Datasets:

ozgurkrkrt
/

aigap_wiki

Dataset card Viewer Files Files and versions Community

Split (1)

train · 250k rows

text stringlengths 88 1M
Nedir? Yönetim Bilişim Sistemleri (YBS),bilgisayar bilimleri ve işletmenin kesişimi olarak görülebilir ve bir işletmedeki bilişim sistemleri ile ilgili alt yapı, ihtiyaçlar veya planlama gibi konularla ilgilenir. gtd Yönetim Bilişim Sistemi (kısaca YBS; Alm. Managementinformationssystem; İng. management information system; her iki dilde, kısaca MIS) terimi, sonundaki sistem sözcüğü tekil olarak kullanıldığında, hareket işlem kayıtlarını oluşturan verileri özetleyerek yönetim raporları üreten, bir bilgisayar tabanlı bilişim sistemi anlamına gelmektedir. Yönetim bilişim sistemleri ilk kez 1960'lı yılların ortalarında muhasebe, satınalma, stok, üretim, satış ve bordro konularında dönemsel raporlar hazırlamak amacı ile kullanılmıştır.[1] Yönetim Bilişim Sistemleri, insan, teknoloji, sistem teorisi ve bilgi yönetimi alanlarını bir araya getiren akademik bir alandır. Yöneticilerin karar vermesini kolaylaştırmak için, değişik yerlerdeki bilgilerin toparlanarak, bütün halinde sunmak, Yönetim Bilişim Sistemleri'nin en önemli görevlerinden biridir.Bilgi günümüz toplumlarında stratejik bir kaynak haline gelmiştir.Bu açıdan düşündüğümüzde bilginin yönetilmesi gerekmektedir.Bu amaç doğrultusunda yönetim bilişim sistemleri; bilginin sürekli üretilmesi, yenilenmesi ve yayılmasında[2] gerçekleştirdiği çalışmalarıyla bize iki dünyanın birleşimini sunuyor adeta.[3] Bu birleşen iki unsur: İşletme ve Bilgisayar Mühendisliği. Bilgisayar sistemleriyle elde edilen bilgileri, işletmenin içindeki işlere, yönetim fonksiyonlarına, iş süreçlerine, işletme problemlerine aktarıyor. Yönetim Bilişim Sistemleri bu noktada teknolojiyi bir araç değil bir sonuç olarak kullanıyor. İlk yönetim bilişim sistemi uygulamalarında, veri tabanı yönetim sistemlerinin rapor üreteçlerinden (İng. report generator) yararlanılmıştır. Veri kullanma dili (İng. data manipulation language) ile yapılan sorgularda toplanan veriler, rapor üreteçleri tarafından belirli şablonlara göre düzenlenip özetlenmiş, biçimlendirilerek yöneticilerin kullanımına sunulmuştur.[4] Günümüzde, yönetim bilişim sistemleri kurumsal zeka uygulamalarının bir bölümünü oluşturmakta, bu bağlamda sisteme temel teşkil eden uygulamalar raporlama yazılımı ya da sunucusu olarak adlandırılmaktadır. Veriler bir kez veri tabanından sorgulandıktan sonra tüm raporlama görevleri, raporlama sunucusu tarafından yerine getirilmektedir. Raporlama sunucuları kullanılarak hazırlanan raporlar, daha sonra iletişim ve işbirliği sistemleri üzerinden ilgili kullanıcılara sunulmaktadır. Raporlama sunucuları farklı veri tabanı yönetim sistemleri ile entegre çalışarak, veri sunucularının üzerindeki yükü hafifletmektedir. Yönetim bilişim sistemleri kullanılarak oluşturulan raporlar üç ana grupta toplanmaktadır:[5] Düzenli raporlar (İng. regular reports); Sapma raporları (İng. exception reports) ve Anlık (Lat. ad hoc) raporlar. Düzenli raporlar dönemsel olarak—genellikle gün sonunda, hafta sonunda, ay sonunda, üç ay sonunda, altı ay sonunda ya da yıl sonunda—üretilmektedir. Bu türden raporlara dönemsel raporlar (İng. periodic reports) adı da verilmektedir. Sapma raporları önceden belirlenmiş bir ya da birkaç ölçüte—örneğin satışların belirli bir düzeyin altına düşmesine ya da fazla mesai ödemelerinin belirli bir düzeyin üstüne çıkmasına—göre tetiklenip yayınlanmaktadır. Bu türden raporlara olgusal raporlar (İng. event-based reports) adı da verilmektedir. Anlık raporlar önceden tanımlanmamış durumlarda, yönetimin belirli bir andaki enformasyon gereksinimini karşılamak üzere, özel amaçlı ve çoğunlukla bir defaya mahsus olarak tasarlanıp üretilmektedir. Anlık raporlara talep raporları da denmekte; bu türden raporlar, kimi zaman rapor tasarlama araçlarını bizzat kullanabilen yöneticilerce de tasarlanabilmektedir. Çalışma Alanları[değiştir \| kaynağı değiştir] Bilişim teknolojilerini kullanan modern iş dünyasında, onunda yer alabilecek mezunlar özellikle e-ticaret, karar alma sistemleri, yazılım geliştirme ve bu gibi alanlardaki ihtiyacı mükemmel bir şekilde karşılayacaklardır.[2] Mezunlar,her sektörde özel ya da kamu kuruluşlarının bilgi işlem merkezlerinde, sistem geliştirme birimlerinde, proje geliştirme bölümlerinde, yazılım şirketlerinde ve danışmanlık bürolarında görev alabilirler.[6] YBS,bilgisayar bilimleri ve işletmenin kesişimi olarak görülebilir ve bir işletmedeki bilişim sistemleri ile ilgili alt yapı, ihtiyaçlar veya planlama gibi konularla ilgilenir. Bu konudaki en saygın yayınlardan birisi olan ACM Transactions on Management Information Systems tarafından, MIS konusundaki ana çalışma alanları aşağıdaki şekilde sıralanmıştır:[7] Sistem Analizi ve Tasarımı (İng. System Analysis and Design) BT Yenilikleri ve Proje Yönetimi (İng. IT innovations and project management) BT'nin işletmelere etkisinin ve BT Altyapısının Yönetilmesi Web-Tabanlı Bilgi Sistemleri ve Uygulamaları (İng. web-based information systems and applications) Veri Madenciliği ve Web Madenciliği (İng. data and web mining) Sosyal İşlem ve Sosyal Medya Analizleri (İng. social computing and social media analytics) Hizmet İşleme ve İşlem Yönetimi (İng. services computing and process management) Bilgi Yönetimi (İng. knowledge management), Yeşil Bilişim Sistemleri (İng. green information systems) Küresel Bilgi Sistemleri ve E-İşletme (İng. global information systems and e-business) Bilgi Sistemleri Güvenlik ve Kişisellik (İng. information systems security and privacy) İnsan-Bilgisayar İlişkileri (İng. human-computer interactions) İnsan Davranışları ve Örgüt Çalışmaları (İng. human behavior and organizational studies) Bilgi Sistemlerinin sosyal ve kültürel yönleri (İng. social and cultural aspects of information systems) Ekonomi ve Bilgi Sistemleri (İng. economics and information systems) Sağlıkta, Devlette ve Diğer Kurumlarda Bilgi Sistemleri ve Uygulamaları (İng. emerging information systems applications in health, government, and other organizations) YBS Bölümü lisans programı mezunlarının temel olarak dört istihdam olanakları bulunmaktadır:[8] 1) Bilişim toplumu işletmelerinin kilit personeli... İşletmenin fonksiyonlarına hakim, Bilişim sistemlerini kullanabilen, Takım çalışması ile hareket edebilen, Proje döngüsü yönetimi yaklaşımına hakim, Özel paket programları kullanabilen personel. 2) Büyük işletmelerin bilişim departmanları kilit personeli... İşletmeye özgün yazılım geliştirme ekibinde yer alabilen, İşletmeye özgün İnternet uygulamaları geliştirme ekibinde yer alabilen, İşletmenin kullandığı yazılım ve Web uygulamalarının içeriğini yönetebilen, İşletmenin problemlerine cevap bulabilecek ihtiyaca yönelik bilişim sistemini tanımlayabilen personel. 3) Bilişim işletmeleri yönetici adayı... Yazılım projelerini yönetebilen, Bilişim işlemelerinin fonksiyonlarını yönetebilen, Sistem analizlerini oluşturabilen, İş süreçlerini yönetebilen, Takım liderliğinin üstlenebilen yönetici. 4) Problem çözme ve karar alma alanlarında uzman... İşletme fonksiyonlarına yönelik karmaşık problemleri tespit edebilen ve çözebilen, Nitel ve nicel karar alma yöntemlerini kullanabilen, Stratejik hareket edebilen uzman personel adayı ve Türkiye’de henüz tanınan karar bilimleri akademisyeni adayı. Eğitim[değiştir \| kaynağı değiştir] Yönetim Bilişim Sistemleri bölümünün eğitiminde ağırlıklı olarak bilişim sistemleri ve teknolojileri, bilgisayar ağları, yazılım ve donanım veri tabanları gibi bilgisayar ve bilişim ile ilgili dersler ile yönetim, muhasebe, ekonomi, finans, pazarlama gibi temel işletme konularındaki derslerden oluşmaktadır.[9] Türkiye'de bu bölümün eğitimi birçok özel üniversitede ve özel üniversitelere nazaran daha az sayıda devlet üniversitelerinde verilmektedir.Bu üniversitelerin bazıları TM-1 puanı ile öğrenci alırken bazıları YGS-6 puan türüyle öğrenci almaktadır.[10] Üniversitelerde Benzer Adı Taşıyan Bölümler[değiştir \| kaynağı değiştir] İşletme Enformatiği Bilişim Sistemleri ve Teknolojileri[11] İşletme Bilişim Sistemleri[12] Enformasyon Teknolojileri Bilgi ve Belge Yönetimi İlişkisi[değiştir \| kaynağı değiştir] Teknolojik gelişmelerle beraber hayatımızda birçok şey değişmiştir. Bilgi arama, depolama, kaydettiğimiz ortam, bilgiye erişim şekillerimiz teknolojik gelişmelerle şekillenmiştir. Bu şekillenme bizim bilgiye daha hızlı bir şekilde ulaşıp kullanmamızı sağlamış, hızlı bir şekilde bulunup kullanılan bilgi ise yeni bilgiler oluşturarak büyük bir bilgi yığını meydana getirmiştir. Bilginin seçilmesi, düzenlenmesi, değerlendirilmesi, depolaması, erişilmesini sağlayan kütüphanecilik bölümü çalışma yöntemlerini teknolojik gelişmelere göre şekillendirip çağın gereği olan bilgiyi yönetmede etkili bir konumdadır. Teknolojide yaşanan gelişmelere kütüphanecilik bölümünün de ayak uydurması sonucu adı değişerek bilgi ve belge yönetimi olmuştur.[13] Kütüphaneciliğin bu çevresel değişime direnmesi ekolojik kuram ile açıklanabilir. Ekojik kuram,türlerin çevresel değişikliklere karşı hayatta kalma mücadelesi[14][15] olarak tanımlandığında içinde yaşadığımız bilgi toplumunda kütüphaneciliğin buna ayak uydurduğunu görürüz. Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü eğitiminde verilen ders içeriklerini bu doğrultuda değiştirerek teknolojik gelişmelere uyum sağlaması onun farklı çalışma alanları içinde varlığını sürdürmesini sağlamıştır. Bu çalışma alanlarının bir tanesi de yönetim bilişim sistemleridir.Bu noktada ekolojik kuram Yönetim Bilişim Sistemleri oluşumunu da açıklamaktadır.İşletme bölümü,bilgi teknolojilerini yaptığı işlerde kullanarak yeni bir bölüm doğmasını sağlamış. Çağın gereksinimleri doğrultusunda çalışmalarını sürdürmektedir. Oluşan bu yeni bölüm İşletme bölümü ile Bilgisayar Mühendisliği bölümünün birlikte yapmış oldukları bir dansı andırmaktadır. Onlar bu dansı yaparken bilgi ve belge yönetimini de onlara eşlik eden dans müziği olarak adlandırabiliriz. Yani bilgi ve belge yönetimi, yönetim bilişim sistemlerinin yardımcı dallarından biridir. Bir bilişim sistemi çalışma şekli:Toplanan verileri işleyerek enformasyona dönüştürür. Enformasyon ise bir bilgi yönetim sistemi tarafından işlenerek bilgi haline getirilir. Veriler,enformasyon ve bilgi;bireyler, gruplar ve kurumlar için önemli birer kaynaktır. Bilgi çağının temelini oluşturan yönetim bilişim sistemleri dünyada ve Türkiye'de gün geçtikçe daha kapsamlı ve derinlemesine ele alınmakta, çok farklı uygulama alanları bulmakta, dolayısıyla da hızla önem kazanmakta ve birçok bilim dalını etkilemektedir. Yönetim bilişim sistemleri ile aktif etkileşime giren bu bilim dallarında söz konusu etkileşimin sağlam ve bilimsel bir temele oturtulması gereği kaçınılmazdır.[2] YBS ve Raporlama[değiştir \| kaynağı değiştir] İlk yönetim bilişim sistemi uygulamalarında, veri tabanı yönetim sistemlerinin rapor üreteçlerinden (İng. report generator) yararlanılmıştır. Veri kullanma dili (İng. data manipulation language) ile yapılan sorgularda toplanan veriler, rapor üreteçleri tarafından belirli şablonlara göre düzenlenip özetlenmiş, biçimlendirilerek yöneticilerin kullanımına sunulmuştur.[4] Günümüzde, yönetim bilişim sistemleri kurumsal zeka uygulamalarının bir bölümünü oluşturmakta, bu bağlamda sisteme temel teşkil eden uygulamalar raporlama yazılımı ya da sunucusu olarak adlandırılmaktadır. Veriler bir kez veri tabanından sorgulandıktan sonra tüm raporlama görevleri, raporlama sunucusu tarafından yerine getirilmektedir. Raporlama sunucuları kullanılarak hazırlanan raporlar, daha sonra iletişim ve işbirliği sistemleri üzerinden ilgili kullanıcılara sunulmaktadır. Raporlama sunucuları farklı veri tabanı yönetim sistemleri ile entegre çalışarak, veri sunucularının üzerindeki yükü hafifletmektedir. Yönetim bilişim sistemleri kullanılarak oluşturulan raporlar üç ana grupta toplanmaktadır:[5] Düzenli raporlar (İng. regular reports); Sapma raporları (İng. exception reports) ve Anlık (Lat. ad hoc) raporlar. Düzenli raporlar dönemsel olarak—genellikle gün sonunda, hafta sonunda, ay sonunda, üç ay sonunda, altı ay sonunda ya da yıl sonunda—üretilmektedir. Bu türden raporlara dönemsel raporlar (İng. periodic reports) adı da verilmektedir. Sapma raporları önceden belirlenmiş bir ya da birkaç ölçüte—örneğin satışların belirli bir düzeyin altına düşmesine ya da fazla mesai ödemelerinin belirli bir düzeyin üstüne çıkmasına—göre tetiklenip yayınlanmaktadır. Bu türden raporlara olgusal raporlar (İng. event-based reports) adı da verilmektedir. Anlık raporlar önceden tanımlanmamış durumlarda, yönetimin belirli bir andaki enformasyon gereksinimini karşılamak üzere, özel amaçlı ve çoğunlukla bir defaya mahsus olarak tasarlanıp üretilmektedir. Anlık raporlara talep raporları da denmekte; bu türden raporlar, kimi zaman rapor tasarlama araçlarını bizzat kullanabilen yöneticilerce de tasarlanabilmektedir. Yönetim bilişim sistemi mimarisi. Yönetim bilişim sistemlerinde çok kademeli istemci-sunucu modeli kullanılır. Bir yönetim bilişim sistemi, işletmenin çeşitli departmanlarının hareket işlemleri için kullandığı operasyonel veritabanları, veri ambarı ve yine departmanlara ait veri pazarlarından gelen verileri düzenlemek, özetlemek, biçimlendirmek ve raporlamak amacı ile kullanılır. Raporlama çözümleri bir rapor tasarım yazılımı da içerir. Raporlar bir rapor tasarımcısı ya da—şayet yeterli bilgi ve beceriye sahipse—bizzat yönetici tarafından programlanarak biçimlendirilir. Hazırlanan raporlar, ya bir yazma sunucusu tarafından basılır, ya da yöneticinin bilgisayarında tablolar, görseller veya elektronik dosyalar biçiminde görüntülenir. Yönetici dilerse raporları bir iletişim ve işbirliği sistemi üzerinden yayınlar. Birçok kez raporlama uygulaması, iletişim ve işbirliği sistemleri ile entegre edilir ve yayınlama işlemi doğrudan gerçekleştirilir. Raporlama sunucusu ile yöneticinin bilgisayarı arasında çoğu zaman bir Web sunucusu da yer alır. Bu durumda sunuş katmanında bir de İnternet tarayıcısından yararlanılır. Türkiye'de YBS[değiştir \| kaynağı değiştir] Türkiye'de YBS çalışmaları ilk olarak 1991 yılında, Marmara Üniversitesi'nde, İşletme Enformatiği bölümünün kurulması ile kurumsal olarak başlamıştır ve bölüm eğitimlerine Almanca olarak devam etmektedir.[16] Ayrıca çatı platform olarak, Türkiye'deki bütün yönetim bilişim sistemleri ve işletme enformatiği bölümlerini birleştiren YBSIE yapısı 2009 yılında kurulmuştur.[17] Bu yapı altında her yıl ilgili bölümlerin bölüm başkanlarının katıldıkları Yönetim Bilişim Sistemleri ve İşletme Enformatiği Bölümleri Toplantısı yapılmakta, bu toplantılarda ülke genelinde, ortak müfredat oluşturulmasından, ortak çalışma imkanlarına kadar çok sayıda konu tartışılmaktadır. YBSIE yapısının resmi web sitesi www.ybsie.org üzerinden ülke çapında yapılan çalışmalar ve konferanslar duyurulmaktadır. Haziran 2014 itibarıyla Türkiye'de 24 ayrı üniversitede YBSIE yapısı altında bulunmakta olup, çok sayıda farklı üniversiteden de anabilim dalı seviyesine katılım olmaktadır. Kaynakça[değiştir \| kaynağı değiştir] Stair, R. M. ve G. W. Reynolds. (2001). Principles of Information Systems. 5. Basım S. 22. Course Technology. a b c "Arşivlenmiş kopya". 16 Temmuz 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Ağustos 2012. "Arşivlenmiş kopya". 15 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2012. a b Coronel, C., S. Morris ve P. Rob. (2011). Database Systems: Design, Implementation and Management. 9. Basım.S. 530. Course Technology. a b O'Brien, J. A. (2005). Introduction to Information Systems. 12. Basım. S. 298-299. McGRaw-Hill. "Arşivlenmiş kopya". 14 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2013. Şadi Evren Şeker. "Yönetim Bilişim Sistemleri". MISSozluk. 16 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Haziran 2014. Pamukkale Üniversitesi Yönetim Bilişim Sİstemleri Bölümü, http://ybs.pau.edu.tr 12 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. "Arşivlenmiş kopya". 25 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2012. "Arşivlenmiş kopya". 20 Aralık 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2012. "Arşivlenmiş kopya". 31 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2013. "Arşivlenmiş kopya". 14 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Ocak 2013. Tülay, Fenerci (2003). "Kütüphanecilik ve disiplinlerarası niteliği". Türk Kütüphaneciliği. 17 (3). [ölü/kırık bağlantı] Van House, Nancy and Stuart Sutton. (Spring 1996). The Panda Syndrome: an ecology of LIS education. Journal of Education for Library and Information Science.Aktaran:Y.Tonta Yaşar,Tonta.(2000).Türkiye'de Kütüphanecilik Eğitiminin Yeniden Yapılandırılması.İstanbul:TKD İstanbul Şubesi,74-89.http://yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/yayinlar/istanbul00.htm "Arşivlenmiş kopya". 23 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Nisan 2022. "Arşivlenmiş kopya". 17 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Nisan 2020. Kaynakça[değiştir \| kaynağı değiştir] Düzce Üniversitesi Yönetim Bilişim Sistemleri Bölümü. (2014).8 Mart 2017 tarihinde http://www.duzce.edu.tr/yonetim-bilisim-sistemleri/ 8 Mart 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. adresinden erişildi. Bartın Üniversitesi Yönetim Bilişim Sistemleri Kulübü.(2012).5 Ocak 2013 tarihinde https://web.archive.org/web/20121015165303/http://ybs.bartin.edu.tr/altSayfalar.php?altpid=9&pid=6 adresinden erişildi. Uludağ Üniversitesi. (2016).20 Şubat 2017 tarihinde http://inif.uludag.edu.tr/TR/Default.aspx?kat=sayfa&id=27 21 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. adresinden erişildi. Başkent Üniversitesi.(2012).5 Ocak 2013 tarihinde https://web.archive.org/web/20130314155339/http://www.matehusta.com/index.php/anasayfa/bolumDetaylari/7 adresinden erişildi. Boğaziçi Üniversitesi.(2011).21 Aralık 2012 tarihinde https://web.archive.org/web/20130125232241/http://www.tanitim.boun.edu.tr/sayfa/38/Yonetim_Bilisim_Sistemleri_Bolumu adresinden erişildi. Business Information System.(2011).4 Ocak 2013 tarihinde https://web.archive.org/web/20130114030451/http://www.mis.boun.edu.tr/bis/ adresinden erişildi. Butunsinavlar.com.(2012).21 Aralık 2012 tarihinde http://www.butunsinavlar.com/taban-puanlari-yonetim-bilisim-sistemleri-puanlari.asp 20 Aralık 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. adresinden erişildi. Fenerci,T.(2003).Kütüphanecilik ve Disiplinlerarası Niteliği.Türk Kütüphaneciliği,17(3).21 Aralık 2012 tarihinde http://tk.kutuphaneci.org.tr/index.php/tk/article/view/1830/3659[ölü/kırık bağlantı] adresinden erişildi. Kadir Has Üniversitesi.(2010).5 Ocak 2013 tarihinde https://web.archive.org/web/20120716031048/http://muhendislik.khas.edu.tr/et/yonetim-bilisim-sistemleri-programi/program-hakkinda-2.html adresinden erişildi. Okan Üniversitesi.(2012).4 Ocak 2013 tarihinde https://web.archive.org/web/20130131055700/http://ubyo.okan.edu.tr/sayfa/bilisim-sistemleri-ve-teknolojileri-bolumu adresinden erişildi. Pamukkale Üniversitesi Yönetim Bilişim Sİstemleri Bölümü, htp://ybs.pau.edu.tr 12 Mart 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Tonta,Y.(2000).Türkiye'de Kütüphanecilik Eğitiminin Yeniden Yapılandırılması.(A.Yontar,Ed.).Türkiye'de Kütüphanecilik ve Enformasyon Bilminin Kurumsal Gelişimi.İstanbul:TKD İstanbul Şubesi. 21 Aralık 2012 tarihinde http://yunus.hacettepe.edu.tr/~tonta/yayinlar/istanbul00.htm 6 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. adresinden erişildi. Vikipedi.(2012,26 Aralık).5 Ocak 2013 tarihinde http://tr.wikipedia.org/wiki/%C4%B0%C5%9Fletme_enformati%C4%9Fi 13 Aralık 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. adresinden erişildi. Ek Kaynakça[değiştir \| kaynağı değiştir] "Beykent Üniversitesi Yönetim Bilişim Sistemleri" "Aksaray Üniversitesi Yönetim Bilişim Sistemleri" 29 Kasım 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. "Necmettin Erbakan Üniversitesi-Yönetim Bilişim Sistemleri" "Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü" "Işık Üniversitesi-Yönetim Bilişim Sistemleri" "Kalıpsız,Oya. Yönetim Bilişim Sistemleri" "Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi-Yönetim Bilişim Sistemleri" "Yeditepe Üniversitesi-Yönetim Bilişim Sistemleri " "Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Yönetim Bilişim Sistemleri"4 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. "Zirve Üniversitesi-Uzaktan Eğitim Sistemi" Cumhuriyet Üniversitesi Yönetim Bilişim Sistemleri Pamukkale Üniversitesi Yönetim Bilişim Sİstemleri Bölümü Sakarya Üniversitesi Yönetim Bilişim Sistemleri 23 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Düzce Üniversitesi Yönetim Bilişim Sistemleri 8 Mart 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. İstanbul Üniversitesi Enformatik Bölümü 6 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Ufuk Üniversitesi- Yönetim Bilişim Sistemleri 30 Temmuz 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Otorite kontrolü GND: 4074518-1 LCCN: sh85080359 NDL: 01095492 NKC: ph121104 NLI: 987007545940405171 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Yönetim_Bilişim_Sistemleri&oldid=30744669" sayfasından alınmıştır
Bu madde, Vikipedi biçem el kitabına uygun değildir. Maddeyi, Vikipedi standartlarına uygun biçimde düzenleyerek Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz. Gerekli düzenleme yapılmadan bu şablon kaldırılmamalıdır. (Mart 2013) İnsan kaynakları yönetimi (İKY), herhangi bir organizasyonda insan kaynaklarının organizasyona, bireye ve çevreye yararlı olacak şekilde bulunulan yerin yasalarına ters düşmeyecek şekilde, etken yönetilmesini sağlayan fonksiyon ve çalışmalarının tümüdür. Aynı zamanda hem akademik çevreyi hem de iş dünyasını ilgilendiren yönetim dalına da insan kaynakları yönetimi denir. Kapsam ve amaç[değiştir \| kaynağı değiştir] İnsan kaynakları yönetimi kapsamı[değiştir \| kaynağı değiştir] İnsan kaynakları günümüzde organizasyonların üretim ve hizmet verme, kâr etme hedeflerine ulaşmak için kullanmak zorunda oldukları kaynağı yani insanı ifade eder. İnsan kaynakları yönetimi bir organizasyonda en tepe yöneticiden en alt kademedeki niteliksiz işçiye kadar tüm çalışanları kapsar. Bu terim organizasyon içinde bulunan iş gücü ile potansiyel olarak yararlanılabilecek iş gücünü de ifade etmektedir. Günümüzde, maddi kaynakları ne kadar sağlam olursa olsun, insan kaynakları yeterli etkenliğe sahip değilse başarı olasılığı düşük olacaktır. Tatminsiz, başarı güdüsü düşük bir iş gücü ile verimlilik ve iş kalitesi hedeflerine ulaşmak kolay değildir. Kapsam olarak şu başlıkları kapsar: Organizasyon yönetimi Personel idaresi İşgücü yönetimi Endüstriyel yönetim[1][2] Günümüzde, geleneksel bu kavramlar anlamını yitirmekte, yerini daha teoritik düşüncelere bırakmaktadır. Bazı ortamlarda endüstri ilişkileri ve çalışan (işgören) terimleri aynı anlamda bile kullanılmaktadır.[3] İnsan kaynakları yönetimi amacı[değiştir \| kaynağı değiştir] Bu açıdan baktığımızda insan kaynakları yönetiminin iki temel amacı olduğunu söyleyebiliriz. Verimliliği arttırmak İş yaşamının niteliğini yükseltmekle rekabet üstünlüğünü sağlamak İnsan kaynakları yönetimi iş gücü ile ilgili çeşitli kriterleri kullanarak gerek çalışan bağlılığı ve verimlilik gerekse iş yaşamının niteliği üzerinde olumlu gelişmelerin elde edilmesini sağlar. Ayrı olarak insan kaynakları yönetimi performans ve ödüllendirme sistemleri ile çalışan memnuniyeti ve verimliliği artırmayı hedefler. İnsan kaynakları yönetimi sistemleri[değiştir \| kaynağı değiştir] İnsan kaynakları yönetimi kapsamında yer alan maddeler çerçevesinde incelendiğinde fonksiyon bakımından İKY şu maddelere ayrılır. İş yaşantısında da İnsan Kaynakları Departmanları aşağıdaki fonksiyonlara göre birimlere ayrılırlar: İş analizi ve iş dizaynı İnsan Kaynakları Planlaması ve Çalışan Seçimi Eğitim ve Geliştirme Performans Değerlendirme Kariyer Geliştirme İş Değerleme Ücret Yönetimi İş Güvenliği ve Çalışan Sağlığı İş analizi ve iş dizaynı[değiştir \| kaynağı değiştir] 1900'lü yılların başlarında işletmelerde verimliliği arttırmak amacıyla işler ilk kez bilimsel olarak ele alınmıştır. Bu ilkelere göre bölünebilen en basit parçalarına ayrılan işlerin, çalışanlar tarafından minimum öğrenme ile en kısa zamanda ve hatasız olarak gerçekleştirilebilmesi amaçlanmaktaydı. Ancak uygulamalar işlerin bu denli rutin, monoton ve basit hale getirilmesinin çalışanlar üzerinde olumsuz etkisini göstermiş ve bu konuda işlerin yapılarının çalışanlar için daha fazla tatmin sağlayıcı ve onları motive edici hale dönüştürülmesi için bazı teknik yaklaşımların geliştirilmesine neden olmuştur. Organizasyonlarda işlerin yapısal özellikleri ve içeriklerinin çalışanların verimliliklerinde önemli olduğu çeşitli davranış bilimlerindeki çeşitli araştırma ve gelişmelerle giderek daha net biçimde işletmelerde anlaşılmıştır. Çalışanların tatmini ve verimliliğini bu denli etkileyen unsur olan işletmelerin organizasyonel yaşamda bilimsel ve sistematik bir biçimde incelenmesi ve ayrıca çeşitli değişkenleri dikkate alarak yapılarının düzenlenmesi, günümüzde İnsan Kaynakları Departmanı’nın bir işlevi olarak ön plana çıkmıştır. Bir iş yeri için işgücü kaynağının alt yapısının oluşturulması için gereken İnsan Kaynakları Yönetimi İşlevleri “İş Analizi ve İş Dizaynı” başlığı altında incelenir. Günümüzde genel olarak organizasyonel yapı kavramı altında yapılan planlamaların bütününü iş analizi ve iş dizaynı oluşturur. İş bilgileri[değiştir \| kaynağı değiştir] İşletmelerde ; önceden belirlenen amaçların gerçekleştirilebilmesi için çalışanlar ve yaptıkları işler, bölüm, birim gibi çeşitli adlarla anılan gruplara ayrılmışlardır. İşletme faaliyetlerinin etkinliği açısından bu grupların sınırlarının belirlenmesi, özelliklerinin bilinmesi ve görevlerinin tanımlanması gerekmektedir. Bunun için de her birimde gerçekleştirilen faaliyetleri oluşturan işler ve birbirleri ile ilişkileri saptanmalıdır. İşletmelerde işlere ilişkin çeşitli ayrıntı ve özellikleri saptamak amacı ile yapılan iş analizi çalışmalarına bu nedenle gerek duyulmaktadır. İşletmedeki iş analizi faaliyetleri, işlerin içerdiği görev, sorumluluk ve çalışma koşullarını belirlemeye yönelik çabalardan oluşur. Bu çalışmalarda ayrıca işleri yapacak olan kişilerde bulunması gereken bilgi, beceri ve yetenekler de belirlenmeye çalışılır. İnsan Kaynakları Yönetimi’nde çeşitli faaliyet sistemlerinin oluşturulabilmesinde iş analizi ve iş analizi çalışmalarından elde edilen bilgiler önemli bir araç niteliği taşırlar. İş analizi, işletmelerdeki işlerin tüm özellik ve ayrıntılarını belirlemeye yönelik çalışmalardan oluşan analiz sürecidir. Örneğin, organizasyon yapısının oluşturulması,işgücü planlama, eğitim geliştirme faaliyetleri, ücret-maaş yönetimi, performans değerlendirme, iş güvenliği ve çalışan sağlığı gibi konularda iş analizleri ve bu süreçten sağlanacak bilgilere ihtiyaç duyulur. Gözlem, anket, mülakat gibi teknikler kullanmak suretiyle bir işin içeriğini, yapısını, türünü, o işi yapmak için gereken zamanı, yönetimi ve bireysel yetenekleri belirleme sürecin İş Analizi’dir. İş Analizi çalışan personelin değil, yapılan işin irdelenmesidir. Süregelen veya yeni ihtiyaç duyulan bir iş için alınacak çalışanın özelliklerini belirlemede seçme sürecine ilişkin standartların oluşturulmasında işgücü planlanırken kullanılır. Performans değerlendirme ve/veya ücretlendirme süreçlerinin değerlendirilmesinde kullanılır. İş analizlerinden çıkan sonuçlar ışığında özetlenen bilgiler ise “İş Tanımları”nı oluşturur. İş Tanımı aynı zamanda özet bir belge niteliğindedir. İşin adı, kısaca hangi görevleri içerdiği, çalışma şartları, işin gerektirdiği yetkinlik ve tecrübe düzeyleri iş tanımlarının bölümlerini oluşturur. Ayrıntılandırılmak istendiği zaman işin temel işlevi, bağlı olduğu bölüm ve birimler, işin kodu, unvanı, işin gerektirdiği eğitim ve tecrübe seviyesi, fiziksel ve zihinsel özellikler, işi yapacak olanın görev, yetki ve sorumlulukları gibi bölümler de iş tanımları içinde bulunurlar. Genel olarak iş.. analizleri iki yaklaşımla incelenebilir. Bunlardan birincisi iş analizlerini insan kaynakları yönetimi açısından ele alır. Bu tür iş analizleri işletmelerde insan kaynakları planlama, ücret-maaş yönetimi, eğitim vb. konularda, insan kaynakları yönetimine veri sağlayacak nitelikte hazırlanmıştır. İkinci yaklaşım ise, iş analizi kavramını daha geniş olarak tanımlar ve bu kavramın kapsamına ayrıca endüstri mühendisleri tarafından yapılan kantatif çalışmaları da ekler. Bu yaklaşıma örnek olarak “iş dizaynı” bölümünde düzenlemeler olarak verilen iş basitleştirme, zaman – hareket etüdleri, yöntem geliştirme, iş ölçümü gibi faaliyetleri verebiliriz. İş analizinin amaçları İş analizinin işletmelerdeki amaç ve kullanım alanlarını belirlemek için öncelikle çeşitli örgütsel faaliyetlerle, söz konusu çalışmanın ilişkisini belirlemek yararlı olacaktır. Özellikle günümüzde insan kaynakları programlarının çoğu için iş analizleri önemli bir veri kaynağı oluşturmaktadır. Ancak iş analizlerinde çeşitli nedenlerden kaynaklanan aksaklıklar, yetersizlikler ve sorunlar ilişkili olduğu insan kaynakları sistemlerine yansımak ve bu programların başarısını da olumsuz olarak etkilemektedir. Bu nedenle belirtilen insan kaynakları sistemlerinin etkinliğinin bir ön koşulu olarak, iş analizi çalışmalarına işletmelerde gerekli önem verilmelidir. İş dizaynı[değiştir \| kaynağı değiştir] Şekilden de görüleceği gibi, iş analizlerinin, özellikle hazırlık aşamasında, insan kaynakları yönetiminin çalışma yaşamının kalitesini geliştirici doğrultudaki programları etkili olmaktadır. Bu tür programların en önemlisi olan iş dizaynı çalışmaları ile işletmelerdeki işlerin yapıları, çalışanlar için daha çok iş tatmini yaratacak şekle dönüştürülmeye çalışılır. İşlerin yapılarının monotonluk ve rutinlikten uzak, kişiye daha fazla sorumluluk ve kendini geliştirme imkânı sağlayacak şekilde değiştirilmesinden sonra yapılacak iş analizlerinde, işlerin bu tür programlarla kazandığı yeni özellikleri içerecektir. Yapılan toplantı, eğitim ve resmî işleri takip etmesi iş kalitesini düzenlemesi iş kalitesini her zaman yükseklere çıkarması özelliği reklam alma ve resmî kurumlar ile iletişimi aksatmaması gerektiğini programları düzgün dizayn etmesi gerektiğini ifade eder. Kaynakça[değiştir \| kaynağı değiştir] "personnel management". The Columbia Encyclopedia (Sixth Edition bas.). Columbia University Press. 2005. 27 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ekim 2007. personnel management - see industrial management KB1 bakım: Fazladan yazı (link) Encyclopædia Britannica (kl bas.). Personnel administration is also frequently called personnel management, industrial relations, employee relations Encyclopædia Britannica. Wilkinson, A. (1988). "Empowerment: theory and practice". Personnel Review. 27 (1). ss. 40-56. doi:10.1108/00483489810368549. Erişim tarihi: 17 Ekim 2007. [ölü/kırık bağlantı] Legge, Karen (2004). Human Resource Management: Rhetorics and Realities (Anniversary bas.). Basingstoke: Palgrave Macmillan. ISBN 1-403-93600-5. OCLC 56730524. Ayrıca bakınız[değiştir \| kaynağı değiştir] İnsan kaynakları yönetimi konuları Otorite kontrolü BNE: XX4576886 GND: 4076000-5 LCCN: sh85100143 LNB: 000052768 NARA: 10640957 NDL: 00574831 NLI: 987007538627505171 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=İnsan_kaynakları_yönetimi&oldid=31086752" sayfasından alınmıştır
İnsan kaynakları; bir işletme veya kurumun ürün ve hizmet yaratmak amaçlı kullandığı kaynaklardan biridir. İnsan kaynakları ürün ve hizmetlerin insanlar ile ilişkisini kurabilmek için pazarlama yetisini; organizasyona ait bilgiyi, deneyimi, becerileri, karar vermeyi ve yaratıcılığı; bu yeteneklerin örgütlendirilmesini, yapılandırılmasını ve ödüllendirilmesini içerir.[1] İnsan kaynakları birimi[değiştir \| kaynağı değiştir] İnsan kaynakları işyerlerinde ihtiyaç duyulan insan gücünü karşılamak ve verimli kullanmak için oluşturulmuş bölümün adıdır. Daha önceleri, personel bölümü olarak, devam takibi yani puantaj işlemi yaparak bordro hazırlayan bir görevi olan bu bölüm günümüzde faaliyet alanını genişleterek bu ismi almıştır. En genel anlamıyla insan kaynakları, işveren ile çalışan veya potansiyel çalışanların ilişkilerini düzenleyen süreçlerin genel adı ve işletmelerde aynı adla anılan birimdir. İşgücü planlaması ile başlar, işe alım, ücretlendirme ve yan menfaatler, endüstriyel/sendikal ilişkiler, kurumsal performans yönetimi, kariyer yönetimi ve eğitim, çalışanların memnuniyetinin ölçümlenmesi, sosyal ve idari hizmetlerin tahsisi gibi çalışanları ilgilendiren tüm konuları kapsar. İnsan kaynakları çalışanları, yasa gereği, iş arayan bireylerden hiçbir maddi talepte bulunamazlar. Günümüzde insan kaynaklarının işlevi aşağıdaki şekilde tanımlanabilir: Eğitim ve geliştirme Sağlık için insan kaynakları İnsan kaynakları muhasebesi Stratejik insan kaynakları planlaması İnsan kaynakları politikası İnsan kaynakları yönetim sistemi İnsan kaynakları danışmanlığı İşgücü planlaması Kadrolama (sağlama, seçme, yerleştirme) İş değerleme Ödüllendirme Yetiştirme-Geliştirme Endüstriyel ilişkiler Koruma Performans Değerleme Ücretlendirme ve Yan Haklar Seçme ve Yerleştirme Çalışan Bağlılığı İnsan kaynakları varlıkları yönetimi Meslek analizi İş zanaatkarlığı İş talepleri-kaynaklar modeli İş genişletme İş zenginleştirme İş değerlendirmesi İş performansı İş rotasyonu İş paylaşımı Kaynakça[değiştir \| kaynağı değiştir] Geylan, Ramazan; (2004). İnsan Kaynakları Yönetimi. Eskişehir. Anadolu Üniversitesi. s.3 ISBN 975-06-0283-8 Ayrıca bakınız[değiştir \| kaynağı değiştir] İnsan kaynakları yönetimi konuları Beşeri sermaye Tam zamanında öğrenme Uyarlanabilir performans İstihdam için başvuru Devamiyet yönetimi Çalışan deneyimi yönetimi Sanal yönetim Gönüllü yönetimi Kariyer yönetimi Beceri yönetimi Yönetim geliştirme İş tasarımı Bir kuruluş ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. Otorite kontrolü BNF: cb11967361t (data) NDL: 00574826 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=İnsan_kaynakları&oldid=31086749" sayfasından alınmıştır
Bu maddede birçok sorun bulunmaktadır. Lütfen sayfayı geliştirin veya bu sorunlar konusunda tartışma sayfasında bir yorum yapın. Bu maddenin listelenen kaynaklarından bazıları güvenilir olmayabilir. Lütfen daha iyi, daha güvenilir kaynaklar arayarak bu maddeye yardımcı olun. Güvenilir olmayan kaynaklar sorgulanabilir veya silinebilir. (Ocak 2021) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) Bu madde, Vikipedi biçem el kitabına uygun değildir. Maddeyi, Vikipedi standartlarına uygun biçimde düzenleyerek Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz. Gerekli düzenleme yapılmadan bu şablon kaldırılmamalıdır. (Şubat 2016) Bu maddenin veya bölümün özgün araştırma, doğrulanamaz veya yoruma dayalı ifadeler içerdiği düşünülmektedir. Lütfen iddiaları kontrol ederek ve yeni kaynaklar ekleyerek geliştirin. Özgün araştırmadan oluşmuş ifadeler kaldırılabilir.Ayrıntılar maddenin tartışma sayfasında bulunabilir. Bilgi yönetimi geçmişten günümüze gelişen teknoloji ile birlikte kişisel hayatımızda başlayıp da sosyal hayatımıza kadar birçok alanda artan bilgi miktarı her alanda rekabeti ortaya çıkarmıştır. Bu yüzden örgütler teknoloji ile birlikte ortaya çıkan bilgi yığınlarını denetim altına alarak var olabilirler ve varlıklarını devam ettirebilirler. Bilgi yönetimi bu kadar etkin olmasına rağmen 20. Yüzyılın sonlarına doğru kavram olarak ortaya çıkmıştır. Bilgi yönetiminin bir kavram olarak ortaya çıkmasının nedeni “ürünlerin ve hizmetlerin bilgi içeriğinin artması, e-ticarette, eğitimde, vb. olduğu gibi teknolojinin üretim ve hizmetlerin niteliğini ve yapılış tarzını tümden değiştirmesi onu kendi yapısı içerisinde yapılandırması, bilimsel çalışmaların önemli ölçüde rekabet unsuru haline gelmesi, çalışanların niteliklerinin değişmesi, bilişim ve telekomünikasyon teknolojilerinin enformasyon ve yönetimindeki etkinliğin artması. ”[1] olarak tanımlanmıştır. Bunlarla birlikte yönetim kavramı ortaya çıkmış ve günümüzde hala gelişim göstermektedir Bilgi yönetimi, eğitim, öğretim ve çeşitli şartlarla edindiğiniz deneyimlerinizin gündelik hayatınız ya da iş hayatınızda kayıtlı ya da kayıtsız her türlü bilgi kaynağının belirlenmesi, tanımlanması, yönetilmesi ve çeşitli çevrelerle paylaşılması işlemlerinin tamamını kapsayan belirli organizasyon yapısına göre uygulayan yönetim bilimidir. Diğer bir tanıma göre; bilgi yönetimi, herhangi bir işletmenin, amaçları doğrultusunda değerini artırmak, rakipleri ile olan gelişim farkını kapamak veya rekabete uyum sağlamak için dışarıdan ya da içeriden her türlü bilgi kaynağını kurumun faaliyetleri ile bütünleştirerek toplaması, düzenlemesi, çalışanların her birine ulaştırması, dolayısıyla kişisel ve kurumsal verimliliğe katkı sağlamasıdır. Bilgi yönetiminin en önemli yapı taşları enformasyon ve bilgidir. Bilgi yönetiminin en önemli amacı, örgütte var olan kayıtlı ya da potansiyel bilgi kaynaklarını ortaya çıkarmak ve iş süreçlerine dahil etmektir. Bilgi yönetiminin diğer bir amacı ise, çalışanların var olan enformasyona erişimini mümkün kılarak enformasyon kaynaklarından yeni bilgilerin üretilmesini sağlamaktır.Burada yazılan tanımları özetlersek; “Bilgi yönetimi ( information management ) her türlü örgütün etkin olarak işletilmesi ile ilgili bilginin sağlanmasını, düzenlenmesi, denetimi, yayımı ve kullanımına yönetim ilkelerinin uygulanmasıdır. Bilgi terimi burada örgüt içinde ya da dışında yaratılmış değerli bilgileri ( üretim verileri, personel kayıtları, ya da dosyaları, pazar araştırması dosyaları, Pazar araştırma verileri, çeşitli kaynaklardan toplanan rekabetçi bilgi ) kapsamaktadır.”[2] Başka bir açıdan bilgi yönetimi şu şekilde tanımlanmıştır; Bilgi yönetiminin; mikro ve makro perspektiften rekabetçiliğin artmasına katkıda bulunmak, karar verme mekanizmasını etkinleştirmek ve zaman israfını önlemek, müşterilere yönelik sorumluluğu artırmak, çalışanları bilgi paylaşımı yönünde teşvik etmek, bilginin ve bilgi paylaşmanın değerini artırmak suretiyle örgüt üyeleri arasındaki informal bağlan güçlendirmek, çalışanların ve yürütülen faaliyetlerin verimli olmasını sağlamak ve ürün ve hizmetlerin kalitesini yükseltmek, örgüt dahilinde yaratıcılık ve yenilikçiliği teşvik etmeyi sağlayan örgütsel bir yaklaşım olduğu yönünde fikir belirtmektir.[3] "Bilgi ve belge yönetimi açısından bilgi, insanların çeşitli yollarla edindikleri ve içselleştirdikleri deneyimlerinin, düşüncelerinin, görüşlerinin ya da birikimlerinin yazılı, basılı ya da elektronik ortamda somutlaşması ile ortaya çıkan üründür."[4] Bilgi ve belge yönetimi bağlamında bilgiden kasıt 'nesne olarak bilgi'dir. Yönetim bir amacı gerçekleştirmek amacıyla zaman, işgücü, hammadde, deneyim, beceri ve maddi kaynakların en doğru ve verimli şekilde kullanıldığı süreçtir.[4] Bilgi yönetiminde yönetilen olgu belgedir. Belge bilginin kayıt altına alınmış, çeşitli ortamlarda varlık bulmuş halidir. "Bilgi ve belge yönetimi; yazılı, basılı ya da elektronik bilgi taşıyıcılarında varlık bulan bilginin seçilmesi, sağlanması, çözümlenmesi, değerlendirilmesi, düzenlenmesi, depolanması, erişilmesi ve kullanılmasını mümkün kılmak için sahip olunması gereken bilgi, beceri ve tekniklere ilişkin bazen bir çalışma ya da hizmet alanı, bazen de bir bilim dalı olarak algılanmakta ve tanımlanmaktadır.[4] Başka bir açıklamada bilgi yönetimi tanımı "Bilgi yönetimi; eğitim, öğrenim ve deneyimlerin kurumsal faaliyetlere yansıması sonrasında oluşan bireysel ve kurumsal, kayıtlı ve kayıtlı olmayan her türlü bilgi kaynağının belirlenmesi, tanımlanması, yönetilmesi ve paylaşılması işlemlerini organizasyonun yapısına göre uyarlayan ve uygulayan yönetim biliminin adıdır." şeklinde yapılır.[5] "Bilgi Yönetimi" organizasyonun elindeki 'görünmeyen varlıkların' yani temelinde entelektüel sermaye veya bilgi birikimi olan varlıklar ile değer yaratma sürecidir. Bu süreç şirketin 'pazar değeri'nin belirlenmesinde büyük öneme sahiptir.[6] "Başarılı bir bilgi yönetiminin temel bileşenlerinden biri, bilgi yönetiminde yetkinlik (mükemmeliyet) sağlamaktır. Bilgi yönetiminde yetkinlik, önemli bilgiyi saptamak, kaydetmek ve düzenlemek için karmaşık bir sistemin geliştirilmesi ve kurulmasına ve bu sistemi destekleyecek alt yapıya dayanır."[2] Bilgi yönetimi, kurumsal yapılandırmanın mimarisi ile bir tabloda açıklanmıştır.[7] Bilgi yönetiminin amaçları[değiştir \| kaynağı değiştir] Gülten Eren Gümüştekin'in 2004 yılında yayımlanan 'Bilgi Yönetiminin Stratejik Önemi' makalesine göre bilgi yönetiminin temel amaçları; Öğrenme eğrisini hızlandırmak, Daha hızlı bir iyileştirme sağlamak, Örgüt içerisinde yeni bilgi üretmek, Örgütsel kararlarda ulaşılabilir bilginin kullanımını sağlamak, Doğru bilginin, doğru insanlara, doğru zamanda ulaşmasını sağlamak, Hızlandırılmış transformasyona imkân sağlamak, Dış kaynaklardaki değerli bilgiyi örgüte kazandırmak, Toplumsal kültür ve özendiricileri ile bilginin büyümesini kolaylaştırmak, Bilgiyi dokümanlar, veri tabanları ve yazılımcılar(mevcut örgütsel bilgi varlıkları) aracılığı ile sunmak, Örgütün birikimleri içerisinde oluşan bilginin veya başka örgütlerdeki benzer birimlerin, birimler arası transferini gerçekleştirmek, Örgütsel bilginin kıymetlendirilerek entelektüel sermayeye dönüştürmek ve bilgi yönetimi sayesinde ölçülmesini sağlamak.[8] Bilgi Yönetiminin Özellikleri[değiştir \| kaynağı değiştir] Kurum içindeki her türlü açık ve örtük bilgi, bilgi yönetiminin konusunu oluşturur. Organizasyon, finans, psikoloji, sosyoloji, iletişim, bilgi bilimi vb. alanlar bilgi yönetiminde kullanılan alanlardır. Bilgi yönetimi sürekli ve değişen bir olgudur. Bilgi yönetimi süreci sürekli sonsuz bir döngüde devam edebilmelidir. Örtük bilginin açığa çıkarılmasını sağlayarak kurum için önemli ve kritik olan bilginin açığa çıkmasını sağlar.[9] Açık bilgi: Mevzuatlar, belgeler, veri tabanları, Web sayfaları ve E-postalardır.[değiştir \| kaynağı değiştir] Örtük Bilgi: Kişisel deneyim, inanç, değer ve sezgiler sonucu oluşmuş bilgidir. Kişisel bilgi de denebilir.[değiştir \| kaynağı değiştir] Bilgi Yönetiminin Uygulaması[değiştir \| kaynağı değiştir] 'Bilgi yönetiminin uygulaması bilginin nasıl yönetileceği ve günlük işlerde daha etkili olarak nasıl kullanılacağına yönelik birbirini izleyen altı adımda ele alınmıştır. Bilgi yönetimini işletme amaçlarıyla ilişkilendirmek (Bilgi yönetimi çerçevesi) Çekirdek bilgi yönetimi takımını oluşturmak. Kritik bilgi varlıklarını tanımlamak (Bilgi yönetimi denetimi). Bilgi yönetiminin paylaşılan değerlerini, vizyonunu, amaçlarını geliştirmek. Yeni bilgi yönetimi yapısını, sistemlerini, süreçlerini, teknolojilerini, rollerini, sorumluluklarını ve ödüllerini yaratmak. Bilgi yönetimine uygun organizasyonel kültürü oluşturmak ve sürdürmek.'[10] Bilgi yönetiminin ilkeleri[değiştir \| kaynağı değiştir] Bir örgüt, bilgi yönetimi ile ilgili olarak temel ilkeleri kararlaştırıldıktan sonra ayrıntılı yaklaşımları ve planları bu ilkelere göre oluşturabilir. Bu ilkeler aşağıdaki gibidir.[11] Bilgi yönetimi sürekli devam eden bir süreçtir. Bilgi yönetimi pahalıdır. Etkili bilgi yönetimi, insan ve teknolojinin ortak çözümlerini gerektirir. Bilgi yönetiminin başarısı için güven ve inanç gerekir. Bilgi yönetimi, bilgi takımları, çalışanları ve yöneticileri gerektirir. Bilgi yönetimi, bilgi iş süreçlerinin iyileştirilmesi anlamına gelir. Bilgiyi paylaşmak ve kullanmak genellikle doğal olmayan eylemlerdir. Bilgi yönetimi, modellerden ve hiyerarşik yapıdan çok, bilgi haritalarından ve bilgi piyasalarından yararlanır. Bilgi yönetimi uzun bir süreçtir. Sadece bilginin farkında olmak ve bilgiye ulaşmak yeterli değildir. Bilgi yönetimi süreci[değiştir \| kaynağı değiştir] Bilgi yönetimi;gerekli bilginin belirlenmesi, erişilebilir bilginin tespit edilmesi, bilgi uçurumunun belirlenmesi, bilgi geliştirme, bilgi edinimi, bilgi kanalı oluşturma, bilgi paylaşımının sağlanması, bilgiden yararlanma ve yararlanılan bilgiyi değerlendirme süreçlerinden oluşur. Başka bir kaynakta bilgiyi etkin bir şekilde yönetiminde dört süreç vardır. Elde etmek : Daha hızlı ögrenme ve deneyim kazanma yoluyla yeni bilgiler edinmek. Geliştirmek : Bilgiyi kişisel, takım ve organizasyonel düzeyde geliştirmek. Elde tutmak : Bilginin organizasyonu içinde kalmasını olabildiğince iyi bir şekilde sağlamak. Paylaşmak : Bu bilgiyi bilgi organizasyonu içinde ve dışında müşterilerle ve diğer paydaşlarla karlı bir şekilde paylaşmak.[10] Bilgi Yönetimi Yararları[değiştir \| kaynağı değiştir] Etkinlik alanı sağlar. Yeterlik saptanması sağlar. Devamlılık sağlar. Para kazandırır. Verimlilik verir. Karar verme sürecine katkı sağlar. İlgili pazarda öne çıkarır. Bilgi profesyoneli[değiştir \| kaynağı değiştir] Bilgi profesyonelleri, bilgi yönetiminin olduğu çeşitli ortamlarda görev yaparlar. Geniş anlamda bilgi profesyoneli, sorumlu olduğu işle bağlantılı bilgileri en doğru ve en uygun biçimde kullanabilen profesyonellerdir. Örneğin;bilim adamları, araştırmacılar, yöneticiler, hekimler, öğretmenler vb. Dar anlamda bilgi profesyoneli ise kayıt altına alınmış her türlü bilginin sağlanması, düzenlenmesi, erişimi, yeniden biçimlendirilmesi, iletilmesi ve korunması hususunda gerekli hizmetleri oluşturma, yürütme, yönlendirme ve geliştirme bilgi, beceri ve tekniğine sahip bireylerdir.[12] Dünya'da Durum[değiştir \| kaynağı değiştir] Gelişen bilgi teknolojileri ülkeleri bu alanda araştırma ve yatırım yapmaya itmiştir. Bu tür teknolojilerin o ülkeyi hem finans hem ekonomik açıdan önde olmasını sağlaması üzerine şimdilik Danimarka ve ABD bu çalışmalarda başta gitmektedir. Daha sonra ise Avrupa ülkeleri baş göstermektedir. Türkiye'de Durum[değiştir \| kaynağı değiştir] Türkiye'de gerçekleşen Ar-Ge çalışmaları incelenerek ve bu alana yönelik yatırımlar dikkate alındığında, bilgi toplumu olma yolunda uzun bir sürece gereksinim duyulacağı anlaşılmaktadır. Türkiye'de 17 milyon civarında internet kullanıcısı, 1,5 milyon kayıtlı bilgisayar, 132.344 Türkçe alan adı, 500 bini Türkiye dışından alan adı bulunmaktadır. Yurt dışında Türklere ait günlük ve kişilik web sayfalarının 10 milyona yaklaştığı düşünülmektedir.'[13] Türkiye'deki üniversitelerde bilgi yönetimi[değiştir \| kaynağı değiştir] Çok eski bir sistem olmamakla birlikte üniversitelerin kütüphanecilik bölümleri yeniden yapılandırıldı. Ders programları gözden geçirilerek 1990’ların başında kütüphanecilik bölümü adıyla üç ayrı ana bilim dalı (kütüphanecilik, arşivcilik ve dokümantasyon-enformasyon) olarak örgütlenen bölümler, 2002 yılından itibaren “Bilgi ve Belge Yönetimi” adıyla yeniden ortak bir çatı altında toplandı ve ana bilim dalları kaldırıldı.[14] Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi de örnekler arasındadır. Dipnotlar[değiştir \| kaynağı değiştir] Mustafa Sağsan, 2010, Bilgi Yönetimi Disiplini ve Uygulamaları,s.62 a b Yaşar Tonta,2004,Bilgi Yönetiminin Kavramsal Tanımları ve Uygulama Alanları, s.3 Jarar,2002; aktaran: Akgün, A., Keskin, H. ve Günsel, A., 2009, Bilgi Yönetimi ve Öğrenen Örgütler. a b c (İrfan Çakın,2011,Bilgi ve Belge Yönetimine Giriş,s.10) (Hüseyin Odabaş,2006,Bilgi Yönetimi,s.3) (Gülin Ülker,I. Bölüm,Bilgi Yönetimine Giriş) (Bengü Çapar,Bilgi Yönetimi Sistemi:Kavramsal Bir Çerçeve) (Gülten Eren Gümüştekin,2004,s.204,205) Çapar,2003,ss.421-432 a b İsmet Barutçugil, 2002, Bilgi Yönetimi, s.108 (Nezahat Güçlü,Kseanela Sotirofski,2006,Bilgi Yönetimi,s.356) (İrfan Çakın,2011,Bilgi ve Belge Yönetimine Giriş,s.13) Atılgan D. (2009). Bilgi Yönetimi Kavramı ve Gelişimi. Türk Kütüphaneciliği, 23 (1), 201-212. (Yaşar Tonta,2004,Bilgi Yönetiminin Kavramsal Tanımları ve Uygulama Alanları,s.5) Kaynakça[değiştir \| kaynağı değiştir] Çakın, İ. (2011).Bilgi ve Belge Yönetimine Giriş.Yayınlanmamış text,10-13. Çapar, B. Bilgi Yönetimi Sistemi: Kavramsal Bir Çerçeve.[1] [2][ölü/kırık bağlantı] Güçlü,N. ve Sotirofski,K.(2006).Bilgi Yönetimi.Türk Eğitim Bilimleri Dergisi,4(4),356.[3] Gümüştekin Eren, G. (2004). Bilgi Yönetiminin Stratejik Önemi.İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi,18(3-4),204-205. [4] Hacettepe Üniversitesi Bilgi ve Belge Yönetimi Bölümü İnternet Sitesi [5] Odabaş, H. (2006). "Bilgi Yönetimi".Bilgi çağı bilgi yönetimi ve bilgi sistemleri içinde (101-107). [6][ölü/kırık bağlantı] Yaşar, T. (2004). Bilgi Yönetiminin Kavramsal Tanımı ve Uygulama Alanları,3-5.[7] 11 Aralık 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Ülker Gülin,I. Bölüm,Bilgi Yönetimine Giriş.[8] 22 Aralık 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Barutçugil, İ. (2002). Bilgi Yönetimi. İstanbul: Kariyer Yayıncılık. Sağsan, M. (2010). Bilgi yönetimi Disiplini ve Uygulamaları. Yayın yeri: Siyasal Kitabevi. Akgün, A., Keskin, H. ve Günsel, A. (2009). Bilgi Yönetimi ve Öğrenen Örgütler.Yayın yeri: Eflatun Yayınevi. Çapar, B. (2003). Bilgi yönetimi: nasıl bir insan gücü? Tahir Büyükakın ve Figen Büyükakın (Yay. Haz.). II. Ulusal Bilgi, Ekonomi ve Yönetim Kongresi Bildiriler Kitabı içinde (ss. 421-432). İstanbul: Beta Basım Yayım. Atılgan D. (2009). Bilgi Yönetimi Kavramı ve Gelişimi. Türk Kütüphaneciliği, 23 (1), 201-212. Güçlü,N. ve Sotirofski,K. (2006). Bilgi Yönetimi.Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 4 (4), 351-371. Otorite kontrolü BNF: cb13183229d (data) GND: 4561842-2 LCCN: sh97007353 NDL: 00947301 NKC: ph136832 NLI: 987007546964805171 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Bilgi_yönetimi&oldid=31822040" sayfasından alınmıştır
Bu madde hiçbir kaynak içermemektedir. Lütfen güvenilir kaynaklar ekleyerek madde içeriğinin geliştirilmesine yardımcı olun. Kaynaksız içerik itiraz konusu olabilir ve kaldırılabilir.Kaynak ara: "Webmaster" – haber · gazete · kitap · akademik · JSTOR (Ekim 2022) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) Webmaster (Türkçesi: Ağ yöneticisi), web sitesi geliştiren kişi anlamında kullanılan bir terimdir. İngilizcedeki master kelimesi bu terimde uzman anlamında kullanılmaktadır. Webmaster'lar, yazılım, grafik, animasyon, sunucu taraflı işlemler vb görevlerde uzman olan kişilerin oluşturduğu ekipte koordinasyon sağlama görevi alabilirler. Webmaster'ların çalışma biçimleri farklı koşullara göre değişmektedir. Kimi bir firmada tam zamanlı bir çalışan olarak, bir projede proje bazlı görev alarak veya dışarıdan freelance iş alarak çalışmaktadır. Maddi kazanç için değil, gönüllü olarak bu işi yapanlar kendilerine webservant derler. Kullanılan İnternet programlama dilleri[değiştir \| kaynağı değiştir] ASP: Microsoft'un geliştirdiği bir teknolojidir. .NET: Microsoft'un geliştirdiği bir teknolojidir. AJAX: Bütün işlemleri tek bir sayfa içinde döndürür. CSS: Stil dosyalarını içinde barındırır sayfa renk yazı fontu ve bunun gibi verileri buradan alır ve sayfaya uygular ayrı bir programlama dilidir. PHP: Web programlama dilidir. JavaScript: Bir betik (script) dilidir. HTML: Web işaretleme dilidir. ColdFusion: Bir web programlama dilidir. Python: Güçlü Programlama çatılarınıda barındıran bir programlama dilidir. Jquery: jQuery ekibi tarafından gelişimi sürdürülen bir açık kaynak JavaScript kütüphanesidir. "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Webmaster&oldid=28656578" sayfasından alınmıştır
Ofis yönetimi, bir şirket ve kurum içinde iş yönetimidir.[1] Bu sürece ofis binasının bakımı, finansal planlama, kayıt tutma ve faturalandırma, belge yönetimi, kişisel gelişim, fiziksel dağıtım, tedarik ve lojistik gibi işlemler aittir.[2] Ofis yönetiminde yönetici, müşavir, yönetici asistanı, kişisel asistan, resepsiyon memuru, süpervizör, sekreter, menajer, muhasebeci gibi elemanlar çalışır. Kaynakça[değiştir \| kaynağı değiştir] "Arşivlenmiş kopya". 27 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2022. "Arşivlenmiş kopya". 27 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2022. Ayrıca bakınız[değiştir \| kaynağı değiştir] Büro idaresi Paraprofesyonel Ön ofis Orta ofis Arka ofis "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Ofis_yönetimi&oldid=30485230" sayfasından alınmıştır
İşletim sistemi Genel özellikler İşlem yönetimi Kesmeler Bellek yönetimi Dosya sistemi Aygıt sürücüsü Bilgisayar ağı Bilgisayar güvenliği G/Ç gtd İşlem yönetimi günümüz işletim sistemlerinin önemli bir parçasıdır. İşletim sisteminin işlemlere yer alması, aralarında haberleşmeyi sağlaması onun önemli görevlerindendir. İşletim sistemi kaynakları işlemlere göre ayırmalı, işlemleri veri aktarımı ve paylaşımına uygun hale getirmeli, her işlemin kaynağını diğer işlemlerden korumalı ve işlemler arası senkronizyonu sağlamalıdır. Bunları yapabilmek için işletim sistemi her işlem için o işlemin mevkisini ve sahipibi tanımlayan ve işletim sistemini her veriği üzerinde kontrol uyguladığı bir veri yapısı sağlamalıdır. Çok aşamalı programlama[değiştir \| kaynağı değiştir] Çoğu modern işletim sistemlerinde, aynı anda bir programın bellekte yüklü birden fazla aşaması olabilir; örnek verirsek birden fazla kullanıcı çalıştırıyor olabilir, her kullanıcı programın belleğe yüklü ayrı kopyalarına sahip olur. Bazı programlara, bellekte sadece bir kopyasına sahip olmak mümkün olabilmektedir, birkaç kullanıcının paylaşılmış erişimi olabilir, böylece her biri aynı program kodunu kullanabilir. Böyle bir programa "evresel" denebilir. Her aşamadaki işlemci sadece bir programdan gelen direktifi çalıştırıyor olabilir ancak birkaç işlem bir süre boyunca her işlemi işlemciye aralıklara atayarak geriye kalanlar geçici olarak pasif olursa sürdürülebilir. İşlemlerin sayısı bir süre boyunca sürdürelibir, aynı zamanda eş zamanlı olarak da yürütülebilir. Çok aşamalı programlama ya da çok aşamalı görevlendirme yapan işletim sistemi eşzamanlı olarak bir sürü işlemi sürdüren bir sistemdir. Çok aşamalı programlama, işlemcinin her işlemi bir süre için tahsis etmesi ve uygun anda ayırmasını gerektirir. Eğer işlemci bir işlemin sürdürülmesi sırasında ayırmışsa, tekrar başlatılması mümkün olduğunca kolay olacak şekilde yapılmalıdır. İşletim sisteminin bir programın sürdürülmesi için tahsis ya da ayırma sırasında işlemcinin kontrolünü yeniden almasın için iki mümkün yol vardır: İşlem bir sistem çağrısı yapar(yazılım kesilmesi olarak da bilinir); örnek olarak sabit diskteki bir dosyaya erişme talebi sırasında bir I/O talebi oluşur. Donanım kesilmesi meydana gelir; örnek olarak klavyede bir tuşa basılır ya da bir zamanlayıcının süresi biter(baraj çok aşamalı görevlendirmesinde kullanılır) Bir işlemin durması ve başka bir işlemin başlaması bağlam değişimi olarak adlandırılır. Çoğu modern işletim sisteminde işlemler birçok alt işlem oluşturabilir. Bu iş parçacıkları kavramına girer. Bir iş parcağı alt işlem olarak görüntülenir yani bir ayırma, bir işlemin kodunun içinde sürdürülen bağımsız dizidir. İş parçacıklarının önemi dağıtılmış ya da istemci-sunucu sistemlerin dizaynında ve bir yazılımın paralel hesaplama sisteminde çalışmasında önemi artar. Çok aşamalı programlama verimi nasıl artırır?[değiştir \| kaynağı değiştir] Çoğu bilgisayar programıyla ilişkili işlemlerin arasında ortak özelliklerinin gözlenmesidir yani işlemci devirleriyle giriş/çıkış devirlerinin yer değiştirmesidir. İşlemci devirleri için gereken sürede; işlem yürütülür yani; işlemciyi meşgul eder. Giriş çıkış için gereken sürede işlem, işlemciyi kullanmaz. Bunun yerine ya giriş çıkışı gerçekleştirmek beklenecek ya da giriş çıkış yapılacaktır. Bunun bir örneği, diskteki bir veriyi okumak ya da yazmaktır. Çok aşamalı programlamanın gelişinden önce, bilgisayarlar tek kullanıcı sistemiyle işletilirdi. Bu tür sistemlerin kullanıcıları bilgisayarın bir kullanıcıya tahsis ettiğine ve işlemcinin kullanıcı veri girdiğinde ya da hata ayıklarken boşta olduğunun farkına çabuk vardılar. Bilgisayar mühendisleri makinenin tüm performansının farklı işlemlerin işlemciyi başka bir işlem giriş çıkış için beklerken kullanmasıyla artırılabileceğinin farkına vardılar. Bir birleşik programlama sisteminde; N kullanıcıları programları t1, t2, ..., tN, ardından toplam zaman tuni bireysel yürütme zamanlarıyla N işlemine servis etmek için(ardışık biçimde) bütün N kullanıcıları böyle olacaktı: tuni = t1 + t2 + ... + tN. Bununla birlikte, her işlem hem G/Ç hem işlemci devirlerini tüketeceğinden, her işlemin işlemciyi kullandığı zaman tüm işlem yürütme zamanlarının küçük bir bölümü olacaktı. Bu yüzden i işlemi için: ti (işlemci) ≪ ti (yürütme) olursa ti (işlemci) i işleminin işlemciyi kullandığı zaman ve ti (yürütme) ise işlem için toplam yürütme zamanı yani işlemci devirleri + giriş çıkış devirleri işlemin tamamlanmasından önce yapılacak. Aslında, genelde bütün işlemci zamanının toplamı, N işlemi tarafından kullanılan, zamanın küçük bir bölümünü nadiren aşan zamandan yürütmeye herhangi bir işlem; ∑ j = 1 N t j ( i s l e m c i ) < t i ( y u r u t m e ) {\displaystyle \sum _{j=1} {N}t_{j\,(\mathrm {islemci} )}<t_{i\,(\mathrm {yurutme} \!)}} İşlemin başlaması[değiştir \| kaynağı değiştir] Bir işlem şu şekillerde çalışmaya başlayabilir: Sistemi çalışmaya başlaması Kullanıcının yeni bir iş başlatması İşlem yaratma sistem çağrısının kullanılması Üç durumlu işlem modeli[değiştir \| kaynağı değiştir] Bir aşağıdaki 3 durumdan birindedir. ÇALIŞIYOR: İşlem işleniyor. HAZIR: İşlem, eğer MİB'de yer bulursa çalışmaya hazır. ASKIDA: İşlem, bir olayın olmasını (örneğin bir girdiyi) bekliyor. Dış bağlantılar[değiştir \| kaynağı değiştir] Sunum 31 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. gtdİşletim sistemiGenel Savunucu Karşılaştırma Adli Bilişim Tarihçe Geliştirme Liste Kronoloji Kullanım oranları ÇekirdekMimari Ekzoçekirdek Hibrit çekirdek Mikrokernel Monolitik vkernel Rump kernel Unikernel Bileşenler Aygıt sürücüsü Yüklenebilir çekirdek modülü Mikrokernel Kullanıcı uzayı İşlem yönetimiKavramlar İçerik Değiştirme Kesme IPC İşlem İşlem kontrol bloğu RTOS İş parçacığı Zaman paylaşımı Zamanlama algoritmaları Çoklu işleme Sabit öncelikli kesintili zamanlama Çok düzeyli geri besleme kuyruğu Kesintili Round-robin En kısa iş sonra Bellek yönetimi ve kaynak koruma Veri yolu hatası Genel koruma hatası Bellek koruma Sayfalama Güvenlik halkaları Segmentasyon hatası Sanal bellek Depolama erişimi ve dosya sistemi Önyükleyici Defragmentasyon Aygıt dosyası Dosya özniteliği Düğüm Günlük Bölümlendirme Sanal dosya sistemi Sanal teyp kütüphanesi Liste AmigaOS Android BeOS BSD DOS GNU Hurd iOS Linux Mac OS MorphOS OpenVMS OS/2 OSv QNX ReactOS RISC OS Solaris GzIS TPF UNIX VM/CMS Windows z/OS Çeşitli kavramlar API Bilgisayar ağı HAL Canlı CD/DVD Canlı USB İS kabuğu CLI GUI 3D GUI NUI TUI VUI ZUI PXE "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=İşlem_yönetimi&oldid=27954269" sayfasından alınmıştır
Performans yönetimi, bir şirket ve organizasyon'un maksimum verimliliğine ulaşılmasını sağlamak için tasarlanmış, bireysel çalışanların ve ekiplerin etkin yönetim sistemidir.[1] Performans yönetimi, belirli görevleri yönetmek için organizasyonun, departmanın, çalışanın veya mevcut süreçlerin performansına odaklanabilir.[2] Performans yönetimi standartları genellikle bir kuruluştaki üst düzey liderlik ve görev sahipleri tarafından organize edilir.[3] Yönetim bir işin görevlerini ve sonuçlarını belirlemeyi, çalışanın performans ölçümü ve davranışlarını değerlendirmeyi içerebilir.[4] Performansı etkileyen faktörler[değiştir \| kaynağı değiştir] Bir çalışanın performansı, esas olarak üç değişkene bağlıdır diyebiliriz.[5] Bu üç değişken; kapasite, imkan ve istek olarak sıralanabilir. Bu değişkenlerden: Kapasite: Çalışanın bir işi yapması için sahip olması gereken beceri, bilgi ve tecrübe İmkan: İşin yapılabilmesi için gerekli olan fiziksel koşullar, ekipman İstek: Çalışandan beklenen çaba, emek, işi başarma isteğidir. Bu üç değişkenden bir tanesi bile eksik olursa, çalışan başarısı mümkün olmaz. Yani çalışandan iyi bir performans göstermesi beklenemez. Aslında çoğu zaman performans, çalışanın gösterdiği çabadan ibaret olarak algılansa da aslında fiziksel koşullar, bilgi ve yetenekten ayrı tutulabilecek salt bir çaba/çalışma hali olarak düşünülmemelidir. Performans yönetimi nedir?[değiştir \| kaynağı değiştir] Performans yönetimi, şirketin kaynakları, finansal yapısı, çalışanları gibi şirket bileşenlerinin tümünden hep daha iyi bir sonuç elde etmek için kullanılan araçlardan biridir. Performans yönetiminin amacı ise çalışanların motivasyonlarının ve becerilerinin geliştirilmesi, işe olan aidiyet ve sorumluluk duygusunun güçlendirilmesi ve buna bağlı olarak şirketin etkinlik ve başarısının artırılmasıdır.Daha kapsamlı ele alacak olursak performans yönetimi üç ana başlık altında sıralanabilir: Yönetsel amaçlar: Ücretlendirme, terfi, transfer, işten çıkarma Geliştirmeye yönelik amaçlar: Kariyer planlama, eğitim, geliştirme, rehberlik, danışmanlık Araştırmaya yönelik amaçlar: İş tatmini, motivasyon, hedeflerin saptanması.[6] Performans yönetimi türleri[değiştir \| kaynağı değiştir] Performans değerlendirme Performans göstergesi Performans durumu Performans denetimi Personel yönetimi Organizasyon geliştirme 360 derece performans değerlendirme Performans iyileştirmesi Çalışan motivasyonu İş motivasyonu Çalışan motivasyonu Eğitim ve geliştirme Uygulama performans yönetimi Uygulama hizmeti yönetimi Davranış sistemleri analizi Faydaların gerçekleştirilmesi yönetimi İş performansı yönetimi Ticari işlem yönetimi Kapasite yönetimi Kurumsal performans yönetimi Entegre iş planlaması Yönetim denetimi Meta öğrenme Sonuç odaklı eğitim Performans mühendisliği Performans yönetimi çalışması Performans paradoksu Stratejik uyum Tedarikçi performans yönetimi BT performans yönetimi, İş performansı yönetimi, Örgütsel davranış yönetimi Kaynakça[değiştir \| kaynağı değiştir] "Arşivlenmiş kopya". 6 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2021. "Arşivlenmiş kopya". 6 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2021. "Arşivlenmiş kopya". 6 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2021. "Arşivlenmiş kopya". 6 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2021. "Performansı etkileyen faktörler". 23 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2023. Barutçugil, İ, (2004), Stratejik İnsan Kaynakları Yönetimi, İstanbul: Kariyer Yayıncılık İletişim Ltd. Şti. Bu madde bir taslaktır. Bu maddeyi geliştirerek veya özelleştirilmiş taslak şablonlarından birini koyarak Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz. Otorite kontrolü LCCN: sh2008109057 LNB: 000343926 NKC: ph269103 NLI: 987007564388105171 NLK: KSH2002035875 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Performans_yönetimi&oldid=31795040" sayfasından alınmıştır
Süreç yönetimi, bir kurumun performansının sürekli olarak iyileştirilmesini sağlayan ve süreçleri temel “varlık” kabul eden bir yönetim disiplinidir. Süreç, aralarında birlik olan veya belli bir düzen veya zaman içinde tekrarlanan, ilerleyen, gelişen olay ve hareketler dizisidir. Terimler[değiştir \| kaynağı değiştir] İş hayatında süreç daha çok “İş Süreci” anlamında kullanılmaktadır. İş kelimesinin sözlük anlamı da “bir sonuç elde etmek, bir değer yaratmak için yapılan çalışma, emek”tir. Bu iki kelimenin birleşiminden oluşan “iş süreci” bir organizasyonun müşterisine değer yaratan bir sonuç üreten, uçtan uca, birbiri ile ilişkili ve organize aktiviteler grubunun bütünüdür. (Michael Hammer) Tüm bu aktiviteler organize, tekrarlanabilir ve belli bir amaca odaklı, yani müşteriye odaklı olmalıdır. Müşteri iç veya dış müşteri olabilir. Örnek bir süreç olarak “Order To Cash” (Siparişten Tahsilata) sürecini düşünebiliriz. Dış müşterinin siparişinin alınmasından, siparişin kurum içerisinde iletilmesi, satınalmalar, üretilmesi, paketlenmesi, sevkiyatı, montajı, faturalanması ve tahsilatına kadar olan uçtan uca tüm aktivitelerden oluşur. İş süreçleri operasyonel (dış müşteri ile ilişkili olan) veya destek (iç müşterilere hizmet veren) olarak sınıflandırabilirler. Destek sürecine örnek olarak İnsan Kaynakları İşe Alım ve Yerleştirme Sürecini verebiliriz. Bu sürecin müşterisi insan kaynaklarından personel talebinde bulunan bölümler yani iç müşterilerdir. Süreç yönetimi, Aşağıdaki başlıkların bütününden oluşur: Tanımlanmış ve belgelenmiş süreçler (model, dizayn) Disiplinli, tutarlı yayılım ve uygulama Süreç karneleri (ölçümler) Sürekli olarak iyileştirme Süreçleri ve etkileşimlerini düzenli olarak izleme Tarihçe[değiştir \| kaynağı değiştir] Uzun yıllardır iş yaşamında olan “süreç” kelimesi ve “süreç bakış açısı” aslında ilk olarak Toplam Kalite Yönetimi (Total Quality Management - TQM) felsefesi ile yaşama girmiştir. 2. Dünya savaşı sonrasında Joseph Juran ve William Edwards Deming adlı Amerikalı bilim adamlarının toplam kalite yönetimi yöntemleri, şaşırtıcı bir biçimde anavatanları Amerika’da değil Japonya’da benimsenmiş ve bu yaklaşım ve teknikler ile ürün kalitesi, müşteri tatmini, maliyet ve çevrim süresi konularında Japonlar büyük başarılara imza atmışlardır. Toyota firması TKY’nden kendi yönetim felsefesini yaratmıştır (Toyota Production System). Bugün bu sistem Amerika’da --Lean olarak markalandırılmaktadır. Japon ürünlerinin dünya pazarlarında realize ettiği başarı, 1980’li yılları tüm dünyada TKY rüzgarının estiği yıllar haline getirmiştir. Ve TKY’nin en önemli prensiplerinden biri “süreç yaklaşımı” ve “sürekli iyileştirme” olmuştur. Genel anlamda TKY şirketin her bölümünü kalite çalışmalarına dahil etmeyi, işçiler de dahil olmak üzere her seviyede sürekli eğitimi desteklemiş ve takım çalışması ile kalitenin sürekli iyileştirmesinin altını çizmiştir. TKY “kalitenin tanımlanmasının” ve “somut olarak ölçülebilir hale getirilmesinin” öneminin altını çizmiştir. “Kaliteyi siz tanımlamazsanız ve yerine getirilmesini garanti altına almaz, çalışanlarınızın kendi tanımladığı ve uyguladığı kalite anlayışına razı olursunuz”. Bu nedenle “standartlaştırma”ya önem verilmiş ve iş yapma yöntemlerinin, ürünlerin standartlarının dokümante edilip buna uyumun sürekli ölçülmesi sağlanmıştır. 1988’de Uluslararası Standartlar Örgütü (ISO, International Organization for Standardization) İngiliz Standartlar Enstitüsünün BS 5750 adlı standardını, içeriğini değiştirmeden, ISO 9000 adı altında dünya çapında bir standart olarak yayınlamıştır. ISO bu standard ile, sektörden bağımsız olarak, bir firmanın ürün ve hizmet kalitesini yönetebilmesi için gerekli sistemi tanımlamaktadır. Başlangıçta büyük şirketler tarafından uygulanan ISO 9000, 1990’ların ortalarına doğru orta ve küçük ölçekli firmalara yayılmıştır. Bu yayılım ve özellikle bazı belgelendirme kuruluşlarının denetim standardlarını gevşetmesi ile birlikte ISO 9000 belgesi almanın prestiji de giderek azalmaya başlamıştır.“Süreç Yönetimi”, 1990’ların sonuna doğru, sürdürülebilir liderliği yakalayan şirketlerin hemen tümününde kabul görmüş ve uygulanmıştır. ISO 9000 de, 2000 yılında yaptığı bir revizyon ile “süreç yaklaşımını” benimsemiş, özellikle dokümantasyon konusundaki gereksinimlerini esneterek “süreç” bazlı dokümantasyona kapıyı açmıştır. Ancak “süreç yaklaşımını” yeterince algılamayan ve ISO 9000’i sadece bir denetim sınavı olarak gören pek çok firma, mevcut prosedürlerini değiştirmeden her birisine bir akış şeması sayfası ekleyerek “süreç yönetimi” trenine binmemişlerdir. Bu mantıkla üretilen akış şemaları müşteride başlayıp müşteride biten uçtan uca süreç tanımına hiç uygun olmamıştır. 1993'te Michael Hammer ve James Champy tarafından kaleme alınan “Reengineering the Corporation” (Kurumu yeniden tasarlamak / değişim mühendisliği) kitabı iş dünyasına BPR (Business Process Reengineering) terimini sokmuştur.[1] İş hayatındaki önemi[değiştir \| kaynağı değiştir] BPR (Business process reengineering) kavramının yaratıcısı ve yönetim gurusu olan Michael Martin Hammer diyor ki; “İş Süreci” iş fikirlerinin Clark Kent’idir. Görünüşte hafif ve iddasız ancak gerçekte şaşırtıcı derecede güçlü. “İş Süreci”, müşterileri bir numaralı önceliğe koyma teorisinin pratik gerçeğe dönüştüğü andır. Süreç olmadan şirketler kaos ve iç çekişmelerin sarmalında çöküşe doğru ilerlerler. Michael Hammer 1997’de yazdığı “Beyond Reengineering” (Değişim mühendisliğini ötesi) kitabı ile, BPR’ı bir seferlik radikal bir hamle olarak tanımladığı 1993'teki manifestosunun yeterli olmadığını, süreç odaklı bakış açısı ve süreç yönetiminin “sürekli bir yaşam felsefesi” ve “organizasyonel yapılanma” şekli olması gerektiğini ortaya koymuştur. Michael Hammer ’e göre ilk kitabında önerdiği gibi radikal değişimlere her zaman ihtiyaç yoktur. İhtiyaç “iş süreci” kavramını doğru anlamaktır. Hammer’a göre iş süreci; şirketin müşterisine değer yaratan bir sonuç üreten, uçtan uca, birbiri ile ilişkili ve organize aktiviteler grubunun bütünüdür. Tüm bu aktiviteler organize, tekrarlanabilir ve belli bir amaca odaklı, yani müşteriye odaklı olmalıdır. Diğer bir deyişle “iş süreci”, “müşteri” ve “müşteriye değer yaratan sonuçlar” üçlüsü birbirinden ayrılmaz bir bütündür. Başarılı olmak isteyen kurumlar süreçleri uçtan uca bir anlayışla “dizayn” etmeli, yönetmeli ve şansa bırakmamalıdırlar. Michael Hammer şirketlerin fonksiyonel uzmanlaşmaya dayalı hiyerarşik raporlama ve emir/komuta yapılarını tanımlayan organizasyonel şemalarının; aynı zamanda iş süreçlerini yöneten “süreç sahipleri” ile de desteklenmesi gerektiğini vurgulamıştır. Hammer’a göre Süreç sahibi, dış müşteriye değer yaratan aktiviteler bütününü baştan sonuna gözetecektir. Süreci dizayn edecek (modelleyecek), müşteri odaklı doğru ölçümlerin yapılmasını sağlayacak ve süreçte yer alan birimler arası avukatlık ve müzakereyi yapacaktır. Aynı zamanda süreçte yer alan tüm çalışanların bütünü görmesini, takım halinde hareket edip sürecin tamamından sorumlu tutulmalarını sağlayacaktır. Bu düzenle her bölüm kendi duvarları içerisinde belirlediği fonksiyonel hedeflerini gerçekleştirmeye çalışırken dış müşteriyi mağdur etmeyecektir.[2] Günün sonunda her kurum müşterilerine değer sağlayan iş süreçlerinden ibarettir. Bu iş süreçleri yeterli etkinlikte ve verimlilikte çalışmaz ise Walmart'ın kurucusu Sam Walton’ın dediği olacaktır. Walton'a göre "Sadece bir patron vardır; o da müşteridir. Ve o; sadece parasını başka bir ürüne, başka bir markaya harcayarak başkan da dahil şirketteki herkesi kovabilir!" İş süreci yönetiminde kullanılan kavramsal ve işlevsel programlar[değiştir \| kaynağı değiştir] İş süreci yönetiminde kullanılan programlar BPA (Business process analysis) ve BPM (Business process management) amaçlı olmak üzere ikiye ayrılır. İş süreci analizi (BPA) için kullanılan programlar; iş süreci yönetimi (BPM) için kullanılan programlardan daha kavramsal ve detaylıdır. BPA genellikle iş süreci mimarları tarafından kullanılır. BPM ise sürecin detayları belirlendikten sonra süreci hayata geçirmede kullanılan programlardır.[3] BPA programlarına örnekler[değiştir \| kaynağı değiştir] Tibco Nimbus[4][5] iGrafx[6] QPR ProcessAnalyzer Software AG Casewise Mega BPM programlarına örnekler[değiştir \| kaynağı değiştir] Tibco AMX[7] iGrafx[6] QPR ProcessDesigner Pegasystems Appian IBM Ensemble Süreç Yönetimi[8] Ayrıca bakınız[değiştir \| kaynağı değiştir] İş süreçleri İş süreçleri modelleme Kaynakça[değiştir \| kaynağı değiştir] "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 13 Ocak 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2014. "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 15 Ocak 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2014. "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 16 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 14 Ocak 2014. "Arşivlenmiş kopya". 21 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Nisan 2015. "Arşivlenmiş kopya". 9 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2014. "Arşivlenmiş kopya". 30 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Nisan 2015. "Arşivlenmiş kopya". 15 Ocak 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ocak 2014. "Arşivlenmiş kopya". 13 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2015. Dış bağlantılar[değiştir \| kaynağı değiştir] Hammer and Company — Official website of the company run by Michael Hammer*15 Ocak 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Süreç_yönetimi&oldid=31111178" sayfasından alınmıştır
Proje yönetimi, belirli bir projenin hedef ve amaçlarına ulaşıp bitirilmesi için kaynakların planlanması, organize edilmesi, tedarik edilmesi ve yönetilmesi disiplinidir. Projeler belirli özgün hedef ve amaçlara ulaşmak,[1] faydalı bir değişim getirmek ya da değer katmak için kullanılır. Projelerin esneklik payı ile birlikte belirli başlangıç ve bitiş tarihi vardır. Projelerin geçici olması; onları kalıcı, sürekli tekrarlanan, üretim ve servis amaçlı her zamanki işletme operasyonlarından farklı yapar. Pratikte, bu iki tür sistemin yönetimi oldukça farklıdır ve farklı teknik beceriler gerektirmektedir. Proje yönetiminde gösterilen temel çaba, proje hedef ve amaçlarına ulaşmaya çalışırken önceden belirlenmiş proje kısıtlarının da dışına çıkmamaktadır.[2] Tipik proje kısıtları kapsam, zaman ve bütçedir.[3] Tarihçe[değiştir \| kaynağı değiştir] Proje yönetimi tarihin ilk medeniyetlerinden itibaren uygulanmıştır. 19. yüzyıla kadar inşaat mühendisliği projeleri genellikle mimar ve mühendislerin kendileri tarafından yönetilmiştir. 1950'lerden itibaren organizasyonlar karmaşık mühendislik projeleri için proje yönetimi araç ve tekniklerini kullanmaya başlamışlardır. Bir disiplin olarak proje yönetimi, inşaat, mühendislik ve ağır savunma aktivitelerinin uygulamalarından geliştirilmiştir. Proje yönetiminin en önemli fikir babalarından biri, Gantt çizelgesini tasarlamış olması ile ünlü olan Henry Gantt'tır. Diğer bir önemli fikir babası ise proje yönetiminde 5 yönetim fonksiyonunu kullanan Henri Fayol'dur. 1950'li yıllar, temel mühendislik alanlarının birlikte yürütüldüğü modern proje yönetimi döneminin başlangıcını oluşturmuştur. Proje yönetimi disiplini mühendislik modeli üzerine kurulu yönetim disiplininden ayrı bir disiplin olarak tanınmaya başlanmıştır. 1950'li yıllara kadar projeler resmi olmayan araçlar ve teknikler ile yürütülüyordu, Gantt çizelgesi de proje yönetiminden bağımsız özel amaçlar için kullanılıyordu. Bu dönemde ayrıca iki matematiksel proje zamanlama tekniği geliştirilmiştir. Kritik Yol Yöntemi, tesis bakımı projelerini yönetmek için DuPont ve Remington Rand Şirketleri tarafından geliştirilmiştir. Program Değerlendirme ve Gözden Geçirme Tekniği (PERT) ise Amerikan Donanması'nın bir deniz altı programı sırasında Booz Allen Hamilton tarafından geliştirilmiştir. Bu matematiksel teknikler hızla özel girişimlere de yayılmıştır. Proje zamanlama modelleri geliştirilirken, aynı zamanda proje maliyeti tahmini, maliyet yönetimi ve mühendislik ekonomisi gibi alanlar için teknoloji oluşmaktaydı. Yaklaşımlar[değiştir \| kaynağı değiştir] Proje aktivitelerini yönetmek için pek çok farklı yaklaşım vardır. Fakat hangi metodoloji kullanılmış olursa olsun, genel olarak projenin hedefleri, zaman çizelgesi ve maliyetine dikkatli bir şekilde özen gösterilmeli, projenin katılımcılarının rol ve sorumlulukları da kesinlikle gözden kaçırılmamalıdır. Geleneksel Yaklaşım[değiştir \| kaynağı değiştir] Geleneksel bir aşamalı yaklaşımda bir projenin tamamlanması için bitirilmesi gereken adımlar dizisi vardır. Bu tür gelenek yaklaşımda projenin geliştirilmesi için 5 bileşen sayılabilir. Proje başlatma aşaması, Proje planlama ve tasarım aşaması, Proje yürütme ve inşa aşaması, Proje gözetleme ve denetleme aşaması, Projenin bitimi. Bütün projeler bu aşamalardan geçmezler, bazı projeler bitirilmeden iptal edilebilir. Bazı projeler bu tür yapılandırılmış planlama ve gözetleme aşamalarından da geçmeyebilirler. Başka projelerde planlama, yürütme ve gözetleme aşamalarından defalarca geçebilirler. Pek çok endüstri bu proje aşamalarının varyasyonlarını kullanmaktadır. Örneğin, geleneksel inşaat projelerinde, projeler tipik olarak planlama, konsept tasarımı, şematik tasarım, tasarım geliştirme, inşaat çizimleri ve inşaat yönetimi aşamalarından geçmektedir. Yazılım geliştirmede ise bu yaklaşım daha çok "şelale modeli" olarak bilinmektedir. Bu tür modelde bir görevler serisi, başka bir seriyi doğrusal bir şekilde takip eder. Yazılım geliştirmede pek çok organizasyon, bu metodolijiye uyması için Rasyonel Birleştirilmiş Prosese (RUP - Rational Unified Process) geçiş yapmıştır. Şelale modeli küçük, net tanımlanmış projelerde işe yaramaktadır ama büyük, net tanımlanmamış ve belirsiz projelerde sorunlar yaratmaktadır. Bu özellikle yazılım geliştirmede önemli çünkü yazılım geliştirme süreci genellikle yeni ve alışılmamış bir ürün ortaya koyar. Gereksinimlerin tanımlanmasının tam olarak bitirilmediği ve değişebildiği projelerde gereksinim yönetimi, yazılımın davranışı hakkında tutarlı ve tam bir tanım gerçekleştirmek için kullanılabilir. Terimler endüstriden endüstriye değişebilir fakat sorunların çözülmesinde takip eden tipik adımlar: Sorunun tanımlanması, Seçeneklerin değerlendirilmesi, Bir seçeneğin seçilmesi, Uygulamanın başlaması ve değerlendirilmesi. Kritik Zincir Proje Yönetimi[değiştir \| kaynağı değiştir] Kritik Zincir Proje Yönetimi (İng. Critical Chain Project Management - CCPM), proje görevlerini yürürlüğe sokarken ihtiyaç duyulan kaynaklara daha çok odaklanan bir planlama ve yönetme metodudur. Kısıtlar Teorisinin bir uygulamasıdır. Bu metodun amacı bir organizasyonda tamamlanan proje oranını artırmaktır. Kısıtlar Teorisi uygulanarak, bütün projeler için belirlenen kısıt insan kaynaklarıdır. Kısıttan faydalanmak için kritik zincirde bulunan görevlere en büyük önem verilmektedir. Proje, kritik zincirde bulunan aktivitelerin zamanında başlayabilmesi için kaynakların hazır olduğuna emin olmak için bütün kaynakları kritik zincire yöneltir. Proje tipinden bağımsız olarak, proje planı bir kaynak dengeleme aşamasından geçer ve en uzun kaynak kısıtlı görevler zinciri, kritik zincir olarak belirlenir. Çok projeli ortamlarda, kaynak dengeleme projeler arasında uygulanmalıdır. Aşamalar[değiştir \| kaynağı değiştir] Genellikle proje yönetimi beş aşama içerir. Bu aşamalar genel olarak:[4] Başlatma, Planlama, Yürütme, İzleme ve Kontrol, Kapatma. Bazı projelere bu gruplara projenin devam etmesi ya da kapatılması konusunun tartışılacağı karar noktaları eklenebilir. Başlatma[değiştir \| kaynağı değiştir] Başlatma prosesi, projenin doğasını ve kapsamını belirler. Eğer bu aşama düzgün bir şekilde gerçekleştirilemediyse, projenin organizasyonun ihtiyaçlarını karşılama ihtimali düşük olacaktır. Başlatma aşamasında iş çevresini iyi anlamak ve gerekli kontrolleri projeye eklemek çok önemli. Bu aşamada proje tasarımında herhangi bir eksiklik hemen belirlenmeli ve düzeltilmelidir. Başlatma aşaması aşağıdaki alanları kapsayan bir plan içermelidir: Organizasyonun ihtiyaç ve gereksinimlerini ölçülebilir hedeflere göre analiz etmek, Mevcut operasyonları gözden geçirmek, Bütçe dahil fayda ve maliyetlerin finansal analizi, Kullanıcılar ve destek elemanları dahil hissedar analizi, Maliyet, görevler, ürünler ve zaman çizelgesi dahil bir proje sözleşmesi. Planlama[değiştir \| kaynağı değiştir] Başlatma aşamasından sonra, proje uygun bir ayrıntı seviyesine kadar planlanır. Asıl amaç proje için gerekli maliyet ve kaynakları tahmin etmek etkili bir biçimde proje uygulamasındaki riskleri yönetmektir. Planlama aşamasında hatalar da başlatma aşaması gibi projenin başarısında büyük engellere neden olacaktır. Planlama aşaması genel olarak şunları içerir: Planlamanın nasıl yapılacağını belirlemek, Kapsam bildirisini geliştirmek, Planlama ekibini seçmek, Oluşacak ürünleri tanımlamak ve iş ayrışım yapısını oluşturmak, Aktiviteler için kaynak gereksinimlerini tahmin etmek, Aktiviteler için gerekli zaman ve maliyeti tahmin etmek, Zaman çizelgesini hazırlamak, Bütçeyi hazırlamak, Risk planlaması, İşin başlatılması için resmi onay almak. Bunlara ek olarak iletişim planlaması, rol ve sorumlulukların belirlenmesi, proje için satın alınacakların belirlenmesi ve bir başlama toplantısı yapılması da tavsiye edilebilir. Yürütme[değiştir \| kaynağı değiştir] Uygulama aşaması, proje yönetim planında belirlenmiş olan proje gereksinimlerini karşılama amaçlı proseslerden oluşur. Bu aşama, insanları ve kaynakları eşgüdümleme, aynı zamanda aktivitelerinin proje yönetim planına uygun şekle getirme çabalarını içerir. Ürünler proje yönetim planına göre gerçekleştirilmiş proseslerin çıktıları olarak oluşurlar. İzleme ve Kontrol[değiştir \| kaynağı değiştir] Gözetim ve denetim aşaması, proje uygulanmasında sorunların zamanında fark edilmesi ve düzeltici eylemlerin zamanında alınmasını ve uygulamayı kontrol etmek amaçlı proseslerden oluşur. Bu aşamanın önemli bir faydası, proje performansının izlenmesi ve ölçülmesi sayesinde proje yönetim planından uygulamada farklılıkların fark edilmesidir. Gözetim ve denetim aşaması şu prosesleri içerir: Proje aktivitelerinin ne ölçüde tamamlandığı ölçmek, Maliyet, kapsam gibi proje değişkenlerini izleyip proje yönetim planı ile karşılaştırmak, Sorun ve risklere yönelik düzeltici eylemleri belirlemek, Kazanılmış Değer Analizi ile projenin zaman ve bütçe açısından gidişatını izlemek, projenin tamamlanma zamanı ve bütçesi konusunda tahminleme yapmak mümkündür. Kapatma[değiştir \| kaynağı değiştir] Kapatma projenin resmi olarak bitirilmesini içerir. İdari aktiviteler dosyaların arşivlenmesi ve öğrenilen derslerin belgelendirilmesini içerir. Bu aşama şu prosesleri içerir: Bütün proses gruplarındaki bütün aktivitelerin bitirilmesi. Bütün sözleşmelerin kapatılması. Kaynakça[değiştir \| kaynağı değiştir] The Definitive Guide to Project Management. Nokes, Sebastian. 2nd Ed.n. London (Financial Times / Prentice Hall): 2007 ISBN 978-0-273-71097-4 Lewis R. Ireland (2006) Project Management. McGraw-Hill Professional, 2006. ISBN 0-07-147160-X. p.110. Joseph Phillips (2003). PMP Project Management Professional Study Guide. McGraw-Hill Professional, 2003. ISBN 0-07-223062-2 p.354. PMI (2010). A Guide to the Project Management Body of Knowledge p.27-35 Ayrıca bakınız[değiştir \| kaynağı değiştir] Proje yönetimi sözlüğü gtdSistem mühendisliğiAlt alanlar Havacılık ve uzay mühendisliği Biyolojik sistem Mühendisliği Konfigürasyon yönetimi Toprak sistemleri mühendisliği ve yönetimi Elektrik mühendisliği Kurumsal sistem mühendisliği Performans mühendisliği Güvenilirlik mühendisliği Güvenlik mühendisliği Süreçler Gereksinim mühendisliği İşlevsel özellikler Sistem entegrasyon Doğrulama ve onaylama Tasarım yorumu Kavramlar İş süreci Sistem Sistem geliştirme yaşam döngüsü V-Model Araçlar Karar verme İşlev modeli IDEF Optimizasyon Kalite işlev yayılımı Sistem dinamiği Sistem Modelleme Dili Sistem çözümlemesi ve tasarımı Sistemler Modelleme İş kırılım yapısı İlgili Kontrol mühendisliği Bilgisayar mühendisliği Endüstri mühendisliği Yöneylem araştırması Proje yönetimi Kalite yönetimi Risk yönetimi Yazılım mühendisliği gtdYazılım mühendisliğiAlanlarGereksinim çözümlemesi • Yazılım tasarımı • Programlama • Biçimsel yöntemler • Yazılım testi • Yazılım sistemleri • Yazılım dağıtımı • Yazılım bakımı KavramlarVeri modelleme • Kurumsal mimari • Functional specification • Modelleme dili • Programlama paradigması • Yazılım • Yazılım mimarisi • Yazılım geliştirme yöntembilimi • Yazılım geliştirme süreci • Yazılımın niteliği • Yazılım kalite güvencesi • Yapısal analiz YönelimlerAtik • Aspect-oriented • Nesne yönelimli • Ontoloji • Servis odaklı • SDLCModellerGeliştirme modelleri: Atik • Yinelemeli model • RUP • Scrum • Spiral model • Waterfall model • XP • V-Model Diğer modeller: CMMI • Veri modeli • İşlev modeli • IDEF • Bilgi modeli • Metamodeling • Nesne modeli • Görünüm modeli • UML YazılımmühendisleriVictor Basili • Dennis Ritchie • Kent Beck • Peter Chen • Grady Booch • Fred Brooks • Barry Boehm • Bjarne Stroustrup • Ward Cunningham • Ole-Johan Dahl • Tom DeMarco • Edsger Dijkstra • Martin Fowler • C. A. R. Hoare • Watts Humphrey • Michael A. Jackson • Ivar Jacobson • Craig Larman • James Martin • Bertrand Meyer • David Parnas • Winston W. Royce • James Rumbaugh • Danese Cooper • Niklaus Wirth • Edward Yourdonİlgili alanlarBilgisayar bilimi • Bilgisayar mühendisliği • İşletme mühendisliği • Geçmiş • Matematik • Proje yönetimi • Risk yönetimi • Sistem mühendisliği gtdElektrik ve Elektronik Mühendisleri Enstitüsü (IEEE) StandartlarıGüncel 488 754-2008 Revizyon 829 IEEE 830 IEEE 1003 1014-1987 IEEE 1016 1076 IEEE 1149.1 1164 1219 IEEE 1233 IEEE 1275 1284 1355 1364 1394 1451 1471 IEEE 1516 1541-2002 1547 1584 IEEE 1588 IEEE 1596 1603 1613 1667 1675-2008 IEEE 1685 1801 1900 1901 1902 11073 12207 802 serisi 802 .1 p Q Qat Qay X ad AE ag ah ak aq .2 .3 .4 .5 .6 .7 .8 .9 .10 .11 (a b d e f g h i j k n p r s u v w y ac) .12 .15 .15.4 .15.4a .16 .18 .20 .21 .22 Önerilen P1363 P1619 P1823 P2030 Kaldırılan 754-1985 854-1987 Ayrıca bakınız: IEEE Standartları Birliği (IEEE-SA) Kategori:IEEE standartları Otorite kontrolü GND: 4047441-0 LCCN: sh85065919 LNB: 000052824 NDL: 01012300 NKC: ph115894 NLI: 987007548197805171 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Proje_yönetimi&oldid=31009986" sayfasından alınmıştır
