilemez (aslında bu yöne yönelik programlarla MAC adresini de değiştirmek mümkündür)) ve MAC adresi olarak anılır. Ağ katmanı, bilgisayara ulaşabilmesi için verilen IP adresini kullanır. Taşıma katmanı ise, aynı bilgisayarda çalışan değişik yazılımların aynı anda internete ulaşabilmesi için her yazılıma bir port numarası verir. Bazı IP adresleri ve maskeleri bazı kullanımlar için ayrılmıştır. Bunlar şu şekildedir: Yerel ağlar için ayrılmış adresler: 10.0.0.0 ile 10.255.255.255 arası adresler (maske olarak 255.0.0.0) 172.16.0.0 ile 172.31.255.255 arası adresler (maske olarak 255.0.0.0) 192.168.0.0 ile 192.168.255.255 arası adresler (maske olarak 255.255.0.0) 169.254.0.0 ile 169.254.255.255 arası adresler (maske olarak 255.255.0.0) Bir makinenin kendisine konuşması (loopback) için ayrılmış adresler: 127.0.0.0 ile 127.255.255.255 arası adresler (yani maske olarak 255.0.0.0) Bu sayede, bir ağdaki IP adreslerini mantıksal olarak tasarlamak mümkündür. Buna ek olarak, kullanıcılara IP adresi, ağ maskesi ve varsayılan ağ geçidini otomatik atayabilmek için DHCP protokolü kullanılabilir. Öncelikle, bir önceki bölümde bahsedildiği gibi bir cihaz başka bir cihazla aynı ağda olup olmadığını kendi IP adresi ve diğer IP adresini kendi ağ maskesini kullanarak karşılaştırarak anlar. Yukarıda değinildiği gibi, ağ maskelerinin 255.255.255.0 olması durumunda 192.168.0.1 ile 192.168.0.2 IP adreslerine sahip olan cihazla aynı ağda yer alıyorlar demektir. Aynı maskeye sahip olan 192.168.1.1 IP adresi ise başka bir ağda yer almaktadır. Başka bir ağda yer alan bir cihaza ulaşmak için IP yönlendirmesi (IP routing) yeteneği olan bir cihaza ihtiyaç vardır. Yönlendiriciler, üçüncü katman anahtarlama cihazları yönlendirme yeteneğine sahip olan aktif cihazlardır. Öte yandan, her ağ geçidi dünyadaki tüm ağ geçitlerinin nerede olduğunu tabii ki tablosunda tutmaz. Dolayısıyla, çoğu ağ geçidinin bir de varsayılan geçit (yani "paket nereye gidiyor bilmediğinde pakedin verileceği yer") girdisi bulunur. Bazı TCP/IP protokolleri[değiştir | kaynağı değiştir] Veri bağlantı katmanındaki protokoller[değiştir | kaynağı değiştir] ARP (Address Resolution Protocol, yani Adres Çözümleme Protokolü) bir IP adresinin hangi ağ kartına (yani MAC adresine) ait olduğunu bulmaya yarar. TCP/IP'de veri gönderilecek bilgisayarın hangisi olduğunu bulmak için kullanılır. Ayrıca IP adresini yeni almış olan bir RARP, (yani Reverse ARP) protokolü ARP'ın tersi işlemi yapar, yani hangi MAC adresinin hangi IP adresini kullandığını bulur. Bir TCP/IP ağında RARP'ın çalışacağı garanti değildir, zira RARP bir RARP sunucusuna ihtiyaç duyar. İnternet katmanındaki bazı protokoller[değiştir | kaynağı değiştir] ICMP (Internet Control Message Protocol, yani Internet Yönetim Mesajlaşması Protokolü), hata ve türlü bilgi mesajlarını ileten protokoldür. Örneğin, ping programı ICMP'yi kullanır. RIP (Router Information Protocol, yani Router Bilgi Protokolü) router'ların yönlendirme tablolarını otomatik olarak üretebilmesi için yaratılmıştır. OSPF (Open Shortest Path First, yani İlk Açık Yöne Öncelik) aynı RIP gibi router'ların yönlendirme tablolarını otomatik olarak üretebilmesine yarar. OSPF, RIP'ten daha gelişmiş bir protokoldür. IGMP, (Internet Group Messaging Protocol, yani Internet Grup Mesajlaşma Protokolü) bir sistemin internet yayınlarına (multicast) abone olmasına ve aboneliği durdurmasına yarar. Bu yayınlar, UDP üzerinden yapılır ve genelde çoklu ortam (ses veya video) içerikli olurlar. DHCP (Dynamic Host Configuration Protocol, yani Dinamik Cihaz Ayar Protokolü) bir TCP/IP ağına bağlanan bir cihaza otomatik olarak IP adresi, ağ maskesi, ağ geçidi ve DNS sunucusu atanmasına yarar. Taşıma katmanındaki protokoller[değiştir | kaynağı değiştir] UDP (User Datagram Protocol, yani Kullanıcı Veri Protokolü), IP üzerinden veri yollamaya yarar. Verilerin ulaşacağını garanti etmez ve UDP paketlerinin maksimum boy sınırları vardır. Öte yandan, UDP son derece basit ve bağlantı gerektirmeyen (connectionless) bir protokoldür. TCP (Transmission Control Protocol, yani Gönderim Kontrol Protokolü), IP üzerinden ulaşma garantili ve herhangi bir boyda veri gönderilmesine imkân tanıyan bir protokoldür. UDP'den farklı olarak, TCP'de iki cihazın iletişim kurabilmesi için önce birbirlerine bağlanmaları gerekmektedir. Uygulama katmanındaki bazı protokoller[değiştir | kaynağı değiştir] DNS (Domain Name System, yani Alan Adı Sistemi) alan adı verilen isimler (mesela www.wikipedia.org) ile IP adreslerini birbirine bağlayan sistemdir. Paylaştırılmış bir veritabanı olarak çalışır. UDP 53. veya TCP 53. portları üzerinden çalışabilir.[18] HTTP (HyperText Transfer Protocol, yani HiperMetin Yollama Protokolü) ilk başta HTML sayfaları yollamak için yaratılmış olan bir protokol olup günümüzde her türlü verinin gönderimi için kullanılır. TCP 80. port üzerinden çalışır.[19] HTTPS (Secure HTTP yani Güvenli HTTP) HTTP'nin RSA şifrelemesi ile güçlendirilmiş halidir. TCP 443. port üzerinden çalışır.[20] POP3 (Post Office Protocol 3, yani Postane Protokolü 3) e-posta almak için kullanılan bir protokoldür. TCP 110. port üzerinden çalışır.[21] SMTP (Simple Mail Transfer Protocol, yani Basit Mektup Gönderme Protokolü) e-posta göndermek için kullanılır. TCP 25. port üzerinden çalışır.[22] FTP (File Transfer Protocol, yani Dosya Gönderme Protokolü) dosya göndermek ve almak için kullanılır. HTTP'den değişik olarak kullanıcının illaki sisteme giriş yapmasını gerektirir. Veri (TCP 20) ve komut (TCP 21) alışverişi için iki ayrı port kullanır.[23] SFTP veya FTPS (Secure FTP, yani Güvenli FTP), FTP'nin RSA ile güçlendirilmiş halidir. TCP 22. portu kullanır.[24] Tüm bu protokoller (ve dahası) sayesinde TCP/IP her geçen gün daha da popülerleşen bir protokol olmuştur. TCP/IP ve OSI Modellerinin Karşılaştırılması[değiştir | kaynağı değiştir] OSI modelindeki en üst katman olan; uygulama katmanı, sunucu katmanı ve oturum katmanı, taşıcıyı katmanı üzerinde sadece uygulama katmanı bulunan TCP/IP gibi ayrı ayrı çeşitlenmez. OSI uygulama protokollerini birbirine bağlayan X.400 gibi, TCP/IP’de, taşıyıcı katmanı üzerinde kurulu monolitik mimariyi impoze etmeyi gerektirecek bir zorunluluk yoktur. Örneğin, NFS uygulama protokolleri Remote Procedure Call (RPC) gibi bir protokol çalıştıran External Data Representation (XDR) sunucu protokolleri üzerinde çalışır. RPC güvenilir kayıt iletimini sağlar ve en iyi eforu verecek UDP taşıyıcısını güvenlice kullanabilir. Değişik yazarlar TCP/IP’yi farklı bir şekilde yorumlamıştır ve bağlantı katmanının yahut tüm TCP/IP modelinin OSI 1. Katmanını kapsayıp kapsamadığının yahut donanım katmanının bağlantı katmanı altında farzedilip edilmediği konusunda anlaşamamışlardır. Birkaç yazar, OSI modelinin katmanlarının bir yahut ikisini modern standartlara atfettiğinden dolayı TCP/IP modelinde birleştirmeye çalışmıştır. (Örneğin; IEEE ve ITU). Bu da ağlardan birinin OSI Modeli’nin katmanlarından birinci ve ikinciye bağlı beş katmanlı bir modelin ortaya çıkması ile sonuçlanmıştır. Bazı protokolleri, OSI’nin katman numaralarını kullansa ve RFC bazen buna atfetse bile, OSI modele uyum sağlayamayabilir. IETF defalarca Internet protokolü ve mimari gelişimini değil OSI ile uyumlu olmasını amaçladığını ifade etmiştir. RFC 3439 Internet mimarisini şu şekilde başlıklı bir bölüm içerir. “Zararlı olarak değerlendirildiğinde Katmanlama” Örneğin, OSI paketinin oturumu ve sunum katmanları, TCP/IP paketinin uygulama katmanına dahil olarak kabul edilirler.  Bu oturumun katman işlevselliği HTTP ve SMTP gibi protokollerde bulunabilir ve Telnet ve Oturum Başlatma Protokolü (SIP) gibi protokollerden daha belirgindir. Oturum katmanı işlevselliği TCP ve UDP protokolleri, TCP/IP modelinin taşıyıcı katmanını kaplayan port numaralandırma ile gerçekleştirilmektedir. TCP/IP uygulamalarındaki Sunum katmanı fonksiyonları MIME standartındaki veri alışverişi ile gerçekleştirilmektedir. Orijinal OSI modelinde ISO 7498/4 Management Framework yahut ISO 8648 Internal Organization of the Network layer (IONL) gibi ekler bu model için göz önüne alınmadığonda özellikle ISO7498’de çatışmalar daha belirgindir. IONL ve Management Framework belgeleri dikkate alındığında, ICMP ve IGMP, ağ katmanı için katman yönetimi protokolleri olarak tanımlanırlar. Benzer şekilde, ARP ve RARP gibi IONL ekleri  "alt ağ bağımlı yakınsama imkanları" için bir yapı sunmaktadır. Generic Routing Encapsulation (GRE) gibi tünel protokolleri tarafından gösterildiği için IETF protokolleri ardışık bir şekilde sarmalanabilir. GRE,  OSI’nin ağ katmanında tünel için kullandığı aynı mekanizmayı kullanır. Uygulamalar / Implementations[değiştir | kaynağı değiştir] İnternet iletişim kuralları herhangi bir donanım veya yazılım ortamı varsaymaz. Sadece bilgisayar ağı üzerinde gönderme ve alma kapasitesine sahip olan donanım ve yazılım katmanlarına gerek duymaktadır. En küçük TCP/IP uygulamaları şunları içermektedir: Internet Protocol (IP), Address Resolution Protocol (ARP), Internet Control Message Protocol (ICMP), Transmission Control Protocol (TCP), User Datagram Protocol (UDP), ve IGMP. IP ye ek olarak ICMP, CP, UDP, Internet Protocol versiyon 6 Neighbour Discovery Protocol (NDP), ICMPv6 ve IGMPv’ ye ihtiyaç duyar ve genellikle entegre edilmiş IPSec koruma katmanı tarafından eşlik edilir. Alt katmanlar yönetici sistemindeki sıkışmış TCP/IP tarafından desteklenirken, uygulama programcıları genellikle taşıma katmanında yalnızca uygulama katmanında arayüzleri ile ilgilidir. IP’lerin çoğu soketler ve API gibi programlar sayesinde ulaşılabilirdir. Benzersiz uygulamalar, gömülü sistemler için tasarlanmış açık kaynak yığını olan Lightweight TCP/IP ve amatör paket radyo sistemleri ve seri hatlar üzerinden bağlanan kişisel bilgisayarlar ile ilgili protokollere sahip olan KA9Q NOS içerir. Ağ adaptöründeki mikro kontrolcü işletim sistemindeki sürücü yazılım tarafından desteklenerek yazılım üzerinde tipik olarak bağlantı sorunları ile ilgilenir. Programlanamaz analog ve dijital elektronikler tipik olarak her bir ağ arayüzü veya fiziksel standart için yongaseti olarak application-specific integrated circuit (ASIC)’i kullanarak, normal olarak bağlantı katmanının altındaki fiziksel parçalardan sorumludur. Yüksek performanslı yönlendiriciler büyük ölçüde bağlantı düzeyi geçişini ortaya koyan ve programlanamayan hızlı dijital elektronik üzerine kuruludur. Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir] "What is Systems Network Architecture (SNA)?". 2010. 10 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2017.  "IBM Systems Network Architecture". 4 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2017.  "DECnet". 10 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2017.  "DECnet". 10 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2017.  "ISO/IEC 7498-1" (PDF). 1994. 28 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 10 Ocak 2017.  "OSI Model". 6 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2017.  "Internet protocol suite". 2 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2017.  "The DoD Internet Architecture Model". 5 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2017.  "Vint Cerf and Bob Kahn, co-inventors of TCP/IP protocol". 22 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2017.  "Vint Cerf: We Knew What We Were Unleashing on the World". 13 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2017.  "A Protocol for Packet Network Intercommunication" (PDF). 6 Ocak 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2017.  "RFC675". 18 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2017.  "Internet History". 2 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2017.  "From the ARPANET to the Internet". 18 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Eylül 2017.  "Computer Network". University Science Press. 2009. 24 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2016 – Google Books vasıtasıyla.  "Computer History 1962 to 1992". 10 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2017.  "TCP/IP Protocol Architecture". 6 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2017.  "DNS". 4 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2017.  "HTTP". 4 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2017.  "HTTPS". 4 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2017.  "POP3". 4 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2017.  "SMTP". 4 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2017.  "FTP". 24 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2017.  "SFTP". 4 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ocak 2017.  Bilgisayar Ağları ve İletişim - Abdullah Kuzu Requirements for Internet Hosts – Communication Layers, R. Braden (October 1989) Computer Networks, Vinton G. Cerf and Edward Cain (1983) Specification of Internet Transmission Control Protocol, V. Cerf et al. (December 1974) "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=İnternet_iletişim_kuralları_dizisi&oldid=30954788" sayfasından alınmıştır

Sohbet ya da muhabbet; dostça, arkadaşça konuşmak, hasbihal, söyleşi, yârenlik, hasbihal etmek anlamına gelir. Türkçeye Arapçadan geçmiştir.[1] Bir yazı türü olan sohbet ise; bir yazarın günlük olaylarla ilgili duygu ve düşüncelerini, okuyucusuyla konuşuyormuş gibi anlattığı yazı türüne “sohbet” denir. Sohbet türünde samimilik, senli benlilik söz konusudur. Tartışma[değiştir | kaynağı değiştir] Söyleşinin odaklandığı konular üzerinde yapılan görüş alışverişi tartışma olarak adlandırılır. Tartışmalarla anlaşmazlıkları ayıran çizgide söyleşi konusu değiştirilir. Örneğin, din kavramını konu alan bir sohbette kişiler kendi bakış açılarını ortaya koymak yerine, konuyu nesnel yaklaşımlar çerçevesinde ele alırlar.[2] Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir] http://tdk.gov.tr 25 Haziran 1998 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Türk Dil Kurumu Güncel Sözlük Conklin, Mary Greer. 1912. Conversation: What to Say and How to Say It," s. 35 - 60 New York & Londra: Funk & Wagnalls Company gtdÖğretici metinlerGazete Çevresinde Gelişen Metinler Makale Fıkra Deneme Eleştiri Sohbet Röportaj Haber Yazıları Kişisel hayatı konu alan metinler Anı Gezi yazısı Biyografi Otobiyografi Mektup Günlük Otorite kontrolü BNE: XX531840 GND: 4165198-4 LCCN: sh85031697 LNB: 000059902 NDL: 00564668 NKC: ph166079 NLI: 987007557824905171 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Sohbet&oldid=31969119" sayfasından alınmıştır

Bu madde bir sanat dalı hakkındadır. Aynı adlı dergi için Sinema (dergi) sayfasına bakınız. "Beyazperde" buraya yönlendirilmektedir. Aynı adlı web sitesi için Beyazperde (web sitesi) sayfasına bakınız. Bir film seti Sinema veya Sinema sanatı, kamera aracılığı ile elde edilmiş görüntülerin bir ışık aracılığı ile beyaz renkte bir perdeye yansıtılarak film adı verilen sesli veya sessiz hareketli videolar elde edilmesi işidir.[1] Üretilen bu filmler, sinema salonu adı verilen özel binalarda gösterilmektedir.[2] Sinema sanatı genel olarak diyalog, kurgu, sahnenin düzeni, ışık, ses ve dekor gibi şeyleri yapılan filme uygun sekilde dizayn edilir.[2] Bu işlemlerin tamamına ise sinema endüstrisi adı verilmektedir.[3] İtalyan asıllı Fransız film kuramcısı Ricciotto Canudo sinemayı, "yedinci sanat" olarak tanımlamış ve ilk sinema 1895 yilinda cekilmisitr.[4][5][6][7] Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir] Vikisöz'de Sinema ile ilgili sözleri bulabilirsiniz. "Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu" (PDF). Ankara, Türkiye: Mevzuatı Geliştirme ve Yayın Genel Müdürlüğü. 12 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2018.  a b Nijat Özön. Sinema Terimleri Sözlüğü (1963 bas.). Türk Dil Kurumu Yayınları. s. 110. 18 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2018.  Berber, Fatma. "İran'da Sinema Endüstrisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi." İstanbul: Ortadoğu Araştırma (2011). Nijat Özön. Sinema Terimleri Sözlüğü (1963 bas.). Türk Dil Kurumu Yayınları. s. 136. 18 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2018.  L'Intransigeant, 1 Nisan 1922 Abel, Richard. French film theory and criticism 1907-1959. Princeton university press. ss. 58-65.  Canudo, Quaderni del Novecento Francese, Rome, Bulzoni, 1976 Otorite kontrolü BNF: cb120451373 (data) Sinema ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Sinema&oldid=31794725" sayfasından alınmıştır

Bu madde bir ülke hakkındadır. Başlığın diğer anlamları için Türkiye (anlam ayrımı) sayfasına bakınız. Koordinatlar: 39°56′N, 32°50′E Türkiye Cumhuriyeti BayrakMillî marşİstiklâl Marşı Türkiye konumu (yeşil)Türkiye haritasıBaşkentAnkara39°56′K 32°50′D / 39.933°K 32.833°D / 39.933; 32.833En büyük şehirİstanbul41°1′K 28°57′D / 41.017°K 28.950°D / 41.017; 28.950Resmî dil(ler)TürkçeKonuşulan dillerTürkçeKürtçeArapçaZazacadiğerEtnik gruplar (2016)[1]Türkler (%70-75)Kürtler (%19)diğer (%6-11)DemonimTürkHükûmetÜniter cumhurbaşkanlığı sistemli anayasal cumhuriyet• Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan• Cumhurbaşkanı Yardımcısı Cevdet Yılmaz• Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı Numan Kurtulmuş• Anayasa Mahkemesi Başkanı Kadir ÖzkayaYasama organıTürkiye Büyük Millet MeclisiTarihçe• Osmanlı İmparatorluğu y. 1299• Kurtuluş Savaşı 19 Mayıs 1919• TBMM'nin açılması 23 Nisan 1920• Lozan Antlaşması 24 Temmuz 1923• Cumhuriyetin ilanı 29 Ekim 1923• Mevcut anayasa 9 Kasım 1982Yüzölçümü• Toplam783.562 km2 (36.)• Kara769.632 km2• Su13.930 km2• Su (%)2,03[2]Nüfus• 2023 sayımı 85.372.377[3] (18.)• Yoğunluk111/km2 (107.)GSYİH (SAGP)2023 tahminî• Toplam $3.613 trilyon[4] (11.)• Kişi başına $41,887[4] (46.)GSYİH (nominal)2023 tahminî• Toplam $1.154 trilyon[4] (17.)• Kişi başına $13,383[4] (65.)Gini (2019) 41.9[5]orta · 51.İGE (2022) 0.855[6]çok yüksek · 48.Para birimiTürk lirası (TRY · ₺)Zaman dilimiUTC+3 (TSİ)Tarih formatıgg/aa/yyyy (miladi)Şebeke gerilimi230 V–50 HzTrafik akışısağTelefon kodu+90ISO 3166 koduTRİnternet alan adı.tr Türkiye veya resmî adıyla Türkiye Cumhuriyeti, topraklarının büyük bölümü Anadolu'da, diğer bir bölümü ise Balkan Yarımadası'nın güneydoğu uzantısı Trakya'da olan, kıtalararası bir ülkedir. Kuzeybatıda Bulgaristan, batıda Yunanistan, kuzeydoğuda Gürcistan, doğuda Ermenistan, İran ve Azerbaycan, güneydoğuda ise Irak ve Suriye ile sınır komşusudur. Güneyini Kıbrıs ve Akdeniz, batısını Ege Denizi, kuzeyini ise Karadeniz çevreler. Marmara Denizi ise İstanbul Boğazı ve Çanakkale Boğazı ile birlikte Anadolu'yu Trakya'dan, yani Asya'yı Avrupa'dan ayırır. Resmî olarak laik bir devlet olan, Türkiye'de nüfusun çoğunluğu Müslümandır. Ankara, Türkiye'nin başkenti ve ikinci büyük şehri; İstanbul ise, Türkiye'nin en büyük şehri, ekonomik merkezi ve aynı zamanda Avrupa'nın en büyük şehridir. Türkiye toprakları üzerindeki ilk yerleşmeler Yontma Taş Devri'nde başlar. Doğu Trakya'da Traklar olmak üzere, Hititler, Frigler, Lidyalılar ve Dor istilası sonucu Yunanistan'dan kaçan Akalar tarafından kurulan İyon medeniyeti gibi çeşitli eski Anadolu medeniyetlerinin ardından, Makedonya kralı Büyük İskender'in egemenliğiyle ve fetihleriyle birlikte Helenistik Dönem başladı. Daha sonra, sırasıyla Roma İmparatorluğu ve Anadolu'nun Hristiyanlaştığı Bizans dönemleri yaşandı. Selçuklu Türklerinin 1071 yılında Bizans'a karşı kazandığı Malazgirt Meydan Muharebesi ile Anadolu'daki Bizans üstünlüğü büyük ölçüde kırılarak Anadolu, kısa süre içerisinde Selçuklulara bağlı Türk beyleri tarafından ele geçirildi ve Anadolu toprakları üzerinde İslamlaşma ve Türkleşme faaliyetleri başladı. Kısa sürede Anadolu'daki diğer Türk beyliklerinin üzerinde hâkimiyet kuran Konya merkezli Anadolu Selçuklu Sultanlığı, 1243 yılındaki Moğollara karşı kaybedilen Kösedağ Muharebesi'ne kadar Anadolu'yu yönetti. Anadolu'daki Moğol istilalarından sonra zayıf duruma düşen Anadolu Selçuklu Devleti, Anadolu'da yerini yeni Türk beyliklerine bıraktı. 13. yüzyılın sonlarından itibaren Batı Anadolu'daki Türk beyliklerinden biri olarak ön plana çıkan ve bağımsızlık kazanan Osmanlılar, 14. yüzyılda Balkan topraklarında gerçekleştirdiği fetihlerle büyük bir güç hâline geldi ve Anadolu'daki diğer Türk beylikleri üzerinde de hâkimiyet kurdu. Osmanlılar, 1453 yılında II. Mehmed'in İstanbul'u fethederek Bizans İmparatorluğu'na son vermesiyle imparatorluk hâline geldi. İmparatorluk, zirvesini 16. yüzyılda, özelikle I. Süleyman döneminde yaşadı. 1683 yılındaki II. Viyana Kuşatması sonrasında gelen bozgun ve 15 sene süren Kutsal İttifak Savaşları sonucunda Osmanlı İmparatorluğu'nun Avrupa'ya karşı üstünlüğü sona erdi. 19. yüzyıla gelindiğinde imparatorluk, Tanzimat adı verilen ciddi bir modernleşme sürecine girdi. 1876 yılında Türk tarihinin ilk yazılı anayasasının ilan edilip meclisin açılmasıyla başlayan I. Meşrutiyet devri, 1878 yılına kadar sürse de, 1908 yılında II. Meşrutiyet ilan edilerek anayasa tekrar yürürlüğe girdi. Ancak yapılan reformlar, imparatorluğun dağılmasını engelleyemedi. 1914 yılında başlayan I. Dünya Savaşı'na İttifak Devletleri'nin yanında giren imparatorluk, savaş sonucunda yenik düşerek 30 Ekim 1918 tarihinde tüm orduların teslim olması şartını kabul etti ve akabinde İtilaf Devletleri'nce işgal edildi. 16 Mart 1920'de İtilaf Devletleri'nin İstanbul'u işgal edip bazı milletvekillerini tutuklayarak sürgüne göndermesi sonucunda Meclis-i Mebûsan'ın kapanmasıyla Mustafa Kemal Paşa önderliğinde 23 Nisan 1920 tarihinde Ankara'da Türkiye Büyük Millet Meclisi kuruldu. Onun önderliğinde işgalci kuvvetlere karşı yapılan Kurtuluş Savaşı (1919-1922) başarıya ulaşarak, 1 Kasım 1922 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından saltanatın kaldırılmasıyla Osmanlı monarşisi ve Osmanlı İmparatorluğu tarihe karıştı. 29 Ekim 1923'te cumhuriyetin ilan edilmesi ve 3 Mart 1924'te de hilafetin kaldırılıp Osmanlı Hanedanı'nın yurt dışına sürgün edilmesinden sonra, çağdaş Türkiye'nin oluşumunda önemli yer tutacak olan bir dizi devrim gerçekleştirildi. Türkiye, cumhurbaşkanlığı sistemiyle yönetilen demokratik, laik ve üniter bir anayasal cumhuriyettir. Resmî dili, nüfusunun %85'inin ana dili olan Türkçedir. Ülkenin %70-80'ini Türkler, geriye kalanını Lozan Antlaşması'na göre yasal olarak tanınan milletler (Bulgarlar, Ermeniler, Rumlar, Süryaniler ile Yahudiler), yasal olarak tanınmayan Kürtler ve diğer halklar (Arnavutlar, Boşnaklar, Çerkesler, Gürcüler, Lazlar ile Zazalar vs.) oluşturmaktadır. Nüfusunun büyük bölümü Sünni Müslüman'dır. Avrupa Konseyi, NATO, OECD, AGİT ve G-20 topluluklarına üye olan Türkiye 1963'te Avrupa Ekonomik Topluluğu ortak üyesi olmuş, 1995'te de AB Gümrük Birliği'ne katılmış ve Avrupa Birliği'ne tam üyelik müzakerelerine 2005'te başlamıştır. Ülke ayrıca Türk Devletleri Teşkilatı, Uluslararası Türk Kültürü Teşkilatı, İslam İşbirliği Teşkilatı ve Ekonomik İşbirliği Teşkilatı gibi örgütlere de üyedir. Günümüzde Türkiye, askerî kapasitesi ve diplomatik girişimleri sayesinde bölgesel güç kabul edilirken; Avrupa ve Asya kıtalarının kavşak noktasında yer alması nedeniyle önemli bir jeostratejik güce sahiptir. Etimoloji Ana madde: Türkiye'nin adı Türkiye'nin adı, "Türk" etnik kimliği adından gelir.[7] Sözcüğün günümüzdeki hâlinin orijinali, bugünkü Türkiye toprakları için ilk kez 12. yüzyılda İtalyanlar tarafından Orta Çağ Latincesi kullanılarak Turchia veya Turcmenia şekillerinde oluşturuldu.[8][9] Bunların yanı sıra, Orta Çağ'ın Alman seyyahları bölgeyi Turkei veya Tirkenland şeklinde, Fransızlar ise Turquie şeklinde andı.[9] Sözcüğün Yunanca soydaşı olan Tourkia (Yunanca: Τουρκία), Bizans İmparatoru ve bilgini VII. Konstantinos tarafından De Administrando Imperio kitabında kullanıldı.[10][11][12][13] Osmanlı İmparatorluğu ise, kendi çağdaşı olan diğer ülkeler tarafından ara ara Türkiye veya Türk İmparatorluğu şeklinde tanınırdı.[14] Tarih Ana madde: Türkiye tarihi Ayrıca bakınız: Anadolu tarihi ve Balkanlar tarihi Tarih öncesi Ana maddeler: Tarih öncesi Anadolu ve Tarih öncesi Balkanlar Ayrıca bakınız: Anadolu'daki antik krallıklar listesi ve Traklar Cilalı Taş Devri'ne ait arkeolojik sit alanı olan Göbeklitepe'den bir görünüm Günümüzdeki Türkiye topraklarının çoğunu oluşturan Anadolu yarımadasındaki en eski arkeolojik bulgu, Gediz Nehri'nde bulunan ve yaklaşık 1,24 ila 1,17 milyon yıla tarihlenen taş bir alettir.[15] Ülkenin güney ile güneydoğu kısımları başta olmak üzere Anadolu'daki bilinen ilk yerleşimler, Eski Taş Çağı'na tarihlenir.[16][17][18][19] Geçmişinin MÖ 9600 civarına kadar uzandığı tahmin edilen Göbeklitepe adlı arkeolojik sit alanı, dünyada bilinen en eski insan yapımı yapıdır.[20] MÖ 7500'e veya MÖ 5700'e dayandığı düşünülen Orta Anadolu'daki Çatalhöyük, dünya üzerinde Cilalı Taş Devri ile Bakır Çağı'na ait en büyük ve en iyi korunmuş yerleşim yeridir.[21] MÖ 8200 ila 6000 arasında kurulduğu tahmin edilen Çayönü yerleşkesi de, bu yapılara yine örnek verilebilir. Çanakkale'de bulunan Troya'da ise Cilalı Taş Devri'nde başlayan yerleşmeler, Demir Çağı'na kadar devam etmiştir.[22] Çeşitli Eski Anadolu milletleri, bölgede Cilalı Taş Devri'nin başlangıcına kadar varlığını sürdürdü.[18] Bu halkların çoğu Hint-Avrupa dil ailesinin bir kolu olarak kabul edilen Anadolu dillerini konuştular.[23] Bazı bilim insanları, Hint-Avrupa dillerinin, yine eski Anadolu dillerinden olan Hitit dili ve Luvi dilinden yayıldığını öne sürer.[24] Ayrıca Türkiye'nin Avrupa kıtasında kalan küçük bir bölümünü oluşturan Doğu Trakya ise, 40 bin yıl öncesine dayanan bir yerleşim tarihine sahiptir ve bölgenin sakinleri de tarıma başlayarak milattan 6000 yıl önce Cilalı Taş Devri'ne geçmiştir.[25][26] Hititlerin başkenti olan Hattuşaş'taki Aslanlı Kapı Anadolu'nun bilinen ilk sakinleri, Hatti ve Hurri toplumlarıdır. Hint-Avrupa milletlerinden olmayan bu iki toplum, yaklaşık olarak MÖ 2300'lerde Orta ve Doğu Anadolu'da yaşadılar. Hatti ve Hurriler, Hint-Avrupa milletlerinden Hititlerin MÖ 2000-1700 yıllarında Anadolu'ya gelmesiyle yerini Hititlere bıraktı. Hititler, bölgedeki ilk büyük krallığı MÖ 13. yüzyılda kurdular. Asurlular da, MÖ 1950'den MÖ 612'ye kadar günümüz Türkiye'sinin güneydoğu topraklarını fethetti ve oraya yerleşti.[27][28] Urartuların MÖ 9. yüzyılda Asurluların kuzeyindeki güçlü rakibi olduğu ise, Asur kitabeleri aracılığıyla öğrenildi.[29] MÖ 612'den itibaren herhangi ciddi bir etki gösteremeyen Urartular, MÖ 590 yılında İran'dan gelen Medler tarafından yıkıldı.[30] Orta Anadolu üzerinde büyük bir hâkimiyet kurmuş olan Hitit İmparatorluğu'nun da MÖ yaklaşık 1180'li yıllarda çöküşünün ardından, Hint-Avrupa milletlerinden Friglerin kurdukları Frigya, MÖ 7. yüzyılda Kimmerler tarafından yapılan saldırılara kadar Anadolu'da üstünlük elde etti.[31] Frigya'dan sonra Lidya, Karya ve Likya devletleri bölgede güç yakalayarak söz sahibi oldu.[32] Ekonomi alanıyla ön plana Lidyalılar, MÖ 546'da Ahameniş hükümdarı Büyük Kiros tarafından yıkılıncaya kadar Batı Anadolu'da varlığını sürdürdü. Antik Çağ, Helenistik dönem ve Bizans dönemi Büyük İskender'in İssos Savaşı'nda (MÖ 333) Pers Kralı III. Darius ile karşılaşmasını gösteren mozaik Anadolu'nun sahil şeridinde MÖ 1200 yıllarında büyük ölçüde Aiol, İyon ve Yunan yerleşimleri başladı. Bu yerleşimciler tarafından Milet, Efes, Smyrna ve Byzantium gibi çok sayıda önemli şehir kuruldu. Son olarak Yunan koloniciler tarafından MÖ 657'de Megara kenti ortaya çıkarıldı. Yine bu dönemlerde, MÖ 6. yüzyılda, Türkiye'nin şu anki doğu toprakları üzerinde Ermeni Orontid Hanedanı tarafından bir devlet kuruldu.[33] Anadolu, MÖ 6. ve 5. yüzyıllarda bir Pers devleti olan Ahameniş İmparatorluğu'nun egemenliğine girdi ve bu egemenlik, MÖ 334 yılındaki Makedonya Kralı Büyük İskender'in fetihlerine kadar devam etti.[34] Anadolu'nun içlerine kadar ilerleyen İskender; Frigya, Kapadokya ve en son Kilikya'ya kadar ulaştı. Ardından, İskenderun civarında (Antakya) gerçekleşen İssos Savaşı'nda ve akabinde Irak civarında meydana gelen Gaugamela Muharebesi'nde Ahameniş hükümdarı III. Darius'u perişan etti. Daha sonra Pers Kralı III. Darius'u devirdi ve Ahameniş İmparatorluğu'nu tamamen fethetti. Büyük bir yenilgiye uğrayan Darius, Fırat'ın doğusuna kadar sürüldü ve böylece Anadolu'daki Pers hakimiyeti son bulmuş oldu. Konstantinopolis kentinin ve Doğu Roma İmparatorluğu'nun "Büyük" lakabıyla anılan kurucusu I. Konstantin 6. yüzyılda Bizans'ın kilise olarak yaptırdığı Ayasofya, sonradan camiye ve müzeye çevrildi, ardından tekrar camiye çevrildi. Büyük İskender döneminde kültürel kaynaşma ve Helenleştirme hareketi başlatıldı.[18] MÖ 323'te İskender'in Babil'deki ani ölümünün ardından Anadolu bölünerek küçük Helenistik krallıklar ortaya çıktı. Tüm bu krallıklar, MÖ 1. yüzyıl ortalarında Roma Cumhuriyeti'nin bir parçası haline geldi.[35] Büyük İskender'in, fetihleriyle başlatmış olduğu Helenleştirme hareketi ise Roma İmparatorluğu döneminde hızlandırıldı. Bu nedenle daha önceki yüzyıllarda var olan Anadolu dilleri ve kültürlerinin nesli tükenerek yerini Yunan dil ve kültürüne bıraktı.[36][37] 324 yılında Roma İmparatoru I. Konstantin, imparatorluğun başkentini Byzantium'a taşıdı ve şehrin adını Nova Roma olarak değiştirdi. İmparator I. Theodosius'un (379-395) iki erkek çocuğu, babalarının 395'te ölmesinin ardından Roma İmparatorluğu'nu Doğu ve Batı olmak üzere ikiye bölerek paylaştılar. Başkenti Roma olarak kalan Batı Roma İmparatorluğu, 476'da yıkıldı. Halk arasında Konstantinopolis (İstanbul) olarak yaygınlaşan şehir ise, Doğu Roma İmparatorluğu'nun başkenti oldu. Doğu Roma İmparatorluğu, daha sonraki yıllarda Bizans İmparatorluğu olarak anılmaya başladı, günümüz Türkiye topraklarının önemli bir kısmında hakimiyet kurdu ve Osmanlı Türklerinin İstanbul'u ele geçirdiği 1453 yılına kadar varlığını sürdürdü.[38] Selçuklular ve Osmanlı İmparatorluğu Büyük Konstantin'in 337'de ölümü sırasında Roma İmparatorluğu. 330'da Konstantinopolis (şimdiki İstanbul) Roma'nın yeni başkenti oldu. Oğuz Türkleri, Müslüman olduktan sonra İslam dünyası çevrelerine daha yakın yerlerde ikamet ettiler ve 9. yüzyılda Hazar Denizi ile Aral Gölü'nün kuzeyine yerleşmeye başladılar.[39] 10. yüzyıl itibarıyla Selçuklular, Pers yurdunu da sınırları içine katarak, atalarının vatanı Orta Asya'dan batıya doğru göç etmeye başladılar ve Büyük Selçuklu Devleti'ni kurdular.[40] 11. yüzyılın ikinci yarısında Selçuklular, Anadolu'nun doğu bölgelerine yerleşmeye ve akınlar yapmaya başladılar. 1071'de, Sultan Alp Arslan döneminde, Selçuklu Türkleri ile Bizans İmparatorluğu arasında yapılan Malazgirt Meydan Muharebesi'nden sonra gelen Selçuklu zaferiyle birlikte Anadolu toprakları üzerinde Türkleştirme ve İslamlaşma hareketi başladı.[41][42] Bu hareketle birlikte Anadolu'da Türk dilleri ve İslam tanıtılarak yaygın hâle geldi. Böylece bölgede yaygın olan Hristiyanlık ve Yunanca, yerini yavaş yavaş İslam ve Türk kültürüne bıraktı.[41] Anadolu Selçuklu döneminden kalma İnce Minareli Medrese (Konya, Türkiye) Büyük Selçuklu İmparatorluğu'nun parçalanmasının ardından, Anadolu'da diğer Türk beyliklerinin üzerinde hakimiyet kuran Anadolu Selçuklu Sultanlığı, uzunca bir süre Anadolu'yu yönetti. Başkenti İznik olan Anadolu Selçuklular, Birinci Haçlı Seferi sırasında İznik'in Bizans'ın eline geçmesiyle Sultan I. Kılıç Arslan tarafından 1097 tarihinde başkentini Konya'ya taşımıştır ve bu tarihten itibaren Konya, Selçuklu Devleti'nin başkenti olmuştur. Sultan I. Alâeddin Keykubad döneminde altın çağını yaşayan Selçuklular, I. Alaeddin'in ölümünün ardından duraklama sürecine girdi. Alaeddin Keykubad'ın ölümünü fırsat bilen Moğollar, Selçukluların doğu sınırına saldırarak Anadolu içlerine girmeye çalıştılar. Nitekim 1243'te Anadolu Selçuklu Devleti ile Baycu Noyan komutasındaki Moğollar arasında gerçekleşen Kösedağ Muharebesi sonucunda gelen yenilgiyle Anadolu, Moğol hakimiyetine girmiştir ve Anadolu Selçuklu Devleti zayıflayıp yerini Türk beyliklerine bırakmıştır.[43] Bu beylikler arasında, Söğüt ve Bilecik çevresinde kurulu olan Osmanoğulları Beyliği, 13. yüzyılın sonlarına doğru bağımsızlığını ilan etmiştir. İstanbul'un Fethi (1453) sırasında, II. Mehmed komutasında Osmanlı donanmasının Haliç'e indirilmesini tasvir eden tablo (Fausto Zonaro) Osman Gazi'nin başında olduğu Osmanoğulları Beyliği, sonraki yıllarda gittikçe büyüyerek Anadolu, Balkanlar, Kuzey Afrika ve Levant üzerinde hâkimiyet kurdu. 1453 yılında, II. Mehmed öncülüğünde Bizans İmparatorluğu'nun başkenti Konstantinopolis fethedildi ve imparatorluk tarihe karıştı.[44] Bu olaydan sonra Osmanlılar, bir imparatorluk hâline geldi. 1514 yılında I. Selim, Çaldıran Muharebesi ile Safevî hükümdarı Şah İsmail'i yenerek imparatorluğun sınırlarını doğu yönünde genişletti. 1517'de de Levant, Mısır ve Cezayir'i ele geçirdi ve Mısır'da hüküm süren Memlûk Sultanlığı'nı yıkarak İslam halifeliğinin Osmanlı İmparatorluğu'na geçmesini sağladı. Ardından Kızıldeniz, Umman Denizi ve Basra Körfezi üzerinde Osmanlı ve Portekiz imparatorlukları arasında, Hint Okyanusu'nda üstünlüğü ele geçirmek için bazı çeşitli deniz muharebeleri yapıldı. Portekizlilerin Hindistan üzerinde egemenlik sağlaması Osmanlı tarafından bir tehdit olarak algılandı. Çünkü 15. yüzyıl sonlarındaki Coğrafi Keşifler sayesinde Ümit Burnu ve Amerika kıtasının keşfedilmesi, Osmanlı'nın elinde tuttuğu Doğu Asya ile Batı Avrupa arasında ticareti sağlayan eski ticaret yollarının önemini yitirmesine neden olup Osmanlı ekonomisini olumsuz yönde etkilemiştir.[45] Preveze Deniz Muharebesi (1538) Osmanlı İmparatorluğu, 16. ve 17. yüzyılda, özellikle I. Süleyman döneminde tarihinin zirvesine ulaştı. Bu dönemde batıda Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu'na doğru topraklar genişletilerek Balkanların tamamı, Orta Avrupa ve Lehistan'ın güney kısmı ele geçirildi.[46] Osmanlı donanması, denizde çeşitli rekabetlere girerek başarılar kazandı. 1538'de yapılan Preveze Deniz Muharebesi'nde Barbaros Hayreddin Paşa'nın Haçlıları mağlup etmesinden sonra imparatorluğun Akdeniz'deki kontrolü arttı. Doğuda ise Safevî Devleti ile mezhep farklılıklarından ve toprak anlaşmazlıklarından kaynaklanan bazı çatışmalar, zaman zaman savaşa dönüşerek 16. ve 18. yüzyıl arasında devam etti.[47] Osmanlı İmparatorluğu'nun duraklama döneminden gerileme dönemine girmesine neden olan Karlofça Antlaşması müzakereleri (1699) Osmanlı İmparatorluğu, Batı Avrupa'da gerçekleşen Rönesans, Bilimsel Devrim, Aydınlanma Çağı ve Sanayi Devrimi gibi yeni gelişmeleri ülkesine getiremeyerek çağın gerisinde kaldı.[48] Kutsal İttifak Savaşları'nın bitmesiyle 1699'da imzalanan Karlofça Antlaşması sonrasında Osmanlı İmparatorluğu yavaşça gerilemeye başladı. Yapılan pek çok ıslahat ve 19. yüzyılda ilan edilen Tanzimat Fermanı, ülkenin modernleşmesini amaçladı; ancak başarılı olamadı. Bunun yanı sıra, ülkede toprak bütünlüğünü korumak için geliştirilen, farklı dinî ve etnik kökenlere sahip kişilerin bir arada yaşaması fikrini içeren Osmanlıcılık akımı da başarıya ulaşamayarak dağılmanın önüne geçemedi.[49] 1854'te Kırım Savaşı sırasında Osmanlı İmparatorluğu, ilk kez dış borçlanmaya gitti; ancak alınan borçlar ödenemedi. Sonraki 20 yıl içinde yüksek seviyelere ulaşarak ekonominin iflasın eşiğine gelmesine sebep oldu ve Osmanlı hükûmetini zor durumda bıraktı.[50] Bunu 1875-78 Doğu Krizi ve 1877-78 Osmanlı-Rus Savaşı gibi felaketler izledi. Sonuç olarak Osmanlı ekonomisi, borçlarını ödeyemeyerek harap duruma gelince, alacaklı ülkeler tarafından 1881'de borçların tahsilatını sağlayacak Düyun-u Umumiye kuruldu. Böylece Osmanlı Devleti'nin gelirlerinin kontrolü, alacaklı ülkelerin eline geçti.[51] 20. yüzyıl başlarında Osmanlı İmparatorluğu, Avrupalı güçlerle karşılaştırıldığında sanayileşememiş ve gelişmemiş bir ülke konumuna geldi.[52] Yine de, Osmanlılar en uzak vasalları olan Açe Sultanlığı'na asker gönderirken Güneydoğu Asya'da bile nüfuz sahibiydiler.[53] Osmanlı İmparatorluğu'nun topraklarının sınırları, askerî gücü ve zenginlik düzeyi giderek azalınca, Balkanlarda yaşayan Müslümanlar, gördükleri eziyetler sebebiyle Anadolu'ya göç etmeye başladı.[54] Aynı şekilde Rusların Kafkasya topraklarını ele geçirmesi sonucunda buradaki Müslümanlar da Anadolu'ya yöneldi.[55] İmparatorluğun yine son zamanlarında milliyetçilik isyanlarının çıkmasıyla milletler arasında çeşitli etnik gerginlikler yaşandı; bu etnik gerginlikler Ermeni Sorunu gibi çeşitli sorunları ortaya çıkardı.[56] Sultan II. Abdülhamid'in aşırı otoriter yönetimine bir tepki olarak gelişen Jön Türk hareketinin 1908'de yaptığı devrimle II. Meşrutiyet ilan edildi.[57] Ardından 5 Ekim 1908'de Bulgaristan'ın resmen bağımsız olması ve 6 Ekim 1908'de Avusturya-Macaristan'ın Bosna'yı tek taraflı ilhakı, ülkedeki kaos ortamını büyüttü. Bu olayları, pek çok canın ve toprağın kaybına sebep olan Trablusgarp Savaşı (1911-12) ile Balkan Savaşları (1912-13) izledi. 23 Ocak 1913'te, I. Balkan Savaşı sırasında gerçekleşen Bâb-ı Âli Baskını, Üç Paşalar'ı başa getirdi ve yönetimi ele geçirmelerine yol açtı. 6. Osmanlı Ordusu, Irak'ta Kut'ül-Amare Kuşatması sırasında (I. Dünya Savaşı, 1916) Osmanlı İmparatorluğu, I. Dünya Savaşı'na İttifak Devletleri'nin yanında girdi ve savaştan yenik çıktı. Savaş sırasında Ermenilerle yaşanan etnik gerginliklerin tırmanması üzerine çıkarılan Tehcir Kanunu ile Ermeniler, Doğu Anadolu Bölgesi'nden Suriye'ye devlet eliyle göç ettirildi. Göçlerde farklı kaynaklara göre 300.000 ile 1.500.000 arasında Ermeninin hayatını kaybettiği iddia edildi. Bu ölümler, çeşitli kaynaklar tarafından Ermeni Soykırımı olarak tanımlandı.[58][59][60][61] Türk tarafı ise olayların soykırım olmadığını ifade ederek Ermenilerin yalnızca yerlerinin değiştirildiğini belirtti.[62] Ermenilerin yanı sıra, imparatorlukta savaş devam ederken Rum ve Süryaniler de öldürüldü ve bu olaylar da bazı kaynaklar tarafından soykırım olarak tanımlandı.[63] Savaşın ardından imparatorluğa bağlı milletler ayrılarak çeşitli yeni devletler kurdular.[64][65][66][67] 30 Ekim 1918'de Osmanlı İmparatorluğu, İtilaf Devletleri ile Mondros Mütarekesi'ni imzaladı.[68] 10 Ağustos 1920'de imzalanan Sevr Antlaşması ise Osmanlı topraklarını İtilaf Devletleri arasında paylaştırdı, ancak yürürlüğe giremedi.[44] Türkiye Cumhuriyeti Ana madde: Türkiye siyasi tarihi Son Osmanlı padişahı VI. Mehmed, İngiliz savaş gemisi HMS Malaya ile Malta'ya varıyor. I. Dünya Savaşı bitiminde imzalanan Mondros Mütarekesi'nden sonra İtilaf Devletleri tarafından İstanbul, İzmir ve diğer Osmanlı topraklarının işgali, Türk Ulusal Hareketi'ni ortaya çıkardı.[69] Çanakkale Savaşı'nın öne çıkan isimlerinden biri olan Mustafa Kemal Paşa'nın 19 Mayıs 1919'da Samsun'a çıkışı ile Sevr Antlaşması'nın getirdiği şartları iptal edip Mîsâk-ı Millî sınırları içinde kalan ülke topraklarının bütünlüğünü korumayı amaçlayan Türk Kurtuluş Savaşı başlatıldı.[70] Ankara'da 23 Nisan 1920'de kendisini ülkenin meşru hükûmeti ilan eden Ankara merkezli Türk rejimi, eski Osmanlı'dan yeni Cumhuriyet siyasi sistemine yasal geçişi resmîleştirmeye başladı. Ankara Hükûmeti silahlı ve diplomatik mücadeleye girişti. 1921-1923 yılları arasında Ermeni, Yunan, Fransız ve İngiliz orduları ülkeden kovuldu:[71][72][73][74] Ankara Hükûmeti'nin askerî ilerleyişi ve diplomatik başarısı 11 Ekim 1922'de Mudanya Mütarekesi'nin imzalanmasıyla sonuçlandı. Birleşik Krallık ile Ankara Hükûmeti arasındaki Çanakkale Krizi'nin (Eylül-Ekim 1922) ele alınışı, 19 Ekim 1922'de David Lloyd George hükûmetinin çökmesine[75] ve Kanada'nın Birleşik Krallık'tan siyasi özerklik kazanmasına neden oldu.[76] 1 Kasım 1922 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi, saltanatı kaldırdı ve 623 yıllık monarşik Osmanlı İmparatorluğu, resmen tarih sahnesinden silindi. 24 Temmuz 1923'te Sevr Antlaşması'nın yerine imzalanan Lozan Antlaşması, Osmanlı İmparatorluğu'nun devamı niteliğindeki yeni Türk devletinin uluslararası alanda tanınmasını sağladı. Yeni antlaşma, Türkiye'nin kendi toprakları üzerindeki egemenliğine yol açtı. İtilaf Devletleri'nin Türkiye'yi işgali, 4 Ekim 1923'te son İtilaf birliklerinin İstanbul'dan çekilmesi ve 6 Ekim 1923'te Türk birliklerinin şehre girmesiyle sona erdi. 29 Ekim 1923'te yeni başkent Ankara'da resmen cumhuriyet ilan edildi.[77][78] Lozan Antlaşması sonrasında antlaşma maddeleri gereğince yapılan Türkiye-Yunanistan nüfus mübadelesi kapsamında Türkiye'deki 1,1 milyon Rum ile Yunanistan'daki 380 bin Türk yer değiştirdi.[79] Mustafa Kemal Atatürk, Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu ve ilk cumhurbaşkanıdır. Türkiye Cumhuriyeti Devleti'nin kurucusu ve ilk cumhurbaşkanı olan Mustafa Kemal, dine dayalı ve çok uluslu eski Osmanlı monarşisini laik bir anayasa altında parlamenter bir cumhuriyet olarak yönetilecek bir Türk ulus devletine dönüştürme amacını içeren birçok devrim yaptı.[80] Bu devrimlerin bir parçası olarak saltanat ve ardından hilâfet kaldırıldı, kadınlara seçme ve seçilme hakkı tanındı, Latin alfabesi kullanılmaya başlandı ve diğer birçok değişiklik yapıldı. Türkiye Büyük Millet Meclisi, 1934 yılında çıkan Soyadı Kanunu ile kendisine "Atatürk" soyadını verdi.[81] Ağa olarak adlandırılan toprak beyleri tarafından yönetilen ve feodal düzenleri olan Kürt ve Zaza aşiretleri ve ülkenin diğer yerlerinde bulunan çoğunlukla İslamcı bazı gruplar, bu devrimlere itiraz etti ve laikliğe muhalefet nedeniyle çıkan Şeyh Said ve Menemen isyanları ile toprak reformu nedeniyle çıkan Dersim İsyanı, Türk güvenlik güçleri tarafından bastırıldı.[82] II. Dünya Savaşı'nda (1939-1945) Türkiye, uzun süre tarafsızlığını korudu; ancak savaşın son aylarında, 23 Şubat 1945 tarihinde Müttefik Devletler'in yanında yer aldı. 26 Haziran 1945'te ise Birleşmiş Milletler'in kurucu üyelerinden biri oldu.[83] II. Dünya Savaşı'ndan sonra Yunanistan'da çıkan komünist isyanının bastırılmasında karşılaşılan zorluklar ve Sovyetler Birliği'nin Türk Boğazları'nda askerî üs talep etmesi, Amerika Birleşik Devletleri'nin 1947'de Truman Doktrini'ni ilanıyla sonuçlandı. Doktrin, Türkiye ve Yunanistan'ın güvenliğini sağlamayı amaçlayarak askerî ve ekonomik destek sağladı. Her iki ülke de 1948 yılında Avrupa ekonomisinin yeniden inşası için Marshall Planı ve OEEC'ye dahil edildi,[84] daha sonra 1961 yılında OECD'nin kurucu üyesi haline geldi.[85] Kore Savaşı'na (1950-53) Birleşmiş Milletler kuvvetleri ile birlikte katılan Türkiye, 1952 yılında Sovyetler Birliği'ne karşı NATO'ya katıldı. 15 Temmuz 1974'te Kıbrıs'ta gerçekleşen darbe, EOKA-B'nin faaliyetleri, Enosis (adayı Yunanistan ile birleştirme) planları ve yaşanan toplumlar arası çatışmanın tırmanması sonucunda Türkiye, 20 Temmuz 1974'te adaya asker çıkardı.[86] Dokuz yıl sonra Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti kurularak ada ikiye bölündü, ancak ülke yalnızca Türkiye tarafından tanındı.[87] Türkiye'nin ilk kadın başbakanı Tansu Çiller, Ocak 1994'te Avrupa Komisyonu toplantısına katıldı. Türkiye Cumhuriyeti'nin tek partili dönemi, 1945 yılında son buldu. Ardından gelen çok partili demokrasi dönemi 1960 ve 1980 askerî darbeleri ve 1971 ve 1997 muhtıraları ile kesintiye uğradı.[88][89] 1960 ile 20. yüzyılın sonu arasında Türk siyasetinde birden fazla seçim zaferi elde eden önde gelen liderler muhafazakâr-popülist Süleyman Demirel, sosyal demokrat Bülent Ecevit ve neoliberal reformcu Turgut Özal'dı. Tansu Çiller 1993 yılında Türkiye'nin ilk kadın başbakanı oldu. 1980'li yıllarda Türk ekonomisinin liberalleştirilmesinden bu yana ülke, ekonomik büyüme ve siyasi istikrar yakaladı.[90] 1984'ten itibaren PKK, Türk hükûmetlerine karşı ayaklanma ve saldırı kampanyalarına başladı; tarafların çatışmaları sonucunda resmî verilere göre 40 binden fazla insan öldü.[91] 2012'de taraflar arasında barış görüşmeleri başladı,[92][93] ancak 2015'te görüşmeler sona erdi ve yeniden çatışma hâline dönüldü.[94] 2013'te Gezi Parkı'ndaki düzenlemeler nedeniyle başlayan protestolar, daha sonra hükûmet karşıtı protestolara dönüşerek birçok ilde patlak verdi ancak hükûmet tarafından bastırıldı.[95] 28 Ağustos 2014'te Recep Tayyip Erdoğan doğrudan halk oyuyla seçilen ilk cumhurbaşkanı oldu. 15 Temmuz 2016'da, Türkiye'de bir darbe girişimi meydana geldi.[96] 2017'de yapılan anayasa değişikliği referandumu ile parlamenter sistemin yerini icracı bir başkanlık sistemi aldı. Başbakanlık makamı kaldırılarak yetki ve görevleri cumhurbaşkanına devredildi. İdari bölümler Ana madde: Türkiye'nin idari bölünüşü Daha fazla bilgi: Türkiye'nin coğrafi bölgeleri, Türkiye'nin illeri, Türkiye'nin ilçeleri ve Türkiye'nin İBBS'si Türkiye, idari açıdan üniter bir yapıya sahiptir ve bu durum Türk kamu yönetimine şekil veren en önemli etkenlerdendir. Devletin temel işleyişindeki üç güç olan yasama, yürütme ve yargı dikkate alındığında, yerel yönetimlerin hemen hemen herhangi bir gücü yoktur. İllerin ve diğer birimlerin yönetimi, merkezî yönetimden sonra gelir. Yerel yönetimler yalnızca bulundukları yerde hizmet vermek amacıyla kurulmuşlardır. İllerin başında valiler, ilçelerin başında kaymakamlar yönetici olarak görevlidir. Vali ve kaymakamın yanı sıra, merkezî yönetim ve belediye başkanları tarafından atanan diğer üst düzey yetkililer de vardır.[97] Türkiye'nin başkenti Ankara'dır. Ülkenin en büyük idari birimleri illerdir ve 81 il vardır. Bu iller ilçelere ayrılmıştır, toplamda 973 ilçe mevcuttur.[98] Ayrıca ülke coğrafi, demografik ve ekonomik koşullar göz önüne alınarak idari anlam taşımayan 7 bölge ve 21 alt bölgeye ayrılmıştır.[99] Ankara Kırklareli Edirne Tekirdağ Çanakkale Balıkesir Bursa Yalova İstanbul Kocaeli Sakarya Düzce Zonguldak Bolu Bilecik Eskişehir Kütahya Manisa İzmir Aydın Muğla Denizli Burdur Uşak Afyonkarahisar Isparta Antalya Konya Mersin Karaman Aksaray Kırşehir Kırıkkale Çankırı Karabük Bartın Kastamonu Sinop Çorum Yozgat Nevşehir Niğde Adana Hatay Osmaniye Kahramanmaraş Kayseri Sivas Tokat Amasya Samsun Ordu Giresun Erzincan Malatya Gaziantep Kilis Şanlıurfa Adıyaman Gümüşhane Trabzon Rize Bayburt Erzurum Artvin Ardahan Kars Ağrı Iğdır Tunceli Elazığ Diyarbakır Mardin Batman Siirt Şırnak Bitlis Bingöl Muş Van Hakkâri gtd Türkiye büyük şehir ve merkezleriTürkiye İstatistik Kurumu (TÜİK)[100] Sıra Şehir ismi Bölge Nüfus Sıra Şehir ismi Bölge Nüfus İstanbul Ankara 1 İstanbul Marmara 15.519.267 11 Mersin Akdeniz 1.840.425 İzmir Bursa 2 Ankara İç Anadolu 5.639.078 12 Diyarbakır Güneydoğu 1.756.353 3 İzmir Ege 4.367.251 13 Hatay Akdeniz 1.628.894 4 Bursa Marmara 3.056.120 14 Manisa Ege 1.440.611 5 Antalya Akdeniz 2.511.700 15 Kayseri İç Anadolu 1.407.409 6 Adana Akdeniz 2.237.940 16 Samsun Karadeniz 1.348.542 7 Konya İç Anadolu 2.232.374 17 Balıkesir Marmara 1.228.620 8 Şanlıurfa Güneydoğu 2.073.614 18 Kahramanmaraş Akdeniz 1.154.102 9 Gaziantep Güneydoğu 2.069.364 19 Van Doğu Anadolu 1.136.757 10 Kocaeli Marmara 1.953.035 20 Aydın Ege 1.110.972 Siyaset Ana maddeler: Türkiye'de siyaset ve Türkiye Cumhuriyeti Anayasası Türkiye Büyük Millet Meclisi.Ankara'da bulunan yasama organıCumhurbaşkanlığı Sarayı.Türkiye Cumhurbaşkanı'nın resmî konutu ve çalışma yeriYargıtay, Türkiye'nin dört yüksek yargı organından birisidir. Türkiye, çok partili sisteme sahip temsilî demokrasinin uygulandığı üniter devlettir.[101] Mevcut anayasa 1982'de referandumla onaylandı ve hükûmetin yapısını belirlemekle birlikte, devletin ideallerini ve yönetim standartlarını ortaya koymaktadır. Anayasa ayrıca devletin vatandaşlarına karşı sorumluluğunu ve halkın hak ve yükümlülüklerini belirler. Türk siyasi sisteminde vatandaşlar, ülkesel, il ve yerel olmak üzere üç yönetim düzeyine tabidir. Yerel yönetimin görevleri genellikle belediye yönetimleri ve ilçeler arasında paylaştırılır. Türkiye idari amaçlarla 81 ile bölünmüştür. Her il, toplam 973 ilçe olmak üzere ilçelere ayrılmıştır. Devlet, anayasa tarafından tanımlanan bir kuvvetler ayrılığı sistemi ile düzenlenmiştir ve yasama, yürütme ve yargı olmak üzere üç kola ayrılmaktadır: Yasama: Türkiye Büyük Millet Meclisinin görev ve yetkileri, kanun koymak, değiştirmek ve kaldırmak; bütçe ve kesinhesap kanun tekliflerini görüşmek ve kabul etmek; para basılmasına ve savaş ilanına karar vermek; genel ve özel af ilanına karar vermek. Ayrıca hükûmet üyelerini görevden alabilecek soruşturma yetkisine sahiptir. Yürütme: Cumhurbaşkanı ordunun başkomutanıdır; kanun teklifini yasalaşmadan önce veto edebilir; kabine üyelerini ve ulusal yasaları uygulayan diğer görevlileri atar; temel haklar, bireysel haklar ve belirli siyasi haklar dışında yürütme yetkisine ilişkin konularda cumhurbaşkanlığı kararnameleri çıkarabilir (parlamento yasaları cumhurbaşkanlığı kararnamelerinden üstündür). Ayrıca milletlerarası antlaşmaları onaylar ve yayımlar.[102] Yargı: Anayasa Mahkemesi, Yargıtay, Danıştay ve Uyuşmazlık Mahkemesi anayasa tarafından yüksek mahkemeler olarak tanınmaktadır. Anayasa Mahkemesi, kanunların anayasaya uygunluğunu denetler ve insan haklarına ilişkin bireysel başvurularını karara bağlar. Yargıtay, adli konularda nihai karar mercii. Danıştay, idari yargıda nihai karar mercii. Uyuşmazlık Mahkemesi, adli ve idari yargı arasında çıkacak olan görev uyuşmazlıklarının karara bağlandığı yüksek mahkemedir. Anayasa Mahkemesi'nin üyeleri, cumhurbaşkanı ve meclis tarafından atanır. Meclise 600 milletvekili seçilir. Parlamento üyelerinin her biri beş yıllık bir dönem için bir seçim bölgesini temsil eder. Parlamentonun sandalye dağılımı, nüfus sayımına uygun olarak illere göre dağıtılır. Cumhurbaşkanı ise beş yıllık bir dönem için doğrudan halk tarafından seçilir. Cumhurbaşkanı iki dönemden (10 yıl) sonra yeniden aday olamaz. Cumhurbaşkanının ikinci döneminde Meclis tarafından seçimlerin yenilenmesine karar verilmesi hâlinde, cumhurbaşkanı bir defa daha aday olabilir. Meclis seçimleri ve cumhurbaşkanlığı seçimleri aynı gün yapılır. Anayasa Mahkemesi on beş üyeden oluşur. Bir üye on iki yıllık bir süre için seçilir ve yeniden seçilemez. Anayasa Mahkemesi üyeleri altmış beş yaşını doldurduklarında emekli olmak zorundadırlar. Seçim ve partiler Ana maddeler: Türkiye'de seçimler ve Türkiye'deki siyasi partiler listesi Recep Tayyip ErdoğanCumhurbaşkanı Türkiye'de seçimler altı yönetim kademesi için yapılır: meclis seçimleri (ulusal), cumhurbaşkanlığı seçimleri (ulusal), büyükşehir belediye başkanları (yerel), ilçe belediye başkanları (yerel), il veya belediye meclisi üyeleri (yerel) ve muhtarlar (yerel). Seçimler dışında zaman zaman referandumlar da düzenleniyor. 18 yaşını doldurmuş her Türk vatandaşı, seçimlerde oy kullanma ve aday olma hakkına sahiptir. Her iki cinsiyet için de genel oy hakkı Türkiye'nin her yerinde uygulanmaktadır. Türkiye'de hem genel hem de yerel seçimlere katılım oranları yüzde 80'lerde bulunmaktadır. Türkiye'de 88 seçim bölgesi vardır ve bu seçim bölgelerinden aday olan 18 yaş üstü kişilerden 600 tanesi beş yıl aralıklarla liste usulü çoğunluk seçim sistemi yoluyla milletvekili olarak seçilir. Anayasa Mahkemesi, laiklik karşıtı veya terörle bağlantısı olan siyasi partilerin kamu finansmanını veya tamamen varlıklarını ortadan kaldırma hakkına sahiptir. Ülkede %7 seçim barajı uygulaması vardır.[103] Küçük partiler, diğer partilerle ittifak kurarak seçim barajını aşabilirler. İttifakın toplam oyunun %7'yi geçmesi yeterlidir. Bağımsız adaylar seçim barajına tabi değildir. Özgür ÖzelAna muhalefet lideri İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra Türkiye'de siyaset çok partili bir sistem altında faaliyet göstermiştir. Türk siyasi yelpazesinin sağ tarafında Demokrat Parti (DP), Adalet Partisi (AP), Anavatan Partisi (ANAP) ve Adalet ve Kalkınma Partisi (AK Parti) Türkiye'nin en büyük siyasi partileri oldular ve en büyük seçim başarılarını elde ederek siyasette baskın oldular. Sağ partiler muhafazakârlık, milliyetçilik, liberalizm veya İslamcılık gibi siyasi ideolojilerin ilkelerini benimseme eğilimindedir. Yelpazenin sol tarafında Cumhuriyet Halk Partisi (CHP), Sosyaldemokrat Halkçı Parti (SHP) ve Demokratik Sol Parti (DSP) yerel ve genel seçimlerde büyük başarılar elde ettiler. Sol partiler sosyalizm, Kemalizm veya laiklik ilkelerini daha fazla benimseme eğilimindedir.[104] 12. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan şu anda devlet ve hükûmet başkanı olarak görev yapıyor. Özgür Özel, Türkiye'nin ana muhalefet lideridir. Numan Kurtulmuş, Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı'dır. Meclisin 28. dönemi, 2023 genel seçimlerinin ardından başlamıştır ve başlangıçta milletvekili dağılımı şu şekilde belirlendi: Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) 268, Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) 169, Milliyetçi Hareket Partisi (MHP) 50, Halkların Eşitlik ve Demokrasi Partisi (HEDEP) 57, İYİ Parti 43, Yeniden Refah Partisi (YRP) 5, Türkiye İşçi Partisi (TİP) 4 sandalye. Bir sonraki parlamento seçimlerinin 2028 yılında yapılması planlanıyor.[105] Hukuk Ana maddeler: Türkiye'de yargı teşkilatı ve Türkiye'deki kolluk kuvvetleri Avrupa yakasında Şişli ilçesindeki İstanbul Adalet Sarayı Anadolu yakasında Kartal ilçesindeki İstanbul Anadolu Adalet Sarayı Türkiye'de, tamamı Avrupa kıtasıyla uyumlu hâle getirilmiş olan bir hukuk sistemi vardır. Örneğin Borçlar Kanunu ve Türk Medeni Kanunu, İsviçre'den alınmıştır. Medeni Kanun, İsviçre'nin medeni kanununun Türk kültürüne uyarlanmasıyla hazırlanmıştır. İdare Hukuku kuralları Fransa'daki muadili ile benzerlikler taşır, Ceza Kanunu ise İtalya'dan alınmıştır.[106] Türkiye'de güçler ayrılığı ilkesi benimsenmiştir. Bu ilke doğrultusunda, yargı gücü Türk milleti adına yalnızca bağımsız ve tarafsız mahkemeler tarafından kullanılabilir. Mahkemelerin bağımsızlığı ve kuruluşu, hâkim ve savcıların görev süreleri boyunca güvenliklerinin sağlanması, hâkim ve savcıların görevleri, hâkim ve savcıların denetlenmesi, askerî mahkemeler ve kuruluşu, yüksek mahkemelerin yetki ve görevleri Türkiye Anayasası ile belirlenir.[107] Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nın 142. maddesine göre mahkemelerin kuruluşu, görev ve yetkileri, işleyişi ile yargılama usulleri kanunla düzenlenir. Bu yasada ve ilgili diğer anayasa maddeleri doğrultusunda Türkiye'deki mahkeme sistemi üç ana başlık altında toplanır: Yargı Mahkemeleri, İdare Mahkemeleri ve Askerî Mahkemeler. Her başlık, birinci derece mahkemeler ile yüksek maddeleri bünyesinde barındırır. Ülkedeki adli, idari ve askeri yargı mercileri arasındaki görev ve hüküm uyuşmazlıklarını kesin olarak çözümlemek için Uyuşmazlık Mahkemesi kurulmuştur.[107] Türkiye'de kolluk kuvvetleri Emniyet Genel Müdürlüğü ve Jandarma Genel Komutanlığı gibi çeşitli birimlere ayrılmaktadır. Tüm bu kolluk kuvvetleri İçişleri Bakanlığına bağlı olarak hareket eder. Adalet Bakanlığı tarafından Kasım 2008'de açıklanan verilere göre, Türkiye cezaevlerinde bulunun kişi sayısı 100.000'i aşmıştır ve bu sayı 2000'lerin başındaki sayının iki katıdır.[108] Dış ilişkiler Ana madde: Türkiye'nin dış ilişkileri 1963'ten bu yana AET'nin ortak üyesi olan ve 1995'te AB Gümrük Birliği'ne katılan Türkiye, 2005 yılında Avrupa Birliği'ne tam üyelik müzakerelerine başladı.[109] Günümüzde Türkiye, askerî kapasitesi ve diplomatik girişimleri sayesinde bölgesel güç kabul edilirken; Avrupa ve Asya kıtalarının kavşak noktasında yer alması nedeniyle önemli bir jeostratejik güce sahiptir.[110][111][112][113][114][115][116][117] Ülke, Birleşmiş Milletler (1945),[118] OECD (1961),[119] İslam İşbirliği Teşkilatı (1969),[120] AGİT (1973),[121] EİT (1985),[122] KEİ (1992),[123] D-8 (1997),[124] G-20 (1999)[125] ve Türk Devletleri Teşkilatı (2009) gibi uluslararası örgütlerin kurucu üyelerinden birisidir. 1951-1952, 1954-1955, 1961 ve son olarak 2009-2010 yıllarında Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi'nde geçici üye olarak görev yapmıştır.[126] Geleneksel Batı yönelimi doğrultusunda, Avrupa ile ilişkiler her zaman Türk dış politikasının merkezî bir parçası olmuştur. 1949 yılında Avrupa Konseyi'ne üye olan ülke, 1963 yılında Avrupa Ekonomik Topluluğu (sonradan Avrupa Birliği'ne dönüştü) ile ortaklık ilişkisi kurdu. Uzun yıllar devam eden siyasi görüşmelerin ardından, 1987 yılında AET'ye tam üyelik için başvurdu, 1992 yılında Batı Avrupa Birliği'nin ortak üyesi oldu, 1995'te AB Gümrük Birliği'ne katıldı ve 2005 yılında Avrupa Birliği ile tam üyelik müzakerelerine başladı.[109] Türkiye'nin Kıbrıs Sorunu'nda AB üyelerinin aksine Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'ni desteklemesi, AB ilişkilerini zorlaştırmakta ve ülkenin AB'ye üyelik sürecindeki önemli bir engel olmaya devam etmektedir.[127] Bugün, Avrupa Birliği üyeliği Türkiye tarafından stratejik bir hedef ve devlet politikası olarak kabul edilmektedir.[128][129][130] Türkiye'nin dış ilişkilerinin bir diğer belirleyici unsuru Amerika Birleşik Devletleri ile ilişkiler olmuştur. Sovyetler Birliği'nin oluşturduğu ortak tehdit sebebiyle Türkiye, 1952'de NATO'ya üye oldu ve Soğuk Savaş boyunca Washington hükûmetleri ile yakın ikili ilişkiler içinde bulundu. Türkiye, Avrupa Birliği'ne üyelik gibi önemli konular da dahil olmak üzere Amerika Birleşik Devletleri'nin siyasi, ekonomik ve diplomatik desteğinden yararlandı.[131] Soğuk Savaş sonrasındaki dönemde Türkiye'nin jeostratejik önemi, çevresinde bulunan Orta Doğu, Kafkasya ve Balkan coğrafyalarına doğru kaydı.[132] 1991 yılında Sovyetler Birliği'nin dağılmasının üzerine Türk Cumhuriyetleri bağımsızlıklarını elde ettiler. Türkiye, Ön ve Orta Asya'da bulunan bu cumhuriyetler ile ikili ilişkilerini, aralarında bulunan derin kültürel ve dilsel bağ sebebiyle ilerletme çabası içine girdi.[133] Özellikle Azerbaycan, Türkiye ile ilişkilerinin önemini vurguladı.[134][135] Bakü'den Ceyhan'a uzanan Bakü-Tiflis-Ceyhan Petrol Boru Hattı (BTC), Hazar Denizi'ndeki petrolü küresel pazara aktarmayı sağlamakta ve Türkiye'nin dış politika stratejisinin bir bölümünü oluşturmaktadır.[136] Azerbaycan'ın Ermenistan ile yaptığı Karabağ Savaşı'nda Azerbaycan'ı destekleyen Türkiye, savaş yıllarından bu yana Ermenistan ile var olan sınır kapılarını kapalı tutmaktadır.[137] Günümüzde AK Parti hükûmeti dönemi, Türkiye'nin Yeni Osmanlıcılık dönemi olarak adlandırıldı ve ülkenin etkisi stratejik konumuna bağlı olarak Orta Doğu'da arttı.[138][139] Bu politikalar Türkiye'nin çevresindeki Arap ülkeleriyle sorunlar yaşamasına yol açtı. Örneğin Suriye İç Savaşı'ndan sonra Suriye ile, Muhammed Mursi'nin devrilmesinden sonra Mısır ile Türkiye'nin arası bozuldu.[140][141] Türkiye, 1950'den bu yana Birleşmiş Milletler ve NATO bünyesi dahilinde uluslararası alanda çeşitli güçlerin korunmasına yardımcı olmuştur. Somali ile eski Yugoslavya'da barış ortamının korunmasına destek sağlamış ve Birinci Körfez Savaşı'nda koalisyon güçlerini desteklemiştir. Bunun yanı sıra varlığı tartışmalı olsa da Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti topraklarında 36.000 askerini bulundurmaktadır.[142] Afganistan'da Amerika Birleşik Devletleri'nin istikrar gücü, BM yetkilisi ve 2001'den bu yana NATO komutası altında Uluslararası Güvenlik Yardım Kuvveti'nin bir parçası olarak bulunmaktadır.[143] 2003'ten beri Türkiye, Avrupa Kolordusu'na askerî personel sağlamakta ve AB Savaş Grupları'nda yer almaktadır.[144] Ordu Ana madde: Türk Silahlı Kuvvetleri Türk Silahlı Kuvvetleri, ABD Silahlı Kuvvetleri'nden sonra NATO'nun en büyük ikinci askerî gücüdür. Türkiye, 1952 yılında NATO'ya katılmıştır.[145] Türk Silahlı Kuvvetleri üç bölümden oluşur: Kara Kuvvetleri, Deniz Kuvvetleri ve Türk Hava Kuvvetleri. İç emniyeti sağlama ve askeri işlevleri olan Jandarma ile Sahil Güvenlik, barış zamanında İçişleri Bakanlığı'na, savaş zamanında Kara ve Deniz kuvvetlerine bağlıdır.[146] Türk Silahlı Kuvvetleri'ni komuta edip yönlendiren en üst düzey birim olan Genelkurmay Başkanı, cumhurbaşkanı tarafından atanır[147] ve Millî Savunma bakanına bağlı ve sorumludur.[148] Bakanlar Kurulu, millî güvenlik ve ülke savunması için yeterli silahlı kuvvetlerin hazırlanması konularında meclise karşı sorumludur. Ancak savaş ilan etme, dış ülkelere asker gönderme veya dış ülke askerlerinin Türkiye'ye konuşlanmasına izin verme yetkileri yalnızca meclise aittir.[146] Sağlık sorunu olmayan her erkek Türk vatandaşının eğitim durumu ve iş yerine bağlı olarak üç hafta ile altı ay arasında değişen bir süreliğine askerî hizmet yapması zorunludur.[149] Türkiye'de vicdanî ret uygulaması bulunmamaktadır ve askerlik yerine sivil bir alternatif sunulmamaktadır.[150] 2011 NATO sayımlarına göre ülkenin tahminî 495.000 konuşlandırılabilir kuvveti bulunmaktadır.[151] Almanya, Belçika, Hollanda ve İtalya ile birlikte NATO'nun nükleer paylaşım politikasının bir parçası olan beş ülkeden biridir.[152] İncirlik Hava Üssü'nde toplam 90 tane B61 nükleer bombası bulunmaktadır, bunlardan 40 tanesi nükleer bir çatışma durumunda NATO'dan onay almak şartıyla Türk Hava Kuvvetleri'nin kullanması için tahsis edilmiştir.[153] İnsan hakları Ana madde: Türkiye'de insan hakları 2013'teki Gezi Parkı protestoları Türkiye'de insan hakları, çeşitli uluslararası hukuk anlaşmaları ile koruma altına alınmıştır. 1982 Anayasasının 90. maddesine göre uluslararası hukuk kurallarının iç hukuka karşı üstünlüğü kabul edilmiştir. Fakat belli konularda sorunlar ve tartışmalar sürmektedir. 1998 ve 2008 yılları arasında Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi tarafından özellikle yaşama hakkı olmak üzere genel insan hakları ihlalleri ve özgürlük ihlalleri nedeniyle Türkiye aleyhinde 1.600 karar alınmıştır. Aynı zamanda Kürt hakları, kadın hakları, LGBT hakları ve basın özgürlüğü gibi diğer konular da tartışmalara sebep olmuştur. Günümüzde Türkiye'nin insan hakları ihlallerindeki sicili, AB üyeliğine bir engel teşkil etmeye devam etmektedir.[154] Gazetecileri Koruma Komitesi'ne göre uzun yıllardır ülkeyi yöneten AK Parti hükûmeti, basın özgürlüğü açısından dünyanın en büyük baskılarından birini uygulamaktadır.[155] Ülkede çok sayıda gazeteci önceleri Ergenekon ve Balyoz davaları gibi çeşitli davalar kapsamında, daha sonraları 2016 yılındaki darbe girişimi takip eden tasfiyeler çerçevesinde "terörizm" ve "devlet karşıtı faaliyetler" ile suçlanarak tutuklandı. "Türklüğü aşağılamak" ve "yargıyı etkilemek" suçlarıyla da gazetecilere karşı çeşitli kovuşturmalar başlatıldı, ayrıca hükûmetin basındaki oto-sansürü içselleştirdiği iddia edildi.[155] 2013 yılında Gazetecileri Koruma Komitesi, Türkiye'de 211 gazetecinin hapse atıldığını rapor ederek ülkenin bu rakamla en fazla gazeteci tutuklayan ülke sıralamasında İran, Eritre ve Çin'i geçerek tepeye yerleştirdiğini bildirdi.[156] Freemuse ise dokuz müzisyenin çalışmaları yüzünden hapse atıldığını belirleyerek müzisyenlerin hapsedilmesi bakımından ise ülkenin Rusya ve Çin'den sonra üçüncü sırada olduğunu açıkladı.[157] Türkiye, Freedom House tarafından 'Kısmen Özgür' sınıfında değerlendirilir.[158] Coğrafya Ana madde: Türkiye coğrafyası Türkiye'nin topoğrafik haritası Türkiye, iki kıtada toprağı bulunan bir Avrasya ülkesidir.[159] Topraklarının %97'si Asya üzerinde bulunur ve bu kısım Anadolu diye adlandırılır. Kalan %3'lük kısım ise Avrupa kıtasında kalır ve Doğu Trakya diye adlandırılır. Marmara Denizi, Çanakkale ve İstanbul Boğazı Anadolu'yu Trakya'dan, yani Asya'yı Avrupa'dan ayırır.[160][161] PamukkaleKapadokyaSalda Gölü Türkiye toprakları kabaca bir dikdörtgen şeklini andırır, 1.600 kilometre (1.000 mi) uzunluğunda ve 800 km (500 mi) genişliğindedir.[162] 36° ve 42° kuzey paralelleri ile 26° ve 45° doğu meridyenleri arasına yerleşmiştir. Gölleriyle birlikte 783.562 kilometre karelik (300,948 sq mi) bir alanı kaplar.[163] Bunun 755.688 kilometre karesi (291.773 sq mi) Asya topraklarını oluştururken, geriye kalan 23.764 kilometre karesi (9.174 sq mi) Avrupa topraklarını oluşturur.[162] Bu rakamlarla, yüzölçümü açısından dünyanın en büyük 37. ülkesidir. Üç tarafı denizlerle çevrilidir. Batısında Ege Denizi, kuzeyinde Karadeniz ve güneyinde Akdeniz bulunmaktadır. Kuzeybatısında ise Marmara Denizi yer alır.[164] Türkiye'nin Avrupa'daki kısmı olan Doğu Trakya'da Yunanistan ve Bulgaristan ile sınırı bulunmaktadır. Asya'daki kısmı olan Anadolu'da ise dar kıyı ovalarıyla çevrilmiş yüksek bir merkezi platodur. Kuzeyde Köroğlu ve Kuzey Anadolu Dağları ile, güneyde Toros Dağları ile çevrilmiştir. Türkiye'nin doğusuna gidildikçe yükselti artar ve burası Fırat, Dicle, Aras gibi çeşitli nehirlerin kaynağıdır. Ayrıca 5.137 metre (16.854 ft) yüksekliğindeki Türkiye'nin en yüksek dağı olan Ağrı Dağı ve en büyük gölü olan Van Gölü de Doğu Anadolu'da yer alır.[164][165] Türkiye, Anadolu toprakları üzerinde kuzeydoğuda Gürcistan, doğuda Ermenistan, Azerbaycan'a bağlı Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti ve İran, güneydoğuda Irak ve Suriye ile sınır komşusudur. Türkiye, yedi coğrafi bölgeye bölünmüştür. Bunlar Akdeniz, Doğu Anadolu, Ege, Güneydoğu Anadolu, İç Anadolu, Karadeniz ve Marmara bölgeleridir. Dar bir kemere benzeyen Karadeniz Bölgesi, Kuzey Anadolu boyunca düzensiz bir şekilde uzanır ve ülkenin toplam yüzölçümünün altıda birini oluşturur. Geleneksel bir eğilim olarak, doğuya doğru gidildikçe engebenin artmasına paralel olarak yaylacılığın arttığı görülür.[164] Türkiye'nin yer şekillerinin çeşitliliği, binlerce yıldır bölgenin arazisini şekillendiren yerin hareketliliğinin bir sonucudur. Üzerinde sönmüş volkanlar bulundurur ve hâlâ daha sıklıkla depremler meydana gelmektedir. Çanakkale ve İstanbul Boğazları, varlıklarını ülkedeki fay hatlarına borçludurlar. Ülkenin kuzeyinde ve doğusunda günümüzde de depremlere sebep olan büyük fay hatları vardır. Kuzey Anadolu Fay Hattı üzerinde 1999'da meydana gelen büyük Marmara depremi, binlerce insanın hayatını kaybetmesine sebep olmuştur.[32] Biyoçeşitlilik Ana maddeler: Türkiye florası ve Türkiye faunası Ayrıca bakınız: Türkiye'de çevre sorunları Kuzey Anadolu Dağları'ndaki Sümela Manastırı. Bu dağlar, ılıman yağmur ormanları, flora ve faunalarıyla birlikte bir ekolojik bölge oluşturur. Angoralar arasında yaygın olan tuhaf gözlü (heterokromya) beyaz bir Türk Ankara kedisi Türkiye'nin olağanüstü ekosistemi ve habitat çeşitliliği, ülkede önemli bir tür çeşitliliğinin oluşmasını sağlamıştır.[166] Anadolu, üzerinde tarımın yapılmaya başladığı yıllardan itibaren birçok bitkinin anavatanı olmuştur ve günümüzde bu bitkiler Türkiye'de yaşayan insanlar tarafından kullanılmaktadır. Türkiye'nin faunasının çeşitliliği, florasının çeşitliliğinden bile büyüktür. Tüm Avrupa genelindeki hayvan türlerinin sayısı 60.000 iken, bu rakam Türkiye'de 80.000'den fazladır ve alt türler dahil edildiğinde 100.000'i geçmektedir.[167] Kuzey Anadolu kozalaklı ve yaprak döken karışık ormanları, Türkiye'nin kuzeyindeki Kuzey Anadolu Dağları'nın büyük bir bölümünü kaplar ve bir ekolojik bölge oluşturur. Bu dağların doğu ucunda Kafkasya karışık ormanları yer alır. Bölge ayrıca Avrasya yaban hayatına da ev sahipliği yapar. Bayağı atmaca, kaya kartalı, şah kartal, küçük orman kartalı, kafkas kara orman tavuğu, kara iskete ve duvar tırmaşık kuşu gibi hayvanlar burada yaşar.[168] Kuzey Anadolu Dağları ve Karadeniz arasındaki dar kıyı şeridinde, Dünya'da az sayıda bulunan ılıman yağmur ormanlarından biri olan Euxine-Kolşik yaprak döken ormanlarına rastlanır.[169] Türkiye'de 40 tane millî park, 189 tane doğal park, 31 tane doğal koruma alanı, 80 tane yaban hayatını koruma alanı ve 109 tane doğal anıt bulunur.[170] Türkiye'nin başkenti Ankara, kendi adını taşıyan Ankara kedisi, Ankara tavşanı ve Ankara keçisi gibi hayvanlarıyla ünlüdür. Ülkenin diğer ulusal sembollerinden biri ise Van kedisidir ve adını Doğu Anadolu'da yer alan Van ilinden alır. Ayrıca Türkiye'ye has çeşitli köpek türleri de vardır: Anadolu çoban köpeği, Kangal, Aksaray Malaklısı ve Akbaş.[171] İklim Ana madde: Türkiye'deki iklim çeşitleri Ayrıca bakınız: Türkiye'de iklim değişikliği Türkiye'nin iklim grafiği[172] Türkiye'de üç farklı iklim tipine rastlanmaktadır. Genel anlamda Ege Denizi ile Akdeniz kıyılarında görülen Akdeniz ikliminde yazlar sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlıdır.[172] Bitki örtüsü makidir. Karadeniz kıyılarında görülen bir ılıman okyanus iklim tipi olan Karadeniz ikliminde her mevsim yağış görülmektedir, doğal bitki örtüsü ormandır. Karadeniz kıyıları, Türkiye'nin yıl boyunca yüksek yağış alan tek bölgesidir ve Doğu Karadeniz bölümü yıllık 2000-2500 milimetre yağış almaktadır. Köppen iklim sınıflandırmasına göre Türkiye'deki iklim çeşitleri Ege Denizi ile Karadeniz'i birbirine bağlayan Marmara Denizi'nin kıyılarında geçiş iklimi görülmektedir; denizin güneyinde Akdeniz, kuzeyinde Karadeniz ve kuzeybatısında karasal iklime rastlanmaktadır. Marmara ve Karadeniz bölgelerinde hemen hemen her yıl kar yağışı gözükse de kar ancak birkaç gün yerde kalır. Ülkede, Karadeniz ve Akdeniz kıyılarına paralel uzanan dağlar, denizlerden gelen ılıman hava kütlelerinin iç kesimlere ulaşmasını engeller. İç Anadolu Bölgesi, Doğu Anadolu ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde yani iç kesimlerde karasal iklime rastlanır. Bu iklimde yıllık ve günlük sıcaklık farkları yüksektir; yazlar sıcak ve kurak, kışlar soğuk ve kar yağışlıdır. Doğu bölgelerde, kışlar oldukça sert geçer. Doğu Anadolu'da sıcaklıklar −30 °C ve −40 °C'ye (−22 °F ve −40 °F) kadar düşebilir ve kar yılın en az 120 günü yerde kalır. Batıda ise kış sıcaklıkları ortalama 1 °C (34 °F) olarak gözlemlenmektedir. Yazları sıcak ve kurak, ülke genelinde genellikle Temmuz ve Ağustos en kurak ay iken Mayıs en çok yağışın alındığı aydır, sıcaklıklar gün içinde 30 °C (86 °F) üzerinde çıkabilmektedir. Ekonomi Ana madde: Türkiye ekonomisi Levent iş merkezlerine ait gökdelenler. İstanbul, Türkiye ekonomisinin kalbinin attığı yerdir.[173] Türkiye'de yapılan 2015 G-20 Antalya zirvesindeki dünya liderleri Türkiye, 2023 yılında GSYİH (SAGP) sıralamasında 11. sırada ve GSYİH (nominal) sıralamasında 20. sırada yer almaktadır.[174] OECD ile G-20 büyük ekonomileri topluluklarının kurucu üyelerinden bir tanesidir.[119][125] 1995'te başlayan Avrupa Birliği-Türkiye Gümrük Birliği tarifeleriyle birlikte Türkiye'de geniş bir liberalleşme yolu açıldı ve bu gümrük birliği, ülkenin dış ticaret politikası'nın önemli taşlarından birini oluşturur hale geldi.[175] Türkiye'nin 2014'te ihracatı, önceki yıla göre %4 artarak $157,6 milyar oldu. En fazla ihracat yapılan ülkeler ise Almanya, Irak, Birleşik Krallık, İtalya ve Fransa olarak belirlendi.[176] Ancak aynı yıl ithalatın $242,2 milyarı bulması sebebiyle $84,5 milyar tutarında dış ticaret açığı oluştu. Bu rakam, bir önceki yıl $99,8 milyar idi.[177] 2014'te Türkiye, en fazla Çin'den ithalat yaptı. Bu ülkeyi sırasıyla Almanya, Rusya ve Amerika Birleşik Devletleri takip etti.[178] Türkiye'nin büyük bir otomotiv sanayisi vardır.[179] 2014 Türkiye, gemi yapımından ise $1,2 milyar gelir elde etmiştir.[180] Ülkenin bu konudaki en büyük pazarları Malta, Norveç, Birleşik Krallık ve Marshall Adaları'dır. 2012 verilerine göre 87 aktif Türk tersanesi bulunmaktadır ve bu tersanelerde farklı boyutlarda 15 yüzer havuz ve bir kuru havuz bulunmaktadır. Tuzla, Yalova ve İzmit gemi inşa sektörünün başlıca merkezleridir.[181] Beko ve Vestel gibi Türk markaları, Avrupa'nın en büyük beyaz eşya ve tüketici elektroniği üretim şirketlerindendir, bu sektörleri geliştirmek ve yeni teknolojiler bulmak konusunda önemli miktarda yatırımlar yapmaktadırlar.[182] Türk ekonomisinin diğer önemli bölümlerini ise bankacılık, inşaat, ev aletleri, elektronik, tekstil, petrol arıtma, petrokimya ürünleri, gıda, madencilik, demir-çelik ve makine sanayi oluşturmaktadır. 2013 verilerine göre Türkiye'deki sektörel GSYİH dağılım %8,9 tarım, %27,3 sanayi ve %63,8 hizmet şeklinde olmuştur.[183] Bu oranlara rağmen hâlâ daha nüfusun dörtte biri tarım sektöründe çalışmaktadır.[184] 2012 verilerine göre çalışan nüfusun sadece %30'u kadınlardan oluşmaktadır ve bu rakam OECD üyesi ülkeler arasındaki en az orandır.[185] Türkiye'de en zengin kesimin geliri, en yoksul kesimin gelirinin 7,7 katıdır. Nüfusun %15’i yoksulluk sınırının altındadır.[186] Türkiye, ekonomisine katkı sağlamak amacıyla 2017 yılında yatırım yoluyla vatandaşlık programını başlattı. Program 400.000 $'lık bir gayrimenkul yatırımı karşılığında yabancı yatırımcılara vatandaşlık alma imkanı sunuyor.[187] Tarihçe Ana madde: Türkiye ekonomi tarihi I. Dünya Savaşı ile Türk Kurtuluş Savaşı sonrası ortaya çıkan cumhuriyetin ilk altmış yılında 1923 ve 1983 yılları arasında devlet, sıkı bir yarı-devletçi yaklaşımın içinde bulundu; özel sektör katılımı, dış ticaret, döviz akışı ve doğrudan yabancı yatırım tutarı gibi konularda çeşitli sınırlamalar konuldu. Çeşitli bütçe planlamaları yapıldı. Ancak 1983 yılına gelindiğinde Başbakan Turgut Özal, özel sektörü daha ön plana çıkaran bir dizi reform başlattı.[90] Büyük miktarlarda alınan dış kredilerle birlikte reformlar, hızlı bir ekonomik büyümenin önünü açtı fakat bu büyüme özellikle 1994, 1999 (o yıl gerçekleşen Gölcük depremi sonrası)[188] ve 2001[189] yıllarında yaşanan finansal krizler ve durgunluklar sebebiyle sürekli kesintiye uğradı. 1981 ile 2003 yılları arasında ülkenin yıllık GSYİH büyüme ortalaması %4 olarak belirlendi.[190] Büyüyen kamu açıkları ve yaygın yolsuzluk ile birlikte ek mali reformların eksikliği, yüksek enflasyon ve zayıf bankacılık sektörü, makroekonomi dalgalanmasının artmasına sebep oldu.[191] 2001 yılındaki kriz sonrası dönemin maliye bakanı Kemal Derviş tarafından başlatılan reformlardan bu yana, enflasyon tek haneli rakamlara düştü, yatırımcı güveni ile yabancı yatırım arttı, işsizlik oranı geriledi. Türkiye, dış ticaret üzerindeki devlet kontrolünü yavaş yavaş azaltarak ekonomik düzenlemeler yoluyla çeşitli pazarlar açtı, kamuya ait çeşitli kurumları özelleştirme yoluna gitti, birçok sektörün liberalleştirilmesi ile yabancı katılımı ise çeşitli siyasi tartışmalar arasında devam etti.[192] Kamu borçlarının GSYİH'ye oranı, 2001 yılındaki durgunlukta seviyenin altına düşse de, 2010 yılının üçüncü yarısında %46'ya yükseldi. 2002 ve 2007 yılları arasındaki yıllık GSYİH büyüme oranı ise ortalama %6,8 olarak belirlendi; bu rakam Türkiye'yi o yılların en hızlı büyüyen ekonomilerinden biri haline getirdi.[193] Ancak büyüme, 2008 yılında %1 oranında yavaşladı ve ekonomi, 2009 yılında yaşanan küresel ekonomik krizden %5 kadarlık bir oranla durgunluktan etkilendi. 2010 yılında ise ülkenin ekonomisinin %8 büyüdüğü tahmin edildi.[194] 2000'lerin ilk yıllarında ülkedeki yüksek enflasyon kontrol altına alındı ve bu yeni bir para biriminin piyasaya sunulmasına yol açtı; Yeni Türk Lirası, 1 Ocak 2005 tarihinde yürürlüğe girdi.[195] 1 Ocak 2009'da Yeni Türk Lirası, yerini yeni banknot ve madeni paraların tanıtılmasıyla Türk Lirası'na bıraktı. 2012 yılında ülkedeki enflasyon rakamı %6,16, işsizlik oranı ise %9,2 olarak belirlendi.[196][197] Enerji Ana madde: Türkiye'de enerji Elektrik üretimi için kullanılan kaynaklar çeşitlilik gösterir. Fosil yakıtlar, toplam kurulu kapasitenin %56,2'sini oluştururken, nükleer enerji %0'lık bir paya sahiptir. Güneş enerjisi, toplam kurulu kapasitenin %3,8'ini oluştururken, rüzgar enerjisi %8,4'lük bir paya sahiptir. Hidroelektrik kaynakları ise toplam kurulu kapasitenin %26,3'ünü oluşturmaktadır. Gelgit ve dalga enerjisi %0,4'lük bir paya sahipken, jeotermal enerji toplam kurulu kapasitenin %3,4'ünü oluşturur. Son olarak, biyokütle ve atık kaynakları toplam kurulu kapasitenin %1,5'ini oluşturmaktadır. (2020 ortalama değerleridir)[198] Turizm Marmaris limanı Ana madde: Türkiye'de turizm Türkiye'de turizm, ekonominin önemli bir kısmını teşkil etmektedir ve son yirmi yılda hızlı bir büyüme yakalamıştır. 2018'de 46 milyon turist tarafından ziyaret edilen Türkiye, Dünyanın 6., Avrupa'nın 4. en büyük turizm destinasyonu olarak yer aldı ve ziyaretçilerden 25.2 milyar dolar gelir elde etti.[199] Altyapı Türkiye, 2023 yılında yaklaşık 1.154 trilyon Amerikan doları GSYİH ile dünyanın en büyük 17. ekonomisi, Avrupa'nın ise en büyük 7. ekonomisi olmuştur.[4] 2013 yılında Türkiye'de 22 uluslararası havalimanı olmak üzere 98 havalimanı vardı.[200][201] İstanbul Havalimanı'nın yılda 150 milyon yolcuya hizmet verme kapasitesiyle dünyanın en büyük havalimanı olması planlanıyor.[202][203] 1933'ten bu yana Türkiye'nin bayrak taşıyıcı havayolu olan Türk Hava Yolları'nın yanı sıra ülkede birçok havayolu şirketi faaliyet göstermektedir. Avrupa, Asya, Afrika ve Amerika'da 315 noktaya tarifeli seferler gerçekleştiriyor ve bu da onu Dünyanın en çok yere sefer yapan havayolu firması yapıyor.[204][205] Türk Hava Yolları ana aktarma merkezi olarak 90 milyon kapasiteli İstanbul Havalimanı'nı kullanıyor. İstanbul Havalimanı'nın ana terminali yıllık 90 milyon yolcu kapasitesine sahip olup dünyanın tek çatı altındaki en büyük terminal binasıdır. 2014 itibarıyla, ülke 65.000 kilometrenin (40.400 mil) üzerinde bir karayolu ağına sahiptir.[206][207] Otoyollar, resmi adı Otoyol olan kontrollü erişimli otoyollardır. Ağ, 2020 itibarıyla 3.523 kilometre (2.189 mi) genişliğindedir. Ağın 2023 yılına kadar 4.773 kilometreye (2.966 mi) ve 2035 yılına kadar 9.312 kilometreye (5.786 mi) genişlemesi bekleniyor. Togg T10S sedan, elektrikli araçlar üreten bir Türk otomotiv şirketi olan Togg tarafından üretilmiştir. Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları, 12.532 kilometre ray uzunluğu üzerinde hem konvansiyonel hem de yüksek hızlı tren işletmektedir. Devlete ait ulusal demiryolu şirketi 2003 yılında hızlı tren hatları inşa etmeye başladı. Ankara-Konya hattı 2011 yılında, Ankara-İstanbul hattı ise 2014 yılında hizmete girdi.[208] Konya-Karaman hattı 2022 yılında faaliyete geçti. ve 406 km (252 mil) uzunluğundaki Ankara-Sivas hattı 2022'de açılacak. 2013 yılında hizmete açılan Boğaziçi'nin altındaki Marmaray Tüneli, İstanbul'un Avrupa ve Asya yakasındaki demiryolu ve metro hatlarını birbirine bağlar; yakındaki Avrasya Tüneli (2016) ise motorlu taşıtlar için denizaltı bağlantısı sağlıyor.[209] Metro İstanbul, yıllık 495 milyon yolcu sayısı ile ülkedeki en büyük metro ağıdır.[210] Hizmette olan 9 metro hattı ve yapım aşamasında olan 5 metro hattı daha var.[211] 15 Temmuz Şehitler Köprüsü (1973), Fatih Sultan Mehmet Köprüsü (1988) ve Yavuz Sultan Selim Köprüsü (2016), İstanbul Boğazı'nın Avrupa ve Asya kıyılarını birbirine bağlayan üç asma köprüdür. Osmangazi Köprüsü (2016) İzmit Körfezi'nin kuzey ve güney kıyılarını birbirine bağlar. Avrupa ve Asya'yı birbirine bağlayan Çanakkale Boğazı üzerindeki 1915 Çanakkale Köprüsü, dünyanın en uzun asma köprüsüdür.[212] Birçok doğal gaz boru hattı ülke topraklarını kapsıyor.[200] Karadeniz'in önemli bir doğalgaz boru hattı olan Mavi Akım, Rusya'dan Türkiye'ye doğal gaz taşıyor. Yıllık kapasitesi yaklaşık 63 milyar metreküp (2.200  milyar fit küp) olan denizaltı boru hattı Türk Akımı, Türkiye'nin Rus gazını Avrupa'nın geri kalanına satmasına olanak tanıyor.[213] Dünyanın en uzun ikinci petrol boru hattı olan Bakü-Tiflis-Ceyhan petrol boru hattı 2005 yılında açıldı.[214] 2018 itibarıyla Türkiye 1700 terawatt saat (TW/h) petrol tüketiyor. yılda birincil enerji, kişi başına 20 megavat saatin (MW/h) biraz üzerinde. Türkiye'nin enerji politikası fosil yakıt ithalatını azaltmayı içermesine rağmen, Türkiye'deki kömür, Türkiye'nin sera gazı emisyonlarının küresel toplamın %1'ini oluşturmasının en büyük ve tek nedenidir. Türkiye'de yenilenebilir enerji artırılıyor ve Akkuyu Nükleer Santrali Akdeniz kıyısında inşa ediliyor : ancak ulusal elektrik üretim kapasitesi fazlalığına rağmen fosil yakıtlar hâlâ sübvanse ediliyor.[215] Türkiye, dünyadaki jeotermal enerjiden en yüksek beşinci doğrudan kullanım ve kapasiteye sahiptir.[216] 2019 yılı itibarıyla Türkiye elektriğinin %45,6'sını yenilenebilir kaynaklardan üretmektedir.[217] Bilim ve teknoloji Göktürk-1, Göktürk-2 ve Göktürk-3, Milli Savunma Bakanlığı'nın Dünya gözlem uyduları olup, devlete ait Türksat, Türksat serisi iletişim uydularını işletmektedir. TÜBİTAK, Türkiye'de bilim, teknoloji ve inovasyon politikalarını geliştiren lider kuruluştur.[218] TÜBA, Türkiye'de bilimsel faaliyetleri teşvik etmek için hareket eden özerk bir bilimsel topluluktur.[219] TAEK, Türkiye'nin resmî nükleer enerji kuruluşudur. Hedefleri arasında nükleer enerji üzerine akademik araştırmalar yapmak ve barışçıl nükleer araçların geliştirilmesi ve kullanımı yer alıyor.[220] TUSAŞ, havacılık ve savunma sektöründe dünyada ilk 100 kurum arasında yer alıyor.[221] Askerî teknoloji alanında araştırma ve geliştirme amacıyla kurulan devlet şirketleri arasında TUSAŞ, ASELSAN, HAVELSAN, ROKETSAN ve MKE bulunmaktadır. Türkiye Uzay Sistemleri Entegrasyon ve Test Merkezi (USET), Millî Savunma Bakanlığı'na ait ve Türk Havacılık ve Uzay Sanayii (TUSAŞ) tarafından işletilen bir uzay aracı üretim ve test tesisidir. Uydu Fırlatma Sistemi (UFS), Türkiye'nin uydu fırlatma kabiliyetini geliştirmeye yönelik bir projedir. Proje bir uzay üssünün inşasından, uydu fırlatma araçlarının geliştirilmesinden ve yer istasyonlarının kurulmasından oluşur.[222][223][224] Türksat, Türkiye'deki tek haberleşme uydusu operatörüdür ve Türksat uydu serisini yörüngeye fırlatmıştır. Göktürk-1, Göktürk-2 ve Göktürk-3, Millî Savunma Bakanlığı tarafından işletilen Türkiye'nin keşif amaçlı yer gözlem uydularıdır. BİLSAT ve RASAT, TÜBİTAK Uzay Teknolojileri Araştırma Enstitüsü tarafından işletilen Dünya gözlem uydularıdır. 2015 yılında Kuzey Carolina Üniversitesi'nde bir profesör olan Aziz Sancar, hücrelerin DNA'yı nasıl onardığı konusundaki çalışmaları nedeniyle Tomas Lindahl ve Paul Modrich ile birlikte Nobel Kimya Ödülü'nü kazandı.[225] Diğer Türk bilim adamları arasında Behçet hastalığını keşfeden hekim Hulusi Behçet ve Arf değişmezini tanımlayan matematikçi Cahit Arf yer alıyor. Türkiye, 2022 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı'nda yer alan bilgilere göre, 2022 yılı itibarıyla blockchain tabanlı Merkez Bankası Dijital Parası (CBDC) olan Dijital Lira’yı resmi olarak hayata geçirmeyi planlıyor.[226] Demografi Ana madde: Türkiye demografisi Ayrıca bakınız: Türkler ve Türkiye'deki azınlıklar Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi sonucunda elde edilen verilere göre 2023 itibarıyla Türkiye'nin nüfusu 85.372.377'ydi.[227] Bu rakam, ilk resmî nüfus sayımının yapıldığı 1927 yılında 13,6 milyondu.[228] 2023 yılındaki rakam, 2022 yılındaki rakamın 92 bin 824 kişi fazlasıdır ve ülkenin nüfusunun artış oranı %1,1'dir.[227] Nüfusun %93'ü il ve ilçe merkezlerinde yaşamaktadır.[227] Yine aynı verilere göre Türkiye'de km2 başına ortalama 111 kişi düşmektedir.[227] Nüfusun %68,3'ü 15-64 yaş grubunda yer alırken %21,4'ü 0-14 yaş grubunda yer almaktadır.[227] Yaklaşık %10,2'lik bir kısım ise 65 ve üstü yaşlardaki kişilerden oluşmaktadır.[227] Nüfusun ortanca yaşı 34'tür.[227] Türkiye'nin en gelişmiş ve en kalabalık şehri İstanbul'dur. Ayrıca Avrupa'nın en kalabalık şehri unvanını da taşımaktadır.[229] Dil ve etnisite Nüfusun etnik dağılımı Türkiye Nüfusu - 2007 KONDA![230] scope="col" | Türkiye Nüfusu - 2008 MGK Raporu![231] scope="col" | Türkiye Nüfusu - 2019[232] Türkler 55.484.000 55.000.000 63.000.000 Kürtler 11.445.000[a] 7.600.000 15.500.000[b] Araplar 550.000 870.000 1.000.000[c] Zazalar – 3.000.000 1.500.000 Lazlar 220.000 80.000 105.000 Çerkesler[d] 210.000 2.500.000[e] 1.100.000 Gürcüler 70.000 1.000.000 19.000 Boşnaklar 70.000 – 37.000 Çingeneler 30.000 700.000 60.000 Pomaklar – 600.000[f] 394.000 Toplam 70.586.256 71.517.100 83.154.997 Türkiye'de nüfus sayımı Yıl Nüfus   %±   1927 13.648.270 —     1935 16.158.018 %+18.4 1940 17.820.950 %+10.3 1945 18.790.174 %+5.4 1950 20.947.188 %+11.5 1955 24.064.763 %+14.9 1960 27.754.820 %+15.3 1965 31.391.421 %+13.1 1970 35.605.176 %+13.4 1975 40.347.719 %+13.3 1980 44.736.957 %+10.9 1985 50.664.458 %+13.2 1990 56.473.035 %+11.5 2000 67.803.927 %+20.1 2007 70.586.256 %+4.1 2008 71.517.100 %+1.3 2009 72.561.312 %+1.5 2010 73.722.988 %+1.6 2011 74.724.269 %+1.4 2012 75.627.384 %+1.2 2013 76.667.864 %+1.4 2014 77.695.904 %+1.3 2015 78.741.053 %+1.3 2016 79.814.871 %+1.4 2017 80.810.525 %+1.2 2018 82.003.882 %+1.5 2019 83.154.997 %+1.4 2020 83.614.362 %+0.6 2021 84.680.273 %+1.3 2022 85.279.553 %+0.7 2023 85.372.377 %+0.1 Türkiye Anayasası'nın 66. maddesi, "Türk Devletine vatandaşlık bağı ile bağlı olan" herkesi, bir "Türk" olarak tanımlar. Bu nedenle, Türkiye'de hukukî anlamda Türk sözcüğü, bir etnik kökeni ifade etmekten ziyade ülkenin vatandaşı olan herkesi ifade etmektedir.[233] Ülkenin büyük çoğunluğunun etnik kökeni Türk'tür. Ülke nüfusundaki Türklerin oranı CIA'e göre %70-75, Konda'ya göre %76 ve Konsensus'a göre %77'dir.[194][234][235] Nüfusun etnik dağılımına ait pek çok veri olmasına rağmen, Türkiye'de yapılan resmî nüfus sayımları etnik kökene ait rakamlar vermediği için resmî veriler mevcut değildir.[236] Yapılan araştırmalara göre Türkiye'de Arnavutlar, Azeriler, Araplar, Boşnaklar, Çerkesler, Çingeneler, Gürcüler, Hemşinliler, Lazlar, Pomaklar, Süryaniler ve Zazalar dahil olmak üzere pek çok etnik grup yaşasa da,[234] ülkede resmen tanınan azınlıklar sadece Ermeniler, Rumlar, Bulgarlar, Yahudilerdir. Azınlık statülerini Lozan Antlaşmasının gayrimüslim azınlık hakları çerçevesinde elde etmişlerdir. Ayrıca Türkiye'deki Bulgarlar'ın azınlık statüsü, Türkiye ile Bulgaristan Arasındaki Dostluk Antlaşması uyarınca açıkça belirtilmiştir.[237][238][239] Ankara 13. İdare Mahkemesi, 18.06.2013 tarih, 2012/1746 esas ve 2013/952 kararla, ilk kez Süryanilerin Lozan’da azınlıklar için tanınan haklardan istifade edebileceği kayıt altına alınmıştır.[240][241] Türklerden sonra, ülkede yaşayan en büyük etnik grup Kürtlerdir. Kürtlerin nüfus içindeki oranı CIA'e göre %18, Konda'ya göre %15, Konsensus'a göre %14'tür.[194][234][235] Kürtler ülkenin doğu ve güneydoğu kısımlarında yoğunlaşmıştır. Bingöl, Muş, Diyarbakır, Batman, Şırnak, Bitlis, Van, Mardin, Siirt ve Hakkâri illerinde Kürt nüfus çoğunluktadır; bunun yanı sıra Şanlıurfa'da %47 ile nüfusun çoğunluğa yakınını ve Ağrı, Kars ve Iğdır'da büyük bir azınlık grubunu oluşturur.[242] Ayrıca yıllardır gerçekleşen iç göçlerle birlikte Kürtler, ülkenin ortasındaki ve batısındaki tüm büyük şehirde de yaşamaktadır. Özellikle İstanbul'da yaklaşık 3 milyon Kürt yaşamaktadır ve bu durum şehri, dünya üzerinde en fazla Kürt nüfusuna sahip şehir yapmaktadır.[243] CIA'e göre Türkler ve Kürtler dışındaki diğer azınlıkların oranı ise %7-12'dir.[194] Tanınan üç azınlık dışında kalan diğer azınlıklar için belirlenmiş özel haklar yoktur. "Azınlık" terimi, Türkiye'de hassas bir konudur ve hassas olmaya devam etmektedir.[244] Hukukî anlamda azınlıkları tanımasa da devlet, resmî kanalı TRT'ye, azınlıkların konuştuğu çeşitli dillerde radyo ve televizyon programları yapması konusunda izin vermektedir.[245] Türkiye'nin resmî dili, aynı zamanda nüfusun %85'inin anadili olan Türkçedir. Nüfusun yaklaşık %12'si ise ana dil olarak Kürtçe konuşmaktadır. Arapça ve Zazacayı ana dil olarak konuşanların oranı da %1'den fazladır, bunun yanı sıra çeşitli bölgelerde küçük bir kesim tarafından ana dil olarak konuşulan diller de mevcuttur.[234] Ayrıca Türkiye'de konuşulan dillerden bazıları tehlike altındadır. Bunlara Abazaca, Abhazca, Batı Ermenicesi, Çerkesçe, Çingenece, Doğu Çerkesçesi, Hemşince, Hertevince, Kapadokya Yunancası, Lazca, Pontus Rumcası, Ubıhça, Yahudi İspanyolcası ve Zazaca örnek verilebilir.[246] Göçmenler 1991'deki Körfez Savaşı sırasında milyonlarca Kürt dağlardan Türkiye'ye ve İran'ın Kürt bölgelerine kaçtı. Türkiye'ye göç, insanların ülkede ikamet etmek için Türkiye'ye göç ettikleri süreçtir. 2010'larda ve 2020'lerin başında Türkiye'de yaşanan göçmen krizi, milyonlarca mülteci ve göçmenin akınına neden oldu; 2014 itibarıyla, uluslararası göçmenler ülke nüfusunun %2,5'ini oluşturuyordu.[247] UNHCR'ye göre 2018'de Türkiye, Afrika ve Orta Doğu'dan toplam 3.564.919 kayıtlı mülteciye ev sahipliği yaptı ve bu, dünyadaki tüm mültecilerin %63,4'üne tekabül ediyor. 2020 itibarıyla resmi olarak 3,6 milyondan fazla Suriyeli mülteci ile dünyanın en çok Suriyeli mülteci barındıran ülkesi oldu.[248] Türkiye'deki mülteci krizini Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı yönetiyor. Din Ana madde: Türkiye'de din Ayrıca bakınız: Türkiye'de İslam, Türkiye'de Hristiyanlık, Türkiye'de Yahudilik ve Türkiye'de dinsizlik Ortaköy Camii İslam-Osmanlı mimarisinin Batılılaşmasının bir örneğidir. İstanbul'daki Sultan Ahmet Camii, içerisinin İznik çinileriyle süslenmesinden dolayı, Avrupa'da Mavi Cami olarak da anılır.[249] Türkiye, resmî dini olmayan laik bir devlettir. Din ve vicdan özgürlüğü, ülkenin anayasasıyla güvence altına alınmıştır.[250][251] Ancak ülkede çeşitli İslami partilerin kurulmasıyla birlikte, dinin yönetimdeki rolüyle ilgili tartışmalar ortaya çıkmıştır.[252] Ülkede kamu kurumlarında ve okullarda uzun yıllar boyunca İslami siyaset sembolü olarak görüldüğü için başörtüsü takılması yasaklandı. Bu yasağa 2011 yılında üniversitelerde, 2013 yılında kamu kurumlarında ve 2014 yılında diğer okullarda son verildi.[253][254] Türkiye'de baskın din İslam'dır. Yaygın mezhep ise Sünnilik mezheplerinden biri olan Hanefiliktir. Ülkedeki en yüksek İslami makam Diyanet İşleri Başkanlığı'dır ve Hanefi mezhebinin kurallarına göre dini yorumlar. Ülke topraklarındaki 90.000'i aşkın kayıtlı camiden ve buralarda görevli imamlardan da sorumludur. Ayrıca ülkede Alevilik de yer yer yaygındır ve akademisyenler Alevi sayısının 15-20 milyon arasında olduğunu öne sürmektedir.[255][256] Türkiye'de Hristiyanların oranı 1914'te %25-20 iken 1927'de %5-3'e geriledi ve bugün %0,4-0,3 arasında değişmektedir.[257] Günümüzde ülkede Rum Ortodoksluğu, Katoliklik, Protestanlık ve Mormonluk dahil olmak üzere çeşitli mezheplerden birçok Hristiyan bulunmaktadır ve bu sayı yaklaşık olarak Türkiye'nin nüfusunun %0,3'ü kadardır. Ülkede açık olan kilise sayısı ise 398'dir.[258] İstanbul, 4. yüzyıldan bu yana Doğu Ortodoks Kilisesi'nin merkezi konumundadır.[259][260] Türkiye'de, çoğu Sefarad kökenli olan 15.000 Yahudi yaşamaktadır.[261] MÖ 5. yüzyıldan itibaren Anadolu topraklarında Yahudi toplulukları yaşamaya başladı ve yirmi yüzyıl sonra, 15. yüzyıl sonlarında İspanyol ve Portekiz Yahudilerinin İspanya'dan kovulmasıyla birlikte Osmanlı İmparatorluğu, bu Yahudilerin günümüzdeki Türkiye topraklarına yerleşmesine izin verdi. Böylece Anadolu'daki Yahudi nüfusu arttı. 20. yüzyıldaki göçlere rağmen, bugün hâlâ küçük bir Yahudi nüfusu Türkiye'de bulunmaktadır.[262] Eğitim Ana madde: Türkiye'de eğitim Ayrıca bakınız: Türkiye'deki üniversiteler listesi 30 Mayıs 1453'te[263] Medâris-i Semâniye ve Fâtih Dârüşşifâsı adıyla kurulan İstanbul Üniversitesi, 1 Ağustos 1933'te yapılan reformla birlikte Türkiye'nin ilk üniversitesi olarak hizmete girmiştir.[264] Galatasaray Üniversitesi Avrupa'nın en iyi üniversitelerinden biridir. Türkiye'de üniversite öncesi eğitim Millî Eğitim Bakanlığı'nın denetimindedir.[265] 4 yıl ilkokul, 4 yıl ortaokul ve 4 yıl lise olmak üzere toplam 12 yıllık eğitim zorunludur.[266] OECD raporlarına göre ülkede liseyi tamamlamayan 25-34 yaş grubuna dahil kişiler, liseyi tamamlayan aynı yaş grubundan iş arkadaşlarının elde ettiği gelirin ortalama olarak sadece %80’ini almaktadırlar.[267] Ülkenin temel eğitim seviyesi diğer OECD ülkelerinin altında kabul edilir.[268] Türkiye, OECD'nin PISA programında 34 ülke arasında 32. sırada yer alır.[266] Yüksek kalitedeki liselere giriş, büyük ölçüde ülke genelinde yapılan öğrenci yerleştirme sınavlarından alınan puana bağlıdır, bu yüzden ülkedeki özel ders alma yaşı 10'a kadar düşmüştür.[268] Türkiye'de 2019 itibarıyla yetişkin nüfusun %97,2'si okuryazardır; erkek nüfusun kendi içindeki okuryazarlık oranı %99,2 kadın nüfusun kendi içindeki okuryazar oranı %95,3'tür.[269] 2019 itibarıyla Türkiye'deki üniversite sayısı 208'dir.[270] Öğrenciler, iki oturumlu Yükseköğretim Kurumları Sınavı (YKS) sonucunda aldıkları puanlarla üniversiteye geçiş hakkı kazanır.[271] Anadolu Üniversitesi'nin Açıköğretim Fakültesi dışındaki tüm fakültelere giriş, lise mezunlarının YKS sonucuna bağlı olarak şekillenir.[272] Dünyanın en iyi üniversitelerinin sıralandığı 2014 Times Higher Education World University Rankings'te ilk 200'e Türkiye'den dört üniversite dahil olmuştur. Listede Orta Doğu Teknik Üniversitesi 85. sırada, Boğaziçi Üniversitesi 139. sırada, İstanbul Teknik Üniversitesi 165. sırada, Sabancı Üniversitesi 182. sırada yer almıştır.[273] Sağlık Ana madde: Türkiye'de sağlık Türkiye'de sağlık hizmetleri Sağlık Bakanlığı tarafından merkezi bir devlet sistemiyle kontrol edilir. 2003 yılında hükûmet, sağlık hizmetlerine ayrılan bütçe oranını artıran ve nüfusun büyük bir bölümünü sağlık hizmetlerinden düşük masrafla yararlanabilir hâle getirmeyi amaçlayan geniş kapsamlı bir sağlık reformu programı başlattı. Türkiye İstatistik Kurumu, 2012 yılında sağlık hizmetleri kapsamında 76,3 milyar TL harcandığını açıkladı; hizmet bedellerinin %79,6'sı Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından karşılanırken geriye kalan %15,4'ü hastalar tarafından doğrudan ödendi.[274] 2018 yılı rakamlarına göre Türkiye'de 34.559 sağlık kurumu bulunmaktadır ve doktor başına ortalama 536 hasta düşmektedir.[275][276] Ayrıca 1000 kişi başına düşen yatak sayısı 2,83'tür.[275] Acıbadem Hastanesi Türkiye'de beklenen yaşam süresi erkeklerde 71,1 yıl ve kadınlarda 75,2 yıl olmakla birlikte, toplam nüfus ortalamasının beklenen yaşam süresi 73,2 yıldır.[277] Ülkede ölümlere en çok neden olan hastalıklardan ilk üçü şunlardır: dolaşım sistemi hastalıkları (%39,8), kanser (%21,3), solunum hastalıkları (%9,8).[278] Türkiye, 2020 yılı ortası itibarıyla numbeo sağlık araştırmaları şirketine göre 100 üzerinden 70.36 puan ile ülkelere göre sağlık endeksi sıralamasına 28. sırada yer almaktadır.[279] Kültür Ana madde: Türk kültürü Mevlevi semazenler bir Sema törenindeyken. Mevlevi Sema Törenleri, UNESCO Somut Olmayan Kültürel Miras Listeleri'nde yer almaktadır.[280] Türkiye; Oğuz, Anadolu, Osmanlı (Greko-Romen ve İslami kültürlerin bir devamıydı) ve Avrupa kültürü ile geleneklerinin karışımıyla ortaya çıkan çok çeşitli kültürleri barındırır. Ülke coğrafyasındaki kültürel kaynaşma, Orta Asya'dan Anadolu'ya doğru gerçekleşen Türk göçleri sırasında Türklerin göç yolları üzerindeki kültürlerle kendi kültürlerini birleştirmesi sonucunda başladı. Ülkedeki Batılılaşma hareketi ise Osmanlı İmparatorluğu'nun Tanzimat döneminde başladı ve bugüne kadar sürmeye devam etti.[281][282] Sonuç olarak günümüz Türk kültürü, geleneksel inançları ve tarihi değerleri koruyarak "çağdaş" bir Batı devleti olma çabası sonucunda şekillendi.[281] Sanat Ana madde: Türk sanatı Ayrıca bakınız: Türk edebiyatı, Türk halk oyunları, Türk müziği, Türkiye'de resim ve Türk tiyatrosu Osman Hamdi Bey'in çizdiği Kaplumbağa Terbiyecisi Batılı anlamda Türkiye'de resim sanatı, 19. yüzyılın ortalarından itibaren etkin bir gelişme göstermeye başladı. Resim dersleri ilk olarak teknik ihtiyaçlar için 1793 yılında şu anki İstanbul Teknik Üniversitesi'nde verilmeye başlandı.[283] 19. yüzyılın sonlarında, Batılı anlamda insan tasvirleri özellikle Osman Hamdi Bey ile birlikte Türk resminde kullanılmaya başlandı. Çağdaş eğilimlerle birlikte empresyonizm de gelişim gösterdi ve Halil Paşa resimlerinde empresyonizmi kullandı. 1926'da Avrupa'ya gönderilen Türk sanatçılar, Türkiye'ye geri döndüklerinde çalışmalarında Fovizm, Kübizm ve hatta Ekspresyonizm akımlarından yararlandılar. Sonraki yıllarda D Grubu sanatçılarından Abidin Dino ve Cemal Tollu dahil olmak üzere Fikret Mualla, Fahrelnisa Zeid, Bedri Rahmi Eyüboğlu, Adnan Çoker ve Burhan Doğançay gibi sanatçılar son 30 yıl boyunca Batı'da gelişen bazı eğilimleri tanıttılar. Bunların yanı sıra Yeniler Grubu 1930'larda, Onlar Grubu 1940'larda, Yeni Dal Grubu 1950'lerde ve Siyah Kalem Grubu 1960'larda ortaya çıkarak çağdaş Türk resminin diğer önemli hareketleri olarak tanındılar.[284] Türk müziği ve edebiyatı, çeşitli kültürlerin izlerini taşır. Osmanlı İmparatorluğu'nun yanı sıra İslam dünyası ile Avrupa'nın etkileşimi sonucunda Türk, İslam ve Avrupa gelenekleri birleşerek günümüz Türk müziğini ve edebiyatını ortaya çıkarmıştır.[285] Osmanlı döneminde Türk edebiyatı, İran ve Arap edebiyatlarının fazlasıyla etkisi altında kaldı. Tanzimat'taki yeniliklerle birlikte daha önceden bilinmeyen roman ve öykü gibi edebi türler Türk edebiyatına giriş yaptı. Çeşitli yazarlar Türk edebiyatındaki ilkleri bu dönemde verdiler; Namık Kemal ilk edebi roman olan İntibah'ı (1876) yazarken, gazeteci Şinasi ilk özel gazeteyi çıkardı ve ilk tiyatro olan Şair Evlenmesi'ni (1860) yazdı. Batı etkisinde gelişen modern Türk edebiyatının şekillenmesi 1896 ve 1923 arasında da sürdü. Bu arada Servet-i Fünûn, Fecr-i Ati ve Millî Edebiyat gibi çeşitli edebiyat hareketleri ortaya çıktı. 20. yüzyılda Nâzım Hikmet, serbest nazımla şiirler yazarak Türk şiirine radikal değişikler getirdi. Şiirdeki bir başka devrim ise 1941'de Garipçiler tarafından yapıldı. Çeşitli kültürlerin karışımı olan Türk edebiyatında, bu durumun bir sonucu olarak, işlenen konular arasında kültür çatışması önemli bir yer tutar. Örneğin romanlarında "kültürlerin birbiriyle çatışması ve örülmesi için yeni simgeler bulan" Orhan Pamuk, 2006 yılında Nobel Edebiyat Ödülü'ne layık görülmüştür.[286] 2003 Eurovision Şarkı Yarışması'na Türk müziğindeki çeşitli kültürlerin izlerini taşıyan "Everyway That I Can" şarkısıyla katılan Sertab Erener ise yarışmanın birincisi olarak Avrupa'da adından bahsettirmiştir.[287] Türk kültüründe halk oyunları önemli bir yer tutar. Doğu Trakya'da Hora; Ege, Güney Marmara ve İç Anadolu'da Zeybek; Batı Akdeniz'de Teke; İç-Batı Anadolu, Batı Karadeniz, Güney Marmara ve Doğu Akdeniz'de Kaşık oyunları ile Karşılama; Orta ve Doğu Karadeniz'de Horon; Doğu ve İç Anadolu'da Halay; Kuzeydoğu Anadolu'da Bar ve Lezginka halk oyunları yaygındır.[288] Mutfak Ana madde: Türk mutfağı Türk lokumu ile birlikte Türk kahvesi. Türk kahvesi, UNESCO tarafından Türklerin Somut Olmayan Kültürel Miraslar listesine alınmıştır.[289][290] Türk mutfağı, Çin ve Fransız mutfaklarıyla beraber dünyanın en zengin mutfaklarındandır. Coğrafyası ve tarihi gereği, Türk mutfağı çok büyük bir çeşitlilik oluşturur. Türk mutfağı, Mezopotamya ve Balkan mutfaklarıyla etkileşime girmiştir, İstanbul Osmanlı Saray mutfağı da Türk mutfağının önemli bir kısmını oluşturur. Osmanlı Saray Mutfağı'nda çok çeşitli çorba, zeytinyağlı sebze, etli yemek, balık, börek, tatlı menüleri mevcuttur. Saray mutfağı, Bizans İmparatorluğu'ndan Osmanlı'ya yüzyılların saray zevki ve tecrübesiyle oluşan elit bir mutfaktır. O dönemlerde, halk ve köy mutfağı ise sade ve basittir. Günümüzde, Saray kültürü ile halk kültürünün karışımı bir "Türk mutfağı" ortaya çıkmıştır. Birçok saray yemeği, halk tarafından benimsenmiştir. Türk mutfağı; Akdeniz kültürü Doğu kültürü Saray kültürü Bozkır kültürü olarak sınıflandırılmıştır. Medya Ana madde: Türkiye'de medya Cumhuriyet yazarlarının tutuklanması protesto ediliyor. Türkiye'de basın özgürlüğü tartışmalı bir konudur. Yüzlerce televizyon kanalı, binlerce yerel ve ulusal radyo istasyonu, onlarca gazetesi, kâr sağlayan üretken yerli sineması ve hızlı büyüyen geniş bant internet kullanımı ile Türkiye'nin oldukça canlı bir medya sektörü vardır.[291] 2014 yılında ülkede faal durumda olan radyo ve televizyon kurumu sayısı 1.190 olarak açıklanmıştır. Bunlardan %77,7'si karasal yayın yaparken geriye kalanı sadece uydu, kablolu veya internet üzerinden yayın yapmıştır.[292] Devlet kanalı TRT ile Kanal D, Show TV, Atv ve Star TV gibi özel kanallar, izleyici tarafından en çok takip edilen kanallardır. Bu kanallarda gösterilen televizyon dizileri, Türkiye sınırlarının dışında son yıllarda popülerleşmeye başlayarak ülkenin dış ilişkilerine ve tanınırlığına katkı sağlamaktadır.[293] Ülkedeki yayın kuruluşları, uydu antenleri ve kablo sistemi ile geniş bir alana yayılarak erişilebilir hâle gelmiştir.[294] Radyo ve Televizyon Üst Kurulu (RTÜK), ülkenin televizyon ve radyolarını hükûmet gözetiminde denetleyen yetkili kuruluştur.[294] Tiraj rakamlarına göre ülkenin en popüler ilk beş gazetesi Hürriyet, Sabah, Posta, Sözcü ve Habertürk'tür.[295] Freedom House, Türkiye'de basından "Özgür Değil" şeklinde bahsederken internet ortamından "Kısmen Özgür" şeklinde bahseder.[158] Spor Ana madde: Türkiye'de spor Türkiye, UEFA Euro 2016'da Türkiye millî basketbol takımı 2010 FIBA Dünya Basketbol Şampiyonası'nda gümüş madalya kazandı. Türkiye'de en çok sevilen sporlardan biri futboldur. Futbol ligler halinde oynanmakta ve bunların en büyüğü Süper Lig'dir. Lig şampiyonu olabilmiş olan takımların dördü (Galatasaray, Fenerbahçe, Beşiktaş ve İstanbul Başakşehir) İstanbul takımı, iki tanesi (Trabzonspor ve Bursaspor) ise Anadolu takımıdır. Futbol kulüpleri Türkiye Futbol Federasyonu çatısı altında toplanmıştır.[296] Galatasaray Avrupa'da kupa kazanan ilk ve tek Türk futbol takımıdır. 2000 yılında UEFA Kupası ve UEFA Süper Kupası'nı kazanmıştır. Türkiye millî futbol takımı 2000 Avrupa Futbol Şampiyonasında altıncı, 2002 FIFA Dünya Kupası'nda ve 2003 FIFA Konfederasyonlar Kupası'nda üçüncü olmuş, 2008 Avrupa Futbol Şampiyonasında yarı final oynamıştır. Basketbol Türkiye'de en çok ilgi gören sporlardan biridir. Basketbol'un en büyük ligi Basketbol Süper Ligi'dir. Anadolu Efes, Fenerbahçe, Galatasaray Medical Park, Beşiktaş ve Pınar Karşıyaka gibi takımlar EuroLeague'de, Basketbol Şampiyonlar Ligi ve diğer özel turnuvalarda çok büyük başarılar göstermişlerdir. Ayrıca Anadolu Efes 1996 yılında Koraç Kupası'nı kazanarak, Avrupa Kupası kazanan ilk Türk takımı olma unvanını elde etmiştir. 2012 yılında FIBA EuroChallenge Şampiyonluğu kupasını kazanan Beşiktaş Milangaz Avrupa'da kupa kazanabilen ikinci Türk takımıdır. Fenerbahçe, 2017 yılında EuroLeague kupasını kazanarak Avrupa Kupalarında spor kulüplerinin kazanabileceği en büyük kupayı kazanan ilk Türk erkek basketbol takımı olmuştur. Ayrıca Anadolu Efes de 2021 ve 2022 yılında EuroLeague kupasını kazanmıştır.[297] Türkiye millî basketbol takımı da turnuvalarda büyük başarı elde etmiştir. Örneğin 2001 Avrupa Basketbol Şampiyonası gümüş madalya ve 2010 FIBA Dünya Basketbol Şampiyonası gümüş gibi. 2010 FIBA Dünya Basketbol Şampiyonası, 28 Ağustos ve 12 Eylül tarihleri arasında Türkiye'de gerçekleştirilmiştir. Şampiyonayı FIBA, Türkiye Basketbol Federasyonu ve 2010 Organizasyon Komitesi ortaklaşa organize etmiştir ve ikinci olmuştur. 1986'dan beri üçüncü defa 24 ülkenin katıldığı turnuvanın takım karşılaşmaları İstanbul, Ankara, İzmir ve Kayseri'de, bitiş aşaması İstanbul Sinan Erdem Spor Salonu'nda oynanmış, kazanan ise bitişte Türkiye'yi 64-81 mağlup eden Amerika Birleşik Devletleri olmuştur. Türkiye kadın millî basketbol takımı 2011 Avrupa Kadınlar Şampiyonası'nda ikinci olmuştur. Ayrıca 2013 Akdeniz Oyunlarında erkek millî basketbol takımı altın madalya almıştır. Geleneksel bir Türk sporu olan güreşin en önemli karşılaşması Kırkpınar Yağlı Güreşleri'dir. Türklerin MÖ 4. yüzyıldan beri güreş yaptıkları bilinmektedir. İlkbahar aylarında doğanın canlanışı için yapılan kutlamalarda, evlenme merasimlerinde ve zafer şölenlerinde hep güreş müsabakaları yapılırdı. 1996 yılında Geleneksel Spor Dalları Federasyonu kurulmuş ve yağlı güreş için önemli bir adım atılmıştır. Tenise olan ilginin de zamanla arttığı Türkiye, Avrupa Tenis Federasyonu verilerine göre tenis adına 141 turnuva ile Avrupa'da 2022 yılında en fazla uluslararası turnuva düzenleyen ikinci ülke oldu. 2023 Avrupa Tenis Federasyonu Genel Kurulunda Türkiye'ye "En Fazla Gelişen Ülke Ödülü" verildi.[298] Ayrıca bakınız Türk devletleri listesi Türkiye'nin ana hatları Türkiye'de konuşulan diller Notlar Kürt ve Zazalar toplamı 6,376,000'ü Türkçe anadilli yerli ve oturma izni/vatandaşlık almış Araplar toplamı. Kabardey + Abhazlar Çoğunlukla Türkleşmiş – MGK Tamamen Türkleşmiş – MGK Kaynakça Özel "Ethnic groups". 28 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2024.  "Surface water and surface water change". Organisation for Economic Co-operation and Development (OECD). 9 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ekim 2020.  "The Results of Address Based Population Registration System, 2023". 6 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2024.  a b c d e "World Economic Outlook Database, October 2023 Edition. (Türkiye)". IMF.org. International Monetary Fund. 10 Ekim 2023. 12 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ekim 2023.  "Gini index (World Bank estimate) – Turkey" (İngilizce). Dünya Bankası. 14 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi.  "Human Development Index (HDI)". Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler (link) Scharlipp, Wolfgang (2000). An Introduction to the Old Turkish Runic Inscriptions. Verlag auf dem Ruffel., Engelschoff. ISBN 3-933847-00-1, 9783933847003. Harper, Douglas (2001). "Turkey". Online Etymology Dictionary. 8 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2013.  a b Ortaylı, İlber (17 Mayıs 2008). "Türkiye'nin adı". Milliyet. 24 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2016.  Jenkins, Romilly James Heald (1967). De Administrando Imperio by Constantine VII Porphyrogenitus. Corpus fontium historiae Byzantinae (New, revised bas.). Washington, DC: Dumbarton Oaks Center for Byzantine Studies. s. 65. ISBN 0-88402-021-5. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2013.  According to Constantine Porphyrogenitus, writing in his De Administrando Imperio (ca. 950 AD) "Patzinakia, the Pecheneg realm, stretches west as far as the Siret River (or even the Eastern Carpathian Mountains), and is four days distant from Tourkia (i.e. Hungary)." Günter Prinzing; Maciej Salamon (1999). Byzanz und Ostmitteleuropa 950–1453: Beiträge zu einer table-ronde des XIX. International Congress of Byzantine Studies, Copenhagen 1996. Otto Harrassowitz Verlag. s. 46. ISBN 978-3-447-04146-1. Erişim tarihi: 9 Şubat 2013.  Henry Hoyle Howorth (2008). History of the Mongols from the 9th to the 19th Century: The So-called Tartars of Russia and Central Asia. Cosimo, Inc. s. 3. ISBN 978-1-60520-134-4. Erişim tarihi: 15 Haziran 2013.  Öztürk, Özhan (2011). "Pontus: Antik Çağ'dan Günümüze Karadeniz'in Etnik ve Siyasi Tarihi". Ankara: Genesis Yayınları. s. 364. 27 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2016. ... Greek term Tourkoi first used for the Khazars in 568 AD. In addition in "De Administrando Imperio" Hungarians call Tourkoi too once known as Sabiroi ...  Imber, Colin. "The Ottoman Empire, 1300-1650, The Structure of Power" (PDF). fatih.edu.tr. 7 Nisan 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2014.  Maddy, D.; Schreve, D.; Demir, T.; Veldkamp, A.; Wijbrans, J. R.; Van Gorp, W.; Van Hinsbergen, D. J. J.; Dekkers, M. J.; Scaife, R.; Schoorl, J. M.; Stemerdink, C.; Van der Schriek, T. (2015). "The earliest securely-dated hominin artefact in Anatolia?". Quaternary Science Reviews (İngilizce). 109: 68-75. doi:10.1016/j.quascirev.2014.11.021.  Stiner, Mary C.; Kuhn, Steven L.; Güleç, Erksin (Mayıs 2013). "Early Upper Paleolithic shell beads at Üçağızlı Cave I (Turkey): Technology and the socioeconomic context of ornament life-histories". Journal of Human Evolution (İngilizce). 64 (5): 380-398. doi:10.1016/j.jhevol.2013.01.008. ISSN 0047-2484. PMID 23481346.  Howard, Douglas Arthur (2001). The History of Turkey (İngilizce). Greenwood Press. ss. xiv-xx. ISBN 978-0-313-30708-9.  a b c Steadman, Sharon R.; McMahon, Gregory (2011). The Oxford Handbook of Ancient Anatolia (İngilizce). Oxford University Press. ss. 3-11, 37. ISBN 978-0-19-537614-2.  Kartal, Metin (2003). "Anadolu'nun Epi-Paleolitik Dönem buluntu toplulukları: Sorunlar, öneriler, değerlendirmeler ve çeşitli yaklaşımlar". Anatolia (24): 35-43. doi:10.1501/andl_0000000288.  Gresky, Julia; Haelm, Juliane; Clare, Lee (28 Haziran 2017). "Modified human crania from Göbekli Tepe provide evidence for a new form of Neolithic skull cult". Science Advances (İngilizce). 3 (6): e1700564. Bibcode:2017SciA....3E0564G. doi:10.1126/sciadv.1700564. ISSN 2375-2548. PMC 5489262 $2. PMID 28782013.  "Çatalhöyük added to UNESCO World Heritage List" (İngilizce). Küresel Miras Fony. 3 Temmuz 2012. 9 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2013.  "Troy". ancient.eu. 30 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2014.  "The Position of Anatolian" (PDF). 5 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2013.  Balter, Michael (27 Şubat 2004). "Search for the Indo-Europeans: Were Kurgan horsemen or Anatolian farmers responsible for creating and spreading the world's most far-flung language family?". Science. 303 (5662): 1323. doi:10.1126/science.303.5662.1323. PMID 14988549.  Casson, Lionel (1977). "The Thracians" (PDF). The Metropolitan Museum of Art Bulletin. 35 (1). ss. 2-6. doi:10.2307/3258667. 3 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Mayıs 2013.  Dalton, Rex (2010). "Palaeoanthropology: Disputed ground". Nature (İngilizce). 446: 176-178. doi:10.1038/466176a.  "Ziyaret Tepe – Turkey Archaeological Dig Site". uakron.edu. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2010.  "Assyrian Identity In Ancient Times And Today'" (PDF). 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2010.  Zimansky, Paul. Urartian Material Culture As State Assemblage: An Anomaly in the Archaeology of Empire. s. 103.  Roux, Georges. Ancient Iraq. s. 314.  The Metropolitan Museum of Art, New York (Ekim 2000). "Anatolia and the Caucasus, 2000–1000 B.C. in Timeline of Art History.". New York: The Metropolitan Museum of Art. 10 Eylül 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Aralık 2006.  a b "About Turkey - Etymology And Climate". ktu.edu.tr. 21 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2014.  D. M. Lewis; John Boardman (1994). The Cambridge Ancient History. Cambridge University Press. s. 444. ISBN 978-0-521-23348-4. 2 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Nisan 2013.  Hooker, Richard (6 Haziran 1999). "Ancient Greece: The Persian Wars". Washington State University, Washington, United States. 20 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2006.  The Metropolitan Museum of Art, New York (Ekim 2000). "Anatolia and the Caucasus (Asia Minor), 1000 B.C. – 1 A.D. in Timeline of Art History.". New York: The Metropolitan Museum of Art. 14 Aralık 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Aralık 2006.  David Noel Freedman; Allen C. Myers; Astrid Biles Beck (2000). Eerdmans Dictionary of the Bible. Wm. B. Eerdmans Publishing. s. 61. ISBN 978-0-8028-2400-4. 2 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2013.  Theo van den Hout (27 Ekim 2011). The Elements of Hittite. Cambridge University Press. s. 1. ISBN 978-1-139-50178-1. 13 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Mart 2013.  Daniel C. Waugh (2004). "Constantinople/Istanbul". University of Washington, Seattle, Washington. 12 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2006.  Wink, Andre (1990). Al Hind: The Making of the Indo Islamic World, Vol. 1, Early Medieval India and the Expansion of Islam, 7th–11th Centuries. Brill Academic Publishers. s. 21. ISBN 90-04-09249-8.  "THE SELJUK TURKS". peter.mackenzie.org. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2014.  a b Rafis Abazov (2009). Culture and Customs of Turkey. Greenwood Publishing Group. s. 1071. ISBN 978-0-313-34215-8. 2 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2013.  Metz, Helen Chapin, (Ed.) (1996). "Turkish Origins". Turkey: A Country Study. Area handbook series (fifth bas.). Washington DC: United States Government Publishing Office for the Federal Research Division of the Library of Congress. ISBN 0-8444-0864-6. LCCN 95049612.  Mehmet Fuat Köprülü&Gary Leiser. The origins of the Ottoman Empire. s. 33.  |erişim-tarihi= kullanmak için |url= gerekiyor (yardım) a b Kinross, Patrick (1977). The Ottoman Centuries: The Rise and Fall of the Turkish Empire. Morrow. ss. 28-30. ISBN 0-688-03093-9.  "TheOttomans.org - Discover The Ottomans". 19 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2014.  Stanford J. Shaw (29 Ekim 1976). History of the Ottoman Empire and Modern Turkey. 1. Cambridge University Press. s. 213. ISBN 978-0-521-29163-7. 6 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2013.  Kirk, George E. (2008). A Short History of the Middle East. Brill Academic Publishers. s. 58. ISBN 1-4437-2568-4.  Yavuz, Erdal. "The Industrial Revolution and Consequences" (PDF). yeditepe.edu.tr. 3 Eylül 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2014.  Yalçın, Özgür. "Reformation_of_Ottoman_Bureaucracy_A_Failed_Attempt". academia.edu. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2014. [ölü/kırık bağlantı] Douglas Arthur Howard: "The History of Turkey", sayfa 71. Krasner, Stephen D. "Sovereignty: Organized Hypocrisy". books.google.com.tr. 5 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2014.  "The Ottoman Empire". globaled.org. 8 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2014.  İsmail Hakkı Göksoy, "Ottoman-Aceh relations as documented in Turkish sources" in Michael R. Feener, Patrick Daly, and Anthony Reid, Mapping the Acehnese Past (Leiden: KITLV, 2011),65-95. Todorova, Maria (18 Mart 2009). Imagining the Balkans. Oxford University Press. s. 175. ISBN 978-0-19-972838-1. 7 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2013.  Mann, Michael (2005). The Dark Side of Democracy: Explaining Ethnic Cleansing. Cambridge University Press. s. 118. ISBN 978-0-521-53854-1. 2 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2013.  "Collapse of the Ottoman Empire, 1918-1920". nzhistory.net.nz. 19 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2014.  Chambers, Robert. "Liberty and The Ottoman". Monthly. University of Toronto. 15 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2014.  "Death toll of the Armenian Massacres". Encyclopædia Britannica. 11 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2014.  "Fact Sheet: Armenian Genocide". Michigan Üniversitesi. 14 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2010.  Freedman, Jeri (2009). The Armenian genocide (1. ed. bas.). New York: Rosen Pub. Group. ISBN 1-4042-1825-4. 4 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2014. KB1 bakım: Fazladan yazı (link) Totten, Samuel, Paul Robert Bartrop, Steven L. Jacobs (eds.) Dictionary of Genocide. Greenwood Publishing Group, 2008, s. 19. ISBN 0-313-34642-9. Patrick J. Roelle, Sr. (27 Eylül 2010). Islam's Mandate- a Tribute to Jihad: The Mosque at Ground Zero. AuthorHouse. s. 33. ISBN 978-1-4520-8018-5. 2 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2013.  Schaller, Dominik J; Zimmerer, Jürgen (2008). "Late Ottoman genocides: the dissolution of the Ottoman Empire and Young Turkish population and extermination policies – introduction". Journal of Genocide Research 10 (1): 7–14. doi:10.1080/14623520801950820 Roderic H. Davison; Review "From Paris to Sèvres: The Partition of the Ottoman Empire at the Peace Conference of 1919–1920" by Paul C. Helmreich in Slavic Review, Vol. 34, No. 1 (Mar. 1975), ss. 186–187 Donald Bloxham (2005). The Great Game of Genocide: Imperialism, Nationalism, And the Destruction of the Ottoman Armenians. Oxford University Press. s. 150. ISBN 978-0-19-927356-0. 2 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2013.  Levene, Mark (Kış 1998). "Creating a Modern 'Zone of Genocide': The Impact of Nation- and State-Formation on Eastern Anatolia, 1878–1923". Holocaust and Genocide Studies. 12 (3). s. 393–433. doi:10.1093/hgs/12.3.393. 17 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2014.  Ferguson, Niall (2007). The War of the World: Twentieth-Century Conflict and the Descent of the West. Penguin Group (USA) Incorporated. s. 180. ISBN 978-0-14-311239-6.  "Ottoman/Turkish Visions of the Nation, 1860–1950". Erişim tarihi: 18 Şubat 2015.  Atay, Mehmet. "19 Mayıs-Türk Ulusal Kurtuluş Hareketinin Başlangıcı". Türkiye Cumhuriyeti Millî Eğitim Bakanlığı. 13 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2014.  Mango, Andrew (2000). Atatürk: The Biography of the Founder of Modern Turkey. Overlook. s. lxxviii. ISBN 1-58567-011-1.  Robert H. Hewsen. Armenia: A Historical Atlas, p. 237. 0-226-33228-4 Psomiades, Harry J. (2000). The Eastern Question, the Last Phase: a study in Greek-Turkish diplomacy. New York: Pella. ss. 27-38. ISBN 0-918618-79-7.  Macfie, A. L. (1979). "The Chanak affair (September–October 1922)". Balkan Studies. 20 (2): 309-41.  Heper, Criss, Metin, Nur Bilge (2009). Historical Dictionary of Turkey. Scarecrow Press. ISBN 978-0-8108-6281-4.  Darwin, J. G. (Feb 1980). "The Chanak Crisis and the British Cabinet". History. 65 (213): 32-48. doi:10.1111/j.1468-229X.1980.tb02082.x.  Dawson, Robert MacGregor (1958). William Lyon Mackenzie King: A Political Biography, 1874-1923. Toronto: University of Toronto Press. ss. 401-416.  Axiarlis, Evangelia (2014). Political Islam and the Secular State in Turkey: Democracy, Reform and the Justice and Development Party. I.B. Tauris. s. 11.  "Turkey, Mustafa Kemal and the Turkish War of Independence, 1919–23". Encyclopædia Britannica. 2007. 25 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2007.  Clogg, Richard (20 Haziran 2002). A Concise History of Greece. Cambridge University Press. s. 101. ISBN 978-0-521-00479-4. 27 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2013.  Gerhard Bowering (28 Kasım 2012). Bowering, Gerhard; Crone, Patricia; Kadi, Wadad; Stewart, Devin J.; Zaman, Muhammad Qasim; Mirza, Mahan (Ed.). The Princeton Encyclopedia of Islamic Political Thought. Princeton University Press. s. 49. ISBN 978-1-4008-3855-4. 6 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2013. Following the revolution, Mustafa Kemal became an important figure in the military ranks of the Ottoman Committee of Union and Progress (CUP) as a protégé ... Although the sultanate had already been abolished in November 1922, the republic was founded in October 1923. ... ambitious reform programme aimed at the creation of a modern, secular state and the construction of a new identity for its citizens. KB1 bakım: Birden fazla ad: editör listesi (link) "Kemal Öz Adlı Cumhur Reisimize Verilen Soyadı Hakkında Kanun" (PDF). Nüfus ve Vatandaşlık İşleri Genel Müdürlüğü. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2013.  Çağaptay, Soner (2002). "Reconfiguring the Turkish nation in the 1930s". Nationalism and Ethnic Politics (İngilizce). 8 (2). Yale Üniversitesi. doi:10.1080/13537110208428662.  "Growth in United Nations membership (1945–2005)". United Nations. 3 Temmuz 2006. 17 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2006.  Huston, James A. (1988). Outposts and Allies: U.S. Army Logistics in the Cold War, 1945–1953 (İngilizce). Susquehanna University Press. s. 134. ISBN 0-941664-84-8.  "Members and partners". OECD. 2 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2014.  Uslu, Nasuh (2003). The Cyprus question as an issue of Turkish foreign policy and Turkish-American relations, 1959-2003. Nova Publishers. s. 119. ISBN 978-1-59033-847-6. 13 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2011.  "Timeline: Cyprus". BBC. 12 Aralık 2006. 31 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Aralık 2006.  Hale, William Mathew (1994). Turkish Politics and the Military. Routledge, UK. s. 161, 215, 246. ISBN 0-415-02455-2.  Arsu, Sebsem (12 Nisan 2012). "Turkish Military Leaders Held for Role in '97 Coup". The New York Times. 1 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2014.  a b Nas, Tevfik F. (1992). Economics and Politics of Turkish Liberalization. Lehigh University Press. s. 12. ISBN 0-934223-19-X.  "Turkey's PKK peace plan delayed". BBC. 10 Ekim 2009. 23 Kasım 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2010.  Sebnem Arsu (25 Nisan 2013). "Kurdish Rebel Group to Withdraw From Turkey". The New York Times. 23 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2013.  "Murat Karayilan announces PKK withdrawal from Turkey". BBC. 25 Nisan 2013. 28 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2013.  "Turkish jets target Kurds in Iraq, Islamic State militants in Syria". Fox News. 28 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2015.  Mullen, Jethro; Cullinane, Susannah (4 Haziran 2013). "What's driving unrest and protests in Turkey?". CNN. 14 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2013. KB1 bakım: Birden fazla ad: yazar listesi (link) Cunningham, Erin; Sly, Liz; Karatas, Zeynep (16 Temmuz 2016). "Turkey rounds up thousands of suspected participants in coup attempt". The Washington Post. 18 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Temmuz 2016.  "General Structure of Turkish Public Administration" (PDF). justice.gov.tr/. Ministry of Justice. 21 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2014.  "Mülki İdare Bölümleri". T.C. İçişleri Bakanlığı. 31 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Nisan 2020.  Yiğit, Ali. "Geçmişten Günümüze Türkiye'yi Bölgelere Ayıran Çalışmalar ve Yapılması Gerekenler" (PDF). sakarya.edu.tr. 31 Mart 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2014.  "Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi Sonuçları, 2019". TÜİK. 10 Kasım 2020. 10 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2020.  "Turkey (Turkiye)". CIA. 28 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2022.  "Mevzuat". anayasa.gov.tr. 1 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ağustos 2022.  "Seçim kanununda değişiklik Resmi Gazete'de: Seçim barajı yüzde 7'ye indi". TRT Haber. 6 Nisan 2022. 6 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2022.  Kate Fleet; Suraiya Faroqhi; Reşat Kasaba (17 Nisan 2008). The Cambridge History of Turkey. Cambridge University Press. s. 357–358. ISBN 978-0-521-62096-3.  |erişim-tarihi= kullanmak için |url= gerekiyor (yardım) "YSK Seçim İstatistikleri" (PDF). Yüksek Seçim Kurulu. 14 Mayıs 2023. Erişim tarihi: 28 Mayıs 2023. Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler (link) "Turkish Legal System". www.mymerhaba.com/. 24 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2014.  a b "THE JUDICIAL SYSTEM OF TURKEY" (PDF). uhdigm.adalet.gov.tr/. Ministry of Justice. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2014.  "Cezaevleri nüfusu 100 bin kişiyi aştı". Sabah. 15 Aralık 2008. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2014.  a b "Chronology of Turkey-EU relations". Turkish Secretariat of European Union Affairs. 15 Mayıs 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ekim 2006.  "The Economist: "Turkey in the Balkans: The good old days?"". 5 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2011.  "Turkey and Russia on the Rise". Stratfor. 17 Mart 2009. 12 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ağustos 2011.  "Can Turkey Be a Source of Stability in the Middle East?". heptagonpost.com. 18 Aralık 2010. 24 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2011.  "Turkey: A Welcome Return To The Balkans?". eurasiareview.com. 3 Ocak 2012. 31 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Kasım 2012.  "The Political Economy of Regional Power: Turkey" (PDF). giga-hamburg.de. 10 Şubat 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2015.  "Turkey: From regional to global player". dw.de. 20 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2015.  "International Organisations". mfa.gov.tr. 11 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2014.  "Theoretical Analysis of Turkey as a Regional Power" (PDF). isanet.org. 7 Nisan 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2015.  "Birleşmiş Milletler Teşkilatı ve Türkiye". mfa.gov.tr. 27 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2014.  a b "İktisadi İşbirliği ve Gelişme Teşkilatı (OECD)". mfa.gov.tr. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2014.  "İslam İşbirliği Teşkilatı (İİT)". mfa.gov.tr. 27 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2014.  "Türkiye ve Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT)". mfa.gov.tr. 27 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2014.  "Ekonomik İşbirliği Teşkilatı (EİT)". mfa.gov.tr. 17 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2014.  "Karadeniz Ekonomik İşbirliği Örgütü (KEİ)". mfa.gov.tr. 21 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2014.  "Gelişen Sekiz Ülke (D-8)". mfa.gov.tr. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2014.  a b "G-20 ÜLKELERİ". mfa.gov.tr. 16 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2014.  "Türkiye'nin üyeliği kabul edildi". Hürriyet. 17 Ekim 2008. 28 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2013.  Mardell, Mark (11 Aralık 2006). "Turkey's EU membership bid stalls". BBC. 22 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2006.  "Türkiye-AB İlişkileri". Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı. 27 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2015.  "Avrupa Birliği üyeliği stratejik hedef". Doğan Haber Ajansı. 9 Mayıs 2015. 11 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2015.  "AB üyeliği 50 yıllık bir devlet politikası". Adalet ve Kalkınma Partisi. 22 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ağustos 2015.  Ziya Öniş, ŞuhnazYılmaz. "Turkey-EU-US Triangle in Perspective: Transformation or Continuity?" (PDF). istanbul2004.ku.edu.tr/. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2014.  Mitrovic, Marija. "Turkish Foreign Policy towards the Balkans" (PDF). edoc.hu-berlin.de. 14 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2014.  İdris Bal (2004). Turkish Foreign Policy in Post Cold War Era. Universal-Publishers. s. 269. ISBN 978-1-58112-423-1. 7 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Haziran 2013.  Kardas, Saban. "Turkey Develops Special Relationship with Azerbaijan". Eurasia Daily Monitor Volume. 13 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2010.  Katik, Mevlut. "Azerbaijan and Turkey Coordinate Nagorno-Karabakh Negotiation Position". EurasiaNet. 28 Ağustos 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2010.  Baran, Zeyno (2005). "The Baku-Tbilisi-Ceyhan Pipeline: Implications for Turkey" (PDF). The Baku-Tbilisi-Ceyhan Pipeline: Oil Window to the West. The Central Asia-Caucasus Institute, Silk Road Studies Program. s. 103–118. 27 Şubat 2008 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Aralık 2007.  Koçbaş, Uğur (11 Haziran 2012). "Ağrı Dağı'nın ötesi!". Vatan. 15 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2013.  Taşpınar, Ömer (Eylül 2008). "Turkey's Middle East Policies: Between Neo-Ottomanism and Kemalism". Carnegie Endowment for International Peace. 12 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2010.  Murinson, Alexander (Aralık 2009). Turkey's Entente with Israel and Azerbaijan: State Identity and Security in the Middle East and Caucasus (Routledge Studies in Middle Eastern Politics). Routledge. s. 119. ISBN 0-415-77892-1.  "Syria ratchets up tension with Turkey – warning it of dangers of rebel support". Euronews. 4 Ekim 2013. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2014.  "Turkey, Egypt recall envoys in wake of violence". Bloomberg. 16 Ağustos 2013. 25 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2014.  Richmond, Oliver P. (1998). Mediating in Cyprus: The Cypriot Communities and the United Nations. Psychology Press. s. 260. ISBN 978-0-7146-4877-4. 2 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2013.  "Türk Silahlı Kuvvetlerinin Barışı Destekleme Harekâtlarına Katkıları". www.tsk.tr. Türk Silahlı Kuvvetleri. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2014.  "Enter the EU Battle Groups" (PDF). Chaillot Paper no.97. European Union Institute for Security Studies. Şubat 2007. s. 88. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2013.  "Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü - NATO". mfa.gov.tr. 21 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2014.  a b Turkish General Staff (2006). "Turkish Armed Forces Defense Organization". Türk Silahlı Kuvvetleri. 18 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2006.  "Madde 117". Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (PDF). s. 37. 7 Ocak 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Temmuz 2020. Cumhurbaşkanınca atanan Genelkurmay Başkanı; Silahlı Kuvvetlerin komutanı olup, savaşta Başkomutanlık görevlerini Cumhurbaşkanlığı namına yerine getirir.  "Bakanlıklara Bağlı, İlgili, İlişkili Kurum ve Kuruluşlar ile Diğer Kurum ve Kuruluşların Teşkilatı Hakkında Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi (Kararname Numarası: 4)" (PDF). T.C. Cumhurbaşkanlığı Resmî Gazete (30479). Ankara: T.C. Cumhurbaşkanlığı İdari İşler Başkanlığı Hukuk ve Mevzuat Genel Müdürlüğü. 15 Temmuz 2018. s. Madde 799. 23 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 23 Temmuz 2020. (2) Genelkurmay Başkanı ile Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri Komutanları Millî Savunma Bakanına ayrı ayrı bağlı ve sorumludur.  United Nations High Commissioner for Refugees (UNHCR), Directorate for Movements of Persons, Migration and Consular Affairs – Asylum and Migration Division (Temmuz 2001). "Turkey/Military service" (PDF) (İngilizce). UNHCR. 18 Ekim 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 27 Aralık 2006. KB1 bakım: Birden fazla ad: yazar listesi (link) "EBCO – European Bureau for Conscientious Objection". Ebco-beoc.eu. 10 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2010.  "Financial and Economic Data Relating to NATO Defence" (PDF). NATO. 13 Nisan 2012. 3 Haziran 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2013.  "Der Spiegel: Foreign Minister Wants US Nukes out of Germany (10 April 2009)". Der Spiegel. 30 Mart 2009. 14 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2010.  Hans M. Kristensen. "NRDC: U.S. Nuclear Weapons in Europe" (PDF). Natural Resources Defense Council, 2005. 11 Aralık 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2010.  "Human rights in Turkey: still a long way to go to meet accession criteria". Avrupa Parlamentosu İnsan Hakları komitesi. 26 Ekim 2010. 22 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2013.  a b "Türkiye'nin Basın Özgürlüğü Krizi". Gazetecileri Koruma Komitesi. 26 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2013.  "Türkiye utanç listesinde yine birinci sırada". CNN Türk. 18 Aralık 2013. 10 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Eylül 2014.  "Russia, China and Turkey top yearly list of music freedom violations". freemuse.org. 14 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2015.  a b "Turkey". freedomhouse.org. 4 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2015.  Immerfall, Stefan (1 Ağustos 2009). Handbook of European Societies: Social Transformations in the 21st Century. Springer. s. 417. ISBN 978-0-387-88198-0. 13 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2011.  "Turkey". Turkish Odyssey. 2 Şubat 2000. 22 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2010.  National Geographic Atlas of the World (7. bas.). Washington, D.C.: National Geographic. 1999. ISBN 0-7922-7528-4.  "Europe" (ss. 68-69); "Asia" (ss. 90-91): "A commonly accepted division between Asia and Europe ... is formed by the Ural Mountains, Ural River, Caspian Sea, Caucasus Mountains, and the Black Sea with its outlets, the Bosporus and Dardanelles." a b US Library of Congress. "Geography of Turkey". US Library of Congress. 12 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2006.  "UN Demographic Yearbook" (PDF). 12 Haziran 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2010.  a b c "Geography of Turkey" (İngilizce). Turkish Ministry of Tourism. 2005. 12 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2006.  "Mount Ararat (Ağrı Dağı), Turkey". NASA: Earth Observatory. 2001. 24 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2006.  "Biodiversity in Turkey". 7 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2014.  "Turkey's flora and fauna". allaboutturkey.com. 25 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2014.  Couzens, Dominic (2008). Top 100 Birding Sites of the World. University of California Press. s. 73–75. ISBN 978-0-520-25932-4.  "Pontic Mountains and highlands". 26 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2014.  "Statistics". milliparklar.gov.tr. Ministry of Forest and Water - General Directorare of Nature Conservation and National Parks. 17 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2014.  "Specific Animals of Turkey". gateofturkey.com. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2014.  a b "Climate of Turkey" (PDF). General Directorate of Meteorology. 4 Aralık 2010 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2014.  "Istanbul remains motoring power of Turkey's economy". hurriyetdailynews.com. 7 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2014.  "Uluslararası Para Fonu 2023 GYSİH Tahminleri". Dünya Ekonomi Tahmini. Uluslararası Para Fonu. 10 Ekim 2023. Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler (link) Bartolomiej Kaminski; Francis Ng (1 Mayıs 2006). "Turkey's evolving trade integration into Pan-European markets" (PDF). World Bank. s. 3. 12 Haziran 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Aralık 2006.  "İhracatta cumhuriyet tarihinin rekoru kırıldı". Hürriyet. 3 Ocak 2014. 10 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2015.  "Yıllara göre dış ticaret". TÜİK. 18 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2015.  "Dış açık 2014'te 84,5 milyar dolar". CNBC-e. 30 Ocak 2015. Erişim tarihi: 8 Mart 2015. [ölü/kırık bağlantı] "2012 Production Statistics". Organisation Internationale des Constructeurs d'Automobiles. 12 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mart 2013.  "Gemi ve yat ihracatı 1,3 milyar dolara dayandı". Bugün. 3 Ocak 2015. 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2015.  "Gemi İnşa Sektörü" (PDF). Türkiye Cumhuriyeti Ekonomi Bakanlığı. 2012. 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2015.  "Beko Avrupa'da üçüncülüğe oynuyor". İstanbul: NTV. 13 Ocak 2002. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2014.  "GDP - Composition by Sector". The World Factbook. 2013. 27 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2013.  "100 insandan dörtte biri tarımda çalışıyor". TRT Haber. 4 Aralık 2014. 7 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2014.  "Religious Women in Turkey Have Been Left Out of Emancipation Movement". The New York Times. 23 Mayıs 2013. 21 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Haziran 2013.  "Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması, 2013". TÜİK. 22 Eylül 2014. 6 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Mart 2015.  "turkey-citizenship-by-investment". 29 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Şubat 2021.  "Turkish quake hits shaky economy". BBC (İngilizce). 17 Ağustos 1999. 17 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2006.  "'Worst over' for Turkey". BBC (İngilizce). 4 Şubat 2002. 8 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2006.  World Bank (2005). "Turkey Labor Market Study" (PDF) (İngilizce). World Bank. 12 Haziran 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2006.  OECD Reviews of Regulatory Reform – Turkey: crucial support for economic recovery : 2002 (İngilizce). Organisation for Economic Co-operation and Development. 2002. ISBN 92-64-19808-3. 9 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2013.  Madslien, Jorn (2 Kasım 2006). "Robust economy raises Turkey's hopes". BBC. 7 Aralık 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2006.  "Growth and economic crises in Turkey: leaving behind a turbulent past?" (PDF). Economic Papers 386 (İngilizce). Directorate-General for Economic and Financial Affairs of the European Commission. Ekim 2009. s. 10. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2013.  a b c d "Turkey". The World Factbook. 9 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2013.  "Turkey knocks six zeros off lira". BBC. 31 Aralık 2004. 7 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2008.  "2012 yılı enflasyonu yüzde 6,16". Posta. 3 Ocak 2013. 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2013.  "İşsizlik 2012 yılında yüzde 9 oldu". CNN Türk. 6 Mart 2013. 19 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mayıs 2013.  "THE WORLD FACTBOOK: Turkey". cia.gov. 26 Nisan 2023. 18 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2023.  World Tourism Organization (UNWTO), (Ed.) (28 Ağustos 2019). International Tourism Highlights, 2019 Edition. World Tourism Organization (UNWTO). doi:10.18111/9789284421152. ISBN 978-92-844-2115-2. 16 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2022.  a b "Turkey - The World Factbook". web.archive.org. 10 Ocak 2021. 10 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2022.  "International Airports - Study in Turkey". web.archive.org. 25 Aralık 2013. 16 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2022.  "Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü". web.archive.org. 29 Ocak 2013. 29 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2022.  Sharkov, Damien (14 Ağustos 2014). "Istanbul's New Erdoğan-Backed Airport to Be Named After... Erdoğan". Newsweek (İngilizce). 8 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2022.  "Turkish Airlines' net profit triples in 9-month". web.archive.org. 9 Kasım 2018. 9 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2022.  "Yeni uçuşlar yakında - Uğur CEBECİ". web.archive.org. 23 Ağustos 2019. 23 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2022.  "Yol Ağı Bilgileri". 9 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2022.  "Dieser Artikel ist nicht verfügbar". business-on.de (Almanca). 19 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2022.  "Türkiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları". web.archive.org. 5 Temmuz 2014. 5 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2022.  "Istanbul's $1.3BN Eurasia Tunnel prepares to open". www.aa.com.tr. 13 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2022.  ""İstanbul Metrosu Yolcu İstatistikleri"" (PDF). 27 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 13 Eylül 2022.  "Çalışan Hatlar". www.metro.istanbul. 22 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2022.  "Groundbreaking ceremony for bridge over Dardanelles to take place on March 18 - Latest News". Hürriyet Daily News (İngilizce). 7 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2022.  "Serbia receives first gas from TurkStream pipeline". www.aa.com.tr. 18 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2022.  ""BAKÜ-TİFLİS-CEYHAN BORUHATTI'NDA SON DURUM"" (PDF). 4 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 13 Eylül 2022.  "Energy pricing and non-market flows in Turkey's energy sector • SHURA Enerji Dönüşümü Merkezi". web.archive.org. 6 Ağustos 2020. 6 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2022.  ""Jeotermal enerjinin doğrudan uygulaması: 2005 Dünya çapında inceleme"" (PDF). 13 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 13 Eylül 2022.  "Türkiye - Countries & Regions". IEA (İngilizce). 13 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2022.  "Who We Are? The Scientific And Technological Research Council of Turkey". Tubitak.gov. 15 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2021.  "Türkiye Bilimler Akademisi". Tuba.gov. 21 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2021.  "Turkish Atomic Energy Authority – Mission of TAEK". TAEK. 8 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2021.  "Company Profile". tai.com.tr/. 7 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2021.  "Space Launch System Project". Undersecretariat for Defence Industries. 20 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2021.  Bekdil, Burak Ege (28 Temmuz 2013). "Turkey's Sat-Launcher Plans Raise Concerns". Defense News. 30 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2021.  Bekdil, Burak Ege (12 Aralık 2013). "Turkey Spends Big on Innovation". Defense News. 20 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2021.  Agencies, Daily Sabah with (7 Ekim 2015). "Turkish professor, Aziz Sancar, part of the team that wins Nobel Chemistry Prize". Daily Sabah. 9 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.  "2022 yılında blockchain tabanlı Dijital Lira hayata geçecek". EKOTÜRK. 26 Ekim 2021. 7 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Kasım 2021.  a b c d e f g "TÜİK Kurumsal". data.tuik.gov.tr. 6 Şubat 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2024.  28 Teşrîn-i Evvel 1927 Umûmî Nüfûs Tahrîri, Vilayet, kaza, şehir ve köyler itibarıyla Türkiye nüfusu / 1928, Ankara https://books.google.com.tr/books/about/28_te%C5%9Frinievvel_1927_umum%C3%AE_n%C3%BCfus_tahr.html?id=mdIcywAACAAJ&redir_esc=y 7 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. "Avrupa'nın en kalabalık şehirleri belli oldu". 11 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2023.  "Arşivlenmiş kopya". 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2013.  "2008 MGK etnik raporu - Zirve katliamı sonrası". Habertürk. 14 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2023.  "Turkey - Peoples". Joshua Project. 19 Ocak 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Eylül 2013.  Albayrak, Özlem (29 Mart 2013). "Herkes Türk müdür, Türk mü olmalıdır?". Yeni Şafak. 25 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2014.  a b c d "Türkiye'nin yüzde 85'i 'anadilim Türkçe' diyor". Milliyet.com.tr. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2012.  a b "Türkiye'deki Etnik Köken Dağılımı". Konsensus. 13 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2015.  Extra, Guus; Gorter, Durk (2001). The other languages of Europe: Demographic, Sociolinguistic and Educational Perspectives. Multilingual Matters. ISBN 1-85359-509-8. 25 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2015.  "SP/1995/1". 30 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2023.  Garabet K Moumdjian, Ph D.; Bayir, Derya. "DERYA BAYIR, MINORITIES AND NATIONALISM IN TURKISH LAW". 22 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2023.  "Turkey Overview". minorityrights.org. 9 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2015.  Erdem, Fazıl Hüsnü; Öngüç, Bahar (30 Haziran 2021). "SÜRYANİCE ANADİLİNDE EĞİTİM HAKKI: SORUNLAR VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ". Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi. 26 (44): 3-35. ISSN 1300-2929. 30 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2023.  Akbulut, Olgun (19 Ekim 2023). "For Centenary of the Lausanne Treaty: Re-Interpretation and Re-Implementation of Linguistic Minority Rights of Lausanne". International Journal on Minority and Group Rights. –1 (aop): 1-24. doi:10.1163/15718115-bja10134. ISSN 1385-4879. 24 Ekim 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2023.  Watts, Nicole F. (2010). Activists in Office: Kurdish Politics and Protest in Turkey (Studies in Modernity and National Identity). Seattle: University of Washington Press. s. 167. ISBN 978-0-295-99050-7.  Amikam Nachmani (2003). Turkey: Facing a New Millenniium : Coping With Intertwined Conflicts. Manchester University Press. ss. 90-. ISBN 978-0-7190-6370-1. 10 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mayıs 2013.  Victor Roudometof; Roland Robertson (2001). Nationalism, Globalization, and Orthodoxy: The Social Origins of Ethnic Conflict in the Balkans. Greenwood Publishing Group. s. 186. ISBN 978-0-313-31949-5. 19 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2013.  "MINORITY RIGHTS AND CULTURAL RIGHTS" (PDF). ab.gov.tr. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2015.  "Interactive Atlas of the World's Languages in Danger". UNESCO. 12 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2014.  "International Migration and Development". esa.un.org. 7 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2023.  "Situation Syria Regional Refugee Response". data.unhcr.org. 7 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2023.  "Blue Mosque". bluemosque.co. 26 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2014.  Axel Tschentscher. "International Constitutional Law: Turkey Constitution". Servat.unibe.ch. 12 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2010.  "Turkey: Islam and Laicism Between the Interests of State, Politics, and Society" (PDF). Peace Research Institute Frankfurt. 14 Ocak 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ekim 2008.  Steunebrink, Gerrit; van der Zweerde, Evert (2004). Civil Society, Religion, and the Nation: Modernization in Intercultural Context : Russia, Japan, Turkey. Rodopi. s. 175–184. ISBN 978-90-420-1665-1. 7 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Haziran 2013.  "Turkey Lifts Longtime Ban on Head Scarves in State Offices". NY Times. 8 Ekim 2013. 5 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2014.  "Arşivlenmiş kopya". 24 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2014.  "Turkey: International Religious Freedom Report 2007". State.gov. 9 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2011.  "Turkey's Alevi strive for recognition". Asia Times Online. 18 Şubat 2010. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2011.  Conrad Hacket, Brian J. Grim, Marcin Stonawski, Vegard Skirbekk. "The Global Religious Landscape". 2 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.  "Azınlık İbadethaneleri". 2 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2020.  William G. Rusch (2013). The Witness of Bartholomew I, Ecumenical Patriarch. Wm. B. Eerdmans Publishing. s. 31. ISBN 978-0-8028-6717-9. 4 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2014. Constantinople has been the seat of an archiepiscopal see since the fourth century; its ruling hierarch has had the title of"Ecumenical Patriarch" ...  Erwin Fahlbusch; Geoffrey William Bromiley (2001). The Encyclopedia of Christianity. Wm. B. Eerdmans Publishing. s. 40. ISBN 978-90-04-11695-5. 4 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2014. The Ecumenical Patriarchate of Constantinople is the ranking church within the communion of ... Between the 4th and 15th centuries, the activities of the patriarchate took place within the context of an empire that not only was ...  "Dünyada Yahudiler". 15 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.  "Turkish Jews - Brief History". www.science.co.il. 28 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Temmuz 2021.  "Arşivlenmiş kopya". 13 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Temmuz 2020.  "Tarihçe". istanbul.edu.tr. 7 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2014.  "Education in Turkey". World Education Services. 25 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2013.  a b "Turkey's Education Reform Bill Is About Playing Politics With Pedagogy". The New York Times. 30 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2013.  "Education at a Glance: OECD Indicators 2012" (PDF). OECD. 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2013.  a b "Improving The Quality And Equity of Basic Education in Turkey Challenges And Options" (PDF). World Bank. 30 Haziran 2011. s. viii. 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2013.  "Tüik". TÜİK. 9 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2020.  "YÖK Üniversiteler". YÖK. 11 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mayıs 2020.  "Admission requirements". Karadeniz Technical University. 23 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2013.  "Guide for Foreign Students planning Education in Turkey". 12 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2014.  "4 Türk üniversitesi ilk 500'de". Hürriyet. 12 Kasım 2014. 28 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2015.  "Sağlığa 76,3 milyar lira harcandı". Hürriyet. 10 Ekim 2013. 14 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ağustos 2014.  a b "Turkish Statistical Institute: Number of medical institutions in Turkey". 3 Şubat 2020 tarihinde kaynağından (xls) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2019.  "Turkish Statistical Institute: Number of citizens per healthcare personnel in Turkey". 26 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2019.  "Population and Development Indicators – Population and Demography". Turkish Statistical Institute. 18 Ekim 2004. 19 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ocak 2010.  "Cause of Death Statistics". www.tuik.gov.tr. TÜİK. 2 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2014.  "Health Care Index by Country 2020 Mid-Year". www.numbeo.com. 9 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ağustos 2020.  "UNESCO Intangible Cultural Heritage Lists". unesco.org. 4 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Temmuz 2014.  a b İbrahim Kaya (2004). Social Theory and Later Modernities: The Turkish Experience. Liverpool University Press. ss. 57-58. ISBN 978-0-85323-898-0. 13 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2013.  Royal Academy of Arts (2005). "Turks – A Journey of a Thousand Years: 600–1600". Royal Academy of Arts. 18 Şubat 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2006.  Antoinette Harri; Allison Ohta (1999). 10th International Congress of Turkish Art. Fondation Max Van Berchem. ISBN 978-2-05-101763-3. 18 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2015. The first military training institutions were the Imperial Army Engineering School (Mühendishane-i Berr-i Hümâyun, 1793) and the Imperial School of Military Sciences (Mekteb-i Ulûm-ı Harbiye-i Şahane, 1834). Both schools taught painting to enable cadets to produce topographic layouts and technical drawings to illustrate landscapes ...  ""10'LAR' GRUBU", "YENİ DAL GRUBU", "SİYAH KALEM GRUBU"". www.turkresmi.com. 12 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2014.  Cinuçen Tanrıkorur. "The Ottoman music". turkmusikisi.com. 12 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Aralık 2006.  "2006 Nobel Yazın Ödülü" (PDF). nobelprize.org. 12 Ekim 2006. 9 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2015.  "Eurovision'u ilk kez kazandırdı, dünyayı büyüledi". Sabah. 26 Mayıs 2003. 22 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2013.  "TURKISH FOLK DANCES". ncturkishfestival. 9 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2014.  "Turkish coffee culture and tradition". UNESCO. 5 Aralık 2013. 19 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2014.  Çakır Morin, Arzu (5 Aralık 2013). "Türk kahvesi Unesco korumasında". Hürriyet. İstanbul. 6 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ağustos 2014.  "The Political Economy of the Media in Turkey: A Sectoral Analysis" (PDF). tesev.org.tr. 16 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2015.  "Türkiye'de 2014 yılında bin 190 radyo ve televizyon var". Hürriyet. 14 Aralık 2014. 1 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2016.  Jenna Krajeski. "Turkey: Soap Operas and Politics". Pulitzer Center. 11 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2013.  a b Turkey country profile 26 Şubat 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Kongre Kütüphanesi Federal Research Division (Ocak 2006). This article incorporates text from this source, which is in the public domain. "Gazete Tirajları". Gazeteciler.com. 19 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ocak 2014.  "Türkiye Futbol Federasyonu resmi internet sitesi". 2 Şubat 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Şubat 2007.  "Tarihi Zafer! Euroleague şampiyonu Fenerbahçe". NTV. 21 Mayıs 2017. 21 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2020.  "Teniste "En fazla gelişen ülke" ödülü Türkiye'nin". 25 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi.  Genel Atatürk, Mustafa Kemal (1927). 'Nutuk, Cilt 1-2-3, Türk Devrim Tarihi Enstitüsü, İstanbul 1970. De Lamartine, Alphonse. Osmanlı Tarihi, Cilt 1, Sabah Yayıncılık, İstanbul 1991. Öztürk, Kazım (1992). Atatürk'ün TBMM Açık ve Gizli Oturumlarındaki Konuşmaları, Cilt 1-2, Kültür Bakanlığı-Atatürk Dizisi. ISBN 975-17-0635-1 Akay, Oğuz (2006). Atatürk'ün Sofrası. Truva Yayınları. ISBN 975-6237-54-6 Meydan Larousse, Meydan Yayıncılık, 1988, Cilt 12, Sh. 357-388, Türkiye Cumhuriyeti. Temel Britannica, Ana Yayıncılık-Encyclopaedia Britannica, 1992, Cilt 18, Sh. 41-96; Türkiye. ISBN 975-7760-02-1 Türklerin ve Türkiye'nin Tarihi Ansiklopedisi, Milliyet Yayınları, 1982. Dış bağlantılar Vikipedi'nin kardeş projelerindenTürkiyehakkında daha fazla bilgi edinin Vikisözlük'te tanımlar Commons'ta dosyalar Vikihaber'de haberler Vikisöz'de alıntılar Vikikaynak'ta belgeler Vikikitap'ta kitaplar Vikigezgin'de seyahat bilgileri Vikiversite'de eğitim kaynakları Vikitür'de taksonomi Meta-Wiki'de tartışma Wikimedia Atlas'da Turkey E-devlet resmî sitesi Türkiye Büyük Millet Meclisi Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Cumhurbaşkanlığı İletişim Merkezi (CİMER) Türkiye Cumhuriyeti Resmî Gazete gtd Türkiye konularıTürkiye tarihi (Zaman çizelgesi)Erken tarih Anadolu Selçuklu Devleti Anadolu beylikleri Osmanlı Kuruluş dönemi Fetret Devri Yükselme dönemi Duraklama dönemi (1683-1827) Reform dönemi (1828-1908) Dağılma dönemi (1908-1922) Cumhuriyet Kurtuluş Savaşı Türkiye siyasi tarihi Tek partili dönem Çok partili dönem Konusuna göre Anayasal Askerî (Savaşları) Ekonomi Siyaset ve yönetim Cumhurbaşkanı Kararname Cumhurbaşkanı yardımcısı Kabine Bakanlıklar Dış ilişkiler İnsan hakları Kürtler LGBT Meclis Seçimler Vicdani ret Yargı teşkilatı Anayasa Anayasa Mahkemesi Kolluk kuvvetleri Resmî Gazete Siyaset Atatürkçülük Üniter devlet Kuvvetler ayrılığı AB süreci Derin devlet Laiklik Liberalizm Muhafazakârlık Anarşizm Komünizm Antikomünizm Yeni Osmanlıcılık Türk modeli Siyasi partiler Eski Yasa dışı Demokratik açılım Enerji politikası Yolsuzluk Ordu Kara Kuvvetleri Hava Kuvvetleri Deniz Kuvvetleri Savunma sanayi Coğrafya Adalar Akarsular Burunlar Büyükşehirler Kardeş şehirler Coğrafi bölgeler Çevre sorunları Hava kirliliği İklim değişikliği Dağlar Göller İlçeler İller Körfezler Yarımadalar Yerleşim yerleri Koruma alanları Dünya Mirasları Millî parklar Ramsar alanları Tabiat anıtları Tabiat parkları Yerler Anadolu Trakya Türk Rivierası Ekonomi AB Gümrük Birliği Bankalar Merkez Bankası Borsa Güneydoğu Anadolu Projesi Mevduatı Koruma Para birimi Enflasyon Sanayi Şirketler Tarım Turizm Ulaşım Demiryolları Havayolları Liste Toplum Eğitim Atanamayan öğretmenler Diller Türkçe Irkçılık Yahudiler Araplar Suriyeliler Suç Kadın cinayeti Linç Terörizm İntihar saldırıları Protestolar Kültür Resmi tatiller Adlar Basın Müzik Sansür Edebiyat Türk folkloru Festivaller Yasaklar Halk oyunları Mutfak Sanat Sinema Mimari Erken dönem Anadolu Osmanlı Türkiye Üniversiteler Liste Din Diyanet İşleri Başkanlığı İslam Hristiyanlık Yahudilik Dinsizlik Medya Televizyon (Liste) Radyo (Liste) Gazeteler (Liste) Sigara Spor Tiyatro Kumar Demografi Türkler Türk bilim insanları Azınlıklar Diaspora Avrupa Göç Muhacir Semboller Arma Bayrak (Liste) Cumhurbaşkanlığı Forsu Kuruluş ilkesi Ulusal marş Hilal ve yıldız Kimlik kartı Pasaport Vikiproje Kategori Coğrafî konum gtdAvrupa ülkeleriEgemen devletler Almanya Andorra Arnavutluk Avusturya Azerbaycan Belarus Belçika Birleşik Krallık Bosna-Hersek Bulgaristan Çekya Danimarka Ermenistan Estonya Finlandiya Fransa Gürcistan Hırvatistan Hollanda İrlanda İspanya İsveç İsviçre İtalya İzlanda Karadağ Kazakistan Kıbrıs Cumhuriyeti Kuzey Makedonya Letonya Lihtenştayn Litvanya Lüksemburg Macaristan Malta Moldova Monako Norveç Polonya Portekiz Romanya Rusya San Marino Sırbistan Slovakya Slovenya Türkiye Ukrayna Vatikan Yunanistan Sınırlı tanınmışolan devletler Abhazya Güney Osetya Kosova Kuzey Kıbrıs Transdinyester Bağımlı vediğer bölgelerBirleşik Krallık Ağrotur ve Dikelya Cebelitarık Guernsey Man Adası Jersey Danimarka Krallığı Faroe Adaları Finlandiya Åland gtdAsya ülkeleriEgemen devletler Afganistan Azerbaycan Bahreyn Bangladeş Bhutan Birleşik Arap Emirlikleri Brunei Çin Halk Cumhuriyeti Doğu Timor Endonezya Ermenistan Filipinler Güney Kore Gürcistan Hindistan Irak İran İsrail Japonya Kamboçya Katar Kazakistan Kıbrıs Cumhuriyeti Kırgızistan Kuveyt Kuzey Kore Laos Lübnan Maldivler Malezya Mısır Moğolistan Myanmar Nepal Özbekistan Pakistan Rusya Singapur Sri Lanka Suriye Suudi Arabistan Tacikistan Tayland Türkiye Türkmenistan Umman Ürdün Vietnam Yemen Sınırlı tanınan devletler Abhazya Çin Cumhuriyeti (Tayvan) Filistin Güney Osetya Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Bağımlı ve diğer bölgelerAvustralya Christmas Adası Cocos Adaları Birleşik Krallık Ağrotur ve Dikelya Britanya Hint Okyanusu Toprakları Çin Halk Cumhuriyeti Hong Kong Makao gtdBalkanlarÜlkeler  Arnavutluk  Bosna-Hersek  Bulgaristan  Hırvatistan*  Karadağ  Kosova  Kuzey Makedonya  Romanya*  Sırbistan*  Slovenya*  Türkiye*  Yunanistan KonularCoğrafya Balkanlar Rumeli Balkanlar'daki dağlar Balkanlar'daki nehirler Demirkapı Tarih Tarihöncesi İstanbul'un Fethi Balkan Savaşları I. Dünya Savaşı Balkan Cephesi II. Dünya Savaşı Balkan Cephesi Yugoslavya'nın dağılması Kosova Savaşı NATO'nun Yugoslavya'yı bombalaması 2001 Makedonya çatışması Yunan hükûmeti borç krizi Kültür Balkan dilleri Balkan dil birliği Balkan müziği • Balkan mutfağı * Topraklarının bir kısmı Balkanlar’da olan ülke. gtdAkdeniz'e kıyısı olan ülkelerEgemen devletler Arnavutluk Bosna-Hersek Cezayir Fas Fransa Hırvatistan İspanya İsrail İtalya Karadağ Kıbrıs Mısır Lübnan Libya Malta Monako Slovenya Suriye Tunus Türkiye Yunanistan Sınırlı tanınan devletler Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Filistin Bağımlı topraklar Ağrotur ve Dikelya (BK) Cebelitarık (BK) gtdKaradeniz'e kıyısı olan ülkelerEgemen devletler Bulgaristan Gürcistan Romanya Rusya Türkiye Ukrayna Sınırlı tanınan devlet Abhazya Uluslararası örgütler gtdAvrupa Birliği'nin genişlemesi ve ortaklarıÖnceki genişlemeler 1973 (Danimarka, İrlanda, Birleşik Krallık) 1981 (Yunanistan) 1986 (Portekiz, İspanya) 1995 (Avusturya, Finlandiya, İsveç) 2004 (Kıbrıs, Çek Cumhuriyeti, Estonya, Macaristan, Letonya, Litvanya, Malta, Polonya, Slovakya, Slovenya) 2007 (Bulgaristan, Romanya) 2013 (Hırvatistan) İstatistikler AdaylarMüzakere sürecindekilerTaranmış  Karadağ durum  Sırbistan durum Taranmamış  Arnavutluk durum  Kuzey Makedonya durum Askıya alınan müzakereler  Türkiye durum ilişkiler Ön müzakereler  Bosna-Hersek durum  Gürcistan durum ilişkiler  Moldova durum ilişkiler  Ukrayna durum ilişkiler Potansiyel adaylar  Kosova durum OrtaklıklarDoğu Ortaklığı  Ermenistan ilişkiler  Azerbaycan ilişkiler  Belarus (askıya alındı) ilişkiler Kuzey Boyutu  İzlanda ilişkiler  Norveç ilişkiler  Rusya ilişkiler Gümrük Birliği  Andorra ilişkiler  Monako ilişkiler  San Marino ilişkiler Serbest ticaret anlaşmaları  Lihtenştayn ilişkiler   İsviçre ilişkiler  Birleşik Krallık ilişkiler Ticaret ve İşbirliği Anlaşması Coğrafi olarak diğerAvrupa ülkeleri  Kazakistan ilişkiler  Vatikan ilişkiler Mevcut üyelikler Kriterler Ayrılma Brexit gtd Avrupa KonseyiKurumlar Genel Sekreterlik Bakanlar Komitesi Parlamenterler Meclisi Yerel ve Bölgesel Yönetimler Kongresi İnsan Hakları Mahkemesi İnsan Hakları Komisyonu Adaletin Etkinliği Komisyonu Irkçılığa ve Hoşgörüsüzlüğe Karşı Avrupa Komisyonu Venedik Komisyonu Üyeler Almanya Andorra Arnavutluk Avusturya Azerbaycan Belçika Birleşik Krallık Bosna-Hersek Bulgaristan Çekya Danimarka Ermenistan Estonya Finlandiya Fransa Gürcistan Hırvatistan Hollanda İrlanda İspanya İsveç İsviçre İtalya İzlanda Karadağ Kıbrıs Cumhuriyeti Kuzey Makedonya Letonya Lihtenştayn Litvanya Lüksemburg Macaristan Malta Moldova Monako Norveç Polonya Portekiz Romanya San Marino Sırbistan Slovakya Slovenya Türkiye Ukrayna Yunanistan Adaylar Belarus Gözlemciler Amerika Birleşik Devletleri İsrail Japonya Kanada Meksika Vatikan AB ile ilişkileri Eski üyeler Çekoslovakya (1991-1993) Rusya (1996-2022) Saar (1950-1956 ortaklık) Sırbistan-Karadağ (2003-2006) gtdKuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO)Tarihçe Kuzey Atlantik Antlaşması Zirve Harekâtlar Genişleme Yapı Kuzey Atlantik Konseyi (NAC) Avrupa Müttefik Kuvvetleri Yüksek Karargâhı (SHAPE) Müttefik Deniz Komutanlığı Müttefik Hava Komutanlığı Müttefik Kara Komutanlığı Müttefik Dönüşüm Komutanlığı (ACT) Kişiler Genel Sekreter NATO Askerî Komite Başkanı (CMC) Avrupa Müttefik Kuvvetleri Yüksek Komutanı (SACEUR) Yüksek Müttefik Dönüşüm Komutanı (SACT) Üyeler ABD Almanya Arnavutluk Belçika Birleşik Krallık Bulgaristan Çek Cumhuriyeti Danimarka Estonya Finlandiya Fransa Hırvatistan Hollanda İspanya İsveç İtalya İzlanda Kanada Karadağ Kuzey Makedonya Letonya Litvanya Lüksemburg Macaristan Norveç Polonya Portekiz Romanya Slovakya Slovenya Türkiye Yunanistan gtd Türk Devletleri TeşkilatıÜyeler  Azerbaycan  Kazakistan  Kırgızistan  Özbekistan  Türkiye Gözlemciler  Macaristan  Kuzey Kıbrıs  Türkmenistan Ekonomik İşbirliği Teşkilatı TarihAntlaşmalar Almatı Anlaşması (12 Temmuz 1993) İstanbul Anlaşması (21 Kasım 2008) Nahçıvan Anlaşması (3 Ekim 2009) New York Mutabakat Zaptı (23 Eylül 2014) Brüksel Mutabakat Zaptı (17 Şubat 2015) Zirveler Türk Dili Konuşan Ülkeler Zirvesi (liste) (1992-2010) Türk Keneşi zirveleri (2011-2021) 2022 (Semerkant) Siyaset Türk Dünyası Türk Birliği Türk Kurultayı Kuruluş TÜRKPA Devlet Başkanları Konseyi Dışişleri Bakanları Konseyi Kıdemli Memurlar Komitesi Aksakallar Konseyi Kültür Göçebe Uygarlık Merkezi TÜRKSOY Türk Akademisi Türk Dünyası Kültür Başkenti Türk Kültür ve Mirası Vakfı Ekonomi Türk İş Keneşi Türk Yatırım Fonu Simgeler Türk Devletleri Teşkilatı bayrağı Türk Dili Konuşan Ülkeler İşbirliği Günü Manevi başkent Medeniyet başkenti Ödüller Türk Dünyası Ali Nişanı gtdİslam İşbirliği TeşkilatıÜyeler Afganistan Arnavutluk Azerbaycan Bahreyn Bangladeş Benin Birleşik Arap Emirlikleri Brunei Burkina Faso Cezayir Cibuti Çad Endonezya Fas Fildişi Sahili Filistin Gabon Gambiya Gana Gine-Bissau Guyana Irak İran Kamerun Katar Kazakistan Komorlar Kuveyt Kırgızistan Libya Lübnan Malezya Maldivler Mali Mısır Moritanya Mozambik Nijer Nijerya Özbekistan Pakistan Senegal Sierra Leone Somali Sudan Surinam Suriye Suudi Arabistan Tacikistan Togo Tunus Türkiye Türkmenistan Uganda Umman Ürdün Yemen Gözlemci ülkeler Bosna-Hersek Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti 1 Rusya Orta Afrika Cumhuriyeti Tayland Gözlemci kuruluşlar Afrika Birliği Arap Birliği Bağlantısızlar Hareketi Birleşmiş Milletler Ekonomik İşbirliği Teşkilatı Moro Ulusal Kurtuluş Cephesi 1 Kıbrıs Türk Devleti olarak. gtdEkonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü (OECD)Üyeler  ABD  Almanya  Avustralya  Avusturya  Belçika  Birleşik Krallık  Çekya  Danimarka  Estonya  Finlandiya  Fransa  Güney Kore  Hollanda  İrlanda  İspanya  İsveç   İsviçre  İsrail  İtalya  İzlanda  Japonya  Kanada  Kolombiya  Kosta Rika  Letonya  Litvanya  Lüksemburg  Macaristan  Meksika  Norveç  Polonya  Portekiz  Slovakya  Slovenya  Şili  Türkiye  Yunanistan  Yeni Zelanda gtdKaradeniz Ekonomik İşbirliği (BSEC)Üyeler Arnavutluk Azerbaycan Bulgaristan Ermenistan Gürcistan Moldova Romanya Rusya Türkiye Ukrayna Yunanistan Sonradan katılan üyeler Sırbistan Üyelik başvurusu kabul edilmeyen ülkeler Kuzey Makedonya Kıbrıs Cumhuriyeti Gözlemci Ülkeler Avusturya Almanya Amerika Birleşik Devletleri Belarus Çekya Fransa Hırvatistan İsrail İtalya Mısır Polonya Slovakya Tunus Gözlemci Kuruluşlar Uluslararası Karadeniz Kulübü Enerji Sözleşmesi Sekreterliği Karadeniz Komisyonu Avrupa Komisyonu Marmara Grubu Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Vakfı gtdKaradeniz Donanma İş Birliği Görev Grubu Bulgaristan Gürcistan Romanya Rusya Türkiye Ukrayna gtdEkonomik İşbirliği TeşkilatıÜyeler Afganistan Azerbaycan İran Kazakistan Kırgızistan Özbekistan Pakistan Tacikistan Türkiye Türkmenistan GözlemcilerGözlemci Ülkeler Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (Kıbrıs Türk Devleti adıyla) Gözlemci Örgütler İslam İşbirliği Teşkilatı Türk Devletleri Teşkilatı gtdD-8 Bangladeş Endonezya İran Malezya Mısır Nijerya Pakistan Türkiye gtdG20 Almanya Amerika Birleşik Devletleri Arjantin Avrupa Birliği Avustralya Birleşik Krallık Brezilya Çin Endonezya Fransa Güney Afrika Cumhuriyeti Hindistan İtalya Japonya Kanada Kore Cumhuriyeti Meksika Rusya Suudi Arabistan Türkiye gtd Avrupa Güvenlik ve İş Birliği Teşkilatı (OSCE)Üyeler Almanya Amerika Birleşik Devletleri Arnavutluk Andorra Avusturya Azerbaycan Belçika Belarus Birleşik Krallık Bosna-Hersek Bulgaristan Çekya Danimarka Ermenistan Estonya Finlandiya Fransa Gürcistan Hırvatistan Hollanda İrlanda İspanya İsveç İsviçre İtalya İzlanda Letonya Lihtenştayn Litvanya Lüksemburg Kanada Karadağ Kazakistan Kıbrıs Kırgızistan Macaristan Makedonya Malta Moldova Monako Norveç Özbekistan Polonya Portekiz Romanya Rusya San Marino Sırbistan Slovakya Slovenya Tacikistan Türkiye Türkmenistan Ukrayna Vatikan Yunanistan Ortaklar Afganistan Avustralya Cezayir Fas Mısır İsrail Güney Kore Japonya Moğolistan Tayland Ürdün gtdŞanghay İşbirliği ÖrgütüÜye ülkeler Çin Hindistan Kazakistan Kırgızistan Özbekistan Pakistan Rusya Tacikistan Gözlemciler Afganistan Belarus İran Moğolistan Diyalog ortakları Azerbaycan Ermenistan Kamboçya Nepal Sri Lanka Türkiye Destekçiler ASEAN BDT Türkmenistan Otorite kontrolü BNE: XX451272 BNF: cb118656641 (data) CiNii: DA03795741 GND: 4061163-2 HDS: 003374 ISNI: 0000 0004 0369 9232 LCCN: n80070818 LNB: 000040410 MusicBrainz: d3be28b4-41f7-3752-8a05-ed45e1d1e492 NARA: 10035803 NDL: 00573331 NKC: ge131143 NLA: 35558290 NLI: 987007312954105171 RERO: 02-A006394266 SUDOC: 026402564 TDVİA: turkiye VIAF: 244983681 WorldCat (LCCN): n80-070818 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Türkiye&oldid=32360774" sayfasından alınmıştır

@Kuyruklu a kesme işareti ’  ' ayraçlar [ ]  ( )  { }  ⟨ ⟩ iki nokta : virgül , kısa çizgi - uzun çizgi — üç nokta …  ...  . . . ünlem işareti ! nokta . soru işareti ? tırnak işareti “ ” tek tırnak işareti ‘ ’ noktalı virgül ; eğik çizgi / boşluk ␣ Diğer Tipografik İşaretler ve işareti & yıldız işareti * kuyruklu a @ ters eğik çizgi \ madde işareti • düzeltme işareti ˆ derece ° denden işareti ″ ters ünlem işareti ¡ ters soru işareti ¿ kare işareti # yüzde işareti % paragraf işareti ¶ türev işareti ′ çengel işareti § tilde ~ alt çizgi _ Fikrî mülkiyet hukuku telif hakkı simgesi © tescilli marka simgesi ® marka simgesi ™ Para birimi simgeleri $ € ₺ £ Ayrıca bakınız Diyakritik işaretler görüntületartışdeğiştir @ ya da okunuşu ile kuyruklu a, bir İnternet simgesi.[1] Genelde "et" olarak seslendirilir. İnternetle birlikte, günümüzün sık kullanılan simgelerinden biridir. 1674'te İsveç mahkemesi ile "magistrate" arasındaki bir protokolde Fransızcadaki "Fransızca: à" sesini veren harfin yerine "@" işaretinin kullanıldığı görülmektedir. Bu işaret klavyede Q tuşu (F klavyede F tuşu) ve ALT GR veya ctrl ve alt tuşlarına birlikte basılarak ya da ALT tuşuna basılı tutularak nümerik klavyeden 64 rakamı girilerek yazılır. En yaygın kullanıldığı yer e-posta adresleridir, kullanıcı ve elektronik postanın gideceği posta sunucusunun adlarının birbirinden ayrılmasına yarar. Konuşma diline İngilizcedeki okunuşundan (at: ...da) olarak geçmiştir. İngilizcede bir adresin bulunduğu sunucuyu bildirmek anlamında "adım@xsunucusu.com" (xsunucusu'nda adım) denmesinden ileri gelmiştir. Yaygın olan bir söylentiye göre, deniz ticaretinin yoğun olduğu yüzyıllarda büyük Portekiz ticari filolarında kullanılan bu işaret, daha sonra bilgi aktarımının bir simgesi olarak internete özgü duruma gelmiştir. Amerika'da yapılan bir ankette e-posta adreslerinde adla sunucu adı hangi işaretle ayrılsın diye sorulduğunda $ yerine @ seçilmiştir.[kaynak belirtilmeli] Galeri[değiştir | kaynağı değiştir] Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir] "Noktalama ve Diğer İşaretler|tdk.gov.tr". 13 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mayıs 2016.  Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir] Wikimedia Commons'ta Kuyruklu a ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur. "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kuyruklu_a&oldid=32317798" sayfasından alınmıştır

Bu maddenin gelişebilmesi için bilişim veya İnternet konusunda uzman kişilere gereksinim duyulmaktadır. Ayrıntılar için lütfen tartışma sayfasını inceleyin veya yeni bir tartışma başlatın.Konu hakkında uzman birini bulmaya yardımcı olarak ya da maddeye gerekli bilgileri ekleyerek Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz. (Mayıs 2020) Hacking (bilgisayar) Tarihçe Phreaking Kriptoviroloji Hacking of consumer electronics Bilgisayar korsanları listesi Hacker kültürü & Hacker etiği Hacker Manifestosu Siyah şapka Gri şapka Beyaz şapka Hackerspace Hackathon Hacktivizm Maker Konferanslar Black Hat Briefings Chaos Communication Congress DEF CON Hackers on Planet Earth Security_BSides ShmooCon Summercon Bilişim suçları Crimeware Bilişim suçluları listesi Script kiddie Hack tool Forensics OS Güvenlik açığı Exploit Payload Sosyal mühendislik Kali Pratik yapma siteleri HackThisSite Zone-H Malware Kök kullanıcı takımı (Rootkit) Arka kapı (Backdoor) Truva atı (Trojan horse) Bilgisayar virüsü Solucan (virüs) (Computer worm) Casus yazılım (Spyware) Fidye virüsü (Ransomware) Logic bomb Botnet Klavye dinleme sistemi (Keystroke logging) HIDS Web shell RCE Bilgisayar güvenliği Uygulama güvenliği Ağ güvenliği Cloud computing security Gruplar Anonymous Chaos Computer Club Homebrew Computer Club (kapandı) Legion of Doom (kapandı) Masters of Deception (kapandı) LulzSec (kapandı) Kırmızı takım (Red and Blue Teams) Yayınlar 2600: The Hacker Quarterly Hacker News Nuts and Volts Phrack gtd Hacker ya da bilgisayar korsanı,[1] bilgisini sorunların üstesinden gelmek için kullanan yetenekli bilgisayar uzmanı. Hacker adı, yetenekli bilgisayar uzmanı anlamına gelse de popüler kültürde teknik bilgisi ile bilgisayar sistemlerine girmek için hata veya istismar yöntemlerini kullanan zararlı kişi olarak kullanılır. Türleri[değiştir | kaynağı değiştir] Hacktivist: Hacktivistler kendilerine göre kötü veya yanlış olan toplumsal veya politik sorunları dile getirmek amacıyla belirli siteleri hackleyerek ileti yerleştirirler. Siyah şapkalı: Kişisel bilgisayarlara veya çeşitli kurum ve kuruluşlara ait bilgisayarlara ve ağlara izinsiz olarak giriş yapan kişilerdirler, sistemleri kullanılmaz hale getirir veya gizli bilgileri çalarlar. Elektronik veya mekanik otomat sistemlerine girilmesi gereken bilgi ya da jeton gibi doğrulama yöntemlerini çeşitli yöntemler kullanıp atlatarak hizmet verici sistemi yanıltırlar. En zararlı hackerlar siyah şapkalılardır. Beyaz şapkalı: Beyaz şapkalılar da her türlü programı, siteyi veya bilgisayarı güvenlik açıklarından yararlanarak kırabilirler ancak kırdığı sistemin açıklarını sistem yöneticisine bildirerek, o açıkların kapatılması ve zararlı kişilerden korunmasını sağlayan, iyi amaçlı hackerlardır. Gri şapkalı: Yasallık sınırında saldırı yapan, iyi veya kötü olabilen hackerlardır. Yazılım korsanı: Yazılım korsanları bilgisayar programlarının kopya korumalarını kırarak, bu programları izinsiz olarak dağıtımına olanak sağlayıp para kazanırlar. Piyasaya korsan oyun ve program CD'lerini yazılım korsanları çıkarır. Phreaker: Telefon ağları üzerinde çalışan, telefon sistemlerini hackleyerek ücretsiz görüşme yapmaya çalışan kişilerdir. Script kiddie: Script kiddieler hackerlığa özenen kişilerdir. Tam anlamıyla hacker değillerdir. Script kiddieler genellikle kişilerin e-posta veya anında mesajlaşma şifrelerini çalarlar. Lamer: Ne yaptığının tam olarak farkında olmayan, bilgisayar korsanlığı yapabilmek için yeterince bilgisi olmayan kişi. Script Kiddie benzeri kişilerdir. Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir] "Bilgisayar korsanı", Güncel Türkçe Sözlük, Türk Dil Kurumu. Erişim tarihi: 7 Mart 2023. Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir] Challenges to entertain your mind and progress in the computer security (Hacker-Challenge) Levy, Steven (1984). Hackers: Heroes of the Computer Revolution. Doubleday. ISBN 0-385-19195-2.  Sterling, Bruce (1992). The Hacker Crackdown. Bantam. ISBN 0-553-08058-X. 29 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2006.  Slatalla, Michelle (1995). Masters of Deception: The Gang That Ruled Cyberspace. HarperCollins. ISBN 0-06-017030-1.  Dreyfus, Suelette (1997). Underground: Tales of Hacking, Madness and Obsession on the Electronic Frontier. Mandarin. ISBN 1-86330-595-5. 10 Eylül 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ekim 2006.  Bilgisayar ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. Otorite kontrolü BNF: cb13770079h (data) GND: 4113821-1 LCCN: sh94005931 NKC: ph1066932 NLI: 987007549159405171 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Hacker&oldid=32359036" sayfasından alınmıştır

Makale serilerindenBilgi güvenliği Güvenlik kategorileri İnternet güvenliği Siber savaş Bilgisayar güvenliği Mobil güvenlik Ağ güvenliği Tehditler Gelişmiş Sürekli Tehdit Arka kapı Bilişim suçları Güvenlik açığı Eavesdropping Exploit Truva atı Virüs ve solucan Fidye virüsü Mantık bombası Denial-of-service attack Malware Payload Yemleme Veri kazıma Casus yazılım Rootkit Keylogger Korunma Bilgisayar Erişim Denetimi Uygulama güvenliği Antivirüs yazılımı Güvenli kodlama Güvenlik odaklı işletim sistemi Kimlik doğrulama Çok faktörlü kimlik doğrulaması Veri merkezli güvenlik Yetkilendirme Şifreleme Güvenlik duvarı Saldırı tespit sistemleri Mobil güvenli ağ geçidi gtd Zararlı yazılım,[1][2][3] kötü amaçlı yazılım[4][5] veya malware (İngilizce: malicious software), bilgisayar ve mobil cihazların işlevlerini bozmak, kritik bilgileri toplamak, özel bilgisayar sistemlerine erişim sağlamak ve istenmeyen reklamları göstermek amacı ile kullanılan yazılımdır.[6] 1990 yılında Yisrael Radai tarafından malware (zararlı yazılım) ismi konulmadan önce, bu tür yazılımlara bilgisayar virüsü adı veriliyordu.[7] Kötü amaçlı yazılımların ilk türü, parazit (asalak) yazılım parçalarını yürütülebilir, çalışan içeriklere eklemekle ilgileniyordu. Bu yazılım parçaları, mevcut çalışan uygulamayı, sistem üstünde çalışan programları ve hatta bilgisayar sistemlerinin ayağa kaldırılmasında önemli rol oynayan önyükleme (boot) kodlarını etkileyen makine kodları olabilir.[8] Kötü amaçlı yazılımlar, kullanıcıların gereksinimlerine karşı bir davranış sergiler ve sistemin yetersizliğinden kaynaklanan bir sorun yüzünden istemsiz, rastgele bir şekilde verecek yazılım parçaları içermez. Kötü amaçlı yazılımlar, uzun bir süre boyunca, bulaştığı bilgisayar sisteminin haberi olmadan bilgi toplama ve casusluk işlemlerini yapabilir. Bunun yanında, girdiği sisteme zarar verme, sabotaj etme amacı da taşıyabilir (Stuxnet gibi) veya ödemeler üstünde para sızdırma işinde kullanılabilir (CryptoLocker). 'Kötü amaçlı yazılım', bilgisayar virüsü, solucan(virüs), truva atı, fidye virüsü, casus yazılım, reklam destekli yazılım ve diğer zararlı yazılımları oluşturan gruba verilen genel isimdir. Bu yazılımlar çalıştırılabilir kod, betik, aktif içerik ve diğer farklı yazılım türleri şeklinde ortaya çıkabilir.[9] Kötü amaçlı yazılımlar genellikle zararsız görünen dosyaların içine gizlenir.2011 yılından itibaren solucanlar ve truva atları, aktif tehlikelerin çoğunluğunu oluşturmaktadır.[10] Zararlı yazılımlar bilgisayar kirleticisi, zarar veren madde olarak olarak Amerika Birleşik Devletleri tarafından yasalara geçmiştir.[11][12] Casus yazılım ya da kötü amaçlı yazılımlar bazen şirketler tarafından sağlanan, internet sayfalarından indirilebilen yazılımlar içinde gömülü olarak bulunabilir. Bu programlar dışarıdan kullanışlı ve cezbedici gözükse bile, piyasa için istatistik araştırması yapan, kullanıcının hareketlerini gizlice izleyen parçalar içerebilir. Bu yazılımlara bir örnek olarak Sony Rootkit verilebilir. Bu yazılım, Sony tarafından satılan CD'lere yüklenmiş bir truva atıdır ve gizli bir şekilde kullanıcıların dinleme alışkanlıkları gibi alışkanlıklarının istatistiğini tutar.[13] Anti virüs ve güvenlik duvarları, kötü amaçlı yazılımlara karşı koruma sağlamak amacı ile kullanılmaktadır.[14] Bazen scumware (kirli yazılım) olarak da ifade edilen kötücül yazılımlar, hemen hemen her programlama veya betik (script) dili ile yazılabilmekte ve birçok farklı dosya türü içinde taşınabilmektedirler. Bilgisayar teknolojilerinin gelişmesi ile bilgi ve bilgisayar güvenliği konusunda en ciddi tehditlerin başında kötü amaçlı yazılımlar gelmektedir. Bu yazılımlar bulaştığı bir bilgisayar sisteminde veya ağ üzerindeki diğer makinelerde zarara yol açmak veya çalışmalarını aksatmak amacıyla hazırlanmış yazılımların genel adıdır.[15] İnternetin yaygınlaşması ve internet reklamcılığı sektörünün gelişimine paralel olarak kötü amaçlı yazılımlar rotasını internete erişim vasıtası olan web tarayıcılarına çevirmişlerdir. Bu tip yazılımlar internet gezinimi sırasında kullanıcıyı çeşitli reklamlara yönlendirerek gelir elde etmeye çalışmaktadır.[16] En genel kötücül yazılım türleri şunlardır:[17] Bilgisayar virüsü Bilgisayar solucanı (worm) Truva atı (Trojan horse) Arka kapı (backdoor) Mesaj sağanağı (spam) (Yığın ileti) Şantaj yazılımı (ransomware) Kök kullanıcı takımı (rootkit) Telefon çevirici (dialer) Korunmasızlık sömürücü (exploit) Klavye dinleme sistemi (keylogger) Tarayıcı ele geçirme (browser hijacking) Casus yazılım (spyware) Amaçlar[değiştir | kaynağı değiştir] 16 Mart 2011 Tarihine ait, kötü amaçlı yazılımların sınıflandırıldığı grafik İlk internet virüsünü de içeren, kötü amaçlı yazılımların ilk örnekleri şaka ve deney amaçlı yazılmıştır. Ancak bugün, kötü niyetli internet korsanları ve devlet tarafından, hassas bilgiler içeren finansal, şirketsel verilerden bilgi çalmak amacı ile kullanılmaktadır.[18][19] Kötü amaçlı yazılımlar bazen devlet ve şirketlere ait sitelere karşı kullanılarak paylaşılmayan, koruma altındaki bilgileri ele geçirme amacı ile[20] ya da bu kurumların operasyonları bozup engelleme amacı ile kullanılır. Ancak, kötü amaçlı yazılımlar genellikle bireysel saldırılarda kullanılır. Bu saldırılar, hedef kişinin kimlik bilgilerine ya da kredi kartı bilgilerine karşı olabilir. Korumasız bilgisayarlar ve ağlar bu tehditlere karşı açık konumdadırlar. Koruma amacı ile genellikle güvenlik duvarı, anti-virüs yazılımı ve ağ donanımı kullanılır.[21] Geniş Bant İnternet erişiminin zamanla ciddi bir biçimde artması sonucu, kötü amaçlı yazılımlar genellikle bilgisayar korsanlarına yarar sağlamak amacı ile tasarlanmaya başladı. 2003 yılından bu yana yaygın bir biçimde kullanılan virüsler, başka bilgisayarlar üzerinde kontrol kurma amacı ile tasarlanmaya başladı.[22]  "zombi bilgisayar" adı verilen kontrolü ele geçirilmiş bilgisayarlar zararlı elektronik mail yollama, çocuk pornosu, kaçakçılık gibi illegal işlerin iletiminde rol alma gibi durumlara zorlanmaktadır.[23] Bunların yanı sıra dağıtılmış hizmet reddi saldırılarında da etkin biçimde kullanılmaktadırlar.[24] Son kullanıcılar için tasarlanmış, internet tarayıcılarını kullanan, istenmeyen reklamlar gösteren, iletişim trafiğinin yönünü değiştiren yazılımlara casus yazılım adı verilmektedir. Casus yazılımlar, virüsler gibi yayılmaz. Güvenlik boşluklarından yararlanarak ya da internet genelindeki kullanıcılar tarafından kişisel olarak yüklenen yazılım ve programlar tarafından yayılabilir.[25] Fidye virüsü olarak bahsedilen yazılımlar Ransomware olarak adlandırılan Fidye Yazılımlarına verilen genel bir addır. Fidye Virüsleri bulaştığı bilişim sistemleri üzerinde dosyaları erişimi engelleyerek kullanıcılardan fidye talep eden zararlı yazılımlardır. 2007 yılından itibaren ortaya çıkan bu virüsler; 2015 yılında oldukça yaygınlaşmıştır. Fidye yazılımları teknik olarak virüs değildir. Virüsler gibi sisteme yayılmak, kendini kopyalamak gibi özellikleri yoktur. En bilinen fidye virüsü CryptoLocker olarak adlandırılan ve bulaştığı bilgisayarlardaki bir takım dosyaları şifreleyerek kaydeden; şifrenin geri açılması için ise ucash, bitcoin, para vb. emtialar talep eden virüstür. Kötü amaçlı yazılım genellikle suç amacı ile kullanılır ancak bazı durumlarda, saldırgana direkt olarak bir katkı sağlamayacak sabotajlar amacı ile de kullanılabilir. Bu tip bir saldırıya örnek olarak Stuxnet verilebilir. Stuxnet, Amerika ve İsrail iş birliği ile, İran'da bulunan bir nükleer santrale sızıp, üretim hattı sistemine girip işleyişi bozmak amacı ile oluşturulmuş bir yazılımdır. Bu tür saldırılar Sony Pictures Entertainment (25 Kasım 2014) ve Saudi Aramco (2012 Ağustos) gibi şirketlere de yapılmıştır.[26][27] Yaygınlaşması[değiştir | kaynağı değiştir] 2008 yılında Symantec tarafından yayınlanan sonuçlara göre; kötü amaçlı yazılımların piyasada görülme oranı, legal yazılımların piyasada görülme oranına göre daha fazla artış sağlamıştır.[28] F-Secure şirketine göre; sadece 2007 yılında üretilen kötü amaçlı yazılım sayısı, önceki 20 yılda üretilen kötü amaçlı yazılım sayısı kadardır."[29] kötü amaçlı yazılımların en çok görülen yayılma yol kullanıcılar ile direkt iletişime geçilebilen İnternet ortamıdır. Başlıca yayılma yolları, e-posta ve World Wide Web olarak görülmektedir.[30] İnternet suçları için bir araç olarak kötü amaçlı yazılımların yaygınlaşması ve bu yazılımlara karşı üretilen koruma amaçlı anti-malware yazılımlarının sürekli olarak yeni üretilen kötü amaçlı yazılımlara karşı ayak uydurma mücadelesi, İnternet'i kullanan kişiler ve işletmeler için yeni bir anlayışın benimsenmesine neden olmuştur. Günümüzde dağıtılan, yayılan kötü amaçlı yazılım miktarına bakıldığında, dünyadaki bilgisayarların bir bölümünün bu yazılımlar tarafından etkilendiği tahmin edilmektedir. İnternet üzerinden satış yapan şirketler, kötü amaçlı yazılımların yarattığı güvenlik endişesine karşı bir çözüm yolu bulmak zorundadırlar. Sonuç olarak, müşterilerin bilgisayarlarında aktif bir şekilde çalışmakta olan ve gelişmiş kötü amaçlı yazılımlara karşı koruma sağlamak için tasarlanan arka ofis korumasına daha fazla önem verilmeye başlanmıştır.[31] 2013 yılında yapılan Webroot çalışması, şirketlerin % 64'ünün şirket bünyesinde çalışan kişilerin % 25 ila % 100'ü arasındaki kısmının sunuculara uzaktan erişime izin verdiklerini ve çalışanlarının % 25'inden fazlasının sunuculara uzaktan erişen şirketlerin daha yüksek oranda kötü amaçlı yazılım tehdidiyle karşı karşıya olduğunu göstermektedir.[32] 29 Mart 2010 yılında Symantec Corporation, Çin'in Shaoxing şehrini Dünya kötü amaçlı yazılım başkenti seçmiştir.[33] 2011 yılında University of California, Berkeley ve Madrid Institute for Advanced Studies tarafından Software Development Technologies ' de yayımlanan bir çalışma, bazı girişimci bilgisayar korsanlarının, belirli bir fiyat karşılığında bilgisayarlara erişim sunarak kötü amaçlı yazılımların yayılmasına nasıl yardım ettiğini incelemiştir. Microsoft tarafından 2011 Mayıs ayında yapılan açıklamaya göre; internet üzerinden yapılan her 14 indirme işleminden birinde kötü amaçlı yazılım ile karşılaşılabilir. Sosyal medya ve özellikle Facebook, kötü amaçlı yazılımları bilgisayarlara yaymak için kullanılan taktiklerin sayısının arttığını gözler önüne sermektedir.[34] 2014 yılındaki bir araştırma, kötü amaçlı yazılımların, popülaritesini oldukça arttıran akıllı telefonlar gibi mobil cihazları hedeflediğini ortaya koydu.[35] Bulaşıcı Zararlı Yazılımlar[değiştir | kaynağı değiştir] Ağ ile bulaşan Blaster adlı solucan. En çok bilinen kötü amaçlı yazılımlar olan virüsler ve solucanlar, davranış biçimlerinden ziyade yayılma biçimleri ile ünlenmişlerdir. Bilgisayar Virüsü kullanıcının onayı ve bilgisi olmaksızın hedef alınan sistem üzerinde, kendini başka yürütülebilir yazılımlara (işletim sisteminin kendisi dahil) yerleştiren bir programı tanımlamak için kullanılır ve bu programlar çalıştırıldığında virüsün diğer yürütülebilir programlara yayılmasına neden olur. Öte yandan solucan kendisini diğer bilgisayarlara bulaştırmak için kendisini bir ağ üzerinden aktif olarak gönderen, tek başına çalışan bir zararlı yazılım programıdır. Bu tanımların ışığında, virüsler kendilerini yaymak için bir kullanıcının, virüs içeren zararlı yazılımı ya da işletim sistemini çalıştırmasını beklemeliyken, solucanlar kendi kendilerine yayılabilmektedirler.[36] Zararlı Yazılımların Gizlenmesi[değiştir | kaynağı değiştir] Zararlı yazılımlar, kendilerini gizleme konusunda farklı teknikler kullanmaktadır.[37] Bu bölüm yalnızca, gizlenmiş bir halde çalışacak şekilde tasarlanmış zararlı yazılımlar için geçerlidir, sabotaj ve fidye yazılımlarını içermemektedir. Virüsler[değiştir | kaynağı değiştir] Kendiliğinden kopyalar üreten ve onları diğer programlara veya dosyalara ekleyen, görünüşte zararsız görünen başka bir programda genellikle gizlenmiş bir bilgisayar programlarıdır. Genellikle mevcut verileri yok etmek gibi kötü amaçlı eylemlerde bulunur.[38] Truva Atları[değiştir | kaynağı değiştir] Bilgisayar dilinde truva atı kendisi yararlı, rutin ve kullanışlı gibi gösterip, kurbanı kandırarak kendisini sisteme kurdurtmaya çalışan programlar olarak bilinir. Bu terim, Antik Yunan belgelerinde görünen, Yunan birliklerinin Troy şehrini gizlice istila etmelerine yardım etmek için kullanılan bir tahta at ' ın hikâyesine dayanır.[39][40][41][42][43] Truva atları genelde bir sosyal mühendislik tekniği ile yayılır. Örnek olarak; kullanıcı, gerçek ve rutin (doldurulması gereken bir form gibi) gibi görünen bir e-posta alır ve bu postanın içindeki dosyayı çalıştırır ya da truva atı bulunan dosyayı internetten indirir. Bu yazılımların tipleri değişmesine rağmen günümüzde kullanılan tipleri bir arka kapı gibi davranarak, saldırganın yetkisi bulunmayan bir bilgisayar üzerinde kontrol hakkı elde etmesini sağlar.[44] Truva atları kendiliğinden kolayca fark edilemez. Ancak bu yazılımların bulaştığı bilgisayarlarda, yüksek miktarda işlemci ve ağ kullanımı sonucunda oluşan bir yavaşlık gözlemlenebilir. Truva atları, bilgisayar virüslerinden ve solucanlardan farklı olarak kendilerini başka dosyalara enjekte etmeye çalışmazlar.[45] Kök Kullanıcı Takımı (Rootkit)[değiştir | kaynağı değiştir] Bir kötü amaçlı yazılım, bir sisteme yüklendikten sonra tespit edilmekten kaçmak amacıyla kendini gizler. Rootkit olarak adlandırılan yazılım paketleri, işletim sistemi üzerinde modifikasyon yaparak kötü amaçlı yazılımların kullanıcıdan gizlenmesini sağlar. Rootkit'ler, kötü amaçlı bir işlemin, sistemin işlemler listesinde görünmesini veya dosyaların okunmasını önleyebilir.[46] Bazı kötü amaçlı programlar kendilerini gizlemenin yanı sıra, sistemden kaldırılmasına karşı savunma oluşturacak parçaları da içerir. Bu davranışın ilk örneklerinden biri, Xerox CP-V zaman paylaşımı sistemindeki bir Jargon File dosyasında kayıt altına alınmıştır. Ghost-job (hayalet-iş) isimli işlem parçaları, zararlı bir yazılımın temizlendiğini tespit eder ve birkaç milisaniye içinde son durdurulan programın yeni bir kopyasını başlatır. Her iki hayaleti de öldürmenin tek yolu; çok zor bir işlem olan, onları aynı anda öldürme işlemi ya da kasıtlı olarak sistemi çökertme işlemidir.[47] Arka Kapı[değiştir | kaynağı değiştir] Arka Kapı, normal kimlik doğrulama prosedürlerini, genellikle Internet gibi bir ağa yapılan bir bağlantı üzerinden atlamak (bypass) için kullanılan bir yöntemdir. Bir sistem ele geçirildiğinde, gelecekte kullanıcıya görünmez şekilde erişime izin vermek için bir veya daha fazla arka kapı kurulabilir.[48] Fikrin kaynağı, üreticilerin ürünlerini piyasaya sunmadan önce, teknik destek amaçlı kendi yükledikleri arka kapıları kullanmaktır. Ancak böyle bir durumun varlığı resmi olarak doğrulanmamıştır. 2014 yılında, Amerika Birleşik Devletleri'ne ait hükûmet kurumların satın aldıkları bilgisayarları "hedefler" tarafından satın alınan gizli işyerlerine yönlendirdiği ve yazılım ile donanım erişimine izin veren bu arka kapılar aracılığı ile ağlarına uzaktan erişim sağladığı bildirilmiştir.[49] Arka kapılar, truva atları, solucanlar, implantlar ve başka yöntemler ile sisteme yüklenebilir.[50][51] Atlatma[değiştir | kaynağı değiştir] 2015 yılının başından bu yana, zararlı yazılımların önemli bir kısmı, tespit ve analizleri atlatabilmek için pek çok tekniği ve bunların birleşmesinden oluşan çeşitli kombinasyonlarını kullanmakta.[52] Bunlardan en yaygın atlatma tekniği; zararlı yazılımın çalıştırıldığı ortamı fark edip zararlı davranışını sergilememesi veya ertelemesidir.[53] İkinci en yaygın atlatma tekniği otomatize tespit araçlarının çalışma mantığını karıştırma üzerine dayanır. Bu yöntem en çok imza-tabanlı zararlı yazılım tespit sistemlerini atlatmada kullanılır.[54] Üçüncü en yaygın kaçınma tekniği, zamanlamaya dayalı kaçınma yöntemidir. Bu teknikte zararlı yazılım ya yalnızca belirlenmiş zamanlarda ya da örneğin sadece önyükleme işlemi gibi bir işlem sırasında çalışır. Dördüncü en yaygın teknik içsel veriyi ve/veya kodu anlamsızlaştırmaktır. Bu sayede otomatize araçlar atlatılabilir.[55] Artarak yaygınlaşan bir diğer atlatma tekniği çalınmış sertifikaları kullanarak anti-virüs yazılımlarını etkisizleştiren Reklam zararlılarıdır. Reklam zararlısı sorununu hafifletmek için başkaca çözümler mevcuttur.[56] Günümüzde, atlatma konusundaki en sofistike ve gizlilik içeren tekniklerden biri ise bilgiyi gizleme(stenografi) üzerine dayanır. Bu atlatma tekniğini kullanan zararlılara Stegomalware denir. Zayıflıklar[değiştir | kaynağı değiştir] Bu bölümde kullanılan "Sistem" terimi, bir uygulamadan tutun bir işletim sistemine veya bir ağ'a kadar her şey olabilir. Çeşitli faktörler, bir sistemi kötü amaçlı yazılımlara karşı daha savunmasız kılmaktadır. Yazılımdaki Güvenlik Kusurları[değiştir | kaynağı değiştir] Kötü amaçlı yazılımlar, işletim sistemlerindeki, uygulamalardaki (XP işletim sistemindeki IE gibi internet tarayıcıları[57]) ya da Adobe Flash Player, Adobe Acrobat, Reader, veya Java SE gibi internet tarayıcısı eklentilerindeki zayıflıkları kullanır.[58][59] Bazen bu tür eklentilerin yeni sürümlerini yüklemek eski sürümleri otomatik olarak kaldırmaz. Eklenti (plug-in) sağlayıcılarından gelen güvenlik önerileri, güvenlikle ilgili güncellemeleri raporlar ve duyurur.[60] Genel güvenlik açıklarına CVE kimlikleri atanır ve US National Vulnerability Database (ABD Ulusal Zayıflıklar Veritabanı) 'te listelenir. Secunia PSI,[61] kişisel kullanım ücreti olmayan, kişisel bilgisayarlar (PC) üzerindeki zayıflıkları ve süresi dolan yazılımları tespit edip, bunların güncellenmesi için hamle yapan bir yazılımdır. Kötü amaçlı yazılım yaratıcıları, yazılım hatalarını veya yasal boşlukları istismar eder. Yaygın bir yöntem, verilerin belirli bir bellek alanına depolanması için tasarlanan yazılımın, arabelleğin temin edebileceği miktardan fazla veriyi engellemediği bir arabellek aşımı güvenlik açığını kullanılmasıdır. Kötü amaçlı yazılımlar, arabellekten taşan verileri ve yürütülebilir parçaları kullanarak, sisteme erişim sağlayıp istediğini yaptırabilir. Güvenli olmayan tasarım veya kullanıcı hatası[değiştir | kaynağı değiştir] İlk bilgisayarlarda, işletim sistemini başlatmak için disketler kullanılmaktaydı. Dahili sabit diskler yaygınlaştığında, işletim sistemi doğal olarak onlardan başlatıldı ancak başlatma işlemi, disket, CD-ROM, DVD-ROM, USB Bellek gibi cihazlar ile de yapılabiliyordu. Bu cihazlardan birisi kullanılabilir durumda olduğunda, bilgisayarları başlatma için yapılan konfigürasyon işlemlerinin ilgili cihaz ile yapılması sık kullanılan bir yöntemdi. Kullanıcı, bir işletim sistemini boot etmek (başlatmak) amacı ile kendi isteği doğrultusunda bir CD kullanabilir. Önyükleme (başlatma - booting) işlemi yapılmasa bile bilgisayarlar USB Bellek ve CD gibi harici cihazlarda bulunan yazılımları çalıştırabilir. Kötü amaçlı yazılım dağıtıcıları, kullanıcıları yazılımın bulaştığı cihaz ve sistemleri aktifleştirmelerini sağlayarak ağlarına düşürür. Mesela bir virüs, zararlı yazılımın bulaştığı bilgisayarda kendi kendine otomatik bir şekilde çalışan bir kodu, bilgisayara takılan bir harici belleğe de bulaştırabilir. Sonrasında ise, enfekte olmuş harici diski kendi bilgisayarlarına takan kişiler, bilgisayarlarının da kötü amaçlı yazılım ile enfekte olmasına sebep olabilirler.[62] Ayrıca USB girişine takılabilen ışık, fan, mikrofon, mikroskop gibi çeşitli cihazlar da kötü yazılımın yayılmasına neden olabilir. Eğer kalite kontrol yetersizse, zararlı yazılımlar cihazların imalatı veya tedariki sırasında cihazlara bulaşabilir Bu çeşit bir yayılmayı engellemek için, üreticiden çıkan bilgisayarın ilk önyükleme işlemi, bilgisayarın kendine ait hard diskinden yapılmalıdır, harici bir çalıştırılabilir cihaz kullanılmamalıdır. Önyükleme (booting) sırasında başka bir cihaz kullanılıyor ise, kasıtlı olarak basılan klavye girdileri, bu işleme etkide bulunabilir. Eski e-posta yazılımları, e-postaları otomatik olarak zararlı yazılım içerme ihtimali bulunan JavaScript kodları içeren HTML email ile açıyordu. Kullanıcılar ayrıca aldıkları e-postalardaki zararlı yazılım içeren eklentileri (resim, müzik vs.) ve çalıştırılabilir içerikleri açarak, zararlı yazılımın bulaşmasına sebep olabilirler. Ayrıcalıklı Kullanıcılar ve Ayrıcalıklı Kod[değiştir | kaynağı değiştir] Bilgisayar dilinde ayrıcalık demek; bir sistemi kaç kişi ya da kaç programın modifiye etme hakkı olduğunu gösterir, yani bu kişi veya programlar ayrıcalıklıdır. Zayıf tasarlanmış sistemlerde kullanıcı ve programlar olması gerekenden fazla ayrıcalığa sahiptir ve zararlı yazılımlar ve hakkı suistimal ederler. Bazı sistemler tüm kullanıcıların iç yapılarını değiştirmelerine izin verir ve bu tür kullanıcılara yüksek ayrıcalıklı kullanıcılar adı verilir. Eski sistemlerde (mini bilgisayarlar ve ev bilgisayarları), yönetici ile normal kullanıcının arasında bir ayrım olmayan standartlar kabul görmüştü. Bazı sistemlerde, tasarım şekline göre sıradan kullanıcılara yönetici seviyesinde yüksek ayrıcalıklar verilir ve bu kullanıcılar sistemin iç yapısını değiştirme hakkına sahip olur. Bazı sistemlerde ise kullanıcılara yanlış, uygun olmayan bir şekilde yönetici veya yönetici ile eş değer haklar verilmiş olması nedeniyle, bahsi geçen kullanıcılar kullanıcılar yüksek ayrıcalıklı olmuşlardır. Yüksek ayrıcalıklı kullanıcılar tarafından çalıştırılan kodlar da aynı haklara sahip olacağı için bu kodlara yüksek ayrıcalıklı kodlar ismi verilir. Bu tasarım, eski mini bilgisayar ve ev bilgisayarlarında standart haline gelmişti. Yüksek ayrıcalıklı kod gibi çalışmayı başaran, sistemi kandıran kodlar bu ayrıcalıktan faydalanarak sisteme zarar verebilirler. Günümüzde neredeyse bütün popüler işletim sistemler ve  betik dili uygulamaları, kodlara yüksek derecede yetki vermektedirler. Bu özellik, dikkatsiz kullanıcıların e-posta gibi işlemler aracılığı ile sisteme zararlı yazılım bulaştırmasına neden olmaktadır Kullanıcı, kendini gizlemiş zararlı yazılımı çalıştırabilir ve sisteme bulaştırabilir. Aynı İşletim Sistemini Kullanma[değiştir | kaynağı değiştir] Homojenlik bir zayıflık yaratabilir. Örneğin bir ağdaki bütün bilgisayarlar aynı işletim sistemini kullanıyorsa, bir solucan sistem genelinde bir etki yaratabilir:[63] Özellikle Microsoft Windows ve Mac OS X pazar payının çok ciddi çoğunluğunu oluşturur ve bu sistemlerde meydana gelecek bir tahribat çok ciddi sonuçlara yol açar. Sağlamlığı arttırmak için eklenecek linux gibi işletim sistemleri, getirdiği avantajın yanında sürdürülebilirlik açısından masrafları da arttırır. Bununla birlikte, tüm düğümler kimlik doğrulama için aynı dizin hizmetinin parçası olmadığı sürece, birkaç farklı düğüme sahip olmak, ağın tamamen devre dışı kalmasını engelleyebilir ve bu düğümlerin, virüs bulaşmış düğümlerin kurtarılmasına yardımcı olmasına izin verebilir. Böyle bir tasarım, karmaşıklığı ve maliyetleri arttırır ancak genel olarak bakıldığında sistemin devre dışı kalması sebebiyle oluşabilecek maliyetten kaçınılmış olur. Kötü Amaçlı Yazılımlara Karşı Uygulanan Teknikler[değiştir | kaynağı değiştir] Kötü amaçlı yazılımlar iyice yaygınlaşmaya başladıktan sonra, dikkatler virüslerden ve casus yazılım korumalarından, kötü amaçlı yazılım korumalarına kaymaya başlamış ve bu zararlı yazılımlara karşı savaşacak çözümler aranmaya başlanmıştır. Anti-virus ve anti-malware yazılımları[değiştir | kaynağı değiştir] Genellikle tek-erişimli ya da gerçek-zamanlı bir şekilde çalışan anti-virüs yazılımları bazı durumlarda "kullanıcının izni ile" işletim sisteminin çekirdeğine (kernel) sızarak, zararlı bir yazılımın izleyebileceği davranışları anlamaya ve benzerini uygulamaya çalışır. İşletim sistemi bir dosyaya her eriştiğinde tarayıcı(anti-virüs yazılımı), o dosyanın onaylı, meşru olup olmadığını kontrol eder.Dosya, tarayıcı tarafından kötü amaçlı yazılım olarak tanımlanırsa, erişim işlemi durdurulur, dosya önceden tanımlanmış bir şekilde tarayıcı tarafından ele alınır (yükleme sırasında veya sonrasında anti-virüs programının nasıl yapılandırıldığı belirlenmiştir) ve Kullanıcıya bilgi verilir. Bu işlemlerin bilgisayar performansına etkisi, anti-virüs yazılımım nasıl tasarlandığına bağlı olarak değişmektedir. Amaç, kötü amaçlı yazılımların, yazılım hatalarını istismar etmeden veya beklenmedik işletim sistemi davranışını tetiklemeden önce durdurmaktır. Bu programlar, kötü amaçlı yazılımlar ile iki şekilde mücadele edebilir: Kötü amaçlı yazılım içermesi muhtemel olan programa "gerçek zamanlı" müdahale yaparak yüklenmesini engelleyebilir. Bu türden zararlı yazılımlara karşı koruma programları, antivirüs koruması ile aynı şekilde çalışır; gelen tüm ağ verilerini kötü amaçlı yazılım için tarar ve karşılaştığı tüm tehditleri engeller. Bilgisayarda halihazırda yüklü olan ve kötü amaçlı yazılım içeren programı veya dosyaları tespit edip onları temizleyebilir. Bu türden koruma sağlayan yazılımlar; Windows kayıt defterinin içeriğini, işletim sistemi dosyalarını ve yüklü programları tarar ve bulunan tehditlerin bir listesini sağlayarak kullanıcının önüne sunar. Kullanıcı bu listede bulunan dosya veya programlar üzerinde silme ya da saklama işlemi yapma konusunda özgürdür, karar kendisine bırakılmıştır.[64] Kötü amaçlı yazılımlara karşı gerçek zamanlı koruma, gerçek zamanlı antivirüs korumasıyla aynı şekilde çalışır: Yazılım, indirme anında disk dosyalarını tarar ve kötü amaçlı yazılımları taşıdığını tespit ettiği bileşenlerin etkinliğini bloke eder. Bazı zamanlarda ise yükleme başlangıcını ve internet tarayıcısı üstünde ayar yapmayı sağlayan fonksiyonları engelleyebilir.  Ayrıca, zararlı yazılımların çoğu, internet tarayıcılarının suistimal edilmesinden kaynaklandığı için, güvenlik yazılımlarını sandbox tarayıcılar üstünde hayata geçirip hasarı azaltmayı hedefler. Microsoft Windows antivirüs ve kötü amaçlı yazılımdan koruma yazılımlarına örnek olarak, gerçek zamanlı koruma için isteğe bağlı olarak Microsoft Security Essentials[65] (Windows XP, Vista, ve Windows 7 için),Windows Kötü Amaçlı Yazılımları Temizleme Aracı (Windows Malicious Software Removal Tool) [66] ve Windows Defender verilebilir.[67] Ek olarak, birkaç işlevsel ve etkili antivirüs yazılımı Internet'ten ücretsiz olarak indirilebilir (genellikle ticari olmayan kullanımlarla sınırlıdır).[68] Bazı ücretsiz programların, ticari amaç ile piyasaya sunulan güvenlik programlarına yakın bir hizmet sunduğu, bazı testler sonucunda ortaya çıkmıştır. Ayrıca Microsoft şirketinin System File Checker adını verdiği program, dosyaları kontrol edip, zararlı dosya bulunanları onarma işlemini yapmaktadır. Bazı virüsler, Sistem Geri Yükleme, Görev Yöneticisi ve Command Prompt (cmd) gibi önemli windows hizmetlerini devre dışı bırakır. Bu tür virüslerden kurtulmak için, bilgisayarı yeniden başlattıktan sonra windows'u güvenli modda açmak[69] ve Microsoft Safety Scanner veya diğer microsoft sistem araçlarını kullanmak yeterlidir.[70] Donanımsal sıkıntılar türlü türlü olabilir, bu yüzden genel bir çözümün varlığından söz edemeyiz. Web sitesi güvenlik taramaları[değiştir | kaynağı değiştir] Kötü amaçlı yazılımlar; itibar zedeleme, arama motorlarında kara listeye alma gibi işlemlerle web-sitelerine saldırıda bulunabilir. Bu sebeple, işletim sistemlerinin yanı sıra internet sitelerinin de korunmaya ihtiyacı vardır.[71][72][73][74] Bu tür taramalar, web sitesini kontrol eder, kötü amaçlı yazılımları tespit eder, kullanım tarihi geçmiş yazılımları not edebilir ve bilinen güvenlik sorunlarını bildirebilir. "Hava boşluğu" izolasyonu veya "Paralel Ağ"[değiştir | kaynağı değiştir] Son çare olarak, bilgisayarlar kötü amaçlı yazılımlardan korunabilir ve virüs bulaşmış bilgisayarlara "hava boşluğu" yüklenerek (diğer bir deyişle tüm diğer ağlardan tamamen bağlantısı kesilerek) bilgi yaymaktan alıkonulabilir.  Ancak, bazı durumlarda kötü amaçlı yazılımlar hava boşluğunu geçebilir. Örneğin, silinebilir medya dosyaları, hava boşluğu boyunca zararlı yazılım taşıyabilir.  2013 yılının Aralık ayında Almanya'daki araştırmacılar, hava boşluğunun atlatılması için bir yol gösterdiler[75] Araştırmacılara göre; "AirHopper",[76] "BitWhisper",[77] "GSMem"[78] ve "Fansmitter"[79] tenkileri elektromanyetik, termal ve akustik emisyonlar kullanarak hava boşluklu bilgisayarlardan veri sızdıran dört tekniktir. Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir] "Zararlı Yazılım (Malware) Geliştirmeye Giriş". ADEO Security. 4 Ağustos 2017. 4 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2017.  "Android Cihazlarda Zararlı Yazılım (Malware) Temizleme Yöntemi". Tamindir. 4 Ağustos 2017. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2017.  "malware - Türkçe Çeviri – bab.la İngilizce-Türkçe Sözlük". bab.la Sözlük. 4 Ağustos 2017. 6 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2017.  "Terminology Search - Microsoft Language Portal". Microsoft. 4 Ağustos 2017. 6 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2017.  "Kendimi Kötü Amaçlı Yazılımlara Karşı Nasıl Koruyabilirim". eff.org. 4 Ağustos 2017. 24 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2017.  "Malware definition". techterms.com. 19 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Eylül 2015.  Christopher Elisan (5 Eylül 2012). Malware, Rootkits & Botnets A Beginner's Guide. McGraw Hill Professional. ss. 10-. ISBN 978-0-07-179205-9. 13 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2017.  Stallings, William (2012). Computer security : principles and practice. Boston: Pearson. s. 182. ISBN 978-0-13-277506-9.  "An Undirected Attack Against Critical Infrastructure" (PDF). United States Computer Emergency Readiness Team(Us-cert.gov). 24 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 28 Eylül 2014.  "Evolution of Malware-Malware Trends". Microsoft Security Intelligence Report-Featured Articles. Microsoft.com. 5 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2013.  "Virus/Contaminant/Destructive Transmission Statutes by State". National Conference of State Legislatures. 14 Şubat 2012. 27 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2013.  "§ 18.2-152.4:1 Penalty for Computer Contamination" (PDF). Joint Commission on Technology and Science. 29 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2010.  Russinovich, Mark (31 Ekim 2005). "Sony, Rootkits and Digital Rights Management Gone Too Far". Mark's Blog. Microsoft MSDN. 28 Nisan 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2009.  "Protect Your Computer from Malware". OnGuardOnline.gov. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2013.  Klavye Dinleme ve Önleme Sistemleri Analiz, Tasarım ve Geliştirme, Canbek, G., Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Eylül 2005 "Web Tarayıcısına Bulaşan Reklamlar". 14 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2015.  [1] 6 Haziran 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Bilgi ve Bilgisayar Güvenliği: Casus Yazılımlar ve Korunma Yöntemleri, Gürol Canbek, Şeref Sağıroğlu, Aralık 2006, Grafiker Yayıncılık, ISBN 975-6355-26-3 "Malware". FEDERAL TRADE COMMISSION- CONSUMER INFORMATION. 20 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Mart 2014.  Hernandez, Pedro. "Microsoft Vows to Combat Government Cyber-Spying". eWeek. 23 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2013.  Kovacs, Eduard. "MiniDuke Malware Used Against European Government Organizations". Softpedia. 11 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2013.  "South Korea network attack 'a computer virus'". BBC. 31 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2013.  "Malware Revolution: A Change in Target". Mart 2007. 4 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2017.  "Child Porn: Malware's Ultimate Evil". Kasım 2009. 22 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2017.  PC World – Zombie PCs: Silent, Growing Threat 27 Temmuz 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. "Peer To Peer Information". NORTH CAROLINA STATE UNIVERSITY. 2 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2011.  "Shamoon is latest malware to target energy sector". 23 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2015.  "Computer-killing malware used in Sony attack a wake-up call". 23 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2015.  "Symantec Internet Security Threat Report: Trends for July–December 2007 (Executive Summary)" (PDF). Cilt XIII. Symantec Corp. Nisan 2008. s. 29. 25 Haziran 2008 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Mayıs 2008.  "F-Secure Reports Amount of Malware Grew by 100% during 2007" (Basın açıklaması). F-Secure Corporation. 4 Aralık 2007. 1 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2007.  "F-Secure Quarterly Security Wrap-up for the first quarter of 2008". F-Secure. 31 Mart 2008. 8 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Nisan 2008.  "Continuing Business with Malware Infected Customers". Gunter Ollmann. Ekim 2008. 4 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2017.  "New Research Shows Remote Users Expose Companies to Cybercrime". Webroot. Nisan 2013. 18 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2017.  "Symantec names Shaoxing, China as world's malware capital". Engadget. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2010.  Rooney, Ben (23 Mayıs 2011). "Malware Is Posing Increasing Danger". Wall Street Journal. 28 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2017.  Guillermo Suarez-Tangil, Juan E. Tapiador, Pedro Peris-Lopez, Arturo Ribagorda (2014). "Evolution, Detection and Analysis of Malware in Smart Devices" (PDF). IEEE Communications Surveys & Tutorials. 31 Ekim 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2017. KB1 bakım: Birden fazla ad: yazar listesi (link) "computer virus – Encyclopædia Britannica". Britannica.com. 18 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2013.  "All about Malware and Information Privacy". 6 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2017.  "What are viruses, worms, and Trojan horses?". The Trustees of Indiana University. 4 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2015.  Landwehr, C. E; A. R Bull; J. P McDermott; W. S Choi (1993). A taxonomy of computer program security flaws, with examples. DTIC Document. 8 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2012.  "Trojan Horse Definition". 17 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2012.  "Trojan horse". Webopedia. 26 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2012.  "What is Trojan horse? – Definition from Whatis.com". 20 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2012.  "Trojan Horse: [coined By MIT-hacker-turned-NSA-spook Dan Edwards] N". 23 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Nisan 2012.  "What is the difference between viruses, worms, and Trojans?". Symantec Corporation. 13 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2009.  "VIRUS-L/comp.virus Frequently Asked Questions (FAQ) v2.00 (Question B3: What is a Trojan Horse?)". 9 Ekim 1995. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Eylül 2012.  McDowell, Mindi. "Understanding Hidden Threats: Rootkits and Botnets". US-CERT. 29 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2013.  "Catb.org". Catb.org. 13 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2010.  Vincentas (11 Temmuz 2013). "Malware in SpyWareLoop.com". Spyware Loop. 9 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2013.  Staff, SPIEGEL. "Inside TAO: Documents Reveal Top NSA Hacking Unit". SPIEGEL. 20 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2014.  Edwards, John. "Top Zombie, Trojan Horse and Bot Threats". IT Security. 9 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Eylül 2007.  Appelbaum, Jacob. "Shopping for Spy Gear:Catalog Advertises NSA Toolbox". SPIEGEL. 20 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Aralık 2013.  "Evasive malware". 6 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2017.  Kirat, Dhilung; Vigna, Giovanni; Kruegel, Christopher (2014). Barecloud: bare-metal analysis-based evasive malware detection. ACM. ss. 287-301. ISBN 978-1-931971-15-7.  The Four Most Common Evasive Techniques Used by Malware 29 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Young, Adam; Yung, Moti (1997). Deniable Password Snatching: On the Possibility of Evasive Electronic Espionage. IEEE. ss. 224-235. ISBN 0-8186-7828-3.  Casey, Henry T. (25 Kasım 2015). "Latest adware disables antivirus software". Tom's Guide. Yahoo.com. 27 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Kasım 2015.  "Global Web Browser... Security Trends" (PDF). Kaspersky lab. Kasım 2012. 2 Şubat 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2017.  Rashid, Fahmida Y. (27 Kasım 2012). "Updated Browsers Still Vulnerable to Attack if Plugins Are Outdated". pcmag.com. 9 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2017.  Danchev, Dancho (18 Ağustos 2011). "Kaspersky: 12 different vulnerabilities detected on every PC". pcmag.com. 5 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2017.  "Adobe Security bulletins and advisories". Adobe.com. 15 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2013.  Rubenking, Neil J. "Secunia Personal Software Inspector 3.0 Review & Rating". PCMag.com. 29 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2013.  "USB devices spreading viruses". CNET. CBS Interactive. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2015.  "LNCS 3786 – Key Factors Influencing Worm Infection", U. Kanlayasiri, 2006, web (PDF): SL40-PDF 9 Ağustos 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. "How Antivirus Software Works?". 12 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ekim 2015.  "Microsoft Security Essentials". Microsoft. 25 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2012.  "Malicious Software Removal Tool". Microsoft. 6 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2012.  "Windows Defender". Microsoft. 29 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2012.  Rubenking, Neil J. (8 Ocak 2014). "The Best Free Antivirus for 2014". pcmag.com. 4 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mayıs 2017.  "How do I remove a computer virus?". Microsoft. 29 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2013.  "Microsoft Safety Scanner". Microsoft. 29 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2013.  "An example of a website vulnerability scanner". Unmaskparasites.com. 18 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2013.  "Redleg's File Viewer. Used to check a webpage for malicious redirects or malicious HTML coding". Aw-snap.info. 21 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ocak 2013.  "Example Google.com Safe Browsing Diagnostic page". Google.com. Erişim tarihi: 19 Ocak 2013.  "Safe Browsing (Google Online Security Blog)". 5 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Haziran 2012.  Hanspach, Michael; Goetz, Michael (Kasım 2013). "On Covert Acoustical Mesh Networks in Air". Journal of Communications. doi:10.12720/jcm.8.11.758-767.  M. Guri, G. Kedma, A. Kachlon and Y. Elovici, "AirHopper: Bridging the air-gap between isolated networks and mobile phones using radio frequencies," Malicious and Unwanted Software: The Americas (MALWARE), 2014 9th International Conference on, Fajardo, PR, 2014, pp. 58-67. M. Guri, M. Monitz, Y. Mirski and Y. Elovici, "BitWhisper: Covert Signaling Channel between Air-Gapped Computers Using Thermal Manipulations," 2015 IEEE 28th Computer Security Foundations Symposium, Verona, 2015, pp. 276-289. GSMem: Data Exfiltration from Air-Gapped Computers over GSM Frequencies. "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 17 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 7 Ağustos 2017.  Otorite kontrolü GND: 4687059-3 LCCN: sh2009005103 NKC: ph800109 NLI: 987007540770705171 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Malware&oldid=30976245" sayfasından alınmıştır