Kalite yönetimi bir kuruluşun, ürünün veya hizmetin tutarlı olmasını sağlar. Dört ana bileşeni vardır: kalite planlama, kalite güvencesi, kalite kontrolü ve kalite iyileştirme.[1] Kalite yönetimi sadece ürün ve hizmet kalitesine değil, aynı zamanda bunu başarmanın yollarına da odaklanır. Bu nedenle kalite yönetimi, daha tutarlı kalite elde etmek için ürünlerin yanı sıra kalite güvencesi ve süreçlerin kontrolünü kullanır.[2] Kaynakça[değiştir \| kaynağı değiştir] "Arşivlenmiş kopya". 7 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2021. "Arşivlenmiş kopya". 8 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2021. Ayrıca bakınız[değiştir \| kaynağı değiştir] Kalite denetimi Kaliteli altyapı Kalite yönetim sistemi Satış süreci mühendisliği Sistem teorisi Sağlık hizmeti Hızlandırıcı Test yönetimi Kalitenin sekiz boyutu ADRI yaklaşımı Yazılım kalitesi Yazılım kalite güvencesi Otorite kontrolü GND: 4219057-5 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kalite_yönetimi&oldid=31108436" sayfasından alınmıştır
Belge yönetimi (records management), belgelerin oluşturulmasında ve düzenlenmesinde, gereken durumlarda kullanılması için depolanması ve korunmasında, erişim kolaylığının sağlanmasında ve bunun için düzenlenmesinde rol alan uygulamalar ve sistemler bütünüdür.[1] Günümüzde kurumların başarılarını devam ettirebilmeleri oldukça önemlidir. Bunun için oldukça çaba gösterilmesi gerekmektedir. Kurumların sahip olduğu ve kullandığı bilgiler çeşitli ortamlar üzerine kaydedilmiştir. Bu nedenle belgeler kurumların en önemli kaynakları olmuştur. Kurumun başarısı için bu belgelerin verimli bir şekilde kullanılması ve verimli kullanım için de yönetilmesi gerekmektedir. Böylelikle belgelerin düzenlenmesi, korunması ve doğru bir şekilde kullanımını sağlayan belge yönetimi kavramı ortaya çıkmıştır.[2] Belgelerin Üretimi ve kullanılması çok eski çağlardan beri var olmaktadır fakat belge yönetimi kavramının bir disiplin haline gelmesi 20. yüzyılda başlamıştır.[3] Belge yönetiminin amacı[değiştir \| kaynağı değiştir] Var olan belgeleri ve oluşmakta olan belgelerin kontrolünü sağlamak,kullanılmak istenildiğinde belgenin erişimini kolaylaştırmak, geçerliliğini kaybetmiş belgeleri ayırt etmek, belgelerin korunmasını sağlamaktır.[4] Diğer bir amacı da,devlete her açıdan kaynaklık yapan ve belleğini oluşturan Milli Arşiv'e katkı sağlamak ve oluşumuna yardım etmektir. Belgelerin belirli uygulamalar ve işlemlerden geçerek Milli Arşiv'e eklenmesinde ve bunların kontrolünün sağlanmasında rol oynar.[5] Belge yönetimi amaçları şu şekilde sıralanabilir: Gereksiz belge üretim miktarını düşürmek ve üretilen belgelerin kalitesini arttırmak Kuruluşların günlük işleyişleri sırasında daha etkili kayıt ve dosyalama sistemi kurmak ve belgeleri kullanıma hazırlamak İnsanları, gerekli olmayan belgeleri pahalı ofis ortamlarından daha ucuz depolama taşınması konusunda yönlendirmek İdari, yasal ve mali açılardan kullanım değeri tükenene veya güncelliklerini yitirene kadar yarı güncel belgelerle etkili danışma hizmeti sunmak Kalıcı değere sahip olan bütün belgelerin arşivlere devredilmesi ve değerlendirilmesini sağlamak Arşiv uzmanlarının gözetiminde belgeleri değişik kullanıcı gruplarının hizmetine sunmak, depolamak ve düzenlemektir.[6] Belge yönetiminin avantajları[değiştir \| kaynağı değiştir] Kurumların gün geçtikçe büyüyen ve karmaşıklaşan yapıları daha çok belgenin kullanılmasına yol açmaktadır.[7] Bir kurumun bu belgeleri doğru şekilde kullanabilmesi için uygulayacağı belge yönetimi programı kuruma birçok avantaj sağlar. Bu faydalar şunlardır:[8] Karar verme Yasal destek ve yasal belge sağlama Kırtasiyeciliği önleme ve maliyet azaltma Yeni belgeler için referans olma Belgelerin kontrolü için sistematik yaklaşım sağlama Kurumsal verimliliği artırma Değerli dosyaları koruma Gereksiz belgelerin üretimini önleme Kurumun bilgi gereksinimlerini karşılama Kurumun tarihini koruma Arşivsel çalışmalara nitelik kazandırma Belge Yönetimi Sistemi[değiştir \| kaynağı değiştir] Belgelerin yönetilmesi, belge miktarı ile doğru orantılı bir biçimde, artan bir gereksinim olarak karşımıza çıkmaktadır. Bunun en güzel örneği, bazı istatistiksel rakamlarda yatmaktadır. Son otuz yılda üretilen bilgi miktarının, ondan önceki 5 bin yılda üretilenden fazla olması, teknolojinin bizleri getirdiği nokta ve gelecek hakkında bazı fikirler vermektedir.[6] Belge yönetimi, tek bir sabit sistem ile yapılamayacak kadar kapsamlı bir iş olmakla birlikte, farklı kurumların çeşitli belgeler için uyguladıkları birçok yöntemler ve kullandıkları birbirinden değişik sistemler bulunduğu bilinmektedir. Belge yönetimi içerisindeki bileşenlerin düzgün ve eksiksiz bir biçimde ele alınması belge denetiminin sağlanabilmesi için gereklidir. Finansman ve insan kaynakları: Bütçe, personel Alt Sistemler: Belge üretimi, bilginin yayımı, kopya yönetimi, önemli belgeleri koruma, yazışma yönetimi, form yönetimi, rapor yönetimi, talimat yönetimi, veri tabanı yönetimi Araçlar: Bilgisayarlar, postalama, merkezdeki belgeler, bilgi merkezleri, belge merkezleri, arşivler, iletişim İşlemler: Bürokratik işlemlerin basitleştirilmesi, saklama ve düzenleme, gizlilik (koruma), yönergeler, veri tabanı idaresi Belge yönetimi sistemi bütçe, personel, belge türleri, belge üretimi, belgelerin dağıtılması, kopyalanması, sıkılaştırılarak kaydedilmesi, posta yönetimi gibi çeşitli alt sistemlerden oluşmaktadır. Belge üretimi ve dağıtımı, bilgi yayımı, kopyalama, önemli belge koruma, yazışma ve form yönetimi, rapor yönetimi, talimat yönetimi, veri tabanı yönetimi, arşiv yönetimi ve bu yönetim türleri ile doğrudan ya da dolaylı olarak ilişkisi olan araç- gereç, hizmet ve yöntemlerin tümü, belge yönetimi sisteminin temel bileşenlerinden oluşmaktadır.[9] Türkiye - Belge Yönetimi İlişkisi[değiştir \| kaynağı değiştir] Türkiye'de belge yönetimi hakkında birçok çalışma gerçekleştirilmiştir. Burada amaç gerçekleştirilen işlemlerin verimli ve doğru ilerleyiş sağlaması, yüksek maliyetlerden kaçınmak, hızlı ve kaliteli hizmet vermektir. Türkiye'de özel anlamda belge yönetimi adına işlemler gerçekleştirilmiştir ancak belgenin üretiminden imhasına kadar geçirdiği tüm süreci kapsayacak çalışmanın bulunmadığı görülmektedir. İlk proje ve raporların çıkışı 1950’li yılların başına dayanmaktadır. Türkiye'de günümüze kadar kamu yönetiminin düzenlenmesi ve gereksiz belge üretiminin önüne geçmek adına iki konu başlığı altında düzenlemeler yapıldığı görülmektedir. Diğer yapılan işlemlerden biri ise tüm belgeler için değil de yazışma ve formların tasarım ve üretimi hakkındadır. Bu işlemde amaçlanan kurumsal işlerin düzenlenmesidir. Bilgi Edinme Hakkı Kanunun belge yönetimi alanında yapılması gereken düzenlemelere katkı sağlayacağı söylenebilir. Türkiye de belge yönetimi gereksinimini ortaya koymak için son yıllarda bilgi ve belge hizmetleri alanında yapılan yasal düzenleme ve çalışmalardan bir diğeri ise E- Devlet uygulamalarının Avrupa Birliğine üye olabilme ön koşulları arasındadır. Elektronik belge yönetimi[değiştir \| kaynağı değiştir] Günümüzde bilginin önemli bir unsur olması ve bunun farkındalığıyla bilgiyi yönetme isteği, gelişen teknoloji ile birlikte belge yönetiminin elektronik ortama geçirilmesi bir gereklilik olmuştur.[10] Elektronik belge yönetimi (Electronic records management), fiziksel ortamda mevcut olan belgelerin elektronik ortama geçirilmesi ya da elektronik ortamda belgelerin üretilmesi ve bu belgelerin kontrol edilmesi, düzenlenmesi, kullanılması ve arşivlenmesi için yapılan programlar ve uygulamalardır.[11] Ebys'ler ile yapılmaya çalışılan kâğıtların, belgelerin düzene sokulmasından çok, bilginin yönetilmesi gayretidir. Belge yönetimine kıyasla istenen belgeye daha kısa sürede ulaşılması, belgelerin daha kısa sürede yönetilmesi ve maliyetinin minimum seviyede olması elektronik belge yönetimini daha elverişli hale getirmektedir. Günümüzde bu sistem batı ülkelerinde yaygınlaşmıştır. Türkiye'nin de batı ülkelerine ayak uydurması ve aynı standartlara sahip olması gerekmektedir.[12] Kaynakça[değiştir \| kaynağı değiştir] "Özdemirci,Fahrettin. Belge Üretimi ve Kurumsal Bilgi Yönetimi" (PDF). 17 Aralık 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2013. Özdemirci,Fahrettin Kurum ve Kuruluşlarda Belge Üretiminin Denetlenmesi ve Belge Yönetimi İstanbul-1996, Türk Kütüphaneciler Derneği İstanbul Şubesi Yayınları Özdemirci,Fahrettin Bir Disiplin Olarak Belge Yönetimi(Records Management As A Discipline) [1] 17 Aralık 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. "Teri J. Mark Designing Efficient Filing Systems" (PDF). 20 Ekim 2012 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ocak 2013. Özdemirci,Fahrettin Üniversitede Belge Yönetimi ve Arşivler a b Odabaş, Hüseyin (30 Nisan 2005). "Belge Yönetimi ve Türkiye'de Belge Yönetimi Gereksinimi". Bilgi Dünyası. 6 (1): 36-57. doi:10.15612/bd.2005.446. ISSN 2148-354X. Külcü,Özgür Hacettepe Üniversitesi Kütüphanecilik Bölümü 25. Yıla Armağan 1997 Özdemirci,Fahrettin Belge Üretiminin Denetlenmesi ve Belge Yönetimi Rossi, M. J. (1 Temmuz 1978). "Book Reviews : Human Relations in Management. Samuel D. Deep, Encino, CA: Glencoe Publishing Co., 1978. 294 pages". Journal of Business Communication. 15 (4): 75-76. doi:10.1177/002194367801500413. ISSN 0021-9436. Önaçan, Mehmet Bilge Kağan Medeni, Tunç Durmuş Özkanlı, Özlem Elektronik Belge Yönetimi Sistemi (EBYS)'nin Faydaları ve Kurum Bünyesinde EBYS Yapılandırmaya Yönelik Bir Yol Haritası [2] 23 Ocak 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Elektronik Belge Yönetimi Sistemi ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Örneği Tezi[3][ölü/kırık bağlantı] Kandur Hamza Marmara Üniversitesi Elektronik Belge Yönetim Sistemli Kriterleri Referans Modeli (v.1.0) [4] 27 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Otorite kontrolü LCCN: sh85111941 LNB: 000090125 NKC: ph137902 NLI: 987007565765605171 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Belge_yönetimi&oldid=30809810" sayfasından alınmıştır
Bu madde hiçbir kaynak içermemektedir. Lütfen güvenilir kaynaklar ekleyerek madde içeriğinin geliştirilmesine yardımcı olun. Kaynaksız içerik itiraz konusu olabilir ve kaldırılabilir.Kaynak ara: "Risk yönetimi" – haber · gazete · kitap · akademik · JSTOR (Ocak 2016) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) Risk yönetimi, işletmelerin işlevleri sırasında ortaya çıkabilecek risklerin önceden dikkatli bir biçimde ve ayrıntıları ile tanımlanıp değerlendirilmesi ve bu riskleri minimize edecek veya tam olarak ortadan kaldıracak önlemlerin alınması. Risk yönetimlerin aşamaları[değiştir \| kaynağı değiştir] Öncelikle potansiyel risklerin belirlenmesi gerekiyor. Risk belirlemede risk kategorileri bazında bir çalışma yapmak önemli risk alanlarının unutulmasını engeller. Örneğin, her şirket, girdileri, üretim süreçleri, piyasa şartları, finansal piyasalar, hukuka aykırılık, kanunlarda ve denetim kurumlarındaki değişiklikler ve vergi konularındaki risklerini belirlemelidir. İkinci adımda ise tanımlanan risklerin gerçekleşme olasılıkları ve gerçekleşmeleri durumunda kuruma yükleyeceği maliyetler ile ilgili değerlendirmelerin yapılmasıdır. Bu değerlendirme ışığında riskler gruplandırılarak alınacak tedbirler belirlenir. Örneğin, potansiyel etkisi yüksek ancak gerçekleşme olasılığı düşük risklerin sigortalanması veya kiralama gibi farklı finansman yöntemleriyle yönetilmesi sağlanırken, potansiyel etkisi düşük ve gerçekleşme olasılığı yüksek risklerin azaltılması için yatırım yapılması tercih edilebilir. Risklerin değerlendirilmesi aşamasında riskin yapısına göre farklı teknikler kullanılmaktadır. Örneğin, ihmal edilebilecek düzeydeki belirsizliklerin olduğu ortamda proje değerlendirmeleri için nakit akışlarının bugünkü değere getirilmesi ve duyarlılık analizi tercih ediliyor. Sınırlı sayıda olasılığın olduğu durumlarda ise senaryo analizleri ve karar ağacı yöntemleri tercih ediliyor. Belirsizliklerin ve sonuçlarının belli dağılımlarla modellenebildiği durumlarda ise simülasyon çalışmaları ve opsiyon teorisi kullanılıyor. Risk yönetimi ve değerlendirme[değiştir \| kaynağı değiştir] Uluslararası Araştırma Konseyinin Uluslararası Uzay İstasyonunu meteorlardan ve yörünge enkazlarından korumak için hazırlamış olduğu çalışmada yer alan 3 boyutlu bir risk analiz görseli. Temel Kavramlar Tehlike: İnsanların yaralanması, sağlığının bozulması veya bunların gerçekleşmesine sebep olabilecek kaynak, durum veya işlem. Sağlığın bozulması: Bir iş faaliyetinin veya işle ilgili durumun yol açtığı ve/veya kötüleştirdiği belirlenebilir, olumsuz fiziksel veya ruhsal durum Olay: Yaralanmaya, sağlığın bozulmasına veya ölüme sebep olan veya sebep olacak potansiyele sahip olan işle ilgili olaylar. Yaralanmaya, sağlığın bozulmasına veya ölüme sebep olmadan gerçekleşen olaylara “Hasarsız olay- Ramak kaldı” denilmektedir. Kaza: Yaralanmaya, sağlığın bozulmasına veya ölüme sebep olan olaydır. Risk: Tehlikeli bir olayın veya maruz kalma durumunun meydana gelme olasılığı ile olay veya maruz kalma durumunun yol açabileceği yaralanma veya sağlık bozulmasının ciddiyet derecesinin birleşimi. Risk analizi: Tehlikelerden kaynaklanan riskin büyüklüğünü tahmin etmek ve mevcut kontrollerin yeterliliğini dikkate alarak riskin kabul edilebilir olup olmadığına karar vermek için kullanılan süreçtir. Kabul edilebilir risk: İşletmelerin yasal zorunluluklara ve kendi İş Sağlığı ve Güvenliği politikalarına göre, katlanılabilir düzeye indirilmiş risk. Güvenlik: İşin yapılması ve yürütülmesi esnasında oluşan risk ya da risklerin: tanımlanmış bir zaman aralığı süresince, kabul edilemez düzeyin dışında kalma yeteneğidir. Risk yönetimi: Bir işletmenin sağlık ve güvenlik şartlarını sağlamak, iyileştirmek ve sürdürmek için yürütülen girişimlerin tamamıdır. (İLO-OHS 2001 İSG Yönetim Sistemi Rehberi) Ayrıca bakınız[değiştir \| kaynağı değiştir] Riskten kaçınma Risk hafifletici önlemler Otorite kontrolü GND: 4121590-4 LCCN: sh2004006348 NKC: ph116047 NLI: 987007538986805171 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Risk_yönetimi&oldid=30387965" sayfasından alınmıştır
Bu madde hiçbir kaynak içermemektedir. Lütfen güvenilir kaynaklar ekleyerek madde içeriğinin geliştirilmesine yardımcı olun. Kaynaksız içerik itiraz konusu olabilir ve kaldırılabilir.Kaynak ara: "Hizmet yönetimi" – haber · gazete · kitap · akademik · JSTOR (Aralık 2016) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) Hizmet yönetimi, hizmetlerin iyileştirilmesine yönelik ticari bir iş safhasıdır ve tedarik zinciri yönetiminin bir alanı olarak, bir ürünün satışı ile müşteri arasındaki arayüzü ifade eder. Üretim bağlamında, gerçek satış ve müşteri bakış açısı arasındaki kesişimde olduğu gibi tedarik zinciri yönetimine entegredir. Yüksek performanslı hizmet yönetiminin amacı tipik nihai ürün tedarik zincirine göre genellikle daha karmaşık olan hizmet-yoğun tedarik zincirlerini optimize etmektir. Çoğu servis-yoğun tedarik zinciri büyük stoklar ve saha servisiyle üçüncü partilerin sıkı entegrasyonunu gerektirir. Onların da tutarsız ve belirsiz taleplere daha gelişmiş bilgi ve ürün akışı kurarak uyması gerekir. Ayrıca, tüm işlemler çok sayıda parçalı hizmet yerleşimleri ve tedarik zinciri içindeki çoklu katmanlar arasında koordineli olmalıdır. Genellikle satış sonrası hizmetleri sayılan bakım, onarım ve yedek parça temini gibi alanlara ayrılan bütçe, gelirin yüzde 20'sinden azdır. Buna karşılık modern, yenilikçi şirket ve kuruluşların, seçim sonrası hizmetler için genellikle kârın yüzde 50'sinden fazlasını harcadıkları görülmektedir. Faydaları[değiştir \| kaynağı değiştir] Bir kuruluşun hizmet faaliyetlerinin oluşturulması ve yönetiminin çok çeşitli faydaları olabilir: Hizmet ile ürün tedariki bir arada yürütülerek toplam maliyet azaltılabilir. Hizmet parçalarının stok seviyesi düşürülebilir böylece toplam stok maliyeti düşer. Müşteri hizmet ya da parça/hizmet kalitesi yükselir. Hizmet gelirleri artar. Gelecekte ortaya çıkabilecek muhtemel sorunlar öngörülerek hizmet ve parça maliyetleri azaltılabilir. Müşteri memnuniyetini arttırmak. Hızlandırma maliyetlerini düşürür- en iyilenmiş hizmet bölümleri stoğuyla, müşterilere acele siparişlere gerek yoktur. Teknik ve tamir elemanlarının müşteri ziyaretlerini azaltır. Eğer sorun doğru teşhis edilirse, doğru çözüm ile sorun ilk seferde giderilir. "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Hizmet_yönetimi&oldid=32188822" sayfasından alınmıştır
Stratejik yönetim, bir organizasyonun uzun vadeli hedeflerine ulaşmak ve rekabet avantajı sağlamak için kaynaklarını etkili bir şekilde kullanmasını sağlayan bir yönetim sürecidir. Stratejik yönetim, bir işletme'ye genel bir yön sağlar. Ayrıca kuruluşun hedeflerini belirlemeyi, bu hedeflere ulaşmak için politikalar ve planlar geliştirmeyi, ardından planları uygulamak için kaynaklar tahsis etmeyi içerir.[1] Temel yetkinlik, stratejik düşünce, stratejik finansal yönetim, stratejik planlama, stratejik kaynak kullanımı yöntemlerini içerir.[2] Ayrıca çok eskiden beri savaş, yağma gibi zamanlarda da kullanılmıştır. Kaynakça[değiştir \| kaynağı değiştir] "Arşivlenmiş kopya". 25 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2021. "Arşivlenmiş kopya". 8 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mayıs 2021. Ayrıca bakınız[değiştir \| kaynağı değiştir] Dikey entegrasyon Yatay entegrasyon Yeniden yapılandırma Eğitim ve geliştirme Bu madde bir taslaktır. Bu maddeyi geliştirerek veya özelleştirilmiş taslak şablonlarından birini koyarak Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz. Otorite kontrolü GND: 4124261-0 NKC: ph116291 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Stratejik_yönetim&oldid=32213916" sayfasından alınmıştır
Tedarik Zinciri Yönetimi (İng: Supply Chain Management, SCM) müşteriye, doğru ürünün, doğru zamanda, doğru yerde, doğru fiyata tüm tedarik zinciri için mümkün olan en düşük maliyetle ulaşmasını sağlayan malzeme, bilgi ve para akışının entegre yönetimidir. Bir başka deyişle zincir içinde yer alan temel iş süreçlerinin entegrasyonunu sağlayarak müşteri memnuniyetini artıracak stratejilerin ve iş modellerinin oluşturulmasıdır. Tedarik Zinciri[değiştir \| kaynağı değiştir] Ana madde: Tedarik zinciri Bir tedarik zinciri, ürünlerin, tedarikçiler, üreticiler, toptancılar, dağıtımcılar, perakendeciler ve nihai olarak da tüketiciler arasındaki hareketini sağlayan ilişkiler ve bağlantılar bütünüdür. Mal ve hizmetlerin tedarik aşamasından, üretimine ve nihai tüketiciye ulaşmasına kadar birbirini izleyen tüm halkaları kapsar. İş süreçleri açısından bakıldığında, tedarik zinciri; satış süreci, üretim, stok yönetimi, malzeme temini, dağıtım, tedarik, satış tahmini ve müşteri hizmetleri gibi pek çok alanı içine almaktadır. Tedarik zinciri yönetiminde, Stratejik seviyede, üretimin nerede yapılacağı ve en iyi kaynak bulma stratejisinin ne olacağı. Taktik seviyede, tahmin yürütme, planlama, temin süresi kısa olan malzemelerin siparişi ve üretim ihtiyaçlarının karşılanması için fazla mesailerin çizelgelenip çizelgelenmeyeceği. Operasyonel seviyede ise, envanter dağıtımı, detaylı çizelgeleme ve bir makine bozulduğu zaman bir siparişin ne yapılacağı konuları ele alınır. Tedarik zinciri yönetimi müşteriyi memnun edecek bir şekilde daha iyi bir şekilde ürün ve hizmet üretip sunmak için genişleyen bir faktörler bileşenini planlama ve kontrol etme amacıyla ileri teknoloji, bilişim yönetimi ve yöneylem araştırması matematiği kullanır. İleri seviyede programlar, ilişkisel veritabanları ve buna benzer teknik araçları kullanır. Tedarik zincirinin temel fonksiyonları[değiştir \| kaynağı değiştir] Tedarik zincirini yönetiminde, zinciri oluşturan tüm fonksiyonlar bütünleşmiş olmalıdır. Ürünlerin, tedarikçiden son kullanıcıya ulaşmasında bir dizi fonksiyon belirli görevleri, altı temel hedef doğrultusunda yerine getirir: Talep ve sipariş yönetimi Satın alma Planlama Üretim Envanter (Stok) yönetimi Depo yönetimi Sevkiyat (Taşıma) Tedarik Zinciri Yönetiminin faydaları[değiştir \| kaynağı değiştir] Teslimat performansını iyileştirir Müşteri memnuniyeti sağlar. Envanterin azaltılmasını sağlar Sipariş karşılama oranını yükseltir Talep tahminlerinin doğruluğunu arttırır Tedarik çevrim süresini kısaltır Lojistik masraflarını azaltır Verimlilik ve kapasite artışı sağlar Müşteri memnuniyetini arttırır Girdilerin teminini garantileyerek, üretimin devamlılığını sağlar Tüketici taleplerini en iyi şekilde karşılayarak kaliteyi arttırır Toplam maliyetleri azaltır Pazardaki değişikliklere daha kısa zamanda cevap verilmesini sağlar Dış bağlantılar[değiştir \| kaynağı değiştir] CIO Magazine's ABCs of supply chain management28 Ekim 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) Kaynakça[değiştir \| kaynağı değiştir] Otorite kontrolü BNF: cb11976688n (data) GND: 4684051-5 LCCN: sh85018306 NLI: 987007293396605171 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Tedarik_zinciri_yönetimi&oldid=31046628" sayfasından alınmıştır
Yetenek yönetimi, bir organizasyon için gerekli insan sermayesi'nin beklentisini ve bu ihtiyaçları karşılayacak planlamayı ifade eder. Yetenek yönetimi, iş değerini artırmak, şirketlerin ve kuruluşların hedeflerine ulaşmasını mümkün kılmak için stratejik insan kaynakları planlaması'nı kullanma bilimidir.[1] İşe alma, elde tutma, geliştirme, ödüllendirme ve stratejik iş gücü planlamasının bir parçasıdır. Yetenek yönetimi stratejisi stratejik yönetim'e bağlanmalıdır.[2][3] Ayrıca bakınız[değiştir \| kaynağı değiştir] Yetenek yönetimi sistemi Yetenek yöneticisi Personel yönetimi Yetenek temsilcisi Eğitim ve geliştirme Kaynakça[değiştir \| kaynağı değiştir] "What Is Talent Management? Model, Strategy, Process". Valamis. 18 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. "What is Talent Management and Why is It Important? \| Expert360". Expert 360. 5 Haziran 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. HR, Full Bio Follow Linkedin Follow Twitter Susan Heathfield is an; Heathfield, management consultant with an MS degree She has covered HR for The Balance Careers since 2000 Read The Balance's editorial policies Susan M. "Why Talent Management Is an Important Business Strategy". The Balance Careers. 13 Kasım 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Bu madde bir taslaktır. Bu maddeyi geliştirerek veya özelleştirilmiş taslak şablonlarından birini koyarak Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz. Otorite kontrolü NKC: ph878392 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Yetenek_yönetimi&oldid=30485691" sayfasından alınmıştır
Organizasyon(Örgüt) Sosyolojisi veya Örgütsel davranış (ÖD) : "örgütsel ortamlarda insan davranışının incelenmesi, insan davranışı ile organizasyon arasındaki arayüz ve organizasyonun kendisi"dir.[1] ÖD araştırması en az üç şekilde kategorize edilebilir:[2] Kuruluşlardaki bireyler (mikro düzeyde) Çalışma grupları (orta seviye) Kuruluşların davranış biçimi (makro düzeyde) Genel bakış[değiştir \| kaynağı değiştir] Chester Barnard, bireylerin organizasyondan bağımsız hareket ettiğinde, organizasyon rolde takındığı tutumdan farklı davrandığını keşfetmiştir.[3] Örgütsel davranış araştırmacıları, bireylerin öncelikli olarak organizasyon rollerindeki davranışlarını araştırır. Örgütsel davranış araştırmasının ana hedeflerinden birisi "örgütsel teoriyi yeniden canlandırmak ve organizasyon hayatının daha iyi kavramsallaştırmasını geliştirmek"tir.[4] Endüstriyel ve örgütsel psikoloji ile ilişkisi[değiştir \| kaynağı değiştir] Miner (2006), 1940 veya 1950'de ortaya çıkmış olabileceğini öne sürerek; "hangi örgütsel davranışın, ayrı bir disiplin olarak kurulduğu noktasını" (p. 56) tanımlarken "mutlak bir işgüzarlık" olduğundan bahsetmiştir.[5] Ayrıca, APS'nin (American Psychological Association) endüstriyel psikoloji ayrımının, "örgütsel davranış açıkça var olduğunun ortaya çıktıktan uzun bir süre sonra" (p. 56) ki benzeri bir durumun sosyolojide de meydana geldiği not edilmesi göz önünde bulundurularak; 1970'e kadar ismine "örgütsel" adını eklemediği gerçeğinin altını çizmiştir. İki disiplin arasında benzerlikler ve farklılıklar olmasına rağmen örgütsel davranış ile örgütsel psikoloji arasındaki ayrımı yapma noktasında hala anlaşmazlık mevcuttur.[6][7] Tarih[değiştir \| kaynağı değiştir] Çoklu-disiplin bilimi olarak, örgütsel davranış, Sosyoloji, endüstriyel/örgütsel psikoloji ve ekonomik ile ilgili birçok gelişmeden etkilenmiştir. Sanayi Devrimi, 1760'lardaki yeni üretim tekniklerinin ve artan mekanizasyonunu uyumu ile yeni teknolojilerin ortaya çıktığı bir dönemdir. Max Weber, meşhur demir kafes örneğinde, din ve mesleki iş tecrübelerinin azalmasına ilişkin endişelerini dile getirmiştir. Weber, Sanayi Devrimindeki işçiye yüklenen verimlilik gereksiniminin bir çeşit "hapishane" ve "bireyselliği kısıtlanmış işçi" olduğunu öne sürdü.[8] Sanayi devrimi ile meydana gelen önemli sosyal ve kültürel değişiklikler ayrıca yeni çeşit organizasyonların ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Weber, bu organizasyonlardan birini analiz etti ve bürokrasinin "rasyonel-legal ilkelere dayanan ve azami teknik etkinliğe sahip bir organizasyon" olduğu sonucuna vardı.[9] Birkaç ÖD uygulayıcısı, yönetim ve organizasyon hakkındaki fikirlerini belgeledi. Bugün en iyi bilinen teorilerinin kökeni, Henri Fayol, Chester Barnard ve Mary Parker Follet'ten gelmiştir. Üçü de, etkili organizasyon yönetimi geliştirmek için bir model geliştirmek amacıyla tecrübelerinden istifade etti ve her bir teorisi bağımsız olarak insan davranışı ve motivasyonu üzerine odaklanmıştır.[3][10][11] İlk yönetim danışmanlarından biri olan Frederick Taylor, bilimsel yöntem olarak bilinen yaklaşımı uygulayan 19. yüzyıl dönemi mühendistir. Taylor, bilimsel yöntem ile görev verimliliğini en üst noktaya taşımayı savunmuştur.[12] Bilimsel yöntem, işçi verimliliğini arttırmak için zaman ve hareket çalışmalarını yapan Lillian ve Frank Gilbreth tarafından daha da geliştirilmiştir.[13] Yirminci yüzyılın başlarında Fordizm fikri ortaya çıktı. Otomobil sektörünün öncüsü Henry Ford'dan adını alan metot, montaj hatları kullanımı ile üretimin standardizasyonu fikrine itimat etmiştir. Bu, vasıfsız işçilerin, karmaşık ürünleri etkili bir şekilde üretebilmesine imkan sağladı. Sorenson daha sonra Fordizm'in, Taylor'dan bağımsız geliştiğini açıklığa kavuşturdu.[14] Fordizm, bütün üretim sürecine, bürokratik ve bilimsel yönetim ilkelerinin uygulanması olarak açıklanabilir. Bilimsel yöntemin başarısı ve Fordizm, bu teorilerin yaygın benimsenmesi şeklinde sonuçlandı. 1920'lerde, Hawthorne Works Western Electric fabrikası, Hawthorne olarak bilinen çalışmaların ilki ile görevlendirildi. Bu çalışmalar ilk başta geleneksel bilimsel yönteme bağlı kalmıştı fakat ayrıca işçilerin daha yüksek veya düşük aydınlatma seviyesinde daha üretken olup olmadığını araştırdı. Bu sonuçlar göstermiştir ki aydınlatma seviyesi ne olursa olsun, işçiler çalışırken üretkenlik artar ancak çalışmalar bittiğinde üretkenlik normale dönüyordu. Takip eden deneylerde, Elton Mayo, iş performansı ve sözde Hawthorne Etkisi'nin ciddi bir şekilde sosyal ilişkiler ve iş içeriği ile korelasyon içinde olduğu sonucuna vardı.[15] Hawthorne araştırmalarını takiben, motivasyon ÖD topluluğunda odak noktası haline geldi. Teoriler, 1950'ler ve 1960'larda ortaya çıktı ve Frederick Herzberg, Abraham Maslow, David McClelland, Victor Vroom ve Douglas McGregor gibi kayda değer ÖD araştrmaclarınn teorilerini kapsar. Bu teoriler, işçi motivasyonunun, iş performansının ve iş tatmininin altını çizmektedir.[5] Herbert Simon'un Yönetimsel Davranış'ı, en kayda değeri karar vermek olan birçok önemli ÖD konseptini ortaya koymuştur. Simon, Chester Barnard ile beraber, insanların bir organizasyon dışındaki davranışlarına kıyasla organizasyon içinde verdiği kararların farklılıştığını ortaya sürdü. Klasik ekonomi teorileri, insanların rasyonel karar-verici olduğu varsayarken Simon zıttını iddia etti. Bilincin, sınırlı rasyonellik sebebi ile kısıtlı olduğunu iddia etmiştir. Örneğin, karar vericiler genellikle tatmin edici, en optimal çözüm yerine marjinal olarak kabul edilebilir ilk çözümü kullanır.[16] Simon, organizasyonel karar-verme çalışmaları üzerine yaptığı çalışmalar sonucunda Nobel Ekonomi Ödülü'ne layık görülmüştür.[17] 1960 ve 1970'lerde, alan daha nicel ve kaynağa bağımlı hale gelmeye başladı. Bu, tesadüf teorisi, enstitüsel teori ve organizasyonel ekolojinin meydana gelmesine sebep oldu.[18] 1980'lerde başlayarak, antropoloji, psikoloji ve sosyoloji gibi alanlar ile uyum içinde olarak organizasyonların ve organizasyonel değişikliklerin kültürel açıklaması araştırma alanı haline gelmiştir. Alanın mevcut durumu[değiştir \| kaynağı değiştir] ÖD'nin araştırılması ve öğretilmesi, üniversitelerin işletme bölümünün yönetim fakültesinde yapılır. Bazen ÖD konuları, endüstriyel ve örgütsel psikoloji mezuniyet programlarında öğretilir. ÖD araştırmaları ve uygulamasında ek gelişmeler olmuştur. Antropoloji, gitgide etkili hale gelmiştir ve örgütsel kültür, örgütsel ritüel ve simgesel eylemleri tanıtarak şirketleri bir topluluk gibi varsayma fikrine yol açmıştır. Tek bir birleştirme teorisi zor olmasına rağmen liderlik çalışmaları da ÖD'nin bir parçası haline gelmiştir.[19] ÖD araştırmacıları, bir organizasyonda etik ve önemine ilginin arttığını göstermiştir. Bazı ÖD araştırmacıları, organizasyonların estetik katmanına ilgi duyar hale gelmiştir.[20] Kullanılan araştırma yöntemleri[değiştir \| kaynağı değiştir] Örgütsel davranışta, birçoğu diğer sosyal bilimlerde bulunan çeşitli metotlar kullanılır. Nicel yöntemler[değiştir \| kaynağı değiştir] Ana madde:Nicel yöntemler Ö.D. araştırmalarında kullanılan yaygın istatistiksel yöntemler şunlardır: korelasyon, varyans analizi, meta-analiz, çoklu-seviye modelleme, çoklu gerileme, yapısal eşitleme modeli ve zaman dizisi analizi.[21][22] Bilgisayar simülasyonu[değiştir \| kaynağı değiştir] Ana madde: Bilgisayar simülasyonu ve organizasyon çalışmaları Bilgisayar simülasyonu, örgütsel davranışta öne çıkan yöntemdir.[23] Bilgisayar simülasyonunun birçok kullanım alanı varken çoğu ÖD araştırmacıları organizasyonların veya şirketlerin nasıl işlediğini anlamak için kullanır. Ancak, son zamanlarda araştırmacılar, takım işini meydana getiren düşünce süreci ve davranışları gibi bireysel ve kişiler arası bilişsellik davranşlarına[24] odaklanarak bilgisayar simülasyonunu bireysel davranışı mikro-düzeyde anlamak için uygulamaya başlamıştır.[25] Nitel yöntemler[değiştir \| kaynağı değiştir] Nitel araştırma,[21] değişkenlerin miktarının genellikle dahil olmadığı yöntemler bütünüdür. Nitel yöntemler, röportajların içerik analizinden yazılı materyale veya gözlemlerin sesle yazılmış anlatımlarına kadar kapsayan bir menzilde yer alabilir. Yaygın metotlar arasında etnografya, durum çalışmaları, tarihsel yöntemler ve röportajlar vardır. Konular[değiştir \| kaynağı değiştir] Danışmanlık[değiştir \| kaynağı değiştir] Danışmanlar, müşterilerinin örgütsel problemlerini tayin etmek ve yüksek kaliteli hizmet sağlamak için ÖD'de geliştirilmiş ilkeleri kullanır.[26] Üretkenlik karşıtı iş davranışı[değiştir \| kaynağı değiştir] Üretkenlik karşıtı iş davranışı, organizasyona zarar veren veya niyeti taşıyan işçi davranışıdır.[27] Karar verme[değiştir \| kaynağı değiştir] Birçok ÖD araştırmacısı rasyonel planlama modelini benimser. Karar-verme araştırması, kararların ne kadar sıradan yapıldığına (normatif karar-verme), düşünce sonucunda nasıl belirli bir yargıya varıldığına (deskriptif karar-verme) ve bu karar-vermeyi nasıl geliştirme gibi konulara yoğunlaşır. Çalışanlara kötü muamele[değiştir \| kaynağı değiştir] Organizasyonlarda işçilerin karşılaştığı birçok kötü muamele tipi vardır. Bunlar şöyledir: Kötüye kullanım denetimi, zorbalık, kabalık ve cinsel taciz. Kötüye kullanım denetimi[değiştir \| kaynağı değiştir] Kötüye kullanım denetimi, üstün, asta zarar verici davranış örüntüsünde bulunduğu kapsamdır.[28] Zorbalık[değiştir \| kaynağı değiştir] İşyerinde zorbalığın tanımları değişkenlik gösterse de, bireye yönelik tekrarlanan zararlı davranışlar örüntüsü şeklinde gerçekleşmektedir.[29] Bir davranışın zorbalık olarak tanımlanabilmesi için, birey veya bireyler, kurbanın herhangi bir seviyesinden daha fazla (tekil veya beraber) güç sahibi olması gerekir. Kabalık İşyerinde kabalık, zarar verme kastı belirli olmamakla karakterize edilen düşün-yoğunluklu nezaketsizlik ve kaba davranışlardan meydana gelir ve iş ortamı davranışlarını kapsayan sosyal normların ihlalidir.[30] Cinsel taciz[değiştir \| kaynağı değiştir] Cinsel taciz, sıklıkla iş verimliliğine müdahale eden saldırgan bir iş ortamı oluşturarak bir bireyi cinsiyeti sebebiyle karalamak veya ona kötü tutumda bulunma davranışıdır.[31] Takımlar[değiştir \| kaynağı değiştir] Ana madde: Takım İşle ilgili tutumlar ve duygular[değiştir \| kaynağı değiştir] Örgütsel davranış, iş memnuniyeti, organizasyonel bağlılık, iş katılımı ve duygusal işi kapsayan işçi tavırları ve hislerini kapsar. İş memnuniyeti, ücret veya idare gibi işçinin iş veya iş yönleri ile ilgili hislerini yansıtır.[32] Organizasyonel bağlılık, işçilerin organizasyonuna bağlı hissettiği kapsam çerçevesini temsil eder.[33] İş katılımı, bireyin işinin kimliği ve kendi öz değerinin maddesel bileşimi olarak değerlendirilmesidir.[34] Duygusal iş, işçinin -müşterilere gülümsemek gibi- belirli duyguları göstermesidir ki işçinin göstermesi gerektiği duyguyu hissetmemesine rağmen göstermesi buna dahildir.[35] Liderlik[değiştir \| kaynağı değiştir] Liderliğe ilişkin çok sayıda teori mevcuttur. Önceki teoriler liderlerin karakterine odaklanırken sonraki teoriler lider davranış ve liderlerin etkili olabileceği şartlar üzerine odaklanmıştır. Bu yaklaşımların arasında şunlar vardır: beklenmedik durum teorisi, değerlendirme ve başlatma yapısal modeli, lider-üye değişimi veya LMX teorisi, yol-amaç teorisi, davranışsal düzenleme ve transformasyonel liderlik teorisi. Beklenmedik durum teorisi, iyi liderliğin, liderin ve durumun karakteristik özelliğine bağlı olduğunu belirtir.[36] Ohio State Leadership Studies, değerlendirme(astlara ilgi ve saygı gösterme) ve başlatma kaynağı(görev tayini ve verimlilik hedefleri belirleme) olarak bilinen liderlik boyutlarını tanımlamıştır.[37][38] LMX teorisi, üst-ast bireyleri arasındaki ilişkiler değişimi üzerine yoğunlaşır.[39] Yol-amaç teorisi, uygun lider tarzını organizasyonel koşullara ve ast kişiliğine bağlayan bir beklenmedik durum teorisidir.[40] Transformasyonel liderlik teorisi, liderlerin yüksek seviye motivasyon ile bağlılığını ve takipçilerinin verimliliğini dikkate alan bir fikirdir. Karizmatik liderlik, transformasyonel liderlik teorisinin bir parçasıdır.[41] Davranışsal modifikasyonda' liderin ödül gücü(ödül verme/alma veya ceza verme becerisi) odak noktasıdır ve şarta bağlı ödüller(vs şarta-bağlı olmayan) öne çıkar. Yönetim rolleri[değiştir \| kaynağı değiştir] 1960'ların sonunda MIT mezunu öğrenci Henry Mintzberg, beş yönetim etkinlikleri üzerine özenle çalışmıştır. Gözlemlerinin temelinde, Mintzberg yönetim rollerinin üç alt kategoriye ayrıldığı sonucuna vardı: Kişilerarası roller, karar-verici roller ve bilgilendirici roller.[42] Motivasyon[değiştir \| kaynağı değiştir] Yetenekli ve başarılı işçileri elde tutmak, bir şirketin rekabetçi avantajını sürdürebilmesi için kilit etkendir. İnsanların yeteneklerini etkili bir şekilde kullanabildiği bir çevre; en zeki, çalışkan ve zor bireyleri bile motive etmesine yardımcı olabilir. İyi insanlar inşa etmenin temeli motivasyon ve davranışsal uygulamalardır. (O'Reilly, C., and Pfeffer, J., 2000).[43] Baron and Greenberg (2008)[44] motivasyonun "bir hedefe ulaşmak için direkt ve sürdürülen insan davranışı dizisi süreçleri" olduğunu yazmıştır. ÖD'ye ilişkin birkaç motivasyon teorisi vardır ve şunlardır: eşitlik teorisi,[45] beklenti teorisi,[46] Maslow'un ihtiyaçlar hiyerarşisi,[47] teşvik teorisi, organizasyonel adalet teorisi,[48] Herzberg'in iki etkenli teorisi[49] ve Teori X ve Teori Y.[50] Halkla ilişkiler Halkla ilişkiler, halk ile organizasyon arasındaki ilişkinin yönetimi uygulamasıdır, bu yüzden halkla ilişkiler organizasyon davranışı ile de ilgilidir. Milli kültür[değiştir \| kaynağı değiştir] Milli kültür, organizasyonlardaki bireylerin davranışını etkileme düşüncesidir. Bu fikir, Hofstede'nin kültürel boyutlar teorisi ile örneklenir. Hofstede, çok sayıda kültür ile anket yaptı ve organizasyonlardaki bireylerin davranışını etkileyelen milli kültürlerin altı boyutunu tanımladı.[51] Bu boyutların arasında şunlar vardır: güç mesafesi, bireycilik vs. kollektivizm, belirsizlikten kaçınma, maskülenite vs feminizm, uzun-vadeli yönelim vs kısa-dönemli yönelim ve hoşgörü vs baskı. Örgütsel vatandaşlık davranışı[değiştir \| kaynağı değiştir] Örgütsel vatandaşlık davranışı, verilmiş görevlerin ötesine gitmek ve organizasyonların iyiliği için katkıda bulunmaktır.[52] Organizasyon kültürü[değiştir \| kaynağı değiştir] Organizasyon kültürü, yaygın bir şekilde organizasyon içinde gözlemlenen değer ve davranışları yansıtır. Bu konu üzerine araştırmacılar, organizasyonların, inanç gibi kültürel boyutlar, değerler, ritüeller şeklinde karakterize edilebileceğini varsaymıştır.[53] Araştırmacılar, organizasyonun kültürünü veya organizasyonel kültürün geliştirlmiş tipolojilerini anlamak için modeller geliştirmiştir. Edgar Schein, organizasyonel kültürü anlamak için bir model geliştirmiştir. Organizasyonel kültürün üç seviyesini tanımlamıştır: (a) yapılar ve davranışlar, (b) benimsenmiş değerler ve (c) ortak basit varsayımlar. Spesifik kültürler, organizasyonun verimliliği[54] ve etkileyiciliği[55] ile ilişkilendirilmiştir. Kişilik[değiştir \| kaynağı değiştir] Kişilik, istikrarlı davranış örüntüsü, bilişsellik ve bireylerdeki duygular ile ilgilidir.[56] Organizasyonlardaki kişiliğin araştırılması genellikle işçi perormansının spesifik özellik ile ilgisine odaklanmıştır. Kişiliği oluşturan beş kişilik davranışı Büyük Beşli kişilik özelliği'ne özel bir ilgi vardır. Mesleki stres[değiştir \| kaynağı değiştir] Mesleki stresi tanımlamak için yöntemler mevcuttur. Karakterize etmenin bir yöntemi, işin talep ettiği (işin gerektirdiği zihinsel veya fiziksel çaba) ve talep edilen kaynakları idare etmede dengesizliğe atıf edilir.[57] İş-aile çatışması[değiştir \| kaynağı değiştir] Chester Barnard, insanların, iş rolünde, iş rolünün dışında olduğunkinden farklı davrandığını ileri sürmüştür.[3] iş-aile çatışması, ailenin talepleri ve iş rollerinin uyumsuz olduğu durumlarda meydana gelir ve ve bir rolün taleplerinden diğerine müdahale etmesi durumudur.[58] Organizasyon teorisi[değiştir \| kaynağı değiştir] Ana madde: Organizasyon teorisi Organizasyon teorisi, bütün veya birçok organizasyonun çalışmalarını izah etme hakkındadır. Organizasyon teorisinin odak noktası, organizasyonlarn yapısını ile süreçlerini anlamak ve organizasyonların birbiri ve toplum ile nasıl etkileşim kurduğudur. Bürokrasi[değiştir \| kaynağı değiştir] Max Weber, bürokrasinin, bürokrasiyi en çok teknik etkili organizasyon biçimi hale getirerek rasyonel-legal otoritenin iş organizasyonuna uygulanmasına dahil olduğunu savunmuştur.[9] Weber, bürokratik organizasyonlardaki ilkeleri şunları kapsayacak şekilde numaralandırmıştır: resmi organizasyonel hiyerarşisi, kurallar ile yönetim, işlevsel özellik bakımından organizasyon, insanları yetenek ve teknik kalifikasyonlar temelli seçme, "yukarı-odakanmış"(organizasyonun kurulu veya pay sahipleri) veya "içe-odaklanmış"(organizasyonun kendisi) görevde, veya kasıtlı kişiliksiz çevre (örneğin: aynı kuralları ve yapıları organizasyonun tüm üyelerine uygulama). Bu kurallar Weber tarzı "ideal tip"leri yansıtır ve organizasyonda nasıl uygulandıkları yasal koşullara göre değişir. Charles Perrow, Weber'in çalışmalarını, tüm organizasyonların bürokrasi şartlarınca anlaşılabileceğini ve bu organizasyonel hataların sıklıkla bürokratik ilkelerin uygulanmasının yetersiz olduğu durumlarda sonuçlandığını öne sürerek genişletmiştir.[59] Ekonomik organizasyon teorileri[değiştir \| kaynağı değiştir] Bahsi geçen üç teori vardır: firmanın teorisi, işlem maliyeti ekonomisi ve ajans teorisi. Örgütsel yapılar ile ilgili teoriler[değiştir \| kaynağı değiştir] Organizasyonel yapılar ve dinamiklere ilişkin teoriler şunlardır: kompleksite teorisi, French ve Raven'in gücün beş temeli,[60] hibrit organizasyon teorisi, gayriresmi organizasyon teorisi, kaynak bağımlılığı teorisi ve Mintzberg'in organigraph'ı. Kurumsal teori[değiştir \| kaynağı değiştir] Ana madde: Kurumsal teori Sistem teorisi[değiştir \| kaynağı değiştir] Ana madde: Sistem teorisi Sistemler ayrıca organizasyon teorisinin temelidir. Organizasyonlar, kompleks, hedef-odaklı kuruluşlardır.[61] Alandaki ilk düşünürlerden Alexander Bogdanov, öncülü Bertalanffy'nin genel sistem teorisi olarak değerlendirilen tektolojisini geliştirdi. Genel sistem teorisinin amaçlarından birisi, insan organizasyonlarını modellemektir. Sosyal psikolog Kurt Lewin, organizasyonlar ile ilgili sistem perspektifi geliştirmede etkili olmuştur. Davranışçıl psikolojideki hüsranı kısmen temelli olmak üzere psikolojideki istikrarlı çalışmalarına engel olduğuna inandığı "ideoloji sistemleri" terimini ortaya atmıştır.[62] Sosyolog Niklas Luhmann, sosyal sistemler teorisini geliştirmiştir. Örgütsel ekoloji[değiştir \| kaynağı değiştir] Ana madde: Örgütsel ekoloji Örgütsel ekoloji modelleri, doğum, büyüme, değişim ve ölüme(kesin ölüm) odaklanan evrimsel teori çalşması konseptlerinin uygulanmasıdır. Bu bakış açısı ile, organizasyonlar, işlem gördüğü çevreye uyumu temel alınarak "seçilir". Bilimsel yönetim[değiştir \| kaynağı değiştir] Ana madde: Bilimsel yönetim Bilimsel yönetim, mühendislik ilkeleri temel alınarak yönetim yaklaşımı yapılmasına yapılan atıf anlamına gelir. Üretkenliği arttırmak için teşvikler ve diğer ampirik gözüken uygulamalara odaklanır. Katkıda bulunan disiplinler[değiştir \| kaynağı değiştir] Antropoloji İnsan kaynakları yönetimi Endüstriyel / organizasyonel psikoloji Kişilik psikoloji Sosyal psikoloji Sosyoloji Akademik kaynaklar[değiştir \| kaynağı değiştir] Academy of Management Journal 26 Kasım 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Academy of Management Review 18 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Administrative Science Quarterly 22 Ekim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Harvard Business Review Human Resource Management 9 Ekim 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Human Resources Management Review[63] Journal of Business and Psychology 26 Aralık 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Journal of International Business Studies Journal of Management[64] Journal of Management Studies Organizational Behavior and Human Decision Processes Organization Science Organization Studies Organizational Research Methods Sloan Management Review Systems Research and Behavioral Science Kaynakça[değiştir \| kaynağı değiştir] Moorhead, G., & Griffin, R. W. (1995). Organizational behavior: Managing people and organizations (5th edition). Boston. Houghton Mifflin, (p.4) Management which is the process of stated Objectives, Planning, Organizing, Directing, Controlling, and Staffing to achieve stated (formalized) objectives. Wagner, J. A., & Hollenbeck, J. R. (2010). Organizational behavior: Securing competitive advantage. New York: Routledge. a b c Barnard, Chester I. (1938). The Functions of the Executive. Cambridge, MA: Harvard University Press. OCLC 555075. Simms, L.M., Price, S.A., & Ervin, N.E. (1994). The professional practice of nursing administration. Albany, NY: Delmar Publishers. (p. 121) a b Miner, J.B. (2006). Organizational behavior, Vol. 3: Historical origins, theoretical foundations, and the future. Armonk, NY and London: M.E. Sharpe. Baden Eunson: Behaving – Managing Yourself and Others. McGraw-Hill, Sidney 1987, ISBN 978-0-0745-2022-2. Jex, S. & Britt, T. (2008). Organizational psychology: A scientist-practitioner approach. 2nd ed. New York: Wiley. Weber, M. (1993). The Protestant ethic and the spirit of capitalism (T. Parsons, Trans.). London, England: Routledge. (Original work published 1904–1905) a b Weber, Max. The Theory of Social and Economic Organization. Translated by A.M. Henderson and Talcott Parsons. London: Collier Macmillan Publishers, 1947. Fayol, Henri (1917), Administration industrielle et générale; prévoyance, organisation, commandement, coordination, controle (in French), Paris, H. Dunod et E. Pinat, OCLC 40224931 Follett, Henry C. (2003). Dynamic Administration: The Collected Papers of Mary Parker Follett. Routledge. ISBN 978-0415279857. Taylor, Frederick Winslow (1911), The Principles of Scientific Management, New York, NY, USA and London, UK: Harper & Brothers, LCCN 11010339, OCLC 233134. Also available from Project Gutenberg. Price, B 1989, ‘Frank and Lillian Gilbreth and the Manufacture and Marketing of Motion Study, 1908-1924’, Business and Economic History, vol. 18, no. 2 Sorensen, C. E. (1956). My forty years with Ford. New York, NY: Collier Books. Cullen, David O'Donald. A new way of statecraft: The career of Elton Mayo and the development of the social sciences in America, 1920–1940. ProQuest Dissertations and Theses; 1992; ProQuest Dissertations & Theses Full Text. Simon, Herbert A. (1997) Administrative Behavior: A Study of Decision-Making Processes in Administrative Organizations, 4th ed., The Free Press. "Press Release: Studies of decision-making lead to prize in economics". Nobelprize.org. 16 October 1978. Retrieved 11 May 2014. Covaleski, Mark A.; Dirsmith, Mark W.; Samuel, Sajay (1996). "Managerial Accounting Research: The Contributions of Organizational and Sociological Theories". Journal of Management Accounting Research. 8: 1–35. Kilburg, Richard R.; Donohue, Marc D. (2011). "Toward a "grand unifying theory" of leadership: Implications for consulting psychology". Consulting Psychology Journal: Practice and Research. 63: 6–25. doi:10.1037/a0023053. Retrieved 13 December 2018. Taylor, S.; Hansen, H. (2005). "Finding form: Looking at the field of organizational aesthetics drawing on theories and methods from the humanities, including theater, literature, music, and art". Journal of Management Studies. 42 (6): 1211–1231. doi:10.1111/j.1467-6486.2005.00539.x. S2CID 143896605. a b Brewerton, P.M., & Millward, L.J. (2010). Organizational research methods: A guide for students and researchers. Thousand Oaks, CA: Sage. "Organizational Research Methods". 10 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Harrison, Lin, Carroll, & Carley, 2007 Hughes, H. P. N.; Clegg, C. W.; Robinson, M. A.; Crowder, R. M. (2012). "Agent-based modelling and simulation: The potential contribution to organizational psychology". Journal of Occupational and Organizational Psychology. 85 (3): 487–502. doi:10.1111/j.2044-8325.2012.02053.x. Crowder, R. M.; Robinson, M. A.; Hughes, H. P. N.; Sim, Y. W. (2012). "The development of an agent-based modeling framework for simulating engineering team work". IEEE Transactions on Systems, Man, and Cybernetics - Part A: Systems and Humans. 42 (6): 1425–1439. doi:10.1109/TSMCA.2012.2199304. S2CID 7985332. "How to work with a demanding client – Organizational Behavior Guide for Consultants". Organizational Behavior Guide for Consultants. 6 February 2018. Retrieved 9 February 2018. Spector, P. E., & Fox, S. (2005). The Stressor-Emotion Model of Counterproductive Work Behavior. In S. Fox, P. E. Spector (Eds.), Counterproductive work behavior: Investigations of actors and targets (pp. 151-174). Washington, DC, US: American Psychological Association. doi:10.1037/10893-007 Tepper, B. J. (2000). "Consequences of abusive supervision". Academy of Management Journal. 43 (2): 178–190. doi:10.2307/1556375. JSTOR 1556375. Rayner, C., & Keashly, L. (2005). Bullying at Work: A Perspective From Britain and North America. In S. Fox & P. E. Spector (Eds.), Counterproductive work behavior: Investigations of actors and targets. (pp. 271-296). Washington, DC, US: American Psychological Association. Andersson, L. M.; Pearson, C. M. (1999). "Tit for tat? The spiraling effect of incivility in the workplace". Academy of Management Review. 24 (3): 452–471. doi:10.5465/amr.1999.2202131. Rospenda, K. M., & Richman, J. A. (2005). Harassment and discrimination. In J. Barling, E. K. Kelloway & M. R. Frone (Eds.), Handbook of work stress (pp. 149-188). Thousand Oaks, CA: Sage. Balzer, W. K. & Gillespie, J. Z. (2007). Job satisfaction. In Rogelberg, S. G. (Ed.). Encyclopedia of industrial and organizational psychology Vol. 1 (pp. 406-413). Thousand Oaks, CA: Sage. Allen, N. J. Organizational commitment. In Rogelberg, S. G. (Ed.). Encyclopedia of industrial and organizational psychology Vol. 2 (pp. 548-551). Thousand Oaks, CA: Sage. Rahati, Alireza; Sotudeh-Arani, Hossein; Adib-Hajbaghery, Mohsen; Rostami, Majid (December 2015). "Job Involvement and Organizational Commitment of Employees of Prehospital Emergency Medical System". Nursing and Midwifery Studies. 4 (4): e30646. doi:10.17795/nmsjournal30646. ISSN 2322-1488. PMC 4733505. PMID 26835470. Ashkanasy, N. M.; Härtel, C. E. J.; Daus, C. S. (2002). "Diversity and emotion: The new frontiers in organizational behavior research" (PDF). Journal of Management. 28 (3): 307–338. doi:10.1177/014920630202800304. S2CID 145258922. Fiedler, F. E. (1978). The contingency model and the dynamics of the leadership process. In L. Berkowitz (Ed.), Advances in experimental social psychology (pp. 59-112). New York: Academic Press. Fleishman, E. A.; Harris, E. F. (1962). "Patterns of leadership behavior related to employee grievances and turnover". Personnel Psychology. 15: 43–56. doi:10.1111/j.1744-6570.1962.tb01845.x. Levy, P. E. (2006). Industrial/organizational psychology: Understanding the workplace. Boston: Houghton Mifflin. Graen, G. B.; Novak, M. A.; Sommerkamp, P. (1982). "The effects of leader-member exchange and job design on productivity and satisfaction: Testing a dual attachment model". Organizational Behavior and Human Performance. 30 (1): 109–131. doi:10.1016/0030-5073(82)90236-7. House, R. J.; Mitchell, T. R. (1974). "Path-goal theory of leadership". Contemporary Business. 3: 81–98. Bass, B. M.; Avolio, B. J.; Atwater, L. E. (1996). "The transformational and transactional leadership of men and women". Applied Psychology: An International Review. 45: 5–34. doi:10.1111/j.1464-0597.1996.tb00847.x. Robbins, S. P. (2009). Organizational behaviour. Cape Town, Pearson. O'Reilly, C., & Pfeffer, J. _2000_. The "right" people or the "right" organization? Hidden value: How great companies achieve extraordinary results with ordinary people. Baron, Robert A., and Greenberg, Jerald. Behavior in organizations – 9th edition. Pearson Education Inc., New Jersey: 2008. p.248 Adams, J. S. (1965). Inequity in social exchange. In L. Berkowitz (Ed.), Advances in experimental social psychology (pp. 276-299). New York: Academic Press. Vroom, V. H. (1964). Work and motivation. New York: John Wiley. Maslow, A. H. (1943). "A theory of human motivation". Psychological Review. 50 (4): 370–396. CiteSeerX 10.1.1.334.7586. doi:10.1037/h0054346. Greenberg, J (1987). "A taxonomy of organizational justice theories". Academy of Management Review. 12: 9–22. doi:10.5465/amr.1987.4306437. Herzberg, F. (1968, January/February). One more time: How do you motivate employees? Harvard Business Review, 52-62 McGregor, D. M. (1960). The human side of enterprise. New York: McGraw-Hill. Hofstede, Geert, Gert Jan Hofstede and Michael Minkov.Cultures and Organizations: Software of the Mind, 3rd ed. New York: McGraw-Hill. 2010 Organ, D. W. (1988). Organizational citizenship behavior: The good soldier syndrome. Lexington, MA, England: Lexington Books/D C Heath and Com.f Shein, Edgar (1992). Organizational Culture and Leadership: A Dynamic View. San Francisco, CA: Jossey-Bass. Kotter, John and Heskett, James L. (1992) Corporate Culture and Performance, Free Press; ISBN 0-02-918467-3 Denison, Daniel R. (1990) Corporate culture and organizational effectiveness, Wiley. Michel, W., Shoda, Y., & Smith, R. E. (2004). Introduction to personality: Toward an integration. New York: Wiley Demerouti, E.; Bakker, A. B.; Nachreiner, F.; Schaufeli, W. B. (2001). "The job demands-resources model of burnout". Journal of Applied Psychology. 86 (3): 499–512. doi:10.1037/0021-9010.86.3.499. PMID 11419809. Greenhaus, J. H.; Beutell, N. J. (1985). "Sources and conflict between work and family roles". Academy of Management Review. 10 (1): 76–88. doi:10.5465/amr.1985.4277352. Perrow, C. (1986). Complex organizations: A critical essay (3rd ed.). New York: McGraw-Hill. French, J. R. P., Jr., & Raven, B. (1959). The bases of social power. In D. Cartwright (Ed.), Studies in social power (pp. 150-167). Ann Arbor, MI: Institute for Social Research. Katz, D., & Kahn, R. L. (1978). The social psychology of organizations (2 ed.). New York: Wiley. Ash, M.G. (1992). "Cultural contexts and scientific change in psychology: Kurt Lewin in Iowa". American Psychologist. 47 (2): 198–207. doi:10.1037/0003-066x.47.2.198. "Human Resource Management Review \| Journal \| ScienceDirect.com by Elsevier". www.journals.elsevier.com (İngilizce). 24 Aralık 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2021. "Journal of Management". SAGE Journals (İngilizce). 12 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Aralık 2021. "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Örgütsel_davranış&oldid=30895162" sayfasından alınmıştır
Bu madde hiçbir kaynak içermemektedir. Lütfen güvenilir kaynaklar ekleyerek madde içeriğinin geliştirilmesine yardımcı olun. Kaynaksız içerik itiraz konusu olabilir ve kaldırılabilir.Kaynak ara: "Örgütsel iletişim" – haber · gazete · kitap · akademik · JSTOR (Haziran 2013) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) Bundesarchiv Bild Örgütsel iletişim, birden fazla kişinin bir araya gelerek belli bazı ortak amaçları yerine getirmek üzere koordineli olarak çalıştıkları organizasyonlardaki doğal ve planlı tüm iletişim akışını, süreçlerini ifade eder. Genel iletişim disiplininin bir alt alanıdır. Kurumsal iletişim bünyesinde konu yönetimi, gündem yönetimi, halkla ilişkiler, reklamcılık, pazarlama iletişimi, geleneksel ve dijital pazarlama, yatırımcı ilişkileri gibi birçok farklı uygulama alanını barındırır. Aynı zamanda, kurumsal iletişim yöneticileri kurumun kriz iletişimini, sosyal medya yönetimini, sosyal sorumluluk projelerini, medya ilişkilerini, kurumsal yayınlarını yöneterek şirketin halkla ilişkilerini uygulayan bir yönetim fonksiyonu olma özelliğini taşımaktadır. Örgütsel iletişimin kapsamında, kişiler arası iletişim, yönetsel iletişim, halkla ilişkiler veya kurumsal iletişim, reklam ve pazarlama iletişimi, teknik iletişim, kurum veya örgüt kültürü gibi alt alanlar yer alır. İçe ve dışa dönük iletişim olarak iki türü vardır. Örgütsel iletişim, disiplinler arası bir yaklaşımla bağımsız bir sosyal bilimler alanı olsa da, akademik çalışmalarda; işletme, örgütsel psikoloji, insan kaynakları, örgüt sosyolojisi, kamu yönetimi ve halkla ilişkiler ana disiplinlerinin içinde de incelenmektedir. Kurumsal iletişimle karıştırılmaması gerekir, zira kurumsal iletişim özellikle halkla ilişkiler disiplininin bir uzantısıdır. Örgütsel iletişim, her çeşit örgütteki tüm iletişim süreçlerini kapsayan genel bir şemsiyedir. Ancak kimi zaman literatürde birbirlerinin yerine kullanıldıkları görülür. Kurumsal iletişimin iyi bir şekilde çalışabilmesi için, kurumsal imaj kültür ve itibar alanındaki çalışmalarını sağlam tutması gerekmektedir. Bunun yanında paydaş yönetimi ve paydaş iletişimi aracılığıyla da kurum, hedef kitlesiyle güvene dayalı ve samimi ilişkiler kurar. "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Örgütsel_iletişim&oldid=32163398" sayfasından alınmıştır
Organizasyon geliştirme (OD), performans yönetimi bileşenidir. Uygulamaların, sistemlerin ve tekniklerin incelenmesi ve uygulanmasıdır. Organizasyonel değişiklikler tipik olarak grubun paydaşları tarafından başlatılır.[1] Organizasyon geliştirme, 1930'larda kişilerarası ilişki çalışmalarından ortaya çıktı. Daha yakın zamanlarda, organizasyon geliştirme üzerine yapılan çalışmalar, organizasyonlar daha uyumlu hale getirmeye odaklanacak şekilde genişledi.[2] Organizasyon geliştirme türleri[değiştir \| kaynağı değiştir] Bilgi yönetimi Enformasyon yönetimi İçerik yönetimi Eylem araştırması Çok yönlü organizasyon Takdir eden soruşturma Etkinliğe dayalı çalışma İş zekası Örgütsel gelişimde kaos teorisi İşbirliği İşbirlikçi yöntem Kurumsal eğitim Karar zekası Çalışan araştırması Çalışanlık Yönetim geliştirme Yönetici eğitimi Grup dinamiği Grup geliştirme Grup düşüncesi Geniş grup kapasitesi Liderlik gelişimi Değişim yönetimi Örgütsel iletişim Kurumsal iklim Organizasyon kültürü Organizasyonel teşhis Organizasyon mühendisliği Örgütsel öğrenme Organizasyonel performans Performans iyileştirme Pozitif yetişkin gelişimi Sosyo haritalama Stratejik planlama Yedekleme planlaması Sistem teorisi Sistem düşüncesi Ekip oluşturma Takım kompozisyonu T grupları Değer ağı İşyeri demokrasisi İş yeri maneviyatı İşgücü planlaması Takdir eden sorgulama Hawthorne etkisi Beşeri ilişkiler hareketi Değişiklik yönetimi Koçluk Kolaylaştırma İnsan kaynakları Endüstri ve örgüt psikolojisi Eğitim ve geliştirme Kaynakça[değiştir \| kaynağı değiştir] "Arşivlenmiş kopya". 6 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2021. "Arşivlenmiş kopya". 6 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Haziran 2021. Bu madde bir taslaktır. Bu maddeyi geliştirerek veya özelleştirilmiş taslak şablonlarından birini koyarak Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz. "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Organizasyon_geliştirme&oldid=27585701" sayfasından alınmıştır
İş analizi, iş planı ve iş gereksinimlerini belirleme, ayrıca iş sorunlarına çözümler belirlemeye yönelik bir araştırma disiplinidir.[1] Çözümler genellikle bir yazılım sistemleri geliştirme bileşeni içerir, ancak aynı zamanda süreç iyileştirmeleri, organizasyonel değişim, stratejik planlama ve politika geliştirmeyi de içerebilir. Bu görevi yerine getiren kişiye iş analisti veya BA denir.[2] İş analizinin temel görevi, seçilen çözümü uygulayarak organizasyonda değişiklik yapılmasını mümkün kılmaktır. Çözüm, iş analizi sürecinde belirlenen iş sorunlarını ortadan kaldırmak için geliştirilmektedir. Teknikler[değiştir \| kaynağı değiştir] PEST analizi Heptaliz STEER MOST CATWOE de Bono's Six Thinking Hats Beş neden analizi MoSCoW yöntemi VPEC-T SCRS İş Analizi Tuvali İş Süreçleri Analizi Ayrıca bakınız[değiştir \| kaynağı değiştir] İş analitiği Proje yönetimi İş etiği Stratejik yönetim Tasarım düşüncesi İş süreci Gereksinim çözümleme Kaynakça[değiştir \| kaynağı değiştir] "Arşivlenmiş kopya". 31 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mart 2021. "Arşivlenmiş kopya". 19 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mart 2021. Teknoloji ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=İş_analizi&oldid=27954178" sayfasından alınmıştır
İş etiği (kurumsal etik olarak da bilinir), bir iş ortamında ortaya çıkabilecek etik ilkeleri ve ahlaki veya etik sorunları inceleyen uygulamalı etik veya mesleki etik şeklidir. İş davranışının tüm yönleri için geçerlidir ve bireylerin ve tüm kuruluşların davranışlarıyla ilgilidir.[1] Bu etik, bireylerden, örgütsel ifadelerden veya yasal sistemden meydana gelir. Bu kaideler, normlar, değerler, etik ve etik dışı uygulamalar bir işletmeyi yönlendiren ilkelerdir. İşletmelerin paydaşlarıyla daha iyi bir bağlantı kurmasına yardımcı olur.[2] İş etiği, bir kuruluştaki bireyin eylemlerini ve davranışlarını yöneten çağdaş organizasyon standartları, ilkeleri, değer kümeleri ve normlarını ifade eder. İş etiği, normatif iş etiği veya tanımlayıcı iş etiği olmak üzere iki boyuta sahiptir. Kurumsal bir uygulama ve kariyer uzmanlığı olarak, alan öncelikle normatiftir. İş davranışını anlamaya çalışan akademisyenler tanımlayıcı yöntemler kullanırlar. İş ahlakı konularının kapsamı ve miktarı, kâr maksimizasyonu sağlayan davranışın ekonomik olmayan kaygılarla etkileşimini yansıtır. İş etiği konusuna ilgi 1980'lerde ve 1990'larda hem büyük şirketlerde hem de akademik çevrelerde önemli ölçüde artış gösterdi. Günümüzde çoğu büyük şirket, etik kodlar ve sosyal sorumluluk sözleşmeleri gibi başlıklar altında ekonomik olmayan değerlere bağlılıklarını ortaya koymaktadırlar. Kaynakça[değiştir \| kaynağı değiştir] "Business Ethics (Stanford Encyclopedia of Philosophy)". Plato.stanford.edu. 17 Kasım 2016. 12 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Nisan 2020. C., Ferrell, O. (Ocak 2016). Business ethics : ethical decision making and cases. Fraedrich, John., Ferrell, Linda. (Eleventh bas.). Boston, MA. ISBN 9781305500846. OCLC 937450119. Etik ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. gtdEtikKavramlar Adalet Ahlaksızlık Ahlak Aksiyoloji Azap ya da Acı Değer Dünya görüşü Erdem Eşitlik Güven İdeal İlke İnanç İyi ve kötü İyi Kötü (Şer) Mutluluk Norm Özerklik Özgür irade Özgürlük Teslimiyet Sempati Siyasi özgürlük Vicdan Teoriler Bakım/özen etiği Biyosentrizm Deontoloji Erdem etiği Meta-etik Partikülarizm Pragmatik etik Rol etiği Sonuççuluk Varoluşçu etik Filozoflar Laozi Sokrates Platon Aristoteles Diyojen Valluvar Cicero Konfüçyüs Augustinus Mensiyüs Mozi Xun Kuang Thomas Aquinas Baruch Spinoza David Hume Immanuel Kant Hegel Arthur Schopenhauer Jeremy Bentham John Stuart Mill Søren Kierkegaard Henry Sidgwick Friedrich Nietzsche G. E. Moore Karl Barth Paul Tillich Dietrich Bonhoeffer Philippa Foot John Rawls John Dewey Bernard Williams J. L. Mackie Elizabeth Anscombe William Frankena Alasdair MacIntyre Richard Mervyn Hare Peter Singer Derek Parfit Thomas Nagel Robert Merrihew Adams Charles Taylor Joxe Azurmendi Christine Korsgaard Martha Nussbaum Uygulamalı etik Biyoetik İş etiği Söylem etiği Mühendislik etiği Çevre etiği Hukuk etiği Yapay zekâ etiği Medya etiği Tıp etiği Hemşirelik etiği Meslek etiği Cinsel etik Et yeme etiği Teknoloji etiği Meta-etik Bilişselcilik Öznelcilik Evrenselcilik Görecelik Nihilizm Deneycilik Akılcılık Sezgicilik Kuşkuculuk Gerçekçilik Kuşkuculuk İlgili maddeler Dinde etik Tanımlayıcı etik Evrimsel etik Feminist etik İdeoloji Ahlak psikolojisi Normatif etik Hukuk felsefesi Siyaset felsefesi Toplum felsefesi Listeler Ahlâkî konular listesi Ahlâkçılar listesi Kategori Otorite kontrolü GND: 4066439-9 LCCN: sh85018297 NDL: 00565322 NKC: ph115761 NLI: 987007292515505171 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=İş_etiği&oldid=31206403" sayfasından alınmıştır
İş planı, bir işletmenin hedeflerini, bu hedeflere ulaşma yöntemlerini ve hedeflere ulaşmak için gereken zaman dilimini içeren resmi yazılı bir belgedir.[1] Aynı zamanda işletmenin doğasını, kuruluşla ilgili arka plan bilgilerini, kuruluşun finansal projeksiyonlarını da açıklar. Pazarlama planı, operasyonel planlama, finansal plan, pazar araştırması, rakip analizi, yönetici özeti, görev beyanı da iş planının bir parçasıdır.[2] Banka kredisi veya başka tür bir finansman elde etmek için genellikle yazılı iş planları gereklidir. Amerika Birleşik Devletleri'nde Küçük İşletme İdaresi tarafından sunulanlar gibi mevcut şablonlar ve kılavuzlar, bir iş planı oluşturmayı kolaylaştırmak için kullanılabilir.[3] Ayrıca bakınız[değiştir \| kaynağı değiştir] Uluslararası iş Kurumsal finansman Mali bilanço Yıllık rapor Mali hukuk Hibe İş süreci Gereksinim çözümleme Kaynakça[değiştir \| kaynağı değiştir] "Arşivlenmiş kopya". 9 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mart 2021. "Arşivlenmiş kopya". 17 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mart 2021. "Arşivlenmiş kopya". 9 Mart 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mart 2021. Otorite kontrolü GND: 4156961-1 Bu madde bir taslaktır. Bu maddeyi geliştirerek veya özelleştirilmiş taslak şablonlarından birini koyarak Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz. "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=İş_planı&oldid=27954199" sayfasından alınmıştır
seri Uluslararası ticaret Politika İthalat İhracat Ticaret dengesi Ticaret hukuku Ticaret anlaşması Ticaret bloku Ticaret yaratma Ticaret saptırma İhracat odaklı İthal ikameci Ticaret finansı Ticaretin kolaylaştırılması Ticaret rotası İç ticaret Vergi Kısıtlamalar Ticaret engeli Gümrük vergisi Tarife dışı engeller İthalat kotaları Tarife oranlı kotalar İthalat lisansı Gümrük vergileri İhracat sübvansiyonları Teknik engeller Rüşvet Döviz kuru kontrolleri Ambargo Koruma önlemi Karşılık gelen görevler Anti-damping vergileri Gönüllü ihracat sınırlaması Geçmiş Merkantilizm Korumacılık Laissez faire Serbest ticaret Ekonomik milliyetçilik Ekonomik entegrasyon Organizasyonlar Uluslararası Para Fonu Uluslararası Ticaret Merkezi Dünya Ticaret Örgütü Dünya Gümrük Örgütü Uluslararası Ticaret Odası Ekonomik bütünleşme Tercihli ticaret bölgesi Serbest ticaret bölgesi Parasal birlik Gümrük birliği Tek pazar Ekonomik birlik Mali birlik Gümrük ve para birliği Ekonomik ve parasal birlik Sorunlar Fikri mülkiyet hakları Kaçakçılık Rekabet politikası Devlet alımları Dış kaynak kullanımı Küreselleşme Adil ticaret Ticaret adaleti Emisyon ticareti Ticari yaptırımlar Savaş Kur savaşı Ticaret maliyetleri Ticaret savaşı Ticaret ve geliştirme Listeler İthalat İhracat Tarifeler En büyük tüketici pazarlarının listesi Önde gelen ticaret ortakları Ülkelere göre Ticaret görevi Ticaret ülkesi Amerika Birleşik Devletleri Türkiye Arjantin Pakistan Romanya Vietnam Hindistan teori Karşılaştırmalı üstünlükler Rekabet avantajı Heckscher-Ohlin modeli Yeni ticaret teorisi Ekonomik coğrafya Endüstri içi ticaret Ticaret yerçekimi modeli Ricardian ticaret teorileri Balassa–Samuelson etkisi Linder hipotezi Leontief paradoksu Lerner simetri teoremi Ticaret şartları Ticaret kenar gtd Uluslararası ticaret sermaye, mal ve hizmetler'in uluslararası sınırlar veya bölgeler arasında değişimidir[1] çünkü bu mallara veya hizmetlere ihtiyaç veya istek vardır.[2] Çoğu ülkelerde bu tür ticaret, gayri safi yurtiçi hasılanın (GSYİH) önemli bir kısmıdır. Uluslararası ticaret tarih boyunca var olsa da (örneğin İpek Yolu, Kehribar Yolu, Afrika Talanı, Atlantik köle ticareti, Tuz yolları, Uttarapatha), ekonomik, sosyal ve politik önemi son yüzyıllarda gittikçe artmaktadır. Uluslararası düzeyde ticaret yapmak, iç ticaretle kıyaslandığında daha karmaşık bir süreçtir. Ticaret iki veya daha fazla devlet arasında gerçekleştiğinde para birimi, hükûmet politikaları, ekonomi, yargı sistemi, yasalar ve piyasalar gibi pek çok faktör ticareti etkiler. Modern çağda farklı ekonomik konumdaki ülkeler arasındaki ticaret sürecini kolaylaştırmak ve ayarlamak çıkarmak için Dünya Ticaret Örgütü gibi bazı uluslararası ekonomik kuruluşlar kuruldu. Bu kuruluşlar, uluslararası ticaretin kolaylaştırılması ve büyümesi için çalışır. Hükûmetler arası ve uluslar üstü organizasyonların ve hükûmet istatistik ajanslarının istatistik servisleri, uluslararası ticaret hakkında resmi istatistikler yayınlar. Uluslararası ticaret bir iktisât dalıdır ve uluslararası finans ile birlikte bir üst dal olan uluslararası iktisatı oluşturur. Küresel ticaretin özellikleri[değiştir \| kaynağı değiştir] Bir ülkedeki bir taraftan başka bir ülkedeki bir tarafa devredilen veya satılan bir ürün menşe ülkeden ihracat ve ülkeye o ürünü almak ithalat'tır. İthalat ve ihracat, ödemeler dengesi'nde bir ülkenin cari hesabında muhasebeleştirilir.[3] Küresel ticaret, tüketicilere ve ülkelere yeni pazarlara ve ürünlere maruz kalma fırsatı verebilir. Uluslararası pazarda hemen hemen her tür ürün bulunabilir, örneğin: yiyecek, giysi, yedek parça, yağ, mücevher, şarap, hisse senedi, dövizler ve su. Turizm, bankacılık, danışmanlık ve ulaşım gibi hizmetlerinde ticareti yapılır. Avrasya boyunca uzanan antik İpek Yolu ticaret yolları. Gelişmiş teknoloji (ulaşım dahil), küreselleşme, sanayileşme, dış kaynak kullanımı ve çok uluslu şirketlerin uluslararası ticaret sistem üzerinde büyük etkileri vardır. Yurtiçi ticaretten farklar[değiştir \| kaynağı değiştir] Limanlar uluslararası ticaretin kolaylaştırılmasında önemli bir rol oynamaktadır. New York Limanı ve New Jersey, Hudson Nehri ile East Nehri'nin Yukarı New York Körfezi'nde birleşmesiyle orijinal limanından büyüdü. Uluslararası ticaret, prensip olarak, iç ticaretten farklı değildir; çünkü ticarete katılan tarafların motivasyonu ve davranışları, ticaretin sınır ötesinde olup olmadığına bakılmaksızın temel olarak değişmez. Ancak pratik açıdan, ticareti uluslararası düzeyde yürütmek genellikle iç ticaretten daha karmaşık bir süreçtir. Temel fark, uluslararası ticaretin genellikle iç ticaretten daha maliyetli olmasıdır. Bunun nedeni, sınır ötesi ticaretin tipik olarak belirli tarifeler gibi ek maliyetlere yol açmasının yanı sıra zaman maliyetleri (sınırdaki gecikmeler nedeniyle), dil ve kültürel farklılıklar, ürün güvenliği, hukuk sistemi vb. gibi açık veya örtülü tarife dışı engellere de yol açmasıdır. İç ve dış ticaret arasındaki diğer bir fark, sermaye ve emek gibi üretim faktörlerinin genellikle bir ülke içinde ülkeler arasında olduğundan daha hareketli olmasıdır. Bu nedenle, uluslararası ticaret çoğunlukla mal ve hizmet ticaretiyle sınırlıdır ve yalnızca daha az ölçüde sermaye, emek veya diğer üretim faktörlerinin ticaretiyle sınırlıdır. Mal ve hizmet ticareti, üretim faktörleri ticaretinin yerine geçebilir. Bir ülke, bir üretim faktörünü ithal etmek yerine o üretim faktörünü yoğun olarak kullanan malları ithal edebilir ve böylece onu bünyesinde barındırabilir. Bunun bir örneği ABD'nin Çin'den emek yoğun mal ithalatıdır. ABD, Çin emeği ithal etmek yerine Çin emeğiyle üretilen malları ithal etmektedir. 2010 yılındaki bir rapor, bir ülke göçmen ağına ev sahipliği yaptığında uluslararası ticaretin arttığını, ancak göçmenler yeni ülkelerine asimile olduklarında ticaret etkisinin zayıfladığını öne sürdü.[4] Toplam uluslararası ticarete göre en büyük ülkeler[değiştir \| kaynağı değiştir] Dünya mal ihracat hacmi Aşağıdaki tablo Dünya Ticaret Örgütü'ne göre en büyük 21 ticaret ülkesi listesidir.[5] Sıra Devlet Uluslararasımal ticareti (milyar USD) Uluslararası hizmetticareti (milyar USD) Toplam uluslararası mal ve hizmet ticareti(milyar USD) – Dünya 32,430 9,635 42,065 – Avrupa Birliği[6] 3,821 1,604 5,425 1 ABD 3,706 1,215 4,921 2 Çin 3,686 656 4,342 3 Almanya 2,626 740 3,366 4 Birleşik Krallık 1,066 571 1,637 5 Japonya 1,250 350 1,600 6 Fransa 1,074 470 1,544 7 Hollanda 1,073 339 1,412 8 Hong Kong 1,064 172 1,236 9 Güney Kore 902 201 1,103 10 İtalya 866 200 1,066 11 Kanada 807 177 984 12 Belçika 763 212 975 13 Hindistan 623 294 917 13 Singapur 613 304 917 15 Meksika 771 53 824 16 İspanya 596 198 794 17 İsviçre 572 207 779 18 Tayvan 511 93 604 19 Rusya 473 122 595 20 İrlanda 248 338 586 21 Birleşik Arap Emirlikleri 491 92 583 Değerine göre en çok ticareti yapılan emtialar (ihracat)[değiştir \| kaynağı değiştir] Sıra Emtia ABD$ ('000) cinsinden değer Bilgi tarihi 1 Mineral yakıtlar, yağlar, damıtma ürünleri, Tarım Ürünleri (Tütün, Buğday, Pamuk, Mısır) vb. $2,183,079,941 2015 2 Elektrik, elektronik ekipman $1,833,534,414 2015 3 Makineler, nükleer reaktörler, kazanlar vb. $1,763,371,813 2015 4 Araçlar (demiryolu hariç) $1,076,830,856 2015 5 Plastikler ve bunlardan mamul eşya $470,226,676 2015 6 Optik, fotoğraf, teknik, medikal vb. aparatlar $465,101,524 2015 7 Eczacılıkla ilgili ürünler $443,596,577 2015 8 Demir ve çelik $379,113,147 2015 9 Organik kimyasallar $377,462,088 2015 10 İnciler, değerli taşlar, metaller, madeni paralar vb. $348,155,369 2015 Kaynak: Uluslararası Ticaret Merkezi[7] Gözlemler[değiştir \| kaynağı değiştir] ABD Başkanları şirketleri mal ve hizmet dış ticaretine daha fazla odaklanmalarını teşvik için törenler düzenledi. Başkan George W. Bush 18 Mayıs 2001 ve 17 Mayıs 2002'de Dünya Ticaret Haftasını gözlemledi.[8][9] 13 Mayıs 2016’da Başkan Barack Obama 15 Mayıs - 21 Mayıs 2016 arası düzenlenen 2016 Dünya Ticaret Haftasını,[10] 19 Mayıs 2017'de Başkan Donald Trump 21 Mayıs - 27 Mayıs 2017 tarihleri arasında düzenlenen 2017 Dünya Ticaret Haftasını ilan etti.[11][12] Başkan her yıl Mayıs ayının üçüncü haftasını Dünya Ticaret Haftası ilan eder.[13][14] Ayrıca bakınız[değiştir \| kaynağı değiştir] Serbest ticaret İthalat Karşılıklı bağımlılık Uluslararası ticaret hukuku Merkantilizm Dış ticaret politikası Kuzeybatı Geçidi Panama Kanalı Süveyş Kanalı Gümrük vergisi Ticaret bloku Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı (UNCTAD) Listeler Ülkelere göre ithalat rakamları listesi Ülkelere göre ihracat rakamları listesi Kaynakça[değiştir \| kaynağı değiştir] "Trade – Define Trade at Dictionary.com". Dictionary.com. 8 Aralık 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. "International Trade and Finance by ICC Academy". 12 Mart 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2022. Staff, Investopedia (25 Kasım 2003). "Balance Of Payments (BOP)". Investopedia (İngilizce). 12 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Mayıs 2017. Kusum Mundra (Ekim 18, 2010). "Immigrant Networks and U.S. Bilateral Trade: The Role of Immigrant Income". Department of Economics, Rutgers University. SSRN 1693334 $2. "WTO \| 2017 Press Releases – Trade recovery expected in 2017 and 2018, amid policy uncertainty- Press/793". www.wto.org (Basın açıklaması). Appendix Table 3. 19 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ocak 2022. AB içi ticaret hariç International Trade Centre (ITC). "Trade Map - Trade statistics for international business development". 5 Mayıs 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Office of the Press Secretary (22 Mayıs 2001). "World Trade Week, 2001". Federal Register. Washington, D.C.: Amerika Birleşik Devletleri federal hükûmeti. 24 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Mart 2017. Alt URL 20 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Office of the Press Secretary (22 Mayıs 2002). "World Trade Week, 2002". Federal Register. Washington, D.C.: Amerika Birleşik Devletleri federal hükûmeti. 13 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mart 2017. Alt URL 20 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. "Presidential Proclamation -- World Trade Week, 2016". whitehouse.gov (İngilizce). Washington, D.C. 13 Mayıs 2016. 11 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Nisan 2017 – National Archives vasıtasıyla. Office of the Press Secretary (19 Mayıs 2017). "President Donald J. Trump Proclaims May 21 through May 27, 2017, as World Trade Week". whitehouse.gov (İngilizce). Washington, D.C.: White House. 20 Mayıs 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2017. "President Donald J. Trump Proclaims May 21 through May 27, 2017, as World Trade Week". World News Network. Amerika Birleşik Devletleri: World News Inc. 20 Mayıs 2017. 20 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2017. "Import Export Data". Import Export data. 28 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2017. "World Trade Week New York". World Trade Week New York. 19 Şubat 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2017. gtdUluslararası ticaretTanımlamalar Ödemeler dengesi · Cari hesap (Ticaret dengesi) · Sermaye hesabı · Yabancı kambiyo rezervleri · Bağımsız servet fonu · Net Sermaye Akışı · Karşılaştırmalı üstünlükler · Salt kazanç · İkame endüstri ithali · Uluslararası ticaret Organizasyonlar ve politikalar Expertexim Uluslararası Ticaret Akademisi · Dünya Ticaret Örgütü · Uluslararası Para Fonu · Dünya Bankası · Uluslararası Ticaret Merkezi · Ticaret birliği · Serbest bölge · Ticaret engeli Düşünce ekolleri Serbest ticaret · Dengeli ticaret · Merkantilizm · Korumacılık İlgili yayımlar Küreselleşme · Dış kaynak kullanımı · Ticari dürüstlük · Doğru ticaret Otorite kontrolü BNF: cb12021081x (data) GND: 4003832-4 LCCN: sh87004890 NARA: 10636479 NDL: 00560806 NKC: ph115283 NLI: 987007543958405171 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Uluslararası_ticaret&oldid=32196788" sayfasından alınmıştır
İş süreci, belirli bir müşteri için hizmet veya ürün üreten belirli sırada kişiler veya ekipman tarafından yapılan ilgili faaliyetler veya görevlerdir. İş süreçleri tüm organizasyon seviyelerinde gerçekleşir ve müşteriler tarafından görülebilir veya görülmeyebilir.[1][2][3] İş süreci, çeşitli karar noktalarıyla birçok faaliyetin bir akış şeması ile veya süreçteki verilere dayalı ilgili kurallarıyla birçok faaliyetin süreç matrisi biçiminde görselleştirilebilir.[2][3][4][5] İş süreçleri kullanmanın faydası, müşteri memnuniyetinin artması ve hızlı pazar değişikliğine çevik tepki vermektir.[1][2] Süreç odaklı organizasyonlar, yapısal departmanların engellerini aşar ve fonksiyonel silolardan kaçınmaya çalışır.[6] Elde edilecek sonuç, işletmenin iç ya da dış müşterileri için değer yaratmalı ve onlar tarafından yararlı kabul edilmelidir. Gerçekleştirilecek görevler kimi zaman işletmenin birden çok departmanı ya da birimine aittir. Görevler birbirleri ile malzeme, para ve bilgi benzeri kaynak alışverişinde bulunur. Aralarında mantıksal ilişkiler vardır: Bazı görevler arka arkaya yerine getirilir. Bunlara seri bağlantılı görevler denir. Geri kalan ve eş zamanlı olarak gerçekleştirilebilen görevler paralel görevler olarak adlandırılır. İş süreçleri bir kurum içerisinde gerçekleşebildikleri gibi, bazen birden fazla kurumu da kapsayabilir. Birinci türden süreçlere kurumsal, ikinci türden süreçlere kurumlararası iş süreçleri denilir. Süreç yaklaşımı, Adam Smith'in iş bölümü ve Frederick Winslow Taylor'un optimize edilmiş görev yaklaşımlarının aksine, yapılacak işi bir sistem olarak ele alır. İş, birbirinden yalıtılarak her biri kendi içinde optimize edilmiş görevler yerine, belli bir amacı bulunan bir bütünü teşkil eden, birbirine bağımlı görevlerden oluşur. Böylelikle, görevleri birbirinden bağımsız olarak tek tek optimize etmek yerine, sürecin tümünün performansını optimize etmek hedeflenir. İşin süreç olarak tanımlanması onun görünürlüğünü artırır ve denetimini kolaylaştırır. Gereksiz ya da yinelenen görevlere son verilmesine, israfın önlenmasine, süreç performansının iyileştirilmesine ve giderek optimize edilmesine olanak sağlar. Genel Bakış[değiştir \| kaynağı değiştir] İş süreci, misyon hedefiyle başlar ve müşteriye değer sağlayan hedefi gerçekleştiren iş hedefine varılmasıyla biter. Süreç, sürecin belirli iç fonksiyonlarına sahip olan alt süreçlere bölünebilir. İş süreçlerinin, sürecin başından sonuna kadar sorunsuz çalışmasını sağlamaktan sorumlu bir süreç sahibi de olabilir.[2] Von Rosing ve diğerlerine göre genellikle iş süreçleri üç tiptir:[6] Çekirdek işi oluşturan ve örneğin müşterilerden sipariş almak, hesap açmak veya bir parçayı üretmek gibi esas değer akışını oluşturan işletme süreçleri, Kurumsal yönetim, bütçe gözetimi ve çalışan gözetimi dahil olmak üzere işletme süreçlerini denetleyen süreçleri kapsayan yönetim süreçleri, Muhasebe, işe alım, çağrı merkezi, teknik destek ve güvenlik eğitimi gibi temel işletme süreçlerini destekleyen destek süreçleri Bu üç tipe biraz farklı bir yaklaşım Kirchmer tarafından şöyle ifade edilir:[2] Bir varlığın işletme görevlerini düzgün şekilde yürütmeye odaklanmış işletme süreçleri; burası personelin "işleri hallettiği" yerdir İşletme süreçlerin uygun şekilde yürütülmesini sağlayan yönetim süreçleri; müdürlerin "verimli ve etkili iş süreçleri sağladığı" yer burasıdır Kurumun gerekli yasal düzenlemelere, yönergelere ve hissedar beklentilerine tam uyum içinde çalışmasını sağlayan yönetişim süreçleri; yöneticilerin "iş başarısı için kural ve yönergelere" uyulmasını sağladığı yer burasıdır Karmaşık bir iş süreci, kendi özelliklerine sahip olan ancak aynı zamanda işletmenin genel hedefine ulaşılmasına katkıda bulunan birkaç alt sürece ayrılabilir. İş süreçlerinin analizi genellikle süreçlerin ve alt süreçlerin faaliyet/görev düzeyine kadar haritalanmasını veya modellenmesini kapsar. Süreçler çok sayıda yöntem ve teknikle modellenebilir. Örneğin İş Süreci Modelleme Gösterimi, iş süreçlerini görselleştirilmiş bir iş akışı içinde çizmek için kullanılabilen bir iş süreci modelleme tekniğidir.[1][2][4][6] Süreçleri süreç türlerine ve kategorilerine ayrıştırmak faydalı olabilirken, konu atlaması olabileceğinden ayrıştırma yaparken dikkatli olunmalıdır. Sonunda, tüm süreçler "müşteriye değer yaratmak" hedefinin bir parçasıdır.[6] İş süreçlerinin analizi, iyileştirme ve hayata geçirmeyi amaçlayan iş süreçleri yönetimi ile bu hedef hızlandırılmıştır.[2] Ayrıca bakınız[değiştir \| kaynağı değiştir] İş akışı Toplam kalite yönetimi İş süreci tasarımı Süreç yönetimi Yönetim ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. Kaynakça[değiştir \| kaynağı değiştir] a b c Weske, M. (2012). "Chapter 1: Introduction". Business Process Management: Concepts, Languages, Architectures. Springer Science & Business Media. ss. 1–24. ISBN 9783642286162. a b c d e f g Kirchmer, M. (2017). "Chapter 1: Business Process Management: What Is It and Why Do You Need It?". High Performance Through Business Process Management: Strategy Execution in a Digital World. Springer. ss. 1–28. ISBN 9783319512594. a b von Scheel, H.; von Rosing, M.; Fonseca, M.; ve diğerleri. (2014). "Phase 1: Process Concept Evolution". von Rosing, M.; Scheer, A.-W.; von Scheel, H. (Ed.). The Complete Business Process Handbook: Body of Knowledge from Process Modeling to BPM. 1. Morgan Kaufmann. ss. 1–10. ISBN 9780128004722. a b Chen, M. (2012). "Chapter 8: BPR Methodologies: Methods and Tools". Elzinga, D.J.; Gulledge, T.R.; Lee, C.-Y. (Ed.). Business Process Engineering: Advancing the State of the Art. Springer Science & Business Media. ss. 187–212. ISBN 9781461550914. Chand, D.R.; Chircu, A.M. (2012). "Chapter 3: Business Process Modeling". Elzinga, D.J.; Gulledge, T.R.; Lee, C.-Y. (Ed.). Business Enterprise, Process, and Technology Management: Models and Applications. Springer Science & Business Media. ss. 187–212. ISBN 9781466602502. a b c d von Rosing, M.; Kemp, N.; Hove, M.; Ross, J.W. (2014). "Process Tagging - A Process Classification and Categorization Concept". von Rosing, M.; Scheer, A.-W.; von Scheel, H. (Ed.). The Complete Business Process Handbook: Body of Knowledge from Process Modeling to BPM. 1. Morgan Kaufmann. ss. 123–172. ISBN 9780128004722. "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=İş_süreci&oldid=30740498" sayfasından alınmıştır
İstatistik Ana hatlar İstatistikçiler Sözlük Notasyon Dergiler Konular listesi Makaleler Kategori gtd Çan eğrisi gösteren istatistik vergi tahakkuku standart testinde kullanılır. İstatistik veya sayım bilimi,[1] belirli bir amaç için veri toplama, tablo ve grafiklerle özetleme, sonuçları yorumlama, sonuçların güven derecelerini açıklama, örneklerden elde edilen sonuçları kitle için genelleme, özellikler arasındaki ilişkiyi araştırma, çeşitli konularda geleceğe ilişkin tahmin yapma, deney düzenleme ve gözlem ilkelerini kapsayan bir bilimdir. Belirli bir amaç için verilerin toplanması, sınıflandırılması, çözümlenmesi ve sonuçlarının yorumlanması esasına dayanır. Bu çerçevede yapılan işlemlerin tümüne sayımlama[1] denir. İstatistik doğa bilimlerinden sosyal bilimlere kadar geniş bir alanda uygulanabilmektedir. Aynı zamanda iş dünyası ve hükûmetle ilişkili tüm alanlarda karar almak amacıyla kullanılır. İstatistik yukarıdaki anlamıyla tekildir. Sözcüğün çoğul anlamı, "sistemli bir şekilde toplanan sayısal bilgiler"dir. Örnek olarak nüfus istatistikleri, çevre istatistikleri, spor istatistikleri, millî eğitim istatistikleri verilebilir. İstatistiği öğrenmedeki amaç, bir araştırmada, elde edilen verilerin hangi istatistiksel yöntemler kullanılarak yorumlanacağını bilmektir. İstatistiksel yöntemler, toplanmış verilerin özetlenmesi veya açıklanması amacıyla kullanılır. Bu tür bir yaklaşım betimsel istatistik adını alır. Buna ek olarak verilerdeki örtüşmelerin (kalıplar veya örüntüler), gözlemlerdeki rassallığı ve belirsizliği göze alacak şekilde, üzerinde çalışılan anakütle veya süreç hakkında sonuç çıkarma amacıyla modellenmesi, çıkarımsal istatistik adını alır. Hem betimsel istatistik hem de tahminsel istatistik, uygulamalı istatistiğin parçaları olarak sayılabilir. Matematiksel istatistik adı verilen disiplin ise konunun teorik matematiksel altyapısını inceleyen disiplindir. İstatistiğin diğer bölümlerle olan ilişkilerinden doğan kavramlar şu şekilde gösterilebilir: Ekonomi+İstatistik = Ekonometri, Psikoloji+İstatistik = Psikometri, Tıp+İstatistik = Biyoistatistik, Sosyoloji+İstatistik = Sosyometri, Tarih+İstatistik=Kliometri. İstatistiğin tarihçesi[değiştir \| kaynağı değiştir] İstatistik kelimesi Modern Latince'deki statisticum collegium (devlet konseyi) ve İtalyanca'daki statista (devlet adamı, politikacı) kelimelerinden türemiştir. Kelime ilk olarak Almancada Gottfried Achenwall tarafından devlete ait verilerin sunulduğu Statistik (1749) adlı eserde devlet bilimi anlamında kullanılmıştır. Bu tanımı içeren İngilizce terim ise o dönemde political arithmetic (siyasi aritmetik) olarak geçmekteydi. İstatistik kelimesi veri toplama ve sınıflandırma anlamını ise yaklaşık olarak 19. yüzyılın başlarında kazandı. Terim İngilizceye Sir John Sinclair tarafından aktarıldı. Statistik adlı eserin temel amacı hükûmet tarafından ve yönetimsel organlar tarafından kullanılacak veriler sunmaktı. Eyaletler ve yerel bölgeler hakkında bilgi toplama işi ulusal ve uluslararası istatistik kurumları tarafından sürdürülmektedir. Daha dar anlamda nüfus hakkında düzenli bilgiler ise nüfus sayımları ile elde edilir.20. yüzyıl boyunca kamu sağlığı ile ilgili konularda (epidemiyoloji, biyoistatistik), ekonomik ve sosyal (işsizlik, ekonometri gibi) alanlarda daha titiz araçlara ihtiyaç duyulması istatistiksel uygulamalarda ilerlemeyi zorunlu kılmıştır. Bu ihtiyaç özellikle I. Dünya Savaşı sonucu gelişen, nüfusları hakkında derin bilgi sahibi olmak isteyen refah devletlerinde daha belirgin olmuştur. Bu anlamda "toplum yönetimi adına bilgi toplama isteği" filozof Michel Foucault tarafından biyogüç olarak nitelendirilmiştir, bu terim daha sonra pek çok yazar tarafından da kullanılmıştır. İstatistiğin matematiksel temelleri Pierre Fermat ve Blaise Pascal'ın 1654 yılına kadar giden olasılık kuramı hakkındaki yazışmalarına dayanır. Christiaan Huygens (1657) konunun bilinen ilk bilimsel uygulamasını sunmuştur. Jakob Bernoulli'nin Ars Conjectandi (posthumous, 1713) ve Abraham de Moivre'nin Doctrine of Chances (1718) adlı eserleri konuya matematiğin bir dalı olarak yaklaşmıştır. Hata teorisi Roger Cotes'nin Opera Miscellanea (posthumous, 1722) adlı eserine dayanır, fakat teorinin gözlem hatalarına uygulanmasının ilk örneği Thomas Simpson tarafından 1755'te yazılan (basım: 1756) bir bildiride bulunur. Bu bildirinin 1757 yılındaki tekrar basımı pozitif ve negatif hataların eşit derecede olasılıklı olduğu aksiyomunu kabul ederken, bütün hataları içinde bulunduracağını varsayabileceğimiz belirli tanımlanabilir limitlerin varlığından söz ederek "sürekli hatalar"ı ve bir olasılık eğrisini sunar. Pierre-Simon Laplace, olasılık teorisinin ilkelerine dayanarak gözlem kombinasyonları için bir kural geliştirmeye çalıştı (1774). Hata olasılıkları kanununu bir eğri ile gösterdi. Quetelett; biyoloji, tıp ve sosyoloji'de istatistik metotlarını kullanmıştır.[2] Galton; kalıtım, varyasyon, regresyon ve korelasyon konularını incelemiştir.[2] Pearson ve Fisher biyoistatiksel genetik ve populasyon genetiği alanında çalışmışlardır.[2] Kavramsal Bakış[değiştir \| kaynağı değiştir] İstatistiğin bilimsel, endüstriyel veya toplumsal bir probleme uygulanmasında önce üzerinde çalışılan süreç veya anakütle ele alınır. Bu anakütle bir ülkedeki insanların nüfusu, kayadaki kristal miktarı veya belirli bir fabrikanın belirli bir dönemde ürettiği mallar olabilir. Bunun yerine farklı zamanlarda gözlenen bir süreç de olabilir; bu şekilde toplanan veri zaman serisi adını alır. Pratik nedenlerden ötürü, bütün bir anakütle hakkında veri toplamak yerine genelde anakütleden seçilen bir altküme (örnek veya örneklem) üzerinde çalışılır. Örnek hakkındaki veri deney veya gözlem yoluyla elde edilir. Bundan sonra veri istatistiksel analize tâbi tutulur. Bunun iki amacı vardır: açıklama (betimleme) ve sonuç çıkartma. Betimsel istatistik, örneklemi sayısal veya grafiksel olarak özetlemek amacıyla kullanılabilir. Sayısal göstergelere temel örnek olarak ortalama ve standart sapma gösterilebilir. Grafiksel özetler çeşitli türde grafik ve tabloları içerir. Çıkarımsal istatistik verideki örtüşmeleri modellemek için kullanılır, olasılığı göze alır ve daha büyük bir istatistiksel yığın hakkında sonuç çıkarır. Bu sonuçlar, evet/hayır şeklinde cevaplar olabileceği gibi (hipotez testi), sayısal özelliklerin tahmin edilmesi (istatistiksel tahmin) gelecekteki değerlerin öngörülmesi (istatistiksel öngörü), veriler arasındaki doğrusal ilişkinin yorumlanması (korelasyon), veya bu ilişkilerin modellenmesi (regresyon analizi) şeklinde olur. Diğer belli başlı matematiksel modelleme teknikleri varyanslar analizi ANOVA, zaman serisi ve veri madenciliğidir. Burada özellikle korelasyon konusu ele almaya değerdir. Bir veri kümesinin analizi iki değişkenin beraber hareket ettiğini (yani ele alınan ana kütlenin iki özelliğinin benzerlik gösterdiğini) ortaya çıkarabilir. Örneğin yıllık gelirle yaşam süresini ele alan bir çalışma fakir insanların varlıklı insanlardan daha kısa bir yaşam süresine sahip olduğunu bulabilir. Burada gelirle yaşam süresi arasında bir korelasyon olduğu söylenebilir. Fakat buradan asla gelir yaşam süresinin sebebidir veya sonucudur anlamı çıkarılmamalıdır. Eğer örneklem, anakütleyi temsil etme yeterliliğine sahipse, örnekten elde edilen sonuçlar ve çıkarımlar bir bütün olarak anakütle hakkında bilgi verebilir. Burada asıl problem seçilen örneklemin anakütleyi temsil kabiliyetine sahip olup olmamasıdır. İstatistik, örneklemde ve veri toplama sürecinde ortaya çıkan hataları gideren, örneklemin rassal olmasını sağlayan araçlar sunar. Aynı zamanda güvenilir deneysel sonuçların elde edilmesini sağlayan yöntemler de sunar. Bu şekilde bir rassallığın anlaşılmasını sağlayan temel matematiksel kavram olasılıktır. Matematiksel İstatistik (İstatistik kuramı), İstatistiğin Matematiksel altyapısını incelemek için Olasılık kuramı ve Matematiksel Analizden faydalanan Uygulamalı Matematik dalıdır. İstatistiksel yöntemler[değiştir \| kaynağı değiştir] Deneye ve gözleme dayalı çalışmalar[değiştir \| kaynağı değiştir] [2] İstatistiksel araştırmaların ortak amaçlarından biri nedenselliği incelemek ve özelde tahmin edicilerdeki veya bağımsız değişkenlerdeki bir değişimin bağımlı değişken üzerindeki etkisini incelemektir. Nedenselliği ele alan temelde iki tür istatistiksel yöntem bulunur: deneysel çalışmalar ve gözleme dayalı çalışmalar. İki çalışma türünde de bağımsız değişken veya değişkenlerdeki farklılıkların gözlenen bağımlı değişken üzerindeki etkisi incelenir. Bu çalışma türlerinde oluşan fark ise yöntemin uygulanma biçimidir. Yöntemlerin ikisi de verimli sonuçlar ortaya koyabilir. Deneysel yöntemde çalışılan sistem üzerinde bir takım ölçümler yapılır, sistem üzerinde oynamalar yapılır ve bu oynamaların sistem üzerinde etkisi olup olmadığını anlamak için tekrar ölçüm yapılır. Gözleme dayalı yöntemde ise sisteme müdahale olmaz, bunun yerine veri toplanır ve tahmin edicilerle (bağımsız değişkenler) tepki değişkenleri(bağımlı değişkenler) arasındaki örüntüler araştırılır. Deneysel çalışmaya örnek olarak Western Elektrik Şirketi'nde aydınlatmanın çalışanlar üzerindeki etkisini araştıran Hawthorne deneyi verilebilir. Deneyde önce santraldeki üretim ölçülmüş, daha sonra kayan bant etrafında çalışan işçilerin aydınlatma koşulları değiştirilmiştir. Bütün deney sonuçları aydınlatmanın verimliliği arttırdığını göstermiştir. Ne var ki bu çalışmanın sonuçları deneysel yöntemdeki hatalar sebebiyle ciddi eleştiriler almıştır. Örneğin çalışmada kontrol grubu kullanılmamıştır. Gözleme dayalı çalışmaya örnek olarak sigara kullanımı ve akciğer kanseri arasındaki bağınıtıyı inceleyen bir araştırma gösterilebilir. Bu tür çalışmada ilgi alanları hakkında bilgi toplamak için anket yöntemini kullanır ve sonra bilgiler istatistiksel analiz altında incelenir. Bu örnekte araştırmacılar sigara içen ve sigara içmeyen gruplardan bilgi toplar ve her iki gruptaki kanser vakası sayısı ele alınarak karşılaştırılır. Bir deneyin temel adımları: 1. Araştırmanın planlanması, bilgi kaynaklarının, araştırmanın konusunun belirlenmesi, öne sürülen yöntemdeki ahlaki yönlerin ele alınması. 2. Sistemin modellenmesi, bağımlı ve bağımsız değişkenler arasındaki ilişkiye odaklanma. 3. Bir gözlem grubunu ortak yönlerini ele alacak şekilde özetlemek. 4. Gözlemlediğimiz dünya hakkında sayıların bize neler söylediğini açıklamak. 5. Çalışmanın sonuçlarını belgelemek ve sunmak. Ölçülme ölçekleri[değiştir \| kaynağı değiştir] Bakın: Stanley Stevens "Scales of measurement" (1946): isimsel, sırasal, aralıksal, oransal İstatistik verileri sayılar halinde olup bu sayılar için dört çeşit ölçülme ölçeği şeklinde elde edilme olabilirliği vardır. Bu verilerin dört çeşit ölçülme ölçeği olabileceğini ilk defa 1946'da Amerikan istatistikçi Stanley Stevens ortaya atmıştır. Stevens'in dört ölçülme ölçeği şunlardır: isimsel, sırasal, aralıksal ve oransal. Her bir değişik ölçülme ölçeğine göre elde edilen istatistiksel veriler değişik matematiksel güçte olup her biri için kullanılabilecek matematik işlemler ve betimleyici ve çıkarımsal istatistiksel işlemler ve analizler değişiktir. İsimsel ölçekte verilerde sayılar sadece birbirinden karşılıklı ayrılık gösteren kategorilere verilen adlardır ve bu isim/sayı sırası ve aralığı veya orijini için hiçbir matematiksel özellik yoktur. Bu çeşit ölçekte verilere ancak çok zayıf istatistik betimleyici ölçüler ve çıkarımsal analizler uygulanabilir. Sırasal ölçek verilerdeki sayılar birbirinden karşılıklı ayrantılı kategorilere isim verdiği gibi, bu kategoriler arasındaki rütbe ve sıralı düzeni de açıklarlar. Sayı değerleri arasındaki sırasal düzen değiştirilemeden her kategoriye atıf edilen gerçek sayı değiştirilebilir (yani monotonik dönüşüm uygulanabilir.) Sayılar arasında büyüklük farkı önemli olmadığı için değişik kategori sayıları üzerinde uygulanan bir basit aritmetik işlem (toplama, çıkarma, çarpma veya bölme) anlamsız sonuçlar verebilir. Aralıksal ölçekte veri sayıları gerçekten sayı olup aralarındaki değişikler basit aritmetik işlem için bile anlamlıdır. Ancak aralıksal ölçekde veri değerleri için sayıların başlama orijini (yani 0 değer) keyfidir. Örneğin ısı derecesi olarak elde edilen veriler aralıksaldır. Ölçüm ölçeği santigrad olabilir; ancak değişik 0 orijin değerleri olan fahrenhayt da olabilirler. Oransal ölçekte veriler hem değişik ölçümler arasında farklar anlamlıdır ve hem de bunlar için gerçek bir 0 başlangıç noktası mevcuttur. Yine ısı derecesi örneği verilirse Kelvin derecesi oransal ölçektedir; çünkü orijin (-273 °C mutlak sıfır) 0°Kelvin olur; bu bir gerçek) noktasıdır ve bu ısı derecesi altında ısı olamaz. İsimsel veya sırasal ölçekle ölçülen değişkenler için veriler birlikte kategorik değişkenler olarak anılmakta ve aralıksal veya oransal ölçekte olan veriler kantitatif niceliksel değişkenler olarak adlandırılmaktadır. Bilgisayar ile istatistiksel araştırma[değiştir \| kaynağı değiştir] gretl, adlı bir açık kaynaklı ücretsiz bilgisayar istatistik yazılım paketi Ana madde: İstatistiksel 20. yüzyılın ikinci yarısında bilgisayarların hesaplama gücü ve hızının inanılamayacak bir şekilde artması ve bilgisayar kullanımı yaygın bir hale gelmesi istatistik biliminin pratik uygulaması ve hatta teorik gelişmesi üzerine çok büyük etki yapmıştır. Pratik istatistik hesaplamanın çok zor olması dolayısıyla veri analizi devamlı olarak hesaplamanın kolaylaştırılması üzerine odaklanıp daha çok doğrusal modellere dayanmıştır. Çok yaygın kullanılan ve çok güçlü bilgisayarların kullanılmaya başlanılması ve sayısal algoritmaların geliştirilip bilgisayar yazılımları geliştirilmesi ile yeni doğrusal olmayan modeller (örneğin doğrusal olmayan regresyon, genelleştirilmiş doğrusal modeller, çok-seviyeli model gibi) pratikte kullanılmaya başlanmıştır. Bilgisayar devrimi tekrar örnekleme yöntemi, özyükleme yöntemleri, Gibbs örneklemesi, permütasyon testleri gibi çok bilgisayara dayanan teknikler kullanılmaya başlamıştır. Diğer taraftan istatistik gibi temeli ileri matematiğe bağlı olmayan ve büyük bilgisayar gücüne dayanan (yapay sinir ağları veya veri madenciliği gibi) araştırma ve pratik veri inceleme yöntemleri gelişmiştir. İstatistik biliminin geleceği 20. yüzyıl başındaki teorik gelişmelerden sonra, daha empirik ve pratik bir yaklaşım haline gelmektedir. Bu yaklaşımda genel hesaplama yazılım ve paketlere istatistik yöntemlerinin eklenmeleri (örneğin kutuzzilim programlarının istatistiksel bölümleri) ve özel şekil de hazırlanmış istatistiksel paketlerinin yaygın şekilde kullanılabilmesi büyük bir rol oynayacağı şüphesizdir. İstatistiğin yanlış kullanılması[değiştir \| kaynağı değiştir] İstatistiğin yanlış kullanılması güç fark edilen ama çok ciddi tanımlama ve açıklama hataları ortaya çıkarabilir. Bu hatalar ciddidir çünkü ortaya yıkıcı hatalı kararlar çıkabilir. Örneğin sosyal siyaset, doktorluk ve tıp uygulamaları, köprüler gibi yapılar için yapısal güvenilirlik için veriler hep istatistiğin hatasız uygun şekilde kullanılmasına dayanır. İstatistik doğru olarak uygulansa bile bu konu üzerinde pek az bilgi ve tecrübesi olanların istatistiksel sonuç çıkarımlarını yorumlayıp açıklaması çok zor olabilir. Veri setindeki bir trendin istatistiksel anlamlılığının (yani trendin bir örneklemde her ne kadar rastgele değişim tarafından ortaya çıkacağını açıklanabileceğinin) incelenmesi, bu anlamlılık kavramının sezgi yoluyla ortaya çıkmasıyla aynı olabildiği gibi, çok kere de değişiktir. Bu demektir ki sezgiye dayanan çıkarımlar uygun olmayan kararlara yol açabilir. Kişilerin istatistiksel cahilliğinden ayrılıp günlük yaşamlarında veriler ve enformasyon ile uygun şeklide uğraşmaları için yeterli derecede istatistiksel beceriye sahip olmaları (ve yeter derecede kuşkulu olmaları) için hiç olmazsa düşük bir seviyede istatistik eğitiminden geçmeleri ve istatistiksel okur-yazarlık niteliği kazanmaları gerekir. İstatistik bilgisinin hatalı ve yanlış kullanıldığına dair epeyce geniş bir algı bulunmaktadır. Bu yetmezmiş gibi, çok kere yapılan hataların ve yanlış kullanılmanın bilinçli ve kasıtlı yapıldığı hissi doğmaktadır. Hatalı analiz sonucu alınan kararın istatistiksel sonuçları sunan kişiye yarar sağlayabilmesi imkânı olduğu bilinmektedir. Bir 19. yüzyıl İngiliz başbakanı olan Benjamin Disraeli'ye atıf edilen "Üç türlü yalan bulunmaktadır: yalanlar, lanetli yalanlar ve istatistikler." cümlesi nerede ise atasözü gibi kullanılmaktadır. Amerikan Harvard Üniversitesi Başkanı "Lawrence Lovell" 1909’da istatistik "börek gibidir ve ancak kimin tarafından yapıldığı bilinirse ve içindekilerden insan emin olabilirse o zaman tatmin edicidir" sözleri de bu kasıtlı bilinçli istatistik hatası yapma algısına biraz daha açıklama katar. İstatiksel değerlendirme[değiştir \| kaynağı değiştir] İstatistiksel değerlendirme temelde 4 farklı metot uygulanır:[kaynak belirtilmeli] Katılım grafikleri, Kontrol listeleri, Sıklık dağılımı, Sıklık çizelgeleri. Kaynakça[değiştir \| kaynağı değiştir] Büyüköztürk, Şener; Bökeoğlu, Ömay Çokluk ve Köklü, Nilgün (2009; 17.bas.:2015), Sosyal Bilimler İçin İstatistik, Ankara : Pegem Akademi Yayıncılık, ISBN 9789756802335 s. 1-2. ISIS (Uluslararası İstatistik Enstitüsü), ISI Çoklu Dilli İstatistiksel Terimler Lugati (Multilingual Glossary of Statistical Terms) Türkçe [1] 29 Ağustos 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. a b "TDK Türkçe Sözlük". 29 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. a b c d Tekin, Mehmet Emin (Mart 2019). Veterinerlik Biyoistatistik (Genişletilmiş 2. bas.). Konya: Selçuk Üniversitesi Yayınevi. s. 2. ISBN 978-975-448-231-7. gtdMatematiğin genel alanları Analiz Ayrık matematik Cebir Temel cebir Lineer cebir Soyut cebir Geometri İstatistik Kategori kuramı Kümeler kuramı Mantık Matematiksel fizik Olasılık Sayılar kuramı Topoloji Uygulamalı matematik gtdİstatistikBetimsel istatistikSürekli verilerMerkezî konumOrtalama (Aritmetik, Geometrik, Harmonik) • Medyan • ModYayılmaAçıklık • Standart sapma • Varyasyon katsayısı • Çeyrekler açıklığı • Kesirlilikler (kantil) (Dörttebirlik,Ondabirlik, Yüzdebirlik)Dağılım şekliVaryans • Çarpıklık • Basıklık • Moment (matematik)İstatistiksel tablolarSıklık dağılımı • Çoklu sayılı özetleme tabloları • İlişki tablosu • Çoklu-yönlü sınıflandırma tablolarıİstatistiksel grafiklerDairesel grafik • Çubuk grafiği • Kutu grafiği • Dal-yaprak grafikleri •Kontrol diyagramı • Histogram • Sıklık çizelgesi • Q-Q grafiği • Serpilme diyagramıVeri toplamaÖrnek tasarımıAnakütle •Basit rassal örnekleme Örüntülü örnekleme • Tabakalı örnekleme • Küme örneklemesi • Çok aşamalı örnekleme •Deneysel tasarımAnakütle • İstatistiksel deneysel tasarım tipleri • Deneysel hata • Yineleme • Bloklama • Duyarlılık ve belirlemeÖrneklem kavramlarıÖrneklem büyüklüğü • Sınama gücü • Etki büyüklüğü • Örnekleme dağılımı •Standart hataÇıkarımsal istatistik ve İstatistiksel kestirim ve testlerÇıkarımsal analiz tipleriKestirim • Parametrik çıkarımsal analiz •Parametrik olmayan çıkarımsal analiz • Bayesci çıkarımsal analiz • Meta-analizÇıkarımsal kestirimGenel kestirim kavramlarıMomentler yöntemi • Enbüyük olabilirlik • Enbüyük artçıl • Bayes-tipi kestirimci • Minimum uzaklık • Maksimum aralık vermeTekdeğişkenli kestirimKestirim • Güven aralığı • İnanılır aralıkHipotez testiİstatistiksel test ana kavramlarıSıfır hipotez • I.Tür ve II.Tür hata • Anlamlılık seviyesi •p-değeriBasit tek-değişkenli ve iki-değişkenli parametrik hipotez testiμ için testi • π için test • μ1-μ2 için test • π1-π2 için test • σ1/σ2 için testTek-değişkenli ve iki-değişkenli parametrik olmayan test analiziMedyan testi • Ki-kare testi • Pearson ki-kare testi •Phi katsayısı • Wald testi • Mann-Whitney U testi • Wilcoxon'in işaretli sıralama testiKorelasyon veRegresyon analiziKorelasyonPearson çarpım-moment korelasyonu • Sıralama korelasyonu ( Spearman'in rho • Kendall'in tau)Doğrusal regresyonRegresyon analizi • Doğrusal model • Genel doğrusal model • Genelleştirilmiş doğrusal modelDoğrusal olmayan regresyonParametrik olmayan • Yarıparametrik • LogistikVaryans analiziTek-yönlü varyans analizi • Kovaryans analizi • Bloklu tek-yönlü varyans analizi • Etki karışımı değişkeniÇokdeğişkenli istatistikÇokdeğişkenli regresyon • temel bileşenler · Faktör analizi •Kanonik korelesyon • Uygunluk analizi • Kümeleme analiziZaman serileri analiziYapısal model tanımlanmasıZaman serisi yapisal model ögeleri • Zaman serisi ögeleri saptanması • Zaman grafiği • KorrelogramZaman serileri kestirim teknik ve modelleriDekompozisyon • Trend uygulama kestirimi • Üssel düzgünleştirme • ARIMA modelleri • Box–Jenkins • Spektral yoğunluk kestirimiKestirim değerlendirmesiZaman seri kestirim değerlendirmesiSağkalım analiziSağkalım fonksiyonu • Kaplan–Meier • Log-sıra testi • Başarısızlık oranı • orantılı tehlikeler modeliKategori • Outline • Endeks Otorite kontrolü BNF: cb11938470p (data) GND: 4056995-0 HDS: 013798 LCCN: sh85127580 LNB: 000071111 NARA: 10659134 NDL: 00573173 NKC: ph116273 NLI: 987007531886805171 NLK tanımlayıcısı KSH1998008399 geçerli değil. "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=İstatistik&oldid=32317518" sayfasından alınmıştır
İşletme yönetimi İş yönetimleri Muhasebe Yönetim muhasebesi Finansal muhasebe Maliyet ve performans muhasebesi Mali denetim Legal kişi Şirketler grubu Konglomerat Holding Kooperatif Sermaye şirketi Sermayesi bölünmüş şirket Limited şirket Ortaklık Özel şirket Şahıs işletmesi Kamu İktisadi Teşebbüsü Kurumsal yönetim Yıllık genel kurul toplantısı Yönetim kurulu Denetim Kurulu Danışma kurulu Denetim komitesi Şirketler hukuku Ticaret hukuku Anayasal belgeler Sözleşme Kurumsal suç Kurumsal sorumluluk İflas kanunu Uluslararası ticaret hukuku Şirket birleşmesi Meslek unvanı Başkan (iş dünyası) Baş iş yetkilisi/Baş marka sorumlusu İcra kurulu başkanı/Baş işletme görevlisi Mali işler müdürü İnsan kaynakları müdürü Baş bilgi sorumlusu/Pazarlama müdürü Baş ürün yöneticisi/Baş teknoloji yöneticisi Ekonomi Emtia Kamu ekonomisi Çalışma ekonomisi Gelişme iktisadı Uluslararası iktisat Karma ekonomi Planlı ekonomi Ekonometri Çevresel ekonomi Açık ekonomi Piyasa ekonomisi Bilgi ekonomisi Mikroekonomi Makroekonomi Ekonomik kalkınma Ekonomik istatistikler Finans Mali bilanço Sigorta Faktoring Nakit çevrim döngüsü İçeriden öğrenenlerin ticareti Sermaye bütçelemesi Mevduat bankası Türev Finansal durum analizi Finansal risk Maliye Kurumsal finansman Yönetim finansmanı Uluslararası finans Tasfiye Hisse senedi piyasası Finansal piyasalar Vergi Finansal kurum İşletme sermayesi Girişim sermayesi Yönetim türleri Varlık Marka İş zekası İş geliştirme Kapasite Değiştir inovasyon Ticari Pazarlama İletişim Yapılandırma Çatışma İçerik Müşteri ilişkileri Dağıtılmış Kazanılan değer Elektronik Ticaret Kurumsal kaynak planlaması Yönetim Bilişim Sistemleri Finansal İnsan kaynakları geliştirme Olay Bilgi Malzemeler Ağ yöneticisi Ofis İşlemler hizmetler Performans Güç Sorun Süreç Ürün yaşam döngüsü Ürün Proje Kalite Kayıtlar Kaynak Risk kriz Satış Güvenlik Hizmet Stratejik Tedarik zinciri Sistemler yöneticisi Yetenek Teknoloji Organizasyon Mimarlık Davranış İletişim Kültür Çatışma Geliştirme Mühendislik Hiyerarşi Kalıplar Alan Yapı Liste İş analizi İş etiği İş planı İş kararı kuralı Tüketici davranışı İş operasyonları Uluslararası iş İş modeli Uluslararası ticaret İş süreci İş istatistikleri gtd "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Şablon:İşletme_yönetimi&oldid=28264736" sayfasından alınmıştır
Burası İşletme yönetimi adlı şablon üzerindeki değişikliklerin konuşulduğu tartışma sayfasıdır. Bu sayfa şu Vikiprojelerin kapsamında yer almaktadır: Vikiproje Şablonlar (Şablon-sınıf, NA-önem) ŞablonlarVikiproje:ŞablonlarŞablon:VikiprojeŞablonlar gtdBu şablon, Vikipedi'deki Şablonlar maddelerini geliştirmek amacıyla oluşturulan Vikiproje Şablonlar kapsamındadır. Eğer projeye katılmak isterseniz, bu sayfaya bağlı değişiklikler yapabilir veya katılabileceğiniz ve tartışabileceğiniz proje sayfasını ziyaret edebilirsiniz. Şablon Bu şablon için herhangi bir değerlendirme yapmaya gerek yoktur. "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Şablon_tartışma:İşletme_yönetimi&oldid=31850228" sayfasından alınmıştır
Makale serilerindenFinansal piyasalar HalkBorsaMenkul Kıymetler Tahvil piyasası Değerlendirme Şirket Sabit gelir Devlet Yüksek getirili borç Belediye Menkul kıymet Hisse senedi piyasası Adi hisse senedi İmtiyazlı hisse senedi Kayıtlı paylaşım Stok Hisse senedi Menkul kıymetler borsası Diğer piyasalarTürev (Kredi türeviOpsiyonHibrit güvenlik) Uluslararası döviz (DövizDöviz kuru) Emtia Para Emlak Reasürans Tezgâh üstü (borsa dışı) Alivreler • Opsiyonlar •Spot • Takaslar Tüccarlar Katılımcılar Düzen Kliring İlgili alanlar Bankalar ve bankacılık Finans Kurumsal Kişisel Kamu maliyesi gtd Sahibine Greyhound Lines'ta hisse hakkı veren 1936 tarihli bir hisse senedi. Finans piyasalarında hisse, bir şirketin sermaye stoku içindeki özkaynak sahipliği birimidir ve yatırım fonu, limited ortaklık ve gayrimenkul yatırım ortaklığı birimlerine atıfta bulunabilir.[1] Sermaye, bir teşebbüsün hisselerinin tamamını ifade eder. Bir şirketteki hisselerin sahibi, şirketin hissedarıdır (veya hisse sahibidir).[2] Pay, şirket ile hissedar arasındaki mülkiyet ilişkisini ifade eden bölünmez bir sermaye birimidir. Bir hissenin nominal değeri, görünen değeridir ve ihraç edilen hisselerin görünen değerlerinin toplamı bir şirketin sermayesini temsil eder,[3] bu hisselerin piyasa değerini yansıtmayabilir. Hisse senedi veya pay senedi, bir şirketin anaparasının eş değer parçalarından biridir. Bir şirkete ait hisse senedini satın alan kişiler o şirketin ortakları arasına katılırlar. Hisse senedi, şirket ile hisse sahibi arasındaki özel ilişkiyi ifade eder. Hisselerin mülkiyetinden elde edilen gelir temettüdür. Hisse senetleri, imtiyazlı hisseler, ertelenmiş hisseler, itfa edilebilir hisseler, bedelsiz hisseler, hak hisseleri ve çalışan hisse senedi opsiyon planı hisseleri gibi farklı hisse türleri vardır. Hisse senedi türleri[değiştir \| kaynağı değiştir] Şirketler çeşitli hisse senedi türlerini ihraç eder. Adi hisse senedi ve imtiyazlı hisse senedi en yaygın türler arasındadır ve bazı şirketlerin farklı hisse sınıfları vardır. Bu farklı hisse senedi türleri, oy haklarını, temettü ödemelerini ve şirket iflas ederse yatırımınızı telafi etme gibi hakları belirler.[4] Adi hisse senedi[değiştir \| kaynağı değiştir] Adi hisse senetlerinin fiyatları, ne zaman işlem gördüklerine bağlı olarak değişir. Adi hisse senedi sahipleri, şirketin yönetim kurulu, birleşme ve devralmalar gibi işlerine oy verebilir. Adi hisse senedi genellikle size temettü alma hakkı verir, ancak temettü ödemesi alacağınız garanti edilmez. Şirketler kendi ihtiyaçlarına göre temettü ödemeyi veya ödememeyi tercih edebilir. İmtiyazlı hisse senedi[değiştir \| kaynağı değiştir] İmtiyazlı hisse senetleri, bir şirkette sahiplik hissesini temsil eder, ancak oy hakkı sunmaz. İmtiyazlı hisse senedi sahiplerinin temettü ödemeleri sabit (ve genellikle daha yüksek) olduğu için, temettülerden bekleyecekleri kesin getiri miktarını bilirler. Çevrilebilir imtiyazlı hisse senetleri, adi hisse senetlerine dönüştürülebilir. Finans ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. Otorite kontrolü GND: 4000932-4 NDL: 00564376 NKC: ph118318 Kvilhaug, Suzanne (20 Ekim 2021). Scott, Gordon (Ed.). "What Are Shares? Meaning and How They Compare to Stocks". Investopedia. 17 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Kasım 2022. Hoang, Paul (2007). "1.4 Stakeholders". Business and Management. Victoria: IBID Press. ss. 71. ISBN 978-1-876659-63-9. "Chapter 22 Company-An Introduction" (PDF). Accountancy. Noida, Uttar Pradesh, India: National Institute of Open Schooling. 2008. s. 242. 17 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2011. "Hisse Senedi Nedir? - irefy.com". 17 Haziran 2022. 12 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2022. "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Hisse_senedi&oldid=31024322" sayfasından alınmıştır
Ehliyet, genel anlamda hak ehliyeti tanımı ile bilinen hukuki terimdir. Hukukta yetkin olma niteliğidir. Hak Ehliyeti[değiştir \| kaynağı değiştir] Sağ doğmak koşulu ile ana rahmine düştüğü andan ölüme kadar olan dönemde herkesin sahip olduğu medeni haklardan (evlenme, mülk edinme vb.) yararlanma yeteneğidir. Kişilerin hak ve borçlara sahip olabilme yeterliliğidir. Tanınan bir hak değil, hak sahibi olabilme şartıdır. Gerçek kişilerde doğum, tüzel kişilerde kanuna uygun şekilde kurulmak ile kazanılır. Fiil Ehliyeti[değiştir \| kaynağı değiştir] Kişilerin kendi fiil ve işlemleri ile hukuki sonuç meydana getirmesidir. İşlemin sonucunun şahsa isnat edilebilmesini ifade eder.[1] Fiil Ehliyetinin Şartları[değiştir \| kaynağı değiştir] Temyiz kudretine sahip olmak (mümeyyiz olmak), kişinin yapmış olduğu davranışların neden ve sonuçlarını anlama ve bu yönde hareket etme yeteneğidir. Yaş küçüklüğü, akıl hastalığı ve zayıflığı, sarhoşluk gibi hallerde ortadan kalkar. Reşit olmak: Bireyin 18 yaşın tamamlanmasıdır.Evlenme ve Mahkeme kararı (Kazai rüşt) ile 18 yaş altında istisnai biçimde reşit olunabilir. Kısıtlı (Mahcur) olmamak: Fiil ehliyetinin mahkeme kararıyla sınırlanmasıdır. akıl hastalığı veya zayıflığı, ayyaşlık, kötü hayat sürme,1 yıldan uzun süreyle hapis cezasına tabi olma, yaşlılık veya sakatlık gibi hallerde mahkemece kararlaştırılır. Fiil Ehliyetine Göre Kişiler[değiştir \| kaynağı değiştir] Tam ehliyetliler: Fiil ehliyetinin tüm koşullarına sahip kimselerdir. Ayırt etme gücü olan, ergin ve kısıtlı olmayan bütün gerçek kişilerdir. Tam ehliyetsizler: Fiil ehliyeti hiç olmayan kişilerdir. Ayırt etme gücünden yoksundur. Sınırlı ehliyetliler: Tam ehliyetli olduğu halde birtakım sebepten ehliyeti sınırlanmış kişilerdir. Yasal danışman atanmış kişi bu gruptadır. Sınırlı ehliyetsizler:Ayırt etme gücüne sahip küçükler ve kısıtlılar bu gruba girer. Ergin olmayanlar yasal temsilcilerinin rızası olmadan borç altına giremezler. Ayrıca yasal temsilcilerinin rızası olsa dahi kefil olamaz, bağış yapamaz ve vakıf kuramazlar.[2] Ceza Ehliyeti[değiştir \| kaynağı değiştir] Ana madde: Ceza ehliyeti Ceza ehliyeti, ceza hukuku açısından, bir kişinin suçlu sayılabilmesi için gerekli niteliklerdir. Bu nitelikten en temeli yaş sınırıdır. Ayrıca bakınız[değiştir \| kaynağı değiştir] Ceza ehliyeti Hak Hukuk Mahkeme Ceza Kaynakça[değiştir \| kaynağı değiştir] http://yegitek.meb.gov.tr/aok/Aok_Kitaplar/AolKitaplar/hukuk_1/2.pdf[ölü/kırık bağlantı] "Arşivlenmiş kopya". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Haziran 2014. gtdHukukTemel kavramlarAdalet · Delil · Edim · Hak · Hukuk · Kamu hukuku · Karine · Norm · Özel hukuk · Sözleşme · Uluslararası hukuk · Yazılı hukukHukuk dallarıAile hukuku · Anayasa hukuku · Avrupa Birliği hukuku · Avukatlık hukuku · Askerî yargı · Bankacılık hukuku · Bilişim hukuku · Borçlar hukuku · Ceza hukuku · Çevre hukuku · Deniz hukuku · Deniz ticareti hukuku · Eğlence hukuku · Enerji hukuku · Eşya hukuku · Fikrî mülkiyet hukuku · Havacılık hukuku · İdare hukuku · İcra hukuku · İflas hukuku · İş hukuku · Mali hukuk · Medeni hukuk · Miras hukuku · Rekabet hukuku · Sağlık hukuku · Savaş hukuku · Seçim hukuku · Sigorta hukuku · Sosyal güvenlik hukuku · Spor hukuku · Şirketler hukuku · Ticaret hukuku · Tröst hukuku · Uluslararası ceza hukuku · Uluslararası insan hakları hukuku · Uluslararası kamu hukuku · Uluslararası özel hukuk · Usul hukuku (Medeni, Ceza) · Uyuşmazlık hukuku · Uzay hukuku · Vatandaşlık hukuku · Vergi hukuku · Yabancılar hukuku · Siyasi partiHukuki kaynaklarAnayasa · Doktrin · İçtihat · Kanun · Kanun hükmünde kararname · Kararname · Örf ve adetHukuk sistemleriBizans hukuku · Çin hukuku · Halaha · İslam hukuku · Kara Avrupası hukuk düzeni · Kilise hukuku · Laik hukuk · Ortak hukuk · Roma hukuku · Rus hukuku · Şeriat · Sosyalist hukukHukuk bilimiDoğal hukuk · Eleştirel hukuk çalışmaları · Feminist hukuk teorisi · Hukuk etiği · Hukuk felsefesi · Hukuki gerçekçilik · Hukuki pozitivizm · Hukuk sosyolojisi · Hukuk tarihi · Hukuki şekilcilik · Hukuk ve ekonomi · Hukuki yorum · Karşılaştırmalı hukuk Otorite kontrolü BNE: XX526034 GND: 4129782-9 LCCN: sh85019863 NKC: ph575228 NLI: 987007283356705171 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Ehliyet_(hukuk)&oldid=31126372" sayfasından alınmıştır
Bu maddede yer alan bilgiler belli bir bölgenin bakış açısından ele alınmıştır ve içeriğinin fazla yerel olduğu düşünülmektedir. Maddenin evrenselleştirilmesi ve uygun hâle getirilmesi için lütfen tartışmaya katılınız. Bu maddedeki bilgilerin doğrulanabilmesi için ek kaynaklar gerekli. Lütfen güvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin geliştirilmesine yardımcı olun. Kaynaksız içerik itiraz konusu olabilir ve kaldırılabilir.Kaynak ara: "Limited şirket" – haber · gazete · kitap · akademik · JSTOR (Mayıs 2020) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) Limited şirket bir veya daha çok gerçek veya tüzel kişi tarafından bir ticaret unvanı altında kurulan ticaret şirketi. Limitet şirketler, ticaret siciline tescil ile tüzel kişilik kazanırlar. Sermayesi belirli olup, bu sermaye esas sermaye paylarının toplamından oluşur (TK m. 573/1). TK m. 573/3'e göre limitet şirket kanunen yasak olmayan her türlü ekonomik amaç ve konu için kurulabilir. Limitet şirketler bankacılık ve sigortacılık yapamazlar. Sayısı anonim şirketlerden fazladır. 01.07.2012 tarihinde yürürlüğe giren 6102 sayılı Türk Ticaret Kanununun Altıncı Kısım Birinci Bölüm hükümleri uyarınca tek ortaklı limitet şirket kurmak mümkün hale gelmiştir. Ortak sayısı en fazla 50 olabilir.[1] Ortakların sorumlulukları anonim şirketteki gibi sermayeleri ile sınırlıdır. Limitet şirketler 50.000 TL esas sermaye ile kurulabilir.[2] Şirket organları[değiştir \| kaynağı değiştir] Limitet şirketin kanunen zorunlu olan iki organı vardır. Bunlar tüm limitet şirket ortaklarından oluşan genel kurul ile esas sözleşmeyle belirlenen veya genel kurul kararıyla atanan müdür veya müdürlerden oluşan müdürler kuruludur. Genel kurul[değiştir \| kaynağı değiştir] Tüm şirket ortaklarından oluşan genel kurulda, limitet şirket ortakları şirket işlerine ilişkin haklarını kullanırlar. Olağan genel kurulun her yıl hesap döneminin sona ermesinden itibaren üç ay içinde yapılması gerekir. Genel kurulu, müdürler toplantıya çağırır. Gerektikçe genel kurul olağanüstü toplantıya çağrılabilir. Müdürler[değiştir \| kaynağı değiştir] Limitet şirketin yönetim ve temsili, müdür sıfatını taşıyan bir veya birden fazla ortağa veya tüm ortaklara ya da üçüncü kişilere verilebilir. En azından bir ortağın, şirketi yönetim ve temsil yetkisinin bulunması gerekir. 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu uyarınca tek kişi ortaklık kurulması mümkün olduğundan, bu tek kişi ortağın aynı zamanda müdür de olması şarttır. Tek kişi ortak dışında üçüncü şahısların da müdür olarak atanmaları mümkündür. Amme Alacaklarının Tahsili Usulü Hakkında Kanununun mükerrer 35 inci maddesi uyarınca amme alacaklarından dolayı limitet şirketin müdürleri müteselsilen ve şahsi mal varlıklarıyla sorumludurlar. Kaynakça[değiştir \| kaynağı değiştir] "13.01.2011 Tarihli 6102 Nolu Türk Ticaret, TCBMM". 16 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2013. "7887 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı" (PDF). Resmî Gazete. 7 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 7 Ocak 2024. Konuyla ilgili yayınlar[değiştir \| kaynağı değiştir] İSMMO, 130 Soruda Yeni Türk Ticaret Kanunu 5 Temmuz 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Dış bağlantılar[değiştir \| kaynağı değiştir] Limitet Şirket Ana Sözleşme Hazırlanması ( MERSİS) Limitet Şirketlerin Tescil Süreci ve Gerekli Evraklar 11 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Otorite kontrolü BNF: cb11951158q (data) GND: 4129472-5 HDS: 014185 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Limited_şirket&oldid=31177057" sayfasından alınmıştır
Kollektif şirket,[1] Türk Ticaret Kanununa göre Kolektif Şirket "Ticari bir işletmeyi, bir ticaret unvanı altında işletmek amacıyla gercek kişiler arasında kurulan ve ortakların hiçbirinin sorumluluğu şirket alacaklarına karşı sınırlanmamış olan şirkettir. Pek yaygın olmayan bir şirket türüdür. Ortakların kişisel emek ve gayretlerinin önem kazandığı ticari işletmeler bakımından düşünülebilecek bir türdür. Bununla birlikte şirkete ortak olan kişilerin, şirketin borçlarından ötürü tüm mal varlıkları ile sorumlu olmaları, sınırlı sorumluluğun hakim olduğu limited ve anonim şirketlere karşı kolektif şirketlerin en zayıf noktasını teşkil etmektedir. Benzer ihtiyaçlara cevap veren kolektif ve limited şirketlerin kurulma oranlarına bakıldığında, kolektif şirketin ticaret hayatında tercih edilmeyen bir tür olduğu sonucuna varılmaktadır. Gerçekten de, Türkiye İstatistik Kurumu'nun 2007 yılı Ekim ayı verilerine bakıldığında kurulan 4126 şirketin sadece 1 tanesinin kolektif, buna karşın 3666 tanesinin limited şirket olduğu görülmektedir.[2] Kolektif şirket, özellikle küçük ve orta çapta perakende, yarı toptancı ticaret işletmeleri ile, orta çapta işletmeler için uygundur. Asgari bir sermaye koyma zorunluluğu da yoktur. Kolektif şirket ortakları birbirine güveni olan kimseler arasında kurulur. İşletme masrafı sermaye şirketlerine kıyasla oldukça düşüktür. Vergi açısından da kurumlar vergisine değil, gelir vergisine tabidir. Yapıları komandit şirketlere benzemekle birlikte, kolektif şirketlerde yalnız gerçek kişiler hissedar olabilir. Asgari sermaye gereksinimi olmayıp hissedarların sorumluluğu hisseleri oranında sınırlıdır. Hissedarların sorumluluk ve yükümlülükleri Şirket Kuruluş Sözleşmesi ile belirlenir. Kaynakça[değiştir \| kaynağı değiştir] "Türk Ticaret Kanunu" (PDF). 19 Mart 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=1940 28 Mart 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.). Şirket ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. Hukuk ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kollektif_şirket&oldid=31050395" sayfasından alınmıştır
Kitap kaynaklarını araISBN: Ara Bu sayfa, Uluslararası Standart Kitap Numarasına (ISBN) göre kitap arayabileceğiniz kütüphanelerin ve diğer kitap kaynaklarının kataloglarına bağlanır. Bu sayfaya herhangi bir Vikipedi sayfasındaki bir ISBN bağlantısını tıklayarak geldiyseniz, aşağıdaki ara bağlantılarına giderek söz konusu kitap için tüm alakalı arama bağlantılarına ulaşabilirsiniz. Arama yaparken ISBN numarasındaki boşluklar ve çizgiler önemsizdir. ISBN, bir kitabın belirli bir basımını tanımlar. Bu nedenle aynı kitabın farklı baskıları var ise farklı ISBN numarası olabilir. Aranacak ISBN numarası: 1854752650 Veritabanları Google Kitaplar ara Goodreads ara 1000Kitap ara KIBO Elektronik Yayın Kataloğu ara Türkiye'deki kütüphaneler Tübitak Ulusal Toplu Katalog ara Bilgi Üniversitesi Kütüphanesi ara Bilkent Üniversitesi Kütüphanesi ara Boğaziçi Üniversitesi Kütüphanesi ara Ege Üniversitesi Merkez Kütüphanesi ara Gazi Üniversitesi Kütüphanesi ara Hacettepe Üniversitesi Kütüphanesi ara İTÜ Kütüphane hizmetleri ara İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü Kütüphanesi ara Koç Üniversitesi Suna Kıraç Kütüphanesi ara ODTÜ Kütüphanesi ara Sabancı Üniversitesi Bilgi Merkezi ara Türkiye dışı kütüphaneler Türkiye dışındaki kütüphanelerin kataloglarını taramak için İngilizce Wikipedia'ye bakınız. Vikipedi Kütüphanesi Ortaklar Kaynaklar Açık kaynaklar Bibliyografyalar Kaynak istekleri Kullanıcı arşivleri "https://tr.wikipedia.org/wiki/Özel:KitapKaynakları/1-85475-265-0" sayfasından alınmıştır
Kitap kaynaklarını araISBN: Ara Bu sayfa, Uluslararası Standart Kitap Numarasına (ISBN) göre kitap arayabileceğiniz kütüphanelerin ve diğer kitap kaynaklarının kataloglarına bağlanır. Bu sayfaya herhangi bir Vikipedi sayfasındaki bir ISBN bağlantısını tıklayarak geldiyseniz, aşağıdaki ara bağlantılarına giderek söz konusu kitap için tüm alakalı arama bağlantılarına ulaşabilirsiniz. Arama yaparken ISBN numarasındaki boşluklar ve çizgiler önemsizdir. ISBN, bir kitabın belirli bir basımını tanımlar. Bu nedenle aynı kitabın farklı baskıları var ise farklı ISBN numarası olabilir. Aranacak ISBN numarası: 9780787663742 Veritabanları Google Kitaplar ara Goodreads ara 1000Kitap ara KIBO Elektronik Yayın Kataloğu ara Türkiye'deki kütüphaneler Tübitak Ulusal Toplu Katalog ara Bilgi Üniversitesi Kütüphanesi ara Bilkent Üniversitesi Kütüphanesi ara Boğaziçi Üniversitesi Kütüphanesi ara Ege Üniversitesi Merkez Kütüphanesi ara Gazi Üniversitesi Kütüphanesi ara Hacettepe Üniversitesi Kütüphanesi ara İTÜ Kütüphane hizmetleri ara İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü Kütüphanesi ara Koç Üniversitesi Suna Kıraç Kütüphanesi ara ODTÜ Kütüphanesi ara Sabancı Üniversitesi Bilgi Merkezi ara Türkiye dışı kütüphaneler Türkiye dışındaki kütüphanelerin kataloglarını taramak için İngilizce Wikipedia'ye bakınız. Vikipedi Kütüphanesi Ortaklar Kaynaklar Açık kaynaklar Bibliyografyalar Kaynak istekleri Kullanıcı arşivleri "https://tr.wikipedia.org/wiki/Özel:KitapKaynakları/9780787663742" sayfasından alınmıştır
Alfanümerik, Latin alfabesindeki harfleri (A-Z, a-z) ve Arap rakamlarını (0-9) kullanan karakter dizisini tanımlamakta kullanılan bir sıfat. Benzer şekilde bu dizinin üyelerinden her biri de alfanümerik olarak tanımlanır. Geniş tanımıyla noktalama işaretlerini ve bazı diğer özel karakterleri de kapsar.[1] Yunanca alfa (άλφα) ve Latince numerus (numara, rakam) sözcüklerinden türetilmiştir. Türkçede ilk kez 1976 yılında kullanılmıştır.[2] Alfanümerik kod[değiştir \| kaynağı değiştir] Sayısal bilgisayarlardaki birçok uygulama, hem sayılardan hem de harflerden oluşan verilerin işlenmesini gerektirir. Örneğin yüzlerce öğrencisi olan bir üniversitede dosyaların işlenmesi için bilgisayarlar kullanılmaktadır. Öğrencilerin isim, soyisim, bölüm gibi kimlik bilgilerini ikili sistemle göstermek için, alfabeye karşılık gelen bir ikili kod gereklidir. Bu ikili kodun, aynı zamanda ondalık sayıları ve diğer özel karakterleri de göstermesi gerekir. Abecesayısal kodu, on ondalık sayıdan, alfabenin 26 harfinden ve $ gibi çeşitli özel sembollerden oluşan bir elemanlar grubunun iki kodudur. Bir abecesayısal gruptaki toplam eleman sayısı 36'dan fazladır. Bu nedenle 25=32 yetersiz kalacağından en az altı ikil'le (26=64) kodlanması gerekir. Altı ikil'lik bir abecesayısal kodun olası düzenlemelerinden biri de "makine kodu" adı verilen kodlamadır. Bu kod, az sayıda değişiklikle, birçok bilgisayarda abecesayısal kodların gösterimi için kullanılmaktadır. Küçük harfler ve sayısal bilgilerin iletimi için kullanılan özel kontrol karakterlerini de içeren 64'ten fazla karakteri kodlama ihtiyacı, yedi ve sekiz ikilli abecesayısal kodların geliştirilmesine neden olmuştur. Bu kodlardan en yaygın olarak bilinenleri şunlardır: ASCII - American Standard Code for Information Interchange (Amerikan Standart Bilgi Değişim Kodu) EBCDIC - Enhanced BCD Interchange Code (Genişletilmiş BCD Değişim Kodu) Kaynakça[değiştir \| kaynağı değiştir] "alphanumeric." 27 Aralık 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Dictionary.com. Erişim: 9 Eylül 2012. "alfanümerik." 16 Haziran 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. NişanyanSözlük.com. Erişim: 9 Eylül 2012. İletişim ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Alfanümerik&oldid=31248149" sayfasından alınmıştır
G202021 G20 Roma zirvesi'nde çekilen aile fotoğrafı G-20 üyesi ülkeler Avrupa Birliği üyeliği yoluyla temsil edilen ülkeler Afrika Birliği üyeliği yoluyla temsil edilen ülkeler Kalıcı olarak davet edilen ülkeler (İspanya) Kuruluş1999 2008 (Devlet Başkanları Zirveleri)Üyeler21*üye Liste ABD Almanya Arjantin Avustralya Brezilya Çin Endonezya Fransa Kanada Hindistan İtalya Japonya Güney Kore Meksika Rusya Suudi Arabistan Birleşik Krallık Türkiye Güney Afrika Afrika Birliği Avrupa Birliği Dönem başkanı Narendra Modi (2023)Resmî siteg20.org G20 veya 20 Grubu, dünyanın en büyük ekonomileri arasında yer alan 19 ülkeden ve Avrupa Birliği Komisyonu'ndan oluşuyor. Daha çok İngilizce Group of 20 (20 Grubu) kavramının kısaltması olan G20 adıyla bilinir. G20 ülkelerini Almanya, Amerika Birleşik Devletleri, Arjantin, Avustralya, Brezilya, Çin, Endonezya, Fransa, Güney Afrika, Güney Kore, Hindistan, İngiltere, İtalya, Japonya, Kanada, Meksika, Rusya, Suudi Arabistan, Türkiye ve Avrupa Birliği Komisyonu oluşturuyor. G20'ye üye 19 ülkenin hepsinin millî geliri dünyada ilk 31'de yer alıyor İsviçre, Norveç,Tayvan ve Venezuela ekonomik olarak bazı üyelerden daha büyük olmalarına rağmen G20'de bulunmuyor. Birçok Avrupa Birliği ülkesi de, G20'de bağımsız olarak değil sadece AB Komisyonu olarak temsil ediliyor. Tarih[değiştir \| kaynağı değiştir] 1975 yılında Fransa’nın Rambouillet şehrinde, Amerika Birleşik Devletleri, Birleşik Krallık, Fransa, İtalya, Almanya ve Japonya’nın, Devlet/Hükûmet Başkanları düzeyinde katıldığı bir toplantı düzenlenmiştir. 1976'da San Juan, Porto Riko’da Kanada’nın da katılımıyla G7 ortaya çıkmıştır. 1977-1991 yılları arasında bu üye sayısı sabit kalmış, 1991’den sonra SSCB'nin yerine kurulan Rusya, G7 üyeleriyle, Zirve Sonrası Diyalog adı altında bir araya gelmiş, 1994 yılındaki Napoli Zirvesi'nden sonra ise, Siyasi 8 adı altında toplantılar düzenlemişlerdir. Denver Zirvesi’nde Rusya ilk kez, mali-ekonomik konular dışındaki görüşmelere katılmış ve 1998’deki Birmingham Zirvesi’nde G8 tam anlamıyla oluşmuştur. Önceleri, makroekonomi yönetimi, uluslararası ticaret ve gelişmekte olan ülkelerle iş birliği, daha sonraları ise Doğu-Batı ekonomik ilişkileri, enerji ve terör konuları gündemde yerini almıştır. İstihdam, çevre, suç ve uyuşturucu, insan hakları, bölgesel güvenlik ve silahsızlanma, vb siyasal ve güvenlik içerikli alanlar devreye sokulmuştur. Öte yandan, 1993’te Rusya'ya Yardım, 1994'te Ukrayna, 1995’te Küresel Bilgi Toplumu, 1997'de Suç ve 1998'de Enerji konulu toplantılar, bazı bakanlardan oluşan Destek Forumları’nda ele alınmıştır. Benzer biçimde, Kara Para Aklama, Nükleer Güvenlik, Uluslararası Organize Suçlar gibi konularda çalışma grupları oluşturulmuştur. Doğu Asya, Rusya ve Brezilya'da beliren ekonomik ve mali bunalımlardan sonra, kendilerini yakından ilgilendiren sorunlara çözüm yollarının, yükselmekte olan Pazar ekonomisi ülkeleriyle iş birliğinden geçtiğini, G7/8’ler anlamakta gecikmemişlerdir. Danışma amaçlı ve daha geniş kapsamlı olmak üzere, G22, G24 ve G33 oluşturulmuş, ancak sayı arttıkça, etkinlik azalmıştır. Bretton Woods kurumsal anlayışı bağlamında, 1999 yılındaki Köln Zirvesi’nde, sistem açısından önemli ülkelerle yeni bir danışma grubunun oluşturulmasına karar verilmiş ve G8 Maliye Bakanlarının 25 Eylül 1999’daki Washington Toplantısı’nda, küresel sistem için önemli ülkelerden oluşan 20’ler Grubu (G20) resmen ilan edilmiştir. G20 ilk başta çeşitli bakanlıklar düzeyinde toplantı düzenlemiştir. Kasım 2008 tarihinden itibaren aynı G8'de olduğu gibi yılın belirli zamanlarında Devlet Başkanlığı düzeyinde toplanmaya başlamıştır. Ekonomi[değiştir \| kaynağı değiştir] G20 ülkeleri dünya ekonomisinin yüzde 85'ini oluştururken, dünya ticaretinin yüzde 80'ini gerçekleştiriyor. G20 ülkelerinin nüfusu ise dünya nüfusunun üçte ikisine denk geliyor. G20 toplantılarında, uluslararası finansal istikrarın arttırılmasına ilişkin görüşme ve çalışmalar yapılıyor. Maliye Bakanları ve Merkez Bankası Başkanlarından oluşan G20, şimdiye dek sadece yedi kez devlet başkanları düzeyinde bir araya geldi. G20 devlet başkanları onuncu kez Türkiye'nin Antalya şehrinde toplandı. G20 zirveleri[değiştir \| kaynağı değiştir] Ana madde: G20 zirvelerinin listesi Tarih Ev sahibi ülke Ev sahibi şehir 1.[1] Kasım 2008 ABD Washington 2.[1] Nisan 2009 Birleşik Krallık Londra 3.[1] Eylül 2009 ABD Pittsburgh 4.[2] Haziran 2010 Kanada Toronto 5.[3] Kasım 2010 Güney Kore Seul 6.[4] Kasım 2011[5] Fransa Cannes 7. Haziran 2012[6] Meksika Baja California. 8.[7] Eylül 2013 Rusya Sankt-Peterburg 9.[7] Kasım 2014 Avustralya Brisbane 10.[7] Kasım 2015 Türkiye Antalya 11. Eylül 2016 Çin Hangzhou 12. Temmuz 2017 Almanya Hamburg 13. Kasım-Aralık 2018 Arjantin Buenos Aires 14. Haziran 2019 Japonya Osaka 15. Kasım 2020 Suudi Arabistan Riyad 16. Ekim 2021 İtalya Roma 17. 15-16 Kasım 2022 Endonezya Bali 18. 9-10 Eylül 2023 Hindistan Yeni Delhi 19. 12-14 Temmuz 2024 Brezilya TBD 20. TBD 2025 Güney Afrika TBD G-20 ülkeleri[değiştir \| kaynağı değiştir] Devlet Yüzölçümü(km²) Başkent Nüfus Nüfus Yoğunluğu(1/km²) Avrupa Birliği 4.324.782 Brüksel 501.259.840 115,9 ABD 9.826.630 Washington DC 303.824.640 33,2 Almanya 357.021 Berlin 82.312.600 230 Arjantin 2.766.890 Buenos Aires 37.812.817 14 Avustralya 7.617.930 Kanberra 22.239.971 3 Birleşik Krallık 244.820 LondraCardiffEdinburgBelfast 58.789.194 115 Brezilya 8.511.965 Brasília 176.029.560 21 Çin 9.640.521 Pekin 1.321.851.888 136,5 Endonezya 1.919.440 Cakarta 240.271.522 125,2 Fransa 674.843 Paris 65.447.374 115 Güney Afrika 1.221.037 PretoriaBloemfonteinCape Town 49.320.000 41 Güney Kore 100.140 Seul 50.062.000 500 Hindistan 3.287.240 Yeni Delhi 1.180.124.000 359 İtalya 301.318 Roma 60.045.068 192,8 Japonya 377.944 Tokyo 127.530.000 337,4 Kanada 9.984.670 Ottawa 33.212.696 3,7 Meksika 1.972.550 Meksiko 111.211.789 55 Rusya 17.075.400 Moskova 141.927.297 8,3 Suudi Arabistan 2.149.690 Riyad 28.686.633 12 Türkiye 783.562 Ankara 85.279.553[8] 93 Üye ülkelerin verileri[değiştir \| kaynağı değiştir] Üye Trade mil. USD (2020) Nominal GYSİH mil. USD (2020)[9] GSYİH (SAGP) mil. USD (2020)[9] Kişi başına GYSİH USD (2020)[9] Kişi başına GYSİH (SAGP) USD (2014)[9] İGE (2018) Nüfus(2020) Alankm2 P5 G4 G7 BRICS MIKTA DAC OECD C'wth N11 OPEC CIVETS NATO Ekonomik sınıfı (IMF)[10] ABD 4.278 21.344.667 21.344.667 62.606 62.606 0.920 328.116.000 9.526.468 Gelişmiş Almanya 2.834 3.963.880 4.467.238 48.670 52.559 0.939 82.786.000 357.114 Gelişmiş Arjantin 127 477.743 920.209 10.667 20.537 0.830 44.570.000 2.780.400 Gelişen Avustralya 481,1 1.417.003 1.369.392 56.698 52.373 0.938 25.182.000 7.692.024 Gelişen Birleşik Krallık 1.157,1 2.829.163 3.128.185 42.261 45.705 0.920 66.466.000 242.495 Gelişmiş Brezilya 650,0 1.909.386 3.596.000 8.955 17.016 0.761 210.869.000 8.515.767 Gelişen Çin 4.629 14.216.503 27.331.166 10.276 18.110 0.758 1.396.982.000 9.634.057 Gelişen Endonezya 368,9 1.100.911 3.743.159 4.120 13.230 0.707 265.316.000 1.904.569 Gelişen Fransa 1.227,4 2.761.633 3.054.599 42.931 45.775 0.891 65.098.000 640.679 Gelişmiş Güney Afrika 187,8 371.298 875.100 6.560 15.239 0.705 57.420.000 1.221.037 Gelişen Güney Kore 1.140,4 1.656.674 2.229.779 32.046 41.351 0.906 51.665.000 100.210 Gelişmiş Hindistan 830,7 2.971.996 11.468.022 2.016 7.874 0.647 1.334.221.000 3.287.263 Gelişen İtalya 1.047,4 2.025.866 2.442.144 34.349 39.637 0.900 60.756.000 301.336 Gelişmiş Japonya 1.486,6 5.176.205 5.749.550 39.306 44.227 0.915 126.431.000 377.930 Gelişmiş Kanada 910 1.739.110 1.896.725 46.733 49.651 0.922 37.078.000 9.984.670 Gelişmiş Meksika 915,2 1.241.450 2.658.041 9.807 20.602 0.767 124.738.000 1.964.375 Gelişen Rusya 687,5 1.610.381 3.937.759 11.327 26.814 0.824 146.850.200 17.098.242 Gelişen Suudi Arabistan 369,1 762.259 1.924.253 23.187 55.944 0.857 33.203.000 2.149.690 Gelişen Türkiye 391 706.237 2.274.072 9.346 27.956 0.806 83.154.997 783.562 Gelişen Avrupa Birliği 18.705,132 22.761.233 33.715 41.091 0.899 512.600.000 4.233.262 Ayrıca bakınız[değiştir \| kaynağı değiştir] Nominal GSYİH değerlerine göre ülkeler listesi Kaynakça[değiştir \| kaynağı değiştir] a b c The G20 Leaders Summit on Financial Markets and the World Economy 9 Kasım 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. from the G20 Information Centre at the University of Toronto Theglobeandmail.com (25 Eylül 2009). "Canada to host 'transition' summit in 2010". Toronto. 25 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2010. The Korea Times (25 Eylül 2009). "Korea to Host G20 in November". 10 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2009. Business Recorder (12 Kasım 2010). "French G20 summit to be November 2011 in Cannes". 11 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2012. "Cannes albergará próxima cumbre del G20 en noviembre de 2011," 7 Kasım 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Agence France Presse. November 12, 2010. Los Cabos to Host G20 Summit in 2012 2 Eylül 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Prnewswire.com. Retrieved on 2011-12-03. a b c G20-G8 (4 Kasım 2011). "French G20 LEADERS SUMMIT – FINAL COMMUNIQUÉ". 18 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2012. "Arşivlenmiş kopya". 17 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Şubat 2023. a b c d "Gross domestic product". IMF World Economic Outlook. Ekim 2015. 23 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2015. "World Economic Outlook data". IMF. 2015. 8 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ekim 2015. gtdG20 Almanya Amerika Birleşik Devletleri Arjantin Avrupa Birliği Avustralya Birleşik Krallık Brezilya Çin Endonezya Fransa Güney Afrika Cumhuriyeti Hindistan İtalya Japonya Kanada Kore Cumhuriyeti Meksika Rusya Suudi Arabistan Türkiye gtdG20 liderleri Biden Scholz Milei Assoumani / Faki Albanese Sunak Lula Şi Widodo Macron Ramaphosa Yoon Modi Meloni Kishida Trudeau Obrador Putin Selman Erdoğan gtdMevcut G20 dışişleri bakanları Blinken Baerbock Solá Borrell Payne Cameron França Wang Marsudi Séjourné Pandor Chung Jaishankar Di Maio Motegi Joly Ebrard Lavrov Faysal es-Suud Fidan gtdMevcut G20 maliye bakanları Yellen Lindner Massa Gentiloni Chalmers Hunt Haddad Liu Mulyani Le Maire Godongwana Choo Sitharaman Giorgetti Suzuki Freeland Ramírez Siluanov el-Cadan Şimşek gtdMevcut G20 merkez bankası başkanları Powell Nagel Bausili Lagarde Bullock Bailey Campos Neto Pan Warjiyo Villeroy de Galhau Kganyago Das Panetta Ueda Macklem Rhee Rodríguez Nabiullina El Mübarek Karahan gtdG20 zirveleri 2008 Washington 2009 Londra 2009 Pittsburgh 2010 Toronto 2010 Seul 2011 Cannes 2012 Los Cabos 2013 Sankt-Peterburg 2014 Brisbane 2015 Antalya 2016 Hangzhou 2017 Hamburg 2018 Buenos Aires 2019 Osaka 2020 Riyad 2021 Roma 2022 Bali 2023 Yeni Delhi 2024 Brezilya 2025 Güney Afrika Otorite kontrolü BNF: cb16525845n (data) GND: 1086799135 ISNI: 0000 0001 2117 0760 LCCN: no2006040023 LNB: 000298566 NLI: 987007328168305171 SELIBR: 348451 SUDOC: 122220765 VIAF: 171574753 WorldCat: lccn-no2006040023 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=G20&oldid=32177842" sayfasından alınmıştır
Bu madde hiçbir kaynak içermemektedir. Lütfen güvenilir kaynaklar ekleyerek madde içeriğinin geliştirilmesine yardımcı olun. Kaynaksız içerik itiraz konusu olabilir ve kaldırılabilir.Kaynak ara: "Optik disk sürücüsü" – haber · gazete · kitap · akademik · JSTOR (Şubat 2020) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) Bir CD/DVD-ROM bilgisayar sürücüsü Bir Apple USB SuperDrive CD/DVD sürücüsü lensi, Acer dizüstü bilgisayarı Optik sürücü adı verilen aygıtlar, ışığa duyarlı veri depolama medyalarından veri okumak veya bu medyalara veri yazmak amacıyla kullanılırlar. Kişisel bilgisayarlarda kullanılan optik sürücüler şunlardır: CD-ROM / DVD-ROM sürücü: CD / DVD medyalarındaki verileri okuyabilir. CD-RW / DVD-RW sürücü: CD / DVD medyalarındaki verileri okuyabildiği gibi bu medyaların yazılabilir ve yeniden yazılabilir çeşitleri üzerine veri yazabilir. CD sürücü[değiştir \| kaynağı değiştir] CD yazıcı, CD'lere bilgi kaydedilmesini sağlayan elektronik cihaz. CD yazıcılar, CD'leri hem okuyabilir, hem de CD'lere yazabilirler. CD-R sürücü'lere göre biraz pahalıdırlar. CD yazıcılar iki tür CD'ye kayıt yaparlar: CD-R (yazılabilir) Üzerine sadece bir kere yazılabildiği için bu adı almıştır. CD-RW (tekrar tekrar yazılabilir) Üzerindeki bilgilerin silinip tekrar yazılabilmesi yüzünden bu adı almıştır. CD yazıcı yalnızca CD üzerine yazmaya değil, CD okumaya da yarar. Böylece bu tür bir sürücü aynı zamanda bir CD-ROM sürücü olarak da kullanılabilir. CD yazıcının in asıl avantajı ucuzluğu ve uzun ömürlülüğüdür. Günümüzde özellikle 32x32x52 şeklinde ifade edilirler. 32x32x52 şeklindeki ifade o CD yazıcısının 32 hızlı CD-R yazma, 32 hızlı CD-RW yazma ve 52 hızlı okuma özelliklerine sahip olduğunu gösterir. DVD sürücü[değiştir \| kaynağı değiştir] DVD sürücü, DVD'lerin bilgisayarlarda okunmasını sağlayan elektronik cihaz. DVD sürücüler, CD sürücülere göre daha yeni bir teknolojidir. 16x, 24x, 36x gibi değişik hızlarda okuma kapasitelerine sahip olanları vardır. DVD sürücülerin ön kısımlarında CD sürücülerde de olan kulaklık yeri, geri ya da ileri sarma düğmeleri, ses düğmesi, eject (CD çıkartma düğmesi), play (oynat) düğmeleri vardır. DVD sürücülerin uzaktan kumandayla kontrol edilebilen modelleri de vardır. DVD sürücüler, aynı zamanda CD'leri de okuma özelliğine sahiptir. Fakat, CD sürücü ile DVD okutulamaz. Mevcut DVD sürücülerin çoğu 12X veri okuma hızı sunmaktadırlar. Bu X değerinin karşılığı CD sürücüsündeki değerle aynı değildir. DVD için X 1352 KB/s'dir. 12X'lik bir DVD sürücü için maksimum okuma hızı 16244 KB/s'dir. DVD yazıcı'ların ise son zamanlarda 8X yazma ve 4X yeniden yazma özellikleri mevcuttur. CD-ROM sürücü[değiştir \| kaynağı değiştir] Yoğun Disk sürücü veya Yoğun Disk sürücüsü, bilgisayara bağlanan bir CD-ROM aygıtının, bilgisayar ile birlikte kullanılabilmesi için yazılmış olan özel yazılımıdır. Bu sözcük, çok sık ve yaygın olarak, kişisel bilgisayarlarda, veri girişi için kullanılan Yoğun Disk aygıtı (CD-ROM) anlamında da kullanılır. Yoğun Disk aygıtı, Yoğun Disk denilen elektronik kayıt ortamları üzerine kayıtlı olan verileri okumak için geliştirilmiş özel bir elektronik aygıttır. Ancak bilgisayardan bağımsız olarak, tek başına kullanılabilen bir aygıt değildir. Bu aygıtın bir bilgisayar ile kullanılabilmesi için, bu aygıtın, uygun kablo bağlantıları ile bir bilgisayara bağlanması ve "Sürücü" denilen bir yazılımın bilgisayara yüklenmesi, ve aygıtın bilgisayara tanıtılması gerekir. Bu yazılım, bir Yoğun Disk aygıtı satın alındığında, Yoğun Disk ya da disket üzerine kaydedilmiş olarak alınan Yoğun Disk aygıtı ile birlikte, üretici tarafından verilir. Üretici firma tarafından, Yoğun Disk aygıtının bilgisayar tanıtılması için verilen bu yazılıma Yoğun Disk sürücüsü (CD-treiber) denir. Yoğun Disk sürücüsü denilen yazılımın bilgisayara yüklenmesi, zor ve zahmetli bir iş değildir. Her kullanıcı, çoğunlukla, hiçbir teknik destek almadan bu işlemi kendisi yapabilir. Günümüzde yaygın olarak kullanmakta olan işletim sistemleri, bilgisayara bağlanan Yoğun Disk-Aygıtını otomatik olarak tanımakta ve Yoğun Disk sürücüsünü otomatik olarak yükleyebilmektedir. Bilgisayar ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Optik_disk_sürücüsü&oldid=27711712" sayfasından alınmıştır
Avrupa Birliği Европейски съюз (Bulgarca)Europska unija (Hırvatça)Evropská unie (Çekçe)Den Europæiske Union (Danca)Europese Unie (Felemenkçe)Euroopa Liit (Estonca)Euroopan unioni (Fince)Union européenne (Fransızca)Europäische Union (Almanca)Ευρωπαϊκή Ένωση (Yunanca)Európai Unió (Macarca)An tAontas Eorpach (İrlandaca)Unione europea (İtalyanca)Eiropas Savienība (Letonca)Europos Sąjunga (Litvanca)Unjoni Ewropea (Maltaca)Unia Europejska (Lehçe)União Europeia (Portekizce)Uniunea Europeană (Rumence)Európska únia (Slovakça)Evropska unija (Slovence)Unión Europea (İspanyolca)Europeiska unionen (İsveççe) BayrakSloganIn varietate concordia (Latince)(Çeşitlilikte Birlik)MarşNeşeye Övgü Avrupa Birliği konumu (yeşil) Avrupa Birliği'nin özel bölgeleri Yönetim merkeziBrükselEn büyük şehirParisResmî dil(ler) 24 dil Almanca Bulgarca Çekçe Danca Estonca Felemenkçe Fince Fransızca Hırvatça İngilizce İrlandaca İspanyolca İsveççe İtalyanca Lehçe Letonca Litvanca Macarca Maltaca Portekizce Rumence Slovakça Slovence Yunanca Resmî alfabelerKirilLatinYunanDemonimAvrupalıTürUluslarüstü birlikTam üyeler 27 ülke Almanya Avusturya Belçika Bulgaristan Çekya Danimarka Estonya Finlandiya Fransa Hırvatistan Hollanda İrlanda İspanya İsveç İtalya Kıbrıs Cumhuriyeti Letonya Litvanya Lüksemburg Macaristan Malta Polonya Portekiz Romanya Slovakya Slovenya Yunanistan HükûmetHükûmetlerarası parlamenter konfederasyon• Avrupa Zirvesi başkanı Charles Michel• Avrupa Parlamentosu başkanı Roberta Metsola• Avrupa Komisyonu başkanı Ursula von der LeyenKuruluşu• Roma Antlaşması 1 Ocak 1958• Avrupa Tek Senedi 1 Temmuz 1987• Maastricht Antlaşması 1 Kasım 1993• Lizbon Antlaşması 1 Aralık 2009• Son genişleme 1 Temmuz 2013• Birleşik Krallık'ın Avrupa Birliği'nden ayrılması (İlk küçülüş) 31 Ocak 2020Yüzölçümü • Toplam4.233.262 km2• Su (%)3.08Nüfus• 2022 tahminî446.828.803[1]• Yoğunluk106/km2GSYİH (SAGP)2022 tahminî• Toplam24,049 trilyon $[2]• Kişi başına53.960 $[2]GSYİH (nominal)2022 tahminî• Toplam16,613 trilyon $[2]• Kişi başına37.180 $Gini (2020)30.0ortaİGE (2019) 0.911çok yüksekPara birimiEuro (EUR · €) ve 7 diğer Bulgar levası (BGN) Çek korunası (CZK) Danimarka kronu (DKK) İsveç kronu (SEK) Macar forinti (HUF) Polonya zlotisi (PLN) Rumen leyi (RON) Zaman dilimiUTC+02.00 (BAS, OAS, DAS)• Yaz (YSU)UTC+1 ilâ UTC+3 (BAYS, OAYS, DAYS)Tarih formatıgg/aa/yyyyİnternet alan adı.euResmî sitewww.europa.eu Avrupa Birliği (AB), yirmi yedi üye ülkeden oluşan ve toprakları büyük ölçüde Avrupa kıtasında bulunan siyasi ve ekonomik bir örgütlenmedir. 1993 yılında, Avrupa Birliği Antlaşması olarak da bilinen Maastricht Antlaşması'nın yürürlüğe girmesi sonucu, var olan Avrupa Ekonomik Topluluğu'na yeni görev ve sorumluluk alanları yüklenmesiyle kurulmuştur. 445 milyondan fazla nüfusuyla Avrupa Birliği, dünya ülkelerinin GSYİH’ye (nominal) göre sıralanışında nominal gayrisafi yurt içi hasılasının %30'luk bölümünü oluşturur.[3][güncellenmeli] Avrupa Birliği, tüm üye ülkeleri bağlayan standart yasalar aracılığıyla, insan, eşya, hizmet ve sermaye dolaşımı özgürlüklerini kapsayan bir ortak pazar (tek pazar) geliştirmiştir.[4] Birlik içinde tarım, balıkçılık ve bölgesel kalkınma politikalarından oluşan ortak bir ticaret politikası izlenir.[5] Birliğe üye ülkelerin yirmisi, Euro adıyla anılan ortak para birimini kullanmaya başlamıştır. Avrupa Birliği, üye ülkelerini Dünya Ticaret Örgütü'nde, G8 zirvelerinde ve Birleşmiş Milletler'de temsil ederek dış politikalarında da rol oynamaktadır. Birliğin yirmi yedi üyesinden yirmi biri NATO'nun da üyesidir. Schengen Antlaşması uyarınca birlik üyesi ülkeler arasında pasaport kontrolünün kaldırılmasının da arasında bulunduğu pek çok adlî konu ve içişleri düzenlemelerinde Avrupa Birliği'nin payı bulunur.[6] Avrupa Birliği, devletlerarası ve çok uluslu bir oluşumdur. Birlik içinde kimi konularda devletlerarası anlaşma ve fikir birliği gerekir. Ancak belirli durumlarda uluslarüstü yönetim organları, üyelerin anlaşması olmaksızın da karara varabilir. Avrupa Birliği'nin bu tip haklara sahip önemli yönetim birimleri Avrupa Komisyonu, Avrupa Parlamentosu, Avrupa Birliği Konseyi, Liderler Zirvesi, Avrupa Adalet Divanı ve Avrupa Merkez Bankası'dır. Parlamentoyu, Avrupa Birliği vatandaşları beş yılda bir oylama yöntemiyle seçerler. Avrupa Birliği'nin temelleri 1951 yılında, altı ülkenin katılımıyla oluşturulan Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu'na ve 1957 Roma Antlaşması'na dayanmaktadır. O dönemden bu yana, birlik yeni üyelerin katılımlarıyla boyut olarak büyümüş; var olan yetkilerine yeni görev ve sorumluluk alanları ekleyerek de gücünü arttırmıştır. Üye devletler Aralık 2007'de, birliğin bugüne dek yaptığı antlaşmalar ile yasal yapısını güncellemek ve iyileştirmek amacıyla Lizbon Antlaşması imzalanmıştır. Lizbon Antlaşması'nın onaylanma ve işleme girme sürecinin 2008 yılı içinde olması öngörülmüşse de İrlanda'da, antlaşmanın onaylanması için yapılan halk oylamasının ilk etapta olumsuz sonuçlanması kabul sürecini geciktirmiştir. Avrupa Birliği 2012 Nobel Barış Ödülü'nü almıştır.[7] Tarihi[değiştir \| kaynağı değiştir] Ana madde: Avrupa Birliği tarihi Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu[değiştir \| kaynağı değiştir] Ayrıca bakınız: Pax Europeana ve Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu Robert Schuman 1950'de Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu önergesini sunarken II. Dünya Savaşı sonrası oluşan siyasi hava Batı Avrupa'da birlik ve beraberlik rüzgârları estirmeye başladı. Bu da pek çok kişi tarafından, Avrupa'ya büyük zararlar veren aşırı milliyetçilik düşüncelerinden bir kaçış yolu olarak görülüyordu.[8] Bu düşüncelerle birlikte 1951 yılında, ilk başarıya ulaşan Avrupa içi iş birliği olan, Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu önerisi geldi. Bu oluşumun temel amacı, başta Fransa ve Batı Almanya olmak üzere üyeleri arasında kömür ve çelik endüstrilerinin yönetimini bir araya getirmekti. Bunun yapılış nedeni, dönemin en önemli sanayi hammaddeleri olan kömür ve çelikten doğabilecek herhangi bir uyuşmazlığın önlenmesi ve buna bağlı olarak iki ülke arasındaki olası bir savaşın engellenmesidir. Bu iş birliğinin kurucuları yaptıklarını "Avrupa ittifakında ilk adım" olarak nitelediler.[9] Topluluğun diğer kurucu üyeleri İtalya ve Benelüks ülkeleri: Belçika, Hollanda, Lüksemburg idi.[10] Avrupa Toplulukları[değiştir \| kaynağı değiştir] Ayrıca bakınız: Roma Antlaşması ve Avrupa Ekonomik Topluluğu 1957 yılında iki yeni topluluk daha oluşturuldu: gümrük birliği işlemlerini sağlayan Avrupa Ekonomik Topluluğu ve nükleer enerji çalışmaları yürütmek için kurulan Avrupa Atom Enerjisi Topluluğu (Euratom).[10] 1965 yılına gelindiğinde imzalanan Brüksel Antlaşması ile var olan 3 topluluk Avrupa Toplulukları ya da daha yaygın biçimiyle Avrupa Topluluğu (AT) adıyla tek bir çatı altında toplandı.[11] 1973 yılında Avrupa Toplulukları Danimarka, İrlanda ve Birleşik Krallık'ı da içine alarak genişleme yoluna gitti.[12] Bu ülkelerde katılım öncesi yapılan görüşmeler sırasında Norveç ile de masaya oturuldu ancak ülkede düzenlenen halk oylaması sonucu katılım isteği reddedilince Norveç topluluğun dışında kaldı. Avrupa Parlamentosu'nun üyeleri arasında ilk demokratik, doğrudan seçimler 1979 yılında gerçekleştirildi.[13] Bunlar, Avrupalılara Avrupa Parlamentosu Milletvekilleri'ni seçmeleri konusunda olanak sağlayan ve ayrıca uluslararası düzeyde yapılan ilk seçimlerdi. Yunanistan, İspanya ve Portekiz topluluğa 1980'li yıllarda katıldılar.[14] 1985'te imzalanan Schengen Antlaşması, üye devletlerin pek çoğu arasında sınırda pasaport kontrolü olmaksızın yolculuk edebilme olanağını sağladı.[15] 1986'da Avrupa bayrağı kullanılmaya başlandı ve liderler Avrupa Tek Senedi'ni imzaladılar. Bununla birlikte topluluğun karar alma mekanizmasının genişlemesi, ticari işlemlerde engel ve formalitelerin azaltılması ve daha ileri bir Avrupa Politik İş Birliği kurumu oluşturulması sağlandı. Avrupa Birliği[değiştir \| kaynağı değiştir] Ayrıca bakınız: Maastricht Antlaşması, Avrupa Birliği Anayasası ve Lizbon Antlaşması Demir Perde'nin yıkılması, topluluğun doğuya doğru genişlemesine olanak sağladı. (Berlin Duvarı) 1990 yılında Berlin Duvarı'nin yıkılması ile eski Doğu Almanya, birleşmiş yeni Almanya'nın bir parçası olarak topluluğa katıldı.[16] Doğu Avrupa'ya doğru gerçekleştirilen genişlemeyle birlikte, topluluğa katılmaya aday ülkelere uygulanmak amacıyla Kopenhag Kriterleri'nin kabul edilmesi üzerine görüş birliğine varıldı. 7 Şubat 1992 tarihinde Maastricht Antlaşması yürürlüğe sokuldu.[17] Bu antlaşma ilk kez Avrupa Birliği terimini kullandı ve üç sütun adını verdiği uygulama alanlarını başlattı. Bugünkü Avrupa Topluluğu terimi, geçmişte Avrupa Topluluklarının görev alanına giren politika ve uluslarüstü işlemleri kapsayan birinci sütuna eş düşmektedir. İkinci ve üçüncü sütunlarsa birliğin dış politikası ile içişleri ile ilgili, daha çok devletlerarası düzeyde iş birliği sunar. Günlük konuşma dilinde Avrupa Birliği terimi, Avrupa Topluluğu için de kullanılmaktadır ve birliğin birinci sütununun bir ögesi olarak Avrupa Topluluğu adı, öngörüldüğü tarihte yürürlüğe girecek olan Lizbon Antlaşması ile birlikte kullanımdan kalkacaktır. Birliğe 1995 yılında, Avusturya, İsveç ve Finlandiya katıldı. 1997 tarihli Amsterdam Antlaşması, Maastricht Antlaşması'nın demokrasi ve dış politika başlıklarında iyileştirmeler yapmak için imzalandı. Amsterdam Antlaşması'nı 2001 yılında Nice Antlaşması izledi ve bu da birliğin doğu yönlü genişlemesine yeni vizyonlar kazandırmak adına Roma ve Maastricht antlaşmalarının üzerinde düzenlemeler yaptı. 2002'de on iki üye ülke Euro adlı ortak bir para birimini benimsedi. O günden bu yana, euro kullanan ülkelerin oluşturduğu euro bölgesi yirmi ülkeye ulaştı. 2004 yılında Avrupa Birliği, çoğunluğu eski Doğu Bloku ülkelerinden olan on yeni aday ülkenin de birliğe resmen katılmalarıyla tarihindeki en büyük genişlemeyi gördü.[18] Üç yıl sonra, Bulgaristan ve Romanya da birliğe girdi.[18] Birliğin son genişlemesi 2013 yılında Hırvatistan'ın katılmasıyla gerçekleşti. 2004 yılında Roma'da, daha önceki tüm antlaşmaları tek bir belgede toplayacak Avrupa Birliği Anayasası hazırlanmasını öngören antlaşma imzalandı. Ancak bu anayasa taslağı, Fransa ve Hollanda'da düzenlenen halkoylamalarında alınan olumsuz sonuçlardan dolayı diğer ülkelerde uygulanmadı ve onay alma işlemi hiçbir zaman tamamlanmadı. Bu nedenle bunun yerine, 2007 yılında önceki antlaşmaları yeni bir anayasayla değiştirmektense koşullarını iyileştirmeyi öngören ve Reform Antlaşması olarak anılan Lizbon Antlaşması imzalandı.[19] Üye ülkelerde yapılan halk oylamaları sonucu onaylanırsa, Ocak 2009'da yürürlüğe girmesi öngörülen antlaşma ilk olarak oylandığı İrlanda'da reddedilince, sürecin geleceğine ilişkin beklentiler belirsizleşti. 2 Ekim 2009 tarihinde yeniden gerçekleştirilen oylamada İrlanda halkının da olumlu görüş bildirmesiyle Lizbon Antlaşması tüm üye ülkelerce kabul görmüş oldu ve uygulama sürecine geçilmesinin önündeki tüm engeller kalkmış oldu. Anlaşma Cebelitarık ve Åland özel bölgelerinde de oylandıktan sonra bu bölgeler karşı görüş bildirseler de bu bölgelerin anlaşma hükümlerinin dışında kalması koşuluyla yürürlüğe girecektir. Üye devletler[değiştir \| kaynağı değiştir] Ayrıca bakınız: Avrupa Birliği üyesi devletler ve Avrupa Birliği'nin genişlemesi Avrupa Birliği üyesi ülkeler Arnavutluk Avusturya Belarus Belçika Bosna- Hersek Bulgaristan Hırvatistan Kıbrıs Çekya Danimarka Estonya Finlandiya Fransa Almanya Yunanistan Macaristan İzlanda İrlanda İtalya Letonya Litvanya Lüksemburg Makedonya Malta→ Moldova Karadağ Hollanda Norveç Polonya Portekiz Romanya Rusya Federasyonu Sırbistan Slovakya Slovenya İspanya İsveç İsviçre Türkiye Ukrayna BirleşikKrallık Avrupa Birliği yirmi yedi bağımsız devletten oluşur. Bunlar üye devletler olarak bilinen Almanya, Avusturya, Belçika, Bulgaristan, Çekya, Danimarka, Estonya, Finlandiya, Fransa, Hırvatistan, Hollanda, İrlanda, İspanya, İsveç, İtalya, Kıbrıs, Letonya, Litvanya, Lüksemburg, Macaristan, Malta, Polonya, Portekiz, Romanya, Slovakya, Slovenya ve Yunanistan'dır.[20] Birliğe katılmayı bekleyen 9 aday ülke vardır bunlar: Arnavutluk,Ukrayna, Moldova, Gürcistan, İzlanda, Kuzey Makedonya, Karadağ, Sırbistan ve Türkiye'dir. İzlanda müzakereleri askıya almıştır.[21]Bosna-Hersek ve Kosova olası resmî adaylar olarak tanımlanmıştır.[22][23] Avrupa Birliği'ne katılabilmek için bir ülke, 1993 yılında Kopenhag Liderler Zirvesi'nde tanımlanan Kopenhag Kriterleri'ni tümüyle sağlamak durumundadır. Bu ölçütler, hukukun üstünlüğüne ve insan haklarına saygı gösteren istikrarlı bir demokrasi, birlik üyeleri ile rekabet edebilecek düzeyde sağlam temelli bir ekonomi ve Avrupa Birliği yasalarını da içeren üyelik koşullarının kabul edilmesini gerektirir. Bir aday ülkenin bu ölçütlere uyup uymadığının değerlendirilmesinin yapılması konseyin görev alanıdır.[22] Birliğin günümüzde var olan yönergeleri, 1985 yılında Grönland'ın birlikten çekilmesiyle örneği yaşanmasına karşın, üye bir ülkenin birlikten nasıl ayrılabileceğini açıkça belirtmemektedir. Ancak bu konuya, onaylanmayı bekleyen Lizbon Antlaşması’nda değinilmiştir ve bu tasarı bir ülkenin birlikten çıkmak istemesi durumunda izlenecek işlemleri içerir. Birliğe katılmamayı yeğleyen dört Avrupa ülkesi İsviçre, İzlanda, Lihtenştayn ve Norveç'ten Avrupa Birliği ile ilgili pek çok ekonomik ve yasal düzenlemeye ise kısmen de olsa katılım göstermiştir. Bu ülkelerden İzlanda, Lihtenştayn ve Norveç, Avrupa Ekonomik Alanı aracılığıyla ortak pazar düzenlemelerine katılmıştır. İsviçre de benzer iki-taraflı antlaşmalar aracılığıyla Avrupa Birliği ile ilişkiler kurmuştur.[24][25] Avrupa'nın siyasal olarak tanınmış beş küçük devleti olan Andorra, Lihtenştayn, Monako, San Marino ve Vatikan ile yürütülen ilişkiler de euroyu ortak para birimi olarak kullanmaktan ve bazı diğer ekonomik iş birliği çalışmaları yapmaktan oluşur.[26] Avrupa Birliği'nin Genişleme Süreci 1957 - Kurucu üyeler Avrupa Ekonomik Topluluğu'nun kuruluşu; 6 kurucu üye: Belçika, Fransa, Hollanda, Lüksemburg, Batı Almanya İtalya. 1973 - Birinci büyüme Birinci büyüme, yeni üyeler: Danimarka, Birleşik Krallık, İrlanda. 1981 - İkinci büyüme İkinci büyüme, yeni üye: Yunanistan. 1985 - İlk ayrılma İlk ayrılma, ayrılan bölge: Grönland. 1986 - Üçüncü büyüme Üçüncü büyüme, yeni üyeler: Portekiz, İspanya. 1990 - Alman yeniden birleşmesi Alman yeniden birleşmesi, birliğe resmen katılan eyaletler: Brandenburg, Mecklenburg-Vorpommern, Saksonya, Saksonya-Anhalt, Thüringen. 1995 - Dördüncü büyüme Dördüncü büyüme, yeni üyeler: Avusturya, Finlandiya, İsveç. 2004 - Beşinci büyüme Beşinci büyüme, yeni üyeler: Çekya, Estonya, Kıbrıs Cumhuriyeti, Letonya, Litvanya, Macaristan, Malta, Polonya, Slovakya, Slovenya. 2007 - Altıncı büyüme Altıncı büyüme, yeni ülkeler: Bulgaristan, Romanya. 2013 - Yedinci büyüme Yedinci büyüme, yeni ülke: Hırvatistan. 2020 - İkinci ayrılma İkinci ayrılma, ayrılan ülke: Birleşik Krallık. Aday ülkeler ve olası adaylar Aday ülkeler: Arnavutluk, İzlanda, Karadağ, Kuzey Makedonya, Sırbistan, Türkiye, Bosna-Hersek,[27] Moldova,[28] Ukrayna.[29][30] Olası aday: Kosova. Coğrafya[değiştir \| kaynağı değiştir] Ayrıca bakınız: Avrupa Birliği coğrafyası Mont Blanc, Avrupa Birliği'nin en yüksek noktasıdır. Avrupa Birliği'nin toprakları kıta dışına taşan ya da kıta dışında bulunan bazı topraklar dışında yirmi yedi üye ülkenin toplam topraklarından oluşur. Avrupa Birliği'nin sınırları, Avrupa kıtasının sınırları ile eş değildir çünkü kıtanın bir parçası olmalarına karşın, İzlanda, Norveç ve İsviçre gibi ülkeler birlik içinde değildir. Bununla birlikte, bazı üye ülkelerin de topraklarının bir bölümünü oluşturan yerler; örneğin Danimarka'nın Faroe Adaları birliğin dışındadır. Birliğin üyelerine bağlı, coğrafi olarak Avrupa dışında kalan, Grönland, Aruba ve Hollanda Antilleri gibi pek çok bölge de birliğin dışındadır. Azorlar, Kanarya Adaları, Fransız Guyanası, Guadeloupe, Madeira, Martinik, Réunion, Saint Barthélemy ve Saint Martin gibi coğrafi olarak Avrupa toprakları içinde olmayan bazı özel üye devlet toprakları ise bu durumlarına karşın birliğe dahildirler.[31][32][33] Aynı şekilde Kıbrıs da, coğrafi olarak Avrupa'da yeralmamaktadır, ancak adanın tamamı (kuzeyi de dahil) uluslararası hukuk bakımından Avrupa Birliği toprakları içindedir. 69 bin km'lik kıyı şeridi AB'nin iklimini etkiler. (Girit) Avrupa Birliği üyesi ülkelerin toplam yüzölçümü 4.422.773 kilometrekarelik bir alan tutar.[34] Birliğin toplam toprakları, yüzölçümü bakımından ele alındığında 6 ülkeden sonra gelmektedir. Birliğin sınırları içindeki en yüksek nokta, Alpler'de deniz seviyesinden 4807 metrelik yüksekliğiyle Batı Avrupa'nın da en yüksek noktası olan Mont Blanc'tır. Kanada'dan sonra dünyanın en uzun kıyı şeridine sahip olan Avrupa Birliği 69.347 kilometre uzunluğundaki kıyıları tarafından gerek yerşekilleri, gerek iklim özellikleri, gerekse ekonomik koşulları açısından etkilenmiştir. Üye devletler toplamda, yirmi iki birlik dışı ülkeyle kara sınırı paylaşırlar. Toplamda 12.441 kilometreyi bulan bu uzunluğuyla Avrupa Birliği'nin sınırları dünyadaki en uzun beşinci sınır olma özelliğini taşır.[35][36][37] Denizaşırı ülke toprakları da işin içine katıldığında Avrupa genel olarak kutup ikliminden tropikal iklime kadar geniş yelpazeye yayılan bir iklim çeşitliliği yaşar. Bu durum da Avrupa için genel bir iklimsel değerlendirme yapmayı olanaksız kılar. Nüfusun hemen hemen hepsi ya Akdeniz ikliminin (Güney Avrupa) ya okyanusal iklimin (Batı Avrupa) ya da kuzey iklimine geçiş öncesi karasal iklimin egemen olduğu bölgelerde (Kuzey Avrupa) yaşar.[38] Yönetim[değiştir \| kaynağı değiştir] Avrupa Birliği Bu makale serisinin bir parçasıdır: Avrupa Birliği politikası Parlamento Başkan Roberta Metsola Büyük gruplar; Manfred Weber: AHP Iratxe García: S&D 9. Avrupa Parlamentosunun dağılımı 9. dönem Üyeler (705) 2019-24 üyeleri Büro Başkan Yardımcısı Quaestor Konferans Yasama usulü Konsey Dönem Başkanı İrlanda Yapılandırmalar: Genel Dış İlişkiler Ekonomik Euro Yasama usulü Olağan yasama usulü Oylama Genel Sekreterlik COREPER Avrupa Zirvesi Başkan Charles Michel Partiler Toplantılar listesi Komisyon Von der Leyen Komisyonu Başkan Ursula von der Leyen Başkan Yardımcısı Frans Timmermans Margrethe Vestager Valdis Dombrovskis Maroš Šefčovič Věra Jourová Dubravka Šuica Margaritis Schinas Komiserler İç Hizmetler Servisi Adalet Divanı Adalet Divanı Genel Mahkeme Sivil Hizmet Heyeti Üyeler Hükümler Diğer kurumlar Merkez Bankası Başkan ESCB Euro EMU Euro bölgesi Euro bölgesi Sayıştay Bütçe OLAF Yatırım Bankası Bölgeler Komitesi EESC Ombudsman Diğer kurumlar Ajans Ulusal meclisler Siyasetler Bütçe Dört Özgürlük Ekonomik alan Tek pazar Schengen Siyasetleri Tarım Enerji Balıkçılık Bölgesel Vatandaşlık Kimlik Tam Avrupalılaşma Avrupa şüpheciliği Bütünleşme Uluslarüstü Federalizm U.S.E. Çok Vitesli Ayrılma Geliştirilmiş işbirliği Çekilme Dış ilişkiler Yüksek Temsilci Catherine Ashton Dış Eylem Servisi Dış Siyaset Savunma Siyaseti Genişleme Seçimler 1979, 1984, 19891994, 1999, 2004 2009, 2014 Election results since 1979 2019 (önceki seçim) 2024 (sonraki seçim) Politik partiler AHP ASP ALDRP Serbest İttifak Yeşiller AMİ Sol Demokratik ABDemokratlar Parlamenter Gruplar AHP S&D ALDİG Y-AÖİ AMR GUE/NGL AÖD Seçimler Parliamentary constituencies Referandumlar Hukuk Müktesebat Antlaşmalar; Roma 1957 Brüksel 1965 ATS 1986 Maastricht 1992 Amsterdam 1997 Nice 2001 Lizbon 2007 Temel Haklar Bildirgesi Üye Ülkeler gtd Ayrıca bakınız: Avrupa Birliği'nin kurumları Avrupa Birliği'nin 1993-2009 yılları arasında varlık gösteren üç sütunu (tıklanabilir) Avrupa Birliği'nin bugünkü yapısı birtakım antlaşmalar dizisi üzerine kuruludur. Bu antlaşmalar yeni eklentiler ve var olan şerhlerde iyileştirmeler yapılarak pek çok kez güncellenmiştir.