Bu madde hiçbir kaynak içermemektedir. Lütfen güvenilir kaynaklar ekleyerek madde içeriğinin geliştirilmesine yardımcı olun. Kaynaksız içerik itiraz konusu olabilir ve kaldırılabilir.Kaynak ara: "Adware" – haber · gazete · kitap · akademik · JSTOR (Mayıs 2022) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) Adware, (İngilizce açılımı ile advertising-supported software yani reklam destekli yazılım) yüklenildiği bilgisayara yüklenme işleminden sonra program kullanımdayken otomatik olarak çalışan, gösteren ve indirme yapan bir yazılım paketidir. Adwarelerin bazı tipleri kendilerine paketli hâlde gelen spywareler bulundururlar ve kişisel bilgilere gizlice ulaşılmasında kullanılırlar. Bilgisayar virüsü ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir] "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Adware&oldid=32159223" sayfasından alınmıştır

Makale serilerindenBilgi güvenliği Güvenlik kategorileri İnternet güvenliği Siber savaş Bilgisayar güvenliği Mobil güvenlik Ağ güvenliği Tehditler Gelişmiş Sürekli Tehdit Arka kapı Bilişim suçları Güvenlik açığı Eavesdropping Exploit Truva atı Virüs ve solucan Fidye virüsü Mantık bombası Denial-of-service attack Malware Payload Yemleme Veri kazıma Casus yazılım Rootkit Keylogger Korunma Bilgisayar Erişim Denetimi Uygulama güvenliği Antivirüs yazılımı Güvenli kodlama Güvenlik odaklı işletim sistemi Kimlik doğrulama Çok faktörlü kimlik doğrulaması Veri merkezli güvenlik Yetkilendirme Şifreleme Güvenlik duvarı Saldırı tespit sistemleri Mobil güvenli ağ geçidi gtd Hacking (bilgisayar) Tarihçe Phreaking Kriptoviroloji Hacking of consumer electronics Bilgisayar korsanları listesi Hacker kültürü & Hacker etiği Hacker Manifestosu Siyah şapka Gri şapka Beyaz şapka Hackerspace Hackathon Hacktivizm Maker Konferanslar Black Hat Briefings Chaos Communication Congress DEF CON Hackers on Planet Earth Security_BSides ShmooCon Summercon Bilişim suçları Crimeware Bilişim suçluları listesi Script kiddie Hack tool Forensics OS Güvenlik açığı Exploit Payload Sosyal mühendislik Kali Pratik yapma siteleri HackThisSite Zone-H Malware Kök kullanıcı takımı (Rootkit) Arka kapı (Backdoor) Truva atı (Trojan horse) Bilgisayar virüsü Solucan (virüs) (Computer worm) Casus yazılım (Spyware) Fidye virüsü (Ransomware) Logic bomb Botnet Klavye dinleme sistemi (Keystroke logging) HIDS Web shell RCE Bilgisayar güvenliği Uygulama güvenliği Ağ güvenliği Cloud computing security Gruplar Anonymous Chaos Computer Club Homebrew Computer Club (kapandı) Legion of Doom (kapandı) Masters of Deception (kapandı) LulzSec (kapandı) Kırmızı takım (Red and Blue Teams) Yayınlar 2600: The Hacker Quarterly Hacker News Nuts and Volts Phrack gtd Casus Yazılım Casus yazılım veya spyware (İngilizce spy ve software sözcüklerinden), başlıca zararlı yazılım (malware) türlerinden biridir. Casus yazılımların sanıldığından da yaygın olduğu aşağıdaki birkaç istatistikte de görülmektedir. Geniş bant bağlantısı olan bilgisayarların yaklaşık %90’ında casus yazılım bulunduğu tahmin edilmektedir (Scott Culp, Microsoft). Casus yazılımlar bütün Windows uygulama çökmelerinin üçte birinden sorumludur (Scott Culp, Microsoft). 2003 yılında virüslerin iş dünyasına verdiği zarar yaklaşık 55 milyar ABD $’dır (TrendMicro). 3 milyon işyeri bilgisayarının ele alındığı bir araştırmada, bilgisayarlar üzerinde 83 milyon casus yazılım saptandı (Gartner Group, Eylül 2004). Casus yazılım, kullanıcılara ait önemli bilgilerin ve kullanıcının yaptığı işlemlerin, kullanıcının bilgisi olmadan toplanmasını ve bu bilgilerin kötü niyetli kişilere gönderilmesini sağlayan yazılım olarak tanımlanır.[1] Bazı kaynaklarda dar manada "snoopware" (burun sokan yazılım) olarak da adlandırılan casus yazılımlar, diğer zararlı yazılımlara göre özellikle İnternet kullanıcıları tarafından sistemlere farkında olmadan bulaştırılmaktadırlar.[2] Casus yazılımlar, virüs ve solucanlardan farklı olarak hedef sisteme bir kez bulaştıktan sonra kendi kopyasını oluşturarak daha fazla yayılmaya ihtiyaç duymazlar. Casus yazılımın amacı kurban olarak seçilen sistem üzerinde gizli kalarak istenen bilgileri toplamaktır. Bu bilgi kimi zaman bir kredi kartı numarası gibi önemli bir bilgi bile olabilir. Bunun dışında, Ticari firmalar İnternet üzerindeki kullanıcı alışkanlıklarını saptamak amacıyla casus yazılımları İnternet üzerinde yayabilmektedirler. Kullanıcıların haberi olmadan sistemlere bulaşabilen casus yazılımlar, kişisel gizliliğe karşı gerçekleştirilen en önemli saldırılardan biridir. Casus yazılımların sistemlere bulaşma teknikleri kullanıcılar tarafından çok iyi bilinmelidir. Bilgi ve bilgisayar güvenliğini sağlamada en önemli tedbirlerin başında gelen, bilgisayar sisteminin, yama ve güncellemelerle sürekli güncel tutulması ve İnternet üzerinde bilinmeyen programların indirilip, çalıştırılmaması gibi önlemler casus yazılımlara karşı da korunma sağlayacaktır. Bunun dışında nasıl virüslere karşı virüs korunma yazılımları kullanılıyorsa; son zamanlarda gelişme gösteren casussavar yazılım (antispyware) ürünleri de bilgisayarların vazgeçilmez araçları olarak casus yazılımlara karşı sistemlere kurulup en güncel halleri ile kullanılmalıdır. Çok sık rastlanan bir yanılgılardan biri de, virüs korunma programı bulunan bir bilgisayar sisteminin bütün kötücül ve casus yazılımlara karşı da korunma sağlayacağının sanılmasıdır. Virüs korunma programları elbette çok önemlidir ama bu çalışmada gözler önüne serildiği gibi sayısız kötücül ve casus yazılıma karşı ancak casus savar yazılımları ile baş edilebilir. Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir] [1] 6 Haziran 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Bilgi ve Bilgisayar Güvenliği: Casus Yazılımlar ve Korunma Yöntemleri, Gürol Canbek, Şeref Sağıroğlu, Aralık 2006, Grafiker Yayıncılık, ISBN 975-6355-26-3 Klavye Dinleme ve Önleme Sistemleri Analiz, Tasarım ve Geliştirme, Canbek, G., Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Eylül 2005 Otorite kontrolü GND: 4730378-5 LCCN: sh2005000096 NDL: 01079941 NLI: 987007537404705171 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Casus_yazılım&oldid=31063297" sayfasından alınmıştır

Başlığın diğer anlamları için Viki (anlam ayrımı) sayfasına bakınız. Vikipediwww.wikipedia.org anasayfasıSahipWikimedia FoundationOluşturanJimmy WalesLarry Sanger[1]URLwikipedia.orgSloganÖzgür AnsiklopediTicari?HayırSite türüİnternet ansiklopedisiKayıtGerekli değil[not 1]Kullanılabilir dil(ler)329 dilBaşlama tarihi15 Ocak 2001 (23 yıl önce) (2001-01-15)Geçerli durumAktif Vikipedi (İngilizce: Wikipedia), kullanıcıları tarafından ortaklaşa olarak birçok dilde hazırlanan; özgür, bağımsız, ücretsiz, reklamsız ve kâr amacı gütmeyen bir internet ansiklopedisidir. MediaWiki yazılımı kullanılarak hazırlanmaktadır. Sürekli eklemeler ve değişiklikler yapıldığı için hiçbir zaman tamamlanmayacağı varsayılmaktadır. Kurucularından Jimmy Wales, Vikipedi'yi, "Dünya üzerindeki her insana kendi dilinde, en üst kalitede, bedava bir ansiklopedi oluşturma ve dağıtma uğraşısı" olarak tanımlamaktadır.[2] Vikipedi sözcüğü, viki ve pedi sözcüklerinin birleşiminden oluşur. "Viki", Hawaii dilindeki "wiki wiki" (hızlı veya bilgi amaçlı) sözcüğünden türetilmiştir.[3] "Pedi" ise, Antik Yunan Medeniyeti'nde "kapsamlı kültürel eğitim sistemi" anlamına gelen paideia sözcüğünden gelir.[4] Bilgilerin güvenilirliği Vikipedi'nin güvenilebilirliği ve doğruluğu üzerine tartışmalar mevcuttur ve site yoğun olarak vandalizme maruz kalmaktadır. Maddelerin eşit olmayan kalitesi, değişikliklerin takipsizliği, sistem hataları ve bilgilerin doğruluğu üzerine tartışmalar hâlen devam etmektedir.[kaynak belirtilmeli] Verilen bilgiler bazen onaylanmamış ve sorgulanabilir olabilir, kaynakları eksik olabilir. Ancak 2005'te yapılan bir araştırmada, İngilizce Vikipedi'deki "doğal bilgiler üzerine" girdilerin doğruluğu, Britannica Ansiklopedisi ile aynı seviyede bulunmuştur.[5] Encyclopædia Britannica Inc. şirketi ise ansiklopedilerindeki maddelerin ödül kazanmış ünlü akademisyenler tarafından hazırlandığını belirterek bu araştırmayı hatalı bulmuştur.[kaynak belirtilmeli] Vikipedi'nin özellikleri Türkçe Vikipedi ana sayfası, Eylül 2022 Vikipedi'nin ana sunucuları ABD'nin Florida Eyaleti'ndeki Tampa kentinde, diğer başlıca sunucuları ise Hollanda'nın Amsterdam, Fransa'nın Paris ve Güney Kore'nin Seul kentinde bulunmaktadır. Yazarlar Vikipedi, gönüllülerin ortaklaşa çabası doğrultusunda ve neredeyse herkesin web sitesine ulaşıp değiştirmesiyle yazılmaktadır. Vikipedi'ye bilgi girişi yapabilmek için üye olma zorunluluğu yoktur. Bu durum bilgilerin herkes tarafından anında eklenebilmesine olanak verir. Bununla beraber üye olmanın, yapılan değişikliklerin kaydını tutabilmek, seçkin madde vb. oylamalarına katılmak, vandalizmle mücadeleyi kolaylaştırmak gibi avantajları vardır. Diğer İnternet ansiklopedi projelerinin çoğu üyelik gerektirir ve yalnızca uzmanların yazılarına izin vermektedir: Stanford Felsefe Ansiklopedisi, Nupedia, h2g2 ve Everything2 gibi. Bazı ansiklopediler de Vikipedi gibi Viki yazılımı kullanmaktadır. Diğer ansiklopedilerden farklı olarak, Vikipedi GNU Özgür Belgeleme Lisansı (GÖBL) kullanmaktadır. Vikipedi'ye yazılan bilgilerin uygunluğu konusunda bazı kurallar mevcuttur. Bilgiler tartışılır, değerlendirilir ve içeriğe eklenmesi, değiştirilmesi veya Vikisözlük gibi kardeş bir projeye transfer olması üzerine kararlar alınır. Vikipedi'nin ana kurallarından biri maddelerin tarafsız bir şekilde, kaynaklarıyla birlikte, olumlu ya da olumsuz tüm yönleriyle sunulması gerektiğidir. Vikipedi, maddeleri tamamen objektif ve doğru bir şekilde sunmaya ve her türlü bakış açısını yansıtmaya çalışır. Maddeler kullanıcıların kolaylıkla anlayabileceği bir sunuş kısmının (giriş) ardından ayrıntıya girilerek, günümüz itibarıyla doğrulanabilecek kaynaklarla sunulmalıdır. Jimmy Wales, Vikipedi'nin kurucusu 2020'de yayımlanan verilere göre İngilizce Vikipedi sürümünde 31 binden fazla aktif editör varken diğer dillerde binden fazla aktif editörü olan Vikipedi projelerinin sayısı 11'dir. Wikimedia Vakfı'nın 2019'da yayımladığı verilere göre editörlerin %91'i erkek ve %77'si beyazdır.[6] Özgür içerik Oldukça kapsamlı ve ortaklaşa üretilen bir proje olan Vikipedi'de ve kardeş projelerinde, bütün katkıların yasalara uygun olarak yapılması önemlidir. Normalde bir eserin yazarı o yazının telif hakkını elinde bulundurur ve bu hak, diğer insanların bu yazıyı değiştirmesini ve kopyalamasını engeller. Bu sebeple Vikipedi'deki maddeler GÖBL ile yazılmakta ve her yazar telif haklarından vazgeçmektedir. GÖBL, birçok telifi özgür bırakılmış lisans gibi, yazılanın dağıtılmasına, benzeri dokümanların çıkmasına ve kâr amaçlı kullanıma izin verir. Bu lisans ayrıca yeniden katılım gösterenlerin aynı lisans ile değişiklikler yapmasına izin verir. Özgür görünmesine rağmen bilgiyi yazan kişi telif hakkına sahiptir, ancak diğer insanların bu bilgilerden yararlanmasına ve geliştirmesine izin vermektedir. Katılımcılar birden fazla lisansı içeriklerinde kullanabilirler ya da kamu malı olarak ilan edebilirler. Vikipedi'deki resimlerin, seslerin ve video dosyalarının büyük çoğunluğu GÖBL lisansı ile lisanslanmaktadır. Şirket logoları, şarkı örnekleri, haber fotoğrafları ise Amerika Birleşik Devletleri kanunlarına göre adil kullanım altında kullanılmaktadır. Bunun yanı sıra Creative Commons gibi GÖBL benzeri lisanslama yöntemleri de mevcuttur. Tarafsızlık Vikipedist bir protestocu. Panoda Vikipedi formatıyla [kaynak belirt] yazıyor. Vikipedi'nin en önemli politikalarından biri tarafsızlık politikasıdır.[7] Tarafsız bakış açısı yönergesi, Vikipedi'nin temel taşlarından birisidir. Özellikle tartışmalı tüm konular, tartışmanın taraflarına eşit mesafede kalınarak yazılmalıdır. Unutulmamalıdır ki Vikipedi bir milletin, grubun, takımın, sınıfın, dinin ansiklopedisi değildir. Her dil Vikipedisi'ne, o dili bilen herkesin katkıda bulunabilmesi mümkündür. Vikipedi maddeleri hazırlanırken kanılara değil, olgulara yer verilir. Basit bir örnek vermek gerekirse, "Beatles dünyanın en iyi müzik grubudur" ifadesi bir kanıdır ve Vikipedi'de yer alamaz. Ancak, "Thriller, dünyanın gelmiş geçmiş en çok satan albümüdür" ifadesi bir olgudur ve güvenilir üçüncü parti kaynaklarını göstermek kaydı ile Vikipedi'de yer alabilir. Özellikle dinî ve siyasi içerikli maddeler, Vikipedi'de en çok saldırıya uğrayan, değişiklik savaşlarına sahne olan maddelerdir. Vikipedi'de, "şehit", "terörist", "kahraman" gibi göreceli tanımlamalardan kaçınılır. Doğrudan ya da dolaylı hakaretlere hoşgörü gösterilmez. Dini kişilerden bahsederken "Hazreti", "Aziz", "Yüce" gibi sıfatlar kullanılmaz. Son değişiklikler sayfasında en son yapılmış değişiklikler gösterilir. Vikipedi tarafsızlık ilkesi ile yönetilmektedir. Dil sürümleri Ana sayfa: Vikipedi:Vikipediler Tüm Vikipedilerin şu an 314 dil sürümü, 304 etkin dil sürümü (100'den fazla maddesi bulunan) mevcuttur. Vikipedilerin toplamda 62.763.882 maddesi vardır. Vikipedi her dilde birbirinden bağımsızdır. İçeriklerin diğer dillerdeki gibi olma zorunluğu yoktur ya da maddelerin birbirlerinin tercümesi olması gerekmez. Maddelerin otomatik tercümelerine izin verilmez; ancak yine de diğer dillerdeki Vikipedistler kendileri bu maddeleri tercüme ederler. Birçok dilde tarafsız bakış açısı savunulmaktadır; ancak bulundukları ülkenin kanun ve kurallarına göre değişiklikler yapabilirler. Maddeler ve resimler Vikipediler arasında paylaşılmaktadır. Herhangi bir Vikipedist, başka bir dilden çeviri isteğinde bulunabilir. Bunun yanı sıra Wikimedia Commons deposunda da tüm Vikipedilerin kullandığı medya dosyaları mevcuttur. Birçok dildeki Vikipedi'de çevrilmiş dosyalar küçük bir bölümü temsil eder. Alexa'ya göre, Vikipedi ziyaretçilerinin %61,58'i İngilizce Vikipedi sitesini ziyaret etmektedir.[8] Aşağıdaki liste 11 Ekim 2021 itibarıyla 1.000.000 üzerinde maddesi olan Vikipedileri göstermektedir. İngilizce (6.805.920) Sebuanca (6.121.415) İsveççe (2.581.087) Almanca (2.896.555) Fransızca (2.602.228) Felemenkçe (2.154.970) Rusça (1.972.545) İspanyolca (1.943.149) İtalyanca (1.856.865) Lehçe (1.609.303) Mısır Arapçası (1.622.581) Japonca (1.410.132) Vietnamca (1.292.267) Varayca (1.266.426) Çince (1.412.212) Arapça (1.229.840) Ukraynaca (1.317.485) Portekizce (1.121.750) Değiştirme ve düzenleme Almanca Vikipedi'nin DVD'si Hemen hemen tüm konuklar Vikipedi'nin içeriğini değiştirebilir; yeni kullanıcılar da yeni madde başlatabilirler. Sayfada yapılan değişiklik derhâl yansır. Vikipedi kullanıcıların ortaklaşa çalışmasının zamanla maddeleri geliştireceği inancıyla kurulmuştur, tıpkı herhangi bir açık kaynaklı programın gelişmesi gibi. Vikipedi editörleri bu durumu, "sosyal Darwin evrimi gelişmesi" ile açıklar. Bu ortaklaşa ve anında değişiklikler, editörlerin mevcut maddeleri hızlıca geliştirmesini ve yenilerinin gerçekleşir gerçekleşmez ortaya çıkmasını sağlar. Bazıları ise Vikipedi'nin bu açık bakış açısını anlamsızca kullanırlar, buna da "vandalizm" denir. Bunun yanı sıra, ortaklaşa çalışma bazen "değiştirme savaşları"na -birçok kişi birbirlerinin yazdıklarını onaylamadıkları için değiştirmekte ve çıkarmaktadır- ve editörlerin maddenin içeriği üzerinde uzlaşamamasına sebebiyet verir. Maddeler istisnalar dışında her zaman değiştirilmeye açıktır. Eğer, vandalizm ya da "revert war" (geri dönüştürme savaşı) yaşanırsa madde koruma altına alınır. Vikipedi hiçbir maddesinin tamamlanmış ya da bitmiş olduğunu iddia etmez. Maddelerin yazarlarının yazdıkları konu hakkında uzmanlık ya da yeterlilik sahibi olması gerekmez ve kullanıcılar yazdıklarının "acımasızca değiştirilmesi ve keyfi olarak dağıtılması" hakkında uyarılmaktadır. Maddeler bir kullanıcı ya da editör grubu tarafından kontrol edilmez ya da telif altına alınmaz; içerik hakkındaki kararlar Vikipedi'nin editör kurallarına göre fikir alma ortak kararıyla ya da bazen oyla karar verilir. Jimmy Wales tüm Vikipedi kurallarında ve kullanıcı haklarında son kararı verme hakkına sahiptir. Kullanıcılar izleme listelerine ilgilerini çeken maddeleri eklerler, bu sayede bu maddelerin gelişimini izleyebilirler. Vikipedi'deki birçok geçmiş değişiklik de sayfa geçmişinde kullanıcılar tarafından kronolojik olarak görülebilir. Sadece, eğer söylenmeyecek sunumlar, telif hakkı ihlalleri ve yasal olarak Vikipedi'ye sorun çıkaracak hususlar varsa, bunlar sayfa geçmişinden silinebilir. Bu değişiklikler sadece Vikipedi hizmetlileri tarafından yapılabilir. Diğer biçimlerde Vikipedi Bazı maddeler için, seslendirilmiş sürümleri ogg biçiminde sunulmaktadır. mp3 yerine ogg biçiminde sunulmasındaki ana sebep, mp3'ün bazı patentlerle koruma altına alınmış olmasıdır. Vikipedi çevrimiçi olarak ve katı olmayan bir lisans ile sunulmaktadır. İçeriğinin İnternet dışında kullanılmak üzere bilgisayara indirilmesi de oldukça kolaydır ve kullanılan ana dağıtım metodudur. Bununla beraber, bazı projeler Vikipedi'nin içeriğini değişik olarak sunmaktadır. Örnek olarak, SOS Children Vikipedi'nin içeriğini CD'de sunmaktadır. Buna ek olarak, Wikipedia 1.0 isimli onaylanmış ve basıma hazır maddelerin editörler tarafından hazırlanmış bir CD sürümü de hazırlanmaktadır. Yayımlanmış Vikipedi maddeleri ayrıca PediaPress ve Print on Demand servisleri tarafından da sunulmaktadır. Popüler kültürde Vikipedi Vikipedi'nin içeriği yüzlerce site tarafından veri tabanından alınarak kullanılmaktadır. Vikipedi'nin maddeleri ayrıca akademik çalışmalarda, kitaplarda ve konferanslarda ve son olarak da filmlerde de kullanılmaktadır. 2006 yılında, Amerika Birleşik Devletleri'nde bir davada Vikipedi referans olarak gösterilmiştir. Kanada Parlamentosu, Vikipedi'nin aynı cinste insanların evliliği hakkındaki maddesini, Yasal Evlenme Kanunu'nda okunulacak belge olarak sunmuştur. Dönemin Türkiye başbakanı Recep Tayyip Erdoğan, türban ile ilgili bir demecinde Türkçe Vikipedi'yi kaynak göstermiştir.[9] Bunun yanı sıra, Vikipedi'nin popüler kültürde kullanılmasını konu alan eserler de çoğalmıştır. Özellikle İngilizce konuşan ülkelerde Vikipedi'nin açık kodlu (değiştirilebilir) olması ve yoğun vandalizme uğramasını konu alan parodiler ve skeçler sıklıkla yapılmaktadır. "Weird Al" Yankovic "White and Nerdy" klibinde Atlantic Records sayfasını parodi amacıyla "You suck!" (Berbat!) şeklinde değiştirmiştir. Bu durum Yankovic hayranlarının sayfaya yoğun olarak vandalizmde bulunmasına sebep olmuştur. Penny Arcade'in bir karikatüründe İskeletor, He-Man maddesini değiştirmektedir. Eleştiriler Murat Bardakçı, Habertürk TV'de hazırlayıp sunduğu Tarihin Arka Odası programında Vikipedi'deki bilgileri birkaç kez eleştirmiştir. Vikipedi'deki kendi biyografi maddesinden örnek vererek yanlış bilgiler içerdiğini ve Vikipedi'yi intihal açısından, öğrencilerin akademik performansı için olumsuz bir kaynak olduğunu vurgulamakta ve Vikipedi'nin bu yüzden Türkiye'de yasaklanmasını savunmaktadır.[10] Vikipedi’ye Türkiye’den erişim engelinin 15 Ocak 2020’de Türkiye Cumhuriyeti Anayasa Mahkemesi kararının ardından Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu tarafından kaldırılmasının ardından 23 Ocak 2020’de Habertürk gazetesi yazarlarından Fatih Altaylı “Davutoğlu’nun Anımsattıkları” başlıklı bir yazı kaleme aldı. Altaylı, Murat Bardakçı’nın Vikipedi’ye dönük eleştirilerine katıldığını ifade etti ve “Vikipedi gerçekten bir facia. Tam Türk işi. Yalan dolan eksik gedik. Wikipedia ne kadar zengin ise bu o kadar fakir. Yanlışlar her ikisinde de var ama Türkçe Vikipedi özensizlik, ilgisizlik üzerine inşa edilmiş. Ama burada doğru olan kapatılmasını ya da yasaklı kalmasını istemek değil, düzeltilmesini talep etmek. Güvenilir bir kaynak hâline gelmesi için çaba göstermek ve bunu talep etmek.” ifadelerine yer verdi.[11] Türkiye'de erişim engeli Ana madde: Vikipedi'ye Türkiye'den erişimin engellenmesi 29 Nisan 2017'de Vikipedi'ye Türkiye'den erişim Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu tarafından idari tedbir uygulanmak suretiyle engellenmiştir.[12] 2 yıl 8 ay 17 gün aradan sonra (992 gün), 15 Ocak 2020 tarihinde Türkiye saati ile 22.30'da Anayasa Mahkemesi kararıyla yeniden erişime açılmıştır.[13] Ayrıca bakınız Wikimedia Commons'ta Vikipedi ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. Ana sayfa3 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Vikipedi:Kardeş projeler Vikipedi:Hakkında Vikipedi:Tarih Vikipedi'de cinsiyet dengesizliği Viki Ansiklopedileri kendi bilgisayarınıza indirebilirsiniz: veritabanları10 Mayıs 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Notlar Korumaya alınmış sayfaları düzenlemek ve dosya yüklemek için kullanıcı hesabı gerekmektedir. Kaynakça "Arşivlenmiş kopya". 1 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Temmuz 2020.  "Arşivlenmiş kopya". 10 Temmuz 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Eylül 2017.  Kaplan Andreas, Haenlein Michael (2014) Collaborative projects (social media application): About Wikipedia, the free encyclopedia. Business Horizons, Volume 57 Issue 5, pp.617-626 "paideia." Oxford Dictionary of English 2e, Oxford University Press, 2003. "Arşivlenmiş kopya". 7 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2012.  Robinson, Andrew. "Scholars reflect on Wikipedia's 20 years of crowdsourced knowledge" (İngilizce). Science. 3 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Kasım 2020.  "Vikipedi'nin tarafsızlık maddesi". 15 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2017.  "Arşivlenmiş kopya". 16 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Aralık 2015.  "'Velev ki' diye başlayan tartışma bitti". Milliyet. 5 Haziran 2008. 3 Mart 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2018.  "Tarihin Arka Odası - Murat Bardakçı : "Vikipedi engellensin"". Youtube. 12 Nisan 2013. 16 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2016.  Altaylı, Fatih (23 Ocak 2020). "Fatih Altaylı - Davutoğlu'nun anımsattıkları". Haberturk.com. 29 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2020.  "Son dakika haberi: Wikipedia'ya erişim engellendi". 29 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Nisan 2017.  "BBC Türkçe - Wikipedia'nın Türkiye'de erişim engeli kaldırıldı". 17 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ocak 2020.  Dış bağlantılar İngilizce Wikipedia'nın 2001'den günümüze WaybackMachine tarafından arşivlenmiş sürümleri Türkçe Vikipedi'nin 2003'ten bugüne WaybackMachine tarafından arşivlenmiş sürümleri gtdVikipedi'nin dil sürümleri+ 6.000.000 İngilizce (en:) Sebuanca (ceb:) + 2.000.000 Almanca (de:) İsveççe (sv:) Fransızca (fr:) Felemenkçe (nl:) + 1.000.000 Rusça (ru:) İspanyolca (es:) İtalyanca (it:) Mısır Arapçası (arz:) Lehçe (pl:) Japonca (ja:) Çince (zh:) Vietnamca (vi:) Varayca (war:) Ukraynaca (uk:) Arapça (ar:) Portekizce (pt:) + 500.000 Farsça (fa:) Katalanca (ca:) Sırpça (sr:) Endonezce (id:) Korece (ko:) Norveççe (Bokmål) (no:) Fince (fi:) Türkçe (tr:) Çeçence (ce:) Macarca (hu:) Çekçe (cs:) Tatarca (tt:) + 200.000 Sırp-Hırvatça (sh:) Rumence (ro:) Min-Nan (zh-min-nan:) Baskça (eu:) Malayca (ms:) Esperanto (eo:) İbranice (he:) Ermenice (hy:) Danca (da:) Bulgarca (bg:) Galce (cy:) Slovakça (sk:) Güney Azerice (azb:) Estonca (et:) Kazakça (kk:) Beyaz Rusça (Акадэмічная) (be:) Basit İngilizce (simple:) Minangkabau (min:) Özbekçe (uz:) Yunanca (el:) Hırvatça (hr:) Litvanca (lt:) + 100.000 Galiçyaca (gl:) Azerice (az:) Urduca (ur:) Slovence (sl:) Gürcüce (ka:) Norveççe (Nynorsk) (nn:) Hintçe (hi:) Tayca (th:) Tamilce (ta:) Latince (la:) Bengalce (bn:) Makedonca (mk:) Asturyasça (ast:) Kantonca (zh-yue:) Letonca (lv:) Tacikçe (tg:) Afrikaans (af:) Birmanca (my:) + 50.000 Malgaşça (mg:) Boşnakça (bs:) Marathice (mr:) Oksitanca (oc:) Arnavutça (sq:) Alçak Almanca (nds:) Malayalamca (ml:) Beyaz Rusça (Тарашкевiца) (be-tarask:) Kırgızca (ky:) Teluguca (te:) Bretonca (br:) Svahili (sw:) Ladince (lld:) Nevarca (new:) Cavaca (jv:) Venedikçe (vec:) Haiti Kreolü (ht:) Piyemontece (pms:) Batı Pencapça (pnb:) Başkurtça (ba:) Lüksemburgca (lb:) Sundaca (su:) Kurmançça (ku:) İrlandaca (ga:) Lombardca (lmo:) Silezyaca (szl:) İzlandaca (is:) Çuvaşça (cv:) Batı Frizce (fy:) + 10.000 Soranice (ckb:) Tagalogca (tl:) Aragonca (an:) Wu (wuu:) Zazaca (diq:) Pencapça (pa:) İskoçça (Cermen dili) (sco:) Ido (io:) Volapük (vo:) Yorubaca (yo:) Nepalce (ne:) Güceratça (gu:) Alemannik (als:) Kannada (kn:) İnterlingua (ia:) Bavyeraca (bar:) Kotava (avk:) Sicilyaca (scn:) Keçuvaca (qu:) Kırım Tatarca (crh:) Moğolca (mn:) Navahoca (nv:) Hausaca (ha:) Megrelce (xmf:) Seylanca (si:) Balice (ban:) Samogitçe (bat-smg:) Peştuca (ps:) Kuzey Frizce (frr:) Osetçe (os:) Oriya (or:) Yakutça (sah:) İskoçça (Kelt dili) (gd:) Bugice (bug:) Doğu Min Çincesi (cdo:) Yidiş (yi:) İlokano (ilo:) Sindhi (sd:) Amharca (am:) Napolice (nap:) Limburgca (li:) Gorontalo (gor:) Faroece (fo:) Yukarı Sorbca (hsb:) Banyumasan (map-bms:) Maithili (mai:) Mâzenderanca (mzn:) Bikol (bcl:) Emilian-Romanyol (eml:) Açece (ace:) Shan (shn:) Klasik Çince (zh-classical:) Sanskritçe (sa:) Valonca (wa:) Ligurya (lij:) Assam (as:) Zuluca (zu:) Ova Marice (mhr:) Dağlık Marice (mrj:) Fiji Hintçesi (hif:) Meitei (mni:) Hakka Çincesi (hak:) + 5.000 Tarentin (roa-tara:) Kapampangan (pam:) Santali (sar:) Rusince (rue:) Kuzey Sotho (nso:) Bhojpuri (bh:) Somalice (so:) Maorice (mi:) Kuzey Samice (se:) Erzyanca (myv:) Batı Flamanca (vls:) Felemenkçe Alçak Saksonca (nds-nl:) Dagbani (dag:) Sardunyaca (sc) Korsikaca (co) Fas Arapçası (ary) Kernevekçe (kw) Tibetçe (bo) Vepsçe (vep) Gilanca (glk) Türkmence (tk) Berberice (kab) Gan (gan) Ruandaca (rw) Võro (fiu-vro) Abhazca (ab) Manca (gv) Uygurca (ug) Nahuatl (nah) Zeelandic (zea) Saraikice (skr) Arpitanca (frp) Udmurtça (udm) Picard (pcd) Maltaca (mt) Komice (kv) Kaşupça (csb) Guaranice (gn) Inari Samice (smn) Aymaraca (ay) gtdWikimedia VakfıKişilerGüncel James Heilman Maryana İskender Dariusz Jemielniak Raju Narisetti Jimmy Wales Geçmiş Hampton Catlin Danese Cooper Bishakha Datta Florence Devouard Oscar van Dillen Sue Gardner Arnnon Geshuri Mike Godwin Aaron Halfaker Guy Kawasaki Patricio Lorente Katherine Maher Erik Möller Larry Sanger Lila Tretikov Luis Villa İçerik projeleri Vikipedi Abstract Wikipedia Vikipedi sürümleri listesi Vikisözlük Vikisözlük sürümleri listesi Wikimedia Commons Vikiveri Vikisöz Vikikitap Vikikaynak Vikitür Vikihaber Vikiversite Vikigezgin Vikişlev Diğer Wikimedia hareketi Wikimedia bölümleri listesi Wikimania Wiki Indaba MediaWiki Davalar Wikimedia v. NSA Knowledge Engine İlişkili The Signpost Vikipedi Anıtı Yılın Vikipedisti Otorite kontrolü BIBSYS: 8030646 BNF: cb165741116 (data) GND: 7545251-0 ISNI: 0000 0004 4914 788X LCCN: no2008072801 NKC: kn20090528031 NLI: 987007498400705171 NSK: 000625468 RERO: 02-A020416204 SELIBR: 319345 SUDOC: 11109383X VIAF: 195846295 WorldCat: viaf-220417855 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Vikipedi&oldid=32294215" sayfasından alınmıştır

Vikipedi'de bir kullanıcının belirli eylemleri gerçekleştirebilmesi, bazıları sistem tarafından otomatik olarak atanan, bazıları da elle atanması gereken çeşitli etiketlerin o kullanıcı hesabıyla ilişkilendirilmesini gerektirir. Herhangi bir etikete sahip olan kullanıcı, o etikete sahip olan 'kullanıcı grubunun' belirli izinlerine ve MediaWiki yazılımının o kullanıcı grubu tarafından kullanılmasına izin verilen belirli özelliklerini kullanma yetkisine sahip olur. Bilgi Kullanıcılar, üyesi oldukları yetki grubunun mümkün olan en üst izinlerine sahip olurlar. Örneğin bir kullanıcı, hem hizmetli iken, Özel:İzlenmeyenSayfalar sayfasını hem de yalnızca devriye ve hizmetli gruplarındaki kullanıcılar tarafından girilebilen Özel:İncelenmemişSayfalar sayfasını kullanabilir. Özet Anonim katkıcılar da dahil olmak üzere siteye giren tüm ziyaretçiler '*' grubuna dahil olurlar. Kullanıcı girişi yapmış kullanıcılar '*' grubunun yanı sıra, 'kullanıcı' grubuna dahil olurlar. Yeni kayıt olmuş bir kullanıcı, hesabı açmasının üzerinden dört gün geçmesi ve 10 katkıya sahip olması hâlinde sistem tarafından otomatik olarak 'otomatik onaylanmış kullanıcı' grubuna dahildir. Diğer kullanıcı grubu etiketleri yalnızca istek üzerine verilir: örneğin 'bot' yetkisi almak isteyen bir kullanıcı bu ihtiyacını gereklendirirse bu yetkiyi alabilir (bakınız: Vikipedi:Botlar). 'Hizmetli', 'bürokrat', 'gözetmen' ve 'denetçi' gibi diğer yetki grubu etiketleri, Vikipedi:Hizmetlilik başvurusu sayfasında topluluk tarafından tartışılıp fikir birliğine varılması hâlinde verilir. Denetçi ve gözetmenlik hakları, kişinin Wikimedia Vakfı'na kimliğini doğrulatması sonrasında verilir. Kullanıcı grupları Temel kullanıcı grupları Anonim kullanıcılar Bir hesap oluşturmamış ya da kullanıcı girişi yapmamış tüm katkıcılar, tüm Vikipedi sayfalarını (bazı girişi kısıtlanmış Özel sayfalar hariç) okuyabilir ve yarı koruma hâlinde olmayan tüm sayfaları düzenleyebilirler. Herhangi bir isim alanındaki sayfaların tartışma sayfalarını oluşturabilirler fakat Vikipedi'nin bazı yerlerinde sayfa oluşturmak için yardım istemeleri gerekebilir. Anonim kullanıcılar dosya yükleyemezler. Bir maddeye bir ya da daha çok dış bağlantı eklemek istediklerinde bir CAPTCHA sorusunu cevaplamak ve sayfa önbelleğini boşaltmak için bir onay linkine tıklamak zorundadırlar. İnternete her girildiğinde çoğunlukla farklı bir ip numarası alındığı için, farklı zamanlarda farklı anonim kullanıcılar tesadüfen aynı ip numarasına sahip olabilirler. Ayrıca tüm kullanıcılar, site API'sini 500 kayıtlık betikler hâlinde sorgulayabilir. Yeni kullanıcılar Bir hesap oluşturan kullanıcı, derhal maddeler oluşturmaya (MediaWiki isim alanı dışında ve dakikada en fazla 8 tane olmak üzere) başlayabilir ve ayrıca eğer tercihlerinde bir elektronik posta adresi belirlemişse diğer kullanıcılara elektronik posta gönderebilir. Giriş yapmış tüm kullanıcılar yaptıkları değişiklikleri küçük değişiklik olarak işaretleyebilir. Sayfa önbelleğini bir onay adımına gerek kalmaksızın boşaltabilir fakat dış bağlantı eklerken CAPTCHA sorularını cevaplamak zorundadır. Ayrıca kayıtlı bir kullanıcı, Özel:Tercihler aracılığıyla veya kendi monobook.css ya da monobook.js dosyalarına CSS ya da JavaScript kuralları ekleyerek, kendi kullanıcısı için Wikimedia arayüzünü ve seçeneklerini özelleştirebilir. Otomatik onaylanmış kullanıcılar Vikipedi'deki bir dizi yetki yalnızca 'autoconfirmed' grubuna dahil olma şartlarına sahip olan kullanıcılara verilir. Bir kullanıcı ne zaman kısıtlanmış bir eylemi gerçekleştirmek isterse yazılım tarafından otomatik onaylanmış olma durumu kontrol edilir. Bir kullanıcının otomatik onaylanması çeşitli durumlarda farklılık gösterebilir: Vikipedi'deki pek çok kullanıcı için hesabın dört günden önce açılmış olması yeterlidir. Ne var ki, Tor ağı üzerinden bağlanan kullanıcılar için bu şartlar, 90 gün ve 100 değişiklik olarak değiştirilmiştir. Otomatik onaylanmış olma durumu, maddelerin adlarının değiştirilmesi, yarı koruma altındaki sayfaların düzenlenmesi ve dosya yükleme ya da hâlihazırda bulunan bir dosyanın üzerine yenisini yükleme işlemleri için gereklidir. Bir kullanıcı otomatik onaylanmış olduğunda, pek çok eylem için CAPTCHA girmesi gerekliliği ortadan kalkar. Onaylanmış kullanıcılar Bazı durumlarda, bazı hesapların alışıldık otomatik onay sürecinden muaf tutulması gerekmektedir. 'confirmed' grubu 'autoconfirmed' grubuyla aynı yetkilere sahiptir, fakat bu etiket gerekli görüldüğünde kâhyalar tarafından sağlanabilir. Bu gruptaki kullanıcıları görmek için Special:Listusers/confirmed sayfasına bakabilirsiniz. Hizmetliler, bürokratlar ve kâhyalar Hizmetliler KısayollarVP:HVP:SVP:SYSOPVP:Y Ayrıca bakınız: Vikipedi:Hizmetliler Vikipedi'de hizmetlilik güç değil sorumluluk anlamına gelir. Hizmetlilerin topluluğu yönetme durumları yoktur. Tüm diğer Vikipedistler gibi eşit söz hakkına sahiptirler; kuralları koymazlar. Farkları sadece Vikipedi'de yazılımın sunduğu birkaç özel fonksiyonu kullanabilmeleridir. Hizmetli hakları, yalnızca isteyen kullanıcılara topluluk tarafından verilir. 'sysop' kullanıcı grubunun üyesi olan kullanıcılar, viki'nin belirli fonksiyonlarını kullanabilmelerini sağlayan bir takım araçlara ulaşım yetkisine sahiptir. Bu araçlar şöyle listelenebilir: madde silme, maddeleri koruma altına alma, kullanıcı engelleme, koruma altındaki sayfaları düzenleyebilme, isteyen kullanıcılara 'autoreview' ve 'ipblock-exempt' yetkilerini verme. Bunlar haricinde, diğer kullanıcılardan hiçbir farkları yoktur. Hizmetliler listesinin en güncel hâli için Özel:KullanıcıListesi/sysop sayfasına bakabilirsiniz. Bürokratlar Ayrıca bakınız: Vikipedi:Bürokratlar Bazı hizmetliler ek olarak bürokrat sıfatına sahiptirler. Bürokratlar hizmetlilik görevlerinin yanı sıra 3 ek fonksiyona daha sahiptirler. Normal bir kullanıcıyı hizmetli veya bürokrat atayabilirler. (Azledemezler. Azletme meta tarafından yapılabilir.) Bir kullanıcıya bot statüsü verebilirler ya da bot statüsünü iptal edebilirler. İki aşamalı doğrulamayı etkinleştirebilirler. Bürokratlar listesinin en güncel hâli için Özel:KullanıcıListesi/bureaucrat sayfasına bakabilirsiniz. Kâhyalar Ayrıca bakınız: meta:Stewards/tr Kâhyalar, seçilerek görev alırlar ve Wikimedia Vakfı'na ait tüm vikilerde görev yaparlar. Kâhyalar grubundaki kullanıcılar, Wikimedia Vakfı'na ait tüm vikilerde herhangi bir kullanıcıya herhangi bir izni atayabilir ve/veya bu izni o kullanıcıdan geri alabilirler. Kâhyalar genellikle bir vikide gerekli değişiklikleri yapabilecek bir kullanıcı olmadığı durumlarda devreye girerler ve yerel olarak bir bürokratı bulunmayan vikilerde, hizmetli veya bürokrat yetkileri verebilir ya da istifa veya kötüye kullanım gibi nedenlere bağlı olarak bu yetkileri geri alabilirler. Kâhyalar ayrıca gözetmenlik ve denetçilik yetkileri de verebilirler veya geri alabilirler. Bu yetkilere sahip kullanıcısı olmayan vikilerde gözetmen veya denetçi olarak da görev yapabilirler. Kâhyaların tüm hareketleri meta:Special:Log/rights sayfasında kayıt altında olup bu gruptaki kullanıcıların bir listesi meta:Special:Listusers/steward sayfasından görülebilir. Bu hak, en az 18 yaşında olan ve Wikimedia Vakfı'na kimliğini doğrulatan, son derece az sayıdaki kişiye verilmiştir. Özel fonksiyonlara erişim veren diğer etiketler Devriyeler KısayollarVP:EVP:PATROL Ayrıca bakınız: Vikipedi:Sürüm kontrolü MediaWiki yazılımının etkinleştirilebilir bir özelliği olan Devriye grubuna, daha sonra FlaggedRevs eklentisi ile Editör grubuna ait haklar dâhil edilmiştir. Hizmetliler tarafından verilerek geri alınabilmektedir. Devriyeler, sayfaları kontrol edildi ibaresi ile işaretleyebilen kullanıcılardır. Devriyelik hakları için Vikipedi:Devriyelik başvurusu sayfasından başvuru yapılabilmektedir. İstismarı görülen kullanıcıların hakları hizmetliler tarafından geri alınabilir. Bu gruba dâhil olan kullanıcılar, kullanıcı sayfalarında {{Kullanıcı devriye}} şablonunu kullanarak, devriye haklarına sahip olduklarını belirtebilirler. Devriye haklarına sahip kullanıcılar listesinin en güncel hâli için Özel:KullanıcıListesi/patroller sayfasına bakabilirsiniz. Beyaz liste KısayollarVP:BEYAZVP:BL Ayrıca bakınız: Vikipedi:Sürüm kontrolü Devriyelik onayı ve Sürüm Kontrolü onayından geçmesine gerek olmayan, değişiklikleri otomatik olarak onaylanan kullanıcıların yer aldığı kullanıcı grubudur. Bu gruba başvurmak için Vikipedi:Beyaz liste başvurusu sayfasını kullanabilirsiniz, ancak beyaz liste grubuna ekleme ve çıkarma işlemleri hizmetliler tarafından başvuru olmaksızın da inisiyatif kullanılarak yapılabilir. Bu gruba dâhil olan kullanıcılar, kullanıcı sayfalarında {{Kullanıcı beyaz liste}} şablonunu kullanarak beyaz listeye dâhil olduklarını belirtebilirler. Beyaz liste grubundaki kullanıcılar listesinin en güncel hâli için Özel:KullanıcıListesi/autoreview sayfasına bakabilirsiniz. IP engelleme muafı IP engelleme muafı etiketine sahip olan kullanıcılar ('ipblock-exempt' kullanıcı grubu), bazı durumlarda yapılan geniş çaplı IP engellemelerinden etkilenmiş, bu sebeple hizmetliler tarafından bu durumdan kurtarılmak üzere bu gruba dâhil edilmişlerdir. Bazı durumlarda, belirli IP'lerin ya da IP aralıklarının engellenmesi gerekmekte, ancak bunun da yeterli olmadığı durumlarda "yalnızca anonim kullanıcılar" seçeneği kapatılarak, o IP'ler üzerinden gelen kayıtlı da olsa tüm kullanıcılar engellenmektedir (bakınız: AUTOBLOCK). Bu durumda ortaya çıkan mağduriyeti ortadan kaldırmak için bu kullanıcı grubu kullanılır. Ipblock-exempt etiketine sahip kullanıcılar listesinin en güncel hâli için Özel:KullanıcıListesi/ipblock-exempt sayfasına bakabilirsiniz. Hesap oluşturucular Hesap oluşturucu (Accountcreator) etiketine sahip olan kullanıcılar ('accountcreator' kullanıcı grubu) bir IP'den günde 6 hesap yaratımı kısıtlamasından etkilenmezler ve böylece kısıtlama olmadan pek çok hesap açabilirler. İngilizce Vikipedi'deki hesap yaratım isteklerine (bakınız: Wikipedia:Request an account) cevap verirler. Hesap oluşturucu etiketine sahip kullanıcılar listesinin en güncel hâli için Özel:KullanıcıListesi/accountcreator sayfasına bakabilirsiniz. Gözetmenler Ana sayfa: Vikipedi:Gözetmenler Gözetmen etiketine sahip olan kullanıcılar ('oversight' kullanıcı grubu) maddenin geçmiş sürümlerini tüm kullanıcılardan kalıcı olarak gizlemesine imkân veren Özel:HideRevision ve bu gizleme işlemlerinin kayıtları ve gizlenen sürümlerin görülebildiği Özel:Oversight sayfalarına erişebilirler. Bu hak, en az 18 yaşında olan ve Wikimedia Vakfı'na kimliğini doğrulatan, son derece az sayıdaki kişiye verilmiştir. Gözetmen etiketine sahip kullanıcılar listesinin en güncel hâli için buraya bakabilirsiniz. Denetçiler Ayrıca bakınız: Vikipedi:Denetçi ve meta:CheckUser policy/tr Denetçi etiketine sahip olan kullanıcılar ('checkuser' kullanıcı grubu) Özel:Denetçi sayfasına erişim yetkisi vardır. Bir kullanıcı hesabının Vikipedi'de değişiklik yaptığı tüm IP'lerin listesini, bir IP tarafından yapılmış tüm değişikliklerin listesini ya da aynı IP adresini kullanmış olan bütün kullanıcı hesaplarını görüntüleme hakkına sahiptir. Ayrıca denetçi isteklerinin kayıtlarını da görüntüleyebilirler. Bu hak, en az 18 yaşında olan ve Wikimedia Vakfı'na kimliğini doğrulatan, son derece az sayıdaki kişiye verilmiştir. Denetçi etiketine sahip kullanıcılar listesinin en güncel hâli için Özel:KullanıcıListesi/checkuser sayfasına bakabilirsiniz. İçe aktarıcılar ve Vikilerarası içe aktarıcılar İçe aktarıcılar ve Vikilerarası içe aktarıcılar (Importers ve Transwiki), Özel:İçeAktar sayfasında izinler vermek üzere tasarlanmış fakat kullanılmayan etiketlerdir. MediaWiki yazılımı doğrudan XML dosyalarından içe aktarma kabiliyeti sağlasa da, bu özellik pek çok Wikimedia projesinde kapalı tutulmaktadır. İçe aktarma fonksiyonuyla ilgili daha fazla bilgi almak için, Meta'daki Yardım:İçe aktar sayfasına bakabilirsiniz. Teknisyenler KısayolVP:TEK Teknisyenler, hizmetlilerde bulunan haklardan bazılarına sahiptirler: Değişiklik Süzgecindeki günlük ayrıntılarını görebilir ve değiştirebilirler. Sistemdeki arka arkaya değişiklik ve hız sınırlamalarından etkilenmezler. Tam ve yarı koruma altındaki sayfaları düzenleyebilirler. İki aşamalı doğrulamayı etkinleştirebilirler. Bu gruptaki kullanıcılar, Vikipedi:Köy çeşmesi (teknik) sayfasındaki adaylıkların sonucunda seçilir. Ek olarak, diğer projelerden teknik destek vermeye gelen güvenilir kullanıcılara da geçici olarak yetki verilebilir. Teknisyenlik yetkisini bürokratlar verip geri alabilir. Teknisyen grubundaki kullanıcılar listesinin en güncel hâli için buraya bakabilirsiniz. Tarihçe Vikipedi'de teknisyen olarak görev yapmış kullanıcılar aşağıda gösterilmiştir: Arayüz yöneticileri Ayrıca bakınız: Vikipedi:Arayüz yöneticileri Arayüz yöneticileri, arayüz hakkındaki sayfalarda değişiklik yapma haklarına sahiptirler: Diğer kullanıcıların CSS sayfalarında değişiklik yapabilme Diğer kullanıcıların JS sayfalarında değişiklik yapabilme Diğer kullanıcıların JSON sayfalarında değişiklik yapabilme Site CSS sayfalarında değişiklik yapabilme Site JSON sayfalarında değişiklik yapabilme Site JavaScript sayfalarında değişiklik yapabilme Kullanıcı arayüzünü değiştirebilme Bu gruptaki kullanıcılar, Vikipedi:Köy çeşmesi (teknik) sayfasındaki adaylıkların sonucunda seçilir. Başvurmak için hizmetli veya teknisyen grubunda olma önkoşulu vardır. Arayüz yöneticisi yetkisini bürokratlar verip geri alabilir. Arayüz yöneticisi grubundaki kullanıcılar listesinin en güncel hâli için bu sayfaya bakabilirsiniz. Toplu mesaj göndericiler KısayolVP:TMG Ayrıca bakınız: Vikipedi:Toplu mesaj göndericiler Toplu ileti gönderici etiketine sahip olan kullanıcılar ('massmessage-sender' kullanıcı grubu), aynı anda birden fazla kullanıcıya mesaj göndermesine izin verilen ve kendi hesabından toplu mesaj gönderici yetkisini alabilen kullanıcılardır. Konu ile ilgili teknik ayrıntı ve bilgilendirmelere m:MassMessage ve mw:Help:Extension:MassMessage sayfalarından ulaşılabilir. Toplu mesaj gönderici grubundaki kullanıcılar listesinin en güncel hâli için Özel:KullanıcıListesi/massmessage-sender sayfasına bakabilirsiniz. Diğer etiketli hesaplar Botlar Ayrıca bakınız: Vikipedi:Bot politikası ve Vikipedi:Botlar Botlar Vikipedi'de bazı rutin işleri, ya da elle yapılması çok uzun sürecek olan değişiklikleri yapmak için tasarlanmış yazılımlardır. Bot ismi robottan gelmektedir ve yazılım dünyasında yaygın kullanılan bir kısaltmadır. Bot hesapları tamamen otomatik ya da yarı otomatiktir, doğası gereği yaptığı düzenlemeler iyi tanımlanmıştır ve eğer bir bot verilen görev harici başka bir şey yapacak olursa çabucak fark edilip engellenir. Bu sebeple bot değişiklikleri, diğer kullanıcıların değişikliklerinden daha az denetleme gerektirir. Bu sebeple, bot etiketli hesapların katkıları ('bot' kullanıcı grubu), bot değişikliklerini gizlemeyi seçen kullanıcıların son değişikliklerde ve izleme listesinde görünmez. Kullanıcı mesaj sayfalarında botlar tarafından yapılan küçük değişiklikler, yeni mesaj geldiğini belirten turuncu şeridi ortaya çıkarmaz. Bot hesapları, API'sini 500 yerine 5000 kayıtlık betikler hâlinde sorgulanabilir. Botlar listesinin en güncel hâli için Özel:KullanıcıListesi/bot sayfasına bakabilirsiniz. gtdKullanıcı gruplarıGenel gruplar Beyaz liste(2.480) Devriye(458) Toplu mesaj gönderici(12) Hesap oluşturucu(4) Teknisyen(12) İleri düzey gruplar Hizmetli(20) Arayüz yöneticisi(9) Bürokrat(6) Gözetmen(5) Denetçi(3) Kâhya Diğer gruplar Bot(33) IP engelleme muafı(20) "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Vikipedi:Kullanıcılar&oldid=32058308#Teknisyenler" sayfasından alınmıştır

Norton iliİlNorton CountyÜlke ABDEyaletKansasKuruluş26 Şubat 1867MerkezNortonYüzölçümü • Toplam2.280 km²Nüfus (2020) • Toplam5,459 • Yoğunluk2.4/km²Zaman dilimiUTC-06.00 (CST) • Yaz (YSU)UTC-05.00 (CDT) Norton ili veya Norton County Amerika Birleşik Devletleri'nin Kansas eyaletinde bulunan bir ildir. İlin nüfusu 2020 sayımına göre 5,459'dur. İlin merkezi Norton şehridir. gtdKansas eyaletiKonular İklim Delegations Çevre Kansaslılar Coğrafya Jeoloji Hükümet Tarih Hukuk State parks Ulaşım Visitor attractions Sosyal Kültür Suç Demografi Ekonomi Eğtimi Politika Bölgeler Cherokee Strip Cross Timbers Dissected Till Plains Doğu Orta Four State Area Flint Hills High Plains North Central Osage Plains Ozarks Red Hills Santa Fe Trail Region Smoky Hills Güneydoğu Şehirler (1) Wichita (2) Overland Park (3) Kansas City (4) Olathe (5) Topeka (6) Lawrence (7) Shawnee (8) Manhattan (9) Lenexa (10) Salina (11) Hutchinson (12) Leavenworth (13) Leawood (14) Dodge City (15) Garden City (16) Junction City (17) Emporia (18) Derby (19) Prairie Village (20) Liberal (21) Hays (22) Pittsburg (23) Gardner (24) Newton (25) Great Bend (26) McPherson (27) El Dorado (28) Ottawa (29) Winfield (30) Arkansas City (31) Andover (32) Lansing (33) Merriam {34} Atchison {35} Haysville {36} Parsons {37} Coffeyville {38} Mission {39} Independence {40} Augusta {41} Chanute {42} Wellington {43} Fort Scott {44} Park City {45} Bonner Springs {46} Valley Center {47} Pratt {48} Bel Aire {49} Roeland Park {50} Abilene İlçeler Allen Anderson Atchison Barber Barton Bourbon Brown Butler Chase Chautauqua Cherokee Cheyenne Clark Clay Cloud Coffey Comanche Cowley Crawford Decatur Dickinson Doniphan Douglas Edwards Elk Ellis Ellsworth Finney Ford Franklin Geary Gove Graham Grant Gray Greeley Greenwood Hamilton Harper Harvey Haskell Hodgeman Jackson Jefferson Jewell Johnson Kearny Kingman Kiowa Labette Lane Leavenworth Lincoln Linn Logan Lyon Marion Marshall McPherson Meade Miami Mitchell Montgomery Morris Morton Nemaha Neosho Ness Norton Osage Osborne Ottawa Pawnee Phillips Pottawatomie Pratt Rawlins Reno Republic Rice Riley Rooks Rush Russell Saline Scott Sedgwick Seward Shawnee Sheridan Sherman Smith Stafford Stanton Stevens Sumner Thomas Trego Wabaunsee Wallace Washington Wichita Wilson Woodson Wyandotte Kansas ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. Otorite kontrolü LCCN: n82010749 NLI: 987007552848405171 VIAF: 134884602 WorldCat: lccn-n82010749 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Norton_County&oldid=31400765" sayfasından alınmıştır

Kaspersky Lab.TipÖzelKuruluş1997 (1997), RusyaKurucuEugene KasperskyGenel merkeziMoskova, RusyaÖnemli kişilerEugene Kaspersky (İcra kur. bşk.) Natalya Kaspersky Vitaly BezrodnykhÜrünKaspersky Anti-Virus Kaspersky Internet Security Android için Kaspersky Int. Sec. Kaspersky PURE Kaspersky Total Security İş için Kaspersky Security Bütünleşik güvenlikNet gelir711 milyon $ (2014)Çalışan sayısı3,000+ (2015)Web sitesikaspersky.com Kaspersky Lab. 1997 yılında Eugene Kaspersky tarafından kurulan Rusya Merkezli bir güvenlik şirketi, bilgisayar ve internet güvenliği üzerine çözümler sunmaktadır. Antivirüs, anti-spyware, anti-spam ve anti-intrusion (firewall benzeri bir yazılım türü) ürünlerini pazarlamaktadır. Kaspersky Lab’ın Küresel Mevcudiyeti[değiştir | kaynağı değiştir] Altı şirket bölgesi[değiştir | kaynağı değiştir] Batı Avrupa; Kuzey Amerika; Gelişmekte Olan Pazarlar; Asya-Pasifik; Rusya ve BDT; Japonya. Kaspersky Lab'ın yerel ofis listesi[değiştir | kaynağı değiştir] Avustralya; Avusturya; Brezilya; Kanada; Çin; Fransa; Almanya; Hong Kong; Hindistan; İsrail; İtalya; Japonya; Kazakistan; Malezya; Meksika; Hollanda; Polonya; Portekiz; Romanya; Rusya Federasyonu; Güney Afrika; İspanya; İsveç; İsviçre; Türkiye; Ukrayna; Birleşik Arap Emirlikleri; İngiltere; Amerika Birleşik Devletleri (2 ofis), Güney Kore. Piyasada Kaspersky Lab[değiştir | kaynağı değiştir] Dünya çapında Uç Nokta Güvenlik Tüketici pazarının en büyük 3. tedarikçisi, Uç Nokta Güvenlik Kurumsal pazarının da en büyük 5. tedarikçisidir Kurumsal Uç Nokta Güvenlik pazarının Güvenlik Paketi alanında 3. sıradadır. Gartner Magic Quadrant tarafından Uç Nokta Koruma Platformlarında "Lider" olarak adlandırılmaktadır. IDC MarketScape'te "Lider" olarak adlandırılmıştır.[1] Forrester Research, Inc tarafından Uç Nokta Güvenlik Çözümleri pazarında Liderlerden biri olarak gösterilmiştir. Kaspersky Lab bağımsız ürün testlerinde en iyi sektörel sonucu elde etmektedir: 2012'de Kaspersky Lab uç nokta ürünleri 75 test ve incelemeye katılmıştır. Kaspersky Lab bunların 42'inde 1. sırada ve testlerin %86'sında ilk üçte yer almıştır. Kaspersky Lab’ın müşteri koruma endeksi sektör ortalamasına ve önemli rakiplerine göre önemli ölçüde daha yüksektir: 2012 yılında kurumsal ürünler için 106 ve tüketici ürünleri için 99. sıradadır. Şirketin portföyünde, ABD, Rusya, AB ve Çin'de alınan 160'tan fazla patent bulunmaktadır. Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir] "Batı Avrupa Kurumsal Uç Nokta Güvenlik 2012 Tedarikçi Analizleri". 21 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2015.  Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir] Wikimedia Commons'ta Kaspersky Lab. ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. Kaspersky Türkçe Resmi Sitesi 14 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. gtdBilgisayar güvenliği şirketleriAvira Antivir  · Bitdefender  · Comodo  · ESET  · Kaspersky  · LastPass  · McAfee  · Mitro  · Trend Micro  · Webroot Rusya merkezli bir şirket ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. Bilgisayar virüsü ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. Otorite kontrolü BNF: cb155368182 (data) ISNI: 0000 0000 9708 989X SUDOC: 162200064 VIAF: 143517711 WorldCat: viaf-143517711 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kaspersky_Lab.&oldid=31538061" sayfasından alınmıştır

McAfee Inc.EndüstriGüvenlik yazılımlarıKuruluş1987KurucuJohn McAfeeGenel merkeziSanta Clara , Amerika Birleşik Devletleri Hizmet alanlarıDünya çapındaSahibiSymphony Technology GroupWeb sitesistgpartners.com McAfee Inc, Kaliforniya, ABD merkezli antivirüs ve bilgisayar güvenliği yazılımları üreticisi kuruluş. McAfee 19 Ağustos 2010'da Intel tarafından 7,68 milyar $'a (5 milyar £) satın alınmıştır. Daha sonra firma Symphony Technology Group adlı firmaya 4 milyar $'a satılmıştır. McAfee Personal Firewall Plus, McAfee Privacy Service, McAfee SecurityCenter, McAfee Shredder, McAfee Security Scan Plus, McAfee SpamKiller gibi ürünleri ile ünlüdür. gtdBilgisayar güvenliği şirketleriAvira Antivir  · Bitdefender  · Comodo  · ESET  · Kaspersky  · LastPass  · McAfee  · Mitro  · Trend Micro  · Webroot ABD merkezli şirket ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=McAfee&oldid=31797343" sayfasından alınmıştır

Bu maddenin daha doğru ve güvenilir bilgi sunması için güncellenmesi gerekmektedir.Daha fazla bilgi için tartışma sayfasına bakınız.Avast AntivirusGeliştirici(ler)Avast Softwareİşletim sistemiÇoklu PlatformTürAntivirusLisansSahipliResmî sitesiavast.com Avast Antivirus, bir antivirüs yazılımıdır ve Avast Software tarafından geliştirilmiştir. Yazılımın ilk sürümü 1988 yılında yapılmıştır. Avast Antivirüs uygulaması En iyi PC ve Mac güvenliği ödülleri dalında; En İyi Ücretsiz Kötü Amaçlı Yazılım Koruması (2020), Olağanüstü Güvenlik Ürünü (2021) ve En İyi Ürün (2021) ödüllerini almıştır. Aynı zamanda Google Play ve App Store gibi mobil uygulama yükleme servislerinde 4,5/5 gibi yüksek bir değerlendirme puanına sahiptir. 2020 yılında Dünyanın dört bir yanında 400 milyondan fazla kullanıcıya hizmet veren ücretsiz Antivirüs programı Avast'ın kullanıcı verilerini sattığı belirlendi. Buna göre Avast'ın yan kuruluşu olan Jumpshot adlı firma, toplanan kullanıcı verilerini dünyanın en büyük şirketlerine para karşılığı vermiştir.[1] Diğer Antivirüs programları ile ortak bir istihbarat havuzu yani üçüncü parti istihbarat kullanır. Temel olarak son kullanıcıyı hedef alan virüs türlerine karşı etkinlik gösteren Avast Antivirüs ekonomik krizden sonra satılmıştır. Özellikleri[değiştir | kaynağı değiştir] Virüslerin yanı sıra diğer zararlıları da tespit edebilen yazılımın bulduğu zararlılardan bazıları şunlardır: Spyware Adware Malware Trojan Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir] "Arşivlenmiş kopya". 27 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ekim 2020.  Özgür yazılım ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz.  Bu madde bir taslaktır. Bu maddeyi geliştirerek veya özelleştirilmiş taslak şablonlarından birini koyarak Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz. Otorite kontrolü NKC: ph314872 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Avast_Antivirus&oldid=31799547" sayfasından alınmıştır

PedofiliUzmanlıkPsikiyatri, psikoloji  Pedofili ya da sübyancılık, belirli yaştaki bir kimsenin ergenlik öncesi çocukları[1][2] cinsel açıdan çekici bulması ve cinsel eğiliminin çocuklara yönelik olmasına neden olan psikoseksüel rahatsızlık.[2][3][4] Bu rahatsızlığa sahip kişilere pedofili ya da sübyancı denir. Bu terimi daha iyi tanımlayabilmemiz için ICD kodları ve DSM kodları mevcuttur. DSM-V verilerine göre pedofili, "Ergenlik öncesi çocuklara karşı 6 ay boyunca tekrar eden, şiddetli, önüne geçilemez cinsel dürtüler." olarak tanımlanır ve yine DSM-V verilerine göre bir kişiye pedofili tanısı koyulabilmesi için en az 16 yaşında ve ilgi duyduğu çocuklar 11 yaşından küçük olmalıdır.[5] Ek olarak da geç adolesan dönemindeki birisiyle 12 ve 13 yaşındaki bir kişinin birlikteliği pedofili olarak tanımlanmamaktadır. Burada dikkat etmek gerekir ki, adolesan dönem insanlarda 25 yaşına kadar sürmektedir.[6] Ortalama ergenliğe girme yaşı da kızlar için 9 - 11 yaş arası, erkekler için 11'dir.[7] Kızlar da 14 yaşlarına girdiklerinde genellikle pubertal dönemden çıkmış olurlar.[8] Bu konuda ICD kaynağı olarak en detaylı yazıda pedofili, özellikle veya çoğunlukla 11 yaş ve altına duyulan cinsel çekim olarak tanımlanır. Ancak tıbbi tanı olarak 13 yaş sınır olarak kullanıldığı, DSM verilerindeki gibi en az 16 yaşında olup, karşısındaki kişinin 11 yaş ve altında olması gerektiği de belirtilir.[9][10][11] ICD bu konularda çok kısa ve yetersiz bilgi verdiği için kaynak olarak DSM verilerini kullanmak daha doğrudur. Sübyancılar -tipik olarak- yetişkin cinsel ilişkiden zevk almakta güçlük çekerler, özgüvenleri eksik olabilir ve çocuklarla ilişkiyi yetişkinlere nazaran daha az tehdit edici bulurlar.[2] Sübyancının eğilimi karşı cinse veya kendi cinsine olabilir. Kayıtlara geçmiş sübyancıların büyük çoğunluğu erkektir ve bu durum kadınlarda çok nadir görülür.[2][12] Pedofil kadınların kendilerini gizlemesi, sayılarının bilinmesini engellemektedir.[12] Köken bilimi[değiştir | kaynağı değiştir] Arapça kökenli sübyan sözcüğü 'çocuklar' anlamına gelir.[13] Türkçeye İngilizce paedophilia kelimesinden geçen[14] "pedofili" sözcüğünün kökeni, Yunanca pais sözcüğünün kökü olan paid (çocuk,[4][15] oğlan[4]) sözcüğünün birleştirme hâli "paido-"[15] ve -philia (düşkünlük, özellikle anormal sevgi)[4] sözcükleridir. Cinsel münasebet[değiştir | kaynağı değiştir] Ana madde: Çocuğun cinsel istismarı Sübyancılar sıklıkla cinsel birleşmeden önce kurbana dokunmak ya da cinsel organlara bakmak yoluyla cinsel doyuma ulaşırlar.[2] Kurbanın olay anındaki tepkileri, korku (özellikle şiddete maruz kalındıysa), şaşkınlık veya pasif haz olabilir.[2] Cinsel ilişki, özellikle şiddete maruz kaldıysa, çocukta çok ciddi travmalara neden olabilir. Bazı durumlarda kurban, cinsel ilişkiden çok, ebeveyninin uyarılarını dinlemediğini düşünerek suçluluk duyar ve sıkıntı çeker.[2] Cinsel saldırıya uğrayan çocuklar sıklıkla sorunlu bir yetişkinlik dönemi yaşarlar. Çalışmalar, çocukluğunda cinsel saldırıya uğramış erkeklerin yetişkinliklerinde cinsel suç işleme olasılığının yüksek olduğunu göstermektedir.[2] Çocukluğunda cinsel saldırıya uğramış kadınlar ise daha çok uyuşturucu bağımlılığı veya seks işçiliği gibi kendini yıkıma götüren davranışlara eğilimli olurlar.[2] Hukuki boyut[değiştir | kaynağı değiştir] Sübyancılık, birçok Kara Avrupası hukuk düzeninde cinsel suçların en önemlisi kabul edilir.[kaynak belirtilmeli] Genellikle kurbanın yaşı küçüldükçe ve kurbanla saldırgan arasındaki yaş farkı arttıkça cezalar artar.[2] En büyük cezalar genellikle livataya (ters ilişki) verilir.[2] Suçluların %50'sinden fazlası kurbanların akrabaları, aile dostları ya da tanıdıklarıdır.[2] Pedofili savunuculuğu[değiştir | kaynağı değiştir] Pedofiliyi normal karşılayan ve normal karşılanması için faaliyet gösteren, pedofili kişilere karşı hoşgörülü davranılması gerektiğini söyleyen birtakım kuruluş ve aktivistler vardır. 1970 yılında, önce Rotterdam'da, daha sonra diğer şehir ve ülkelerde, pedoseksüel ilişkilerin yasallaştırılmasını alenen savunan pedofil dernekleri ortaya çıktı. İlerleyen yıllarda ABD'de Kuzey Amerika Erkek / Erkek Aşk Derneği (NAMBLA), Fransa'da Groupe de recherche pour une enfance différente (GRED), Büyük Britanya'da Pedophile Information Exchange (PIE) ve Belçika da De Rooie Vlinder pedofiliyi savunmak amacıyla kuruldu. İngiltere’de bir gazete olan Gay News'i çıkaran Ian Campbell Dunn (1 Mayıs 1943 - 10 Mart 1998), aynı zamanda Paedophile Information Exchange adlı aktivizm grubunu kurmuş ve rıza yaşının kaldırılmasını savunmuş, yetişkinlerin çocuklar ile cinsel ilişkiye girmelerinin anlayışla karşılanması için kampanya yürütmüştü.[16] ABD’de eşcinsellik bilinciyle ilgili olan Radical Faeries hareketinin kurucusu Henry "Harry" Hay Jr. (7 Nisan 1912 - 24 Ekim 2002) pedofilinin meşrulaştırılmasını destekliyordu ve rıza yaşının kaldırılmasıyla pedofilinin yasallaşmasını savunan Kuzey Amerika Erkek/Oğlan Aşk Derneği'nin (NAMBLA) aktif bir destekçisiydi.[17] Aynı zamanda pedofiliyi LGBT hareketine dahil etmeye çalışan Harry Hay, resmi onur yürüyüşlerine NAMBLA’yı kabul ettirmeyi başaramamış ve 1994 yılındaki onur yürüyüşüne katılmayı reddetmiş, bunun yerine diğer bir yürüyüşe katılmak zorunda kalmıştır.[18] Günümüzde özellikle Avrupa ve Amerika ülkelerinde pedofiliyi savunan dernek ve kuruluşlar vardır. Uluslararası[değiştir | kaynağı değiştir] Ipce (eski adıyla International Pedophile and Child Emancipation; halkla ilişkiler nedenleriyle 1998 yılında adını değiştirdi). 1990'ların başında kuruldu. 2005 yılı itibarıyla 20 ülkede 79 üyesi bulunmaktadır. Avustralya[değiştir | kaynağı değiştir] Avustralasyalı Erkek / Erkek Aşk Derneği (AMBLA). Ipce'nin bir ortağı. Avustralya Pedofil Destek Grubu (APSG). 1980 veya 1983'te kuruldu. Üyeleri çok azdı. Polis faaliyeti nedeniyle dağıtıldı ve yerine Boy Lovers ve Kabak Yiyenler (BLAZE) geçti. Bu grup da polis tarafından dağıtıldı. Belçika[değiştir | kaynağı değiştir] Dokumentatiedienst Pedofilie. Center de recherche et d'information sur l'enfance ve la cinselité (fr), 1982-1986. Philippe Charpentier tarafından kuruldu. Grup L'Espoir dergisini yayınladı. Fach Und Selbsthilfegruppe Paedophilie. 1970'lerin başında kuruldu. Stiekum. Studiegroep Pedofilie. Feshedildi. Kanada[değiştir | kaynağı değiştir] Koalisyon Pédophile Québécois. Ipce ile ilişkili. Fondation Nouvelle. Feshedildi. Danimarka[değiştir | kaynağı değiştir] Danimarka Pedofil Derneği (DPA), 1985-2004. Fransa[değiştir | kaynağı değiştir] Fransa'da 1970 yılından beri pedofiliyi savunan hareketler vardır. Aralarında Gabriel Matzneff, Jean-Paul Sartre, Philippe Sollers, Roland Barthes, Simone de Beauvoir, Alain Robbe-Grillet, Françoise Dolto, Jacques Derrida, Louis Althusser, Jean-Louis Bory, Gilles Deleuze, Michel Foucault bulunduğu yazarlar 70'li yıllarda pedofilinin serbest olması için gazete makaleleri yazmış, yöneticilere ise dilekçe göndermiştir.[19] Fransa'da her yıl 160.000 çocuk cinsel istismara uğramaktadır. Nüfusun yaklaşık %10'u yani 5,6 milyon kişi ya aile içi ya da bir yabancı tarafından cinsel istismara maruz kalmıştır.[20] Groupe de Recherche pour une Enfance Différente (GRED), 1979-1987. Grup, Le Petit Gredin (The Little Rogue) adlı bülteni yayınladı. Almanya[değiştir | kaynağı değiştir] AG-Pädo. 1991 yılında Arbeitsgruppe des Bundesverbandes Homosexualität derneği tarafından kuruldu. Aktion Freis Leben (AFL). Arbeitskreis Päderastie-Pädophilie (APF). 1980'lerin başında aktif. Arbeitsgemeinschaft Humane Sexualität (AHS) (de). Arbeitsgemeinschaft "Schwule, Päderasten und Transsexuelle" ("Çalışma Grubu 'Eşcinseller, Pederastlar ve Transseksüeller'"). Pedofil yanlısı aktivizme katılan Alman Yeşiller Partisi'nin 1980'lerdeki bir fraksiyonu. Şimdi feshedildi ve utançla görüldü. Deutsche Studien- und Arbeitsgemeinschaft Pädophilie (DSAP). 1979-1983. Fach und Selbsthilfegruppe Paedophilie. Indianerkommune. 1970'lerden 1980'lerin ortalarına kadar aktif. Yeşil Parti'ye, çocukların kurtuluşu olarak gördüğü şey için bazen şiddetle baskı yapan komün. Kanalratten. Dalı Indianerkommune ama kadın sapiklara. Krumme 13 (K13). Pädogruppe, Rat ve Tat-Zentrum. Pädophile Selbsthilfe- und Emanzipationsgruppe München (SHG).2003'ten başlayarak, polis üyelerine baskın yapmaya başladı ve bunun sonucunda yarım milyondan fazla çocuk pornografisi ele geçirildi ve birden çok tutuklandı. Verein für sexuelle Gleichberechtigung. Münih'te kuruldu. 1973-1988. İtalya[değiştir | kaynağı değiştir] Gruppo P. Gey dergisi Babilonia'da gazeteci olan Francesco Vallini tarafından kuruldu. O ve Gruppo P ile bağlantılı on kişi 1993 yılında tutuklandı. O sırada derginin yazı işleri personeli onu savundu. Grup, Corriere del pedofili bültenini yayınladı. Hollanda[değiştir | kaynağı değiştir] Jon. 1979 yılında Hollanda Cinsel Reform Derneği tarafından kuruldu. Komşu Sevgi, Özgürlük ve Çeşitlilik Partisi, 2006-2010, 2020'de yeniden başladı. Yasal rıza yaşını 12 yaşına düşürmeyi savunan (sonunda onu kaldırmak amacıyla) ve çocuk pornografisini yasallaştırmayısavunan Hollandalı siyasi parti. Hiçbir seçime katılmadı ve sadece üç tanınan üyesi var. 2020'de parti yeniden kuruldu. Vereniging Martijn. 1982'de kuruldu. 27 Haziran 2012'de bir Hollanda mahkemesi grubun yasadışı olduğuna karar verdi ve derhal dağılmasını emretti. Ancak bu karar Nisan 2013'te bir üst mahkeme tarafından bozuldu. Hakim, kulübün suç işlemediğini ve dernek kurma özgürlüğüne sahip olduğunu belirterek kararı bozdu. Bu karar da Hollanda Yüksek Mahkemesi tarafından 18 Nisan 2014'te bozuldu ve örgütü pedofilik eylemleri meşrulaştırmak ve yüceltmeye çalıştığı için yasakladı. Dernek, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'ne itiraz etti ancak reddedildi. Grup OK Magazine yayınladı. Norveç[değiştir | kaynağı değiştir] Norveçli Pedofil Grubu. Çocuk Cinselliği için Af. İsviçre[değiştir | kaynağı değiştir] Schweizerische Arbeitsgemeinschaft Pädophile. Birleşik Krallık[değiştir | kaynağı değiştir] 1974'te kurulan Pedophile Action for Liberation, 1975'te PIE ile birleştirildi. Pedofil Bilgi Değişimi (PIE), 1974-1984. Campaign for Homosexual Equality (Eşcinsel Eşitlik Kampanyası)[21] Gay Left (Eşcinsel Sol)[22] Spartacus International Gay Guide (Spartakus Uluslararası Eşcinsel Rehberi)[23] Amerika Birleşik Devletleri[değiştir | kaynağı değiştir] Çocukluk Duygusallık Çemberi (CSC). 1971 yılında kurulan San Diego, Kaliforniya bir öğrenci tarafından, Wilhelm Reich. 1980'lerin ortalarında feshedildi. Kuzey Amerika Erkek / Erkek Aşk Derneği (NAMBLA). 1978-günümüz. Büyük ölçüde dağıldı. Project Truth. 1994 yılında pedofil örgütü olduğu için ILGA'dan ihraç edilen kuruluşlardan biri. René Guyon Topluluğu. Çoğu müfettiş, bunun tek kişilik bir propaganda olduğunu düşünüyor. Sloganının "sekizden önce seks yoksa çok geç" olduğu söylendi. 1980'lerin ortalarında feshedildi. Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir] Çocuk evliliği Çocuk istismarı Efebofili Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir] F65.4 2 Kasım 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. WHO, ICD-10, 2010 a b c d e f g h i j k l "Pedofili." Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica Online. Encyclopædia Britannica Inc. "Sübyancı" Güncel Türkçe Sözlük. Türk Dil Kurumu. Erişim tarihi: 6 Kasım 2008. a b c d "paedophilia." Oxford Dictionary of English 2e, Oxford University Press, 2003. "Diagnostic and statistical manual of mental disorders _ DSM-5" (PDF). American Psychiatric Association. American Psychiatric Publication. 15 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2022.  "When 25 Is the New 18". Scientific American. 19 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2022.  "Navigating Puberty: The Tanner Stages". Healthline. 11 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2022.  "What to Expect When Your Child Goes Through Puberty". American Academy of Family Physicians. 25 Haziran 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2022.  "ICD-10". 19 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2022.  "ICD-11". 19 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.  "ICD-10". 20 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.  a b "Psychopathology and Personality Traits of Pedophiles". 9 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.  "Sübyan" Güncel Türkçe Sözlük. Türk Dil Kurumu. Erişim tarihi: 6 Kasım 2008. "Pedofili" Güncel Türkçe Sözlük. Türk Dil Kurumu. Erişim tarihi: 6 Kasım 2008. a b pedo- 3 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Dictionary.com. Erişim: 28 Eylül 2011 O'Donnell, Ian; Milner, Claire (2012). Child Pornography: Crime, Computers and Society. Routledge. pp. 11–15. ISBN 9781135846350. Archived from the original on. 1 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.  Bronski, Michael (3 Kasım 2002). "The real Harry Hay" (İngilizce). virginia.edu. 16 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2022.  "News and Features | The real Harry Hay". web.archive.org. 2 Mart 2012. 2 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Kasım 2020.  "Fransa da pedofili". 17 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi.  "Inceste et abus sexuels sur les enfants : les « survivants » témoignent à Lille". 21 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ocak 2022.  Waites, Matthew (2005). The age of consent: young people, sexuality, and citizenship. Houndmills, Basingstoke, Hampshire: Palgrave Macmillan. ISBN 978-1-4039-2173-4. pp. 132 and 243, Note 6.6.  "Gay left Issue" (PDF). 29 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.  Stamford, John D., (Ed.) (1976). Spartacus International Gay Guide (İngilizce) (6. bas.). Euro-Spartacus. s. 277.  Wikimedia Commons'ta Pedofili ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. SınıflandırmaDICD-10: F[1]ICD-9-CM: 302.2MeSH: D010378 Otorite kontrolü BNF: cb11933052f (data) GND: 4126403-4 LCCN: sh85099210 NDL: 00574663 NKC: ph158329 NLI: 987007531431505171 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Pedofili&oldid=31677710" sayfasından alınmıştır

Bu madde hiçbir kaynak içermemektedir. Lütfen güvenilir kaynaklar ekleyerek madde içeriğinin geliştirilmesine yardımcı olun. Kaynaksız içerik itiraz konusu olabilir ve kaldırılabilir.Kaynak ara: "Teşhircilik" – haber · gazete · kitap · akademik · JSTOR (Ekim 2017) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) Mardi Gras karnavalında göğüslerini gösteren bir genç kız.Stanford Üniversitesi öğrencileri hem bir protesto yapıyorlar hem de en çok insanla kıç gösterme dünya rekoru kırmaya çalışıyorlar. Teşhircilik, Egzibisyonizm olarak da bilinir, cinsel organlarını başkalarına göstererek haz ve doyum sağlama. Cinsel teşhir hem hayvanlarda, hem de insanlarda cinsel eylemi başlatan davranışlardan biridir. Ama mahrem bir ilişki çerçevesinde yer almadığı sürece bu davranış, psikolojide cinsel sapma olarak değerlendirilir. Teşhircilerin genellikle tehlikesiz olmasına karşın 'kurban' çoğu zaman bu davranışı tehdit edici olarak algılar; teşhirden sonra çok ender olarak şiddet ya da cinsel saldırıya rastlanır. Teşhirci kurbanının iğrenme ya da korku gibi tepkilerinden de haz ve doyum sağlayabilir, ama heyecanlanması için böyle bir tepki gerekli değildir. Zihinsel bir travma ya da çok yakın birinin kaybedilmesinden sonra teşhirciliğe yönelen kişiler görülmüştür. Ama kronik teşhircilerde genellikle ciddi bir kişilik bozukluğu vardır. Teşhircilik olarak nitelenen davranışa hemen hemen yalnızca erkekler arasında rastlanır. Bunda kültürel koşullanmaların da rolü vardır. Kadınların çok çeşitli biçimlerde zaten kendilerini teşhir ettiği ya da kadın bedeninin çeşitli vesilelerle sürekli teşhir edildiği, bu yüzden kadınlar söz konusu olduğunda teşhircilik gibi bir terimin akla gelmediği de ileri sürülebilir. Fakat böylesi bir açıklamanın cinsiyetçi bir yaklaşımın neticesi olduğu aşikardır. gtdCinsel fetişizmEylemler, durumlar Aquaphilia Autassassinophilia Coprofili Cuckold / Cuckquean Emetophilia Erotik hipnoz Erotik emzirme Erotik şaplaklama Teşhircilik Zorla baştan çıkarma İri güzel kadın Medikal fetişizmi Omorashi Parafilik çocukçuluk (yetişkin bebek) Gebelik Sigara Gıdıklama Tamamı kaplama Transvestik Sıkılaştırma Tamakeri Ürolagni Vorarephilia Islak ve dağınık fetişizm Vücut kısımları Koltuk altı Göğüs Karın Kalça Göz Şişman Ayak El Boy Saç Bacak Göbek Burun Giyim Botlar Bale botu Bot worship Dizüstü çizmeler Giyim Korse Bebek bezi Eldiven Külotlu çorap Lastik Lastik ve PVC Ayakkabı Spandex İç çamaşırı Üniforma Nesneler Balonlar Oyuncak bebekler Lastik ve PVC Robotlar Spandex Tartışmalı / yasadışı Şehvet cinayeti Nekrofili Tecavüz fantezisi Zoofili Pedofili Kültür / medya Sanatçılar Sanat Kulüpler Moda Dergi Modeller Websiteler FetLife wikiFeet Irk Asya fetişi Irklararası pornografi Cinsel ırkçılık İlgili konular BDSM Uluslararası Fetiş Günü Kink Deri kültürü Deri kültürü bayrağı Seksüel rol yapma Ana kategori Otorite kontrolü GND: 4153306-9 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Teşhircilik&oldid=27983504" sayfasından alınmıştır

İstismar ile karıştırılmamalıdır. Makale serilerindenİstismar Türüne göre Genel kavramlar Şiddet Baskı Gücün kötüye kullanımı Zulüm Fiziksel istismar İşkence Çocuk istismarı Aile içi şiddet Psikolojik istismar Küçük düşürme Gözdağı verme Mobbing Zorbalık Kurbanı suçlama Nefret söylemi Manipülasyon Takipçilik Sibertakipçilik İlişkisel saldırganlık Ebeveynsel yabancılaşma Psikolojik işkence Zihin kontrolü Toplumsal veya bireysel sakınma Zor yollu ikna Taciz Sözlü taciz Gaslighting Cinsel istismar Ensest Çocuğun cinsel istismarı Tecavüz Cinsel istismar Kurbana göre Çocuk istismarı Aile içi şiddet Yaşlı istismarı İş yerinde şiddet Tutuklu istismarı Hasta istismarı Engelli istismarı Hayvanlara uygulanan şiddet Suçluya göre Polis şiddeti İnsan deneyleri İlgili Ağır bedensel ceza Erişkin Koruma Hizmetleri gtd Şiddet yoluyla fiziksel tacize uğrayan bir çocuk Taciz birçok kötü davranışı kapsamaktadır. Kelime hukuki bir anlamda kullanıldığı zaman tehdit edici, rahatsızlık veren ve toplum tarafından tasvip edilmeyen davranışları kasteder. İfade özgürlüğünü destekleyen toplumlar da, sadece ısrarla tekrarlanan ve doğru olmayan ifadeler hukuki anlamda taciz sayılır. Cinsel taciz, ısrarcı ve istek dışı cinsel yaklaşımlar için kullanılan terimdir. Bu tür taciz genellikle sokakta yalnız yürürken bazen de iş ortamlarında gerçekleşir ve cinsel yaklaşımları geri çevirmek mağdur kimseyi dezavantajlı bir durumda bırakabilir. Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir] Amerika Birleşik Devletleri[değiştir | kaynağı değiştir] 1969 yılında ABD Savunma Bakanlığı tarafından taslağı çıkarılan İnsan Amaçları Beyannamesi (ing. Human Goals Charter), işyeri ortamında tacizi yasaklayan kurallar oluşturulmasına öncülük etmiştir ve her iki cinsiyete de eşit saygı gösterilmesini resmileştirmiştir. Kanada[değiştir | kaynağı değiştir] 1983 yılında federal hükûmetin yetkisi altında yürürlüğe giren Kanada İnsan Hakları Kanunu, işyeri ortamında cinsel tacizi yasaklamıştır. Birleşik Krallık[değiştir | kaynağı değiştir] Birleşik Krallık'ta, insanları tacizden koruyan yasalar arasında 1997 Tacizden Korunma Kanunu (ing. Protection from Harassment Act 1997) ve 1994 Cezai Adalet ve Kamu Düzeni Kanunu (Criminal Justice and Public Order Act 1994) yürürlükte bulunur. Türkiye[değiştir | kaynağı değiştir] 26 Eylül 2004 tarihinde kabul edilen Türk Ceza Kanunu'nun 105. maddesine göre cinsel taciz suç sayılmaktadır. Ayrıca, cinsel taciz bir işyeri ortamında işlendiği takdirde verilecek ceza oranı artırılmaktadır.[1] Kategoriler[değiştir | kaynağı değiştir] Tacizin hukuki anlamda tanınmış bazı genel kategorileri: Hukuki taciz - ısrarlara bir kişiye veya gruba karşı manevi bir amaç olmaksızın devamlı dava açmak Cinsel taciz (Türkiye'de çalışma ortamında daha sert anlam taşımaktadır). Tacize uğrayan kadın ancak şikayet yoluyla ceza davası açılmasını sağlayabilir. AB Hukukunda İspat yükü erkekte TCK'da' kadindadir. Amerika ve İngiltere'de agir bir suç olarak tanımlanan cinsel taciz, Türk Ceza Kanunu'nda ayrı bir suç olarak tanımlanmamıştır. TCK 421: 'Kadınlara ve erkeklere söz atanlar 3 aydan 1 seneye, sarkıntılık edenler 6 aydan 2 seneye kadar hapsolunur' demektedir. Bu davalarda takibat icrası şahsi davaya bağlıdır Psikolojik taciz - tahrik edilmeden sürekli mağdur kişinin alanını işgal etmek veya işine mâni olmak. ABD'de ayrıca fiziksel ve sözlü değil düşmanca bir bakış bile taciz sayılabilmiştir. Grupça uygulanan psikolojik taciz Nefret konuşmaları - belirli bir topluluğa karşı yönlendirilen ve nefret içeren kışkırtıcı ifadeler Taciz türleri[değiştir | kaynağı değiştir] Kabadayılık Oyun alanlarında, okulda, işgücünün olduğu başka yerlerde yapılan tacizdir. Genelde fiziksel ve psikolojik olarak bir kişiye bir veya birden fazla kişinin kötülük yapmasıyla olur. Çete halinde takipçilik Psikolojik bir taciz olup mağdur kişinin hayatının tamamen mahvolmasına neden olur. Kişide kötülük yapacak insan hakkında ya çok az bilgi olur ya da hiç olmaz. Bu bir organize taciz olup çevrenin dışında kalan ayak takımı tarafından yapılabilir ve hedef 7 gün 24 saat boyunca rahatsız edilir. Psikolojik taciz Küçük düşürücü ve sövgü dolu hareketlerden dolayı kişinin kendine olan güvenini azaltan veya eziyete uğramalarına neden olan taciz türüdür. Sözsel bir olay veya jestdir. Bu kategoriye çalışma alanındaki taciz ve çete halinde takipçilik alınabilir. Irkçı taciz Bu taciz de hedef ırk veya etnik gruptur. Taciz kelimeler, eylemlerle olur ve bu da ırklar arasında bir derece meydana getirmektedir. Dinsel taciz Sözsel, psikolojik veya fiziksel olup dininin vecibelerini yerine getirenlere veya getirmeyenlere yapılan tacizdir. Cinsel taciz Kişinin iznini almadan cinsel temas, dokunma, sözle sarkıntılık şeklinde gerçekleşir. Takipçilik Kişinin izinsizce takip edilmesi ve göz hapsinde tutulması nedeniyle güvenliğinden kuşku duymasına yol açar. Sokak tacizi Genelde sokakta ve halka açık yerlerde gerçekleşir. Ahlak dışı ve hoşgörülmeyen kelimelerden veya hareketlerden kaynaklanan taciz türüdür. Notlar[değiştir | kaynağı değiştir] Ancak Amerika ve İngiltere'de ayrı bir suç olarak tanımlanan cinsel taciz, Türk Ceza Kanunu'nda ayrı bir suç olarak tanımlanmamıştır. TCK 421: 'Kadınlara ve erkeklere söz atanlar 3 aydan 1 seneye, sarkıntılık edenler 6 aydan 2 seneye kadar hapsolunur' demektedir. Bu davalarda takibat icrası şahsi davaya bağlıdır Türk Ceza Kanunu Madde 105 11 Mayıs 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Erişim: 7 Kasım 2006 Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir] Bilgisayar yoluyla taciz Psikolojik istismar Psikolojik Savaş Sözlü istismar Siber kabadayılık Mobbing Gaslighting Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir] http://www.harassment101.com17 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) https://web.archive.org/web/20091026234731/http://geocities.com/dbdoggle/ (İngilizce) Gürkan Öztan, "Yeni Yıl, 'Mİlli Kültür' ve Taciz"29 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Gürkan Öztan, "Üniversite, Kutsallık ve Taciz" Otorite kontrolü BNF: cb14576063c (data) LCCN: sh97007082 NARA: 10638114 NLI: 987007544418405171 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Taciz&oldid=31043957" sayfasından alınmıştır

Irza geçme Cinsel saldırıSoylu kadın Lucretia'nın Roma Kralı Tarquin tarafından tecavüze uğramasını betimleyen Tarquin ve Lucretia adlı tablo. Bu olay Roma Krallığı'nın devrilmesine ve Roma Cumhuriyeti'nin kurulmasına yol açan olayların başlangıç noktası oldu. Tecavüzün doğrudan bir sonucu olarak, Lucretia intihar etti. Makale serilerindenTecavüz Türler Düzeltici tecavüz Toplu tecavüz Evlilik içi tecavüz Reşit olmayanla cinsel ilişki Kandırarak tecavüz Etkileri ve nedenleri Sonuçları ve etkileri Tecavüz hamileliği Tecavüz travması sendromu Nedenler Tecavüz sonrası kötü muamele Tecavüz kültürü Yasalar Ülkelerine göre evlilik içi tecavüz yasaları Tecavüzcü ile evlendirme Delil yasakları Tecavüz tasnii Tecavüz soruşturması Kanıt araçları Hukukta cinsel rıza Diğer Erkeklerin tecavüze uğraması Tecavüz kriz merkezleri Tecavüz pornosu Tecavüz fantezisi Tecavüzle Mücadele Hareketi gtd Makale serilerindenİstismar Türüne göre Genel kavramlar Şiddet Baskı Gücün kötüye kullanımı Zulüm Fiziksel istismar İşkence Çocuk istismarı Aile içi şiddet Psikolojik istismar Küçük düşürme Gözdağı verme Mobbing Zorbalık Kurbanı suçlama Nefret söylemi Manipülasyon Takipçilik Sibertakipçilik İlişkisel saldırganlık Ebeveynsel yabancılaşma Psikolojik işkence Zihin kontrolü Toplumsal veya bireysel sakınma Zor yollu ikna Taciz Sözlü taciz Gaslighting Cinsel istismar Ensest Çocuğun cinsel istismarı Tecavüz Cinsel istismar Kurbana göre Çocuk istismarı Aile içi şiddet Yaşlı istismarı İş yerinde şiddet Tutuklu istismarı Hasta istismarı Engelli istismarı Hayvanlara uygulanan şiddet Suçluya göre Polis şiddeti İnsan deneyleri İlgili Ağır bedensel ceza Erişkin Koruma Hizmetleri gtd Irza geçme veya tecavüz, kişinin rızası dışında cinsel ilişkide bulunulmasını kapsayan bir cinsel saldırı türü. Tecavüz; fiziksel güç, baskı, otorite istismarı kullanılarak ve rıza veremeyecek durumdaki reşit olmayan, bilinci kapalı veya zihinsel engelli kişilerle cinsel ilişkiye girerek gerçekleştirilir.[1][2][3] Tecavüzcü çoğunlukla erkek, tecavüz edilen ise çoğunlukla kadındır,[4] ancak erkeğin başka bir erkeğe ve kadınının başka bir kadına veya erkeğe tecavüzü de gözlemlenebilir ve bunların önemli bir kısmının gerçekte olduğundan daha az rapor edildiği düşünülmektedir.[5] Tecavüz, uluslararası çatışmalar esnasında meydana gelebilir. Savaş tecavüzü ve cinsel kölelik, insanlık ve savaş suçu olarak kabul edilir. Eğer tecavüzdeki amaç belli bir etnik grubu ortadan kaldırmak ise, soykırımın bir parçası da olabilir. Nedenler[değiştir | kaynağı değiştir] Dünya Sağlık Örgütü, kadınlara karşı işlenen cinsel şiddetin nedenleri arasında aile içi onura ve cinsel saflığa inanç, erkeklerin cinsellik beklentisi ve cinsel şiddete karşı güçsüz yasal yaptırımları göstermiştir.[6] Tecavüzü açıklayan tek bir neden yoktur ve tecavüzcünün bu eylemi pek çok farklı sebebe bağlıdır. Öfke, güç ve evrimsel faktörler tecavüzü açıklamak için akademisyenler tarafından öne sürülmüş başlıca savları oluşturmaktadır.[7][8][9][10] Öfke ve kontrol[değiştir | kaynağı değiştir] Amerikalı klinik psikolog David Lisak, 2002 tarihli bir çalışmasında tecavüzcülerin, tecavüzcü olmayanlara kıyasla kadınlara karşı daha öfkeli olduklarını, kadınları kontrol etme isteklerinin daha fazla olduğunu, antisosyal ve hipermasküline kişilik özelliklerine sahip olduklarını iddia etmiştir.[11][12] Evrimsel ve sosyobiyolojik faktörler[değiştir | kaynağı değiştir] İnsan tecavüzünün, diğer hayvanlarda görülen baskı ve güç ile çiftleşmeyi kapsayan benzer eylemlere homolog olduğu öne sürülmüştür. Psikolog Glenn Wilson, The Great Sex Divide adlı kitabında tecavüzün, insan cinsel seçiliminde başarısız olan erkek bireyler tarafından adapte edilmiş bir üreme stratejisi olduğunu, rızalı cinsel ilişki mümkün olmadığında bireyin soyunun tükenmesi veya baskı yoluyla cinsel ilişki arasındaki seçim sonucunda ortaya çıktığını iddia etmiştir.[13] Evrimsel biyolog Randy Thornhill ve antropolog Craig T. Palmer A Natural History of Rape adlı kitaplarında, erkeklerin efor sarf etmeden çok sayıda çocuğa, kadınların ise çok fazla efor sarf ederek sınırlı sayıda çocuğa sahip olabildiğini, bu yüzden kadınların daha seçici davrandıklarını, tecavüzün ise erkeklerin üreme stratejisi olarak geliştiğini savunur. Akademisyenler, bu savlarına destek olarak tecavüzcülerin genellikle çocuk doğuracak yaştaki kadınları kurban olarak seçmelerini, kurbana fiziksel zararın üreme şansını azaltacağı için failin genellikle sadece kurbanı kontrol edecek kadar şiddet uygulamasını ve pek çok kültürde tecavüzün kadına değil, kadının kocasına karşı işlenmiş bir suç olarak ele alınmasını göstermiştir.[14] Türler[değiştir | kaynağı değiştir] Vajen yolu ile ırza geçme[değiştir | kaynağı değiştir] Kadının vajinasına penis ya da yabancı madde sokulması ile gerçekleşen, kadının rızası dışındaki ırza geçme türüdür. Vajinal yolla ırza geçmede; genital organlar çevresinde, göğüslerde, boyunda, uyluk iç yüzlerinde ve gluteal bölgelerde ekimoz, erozyon ve eritem gibi travmatik lezyonlar oluşabilir. Cinsel organlar dışında vücudun diğer yerlerinde de bunun gibi belirtiler bulunabilir. Vajina içinde ve dışında genital bölge çevresinde olayın mağduru ve failini iç çamaşırlarında meni ve meni lekeleri bulunabilir. Oral[değiştir | kaynağı değiştir] Zorla oral birleşme gerçekleştirmek de tecavüz sayılmaktadır. Eylem; akıl ve bedensel zayıflıktan yararlanılarak gerçekleştirilmedikçe ve zor kullanılmadıkça ırza geçme olarak kabul edilmez. Irza geçmeye teşebbüs[değiştir | kaynağı değiştir] Kişi bütün hazırlıklarını tamamlamış, ancak eylemin gerçekleştirilmesi sırasında kişinin elinde olmayan bir nedenle eylem gerçekleşemez ise, bir başka anlatımla kişi amacına ulaşamazsa olay, ırza geçmeye teşebbüstür. Kişinin direnç göstermesi durumunda olay teşebbüs aşamasında kalır. Eksik veya tam teşebbüs hâlinde anüs ve vajen çevresinde sıyrıklar, ekimozlar ve yırtıklar görülebilir. Dağılım[değiştir | kaynağı değiştir] 100.000 kişi başına düşen kadın tecavüzü olayları. (2018) Birleşmiş Milletler Uyuşturucu ve Suç Ofisi, tecavüzün kurbanlarının çoğunlukla kadın, faillerinin ise çoğunlukla erkek olduğunu açıklamıştır. Kadınlara karşı tecavüzün büyük bir kısmının polise iletilmediği, tecavüz kurbanı sayısının ise aslen bildirildiğinden daha çok olduğu düşünülmektedir.[15] Tecavüzlerin çoğu, kurbanın tanıdığı biri tarafından gerçekleştirilmekte olup yabancı biri tarafından tecavüz daha nadir olmaktadır.[16] Amerikalı Rape, Abuse & Incest National Network adlı kuruluşa göre her 10 tecavüzden 7'sinde kurban faili tanımaktadır.[17] Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir] Düzeltici tecavüz Tecavüz kültürü Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir] Wikimedia Commons'ta Tecavüz ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. Türk Ceza Hukukunda İşkence ve Tecavüz 24 Ekim 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir] "Sexual violence chapter 6" (PDF). World Health Organization. 2002. 11 Eylül 2008 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Aralık 2015.  "Rape". dictionary.reference.com. 15 Nisan 2011. 16 Ağustos 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2020.  "Rape". legal-dictionary.thefreedictionary.com. 15 Nisan 2011. 26 Ekim 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2020.  "Violence against women". World Health Organization. 11 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2017.  Human Rights WatchNo Escape: Male Rape In U.S. Prisons. Part VII. Anomaly or Epidemic: The Incidence of Prisoner-on-Prisoner Rape. 3 Eylül 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.; estimates that 100,000–140,000 violent male-male rapes occur in U.S. prisons annually; compare with FBI statistics 16 Eylül 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. that estimate 90,000 violent male-female rapes occur annually. WHO (23 Kasım 2012). "Violence against women". who.int. World Health Organization. 11 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2013.  Thornhill, Randy; Palmer, Craig T. (2000). A natural history of rape biological bases of sexual coercion. Cambridge, Massachusetts: MIT Press. ISBN 978-1-282-09687-5.  Pinker, Steven (2003), "Chapter 19: children", Pinker, Steven (Ed.), The blank slate: the modern denial of human nature, Londra: Penguin Group, ss. 372-399, ISBN 978-1-101-20032-2.  Oliva, Janet R. Sexually Motivated Crimes: Understanding the Profile of the Sex Offender and Applying Theory to Practice. Boca Raton, FL: CRC Press, 2013.Pg 72 Oliva, Janet R. Sexually Motivated Crimes: Understanding the Profile of the Sex Offender and Applying Theory to Practice. Boca Raton, FL: CRC Press, 2013.Pg 72 Lisak, David (Mart–Nisan 2011). "Understanding the predatory nature of sexual violence". Sexual Assault Report. 14 (4): 49-64. 20 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2014.  Pdf. 18 Eylül 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Lisak, David; Miller, Paul M. (Şubat 2002). "Repeat rape and multiple offending among undetected rapists". Violence & Victims. 17 (1): 73-84. doi:10.1891/vivi.17.1.73.33638. PMID 11991158.  Pdf. 19 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Wilson, Glenn. The Science of Sex: Glenn Wilson on Rape. The Great Sex Divide, pp. 128–131. http://www.heretical.com/wilson/rape.html 30 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Thornhill, Randy; Palmer, Craig T. (2000). "Why Men Rape". www.csus.edu. 11 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2018.  Harrendorf, Haskenan, Malby, Stefan, Marku, Steven. "International Statistics on Crime and Justice" (PDF). www.unodc.org. United Nations Office on Drugs and Crimes. 28 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). KB1 bakım: Birden fazla ad: yazar listesi (link) Finley, Laura (2018). "Acquaintance rape". Smith, Merril D. (Ed.). Encyclopedia of Rape and Sexual Violence, Volume 1. ABC-CLIO. s. 1. ISBN 978-1-44-084489-8.  Smith, Merril D., (Ed.) (2018). "Stranger rape". Encyclopedia of Rape and Sexual Violence, Volume 2. ABC-CLIO. s. 430. ISBN 978-1-44-084489-8.  SınıflandırmaDICD-9-CM: E960.1MeSH: D011902Dış kaynaklarMedlinePlus: 001955 gtdCinsel ilişkiFizyolojik olaylar Cinsel uyarılma Cinsel uyarı Sertleşme Döllenme Libido Orgazm Kadınlarda boşalma Erkeklerde boşalma Uykuda boşalma Zevk suyu İnterseks Âdet Hamilelik Üreme sağlığı ve Cinsel eğitim Doğum kontrolü Prezervatif Güvenli seks Cinsel yolla bulaşan hastalık Üreme tıbbı Androloji Jinekoloji Üroloji Seksoloji Cinsel işlev bozuklukları Sertleşme bozukluğu Hiperseksüalite Frijit Masters & Johnson Seks terapisi PLISSIT modeli Kimlik Cinsel kimlik Cinsel yönelim Cinsiyet kimliği İkili cinsiyet Erkek erkeğe seks Kadın kadına seks Seks ve hukuk Cinsel rüşt yaşı Ensest Müstehcenlik Cinsel istismar Çocuğun cinsel istismarı Siber taciz Tecavüz Cinsel kölelik Cinsel şiddet Cinsel taciz Teşhircilik Tarih 1960'lardaki karşı kültür Cinsel Devrim İlişki ve toplum Anarşizm ve aşk/seks · Aile planlaması · Evlilik · Evlilik öncesi cinsel ilişki · Poliamori · Hafifmeşreplik · Din ve cinsellik · Romantik · Cinsel perhiz · Cinsel cazibe · Cinsel etik · Cinsel tarafsızlıkÜlkelere Türkiye · Çin · Antik Roma · Filipinler · Japonya · Güney Kore · ABD) İnsan cinsel eylemi Öpüşme Baştan çıkarma Sevişme Ön sevişme Geleneksel seks Seksüel penetrasyon Seks pozisyonları Anal seks Fisting Bareback Pegging Oral seks 69 Anilingus Cunnilingus Fellatio Irrumatio Autofellatio Autocunnilingus Sanal seks Siber seks Seksting Erotik konuşma Grup seks Threesome Foursome Gang bang Orgy Swinging Toplu mastürbasyon Bukkake Mastürbasyon Elle muamele Ayakla muamele Fellatio Boşalma Surata boşalma Üzerine attırma Yüze boşalma Snowballing Gokkun Bukkake Creampie Sürtünme yoluyla cinsel ilişki Cinsel fantezi Cinsel fetişizm Seksüel rol yapma BDSM Kink Parafili Seks sektörü Kırmızı fener mahallesi Sex shop Genelev Seks müzesi Striptiz kulübü Erotizm Pornografi Pornografik film oyuncusu Video oyunlarında cinsellik ve çıplaklık Seks turizmi Seks işçisi Fuhuş Seks oyuncağı Webcam modeli Erotik edebiyat Din ve cinsellik İslam  · Hristiyanlık  · Yahudilik  · Taoist Hayvanlarda cinsel davranış · İnsan cinselliği · Seksoloji · Cinsel argo Otorite kontrolü GND: 4042696-8 HDS: 016113 LCCN: sh85111402 NARA: 10643639 NKC: ph127664 NLI: 987007563122705171 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Tecavüz&oldid=32038084" sayfasından alınmıştır

"Katil" buraya yönlendirilmektedir. Diğer kullanımlar için Katil (anlam ayrımı) sayfasına bakınız. Robert Coombes'un annesi Emily Coombes'u öldürmesi Makale serilerindenCeza hukuku Genel kavramlar Suç Kabahat Teşebbüs Ceza Kast Taksir Haksız fiil Haksız tahrik Meşru müdafaa Uluslararası suçlar Soykırım İnsan kaçakçılığı İnsan ticareti Savaş suçu Terörizm Kişilere karşı suçlar Hayata Karşı Suçlar Kasten öldürme İntihara yönlendirme Vücut Dokunulmazlığına Karşı Suçlar Yaralama İnsan üzerinde deney Organ veya doku ticareti İşkence ve Eziyet İşkence Zulüm Cinsel Dokunulmazlığa Karşı Suçlar Cinsel saldırı Çocukların cinsel istismarı Reşit olmayanla cinsel ilişki Cinsel istismar Hürriyete Karşı Suçlar Tehdit Şantaj Cebir Adam kaçırma ve alıkoyma suçu Özel hayatın gizliliğini ihlal suçu Konut dokunulmazlığının ihlali suçu Hakkı olmayan yere tecavüz suçu Şerefe Karşı Suçlar Hakaret İftira Malvarlığına Karşı Suçlar Hırsızlık Yağma (Gasp) Kundaklama Mala zarar verme Dolandırıcılık Nitelikli dolandırıcılık Sebepsiz zenginleşme İntihal Topluma karşı suçlar Kamu Güvenine Karşı Suçlar Parada sahtecilik Resmî evrakta sahtecilik Sahte resmî evrak düzenlemek Genel Ahlaka Karşı Suçlar Müstehcenlik Fuhuş Kaçakçılık Kumar oynama ve oynatma suçu Uyuşturucu madde kullanma ve satma suçu Ekonomi, Fikri, Sanayi ve Ticarete İlişkin Suçlar Tefecilik Kaçakçılık Para aklama Karaborsacılık İhaleye fesat karıştırma Karşılıksız çek düzenleme Hileli ve taksirli iflas Marka hakkını ihlal Sebepsiz zenginleşme İntihal Millete ve devlete karşı suçlar Kamu İdaresinin Güvenilirliğine ve İşleyişine Karşı Suçlar Zimmete geçirme İrtikap Rüşvet Görevi kötüye kullanma Vergi kaçırma İzinsiz define arama Adliyeye Karşı Suçlar İftira Yalan yere yemin Suçluyu kayırma Devletin Egemenlik Alametlerine ve Organlarının Saygınlığına Karşı Suçlar Cumhurbaşkanına hakaret Türklüğü, Cumhuriyeti, Devletin kurum ve organlarını aşağılama Devletin Güvenliğine Karşı Suçlar Devletin birliğini ve ülke bütünlüğünü bozmak Anayasal Düzene ve Bu Düzenin İşleyişine Karşı Suçlar Anayasayı ihlâl Milli Savunmaya Karşı Suçlar Halkı askerlikten soğutma Diğer Vatana ihanet gtd Cinayet, bir kimsenin başka bir kimseyi bilerek öldürmesi eylemidir. Çoğu ülkede müebbet hapis ya da idam cezasıyla sonuçlanmaktadır. Hukuken öldürme veya kasten öldürme olarak nitelenir. Ülkelerde cinayet[değiştir | kaynağı değiştir] Türkiye[değiştir | kaynağı değiştir] 5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu'nun "Kişilere Karşı İşlenen Suçlar" başlığının altında 2. kısmında düzenlenmiş suç tipidir.[1] Eski TCK’de (765 Sayılı Türk Ceza Kanunu) adam öldürmek cürümleri başlığı altında 448’den 455 nci maddelere kadar toplam 8 maddede öldürme suçları düzenlenmişti. Yeni TCK’de ise hayata karşı suçlar başlığı altında 81’den 85'nci maddelere kadar, toplam 5 madde altında öldürme suçları düzenlenmiştir. Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir] Öldürmeme Suikast Meşru müdafaa Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir] "Türk Ceza Kanunu". 11 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2016.  Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir] Cinayet8 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. gtdÖlüm ve ilgili konularTıptaHücre ölümüNekroz (Avasküler nekroz · Fibrinoid nekroz · Kangren · Kazeöz nekroz · Koagülasyon nekrozu · Likefaksiyon nekrozu · Yağ nekrozu) · Programlanmış hücre ölümü (Anoikis · Apoptoz · Fenoptoz · Nekroptoz · Otofaji · Paraptoz · Partanatoz · Piroptoz) · Otoliz · Eskar · Piknoz · Karyoreksis · Karyoliz · İntihar geni Beyin ölümü · Can çekişme hırıltısı · Distanazi · EoLC · Klinik ölüm · Kürtaj · Lazarus sendromu · Organ bağışı · Otopsi · Ölümcül hastalık · Ölüm şekli · ÖtanaziÖlümlülükAnne ölümü · Bebek ölümü · Çocuk ölümü · Gompertz–Makeham yasası · Karōshi · Memento mori · Mikromort · Ölüm oranı · Ölümsüzlük · Perinatal ölüm · Yasal ölümÖlüm sonrasıBedenAşamalarPallor mortis · Algor mortis · Rigor mortis · Livor mortis · Ayrışma · Fosilleşme · İskeletleşme · KokuşmaMuhafazaKriyoprezervasyon · Kriyonik · Tahnit · Mumya · PlastinasyonBertarafDefin · Kremasyon · Parçalama · Promesyon · Alkalin hidrolizKadavra bağışı · Kadavra spazmı · Tabut doğumu · Canlı dondurma bilimi · Lazarus refleksi · Rezomasyon · Tabut doğumu · Ölüm sertleşmesi · Diseksiyon · Post-mortem aralıkDiğer yönlerAhiret · Ara durumu · Cenaze töreni · Gece nöbeti · Mezarlık · Üzüntü · Ölüm gelenekleri · Ölüm ilanı · Ölümden sonra yaşam · YasNormal ötesiBeden dışı deneyim · Hayalet · Nekromansi · Ölüme yakın deneyimler · Ölüme yakın incelemeler · Reenkarnasyon araştırmaları · SeansYasalCinayet · Kürtaj hukuku · Medeni ölüm · Nekropolitika · Ölme hakkı · Ölüm belgesi · Ölüm cezası · Ölüm nedeni · Ölüm sırası · Ölüm varsayımı · Ölüm yasağı · Sorgu yargıcı · Soruşturma · Trust · VasiyetAlanlarAdli patoloji · Biyostratonomi · Post-mortem fotoğrafçılık · Tanatoloji · TaponomiDiğerDarwin ödülleri · Fan ölümü · Gülmekten ölme · Hayvan itlafı · İntihar · Kurbanlar (Hayvan · İnsan) · İmha kampı · Karanlık turizm · Kasten öldürme · Nekrofili · Nekrofobi · Ölen ve dirilen ilah · Ölüm içgüdüsü · Ölü taklidi · Ölüm kaygısı · Ölümü kişileştirmek · Ölüm mangası · Ölüm şiiri · Ölüm tehdidi · Ölüm ve kültür · Ölüm uçuşları · Ölüm yürüyüşü · Ölüme merak sarmak · Psikopomp · Savaş · Soy tükenmesi · Soykırım · Şehit · Yardımlı intihar · Devlet cenaze töreni · Ölü sayısına göre doğal afetler listesi Ölüm ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. Suç ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. Otorite kontrolü GND: 4040235-6 LCCN: sh85088613 NDL: 00570239 NKC: ph116633 NLI: 987007553370805171 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Cinayet&oldid=31066998" sayfasından alınmıştır

XXX, genellikle pornografik materyali belirtmek için kullanılır. Pornografi (kısaca porno), cinsel konunun yalnızca cinsel uyarılma amacıyla betimlenmesidir.[1] Pornografi, dergi, animasyon, yazı, film, video ve video oyunları gibi çeşitli medyalarla sunulabilir. Bu tanım seks gösterileri ve striptiz gibi canlı gösterileri içermez. Günümüz pornografik betimlerinin birincil konuları, hareketsiz fotoğraflar için poz veren pornografik modeller ve filme alınmış cinsel eylemlerde bulunan oyunculardır. Çeşitli toplumsal gruplar, cinsel nitelikteki betimleri ahlaka aykırı, bağımlılık yapıcı ve zararlı olarak değerlendirmiş ve müstehcenlik iddiasıyla engellemeye, sansürlemeye veya yasadışı olarak nitelemeye çalışmıştır. Bu tür gerekçeler ve hatta pornografinin tanımı, çeşitli tarihsel, kültürel ve ulusal bağlamlarda farklılık göstermiştir. Cinselliğin tartışılmasına ve sunumuna yönelik toplumsal tutumlar Batı ülkelerinde daha hoşgörülü duruma gelmiş, müstehcenliğin yasal tanımları, 1969'da Amerika Birleşik Devletleri'nde geniş çapta gösterime giren, cinsel ilişkiyi betimleyen ilk yetişkin erosal filmi olan Andy Warhol'un Blue Movie filmi ile daha sınırlı hâle gelmiştir. Bunu, pornografik filmlerin ana akım kültürün bir parçası hâline geldiği Golden Age of Porn olarak isimlendirilen ve pornonun altın çağı (1969-1984) olarak nitelendirilen dönem izledi.[2] 20. yüzyılın ikinci yarısında pornografi üretimi ve tüketimi ile büyüyen pornografik bir sanayi gelişti. Video oynatıcıları ve İnternet'in yaygınlaşmasıyla dünya çapında pornografi sanayisinde yılda milyarlarca dolara ulaşan ekonomik bir artış görüldü.[3] ABD'de pornografi pazarının büyüklüğü 10 ila 12 milyar dolar arasındadır.[4] 2006'da dünya pornografi geliri 97 milyar dolar olmuştur. Bu sanayi, destek ve üretim kadrosunun yanı sıra binlerce oyuncu istihdam etmektedir. Bunu ayrıca özel sektör yayınları ve ticaret grupları, ödül gösterileri, ana akım medya, özel kuruluşlar (izleme grupları), devlet kurumları ve siyasal kuruluşlar izlemektedir. Rıza dışı içerik ve siber seks ticareti içeren videolar, 21. yüzyılda popüler pornografi sitelerinde barındırılıyor.[5][6][7][8] Etimoloji ve tanım Pornografi kelimesi iki antik Yunanca kelimenin birleşimidir: πόρνος (pórnos) "fuhuş, fahişe" ve γράφειν (gráphein) "yazma, kaydetme veya açıklama."[9] Yunan dilinde pornografi terimi, cinsel aktivite anlamı verir. Porno terimi, pornografinin kısaltmasıdır. Eski Yunanistan'da bir geneleve "porneion" adı verilirdi. Pornografi kelimesinin Yunanca'da ilk kez kullanıldığı tarih bilinmiyor; Yunanca'da bulunabilecek en eski onaylanmış, πορνογράφος (pornográphos) terimi MS 3. yüzyılda Athenaeus'un Deipnosophists adlı çalışmasında bulunur. Modern zamanda pornografi terimine yapılan en eski yayın referansı 1638'e kadar uzanıyor ve İngilterede Nathaniel Butter'a atfediliyor.[10] Genellikle cinsel materyali tanımlamak için kullanılan başka bir terim erotiktir. Bazen "pornografi" ile eşanlamlı olarak kullanılan "erotik", antik Yunan sıfatının dişil biçiminden türetilmiştir: ἐρωτικός (erōtikós) ve ἔρως (érōs) - şehvet ve cinsel aşkı belirtir. Geçmiş Attikalılara ait bir pornografik sahne tasviri, y. MÖ 510. Venüs heykelciklerinde ve taş sanatında görüldüğü gibi, cinsel nitelikteki betimler tarih öncesi çağlardan beri hep var olmuştur.[11] Antik Mezopotamya'dan açık heteroseksüel seksi betimleyen çok sayıda açık yapıt bulundu.[12][13] Sümer Erken Hanedan Dönemi'nden gelen gliptik sanat, misyoner konumunda sıklıkla önden seks sahneleri gösterir.[12] Mezopotamya'nın MÖ 2. binyılın başlarından kalma adak levhalarında, erkek genellikle bir kamışla bira içerek eğilirken kadına arkadan girerken gösterilir.[12] Orta Asur öncü adak figürleri genellikle bir sunağın tepesinde dururken kadını ayakta tutan ve kadının içine giren erkeği temsil eder.[12] Bilim insanları geleneksel olarak tüm bu betimleri ritüel seks sahneleri olarak yorumladılar,[12] ancak bu sahneler daha çok cinsellik tanrıçası İnanna kültüyle ilişkilendirilirler.[12] Ayrıca Asur'daki İnanna tapınağında,[12] erkek ve kadın cinsel örgenlerinin modellerini de içeren birçok cinsel içerikli resim bulundu.[12] Antik Roma dönemindeki bir yağ lambası üzerindeki köpek pozisyonu tasviri. Cinsel ilişki betimleri, eski Mısır biçimcilik sanatının genel repertuvarının bir parçası değildi,[14] ancak çanak çömlek parçalarında ve duvar yazılarında heteroseksüel ilişkinin ilkel taslakları bulundu.[14] Deir el-Medina'da bulunan bir Mısır papirüs parşömeni olan Turin Erotic Papyrus'un (Papyrus 55001) son üçte ikisi,[14] çeşitli cinsel konumlarda erkek ve kadınları gösteren on iki vinyet serisinden oluşuyor. Parşömen muhtemelen Ramesside döneminde (MÖ 1292-1075) boyanmıştır ve yüksek sanatsal kalitesi, zengin bir izleyici kitlesi için üretildiğini göstermektedir. Henüz buna benzer parşömenler bulunmadı.[14] Fanny Hill (1748), "ilk özgün İngiliz düzyazı pornografisi ve romanın biçimini kullanan ilk pornografi" olarak kabul edilir. John Cleland'ın ilk kez İngiltere'de Memoirs of a Woman of Pleasure adıyla yayımladığı erosal bir romandır. Tarihte en çok yargılanan ve yasaklanan kitaplardan biridir. Yazarlar "kralın uyruğunu bozmakla" suçlandılar. 1860'larda Pompeii'de büyük ölçekli kazılar yapıldığında, Romalıların erosal sanatının bir kısmı gün ışığına çıktı ve kendilerini Roma İmparatorluğu'nun aydın mirasçıları olarak gören Viktoryalıları şok etti. Açıkça cinsellik betimleri ile ne yapacaklarını bilmiyorlardı ve onları üst sınıf bilim insanları dışında herkesten uzak tutmaya çalıştılar. Buluntular Napoli'deki Secret Museum'a kilitlendi ve çıkarılamayanlar, kadınların, çocukların ve işçi sınıflarının duyarlılığını bozmamak için örtüldü ve kordon altına alındı. Fotoğrafın çağdaş buluşundan sonra fotoğraf pornografisi doğdu. Parisli kibar hayat kadını sınıfı, büyük toplantılarda fotoğrafları sergileyen erken bir patron olan Napolyon üçün bakanı Charles de Morny'yi içeriyordu.[15] Dünyanın pornografiyi suç sayan ilk yasası, Society for the Suppression of Vice derneğinin ısrarıyla yürürlüğe giren 1857 English Obscene Publications Act yasasıydı. Birleşik Krallık ve İrlanda için geçerli olan yasa, açık saçık materyallerin satışını yasal bir suç hâline getirerek mahkemelere rahatsız edici materyali ele geçirme ve imha etme yetkisi verdi. bu yasanın Amerikan karşılığı, posta yoluyla herhangi bir "açık saçık, ahlaksız ve/veya şehvetli" materyal göndermeyi yasa dışı kılan 1873 Comstock yasası idi.[16] İngiliz yasası, teamül hukukun uygulanmaya devam ettiği İskoçya için geçerli değildi. Ancak ne İngiliz ne de Birleşik Devletler yasası neyin "açık saçık" olduğunu tanımlayarak bunu mahkemelerin belirlemesi için bıraktı. İngiliz yasasından önce, açık saçık materyallerin yayınlanması teamül hukukta bir kabahat olarak görülüyordu ve materyalin açıkça pornografi olarak tasarlandığı durumlarda bile yazarları ve yayıncıları etkili bir şekilde yargılamak zordu. On dokuzuncu yüzyıl yasaları sonunda pornografik olarak kabul edilen belirli yazıların ve görüntülerin yayınlanmasını, perakende satışını ve kaçakçılığını yasaklasa ve satış amaçlı dükkân ve depo yığılımının imha edilmesini emretse de pornografinin bazı biçimlerinin özel mülkiyete geçirilmesi ve bireysel olarak görüntülenmesi yirminci yüzyıla kadar suç sayılmadı. Tarihçiler pornografinin toplumsal tarihteki rolünü ve ahlaki tarihini araştırdılar. Viktorya döneminde pornografinin seçilmiş birkaç kişi için olduğu yönündeki inanç, 1868'deki bir davadan kaynaklanan Hicklin testinin ifadelerinde şöyle geçmektedir: "Açık saçıklık olarak suçlanan sorunun eğilimi, zihinleri bu tür ahlaksız etkilere açık olanları ahlaksızlaştırmak ve yozlaştırmak mıdır?" Bastırılmalarına rağmen, erotik imgelem betimleri tarih boyunca yaygındı. Washington Caddesi'ndeki Pilgrim Tiyatrosu'nda Dr. Sex'i gösteren kayan yazı (1964) 1895'te sinema filminin icadından hemen sonra pornografik film üretimi başladı. İlk öncülerden ikisi Eugène Pirou ve Albert Kirchner idi. Kirchner, Pirou için "Léar" ticari adıyla hayatta kalan en eski pornografik filmi yönetti. 1896 yapımı Le Coucher de la Mariée filmi, Louise Willy'nin striptiz yaptığını gösterdi. Pirou'nun filmi, kadınları soyarken gösteren açık saçık Fransız filmlerine ilham verdi ve diğer film yapımcıları bu tür filmlerden kâr elde edilebileceklerini fark etti.[17][18] Cinsel içerikli filmler yapımcıları ve dağıtımcıları kovuşturmaya uğrattı. Bu tür filmler 1920'lerden başlayarak, özellikle Fransa ve Amerika Birleşik Devletleri'nde amatörler tarafından yasa dışı bir şekilde üretildi. Filmin işlenmesi, dağıtımları kadar riskliydi. Dağıtım kesinlikle gizliydi.[19] 1969'da Danimarka sıkı denetimi kaldıran ve böylece pornografiyi suç olmaktan çıkaran ilk ülke oldu, bu da yatırımda ve ticari olarak üretilen pornografide bir patlamaya yol açtı. Bununla birlikte, diğer ülkelerde yasaklanmaya devam edildi ve "tezgâh altında" satıldığı veya bazen "özel üyeler" tarafından girilebilen sinema kulüplerinde gösterildiği yerde kaçırılmaması gerekiyordu. Bununla birlikte, 1969'da Andy Warhol'un Blue Movie'si, Amerika Birleşik Devletleri'nde geniş çapta gösterime giren açık cinsel ilişkiyi betimleyen ilk yetişkin erotik filmiydi.[2] Film, Golden Age of Porn'da çığır açan bir filmdi ve Warhol'a göre, Marlon Brando'nun başrol oynadığı uluslararası tartışmalı bir erotik dram filmi olan Paris'te Son Tango'nun yapımında önemli bir etkiye sahipti ki Blue Movie'den birkaç yıl sonra piyasaya sürülmüştü.[2] 2015 verileri, son birkaç on yılda pornografi izlemede bir artış olduğunu gösteriyor ve bu, 1990'ların sonlarında dünya çapında ağa yaygın kamu erişiminden bu yana genel ağ pornografisinin büyümesine bağlanıyor.[20] 2010'lar boyunca,[21] pek çok pornografik yapım şirketi ve en iyi pornografik web siteleri (PornHub, RedTube ve YouPorn gibi) "tekel" olarak tanımlanan MindGeek tarafından satın alındı.[22] Özellikle kültürel araştırmalardaki akademik çalışmalar, belki de feminizmin konu hakkındaki tartışmalarından dolayı sınırlıdır. Pornografi ile ilgili hakemli akademik dergi olan Porn Studies 2014 yılında yayınlandı.[23] 1969'da gümrük yetkilileri tarafından el konulan pornografik dergilerden bir seçki Sınıflandırılma Yetişkinlere yönelik bir film için sahne çekmeye hazırlanan iki pornografi oyuncusu Pornografi genellikle cinselliğin yüksek sanat özlemleri ile betimlenmesinden oluşan erotizmden ayırt edilir. Erotizm aynı zamanda duygulara ve heyecana da odaklanırken, pornografi, eylemlerin çarpıcı bir şekilde betimlenmesini içerir ve tüm dikkat hızlı, yoğun tepkiler uyandırmak için fiziksel eyleme odaklanır.[24][25] Pornografik bir çalışma, ne kadar az olursa olsun herhangi bir hardcore içeriğe sahipse hardcore olarak nitelendirilir. Softcore pornografi genellikle cinsel açıdan açık cinsel durumlarda çıplaklık veya kısmi çıplaklık içerir, ancak açık cinsel etkinlik, cinsel girme veya "aşırı" fetişizm içermezken,[26] hardcore pornografi taklit edilmemiş seks sahneleri de dâhil olmak üzere grafik cinsel etkinlik ve görünür girme içerebilir. Her iki pornografi türü de genellikle çıplaklık içerir.[27] Alt türler Pornografi çok çeşitli türleri kapsar. Heteroseksüel eylemler içeren pornografi, pornografinin büyük bir kısmını oluşturur ve "ortalanmış ve görünmez" olup sanayiyi heteronormatif olarak işaretler. Bununla birlikte, pornografinin önemli bir kısmı heteronormatif değildir ve "şişman pornografisi, amatör pornografi, engelli pornografisi, kadınlar tarafından üretilen pornografiler, queer pornografisi, BDSM ve vücut modifikasyonu pornografisi" gibi daha az geleneksel senaryo ve cinsel etkinlik biçimlerini içerir. Pornografi, katılımcıların fiziksel özellikleri, fetişizmleri, cinsel yönelimleri vb. özelliklerinin yanı sıra öne çıkan cinsel etkinlik türlerine göre de sınıflandırılabilir. Gerçek ve röntgenci pornografisi, canlandırmalı videolar ve yasal olarak yasaklanmış eylemler de pornografinin sınıflandırılmasında etkilidir. Pornografi birden fazla türe ayrılabilir. Pornografi türleri Alt pornografi Oral seks Kölelik pornografisi Irklar arası pornografi Fetiş pornografisi Grup seks Gerçek pornografi Pornografi parodisi Cinsel yönelim temelli pornografi Düz pornografi Sevici pornografisi Amatör pornografi Çizgi film pornografisi Hentai Swinging Çocuk pornografisi Deepfake pornografi Feminist pornografi Hardcore pornografi İnternet pornografisi Transgender pornografisi Mobil porno Sanal gerçeklik pornografisi Sanal pornografi Teleseks Seksting Softcore pornografi Biseksüel pornografi Esaret pornografi CFNM CMNF Ünlü pornografisi Seks kasedi Clop Manastır pornografisi Eko porno Irklararası pornografi Gang bang Gey pornografisi Gonzo pornografisi Lezbiyen pornografisi MILF pornografisi Mormon Pornografisi Queer pornografisi Tecavüz pornografisi Gerçeklik pornografisi Ensest pornografi Dokunaç erotizmi Transseksüel pornografisi Kadın pornografisi Yiff Ticari tutum İktisat Amerika Birleşik Devletleri'ndeki yetişkin sanayisinin gelirlerini belirlemek zordur. 1970 yılında, federal bir araştırma, Birleşik Devletler'deki hardcore pornografinin toplam perakende değerinin 10 milyon dolardan fazla olmadığını tahmin etti. 1998'de Forrester Research, çevrimiçi "yetişkinlere uygun içerik" sanayisi hakkında yıllık gelirin 750 milyon ila 1 milyar dolar arasında olduğunu tahmin eden bir yazanak yayınladı. 2001'deki araştırmalar toplamı (video, izleme başına ödeme, genel ağ ve dergiler dâhil) 2,6 milyar ila 3,9 milyar dolar arasında buldu.[28] 2014 itibarıyla, pornografi sanayisinin Amerika Birleşik Devletleri'nde yıllık bazda 13 milyar dolardan fazla gelir getirdiğine inanılıyordu. CNBC, pornografinin ABD'de 13 milyar dolarlık bir sektör olduğunu tahmin ediyor, her saniyede 3.075 dolar pornografiye harcanıyor ve her 39 dakikada bir yeni bir pornografi videosu üretiliyor.[29] 1970'lerden bu yana yetişkin filmleri yapımında öncü bir bölge olan ve o zamandan beri çeşitli modeller, aktörler/aktrisler, yapım şirketleri ve dâhil olan diğer çeşitli işletmelerin yuvası hâline gelen San Fernando Koyağı'nda önemli miktarda pornografik video çekildi. Pornografi sanayisi, VHS-Betamax biçim savaşı (videokaset biçim savaşı)[30] ve Blu-ray-HD DVD biçim savaşı (yüksek çözünürlüklü biçim savaşı) dâhil olmak üzere medyadaki biçim savaşlarına karar vermede etkili olarak görülmüştür.[30] Teknoloji Pornocular, görsel görüntülerin üretimi ve dağıtımındaki her teknolojik ilerlemeden yararlandı. Pornografi, basımevinden fotoğrafçılık (hareketsiz ve hareketli), uydu televizyon, ev videosu, diğer video türleri ve genel ağa kadar teknolojilerin geliştirilmesinde itici bir güç olarak kabul edilir.[31] Küçük kameraların ve kablosuz takımların ticari olarak bulunması, "röntgenci" pornografi izleyici kitlesi oluşturdu. Taşınabilir kameralar pornografik fotoğraflar veya videolar çekmek için kullanılır ve cinsel mesajlaşma olarak bilinen bir uygulama olan MMS olarak iletilir. Bilgisayar tarafından oluşturulan görüntüler ve manipülasyonlar Dijital manipülasyon, kaynak fotoğrafların kullanılmasını gerektirir, ancak bazı pornografiler hiçbir şekilde insan oyuncular olmadan üretilir. Tamamen bilgisayar tarafından üretilen pornografi düşüncesi, bilgisayar grafikleri ve 3B oluşturma için en bariz uygulama alanlarından biri olarak çok erken düşünüldü. Teknolojideki ilerlemeler, fotogerçekçi 3B figürlerin etkileşimli pornografide kullanılmasına izin verdi.[32][33] 1990'ların sonlarına kadar, dijital olarak manipüle edilen pornografi uygun maliyetli bir şekilde üretilemedi. 2000'li yılların başında, modelleme ve canlandırma yazılımı olgunlaştıkça ve bilgisayarların görselleştirme yetenekleri geliştikçe büyüyen bir segment hâline geldi. 2004 yılı itibarıyla, Lara Croft gibi kurgusal karakterlerle çocukları ve cinsel ilişkiyi içeren durumları gösteren bilgisayar tarafından oluşturulan pornografi zaten sınırlı bir ölçekte üretildi. Playboy'un Ekim 2004 sayısında BloodRayne video oyunundaki başlık karakterinin üstsüz resimleri yer aldı.[34] 3 boyutlu pornografiler 3B olarak çekilen ilk pornografik film, Nisan 2011'de Hong Kong'da yayınlanan 3B Sex and Zen: Extreme Ecstasy idi.[35] Bölgelere göre üretim ve dağıtım Hong Kong'da pornografi satan bir sokak tezgâhı Pornografinin üretimi ve dağıtımı bir miktar öneme sahip iktisadi etkinliklerdir. Pornografi iktisadının tam boyutu ve siyasal çevrelerde sahip olduğu etki tartışma konusudur. Amerika Birleşik Devletleri'nde seks filmi sanayisi Los Angeles'ın San Fernando Koyağı'nda merkezîleşmiştir. Avrupa'da, Budapeşte sanayi merkezi olarak kabul edilmektedir. Materyalin yasa dışı kopyalanması ve dağıtımı olan korsanlık, davaların konusu olan pornografi sanayisi ve resmîleştirilmiş korsanlıkla mücadele çabaları için büyük bir endişe kaynağıdır. Çalışma ve çözümleme Pornografinin etkileri'ne ilişkin araştırmalar birden çok sonuçla ilgilidir. Bu tür araştırmalar tecavüz, aile içi şiddet, cinsel işlev bozukluğu, cinsel ilişkilerde zorluklar ve çocuğun cinsel istismarı üzerindeki gizil etkileri içerir.[36][37] Bazı kaynak incelemeleri pornografik görüntülerin ve filmlerin bağımlılık yapabileceğini öne sürerken, sonuç çıkarmak için yeterli kanıt yoktur.[38][39][40][41] Bazı araştırmalar, toplumda pornografinin serbestleştirilmesinin, tecavüz ve cinsel şiddet oranlarının azalmasıyla ilişkili olabileceği sonucuna varırken, diğerleri hiçbir etkiye işaret etmiyor veya sonuçsuz kalıyor.[42][43][44] Kanunlar ve yönetmelikler Dünya pornografi haritası (18+) yasaları:   Pornografi yasal   Pornografi yasal, fakat bazı kısıtlamalar altında   Pornografi yasa dışı   Veri yok Pornografik eğlence, pornografik dükkânlara girmek için genellikle asgari bir yaşın olduğu bir seks dükkânı penceresinde sergileniyor. Pornografinin yasal statüsü ülkeden ülkeye büyük farklılıklar gösterir. Çoğu ülke en azından bir tür pornografiye izin veriyor. Bazı ülkelerde softcore pornografi, genel dükkânlarda satılacak veya televizyonda gösterilecek kadar uysal kabul edilir. Öte yandan, hardcore pornografi genellikle düzenlenir. Çocuk pornografisinin üretimi ve satışı ve biraz daha az oranda bulundurulması neredeyse tüm ülkelerde yasa dışıdır ve bazı ülkelerde, örneğin tecavüz pornografisi veya hayvan pornografisi gibi şiddeti betimleyen pornografi kısıtlamaları vardır. Çoğu ülke, ergin olmayanların hardcore materyallere erişimini, seks dükkânları, posta siparişi ve diğer yolların yanı sıra ailelerin kısıtlayabileceği televizyon kanallarına erişimini sınırlamaya çalışır. Pornografik dükkânlara giriş için genellikle asgari bir yaş vardır veya materyaller kısmen örtülü olarak sergilenir veya hiç gösterilmez. Daha genel olarak, pornografiyi ergin olmayan birine yaymak genellikle yasa dışıdır. Bu çabaların çoğu, yaygın olarak bulunan genel ağ pornografisi tarafından pratik olarak yersiz hâle getirildi. Başarısız bir ABD yasası, aynı kısıtlamaları genel ağ için de geçerli kılardı. Kaliforniya'daki yetişkin film sanayisi düzenlemeleri, tüm aktörlerin ve aktrislerin prezervatif kullanarak güvenli seks yapmalarını gerektiriyor. Pornografide prezervatif kullanımı nadirdir.[45] Pornografi, oyuncular korunmasız olduğunda daha iyi hâle geldiğinden, birçok şirket başka eyaletlerde çekim yapıyor. Miami, amatör pornografi için önemli bir alandır. Twitter, bir oyuncunun başarısında büyük rol oynar: Twitter, içeriği sansürlemediği için, Instagram ve Facebook'un aksine, oyuncular kendi kendini sansürlemeden özgürce gönderi paylaşabilir. Amerika Birleşik Devletleri'nde, pornografik (veya başka bir şekilde saldırgan) olarak gördüğü istenmeyen ticari postalar alan bir kişi, Amerika Birleşik Devletleri Posta Servisi'ne başvurarak, belirli bir gönderenden gelen tüm postalara veya cinsel içerikli tüm postalara karşı yasaklayıcı karar alabilir. Cinayetlerin pornografik amaçlarla filme alındığı snuff filmlerinin yinelenen şehir efsaneleri var. Bu söylentilerin doğruluğunu tespit etmek için yapılan kapsamlı porno çalışmaları'na rağmen, kolluk kuvvetleri böyle bir çalışma bulamadı. Pornografi yapımcısı Larry Flynt ve Yazar Salman Rushdie de dâhil olmak üzere bazı kişiler, pornografinin özgürlük için hayati önem taşıdığını ve özgür ve uygar bir toplumun pornografiyi kabul etme isteğiyle yargılanması gerektiğini savundu. Birleşik Krallık hükûmeti, Jane Longhurst'un oldukça kamuoyuna duyurulan cinayetini takiben, kendi deyimiyle "uç pornografinin" sahipliğini suç ilan etti. Çocuk pornografisi çoğu ülkede yasa dışıdır ve bir çocuk genellikle 18 yaşın (yaş değişse de) altındadır. Bu ülkelerde, bir çocuğu cinsel eylemde gösteren herhangi bir film veya fotoğraf pornografisi yasa dışı kabul edilir. Pornografi, özellikle cinsel rıza alınmadığında, dahil olanların temel insan haklarını ihlal edebilir. Örneğin, intikam pornografisi, hoşnutsuz cinsel partnerlerin, diğer kişinin izni olmadan, genellikle genel ağda, samimi cinsel etkinliğin resimlerini veya videolarını yayınladığı bir olgudur.[46] Milletvekilleri, kadınların rızaları olmadan çekilen "etek altı" fotoğraflarıyla ilgili endişelerini de dile getirdi. Pek çok ülkede, bu tür etkinlerin, yalnızca gizlilik veya görüntü haklarının ihlali veya cinsel içerikli materyallerin dolaşımından daha yüksek cezalar getirerek özellikle yasa dışı hâle getirilmesi yönünde bir istem olmuştur.[47] Sonuç olarak, bazı yargı bölgeleri "intikam pornografisine" karşı belirli yasalar çıkarmıştır.[48] Pornografi ne değildir ABD'de, Temmuz 2014'te Massachusetts'te verilen bir ceza davası kararı, Commonwealth-Rex, 469 Mass. 36 (2014),[49] neyin "pornografi" olarak değerlendirilmeyeceğine ve bu özel durumda "çocuk pornografisine" ilişkin yasal bir karar vermiştir. National Geographic dergisi, toplum bilimi ders kitabı ve çıplaklar kataloğu gibi kaynaklardan alınan çıplak çocukların fotoğraflarının, Massachusetts'te hükümlü ve (o sırada) hapsedilmiş bir cinsel suçlunun elindeyken bile pornografi olarak kabul edilmediği belirlendi. Çizginin çizilmesi zamana ve yere bağlıdır: Batılı ana akım kültürü giderek daha fazla "pornografik" hâle geldi. (Yani pornografik temalar ve ana akım filmler tarafından lekelenmiş taklit edilmemiş cinsel eylemler dahil var.)[kaynak belirtilmeli] Telif hakkı durumu Amerika Birleşik Devletleri'nde bazı yargıevleri, pornografik materyallere ABD telif hakkı koruması uygulamıştır.[50][51] İlk ABD telif hakkı yasası özellikle açık saçık materyalleri kapsamamakla birlikte, yargı daha sonra kaldırılmıştır. Pornografik yapıtların çoğu kuramsal olarak kiralıktır, yani pornografik modeller performansları için yasal telif ücreti almazlar. Özellikle zorluk, açık saçık kabul edilenlere ilişkin değişen topluluk tutumudur: Bu, yapıtların geçerli aktöre ölçünlerine dayalı olarak telif hakkı korumasına girip çıkabileceği anlamına gelir. Bu, telif hakkı korumasının kayıt gerektirdiği 1972 yılına kadar telif hakkı yasasıyla ilgili bir sorun değildi. Yasa, telif hakkı korumasını yazarın hayatı için otomatik hâle getirdi. Bazı yargıevleri, telif hakkı korumasının açık saçık olsun ya da olmasın yapıtlar için etkili bir şekilde geçerli olduğuna karar verdiler, ancak tüm yargıevleri aynı şekilde karar vermedi. Amerika Birleşik Devletleri'nde pornografinin telif hakkı koruma haklarına Şubat 2012'de yeniden itiraz edildi.[50][52] Cinsel yolla bulaşan hastalıkları önleme ve doğum kontrol yöntemleri Netflix belgeseli Hot Girls Wanted'a göre, pornografik film oyuncularının çoğu iki haftada bir cinsel yolla bulaşan hastalıklar için taranmaktadır. Buna karşın aktrislerin doğum kontrolünde olmaları gerekli değildir. Belgeselde yer almış bir aktris, döl yoluna boşalmayı içeren bir "creampie" çekimine katıldıktan sonra, kendisini hamilelikten korumak için B Planı adı verilen acil doğum kontrol hapı satın alması talimatının verildiğini belirtmiştir. Creampie sahnelerinde yer almak daha kazançlı olduğundan ötürü kadınlar hamile kalma riskini almaktadır.[53] Pornografiye ilişkin görüşler Büyük pornografi salgını üzerine bir karikatür, 19. yüzyıl Fransız resimlemesi Pornografiye ilişkin görüş ve düşünceler, çeşitli biçimlerde ve çeşitli demografik ve toplumsal gruplardan gelir. Konunun muhalefeti, yalnızca olmasa da, genel olarak üç ana kaynaktan geliyor: tüze, kadın hareketi ve din. Feminist görüşler Andrea Dworkin ve Catharine MacKinnon da dâhil olmak üzere pek çok feminist, pornografinin hem üretimi hem de tüketimi açısından kadınları aşağıladığını veya kadına yönelik şiddete katkıda bulunduğunu savunuyor. Pornografi üretiminin, içinde performans sergileyen ve kadınların istismar ve sömürüsünün yaygın olduğunu iddia ettikleri fiziksel, ruh bilimsel veya iktisadi zorlamayı gerektirdiğini iddia ediyorlar; tüketirken pornografinin kadınların zorbalık, aşağılama ve baskılarını erotikleştirdiğini ve tecavüz ve cinsel tacize suç ortağı olan cinsel ve kültürel tutumları pekiştirdiğini iddia ediyorlar.[54] Cinsel dışlayıcı feministler, pornografinin ciddi şekilde çarpıtılmış bir cinsel ilişki imgesi sunduğunu ve seks mitlerini güçlendirdiğini, kadınları her zaman hazır olarak ve herhangi bir zamanda, herhangi bir erkekle ya da herhangi bir erkek rolünü üstlenenle cinsel ilişkiye girmeyi arzuladıklarını gösterirken, erkeklerin yaptığı her türlü ilerlemeye her zaman olumlu yanıt verir. Pornografi genellikle kadınların erkekler tarafından şiddetle saldırıya uğramaktan zevk aldığını ve arzuladığını gösterdiğinden, gerçekten seks istediklerinde "hayır" dediklerini, karşılık verdiklerinde ancak daha sonra eylemden zevk almaya başladıklarını, bunun rıza gibi tüzel sorunların kamuoyunun anlayışını etkileyebileceğini savunuyorlar.[55] Bu itirazların aksine, diğer feminist bilim insanları 1980'lerde sevici feminist hareketinin pornografi sanayisindeki kadınlar için iyi olduğunu savunuyorlar. Sektörün gelişimsel tarafına daha fazla kadın girdikçe, bu, kadınların hem aktrisler hem de izleyiciler uğruna ne istediğini bildikleri için pornografileri kadınlara daha çok yöneltmelerine izin verdi. Bunun iyi bir şey olduğuna inanılıyor çünkü çok uzun zamandır pornografi sanayisi erkekler tarafından yönetiliyor. Bu aynı zamanda erkekler yerine seviciler için sevici pornografisi yapmanın gelişini de ateşledi. Dahası, birçok feminist, VCR, ev videosu ve uygun fiyatlı tüketici video kameralarının ortaya çıkmasının feminist pornografi olasılığına izin verdiğini savunuyor.[56] Tüketici videoları, video pornografisinin dağıtımının ve tüketiminin kadınları yasal pornografi tüketicileri olarak konumlandırmasını mümkün kıldı. Tristan Taormino, feminist pornografinin "tamamen adaletli bir çalışma ortamı yaratmak ve dahil olan herkesi güçlendirmekle ilgili" olduğunu söylüyor. Feminist pornografi yönetmenleri, kadın ve erkek temsillerine meydan okumanın yanı sıra, birçok türde vücudu içeren cinsel açıdan güçlendirici görüntüler sağlamakla ilgileniyor.[56] Yazar Susan Faludi, The New Yorker için 1995 yılında yazdığı bir denemede, pornografinin, kadınların iş yerinde güç kazanımına sahip olduğu birkaç sektörden biri olduğunu savundu: "Sıradaki erkeklerden biri olan Alec Metro, X-rated sanayiden acıklı bir şekilde not aldı. Olumlu eylem için bir iş teklifini kaybettiğini iddia eden eski bir itfaiyeci olan Metro, pornografinin 'ters ayrımcılık' dediği şeyin güçlerinden kaçmak için ideal bir kariyer seçeneği olmayabileceğini zaten tahmin ediyordu. Kadın oyuncular genellikle hangi erkek oyuncularla çalışıp çalışmayacağını belirleyebilirler. 'Bizden daha çok para kazanıyorlar.' Pornografi -en azından heteroseksüel bir izleyici kitlesi için üretilmiş pornografi- aylık farkının kadınların lehine olduğu birkaç çağdaş meslekten biridir ve ortalama bir aktris erkek meslektaşından yüzde elli ila yüz daha fazla para kazanıyor. Ama o zaman arzunun nesnesidir, o sadece onun eklentisidir, nesnenin nesnesidir." Harry Brod, Marksçı feminist bir görüş sundu: "Erkeklerin cinsel olmayan duygusal ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla seks aradıkları için seksin abartıldığını iddia ediyorum ve bu başarısızlığa mahkûm bir arayış. Bu başarısızlığın nedenlerinden biri, niceliğin cinsiyetin niteliği üzerindeki önceliğidir ve cinselliğin metalaşmasıyla birlikte gelir."[57] Dinsel görüşler Ana madde: Pornografiye ilişkin dinî görüşler Dinsel kuruluşlar pornografiye karşı siyasal eylemde bulunmada önemli olmuştur. Amerika Birleşik Devletleri'nde dinsel inançlar pornografiyi ilgilendiren siyasal inançların oluşumunu etkiler. Sektördeki kadınlar 2012 "Why Become a Pornography Actress?" araştırması kadın pornografik film aktrislerini ve mesleği seçme nedenlerini inceleyerek, birincil nedenlerin para (%53), seks (%27) ve ilgi (%16) olduğunu tespit etti. Katılımcılar ayrıca çalışmalarının beğenmedikleri yönlerini de ifade ettiler. Bunlar arasında; "tavırları, davranışları ve kötü hijyen çalışma ortamlarında idare etmesi zor" olan veya vicdansız ve profesyonel olmayan sanayi ile ilişkili kişiler, (%39) -örneğin; iş arkadaşları, yöneticiler, yapımcılar ve temsilciler gibi- cinsel yolla bulaşan hastalıklar riski (%29) ve sanayi içinde sömürü (%20) vardı.[58] Ayrıca bakınız Pornografik film stüdyoları listesi Avrupa'da pornografi Seks pozisyonları İnternetin 34 numaralı kuralı Fuck Seks sektörü Seks turizmi Erotik sanat Erotik ses Erotik film Seks gösterisi Webcam modeli Erotik edebiyat Erotik fotoğrafçılık Glamour fotoğrafçılık Çıplak fotoğrafçılık Cinsel cazibe Cinsel nesneleştirme Cinsellik hakkı Cinsel Devrim Pornografik film oyuncusu Seks işçiliği Pornografi Bağımlılığı Bölgelere göre pornografi yasaları Türkiye'de pornografi Erotik tasvirlerin tarihi Mastürbasyon Erotizm Seks oyuncağı Çıplaklık tasvirleri Kaynaklar Seltzer, Leon F. (6 Nisan 2011). "What Distinguishes Erotica From Pornography?" (İngilizce). Psychology Today. Erişim tarihi: 10 Ocak 2021.  a b c Comenas, Gary (Şubat 2016). "Blue Movie (1968)" (İngilizce). Warholstars. 25 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2021.  Coopersmith, Jonathan (2006). "Does Your Mother Know What You Really Do? The Changing Nature and Image of Computer‐Based Pornography". Tarih ve teknoloji (İngilizce). 22 (1): 1-25. Erişim tarihi: 10 Ocak 2021.  "Things Are Looking Up in America's Porn Industry" (İngilizce). NBC. 20 Ocak 2015. 10 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2021.  "Bana tecavüz eden kişi videoyu porno sitesine yükledi, yayından kaldırtmam aylar sürdü". BBC Türkçe. 20 Şubat 2020. 14 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2021.  Cole, Samantha; Maiberg, Emanuel (16 Temmuz 2019). "How Pornhub Enables Doxing and Harassment" (İngilizce). Vice (dergi). 3 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2021.  Cole, Samantha (6 Şubat 2020). "How to Remove Non-Consensual Videos From Pornhub" (İngilizce). Vice (dergi). 21 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2021.  Broster, Alice (27 Ağustos 2019). "#NotYourPorn Is The Campaign Fighting To Put An End To Revenge Porn In The UK" (İngilizce). Bustle. 14 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2021.  "Arşivlenmiş kopya". 13 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2023.  "Arşivlenmiş kopya". 18 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Haziran 2023.  Rudgley, Richard (25 Ocak 2000). The Lost Civilizations of the Stone Age (İngilizce). Simon and Schuster. ISBN 0684862700. 13 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2021.  a b c d e f g h Black, Jeremy A.; Green, Anthony (1992). Gods, Demons and Symbols of Ancient Mesopotamia: An Illustrated Dictionary (İngilizce) (2 bas.). British Museum Press. ss. 150-152. ISBN 0714117056. 20 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2021.  Nemet-Nejat, Karen Rhea (1998). Daily Life in Ancient Mesopotamia (İngilizce). Greenwood Publishing Group. s. 137. ISBN 0313294976. ISSN 1080-4749. 13 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2021.  a b c d Robins, Gay (1993). Women in Ancient Egypt (İngilizce). Harvard University Press. ss. 189-190. ISBN 0674954696. 13 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2021.  Karabell, Zachary (26 Ağustos 2009). Parting the Desert: The Creation of the Suez Canal (İngilizce). Knopf Doubleday Publishing Group. s. 195. ISBN 0307566072. 12 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2021.  Eskridge, William N. (2009). Gaylaw: Challenging the Apartheid of the Closet (İngilizce). Harvard University Press. s. 392. 13 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2021.  Bottomore, Stephen. "Léar (Albert Kirchner)" (İngilizce). Who's Who of Victorian Cinema. 15 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2021.  Bottomore, Stephen. "Eugène Pirou" (İngilizce). Who's Who of Victorian Cinema. 19 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2021.  Corliss, Richard (29 Mart 2005). "That Old Feeling: When Porno Was Chic" (İngilizce). Time. 13 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2021.  Jacobs, Tom. "PORNOGRAPHY CONSUMPTION ON THE RISE" (İngilizce). 28 Ağustos 2015: Pacific Standart. 20 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2021.  "Bulk Alexa rank checker. Find Alexa rank of 500 domains in a flash" (İngilizce). Bulk Seo Tools. 13 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2021.  Auerbach, David. "Vampire Porn". Teknoloji (İngilizce). 23 Ekim 2014: Slate (dergi). 31 Ekim 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2021.  Dugdale, John (2 Mayıs 2013). "Porn studies is the new discipline for academics" (İngilizce). The Guardian. 14 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2021.  Gehrke, William J. (10 Aralık 1996). "Erotica Is Not Pornography" (İngilizce). The Tech. 18 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2021.  "What is Erotic and What is Pornographic?" (İngilizce). h2g2. 29 Mart 2004. 13 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2021.  Amis, Martin (17 Mart 2001). "A rough trade" (İngilizce). The Guardian. 1 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2021.  "20th Century Nudes in Art" (İngilizce). The Art History Archive. 27 Mayıs 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2021.  Ackman, Dan (25 Mayıs 2001). "How Big Is porn?" (İngilizce). Forbes. 13 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2021.  John, Josh Lipton. "Coming Soon: XXX in 3D" (İngilizce). Minyanville. 16 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2021.  a b Mearian, Lucas (1 Mayıs 2006). "Porn industry may be decider in Blu-ray, HD-DVD battle" (İngilizce). Macworld. 25 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2021.  Monaco, James (1999). The Dictionary of New Media: The New Digital World: Video, Audio, Print : Film, Television, DVD, Home Theatre, Satellite, Digital Photography, Wireless, Super CD, Internet (İngilizce). New York: UNET 2 Corporation. ISBN 0966974409. 13 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2021.  Cole, Samantha; Maiberg, Emanuel (19 Kasım 2019). "'They Can't Stop Us:' People Are Having Sex With 3D Avatars of Their Exes and Celebrities" (İngilizce). Vice (dergi). 10 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2021.  Griffin, Andrew (9 Kasım 2017). "VIRTUAL REALITY PORNOGRAPHY IS ALLOWING FOR MORE 'INTIMATE' AND 'PERSONAL' EXPERIENCES BUT COULD BRING HORRORS, WARN EXPERTS" (İngilizce). The Independent. 13 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2021.  Morris, Chris (25 Ağustos 2004). "Video game gals take it off for Playboy" (İngilizce). CNN. 24 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2021.  "Seks ve Zen, Hong Kong'u memnun etti". BBC Türkçe. 21 Nisan 2011. 13 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2021.  Brown, Jessica (29 Eylül 2017). "DERGİ - Porno zararlı mı?". BBC Türkçe. 4 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2021.  Fidgen, Jo (26 Haziran 2013). "Pornografinin zararları üzerine araştırmalar". BBC Türkçe. 13 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2021.  Kraus, Shane W.; Voon, Valerie; Potenza, Marc N. (10 Aralık 2015). "Neurobiology of Compulsive Sexual Behavior: Emerging Science" (İngilizce). NCBI. 5 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2021.  Kraus, Shane W.; Voon, Valerie; Potenza, Marc N. (18 Şubat 2016). "Should compulsive sexual behavior be considered an addiction?" (İngilizce). NCBI. 10 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2021.  Zahr, Natalie; Peterson, Eric (5 Ağustos 2016). Imaging the Addicted Brain (İngilizce). Academic Press. ss. 67-83. ISBN 0128039396. 13 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2021.  Brand, Mattihas; Young, Kimberly S.; Laier, Christian; Wölfing, Klaus; Potenza, Marc N. (2016). "Integrating psychological and neurobiological considerations regarding the development and maintenance of specific Internet-use disorders: An Interaction of Person-Affect-Cognition-Execution (I-PACE) model". Neuroscience & Biobehavioral Reviews (İngilizce). 71: 252-266. 12 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2021.  Diamond, Milton (Eylül-Ekim 2009). "Pornography, public acceptance and sex related crime: A review". Neuroscience & Biobehavioral Reviews (İngilizce). 32 (5). Erişim tarihi: 10 Ocak 2021.  Slade, Joseph W. (2001). Pornography and Sexual Representation: A Reference Guide (İngilizce). 2. ABC-CLIO/Greenwood. ISBN 0313315205. 13 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2021.  "Pornografi zararlı mı?". Euronews. 29 Ekim 2017. 7 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2021.  "Health and Safety in the Adult Film Industry" (İngilizce). DIR. Temmuz 2020. 29 Ağustos 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2021.  Michael, Salter (2013). "Responding to revenge porn: Gender, justice and online legal impunity" (PDF) (İngilizce). Erişim tarihi: 10 Ocak 2021.  Bag, Amartya (29 Kasım 2014). "Online Revenge Porn-Recourse for Victims under Cyber Laws" (İngilizce). iPleaders. 7 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2021.  "'Revenge porn' Facebook post leads to jail sentence" (İngilizce). BBC. 3 Aralık 2014. 13 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2021.  "Supreme Judicial Court of Massachusetts, Norfolk. COMMONWEALTH v. John REX. No. SJC–11480. Decided: July 9, 2014" (İngilizce). 16 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2021.  a b Gousse, Caroline (16 Şubat 2012). "NO COPYRIGHT PROTECTION FOR PORNOGRAPHY: A DARING RESPONSE TO FILE-SHARING LITIGATION" (İngilizce). Intellectual Property Brief. 15 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2021.  Masnick, Mike (4 Kasım 2011). "Court Wonders If Porn Can Even Be Covered By Copyright" (İngilizce). Techdirt. 6 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2021.  Maxwell, Andy (6 Şubat 2012). "You Can't Copyright Porn, Harassed BitTorrent Defendant Insists" (İngilizce). TorrentFreak. 7 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2021.  "Netflix". 6 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.  Shrage, Laurie (18 Şubat 2004). "Feminist Perspectives on Sex Markets" (İngilizce). Stanford Felsefe Ansiklopedisi. 30 Ağustos 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2021.  Jeffries, Stuart (12 Nisan 2006). "Are women human?" (İngilizce). Londra: The Guardian. 1 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2021.  a b Taormino, Tristan; Penley, Constance; Shimizu, Celine Parrenas; Miller-Young, Mireille, (Ed.) (19 Şubat 2013). The Feminist Porn Book: The Politics of Producing Pleasure. The Politics of Producing Pleasure (İngilizce). The Feminist Press at CUNY. ss. 320-328. ISBN 1558618198. 12 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2021.  May, Larry; Strikwerda, Robert; Hopkins, Patrick D., (Ed.) (1996). "Pornography and the alienation of male sexuality". Rethinking Masculinity: Philosophical Explorations in Light of Feminism. 2 (İngilizce). Rowman & Littlefield. s. 242. 13 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2021.  Griffith, James D.; Adams, Lea A.; Hart, Christian L.; Mitchell, Sharon (2012). "Why Become a Pornography Actress?" (İngilizce). 24. International Journal of Sexual Health. Erişim tarihi: 10 Ocak 2021.  gtdCinsel ilişkiFizyolojik olaylar Cinsel uyarılma Cinsel uyarı Sertleşme Döllenme Libido Orgazm Kadınlarda boşalma Erkeklerde boşalma Uykuda boşalma Zevk suyu İnterseks Âdet Hamilelik Üreme sağlığı ve Cinsel eğitim Doğum kontrolü Prezervatif Güvenli seks Cinsel yolla bulaşan hastalık Üreme tıbbı Androloji Jinekoloji Üroloji Seksoloji Cinsel işlev bozuklukları Sertleşme bozukluğu Hiperseksüalite Frijit Masters & Johnson Seks terapisi PLISSIT modeli Kimlik Cinsel kimlik Cinsel yönelim Cinsiyet kimliği İkili cinsiyet Erkek erkeğe seks Kadın kadına seks Seks ve hukuk Cinsel rüşt yaşı Ensest Müstehcenlik Cinsel istismar Çocuğun cinsel istismarı Siber taciz Tecavüz Cinsel kölelik Cinsel şiddet Cinsel taciz Teşhircilik Tarih 1960'lardaki karşı kültür Cinsel Devrim İlişki ve toplum Anarşizm ve aşk/seks · Aile planlaması · Evlilik · Evlilik öncesi cinsel ilişki · Poliamori · Hafifmeşreplik · Din ve cinsellik · Romantik · Cinsel perhiz · Cinsel cazibe · Cinsel etik · Cinsel tarafsızlıkÜlkelere Türkiye · Çin · Antik Roma · Filipinler · Japonya · Güney Kore · ABD) İnsan cinsel eylemi Öpüşme Baştan çıkarma Sevişme Ön sevişme Geleneksel seks Seksüel penetrasyon Seks pozisyonları Anal seks Fisting Bareback Pegging Oral seks 69 Anilingus Cunnilingus Fellatio Irrumatio Autofellatio Autocunnilingus Sanal seks Siber seks Seksting Erotik konuşma Grup seks Threesome Foursome Gang bang Orgy Swinging Toplu mastürbasyon Bukkake Mastürbasyon Elle muamele Ayakla muamele Fellatio Boşalma Surata boşalma Üzerine attırma Yüze boşalma Snowballing Gokkun Bukkake Creampie Sürtünme yoluyla cinsel ilişki Cinsel fantezi Cinsel fetişizm Seksüel rol yapma BDSM Kink Parafili Seks sektörü Kırmızı fener mahallesi Sex shop Genelev Seks müzesi Striptiz kulübü Erotizm Pornografi Pornografik film oyuncusu Video oyunlarında cinsellik ve çıplaklık Seks turizmi Seks işçisi Fuhuş Seks oyuncağı Webcam modeli Erotik edebiyat Din ve cinsellik İslam  · Hristiyanlık  · Yahudilik  · Taoist Hayvanlarda cinsel davranış · İnsan cinselliği · Seksoloji · Cinsel argogtdPornografiPornografiTürleri Amatör Çizgi film Hentai Tijuana bible Çocuk Deepfake Feminist Hardcore İnternet Mobil Teleseks Seksting Softcore Alt türleri Alt Biseksüel Esaret CFNM CMNF Ünlü Seks Kasedi Clop Palyaço Manastır Doğa içerikli porno Irklararası Gang bang Gey Gonzo Ensest Lezbiyen MILF Mormon Queer Tecavüz Reality Ensest Dokunaç Transseksüel Yiff İlgili Erotik tasvirlerin tarihi Pornografik film oyuncusu Pornografi KarşıtlığıHareketler Birleşik Krallık Pornografi Karşıtı Hareketi Amerika Birleşik Devletleri Pornografi Karşıtı Hareketi Türkiye Pornografi Karşıtı Hareketi Antipornografi Sivil Haklar Yönetmeliği Aşırı Kullanım NoFap İçerik Kontrol Yazılımı Ebeveyn Kontrolü Çalışan İzleme Yazılımı Görüşler Feminist Dini Cinsellik yanlısı feminist Medya Ses Film Parodi Çizgi Film Magazin Video Oyunu Eroge Olası Yan Etkiler Bağımlılık İnternet seks bağımlılığı Pornografi bağımlılığı Seks bağımlılığı Cinsiyetçilik Diğer Yetişkin Film Sineması Mavi Film Altın Çağ NSFW Pornografikleştirme Pornotopya R18 Derecelendirilmesi Kural 34 Sex Shop Cinselleştirme X derecelendirmesi Ayrıca Erotika Sanat Karikatür Film Edebiyat Fotoğrafçılık İnsan cinsel eylemi Mavi komedi Cinsellik hakkı Seks-pozitif hareket Cinsel baskı Cinsel Uzaklık Cinsel Devrim gtdPornografik video dijital dağıtım ve paylaşım platformları Dijital kütüphane Gerçek zamanlı veri akışı Seç-izle Ücretsiz Bellesa Celeb Jihad MindGeek Pornhub RedTube YouPorn SpankBang Xtube YouPorn WGCZ Holdings XNXX XVideos Ücretli Bang Bros Brazzers Clips4Sale Fake Taxi FanCentro ManyVids Mofos OnlyFans Reality Kings Twistys Vixen Yetişkin canlı kamera BongaCams CAM4 CamSoda Chaturbate LiveJasmin MyFreeCams Stripchat Sanal BaDoinkVR SexLikeReal VirtualRealPorn VR Porn Eski GirlsDoPorn Otorite kontrolü BNE: XX526455 BNF: cb12647536c (data) GND: 4046809-4 HDS: 016561 LCCN: sh85105008 NARA: 10643026 NKC: ph124363 NLI: 987007565601405171 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Pornografi&oldid=32256658" sayfasından alınmıştır

Bu madde bir terim hakkındadır. Daha yaygın bilinen genel ağ için internet sayfasına bakınız. İnternet, yönelticiler ile birbirine bağlanmış herhangi bir ağlar kümesini tanımlamak için kullanılır. İsmini interconnected (kendi arasında bağlı) ve network (ağ) kelimelerinin birleştirilmesinden alır. Artık kullanımda olmayan bir terim olarak catenet de aynı anlama gelir. Dünyanın en büyük interneti, "genel ağ" olarak da bilinen internettir. İnternet ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. Otorite kontrolü LCCN: sh94007902 NLI: 987007558866105171 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=İnternet_(terim_isim)&oldid=27585141" sayfasından alınmıştır

İnternete erişim hakkı, tüm insanların ifade ve düşünce özgürlüğü ile diğer temel insan haklarını kullanmak ve bunlardan yararlanmak için İnternet'e erişebilmesi gerektiğini belirten bir görüştür. Ayrıca devletlerin İnterneti geniş çapta erişilebilir olmasını sağlama sorumluluğu olduğu ve bireylerin İnternete erişimini makul olmayan bir şekilde kısıtlayamayacağını da vurgular. Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir] İnternet haritası 1024 - şeffaf, ters çevrilmiş Aralık 2003'te, Dünya Bilgi Toplumu Zirvesi (WSIS) Birleşmiş Milletler himayesinde toplandı. Hükümetler, işletmeler ve sivil toplum temsilcileri arasındaki uzun müzakerelerin ardından WSIS İlkeler Bildirgesi kabul edildi ve Bilgi Toplumunun, insan haklarının sürdürülmesi ve güçlendirilmesindeki önemi vurgulandı.[1][2] 2009–2010: BBC Dünya Servisi anketi[değiştir | kaynağı değiştir] BBC Dünya Servisi 30 Kasım 2009 ile 7 Şubat 2010 tarihleri arasında gerçekleştirilen ve[3] 26 ülkede 27.973 yetişkinin katıldığı bir anketle, dünyadaki her beş İnternet kullanıcısının ve kullanıcısı olmayanların dördünün, İnternetin temel bir hak olduğunu düşündüğünü tespit etti.[4] 2011: BM Özel Raportör raporu[değiştir | kaynağı değiştir] Mayıs 2011'de, Birleşmiş Milletler düşünce ve ifade özgürlüğünün geliştirilmesi ve korunmasına ilişkin Özel Raportörü Frank La Rue, BM İnsan Hakları Konseyi'ne "tüm bireylerin her türlü medyadan bilgi ve fikir arama, alma ve verme hakkına yönelik temel eğilimleri ve zorlukları keşfetmek" konulu bir rapor sundu. Raporda, çevrimiçi ifade özgürlüğünün geliştirilmesi ve korunmasına ilişkin olmak üzere herkes için internete güvenli erişimi sağlamak da dahil 88 tavsiyede bulunuldu. Diğer tavsiyeler, ülkeleri çevrimiçi gizliğe saygı göstermeye, gizlilik ve veri koruma yasalarını kabul etmeye ve karalamayı suç olmaktan çıkarmaya çağırıyordu.[5] İnternet Topluluğunun, Küresel İnternet Kullanıcı Anketi[değiştir | kaynağı değiştir] Temmuz ve Ağustos 2012'de İnternet Topluluğu, 20 ülkede 10.000'den fazla İnternet kullanıcısıyla çevrimiçi görüşmeler gerçekleştirdi. "İnternete erişim temel bir insan hakkı olarak görülmelidir" ifadesine yanıt olarak insanlar:[6] % 83'ü bir şekilde veya kesinlikle katıldıklarını % 14 bir şekilde veya kesinlikle katılmadıklarını % 3'ü kararsız olduklarını söyledi. 2016 Birleşmiş Milletler Kararı[değiştir | kaynağı değiştir] 2016 yazında, Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Konseyi, devletler tarafından internet erişiminin kasıtlı olarak kesilmesini kınayan ve bağlayıcı olmayan bir karar yayınladı. Karar, "insanların çevrimdışı olarak sahip olduğu hakların çevrimiçi olarak da korunması gerektiğini" belirtti.[7] Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir] "Declaration of Principles" 15 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., WSIS-03/GENEVA/DOC/4-E, World Summit on the Information Society, Geneva, 12 December 2003 Human Rights in the Digital Age. Routledge. 2005. s. 1. 31 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2021.  For the BBC poll Internet users are those who used the Internet within the previous six months. "BBC Internet Poll: Detailed Findings" 1 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., BBC World Service, 8 March 2010 "VI. Conclusions and recommendations" 2 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Report of the Special Rapporteur on the promotion and protection of the right to freedom of opinion and expression, Frank La Rue, Human Rights Council, Seventeenth session Agenda item 3, United Nations General Assembly, 16 May 2011 "Global Internet User Survey 2012", Internet Society, 20 November 2012 Vincent, James (4 Temmuz 2016). "UN condemns internet access disruption as a human rights violation". The Verge (İngilizce). 4 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2021.  Otorite kontrolü LCCN: sh2009006412 LNB: 000314182 NLI: 987007545195905171 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=İnternete_erişim_hakkı&oldid=30237559" sayfasından alınmıştır

Ölü İnternet teorisi, İnternet'in artık ağırlıklı olarak bot faaliyetlerinden ve algoritmik düzenleme yoluyla manipüle edilen, organik insan faaliyetlerini marjinal hale getiren otomatik olarak oluşturulan içerikten oluştuğunu iddia eden bir çevrimiçi komplo teorisidir.[1][2][3][4] Teorinin savunucuları, bu botların algoritmaları manipüle etmek ve arama sonuçlarını yükseltmek için kasıtlı olarak oluşturulduğunu ve nihayetinde tüketicilerin manipüle edildiğini düşünmektedir.[5] Dahası, teorinin bazı savunucuları devlet kurumlarını kamuoyu algısını manipüle etmek için botları kullanmakla suçlayarak, "ABD hükümeti tüm dünya nüfusunu yapay zeka destekli bir şekilde yönlendiriyor" demektedirler.[1] Bu "ölüm" için verilen tarih genellikle 2016 veya 2017 yılları civarındadır [1][4][6] Teori, gözlemlenen olguların çoğunun artan bot trafiği gibi ölçülebilen olgulara dayandırılması sebebiyle dikkat çekmiştir. Her ne kadar bot trafiği ve internetin bütünlüğü ile ilgili meşru eleştiriler olsa da, bunun eşgüdümlü bir psikolojik harekat olduğu düşüncesi The Atlantic'te çalışan yazar Kaitlin Tiffany tarafından "paranoyak bir kuruntu" olarak nitelendirilmiştir.[1] Kökeni ve gelişimi[değiştir | kaynağı değiştir] Teorinin kesin kökenlerini belirlemek zor olsa da, ölü İnternet teorisi büyük ihtimalle 2010'ların sonlarında veya 2020'lerin başlarında bir kavram olarak 4chan veya Wizardchan'dan ortaya çıktığı düşünülmektedir.[1][7] 2021 yılında, "Ölü İnternet Teorisi: İnternetin Çoğu Sahtedir" başlıklı bir başlık Agora Road's Macintosh Cafe forumunda yayınlanarak, terimin bu ilk görüntü tahtalarının ötesine yayılmasına işaret etti.[1][8] Ancak teoriyi çevreleyen tartışmalar, muhtemelen daha önceden beri çevrimiçi forumlarda, teknoloji konferanslarında ve akademik çevrelerde yaygın olarak bilinmekteydi.[1][7] İnternet'in artan karmaşıklığı, savunmasız altyapıya bağımlılığı, potansiyel siber saldırı açıkları ile en önemlisi yapay zeka yeteneklerinin katlanarak artması konusundaki endişelerden esinlenilmiştir.[9] Teori, internete olan bağımlılığımızla ilişkili potansiyel riskleri keşfetmeye çalışan teknoloji meraklıları, araştırmacılar ve fütüristler arasındaki tartışmalarda ilgi görmüştür. Komplo teorisi geniş çaplı haberlerle toplum gündemine girdi ve çeşitli yüksek profilli YouTube kanallarında tartışılmaya başlandı.[1] The Atlantic'te yayınlanan "Belki Kaçırdınız, Ama İnternet Beş Yıl Önce 'Öldü'" başlıklı bir makaleyle ana akım ilgiyi daha da artırdı.[1] Bu makale, konuyla ilgili diğer makalelerde geniş bir şekilde yer almıştır.[3][7][8] İddialar ve kanıtlar[değiştir | kaynağı değiştir] Büyük dil modelleri[değiştir | kaynağı değiştir] Üretken Ön İşlemeli Dönüştürücü (GPT'ler), insana benzer içerik üretmek için yapay sinir ağlarını kullanan bir tür büyük dil modelidir.[10][11] Bu modellerden ilki OpenAI şirketi tarafından geliştirilmiştir.[12] Bu modeller ciddi ölçüde tartışma yarattı. Bir örnekte, Kopenhag Gelecek Çalışmaları Enstitüsü'nden Timothy Shoup şunları belirtti: " GPT-3'ün 'kaybolduğu' senaryoda internet tamamen tanınmaz bir hale gelecektir." [13] Bu senaryoda, 2025 ila 2030 yılına kadar internetteki içeriğin %99 ila %99,9'unun yapay zeka tarafından oluşturulabileceğini öngörmektedir.[13] Bu öngörüler ölü internet teorisi için kanıt olarak kullanılmaktadır.[3] ChatGPT[değiştir | kaynağı değiştir] ChatGPT, 2022 yılında piyasaya sürülen ve gazetecilerin ölü internet teorisini öncekinden daha gerçekçi olarak nitelendirmesine yol açan bir yapay zeka sohbet robotudur .[6][14] Bundan önce, ölü internet teorisi çoğunlukla devlet kuruluşlarını, şirketleri ve teknoloji meraklısı bireyler tarafından önemsenirken, ChatGPT ile yapay zekanın gücünü ortalama internet kullanıcılarının gözlerinin önüne sürdü.[6][14] Bu teknoloji, İnternet'in, organik insan içeriğini bastıracak yapay zeka kullanımı yoluyla oluşturulan içerikle dolacağı yönünde endişelere neden olmuştur.[6][14][15] Imperva Bot Trafik Raporu 2016[değiştir | kaynağı değiştir] 2016 yılında güvenlik firması Imperva bot trafiği hakkında bir rapor yayınladı ve botların web trafiğinin %52'sinden sorumlu olduklarını ortaya koydu; bu oran ilk kez insanların oluşturduğu trafiği geride bıraktı.[16] Bu rapor, ölü internet teorisine ilişkin raporlarda kanıt olarak öne sürüldü.[1] Reddit[değiştir | kaynağı değiştir] Geçmişte sosyal medya sitesi Reddit, API'sine ve verilerine ücretsiz erişime izin vererek kullanıcıların 3. taraf denetleme uygulamaları kullanmasına ve yapay zekayı insan etkileşiminde eğitmesine olanak tanımıştı.[15] Tartışmalı bir hamleyle Reddit, kullanıcı veri setine erişim için ücret talep etti. Yapay zekayı eğiten şirketler muhtemelen bu verileri gelecekteki yapay zekayı eğitmek için kullanmaya devam edecektir. ChatGPT genel kullanıma sunuldukça, kullanıcılar ve bot hesapları tarafından Reddit'te giderek daha fazla kullanılmaktadır.[15] New South Wales Üniversitesi'nden Profesör Toby Walsh, Business Insider ile yaptığı röportajda, yeni nesil yapay zekayı önceki nesiller tarafından oluşturulan içerikle eğitmenin olumsuz sonuçlar doğurabileceğini ifade etti.[15] Güney Florida Üniversitesi profesörü John Licato, yapay zeka tarafından oluşturulan web içeriğinin Reddit'e taşması durumunu Ölü İnternet Teorisi ile benzeştirdi ve bu duruma bir başka kanıt olabileceğini belirtti.[15] Twitter[değiştir | kaynağı değiştir] "Mesaj atmaktan nefret ediyorum" tweetleri[değiştir | kaynağı değiştir] Twitter'daki birçok hesap, "Mesaj atmaktan nefret ediyorum" ifadesiyle başlayan ve ardından "Mesaj atmaktan nefret ediyorum, sadece elini tutmak istiyorum" veya "Mesaj atmaktan nefret ediyorum, sadece benimle yaşa" gibi alternatif bir etkinlikle başlayan tweetler atmaya başladı.[1] Bu paylaşımlar on binlerce beğeni aldı ve pek çok kişi bunların bot hesaplar olduğundan kuşkulandı. Bu hesaplar ölü internet teorisinin destekçileri tarafından bir örnek olarak gösterildi.[1][8] Twitter'ın Elon Musk tarafından satın alınması[değiştir | kaynağı değiştir] Botlar tarafından yönetilen kullanıcı hesaplarının yüzdesi, Elon Musk'un Twitter'ı satın alması sırasında önemli bir sorun haline geldi.[17][18][19][20] Bu süreçte Musk, Twitter'ın para kazanılabilir günlük aktif kullanıcılarının %5'inden daha azının bot olduğu iddiasına karşı çıktı.[17][21] Bu tartışmalar sırasında Musk, Twitter hesaplarının yüzde kaçının bot olduğunu tahmin etmek için Cybra şirketini devreye soktu; bir çalışma %13,7, ikincisi ise %11 oranında bot hesap olduğunu tespit etti.[17] Bu bot hesapların, üretilen içeriğin orantısız bir kısmından sorumlu olduğu düşünülmektedir.[7] Bu olay, ölü internet teorisine inananlar tarafından kanıt olarak gösterilmiştir.[7][22] Youtube[değiştir | kaynağı değiştir] "Ters Çevirme"[değiştir | kaynağı değiştir] Bir videonun itibarını artırmak ve daha geniş kitlelere ulaşmak için sahte YouTube görüntülemeleri için internette bir piyasa bulunmaktadır.[23] Bir noktada, sahte görüntülemeler o kadar yaygınlaşmıştı ki, bazı mühendisler YouTube'un bunları tespit etmeye yönelik algoritmasının sahte görüntülemeleri varsayılan olarak ele almaya ve gerçek olanları yanlış sınıflandırmaya başlayacağından endişe duyuyordu.[1][23] YouTube mühendisleri bu olguyu tanımlamak için "tersine çevirme" terimini oluşturdular.[23][24] İnternet forumu Agora Road's Macintosh Cafe'deki bir başlıkta ölü internet teorisine destek olarak YouTube botları ve " tersine çevirme" endişesi gösterilmiştir.[1] YouTube'da Kapsam[değiştir | kaynağı değiştir] Linus Tech Tips-forumları da dahil olmak üzere çok sayıda YouTube kanalı ve internet topluluğu ölü internet teorisini ele alarak bu fikrin ana akım söyleme dönüşmesine katkıda bulunmuştur.[1] Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir] Algoritmik radikalleşme Yankı odası (medya) Yapay zekâ etiği Turing testi Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir] a b c d e f g h i j k l m n o Tiffany, Kaitlyn (31 Ağustos 2021). "Maybe You Missed It, but the Internet 'Died' Five Years Ago". The Atlantic (İngilizce). 6 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2023.  "Is the internet secretly dead? Plus: bots and bye-byes on our final episode". The Guardian. 15 Haziran 2022. 31 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Mayıs 2023.  a b c Naraharisetty, Rohitha (31 Ekim 2022). "What the 'Dead Internet Theory' Predicted About the Future of Digital Life". The Swaddle (İngilizce). 6 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2023.  a b "Une théorie du complot affirme qu'internet est « mort » depuis 2016". Ouest France (Fransızca). 6 Eylül 2021. 6 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2023.  Gonzales III, Vic (28 Haziran 2023). "THE INTERNET IS DEAD: THE TRUTH BEHIND THE DEAD INTERNET THEORY". Capiz News. 4 Temmuz 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2023.  a b c d Hennessy, James (18 Aralık 2022). "Did A.I. just become a better storyteller than you?". The Story. 16 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2023.  a b c d e McCall, Isaiah (24 Eylül 2022). ""The Dead Internet Theory" is New and Spreading Everywhere". Yard couch. Medium. 15 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2023.  a b c Gopani, Avi (6 Eylül 2021). "Conspiracy Theorists Says The Internet Has Been Dead Since 2016". Analytics India Magazine. 16 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2023.  Dow, Warren (9 Ocak 2023). "The Dead Internet Theory". Digs. 18 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mayıs 2023.  "Generative AI: a game-changer society needs to be ready for". World Economic Forum. 9 Ocak 2023. 25 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2023.  "The A to Z of Artificial Intelligence". Time. 13 Nisan 2023. 16 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2023.  "Improving language understanding with unsupervised learning". openai.com (İngilizce). 18 Mart 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2023.  a b Hvitved, Sofie (24 Şubat 2022). "What if 98% of the Metaverse is made by AI?". Copenhagen Institute for Future Studies. 16 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2023.  a b c Beres, Damon (27 Ocak 2023). "Death by a Thousand Personality Quizzes". The Atlantic. 21 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2023.  a b c d e Agarwal, Shubham (8 Ağustos 2023). "AI is ruining the internet". Business Insider. 28 Eylül 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Eylül 2023.  LaFrance, Adrienne (31 Ocak 2017). "The Internet Is Mostly Bots". The Atlantic. 17 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2023.  a b c Duffy, Clare; Fung, Brian (10 Ekim 2022). "Elon Musk commissioned this bot analysis in his fight with Twitter. Now it shows what he could face if he takes over the platform". CNN Business. 16 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2023.  O'brien, Matt (31 Ekim 2022). "Musk now gets chance to defeat Twitter's many fake accounts". AP News. 5 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2023.  "As Twitter's new owner, Musk gets his chance to defeat bots". CBS News. 31 Ekim 2022. 16 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2023.  Syme, Pete (13 Haziran 2023). "Elon Musk's war against Twitter bots isn't going very well. Next, you'll have to pay to DM those who don't follow you". Business Insider. 16 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2023.  Picchi, Aimee (17 Mayıs 2022). "What are Twitter bots, and why is Elon Musk obsessed with them?". CBS News. 16 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Haziran 2023.  Hughes, Neil C. (26 Ağustos 2023). "Echoes of the dead internet theory: AI's silent takeover". Cybernews. 10 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Kasım 2023.  a b c Keller, Michael H. (11 Ağustos 2018). "The Flourishing Business of Fake YouTube Views". The New York Times. 19 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2023.  Read, Max (26 Aralık 2018). "How Much of the Internet Is Fake? Turns Out, a Lot of It, Actually". New York:Intelligencer. 19 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2023.  gtdKomplo teorileriKomplo teorileri listesiTemel konular Komplo Aldatma Casusluk Gizlilik Psikoloji Bilişsel çelişki Paranoya Ölümler vekaybolmalarSuikastlar Geoffrey Chaucer Abraham Lincoln Franz Ferdinand Sergey Kirov Josef Stalin Dag Hammarskjöld Patrice Lumumba Malcolm X Juscelino Kubitschek Usame bin Ladin Sahte bayrak saldırıları 11 Eylül saldırıları ile ilgili komplo teorileri Rusya'daki apartman bombalamaları Reichstag Yangını Diğer Alternatif Titanic teorileri Holokost inkârı Kan iftirası Barut Komplosu Halliburton ile ilgili komplo teorileri Körfez Savaşı Yahudiler ile ilgili komplo teorileri Yeni Dünya Düzeni Beyaz Ejderha Cemiyeti Bilderberg Toplantıları İlluminati Kuru kafa ve Kemikler UFO'lar Nazi UFO'lar Roswell UFO Vakası Phoenix Işıkları Tunguska Olayı 51. Bölge Bermuda Şeytan Üçgeni ABD Ay'a aslında gidilmediği iddiası CIA'in Usame bin Ladin'i desteklediği iddiaları Çin'in Belgrad Büyükelçiliği'nin bombalanması MKUltra projesi Montauk Projesi Philadelphia Deneyi Waco Katliamı Diğer 2012 fenomeni Ölü İnternet teorisi Stanislav Lunev Zihin kontrolü "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Ölü_İnternet_teorisi&oldid=32289804" sayfasından alınmıştır

Oxford ÜniversitesiSloganDominus Illuminatio Mea (Rab benim ışığımdır) (Zebur 27:1)Kuruluş1096[1]TürDevletEğitim dil(ler)iİngilizceRektörLord PattenAkademik personel6,995 (2020)[3]Kayıtlı25,820 (2020)[2]KonumOxford, Birleşik KrallıkWeb sitesiwww.ox.ac.uk Oxford Üniversitesi (İngilizce: University of Oxford), Birleşik Krallık'ta, İngiltere'nin Oxford kentinde bulunan bir üniversitedir. Kurulduğu tarih bilinmemesine rağmen, 1096 tarihinde bu kentte eğitim olduğuna dair belgeler[4] üniversiteyi İngilizce konuşulan dünyanın en eski üniversitesi, kuruluşundan itibaren var olmaya devam eden en eski ikinci üniversite yapmaktadır.[4][5] Üniversite 1167 yılında II. Henry'nin, İngiliz öğrencilerin Paris Üniversitesinde okumasını yasaklamasıyla hızla büyümüştür.[4] 1209 yılında Oxford halkıyla yaşanan anlaşmazlıklar sonucu bazı akademisyenler kuzeydoğudaki Cambridge kasabasına gitmiş ve burada Cambridge Üniversitesi’ni kurmuşlardır.[6] Bugün bu iki eski üniversite Oxbridge adıyla anılır. Oxford, toplam 39 kolejden ve kendi içinde dörde ayrılan akademik bölümlerden oluşmaktadır.[7] Tüm kolejler üniversite içinde özerktir; kendi öğrencilerini seçer, yapısı ve faaliyetlerini kendileri belirler.[8] Bir kent üniversitesi olan Oxford'un ana yerleşkesi yoktur; tüm binaları ve tesisleri şehir merkezi içinde yer almaktadır. Oxford'da lisans öğrenimi kolejlerde "tutorial" adı verilen haftalık dersler ile üniversite fakülteleri ve bölümlerinin sağladığı dersler ve laboratuvar çalışmalarıyla yapılır. Oxford, dünyanın en eski ve en prestijli burslarından olan, bir yüzyılı aşkın zamandır yüksek lisans öğrencilerini üniversiteyle buluşturan Rhodes Bursu'nun merkezidir.[9] Üniversite, dünyanın eski üniversite müzesi olan Ashmolean Müzesi'ne, dünyanın en büyük üniversite yayıncısı[10] olan Oxford University Press'e ve Birleşik Krallık'ın en büyük kütüphane sistemine ev sahipliği yapmaktadır. Oxford'un önemli mezunları arasında pek çok Nobel Ödülü sahibi, 27 Birleşik Krallık başbakanı ve pek çok yabancı devlet başkanı bulunmaktadır.[11] QS Dünya Üniversite Sıralamaları'nın 2022 yılı verilerine göre dünyanın en iyi ikinci, Avrupa'nın ise en iyi üniversitesi seçilmiştir.[12] Tarihçesi[değiştir | kaynağı değiştir] Kuruluşu[değiştir | kaynağı değiştir] Balliol Kolej, üniversitenin en eski kolejlerinden bir tanesidir. Oxford Üniversitesinin kuruluş tarihi bilinmemektedir.[13] Oxford'da öğretim 1096 tarihinde mevcut olsa da, üniversitenin ne zaman kurulmuş olduğu kesin değildir.[4] İngiliz öğrencilerin Paris Üniversitesinden dönmesinin ertesinde üniversite hızla genişlemiştir.[4] Tarihçi Gerald of Wales 1188 yılında burada eğitim vermiş, ilk bilinen yabancı âlimlerden Frizyalı Emo da 1190'da Oxford'a ayak basmıştır. Rektör, 13. yüzyıldan beri "chancellor" (şansölye) unvanıyla anılır. Üniversiteye Kral III. Henry döneminde bir kraliyet imtiyaznamesi verilmiştir.[14] 1209 yılında öğrencilerin Oxford halkıyla yaşadıkları anlaşmazlığın boyutu şiddete varınca bazı öğrenciler Cambridge kasabasına kaçmış, zaman içinde burada Cambridge Üniversitesini kurmuşlardır.[6][15] Öğrenciler erken dönemlerden itibaren kökenleri üzerinden iki "ulus"a ayrılmaktaydı: bunlardan biri Kuzey (Kuzeyliler ya da Boreales, Trent Nehri'nin kuzeyinde yaşayan İngilizler ile İskoç halkı), diğeriyse Güney (Güneyliler veya Australes, Trent Nehri'nin güneyinde yaşayan İngilizler, İrlandalılar ve Gallerliler) idi.[16][17] Kolej yapısının Oxford'a yerleşmesiyle, coğrafi köken de önemini sürdürmüştür. Bununla birlikte Dominikanlar, Fransiskanlar, Karmelitler ve Augustinusçular gibi pek çok manastır tarikatı da 13. yüzyılın ortasında Oxford'a gelmiş, söz sahibi olmuş ve öğrenciler için binalar yaptırmışlardı.[18] Aşağı yukarı aynı zamanda, hayırsever kimseler kendi kendini yöneten kolejler kurmaya başlamıştı. 1249 yılında William of Durham tarafından kurulan University Kolej,[18] bir İskoç kralının babası olacak John Balliol'un kurduğu Balliol Kolej bunlardan sayılabilir.[16] Lordlar Kamarası başkanı ve Rochester Piskoposu Walter de Merton, üniversite hayatına dair bir yönetmelik kaleme almış,[19][20] kurduğu Merton Kolej bu anlamda Oxford'daki benzer kurumlar ve Cambridge Üniversitesine örnek oluşturmuştur. Bu tarihten itibaren öğrenciler giderek manastır yönetimindeki binalardan ayrılıp kolejlerde yaşamayı tercih etmeye başlamışlardır.[18] 1333-34 yıllarında, Oxford'dan memnun olmayan bir grup akademisyenin Stamford, Lincolnshire'da bir üniversite kurma teşebbüsü, Kral III. Edward'a bir dilekçe sunan Oxford ve Cambridge üniversitelerince engellenmişti.[21] Bu tarihten itibaren, İngiltere'de, Londra da dâhil olmak üzere yeni üniversite kurulması 1820 yılına kadar yasaklanmıştı; bu nedenledir ki, Oxford ve Cambridge ülkede eğitim konusunda batı Avrupa ülkelerinde pek görülmeyen türden bir tahakküm sahibi olmuştur.[22][23] Rönesans dönemi[değiştir | kaynağı değiştir] 1605 yılında Oxford hâlâ duvarlarla çevrili bir kent olsa da, şehir duvarlarının dışında yeni kolejler kurulmuştu. (Haritanın altı kuzeyi göstermektedir.) Rönesans döneminin getirdiği yeni bilgiler, 15. yüzyıldan sonra Oxford'u oldukça etkilemişti. Dönemin akademisyenleri arasında Grekçe çalışmalarının yeniden rağbet görmesini sağlayan William Grocyn ve meşhur teolog John Colet bulunuyordu. İngiliz Reformasyonu sonrası Katolik Kilisesi ile yollar ayrıldıktan sonra, mezhep değiştirmeyen Oxfordlular kıta Avrupası'na kaçarak özellikle Douai Üniversitesi'ne gitmişlerdir.[24] Oxford, Orta Çağ'ın skolastik yöntemini terk ederek Rönesans eğitimini benimsemişse de üniversiteye bağlı kurumlar toprak ve gelir kaybına uğramıştır. Aydınlanma Çağı'na gelindiğinde Oxford bir hayli itibar kaybetmişti; yeni öğrenciler gelmiyor, eğitim ihmal ediliyordu. 1637 yılında okulun rektörü ve Canterbury Başpiskoposu olan William Laud üniversitenin mevzuatını kaleme aldı. Okulun 19. yüzyıl ortasına kadar başvurduğu yönetmelik büyük ölçüde bu olmuştur. Laud aynı zamanda üniversite yayınevi için imtiyazname çıkartılmasını sağlamış ve okulun ana kütüphanesi olan Bodleian Kütüphanesi'ne önemli bağışlarda bulunmuştur. İngiltere Kilisesi'nin kurulduğu yıllardan başlayarak 1866 yılına kadar, lisans derecesi olmak için kilise mensubu olmak zorunluydu; kilise mensubu olmayanların yüksek lisans almasına ise 1871 yılında izin verildi.[25] İngiliz İç Savaşı sırasında (1642-1649) üniversite Kralcı partinin merkeziyken, kasaba meşruti sistemi destekliyordu.[26] 18. yüzyılın ortasından itibaren Oxford Üniversitesi'nin siyasi anlaşmazlıklarda taraf olduğu pek görülmemiştir. 1610 yılında kurulan Wadham Kolej, Sir Christopher Wren'in lisans eğitimi aldığı yerdi. 1650'lerde Wren, aralarında Robert Boyle ve Robert Hooke'un da olduğu bir grup parlak empirist bilimcinin yer aldığı Oxford Philosophical Club'a (Oxford Felsefe Kulübü) dahildi. Grup, Wadham'ın müdürü John Wilkins'in desteğiyle haftada bir toplanmış, günümüzdeki Royal Society'nin kurulmasına ön ayak olmuştur. Modern dönem[değiştir | kaynağı değiştir] Christ Church kolejinin resmedildiği bir gravür, 1742 19. yüzyıl ortasında, Kardinal Newman adıyla bilinen John Henry Newman'ın başını çektiği Oxford Hareketi (1833-1845) üniversitede çok etkili olmuştur. Edward Bouverie Pusey, Benjamin Jowett ve Max Müller gibi önemli akademisyenler yardımıyla Alman üniversitelerindeki yenilikçi model Oxford'a ulaşmıştır. 1800'lerde yapılan idari reformlar arasında sözlü sınavların yerine yazılı sınavların getirilmesi; dini ayrılıklara tahammülün artması ve kadınların okuyacağı dört kolejin kurulması sayılabilir. 20. yüzyılda Kraliyet özel meclisinin kararlarıyla (örn. zorunlu günlük ibadetin kaldırılması, Regius İbranice Profesörlüğü'nün ruhbanlık mesleğinden ayrılması, kolejlerin bıraktığı mirasların ilahiyat dışında kaynaklara aktarılması) geleneksel inanç ve ibadet arasındaki bağlantıyı gevşetme vazifesi gördü. Dahası, üniversite geleneksel olarak sadece klasik ilimi kapsıyorken, müfredat 19. yüzyıl içinde genişleyerek bilim ve tıp alanlarını da içine aldı. Üniversiteye girmek için Grekçe bilmek 1920, Latince bilmek ise 1960 yılına kadar zorunluydu. Üç büyük kolejin –Brasenose, Lincoln ve Exeter– arka duvarı, şehir merkezindeki Brasenose Sokağı'na bakmaktadır. Oxford Üniversitesi, 20. yüzyıl başında doktora vermeye başladı. Matematik alanındaki ilk Oxford DPhil derecesi 1921 tarihinde verilmiştir.[27] 1914 yılının başında üniversitede yaklaşık üç bin lisans öğrencisi ve yaklaşık yüz lisans üstü öğrenci bulunuyordu. I. Dünya Savaşı sırasında pek çok lisans öğrencisi ve kolej mensubu savaşa katıldı. 1918 yılında neredeyse tüm kolej mensupları üniformalıydı; okulun öğrenci nüfusu %12'ye düşmüştü.[28] Kayıtlara göre toplamda 14.792 üniversite üyesi savaşta yer almış, 2.716 kişi (%18,36) ölmüştür.[29] Savaş yıllarında boş kalan üniversite binaları hastane, yedek subay okulu ve askeri eğitim kampı olarak hizmet vermiştir.[28] Yüzyıl ortasında Nazizm ve Komünizm nedeniyle ülkesini terk etmek zorunda kalan pek çok seçkin akademisyen Oxford'a gelmiştir. Oxford Üniversitesi'nin tarih boyunca sahip olduğu seçkin mezunlar ve akademisyenlerin listesi hayli uzundur; Britanya'nın ve ülkelerinin siyaset, bilim, tıp ve edebiyatında etkili isimler olmuşlardır. 50'nin üzerinde Nobel Ödülü sahibinin ve ellinin üzerinde dünya liderinin yolu Oxford Üniversitesi'nden geçmiştir.[11] Kadınların eğitimi[değiştir | kaynağı değiştir] 1879 tarihinde kurulan Somerville Kolej, Oxford'un ilk kadın kolejlerinden bir tanesidir. Bugün karma eğitim vermektedir. Üniversite 1875 yılında çıkardığı bir kararname ile delegelerin kadınlara lisans seviyesinde sınavlar düzenlemesini mümkün kılmıştır;[30] yüzyıl sonunda bir süre devam eden bu uygulama sayesinde "istimbot hanımları" diye adlandırılan kadınlar, Dublin Üniversitesi'nden ad eundem (bir üniversitenin başka bir üniversitenin mezununa verdiği fahri paye) dereceleri almıştır.[31] İlk dört kadın koleji, Kadınlar için Yükseköğrenimi Yayma Derneği'nin (AEW) çalışmaları sonucu açılmıştır. Lady Margaret Hall'un (1878)[32] arkasından 1879'da Somerville Kolej kurulmuştur;[33] Somerville ve Lady Margaret Hall'un ilk 21 öğrencisi derslere, Oxford'da bir fırıncı dükkânının üst katındaki odalarda girmiştir.[30] İlk iki kolejin ardından St. Hugh's (1886),[34] St. Hilda's (1893)[35] ve St. Anne's Kolej (1952) gelmiştir.[36] 20. yüzyıl başında Oxford ve Cambridge erkeklerin ayrıcalık sahibi olduğu kurumlar olsa da,[37] I. Dünya Savaşı sırasında kadınların Oxford'a entegrasyonu hızlanmıştır. 1916 yılında erkeklerle eşit sayıda kadın tıp öğrencisi kabul edilmiş, 1917 yılında üniversite kadınların sınavları için maddi sorumluluğu üstlenmiştir.[28] 7 Ekim 1920 günü kadınların üniversitenin asli üyeleri olarak kabul edilmesi ve derece alabilmesi sağlanmıştır.[38] 1927 yılında "don"ların kota uygulamasıyla kadın öğrenci sayısı erkek sayısının çeyreğine düşürülmüş, bu uygulama 1957 yılına kadar kaldırılmamıştır.[30] Ancak 1970'lere kadar Oxford kolejleri yalnız erkekleri veya kadınları kabul ettiği için, kadın öğrencilerin sayısı kolejlerin öğrenci alma kapasitesine göre belirlenmiştir. Kadın kolejlerine resmiyet 1959 yılında tanınmıştır. 1974 yılında Brasenose, Jesus, Wadham, Hertford ve St. Catherine's kolejleri kadın öğrencileri kabul eden ilk erkek kolejleri olmuştur. 2008'de St. Hilda's ilk erkek öğrencileri aldığında tüm kolejler karma eğitim vermeye başladı.[39][40] 1988 yılına gelindiğinde, Oxford'un lisans öğrencilerinin %40'ı kadındı;[41] 2012 yılı rakamlarına göre erkek lisans öğrencisi oranı %54, kadın öğrenci oranı ise %46'dır.[42] Oxford diplomalı ilk kadınlardan Dorothy L. Sayers'ın Gaudy Night isimli dedektif romanı Oxford'daki (kurgusal) bir kadın kolejinde geçer; kadın eğitimi meselesi ele aldığı konulardan biridir. Binaları ve tesisleri[değiştir | kaynağı değiştir] Ana binaları[değiştir | kaynağı değiştir] Kimya Araştırma Laboratuvarı'nın fuayesi. Üniversite geçtiğimiz birkaç yıl içinde yeni tesislere yatırım yapmıştır. Bir "şehir üniversitesi" olduğu için Oxford'un ana yerleşkesi yoktur; kolej, akademik bölüm, yatakhane ve diğer tesisler şehir merkezi içinde yer almaktadır. Çoğu fen bölümünün yer aldığı Science Area, bir üniversite yerleşkesine en çok benzeyen bölümdür. Şehrin kuzeybatısında yer alan dört hektarlık Radcliffe Observatory Quarter hâlâ yapım aşamasındadır. Büyük kolejlerin binaları ve tesisleri de benzer büyüklüktedir. Üniversitenin meşhur binaları arasında Radcliffe Camera, müzik konserleri, dersler ve üniversite merasimlerinin yapıldığı Sheldonian Theatre ve sınavlar ile bazı derslerin yapıldığı Examination Schools sayılabilir. St. Mary the Virgin Kilisesi, Sheldonian'ın yapılmasından önce üniversite merasimleri için kullanılmaktaydı. Christ Church Katedrali hem kolejin şapeli, hem de katedral olarak kullanılmaktadır. Sir Christopher Wren'in 1664-1668 yıllarında yaptığı Sheldonian Theatre, üniversite toplantılarının, konserlerin ve diploma törenlerinin düzenlendiği yerdir. 2012-13 yıllarında üniversitenin Castle Mill projesine onay vermesi ve inşa edilen 4-5 katlı öğrenci yatakhanelerinin şehir merkezi manzarasının önünü kesmesi tartışmalı bir konu olmuştu.[43] Proje, "Stonehenge'in yanına bir gökdelen inşa etme"ye benzetilmiştir.[44] Parkları[değiştir | kaynağı değiştir] University Parks, şehrin kuzeydoğusunda 28 hektarlık bir park bölgesidir. Gündüz saatlerinde tüm Oxford halkına açıktır. Bahçelere ve egzotik bitkilere ev sahipliği yapan parkın resmi olan ve olmayan fikstürler için kullanılan spor tesisleri bulunur. Oxford Botanik Bahçesi'nde bir ceviz ağacı. High Street üzerindeki Botanik Bahçeleri, Birleşik Krallık'ın en eski botanik bahçesidir. 1,8 hektarlık bir alanda 8.000'in üzerinde bitki türüne ev sahipliği yapmaktadır. Fazla büyük olmamasına rağmen dünyanın en çeşitli bitki koleksiyonlarından bir tanesidir ve yüksek bitki familyalarının %90'ından fazlası bahçelerde temsil edilir. Şehrin altı kilometre güneyinde yer alan 53 hektarlık Harcourt Arboretumu, doğal ormanlık alan ve 27 hektarlık bir mera alanı içerir. Üniversitenin sahibi olduğu dört km2'lik Wytham Woods, zooloji ve iklim değişikliği üzerine araştırmalarda kullanılmaktadır. Bagley Wood ve Christ Church Meadow gibi kolej sahipliğindeki meydanlar da kamuya hizmet vermektedir.[45] Teşkilatı[değiştir | kaynağı değiştir] Bir kolej üniversitesi olan Oxford'un yapısı bilmeyenlere karmaşık gelebilir. Üniversite sayısı kırkı aşan kolej ve "hall"dan oluşan bir federasyondur; merkezi yönetimin başında rektör yardımcısı bulunur. Akademik bölümler, federasyonun merkezi yapısı içinde yer alırlar, hiçbir kolejle bağlantıları yoktur. Bölümler öğrenim ve araştırma için gerekli tesisleri sunar, müfredatı ve öğrenim prensiplerini belirler, araştırma gerçekleştirir, dersler ve seminerler verir. Lisans öğrencilerinin "tutorial" derslerini aldığı kolejlerde akademik bölümlere mensup kişiler de yer alırlar. Belirli kolejlerin belirli konulara yatkınlığı olsa da (örn. Nuffield Kolej bir sosyal bilimler merkezidir) istisnalar mevcuttur ve çoğu kolej çeşitli konulara hâkim akademisyen ve öğrencilere ev sahipliği yapmaktadır. Üniversitenin her seviyesinde kütüphane tesisleri mevcuttur: üniversitenin Bodleian Kütüphanesi, bölümlerin (örn. İngiliz Edebiyatı Fakültesi Kütüphanesi gibi) kendi kütüphaneleri ve kolejlerin işlettiği, tüm üyelerin kullanımına açık olan çok disiplinli kütüphaneler. Merkezi yönetimi[değiştir | kaynağı değiştir] Wellington Meydanı'nın adı, üniversitenin merkezi yönetimiyle eş anlamlı olarak anılır. Üniversiteyi resmi olarak yöneten "şansölye" şu an Lord Patten olsa da, pek çok Birleşik Krallık üniversitesinde olduğu gibi bu kişi pek fazla yetki sahibi değildir; üniversitenin günlük çalışmasıyla ilgilenmez. Üniversitenin tüm mezunlarının katıldığı bir meclis "şansölye"yi seçer ve bu kişi ölümüne dek görevini sürdürür.[46] Üniversitenin de facto yöneticisi rektör yardımcısıdır ve bu görevi şu an Louise Richardson yürütmektedir.[47][48] Beş yardımcısı eğitim; araştırma; planlama ve sermaye; gelişme ve dış ilişkiler; personel ve eşit imkânlar konularıyla bizzat ilgilenir. Üniversitenin idari politikasını belirleyen kurum Üniversite Meclisi'dir; bu mecliste rektör yardımcısı, bölüm başkanları, Congregation tarafından seçilen diğer üyeler ve öğrenci birliğinin seçtiği gözlemciler yer alır. "'Don parlamentosu" adı verilen Congregation üniversitenin akademik ve idari personelinin oluşturduğu 3700 kişilik bir meclistir ve yasama konusunda en büyük sorumluluğa sahip olan mercidir; meclisin teklif ettiği politikaları tartışır ve kararlaştırır. İki kolejden dönüşümlü olarak seçilen iki üniversite "gözetmen"i, üniversitenin ve üniversiteye mensup herkesin yönetmeliklere uymasını sağlayan ombudsmanlardır. Üniversitenin profesörlerine toplu olarak "Oxford Üniversitesi'nin Nizami Profesörleri" adı verilir. Üniversitenin lisans üstü programlarında özellikle etkilidirler. Bu nizami profesörlüklere örnek olarak Chichele Profesörleri ve Drummond Siyasi İktisat Profesörü örnek verilebilir. Akademik fakülteler, bölümler ve enstitüler dört bölümde birleşirler; her birinin kendi başkanı ve seçilmiş meclisi vardır. Bunlar Beşeri Bilimler; Sosyal Bilimler; Matematik, Fizik ve Fen Bilimleri; ve Tıp bölümleridir. Oxford Üniversitesi devletten kamu ödeneği aldığı için "devlet üniversitesi" sayıldığı gibi, tamamen özerk olduğu ve kamu ödeneğini reddederek kendini geçindirebileceği için bir "özel üniversite" de sayılır.[49] Oxford Üniversitesi panoraması Kolejleri[değiştir | kaynağı değiştir] Christ Church kolejinin Tom Quad avlusu Üniversitedeki tüm öğrencilerin ve akademisyenlerin bir koleje ya da "hall"a üye olması gerekmektedir. Üniversitenin 39 kolejinin her biri özerktir ve kendi üyelerini, iç yapılarını ve faaliyetlerini kendileri belirlerler.[8] Her bölümden öğrenci almayan kolejler bulunsa da, her kolejin geniş bir ilgi alanı bulunmaktadır. Kolejlerin alfabetik olarak isimleri şöyledir: All Souls (1438) Balliol (1263) Brasenose (1509) Christ Church (1546) Corpus Christi (1517) Exeter (1314) Green Templeton (2008) Harris Manchester (1786) Hertford (1282) Jesus (1571) Keble (1870) Kellogg (1990) Lady Margaret Hall (1878) Linacre (1962) Lincoln (1427) Magdalen (1458) Mansfield (1886) Merton (1264) New College (1379) Nuffield (1937) Oriel (1326) Pembroke (1624) Queen's (1341) Reuben (2019) Somerville (1879) St. Anne's (1878) St. Antony's (1950) St. Catherine's (1963) St. Cross (1965) St. Edmund Hall (1226) St. Hilda's (1893) St. Hugh's (1886) St. John's (1555) St. Peter's (1929) Trinity (1554) University (1249) Wadham (1610) Wolfson (1966) Worcester (1714) Yalnız yüksek lisans öğrencilerini kabul eden Oxford Üniversitesi kolejlerinden St. Cross Kolej. Kolejlerin öğretim üyeleri don olarak bilinseler de, bu sıfat üniversitenin kendisince çok kullanılmaz. Konaklama ve yemek tesislerinin yanı sıra, her kolej öğrencilerine sosyal ve kültürel faaliyetler sunmakla mükelleftir. Kolejler lisans öğrencilerini kabul eder ve ödeyecekleri harç miktarını belirler; lisans üstünde ise bu sorumluluk bölüme aittir. Mali işleri[değiştir | kaynağı değiştir] 2014/15 yılında, üniversitenin geliri 1,429 milyon £ idi; bu gelirin başlıca kaynakları araştırma bursları (522,9 milyon £) ve harç ücretleridir (258,3 milyon £).[50] Kolejlerin toplam geliri 415 milyon £ idi.[51] Üniversitenin yıllık geliri ve cari bütçesi daha büyük olsa da, kolejlere vakfedilen para çok daha fazladır (üniversite için rakam 834 milyon £, kolejler için 3,8 milyar £).[52] Üniversitenin merkezi bütçesi 2007 yılında kurulan Oxford Üniversitesi Vakıf Yönetimi bürosu tarafından yönetilmektedir.[53] Fosil yakıt yatırımları bulunan üniversite, 2014 tarihinde Amerika üniversitelerini örnek alarak bu yatırımları satmak için müzakerelere başlamıştır.[54] Christ Church yemek salonu. Salon, her Oxford kolejinin önemli bir parçasıdır; yemek yenecek ve sosyalleşilecek bir mekân vazifesi görür. Üniversite Campaign for Oxford adlı bir kampanya başlatarak Birleşik Krallık'ta halktan bağış toplayan ilk üniversitelerden biri olmuştur. 2008 Mayıs'ında başlatılan ikinci kampanyaya "'Oxford Thinking – Oxford Üniversitesi Kampanyası" adı verilmiştir;[55] bu kampanyanın üç amacı bulunmaktadır: akademik mevkiler ve programların sağlanması; öğrenci desteği; binalar ve altyapı işleri.[56] 2012'nin Mart ayında 1,25 milyar £ değerindeki ilk hedefi geçen kampanyanın hedefi 3 milyar £ olarak değiştirildi.[50] 2015'te rakam 2 milyar £'a ulaşmıştı.[57] Akademik Profili[değiştir | kaynağı değiştir] Başvuru ve kabul[değiştir | kaynağı değiştir] Çoğu Britanya üniversitesinde olduğu gibi öğrenci adayları üniversiteye UCAS başvuru sistemi üzerinden başvurur; ancak Oxford Üniversitesi başvuruları, Cambridge Üniversitesi'nin ve tıp, diş hekimliği bölümlerinin de belirlediği erken bir tarihte, 15 Ekim günü sona erer.[58] Öğrencilerin her iki okulu da düşünmesinin önüne geçmek için, lisans adaylarının aynı yıl Oxford ve Cambridge'e başvurmasına izin verilmemektedir. Tek istisna erganun öğrencileri[59] ve ikinci kez lisans yapacak olanlardır.[60] Çoğu aday kolejlerden birine başvurmayı tercih eder. Kolejler ise başvuru sürecinde ortaklaşa çalışır ve öğrencilerin kolej tercihlerine rağmen üniversitede bir yer edinmesi için çalışır.[61] Son liste, elde edilen ve beklenen sınav sonuçları, okul referansları ve bazı konularda yazılı sınavlar ve teslim edilmiş metinler esas alınarak çıkarılır. Başvuru adaylarının yaklaşık %60'ı son listeye kalsa da, bu durum bölüme göre değişiklik gösterebilir. Kısa listedeki öğrencilerin büyük bölümü tek bir koleje yöneldiyse, bu öğrenciler kontenjanı dolmamış kolejlerden birine yönlendirilebilirler. Kolejler kısa listedeki adayları aralık ayında mülakat için çağırır, üç gün boyunca onlara yemek ve konaklama imkânı sunar. Adayların çoğu daha sonra birden fazla kolejden akademisyenler tarafından mülakata alınır. Avrupa'dan başvurmayan adayların mülakatları ise bazı durumlarda internet üzerinden gerçekleştirilebilir. Teklifler ocak ayının başında gönderilir; bu teklifler genellikle bir kolejin kabulüyle birlikte gelir. Başarılı olan adayların dörtte biri, başvurmadıkları bir kolej tarafından kabul edilmektedir. Bazı bölümler ağustos ayında A Level sonuçlarını alacak olan kimi adaylara açık teklifte bulunabilir.[62][63] Öğretim ve dereceler[değiştir | kaynağı değiştir] Lisans öğreniminin merkezinde 1-4 öğrencinin bir akademisyenle toplanarak o haftaki çalışmalarını –bu bazen bir makale (beşeri bilimlerde, çoğu sosyal bilim bölümü, bazı matematik, fizik ve fen bilimi bölümlerinde) veya problem cetveli (genellikle fen bölümleri, bazı sosyal bilimlerde) olabilir– bir saat boyunca tartıştıkları "tutorial" adı verilen özel ders bulunmaktadır. Sınavları yapan ve diplomayı veren merci üniversitedir. Lisans öğrenimi üç akademik dönem sürer: bu dönemlere Michaelmas, Hilary ve Trinity adı verilir.[64] Her dönemde hafta pazar günü başlar ve bir sayıyla tanımlanır: ilk haftaya "birinci hafta", sonuncuyaysa "sekizinci hafta" denir; bu rakamlama dönem öncesine sarktığında "0. hafta" veya "-1. hafta" gibi kullanımlar da görülür. Lisans öğrencilerinin 0. haftanın perşembesinden itibaren konaklamaya başlaması gerekmektedir. Dönemler çoğu İngiliz üniversitesinde olduğundan daha kısadır[65] ve akademik yıl, toplamda yılın yarısından az bir zaman sürer. Ancak lisans öğrencilerinin Noel, Paskalya ve Uzun Tatil olarak bilinen üç tatil süresince çalışması beklenir. Üniversitenin tüm bölümlerinde lisans üstü seviyede yüksek lisans ve doktora araştırma bölümleri mevcuttur. Burs ve maddi yardım[değiştir | kaynağı değiştir] Rhodes Evi, dünyanın en prestijli bursu olarak kabul edilen Rhodes Bursu'nu veren kurumdur. Oxford öğrencilerinin eğitimleri sırasında maddi destek için değerlendirebilecekleri pek çok imkân mevcuttur. 2006 yılında başlatılan Oxford Opportunity Bursaries programı, tüm Britanya vatandaşı lisans öğrencilerine imkânlarına dayalı olarak burslar sağlamaktadır. 3 yıllık bir program için toplam 10.235 £ yardımda bulunan bu burs, Birleşik Krallık üniversiteleri arasındaki en cömert burstur. Bunun yanında kolejler de öğrencilerine burs ve para desteği sunabilir. Lisans üstü eğitim için mevcut burs imkânları arasında Rhodes Bursu ve yakın zamanda başlatılan Weidenfeld Bursu sayılabilir.[66] Oxford aynı zamanda her ulustan lisans üstü adayına açık olan Clarendon Bursu'nu da tanımaktadır.[67] Bu bursu öncelikle Oxford University Press tahsis eder.[68][69] İlk sınavlarda başarılı olan öğrenciler kolejler tarafından burslar ve hibelerle ödüllendirilse de, harç sisteminin getirilmesinden beri bu meblağ daha çok sembolik hale gelmiştir. Burslu öğrenciler daha geniş bir cübbe giyerler; konaklama ve yemek için para ödeyen "avamlar" ise kısa, kolsuz bir cübbe giyer. Geçmişte "soylu avamlar" ve "beyefendi avamlar" gibi kademeler bulunsa da, bunlar 19. yüzyılda kaldırılmıştır. Belirli okullardan mezun olmak gibi şartlara bağlı olan "kapalı" burslar ise bugün ancak ismen varlığını sürdürmektedir. Kütüphaneler[değiştir | kaynağı değiştir] Geçmişte üniversite yönetiminin de yer aldığı Clarendon Binası, bugün Bodleian Kütüphanesi'nin üst düzey çalışanlarının bulunduğu yerdir. Üniversite, Birleşik Krallık'ın en büyük üniversite kütüphane sistemine sahiptir:[70] toplam 190 kilometre uzunluğunda raflarda yer alan 11 milyonu aşkın kitabıyla, Bodleian sistemi British Library'den sonra Birleşik Krallık'taki en büyük ikinci kütüphanedir. Bodleian Kütüphanesi devlet nüshası imtiyazı olan bir kütüphane olduğu için, Birleşik Krallık içerisinde yayımlanan her kitabın ücretsiz bir nüshasını isteme hakkına sahiptir. Bu sebeple kütüphanenin koleksiyonu yılda beş kilometre raf oranında büyümektedir.[71] Üniversitenin ana araştırma kütüphanesi olarak kabul edilen Bodleian Kütüphanesi, 1598 yılında Sir Thomas Bodley'nin kurduğu ve 1602'de açılan[72] eski binadan, Radcliffe Camera, Clarendon Binası ve Yeni Bodleian Binası'ndan oluşur. Broad Caddesi altındaki bir tünel bu binaları birbirine bağlamaktadır; eski Bodleian binası ile Radcliffe Camera'yı birbirine bağlayan Gladstone Link tüneli de 2011'de okurların hizmetine açılmıştır. Bodleian Kütüphaneleri grubu 2000 yılında kurulmuş, Bodleian Kütüphanesi ile bazı hususi kütüphaneleri bir araya getirmiştir.[73] Mevcut haliyle 28 kütüphaneden oluşan bu sistemde[74] önceden ayrı olan Sackler Kütüphanesi, Sosyal Bilimler Kütüphanesi ve Radcliffe Bilim Kitaplığı gibi koleksiyonlar da birleştirilmiştir.[73] Bu işbirliği sonucu OLIS (Oxford Kütüphane Bilgi Sistemi) adlı bir entegre kütüphane sistemi oluşturulmuştur. Yeni Bodleian binası 2014-15 yılında tadilattan geçmiş ve Weston Library adını almıştır.[75] Tadilat sonrası geçici sergilerin yapılabileceği ve kütüphanenin mevcut hazinelerinin (Shakespeare'in ilk baskılarından biri ve bir Gutenberg İncili gibi) gösterilebileceği bir mekân oluşturulmuştur. Bodleian, 2004 yılında Google ile ortaklaşa bir sayısallaştırma projesi yürütmüştür.[76][77] Müzeler[değiştir | kaynağı değiştir] Oxford Üniversitesi, ücretsiz olarak girilip gezilebilen bir dizi müze ve galeriye sahiptir. 1683 yılında kurulan Ashmolean Müzesi Birleşik Krallık'ın eski müzesi, dünyanınsa en eski üniversite müzesidir.[78] Arkeoloji ve sanat alanında önemli koleksiyonlara sahip müzede Michelangelo, Leonardo da Vinci, J. M. W. Turner ve Picasso'ya ait eserler görülebilir. "The Messiah" (Mesih) adlı, en muazzam Stradivarius örneklerinden sayılan keman da müzede bulunmaktadır. Pitt Rivers Müzesi'ndeki kalıcı sergilerden biri. University Museum of Natural History (Üniversite Doğa Tarihi Müzesi) üniversitenin zooloji, entomoloji ve jeoloji örneklerini neo-Gotik üslupta yapılmış büyük bir binada barındırır.[79][80] Koleksiyonda bir Tyrannosaurus rex ve Triceratops iskeleti, bir dodoya ait en eksiksiz kalıntılar da bulunabilir. Doğa Tarihi müzesiyle ilintili 1884 tarihinde kurulmuş Pitt Rivers Müzesi'nde ise üniversitenin 500.000'i aşkın parçaya sahip olan arkeoloji ve antropoloji koleksiyonları sergilenir. Müzenin kurulmasından beri personeli Oxford'da antropoloji eğitimiyle ilgilense de, General Pitt Rivers'ın bağışıyla üniversite bir antropoloji branşı açmıştır. Museum of the History of Science (Bilim Tarihi Müzesi) Broad Caddesi'nde bulunur ve dünyanın varlığını sürdürmekte olan en eski müze amaçlı inşa edilmiş binasıdır.[81] Antikiteden 20. yüzyıla bilim tarihinin neredeyse tüm yönlerini temsil eden 15.000 parçaya sahiptir. St. Aldate's kolejinin müzik fakültesindeki Bate Collection, Orta Çağ'dan günümüze Batı klasik müziği enstrümanlarının sergilendiği bir koleksiyondur. Christ Church Picture Gallery (Christ Church Resim Galerisi) 200'ün üzerinde "eski usta" resmine ev sahipliği yapar. Yayıncılık[değiştir | kaynağı değiştir] Oxford University Press dünyanın en eski ikinci yayınevi, yayın sayısıyla da dünyanın en büyük üniversite yayıncısıdır.[10] Her yıl 6.000'in üzerinde yeni kitap yayımlanır.[82] Bunların içinde Oxford English Dictionary ve Oxford World's Classics (Dünya Klasikleri) gibi başvuru kaynakları ve akademik yayınlar da bulunmaktadır. Sıralama ve tanınmışlık[değiştir | kaynağı değiştir] Oxford Üniversitesi, dünyanın ilk 10 üniversite sıralamasında sürekli yer bulmaktadır. Times Good University Guide (Times İyi Üniversiteler Kılavuzu) tarafından ardı ardına on bir yıl boyunca birinci sırada yer almış,[83] tıp okulu ise THE World University Rankings'ce beş yıl boyunca ilk sırada kalmıştır.[84] THE, aynı zamanda Oxford'u World Reputation Rankings (Dünya Tanınmışlık Sıralaması) içinde dünyanın "altı süper markası"ndan biri olarak seçmiştir.[85] Saïd Business School, Financial Times'ın Küresel MBA Sıralaması'nda dünya çapında 23. olmuştur.[86] Complete University Guide, 2017 baskısında Oxford'un sunmakta olduğu 35 bölümden 34'ü ulusal çapta ilk 10'a girmiştir; bu da Oxford'u (Cambridge, Imperial College London ve Durham ile birlikte) bölümlerinde %90'ı ilk 10'a giren dört Birleşik Krallık üniversitesinden biri yapmaktadır.[87] Sanat & Tasarım, Doğu & Güneydoğu Asya Çalışmaları, Tıp, Müzik, Felsefe ve Siyaset bölümleri kılavuzun sıralamasında Birleşik Krallık içinde birinci olmuştur.[88] QS Dünya Üniversite Sıralamaları'na göre, Oxford Üniversitesi dört Beşeri Bilimler disiplininde dünya içinde birincidir: bunlar İngiliz Dili ve Edebiyatı, Modern Diller, Coğrafya ve Tarih'tir. Antropoloji, Arkeoloji, Hukuk, Tıp, Siyaset & Uluslararası İlişkiler ve Psikoloji alanında da dünya çapında ikincidir.[89] Öğrenci hayatı[değiştir | kaynağı değiştir] Gelenekleri[değiştir | kaynağı değiştir] Giriş sınavı için resmi kıyafetini giymiş bir Oxford lisans öğrencisi. Sınavlar, kayıtlar, disiplin duruşmaları ve üniversite çalışanlarını ziyaret sırasında resmi akademik kıyafet giymek zorunludur. 2015 yılında Oxford öğrencilerinin gerçekleştirdiği bir referandumda %76'lık çoğunluk, kılık kıyafetin sınavlarda serbest olması lehinde oy kullanmıştır; 8671 öğrencinin katıldığı oylama %40,2'lik katılımla Birleşik Krallık'ta bir öğrenci referandumuna en yüksek katılım olmuştur.[90][91] Bu sonuç resmi kıyafet giymeyen bir azınlığı tüm öğrencilerin takip edeceği düşünülerek[92] kılık kıyafete serbestlik getirilmesi değil, resmi kıyafetin kaldırılmasına yönelik bir oy olarak algılanmıştır. Temmuz 2012'de resmi kıyafet yönetmeliği değiştirilerek trans bireyler için daha kapsayıcı hale getirilmiştir.[93] Diğer gelenekler ve âdetler koleje göre değişiklik gösterir. Örneğin bazı kolejlerde resmi yemekler altı haftada bir gerçekleştirilirken, diğer kolejlerde çok daha nadirdir. Çoğu kolejde bu yemeklere cüppeyle gidilir ve Latince duayla başlanır. Balolar kolejlerin düzenlediği en büyük faaliyetlerden bir tanesidir; bunların en büyüğü, üç yılda bir Trinity döneminin 9. haftasında yapılan Commemoration balosudur ve frakla iştirak edilir. Punt adı verilen yassı sandallarla gezmek en çok yapılan yaz faaliyetlerinden biridir. Her kolejin kendisine ait, bazısı tuhaf gelenekler mevcuttur. Kulüpler ve dernekler[değiştir | kaynağı değiştir] Yılda bir düzenlenen Summer Eights müsabakaları sırasında yarışan iki kolej kürek takımı. Kolej takımları arasında spor karşılaşmaları düzenlenir; bu turnuvalara "cupper" adı verilir (spor dışında yarışmalarda da bu isim kullanılır). Bunun dışında üniversite çapında takımlar da mevcuttur. Cambridge ile yapılan yıllık müsabakaların en önemlisi televizyonda her yıl beş ila on milyon izleyicinin takip ettiği kürek yarışlarıdır. Dışarıdan gösterilen bu ilgi, üniversitede kürek sporuna verilen önemi haklı çıkarır gibidir. Her dönem düzenlenen kolejlerarası kürek müsabakaları Christ Church Regatta, Torpids ve Summer Eights ilgiyle izlenir. Belli sporlarda üniversite takımında yer alanlara "blue" isimli bir ödül verilir. Oxford'da geleneksel sporların yanı sıra bir quidditch takımı da bulunmaktadır. Oxford Union münazara salonu. Üniversitenin bağımsız yayımlanan Cherwell ve OUSU (Oxford Üniversitesi Öğrenci Birliği) tarafından yayımlanan The Oxford Student olmak üzere iki adet haftalık öğrenci gazetesi mevcuttur. Isis ve The Owl Journal, Oxymoron isimli mizah dergisi ve lisans üstü öğrencilere hitap eden Oxonian Review diğer yayınlar arasındadır. Oxide Radio adında bir öğrenci radyo istasyonu bulunmaktadır. Çoğu kolejin şapeli bir koroya sahiptir. Hem kolejlerde, hem de üniversite çapında müzik, tiyatro ve diğer sanat kulüplerine katılmak mümkündür. Diğer kolej derneklerinden farklı olarak müzik orkestraları diğer kolejlerden öğrencileri tereddütsüz kabul eder. Çoğu akademik bölümün tüm öğrencilere açık bir öğrenci kulübü bulunmaktadır. Tüm inançlara, siyasi partilere, ülkelere ve kültürlere ait gruplara rastlanabilir. Öğrenci birliğiyle karıştırılmaması gereken Oxford Union haftada bir kez münazaralar ve ünlü isimlerin katıldığı konuşmalar düzenler. Üniversite tarihinde The Bullingdon Club gibi seçkin, yalnız davetle girilebilen kulüpler var olmuştur. OUSU ve ortak salonlar[değiştir | kaynağı değiştir] OUSU kısaltmasıyla bilinen Oxford University Student Union'un (Oxford Üniversitesi Öğrenci Birliği) var oluş amacı üniversitenin karar alma sürecinde öğrencileri temsil etmek, ulusal yükseköğrenim tartışmalarında öğrencilerin sesi olmak ve öğrencilere doğrudan hizmetler sunmaktır. Oxford Üniversitesi'nin kolejler bütünü yapısını yansıtan OUSU hem Oxford'un 21.000'i aşkın öğrencisini temsil eden bir dernek, hem de kolej ortak salonları ile lisans ve lisans üstü öğrenci kümelerinin oluşturduğu bir federasyondur. OUSU İdari Heyeti'nde altı adet tam zamanlı maaşlı görevli bulunur; bu kişiler genellikle final sınavlarını tamamladıktan sonraki sene göreve başlar. Kolej hayatının ne kadar önemli olduğu lisans ve lisans üstü öğrencilerinin ayrı olarak gruplandığı ortak salonların OUSU'dan daha önemli görülmesinden anlaşılabilir. Her ortak salonun kendine ait bir heyeti vardır; her birinin başkanı ve seçilmiş öğrencileri kolejdeki arkadaşlarını kolej yetkilileri önünde temsil ederler. Kendi faaliyetlerini de düzenleyen bu heyetlerin kolejden ve bazen öğrenciler tarafından işletilen barlar gibi kaynaklardan gelen geniş bir bütçesi mevcuttur. Bu yapının istisnaları yok değildir: örneğin Wadham Kolej içindeki tüm öğrenciler tek bir öğrenci birliğince temsil edilir; yalnız lisans üstü öğrencilerin alındığı kolejlerde de yapı değişiklik gösterebilir. Önemli Mezunlar[değiştir | kaynağı değiştir] "Oxonian" adıyla bilinen Oxford mezunları, tarih boyunca akademi içi ve dışında adını duyurmuştur: Arabistanlı Lawrence adıyla bilinen İngiliz subayı T. E. Lawrence;[94] kâşif, saray mensubu ve edebiyatçı Sir Walter Raleigh;[95] Avusturalyalı medya patronu Rupert Murdoch[96] gibi çeşitli dönem ve meslekten kimseler bu isimler arasındadır. Üstelik 58 Nobel Ödülü sahibi isim Oxford'da okumuş ya da ders vermiş, üniversite ödülün altı branşında da temsil edilmiştir.[11] Siyaset[değiştir | kaynağı değiştir] 42. ABD başkanı Bill Clinton 27 Birleşik Krallık başbakanı Oxford mezunudur: içlerinde William Gladstone, Herbert Asquith, Clement Attlee, Harold Macmillan, Edward Heath, Harold Wilson, Margaret Thatcher, Tony Blair, David Cameron ve Theresa May bulunur. II. Dünya Savaşı sonrası başbakanlardan yalnızca Gordon Brown, Oxford dışında bir üniversitede öğrenim görmüştür. (James Callaghan ve John Major üniversiteye gitmemiştir.)[97] 100'ün üzerinde Oxford mezunu 2010'da Avam Kamarası'na seçilmiştir.[97] Bu rakama eski muhalefet lideri Ed Milliband, kabine ve gölge hükûmet üyeleri de dahildir. Lordlar Kamarası'nda da 140 Oxonian bulunmaktadır.[11] En az 31 dünya lideri Oxford'da eğitim görmüştür.[11] Norveç Kralı V. Harald,[98] Ürdün Kralı II. Abdullah,[11] beş Avustralya başbakanı (John Gorton, Malcolm Fraser, Bob Hawke, Tony Abbott ve Malcolm Turnbull),[99][100][101] beş Pakistan başbakanı (Liyakat Ali Han, Hüseyin Şehid Sühreverdi, Sir Malik Feruz Han Nun, Zülfikar Ali Butto, Benazir Butto),[11] iki Kanada başbakanı (Lester B. Pearson ve John Turner),[11][102] iki Hindistan başbakanı (Manmohan Singh ve İndira Gandhi (üniversiteyi bitirmemiştir)),[11][103] eski Seylan başbakanı S. W. R. D. Bandanaraike, Jamaikalı devlet adamı Norman Washington Manley,[104] Trinidad ve Tobago başbakanı Eric Williams, Peru başkanı Pedro Pablo Kuczynski, eski Tayland başbakanı Abhisit Vejjajiva, Zimbabve başbakan vekili Arthur Mutambara bu sayının içindedir. 42. ABD başkanı Bill Clinton (Rhodes Bursu ile Oxford'a gelmiştir) ilk Oxonian ABD başkanı olmuştur.[11][105] Burmalı demokrasi eylemcisi ve Nobel Ödülü sahibi Ang San Su Çi de St. Hugh's Kolej'de öğrenim görmüştür.[106] Matematik ve bilim[değiştir | kaynağı değiştir] Stephen Hawking Üç Oxfordlu matematikçi, Michael Atiyah, Daniel Quillen ve Simon Donaldson, "matematiğin Nobel ödülü" olarak bilinen Fields madalyasını almıştır. Fermat'nın son teoremini kanıtlayan Andrew Wiles, Oxford mezunudur; bugün de Oxford'da Royal Society Araştırma Profesörlüğü yapmaktadır. Marcus du Sautoy ve Roger Penrose bugün Oxford'da matematik profesörlüğü yapmaktadır. Üniversitede kullanılan Mathematica ve Wolfram Alpha'nın baş tasarımcısı Stephen Wolfram üniversitede World Wide Web'i icat eden Tim Berners-Lee;[11][107] ilişkisel veri modelini icat eden Edgar F. Codd;[108] program dili öncüsü ve Quicksort'un mucidi Tony Hoare ile birlikte öğrenim görmüştür. 11 Nobel Kimya Ödüllü, 5 Nobel Fizik Ödüllü ve 16 Nobel Tıp Ödüllü kişinin üniversiteyle tarih içinde ilişkisi olmuştur.[109] Oxford'da araştırma yapmış bilim insanları arasında biyokimya çalışmaları ile Nobel Kimya Ödülü'ne layık görülen Dorothy Hodgkin bulunur.[110] Richard Dawkins[111] ve Frederick Soddy[112] üniversitede okumuş ve daha sonra araştırmaları için geri dönmüşlerdir. Robert Hooke, Edwin Hubble ve Stephen Hawking Oxford mezunlarıdır.[11] Modern kimyanın kurucusu Robert Boyle üniversitede okumamış ve akademisyenlik yapmamış olsa da şehirdeki bilim çevresine iştirak etmek için Oxford'da yaşamış, bu nedenle bir fahri dereceye layık görülmüştür.[113] Oxford'da kısa zaman geçiren bilim insanları arasında görelilik kuramını ve foton kavramını geliştiren Albert Einstein[114] ile Schrödinger denklemi ve Schrödinger'in kedisi düşünce egzersizini formülleştiren Erwin Schrödinger bulunur. Adam Smith, Alfred Marshall ve Amartya Sen Oxford'da zaman geçirmiş iktisatçılar arasındadır. Edebiyat, müzik ve tiyatro[değiştir | kaynağı değiştir] Romancı ve oyun yazarı Oscar Wilde, 1874-1878 yılları arasında Magdalen Kolej'de öğrenim görmüştür. Oxford ile ilişkisi olmuş edebiyatçıların listesi uzundur. John Fowles, Thomas Middleton, ilk İngilizce sözlüğünü derleyen Samuel Johnson, Christopher Hitchens, Robert Graves, Evelyn Waugh,[115] Alice Harikalar Diyarında'nın yazarı Lewis Carroll,[116] Aldous Huxley,[117] Oscar Wilde,[118] C. S. Lewis,[119] J. R. R. Tolkien,[120] Graham Greene,[121] V. S. Naipaul, Philip Pullman,[11] Joseph Heller;[122] şairler Percy Bysshe Shelley,[123] John Donne,[124] W. H. Auden,[125] T. S. Eliot ve Philip Larkin[126] bunlardan yalnızca birkaçıdır. Besteci Andrew Lloyd Webber üniversitede öğrenim görmüştür. Hugh Grant,[127] Kate Beckinsale,[127] Dudley Moore,[128] Monty Python üyeleri Michael Palin[11] ve Terry Jones,[129] Anna Popplewell ve Rowan Atkinson üniversite mezunu oyunculardır. Yönetmen Ken Loach da Oxford'da okumuştur.[130] Felsefe[değiştir | kaynağı değiştir] Oxford'un felsefe geleneği Ortaçağda Robert Grosseteste[131] ve üniversite hocaları arasında Occam'ın tıraş bıçağı ile bilinen Ockham'lı William'la[131] başlamıştır. Thomas Hobbes,[132][133] Jeremy Bentham ve empirist John Locke, Oxford'dan mezundular. En çok bilinen eserleri Oxford'dan ayrıldıktan sonra kaleme alınmışsa da, üniversitede geçirdiği on iki yıl Locke'u bir hayli etkilemişti.[131] Felsefe her zaman Oxford'un başlıca uğraşları içinde olmuştur. 20. yüzyıldan Oxford filozofları arasında Zihin Kavramı'nın yazarı, felsefe kariyerini üniversitede geçirmiş Gilbert Ryle[131] ile kişisel kimlik ve ilgili konular üzerine uzmanlaşmış Derek Parfit sayılabilir. Üniversitede öğrenim görmüş diğer meşhur modern filozoflar arasında A. J. Ayer,[131] "What Is It Like to Be a Bat?"in (Yarasa Olmak Nasıl Bir Şeydir?) yazarı Thomas Nagel, Robert Nozick, John Rawls ve Peter Singer sayılabilir. Çin odası düşünce egzersizini bulan John Searle Oxford'da öğrenim görmüş ve akademik kariyerine başlamıştır.[134] Keşif ve maceraperestlik[değiştir | kaynağı değiştir] "Arabistanlı Lawrence" adıyla da bilinen T. E. Lawrence Oxford'da öğrenim görmüş en meşhur maceraperestler ve kâşifler arasında I. Elizabeth döneminin en ünlü kişilerinden Sir Walter Raleigh ile hayat hikâyesi 1962 tarihli film Arabistanlı Lawrence'a ilham kaynağı olan T. E. Lawrence sayılabilir. Fransa ve İtalya'da yaptığı seyahatlerle ve Galler Prensi Henry Frederick'in saray soytarısı olmakla bilinen Thomas Coryat, İngiliz sofralarına çatalı ve İngiliz hayatına şemsiyeyi getirmesiyle bilinir.[135] Kâşif, arkeolog, kartoğraf ve casus Gertrude Bell de Oxford mezunuydu; T. E. Lawrence ile birlikte günümüzde Ürdün ve Irak olan topraklarda Haşimoğulları Hanedanı'nın iktidara gelmesine ve Irak modern devletinin kurulmasına yardımcı olmuştur. Richard Francis Burton, kılık değiştirerek Mekke'ye gitmiş; John Hanning Speke ile birlikte Nil'in kaynağına yolculuk ederek Afrika'nın Büyük Gölleri'ne ilk ayak basan Avrupalılardan biri olmuştur. Dağcı Tom Bourdillon, Everest Dağı'nın zirvesine yapılan ilk yolculuğa çıkan kafilede yer almıştır. Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir] "Introduction and History". University of Oxford. 20 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2014.  "University of Oxford – Student Statistics". Tableau Software. 15 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ocak 2022.  "Who's working in HE?". HESA. 29 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ağustos 2021.  a b c d e "Introduction and History" 20 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. University of Oxford. Sager, Peter (2005). Oxford and Cambridge: An Uncommon History. s. 36. a b "Early records" 11 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. University of Cambridge. "Oxford divisions" 20 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. University of Oxford. a b "Colleges and Halls A-Z" 27 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. University of Oxford. "Applying for the Rhodes Scholarships – The Rhodes Trust" 13 Ağustos 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Rhodes House, rhodeshouse.ox.ac.uk. a b Balter, Michael (16 Şubat 1994). "400 Years Later, Oxford Press Thrives" 24 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. The New York Times. a b c d e f g h i j k l m n "Famous Oxonians" 7 Haziran 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. University of Oxford. 30 Ekim 2007. "Arşivlenmiş kopya". 17 Eylül 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2022.  "Preface: Constitution and Statute-making Powers of the University" 4 Ocak 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. University of Oxford. Adolphus Ballard, James Tait. (2010) British Borough Charters 1216–1307 1 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Cambridge University Press, s. 222. Davies, Mark (4 Kasım 2010). "'To lick a Lord and thrash a cad': Oxford 'Town & Gown'" 4 Ocak 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. BBC News. BBC. a b H. E. Salter ve Mary D. Lobel (ed.) (1954). "The University of Oxford" 16 Ocak 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. A History of the County of Oxford: Volume 3: The University of Oxford. Institute of Historical Research. H. Rashdall, Universities of Europe, iii, 55–60. a b c Christopher Brooke, Roger Highfield. Oxford and Cambridge. Edward France Percival. The Foundation Statutes of Merton College, Oxford. Henry Julian White. Merton College, Oxford. May McKisack, The Fourteenth Century, Oxford History of England, s. 501 Daniel J. Boorstin. (1958.) The Americans; the Colonial Experience, Vintage, s. 171–184 24 Haziran 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Christopher Nugent Lawrence Brooke. (1988.) Oxford and Cambridge, Cambridge University Press, Cambridge, s. 56. "Early Modern Ireland, 1534-1691", ed.: T. W. Moody, Theodore William Moody, Francis X. Martin, Francis John Byrne, Oxford University Press (1991), s. 618, ISBN 9780198202424. "Universities Tests Act 1871" 1 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. UK Parliament. "Civil War: Surrender of Oxford" 1 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Oxfordshire Blue Plaques Scheme. Oxfordshire Blue Plaques Board. 2013. John Aldrich, "The Maths PhD in the UK: Notes on its History - Economics" 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. a b c History of the University of Oxford: Volume VIII: The Twentieth Century - Oxford Scholarship 17 Kasım 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. doi:10.1093/acprof:oso/9780198229742.001.0001. "Oxford university roll of service : University of Oxford : Free Download & Streaming". Internet Archive. a b c Frances Lannon (30 Ekim 2008). "Her Oxford" 2 Ocak 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..Times Higher Education. "Trinity Hall's Steamboat Ladies" 12 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Trinity News. 14 Mart 2012. "History", Lady Margaret Hall, University of Oxford" 6 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. lmh.ox.ac.uk.  "History", Somerville College, University of Oxford" 18 Şubat 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. some.ox.ac.uk. "History of the College" 18 Haziran 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. St Hugh's College, University of Oxford. "Constitutional History". St. Hilda's College. University of Oxford. "St Anne's History" 28 Nisan 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. St Anne's College, University of Oxford. Joyce S. Pedersen (Mayıs 1996). "Book review (No Distinction of Sex? Women in British Universities, 1870–1939)" 17 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. H-Albion. Handbook to the University of Oxford. University of Oxford. 1965. s. 43. "Colleges mark anniversary of 'going mixed'" 28 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Oxford University Gazzette. 29 Temmuz 1999. "Women at Oxford". University of Oxford. Jenifer Hart (1989). "Women at Oxford since the Advent of Mixed Colleges". Oxford Review of Education. s. 217. "Undergraduate admissions statistics: Gender" 2 Ocak 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. University of Oxford. Rayner, Gordon (6 Mart 2013). "Philip Pullman condemns Port Meadow buildings" 9 Mart 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Daily Telegraph. Little, Reg (7 Şubat 2013). "Historian takes university to task over 'visual disaster' of Port Meadow flats". The Oxford Times. s. 3. "Biological Sciences – St John's College Oxford" 18 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. sjc.ox.ac.uk. "THE OXFORD UNIVERSITY CALENDAR 1817" 17 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. s. 24. "Declaration of approval of the appointment of a new Vice-Chancellor" 30 Haziran 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Oxford University Gazette. University of Oxford. 25 Haziran 2015. s. 659.  "New Vice-Chancellor pledges 'innovative, creative' future for Oxford" 7 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. News and Events. University of Oxford. 2016-01-04. Dennis, Farrington; Palfreyman, David (21 February 2011). "OFFA and £6000–9000 tuition fees" 21 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (PDF). OxCHEPS Occasional Paper No. 39. Oxford Centre for Higher Education Policy Studies. a b 2014/15 Financial Statements 22 Aralık 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (PDF), Oxford: University of Oxford, 2015. "Finance and funding" 11 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. University of Oxford. 31 Temmuz 2015. Facts and Figures 11 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Oxford: University of Oxford, 2015. "New investment committee at Oxford University" 2 Aralık 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. University of Oxford. 13 Şubat 2007. "Oxford University urged to purge its £3.3bn fund of fossil fuel investments" 25 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., The Guardian, 2 Haziran 2014. "Oxford Thinking" 27 Ocak 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. campaign.ox.ac.uk. "The Campaign – University of Oxford" 24 Temmuz 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. University of Oxford. "Oxford News & Events" 23 Eylül 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. University of Oxford.  "UCAS Students: Important dates for your diary" 1 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. 23 Kasım 2009 tarihinde erişildi. "Organ Awards Information for Prospective Candidates" (PDF). Faculty of Music, University of Oxford. "UCAS Students FAQs: Oxford or Cambridge". 23 Kasım 2009'da erişildi. "How do I choose a college? – Will I be interviewed only at my chosen college?" 10 Ocak 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. University of Oxford. "Open Offer Scheme" 6 Haziran 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Department of Biochemistry, University of Oxford. "Open Offer Scheme" 7 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Department of Physics, University of Oxford.  "Regulations on the number and length of terms" 27 Mayıs 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. University of Oxford.  Sastry, Tom; Bekhradnia, Bahram (25 Eylül 2007). "The Academic Experience of Students in English Universities (2007 report)" (PDF). Higher Education Policy Institute. s. dipnot 14. Shepherd, Jessica (22 Mart 2007). "Oxford targets bright young things of eastern Europe" 7 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. The Guardian. "Eligibility criteria, Clarendon Fund Scholarships" 13 Nisan 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. clarendon.ox.ac.uk. "History of the Clarendon Fund, Clarendon Fund Scholarships" 13 Nisan 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. clarendon.ox.ac.uk. 1 Eylül 2011. "Partnership awards, Clarendon Fund Scholarships" 13 Nisan 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. clarendon.ox.ac.uk. "Libraries". University of Oxford. "A University Library for the Twenty-first Century" 2 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi..University of Oxford. 22 Eylül 2005. "Sir Thomas Bodley and his Library". Oxford Today. 2002. a b "Timeline of Bodleian Libraries Events from 2000" 23 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (PDF). "Bodleian Libraries". Bodleian Library. "New Bodleian: The Weston Library" 23 Mart 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. University of Oxford. 13 Mart 2009. "Oxford-Google Digitization Programme" 29 Kasım 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Bodleian Library.  "Library Partners" 28 Aralık 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Google. "Support Us" 3 Mayıs 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. The Ashmolean. "Oxford University Museum of Natural History Homepage" 27 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Oxford University Museum of Natural History. "Map of Museums, Libraries and Places of Interest" 27 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. University of Oxford. 2006.  "About the Museum". Museum of the History of Science. "The Way We Work" 27 Eylül 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Oxford University Press.  "Oxford tops Times Good University Guide for 11th year" 7 Ocak 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. University of Oxford. 14 Haziran 2012.  "Times Higher Education Clinical, Pre-Clinical & Health" 23 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Morgan, John. "Top Six Universities Dominate THE World Reputation Rankings" 4 Nisan 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. "Global MBA Ranking 2014". Financial Times. "Who's Who in the Subject League Tables" 7 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Complete University Guide. "University of Oxford" 7 Temmuz 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Complete University Guide.  "University of Oxford" 14 Eylül 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Top Universities. QS Quacquarelli Symonds. Gillman, Ollie; Linning, Stephanie; Stanton, Jenny. "Hats on! Oxford students vote in favour of continuing 900-year-old tradition of wearing gowns, suits and mortarboards to exams" 26 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Mail Online. Doody and Robinson. "Students vote overwhelmingly to retain subfusc" 23 Mayıs 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Cherwell. OSPL. "End of an era: subfusc could be sent down", oxfordstudent.com. "Support for transgender students taking Oxford University exams" 10 Eylül 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. "Lawrence of Arabia" 18 Haziran 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Jesus College, Oxford. Nicholls, Mark; Williams, Penry (Eylül 2004, (online Ekim 2006)). "Ralegh, Sir Walter (1554–1618)" 13 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Oxford Dictionary of National Biography (online). Oxford University Press. Kirkpatrick, David D. (6 Mayıs 2007). "Rupert Murdoch, Once the Outsider" 16 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. The New York Times. a b The Educational Backgrounds of Members of Parliament in 2010 30 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (PDF) (Rapor). The Sutton Trust. Mayıs 2010. s. 2. Oxford has produced 102 MPs serving in the 2010 Parliament. "Norwegian Royal Family website" 11 Mayıs 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. "National Archives of Australia – John Gorton".  "National Archives of Australia – Malcolm Fraser" 12 Eylül 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. "University News (Appointment to Honorary Fellowship)" 27 Eylül 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. The Times. 8 Şubat 1984. s. 14.  True Grit, John Allemang, The Globe and Mail, 6 Haziran 2009. "Mrs Indira Gandhi: strong-willed ruler of India (Obituary)" 27 Eylül 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. The Times. 1 Kasım 1984. s. 7.  Sealy, T. E. "Manley, Norman Washington (1893–1969)" 6 Şubat 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. ODNB.  "Chelsea Clinton heads for Oxford" 26 Mayıs 2004 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. BBC News. 16 Temmuz 2001. "Biography, Nobel Prize website" 27 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. "Web's inventor gets a knighthood" 23 Aralık 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. BBC. 31 Aralık 2003. C.J. Date. "A. M. Turing Award – Edgar F. ("Ted") Codd" 19 Eylül 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. ACM. "Nobel Laureates" 2 Ocak 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. University of Oxford. "The Nobel Prize in Chemistry 1964" 29 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Nobel Foundation. "Emeritus, Honorary and Wykeham Fellows". New College, Oxford. 2007. "The Nobel Prize in Chemistry 1921" 28 Eylül 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Nobel Foundation. MacIntosh, J.J. (2005). Boyle on Atheism 8 Kasım 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. University of Toronto Press. s. 42. ISBN 9780802090188. Chris Koenig (28 Mart 2012). "How Einstein fled from the Nazis to an Oxford college" 16 Mayıs 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. The Oxford Times.  Stannard, Martin (Eylül 2004) [online Mayıs 2007]. "Waugh, Evelyn Arthur St John (1903–1966)" 13 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Oxford Dictionary of National Biography (online). Oxford University Press. Cohen, Morton N. (2004). "Dodgson, Charles Lutwidge (Lewis Carroll) (1832–1898)" 24 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Oxford Dictionary of National Biography (online). Oxford University Press. Dunaway, David King (2004). "Huxley, Aldous Leonard (1894–1963)" 6 Şubat 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Oxford Dictionary of National Biography (online). Oxford University Press. Dudley Edwards, Owen (Eylül 2004) [online Ekim 2007]. "Wilde, Oscar Fingal O'Flahertie Wills (1854–1900)" 17 Kasım 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Oxford Dictionary of National Biography (online). Oxford University Press. Bennett, J. A. W.; Plaskitt, Emma (2004) [online edition October 2006]. "Lewis, Clive Staples (1898–1963)" 5 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Oxford Dictionary of National Biography (online). Oxford University Press. Shippey, T. A. (September 2004) [online edition October 2006]. "Tolkien, John Ronald Reuel (1892–1973)" 6 Şubat 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Oxford Dictionary of National Biography (online). Oxford University Press. Shelden, Michael (Eylül 2004) [online Ocak 2006]. "Greene, (Henry) Graham (1904–1991)" 5 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Oxford Dictionary of National Biography (online). Oxford University Press. "Joseph Heller: Literary giant" 28 Aralık 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. BBC News. 14 Aralık 1999. O'Neill, Michael (Eylül 2004) [online Mayıs 2006]. "Shelley, Percy Bysshe (1792–1822)" 17 Kasım 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Oxford Dictionary of National Biography (online). Oxford University Press. Colclough, David (Eylül 2004) [online Ekim 2007]. "Donne, John (1572–1631)" 24 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Oxford Dictionary of National Biography (online). Oxford University Press. Mendelson, Edward (Eylül 2004) [online Ekim 2007]. "Auden, Wystan Hugh (1907–1973)" 21 Ocak 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Oxford Dictionary of National Biography (online). Oxford University Press. Thwaite, Anthony (Eylül 2004) [online Ekim 2006]. "Larkin, Philip Arthur (1922–1985)" 13 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Oxford Dictionary of National Biography (online). Oxford University Press. a b "A brief history". New College, Oxford. 2007. "Some famous alumni" 24 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Magdalen College, Oxford. 2007. "Famous graduates" 13 Haziran 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. St Edmund Hall, Oxford. 2007.  "Spring 2005 Newsletter" 27 Kasım 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (PDF). St Peter's College, Oxford. Bahar 2005.  a b c d e Mander, W.J. (2008). "History of Philosophy at Oxford" 22 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Faculty of Philosophy, University of Oxford. "The Galileo Project" 27 Nisan 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Galileo.rice.edu. Thomas Hobbes: Politics and law 8 Kasım 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. books.google.co.uk. Faigenbaum, Gustavo (2001). Conversations with John Searle. Libros en Red. s. 29–33. ISBN 978-9871022113. Michael Strachan, "Coryate, Thomas (c.1577–1617)", Literature of Travel and Exploration: an Encyclopedia, 2003, Cilt 1, s. 285-87. Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir] Oxford Üniversitesi22 Şubat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.: Oxford Üniversitesi resmi internet sitesi ana sayfa. gtdBirleşik Krallık'taki üniversitelerİngiltere'deki üniversitelerAnglia Ruskin · Aston · Bath · Bath Spa · Bedfordshire · Birmingham · Birmingham Conservatoire · Bolton · Bournemouth · Bradford · Brighton · Bristol · Brunel · Buckingham · Buckinghamshire New · Cambridge  · Canterbury Christ Church · Central Lancashire · Chester · Chichester · City · Coventry · Cranfield · Creative Arts · Cumbria · De Montfort · Derby · Durham · East Anglia · East London · Edge Hill · Essex · Exeter · Gloucestershire · Greenwich · Hertfordshire · Huddersfield · Hull · Imperial College · Keele · Kent · Kingston · Lancaster · Leeds · Leeds Metropolitan · Leicester · Lincoln · Liverpool · Liverpool Hope · Liverpool John Moores · Londra (Birkbeck · Central School of Speech and Drama · Courtauld Güzel Sanatlar Enstitüsü · Goldsmiths · Heythrop · Institute of Cancer Research · Institute of Education · King's · London Business School · LSE · LSHTM · Queen Mary · Royal Academy of Music · Royal Holloway · Royal Veterinary College · Regent's College · St George's · Londra Üniversitesi, SOAS · School of Pharmacy · UCL) · London Güzel Sanatlar · London Metropolitan · London South Bank · Loughborough · Manchester · Manchester Metropolitan · Middlesex · Newcastle · Northampton · Northumbria · Nottingham · Nottingham Trent · Oxford · Oxford Brookes · Plymouth · Portsmouth · Reading · Roehampton · Kraliyet Sanat Koleji · Salford · Sheffield · Sheffield Hallam · Southampton · Southampton Solent · Staffordshire · Sunderland · Surrey · Sussex · Teesside · Thames Valley · Warwick · UWE · Westminster · Winchester · Wolverhampton · Worcester · York · York St. Johnİskoçya'daki üniversitelerAberdeen · Abertay · Dundee · Edinburgh · Glasgow · Glasgow Caledonian · Heriot-Watt · Napier · Queen Margaret · Robert Gordon · St Andrews · Stirling · Strathclyde · West of ScotlandGaller'deki üniversitelerAberystwyth · Bangor · Cardiff · Glamorgan · Glyndŵr · Lampeter · Newport · Swansea · Swansea Metropolitan · Trinity · UWIC · WalesKuzey İrlanda'daki üniversitelerQueen's · UlsterAçık ÜniversiteOpen gtdEuropaeum Bologna Üniversitesi Prag Üniversitesi Helsinki Üniversitesi Panthéon-Sorbonne Üniversitesi Leiden Üniversitesi Jagiellon Üniversitesi Madrid Complutense Üniversitesi Pompeu Fabra University Oxford Üniversitesi St Andrews Üniversitesi Leuven Katolik Üniversitesi Kopenhag Üniversitesi Münih Ludwig Maximilian Üniversitesi Berlin Özgür Üniversitesi Graduate Institute of International and Development Studies Portekiz Katolik Üniversitesi University of Luxembourg Tartu Üniversitesi Otorite kontrolü BIBSYS: 90196003 BNE: XX145660 BNF: cb11866762v (data) CiNii: DA02807437 GND: 36214-1 ISNI: 0000 0004 1936 8948 LCCN: n79095521 LNB: 000167309 MusicBrainz: 7298e4d9-2356-4cce-b6f5-25b17c3b1897 NDL: 00628312 NKC: kn20040209009 NLA: 36236538 NLG: 93715 NLI: 987007269199805171 NSK: 000049879 RERO: 02-A000192217 SELIBR: 392708 SNAC: w6kq8rcd SUDOC: 026416646 Trove: 1234590 ULAN: 500309870 VIAF: 142129514 WorldCat: lccn-n79095521 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Oxford_Üniversitesi&oldid=32146365" sayfasından alınmıştır