[39] Antlaşmalar, birliğin politik amaçlarını tanımlar ve yasal güçler ile amacına ulaşabilmek için kurumlar geliştirir. Yapılan antlaşmalar birliğe üye devletleri ve yurttaşlarını doğrudan etkiler ve bu da birlik lügatinde doğrudan etki terimiyle tanımlanır.[40] Üye ülkeler, üyelik koşullarından biri olarak, ulusal mahkemelerinde Avrupa Birliği antlaşmaları ışığında Avrupa Birliği hukukuna göre hareket eder. Herhangi bir ülkede Avrupa Birliği hukukunda bulunan bir yasa var olan ulusal yasalarla çelişirse Avrupa Birliği yasalarının uygulanması beklenir.[41] Avrupa Birliği tüzüğünü uygulayan kararlar ulusal mahkemelerce Avrupa Adalet Divanı uygulamaları olarak adlandırılır. Avrupa Birliği, başta Avrupa Birliği Konseyi, Avrupa Komisyonu ve Avrupa Parlamentosu olmak üzere çeşitli kurumlarca yönetilir. Çoğu zaman Avrupa Birliği, her birine sütun adı verilen görev alanlarına bölünmüş olarak tanımlanır. Avrupa Toplulukları yönergeleri birinci sütunu oluştururken, ikinci sütun ortak dışişleri ve güvenlik politikasını ele alır. Üçüncü sütunda ilk olarak adalet ve içişleri konuları ele alınmışsa da Amsterdam ve Nice antlaşmalarında yapılan değişiklik ve eklentilerle bu sütunun görev alanı günümüzde yalnızca güvenlik güçleri ve adalet alanında iş birliğini kapsar. Bu bağlamda, ikinci ve üçüncü sütunlar devletler arasındaki işlemler olarak tanımlanabilir çünkü Komisyon, Parlamento ve Adalet Divanı gibi uluslarüstü kurumlar bu işlemlerde ya hiç rol oynamazlar ya da konuya çok az dâhil olurlar. Avrupa Birliği'nin yürüttüğü etkinliklerin çoğu birinci sütun çatısı altında gerçekleştirilir. Bu etkinlikler çoğunlukla ekonomik merkezlidir ve uluslarüstü kurumlar bu sütunun konularında daha etkilidir.[42] Avrupa Komisyonu Avrupa Devlet ve Hükûmet Başkanları Konseyi Avrupa Birliği Bakanlar Konseyi Avrupa Parlamentosu Yürütme Yasama Yasama Yasama Merkez: Brüksel, Belçika Merkez: Brüksel, Belçika Merkez: Brüksel, Belçika Merkez: Brüksel, Belçika Toplantılar: Strazburg, Fransa Genel Sekreterlik: Lüksemburg, Lüksemburg Parlamentoya ve Konsey'e yeni mevzuat için öneriler sunar. AB politikalarını uygular ve bütçeyi yönetir. AB hukuku ile uyum sağlar. Uluslararası anlaşmaları müzakere eder. Merkezi Brüksel'dedir. Zirve, Avrupa Birliği üyesi devletlerin devlet ya da hükûmet başkanlarının ve Avrupa Komisyonu başkanının katılımlarıyla yürütülür. Avrupa Konseyi Başkanlığında, Devlet ve Hükûmet Başkanları seviyesinde toplanır. Genel hedef ve öncelikler ortaya koyar ve gelişimi için gerekli ivmeyi kazandırır. Kanun yapma yetkisi yoktur. Bir yasama olarak Konsey ile birlikte hareket eder. AB'nin genel bütçesini son aşamada ele alındığı kurumdur. Avrupa Komisyonu da dahil olmak üzere AB kurumları üzerinde demokratik kontrolü uygular ve komisyon üyelerini atar. Komisyon[değiştir \| kaynağı değiştir] Ana madde: Avrupa Komisyonu Avrupa Komisyonu: Parlamentoya ve Konseye yeni mevzuat için öneriler sunarak yasama sürecini başlatır. Ayrıca Birliğin yürütme organıdır. AB politikalarını uygular ve bütçeyi yönetir. Avrupa Komisyonu, her üye devletten bir kişinin yer aldığı 28 üyeden oluşur. Bu kişilere “komiser” adı verilir. Komiserlerin görev süresi 5 yıldır ve bu süre yenilenebilir. Avrupa Birliği Zirvesi komisyon başkanını belirler ataması ve komisyon kabinesinin geçerli olabilmesi için de Avrupa Parlamentosunun onayı gerekir. Komisyon, görev süresi boyunca üye devlet hükûmetlerince görevden alınamaz. Avrupa Parlamentosunun da komiserleri tek tek görevden alma yetkisi bulunmamakla birlikte, güvensizlik oyu ile Komisyonu heyet halinde görevden alması mümkündür. Komisyonun merkezi Brüksel’de bulunur.[43] Parlamento[değiştir \| kaynağı değiştir] Ana madde: Avrupa Parlamentosu Strazburg'daki AB parlamentosu Avrupa Parlamentosu: Üyeleri Avrupa Birliği vatandaşları tarafından beş yılda bir yapılan seçimlerle belirlenir. Son Parlamento seçimi 2009 yılında yapılmıştır. Parlamento, bugün için Avrupa Birliği’ne üye 27 devletin toplamda 736 temsilcisinden oluşuyor. Bu rakam, 2014 seçimleri sonrası 750 üye ve bir Başkanı içerecek şekilde 751 olarak belirlendi. Hangi üye devletin kaç parlamenter ile temsil edileceği üye devletlerin nüfuslarına göre tespit edilir. Parlamento Genel Kurulu Strazburg’da, Parlamento’nun siyasi grupları ve komiteleri Brüksel’de toplanır. Sekretaryası ise Lüksemburg’dadır. Avrupa Parlamentosu, Konsey ile birlikte yasama yetkisini paylaşır. Avrupa Birliği bütçesini Konsey ile birlikte yapan Avrupa Parlamentosu’nun diğer Avrupa Birliği kurumları üzerinde siyasi denetim yetkisi vardır. Parlamento Komisyon’a sözlü ve yazılı soru sorabilir, soruşturma komiteleri kurabilir, şikayet dilekçesi kabul edebilir, Komisyonu güvensizlik oyuyla ve 2/3 çoğunlukla heyet halinde istifaya zorlayabilir. Komisyon Başkanı’nın ve heyet halinde Komisyon’un göreve atanmasında da güvenoyu aranır.[43] Avrupa Birliği Konseyi[değiştir \| kaynağı değiştir] Ana madde: Avrupa Birliği Konseyi Avrupa Birliği Konseyi: Üye devletlerin hükûmetlerinde görev yapan bakanlardan oluşan bir organdır. Konsey başkanlığı 6 aylık dönemlerle 3 üye devlet arasında 18 aylık süre için el değiştirir. Yasal düzenlemeleri kabul etme yetkisini Avrupa Parlamentosu ile paylaşan Konsey, yine Avrupa Parlamentosu ile birlikte bütçeyi onaylar. Konseyin karar alma mekanizması Lizbon Antlaşması ile esas nitelikli çoğunluk olarak düzenlenmiş; oy birliği ve basit oy çokluğunun istisna niteliği taşıdığı ortaya konmuştur. Nitelikli çoğunluk yöntemine göre karar alınabilmesi için toplamı 345 olan oyların 255'inin olumlu olması gerektiği gibi üye devletlerin yarıdan fazlasının da olumlu görüş bildirmesi gerekir. Lizbon Antlaşması ile getirilen nitelikli çoğunluğa ilişkin yöntemin uygulanması 2014 yılına kadar ertelendi. 2017 yılına kadarki dönem için de bir geçiş süreci öngörüldü. Dolayısıyla 1 Kasım 2014 tarihine kadar olan sürede ağırlıklı oy esasına dayanan sistem uygulanacak. 1 Kasım 2014'ten itibaren ise, nitelikli çoğunluk yöntemiyle bir kararın alınabilmesi için, olumlu oyların üye devletlerin %55'ini, Birlik toplam nüfusunun %65'ini temsil etmesi ve en az 15 üye devletten gelmesi gerekmekte. Bloke edici azınlık ise, nüfus esası dikkate alınmak suretiyle en az 4 üye devlet olarak[44] belirlendi. Devlet ve Hükûmet Başkanları Zirvesi[değiştir \| kaynağı değiştir] Ana madde: Avrupa Zirvesi 2011 Avrupa Birliği devlet ve hükûmet başkanları zirvesi, Brüksel Avrupa Birliği'nde en yüksek dereceli politik liderleri bir araya getiren kurum, bir başkan ve her üye ülkeden bir temsilciden oluşan Liderler Zirvesi'dir. Üye ülkeler, Zirve'ye göndermek üzere ya devlet başkanlarını (cumhurbaşkanı gibi) ya da hükûmet başkanlarını (başbakan gibi) seçerler. Liderler zirvesi her yıl en az azından dört zirve düzenler ve bu zirvelere dönüşümlü olarak Avrupa Birliği Konseyi başkanlığı görevini yürüten ülkenin temsilcisi başkanlık eder.[45] İngilizcede European Council adıyla anılan Avrupa Zirvesi, insan hakları, eğitim ve kültür alanında hizmet veren ve tüm Avrupa devletlerine açık olan Avrupa Konseyi - Council of Europe ile karıştırılmamalıdır. Yasal düzenlemeler[değiştir \| kaynağı değiştir] Yapılan antlaşmalar Avrupa Birliği hukukunun temel ögeleri olmasına karşın, birlik kurumları için hazırlanmış birtakım düzenlemeler de vardır. Bu düzenlemelerin üç ana bölümü: Topluluk tüzükleri, yürürlüğe girdikleri andan itibaren birliğe üye tüm ülkelerde uygulama önsüresi tanınmadan derhâl yasa hâline gelen düzenlemelerdir.[46] Avrupa Birliği'nde doğrudan etki düzenlemesi uygulandığından, yürürlüğe girdikleri andan başlayarak söz konusu ülkelerdeki öncel yasaları geçersiz kılarlar.[40] Yönergeler, nasıl ve hangi yollarla çözümleyeceklerinin takdirini üye devletlere bırakarak, ülkelerin belirli bir zaman dilimi içerisinde belirli bir sonucu elde etmesini gerekli kılar. Bu takdirin kullanılması genellikle, yasal düzenlemelerin ayrıntıları ulusal hükûmetlere bırakıldığı zaman tercih edilir.[47] Önceden koyulan süre dolduğunda yönergenin hükümleri doğrudan etki uygulamasıyla birlikte yerel hükûmetlerin hukukuna girebilir. Kararlar yukarıda belirtilen iki yasama modeline alternatif bir yol sunabilir. Liderler Zirvesi ya da Avrupa Komisyonu resmî gazetede herhangi bir tüccar ya da şirket gibi belirli bir alıcıya yönelik kararlar yayınlayabilir. Bu kararlar genellikle Avrupa Birliği rekabet hukuku içinde ya da devlet yardımı yönetmeliklerinde bulunabilir ve Avrupa Birliği mahkemelerinden önce bu ilgililer kararlara karşı çıkabilirler. Avrupa Birliği'nin hukukî sistemi yukarıdaki yönetmelikleri kapsayan birçok yasal prosedürden oluşur. Birliğin yaptığı antlaşmalar tüm yasama organ ve işlemleri için temel teşkil eder ve değişik alanlarda yasa çıkarmak için çeşitli yollar ortaya koyar.[48] Avrupa Birliği'nin yasama prosedürlerinin bir önemli özelliği de üye devletlerden biri ya da parlamento üyelerinden ziyade neredeyse her zaman Avrupa Komisyonu tarafından teklif edilebilir olmasıdır. Diğer iki önemli unsur ise Avrupa Parlamentosu'na hazırlanan bir yasa tasarısını veto edebilme hakkını veren ortak karar mekanizması ve parlamentonun birlik liderlerine bağlayıcılığı bulunmayan öneri ve eleştirilerde bulunabilmesidir. Birçok durumda yasa tasarılarının Zirve'de onaylanması gerekir.[49] Mahkemeler[değiştir \| kaynağı değiştir] Ayrıca bakınız: Avrupa Adalet Divanı Avrupa Birliği'nin adlî bölümü Avrupa Adalet Divanı ve Lizbon Antlaşması uyarınca adının Genel Mahkeme olarak değiştirilmesi öngörülen Avrupa Toplulukları İlk Derece Mahkemesi'nden oluşur. Bu iki kurum birlikte, imzalanan antlaşmalar ile Avrupa Birliği hukukunu değerlendirir ve uygular.[50] İlk Derece Mahkemesi, Avrupa Birliği'nin diğer mahkemelerinden önce genel olarak doğrudan bireyler ya da şirketler tarafından açılan davalara bakar. Avrupa Adalet Divanı ise üye ülkeler ile ya da Avrupa Birliği kurumlarıyla ilgili davalarla ve üye ülke mahkemelerinin bir üst kuruma sevk ettiği uyuşmazlıklarla uğraşır.[51] İlk Derece mahkemelerinde alınan kararlar için bazı yasalar doğrultusunda Adalet Divanı'na başvurulabilir ve temyiz istenilebilir.[52] Üye devletlerin yerel mahkemeleri, Avrupa Birliği hukukunun birincil uygulayıcıları olarak birlik içinde önemli bir rol oynarlar. Yapılan antlaşmalar ışığında, Avrupa Birliği ve ulusal mahkemeler arasında bir iş birliği ilişkisi yatar. Yerel mahkemeler iç konularda Avrupa Birliği hukukunu uygulayabilirler ve bir yasanın yorumlanması konusunda açıklamaya gereksinim duyarlarsa Adalet Divanı'ndan bir önduruşma tarihi isteyebilirler. Politika[değiştir \| kaynağı değiştir] Ana madde: Avrupa Birliği politikası Charles MichelAvrupa Birliği Konseyi BaşkanıUrsula von der LeyenAvrupa Komisyonu Başkanı Avrupa Birliği'nin en çok ilgilendiği iki konu Avrupa entegrasyonu ve Avrupa Birliği'nin genişlemesi sürecidir. Birliğe yeni ülkelerin katılması olgusu birlik içinde ve üye ülkelerde çok sık biçimde politik malzeme durumuna gelmiştir. Bu sürecin destekçileri yeni üye katılımlarının, birliğe giren ülkelerde demokrasinin gelişimine katkıda bulunduğunu savunmanın yanı sıra büyümenin ekonomiye katkılarını da ele alırlar. Büyüme karşıtlarıysa Avrupa Birliği'nin politik ve/veya kültürel bakımdan kaldırabileceğinden daha öte sınırlara ulaşmasının birliğe zarar vereceğinden kaygı duyarlar. 2004 yılında birliğe on yeni ülkenin katılmasından bu yana, Avrupa toplumunun ve bununla ilintili olarak parti görüşlerinin ise bu konuya yaklaşımları daha çekimser olmuştur. Bu konuda en büyük çekinceler Türkiye'nin birliğe dâhil olması konusundadır.[53][54][55] Entegrasyon, Avrupa Birliği'nin önem verdiği fakat zaman zaman ulusal düşüncelerin Avrupa Birliği'ninkilerle çeliştiği bir başka politik konudur. Üye ve aday ülkeler arasındaki uyumu arttırmak amacı güden entegrasyon süreci, Avrupa Birliği'nin işlevlerinden kuşku duyan kişileri, ulusal benliklerini yitirme konusunda kaygılandırmaktadır.[56] 2004 yılında ortak bir Avrupa Birliği anayasası oluşturma önerileri üye devlet başkanları arasında kabul edilmiş, ancak başlangıç olarak üye iki ülkede yapılan referandumlar sonucu reddedilince hiçbir zaman yürürlüğe girememiştir. Ekim 2007'de son biçimi verilen ve üye ülkelerde referanduma sunulan Lizbon Antlaşması, yürürlüğe girmemiş olan bu anayasa taslağı içindeki pek çok şerhi kapsar ancak anayasal bağlayıcılıktan yoksundur. Lizbon Antlaşması'nın 2009 yılı içinde tüm üye ülkelerde kabul edilmesinin ardından, yakın gelecekte resmen yürürlüğe girmesi beklenmektedir. Eğer üye ülkeler içinde onaylanırsa Konsey'de oylama yöntemlerine değişiklik getirecek ve çoğunluk oylaması sistemine geçilecektir. Antlaşma ayrıca Avrupa Birliği'nin üç sütun sistemini de feshetmeyi öngörmektedir. Onaylamayla birlikte, birçok dış politika konusu da birlik içinde uluslarüstü kurumlara tabi olacaktır.[19][57] Adalet, özgürlük ve güvenlik[değiştir \| kaynağı değiştir] Ayrıca bakınız: Güvenlik Güçleri ve Adalet Alanında İş Birliği Schengen Antlaşması, çoğu üye arasında koşulsuz yolculuk özgürlüğü sağlar. (Almanya-Avusturya sınırı) Avrupa Birliği'nin içişleri ve adalet alanında sahip olduğu yetkilerin büyük bölümü 1985 yılında on üye devletin altısının arasında sınır kontrollerinin yavaş yavaş azaltılmasını öngören Schengen Antlaşması'ndan gelmektedir. Schengen Antlaşması'nı uygulayabilmek için katılımcı ülkeler azaltılmış sınır kontrollerinin etkilerinin karşılanması, sığınma hakkı sorunları, dışarıdan göç ve ceza hukuku gibi konuları içeren önlemler almışlardır.[58] Maastricht Antlaşması, Schengen müktesebatını Avrupa Birliği'ne aktarmıştır. (Özgün antlaşmanın IV. maddesi)[59] Maastricht Antlaşması, Avrupa Birliği'ne sözleşme hukuku ve aile hukuku gibi konularda ortak sivil kurallar yükleyerek vatandaşların hareket özgürlüğünü kolaylaştırmıştır.[59] Maastricht Antlaşması ayrıca birliğe üye ülkelerin vatandaşlarına tümler olarak bir de Avrupa Birliği vatandaşlığı kimliği vermiştir.[60] Bu antlaşmaları iyileştirmek için toplanan Amsterdam Antlaşması ise bir Özgürlük, Güvenlik ve Adalet Alanı yaratarak Avrupa Birliği'ne yeni hedefler yüklemiştir.[61] Antlaşma ayrıca adalet ve içişleri alanında yasa çıkartmayı daha kolay hâle getirirken, üye ülkelerinse bu yasa tasarılarını veto etmesini daha güç hâle getirdi. Avrupa Parlamentosu'nun yetkileri bazı konularda üye devletlerin ortak karara varması koşuluna bağlanarak daha da arttırıldı. Son mevzuat Avrupa tutuklama emri konusunu[62] ve aile hukuku yönergelerini de kapsamaktadır.[63] Avrupa Birliği, adalet ve içişleri konusundaki eylemlerini bir düzene koyabilmek amacıyla bazı kurumlar oluşturmuştur. Bunlardan, Europol polis güçleri arasında iş birliğini,[64] Eurojust, ceza hukuku alanında yargısal işbirliğini[65] Frontex ise sınır kontrolleri sırasında yetkililer arasında iş birliğini öngörür.[66] Avrupa Birliği ayrıca Schengen Bilgi Sistemi aracılığıyla polis ve göçmen büroları için ortak bir veritabanı sunar.[6] Temel haklar[değiştir \| kaynağı değiştir] Avrupa Birliği insan haklarının korunması konusunda etkin bir görev üstlenmiştir. Cinsiyet ve ırk ayrımcılığına karşı antlaşmalarında ve kararlarında yayınladığı yasaklar köklü bir geçmişse sahiptir.[67] Amsterdam Antlaşması da, ırk, din, bedensel engel ve cinsiyet bakımından insanlara ayrımcılık yapılmasını yasaklayarak bu kararları bütünlemiştir.[68] Bu yetkileri kullanarak Avrupa Birliği, mevzuatında işyerinde cinsiyet ayrımcılığı, ırk ayrımcılığı ve yaş ayrımcılığına karşı düzenlemeler yapma yoluna gitmiştir.[68] Avrupa Birliği'ne üye tüm ülkeler hangi suça karşı olursa olsun idam cezasını kaldırmıştır ve bunun tüm dünyada kaldırılmasını sağlamak amacıyla yapılan çalışmalara destek vermektedir.[69] 1950 yılında çıkartılan Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'ni imzalamış olmak Avrupa Birliği üyesi olabilmek için temel koşullardandır ancak bu antlaşma Avrupa Birliği kurumlarını kapsamamaktadır. Avrupa Birliği bir antlaşma ya da tüzük değişikliği olmadan bu sözleşmenin altına imza koyamadığından, kendi Avrupa Birliği Temel Haklar Bildirgesi adı altında bir tüzük oluşturmuştur. Bu bildirge yalnızca Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'nin maddeleri kapsamakla kalmaz, ayrıca kendi antlaşmalarında önceden kabul ettiği hükümlerle Birleşmiş Milletler kararlarını da içine alır. Bu hüküm ve kararlar ekonomik ve politik haklardan, iyi yönetim ve temiz çevre hakkı gibi üçüncü kuşak haklara kadar geniş bir yelpazeye yayılan toplumsal hakları içerir. Temel Haklar Bildirgesi, 2000 yılında yayınlanmasına karşın hâlâ yasal bir bağlayıcılığı yoktur. Reform antlaşması olarak anılan Lizbon Antlaşması uyarınca bu bildirge Avrupa Birliği için bağlayıcı duruma gelecek ve Avrupa Birliği, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'ne dâhil olabilecektir. Böylece birlik, şu an kendinden tümüyle bağımsız olan ve Avrupa'da insan hakları konusunda en yetkin kurum olan Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi kararlarına tabi olacak ve bu mahkeme birliğin mevcut tüm adalet birimlerinden yüksek duruma geçecektir.[70] Ancak Avrupa Birliği, buna katılmadan bile Adalet Divanı ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi karar ve tüzüklerinin birbirlerininkiyle çelişmemesine önem verir. Bu nedenle, Adalet Divanı'nın Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi'ni zaten mevzuatının bir parçası olarak uygulamakta olduğu söylenebilir.[71] Dış ilişkiler[değiştir \| kaynağı değiştir] Ayrıca bakınız: Avrupa Birliği'nin dış ilişkileri ve Ortak Dışişleri ve Güvenlik Politikası Catherine Ashton, 2009-2014 yılları arasında Avrupa Birliği dış ilişkiler ve güvenlik politikasından sorumlu yüksek temsilciliğini yapmıştır. Avrupa Birliği'nin dış ilişkileri büyük ölçüde Ortak Dışişleri ve Güvenlik Politikası'nın ışığında yürütülür. Uluslararası ticaret görüşmelerinde iş birliği esası ortak bir ticaret politikası çerçevesinde birliğin Kömür ve Çelik Topluluğu olarak temellerinin atıldığı 1957 yılında dayanır.[72] Ortak Dışişleri ve Güvenlik Politikası'nın ise temelleri 1970 yılında oluşturulan Avrupa Politik İş Birliği kararlarında atılmıştır.[73] Avrupa Politik İş Birliği oluşumu üye ülkeler arasında ortak dış politikalar geliştirilmesi için kurulmuş gayriresmî bir birim olmuştur. Avrupa Tek Senedi tarafından Avrupa Ekonomik Topluluğu'na sunulmuş ve hemen ardından Maastricht Antlaşması'nda adı Ortak Dışişleri ve Güvenlik Politikası olarak değiştirilmiştir.[73] Maastricht Antlaşması, Ortak Dışişleri ve Güvenlik Politikası'na hem Avrupa Birliği'nin kendi ilgi alanlarını hem de uluslararası topluluğun çıkarlarını gözetmesi amacını yükler. Bu amaç, uluslararası iş birliğini desteklemek, insan haklarına saygı duymak ve bunları geliştirmek, demokrasi ve hukukun üstünlüğünden ödün vermemek gibi ilkeleri kapsar.[74] Amsterdam Antlaşması'nda, Avrupa Birliği'nin dış politikalarını yürütülmesi için şu an Javier Solana tarafından yürütülen bir başkanlık görevi oluşturulmuştur.[75] Bu yüksek temsilci, mevcut Avrupa Birliği Konseyi başkanlığı göreviyle birlikte, Avrupa Birliği adına dış politikalara ilişkin konularda demeç verebilir ve iki üye ülke arasında oluşabilecek herhangi bir belirsiz politik durumu açıklığa kavuşturabilir. Ortak dış politikanın kabul edilebilmesi ve belirli bir yönergenin izlenebilmesi için yirmi yedi üyenin de görüş birliğine varıp, onay vermesi gerekir. Ortak dış politika yönteminde, oy birliğine varma zorunluluğu, Irak Savaşı konusunun tartışıldığı görüşmelerde olduğu gibi zaman zaman anlaşmazlıklara neden olmaktadır.[76] Almanya, Heiligendamm'da düzenlenen 33. G8 zirvesi katılımcıları Avrupa Birliği'nin uluslararası etkisi, dış politikasının yanı sıra genişleme süreci sayesinde de hissedilmektedir. Avrupa Birliği üyesi olmanın getirdiği görünürdeki yararlar, politik ya da ekonomik konularda Avrupa Birliği'ne katılım koşulu olan kriterleri yerine getirmek isteyen ülkeler için özendirici bir etmen olmaktadır. Bu koşullar ayrıca, Doğu Avrupa'nın eski komünist hükûmetlerinin etkilerinin kaldırılmasında önemli rol oynar.[54] Birliğin dış ülkelerin içişlerinde böylesi bir etkiye sahip olunması "yumuşak güç" olarak tanımlanmaktadır.[77] Finlandiya Başbakanı, Finlandiya'nın artık fiilen tarafız bir devlet olmayışının nedeninin Avrupa Birliği dış politikası olduğunu vurgulamıştır. Bu görüşün diğer birlik üyesi ülke başkanlarınca da paylaşılıp paylaşılmadığı bilinmemektedir.[78] Ortak Dışişleri ve Güvenlik Politikası başkanının yanı sıra, Avrupa Komisyonu da uluslararası düzeyde görüşmelere kendi temsilcisini gönderir. Birleşmiş Milletler içinde Avrupa Birliği yardım gibi konularda yaptığı büyük katkılardan dolayı büyük önem kazanmıştır. (Alt başlıklara bakınız)[79] G8 zirvelerinde, Avrupa Birliği üyelik haklarına sahiptir ve toplantıları yönetmek, toplantılara ev sahipliği yapmak gibi görevlerin yanında, toplantılarda Avrupa Komisyonu başkanı ve dönem başkanı ülke temsilcisi tarafından da temsil edilir.[80] Birliğin yirmi yedi üyesinin de temsil edildiği Dünya Ticaret Örgütü'nde, Avrupa Birliği de resmî olarak Avrupa Komisyonu'nun dışticaretten sorumlu üyesi tarafından temsil edilir. İnsanî yardım[değiştir \| kaynağı değiştir] Ana madde: ECHO Avrupa Birliği ve üyeleri toplamda dünyadaki en büyük dış yardımı yapmaktadırlar. Avrupa Topluluğu İnsanî Yardım Bürosu ya da kısaca ECHO, Avrupa Birliği'nden gelişmekte olan ülkelere insanî yardım sağlar. 2006 yılında büronun bütçesi 671 milyon Euroya ulaşmış ve bunun %48'lik bölümü AKP ülkeleri olarak da anılan Afrika, Karayip ve Pasifik Ülkeleri'ne gitmiştir.[81] Avrupa Birliği'nin kendinin ve üye ülkelerinin yaptığı yardımlar toplandığında, Avrupa Birliği dünyadaki en büyük bağışçı durumuna gelmektedir.[82] Avrupa Birliği'nin insanî yardımları geçmişte, bu yardımların yetersiz, amacından sapmış ve daha çok birliğin ekonomik çıkarlarına hizmet etmekte olduğu gibi gerekçelerle sık sık kimi kesimlerin eleştirilerine konu olmuştur.[83] Buna ek olarak, bazı yardım kuruluşları Avrupa devletlerinin yardım için harcadığı para miktarının, borç hafifletmelerinin, yabancı öğrenci ve sığınmacı giderlerinin de dâhil edilerek yüksek gösterildiğini ileri sürmüşlerdir.[84] Bu harcamalar çıkarılıp, indirgenmiş rakamlar ışığında Avrupa Birliği 2006 yılında ulaşmak istediği yardım hedefini gerçekleştirememiştir. 2005 yılında ise Avrupa Birliği'nin yardım meblağı gayri safi millî hasılasının %0,34'ü olmuş ve bu rakamlar ile Amerika Birleşik Devletleri ve Japonya'nın önüne geçilmiştir.[85] Avrupa Komisyonu'nun insanî yardımdan sorumlu başkanı olan Louis Michel bu yardımların daha hızlı, daha etkili ve insanî ilkelere daha uygun biçimde yapılmasının gerekliliğini vurgulamıştır.[82] Askeriye ve savunma[değiştir \| kaynağı değiştir] Ana maddeler: Avrupa Güvenlik ve Savunma Politikası ve Avrupa Birliği Silahlı Kuvvetleri Avrupa Birliği'nin üyeleri kendi ülke topraklarının korunmasından kendileri sorumludur. Avrupa Birliği'nin yirmi yedi üyesinin yirmi biri NATO üyesidir. Batı Avrupa Birliği (BAB), Avrupa Birliği'ne bağlı bir güvenlik ve savunma birimidir. Avrupa Birliği ile Batı Avrupa Birliği ilişkileri, 1992 yılında Avrupa Birliği'nin karşı tarafa yüklediği ve Petersberg Görevleri olarak da bilinen koşullarla belirlenmiştir. Bunlar arasında kriz yönetimi ve barış gücü askerliği gibi insanî yardım görevleri de bulunur. Bu görevler, daha sonra Amsterdam Antlaşması ile Batı Avrupa Birliği'nden Avrupa Birliği'ne geçmiştir. Bunun gerektirdiği sorumluluklar Ortak Dışişleri ve Güvenlik Politikası ile Avrupa Güvenlik ve Savunma Politikası'nın birer parçası olarak uygulanmaya başlanmıştır. Batı Avrupa Birliği'nin ana unsurları Avrupa Birliği politikalarına eklenmiş ve Batı Avrupa Birliği başkanı, Dışişleri ve Güvenlik politikasının yüksek temsilcisi konumuna getirilmiştir.[86][87] 1999 Kosova Savaşı'nın ardından, Liderler Zirvesi'nde birliğin, uluslararası kriz ve bunalımlarda NATO'nun hareketlerine ters düşmeksizin, önemli askerî kuvvetlerce desteklenecek, ne zaman ve hangi koşullarda kullanılacağına birliğin karar vereceği özerk bir güvenlik birimine sahip olması gereği konusunda görüş birliğine varılmıştır. Bu nedenle, başta Helsinki Zirvesi kararları olmak üzere Avrupa Birliği'nin askerî alanda yeterliğini arttırmak için birçok adım atılmıştır. Büyük tartışmalar sonrasında, her biri an azından 1.500 kişilik birimlerden oluşan Avrupa Birliği savaş gruplarının kurulmasını öngören karar bu konuda atılmış en somut adım olmuştur.[88] Avrupa Birliği askerî birimleri, Afrika'dan eski Yugoslavya ve Orta Doğu'ya kadar pek çok bölgede barış gücü hizmetine katılmışlardır.[89] Avrupa Birliği etkinlikleri, Avrupa Birliği Askerî Personeli, Avrupa Birliği Uydu Merkezi ve Avrupa Savunma Ajansı gibi kurumlarca desteklenir.[90] Ekonomi politikası[değiştir \| kaynağı değiştir] Ayrıca bakınız: Avrupa Birliği ekonomisi Dünya'nın en büyük 500 şirketinden 163'ünün genel merkezleri AB ülkeleri içerisindedir. (Nokia, Finlandiya) Kuruluşundan bu yana, Avrupa Birliği tüm üyeleri arasında ekonomik bir ortak pazar geliştirmiştir. 2015 yılı itibarıyla, euro bölgesi denen alan içinde birliğin on dokuz üyesi Euro adlı ortak para birimini kullanmaktadır.[91][92] Tek bir ekonomi olarak düşünüldüğünde Avrupa Birliği, 16,8 trilyon dolarlık gayrisafi yurt içi hasılasıyla dünya toplamının %31'lik bölümünü oluşturur.[3] Bu Avrupa Birliği'ni dünyanın nominal gayri safi yurt içi hasıla sırasında birinci, GYSİH bazlı satın alım gücü paritesi sırası içinde de ikinci büyük ticaret bloku yapar. Avrupa Birliği ayrıca, dünyadaki en büyük ihracatçı oluşum[93] ikinci en büyük ithalatçı,[94] ve Hindistan ile Çin gibi ülkelerin en büyük ticaret ortağıdır.[95][96][97] Gelirlerine göre ölçülen dünyanın en büyük 500 kurumundan 163'ünün genel merkezleri Avrupa Birliği sınırları içinde yer almaktadır.[98] Mayıs 2007 itibarıyla Avrupa Birliği içinde işsizlik oranı %7 olarak ölçülürken[99] yatırımlar gayri safi yurt içi hasılanın %21,4'ü, enflasyon oranı %2,2 ve kamu kesimi açığı %-0,9 olarak belirlenmiştir.[100] Ortak pazar[değiştir \| kaynağı değiştir] Roma Antlaşması'yla birlikte ilk olarak Avrupa Ekonomik Topluluğu kuruldu. Bu antlaşma katılımcı ülkeler arasında gümrük birliğinin oluşturulmasıyla başlayarak, ortak pazar uygulamasının geliştirilmesinin ana hatlarını çizdi. Bu topluluk Avrupa Topluluğu adıyla anılmaya başlandı ve bugün hâlâ Avrupa Birliği çatısı altında işleyen bir kurum olarak ortak pazar uygulamasının düzenlenmesi konusunda görev aldı. Avrupa Topluluğu'nun bir başka amacı da üye ülkeler arasında insan, eşya, hizmet ve sermaye dolaşımı özgürlüklerini güvence altına almaktır.[92] Eşyanın serbest dolaşımı ilkesi, her türlü malın bütün birlik ülkeleri arasında herhangi bir engelle karşılaşmadan kolaylıkla dolaşabilmesini güvence altına alır. Bu dolaşım özgürlüğünün hem iç hem de dış boyutu vardır. Birlik içinde mallar, ülkelerarası gümrük işlemlerine uğramadan, ithalat sınırlaması görmeden, ayrım gözeten vergi ve önlemler olmadan dolaşabilmelidir. Birlik dışı olarak ise, birliğe üye olmayan ülkelerden alınan mallar Ortak Gümrük Tarifesi ücretini ödedikten sonra yine birlik içinde serbestçe dolaşabilirler. AB'de ortasında değişebilen ulusal simge bulunan ortak bir pasaport tasarlamıştır.[101] Anaparanın serbest dolaşımı ilkesi, gayrimenkul alımsatımı, ülkelerarası hisse paylaşımları gibi yatırımlara olanak sağlamak amacıyla oluşturulmuştur.[102] Ortak ekonomi ve para birimi uygulamasına geçilene dek sermaye gelişimi işlemleri oldukça yavaş olmuştur. İnsanların serbest dolaşımı ilkesi, Avrupa Birliği vatandaşlarının diğer üye ülkeler arasında oturmak, çalışmak, okumak, gezmek ya da emekli olabilmek için özgürce yolculuk edebilmesine olanak sağlar. Bu ilkenin geliştirilebilmesi için birçok formalitenin azaltılması ve diğer ülkelerden gelen kişilerin meslekî ehliyetlerinin tanınması gerekmiştir.[103] Eskiden, ekonomik olarak daha etkin olan ülkelere, olmayanlardan daha çok özgürlük tanınmıştır. Ekonomik bakımdan daha az etkin olanlara da haklar tanınması ilk olarak 1999 yılında Avrupa Birliği vatandaşlığı kavramının ortaya atılmasıyla olmuştur. İnsanların serbest dolaşımının ölçüsünün arttırılmasının yanı sıra, bu ilke birlik vatandaşlarına kimi sosyal ve politik haklar da verir. Hizmetlerin ve şirketlerin serbest dolaşımı ilkesi kendi işini yürüten kimselerin üye ülkeler arasında vatandaşlara geçici ya da sürekli hizmet sunmak amacıyla herhangi bir engele takılmaksızın hareket edebilmesini öngörür. Bu hizmetler, Avrupa Birliği gayri safi yurt içi hasılasının %60'ı ila %70'ini oluşturur. Pazarın bu alanını daha da özgürleştirmeyi amaçlayan Bolkestein Direktifi yakın geçmişte kabul edilmiştir.[104] Buna göre hizmet alanı işlemleri, eğer başka bir serbesti uygulanmamaktaysa, kalıcı özelliktedir. Bu özelliklerin hiçbiri tümüyle sınırsız ve kesin değildir. Üye ülkeler isterlerse, antlaşmalarca öngörülen belirli özgürlük alanlarında kısıtlamalarda bulunabilir ya da daha özel durumlarda Avrupa mahkemelerinin konuya ilişkin hükümlerinden yararlanabilirler. Örneğin, antlaşmalar herhangi bir üye ülkeye, toplumsal politika ya da güvenliğine ters düşmesi durumunda bu özgürlük alanlarını kaldırabilme hak ve yetkisini verir. Bu konuda topluluk tarafından önceden belirlenmiş hükümlerin yokluğunda, yapılacaklara üye ülkeler kendi içinde karar verir. Bu durumda, Avrupa Birliği mahkemeleri üye ülkenin kararının, birliğin iç tüzüğüne aykırı olup olmadığı konusunda hakemlik yapar. Avrupa Birliği üyeleri arasındaki serbest dolaşım kavramı, Avrupa Ekonomik Alanı üzerinden birliğe üye olmayan İzlanda, Norveç ve Lihtenştayn gibi ülkelere de uygulanmıştır.[105] Avrupa Birliği içindeki ticaretin yaklaşık yarısı yine birlik tarafından uyarlanan kural ve yasalar altında gerçekleşmektedir.[106] Ortak para birimi[değiştir \| kaynağı değiştir] Ayrıca bakınız: Euro, Euro bölgesi ve Avrupa Birliği Ekonomik ve Parasal Birliği Avrupa Merkez Bankası birliğin para politikasını yönetir. Avrupa Birliği'nde para birliği 1969 yılından beri gerçekleştirilmeye çalışılan resmî bir hedef olmuştur ve 1990 yılında Avrupa Ekonomik ve Parasal Birliği'nde bunun için ilk çalışmalar başlatılmıştır. Dokuz yıl sonra, 1999'da birliğin o zamanki on beş üyesinin, on birinin euroyu ortak para birimi olarak kabul etmesiyle eski ulusal para birimleri de bir süre kullanımda kalmış ancak kur farkları euroya göre ayarlanmıştır. 1 Ocak 2002'de bu kez on iki ülkede eski ulusal para birimleri tedavülden kalkmış ve euro kullanılan tek ortak para olmuştur. Slovenya 1 Ocak 2007'de, Malta ve Kıbrıs 1 Ocak 2008'de, Slovakya 1 Ocak 2009'da, Estonya 1 Ocak 2011'de, Letonya 1 Ocak 2014'te ve Litvanya 1 Ocak 2015'te ve son olarak Hırvatistan 1 Ocak 2023 itibarıyla euro kullanmaya başlamış ve böylece euroyu resmî para birimi olarak kullanan ülke sayısı yirmiye çıkmıştır. Birleşik Krallık ve Danimarka dışında tüm ülkeler üyelik koşulu euroyu ortak para olarak kullanmayı kabul etmişlerdir. Kalan ülkelerin euroyu kullanmaya ne zaman geçeceği ekonomik durumlar görüşüldüğünde karara bağlanacaktır. Ancak, bu ülkelerde euroya geçişle ilgili kamuoyu görüşleri Danimarka[107] ve Romanya[108] dışında olumsuz yöndedir. Karadağ ve Kosova gibi bazı ülkeler de gayriresmî olarak euroyu para birimi olarak kullanmaktadır.[26] Ortak para birimi Euro Euro ile ilgili işlemler ve euroyu para birimi olarak kullanan ülkelerin para politikaları Avrupa Merkez Bankası'nca düzenlenmektedir.[109] Avrupa Birliği içinde kullanılan 10 başka para birimi daha vardır.[91][110] Euro, Avrupa Birliği vatandaşlarının ve malların özgürce yolculuk etmesini ve dolaşmasını kolaylaştırmak, kur farkı gibi soruları ortadan kaldırmak, fiyat şeffaflığı oluşturmak, tek bir ortak finansal pazar yaratmak, fiyat istikrarı sağlamak, düşük faiz oranı ve tek bir ortak para birimiyle uluslararası bunalımlara karşı korunmak amacıyla kullanıma sokulmuştur. Ayrıca eurodan üye ülkeler arasında bütünleşmeye yardımcı olması ve bunu geliştirmesi amacıyla siyasi bir simge olarak da yararlanılması düşünülmüştür.[91] Son yıllarda, euro hacmi hızla artmıştır ve Euro bölgesinin yakın gelecekte daha da büyüyeceğine ilişkin söylentiler vardır. Euronun değer artışının ve Amerikan dolarının değer kaybının sürmesi durumunda euronun dünyadaki başlıca yedek akçe durumuna gelmesi olasıdır.[111] Rekabet[değiştir \| kaynağı değiştir] Ayrıca bakınız: Avrupa Topluluğu Rekabet Hukuku Avrupa Birliği, oluşturduğu ortak pazar içinde herhangi bir haksız rekabet olayına yer verilmemesini güvence altına almak amacıyla bir rekabet hukuku yönergesi yürütmektedir.[112] Rekabet kurumu olarak, Avrupa Komisyonu'nun ortak pazar içinde tröste karşı önlemler almak, kartelleri kırmak, ekonomiyi daha da özgürleştirmek ve devlet desteğini önlemek gibi sorumlulukları vardır.[113] Avrupa Topluluğu'nun rekabetten sorumlu üyesi, komisyon içindeki en önemli mevkilerden birindedir ve kararlarıyla çokuluslu şirketleri etkileyebilir.[114] Örneğin, 2001 yılında komisyon üyesi tekelleşmeyi önlemek amacıyla Amerika Birleşik Devletleri kaynaklı iki büyük şirketin birleşmesini ulusal yetkililer anlaşmış olmasına karşın engellemiştir.[115] Rekabet konusunda bir başka önemli dava da, 9 yıllık bir süreçten sonra komisyonun Microsoft'u, Windows Media Player üzerinde tekel oluşturmak gerekçesiyle 777 milyon euroluk para cezasına çarptırmasıdır.[116] Lizbon Antlaşması görüşmelerinde, Fransa Cumhurbaşkanı Nicolas Sarkozy'nin girişimleriyle antlaşma taslağından birliğin rekabetle ilgili yönergelerinden birtakım maddeler kaldırılmıştır. Ancak bu madde bazı ek yönergelerde hâlâ bulunmaktadır ve bunun Avrupa Birliği politikası içinde etkili olup olmayacağı belirsizdir.[117] Bütçe[değiştir \| kaynağı değiştir] Ana madde: Avrupa Birliği Bütçesi AB'nin 2006 yılı harcamaları[118] Tarım: %46,7 Yapısal harcamalar: %30,4 İç politika: %8,5 Yönetim: %6,3 Dış harcamalar: %4,9 Katılım öncesi harcamaları: %2,1 Tazminatlar: %1 Rezervler: %0,1 Avrupa Birliği'nın 2007 yılı kararlaştırılmış bütçesi 120,7 milyar eurodur ve 2007-2013 arası süreç için toplamda 864,3 milyar euro ayırmıştır.[119] Bu miktar Avrupa Birliği'nin yirmi yedi ülkesinin toplam gayri safi millî hasılasının %1,1'i ila %1,05'ine eşit gelir. Bir karşılaştırma yapılacak olursa, Birleşik Krallık'ın 2004 yılı bütçesi 759 milyar euro olarak tahmin edilmiş ve Fransa'nın da 801 milyar euro harcayacağı öngörülmüştür. 1960 yılında Avrupa Birliği'nin önceli Avrupa Ekonomik Topluluğu'nun bütçesi gayri safi millî hasılanın sadece %0,03'ü kadardı.[120] En büyük ortak harcama ögesi bütçenin %45'lik bölümünün ayrılmış olduğu Ortak Tarım Politikası'dır. İkinci sırada %30 ile Avrupa Birliği'nin Bölgesel Kalkınma Politikası gelir. Bu harcamaları %8'lik pay ile dışişleri politikası giderleri, %6'lık pay ile yönetimsel giderler ve %5'lik pay ile araştırma giderleri izler. Gelişim politikası[değiştir \| kaynağı değiştir] Tarım[değiştir \| kaynağı değiştir] Ana madde: Ortak Tarım Politikası Ortak Tarım Politikası, Avrupa Topluluğu'nun en eski yönergelerinden ve temel amaçlarından biridir.[121] Bu politikanın, tarımsal üretimi arttırmak, ürün stoklarında kesinlik sağlamak, tarımla uğraşan kimseler için iyi bir yaşam standardı sunmak, pazarda istikrarı oturtmak, tüketiciler için uygun fiyatlar belirlemek gibi amaç ve görevleri vardır (Roma Antlaşması'nın 33. maddesi).[32] Politika yakın zamana kadar bir devlet desteği düzeni ve pazar müdahalesiyle işliyordu. Tarıma verilen destek 90'lı yıllara kadar o zamanki Avrupa Ekonomik Topluluğu'nun yıllık bütçesinin %60'ı kadardı. Tarım desteği bugünkü Avrupa Birliği Bütçesi'nin %35'ini oluşturmaktadır.[121] Avrupa Birliği'nde tarım bütçeden en büyük payı alır. (İspanya) Politika'nın fiyat kontrolü (narh) ve pazar müdahalesi (destek alımı) büyük ölçüde ihtiyaç fazlası ürün ortaya çıkardı. Bu stoklar topluluk tarafından en alt fiyat sınırından toptan satın alındı. Topluluk elindeki stokları eritebilmek için ürünleri güvence koyduğu fiyatların çok altında dünya pazarlarında satışa sundu ya da çiftçilere topluluğun ürünleri aldığı fiyatla sattığı fiyat arasındaki fark kadar devlet desteği verildi. Bu yöntem gelişmekte olan dünyanın az ödenek alan çiftçileri tarafından büyük eleştirilere maruz kaldı.[122] İhtiyaç fazlası üretim, ekolojik çevreye dokuncası bulunan tarımsal yöntemlerin yoğun bir biçimde kullanılmasından ötürü de pek çok tepki aldı.[122] 90'lı yılların başlangıcından beri, Ortak Tarım Politikası bir dizi düzenleme geçirmiştir. İlk olarak bu düzenlemeler bir bölüm toprağın bilinçli olarak üretimden çekilmesini öngören 1988 Kenara-koyma Politikası, süt kotası ve daha yakın geçmişte ortaya atılan çiftçilerin ürettikleri ürün miktarına göre Avrupa Birliği'nden para almasını sağlayan ayrım modelidir. Bu modelle birlikte özel bir ürün üretip parasını almak yerine, tarım alanı büyüklüğüne göre doğrudan ödeme planına geçilmektedir.[121] Bunun, tarımsal gelir düzeyini yüksek tutarken, pazarın üretim oranını da belirli bir noktada tutmasına yardım etmesi umulmaktadır. Tarım konusunda yapılan en yeni reformlardan biri de şeker pazarını büyütmek için daha önce üye devletler arasında ve Avrupa Birliği ile özel ilişkiler içerisinde bulunan bazı Afrika-Karayip-Pasifik ülkeleri arasında paylaşılan şeker pazarının bu özelliğinin feshini düzenlemesidir.[123] Enerji[değiştir \| kaynağı değiştir] Ana madde: Avrupa Birliği'nin Enerji Politikası Pek çok Avrupa Birliği üyesi Rusya'dan doğalgaz satın alır. Avrupa Birliği kuruluşundan bu yana bölgesindeki enerji politikalarında öncü güç olmuştur. Bu durumun temelinde birliğin 1951 yılında Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu olarak kurulması yatmaktadır. İlk zorunlu ve geniş kapsamlı bir Avrupa enerji politikasının geliştirilmesi 2005 yılında düzenlenen Avrupa Birliği Zirvesi'nde onaylanmış, ilk taslak yönerge Ocak 2007'de yayınlanmıştır.[124] Avrupa Komisyonu'nun enerji politikasına ilişkin beş önemli noktası vardır: iç pazarda rekabetin arttırılması, yatırımın özendirilmesi ve elektrik dağıtım ağının genişletilmesi; bir bunalım durumunda gereksinimi karşılayacak enerji kaynaklarının çeşitlendirilmesi; Rusya ile enerji ortaklığını geliştirirken Orta Asya'nın ve Kuzey Amerika'nın doğal kaynak bakımından zengin ülkeleriyle de alışveriş amacıyla iş birliği yapmak için yeni antlaşma çerçeveleri üretmek; yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımını arttırırken, var olan enerji kaynaklarını daha verimli kullanmak ve yeni enerji kaynakları için ayrılan ödeneğin arttırılmasıdır.[124] Avrupa Birliği bugün, petrolünün %82'sini, doğalgaz gereksiniminin ise %57'sini dışarıdan alır ve bu da Avrupa Birliği'ni bu yakıtların en büyük ithalatçısı durumuna getirir.[125] Avrupa Birliği'nin yakıt konusunda dış ülkelere özellikle de Rusya'ya bağımlı olmasından dolayı bazı kaygılar duyulmaktadır. Bu kaygılar yakın geçmişte Rusya ve komşuları arasında yaşanan yakıt iletim sorunları yüzünden daha da artmıştır. Bunun sonucu olarak Avrupa Birliği var olan enerji kaynaklarını ve rotalarını çeşitlendirmeye çalışmaktadır.[126] Altyapı[değiştir \| kaynağı değiştir] Avrupa Birliği, Trans-Avrupa Ağları gibi (İngilizce: Trans-European Networks, TEN) kendi sınırları içinde ülkelerarası altyapı hizmetlerini geliştirmeye çalışmaktadır. Trans-Avrupa Ağları projesinde Manş Tüneli, Mont Cenis Tüneli, LGV Est, Öresund Köprüsü, Brenner Tüneli gibi çalışmalar yürütülmektedir. 2010 yılı sonu itibarıyla Avrupa Birliği içindeki ulaşım ağının toplam uzunluğunun 75.200 kilometre karayoluna, 78.000 kilometre demiryoluna, 330 havaalanına, 270 uluslararası limana ve 210 iç limana erişmesi beklenmektedir.[127][128] Gelişmekte olan Avrupa ulaşım politikaları birliğin birçok yerinde artan ulaşım ağıyla birlikte doğal çevre üzerindeki baskıyı da arttırmıştır. 2004 öncesi Avrupa Birliği üyesi ülkelerde ulaşımla ilgili en büyük sorun trafik sıkışıklığı ve kirliliktir. Bundan sonra yaşanan genişleme süreçlerinden sonra ulaşım ajandasına ulaşılabilirlik sorunun çözülmesi gerekliği de eklenmiştir.[129] Özellikle, Polonya'nın yolları, ülke Avrupa Birliği'ne katıldığında çok kötü durumda olduğundan, 4.600 kilometre yol Avrupa Birliği ölçünlerine yükseltilmiş ve buna bağlı olarak 17 milyar euro harcanmıştır.[130] Avrupa Birliği'nin tasarladığı bir başka altyapı projesi de Galileo konumlandırma sistemidir. Galileo projesi öneriye sunulmuş bir küresel uydu seyrüsefer sistemidir. Sistemin Avrupa Birliği tarafından yapılması ve 2010 yılında kullanıma hazır duruma getirilerek Avrupa Uzay Ajansı tarafından uzaya fırlatılması beklenmektedir. Avrupa Birliği, Galileo projesini, Amerika Birleşik Devletleri kaynaklı küresel konumlandırma sistemlerine olan bağımlığını azaltmak için başlatmıştır.[131] Bu girişim pek çok kimse tarafından yüksek tutarı, gecikmeleri ve var olan GPS sistemlerinin yanında gereksiz olduğu yönünde aldığı tepkiler yüzünden sık sık eleştirilmektedir.[132] Bölgesel kalkınma[değiştir \| kaynağı değiştir] Ayrıca bakınız: Avrupa Birliği'nin Bölgesel Politikası AB ödenekleri otobanlar gibi altyapı hizmetleri için kullanılabilir. (Lovosice, Çekya) Avrupa Birliği içinde pek çok bölge arasında göze görülür nitelikte eşitsizlikler vardır. Satın alma gücüne göre uyarlandığında en yoksul ve en varlıklı bölgeler (Nomenklatürün NUT-2 ve NUT-3 bölümleri) arasındaki ayrım iyice belirgin hâle gelmektedir. Yüksek tarafta, kişi başı 68.751 euroluk alım gücüyle Frankfurt, 67.980 euroluk alım gücüyle Paris ve 65.138 euroluk alım gücüyle içeri Londra bulunurken, düşük tarafta kişibaşı 5.070 euroluk alım güçleriyle Romanya'nın Nord-Est Kalkınma Bölgesi ve 5.502 euroluk alım gücüyle Bulgaristan'ın Severozapaden gibi bölgeleri bulunur.[133] Avrupa Birliği ortalamasına bakıldığında, Amerika Birleşik Devletleri gayri safi yurt içi hasılası %35, Japonya gayri safi yurt içi hasılası %15 daha yüksektir.[134] Avrupa Birliği'nde geri kalmış bölgelerin gelişiminin desteklenmesi için ayrılmış Yapısal Fonlar ve Uyum Fonu adı verilen ödenekler vardır. Bu tür bölgeler genellikle birliğe yeni katılan Doğu Avrupa ülkelerindedir.[135] Birçok ödenek, acil durum yardımı, aday ülkelerin kendilerini Avrupa ölçünlerine taşımasına yardımcı olacak olanak (Phare, ISPA, SAPARD) ve eski Sovyetler Birliği ülkeleri olan Bağımsız Devletler Topluluğu üyelerine parasal destek sağlar. (TACIS) TACIS günümüzde Avrupa Komisyonu'nun bir parçası olan Avrupa Yardım ve İş Birliği Ofisi'nin bir parçası olmuştur. 7. Çerçeve Programı, ortak bir Avrupa Araştırma Alanı oluşturmak için tüm birlik üyesi ülkelerden katılan konsorsiyumlarca yönetilen araştırmaları finanse eder.[136] Çevre[değiştir \| kaynağı değiştir] Ayrıca bakınız: Avrupa İklim Değişikliği Programı Avrupa Komisyonu, Polonya'daki Rospuda Vadisi'ni korumaya çalışmaktadır. Avrupa Ekonomik Topluluğu'nda çevreyle ilgili ilk politika 1972 yılında başlatıldı. O günden beri, Avrupa Ekonomik Topluluğu asit yağmurları, ozon tabakasının incelmesi, hava kalitesi, gürültü kirliliği, su kirliliği ve atıklar gibi pek çok konuyla ilgilenmektedir. Akarsuların, göllerin, toprağın ve kıyı kesimlerinin sularının 2015 yılına kadar temizlenmesini amaçlayan Su Çerçevesi Direktifleri, Avrupa Birliği'nin çevresel politikalarının bir örneğidir. Avrupa Birliği'nde yaban hayatı, Natura 2000 programı uyarınca korunmaktadır. Koruma altında yaklaşık 30 bin alan bulunur.[137] 2007 yılında, Polonya Hükûmeti Rospuda Vadisi içinden geçen bir otoban yapma girişimlerinde bulunmuş ancak bu girişim, Avrupa Komisyonu tarafından, bölgenin yaban hayat koruma programına dâhil bir alan olduğu gerekçesiyle durdurulmuştur.[138] Almanya'da tarlalar Kimyasalların Kaydı, Değerlendirilmesi, İzni ve Kısıtlanması (REACH) programı (İngilizce: Registration, Evaluation, Authorisation and Restriction of Chemicals), Avrupa Birliği'nin günlük kullanım için üretilmiş 30 bin değişik kimyasal maddenin güvenliklerinin ölçülmesini öngören bir politikadır.[139] 2006 yılında Avrupa'dan gelen bir geminin Fildişi Sahili açıklarında zehirli atık sızıntısına neden olmasından dolayı, Avrupa Komisyonu zehirli atıklarla ilgili daha ciddi önlem ve yaptırımlar uygulamaya karar vermiştir. Gemilerle zehirli atık taşımacılığını yasaklayan İspanya gibi ülkelerle bugün Avrupa Komisyonu, Çevresel Suçlar başlığı altında birtakım cezai yaptırımlar uygulamayı önermiştir. Komisyonun bu konuya ilişkin yasa çıkarmasına bazı kesimlerce karşı çıkılsa da görülen davada Avrupa Adalet Divanı yasa tasarısını onaylamıştır.[140] 2007 yılında, üye ülkeler, Avrupa Birliği'nin gelecekte yenilenebilir enerjiyi %20 oranında kullanmasını ve 2020 yılına kadar atmosfere salınan karbondioksit oranının 90'lı yıllara oranla en az %20 azaltılmasını öngören tasarıyı kabul etmiştir.[141] Bu tasarıya uymak için imzalanan 2005 Katılım Antlaşması uyarınca 2020 yılına dek, üye ülkelerdeki tüm otomobil ve kamyonların en az onda birinin biyoyakıt ile çalışır duruma getirilmesi kararlaştırıldı. Bunun sanayileşmiş bir bölge için küresel ısınmaya karşı alınabilecek en yerinde önlemlerden biri olduğu düşünülmektedir.[142] Kyoto Protokolü'nün devamı niteliğindeki Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Konferansı'nda Avrupa Birliği'nin 2050 yılına kadar sera gazı salınımını yarı yarıya azaltması önerilmiştir.[143] Avrupa Birliği'nin kendi karbon ayak izini azaltmasına yönelik girişimleri 1990 ile 2005 arasında Doğu Avrupa'da %15, Batı Avrupa'da %10 olan orman oranının artmasıyla da desteklenmiştir. Bu süreç boyunca bu ormanlar Avrupa Birliği içinde insan kaynaklı salınımın %12'sine denk düşen 126 milyon metrik ton karbondioksit emmiş ve havayı temizlemiştir.[144] Eğitim ve araştırma[değiştir \| kaynağı değiştir] Ayrıca bakınız: Araştırma ve Teknolojik Geliştirme Çerçeve Programı Yenilenebilir enerji kaynakları araştırmaları öncelikli etkinliklerdendir. Eğitim ve araştırma alanında Avrupa Birliği'nin görevi ulusal yönetimleri desteklemekle sınırlıdır. Eğitimde, birliğin politikaları genel olarak 90'larda hazırlanan ve öğrenci değişimini ve öğrencilerin yurt dışında okumasını kolaylaştıran programlardan oluşmaktadır. Bu programlardan en göze çarpanı, 1987 yılında uygulamaya konulan üniversitelerarası bir öğrenci değişimi programı olan ERASMUS'tur. İlk yirmi yılında bu program uluslararası düzeyde 1.5 milyon üniversite ve kolej öğrencisine yurt dışında öğrenimlerini sürdürme olanağı sağlamıştır.[145] Günümüzde ilköğretim öğrencileri, öğretmenler, meslekî eğitim stajyerleri ve Yaşam Boyu Öğrenme Projesi içindeki yetişkin öğrenciler için de benzer programlar vardır. Bu programlar ülkelerarası bilgi aktarımını arttırmak, eğitim ve yetiştirme konusunda yararlı uygulamaları birliğe üye ülkeler arasına yaygınlaştırma gibi amaçlar güdülerek oluşturulmuştur.[146] Bologna Süreci'ne verdiği destekle de Avrupa Birliği, Avrupa'da eğitim desteğini sürdürmektedir. Bilimsel araştırmalar, Avrupa Birliği'nin ilki 1984 yılında başlatılan Araştırma ve Teknolojik Geliştirme Çerçeve Programı dâhilinde kolaylaştırılmaktadır. Bu alandaki Avrupa Birliği politikasının amacı bilimsel araştırmayı özendirmek ve düzenlemektir. Bağımsız bir kuruluş olan Avrupa Araştırma Konseyi, Avrupa Birliği ödeneklerini Avrupa'da yürütülen araştırmalar ve ulusal araştırmalar arasında paylaştırır.[147] Yedinci Araştırma ve Teknolojik Geliştirme Çerçeve Programı (FP7), dışarıdan alınmış yakıtlara olan bağımlılığı azaltmak ve yenilenebilir enerji kaynaklarını çeşitlendirmek amacıyla, enerji alanında olduğu gibi pek çeşitli konuları ele alır.[148] Ocak 2000'den beri Avrupa Komisyonu, Avrupa Araştırma Alanı olarak bilinen daha büyük hedeflere yönelmiştir. Bu alanda büyük ödeneklerle bazı önemli konularda araştırmalar yürütülmektedir. Bu araştırmalar tüm üye ülkelerin desteğini almıştır. Araştırma Alanı'nda iş birliği, bilgi paylaşımı, Avrupa içinde araştırma görevlilerinin dolaşım özgürlüğünün sağlanması, işletmeler ile sanayi arasındaki bağların güçlendirilmesi ve yönetimsel engellerin kaldırılması gibi amaçlar üzerinde yoğunlaşılmaktadır.[149] Avrupa Birliği, Fransa'nın Cadarache kentinde kurulacak olan Uluslararası Termonükleer Deneysel Reaktör (ITER) projesini gerçekleştirmek için altı başka ülkeyle iş birliği içine girmiştir. Bu proje bugüne dek yapılmış olan en büyük nükleer reaktör olan JET'in (İngilizce: Joint European Torus) kuruluşu üzerine kabul edilmiştir.[150] Avrupa Komisyonu bu projenin 2050 yılına kadar enerji üretimine başlayacağını öngörmektedir.[124] Avrupa Birliği'nin, Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi bünyesinde de gözlemci statüsü, Avrupa Uzay Ajansı ile çeşitli anlaşmaları ve Avrupa Güney Gözlemevi ile de iş birliği vardır.[151] Bu kuruluşlar Avrupa Birliği bünyesinde olamasalar da bunlarla sık sık birlikte çalışmalar yürütülmektedir. Nüfus bilgileri[değiştir \| kaynağı değiştir] Ana madde: Avrupa Birliği'nin nüfus yapısı Avrupa Birliği'nin yirmi sekiz üye ülkesinin toplam nüfusları Ocak 2012 itibarıyla 503.492.041'dir.[152] Genel olarak Avrupa kıtasında yaşayan toplam nüfus ise yaklaşık olarak 710 milyondur. Pek çok Avrupa ülkesine doğru yaşanan dışarıdan göçler nedeniyle birlik nüfusunda bir miktar artış beklenmektedir.[153][154] Avrupa Birliği'nin toplam nüfusu dünya nüfusunun %7,3'üne denk düşer. Birlik toprakları dünya yüzeyinin yalnızca %3'ünü kaplamasına karşın kilometrekareye 114 kişinin düştüğü birlik toprakları dünyanın en yoğun nüfuslanmış bölgelerindendir. Toplumun %80'i şehirlerde yaşar ve birlik vatandaşlarının üçte biri nüfusu 1 milyonu aşkın olan kentlerde yaşar.[155] Avrupa Birliği, dünyadaki diğer tüm bölgelerden daha çok dünya şehrine sahiptir.[156] Birliğe dâhil ülkeler içinde toplam 16 adet nüfusu 1 milyonu aşan kent vardır. Avrupa Birliği'nde birçok büyükşehrin yanı sıra bir o kadar da tek bir merkezi olmayan ancak yoğun biçimde nüfuslanmış bölgeler vardır. Bu bölgeler iki önemli kentin arasında gelişmiş ya da önemli bir merkezin çevresini kuşatmış alanlardır. Bunların en önemli örnekleri: yaklaşık 10,5 milyon nüfuslu Ren-Ruhr bölgesi (Köln, Dortmund, Düsseldorf vb.), 7 milyon nüfuslu Randstad bölgesi (Amsterdam, Rotterdam, Lahey, Utrecht vb.), 5,5 milyon nüfuslu Vlaamse Ruit bölgesi (Anvers, Brüksel, Leuven, Gent vb.) ve 3,5 milyon nüfuslu Yukarı Silezya Metropolitan Birliği'dir (Katowice, Sosnowiec)[157] gtd Avrupa Birliği büyük şehir ve merkezleri2020 Eurostat sayımı[158] Sıra Şehir ismi Ülke Nüfus Sıra Şehir ismi Ülke Nüfus Paris Madrid 1 Paris Fransa 12.291.557 11 Marsilya Fransa 3.123.398 Barselona Berlin 2 Madrid İspanya 6.747.068 12 Varşova Polonya 3.082.399 3 Barselona İspanya 5.635.100 13 Budapeşte Macaristan 3.047.318 4 Berlin Almanya 5.342.887 14 Napoli İtalya 3.034.410 5 Ruhr Almanya 5.112.050 15 Münih Almanya 2.927.716 6 Milano İtalya 4.362.932 16 Viyana Avusturya 2.873.995 7 Roma İtalya 4.253.314 17 Lizbon Portekiz 2,863.272 8 Atina Yunanistan 3.557.383 18 Stuttgart Almanya 2.794.090 9 Hamburg Almanya 3.341.649 19 Frankfurt Almanya 2.729.562 10 Amsterdam Hollanda 3.302.548 20 Prag Çekya 2.709.418 Diller[değiştir \| kaynağı değiştir] Ana madde: Avrupa Birliği'nin dilleri Diller (2006)[159] Dil 1. dil Topl. İngilizce 13% 51% Almanca 18% 32% Fransızca 13% 26% İtalyanca 13% 16% İspanyolca 9% 15% Lehçe 9% 10% Rumence 7% 8% Felemenkçe 5% 6% Yunanca 3% 3% İsveççe 2% 3% Çekçe 2% 3% Portekizce 2% 2% Macarca 2% 2% Bulgarca 2% 2% Slovakça 1% 1% Diğer AB dilleri ~6% Azınlık dilleri ~16% 1. dil: Anadil Toplam: Bu dili konuşabilen AB vatandaşlarının yüzdesi Avrupa Birliği'nde konuşlan tüm dil ve lehçeler arasında yirmi dört tanesi resmî statüye sahiptir. Bu diller: Almanca, Bulgarca, Çekçe, Danca, Estonca, Felemenkçe, Fince, Fransızca, Hırvatça, İngilizce, İrlandaca, İspanyolca, İsveççe, İtalyanca, Lehçe, Letonca, Litvanca, Macarca, Maltaca, Portekizce, Rumence, Slovakça, Slovence ve Yunancadır.[160] Yasama kararları gibi, birlikte ele alınan tüm konuların belgeleri birliğin her resmî diline çevrilir. Avrupa Parlamentosu tüm Genel Kurul belgelerini yine tüm bu resmî dillere çevirterek üyelerine sunar. Birlik içindeki bazı kurumlar ise içişleri gibi kimi konularda yalnızca ilgili ülkelerin dilini kullanır. Bu belgeler haberleşme ve iletişim konuları için kısmen çevirtilebilir.[161] Dil politikası her üye ülkenin kendi sorumluluğundadır ancak Avrupa Birliği kurumları da bünyesindeki resmî dillerin öğrenilmesini teşvik eder.[162][163] 2006 yılı itibarıyla 88,7 milyon konuşanıyla Almanca, Avrupa Birliği'nde ana dil olarak konuşulan en yaygın dildir. Almancayı, İngilizce, Fransızca ve İtalyanca izler. En çok bilinen yabancı dil nüfusun %51'inin konuşabildiği İngilizedir. Bunu, Almanca ve Fransızca bilenler izler. Nüfusun %56'sı ana dillerinden başka bir dili konuşabilmektedir.[159] Avrupa Birliği'nin resmî dillerinin çoğu Hint-Avrupa dil ailesine mensuptur. Bunun istisnaları Fin-Ugor dillerinden olan Macarca ve Fince ile Sami dil ailesine ait olan Maltacadır. Resmî diller içinde, Kiril abecesiyle yazılan Bulgarca ve Yunan abecesiyle yazılan Yunanca dışında tüm diller Latin harfleriyle yazılır.[164] Yirmi dört resmî dilin yanı sıra, Avrupa Birliği içinde ortalama 50 milyon kişi tarafından yaklaşık 150 bölgesel dil ve azınlık dili konuşulmaktadır.[164] Bunlar arasında, yalnızca İspanya'da konuşulmakta olan bölgesel dillerden Baskça, Katalanca ve Galiçyaca ile Avrupa Birliği vatandaşları birliğin resmî kurumlarına başvuruda bulunabilirler.[165] Avrupa Birliği zaman zaman özel programlarla azınlık dillerini ya da yerel dilleri destekelese de toplumların dil haklarını korumak üye devletlerin kendi sorumluluğundadır. Birçok bölgesel dilin yanında, dünyanın pek çok ülkesinden Avrupa'ya gelmiş göçmen bireylerce konuşulan bir o kadar da azınlık dili vardır. Türkçe, Magrib Arapçası, Rusça, Urduca, Bengalce, Hintçe, Tamilce, Ukraynca ve çeşitli Balkan dilleri Avrupa Birliği'nin pek çok köşesinde konuşulur. Bu göçmen gruplar genelde hem kendi dillerini hem de içinde bulundukları ülkenin resmî dilini konuşan iki-dilli kişilerdir. Göçmen dilleri henüz Avrupa Birliği içinde ya da üye ülkelerden herhangi birinde resmî bir statüye sahip değildir. Ancak Avrupa Birliği'nin Yaşam Boyu Öğrenme Projesi dâhilinde 2007 yılından itibaren özel destek görebilirler.[164] Türkçe Kıbrıs'ta, Lüksemburgça Lüksemburg'da resmî dil statüsünde olmasına karşın bu ülkelerde, birliğin mevcut dillerinden birisinin zaten resmî dil olmasından dolayı (Lüksemburg'da Fransızca, Almanca, Kıbrıs'ta Yunanca) bu diller Avrupa Birliği dilleri içine alınmamıştır. İnançlar[değiştir \| kaynağı değiştir] Ana madde: Avrupa Birliği'nde din Avrupa Birliği, var olan hiçbir din ile bağlantısı olmayan ve yaptığı anlaşma ve aldığı kararlarda herhangi bir dine değinmeyen laik bir örgütlenmedir.[32] Hazırlanması için çalışmalar başlatılan Avrupa Birliği Anayasası taslağının önsözünde ve Lizbon Antlaşması'nın bazı maddelerinde Tanrı ve/veya Hristiyanlık ile ilgili bazı söyleyişlerin bulunması büyük tepkiler almış ve sonuç olarak bundan vazgeçilmiştir.[166] AB üyesi ülkelerde bir tanrıya inananların yüzdesi Hristiyanlık konusu üzerinde bu kadar durulmasının nedeni, bunun Avrupa'da, doğal olarak da Avrupa Birliği içinde en yaygın din olmasındandır. Avrupa'da Hristiyanlık inancı Roma Katolik Kilisesi, Ortodoks Kilisesi (Balkanlar) ve çok çeşitli Protestan kiliseleri (Özellikle Kuzey Avrupa) arasında bölünmüştür. İslam ve Yahudilik gibi dinler de Avrupa Birliği içinde temsil edilen inançlardandır. 2002 yılı itibarıyla Avrupa'da 1 milyondan fazla Yahudi ile[167] 16 milyon Müslüman olduğu sanılmaktadır.[168] Eurostat tarafından düzenlenen Eurobarometre kamuoyu yoklamaları Avrupa Birliği vatandaşlarının çoğunluğunun bir tür inanca mensup olduğunu ancak bu grubun yalnızca %21'inin bu konuyu önemli saydığını göstermektedir. Genel nüfus içerisinde her ülkede giderek düşmekte olan kiliseye bağlılık durumunun yanında sayıları giderek artan ateist ya da agnostik bir grup oluşmaktadır.[169] 2005 yılı Eurobarometre kamuoyu yoklamalarında, Romanya ve Bulgaristan'ın birliğe henüz katılmamış olduğu yirmi beş üyeli dönemde Avrupa Birliği'nde yaşayan insanların %52'si herhangi bir tanrıya inandığını, %27'si bir çeşit ruhanî varlığın ya da yaşam kaynağının olduğunu düşündüğünü, %18'iyse herhangi bir yaratıcıya inanmadığını dile getirmiştir. Yapılan anketler sonucu ortaya çıkan tablolar tanrıya inanma oranların en düşük olduğu ülkelerin %19 ile Çekya ve %16 ile Estonya olduğunu ortaya koymuştur.[170] Aynı kamuoyu yoklamalarında en dindar ülkelerin %95'lik tanrıya inanma oranıyla baskın bir Katolik nüfusa sahip olan Malta ve halklarının %90'ından fazlası tanrıya inanan Kıbrıs ve Romanya olduğu görülmüştür. Avrupa Birliği içinde, tanrı inancının kadınlar arasında erkeklerden daha yaygın olduğu ortaya çıkmıştır. Bu durum, kişilerin yaşı, yetiştirildiği dinî çevre ve düşük eğitim düzeyine mensup olmaları gibi etmenler ile paralel olarak artış göstermiştir. Bu kesimdeki insanlar politik görüş olarak da kendilerini sağcılık ile ilişkilendirmiş, felsefe ve etik ile ilgili konuları daha çok eleştirmişlerdir.[170] Avrupa Birliği toprakları içinde inananı bulunan diğer önemli inanç akımları ise Budizm, Hinduizm (büyük çoğunluğu Birleşik Krallık'ta bulunur[171]) ve Neopaganizm'dir.[172] Neopaganizm, Avrupa'da antik çağda insanların uyguladıkları çok tanrılı dinlerin yeniden canlanmasını sağlayan ve hızla yayılan bir inanç hareketidir.[173] Neopagan inançları Birleşik Krallık, Danimarka,[174] İsveç ve İspanya[174] hükûmetleri tarafından resmen tanınmıştır. Kültür politikası[değiştir \| kaynağı değiştir] Ayrıca bakınız: Avrupa kültürü ve Avrupa Birliği'nde kültür Liverpool 2008 yılı Avrupa kültür başkentlerinden biridir. Avrupa Birliği'nin kültürü, parçası olduğu Avrupa'nın kültürüyle anılır. Kültürler ile ilgili politikalar genellikle her bir üye ülke tarafından bağımsız olarak belirlenir. Üye devletler arasında kültürel dayanışma ve iş birliği Maastricht Antlaşması'nda bir topluluk olarak tanımlanmasından beri Avrupa Birliği'nin ilgilendiği temel konulardan biri olmuştur.[175] Avrupa Birliği'nin kültürel alanda aldığı kararlar arasında yedi yıllık Kültür 2000,[175] Avrupa Kültür Ayı etkinlikleri,[176] Media Plus programı,[177] Avrupa Birliği Gençlik Orkestrası gibi müzik toplulukları ve her yıl bir ya da iki kentin kendi kültürünü tanıtma olanağı kazandığı Avrupa Kültür Başkentliği uygulaması gibi etkinlikler vardır.[178] Avrupa Birliği ayrıca sayıları 2004 yılında iki yüz otuz üçe ulaşan pek çok kültür projesine de ödenek verir. Avrupa Konseyi'nin isteği üzerine kültürel ilişkilerin geliştirilmesine yardımcı olmak amacıyla "Avrupa ve Kültür" konulu bir genel ağ portalı açılmıştır.[179] Birlik içinde, entegrasyon sürecini destekleyenler çoğu zaman Antik Yunan, Antik Roma, Orta Çağ feodalizmi, Rönesans, Aydınlanma Çağı, 19. yüzyıl liberalizm akımı ve dünya savaşları gibi kıtanın tarihine ve gelişimine yön veren olayları kapsayan ortak kültürel ve tarihî bir mirastan söz ederler. Avrupa değerlerinin bu paylaşılan ortak mirasın üzerine kurulması savunulur.[180] Spor[değiştir \| kaynağı değiştir] Ayrıca bakınız: Avrupa'da spor ve Avrupa Birliği'nde spor Gösteri sporları birliğin pek çok üyesinde oynanır. (Camp Nou, Barselona) Spor, Avrupa Birliği'nden çok, üye devletlerin kendilerinin ya da uluslararası kuruluşların sorumluluğundadır. Ancak, ulusal futbol liglerinde Avrupa Birliği vatandaşı yabancı oyuncu sayısına kota koymayı kaldıran ve bonservis bedeli olmaksızın transfer edilmesine olanak sağlayan Bosman Kuralları gibi bazı kararlar Avrupa Birliği içinde spor politikaları üzerine büyük öneme sahiptir.[181] Onay beklemekte olan Lizbon Antlaşması spor oyunlarına, bu sektörü Avrupa Birliği'nin ekonomi kurallarından muaf tutacak özel bir statü tanınmasını öngörmektedir. Serbest pazar prensiplerinin varlıklı ve yoksul futbol kulüpleri arasındaki farkı büyütmesine yönelik duyulan kaygılar yüzünden bu durum Uluslararası Olimpiyat Komitesi ve Uluslararası Futbol Federasyonları Birliği gibi yönetim birimleriyle görüşülmüştür.[182] Avrupa Birliği'nin spor politikasının oluşturulması sırasında, FIBA, Avrupa Futbol Federasyonları Birliği, Avrupa Hentbol Federasyonu, Uluslararası Buz Hokeyi Federasyonu, Avrupa Ragbi Birliği ve Avrupa Voleybol Konfederasyonu gibi pek çok spor örgütüne danışılır ve onların fikirleri alınır.[183] Tüm Avrupa birliği üyeleri ve bu ülkelerin ilgili ulusal spor takımları UEFA gibi Avrupa içi spor etkinliklerine katılırlar.[184] Avrupa Birliği hibe fonu[değiştir \| kaynağı değiştir] Avrupa Birliği hibe fonu, Avrupa Birliği ülkeleri ve Avrupa Birliği'ne aday ülkelerde kabul edilen AB Uyum Yasaları çerçevesinde sivil toplum örgütleri ve vakıflara Avrupa Birliği düşünsel ütopyası anlamında insanlık projesi kapsamında yöresel kültüre, yöresel zanaatlara ve sanatsal çalışmaları desteklemek için proje anlamıyla maddi ve manevi destekleme projesidir. En çok hibe desteği alan projeler[değiştir \| kaynağı değiştir] Engelliler Tiyatrosu Kaynakça[değiştir \| kaynağı değiştir] "Population on 1 January". ec.europa.eu. Eurostat. 24 Aralık 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Ocak 2022. a b c "World Economic Outlook Database, October 2022 (EU countries)". IMF.org. IMF. 8 Ağustos 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi \|arşiv-url= kullanmak için \|url= gerekiyor (yardım). Bilinmeyen parametre \|url https://www.imf.org/en/Publications/WEO/weo-database/2022/October/weo-report?a= görmezden gelindi (yardım); Eksik ya da boş \|url= (yardım); \|erişim-tarihi= kullanmak için \|url= gerekiyor (yardım) a b "IMF GSYİH". www.imf.org. 19 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2008. "The EU Single Market: Fewer barriers, more opportunities". Europa, European Commission. 5 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Kasım 2007. "Activities of the European Union: Internal Market". Europa. 30 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2007. Farah, Paolo (2006). "Five Years of China WTO Membership. EU and US Perspectives about China's Compliance with Transparency Commitments and the Transitional Review Mechanism". Social Science Research Network. 31 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2007. a b "Abolition of internal borders and creation of a single EU external frontier". Europa. 2005. 21 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2007. "EU collects Nobel Peace Prize in Oslo". British Broadcasting Corporation. 10 Aralık 2012. 9 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Haziran 2013. "The political consequences". European NAvigator. 9 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2007. "Declaration of 9 May 1950". Europa. 9 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2007. a b "A peaceful Europe - the beginnings of cooperation". Europa. 1 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2007. "Merging the executives". European NAvigator. 12 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2007. "The first enlargement". European NAvigator. 9 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2007. "The new European Parliament". European NAvigator. 9 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2007. "Negotiations for enlargement". European NAvigator. 9 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2007. "A Europe without frontiers". Europa. 17 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2007. "1980-1989 The changing face of Europe - the fall of the Berlin Wall". Europa. 1 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2007. "Treaty of Maastricht on European Union". Activities of the European Union. Europa. 8 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2007. ; Craig, Paul (2006). EU Law: Text, Cases and Materials. Oxford University Press. ss. p15. ISBN 978-0-19-927389-8. KB1 bakım: Fazladan yazı (link) a b "A decade of further expansion". Europa. 15 Haziran 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2007. a b "The Treaty at a glance". www.europa.eu. 29 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2008. "European Countries". Europa. 18 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2007. "Enlargement Policy > Check current status". European Commission. 24 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2016. a b "European Commission - Enlargement - Candidate and Potential Candidate Countries". Europa. 7 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2007. "EU/Kosovo Factsheet" (PDF). European Union - Delegation of the European Commission to the United States. 28 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 27 Mart 2007. "The EU's relations with Switzerland". Europa. 13 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Eylül 2007. "The euro outside the euro area". Europa. 8 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2007. a b "The euro outside the euro area". Europa. 9 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2007. "AB,Bosna-Hersek'in Tam üyelik başvurusunu kabul etti". 1 Aralık 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Kasım 2016. "AB liderleri, Ukrayna ve Moldova'ya 'aday ülke' statüsü verdi". Gazete Duvar. 23 Haziran 2022. 23 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2022. Reuters (28 Şubat 2022). "Ukrainian president signs formal request to join the European Union". Reuters (İngilizce). 28 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Mart 2022. "Birlik anlaşmaya vardı: Ukrayna AB üyesi oldu mu?". CNN Türk. 23 Haziran 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Haziran 2022. EUR-Lex: Official Journal. "Treaty of Amsterdam". Europa. 22 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2007. a b c EUR-Lex. "Consolidated Treaties on European Union and establishing the European Community". Europa. 13 Ekim 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2007. "Where is the euro legal tender?". European Central Bank. 2006. 15 Ekim 2008 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2007. Fransız Guyanası, Guadeloupe, Martinik ve Réunion) dâhil. Fransa'nın diğer denizaşırı toprakları hariç. "European countries". Europa. 2007. 18 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2007. "European Union". The World Factbook. Central Intelligence Agency. 3 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2007. "Countries of the Earth". home.comcast.net. 2006. 19 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Ağustos 2007. "Humid Continental Climate". The physical environment. University of Wisconsin-Stevens Point. 2007. 15 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2007. "Sources of EU law". Europa. 2 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Eylül 2007. a b EUR-Lex. "European Community consolidated treaty, (article 249, provisions for making regulations)" (PDF). Europa. 1 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Kasım 2007. According to the principle of Supremacy as established by the ECJ in Case 6/64, Falminio Costa v. ENEL [1964] ECR 585. See Craig and de Búrca, ch. 7. See also: Factortame Ltd. v. Secretary of State for Transport (No. 2) [1991] 1 AC 603, Solange II (Re Wuensche Handelsgesellschaft, BVerfG decision of 22 Oct. 1986 [1987] 3 CMLR 225,265) and Frontini v. Ministero delle Finanze [1974] 2 CMLR 372; Raoul George Nicolo [1990] 1 CMLR 173. "Pillars of the European Union". Europa. 28 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2007. a b http://w2.anadolu.edu.tr/aos/kitap/IOLTP/2292/unite09.pdf 22 Şubat 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. http://www.abgs.gov.tr/files/rehber/02_rehber.pdf 12 Mayıs 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. http://www.ab.gov.tr/index.php?p=45630&l=1 22 Aralık 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. http://www.abbilgi.eu/web/Portals/0/docs/pdf/AB_nasil_calisir_FULL.pdf 26 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. http://www.abgs.gov.tr/files/rehber/02_rehber.pdf 12 Mayıs 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. http://w2.anadolu.edu.tr/aos/kitap/IOLTP/2292/unite09.pdf 22 Şubat 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. "Institutions: The Council of the European Union". Europa. 19 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2007. See: Case 34/73, Variola v. Amministrazione delle Finanze [1973] ECR 981 To do otherwise would require the drafting of legislation which would have to cope with the frequently divergent legal systems and administrative systems of all of the now 27 member states. See Craig and de Búrca, p. 115 For a good example of this see Title IV of Part Three of the Treaty of Rome, Council Decision (2004/927/EC) of 22 December 2004 providing for certain areas covered by Title IV of Part Three of the Treaty establishing the European Community to be governed by the procedure laid down in Article 251 of that Treaty and the Protocol on Article 67 of the Treaty establishing the European Community attached to the Nice Treaty. "Decision-making in the European Union". Europa. 19 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2007. EUR-Lex. "European Community consolidated treaty, (article 220, The court of Justice)" (PDF). Europa. 1 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Kasım 2007. "The Court of Justice of the European Communities". Europa. 28 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2007. ;"The Court of First Instance". Europa. 28 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Eylül 2007. ; "Institutions: Court of Justice". Europa. 9 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2007. EUR-Lex. "European Community consolidated treaty, (article 225 (1), The court of First Instance)" (PDF). Europa. 1 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Kasım 2007. Smale, Alison (19 Haziran 2006). "Fighting EU 'enlargement fatigue'". International Herald Tribune. 14 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2007. a b "EU enlargement - voices from the debate". British Foreign and Commonwealth Office. 1 Mayıs 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2007. "Q&A: Turkey's EU entry talks". BBC News. 11 Aralık 2006. 23 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2007. "FAQs on the EU, from the campaign trail". Sovereignty. 2001. 20 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2007. "EU leaders agree on reform treaty". BBC News. 2007. 27 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2007. "The Schengen acquis and its integration into the Union". Europa. 7 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Eylül 2007. a b EUR-Lex. "Maastricht Treaty". Europa. 21 Kasım 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2008. EUR-Lex. "European Community consolidated treaty, (article 17), European Citizenship)" (PDF). Europa. 1 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 28 Şubat 2008. EUR-Lex. "Amsterdam treaty article 1 s.3 amending European Union consolidated treaty article 2, creating an area of freedom and justice)". Europa. 22 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2008. "European arrest warrant replaces extradition between EU Member States". Europa. 26 Temmuz 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2007. Council Regulation (EC) No 2201/2003 of 27 November 2003 concerning jurisdiction and the recognition and enforcement of judgements in matrimonial matters and the matters of parental responsibility. "European police office now in full swing". Europa. 26 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2007. "Eurojust coordinating cross-border prosecutions at EU level". Europa. 22 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2007. Frontex. "What is Frontex?". Europa. 20 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Eylül 2007. EUR-Lex. "European Community consolidated treaty, (articles 39 and 141), prohibition of national or sexual discrimination)" (PDF). Europa. 1 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 28 Şubat 2008. a b EUR-Lex. "Amsterdam treaty article 2 s.7 amending European Community consolidated treaty article 13, combatting discrimination)". Europa. 22 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Şubat 2008. "Launching the European Day against the Death Penalty". Europa. 19 Haziran 2007. 10 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2007. "Q&A: The Lisbon Treaty". BBC News. 19 Ekim 2007. 9 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2007. Juncker, Jean-Claude (2006). "Council of Europe - European Union: "A sole ambition for the European continent"" (PDF). Council of Europe. 11 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 28 Temmuz 2007. "Qualified-Majority Voting: Common commercial policy". Europa. 14 Mart 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2007. a b The European commission. "European political co-operation (EPC)". Europa Glossary. Europa. 30 Eylül 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Eylül 2007. EUR-Lex. "European Union consolidated treaty, (article 11, common foreign policy)" (PDF). Europa. 1 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Kasım 2007. "Common Foreign and Security Policy (CFSP) - Overview". Europa. 2002. 14 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2007. "Divided EU agrees Iraq statement". Europa. 2003. 11 Ocak 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2007. Bildt, Carl (2005). "Europe must keep its 'soft power'". Financial Times on Centre for European Reform. 19 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2007. European Parliament (5 Temmuz 2006). "Presentation of the programme of the Finnish presidency". Europa. 17 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2007. "EU heading for single UN seat, UN official says". EUobserver. 2007. 10 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2007. Delegation of the European Commission to Japan. "EU and the G8". Europa. 26 Şubat 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Eylül 2007. European Commission (2006). "DG for humanitarian aid - ECHO, financial report 2006" (PDF). Europa. 27 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 13 Ağustos 2007. a b European Commission (13 Haziran 2007). "Commission calls for a European consensus to boost impact of humanitarian aid". Europa. 21 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2007. Mulvey, Stephen (30 Mayıs 2007). "EU attacked for 'inefficient' aid". BBC News. 11 Ocak 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2007. Taylor, Jerome (11 Mayıs 2007). "EU accused of artificially inflating its aid figures". The Independent. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2007. European Commission. "Overviews of the European Union activities: Development". Europa. 30 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2007. European Commission. "EU Security Police & the role of the European Commission". Europa. 3 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2007. European Commission. "EU Security Police & the role of the European Commission: Chronology". Europa. 31 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2007. Council of the European Union. "Military Capabilities". Europa. 25 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2007. Council of the European Union. "EU security and defense Operations". Europa. 23 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Council of the European Union. "ESPD Structures". Europa. 23 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Haziran 2007. a b c "The euro". Europa. 28 Şubat 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2008. a b "The Single Market". Europa. 5 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Haziran 2008. "Rank Order - Exports". The World Factbook. Central Intelligence Agency. 6 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ağustos 2007. "Rank Order - Imports". The World Factbook. Central Intelligence Agency. 26 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ağustos 2007. "China now EU's biggest import market". People's Daily Online. 31 Ocak 2007. 18 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2007. "EU now biggest trading partner of China". Chinese Embassy. 15 Eylül 2006. 26 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2008. "India and the EU: strategic partners?". Centre for European Reform. Şubat-Mart 2006. 7 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Nisan 2008. "Fortune Global 500: Countries". CNN Money. 23 Temmuz 2007. 17 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ağustos 2007. "Euro area and EU 27 unemployment down to 7.0%" (PDF). Europa. 3 Temmuz 2007. 25 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 1 Kasım 2007. "Eur4. Report for Selected Country Groups and Subjects". International Monetary Fund. Nisan 2007. 29 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Kasım 2007. "New-generation passports to appear in Lithuania starting New Years". 24 Nisan 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Mart 2008. Europa. "A Single Market for Capital". European Commission. 31 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2007. European Commission. "Living and working in the Single Market". Europa. 13 Haziran 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. European Commission. "A Single Market for Services". Europa. 31 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2007. European Commission. "The European Economic Area (EEA)". 8 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2007. European Commission. "A Single Market for goods". Europa. 21 Haziran 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2007. "Growing number of Danes oppose switching to euro, poll shows". EU Business. 30 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2008. "Poll on the future of Europe: Main findings report" (PDF). Open Europe. 23 Mart 2007. 25 Haziran 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2008. "ECB, ESCB and the Eurosystem". European Central Bank. 11 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2007. European Commission. "The Euro: our currency". Europa. 23 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2007. Menzie, Chinn (Ocak 2006). "Will the Euro Eventually Surpass The Dollar As Leading International Reserve Currency?" (PDF). NBER. 25 Ağustos 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ekim 2007. Article 3(1)(g) of the Treaty of Rome European Commission. "Competition: making markets work better". Europa yazar=European Commission. 4 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2007. KB1 bakım: Dikey çizgi eksik (link) Lungescu, Oana (23 Temmuz 2004). "Examining the EU executive". BBC News. 27 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Eylül 2007. "The Commission prohibits GE's acquisition of Honeywell". Europa. 3 Temmuz 2001. 29 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2007. Gow, David (22 Ekim 2007). "Microsoft caves in to European commission". The Guardian. 26 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2007. "EU competition to remain in place". BBC News. 22 Haziran 2007. 22 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2007. European Commission. "Detailed data 2000-2007" (PDF). Europa. 25 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 7 Temmuz 2008. "Q&A on Interinstitutional Agreement on Budgetary Discipline and Sound Financial Management 2007-2013". 21 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. "Will Europe Work?". Euro-know. 13 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Şubat 2008. a b c Stead, David (22 Haziran 2007). "Common Agricultural Policy". EH.Net Encyclopedia. 28 Eylül 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2007. a b Jeffery, Simon (26 Haziran 2007). "The EU common agricultural policy". The Guardian. 19 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2007. "Sugar: Commission proposes more market-, consumer- and trade-friendly regime". Europa. 14 Nisan 2007. 21 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Ağustos 2007. a b c "Q&A: EU energy plans". BBC News. 9 Mart 2007. 24 Şubat 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2007. "'Low-carbon economy' proposed for Europe". MSNBC. 20 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2007. European Parliament. "Ukraine-Russia gas dispute – call for stronger EU energy policy". Europa. 2 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2008. European Commission (1 Ekim 2003). "The trans-European transport network: new guidelines and financial rules" (PDF). Europa. 9 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 15 Ağustos 2007. Mirea, Silvia. "The trans-European transport network: new guidelines and financial rules". The Railway Journal. 6 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2007. "White Paper on Transport". Euractiv. 22 Eylül 2004. 8 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2007. "Transport – How Quickly will Polish Roads Improve After Accession". Urząd Komitetu Integracji Europejskiej. 29 Mayıs 2003. 25 Aralık 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2007. Barrot, Jacques. "Jacques Barrot Home Page, Commission vice president for transport". Europa. 24 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2007. McKie, Robin (15 Temmuz 2007). "Sat-nav rival could crash and burn". The Guardian. 26 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ağustos 2007. Eurostat. "Regional GDP per inhabitant in the EU 27" (PDF). Europa. 