Bilgisayar programcılığı ile karıştırılmamalıdır. Margaret Hamilton, kendisinin ve MIT ekibinin Apollo Projesi için ürettiği yazılım listelerinin yanında duruyor. Yazılım geliştirici, yazılım geliştirme işini meslek edinmiş kimse. Bu terim genelde yazılımın kodlarını yazan kişiler için kullanılsa da, yazılımın nasıl oluşturulacağını planlayan proje liderleri de bu grubun içinde yer alır. Yazılım, bilgisayar sistemlerinin çalışmasını sağlayan ve belirli bir amaca yönelik olarak tasarlanan programların tümüdür. Yazılım, bilgisayarların işlevsel olarak kullanılabilmesi için gerekli olan tüm programların, verilerin ve belgelerin bütünleşik bir sistem olarak çalışması için tasarlanmıştır. Yazılım dilleri, yazılımın tasarımı ve oluşturulması için kullanılan programlama dilleridir. Bu dillerin çeşitli türleri vardır, örneğin Java, Python, C++, C# ve Ruby. Her bir dili farklı amaçlar için kullanılır ve farklı kodlama yöntemlerine sahiptirler. Yazılım dilleri, yazılım geliştirme sürecinde kullanılarak programların oluşturulmasını, test edilmesini, bakımını ve yükseltilmesini sağlar. Yazılım geliştirme sürecinde birçok farklı meslek dalı vardır. Bu meslekler arasında yazılım mühendisi, yazılım geliştiricisi, yazılım test mühendisi, yazılım mimarı ve veritabanı yöneticisi gibi kişiler yer alır. Bu meslekler, yazılımın farklı aşamalarında görev yaparlar ve her biri farklı beceriler gerektirir. Meslekler[değiştir | kaynağı değiştir] Yazılımcılık, birçok farklı iş dalına ayrılır. Bu dallar arasında web geliştirme, mobil uygulama geliştirme, oyun geliştirme, veri analizi ve yapay zeka geliştirme gibi alanlar yer alır. Her bir dal, belirli bir ihtiyaç veya hedef için özel olarak tasarlanmış yazılımın geliştirilmesini gerektirir. Yazılım teknolojisi, diğer teknolojik gelişmelerle yakından ilişkilidir. Bilgisayarların hayatımıza girmesiyle birlikte yazılım teknolojisi de hızla gelişmiştir. İnternet, mobil cihazlar ve yapay zeka, yazılımın gelişiminde büyük bir rol oynamıştır. Bu teknolojiler, yazılımın daha da ileri gitmesini sağlamış ve her geçen gün daha işlevsel ve kullanıcı dostu hale getirilmesine yardımcı olmuştur. Gelecekte yazılımın önemi daha da artacak gibi görünüyor. Bu nedenle yazılım geliştirme alanı her geçen gün daha fazla talep görecektir. Geliştiricilerin yapay zeka, büyük veri, nesnelerin interneti ve blok zinciri gibi alanlarda uzmanlaşmaları gerekecektir. Ayrıca, yazılımın işletmeler için önemi de artacak ve işletmeler, verimliliklerini artırmak için yazılım kullanımına daha fazla yatırım yapacaklardır. Gelecek ve kodlama[değiştir | kaynağı değiştir] hayatımızın her alanında giderek daha önemli hale geliyor. İşletmeler, yazılımı kullanarak iş süreçlerini otomatikleştirmek, müşterilerle etkileşimde bulunmak ve verimliliği artırmak için kullanıyorlar. Örneğin, büyük veri analizi yapmak için yazılım kullanarak işletmeler, müşteri davranışları hakkında önemli bilgiler elde edebilir ve pazarlama stratejilerini buna göre şekillendirebilir. Yazılım ayrıca sağlık, eğitim, haberleşme, e-ticaret ve diğer birçok sektörde de kullanılmaktadır. Sağlık sektöründe, tıbbi cihazlar ve sistemlerin yazılımı hastaların tedavisi için kullanılırken, eğitimde öğrenci takibi, notlandırma ve sınavlar için yazılım kullanılır. Haberleşme sektöründe, mesajlaşma uygulamaları ve sosyal medya platformları, yazılım aracılığıyla milyonlarca insanı bir araya getiriyor. Kodlamanın zararlı yanlarıda vardır. Örneğin hırsızlık ve hileler olabilir. Free Roblox Pastebin Hacks 28 Mart 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ve ya Free Roblox Scripts and Hacks 30 Mart 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ya da Free Roblox Cheats and Gui 28 Mart 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. gibi içeriklerin olmasına neden olabilir. Bunlar oyuncu topluluklarına zarar vermektedir. İnsanlar tarafından hoş karşılanmaz ve etik şeyler değildirler. Yazılım teknolojisi, gelecekte daha da önem kazanacak. Nesnelerin interneti (IoT) ve yapay zeka (AI), cihazlar arası bağlantı ve veri analizi yoluyla daha akıllı ve daha bağlantılı bir dünya oluşturmak için yazılım teknolojisinden yararlanıyor. Örneğin, akıllı evler, ev sahiplerinin evlerini uzaktan kontrol etmelerini, ev cihazlarını kontrol etmelerini ve evdeki enerji tüketimini azaltmalarını sağlayan yazılım sistemleri kullanıyor. Sonuç olarak, yazılım dünya genelinde hızla yayılıyor ve hayatımızın birçok yönünde kullanılıyor. Gelecekte, yazılımın önemi daha da artacak ve bu nedenle yazılım geliştiricileri, yeni teknolojileri takip ederek ve ihtiyaçlara göre yazılım geliştirmek için becerilerini sürekli olarak geliştirmek zorunda kalacaklar. Ayrıca, işletmelerin de yazılım kullanımına daha fazla yatırım yapacakları ve yazılımın, müşteri deneyimini iyileştirme ve iş süreçlerini optimize etme gibi iş hedeflerini desteklemek için kullanılacağı öngörülmektedir.Eklemek istediğiniz bilgileri lütfen bu makaleyi düzenleyerek geliştirin.[1][2][3][4][5][6] Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir] * "What is Software?" - Techopedia "Programming Languages: How to Choose the Right One" - Forbes "10 High-Paying Jobs in the World of Software" - The Balance Careers "Types of Software Development: Different Methods and Tools" - Guru99 "The Relationship Between Technology and Software" - Simplilearn "The Future of Software: 6 Predictions for the Next Decade" - TechRepublic "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Yazılım_geliştirici&oldid=32119464" sayfasından alınmıştır

"VP:ÇM" buraya yönlendirilmektedir. Gözetmenlik başvurusu sayfasını arıyor olabilirsiniz. Burası bir bilgilendirme sayfasıdır.İçerikte Vikipedi topluluğunun projede uygulanmasına olumlu baktığı düsturlar ve teamüller açıklanmaktadır. Topluluğun etraflı incelemesinden geçmediği için Vikipedi'nin politika ya da yönergelerinden biri değildir.KısayolVP:ÇM Vikipedi'de bazen aynı madde iki ayrı isimde açılmış olabilir. Böyle bir durum sayfa ismi girilirken yapılan harf hatalarından veya maddelerin bazı nedenlerle farklı isimler altında açılmasından kaynaklanabilir. Bu gibi durumlarda sayfaların tek başlık altında birleştirilmesi gerekmektedir. Aynı konuyu anlatan iki madde gördüğünüzde yapılacak iki işlem vardır. Çift madde olduğu uyarısının konması[kaynağı değiştir] Ayrı isimde ama aynı konuyu anlatan bir madde görüldüğünde yapılması gereken ilk işlem bu sayfaya çift madde uyarı şablonu eklemektir. Bunun için yanlış isme sahip maddeye {{Birleş|diğer madde adı}} şablonu ekleyiniz. Eğer iki maddeden hangisinin doğru olması gerektiği kesin değil ise her iki maddeye de {{Birleş}} şablonu eklenebilir. Bu maddelerin tek başlıkta birleştirilmesi[kaynağı değiştir] Örneğin, Madde 1 ve Madde 2 birbiri ile aynı konuyu anlatıyor ve Madde 1de aşağıdaki gibi bir uyarı gördünüz. Bu madde Madde 2 maddesine çok benzemektedir ve bu ikisinin tek başlık altında birleştirilmesi önerilmektedir.Birleştirme işlemini yerine getirdikten sonra lütfen Geçmiş birleştirme şablonunu açıklamalara uygun şekilde kullanarak madde geçmişlerinin birleştirilmesini sağlayın. Bu uyarı, Madde 1in Madde 2 ismine aktarılması gerektiğini söylemektedir. Birleştirme işlemini yapmak için ilk olarak Madde 2ye gidip gerçekten birleşmesinin uygun olduğundan emin olun. Madde 1 deki metni Madde 2ye, Madde 2nin anlam bütünlüğünü bozmayacak şekilde aktarın. Bu işlemin dikkatle yapılması gerekmektedir. Bu eylemin en önemli kısmıdır. Madde 1deki tüm bilgilerin aktarıldığından emin olun. Madde 1e {{Geçmiş birleştir|Madde 2}} şablonu koyun ve özet kısmında aktarmadan bahsedin. Not: Eğer Madde 1in Madde 2ye yönlenmesi sizce daha uygunsa, o zaman Madde 1in içine {{sil}} yerine #yönlendir[[Madde 2]] yazın. Hizmetliler için geçmiş birleştirme[kaynağı değiştir] Sonuçta kalmasını istediğiniz isme sahip olan madde a'nın ismini madde b olarak değiştirin. Bu noktada madde b'nin silinmesi gerekir. Bir hizmetliden yardım isteyin. Aynı hizmetli sildiği maddeyi geri getirerek geçmişlerin birleşmesini de sağlasın. Şimdi maddenin ismini yeniden değiştirebilirsiniz ve tek listede birleşen iki maddenin metinlerini geçmiş sürümlere giderek tek metinde birleştirebilirsiniz. İlgili konular[kaynağı değiştir] Bütün çift makaleler Kategori:Birleştirilmesi gereken maddeler liste olarak bulunur. Güncel bir liste Özel:Whatlinkshere/Şablon:Çift madde altında bulunur. Ayrıca bakınız[kaynağı değiştir] Vikipedi:Birleştirme Vikipedi:Birleştirme Testi Vikipedi:Çift kategoriler "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Vikipedi:Çift_maddeler&oldid=31586234" sayfasından alınmıştır

Bu sayfa, [[{{{1}}}]] ile tek başlık altında birleştirilmiştir. Sayfa geçmişinin de hizmetliler tarafından [[{{{1}}}]] sayfasının geçmişine aktarılması gerekmektedir. Hizmetli talimatları: Aşağıdaki bağlantıları bu sayfayı kapatmadan sırasıyla yeni bir sekme ya da pencerede açın ve işlemleri gerçekleştirin: Hedef sayfayı buraya taşıyın. Sayfaların geçmişleri birleştirin. Sayfayı hedefe geri taşıyın. Şablon belgelemesi[gör] [değiştir] [geçmiş] [temizle] Bu şablon Twinkle tarafından kullanılmaktadır. Bu şablonun yapısını değiştiren değişiklikler yapmayı, taşımayı ya da silinmeye aday göstermeyi düşünüyorsanız, lütfen Vikipedi tartışma:Twinkle sayfasına not bırakarak betikle ilgilenen kullanıcıları haberdar ediniz. Bu şablon, birleştirilmiş olan çift maddelerden, silinecek olanda kullanılmalıdır. Örneğin: Çift maddeler: kalacak ve silinecek Silinecek maddenin içeriği kalacak maddenin içeriği ile birleştirilmiş olmalıdır. Silinecek maddeye {{Geçmiş birleştir|Kalacak madde adı}} şablonu yerleştirilmelidir. Böylece silinecek madde otomatik olarak Kategori:Geçmişleri birleştirilecek sayfalar altında listelenecek ve hizmetliler tarafından kalacak maddenin geçmişiyle birleştirilecektir. Ek parametre olarak Gerekçe kullanılabilir. {{Geçmiş birleştir|Kalacak madde adı|Gerekçe}} Yukarıdaki belgeleme içeriği Şablon:Geçmiş birleştir/belge sayfasından yansıtılmaktadır. (değiştir | geçmiş)Kullanıcılar denemelerini bu şablonun deneme tahtası (oluştur | yansıtma) ve test senaryosu (oluştur) sayfalarında yapabilirler.Lütfen kategorileri /belge alt sayfasına ekleyin. Bu şablon ile ilgili alt sayfalar için buraya tıklayınız. "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Şablon:Geçmiş_birleştir&oldid=29484855" sayfasından alınmıştır

Jean BartikDoğumBetty Jean Jennings27 Aralık 1924(1924-12-27)Gentry County, Missouri, ABDÖlüm23 Mart 2011 (86 yaşında)Mezun olduğu okul(lar)Northwest Missouri Eyalet Öğretmen Koleji (Fahri D. Sc., 2002), Pensilvanya Üniversitesi (B.S., 1945; Master 1967) Jean Jennings Bartik (27 Aralık 1924 – 23 Mart 2011), ENIAC bilgisayarı için çalışan ana yazılımcılardan biriydi. Okulda matematik eğitimi aldıktan sonra Pennsylvania Üniversitesi'nde çalışmaya başladı. İlkin manuel olarak balistik yörüngeleri hesaplarken daha sonra bunu ENIAC'ı ile yaptı. Bartik ve meslektaşları ENIAC üzerinde çalışırken programlamanın temellerini geliştirdi ve kodladılar. ENIAC üzerine çalışmasının ardından Bartik, BINAC ve UNIVAC üzerine çalışmaya devam etti ve çeşitli teknik firmalara yazar, yönetici, mühendis ve yazılımcı olarak zaman ayırdı. Daha sonraki yıllarını emlakçılık yaparak geçirdi ve 2011'de konjestif kalp yetmezliği komplikasyonlarından öldü. İlk yılları ve eğitimi[değiştir | kaynağı değiştir] Betty Jean Jennings, 1924'te Missouri'nin Gentry ilçesinde yedi çocuklu bir ailenin altıncı çocuğu olarak doğdu. Babası William Smith Jennings (1893-1971), Alanthus Grove'luydu ve burada hem öğretmen hem de çiftçi olarak çalıştı. Annesi, Lula May Spainhower (1887-1988), Alanthus'tan gelmişti. Jennings, William (10 Ocak 1915), Robert (15 Mart 1918) ve Raymond (23 Ocak 1922) adlarında üç büyük erkek kardeşe; Emma (11 Ağustos 1916) ve Lulu (22 Ağustos 1919) adlarında iki abla ile Mable (15 Aralık 1928) adından bir kızkardeşe sahipti.[1] Çocukluğunda at sırtında atlayıp büyük annesini ziyaret eder ve büyük annesi, genç kıza her gün okumak üzere bir gazete satın almış ve hayatının geri kalanı için bir rol modeli haline gelmişti. Eğitimini yerel tek sınıflı bir okulda başlattı ve softbol becerisiyle yaşadığı yerde dikkat çekti. Liseye devam edebilmek için ablasıyla okulun bulunduğu komşu kasabada yaşadı ve daha 14 yaşında olmasına rağmen her gün araba kullanmaya başladı. 1941'de 16 yaşındayken Stanberry Lisesi'nden mezun oldu.[2] Northwest Missouri Eyalet Öğretmen Koleji'ne girdi. Matematik ile yan dal olarak İngilizcede uzmanlaştı ve 1945 yılında mezun oldu. Jennings, sadece matematik diplomasını aldı.[1] İlk başlarda gazetecilik eğitimi görmek istemesine rağmen danışmanıyla arasının olmamasından dolayı maetamatik bölümünü seçti.[3] Daha sonraki yıllarda 1967'de Pennsylvania Üniversitesi'nde İngilizce yüksek lisans ve 2002'de Northwest Missouri Eyalet Üniversitesi'nden fahri doktora derecesi aldı.[1] Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir] a b c "Jean Bartik". Computer History Museum. 3 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 31 Ekim 2016.  O'Connor, J. J.; Robertson, E.F. "Jean Bartik biography". www-groups.dcs.st-and.ac.uk. 22 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2016.  Barkley Fritz, W. (1996). "The Women of ENIAC". IEEE Annals of the History of Computing. 18 (3). ss. 13-28. doi:10.1109/85.511940.  Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir] Harici video Jean Bartik ile ENIAC Kadınları, "Computer History Museum", 10 Kasım 2010 Jean Jennings Bartik - ENIAC Pioneer, Computer History Museum, 22 Ekim, 2008 ENIAC Programcıları belgeseli4 Temmuz 2013 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi UNIVAC konferansında Bartik'ten sözlü tarih17 Mayıs 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Charles Babbage Enstitüsü Jean Jennings Bartik Bilgisayar Müzesi12 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Bartik, Bilgisayarın Öncüleri Ödülü'nü alırken8 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Bartik tarafından 2008'de Bilgisayar Tarihi Müzesi'ne verilen sözlü tarih Otorite kontrolü GND: 1072016710 ISNI: 0000 0000 4612 4704 LCCN: no98103124 NLI: 987007336520105171 SNAC: w6k36md7 VIAF: 31618034 WorldCat: lccn-no98103124 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Jean_Bartik&oldid=32190920" sayfasından alınmıştır

Frances SpenceDoğumFrances V. Bilas2 Mart 1922Philadelphia, Pensilvanya, ABDÖlüm18 Temmuz 2012 (90 yaşında)Milliyet ABDEğitimChestnut Hill CollegeMeslekBilgisayar programcısıEvlilikHomer W. Spence Frances V. Spence (née: Bilas; 2 Mart 1922 - 18 Temmuz 2012[1]), ENIAC projesinde görev almış Amerikalı bilgisayar programcısı. Özel yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir] Frances V. Bilas 1922'de 5 kız kardeşin ikincisi olarak Philadelphia'da dünyaya gelmiştir.[2] 1938'de liseden mezun olduktan sonra Temple Üniversitesi'ne giren Bilas Chestnut Hill College'dan kazandığı bursun ardından bu okula kaydolmuştur. Bilas gelecekte kendisi gibi ENIAC programcısı olacak Kathleen Antonelli'yle de bu okulda tanışmıştır. 1947'de elektrik mühendisi Homer W. Spence'le evlenmiştir. ENIAC[değiştir | kaynağı değiştir] Amerika Birleşik Devletleri Ordusu'nun özel projelerinden biri olan ENIAC, donanımsal olarak erkeklerin oluşturduğu bir takım tarafından,[3] yazılımsal olarak ise Spence'in de aralarında bulunduğu 6 programcı tarafından bir araya getirilmiştir. Ne var ki, kadın programcıların yaptığı çalışmalar ENIAC'ın tamamlanma tarihi olan 15 Şubat 1946'dan çok sonrasına dek hiçbir yayında yer almamıştır.[4][5][6] Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir] "Frances B. Spence". genealogybank. 3 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2020.  "Frances V. Spence profile". Frances Spence (İngilizce). IEEE Global History Network. 30 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2020.  "The Forgotten Female Programmers Who Created Modern Tech" (İngilizce). NPR. 6 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2020.  "Programming the ENIAC" (İngilizce). Columbia Üniversitesi. 4 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2020.  "Famous Women in Computing" (İngilizce). LinuxChix Magazine. 2 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2020.  "The Computers Documentary" (İngilizce). The ENIAC Programmers Project. 8 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2020.  Bir Amerikalının biyografisi ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. Otorite kontrolü ISNI: 0000 0004 9727 9393 LCCN: no2016071225 VIAF: 25146635444541981609 WorldCat: lccn-no2016071225 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Frances_Spence&oldid=31205804" sayfasından alınmıştır

Bu madde hiçbir kaynak içermemektedir. Lütfen güvenilir kaynaklar ekleyerek madde içeriğinin geliştirilmesine yardımcı olun. Kaynaksız içerik itiraz konusu olabilir ve kaldırılabilir.Kaynak ara: "ENIAC" – haber · gazete · kitap · akademik · JSTOR (Eylül 2019) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) ENIAC ENIAC (İngilizce: Electronic Numerical Integrator And Computer Türkçe: Elektronik sayısal entegratör ve hesaplayıcı), elektrikle çalışan ve elektronik veri işleme kapasitesine sahip ilk bilgisayar. II. Dünya Savaşı esnasında Amerikalı bilim insanları tarafından inşa edilen ENIAC ilk çıkan bilgisayardı. ENIAC, yaklaşık 167 m² bir alana sığıyordu ve ağırlığı 30 tondu. Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir] Bu ilk bilgisayarın siparişi, 1941 yılında ABD’nin II. Dünya Savaşı'na katılmasıyla birlikte ordu tarafından gizli olarak Pennsylvania Üniversitesi'ne ait elektrik mühendisliği okulu Moore School of Electrical Engineering'e verildi. Amaç daha az isabet hatalı uzun menzilli top ve füzelerin hesaplanmalarında kullanılmasıydı. Bilim insanları John Mauchly ve Presper Eckert tarafından yaklaşık 4 yılda imal edildi. Yaklaşık maliyeti 500.000 dolar idi. ENIAC ilk deneme çalışmasına 1945 yılında başladı. Gerçek anlamda çalışabilmesi ise 1947 yılını buldu. Ancak 2 Eylül 1945’te Japonya’nın teslim olmasıyla savaş sona ermişti ve böyle bir makine için ihtiyaç da kalmamıştı. ENIAC 1947 yılında basına tanıtıldı. Savaş sonrası[değiştir | kaynağı değiştir] Savaşın ardından ENIAC ağırlıklı olarak hava tahminlerinde, atom enerjisi hesaplamalarında, kozmik ışın çalışmalarında, termal tetikleme, rastgele sayı bulunmasında, rüzgâr tüneli dizaynında ve diğer bilimsel araştırmalarda kullanıldı. 1951 yılına gelindiğinde ise, endüstriyel amaçlı olarak kullanılmaya başlandı. ENIAC’ın parçaları şu anda Washington’daki Amerikan Ulusal Müzesinde sergilenmektedir. Hesaplama kapasitesi[değiştir | kaynağı değiştir] ENIAC bir sayının görüntüsünü ayırabiliyor, eşitlikleri karşılaştırabiliyor, çarpabiliyor, bölebiliyor, toplayabiliyor, çıkartabiliyor ve kare kökleri hesaplayabiliyordu. ENIAC'ın akümülatörleri (ön kayıt bölgeleri) hem toplama hem de hafıza işlevi görüyordu. ENIAC'a veriler bir IBM kart okuyucusu aracılığı ile veriliyordu. İşlenmiş veriler ise yine bir IBM delikli kart makinesi sayesinde alınıyordu ve bu kartlar yine IBM’in üretmiş olduğu bir delikli kart okuyucu tarafından (buna benzer bir örnek IBM 405 olabilir) deşifre ediliyordu. O günlerde 60 saniye yol alan bir topun rotasının hesaplanması için, yaklaşık 20 saatlik çalışma gerekiyordu. ENIAC bu hesaplama süresini 15 saniyeye indirdi. Bir saniyede yapabildiği toplama işlemi akümülatör başına 5.000 adetti (toplam 100.000 adet). Saniyede yapabildiği çarpım işlemi 385, bölme veya karekök alma işlemi ise 38 adetti. Geçici hafızasında sadece 200 sayıyı saklayabiliyordu. Programlama[değiştir | kaynağı değiştir] ENIAC, 6 kadın operatör tarafından programlanıyordu. Programlama yöntemi ise elle takılıp çıkarılan fişler, kablolar ve kumanda edilen düğmelerdi. ENIAC, tam 7 yıl boyunca (1947-1954) hizmet verdi. Ancak çalışma masrafları kendisinden sonra geliştirilen çocukları, EDVAC ve ORDVAC’dan fazla olmaya başlayınca, 2 Ekim 1955 yılında saat 11:45'te elektrik bağlantıları kesildi. Böylece dünyanın ilk elektronik bilgisayarı görevini tamamlamış olarak tarihteki yerini aldı. "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=ENIAC&oldid=29817551" sayfasından alınmıştır

Kod renklendirme yazılımcılara kaynak kodunun elemanlarını ayırt etmesi için sıklıkla kullanılır. Resimdeki kaynak kodu Python'a aittir. Programlama dili, yazılımcının bir algoritmayı ifade etmek amacıyla, bir bilgisayara ne yapmasını istediğini anlatmasının tektipleştirilmiş yoludur. Programlama dilleri, yazılımcının bilgisayara hangi veri üzerinde işlem yapacağını, verinin nasıl depolanıp iletileceğini, hangi koşullarda hangi işlemlerin yapılacağını tam olarak anlatmasını sağlar. Şu ana kadar 250'den fazla programlama dili geliştirilmiştir.[1] Bunlardan bazıları Pascal, Basic, C, C#, C++, Java, JavaScript, Cobol, Perl, PHP, Python, Ada, Fortran, Delphi ve Swift'tir. Uygulama[değiştir | kaynağı değiştir] Donanım ve yazılımın bir veya daha fazla yapılandırması o programı çalıştırmak için bir tür yol sağlar. Programlama dili uygulamasında iki yaklaşım vardır: Derleme ve yorumlama. Herhangi bir tekniği kullanarak bir programlama dili uygulamak mümkündür. Genellikle donanım üzerinde çalışanlar yazılım üzerinde yorumlananlardan daha hızlıdır. Yorumlanan programların performansını geliştirmek için anında derleme programları kullanılır. Derleyiciden gelen çıktı ya donanım tarafından ya da yorumlayıcı diye adlandırılan programlar tarafından çalıştırılır. Cihaza komut göndermeyi sağlayan, verileri cihaza aktarma stilidir. Şu anda hemen hemen tüm yazılım dilleri İngilizcedir. Bazı uygulamaların dili ise İspanyolca olarak kullanılmaya başlanmıştır. Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir] Programlama dilleri listesi Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir] "The Big List of 256 Programming Languages - DZone Java". dzone.com (İngilizce). 16 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2021.  gtdBilgisayar biliminin alt dallarıMatematiksel temellerMatematiksel mantık · Kümeler kuramı · Sayı teorisi · Çizge teorisi · Tip teorisi · Kategori teorisi · Sayısal çözümleme · Bilgi teorisi · Kombinatorik · Boole cebiriHesaplama teorisiOtomat teorisi · Hesaplanabilirlik teorisi · Hesaplamalı karmaşıklık teorisi · Kuantum hesaplama teorisiAlgoritmalar ve veri yapılarıAlgoritma çözümlemesi · Algoritma tasarımı · Hesaplamalı geometriProgramlama dilleri ve derleyicilerAyrıştırıcılar · Yorumlayıcılar · Yordamsal programlama · Nesne yönelimli programlama · Fonksiyonel programlama · Mantık programlama · Programlama paradigmalarıEşzamanlı, paralel ve dağıtık sistemlerÇoklu işleme · Dağıtımlı hesaplama · Eşzamanlılık denetimiYazılım mühendisliğiGereksinim çözümleme · Yazılım tasarımı · Bilgisayar programlama · Biçimsel yöntemler · Yazılım testi · Yazılım geliştirme süreciSistem mimarisiBilgisayar mimarisi · Bilgisayar organizasyonu · İşletim sistemiTelekomünikasyon ve ağ oluşturmaBilgisayar müziği · Yönlendirme · Örgü topolojisi · KriptografiVeritabanlarıVeritabanı yönetim sistemleri · İlişkisel veritabanı · SQL · İşlem yürütme · Veritabanı indeksleme · Veri madenciliği · Metadata (Üst veri) · Ana veri (Master data)Yapay zekâOtomatikleştirilmiş muhakeme · Bilgisayarlı dilbilim · Bilgisayarlı görü · Evrimsel hesaplama · Uzman sistemler · Makine öğrenimi · Doğal dil işleme · RobotikBilgisayar grafikleriGörselleştirme · Bilgisayar animasyonu · Görüntü işlemeİnsan-bilgisayar etkileşimiBilgisayar erişilebilirliği · Kullanıcı arayüzleri · Giyilebilir hesaplama · Yaygın bilişim · Sanal gerçeklikBilimsel hesaplamaYapay yaşam · Biyoenformatik · Bilişsel bilim · Bilgisayarlı kimya · Hesaplamalı nörobilim · Hesaplamalı fizik · Sayısal algoritmalar · Sembolik matematikBilgisayar bilimi, ACM Hesaplama ve Sınıflandırma Sistemi'ne göre farklı konu ve alanlara ayrılabilir. gtdBilgisayar dili türleri Mimari tanımlama Veri alışverişi Donanım tanımlama Bilgi sunum İşaretleme Modelleme Programlama Sorgulama Gölgelendirme Belirtim Biçim sayfası Dönüştürme gtdProgramlama dilleri Karşılaştırma Zaman Çizelgesi Tarihçe Ada ALGOL APL Assembly BASIC C C++ C# Classic Visual Basic COBOL Erlang Forth Fortran Go Haskell Java JavaScript Kotlin Lisp Lua MATLAB ML Object Pascal Pascal Perl PHP Prolog Python R Ruby Rust SQL Scratch Shell Simula Smalltalk Swift Visual Basic dahası... Listeler: Alfabetik Kategoriik Nesilsel İngilizce temelli olmayan Kategori Otorite kontrolü BNF: cb13318353n (data) GND: 4047409-4 LCCN: sh85107313 NDL: 00569224 NKC: ph115890 NLI: 987007538690905171 Programlama dili ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Programlama_dili&oldid=31829062" sayfasından alınmıştır

Kod renklendirme yazılımcılara kaynak kodunun elemanlarını ayırt etmesi için sıklıkla kullanılır. Resimdeki kaynak kodu Python'a aittir. Programlama dili, yazılımcının bir algoritmayı ifade etmek amacıyla, bir bilgisayara ne yapmasını istediğini anlatmasının tektipleştirilmiş yoludur. Programlama dilleri, yazılımcının bilgisayara hangi veri üzerinde işlem yapacağını, verinin nasıl depolanıp iletileceğini, hangi koşullarda hangi işlemlerin yapılacağını tam olarak anlatmasını sağlar. Şu ana kadar 250'den fazla programlama dili geliştirilmiştir.[1] Bunlardan bazıları Pascal, Basic, C, C#, C++, Java, JavaScript, Cobol, Perl, PHP, Python, Ada, Fortran, Delphi ve Swift'tir. Uygulama[değiştir | kaynağı değiştir] Donanım ve yazılımın bir veya daha fazla yapılandırması o programı çalıştırmak için bir tür yol sağlar. Programlama dili uygulamasında iki yaklaşım vardır: Derleme ve yorumlama. Herhangi bir tekniği kullanarak bir programlama dili uygulamak mümkündür. Genellikle donanım üzerinde çalışanlar yazılım üzerinde yorumlananlardan daha hızlıdır. Yorumlanan programların performansını geliştirmek için anında derleme programları kullanılır. Derleyiciden gelen çıktı ya donanım tarafından ya da yorumlayıcı diye adlandırılan programlar tarafından çalıştırılır. Cihaza komut göndermeyi sağlayan, verileri cihaza aktarma stilidir. Şu anda hemen hemen tüm yazılım dilleri İngilizcedir. Bazı uygulamaların dili ise İspanyolca olarak kullanılmaya başlanmıştır. Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir] Programlama dilleri listesi Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir] "The Big List of 256 Programming Languages - DZone Java". dzone.com (İngilizce). 16 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2021.  gtdBilgisayar biliminin alt dallarıMatematiksel temellerMatematiksel mantık · Kümeler kuramı · Sayı teorisi · Çizge teorisi · Tip teorisi · Kategori teorisi · Sayısal çözümleme · Bilgi teorisi · Kombinatorik · Boole cebiriHesaplama teorisiOtomat teorisi · Hesaplanabilirlik teorisi · Hesaplamalı karmaşıklık teorisi · Kuantum hesaplama teorisiAlgoritmalar ve veri yapılarıAlgoritma çözümlemesi · Algoritma tasarımı · Hesaplamalı geometriProgramlama dilleri ve derleyicilerAyrıştırıcılar · Yorumlayıcılar · Yordamsal programlama · Nesne yönelimli programlama · Fonksiyonel programlama · Mantık programlama · Programlama paradigmalarıEşzamanlı, paralel ve dağıtık sistemlerÇoklu işleme · Dağıtımlı hesaplama · Eşzamanlılık denetimiYazılım mühendisliğiGereksinim çözümleme · Yazılım tasarımı · Bilgisayar programlama · Biçimsel yöntemler · Yazılım testi · Yazılım geliştirme süreciSistem mimarisiBilgisayar mimarisi · Bilgisayar organizasyonu · İşletim sistemiTelekomünikasyon ve ağ oluşturmaBilgisayar müziği · Yönlendirme · Örgü topolojisi · KriptografiVeritabanlarıVeritabanı yönetim sistemleri · İlişkisel veritabanı · SQL · İşlem yürütme · Veritabanı indeksleme · Veri madenciliği · Metadata (Üst veri) · Ana veri (Master data)Yapay zekâOtomatikleştirilmiş muhakeme · Bilgisayarlı dilbilim · Bilgisayarlı görü · Evrimsel hesaplama · Uzman sistemler · Makine öğrenimi · Doğal dil işleme · RobotikBilgisayar grafikleriGörselleştirme · Bilgisayar animasyonu · Görüntü işlemeİnsan-bilgisayar etkileşimiBilgisayar erişilebilirliği · Kullanıcı arayüzleri · Giyilebilir hesaplama · Yaygın bilişim · Sanal gerçeklikBilimsel hesaplamaYapay yaşam · Biyoenformatik · Bilişsel bilim · Bilgisayarlı kimya · Hesaplamalı nörobilim · Hesaplamalı fizik · Sayısal algoritmalar · Sembolik matematikBilgisayar bilimi, ACM Hesaplama ve Sınıflandırma Sistemi'ne göre farklı konu ve alanlara ayrılabilir. gtdBilgisayar dili türleri Mimari tanımlama Veri alışverişi Donanım tanımlama Bilgi sunum İşaretleme Modelleme Programlama Sorgulama Gölgelendirme Belirtim Biçim sayfası Dönüştürme gtdProgramlama dilleri Karşılaştırma Zaman Çizelgesi Tarihçe Ada ALGOL APL Assembly BASIC C C++ C# Classic Visual Basic COBOL Erlang Forth Fortran Go Haskell Java JavaScript Kotlin Lisp Lua MATLAB ML Object Pascal Pascal Perl PHP Prolog Python R Ruby Rust SQL Scratch Shell Simula Smalltalk Swift Visual Basic dahası... Listeler: Alfabetik Kategoriik Nesilsel İngilizce temelli olmayan Kategori Otorite kontrolü BNF: cb13318353n (data) GND: 4047409-4 LCCN: sh85107313 NDL: 00569224 NKC: ph115890 NLI: 987007538690905171 Programlama dili ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Programlama_dili&oldid=31829062" sayfasından alınmıştır

Üzerinde özgür yazılımların çalıştığı modern bir özgür yazılım işletim sistemi örneği. Görseldeki yazılımlar: Xfce masaüstü ortamı, Firefox ağ tarayıcısı, Vim metin düzenleyicisi, GIMP imge editörü ve VLC media player Özgür yazılım (İngilizce: free software), kullanıcısına çalıştırma, kopyalama, dağıtma, inceleme, değiştirme ve geliştirme özgürlükleri tanıyan yazılım türüdür. Tersi, sahipli yazılımdır (İngilizce: proprietary software). Özgür yazılım ile kastedilen özgürlük, ekonomik boyutu ile değil yazılımın kullanım hakları ile ilgilidir. Özgür yazılımlar çoğunlukla ücretsiz olsalar da ücretsiz olmaları gerekmez. İngilizce sözlükler "İngilizce: free" kelimesi için yirmiye yakın anlam sıralar. Bunlardan sadece bir tanesi "bedava" iken geri kalanları özgürlük ve sınırlamaların olmaması (İngilizce: freedom) kavramlarına atıfta bulunur. İçerik[değiştir | kaynağı değiştir] Bu Euler diyagramı ücretsiz yazılım ile özgür ve açık kaynak kodlu yazılım arasındaki ilişkiyi gösteriyor: David Rosen'a göre açık kaynak/özgür yazılım (turuncu) her zaman olmamakla birlikte genelde ücretsizdir. Genel olarak ücretsiz yazılımlar ise nadiren kaynak kodlarını açarlar.[1] Özgür yazılım, aşağıdakilerden ayrılır: Microsoft Office, Google Docs, Sheets, ve Slides gibi sahipli yazılımlar. Kullanıcılar bu yazılımların kaynak kodlarını inceleyemez, değiştiremez ve paylaşamaz. Ücretsiz yazılım yani ödeme gerektirmeyen sahipli yazılım. Telif hakkı içeren bir yazılımın özgür olması için bir özgür yazılım lisansına ihtiyacı vardır. Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir] Richard Stallman, GNU Tasarısı'nın mimarı ve özgür yazılım hareketinin önemli isimlerinden biri 1950'lerden 1970'lerin başına kadar bilgisayar kullanıcılarının özgür yazılımla ilgili yazılım hürriyetlerine sahip olmaları normaldi. Yazılım genellikle fertler arasında paylaşılır, kişilerin yazılım yaparak donanımlarını daha kullanışlı yapmalarını iyi karşılayan donanım üretilerinden dağıtılırdı. SHARE gibi kullanıcıların ve satıcıların üye olduğu kuruluşlarla yazılım değiş dokuşu kolaylaştırmak hedeflenmişti. 1970'lerin ilk yıllarında durum değişti; yazılım masrafları hızla yükselirken büyümekte olan yazılım endüstrisi, donanım üreticilerinin bilgisayar satışıyla beraber verdikleri "yazılım demetleri", kiraya verilen bilgisayarların kâr getirmeyen yazılım desteğiyle rekabet başlamıştı. Bazı müşterilerin kendi ihtiyaçlarını daha iyi karşılamasıyla "özgür" yazılım masraflarının donanım masraflarıyla bütünleşmesini istemiyordu. 17 Ocak 1969'da yayınlanan Amerika Birleşik Devletleri IBM'ye karşı yazısında hükûmet, yazılım demetlerinin rekabet engelleyici olarak sıfatlandırdı.[2] Bazı yazılım her zaman hürken ancak ödemeyle alınabilen yazılımlar artıyordu. 1970'ler ve 1980'lerde yazılım endüstrisi, bilgisayar programlarını sadece kullanıcıların kodu incelemesi ve değiştirmesini önleyen çalıştırılabilirler şeklinde dağıtmaya başlamasıyla teknik tedbirler almaya başladı. 1980'de copyright kanununun kapsamı bilgisayar programlarını içine aldı. 1983'te Massachusetts Teknoloji Enstitüsü Yapay Zekâ Laboratuvarı'ndaki hacker topluluğunun uzun süreli üyesi Richard Stallman, bilgisayar endüstrisi ve kullanıcılarının kültürel değişiminden yıldığını açıklayarak GNU projesini îlan etti. GNU işletim sistemi için yazılım geliştirmesine Ocak 1984'te başlandı. Ekim 1985'te de Özgür Yazılım Vakfı kuruldu. Kendisi hür yazılımı tanımlayarak "Copyleft" yani "telif feragatı" kavramını yazılım hürriyeti garantilemek için çıkardı. Bazı yazılım dışı endüstriler, kendi araştırma ve geliştirmeleri için özgür yazılım geliştirmeye benzer teknikler kullanmaya başladı. Mesela bilim adamları, daha açık geliştirme süreçleri ararken mikroçip gibi donanımlar da telif feragatlı lisanslarla geliştirilmeye başlandı (OpenCores projesi gibi). Creative Commons ve özgür kültür hareketi, özgür yazılım hareketinden çok etkilenmişlerdir. Dört temel özgürlük[değiştir | kaynağı değiştir] Özgür yazılımın tanımı ve barındırdığı özgürlükler Özgür Yazılım Vakfı bünyesindeki GNU Projesi sayfalarında açıklanmıştır. Buna göre özgür yazılım kullanıcılara olmazsa olmaz 4 özgürlük sunar:[3] 0 numaralı özgürlük : Herhangi bir amaç için yazılımı çalıştırma özgürlüğü. 1 numaralı özgürlük : Her ne istiyorsanız onu yaptırmak için programın nasıl çalıştığını ögrenmek ve onu değiştirme özgürlüğü. Yazılımın kaynak koduna ulaşmak, bu iş için ön koşuldur. 2 numaralı özgürlük : Kopyaları dağıtma özgürlüğü. Böylece komşunuza yardım edebilirsiniz. 3 numaralı özgürlük : Değiştirilmiş sürümlerinizin kopyalarını dağıtma özgürlüğü. Böylece değişikliklerinizden yararlanması için tüm topluma bir şans vermiş olursunuz. Kaynak koduna erişmek, bunun için bir ön koşuldur. Bir yazılım, ancak bütün kullanıcıları bu hakların tümüne sahip oldukları zaman özgür bir yazılım olur. Bu özgürlüklere sahip olmak, kimseden izin almamayı ve izin için hiçbir bedel ödememeyi de içerir.[3] Genel kanının aksine özgür bir yazılım, ücretsiz dağıtılabileceği gibi ücretli de dağıtılabilir. Bu nedenle ticari yazılım olarak satılmasına engel yoktur. Özgür yazılımın kopyalarına sahip olmak için ücret ödemeniz gerekebilir veya kopyaları hiçbir ücret karşılığı olmadan da edinmiş olabilirsiniz. Kopyalara nasıl sahip olduğunuzdan bağımsız olarak, her zaman için yazılımın kopyalama, değiştirme ve hatta kopyalarını para karşılığında satma haklarına sahipsinizdir (özgürlük 2).[3] Özgür yazılım, çoğu zaman açık kaynak kodlu yazılım kavramı (İngilizce: open source) ile karıştırılmaktadır. Bütün özgür yazılımlar açık kaynak kodludur ancak bütün her açık kaynak kodlu yazılım, özgür yazılım olmayabilir. Özgür yazılımlar açık kaynak kodlu yapıları sayesinde, bünyesinde zararlı bir amaç barındıran (gizli verileri çalma gibi) kodlara sahip olup olmadığı, programlama bilen herkes tarafından incelenerek denetlenebilir. Bazı özgür yazılım lisansları (örneğin GNU GPL), yazılım kodlarının gelecekte de özgürlüğünü sürdürmesini garanti altına alırken bazı özgür yazılım lisansları bunu garanti altına almamaktadır. Bazı özgür yazılım lisansları[değiştir | kaynağı değiştir] Özgür Yazılım Vakfı tarafından özgür kabul edilen lisanslar ile özgür kabul edilmeyen lisanslar GNU'nun Çeşitli Lisanslar ve Haklarında Yorumlar sayfasında listelenmektedir. En yaygın kullanılan özgür yazılım lisanslarının başında GNU GPL lisansı gelmektedir. Aşağıdaki belli başlı bazı özgür yazılım lisansları listelenmiştir:[4] GNU Genel Kamu Lisansı (GPL) GNU Kısıtlı Genel Kamu Lisansı (LGPL) BSD Lisansı Mozilla Kamu Lisansı (MPL) MIT Lisansı Apache Lisansı Eclipse Kamu Lisansı (EPL) Avrupa Birliği Kamu Lisansı (EUPL) Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir] Açık kaynak Copyleft Özgür Yazılım Vakfı OCS Inventory Open-AudIT Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir] Rosen, David (16 Mayıs 2010). "Open-source software is not always freeware". wolfire.com. 20 Mayıs 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ocak 2016.  Franklin M. Fisher; Ortak yazarlar : McKie, James W.; Mancke, Richard B. (1983). IBM and the U.S. Data Processing Industry: An Economic History. Praeger. ISBN 0-03-063059-2.  a b c "Özgür Yazılım Tanımı". GNU. 4 Ağustos 2011. 19 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Ekim 2012.  "Çeşitli Lisanslar ve Haklarında Yorumlar". GNU. 14 Ekim 2021. 24 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Kasım 2021.  Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir] Özgür Yazılım Vakfı 15 Ocak 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) Özgür yazılımın tanımı - felsefesi 19 Ağustos 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Özgür ve Özgür Olmayan Yazılım Kategorileri - GNU.org 6 Temmuz 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. GNU'nun web sitesinde sürekli güncellenen lisans bölümü25 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) Özgür lisansların Türkçe çevirileri 11 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. GitHub tarafından hazırlanan lisans seçme rehberi 9 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) Kamuda özgür yazılım kullanımı Microsoft EULA üzerine bir inceleme 5 Mart 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Çağatay Çebi) Özgür Yazılım Şimdi Neden Daha Önemli 13 Kasım 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Richard Stallman) Yazılım lisansları hakkında bir karşılaştırma tablosu 29 Ocak 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) gtdÖzgür ve açık kaynak kodlu yazılımGenel Açık ve kapalı kaynakların karşılaştırılması Özgür yazılım için alternatif terimler Kaynak kod barındırma servislerinin karşılaştırılması Eski özel yazılımlar Özgür ve açık kaynak kodlu Android uygulamaları Özgür ve açık kaynak kodlu yazılım paketleri Özgür yazılım Özgür yazılım etkinlikleri Özgür yazılım projesi dizinleri Özgür yazılım web uygulamaları Gratis versus libre Uzun süreli destek Açık kaynak Anahat SPDX Yazılım listesi Android yazılımları Çözücüler İşletim sistemleri Oyunlar Programlama dilleri Ses yazılımları Web uygulamaları Tarihçe GNU Haiku Linux Mozilla Topluluk Açık kaynak yazılım hareketi Özgür yazılım hareketi Kuruluşlar Etkinlikler Yazılım Özgürlüğü Günü LibrePlanet Lisanslar Apache Artistik Beerware Boost BSD CC0 GNU GPL GNU LGPL ISC MIT MPL Ms-PL/RL WTFPL zlib Lisans türleri ve standartlar Özgür ve açık kaynak kodlu yazılım lisanslarının karşılaştırılması Katılımcı Lisans Sözleşmesi Copyfree Copyleft Debian Özgür Yazılım Yönergeleri Özgür Kültür İşleri Tanımı Özgür lisans Özgür Yazılım Tanımı Açık Kaynak Tanımı Açık kaynak lisansı Hoşgörülü özgür yazılım lisansı Kamu malı Zorluklar İkili leke Dijital haklar yönetimi Özgür ve açık kaynak kodlu grafik aygıtı sürücüsü Donanım kısıtlamaları Lisansın yayılması Mozilla yazılım markalanması Sahipli yazılım SCO–Linux tartışmaları Güvenli önyükleme Yazılım patentleri Yazılım güvenliği Güvenilir bilişim İlgili başlıklar Özgür Yazılım, Özgür Toplum Katedral ve Pazar Çatallama Linux dağıtımı Microsoft'un Açık Teknik Şartname Sözü Revolution OS Kategori * Commons Otorite kontrolü BNE: XX549777 BNF: cb13537550p (data) LCCN: sh86005933 NLI: 987007563587405171 SUDOC: 050678051 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Özgür_yazılım&oldid=32292572" sayfasından alınmıştır

Bu sayfa Vikipedi için bir yönergedir. Sayfanın içeriği, uygulanması gereken bir standart olarak Vikipedistler tarafından benimsenmektedir. Ancak değiştirilmesi mümkündür ve sağduyuyla ele alınması gerekmektedir. Sayfada değişiklik yapmadan önce, bu değişikliklerin Vikipedistlerden onay aldığına emin olun. Uygun görmediğiniz bir madde varsa, tartışma sayfasında sebepleri ile açıkça belirtin.KısayolVP:TAS Bu makale, konusunun ansiklopedik kapsamını yeteri kadar sağlayamayacak kadar kısa olarak kabul edilen maddeleri ifade eden ve Vikipedi'ye özgü bir kavram olan "taslak madde" kavramıyla ilgili genel bir kılavuzdur. İlk kısım (temel bilgiler) çoğu kullanıcı için tavsiye edilen bilgilendirmeleri, ikinci kısım (taslak türleri oluşturmak) ise daha deneyimli kullanıcılar için daha detaylı bilgileri içermektedir. Temel bilgiler Taslak maddeler, bazı yararlı bilgiler içerse de yeterli ansiklopedik kapsamı sağlayamayacak kadar kısa, genellikle birkaç cümlelik metin içeren ve geliştirilmeye açık maddelerdir. Uzun ve kapsamlı maddeler, yeteri kadar vikileştirilmemiş veya biçemleri uygun hale getirilmemiş olsa bile genellikle taslak kabul edilmezler; daha çok temizlik için etiketlenirler. Kısa bir maddedeki az miktarda bilginin kaynağı uygun bir şekilde belirtilmemişse veya konusu özünde (kendi başına) kayda değer değilse madde silinebilir veya alakalı başka bir maddeyle birleştirilebilir. Madde olmayan sayfalar (kategoriler, şablonlar, mesaj sayfaları, yönlendirmeler vb.) taslak olarak değerlendirilmez. İyi bir tanım bir maddenin taslak olarak değerlendirilmesini mümkün kılsa da Vikipedi bir sözlük değildir. Sözlük ve ansiklopedi maddeleri arasındaki fark şu şekilde ifade edilebilir; Bir sözlük maddesi bir sözcük veya sözcük öbeği ile ilgilidir ve genelde birkaç farklı tanımı vardır. Bir ansiklopedi maddesi başlıkta belirtilen konuyla ilgilidir ve maddenin genelde tek bir tanımı (ya da bazen anlamı büyük ölçüde aynı birkaç tanımı) vardır; fakat aynı şeyi anlatmak için başka eşdeğer sözcükler veya sözcük öbekleri mevcut olabilir. Croughton-London kuralı; bir maddenin taslak olup olmadığına karar vermek için potansiyelini gözönünde bulundurmak gerekir. Bir maddenin ne zaman taslak madde olmaktan çıkacağını belirleyen bir boyut sınırı yoktur. Çok kısa maddelerin taslak olma ihtimali daha yüksek olsa da öyle konular vardır ki bu konularda yazılabilecekler zaten çok azdır. Ya da öyle konular olabilir ki bunlar hakkında çok fazla şey yazılabileceği için ait oldukları madde birkaç paragraf uzunluğunda bile olsa taslak madde olarak nitelendirilebilir. Bu ve benzeri sebeplerden bir maddenin yalnızca uzunluğuna dayalı olarak taslak olup olmadığına karar vermek imkansızdır ve editörler maddenin taslak olup olmadığı hakkında karar verirken bunu sezgilerini en iyi şekilde kullanarak yapmalıdır. (İngilizce Vikipedi'deki bir kullanıcının yazdığı Croughton-London kuralı makalesi bu konudaki kararsızlıklarda yardımcı olabilir) Benzer şekilde, taslak olma durumu, yalnızca maddenin giriş metni dikkate alınarak belirlenir. Listeler, şablonlar, görüntü dosyaları ve maddenin buna benzer diğer yardımcı öğeleri maddenin taslak olup olmadığına karar verirken kullanılamaz. İdeal bir taslak madde Herhangi bir kullanıcı taslak madde oluşturabilir. Taslak madde yazarken, diğer editörlerin üzerine geliştirme yapabilmesine yetecek kadar bilgi sunmaya dikkat edin. Anahtar nokta yeterli bağlamı sunmaktır. Çok az bağlam sunan maddeler genelde hızlı silme kurallarından M1 gereğince silinir. İlk araştırma kitaplar veya güvenilir Internet siteleri aracılığıyla yapılabilir. Diğer kaynaklardan elde ettiğiniz bilgilerle de katkıda bulunabilirsiniz fakat ele aldığınız olgunun doğru ve tarafsız olduğundan emin olmak için biraz ön araştırma yapmakta fayda vardır. Kendi cümlelerinizle katkıda bulunun, kaynak göstermeden başka bir metinden alıntı yapmak intihaldir ve bazı durumlarda da telif hakkı ihlali olabilir. Konunuzu tanımlamakla veya açıklamakla başlayın. Tanımlama hatası yapmaktan sakının. Açık ve bilgilendirici şekilde yazın. Örneğin bir kişinin neden ünlü olduğunu, bir yerleşim yerinin nerede bulunduğunu ve neyi ile bilindiğini ya da bir olayın temel ayrıntıları ile ne zaman meydana geldiğini yazın. Daha sonra, bu temel tanım üzerinden konuyu geliştirmeye çalışın. İlişkili kelimelere iç bağlantılar kurun ki konu ile yakından ilgisi olmayan kişiler neden bahsettiğinizi anlayabilsin. Gereksiz kelimelere bağlantı kurmaktan kaçının; bunun yerine sıradan okuyucuların maddeyi anlamak için hangi kelimelerin tanımlanmasına ihtiyaç duyacağını göz önünde tutun. Son olarak, kritik bir nokta: taslağa yerleştirdiğiniz bilgi için kaynak gösterin. Vikipedi'de bunu nasıl yapabileceğinize ilişkin yönergeye göz atın. Siz bir kere maddeyi oluşturup kaydettikten sonra diğer kullanıcıların da onu zenginleştirebilmesi mümkün olacaktır. Maddenin taslak olarak işaretlenmesi Kısa bir madde yazdığınızda veya işaretlenmemiş bir taslak madde ile karşılaştığınızda taslak şablonu yerleştirmeniz gerekir. Şu kategoride listelenmiş şablonlara göz atabilirsiniz: Vikiproje:taslak sınıflandırma. Taslak şablonunu maddenin sonuna 'Dış bağlantılar' kısmından, dolaşım şablonlarından ve kategori etiketlerinden sonra yerleştirin ki taslak kategorisi madde içeriğinin tamamı bittikten sonra görünsün. Genelde ilk taslak şablonundan önce iki satır boşluk bırakmak tavsiye edilir. Bütün şablonlarda olduğu gibi '{{Vikipedi-taslak}}' şeklinde kıvırcık parantezler içinde yazılır ve taslak şablonları kopyalanma ({{kopyala:ÖrnekTaslakEtiketi}} olarak) şeklinde değil, dönüştürülmek üzere ({{ÖrnekTaslakEtiketi}}) eklenirler. Bu şablonlar iki kısımdan oluşur: taslağın konusunu belirten ve editörleri geliştirme yapmaya teşvik eden kısa bir bildirim ve taslağı benzerleriyle aynı kategoriye yerleştiren bir kategori bağlantısı. Taslak şablonlarının isimlendirmesi genelde konu-taslak şeklinde olur. Bütün şablonların ismini öğrenmenize gerek yoktur, maddede hiç taslak şablonu yoksa {{taslak}} şablonunu koymak bile editörlere yardımcı olacaktır. Tabii ki maddenin daha uygun bir taslak kategorisine yerleştirilmesi daha sonra madde üzerinde çalışacak olan editörlerin işini kolaylaştırır. Eğer bir madde birkaç taslak kategorisine giriyorsa birden fazla taslak şablonu kullanılabilir; fakat konuyu kayda değer kılan ana öğeleri kapsayan şablonların kullanılması tavsiye edilir. Mümkünse en fazla üç, eğer çok gerekliyse dört taslak şablonu kullanılmalıdır. Taslaklarla ilgili işlemler 'VikiProje Taslak sınıflandırma' sayfasında toplanmıştır. Taslaklarla ilgili her türlü bilgi ve önerilerle ilgili ana sayfa burasıdır. Maddenin taslak durumundan çıkması Taslak madde düzgün şekilde gelişip daha büyük bir madde haline geldiği zaman herhangi bir editör taslak şablonunu kaldırabilir. Bu konuda hizmetli ilgisi veya önceden izin alma gereği yoktur. Halen taslak olarak işaretlenmiş maddelerin çoğu aslında taslak olarak nitelendirilmesi gereken boyutu çoktan aşmış olabilir. Eğer bir madde taslak olarak nitelendirilemeyecek kadar genişlemiş olduğu halde daha da geliştirilmeye ihtiyaç duyuyorsa, taslak şablonu kaldırılıp uygun yerlere {{başlık genişlet}} şablonu koyulabilir. Bir maddede hem taslak şablonu hem de başlık genişlet şablonu aynı anda kullanılmamalıdır. Açıkça taslak olmaktan çıkmış maddelerdeki taslak etiketini kaldırmaktan çekinmeyin, bu konuda cesur olun. Taslakların konumu Kategori:Taslak sayfası, taslak kategorilerini ve o kategorilerdeki maddeleri listeleyen ana sayfa görevini üstlenmiştir. Özel:Kısasayfalar boyutundan dolayı taslak olması daha muhtemel sayfaları bulmakta faydalı olabilir. Taslak türleri oluşturmak Yeni taslak türlerinin oluşturulması için Vikipedi tartışma:VikiProje Taslak sınıflandırma sayfasında teklifte bulunabilirsiniz. Genel olarak bir taslak türü taslak şablonu ve kendisine ait bir taslak kategorisinden ibarettir. Eğer bir grup taslak maddenin mevcut taslak kategorilerinden birine uymadığını düşünüyorsanız veya mevcu taslak kategorisinin yönetilemeyecek kadar büyümeye başladığını düşünüyorsanız Vikipedi tartışma:VikiProje Taslak sınıflandırma sayfasında yeni bir taslak türünün oluşturulması için teklif verebilirsiniz. Örnek {{Yazar-taslak}} şeklindeki örnek bir taslak şablonu, şunu üretir:  Yazar ile ilgili bu madde bir taslaktır. İçeriğini geliştirerek Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz. Kategori:Yazar taslakları kategorisi {{Yazar-taslak}} şablonunu içeren bütün maddeleri barındırır. Rehber Şu ilkelerden bazıları yeni bir taslak kategorisine gerçekten ihtiyaç olup olmadığını belirlemekte faydalı olabilir: Bu konu hakkında şu anda mevcut bir taslak türü bulunuyor mu? Yeni oluşturacağınız taslak türü iyi tanımlanmış mı? (Taslak kategorileri aynı zamanda editörler tarafından maddeleri geliştirmekte kullanılan bir araçtır. İyi bir taslak tanımlaması taslağın daha kolay sınıflandırılmasına yardımcı olmalıdır) Yeni taslak türü başka bir taslak türü tarafından ele alınmayan bir konuyu mu kapsıyor? Ya da daha iyi bir tanımlama yapan bir alt taslak türü oluşumuna yardımcı olabiliyor mu? Yeni taslak kategorisi, mevcut taslak maddelerin kayda değer bir kısmını kapsayacak mı? Taslak türü şu anki taslak türleri hiyerarşisi içinde bir yere otruacak mı? Yeni bir alt taslak sınıflandırması yapacaksanız bu taslak madde sınıfı bir üstündeki taslak kategorisindeki madde sayısının ciddi ölüçde azalmasına katkı sağlayacak mı? (Bu mutlak bir gereklilik değildir fakat yüzlerce madde içeren taslak kategorilerinin artık alt taslak kategorilerine ayrılması gerekiyor olabilir) Eğer başlatmayı düşündüğünüz taslak kategorisinin bu kriterleri karşıladığını düşünüyorsanız. Yeni bir taslak sınıfı oluşturulması için Vikipedi tartışma:VikiProje Taslak sınıflandırma sayfasında önerinizi sunabilirsiniz. Bu öneri taslak kategorisini oluşturmak isteyen kullanıcının gözünden kaçabilecek noktaların tartışılmasını sağlar ve bu sayede yeni bir taslak kategorisinin gerekliliği yönündeki karşıt görüşler de belirtilmiş olur. Birkaç gün beklediğinizde itirazla karşılaşmazsanız ele aldığınız taslak kategorisini oluşturabilirsiniz. Yeni taslak şablonları Vikipedi tartışma:VikiProje Taslak sınıflandırma sayfasında yeni bir taslak türünün oluşturulması tartılıp üzerinde anlaşma sağlandakıtan sonra yeni bir taslak şablonu oluşturulabilir. Bu şablonun adı şablon türlerinin isimlendirilmesiyle uyumlu olmalı ve tartışmanın sonucuna göre karara bağlanmalıdır. Bütün taslak şablonları bir taslak kategorisine bağlantı vermelidir. Bu, şablonun konusu ile ilgili bir kategori olabileceği gibi, biraz daha genel bir kategori de olabilir. Örneğin Andorra tarihi hakkındaki taslak şablonu Avrupa tarihi ile ilgili bir kategoriye ve aynı zamanda Andorra taslakları kategorisine bağlantı verebilir. Bu durum özellikle yeni bir taslak türü için, şu an yeterli sayıda sayfa içermediği halde ileriki zamanlarda kullanılması öngörülüyorsa; veya şu anki taslak türlerinden birisi sonlu sayıda iyi tanımlanmış alt bölümlere sahipse (bazılarında çok taslak, diğerlerinde ise az taslak olduğunda) faydalı olacaktır. Taslak şablonuna eklenecek simege Wikipedia sunucularında yük oluşturmayacak boyutlarda olmalı kamu malu veya özgür lisanslı olmalıdır. Adil kullanım gerektiren görüntü dosyaları taslak şablonlarında kullanılmamalıdır. Taslak simgeleri tercihen 40px'ten büyük olmamalıdır. Taslak şablonları için standart şurada bulunabilir: {{Mtkutusu}}. Bu şablon dönüştürme işlemi yapılmadan kullanılmalıdır. Yeni taslak kategorileri (ulamları) Taslak kategorisinin adına da teklif aşamasında karar verilmelidir. Bunlar da isimlendirme yönergelerine uymalıdır. Bir taslak kategorisindeki metin içinde ne tür taslaklar barındırdığına dair bir tanım ve maddeleri bu kategoriye yerleştirmek için hangi şablonun kullanıldığına dair bir açıklama içermelidir. Vikiproje Taslak sınıflandırma tartışma sayfasında tartışılabilir. Yeni taslak kategorisi Vikipedi:VikiProje Taslak sınıflandırma adresindeki taslak türleri listesine eklenmelidir. Yeni taslak kategorisi doğru şekilde diğer kategorilerin içine yerleştirilmelidir. Bunlar özellikle şu üç kategoriyi içermelidir: Benzer bir sabit kategori En azından bir tane üst seviye taslak kategorisi Kategori:Taslak kategorileri Bu yüzden, örneğin Kategori:Fransa taslakları, aynı zamanda hem sabit bir kategori olan (Kategori: Fransa), bir üst taslak kategorisi olan (Kategori:Avrupa taslakları), hem de Kategori:Taslak kategorileri içinde yer almalıdır. Hâlihazırdaki maddeleri taslağa çevirmek Ender de olsa bazen bir madde içeriğinin büyük kısmı problem içerdiğinden dolayı taslak hâline çevrilmek istenebilir. Bu durum, yüksek ölçüde taraflı olan, aşırı reklam, tanıtım veya saldırı içeren, veya telif haklarını ihlal eden içeriğe sahip maddelerde veya şikâyet gibi diğer bazı problemlerde uygulanabilir. Eğer çıkartılan içerik, kalan yazının yalnızca bir taslak olmasına yetecek içerik bırakıyorsa, maddede ilgili düzenlemeden önce taslak şablonu yoksa, uygun bir tanesi eklenmelidir. Taslak türleri, Vikiprojeler ve kalite ölçütleri Yeni bir Vikiproje başladığı zaman bunu başlatan kişilerin genelde aklına ilk gelenlerden biri, proje için yeni bir taslak türü oluşturup oluşturmamak olur. Aslında çoğu zaman bu önemli bir sıkıntı oluşturmaz; çünkü Vikiproje konuları sıklıkla varolan belirli taslak türlerinin konularıyla örtüşür. Fakat bazen konuya özgü bir taslak kategorisi olmayabilir ve yeni bir taslak türü oluşturulması gerekebilir. Bazen bir Vikiproje diğer taslakların sınıfılandırılmasına uygun olmayan bir taslak türü oluşturmak isteyebilir, bu konuda ilgili Vikiproje ile taslak sınıflandırma projesi arasında anlaşmazlık yaşanabilir. Hatta anlaşmazlık o taslak türü ile başka taslak türleri arasında da meydana gelebilir. Bir taslak türü var olsa bile çatışma meydana gelebilir çünkü Vikiprojede kullanılan taslak türünün tanımlaması taslak sınıflandır projesinin sınıflandırması ile uyuşmuyor olabilir. Böyle bir durumda belirli bir Vikiprojenin kendi ilgi alanı ile ilgili çözüm arama çabası yanında Taslak sınıflandırma projesinin bütün editörler için tutarlı ve kapsamlı bir çözüm bulmaya çalıştığı dikkate alınmalıdır. Sistem bütün Vikiprojelerle mümkün olduğu kadar uyumlu olmaya çalışırken herhangi bir projenin üyesi olmayan, kendi başına veya geçici olarak katkı yapan editörlerin de ihtiyaçlarına uyum sağlamalıdır. Araçlar Taslakları bulabilmek ve sınıflandırmak için bulunan birçok araç vardır. Birkaç tanesi şunlardır: Cat scan[ölü/kırık bağlantı] Vikipedi:AutoWikiBrowser Ayrıca bakınız Vikipedi:Taslak oluşturucular Vikipedi:VikiProje Taslak sınıflandırma Vikipedi:Madde istekleri gtdPolitika ve yönergeler (?) Beş temel taş Bütün kuralları yok sayın İçerik (?)P Doğrulanabilirlik Özgün araştırmalara yer vermemek Tarafsız bakış açısı Vikipedi ne değildir? Vikipedi sözlük değildir Yaşayan insanların biyografileri İftira Telif hakları Resim kullanımı Adlandırma kuralları Y Kayda değerlik Otobiyografi Kaynak gösterme Güvenilir kaynaklar Uzun birincil kaynakların tam metnini dahil etmeyin Şarkı sözleri ve şiirler Asparagas Anlamsız içerik Yılın günleri Spoiler Dış bağlantılar Rahatsız edici malzeme Reklam Logolar Adlandırma anlaşmazlığı Adil kullanım gerekçelendirme Vikipedi içinde kopyalama Davranış (?)P Nezaket Fikir birliği Taciz Vandalizm Bütün kuralları yok sayın İçerik üzerine yorum yapınız, katılımcı üzerine değil Maddelerin mülkiyeti Değişiklik savaşı Üç geri dönüş kuralı Kukla Temiz başlangıç Hukuki tehditler yasaktır Çocuk koruma Kullanıcı adı Kaybolma tercihi Botlar Y Çıkar çatışması Görgü kuralları Görüşlerinizi açıklamak için Vikipedi'yi aksatmayın İşleyişi aksatıcı değişiklik İyi niyet varsayın Lütfen yeni kullanıcıları ısırmayınız Sistemle oynamak Tartışma sayfası İmza kullanımı Oy avcılığı Silme (?)P Silme politikası Silme önerisi Hızlı silme Saldırı sayfası Gözetmenler Uygulama (?)P Hizmetliler Hizmetli yetkilerinin geri alınması Engelleme politikası Koruma politikası Anlaşmazlıkların giderilmesi Açık vekiller Y Hizmetlilik başvurularında kaçınılması gereken gerekçeler Yüksek riskli şablonlar Değişiklik (?)P Değişiklik politikası Y Madde boyutu Özet biçemi Taslak madde Cesur ol Anlam ayrımı Biçem Biçem el kitabı İçindekiler Başlıklar Düzen Televizyon Giriş bölümü Bağlantılar Listeler Sınıflandırma Kategorilendirme Proje (?)Y Kullanıcı sayfası Kullanıcı kutuları Kısayol WMF (?)P Kullanım Şartları Politikalar listesi Dostane alan politikaları Lisanslama ve telif hakkı Gizlilik Politika ve yönergelerin listesi P: Politikalar listesi Y: Yönergeler listesi "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Vikipedi:Taslak_madde&oldid=29226454" sayfasından alınmıştır

PirkanmaaBirkalandBölgePirkanmaa bölgesi Arma Pirkanmaa'nın Finlandiya'daki konumuÜlke Finlandiyaİdare • Bölge başkanıEsa HalmeYüzölçümü • Toplam14613.12 km²Nüfus (2017) • Toplam511,348 • Yoğunluk40.63/km²Zaman dilimiUTC+02.00 (DAS) • Yaz (YSU)UTC+03.00 (DAYS)ISO 3166 koduFI-11Resmî sitewww.pirkanmaa.fi Pirkanmaa (İsveççe: Birkaland), Finlandiya'nın bölgelerinden biridir. Bölge, Finlandiya'nın güneybatısında yer almakta olup Satakunta, Kanta-Häme, Päijät-Häme, Güney Ostrobotniya, Orta Finlandiya ve Güneybatı Finlandiya bölgeleri ile komşudur. Yüzölçümü 14,613.12 km² olan[1] bölgenin nüfusu 30 Eylül 2017 tarihi itibari ile 511,348'dir.[2] Bölgenin merkezi Tampere'dir. Belediyeler[değiştir | kaynağı değiştir] Pirkanmaa, 11'i şehir olmak üzere 22 belediyeye ayrılmaktadır. Kuzeybatı Pirkanmaa altbölgesi: Hämeenkyrö Ikaalinen Kihniö Parkano Yukarı Pirkanmaa altbölgesi: Juupajoki Mänttä-Vilppula Orivesi Ruovesi Virrat Güney Pirkanmaa altbölgesi: Akaa Urjala Valkeakoski Güneybatı Pirkanmaa altbölgesi: Punkalaidun Sastamala Tampere altbölgesi: Kangasala Lempäälä Nokia Pirkkala Pälkäne Tampere Vesilahti Ylöjärvi Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir] a b "Suomen pinta-ala kunnittain 2017-01-01" (Fince). Maanmittauslaitos. 1 Ocak 2017. 4 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2017.  a b "Tilastokeskuksen PX-Web-tietokannat / Taulukko: Ennakkoväkiluku muuttujina sukupuoli, alue ja kuukausi" (Fince). Tilastokeskus. 30 Eylül 2017. Erişim tarihi: 23 Kasım 2017. [ölü/kırık bağlantı] Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir] Wikimedia Commons'ta Pirkanmaa ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. Resmî site Vikigezgin'de :en:Pirkanmaa ile ilgili gezi rehberi bulunmaktadır. gtdPirkanmaa'nın belediyeleri Akaa Hämeenkyrö Ikaalinen Juupajoki Kangasala Kihniö Kuhmoinen Lempäälä Mänttä-Vilppula Nokia Orivesi Pälkäne Parkano Pirkkala Punkalaidun Ruovesi Sastamala Tampere Urjala Valkeakoski Vesilahti Virrat Ylöjärvi Kalın yazılı belediyeler şehir statüsüne sahiptir. gtdFinlandiya'nın bölgeleri Åland Güneybatı Finlandiya Güney Karelya Güney Ostrobotniya Güney Savonya Kainuu Kanta-Häme Kuzey Karelya Kuzey Ostrobotniya Kuzey Savonya Kymenlaakso Laponya Orta Finlandiya Orta Ostrobotniya Ostrobotniya Pirkanmaa Päijät-Häme Satakunta Uusimaa Otorite kontrolü GND: 4314576-0 LCCN: n2005083211 MusicBrainz: 14068873-0259-4bbd-8882-d06b59f82975 NKC: ge777032 NLI: 987007496613205171 VIAF: 156148995 WorldCat (LCCN): n2005-083211 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Pirkanmaa&oldid=31149789" sayfasından alınmıştır

Finlandiya Sosyal Demokrat PartisiSuomen Sosialidemokraattinen PuolueFinlands Socialdemokratiska PartiKısaltmaSDPGenel başkanSanna MarinKuruluş tarihi1899MerkezHelsinki, FinlandiyaİdeolojiSosyal demokrasi[1]Siyasi pozisyonMerkez solUluslararası üyelikİlerici İttifakSosyalist EnternasyonalAvrupa üyeliğiAvrupa Sosyalistler PartisiEduskunta40 / 200 Avrupa Parlamentosu2 / 14 İnternet sitesiwww.sdp.fiFinlandiya Finlandiya Sosyal Demokrat Partisi (Fince: Suomen Sosialidemokraattinen Puolue; İsveççe: Finlands Socialdemokratiska Parti, SDP), Finlandiya'da sosyal demokrat bir siyasi partidir. Parti, 1899 yılında Finlandiya İşçi Partisi adıyla kurulmuş olup 1903'te günümüz adını almıştır. Finlandiya Sosyal Demokrat Partisi, Ulusal Koalisyon Partisi, Yeşil Birliği ve Merkez Parti ile birlikte Finlandiya'nın dört büyük partisinden biridir. SDP, Fin İşçi Sendikaları Merkezi Örgütü (SAK) ile yakın bir ilişki içindedir ve Avrupa Sosyalist Partisi ile Sosyalist Enternasyonal üyesidir. Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir] Wolfram Nordsieck. "Parties and Elections in Europe". 20 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2017.  Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir] Wikimedia Commons'ta Finlandiya Sosyal Demokrat Partisi ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. Resmî site Finlandiya ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. Bir siyasi parti ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. gtd Finlandiya'daki siyasi partilerParlamento Üyeleri Ulusal Koalisyon Partisi (48) Gerçek Finler (46) Finlandiya Sosyal Demokrat Partisi (43) Merkez Parti (23) Yeşil Birliği (13) Sol İttifak (11) Finlandiya İsveç Halk Partisi-Åland Koalisyonu (10) Hristiyan Demokratlar (5) Liike Nyt (1) Parlamentoda yer almayan partiler Finlandiya Hayvan Adalet Partisi Mavi - Siyah Hareketi Mavi Reform Vatandaşlar Partisi Finlandiya Komünist Partisi Kristal Parti Feminist Parti Önce Fin Halkı Bağımsızlık Partisi Liberal Parti – Seçme Özgürlüğü Özgürlük İttifakı Açık Parti Korsan Partisi Yedi Yıldız Hareketi Kayıt dışı partiler 2011'i Değiştir Komünist İşçi Partisi - Barış ve Sosyalizm için Finlandiya İslam Partisi Portal:Siyaset Siyasi partilerin listesi Finlandiya'da siyaset Otorite kontrolü BIBSYS: 96000636 BNF: cb159408322 (data) GND: 144539-X LCCN: n79143139 NKC: olak20201077142 VIAF: 134303129 WorldCat: lccn-n79143139 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Finlandiya_Sosyal_Demokrat_Partisi&oldid=31134754" sayfasından alınmıştır

NäsijärviHavzaKonumTampere/FinlandiyaWikimedia Commons Näsijärvi, Finlandiya'nın güneyinde kalan bir göldür. Näsijärvi, Tampere bölgesinin en büyük gölüdür. Kapladığı alan 257 km2'dir. Tampere şehri Näsijärvi ve Pyhäjärvi göllerinin arasında kurulmuş; orman sanayisinin atık su miktarını azaltmasıyla göldeki suyun kalitesi artmış bulunmaktadır. "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Näsijärvi_Gölü&oldid=26152141" sayfasından alınmıştır

PyhäjärviHavzaKonumPirkanmaaAda(lar)ViikinsaariGenel bilgilerYüzey rakımı77,2 mWikimedia Commons Pyhäjärvi ("kutsal göl"), Finlandiya'nın Pirkanmaa bölgesinde bulunan bir göldür. Göl, ülkenin güneyinde yer almakta olup kuzey ucunda Tampere ve Nokia şehirleri ve güney ucunda Lempäälä belediyesi ile "C" harfi şeklindedir. Göl, kuzeyden Tampere'nin merkezindeki Tammerkoski'den geçen sularla, güneyde ise Vanajavesi'den gelen sularla beslenmektedir. Tammerkoski akarsuları nedeniyle, Pyhäjärvi'deki su, kuzeydeki Näsijärvi'den daha sıcak ve ozon bakımından daha zengindir, bu da suyun daha kirli olmasına rağmen bu göldeki yaşamın daha zengin olması sağlamaktadır. Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir] Wikimedia Commons'ta Pyhäjärvi (Tampere) ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. Finnish Environment Institute: Finnish lakes larger than 40 square kilometers 25 Temmuz 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Finlandiya coğrafyası ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. Göl ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. Otorite kontrolü GND: 4116146-4 VIAF: 241481784 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Pyhäjärvi_(Tampere)&oldid=25885395" sayfasından alınmıştır

Vikipedi'nin kalite standartlarına ulaşabilmesi için, bu maddenin veya bir bölümündeki ansiklopedik olmayan içeriğin temizlenmesi gerekmektedir.Görüşlerinizi lütfen tartışma sayfasında belirtiniz. (Mayıs 2014) Makale serilerindenBilim Formal bilim Matematik Matematiksel mantık Matematiksel istatistik Bilgisayar bilimi Fiziksel bilimler Fizik Uygulamalı fizik · Atom fiziği Hesaplamalı fizik Yoğun madde fiziği Deneysel fizik · Mekanik Nükleer fizik Parçacık fiziği · Plazma fiziği Kuantum mekaniği Katı hâl fiziği · Teorik fizik Termodinamik · Optik Genel görelilik · M-Kuramı Özel görelilik Kimya Simya Analitik kimya · Astrokimya Biyokimya · Kristalografi Çevre kimyası · Yemek bilimi Jeokimya · Yeşil kimya İnorganik kimya · Malzeme bilimi Moleküler fizik · Çekirdek kimyası Organik kimya · Fotokimya Fiziksel kimya · Radyokimya Katı hâl kimyası · Stereokimya Supramoleküler kimya Yüzey bilimi · Teorik kimya Astronomi Astrofizik · Kozmoloji Galaktik astronomi · Astrojeoloji Gezegen bilimi · Yıldız Yer bilimleri Atmosfer bilimi · Ekoloji Ekoloji · Jeodezi Jeoloji · Yüzey bilimi Jeofizik · Buzul bilimi · Su bilimi Limnoloji · Mineraloji · Okyanus bilimi Paleoklimatoloji · Palinoloji Fiziki coğrafya · Agroloji Yaşam bilimleri Biyoloji Anatomi · Astrobiyoloji · Biyokimya Biyocoğrafya · Biyomühendislik · Biyofizik Davranışsal nöroloji · Biyoteknoloji Botanik · Sitoloji · Koruma biyolojisi · Kriyobiyoloji Gelişim biyolojisi Ekoloji · Etnobiyoloji Evrimsel biyoloji Genetik Gerontoloji · İmmünoloji · Limnoloji Deniz biyolojisi · Mikrobiyoloji Moleküler biyoloji · Nöroloji Paleontoloji · Parazitoloji · Fizyoloji Radyobiyoloji · Agroloji Sistematik · Teorik biyoloji Toksikoloji · Zooloji Sosyal veDavranışsal bilimler Antropoloji · Arkeoloji Kriminoloji · Demografi Ekonomi · Eğitim Beşeri coğrafya · Tarih Uluslararası ilişkiler · Hukuk Dilbilim · Siyaset bilimi Psikoloji · Sosyoloji Uygulamalı bilimler Mühendislik Ziraat · Havacılık ve uzay · BiyomedikalKimya · İnşaat · BilgisayarElektrik · Yangın · Genetik Endüstri · Mekanik · Askeri Maden · Nükleer · Yöneylem araştırması Robotik · Yazılım Sağlık bilimleri Biyomühendislik · Diş hekimi Epidemiyoloji · Sağlık hizmetleri · Tıp Hemşire · Eczacılık · Sosyal çalışma Veteriner tıp Disiplinlerarası bilimler Uygulamalı fizik · Yapay zekâ Biyoetik · Biyoenformatik · Biyomedikal mühendisliği · Biyoistatistik Bilişsel bilim · Bilgisayar dili bilimi Sibernetik Ekoloji Evrimsel psikoloji · Ormancılık Sağlık Kütüphane bilimi · Mantık Matematiksel biyoloji · Matematiksel fizik Bilimsel modelleme Göstergebilim · Sosyobiyoloji Sistemler kuramı Şehir planlaması Bilim felsefesi ve bilim tarihi Bilimsel yöntem Bilim tarihi Bilim felsefesi Bilim politikası Sınırbilim Sözdebilim Bilim portalıKategorigtd Bilişim, bilişim bilimi ya da bilgisayar bilimi,[1] bilgi ve hesaplamanın kuramsal temellerini ve bunların bilgisayar sistemlerinde uygulanabilmeleri sağlayan pratik teknikleri araştıran bir yapısal bilim dalıdır. Bilişimciler ya da bilgisayar bilimcileri bilgi oluşturan, tanımlayan ve dönüştüren algoritmik süreçler icat edip, kompleks sistemleri tasarlamak ve modellemek için uygun soyutlamalar formüle ederler. Bilişim Dünya'da hızla gelişmeye devam eden önemli bir teknolojidir. “ Bilişim biliminin bilgisayarla ilgisi, astronominin teleskopla ilgisi kadardır.Informatica gaat net zo min over computers, als astronomie over telescopen „ —Edsger W. Dijkstra Tanım[değiştir | kaynağı değiştir] Matematiğe benzer şekilde[kaynak belirtilmeli] Bilişim Bilimi bilginin, özellikle elektronik makineler aracılığıyla, düzenli ve ussal biçimde işlenmesi bilimidir.[kaynak belirtilmeli] Bunun yanı sıra bilişim bilimi bilgi işlemlerinde uygulanabilen (soyut) matematiksel yapıları da inceler.[kaynak belirtilmeli] Amacı ve görevi bir yandan (saf matematiğin alt dalı olarak) temel aksiyomatik matematiksel kuramlar üretmek (Kuramsal Bilişim Bilimi), ikinci olarak -yardımcı bilim şeklinde- tüm diğer uzmanlık dallarının nesnelerini ve süreçlerini çözümleyip soyut matematiksel yapılara ve Algoritmalara dönüştürmek (Bilgisayar Bilimi) ve üçüncü olarak soyut matematiksel yapıların aktarılabileceği, saklanabileceği ve algoritmalarla otomatik olarak işlenebileceği matematiksel makineleri tasarlamaktır (Teknik Bilişim ya da Bilgisayar Mühendisliği).[kaynak belirtilmeli] Köken[değiştir | kaynağı değiştir] Bilişim kelimesi bilmek fiilinin bir türevi olan bilişmek fiilinden türetilmiş bir kelimedir ve ilk kez Aydın Köksal tarafından kullanılmıştır.[2][3] Bilişim kelimesinin karşılığı olan Almanca: Informatik, Fransızca: informatique ve bunlardan türetilmiş olan Türkçe enformatik kelimeleri, İngilizce: computer science ve İngilizce: information systems gibi alanları kapsar.[kaynak belirtilmeli] İskandinav ülkelerinde bilişim biliminin karşılığı olarak datalogi terimi kullanılmaktadır.[kaynak belirtilmeli] Bilişim biliminin kökleri matematik, fizik ve elektrotekniktedir. Bir mühendislik alanı olarak bilişim, verileri aktarabilen, depolayabilen ve algoritmalar yardımıyla verileri işleyebilen matematiksel makineler tasarlar. Böylelikle bilişim özellikle gerçek süreçlerin simülasyonunu mümkün kılar. Bir "yardımcı bilim" olarak düşünüldüğünde bilişim diğer bilimlerdeki olguları soyutlaştırır ve algoritmalar yardımıyla işler.[kaynak belirtilmeli] Veri işleme ve bununla ilgili iş alanları için genel bir kavram olarak İngilizce "information technology" (IT) yerine Türkçede bilişim teknolojisi (BT) kavramı kullanılmaktadır. Bilişim kısaca "Thales" tarafından ortaya çıkmıştır.[kaynak belirtilmeli] Bilişimin çağdaş yaşamdaki önemi[değiştir | kaynağı değiştir] Bilişim çağdaş yaşamın her alanında kendine yer edinmiş durumdadır.[kaynak belirtilmeli] İnternetin yoğun kullanımı bu gelişmeyi güçlendirmiştir. Bilgisayarların dünya çapında ağlaşması firmaların iletişiminde, lojistikte, medyada, ev yaşamında ve daha birçok başka alanda devrim niteliğinde değişimler yaratmıştır. Bilişim, fark edilmese de çamaşır makinesi, fotoğraf makinesi, müzik sistemleri gibi pek çok aygıttaki gömülü sistemler (İngilizce: embedded systems) vasıtasıyla günlük yaşamın bir parçası haline gelmiştir. Elektroteknik cihazlarda çok gelişmiş yazılımlar görülebilmekte. Bilgisayarlar büyük veri yığınlarını kısa sürede yönetebilir, depolayabilir, paylaşabilir ya da işleyebilirler. Bunu sağlayabilmek için karmaşık donanım ve yazılım sistemleri gereklidir. Bu sistemlerin tasarımı ve geliştirilmesi de bilişim biliminin araştırma alanına girer. Vikipedi'nin kendi bu tip karmaşık bir sisteme örnek verilebilir. Bilgisayar sistemlerinin sağladığı fayda algoritmik işlemleri büyük veri yığınlarına yüksek bir hızda uygulayabilmeleridir. İnsan zekâsı buna karşılık bilişsel (İngilizce: cognitive) algılama (örneğin eksik bilgi ile karar alabilme, şekil, yüz vb. tanıma) bakımından bilgisayarlara göre çok daha üstündür. Buna benzer konular yapay zekâ alanında araştırılmaktadır. Bu araştırma alanlarının bazılarında önemli sonuçlar elde edilmiş olsa da henüz insan zekâsının tam bir simulasyonundan söz etmeye imkân yoktur.[kaynak belirtilmeli] Bilişim bilimi ve bilgisayar mühendisliği kavramları[değiştir | kaynağı değiştir] Bilişim bilimi genel olarak her tür mekanik hesap ve bilgi işlevleri inceleyen bir bilimdir. Önemli olan kuramsal bölümlerinden bazıları bunlardır: Bilgisayar programcılığı Hesap kuramı Biçimsel dil kuramı ve Otomat kuramı Bilgisayar bilimine bazen bilgisayar mühendisliği denilir ki, bunlar aynı değildir. Bilgisayar bilimi, diğer dillerde kullanılan "computer science" ya da "Informatik" (Bilişim) sözcüklerin manasına daha yakındır ve bilim olarak, mühendislikten genelde daha soyut konuları inceler.[kaynak belirtilmeli] Bilişim bilimi hesaplama, bilgi verme ve yazılım ve donanım üzerindeki işlemler üzerine çalışmaktadır. Pratikte bilgisayarlarla ilgili konuları kapsar. Algoritmalar, formül yapıları, bilgisayar dilleri, yazılım ve bilgisayar donanımları bu konulardan belli başlı olanlarıdır. Bilişimde kullanılan elemanlar[değiştir | kaynağı değiştir] Donanım elemanları[değiştir | kaynağı değiştir] Ağ elemanları Ağ kartı Ana kart Bilgisayar Çıkarılabilir diskler Ekran kartı Fare İşlemci Klavye Modem Dial-Up modem ADSL modem Kablolu modem RAM hafızası Sabit Disk Sayısallaştırıcı Tarayıcı Yazıcı Yönlendirici Yazılım elemanları[değiştir | kaynağı değiştir] Cihaz ilişkili yazılımlar İş (Sektörel) uygulamalar Ofis uygulamaları Ortam ilişkili yazılımlar Oyun yazılımları Öykünücüler (emülatörler) Programlama dilleri Sistem yazılımları Yardımcı yazılımlar ve birçok alanda geliştirilebilecek yazılımlar Bilgi Yönetim Yazılımları Bilişimin alanları[değiştir | kaynağı değiştir] Kuramsal bilişim/bilgisayar bilimi Hesaplama kuramı Bilgi ve kodlama kuramı Algoritmalar ve veri yapıları Programlama dili kuramı Biçimsel yöntemler Koşut zamanlı, paralel ve dağıtık sistemler Veri tabanları ve bilgi erişimi Uygulamalı bilişim/bilgisayar bilimi Yapay zekâ Bilgisayar mimarisi ve mühendisliği Bilgisayar grafikleri ve görselleştirme Bilgisayar güvenliği ve kriptografi Hesaplamalı bilim (bilimsel hesaplama) Bilgi bilimi Yazılım mühendisliği Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir] Wikimedia Commons'ta Bilişim ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. "Bilgisayar Terimleri Karşılıklar Kılavuzu - "Computer Science"". Türk Dil Kurumu. 6 Ekim 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Aralık 2011.  Aydın Köksal, Türkçe Bilişim Sözleri (PDF), 20 Ekim 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF), erişim tarihi: 27 Haziran 2021  "Bilişim", EtimolojiTürkçe, 5 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 27 Haziran 2021  Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir] Bilişim Teknolojileri Derneği 1 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Türkiye Bilişim Vakfı 1 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. gtdYapısal bilimler dahilindeki alanlarMatematik · Mantık · Kaos kuramı · Oyun kuramı · Felaket kuramı · Bilişim · Bilgi teorisi · Felsefe · Sistem teorisi · Sibernetik · Sinerjetik "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Bilişim&oldid=32045251" sayfasından alınmıştır

Geçmişten günümüze çeşitli hava araçları Havacılık, insanlar tarafından üretilmiş hava taşıtlarıyla uçmak ya da uçmak için gerekli olan makinelerin tasarımıyla veya bakımlarıyla uğraşmak demektir. Daha genel bir anlamda, havacılık terimi, hava taşıtı ile ilgili olan tüm eylemleri, endüstrileri, kurumları kapsamaktadır. Ticari havacılık, sivil havacılık, genel havacılık, askerî havacılık, deniz havacılığı, kara havacılığı, ultralight havacılık, sanal havacılık gibi türleri bulunmaktadır. Tarih[değiştir | kaynağı değiştir] Ana madde: Havacılık Tarihi 9. yüzyıl ile 11. yüzyıl arasında Armen Firman'in yaptığı paraşüt uçuşu ve Abbas Ibn Firnas'ın planörüyle yaptığı uçuşlar gibi öncü kısa mesafeli uçuşlar olmuştur. Hatta daha da erken dönemlerde muhtemelen Çin'de insan taşıyan uçurtma uçuşları da olmuş olabilir. Osmanlı'da Hezarfen Ahmed Çelebi tarafından Galata Kulesi'nden Üsküdar'a bir uçuş gerçekleştirildiği Evliya Çelebi'nin Seyahatname'sinde kayıt edilmektedir. Santos-Dumont'un No.6 adlı zeplini. Havacılık çağının modern dönemi, insanın, Montgolfier kardeşler tarafından tasarlanmış olan bir sıcak hava balonu ile ilk defa havadan hafif bir uçuş gerçekleştirmesiyle başlamıştır ve böylece balonlu uçuş çok popüler bir olay olmuş tüm bir 19. yüzyıl boyunca var olmaya devam etmiştir. Balonların kullanılırlıkları sadece rüzgâr yönünde hareket etmeleri nedeniyle sınırlıydı. Her ne kadar, 1800'lü yıllar boyunca birçok kumanda edilebilir balon üretilmiş olsa da bu tür taşıtlarla ilk gerçek anlamda uçuş Brezilyalı havacı Alberto Santos-Dumont tarafından yapılmıştır. Santos-Dumont, bir içten yanmalı motor ile sündürülmüş[1] balonu çok iyi bir şekilde birleştirmiştir. 19 Ekim 1901 tarihinde, "Numara 6" adlı zeplinini Paris üzerinde dolaştırarak kazandığı Deutsh de la Meurthe ödülünü kazandığında dünya çapında bir üne kavuşmuştur. Santos-Dumont'un zeplinlerle elde ettiği bu başarısı kontrollü ve kaliteli uçuşun olağan olduğunun kanıtı olmuştur. Wright Kardeşlerin İlk uçuşu, 17 Aralık 1903 Önce Alphonse Pénaud 18 Aug 1871'de Yapısal Dengeli ilk uçak modeli ile, sonra 1874'te Felix du Temple tarihte ilk Başarılı Uçuşla, daha sonra 09 Kas 1890'da Clement Adler’in Ader Eole uçağı ile uçuşu ve 1899'da Amerika'da ilk uçuşu gerçekleştiren Gustav Weisskopf'un Pittsburgh, Pennsylvania uçuşu ile artık Havacılık hayal olmaktan çıkmıştı. Clement Adler, Adler Eole adını verdiği buhar gücü ile çalışan ilk uçağını yaptı. (Aeolos = Greko-Romen’cede rüzgâr Tanrısı’nın adı) Öncekiler gibi kanatların çırpılması ile değil, yarasa kanadının mekanik kopyası kanatlarla kaldırmayı amaçlayarak uçmaya çalışması bir öncülüktü. Çok çok hafif bir buhar makinesi, uçağın önündeki pervaneyi çevirmakte idi. Bu makine ile 9 Ekim’de Brie-Chateau d’Armainvilliers’de 50 m lik bir uçuş gerçekleştirdi. . Brest-Fransa’da tümü alüminyum kullanarak yapılmış, kanat açıklığı 13 m olan ve pilotsuz ağırlığı 80 kg gelen bu havadan ağır, kendi gücü ile uçan ilk uçak, kardeşi M. Luis ve Felix du Temple tarafından yapılmıştır. 17 Aralık 1903'te Wright kardeşler, hava taşıtları kumanda sorunları yüzünden kısa mesafelerin dışında uçuş yapamıyorlardı. 06 Nis 1909'da Henry Farman III (HF1) ile ilk kanatçık uygulaması gerçekleşti (Aileron = Fransızca “Kanatçık” demektir).[2] Eleronların hava taşıtlarına uygulanmasının ardından taşıtların kumandaları kolaylaştı ve daha 10 yıl geçip te I. Dünya Savaşı başladığında, havadan ağır hava taşıtları gözetleme, keşif, topçu atışı için hedef belirleme ve düşmana karşı saldırıda kullanım içim uygun hale çoktan gelmişti. Hava taşıtlarının tasarımları daha büyük ve güvenilir oldukça insanları ve yükleri taşımaya başladılar. Uzun mesafelerde yolcu ve yük taşıyan ilk hava taşıtı iskeletli dev zeplinler olmuştu. Hindenburg Lakehurst Deniz Havacılık İstasyonu, 1936 Türünün en başarılı örneği, Graf Zeplindi. Ağustos 1929'da yaptığı bir dünya turu da dahil olmak üzere toplamda bir milyon milden fazla uçmuştu. Ancak zaman içinde uçak teknolojisindeki gelişmeler zeplinlerin bu üstünlüğüne son verdi ve Zeplinlerin "Altın Çağı" 6 Mayıs 1937'deki 36 kişinin ölümüyle sonuçlanan Hinderburg faciası ile son bulmuştu. Her ne ne kadar, zeplinleri tekrar gündeme getirmek için yani çabalar olmuş olsa da, zeplinler tarihteki güzel yerlerini hep korudular. 1920'ler ve 1930'lar boyunca uçak tasarımında çok büyük ilerlemeler oldu. Bu dönemin en başarılı tasarımlarından biri daha sonra yolcu havacılığı çağının da başlamasına neden olacak ve ilk dişe gelir anlamda gelir getiren yolcu uçağı olan Douglas DC-3 uçağıdır. II. Dünya Savaşı'nın başına gelindiğinde birçok kasaba ve şehir kendi havalimanlarını inşa etmişlerdi ve pilot sayısında da büyük bir artış olmuştu. 2. Dünya Savaşı havacılığa içinde ilk jet uçağın ve ilk sıvı yakıtlı füzelerin de olduğu birçok yenilik getirdi. II. Dünya Savaşından sonra, birçok pilotun terhis olması ve hem taşımacılık hem de eğitim amaçlı uçağın askerler tarafından gereksinim fazlası olarak sivillerin kullanımına sunulmasıyla, özellikle Kuzey Amerika'da genel havacılıkta, hem özel hem de ticari havacılığı da içerecek biçimde, tam bir patlama oldu. Cessna, Piper ve Beechcraft gibi üreticiler, hafif uçakları da kapsayacak biçimde orta sınıf pazar için geliştirdiler. 1950'lere gelindiğinde, de Havilland Comet uçağının da oyuna dahil olmasıyla, sivil jet sektörü artık çok gelişmişti. Fakat ilk geniş anlamda kullanılan yolcu jeti Boeing 707 olacaktı. Aynı zamanda, turboprop uçaklar daha küçük çaplı uçaklar için geliştirilmeye başlandı ve bu sayede daha kısa mesafeler daha değişik hava koşullarına dayanabilen uçaklarla daha kolaylıkla aşılabilir oldu. Yuri Gagarin, 12 Nisan 1961 de uzaya giden ilk insan olurken, Neil Armstrong 21 Temmuz 1969'da aya ayak basan ilk insan oldu. 1960'lardan beri, kompozit gövdeler ve daha sessiz daha güçlü motorlar kullanıma girdiler, ama en önemli yenilikler uçuş aletleri ve kumanda sistemleri üzerinde oldu. Transistörlerin elektroniğe dahil olmasıyla, GPS'in geliştirilmesiyle, uydu haberleşmesinin geliştirilmesiyle, çok daha küçük ve güçlü bilgisayar sistemlerinin yapılmasıyla ve LEDli göstergelerin üretilmesiyle, hem yolcu uçaklarının hem de daha küçük uçakların kokpitlerinde inanılmaz değişiklikler oldu. Pilotlar daha kusursuz navigasyon yaparken hem yer şekillerini, hem dağlar gibi engelleri, hem etraftaki uçakları, hem de hava durumu gibi ayrıntıları önlerindeki ekranlardaki haritalar üzerinde gece veya düşük görüş mesafesinde olsalar bile görebiliyorlar. 21 Haziran 2004'te, Uzaygemisibir ilk özel sektöre ait uzay aracı olarak uzay uçuşu yapan ilk uzay taşıtı oldu ve böylece dünya atmosferi dışındaki bir olası havacılık pazarının da kapısı aralamış oldu. Sivil havacılık[değiştir | kaynağı değiştir] Ana madde: Sivil havacılık Sivil havacılık hem genel havacılık hem de tarifeli hava taşımacılığını da kapsayacak şekilde tüm askeri olmayan uçuşları kapsar. Türkiye’de (Nuri Demirağ tarafından) üretilen ilk yolcu uçağı “Nu D.38” ilk şehirlerarası uçuşunu 26 Mayıs 1944 günü İstanbul’dan Ankara’ya yapmıştır.[3] Tarifeli yolcu taşımacılığı[değiştir | kaynağı değiştir] Ana madde: Havayolu Türk Hava Yolları uçağı. Bir Boeing 737 Önceleri çok daha fazla olmasına rağmen günümüzde sadece beş büyük üretici vardır: Airbus, Avrupa merkezli Boeing, ABD merkezli Bombardier, Kanada merkezli Embraer, Brezilya merkezli Tupolev, Rusya merkezli (Birleşik Havacılık İmalat Kurumu olarak değişecek) Boeing, Airbus ve Tupolev geniş gövdeli yolcu uçaklarının üzerine eğilirken, Bombardier ve Embrarer dar gövdeli bölgesel yolcu uçaklarına eğiliyor. 1970'lere kadar, büyük havayollarının çoğu bayrak taşıyıcılardı ve bağlı bulundukları devletler tarafından finanse edildikleri için rekabetin getirdiği olumsuz etkilerden etkilenmiyorlardı. Birçok uluslararası hava hatları ortak kullanım antlaşmaları imzalanması rekabetin artmasına ve bununla birlikte tüketiciler için daha ucuz ve uygun fiyatların oluşmasına neden oldu. 2000'li yıllara gelindiğinde, düşük bilet ücretleri, yüksek aylıklar ve 11 Eylül saldırıları ve SARS hastalığı gibi krizler ile yüksek yakıt fiyatlarının birleşmesi birçok eski havayolu şirketinin kayyuma alınmasına, iflas etmesine ya da başka bir şirket ile birleşmesine neden oldu. Fakat tam tersi olarak, aynı dönemde, Ryanair ve Southwest Havayolları gibi düşük maliyetli havayolları ise sağlıklı gelişimlerini sürdürdüler. Genel Havacılık[değiştir | kaynağı değiştir] Ana madde: Genel havacılık 1947 Cessna 120 Genel havacılık, askerî olmayan ve belli bir tarifeli hava taşımacılığı hariç her türlü uçuşu kapsar ve yelken kanat ile yapılan bir uçuştan Boeing 747 ile yapılan tarifesiz bir kargo taşımacılığına kadar olan çok geniş bir alanı kapsar. Gelecekte uçuşların büyük çoğunluğunun bu şekilde olması beklenmektedir. İçerdiği çok geniş kapsamlı uçuşlar nedeniyle, genel havacılığı basit bir tanımla sınırlandırmak kolay değildir - genel havacılık, iş amaçlı uçuşları, özel havacılığı, uçuş eğitimlerini, balonlu uçuşları, paraşüt atlayışlarını, yelken kanat uçuşlarını, planör uçuşlarını, hava fotoğrafçılığını, motorlu yelken kanat uçuşlarını, hava ambulansı uçuşlarını, zirai ilaçlama uçuşlarını, trafik denetleme uçuşlarını, charter uçuşlarını, polis devriye uçuşlarını, orman yangını uçuşlarını ve diğer birçok farklı uçuşu kapsar. Her ülke havacılığı değişik olarak kurallandırır, ancak çoğunlukla, genel havacılık kuralları onun ticari bir uçuş mu yaksa özel bir uçuş mu olduğuna göre ve tabii ki ne çeşit bir hava taşıtı ile yapıldığına göre belirlenir. Türkiye'de bu kuralları koyan ve denetleyen kurum Ulaştırma Bakanlığına bağlı olarak çalışan SHGM'dir.[4] Askeri havacılık[değiştir | kaynağı değiştir] Lockheed SR-71, birçok alanda hala üstünlüğü tartışılmasız ama hizmet dışı olan bir savaş uçağıdır. Ana madde: Askerî havacılık Balon gibi basit hava taşıtları 18. yüzyıl gibi erken bir dönemde bile askeri gözetleme amaçlı olarak kullanılmıştır. Yıllar geçtikçe askerî uçaklar çok değişik gereksinimlere yanıt verecek biçimde yetenekleri artacak şekilde üretilmeye başladılar. Birçok askeri uçak üreticisi firma, kendi devletlerinin askeri uçak gereksinimini karşılamak için rekabet ediyorlar ve bu firmalar arasındaki seçim daha çok fiyat, performans ve üretim hızı arasındaki ilişki değerlendirilerek karara bağlanıyor. İç bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir] Havacılık Tarihi Havacılık terimleri listesi Havacılık ve uzay mühendisliği Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü Ulusal Havacılık Danışma Komitesi Türkiye'de havacılık ve uzay mühendisliği eğitimi Havacılık yönetimi Havacılık güvenliği Havacılık kazaları ve olayları Havacılık Enformasyon Yayını Havacılık tıbbı Sivil Havacılık Genel Müdürlüğü Havacılık Ve Güvenliği Araştırmaları Merkezi Havacılık çizelgesi Hava trafik kontrol Federal Havacılık İdaresi Havacılık hukuku Havacılık Güvenlik Ağı Havacılık sigortası Havacılıkta iletişim Türkiye'de havacılık Filo (havacılık) Katapult (havacılık) Önleme (havacılık) Hava gemisi Aerodrom Dipnotlar[değiştir | kaynağı değiştir] Şekli bozularak bugünkü bildiğimiz zeplin şekline ya da amerikan futbolu topu şekline getirilmiş anlamında. "Telegram from Orville Wright in Kitty Hawk, North Carolina, to His Father Announcing Four Successful Flights, 1903 December 17". World Digital Library. 17 Aralık 1903. 28 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2013.  ""Türkiye'de İlk Uçak Üretimi"". 28 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2009.  "Svil Havacılık Genel Müdürlüğü Internet Sitesi". 13 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Mart 2022.  gtdHavacılıkHava araçlarıAskerî uçak  • Balon  • Cayrokopter  • Hafif hava aracı  • Helikopter  • Paraşüt  • Paramotor  • Planör  • Uçak  • Yamaç paraşütü  • Yelken kanat  • Yolcu uçağı  • ZeplinUçuş türleri ve safhalarıAlet uçuşu  • Aerobasi  • Bekleme  • Gece uçuşu  • Görerek uçuş  • İniş  • Kalkış  • Kol uçuşu  • Meydan turu  • Rule  • SFVR  • YaklaşmaKurum ve kuruluşlarIATA  • ICAO  • EASA  • EUROCONTROL  • JAAMürettebatHostes  • Kaptan pilot  • Kontrol pilotu  • Loadmaster  • Pilot  • Seyrüseferci  • Silah sistem subayı  • Sorumlu pilot • Uçak komutanı  • Uçuş öğretmeni  • Uçuş teknisyeniLisans ve derecelendirmelerATPL  • JAR-FCL  • NR  • Pilot lisansı  • CPL  • PPLHavacılık tıbbıBarotravma  • Dekompresyon hastalığı  • g kuvveti  • Hipoksi/Anoksi  • İrtifâ rahatsızlığı  • Jet lag  • Kinetozis  • Uçuş muayenesiHava sahalarıKontrollü  • Kontrolsüz  • ATZ  • CTA  • CTR  • Uçuşa yasak bölge  • FIR  • Havayolu  • MATZ  • Sınıflar  • TMA/TCAHizmetler ve birimlerACC  • AFIS  • A/G radio  • ALRS  • AMS  • ATAS  • ATC  • ATIS  • ATS  • ATSOCAS  • FIS  • LARSBelge ve yayınlarAIP  • NOTAM  • Uçuş planı  • Uçuşa Elverişlilik YönergesiSüratCAS  • EAS  • IAS  • Mach sayısı  • RAS  • TAS  • V süratleri  • GSYükseklikAAL  • AGL  • AMSL  • DA  • Geçiş irtifası  • Geçiş katmanı  • Geçiş seviyesi  • İrtifâ  • Maximum elevation figure  • Minimum Safe Altitude  • Minimum Sector Altitude  • Rakım  • Uçuş seviyesi (FL)AtmosferDA  • ISA  • PA  • QFE  • QNE  • QNHSeyrüsefer yardımcılarıACAS/TCAS  • ADF  • DF  • DME  • EGPWS  • GPS  • IFF  • ILS  • NDB  • Nirengi  • Radar  • RNAV  • TACAN  • Transponder  • VDF  • VORHava tahmin ve raporlarıMeteoroloji kodları  • AIRMET  • ATIS  • METAR  • SIGMET  • SPECI  • TAF  • TREND  • VOLMETAcil durum ve kazalarCFIT  • Ditching  • Mayday  • Pan-pan  • SOS  • Tehlike sinyali  • Zorunlu iniş Kategori  • Commons  • Vikiproje gtdTicari havacılıkHavayolu Havayolu kodları Havayolu holding şirketleri Havayolu kargo taşımacılığı charter havayolları Düşük maliyetli havayolları Tarifeli olmayan havayolu Yolcu havayolları Bölgesel havayolları Havayolu ittifakı Oneworld SkyTeam Star Alliance Value Alliance Vanilla Alliance U-FLY Alliance Ticaret birliği Uluslararası ACO ATAG IATA IATAN ISTAT ABD A4A RAA Avrupa A4E AEA EBAA ELFAA ERA Diğer bölgeler AACO AAPA AFRAA RAAA Hava mürettebatı Sorumlu pilot Birinci zabit İkinci zabit Üçüncü zabit Hostes Uçuş mühendisi Loadmaster Pilot Purser Ölü kilometre Yolcu uçağı Seyahat sınıfları Birinci sınıf Business class Premium ekonomi sınıfı Ekonomi sınıfı Temel ekonomi sınıfı Kabin Uçak tuvaleti Uçak koltuk haritası Uçak yemekleri Uçak koltuğu Buy on board Mürettebat dinlenme bölmesi Uçak içi eğlence Uçak içi sigara içme Galley Hastalık çantası Hava alanı Aerodrom Havayolu bağlantı merkezi Havaalanına giriş Havaalanı salonu Havaalanı demiryolu bağlantısı Havaalanı terminali Hava merdiveni Biniş İç hatlar Kapı Uluslararası havalimanı Jet köprüsü Düşük maliyetli taşıyıcı terminali Pist (havacılık) Transit otel Gümrük / Göçmen Varış kartı Sınır kontrolü Kalkış kartı Pasaport Timatik Telsik Seyahat belgesi Vize Çevresel etki Hipermobil Havacılık hukuku Hava taşımacılığı sözleşmesi Bermuda Anlaşması (BK–ABD, 1946–1978) Bermuda II Anlaşması (BK–ABD, 1978–2008) Çin-ABD arasındaki hava yolu otoritesi Çapraz Boğaz tüzüğü (Çin–Tayvan) Pekin Sözleşmesi Cape Town Antlaşması Chicago Sözleşmesi Plastik Patlayıcıların İşaretlenmesine İlişkin Sözleşme Avrupa Ortak Havacılık Alanı Uçuş izni Hava özgürlükleri Lahey Kaçırma Sözleşmesi Lahey Protokolü ICAO Montreal Sözleşmesi Hava özgürlükleri AB–ABD Açık Semalar Anlaşması 1919 Paris Sözleşmesi Roma Sözleşmesi Sabotaj Sözleşmesi Tokyo Sözleşmesi Varşova Sözleşmesi Bagaj Çanta etiketi İzin verilen bagaj kapasitesi Bagaj atlıkarınca Bagaj arabası Bagaj alma Bagaj taşıyıcı Bagaj taşıma sistemi Bagaj boyutlandırıcı Kayıtlı bagaj El bagajı Kayıp bagaj Bagaj kilidi Havacılık güvenliği Hava Seyrüsefer ve Taşımacılık Yasası Hava öfkesi Hava trafik kontrol Hava trafik hizmeti Uçak güvenlik kartı Havaalanı yetkilisi Havaalanı kazası ihalesi Havaalanı polisi Havaalanı güvenliği Hava sahası sınıfları Area Control Centre Çerçeve konumu Kontrol alanı Kontrol bölgesi Kontrollü hava sahası Tahliye kaydırağı Uçuş bilgi bölgesi Uçuş bilgi hizmeti Karakutu Alet uçuşu Sivil Havacılık Otoritesi Kaçak çıkışlar Uçuş öncesi güvenlik gösterimi Gökyüzü mareşali Özel VFR Özel kullanım hava sahası Terminal kontrol sahası Terminal kontrol merkezi Kontrolsüz hava sahası Üst bilgi bölgesi Görerek uçuş Uçak bileti Havayolu rezervasyon hileleri Havayolu rezervasyon sistemi Uçak bileti Havayolu tarifesi Yas uçuşu Biniş kartı Kod paylaşımı sözleşmesi Kıta geçişi Elektronik bilet Ücret temel kodu Uçuş iptali ve gecikmesi Sık uçan yolcu programı Devlet sözleşmeli uçuş Tek yönlü seyahat Open Jaw Çifte Rezervasyon (Fazla satış) Passenger Name Record Kırmızı göz uçuşu Dünya çapında bilet Beklemede Uçuş takibi Seyahat acentesi Seyahat web sitesi Yer ekibi Uçak bakım teknisyeni Uçak yer hizmetleri Bagaj taşıyıcı Uçuş memuru Çeşitli Havacılık vergilendirmesi ve sübvansiyonları Mile high club Otorite kontrolü GND: 4036557-8 NDL: 00566313 NKC: ph115130 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Havacılık&oldid=31020370" sayfasından alınmıştır

Bir tiyatro gösterisinden görüntü(Moskova Maly Tiyatrosu'nda Bir Evlenme Teklifi adlı tiyatro oyunu) Sock ve Buskin maskeleri Tiyatro, bir sahnede, seyirciler önünde oyuncuların sergilemesi amacıyla hazırlanmış gösterilerdir. Farklı bir şekilde duyguların ve olayların hareket (jest) ve konuşmalarla anlatılmasıdır. Genel olarak temsil edilen eser anlamında da kullanılır. Tiyatro eseri, olayları oluş yoluyla gösterir. Bu yönüyle konuşma ve eyleme dayanan bir gösteri sanatı olarak da tanımlanabilir. Yaygın bir deyişle tiyatro; insanı, insana, insanla, insanca anlatma sanatı olarak Shakespeare'in sözüyle de ifade edilir. Tiyatro eserinin diğer türlerden en önemli farkı; diğer edebî eserler okumak ve dinlemek için yazılmışken, tiyatro oyununun sahnede seyirci önünde oynanmasıdır. Değer ölçülerini, izleyenin kanaat ve anlayışlarından alır. Göze görünür bir karaktere sahip olması, canlı olarak meydana geliş niteliğiyle toplum psikolojisine hitap eder. Temsil yeri ve eser, tiyatronun edebiyat ögesidir. Bu edebiyat ögesi yanında tiyatro kavramı içinde; oyunculuk, sahne düzeni, ışıklandırma, dekor, kostüm, müzik gibi unsurların bütünlüğü söz konusudur. Tiyatro metinlerine "oyun", metinleri yazan kişiye oyun yazarı (müellif) ve oyunu sahnede canlandıran kişilere ”oyuncu” (ya da daha genel olarak tiyatrocu) denir. Ayrıca eserin sahnelenmesinde görev alan sahne amiri, dekor ve kostüm sorumlusu, ışıkçı, suflör gibi diğer yardımcı elemanlar da vardır. En yaygın tiyatro türlerine amatör tiyatro, uyumsuz tiyatro, epik tiyatro, Engelliler Tiyatrosu, radyo tiyatrosu, drama tiyatrosu, müzikal tiyatro, kurgusal tiyatro, çocuk tiyatroları, minyatür tiyatro, tulûat tiyatrosu, sokak tiyatrosu, varyete, oyuncak tiyatrosu, kukla tiyatrosu, opera tiyatrosu, gölge tiyatrosu, pandomim dahildir. Tarihi[değiştir | kaynağı değiştir] Ana madde: Tiyatro tarihi Erken dönem[değiştir | kaynağı değiştir] Ana maddeler: Antik Yunan tiyatrosu ve Antik Roma'da tiyatro Aspendos tiyatrosu. Tiyatro, Yunanca theatron yani "görme yeri" sözcüğünden gelmektedir. Çünkü günümüzdeki anlamıyla çağdaş tiyatronun tarihi, bağ bozumu tanrısı Dionysos adına yapılan dinsel törenlere dayanmaktadır. İlk tiyatro şenliği MÖ 534 yılında Atina'da yapılmıştır.[kaynak belirtilmeli] Antik Çağ'da tiyatro, üst sınıfa özgü bir etkinlikti. Her yıl Dionysos'u kentin hangi ileri geleninin onurlandıracağına karar verilir ve bu kişi etkinlikleri düzenlerdi. Bu nedenle sosyal itibarla doğrudan ilgiliydi. Tanrı adına bir yarışma yapılır ve en iyi oyun, hazırlayan kişinin itibarını arttırırdı. Ayrıca, ilk tiyatro eserleri ile Yunan mitolojisinin el ele olduğunu söylemek gerekir. Bu nedenle bu iki alan birlikte değerlendirilmelidir. Bu dönemde oyunlarda dekor ya da kostüm bulunmazdı. Sahne tamamıyla boş olur, başroller de önemli kişiler tarafından oynanırdı. Bir de anlatıcı görevi gören "koro" bulunurdu. Günümüzde geçerli olan oyunculuk anlayışı yoktu ve ifade edilen duygular oyuncuların ellerinde tuttukları ve yeri geldikçe yüzlerine koydukları maskelerle belirtilirdi. Bugün tiyatronun simgesi hâline gelen gülen ve ağlayan maskeler bu uygulamanın bir uzantısıdır. Nitekim, Yunan tiyatrosunda sadece iki tür oyun vardı: trajedi ve komedi. Trajedilerde içerik daha çok Tanrılarla insanların çatışmaları üzerineydi. Dönemin dinî inanışlarının sembolik bir ifadesi olarak, oyunlarda Tanrılar ile insanlar arasında doğrudan etkileşim normaldi. Bu mitik düzen tarih boyunca edebiyat eserlerini etkileyen bir nitelik olmuştur. Komedilerin ise çoğunlukla siyasi alay içerikli oldukları söylenebilir. Kullanılan dil ise yoğunlukla argodur. Ayrıca bu dönem tiyatrosu Aristoteles'in "üçlü birlik" ilkesine dayanır: olay, yer ve zamanda birlik. Aristoteles'e göre oyunda baştan sona takip edilen tek bir hikâye olmalıdır. Ara hikâyeler ya bulunmamalı ya da çok az olmalıdır. Bir oyun tek bir yerde geçmeli, farklı yer ve coğrafyalara yayılmamalıdır. Sahne tek bir yeri temsil etmelidir. Olay örgüsü bir günden fazla bir zamanı kapsamamalıdır. Orta dönem[değiştir | kaynağı değiştir] Ana maddeler: Orta Çağ'da tiyatro, İngiliz Rönesans tiyatrosu ve Commedia dell'Arte Tiyatro perdesi Teatro Colón Özellikle William Shakespeare'in ön plana çıktığı bu dönemde artık tiyatro dinsel niteliğini yitirmiştir ve popüler bir eğlence türü olarak dikkat çekmektedir. Antik Yunan'dan izler taşısa da, halkla olan doğrudan ilişkisi nedeniyle tiyatro yaklaşımları değişime uğramıştır. Komedi ve trajedi türlerine "tarihsel" oyunlar kategorisi eklenmiştir. Aristoteles'in "üç birlik" kuralından vazgeçilmiştir. Ayrıca tiyatro artık "profesyonel" bir etkinlik olmuştur. Shakespeare'in kraliçeden maddi destek aldığı ve kâr üzerinden dönen bir tiyatro grubu olduğu bilinmektedir. Bu dönemde oyunculuk kavramı değişmiş olsa da, henüz kadın oyuncular bulunmamaktadır. Kadın rolleri, genç erkek oyuncular tarafından oynanmaktadır. Shakespeare bunu özellikle kıyafetle cinsiyet değiştiren roller yazarak oldukça komik ve ironik hâle getirmiştir. Günümüz Tiyatrosu[değiştir | kaynağı değiştir] Modern tiyatroya damgasını vuran önemli isimlerden biri belki de Konstantin Stanislavski'dir. 19. yüzyılın sonlarına doğru "sihirli eğer" diye bilinen oyunculuk kuramını geliştiren Stanislavski özellikle gerçekçi akıma yön vermiştir. Söz konusu kuramda, oyunculardan kendilerini, canlandırdıkları karakterlerin yerlerine koymalarını ve bu şekilde seyirciye söz konusu duyguları vermeleri beklenmektedir. Türleri[değiştir | kaynağı değiştir] Tiyatro eserleri müziksiz (trajedi, komedi, drama) ve müzikli (opera, operet, müzikal, pandomim, bale, revü, skeç, tuluat, vodvil) olmak üzere iki grupta toplanır. Edebî türler içinde en canlı ve yaşama en yakın olanı tiyatrodur. Trajedi[değiştir | kaynağı değiştir] Trajedi, amacı kişilere korku, heyecan ve acındırma telkinleriyle ders vermek olan en eski tiyatro çeşididir. Şiirsel olarak yazılması ve değişmez kurallara bağlı olması sebebiyle öbür tiyatro çeşitlerinden kolayca ayrılır. Yunan tanrısı Dionysos'un şenliklerinde yapılan yarışmalarda sahnelenen oyunlarla varolagelmiştir. Klasik trajediler genellikle beş perdelik oyunlardır. Eski Yunan'da başlayan bu eserler 3 veya 6 perdelik olurdu. O zamanki tiyatrolarda dekor bulunmaz, ancak sahnenin bir köşesinde olayların sebep ve sonuçlarını anlatan bir koro yer alırdı. Yine klasik trajedilerde kahramanlar; kral, kraliçe, prenses, Eski Yunan'ın tanrı ve yarı tanrıları gibi en üst tabaka kişilerden seçilirdi. Orta tabaka ve basit halk adamlarına rastlanmazdı. Kahramanları arasında geçen olaylar insanların ruhsal zayıflıklarını, tutkularını, iradeye bağlı yüce davranışlarla çakıştırırdı. Özellikle karakterlerin bir "katharsis" yani arınma sürecinden geçmeleri gerekirdi. Bu da ancak farkında olarak ya da olmadan kahramanın büyük bir hata yapması, bu nedenle acı çekmesi ve bu süreç sonunda arınmış olarak doğru bir özü bulmasıyla olabilirdi. Klasik trajedi Aristoteles tarafından kuramsallaştırılmıştır. Bu kurama göre; olay, zaman ve çevrede birlik demek olan ”üç birlik kuralı” benimsenmiştir. İç içe girmiş karışık olaylar bulunmaz. Ayrıntıya girmeden tek bir olay gösterilir. Olayın ön ve son tarafları, sebepleri ve sonuçları gerektikçe konunun ağzından halka duyurulur. Buna “olay birliği” denir. Trajedi olayının bir günde (24 saat) olup bitmiş gibi gösterilmesine “zaman birliği”, tek bir şehrin belli bir köşesinde başlayan olayın yine orada bitmesine de “çevre (mekân) birliği” denir. Trajedilerde parlak söylevleri andıran yüksek ve asil bir üslup kullanılır. Kaba, çirkin ve niteliği düşük sözler bulunmaz. Trajedi şairleri mısralarının derin manalı ve bilgelik dolu olmasına önem vermişlerdir. Trajedilerde kadere, ahlak, töre ve geleneklere üstün bir değer verilmiştir. Trajedinin amacının, “insanın acılarının ifade edilerek seyircilerin ruhunda korku ve merhamet uyandırılması” olduğu kabul edilmektedir. Bazı klasik trajedi örnekleri, Aiskhylos'un Titan Prometheus'un hikâyesini anlattığı Zincire Vurulmuş Prometheus'u, Sophokles'in Kral Oidipus'u ve Euripides'in Andromakhe'ı sayılabilir. Yunan ve Roma dönemi trajedilerinin kuramsallaştırdığı bu kurallar daha sonra modern tiyatroda değiştirilmiştir. Bazı oyun yazarları özellikle bu kurallarla oynayarak farklı türler yaratmıştır. Bunlara örnek olarak Bertolt Brecht ve Epik Tiyatro verilebilir. Drama[değiştir | kaynağı değiştir] Trajediyle komediyi bir araya getiren tiyatro türüdür. Modern tiyatronun sürekli olarak aristokrat zümrenin yaşayışını veya sadece hayatın gülünç taraflarının sahneye konmasını yeterli bulmayarak hayatı birçok tarafıyla temsil etme arzusundan doğmuştur. Dram, düzyazı ve şiirsel hâlde yazılabildiği gibi üç perdeden beş perdeye kadar olabilir. Üç birlik kuralını tamamen reddeder. İnsani temalardan çok toplumcu ve millî konuları işler. Konular da çok çeşitli olabilir. En kanlı ve çirkin ya da gerçekçi olayları seyirciye göstermekten çekinmez. Konuları tarihten ve hayatın acıklı veya gülünç, çirkin veya güzel hemen her olayından alınabilen dramda kader, umut, neşe, aşk, kuşku, tasa, facia ve komik davranışlar bir arada bulunabilir. Kahramanları her sınıftan (halk - soylu ayrımı gözetmeksizin) seçilebilir. Her türlü karaktere yer verilir. Dram eserleri gerçekleri göstermeyi amaçlamışlardır. Dramın ciddi ve ağırbaşlı yazılmış şekline “piyes”, duygulandırıcı ve fazla heyecan verici olanına “melodram” denir. Melodram müzikli oyun demektir, yalnız günümüzde müzik kısmı atılmıştır. Bununla birlikte yine dram türlerinden olan "feeri" ise bir masalın sahneye konulmuş şeklidir. Kahramanları cin, peri, dev gibi düşsel varlıklardır. Olayın geçtiği yer ve zaman belli değildir. Komedi[değiştir | kaynağı değiştir] Hayatın ve insanların gülünç yanlarının sergilenmesine dayanan komedyada amaç, seyirciyi güldürürken düşündürmektir. Güldürmek esasına dayanıldığından üslupta bir serbestlik göze çarpar. Her türlü kaba söze ve şakaya yer verilir. Kahramanlar genellikle halkın arasından seçilir. Konular günlük hayattan alınır. Kavga, yaralama gibi eylemler sahnede canlandırılır. Diyalog ve koronun birbirini takip ettiği komedyada beş bölüm ara verilmeksizin oynanır. Üç birlik (bir olay, bir gün, bir mekân) kuralına uygun yazılır. Manzum olarak düzenlenir. Eski Yunan'da komedya türünde ön plana çıkan şairler, Aristophanes ve Menandros'tur. Latin edabiyatında Plautus, komedi türünde eserler yazmıştır. Moliere ise bu türde çok başarılı ürünler vermiştir. Fransız oyuncudur. Komedi, içeriğine göre üç gruba ayrılır: Töre Komedisi Entrika Komedisi Karakter Komedisi Töre komedisi: Toplumun eksik, aksak yönlerini, töre ve geleneklerdeki tutarsızlık ve yanlışları eleştirel bir dille ele alan oyunlardır. Entrika Komedisi: Şaşırtmaca ve kandırmacaya dayanan bir komedi türüdür. Merak ögesinin ön planda olduğu bu komediler, insanların birbirini aldatma çabalarıyla doğan gülünçlükleri ele alır. Karakter Komedisi: İnsan karakterlerindeki gülünçlükleri ele alır. Daha çok tiplerin kahraman olarak işlendikleri oyunlardır. Bir kahramanın bir karakter özelliği abartılarak sunulur. Açgözlülük, cimrilik, kıskançlık, duygusallık gibi özellikler ve bunların doğurduğu gülünç durumlar anlatılır. Moliere'in “Cimri”, Shakespeare'in “Venedik Taciri” oyunları karakter komedisine örnektir. Opera[değiştir | kaynağı değiştir] Opera, insanların konuşmak yerine tiyatro oyununu şarkı söyleyerek sahneye koymasıdır. Operanın tiyatrodan ayrılan başlıca özelliği, bir müzik bölümünün de bulunmasıdır. Pandomim[değiştir | kaynağı değiştir] Düşünce ve duyguları müzik veya türlü eşyalar eşliğinde bazen dansla, bazen de gövde ve yüz hareketleriyle yansıtmayı hedefleyen sözsüz oyun türüdür. Yüz mimikleri, el, kol ve beden hareketleri kullanılarak tema anlatılmaya çalışılır. Pandomim, evrensel bir tiyatro dili sayılır. Tuluat[değiştir | kaynağı değiştir] Tiyatro çeşitlerinden biridir. Sanatçılar, oynadıkları eserin konusuna bağlıdır; ama oyundaki sözleri içlerinden geldiği gibi söyleyerek doğaçlama yaparlar. Yazılı esere uymak mecburiyetleri yoktur. Perdeli orta oyunu da denir.[1] Operet[değiştir | kaynağı değiştir] Sözlerinin müziksiz kısımları müziklerden çok olan tiyatro eserleridir. Halka hitap etmek için yazılır. Operetlerde renk, ışık, kıyafetler ve dans en göze çarpıcı şekilde kullanılır. Müzikal[değiştir | kaynağı değiştir] Kendine özgü, yalın bir olay örgüsü olan, müzik, dans ve diyalogların olaylarla bütünleştiği duygusal ve eğlendirici sahne gösterisi ya da oyundur. Bale[değiştir | kaynağı değiştir] Müzikli, dansın daha çok öne çıktığı, daha çok lirik ve dram arası bir temada oynanan oyunlardır. Diğerlerine nazaran estetiğe daha çok önem verilir. Revü[değiştir | kaynağı değiştir] Olaylı eleştirili yapılan tiyatro türüdür. Konu açısından bir bütünlüğü olmayan, birbirlerine gevşekçe bağlanmış, kendi başlarına anlamlı olan, tablolardan kurulu, ezgi, monolog, skeç, dans ve karşılıklı nükteli konuşmalardan oluşan bir gösteri biçimidir. Vodvil[değiştir | kaynağı değiştir] Toplumsal sorunları, mizahi bir yaklaşımla hicveden/eleştiren tiyatro türüdür.[2] Hareketli, eğlenceli bir konuya dayanan, içinde şarkılara da yer verilen hafif komedidir. Bu nedenle vodvil, bir “komedi türü” olarak da gösterilir.[3] Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir] Tiyatro terimleri listesi Tiyatro oyunları listesi (Dünya) Osmanlı İmparatorluğu'nda tiyatro Dünya Tiyatro Günü Tiyatro eğitimi Şehir tiyatroları Türk tiyatrosu Galeri[değiştir | kaynağı değiştir] İzmir'in Selçuk bölgesinde bulunan Efes Antik Tiyatrosu Bodrum tiyatrosu Aspendos tiyatrosu, Antalya Denizli Hierapolis Antik Tiyatrosu Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir] "Tiyatro Türleri". 19 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2008.  "Vodvil Nedir? Özellikleri | Türk Dili ve Edebiyatı". www.turkedebiyati.org. 7 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2022.  "Müzikli Tiyatro: Opera, Operet, Vodvil, Bale | Türk Dili ve Edebiyatı". www.turkedebiyati.org. 17 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Aralık 2022.  Vikisöz'de Tiyatro ile ilgili sözleri bulabilirsiniz. gtdTiyatroTarih Yunanca Roma Ortaçağ Commedia dell'Arte İngiliz Rönesansı İspanyol Altın Çağı Fransız Klasizmi Neoklasik Restorasyon Augustan Weimar Romantizm Melodram Natüralizm Realizm Modernizm Postmodern Türler Tiyatro ana hatları Drama Piyes Müzikal tiyatro Komedi Trajedi Doğaçlama Opera Bale Sirk Bölgeler Türk Azerbaycan İran Hindistan Endonezya Çin Japonya Kore Polonya Sahne sanatı / Skenografi Çağrı Perde çağrısı Prova Sahne Teatral kısıtlamalar Tiyatral hurafeler Teknik prova Teknik hafta Performans Aydınlatma tasarımı Ses tasarımı Set yapımı Tiyatro özelliği Kostüm yapımı PersonelYönetmek Sahne yönetimi Teknik direktör prodüksiyon yönetimi Tiyatro yönetimi Tiyatro şirket yönetimi Teknik Marangoz (tiyatro) Elektrikçi (tiyatro) Uçma ekibi Makyöz Özellik ustası Piroteknisyen Koşan ekip Spot ışığı operatörü Sahne görevlisi Tiyatro teknisyeni Teknik ekip Gardırop sorumlusu Tasarım Kostüm tasarımcısı Aydınlatma tasarımcısı Sahne tasarımı Ses tasarımı Ses mühendisi Video tasarımı Koşu ekibi Çağrıcı Yapım müdürü Aşama yöneticisi Sahne Görevlisi Teknik direktör Tiyatro teknisyeni Marangoz Uçma ekibi Elektrikçi Hafif tahta operatörü Aydınlatma teknisyeni Spot ışığı operatörü A2 Ses operatörü Özellik yöneticisi Şifyer Gardırop sorumlusu Müzisyenler Müzik topluluğu Orkestra Pit orkestra gtdTiyatro terimleri Adaptasyon Aktör Aktrist Bale Dekor Diyalog Doğaçlama Dram Dublaj Dublör Entrik unsur Epizot Fars Figüran Jest Kabare Kanto Koro Kulis Kurgu Meddah Melodram Mizansen Monolog Opera Operet Orta oyunu Pandomim Rejisör Replik Revü Rol Sahne Skeç Suflör Tulûat Vodvil gtdTiyatro tarihiTarih Yunanca Roma Fabula palliata Ortaçağ Commedia dell'Arte İngiliz Rönesansı İspanyol Altın Çağı Klasisizm Neoklasisizm Restorasyon komedisi Augustan draması Weimar Klasisizmi Romantizm Melodram Rönesans Tiyatrosu 19. yüzyıl tiyatrosu Natüralizm Realizm Modernizm Postmodern tiyatro 20. yüzyıl tiyatrosu zaman çizelgesi gtdSahne sanatı ve skenografiTiyatro sahnesialanlar Dekor odası Set yapımı Manzara resmi Sahne tasarımı Donatı Teknik yönetmenlik Donanım Çizim Perdeler Düz Uçma sistemi Platform Manzara vagonus Ağırlık Sahne ışıklandırmasıalanlar Aydınlatma tasarımı Aydınlatma teknisyeni Elektrik ustası Donanım Ahır kapıları C-kelepçesi Renk jeli Renk kaydırıcı Siklorama Gobo Aydınlatma kontrol konsolu Socapex konektörü Kademe pin konnektörü Tiyatro dumanı Enstrümanlar Işın projektörü Elipsoidal reflektör spot ışığı Fresnel feneri Akıllı aydınlatma Parabolik alüminize reflektör ışığı Kepçe Şerit ışık Spot ışığı Aksesuarlar Sahne yönetimi Engelleme Çağrı Hızlı köşe Kitap istemi Diğer Kostüm dizaynı Koşan ekip Ses tasarımı Destek Tiyatro makyajı Video tasarımı gtdGösteri sanatları Akrobasi Bale Dans Genel jimnastik Hitap Hokkabazlık Kukla tiyatrosu Müzik Opera Palyaço Pandomim Profesyonel güreş Sirk gösterileri Tiyatro Vantrilokluk Otorite kontrolü BNE: XX524524 BNF: cb13162689q (data) GND: 4059702-7 HDS: 011895 LCCN: sh85134522 NARA: 10642068 NDL: 00561951 NKC: ph119513 NLI: 987007531870305171 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Tiyatro&oldid=32039123" sayfasından alınmıştır

İsveç Krallığı Arması İsveç hükümdarları listesi İsveç'te hüküm sürmüş krallar ve yönetim gücü bulunup hüküm sürmüş kraliçeler listesidir. Bu liste krallık naiplerini ve Kalmar Birliği krallık genel valilerini de ihtiva ederek yaklaşık günümüze kadar İsveç'te hüküm sürmüş hükümdarlarının listesini vermektedir: Munsö Hanedanı[değiştir | kaynağı değiştir] Hükümdar Resim Doğumu Evliliği Ölümü Eric Galip Gelmiş (Erik Segersäll) yak.970 – yak.995 945?, III. Björn Eriksson'un oğlu Sigrid Kibirli veya'Świętosława' Polonyalı Hastaliktan olum, Eski Uppsala[1] yak. 995, yaş: 50 Olof Skötkonung yak.995 – yak.1022 yak.980, Eric Galip Gelmiş Estrid Obotriteli yak. 1022, yas:42 Anund Jacob (Anund Jakob) yak. 1022–1050 25 Temmuz 1008 veya 1010 Olof Skötkonung ile Estrid Obotriteli'nin oglu yak.1050, yaş:40 civ. İhtiyar Emund (Emund den gamle) 1050–1060 Olof Skötkonung'un gayrimeşru oğlu Astrid Njalsdotter 1060 Stenkil Hanedanı ve Diğerleri[değiştir | kaynağı değiştir]      Stenkil Hanedanı mensubu Hükümdar Resim Doğumu Evliliği Ölümü Stenkil (Stenkil Ragnvaldsson) 1060–1066 Olasılıkla Västergötland doğumlu, babası Ragnvald Ulfsson (Kaynak: Hervarar efsanaesi) Ingamoder Emundsdotter Hastalıktan sonra öldü "Svitjod", 1066 Eric ve Eric 1066–1067 1067, Birbirleriyle çatışma yapma sırasında öldüler Halsten Stenkilsson (Halsten) 1067–1070 yak. 1050 Stenkil'in oğlu 1084, yaş:34 civ. Anund Gårdske 1070–1075 Gardaríki, Kiev Rus'dan geldi. Olasılıkla İskandinav asıllı bir ailedendi. Kızıl Håkan (Håkan Röde) 1075–1079 Levene, Västergötland, yak.1040, Stenkil'in oğlu İnge Yaşlı (Inge den äldre) 1079–1084, 1087–1105 Stenkil ve Ingamoder Emundsdotter'in oğlu İsveç Kraliçesi Helena, Blot-Sweyn'in kızkardeşi Hastalıktan sonra öldü 1105. İlk mezarı Hånger'de, mezarı sonra Varnhem Manastırına nakledildi. Blot-Sweyn (Blot-Sven) 1084–1087 1087, İnge Yaşlı'nın savaşçıları tarafından bir pusuda öldürüldü. align=left colspan=5 bgcolor=#ccddff|1087–1105, İnge Yaşlı Inge den äldre (ikinci kez) Philip Halstensson (Filip Halstensson)1105–1118 Kral Halsten'in oğlu İngegerd Norveçli, Norveç Kralı Harard Hardrada'nın kızı Mezarı Vreta Manastırı'nda kardeşi İsveç Kralı II. İnge'nin mezari yanindaö İnge Genç (Inge den yngre) 1110–1125 Kral Halsten'in oğlu Ulvhild Håkansdotter Östergötland, 1125, "Zehirli içki" ile zehirlenip öldürüldüğü şaiyası da vardır. Mezarının Vreta Manastir'da bulundugu ve kardeşi Philip Halstensson'in mezarının da orada bulunduğu kabul edilmekdedir. Ragnvald Knaphövde 1125–1126 Stankil Hanedanı'na bir akrabalık ilişkisi olduğu kabul edilmektedir. 1126, Magnus Güçlü yandaşları tarafından Västergötland'de kral olarak ilan edilmesi planlanmıştı ama bu gerçekleşmeden öldü 1126-30. I. Magnus İsvecli Estrid Hanedanı'ndan olup Batı Geatia'da hükümdar idi. Kral I. Sverker sonradan Doğu Getia'da hükümdar olmuştur. Sverker Hanedanı ve Eric Hanedanı[değiştir | kaynağı değiştir]      Estridsen Hanedanı     Eric Hanedanı      Sverker Hanedanı Hükümdar Resim Doğumu Evliliği Ölümü I. Sverker Yaşlı (ayrıca "Yumru Ayaklı", Sverker den äldre veya Klumpfot); Östergötland'da 1125'ten itibaren Kral, 1130 – 25 Aralık 1156 Doğu Geatia asıllı. Cornube veya Kol'un oğlu Ulvhild Håkansdotter,Richeza Polonyalı 1156. Arabası ile kilisede Noel ayinine gitmekte iken katledildi. Bazı kaynaklar katilin Magnus Henriksen olduğuna işaret ederler. Mezarı: Alvastra Manastırı. Aziz Eric (Erik den helige), 1156 – 18 May 1160 yak. 1120. Bazı kaynaklar aslının Batı Getia'lı olduğuna işaret etmektedirler. Christina Danimarkalı 18 Mayıs 1160. Uppsala'da kiliseden çıkmakta iken Magnus Henriksen tarafından katledildi. Yaș yak. 40, Uppsala Katedrali'nde bir kutsal tapınma sunağı bulunan mezar. II. Magnus, 1160–1161 Henry ve (İnge Yaşlı'nın torunu olan) İngrid Ragvaldsdotter'ın oğlu Üvey kızkardeşi olan (Norveç Kralıi IV. Harald Gille'nin kızı) Brigida Haraldsdotter ile evli 1161. İsveç Kralı VII. Karl ile yaptığı "Örbro Muharebesi]]'nde öldu. VII. Karl (Karl Sverkersson), 1161 – 12 Nisan 1167ı 1130. Kral Sverker Yaşlı ve Ulvhild Håkansdotter'un oğlu Christina Hvide, 1163 12 Nisan 1167. "Visingso"'da Kral I. Knut Ericson tarafından öldürüldü. Yaş: 37 civ., Mezarı Alvastra Manastırı I. Knut Ericson (Knut Eriksson) (1167–1173 Östergötland'de hüküm surmedi; 1173'dan itibaren Östergötland da hükmü altında), 1167–1195/1196 1150'den önce. Aziz Eric ve (olasılıkla İnge Yaşlı'nın torunu olan) Kristina Danimarkalı'nin oğlu Cecilia Johansdotter 1195 veya 1196. Eceli ile ölüm . Mezarı Varnhem Manastırı II. Sverker Genç (Sverker den yngre), 1196 – 31 Ocak 1208 1167'den önce olasılıkla 1167 civ. Kral VII. Karl ve Christine Stigsdatter Hvideli'nin oğlu Benedicta Ebbesdotter Hvideliİngegerd Birgersdotter Bjelbolu (Birger Brosa'nın kızı) 17 Temmuz 1210. "Gestilren Muharebesi"'nde öldü. Yaş: 45 civ. Mezarı:Alvastra Manastırı X. Eric (Erik Knutsson), 31 Ocak 1208 – 10 Nisan 1216 1180. I. Knud Ericson'un oğlu Richeza Danimarkalı (Danimarka Kralı I. Valdemar'ın kızı) 10 Nisan 1216. Nas Şatosu, Visingsö. Birden humma ile öldü. Yaş: 36 civ. Mezarı:Varnhem Manastırı I. Johan (Johan Sverkersson unge), İlkbahar 1216 – 10 Mart 1222 1201. II. Sverker'in oğlu 10 Mart 1222. "Visingsö" da öldü. Yaş.:yak. 21. Mezarı Alvastra Manastırı XI. Eric, Topal ve Peltek (Erik läspe och halte), Yaz 1222–28 veya 29 Kasım 1229 1216. Kral X. Erik ve Richeza Danimarkalı'nın oğlu Catherine Ymseborglu 2 Şubat 1250. Yaş:34 civ. Mezarı:Varnhem Manastırı II. Knud Uzun Boylu (Knut Långe) 28 veya 29 Kasım 1229 – 1234 I. Knud Ericson'un yeğeni (nepos) olan Holmger'in oğlu Helena Pedersdatter Acaip 1234. Mezarı: Sko kloster'de XI. Eric Topal ve Peltek (Erik läspe och halte), 1234 – 2 Şubat 1250 1216. Kral X. Erik ve Richeza Danimarkali'nin oglu Catherine Ymseborglu 2 Şubat 1250. Yaş:34 civ. Mezarı:Varnhem Manastırı Bjalko Hanedanı[değiştir | kaynağı değiştir] 'Bjalko Hanedanı bazen Folkung Hanedanı olarak anılır. Hükümdar Resim Doğumu Evliliği Ölümü I. Waldemar (Valdemar Birgersson) İlkbahar 1250 – 22 Temmuz 1275 1239. Birger Jarl ve (X. Eric'in bir kızı olan) İngeborg Eriksdotterin oğlu ] Sophia Danmarkalı, (Danimarka Kralı IX. Eric'in kızı) 26 Aralık 1302. Kardeşi III. Magnus tarafından Nykoping Şatosu'nda hapis edilmiş iken öldü., Yaş:63 civ. . Mezarı: ya Vreta Manastırı veya Riddarholmen Kilisesi III. Magnus Barnlock (Magnus Ladulås) 22 Temmuz 1275 – 18 Aralık 1290 1240. Birger Jarl ve (X.Eric'in kızı olan) İngeborg Eriksdotter'in oğlu Helwig Holsteinli 18 Aralık 1290, Visingso. Yaş: 50nciv. Mezar:Riddarholmen Kilisesi Birger (Birger Magnusson) 18 Aralık 1290 – Mart/Nisan 1318 1280. III. Magnus Ladislaus ve Helwig Holsteinli'nin oğlu Martha Danimarkalı 1298 31 Mayıs 1321. Nykoping'de verilen bir şölende erkek kardeşini öldürmesi üzerine sürgüne gönderildiği Danimarka'da, Yaş: 41 civ.. Mezarı: Ringsted, Zelanda, Danimarka Mats Kettilmundsson Taht Naibi: 27 Haziran 1318 – 8 Temmuz 1319 (Bjalbo Hanedanı'ndan değildir.) Doğum tarihi bilinmemekte Hiç Evlenmedi Mayıs 1326. Åbo, Finlandiya'ya hovitsman olarak IV. Magnus Ericsson (Magnus Eriksson) 8 Temmuz 1319 – 15 Şubat 1364 1316, Norveç. (Kral Birger'in erkek kardeşi) Eric Magnusson, Soderman Dükü ve İngeborg Håkonsdotter Norveçli'nin oğlu Blanche Namurlu, 1335 1 Aralık 1374. Norveç'te Bomlo Fiyordunda yaşayan oğluna sığınmak için ona gemiyle gitmekte iken gemisinin kasza yapıp batması sırasında boğularak öldü. Yaş: 58 Xİİ. Eric (Erik Magnusson) 17 Ekim 1356 – 20 Haziran 1359 (1358-9'e kadar babasına rakip kral; ölümünden birkaç ay öncesinden itibaren babası ile ortak hükümdar) 1339. Kral IV. Magnus Eriksson ve Blanche Namurlu'nun oğlu Beatrice Bavyeralı 20 Haziran 1359. IV. Magnus ve karısı Büyük Veba Salgını sırasında ölmüşlerdir. Yaş:20 Norveç Karalı VI. Haakon (Håkan Magnusson) 15 Şubat 1362 – 15 Şubat 1364 (Babası ile ortak hükümdar) 1340. IV Magnus Eriksson ve Blanche Namurlu'nun oğlu Margrete Valdemarsdotter Danimarkalı. 9 Nisan 1363 Kopenhag'de 11 Eylül 1290. Oslo, Yaş: 40 civ., Mezarı:Oslo Mecklenburg Hanedanı[değiştir | kaynağı değiştir] Hükümdar Resim Doğumu Evliliği Ölümü Albrekt (Albrekt av Mecklenburg) 15 Şubat 1364 – 24 Şubat 1389 1338 civ. Mecklenburg. II. Albrekt , Mecklenburg Dükü ve İsveçli Euphemia'nın oğlu Richardis Schwerinli 1 Nisan 1412, Mecklenburg. Yaş:34 civ. Mezar: Doberan Manastırı, Almanya Kalmar Birliği döneminde Hükümdarlar ve Taht Naipleri (Riksforeståndare)[değiştir | kaynağı değiştir] Hükümdar Resim Doğumu Evliliği Ölümü I. Margaret (Margareta Valdemarsdotter) 24 Şubat 1389 – 28 Ekim 1412 1353. Vordingborg Şatosu,Danimarka Kralı IV. Valdemar ve Helvig Sønderjyllandlı'nın kızı Norveç Kralı VI. Haakon 28 Ekim 1412 Flensburg Fiyordu'nda batan bir gemide. Yaş: 55 civ. Mezarı: Roskilde Katedrali Pomeranyalı Erik(Erik av Pommern) 23 Temmuz 1396 – 24 Eylül 1439 1434–1435 ve 1436'de tahttan indirildi) 1382. Rugenwalde, Pomeranya,, VII. Wartislaw, Pomeranya Dükü ve Mary Mecklenburg-Schwerinli'nin oğlu İngiltereli Philippa 3 Mayıs 1459 Rugenwalde Şatosu. Yaş: 77 civ.. Mezarı St. Mary Kilisesi, Darłowo, Polonya 13 Ocak 1435 – 4 Mayıs 1436 : Taht Naibi: Engelbrekt Engelbrektsson (Rikshovitsman) Ekim 1438 – Sonbahar 1440 : Taht Naibi Karl Knutsson Bonde sonra I. Karl adıyla İsveç kralı Bavyeralı Christopher (Kristoffer av Bayern)Sonbahar1441 – 6 Ocak 1448 26 Şubat 1418 Neumarkt in der Oberpfalz, Bavyera (modern Almanya), Johan Pfalz-Neumarkt Dükü ve Catherine Vratislava'nın oğlu Dorothea Brandenburglu 5 Ocak veya 6 Ocak 1448, Helsingborg. Yaş: 29, Mezarı Roskilde Katedrali Ocak – 20 Haziran 1448: Taht Naibleri: Bengt Jonsson (Oxenstierna) ve Nils Jonsson (Oxenstierna) VIII. Karl (Karl Knutsson Bonde) 20 Haziran 1448 – 24 Şubat 1457, 9 Ağustos 1464 – 30 Ocak 1465 ve 12 Kasım 1467 – 15 Mayıs 1470 1408 veya 1409, Ekholmen Satosu, Knut Tordsson (Bonde) ve Margareta Karlsdotter (Sparre av Tofta)'in oğlu Birgitta Turesdotter (kocası kral olmadan öldü) Katarına rlsdotter Kristina Abrahamsdotter 15 Mayıs 1470, Yaş: 61 ve 62 civ.. Mezarı Riddarholmen Kilisesi Mart – 23 Haziran 1457: Taht Naipleri: Jons Bengtsson (Oxenstierna), Upsala başpiskoposu ve Erik Axelsson (Tott) I. Kristian () 23 Haziran 1457 – 23 Haziran 1464 Şubat 1426 Oldenburg, Aşağı Saksonya, Oldenburg Kontu Dietrich ve Helvig Schauenburglu'nun oğlu Dorothea Brandenburglu 21 Mayıs 1481, Kopenhag, Yaş: 55, Mezarı Roskilde Katedrali 9 Ağustos 1464 – 30 Ocak 1465 VIII. Karl (Karl Knutsson Bonde) (ikinci kez) 26 Aralık 1464 – 11 Ağustos 1465 : Taht Naibi: Kettil Karlsson (Vasa), Linkoping Başpiskoposu 11 Ağustos 1465 – 18 Ekim 1466 :Taht Naibi: Jons Bengtsson (Oxenstierna) 18 Ekim 1466 – 12 Kasım 1467 : Taht Naibi: Erik Axelsson (Tott) 12 Kasım 1467 – 15 Mayıs 1470 VIII. Karl (Karl Knutsson Bonde) (üçüncü kez) 16 Mayıs 1470 – 6 Ekim 1497 : Taht Naibi: Sten Sture Yaşlı (Sten Sture den äldre) "Hans" 6 Ekim 1497 – Ağustos 1501 Aalborg Şatosu, 2 Şubat 1455, I. Christian (Danimarka Kralı) ve Dorothea Brandenburglu'nun oğlu Christina Saksonyalı 20 Şubat 1513, Aalborg Şatosu. Yaş 58. Mezarı: St. Canute Katedrali, Odense 12 Kasım 1501 – 14 Aralık 1503 : Taht Naibi: Sten Sture Yaşlı 21 Ocak 1504 – 31 Aralık 1511 veya 2 Ocak 1512 : Taht Naibi: Svante Nilsson (Svante Nilsson, herre till Ekesjo) Ocak ortası – 23 Temmuz 1512 : Taht Naibi: Erik Arvidsson Trolle 23 Temmuz 1512 – 3 Şubat 1520 : Taht Naibi: Sten Sture Genç (Sten Sture den yngre) II. Kristian, Tiran (Kristian Tyrann) 1 Kasım 1520 – 23 Ağustos 1521 1 Temmuz 1481 Nyborg Şatosu, Hans Danimarkalı ve Christina Saksonyalı'nın oğlu İsabella Avusturyalı 25 Ocak 1559, Kalundborg Şatosu. Yaş: 77, Mezarı:St. Canute Katedrali, Odense Vasa Hanedanı[değiştir | kaynağı değiştir] Hükümdar Resim Doğumu Evliliği Ölümü I. Gustav (Gustav Vasa) 6 Haziran 1523 – 29 Eylül 1560 Ayrıca Taht Naibi I. Gustav Eriksson (Vasa),İçin 1521–1523 12 Mayıs 1496. Rydboholm Şatosu veya Lindholmen Uppland, Erik Johansson Vasa ve Cecilia Månsdotter'in oğlu Catherine Saxe-Lauenburglu (1531–1535)Margareta Leijonhufvud (1536–1551)Katarina Stenbock (1552–1560) 29 Eylül 1560, Tre Kronor Şatosu, Yaş:64, Mezarı: Uppsala Katedrali XIV. Eric 29 Eylül 1560 – 29 Eylül 1568 13 Aralık 1533, Tre Kronor Şatosu. I. Gustav ve Catherine Saxe-Lauenburglu'nun oğlu Karin Månsdotter 26 Şubat 1577. Örbybus Kalesi'nde tutuklu iken zehirlenip öldürüldü, Yaş:43 . Mezarı: Västerås Katedrali III. Johan 30 Eylül 1568 – 17 Kasım 1592 20 Aralık 1537 Stegeborg Şatosu, Ostergotland. I. Gustav ve Margaret Leijonhufvud'un oğlu Catherine Jagellonica Polonyalı (1562 – 1583),Günilla Bielke (1585–1597) 17 Kasım 1592 Tre Kronor Şatosu. Yaş:54, Mezarı: Uppsala Katedrali Sigismund Vasa (Sigismund) 17 Kasım 1592 – 24 Temmuz 1599 20 Haziran 1566, Gripsholm Şatosu. III. Johan ve Catherine Jagellonica Polonyalı'nın oğlu. Anna Avusturyalı (1573–1598),Constance Avusturyalı (1605–1631) 30 Nisan 1632, Varşova, Polonya. Yaş:65, Mezarı:Wawel Katedrali, Kraków, Polonya IX. Karl 22 Mart 1604 – 30 Ekim 1611 Ayrıca Taht Naipi Dük Karl, 1599–1604 4 Ekimr 1550, Tre Kronor Şatosu, İ. Gustav ve Margaret Leijonhufvud'un oğlu Maria Palatina-Simmernli (1579–1589),Christina Holstein-Gottorplu (1592–1611) 30 Ekim 1611, Nykoping Şatosu. Yaş:61. Mezarı:Strängnäs Katedrali II. Gustav Adolf Büyük Gustavus Adolphus (Gustav Adolf den Store),Kuzey'in Aslanı 30 Ekim 1611 – 6 Kasım 1632 9 Aralık 1594 Tre Kronor Şatosu, IX. Karl ve Christina Holstein-Gottorplu'nun oğlu. Maria Eleonora Brandenburglu 6 Kasım 1632, Saksonya'da Lützen Muharebesi'nde öldü. Yaş:37. Mezarı:Riddarholmen Kilisesi Kristina 6 Kasım 1632 – 6 Haziran 1654 8 Aralık 1626 [2] Stockholm Gustavus Adolphus ve Maria Eleonora Brandenburglu'nun kızı Evlenmedi 19 Nisan 1689. Roma, modern İtalya. Yaş 62. Mezarı: Aziz Petrus Bazilikası, (modern Vatikan) Palatina-Zweibrücken Hanedanı, Wittelsbach Hanedanı kolu[değiştir | kaynağı değiştir] Hükümdar Resim Doğumu Evliliği Ölümü X. Karl Gustav 6 Haziran 1654 – 13 Şubat 1660 Nykoping Şatosu, 8 Kasım 1622, Kont John Casimir, Zweibrucken-Kleeburg Platina Kontu ve (İsveç Kralı IX. Karl'in kızı)' Katherina İsveçli'nin oğlu Hedwig Eleonora Holstein-Gottorplu Göteborg, 13 Şubat 1660, yaş:37, mezarı: Riddarholmen Kilisesi'nde XI. Karl 13 Şubat 1660 – 5 Nisan 1697 Tre Kronor Şatosu, 24 Kasım 1655 X. Karl Gustav ve Hedwig Eleonora Holstein-Gottorplu'nun oğlu Ulrika Eleonora Danimarkalı Tre Kronor Şatosu, 5 Nisan 1697, yaş: 41, mezarı: Riddarholmen Kilisesi'nde XII. Karl 5 Nisan 1697 – 30 Kasım 1718 Tre Kronor Şatosu, 17 Haziran 1682 XI. Karl ve Ulrike Eleonora Danimarkalı'nın oğlu Hiç evlenmedi Fredrikshald, Norveç, 30 Kasım 1718, yaş: 36, mezarı: Riddarholmen Kilisesi'nde Ulrika Eleonora 5 Aralık 1718 – 29 Şubat 1720 Tre Kronor Şatosu, 23 Ocak 1688 XI. Karl ve Ulrika Eleonora Danimarkalı'nın kızı I. Frederick, Hesse-Kassel Kontu Stockholm, 24 Kasım 1741, yaş: 53, mezarı: Riddarholmen Kilisesi'nde|- Hesse Hanedanı[değiştir | kaynağı değiştir] Hükümdar Resim Doğumu Evliliği Ölümü I. Frederick (Fredrik I av Hessen) 24 Mart 1720 – 25 Mart 1751 Kassel (modern Almanya'da), 23 Nisan 1676, I. Charles, Hesse-Kassel Kontu ve Prenses Maria Amalia Courlandlı'nın oğlu Prenses Louise Dorothea Prusyali Ulrika Eleonora Stockholm, 25 Mart 1751, yaş: 74, mezarı: Riddarholmen Kilisesi'nde Holstein-Gottorp Hanedanı Oldenburg Hanedanı kolu[değiştir | kaynağı değiştir] Hükümdar Resim Doğumu Evliliği Ölümü Adolf Frederick (Adolf Fredrik) 25 Mart 1751 – 12 Şubat 1771 Gottorp, Schleswig (modern Almanya), 14 Mayıs 1710, Christian August Holstein-Gottorplu, Eutin Prensi ve Albertina Frederica Baden-Durlachlı'nın oğlu Louisa Ulrika Prusyalı Stockholm Sarayi, 12 Şubat 1771, yaş: 60, mezarı: Riddarholmen Kilisesi'nde III. Gustav 12 Şubat 1771 – 29 Mart 1792 Stockholm, 24 Ocak [E.U. 13 Ocak] 1746 Kral Adolf Frederick ve Louisa Ulrika Prusyalı'nın oğlu Sophia Magdalena Danimarkalı Suikast (Opera'da bir maskeli baloda arkasından tabanca ile vuruldu, 16 Mart 1792). Stockholm Sarayı'nda öldü, 29 Mart 1792, yaş: 49, mezarı: Riddarholmen Kilisesi'nde IV. Gustav Adolf 29 Mart 1792 – 10 Mayıs 1809 1792–1796 döneminde Karl Södermanland Dükü, Naip Stockholm Sarayı, 1 Kasım 1778 Kral III. Gustav ve Sophia Magdalena Danimarkalı'nın oğlu Frederica Badenli St. Gallen, İsviçre, 7 Şubat 1837, yaş: 58, mezarı: Riddarholmen Kilisesi'nde XIII. Karl 6 Haziran 1809 – 5 Şubat 1818 Stockholm, 7 Ekim 1748, Kral Adolf Frederick ve Louisa Ulrika Prusyalı'nın oğlu Hedwig Elizabeth Charlotte Holstein-Gottorplu Stockholm, 5 Şubat 1818, yaş: 69, mezarı: Riddarholmen Kilisesi'nde Bernadotte Hanedanı[değiştir | kaynağı değiştir] Hükümdar Resim Doğumu Evliliği Ölümü XIV. Karl 5 Şubat 1818 – 8 Mart 1844 Pau, Fransa, 26 Ocak 1763 Jean Henri Bernadotte ve Jeanne de Saint-Vincent'in oğlu Désirée Clary Stockholm Sarayı, 8 Mart 1844, yaş: 81, mezarı Riddarholmen Kilisesi'nde I. Oscar8 Mart 1844 – 8 Temmuz 1859 Paris, Fransa, 4 Temmuz 1799, XIV. Karl ve Désirée Clary'nin oğlu Josephine Leuchtenberg'li Stockholm Sarayı, 8 Temmuz 1859, yas 60, mezarı Riddarholmen Kilisesi'nde XV. Karl (Karl XV) 8 Temmuz 1859 – 18 Eylül 1872 Stockholm Sarayı, 3 Mayıs 1826 I. Oscar ve Josephine Leuchtenbergli'nin oğlu Louise Hollandalı Malmö, 18 Eylül 1872, yaş:46, mezarı Riddarholmen Kilisesi'nde II. Oscar 18 Eylül 1872 – 8 Aralık 1907 Stockholm, 21 Ocak 1829 I. Oscar ve Josephine Leuchtenbergli'nin oğlu Sofia Nassaulu Stockholm, 8 Aralik 1907, yaş: 78, mezarı Riddarholmen Kilisesi'nde V. Gustaf8 Aralik 1907 – 29 Ekim 1950 Drottningholm Sarayi, 16 Haziran 1858 II. Oscar ve Sofia Nassaulu'nun oğlu Victoria Badenli Drottningholm Sarayı, 29 Ekim 1950, yaş: 92, mezarı: Riddarholmen Kilisesi'nde VI. Gustaf Adolf29 Ekim 1950 – 15 Eylül 1973 Stockholm, 11 Kasım 1882 V. Gustaf ve Victoria Badenli'nin oğlu Prenses Margaret Connaught Lady Louise Mountbatten Helsingborg, 15 Eylul 1973, yaş: 90, mezarı "Kungliga begravningsplatsen (Kraliyet Mezarlığı) XVI. Karl Gustaf15 Eylul 1973 – günümüz Haga Sarayı, 30 Nisan 1946 Prens Gustaf Adolf, Västerbotten Dükü ve Prenses Sibylla Saxe-Coburg ve Gothalı'nın oğlu Silvia Sommerlath Hayatta Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir] Lagerqvist in Sverige och dess regenter under 1000 år ISBN 91-0-075007-7 say. 23 Bu 8 Aralık tarihi İsveç'te o sırada geçerli olan Jülyen takvimii'ne göre verilmiştir. , Gregoryen Takvimi'nde bu 18 Aralık'a tekabül eder. Bu madde İngilizce Wikipedia "List of Swedish monarchs" maddesi kaynaklıdır: Online [1] 20 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) Dış kaynaklar[değiştir | kaynağı değiştir] The Cambridge History of Scandinavia. C..I, Cambridge:Cambridge University Press]], 2003 ISBN 0-521-47299-7 (İngilizce) Morby John E. (2003) Dynasties of the World, Oxford:Oxford University Press ISBN 0-19-860473-4 (İngilizce) Liljegren, Bengt. (2004) Rulers of Sweden. Historiska Media, ISB: 91-85057-63-0 (İngilizce) Lagerqvist Lars O. ve Åberg Nils. (2002) Kings and Rulers of Sweden. Vincent Publications, ISBN 91-87064-35-9). "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=İsveç_hükümdarları_listesi&oldid=31624541" sayfasından alınmıştır

III. GustavLorens Pasch tarafından yapılan portre, 1777İsveç KralıHüküm süresi12 Şubat 1771 - 29 Mart 1792Taç giymesi29 Mayıs 1772Önce gelenAdolf FrederickSonra gelenIV. Gustav AdolfDoğum24 Ocak 1746Stockholm, İsveçÖlüm29 Mart 1792 (46 yaşında)Stockholm Sarayı, Stockholm, İsveçDefin14 Mayıs 1792Riddarholmen KilisesiEş(ler)iSofya Magdalena (e. 1766)Çocuk(lar)ıIV. Gustav AdolfPrens Carl Gustav, Småland DüküHanedanHolstein-GottorpBabasıAdolf FrederickAnnesiPrusyalı Louisa UlrikaDiniLütercilikİmza III. Gustav (24 Ocak 1746 - 29 Mart 1792), 1771'den 1792'ye kadar İsveç kralıdır. Adolf Frederick'in en büyük oğludur. Fransız tarzı bir kültürel terbiye aldı ve bu da onun tiyatro, edebiyat ve sanata güçlü bir ilgi duymasına yol açtı. Siyasete erken yaşlarda ilgi duymaya başladı ve 1771'de sürekli savaşan iki siyasi partiyi (Şapkalılar ve Kapaklar) anlaştırarak İsveç Parlamentosu'na düzen getirmeye çalıştı. Ancak başarılı olamadı ve siyasi kargaşa devam etti. Bu sırada III. Gustav, İsveç Parlamentosu'nun, felç olan parlamentonun ülkeyi iç savaşa sürüklediği Polonya ile aynı duruma düştüğünü düşünüyordu. Ağustos 1772'de Polonya bölünüp topraklarının çoğunu kaybedince, III. Gustav bir darbe düzenledi ve ardından Konsey (o günkü hükümet) hapsedilerek yeni hükümet şeklini kabul etmeye zorlandı... İktidarın ele geçirilmesi, ülkenin Riksdag tarafından yönetildiği 'Özgürlük Çağı'na (1719-1772) son verdi. Bunun yerine İsveç'te kraliyet yönetimi yeniden tesis edildi. Kral Gustav'a göre bunun temel nedeni, ülkede düzeni sağlamanın tek yolunun bu olmasıydı. III. Gustav, hükümdarlığı sırasında Aydınlanma ruhuna uygun bir dizi reformu hayata geçirmeyi başardı: din özgürlüğü, bir miktar ekonomik özgürlük, ölüm cezasının sınırlandırılması ve işkencenin kaldırılması. III. Gustav, 1789'da - Fransız Devrimi'nin başladığı yıl - kendisine daha da fazla güç veren bir anayasa değişikliği yaptı. Daha sonra esasen otokratik hale geldi. Bu durum, III. Gustav'ün hükümdarlığı sırasında zaten nüfuzlarının çoğunu kaybetmiş olan soylular tarafından hoş karşılanmadı. Aristokrasinin kraliyet gücünün daha fazla kullanılmasına karşı muhalefeti büyüdü ve 1788-1790'da Rusya ile gereksiz ve masraflı bir savaşın ardından, Gustav III'e karşı memnuniyetsizlik ülke çapında kaynamaya başladı. III. Gustav, bir grup asilzade tarafından düzenlenen bir komplonun ardından 16 Mart 1792'de Stockholm'deki bir maskeli baloda vuruldu. Yaraları nedeniyle iki hafta sonra öldü. III. Gustav, akademilerin kurulması (İsveç Akademisi dahil), İsveç tiyatrosunun teşvik edilmesi ve sanatçı ve şairlerin desteklenmesi de dahil olmak üzere kültüre olan yoğun ilgisiyle tanınır. 1766'da Danimarka prensesi Sofya Magdalena ile gönülsüzce evlendi. Evlilik politik olarak doğruydu ama sevgisizdi. Sonunda birlikte çocuk sahibi olmayı ve tahtın varisliğini güvence altına almayı başardılar. İlk doğan oğulları Gustaf Adolph (1778-1837), daha sonra IV. Gustav Adolf (1792-1809) kraliyet adıyla İsveç naibi oldu. Ayrıca Karl Gustav (1782-1783) adında bir oğulları oldu. Saltanat ve darbe[değiştir | kaynağı değiştir] 1772'deki darbe ve 1789'daki Birlik ve Güvenlik Yasası ile Gustavya otokrasisinin getirilmesi siyasi açıdan belirleyici oldu. İlk başta soyluların statülerini eşitleme taleplerine karşı soyluları ustalıkla destekledi, ancak daha sonra taraf değiştirerek soyluları bastırdı ve halktan yana oldu. Ancak bu son satranç hamlesi ölümcül oldu. "Her bağlamda baskın olan ve kraliyet onurunun kutsallığı ile siyasi rol oynamanın doğrudan temaslarını birleştiren bir histerik, arkadaşları ve destekçileri de dahil olmak üzere pek çok kişinin sinirlerini bozmak zorunda kaldı ve pek çok kişi tarafından nefret edildi" (tarihçi Erik Lönnroth). Bu nefret 1792 yılında Kral Gustav III'ün öldürülmesine yol açtı. 'Tiyatronun kralı' sıfatı geniş bir anlamda yorumlanabilir. Retorik yeteneği 1772'de belirleyici oldu ve 1789'da II. Gustav Adolf ile birlikte en büyük favorisi olan güçlü kral I. Gustav'ın ruhuyla Dalekler için kampanya yürüttü. 1788-1790 Rus savaşında olduğu gibi, Grundlagar aydınlanmış bir hükümdar olarak rolünü oynarken geri adım atmak zorunda kaldı. Bununla birlikte, Özgürlük Çağı'nı gölgede bırakacak bir dizi aydınlanmacı reform gerçekleştirildi: din özgürlüğü, işkencenin kaldırılması ve ölüm cezasının azaltılması. III. Gustav aynı zamanda olağanüstü bir kültürel katkıda da bulundu. Birlik ve Güvenlik Yasası 1789[değiştir | kaynağı değiştir] Birleşme ve Güvenlik Yasası, İsveç anayasasına aykırı olmasına rağmen Gustav III tarafından 1789'da Riksdag'da kabul ettirilen 1772 Anayasası'na yapılan bir eklemeydi. Kral'ın eylemleri çok maksatlıydı. Özgür olmayan mülklerin soylulara karşı düşmanlığı, Anjala Derneği'ni hedef alan vatansever, aristokrasi karşıtı propaganda ile körüklendi. Krala sadık yurttaş muhafızları oluşturuldu ve Dük Charles'a Stockholm'ün komutası verildi. Şubat ayında Estates (Riksdag) ile yapılan bir toplantıda Kral ayrıcalıkları eşitleme sözü verdi. Soyluların liderleri tutuklandı. Muhalefet ezildi, mülklerin ve kralın gücü pekiştirildi. Soyluların egemen olduğu konseyin (hükümet) yerini, yarısı halktan olan genel bir konsey aldı. Soyluların birçok makamdaki ayrıcalıklı hakları kaldırıldı. Köylülere mülk arazi satın alma hakkı verildi, vergi köylülerine tam mülkiyet hakkı verildi ve kraliyet köylülerine mülk edinme hakkı verildi. Geri alma hakkı önemliydi çünkü soylular mali nedenlerle topraklarını satmak zorunda kalıyorlardı. Krala savaş başlatma hakkı verildi; yönetim ve yasama inisiyatifi onun eline verildi ve kral tarafından atanan bir Yüksek Mahkeme kuruldu. Soylu muhalefete yönelik sert muamele soylular arasında güçlü bir kızgınlık yarattı ve bu da birkaç yıl sonra kralın öldürülmesine yol açtı. Öldürülmesi[değiştir | kaynağı değiştir] III. Gustav, 16 Mart 1792 tarihinde Stockholm'de düzenlenen bir maskeli balo sırasında suikasta uğradı. Saldırı Jacob Johan Anckarström tarafından bir tabancayla gerçekleştirildi, ancak komplo soylular arasında geniş yankı uyandırdı. Diğer şeylerin yanı sıra soyluların gücünü daha da azaltan 1789 tarihli Birleşme ve Güvenlik Yasası'ndan sonra büyük bir öfke vardı. Hem radikal hem de muhafazakar pek çok soylu için bu yasa haklı bir 'tiran cinayeti' idi. Maskeli balo sırasında siyah pelerinli birkaç adam kralın etrafında toplandı; Anckarström, III. Gustav'ı yaralayan bir atış yaptı, ancak yaranın başlangıçta hayati tehlike arz etmediği düşünüldü. Yaranın enfeksiyon kapmasının ardından 13 gün sonra öldü. Emniyet Müdürü Henric Liljensparre tarafından çözülen olay 14 iddianameye yol açtı; intihar eden Ture Bielke de şüpheliler arasındaydı. Komplonun sınırlarında çok daha fazlası vardı, ancak XIII. Karl hızlı bir yargılama ve soylularla tam bir yüzleşmeden kaçınmak istiyordu. Anckarström hariç, cezalar da şaşırtıcı derecede hafifti. Claes Horn, Adolf Ribbing, C.P. Lilliehorn ve C.F. Ehrensvärd ölüm cezasına çarptırıldı, ancak ceza sürgüne çevrildi. Bazıları daha kısa cezalar aldı, diğerleri beraat etti. Hakkında kuvvetli şüpheler bulunan C.F. Pechlin hiçbir zaman ikna edilemedi ancak ölene kadar hapiste kaldı. Bu arada Ribbing 1843 yılına kadar yaşamış ve 1793 yılında bir başka hükümdarın ölümüne, XIV. Louis'nin Paris'te idam edilmesine tanıklık etmiştir. Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir] III. GustavHolstein-Gottorp HanedanıAlt kolu Oldenburg HanedanıDoğumu: 24 Ocak 1746 Ölümü: 29 Mart 1792 Resmî unvanlar Önce gelenAdolf Frederick İsveç kralı1771–1792 Sonra gelenIV. Gustav Adolf gtdİsveç hükümdarlarıMunsö (970-c. 1060) Muzaffer Erik Olof Skötkonung Anund Jacob Yaşlı Emund Stenkil (c. 1060-c. 1130)(1160-1161) Stænkil Erik Stenkilsson / Pagan Erik Halsten Anund Gårdske Kızıl Håkan Halsten / Yaşlı Inge Blot-Sweyn Yaşlı Inge Philip Halstensson / Genç Inge Ragnvald Knaphövde Güçlü Magnus Sverker ve Eric Hanedanları Magnus Henriksen Sverker · Eric (c. 1130-1250) Yaşlı Sverker Aziz Erik2 Magnus Henriksen Charles Sverkersson Kol / Boleslas I. Knut Genç Sverker Erik Knutesson2 Johan Sverkersson Erik Eriksson2 II. Knut 1 Erik Eriksson2 Bjelbo (1250-1364) Valdemar Birgersson Magnus Ladulås Birger Magnusson Mats Kettilmundsson 2 Magnus Eriksson3 Eric Magnusson Magnus Eriksson / Haakon Magnusson3 Mecklenburg (1364-1389) Albrekt Kalmar Birliği (1389-1523) I. Margaret4 / Pomeranyalı Erik4 Engelbrekt Engelbrektsson2 Pomeranyalı Erik4 Karl Knutsson Pomeranyalı Erik4 Karl Knutsson2 Bavyeralı Christopher4 Bengt Jönsson (Oxenstierna) / Nils Jönsson (Oxenstierna)2 Karl Knutsson3 Jöns Bengtsson Oxenstierna / Erik Axelsson Tott2 I. Christian4 Kettil Karlsson (Vasa)2 Karl Knutsson Kettil Karlsson (Vasa)2 Jöns Bengtsson Oxenstierna2 Erik Axelsson Tott2 Karl Knutsson Genç Sten Sture2 II. Johan4 Genç Sten Sture2 Svante Nilsson2 Eric Trolle2 Genç Sten Sture2 II. Christian4 Gustav Eriksson (Vasa)2 Vasa (1523-1654) I. Gustav XIV. Eric III. Johan Sigismund5 IX. Karl II. Gustaf Adolf Kristina Palatinate-ZweibrückenHesse-Kassel (1654-1751) X. Karl Gustav XI. Karl XII. Karl Ulrika Eleonora I. Frederick Holstein-Gottorp (1751-1818) Adolf Frederick III. Gustav IV. Gustav Adolf XIII. Karl3 Bernadotte (1818-günümüz) XIV. Karl3 I. Oscar3 XV. Karl3 II. Oscar3 V. Gustav VI. Gustaf Adolf XVI. Carl Gustaf 1 Belirsiz hanedan   2 Naip   3 Ayrıca Norveç hükümdarı   4 Ayrıca Norveç ve Danimarka hükümdarı   5 Ayrıca Polonya hükümdarı Bir İsveçlinin biyografisi ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. Hükümdar ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. Otorite kontrolü BNE: XX1333531 BNF: cb106300224 (data) GND: 118543725 ISNI: 0000 0001 0800 3466 KulturNav: 6a79a64a-0bc4-4b78-91a0-c7899fd6e59e LCCN: n80056900 MusicBrainz: 9da5f8c0-a2ee-4b36-be4c-598968da9697 NDL: 01072567 NKC: jn20030606007 NLI: 987007273063305171 NTA: 070529965 RKD: 34720 SELIBR: 188980 SNAC: w6sz749z SUDOC: 028741463 TePapa: 68732 ULAN: 500104262 VIAF: 54138074 WorldCat: lccn-n80056900 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=III._Gustav&oldid=31654589" sayfasından alınmıştır

Fin İç SavaşıVaasa kent meydanında Fin Beyaz Ordusu askerleriTarih27 Ocak-15 Mayıs 1918(3 ay, 2 hafta ve 4 gün)Bölge FinlandiyaSonuç Beyazların zaferiTaraflar Beyaz Muhafızlar Alman İmparatorluğu Kızıl Muhafızlar Rusya SFSCGüçler 80.000–90.000 Fin,550 İsveçli gönüllü, 13.000 Alman[1] 80.000–90.000 Fin, 4.000–10.000 Rus[1]Kayıplar 3.414 öldürüldü, 1.400–1.650 yaralandı, 46 kayıp, 4 toplama kampında öldü[2] 5.199 öldürüldü, 7.000–10.000 yaralandı, 2.000 kayıp, 11.000–13.500 toplama kampında öldü[2] Fin İç Savaşı (Fince: Suomen sisällissota, Kansalaissota), sürmekte olan I. Dünya Savaşı sırasında bağlı bulunduğu Rus İmparatorluğunda Çarlık rejiminin devrilmesinin ardından yaşanan Ekim Devrimi sonrasında bağımsızlığını kazanan Finlandiya'da 27 Ocak-15 Mayıs 1918 tarihleri arasında yaşanan iç savaştır.[3] Solcularla sağcılar arasında yaşanan iç savaş sırasında sosyalistler Kızıllar (Fince: punaiset) olarak, karşı taraftaki anti-sosyalistler ise Beyazlar (Fince: valkoiset) olarak adlandırılmıştır. Kızıllar Sovyetler Birliği, Beyazlar ise Alman İmparatorluğu tarafından askeri ve ekonomik olarak desteklenmişlerdir.[3] Mart 1917'ye kadar Finlandiya, orduya veya polis teşkilatına sahip değilken sol ve sağ, kendi güvenlik gruplarını kurmaya başladılar. Sağ Beyaz Muhafızlar ve sol Kızıl Muhafızlar adları altında iki ayrı güvenlik grubu kurmuşlardır. Finlandiya'daki korku dolu atmosfer sonunda Beyaz Muhafızların Senato'da kendilerini ülkenin millî ordusu ilan etmeleriyle, iki kutup arasında savaş başlamasıyla doruğa çıkmış ve Beyazlar zafer kazanmışlardır. 1917–18 iç savaş krizinden sonra Finler yönlerini Sovyet Rusya'dan çok Almanya'ya çevirmişlerdir. Hatta senato, "Alman Krallığına Bağlı" mutlak monarşiyi dile getirmiştir. Fakat Almanya'nın I. Dünya Savaşı'ndan yenik ayrılması, bu fikri tek başına "Bağımsız Demokratik Cumhuriyet" anlayışına çevirmiştir.[4] Savaşın arka planı[değiştir | kaynağı değiştir] Hiçbir politik hakka sahip olmayan Fin işçiler Savaşın ana sebepleri, I. Dünya Savaşı ve bu savaşın Rus İmparatorluğu'nda başlattığı ve Ekim Devrimi'ne kadar giden yıkıcı etkileriydi. Finlandiya, Rusya'nın bir parçası olarak Rus-Alman savaşlarına mekan olmuş ve çatışmalardan çok etkilenmişti. İki imparatorluk da ekonomik, askeri ve politik olarak Finlandiya'ya çok önem veriyorlardı. Finlandiya'nın bağımsızlık eğilimini çok önceleri fark eden Çarlık rejimi Finlandiya'nın Ruslaştırılması çalışmalarını başlatmıştı. Aslında bu savaşın esas nedeni sınıf faklılıklarıydı. Bu antidemokratik sınıf farkları Finleri ekonomik, sosyal ve politik anlamda iki gruba ayrılmaya yönlendirdi. Sol, 1899 yılından sonra sadece Ruslaştırma politikasına değil, diğer tüm demokratik yapıya karşı faaliyet gösteriyordu. Finlandiya'nın nüfusu bu dönemde hızla artınca, endüstriyel bir işçi sınıfının ortaya çıkması kaçınılmaz hale gelmişti. Sol, endüstri devrimi ve ekonomik özgürlük kavramlarının Finlandiya'ya sıçraması ve Çarlık rejiminin emperyalist ve otokratik yönetiminin olumsuz etkisiyle gittikçe güçlendi. Solun faaliyetleri ile birlikte milliyetçilik ve liberalizm fikirleri de yaygınlık kazanıyordu. İnsanların hayat standardının yükselmesi, sanayileşme, zengin ile fakir arasındaki uçurumu daha da artırdı.[5] Artan işçi hareketleriyle aynı dönemde, 1899 yılında Finlandiya Sosyal Demokrat Partisi kuruldu. Sosyalist hareket, Rusya'nın 1905 yılındaki Rus-Japon Savaşında Japonya'ya yenilmesi sayesinde, ortaya çıkan siyasi iktidarsızlıktan etkilendi. Bu dönemin ardından iktidarını yeniden tesis eden Rus Çarının unvanları arasında Finlandiya Grandükü de geçmekteydi. Şubat Devrimi (1917)[değiştir | kaynağı değiştir] Halk Rusya'nın parlamentoyu engellemesini ve gıda desteğini kesmesini protesto ediyor. Petropavlovsk gemisine bağlı Bolşevik bahriyelilerin taşıdığı flamada "Burjuvaziye ölüm!" yazmaktadır Ana madde: Şubat Devrimi Sürmekte olan savaşın getirdiği yoksulluk, açlık ve yenilgi ortamı Çarlık rejiminin yönetimsel başarısızlıklarıyla birleşince kendiliğinden patlak veren Şubat Devrimi imparatorluğu sardı. Devrilen rejimin yarattığı boşluk Finlandiya'da da hissedildi. Fin Parlamentosu iktidar boşluğunu doldurma girişiminde bulunarak durumunu güçlendirdi. Finlandiya, devrim öncesinde Rus toprağı sayılırken artık otonom bölge olarak değerlendirilmekte ve modern anlamda bir parlamentoya sahip bir yapılanma hâline geldi. Parlamento bileşimi yine sağ ve sol öğeler barındırmaktaydı. Liderlik için savaş[değiştir | kaynağı değiştir] Şubat Devrimi ile Çarlık rejiminin çöküşü, Finlandiya'da kurumsal otorite boşluğuna yol açmıştır. Polis gücünün çözülmesi belirsizlik ortamına sebep olmuştur. Bu duruma tepki olarak sağ ve sol gruplar kendi güvenliklerini sağlamak amacıyla güvenlik kuvvetleri oluşturmaya başladılar. İlk başlarda bu gruplar yereldi ve çoğunluğu silahsızdı, ancak 1917 yılı sonbaharı itibarıyla parlamentonun dağılması ve istikrarsızlık sebebiyle gruplar daha askeri ve ulusal bir karakter kazanmaya ve silahlanmaya başladılar.[6] Ekim Devrimi (1917)[değiştir | kaynağı değiştir] Ana madde: Ekim Devrimi Fin parlamentosunun dağılmasından sonra; ülkedeki Sosyal Demokratlar ve muhafazakârlar arasındaki kutuplaşma ve gerginlik, çarpıcı bir şekilde tırmandı ve Finlandiya'da 1917 yılının Ocak ayında yapılan seçimler sonucunda tamamen muhafazakâr bir hükûmet oluşturulmasından da vahim bir durum ortaya çıktı. 1 Kasım'da Sosyal Demokratlar, "İstiyoruz" adında, siyasi bir program sundu. Bu programın amacı, Sosyal Demokratların iç siyasette bazı haklara sahip olmasını sağlamaktı. Sosyal Demokratlar, ayrıca Finlandiya'nın Bolşeviklerden bağımsız bir devlet olarak varlığını sürdürmesi konusunda 10 Kasım'da bir manifesto yayınlamayı ve bunu Sovyetler Birliği'ne aktarmayı düşündüler. Ancak Petrograd'daki belirsiz durum nedeniyle bu plan ertelendi. Sosyal Demokratlar'ın katı "İstiyoruz" programı başarısız olunca; sosyalistler, 14 Kasım günü genel grev ilan ettiler. 16 Kasım günü parlamenter reform beklentisinde olan sosyal-demokratların şerhine rağmen sosyalistlerin ağırlığını oluşturduğu İşçilerin Devrimci Konseyi iktidarı aldığını kamuoyuna duyurdu. Bu sırada çıkan çatışmalar iç savaşın ilk işarteleri sayılmaktadır. Fin egemenliği[değiştir | kaynağı değiştir] Ekim Devrimiyle beraber iktidarı alan Bolşevikler ulusların kendi kaderini tayin etme hakkı kapsamında Finlandiya'nın bağımsızlığını tanımıştır Pehr Evind Svinhufvud'un liderliğindeki Senato, 6 Aralık 1917 tarihinde parlamento tarafından benimsenen, Finlandiya bağımsızlık deklarasyonunu teklif etti.[7] Sosyal Demokratlar Svinhufvud'un teklifine karşı oy vermelerine rağmen, hemen hemen hiçbir farkı içermeyen alternatif bir bağımsızlık deklarasyonu sunma kararı aldılar. Sosyalistler, gelecekte politik çoğunluk kazanmayı umuyorlardı. Finlandiya'nın bağımsızlığını onaylaması için Lenin'e ricada bulunmak üzere iki delegasyonu Aralık 1917'de Petrograd'a gönderdiler. Her iki siyasi grup da ona liderlik etmek konusundaki kuvvetli anlaşmazlıklara rağmen, Fin egemenliği ihtiyacı konusunda hemfikirdiler.[8] Finlandiya gibi küçük bir ülke için egemenliğin sağlanması beklenen bir sonuç değildi bunun için Rusya ve Avrupa'nın büyük güçleri tarafından tanınması gerekliydi. Bağımsızlık deklarasyonundan üç hafta sonra, Svinhufvud'un kabinesi, Rusya'nın egemenliği tanıması için, Lenin'le görüşülmesi gerektiği sonucunu çıkardı. Aralık 1917'de, Bolşevikler, Brest-Litovsk'ta Almanya ile sürmekte olan barış görüşmelerinde baskı altına girmişlerdi. Sonuç olarak 31 Aralık 1917 'de, Svinhufvud ve onun senato delegasyonu, egemenlik konusunda Lenin'in onayını almış oldular.[9] Savaş[değiştir | kaynağı değiştir] Beyaz Muhafızlar Nummi'de Gerginliğin artışı ve savaşın patlak vermesi[değiştir | kaynağı değiştir] Muhalif politik gruplar 1917 yılında kendi yeni düzenlerini yaratmaya ve toplumsal çöküşe mani olmaya yönelik birkaç başarısız girişimde bulundular.[10] Kasımdaki genel darbe olayları Finlandiya'da şüphe ve güvensizliğe neden oldu ve sonunda uzak bir uzlaşma ihtimaline kilitlenildi. Muhafazakârlar ve sağ görüşlü eylemciler radikal işçi gruplarının darbe süresince etkin olmalarını mal güvenliklerine tehdit olarak gördüler, böylelikle ordu dahil tüm servetlerini kullanmanın kendilerini savunmak için gerekli olduğuna karar verdiler. Aynı zamanlarda, devrimci işçiler ve sol kanat sosyalistler işçi hareketinin muvaffakiyetine olanak veren kuvvetten daha büyük ölçüde bir kuvvetle eski rejimi ortadan kaldırmak konusunda düşünüyorlardı. Olayları savaşa götüren son gerginlik 1918'in Ocak ayının ilk günlerinde başladı. Helsinki, Kotka ve Turku'daki en radikal İşçi Güvenlik Muhafızları adlarını Kızıl Muhafızlar olarak değiştirdiler ve buralarda barış ile savaş arasında tereddütte olan Sosyal Demokrat liderlerini devrimi desteklemeye ikna ettiler. Aynı ayın sonunda Aralık'ta atanmış eski bir Rus ordusu subayı olan Ali Aaltonen komutasındaki İşçi Muhafızları resmen Kızıl Muhafızlar olarak anılmaktaydı. Aynı zamanlarda Svinhufvud Senatosu ve Parlamentosu 12 Ocak 1918'de İşçi Güvenlik Muhafızları'nın Beyaz Muhafızlar'ı yasallaştırmaya yönelik bir basamak olarak gördüğü, teşvik edici, güçlü bir polis hakimiyeti yaratmaya karar verdi. Senato Beyaz Muhafızlar'ı Beyaz Fin Ordusu olarak adlandırdığında Kızıl Muhafızlar bu unvanı tanımayı reddettiler. 15 Ocak'ta, Aaltonen gibi eski bir Rus ordusu subayı olan Carl Gustaf Emil Mannerheim, Beyaz Muhafızlar'ın en yüksek rütbeli kumandanı olarak atanmıştı. Aaltonen karargahlarını Helsinki'de kurarken, o da karargahlarını Vaasa'ya yerleştirmişti.[11] Finlandiya İç Savaşının resmi başlangıç tarihi tartışma konusudur. İlk ciddi muharebeler Viipuri kasabasını kontrol altına almak ve silah yarışını kazanmak için 17-20 Ocak tarihlerinde Finlandiya'nın güneydoğu köşesinde yer alan Karelia'da yaşandı. The White Order to engage was issued on 25 January; the Red Order of Revolution was issued on 26 January. Ertesi gün, Beyaz Muhafızlar, Lenin'in Kızıllara söz verdiği, Rusya'dan gönderilen, silahların büyük kısmını taşıyan trenlere saldırdılar. Resmi çarpışmalar 27 Ocak'ta akşam geç saatlerde başladı, bunu Rus garnizonlarının 28 Ocak'ın ilk saatlerinde Ostrobothnia'da silahsızlanması takip etti. Savaşın, sembolik olarak, başlama tarihi, Kızıllardan bir grubun Helsinki İşçileri Binası'nın kulesine tırmanıp kırmızı bir feneri yakarak, Finlandiya tarihinin ikinci büyük isyanının başlangıcını işaret etmesi olarak nitelendirilebilir.[12] Seferberlik[değiştir | kaynağı değiştir] İç savaşın başladığı Şubat ayında cepheler ve harekâtlar (Kızıllar kırmızı, Beyazlar beyaz renkle temsil edilmiştir) Savaşın başlarında, öncü kuvvetler güney Finlandiyayı batıdan doğuya katederek ülkeyi Beyaz Finlandiya ve Kırmızı Finlandiya olarak fiilen ikiye böldüler. Kızıl muhafızlar kuzeyi kontrol altına aldılar, Kuzey, neredeyse tüm endüstriyel ve tarımsal kaynakları kapsıyordu. Beyaz Muhafızlar ise kalan toprakları kontrol altına aldılar. Karşıt güçlerin yerleşim birimleri sınırın her iki tarafında da mevcuttu: Beyaz alanda endüstriyel kasabalar olan Varkaus, Kuopio, Oulu, Raahe, Kemi ve Tornio; kırmızı alanda ise Porvoo, Kirkkonummi ve Uusikaupunki bulunuyordu. 1918 şubatında bu kalelerin ele geçirilmesi her iki kuvvet içinde öncelikli hedefti. Mart ayına gelindiğinde cephelerin durumu. Beyazlar Tampere'ye saldırıp Rautu'da Kızılları kuşatır. Askerlerin sayısı her iki tarafta da 50 ila 90 bin arasında değişiyordu. Kızıl Muhafızlar, çoğunlukla gönüllülerden oluşurken, beyaz ordunun sadece 11000-15000 kadarı gönüllülerden oluşuyordu. Ordunun geri kalanları askere alınmış kişilerdi. Gönüllü olmanın temel sebepleri ekonomik faktörlere (maaş, yiyecek), idealizme ve mahalle baskısına dayanıyordu. Kızıl Muhafızlarda ayrıca Güney Finlandiya'daki endüstri merkezlerinden toplanmış ve çoğu genç kızlardan oluşan 2000 kadın asker de vardı. Her iki ordu da yaşları 15, 17 arasında değişen çocuk askerler kullanıyorlardı bunun en ünlü örneği daha sonra uzun bir dönem Finlandiya devlet başkanlığını yapacak olan Urho Kekkonen'dir. Kızıl Muhafızların çoğunluğunu şehirli ve tarımsal işçiler oluşturuyordu, oysaki Beyaz Ordunun belkemiği arazi sahibi çiftçiler ve iyi eğitim görmüş insanlardan oluşmuştu.[13] Almanların müdahalesi (gri bölgeler) ve savaşın sonu Kızıl Muhafızlar ve Rus Ordusu[değiştir | kaynağı değiştir] Kızıl Muhafızlar iç savaş süresince hem karargâh hem de cephede deneyimli komutan sıkıntısı çektiler. Bu yüzden hem önemli askeri fırsatlar değerlendirilemeyecek hem de çoğu harekât başarısızlıkla sona erecektir. Meslekten asker olmayan Kızıl Muhafızlar çoğunlukla silahlandırılmış işçiler ve sivillerden oluşuyordu. Disiplin ve askeri eğitim yetersizliği nedeniyle muhafızlar özellikle Beyazların yardımına gelen Alman Ordusu karşısında hiçbir direniş gösteremeyecektir. İç savaş süresince Kızılların saflarında savaşan Rus askerlerin sayısı özellikle Almanya'nın Rus topraklarına yeniden saldırmaya başladığı 1918 yılı Şubat ayıyla birlikte gözle görülür şekilde düşmüştür. Sonunda imzalana Brest Litovsk Antlaşamsı nedeniyle Kızıl Muhafızları destekleyemeyen Bolşevikler sadece Petrograd yönünde savunma cephesinde kalmışlardır. Beyaz Muhafızlar ve Alman Ordusu[değiştir | kaynağı değiştir] Beyaz Ordu'daki sıradan askerlerin muharebe deneyimi, birçoğuna sağlanan kısa ve yetersiz eğitim dolayısıyla Kızıl Ordu askerlerinden daha iyi değildi.[14] Abcak Beyaz Ordu'nun Kızıl Muhafızlar'dan iki önemli üstünlüğü vardı: General Mannerheim'in ve ekibinin -ki bu ekibe 84 İsveçli gönüllü subay ve Çar'ın ordusunun Fin eski subayları da dahildir- profesyonel yönetimi ve yaklaşık 1300 kişilik, Almanya'da eğitilmiş ve Doğu Cephesi' nde savaş deneyimi kazanmış, elit Fin Jäger askerleri. Tampere Savaşı[değiştir | kaynağı değiştir] Tampere savaşında yanmış bedenler Mannerheim'ın stratejisi ilk olarak Finlandiya'nın güney batısındaki en önemli endüstriyel kasabası olan Tampere'ye saldırmaktı. Saldırıyı Tampere'nin 65 kilometre kuzeydoğusundaki Längelmäki'den başlattı. Aynı anlarda Beyaz Ordu Tampere'nin kuzey ve kuzeybatısından Vilppula–Kuru–Kyröskoski–Suodenniemi hattından yaklaşmaktaydı. Kızılordu çarpışmanın şiddeti nedeniyle geri çekilmek durumunda kaldı. Tampere yenilgisinden sonra, Kızıl Muhafızlar doğu yönünde geri çekildi. Beyaz Ordu 29 Nisan'da Karelia'nın başkenti Viipuri'yi alıp karargâhlarını oraya taşıdılar. Kızılların güneybatı Finlandiya'daki son kaleleri ise 5 Mayıs'ta düştü.[15] Alman Baltık denizi bölümü[değiştir | kaynağı değiştir] Alman birlikleri Helsinki'de Alman İmparatorluğu, 1918 yılı Mart ayında Beyaz Ordunun yanında yer alacak şekilde Finlandiya İç Savaşına müdahil oldu. Beyazlar 1917 sonbaharından beri Finlandiya'nın bağımsızlığı için, Almanlardan yardım bulmaya çalışıyorlardı. Ancak Almanlar, Brest Litovsk'ta başlayan ateşkes görüşmelerini baltalamak istemiyorlardı. Troçki'nin, Bolşeviklerin zayıf konumuna rağmen, Almanya'da devrimin başlayarak her şeyi değiştireceği umuduyla 10 Şubat'ta görüşmeleri durdurması ile Almanların tutumu radikal bir şekilde değişti. Alman hükûmeti duraklamayı saldırı için bahane olarak kullanarak Rus topraklarını işgal için harekât başlattı. 14 Şubat'ta, Berlin'de Vaasa Senatosunun temsilcileri beklenildiği gibi, yardım talebinde bulundu.[16] Bunun üzerine Almanlar, 18 Şubat'ta Rusya'ya saldırdı. Finlandiya Sosyalist İşçi Partisi, 8 Nisan'da Helsinki'den ve 25 Nisan'da Viipuri'den Petrograd'a kaçtı. 14–15 Mayıs'ta küçük bir Rus kıtası Karelian Isthmus üssündeki kıyı topçu birliğinden geri çekildiğinde Finlandiya İç Savaşı sona erdi. Beyaz Finlandiya, 16 Mayıs 1918'de Helsinki'de ilan edildi.[17] Beyaz ve Kızıl Terör[değiştir | kaynağı değiştir] Beyaz idam mangası Länkipohja'da Kızıl askerleri idam ediyor. İç savaş esnasında, Beyaz ve Kızıl Orduların her ikisi de terör suçunu işlemişlerdir. İlk değerlendirmelere göre, her iki taraf da kesin bir şekilde "çarpışma kuralları" konusunda anlaşmışlardı, fakat kural ihlalleri başlangıçta meydana geldi. İhlallerin başlıcaları Kızıl Muhafızlar 17 askeri 31 Ocak'ta, Suinula'da idam ettiğinde ve Beyaz Ordu 200 askeri 21 Şubat'ta Varkaus'ta idam ettiğinde meydana geldi. Bu olaylardan sonra her iki taraf da terörizme ve soykırıma eğilimi kızıştıracak olan yerel düzeyde intikam idamlarına başladılar.[18] Kırmızı terörün en az üçte biri ve muhtemelen Beyaz terörün büyük çoğunluğu merkezi olarak yönetiliyordu. Beyaz Finlandiya ve Kızıl Finlandiya hükûmetleri resmî olarak teröre karşı çıksalar da cephede bu tür kararlar alınarak uygulanabiliyordu.[19] Toplam olarak, 1,400–1,650 Beyaz, Kızıl terörde ve 7,000–10,000 Kızıl, Beyaz terörde idam edildi. Finlandiya İç Savaşında çarpışma kurallarının bozulması, diğer birçok bağımsızlık savaşında gözlemlenenlere uyuyordu.[20] Savaştan sonra[değiştir | kaynağı değiştir] Kayıplar Ölüm Sebebi Kızıllar Beyazlar Diğerleri Toplam Çatışmada ölmüş 5,199 3,414 790 9,403 Öldürülmüş 7,370 1,424 926 9,720 Toplama kampında ölmüş 11,652 4 1,790 13,446 Kamptan ayrıldıktan sonra ölmüş 607 - 6 613 Kayıp 1,767 46 380 2,193 Diğer sebepler 443 291 531 1,265 Toplam 27,038 5,179 4,423 36,640 Kaynak: National Archive10 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Acı miras[değiştir | kaynağı değiştir] İç savaş Finlandiya halkı için tam bir yıkım olmuştur. Hayatını kaybeden 37 bin kişiden 5,900 kişi (%16) 14 ve 20 yaşları arasındaydı. Savaşın en dikkate değer özelliklerinden biri de kayıpların 10 bin kadarının savaş alanında meydana gelmiş olmasıdır. Ölümlerin çoğu terör yüzünden ve hapishanelerdeki korkunç şartlardan dolayı meydana gelmişti. Ayrıca savaş 20 bin kadar çocuğu yetim bıraktı. Kızıl Finlandiya destekçilerinin büyük çoğunluğu savaşın sonundaki yenilginin ardından Sovyetler Birliği'ne kaçtı.[21] Toplama kampları[değiştir | kaynağı değiştir] Beyaz Ordu ve Alman kuvvetleri, savaşın bitmesiyle birlikte 5 Mayıs 1918 günü yaklaşık 80 bin Kızıl tutukluyu esir aldı. Beyaz terör dindiğinde, binlercesi serbest bırakıldı, fakat 74,000 kişi hala mahkûmdu. En büyük toplama kamplarından biri Suomenlinna şehrindeydi, bu şehir Helsinki'ye yakın bir adadadır. Hämeenlinna, Lahti, Viipuri, Ekenäs, Riihimäki ve Tampere diğer başlıca toplama kamplarının bulunduğu şehirler. Fin senatosu bu insanların tehlikesiz olduklarına inandıkları zamana kadar hapis tutmayı kararlaştırmıştı. Suomenlinna toplama kampı, Helsinki. 11.000'den fazla insan bu kampta açlıktan, hastalıktan veya saldırılardan öldü İç savaşın kültürel alandaki etkileri[değiştir | kaynağı değiştir] Finlandiya'da savaşı konu edinen ve genel anlamda beğeni kazanan ilk kitap, Nobel edebiyat ödüllü yazar Frans Emil Sillanpää tarafından 1919'da yazılmış Hurskas kurjuus (Türkçesi, Dindarca Sefalet)'tir. 1959 ve 1962 arasında, Väinö Linna, üçlemesi Täällä Pohjantähden alla (Kuzey Yıldızı'nın altında)'da, İç Savaş'ı ve II. Dünya Savaşı'nı sıradan insanın bakış açısından tasvir etmiştir. Şiirde, Tampere Çatışması'nın korkunçluğunu daha dokuz yaşında görmüş olan Viljo Kajava, 1960'larda çıkmış kitabı Tampere 1918 Şiirleri kitabında iç savaşa pasifist bir bakış açısını sunmuştur. Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir] a b Arimo 1991, Manninen & 1992–1993 II, ss. 131, 145, Upton 1981, s. 107 a b Manninen 1992–1993, Paavolainen 1966, Upton 1981, ss. 191, 453 a b "Finnish Civil War 1918 | International Encyclopedia of the First World War (WW1)". encyclopedia.1914-1918-online.net. 11 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2021.  Upton 1980, ss. 434–435, Ylikangas 1986, ss. 163–172, Haapala 1995, ss. 223–225, 237–243, Vares 1998, ss. 56–137 Haapala 1986, Haapala 1995, ss. 62–66, 105–108 Upton 1980, ss. 195–230, Ylikangas 1986, s. 166–167, Haapala 1995, ss. 237–243 Keränen 1992, s. 73, Haapala 1995, s. 236 Upton 1980, ss. 343–382, Alapuro 1988, ss. 189–192, Keränen 1992, s. 78, Manninen 1993, Jutikkala, E. in: Aunesluoma & Häikiö 1995, ss. 11–20, Uta.fi/Suomi80 Upton 1980, ss. 258–261, Keränen 1992, s. 79 Haapala 1995, s. 232 Upton 1980, ss. 390–500, Lappalainen 1981, Keränen 1992, ss. 80–87 Upton 1980, s. 471–515, Lappalainen 1981 Lappalainen 1981, Manninen 1992–1993, Manninen, O. in: Aunesluoma & Häikiö 1995, ss. 21–32 Upton 1981, ss. 62–144, Tikka 2006, ss. 25–30 Lappalainen 1981, Upton 1981, ss. 424–446, Aunesluoma & Häikiö 1995, s. 112, Lackman 2000 7 Mart'ta temsilciler Hjelt ve Erich Alman askeri yardımının askeri giderlerini ödemede anlaştılar. Jussila, Hentilä & Nevakivi 1999, ss. 117 Keränen 1992, s. 137 Paavolainen 1966, Keränen 1992, ss. 89, 101, Uola 1998 Tikka 2004, ss. 452–460, Tikka 2006, ss. 69–138 Paavolainen 1967, Manninen 1992–1993, Eerola & Eerola 1998, ss. 59, 91, Westerlund 2004, ss. 15 Upton 1981, s. 447–481, Haapala 1995, ss. 9–13, 212–217, Peltonen 2003, ss. 9–24, 214–220, Tikka 2004, ss. 452–460, War victims in Finland 1914–1920 20 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir] Wikimedia Commons'ta Fin İç Savaşı ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. Soğuk Savaş Kış Savaşı Finlandiya tarihi İlgili filmler[değiştir | kaynağı değiştir] Makiba no Shōjo Katori (Japonca: 牧場の少女カトリ, İngilizce: Katri, Girl of the Meadows, Fince: Katri, Paimen piika ja emäntä), (1984) Fragman 17 Haziran 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir] Alapuro, Risto (1988), State and Revolution in Finland, ISBN 0-520-05813-5 Arimo, Reino (1991), Saksalaisten sotilaallinen toiminta Suomessa 1918, Pohjois-Suomen Historiallinen Yhdistys, ISBN 951-96174-4-2 Aunesluoma, Juhana & Martti Häikiö (1995), Suomen vapaussota 1918. Kartasto ja tutkimusopas, W. Soderstrom, ISBN 951-0-20174-X Eerola, Jari & Jouni Eerola (1998), Henkilötappiot Suomen sisällissodassa 1918, W. Soderstrom, ISBN 952-91-0001-9 Enckell, Carl (1956), Poliittiset muistelmani I Haapala, Pertti (1986), Tehtaan valossa. Teollistuminen ja työväestön muodostuminen Tampereella 1820–1920, ISBN 951-9254-75-7 Haapala, Pertti (1993), Luokkasota, Historiallinen Aikakauskirja 2/1993, <http://www.uta.fi/koskivoimaa/valta/1918-40/luokkasota.htm 28 Kasım 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.> Haapala, Pertti (1995), Kun yhteiskunta hajosi, Suomi 1914–1920, ISBN 951-37-1532-9 Jussila, Osmo; Seppo Hentilä & Jukka Nevakivi (1999), written at London, From Grand Duchy to a *Modern State: A Political History of Finland since 1809, C. Hurst & Co., ISBN 1-85065-528-6 Keränen, Jorma (1992), written at Jyväskylä, Suomen itsenäistymisen kronikka, Gummerus, ISBN 951-20-3800-5 Ketola, Eino (1987), Kansalliseen kansanvaltaan. Suomen itsenäisyys, sosiaalidemokraatit ja Venäjän vallankumous 1917, ISBN 951-30-6728-9 Kirby, David (2006), written at Cambridge, A Concise History of Finland, Cambridge University Press, ISBN 0-521-83225-X, <http://www.cambridge.org/97805215398909 Aralık 2012 tarihinde Archive.is sitesinde arşivlendi> Lackman, Matti (2000), Suomen vai Saksan puolesta ? Jääkäreiden tuntematon historia, Otava, ISBN 951-1-16158-X Lappalainen, Jussi T. (1981), Punakaartin sota, osat I-II, ISBN 951-859-071-0 Linnanmäki, Eila (2005), Espanjantauti Suomessa. Influenssaepidemia 1918–1920, ISBN 951-746-716-8 Manninen, Ohto (1992–1993), Itsenäistymisen vuodet 1917–1920, osat I-III, VAPK-kustannus, ISBN 951-37-0730-X Manninen, Ohto (1993), Vapaussota, Historiallinen Aikakauskirja 2/1993, <http://www.uta.fi/koskivoimaa/valta/1918-40/vapaussota.htm 28 Kasım 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.> Paavolainen, Jaakko (1966), Poliittiset väkivaltaisuudet Suomessa 1918, 1 Punainen terrori Paavolainen, Jaakko (1967), Poliittiset väkivaltaisuudet Suomessa 1918, 2 Valkoinen terrori Paavolainen, Jaakko (1971), Vankileirit Suomessa 1918, ISBN 951-30-1015-5 Peltonen, Ulla-Maija (2003), Muistin paikat. Vuoden 1918 sisällissodan muistamisesta ja unohtamisesta., ISBN 951-746-468-1 Rautkallio, Hannu (1977), Kaupantekoa Suomen itsenäisyydellä, ISBN 951-0-08492-1 Salkola, Marja-Leena (1985), Työväenkaartien synty ja kehitys 1917–1918 ennen kansalaissotaa, ISBN 951-859-739-1 Tikka, Marko (2004), Kenttäoikeudet. Välittömät ratkaisutoimet Suomen sisällissodassa 1918, ISBN 951-746-651-X Tikka, Marko (2006), written at Jyväskylä, Terrorin aika. Suomen levottomat vuodet 1917–1921, Gummerus, ISBN 951-20-7051-0 Uola, Mikko (1998), Seinää vasten vain; poliittisen väkivallan motiivit Suomessa 1917–1918, ISBN 951-1-15440-0 Upton, Anthony F. (1980–1981), Vallankumous Suomessa 1917–1918, osat I-II, ISBN 951-26-1828-1 Upton, Anthony F. (1980b), The Finnish Revolution 1917–1918, ISBN 0-8166-0905-5 Vares, Vesa (1998), Kuninkaantekijät. Suomalainen monarkia 1917–1919, myytti ja todellisuus, WSOY, ISBN 951-0-23228-9 Westerlund, Lars (2004), Sotaoloissa vuosina 1914–1922 surmansa saaneet, VNKJS 10/2004, ISBN 952-5354-52-0 Ylikangas, Heikki (1986), Käännekohdat Suomen historiassa, Söderström, ISBN 951-0-13745-6 Ylikangas, Heikki (1993), Tie Tampereelle, WSOY, ISBN 951-0-18897-2 Ylikangas, Heikki (1993b), Sisällissota, Historiallinen Aikakauskirja 2/1993, Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir] Uta.fi/suomi804 Ağustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. — History project at University of Tampere War victims in Finland, 1914–192220 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. — Valtioneuvoston kanslia Monuments of the Reds — The central museum of Labour Vapaussota.fi4 Ağustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. — Foundation of Invalids of the War The representation of violence in the Finnish photography of the Civil War31 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. — Maarteen Patteuw gtdRus Devrimi / Rus İç SavaşıOlaylarDevrim Şubat Devrimi Mühürlü Tren Nisan tezleri Temmuz Günleri Lavr Kornilov Ekim Devrimi Barış Kararnamesi Toprak Kararnamesi Kerenski-Krasnov ayaklanması İç Savaş Rus İç Savaşı Dirgen ayaklanması Kiev Bolşevik Ayaklanması Ukrayna Bağımsızlık Savaşı Fin İç Savaşı Heimosodat Polonya-Ukrayna Savaşı Sovyet-Polonya Savaşı Estonya Bağımsızlık Savaşı Letonya Bağımsızlık Savaşı Litvanya Bağımsızlık Savaşı Gürcistan Olayı Gürcistan-Güney Osetya çatışması Azerbaycan-Ermenistan Savaşı Bolşeviklere karşı sol ayaklanmalar Sol SR ayaklanması Tambov Ayaklanması Kronstadt Ayaklanması Yakut İsyanı Rus İç Savaşı'nda Müttefiklerin müdahalesi Kutup Ayısı Seferi Sibirya Müdahalesi Basmacı Hareketi Savaş komünizmi Yeni Ekonomi Politikası 10. Kongre Beyaz Terör Gruplar Devlet Duması Geçici Komitesi Devrimci Askeri Konsey Rus Geçici Hükümeti Beyaz Ordu Bağımsızlık yanlısı hareketler Petrograd Sovyeti Halk Komiserleri Konseyi Devrimci Askerî Komite Rusya Kurucu Meclisi seçimler Kara Muhafızlar Kızıl Muhafızlar Ukrayna Merkez Konseyi Ukrayna Halk Cumhuriyeti Mahnovşçina Karayüzler Tüm Rusya Merkezî Yürütme Komitesi Komuç Çekoslovak Lejyonu İtilaf Devletleri Partiler Anayasal Demokrat Parti Rusya Sosyal Demokrat İşçi Partisi Bolşevikler Menşevikler Mejrayontsi Sosyalist Devrimci Parti Sol SRler 17 Ekim Birliği FigürlerMonarşistler II. Nikolay Lavr Kornilov Geçici Hükûmet Georgi Lvov Pavel Milyukov Aleksandr Guçkov Beyaz Ordu Pyotr Nikolayeviç Vrangel Aleksandr Kolçak Anton Denikin Pyotr Krasnov Nikolay Yudeniç Roman Ungern von Sternberg Grigori Semyonov Radola Gajda Bolşevikler Vladimir Lenin Lev Kamenev Grigori Zinoviyev Lev Troçki Mihail Frunze Josef Stalin Semyon Budyonni Mihail Tuhaçevski SRlar Aleksandr Kerenski Stepan Maksimoviç Petriçenko Boris Savinkov Viktor Çernov Sol SRlar Maria Spiridonova Anarşistler Nestor Mahno Polonya Józef Piłsudski Finlandiya Carl Gustaf Emil Mannerheim Ukrayna Symon Petlyura Uluslararası Brest Litovsk Barış Antlaşması 1917-23 Devrimleri 1918-1919 Alman Devrimi Bavyera Sovyet Cumhuriyeti Macaristan Sovyet Cumhuriyeti Macaristan-Romanya Savaşı Polonya-Ukrayna Savaşı Sovyet-Polonya Savaşı Slovak Sovyet Cumhuriyeti Fin İç Savaşı Finlandiya Sosyalist İşçi Cumhuriyeti Gürcistan Demokratik Cumhuriyeti gtdI. Dünya SavaşıCephelerAvrupa Balkanlar Batı Cephesi Doğu Cephesi İtalya Cephesi Orta Doğu Çanakkale Sina ve Filistin Kafkasya Irak Hicaz ve Yemen İran Afrika Güneybatı Batı Doğu Kuzey Asya ve Pasifik Tsingtao Kuşatması Deniz Atlantik Okyanusu Akdeniz Katılımcılarİtilaf Devletleri Rus İmparatorluğu / Cumhuriyet Fransa (Fransız sömürge imparatorluğu) Birleşik Krallık (Britanya İmparatorluğu) İtalya Romanya ABD Sırbistan Tayland Portekiz Çin Cumhuriyeti Japonya Belçika Karadağ Yunanistan Ermenistan Brezilya İttifak Devletleri Alman İmparatorluğu Avusturya-Macaristan İmparatorluğu Osmanlı İmparatorluğu Bulgaristan KronolojiÖn çatışmalar Sedan Muharebesi (1870) Meksika Devrimi (1910–1920) Trablusgarp Savaşı (1911–1912) Birinci Balkan Savaşı (1912–1913) İkinci Balkan Savaşı (1913) Başlangıç Sebepler Saraybosna Suikastı Temmuz Krizi 1914 Sınır Savaşı Cer Muharebesi I. Marne Muharebesi Tannenberg Muharebesi Galiçya Muharebesi Birinci Masuryan Gölleri Muharebesi Karadeniz Baskını Kolubara Muharebesi Sarıkamış Harekâtı Deniz yarışı Birinci Ypres Muharebesi 1915 İkinci Ypres Muharebesi Çanakkale Savaşı Isonzo Muharebeleri Büyük çekilme Sırp Savaşları Kût'ül-Amâre Kuşatması Birinci Kanal Harekâtı İkinci Kanal Harekâtı 1916 Erzurum Taarruzu Verdun Muharebesi Naroch Gölü Taarruzu Asiago Muharebesi Jutland Muharebesi Somme Muharebesi Brusilov Taarruzu Manastır Saldırısı Romanya Zaferi 1917 1917 Fransız Ordusu Ayaklanmaları Bağdat'ın ele geçirilmesi İkinci Arras Muharebesi Kerensky Taarruzu Passchendaele Muharebesi Étaples İsyanı Caporetto Muharebesi Cambrai Muharebesi Telelrefah Muharebesi 1918 Erzincan Mütarekesi Faustschlag Harekâtı Brest-Litovsk Antlaşması Bahar Taarruzu Yüz Gün Taarruzu Vardar Taarruzu Meuse-Argonne Taarruzu Bakü Muharebesi Megiddo Muharebesi Vittorio Veneto Muharebesi 11 Kasım 1918 Ateşkesi Osmanlı İmparatorluğu ile ateşkes Lys Muharebesi Kiel İsyanı Diğer çatışmalar Maritz İsyanı (1914–1915) Angola (1914–1915) Hindu-Alman Gizli Antlaşması (1914–1919) Paskalya Ayaklanması (1916) Rus Devrimi (1917) Fin İç Savaşı (1918) Sonrası çatışmalar Rus İç Savaşı (1917–1921) Ukrayna Bağımsızlık Savaşı (1917–1921) Azerbaycan-Ermenistan Savaşı (1918–1920) Gürcü-Ermeni Savaşı (1918) Alman Devrimi (1918–1919) Macaristan-Romanya Savaşı (1918–1919) Büyük Polonya Ayaklanması (1918–1919) Estonya Bağımsızlık Savaşı (1918–1920) Letonya Bağımsızlık Savaşı (1918–1920) Litvanya Bağımsızlık Savaşı (1918–1920) Polonya-Ukrayna Savaşı (1918–1919) III. İngiliz Afgan Savaşı (1919) Sovyet-Polonya Savaşı (1919–1921) İrlanda Bağımsızlık Savaşı (1919–1921) Türk Kurtuluş Savaşı (1919–1923) Batı Cephesi (1919–1922) Doğu Cephesi (1920) Güney Cephesi (1918–1921) İç Cephe (1919–1923) Polonya-Litvanya Savaşı (1920) Kızıl Ordu'nun Gürcistan'a müdahalesi (1921) İrlanda İç Savaşı (1922–1923) YönleriSavaş Askeri nişanlar Deniz savaşları Hava çarpışmaları Kriptografi Atlar Zehirli gaz Demiryolları Stratejik bombardıman Teknoloji Siper savaşı Topyekûn savaş Hayatta kalan gaziler Noel ateşkesi Sivil darbe vahşet Kayıplar İspanyol gribi Belçika Tecavüzleri Ürkün (Kırgızistan) Ermeni Kırımı Süryani Katliamı Rum Kırımı Kadınların rolleri Literatür Anlaşmalar Antlaşmalar Boğazlar Sykes-Picot St-Jean-de-Maurienne Fransız-Ermeni Şam Paris Barış Konferansı Brest-Litovsk Antlaşması Lozan Antlaşması Londra Antlaşması Neuilly Antlaşması Saint-Germain-en-Laye Sevr Antlaşması Trianon Antlaşması Versay Barış Antlaşması Sonuçları Savaşın bitişi Wilson İlkeleri Milletler Cemiyeti  Kategori gtdSovyetler Birliği'nin silahlı çatışmaları Rus İç Savaşı (1917-22) Sovyet-Ukrayna Savaşı (1917-21) Fin İç Savaşı (1918) Litvanya-Sovyet Savaşı (1918-19) Estonya Bağımsızlık Savaşı (1918-20) Sovyet-Polonya Savaşı (1919-21) Kızıl Ordu'nun Gürcistan'ı İşgali (1921) Çin-Sovyet Çatışması (1929) Sovyetler Birliği-Japonya sınır çatışmaları (1932-39) Sovyetler Birliği'nin Sincan'ı işgali (1934) Sincan İslam Ayaklanması (1937) II. Dünya Savaşı (1939-45) (Sovyetlerin Polonya İstilası (1939)  · Kış Savaşı (1939-40)  · Doğu Cephesi (1941-45)  · Birleşik Krallık ve Sovyetler Birliği'nin İran'ı işgali (1941) İli İsyanı (1944–49) Birinci Çinhindi Savaşı (1946-54) Kore Savaşı (1950-1953) Macar Devrimi (1956) Vietnam Savaşı (1955-75) Eritre Bağımsızlık Savaşı (1961-91) Arap-İsrail Yıpratma Savaşı (1967-70) Çekoslovakya müdahalesi (1968) Çin-Sovyetler Birliği sınır çatışması (1969) Ogaden Savaşı (1977-78) Sovyetler Birliği'nin Afganistan'a müdahalesi (1979-89) Sovyetler Birliği'nin askerî tarihi · Soğuk Savaş (1947-91) Otorite kontrolü BNF: cb11943487d (data) GND: 4408662-3 LCCN: sh00005476 NKC: ph625066 NLI: 987007291717405171 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Fin_İç_Savaşı&oldid=30764417" sayfasından alınmıştır