26 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 1 Mart 2007. Eurostat (18 Aralık 2006). "GDP per capita in the Member States ranged from 48% to 251% of the EU25 average in 2005". Europa. 27 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2007. "EU Structural and Cohesion Funds". Business 2000. 16 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2007. "7th Research Framework Programme (FP7)". Euractiv. 25 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2007. Dimas, Stavros (23 Mart 2007). "Celebrating the Environmental Union". BBC News. 15 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2007. Easton, Adam (31 Temmuz 2007). "Poland ends stand-off with EU over road plans". Financial Times. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2007. "EU chemicals directive agreed". RTÉ News And Current Affairs. 1 Aralık 2006. 13 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Ağustos 2007. Charter, David (2007). "A new legal environment". E!Sharp (İngilizce). People Power Process. ss. 23-5. Aldred, Jessica. "EU sets 20% target for carbon cuts". The Guardian. 26 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Şubat 2008. Ames, Paul (9 Mart 2007). "European Union agrees on ambitious plan to fight global warming". Discovery Channel, on Valcent Products website. 28 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Mart 2007. BusinessWeek (4 Aralık 2007). "In Bali, EU Floats 50% Greenhouse Gas Cut". 3 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2007. "Expanding EU forests may aid climate goals". Reuters. 29 Kasım 2007. 16 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Aralık 2007. European Commission. "The Erasmus programme celebrates its 20th anniversary". Europa. 20 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2007. ; Jean-Sébastien, Lefebvre (22 Ocak 2007). "Erasmus turns 20 - time to grow up?". Café Babel. 29 Eylül 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ağustos 2007. EACEA. "About the Education, Audiovisual and Culture Executive Agency". Europa. 29 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2007. ; European Commission. "Lifelong Learning Programme". Europa. 19 Temmuz 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2007. European Research Council. "What is the ERC?". Europa. 13 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2007. European Commission. "Energy". Europa. 20 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2007. European Commission. "What is the European Research Area?". Europa. 27 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2007. Fusion for energy. "ITER fusion research project". Europa. 21 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2007. "Astronomical research collaborations". ESO. 11 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Şubat 2008. Eurostat. "Total population". Europa. 17 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Temmuz 2013. Eurostat (8 Nisan 2005). "EU25 population rises until 2025, then falls" (PDF). Europa. 18 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 14 Temmuz 2007. Muenz, Rainer (2006). "Europe: Population and Migration in 2005". Migration Information. 8 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. "A densely populated area". Telsat Guide. 27 Mart 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Temmuz 2007. "The World According to GaWC". Loughborough University. 1 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2007. Eurostat. "Indicators for larger urban zones 1999 - 2003". Europa. 7 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2007. "Population on 1 January by broad age group, sex and metropolitan regions - Eurostat". ec.europa.eu. Arşivlenmesi gereken bağlantıya sahip kaynak şablonu içeren maddeler (link) a b European Commission (2006). "Special Eurobarometer 243: Europeans and their Languages (Survey)" (PDF). Europa. 16 Ağustos 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 3 Şubat 2007. European Commission (2006). "Special Eurobarometer 243: Europeans and their Languages (Executive Summary)" (PDF). Europa. 13 Ocak 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 3 Şubat 2007. EUR-Lex (12 Aralık 2006). "Council Regulation (EC) No 1791/2006 of 20 November 2006". Official Journal of the European Union. Europa. 6 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2007. "Languages and Europe. FAQ: Is every document generated by the EU translated into all the official languages?". Europa. 2004. 10 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2007. EUR-Lex (2004). "Consolidated version of the Treaty establishing the European Community, Articles 149 to 150". Official Journal of the European Union. Europa. 16 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2007. European Parliament (2004). "European Parliament Fact Sheets: 4.16.3. Language policy". Europa. 28 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Şubat 2007. a b c European Commission (2004). "Many tongues, one family. Languages in the European Union" (PDF). Europa. 20 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 3 Şubat 2007. "Mercator Newsletter - n. 29". Mercator Central. 2006. 11 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Şubat 2007. Castle, Stephen (21 Mart 2007). "EU celebrates 50th birthday-with a row about religion". The Independent. 7 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2008. Sergio DellaPergola. "World Jewish Population (2002)". American Jewish Year Book. The Jewish Agency for Israel. 13 Mayıs 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2007. "In Europa leben gegenwartig knapp 53 Millionen Muslime". Islam.de. 25 Şubat 2006. 8 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Temmuz 2007. Ford, Peter (22 Şubat 2005). "What place for God in Europe". USA Today. 17 Haziran 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2008. a b "Eurostat" (PDF). Europa. 2005. 21 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 21 Temmuz 2007. "BK 2001 nüfus sayımı". 24 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2008. "BBC section on Neopaganism". 24 Nisan 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2008. Strmiska, Michael F. (2005). Modern Paganism in World Cultures: Comparative Perspectives. Santa Barbara: ABC-CLIO. a b "Odinist and Asatruar Community of Spain - legalization". 17 Nisan 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Haziran 2008. a b Bozoki, Andras. "Cultural Policy and Politics in the European Union" (PDF). IECOB, Institute for Central Eastern and Balkan Europe. 10 Ağustos 2011 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2007. European Commission. "European Culture Month". Europa. 2 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2008. European Commission (5 Temmuz 2007). "Media programme". Europa. 12 Haziran 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2007. European Commission. "European Capitals of Culture". Europa. 17 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2008. "Cultural heritage as a vehicle of cultural identity". Europa. 3 Mayıs 2006. 11 Nisan 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Mart 2008. For example: Hans-Gert Poettering (13 Şubat 2007). "Priority is dialogue for partnership and tolerance". Inaugural speech by the new president of the European Parliament. Europa, European parliament. 29 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2008. Fordyce, Tom (11 Temmuz 2007). "10 years since Bosman". BBC News. 9 Mart 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Temmuz 2007. "IOC, FIFA presidents welcomes new EU treaty, call it breakthrough to give sports more power". International Herald Tribune. 19 Ekim 2007. 1 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2007. "Statement of European team sports" (PDF). UEFA.com. 19 Ekim 2007. 30 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 21 Ekim 2007. "UEFA". UEFA.com. 19 Ekim 2007. 5 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Ekim 2007. Dış bağlantılar[değiştir \| kaynağı değiştir] Vikipedi'nin kardeş projelerindenAvrupa Birliğihakkında daha fazla bilgi edinin Vikisözlük'te tanımlar Commons'ta dosyalar Vikihaber'de haberler Yönetim birimleri Birliğin tüm resmî dillerinde EUROPA16 Aralık 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Resmî genel ağ portali Kurumlar1 Haziran 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Komisyon 24 Haziran 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Konsey 25 Haziran 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Adalet Divanı Parlamento 28 Temmuz 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Acenteler16 Temmuz 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. EUR-Lex10 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Avrupa Birliği Yasaları Türkçe Avrupa Birliği Genel Sekreterliği Avrupa Akademik Çalışmalar Merkezi - Brüksel 24 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. gtd Avrupa Birliği konularıSimgeler Bayrak Avrupa Birliği marşı Tarih Avrupa tarihi Zaman çizelgesi 1945 öncesi 1945-1957 1958-1972 1973-1993 1993-1999 1999-2004 2004-günümüz AKÇT AET Euratom Siyaset Genişleme Gelecekteki genişleme Ajanslar Eurojust Europol EUROGENDFOR Üç sütun Topluluklar Ortak Dışişleri ve Güvenlik Politikası Güvenlik ve adalet Bütünleşme Askerî Hükûmet Kurumlar Komisyon Konsey Mahkemeler Seçimler Liderler Zirvesi Dış ilişkileri Parlamento Siyasi partiler Hukuk Müktesebat Anayasa Rekabet Telif hakları Resmî gazete Kararlara katılmama Yasama Antlaşmalar Roma Maastricht Amsterdam Nice Lizbon Vize politikası Coğrafya Sınırlar Uç noktalar Üye ülkeler Schengen Bölgesi Özel bölgeler Ekonomi Tarım Bütçe Euro (€) Merkez Bankası Yatırım Bankası Yatırım Fonu Euro bölgesi Enerji Kalkınma Ulaşım Galileo Kültür Vatandaşlık Nüfus yapısı Eğitim Bilim ve Teknoloji ATE Diller Din Spor İstatistikler Listeler Ajanslar Daireler Zirveler Yönergeler Büyük kentler Siyasi partiler Başkanlık İBBS Bölgeleri En uzun yapılar Araç plakaları Avrupa Birliği portalı gtd Avrupa Birliği üyesi ülkelerÜyeler Almanya Avusturya Belçika Bulgaristan Çekya Danimarka Estonya Finlandiya Fransa Hırvatistan Hollanda İrlanda İspanya İsveç İtalya Kıbrıs Cumhuriyeti Letonya Litvanya Lüksemburg Macaristan Malta Polonya Portekiz Romanya Slovakya Slovenya Yunanistan Ayrıca bakınız: Potansiyel genişleme ve Eski üyeler gtdAvrupa Birliği'nin genişlemesi ve ortaklarıÖnceki genişlemeler 1973 (Danimarka, İrlanda, Birleşik Krallık) 1981 (Yunanistan) 1986 (Portekiz, İspanya) 1995 (Avusturya, Finlandiya, İsveç) 2004 (Kıbrıs, Çek Cumhuriyeti, Estonya, Macaristan, Letonya, Litvanya, Malta, Polonya, Slovakya, Slovenya) 2007 (Bulgaristan, Romanya) 2013 (Hırvatistan) İstatistikler AdaylarMüzakere sürecindekilerTaranmış Karadağ durum Sırbistan durum Taranmamış Arnavutluk durum Kuzey Makedonya durum Askıya alınan müzakereler Türkiye durum ilişkiler Ön müzakereler Bosna-Hersek durum Gürcistan durum ilişkiler Moldova durum ilişkiler Ukrayna durum ilişkiler Potansiyel adaylar Kosova durum OrtaklıklarDoğu Ortaklığı Ermenistan ilişkiler Azerbaycan ilişkiler Belarus (askıya alındı) ilişkiler Kuzey Boyutu İzlanda ilişkiler Norveç ilişkiler Rusya ilişkiler Gümrük Birliği Andorra ilişkiler Monako ilişkiler San Marino ilişkiler Serbest ticaret anlaşmaları Lihtenştayn ilişkiler İsviçre ilişkiler Birleşik Krallık ilişkiler Ticaret ve İşbirliği Anlaşması Coğrafi olarak diğerAvrupa ülkeleri Kazakistan ilişkiler Vatikan ilişkiler Mevcut üyelikler Kriterler Ayrılma Brexit gtdAvrupa Birliği'nden ayrılmaÜye devlet topraklarının ayrılması Fransız Cezayiri (bağımsızlık) Grönland (OCT olarak değiştirildi) Saint Pierre ve Miquelon (OCT olarak değiştirildi) Saint Barthélemy (OCT olarak değiştirildi)Üye devletlerin ayrılması Birleşik Krallık (ve Cebelitarık): Brexit Varsayımsal Danimarka Fransa Macaristan Hollanda Polonya Romanya Mevcut üyelik Genişleme 50. Madde Prosedürü gtdAvrupa Birliği Kronolojisi Antlaşmaları ve Genişlemesi 1951/1952 1957/1958 1965/1967 1992/1993 1997/1999 2001/2003 2007/2009 ? Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu (AKÇT) Euratom (Avrupa Atom Enerjisi Topluluğu) Avrupa EkonomikTopluluğu (AET) Avrupa Topluluğu (AT) ...Avrupa Toplulukları: AKÇT, AET (AT, 1993), Euratom Adalet veİç işleri (AİŞ) Güvenlik Güçleri ve Adalet Alanında İş Birliği Ortak Dışişleri ve Güvenlik Politikası (ODGP) A V R U P A B İ R L İ Ğ İ ( A B ) Paris Antlaşması Roma Antlaşması Brüksel Antlaşması Maastricht Antlaşması Amsterdam Antlaşması Nice Antlaşması Lizbon Antlaşması "ÜÇ SÜTUN" - AT (AKÇT, AET/AT, Euratom), AİŞ, PJCC gtdG20 Almanya Amerika Birleşik Devletleri Arjantin Avrupa Birliği Avustralya Birleşik Krallık Brezilya Çin Endonezya Fransa Güney Afrika Cumhuriyeti Hindistan İtalya Japonya Kanada Kore Cumhuriyeti Meksika Rusya Suudi Arabistan Türkiye gtdAvrupa konularıTarihKronoloji Prehistorik Klasik Antik Geç Antik Erken Orta Çağ Orta Çağ Erken modern Pax Europeana 2000 yılından beri kriz durumları ve protestolar Konuya göre Askerî Egemenlik Öncül devletler Coğrafya Avrupa ülkeleri listesi Yüzölçümüne göre Avrupa'daki mikrodevletler Büyük metropoller Şehirler Uç noktalar Jeoloji Adalar Göller Dağlar Nehirler Egemen devletler ve bağımlı topraklar Nüfusa göre Köyler Yönetim Avrupa çevresi Uluslararası örgütler Bütünleşme Hukuk Siyaset Sovyetler sonrası Avrupa Transatlantik ilişkiler Hükümetlerarası Bağımsız Devletler Topluluğu (BDT) Avrupa Konseyi (CoE) Kolektif Güvenlik Antlaşması Örgütü (CSTO) GUAM Örgütü Kuzey Atlantik Antlaşması Örgütü (NATO) Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) istatistikler Avrupa Birliği Ekonomi ilişkiler serbest ticaret anlaşmaları Eğitim Avrupa Ekonomik Alanı (EEA) Avrupa Komşuluk Politikası (ENP) Avrupa Birliği Gümrük Birliği (EUCU) Euro bölgesi Dış ilişkiler Üyeler Genişleme Siyaset Schengen Bölgesi İstatistikler Vize politikası Ekonomi Avrupa'nın ekonomik tarihi Finansal (ve sosyal) sıralamalar Serbest ticaret alanları Telekomünikasyon Ulaşım Hükümetlerarası Orta Avrupa Serbest Ticaret Anlaşması (CEFTA) Avrasya Gümrük Birliği (AGB) Avrasya Ekonomi Topluluğu (EAEC) Avrupa Serbest Ticaret Birliği (EFTA) Egemen devletlerde Aylık ortalama ücret Bütçe gelirleri kişi başı Yolsuzluk Algılama Endeksi GSYİH (nominal) kişi başı GSYİH (PPP) kişi başı GSMH (nominal) kişi başı GSMG (PPP) kişi başı IGE İnternet kullanıcıları Asgari ücret Basın Özgürlüğü Endeksi İşsizlik oranı Toplum Adap Finansal (ve sosyal) sıralamalar Diller Nesli tükenmekte Üniversiteler Bologna Süreci Erasmus Kültür Sanat resim heykel Mimari Kültür Başkenti Sinema film festivalleri Müzik Klasik müzik Mutfak Edebiyat Felsefe Din Hristiyanlık İslam Yahudilik Spor Simgeler Avrupa armaları Demografi Yaşlanma Etnik gruplar genetik tarihi Göç Yaşam beklentisi Emeklilik Avrupa portalı • Kategori gtdNobel Barış Ödülü sahipleri1901-1925 1901 Dunant \ Passy 1902 Élie Ducommun \ Gobat 1903 Cremer 1904 Uluslararası Hukuk Enstitüsü 1905 von Suttner 1906 Roosevelt 1907 Moneta \ Renault 1908 Arnoldson \ Bajer 1909 Beernaert \ d'Estournelles 1910 Uluslararası Barış Bürosu 1911 Asser \ Fried 1912 Root 1913 La Fontaine 1914 1915 1916 1917 Uluslararası Kızılhaç Komitesi 1918 1919 Wilson 1920 Bourgeois 1921 Branting \ Lange 1922 Nansen 1923 1924 1925 Chamberlain \ Dawes 1926-1950 1926 Briand \ Stresemann 1927 Buisson \ Quidde 1928 1929 Kellogg 1930 Söderblom 1931 Addams \ Butler 1932 1933 Angell 1934 Henderson 1935 von Ossietzky 1936 Saavedra Lamas 1937 Cecil 1938 Nansen Uluslararası Mülteciler Ofisi 1939 1940 1941 1942 1943 1944 Uluslararası Kızılhaç Komitesi 1945 Hull 1946 Balch \ Mott 1947 Friends Service Council \ Amerikan Dostluk Hizmet Komitesi 1948 1949 Orr 1950 Bunche 1951-1975 1951 Jouhaux 1952 Schweitzer 1953 Marshall 1954 Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği 1955 1956 1957 Pearson 1958 Pire 1959 Noel-Baker 1960 Lutuli 1961 Hammarskjöld (ölümünden sonra) 1962 Pauling 1963 Uluslararası Kızılhaç Komitesi \ Kızılhaç ve Kızılay Dernekleri Birliği 1964 King 1965 UNICEF 1966 1967 1968 Cassin 1969 Uluslararası Çalışma Örgütü 1970 Borlaug 1971 Brandt 1972 1973 Lê Đức Thọ (ödülü reddetti) \ Kissinger 1974 MacBride \ Satō 1975 Saharov 1976-2000 1976 B. Williams \ Corrigan 1977 Uluslararası Af Örgütü 1978 Sedat \ Begin 1979 Teresa 1980 Pérez Esquivel 1981 Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği 1982 Myrdal \ García Robles 1983 Wałęsa 1984 Tutu 1985 Nükleer Savaşın Önlenmesi için Uluslararası Hekimler 1986 Wiesel 1987 Arias 1988 Birleşmiş Milletler Barış Gücü 1989 Gyatso 1990 Gorbaçov 1991 Su Çi 1992 Menchú 1993 Mandela \ de Klerk 1994 Peres \ Rabin \ Arafat 1995 Pugwash Konferansları \ Rotblat 1996 Belo \ Ramos-Horta 1997 Kara Mayınlarının Yasaklanması için Uluslararası Kampanya \ J. Williams 1998 Hume \ Trimble 1999 Sınır Tanımayan Doktorlar 2000 Kim 2001-günümüz 2001 Annan \ Birleşmiş Milletler 2002 Carter 2003 Ebadi 2004 Maathai 2005 Uluslararası Atom Enerjisi Kurumu \ el-Baradey 2006 Grameen Bank \ Yunus 2007 Gore \ Hükûmetlerarası İklim Değişikliği Paneli 2008 Ahtisaari 2009 Obama 2010 Liu 2011 Johnson Sirleaf \ Gbowee \ Karman 2012 Avrupa Birliği 2013 Kimyasal Silahların Yasaklanması Örgütü 2014 Satyarthi \ Yusufzay 2015 Tunus Ulusal Diyalog Dörtlüsü 2016 Santos 2017 Nükleer Silahların Tamamen Ortadan Kaldırılması için Uluslararası Kampanya 2018 Mukwege \ Murad 2019 Abiy Ahmed Ali 2020 Dünya Gıda Programı 2021 Maria Ressa \ Dmitri Muratov 2022 Ales Bialiatski \ Memorial \ Center for Civil Liberties 2023 Nergis Muhammedi Otorite kontrolü BIBSYS: 94000025 BNE: XX141032 BNF: cb12350708p (data) CANTIC: a10068259 CiNii: DA11072069 GND: 5098525-5 HDS: 013813 ISNI: 0000 0001 2375 4495 LCCN: n2004153355 LNB: 000071269 NDL: 00407066 NKC: kn20010711086 NLA: 35383556 NLI: 987007260954805171 NLK: KAB201906323 NSK: 000194363 RERO: 02-A000165977 SELIBR: 114565 SUDOC: 032486324 Trove: 933245 VIAF: 207634635 WorldCat: lccn-n2004153355 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Avrupa_Birliği&oldid=32233976" sayfasından alınmıştır
TipAB kurumuRolYürütmeKuruluşu16 Ocak 1958 (66 yıl önce) (1958-01-16)KurulMevcut KurulVon der Leyen KomisyonuBaşkanUrsula von der LeyenBirinci yardımcıBaşkanFrans TimmermansBaşkan yardımcıları Josep Borrell Margaritis Schinas Dubravka Šuica Věra Jourová Maroš Šefčovič Margrethe Vestager Valdis Dombrovskis Tüm üyeler28İdareGenel sekreterIlze JuhansoneGeçerlidiller İngilizce Fransızca Almanca Çalışanları32,000[1]Departmanlar24Websiteec.europa.eu Avrupa Birliği Bu makale serisinin bir parçasıdır: Avrupa Birliği politikası Parlamento Başkan Roberta Metsola Büyük gruplar; Manfred Weber: AHP Iratxe García: S&D 9. Avrupa Parlamentosunun dağılımı 9. dönem Üyeler (705) 2019-24 üyeleri Büro Başkan Yardımcısı Quaestor Konferans Yasama usulü Konsey Dönem Başkanı İrlanda Yapılandırmalar: Genel Dış İlişkiler Ekonomik Euro Yasama usulü Olağan yasama usulü Oylama Genel Sekreterlik COREPER Avrupa Zirvesi Başkan Charles Michel Partiler Toplantılar listesi Komisyon Von der Leyen Komisyonu Başkan Ursula von der Leyen Başkan Yardımcısı Frans Timmermans Margrethe Vestager Valdis Dombrovskis Maroš Šefčovič Věra Jourová Dubravka Šuica Margaritis Schinas Komiserler İç Hizmetler Servisi Adalet Divanı Adalet Divanı Genel Mahkeme Sivil Hizmet Heyeti Üyeler Hükümler Diğer kurumlar Merkez Bankası Başkan ESCB Euro EMU Euro bölgesi Euro bölgesi Sayıştay Bütçe OLAF Yatırım Bankası Bölgeler Komitesi EESC Ombudsman Diğer kurumlar Ajans Ulusal meclisler Siyasetler Bütçe Dört Özgürlük Ekonomik alan Tek pazar Schengen Siyasetleri Tarım Enerji Balıkçılık Bölgesel Vatandaşlık Kimlik Tam Avrupalılaşma Avrupa şüpheciliği Bütünleşme Uluslarüstü Federalizm U.S.E. Çok Vitesli Ayrılma Geliştirilmiş işbirliği Çekilme Dış ilişkiler Yüksek Temsilci Catherine Ashton Dış Eylem Servisi Dış Siyaset Savunma Siyaseti Genişleme Seçimler 1979, 1984, 19891994, 1999, 2004 2009, 2014 Election results since 1979 2019 (önceki seçim) 2024 (sonraki seçim) Politik partiler AHP ASP ALDRP Serbest İttifak Yeşiller AMİ Sol Demokratik ABDemokratlar Parlamenter Gruplar AHP S&D ALDİG Y-AÖİ AMR GUE/NGL AÖD Seçimler Parliamentary constituencies Referandumlar Hukuk Müktesebat Antlaşmalar; Roma 1957 Brüksel 1965 ATS 1986 Maastricht 1992 Amsterdam 1997 Nice 2001 Lizbon 2007 Temel Haklar Bildirgesi Üye Ülkeler gtd Avrupa Komisyonu (İngilizce: European Commission) ya da tam adıyla Avrupa Toplulukları Komisyonu (İng: Commission of the European Communities), yaklaşık 16.000 personelle desteklenip 27 komisyon üyesinden oluşan Avrupa Birliği politikalarının tasarlayıcısı ve koordinatörü, başka bir deyişle Avrupa Birliği'nin yürütme organıdır. Mevzuat önerileri hazırlayıp, Avrupa Parlamentosu ve Avrupa Birliği Bakanlar Konseyi'ne sunar. Bu organlarca hazırlanan bütçe ve programları uygulamakla yükümlüdür. Komisyon topluluk antlaşmalarının koruyucusudur ve Avrupa Adalet Divanı ile birlikte Avrupa birlik hukukunun doğru uygulanmasını sağlar. Uluslararası platformlarda ve uluslararası antlaşmaların müzakerelerinde bilhassa ticaret ve iş birliği alanında Avrupa Birliği'ni temsil eder. Komisyon üyelerinin her biri farklı bir politika alanından sorumlu bir genel müdürlüğe başkanlık eder. Bu üyeler kendi ulusal hükûmetlerinin isteklerinden bağımsız hareket etmek zorundadırlar. Komisyonun başkanlığına, 2004 yılı Kasım ayında Avrupa Parlamento'sunda yapılan güvenoylaması sonrasında 5 yıllığına Jose Manuel Barroso getirilmiştir. Başkan ve Komisyon üyeleri üye ülke hükûmetleri tarafından uzlaşma yoluyla atanır ve ancak Avrupa Parlamentosu tarafından görevinden alınabilir. Komisyonun başkanlığına, 1 Kasım 2014'te Jean-Claude Juncker getirilmiştir. Juncker, 1 Aralık 2019'da görevini Ursula von der Leyen'e devretti. Avrupa Komisyonu Kaynakça[değiştir \| kaynağı değiştir] "EC.europa.eu". 20 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2019. gtd Avrupa Birliği konularıSimgeler Bayrak Avrupa Birliği marşı Tarih Avrupa tarihi Zaman çizelgesi 1945 öncesi 1945-1957 1958-1972 1973-1993 1993-1999 1999-2004 2004-günümüz AKÇT AET Euratom Siyaset Genişleme Gelecekteki genişleme Ajanslar Eurojust Europol EUROGENDFOR Üç sütun Topluluklar Ortak Dışişleri ve Güvenlik Politikası Güvenlik ve adalet Bütünleşme Askerî Hükûmet Kurumlar Komisyon Konsey Mahkemeler Seçimler Liderler Zirvesi Dış ilişkileri Parlamento Siyasi partiler Hukuk Müktesebat Anayasa Rekabet Telif hakları Resmî gazete Kararlara katılmama Yasama Antlaşmalar Roma Maastricht Amsterdam Nice Lizbon Vize politikası Coğrafya Sınırlar Uç noktalar Üye ülkeler Schengen Bölgesi Özel bölgeler Ekonomi Tarım Bütçe Euro (€) Merkez Bankası Yatırım Bankası Yatırım Fonu Euro bölgesi Enerji Kalkınma Ulaşım Galileo Kültür Vatandaşlık Nüfus yapısı Eğitim Bilim ve Teknoloji ATE Diller Din Spor İstatistikler Listeler Ajanslar Daireler Zirveler Yönergeler Büyük kentler Siyasi partiler Başkanlık İBBS Bölgeleri En uzun yapılar Araç plakaları Avrupa Birliği portalı Otorite kontrolü BIBSYS: 90820051 BNE: XX113349 BNF: cb12421727r (data) CiNii: DA1080953X GND: 1024466-9 ISNI: 0000 0001 2162 673X LCCN: no95038119 NKC: kn20010711083 NLA: 35386575 NLI: 987007368347905171 SUDOC: 027801411 Trove: 934365 VIAF: 213728962 WorldCat: lccn-no95038119 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Avrupa_Komisyonu&oldid=31041319" sayfasından alınmıştır
Amerika Birleşik Devletleri Menkul Kıymetler ve Borsa KomisyonuU.S. Securities and Exchange Commission (SEC)Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu armasıMenkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu'nun genel merkeziGenel bilgilerKuruluş tarihi6 Haziran 1934Üst kuruluşAmerika Birleşik Devletleri federal hükûmetiAdresWashington, ABDPersonel sayısı4,301 (2015)[1]Yönetici(ler)Gary Gensler, Genel müdürWeb sitesiwww.sec.gov Amerika Birleşik Devletleri Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu (İngilizce: U.S. Securities and Exchange Commission (SEC)), Amerika Birleşik Devletleri'nde menkul kıymetler ve borsaları denetleyen bir kuruluştur. Komisyon, federal menkul kıymet yasalarını uygulamak, menkul kıymet kurallarını önermek ve menkul kıymetler endüstrisini, ülkenin hisse senedi ve opsiyon borsalarını ve Amerika Birleşik Devletleri'ndeki elektronik menkul kıymet piyasaları dahil olmak üzere diğer faaliyet ve kuruluşları düzenlemekten sorumludur.[2] Merkezi Washington'da yer almaktadır. Kaynakça[değiştir \| kaynağı değiştir] FY 2017 Congressional Budget Justification (PDF). U.S. Securities and Exchange Commission. 2016. s. 14. 28 Nisan 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 16 Temmuz 2018. SEC (10 Haziran 2013). "What We Do". SEC.gov. U.S. Securities and Exchange Commission. 20 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Temmuz 2018. Dış bağlantılar[değiştir \| kaynağı değiştir] Wikimedia Commons'ta Amerika Birleşik Devletleri Menkul Kıymetler ve Borsa Komisyonu ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. Resmî site ABD ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. Otorite kontrolü BNE: XX177002 BNF: cb12125113v (data) CiNii: DA01552374 GND: 42391-9 ISNI: 0000 0001 2238 4963 LCCN: n78088948 NKC: ola2002144843 NLA: 35571384 NLI: 987007269244805171 SUDOC: 029678587 VIAF: 134827744 WorldCat: lccn-n78088948 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Amerika_Birleşik_Devletleri_Menkul_Kıymetler_ve_Borsa_Komisyonu&oldid=31153912" sayfasından alınmıştır
Ülke kodu bir ülkenin isminin kısaltılmış halidir. Uzun ülke isimleri bu şekilde daha kolay kullanıma sunulmuştur. Bu kodlar uluslararası nitelik taşır. Veri işleme ve iletişimde sıkça kullanılır. Coğrafya ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Ülke_kodu&oldid=15935521" sayfasından alınmıştır
Bu maddedeki bilgilerin doğrulanabilmesi için ek kaynaklar gerekli. Lütfen güvenilir kaynaklar ekleyerek maddenin geliştirilmesine yardımcı olun. Kaynaksız içerik itiraz konusu olabilir ve kaldırılabilir.Kaynak ara: "Birleşik Arap Emirlikleri" – haber · gazete · kitap · akademik · JSTOR (Ağustos 2021) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin)Bu maddenin tarafsızlığı konusunda kuşkular bulunmaktadır. Konuya dair fikir alışverişi tartışma sayfasında bulunabilir. Şablonu kaldırmadan önce lütfen gerekli şartların oluştuğundan emin olun. (Haziran 2009‎) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) "BAE" buraya yönlendirilmektedir. Diğer kullanımlar için BAE (anlam ayrımı) sayfasına bakınız. Birleşik Arap Emirlikleriالإمارات العربية المتحدةel-İmârâtü'l-Arabiyyetü'l-Müttahide Bayrak Arma Sloganالله ,الوطن ,الرئيسAllah, el-Vaṭan, er-Re'īs "Allah, Vatan, Lider"Millî marş"Îşî Bilâdî""Ulusum Çok Yaşa"BaşkentAbu DabiEn büyükDubaiResmî dil(ler)ArapçaEtnik gruplar % 16,5 Emirlik halkı (vatandaş), % 83,5 yabancı işçileraResmî din İslam[1]DemonimBAE'li[2]HükûmetEmirlikler federasyonu• Devlet Başkanı Muhammed bin Zayid en-Nehyan• Başbakan Muhammed bin Raşid el-MektumYasama organıFederal Ulusal KonseyTarihçe • Bağımsızlık BirleşikKrallık'tan 2 Aralık 1971Yüzölçümü• Toplam83.600 km2 (115.)• Su (%)önemsiz miktarNüfus• 2020 tahminî9.890.400[3] (92..)• 2005 sayımı4.106.427• Yoğunluk99/km2 (110.)GSYİH (SAGP)2021 tahminî• Toplam683,182 milyar $[4] (34.)• Kişi başına59.844 $[4] (12..)GSYİH (nominal)2021 tahminî• Toplam401,513 milyar $[4] (33.)• Kişi başına35.171 $[4] (24.)Gini (2014)32.5[5]ortaİGE (2019) 0.890[6]çok yüksek · 31.Para birimiBAE Dirhemi (AED)Zaman dilimiUTC+4 (GST+4)• Yaz (YSU)UTC+4 (not observed)Tarih formatıgg/aa/yyyy (CE)Trafik akışısağTelefon kodu+971İnternet alan adı.ae, امارات. a 23% diğer Araplar, 42,3% Güney Asyalılar, 12,1% diğer Asyalılar, 6,0% diğer yabancı işçiler b Ülkenin tam boyutu, Basra Körfezi'ndeki adaların birçoğunun boyutu ile ilgili bilgi eksikliği ve Suudi Arabistan ile kesin belirlenmemiş kara sınırları nedeniyle tartışmalıdır. Birleşik Arap Emirlikleri (Arapça: الإمارات العربية المتحدة, el-İmârâtü'l-Arabiyyetü'l-Müttahide) veya kısaca BAE, Orta Doğu'da Arap Yarımadası'nın güneydoğusunda bulunan, Umman ve Suudi Arabistan'la komşu olan ülke. BAE, Abu Dabi, Dubai, Acman, Füceyre, Resü'l-Hayme, Şârika ve Ümmü'l-Kayveyn adlı yedi emirlikten oluşmaktadır. Ülkenin başkenti ve büyük ikinci emirliği olan Abu Dabi, aynı zamanda ülkenin siyasi, endüstriyel ve kültürel merkezi konumundadır.[7] Tarih[değiştir \| kaynağı değiştir] 16. yüzyılda başlayan Portekiz etkisi 17. yüzyılda yerini İngilizlere bıraktı. Başat kabile Kavasim ile Arabistan içlerinden gelen Hanbelîleri korsan olarak ilan eden İngilizler, 1819-1820'de kıyı limanlarına karşı saldırıya geçti. Aslında İngilizlerin asıl amacı, bölge ticaretini kendi egemenlikleri altına almaktı. Mahalli esnafın büyük bir direnişi dahi İngilizleri deniz ticaretini kendi güdümleri altına almalarını engelleyemedi ve sonunda korsanlığa son veren 1820 Denizlerde Genel Barış Antlaşması'nı zorla kabul ettirdiler. 1853 yılında Denizlerde Kalıcı Ateşkes Antlaşması'nın imzalanması üzerine bölgeye Ateşkes Kıyısı adı verildi. İngilizler 1892 yılında Özel Ayrıcalık Antlaşması olarak bilinen bir paktın oluşmasını sağlayarak bölgenin dış politikasını denetim altına aldılar. Ateşkes Kıyısı 1873-1947 arasında İngiliz Doğu Hindistan Kumpanyası, sonraki yıllarda da İngiliz Dışişleri Bakanlığı tarafından yönetildi. 1971 yılında İngilizlerin Basra Körfezi'nden çekilmesi üzerine emirlikler "Birleşik Arap Emirlikleri" adı altında bir federasyon oluşturarak 2 Aralık 1971 tarihinde İngiltere'den bağımsızlıklarını ilan etmişlerdir. Ülkede bağımsızlık günü millî bayram olarak kutlanılır. Anayasası ise, yine 2 Aralık 1971'de oluşturulmuştur. Ekonomi[değiştir \| kaynağı değiştir] Ana madde: Birleşik Arap Emirlikleri ekonomisi Birleşik Arap Emirlikleri'nin en önemli gelir kaynağı petroldür. 1992'de toplam 837 milyon varil petrol üretmiştir.[kaynak belirtilmeli] OPEC ülkeleri arasında 1993'te gerçekleştirilen anlaşmadan sonraki günlük petrol üretimi 2 milyon 160 bin varildir.[kaynak belirtilmeli] 1993'teki petrol rezervi 64 milyar 750 milyon varil olarak tahmin ediliyordu. Doğal gazın da ülke ekonomisine önemli katkısı olmaktadır. 1992'de 25.5 milyar m³ doğal gaz üretmiştir.[kaynak belirtilmeli] 1993'teki doğal gaz rezervi de 5.5 trilyon m³ olarak tahmin ediliyordu. Petrol ve doğal gazdan elde edilen gelirin gayri safi yurt içi hasıladaki payı %47'dir. Şubat 2021'de Birleşik Arap Emirlikleri, BAE vatandaşlık kanununda önemli değişiklikler yaptı. Hükûmet, nitelikli yatırımcıların ve özel yeteneklere sahip kişilerin aileleriyle birlikte vatandaşlığa alınmasına izin vermeye karar verdi. Birleşik Arap Emirlikleri, ekonomisine katkıda bulunabilecek yatırımcıların yanı sıra özel yetenekleri de ülkeye çekmeyi hedefliyor.[8] Sanayi[değiştir \| kaynağı değiştir] Ülkenin en önemli sanayi kuruluşları petrol arıtma tesisleridir.[kaynak belirtilmeli] Ruveys'teki arıtma tesisleri günde 300.000 varil petrol işleyebilmektedir. Ruveys'te ayrıca petrol yan ürünleri çıkaran petrokimya tesisleri bulunmaktadır. Aynı bölgede doğal gaz işleme tesisleri de kurulmuştur ve bu tesislerde propan ve bütan gaz üretilmektedir. Ummunnar'daki arıtma tesisleri de günde 60.000 varil petrol işleyebilmektedir. Birleşik Arap Emirlikleri petrol gelirlerini diğer sanayi alanlarında değerlendirmek suretiyle millî sanayisini geliştirmeye çalışmaktadır. Bu amaçla birçok fabrika ve sanayi tesisi kurulmuştur. Başta gelen sanayi tesisleri çimento, alüminyum, kablo ve kiremit üretimi üzerinedir.[kaynak belirtilmeli] Bunların yanı sıra bazı küçük sanayi tesisleri de kurulmuştur. İmalat sanayisinin gayri safi yurt içi hasıladaki payı %7'dir.[kaynak belirtilmeli] Çalışan nüfusun yaklaşık %14'ü sanayi sektöründe iş görmektedir.[kaynak belirtilmeli] Buna petrol tesislerinde çalışanlar da dahildir. Tarım, hayvancılık ve balıkçılık[değiştir \| kaynağı değiştir] Birleşik Arap Emirlikleri'nin hem Basra Körfezi hem de Umman Denizi boyunca uzun birer kıyısının olması balıkçılık ve inci avcılığı imkânı vermektedir. İnci ticareti eski önemini kısmen kaybetmiş olsa da balıkçılık yine bir gelir kaynağı olarak sürdürülmektedir. 1991'de 92,5 ton balık ve deniz ürünü avlanmıştır. Topraklarının genelde çöl olmasına rağmen ülkede modern usullerle kısmen tarım da yapılmaktadır.[kaynak belirtilmeli] 1992'de başta hurma olmak üzere 240 bin ton meyve, 365 bin ton sebze üretilmiştir. Çok yaygın olmamakla birlikte hayvancılık da yapılmaktadır. 1992'de ülkede 55 bin baş sığır, 275 bin baş koyun bulunuyordu. Tarım ve hayvancılıktan elde edilen gelirin millî gelir içindeki payı %2'dir. Tarım, hayvancılık ve balıkçılık sektöründe çalışanlar tüm çalışan nüfusun %6.4'ünü oluşturmaktadır. Ticaret[değiştir \| kaynağı değiştir] Dış ticaretten de önemli miktarda gelir sağlanmaktadır. Dubai Emirliği'nin merkezi olan Dubai şehri aynı zamanda bir ticaret merkezidir. Bu şehirde Râşid ve Cebeli Ali Limanı adlı iki büyük limanın bulunması şehre ticari yönden canlılık kazandırmaktadır. Adı geçen limanlar vasıtasıyla ülkenin dünyayla deniz bağlantısı sağlanmaktadır. Dubai'nin bir ticaret merkezi olmasında buranın yönetiminin ekonomik politikasının da etkisi olmuştur. Dubai yönetimi yabancı sermaye sahiplerine ve ticaretçilere her türlü kolaylığı sağlamaktadır. Dubai'nin yanı sıra Ebu Zaby'da da geniş kapasiteli, modern donanımlı iki uluslararası liman bulunmaktadır. Dış ticarete önem verilmesi ve yabancı sermaye sahiplerine kolaylık sağlanması ülkede bankacılık sektörünün gelişmesine de imkân sağlamıştır. Çalışanların üçte ikisinin Asyalılardan oluştuğu belirlenmiştir. Yabancıların ülkede ucuz bir işgücü olarak değerlendirilmesi toplumdaki sosyal dengelerin bozulmasına yol açmıştır.[kaynak belirtilmeli] BAE; petrol, petrol ürünleri ve doğal gazın yanı sıra alüminyum, inci, hurma ve kurutulmuş balık ihraç etmektedir. İthal ettiği malların başında ise makineler, ulaşım araçları, elektrikli ve elektronik araçlar, dayanıklı tüketim malları, kimyasal maddeler, ilaç, gıda maddeleri, canlı hayvan gelir. Dış ticareti daha çok Amerika Birleşik Devletleri, Fransa, Hollanda ve Japonya iledir.[kaynak belirtilmeli] Dış ticaretinde açık olmamaktadır.[kaynak belirtilmeli] 1990'da ihracatı ithalatından yaklaşık 8,5 milyar dolar daha fazla olmuştur.[kaynak belirtilmeli] Siyaset ve yönetim[değiştir \| kaynağı değiştir] Ülke monarşi ile yönetilen Yedi Emirlikten oluşan federasyon ile yönetilir. (Arapçada el-İmârât el-Arabiyye el-Müttahide İngilizcede United Arab Emirates) Birleşik Arap Emirlikleri'nde emirlikler iç işlerinde bağımsız, dış işlerinde Birleşik Arap Emirlikleri'ne bağlıdır. Ülkenin başkenti Abu Dabi'dir. En büyük şehri ise dünyaca ünlü kent olan Dubai'dir. Körfez ülkeleri içerisinde en liberal dış ticaret rejimine sahiptir. Silahlı kuvvetler[değiştir \| kaynağı değiştir] Askeri Organlar: Silahlı Kuvvetler, Deniz Kuvvetleri (Denizcilik ve Kıyı Güvenlik Kuvvetleri), Hava ve Hava Savunma Kuvvetleri, Federal Polis Kuvvetleri. Askerlik Hizmeti yaşı ve Zorunluluğu: 18 yaşındaki herkes; zorunlu askerlik hizmeti bulunmamaktadır. Demografi[değiştir \| kaynağı değiştir] Tarihî nüfus Yıl Nüfus %± Artış 1960 92,610 — 1963 95,000 0,85% 1968 180,226 13,66% 1975 557,887 17,52% 1980 1,042,099 13,31% 1985 1,379,303 5,77% 1995 2,411,041 5,74% 1999 2,938,000 5,07% 2005 4,106,427 5,74% 2010 8,264,070 15,01% 2011 8,925,096 8,00% 2012 9,205,651 3,14% 2013 9,346,129 1,53% Kaynaklar:[9][10][11] Birleşik Arap Emirlikleri'nde her 100 kadına 219 erkek düşer, 25-64 arasında bu oran 322'ye kadar çıkar. Bu oranlar Katar'dan sonra erkeklerin aleyhine olan dünyanın en yüksek ikinci cinsiyet oranlarıdır.[12] Dil[değiştir \| kaynağı değiştir] Ülkede diğer Arap ülkelerinde olduğu gibi resmî dil Arapçadır. Eğitim genelde İngilizcedir ve özellikle iş hayatında yaygın olarak İngilizce kullanılır. Ülkede çok yabancı olduğu için (Hintçe, Endonezce) İngilizce de yaygındır. Ticaret dili Fransızca, Arapça, Farsça ve İngilizcedir. Din[değiştir \| kaynağı değiştir] Ülkedeki en yaygın din ise %77'lik oranıyla İslam'dır. Azınlık dinleri olarak da %12 ile Hristiyanlık, %4 ile Hinduluk ve diğer dinler takip ederler. Altyapı[değiştir \| kaynağı değiştir] Enerji[değiştir \| kaynağı değiştir] BAE'de 1991'de 13 milyar 790 milyon kw/saat elektrik üretilmiştir.[kaynak belirtilmeli] Aynı yıldaki elektrik tüketimi de bu rakama eşittir. Kişi başına yıllık elektrik tüketimi ortalama 8460 kw/saattir.[kaynak belirtilmeli] Yapımı devam eden dört reaktörlü Barakah Nükleer Enerji Santrali'nin işletme lisansının 60 yıllığına Nawah Energy Company şirketine verildiği 17 Şubat 2020'de duyuruldu. İkinci reaktörü de %95 oranında inşa edilmiş santral, tamamlandığında toplam 5 bin 600 megawatt elektrik üretebilecek.[13] Ulaşım[değiştir \| kaynağı değiştir] Birleşik Arap Emirlikleri'nin dört havaalanı mevcuttur ve hepsi de uluslararası trafiğe açıktır. Daha önce Gulf Air'a ortak olan ülke, 1985'te söz konusu şirketten ayrılarak kendi havayolu şirketini (Emirates) kurdu. Ülkenin ithalat ve ihracatta kullanılan birçok limanı bulunmaktadır. BAE'nin 100 grostonun üstünde yük taşıyabilen 276 gemisi vardır. (Limanları ve deniz nakliyatı hakkında ayrıca "Ekonomi" kısmına bkz.) Birleşik Arap Emirlikleri'nin 4500 km. karayolu mevcuttur.[kaynak belirtilmeli] Bu ülkede ortalama 4 kişiye bir motorlu ulaşım aracı düşmektedir.[kaynak belirtilmeli] Sağlık[değiştir \| kaynağı değiştir] BAE'de 35 hastane, 3220 doktor, 190 diş doktoru, 7250 hemşire mevcuttur.[kaynak belirtilmeli] 615 kişiye bir doktor düşmektedir. Sağlık hizmetleri iyi bir seviyededir.[kaynak belirtilmeli] Sağlık kurumları modern cihazlarla donatılmıştır. Eğitim[değiştir \| kaynağı değiştir] Ana madde: Birleşik Arap Emirlikleri'nde eğitim Abu Dabi Üniversitesi Ortaöğretim düzeyindeki eğitim sistemi, Abu Dabi Eğitim Konseyinin yetkisi altında olduğu Abu Dabi hariç tüm emirliklerde eğitim, Eğitim Bakanlığı tarafından izlenir. Sistem, İlkokul, ortaokul ve liseden oluşur. Devlet okulları devlet tarafından finanse edilir ve müfredat, Birleşik Arap Emirlikleri'nin kalkınma hedeflerine uyacak şekilde oluşturulur. Devlet okulunda eğitim dili Arapçadır ve ikinci dil olarak İngilizce öğretilmektedir. Uluslararası akreditasyona sahip birçok özel okul da bulunmaktadır. Ülkedeki devlet okulları BAE vatandaşları için ücretsizdir, özel okulların ücretleri ise değişiklik göstermektedir. Yükseköğretim sistemi Yükseköğretim Bakanlığı tarafından izlenmektedir. Bakanlık ayrıca lisans kurumlarına öğrenci kabul etmekten de sorumludur.[14] 2015 yılında yetişkin okuryazarlık oranı %93,8 idi.[15] BAE, eğitim ve araştırmayı geliştirmeye büyük ilgi göstermiştir. Girişimler arasında CAEM Araştırma Merkezlerinin ve Masdar Bilim ve Teknoloji Enstitüsü ile İşletme Geliştirme Enstitüsünün kurulması yer alır.[16] QS Sıralamasına göre, ülkedeki en üst sıradaki üniversiteler Birleşik Arap Emirlikleri Üniversitesi (dünya çapında 421-430.), Halife Üniversitesi (dünya çapında 441-450.), Sharjah Amerikan Üniversitesi (431-440.) ve Sharjah Üniversitesidir (dünya çapında 551-600).[17] Birleşik Arap Emirlikleri, Küresel İnovasyon Endeksi'nde 2019'da 36. sırada iken, 2021'de 33. sırada yer aldı.[18][19][20][21] Ayrıca bakınız[değiştir \| kaynağı değiştir] Al-Dhafra Hava Üssü Birleşik Arap Emirlikleri'nde LGBT hakları Kaynakça[değiştir \| kaynağı değiştir] "BAE Anayasası" (PDF). constituteproject.org. 25 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 13 Nisan 2011. (madde 7). "Arşivlenmiş kopya". 3 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Ağustos 2021. "United Arab Emirates Population (2020)". www.worldometers.info. 2 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. a b c d "United Arab Emirates". International Monetary Fund. 9 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ocak 2021. "GINI index (World Bank estimate) – United Arab Emirates". data.worldbank.org. World Bank. 30 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mart 2020. "Human Development Report 2020" (PDF) (İngilizce). United Nations Development Programme. 15 Aralık 2020. 15 Aralık 2020 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Aralık 2020. "Abu Dhabi". Mpiweb.org. 4 Şubat 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Temmuz 2009. "uae-citizenship-by-investment-or-talent". 27 Şubat 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. "UAE National Bureau of Statistics" (PDF). 20 Ocak 2017 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2017. "Population (Total)". World Bank. 24 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2017. "United Arab Emirates". World Gazetteer. 3 Temmuz 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. "Sex ratio". The World Factbook. 30 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Mart 2017. "Abu Dabi Arap dünyasının ilk nükleer santralinin işletme lisansını verdi" tr.euronews.com kaynağından 18 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 18 Şubat 2020 tarihinde arşivlendi. Erişim tarihi 18 Şubat 2020. "American University in Dubai. Undergraduate : Admission". Aud.edu. 24 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. "Middle East :: United Arab Emirates – The World Factbook – Central Intelligence Agency". www.cia.gov. 9 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2019. "MASDAR \| Profile". Web.archive.org. 31 Temmuz 2008. 31 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. "American University of Sharjah". Top Universities (İngilizce). 25 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Temmuz 2022. "Global Innovation Index 2021". World Intellectual Property Organization (İngilizce). United Nations. 20 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Mart 2022. "Global Innovation Index 2019". www.wipo.int (İngilizce). 10 Aralık 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2021. "RTD – Item". ec.europa.eu. 2 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2021. "Global Innovation Index". INSEAD Knowledge (İngilizce). 28 Ekim 2013. 2 Aralık 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2021. Dış bağlantılar[değiştir \| kaynağı değiştir] http://www.uae.gov.ae 16 Mart 2005 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Birleşik Arap Emirlikleri'nde yaşayan Türklerin bilgi portali 13 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. http://www.cbuae.gov.ae4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. gtdBirleşik Arap Emirlikleri'nin emirlikleri Abu Dabi Acman Dubai Füceyre Resü'l-Hayme Şârika Ümmü'l-Kayveyn gtdOrta Doğu ülkeleriOrta Doğu Bahreyn · BAE · Filistin · Irak · İran · İsrail · Katar · Kıbrıs Cumhuriyeti · Kuveyt · Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti · Lübnan · Mısır · Suriye · Suudi Arabistan · Türkiye · Umman · Ürdün · YemenYakın Doğu Abhazya · Afganistan · Azerbaycan · Batı Sahra · Cezayir · Cibuti · Ermenistan · Eritre · Fas · Güney Osetya · Gürcistan · Kazakistan · Kırgızistan · Komorlar · Libya · Moritanya · Özbekistan · Pakistan · Somali · Sudan · Tacikistan · Tunus· TürkmenistanEğik yazılan devletler Birleşmiş Milletler tarafından tanınmamaktadır. gtdAsya ülkeleriEgemen devletler Afganistan Azerbaycan Bahreyn Bangladeş Bhutan Birleşik Arap Emirlikleri Brunei Çin Halk Cumhuriyeti Doğu Timor Endonezya Ermenistan Filipinler Güney Kore Gürcistan Hindistan Irak İran İsrail Japonya Kamboçya Katar Kazakistan Kıbrıs Cumhuriyeti Kırgızistan Kuveyt Kuzey Kore Laos Lübnan Maldivler Malezya Mısır Moğolistan Myanmar Nepal Özbekistan Pakistan Rusya Singapur Sri Lanka Suriye Suudi Arabistan Tacikistan Tayland Türkiye Türkmenistan Umman Ürdün Vietnam Yemen Sınırlı tanınan devletler Abhazya Çin Cumhuriyeti (Tayvan) Filistin Güney Osetya Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Bağımlı ve diğer bölgelerAvustralya Christmas Adası Cocos Adaları Birleşik Krallık Ağrotur ve Dikelya Britanya Hint Okyanusu Toprakları Çin Halk Cumhuriyeti Hong Kong Makao gtdHint Okyanusu'na kıyısı olan ülkeler ve bölgelerAfrika Cibuti Eritre Fransa Mayotte Réunion Güney Afrika Kenya Komorlar Madagaskar Mauritius Mısır Mozambik Rodrigues (Mauritius) Seyşeller Somali Somaliland (Tanınmayan) Sudan Tanzanya Zanzibar, Tanzanya Asya Bahreyn Bangladeş Birleşik Arap Emirlikleri Britanya Hint Okyanusu Toprakları Chagos Archipelago - Birleşik Krallık Christmas Adası (Avustralya) Cocos Adaları (Avustralya) Endonezya Hindistan İran Irak İsrail Katar Kuveyt Maldivler Malezya Myanmar Pakistan Suudi Arabistan Sri Lanka Tayland Timor-Leste Umman Ürdün Yemen Diğer Antarktika Avustralya Antarktika Bölgesi Adélie Arazisi Avustralya gtdBasra Körfezi'ne kıyısı olan ülkelerBahreyn · Birleşik Arap Emirlikleri · Irak · İran · Katar · Kuveyt · Suudi Arabistan · Umman gtdİslam İşbirliği TeşkilatıÜyeler Afganistan Arnavutluk Azerbaycan Bahreyn Bangladeş Benin Birleşik Arap Emirlikleri Brunei Burkina Faso Cezayir Cibuti Çad Endonezya Fas Fildişi Sahili Filistin Gabon Gambiya Gana Gine-Bissau Guyana Irak İran Kamerun Katar Kazakistan Komorlar Kuveyt Kırgızistan Libya Lübnan Malezya Maldivler Mali Mısır Moritanya Mozambik Nijer Nijerya Özbekistan Pakistan Senegal Sierra Leone Somali Sudan Surinam Suriye Suudi Arabistan Tacikistan Togo Tunus Türkiye Türkmenistan Uganda Umman Ürdün Yemen Gözlemci ülkeler Bosna-Hersek Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti 1 Rusya Orta Afrika Cumhuriyeti Tayland Gözlemci kuruluşlar Afrika Birliği Arap Birliği Bağlantısızlar Hareketi Birleşmiş Milletler Ekonomik İşbirliği Teşkilatı Moro Ulusal Kurtuluş Cephesi 1 Kıbrıs Türk Devleti olarak. gtdArap BirliğiÜye Ülkeler Bahreyn Birleşik Arap Emirlikleri Cezayir Cibuti Fas Filistin Irak Katar Komorlar Kuveyt Lübnan Libya Mısır Moritanya Ürdün Somali Sudan Suudi Arabistan Suriye Tunus Umman Yemen Gözlemci Ülkeler Brezilya Eritre Hindistan Venezuela Aday Ülkeler Çad Güney Sudan DiplomasiArap Barış Girişimi gtdPetrol İhraç Eden Ülkeler Örgütü (OPEC)Angola • Birleşik Arap Emirlikleri • Cezayir • Ekvador • Irak • İran • Katar • Kuveyt • Libya • Nijerya • Suudi Arabistan • Venezuela Otorite kontrolü BNE: XX453677 BNF: cb122710087 (data) CiNii: DA03226804 GND: 4062742-1 ISNI: 0000 0001 2181 2380 LCCN: n79086806 MusicBrainz: fe40c648-ba74-3e17-b768-58181d5ee563 NARA: 10035802 NDL: 00560309 NKC: ge134605 NLA: 35659300 NLI: 987007547802405171 NSK: 000585004 RERO: 02-A000057261 SUDOC: 031508731 TDVİA: birlesik-arap-emirlikleri Trove: 1030480 VIAF: 255510393 WorldCat: lccn-n79086806 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Birleşik_Arap_Emirlikleri&oldid=31703718" sayfasından alınmıştır
Lower Manhattan'ın Brooklyn'den görünümü Lower Manhattan veya Downtown Manhattan[1] (Aşağı Manhattan), New York'un Manhattan semtinin güneyini oluşturan bir merkezi iş alanıdır. Lower Manhattan, kuzeyde 14. Cadde, batıda Hudson Nehri, doğuda East River ve güneyde New York Limanı tarafından çevrelenen bir bölge olarak tanımlanmaktadır.[2] İdari olarak Manhattan Community District 1'e bağlıdır.[3] Lower Manhattan, New York'un iş, kültür ve yönetim merkezidir.[4] Bölge Wall Street, New York Menkul Kıymetler Borsası ve 11 Eylül saldırılarında yıkılan ve günümüzde yeniden inşa edilen Dünya Ticaret Merkezi'ne ev sahipliği yapmaktadır.[2] Lower Manhattan aynı zamanda Chinatown ile Little Italy'nin bulunduğu yerdir.[1] Lower Manhattan'ın Jersey City'den görünümü (2014) Kaynakça[değiştir \| kaynağı değiştir] a b "Enjoying New York City on a Budget - Getting to know Manhattan neighbourhoods" (İngilizce). DrVoyageur. 7 Mart 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2017. a b "Lower manhattan - NYC Manhattan" (İngilizce). NYC Manhattan. 2 Eylül 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2017. "About the District" (İngilizce). Manhattan Community Board 1. 29 Ekim 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ağustos 2017. "Manhattan, New York – Some of the Most Expensive Real Estate in the World Overlooks Central Park". The Pinnacle List. 12 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2017. Dış bağlantılar[değiştir \| kaynağı değiştir] Wikimedia Commons'ta Lower Manhattan ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. Alliance for Downtown New York4 Eylül 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Lower Manhattan Development Corporation6 Eylül 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. gtdManhattan'ın mahalleleri Alphabet City Ansonia Battery Park City Bowery Carnegie Hill Central Harlem Chelsea Chinatown Civic Center Columbus Circle Cooperative Village Diamond District East Harlem East Village Ellis Island Financial District Five Points Flatiron District Garment District Governors Island Gramercy Park Greenwich Village Hamilton Heights Harlem Hell's Kitchen Herald Square Hudson Heights Inwood Kips Bay Koreatown Liberty Island Lincoln Square Little Germany Little Italy Little Spain Little Syria Loisaida Lower East Side Lower Manhattan Madison Square Manhattan Valley Manhattanville Marble Hill Meatpacking District Midtown Morningside Heights Murray Hill NoHo Nolita Peter Cooper Village Radio Row Randall's Island Roosevelt Adası San Juan Hill SoHo South Street Seaport Stuyvesant Town Sugar Hill Sutton Place Tenderloin Theater District Times Square Tribeca Tudor City Turtle Bay Two Bridges Union Square Upper East Side Upper Manhattan Upper West Side Ward's Island Washington Heights West Harlem West Village Yorkville Otorite kontrolü LCCN: n2013072481 NLI: 987009294185105171 VIAF: 305446900 WorldCat (LCCN): n2013-072481 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Lower_Manhattan&oldid=31122702" sayfasından alınmıştır
Wall Street üzerinde New York Borsası Wall Street'in harita üzerinde yeri Wall Street, ABD'de, New York'ta, Manhattan'ın güneyinde, ülkenin önde gelen bazı finans kuruluşlarının toplandığı sokak. Toplam piyasa değerlerine göre dünyanın en büyük iki borsasına (NYSE ve NASDAQ) ev sahipliği yapmaktadır. Wall Street’i gösteren cadde tabelası Refah dönemlerinde kısa sürede zengin olmanın yolunu simgeler hale geldi. 1929'da ABD menkul kıymetler piyasasının çökmesinden sonra da ekonomiyi altüst edecek kadar güçlenmiş olan vurguncuların kalesi olarak görülmeye başladı. New York ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. Ekonomi veya finans ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. Otorite kontrolü BNF: cb120192560 (data) GND: 4122710-4 LCCN: sh85144918 LNB: 000071304 NARA: 10047155 NDL: 00628259 NKC: ge517871 NLI: 987007548861305171 VIAF: 315942872 WorldCat: viaf-315942872 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Wall_Street&oldid=30471841" sayfasından alınmıştır
Başlığın diğer anlamları için Borsa (anlam ayrımı) sayfasına bakınız. Wall Street, New York City'de bulunan ve market cap bakımından dünyanın en büyük borsası[1] olan NYC Menkul Kıymetler Borsası. Makale serilerindenFinansal piyasalar HalkBorsaMenkul Kıymetler Tahvil piyasası Değerlendirme Şirket Sabit gelir Devlet Yüksek getirili borç Belediye Menkul kıymet Hisse senedi piyasası Adi hisse senedi İmtiyazlı hisse senedi Kayıtlı paylaşım Stok Hisse senedi Menkul kıymetler borsası Diğer piyasalarTürev (Kredi türeviOpsiyonHibrit güvenlik) Uluslararası döviz (DövizDöviz kuru) Emtia Para Emlak Reasürans Tezgâh üstü (borsa dışı) Alivreler • Opsiyonlar •Spot • Takaslar Tüccarlar Katılımcılar Düzen Kliring İlgili alanlar Bankalar ve bankacılık Finans Kurumsal Kişisel Kamu maliyesi gtd Menkul kıymetler Türler Banknot Menkul kıymetler Borç senedi Türev Stok Finansal piyasalar Hisse senedi piyasası Mal piyasası Opsiyon borsası Uluslararası döviz piyasası Tezgah üstü piyasa (OTC) * Spot piyasa Kuponlu bonolar Sabit oranlı tahvil Değişken oran notu Enflasyona endeksli tahvil Sürekli bağ Sıfır kuponlu tahvil Ticari kağıt İhraççıya göre tahviller Şirket tahvili Devlet tahvili Belediye tahvili Pfandbrief Özkaynak Hisse senedi Stok İlk halka arz (IPO) Açığa satış Fon Yatırım fonu Kapalı uçlu fon Borsa yatırım fonu (ETF) Risk fonu Endeks fonu Ayrılmış fon Yapılandırılmış finans Varlığa Dayalı Menkul Kıymet Ajans güvenliği Varlığa dayalı güvenlik İpoteğe dayalı güvenlik Ticari ipoteğe dayalı menkul kıymet Konut ipoteğine dayalı güvenlik Tranş Teminatlı borç yükümlülüğü Teminatlandırılmış fon yükümlülüğü Teminatlandırılmış ipotek yükümlülüğü Kredi bağlantılı not Teminatsız borç Türev Forward Vadeli işlemler Opsiyon Swap Garanti Kredi türevi Hibrit güvenlik gtd Kurumsal finans İşletme sermayesi Nakit dönüşüm döngüsü Sermaye getirisi Ekonomik katma değer Tam zamanında üretim Ekonomik sipariş miktarı İndirimler ve ödenekler Faktoring Tedarik zinciri finansmanı Bölümler Yönetim finansmanı Finansal muhasebe Yönetim muhasebesi Şirket birleşmesi Bilanço analizi İş planı Kurumsal eylem Sosyal bileşenler Mali hukuk Finansal piyasalar Finansal piyasa katılımcıları Kurumsal Finansman Kişisel finans Eşler arası ödünç verme Kamu maliyesi Bankalar ve bankacılık Finansal düzen Geri alma gtd Borsa veya sermaye piyasasının değişimi, alınıp satılabilir menkul kıymetler, stok, hisse senedi, emtialar, döviz, istikraz, vadeli kontratlar, ve opsiyon sözleşmelerinin halka açık satıldığı veya satın alındığı organize bir piyasadır. Sermaye piyasası, üretken faaliyetleri destekleyen bir yatırım mekanizması oluşturur ve borsa ise bu amaca ulaşmak için kullanılan bir pazardır. Borsa, yatırımcıların faaliyetleri için güvenli bir ortam yaratmasının yanı sıra düzenli işlem mekanızmasına, güncel fiyatlara, ve gerçek zamanlı alışveriş yapmaya sahip olmasından dolayı popülerdir. Yaygın borsa türlerine hisse senedi piyasası, menkul kıymetler borsası, mal piyasası, para piyasası, opsiyon borsası, uluslararası döviz piyasası, tezgâh üstü piyasa, türev piyasası, spot piyasa aittir. Borsa, ilk defa 1409'da Brugge, Belçika'da kurumsallaştı ve hızla bulunduğu bölgenin yakınlarına yayıldı: Flandre, Gent, Amsterdam gibi. Modern borsa sistemine en benzer sistem Anvers, Belçika'da kurulan Anvers Borsası'dır ve belgelenen ilk borsa iflası, 1636'da Hollanda'da gerçekleşmiştir.[2] Etimoloji[değiştir \| kaynağı değiştir] "Borsa" teriminin etimolojisi günümüzde hâlâ bir tartışma konusudur, ancak bununla ilgili oluşturulmuş üç teori bulunmaktadır: (1) Bruggeli soylu aile van der Beurse'dan gelen bir kelimedir ve 16. yüzyılda önce Latinceye (Boursa), sonra diğer Avrupa dillerine geçmiştir. (2) Aşağı Hollanda'da bulunan (günümüzde Belçika) Brugge şehrinden gelmiştir. (3) İtalyan tüccarların düzenli olarak iş çalışması yapmasını organize eden Bruggellili asil aile de Beurse'den gelmiştir. Türleri[değiştir \| kaynağı değiştir] İthal ve tarımsal malların ticaretine yönelik yapılan ticarî mal borsaları, borsa türlerinin ilk örnekleridir. Daha sonra ise paslanmayan değerli kaynakların ticaretinde uzmanlaşmış uzman ürün borsaları ve özel borsalar ortaya çıkmıştır. Futures mal işlemlerin tasfiye edildiği ve türevlerle işleme konulduğu futures borsalar ya da mala yönelik futures borsalar. Hisselerle ve sabit faizli değerli kâğıtlarla yapılan ticaret için değerli kâğıtlar borsaları ya da hisse senetleri borsaları (borsa tanımı sık sık borsaların bu özel biçimi olarak kullanılır). Yabancı paraların ticareti için döviz piyasaları Borsaya benzer organize piyasalar mevcuttur, örneğin ulaşım ve sigorta alanı için hizmet borsaları, somut olarak örneğin gemicilik borsası. Ticarî mal borsası[değiştir \| kaynağı değiştir] Bir ticari mal borsası – diğer adıyla ürün borsası– hammadde, tarım ürünleri ya da gıda malzemeleri gibi geri ödenebilir malların işlem gördüğü borsadır. Burada normalde tarım ve sanayi hammaddeleri, mineraller ve de diğer doğal ürünler söz konusudur, ancak sanayi ürünleri bu kapsama girmez. İnsan tarihinin en eski borsaları ticari mal borsalarıdır. Bu borsalar yoğun mal değiş tokuşu yapılan yerlerdeki pazar yerlerinden ve ticaret pazarlarından meydana gelmiştir. Bununla birlikte değerli kâğıt borsalarından birkaç yüzyıl daha eskidirler, günümüzde endüstri ülkelerinde bir zamanlar sahip olduğu anlamlarını geniş ölçüde yitirmişlerdir. 1409’da Brugge’de ilk borsa kuruldu; “borsa” kavramı da orada ortaya çıkmıştır. Avrupa borsaları arasında en eski Alman ticari mal borsası 1541’de kurulan Augsburg Borsasıdır; tahminen Lyon Borsası aynı yıl ortaya çıkmıştır. 1611 yılında işlemlerine başlayan Amsterdam Borsası 17. yüzyılın en önemli ticari mal borsasıydı. Bir ticari mal borsasındaki ücretler sadece arz ve talep yoluyla değil, aynı zamanda spekülasyon yoluyla belirlenmektedir. Ticari mal borsasındaki işler ya hemen bitirme süresiyle lokomotif işler olarak ya da futures işler (futures ticari mal borsası) olarak yürütülür. Bugün ticari mal borsalarında ticaretin devamı ağırlıklı olarak arka alana bağlıdır. Buna rağmen bölgenin satıcıları, alıcıları ve üreticileri için kota etme (listeleme) önceden olduğu gibi öneme sahiptir. Kota etmelerden kasıt hemen teslimatta gerçekten işlem gören ürünler için bölgesel ücretlerdir. Bu, uluslararası ticaret yerlerinde kota edilen ücretlerin bilgisi olarak bölgelerde günlük iş için oldukça önemlidir. Futures borsası[değiştir \| kaynağı değiştir] Bir futures borsası (türev borsası ya da seçenekli borsa) futures işlerin (seçeneklerin) tasfiye edildiği borsadır. Burada söz konusu gelecekte tasfiye edilecek işlemlerdir. Sözleşmeler bugünden yapılmıştır. Vadeli işlem[değiştir \| kaynağı değiştir] Zamanlı iş olarak da bilinen futures iş, anlaşmadan sonra belli bir süreyi kapsayan, kesin bir şekilde kararlaştırılmış fiyat üzerinden malın alışı ya da satışı üzerinden yürütülen iştir. İki günden daha fazla bir süreçten itibaren genel olarak bir futures işten bunun yanı sıra bir değerli kâğıt alım satımından bahsedilir. Türleri Şartsız futures iş hem alıcı hem satıcı hem de alıcı tarafından her durumda - aynı zamanda şartsız olarak - yerine getirilmek durumundadır. Hakların ve yükümlülüklerin paylaştırılması yoluyla sözleşme imzalanması sırasında prim akışı olmaz. İşin, yerine getirilmesinde nakit dengelemesi ya da verimli bir teslimat ortaya çıkar. Türler genelde aşağıda olduğu gibi birbirinden ayrılır: Future: (borsada işlem gören şartsız futures iş) Forward veya alivre: (borsa dışı şartsız futures iş) Şartlı futures işte, işin gelecekte uzlaşılan şartlarda yürütülüp yürütülmeyeceğini belirlemedeki seçim hakkı, sözleşme partisine dâhil edilir. Şartlı futures işler opsiyonlar olarak da adlandırılır. Onaylı opsiyonlar opsiyon belgesi olarak tanımlanır. Yürütme biçimi “Amerika tarzı” ya da “Avrupa tarzı” olabilir. Amerika tarzı yürütme, temelde var olan bir işin toplam süre (serbest zaman seçimi) esnasında opsiyonun ya da bir opsiyon belgesinin alıcısı tarafından onaylanabilir olması anlamına gelir. Avrupa tarzı yürütmede sadece süre sonuna kadar uygulanabilir. Finansal vadeli işlemlerde[değiştir \| kaynağı değiştir] Futures işleri yürütmek isteyen müşterilere söz konusu ülkenin Değerli Kâğıtlar Yasasının ilgili maddesi gereğince değerli kâğıt hizmeti şirketince ortaya çıkan riskler hakkında ayrıntılı bilgi verilmelidir. Futures işler kaldıraç etkisi nedeniyle başarı durumunda yüksek kar payını mümkün kılan, fakat yüksek riskleri de ortadan kaldıran aşırı riskli para yatırımları olarak bilinir. Böylesi bir bilgilendirme verildiği takdirde banka ya da broker, müşterinin zararını karşılamakla yükümlüdür. Futures işler aynı zamanda işletmelere özgü riskleri güvence altına almak için işletmeler tarafından işleme konulur. Bu nedenle futures işler birçok işletme için risk yönetiminin tümleyici oluşumunu oluşturur. Kıymetli kâğıtlar borsası[değiştir \| kaynağı değiştir] Kıymetli kâğıt borsası, diğer ismiyle hisse senedi borsası ya da etki borsası ulusal değerli kâğıt ticareti yasası bağlamında kıymetli kâğıtların, hisselerin ve türevlerin işlendiği bir borsadır. Burada büyük izleyici toplumunun hisse kurları, tabiri caizse standart kâğıtlar sürekli not edilir. Değerli kâğıt borsaları unvanların emisyonuna hizmet etmez, hatta yatırımcıların az masrafla ve mümkün mertebe düşük maliyetlerle değerli kâğıtları elde etmelerine ve onlardan tekrar kurtulmalarına olanak sağlayan sirkülasyon (para piyasası) piyasası olarak vazife görür. Bu durumda değerli kâğıt borsaları çağdaş finans piyasası kuramı olarak bağımsız kurum, işlevi sözleşme ortaklarının bir araya gelmesinden oluşan bir hizmet işletmesi olarak görülür. Örneğin Almanya’da öncelikli ticaretin işlendiği yedi tane çağdaş kıymetli kâğıt borsası vardır (Ocak 2009). Bunların en büyüğü FWB, yani Frankfurt Kıymetli Kâğıt Borsasıdır. Elektronik üzerinden ticaret yapmanın (Almanya'da örneğin XETRA) ve yerel banka üzerinden hemen hemen gerçek zamanda borsalarda dünya çapında doğrudan işlem yapabilmeksizin özel yatırımcılara da erişme olanaklarının gelişmesi yoluyla sonu kestirilemeyen uluslararası bir yapı dönüşümüne doğru yol almıştır. Bu noktada uluslararası tanınan işletmelerin hisselerinin dünya çapında farklı borsa merkezlerinde işlem görebildiği (örn. Frankfurt, Londra, New York) ve böylelikle açılış saatlerinden kaynaklanan daralmalar olmadığı için her bir borsanın bulunduğu noktanın bağımsızlığı söz konusudur. Hem borsa hem de kıymetli kâğıt ticareti kıymetli kâğıt borsası için eş anlam olarak yorumlanır. Borsalar işlem gören malın biçimine göre adlandırılır: kıymetli kâğıt borsaları bu nedenle ticari mal borsalarından, futures borsalardan ve döviz borsalarından ayrılırlar. Alt yapıları[değiştir \| kaynağı değiştir] Borsa, denetimli fiyatlandırma altında olan karşılanabilir malların zamansal ve yerel olarak yoğunlaştırılmış ticarete hizmet eder. Hedefler; menkul kıymetler, verimlilik artışı, Pazar likiditesi, manipülasyonlara (müdahalelere) karşı koruma gibi işlem maliyetlerinin azaltılması adına artan bir pazar şeffaflığıdır. Daha önce adı geçen borsa dışı ticaretin aksine borsa ticareti, genelde borsa denetleyicisi olan bir kurum, Almanya örneğinde konuşmak gerekirse, Alman Finans Denetim Makamı aracılığıyla ve her ülkenin kendine özgü borsa denetim organları ile kontrol altında tutulmaktadır. ISO 10383 Pazar Tanımlayıcı Kodu sayesinde her bir borsa diğer ticaret platformu gibi dünya çapında tanımlanabilir. Finansal ürünleri satın almak ve satmak için borsalar, merkezi olan karşı tarafın (sözleşmede) önemli faaliyetlerini üstlenmektedir. Takas edilebilirlik[değiştir \| kaynağı değiştir] Takas Edilebilirlik kolayca değiştirilebilir malların, dövizlerin ve menkul kıymetlerin bir özelliğidir. Karşılanabilir (değiştirilebilir) değerler bireysel değildir, aynı zamanda kesin olarak diğer parçalar sayesinde cinsi ve miktarı değiştirilebilir. Takas edilebilirlik, borsa (ticareti) için bir ön koşuldur ve kalite normlarının saptanması sayesinde oluşturulur. Pazar şeffaflığı[değiştir \| kaynağı değiştir] 13 Ocak 1924 tarihli Tanin gazetesinde bir önceki günün Borsa listesi. Pazar Şeffaflığı ekonomide bir pazarın içerisi hakkındaki bilgilerin mevcut olması anlamına gelmektedir. Bir pazar hakkında ne kadar çok bilgi varsa, o pazar o kadar çok şeffaflaşır. Harika ya da mükemmel pazar şeffaflığı mükemmel rekabetin teorik modeli için bir varsayımdır ve tüm pazar katılımcıları alınıp satılan mallar hakkında, bu malların fiyatları ve diğer koşulları (örnek: yer-teslimat) hakkında eksiksiz bilgi sahibi olmaları gerçeği vardır. Likidite[değiştir \| kaynağı değiştir] Likidite kavramı genel anlamda pazar içerisinde ekonomik cinsten bir malın çabucak bir diğerine karşı değiş tokuş edilmesi anlamına gelir. Likidite, döviz piyasalarının dışında en az bir iki varlığın (ekonomik malın) parasal ödeme aracıdır. Likidite bu nedenle yeterli nakit durumunu da ifade eder. Bu durumun yanı sıra istenilen işlemin nakit para olmasını isteyen bir döviz ortağı bulunmalıdır. Statik (durağan) Likidite[değiştir \| kaynağı değiştir] Likidite derecelerinin (düzeylerinin) yardımıyla bir şirketin kapasitesi bütün ödeme yükümlülüklerini zamanında yerine getirebilmesi yönünden incelenebilir. Varlık kapsamında benzer şekilde olduğu gibi burada da sermaye tarafının durumları ile varlık tarafının durumları karşılaştırılmaktadır (Yatay Bilanço Analizleri). Dinamik Likidite[değiştir \| kaynağı değiştir] Dinamik Likidite’nin geçerliliği mevcut ödeme araçları ile tahmin edilmektedir ve bir dönem hakkında tahmini gelirlerin (en çok 1 aydan en az 3 aya kadar) bu dönem zarfında mevcut ödeme yükümlülükleri hizmete koyulabilir. Biçimleri[değiştir \| kaynağı değiştir] Borsanın klasik biçimi Mevcut Borsalardır (Präsenzbörse) (ya da Parketthandel’dir). Komisyoncular orada şahsen bir araya gelirler ve görüşme yoluyla iş bağlarlar. Bu ya bireysel ticarette ya da müşterilerin vekâletinde ortaya çıkar. XETRA ticaret platformunda olduğu gibi bilgisayardan yürütülen borsalarda bilgisayar destekli ticaret sistemi komisyoncu işlevini üstlenir. Burada veriler bilgisayar maskeleri üzerinden yapılır, bilgisayar sistemi ticareti tasfiye eder ve kurları hesaplar (örn. günlük ortalamaları). Ödeneğin ana payı günlük dünya genelinde komisyoncuların kısmen kendilerinin ekran başında oturdukları bilgisayar destekli borsalar üzerinden tasfiye edilir. Borsa biçimlerinin tanımı genelde işlem gören nesneler yardımıyla gerçekleştirilir: Kıymetli kâğıtlar (kıymetli kâğıt borsaları) Ticari mallar, ürünler ve hammaddeler Dövizler Hizmetler Türevler Elektriksel akım (Akım borsaları - futures borsasının özel bir türü) CO2 ve diğer emisyonlar Teslimat ve ödemenin tasfiyesi için piyasa katılımcıları arasında kısmen yasalarla derlenmemiş (kural bağlı) yabancı tahvillerin ödenmesi vadesinden oluşur. Açık piyasa işlemleri[değiştir \| kaynağı değiştir] Avrupa Merkez Bankasının en önemli açık piyasa işlemi yaklaşık %70 oranla ana finansman aletleridir. Burada, ticari bankaların ihale süreci içerisinde Avrupa Merkez Bankası’ndan merkez bankası parası elde ederken faiz ödemelerine karşı kullandığı açık piyasa politikası söz konusudur. İhale süreci 2000 yılından itibaren faiz koruma yoluyla hayata geçmiştir. Bunun yanı sıra en yüksek Merkez Bankası parası teklifini veren ticaret bankasına hisse verilmiştir. Daha iyi bir yönlendirme için, Avrupa Merkez Bankası asgari faiz oranı hazırlar. Bu asgari faiz oranı (ana finansman oranı dahil) kendini Avrupa Merkez Bankası’nın taban değeri olarak tanıttı. Bu büyük ölçüdeki mali muameleler haftada bir kez gerçekleştirilecektir. 2007’deki finansal krizle mücadele etmek için, 15 Ekim 2008’den beri Avrupa Merkez Bankası sabit ihale sonrası ödünç para vermektedir. Avrupa Merkez Bankası’nın diğer üç açık piyasa işlemleri, uzun vadeli finansman ticaretleri, ufak ve yapısal operasyonlardır fakat bunlar para politikası amaçları için değil, sadece ticaret bankalarına gerekli likiditeleri temin etmek için kullanılır. Sermaye ve döviz rezervleri[değiştir \| kaynağı değiştir] Avrupa Merkez Bankası’nın abone sermayesi 5,6 milyar dolar tutmaktadır. Bunlar sahipleri ve aboneleri olan ulusal merkez bankaları tarafından ödenir. Bir Ulusal Merkez Bankası’nın toplam ödeme oranı Bir anahtar olarak tanımlanmalıdır, bu anahtar her üye devletin geçtiğimiz yıllarda Avrupa Merkez Bankası’nın kuruluşundan önce ve üye devlet topluluğunun Avrupa Merkez Bankası’nın kuruluşundan beş sene öncesindeki piyasa fiyatlarını sıraya koymasıdır. %21 gibi büyük bir kısmına Federal Alman Bankası sahiptir. Ağırlıkları her 5 yılda bir güncellenir. Euro alanının Ulusal Merkez Bankası tüm sermayeyi ödemek zorundadır Ve diğer AB üyesi devletlerin işletim masraflarına katkıda bulunmak için kendi abone sermaye yüzde yedisini kasaya yatırırlar. Ayrıca Avrupa Merkez Bankası, Euro bölgesi döviz rezervlerinin Ulusal Merkez Bankası’ndan karşılık olarak 50 Milyar Euro kazanıyordu, şu anda bu fiyat geçici olarak 40 Milyar Euro. Rezervler sadece Avrupa Merkez Bankası tarafından muhafaza edilip tahsis edilir, bu işlemlere ulusal Merkez bankası tarafından devam edilecektir. Belli bir rezerv limitinden sonra şirketler Avrupa Merkez Bankası’nın onayına ihtiyaç duymaktadır. Her bir Ulusal Merkez Bankasının hesaptaki hissesi abone sermaye miktarı ile orantılıdır. Hesabının yüzde 15’i altın şeklinde ödenmiş, geri kalan kısmı Amerikan Doları ya da Japon Yeni olarak tahsis edilir. 2007 yılının sonunda kur rezervinin %79,7’si dolar ve %23’ü Japon yeni olarak hesap edildi. 2006 dolar rezervlerinin payı hala %83’te, Yen ise %17 idi. Kontrol ve şeffaflık[değiştir \| kaynağı değiştir] Avrupa Merkez Bankası demokratik kurum ve halkın denetimine tabidir. Ayrıca Avrupa Merkez Bankası raporlama ihtiyaçlarını karşılar. Euro sisteminin işleyişi hakkında her hafta ve yıllık olarak, mevcut ve önceki yılların para ve kur politikaları hakkında yıllık rapor verir. Bu yılık raporları Avrupa Parlamentosu, Avrupa Komisyonu, Avrupa Konseyi ve Avrupa Birliği Konseyi muhafaza eder. Bu kontrole ek olarak Avrupa Merkez Bankası’nın çalışmaları, mali tabloların incelenmesi, dış denetçilerin gözetimine tabidir, Avrupa Hesap Mahkemesi denetçilerin ve iç denetim organlarının verimliliğini inceliyor. Bunların arasında; doğrudan kurulun emrine verilen iç denetim ve kurul tarafından belirlenen yönetmelikleri uygulayan, iç kontrol yapısı gibi, her bir organizasyon bütünlüğü, müdürlük ya da şube gibi sorumludur. Avrupa Merkez Bankası personeli ve yönetim kurulu için bir davranış kodu geçerlidir, içeride işlemler personele göre yapılmalıdır. Bir etik danışmanı, profesyonel davranış ve saygıyı gizli bir rehberlik çerçevesinde sağlamalıdır. 1. Avrupa Parlamentosu kararı üzerine 1 Ocak 2002 tarihinde dahili bir veri koruma görevlisi atanmıştır. Bu koruma görevlisi Avrupa Merkez Bankası Yönetim Kurulu İç Denetim Komitesi adına denetimleri yürütür. Bankanın tamamından sorumludur ve bu revizyonları koordine eder. Dolandırıcılıkla mücadele etmek için Avrupa Merkez Bankası 2004 yılından beri Avrupa Sahtecilikle Mücadele Ofisi tarafından kontrol edilir. 1999 dan beri dolandırıcılıkla mücadele için özel bir programları vardır; çünkü bağımsızlıkları için Avrupa Sahtecilikle Mücadele Ofisi tarafından kontrol edilmek istememektedirler. Komisyon bu karara karşı Avrupa Adalet Divanına şikayette bulunmuş ve mahkeme Avrupa Merkez Bankası’nın bağımsız kalmak için yasalara dikkat etmesi gerektiğini açıklamıştır. Avrupa Merkez Bankası kendi şeffaflığını elde etmeye çalışan bir kurumdur ayrıca, yani kamu ve pazarlarını, önemli bilgilerini stratejileri, değerlendirmeler, kendi para politikası kararlarını kendi yöntemlerine açık, anlaşılır bir şekilde hazırlar. Avrupa Merkez Bankası hangi hedefleri hangi yolu izleyerek yaptığını kamuoyu ile paylaşmak istiyor. Diğer merkez bankaları tarafından da gerekli görülen şeffaflık aracılığı ile güvenilirlik ve para politikasının etkisi güçlenir. Şeffaflık, güvenirlilik, disiplin ve öngörülebilirliğe bağlıdır. Güvenirlilik, geniş kapsamlı ve net bilgiler ile Avrupa Merkez Bankasının görevleri yerine getirilir. Avrupa Merkez Bankası ekonomik durumunun yanı sıra kendi değerlendirmesi ve para politikası sınırları üzerine görüşlerini yayınlar. Şeffaflık öz disiplin ve para politikasına tutarlılık getirmelidir, böylelikle politikacıların çalışmaları daha kolay doğrulanabilir. Kararlarının öngörülebilirliği için Avrupa Merkez Bankası ekonomik gelişmesindeki değerlendirmeleri ve para politikası stratejilerini duyurur. Böylece para politikası eylemleri tahmin edilebilir ve pazarda daha fazla ve daha doğru bir yer alır. Makul beklentiler sayesinde önlemler ile onların etkileri arasındaki zaman dilimi azalmakta, ekonomik gelişime uyum hızlandırılmakta ve para politikasının etkinliği arttırılmaktadır. Organize piyasa[değiştir \| kaynağı değiştir] Organize Piyasa’nın örneğin Alman Menkul Kıymetler Kanunu’na göre tanımı; bir ülkede, Avrupa Birliği üyesi olan başka bir devlette ya da Avrupa Ekonomisi üzerine anlaşma yapmış başka bir ülkede devletin düzenlemeleri aracılığıyla işletilen ya da yönetilen, onaylanmış ve çok taraflı izlenen bir sistemdir. Bu, ticarette kişilerin satın alma ve satıştaki çokluğun talebinin sistem içerisinde onaylanmış mali araçların ve bir yöntem içinde düzenlenmiş hükümlere göre bir araya getirilmesinin ya da bir araya getirilmesinin teşvik edilmesidir. Bu ise, finansal araçların satın alınması üzerine bir anlaşma yapıldığının göstergesidir. Borsanın bu tanımı genellikle her bir Borsa Segmenti Menkul Kıymetler Kanunu’nun organize piyasaları olmayan Dış Borsa Ticareti anlamına gelmektedir, yani borsalar devlet (devlet kuruluşları) ve Merkez Bankası aracılığıyla denetlenir, kontrol edilir ve genel anlamda makro ekonomik vadelerden etkilenir. Borsalar kusursuz bir piyasanın mikro ekonomik tanımına en yakındır örnektir. Avantajları[değiştir \| kaynağı değiştir] Finansal ürünleri hem talep edenler hem de sağlayanlar, organize piyasalarda bu pazar tipinin faydalarını bir sırada sunmaktadır. Resmi denetleme aracılığıyla ayrıca garanti altına alınan sürekli olaylar bütün katılımcılar adına manipülasyon (kullanma) ve yasadışı firmaların riskini azaltmaktadır. Dezavantajları[değiştir \| kaynağı değiştir] Organize piyasalarda giriş çoğunlukla bir dizi kabul şartlarından oluşmaktadır. Bu nedenle performanslar, işlemler, gerekli kamu işi ve aşırı talepler, örneğin listelere alınmış firmaların muhasebesi için önemsiz olmayan harcamalar ortaya çıkmaktadır. Şayet bir firma seçici bir kitleye ulaşmışsa, firmanın ticarette organize piyasalara katılması bu yüzden çok kez kârlı olmamaktadır. Aynı zamanda muhasebe gereksinimleri ile firma ödemelerine yönelik kamuoyu duyuruları da organize piyasalara katılmış olan şirketleri korkutmaktadır. Komisyonculuk[değiştir \| kaynağı değiştir] Resmi Komisyoncu (Kur Komisyoncusu)[değiştir \| kaynağı değiştir] Resmi komisyoncu bir ülkenin resmi makamlarında döviz denetim kurumu adına sorumludur, bu kuruma mahsustur ve yeminlidir. Bu komisyoncuların görevi atanan segmentlerden iki yabancı menkul kıymetin bazı hesaplarının yapılmasına aracı olmak ve bu şekilde kurları (döviz kurlarını) belirlemektir. 3. Finansal Piyasa Promosyon Yasası’ndan beri resmi ve serbest borsa komisyoncusu arasında çok fazla bir fark yoktur. Daha ziyade sadece menkul kıymetler (değerli kâğıtlar) ve kurları belirleyen sipariş kılavuzları ile ticaret yapan borsacılar vardır. Bunun yanı sıra sipariş kılavuzları hem resmi olarak düzenlenmiş pazarın menkul kıymetlerini hem de borsa dışı ticaretle ilgilenebilirler. Borsa komisyoncusunun tanımı bu akıcılık sayesinde değişmektedir. Serbest Komisyoncu[değiştir \| kaynağı değiştir] Serbest komisyoncu, borsa dışı alınıp satılan menkul kıymetlerin kurlarını belirlemektedir. Bu komisyoncular resmi pazarın bütün menkul kıymetleri ile değiş tokuş yapabilirler. Bu komisyoncuların değiş tokuşlarındaki zor nokta ise düzenlenmiş pazarda ve borsa dışı ticarette yer almalarıdır. Döviz Kurulu aracılığıyla serbest komisyonculara izin verilmektedir. Mesleğe Giriş[değiştir \| kaynağı değiştir] Borsa komisyoncusu mesleği sıkı bir şekilde düzenlenmiştir. Piyasaya girme izni almak için sadece yeterli mesleki niteliklere ihtiyaç duyulmuyor, aynı zamanda uygun mesleki eğitime ve uygulamalı deneyime ihtiyaç duyulmaktadır. Bu ayrıca finansal kaynakları ya da en azından garanti şeklinde teminatı gerektirir.Bununla birlikte borsa aracı kurumlarındaki elemanlar, borsada belirli aylar staj alarak eğitimini tamamlar. İşlem Maliyetleri[değiştir \| kaynağı değiştir] İşlem maliyetleri şunlardır: Pazarın kullanımı sayesinde, yani mülkiyet haklarının işlemi ile bağlantılı olması (örnek: alım, satım, kiralama) ya da dâhili bir hiyerarşinin var olmasıdır. İşlem maliyeti teorisi (yöntemi) her bir işlemde işlem maliyetlerinin ortaya çıkması anlamına gelmektedir. İşlem maliyeti teorisi Yeni Kurumsal İktisat’ın temel bir bileşenidir. İşlem maliyetleri; fırsatçılık ile birlikte olan takım oyunu aktörlerinin sınırlı rasyonelliği, yatırımların özgüllüğü ve çevre karmaşıklığıdır. Bir işlemin maliyetleri koordinasyon şekline (Kurumlar Ekonomisi) bağlı olarak gerçekleşir. Mal paylaşımı işlem maliyetleri miktarına bağlı olarak bu nedenle yatay veya dikey olarak yapılmaktadır. Temel ilke: Sözleşme sorunu olarak ekonomik sorunların formülasyonu. İşlem Maliyetlerinin Tipolojisi[değiştir \| kaynağı değiştir] Aşağıdaki maliyetler işlem maliyetlerine dâhildir; Ex ante (İşlem maliyeti ortaya konulmadan önce) Bilgi oluşturma masrafları (örn. potansiyel işlem ortağı hakkında bilgi arama) Hazırlama maliyetleri (örn. ilişki kurma) Kararlaştırma maliyetleri (örn. görüşmeler, sözleşme düzenlemesi, uzlaşma) Ex post (İşlem maliyetleri ortaya konduktan sonra) Tasfiye maliyetleri (örn. komisyoncu ücreti, nakil ücretleri) Kontrol masrafları (örn. belirlenen tarih, kalite, miktar, ücret ve gizlilik anlaşmalarına uyma, teslimatın kabul edilmesi) Değişme maliyetleri/Uyum maliyetleri (örn. belirlenen tarihteki, kalitedeki, miktardaki ve ücretteki değişiklikler) İşlem maliyetleri adı altında araştırma, hazırlama, bilgi, yükümlülük, görüşme, karar, anlaşma, tasfiye, güvence, uygulama, kontrol, uyum ve bitirme maliyetleri daha somut şekilde anlaşılır. İşlem maliyetleri, örneğin bir işleme katılmış kişiler arasında iletişim ihtiyacı, anlaşma sorunları, yanlış anlaşılmalar ya da çatışmalar ortaya çıktığında meydana gelir. Beklentiler[değiştir \| kaynağı değiştir] Borsa'da işlem yapan oyuncular bunları bazı beklentiler sonucu gerçekleştirirler.[3] Örneğin 250 liraya aldığı bir hisse senedini 230 liraya satan bir kişi zarar ettiği halde bu işlemi yaparken bir beklentiye sahiptir ve buradaki örnekte çok büyük olasılıkla hisse senedinin değerinin daha da düşeceği fikrine sahiptir, böylece değeri daha fazla düşmeden önce elinden çıkarmak istemektedir. Aynı hisse senedini satın alan kişi ise değerinin düştüğünü bildiği halde bu işlemi gerçekleştirir çünkü onun beklentisi ise değer düşüşünün bir noktada duracağı ve yükselişe geçeceği yönündedir. Düşük fiyattan da alarak çok daha fazla kar edeceğini ummaktadır. Yani satan kişinin değerin daha da düşeceği yönündeki kanaatinde yanıldığını düşünmektedir. Borsa'da genellikle üç nedenle işlem yapılmaktadır. Rasyonel (mantıksal) neden: Hisse senedinin yıl sonunda getireceği kar veya zarar beklentisi ile hareket edilir. Hisse senetleri anonim şirketlerin ortaklık belgeleri olup sene sonundaki kar veya zararlarına ortak olunmaktadır. Bu tür oyuncular bilanço, gelir tablosu gibi mali tabloları inceler, şirketin geçmiş dönemlerine bakar ve geleceğe yönelik tahminlerde bulunurlar. Uzun vadeli bakış açısına sahiptirler. Spekülatif neden: Borsanın aylık, haftalık, günlük değerlerine bakılarak alım satımlar yapılır. Orta veya kısa vadeli bakış açısıyla hareket edilir. Spekülasyon adı verilen ve başkalarından (uzman, dergi, tv programı, arkadaş, diğer hissederlar vs.) duyulan bilgilerle, "tüyo" denilen duyumlarla hareket edilir.[4] Bu tür oyuncuların önemli bir kısmı şirketlerin hisse senedi sayesinde sene sonunda kar ve zararının ortaklarına bölüştürdüğünden dahi habersizdirler. Spekülasyon pek çok ülkede yasaldır (sahtekarlık içermemek kaydıyla insanlar fikirlerini söyleyebilir, diğerleri buna inanıp inanmayacaklarına kendileri karar verirler). Manipülatif neden: Aldatıcı işlemlerle insanların yönlendirilmesidir. Manipülasyon adı verilen bu eylemler bazı tekniklerle gerçekleştirilir.[5] Çoğunlukla kısa vadeli bakış açısıyla tuzağa düşülür. Ancak manüplatif işlemi yapan uzun vadeli davranıyor olabilir. Pek çok ülkede yasaklanmıştır. Manipülasyon[değiştir \| kaynağı değiştir] Manipülasyon kavramı gerçek anlamda “kullanım” (elle yürütmek) anlamına gelir ve teknik alanda da aynı anlamda kullanılır. Genel olarak manipülasyon psikoloji, sosyoloji ve politika alanının bir kavramıdır; hedeflenmiş ve örtülü bilinçli etkileme, aynı zamanda bireylerin ve grupların yaşamalarını ve davranışlarını yönlendirmeyi amaçlayan süreçlerin tümü ve bunların saklı kalması (kamuflaj) anlamına gelmektedir. Manüel terapi alanındaki manipülasyon, kökeninde ‘el hareketi’ anlamında olup bir tıkanıklığın giderilmesinde elle yürütülen tekniklerin bir dizisi anlamına gelmektedir. İnsanların Manipülasyonu[değiştir \| kaynağı değiştir] Bir özdeşleştirme teklifinin ya da bir malın ve hizmetin kabulünün kişinin yararına değil de zararına yol açtığında bir insanın manipülasyonundan söz edilir. Kandırma ve ikna çabası, etkilenen kimselerde ekonomik ve ahlaki tahribe yol açarsa o zaman ahlaki olmayan manipülasyon söz konusu olur. Aşağılık duygusuna sahip, eksik özgüveni veya korkusu olan kimse daha kolay aldanır ve kolayca manipüle edilir. İnsanın manipülasyonu hedefleri takip eder ve davranışları bakımından diğer insanları etki altına almaya yarar. Manipülasyon kavramı olumsuz anlamdadır; manipülasyon, tanımı uyarınca olumlu olamaz - olumlu bir sonuç amaçlanır ve ona erişilirse kandırma ve ikna iletişimi söz konusu olur. Manipüle edilen insanlar kendi kavrayış ve inançlarına göre davranmazlar, aksine başkalarınca yönlendirilirler. Dıştan etkilenme yoluyla gerçekleşen bu yönelim doğal olarak kurbanda olumsuz duyguların ortaya çıkmasına neden olur, çünkü manipüle edilen kimse kendi yararına değil, manipüle edenin yararına göre davranır. Mind Security (Düşünce Güvenliği), manipülasyona karşı insanların ve örgütlerin organize bir şekilde korunması olarak tanımlanabilir. Aydınlanma ve emansipasyon, manipülasyonun farklı türlerine karşı yönelim içindedir. İstenilen bir değişiklikten bahsedilince, bu istek hedef kişi tarafından olacaksa, öncelikle öğrenme ve gelişim söz konusu olur. Social Engineering (Toplum Mühendisliği) adı altında bilgilerin izinsiz bir şekilde ele geçirilmesine dair insanın manipülasyonu bilgi güvenliği alanında tartışılmaktadır. Borsa Dışı Ticaret[değiştir \| kaynağı değiştir] OTC ticareti ya da borsa dışı ticaret, borsa üzerinden tasfiye görmeyen ekonomi piyasası katılımcılarının arasındaki finansal işlemleri tanımlar. OTC'nin İngilizce yazılışı "Over The Counter’dır ve Türkçeye “Tezgâh Üstü Piyasa” olarak çevrilebilir. Bugün her ne kadar ağırlıklı olarak elektronik yollardan yürütülse de OTC ticareti Türkçede “Telefondan Yapılan Ticaret” anlamına gelmektedir. Biçimleri[değiştir \| kaynağı değiştir] OTC ticareti üç kısma ayrılabilir: Borsada kayıtlı değerli kâğıtlar ile borsa dışı ticaret. Katılımcı ortak, firmayı halka açmak istemezse bu firmalar OTC firması olarak tasfiye edilir. Standart niceliği (örn. egzotik seçenekler, OTC seçenekleri) olmayan finans türevleri ile borsa dışı ticaret. Borsada izin verilmeyen değerli kâğıtlarla borsa dışı ticaret. Borsalar sadece ticaret yapan ortakların genellikle teminat istemini karşılamayan standart ürünler sunar. Bir işletme, örneğin bir yatırımın faiz değişikliği risklerini güvence altına aldığında sadece borsalardaki olağanüstü durumlarda bunun için vadeye uygun belge bulacaktır. Finans piyasasında işlem gören ürünlerden birkaçı için OTC ticareti bu yüzden borsa işleminden, örneğin sertifikalardan daha önemlidir. Özel yatırımcılar da online brokarlar (Online komisyoncular) yoluyla doğrudan işleri bir ihraççı veya komisyoncu ile yürütme olanağına sahiptirler. Bu noktada yatırımcı kendi online komisyoncusuna değer biçilen piyasa ürünü üzerine İnternet yoluyla talepte bulunur. Bunun hemen sonrasında ihraççı değer biçilen miktar için bağlayıcı alış ve satış fiyatlarını bildirir. Bunun üzerine yatırımcı birkaç saniye içinde bu koşullarda işin yapılıp yapılmayacağına karar vermek durumundadır. OTC ticaretinin avantajları ve dezavantajları[değiştir \| kaynağı değiştir] Avantajları: Bir işlemde belli bir zamanda borsa üzerinden ödenmesi gereken borsa ücretlerinin tasarrufu İşlem gören ürünün bireysel olarak şekillendirilmesi Her iki ortak arasında doğrudan ticaretle sağlanan hızlılık Dezavantajları:• Eksik kontrol ve denetim Olası eksik referans pazarları Limitli emirlerin kısmen bildirimi olanakları Sipariş defterinde inceleme olanağının olmaması, bundan ötürü çok az derecede piyasa saydamlığı ortaya çıkması. Borsaya bağlı türev ticareti 1990’dan 2002'ye kadar yaklaşık beş kat, OTC türev ticareti ise kırk kattan daha fazla yükselmiştir. Organize “borsa dışı” ticaret platformları[değiştir \| kaynağı değiştir] Bu arada Lang & Schwarz, Tradegate, CATS-OS ve T.I.Q.S. gibi OTC ticareti sayılan ve "borsa dışı" olarak tanımlanan organize değerli kâğıtlar piyasaları mevcuttur. Borsa kavramının tanımına göre, bu organize piyasalarda borsalar söz konusudur, aynı zamanda „borsa dışı“ tanımı burada çelişkilidir.Kaynak 22 Şubat 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Yüz yüze sesli pazarlık[değiştir \| kaynağı değiştir] “Yüz yüze sesli pazarlık” ya da “bulunmalı pazarlık” borsada kur oluşturmanın bir biçimidir. Açık sesli pazarlık kavramının yanı sıra İngilizce open outcry trading kavramı da kullanılmaktadır. Tanımlamalar[değiştir \| kaynağı değiştir] Tüccarlar hisselerin ve teminatların fiyatlarını birbirlerine sesli bir şekilde duyurdukları ve bu fiyata satış için anlaştıklarını el işaretleriyle anlattıkları için borsa ticaretinin bu biçimi Open Outcry Trading olarak adlandırılmaktadır. Asıl ticaret arka planda kişilerce tasfiye edilmektedir. Bu yüzden kıymetli kâğıt ticaretinde “para” demek bir kimsenin satın almak istemesi anlamına gelir. Bir kimse satış yapmak istediğinde bunun tam tersine “zarf” diye çağrıda bulunulur. Piyasa katılımcıları belirlenen zamanlarda belirlenen yerde diğer adıyla borsada satış yapılan yerde ticaret yapmak için kişisel olarak bir araya geldikleri için borsa ticaretinin bu türüne yüz yüze sesli ticaret denir. Bulunmalı pazarlık kavramı kişilerin ticaret yaparken orada hazır bulunmasının başlıca özellik olmasından ileri gelmektedir. Tarihi ve (bugünkü) Anlamı[değiştir \| kaynağı değiştir] Frankfurt’taki bilgisayar destekli yüz yüze sesli ticaret, 2008 New York Stock Exchange borsa satış yeri, 2008 Borsa ticareti zamanlarında borsada izin verilen şirketler, onların tüccarları ve iskonto yöneticileri toplanırlar. Tüccarlar kredi kurumlarının ve finans şirketlerinin çalışanlarıdır. Müşterilerini temsilen ya da kendi hesaplamalarına göre alım satım yaparlar. Yüz yüze sesli ticaret, bugün sürekli bilgisayar destekli ticaret sistemlerince saf dışı edilmektedir. Bu bankanın görevlerini doğrudan borsaya ve böylelikle iskonto yöneticilerinin emir defterine ileten elektronik emir iletme sistemleriyle gerçekleşmektedir. Borsadaki işlem yerinde kısmen 09.00’dan 14.30’a kadar işlem yapılır (örn. Light, Sweet Crude Oil Futures and Options). Borsa sonrası ticaret sadece bilgisayarda gerçekleşir. Dünya genelindeki en önemli yüz yüze sesli ticaret borsası Exchange’dır. Kuzey Amerika’nın büyük futures borsaları NYMEX’te ve CBOT’ta ve de Londra Metal Borsasında buluşmalı ticaretten sonra gerçekleşir. Bilgisayarlı borsalar ya da elektronik ticaret sistemleri (Xetra gibi Bilgisayarlı Ticaret Sistemleri) dünya genelinde herkesçe erişilebilirdir ve klasik yüz yüze ticaretin yerini almaktadır. Yüz yüze sesli ticarette kur yapısı[değiştir \| kaynağı değiştir] Bir borsa komisyoncusu üzerinden emirlerin klasik biçimi Xetra ticareti tarafından özellikle borsa aracısının uygun düşen alım için satış araması yoluyla birbirinden ayrılır. Görevler bilgisayarlı ticaret sistemlerinde ve bilgisayarlı borsalarda bunun tam tersi olarak kısaca karşı pozisyonlardan aranıp taranır ve limitler yardımıyla tamamlanır. Xetra ticaretinde bir görevin banka ücretlerinin ödendiği birden çok göreve ayrılması normal şartlar altında olabilir. Komisyoncu buna karşılık komisyoncu ücreti talep etse de toplam görevi birlikte yürütür. Yerel borsanın borsa komisyoncusu bundan ötürü oldukça nakit para özelliği taşımayan değerlerde daha iyi kurlar elde eder. Avrupa’daki yüz yüze sesli borsalar[değiştir \| kaynağı değiştir] Avrupa’daki en önemli yüz yüze sesli borsalar şunlardır: Almanya – Frankfurt Kıymetli Kâğıt Borsası İngiltere – Londra Borsası Avusturya – Yüz Yüze Sesli Ticaret 1997’de faaliyete geçirildi. İsviçre – Yüz Yüze Sesli Ticaret 1996’da kaldırıldı. Özellikle yerel borsalar küçük odalarda iş görmeye çalışarak bulunmalı ticarette yer almaktadırlar. Xetra[değiştir \| kaynağı değiştir] Xetra 28 Kasım 1997’de IBIS sisteminin yerini aldı. Sistemin giriş yapması karşısında özellikle diğer borsa yerlerinde ve bulunmalı borsa savunucularından eleştiri gördü. Bunun yanlıları piyasaya uyumlu yürütme ücretlerini, düşük işlem maliyetlerini, eşit haklara sahip olmayı, bulunulan yere bağlı kalmamayı ve ticaret ortaklarının anonimliğini bir araya getirdiler. Xetra gibi elektronik ticaret sistemi için meydan okumalar her şeyden önce istikrarı, elde bulundurmayı, ölçekliliği ve gecikme süresini (latans) ve de uzun vadeli yükselen piyasa etkinliğini ilgilendirmektedir. Xetra o zamanki iletişim müdürü Wilhelm Brandt tarafından piyasa ürünü olarak geliştirildi. Hedef Xetra’yı kullanıcıların ve kamuoyunun yanında daha iyi konuşlandırmak ve de diğer borsalara satabilmekti. Xetra, Alman Borsası AŞ.'nin teknik el kitabında Electronic Trading ya da Exchange kavramlarının kısaltması olarak yorumlanır. Xetra sisteminin algılanma biçimi ve bilgi tekniksel satılması Alman Borsası Sistemlerince biçimlendirilen Eurex sistemine dayanır ve Alman Borsası AŞ.’nin vekâletinde Andersen Consulting (bugün Accenture) ve Alman Borsa Sistemleri tarafından yürütülür. Arka Alanları[değiştir \| kaynağı değiştir] Alman borsalarındaki toplam hisse ticaretinin yüzde 83’ü Xetra Ticaret Sistemi üzerinden tasfiye edilir. Xetra, Frankfurt Kıymetli Kâğıtlar Borsası’nın ticaret günlerinde 09.00’dan 17.30’a kadar açıktır. Frankfurt am Main’daki bulunmalı borsada bunun aksine 20.00’a kadar işlem yapmaktadır. Xetra üzerindeki fiyatlar en bilindik Alman hisse endeksinin DAX hesaplamasına dair temeldir. Bir kıymetli kâğıt emri yüksek arz ve talep (likidite) yoluyla özellikle DAX değerlerinde diğer ticaret yerlerine göre daha hızlı ve piyasaya uygun fiyatlarda yürütülür. Bu ilke likidite sağlayıcıları (diğer adıyla Designated Sponsors) desteklenir, bunlar Xetra üzerinden işlem gören seçilmiş kıymetli kâğıtlara sürekli olarak bağlayıcı alış ve satış fiyatlarını (kotalar) piyasaya sokarlar. Toplam ticaret elektronik olarak gerçekleştirildiği için Xetra bulunmalı borsada olduğundan daha sık görevlerin kısmi yürütülmesine sahip olabilir. İstenmeyen ciddi fiyat düşüşlerinden kaçınmak için kıymetli bir kâğıtta ticaret için otomatik olarak bir gelgeç müdahalesi uygulanabilir ya da kıymetli kâğıt Alman Borsası AŞ.'nin ticaret denetleme merkezinden (HÜSt) el yordamıyla ticaretten çekilir. Xetra üzerinde ticarete katılma yüz yüze sesli borsada olduğu gibi ayrı bir izin gerektirmemektedir, hatta yeni listelenmiş kıymetli kâğıtlar her iki ticaret sisteminde ticaret için otomatik olarak işleme sokulurlar. Alman Borsası bugün Frankfurt’taki yerinde Xetra sisteminin birçok mercisini işletmektedir: Xetra Frankfurt 1 Alman hisse piyasası için platformdur. Xetra Frankfurt 2, 28 Nisan 2008’de Xetra’ya geçen Scoach türev borsasının platformudur. Viyana Borsası platformu. ISE Xetra. Bu merci 14 Eylül 2009’da işletmeyi kabul etti. ISE Xetra o zamana kadar birçok sene Xetra Frankfurt’un içinde ayrı kontrol bölümü olarak iş gördü. Xetra teknolojisi Bulgaristan Borsası’nda da ve Leipzig Enerji Piyasasında EEX faaliyete sokuldu ve Shangai Menkul Değerler Borsası'nda da kullanılacaktır. Dünyada borsa[değiştir \| kaynağı değiştir] Türkiye[değiştir \| kaynağı değiştir] Türkiye'de borsanın tarihi Osmanlının son dönemlerine kadar uzanmakla (özellikle bono piyasası) birlikte 1970 ve 1980 lerin ilk yarısında, mekân olarak Sirkeci Vakıf Han'da bir tür tezgâh üstü piyasa (OTC; over the counter) şeklinde faaliyette bulunuyordu. (Tezgâh üstü piyasalarda, sermaye piyasasına aracılık eden kurumlar, kendi aralarında bir borsanın belirleyici kural ve tüzüklerine uyma zorunluğu duymadan işlem (alım/satım) yaparlar.Bugün en gelişmiş piyasalardan biri olan Amerika Birleşik Devletlerinde bazı küçük işlem hacmine sahip firmalar, borsa haricinde OTC olarak işlem görürler.) İstanbul Menkul Kıymetler Borsası (İMKB), konjektürel gelişmeler sonucu, hisse senetlerinin ticaretinin düzenlenmesi ve standartlaştırılması amacıyla 1986 yılında Karaköy-Tophane'de faaliyete geçmiş bulunmaktaydı. Günümüzde, kendi modern binasıyla İstinye'de faaliyetini sürdürmektedir. İlk zamanlarda az sayıda şirket, düşük işlem hacmi ve Türk ekonomisine endeksli hareket eden İMKB, günümüzde Hisse Senetleri Piyasası'nda 330'dan fazla şirketin hisse senedi, Tahvil ve Bono Piyasası'nda ise devlet tahvili ve hazine bonolarının yoğun olarak işlem gördüğü bir borsa haline gelmiştir. Hisse Senetleri Piyasası'nda günlük ortalama 1 milyar dolar, Tahvil ve Bono Piyasası'nda ise günlük ortalama 8,5 milyar dolarlık işlem hacmiyle dünya ekonomileriyle entegre bir şekilde faaliyetini sürdürmektedir. Önemli borsalar[değiştir \| kaynağı değiştir] Uluslararası öneme sahip borsa merkezleri: New York Menkul Kıymetler Borsası Londra Menkul Kıymetler Borsası Tokyo Menkul Kıymetler Borsası Frankfurt Kıymetli Kâğıt Borsası Hong Kong Menkul Kıymetler Borsası Toronto Menkul Kıymetler Borsası İsviçre Borsası Amsterdam / Paris / Lizbon / Brüksel Borsası (Euronext) Piyasa sermayeciliği ve ticaret ödenekleri uyarınca CEE bölgesi için (Consortium for Energy Efficiency - Enerji Verimliliği Konsorsiyumu) en önemli ticaret birliği CEE Menkul Kıymetler Borsası Grubudur (CEE Stock Exchange Group). Polonya'daki Varşova Borsası önemli bir merkez olarak görülmektedir. Dünya genelindeki borsalar günlük yaklaşık 2 milyar dolar ticaret hacmiyle dünya ticaretinin belirleyici bir etmenidir. New York Menkul Kıymetler Borsası[değiştir \| kaynağı değiştir] Ana madde: New York Menkul Kıymetler Borsası New York Menkul Kıymetler Borsası (NYSE) dünyanın en büyük kıymetli kâğıt borsasıdır ve NYSE Euronext Grubu’na aittir. NYSE, ABD’de New York’ta yerleşik olduğu sokağın adı olan “Wall Street” ismiyle de bilinmektedir. NYSE’deki işlem saatleri iş günlerinde yerel saatle 09.00’dan 16.00’ya kadardır (GMT:16.30-23.00). Londra Borsası[değiştir \| kaynağı değiştir] Büyük Britanya’nın başkenti Londra’da kurulu olan Londra Borsası (LSE) Avrupa’nın en eski ve en büyük borsalarından birisidir. LES bir hisse şirketidir ve üç kısma ayrılmıştır: Ana Pazar (Main Market), Alternatif Yatırım Pazarı (Alternative Investment Market AIM) ve EDX London. LSE’nin vekâletinde FTSE Group hisse göstergelerini oluşturmuştur, bunların en çok bilineni FTSE 100’dür. Kaynakça[değiştir \| kaynağı değiştir] "Market highlights for first half-year 2010" (PDF). World Federation of Exchanges. 9 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Temmuz 2016. Morales, Gustavo (2018). Global Marketing Management. Scientific e-Resources. s. 175. ISBN 978-183-94-7312-8. 24 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Nisan 2020. Yatırımcıların Hisse Getirisi Beklentileri Üzerinde Geçmişin Gölgesi: Geçmiş Ekstrapolasyonu, İbrahim Emre Karaa, Yönetim ve Ekonomi - Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi 24(1):151-151, Nisan 2017 Sermaye Piyasalarında Spekülâsyon: Tarihin Tekerrürü, Dr. İsmail MAZGİT, Dokuz Eylül Üniversitesi İİBF İktisat Bölümü, Ekonomik Yorumlar Dergisi, 2007 Cilt: 44 Sayı:512, Sayfa: 8 SERMAYE PİYASASINDA MANİPÜLASYON, Aydın Alber Yüce, Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Ticaret Hukuku Ana Bilim Dalı Dış bağlantılar[değiştir \| kaynağı değiştir] Manipülasyon Nedir? Nasıl Yapılır? 19 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Ayrıca bakınız[değiştir \| kaynağı değiştir] Borsalar listesi Borsa yatırım fonu Borsacı Otorite kontrolü GND: 4007502-3 HDS: 013741 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Borsa&oldid=31189821" sayfasından alınmıştır
Wall Street üzerindeki New York Menkul Kıymetler Borsası, borsaya kote şirketlerinin toplam piyasa değeri açısından dünyanın en büyük borsa‘sısıdır[1] Piyasa değeri, bazen market cap' denilir, hissedarların sahip olduğu halka açık şirketin mevcut hisse senetlerinin toplam değeridir.[2] Piyasa değeri, adi hisse başına piyasa fiyatı ile tedavüldeki adi hisselerin sayısının çarpımına eşittir.[3][4][5] Olağanüstü hisse senedi halka açık pazarlarda alınıp satıldığı için, sermaye miktarı bir şirketin net değeri hakkındaki kamuoyu görüşünün göstergesi olarak kullanılabilir ve bazı hisse senedi değerleme biçimlerinde belirleyici bir faktördür. Piyasa değeri, bir şirketin dolaşımdaki hisse sayısının bir hissenin son takaslanan fiyatıyla çarpımına eşittir.[6] Bu sebepten ötürü, özellikle düşük likiditeye sahip pazarlarda zayıf bir belirteçtir. Açıklama[değiştir \| kaynağı değiştir] Piyasa kapitalizasyonu bazen şirketlerin büyüklüğünü sıralamak için kullanılır. Yalnızca bir şirketin sermaye yapısının özkaynak bileşenini ölçer ve firmayı finanse etmek için ne kadar borç (veya kaldıraç) kullanıldığına ilişkin yönetimin kararını yansıtmaz. Bir firmanın büyüklüğünün daha kapsamlı bir ölçüsü, ödenmemiş borç, imtiyazlı hisse senedi ve diğer faktörleri etkileyen işletme değeri (İD)'dir. Sigorta firmaları için gömülü değer (GD) denilen bir değer kullanılır. Ayrıca, her bir borsada işlem gören tüm şirketlerin piyasa değerleri toplamının ölçüsü olan borsaların göreli büyüklüğünü sıralamada kullanılır. Borsaların veya ekonomik bölgelerin toplam piyasa değeri örneğin Buffett göstergesi vb diğer ekonomik gösterge’lerle karşılaştırılabilir. 2020'de halka açık tüm şirketlerin toplam piyasa değeri yaklaşık 93 trilyon ABD dolarıydı.[7] Dünya piyasa değerinin tarihsel tahminleri[değiştir \| kaynağı değiştir] 1975'ten 2020'ye kadar dünyadaki tüm halka açık şirketlerin toplam piyasa değeri.[7] Yıl Dünya piyasa değeri(mil. US$ cinsinden) Dünya piyasa değeri(GSYİH %'si) Listelenenşirketlerin sayısı 1975 1,149,245 27.2 14,577 1980 2,525,736 29.6 17,273 1985 4,684,978 47.0 20,555 1990 9,519,107 50.8 23,732 1991 11,340,785 56.8 24,666 1992 10,819,256 50.2 24,947 1993 13,897,390 61.7 28,300 1994 14,639,924 60.9 30,290 1995 17,263,728 64.0 33,379 1996 19,806,691 72.3 35,617 1997 22,029,761 80.7 36,946 1998 24,555,201 89.6 37,928 1999 33,181,159 115.1 38,414 2000 30,925,434 101.1 39,892 2001 26,792,162 88.4 40,157 2002 22,802,792 72.7 38,894 2003 31,107,425 84.9 41,051 2004 36,540,980 89.2 38,724 2005 40,512,446 92.6 39,096 2006 50,074,966 106.1 43,104 2007 60,456,082 114.0 44,034 2008 32,418,516 56.2 43,949 2009 47,471,293 83.8 42,669 2010 54,259,518 87.3 43,427 2011 47,521,341 68.8 44,323 2012 54,503,237 78.4 43,772 2013 64,367,842 89.0 44,853 2014 67,177,254 90.3 45,743 2015 62,268,184 94.5 43,983 2016 65,117,714 97.1 43,806 2017 79,501,948 111.1 43,440 2018 68,893,044 91.9 43,554 2019 78,825,583 108.4 43,248 2020 93,686,226 134.7 Hesaplama[değiştir \| kaynağı değiştir] Piyasa değeri MC = N × P {\textstyle {\text{MC}}=N\times P} , formülüyle verilir; burada MC piyasa değeridir, N tedavüldeki adi hisse sayısı ve P adi hisse başına piyasa fiyatıdır.[3] Örneğin, bir şirketin tedavülde 4 milyon adi hissesi varsa ve hisse başına kapanış fiyatı 20$ ise, o şirketin piyasa değeri 80 milyon$'dır. Hisse başına kapanış fiyatı 21$'a yükselirse, piyasa değeri 84 milyon$ olur. Hisse başına 19 dolara düşerse, piyasa değeri 76 milyon dolara düşer. Bu, işlem maliyetleri nedeniyle satın alma fiyatının, ortalama fiyatın ve satış fiyatının değişebileceği ticari fiyatlandırmanın tersidir. Ödenmemiş hisselerin tümü açık piyasada işlem görmez. Açık piyasada işlem gören hisse sayısı, değişken (ing: float) olarak adlandırılır. Nye eşit veya küçüktür çünkü N alım satımı yasaklanmış hisseleri içerir. Serbest dolaşımlı piyasa değeri hesaplamada yalnızca değişken hisse sayısını kullanır ve genellikle daha küçük bir sayıyla sonuçlanır. Yüksek piyasa değeri genelde bir şirketin benimsenmiş, kaliteli olduğuna ve kâğıtlarının sıklıkla ticaretinin yapıldığına işarettir. Her ne kadar bu rakam şirket değerinin bir göstergesi olsa da, değişen piyasa şartlarına bağlı olarak geçici bir niteliğe sahiptir. piyasa değeri her zaman bir şirketin gerçek değerini göstermeyebilir. 1990 sonlarında yaşanan .com patlaması sırasında bunun örnekleri görülebilir. Değersiz ve neredeyse iş yapmayan şirketlerin piyasa değerleri, o dönemde bir anda astronomik değerlere fırlamıştır. Aynı şekilde bir şirketin işleri iyi olabilir, fakat kitlelerin dikkatini çekememesi sebebiyle piyasa değeri beklenenin çok altında gözükebilir. Piyasa değeri terimleri[değiştir \| kaynağı değiştir] Geleneksel olarak, şirketler büyük sermayeli, orta sermayeli ve küçük sermayeli olarak ayrılırdı.[4][8] Mega-cap ve micro-cap terimleri de o zamandan beri ortak kullanıma girmiştir,[9][10] ve nano-cap bazen duyulur. Farklı indeksler tarafından farklı sayılar kullanılır;[11] kesin kesme değerleri hakkında resmi bir tanım veya tam bir fikir birliği yoktur. Kesintiler, nominal dolar yerine yüzdelik dilimler olarak tanımlanabilir. Nominal dolar cinsinden ifade edilen tanımların, enflasyon, nüfus değişikliği ve genel piyasa değeri (örneğin, 1950'de 1 milyar dolar büyük bir piyasa değeriydi, ancak şimdi çok büyük değildir) nedeniyle onlarca yıl içinde ayarlanması gerekir ve piyasa değerleri büyük olasılıkla ülkeden ülkeye farklı olabilir. Piyasa değerlerine göre şirketler şöyle sınıflandırılabilir: Küçük-cap: 300 milyon - 2 milyar $ arası Orta-cap: 2 – 10 milyar $ arası Büyük-cap: 10 milyar $ üstü Küçük-cap'ten daha küçük ölçekteki şirketler kendi içinde şöyle sınıflandırılabilir: Micro-cap: 50 - 300 milyon $ arası Nano-cap: 50 milyon $ altı Kripto para birimleri[değiştir \| kaynağı değiştir] Piyasa değeri terimi, son yıllarda kripto para birimleri için de uygulanmıştır.[12][13] Bir fiat para biriminin para arzı'ndan farklı olarak, bir kripto para piyasa değeri başka bir para birimi cinsinden ifade edilir. Ayrıca bakınız[değiştir \| kaynağı değiştir] Piyasa fiyatı Kaynakça[değiştir \| kaynağı değiştir] "Market highlights for first half-year 2010" (PDF). World Federation of Exchanges. July 22, 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2013. Graham, John R; Smart, Scott B.; and Megginson, William J. (2010). Corporate Finance (third bas.). Mason OH: South-Western Cengage Learning. s. 387. ISBN 9780324782967. KB1 bakım: Birden fazla ad: yazar listesi (link) a b Graham, Smart and Megginson op cit p. 387. a b "Market Capitalization Definition". 30 Eylül 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2013. "Financial Times Lexicon". 25 Eylül 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Şubat 2013. "What Is Market Capitalization?". Michael J. Boyle. Investopedia. 19 Ağustos 2021. 18 Ağustos 2000 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Ağustos 2021. a b "Market capitalization of listed domestic companies (current US$) \| Data". Data.WorldBank.org. 6 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Eylül 2021. "Large Cap, Mid Cap, and Small Cap Stocks". Financial Edge (İngilizce). 15 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Eylül 2022. "Mega Cap Definition". 4 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2013. "Micro Cap Definition". 2 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2013. "Definition of Market Capitalization". 1 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Ağustos 2008. Popper, Nathaniel (12 Eylül 2018). "When Cryptocurrencies Fluctuate, He Uses These Tech Tools to Keep Track". The New York Times. 14 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2021. Vigna, Paul (23 Ocak 2018). "The Programmer at the Center of a $100 Billion Crypto Storm". wsj.com. Wall Street Journal. 6 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ağustos 2021. Dış bağlantılar[değiştir \| kaynağı değiştir] Vikisözlük'te market capitalization ile ilgili tanım bulabilirsiniz. How to Value Assets 3 Ekim 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. – from the Washington State (U.S.) government web site Year-end market capitalization by country 26 Şubat 2023 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. – World Bank, 1988–2018 Ekonomi veya finans ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Piyasa_değeri&oldid=31036865" sayfasından alınmıştır
Makale serilerindenBankacılık Finans Finansal piyasalar Finansal piyasa aracıları Finansal yönetim Bireysel finans Maliye Bankalar ve Bankacılık Finansal düzenleme Banka türleri Merkez bankası İhbar bankası Ticari banka Kalkınma bankası Emanetçi banka Acente banka Yatırım bankası Sanayi bankası İslami bankacılık Tacir banka Karşılıklı bankacılık Karşılıklı Tasarruf Ulusal banka Kıyı bankacılığı Özel bankacılık Savings bank Sparkasse Bankacılık terimleri Anonim bankacılık ATM (makine) Mevduat Kredi Money creation Banka listeleri Kanada Hong Kong Singapur Pakistan İsviçre gtd Makale serilerindenFinansal piyasalar HalkBorsaMenkul Kıymetler Tahvil piyasası Değerlendirme Şirket Sabit gelir Devlet Yüksek getirili borç Belediye Menkul kıymet Hisse senedi piyasası Adi hisse senedi İmtiyazlı hisse senedi Kayıtlı paylaşım Stok Hisse senedi Menkul kıymetler borsası Diğer piyasalarTürev (Kredi türeviOpsiyonHibrit güvenlik) Uluslararası döviz (DövizDöviz kuru) Emtia Para Emlak Reasürans Tezgâh üstü (borsa dışı) Alivreler • Opsiyonlar •Spot • Takaslar Tüccarlar Katılımcılar Düzen Kliring İlgili alanlar Bankalar ve bankacılık Finans Kurumsal Kişisel Kamu maliyesi gtd Kişisel finans Kredi⧼dot-separator⧽Borç Mortgage İpotek Araba finansmanı Şarj kartı Kredi kartı Teminatsız kişisel kredi Sahip olunan kiraya Öğrenci kredisi Piyon Unvan ödünç Kredi ödeme günü Geri ödeme beklentisi kredisi Yeniden finansman Borç konsolidasyonu Borç yeniden planlama İflas hukuku İş sözleşmesi Ücret Maaş Maaş paketleme Çalışan için hisse senedi sahipliği planı Çalışanlara sağlanan faydalar Emeklilik Emekli maaşı Tanımlanmış sosyal yardım Tanımlanmış katkı Sosyal güvence Kişisel bütçe ve yatırım Finans planlamacısı Finans danışmanı Borsa acentesi Mali bağımsızlık Emlak planlaması Hedef tarih fonu Ayrıca bakınız Banka Kooperatif Kredi birliği gtd Banka, faizle para alınıp verilebilen, kredi, iskonto, kambiyo işlemleri yapan, kasalarında para, değerli belge, eşya saklayan ve bunun dışındaki diğer ticari, finansal ve ekonomik etkinliklerde bulunan kuruluşlara denir.[1] En yaygın üçüncül sektör'lerden biridir. Banka sözcüğü İtalyanca banca sözcüğünden Türkçeye geçmiştir. Para bozma gişesi, para bozma yeri anlamına gelir. Kredilendirme faaliyetleri doğrudan banka tarafından veya sermaye piyasaları aracılığıyla dolaylı olarak da yapılabilir. Bankalar genellikle uluslararası bir dizi sermaye standardı olan Basel Anlaşmalarına dayanan asgari sermaye gereksinimi'ne tabidir. Bankalar bir ülkenin finansal sistem ve ekonomisinde önemli bir rol oynadıklarından, yargı alanlarının çoğu bankalar üzerinde yüksek derecede düzenleme uygulamaktadır. Bankalar, sermaye, para ve kredi işlemlerini yapan ticari kuruluşlardır. Evrensel bir banka kişi ve kuruluşlara kredi tahsis eder, mevduat hesaplarını korur, sermaye, para ve kredi ile ilgili her türlü işlemleri yapar. Örneğin Almanya’daki bir kredi kurumu, kanunen (kredi yasalarınca) banka muamelelerinin icra edildiği bir müessese olarak tanımlanır. Bankalar tarafından üstlenilen faaliyetler arasında para basımı, kişisel bankacılık, etik bankacılık, tam rezerv bankacılığı, kesirli rezerv bankacılığı, mevduat bankacılığı, kurumsal bankacılık, yatırım bankacılığı, özel bankacılık, işlem bankacılığı, perakende bankacılık, toptan bankacılık, borsa, menkul kıymet, hisse senedi, stok, tahvil, sigorta, istikraz, kredi, tüketici finansmanı, ticaret finansmanı, yatırım, sermaye ve diğer ilgili alanlar bulunmaktadır. Ayrıca telefon bankacılığı, video bankacılığı, dijital bankacılık, internet bankacılığı, SMS bankacılığı, mobil bankacılık da popüler banka hizmetleridir. Mevcut en eski perakende bankası Banca Monte dei Paschi di Siena (1472'de kuruldu), mevcut en eski ticaret bankası ise Berenberg Bank'tır (1590'da kuruldu). Anlamı[değiştir \| kaynağı değiştir] Banka sözcüğü, Orta Fransızcada, "masa" anlamına gelen "banque" ve eski İtalyancada "banca"'dan alınmıştır. Daha sonra Orta İngilizce'ye geçti. Eski Yüksek Almanca'da, banka "bank, sayaç" anlamında idi. Banklar, Rönesans döneminde Floransalı bankacılar tarafından derme çatma masalar veya döviz tezgahları olarak kullanıldı. Tarihi[değiştir \| kaynağı değiştir] Ana madde: Bankacılık tarihi 1970 Bankacılık, Orta Çağ'da Vatikan'a bağlı kiliselerin kutsal topraklara yapılan seyahatlerde hacı adaylarının kıymetli eşyalarını korumak amacı ile zamanın ihtiyaçları gereğince doğmuş kuruluşlardır. Bankacılığın başlangıcı konusunda çeşitli görüşler vardır. Bunlardan biri insanların uzak yerlere seyahate giderlerken para ve değerli madenlerini güvenli olduğu düşüncesiyle kilise papazına emanet etmeleriyle başladığıdır. Bu şekilde biriken paralardan zaman zaman ihtiyaç sahiplerine papazlar tarafından ödünç verilmesi suretiyle geliştiği rivayet edilir. Uzak bir şehre ticari iş için giden bir tacirin gittiği yerde kendini tanıtabilmek için kendi şehrindeki tanınmış, önemli, güvenilir bir kişiden mektup alması da bankacılık hizmetlerinden "teminat mektubu"nun ortaya çıkışının başlangıcı olduğu söylenir. Modern bankacılığın ise tarihte ilk kez Mezopotamya’da başladığı bilinmektedir. İkinci yüzyıl itibarıyla kefalet karşılığı kredi işlemleri yapılmış, bununla beraber sermaye ve bankalardan alınan borç paralar için tahviller, çek ve kambiyolar kullanılmaya başlanmıştır. Avrupa’da ilk evrensel etkin banka 13. yüzyılda faaliyete geçmiş, Floransa’da ticaret makamına yükselmiş ve banka işlemleri artık oturmaya başlamıştır. Eskiden mal tüccarları, komisyoncular ya da nakliyeciler olarak var olan ilk bankalar, mali işler üzerine kredi ve mevduatlarını tahsis eden bankacılık hizmeti sunan kuruluşlar haline dönüşmüştür. Bardi, Peruzzi ve Floransalı Acciauioli tanınan ilk ünlü bankacılardır. Bunlar 14. yüzyılın başında Avrupa'nın önemli şehirlerinde banka şubeleri açmıştır. Üçüncü İngiliz Kralı Eduard hükümdarlık yaptığı 1345 senesine kadar birikmiş borçları geri ödemek için Yüz Yıl Savaşları'nda direnmiş, büyük zorluklara katlanmıştır; fakat bu çabaları sonuç vermemiş ve etkisini kaybetmiştir. O zamanların en önemli bankacısının iflas etmesinden sonra Vieri di Cambio de' Medici 1348 ve 1392 yılları arasında Avrupa'nın en önemli şehirlerinde, birçok şubesi olan geniş çaplı bir banka kurmuştur. Kendi yetiştirdiği ve ayrıca yeğeni olan Giovanni di Bicci de' Medici Roma'da ilk şubeyi kurmuş ve 1393 yılında da bunları devralmıştır. Bir zamanların başarı elde etmiş bankası Vieri Di Cambio de' Medici, 1393'te kendisinin geri çekilmesiyle iki oğlunun yönetimi altına girmiştir ve banka iflas etmiştir. Yönetime yeğeninin geçmesiyle banka tekrar başarıya kavuşmuştur. Amcasının ölümünden sonra Giovanni di Bicci de' Medici 1397 yılında etkinliklerini Floransa'ya taşımış ve Banco Medici'yi kurmuştur. Bu girişimle birlikte 1407 yılında Ceneviz'de Banco di San Giorgio kurulmuştur. O ana kadar kurulan aile bankalarıyla arasındaki fark, bu bankanın kamusala benzer bir banka düzeninde kurulmuş olmasıydı. Bu banka dünyanın en eski bankası olarak bilinmektedir. Uzun bir süre kendi alanında tek discontobank ve afiş bankası olarak ticaret yapmıştır. 1805 yılında Napolyon'un iktidarı ele geçirmesiyle Napolyon tarafından kapatılmıştır. 1462 yılında Perugia'da ilk Monte de Pieta kurulmuştur, bunu ise birçok İtalyan şehri takip etmiştir. Bunlar birbirine bağlantılı olarak kurulmuşlardır. Monte di Pieta o zamanlarda Fransisken tarikatı tarafından emniyet sandığı olarak kurulmuştu. Kuruluş amacı ise her şeyden önce kredi ve kambiyo muameleleri ile ilintili olarak mal ticareti ile uğraşan o zamanların Medici ve Strozzi gibi bankacı ailelerinin yoksul ve yardıma muhtaç insanlara destek vermesiydi. 1472 yılında Siena'da Monte Di Penta olarak kurulan Banca Monte dei Paschi di Siena, hala varlığını sürdüren dünyanın en eski bankasıdır. Bankalar siyasi iktisattaki iş bölümleri için gerekliydi, çünkü ekonomi faillerinin performansları maddi durumlarda takas yapılıyordu. Bu para akımının aracısı ise kredi kurumlarıydı. Ayrıca yıpranma payı istekleri ve kredi ihtiyaçları arasındaki takası sağlıyordu. Kredi kurumları ekonomi dairesindeki özel önemlerinden dolayı ulusal ve uluslararası yasal ve düzenleyici yönetmelikleri vardır (örneğin yönetim, muhasebe) ve özel bir makam tarafından da denetime tabidir. Türkiye'de bankacılık[değiştir \| kaynağı değiştir] Ayrıca bakınız: Türkiye'deki bankalar listesi Türkiye'de öteden beri gayrimüslimler para piyasasında etkindi. Galatalı bankerler ve ecnebi tüccarlar Müslümanlara yasak olan faiz işleri ile para alım satımını yürütüyordu. Daha sonra 1845'te, İstanbul'da ilk banka benzeri kurum, İstanbul Bankası adıyla kurulmuştur. Ödenmiş sermayesi olmayan bu kurum 1850'lerde kapanmıştır. 1856'da kurulan Ottoman Bank, 1863'te Osmanlı Bankası adıyla çalışmaya başlamıştır. 1908'de iktidara gelen İttihat Terakki yönetimi Türk şirket ve bankalarının kurulmasına ve çalışmasına devlet desteği sağlamıştır. Yahudi, Rum, Ermeni tefecilerin hükümranlığına son vermek ve büyük bir kalkınma hamlesi oluşturmak için kamu teşebbüslerine girişilmiştir. Mithat Paşa daha önceleri Ziraat Bankasının çekirdeği olan "Memleket Sandıkları"nı kurmuştu. Bu dönemde de millî bankacılık girişimlerine devam etti. Ekonomi hâlen Ahilik benzeri kurallar ile yürütülüyordu. Dükkân açmak, meslek sınavını kazanmaları yanında, kethüda sisteminin iznine bağlıydı. Adam kayırmaya yol açan Lonca ve Kethüdalık sistemini kaldıran Esnaf Kararnamesi 26 Ocak 1910'da kabul edildi. Böylece "Esnaf Cemiyetleri" kurulmasının yolu açılmış oldu. Kara Kemal'in yönlendirdiği esnaf derneklerinin girişimi ile; Milli Mahsulât Osmanlı Anonim Şirketi, Milli İthalat Kantariye Anonim Şirketi, Milli Ekmekçi Anonim Şirketi kuruldu. Bu dönemde İstanbul Bankası(İstanbul 1911), Emlak ve İkrazat Bankası (İstanbul 1914), Milli Aydın Bankası (Aydın 1914), İslam Ticaret Bankası (Adapazarı 1914), Karaman Milli Bankası (Karaman 1915), Kayseri Kök İktisat Bankası (Kayseri 1916), Akşehir Osmanlı İktisat Bankası (Akşehir 1916), Eskişehir Çiftçi Bankası (Eskişehir 1916), Ticaret ve İtibari Umumi Milli Bankası (İstanbul 1917), Konya Milli İktisat Bankası (Konya 1917), Manisa Bağcılar Bankası (Manisa 1917), Adapazarı Emniyet Bankası (Adapazarı,1919) gibi bankalar da kurulmuştur. İşlevleri[değiştir \| kaynağı değiştir] Bankalar, çeşitli yollarla elde ettikleri mevduatı, bazı kişi ve kuruluşlara kredi şeklinde tahsis eden; sermaye, para ve kredi ile ilgili her türlü işlemi yapan mali aracılardır. Ticari kuruluşlar oldukları için temel hedefleri, karlarını azami hale getirmektir. Ancak bu arada yaptıkları faaliyetin mahiyeti icabı kamu yararı açısından önemli sonuçlar doğururlar. Bu sebeple kamu yararını da azamileştirmek için devlet tarafından özel kanunlarla kontrol altında tutulurlar. Kamu yararına sonuç veren fonksiyonlarından en önemlisi topladığı fonları en verimli alanlarda kullandırmakla millî gelirin daha hızlı artmasına katkıda bulunmaktır. Bu fonksiyonları serbest faiz sisteminin mevcudiyeti halinde gerçekleşir. Faizin serbest olmadığı sistemlerde devlet teşvik ve selektif kredi yöntemleriyle bu sonucu elde etmeye çalışır. Diğer önemli fonksiyonlarından biri de yaptığı çeşitli bankacılık hizmetleri vasıtasıyla ekonomik faaliyetlerin daha verimli bir şekilde gerçekleşmesine katkıda bulunur. Bankalar güvene dayalı müesseselerdir, herkes birbirini tanımaz ve güvenemez, ancak herkes bankayı tanır ve banka da herkesi tanır. Bu şekilde birbirini tanımayan birçok kişi bankanın aracılığıyla güven içinde iş ilişkilerine girebilirler. Bu özellikleri dolayısıyla bankalar diğer ticari kuruluşlardan farklıdırlar ve devlet tarafından da farklı muamele görürler. Fonksiyonlarının başarıyla devamı için bankalara olan güvenin sarsılmaması önemlidir. Hizmet Verme Kredi Verme Parasal İşlemler (Bütün Ödeme İşlemleri) Para Politikası Teşvikinin Aktarımı (Faiz) Yatırım İşlemleri (Menkul Kıymetler) Ekonomik Fonksiyonlar Kanallar[değiştir \| kaynağı değiştir] Bankalar, bankacılık ve diğer hizmetlerine erişmek için birçok farklı kanal sunar: Banka şubesi, perakende bir yerde yüz yüze bankacılık hizmeti verir. Bankaya bitişik veya bankadan uzakta ATM bankacılığı Posta yoluyla banka: Çoğu banka, çek mevduatlarını posta yoluyla kabul eder ve müşterileriyle iletişim kurmak için postayı kullanır. Müşterileri evlerinde veya işyerlerinde ziyaret eden, çoğunlukla özel bankacılık veya işletme bankacılığı hizmetleri veren ilişki yöneticisi Banka için bir sözleşmeye dayalı olarak çalışan, asıl işi bankanın müşteri tabanını artırmak olan doğrudan satış temsilcisi. Parasal işlemler[değiştir \| kaynağı değiştir] Ödeme sistemi, millî ekonomilerde mal ve hizmet üreticileriyle tüketiciler arasında merkezi bir iş birliği aracıdır. Para karşılığında verilen hizmet, malların birbiriyle takas edilmesini tamamıyla unutturmuştur. Parasal işlemler hizmetin ve malların takasını da belli ölçüde kolaylaştırmıştır. Buna rağmen üretici ve tüketicilerin gerekli parasal araçların miktarı ve vadeleri bağlamındaki ihtiyaçları çoğu zaman birbirinden farklı olmaktadır. Mevduat ve kredi verilmesi[değiştir \| kaynağı değiştir] Mevduat, bankalara ve benzeri kredi kurumlarına istenildiğinde ya da belli bir vade ya da ihbar süresi sonunda çekilmek üzere yatırılan paralardır. Büyük yatırımların yapıldığı kuruluşlar bunu genellikle kendi paralarıyla finanse edemez. Kredilerin kabulüyle yatırımlar kısmen finanse edilebilir. Tasarruf mevduatının teslim alınması ve diğer kıymetli varlıkların güvenli bir şekilde muhafaza edilmesi ve kredi verimi bir bankanın klasik ticaret temelini oluşturmaktadır. Banka türleri[değiştir \| kaynağı değiştir] Mevduat bankaları, Daha çok Mevduat toplama ve bu kaynakla ticaret ve üretimin finansmanını sağlayan mevduat bankaları, genelde 1 yıla kadar olan kısa vadeli işlemlere yoğunlaşır. Mevduat bankaları fon aktarımı yanı sıra birçok bankacılık ürünü ile hizmet sunan kurumlardır. Katılım bankaları, faizsiz bankacılık sistemine sahiptir. Mevduat bankalarına benzer nitelikte olan fakat mevduat bankalarındaki sabit getirili Mevduat yerine kar ve zarara katılım fonu toplayan banka türüdür. Mevduat bankalarından bir diğer farkı ise mevduat bankaları finansal kiralama işlemi yapamaz iken, katılım bankaları finansal kiralama işlemi yapabilmektedir. Yatırım bankaları, Mevduat toplama yetkisi olmayan, geniş bir şubenın olmaması sebebiyle bankacılık hizmet ürünlerinin tamamını sunamayan ve ticaret bankalarına kıyasla ticari faaliyetleri kısıtlı olarak yerine getirebilen bankalardır. Kalkınma bankaları, Mevduat toplama yetkisi olmayan, az gelişmiş bölgelerde üretken yatırımların gelişmesine, teknik yatırım ve orta-uzun vadeli fon teminine yönelik kurulmuş bankalardır. Türkiye Kalkınma Bankasının, 4456 sayılı yasanın üçüncü maddesi amaçlarını, " ...Türkiye'nin kalkınması için; anonim şirket statüsündeki teşebbüslere kârlılık ve verimlilik anlayışı içinde kredi vermek, iştirak etmek suretiyle fınansman ve işletme desteği sağlamak, yurt içi ve yurt dışı tasarrufları kalkınmaya dönük yatırımlara yöneltmek, sermaye piyasasının gelişmesine katkıda bulunmak, yurt içi, yurt dışı ve uluslararası ortak yatırımları fınanse etmek ve her türlü kalkınma ve yatırım bankacılığı işlevlerini yapmak..." olarak belirlenmiştir. Merkez Bankası[değiştir \| kaynağı değiştir] Ayrıca bakınız: Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Merkez bankası (millî banka, merkezi millî banka) bir ülkenin parasından, para değerinden ve para sahasından sorumlu bankadır. Gelişmiş ülkelerde merkez bankasının asıl hedefi para biriminin değerinin ve istikrarının sürdürülmesidir. Merkez bankasının bunun dışında bankacılık sektörünün son mercii olmak ve faiz haddinin kontrolü gibi görevleri de vardır. Bunun yanında merkez bankasının, bankalar ve diğer finansal kurumları, tedbirsizlik ve dolandırıcılığa karşı denetlemek gibi yetkileri de olabilir. Günümüzde birçok zengin ülkenin, siyasi müdahaleleri engelleyen yasalarla çalışan, bağımsız merkez bankaları bulunmaktadır. Çünkü ulusal ve ulusal üstü para alanları, uygun ulusal merkez bankaları (US Federal Reserve, İngiltere Bankası, Japon Bankası) ve bu tür uluslararası üstü bankaları (Avrupa Merkez Bankası) bulunabilir. Bankaların bankası[değiştir \| kaynağı değiştir] Merkez bankası bir ülkenin bankacılık sisteminin en başında gelir ve ticaret bankalarına merkez bankası parasıyla normal ödeme imkânları sağlar. Bu durumda merkez bankalarının ticaret bankalarına borç vermesi söz konusudur. Merkez bankası bilançolarının pozisyonu ticaret bankalarının merkez bankaları aracılığıyla borç para temin ettiklerini gösterir. Arkasında ticari bankaların mevduat merkez bankasının câri hesapları vardır, birincil holdinglerin ve ticaret bankalarının varlıkları mevduat tesislerine ticari bankalar aşırı rezerv koymaktadır. Merkez bankaları bunların dışında gerektiğinde likidite ekonomik kriz kredi sisteminde güven kaybını ve bankacılık sistemini önlemek için finansman merci olarak hazırda bulunmalıdır. Bu görevi ancak ticari bankaların özel mülkiyet düşüşü izleyebilir. Bu nedenle ödeme hükmüne dayalı yüksek faiz oranları sadece ihtiyaçları karşılamak için gereklidir. Merkez bankası son finansman merci olarak kalır ve bankalar bir bankacılık krizi yaratmadan kendileri hareket etmemelidirler. 17. – 18. yüzyılda Merkez Bankaları[değiştir \| kaynağı değiştir] Merkez bankasının tarihi 17. yüzyıldan başlamaktadır. Bütün Avrupa kıtasına yayılmış olan küçük bankalar kendi madeni paralarını basmışlardır. Hükûmetler ticareti desteklemek için para birimi birliklerine daha çok önem vermeye başlamıştır. 1609 yılında ilk merkezi banka benzeri kurumu olan Amsterdam bankası kurulmuştur. Ancak bir yandan savaş borçları, bir yandan da Hollandalı “East India Company” adlı şirketin ödeme imkânının kalmaması nedeniyle bu banka 1819 yılında batmıştır. İsveçli Reichsbank günümüzün en eski merkez bankası olarak kabul edilir. 1656 yılında Stockholms Banco, sıkı bir devlet kontrolünde olmasına rağmen İsveç hükûmeti tarafından özel bir kurum haline getirilmişti. Devlet, servetinin büyük bir bölümünü bankaya yatırmıştır. Şu anda Stockholm’de elde edilen ve devlete ayrılan kazançları desteklemektedir. 1694 yılında ise İsveç Reichsbank gibi İngiliz Bankası da anonim şirket olarak kuruldu. En önemli görevi ise devlete borç para vermek idi. Devam eden yıllarda Avrupa’da devlet borçlarını finanse etmek amacıyla diğer merkez bankaları kuruldu. Bankalar, banknotları neşreden millî bankalar olarak iş yapıyordu. Bu banknotlar, millî bankaların emanete aldığı bozuk paralar için birer makbuzdu ve bu makbuzlar ödeme aracı olarak kullanılıyordu. Sahiplerine, görevli bankalardan hazırlanmış bozuk paraların teslimatını talep etme yetkisini veriyordu. İlk dönemdeki merkez bankalarının başlıca görevi, devlet borçlarını karşılamayla sınırlı idiyse de, bu bankalar birer özel girişim ve kurum olarak başka banka işlerini de karşılıyordu. Örneğin bir banka olarak diğer ticaret bankaları için banka hesaplarını yönetiyor ve bankalar arasındaki mali muameleyi yerine getiriyordu. Bu gizli işlevi ile merkez bankaları ihtiyatlarda ve ayrıca bankaların iyi bir şekilde genişletilmiş şebekeleriyle büyük oranda tasarrufta bulunuyordu. Bu etkenler merkez bankalarının son finansman mercilerinin kriz durumuna girmelerine sebep oluyordu, müşterilerine finansal zorluklarda nakit para hazırda bulunduruyorlardı. 19. yüzyıl finansal krizlerden sonra bankacılığı tahdidi bir şekilde işletmek için talep görülüyordu. Çoğu zaman bu durum merkez bankalarının tek hakkı banknot basıp dolaşıma sunmak olarak somutlaşıyordu. Bankalar tarafından piyasaya sürülen banknotların bozuk paraya veya altına dönüştürerek güvence altına almak için, millî Bankalar için şartlar ortaya kondu, banknotların dayanıklılığına göre banknotlar önce bozuk paraya, sonra da (altın, gümüş gibi) soya metaline dönüştürülerek güvence altına alınacaktı. 1844 yılında “Peel Banka belgesi” ile birlikte İngiltere’de ilk defa bütün banknotların İngiliz bankası tarafından tamamen altın kaplama olması zorunluluğu yasal olarak belirlendi. Serbest altın esası olarak adlandırılan bu yasa 1873 yılında Büyük Britanya’ya sokuldu ve birçok Avrupa ülkesinde de benimsendi. Serbest altın esasının piyasaya girmesiyle merkez bankalarının altın ihtiyatlarını para karşılığında tutmaları sonucu ortaya çıktı. Merkez bankalarının bunu hedeflemesindeki asıl amaç değer istikrarının güvence altında olmasıydı. Zamanla kâğıt para miktarı demir para miktarını ve soy metalini aştı. Bu yüzden 1914 yılında altın kaplama işi birçok ülkede yürürlükten kalkmıştır. 20. yüzyıldan günümüze[değiştir \| kaynağı değiştir] Birinci dünya savaşından sonra, işsizlik ve fiyatlardaki istikrarsızlık merkez bankalarının dünyadaki ekonomi dengesinin korunmasında daha fazla önem kazanmasına yol açmıştır. Bu gelişmeler belirgin bir şekilde 1929 – 1933 yılındaki ekonomik kriz sırasında olmuştur. 20. yüzyılın ilk yarısında meydana gelen 1. ve 2. dünya savaşından dolayı meydana gelen zarar da merkez bankasının asıl görevi savaş masrafının karşılanması için finansal bir kaynak olmasıydı. İkinci dünya savaşından sonra ülkelerin merkez bankası üzerindeki etkisi daha da çoğaldı. Merkez bankalarının amacı gelir artışını ve iş imkânını artırmaktı. Ulusal bankalar özerkliğinin kayıplarını belirleyerek kamusal hedefleri desteklemek için ortak bir noktayı seçti. Reserve Bank of India gibi bazı bankalar bile kamulaştırıldı. Federal Reserve System gibi bazı bankalar ise bağımsız bankalar olarak yürürlüktedir, fakat buna rağmen hükûmete işleri ile ilgili rapor vermek zorundadır. 1980'li yılların sonuna kadar hiçbir merkez bankası fiilen değer istikrarının korunması için hiçbir sayısal enflasyon hedefi bildirmemişlerdir. Fakat 20. yüzyılın 90'lı yıllarında daha fazla merkez bankası enflasyon hedefi koymuştur. Bazı merkez bankaları hükûmet aracılığıyla bazı hedef enflasyon hisseleri emretmiştir (örneğin İngiliz Bankası). Günümüzde merkez bankalarının değerlerin standart istikrarının numaralandırılmış örnek bir imkânı yoktur. Merkez bankalarının bugün tarih içinde gelişen üç hedefi vardır: değer istikrarı, ekonomik denge ve finansal istikrardır. Şu anda bu hedeflerin yerine getirilmesini, 2007’den beri yaşanan finansal kriz zorlaştırmaktadır. Merkez Bankasının amaçları[değiştir \| kaynağı değiştir] Merkez bankasının asıl amacı para değerini korumak ve bu değerin istikrarını düzenli bir şekilde sürdürmek. Genellikle ilgili merkez bankalarının tüzük, ekonomik büyüme, döviz kuru istikrarı gibi para politikasını içinde barındıran hedefleri vardır. Aşağıdaki tabloda bazı merkez bankalarının yasal amaçları örnek gösterilmektedir. Avrupa Merkez Bankası İngiliz Bankası Federal Reserv Sistemi (ABD) Japon Bankası Hedefler Fiyat istikrarı Fiyat istikrarı zedelenmeden ekonomi politikasının desteklenmesi Hazinece yürütülen fiyat istikrarı Hükûmetin ekonomik büyüme ve istihdam hedeflerine destek Sabit fiyatlar Azami ölçüde istihdam Uzun vadeli oranlar Fiyat istikrarı ve böylece ekonominin sağlıklı gelişimine katkıda bulunma Birincil hedefler Fiyat istikrarının korunması Fiyat istikrarının korunması Öncelik tanımama Fiyat istikrarının korunması Merkez Bankasının fonksiyonları ve görevleri[değiştir \| kaynağı değiştir] Ulusal bankalar üzerindeki yasal düzenlemeler ülkeden ülkeye farklılık gösterir. Ancak merkez bankası bilançolarına dayalı olarak bunu dört temel merkez bankası işlevi olarak tanımlamak mümkündür. Varlıklar Yükümlülükler Döviz rezervleri (1) Altın ve altın alacakları Dövizler Ticari bankalar üzerindeki talepler (2) Temel ticaret operasyonları Uzun vadeli Ticaret Operasyonları Süreli trans aksiyon biçimindeki hassas yönetimli operasyonlar Kamu bütçesi operasyonları (3) Diğer varlıklar (Menkul) (4) Banknot tedavülü (5) Ticari bankaların mevduatı (6) Mevduat hesaplarındaki meblağlar, asgari rezervler dâhil olmak üzere Yatırım olanağı Devlet mevduatı (7) Diğer yükümlülükler (8) Hükûmetin etkisi[değiştir \| kaynağı değiştir] Bir merkez bankasının bağımlılığı genellikle bir devletin çeşitli ekonomik ve siyasi ilişkilerinden etkilenir. Bir merkez bankası hükûmetin yönergelerinde bağımsız olabilir; fakat aynı zamanda, örneğin Almanya’da olduğu gibi, eyalet hükûmetinin talimatlarına da bağlı olabilir. Eğer bir merkez bankası hükûmetin talimatlarına bağlı ise devlet gerçekte para ve kur politikasına karşı sorumludur. Enflasyon ile ilgili olarak merkez bankalarının parasal yapılandırmalarının bazı etkileri görgül/ampirik olarak nitelendirilir. Bir merkez bankasının hükûmete karşı bağımlılığı açısından uluslararası geniş bir spektrum olarak gözlemlenebilir. Bunun nedenleri öncelikle bağımsızlığın farklı tanımları ve ülkelerin kendi merkez bankalarıyla olan tarihsel deneyimleridir. Merkez Bankası tasarımına eleştiri[değiştir \| kaynağı değiştir] Merkez bankası tasarımına ilk eleştiri kuramcı Ludwig von Mises ve Friedrich August von Hayek’den gelmiştir. Her ikisi de Avusturya Okulunun avukatıdır. “Human Action” adlı kitabında Ludwig von Mises devlet müdahalesiyle ekonominin oluşumunu konu alır. Ekonominin yükselişi ve düşüşü ile ilgili akıl yürütürken bununla çöküşün oluşumunun, faiz oranlarının kredi genişlemesiyle düşüşünün, bankalar tarafından olduğunu yazar. Ancak Mises bu sanayi ve işletmelerin oranının azaltılması için kredi akışını bir risk olarak görür. Yakıt ekonomisinin er ya da geç çökeceğine inanmaktadır. Bankaların kredi genişleme politikası bu nedenle şirket faaliyetini yanlış istikamete sevk etmektedir. Mises periyodik şekilde yinelenen ekonomik krizleri önlemek için bankacılık politikasının artırılması sonucuna varmıştır. Daha ziyade faiz oranı piyasa mekanizması ile düzenlenmelidir. Van Hayek de ekonominin istikrarsızlığını para durumunun piyasa süresince belirlenemediğini, ancak merkez bankaları tarafından düzenlendiğine inanmaktadır. Bundan dolayı para düzenlemeleri devlet yönergesi ile mümkün olmamaktadır. Van Hayek, merkez bankalarının görevlerini özel ellere verilmesi önerisi ile serbest bankacılığı teşvik eder. Faiz oranı, talep ve para arzı ile piyasada belirlenecek başka fiyata dönüşür. 1974 yılında Van Hayek, ekonomide merkez bankalarının etkisi olduğu kanısına varır. Kamu bankası[değiştir \| kaynağı değiştir] Kamu bankası, ticari bankaların yanı sıra, merkez bankasına ve ayrıca devlete borçlu olarak gündeme gelir. Merkez bankası kredi vererek faaliyetlerinin finansmanında kamu sektörünü destekler. Bu durum merkez bankası bilânçosunun (3) pozisyonunda yansıtılır. Bunun yanında, merkez bankası kamu sektörünün nakit yöntemine karışır ve bu anlamda devletin ana bankası olarak görev yapar, devlet mevduatlarını ağırlıklı olarak merkez bankası idare eder. Bu sermayeler merkez bankası bilançosunun (7) pozisyonunun altında listelenmiştir. Buna ek olarak merkez bankası, açık pazar ticareti kıymetli evraklar çerçevesinde para miktarını yönetmek için satın alır. Bu kıymetli evraklar merkez bankası bilânçosunun (4) pozisyonu altında belirtilmektedir. Kur Politikası[değiştir \| kaynağı değiştir] Kur politikasının konusu devletin kendisine ait para birimi ve diğer para birimlerinin arasındaki bağlantıların düzenlenmesidir. Kur politikasının araçları[değiştir \| kaynağı değiştir] Döviz piyasasına müdahale Yasal anlaşmaya dayalı sabit kambiyo kurlu bir para sisteminde merkez bankasının bir müdahale yükümlülüğü bulunur. Yani kambiyo kuru döviz borsasında kesin bir hareket noktasına ulaştığı zaman duruma müdahale etmelidir. Merkez Bankası hedeflenen kurlara ulaşmak için “talep eden” ya da “teklifte bulunan” konumuna geçer. Bu sistem en sıkı kambiyo kurlarında inandırıcı olarak öngörülür, fakat dalgalı kurlarda böyle bir durum söz konusu değildir. Para politikası[değiştir \| kaynağı değiştir] Para politikası para arzı (bankaların likiditesi) tarafından ya da para ve kredi talebi ile desteklenen bir politikadır. Hedef genel ekonomi politikasını desteklemektir. İskonto politikası[değiştir \| kaynağı değiştir] Merkez bankası bu politikayla ticaret bankalarının kredi verimini tayin eder. Merkez bankasından alınan paralarla belirli şartlar yerine getirilir, ticaret bankaları bu parayı yeniden finanse etmek için merkez bankasına yeniden satar. Paranın bu mükerrer iskonto aracılığıyla ticaret bankaları merkez bankalarındaki kendi hesaplarında kredi elde eder ve böylece para oluşturma ve kredi alma imkânlarından yararlanabilir. Bu yeniden finans etme olanakları değeri merkez bankasının faiz oranı yüksekliğine ve para politikasının amacına göre şekillendirilir. Lombard politikası[değiştir \| kaynağı değiştir] Burada, merkez bankası bir kredi kurumu tarafından teminat gösterilen menkul kıymet ve kredi karşılığında lombard kredisi temin edebilir. Asgari rezerv politikası[değiştir \| kaynağı değiştir] Asgari rezerv politikası açık pazar ticaretinin aksine yeniden finanse etme gibi bir sistemi yoktur. Görevi tamamıyla açık pazar ticaretinin tersidir. Mindestreservepolitik ticaret bankalarının merkez bankasına zorunlu mevduat yatırmasıdır. Özel bir kişi ya da bir firma bankaya para yatırdığında banka, bu paranın bir kısmını merkez bankasına yatırır. Banka bu yatırımın bütün tutarını kredi olarak diğer ticaret ortaklarına teslim etmek zorunda değildir. Bu bağlamda asgari rezerv oranı kavramı kullanılır. Bu, merkez bankası tarafından verilen, çok nadir görülen bir faiz oranıdır. Açık piyasa[değiştir \| kaynağı değiştir] Açık piyasa işlemleri merkez bankalarının para politikası araçlarıdır ve hem geniş hem de kısıtlayıcı para politikası izlemelerini mümkün kılar. Sıkı para politikası ile merkez bankası açık piyasada menkul kıymetler satarak merkez bankası parasını piyasalardan çeker. Genişleyen para politikaları tam tersidir. Burada, merkez bankası piyasadaki menkul kıymetleri satarak yoluna devam eder. Açık piyasa merkez bankalarının kredi işlemlerine aittir ve bu işlemler genellikle repo anlaşması olarak işletilir. Faiz politikası[değiştir \| kaynağı değiştir] Faiz politikası merkez bankasının faiz seviyesini etkileyen her şeyi kapsar. Faizler kredi veren kurumun maliyetini tanımlar ve merkez bankası ile ticaret bankaları arasındaki faiz oranlarının değişimlerini hesaplar. Böylelikle bütçe, kuruluş ya da tüketim kredisinin yatırımına göre devletlerin kredi taleplerini etkiler. Merkez bankası faiz oranlarını gittikçe artan yüksek fiyatlara göre belirler. Ticaret bankaları ise faizlerini müşterilerini göz önünde bulundurarak belirler. Amaç bağımlılığı[değiştir \| kaynağı değiştir] Amaç bağımlılığı hükûmetin merkez bankasının hedeflerini etkileyebilmesidir. Örneğin; fiyat istikrarı merkez bankasının en üst hedefi olarak tanımlanır. Merkez bankasının görevleri ise kendi amaçlarını bağımsız bir şekilde yapabilmesidir. Araç bağımlılığı[değiştir \| kaynağı değiştir] Araç bağımlılığı, hükûmetin merkez bankasının hedeflerine ulaşmasında hangi ölçüde etkilemesidir. Merkez bankası para politikası araçlarının seçiminde kendi kararlarını alırken bağımsızsa, hükûmet parasal istikrar başarısında hangi araçların tesis edileceğine karar verir. Merkez bankası kendi para politikası araçlarını özgürce seçebilir ve araç bağımlılığını harekete geçirir. Bankaların müşteri grupları[değiştir \| kaynağı değiştir] Bankaların müşteri grupları şu şekilde sıralanmaktadır: Kitle Ticareti: Kredi ve Yatırım Ticareti ve ayrıca ödeme işlemleri Özel Bankacılık: Varlıklı Özel Müşteriler için Sermaye Görüşmeleri ve Sermaye Firma Müşterileri Devlet ve arazi meclisi Bankalar Bankayı oluşturan iş birimleri[değiştir \| kaynağı değiştir] Bankalar, şube, bölge yönetim, genel müdürlük yönetim, yönetim kurulu, dış destekli birimlerden oluşur. Bir şubenin esas amacı satıştır. Ancak satış ile birlikte, operasyonel işlemler, teknik destek, güvenlik gibi bölümler de bulunmak zorundadır. Satışa yönelik kurulan şubeler de; perakende, özel, ticari ve kurumsal olarak ayrılmaktadır. Bankaların ulusal ekonomi fonksiyonu[değiştir \| kaynağı değiştir] Bankaların yerine getirdiği üç önemli ulusal ekonomi fonksiyonu vardır: Lot büyüklüğü dönüşümü: Bankalar, çoğu küçük yatırımlardan oluşan teklif ve büyük kredi talepleri arasında bir denge oluşturmaktadır. Çoğunlukla bunların dönüşümü, küçük tasarruf miktarından büyük kredi paketlerine doğru gerçekleşir. Tasarruf ve kredi ihtiyaçlarının temini farklı zaman dilimlerinde olabilir. Bu da bankaların bir havuz temin etmesiyle başarılır. Havuz, yatırımların ve kredilerin toplamının saklandığı yerdir. Olgunluk dönüşümü: Finans kurallarının katı yorumları günümüzde sınırlandırılmıştır, çünkü kısa vadeli yatırımın belirli yüzde oranı uzun vadeli de verilebilir. Olgunluk dönüşümünde şu bakış açıları göze çarpmaktadır: Likidite Problemleri Kazanç Problemi Faiz Değişim Riski Bir banka akınının tehlikesi Risk dönüşümü: Yatırımcı dikkate ve kredi veriminde kredi kurumlarının alansal bilgilerine güvenir. Farklı bir tehlike durumunda tasarruf ve kredi ihtiyaçlarının karşılanmasıdır. Bu durum şunları ortaya çıkarır: Portföy Eğitim Kredi Denetimi Hisse Senedinin Kefaleti Tasarruf Sahibi ve Borçluyla Yapılan Sözleşme Paranın icat edilişinde ticaret bankaları bu bakımdan merkez bankasının kredileri aracılığıyla iktisadi akıma kısmi yatırımlarla para sağlayan bir kuruluş olarak önemli bir rol oynamaktadır. Sermayelerin merkez bankasına yatırılmasıyla ekonomik sirkülâsyonun önüne geçilebilir. Kârlılık[değiştir \| kaynağı değiştir] Sene sonu bilânçosu bankalarda da temel olarak farklı değildir. Fakat burada özel bir banka bilânçosu söz konusudur. Bankalardaki maliyet ve başarı faturası, maliyet ve hâsılat faturasının içinde yer alır. Bankaların devralınması[değiştir \| kaynağı değiştir] Ayrıca bakınız: Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu Bankalar devralınırken alış fiyatının değerlendirilmesinde defter değeri çarpanı önemli bir indeks teşkil etmektedir. Bu da defter değerinin oranında alış fiyatının ne kadar yüksek olduğunu gösterir. İlke olarak banka devir alımıyla ilgilenen ne kadar çok kişi varsa, defter değer çarpanı da o kadar yüksektir. İşletmeci temel yasalarına göre öneri ve talepler bu piyasayı yükseltebilir. Bankaların yasal dayanağı[değiştir \| kaynağı değiştir] Örneğin Almanya’da bankacılık yasası kredi kurumunun yasal dayanağıdır. Avusturya’da ikinci Dünya savaşının sonuna kadar Almanya’nın kuralları hüküm sürmüş, 1979’dan sonra ise değiştirilmiş ve Avusturya’ya özgü bankacılık yasaları yürürlüğe girmiştir. Bu kurallar 1986’da bir yasa kitabı ile yenilenmiş ve 1994 yılında tamamen yeni bankacılık yasaları yürürlüğe girmiştir. İsviçre’nin bu konuda Avusturya’nın da onayladığı bir özelliği “banka gizliliğidir”. Devletin saklanılan bilgilere el koyması ile ilgili banka gizliliği yasalarına dair Almanya’da buna karşı çıkan bazı yaygın görüşler vardır. Bankacılık ürünleri[değiştir \| kaynağı değiştir] Perakende[değiştir \| kaynağı değiştir] Banka hesabı Mevduat Mevduat hesabı Yinelenen mevduat hesabı Sabit mevduat hesabı Ankes Vade Valör Kambiyo Son kredi mercii Para piyasası hesabı Depozito belgesi (CD) Bireysel emeklilik hesabı (IRA) Kredi kartı Banka kartı Mortgage Aktif sadakat Karşılıklı fon Teminatsız kredi Vadeli mevduat ATM kartı Cari hesap Çek defterleri Ulusal Elektronik Fon Transferi (NEFT) Gerçek zamanlı brüt ödeme (RTGS) İş, ticari/yatırım)[değiştir \| kaynağı değiştir] İşletme kredisi Nostro ve vostro hesaplar Sermaye artırma (özsermaye / borç / karma) Döner kredi Risk yönetimi (döviz (YP), faiz oranı, emtia, türevler Vadeli kredi Nakit yönetimi hizmetleri (kilit kutusu, uzaktan mevduat yakalama, tüccar işleme) Kredi hizmetleri Güvenlik hizmetleri Bankacılık türleri[değiştir \| kaynağı değiştir] Kooperatif bankacılığı İslami bankacılık Danışmanlık bankası Merkez bankası Mevduat bankası Topluluk geliştirme bankası Kredi birliği Emanet bankası Saklama bankası Kalkınma finans kurumu Doğrudan banka İhracat kredi kuruluşu Yatırım bankası Endüstriyel kredi şirketi Tüccar bankası Karşılıklı tasarruf bankası Ulusal banka Neobank Offshore banka Katılım bankacılığı Ödeme bankası Posta tasarruf sistemi Özel banka Kamu bankası Bireysel bankacılık Tasarruf bankası Tasarruf ve borç derneği Evrensel bankacılık Toptan bankacılık Banka holding şirketi Dünyadaki büyük bankalar[değiştir \| kaynağı değiştir] Ana Sermayeye Göre Dünyanın En Önemli 25 Bankası Banka adı Ülkesi Ana sermaye Konum 2008 Konum 2007 Konum 2006 Bilanço tutarı Konum 2009 1 JPMorgan Chase & Co US 136104 4 5 4 2175052 7 2 Bank of America Corp US 120814 5 1 3 1817943 12 3 Citigroup US 118758 2 2 1 1938470 9 4 Royal Bank of Scotland UK 101818 3 8 7 3500950 1 5 HSBC Holdings UK 95336 1 3 2 2418033 5 6 Wells Fargo & Co US 86397 23 18 19 1309639 18 7 Mitsubishi UFJ JP 77218 6 6 5 2025830 8 8 ICBC CN 74701 8 7 16 1427685 17 9 Crédit Agricole Group FR 71681 7 4 6 2239370 6 10 Santander Central Hispano ES 65267 9 10 10 1460866 15 11 Bank of China CN 64961 10 9 17 1017718 23 12 China Construc-tion Bank CN 63113 13 14 11 1105471 20 13 Goldman Sachs US 62637 N\A N\A N\A 884547 27 14 BNP Paribas FR 58175 11 11 24 2888728 4 15 Barclays Bank UK 54300 12 12 14 2992682 3 16 Mizuho JP 48752 15 15 9 1494960 14 17 Morgan Stanley US 48085 N\A N\A N\A 626023 39 18 Uni-Credit IT 47529 16 17 13 1455270 16 19 Sumitomo Mitsui JP 46425 18 22 8 1219544 19 20 ING Bank NL 44564 17 20 22 1853393 11 21 Deutsche Bank DE 43276 21 23 23 3065307 2 22 Rabobank Group NL 42252 20 19 20 851942 29 23 Société Générale FR 42203 27 26 26 1572721 13 24 Agricultural Bank of China CN 39998 71 65 60 1026300 22 25 Intesa San Paolo IT 37681 25 43 34 885363 26 Amerikan Dolarına göre (2009) Dünya’nın en büyük kredi kurumlarının en son bilanço satışlarına göre oluşturulmuştur. (31 Aralık 2008) (Kaynak: Bankalar) Ayrıca bakınız[değiştir \| kaynağı değiştir] Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu Bankalararası Finansal Telekomünikasyon Derneği Bankalararası Kart Merkezi Türkiye Bankalar Birliği Türkiye'deki bankalar listesi Bankalar arası ağ Banka yığılması Banka soygunu Bankacılık hukuku Kaynakça[değiştir \| kaynağı değiştir] Compare: "Bank of England". Rulebook Glossary. 1 Ocak 2014. 13 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Temmuz 2020. bank means: (1) a firm with a Part 4A Permission to carry on the regulated activity of accepting deposits and is a credit institution, but is not a credit union, friendly society or a building society; or (2) an EEA bank. Wikimedia Commons'ta Banka ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. gtdKredi kartı, harcama kartı, banka kartı, ödeme kartıAna kartlar American Express Mastercard Debit Maestro Mondex MasterCard Cirrus Visa Debit Electron Cash Visa Plus Bölgesel ve özel kartlar Bancomat BC Card BCA Card Cabcharge Carte Bleue (CB) Dankort Discover Diners Club Pulse EFTPOS Electronic Payment Services (EPS) Elo European Payments Initiative (EPI) Forbrugsforeningen Girocard Interac Isracard JCB Mir MEPS Meeza NETS PayPak RuPay Troy UnionPay UATP V Pay Verve Feshedilmiş Access Bankcard Carte Blanche Carte Bleue Chipknip Choice enRoute Eurocard Everything Laser Rail Travel Card Revolution Card Solo Switch PIN Hesaplar Ödeme kartı numarası Kart ilişkilendirmesi Kart muhafazası Kredi kartı bakiyesi transferi Kredi limiti Taksitli kredi Döner hesap Mevduat hesabı Cari/çek hesabı Mevduat ATM kartı Ücretler Borç Nakit avans Charge-off Faiz İhale süresi Tanıtım ücreti Universal default Ödeme İşlemsiz kart Geri çekme Kontrollü ödeme numarası İtiraz Değişim Ücret Ek ücret Kart şeması Bankalar arası ağ Cirrus Interac Pulse Plus Güvenlik Kart Güvenlik Kodu Ters ibraz sahtekarlığı Kredi kartı dolandırıcılığı Kredi kartı kaçırma Teknoloji ATM (makine) Temassız ödeme Temassız kart Kredi kartı damgalayıcı EMV NFC Donanımsal güvenlik modülü Bankalar arası ağ Manyetik şeritli kart POS terminal İnteraktif kiosk Çevrimiçi cüzdan Dijital cüzdan Kişisel kimlik numarası Güvenli şifreleme işlemcisi Akıllı kart Bankacılık Amir banka Alıcı banka gtdBankalar arası ağDünya çapında MasterCard Cirrus Visa Plus Afrika 123 Multicaixa Asya 1LINK ALTO atm5 ATM Bersama BancNet Clearing House Automated Transfer System/CHATS Dutch Bangla Bank Nexus Encash Network Service Electronic Payment Services (EPS) EZ-Link Faster Payment System (FPS) Isracard JETCO LankaClear Link MEPS MEPS+ MNET MyClear Nationlink NETS PRIMA/ATM BCA Saudi Payments Network Shetab Banking System SLIPS The Benefit Company Treats/ATM BNI UnionPay Yucho Euronet BANCS FIS Cashnet CashTree MITR NFS RuPay Avrupa Allied Irish Banks Banklink Bancomat Eufiserv Euronet Worldwide European Payments Initiative Girocard Bankcard-Servicenetz Cash Group CashPool Carte Bleue KoronaPay LINK Multibanco Otto. Sberbank SEPA Sistema de Tarjetas y Medios de Pago Vocalink Kuzey Amerika Acculink Alberta Regional Network Armed Forces Financial Network ATH CarIFS CO-OP Financial Services Discover Card Pulse TYME FIS NYCE SUM fiserv Accel / The Exchange MoneyPass First Data STAR Interac NCR Cardtronics Allpoint Visa Interlink Jeanie Presto! SHAZAM Okyanusya EFTPOS Güney Amerika Banco24Horas Banelco A Toda Hora Banred GlobalNet Redbanc Suiche7B Otorite kontrolü BNE: XX525587 BNF: cb119759438 (data) GND: 4004436-1 HDS: 014061 LCCN: sh85011609 NDL: 00562463 NKC: ph114125 NLI: 987007283160705171 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Banka&oldid=32317893" sayfasından alınmıştır
Kriz (buhran, bunalım), bir örgütün üst düzey hedeflerini ve işleyiş biçimini tehdit eden veya hayatını tehlikeye sokan, acil karar verilmesi gereken, uyum ve önleme sistemlerini yetersiz hale getiren gerilim durumudur. “Kriz, bir mekanizmanın mevcut konumunu ve geleceğini etkileyen hiç beklenmeyen bir anda ortaya çıkan ve genelde önlem alınmakta geç kalınan olumsuz bir durumdur.” Bu tanımdan krizin beklenmeyen bir anda ortaya çıktığı ve gene itibarıyla de olumsuz bir anlama sahip olduğu sonucu çıkartılabilir. İşletme alanında ise “kriz, beklenmeyen ve önceden sezilmeyen, hızlı bir şekilde cevap verilmesi ve yönetilmesi gereken, şirketin önleme ve uyum mekanizmalarını yetersiz hale getirerek, mevcut değerlerini, amaç ve varsayımlarını tehdit eden gerilim durumu” olarak ifade edilebilir. Kriz olumsuz bir kelime olmasına rağmen bazı sektörler ve şirketler için yarattığı fırsatlar açısından olumlu olarak da değerlendirilebilir. Kriz döneminin en belirgin ve gerilim yaratıcı özelliği “belirsizlik”tir. Kriz dönemlerinde yeni koşullar ve kurallar geçerlidir, bilinen çözümler ise geçerliliğini kaybeder. Günümüzde krizin herkes tarafından kabul edilmiş başlıca iki anlamı ise yıkımla sonuçlanan bir değişim ve ileri, gelişkin bir evreye geçiştir. Türk Dil Kurumu Sözlüğü'nde kriz “Bir ülkede veya ülkeler arasında, toplum veya bir kuruluşun yaşamında görülen güç dönem, bunalım, buhran” olarak tanımlanmıştır. Kriz, buhran ve bunalım kavramları ile eş anlamlı anılabilmekle birlikte, “bir örgütün üst düzey hedeflerini ve işleyiş biçimini tehdit eden veya hayatını tehlikeye sokan, acil karar verilmesi gereken, uyum ve önleme sistemlerini yetersiz hale getiren gerilim durum” olarak da tanımlanabilir. Kaynaklarına göre iki tipe ayrılır: İç çevreden kaynaklanan krizler Dış çevreden kaynaklanan krizler Krizin özellikleri[değiştir \| kaynağı değiştir] Örgütün üst düzey hedeflerini hatta varlığını tehdit etmesi Örgütün önleme ve öngörme mekanizmalarının yetersiz kalması Acil müdahale gerektirmesi Beklenmedik ve ani değişiklere zorlaması Karar vericilerde Gerilim yaratması Korku ve paniğe yol açması Krize sebep olan faktörler[değiştir \| kaynağı değiştir] İşletme dışı çevre faktörleri[değiştir \| kaynağı değiştir] Doğal faktörler (Deprem, sel, heyelan... Ekonomik faktörler Teknolojik faktörler Politik ve yasal faktörler Toplumsal faktörler İşletme içi çevre faktörleri[değiştir \| kaynağı değiştir] Yönetim zafiyetleri Örgüt yapısı Örgüt içi iletişim sorunları Yönetici sorunları Kurum Kimliği Kurum kültürünün olmayışı Motivasyon Eksikliği Organizasyon yapısının işleyişindeki sorunlar vb. olarak tanımlanabilir. Krizi önlemeye yönelik stratejiler ve tedbirler[değiştir \| kaynağı değiştir] İşletmelerde kriz aşamasına gelinmeden önce işletme içi ve dışı bazı işaretler doğru değerlendirilir ve gerekli önlemler alınırsa işletmeler krize girmeden ya da kriz oluşum sürecinin başlarında mevcut durumdan en avantajlı şekilde çıkabilirler. Bu açıdan krize karşı geliştirilecek strateji ve teknikler krizi yönetmek kadar önemlidir. Krize hazır olabilmek için işletmenin iç ve dış faktörlerinin sürekli izlenmesi ve elde edilen bilgilerin dikkatli bir şekilde analiz edilmesi gereklidir. İşletmeler yapılan analizlerin sonucu olarak bazı tahminleri geliştirebilir ve muhtemel olumsuzluklara karşı hazır halde bulunabilirler. Ayrıca işletmeler bölgesel ve ulusal düzeyde oluşabilecek değişiklikleri izleyerek muhtemel krizin etkilerinin önüne geçilebilir. Bu aşamada örneğin, işletmenin hammadde tedarikinde ortaya çıkabilecek herhangi bir probleme karşı muhtemel yeni kaynaklar arayışına girmesi veya pazarda meydana gelebilecek daralmalara karşı yeni pazar arayışlarına girmesi işletmeyi krize karşı hazır halde tutacaktır. Ayrıca işletmeler krize yönelik proaktif yaklaşımlar geliştirerek kriz yönetiminde bu yaklaşımları kullanabilirler. Kriz yönetiminde proaktif yaklaşım geliştirmek için kullanılacak unsurlar[değiştir \| kaynağı değiştir] Doğru ve Yeterli Bilgi Akışı Sağlama[değiştir \| kaynağı değiştir] Krizin oluşumunu engellemedeki önemli bir unsur doğru ve yeterli bilgi akışının sağlanmasıdır. Sistemin kabiliyetine bağlı olarak karar süreci içine giren kaliteli bilgi etkili bir bilgi akışını içererek sistemdeki aşırı yüklenmeleri engeller. Bu sayede iletişim kanallarında oluşan gürültü azalır. Bu ise doğru bilginin doğru zamanda doğru kişiye ulaşmasını sağlayarak, bilgi eksikliği veya yanlış anlamalar sebebiyle risk unsurlarının krize dönüşmesini önlemiş olur. Pek çok durumdaki örgütsel iletişim bir işletmenin yasallığını anlamlı bir şekilde değiştirebilir. Etkili iletişim işletmenin değişimini engellemez fakat işletmede oluşabilecek diğer riskleri azaltır. Şayet düzenli bir şekilde yürütülürse krizin ilerlemesini azaltabilir. Gayet iyi bilindiği gibi, kriz sürecine girildiğinde bilgi toplamada kullanılan haberleşme kanalları sayısı, karar birimleri ile diğer birimleri arasında bilgi iletimi azalır. Bu açıdan gerek bu sürece girmeden önce iletişim kanallarını güçlendirerek doğru bilgi akışı ile bilgi eksikliği veya yanlış anlamalarla ortaya çıkan kriz oluşumunun önüne geçilebileceği gibi aynı zamanda kriz oluşum sürecinde iletişim kanallarını güçlendirerek karar birimlerinin doğru karar almasına katkı sağlanabilir. Göze Alınacak Risk Miktarını Belirleme[değiştir \| kaynağı değiştir] İşletmelerin de canlılar gibi yaşam süreleri bulunmakla beraber gerek kuruluş döneminde gerekse büyüme sürecine girildiğinde sahip olunan kaynaklar göz önüne alındığında amaçların gerçekleştirilmesi için göz önüne alınması gereken risk miktarının belirlenmesi önemlidir. Çünkü bu miktarın üzerine çıkılması halinde riskli durum her an bir krize zemin hazırlayabilir. Yöneticiler ne kadar risk alabileceklerini iki kritere göre belirlemelidirler. Bu kriterlerden birincisi amaçların ölçülebilmesi ve ikincisi başarıya ulaşma ihtimali oranıdır. İşletmelerde sadece ilk yatırım risk içermez aynı zamanda örgütsel değişim ve gelişim boyunca her bir aşamada risk ile karşılaşmak ve bunların krize dönüşmesi mümkündür. Teknolojik değişim yapan bir işletmede çalışanların değişime ne oranda uyum sağlayacağının hesaplanması ve buna göre gerekli eğitim programlarının oluşturulmaması potansiyel bir kriz durumuna örnek verilebilir. Düşünce plana dönüştürülerek kaynaklar ve insan gücü ile bir gerçeğe dönüştürülmelidir. Bu durum genellikle işletmenin kuruluş safhasıdır, pazar kimlerden oluşmaktadır, insan kaynağının durumu nedir, üretim süreci ne şekilde olacak, rakiplerimiz kimlerdir, maliyetimiz ne olacaktır gibi pek çok soru sorulmalı ve cevaplanmalıdır. Bu sayede ilişkide olacağımız faktörlerin bizi ne oranda etkileyeceği ve taşıdığı riskler belirlenir. Böylece sahip olunan kaynakların miktarı ve amaçlar karşılaştırılarak alınacak riskin uygun olup olmadığı belirlenebilir. Erken Uyarı Sistemleri Oluşturma[değiştir \| kaynağı değiştir] Erken uyarı sistemleri sayesinde krizin varlığı, şiddeti ve yoğunluğu tespit edilebilir ve bu sayede işletmenin varlığının istikrarla sürdürülmesi sağlanabilir. Erken uyarı sistemi mali oranlardan hareketle işletmenin başarı durumunu tespit edebilmek için oranları tek tek dikkate almak yerine, onları başarılı-başarısız işletme grupları içinde birlikte değerlendirme sürecidir. Erken uyarı sistemi genellikle dört analiz süreci üzerine kurulmaktadır. Bunlardan ilki çevre analizidir. Çevre analizinde çevrede aynı faaliyet dalındaki işletmelerin bir analizi yapılır başarılı veya başarısız olarak gruplandırılır. Sonraki safhada seçilen işletmelerin bilanço, kar ve zarar cetvellerinden mali oranları hesaplanarak mali oranlardaki gelişmelere bakılır işletmenin yakın gelecekteki durumları tahmin edilmeye çalışılır. Daha sonra her yıla ait başarılı ve başarısız işletmelerin oran ortalamaları bir grafik haline getirilerek, her bir oranın başarılı ve başarısız işletmeler açısından nasıl bir gelişme gösterdiği ortaya konulur. Son olarak bu farklılıkların sebepleri ayrıntılı olarak incelenerek işletmenin ne yönde gelişme gösterdiği yorumlanır. Elde edilen geniş kapsamlı karşılaştırmalı veriler ile sektörel bazda veya işletmenin mevcut kaynak kullanımı ile ilgili yönetimde bir krizin olup olmadığı sonucuna varılabilir. Böylece ortaya çıkabilecek bir kriz işletme açısından bir fırsata dönüştürülebilir. Krize Karşı Önleyici Planlama Yapma[değiştir \| kaynağı değiştir] Yöneticiler oluşabilecek krizler için gerçekleşebilecek pazar baskısını önceden tahmin ederek dikkatlerini yöneltme eğiliminde değillerdir. Gelecek için yapılacak etkili planlamalar oluşabilecek sorunlar üzerinde odaklanma imkânı sağlar ve hareket için bir yapı oluşturur. Kriz yönetiminde önemli nokta, işletmenin krizle karşılaştığı anda yerine getirilmesi gereken faaliyet planlarının varlığıdır. Kriz yönetimi için başvurulan planların hazırlanması bütün krizler için genel olarak benzerdir. Yani temel olarak kriz önlemek için geliştirilen planlamalar benzer aşamalar sonucu hazırlanır. Tutarlı bir yaklaşım potansiyel bir krizin tanımlanması yani risklerin tanımlanması ile başlar. Bu aşamada; Oluşacak durumların krize dönüşebilecek bir potansiyeli var mıdır? Kriz şirkette benzer şekilde yaşandı mı veya aynı sektörde benzer işletmelerde yaşandı mı ve yenileyebilir mi? Planlanan uygulamalar çıkar grupları tarafından engelleniyor mu? Muhtemel risk alanları tanımlandıktan sonra aşağıdaki sorular sorulabilir; İşletmenin bir riski krize dönüşmesini engelleyecek politika ve prosedürleri var mıdır? Krizin bütün yönleriyle ilgilenebilecek planlar oluşturulabildi mi? Etkili bir şekilde çalışmasını sağlamak için planlar test edildi mi ? Krizi önlemek için işletmeler ; potansiyel kriz durumlarını listeleyerek krizden korunmak için politikalar tasarlayabilirler. Oluşabilecek her bir krizle ilgili stratejiler ve taktikler belirlenmeye çalışılır ve krizin muhtemel etkileri belirlenir. Örgütsel uygulamalardaki zararın en aza indirilmesi için iletişim kanalları etkili bir şekilde tasarlanır ve planlama çerçevesinde her şey test edilebilir. İşletmenin her bir bölümünde görevli personele ait görüşler alınabilir. Kriz oluşmadan veya oluşum sürecine girildiğinde bu şekilde bir planlama ile muhtemel kriz unsurları doğru bir şekilde tanımlanabilir ve gerekli planlar hazırlanarak krizden avantajlı olarak çıkılabilir. Planları Yazıya Dökmek[değiştir \| kaynağı değiştir] Kriz önleme konusunda hazırlanan planların yazıya dökülmesi çok önemlidir. Çok sıklıkla görülmektedir ki sözlerle ifade edilen planlarlar uygulama safhasına geçememekte veya birkaç kişinin düşüncesinde ortaya çıkmamaktadır. İşletmeler “Şu iş şöyle olursa Ahmet ne yapacağını biliyor” sendromunu aşmalıdır. Ahmet tatile çıkmış olabilir. Hatta orada olmasına rağmen ve bütün isteyenlere seve seve her şeyi açıklamaya hazır olmasına rağmen açıklama yapamayacak kadar meşgul olabilir. Planların yazılı olarak bulunmaması zaten aşırı görev yükü olan yöneticiler için saatlerce ilave bir çalışmaya sebep olabilir. Çalışanlar temel uygulamaları yapmada yetersiz olabilir, örneğin, çalışanlara acil bir durumu bildirmedeki yetersizlik, iş yapma şekillerine özgü etkiler hakkında yoğun telefon görüşmelerine sebep olabilir. Telefon numaralarının ihtiyaç duyulduğu anda yazılı olarak bulunmaması sebebiyle değerli zamanlar kaybolur ve mevcut kriz durumu büyür. Kriz ortaya çıkmakta olduğunda yapılacak şeyler ve bunları yapacakların listesi kontrol edilerek bunlarla ilişki kurulmasıyla örgütlenme düşünülmeyecek şekilde kolaylaşarak mevcut duruma karşı anında tepki verilebilir. Planlar çok uzun ve katı olmamalıdır. Planlar kriz durumunun tahmin edilemeyen yönlerini tanıyabilecek bir yapı ve esneklik sağlamalıdır ve yöneticilere ortak duyuları kullanarak rahat hareket edeceği bol alan vermelidir. Planların yazıya dökülmesi sayesinde kriz durumlarına karşı kimin ne yapacağı ve ne şekilde yapacağı gibi hususlar belirlenerek, kriz anlarında ortaya çıkan yanlış karar süreçlerine girilmesi önlenebilir. Bu sayede krizin yıkıcı etkisi de önlenebilir. Fedakarlık Miktarının Belirlenmesi[değiştir \| kaynağı değiştir] İşletmeler yaşayabilir bir sistem olarak ayakta kalabilmek için gerektiğinde üretilen mamulden veya kullanılan teknoloji ile personelden belirli oranlarda fedakarlıklar yapabilir. İşletmeler kuruluş dönemi sonrası bir büyüme eğilimine girer ve bu aşamada çok çeşitli ürünler tasarlanarak üretim sürecine dahil edilir. Büyüme süreci içerisinde bu tür bir yaklaşım uzun dönemde krize dönüşecek potansiyel riskleri de taşıyabilmektedir. İşletmelerde büyüme sürecinde kullanılan insan kaynakları meydana gelen büyüme ve çeşitlenme nedeniyle yetersiz kalabilir. Böyle bir durumda üretilecek ürünlerin istenen kalite düzeyinde gerçekleşmemesi söz konusu olabilir. Bu sebeple büyüme sürecinde uzun dönemde üretilmesi planlanan ürünler yeterli bir fizibilite çalışması yapılarak üretim sürecine geçilmelidir. Kullanılacak hammadde temininden başlayarak satış ve pazar şartlarına kadar geniş bir yelpazede inceleme yapılması gerekebilir. Uzun dönemde krize dönüşebilecek potansiyel risklerin oluşmasının önüne geçilmeli büyüme sürecinde her şeyi üretmek ve satmak gibi bir çaba yerine uzun vadede üretimi sürdürülebilecek ürünler tasarlanarak hangi ürünlerin üretileceği belirlenmelidir. Uzun dönemde işletmeyi krize sokabilecek ürünler yerine gerekirse kısa dönemli avantajlardan fedakarlıklar yapılmalıdır. Kriz Önleme Takımları Oluşturulması[değiştir \| kaynağı değiştir] Kriz önleme takımları amacı olası bir krizin oluşması halinde krizin etkisini en az düzeyde tutmak ve krize karşı etkili bir tepki verebilmektir. İşletmedeki potansiyel kriz riskleri ve beklenmeyen durumlar için geniş şekilde işletmenin politikalarına uygun olarak bu takımlar oluşturulur. Takımların belirlediği politikaların uygulanabilmesi için işletme içerisindeki bölümlerin her biri mali ve diğer kaynaklarla desteklenebilir. Aynı zamanda bu politikaların uygulanması için her bir bölüme yetki ve sorumlulukta verilmelidir. Aşağıdaki sorulara cevap verilerek pek çok kriter geliştirilebilir: Mevcut durum gerçekten bütün hatları etkiler mi? Potansiyel kriz tanımlanmasında nasıl gerçekçi olunur? Kaynaklar harekete geçmeye yeterli mi? Harekete geçmemenin etkisi ne olabilir? Kriz yönetimi için kriz önleme politikalarının uygulanması düzenli bir temel üzerinde geliştirilen ve denenen olumlu bir yaklaşımdır. Kriz önleme takımının parçalarının hafiflemesi için uygulamaları kontrol etmek üzere denetim oluşturmak zorunludur. Sonuç[değiştir \| kaynağı değiştir] Kriz durumu ortaya çıktığında genellikle beklenilmeyen bir anda ortaya çıkan ve işletmelerde önemli kayıplara sebep olan bir durum söz konusudur. Genellikle kriz meydana gelmeden önce birtakım işaretlerle kendisini belli edebilmektedir. Yöneticiler bu işaretleri göz ardı edebilmekte ve işletmeler krizle karşılaşabilmektedir. Bu açıdan krizi önlemeye yönelik olarak geliştirilen teknikler işletmenin devamlılığını sağlaması açısından önemlidir. İşletmeler kuruluş sürecinden başlayarak sürekli olarak risklerle ve bu risklerin doğru olarak değerlendirilmemesi sonucu ortaya çıkan krizlerle karşı karşıyadır. Kriz dönemine girilmeden önce kriz önlemeye yönelik olarak geliştirilen proaktif teknik ve stratejiler kriz sürecine girilmesini engelleyebileceği gibi aynı zamanda girilebilecek muhtemel bir krizden de güç kazanarak çıkabilmeye imkân verebilir. Doğru kararların alınması ve uygulamaya konulması sayesinde işletme dışında herhangi bir tehdit oluşması halinde krizin doğru yönetimi sayesinde işletme açısından bu durum bir avantaja dönüştürülebilir. İşletmenin üretim yapacağı yerin doğru seçimi, pazar analizinin doğru yapılması, kullanılacak teknolojinin doğru seçimi, uygun beceriye sahip personel seçimi gibi kavramların tamamı aslında krizi önlemeye yönelik potansiyel çalışmalardır. Çünkü deprem, sel gibi doğal felaketler dışında ortaya çıkan krizlerin yönetimle ilgili olduğu söylenebilir. Kriz yönetimi sürecinde yöneticilerin sahip olması gereken yetenekler şu şekilde sıralanabilir; 1. Kriz sinyallerini alabilmek. 2. Krize hazırlanma ve korunabilmek. 3. Kriz yönetimi sürecinde etkili karar verebilmek. 4. Kriz yönetimi sürecinde otoriteyi kullanabilmek. 5. Kriz yönetimi sürecini planlayabilmek. 6. Kriz yönetimi sürecini örgütleyebilmek. 7. Kriz yönetimi sürecinde iletişim sağlayabilmek. 8. Kriz yönetimi sürecinde eş güdüm sağlayabilmek. 9. Kriz yönetimi sürecini denetim altına alabilmek. 10. Normal duruma geçişi sağlayabilmek. 11. Kriz yönetimi sürecinde öğrenme ve değerlendirme. İşletmeler gerekli bilgi ve beceriyi sağlayarak bilimsel yollarla faaliyetlerini sürdürebilir, krize yönelik gerekli önlemleri alabilirler. Kriz yönetim sürecinde kazanılan derslerle geleceğe ilişkin sağlıklı planlar yapılabilir.[1] Yapılması gerekenler[değiştir \| kaynağı değiştir] Sorunla ilgili tüm gerçekleri tek bir merkeze toplanması Kriz için iç ve dış çevreye karşı iletişim planının oluşturulması Tek bir sözcü tarafından tutarlı açıklamalar yapılması Dışarıya doğru bilgi akışının kesilmemesi sağlanarak gereksiz panik oluşumunun engellenmesi Aşırı tepkiler verilmemelidir Kaynakça[değiştir \| kaynağı değiştir] C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, Cilt 4, Sayı 1, 2003 Otorite kontrolü GND: 4033203-2 HDS: 026214 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kriz&oldid=32331798" sayfasından alınmıştır
İndeks, endeks, fihrist veya dizin. Farklı alanlardaki kullanımları: Doğa bilimleri[değiştir \| kaynağı değiştir] Isı indeksi Volkan Patlama İndeksi Kaya kütle indeksi Hava kalitesi indeksi Beyin kitle indeksi Vücut kitle indeksi Kafatası endeksi Uluslararası Bitki Adları Dizini Göstergebilim[değiştir \| kaynağı değiştir] İndeks (göstergebilim), belirtisel gösterge Sosyal bilimler[değiştir \| kaynağı değiştir] Ülkelere göre sağlık endeksi İnsani Gelişme Endeksi Küresel Barış Endeksi Küresel Rekabet Endeksi Küresel Açlık Endeksi Mutlu Gezegen Endeksi Gey Mutluluk Endeksi Cinsiyet Gelişim Endeksi Cinsiyet Eşitsizliği Endeksi Sansür Endeksi Demokrasi Endeksi Legatum Refah Endeksi Yoksulluk açığı endeksi Yolsuzluk Algısı Endeksi İnsani Yoksulluk Endeksi İş yapma kolaylığı endeksi Tüketici Güven Endeksi Basın Özgürlüğü Endeksi Ekonomik Özgürlük Endeksi Yayıncılık ve bilgi teknolojileri[değiştir \| kaynağı değiştir] Dizin (yayıncılık) Dizin (bilgisayar) Alıntı endeksi H endeksi Akademia Sosyal Bilimler İndeksi Dizin kartı Dizin yazılımları Finans[değiştir \| kaynağı değiştir] Üretici fiyat endeksi Üretici fiyat endeksi (Türkiye) Tüketici fiyat endeksi Tüketici fiyat endeksi (Türkiye) Toptan eşya fiyat endeksi Endeks (borsa) Şanghay Kompozit Endeksi NASDAQ-100 Herfindahl-Hirschman endeksi Hang Seng Endeksi Dow Jones Borsası endüstri endeksi Finansal Gizlilik Endeksi Baltık Kuru Yük Endeksi Foster-Greer-Thorbecke endeksi Bu anlam ayrımı sayfası İndeks ile benzer ada sahip maddeleri listeler.Eğer bir iç bağlantıdan bu sayfaya eriştiyseniz, lütfen kullandığınız bağlantıyı ilgili maddeye yönlendirin. "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=İndeks&oldid=32161628" sayfasından alınmıştır