Bu madde ikinci küresel savaş hakkındadır. İlk küresel savaş için I. Dünya Savaşı sayfasına bakınız. II. Dünya Savaşı Sol üstten saat yönünde: Wanjialing Muharebesi'nde Çinli askerler I. El-Alameyn Muharebesi'nde Avustralyalı 25 poundluk top Doğu Cephesi'nde Alman Stuka bombacı uçakları (1943-44 kışı) Lingayen Körfezi'nde Amerikan gemileri Wilhelm Keitel teslimiyet belgesini imzalarken Stalingrad Muharebesi'nde Sovyet askerleri Tarih1 Eylül 1939 - 2 Eylül 1945 (6 yıl ve 1 gün)[a]BölgeAvrupa, Pasifik, Atlantik, Hint Okyanusu, Güneydoğu Asya, Çin, Japonya, Orta Doğu, Akdeniz, Kuzey Afrika, Afrika Boynuzu, Orta Afrika, Avustralya, Karayipler, Kuzey ve Güney AmerikaSonuç Müttefik zaferi Nazi Almanyası'nın, Faşist İtalya'nın ve Japon İmparatorluğu'nun yıkılışı Atom Çağı'nın başlaması Milletler Cemiyeti'nin dağıtılıp yerine Birleşmiş Milletler'in kurulması Asya ve Afrika'nın dekolonizasyonu ve Avrupa'nın uluslararası etkisinin azalması Amerika Birleşik Devletleri ve Sovyetler Birliği'nin rakip süper güçler olması ve Soğuk Savaş'ın başlangıcıTaraflar Müttefikler MihverKomutanlar ve liderler Ana Müttefik liderleri: Franklin D. Roosevelt Josef Stalin Winston Churchill Çan Kay Şek Ana Mihver liderleri: Adolf Hitler Benito Mussolini Hirohito Kayıplar Askeri ölümler: 16 milyondan fazla Sivil ölümler: 45 milyondan fazla Toplam ölümler: 61 milyondan fazla (1937-1945) ...daha fazla detay Askeri ölümler: 8 milyondan fazla Sivil ölümler: 4 milyondan fazla Toplam ölümler: 12 milyondan fazla (1937-1945) ...daha fazla detay II. Dünya Savaşı, 1939'dan 1945'e kadar süren küresel savaştır. Savaşa dönemin büyük güçleri ve dünya ülkelerinin büyük çoğunluğu katıldı, Müttefikler ve Mihver olmak üzere iki karşıt askerî ittifak kuruldu. 30'dan fazla ülkeden gelen 100 milyondan fazla personelin doğrudan katıldığı bu topyekûn savaşta, savaşın büyük tarafları tüm ekonomik, endüstriyel ve bilimsel kapasitelerini savaş için seferber ettiler. 70 ila 85 milyon ölümle sonuçlanan II. Dünya Savaşı, insanlık tarihindeki en ölümcül savaştı ve savaş boyunca askerî personelden daha çok sivil kayıp verildi. Milyonlarca insan soykırımdan (Holokost gibi), planlanmış açlık ölümlerinden, katliamlardan ve hastalıklardan öldü. Tanklar, zırhlı araçlar, savaş uçakları, stratejik bombardımanlar, uçak gemileri, radar ve sonar, nükleer silahların geliştirilmesi ve roketler gibi birçok savaş teknolojisi savaşta önemli rol oynadı. II. Dünya Savaşı'nın 1 Eylül 1939'da Almanya'nın Polonya'yı istila etmesi ve ardından 3 Eylül'de Birleşik Krallık ve Fransa'nın Almanya'ya savaş ilan etmesiyle başladığı kabul edilir. 1939'un sonlarından 1941'in başlarına kadar; Almanya bir dizi harekât ve antlaşma ile Kıta Avrupası'nın çoğunu istila etti ve kontrolü altına aldı. Ayrıca İtalya, Japonya ve diğer ülkeler ile Mihver ittifakını kurdu. Ağustos 1939'daki Alman-Sovyet Saldırmazlık Paktı ile Almanya ve Sovyetler Birliği, Polonya'yı paylaştı ve istila etti. Bu saldırmazlık anlaşmasından yararlanan Sovyetler Birliği Finlandiya ve Romanya'nın bir kısmını, Baltık devletlerinin ise tamamını ilhak etti. Kuzey Afrika ve Doğu Afrika'da harekâtların başlamasının ve 1940'ın ortalarında Fransa'nın 6 hafta içerisinde çöküşünün ardından savaş çoğunlukla Avrupalı Mihver devletleri ve Britanya İmparatorluğu arasında Balkanlar'daki harekâtlarla, Atlantik Savaşı'yla, Britanya'da hava savaşıyla ve Blitz'le devam etti. 22 Haziran 1941'de başlarında Almanya, Avrupalı Mihver devletleri ile Sovyetler Birliği'ni istila ederek tarihin en büyük kara cephesi olan Doğu Cephesi'ni açtı ve Mihver'i, özellikle de Alman Wehrmacht'ını bir yıpratma savaşına soktu. Almanya'nın Sovyetler Birliği seferine Japon İmparatorluğu dahil olmadı. Asya ve Pasifik üzerinde hükmetmeyi amaçlayan Japonya, 1937'den beri Çin Cumhuriyeti ile savaş içerisindeydi. Aralık 1941'de Japonya, Güneydoğu Asya ve Orta Pasifik'te bulunan Amerikan ve İngiliz topraklarının ve kolonilerinin neredeyse tamamına Pearl Harbor Saldırısı gibi eşzamanlı saldırılar düzenledi. ABD'nin ve Birleşik Krallık'ın Japonya'ya savaş ilanından sonra Avrupalı Mihver devletleri, müttefikleri ile dayanışma içinde ABD'ye savaş ilan etti. Japonya kısa süre içinde Batı Pasifik'in çoğunu ele geçirdi 1942'de Midway Muharebesi'ni kaybetmelerinin ardından ilerlemeleri durduruldu. Daha sonra Almanya ile İtalya Kuzey Afrika'da müttefik güçlerine ve Stalingrad'da Sovyetler Birliği'ne karşı ağır yenilgilere uğradı. 1943'teki aksilikler (örneğin Doğu Cephesi'ndeki bir seri Alman yenilgisi, Müttefiklerin Sicilya'yı ve İtalyan anakarasını istilası ve Pasifik'teki müttefik harekâtı) Mihver'i bütün cephelerde stratejik geri çekilmeler yapmaya zorladı. 1944'te Batılı Müttefikler Alman işgali altındaki Fransa'yı geri aldı ve Sovyetler Birliği Mihver güçlerini topraklarından tamamen atıp Almanya'yı istila etmeye başladı. 1944 ve 1945 boyunca, Japonya'nın Çin'deki ilerlemeleri tersine dönerken, Müttefikler Japon Donanması'na önemli darbeler vurdu ve stratejik Batı Pasifik adalarını ele geçirdi. Avrupa'daki savaş, Alman işgali altındaki bölgelerin özgürleştirilmesi, Sovyetler Birliği'nin ve Batılı Müttefiklerin Almanya'yı istilası, Berlin Muharebesi, Adolf Hitler'in intiharı ve 8 Mayıs 1945'te Almanya'nın koşulsuz teslimiyetiyle sonuçlandı. 26 Temmuz 1945'te Müttefiklerin Potsdam Konferansı'ndan ve Japonya'nın bu şartlara göre teslim olmayı reddetmesinin ardından, ABD ilk atom bombalarını 6 Ağustos 1945'te Hiroşima'ya ve 9 Ağustos'ta Nagazaki'ye attı. Japon adalarının potansiyel bir istilası, ek atom bombası saldırıları olasılığı ve 9 Ağustos'ta Japonya'ya karşı Sovyetlerin savaşa girmesi ve Mançurya'yı istilasıyla karşı karşıya kalan Japonya, 15 Ağustos 1945'te teslim olmaya niyetini açıkladı ve Asya'da Müttefikler zafer elde etti. Savaşın ardından, Almanya ve Japonya işgal edildi ve Alman ve Japon liderlere karşı savaş suçları mahkemeleri açıldı. Çoğunlukla Yunanistan ve Yugoslavya'da işlenmiş belgeli savaş suçlarına rağmen, İtalyan liderler ve generaller diplomatik faaliyetler sayesinde genellikle cezalar ile karşı karşıya kalmadılar. II. Dünya Savaşı, dünyanın siyasi gruplaşmasını ve sosyal yapısını değiştirdi. Birleşmiş Milletler (BM), uluslararası işbirliğini geliştirmek ve gelecekteki potansiyel çatışmaları önlemek için kuruldu ve muzaffer büyük güçler (Çin, Fransa, Sovyetler Birliği, Birleşik Krallık ve ABD) Güvenlik Konseyi'nin daimi üyeleri oldu. Sovyetler Birliği ve ABD rakip süper güçler olarak ortaya çıktı ve bu neredeyse yarım yüzyıl süren Soğuk Savaş için zemin hazırladı. Avrupa'nın savaştan gördüğü büyük zararın ardından, büyük güçlerinin etkisi azaldı ve bu Asya ile Afrika'nın dekolonizasyonunu tetikledi. Endüstrileri zarar gören çoğu ülke ekonomik iyileşme ve genişlemeye yöneldi. Siyasi bütünleşme, özellikle Avrupa'da, gelecekteki düşmanlıkları önleme, savaş öncesi düşmanlıkları sona erdirme ve ortak bir kimlik oluşturma çabası ile başladı. Kronoloji[değiştir | kaynağı değiştir] Ayrıca bakınız: II. Dünya Savaşı kronolojisi Avrupa’daki savaşın genellikle 1 Eylül 1939’da[1][2] Polonya Seferi ile ve iki gün sonra Birleşik Krallık ve Fransa'nın Almanya'ya savaş ilanıyla başlandığı kabul edilir. Pasifik'te savaşın başlama tarihi olarak kabul edilen tarihlerin arasında ise, İkinci Çin-Japon Savaşı'nın başladığı 7 Temmuz 1937[3][4] ve Japonya'nın Mançurya'yı istila ettiği 19 Eylül 1931 yer alır.[5][6][7] Diğer bazı görüşler ise, Çin-Japon Savaşı ile Avrupa ve kolonilerindeki savaşın eşzamanlı olarak gerçekleştiğini ve iki savaşın 1941'de birleştiğini savunan İngiliz tarihçi A.J.P. Taylor'ın görüşlerini takip eder.[8][9] II. Dünya Savaşı için kullanılan diğer başlangıç tarihlerinin arasında II. İtalya-Habeşistan Savaşı'nın başladığı 3 Ekim 1935 bulunur.[10][11][12] Bunun yanında, Hem I. hem de II. Dünya Savaşı'nın aynı "Avrupa İç Savaşı" veya "İkinci Otuz Yıl Savaşı" nın bir parçası olduğu görüşü de vardır.[13][14] İngiliz tarihçi Antony Beevor, II. Dünya Savaşı'nın başlangıcını Mayıs'tan Eylül 1939'a kadar Sovyetler Birliği ile Moğolistan ve Japonya güçleri arasında savaşılan Halhin Gol Muharebesi olarak belirler.[15] Savaşın bitiş tarihi hakkında da evrensel bir fikir birliği yoktur. O zamanlarda savaşın, 2 Eylül 1945'te Japonya'nın resmen teslim olarak Asya'daki savaşı resmen bitirmesi ile değil, 14 Ağustos 1945'teki ateşkes antlaşması ile sonlandığı kabul görüyordu. Japonya ve Müttefikler arasında bir barış antlaşması, 1951'de imzalandı.[16] 1990'da Almanya'nın geleceğini ilgilendiren bir antlaşma, Doğu ve Batı Almanya'nın yeniden birleşmesine zemin hazırladı ve bu, II. Dünya Savaşı'nın sebep olduğu savaş sonrası sorunların çoğunu çözdü.[17] Japonya ile Sovyetler Birliği arasında hiçbir zaman resmi bir barış antlaşması imzalanmadı.[18] Arka plan[değiştir | kaynağı değiştir] Avrupa[değiştir | kaynağı değiştir] I. Dünya Savaşı, İttifak Devletleri'nin (Avusturya-Macaristan, Almanya, Bulgaristan ve Osmanlı İmparatorluğu) yenilgisi ve 1917'de Bolşeviklerin Rusya'da iktidarı ele geçirerek Sovyetler Birliği'ni kurması ile Avrupa siyasi haritasını kökten değiştirdi. Bu sırada, Fransa, Belçika, İtalya, Romanya ve Yunanistan gibi muzaffer İtilaf Devletleri savaşın bir sonucu olarak yeni topraklar kazandılar ve Avusturya-Macaristan, Osmanlı ve Rus İmparatorluklarının çöküşünden yeni ulus devletler meydana geldi. Cenevre'de toplanan Milletler Cemiyeti meclisi, 1930 Milletler Cemiyeti, gelecekteki potansiyel bir dünya savaşını önlemek için 1919'da Paris Barış Konferansı sırasında kuruldu. Organizasyonun temel amaçları, kolektif güvenlik yoluyla silahlı çatışmayı önlemek, silahsızlanmak ve barışçıl müzakereler ve tahkim yoluyla uluslararası anlaşmazlıkları çözmekti. I. Dünya Savaşı'ndan sonra ortaya çıkan güçlü pasifist görüşlere rağmen,[19] aynı dönemde birçok Avrupa ülkesinde irredantizm ve intikamcı milliyetçilik gelişmeye başladı. Bu görüşler özellikle, Versay Barış Antlaşması tarafından dayatılan önemli toprak, sömürge ve ekonomi kayıpları nedeniyle Almanya'da belirgindi. Antlaşma nedeniyle Almanya, Avrupa'daki topraklarının %13'ünü ve denizaşırı topraklarının tümünü kaybetti, diğer devletleri ilhak etmesi yasaklandı, tazminat ödemek zorunda bırakıldı ve ülkenin silahlı kuvvetlerinin büyüklüğüne ve ekipmanlarına sınırlar getirildi.[20] 1918-1919 Alman Devrimi ile Alman İmparatorluğu yıkıldı ve daha sonra Weimar Cumhuriyeti olarak bilinecek olan demokratik bir hükûmet kuruldu. İki savaş arası dönem boyunca, yeni kurulan cumhuriyetin destekçileri ile hem sağ hem de sol görüşlü sert muhalifler arasında çekişme görüldü. Bir İtilaf müttefiki olan İtalya, savaş sonrası bazı toprak kazanımları elde etti; ancak İtalyan milliyetçileri, Birleşik Krallık ve Fransa'nın İtalyanların savaşa girişini sağlamak için verdikleri sözlerin barış antlaşmasında yerine getirilmemesi yüzünden öfkeliydiler. 1922'den 1925'e kadar, Benito Mussolini önderliğindeki faşist hareket; temsili demokrasiyi ortadan kaldıran, sosyalist, sol ve liberal güçlere baskı uygulayan ve İtalya'yı bir büyük güç yapıp bir "Yeni Roma İmparatorluğu" yaratma sözü veren yayılmacı bir dış politika izleyen milliyetçi, totaliter ve sınıf işbirlikçisi bir ideoloji ile İtalya'da iktidarı ele geçirdi.[21] Adolf Hitler, Nürnberg'de bir Nazi siyasi mitinginde, Ağustos 1939Adolf Hitler, 1923'te Alman hükûmetini devirmeye yönelik başarısız bir darbe girişiminden sonra 1933'te Almanya Şansölyesi oldu. Hitler kaleme aldığı Kavgam kitabında tek hedeflerinin Versay Antlaşmasını yürürlükten kaldırmak olmadığını; komünizmi yenmeyi ve Avrupa temelli olarak bütün dünyada Alman ırkının egemenliğini sağlamanın da hedeflerine dahil olduğunu açıklamıştı. İktidara geldikten sonra demokrasiyi kaldırdı ve kısa süre sonra büyük bir tekrar silahlanma gayreti başlattı.[22] Hitler'in şansölye olmasına kadar Batı'yı sık sık eleştiren Stalin, Hitler'in şansölye olması sonrası 1934 yılında Milletler Cemiyeti'ne katıldı ve uluslararası kolektif güvenliği savunmaya başladı. Stalin'in bu hamleleri sonrası Amerika Birleşik Devletleri Moskova'ya birtakım heyetler gönderdi. Nazi yayılmasından çekinen Fransa da Sovyetler Birliği ile ilişkiler kurmak için çeşitli adımlar attı.[23] Bu sırada Fransa, ittifakını güvence altına almak için, İtalya'nın sömürge olarak istediği Etiyopya'yı istila etmesine göz yumdu. Durum, 1935'in başlarında Saar Bölgesi'nin Almanya ile yasal olarak yeniden birleşmesi ve Hitler'in tekrar silahlanma programını hızlandırıp zorunlu askerliği başlatarak Versay Antlaşması'nı ihlal etmesi ile daha da kötüleşti.[24] Toprakları genişleyen Romanya ile yeni kurulan Polonya ittifak kurdular. (İttifak Nazi Almanyası Polonya’ya savaş açınca ittifak Romanya tarafından bozulmuştur.) Birleşik Krallık, Fransa ve İtalya, Almanya'yı kontrol altına almak için Nisan 1935'te askerî küreselleşme yolunda önemli bir adım olan Stresa Antlaşması'nı imzaladı; ancak aynı yılın Haziran ayında Birleşik Krallık ve Almanya arasında önceki kısıtlamaları hafifleten bağımsız bir denizcilik antlaşması imzalandı. Almanya'nın Doğu Avrupa'da geniş toprakları istila hedeflerinden endişelenmeye başlayan Sovyetler Birliği, Fransa ile bir karşılıklı yardım antlaşması hazırladı. Ancak, Fransız-Sovyet paktının yürürlüğe girmeden önce Milletler Cemiyeti bürokrasisinden geçmesi gerekiyordu ve bu da antlaşmayı etkisiz kılıyordu.[25][26] Avrupa ve Asya'daki olaylarla yakından ilgilenen ABD, aynı yılın Ağustos ayında Yansızlık Yasaları'nı onadı.[27] Mart 1936'da Hitler, Sovyetler Birliği - Fransa anlaşmalarını "kızıl tehdit" olarak nitelendirip Renanya'yı yeniden silahlandırarak Versay ve Locarno Antlaşmaları'nı ihlal etti ve yatıştırma politikası nedeniyle çok az uluslararası muhalefetle karşılaştı.[28] Ekim 1936'da, Almanya ve İtalya Roma-Berlin Mihveri'ni kurdu. Bir ay sonra, Almanya ve Japonya, İtalya'nın ertesi yıl katılacağı Anti-Komintern Paktı'nı imzaladı.[29] Asya[değiştir | kaynağı değiştir] Çin'deki Kuomintang partisi, 1920'lerin ortalarında bölgesel savaş ağalarına karşı bir birleşme harekâtı başlattı ve Çin'i birleştirdi; ancak kısa süre sonra ülkede, eski müttefikleri olan Çin Komünist Partisi[30] ve yeni ortaya çıkmış bölgesel savaş ağalarına karşı bir iç savaş başladı. 1931'de, hükûmetinin ülkenin Asya'yı yönetmeyi hakkı olarak gördüğü için Çin'de uzun süredir nüfuz elde etmek için fırsat arayan ve giderek militaristleşen Japon İmparatorluğu,[31] Mançurya'yı istila etmek ve Mançukuo kukla devletini kurmak için bir bahane olarak bir sahte bayrak operasyonu olan Mukden Olayı'nı gerçekleştirdi.[32] Çin, Japonya'nın Mançurya'yı istilasını durdurması için Milletler Cemiyeti'ne başvurdu. Amerika Birleşik Devletleri, Birleşik Krallık gibi ülkeler Büyük Buhran'ın etkileriyle uğraşmaktaydı ve Japonya'nın bu istilasına askeri bir yaptırım uygulayamadı, Stalin yönetimindeki Sovyetler Birliği'yse Japonya ile ilişkileri bozmak istemedi. Japonya'nın istilasına tek yaptırım kınama oldu.[33] Japonya kınama kararı sonrası Milletler Cemiyeti'nden çekildi. İki ülke daha sonra Şanghay, Rehe ve Hebei'de 1933'teki Tanggu Ateşkesi imzalanana kadar birkaç muharebede çatıştı. Çinli gönüllüler daha sonra Mançurya, Chahar ve Suiyuan'da Japon saldırganlığına karşı direnişi sürdürdü.[34] 1936'daki Xi'an Olayı'ndan sonra, Kuomintang ve komünist kuvvetler Japonya'ya karşı beraber savaşmak için ateşkes konusunda anlaştılar.[35] Savaş öncesi olaylar[değiştir | kaynağı değiştir] İtalya'nın Etiyopya'yı istilası (1935)[değiştir | kaynağı değiştir] Benito Mussolini askerlerini teftiş ediyor, 1935 Ana madde: II. İtalya-Habeşistan Savaşı II. İtalya-Habeşistan Savaşı, Ekim 1935'te başlayan ve Mayıs 1936'da son bulan bir sömürge savaşıydı. Savaş, İtalya Krallığı'nın silahlı kuvvetleri tarafından İtalyan Somalisi ve Eritresi'nden başlatılan askerî harekât ile Etiyopya İmparatorluğu'nu istilası ile başladı.[36] Etiyopya'nın askerî işgali ve yeni oluşturulan İtalyan Doğu Afrikası'na ilhakı ile sonuçlanan savaş, ayrıca Milletler Cemiyeti'nin barışı koruma gücü olarak zayıflığını da ortaya çıkardı. Hem İtalya hem de Etiyopya cemiyete üye ülkelerdi ancak Milletler Cemiyeti, İtalya cemiyet sözleşmesinin 10. maddesini açıkça ihlal ederken etkisiz kaldı.[37] Birleşik Krallık ve Fransa, İtalya'ya işgal nedeniyle yaptırım uygulanmasını desteklediler ancak yaptırımlar tam olarak uygulanmadı ve İtalyan istilasını sona erdirmedi.[38] Daha sonra İtalya, Almanya'nın Avusturya'yı topraklarına katma hedefine olan itirazlarını sonlandırdı.[39] İspanya İç Savaşı (1936-1939)[değiştir | kaynağı değiştir] Ana madde: İspanya İç Savaşı 1937'deki Guernica Bombardımanı, Avrupa'nın diğer yerlerinde, bir sonraki büyük savaşın şehirlerin bombalanıp yüksek sivil kayıplar verdirmeye dayanacağına dair korkular uyandırdı. İspanya'da iç savaş başladığında Hitler ve Mussolini, General Francisco Franco önderliğindeki Milliyetçi isyancılara askeri destek verdi. İtalya, Milliyetçilere Nazilerin verdiğinden daha çok destek verdi; Mussolini İspanya'ya toplamda 70.000'den fazla asker ve 6.000 havacılık personelinin yanı sıra yaklaşık 720 uçak gönderdi. Bu askerler Alman Hava Kuvvetleri tarafından desteklendi.[40] Sovyetler Birliği ise İspanya Cumhuriyeti'nin mevcut hükûmetini destekledi, hatta ana destekçisiydi. Sovyetler Birliği bu dönemde Madrid hükûmeti lehine küresel çapta propagandalar yaptı. Uluslararası Tugaylar olarak bilinen 30.000'den fazla yabancı gönüllü de ayrıca Milliyetçilere karşı savaştı. Hem Almanya hem de Sovyetler Birliği, bu vekâlet savaşını en gelişmiş silahlarını ve taktiklerini çatışmada test etmek için bir fırsat olarak kullandı. Milliyetçiler Nisan 1939'da savaşı kazandı ve artık diktatör olan Franco, savaş boyunca resmi olarak tarafsız kaldı ama çoğunlukla Mihver'e daha yakın davrandı.[41] Franco'nun Almanya ile olan en büyük işbirliği, Doğu Cephesi'nde savaşmak için gönüllülerin gönderilmesiydi.[42] Japonya'nın Çin'i istilası (1937)[değiştir | kaynağı değiştir] Ana madde: İkinci Çin-Japon Savaşı Şanghay Muharebesi sırasında Japon İmparatorluk Ordusu askerleri, 1937Temmuz 1937'de Japonya, tüm Çin'i istila etmeye yönelik bir askerî harekât ile sonuçlanan Marco Polo Köprüsü Olayı'nın sonrasında eski Çin imparatorluk başkenti Pekin'i ele geçirdi.[43] Kısa süre içerisinde Sovyetler, Çin ile bir saldırmazlık paktı imzaladı ve Çin'e malzeme desteği vermeye başladı; bu Çin'in Almanya ile olan işbirliğini etkin bir şekilde sona erdirdi. Eylül'den Kasım'a kadar, Japon kuvvetleri Taiyuan'a saldırdı, Niangzi Geçidi civarında Ulusal Devrimci Ordu ile çatıştı[44] ve Pingxing Geçidi'nde komünist kuvvetler ile savaştı.[45][46] Generalissimo Çan Kay Şek Şanghay'ı savunmak için en iyi ordusunu konuşlandırdı; ancak 3 aylık çatışmaların sonucunda şehir düştü. Japonlar, Çin kuvvetlerini geri püskürtmeye devam etti ve Aralık 1937'de başkent Nankin'i ele geçirdi. Nankin'in düşüşünden sonra, on binlerce veya yüz binlerce Çinli sivil ve silahsızlandırılmış asker Japonlar tarafından katledildi.[47][48] Mart 1938'de Milliyetçi Çin kuvvetleri Tai'erzhuang'da ilk önemli zaferlerini elde etti, ama daha sonra Mayıs'ta Xuzhou Japon kuvvetleri tarafından ele geçirildi.[49] Haziran 1938'de Çin kuvvetleri, Sarı Irmak'ta yapay bir sel başlatarak Japonların ilerlemesini durdurdu; bu hamle Çinlilere Vuhan'da savunmalarını hazırlamaları için zaman kazandırdı; ancak şehir buna rağmen Ekim ayında Japonlara düştü.[50] Japon askerî zaferleri, Japonya'nın umduğunun aksine Çin direnişinin sonunu getirmedi; aksine Çin hükûmeti iç bölgelerdeki Çongçing'e taşındı ve savaşmayı sürdürdü.[51][52] Sovyet-Japon sınır çatışmaları[değiştir | kaynağı değiştir] Ana madde: Sovyetler Birliği-Japonya sınır çatışmaları Hasan Gölü Muharebesi'nde Kızıl Ordu topçu birlikleri, 19381930'ların ortalarından sonuna kadar, Mançukuo'daki Japon kuvvetleri zaman zaman Sovyetler Birliği ve Moğolistan ile sınır çatışmaları yaşadı. Japonya'nın kuzeye doğru genişlemesine dayanan Hokushin-ron doktrinine o zamanda İmparatorluk Ordusu tarafından sıcak bakılıyordu. 1939'da Hasan Gölü'nde Japonların yenilmesi, devam eden İkinci Çin-Japon Savaşı[53] ve Japon müttefiki Nazi Almanyası'nın Sovyetler ile tarafsızlık peşinde koşması nedeniyle bu politikayı sürdürmek zor olacaktı. Japonya ve Sovyetler Birliği sonunda Nisan 1941'de bir tarafsızlık paktı imzaladı; ve Japonya, Deniz Kuvvetleri tarafından desteklenen ve kuzeyin aksine güneye odaklanan Nanshin-ron doktrinini benimsedi ve bu sonunda Japonya'nın ABD ve Batılı Müttefikler ile savaşına yol açtı.[54][55] Avrupa'da işgaller ve antlaşmalar[değiştir | kaynağı değiştir] (Soldan sağa) Chamberlain, Daladier, Hitler, Mussolini ve Ciano, Münih Antlaşması'nı imzalamalarından hemen önce, 29 Eylül 1938 Avrupa'da, İtalya ve Almanya giderek daha da saldırganlaşıyorlardı. Mart 1938'de Almanya, Avusturya'yı ilhak etti ve bu, diğer Avrupa ülkelerinden çok az tepki aldı.[56] Bundan cesaretlenen Hitler, Çekoslovakya'ya, etnik Alman nüfusunun yaşadığı bir bölge olan Südetler yüzünden baskı yapmaya başladı. Daha sonra Birleşik Krallık ve Fransa, İngiliz Başbakanı Neville Chamberlain'in yatıştırma politikasını izledi ve bu bölgeyi, Nazilerin başka bir toprak talebi olmaması karşılığında Çekoslovak hükûmetinin isteklerine karşı yapılan Münih Antlaşması ile Almanya'ya Sovyetler Birliği'nin onayı olmaksızın teslim etti.[57] Kısa süre sonra Almanya ve İtalya, Çekoslovakya'yı Macaristan'a daha fazla toprak vermeye zorladı ve Polonya, Çekoslovakya'nın Zaolzie bölgesini ilhak etti.[58] Çeşitli tarihçiler Stalin açısından İngiltere ve Fransa'nın Almanya'ya karşı teslimiyetçi tutumunun "Nazileri doğuya doğru yönlendirmek" olarak yorumlandığını, bu sebeple Çekoslavakya'nın Münih Antlaşması'yla Hitler'e verilmesi sonrası Sovyetler Birliği'nin Hitler'le anlaşma yoluna gittiğini yazmışlardır.[59] Almanya'nın beyan ettiği tüm talepleri Münih Antlaşması ile karşılanmış olsa da, Hitler şahsi olarak İngiliz müdahalesi yüzünden tek bir operasyonda Çekoslovakya'nın tamamını ele geçiremediği için öfkeliydi. Sonraki konuşmalarında Hitler, İngiliz ve Yahudi "savaş tacirlerine" tepki gösterdi ve Ocak 1939'da İngiliz donanmasının üstünlüğünü ortadan kaldırmak için Alman donanmasının gizlice büyütülmesini emretti. Mart 1939'da Almanya, Çekoslovakya'nın geri kalanını istila etti ve ardından Bohemya ve Moravya Protektorası ile Alman yanlısı bir bağımlı devlet olan Slovak Cumhuriyeti'ni oluşturarak ülkeyi böldü.[60] Hitler ayrıca 20 Mart 1939'da Litvanya'ya önceden Memel Bölgesi olarak bilinen Klaipėda Bölgesi'nin Almanya'ya ilhakını zorlayan bir ültimatom verdi.[61] Joachim von Ribbentrop ve Sovyet lideri Josef Stalin Alman-Sovyet Saldırmazlık Paktı'nı imzaladıktan sonra, 23 Ağustos 1939 Paniğe kapılan Birleşik Krallık ve Fransa, Hitler'in Danzig Serbest Şehri üzerinde yeni iddialarda bulunması üzerine Polonya'nın bağımsızlığını desteklediklerini garanti etti; Nisan 1939'da İtalya Arnavutluk'u istila ettiğinde aynı garanti Romanya ve Yunanistan'a da verildi.[62] Fransa ve Birleşik Krallık'ın Polonya ile kurduğu ittifaklardan kısa süre sonra, Almanya ve İtalya Çelik Pakt ile kendi ittifaklarını resmileştirdi.[63] Hitler, Birleşik Krallık ve Polonya'yı, Almanya'yı "kuşatmaya" çalışmakla suçladı ve Birleşik Krallık'la imzaladığı deniz antlaşması ile Polonya'yla imzaladığı saldırganlık paktını iptal etti.[64] Alman askerleri Polonya sınırına doğru hareket etmeye devam ederken, durum Ağustos sonunda genel bir kriz hâline geldi. 23 Ağustos'ta Fransa, Birleşik Krallık ve Sovyetler Birliği arasında potansiyel bir askeri ittifakla ilgili üçlü müzakereler durduğunda,[65] Sovyetler Birliği Almanya ile bir saldırmazlık paktı imzaladı.[66] Bu paktın, Alman ve Sovyet "nüfuz alanlarını" (Almanya için batı Polonya ve Litvanya; Sovyetler Birliği için Doğu Polonya, Estonya, Letonya ve Besarabya) tanımlayan ve Polonya bağımsızlığının sürdürülüp sürdürülmeyeceği sorusunu gündeme getiren gizli bir protokolü vardı.[67] Pakt, Sovyetlerin Polonya'ya karşı gerçekleştirilen bir askerî harekâta karşı çıkma olasılığını geçersiz kıldı ve I. Dünya Savaşı'nda olduğu gibi, Almanya'nın iki cepheli bir savaşla yüzleşmek zorunda kalmayacağına dair bir güvence verdi. Bundan hemen sonra Hitler, saldırının 26 Ağustos'ta başlamasını emretti ama Birleşik Krallık'ın Polonya ile bir karşılıklı yardım antlaşması imzaladığını ve İtalya'nın tarafsızlığını koruyacağını duyunca saldırıyı ertelemeye karar verdi.[68] Hitler, savaşın öncesinde Generalleri ile yaptığı bir toplantıda “Propaganda maksadıyla, harbin başlaması konusunda bir bahane bulacağım. Nasıl olsa galip gelenden hesap sorulmaz. Harbin yürütülmesinde önemli olan hak hukuk değil zaferin kendisidir” sözünü kullandı.[69] Birleşik Krallık'ın savaştan kaçınabilmek için yaptığı doğrudan müzakere taleplerine yanıt olarak Almanya, ilişkileri kötüleştirmek için bir bahane olmaları için Polonya'dan bazı taleplerde bulundu.[70] 29 Ağustos'ta Hitler, tam yetkili bir Polonyalı diplomatın Danzig'in Almanya tarafından ilhakını müzakere etmek üzere derhal Berlin'e gelmesini ve Danzig Koridoru'nda Alman azınlığın ayrılık için oy vereceği bir referanduma izin verilmesini istedi.[70] Polonya Alman taleplerine uymayı reddetti ve 30-31 Ağustos gecesi İngiliz büyükelçisi Nevile Henderson ile bir görüşme sırasında Ribbentrop, Almanya'nın toprak iddialarını reddedilmiş olarak gördüğünü söyledi.[71] Savaşın gidişatı[değiştir | kaynağı değiştir] Avrupa'da savaşın başlaması (1939-1940)[değiştir | kaynağı değiştir] Ana madde: II. Dünya Savaşı'nda Avrupa Cephesi Alman askerleri Polonya sınır kapısını yıkarken, 1 Eylül 1939 1 Eylül 1939'da Almanya Polonya’ya saldırınca Romanya hemen Polonya ile olan ittifakını bozdu. Nazi Almanyası istilaya bahane olarak gösterilen Gleiwitz Vakası, yani birkaç sahte bayrak operasyonunun düzenlemesinin ardından Polonya'yı istila etti.[72] Polonya'ya karşı yapılan ilk Alman saldırısı, Westerplatte'deki Polonya savunmasına karşı gerçekleşti.[73] Birleşik Krallık, Almanya'ya istilayı durdurması için bir ültimatom verdi ve ültimatomun görmezden gelinmesinin ardından, 3 Eylül'de Fransa ve Birleşik Krallık, ardından ise Avustralya, Yeni Zelanda, Güney Afrika ve Kanada, Nazi Almanyası’na savaş ilan etti. İttifak, Fransızların Saarland'a yaptığı küçük bir harekât dışında Polonya'ya doğrudan askerî destek sağlamadı.[74][75] Batılı Müttefikler ayrıca Almanya'ya karşı bir deniz ablukası başlattı; bu ülke ekonomisine ve savaş gayretine zarar verdi.[76][77][78] Almanya buna, Müttefik ticari ve savaş gemilerine karşı bir denizaltı savaşı emri vererek tepki gösterdi ve bu daha sonra Atlantik Savaşı hâline geldi.[79] Polonya Savunması sırasında Polonyalı askerler, Eylül 1939 8 Eylül'de Alman askerleri Varşova'nın banliyölerine ulaştı. Polonya karşı saldırısı, Alman ilerlemesini birkaç gün boyunca durdurdu; ancak kısa süre içerisinde Wehrmacht karşı saldırıya üstün geldi ve Polonya askerlerini kuşattı. Polonya ordusundan geriye kalanlar, kuşatılmış Varşova'ya doğru ilerledi. 17 Eylül 1939'da Japonya ile ateşkes imzaladıktan sonra Sovyetler Birliği, Polonya devletinin varlığını sona erdirdiği bahanesiyle[80] doğu Polonya'yı istila etti.[81] 27 Eylül'de Varşova garnizonu Nazilere teslim oldu ve Polonya Ordusu'nun son büyük birimi 6 Ekim'de teslim oldu. Böylece II. Dünya Savaşında ilk düşen ülke olan Polonya, 36 günde düştü. Askerî yenilgiye rağmen, Polonya asla teslim olmadı; bunun yerine sürgündeki Polonya Hükûmeti'ni kurdu ve işgal altındaki Polonya'da gizli bir devlet aygıtı olarak varlığını devam ettirdi.[82] Polonyalı askerî personellerin önemli bir kısmı Romanya'ya ve Baltık ülkelerine tahliye edildi; bunların birçoğu daha sonra savaşın diğer cephelerinde Mihver Devletleri'ne karşı savaştı.[83] Almanya batı Polonya'yı ilhak edip ülkenin orta kısmında bir işgal bölgesi kurarken, Sovyetler Birliği ülkenin doğusunu ilhak etti; Polonya topraklarından bazı diğer küçük parçalar Litvanya ve Slovakya tarafından ilhak edildi. 6 Ekim'de Hitler, Polonya'nın geleceğinin yalnızca Almanya ve Sovyetler Birliği tarafından belirleneceği şartıyla Birleşik Krallık ve Fransa'ya bir barış teklifinde bulundu. Teklif reddedildi,[71] ve bunun üzerine Hitler Fransa'ya karşı bir saldırı emri verdi,[84] ancak saldırı kötü hava koşulları nedeniyle 1940 baharına kadar ertelendi.[85][86][87] Kış Savaşı sırasında Kızıl Ordu mevzilerini hedef alan bir Fin makineli tüfek takımı, Şubat 1940 Sovyetler Birliği, Baltık devletlerini (Alman-Sovyet Saldırmazlık Paktı'na göre Sovyet nüfuz alanı altında kalan Estonya, Letonya ve Litvanya), içlerinde Sovyet birliklerinin konuşlandırılmasını öngören "karşılıklı yardım paktları" imzalamaya zorladı. Kısa süre sonra, önemli miktarlardaki Sovyet askerî birimleri ülkelere doğru harekete geçti.[88][89][90] Finlandiya benzer bir antlaşma imzalamayı ve topraklarının bir kısmını Sovyetler Birliği'ne bırakmayı reddetti. Sovyetler Birliği Kasım 1939'da Finlandiya'yı istila etti,[91] ve bunun üzerine Sovyetler Birliği, Milletler Cemiyeti'nden atıldı.[92] Ezici sayısal üstünlüğüne rağmen, Sovyet askerî başarısı asgari seviyedeydi ve Fin-Sovyet savaşı, 105 gün süren savaşın ardından Mart 1940'te Sovyetlerin Finlandiya'dan küçük miktarlarda toprak ilhak etmesi ile sona erdi.[93] Kış Savaşı sonrası Amerika Birleşik Devletleri ile Sovyetler Birliği ilişkileri bozuldu. Sovyetler Birliği ordusunun savaşı kazanamaması, zayıf bir görüntü çizmesi ve bununla birlikte Milletler Cemiyeti'nin savaşı durduramaması, Sovyetler Birliği'ne yapılan "Bakü petrollerinin bombalanması" blöfünün işe yaramaması Adolf Hitler'i cesaretlendirdi.[94] Haziran 1940'ta, Sovyetler Birliği; Estonya, Letonya ile Litvanya'yı ve Romanya'nın Besarabya ile kuzey Bukovina bölgelerini zorla ilhak etti.[89] Bu sırada, Nazi-Sovyet siyasi yakınlaşması ve ekonomik iş birliği yavaşladı. Sovyetler Birliği, Almanya'yı dışarıda bırakarak Türkiye, Bulgaristan, Yugoslavya gibi ülkelerle ilişkilerini genişletti, bu durum Nazi Almanyası'nı rahatsız etti.[95][96][97][98] Her iki devlet de savaş hazırlıklarına başladı.[99] Batı Avrupa (1940-1941)[değiştir | kaynağı değiştir] Ana madde: Batı Cephesi (II. Dünya Savaşı) Belçika ve kuzey Fransa'da Alman ilerleyişi, 10 Mayıs-4 Haziran 1940Nisan 1940'ta Almanya, İsveç'ten gelen ve Müttefiklerin kesmeye çalıştığı demir cevheri tedarikini korumak için Danimarka ve Norveç'i istila etti.[100] Danimarka iki saatlik çatışmanın ardından teslim oldu, Norveç ise Müttefik desteğine rağmen iki ay içerisinde tamamen istila edildi. Birleşik Krallık'ın Norveç'teki savaştan ve yenilgiden duyduğu hoşnutsuzluk, Winston Churchill'in 10 Mayıs 1940'ta Başbakan olarak atanmasına yol açtı.[101] Aynı gün, Naziler Fransa'ya karşı bir askerî harekât başlattı. Fransa-Almanya sınırındaki güçlü Maginot Hattı'nın savunmalarını aşmak için Almanlar Fall Gelb Harekâtı ile saldırısını tarafsız Belçika, Hollanda ve Lüksemburg'a yöneltti.[102] Daha sonra Alman askerleri, Müttefikler tarafından yanlış bir şekilde zırhlı araçlara karşı aşılamaz bir doğal bariyer olarak görülen[103] Ardenler bölgesine karşı bir taaruz gerçekleştirdi.[104][105] Yeni blitzkrieg taktiklerini başarıyla uygulayan Wehrmacht, hızla Manş Denizi'ne doğru ilerledi ve Müttefik ordularının çoğunu Lille yakınlarında kuşatarak Belçika'daki Müttefik güçlerini birbirlerinden ayırdı. Birleşik Krallık, Haziran ayı başlarında önemli sayılardaki Müttefik askerini kıtadan bölgeden tahliye etmeyi başardı; ancak bu askerler neredeyse tüm ekipmanlarını terk etmek zorunda kaldı.[106] 10 Haziran'da, İtalya hem Birleşik Krallık'a hem de Fransa'ya savaş ilan etti ve Fransa'yı istilaya başladı.[107] Naziler, zayıflamış Fransız ordusuna karşı ilerlemelerini güneye çevirdi ve 14 Haziran'da Paris, Alman ordusuna düştü. Sekiz gün sonra Fransa, Almanya ile bir ateşkes imzaladı; ülke Alman ve İtalyan işgal bölgelerine,[108] ve resmi olarak tarafsız olmasına rağmen genellikle Almanya ile beraber hareket eden Vichy Rejimi altında işgal edilmemiş bir devlete bölündü. Fransa'nın donanmasını elinde tutmasına ise izin verildi, ama 3 Temmuz'da Birleşik Krallık bu filoya saldırdı.[109] Blitz sonrasında Aziz Paul Katedrali'nden görüldüğü haliyle Londra, 29 Aralık 1940 Britanya Muharebesi,[110] Temmuz ayı başlarında Luftwaffe'nin gemilere ve limanlara düzenlediği saldırılar ile başladı.[111] Birleşik Krallık Hitler'in barış teklifini reddetti[112] ve Alman hava harekâtı Ağustos'ta başladı; ancak Alman kuvvetleri Kraliyet Hava Kuvvetleri'ni mağlup etmekte başarısız oldu; bunun bir sonucu olarak Almanya'nın Britanya'yı işgali planı süresiz ertelendi. Alman stratejik bombardımanları Blitz sırasında Londra ve diğer İngiliz şehirleri üzerinde yoğunlaştı; ancak İngiliz savaş gayretini engellemekte başarısız oldu[111] ve Mayıs 1941'de büyük ölçüde sona erdi.[113] Yeni ele geçirilen Fransız limanlarını kullanan Alman Donanması, Atlantik'teki İngiliz gemilerine karşı U-botları kullanarak genişletilmiş Kraliyet Donanması'na karşı bir başarı elde etti.[114] İngiliz Anavatan Filosu, 27 Mayıs 1941'de Alman savaş gemisi Bismarck'ı batırarak önemli bir zafer elde etti.[115][116] Kasım 1939'da ABD, Çin'e ve Batılı Müttefikler'e yardım edebilmek için önlemler aldı ve Yansızlık Yasaları'nı Müttefiklerin "peşin ödeyerek" alımlarına izin verecek şekilde değiştirdi.[117] 1940'ta Almanya'nın Paris'i ele geçirmesinin ardından ABD, donanmasının boyutunu büyük ölçüde arttırmaya başladı. Eylül ayında ABD, sadece İngiliz üsleri için Amerikan muhriplerinin satılmasını da kabul etti.[118] Bunlara rağmen Amerikan halkının büyük çoğunluğu, 1941'e kadar savaşa herhangi bir doğrudan askerî müdahaleye karşı çıkmaya devam etti.[119] Aralık 1940'ta Franklin D. Roosevelt, Hitler'i dünyayı istila etmeyi planlamakla suçladı ve Mihver ile herhangi bir müzakereyi; yararsız olduğunu söyleyip ABD'yi "demokrasinin cephaneliği" haline getirme çağrısı yaparak ve İngiliz savaş gayretini desteklemek için Land-Lease programlarını teşvik ederek reddetti.[112] ABD, Almanya'ya karşı kapsamlı bir askerî harekât için stratejik planlamaya başladı.[120] Eylül 1940'ın sonunda Tripartite Paktı, Japonya, İtalya ve Almanya'yı Mihver devletleri olarak resmen birleştirdi. Tripartite Paktı, bir Mihver devletine saldıran, Sovyetler Birliği istisnası dışında herhangi bir ülkenin Mihver'in hepsine karşı savaşmak zorunda kalacağını belirtiyordu.[121] Mihver, Kasım 1940'ta Macaristan, Slovakya ve Romanya'nın da ittifaka katılmasıyla genişledi.[122] Romanya ve Macaristan daha sonra; Romanya'nın durumunda Sovyetler Birliği tarafından ilhak edilen toprakları geri almak, için Mihver'in Sovyetler Birliği'ne karşı olan savaşında önemli rollerde bulundu.[123] Akdeniz (1940-1941)[değiştir | kaynağı değiştir] Tobruk Kuşatması sırasında Avustralya Ordusu'nun 9. Tümeninden İngiliz Milletler Topluluğu kuvvetlerinin askerleri; Kuzey Afrika Cephesi, Ağustos 1941 Haziran 1940'ın başlarında İtalya Kraliyet Hava Kuvvetleri bir İngiliz denizaşırı toprağı olan Malta'ya saldırdı ve adayı kuşattı. Yaz sonundan sonbaharın başlarına kadar İtalya, İngiliz Somalisi'ni istila etti ve İngilizlerin kontrolündeki Mısır'a bir taaruz düzenledi. Ekim'de İtalya Yunanistan'a saldırdı; ancak saldırı ağır İtalyan kayıplarıyla geri püskürtüldü; harekât aylar içinde küçük bölgesel değişiklikler ile sona erdi.[124] Almanya; İtalya'ya yardım etmek, İngilizlerin orada Romanya petrol sahalarına karşı potansiyel bir tehdit oluşturacak bir yer edinmesini engellemek ve Akdeniz'deki İngiliz egemenliğine bir darbe vurmak için Balkanlar'ı istila hazırlıklarına başladı.[125][126] Aralık 1940'ta Britanya İmparatorluğu askerleri, Mısır ve İtalyan Doğu Afrikası'ndaki İtalyan güçlerine yönelik karşı saldırılar düzenlemeye başladı.[127] Bu harekâtlar oldukça başarılı oldu; Şubat 1941'in başlarına kadar İtalya, doğu Libya'nın kontrolünü kaybetti ve çok sayıda İtalyan askeri esir alındı. İtalyan Donanması da önemli kayıplar verdi; Kraliyet Donanması Taranto'da bir uçak gemisi saldırısı ile üç İtalyan savaş gemisini hizmet dışı bıraktı ve Matapan Burnu Muharebesi'nde birkaç savaş gemisini batırdı.[128] Alman Afrika Kolordusu'na bağlı bir Panzer III, Kuzey Afrika'nın çöllerinde ilerlerken, 1941 İtalyan mağlubiyetleri, Almanya'nın Kuzey Afrika'ya bir yurt dışı sefer kuvveti göndermesine sebep oldu ve Mart 1941'in sonunda Erwin Rommel'in Alman Afrika Kolordusu, İngiliz Milletler Topluluğu güçlerini geri püskürten bir harekât başlattı.[129] Bir aydan kısa bir süre içerisinde, Mihver kuvvetleri batı Mısır'a kadar ilerledi ve Tobruk limanını kuşattı.[130] Mart 1941'in sonlarına doğru, Bulgaristan ve Yugoslavya Tripartite Paktı'nı imzaladı; ancak Yugoslav hükûmeti paktın imzalanmasından iki gün sonra İngiliz yanlısı milliyetçiler tarafından yapılan bir darbe ile devrildi. Almanya buna, hem Yugoslavya hem de Yunanistan'ın 6 Nisan 1941'de başlayan eşzamanlı istilalarıyla karşılık verdi; her iki ülke de bir ay içinde teslim oldu.[131] Nazilerin Balkanlar'ı istilası, Mayıs sonunda Yunanistan'ın Girit adasının havadan istilası ile tamamlandı.[132] Mihver zaferinin hızlı olmasına rağmen, Yugoslavya'da Mihver'in işgaline karşı, savaşın sonuna kadar devam eden şiddetli ve büyük çaplı bir partizan savaşı başladı.[133] Mayıs'ta, Ortadoğu'daki İngiliz Milletler Topluluğu güçleri, Irak'ta Vichy kontrolündeki Suriye içindeki üslerden gelen Alman uçakları tarafından desteklenen bir ayaklanmayı bastırdı.[134] Haziran ve Temmuz arasında, Özgür Fransa'nın yardımı ile İngiliz kuvvetleri, Fransız denizaşırı toprakları Suriye ve Lübnan'ı istila ve işgal etti.[135] Mihver'in Sovyetler Birliği'ne saldırısı (1941)[değiştir | kaynağı değiştir] Ana madde: Doğu Cephesi (II. Dünya Savaşı) II. Dünya Savaşı'nda Avrupa Cephesi'nin animasyonlu haritası, 1939-1945. Kırmızı, Batılı Müttefikleri ve 1941'den sonra Sovyetler Birliği'ni; Yeşil, 1941'den önce Sovyetler Birliği'ni ve Mavi Mihver Devletleri'ni gösteriyor.1940 Temmuz'u Mihver devletlerinin avrupada kontrol ettiği yerlerAvrupa ve Asya'daki durumun öncesine göre nispeten istikrarlı olması üzerine Almanya, Japonya ve Sovyetler Birliği bir savaş için hazırlıklar yapmaya başladı. Sovyetler, Almanya ile arasındaki gerilimin artmasından çekinirken ve Japonya, Güneydoğu Asya'daki kaynak zengini Avrupa denizaşırı topraklarını ele geçirerek Avrupa'daki savaştan yararlanmayı planlarken, iki güç Nisan 1941'de Sovyet-Japon Tarafsızlık Paktı'nı imzaladı.[136] Diğer tarafta Naziler, düzenli olarak Sovyetler Birliği'ne karşı bir saldırı için hazırlık yapıyor ve askerlerini Sovyet sınırına yığıyordu.[137] Hitler, Birleşik Krallık'ın savaşı bitirme tekliflerini reddetmesinin, ABD ve Sovyetler Birliği'nin er ya da geç Almanya'ya karşı savaşa gireceği umuduna dayandığına inanıyordu.[138] Bu nedenle Hitler, Almanya'nın Sovyetler ile ilişkilerini güçlendirmeye veya Sovyetler'e saldırmaya, böylece onları Birleşik Krallık için bir etken olarak ortadan kaldırmaya karar verdi. Kasım 1940'ta, Sovyetler Birliği'nin Tripartite Paktı'na katılıp katılmayacağını belirlemek için müzakereler yapıldı. Sovyetler paktı imzalamaya karşı bir ilgi gösterdi; ancak Finlandiya, Bulgaristan, Türkiye ve Japonya topraklarından Almanya'nın kabul edilemez olarak gördüğü taleplerde bulundu. 18 Aralık 1940'ta Hitler, Sovyetler Birliği'nin istilasına hazırlanmak için bir talimat yayınladı.[139] Sovyetler Birliği'nin Mihver devletleri tarafından istilası sırasında Alman askerleri, 1941 Sovyetler Birliği istihbaratı, Amerikan istihbaratı ve İngiliz istihbaratı güvenilir raporlarla Stalin'i "olası bir Alman istilasına karşı" uyarıyor, Hitler'in Sovyetler Birliği'ne saldırmak için hevesli olduğuna dair kuvvetli ipuçları Stalin'in önüne koyuluyordu fakat İngilizler henüz geniş kapsamlı şekilde istila edilememişti. Hitler Batı'da savaşmaktaydı. Stalin bu sebeple Hitler'in hem doğuda hem batıda iki cepheli bir savaş içerisinde kalmamak için Sovyetler Birliği'ne saldıracağı fikrini görmezden geliyordu. Bununla birlikte Kızıl Ordu'nun anavatanına karşı yapılacak herhangi bir saldırıyı püskürtecek güce sahip olduğunu, Moskova'ya yürümeye çalışan herhangi bir gücün Rus toprakları içerisinde ezileceğini söylüyordu.[140] 22 Haziran 1941'de, yerel saatle 03.15'te Sovyetleri karşı bir saldırı planlamakla suçlayan Almanya, İtalya ve Romanya desteği ile Barbarossa Harekâtı'nı başlatarak insanlık tarihinin gördüğü en büyük kuvvetlerden (3,5 milyon asker, 2700 uçak, 3000 tank, 7000 topçu) birisiyle Sovyetler Birliği'ni istila etti. Kısa süre sonra Finlandiya ve Macaristan da istilaya katıldı.[141] Bu sürpriz saldırının ana hedefleri[142] Baltık bölgesi, Moskova ve Ukrayna; nihai hedef ise ilerlemeyi Hazar'dan Beyazdeniz'e kadar uzanan Arkhangelsk-Astrakhan hattı yakınında durdurmaktı. Hitler'in harekâtı düzenlemekteki amaçları; Sovyetler Birliği'ni askerî bir güç olarak ortadan kaldırmak, Komünizmi yok etmek, yerel halkı evlerinden kovarak[143] bir Lebensraum ("living space") oluşturmak[144] ve Almanya'nın geri kalan düşmanlarını yenmek için gereken stratejik kaynaklara erişimi garanti etmekti.[145] Savaştan önce Kızıl Ordu, olası bir Alman istilası durumunda stratejik karşı saldırılara hazırlanıyor olsa da,[146] Barbarossa Harekâtı Sovyet yüksek askerî kurulunu bir stratejik savunma taktiği uygulamaya zorladı. Yaz aylarında Mihver, Sovyet toprakları içerisinde önemli kazançlar elde etti ve bu iki taraf için de hem personel hem de malzeme açısından büyük kayıplara neden oldu. Ağustos ortasına kadar, Alman Kara Kuvvetleri Genelkomutanlığı, yüksek ölçüde gücünü kaybetmiş olan Ordu Grubu Merkez'in saldırısını ertelemeye ve orta Ukrayna ve Leningrad'a doğru ilerleyen birlikleri takviye etmek için 2. Panzer Ordusu'nu başka yöne yönlendirmeye karar verdi.[147] Kiev'e doğru yapılan harekât çoğunlukla başarılıydı; dört Sovyet ordusunun kuşatılıp imha edilmesiyle sonuçlandı ve Mihver'in Kırım ile endüstriyel olarak gelişmiş doğu Ukrayna'ya ilerlemesini mümkün kıldı.[148] Leningrad Kuşatması sırasında bir Alman bombardımanı sonucu yıkılan evlerinden ayrılan Sovyet siviller, 10 Aralık 1942 Mihver askerlerinin dörtte üçünün ve ve hava kuvvetlerinin çoğunun Fransa ve Orta Akdeniz'den Doğu Cephesi'ne kaydırılması,[149] Birleşik Krallık'ı büyük stratejisini yeniden gözden geçirmeye yöneltti.[150] Temmuz'da, Birleşik Krallık ve Sovyetler Birliği Almanya'ya karşı bir askerî ittifak kurdu ve Ağustos'ta, ABD ve Birleşik Krallık, ortaklaşa savaş sonrası dünya için İngiliz ve Amerikan hedeflerinin ana hatlarını çizen Atlantik Bildirisi'ni yayınladı.[151] Ağustos sonlarında İngilizler ve Sovyetler, İran'ın petrol sahalarını koruma altına almak ve Mihver'in İran üzerinden Bakü petrol yataklarına veya Britanya Hindistanı'na doğru ilerlemesini engellemek için tarafsız İran'ı istila etti.[152] Ekim ayına kadar Mihver, harekâtın Ukrayna ve Baltık bölgesindeki hedeflerine ulaştılar ve sadece Leningrad[153] ile Sivastopol'daki kuşatmalar devam ediyordu.[154] Mihver Moskova'ya karşı yaptıkları büyük harekâtı tekrarladılar; iki ay boyunca giderek sertleşen havalarda geçen şiddetli çatışmalardan sonra Alman ordusu, neredeyse Moskova'nın dış banliyölerine kadar ilerledi ve burada yorgun askerler[155] saldırılarını askıya almak zorunda kaldı.[156] Mihveler tarafından büyük toprak kazanımları elde edildi; ancak harekât ana hedeflerine ulaşamadı: Sovyetler iki kilit şehrin kontrolünü kaybetmedi, Sovyetler'in direnmek için olan kabiliyeti kırılmadı ve ve Sovyetler Birliği askeri potansiyelinin önemli bir bölümünü korudu. Böylece, Avrupa'daki savaşın blitzkrieg dönemi sona erdi.[157] Aralık başlarında yeni oluşturulan rezervler,[158] Sovyetler'in Mihver askerleriyle sayısal eşitliğe ulaşmasını sağladı.[155] Bu, asgari sayıda Sovyet askerinin Doğu'da Japon ordusu tarafından yapılacak herhangi bir saldırıyı caydırmak için yeterli olacağını tespit eden istihbarat verileri ile birlikte,[159] Sovyetler'in 5 Aralık'ta başlayan ve Alman birliklerini tüm cephe boyunca 100-250 kilometre (62-155 mi) batıya iten büyük bir karşı saldırıya başlamasını sağladı.[160][161] Pasifik'te savaşın başlaması (1941)[değiştir | kaynağı değiştir] Ana madde: Pasifik Cephesi (II. Dünya Savaşı) 1931'de sahte bayrak operasyonu Mukden Olayı'nın gerçekleştirilmesi, 1937'de Japonların Amerikan gambotu USS Panay'ı topa tutması ve 1937 ile 1938 yıllarındaki Nankin Katliamı üzerine ABD-Japonya ilişkileri giderek kötüleşmeye başladı. 1939'da ABD, Japonya'ya aralarındaki ticaret antlaşmasının süresini uzatmayacağını bildirdi ve Amerikan kamuoyunun çoğunluğunun Japon yayılmacılığına karşı olması ABD'nin Japonya'ya kimyasal, mineral ve askerî parça ihraç etmesini yasaklayıp Japon rejimi üzerindeki ekonomik baskıyı arttıran bir dizi ekonomik yaptırım ile sonuçlandı.[112][162][163] Japonya 1939'da stratejik olarak önemli bir Çin şehri olan Çangşa'ya karşı ilk saldırısını düzenledi; ancak saldırı Eylül sonuna doğru geri püskürtüldü.[164] İki tarafın da gerçekleştirdiği harekâtlara rağmen, Çin ve Japonya arasındaki savaş 1940'ta çıkmaza girdi. Tedarik yollarını engelleyerek Çin üzerindeki baskıyı artırmak ve Batı devletlerine karşı bir savaş durumunda Japon kuvvetlerinin daha iyi konumlanması için Japonya, Eylül 1940'ta kuzey Hindiçin'i istila ve işgal etti.[165] Hong Kong'a giren Japon kuvvetleri, 9 Aralık 1941 Milliyetçi Çin kuvvetleri, 1940'ın başlarında Japonlara karşı büyük ölçekli bir karşı saldırı başlattı. Ağustos'ta, Çinli komünistler orta Çin'de bir harekât başlattı; misilleme olarak Japonya, işgal altındaki bölgelerde komünistlerin insan ve materyal kaynaklarını tüketmek için sert önlemler aldı.[166] Çinli komünist ve milliyetçi güçler arasında devam eden karşıtlık, Ocak 1941'de iki gücün işbirliğini etkili şekilde sona erdiren silahlı çatışmalarla sonuçlandı.[167] Mart ayında Japon 11. Ordusu, 19. Çin Ordusu'nun karargâhına saldırdı ancak Shanggao'da geri püskürtüldü.[168] Eylül'de Japon kuvvetleri Çangşa'yı yeniden ele geçirmek için bir harekât düzenledi ve milliyetçi Çin kuvvetleriyle çatıştı.[169] Avrupa'daki Alman başarıları, Japonya'yı Güneydoğu Asya'da Avrupa hükûmetleri üzerindeki baskıyı artırmaya teşvik etti. Hollanda hükûmeti, Japonya'ya Hollanda Doğu Hint Adaları'ndan bir miktar petrol tedarik etmeyi kabul etti; ancak kaynaklara ek erişim için yapılan müzakereler Haziran 1941'de başarısızlıkla sonuçlandı.[170] Temmuz 1941'de Japonya, Uzak Doğu'daki İngiliz ve Hollanda topraklarını tehdit etmek için güney Çinhindi'ye asker gönderdi. ABD, Birleşik Krallık ve diğer Batılı hükûmetler bu harekete ülkelerindeki Japon mülklerinin dondurulması ve Japonya'ya karşı genel bir petrol ambargosu ile tepki gösterdi.[171][172] Japonya aynı zamanda Batı'daki Alman istilasından faydalanarak amacıyla Sovyet Uzak Doğusu'nu istila etmeyi planlıyordu; ancak yaptırım tehditlerinden sonra operasyondan vazgeçildi.[173] 1941'in başlarından beri ABD ve Japonya, gergin bir durumda olan ilişkilerini iyileştirmek ve Çin'deki savaşı sona erdirmek amacıyla müzakerelerde bulunuyorlardı. Bu müzakereler sırasında Japonya, Amerikalılar tarafından elverişsiz olduğu gerekçesiyle reddedilen bir dizi öneride bulundu.[174] Aynı zamanda ABD, Birleşik Krallık ve Hollanda; aralarından herhangi birine karşı bir Japon saldırısı olması durumunda bölgelerinin ortak savunulmasının tartışılacağı gizli müzakerelere başladılar.[175] Roosevelt 1946'da bağımsız olması planlanan bir Amerikan himayesi olan Filipinler'i olası bir Japon istilasına karşı güçlendirdi ve Japonya'yı, ABD'nin herhangi bir "komşu ülkeye" karşı yapılacak bir Japon saldırısına tepki vereceği konusunda uyardı.[175] USS Arizona, Pearl Harbor'daki Amerrikan Pasifik Filosu'na yapılan Japon sürpriz saldırısında kaybedildi. İlerleme eksikliğinden bıkan ve Amerikan, İngiliz ve Hollanda yaptırımlarının çıkardığı zorlukları hissetmeye başlayan Japonya savaş hazırlıklarına başladı. 20 Kasım'da Hideki Tōjō yönetimindeki yeni bir hükûmet, Japonya'nın son teklifi olarak Müttefiklere geçici bir işbirliği planı sundu. Plan, Çin'e yapılan Amerikan yardımının sona erdirilmesi ve Japonya üzerinde olan petrol ve diğer kaynaklara yönelik ambargonun kaldırılması çağrısında bulunuyordu. Buna karşılık olarak Japonya, Güneydoğu Asya'ya herhangi bir saldırı düzenlemeyeceğine ve kuvvetlerini güney Çinhindi'den çekeceğine söz verecekti.[174] 26 Kasım'da sunulan Amerikan karşı planı ise Japonya'nın Çin'in tamamından koşulsuz olarak çekilmesini ve tüm Pasifik devletleriyle saldırmazlık paktları imzalamasını gerektiriyordu.[176] Bu, Japonya'nın Çin'deki taleplerinden vazgeçmek ile Hollanda Doğu Hint Adaları'nda bulunan, ihtiyaç duyduğu doğal kaynakları silah zoru ile ele geçirmek arasında seçim yapmak zorunda kaldığı anlamına geliyordu;[177][178] Japon ordusu Çin'den çekilmeyi kabul edilebilir bir seçenek olarak görmedi ve birçok subay petrol ambargosunu üstü kapalı bir savaş ilanı olarak gördü.[179] Pasifik Cephesi (1942-43)[değiştir | kaynağı değiştir] Nisan 1942'nin sonunda Japonya ve müttefiki Tayland, Burma, Malaya, Hollanda Doğu Hint Adaları, Singapur ve Rabaul'u neredeyse tamamen isgal ederek Müttefik birliklerine ağır kayıplar verdirdi ve çok sayıda esir aldı.[180] Filipin ve ABD kuvvetlerinin inatçı direnişine rağmen, Filipin Milletler Topluluğu sonunda Mayıs 1942'de ele geçirildi ve hükûmeti sürgüne zorlandı. 16 Nisan'da Burma'da Yenangyaung Savaşı sırasında 7.000 İngiliz askeri Japon 33. Tümeni tarafından kuşatıldı ve Çin 38. Tümeni tarafından kurtarıldı.[181][182] Japon kuvvetleri ayrıca Güney Çin Denizi, Java Denizi ve Hint Okyanusu'nda deniz zaferleri elde etti ve Avustralya'nın Darwin kentindeki Müttefik donanma üssünü bombaladı.[183] Ocak 1942'de, Müttefiklerin Japonya'ya karşı tek başarısı, Çin'in Çangşa'daki zaferiydi.[184] Hazırlıksız ABD ve Avrupalı rakiplere karşı elde edilen bu kolay zaferler, Japonya'yı aşırı özgüvenli ve aşırı genişlemiş durumda bıraktı.[185] Mayıs 1942'nin başlarında Japonya, Port Moresby'yi amfibi saldırı ile ele geçirmek ve böylece Amerika Birleşik Devletleri ile Avustralya arasındaki iletişim ve ikmal hatlarını kesmek için operasyonlar başlattı. Planlanan işgal, iki Amerikan filo gemisine odaklanan bir Müttefik görev gücünün Mercan Denizi Muharebesi'nde Japon deniz kuvvetleriyle berabere kalmasıyla engellendi.[186] Japonya'nın daha önceki Doolittle Baskını tarafından motive edilen bir sonraki planı, Midway Atolü'nü ele geçirmek ve Amerikan uçak gemilerini ortadan kaldırılmak üzere savaşa çekmekti; Japonya, bir oyalama olarak, Alaska'daki Aleut Adaları'nı işgal etmek için kuvvetler de gönderecekti.[187] Mayıs ortasında Japonya, Çin hava üslerini yok ederek ve Çin 23. ve 32. Ordu Gruplarına karşı savaşarak Doolittle Baskınında hayatta kalan Amerikalı havacılara yardım eden Çinlilere misilleme yapmak amacıyla Çin'deki Zhejiang-Jiangxi harekâtını başlattı.[188][189] Japonya, Haziran ayı başlarında operasyonlarını harekete geçirdi, ancak Mayıs ayı sonlarında Japon donanma kodlarını kıran Amerikalılar, savaş planlarının ve düzeninin tamamen farkındaydı ve bu bilgiyi kesin bir zafer elde etmek için kullandı.[190] Midway Savaşının bir sonucu olarak agresif eylem kapasitesi büyük ölçüde azalmış olan Japonya, Papua Bölgesi'ndeki bir kara harekâtıyla Port Moresby'yi ele geçirmek için gecikmiş bir girişime odaklanmayı seçti.[191] Amerikalılar, Güneydoğu Asya'daki ana Japon üssü Rabaul'u ele geçirmek için ilk adım olarak, başta Guadalcanal olmak üzere güney Solomon Adaları'ndaki Japon mevzilerine karşı bir saldırı planladılar.[192] Her iki plan da Temmuz ayında başladı, ancak Eylül ortasına kadar Guadalcanal Savaşı Japonlar için öncelik kazandı ve Yeni Gine'deki birliklere Port Moresby bölgesinden Avustralya ve Birleşik Devletler ile karşılaştıkları adanın kuzey kısmına çekilmeleri emredildi.[193] Guadalcanal kısa sürede Guadalcanal savaşında ağır birlik ve gemi taahhütleriyle her iki taraf için bir odak noktası haline geldi. 1943'ün başında Japonlar adada yenildiler ve birliklerini geri çektiler.[194] Burma'da İngiliz Milletler Topluluğu güçleri iki operasyon düzenledi. Birincisi, Arakan bölgesine bir saldırıydı. 1942'nin sonlarında feci bir şekilde gitti ve Mayıs 1943'te Hindistan'a geri çekilmeye zorladı.[195] İkincisi, düzensiz kuvvetlerin Şubat ayında Japon cephelerinin arkasına yerleştirilmesiydi ve bu, Nisan sonunda karışık sonuçlar elde etti.[196] Batıdaki Deniz Savaşları[değiştir | kaynağı değiştir] Akdeniz’de Müttefikler, özellikle İngilizler açısından deniz hakimiyeti yaşamsal bir önem taşımaktadır. İngiliz İmparatorluğu'nun Uzak Doğu bağlantısı Akdeniz üzerinden sağlanmaktaydı. Ayrıca Kuzey Afrika'daki askeri varlığının takviyesi ve ikmali açısından da bu deniz yolunun önemi büyüktü. Art arda uygulanan başarılı deniz operasyonları (Mers-el-Kebir Savaşı, Taranto Savaşı, Matapan Yarımadası Savaşı gibi) bu deniz yolunda İngiliz hakimiyetini sağlamış olmakla birlikte bir süre için Uzak Doğu bağlantısı Afrika kıtasının güney ucu dolaşılmak zorunda kalınarak sağlanmıştır.Atlas Okyanusu'ndaki deniz savaşları ise, Bismarck olayı dışında, Alman denizaltılarıyla Müttefik deniz ve hava güçleri arasında sürmüştür. Savaşın genel çizgisi, deniz ticaret hatlarına saldıran Alman denizaltılarıyla onları önlemeye çalışan Müttefik su üstü gemileri ve uçakları arasında geçmiştir. Kuzey Afrika Çıkarması[değiştir | kaynağı değiştir] 8 Kasım 1942'de Britanyalı ve ABD güçlerinden oluşan bir görev kuvveti Fas ve Cezayir kıyılarına Torch Harekatı ile bir çıkarma yaptı. 6 Ağustos 1942 günü başlayan İngiliz taarruzu karşısında (II. El Alameyn Savaşı), geri çekilmek zorunda kalan Rommel, bu çıkarma harekâtı sonucu iki ateş arasında kalmış oluyordu. General Montgomery komutasındaki Britanyalı 8. Ordusunun ileri Harekâtı, Rommel'in döşemiş olduğu onbinlerce mayın dolayısıyla yavaş yavaş ilerleyebiliyordu. Böylece Britanya’nın 8. Ordusu, 13 Aralık 1942'de Tobruk’a ulaşabiliyor. 1943 yılının ocak ayı sonunda ise Libya tümüyle Rommel’in kontrolünden çıkmıştır. Artık Kuzey Afrika’da durum tümüyle ABD ve İngilizlerin lehine dönmüştür. İtalya Cephesi[değiştir | kaynağı değiştir] Ana madde: İtalya Cephesi (II. Dünya Savaşı) Monte Cassino enkazları 10 Temmuz 1943 ve 2 Mayıs 1945 tarihleri arasında Britanyalı ve Amerikalı donanmalarının Husky Harekâtı ile Sicilya'ya yapmış olduğu çıkarmayla açılmış olan cephedir. Müttefikler, Kuzey Afrika’daki Alman askeri varlığını ortadan kaldırdıktan sonra İtalya'ya yöneldiler. İtalya'ya bir çıkarma yapılmasından önce Sicilya adasındaki Alman askerî gücünün de kırılması gerekmişti. İtalya topraklarına Müttefik çıkarması iki noktadan yapılmıştır. General Montgomery’nin 8. Ordusu, Sicilya’dan hareketle dar Messina boğazını geçerek İtalyan çizmesinin parmak ucuna çıkmıştır. İkinci çıkarma operasyonu olan Salerno çıkarması ise, Salerno'nun güneyindeki iki plaja, bir İngiliz, bir Amerikan kolordusu tarafından yapılmıştır. Çıkarmanın üçüncü gününde Müttefik harekâtı durdurulmuş; ancak ilerleyen günlerdeki takviyeler ve ağır bombardımanlar sonucu sağlam bir köprü başı oluşturulabilmiştir. Aynı gün İtalya, Müttefikler'le bir mütareke imzaladı, fakat bu mütareke Salerno çıkarmasına kadar gizli tutuldu. Çıkarma birlikleri esas hedefleri olan Napoli'ye Harekâtın üçüncü haftasında ulaşıyorlar. 22 Ocak 1944'te Müttefikler Roma'nın 40 km güneyinde, Anzio’ya bir çıkarma daha yapıyorlar. Çok çetin çatışmalarla geçen İtalya Cephesi, 29 Nisan 1945'te İtalya topraklarındaki Alman birliklerinin Müttefikler'e yenilmesi ve İtalya'nın kayıtsız şartsız teslim olması ile cephe kapanmıştır. Doğu Cephesi II[değiştir | kaynağı değiştir] Stalingrad Savaşı[değiştir | kaynağı değiştir] Stalingrad Savaşı 23 Ağustos 1942 günü Nazilerin hava saldırısı ile başlamıştır. Naziler ilk başta şehrin %80 ini ele geçirmeyi başarmıştır. Fakat sonradan Jukov ve Vasilevskiy tarafından hazırlanan Uranüs Harekâtı adlı harekât durumu tersine çevirmiştir. 19 Kasım 1942'de başlayan Uranüs Harekâtı ile Rumen 3. ordu, Alman 6. ordu ve 4. Panzer ordusu Sovyet birlikleri tarafından kuşatıldı ve imha edildi.[197] Sonuç olarak ise Stalingrad Savaşı'nı Sovyetler Birliği kazanmış ve Stalingrad Savaşı ile birlikte Doğu Cephesi'nde üstünlük Nazilerde iken üstünlük Sovyetler Birliği'ne geçmiştir. Stalingrad Savaşı'nda her iki taraftan toplam 2 milyona yakın insan ölmüştür ki bu sayı ile bu savaş insanlık tarihinin en kanlı savaşları arasında yer almıştır.[198] Kursk Savaşı[değiştir | kaynağı değiştir] Ana madde: Kursk Savaşı Kursk Savaşı (Almanya'nın verdiği kod adı: Unternehmen Zitadelle/Hisar Harekâtı), II. Dünya Savaşı sırasında Doğu Cephesi'nde, Alman kuvvetlerinin Kursk çıkıntısına karşı 1943 Temmuz ve Ağustos aylarında giriştikleri genel taarruzdur. Bugüne kadar yapılmış en büyük tank çarpışmaları ve bir günde en fazla kayıp verilmiş hava çatışmaları bu muharebede gerçekleşmiştir. Nazilerin Doğu Cephesi'nde gerçekleştirdiği son stratejik taarruzdur. Sonucundaki Sovyet zaferi, Doğu Cephesi'nde inisiyatifi Sovyetlere vermiştir ve savaşın sonuna kadar da öyle kalmıştır. Kursk çıkıntısı, Nazilerin Stalingrad'daki yenilgisi sonrasındaki Sovyet taarruzu ve Alman karşı saldırısı sonucu oluşmuştu. Naziler, çıkıntıyı kuzey ve güney kanatlarından keserek cepheyi kısaltmayı ve Kızıl Ordu birliklerini çembere alarak yeni bir büyük zafer elde etmeyi umuyorlardı. Ancak Sovyetlerin, Hitler'in planları hakkında iyi bir istihbaratı vardı. Bu ve Nazilerin yeni silahları, özellikle de Panter tankını bekleyerek taarruzu sürekli ertelemeleri Kızıl Ordu'ya derin bir savunma hattı oluşturmak ve karşı saldırı için stratejik rezervleri uygun yerlere konuşlandırmak için yeterli zamanı verdi. Naziler derin savunma hatları içinde tamamen yorulduktan sonra Sovyetler kendi karşı saldırılarını yaparak 5 Ağustos'ta Orel ve Belgorod'u ve 23 Ağustos'ta da Harkov'u geri alarak Nazileri geniş bir cephede geri attılar. Bu savaş 2 yıldır işgal altında kalan Kiev'in 2 Kasım 1943'te kurtarılmasının önünü açmıştır. Sovyetler daha önce kış harekâtlarında başarı elde etmişlerse de bu, Sovyetlerin savaştaki ilk başarılı stratejik yaz harekâtıydı. Bu stratejik operasyon daha sonra harp akademileri derslerinde yer aldı. Kursk Savaşı, bir yıldırım savaşının düşman hatlarını yaramadan yenilmesiyle sonuçlanan ilk muharebedir. Kızıl Ordu askerleri, Dinyeper Nehri'ni geçişini hazırlarken Bagration Harekâtı[değiştir | kaynağı değiştir] Ana madde: Bagration Harekâtı Normandiya Çıkarması'ndan 16 gün sonra ve Almanya'nın Sovyetler Birliği'ne savaş ilan ettiği günün üçüncü yıldönümünde, Alman hatlarının merkez bölümünde, 22 Haziran 1944 günü geniş kapsamlı bir Kızıl Ordu taarruzu başlatılmıştır. Stalin, harekâtın kod adı olarak prens Bagration’un adını seçmiştir. Napolyon savaşları sırasında, çağın en üstün taktik kumandanlarından biri sayılan Bagration, 1812 de Napolyon ordularına karşı Borodino’da verilen savaşta ölmüştü. Sovyetler, 124 tümende 1,2 milyon asker, 5.200 tank, 30 bin top ve 6 bin uçağı bu cepheye sürmüşlerdir. Naziler bu saldırıya, eksik kadrolu 63 tümende 350 bin dolayında asker, 900 tank ve 10 bin topla göğüs germek durumundaydılar. Taarruzun ilk günü bitmeden Alman hatları iki cephede yarıldı ve 53. Kolorduyla birlikte Vitebsk kenti kuşatıldı. Aynı gece Luftwaffe, Ukrayna’daki Poltava Amerikan üssüne bir hava akını düzenledi. 44 adet B-17 ağır bombardıman uçağı pistte imha edildi. Üsteki yarım milyon galonluk akaryakıt da kullanılamayacak duruma getirildi. Alman 53. Ordu’sunun yarı mevcudunu oluşturan 5 tümen için 25 Haziran'da Hitler, çekilme emrini verdi ama 28 Haziran'a gelindiğinde 53. Kolordu’dan geriye pek bir şey kalmamıştı. 53. Kolordu’nun 5 tümeninden sadece biri, ağır kayıplarla Rus kuşatmasından kurtulabilmiştir. Aynı gün mareşal Rokossovski emrindeki Sovyet kuvvetleri Minsk’in hemen güney doğusundaki Bobruisk kentini ve dolayısıyla Alman 9. Ordusu’nu kuşatırlar. Kuşatma altındaki bu ordudan sadece 15 kişi kurtulabilecektir; Kızıl Ordu 70 bin tutsak alır. 2 Temmuz 1944'te Rokossovski’nin öncü birlikleri, Minsk’in 60 km batısında, Varşova bağlantısını sağlayan kara ve demiryolunu keserler. Kızıl Ordu birlikleri bir haftada 225 km yol kat ederek Alman tümenleri, kolorduları arasından geçip Merkez Ordular Grubu’nun geri bağlantısını kesmiştir. Merkez Ordular Grubu’ndan arta kalan 4. Ordu 3 Temmuz'da Berezina Nehri'nde kalan tek köprüden batıya geçerek imha olmaktan kurtulur. Nehri geçmişlerdir ama Berezina Savaşı Alman 4. Ordu’su için çok ağır kayıplarla sağlanabilen bir geçiş olmuştur. Ne var ki Berezina Nehri'nin batısında tutunmak da mümkün olamaz. Zaten aynı gün Minsk’in Sovyetlerin eline geçmesiyle de 4. Ordu kuşatılmış duruma düşmüştür. Havadan ikmal girişimleri de başlar başlamaz başarısızlığa uğrar. 11 Temmuz 1944 günü, 4. Ordu’dan sağ kalanlar da teslim oldular. Böylece 1941 yazında Alman işgaline giren Belarus bu harekâtla kurtarıldı. 12. Kolordu komutanı general Müller, direnmenin intihardan farksız olacağını anlayarak elindeki tüm kuvvetlerle 8 Temmuz 1944'te teslim olmuştur. Berezina bataklıklarını geçip uçsuz bucaksız ormanlarda birkaç kola ayrılan 27. Kolordu, çemberden çıkmak için çabalamaktadır şimdi. 13 temmuzda Vilna kenti Rus'ların eline geçer ve kenti savunan Alman tümeni imha edilir. Merkez Cephede yaşananlar tam bir bozgundur. Üç haftadan kısa bir sürede Kızıl Ordu’nun başardığı bu dev kıskaç harekâtıyla Merkez Ordular Grubu, neredeyse tümüyle savaş dışı kalmıştır. Naziler, 200 bin asker ve subay ile 22 generalin içinde bulunduğu toplam 55 tümenini kaybetmiştir. Bazı kaynaklarda ise Alman kayıplarının 400 bini bulduğu belirtilmektedir. Stratejik bombardıman[değiştir | kaynağı değiştir] Ana maddeler: Dresden Bombardımanı ve Tokyo Bombardımanı II. Dünya Savaşı’nın özelliklerinden biri, gerek cephede olsun, gerekse cephe gerisinde, hava unsurlarının yoğun olarak kullanılmasıdır. Cephe gerisine yönelen hava taarruzları, lojistik hedeflere yönelmiştir, silah sanayi tesisleri, destek sanayi tesisleri, enerji santralleri, petrol depolama ve rafineri tesisleri, iletişim ve ulaşım hatları bombardımanın hedefleri olmuşlardır. Britanya Savaşı'nın son bulması ve Doğu Seferi'nin başlamasıyla Alman hava kuvvetlerinin önemli bir bölümü Rusya'da bulunmaktadır. Dolayısıyla Alman hava kuvvetlerinin Batı'daki faaliyetleri, önleme faaliyetleri olarak kalmıştır. Böyle olunca Stratejik Bombardıman, esas olarak Müttefik bombardıman filolarının Alman tesislerine yönelik bombardımanlarıdır. Ne var ki, zaman zaman sivil hedefler de bu bombardımana hedef olmuştur. Köln, Essen, Bremen, Hamburg gibi Alman kentlerine yoğun hava saldırıları düzenlenmiştir. "İkinci Cephe"[değiştir | kaynağı değiştir] Normandiya Çıkarması[değiştir | kaynağı değiştir] Ana madde: Normandiya Çıkarması Amerikan askerleri Normandiya Çıkarmasında, 6 Haziran 1944 Villersbocage çatışmasında terkedilen Cromwell tank Zafer Geçidinde Müttefikler ve Özgür Fransa birlikleri (Paris) Gustav Knittel Ordu Grubu'na bağlı birlikler (Malmedy, Belçika) 6 Haziran 1944 gece yarısı Müttefik Paraşütçü Birlikleri'nin Normandiya sahili arkasındaki kritik yerleşim bölgelerine indirme yapmasıyla başlamıştır. Gün ağrırken Müttefikler'in hava ve donanma bombardımanı ile ilk Müttefik askerleri sahilde önceden belirlenen bölgelere çıkarma yapmışlardır. Bu bölgelere Utah, Omaha, Gold, Juno ve Sword kod adları verilmişti. Müttefik kayıplarının en yüksek olduğu çıkarma bölgesi Omaha kumsalıdır. Diğer çıkarma bölgelerinde de, sert bir direnişle karşılaşılmasına rağmen ilerleme sağlanmış, yeterli derinliği olan köprü başları oluşturulmuştu. 26 Haziran 1944'te yoğun çatışmalardan sonra Amerikalıların eline geçen Cherbourg, ibrenin artık Müttefikler'den yana döndüğünün açık göstergesidir. Kuvvet üstünlüğü artık yerine oturmuş, işlemeye başlamaktadır. Amerikan savaş sanayi Avrupa topraklarına oluk oluk akmaktadır. Cherbourg gibi derin bir liman, büyük teknelerin bile yanaşıp yüklerini boşaltmaları için uygundur. Müttefikler için böyle bir liman, tüm kan dolaşımının ana atardamarıdır. General Bradley'in Normandiya'daki ordular grubuna bağlı 3. Ordu'nun komutasına 1 Ağustos 1944'te General Patton atanır. Patton, Müttefik ilerlemesi yönünden yeni bir soluk getirecektir. Hitler'in giriştiği birkaç karşı taarruz ise ağır kayıplarla sonuçlanmış, başarısız girişimler olarak kalmıştır. "Market Garden"[değiştir | kaynağı değiştir] Ana madde: Market Garden Operasyonu Market Garden Operasyonu, (17 Eylül - 25 Eylül 1944) II. Dünya Savaşı sırasında, Amerika Birleşik Devletleri ve Birleşik Krallık ortak güçlerinin Belçika üzerinden Almanya'ya girmesini amaçlayan operasyondur. Alman birliklerinin düzenli geri çekilişi nedeniyle taktik Alman galibiyeti sağlamıştır. Amerikalılar büyük kayıplar vermelerine rağmen Belçika'yı ele geçirmişlerdir. Ancak Hollanda'ya yönelik harekât Arnhem'daki Alman karşı saldırısı nedeniyle sonuçsuz kalmıştır. Lumberjack Harekâtı[değiştir | kaynağı değiştir] Müttefikler'in planları nisan ayından önce Ren Nehri'ni geçmeyi öngörmemektedir. Fakat 7 Mart'ta Remagen yakınında Ludendorff Köprüsü sağlam olarak ele geçirilince iş değişir. Tam hızla bu köprüden Ren’i geçerler. Bu savaşın gidişatını değiştirecek bir olanaktır. Müttefik tank ve topları, motorize birlikleri, Bonn'un dolayısıyla Ruhr sanayi bölgesinin hemen güneyinden bu su kanalını geçmeye başlamıştır. Patton, 29 Mart 1945'te Frankfurt'u alır, 12 Nisan'da ABD 9. Ordusu, Magdeburg yakınlarında Elbe Nehri'ni geçer. Artık Berlin'e 80 km kalmıştır. Avrupa'da savaşın sonu[değiştir | kaynağı değiştir] 1945 yılında Köln şehrinin %90'ı harabeye dönüşmüştü. Şehirde ayakta kalabilen ender binalardan birisi de sol üstte bulunan Köln Katedrali'dir. Winston Churchill, Franklin D. Roosevelt ve Joseph Stalin 1945'te Yalta Konferansı'nda Teslim belgesini imzalayan Wilhelm Keitel (8 Mayıs 1945, Karlshorst, Berlin) Berlin[değiştir | kaynağı değiştir] Ana madde: Berlin Muharebesi Almanyanın toprak kaybı (Oder-Neisse hattı) 1945 yılı başlarından itibaren Alman orduları gerek Batı'da Amerikan ve Britanyalı orduları karşısında, gerek Doğu'da Kızıl Ordu karşısında gerilemeye devam etmektedir. Ocak ayında Amerikan birlikleri Arden bölgesini ele geçirirken Kızıl Ordu da Vistül nehrine dayanır. Mart ayında Müttefik kuvvetler Ren nehrini geçerek Alman topraklarında ilerlerken Kızıl Ordu da ilerlemesini sürdürür. Nisan ayı ise Nazi yönetiminin sonu olmuştur. 23 Nisan 1945'te SSCB kuvvetleri Berlin'e girmiş, 30 Nisan 1945'te ise Hitler intihar etmiştir. Almanlar, yarım milyona yakın bir kuvvetle Berlin'i 2 Mayıs 1945'e kadar savunsalar da, yoğun Rus taarruzları karşısında 150 bin kayıpla kenti kaybederler. Oder-Neisse Hattı[değiştir | kaynağı değiştir] Ana madde: Oder-Neisse Hattı Savaşın sonundaki Sovyet genişlemesi, Orta Avrupa sınırlarının değişmesi ve komünist bir Doğu Bloku'nun oluşmasıyla sonuçlandı. Böylece Soğuk Savaş da başladı. Sovyet Savaş Anıtı, Treptower Parkı, Berlin Yalta Konferansı'nda (Şubat 1945) üç büyük Müttefik devlet (Birleşik Krallık, SSCB ve ABD) Polonya'nın SSCB ile sınırını batıya doğru, yaklaşık Curzon Hattı'na kadar çekmeyi kararlaştırdı. Bu düzenlemenin Polonya için yol açtığı toprak kaybı ise batıdaki sınırın Almanya'nın zararına olarak batı yönünde kaydırılmasıyla karşılandı. Josef Stalin Yalta'da, Baltık Denizindeki Świnoujście'den (Swinemünde) güneye doğru uzanarak Szczecin'in batısından geçen, daha sonra Frankfurt (Oder)'ın güneyinde Neisse (Nysa Łużycka) Nehri ile birleştiği noktaya kadar Oder Nehrini (Odra) izleyen, ardından Neisse Nehri boyunca Zittau yakınındaki Çekoslovakya sınırına kadar uzanan Oder-Neisse Hattı'nın sınır kabul edilmesini istedi. Stalin böylece 1939'da (Alman-Sovyet Antlaşması) işgal ettiği ve geri vermek istemediği Curzon Hattının doğusundaki topraklarını yitiren Polonya'nın bu kaybına karşılık bir ödün vermeyi düşünüyordu. Ama yeni sınırın tam olarak nereden geçeceği konusunda Batılı Müttefikler ile SSCB arasında anlaşmazlık çıktı. ABD ile Birleşik Krallık böyle bir düzenlemenin yalnızca çok sayıda Almanın yer değiştirmesine yol açmakla kalmayacağını (Polonya'ya bırakılan topraklarda o sırada 5 milyon Alman yaşıyordu), aynı zamanda gelecekte Almanya'yı kayıplarını geri istemeye yönelteceğini, böylece kalıcı bir barışın kurulmasını önleyeceğini öne sürdü. Onların önerdiği sınır çizgisi Oder Nehri boyunca uzanıyor, sonra Wrocław (Breslau) ile Opole arasındaki bir noktada Oder ile birleşen bir başka Neisse Nehrini (Glatzer Neisse ya da Nysa Kłodzka) izliyordu. Anlaşmazlık nedeniyle Almanya-Polonya sınırı konusunda Yalta'da bir karara varılamadı. Ancak Batılı Müttefikler bu hattı “barış konferansına kadar geçici sınır” olarak kabul etmeye razı oldular (Potsdam, 1945). Temmuz-Ağustos 1945'te Potsdam Konferansı toplandığında, Sovyet ordusu Oder-Neisse Hattı'nın doğusundaki bütün toprakları işgal etmiş ve bu bölgede Sovyet yanlısı geçici bir Polonya yönetimi oluşturulmuş bulunuyordu. ABD ve Birleşik Krallık bu tek yanlı hareketi şiddetle protesto etmekle birlikte oldubittiyi kabul ederek, SSCB'ye bırakılan Doğu Prusya'nın kuzey kesimi dışında, Oder-Neisse Hattı'nın doğusundaki bütün bölgenin Polonya'nın denetimine verilmesini onayladı. Potsdam Konferansı'nda ayrıca bölgedeki Almanların Polonyalılarca Almanya'ya gönderilmesine izin verildi. Ama Polonya-Almanya sınırının nihai olarak gelecekte toplanacak bir barış konferansında çizilmesi kararlaştırıldı. Nazi Almanyası'nın teslimiyeti[değiştir | kaynağı değiştir] 7 Mayıs 1945 günü General Jodl, Almanya'nın teslim belgesini imzaladı. Almanya resmi olarak 8 Mayıs 1945'te koşulsuz teslim oldu. Bu tarih Zafer Günü olarak kutlanmaktadır. Rusya zaman farkı dolayısıyla 9 Mayıs'ta kutlamaktadır.[199][200] Japonya'nın teslimiyeti[değiştir | kaynağı değiştir] Ana madde: Japonya'nın teslim oluşu Japonya'nın teslim oluşu, 15 Ağustos'ta ilan edilen ve resmi olarak 2 Eylül 1945 günü imzalanan Japonya'nın teslimiyet belgesi ile II. Dünya Savaşı'nın sona ermesini sağlamıştır. Böylece savaşın sona kalan Pasifik Cephesi de kapanmıştır. Iwo Jima[değiştir | kaynağı değiştir] Ana madde: Iwo Jima Muharebesi Iwo Jima Savaşı (Japonca: 硫黄島の戦い Iwo Tō no tatakai/Iwo Jima no tatakai, İngilizce: Battle of Iwo Jima), 16 Şubat 1945 - 26 Mart 1945 tarihlerinde Pasifik Okyanusunda bulunan Iwo Jima adlı küçük bir adada Japon İmparatorluğu ile Amerika Birleşik Devletleri arasında meydana gelen çatışmadır. Okinawa Savaşı[değiştir | kaynağı değiştir] Ana madde: Okinawa Savaşı Okinawa Savaşı (Japonca: 沖縄戦 Okinawa Sen), Pasifik Savaşı'nın son aşamasında 1945 yılında Okinawa Adalarına çıkarma yapan Amerika Birleşik Devletleri ile Japon İmparatorluğu arasında meydana gelen savaştır. Atom bombaları[değiştir | kaynağı değiştir] Ana maddeler: Hiroşima'ya atom bombası saldırısı ve Nagasaki'ye atom bombası saldırısı Japonya, kendi adasına kadar geri çekilmek zorunda kalmasına rağmen, yoğun stratejik bombardımana karşın direnmesini sürdürmektedir. ABD başkanı Truman, Pasifik'teki savaşı bir an önce bitirebilmek için atom bombası kullanmaya karar verildiğini açıklar. 6 Ağustos 1945'te Hiroşima, 9 Ağustos 1945'te ise Nagasaki kentleri atom bombasıyla vurulur. Atom bombası binlerce sivilin kaybına neden olmuştur.[201] Hem psikolojik harp olarak hem de toplu sivil tahrip açısından sıcaklığını günümüzde de korumaktadır. 14 Ağustos 1945'te Japonya, kayıtsız şartsız teslim olmayı kabul etmiştir. Japonya'nın teslim belgesi ise 2 Eylül 1945'te USS Missouri savaş gemisinde imzalanmıştır.[202] Etkileri[değiştir | kaynağı değiştir] Kayıplar ve savaş suçları[değiştir | kaynağı değiştir] Ayrıca bakınız: Sovyet savaş suçları § II. Dünya Savaşı ve II. Dünya Savaşı'nda Amerikan savaş suçları II. Dünya Savaşı'ndaki ölümleri gösteren grafik[203] Birçok ölüm kaydedilmediği için savaştaki toplam kayıp sayısına ilişkin tahminler değişiklik gösteriyor.[204] En yaygın tahmin, 20 milyon askerî personel ve 40 milyon sivil olmak üzere savaşta yaklaşık 60 milyon insanın öldüğüdür. Ölen sivillerin çoğu; soykırımlar, katliamlar, stratejik bombardımanlar, bulaşıcı hastalıklar ve açlık nedeniyle öldü.[205][206][207] Sadece Sovyetler Birliği'nde, savaş boyunca 8,7 milyon askerî ve 19 milyon sivil olmak üzere[208] 27 milyonu aşkın kişi öldü.[209] Sovyetler Birliği'nde yaşayan insanların dörtte biri savaşta yaralandı veya öldü.[210] Almanya 5,3 milyon askeri kayıp verdi, bunların çoğu Doğu Cephesi'nde ve Almanya'daki son muharebelerde gerçekleşti.[211] Nazi ırkçı politikalarının doğrudan veya dolaylı bir sonucu olarak tahmini 11[212] ila 17 milyon sivil öldü;[213] bunların arasında yaklaşık 6 milyon Yahudinin, Çingenelerin, eşcinsellerin, en az 1,9 milyon etnik Polonyalı'nın,[214][215] milyonlarca diğer Slav'ın (Ruslar, Ukraynalılar ve Belaruslular gibi) ve diğer etnik ve azınlık grupların toplu katliamları da vardı.[213][216] 1941 ve 1945 arasında 200.000'den fazla etnik Sırp, Yahudiler ve Çingeneler ile birlikte Yugoslavya'da Mihver müttefiği Hırvat Ustaşa tarafından öldürüldü.[217] Diğer tarafta ise, aynı dönem içerisinde 50.000 ila 73.000 Boşnak ve Hırvat, Çetnikler olarak bilinen Sırp gerillalar tarafından katledildi.[218] Ayrıca, 100.000'den fazla Polonyalı Ukrayna İsyan Ordusu tarafından 1943 ve 1945 arasında Volhinya ve Doğu Galiçya'da katledildi.[219] Aynı zamanda, Armia Krajowa ve diğer Polonya birlikleri tarafından gerçekleştirilen misilleme saldırılarında yaklaşık 10.000 ila 15.000 Ukraynalı öldürüldü.[220] Nankin Katliamı sırasında Japon İmparatorluk Ordusu askerleri tarafından canlı canlı gömülen Çinli siviller, Aralık 1937 Asya ve Pasifik'te, çoğu Çinli (yaklaşık 7,5 milyon[221]) olmak üzere 3 milyon ila 10 milyondan fazla sivil, Japon kuvvetleri tarafından öldürüldü.[222] Japonlar tarafından işlenen savaş suçları arasında en ünlü olan, elli ila üç yüz bin Çinli sivilin öldürüldüğü ve tecavüze uğradığı Nankin Katliamı'ydı.[223] Tarihçi Mitsuyoshi Himeta'nın raporuna göre, Sankō Sakusen taktiği sebebiyle 2,7 milyon sivil öldü. Bu taktikten kaynaklanan en büyük kayıplar, General Yasuji Okamura'nın emriyle taktiğin uygulandığı Şantung'da gerçekleşti.[224] Mihver kuvvetleri savaş boyunca biyolojik ve kimyasal silahlar kullandı. Japon İmparatorluk Ordusu, bu türden çeşitli silahları Çin'i istila ve işgali sırasında (bkz. 731. Birim)[225][226] ve Sovyetler ile gerçekleşen çatışmalarda kullandı.[227] Hem Almanlar hem de Japonlar, bu tür silahları siviller[228] ve bazen de savaş esirleri üzerinde denediler.[229] Sovyetler Birliği; 22.000 Polonyalı subayın katledildiği Katyn Katliamı'ndan,[230] binlerce siyasi mahkûmun NKVD tarafından hapsedilmesinden ve öldürülmesinden ve Kızıl Ordu tarafından ilhak edilmiş olan doğu Polonya ve Baltık devletlerinden Sibirya'ya sivillerin sürgünlerinden sorumluydu.[231] Savaşın son dönemlerinde Kızıl Ordu askerleri iki milyon kadar Alman kadınına tecavüz etti.[232] Metgethen katliamı, Doğu Prusya Königsberg'un birkaç kilometre batısında kurulu ve Ocak 1945'te Sovyet ilerleyişi ile düşen köy olan Metgethen'de, Alman kaynaklarına göre, Kızıl Ordu askerleri tarafından işlenen katliamdır. (Katliam sırasında öldürülen sivillerin SS tarafından çekilmiş bir fotoğrafı. Fotoğraftaki kadınların ikisinde de öldürülmeden öne kendilerine tecavüz edildiğinin izleri bulunuyor.[233]) II. Dünya Savaşı öncesinde ve sırasında, hava savaşına ilişkin hiçbir uluslararası insancıl hukukun mevcut olmamasına rağmen, Avrupa ve Asya'daki şehirlerin stratejik bombardımanı bazen bir savaş suçu olarak sınıflandırılır.[234] USAAF, toplam 67 Japon şehrini bombaladı, bu bombardımanlar sonucu 393.000 sivil öldü ve şehirlerdeki kentsel alanların %65'i yok oldu.[235] Soykırım, toplama kampları, ve köle işçilik[değiştir | kaynağı değiştir] Ayrıca bakınız: Soykırım, Holokost, Nazi toplama kampları, İmha kampı, Nazi Almanyası'nda zorla çalıştırma, Nazi insan deneyleri, Sovyet savaş suçları, Nemmersdorf Katliamı, Metgethen katliamı ve II. Dünya Savaşı'nda Amerikan savaş suçları Kadın Schutzstaffel (SS) kamp gardiyanları, kamp mahkûmlarının cesetlerini kamyonlardan çıkarıp Bergen-Belsen toplama kampı içindeki toplu mezalara taşıyor, 1945 Nazi Almanyası; bir kasıtlı imha programının parçası olarak yaklaşık 6 milyon Yahudi'nin öldürüldüğü Holokost ile birlikte 2,7 milyon Polonyalı ve 4 milyon diğer "yaşamaya değmeyecek" (engelliler, ruhsal bozukluklara sahip olanlar, Sovyet savaş esirleri, çingeneler, eşcinseller, Masonlar ve Yehova'nın Şahitleri gibi) kişinin öldürülmesinden sorumluydu ve böylece bir "soykırım devleti" haline geldi.[236] Özellikle Sovyet savaş esirleri, kasıtlı olarak kötü koşullarda tutuluyordu ve Almanya'nın elinde tuttuğu 5,7 milyon Sovyet savaş esirinden 3,6 milyonu Nazi kamplarında öldü.[237][238] Toplama kamplarına ek olarak, insanları endüstriyel ölçekte imha etmek için için Nazi Almanyası'nın birçok yerinde imha kampları kuruldu. Nazi Almanyası'da köle işçiler sıklıkla kullanıldı; Alman işgali altındaki ülkelerden yaklaşık 12 milyon Avrupalı, Alman sanayisinde, tarımında ve savaş ekonomisinde zorla çalıştırılmak üzere kaçırıldı.[239] Sovyetlerin Gulag sistemi, 1942 ve 1943 yıllarında savaşın neden olduğu yoksulluk ve açlığın, arasında Polonya ve Sovyetler tarafından istila edilen diğer ülkelerin vatandaşları ile Mihver savaş esirlerinin de bulunduğu mahkûmların ölümüne sebep olduğu bir ölüm kampı sistemi haline geldi.[240] Savaşın sonuna doğru, esir tutuldukları kamplardan özgürleştirilen Sovyet savaş esirleri ve ülkelerine geri gönderilen Sovyet vatandaşları NKVD tarafından bir değerlendirmeye tabi tutuldu, bu değerlendirme ile gerçek veya potansiyel Nazi işbirlikçileri olarak belirlenen 226.127 kişi Gulag kamplarına gönderildi.[241][242] Auschwitz'e yerleştirilmiş Polonyalı kız Czesława Kwoka'nın SS tarafından çekilmiş fotoğrafı. Bu ve benzeri kamplarda 230.000 kadar çocuk hapsedildi ve köle işçiliğe zorlanıp tıbbi deneylerde kullanıldı. Çoğu köle işçi kampı olarak kullanılan Japon savaş esiri kampları da yüksek bir ölüm oranına sahipti. Uzak Doğu Uluslararası Askerî Ceza Mahkemesi'nin bulgusuna göre Batılı savaş esirlerinin ölüm oranı, Almanlar ve İtalyanlar altındaki savaş esirlerinden 7 kat fazla[243] olan %27'ydi (Amerikan savaş esirleri için %37).[244] Japonya'nın teslim olmasından sonra Japonların ellerinde tuttuğu, Birleşik Krallık'tan gelen 37.583, Hollanda'dan gelen 28.500 ve ABD'den gelen 14.473 savaş esiri serbest bırakılırken serbest bırakılan Çinli esirlerin sayısı sadece 56'ydı.[245] Kuzey Çin ve Mançurya'dan en az 5 milyon Çinli sivil 1935 ve 1941 yılları arasında Doğu Asya Kalkınma Kurulu tarafından madenlerde ve savaş endüstrilerinde çalışmaları üzere köleleştirildi. 1942'den sonra bu sayı 10 milyona ulaştı.[246] Cava'da 4 ila 10 milyon kadar kişi, Japon ordusu tarafından köle işçiliğe zorlandı. Bu Cavalı işçilerinden yaklaşık 270.000'i Güneydoğu Asya'da Japonların kontrolleri altında tuttuğu diğer bölgelere gönderildi ve yalnızca 52.000'i Java'ya geri dönebildi.[247] İşgal[değiştir | kaynağı değiştir] Ayrıca bakınız: Alman işgali altındaki Avrupa, Mihver Devletleri ile işbirliği ve Nazi yağması Palmiry ormanında Alman askerleri tarafından infaz edilmelerinden önce gözlerini bağlarken fotoğraflanan Polonyalı siviller, 1940 Avrupa'da işgal, iki şekilde meydana geldi. Batı, Kuzey ve Orta Avrupa'da (Fransa, Norveç, Danimarka, Alçak Ülkeler ve Çekoslovakya'nın ilhak edilmiş bölgeleri) Almanya, çeşitli ekonomi politikaları kurdu ve bu politikalar üzerinden savaşın sonuna kadar 69,5 milyar reichsmark (27,8 milyar ABD doları) topladı; bu değer, Nazilerin endüstriyel ürünleri, askeri teçhizatı, hammaddeleri ve diğer malları büyük ölçüde yağmalamasını içermiyor.[248] Bu sebeple, işgal edilmiş ülkelerden elde edilen gelir Almanya'nın vergilerden elde ettiği kazancın %40'ından fazlaydı ve bu oran, savaş devam ederken toplam Alman gelirinin yaklaşık %40'ına yükseldi.[249] Alman ordusu tarafından asılmış Sovyet partizanları. Rus Bilimler Akademisi'nin 1995'te yayınladığı bir rapora göre, Sovyetler Birliği'nde Almanların sebep olduğu sivil kayıpların sayısı 13,7 milyonu, yani Sovyetler'in Alman işgali altında bulunan bölgelerindeki 68 milyon nüfusun %20'sini buluyordu. Doğu'da, Lebensraum'un amaçlanan kazanımları hareketli cephe hatları nedeniyle asla elde edilmedi ve Sovyet yakıp yıkma taktikleri, Alman işgalcilerin kaynaklara erişimini engelledi.[250] Batı'nın aksine, Nazi ırksal politikaları "aşağı insanlar" olarak görülen Slav kökenli insanlara karşı büyük ölçüde şiddeti teşvik etti; bu sebeple çoğu Alman ilerleyişini toplu idamlar izliyordu.[251] İşgal edilmiş toprakların çoğunda direniş hareketlerinin kurulmuş olmasına rağmen bu gruplar, 1943'ün sonlarına kadar hem Doğu'da[252] hem de Batı'da[253] Alman harekâtlarına önemli bir zarar veremediler. Asya'da Japonya, işgali altındaki ulusları, sömürgeleştirilmiş halkları özgürleştirmek amacıyla kurulduğunu iddia eden bir Japon hegemonyası olan Büyük Doğu Asya Ortak Refahı Alanı altında birleştirdi.[254] Japon kuvvetleri istila ettikleri bazı yerlerde yerel halk tarafından kendilerini Avrupa egemenliğinden kurtaracak kişiler olarak memnuniyetle karşılansa da, Japon savaş suçları çoğu yerde yerel kamuoyunu Japonlara karşı çevirdi.[255] Japonya, ilk istilaları sırasında geri çekilen Müttefik kuvvetleri tarafından geride bırakılan 4.000.000 varil (640.000 m3) petrolü ele geçirdi ve 1943'e kadar Hollanda Doğu Hint Adaları'ndaki üretim 1940'taki toplam üretim oranının yüzde 76'sı, yani 50.000.000 varil (7.900.000 m3) kadar yükseldi.[255] Sivil cephe ve üretim[değiştir | kaynağı değiştir] Grafikler teknik sorunlar nedeniyle geçici olarak kullanılamıyor.1938 ve 1945 arasında Müttefikler'in Mihver'e GSYİH oranı Avrupa'da, savaşın başlamasından önce Müttefikler hem nüfus hem de ekonomi olarak önemli avantajlara sahipti. 1938'de Batılı Müttefikler (Birleşik Krallık, Fransa, Polonya ve İngiliz Dominyonları), Avrupalı Mihver güçlerinden (Almanya ve İtalya) yüzde 30 daha büyük bir nüfusa ve yüzde 30 daha yüksek bir GSYİH'ye sahipti; eğer sömürgeler dahil edilirse, Müttefiklerin avantajları nüfusta Mihver'in 5 katı, GSYİH'de ise 2 katı olurdu.[256] Aynı zamanda Asya'da, Çin Japonya'dan 6 kat yüksek bir nüfusa sahipti ancak GSYİH'si Japonya'dan sadece %89 kadar fazlaydı; eğer Japon sömürgeleri dahil edilirse bu oran 3 kat yüksek bir nüfusa ve %38 daha yüksek bir GSYİH'ye düşüyordu.[256] ABD, savaş boyunca Müttefikler tarafından kullanılan savaş gemileri, nakliye araçları, savaş uçakları, topçular, tanklar, kamyonlar ve cephaneler gibi tüm mühimmatların yaklaşık üçte ikisini üretti.[257] Müttefiklerin ekonomi ve nüfus avantajları Almanya ve Japonya'nın ilk blitzkrieg saldırıları ile büyük ölçüde hafifletilmiş olsa da, 1942'de ABD ve Sovyetler Birliği'nin Müttefiklere katılmasının ardından, savaş büyük ölçüde bir yıpratma savaşına dönüştüğü için sivil cephe ve üretim belirleyici faktör haline geldi.[258] Müttefiklerin üretim kabiliyetinin Mihver'den daha yüksek olmasının ana sebebi Müttefiklerin doğal kaynaklara daha fazla erişimi olmasıyken; Almanya ve Japonya'nın kadınları istihdam etme konusundaki isteksizliği,[259] Müttefiklerin stratejik bombardımanı,[260] ve Almanya'nın savaş ekonomisine geç geçişi[261] gibi diğer faktörler de buna katkıda bulundu. Ek olarak, ne Almanya ne de Japonya bu kadar uzun bir savaşın parçası olmayı planlamıyorlardı ve bunun için hazır değillerdi.[262][263] Üretimlerini arttırabilmek için Almanya ve Japonya milyonlarca köle işçi kullandı;[264] Almanya çoğu Doğu Avrupa'dan olmak üzere 12.000.000 insanı köleleştirirken,[239] Japonya Uzakdoğu Asya'da 18.000.000 insanı köle olarak çalıştırdı.[247][265] Teknoloji ve savaş alanındaki gelişmeler[değiştir | kaynağı değiştir] Uçaklar, keşif için savaşçılar, bombardıman uçakları ve yer desteği olarak kullanıldı ve her rol önemli ölçüde geliştirildi. Uçaklar inovasyon, hava ikmalini (sınırlı yüksek öncelikli malzemeleri, ekipmanı ve personeli hızlı bir şekilde taşıma yeteneği); ve stratejik bombalama (düşmanın savaşma yeteneğini yok etmek için düşman sanayi ve nüfus merkezlerinin bombalanması) için önemliydi.[266][267] Radar ve karadan havaya topçu gibi savunmalar da dahil olmak üzere uçaksavar silahları da ilerledi. Jet uçağının kullanımı öncülük edildi ve geç tanıtılması, çok az etkisi olduğu anlamına gelse de, jetlerin dünya çapında hava kuvvetlerinde standart hale gelmesine yol açtı.[268] Güdümlü füzeler geliştiriliyor olsa da, savaştan birkaç yıl sonrasına kadar uçakları güvenilir bir şekilde hedef alacak kadar gelişmiş değildi. Deniz savaşının hemen hemen her alanında, özellikle de uçak gemileri ve denizaltılarda ilerlemeler kaydedildi. Savaşın başlangıcında havacılık savaşı nispeten az başarılı olsa da, Taranto, Pearl Harbor ve Mercan Denizi'ndeki eylemler, savaş gemisinin yerine baskın ana gemi olarak taşıyıcıyı kurdu.[269][270][271] Atlantik'te eskort uçak gemileri, etkili koruma yarıçapını artırarak ve Orta Atlantik boşluğunu kapatmaya yardımcı olarak Müttefik konvoylarının hayati bir parçası olduklarını kanıtladılar.[272] Taşıyıcılar aynı zamanda nispeten düşük uçak maliyeti ve ağır zırhlı olmalarını gerektirmemeleri nedeniyle savaş gemilerinden daha ekonomikti.[273] Birinci Dünya Savaşı sırasında etkili bir silah olduğu kanıtlanan denizaltıların,[274] İkinci Dünya Savaşı'nda önemli olacağı tüm taraflarca tahmin ediliyordu. İngilizler, geliştirmeyi denizaltı karşıtı silahlar ve sonar ve konvoylar gibi taktikler üzerinde odaklarken, Almanya, Tip VII denizaltı ve Wolfpack taktikleri gibi tasarımlarla saldırı kabiliyetini geliştirmeye odaklandı.[275] Kademeli olarak Leigh ışığı, kirpi, kalamar ve güdümlü torpidolar gibi Müttefik teknolojilerinin geliştirilmesi Alman denizaltılarına karşı galip geldi.[276] Kara savaşı, hem piyade hem de süvari hızını geride bırakan gelişmiş toplara dayanan I. Dünya Savaşı'nda ağırlıklı olarak piyade desteği için kullanılan tank, birincil silah haline geldi.[277] 1930'ların sonlarında, tank tasarımı I. Dünya Savaşı sırasında olduğundan çok daha gelişmişti ve ilerlemeler savaş boyunca hız, zırh ve ateş gücündeki artışlarla devam etti.[278][279][280] Savaşın başlangıcında çoğu komutan, düşman tanklarının üstün özelliklere sahip tanklarla karşılanması gerektiğini düşündü.[281] Bu fikre, nispeten hafif erken dönem tank toplarının zırha karşı zayıf performansı ve Almanların tanka karşı tank savaşından kaçınma doktrini meydan okudu. Bu, Almanya'nın birleşik silah kullanımıyla birlikte, Polonya ve Fransa'daki son derece başarılı blitzkrieg taktiklerinin temel unsurları arasındaydı.[277] Dolaylı toplar, tanksavar silahları (hem çekili hem de kundağı motorlu), mayınlar, kısa menzilli piyade tanksavar silahları ve diğer tanklar dahil olmak üzere tankları yok etmenin birçok yolu kullanıldı.[281] Büyük ölçekli mekanizasyona rağmen, piyade tüm kuvvetlerin bel kemiği olmaya devam etti,[282] ve savaş boyunca çoğu piyade MG-34 ve şehir ve orman ortamlarında yakın dövüşe uygun çeşitli hafif makineli tüfekler kullandı.[282] Tüfeğin ve hafif makineli tüfeğin birçok özelliğini içeren geç savaş geliştirmesi olan saldırı tüfeği, çoğu silahlı kuvvet için savaş sonrası standart piyade silahı haline geldi.[283] Çoğu büyük savaşan taraf, en iyi bilineni Alman Enigma makinesi olan şifreleme makineleri tasarlayarak, kriptografi için büyük kod kitaplarının kullanılmasıyla ilgili karmaşıklık ve güvenlik sorunlarını çözmeye çalıştı.[284] SIGINT (sinyal zekası) ve kriptanalizin geliştirilmesi, şifre çözmenin sayaç sürecini etkinleştirdi. SIGINT'e dikkate değer örnekler ise müttefiklerin Japon deniz kodlarının şifresini çözmesi ve öncü bir yöntem olan British Ultra idi.[285][286] Askeri istihbaratın bir başka yönü de, Müttefiklerin Mincemeat ve Bodyguard operasyonlarında olduğu gibi büyük bir etki için kullandıkları aldatmacanın kullanılmasıydı.[285][287] Savaş sırasında veya savaş sonucunda elde edilen diğer teknolojik ve mühendislik başarıları arasında dünyanın ilk programlanabilir bilgisayarları (Z3, Colossus ve ENIAC), güdümlü füzeler ve modern roketler, Manhattan Projesi'nin nükleer silah geliştirmesi, operasyon araştırması ve İngiliz Kanalı altında yapay limanlar ve petrol boru hatlarının geliştirilmesi gibi gelişmeler bulunuyordu.[288] Penisilin ilk olarak seri üretildi ve savaş sırasında kullanıldı.[289] Notlar[değiştir | kaynağı değiştir] II. Dünya Savaşı'nın başladığı ve bittiği tarihler olarak bazı diğer tarihler ileri sürülmüş olsa da, bu en sık kullanılan zaman aralığıdır. Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir] Özel[değiştir | kaynağı değiştir] Weinberg 2005, s. 6 Wells, Anne Sharp (2014). Historical Dictionary of World War II: The War against Germany and Italy (İngilizce). Rowman & Littlefield Publishing. s. 7.  Mawdsley, Evan; Ferris, John (2015). The Cambridge History of the Second World War, Volume I: Fighting the War (İngilizce). Cambridge University Press.  Förster & Gessler 2005, s. 64 Ghuhl, Wernar (2007). Imperial Japan's World War Two (İngilizce). Transaction Publishers. ss. 7, 30.  Polmar, Norman; Allen, Thomas B. (1991). World War II: America at war, 1941-1945 (İngilizce). ISBN 978-0-394-58530-7.  Sterling, Seagrave (5 Şubat 2007). "post Feb 5 2007, 03.15 PM". 13 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Americans think of WW2 in Asia as having begun with Pearl Harbor, the British with the fall of Singapore, and so forth. The Chinese would correct this by identifying the Marco Polo Bridge incident as the start, or the Japanese seizure of Manchuria earlier.  Taylor 1961, s. vii Kellogg, William O (2003). American History the Easy Way. Barron's Educational Series. s. 236. ISBN 0-7641-1973-7.  Ben-Horin 1943, s. 169 Taylor 1979, s. 124 Yisreelit, Hevrah Mizrahit (1965). Asian and African Studies. s. 191.  Canfora 2006, s. 155 Prins 2002, s. 11 Beevor 2012, s. 10 Masaya 1990, s. 4 "History of German-American Relations » 1989-1994 – Reunification » "Two-plus-Four-Treaty": Treaty on the Final Settlement with Respect to Germany, September 12, 1990". usa.usembassy.de. 7 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.  "Why Japan and Russia never signed a WWII peace treaty". Asia Times. 4 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.  Ingram 2006, ss. 76-78 Kantowicz 1999, s. 149 Shaw 2000, s. 35 Brody 1999, s. 4 Fink, Carole (2014). Cold War : an international history. Boulder, CO. ss. 42. ISBN 978-0813347950.  Zalampas 1989, s. 62 Mandelbaum 1988, s. 96 Record 2005, s. 50 Schmitz 2000, s. 124 Adamthwaite 1992, s. 52 Shirer 1990, ss. 298-99 Preston 1998, s. 104 Myers & Peattie 1987, s. 458 Smith & Steadman 2004, s. 28 Fink, Carole (2014). Cold War : an international history. Boulder, CO. ss. 41. ISBN 978-0813347950.  Coogan 1993 "Although some Chinese troops in the Northeast managed to retreat south, others were trapped by the advancing Japanese Army and were faced with the choice of resistance in defiance of orders, or surrender. A few commanders submitted, receiving high office in the puppet government, but others took up arms against the invader. The forces they commanded were the first of the volunteer armies." Busky 2002, s. 10 Stanton, Andrea L.; Ramsamy, Edward; J. Seybolt, Peter (2012). Cultural Sociology of the Middle East, Asia, and Africa: An Encyclopedia. s. 308. ISBN 978-1-4129-8176-7. 18 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Nisan 2014.  Barker 1971, ss. 131-32 Shirer 1990, s. 289 Kitson 2001, s. 231 Neulen 2000, s. 25 Payne 2008, s. 271 Payne 2008, s. 146 Eastman 1986, ss. 547-51 Hsu & Chang 1971, ss. 195-200 Tucker, Spencer C. (2009). A Global Chronology of Conflict: From the Ancient World to the Modern Middle East [6 volumes]: From the Ancient World to the Modern Middle East. ABC-CLIO. ISBN 978-1-85109-672-5. 18 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.  Kuisong, Yang. "关于平型关战斗的史实重建问题". 31 Mayıs 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi.  Levene, Mark; Roberts, Penny (1999). The Massacre in History. ss. 223-24.  Totten, Samuel (2008). Dictionary of Genocide. ss. 298-99.  Hsu & Chang 1971, ss. 221-30 Eastman 1986, s. 566 Taylor 2009, ss. 150-52 Sella 1983, ss. 651-87 Beevor 2012, s. 342 Goldman, Stuart D. (28 Ağustos 2012). "The Forgotten Soviet-Japanese War of 1939". The Diplomat. 29 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi.  Neeno, Timothy. "Nomonhan: The Second Russo-Japanese War". MilitaryHistoryOnline.com. 24 Kasım 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi.  Collier & Pedley 2000, s. 144 Kershaw 2001, ss. 121-22 Kershaw 2001, s. 157 Fink, Carole (2014). Cold War : an international history. Boulder, CO. ss. 43. ISBN 978-0813347950.  Davies 2006, ss. 143-44 (2008 yayını) Shirer 1990, ss. 461-62 Lowe & Marzari 2002, s. 330 Dear & Foot 2001, ss. 234 Shirer 1990, s. 471 Watson, Derek (2000). "Molotov's Apprenticeship in Foreign Policy: The Triple Alliance Negotiations in 1939". Cilt 52. Europe-Asia Studies. ss. 695-722. doi:10.1080/713663077. JSTOR 153322.  Shore 2003, s. 108 Dear & Foot 2001, s. 608 "The German Campaign In Poland (1939)". 24 Mayıs 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.  Kuter Çelen. Adolf Hitler kimdir?. Kastaş Yayınevi. s. 38.  a b "The Danzig Crisis". ww2db.com. 5 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.  a b "Major international events of 1939, with explanation". Ibiblio.org. 10 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.  Evans 2008, ss. 1-2 Zabecki, David T. (1 Mayıs 2015). World War II in Europe: An Encyclopedia. Routledge. s. 1663. ISBN 978-1-135-81242-3. 20 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. The earliest fighting started at 0445 hours when marines from the battleship Schleswig-Holstein attempted to storm a small Polish fort in Danzig, the Westerplate.  Keegan 1997, s. 35 Cienciala 2010, s. 128 Beevor 2012, s. 32 Dear & Foot 2001, s. 248-49 Roskill 1954, s. 64 Bjorkman, James. "New Hope for Allied Shipping". 18 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.  Ginsburgs, George (1958). "A Case Study in the Soviet Use of International Law: Eastern Poland in 1939". 52 (1). The American Journal of International Law. ss. 69-84. doi:10.2307/2195670. JSTOR 2195670.  Zaloga 2002, ss. 80, 83 Hempel 2005, s. 24 Zaloga 2002, ss. 88-89 Nürnberg Belgeleri C-62/GB86, Ekim 1939'da Hitler tarafından verilen bir yönerge şunları söylüyor: "[Fransa'ya] saldırı, koşullar mümkün olursa bu sonbaharda başlatılsın." Liddell Hart 1977, ss. 39-40 Bullock 1990, s. 563-64, 566, 568-69, 574-75 Cape, Jonathan; Deighton, L. Blitzkrieg: From the Rise of Hitler to the Fall of Dunkirk. ss. 186-87. harekât, nihayet gerçekleşmesinden önce yirmi dokuz kez ertelendi.  Smith et al 2002, s. 24 a b Bilinsky 1999, s. 9 Murray & Millett 2001, ss. 55-56 Spring 1986, ss. 207-26 Dyke, Carl van. The Soviet Invasion of Finland. Portland: Frank Cass Publishers. s. 71. ISBN 0-7146-4753-5.  Hanhimäki 1997, s. 12 Fink, Carole (2014). Cold War : an international history. Boulder, CO. ss. 45. ISBN 978-0813347950.  Koch 1983, s. 912-14, 917-20 Ferguson 2006, s. 367, 376, 379, 417 Snyder 2010, s. 118 Roberts 2006, s. 56 Roberts 2006, s. 59 Murray & Millett 2001, s. 57-63 Reynolds 2006, s. 76 Evans 2008, s. 122-23 Keegan 1997, s. 59-60 Regan 2004, s. 152 Liddell Hart 1977, s. 48 Keegan 1997, ss. 66-67 Overy & Wheatcroft 1999, s. 207 Umbreit 1991, s. 311 Brown 2004, s. 198 Keegan 1997, s. 72 a b Murray 1983 a b c "Major international events of 1940, with explanation". Ibiblio.org. 25 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.  Dear & Foot 2001, ss. 108-09 Goldstein 2004, s. 35 Steury 1987, s. 209 Zetterling & Tamelander 2009, s. 282 Overy & Wheatcroft 1999, s. 328-30 Maingot 1994, s. 52 Cantril 1940, s. 390 Skinner Watson, Mark. "Coordination With Britain". US Army in WWII – Chief of Staff: Prewar Plans and Operations. 30 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.  Bilhartz & Elliott 2007, s. 179 Dear & Foot 2001, s. 877 Dear & Foot 2001, s. 745-46 Clogg 2002, s. 118 Evans 2008, ss. 146, 152 US Army 1986, ss. 4-6 Jowett 2001, ss. 9-10 Jackson 2006, s. 106 Laurier 2001, ss. 7-8 Murray & Millett 2001, s. 263-76 Gilbert 1989, ss. 174-75 Gilbert 1989, ss. 184-87 Gilbert 1989, ss. 208, 575, 604 Watson 2003, s. 80 Morrisey, Will (24 Ocak 2019). "What Churchill and De Gaulle learned from the Great War". Routledge. ss. 119-126. doi:10.4324/9780429027642-6. ISBN 978-0-429-02764-2.  Garver 1988, s. 114 Weinberg 2005, s. 195 Murray 1983, s. 69 Shirer 1990, ss. 810-12 Fink, Carole (2014). Cold War : an international history. Boulder, CO. ss. 46. ISBN 978-0813347950.  "Events leading up to World War II – Chronological History". US Government Printing Office. 78th Congress, 2d Session – House Document N. 541. Iblibio.org. 1944. 14 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.  Sella 1978 Steinberg 1995 Kershaw 2007, ss. 66-69 Hauner 1978 Roberts 1995 Wilt 1981 Erickson 2003, ss. 114-37 Glantz 2001, s. 9 Farrell 1993 Beevor 2012, s. 220 Bueno de Mesquita et al. 2003, s. 425 Kleinfeld 1983 Jukes 2001, s. 113 a b Glantz 2001, s. 26 Reinhardt 1992, s. 227 Milward 1964 Rotundo 1986 Deighton, Len (1993). Blood, Tears and Folly. Londra: Pimlico. s. 479. ISBN 978-0-7126-6226-0.  Beevor 1998, ss. 41-42 Evans 2008, ss. 213-14 "Peace and War: United States Foreign Policy, 1931-1941", 1983. U.S. Department of State Publication. 1983. ss. 87-97. 12 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2021.  "Pearl Harbor 1941: The First Energy War". Center for International Maritime Security (İngilizce). 30 Ocak 2019. 25 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mart 2021.  Jowett & Andrew 2002, s. 14 Overy & Wheatcroft 1999, s. 289 Joes 2004, s. 224 Fairbank & Goldman 2006, s. 320 Hsu & Chang 1971, s. 30 Hsu & Chang 1971, s. 31 "Japanese Policy and Strategy 1931 – July 1941". US Army in WWII – Strategy and Command: The First Two Years. ss. 45-66. 6 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.  Anderson 1975, s. 201 Evans & Peattie 2012, s. 456 Coox, Alvin D. (1985). Nomonhan : Japan against Russia, 1939. Stanford, Calif.: Stanford University Press. ISBN 0-8047-1160-7. OCLC 11160382.  a b "The decision for War". US Army in WWII – Strategy, and Command: The First Two Years. ss. 113-27. 25 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.  a b "The Showdown With Japan Aug–Dec 1941". US Army in WWII – Strategic Planning for Coalition Warfare. ss. 63-96. 9 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.  "The United States Replies". Investigation of the Pearl Harbor attack. Ibiblio. 29 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.  Painter 2012, s. 26: "The United States cut off oil exports to Japan in the summer of 1941, forcing Japanese leaders to choose between going to war to seize the oil fields of the Netherlands East Indies or giving in to U.S. pressure." Wood 2007, s. 9 Lightbody 2004, s. 125 Beevor 2012. Weidenfeld Nicolson. 2012. ss. 247 267, 345. ISBN 978-0-297-84497-6.  Lewis 1953. s. 529. 8 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2023.  İnce 1956. İnce Wiliam. 1956. s. 71-74. ISBN 978-0-304-29114-4.  Grove 1995. Grove, Eric J. Oxford Üniversitesi Yayınları. 1995. s. 362. ISBN 978-0-19-211675-8.  Ch'i 1992. Ch'i, Hsi-Sheng. 1992. s. 158. ISBN 978-1-56324-246-5.  Perez 1998. Perez, Louis G. Greenwood Yayın Grubu. 1998. s. 145. ISBN 978-0-313-30296-1.  Maddox 1992. Maddox, Robert James. Westview Basın. 1992. s. 111-112. ISBN 978-0-8133-0437-3. Erişim tarihi: 8 Ocak 2023.  Salecker 2001. Salecker, Gene Eric. Kombine Yayıncılık. 2001. s. 186. ISBN 978-1-58097-049-5.  Schoppa 2011. Schoppa, R. Keith. Harvard Üniversitesi Yayınları. 2011. s. 28. ISBN 978-0-674-05988-7. Erişim tarihi: 8 Ocak 2023.  Chevrier, Marie Isabelle; Chomiczewski, Krzysztof; Garrigue, Henri; Granasztói, Gyorgy; Dando, Malcolm R.; Pearson, G. S. (13 Temmuz 2004). The Implementation of Legally Binding Measures to Strengthen the Biological and Toxin Weapons Convention: Proceedings of the NATO Advanced Study Institute, held in Budapest, Hungary, 2001 (İngilizce). Springer Science & Business Media. ISBN 978-1-4020-2097-1. 8 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2023.  Ropp 2000. Ropp, Theodore. Johns Hopkins University Press. 2000. s. 368. ISBN 978-0-8018-6445-2.  Weinberg 2005. Weinberg, Gerhard L. Cambrigde Üniversitesi Yayınları. 2005. s. 339. ISBN 978-0-521-85316-3.  Gilbert, Adrian (2002). The encyclopedia of warfare : from earliest times to the present day. Internet Archive. Guilford, Conn. : Lyons Press. ISBN 978-1-59228-027-8.  Swain 2001. Swain, Bruce. Allen & Unwin. 2001. s. 197. ISBN 978-1-86508-352-0.  Hane 2001. Hane, Mikiso. Westview Basın. 2001. s. 340. ISBN 978-0-8133-3756-2. Erişim tarihi: 8 Ocak 2023.  Marston 2005. 978-1-84176-882-3. Osprey Yayıncılık. 2005. s. 111. ISBN 978-1-84176-882-3.  Brayley 2002. Brayley, Martin J. Osprey Yayıncılık. 2002. s. 9. ISBN 978-1-84176-238-8.  "Uranüs Harekâtı". Google Arts & Culture. Erişim tarihi: 20 Ekim 2022. [ölü/kırık bağlantı] Ridder, Willem (Eylül 2007). Countdown to Freedom (İngilizce). AuthorHouse. ISBN 978-1-4343-1229-7. 20 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2022.  Andrew Glass. "Nazi Germany surrenders, May 7, 1945". POLITICO (İngilizce). 21 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2021.  "V Day celebration outside Bolshoi Theatre". BBC News (İngilizce). 5 Ekim 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2021.  "Total Casualties | The Atomic Bombings of Hiroshima and Nagasaki | Historical Documents | atomicarchive.com". www.atomicarchive.com. 18 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Şubat 2021.  "V-J Day". The National WWII Museum | New Orleans (İngilizce). 18 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2021.  "Research Starters: Worldwide Deaths in World War II". The National WWII Museum | New Orleans (İngilizce). 15 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Şubat 2021.  Litchfield, Edward H. (1984). Basic Knowledge and Modern Technology (Quick Reference Handbook Set) Rev Sub Edition.  O'Brien, Prof. Joseph V. "World War II: Combatants and Casualties (1937-1945)". John Jay College of Criminal Justice. 25 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi.  White, Matthew. "Source List and Detailed Death Tolls for the Twentieth Century Hemoclysm". Matthew White's Homepage. 7 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi.  "World War II Fatalities". secondworldwar.co.uk. 22 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi.  Ellman & Maksudov 1994 Hosking 2006, s. 242 Smith 1994, s. 204 Herf 2003 "Victims". Florida Center for Instructional Technology. University of South Florida. 2005. 16 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.  a b Niewyk & Nicosia 2000, ss. 45-52 Snyder, Timothy (16 Temmuz 2009). "Holocaust: The Ignored Reality". The New York Review of Books. 10 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi.  "Polish Victims". www.ushmm.org. 7 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.  "Non-Jewish Holocaust Victims : The 5,000,000 others". BBC. Nisan 2006. 3 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi.  Evans 2008, ss. 158-60, 234-36 Geiger, Vladimir (2012). "Human Losses of the Croats in World War II and the Immediate Post-War Period Caused by the Chetniks (Yugoslav Army in the Fatherland) and the Partisans (People's Liberation Army and the Partisan Detachments of Yugoslavia/Yugoslav Army) and the Communist Authorities: Numerical Indicators". VIII (1). Revue für Kroatische Geschichte = Revue d'Histoire Croate. ss. 77-121. 17 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2021.  "The Effects of the Volhynian Massacres". Volhynia Massacre. 21 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.  "Od rzezi wołyńskiej do akcji Wisła. Konflikt polsko-ukraiński 1943-1947". dzieje.pl. 24 Haziran 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi.  Dear & Foot 2001, s. 290 Rummell, R.J. "Statistics". The University of Hawaii System. 23 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi.  Chang 1997, s. 102 Bix 2000, s. 365 Gold, Hal (1996). Unit 731 testimony (1. bas.). Boston: Tuttle. ISBN 0-8048-3565-9. OCLC 57440210.  Tucker & Roberts 2004, s. 320 Harris 2002, s. 74 Lee 2002, s. 69 "Japan tested chemical weapons on Aussie POW: new evidence". The Japan Times Online. 27 Temmuz 2004. 29 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.  "Decision to commence investigation into Katyn Massacre". Institute of National Rememberance. 19 Ağustos 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.  Gellately, Robert (2007). Lenin, Stalin, and Hitler : the age of social catastrophe (1. bas.). New York: Alfred A. Knopf. s. 391. ISBN 978-1-4000-4005-6. OCLC 82287392.  Women and war : a historical encyclopedia from antiquity to the present. Bernard A. Cook, ABC-Clio Information Services. Santa Barbara, Calif.: ABC-CLIO. 2006. s. 481. ISBN 1-85109-770-8. OCLC 70680524.  De Zayas, Alfred M. (1994). A terrible revenge : the ethnic cleansing of the east European Germans, 1944-1950. 1st pbk. ed. with new material. New York: St. Martin's Press. ss. 40-41. ISBN 0-312-12159-8. OCLC 29877541.  Terror from the sky : the bombing of German cities in World War II. Igor Primoratz. New York: Berghahn Books. 2010. s. 167. ISBN 978-1-84545-844-7. OCLC 732958369.  Dower, John (2007). "Lessons from Iwo Jima". 45 (6). Perspectives. ss. 54-56. 17 Ocak 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi.  Berenbaum, Michael (2006). The world must know : the history of the Holocaust as told in the United States Holocaust Memorial Museum. 2nd ed. Arnold Kramer, United States Holocaust Memorial Museum. Washington, D.C.: United States Holocaust Memorial Museum. ISBN 0-8018-8358-X. OCLC 63115521.  Herbert 1994, s. 222 Overy 2004, ss. 568-69 a b Marek, Michael (27 Ekim 2005). "Final Compensation Pending for Former Nazi Forced Laborers". Deutsche Welle. 2 Mayıs 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi.  Applebaum 2003, ss. 389-96 Bacon 1992 Ellman 2002 Tanaka 1996, ss. 2-3 "Japanese Atrocities in the Philippines". PBS Online. 27 Temmuz 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi.  Bix 2000, s. 360 Ju, Zhifen (Temmuz 2002). "Japan's atrocities of conscripting and abusing north China draughtees after the outbreak of the Pacific war". Harvard University Faculty of Arts and Sciences. 21 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.  a b "Indonesia: World War II and the Struggle For Independence, 1942-50; The Japanese Occupation, 1942-45". Kongre Kütüphanesi. 1992. 30 Ekim 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi.  Liberman 1996, s. 42 Milward 1992, s. 138 Milward 1992, s. 148 Barber & Harrison 2006, s. 232 Hill 2005, s. 5 Christofferson & Christofferson 2006, s. 156 Radtke 1997, s. 107 a b Rahn 2001, s. 266 a b Harrison 1998, s. 3 Wilson, Mark R. (2016). Destructive Creation: American Business and the Winning of World War II. Yeniden basım. Philadelphia: University of Pennsylvania Press. s. 2. ISBN 978-0-8122-9354-8. 22 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Şubat 2021. By producing nearly two thirds of the munitions used by Allied forces - including huge numbers of aircraft, ships, tanks, trucks, rifles, artillery shells , and bombs - American industry became what President Franklin D. Roosevelt once called 'the arsenal of democracy' [...].  Harrison 1998, s. 2 Bernstein 1991, s. 267 Griffith, Charles (1999). The quest : Haywood Hansell and American strategic bombing in World War II. Maxwell Air Force Base, Ala.: Air University Press. ISBN 1-58566-069-8. OCLC 42072236.  Overy 1994, s. 26 BBSU 1998, s. 84 Lindberg & Todd 2001, s. 126 World economic and social survey 2004. International migration. United Nations. Department of Economic and Social Affairs. New York: United Nations. 2004. ISBN 92-1-109147-0. OCLC 60330790.  Ju, Zhifen (Haziran 2002). "Japan's atrocities of conscripting and abusing north China draughtees after the outbreak of the Pacific war". Harvard University Faculty of Arts and Sciences. 21 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.  Tucker & Roberts 2004. Tucker, Spencer C. ; Roberts, Priscilla Mary. 2004. s. 76. ISBN 978-1-57607-999-7. Erişim tarihi: 8 Ocak 2023.  Levine 1992. Levine, Alan J. Praeger. 1992. s. 227. ISBN 978-0-275-94319-6.  Klavans, Di Benedetto & Prudom 1997 ; Ward 2010. Klavans, Richard A.; Di Benedetto, C. Anthony; Prudom, Melanie J. 1997. s. 247 251. 6 Ekim 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2023.  Tucker & Roberts 2004. Tucker, Spencer C. ; Roberts, Priscilla Mary. 2004. s. 163. ISBN 978-1-57607-999-7. Erişim tarihi: 8 Ocak 2023.  Uçak Gemileri: Dünyanın En Büyük Deniz Gemileri ve Uçakları. Piskopos Chris; Chant, Chris. Silverdale Kitapları. 2004. s. 7. ISBN 978-1-84509-079-1.  Semper Fi: ABD Deniz Piyadelerinin Kesin Resimli Tarihi. Chenoweth, H.Avery; Nihart, Brooke. 2005. s. 180. ISBN 978-1-4027-3099-3.  Sumner & Baker 2001. Sumner, Ian; Fırıncı Alix. Osprey Yayıncılık. 2001. s. 25. ISBN 978-1-84176-195-4.  Hearn 2007. Hearn, Chester G. Stackpole Books. 2007. s. 4. ISBN 978-0-8117-3398-4. Erişim tarihi: 8 Ocak 2023.  Gardiner & Brown 2004. Gardiner, Robert; Brown, David K. Conway Maritime Yayınları. 2004. s. 52. ISBN 978-0-85177-953-9.  Burcher & Rydill 1995. Burcher, Roy; Rydill, Louis. Cambridge Üniversitesi Yayınları. 1995. s. 16. 5 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2023.  Teknolojinin U-botunun Eylül 1939-Mayıs 1943 yenilgisine etkisi. Burns, RW. IEE Proceedings - Bilim, Ölçüm ve Teknoloji. 1994. s. 343–355. 10 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2023.  a b Tucker & Roberts 2004. Tucker, Spencer C. ; Roberts, Priscilla Mary. 2004. s. 125. ISBN 978-1-57607-999-7. Erişim tarihi: 8 Ocak 2023.  Silahların ve Savaşın Evrimi. Dupuy, Trevor Nevitt. Jane'in Bilgi Grubu. 1982. s. 231. ISBN 978-0-7106-0123-0.  "The Vital Role Of Tanks In The Second World War". Imperial War Museums (İngilizce). 14 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2023.  Castaldi, Carolina; Fontana, Roberto; Nuvolari, Alessandro (1 Ağustos 2009). "'Chariots of fire': the evolution of tank technology, 1915–1945". Journal of Evolutionary Economics (İngilizce). 19 (4): 545-566. doi:10.1007/s00191-009-0141-0. ISSN 1432-1386. 12 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2023.  a b Tucker & Roberts 2004. Tucker, Spencer C. ; Roberts, Priscilla Mary. 2004. s. 108. ISBN 978-1-57607-999-7. Erişim tarihi: 8 Ocak 2023.  a b Cowley & Parker 2001. Cowley, Robert ; Parker, Geoffrey. Houghton Mifflin. 2001. s. 221. ISBN 978-0-618-12742-9.  "The AK-47: the world's favourite killing machine". Amnesty International (İngilizce). 28 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2023.  Ratcliff 2006. Ratcliff, RA. Cambrigde Üniversitesi Yayınları. 2006. s. 11. ISBN 978-0-521-85522-8. Erişim tarihi: 8 Ocak 2023.  a b "Birinci Dünya Savaşında Kod Kırma". 9 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2023.  MacIntyre, Ben (10 Aralık 2010). "Bravery of thousands of Poles was vital in securing victory". The Times (İngilizce) (70127): 27-28. [ölü/kırık bağlantı] "Deceptive Tactics for Defense of Information Systems: Lessons from Conventional Warfare". web.archive.org. 23 Kasım 2010. 17 Mayıs 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2023.  "WORLD WAR - II". INSIGHTSIAS (İngilizce). 11 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2023.  "Alexander Fleming Discovery and Development of Penicillin - Landmark". American Chemical Society (İngilizce). 21 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2023.  Genel[değiştir | kaynağı değiştir] Adamthwaite, Anthony P. (1992). The Making of the Second World War. New York: Routledge. ISBN 978-0-415-90716-3.  Anderson, Irvine H., Jr. (1975). "The 1941 De Facto Embargo on Oil to Japan: A Bureaucratic Reflex". The Pacific Historical Review. 44 (2): 201-31. doi:10.2307/3638003. JSTOR 3638003.  Applebaum, Anne (2003). Gulag: A History of the Soviet Camps. Londra: Allen Lane. ISBN 978-0-7139-9322-6.  ——— (2012). Iron Curtain: The Crushing of Eastern Europe 1944-56. Londra: Allen Lane. ISBN 978-0-7139-9868-9.  Bacon, Edwin (1992). "Glasnost' and the Gulag: New Information on Soviet Forced Labour around World War II". Soviet Studies. 44 (6): 1069-86. doi:10.1080/09668139208412066. JSTOR 152330.  Badsey, Stephen (1990). Normandy 1944: Allied Landings and Breakout. Oxford: Osprey Publishing. ISBN 978-0-85045-921-0.  Balabkins, Nicholas (1964). Germany Under Direct Controls: Economic Aspects of Industrial Disarmament 1945-1948. New Brunswick, NJ: Rutgers University Press. ISBN 978-0-8135-0449-0.  Barber, John; Harrison, Mark (2006). "Patriotic War, 1941-1945". Ronald Grigor Suny (Ed.). The Cambridge History of Russia. III: The Twentieth Century. Cambridge: Cambridge University Press. ss. 217-42. ISBN 978-0-521-81144-6.  Barker, A.J. (1971). The Rape of Ethiopia 1936. New York: Ballantine Books. ISBN 978-0-345-02462-6.  Beevor, Antony (1998). Stalingrad. New York: Viking PressViking. ISBN 978-0-670-87095-0.  ——— (2012). The Second World War. Londra: Weidenfeld & Nicolson. ISBN 978-0-297-84497-6.  Belco, Victoria (2010). War, Massacre, and Recovery in Central Italy: 1943-1948. Toronto: University of Toronto Press. ISBN 978-0-8020-9314-1.  Bellamy, Chris T. (2007). Absolute War: Soviet Russia in the Second World War. New York: Alfred A. Knopf. ISBN 978-0-375-41086-4.  Ben-Horin, Eliahu (1943). The Middle East: Crossroads of History. New York: W.W. Norton.  Berend, Ivan T. (1996). Central and Eastern Europe, 1944-1993: Detour from the Periphery to the Periphery. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-55066-6.  Bernstein, Gail Lee (1991). Recreating Japanese Women, 1600-1945. Berkeley & Los Angeles: University of California Press]]. ISBN 978-0-520-07017-2.  Bilhartz, Terry D.; Elliott, Alan C. (2007). Currents in American History: A Brief History of the United States. Armonk, NY: M.E. Sharpe. ISBN 978-0-7656-1821-4.  Bilinsky, Yaroslav (1999). Endgame in NATO's Enlargement: The Baltic States and Ukraine. Westport, CT: Greenwood Publishing Group. ISBN 978-0-275-96363-7.  Bix, Herbert P. (2000). Hirohito and the Making of Modern Japan. New York: HarperCollins. ISBN 978-0-06-019314-0.  Black, Jeremy (2003). World War Two: A Military History. Abingdon & New York: Routledge. ISBN 978-0-415-30534-1.  Mussolini and Fascist Italy (3. bas.). Abingdon & New York: Routledge. 2006 [1984]. ISBN 978-0-415-26206-4.  Bonner, Kit; Bonner, Carolyn (2001). Warship Boneyards. Osceola, WI: MBI Publishing Company. ISBN 978-0-7603-0870-7.  Borstelmann, Thomas (2005). "The United States, the Cold War, and the colour line". Melvyn P. Leffler; David S. Painter (Ed.). Origins of the Cold War: An International History (2. bas.). Abingdon & New York: Routledge. ss. 317-32. ISBN 978-0-415-34109-7.  Bosworth, Richard; Maiolo, Joseph (2015). The Cambridge History of the Second World War Volume 2: Politics and Ideology. The Cambridge History of the Second World War (3 vol) (İngilizce). Cambridge: Cambridge University Press. ss. 313-14. 20 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2021.  Brayley, Martin J. (2002). The British Army 1939-45, Volume 3: The Far East. Oxford: Osprey Publishing. ISBN 978-1-84176-238-8.  British Bombing Survey Unit (1998). The Strategic Air War Against Germany, 1939-1945. London & Portland, OR: Frank Cass Publishers. ISBN 978-0-7146-4722-7.  Brody, J. Kenneth (1999). The Avoidable War: Pierre Laval and the Politics of Reality, 1935-1936. New Brunswick, NJ: Transaction Publishers. ISBN 978-0-7658-0622-2.  Brown, David (2004). The Road to Oran: Anglo-French Naval Relations, September 1939 – July 1940. London & New York: Frank Cass. ISBN 978-0-7146-5461-4.  Buchanan, Tom (2006). Europe's Troubled Peace, 1945-2000. Oxford & Malden, MA: Blackwell Publishing. ISBN 978-0-631-22162-3.  Bueno de Mesquita, Bruce; Smith, Alastair; Siverson, Randolph M.; Morrow, James D. (2003). The Logic of Political Survival. Cambridge, MA: MIT Press. ISBN 978-0-262-02546-1.  Bull, Martin J.; Newell, James L. (2005). Italian Politics: Adjustment Under Duress. Polity. ISBN 978-0-7456-1298-0.  Bullock, Alan (1990). Hitler: A Study in Tyranny. Londra: Penguin Books. ISBN 978-0-14-013564-0.  Burcher, Roy; Rydill, Louis (1995). Concepts in Submarine Design. Journal of Applied Mechanics. 62. Cambridge: Cambridge University Press. s. 268. Bibcode:1995JAM....62R.268B. doi:10.1115/1.2895927. ISBN 978-0-521-55926-3.  Busky, Donald F. (2002). Communism in History and Theory: Asia, Africa, and the Americas. Westport, CT: Praeger Publishers. ISBN 978-0-275-97733-7.  Canfora, Luciano (2006) [2004]. Democracy in Europe: A History. Oxford & Malden MA: Blackwell Publishing. ISBN 978-1-4051-1131-7.  Cantril, Hadley (1940). "America Faces the War: A Study in Public Opinion". Public Opinion Quarterly. 4 (3): 387-407. doi:10.1086/265420. JSTOR 2745078.  Chang, Iris (1997). The Rape of Nanking: The Forgotten Holocaust of World War II. New York: Basic Books. ISBN 978-0-465-06835-7.  Christofferson, Thomas R.; Christofferson, Michael S. (2006). France During World War II: From Defeat to Liberation. New York: Fordham University Press. ISBN 978-0-8232-2562-0.  Chubarov, Alexander (2001). Russia's Bitter Path to Modernity: A History of the Soviet and Post-Soviet Eras. London & New York: Continuum International Publishing Group. ISBN 978-0-8264-1350-5.  Ch'i, Hsi-Sheng (1992). "The Military Dimension, 1942-1945". James C. Hsiung; Steven I. Levine (Ed.). China's Bitter Victory: War with Japan, 1937-45. Armonk, NY: M.E. Sharpe. ss. 157-84. ISBN 978-1-56324-246-5.  Cienciala, Anna M. (2010). "Another look at the Poles and Poland during World War II". 55 (1): 123-43. JSTOR 25779864.  Clogg, Richard (2002). A Concise History of Greece (2. bas.). Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-80872-9.  Coble, Parks M. (2003). Chinese Capitalists in Japan's New Order: The Occupied Lower Yangzi, 1937-1945. Berkeley & Los Angeles: University of California Press. ISBN 978-0-520-23268-6.  Collier, Paul (2003). The Second World War (4): The Mediterranean 1940-1945. Oxford: Osprey Publishing. ISBN 978-1-84176-539-6.  Collier, Martin; Pedley, Philip (2000). Germany 1919-45. Oxford: Heinemann. ISBN 978-0-435-32721-7.  Commager, Henry Steele (2004). The Story of the Second World War. Brassey's. ISBN 978-1-57488-741-9.  Coogan, Anthony (1993). "The Volunteer Armies of Northeast China". History Today. 43. 11 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mayıs 2012.  Cook, Chris; Bewes, Diccon (1997). What Happened Where: A Guide to Places and Events in Twentieth-Century History. Londra: UCL Press. ISBN 978-1-85728-532-1.  Cowley, Robert; Parker, Geoffrey, (Ed.) (2001). The Reader's Companion to Military History. Boston: Houghton Mifflin Company. ISBN 978-0-618-12742-9.  Darwin, John (2007). After Tamerlane: The Rise & Fall of Global Empires 1400-2000. Londra: Penguin Books. ISBN 978-0-14-101022-9.  Davies, Norman (2006). Europe at War 1939-1945: No Simple Victory. Londra: Macmillan Publishers. ix+544 pages. ISBN 978-0-333-69285-1. OCLC 70401618.  Dear, I.C.B.; Foot, M.R.D., (Ed.) (2001) [1995]. The Oxford Companion to World War II. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-860446-4.  DeLong, J. Bradford; Eichengreen, Barry (1993). "The Marshall Plan: History's Most Successful Structural Adjustment Program". Rudiger Dornbusch; Wilhelm Nölling; Richard Layard (Ed.). Postwar Economic Reconstruction and Lessons for the East Today. Cambridge, MA: MIT Press. ss. 189-230. ISBN 978-0-262-04136-2.  Dower, John W. (1986). War Without Mercy: Race and Power in the Pacific War. New York: Pantheon Books. ISBN 978-0-394-50030-0.  Drea, Edward J. (2003). In the Service of the Emperor: Essays on the Imperial Japanese Army. Lincoln, NE: University of Nebraska Press. ISBN 978-0-8032-6638-4.  de Grazia, Victoria; Paggi, Leonardo (Sonbahar 1991). "Story of an Ordinary Massacre: Civitella della Chiana, 29 June, 1944". Cardozo Studies in Law and Literature. 3 (2): 153-69. doi:10.1525/lal.1991.3.2.02a00030. JSTOR 743479.  Dunn, Dennis J. (1998). Caught Between Roosevelt & Stalin: America's Ambassadors to Moscow. Lexington, KY: University Press of Kentucky. ISBN 978-0-8131-2023-2.  Eastman, Lloyd E. (1986). "Nationalist China during the Sino-Japanese War 1937-1945". John K. Fairbank; Denis Twitchett (Ed.). The Cambridge History of China. 13: Republican China 1912-1949, Part 2. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-24338-4.  Ellman, Michael (2002). "Soviet Repression Statistics: Some Comments" (PDF). Europe-Asia Studies. 54 (7): 1151-1172. doi:10.1080/0966813022000017177. JSTOR 826310. 22 Kasım 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.  Copy ———; Maksudov, S. (1994). "Soviet Deaths in the Great Patriotic War: A Note" (PDF). Europe-Asia Studies. 46 (4): 671-80. doi:10.1080/09668139408412190. JSTOR 152934. PMID 12288331. 7 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 14 Şubat 2021.  Emadi-Coffin, Barbara (2002). Rethinking International Organization: Deregulation and Global Governance. London & New York: Routledge. ISBN 978-0-415-19540-9.  Erickson, John (2001). "Moskalenko". Shukman, Harold (Ed.). Stalin's Generals. Londra: Weidenfeld & Nicolson. ss. 137-54. ISBN 978-1-84212-513-7.  ——— (2003). The Road to Stalingrad. Londra: Cassell Military Paperbacks. ISBN 978-0-304-36541-8.  Evans, David C.; Peattie, Mark R. (2012) [1997]. Kaigun: Strategy, Tactics, and Technology in the Imperial Japanese Navy. Annapolis, MD: Naval Institute Press. ISBN 978-1-59114-244-7.  Evans, Richard J. (2008). The Third Reich at War. Londra: Allen Lane. ISBN 978-0-7139-9742-2.  Fairbank, John King; Goldman, Merle (2006) [1994]. China: A New History (2. bas.). Cambridge: Harvard University Press. ISBN 978-0-674-01828-0.  Farrell, Brian P. (1993). "Yes, Prime Minister: Barbarossa, Whipcord, and the Basis of British Grand Strategy, Autumn 1941". Journal of Military History. 57 (4): 599-625. doi:10.2307/2944096. JSTOR 2944096.  Ferguson, Niall (2006). The War of the World: Twentieth-Century Conflict and the Descent of the West. Penguin. ISBN 978-0-14-311239-6.  Forrest, Glen; Evans, Anthony; Gibbons, David (2012). The Illustrated Timeline of Military History. New York: The Rosen Publishing Group. ISBN 978-1-4488-4794-5.  Förster, Stig; Gessler, Myriam (2005). "The Ultimate Horror: Reflections on Total War and Genocide". Roger Chickering; Stig Förster; Bernd Greiner (Ed.). A World at Total War: Global Conflict and the Politics of Destruction, 1937-1945. Cambridge: Cambridge University Press. ss. 53-68. ISBN 978-0-521-83432-2.  Frei, Norbert (2002). Adenauer's Germany and the Nazi Past: The Politics of Amnesty and Integration. New York: Columbia University Press. ISBN 978-0-231-11882-8.  Gardiner, Robert; Brown, David K., (Ed.) (2004). The Eclipse of the Big Gun: The Warship 1906-1945. Londra: Conway Maritime Press. ISBN 978-0-85177-953-9.  Garver, John W. (1988). Chinese-Soviet Relations, 1937-1945: The Diplomacy of Chinese Nationalism. New York: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-505432-3.  Gilbert, Martin (1989). Second World War. Londra: Weidenfeld and Nicolson. ISBN 978-0-297-79616-9.  Glantz, David M. (1986). "Soviet Defensive Tactics at Kursk, July 1943". Combined Arms Research Library. CSI Report No. 11. Command and General Staff College. OCLC 278029256. 6 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2013.  ——— (1989). Soviet Military Deception in the Second World War. Abingdon & New York: Frank Cass. ISBN 978-0-7146-3347-3.  ——— (1998). When Titans Clashed: How the Red Army Stopped Hitler. Lawrence, KS: University Press of Kansas. ISBN 978-0-7006-0899-7.  ——— (2001). "The Soviet-German War 1941-45 Myths and Realities: A Survey Essay" (PDF). 9 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi.  ——— (2002). The Battle for Leningrad: 1941-1944. Lawrence, KS: University Press of Kansas. ISBN 978-0-7006-1208-6.  ——— (2005). "August Storm: The Soviet Strategic Offensive in Manchuria". Combined Arms Research Library. Leavenworth Papers. Command and General Staff College. OCLC 78918907. 2 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2013.  Goldstein, Margaret J. (2004). World War II: Europe. Minneapolis: Lerner Publishing Group. ISBN 978-0-8225-0139-8.  Gordon, Andrew (2004). "The greatest military armada ever launched". Jane Penrose (Ed.). The D-Day Companion. Oxford: Osprey Publishing. ss. 127-144. ISBN 978-1-84176-779-6.  Gordon, Robert SC (2012). The Holocaust in Italian Culture, 1944-2010. Stanford, CA: Stanford University Press. ISBN 978-0-8047-6346-2.  Grove, Eric J. (1995). "A Service Vindicated, 1939-1946". J.R. Hill (Ed.). The Oxford Illustrated History of the Royal Navy. Oxford: Oxford University Press. ss. 348-80. ISBN 978-0-19-211675-8.  Hane, Mikiso (2001). Modern Japan: A Historical Survey (3. bas.). Boulder, CO: Westview Press. ISBN 978-0-8133-3756-2.  Hanhimäki, Jussi M. (1997). Containing Coexistence: America, Russia, and the "Finnish Solution". Kent, OH: Kent State University Press. ISBN 978-0-87338-558-9.  Harris, Sheldon H. (2002). Factories of Death: Japanese Biological Warfare, 1932-1945, and the American Cover-up (2. bas.). London & New York: Routledge. ISBN 978-0-415-93214-1.  Harrison, Mark (1998). "The economics of World War II: an overview". Mark Harrison (Ed.). The Economics of World War II: Six Great Powers in International Comparison. Cambridge: Cambridge University Press. ss. 1-42. ISBN 978-0-521-62046-8.  Hart, Stephen; Hart, Russell; Hughes, Matthew (2000). The German Soldier in World War II. Osceola, WI: MBI Publishing Company. ISBN 978-1-86227-073-2.  Hauner, Milan (1978). "Did Hitler Want a World Dominion?". Journal of Contemporary History. 13 (1): 15-32. doi:10.1177/002200947801300102. JSTOR 260090.  Healy, Mark (1992). Kursk 1943: The Tide Turns in the East. Oxford: Osprey Publishing. ISBN 978-1-85532-211-0.  Hearn, Chester G. (2007). Carriers in Combat: The Air War at Sea. Mechanicsburg, PA: Stackpole Books. ISBN 978-0-8117-3398-4.  Hempel, Andrew (2005). Poland in World War II: An Illustrated Military History. New York: Hippocrene Books. ISBN 978-0-7818-1004-3.  Herbert, Ulrich (1994). "Labor as spoils of conquest, 1933-1945". David F. Crew (Ed.). Nazism and German Society, 1933-1945. London & New York: Routledge. ss. 219-73. ISBN 978-0-415-08239-6.  Herf, Jeffrey (2003). "The Nazi Extermination Camps and the Ally to the East. Could the Red Army and Air Force Have Stopped or Slowed the Final Solution?". Kritika: Explorations in Russian and Eurasian History. 4 (4): 913-30. doi:10.1353/kri.2003.0059.  Hill, Alexander (2005). The War Behind The Eastern Front: The Soviet Partisan Movement In North-West Russia 1941-1944. London & New York: Frank Cass. ISBN 978-0-7146-5711-0.  Holland, James (2008). Italy's Sorrow: A Year of War 1944-45. Londra: HarperPress. ISBN 978-0-00-717645-8.  Hosking, Geoffrey A. (2006). Rulers and Victims: The Russians in the Soviet Union. Cambridge: Harvard University Press. ISBN 978-0-674-02178-5.  Howard, Joshua H. (2004). Workers at War: Labor in China's Arsenals, 1937-1953. Stanford, CA: Stanford University Press. ISBN 978-0-8047-4896-4.  Hsu, Long-hsuen; Chang, Ming-kai (1971). History of The Sino-Japanese War (1937-1945) (2. bas.). Chung Wu Publishers. ASIN B00005W210.  Ingram, Norman (2006). "Pacifism". Lawrence D. Kritzman; Brian J. Reilly (Ed.). The Columbia History Of Twentieth-Century French Thought. New York: Columbia University Press. ss. 76-78. ISBN 978-0-231-10791-4.  Iriye, Akira (1981). Power and Culture: The Japanese-American War, 1941-1945. Cambridge, MA: Harvard University Press. ISBN 978-0-674-69580-1.  Jackson, Ashley (2006). The British Empire and the Second World War. London & New York: Hambledon Continuum. ISBN 978-1-85285-417-1.  Joes, Anthony James (2004). Resisting Rebellion: The History And Politics of Counterinsurgency. Lexington: University Press of Kentucky. ISBN 978-0-8131-2339-4.  Jowett, Philip S. (2001). The Italian Army 1940-45, Volume 2: Africa 1940-43. Oxford: Osprey Publishing. ISBN 978-1-85532-865-5.  ———; Andrew, Stephen (2002). The Japanese Army, 1931-45. Oxford: Osprey Publishing. ISBN 978-1-84176-353-8.  Jukes, Geoffrey (2001). "Kuznetzov". Harold Shukman (Ed.). Stalin's Generals. Londra: Weidenfeld & Nicolson. ss. 109-16. ISBN 978-1-84212-513-7.  Kantowicz, Edward R. (1999). The Rage of Nations. Grand Rapids, MI: William B. Eerdmans Publishing Company. ISBN 978-0-8028-4455-2.  ——— (2000). Coming Apart, Coming Together. Grand Rapids, MI: William B. Eerdmans Publishing Company. ISBN 978-0-8028-4456-9.  Keeble, Curtis (1990). "The historical perspective". Alex Pravda; Peter J. Duncan (Ed.). Soviet-British Relations Since the 1970s. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-37494-1.  Keegan, John (1997). The Second World War. Londra: Random House. ISBN 978-0-7126-7348-8.  Kennedy, David M. (2001). Freedom from Fear: The American People in Depression and War, 1929-1945. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-514403-1.  Kennedy-Pipe, Caroline (1995). Stalin's Cold War: Soviet Strategies in Europe, 1943-56. Manchester: Manchester University Press. ISBN 978-0-7190-4201-0.  Kershaw, Ian (2001). Hitler, 1936-1945: Nemesis. New York: W.W. Norton]. ISBN 978-0-393-04994-7.  ——— (2007). Fateful Choices: Ten Decisions That Changed the World, 1940-1941. Londra: Penguin Books. ISBN 978-0-7139-9712-5.  Kitson, Alison (2001). Germany 1858-1990: Hope, Terror, and Revival. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-913417-5.  Klavans, Richard A.; Di Benedetto, C. Anthony; Prudom, Melanie J. (1997). "Understanding Competitive Interactions: The U.S. Commercial Aircraft Market". Journal of Managerial Issues. 9 (1): 13-361. JSTOR 40604127.  Kleinfeld, Gerald R. (1983). "Hitler's Strike for Tikhvin". Military Affairs. 47 (3): 122-128. doi:10.2307/1988082. JSTOR 1988082.  Koch, H.W. (1983). "Hitler's 'Programme' and the Genesis of Operation 'Barbarossa'". The Historical Journal. 26 (4): 891-920. doi:10.1017/S0018246X00012747. JSTOR 2639289.  Kolko, Gabriel (1990) [1968]. The Politics of War: The World and United States Foreign Policy, 1943-1945. New York: Random House. ISBN 978-0-679-72757-6.  Laurier, Jim (2001). Tobruk 1941: Rommel's Opening Move. Oxford: Osprey Publishing. ISBN 978-1-84176-092-6.  Lee, En-han (2002). "The Nanking Massacre Reassessed: A Study of the Sino-Japanese Controversy over the Factual Number of Massacred Victims". Robert Sabella; Fei Fei Li; David Liu (Ed.). Nanking 1937: Memory and Healing. Armonk, NY: M.E. Sharpe. ss. 47-74. ISBN 978-0-7656-0816-1.  Leffler, Melvyn P.; Westad, Odd Arne, (Ed.) (2010). The Cambridge History of the Cold War. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-83938-9,  in 3 volumes. Levine, Alan J. (1992). The Strategic Bombing of Germany, 1940-1945. Westport, CT: Praeger Publishers. ISBN 978-0-275-94319-6.  Lewis, Morton (1953). "Japanese Plans and American Defenses". Greenfield, Kent Roberts (Ed.). The Fall of the Philippines. Washington, DC: US Government Printing Office. LCCN 53-63678. 8 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2021.  Liberman, Peter (1996). Does Conquest Pay?: The Exploitation of Occupied Industrial Societies. Princeton, NJ: Princeton University Press. ISBN 978-0-691-02986-3.  Liddell Hart, Basil (1977). History of the Second World War (4. bas.). Londra: Pan. ISBN 978-0-330-23770-3.  Lightbody, Bradley (2004). The Second World War: Ambitions to Nemesis. London & New York: Routledge. ISBN 978-0-415-22404-8.  Lindberg, Michael; Todd, Daniel (2001). BrownGreen- and Blue-Water Fleets: the Influence of Geography on Naval Warfare, 1861 to the Present. Westport, CT: Praeger Publishers. ISBN 978-0-275-96486-3.  Lowe, C.J.; Marzari, F. (2002). Italian Foreign Policy 1870-1940. Londra: Routledge. ISBN 978-0-415-26681-9.  Lynch, Michael (2010). The Chinese Civil War 1945-49. Oxford: Osprey Publishing. ISBN 978-1-84176-671-3.  Maddox, Robert James (1992). The United States and World War II. Boulder, CO: Westview Press. ISBN 978-0-8133-0437-3.  Maingot, Anthony P. (1994). The United States and the Caribbean: Challenges of an Asymmetrical Relationship. Boulder, CO: Westview Press. ISBN 978-0-8133-2241-4.  Mandelbaum, Michael (1988). The Fate of Nations: The Search for National Security in the Nineteenth and Twentieth Centuries. Cambridge University Press. s. 96. ISBN 978-0-521-35790-6.  Marston, Daniel (2005). The Pacific War Companion: From Pearl Harbor to Hiroshima. Oxford: Osprey Publishing. ISBN 978-1-84176-882-3.  Masaya, Shiraishi (1990). Japanese Relations with Vietnam, 1951-1987. Ithaca, NY: Cornell Southeast Asia Program. ISBN 978-0-87727-122-2.  May, Ernest R. (1955). "The United States, the Soviet Union, and the Far Eastern War, 1941-1945". Pacific Historical Review. 24 (2): 153-74. doi:10.2307/3634575. JSTOR 3634575. *Mazower, Mark (2008). Hitler's Empire: Nazi Rule in Occupied Europe. Londra: Penguin Group. ISBN 978-1-59420-188-2.  Milner, Marc (1990). "The Battle of the Atlantic". Gooch, John (Ed.). Decisive Campaigns of the Second World War. Abingdon: Frank Cass. ss. 45-66. ISBN 978-0-7146-3369-5.  Milward, A.S. (1964). "The End of the Blitzkrieg". The Economic History Review. 16 (3): 499-518. JSTOR 2592851.  ——— (1992) [1977]. War, Economy, and Society, 1939-1945. Berkeley, CA: University of California Press. ISBN 978-0-520-03942-1.  Minford, Patrick (1993). "Reconstruction and the UK Postwar Welfare State: False Start and New Beginning". Rudiger Dornbusch; Wilhelm Nölling; Richard Layard (Ed.). Postwar Economic Reconstruction and Lessons for the East Today. Cambridge, MA: MIT Press. ss. 115-38. ISBN 978-0-262-04136-2.  Mingst, Karen A.; Karns, Margaret P. (2007). United Nations in the Twenty-First Century (3. bas.). Boulder, CO: Westview Press. ISBN 978-0-8133-4346-4.  Miscamble, Wilson D. (2007). From Roosevelt to Truman: Potsdam, Hiroshima, and the Cold War. New York: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-86244-8.  Mitcham, Samuel W. (2007) [1982]. Rommel's Desert War: The Life and Death of the Afrika Korps. Mechanicsburg, PA: Stackpole Books. ISBN 978-0-8117-3413-4.  Mitter, Rana (2014). Forgotten Ally: China's World War II, 1937-1945. Mariner Books. ISBN 978-0-544-33450-2.  Molinari, Andrea (2007). Desert Raiders: Axis and Allied Special Forces 1940-43. Oxford: Osprey Publishing. ISBN 978-1-84603-006-2.  Murray, Williamson (1983). Strategy for Defeat: The Luftwaffe, 1933-1945. Maxwell Air Force Base, AL: Air University Press. ISBN 978-1-4294-9235-5. 25 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2021.  ———; Millett, Allan Reed (2001). A War to Be Won: Fighting the Second World War. Cambridge, MA: Harvard University Press. ISBN 978-0-674-00680-5.  Myers, Ramon; Peattie, Mark (1987). The Japanese Colonial Empire, 1895-1945. Princeton, NJ: Princeton University Press. ISBN 978-0-691-10222-1.  Naimark, Norman (2010). "The Sovietization of Eastern Europe, 1944-1953". Melvyn P. Leffler; Odd Arne Westad (Ed.). The Cambridge History of the Cold War. I: Origins. Cambridge: Cambridge University Press. ss. 175-97. ISBN 978-0-521-83719-4.  Neary, Ian (1992). "Japan". Martin Harrop (Ed.). Power and Policy in Liberal Democracies. Cambridge: Cambridge University Press. ss. 49-70. ISBN 978-0-521-34579-8.  Neillands, Robin (2005). The Dieppe Raid: The Story of the Disastrous 1942 Expedition. Bloomington, IN: Indiana University Press. ISBN 978-0-253-34781-7.  Neulen, Hans Werner (2000). In the skies of Europe – Air Forces allied to the Luftwaffe 1939-1945. Ramsbury, Marlborough, UK: The Crowood Press. ISBN 1-86126-799-1.  Niewyk, Donald L.; Nicosia, Francis (2000). The Columbia Guide to the Holocaust. New York: Columbia University Press. ISBN 978-0-231-11200-0.  Overy, Richard (1994). War and Economy in the Third Reich. New York: Clarendon Press. ISBN 978-0-19-820290-5.  ——— (1995). Why the Allies Won. Londra: Pimlico. ISBN 978-0-7126-7453-9.  ——— (2004). The Dictators: Hitler's Germany, Stalin's Russia. New York: W.W. Norton. ISBN 978-0-393-02030-4.  ———; Wheatcroft, Andrew (1999). The Road to War (2. bas.). Londra: Penguin Books. ISBN 978-0-14-028530-7.  O'Reilly, Charles T. (2001). Forgotten Battles: Italy's War of Liberation, 1943-1945. Lanham, MD: Lexington Books. ISBN 978-0-7391-0195-7.  Painter, David S. (2012). "Oil and the American Century" (PDF). The Journal of American History. 99 (1): 24-39. doi:10.1093/jahist/jas073. 10 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 14 Şubat 2021.  Padfield, Peter (1998). War Beneath the Sea: Submarine Conflict During World War II. New York: John Wiley & Sons. ISBN 978-0-471-24945-0.  Pape, Robert A. (1993). "Why Japan Surrendered". International Security. 18 (2): 154-201. doi:10.2307/2539100. JSTOR 2539100.  Parker, Danny S. (2004). Battle of the Bulge: Hitler's Ardennes Offensive, 1944-1945 (New bas.). Cambridge, MA: Da Capo Press. ISBN 978-0-306-81391-7.  Payne, Stanley G. (2008). Franco and Hitler: Spain, Germany, and World War II. New Haven, CT: Yale University Press. ISBN 978-0-300-12282-4.  Perez, Louis G. (1998). The History of Japan. Westport, CT: Greenwood Publishing Group. ISBN 978-0-313-30296-1.  Petrov, Vladimir (1967). Money and Conquest: Allied Occupation Currencies in World War II. Baltimore, MD: Johns Hopkins University Press. ISBN 978-0-8018-0530-1.  Polley, Martin (2000). An A–Z of Modern Europe Since 1789. London & New York: Routledge. ISBN 978-0-415-18597-4.  Portelli, Alessandro (2003). The Order Has Been Carried Out: History, Memory, and Meaning of a Nazi Massacre in Rome. Basingstoke & New York: Palgrave Macmillan. ISBN 978-1-4039-8008-3.  Preston, P. W. (1998). Pacific Asia in the Global System: An Introduction. Oxford & Malden, MA: Wiley-Blackwell. ISBN 978-0-631-20238-7.  Prins, Gwyn (2002). The Heart of War: On Power, Conflict and Obligation in the Twenty-First Century. London & New York: Routledge. ISBN 978-0-415-36960-2.  Radtke, K.W. (1997). "'Strategic' concepts underlying the so-called Hirota foreign policy, 1933-7". Aiko Ikeo (Ed.). Economic Development in Twentieth Century East Asia: The International Context. London & New York: Routledge. ss. 100-20. ISBN 978-0-415-14900-6.  Rahn, Werner (2001). "The War in the Pacific". Horst Boog; Werner Rahn; Reinhard Stumpf; Bernd Wegner (Ed.). Germany and the Second World War. VI: The Global War. Oxford: Clarendon Press. ss. 191-298. ISBN 978-0-19-822888-2.  Ratcliff, R.A. (2006). Delusions of Intelligence: Enigma, Ultra, and the End of Secure Ciphers. New York: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-85522-8.  Read, Anthony (2004). The Devil's Disciples: Hitler's Inner Circle. New York: W.W. Norton. ISBN 978-0-393-04800-1.  Read, Anthony; Fisher, David (2002) [1992]. The Fall Of Berlin. Londra: Pimlico. ISBN 978-0-7126-0695-0.  Record, Jeffery (2005). Appeasement Reconsidered: Investigating the Mythology of the 1930s (PDF). Diane Publishing. s. 50. ISBN 978-1-58487-216-0. 11 Nisan 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 15 Kasım 2009.  Rees, Laurence (2008). World War II Behind Closed Doors: Stalin, the Nazis and the West. Londra: BBC Books. ISBN 978-0-563-49335-8.  Regan, Geoffrey (2004). The Brassey's Book of Military Blunders. Brassey's. ISBN 978-1-57488-252-0.  Reinhardt, Klaus (1992). Moscow – The Turning Point: The Failure of Hitler's Strategy in the Winter of 1941-42. Oxford: Berg Publishers. ISBN 978-0-85496-695-0.  Reynolds, David (2006). From World War to Cold War: Churchill, Roosevelt, and the International History of the 1940s. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-928411-5.  Rich, Norman (1992) [1973]. Hitler's War Aims, Volume I: Ideology, the Nazi State, and the Course of Expansion. New York: W.W. Norton. ISBN 978-0-393-00802-9.  Ritchie, Ella (1992). "France". Martin Harrop (Ed.). Power and Policy in Liberal Democracies. Cambridge: Cambridge University Press. ss. 23-48. ISBN 978-0-521-34579-8.  Roberts, Cynthia A. (1995). "Planning for War: The Red Army and the Catastrophe of 1941". Europe-Asia Studies. 47 (8): 1293-1326. doi:10.1080/09668139508412322. JSTOR 153299.  Roberts, Geoffrey (2006). Stalin's Wars: From World War to Cold War, 1939-1953. New Haven, CT: Yale University Press. ISBN 978-0-300-11204-7.  Roberts, J.M. (1997). The Penguin History of Europe. Londra: Penguin Books. ISBN 978-0-14-026561-3.  Ropp, Theodore (2000). War in the Modern World (Revised bas.). Baltimore, MD: Johns Hopkins University Press. ISBN 978-0-8018-6445-2.  Roskill, S.W. (1954). The War at Sea 1939-1945, Volume 1: The Defensive. History of the Second World War. United Kingdom Military Series. Londra: HMSO. 27 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2021.  Ross, Steven T. (1997). American War Plans, 1941-1945: The Test of Battle. Abingdon & New York: Routledge. ISBN 978-0-7146-4634-3.  Rottman, Gordon L. (2002). World War II Pacific Island Guide: A Geo-Military Study. Westport, CT: Greenwood Press. ISBN 978-0-313-31395-0.  Rotundo, Louis (1986). "The Creation of Soviet Reserves and the 1941 Campaign". Military Affairs. 50 (1): 21-28. doi:10.2307/1988530. JSTOR 1988530.  Salecker, Gene Eric (2001). Fortress Against the Sun: The B-17 Flying Fortress in the Pacific. Conshohocken, PA: Combined Publishing. ISBN 978-1-58097-049-5.  Schain, Martin A., (Ed.) (2001). The Marshall Plan Fifty Years Later. Londra: Palgrave Macmillan. ISBN 978-0-333-92983-4.  Schmitz, David F. (2000). Henry L. Stimson: The First Wise Man. Lanham, MD: Rowman & Littlefield. ISBN 978-0-8420-2632-1.  Schoppa, R. Keith (2011). In a Sea of Bitterness, Refugees during the Sino-Japanese War. Harvard University Press. ISBN 978-0-674-05988-7.  Sella, Amnon (1978). ""Barbarossa": Surprise Attack and Communication". Journal of Contemporary History. 13 (3): 555-83. doi:10.1177/002200947801300308. JSTOR 260209.  ——— (1983). "Khalkhin-Gol: The Forgotten War". Journal of Contemporary History. 18 (4): 651-87. JSTOR 260307.  Senn, Alfred Erich (2007). Lithuania 1940: Revolution from Above. Amsterdam & New York: Rodopi. ISBN 978-90-420-2225-6.  Shaw, Anthony (2000). World War II: Day by Day. Osceola, WI: MBI Publishing Company. ISBN 978-0-7603-0939-1.  Shepardson, Donald E. (1998). "The Fall of Berlin and the Rise of a Myth". Journal of Military History. 62 (1): 135-54. doi:10.2307/120398. JSTOR 120398.  Shirer, William L. (1990) [1960]. The Rise and Fall of the Third Reich: A History of Nazi Germany. New York: Simon & Schuster. ISBN 978-0-671-72868-7.  Shore, Zachary (2003). What Hitler Knew: The Battle for Information in Nazi Foreign Policy. New York: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-518261-3.  Slim, William (1956). Defeat into Victory. Londra: Cassell. ISBN 978-0-304-29114-4.  Smith, Alan (1993). Russia and the World Economy: Problems of Integration. Londra: Routledge. ISBN 978-0-415-08924-1.  Smith, J.W. (1994). The World's Wasted Wealth 2: Save Our Wealth, Save Our Environment. Institute for Economic Democracy. ISBN 978-0-9624423-2-2.  Smith, Peter C. (2002) [1970]. Pedestal: The Convoy That Saved Malta (5. bas.). Manchester: Goodall. ISBN 978-0-907579-19-9.  Smith, David J.; Pabriks, Artis; Purs, Aldis; Lane, Thomas (2002). The Baltic States: Estonia, Latvia and Lithuania. Londra: Routledge. ISBN 978-0-415-28580-3.  Smith, Winston; Steadman, Ralph (2004). All Riot on the Western Front, Volume 3. Last Gasp. ISBN 978-0-86719-616-0.  Snyder, Timothy (2010). Bloodlands: Europe Between Hitler and Stalin. Londra: The Bodley Head. ISBN 978-0-224-08141-2.  Spring, D. W. (1986). "The Soviet Decision for War against Finland, 30 November 1939". Soviet Studies. 38 (2): 207-26. doi:10.1080/09668138608411636. JSTOR 151203.  Steinberg, Jonathan (1995). "The Third Reich Reflected: German Civil Administration in the Occupied Soviet Union, 1941-4". The English Historical Review. 110 (437): 620-51. doi:10.1093/ehr/cx.437.620. JSTOR 578338.  Steury, Donald P. (1987). "Naval Intelligence, the Atlantic Campaign and the Sinking of the Bismarck: A Study in the Integration of Intelligence into the Conduct of Naval Warfare". Journal of Contemporary History. 22 (2): 209-33. doi:10.1177/002200948702200202. JSTOR 260931.  Stueck, William (2010). "The Korean War". Melvyn P. Leffler; Odd Arne Westad (Ed.). The Cambridge History of the Cold War. I: Origins. Cambridge: Cambridge University Press. ss. 266-87. ISBN 978-0-521-83719-4.  Sumner, Ian; Baker, Alix (2001). The Royal Navy 1939-45. Oxford: Osprey Publishing. ISBN 978-1-84176-195-4.  Swain, Bruce (2001). A Chronology of Australian Armed Forces at War 1939-45. Crows Nest: Allen & Unwin. ISBN 978-1-86508-352-0.  Swain, Geoffrey (1992). "The Cominform: Tito's International?". The Historical Journal. 35 (3): 641-63. doi:10.1017/S0018246X00026017.  Tanaka, Yuki (1996). Hidden Horrors: Japanese War Crimes in World War II. Boulder, CO: Westview Press. ISBN 978-0-8133-2717-4.  Taylor, A.J.P. (1961). The Origins of the Second World War. Londra: Hamish Hamilton.  ——— (1979). How Wars Begin. Londra: Hamish Hamilton. ISBN 978-0-241-10017-2.  Taylor, Jay (2009). The Generalissimo: Chiang Kai-shek and the Struggle for Modern China. Cambridge, MA: Harvard University Press. ISBN 978-0-674-03338-2.  Thomas, Nigel; Andrew, Stephen (1998). German Army 1939-1945 (2): North Africa & Balkans. Oxford: Osprey Publishing. ISBN 978-1-85532-640-8.  Thompson, John Herd; Randall, Stephen J. (2008). Canada and the United States: Ambivalent Allies (4. bas.). Athens, GA: University of Georgia Press. ISBN 978-0-8203-3113-3.  Trachtenberg, Marc (1999). A Constructed Peace: The Making of the European Settlement, 1945-1963. Princeton, NJ: Princeton University Press. ISBN 978-0-691-00273-6.  Tucker, Spencer C.; Roberts, Priscilla Mary (2004). Encyclopedia of World War II: A Political, Social, and Military History. ABC-CIO. ISBN 978-1-57607-999-7.  Umbreit, Hans (1991). "The Battle for Hegemony in Western Europe". P. S. Falla (Ed.). Germany and the Second World War. 2: Germany's Initial Conquests in Europe. Oxford: Oxford University Press. ss. 227-326. ISBN 978-0-19-822885-1.  United States Army (1986) [1953]. The German Campaigns in the Balkans (Spring 1941). Washington, DC: Department of the Army. 19 Haziran 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Şubat 2021.  Waltz, Susan (2002). "Reclaiming and Rebuilding the History of the Universal Declaration of Human Rights". Third World Quarterly. 23 (3): 437-48. doi:10.1080/01436590220138378. JSTOR 3993535.  Ward, Thomas A. (2010). Aerospace Propulsion Systems. Singapore: John Wiley & Sons. ISBN 978-0-470-82497-9.  Watson, William E. (2003). Tricolor and Crescent: France and the Islamic World. Westport, CT: Praeger. ISBN 978-0-275-97470-1.  Weinberg, Gerhard L. (2005). A World at Arms: A Global History of World War II (2. bas.). Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-85316-3. ; comprehensive overview with emphasis on diplomacy Wettig, Gerhard (2008). Stalin and the Cold War in Europe: The Emergence and Development of East-West Conflict, 1939-1953. Lanham, MD: Rowman & Littlefield. ISBN 978-0-7425-5542-6.  Wiest, Andrew; Barbier, M.K. (2002). Strategy and Tactics: Infantry Warfare. St Paul, MN: MBI Publishing Company. ISBN 978-0-7603-1401-2.  Williams, Andrew (2006). Liberalism and War: The Victors and the Vanquished. Abingdon & New York: Routledge. ISBN 978-0-415-35980-1.  Wilt, Alan F. (1981). "Hitler's Late Summer Pause in 1941". Military Affairs. 45 (4): 187-91. doi:10.2307/1987464. JSTOR 1987464.  Wohlstetter, Roberta (1962). Pearl Harbor: Warning and Decision. Palo Alto, CA: Stanford University Press. ISBN 978-0-8047-0597-4.  Wolf, Holger C. (1993). "The Lucky Miracle: Germany 1945-1951". Rudiger Dornbusch; Wilhelm Nölling; Richard Layard (Ed.). Postwar Economic Reconstruction and Lessons for the East Today. Cambridge: MIT Press. ss. 29-56. ISBN 978-0-262-04136-2.  Wood, James B. (2007). Japanese Military Strategy in the Pacific War: Was Defeat Inevitable?. Lanham, MD: Rowman & Littlefield. ISBN 978-0-7425-5339-2.  Yoder, Amos (1997). The Evolution of the United Nations System (3. bas.). London & Washington, DC: Taylor & Francis. ISBN 978-1-56032-546-8.  Zalampas, Michael (1989). Adolf Hitler and the Third Reich in American magazines, 1923-1939. Bowling Green University Popular Press. ISBN 978-0-87972-462-7.  Zaloga, Steven J. (1996). Bagration 1944: The Destruction of Army Group Centre. Oxford: Osprey Publishing. ISBN 978-1-85532-478-7.  ——— (2002). Poland 1939: The Birth of Blitzkrieg. Oxford: Osprey Publishing. ISBN 978-1-84176-408-5.  Zeiler, Thomas W. (2004). Unconditional Defeat: Japan, America, and the End of World War II. Wilmington, DE: Scholarly Resources. ISBN 978-0-8420-2991-9.  Zetterling, Niklas; Tamelander, Michael (2009). Bismarck: The Final Days of Germany's Greatest Battleship. Drexel Hill, PA: Casemate. ISBN 978-1-935149-04-0.  Konuyla ilgili yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir] Barrett, David P.; Shyu, Lawrence N. (2001). China in the Anti-Japanese War, 1937-1945: Politics, Culture and Society. New York: Peter Lang. ISBN 978-0-8204-4556-4.  Budiansky, Stephen (2001). Battle of Wits: The Complete Story of Codebreaking in World War II. Londra: Penguin Books. ISBN 978-0-14-028105-7.  Davidson, Eugene (1999). The Death and Life of Germany: An Account of the American Occupation. University of Missouri Press. ISBN 978-0-8262-1249-8.  Fitzgerald, Stephanie (2011). Children of the Holocaust. Mankato, MN: Compass Point Books. ISBN 978-0-7565-4390-7.  Garthoff, Raymond L. (1969). "The Soviet Manchurian Campaign, August 1945". Military Affairs. 33 (2): 312-36. doi:10.2307/1983926. JSTOR 1983926.  Gilbert, Martin (2001). "Final Solution". Dear, Ian; Foot, Richard D. (Ed.). The Oxford Companion to World War II. Oxford: Oxford University Press. ss. 285-92. ISBN 978-0-19-280670-3.  Hedgepeth, Sonja; Saidel, Rochelle (2010). Sexual Violence against Jewish Women During the Holocaust. Lebanon, NH: University Press of New England. ISBN 978-1-58465-904-4.  Macksey, Kenneth (1997) [1979]. Rommel: Battles and Campaigns. Cambridge, MA: Da Capo Press. ISBN 978-0-306-80786-2.  Morison, Samuel Eliot (2002). History of United States Naval Operations in World War II. 14: Victory in the Pacific, 1945. Champaign, IL. ISBN 978-0-252-07065-5.  Schofield, B.B. (1981). "The Defeat of the U-Boats during World War II". Journal of Contemporary History. 16 (1): 119-29. doi:10.1177/002200948101600107. JSTOR 260619.  Sommerville, Donald (2008). The Complete Illustrated History of World War Two: An Authoritative Account of the Deadliest Conflict in Human History with Analysis of Decisive Encounters and Landmark Engagements. Leicester: Lorenz Books. ISBN 978-0-7548-1898-4.  Collier, Martin (2000). Germany 1919-45. Oxford: Heinemann. ISBN 978-0-435-32721-7.  Zalampas, Michael (1989). Adolf Hitler and the Third Reich in American magazines, 1923-1939. Bowling Green University Popular Press. ISBN 978-0-87972-462-7.  Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir] Vikipedi'nin kardeş projelerindenII. Dünya Savaşıhakkında daha fazla bilgi edinin Vikisözlük'te tanımlar Commons'ta dosyalar Vikihaber'de haberler Vikisöz'de alıntılar Vikikaynak'ta belgeler Vikikitap'ta kitaplar Vikiversite'de eğitim kaynakları Vikitür'de taksonomi Meta-Wiki'de tartışma "World War II (1939-1945)." Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica Online. Encyclopædia Britannica Inc. Avrupa'daki savaşın haritaları 12 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Asya-Pasifik'teki savaşın haritaları 12 Şubat 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Savaşın cephelerinin atlası (Temmuz 1943'ten Ağustos 1945'e) II. Dünya Savaşı'nın propaganda posterleri 2 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Omniatlas'ta Avrupa'daki savaşın haritaları 11 Ocak 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. gtdII. Dünya Savaşı Batı Avrupa Doğu Avrupa Kuzey Afrika Balkan Cephesi Pasifik Cephesi İtalya Cephesi Atlantik KatılımcılarMüttefik Devletler Etiyopya Çin Cumhuriyeti Çekoslovakya Polonya Birleşik Krallık Hindistan Fransa Avustralya Yeni Zelanda Güney Afrika Birliği Kanada Norveç Belçika Hollanda Yunanistan Yugoslavya Sovyetler Birliği Amerika Birleşik Devletleri Meksika Brezilya Mihver Devletleri Almanya Bulgaristan Burmanya Büyük Arnavutluk Etiyopya Bağımsız Hırvatistan Devleti Hindistan Filipinler Finlandiya Macaristan Irak İtalya Krallığı İtalyan Sosyal Cumhuriyeti Japonya Mançukuo Romanya Slovak Cumhuriyeti Tayland Vichy Fransası Direnişçiler Avusturya Baltık devletleri Belçika Çekoslovakya Danimarka Estonya Etiyopya Fransa Almanya Yunan Direnişi Hong Kong Hindistan İtalya Yahudiler Kore Letonya Lüksemburg Hollanda Norveç Filipinler Polonya Romanya Tayland Sovyet partizanları Slovakya Ukrayna Vietnam Yugoslav partizanlar Kronoloji Başlangıç Ruhr'un İşgali İspanya İç Savaşı II. İtalya-Habeşistan Savaşı Yatıştırma politikası Avusturya'nın ilhakı Münih Antlaşması (1938) Çekoslovakya'nın İşgali 1939 Polonya Tuhaf Savaş Kış Savaşı Atlantik Changsha Çin Britanya Sefer Kuvveti 1940 Danimarka ve Norveç Hollanda Belçika Fransa Dunkerque Tahliyesi 22 Haziran 1940 Ateşkesi Britanya Kuzey Afrika İngiliz Somalilandı Baltık devletleri Besarabya ve Kuzey Bukovina Çinhindi Yunanistan Pusula 1941 Doğu Afrika Yugoslavya Yugoslavya Cephesi Yunanistan Girit Irak Sovyetler Birliği (Barbarossa) Finlandiya Haziran Ayaklanması Suriye ve Lübnan Luga Kiev İran Leningrad Moskova Moskova Taarruzu Sivastopol Pearl Harbor Hong Kong Filipinler Changsha Malaya Borneo 1942 Burma Changsha Coral Denizi Gazala Midway Mavi Stalingrad Dieppe El-Alameyn Torch Guadalcanal Anton Fransız donanmasının Toulon'da batırılması 1943 Tunus Kursk Smolensk Solomon Adaları Sicilya Dinyeper Gilbert ve Marshall Adaları Changde Varşova Gettosu Ayaklanması 1943 Bengal kıtlığı 1944 Cassino/Shingle Narva Korsun-Şevçenkovski Tempest Ichi-Go Overlord Macaristan Ulusal Ayaklanması Normandiya Mariana ve Palau Adaları Bagration Batı Ukrayna Tannenberg Hattı Varşova Ayaklanması Doğu Romanya Belgrad Paris Gotik Hattı Market Garden Estonya Crossbow Pointblank Lapland Macaristan Leyte Ardenler Filipinler Burma 1945 Bodenplatte Vistül-Oder Iwo Jima Okinawa İtalya (Bahar 1945) Berlin Çekoslovakya Budapeşte Batı Hunan Almanya'nın teslim oluşu Hula Projesi Mançurya Manila Borneo Nagasaki'ye atom bombası saldırısı Hiroşima'ya atom bombası saldırısı Kuril Adaları Şumşu Japonya'nın teslim oluşu YönleriSavaş II. Dünya Savaşı konferansları II. Dünya Savaşı'nın Hava savaşları Amerika Blitzkrieg Karşılaştırmalı askeri rütbeleri Kriptografi Askeri ödüller Askeri üretim Nazi yağması Teknoloji Topyekûn savaş Stratejik bombardımanlar Sonrası Nazilerden arındırma Épuration légale Nazi kaçış yolları Almanların sınır dışı edilmeleri Paperclip Keelhaul Almanya'nın işgali Morgenthau Planı Bölgesel değişiklikler Sovyet askerî işgalleri (Romanya, Polonya, Macaristan, Baltık devletleri) Japonya'nın işgali Birinci Çinhindi Savaşı Endonezya Ulusal Devrimi Soğuk Savaş Dekolonizasyon   Savaş Suçları Alman ve Wehrmacht savaş suçları Holokost Porajmos OST-Arbeiter Sırplara yönelik zulüm İtalyan savaş suçları Japon savaş suçları Sovyet savaş suçları Amerika Birleşik Devletleri savaş suçları Alman asıllı Amerikalıların enterne edilmesi ABD vatandaşı Japonların enterne edilmesi ABD vatandaşı İtalyanların enterne edilmesi Savaş tecavüzleri Rahatlatıcı kadınlar Nankin Tecavüzleri Manila Tecavüzleri Nemmersdorf Tecavüzü Almanya'nın işgali sırasında tecavüz Sovyetler Birliği'nin Polonya'yı işgali sırasında tecavüz Japonya'nın işgali sırasında tecavüz Overlord Harekâtı sırasında tecavüz Savaş esirleri Sovyetler Birliği'nde İtalyan savaş esirleri Sovyetler Birliği'ndeki Japon savaş esirleri II. Dünya Savaşı'nda Japon savaş esirleri Sovyetler Birliği'nde Alman savaş esirleri Nazilerin Sovyet savaş esirlerine karşı işledikleri suçlar Açlık Planı Barbarossa Kararnamesi Komiser Emri Sonuçları Birleşmiş Milletler Batı ve Doğu Almanya Soğuk Savaş Kategori  definition  textbooks  quotes  source texts  media  news stories gtdAmerika Birleşik Devletleri Silahlı KuvvetleriOrganizasyonHizmet daireleri Savunma Bakanlığı: Kara Kuvvetleri Deniz Kuvvetleri Hava Kuvvetleri İç Güvenlik Bakanlığı: Sahil Güvenlik Branşlar Genelkurmay Başkanlığı: Kara Kuvvetleri Deniz Piyade Kolordusu Deniz Kuvvetleri Hava Kuvvetleri Sahil Güvenlik Uzay Kuvvetleri Sivil yardımcılar Askerî Yardımcı Radyo Sistemi Ticari Denizcilik Sivil Hava Devriyesi Sahil Güvenlik Yardımcıları Müşterek Muharip Komutanlığı Afrika Merkez Avrupa Hint-Pasifik Kuzey Güney Siber Özel Harekâtlar Stratejik Ulaştırma Uzay Tarihçe 1812 Savaşı Kosova Savaşı II. Afyon Savaşı Amerikan Bağımsızlık Savaşı Amerikan İç Savaşı Apaçi Savaşları Arikara Savaşı Banok Savaşı Boxer Ayaklanması Kayuse Savaşı Birinci Berberi Savaşı İkinci Berberi Savaşı Bosna Savaşı Kararlı Güç Harekâtı I. Dünya Savaşı II. Dünya Savaşı Filipin-Amerikan Savaşı İspanyol-Amerikan Savaşı Kara Şahin Savaşı Kore Savaşı Körfez Savaşı Irak Savaşı Libya İç Savaşı Lübnan İç Savaşı Meksika-Amerika Savaşı Meksika Devrimi NATO'nun Yugoslavya'yı bombalaması Panama işgali Pearl Harbor Saldırısı Soğuk Savaş Somali İç Savaşı Şafak Yolculuğu Operasyonu Vietnam Savaşı Wounded Knee Katliamı Terörizmle Savaş Otorite kontrolü BNE: XX526764 BNF: cb11996115g (data) GND: 4079167-1 HDS: 008927 KulturNav: 18426a29-888f-4c93-a1cd-1bb92706cc96 LCCN: sh85148273 LIR: 1129 NARA: 10644634 NDL: 00570524 NKC: ph117270 NLI: 987007566075005171 NLK tanımlayıcısı KSH1998001372 geçerli değil. SELIBR: 139432 TDVİA: ikinci-dunya-savasi "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=II._Dünya_Savaşı&oldid=32336358" sayfasından alınmıştır