2000-2020 yılları arası petrol fiyatları ve Dow Jones endeksini aynı anda gösteren bir grafik. Dow Jones Borsası endüstri endeksi (İngilizcesi Dow Jones Industrial Average (kısaca: DJIA) ABD'nin önemli hisse senedi endekslerinden biri. En büyük otuz şirketi içerir. İlk yayını 26 Mayıs 1896 da yapıldı, endeks 40,94de sayıma başladı. Dow Jones hisse senetleri[değiştir \| kaynağı değiştir] Endeks 30 kuruluştan oluşmaktadır: Kuruluş DJI'dekiAğırlık (%) Senetsayısı Borsa değerimilyon € Serpilme oranı(%) Alcoa 2,3 848.148.000 21.067,01 82,51 Altria Group 3,5 4.212.640.000 211.276,74 93,97 American Express 3,6 1.169.426.000 41.287,75 78,30 American International Group 5,1 2.536.238.000 100.354,37 82,58 AT&T 1,7 6.064.759.000 171.158,38 100,00 Boeing 3,6 775.063.000 46.007,04 87,74 Caterpillar 5,7 635.960.000 31.318,80 88,25 Citigroup 3,3 4.981.134.000 99.554,86 100,00 The Coca-Cola Company 3,7 2.310.977.000 96.256,35 86,88 DuPont 3,1 899.048.000 26.903,02 100,00 ExxonMobil 3,2 5.463.626.000 347.417,77 100,00 General Electric 2,4 10.106.209.000 254.266,15 100,00 General Motors 3,2 1.131.988.000 9.561,22 69,41 Hewlett-Packard 1,5 2.573.869.000 88.182,81 61,96 The Home Depot 2,5 2.421.000.000 44.266,05 94,67 Honeywell International 2,6 779.718.000 32.288,82 88,16 Intel Corporation 1,9 5.847.000.000 105.796,20 100,00 IBM 6,1 1.377.955.000 101.097,11 92,38 Johnson & Johnson 4,0 2.861.750.000 129.549,42 100,00 JPMorgan Chase & Co. 2,7 3.359.044.000 99.512,69 87,65 McDonald's 1,9 1.182.758.000 47.289,27 100,00 Merck & Co. 3,3 2.176.567.000 85.842,28 94,04 Microsoft 2,0 9.380.000.000 226.636,75 90,10 Pfizer 2,5 6.829.805.000 105.362,72 100,00 Procter & Gamble 3,9 3.989.700.000 198.807,55 100,00 United Technologies Corporation 6,5 988.508.000 51.350,72 100,00 Verizon Communications 2,6 2.890.327.000 85.705,13 100,00 Walmart 3,8 4.131.000.000 133.260,28 100,00 The Walt Disney Company 1,7 1.903.485.000 41.702,31 100,00 Travelers Companies Inc 6,3 713.229.000 40.816,67 81,94 Toplam 100,0 94.540.931.000 3.073.896,24 Ekonomi veya finans ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. Otorite kontrolü BNF: cb124546432 (data) GND: 4150503-7 LCCN: sh94005436 NLI: 987007546594505171 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Dow_Jones_Borsası_endüstri_endeksi&oldid=30392815" sayfasından alınmıştır
Başlığın diğer anlamları için Para (anlam ayrımı) sayfasına bakınız. Nümismatik Döviz Madenî para Banknot Tarih Antik para birimleri Antik Roma Bizans Sikkeler Eksonumiya Kredi kartı Madalya Çek Terminolojigtd Türkiye'de özel hukuk tüzel kişiliğine sahip ve özel sermayenin de katıldığı bir anonim ortaklık banka olan Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından basılan banknot üzerinde kendi ismi yazmaktadır Türkiye'de devlete ait Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü tarafından basılan Madenî para üzerinde Türkiye yazısı Para, mal ve hizmetlerin değiş-tokuşu için kullanılan araçlardan en yaygın olanı.[1] Para sözcüğü ile genellikle madenî para ve banknotlar kastedilmekle birlikte; ekonomide, vadesiz mevduatlar ve kredi kartları da parayı meydana getiren unsurlardan sayılır.[1] Vadeli mevduat, devlet tahvili gibi değişim araçları ise para benzeri olarak değerlendirilir.[1] Para değer denkliğinin bir göstergesi olarak değer ölçütü, değişim ve saklama aracı olarak kullanılır.[2] Bu gösterge maddi ya da nominal değerde karşılıklar bulabilir. Maddî nitelikte paraya örnek olarak madeni para, banka teminat belgeleri ya da banknot, çek ya da senetler örnek verilebilir. Nominal nitelikte paraya ise banka hesabındaki para ya da kredi onayı örnek verilebilir. Para gündelik yaşamda takas aracı olarak kullanılır. Doğrudan doğruya takas yapan kişilerin ihtiyaçlarını karşılamasının yanında diğer takaslar için geçerli olması, parayı diğer takas araçlarından ayıran önemli bir özelliktir. Günümüzde kullanılan borca dayalı para sistemi ile işleyen ekonomilerde sanıldığının aksine parayı devletler üretmez. Bu sistemde para, borç demektir. Para bankalar tarafından müşterilerin borçlanmasıyla üretilir. Mevcut paraların tamamına yakını itibari para olduğu için nakit paranın altın ya da döviz rezervleriyle değişimi olanaksızdır. Günümüzde kullanılan nakit para miktarı, her devlette para basmaya yetkili özel bir banka olan merkez bankası tarafından kontrol edilmekte ve ticari bankalar aracılığı ile piyasaya sürülmektedir. Ticari bankalar Merkez bankalarından alınan paraların karşılığından fazla elektronik ortamda para yaratarak müşterilerine verebilirler. Etimoloji[değiştir \| kaynağı değiştir] Para sözcüğü Türkçeye, Farsça pâre (küçük parça) sözcüğünden geçmiştir.[3] Para bir ülkenin para sahasına dâhil olan madeni ve banknot sistemini içeren tüm para varlığıdır. Para sahası da bir paranın yürürlük alanı anlamına gelir ve mal, hizmet takasını sağlar. Para birimi ise genellikle ülkelerin para türleriyle eş anlamda kullanılır. Bu nedenle para birimi, paranın bir alt biçimi olarak görülür. Çoğu para birimi, uluslararası döviz piyasalarında da işlem görür. Bu piyasalardaki değerler de kambiyo ya da döviz kuru adını alır. Piyasada bulunan neredeyse tüm nominal para değerleri, ana birim ve bunun yüzde biri değerinde olan alt birimlerden oluşan ondalık sayı sistemine dayanır. Günümüzde para stokunun kontrolünü yani para politikasını, merkez bankaları yürütmektedir. Neredeyse tüm batılı ülkelerin merkez bankaları bağımsızdır, yani hükûmet merkez bankalarına ya neredeyse hiç müdahale edememekte ya da hükûmetin nadiren, dolaylı ve küçük müdahalesi olabilmektedir. Bir paranın konvertibilitesi dünya piyasalarında serbestçe alınıp-satılabilir ve değiştirilebilir olması demektir. Ayrıca bir para birimi, altın ve/ veya gümüşle tanımlanıyor ve banknot bu para birimiyle her zaman değiştirilebiliyorsa yine konvertibiliteden söz edilebilir. Şu an dünyada yürürlükte olan resmi para birimi 160'tan fazladır (ISO 4217). Uluslararası alanda geçerliliği olan başat döviz birimi Amerikan doları ve Euro’dur. Resmi para birimine nispeten bölgesel olan tümleyen para birimi ise takas aracı olarak kabul görür. Halk arasında eski önemini yitirmiş bir para birimi genellikle yedek değer olur. Örneğin II. Dünya Savaşı sonrası Almanya’da ödeme ve takas aracı olarak sigaranın para birimi olarak kullanılması. Bu geçici para, kriz zamanlarında resmi para biriminin yerini tutmuştur. Para birimleri diğer devletlerin yedek para birimi olarak da kullanılmıştır. En iyi bilinen örnek; Demokratik Almanya Cumhuriyeti’nin Doğu Alman Markı yerine Alman Markı’nı kullanmasıdır. Paranın dört temel işlevi[değiştir \| kaynağı değiştir] Paranın değişim aracı işlevi: Para bir hak ölçüsüdür. Altın karşılığı para kullanan bir devlet ne kadar para basarsa Merkez bankasına o değerde Altın stoklaması veya koyması lazımdır. Günümüzde Türkiye herhangi bir karşılığı olmayan "fiat" sistemine dahildir. Paranın ticari işlemlerdeki fonksiyonu tam burada ortaya çıkar. İki malın değişiminde para, bir üçüncü mal olarak araya girer ve değişim iki bölüme ayırır. A malı verilip karşılığında para alınır, başka bir yer ve zamanda ise para verilip B malı alınır. Paranın bu şekilde mal değişimini iki bölüme ayırması, paranın bir değişim (mübadele) aracı olma işlevidir. Paranın hesap ve değer birimi işlevi: Paranın hesap ve değer birimi olarak işlevi, onun bir değişim aracı olma işlevinden kaynaklanır. Farklı malların değişiminde değişim oranları para ile belirlenir. Öte yandan para sayesinde iktisadi değerlerin tek bir ölçü birimiyle ifadesi de sağlanır. Özellikle işlemlerin kaydının tutulmasında paranın bu işlevi zorunludur. Paranın değer biriktirme ve spekülasyon işlevi: Para, arz ve talebin rahatlıkla karşılanmasını sağlar. Sermaye birikimi ve yatırım aracı olarak da kullanılır. Paranın bir iktisat politikası aracı olması işlevi: Gelişmiş bir para ekonomisine sahip ülkelerin para otoriteleri 20. yüzyılda sıklıkla, faiz oranları ve para arzını kontrol etmek yoluyla, paranın bir iktisat politikası aracı olarak kullanmışlardır. Para çeşitleri[değiştir \| kaynağı değiştir] Mal para ve itibari(temsili) para olmak üzere ikiye ayrılır: Mal para[değiştir \| kaynağı değiştir] Hem mal olarak kullanıldığında bir değere sahip olan hem de değişim aracı olarak kullanılabilen nesnelere denir. Buna en iyi örnek altın paradır. İkiye ayrılır: Tek maden sistemi[değiştir \| kaynağı değiştir] Tek maden (normalde altın) burada madeni para birimi olarak görülür. Altın sikke sistemi: Altın madeni paralar ödeme aracıdır. Bunun yanı sıra her zaman EQ altınla değiş- tokuş edilebilen banknotlar da tedavülde yer alır. Altın külçe sistemi: Tedavülde altın yerine ödeme aracı olarak banknotlar, madeni paralar kullanılır. Ancak bu paralar karşılığında altın merkez bankasında rezerv olarak tutulur. Altın kambiyo sistemi (Bretton-Woods Sistemi): Merkez bankası rezervleri altın ve parası altına endeksli diğer ülkelerin dövizlerinden oluşur. Bu sistem 1971’de ABD’nin dolar karşılığında altın vermeyeceğini açıklamasıyla son bulmuştur. Çift maden sistemi[değiştir \| kaynağı değiştir] Çift maden (altın ve gümüş) burada madeni para birimi olarak kullanılır. Çift metal para sisteminde her iki metal arasında sabit bir döviz kuru ilişkisi vardır. Buradaki sorun; metaller arası değişen kıtlık durumuna göre bu nominalin gerçek değişim ilişkisinden farklılaşabilmesidir. Gresham Yasası (Kötü para iyi parayı piyasadan kovar), mal ve hizmetlerin yüksek değerli para yerine; düşük değerli parayla bir biçimde ödenmesini kapsar. Altın ve gümüş arasındaki değer ilişkisi bir yasayla belirlendiğinde ve bu ilişki madenlerin piyasa fiyatlarına uymaz ya da madenlerin piyasa fiyatları değişirse, bunun sonucunda insanlar piyasa işlemlerinde değeri düşük sikkeyi kullanır, fiyatlar düşük değerli sikkeye yön vermeye başlar ve değeri yüksek sikkeler tedavülden kalkar. Paralel değerde ise metaller arasındaki döviz kuru ilişkisi zayıftır, bu nedenle iki para birimi de (altın ve gümüş) bir arada kullanılır. İtibari para[değiştir \| kaynağı değiştir] Ana madde: İtibari para İtibari para, hükûmet kararına dayalı çıkartılan, altın, gümüş vs. karşılığı olmayan, altında imzası olan yere ve düzenlediği kağıdın taklit edilemeyeceğine güven üzerine kurulmuş, mal ve hizmet alışverişi için kullanılan banka kağıdı veya kâğıt para demektir.[4] Günümüzde dolaşımda olan paralar bu şekildedir. Manipülasyona uğramış kâğıt para değerleri: Altınla konvertibilitesi olmayan bu kâğıt paraların ödeme gücü artırılabilir. Günümüzde para miktarını, her devletin kendi bağımsız merkez bankası kontrol etmektedir. Nakit paranın altın ya da döviz rezervleriyle değişimi olanaksızdır. 1971’de ABD Başkanı Richard Nixon’un Amerikan Dolarının altın karşılığını kaldırmasıyla birlikte modern siyasi iktisatta paraların tamamına yakını kâğıt paraya dönüşmüştür. Bu bağlamda Avusturya Okulunun (İktisadi düşünce okulu) terimlerinden olan itibari para (Fiat Money) yerini almıştır. Kaydi para[değiştir \| kaynağı değiştir] Bankaların Kısmi Rezerv Sistemi'nde (KRS) kredi vermek suretiyle yarattıkları sanal paradır. Borca Dayalı Para Sistemi (BDPS) denen mevcut küresel finans sisteminde piyasadaki paralar içinde fiziksel para %10'luk kısmı oluştururken Kaydi Para %90'lık kısımdır. Yani piyasadaki paranın %90'ı bankalarca yaratılmaktadır.[5] Tarihçe[değiştir \| kaynağı değiştir] Şark, Mısır ve Afrika[değiştir \| kaynağı değiştir] MÖ 3. yüzyıl başından itibaren bakır, gümüş, kalay ve altın gibi madenler paranın yerini tutmuş; paranın değişim aracı, ödeme aracı, hesap birimi ölçüsü, değer saklama aracı olma gibi işlevlerini yerine getirmiştir. Bu madenlerin yanı sıra tahıl ürünleri de değer ve takas ölçüsü olarak kullanılmıştır. Ancak destekleyici üretime bağlı olan Oikos ticareti ile bağlantılı olarak saray ekonomisi, kendi üretimine dayalı malların değiş tokuş yoluyla veya hizmet yükümlüğü karşılığında sağlanmasından ötürü para odaklı ekonominin gelişimini engellemiştir. Bu nedenle madeni para, sadece birkaç ekonomi dalında kendini kabul ettirebilmiştir. Afrika’da her dönem farklı para değerleri tedavülde olmuştur. Bu değerlerin hepsi değer biriktirme işlevi görmüştür. Ödeme aracı olarak inci, fildişi, sığır ya da Manilla kullanılmıştır. 15. yüzyılda ise köle ticaretinden elde edilen gelirler (özellikle köle alım- satımında kullanılan Manilla halkası) söz konusu olmuştur. Yunanistan[değiştir \| kaynağı değiştir] Antik Yunan’da mallar, yerine getirdikleri para fonksiyonlarına göre sınıflandırılmıştır. Değer ölçüsü: Sığır Değer biriktirme: Mücevher Takas aracı: Şarap, bakır, demir ve köleler Ödeme aracı: Demir çubuk ve uzun çivi Bu bağlamda, paranın standartlaşmış kamusal ödemeler için şehir devletlerinde (Polis) belirgin bir öneme sahip olduğunu varsaymak gerekir. İlk madeni paralar MÖ 600' lü yıllarda Batı Anadolu’da darp edilmiştir. Bu paralar gümüş- altın alaşımı/ elektrum/beyaz altından elde edilmiş ve büyük olasılıkla da sadece bölgesel çapta kullanılmıştır. Sikkelerin gümüşten yapılması zorunluluğunun (olağanüstü durumlarda altın ve bronzdan) hâkim olduğu Yunanistan’da madeni para kullanımı hızla artmıştır. Sikkelerin ağırlığı Polis şehri damgasıyla garanti altına alınmıştır. En önemli para değeri Yunan Drahmisi olup 1831’den 2001 yılına kadar Yunanistan’da kullanılmıştır. MÖ 5. yüzyıl başlarından itibaren de paralı ekonomiden söz edilebilir. Antik monetarizmin merkezi Atina olup, para değeri de tüm Akdeniz sahasında dolaşmaktaydı. Bunun temelinde de Atina’daki demokratik yapı ve ticari piyasa yatmaktadır. Ancak Büyük İskender’in Atina'yı hâkimiyetine almasıyla yeni bir para tedavüle girmiştir. Roma[değiştir \| kaynağı değiştir] Antik Yunan’da olduğu gibi Roma İmparatorluğu’nda da farklı para türleri vardır. Genel olarak geçerliliği olan bir para biriminin standartlaştırılması MÖ 500’de mümkün olmuştur. Para burada cezanın tespiti görevi de görmüştür. Roma İmparatorluğu’nun genişlemesiyle birlikte savaş ganimeti olarak daha büyük altın- gümüş ve bronz yatakları bulunmuştur. Bu da para basımının çoğalmasını sağlamıştır. İlk olarak bronz ve gümüş madeni paralar basılmıştır. Yunanlara göre Romalıların madeni paraya geçişi daha geç olmuştur. Pön Savaşları’ndan ötürü askeri finansman için gereken büyük miktardaki para da madeni paranın değerinin düşürülmesiyle elde edilmiştir. Diğer yandan da Roma’nın parası İtalya’da o kadar yaygınlaşmıştır ki tüm İtalyan şehirlerinde para basımı durmuştur. Yeni fethedilen bölgelerde Roma’nın esas parasıyla konvertibilitesi olan sayısız farklı para birimi hâkimdi. Sınırların daha da genişlemesiyle birlikte Roma’daki gümüş miktarında artış olmuş, böylece de ülke harcamalarının büyük bir kısmı yeni gümüş paraların basımıyla finanse edilmiş; bu da ilerideki yüzyıllarda para değerinin düşmesine ve MS 3. yüzyılda Romalı gümüş paranın tedavülden kalkmasına yol açmıştır. Bu nedenle artık Romalıların da gümüş madeni gibi kıtlaşan yeni madeni para türlerine güveni kalmamış, böylelikle özellikle eski madeni paralar istiflenmiş ve eritilmiştir. Para bu nedenle eski önemini kaybetmiştir. Bunun sonucunda da Roma askerlerinin tayın bedeli tahılla ödenmiştir. Buna tepki olarak İmparator I. Konstantin ise gümüş parayı istikrarlı altın para ile karşılamıştır. Antik dönemin sonlarında ise yeniden düzenlenen para sisteminde bu sefer yüksek değerli gümüş ve bronz paralar darp edilmiştir, altın paralar ise daha sonra çıkarılmıştır. Tüm bunlara rağmen gümüş para, Roma’nın gümüş ve bronz madeni paralara dayanan para sisteminin altın ve bronz para değeri sistemiyle değiştirilmesi neticesinde yine önemini kaybetmiştir. Bizans[değiştir \| kaynağı değiştir] Bizans’ın para değer sisteminin temelini, I. Konstantin zamanında uygulanan Solidus (sikke) (Türkçe: temel/sağlam) adı verilen altın para oluşturmaktadır. Bu para yaklaşık 1000 yıl önce- MÖ 5. yüzyıldan MS 700 yılında Dinar’ın piyasaya girişine kadar- tedavülde kalmıştır. Bunun nedenleri de yüksek altın değeri ve bu değerin istikrarıdır. Bu gelişim karşısında gümüş gittikçe önem kaybetmiştir. Ancak, tıpkı bronz para gibi, gümüş para da altının yanı sıra ödeme aracı olarak geçerliliğini sürdürmüştür. Para Bizans toplumunda çok yüksek bir öneme sahip olmuştur. Ekonominin tüm alanlarında ve genel harcamalarda kullanılıp uluslararası ticarete de imkân sağlamıştır. Fakat bu özellikler de Bizans bölgesinde artan güvensizliğe neden olmuştur. Ortaçağ'ın ilk dönemleri[değiştir \| kaynağı değiştir] Şarlman döneminde Solidus ile benzer özellikler taşıyan fenik ya da gümüş dinar adı verilen madeni paralar çıkarılmıştır. Kamusal alanda altının tedavülü de devam etmiştir. Altın aynı zamanda gittikçe takas aracına dönüşmüş ve ticaret için piyasada kullanılmaya başlanmıştır. İlk altın para, ödeme aracı özelliğini kaybederek sadece değer biriktirme amaçlı kullanılmıştır. 7. yüzyıldan 8. yüzyıla kadar ise sadece altındaki hesap parası özelliği taşıyan saf gümüş para değerine geçilmiştir. Kâğıt paranın kullanılması[değiştir \| kaynağı değiştir] Banknot biçimindeki kâğıt para ilk defa Çin’de kullanılmaya başlanmıştır. 618’den 1279 yılına kadar uzun bir geçerlilik süresi olmuştur. Bu sayede kâğıt para 10. yüzyılda kısıtlı bir bölgede de olsa tacirlerin tuz alım- satımını kolaylaştırmıştır. Banknot basımı kamulaştırılsa da zamanla pek çok bölgesel para ortaya çıkmıştır. Toplu kâğıt basımı 11. yüzyıl‘da matbaanın icadıyla gerçekleşmiştir. 13. yüzyıl ortalarında pek çok farklı para standart bir konuma kavuşmuştur. 7. yüzyıl ile 12. yüzyıl arasında İslam ülkelerinde artan ticaret ve değer istikrarını sürdüren Dinar’dan beslenen güçlü bir paralı ekonomi oluşmuştur. İlk kez kredi, çek, borç senedi ve tasarruf hesabı kavramları ortaya çıkmıştır. Böylece de bankacılığın temeli oluşmaya başlamıştır. 1661 yılında Avrupa’da ilk kez İsveç’te resmi kâğıt para tedavüle girmiştir. Gerçi İsveç zengin bakır rezervlerine sahipti, ancak bakır demir paralarının nominal değeri düşüktü, bu nedenden dolayı da aşırı derecede büyük ve epey ağır demir paralar dökülmesi gerekiyordu. Banknot kullanımının kredi verme, altın ve gümüşün transferindeki risklerin ortadan kalkması gibi pek çok olumlu etkisi olmuştur. Buna ek olarak da şirketlerden hisse senedi alabilme olanağı da doğmuştur. Diğer tarafta, bazı olumsuz yanlar da söz konusu oluyordu; örneğin hükûmetler artık mali gereksinimlerini (kolaylaştırılmış savaş maliyeti gibi) karşılamak üzere sınırsız boyutta para basabiliyordu; çünkü değerli taşlarla kesin belirlenmiş değere sahip madeni paranın aksine, banknotların belirli bir değeri bulunmuyordu. Bu gelişmeyle birlikte de yüksek enflasyon tehlikesi olasılığı baş göstermiştir. Ulusal tek paraya geçiş[değiştir \| kaynağı değiştir] İlk çağda sikke basma hakkı her asilzadenin elde etmeye çalıştığı bir ayrıcalıktı. Bunun nedeni de sikke düzenlemesinin ayrıcalıklı bir egemenlik hakkı oluşuydu. Bu da, her sikke türünün şiddetli fiyat dalgalanması olduğu için, karşılaştırılması olanaksız pek çok değerin tedavülde olmasına neden oluyordu. Orta Çağda alışılmış sikkeler tedavülde olduğu için yabancı bir sikkenin para değeri, değerli maden oranıyla belirleniyordu. Bu da bölgeler üstü ticareti engel oluşturuyordu. Ticareti kolaylaştırma ve güç odaklanması ise ulusal tek paraya olan eğilimi artırdı. Paranın tedavülde olduğu eski dönemlerde, sikkenin maden oranı nominal değeriyle uyum içindeydi. Sikke bastıran kişi, para ihtiyacı karşılama amacıyla sık sık sikkenin değerinin düşürülmesini sağladığı için yeniçağın ilk dönemlerinde daha büyük bir enflasyon söz konusu olmuştur. Örneğin; 30 Yıl Savaşlarının başlangıcındaki Kipper ve Wipper zamanı, sikkelerin değerinin düşürülmesinden ileri gelmektedir. Avrupa’da ilk olarak Fransa, madeni para hakkını merkezi yönetimi ve kraliyet gücüyle garanti altına almıştır. İlk esaslı para reformu XIII. Ludwig zamanında yapılan büyük madeni para reformudur. 1640 ve 1641’de “Louis D’or” adlı para birimi ithal edilmiştir. 1795 yılında Fransız Frankının tedavüle girmesiyle birlikte ilk kez ondalık sisteme geçilmiştir. Napolyon’un seferleriyle de bu para ve onluk parçaları Avrupa’ya yayılmıştır. Bununla birlikte Fransa ve çevresinde, birkaç madeni para sistemi oluşmuştur. Bu sistemlerde benzer şekilde yapılanmış ve yüksek saflık dereceli tedavüldeki paralardan dolayı sabit bir döviz kuru oluşturulmuştur. Böylece de 23 Aralık 1865 yılında Latin Madeni Para Birliği’nin kurulması sağlanmıştır. Fransa, Belçika, İtalya, İsviçre ve Yunanistan’ın katılımıyla oluşan Latin Madeni Para Birliği, madeni para üretiminde oldukça avantaj sağlamıştır. Tüm bu ülkeler aslında kendi madeni paralarını basmışlardır. Basılan paraların hepsi 35 mm çapında; 32, 26 gr. altından olan 100’ lük madeni paralardır (100 Frank, 100 Lira, 100 Drahmi). Latin Madeni Para Birliği’nin dezavantajı ise, çift metalliliktir, yani altın madeni paralarla gümüş madeni paraların sabit takas oranıdır. Altın standardı[değiştir \| kaynağı değiştir] 19. yüzyıl sonlarına doğru gümüş paraların büyük değer kaybı, çift metal paralardaki sorunları gündeme getirmiştir. Öyle ki çoğu ülke altın tek metal sistemine geçmiştir. Para birimlerinin altına bağlı desteklenmesi ile kâğıt paranın dolaşıma girmesine bağlı olumsuzlukları (özellikle de yüksek enflasyon risklerini) yumuşatma amacı güdülüyordu. İngiltere bu gelişmeye öncülük etmiş ve 1817’de altın standardını yürürlüğe sokmuştur. 1871 yılında Alman - Fransız Savaşıyla (1870), Almanya ve 1900’de de Amerika bu sisteme geçmiştir. 1880’den sonra ise altın para tamamen farklı biçimlerde ortaya çıkmıştır. Para rezervi biçimleri Genellikle altın sikkeler Altın, gümüş, ufaklık para, kâğıt para Altın İngiltere, Almanya, Fransa, Amerika Belçika, İsviçre Genellikle döviz Rusya, Avustralya, Güney Afrika, Mısır Avusturya- Macaristan, Japonya, Hollanda, İskandinav ülkeleri, Döviz haricinde Filipinler, Hindistan, Latin Amerika Altın standardıyla birlikte konvertibilite(Serbestçe başka para birimlerine çevrilebilirlik) görevi de doğmuştur. Bu da teorik olarak nakit paranın Merkez Bankasındaki altın değeriyle takası anlamına gelmektedir. Altın paritesi ya da altın denkliği burada takas durumunu ifade eder. Bu saf altın standardı aslında teoride kalmıştır. Altın paranın depolanması ise pratikte artan nakit enflasyonuna karşı bir önlem görevi (fiyat istikrarı sağlama)görmüştür. I. Dünya Savaşıyla birlikte hükûmetlerin para ihtiyacı artmış, dünya ekonomi krizi ve II. Dünya Savaşı’nın patlak vermesiyle de bu ihtiyaç somutlaşmıştır. Öyle ki çoğu ülke altın standardını kaldırmış ve altın külçe standardına geçmiştir (banknotların direkt olarak altınla takası da böylece son bulmuştur). Para birimleri[değiştir \| kaynağı değiştir] Ana madde: ISO 4217 Sahte Para[değiştir \| kaynağı değiştir] Sahte para, para değeri varmış gibi görünen, ama herhangi bir değeri olmayan, yapımına hile karıştırılmış ya da taklit edilmiş para anlamına gelmektedir. Bu parayı kullananların amacıysa alacaklıları paranın gerçek değeri konusunda aldatmaktır. Sahte para kullanılması, bu paranın piyasaya sürülmüş olduğu anlamına gelmektedir. Sahte para imalatı, piyasaya çıkarılması ya da çıkarılma amacıyla hazırlanması dünya genelinde suçtur. Para sahteciliğinin tarihi[değiştir \| kaynağı değiştir] Paranın piyasaya ilk olarak çıkarılmasından beri az ya da çok sayıda marifetli dolandırıcılar paranın taklidini üretmek ve piyasaya çıkarmak çabasındadırlar. MS 220 yıllarında o zamanlar Roma İmparatorluğu sınırları içinde olan Retien bölgesindeki Rißtissen’de, kilden kalıplar yardımıyla büyük miktarda sahte Roma Denarius’u basılmıştır. Sahte sikkeler ve kalıplar Rißtisser’deki Roma müzesinde görülebilir. Ayrıca bugünkü adı Rottweil olan Arae Flaviae’den de MS 100’lü yıllara ait benzer bir buluntu vardır. Altın talerin sahtesiyle (genellikle sert maddeden olur) gerçeğinin ayırt edilmesi için ısırma yöntemi kullanılırdı. Orta Çağ’da bir kalpazan kaynar yağa sokularak ağır cezaya çarptırılırdı. İkinci dünya savaşında Alman İmparatorluğu gizli servisinin, Aktion Bernhard takma adlı bir sahte para eylemi gerçekleşti. Bunun yanı sıra düşman ülkelerin ekonomisinin dengesini bozmak amacıyla büyük miktarlarda sahte yabancı para üretilmiştir. 1970'li yıllarda Günter Hopfinger elle boyanmış Bin ve Yüz Marklar sayesinde ün kazanmıştır. Bunun için 4 yıl 3 ay hapis cezasına çarptırılmıştır. 1994 yılından beri Kuzey Kore’nin Süper dolar olarak tanımlanan mükemmele yakın şekilde Dolar ürettiğine ilişkin şüpheler vardır. Hukuki Boyut[değiştir \| kaynağı değiştir] Sahte para hazırlanması ve imalatı için her dönemde ağır cezalandırmalar bulunmaktadır. Günümüzde orijinal sikkeler ve banknotlar sahtelerinin hazırlanmasını mümkün oldukça zorlaştıran bazı özel güvenlik işaretlerine sahiptir. Para sahteciliğinin önlenmesi[değiştir \| kaynağı değiştir] Güvenlik İşaretleri Girintili Baskı Güvenlik şeridi Su işareti Hologram Eğildiğinde görülen renk değişimi Şeffaflık boyutu Özel ince kâğıt/Özel ince kâğıt malzemeleri Parlak bant şerit/Değişken renkler Küçük baskı yazılar UV-Florans (kâğıt içinde bulunan teller, baskı renginde fosfor gibi ışıldayan renkler) Kızılötesi: Emilim ya da IR-Florans-Özelliği Özel kâğıt M-Özelliği - Sahte banknotları orijinallerinden ayırmada her zaman çok güvenli bir yöntem olan, özel makineyle okunabilir tabaka. Her banknot her üç ayda bir araç içinde merkez bankası şubesine ulaştırılır ve burada kontrol edilir. Sahtecilik Türleri[değiştir \| kaynağı değiştir] Sahtecilikler genelde devlet bankası şubelerinde (Federal Alman Bankası, İsviçre Ulusal Bankası) fark edilir ve belirli resmi makamlara bildirilir. Sahtecilikler kalitelerine göre sınıflara ayrılmaktadır. Demir para[değiştir \| kaynağı değiştir] Avrupa Bölgesinde en sık sahte basımı yapılan birimler 2 ve 1 Avroluklar ve 50 Sent demir paralardır. 2006 yılında Almanya’da Euro para birliğinden [2] bu yana en yüksek oran olan 77.000 adet sahte demir para ele geçirilmiştir. İsviçre’de de bu durum 5 frank demir para için geçerlidir. Sahte paranın 2 Avro demir paralarda basımı oldukça çoktu ve kâğıt paraya oranla demir para olarak basımı sayıca çok daha fazlaydı. 75.000 adet 2 Avro üzerinde çalışmalar neticesinde yaklaşık 15 ila 25’inin sahte olduğu ortaya çıkmıştır. 2006 yılında 141.000 sahte 2 Avro demir para ve 14.000 sahte 1 Avro demir para piyasadaydı. Sahtecilik yapılan paraların miktarları bölgelere göre değişiklik göstermekteydi (kırsal bölgelerde kentlere oranla daha az sahte para basımı görülüyordu). Gündelik yaşamda tecrübesiz birinin sahte bir parayı tanıyabilmesi neredeyse imkânsızdır. En basitinden sahte Avro demir paralar bir mıknatısla anlaşılabilir: sahte Avro demir paralar genellikle çok serttir ve manyetik (mıknatıslı) değildir. Gerçek 1 ve 2 Avro demir paralar ise çok kolay şekilde mıknatıslara yapışırlar. İsviçre’de üretimi İtalya’da yapılan 5 frank demir paralarının gerçek gibi görünen sahteleri çıktığında, sahte para basım yerlerinin feshedilmesiyle durum biraz daha iyileşti. Önlem olarak şimdilerde derin bir kenar yasına sahip olduğu için 1985 yılından 1993 yılına kadarki 5 Frank demir paralar toplatılıyor ve yok ediliyor. Bu paralar 2007 yılından itibaren geçersizdir, fakat merkez bankası tarafından önceden olduğu gibi itibari değeriyle geri alınıyor. Diğer basım yıllarında paraların daha belirgin kenar yazıları bulunduğu için sahtelerinin üretilmesi zordur. 1998 yılında 21.000 sahte demir para saptanmışken bu sayı 2004 yılında 339’dur. Bunun yanında çok sayıda sahte 2 Franklıklar ve 20 Frank Altın parçaları da saptanmıştır. Kâğıt paralarda sahteciliğin tanımlanmasına ilişkin işaretler: Renkler Çentikler Ağırlık ve Ağırlık merkezi (tam merkezi olmayan basım) Boyut Elektriğe dayanıklılık Manyetiklik Para Krizi[değiştir \| kaynağı değiştir] Millî ekonomi krizi adıyla da anılan para krizi bir para değerinin ani ve beklenmedik bir şekilde devalüasyona uğramasıdır. Bu da bir ya da daha fazla para değeri veya altın karşısında sabit döviz kurunun istenmeyen düşüşüyle meydana gelir. Para krizleri sık sık mali ve ekonomik krizlere neden olur. Para krizleri her zaman farklı yapıda olsa da, çok sıkça açığa çıkan bazı erken sinyal ve belirtiler gözlemlenebilmektedir. Bunlar arasında; (kalıcı) üretim bilanço açıkları, sermaye bilançosunda güçlü döviz akışı, kısa vadeli dış ticaret yükümlülüklerinin artışı, yüksek kredi büyümesi ve varlık değerlerinde (özellikle gayrimenkuller ve hisselerde) yoğun fiyat artışları sayılabilir. Bir para krizinin patlak vermesinin ardından tipik kriz semptomları ortaya konur. Burada yurt dışı borçlanmalarındaki artan kısa vadeler, yurt dışı borçlarının yabancı paralarla güçlükle ödenmesi, borçlu ülkelerdeki kredi alacaklılarına yüksek faiz kıyası, hisse senedi ve taşınmazların yüksek değer kaybına uğraması, sermaye göçünün dönüşü ve de para rezervlerinde ciddi kayıplar söz konusudur. Bretton Woods Sisteminin sona erişinin ardından meydana gelen para krizlerine örnek olarak; 1971 Dolar krizi, 1982/83 Amerika borç krizi, 1994/95 Meksika krizi (Tequila krizi), 1997 Güneydoğu Asya finans ve para krizi (Asya krizi) ve 1999 Brezilya krizi verilebilir. Krize karşı uluslararası önlemler[değiştir \| kaynağı değiştir] Merkez bankalarının koordinasyonu[değiştir \| kaynağı değiştir] Aralık 2007’den beri Avrupa Merkez Bankası (EZB) Amerikan Federal Rezerve ile yaptığı anlaşma gereği bankalara Amerikan Doları sunmaktadır ve buna karşılık para piyasasındaki durumu rahatlatmak için güvence olarak Avro değerini karşılayan kıymetli kâğıtlar almaktadır. Avrupa Merkez Bankası aynı şekilde özel bankaların değişken kur risklerini üstlenmektedir. 18 Eylül 2008 tarihinde dünya genelindeki merkez bankaları para piyasasındaki gerilimi yumuşatmak için 180 Milyar Amerikan Doları sunmuşlardır. Bankalar 18 Eylül 2008 Perşembe günü Avrupa Merkez Bankası’ndan bir gün için 40 milyar ABD Dolarına kadar para alabilmişlerdir, dahası açık bir hacimle Avroya hızlı bir teklif ortaya çıkmıştır. Bank of Japan ilk defa ABD Doları sunmuştur. Aralık 2008’den itibaren aralarında Federal Rezerve (Fed), Avrupa Merkez Bankası (EZB), Bank of England (BoE) ve İsviçre Ulusal Bankası (SNB) gibi bankaların da bulunduğu öncü bankalar ortak bir hareketle dünya genelinde güdümlü faiz oranını düşürmüşlerdir. O zamandan beri güdümlü faiz oranlarını on yıldan beri eriştiği en düşük seviyeye kısmen tarihindeki en düşük duruma getiren faiz gerilemeleri yaşanmıştır. 6 Nisan 2009 tarihinde Avrupa Merkez Bankası Federal Rezerv’e 80 Milyar ABD Doları swap-lines kaynağı sunmuştur. Britanya Ulusal Bankası 60 Milyar Sterlin, İsviçre Ulusal Bankası 40 Milyar Frank ve Japonya Merkez Bankası ise 10 Trilyon Yen sunmuştur. Amerikan kredi kurumları Fed üzerine geleceğe yönelik kredi bağlamında dış para birimlerine başvurabilmektedir. Ulusal bankaların önlemleri 18 Eylül 2008 önlemlerini aksi yönde tamamlamaktadır. O zamanlar Fed dış ulusal bankalara toplamda 300 Milyar ABD Doları swap-lines vermiştir. Kurtarma paketleri[değiştir \| kaynağı değiştir] Finans krizi çerçevesinde birçok ülkede geniş kapsamlı kurtarma paketleri ve finans piyasasını sabitleme yasaları çıkarılmıştır. Bunlar ABD'de şöyleydi: Economic Stimulus Act of 2008 (ESA kapsamında: 150 Milyar ABD Doları), Emergency Economic Stabilization Act of 2008 (EESA kapsamında: 700 Milyar ABD Doları) ve American Recovery and Reinvestment Act of 2009 (ARRA kapsamında: 787 Milyar ABD Doları). Almanya’dakiler: Finans piyasasını sabitleme yasası (FMStG kapsamında: 400 Milyar Avro), Önlem paketi “Büyümenin güçlenmesi yoluyla istihdam güvencesi” (Kurtarma paketi 1 kapsamında: 50 Milyar Avro) ve Kurtarma programı "Krize direnme, bir sonraki canlanma için güçlü durma" (Kurtarma paketi 2 kapsamında: 14 Milyar Avro); Avusturya'dakiler: Kurtarma paketi 1 ve 2 ve Vergi Reformu (toplamda yaklaşık 12 Milyar Avro). Deutsche Bank Research’ün bir araştırmasına göre kurtarma programının birçok yıla dağılımı yapılan hacmi yaklaşık 2 Trilyon ABD Dolarından oluşmaktadır. DB Research’e göre programlar olmasaydı kişi başına düşen yıllık gelirdeki düşüş göz ardı edilemeyecek kadar çok olurdu. Araştırma kişi başına düşen yıllık gelirin kriz şartlarında gerilemesini şu rakamla ifade etmektedir: “4 Trilyon” ABD Doları. Bankacılık sektörü sonunda yavaş yavaş iyileşme gösterebilmektedir. Bankalara yapılan yardımlar[değiştir \| kaynağı değiştir] Kriz çerçevesinde ABD’de ve Almanya’da Bad-Bank Konsepti (Tasfiye edilen bankalar) sunulmuştur. Almanya’da 2009 yılında finans piyasasının istikrarının geliştirilmesi yasasıyla merkeze bağlı olmadan tek tek kredi kurumları için bir Bad Bank kurma olanağı sağlanmıştır. Bu Bad Bank kusurlu olarak yapısı belirlenen kıymetli kâğıtları kabul edebilir ya da iyileştirme gereksinimi duyan bankaların tüm zarar eden iş alanlarını tasfiye edebilirdi. Kasım 2008’den beri banka borcu harcamaları devlet tarafından garanti altına alınmaktadır. Aralık 2009’a kadar devlet tarafından garanti altına alınan banka borcu harcamalarının hacmi yaklaşık 800 Milyar ABD Dolarına ulaşmıştır. 450 Milyar ABD Dolarından daha fazlası Batı Avrupa’nın, geri kalanın büyük bir kısmı ise ABD'nin payına düşmektedir. Uluslararası Para Ticareti[değiştir \| kaynağı değiştir] Uluslararası para ticareti, paranın (dövizin) farklı ticaret yerlerinde satın alınması ve satılmasıdır. Artan uluslararası kartelleşmeler nedeniyle, döviz piyasasındaki parayla yapılan uluslararası ticaret son yıllarda oldukça önem kazanmıştır. Paralar hem spekülatif hedeflere hem de reel ekonomik temelli değişim hedeflerine ulaşmıştır. Bir paranın değişiminde, ekonomik entegrasyonu güçleştiren - çoğu ekonomistin görüşüne göre - ayrı bir işlem maliyeti de ortaya çıktığı için, son yıllarda parasal birliklere talep artmaktadır (örneğin; Avrupa Birliği Ekonomik ve Parasal Birliği). Para birimi isimlerinin etimolojik listesi[değiştir \| kaynağı değiştir] Para, tıpkı ülke bayrağı gibi, bir ülkenin kimliğini oluşturan niteliklerden biridir. Fakat ülkeler çoğunlukla başka ülkelerin para isimlerini benimsemişlerdir. Örneğin; Joachimstaler/Taler denince (Amerika, Asya ve Afrika’da) Dolar anlaşılmaktadır (Joachimstaler adı, Çek Cumhuriyetindeki Jáchymov şehrinden gelir; bu şehir ağır maden yatakları ile tanınır). Para İşaretleri ve Kısaltmaları[değiştir \| kaynağı değiştir] Çoğu para değerinin kendine has yazı işareti ya da kısaltması vardır. Bunlarda para birimi sembolü kullanılır. Örneğin; £, Paund için $, Amerikan Doları gibi pek çok para değeri için ¥, Yen ve Yuan için €, Euro için ₦, Naira için ₺, Türk lirası için İki tip kısaltma vardır: Biri işaret ya da herhangi bir kurala dayanmayan ülke içinde kullanılann harf kısaltması (örneğin; İsviçre Frankı için „Fr“ ya da „sfr“), diğeri de üç harf kuralı kısaltmasıdır, ki bu da uluslararası para ticaretinde kullanılan ISO- 4217 Standardına göre oluşturulmuştur (örneğin; CHF) Para birimi sembolleri[değiştir \| kaynağı değiştir] Çoğu para biriminin karakteristik kısaltması ya da sembolü bulunmaktadır.[6] ₤, Pound sembolü; ₤ sembolü L harfinden ve Latin librasından (Pound) türemiştir. Değerli metal ağırlığının ölçümünde ağırlık birimi olarak ve de para birimi olarak kullanılmıştır. $ birçok para biriminin ve de Amerikan Doları’nın sembolü; Dolar simgesi aslında, İspanya-Meksika Peso’su (Piaster) için kullanılmıştır. Amerika Birleşik Devletleri para biriminin 1780 ve 1790'lı yıllarda yürürlüğe girmesiyle birlikte “Dolar” kelimesi de (Meksika para birimi Amerikan-İngiliz dil kullanımında “İspanya Doları”, yani “İspanyol Taleri” olarak adlandırılmıştır) Meksika’dan devralınmıştır. ¥, Yen ya da Yuan sembolü; Enine tek çizgili ¥ sembolü varyasyonları da vardır. Çin simgesi ve Japon simgesinde iki enine çizgi vardır, fakat Japon sembolü oldukça farklıdır. €, Avro sembolü; Avro sembolü, 1974 yılı Avrupa Topluluğu baş grafikçisi Arthur Eisenmenger’in tasarımıdır. Yunan harfi Epsilonu (ε), bununla da Avrupa’nın antik kökenini çağrıştırır. İki düz çizgisi Avro ve Avrupa’nın ekonomi sahasının istikrarını simgeler. Para birimi Kullanıldığı ülkeler Anlamı/Kökeni Afgani Afganistan Afgani, aslında Afganlara, Afganistan sakinlerine verilen addır. Ariari Madagaskar Ariari 2005’te yürürlüğe girmiştir. 2005 öncesinde Malaga Frankı kullanılıyordu. Ülke Fransız kolonisi haline gelmeden önce, Ariari resmi para birimini ifade ediyordu. Austral eskiden Arjantin Eski Arjantin para birimi olan Austral, adını Latincedeki “australis” (=güneye ait) kelimesinden alır. Avro Almanya, Andora, Belçika, Finlandiya, Fransa, Hollanda, İrlanda, İspanya, İtalya, Lüksemburg, Vatikan ve Yunanistan Ekü (Avrupa Para Birimi= Avrupa Para Birliği), hesaba geçme birimi olarak Avro’nun öncüsüdür. 16 Aralık 1995’te Madrid’te Avrupa Zirvesi, Avrupa para birimi adını Avro olarak belirlemiştir. Bu tarihten önce Avrupa Frankı, Avrupa Kronu, Avrupa Guldeni gibi farklı isimler de öne sürülmüştür. Halihazırda ünlü bir para değeri isminin kullanılmasıyla süreklilik sinyali verilmiş ve halkın yeni para değerine olan güveni pekiştirilmiştir. Ayrıca katılımcı birkaç ülke, o zamana kadarki kendi para değerlerinin ismini sürdürebilirdi. Örneğin Fransa Ekü’ye bir ara göz kırpmıştır, zira eski tedavül biriminin adıydı bu. Aslında bu tip öneriler, katılımcı ülkelerin çekincelerini gözler önüne sermiştir. Buna karşı da Alman Maliye Bakanı Theodor Waigel Avro ismini önermiştir. Avro simgesi €, büyük yuvarlak bir E üzerine çizilen yatay iki çizgiden ya da eşittir işaretiyle C harfinin birleşiminden oluşmaktadır. Yunan Epsilon (ε) harfini ve bununla da Avrupa’nın antik kökenini çağrıştırmaktadır. Üzerindeki iki çizgi ise Avronun ve Avrupa Ekonomi Sahasının istikrarını öncelikli olarak da halkların eşitliğini ifade etmektedir. Semboldeki kavis karşıtlıkları alt edip birlikteliği sağlayan bir köprü vazifesi görmektedir. Bu nedenle tüm Avro görünümlerinde köprüler resmedilmiştir. Baht Tayland Bir Baht (Tayland dilinde: บาท; sembolü: ฿) 100 Satang’a (Tayland dilinde: สตางค์) bölünmüştür. 25 Satang bir Salüng etmektedir. Aslında Baht, geleneksel ağırlık birimini ifade eder (1 Baht= 15,16 g) ve günümüz Tayland ticaretinde altın ağırlığı ölçüsüdür. Balboa Panama Balboa, adını Panama’nın batı sahilindeki Pasifik’e ulaşan ilk Avrupalı kâşif Vasco Nûnez de Balbao'dan almıştır. Birr Etiyopya Birr (Amharca ብር, aslında “gümüş”) 1894 yılında İmparator II. Menelik zamanında kullanılmaya başlanmıştır. Bolivyano Bolivya Bolivyano 1987’de yürürlüğe girmiş ve neredeyse değersiz kabul edilen, şu ana kadarki Peso Bolivyano’nun yerini almıştır. Bolivyano, gündelik kullanımda, halk dilinde Peso olarak adlandırılır. Cedi Gana Cedi (GHC) 1965'ten beri Gana’nın para birimidir. “Sedie” (Kauri/ deniz kabuğu) kelimesinden türemiş olup, tarihi kıyı kökenlilerin kullandığı sikke öncesi Kauri parasına dayanır. Kolon El Salvador, Kosta Rika Kolon 1897’de Kosta Rica’da kullanılmaya başlanmış, daha sonra da Peso’nun yerini almıştır. Kolon Kristof Kolomb’un soyadının İspanyolcasıdır. (ital. Cristoforo Colombo, ispan. Cristóbal Colón, port. Cristovão Colombo). Kordoba Nikaragua Kordoba adını, Santiago de Granada ve Santiago de León de los Caballeros şehirlerinin kurucusu olan kâşif ve fatih Francisco Hernández de Córdoba’dan alır. Dalasi Gambia Doların yerel dildeki adıdır. Dinar Makedonya Dinar (lat. denarius) MÖ 211’den 3. yüzyıl kadar Roma’daki ana gümüş sikkedir. Orta Çağda dinar fenikle eş anlamda kullanılmıştır. Bu da 1971’e kadar Büyük Britanya’da eski feniklerin kısaltmasında kullanılan “d” harfini açıklar bize. Dinar ismi Latince “deni”den (her ondan) türemiştir. Dinar Bahreyn, Cezayir, Irak, Kuveyt, Libya, Sırbistan, Ürdün, Tunus ve eskiden Yugoslavya Dinar (Arapça ve Farsça: دينار) ismi Latince Denarius (aureus) dan gelmektedir. Dinar (lat. denarius) MÖ 211’den 3. yüzyıla kadar Roma’daki ana gümüş sikkedir. Ortaçağda dinar fenikle eş anlamda kullanılmıştır. Bu da 1971’e kadar Büyük Britanya’da eski feniklerin kısaltmasında kullanılan “d” harfini açıklar. Dinar ismi Latince “deni”den (her ondan) türemiştir Dirhem Fas ve BAE Bizan İmparatorluğu'ndaki Drahmi'den ileri gelmektedir. Dobra São Tomé ve Príncipe İspanyol örnek Dublone’nin (çift) ardından basılan 2 altın Escudo tanesi. Dolar ABD, Avustralya, Doğu Karayıp Para Birliği, Hong Kong, Kanada, Liberya, Namibya, Singapur, Tayvan, Yeni Zelanda ve Zimbabwe Dolar kelimesi İngiliz tüccarların Kuzey Almanya ile olan deniz ticaretinde kullandıkları Talerden türemiştir (Kuzey Almanca telaffuzuna göre Taler, “Doller” ya da “Daller”dir). Esasen Dolar kelimesi büyük gümüş madeni para anlamına gelir. 16. yüzyıl halk dilinde İngilizce Kron’a Dolar denmiştir. Kuzey Amerikan Kolonilerinde -hiçbir basım ayrıcalığı bulunmayan Masaçuses madeni paraları hariç- farklı Avrupa ülkelerinin madeni paraları tedavülde olmuştur. Meksika’da sekizlik Reales parası (Peso de à ocho) en geniş yayılıma ulaşmış ve İspanyol Doları olarak nitelendirilmiştir. 1792 yılında Dolar resmi olarak Amerika’nın para birimi olmuştur. Amerikan Dolarının kısaltma simgesi ($), S harfi üzerine iki dikey çizgiden ibarettir. Bu da farklı teorileri akla getirmektedir: Bunlardan biri, İspanyol Dolarının metal resmidir ve Herkül’ün ruhunun dolambaçlı bir pankart şeklinde yansıtılmasıdır. Büyük ihtimal taşıyan diğer teori de İngilizce Birleşik Devletler kelimelerinin ilk harflerinin üst üste getirilmesidir, böylece de alttaki çizgiler yok olmuştur. Dolar simgesinin diğer bir teorisi de Peso’daki iki harfin “p” ve “s” nin ligatüründen oluşmasıdır. Đồng Vietnam Đồng (Sembolü ₫) Vietnam’ın para birimidir. Adını Vietnam dilindeki 18. ve 19. yüzyıllardaki madeni paradan, "Thong Bun"dan, alır. “Thong Bun” ise çok fazla para ya da tedavüldeki para anlamına gelir. Drahmi eskiden Yunanistan Antik Drahmi (esasen Yunan. – δραχμη, Sembolü: ₯) gümüş ağırlık ve madeni para birimi anlamına gelir. Antik dönemden bu yana tedavüldedir. Esasen “elin alabildiği kadar” anlamına gelen Drahmi, Mora Yarımadasında üzerinde küçük demir mızrak ve hatta anıt resimleriyle süslenerek basılmıştır. Obolos, Drahmi’ nin 1/ 6 sı değerindedir. Dram Ermenistan Dram adının Drahmiden türemiş olduğu sanılmaktadır. Dirhemden daha az bir değeri vardır ve bazen Dirhem yerine kullanılmıştır. Dukaten eskiden 1284’te Venedik’te darp edilmiştir. İtalyanca “Ducatus” Dük kelimesinden türemiştir. Ekü eskiden Fransa Orta Çağ’dan 18. yüzyıla kadar olan Fransız altın ve gümüş paralarına Ekü denmiştir. Escudo gibi Ekü adı da sikke üzerine resmedilmiş armadan türemiştir. (Üzerinde kralın resmi olan) “Écu d'or“, “Louis d'or“ olarak ya da Almanlarda 1703'ten beri sikke üzerine resmedilmiş, güneş kralını (Louis XIV) sembolize eden güneş simgesi; Sonen- Pistole olarak da adlandırılan altın sikkeler gümüş parçalar Lira (= Paund) halinde basılmıştır. Eskudo Portekiz ve eskiden Yeşil Burun Adaları levha anlamına gelen Portekizce Escudo kelimesi, bu sikkenin üzerindeki armadan türemiştir. Fils Ürdün Filler Macaristan Dilsel açıdan Heller’den türemiştir. Tablonun devamına bakınız. Florin Aruba Gulden'e bakınız. Forint Macaristan Gulden'e bakınız. Frank Burundi, İsviçre, Lihtenştayn, CFA-Frankı, Cibuti, Gine, Komorlar, Kongo ve Tayvan Fransa ve diğer Frankofon ülkelerde sikke ve para Frank ile ifade edilir. Orta Çağ sonlarındaki Yüz Yıl Savaşları zamanında Fransa’da Franc d´or adıyla altın madeni para basıldı. 16. ve 17. yüzyılda Frank, gümüş madeni para idi (Franc d'argent). 1795 yılında Fransız Frankı onluk birimler halinde bölümlendi. Daha sonra Frank ismi diğer Avrupa ülkeleri ve Fransız kolonilerinde de kullanılmaya başlandı (CFA-Frankı). Avro tedavüle girinceye kadar Frank; Belçika, Lüksemburg ve Fransa’nın resmi para birimi olmuştur. Gurdu/ Gourde Haiti Gourde ismi İspanyolca “gordo” kelimesinden türemiştir. Guarani Paraguay Guarani, Kolombiya’nın keşfedilişi öncesi zamanında Güney Amerika’nın ortalarına yerleşen çiftçilerin oluşturduğu bir Kızılderili halktır. Bu nedenle de Güney Amerika halklarından biri sayılır. Gulden eskiden Güney Almanya, Hollanda ve Surinam Eskiden çoğu ülkede kullanılan bir madeni para birimidir. Golden/goldener (Altından) kelimelerinden türemiştir. Adından da anlaşıldığı gibi esasen altındandır, fakat daha sonraları gümüşten basılmıştır. Latincesi “florenus aureus”, Fransızcası ise “Florin” olan Fiorino’nun, genel kısaltması “fl” ya da “f”dir. 13. yüzyılda Avrupa’da hâkim olan Floransa Altın Guldeni’nden türemiştir. Heller Çek Cumhuriyeti ve Slovakya Ortaçağ Almanyası’nda oldukça yaygın olan Heller madeni paranın adı; Heller’in esasen darp edildiği yer olan Schwäbisch Hall‘den türemiştir. Aslen “Haller Fenik”tir. Hryvnya / Grivna Ukrayna Hryvnya (гривня), at yelesi demek olup; yaklaşık değerinin bir ata bedel olduğu söylenmektedir. Farklı hayvanların kürklerine bedel olan daha küçük para birimleri de kullanılmıştır; Nogata (ayı ya da kurt), Kuna (Vizon ya da samur), Wekscha (sincap). 1 Hryvnya = 20 Nogata = 25 Kuna = 100 Wekscha etmektedir. Daha sonraları Hryvnya ismi bakır sikke (2,5 ya da 3 Kopeke) ya da Hrywenik (гривеник) 10 Kopeke değerindeki gümüş madeni paralar için kullanılmıştır. Keş eskiden Çin Ksh kelimesi Sanskritçe करब "karsha" (= belirli ağırlıktaki küçük sikkeler) kavramından ve Tamil Kelimesi “kasu”dan (= küçük sikke) ileri gelmektedir. Kina Papua Yeni Gine Kina ismi, Yeni Gine’nin yüksek kesimlerinde geleneksel ödeme aracı olarak kullanılan Kina midyelerinden türemiştir. Kron Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Estonya, İsveç, İzlanda, Norveç ve Slovakya Hâkimiyet sembolü olarak basılmış ve darp edilen çoğu madeni paraya Kron denilmiştir.Günümüzde kullanılan İsveç’in 1 Kronluk madeni parasının üzerine ülke arması resmedilmiştir. Kron kelimesi Latince "corona", Yunanca "κορώνα" kelimelerinden türemiştir. Çoğu İskandinav ülkesinin para biriminin Kron olmasının nedeni de İskandinav Para Birliği’ne katılmış olmalarıdır. Kuetzal Guatemala Kuetzal adını ülke armasını da süsleyen uzun kuyruklu tropikal bir kuştan almıştır. Bu kelime aynı zamanda tüylü yılan “Kuetzalkoatl”da da bulunmaktadır. Kuna Hırvatistan Kuna, Hırvat sansargili anlamına gelir. Bunun nendi de Ortaçağda Hırvat şehirlerinde, Slovenya ve kıyı ülkelerde ticaret ve hesap işlerinde sansar kürkünün kullanılmasıdır. Sansar resimleri de 13. yüzyıl başlarından, 14. yüzyıl sonlarına değin zamanın Banoviçi sikkelerini süslemiştir. Kwacha Malabi ve Zambiya Köken olarak, gün ağarması - başlaması anlamına gelen Bemba diline dayanan Kwacha kelimesi, “özgürlüğün yeni başlangıcı” sloganını ima eder. Kwanza Angola Cuanza ya da Kwanza Angola’daki bir nehirdir. Kyat Myanmar Lari Gürcistan Lari (Gürcüce ლარი; kısaca GEL), Gürcüce hazine, mülkiyet anlamlarını ifade eder. Lek Arnavutluk Arnavutçada para anlamına gelir. Lempira Honduras Lempira (1499 – 1537), Lenca'ın kabile reisi idi. Lempira İspanyol akıncılarına karşı savaşmıştır. Ley Moldova ve Romanya Ley, Moldovca ve Rumence dillerinde “aslan” anlamına gelir. Lev Bulgaristan Esasen “aslan” anlamına gelir. Bulgar parası, adını sikkelerin üzerine basılan armalardaki aslan figüründen alır. Lira İtalya, Malta ve Türkiye Lira kelimesi Latince libre (=Pound) kelimesinden türemiştir. Libre, ağırlık birimi (327,45 gram) olan Roma Poundunun adıdır. Diğer yandan Pound kelimesi de Latince pondus (ağırlık) kelimesinden türemiştir. Aynı zamanda değerli metallerin ölçümünde ağırlık birimi olarak kullanılmış ve böylece de para birimi haline dönüşmüştür. Litas Litvanya Litas, 1922 – 1940 yılları arasında yürürlükte olmuştur. 1993 yılında, bir yıllığına Rus rublesinin yerini alan geçiş parası Talonas’ın yerine geçmiştir. Litas kelimesi ülkenin adından doğmuştur. Manat Azerbaycan ve Türkmenistan Manat kelimesi sikke anlamına gelen Rusça “manjeta” kelimesinden doğmuştur. Son hali ise, Latince moneta (Monete) kelimesinden ileri gelmektedir. Mark Bosna Hersek, Finlandiya ve eskiden Almanya Orta Çağ’da Mark, “bir işaretle belirlenmiş gümüş külçesi” iken (Alm. Mark: işaret), 9. yüzyıldan itibaren eski Poundun yerini alan ağırlık birimi (yaklaşık yarım Pound) olmuştur. 1998’de Alman Markından ileri gelen Konvertibıl Markı yürürlüğe koymuştur. Nakfa Eritre Nakfa, adını Eritre’nin kuzeyinde yer alan Nakfa şehrinden almıştır. Ngultrum Bhutan Dzongka dilinden "dNgul Tam" kelimesinden doğan ve gümüş sikke anlamına gelen Ngultrumདང, 1974 yılındaki para reformundan bu yana Bhutan Krallığı’nın ilk resmi para birimidir. Obolos Yunanistan Obolus, Obelisk kelimesi gibi eski Yunanca obélos (=et şişi) kelimesinden türemiştir. Muhtemelen bu türün ilk madeni paraları eskiden uçlu bir biçimdeydi. Obolos günümüzde ise az bir meblağın aktarımı anlamına gelmektedir. Bu küçük sikke, Hades’in ölüm krallığından geçiş parası olarak ölenin dilinin altına konulmuştur. Bu, ölen için yerine getirilmesi gereken bir görev sayılmıştır. Øre İskandinavya Roma zamanında kullanılan Aureus' tan türemiştir. Ouguiya Moritanya Ouguiya ismi Piaster ile aynı anlama gelmektedir. Pa'anga Tonga Pa’anga ismi eski bir oyunda kullanılan deniz fasulyesi tohumundan (Entada scandens) ileri gelmektedir. Pataka Makao Esasen Portekiz kolonilerindeki madeni paraların ismidir. Adı Asya’da yaygın bir şekilde kullanılan Meksika Gümüş Dolarının Portekizce ismi “Pataca Mexicana”dan gelir. 1959 yılına kadar Portekiz Timoru’nda para birimi Pataka olmuştur. Daha sonra ise Escudo, Pataka’nın yerini almıştır. Peni İngiltere Fenik'e bakınız. Peseta eskiden İspanya Peseta ismi Katalanca kelime “peçeta”dan (kısaltması “peça”) türemiştir. Peseta daha çok küçük meblağ/ parça adını alır. Peso Arjantin, Şili, Dominika, Kolombiya, Küba, Meksika, Filipinler, Uruguay Peso (Sembolü: $) İspanyolca ağırlık kelimesinden türemiştir. “Peso de a ocho”nun kısaltılışıdır. Bu da Riyalle tamamlanan 8 ağırlık birimi, yani 8 Riyal ağırlığından parça anlamına gelmektedir. Fenik eskiden Almanya Ortaçağın başlarından bu yana Batı Avrupa’da yaygınlaşan Fenik, Peni adı büyük bir olasılıkla Latince “panna” (anahtar, tava) sözcüğünden türemiştir.. Pound Birleşik Krallık, Guernsey, Jersey, Mısır, Lübnan, Sudan ve Suriye Sembolü, £’dur (ya da L). Pound Latince “ibra”dan türemiştir. Sterlin adı ise aynı adlı eski 1,555 gramlık (1/240 Pound) İngiliz gümüş sikkesinden gelir. Adını ya “easterling”den (Kuzey Almanya’daki Hansa kenti Ostling) aldığı, orada yapılan sikkelere dayandığı ya da “star/starling”den türemiş olduğu ileri sürülmektedir. Bu ikincisinin nedeni ise; çoğu Ortaçağ İngiliz sikkesinin yıldızla süslenmiş oluşudur. Piaster Mısır ve Ürdün Değeri yüksek, eski bir İspanyol sikkesinin adıdır. Bu isim bir zamanların İspanyol Amerika'sında da kullanılmıştır. Mısır da bu ismi kullanmıştır (Arapça قرش Suudi Arabistan riyali, çoğul قروش qurūsch), ancak Piaster Mısır Poundu ve Ürdün Dinarının en küçük para birimi olarak kalmıştır. Pula Botsvana Pula adını ülke işareti olarak kullanılan “Pula”, yani “yağmur”dan alır. Kökeni Tswana diline dayanan bu sözcükle yağmur dileği de dile getirilmektedir. Rand Güney Afrika Rand, Afrikancada sıra dağlar anlamına gelir. Dağ silsilesinin içindeki, Johannesburg' un altın çıkarılan Gouteng şehrinin adıdır. Renminbi Çin Halk Cumhuriyeti Renminbi halkın para birimi anlamına gelir (renmin = halk + bi =para birimi). Riyal Brezilya, İran, Katar, Suudi Arabistan, Umman ve Yemen Latincede “krala özgü” anlamına gelen kelimeden türemiştir. 1 Haziran 1994’ten beri Brezilya’da tedavülde olan aynı adlı para birimi ise “gerçekten” kelimesiyle sesteştir. Arap ülkelerinde Riyal esasen; (Avrupa) büyük gümüş madeni paraları (Taler, Peso) demektir. İran’da Riyal (ریال) “Toman” adlı eski para biriminin yerini almıştır. Ringgit Malezya Malay dilinde Ringgit; “tırtıklı, dişli” anlamına gelir. Ringgit adı bir zamanlar Güneydoğu Asya’da ödeme aracı olarak kullanılan İspanyol gümüş dolarının tırtıklı kenarlarından gelmiştir. Ruble Belarus, Rusya ve Tacikistan Tahminen ruble kelimesi Rusça “rubitj”den türemiş olup, büyükçe gümüş külçelerin parçalara bölünmesine dayanır. Rufiyaa Maldivler Ülkede kullanılan dilde, Maldiv Rupisi demektir. Rupiah Endonezya Rupiah ismini, II. Dünya Savaşında Japon işgalcilerin kullandığı Hint Rupisinden alır. 1610- 1817 yılları arasında Hollanda Doğu Hint Adalarında Hollanda Guldeni kullanılmıştır. Rupi Hindistan, Mauritius, Nepal, Pakistan, Seyşeller ve Sri Lanka रूप्य Rūpya kelimesi (Sembolü: ₨) Sanskritçe kökenlidir ve işlenmiş gümüş anlamına gelir.Rupi'ye Hindistan'da; Taka, Rubai ve Rupaye gibi farklı isimler de verilmiştir. Sestertius / Sesterce eskiden Roma İmparatorluğu Sesterce, Roma dönemi sikkelerinden olan “semis tertius” (2 ½) ifadesinden doğmuştur. Sesterce, MÖ 211 yılında esasen 2 ½' lik bir gümüş sikke olarak Dinar (10 As) ve Quinarius (5 As) ile tedavülde olmuştur. Sol Peru 1863 yılında Peru'nun para birimine “güneş” (İnka İmparatorluğu döneminden bu yana ülkenin sembolüdür) anlamına gelen Sol adı verilmiştir. 1895 yılında yüksek enflasyon nedeniyle Peru, İnti (İnkaların Keçuva dilinde güneş anlamına gelir) para birimini kullanmaya başlamıştır. Som Kırgızistan, Özbekistan Som kelimesi, çoğu Türk dilinde “saf, saf altın” anlamına gelir. Sukre Ekvador Sukre ismi 1822 yılında İspanyol askerlerinden kaçarken vurulan özgürlük savaşçısı Mareşal Antonio José de Sucre'den alır. Şekel İsrail Şekel (Sembolü: ₪) Sami dil ailesindeki “terazi, çeki” anlamına gelen kelimeden türemiştir. Esasen Şekel, Ons'un ağırlık birimiydi. 60 Şekel bir minaya karşılık geliyordu. İbranice "שקל חדש" kelimesiyle ifade edilen Şekel, ש"ח biçiminde kısaltılmıştır. Sembolü “₪” olup, "ח “ ve “ש" harflerinin bir araya getirilişinden oluşur. Şilin eskiden Avusturya Şilin kelimesinin kökeni hakkında fazla bilgi yoktur. Gotça'da Şilin, aynı zamanda mücevher olarak da kullanılabilen Roma altın sikkesi (Solidus) demekti. Şilin kelimesinin “levha gibi, işaretsel” anlamına gelen, eski Almanca “Skildulingaz” kelimesinden doğduğu sanılmaktadır. Daha sonraları ise Şilin'e resmi olarak Solidus adı verilmiştir. Şilin Kenya, Somali, Tanzanya, Uganda ve eskiden Büyük Britanya Eski Büyük Britanya kolonileri günümüzde de Şilin kullanmaktadırlar. Bu Koloniler onluk sistemden önce 1970 yılına kadar Şilin'i kullanmışlardır. Şilin kelimesi, Alman halklarının Bizans Solidus'u yerine kullandığı “Skullinger", "Skilligs" ya da "Scilling" gibi kelimelerden doğmuştur. Ayrıca bakınız[değiştir \| kaynağı değiştir] Para (para birimi) Kaydi Para Sahte para makinesi Madenî para metali Para birimi Tamamlayıcı para birimi Para birim kodu Uluslararası Para Fonu Para birimi simgesi Çift metal para sistemi Para ikamesi Para iadesi Sabit kur Döviz kuru Rezerv para Kripto para Para politikası Para piyasası Para aklama Elektronik para Dış bağlantılar[7][değiştir \| kaynağı değiştir] Para Nedir, Harran Üniversitesi Kaynakça[değiştir \| kaynağı değiştir] a b c "para." 1 Aralık 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Bankacılık terimleri. Bankalar.org Erişim: 1 Aralık 2011. "Para". Ekonomi Sözlüğü. 7 Kasım 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Nisan 2015. para 28 Mart 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Güncel Türkçe Sözlük. Türk Dil Kurumu. Erişim: 1 Aralık 2011. http://books.google.com.tr/books?id=0-p6VcWNuS4C&lpg=PA11&ots=Ma3-6tFf_n&dq=itibari%20para&pg=PA11#v=onepage&q=itibari%20para&f=false[yalın URL] Para nasıl üretiliyor? 8 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Ufuk Hattı Erişim: 3 Mart 2013. Viktor O. Ledenyov; Dimitri O. Ledenyov (2016). Forecast in capital markets. Saarbrucken, Germany: LAP LAMBERT Academic Publishing. ISBN 978-3-659-91698-4. "Parayı Kim Yaratır?" (PDF). Parayı Kim Yaratır? (Makale). Engin YILMAZ. 29 Nisan 2020. 1 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 12 Şubat 2024. gtdDeğişim aracıEmtia para Balta-parası (Batı Orta Amerika ve K. And Dağları) Kakao çekirdeği (Orta Amerika) Koku sistemi (pirinç) Manilla (B. Afrika) Değerli metal Quachtli (pamuklu kumaş) Ramen eriştesi (ABD hapishaneleri) Tuz (Roma dünyası) Şekel (arpa) Kabuklar Ticaret boncukları Evcil hayvanlar Manda (GD Asya) İnek (Hindu) Deve (Arabistan) Yak (Tibet, Çin) Temsilci parası Bimetalizm Altın sertifikası'lar Para(Fiat/Jeton) Kefalet Banknot Merkez bankası dijital para birimi Sığınma evi/taşınabilir mülk Çek Takas Çek takası Kil jetonu Madenî para Döviz Para Yatırma Mevduat hesabı Yasal teklif Noter Zilyetlik Bono Geri ödeme Sandık Genel Geçmiş para birimleri listesi Barter İsteklerin tesadüfü Döviz burosu Merkez bankası Takas odası bankası Tasarruf bankası Emanet kurumu Darphane Akad ölçü standartları (Şablon:MÖ 2150 civarı) Hammurabi Kanunları (§100; §122–125; c. MÖ 1750) Paranın emtia teorisi (Metalizm) Paranın kredi teorisi Chartalizm Miktar teorisi Parasalcılık Piyasa parasalcılığı Ertelenmiş ödeme standardı Değer deposu Hesap birimi Elektronik para Kripto para Dijital altın para birimi Sanal para birimi Yerel para birimi Tamamlayıcı para birimi Sektörel para birimi Zaman bankacılığı gtdİktisat (Ekonomi)MakroekonomiAdaptif beklentiler · Arz esnekliği · Toplam talep · Ödemeler dengesi · İş döngüsü · Sermaye kaçışı · Kapasite kullanımı · Merkez bankası · Tüketici güveni · Döviz · Talep şoku · Dinamik stokastik genel denge · İktisadi gösterge · Efektif talep · Keynes'in Genel Teorisi · Büyük Buhran · Büyüme · Hiperenflasyon · Enflasyon · Yatırım · Faiz oranı · IS-LM modeli · Mikrotemeller · Para · Para politikası · Milli muhasebe · NAIRU · Kâr oranı · Satın alma gücü paritesi · Rasyonel bekleyişler · Resesyon · Tasarruf · Stagflasyon · Arz şoku · İşsizlikMikroekonomiToplama · Bütçe · Tüketici · Dışbükeylik · Maliyet-fayda analizi · Dağıtım · Dara kaybı · Düopol · İktisadi denge · Ölçek iktisatları · Kapsam iktisatları · Elastikiyet · Takas · Beklenen fayda · Dışsallık · Firmalar · Genel denge · Aile · Bilgi · Kayıtsızlık eğrileri · Zamanlararası seçim · Marjinal maliyet · Piyasa başarısızlığı · Pazar yapısı · Tekel · Monopson · Oligopol piyasası · Fırsat maliyeti · Tercih · Fiyat · Üretim · Kâr · Kamusal mal · Ölçeğe göre getiri · Risk · Kıtlık · Eksiklik · Sosyal seçim · Batık maliyet · Arz & talep · Fazlalık · Belirsiz · Fayda · RefahAlt dallarUluslararası · Gelişme · Çalışma · Çevre · Kurumsal · Davranışsal · Deneysel · Normatif · Pozitif · Finansal · Sanayi kuruluşu · Maliye · Psikoloji · Sosyoloji · Coğrafya · Hukuk ve iktisat · SiyasiMetodolojiMatematiksel ekonomi · Ekonometri · İktisadi veri · Deneysel iktisat · Hesaplamalı iktisat · Heterodoks iktisatEkonomik düşünce tarihi Antik iktisadi düşünce · Klasik ekonomi · Marksist iktisat · Neoklasik iktisat · Kurumsal iktisat · Keynesyen ekonomi · Chicago İktisat Okulu · Avusturya İktisat OkuluKimiekonomistler Adam Smith · Vilfredo Pareto · Francis Ysidro Edgeworth · John Maynard Keynes · Joseph Schumpeter · Jacob Marschak · Harold Hotelling · Milton Friedman · John von Neumann · Ragnar Frisch · Tjalling Koopmans · Paul Samuelson · Kenneth Arrow · Herbert A. Simon · daha fazlasıKategori Otorite kontrolü GND: 4019889-3 HDS: 047970 LCCN: sh85086790 NDL: 00564460 NKC: ph115711 NLI: 987007543394705171 TDVİA: para "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Para&oldid=31786448" sayfasından alınmıştır
Bu maddede yer alan bilgiler belli bir bölgenin bakış açısından ele alınmıştır ve içeriğinin fazla yerel olduğu düşünülmektedir. Maddenin evrenselleştirilmesi ve uygun hâle getirilmesi için lütfen tartışmaya katılınız. Tacir ya da tüccar, başkası tarafından üretilen malların ticaretini yapan kimse. Tarih boyunca tüccar kavramı her toplumda farklı şekillerde anlaşılagelmiştir. Antik Yunanistan ve Roma'da zenginliğe ulaşabilmelerine karşın yüksek bir toplumsal statüye erişemeyen tüccarlar, Orta Doğu'da ise yüksek zümre arasında yer almaktaydı. Çağdaş dünyada iş insanı olmak ile eşanlamlı hâle gelen bu meslek, sermaye birikimine dayanan kapitalist ekonominin temel taşlarından biridir. Modern ticaret hukuku sisteminde tanım[değiştir \| kaynağı değiştir] Bir Ticari İşletmeyi kısmen veya tamamen, devamlı veya kesintili olarak, ortaklık veya sahiplik bağıyla işleten kişidir.[1] (Yani mal alıp satan herkes tacir değildir. Ör: Esnaflar gelir düzeyleri açısından ele alındığı için Tacir sayılmazlar.) Ayrıca tacirin fiilen işin başında bulunması gerekmez, ancak şirketin ortağı olduğu için haklara sahiptir ve sorumluluğu vardır. Türk ticaret hukukuna göre tacir sıfatının sonuçları[değiştir \| kaynağı değiştir] 1. Tacir ticaret unvanı seçmek ve kullanmak zorundadır. Bu tacir için hem hak hem de bir yükümdür. 2. Tacir İşletme adı seçme ve kullanma hakkına sahiptir. Bu tacir için bir haktır, ancak zorunlu değildir. 3. Tacir iflasa tabidir. Tacirler iflas edebilirler. Alacaklılar bazı koşullar altında mahkeme kararı ile iflas ettirilmesini talep edebilirler. İflas; aşırı para ihtiyacı, nakit sıkıntısı, işlerin çevrilememesi, borçların ödenememesi, üst üste zarar edilmesi gibi nedenlerle işletmenin çalışmasının durması ve mali olarak varlığının sona ermesidir. 4. Tacir ticari defterleri tutmakla yükümlüdür. Muhasebe defterlerini tutmak zorundadırlar. 5. Tacir ticari işletmesini ticaret siciline tescil ettirmek zorundadır. Şirketler kurulurken ortaklar tarafından bir ana-sözleşme imzalanır ve bu ticaret siciline teslim edilir. Bunun yanında tacirin, kanunlarda tescil ettirilmesi istenen diğer hususları ve yapılan değişiklikleri tescil ettirme, ilanı istenen hususları da ilan ettirme zorunluluğu vardır. Ortaklarda değişiklik, sermaye artırımı veya azaltımı, ortakların paylarında değişiklik, şirketin faaliyet konusunda/konularında değişiklik, birleşme, tasfiye vs. Ticaret Sicil Memurlukları bulunulan ilin Ticaret (ve Sanayi) odasında yer alır. Türkiye genelinde Ticaret Sicil Gazetesinde bu hususlar yayınlanır (yayınlanması zorunlu hususlar kanunla belirlenmiştir).[2] Tescil iki türlüdür:[3] a) İhbari (Bildirici) Tescil: Söz konusu durum tescilden önce de vardır. Tescille zaten var olan husus kayı altına alınır. Örneğin: Ticaret Unvanı b) İhdasi (Yaratıcı) Tescil: Bazı durumlar tescilden önce var olamazlar ancak tescille birlikte ortaya çıkarlar. Örneğin: Tüzel Kişilik 6. Tacir Ticaret (ve Sanayi) odalarına kayıt olmak zorundadır. Tacirler Ticaret odasına, Sanayiciler sanayi odası varsa bu odaya kayıt olmakla yükümlüdürler. 7. Tacir basiretli (sağduyulu) iş adamı gibi hareket etmelidir. Burada objektif bir ölçü dikkate alınır.[4] Yani tacirin kişisel durum ve yeteneğine göre göstereceği özen değil, ticaretinin özelliği göz önünde tutularak, tedbirli, temkinli ve geleceği makul oranda gören bir tacirin göstereceği özen ölçüt olarak alınır. Ayrıca tacir yeteri kadar ticaret hukukundan anlamalıdır. Tacir, hukuku bilmediğini ve ticari yeteneği olmadığını öne sürerek kurtulamaz. 8. Tacir ticari geleneklere uymak zorundadır. Ticari örf ve adet tacirler bakımından mutlak olarak uygulanır. Tacir bulunduğu yörenin ticari geleneklerine uymak zorundadır. Bilmediğini öne sürerek kurtulamaz. (Türk hukukunda geleneklerin en çok dikkate alındığı alan Ticaret Hukukudur.) 9. Tacir ticari iş karinesine tabidir. Bir tacirin borçlarının ticari olması asıldır. Karine: Aksi ispatlanana veya ortaya çıkana kadar hukuki bir olgunun belirli bir biçimde olduğunun kabul edilmesidir.[5] Tıpkı aksi ortaya çıkana kadar bir doktorun diplomasının gerçek olduğunun kabul edilmesi, veya aksi anlaşılana kadar üniformalı bir kişinin polis olduğunun varsayılması gibi. Yani Karine hukukun öyle olmasını istediği olumlu yöndeki bir önyargıdır. Örneğin: Ceza Hukukunda “Masumiyet Karinesi”ne göre aksi ispatlanana kadar herkes suçsuzdur. Ticari iş karinesi: Aksi anlaşılana kadar tacirin yaptığı tüm işlemler ticaridir ve tüm alacak borçları da ticari nitelik taşır. Yani tacirin aldığı borç aksi anlaşılana kadar kendisine değil ticari işletmesine aittir. Bu borçların tacire ait olduğunu öne sürerek diğer ortakların veya şirketin kasasının ödemeden kaçınması çok zordur. Tacir öldüğünde veya ortaklıktan ayrıldığında dahi borç işletmeye ait olmaya devam eder. O kadar ki işlem yapılırken karşı tarafın, kişinin tacir olduğunu bilip bilmemesi bile önemli değildir ve karşı tarafın bu durumu bilmediği öne sürülerek kurtulunamaz. Ticari iş karinesinden önceden kurtulma: a. Açıkça beyan: Tacir işlemi yaparken bunun ticari işletmesi ile ilgili olmadığını, kendi şahsi borcu olduğunu diğer tarafa açıkça bildirir. Örneğin tacir kendisini tanıyan (aslında tanımasa bile sonuç değişmez) bir mobilyacıdan evine masa alıp borçlanırken bunun şahsi borcu olduğunu söylemesi gerekir. b. Halin icabı (durum gereği): İçinde bulunulan durumdan açıkça beyana bile gerek olmaksızın yapılan işin ticari olmadığı anlaşılıyorsa ticari iş karinesi işletilemez. Örneğin tacir arkadaşları ile bir lokantada yemek yiyorsa ortada her ne kadar parasal işlem ve fatura söz konusu bile olsa ticari işletmeyi ilgilendirmediği kesin olarak bellidir. 10. Tacir ücret ve faize tabidir. A) Tacir ücret ve faiz isteyebilir. Ticari işletmesi ile ilgili bir iş veya hizmet görmüş ise, bu iş veya hizmetten yararlanan kişi tacir olsun olmasın, hatta taraflar arasında daha önce ücret kararlaştırılmamış olsa bile, gördüğü işe uygun bir ücret isteyebilir. Ayrıca tacir verdiği avanslar ve yaptığı giderler için ödeme tarihinden itibaren faize de hak kazanır. B) Tacirle iş yapan karşı taraf da tacirden ücret ve faiz isteyebilir. 11. Tacir fatura düzenlemek zorundadır. Yaptığı satışlar için fatura düzenlemesi gerekir. 12. Teyit Mektubu düzenlemek zorundadır. Sözlü olarak, telefon veya telgrafla yapılan sözleşmelerin ve beyanların içeriğini bir yazıyla sekiz gün içerisinde teyit etmelidir (onamalıdır). Not: Fatura ve teyit mektubuna 8 gün içinde itiraz etmelidir. Faturayı alan kimse sekiz gün içinde içeriği hakkında bir itirazda bulunmamışsa, fatura içeriğini kabul etmiş sayılır.[6] Her iki tarafında tacir olması durumunda uygulanacak özel hükümler: İhtar ve ihbarlarda yazılı şekil zorunludur. Ticari defterleri kanıt olarak kullanmak her iki tarafın tacir olması durumunda mümkündür. 13. Tacirler arasında ihtar ve ihbarlar yazılı şekle tabidir. Tacirler arasında borcun ödenmesini sağlamak ve sözleşmeyi fesih ya da sözleşmeden dönme amacıyla yapılacak ihbar veya ihtarların geçerli olabilmesi için bunların noter aracılığıyla veya iadeli taahüttlü bir mektupla ya da telgrafla yapılması zorunludur. Burada önemli olan husus yapılan işte her iki tarafın da tacir ve işin sadece bir taraf için değil her iki taraf için de ticari olmasıdır. İhtar: Borcunu ödemeyen kişinin uyarılmasıdır. İhtar için borcun vadesinin gelmiş olması şarttır. Protesto: Tacirlerin ticari işlerinde ihtarı yazılı yapmaları gerekir. Noter kanalıyla yapılan bu ihtara Protesto adı verilir. (Protesto Çekmek) 14. Ticari defterler kanıt olarak kullanılabilir. Her iki taraf da tacirse muhasebe defterleri kanıt olarak kabul edilir. Çünkü bir defterden yapılan çıkış diğer tarafın defterinde giriş olarak izlenebilir. Ancak taraflardan biri tacir değilse defter tutmadığı için silsile (zincirleme süreklilik) kopacaktır. Kaynakça[değiştir \| kaynağı değiştir] Ticaret Hukuku Bilgisi; Prof.Dr. Fatih BİLGİLİ, Doç.Dr. Ertan DEMİRKAPI, Dora Yayınları, 19. Baskı, Ekim 2020 F. Braudel, The Wheels of Commerce: Civilization and Capitalism, 15th to 18th Century (U of California Press, 1992) (İngilizce) Kaufmännische Berufe, Welcher-Beruf.de, Denis Müller (Almanca) Ticaret Hukuku Ders Kitabı - Ayşe Sumer, 2020, Beta Kitap Dipnotlar[değiştir \| kaynağı değiştir] 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda Teşebbüs Kavramı ve Tacir Sayılmasının Sonuçları 25 Mart 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Özlem KARAMAN COŞGUN, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Yıl: 2015, Cilt: 21, Sayı: 1, 107 - 166 sayfalar arasında (Sayfa: 108) Ticari İşletme Hukuku, Sabih ARKAN, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, 2021, ISBN 9789755372815 Ticaret Hukuku 1 Kasım 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Prof. Dr. Mustafa Çeker, Karahan Kitabevi, 2013 Ticaret Hukuku 2 Haziran 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Prof.Dr. Mehmet BAHTİYAR, Anadolu Üniversitesi, - Açıköğretim Fakültesi Yayınları, Yayın No: 2905/1862, Yıl: 2019 (Sayfa: 15) Yaylalı, Davut. "Karîne". İslâm Ansiklopedisi. Türkiye Diyanet Vakfı. 28 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Ticaret Hukuku 2 Haziran 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Prof.Dr. Mehmet BAHTİYAR, Anadolu Üniversitesi, - Açıköğretim Fakültesi Yayınları, Yayın No: 2905/1862, Yıl: 2019 (Sayfa: 16) Ayrıca bakınız[değiştir \| kaynağı değiştir] Esnaf Dış bağlantılar[değiştir \| kaynağı değiştir] Ticaret Hukuku 22 Ocak 2022 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Dr. Dilek Cengiz (Ders Notları) Türk Hukukunda “Tacir ve Esnaf” Ayrımı 4 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Esnaf ve Sanatkar Ayrımı ile Tacir ve Sanayici Ayrımı 18 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Otorite kontrolü GND: 4128272-3 HDS: 016380 LCCN: sh85083783 NDL: 00572268 NKC: ph123564 NLI: 987007565662805171 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Tacir&oldid=31471792" sayfasından alınmıştır
Call of Duty: Modern Warfare III (2023) ile karıştırılmamalıdır. Call of Duty: Modern Warfare 3Oyun logosuGeliştiriciInfinity WardRaven SoftwareSledgehammer GamesTreyarch YayımcıActivisionYapımcılarInfinity WardSledgehammer Games Raven SoftwareTasarımcıGlen Schofield BesteciBrian Tyler SeriCall of DutyMotorIW enginePlatformlarMicrosoft WindowsPlayStation 3Xbox 360WiiÇıkış8 Kasım 2011TürBirinci şahıs nişancıModTek oyunculu oyunÇok oyunculu oyun Call of Duty: Modern Warfare 3, Infinity Ward ve Sledgehammer Games tarafından hazırlanmış ve Activision tarafından dağıtılmış birinci şahıs nişancı video oyunudur. MW3 olarak kısaltılmaktadır. Modern Warfare serisinin üçüncü, Call of Duty serisinin 8. oyunudur. 8 Kasım 2011 tarihinde Xbox 360, Wii, PlayStation 3 ve Microsoft Windows için Kuzey Amerika ve Avrupa'da yayımlanmıştır.[1] MW3, Call of Duty: Modern Warfare 2'nin devamı niteliğindedir. MW3, satışa sunulduğu gün 24 saat içinde ABD ve Birleşik Krallık'ta 6.5 milyon satmıştır.[2] Sledgehammer Games oyunun tek oyunculu kısmının yapımını üstlenirken Raven Software çok oyunculu kısmının yapımını üstlenmiştir. Oyun toplam 17 bölümden oluşur. Infinity Ward'dan yapılan açıklamaya göre oyunun seslendirme kadrosunda Billy Murray, Kevin McKidd, Roman Varshavsky, William Fichtner, Timothy Olyphant gibi ünlü isimler vardır.[3] Oynanış[değiştir \| kaynağı değiştir] Öncelleri gibi MW3, bir birinci şahıs nişancı oyunudur. PC sürümünde özgül sunucu desteği bulunmaktadır. Mücadele[değiştir \| kaynağı değiştir] Tek oyunculu mücadelede, oyuncu olayları farklı yerlerde yaşayan birden çok karakteri yönetebilmektedir. Öncellerinin aksine olaylar farklı günlerde gerçekleşir. Oyuncu hasar aldığında ekran kana bulanır. Sağlık, hasar alma durduktan sonra birkaç saniye içinde tekrar eski haline gelir. Oyuncu, mücadelede yanındaki NPC'lerden birini takip eder, emirlerini uygular. Çok Oyunculu[değiştir \| kaynağı değiştir] Önceki oyunlardaki killstreak sistemi yenilenerek pointstreak adını almıştır. Ko-Operasyon (Co-Op)[değiştir \| kaynağı değiştir] Sistem gereksinimleri Asgari Önerilen PC İşletim sistemi Microsoft Windows Merkezi işlem birimi AMD Phenom X3 8750 ya da daha iyisiIntel Core 2 Duo E6600 ya da daha iyisi Hafıza 2 GB Grafik işleme Shader 3.0 ya da daha iyisi destekli 256 MB NVIDIA GeForce 8600GTATI Radeon X1950 ya da daha iyisi Ses donanımı DirectX 9.0c ya da daha iyisi Modern Warfare 3, hayatta kalma modu içerir. Bir ya da iki oyuncu, gittikçe zorlaşan düşman akınlarına karşı kendilerini ölümüne savunurlar. Modern Warfare 2'den gelen özel operasyonlar moduyla, çatışarak 48 yıldız sahibi olunabilir. Bu moddaki bazı görevler, mücadele modundaki görevleri farklı karakterlerin gözünden oynatır. Özel operasyon modundaki bazı silahlar bu moda özgüdür ve çok oyunculu modda kullanılamaz. Olay Örgüsü[değiştir \| kaynağı değiştir] Karakterler[değiştir \| kaynağı değiştir] Oyun, eski Task Force 141'den Yzb. John MacTavish (Soap), Yzb. John Price ve Rus muhbir Nikolai'nin Amerika Birleşik Devletleri Ordusu'ndan Korgeneral Shepherd'ı öldürdükten sonra kaçmalarıyla başlar. Oyunda çoğunlukla kontrol edilen eski Spetsnaz askeri Yuri, John Price'a katılır. Rus aşırı milliyetçi Vladimir Makarov, oyunun başlıca kötü adamıdır. Volk adında yeni bir yardımcı edinmiştir. Birçok yeni oynanabilir karakter oyuna eklenmiştir: Delta Force'dan Çavuş Derek "Frost" Westbrook, İngiliz SAS'tan Çavuş Marcus Burns, Task Force 141'den eski Spetsnaz askeri Yuri ve Rusya Devlet Başkanı'nın koruması Rus federal ajanı Andrei Harkov. Fransız Özel Kuvvetleri GIGN'den Sabre, İngiliz SAS'ten Çavuş Wallcroft ve Griffen (Call of Duty 4: Modern Warfare'de karşımıza çıktılar) ve Rus FSO'dan Commander (Binbaşı) Leonid Pudovskin. Yeni oynanamaz karakterler (NPC); Delta Force'tan Sandman, Grinch ve Truck. Konu[değiştir \| kaynağı değiştir] Korgeneral Shepherd'ı öldürdükten saatler sonra Yüzbaşı John Price ve Nikolai ölmek üzere olan Soap'u Afganistan'daki Site Hotel Bravo'dan başka bir yere getirirler. Hindistan'ın Himachal Pradesh eyaletindeki güvenli bir eve ulaşırlar. Soap'a yapılan tıbbi yardım esnasında Vladimir Makarov'un askerleri üçünü de öldürmeye çalışır. Nikolai'nin Makarov'a karşı beraber savaştığı bir askeri olan Yuri, onlara yardıma gelir. Dördü gayriresmî Task Force 141 adı altında toplanırlar. MacMillan, Sierra Leone'deki bir silah satıcısında, Paris, Berlin ve Londra'da kullanılmak üzere hazırlanan kimyasal silahların olduğunu öğrenir. Bunlardan biri Londra'da bir sokakta patlar ve turistik bir seyahat için Londra'da bulunan Amerikalı bir ailenin ölüşü oyunda gösterilir. Bu sırada 3. Dünya Savaşı devam etmektedir. 17 Ağustos'ta Rus Ordusu, Manhattan'ı işgal eder. Delta Force'tan Sandman komutasındaki Metal 0-1 kod adlı bir tim, bir Rus denizaltısına su altında sabotaj düzenler. Yüzeye çıkmak zorunda kalan denizaltıyı ele geçiren Metal 0-1, denizaltının silahlarını, New York Limanı'nda demirli olan Rus gemilerine yönelterek Rusların Doğu Yakası'ndan çekilmesini sağlar. 6 hafta sonra, Rusya Devlet Başkanı Boris Vorshevsky, Hamburg'da ABD ile barış müzakerelerine başlayacağını duyurur. Bu plan Makarov'un bir adamı, Başkan Vorshevsky'nin uçağını kaçırıp yere çakılmasını sağlayınca suya düşer. FSO Ajanı Andrei Harkov, Rusya Başkanı'nın tahliyesi için gelen helikopterin kapısını açarken içeriden çıkan Makarov tarafından öldürülür. Makarov'un adamları başkanı kaçırır ve nükleer fırlatma kodlarını öğrenmek için de başkanın kızının kaçırılması emrini verir. Senaryoda olmasa bile oyunun Özel Operasyon kısmındaki bir görevde Makarov'un Harkov'u öldürmesine ve başkanla beraber olay yerinden ayrılmasıyla tek başına bir göreve girişir.* Task Force 141, MacMillan'ın verdiği bilgilerle kimyasal silahların kimin aracılığıyla Avrupa'ya taşındığını öğrenir. Bu kişi de Somali'de Warrabee adında bir militan lideridir. Ekip, Nikolai'nin takımından yardım alarak Warrabee'ye baskın yapar.Warrabee, Makarov ile hiç bizzat görüşmediğini, ancak onun bomba uzmanı Volk ile anlaştığını itiraf eder ve Volk'un Paris'te olduğunu söyler. Ardından Price, Warrabee'yi öldürür. Volk'un Paris'te olduğunu öğrenen Price, Metal Takımı'nın lideri Sandman ile bilgilerini paylaşır. Metal 0-1,kimyasal saldırıya uğramış Paris'te Fransız GIGN takımının yardımıyla Volk'u yakalar ve Eyfel Kulesi'nin yok olma pahasına da olsa Volk'u Paris'ten canlı çıkarabilmeyi başarırlar. ABD'ye getirilen Volk, Makarov'un Prag'da Lustig Otel'de müttefikleriyle toplantı yapacağını söyler. Sandman derhal Price'a bu durumu bildirir. Prag'da Task Force 141, 5 yıl önce Spetsnaz lideri olup sonra direnişçi olan eski dostları Kamarov ile karşılaşırlar. Yuri ve Soap, Price otele sızana kadar şehirdeki bir kiliseden onu gözetirler. Ancak Kamarov üzerine bomba bağlanıp rehin alınınca plan işlemez. Kamarov patlamadan önce Price kaçmayı başarır. Makarov, Yuri'yi kişisel olarak tanıdığını ifşa eder ve buraya hiç gelmemeliydin der. Ardından Yuri ve Soap'un olduğu kata daha önce döşenmiş bombaları patlatır. Yuri ve Soap patlamadan kurtulmak için atlayınca Soap'un General Shepherd'den aldığı bıçak yarası açılır ve müthiş derecede kan kaybetmeye başlar. Yuri onu alır ve Price ile birlikte kaçarlar. Direnişçilerin sığınağına vardıklarında, Soap'un dayanacak gücü kalmaz ve son sözlerinde Price'a Makarov'un Yuri'yi tanıdığını söyler ve ölür. Price sinir krizi geçirir. Ardından Soap'ın göğsünün üstüne kendileri için manevi değeri büyük olan Colt 1911'i koyar ve onun defterini alır. Birkaç dakika sonra Price'ın yumruğuyla merdivenlerden yuvarlanan Yuri, Price'a Price'ın Zakhaev suikastı görevinde ve Orta Doğu'daki nükleer bomba patlatılıp 30.000 deniz piyadesinin öldürüldüğü sırada ve Rusya'daki Zakhaev Uluslararası Havalimanı Katliamında Makarov ile birlikte olduğunu anlatır. Nükleer patlamadan sonra Yuri, FSB'yi katliam hakkında uyarır. Ancak bunu öğrenen Makarov, Yuri'yi otoparkta vurur. Vorshevsky'nin esaretini öğrenen Yuri ve Price, Metal Timi'ni Prag'da Makarov'un kalesinde ırkçıların Berlin'de bulunan başkanın kızına gideceklerini öğrenir. Metal Timi, Berlin'de başkanın kızını kurtaramaz ve Alena Vorshevsky, Makarov'un adamları tarafından Sibiryada bir elmas madenine götürülür. Sibirya'da Frost'suz Metal Timi ve Task Force 141 ortak operasyonla Rusya Devlet Başkanı ile kızını kurtarır. Task Force 141 ve Delta Force Operasyonda başarılı olurlar, Rusya Başkanı ve kızı kurtarılır fakat kaçış esnasında Sandman ve Metal timin diğer elemanları kendilerini feda edip olay yerinde kalır ve çıkan patlamalar sonucu ölürler. ABD ile Rusya arasındaki çatışma sona erer. 3. Dünya Savaşı'nın bitimiyle beraber, Yuri ve Price Arap Yarımadası'ndaki Birleşik Arap Emirlikleri, Dubai şehrindeki Oasis Oteli'ne gider. Juggernaut kıyafeti (yüksek güçlü tüm vücudu kaplayan zırh) giyerek çatışırlar. Otelin çatısında Makarov helikopterle kaçmak üzereyken Price, helikoptere ulaşır ve iki pilotu öldürür. Helikopter otelin çatısına çakılır. Makarov ve Price yaralanır. Makarov, Price'den önce silaha ulaşır ve tam onu öldürecekken Yuri yetişip Makarov'u omzundan vurur ama Makarov onu öldürür. Price, Makarov'un o anki boşluğundan yararlanarak yumruklar ve boğazına ip geçirir. Sonrasında camları kırarak aşağı düşerler. Boğazına ip dolanan Makarov ölür. Oyun, Makarov'un cesedi karşısında puro yakan Price'ın onu izlemesiyle biter. Oyunun sonunda çıkan bir resimde Soap, Sandman, Price ve Ghost'un 2013 yılında Kingfish Operasyonu yani Makarov'u yakalamak için bir operasyon girişimi yaptıklarını açıklıyor. Türbülans bölümünün sonunda Makarov, Harkov’u öldürüp başkanla beraber oradan uzaklaşır. Bu özel operasyon görevinde ismi verilmeyen bir FSO ajanını oynarız. Bu ajan, Makarov'un helikopteri uzaklaşınca bizzat kendisi tabancasına susturucu takar. Onca düşman askerinin bazılarını öldürerek Türbülans bölümünün en başına gider. Burada yakalanır ve bütün askerleri öldürerek Alena'yı adamlardan önce bulup oradan kaçırır. Bu olay özel operasyon olduğu için senaryoda yer almaz. Ama gerçekten de Alena diğer FSO'lar tarafından Berlin'e götürülür. Satış oranları[değiştir \| kaynağı değiştir] Call of Duty: Modern Warfare 3 ilk gününde satılan İngiltere ve ABD'de 6,5 milyon adetten fazla satışı ile yaklaşık 400 milyon ABD doları kazandı, böylece satışların ilk günü ve daha önce başka bir video oyunu, kitap ya da filmin daha kaydetmiştir. Call of Duty: Modern Warfare 3, Aralık 2011 satılan 10 milyondan fazla kopya satışı ile Call Of Duty'nin "En Çok Hasılat Kazandıran Oyunu" olmuştur. Dış bağlantılar[değiştir \| kaynağı değiştir] Call of Duty Resmi Web Sitesi 19 Aralık 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Infinity Ward Resmi Web Sitesi14 Haziran 2002 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Activision Resmi Web Sitesi 19 Aralık 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Steam'de Call of Duty: Modern Warfare 3 Kaynakça[değiştir \| kaynağı değiştir] Call of Duty: Modern Warfare 3 Türkçe Hikâye Çevirisi - Bur4x "Arşivlenmiş kopya". 20 Temmuz 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2011. "Gamasutra". 13 Kasım 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Kasım 2011. "Arşivlenmiş kopya". 18 Haziran 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Haziran 2011. gtdCall of DutyOyunlarII. Dünya Savaşı Call of Duty United Offensive Finest Hour 2 Big Red One 3 Roads to Victory Call of Duty: World at War Call of Duty: World at War II Vanguard Modern Warfare 4: Modern Warfare DS Remastered "All Ghillied Up" Modern Warfare 2 Mobilized "No Russian" Modern Warfare 3 İndirilebilir içerikler Defiance Modern Warfare (2019) Modern Warfare II (2022) Modern Warfare III (2023) Black Ops World at War Final Fronts DS Zombies Black Ops Declassified Zombies Black Ops II İndirilebilir içerikler Black Ops III Black Ops 4 Cold War Diğer Ghosts Advanced Warfare Infinite Warfare Ücretsiz Online Warzone Warzone 2.0 Mobil Strike Team Heroes Mobile Karakterler Captain Price Soap MacTavish Roach Ghost Otorite kontrolü BNF: cb165611687 (data) MusicBrainz release group: 9b4baacf-3f86-4bd8-9c09-7f2235d9f0b8 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Call_of_Duty:_Modern_Warfare_3&oldid=31061766" sayfasından alınmıştır