Karaçi, Pakistan'da bir kumaş satıcısı Tekstil veya dokumacılık, hayvansal, bitkisel veya kimyasal lifli kullanım ürünleridir. Giyilebilen her şey ve bazı dekorasyon ürünlerini de içine alan üretim sektörüdür.[1] Dokumacılık; kullanılıcak malzemenin elde edilmesinden (pamuk, keten, jut, sisal vb tarladan, ipek, yün veya kıl ise hayvandan, sentetik ise üretimden) kullanıma hazır hale gelene kadar (kumaş, dikili mamul ya da ev tekstili) geçirdiği sürecin tamamına verilen addır.[2] Fransızca textile "dokuma, kumaş" sözcüğünden alıntıdır. Fransızca sözcük Latince textilis "dokuma" sözcüğünden alıntıdır. Bu sözcük Latince texere, text- "dokumak, örmek" fiilinden türetilmiştir[3] Aslında batı dillerinden gelen tekstil kelimesi, sadece "kumaş" demek iken, Türkçede bu terim çok daha geniş anlamlara kavuşmuştur. Dokumacılık sektörü 2 ana başlığa ayrılmaktadır. Hazır giyim Ev Dokumacılığı Hazır giyim[değiştir | kaynağı değiştir] Standart ölçülere göre seri olarak hazırlanmış ve satışa sunulmuş giyim eşyası ve bu bağlamda üretim yapan sektöre verilen isim. Ev Dokumacılığı[değiştir | kaynağı değiştir] Ev içinde kullanılan dokumacılık ürünlerinin üretimiyle ilgilenen bölümüdür. Bu ürünler perde, çarşaf, nevresim, her çeşit örtüler ve havlu gibi ürünlerden oluşmaktadır. Otel Dokumacılığı[değiştir | kaynağı değiştir] Geçmiş yıllarda otel, motel ve pansiyonlar dokumacılık gereksinimlerini yerel terzilerden ve tekstil firmalarından karşılamakta idiler. 1970'li yıllardan sonra yapılan turizm yatırımlarının ardından hızla gelişen turizm sektörünün dokumacılık gereksinimlerini karşılamak için dokumacılık firmaları otel kullanımına uygun şekilde eniyileştirilmiş ürünler sunmaya başladılar. Artan istek aşamasında tamamen veya kısmen otellere yönelik dokumacılık çözümleri ve ürünleri sunan firmalar kurulmuştur. Oteller, gerekli temizliği sağlamak için ağır ve günlük yıkama koşullarına dayanıklı dokumacılık malzemeleri kullanmalıdırlar. Otel dokumacılığı firmaları, otel kullanımı için dayanıklılığı artırılmış masa örtüsü, yatak örtüsü, çarşaf, yastık, yorgan ve diğer dokumacılık ürünlerini üretirler.[4] Wikimedia Commons'ta Tekstil ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir] Tekstil meslek lisesi Türkiye'de tekstil Tekstil üretimi Tekstil endüstrisi Tekstil mühendisliği Teknik tekstil İstanbul Tekstil ve Konfeksiyon İhracatçı Birlikleri İstanbul Teknik Üniversitesi Tekstil Teknolojileri ve Tasarımı Fakültesi Tekstil İşçileri Sendikası Tekstil Mühendisleri Odası Giyim üretim teknolojisi Kumaş boyama İğne işi Lif Tekstil tarihi Örgü Dokuma İplik Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir] "What is TEXTILE? A simple guide to different types of textiles". 21 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2022.  "28 Types of Fabrics and Their Uses". 20 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2022.  "Tekstil Kelime Kökeni". 16 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.  "Textile Fabric Types - different types of fabrics and their patterns - Textile School". 31 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2022.  gtdTekstilListeKumaş Aertex Armazin Almeria ipeği Barathea Barkcloth Patiska Bedford kablosu Bengaline Beta kumaş Bombazine Brilliantine Çuha Keten bezi Bunting Çuval bezi Byrd kumaş C change Paliko Kambrik Tuval Chambray Capilene Sedir kabuğu Challis Kömür bezi Charmeuse Charvet Tülbent Şifon Chino Chintz Cloque Altın kumaş Kordura Korduroy Ördek Coutil Krep Krep Kreton Kot Dimity Donegal tüvit Dornix Dowlas Drill Drugget Eolienne Pazen Foulard Fustian Gabardin Gazlı bez Gazar Georgette Kalamkari Gingham Grenadine Grenfell Bezi Grogren Habutai Çul Harris Tweed Herringbone Himroo Hodden İrlanda keteni Jamdani Kerseymere Khadi Haki matkabı Kente kumaşı Lame Çim Linsey-woolsey Loden Longcloth Mackinaw Madapollam Madras Moleskin Müslin Nainsook Nankeen Ninon Yağlı Deri Organdi Organza Osnaburg Osmanlı Oxford Paduasoy Percale Pongee Poplin Rakematiz Rayadillo Rep Rinzu Ripstop Russell cord Saga Nishiki Samit Saten Satin Saye Scarlet Seerhand müslin Seersucker Sendal Serge Scrim Shot silk Stuff Tafta Tais Ticking Toile Tucuyo Tüvit Dimi Ultrasüet Vegetable flannel Ventile Vinil kaplı polyester Viyella Voile Wadmal Waffle Wigan Whipcord Zephyr Zorbeez Figürlü dokuma Brokar Camlet Damask Lampas Songket Kat dokuma Baize Şönil Kadife Crimplene Fustian Mockado Moket Peluş Polar kumaş Havlu kumaş Velours du Kasaï Kadife Velveret Zibeline Dokusuz kumaşlar Keçe Sedir kabuğu Örme kumaş Haşlanmış yün Coolmax Makine örme Milliskin Jersey Kadife Ağ kumaş Bobbinet Karbon fiber Dantel Meş kumaş Needlerun net Ninon Tül Teknik tekstil Balistik naylon Ban-Lon İletken Darlexx E-tekstil Ganneks Gore-Tex Lenticular Silnaylon Likra Spirella SympaTex Windstopper Desenler Argyle Bizarre ipeği Çin Herringbone Houndstooth Kelsch Paisley Pinstripes Puantiye Sweshwe Ekose (ekose) Tattersall Lif Akrilik Alpaka Angora Kaşmir Koko elyafı Pamuk Eisengarn Endüstriyel kenevir Jüt Kevlar Liner Tiftik Naylon Mikrofiber Olefin Peşmina Polyester Piña Rami Bitkisel ipek Deniz ipeği İpek Sisal Likra Örümcek ipeği Yün Apreleme vebaskı Androsia Batik Beetling Bingata Bògòlanfini Tükenmişlik Perdahlama Dekatür Devoré Apreleme Dinkleme Isı ayarları Merserizasyon Moire Nap Parşömenleme Rogan baskı Roketsuzome Rulo baskı Sanforlaştırma Tenterhook Tekstil baskısı Çözgü baskı Mumlu pamuk Ahşap baskı Indienne Kumaş fabrikaları Carlo Barbera Cerruti 1881 Dormeuil Drago Zegna E. Thomas Holland & Sherry Larusmiani Loro Piana Reda Scabal Vitale Barberis Canonico Üretme sanayi Tasarım İmalat Performans Koruma Geri dönüşüm Terminoloji İlgili Kumaş boyama Lif Tekstil tarihi İpek tarihi Örgü Pandy Büzülme Swatchlar ve çizikler Sentetik kumaş Dokuma İplik Giyim Ayak giyimi Giyim malzemeleri ve parçaları Boncuk işi Tığ işi Tekstil Kumaş boyama Nakış Örgü Dantel Katmanlı tekstiller Dokuma Dikme Düğüm Eğirme Duvar halısı Halı Tekstil müzeleri Tekstil sanatları Deri (malzeme) gtdGiyim malzemeleri ve parçalarıTürler Kol ağzı Yaka Roma tasması Yaka çubuğu Ayrılabilir yaka Manşet Dart Bakış Fermuar Klapa Gore Hem Astar Plaket Pili (tekstil) Cep Revers Fırfır Omuz pedleri Askı Elbise kolu Tren Kuşak Yoke Tekstil Pamuk Kürk Keten İpek Yün Suni deri Elastik Naylon Polyester Bitkisel ipek Likra Deri Timsah Bizon Sığır Dana derisi Timsah Geyik Yılan balığı Keçi At Kanguru Devekuşu Domuz Yüzgeçayaklılar Koyun Evcil yak Raptiye Geri kapatma Kemer kancası Toka Düğme İlik Kurbağa Şap Kopça Cırtcırt Velcro Çıtçıt] Fermuar Dikiş Yaka hattı Göğüs hattı Bel çizgisi Etek boyu gtdBoncuk işiBoncuk Aggry boncuk Şevron boncuk Cam boncuk yapımı Faturan Saç borusu Heish Tespih Misbaha Kiffa boncuğu Aşk boncuğu Millefiori Murano boncuğu Peranakan boncuğu Toz cam boncuklar Tohum boncuk Payet Ticaret boncuğu Wampum Teknikler ve araçlar Boncuk tığ işi Boncuk işlemesi Boncuk dizisi Boncuk dokuma Tuğla dikiş Peyote dikişi Dik açılı örgü Kare dikiş İlgili Boncuk Müzesi Denizdişi kabuğu Kirpi işi Peranakan boncuklu terlikler Kaplan kuyruğu teli Boncuk Oyunu gtdTığ işiAraçlar Tığ kancası Kro-kanca Kanca mastarı Tığ ve örgü için iplik listesi Makas Dikiş işareti Teknikler ve motifler Boncuk tığ işi Engelleme Ölçü Granny square Tığ işi dikişleri listesi Kabuk dikişi goblen tığ işi Tunus tığ işi Öğeler Amigurumi Bilum Doily Tığ işi danteli Süpürge danteli Tığ işi dantel Filet tığ işi Saç tokası danteli İlişkili Tığ ipliği Dye lot İplik gtdKumaş boyamaTeknikler Batik Kumaş boyama Ikat Kalamkari Katazom Leheria Mordan Reaktif boya baskısı Direnç Halkalı boyama Roketsuzome Shibori Tie-dye Tsutsugaki Türleri Boyar madde Doğal Asit Reaktif Çözücü Önemli Kükürt KDV Dispers Geleneksel Ermeni kırmız Siyah ceviz Kan kökü Brazilin Kırmızıkızıl Cudbear Katechu Boya ağaçları Fustic Gamboj Boynun süpürgesi Henna İndigo Kermes Logwood Madder Polonya kırmızmız Safran Zerdeçal Sur moru Reseda Woad Tarihi Safran ticareti İskoç Dağlık Bölgesi'nin geleneksel boyaları Zanaat Dilon Inkodye Procion Rit Referans Boyama terimleri sözlüğü Boyalar listesi gtdNakışStillerAltınişi · Assisi · Bargello · Berlin işi · Beyazişi nakış · Boncuk işi · Broderie Anglaise · Broderie perse · Candlewicking · Sayılı iplik nakışı · Crewel · Çapraz dikiş · Cutwork · Darning · Drawn thread work · Serbest nakış · Hardanger · Kanvas işi · Kirpi işi · Makine · Needlepoint · Siyahişi · Smocking · Sprang · Stumpwork · Surface · Suzani · TrianglepointDikişlerArka dikiş · Battaniye · Tuğla · İlik · Zincir dikiş · Couching and laid work · Kanaviçe işi · Embroidery stitch · Zikzak dikiş · Holbein · Parisian · Peyote · Running · Saten dikiş · Sashiko · Shisha · Düz dikiş · Çadır dikişAletler ve malzemelerAida cloth · Nakış kasnağı · Nakış ipilği · Evenweave · Perforated paper · Plainweave · Plastik kanvas · Sampler · Kaydırma · İplikYöresel ve tarihselArt needlework · Bunka shishu · Brazilya · Chikan · Çin · İngiliz  · Hindistan · Jacobean · Kaitag  · Kantha · Kasuti  · Kore · Mountmellick · Pers · Opus Anglicanum · Suzhou · Ukrayna  · Vietnam · ZardoziİşlemelerBayeux Tapestri · Bradford carpet · Hastings Embroidery · Hestia tapestri · Margaret Laton's jacket · Yeni Dünya Tapestri · Overlord embroidery · Quaker TapestriTasarımcılarLeon Conrad · Kaffe Fassett · Juanita Growing Thunder Fogarty  · Marilyn Leavitt-Imblum · Ann Macbeth · May Morris · Charles Germain de Saint Aubin · Mary Elizabeth Turner  · Teresa Wentzler · Erica WilsonOrganizasyonlar ve müzelerEmbroiderers' Guild (UK) · Embroiderer's Guild of America  · Embroidery Software Protection Coalition · İğneişi Kraliyet Okulu  · Chung Young Yang Nakış Müzesi  · Han Sang Soo Nakış Müzesi  · İlgili olanAplikasyon · Kroşe · Örgü · Dantel · İğne işi · Yorgancılık gtdÖrgüAraçlar ve malzemeler Örgü iğnesi Örgü iğnesi kapağı İğne mastarı Tığ ve örgü için iplik listesi Satır sayacı Dikiş tutucu İplik Bukle Kirpik Lopi Yenilik Alacalı İplik markaları Coats Group Eisaku Noro Company Kraemer Yarns Lion Brand Yarns Patons and Baldwins Türler Yuvarlak Kombine örgü Kıta örgüsü İngiliz örgü Düz Çözgü örme Dikişler Stockinette/Çorap dikişi Jarter Azalt Dip dikiş Uzatılmış dikiş Artırma Örme dikiş İplik üzerinden Teknikler Kol örme Sepetweave Boncuk örgü Örgü örme Ciltleme/Döküm kapalı Bobble Börek örgü İlik Kablolar Döküm üzerine Çift örgü Damla dikişli örgü Entrelac Temel örme kumaşlar Parmak örgüsü Topla Ölçü Aşılama Ekmek İllüzyon örgü Dantel Madalyon örme Dikişleri toplama Pli Nervürlü Kısa sıra Kaydırmalı örgü Makara örgü Steek Üç iğneli bağlama Parçalama Tuck Dokuma Kaynak Desenler Aran Argyle Fair Isle Intarsia Makine örgü Komple giysi örme Tamamen moda örgü Örgü makinesi Makara örgüsü Çorap çerçevesi William Lee Örgücüler vetasarımcılar Sam Barsky Nicky Epstein Kaffe Fassett Marianne Kinzel Herbert Niebling Shannon Okey Stephanie Pearl-McPhee Alice Starmore Debbie Stoller Meg Swansen Barbara G. Walker Elizabeth Zimmermann Kuruluşlar I Knit London Knitta Örgü kulüpleri Knitty Ravelry Revolutionary Knitting Circle Stitch 'n Bitch UK Hand Knitting Association World Wide Knit in Public Day The Knitting Guild Association İlgili Temel örme kumaşlar Germe Tamamı boya Tarihçesi Örme kumaş Örgü kısaltmaları Örgü dikişlerinin listesi Kalp İplik bombalama gtdDantelİğne oyası Güpür Punto in Aria Point de Venise Point de France Alençon Arjantin Argentella Ermeni Halas danteli Hollie Point Point de Gaze Kenmare danteli Oya Pag Youghal Nakış Buratto Güpür Reticella Limerick Needlerun net Tambur Ñandutí Tenerife Kesim işi Broderie anglaise Carrickmacross Lefkara işi Saba danteli Bobin danteliMesh topraklı dantel Torchon Serbest el Arras Bayeux Sarışın Bucks puanlı Chantilly Tønder Beveren Lille Binche Flanders Paris Valenciennes Anvers Mechlin Ipswich 's Gravenmoer Mundillo Guipure Ceneviz danteli Bedfordshire Cluny Malta Yak danteli Parça dantel Honiton Bruges Brüksel Rosaline Point d'Angleterre Bobin bant dantel Milano Hinojosa Rusça İdrija Schneeberg Köylü Fisto Mezzopunto Prenses Rönesans Battenberg Romen noktası Branscombe Tığ işi dantel Süpürge danteli İrlanda tığ işi Saç tokası Filet tığ işi Makine yapımı dantel Bobbinet Ayrılanlar İtici Barmen Perde Makinesi Kimyasal Raschel Çorap çerçevesi Çözgülü Örme Diğer Metal dantel Dantel örgü Kopanaki Passementerie Makrame Tatlama Punto a groppo Sprang gtdKatmanlı tekstillerKapitone Baltimore albümü İpli kapitone Çılgın kapitone Hawaii yorganı Nakshi kantha Yamalı yorgan Provençal yorganlar Yorgan sanatı Yorgancılık Yorgan Ralli yorgan Sashiko kapitone Trapunto Yama işi İngilizce kağıt ekleme‎ Temel ekleme Kırkyama Possum-deri pelerini Aplike Aplikasyon Farsça nakış Hayamiya Mola Penny halısı Kurdele işi Yorgancılık tarihi Gee's Bend quilts Rajah Quilt Tristan Quilt Underground Railroad quilts Önemli modern eserler AIDS Anıtı Yorganı Aidiyet Yorganı Çin Ruhları #2 Uluslararası Onur Yorganı Kişiler Sandy Bonsib Jo Budd Jennifer Chiaverini Mary Cozens-Walker Mimi Dietrich Radka Donnell Michael James Harriet Powers Holice Turnbow Molly Upton Marie Webster Organizasyonlar, müzeler ve etkinlikler Büyük Göller Yorgan Merkezi Uluslararası Yorgan Çalışma Merkezi Amerikan Quilter's Society Müzesi Yorgan Dizini Quilters Onur Listesi Yorgan Ulusal Yorgan Hazineleri San Jose Yorgan ve Tekstil Müzesi Yorganların Korunması ve Restorasyonu [National Museum of Australia - 1894 Autograph Quilt] gtdDokumaÖrgüler Sepet örgüsü Charvet Örtü Armül Çift dokuma Çift dokuma Lampas Leno örgüsü Oxford Kazık örgü Pike Düz örgü Atlas Shot Dimi Gabardin Bileşenler Tekstil Argaç İplik Araçlar ve teknikler Barber-Colman düğümleyici Işınlayıcı Çilkat dokuma Parmak dokuma Uçan mekik Heddle Ikat Mürekkep dokuma Kasuri Dokuma tezgâhı Navajo dokuma Pibiyonlar kamış Tuzlu dokuma Atlık Mekik Boyutlandırma Ebatlama makinası Tablet dokuma Taniko Goblen Tapınak Dokuma tezgâhları Hava jetli dokuma tezgahı Züppe dokuma tezgahı Armül dokuma tezgahı Hattersley dokuma tezgahı Horrocks dokuma tezgahı Jakar Lancashire dokuma tezgahı Northrop tezgahı Güç tezgahı Rapier dokuma tezgahı Roberts dokuma tezgahı Çözgü ağırlıklı dokuma tezgahı Dokumacılar Acesas Anni Albers Otti Berger Micheline Beauchemin Johanna Brunsson Ada Dietz Thomas Ferguson & Co Ltd Elisabeth Forsell Dorothy Liebes Ethel Mairet Maria Elisabet Öberg Lilly Reich Margaretha Reichardt John Rylands Brigitta Scherzenfeldt Clara Sherman Gunta Stölzl Judocus de Vos Margaretha Zetterberg İstihdam uygulamaları Daha fazla dokuma tezgahı Kissing the shuttle Parça başı ücret listeleri Değirmenler Queen Street Mill Bancroft Shed gtdDikmeTeknikler Teyelleme Kes Gözeme Kolaylık Süsleme Kumaş boru tornalama Yüzen tuval Topla Godet Köşebent Yadigarı dikiş Büzgü Dikiş Dikişler listesi Arka dikiş Bar teyel Battaniye Kör dikiş İlik Dikişi yakalama Zincir dikiş Kanaviçe işi Nakış dikişi Kenar dikiş Kilit dikişi Overlok Keçe dikişi Kazma dikişi Ranting Koşu Sashiko Kakma Üst dikiş Zigzag Dikiş yeri Yaka Kesilmiş dikiş Dikiş payı Stil çizgisi KavramlarKırkma Önyargı bandı Yaka kalmak Elastik Galon Grommet / Kuşgözü Tela Passementerie Boru Fırfır Rickrack Kendinden kumaş Soutache Dimi bant Wrights Kapanışlar Toka Düğme İlik Kurbağa Kopça Cırtcırt Şap Çıtçıt Fermuar Malzemeler Tahıl / Önyargı Servaj Tekstil / Kumaş Lif İplik Araçlar Masura Elbise formu İğne kılıfı İğne geçirici Desen çentiği Toplu iğne İğnelik Pembe makas Makas Dikiş sökücü Dikiş ölçüsü Dikiş iğnesi Tığ işi Terzi jambonu Mezura Yüksük Aydınger kâğıdı İzleme tekerleği Tedarikçiler Kumaş tüccarı Örtü Kadın terzisi Haberdasher Mercer Dikiş meslekleri Terzi Dikiş makinesi Markaların ve şirketlerin listesi Barthélemy Thimonnier Bernina International Brother Industries Elias Howe Elna Feiyue Frister & Rossmann Janome Jones Sewing Machine Company Juki Merrow New Home Pfaff Sewmor Singer Tape edge machine Viking / Husqvarna White Modelistlik Butterick Burda Clothkits McCall's Simplicity gtdİplik eğirmeMalzeme Tarakaltı Yün rulosu Roving Şerit Yün elyaf Üst Kısa yün Yünlü kumaş Kamgarn Teknikler Taraklama Tarama Ditme Uzun beraberlik Tırmalama Kısa beraberlik İnç başına büküm El eğirme aletleri El eğirme Öreke Niddy-noddy Nostepinne Kirmen Çıkrık (dokuma) Spinner weasel Endüstriyel eğirme Pamuk eğirme makineleri Halka eğirme Açık uçlu eğirme DREF sürtünmeli eğirme Manyetik halka eğirme Katır eğirici Parça oranı listesi Dönen çerçeve İplikçi jenny İplik katırı Gaz çerçevesi Su çerçevesi Yün penye makinesi gtdDuvar halısıHalılar Magi'nin Hayranlığı Kıyamet Gobleni Amnesty-Sís-Pinton Goblenleri Armada duvar halıları Bayeux işlemesi Bayeux işlemesi yazıtı Maximilian'ın Avları Tetramorf'ta Görkemli İsa Aziz Gereon Kumaşı Polydorus'un Ölümü Devonshire Av Halıları Taht Oyunları Goblen İskoçya'nın Büyük Halısı İskoçya'nın Büyük Halısı: Halk Paneli Grödinge duvar halısı Gunthertuch Hestia Tapestri Konstantin Tarihi Kutsal Kase duvar halıları Tek Boynuzlu Atın Avı Şahin ve Yay ile Kuş Avı Jagiellon duvar halıları Trajan ve Herkinbald'ın Adaleti Leydi ve Tek Boynuzlu At Yeni Dünya Halısı Oseberg goblen parçaları Överhogdal duvar halıları Pastoral Eğlenceler Pastrana Halıları Raphael Karikatürleri Ros Goblen Projesi Ryijy Sampul goblen İskoç Diasporası Goblen İskoç Kraliyet goblen koleksiyonu Sheldon duvar halıları Skog goblen İbrahim'in Öyküsü Şöhretin Zaferi Valois Halıları Walsall Gümüş İplik Halılar Dünya Ticaret Merkezi Halısı Stiller Kalaga Kesi Millefleur Öğrenim Aubusson Beauvais Brüksel Gobelinler Moravya Goblen Fabrikası Morris & Co. Mortlake Pannemaeker ailesi Kraliyet Goblen Fabrikası William Baumgarten & Co Dokumacılarve tasarımcılar Pieter van Aelst III Anni Albers Francis Crane John Henry Dearle Givi Kandareli Ida Kerkovius Lefèvre ailesi William Morris Margaretha Reichardt Gunta Stölzl Judocus de Vos Sanatçılar Pieter Coecke van Aelst François Boucher Marc Chagall Francis Cleyn John Coburn Michiel Coxie Éva Farkas Petronėlė Gerlikienė Francisco Goya Blind Man's Bluff The Parasol Francisco Goya Muriel Nezhnie Helfman Else Marie Jakobsen Jacob Jordaens Hans Knieper Nancy Kozikowski Jean Lurçat Jean-Baptiste Monnoyer Bernard van Orley François Quesnel Raffaello Sanzio (Raphael) İlgili Goblen Bizans ipeği Nakış Franses Goblen Arşivi Uluslararası Gotik Kilim Navajo dokuma Kanaviçe Dokuma gtdTekstil müzeleriKuzey Amerika Amerikan Tekstil Tarihi Müzesi Antika Gaz ve Buhar Motoru Müzesi Augusta Kanalı Keşif Merkezi Enterprise Mill'de Belknap Değirmeni Müzesi Boott Mills Brigham Şehri Müzesi-Galerisi Cooper-Hewitt Kanada Kostüm Müzesi Pamuk Müzesi Nakış Müzesi ve Kaynak Merkezi Kumaş Atölyesi ve Müzesi Moda Tasarım Enstitüsü ve Mağazacılık Müzesi Şapka ve Koku Tekstil Galerisi Uluslararası Yorgan Çalışma Merkezi Kansas Şehri Giysi Bölgesi Müzesi Lowell Ulusal Tarih Parkı Marie Webster Evi Metropolitan Museum of Art Willamette Miras Merkezi Moda Teknoloji Enstitüsü Müze L-A Eser ve Kültür Müzesi Ulusal Yorgan Müzesi Rocky Mountain Yorgan Müzesi Ruth Funk Tekstil Sanatları Merkezi San Jose Yorgan ve Tekstil Müzesi Slater Mill Tarihi Bölgesi Durgun Su Değirmeni Güneydoğu Yorgan ve Tekstil Müzesi Tekstil Müzesi (Washington, D.C.) Kanada Tekstil Müzesi Watkins Woolen Mill Eyalet Parkı ve Eyalet Tarihi Bölgesi Western Reserve Tarih Kurumu Wile Taraklama Fabrikası Willamette Miras Merkezi Windham Tekstil ve Tarih Müzesi Güney Amerika Ixchel Yerli Tekstil ve Giyim Müzesi Avrupa Bielsko-Biała Müzesi Blackburn Müzesi ve Sanat Galerisi Bocholt tekstil müzesi Merkez Tekstil Müzesi, Łódź Ulusal Sahne Kostümü Merkezi Kostüm Müzesi (Kastoria) Dönem Kostümü Devonshire Koleksiyonu Etnografya Müzesi (Belgrad) Moda ve Tekstil Müzesi Moda Müzesi, Banyo Galleria del Kostüm Helmshore Mills Tekstil Müzesi Killerton Kunstgewerbemuseum Berlin Ayrshire Kırsal Yaşam ve Kostüm Müzesi Musée des Tissus et des Arts decoratifs de Lyon Yerli Tasarım ve Mimarlık Müzesi Via de la Plata Mücevher Müzesi Yunan Kostümü Tarihi Müzesi Romanya Ulusal Köylü Müzesi Museo del Traje Ulusal Kostüm Müzesi Ulusal Kostüm ve Moda Müzesi Nordwolle Fabrika Müzesi Nottingham Endüstri Müzesi Prato tekstil müzesi Ocak Bankası Değirmeni Queen Street Tekstil Müzesi Textilfabrik Cromford Victoria ve Albert Müzesi Wigan İskelesi Asya Azerbaycan Halı Müzesi Butan Tekstil Müzesi Bsous İpek Müzesi Calico Tekstil Müzesi İran Halı Müzesi Türkmen Millî Halı Müzesi Chojun Tekstil ve Yorgan Sanatı Müzesi Kürt Tekstil Müzesi Lok Virsa Müzesi İslamabad, Pakistan Ulusal El Sanatları ve El Dokumaları Müzesi Ulusal Tekstil Müzesi Kraliçe Sirikit Tekstil Müzesi Sanskriti Tekstil Müzesi Tekstil Müzesi (Jakarta) Yokohama İpek Müzesi Diğer Tekstil müzesi Tasarım müzesi gtdTekstil sanatlarıAna malzemeler Aplikasyon Kroşe Boyama Kumaş Keçe Lif Örgü Dantel Nålebinding İğne işi Kırkyama Passementerie İplik katlama Yorgancılık Halat Konfeksiyon İplik eğirme Kanaviçe Tekstil baskıcılığı Dokuma İplik Tarihsel açılımı Bizans ipeği Giyim ve tekstil İpek Yorgancılık Endüstriyel devrimde tekstil Tekstil teknolojisinin zaman serisi İlişkili Germe Lif zanaatı Matematik ve lif zanaatları İmalat Koruma Terminoloji Tekstil endüstrisi Giyilebilir lif sanatı Otorite kontrolü GND: 4059615-1 LCCN: sh85134321 NARA: 10659486 NDL: 00568929 NKC: ph116443 NLI: 987007531721005171 Tekstil ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Tekstil&oldid=30322107" sayfasından alınmıştır

Bu madde hiçbir kaynak içermemektedir. Lütfen güvenilir kaynaklar ekleyerek madde içeriğinin geliştirilmesine yardımcı olun. Kaynaksız içerik itiraz konusu olabilir ve kaldırılabilir.Kaynak ara: "Metal" – haber · gazete · kitap · akademik · JSTOR (Aralık 2014) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) Başlığın diğer anlamları için Metal (anlam ayrımı) sayfasına bakınız. Bakır cevheri. Demir cevheri. Metal (Latince: metallum, Yunanca: μέταλλον metallon), yüksek elektrik ve ısı iletkenliği, kendine özgü parlaklığı olan, şekillendirmeye yatkın, katyon oluşturma eğilimi yüksek, oksijenle birleşerek çoğunlukla bazik oksitler veren elementler. Metaller, kendi aralarında soy metaller (altın, gümüş, platin gibi) ve soy olmayan metaller (demir, çinko, alüminyum gibi) şeklinde sınıflandırılabilir. Yarı metaller, iyi metal özelliği göstermez. Bu elementler hem metal, hem de ametal özelliği gösterir. Silisyum, bor, antimon, arsenik gibi elementler yarı metaldir. Doğada ametaller daha çok bulunsa da periyodik tablodaki elementlerin çoğu metaldir. Özellikler[değiştir | kaynağı değiştir] En çok kullanılan metaller[değiştir | kaynağı değiştir] Demir Alüminyum Bakır Çinko Magnezyum Nikel Volfram Cıva Metallerin özellikleri[değiştir | kaynağı değiştir] Tel ve levha hâline getirilebilirler. Cıva dışındaki tüm metaller oda sıcaklığında katıdır. Işığı yansıtma özellikleri vardır. Isı ve elektriği iletirler. Nispeten yoğunlukları fazladır. Vurulduklarında metal tınılı ses çıkarırlar. Gri ve kırmızı renk tonlarındadırlar. Yüksek mukavemet değerlerine sahiptirler. Kısa mesafeli düzenli atom dizilişine sahiptirler. Buna kristal yapı denilmektedir. Yüzeyleri Parlaktır. Erime ve kaynama noktaları yüksektir Metallerin günlük hayatta kullanılmasındaki nedenler[değiştir | kaynağı değiştir] Bakır yumuşak bir metal olmasının yanı sıra iyi de bir iletkendir. Bu sebepten dolayı bakır, elektrik kablolarında kullanılmaktadır. Altın ve gümüş, işlenebilir, iletken ve inaktif metallerdir. Bu nedenle bu iki metal mücevher olarak kullanılmaktadır. Altın kimi zamanlarda elektrik kablolarında kullanılmaktadır. Demir ve çeliğin her ikisi de serttir. Bu nedenle bu metaller yapılarda kullanılmaktadır. Ancak demir paslanabildiği için paslanmaz çelik formülleri üretilmiştir. Alüminyum yumuşak ve ısı iletkeni bir metaldir. Bu nedenle bu metal folyo ve tencerelerde kullanılmaktadır. Ayrıca uçak gövdelerinde hafif olmasından dolayı tercih edilmektedir. gtdPeriyodik tabloTürleriStandart 18 sütunlu 18 sütunlu, büyük hücreli 32 sütunlu, büyük hücreli Alternatif Alternatifler Genişletilmiş 7. periyodun ötesine genişletilmiş Aufbau Fricke Pyykkö Element kümeleriPeriyodik tablo yapısına göreGruplar 1 (alkali metaller) 2 (toprak alkalı metaller) 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 (kalkojenler) 17 (halojenler) 18 (soy gazlar) Periyotlar 1 2 3 4 5 6 7 8+ Aufbau Fricke Pyykkö Bloklar s bloğu p bloğu d bloğu f bloğu g bloğu Aufbau ilkesi Metalikliğe göreMetaller Alkali metaller Toprak alkali metaller Lantanitler Aktinitler Geçiş metalleri Zayıf metaller Yarı metaller Yarı metal listeleri Ayırıcı çizgi Ametaller Soy gazlar Diğer kümeler Platin grubu metaller Nadir toprak elementleri Refrakter metaller Ana metaller Değerli metaller Madenî para metalleri Soy metaller Ağır metaller Doğal metaller Uranyum ötesi elementler Süper ağır elementler Majör aktinitler Minör aktinitler ElementlerListeler Varlıklarına göre (insanlarda) Atom özelliklerine göre Nükleer kararlılıklarına göre Simge Özellikler Atom kütlesi Kristal yapı Elektron ilgisi Elektron dizilimi Elektronegatiflik Allen ölçeğine göre Pauling ölçeğine göre Goldschmidt sınıflandırması Maksimum değerlik Veri sayfaları Atom yarıçapı Buhar basıncı Buharlaşma ısısı Elastiklik Elektrik yalıtkanlığı Elektron dizilimi Elektron ilgisi Elektronegatiflik Erime noktası Füzyon ısısı Genleşme katsayısı Isı iletkenliği Isı sığası İyonlaşma enerjisi Kaynama noktası Kritik nokta Oksitleşme durumu Sertlik Ses hızı Varlık Yoğunluk Tarihi Element keşifleri Dmitri Mendeleyev'in öngörüleri Adlandırma etimoloji tartışmalar yerler kişiler Doğu Asya dillerinde Adlandırma Uluslararası Temel ve Uygulamalı Kimya Birliği adlandırma sistematik element adı Otorite kontrolü BNE: XX524901 GND: 4038860-8 NDL: 00565895 NKC: ph114995 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Metal&oldid=31290057" sayfasından alınmıştır

Bilgi teknolojisi (IT), genellikle bir işletme veya başka bir girişim bağlamında veri veya bilgi depolamak, almak, iletmek, çalışmak ve işlemek için bilgisayarların kullanılmasıdır.[1][2] Bilgi Teknolojisi, bilgi ve iletişim teknolojisinin (ICT) bir alt kümesi olarak düşünülür. 2012'de Zuppo, her hiyerarşi düzeyinin "bilgi aktarımını ve çeşitli elektronik ortamdaki iletişim türlerini kolaylaştıran teknolojilerle ilişkili olması nedeniyle bir derece ortaklık içerdiği" bir BİT hiyerarşisini önermişti.[3] Terim, yaygın olarak bilgisayarların ve bilgisayar ağlarının eşanlamlısı olarak kullanılır, ancak aynı zamanda televizyon ve telefonlar gibi diğer bilgi dağıtım teknolojilerini de kapsar. Bilgisayar donanımı, yazılım, elektronik, yarı iletkenler, internet, telekom ekipmanı ve e-ticaret de dâhil olmak üzere çeşitli endüstriler bilgi teknolojisi ile ilişkilidir.[4][a] Mezopotamya'daki Sümerler yaklaşık MÖ 3000[6] yıllarında yazı geliştirdiler, ancak modern anlamda bilgi teknolojisi kavramı ilk olarak Harvard Business Review'da yayınlanan 1958 tarihli bir makalede ortaya çıktı; Yazarları Harold J. Leavitt ve Thomas L. Whisler, "yeni teknolojinin henüz kurulmuş tek bir ismi yok, buna bilgi teknolojisi (IT) diyoruz" diye yorum yaptı. Tanımları üç kategoriden oluşur: işlem teknikleri, istatistiksel ve matematiksel yöntemlerin karar vermeye uygulanması ve üst düzey düşüncenin bilgisayar programları vasıtasıyla simülasyonu.[7] Kullanılan depolama ve işleme teknolojilerine dayanarak Bilgi Teknolojisi gelişiminin dört farklı aşamasını ayırt etmek mümkündür: Mekanik (1450-1840), elektromekanik (1840-1940), elektronik (1940-1940), elektronik öncesi mekanik (MÖ 3000 - MS 1450). Bu makale, yaklaşık 1940 yılında başlayan en son dönem (elektronik) üzerine odaklanmaktadır. Bilgisayar teknolojisinin tarihçesi[değiştir | kaynağı değiştir] Münih'teki Deutsches Müzesi'nde sergilenen Zuse Z3 kopyası. Zuse Z3 ilk programlanabilir bilgisayardır. Aygıtlar binlerce yıldır hesaplamaya yardımcı olmak için, muhtemelen başlangıçta çetele sopası şeklinde kullanılmıştır.[8] MÖ ilk yüzyılın başlarından kalma Antikythera mekanizması, bilinen en eski mekanik analog bilgisayar ve en eski bilinen dişli mekanizması olarak düşünülür. Karşılaştırılabilir dişli cihazlar Avrupa'da 16. yüzyıla kadar ortaya çıkmadı ve 1645 yılına kadar, dört temel aritmetik işlemi gerçekleştirebilen ilk mekanik hesap makinesinin geliştirildi. Röle veya valf kullanan elektronik bilgisayarlar, 1940'ların başında ortaya çıkmaya başladı. 1941'de tamamlanan elektromekanik Zuse Z3, dünyanın ilk programlanabilir bilgisayarı ve modern standartlar ile komple bir bilgisayar makinesi olarak düşünülen ilk makinalardan biriydi. İkinci Dünya Savaşı sırasında Alman mesajlarının şifresini çözmek için geliştirilen Colossus, ilk elektronik dijital bilgisayar oldu. Programlanabilir olsa da genel amaçlı değildi, yalnızca tek bir görevi yerine getirecek şekilde tasarlandı. Aynı zamanda programını belleğe kaydetme özelliği de yoktu; Dahili kabloları değiştirmek için fişler ve anahtarlar kullanılarak programlama yapıldı. İlk tanınan modern elektronik dijital saklı program bilgisayarının ilk programı 21 Haziran 1948'de çalıştırılan Manchester Küçük Ölçekli Deney Makinesi (SSEM) idi.[9] 1940'ların sonundaki Bell Laboratuvarlarındaki transistörlerin geliştirilmesi, yeni nesil bilgisayarların büyük ölçüde azaltılmış güç tüketimi ile tasarlanmasına izin verdi. İlk ticari olarak satılan saklı program bilgisayarı olan Ferranti Mark I, 4050 valf içerdi ve 25 kilovatlık bir güç tüketimine sahipti. Karşılaştırıldığında, Manchester Üniversitesi'nde geliştirilen ve Kasım 1953'te faaliyete geçen ilk transistorize edilmiş bilgisayar son sürümünde yalnızca 150 watt tüketiyor.[10] Elektronik veri işleme[değiştir | kaynağı değiştir] Veri depolama[değiştir | kaynağı değiştir] Erken bilgisayarlarda kullanılan delikli bantlar verileri göstermek için Colossus gibi eski elektronik bilgisayarlar, delikli bantlarla, verilerin bir dizi deliyle temsil edildiği uzun bir kâğıt şeridini kullandı; artık kullanılmayan bir teknoloji. Modern bilgisayarlarda kullanılan elektronik veri saklama birimi, 2. Dünya Savaşı'ndan kalma, radar sinyallerindeki dağınıklığı gidermek için bir dizi gecikme çizelgesi belleği geliştirildi ve ilk uygulama alanı cıva geciktirme hattıydı. İlk rastgele erişimli dijital depolama aygıtı, standart bir katot ışını tüpünü[11] temel alan Williams tüpü idi, ancak içinde depolanan bilgiler ve gecikme çizgisi belleği, sürekli olarak yenilenmek zorunda kalması nedeniyle uçucuydu ve böylece güç çıkarıldıktan sonra kayboldu. Uçucu olmayan bilgisayar depolamasının en eski formu, 1932'de icat edilen manyetik tamburdu[12] ve dünyanın ilk ticari olarak satılan genel amaçlı elektronik bilgisayarı olan Ferranti Mark 1'de kullanılıyordu.[13] IBM 1956'da ilk sabit disk sürücüsünü 305 RAMAC bilgisayar sisteminin bir parçası olarak tanıttı. Çoğu dijital veri bugün hâlâ manyetik olarak sabit disklere veya optik olarak CD-ROM'lar gibi ortamlara depolanmaktadır. 2002 yılına kadar çoğu bilgi analog cihazlarda saklandı, ancak bu yıl dijital depolama kapasitesi ilk kez analogu aştı. 2007 itibarıyla, dünya genelinde depolanan verilerin yaklaşık %94'ü dijital olarak tutuldu:[14] sabit disklerde %52, optik cihazlarda %28 ve dijital manyetik bantta %11. Elektronik cihazlardaki bilgileri saklama kapasitesinin dünya çapında 1986 yılında 3 exabyte'dan, 2007'de[15] 295 exabyte'ya çıktığı ve her 3 yılda bir iki katına çıktığı tahmin edilmektedir.[16] Veritabanları[değiştir | kaynağı değiştir] Veritabanı yönetim sistemleri 1960'lı yıllarda, büyük miktarda verinin doğru ve hızlı bir şekilde saklanması ve alınması problemini çözmek için ortaya çıkmıştır. Bu tür sistemlerin ilklerinden olan IBM'in 50 yılı aşkın süredir yaygın olarak kullanılan Bilgi Yönetim Sistemi (IMS) idi.[17] IMS, verileri hiyerarşik olarak saklar, ancak 1970'lerde Ted Codd, set teorisi, yüklem mantığı ve tabloların tanıdık kavramlarına satırlar ve sütunlara dayanan alternatif bir ilişkisel depolama modeli önerdi. İlk ticari olarak bulunan ilişkisel veritabanı yönetim sistemi (RDBMS) Oracle'dan 1980'de temin edildi. Tüm veritabanı yönetim sistemleri, depoladıkları verilere, bütünlüğünü koruyarak aynı anda birçok kullanıcı tarafından erişilebilmesini sağlayan bir dizi bileşenden oluşur. Tüm veritabanlarının karakteristik bir özelliği, içerdikleri verilerin yapısının tanımlandığı ve veriden bağımsız olarak bir veritabanı şemasında depolandığıdır. Genişletilebilir biçimlendirme dili (XML) son yıllarda veri sunumu için popüler bir format haline gelmiştir. XML verileri normal dosya sistemlerinde depolanabilmesine rağmen, "sağlam kurguların teorik ve pratik çabanın yıllarca doğrulanması" ndan yararlanmak için ilişkisel veritabanlarında tutulur. XML'in metin tabanlı yapısı, Standart Genel İşaretleme Dili (SGML)'in evrimi olarak hem makine hem de okunabilir olma avantajını sunar. Veri alma[değiştir | kaynağı değiştir] İlişkisel veritabanı modeli,ilişkisel cebire dayalı bir programlama dili olan bağımsız Yapısal Sorgu Dili (SQL)ni karşımıza çıkardı. "Veri" ve "bilgi" terimleri eş anlamlı değildir. Depolanacak herhangi bir şey veri olmakla birlikte, yalnızca organize edilip anlamlı bir şekilde sunulduğunda bilgi olur. Dünyanın dijital verisinin çoğu yapılandırılmamıştır ve tek bir organizasyonda bile farklı fiziksel formatlarda depolanmaktadır. Veri ambarları, bu farklı depoları entegre etmek için 1980'lerde geliştirilmeye başlandı. Genellikle karar destek sistemlerini (DSS) kolaylaştıracak şekilde organize edilen Internet gibi dış kaynaklar da dâhil olmak üzere çeşitli kaynaklardan elde edilen verileri içerir. Veri iletimi[değiştir | kaynağı değiştir] Veri iletiminin üç özelliği vardır: İletim, yayılım ve alım. Bilgi geniş yelpazede, bilginin tek yönlü olarak aşağı doğru iletildiği yayımlama olarak ya da yukarı ve aşağı kanallarla iki yönlü akış ile iletildiği telekomünikasyon olarak sınıflandırılabilir.[15] XML, 2000'li yılların başlarından beri veri değişimi aracı olarak giderek daha fazla kullanılmaktadır, özellikle durağan veri(data-at-rest), yerine hareket halindeki veri(data-in-transit) olarak tanımlanan SOAP gibi web tabanlı protokollerde yer alan makine odaklı etkileşimler için gibi web tabanlı protokollerde yer alanlar gibi makine yönelimli etkileşimler için. Bu tür kullanımın zorluklarından biri, verileri ilişkisel veritabanlarından XML Belge Nesne Modeli (DOM) yapılarına dönüştürmektir. Veri işleme[değiştir | kaynağı değiştir] Hilbert ve Lopez'in teknolojik değişimin üstel hızını belirlemekteki tespiti (bir tür Moore yasası): Makinelerin, kişi başına düşen bilgiyi hesaplama kapasitesine 1986 ve 2007 yılları arasında her 14 ayda iki katına çıktı; Dünyadaki genel amaçlı bilgisayarların kişi başına kapasitesi, aynı yirmi yıl boyunca her 18 ayda bir iki katına çıktı; küresel telekomünikasyon kapasitesi her 34 ayda bir iki kat arttı; dünyadaki kişi başına düşen depolama kapasitesinin ikiye katlanması için yaklaşık 40 ay (her 3 yılda bir) gerekti ve kişi başına yayın bilgileri her 12,3 yılda ikiye katlandı. Her gün dünya çapında büyük miktarda veri saklanır ancak etkili bir şekilde analiz edilip sunulamıyorsa, esasen veri mezarı olarak adlandırılan yerlerde bulunur: "nadiren ziyaret edilen veri arşivleri". Bu soruna hitap etmek için, 1980'lerin sonunda veri madenciliği alanı - "büyük miktarda veriden ilginç örüntüleri ve bilgileri keşfetme süreci" ortaya çıktı. Perspektif[değiştir | kaynağı değiştir] Akademik perspektif[değiştir | kaynağı değiştir] Akademik bağlamda, Bilgisayarlar İşleme Derneği, BT'yi "öğrencileri iş, devlet, sağlık, okullar ve diğer tür organizasyonların bilgisayar teknolojisi ihtiyaçlarını karşılamaya hazırlayan lisans derecesi programları" olarak tanımlar .... BT uzmanlarının üzerlerindeki sorumluluğu ise, Donanım ve yazılım ürünlerini organizasyonel ihtiyaçlara ve altyapıya entegre etmek ve kuruluşun bilgisayar kullanıcıları için bu uygulamaları yüklemek, özelleştirmek ve sürdürmek" olarak açıkladı. Ticari ve istihdam perspektifi[değiştir | kaynağı değiştir] Bilgi teknolojisi alanındaki şirketler çoğunlukla "teknoloji sektörü" veya "teknoloji endüstrisi" şeklinde grup olarak ele alınmaktadır. Ticari bir bağlamda, Amerika Bilişim Teknolojileri Birliği, bilgi teknolojisi "bilgisayar tabanlı bilgi sistemlerinin çalışması, tasarımı, geliştirilmesi, uygulanması, desteklenmesi veya yönetimi" olarak tanımlamıştır. Alanda çalışanların sorumlulukları arasında ağ yönetimi, yazılım geliştirme ve kurulum, donanım ve yazılımların muhafaza edilmesi, yükseltilmesi ve değiştirilmesi ile bir kuruluşun teknoloji yaşam döngüsünün planlanması ve yönetimi yer almaktadır. Bilgi teknolojisinin iş değeri, iş süreçlerinin otomasyonunda, karar vermede bilgi sağlanmasında, işletmelerin müşterileri ile bağlantılandırılmasında ve verimliliği artırmak için verimlilik araçlarının sağlanmasında yatmaktadır. Dünya çapında BT harcama tahmini[./Information_technology#cite_note-Gartner-46 [44]][18] (milyar ABD doları) Kategori 2014 harcama 2015 harcama Cihazlar 685 725 Veri merkezi sistemleri 140 144 321 344 967 151 Telekom hizmetleri 1,635 1,668 Toplam 3,748 3,888 İstihdam dağılımı bilgisayar sistemleri ve ilgili hizmetler 2011[45] İstihdamda bilgisayar sistemleri ve tasarımı ile ilgili hizmetleri sektöründe, binlerce, 1990-2011[45] Mesleki büyüme ve ücretlerde bilgisayar sistemleri ve ilgili hizmetler 2010-2020[45] Öngörülen yüzde değişim, istihdamdaki seçilen mesleklerde bilgisayar sistemleri ve ilgili hizmetler 2010-2020[45] Öngörülen yıllık ortalama yüzde değişim çıktı ve istihdamda seçilen sektörler, 2010-2020[45] Etik bakış açısı[değiştir | kaynağı değiştir] Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir] Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir] Notlar On the later more broad application of the term IT, Keary comments: "In its original application 'information technology' was appropriate to describe the convergence of technologies with application in the broad field of data storage, retrieval, processing, and dissemination. This useful conceptual term has since been converted to what purports to be concrete use, but without the reinforcement of definition ... the term IT lacks substance when applied to the name of any function, discipline, or position."[5] Alıntılar Daintith, John, (Ed.) (2009), "IT", A Dictionary of Physics, Oxford University Press, 13 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 1 Ağustos 2012 (abonelik gereklidir) "Free on-line dictionary of computing (FOLDOC)". 26 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Şubat 2013.  Zuppo, Colrain M. "Defining ICT in a Boundaryless World: The Development of a Working Hierarchy" (PDF). International Journal of Managing Information Technology (IJMIT). s. 19. 5 Temmuz 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2016.  Chandler, Daniel; Munday, Rod, "Information technology", A Dictionary of Media and Communication (first bas.), Oxford University Press, 30 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 1 Ağustos 2012, Commonly a synonym for computers and computer networks but more broadly designating any technology that is used to generate, store, process, and/or distribute information electronically, including television and telephone. (abonelik gereklidir) Ralston, Hemmendinger & Reilly (2000), s. 869 Butler, Jeremy G., A History of Information Technology and Systems, University of Arizona, 5 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 2 Ağustos 2012  Leavitt, Harold J.; Whisler, Thomas L. (1958), "Management in the 1980s", Harvard Business Review, cilt 11, 28 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 9 Mart 2017  Schmandt-Besserat, Denise (1981), "Decipherment of the earliest tablets", Science, 211 (4479), ss. 283-85, doi:10.1126/science.211.4479.283, PMID 17748027  (abonelik gereklidir) Enticknap, Nicholas (Yaz 1998), "Computing's Golden Jubilee", Resurrection, The Computer Conservation Society, 20, ISSN 0958-7403, 20 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 19 Nisan 2008  Cooke-Yarborough, E. H. (Haziran 1998), "Some early transistor applications in the UK", Engineering and Science Education Journal, IEE, 7 (3), ss. 100-106, doi:10.1049/esej:19980301, ISSN 0963-7346, 21 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 7 Haziran 2009 (abonelik gereklidir) "Early computers at Manchester University", Resurrection, The Computer Conservation Society, 1 (4), Yaz 1992, ISSN 0958-7403, 28 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 19 Nisan 2008  Universität Klagenfurt ((Ed.)), "Magnetic drum", Virtual Exhibitions in Informatics, 21 Haziran 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 21 Ağustos 2011  The Manchester Mark 1, University of Manchester, 21 Kasım 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 24 Ocak 2009  Wu, Suzanne, "How Much Information Is There in the World?", USC News, University of Southern California, 1 Mayıs 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 10 Eylül 2013  a b Hilbert, Martin; López, Priscila (1 Nisan 2011), "The World's Technological Capacity to Store, Communicate, and Compute Information", Science, 332 (6025), ss. 60-65, doi:10.1126/science.1200970, PMID 21310967, 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 10 Eylül 2013  "Americas events- Video animation on The World's Technological Capacity to Store, Communicate, and Compute Information from 1986 to 2010". The Economist. 30 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2017.  Olofson, Carl W. (Ekim 2009), A Platform for Enterprise Data Services (PDF), IDC, 17 Haziran 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi, erişim tarihi: 7 Ağustos 2012  Forecast Alert: IT Spending, Worldwide, 4Q12 Update, Gartner, 5 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 2 Ocak 2013  Kaynakça Alavudeen, A.; Venkateshwaran, N. (2010), Computer Integrated Manufacturing, PHI Learning, ISBN 978-81-203-3345-1  Chaudhuri, P. Pal (2004), Computer Organization and Design, PHI Learning, ISBN 978-81-203-1254-8  Han, Jiawei; Kamber, Micheline; Pei, Jian (2011), Data Mining: Concepts and Techniques, 3rd, Morgan Kaufmann, ISBN 978-0-12-381479-1  Lavington, Simon (1980), Early British Computers, Manchester University Press, ISBN 978-0-7190-0810-8  Lavington, Simon (1998), A History of Manchester Computers, 2nd, The British Computer Society, ISBN 978-1-902505-01-5  Pardede, Eric (2009), Open and Novel Issues in XML Database Applications, Information Science Reference, ISBN 978-1-60566-308-1  Ralston, Anthony; Hemmendinger, David; Reilly, Edwin D., (Ed.) (2000), Encyclopedia of Computer Science, 4th, Nature Publishing Group, ISBN 978-1-56159-248-7  van der Aalst, Wil M. P. (2011), Process Mining: Discovery, Conformance and Enhancement of Business Processes, Springer, ISBN 978-3-642-19344-6  Ward, Patricia; Dafoulas, George S. (2006), Database Management Systems, Cengage Learning EMEA, ISBN 978-1-84480-452-8  Weik, Martin (2000), Computer Science and Communications Dictionary, 2, Springer, ISBN 978-0-7923-8425-0  Wright, Michael T. (2012), "The Front Dial of the Antikythera Mechanism", Koetsier, Teun; Ceccarelli, Marco (Ed.), Explorations in the History of Machines and Mechanisms: Proceedings of HMM2012, Springer, ss. 279-292, ISBN 978-94-007-4131-7  Konuyla ilgili yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir] Allen, T.; Morton, M. S. Morton, (Ed.) (1994), Information Technology and the Corporation of the 1990s, Oxford University Press  Gitta, Cosmas and South, David (2011). Southern Innovator Magazine Issue 1: Mobile Phones and Information Technology 29 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.: United Nations Office for South-South Cooperation. ISSN 2222-9280 Gleick, James (2011).The Information: A History, a Theory, a Flood. New York: Pantheon Books. Price, Wilson T. (1981), Introduction to Computer Data Processing, Holt-Saunders International Editions, ISBN 978-4-8337-0012-2  Shelly, Gary, Cashman, Thomas, Vermaat, Misty, and Walker, Tim. (1999). Discovering Computers 2000: Concepts for a Connected World. Cambridge, Massachusetts: Course Technology. Webster, Frank, and Robins, Kevin. (1986). Information Technology – A Luddite Analysis. Norwood, NJ: Ablex. Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir] Vikiversite'de Bilgi teknolojisi ile ilgili kaynaklar bulunur. Wikimedia Commons'ta Information technology ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. Vikisöz'de Bilgi teknolojisi ile ilgili sözleri bulabilirsiniz. Otorite kontrolü GND: 4026926-7 NDL: 01167533 NKC: ph121106 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Bilgi_teknolojisi&oldid=30809975" sayfasından alınmıştır

Tampere ÜniversitesiTampereen yliopistoKuruluş1925TürDevlet üniversitesiRektörLiisa LaaksoAkademik personel1,190 (2016)[1]Öğrenciler20,178 (2016)[1]Lisansüstü öğrencileri1,646 (2016)[1]KonumTampere, FinlandiyaWeb sitesiwww.uta.fi Tampere Üniversitesi, (Fince: Tampereen yliopisto (UTA)), Finlandiya'nın Tampere kentinde bulunan bir üniversitedir. 1925 yılında Helsinki'de Halk Koleji (Kansalaiskorkeakoulu) olarak kurulmuş olup 1966 yılında günümüz adını almıştır. Tampere Üniversitesi, İletişim Bilimleri (COMS), Eğitim (EDU), İşletme (JKK), Tıp ve Yaşam Bilimleri (MED), Doğa Bilimleri (LUO) ve Sosyal Bilimler (SOC) olmak üzere altı fakülteye ayrılmaktadır.[1] Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir] a b c d "Annual Report 2016: Key Facts". University of Tampere (İngilizce). 24 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Kasım 2017.  Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir] Wikimedia Commons'ta Tampere Üniversitesi ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. Resmî site Bir üniversite veya yüksek öğretim kurumu ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. Otorite kontrolü BNF: cb11987035v (data) GND: 1012431-7 ISNI: 0000 0001 2314 6254 LCCN: n79066441 NKC: ko2003164287 NLA: 35727755 NLI: 987007456313305171 SUDOC: 027940241 VIAF: 122610343 WorldCat: lccn-n79066441 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Tampere_Üniversitesi&oldid=31135577" sayfasından alınmıştır

Bu madde hiçbir kaynak içermemektedir. Lütfen güvenilir kaynaklar ekleyerek madde içeriğinin geliştirilmesine yardımcı olun. Kaynaksız içerik itiraz konusu olabilir ve kaldırılabilir.Kaynak ara: "Tampere Teknoloji Üniversitesi" – haber · gazete · kitap · akademik · JSTOR (Şubat 2020) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) Tampere Teknoloji Üniversitesi (2015) Tampere Teknoloji Üniversitesi (Fince: Tampereen teknillinen yliopisto), Finlandiya'nın Tampere şehrinde bulunan bir teknik üniversitedir. Yaklaşık 10.000 öğrenciyi barındırır. Tampere şehir merkezinden yaklaşık 6 km uzaklıktaki Hervanta bölgesinde yer alan geniş kampüsü ve hemen yanında bulunan Hermia adlı teknokentiyle, Nokia'nın desteği ile kurulmuş ilk üniversitedir.[kaynak belirtilmeli] 6 Fakülte binası, 1 spor kompleksi, 1 kapalı otopark ve etrafında bulunan ufak Ar-Ge şirketlerinden oluşan yerleşke, Tampere'deki en büyük üniversite arazisidir. Üniversiteye çeşitli amaçaçlarla yurt dışından gelen yabancı öğrenciler için kurulmuş INTO adlı bir adet öğrenci kulübü bulunmaktadır ve yabancı öğrencilere Finlandiya'yı ve Fin kültürünü tanıtmak ve sevdirmek için sayısız aktiviteler düzenlenmektedir. Tarihçe ve genel bilgi[değiştir | kaynağı değiştir] 1965 yılında kurulan üniversite, yurt dışı değişim ve ortak projelere verdiği önem ile tanınmaktadır. Finlandiya'nın uluslararası olarak en çok tanınan ve en aktif üniversitesidir. Yılda yaklaşık 800 değişim (Erasmus-Socrates Programı) öğrencisi ağırlamaktadır. Üniversite 170 yurt dışı kurum ile Erasmus-Socrates Programı dahilinde anlaşmalıdır. Üniversitenin kendisine ait yurdu bulunmamaktadır. Finlandiya'da yasalar gereğince öğrenci yurtlarını özel şirketler sağlar ve okullarla anlaşmalı olarak çalışan bu kurumlar son derece uygun fiyatlarla öğrencilere son derece lüks ve rahat evler sağlamaktadır. Tampere Teknoloji Üniversitesi öğrencilerine kampüs ile yine aynı bölgede bulunan 10 adet birbirinden ayrı yurt ile barınma imkânı sağlayabilmektedir. Bunlardan en büyüğü Mikontalo yurdu İskandinav ülkeleri arasındaki en büyük öğrenci yurdudur. Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir] Resmî web sitesi 23 Eylül 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Otorite kontrolü ISNI: 0000 0000 9327 9856 LCCN: n80063132 NKC: kn20100916010 NLI: 987007461675405171 SUDOC: 123418283 VIAF: 126094129 WorldCat: lccn-n80063132 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Tampere_Teknoloji_Üniversitesi&oldid=32160596" sayfasından alınmıştır