Kitap kaynaklarını araISBN: Ara Bu sayfa, Uluslararası Standart Kitap Numarasına (ISBN) göre kitap arayabileceğiniz kütüphanelerin ve diğer kitap kaynaklarının kataloglarına bağlanır. Bu sayfaya herhangi bir Vikipedi sayfasındaki bir ISBN bağlantısını tıklayarak geldiyseniz, aşağıdaki ara bağlantılarına giderek söz konusu kitap için tüm alakalı arama bağlantılarına ulaşabilirsiniz. Arama yaparken ISBN numarasındaki boşluklar ve çizgiler önemsizdir. ISBN, bir kitabın belirli bir basımını tanımlar. Bu nedenle aynı kitabın farklı baskıları var ise farklı ISBN numarası olabilir. Aranacak ISBN numarası: 0944641024 Veritabanları Google Kitaplar ara Goodreads ara 1000Kitap ara KIBO Elektronik Yayın Kataloğu ara Türkiye'deki kütüphaneler Tübitak Ulusal Toplu Katalog ara Bilgi Üniversitesi Kütüphanesi ara Bilkent Üniversitesi Kütüphanesi ara Boğaziçi Üniversitesi Kütüphanesi ara Ege Üniversitesi Merkez Kütüphanesi ara Gazi Üniversitesi Kütüphanesi ara Hacettepe Üniversitesi Kütüphanesi ara İTÜ Kütüphane hizmetleri ara İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü Kütüphanesi ara Koç Üniversitesi Suna Kıraç Kütüphanesi ara ODTÜ Kütüphanesi ara Sabancı Üniversitesi Bilgi Merkezi ara Türkiye dışı kütüphaneler Türkiye dışındaki kütüphanelerin kataloglarını taramak için İngilizce Wikipedia'ye bakınız. Vikipedi Kütüphanesi Ortaklar Kaynaklar Açık kaynaklar Bibliyografyalar Kaynak istekleri Kullanıcı arşivleri "https://tr.wikipedia.org/wiki/Özel:KitapKaynakları/0944641024" sayfasından alınmıştır
Oxford University PressAna şirketOxford ÜniversitesiDurumAktifKuruluş1586ÜlkeBüyük BritanyaMerkezOxfordYayılımClarendon PressÖnemli kişilerNigel Portwood (CEO)Yayın türleriKitaplar, Dergiler, PartisyonlarResmî siteoup.com Oxford University Press (OUP), üniversite basını dünyasının en büyük[1] ve ikinci en eski yayımcısıdır. Oxford Üniversitesi'nin bir departmanı olup Basın Delegeleri olarak bilinen ve Rektör Yardımcısı tarafından atanan 15 akademisyenden oluşan grup tarafından yönetilmektedir. Grupta bulunanlar OUP yöneticisi olarak ve diğer üniversite organlarının da birer temsilcisi olarak görev yaparlar. Oxford Üniversitesi, 17'nci yüzyıldan bu yana basını denetlemek için benzer sistemler kullanmış ve kullanmaktadır.[2] Matbaasının kapanması[değiştir \| kaynağı değiştir] 2021 yılında satışların azalması gerekçesiyle matbaasını kapatma kararı aldı.[3] Kaynakça[değiştir \| kaynağı değiştir] Balter, Michael (16 Şubat 1994). "400 Years Later, Oxford Press Thrives". The New York Times. 24 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Haziran 2011. Harry Carter, A History of the Oxford University Press (Oxford, 1975) p. 137 "İlk İngilizce Osmanlı tarihini basan Oxford matbaası kapanıyor". Karar. 11 Haziran 2021. 11 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Dış bağlantılar[değiştir \| kaynağı değiştir] Wikimedia Commons'ta Oxford University Press ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. Resmî site Oxford Journals websitesi13 Nisan 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Oxford University Press kısa tarihçesi9 Mayıs 2001 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Oxford University Press Müzesi8 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Otorite kontrolü BIBSYS: 90223325 BNE: XX136667 BNF: cb12515799j (data) CANTIC: a1217743x CiNii: DA00318087 GND: 812629-X ISNI: 0000 0001 2292 9185 LCCN: n80126136 LNB: 000070532 MusicBrainz: 00325c55-7326-4898-be9f-db196a9e4211 NDL: 00697782 NKC: ko2003204713 NLA: 35404650 NLG: 95746 NLI: 987007266102805171 RERO: 02-A000126663 RKD: 463556 SUDOC: 027414450 TePapa: 5480 Trove: 940926 VIAF: 140705396 WorldCat (LCCN): n80-126136 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Oxford_University_Press&oldid=31111564" sayfasından alınmıştır
Kitap kaynaklarını araISBN: Ara Bu sayfa, Uluslararası Standart Kitap Numarasına (ISBN) göre kitap arayabileceğiniz kütüphanelerin ve diğer kitap kaynaklarının kataloglarına bağlanır. Bu sayfaya herhangi bir Vikipedi sayfasındaki bir ISBN bağlantısını tıklayarak geldiyseniz, aşağıdaki ara bağlantılarına giderek söz konusu kitap için tüm alakalı arama bağlantılarına ulaşabilirsiniz. Arama yaparken ISBN numarasındaki boşluklar ve çizgiler önemsizdir. ISBN, bir kitabın belirli bir basımını tanımlar. Bu nedenle aynı kitabın farklı baskıları var ise farklı ISBN numarası olabilir. Aranacak ISBN numarası: 0195170601 Veritabanları Google Kitaplar ara Goodreads ara 1000Kitap ara KIBO Elektronik Yayın Kataloğu ara Türkiye'deki kütüphaneler Tübitak Ulusal Toplu Katalog ara Bilgi Üniversitesi Kütüphanesi ara Bilkent Üniversitesi Kütüphanesi ara Boğaziçi Üniversitesi Kütüphanesi ara Ege Üniversitesi Merkez Kütüphanesi ara Gazi Üniversitesi Kütüphanesi ara Hacettepe Üniversitesi Kütüphanesi ara İTÜ Kütüphane hizmetleri ara İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü Kütüphanesi ara Koç Üniversitesi Suna Kıraç Kütüphanesi ara ODTÜ Kütüphanesi ara Sabancı Üniversitesi Bilgi Merkezi ara Türkiye dışı kütüphaneler Türkiye dışındaki kütüphanelerin kataloglarını taramak için İngilizce Wikipedia'ye bakınız. Vikipedi Kütüphanesi Ortaklar Kaynaklar Açık kaynaklar Bibliyografyalar Kaynak istekleri Kullanıcı arşivleri "https://tr.wikipedia.org/wiki/Özel:KitapKaynakları/0195170601" sayfasından alınmıştır
Kitap kaynaklarını araISBN: Ara Bu sayfa, Uluslararası Standart Kitap Numarasına (ISBN) göre kitap arayabileceğiniz kütüphanelerin ve diğer kitap kaynaklarının kataloglarına bağlanır. Bu sayfaya herhangi bir Vikipedi sayfasındaki bir ISBN bağlantısını tıklayarak geldiyseniz, aşağıdaki ara bağlantılarına giderek söz konusu kitap için tüm alakalı arama bağlantılarına ulaşabilirsiniz. Arama yaparken ISBN numarasındaki boşluklar ve çizgiler önemsizdir. ISBN, bir kitabın belirli bir basımını tanımlar. Bu nedenle aynı kitabın farklı baskıları var ise farklı ISBN numarası olabilir. Aranacak ISBN numarası: 0516047485 Veritabanları Google Kitaplar ara Goodreads ara 1000Kitap ara KIBO Elektronik Yayın Kataloğu ara Türkiye'deki kütüphaneler Tübitak Ulusal Toplu Katalog ara Bilgi Üniversitesi Kütüphanesi ara Bilkent Üniversitesi Kütüphanesi ara Boğaziçi Üniversitesi Kütüphanesi ara Ege Üniversitesi Merkez Kütüphanesi ara Gazi Üniversitesi Kütüphanesi ara Hacettepe Üniversitesi Kütüphanesi ara İTÜ Kütüphane hizmetleri ara İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü Kütüphanesi ara Koç Üniversitesi Suna Kıraç Kütüphanesi ara ODTÜ Kütüphanesi ara Sabancı Üniversitesi Bilgi Merkezi ara Türkiye dışı kütüphaneler Türkiye dışındaki kütüphanelerin kataloglarını taramak için İngilizce Wikipedia'ye bakınız. Vikipedi Kütüphanesi Ortaklar Kaynaklar Açık kaynaklar Bibliyografyalar Kaynak istekleri Kullanıcı arşivleri "https://tr.wikipedia.org/wiki/Özel:KitapKaynakları/0516047485" sayfasından alınmıştır
Kitap kaynaklarını araISBN: Ara Bu sayfa, Uluslararası Standart Kitap Numarasına (ISBN) göre kitap arayabileceğiniz kütüphanelerin ve diğer kitap kaynaklarının kataloglarına bağlanır. Bu sayfaya herhangi bir Vikipedi sayfasındaki bir ISBN bağlantısını tıklayarak geldiyseniz, aşağıdaki ara bağlantılarına giderek söz konusu kitap için tüm alakalı arama bağlantılarına ulaşabilirsiniz. Arama yaparken ISBN numarasındaki boşluklar ve çizgiler önemsizdir. ISBN, bir kitabın belirli bir basımını tanımlar. Bu nedenle aynı kitabın farklı baskıları var ise farklı ISBN numarası olabilir. Aranacak ISBN numarası: 0385122497 Veritabanları Google Kitaplar ara Goodreads ara 1000Kitap ara KIBO Elektronik Yayın Kataloğu ara Türkiye'deki kütüphaneler Tübitak Ulusal Toplu Katalog ara Bilgi Üniversitesi Kütüphanesi ara Bilkent Üniversitesi Kütüphanesi ara Boğaziçi Üniversitesi Kütüphanesi ara Ege Üniversitesi Merkez Kütüphanesi ara Gazi Üniversitesi Kütüphanesi ara Hacettepe Üniversitesi Kütüphanesi ara İTÜ Kütüphane hizmetleri ara İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü Kütüphanesi ara Koç Üniversitesi Suna Kıraç Kütüphanesi ara ODTÜ Kütüphanesi ara Sabancı Üniversitesi Bilgi Merkezi ara Türkiye dışı kütüphaneler Türkiye dışındaki kütüphanelerin kataloglarını taramak için İngilizce Wikipedia'ye bakınız. Vikipedi Kütüphanesi Ortaklar Kaynaklar Açık kaynaklar Bibliyografyalar Kaynak istekleri Kullanıcı arşivleri "https://tr.wikipedia.org/wiki/Özel:KitapKaynakları/0385122497" sayfasından alınmıştır
Kitap kaynaklarını araISBN: Ara Bu sayfa, Uluslararası Standart Kitap Numarasına (ISBN) göre kitap arayabileceğiniz kütüphanelerin ve diğer kitap kaynaklarının kataloglarına bağlanır. Bu sayfaya herhangi bir Vikipedi sayfasındaki bir ISBN bağlantısını tıklayarak geldiyseniz, aşağıdaki ara bağlantılarına giderek söz konusu kitap için tüm alakalı arama bağlantılarına ulaşabilirsiniz. Arama yaparken ISBN numarasındaki boşluklar ve çizgiler önemsizdir. ISBN, bir kitabın belirli bir basımını tanımlar. Bu nedenle aynı kitabın farklı baskıları var ise farklı ISBN numarası olabilir. Aranacak ISBN numarası: 0679401245 Veritabanları Google Kitaplar ara Goodreads ara 1000Kitap ara KIBO Elektronik Yayın Kataloğu ara Türkiye'deki kütüphaneler Tübitak Ulusal Toplu Katalog ara Bilgi Üniversitesi Kütüphanesi ara Bilkent Üniversitesi Kütüphanesi ara Boğaziçi Üniversitesi Kütüphanesi ara Ege Üniversitesi Merkez Kütüphanesi ara Gazi Üniversitesi Kütüphanesi ara Hacettepe Üniversitesi Kütüphanesi ara İTÜ Kütüphane hizmetleri ara İzmir Yüksek Teknoloji Enstitüsü Kütüphanesi ara Koç Üniversitesi Suna Kıraç Kütüphanesi ara ODTÜ Kütüphanesi ara Sabancı Üniversitesi Bilgi Merkezi ara Türkiye dışı kütüphaneler Türkiye dışındaki kütüphanelerin kataloglarını taramak için İngilizce Wikipedia'ye bakınız. Vikipedi Kütüphanesi Ortaklar Kaynaklar Açık kaynaklar Bibliyografyalar Kaynak istekleri Kullanıcı arşivleri "https://tr.wikipedia.org/wiki/Özel:KitapKaynakları/0679401245" sayfasından alınmıştır
TroveSahipAvustralya Millî KütüphanesiURLtrove.nla.gov.auTicari?hayırSite türüAvustralya kütüphane veritabanı toplayıcısıKayıtİsteğe bağlıKuruluş tarihi2009 (15 yıl önce) (2009)Kullanılabilir dil(ler)İngilizceGeçerli durumOnline Trove Avustralya Millî Kütüphanesi'ne ait bir Avustralya çevrimiçi kütüphane veri tabanıdır. Avustralya Millî ve Eyalet Kütüphaneleri ile ortaklıklara; tam metin belgeleri, dijital görüntüler, dijital olarak mevcut olmayan öğelerin bibliyografik ve stok verilerini içeren bir toplayıcı ve hizmet ve bir keşif aracı olarak ücretsiz yönlü arama motoruna sahiptir. Konuyla ilgili yayınlar[değiştir \| kaynağı değiştir] Boston, Tony. "Exposing the deep web to increase access to library collections". National Library of Australia. 20 Mart 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Aralık 2014. In Treloar, Andrew; Ellis, Allan; Southern Cross University (2005). AusWeb05 : the eleventh Australasian World Wide Web Conference : AusWeb05 : making a difference with the web : proceedings of AusWeb05. Southern Cross University. ISBN 978-0-9751644-3-3. 15 Şubat 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Dış bağlantılar[değiştir \| kaynağı değiştir] Resmî site "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Trove&oldid=29314462" sayfasından alınmıştır
Bu madde hiçbir kaynak içermemektedir. Lütfen güvenilir kaynaklar ekleyerek madde içeriğinin geliştirilmesine yardımcı olun. Kaynaksız içerik itiraz konusu olabilir ve kaldırılabilir.Kaynak ara: "Dumanla haberleşme" – haber · gazete · kitap · akademik · JSTOR (Mart 2011) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) Dumanla haberleşen Kızılderililer Dumanla haberleşme, haberleşmenin en eski yollarından biridir. Uzak bir mesafeden, dumanı görerek yapılan bir haberleşme biçimiydi. Antik Çin'de, Çin Seddi'nde bir düşman saldırısına ilişkin haberler bir kuleden ötekine duman ile aktarılırdı ve böylece haberler birkaç saatte 750 kilometre uzağa ulaşabilirdi. Kızılderililer de dumanla haberleşirlerdi. Her kabilenin kendi sinyal verme sistemi vardı. Avustralya Aborjinleri de bu haberleşme yöntemini kullanırdı. Dumanla haberleşme, günümüzde halen kullanılır. Vatikan'da yeni Papa seçilirken bunu göstermek için ateş yakılıp duman çıkarılır. gtdOptik iletişimBasit Dumanla haberleşme Radyo feneri Hidrolik telegraf Gemi bayrakları Optik telgraf Helyograf İşaret lambası Fotofon Gelişmiş Fiberoptik iletişim Optik fiber Kablo Konnektörler Optik kablosuz Serbest uzay Görülebilir ışık Li-Fi Uzayda Tüketici kızılötesi Optical Transport Network Teknolojiler Optik Taşıyıcı iletim hızları Yoğunluk modülasyonu Modülasyonlu retro-reflektör Kategori gtdTelekomünikasyonTarihçe Beacon Yayıncılık Kablo koruma sistemi Kablolu TV Radyo direkleri ve kuleleri Baz istasyonu Televizyon anteni Monopol anten İletişim uydusu Bilgisayar ağı Veri sıkıştırma ses DCT görüntü video Dijital ortam İnternet videosu Video barındırma sosyal medya akış Davullar Edholm yasası Elektrikli telgraf Faks Heliograf Hidrolik telgraf Bilişim Çağı Bilgi devrimi İnternet Kitle iletişim araçları Telefon butonlu telefon çevirmeli telefon telefon icadı telefon tarihi Cep telefonu Akıllı telefon Optik telekomünikasyon Optik telgraf Çağrı cihazı Fotofon Ön ödemeli cep telefonu Radyo Radyotelefon Uydu iletişimi Semafor Yarı iletken cihaz MOSFET transistör Duman sinyali Telekomünikasyon tarihi Telautograf Telgraf Teleprinter (teletip) Telefon Telefon Kılıfları Televizyon analog dijital yayın akışı Denizaltı telgraf hattı Görüntülü telefon Islık dili Kablosuz iletişim öncüler Nasir Ahmed Edwin Howard Armstrong Mohamed M. Atalla John Logie Baird Paul Baran John Bardeen Alexander Graham Bell Emile Berliner Tim Berners-Lee Francis Blake (telephone) Jagadish Chandra Bose Charles Bourseul Walter Houser Brattain Vint Cerf Claude Chappe Yogen Dalal Donald Davies Amos Dolbear Thomas Edison Lee de Forest Philo Farnsworth Reginald Fessenden Elisha Gray Oliver Heaviside Robert Hooke Erna Schneider Hoover Harold Hopkins Gardiner Greene Hubbard İnternet öncüleri Bob Kahn Dawon Kahng Charles K. Kao Narinder Singh Kapany Hedy Lamarr Innocenzo Manzetti Guglielmo Marconi Robert Metcalfe Antonio Meucci Samuel Morse Jun-ichi Nishizawa Charles Grafton Page Radia Perlman Alexander Stepanovich Popov Tivadar Puskás Johann Philipp Reis Claude Shannon Almon Brown Strowger Henry Sutton Charles Sumner Tainter Nikola Tesla Camille Tissot Alfred Vail Thomas A. Watson Charles Wheatstone Vladimir Zworykin İletim ortamı Koaksiyel kablo Fiber optik iletişim Optik lif Serbest uzay optik iletişimi Moleküler iletişim Radyo dalgaları kablosuz iletişim İletim hattı veri iletim devresi telekomünikasyon devresi Ağ topolojisive anahtarlama Bant genişliği Bağlantı Düğüm terminal Ağ anahtarı devre paket Telefon santrali Çoklama Uzay-bölüm Frekans bölmeli Zaman bölmeli Kutuplaşma-bölme Yörünge açısal momentum Kod bölme kavramlar İletişim protokolü Bilgisayar ağı Veri aktarımı Store and forward Telekomünikasyon ekipmanı Telekomünikasyon şebekesi Hücresel ağ Ethernet ISDN LAN Mobil NGN PSTN Radyo Televizyon Teleks Daktilo UUCP WAN Kablosuz ağ Önemli ağlar ARPANET BITNET CYCLADES FidoNet Internet Internet2 JANET NPL network Toasternet Usenet kavramlar Afrika Amerika Kuzey Güney Antarktika Asya Avrupa Okyanusya İletişim ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Dumanla_haberleşme&oldid=30275197" sayfasından alınmıştır
Semafor (Semaphore) gemiler arasında görsel olarak haberleşmeye yarayan bir sistemdir. Telsizin icat edilmesi ile birlikte kullanımında büyük ölçüde azalma görülmesine rağmen, günümüzde sadece askeri alanda kullanılmaktadır. Amerika ve Japonya Deniz Kuvvetleri'nin resmi haberleşme sistemidir. Dağcılıkta da, konuşarak haberleşmenin zor olduğu yerlerde, semafor kullanılmaktadır. Semafor sisteminde uluslararası bir alfabe ile haberleşme gerçekleşmektedir. Latin alfabesi harfleri iki bayrağın tutuş şekli ile gösterilir. Küçük bayraklar genelde kare şeklindedir ve sarı kırmızı renktedir. Eski bayraklar kırmızı idiler ve ortalarında küçük beyaz bir kare bulundururlardı. Uluslararası semafor alfabesi[değiştir \| kaynağı değiştir] Uluslararası semafor alfabesinin resimleri, alıcının gördüğü şekilde gösterilmiştir. A Harfi, 1 Rakamı B Harfi , 2 Rakamı C Harfi, 3 Rakamı D Harfi, 4 Rakamı E Harfi, 5 Rakamı F Harfi, 6 Rakamı G Harfi, 7 Rakamı H Harfi, 8 Rakamı I Harfi, 9 Rakamı J Harfi K Harfi, 0 Rakamı L Harfi M Harfi N Harfi O Harfi P Harfi Q Harfi R Harfi S Harfi T Harfi U Harfi V Harfi W Harfi X Harfi Y Harfi Z Harfi Kesinti Rakama geçiyorum İptal Hata Sıfır "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Semafor&oldid=31248078" sayfasından alınmıştır
Borazan Uyan Kalk borazan işareti (Reveille) Birleșik Amerika Kara Ordusu Bandosu tarafından Dinlerken sorun mu yaşıyorsunuz? Medya yardımı alın. Borazan veya boru, pirinç ya da bakır bir borudan yapılma üflemeli bir çalgıdır. Biçimine göre borazanla değişik notalar ve tonlar elde edilebilir. Borazan çok eski bir çalgıdır. Tarihte ilk borazanlar hayvan boynuzundan yapılmıştır. Genellikle hayvan seslerini taklit etmek için kullanılır. Borazan İşaretleri[değiştir \| kaynağı değiştir] Birçok Avrupa tipi orduda askeri kamplarda çeşitli faaliyetler için borazan calarak faaliyet işareti verilmektedir. Bunlardan en iyi bilineni sabahleyin kamplarda askeri uyandırıp kalkmalarına uyaran "Uyan Kalk (Reveille)" borazan işaretidir. Birçok özellikle hafif piyade ve süvari alaylarına savaş sırasında hücum işareti vermede de kullanılırdı. Bu çalgı ayrıca tehlike anında uyarı işareti için çalınırdı. Çalgı ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. Otorite kontrolü BNF: cb12270846r (data) GND: 4160662-0 LCCN: sh85017678 MusicBrainz: d8afa42b-9287-41a2-82b2-2a96cb6b6fca NARA: 10646130 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Borazan&oldid=30269222" sayfasından alınmıştır
Davul, bilinen en eski vurmalı çalgılardan biridir.[1] Ahşap, maden ya da pişmiş topraktan silindirik bir gövdeye gerilen deriden oluşur. Elle ya da sopayla vurarak çalınır. Biçimi değişse de dünyanın her yerinde ve her toplumda kullanılan bir çalgıdır. Bateride 1 Bas davul 3 Trampet 2-4 Tom-tom Bir askeri bando trampeti Bir Endonezya davulu Etimoloji[değiştir \| kaynağı değiştir] Bir mehter takımında davulcular Davul sözcüğünün kökeni tartışılmışsa da konu üzerinde fikir birliği oluşmamıştır. Mahmut Ragıp Gazimihal (1952), Divanü Lügat-it Türk’te (MS 1072-1074) geçen tovul/tovil “şahin av yapınca çalınan davul” kelimesinden hareketle orijinin Türkçe olduğunu ileri sürmüş (Gazimihal, 1952: 163), Curt Sachs (1919) Hint Avrupa dillerinde davul sözcüğünün karşılığı olarak kullanılan kelimeleri, Arapça tabl “davul” ile karşılaştırmış, 1968 yılında Sir Harold Bailey kelimenin Akatça tabalu/tapalu sözcüğüne bağlamıştır. Parth yazılarında taβil/taβel (MS 3. yüzyıl) ve taβάla/taβila (MS 5. yüzyıl) savaş davulu anlamında kullanılmıştır. Aynı dönem Ermenicesinde tauił/tauoł kayıtlı olup, Partçadan ödünç alınmış olabilir FMI 66, Kaşgari’nin Divan’ında rastlanılan tovil/tovul formları da Part mirası olmalıdır. Karadeniz Rumcası'na taulin (ταούλιν Giresun, Tirebolu), tavuli (İnebolu), taul (Ordu, Santa), tavul (Gümüşhane), tağul (Ordu, Gümüşhane) formlarında girmiştir. Türkçede davulun diğer adları; köbürge, küvgür, tuğ, tavul, tabıl (veya babl)dır. Davul çalanlara davulcu, tabilzen, tabbal gibi adlar verilirdi. 8. yüzyılda köbürge, daha sonraları tuğ ve 11. yüzyılda küvrüğ adını almıştır. Bandolarda kullanılan ve baget ile çalınan küçük davullara ise trampet denir. Türk ordu mızıkasının baş sazı olan davul Avrupa'da “Turkische trommel” ve “tambour des Turcs” diye anılmaya başlamıştı. Osmanlı mehterhanesinden örnek alınarak Avrupada kurulan takımlardan, sanat musikisine de geçmişti. Bestesi Gluck, Mekke hacıları Operasında 1764 yıllarında davula yer vererek eserin içinde zille birlikte icra ettirmişti. Yakin Doğu memleketlerinde de davul, Türklerden kalma ismini korudu. 1809’da davula Mısır’da “tabl Tourky” (tabl-ı Türki), Libya’da "toultanen Dourgnı (tabl-ı sultan-i Türki)" deniyordu. 1778'den 1854'e kadar Villoteau, Mozin, Boistse ve başkanları tarafından davulların Türkmen kökenli olduğu belirtilmiştir. Spontini La Vesatane (1807) ve Fernan da Cortes (1809) operalarında kullanıldıktan sonra davula orkestrada da yer verildi. Beethoven, savaş senfonisinde (1813) davulla top gürültülerini canlandırdı. Berlioz, Faust’un Macar Marşı’nda, Rossini ile Vagner de operalarında davulu kullandılar. Tarihçe[değiştir \| kaynağı değiştir] Moçe bir davulcuyu tasvir eden seramik kap. Larco Müzesi koleksiyonu. Lima, Peru Bilinen en eski daalahelanı versinvulun neolitik çağda yapılmıştır.[kaynak belirtilmeli] Eski Mısırlıların, Asurluların ve Uzakdoğuluların davulu kullandıkları bilinmektedir.[kaynak belirtilmeli] Çin'de bulunan ve MÖ 5500-2350 yıllarına tarihlenen Neolitik kültürler’de timsah derisinden yapılmış davullar bulunmuştur. Edebi kayıtlarda davul şamanistik özellikler gösterir ve genellikle ayin törenlerinde kullanılırdı.[2] MÖ 3. yüzyıldan 2. yüzyıla kadar kullanılan bir Đông Sơn davulu Bronz Dong Son davulu, kuzey Vietnam'ın Tunç Çağı Dong Son kültürü tarafından yapılmışdır. Süslü bir Ngoc Lu davuludur. Amerika Yerlileri dinsel törenlerinde dans ederken, tempo tutmak için davul çalarlardı. Türklerde davul[değiştir \| kaynağı değiştir] Davul, Türklerin eski dinleri olan Şamanlık'ta dinsel törenlerde çalınırdı. Şaman din adamları kötü ruhları davul çalarak kovarlardı. Türkler Müslüman olduktan sonra davul bu eski işlevini yitirdi. Tarihin ilk çağlarından beri Asya’da Hunlar, Mezopotamya‘da Sümerler tarafından kullanılan davulu Romalılar çarpıştıkları Hun ve Avarlarda görmüşlerdi. Davulun Avrupaya geçerek tanıtılıp yerleşmesini sağlayan ise 16. yüzyılda Osmanlı Türkleri oldu. Osmanlı Türklerinde Tuğ ve sancakla birlikte davul devletin egemenlik simgesiydi. Türklerde davul Osmanlı döneminde hem mehterhane adı verilen bando’da hem de halk müziğinde kullanıldı. Askeri müzikte kullanılan davullar büyük çaplı ve tek yüzü deri kaplıydı biraz daha küçüğü atın iki yanına bağlanarak da çalınırdı. Davulun müzikte kullanılmasından başka bir haberleşme aracı olarak sa kullanıldı. Yalnız başına ilan ve haber verme işlerinde, bekar odalarında, hanlarda, şehirlerde, akşam kapilar kapanırken, yangın haberinde, fetih haberinde, savaşta dağılmış askeri bir araya toplamakta, divan kuruluna haber vermek işlerinde, askeri saf düzeni alınmasını işaret etmekte ve kale kuşatmalarında düşman lağımlarının yerini bulmakta kullanılmış olduğu bilinmektedir. Bir kale fethedildiği zaman çalınan davula Tabl-ı Beşaret denirdi. Fetihler, fatihleri olan hükümdarlar tarafından fetihname veya beşaretname denilen mektuplarla komşu hükûmetlere ve yurt içindeki şehirlere bildirilirdi. Fetih haberi alan şehirlerde, kalelerde fetih şenlikleri yapılırdı. Tabl-ı beşaret denilen davul çalınması da bu anlamdadır. Mısır seferinde Tumanbay ele geçirildiği zaman Yavuz Sultan Selimin huzuruna “tabl-ı beşaret” gümbürtüleri ve top gürültüleri arasında törenle çıkarılmıştı. Savaşta gece bastırınca askerin dağılarak birbirinden ayrı düşmemesi için çalınan bir ritime Tabl-ı Asayiş denirdi. Asayiş davulu çalındıktan sonra çarpışmaya son verilir, herkes olduğu yerde kalır ve etrafa karakollar kurularak sabahın olması beklenirdi. Savaşın başladığı anı belirlemek için çalınan davul tarafından yapılan bir çalış biçimine Tabl-ı Cenk veya Saf denirdi. Bazen köşün (kös, tek derili olup madeni büyük bir kase üzerine gerilen deve ve benzeri hayvan derileriyle kaplı, iri bir çift tokmağı olan büyük duvallara denir.) katılmasıyla da çalındığı olurdu. Saf vuruşu çalındığında asker, bir çeşit savaş düzeni olan saf oluşturur ve bu şekilde savaşa girilirdi. Bundan böyle, 16. yüzyılın sonlarına kadar savaşlarda saf oluşturularak davulların ve köslerin saf usulü vurması devam etmiştir. 1402'de Ankara Savaşı’nda Sultan Yıldırım Beyazıt, Timur’a karşı savaşa başlarken saf çalınıyordu: “Sultan Beyazıt sancakları çözdürdü. Kösler çalındı, saf–ber–saf bağlandı”. Fatih Sultan Mehmet, Kara Buğdan kazasında, “Padişah buyurdu: Hey gaziler ne durursunuz, qayret-i islamdır. Ve illa saf saf olup alaylar bağlansın” dedi. Biten savaştan sonra divan toplantısını haber vermek için çalınan davullara tabl-ı cenk-i harbi denir. 1456'da Varna’da, baskıncı Kazaklar yenildikten sonra cenk-i harbi davulları ile divan kurulmuştu. “Bade Paşanın seraperdesi gelüp cümle orduyu islam tınab tınabe çataçet kurulup, cenk-i harbi tabılları döğdürüp divan-ı padişahi oldukta” ifadeleri kayıtta mevcuttur. 17. yüzyılda kervansaraylarda, hanlarda, bekar odalarında ve şehir kapılarında, yatsıdan sonra kapılar kapanacağından kimsenin içeri alınmaması veya dışarı çıkarılmaması için verilen işaret üzerine çalınan davul ritmine Tabl-ı Derbend denirdi. Bu yüzyılda Malatya’da bekar odalarında, Rumeli’de sınır kalelerinde, Tatvan’da davul çalınıp kapılar örtülürdü. Tatvan’da eskiden Süleyman Han (Kanuni zamanında) “Zal paşa burada müfid ve muhtasar bir kala bina ettürüp derbend çalınır olmuştu”. Ordugahı koruyan karakol erlerinin ve kalelerde nöbet bekleyen erlerin uyumaması için çalınan davul ritmine Tabl-ı Ordugah Nöbetleri denirdi. Bu davullar çalarken yektir Allah diye bağırırlardı. Mahmut Şevket Paşa da bunu şöyle bildirir: “Orduğah ve kalada asker hal-i teyakkuz ve intibah üzere bulundurmak için davul çalınır idi. Tablzen davul çaldıkları vakit ara sıra yektir Allah deyü bağırırlar ve davulu ol vezinde çalarlar idi” demektedir. Kale kuşatmalarında düşmanın, kale duvarlarını yıkmak için lağım kazıp kazmadığını anlamaya yarayan hassas davullara Tabl-ı Lağım denir. Bunlar, yere dikili iki ağaç üzerine oturtulur ve üstüne çomağı bağlanır. Tokmak titrerse düşmanın kazma faaliyetinde bulunduğu anlaşılır ve derhal karşı önlem alınırdı. Türkler bu yöntemi Kanuni Sultan Süleyman’nın Rodos kuşatmasında bulmuş ve uygulamışlardır. 17. yüzyılda da davul içine darı ve buğday koyarak düşman lağımları araştırılırdı. 1657'de Kazakların Özü kalesini kuşattıklarında, kalede bulunan Evliya Çelebi “Lakin onların lağım hilelerinden havf edüb kalanın içinde, divanlarında lağım yerleri arayup, kala divanları üzerine davullar koyup, davulların içine darı ve buğday döküp lağım hilesi gözetirdik. Küffar kala temelinü kazıp lağım ederse, davullar üzere darılar lağımcıların külüngü darbesinden sıçraşırlar, hamdullah öyle bir lağım hilesi duyulmadı” diyor. Askeri kullanımlar[değiştir \| kaynağı değiştir] Çin birlikleri, birlikleri motive etmek, bir yürüyüş hızı belirlemeye yardımcı olmak ve emirler veya duyurular yapmak için tàigǔ davul kullandı. Örneğin, MÖ 684'te Qi ve Lu arasındaki bir savaş sırasında, davulun askerlerin morali üzerindeki etkisi, büyük bir savaşın sonucunu değiştirmek için kullanılır. İsviçreli paralı piyade askerlerinin beşli davul birlikleri de davul kullandı. Davulcunun sağ omzunda taşınan, bir kayışla asılan (genellikle geleneksel tutuş kullanılarak tek elle çalınan) trampetin erken bir türünü kullandılar. İngilizce "davul" kelimesi ilk kez bu enstrüman için kullanılmıştır. Benzer şekilde, İngiliz İç Savaşı‘nda, kıdemli subayların emirlerini savaşın gürültüsü üzerinden iletmek için küçük subaylar tarafından halat gerdirme davulları taşındı. Bunlar ayrıca davulcunun omzuna asılırdı ve tipik olarak iki bagetle çalınırdı. Farklı alaylar ve bölükler, yalnızca kendilerinin tanıdığı ayırt edici ve benzersiz davul ritmleri vardı. 19. yüzyılın ortalarında, İskoç ordusu Highland alaylarına boru mızıka grubu eklemeye başladı.[3] Kolomb öncesi savaş sırasında, Aztek uluslarının savaşan savaşçılara sinyal vermek için davul kullandıkları biliniyordu. Davul için Nahuatl kelimesi kabaca huehuetl olarak çevrilir.[4] Dünyanın en eski dini metinlerinden biri olan Rig Veda, Dundhubinin (savaş davulu) kullanımına ilişkin çeşitli referanslar içerir. Arya kabileleri, Rig Veda'nın VI. Kitabında ve ayrıca "Savaş davulunun İlahisi" olarak anıldığı Atharva Veda'da yer alan bir ilahinin söylenmesi ve savaş davulunun çalınmasıyla hücum etti. İletişim davulları[değiştir \| kaynağı değiştir] İletişim davulu Davul sadece müzikal nitelikleri için değil aynı zamanda uzak mesafelerde iletişim aracı olarak da kullanılır. Afrika'nın iletişim davulları, konuşulan dilin ton kalıplarını taklit etmek için kullanılır. Sri Lanka tarihi boyunca 2500 yılı aşkın davul devlet ve toplum arasındaki iletişim için kullanılmıştır. Bir çift conga davul Afrikalılar, hem dans ederken hem de şifreli vuruşlarla kabileden kabileye haber yollarken davulu kullanırdı.[kaynak belirtilmeli] Hayvan davulu[değiştir \| kaynağı değiştir] Makak maymun'ları sosyal hakimiyet göstermek için nesneleri ritmik bir şekilde çalarlar ve bunun beyinlerinde seslendirmelere benzer bir şekilde işlendiği gösterilmiştir. Bu ise sosyal iletişimin bir parçası olarak davul çalmanın evrimsel bir kökene sahip olduğunu düşündürür.[5] Diğer primat’lar göğüslerini döverek veya el çırparak davul sesleri çıkarır.[6][7] kanguru faresi gibi kemirgenler de pençelerini yerde kullanarak benzer sesler çıkarırlar.[8] Sanatta davul[değiştir \| kaynağı değiştir] Bir Afrika davulu Davul çalma, eğlence, maneviyat ve iletişim amaçlı bir duygu ifadesi olabilir. Pek çok kültür, davul çalmayı manevi veya dini bir pasaj olarak uygular ve davul ritmini konuşma dili veya duaya benzer şekilde yorumlar. Davul çalmak genellikle müziğin kökü olarak görülür ve bazen kinestetik bir dans olarak icra edilir. Bir disiplin olarak davul çalma, müzikal ritmik niyeti izleyiciye ve icracıya iletmek ve yorumlamak için vücudu eğitmeye odaklanır. Davulun yapısı ve çeşitleri[değiştir \| kaynağı değiştir] Davul, en basit çalgılardan biridir ve iki temel parçadan oluşur. Bunlardan biri boru ya da silindiri andıran kasnaktır. Kasnak tahta ya da metal olabilir. İkincisi bu kasnak gövdenin bir ya da iki yüzüne gerilerek geçirilen ince dana derisi ya da benzeri esnek bir malzemedir. Gerilen bu malzemeye "davul derisi" denir. Davul, derisine elle ya da sopayla vurularak çalınır. Bu sopaya "davul tokmağı" da denir. Eskiden davul basit biçimde yapılırdı ve genellikle ritim tutmak için çalınırdı. Ama belirli nota ya da tonlarda ses çıkarabilen davul çeşitleri de vardır. Modern orkestralarda kullanılan timbal ya da timpani bu türdendir. Bu çalgılar, akort edilerek yüksek ya da yumuşak tonlarda çalınabilir. Timballer, pirinç ya da bakırdan yapılma yarı küre biçiminde davullardır. Davul derisi olarak parşömen (kurutulmuş dana derisi) ya da plastik kullanılır. Çalgı, derisi kelebek vidalarla ya da pedallarla gerilip gevşetilerek akort edilir. Bir orkestrada değişik boyutlarda iki, üç ya da daha çok timbal kullanılabilir. Bongo, akort edilebilen bir davuldur, ama ses değişimleri daha az belirgindir. Bongolar, küçük kovaya benzer ve dans orkestralarında çalınır. Çoğunlukla çift kullanılır, dizler arasında tutularak elle ya da parmaklarla vurularak çalınır. Bongonun Afrika kökenli olduğu sanılmaktadır. Konga, Afrika kökenli bir başka davuldur. Konga davulu büyük ve silindir biçiminde bir çalgıdır. Hem Amerika Yerlileri hem de Siyah Afrikalılar tarafından haberleşme davulu olarak kullanılan davullara tamtam adı verilir. Tamtamlar genellikle elle çalınır. Bas davul, en büyük davuldur. Bas davulun çapı çok geniştir. İçi boş silindir biçiminde, tahtadan bir gövdesi vardır. Davul derisi gövdenin ya bir yüzüne ya da her iki yüzüne birden gerilir. Bas davullar perdesi belirsiz, derin, gümbürtülü bir ses çıkarır. Gök gürültüsü ya da top ateşi gibi bazı etkiler yaratmak için kullanılır. Askeri bandolarda kullanılan bas davul, çok ağır olduğu için özel bir taşıyıcının üzerine oturtulur. Kirişli davul ve trampetler, boru biçiminde küçük davullardır. Hem orkestrada hem bandoda çalınır. İnce demir ya da kiriş tellerin tuttuğu davul derisi parşömendendir. Bunlar gerildiği zaman davul keskin ve tiz bir ses, gevşetildiği zaman tok ve daha pes ses çıkarır. Orkestrada davul[değiştir \| kaynağı değiştir] Bateri Orkestralarda davulcular büyük bir rol oynarlar. İkinci bir şef olarak orkestrada tempoyu ve ritmin düzenini sağlamakla görevlidirler. Bunun yanı sıra timpaniler ya da diğer perküsyon çalgıları çalınan melodileri dinamik veya gösterişli hale getirip süsleyebilirler. Vurmalı çalgıların da notaları vardır. Notalar genelde do anahtarı üzerinde yazılır ve timpani dışında tek notada vuruşlar belirtilebilir. Çünkü enstrümanlarda belirli notaları tutturmak çok zordur. Timpanide ise davulların boyutlarına göre notalar incelip kalınlaşabilir. Örneğin bir orkestrada 4 timpani varsa (23", 26",29" ve 32" lik) 4 farklı notayla bir eserde belirtilebilir. Tabi bu eserleri çalmadan önce çalgının akort edilmesi gereklidir. Yapılışı[değiştir \| kaynağı değiştir] Anadolu’da yörelere göre değişkenlik gösteren davullar kasnak çaplarına göre küçük (60 cm), orta (70 cm) ve büyük (80–90 cm) olarak üç boya ayrılabilirler. Batı Anadolu'da 40 cm çapında olanlarına da rastlanmaktadır. Davul, germe çemberine geçirilmiş deri (Karadeniz Rumcası derma) ve bunların bağlandığı kasnak (Karadeniz Rumcası soma) denilen ağaç bölüm olmak üzere iki ana kısımdan oluşup, germe çemberine geçirilmiş deriler, istenilen tonu elde edebilmek için gereken miktarda gerdirilir. Germe çemberine ıslak olarak geçirilen dana/koyun/keçi derisi davul kasnağına yerleştirildikten sonra, çeşitli formlarda zig zag olarak bağlanmış sicimler yardımıyla her iki (alt ve üst) germe çemberi bağlanılır ve deri kurutulduktan sonra istenilen gerginlik (ton) elde edilene kadar sıkılır. Kaynakça[değiştir \| kaynağı değiştir] Sadie, Stanley (2021). The new Grove dictionary of music and musicians (5. bas.). New York: Grove. ISBN 978-0195170672. Liu, Li (2007). The Chinese Neolithic: Trajectories to Early States. Cambridge: Cambridge University Press. 0-521-01064-0, p. 123 Chatto, Allan (1996). "Brief History of Drumming". cadre-online.ca. 15 Mart 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Aguilar-Moreno, Manuel. (2006). [Handbook to Life In the Aztec World] Remedios, R; Logothetis, NK; Kayser, C (2009). "Monkey drumming reveals common networks for perceiving vocal and nonvocal communication sounds". Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America. 106 (42): 18010-5. Bibcode:2009PNAS..10618010R. doi:10.1073/pnas.0909756106 . PMC 2755465 $2. PMID 19805199. Clark Arcadi, A; Robert, D; Mugurusi, F (2004). "A comparison of buttress drumming by male chimpanzees from two populations". Primates; Journal of Primatology. 45 (2): 135-9. doi:10.1007/s10329-003-0070-8. PMID 14735390. Kalan, AK; Rainey, HJ. (2009). "Hand-clapping as a communicative gesture by wild female swamp gorillas". Primates. 50 (3): 273-5. doi:10.1007/s10329-009-0130-9. PMID 19221858. Randall, JA. (2001). "Evolution and Function of Drumming as Communication in Mammals". American Zoologist. 41 (5): 1143-1156. CiteSeerX 10.1.1.577.2992 $2. doi:10.1668/0003-1569(2001)041[1143:EAFODA]2.0.CO;2. gtdAzerbaycan müziğinde kullanılan çalgılarPerküsyon Bendir Darbuka Delbek Def Davul Kaşık Nağara Nakkare Üflemeli (Nefesli) çalgılar Balaban Kaval Miskal Ney Tütek Tulum Zurna Telli çalgılarYaylı telli çalgılar Kabak kemane Kamança Keman Kemençe Rebap Mızraplı telli çalgılar Bağlama Çeng Kanun Kopuz Saz Tambur Tar Ut Vurmalı telli çalgılar Santur Ayrıca bakınız Azerbaycan müziği Muğam gtdTürk müziğinde kullanılan çalgılarPerküsyon Bendir Darbuka Delbek Davul Halile Kaşık Nakkare Def Zil Üflemeli (Nefesli) çalgılar Balaban Kaval Ney Sipsi Tulum Zurna Telli çalgılarYaylı telli çalgılar Feryat Kabak kemane Kamança Keman Kemençe Rebap Sînekemanı Yaylı tambur Mızraplı telli çalgılar Bağlama Cura Cümbüş Hegit Kanun Kopuz Dombra Lavta Tambur Tar Ut Meydan sazı Vurmalı telli çalgılar Santur Ayrıca bakınız Türk müziği Türk halk müziği Klasik Türk müziği Mehter Otorite kontrolü BNF: cb11963597d (data) GND: 4117255-3 LCCN: sh85039773 MusicBrainz: b3e097c7-c167-4436-984f-5742a4542bb2 NDL: 00572538 NLI: 987007565371505171 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Davul&oldid=31071830" sayfasından alınmıştır
Islık dili parmak, dil, diş, dudak ve yanaklar yardımıyla oluşan ıslığın, kelime değeri kazanmasıyla kurulan iletişim sisteminin adıdır. Fransız biyoakustik mühendisi Julien Meyer'in tahminine göre dünyada altmışa yakın ıslık dili kullanılmaktadır. Ona göre ilke olarak konuşulan her dil ıslık sesine dönüşebilmektedir. Islık diliyle herhangi bir yörenin, herhangi bir topluluğun; herkesçe bilinen ortak konuları, sorunları konuşulabilir. Meyer'in araştırmalarına göre Meksika'nın güneyindeki Huautla Jimenez bölgesinde ıslık dili pazarda, evden eve, bir dükkândan diğerine haberleşmede kullanılacak kadar günlük yaşamın içerisindedir. Tayland'da ise sevilen kişiye ilgi gösterme amacıyla kullanılır. Kanarya Adaları'ndan La Gomera adasının geleneksel ıslık dili Silbo Gomero, 2003’te ilkokullarda zorunlu ders olmuştur. Türkiye'de Doğu Karadeniz'de[1] ve Doğu Anadolu bölgesinde konuşulmaktadır.[2] Özellikleri[değiştir \| kaynağı değiştir] Islık sesinin frekansı 1000- 4000 arasına inmektedir. Tiz bir ses olduğu için uzaklara ulaşabilir. Uygun bir coğrafyada, iyi bir ıslık tekniği ile ıslık sesi kilometrelerce uzağa varabildiği tespit edilmiştir.[2] Islık dili, parmaklar yardımıyla da parmaklar kullanmadan da konuşulur, ancak parmak yardımıyla çalınan ıslık daha kuvvetlidir ve daha uzak mesafeden duyulabilmektedir. Ayrıca bakınız[değiştir \| kaynağı değiştir] Türkçe kuş dili Kaynakça[değiştir \| kaynağı değiştir] "Islık Dili". aregem.kulturturizm.gov.tr/. T.C Kültür ve Turizm Bakanlığı Araştırma ve Eğitim Genel Müdürlüğü web sisi. 7 Ağustos 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2018. a b Danışmant, Pelin. "Beynin Sınırlarını Zorlayan İletişim Aracı: Islık Dili". bilimdili.com. Bilimdili.com sitesi, 31 Ekim 2016. 29 Kasım 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Şubat 2018. Dil ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. Kültür ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Islık_dili&oldid=31392566" sayfasından alınmıştır
Bu madde hiçbir kaynak içermemektedir. Lütfen güvenilir kaynaklar ekleyerek madde içeriğinin geliştirilmesine yardımcı olun. Kaynaksız içerik itiraz konusu olabilir ve kaldırılabilir.Kaynak ara: "Telgraf" – haber · gazete · kitap · akademik · JSTOR (Mart 2013) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) Telgraf aleti Telgraf, iki merkez arasında, kararlaştırılmış işaretlerin yardımıyla yazılı haberlerin veya belgelerin iletimini sağlayan bir telekomünikasyon düzenidir. Elektrikli telgraflar, bir verici, bir alıcı ve ikisi arasına çekilmiş elektrik hattından meydana gelir. Vericiye maniple denir. Maniple, telgraf şebekesindeki elektrik akımını açıp kapayan anahtarlardır. Manipleye basınca devre tamamlanır ve telgraf şebekesinden akım geçer. Karşı tarafta ise alıcılar vardır. Alıcılar, elektro mıknatıs bobinlerden yapılmışlardır. Elektro mıknatısın karşısında ileri geri hareket edebilen madeni bir çubuk vardır. Bu çubuk elektro mıknatıstan akım geçtiği zaman hareket eder. Çubuğun ucundaki mürekkepli kalem bir kâğıt şerit üzerine nokta (.) veya çizgi (-) şeklinde şekiller çizer. Sesle çalışan alıcılar da vardır. Bunlar kâğıt bir şeride yazı yazmak yerine, sert bir cisme vurarak tıkırtı çıkarırlar. Tecrübeli telgraf operatörleri, bu tıkırtıları dinleyerek mesajı çözerler. Burada kısa tıkırtı nokta (.), uzun tıkırtı çizgi (-) anlamına gelmektedir. Tarihçe[değiştir \| kaynağı değiştir] Claude Chappe, 1792 yılında telgraf adında bir sistem ortaya attı. Tepelerin üzerine kurulmuş kulelerden bir ağ oluşturuldu ve her kulenin üzerinde 49 değişik konuma ayarlanabilen iki uzun kola sahip bir makine vardı. Her konum bir harfe veya bir rakama karşılık geliyordu. Bu sistem çok başarılı oldu. 19. yüzyılın ortalarında Fransa'daki kule ağı yaklaşık olarak 4828 kilometreydi. 1830 yılında Amerikalı Joseph Henry (1797-1878), elektrik akımını teller vasıtasıyla uzaklara taşıyıp, oradaki bir zili çalıştırdı. Zil bir elektromıknatısa bağlıydı. Bu elektrikli telgrafın doğuşuydu. 1832 yılında Amerikalı ressam Samuel Morse, bir yolculuk sırasında kendisine elektro mıknatıstan söz eden bir yolcuyla tanışmıştı. Telgraf üstünde zaten çalışmaları olan Morse, bu sefer elektro mıknatıslı telgraf için çalışmaya başladı. 1835 yılında, Samuel Morse ilk elektromıknatıslı telgrafını yaptı. O telgrafta bulunan elektromıknatısa bağlı bir kalem vardı. Bu kalem kâğıt bir şerit üzerine elektro mıknatıstan aldığı hareketle zig zag çizgiler çiziyordu. Bu sistem pek başarılı değildi. Daha sonra Morse ve yardımcısı Vail bunu geliştirdiler. Nokta ve çizgilerden oluşan bir kodlama sistemi ortaya çıkardılar. Bu kodlama sistemi, daha sonra tüm dünyada kabul gören Mors alfabesiydi. O yıllarda telgraf en popüler iletişim aracı oldu. İlk telgraf hattı ise 1843 yılında Washington ile Baltimore, Maryland arasına çekildi. Samuel Morse tarafından, telgraf yoluyla yollanmış ilk mesaj; 1844. Mesajda İngilizce "Tanrı ne yaptı?" yazıyor. Ayrıca bakınız[değiştir \| kaynağı değiştir] Wikimedia Commons'ta Telgraf ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. Mors alfabesi Samuel Morse Teknoloji ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. Otorite kontrolü GND: 4059358-7 NKC: ph116419 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Telgraf&oldid=30782518" sayfasından alınmıştır
Ağ, ağ iletişimi ve ağ bağlantılı şu anlamlara gelebilir: Bilim ve Teknoloji[değiştir \| kaynağı değiştir] Ağ teorisi, ayrık nesneler arasındaki ilişkilerin bir temsili olarak grafiklerin incelenmesi Ağ bilimi, karmaşık ağları inceleyen akademik bir alan Matematik[değiştir \| kaynağı değiştir] Ağ, ağ teorisinde incelenen özelliklere sahip bir grafik Ölçeksiz ağ, derece dağılımı bir güç yasasını izleyen bir ağ Küçük dünya ağı, çoğu düğümün komşu olmadığı, ancak ortak komşulara sahip olduğu matematiksel bir grafik Akış ağı, her kenarın bir kapasiteye sahip olduğu ve her kenarın bir akış aldığı yönlendirilmiş bir grafik Biyoloji[değiştir \| kaynağı değiştir] Biyolojik ağ, biyolojik sistemler için geçerli olan herhangi bir ağ Sinir ağı, bir nöron ağı veya devresi Teknoloji ve iletişim[değiştir \| kaynağı değiştir] Yapay sinir ağı, hayvan beyinlerinden ilham alan bir bilgi işlem sistemi Merkezi bir kaynaktan içerik yayınlayan yayın ağı, radyo istasyonları, televizyon istasyonları veya diğer elektronik medya kuruluşları Haber ağı Hem yayın hem de iki yönlü iletişim dahil olmak üzere radyo ağı Televizyon programı içeriğini dağıtmak için kullanılan televizyon ağı Elektrik ağı, elektrik bileşenlerinin bir ara bağlantısı Sosyal ağ hizmeti, insanların sosyal ağlar oluşturmak için kullandıkları çevrimiçi bir platform Ayrı düğümler arasında iletişime izin veren telekomünikasyon ağı Bilgisayar ağı veya veri ağı, bir dijital telekomünikasyon ağı Kablosuz ağ, kablosuz veri bağlantıları kullanan bir bilgisayar ağı Ağ (yazı tipi), West Midlands, İngiltere'deki ulaşım ağında kullanılır Sosyoloji ve işletme[değiştir \| kaynağı değiştir] Sosyal ağ, sosyal bilim araştırmalarında Bilimsel işbirliği ağı, düğümlerin bilim adamları ve bağlantıların ortak yazarlık olduğu bir sosyal ağ Sosyal grup, bir insan ağı Uygulama ağı, bir sosyal bilim kavramı İş ağı, insanlar, işletmeler veya gruplar arasında bilgi veya hizmet paylaşımı Tedarik ağı, tesis düğümlerinde ve dağıtım bağlantıları üzerinde gerçekleştirilen zamansal ve mekansal süreçlerin bir modeli Ulaştırma ağı, coğrafi uzayda bir ağ Sanat, eğlence ve medya[değiştir \| kaynağı değiştir] Ağ (1976 film), 1976 Amerikan filmi Network (2019 film), bir Hint filmi Network (albüm), 2004 yılında yayınlanan Saga albüm Network(çizgi roman), Marvel karakterleriyle ilgili bir dizi Network(oynatma), 1976 filmine dayanan bir 2017 tiyatro oyunu Network(TV dizisi), Kanadalı bir televizyon dizisi Network (video oyunu), Apple II için bir iş simülasyon oyunu (1980) Network(Network), diğer adıyla Taryn Haldane, kurgusal bir karakter ve Sovereign Seven çizgi roman serisinin üyesi Network, İngiliz Sosyoloji Derneği'nin üye haber bülteni Network, bir Amerikan yeni dalga müzik grubu "Network", 1987 Matlock bölümü Network, çizgi roman Modesty Blaise'de kurgusal bir organizasyon "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Ağ&oldid=31802867" sayfasından alınmıştır
Bu madde, Vikipedi biçem el kitabına uygun değildir. Maddeyi, Vikipedi standartlarına uygun biçimde düzenleyerek Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz. Gerekli düzenleme yapılmadan bu şablon kaldırılmamalıdır. (Temmuz 2012) Optik fiberler Fiberoptik ya da optik fiber, kendi boyunca içinden ışığın yönlendirebildiği plastik veya cam fiberlerden oluşmuş bir optik liftir. Optik fiberler diğer iletişim malzemelerine oranla uzun mesafelerdeki veri iletişiminin daha hızlı ve yüksek değerlerde yapılabilmesine olanak verdikleri için fiberoptik haberleşme sistemlerinde çok sıklıkla kullanılmaktadırlar. Metal kablolar yerine fiber kabloların kullanılmasının nedeni, daha az kayba neden olmaları ve elektromanyetik etkileşimden etkilenmemeleridir. Optik fiberler aynı zamanda birçok sensör (alıcı) ve benzeri uygulamaların yapımında oldukça sık olarak kullanılmaktadırlar. Işık, iç yansımalar aracılığıyla Optik fiberin merkezinde tutulmaktadır. Bu sayede fiber bir dalga kılavuzu gibi hareket etmektedir. Çoklu yayınma hatlarını ya da çapraz modları destekleyen fiberlere çok modlu fiberler (İngilizce, multimode fibers- MMF) denilir. Sadece tek bir modu destekleyen fiberlere ise tek modlu fiberler (İngilizce, singlemode fibers - SMF) denilmektedir. Çok modlu fiberler genellikle geniş çaplı bir merkeze sahiptir ve daha çok gücün iletilmesinin gerekli olduğu kısa mesafeli iletişim hatlarında kullanılırlar. Tek modlu fiberler ise 200 metrenin üzerindeki iletişim hatlarında kullanılmaktadırlar. Fiberoptik kabloları birbirine eklemek elektrik tellerini ya da kablolarını eklemekten çok daha karmaşık bir işlemdir. Fiberlerin birleştirilecek uçları dikkatlice ayrılmalı ve mekanik olarak ya da elektrik arkı ile eritilerek birleştirilmelidir. Ayrıca daha sonra ayrılabilecek şekilde tasarlanmış özel konnektörler de mevcuttur. Telekom ve lokal ağ alt yapılarında kullanılan tek modlu ve çok modlu fiberleri eklemenin en sağlam ve en az ışık kayıplı yolu füzyon ek tekniğidir. Bunun için fiber optik ek aletine (bir diğer deyişle füzyon ek aletine) ihtiyaç vardır. Günümüzde kullanımı oldukça kolaylaşmış ve fiyatları düşmüş olan bu cihazlar fiberleri otomatik olarak hizalar ve 2200 dereceye varan sıcaklıklarda kaynak yapar. Birçok yeni nesil ek cihazı ek noktasındaki kayıp değerlerini otomatik olarak belirtir, fakat en güvenilir kayıp değerleri için OTDR test cihazı kullanmak gerekmektedir. İçi (core bölgesi) vakum olan fiberler University of Southamptondaki araştırmacılar tarafından geliştirilmiştir ve bu fiberler teoride en yüksek bant genişliğine sahiptirler. Bu fiberlerde giden bir sinyal ışık hızına %99.7 ulaşmaktadır, fakat pratik uygulamada bu fiberleri kayıpsız bir şekilde ek yapmak şu an için neredeyse imkânsız gözükmektedir.[1] Tarihi[değiştir \| kaynağı değiştir] Işığın haberleşmede kullanılması çok eskiye dayanmaktadır. İlk çağlarda itibaren kullanılmaya başlanmıştır. Kızılderililerin dumanla haberleşmesi bir optik haberleşme yöntemidir. İlk adı ışık kablo olarak 1842'de kullanılmıştır. Bunun nedeni ışığın yansımalar yaparak bir kablo içerisinden akmasıdır.Bu popüler tanım 1884 yılında Colladonun hazırladığı bir makalede geçmektedir.18.yy sonlarına gelindiğinde Avrupa’da, semafor denilen işaret kollarından yararlanılan, optik telgraf sistemleri kullanılmaya başlanmıştır. Modern anlamıyla ışığın iletiminden yararlanarak haberleşme sağlama çalışmaları eskiye dayanmaktadır. Graham Bell, gün ışığını taşıyıcı sinyal olarak kullanıp telefon sinyallerini yaklaşık 200 metrelik bir uzklığa göndermeyi başardı. Ancak bu buluş teknolojik yetersizlik ve hava koşullarının olumsuz etkisinden dolayı yaygınlaşamadı. Tarih 1870 gösterdiğinde İngiliz fizikçi John Tyndall, akarsularda tam yansımadan yararlanılarak ışık iletiminin yapılabileceğini göstermiştir. 1910 yılında ilk uygulama iç yüzeyi metal kaplamalı ve yüksek yansımalı Hallow tüpünün kullanılmasıdır. Hallow lambasının elektromanyetik dalgaları geniş alanda kontrol yeteneği vardır. Bu cihaz, sinyal kayıplarının yüksek ve özellikle yön değiştirme eğilimlerinin olması yüzünden uygulamaya konulmamıştır. 1930'lu yıllarda cam fiber flaman üstünde denemeler yapıldı. Bu cam fiber demeti 1950'li yıllarda delikli kart okuyucularının ışık kanalı olarak kullanıldı. Tüm bu denemeler ancak 1960 yılında lazerin başarılı şekilde denenmesiyle mümkün olmuştur.[2] Fiber optik iletişiminin iki temel ünitesi olan ışık vericisi ve ışık alıcısı geliştirildi. 1960 yılında ışık kaynağı olarak çubuk şeklindeki bir amberin çıkardığı lazer ışımı tasarlandı. İlk defa 1961 yılında ışık vericisi olarak gaz lazer kullanıldı. Plastik fiberler[değiştir \| kaynağı değiştir] Fiberler günlük hayatta plastikten de üretilebilir. Plastik kaplamalı fiberler ve silika özlü fiberler buna örnek olabilir. Fiber özü basitçe katı bir kaplama sağlamak için yüksek sıcaklıkta ısıtarak polimer banyosu içinden çekilir. Çok düşük enerjinin taşındığı, büyük öz yarıçaplı basamak indisli fiber üretimini bu işlem kolaylıkla ayarlar. Fazla maliyeti olmayan uygulamalarda bu tarz fiberler orta mesafe, orta bant genişliği iletişim sistemlerinde kullanılabilir. Fiberler plastikten de yapılabilir. Plastikten yapılan bu fiberler çok yüksek kayıplardan etkilenmektedir. Bunun sebebi büyükçe bir Rayleigh katkısıdır. Camdan daha esnek bir yapıya sahip olan plastikler bu özelliklerinden dolayı daha büyük yarıçaplı plastik fiber üretimine katkı sağlamaktadır.[3] FİBEROPTİK KABLO Telekomünikasyon alanında kullanılan fiberoptik kablolar veri taşıma altyapılarında kullanılan bir veri kablosu çeşididir. Dönüştürücü yardımıyla ses sinyali ışık sinyaline dönüştürülür, dönüştürülen bu ışık sinyali cam esaslı fiberoptik kablolarla taşınır ve başka bir dönüştürücü yardımıyla ışık sinyali tekrar ses sinyaline dönüştürülür. Fiberoptik kablolar iki katmandan oluşur. Birincisi öz bölümü ikincisi kabuk bölümüdür. Işık öz bölümünde ilerler. İki katman arasındaki fark kırılma indisleridir. Öz bölümün kırılma indisi kabuk bölümünden büyük olduğundan ışık bu bölümde hareket eder. Işığın öz bölümünde hareket etmesinin sebebi ışığın kırılma indisi büyük ortamda ilerlemek istemesidir. Bu durumu Snell yasası ile açıklamak mümkündür. s i n α s i n β = n 2 n 1 {\displaystyle {\frac {sin\alpha }{sin\beta }}={\frac {n_{2}}{n_{1}}}} S i n α c = n 2 n 1 {\displaystyle Sin\alpha _{c}={\frac {n_{2}}{n_{1}}}} α c {\displaystyle \alpha _{c}} : Kritik açı FİBEROPTİK KABLO FİBEROPTİK KABLO Haberleşmede fiber optik kullanma ihtiyacı[değiştir \| kaynağı değiştir] Ana madde: Fiber optik haberleşme Bu kullanma ihtiyacı teknik ve ekonomik sebeplerden kaynaklanmıştır. Bakırdan daha ucuz maliyette üretilmiş olmaları Nükleer patlamalardan etkilenmeyecek olması Gittikçe artan kanal ihtiyacına cevap verebilecek düzeyde olması Geniş bantlı ve yüksek hızlı iletime cevap verecek düzeyde olması Lazerin bulunmasıyla başlayan optik sistem çalışmaları, kısa sürede haberleşme uygulanacak düzeye gelmiştir.[2] Fiber optik sistemin diğer sistemlere göre avantajları[değiştir \| kaynağı değiştir] Yüksek hızda olması Uzun repetör aralıklarına imkân vermesi Kanal başına düşen maliyetinin düşük olması Elektro-manyetik parazitlerden etkilenmemesi Çevre şartlarından etkilenmez Kablo döşeme kolaylığına rağmen ek bakım ve temizlik ister [2] Kullanım alanları[değiştir \| kaynağı değiştir] Optik haberleşme sistemleri, sağladıkları avantajlar nedeniyle kısa sürede geniş kullanım alanı bulmuştur. Kapalı devre TV sistemlerinde Data iletiminde Elektronik cihazların aralarındaki irtibatlanmasında Yüksek gerilim hatlarında Askeri bağlantılarda Trafik kontrollerinde İnternet bağlantılarında Vücut organlarının görüntülenmesinde (Endoskopi,Kolonoskopi vb.) [2] Fiberoptik kabloların avantajları[değiştir \| kaynağı değiştir] Geniş bir band genişliği ve taşıma kapasitesi sağlar. Fiberler çeşitli çap ölçülerine sahiptir ve birimi mikron'dur. Çok hafiftir. Taşıma mesafesi çok fazladır. Uzun mesafelerde kayıpları çok azdır. Gizlilik ve güvenlik sağlar.Fiber kablolardan bilgi çalmak mümkün değildir.[4] Fiberoptik kablonun dezavantajları[değiştir \| kaynağı değiştir] Maliyetinin yüksek olması. Detaylı işçilik gerektirmesi. Yüksek çıkış gücünün olmaması.[5] Elektrik güç transferi[değiştir \| kaynağı değiştir] Fiberoptik kablolar, elektriği iletmek için kullanılabilir.[6] Fiber optik kablolar geleneksel bakır teller kadar verimli olmasa da[kaynak belirtilmeli], metalik iletkenlerin kullanılmaması gereken durumlarda kullanılmaktadır.[7] Preform[değiştir \| kaynağı değiştir] Preform, fiberoptiği çizmemize yarayan bir cam parçasıdır. Preform, çekirdeği sağlamak ve lifleri kaplamak için farklı kırıcı indislerine sahip çeşitli cam parçalarından oluşur. Preformun şekli daireseldir bununla beraber bazı uygulamalar için çift kaplı lifler tercih edilebilir. Yüzey gerilmesinden dolayı,çizim esnasında preformun yüzeyi tıraşlanabilir ve bu nedenle cam fibere son şeklini veremeyebilir. Bu nedenle camı cilalamak önemlidir. Preform yüzeyindeki herhangi bir hata fiber optiğin mekanik özelliklerini etkileyecektir. Türleri[değiştir \| kaynağı değiştir] Malzemesine göre[değiştir \| kaynağı değiştir] Plastik ve cam fiberlerin karşılaştırılması. "+" daha üstün olduğu anlamına gelmektedir. Plastik çekirdekli ve plastik koruyucu zarflı Cam çekirdekli ve plastik koruyucu zarflı (İngilizce, Plastic Clad Silica - PCS) Cam çekirdekli, cam koruyucu zarflı (İngilizce, Silicon Carbide Fibers - SCS) Cam çekirdekli fiberler, güç kaybı yönünden diğerlerine göre daha iyidirler. İkisi de cam çekirdekli olan PCS ve SCS fiberlerin arasında PCS fiberler diğerine oranla bu konuda daha iyidir. Fiber tipine göre[değiştir \| kaynağı değiştir] Çok modlu (İngilizce, multimode fibers- MMF) Tek modlu (İngilizce, singlemode fibers - SMF) İndis tipine göre[değiştir \| kaynağı değiştir] İndis, bir ışık ışınının madde içerisindeki ilerlemesine karşı gösterilen direnci belirten bir katsayıdır. Dereceli İndis Fiber Kademeli İndis Fiber Kaynakça[değiştir \| kaynağı değiştir] Wikimedia Commons'ta Optical fibers ile ilgili çoklu ortam belgeleri bulunur "Arşivlenmiş kopya". 11 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Eylül 2014. a b c d Tohumoğlu,Y (1998). Haberleşmede kullanılan optik fiber kabloların ek ve ölçüm metodları.Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Niğde Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Niğde Wilson,J.Hawkes,J.F.B.Optoelektronik.Değişim yayınları:ADAPAZARI(2000) Yurdagül,Ü.Fiber Optik kablo üretiminde MVCD sürecinin deneysel ve teorik olarak incelenmesi.Niğde Üniversitesi Yüksek Lisans Tezi:Ağustos(2003) Yrd.Doç.Dr.Ünal,A.Aydınlatma tasarımı ve proje uygulamaları.birsen yayınevi:İSTANBUL(2009) "IEEE Spectrum: Electricity Over Glass". 12 Ocak 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Aralık 2010. "Photovoltaic feat advances power over optical fiber - Electronic Products". 6 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2012. gtdİnternet erişim yöntemleriKabloluDial-up Çevirmeli ağ · ISDN · DSL · Kablolu İnternet · Fiberoptik · Power-lineKablosuzWi-Fi · Bluetooth · DECT · WiBro · WiMAX · UMTS-TDD · HSPA · EV-DO · Uydu interneti · Infrared Data Association · LTE Otorite kontrolü BNF: cb119415249 (data) GND: 4267405-0 LCCN: sh85095177 NDL: 00562771 NKC: ph115596 NLI: 987007548408305171 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Optik_fiber&oldid=31025393" sayfasından alınmıştır
MILSTAR Haberleşme Uydusu Haberleşme uyduları iletişim amacıyla uzayda konuşlu olan suni uydular. Günümüzde haberleşme uyduları Yersabit Yörünge, Molniya Yörünge ve Alçak Kutupsal Yörüngelerde konumludurlar. Haberleşme uyduları, sabit iletişim hizmetleri için denizaltı fiberoptik iletişim ağlarını tamamlayıcı bir teknolojiyi sağlar. Karasal iletişim ağının ulaşamadığı coğrafi bölgeler ve hareketli deniz ve hava araçlarıyla iletişim amacıyla da kullanılmaktadırlar. Tarihçe[değiştir \| kaynağı değiştir] İlk Uydu Çalışmaları[değiştir \| kaynağı değiştir] Üzerinde radyo vericisi olan Sputnik 1 uydusu 1957 yılında SSCB tarafından fırlatılmıştır. Sputnik 1 uydusu uzaya gönderilen ilk uydu olmuştur. Üzerinde manyetik band kaydedici cihaz olan ve sesin iletilmesini sağlayan Project SCORE uydusu, ABD tarafından 1958 yılında uzaya gönderilmiştir. Yersabit yörünge/Uydu Yörüngesi[değiştir \| kaynağı değiştir] Yersabit yörüngede konuşlu uydular yerden bakan gözlemciye göre sabit pozisyonda bulunurlar. Yersabit yörüngede bulunan uydular dünya çevresinde dünya ile eşzamanlı olarak hareket ederler. Bu sayede uyduya yöneltilmiş uydu yer terminali antenleri herhangi bir tarama mekanizmasına ihtiyaç duymaksızın uydular ile verimli ve ucuz bir şekilde haberleşebilir. ve her kullanıcı bundan faydalanabilir. Türkiye Tarafından Fırlatılan Haberleşme Uyduları[değiştir \| kaynağı değiştir] Başarısız İlk Uydu Denemesi Türksat 1A (1994)(Yörüngesine oturamadan uyduyu taşıyan Ariane 4 Roketinin beklenmeyen arızası nedeniyle Atlantik Okyanusu'nun güneydoğusuna düştü) Ömrünü Tamamlamış Türksat Haberleşme Uyduları Türksat 1B (1994) (Türksat 1A nın Talihsiz kazası sırasında tasarlanan 2.uydu) Türksat 1C (1996) Türksat 2A (2001) Aktif Uydu Filosu Türksat 3A (2008) Türksat 4A (2014) Türksat 4B (2015) Türksat 5A (2021) Türksat 5B (19 Aralık 2021)[1] Türksat 4A uydusu 14-15 Şubat 2014'te Türksat ve Mitsubishi Electric ortaklığıyla üretilerek uzaya gönderilmiştir. Baykonur Uzay Üssünden Proton M roketiyle gönderilen ve 50E boylamında test aşaması başlayan uydu, test aşamasının ardından Türksat uydularının asıl yörüngesi olan 42E'ye yerleştirilmiştir. TÜRKSAT-4A uydusu ile uydu filosunda C Bant ilk defa kullanılmakta ve bu frekans bandında Afrika kapsaması bulunmaktadır. Bu sayede Türksat uyduları Türkiye, Avrupa, Orta Doğu, Kuzey Afrika, Orta Asya ve Çin'den sonra Afrika kıtasının da tamamını kapsamaktadır. Türksat 5A uydusu 8 Ocak 2021'de Türkiye saatiyle 05.15'te SpaceX firmasına ait Falcon 9 roketiyle fırlatıldı. Fırlatmadan 35 dakika sonra uydudan ilk sinyal alındı. Uydunun yolculuğunun yaklaşık 4 ay sürmesi ve testleri yapıldıktan sonra faaliyete geçmesi bekleniyor. Uydunun yörüngedeki frekans ve yörünge haklarını 30 yıl güvence altına alması bekleniyor. Uydu; Türkiye, Avrupa, Orta Doğu, Kuzey Afrika, Orta Batı Afrika, Güney Afrika, Akdeniz, Ege Denizi ve Karadeniz'i kapsayan bir coğrafyada 1728 megahertz kapasiteyle TV yayıncılığı ve veri haberleşmesi hizmetleri sunacak. Gelecekteki Uydu Projeleri: Türksat 6A, Türksat 6B, Türksat 6C, Türksat 7A, İMECE Yaklaşık 1 milyon liralık maliyetle Türkiye'nin ve dünyanın en küçük haberleşme uydusu olan TURKSAT-3USAT’ı tasarlayan Türk bilim insanları, Nisan ayında uyduyu uzaya fırlattı. Türkiye’nin İlk küp uydusu ‘İTÜpSAT1’i de yapan ekip, yeni uydularıyla Türkiye'nin bu alandaki iddiasını ortaya koydular. Yere yakın bir yörüngeye yerleşerek sadece sesli haberleşme alanında kullanılacak olan uydu, 4 kilo ağırlığında ve sadece 34 santim büyüklüğünde. Bu boyutuyla dünyanın en küçük uydusu olma unvanını kazanan uydunun Çin'deki fırlatma üssünden fırlatıldı. Türkiye Tarafından Fırlatılan Haberleşme Uyduları-Kaynakça[değiştir \| kaynağı değiştir] Türksat Uydu Haberleşme Ve KabloTV İşletme A.Ş 29 Ekim 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Ayrıca bakınız[değiştir \| kaynağı değiştir] Dijital uydu Telekomünikasyon ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. Otorite kontrolü LCCN: sh85008244 NDL: 00573540 NLI: 987007294962805171 "Türksat 5B". Türksat Uydu. 7 Mayıs 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Ocak 2023. "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Haberleşme_uydusu&oldid=31401903" sayfasından alınmıştır
Nobel Fizik Ödülü, İsveç Kraliyet Bilimler Akademisi tarafından her yıl Stokholm'de Alfred Nobel'in ölüm günü olan 10 Aralık'ta verilir. Bu ödül, Alfred Nobel'in 1895 yılında isteği ile başlatılan ve 1901 yılından beri devam eden 5 Nobel Ödülü'nden birisidir. Diğer kategoriler; Nobel Kimya Ödülü, Nobel Edebiyat Ödülü, Nobel Barış Ödülü, Nobel Fizyoloji veya Tıp Ödülü'dür. İlk Nobel Fizik Ödülü, x-ışını keşfinden dolayı sunduğu üstün hizmetlerden dolayı Alman Wilhelm Conrad Röntgen'e verilmiştir. Ödülün verilmesi[değiştir \| kaynağı değiştir] En fazla üç adaya veya iki bilimsel çalışmaya verilir. Ödülü kazananlar[değiştir \| kaynağı değiştir] Ana madde: Nobel Fizik Ödülü kazananlar listesi Ödülü ilk kez kazanan 1901 yılında Alman Wilhelm Conrad Röntgen olmuştur. Şu ana kadarki en genç ödül kazanan 25 yaşında ödüle layık görülen William Lawrence Bragg'tır. (1915). Şu ana kadarki en yaşlı ödül kazanan ise 96 yaşında kazandığı ödülle Arthur Ashkin'dur (2018).[1] Albert Einstein; Nobel Fizik Ödülü'nü sanılanın aksine Genel Görelilik ve Özel Görelilik kuramları sayesinde değil, fotoelektrik etki üzerine yaptığı çalışmalar sayesinde kazanmıştır. (1921)[2] John Bardeen iki kez ödülü alan tek kişidir (1956 ve 1972); Marie Curie ise Nobel Fizik Ödülü (1903) yanı sıra Nobel Kimya Ödülü'nü de kazanmıştır (1911). 2018 yılına kadar ödülü kazanan 209 kişi arasında yalnızca üç kadın vardır. Bunlar Marie Curie, Maria Goeppert-Mayer ve Donna Strickland'dır. Bu özelliği ile Nobel Fizik Ödülü kadınlara en az verilen Nobel ödüllerinden biridir (2017 yılına kadar Nobel Ekonomi Ödülü'nü kazanmış yalnızca bir kadın vardır). Marie ve Pierre Curie karı-koca olarak 1903 yılında ödülü kazandılar (kızları Irène Joliot-Curie ise 1935 yılında kocasıyla beraber Frédéric Joliot Nobel Kimya Ödülünü kazandı). Şu ana kadar 4 kez baba ve oğul bu ödülü kazandı: William Bragg ve Lawrence Bragg (1915), Niels Bohr (1922) ve Aage Niels Bohr (1975), Manne Siegbahn (1924) ve Kai Manne Siegbahnn (1981) ve Joseph John Thomson (1906) ve George Paget Thomson (1937) 2018 yılı itibarıyla 47 kez ödülü bir kişi kazandı (en son 1992 yılında Georges Charpak). 35 kez iki kişi ve 37 kez ise 3 kişi ödülü paylaştı. Kaynakça[değiştir \| kaynağı değiştir] "2018 Nobel Fizik Ödülü'nü kazanan isimler belli oldu". Yeni Şafak. 2 Ekim 2018. 18 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Şubat 2020. "Arşivlenmiş kopya". 16 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Nisan 2020. Dış bağlantılar[değiştir \| kaynağı değiştir] Nobel Fizik Ödülü16 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. The Nobel Prize in Physics 192116 Eylül 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce) Nobel Fizik Ödülleri 3 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Türkçe) Fizik ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. Ödüller ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. gtdNobel Ödülleri Kazananlar listesi Kazananlarkonuya göre Barış Edebiyat Ekonomi1 Fizik Fizyoloji veya Tıp Ödülü Kimya kritere göre Afrikalı Arap Asyalı Siyahi Kadın Latin ülkeye göre Arjantinli Avustralyalı Belçikalı Bengalli Çinli Danimarkalı Galli Hint İspanyol İsrailli İsveçli İtalyan Japon Koreli Liberyalı Macar Polonyalı Portekizli Rumen Rus Türk dini inanca göre Dindar olmayanlar Hristiyan Müslüman Yahudi yıla göre Yıla göre üniversitelerine göre Üniversite bağlantısı Komiteler vekuruluşlar Nobel Vakfı Nobel Komitesi Ekonomi Fizik Fizyoloji veya Tıp Kimya Norveç Nobel Komitesi Karolinska Enstitüsü Nobel Meclisi İlgili konular Alfred Nobel Tartışmalar 1 Nobel Anma Ödülü (orijinal Nobel ödüllerinden biri değildir). gtdNobel Fizik Ödülü sahipleri1901-1925 Wilhelm Röntgen (1901) Hendrik Lorentz / Pieter Zeeman (1902) Henri Becquerel / Pierre Curie / Marie Curie (1903) John William Strutt (1904) Philipp Lenard (1905) J. J. Thomson (1906) Albert Michelson (1907) Gabriel Lippmann (1908) Guglielmo Marconi / Ferdinand Braun (1909) Johannes Diderik van der Waals (1910) Wilhelm Wien (1911) Gustaf Dalén (1912) Heike Kamerlingh Onnes (1913) Max von Laue (1914) Lawrence Bragg / William Bragg (1915) Charles Barkla (1917) Max Planck (1918) Johannes Stark (1919) Charles Édouard Guillaume (1920) Albert Einstein (1921) Niels Bohr (1922) Robert A. Millikan (1923) Manne Siegbahn (1924) James Franck / Gustav Hertz (1925) 1926-1950 Jean Perrin (1926) Arthur Compton / Charles Wilson (1927) Owen Richardson (1928) Louis de Broglie (1929) C. V. Raman (1930) Werner Heisenberg (1932) Erwin Schrödinger / Paul Dirac (1933) James Chadwick (1935) Victor Hess / Carl Anderson (1936) Clinton Davisson / George Thomson (1937) Enrico Fermi (1938) Ernest Lawrence (1939) Otto Stern (1943) Isidor Isaac Rabi (1944) Wolfgang Pauli (1945) Percy Bridgman (1946) Edward Appleton (1947) Patrick Blackett (1948) Hideki Yukava (1949) C. F. Powell (1950) 1951-1975 John Cockcroft / Ernest Walton (1951) Felix Bloch / Edward Purcell (1952) Frits Zernike (1953) Max Born / Walther Bothe (1954) Willis Lamb / Polykarp Kusch (1955) William Shockley / John Bardeen / Walter Brattain (1956) Chen Ning Yang / Tsung-Dao Lee (1957) Pavel Çerenkov / İlya Frank / İgor Tamm (1958) Emilio Segrè / Owen Chamberlain (1959) Donald A. Glaser (1960) Robert Hofstadter / Rudolf Mössbauer (1961) Lev Landau (1962) Eugene Wigner / Maria Goeppert-Mayer / Hans Jensen (1963) Charles Townes / Nikolay Basov / Aleksandr Prohorov (1964) Shin'ichirō Tomonaga / Julian Schwinger / Richard Feynman (1965) Alfred Kastler (1966) Hans Bethe (1967) Luis Alvarez (1968) Murray Gell-Mann (1969) Hannes Alfvén / Louis Néel (1970) Dennis Gabor (1971) John Bardeen / Leon Cooper / Robert Schrieffer (1972) Leo Esaki / Ivar Giaever / Brian Josephson (1973) Martin Ryle / Antony Hewish (1974) Aage Niels Bohr / Ben R. Mottelson / James Rainwater (1975) 1976-2000 Burton Richter / Samuel C. C. Ting (1976) Philip Anderson / Nevill Mott / John Van Vleck (1977) Pyotr Kapitsa / Arno Penzias / Robert Wilson (1978) Sheldon Glashow / Muhammed Abdüsselam / Steven Weinberg (1979) James Cronin / Val Fitch (1980) Nicolaas Bloembergen / Arthur Schawlow / Kai Siegbahn (1981) Kenneth Wilson (1982) Subrahmanyan Chandrasekhar / William Fowler (1983) Carlo Rubbia / Simon van der Meer (1984) Klaus von Klitzing (1985) Ernst Ruska / Gerd Binnig / Heinrich Rohrer (1986) Georg Bednorz / Alex Müller (1987) Leon Lederman / Melvin Schwartz / Jack Steinberger (1988) Norman Ramsey / Hans Dehmelt / Wolfgang Paul (1989) Jerome Friedman / Henry Kendall / Richard Taylor (1990) Pierre-Gilles de Gennes (1991) Georges Charpak (1992) Russell Hulse / Joseph Taylor (1993) Bertram Brockhouse / Clifford Shull (1994) Martin Perl / Frederick Reines (1995) David Lee / Douglas Osheroff / Robert Richardson (1996) Steven Chu / Claude Cohen-Tannoudji / William Phillips (1997) Robert Laughlin / Horst Störmer / Daniel Tsui (1998) Gerard 't Hooft / Martinus Veltman (1999) Jores Alfyorov / Herbert Kroemer / Jack Kilby (2000) 2001-günümüz Eric Cornell / Wolfgang Ketterle / Carl Wieman (2001) Raymond Davis / Masatoshi Koshiba / Riccardo Giacconi (2002) Aleksey Abrikosov / Vitali Ginzburg / Anthony Leggett (2003) David Gross / David Politzer / Frank Wilczek (2004) Roy Glauber / John Hall / Theodor W. Hänsch (2005) John Mather / George Smoot (2006) Albert Fert / Peter Grünberg (2007) Yoichiro Nambu / Makoto Kobayashi / Toshihide Maskawa (2008) Charles Kao / Willard Boyle / George Smith (2009) Andre Geim / Konstantin Novoselov (2010) Saul Perlmutter / Adam Riess / Brian Schmidt (2011) David Wineland / Serge Haroche (2012) François Englert / Peter Higgs (2013) Isamu Akasaki / Hiroshi Amano / Shuji Nakamura (2014) Takaaki Kajita / Arthur B. McDonald (2015) David Thouless / Duncan Haldane / Michael Kosterlitz (2016) Rainer Weiss / Barry Barish / Kip Thorne (2017) Arthur Ashkin / Gérard Mourou / Donna Strickland (2018) Jim Peebles / Michel Mayor / Didier Queloz (2019) Roger Penrose / Reinhard Genzel / Andrea Ghez (2020) Giorgio Parisi / Klaus Hasselmann / Syukuro Manabe (2021) Alain Aspect / John Clauser / Anton Zeilinger (2022) Pierre Agostini / Ferenc Krausz / Anne L'Huillier (2023) Otorite kontrolü GND: 7511829-4 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Nobel_Fizik_Ödülü&oldid=31020832" sayfasından alınmıştır
Guglielmo Marconiİtalyan fizikçi, mucit ve elektrik mühendisiDoğum25 Nisan 1874(1874-04-25)Bologna, İtalyaÖlüm20 Temmuz 1937 (63 yaşında)Roma, İtalyaMilliyetİtalyanEğitimUniversity of BolognaDinAnglikan / KatolikÖdüllerMatteucci Madalyası (1901)Nobel Fizik Ödülü (1909)Albert Madalyası (1914)Franklin Madalyası (1918)IEEE Onur Madalyası (1920)John Fritz Madalyası (1923)İmza Birinci Marconi Markizi Guglielmo Marconi (İtalyanca: [ɡuʎˈʎɛːlmomarˈkoːni]; 25 Nisan 1874, Bologna, İtalya - 20 Temmuz 1937), İtalyan mucit ve elektrik mühendisidir.[1] Uzun mesafeli radyo iletişimi, Marconi yasası, telsiz telgraf sistemi üzerine yaptığı çalışmalarıyla ünlüdür. Marconi, radyonun mucidi olarak bilinir[2] ve kablosuz telgrafın gelişimine katkılarından ötürü Karl Ferdinand Braun ile 1909 Nobel Fizik Ödülü'nü paylaşmıştır.[3][4][5] Girişimci, iş insanı ve daha sonra Marconi Şirketi adını alan ve 1897 yılında İngiltere’de kurulan "The Wireless Telegraph&SignalCompany"nin kurucusu olan Marconi, kendinden önce gelen fizikçi ve araştırmacıların çalışmalarını kullanarak ve değişiklikler yaparak radyonun ticari bir başarı kazanmasını sağlamıştır.[6][7] 1929 yılında İtalya kralı Markoni’ye Markiz unvanıyla asalet bahşetmiştir. Hayatı[değiştir \| kaynağı değiştir] Çocukluk ve gençlik yılları[değiştir \| kaynağı değiştir] Marconi 25 Nisan 1874'te Bologna'da Guglielmo Giovanni Maria Marconi ismiyle,[8]İtalyan bir aristokrat ailenin ikinci oğlu olarak dünyaya gelmiştir. Babası Giuseppe Marconi, Porretta Terme’de toprak sahibi İtalyan bir aristokrattır. Annesi ise İrlanda-İskoç kökenli Annie Jameson’dır. Annesi İrlanda'daki County Wexford'da bulunan Daphne Kalesi’nin sahibi Andrew Jameson'ın kızıdır. Annesinin Dedesi John Jameson viski üreticisi olan Jameson&Sons şirketinin kurucusudur.[9] Marconi iki ve altı yaşları arasında, abisi Alfonso ile birlikte İngiltere'de, Bedford kasabasında yaşamıştır.[10][11] İtalya’ya döndüğünde eğitimini Bologna’da Augusto Righi'nin laboratuvarında, Floransa’da Istituto Cavallero'da ve daha sonra Livorno’da özel eğitimine devam etmiştir.[12]RobertMcHenry’e göre Marconi çocukluğunda iyi bir öğrenci değildir; ancak tarihçi Corradi Giuliano biyografisinde Marconi’yi gerçek bir dahi olarak anlatmaktadır.[13]Katolik olarak vaftiz edilmiş olan Marconi, Anglikan Kilisesi'nin bir üyesi olarak yetiştirilmiştir. 1927’de Maria Christina ile yaptığı evlilikten önce Marconi, yeniden Katolikliğe dönmüş ve Katolik Kilisesi'nin sadık üyelerinden biri olmuştur.[14] Radyo çalışmaları[değiştir \| kaynağı değiştir] Gençlik yıllarında Marconi bilim ve elektrik konularına ilgi duymaya başlamıştır. Bu dönemin önemli bilimsel gelişmelerinden birisi Heinrich Hertz’e aittir. Hertz, 1888 yılında elektromanyetik radyasyonun üretilebileceğini ve takip edilebileceğini kanıtlamıştır. Bugün radyo dalgaları olarak bilinen bu radyasyona o dönemde “Hertzian Dalgaları” ya da “aetheric dalgalar” denmekteydi. 1894 yılında Hertz’in ölümünün ardından bilim insanının eski keşifleriyle ilgili makaleler yeniden yayımlanmış ve Marconi’ nin bu konuya ilgisi artmıştır. Marconi, Bologna Üniversitesi’nde fizikçi olan Augusto Righi ile radyo dalgaları üzerine çalışmak üzere izin almıştır. Marconi’nin komşusu olan Righi, Hertz’in çalışmaları üzerine deneyler yapmış bir fizikçidir. İlk deneyleri[değiştir \| kaynağı değiştir] İtalya, Pontecchio'daki evi Villa Griffone’nin çatı katında, uşağı Mignani’ nin yardımıyla kendi araç-gereçlerini yapan Marconi, deneylerine başlar. Amacı radyo dalgalarını kullanarak pratik bir telsiz telgraf sistemi icat etmektir. Bu yeni bir fikir değildir. Elli yılda fazla bir süredir, kablolar olmaksızın telgraf iletilerinin aktarımını araştıran pek çok kişi, teknik ve ticari anlamda başarılı olamamıştır. Marconi’nin sistemi ise aşağıdaki bileşenlerden oluşmaktadır:[15] Basit bir osilatör ya da kıvılcım üreten radyo vericisi, Yerden yükseğe yerleştirilmiş bir kabloya da güç alanı, Edouard Branly'nin özgün aracının bir modifikasyonu olan koherer alıcısı (hassaslığı ve güvenilirliğini artırmak için ince ayar yapılmış), Mors Alfabesi'ndeki nokta ve tirelere karşılık gelen kısa ve uzun vuruşları göndermek için vericinin çalışmasını sağlayan telgraf anahtarı ve alınan noktalarla tireleri kâğıt rulonun üzerine kaydeden ve koherer tarafından çalıştırılan telgraf kaydedicisi. Kıvılcım jeneratörü ve Koherer-Alıcı konfigürasyonları başkaları tarafından denenmiştir ancak pek çoğu radyo dalgalarını ve sinyalleri vericiden yüz metre öteye göndermeyi başaramamıştır. Uşağı Mignani yardımıyla, ilk deneylerine başlayan Marconi henüz 20 yaşındaydı. 1894 yazında bir bataryadan oluşan fırtına alarmı bir alıcı ve kıvılcımla çalışan bir elektrik zili yaptı. Kısa bir süre sonra, odanın öte tarafındaki zili telgraf düğmesine basarak çaldırmayı başarmıştır.[16] Bir aralık gecesi annesini uyandıran Guglielmo Marconi, annesini gizli atölyesine götürerek icadını göstermiştir. Ertesi gün Marconi icadını babası ile paylaştığında yaşlı adam, daha fazla malzeme alsın diye, cüzdanındaki bütün parasını oğluna vermiştir. 1895 yazında Marconi açık arazide deneylerine devam etti ve babasının Bologna’daki malikânesini deneyleri için kullanmaya başladı. Alıcı ve verici antenlerinin boyunu arttırıp, antenleri dikey olarak düzenleyen Marconiher bir anteni yere değecek biçimde yerleştirdiğinde alıcı verici menzili ciddi bir biçimde arttı.[17][17] Marconi kısa bir süre içinde radyo dalgalarını bir tepenin üzerine ulaştırmayı başardı; mesafe yaklaşık 2,4 km idi.[18] Bu noktada Marconi, ek mali destek ve biraz daha araştırma ile bu aracın daha uzun mesafelerde işe yarayacağını düşünmeye başladı ve bu aracın ticari ve askeri alanlarda önem kazanacağı sonucuna vardı. Marconi, kablosuz telgraf makinesini anlatıp maddi destek istemek üzere Posta ve Telgraf Bakanlığı’na yazdı. O dönem Bakanlığın başında Pietro Lacava bulunmaktaydı. Marconi mektubuna hiçbir zaman cevap alamadı çünkü Bakan Lacava Roma'daki Viadella Lungara diye bilinen akıl hastanesine gönderme yaparak mektupta yazılanların deli saçması olduğunu düşünmüştür.[19] 1896 yılında o dönemin Bologna'daki Amerikan konsolosu olan aile dostu Carlo Gardini ile İtalya'yı terk edip İngiltere'ye yerleşme konusunda fikir alışverişinde bulundu. Gardini Londra’daki İtalyan büyükelçisi Annibale Ferrero’ya Marconi’yi takdim eden bir mektup yazdı; mektupta Marconi'nin kim olduğunu ve yaptığı sıra dışı keşfi anlattı. Büyükelçi Ferrero yanıt mektubunda telif haklarını almadan vardıkları sonuçları hiç kimseye açıklamamalarını öğütledi. Marconi’nin İngiltere’de daha kolay maddi destek bulacağına inanan Ferrero araştırmacıyı İngiltere’ye gelme yönünde cesaretlendirdi. İtalya’da yaptığı çalışmaların gerekli ilgiyi görmemesi üzerine Marconi 1896’da 21 yaşında annesiyle birlikte çalışmalarına destek bulmak amacıyla Londra’ya doğru yola çıktı. İtalyancasının yanı sıra İngilizceyi de akıcı bir biçimde konuşmaktaydı. Marconi Dover’e ulaştığında gümrük görevlisi Marconi’nin bavulunun içinde çeşitli alet, edevat buldu. Hemen Londra’daki Deniz Kuvvetleri Komutanlığı ile iletişime geçti. Dover’de kaldığı süre içinde Marconi İngiliz Posta Ofisi’nin elektrik baş mühendisi William Preece'in ilgi ve desteğini kazandı. O dönemde Marconi’nin sahip olduğu araç Tufts Üniversitesi'nden A.E. Dolbear’in 1882’de sahibi olduğu araca benzerdi. Dolbear’in düzeneği kıvılcım bobin jeneratörü ve bir karbon granüler rektifiyeden oluşuyordu.[20]BT Merkezi’nin dışındaki bir levhada[21] Marconi’nin ilk kamusal kablosuz sinyal aktarımını bu alandan verdiği ifade edilmektedir.[22] Mart 1897’ye kadar İngiliz hükûmeti için bir dizi gösterim yapan Marconi, Mors Alfabesi sinyallerini yaklaşık 6 km öteye, Salisbury Plain’e ulaştırmıştır. 13 Mayıs 1897 günü Marconi, açık deniz üzerinden Dünya’nın ilk kablosuz iletişimini gerçekleştirir. Deneyin üssü Galler’dedir. Gönderilen mesaj Bristol Kanalı üzerinden FlatHolm adasından 6 km ötedeki Penarth’da bulunan LavernockPoint’e ulaşır. Mesajda “Hazır mısınız?” yazmaktadır.[23] Verici cihaz hemen ardından Somerset kıyılarındaki BreanDownFort’a, mesafeyi 16 km’te çıkartacak şekilde yerleştirilmiştir. BT Merkezi’nin dışında, Marconi’nin ilk halka açık telsiz sinyal aktarımının anısına konulmuş olan levha. Bütün bu denemelerden çok etkilenen Preece Marconi’nin çalışmalarını Londra’da iki önemli konuşma ile kamuya tanıtır: birinci konuşma 11 aralık 1896’da Toynbee Hall’da “Telsiz Telgraf” başlıklıdır; konuşmaların ikincisi ise 4 Haziran 1897’de Kraliyet Enstitüsü’nde, “Kablo Olmaksızın Boşlukta Sinyal Göndermek” başlıklıdır. Bu iki konuşmayı sayısız gösterimler takip eder ve Marconi uluslararası dikkatleri üzerine çekmeye başlar. Haziran 1897 tarihinde kendi ülkesinde, La Spezia’da İtalyan hükümeti için bir dizi deney gerçekleştirir. Lloyds için gerçekleştirdiği deney Bally Castle ve Rathlin adası arasında 6 Haziran 1898’de gerçekleştirilir. Radyo dalgaları 27 Mart 1899 yılında Fransa’da Wimereux’dan gönderildikten sonra İngiltere’de South Foreland Deniz Feneri’ne ulaşarak İngiliz Kanalı’nı geçmeyi başarır. Amerika’daki ilk gösterim, 1898 sonbaharında, New York’taki uluslararası Amerika Kupası yat yarışların bildiren mesajlardır. Marconi, New York Herald gazetesinin davetiyle Sandy Hook, New Jersey açıklarındaki Amerika Kupası’nı aktarmak üzere Amerika’ya gitmiştir. Buradaki ilk aktarım, Porto Rico bandıralı bir yolcu gemisi olan SS ‘’Ponce’’ ’un güvertesinden yapılmıştır.[24] Marconi, 8 Kasım 1899’da Amerikan bandıralı St. Paul ile İngiltere’ye doğru yola çıkmış ve asistanlarıyla geminin güvertesine kablosuz teçhizatı kurmuştur. 15 Kasım günü ‘’St. Paul’’ gemisi, kablosuz sinyallerle İngiltere’ye dönüşünü haber veren, ilk deniz aşırı gemi olmuştur. Marconi’nin Royal Needles Oteli’ne kurduğu radyo istasyonu, İngiltere kıyılarından 66 deniz mili ötede bulunan gemiden sinyalleri almıştır. Atlantik ötesi aktarım[değiştir \| kaynağı değiştir] Aralık 1901, Marconi, ortaklarının St. John's, Newfoundland ve Labrador'da, anten kaldırmak için bir uçurtmayı havalandırmasını izlerken. (B.F.S. Baden-Powell’dan bir “Levitor” (“Havada Kalan”)[25]) “ Bir şey duyabiliyor musunuz bir bakın, Bay Kemp![26] ” Yirminci yüzyılın başında, Atlantik ötesi telgraf kabloları teknolojisiyle yarışabilmek için, Marconi okyanusun öte yakasına sinyal gönderme yollarını araştırmaya başladı. 1901 yılında, Cornwall, Poldhuile Co. Galwey, Clifden arasında bir bağlantı oluşturmak için Co. Wexford, Rosslare Strand’e, kablosuz verici istasyonu olan Marconi Evi’ni kurdu. Kısa bir süre sonra 12 Aralık 1901 tarihinde açıklama yapan Marconi, alıcı olarak, bir uçurtmanın desteklediği, 150 m uzunluğunda bir anten kullanılarak Cornwall, Poldhu’da bulunan yeni yüksek güç istasyonundan gönderilen sinyallerin, bugün Kanada sınırlarında bulunan Newfoundland St. John’s kasabasındaki Sinyal Tepesi’nden alımlandığını ilan etmiştir. İki nokta arasındaki mesafe yaklaşık 3.500 km’dir. Büyük bir bilimsel ilerleme olarak duyurulan bu haber, ciddi bir şüphe uyandırmış olup, bu şüphe hâlen devam etmektedir. Kullanılan dalga boyu tam olarak bilinmemekle beraber, bu dalga boyunun 350 m’lik bir çevrede olduğu belirlenmiştir. Deneyin yapıldığı zaman dilimi gündüz vaktidir. Marconi’nin o zaman bilmediği ama bugün bilinen şey, bu zamanlamanın olası en kötü tercih olduğudur. Bu orta dalga boyunda, iyonosferdeki gökdalgasının yoğun emilimi sebebiyle, gün ışığında uzun mesafe aktarımları imkansızdır. Bu deney ön hazırlığı yapılmış bir deneydir-Marconi deneyin başında Mors alfabesindeki ‘’S’’ harfini gösteren üç tıklık sinyali duyması gerektiğini bilmektedir. Tıkların zayıf ve düzensiz bir biçimde duyulduğu aktarılmıştır. Söz konusu aktarımı onaylayan bağımsız bir gözlemci bulunmamaktadır. Sinyalleri atmosferik gürültüden ayırmak oldukça zordur. (Marconi’nin ilk okyanusötesi çalışmaları hakkında ayrıntılı teknik bir değerlendirme John S.Belrose’un 1995 tarihli araştırmasında yer almıştır.) Poldhu vericisi iki aşamalı bir devreydi.[27][28] Marconi, Atlantik Okyanusu’nu aşan ilk telsiz sinyali ulaştırmak için kullandığına benzer bir cihazı kullanırken, 1901 Marconi caricatured by Spy for Vanity Fair, 1905 Kuşkucuların baskısından bunalan Marconi, daha iyi organize edilmiş ve belgelenmiş bir deney hazırladı. Şubat 1902’de Philadelphia gemisiyle İngiltere’den batıya doğru açılan Marconi, Poldhu istasyonundan günlük olarak gönderilen sinyalleri kaydetti. Deney sonuçlarına göre, sinyaller 2.490 km’ye kadar Koherer alıcısıyla; 3.400 km’ye kadarsa işitsel alıcıyla kaydedilmiştir. Maksimum mesafelere gece erişilmiştir; ve bu deneyler aracılığıyla orta ve düşük frekans aktarımlarında radyo sinyallerinin gündüze göre gece vakti çok daha uzak mesafelere gittiği ilk kez ortaya konmuştur. Gün ışığında sinyaller en fazla 1.100 km’de alımlanmıştır; ki bu da Newfoundland’daki ilk deneylerde erişildiği iddia edilen mesafenin yarısı bile değildir. Oradaki deneyler de gündüz yapılmıştır. Bu sebeple, Marconi, hiçbir zaman Newfoundland iddialarının arkasında sağlam bir biçimde duramamıştır; ancak kanıtladığı şey, bazı bilim adamlarının iddialarının aksine radyo sinyallerinin yüzlerce kilometre öteye gönderilebileceğidir. 17 Aralık 1902 tarihinde Kanada Nova Scotia, Glace Körfezi’ndeki Marconi istasyonundan gönderilen sinyaller Kuzey Amerika’dan Atlantik’in öte yakasına gönderilen ilk radyo iletisi olmuştur. 1901’de South Wellfleet, Massachusetts'te, Marconi’nin kurduğu istasyondan gönderilen bir ileti tarihe geçmiştir. Bu ileti 18 Ocak 1903'te Amerika Birleşik Devletleri başkanı Theodore Roosevelt tarafından İngiltere kralı Yedinci Edward’a gönderilen bir tebrik olup, Amerika Birleşik Devletleri’nden yapılan ilk denizaşırı radyo aktarımıdır. Bu istasyonun bir başka özelliği de, RMS Titanic gemisinden gelen imdat sinyallerini ilk duyan istasyon olmasıdır. Ancak, sürekli bir okyanusötesi sinyal akışını o dönemde sağlamak oldukça güçtür. Diğer mucitlerle yarış halinde olan Marconi, seyahat halindeki gemilerle iletişim kurabilmek için Atlantik’in her iki yakasına istasyonlar inşa etmeye başlamıştır. 1904’te, Marconi yeni bir ticari hizmet başlatarak abone olan gemilere her gece haber özetlerini yollamaya başlar. 17 Ekim 1907 tarihinde Clifden (İrlanda) ve Glace Bay (Kanada) arasında düzenli okyanus ötesi radyo-telgraf hizmeti verilmeye başlanmıştır.[29][30] Buna rağmen Marconi Şirketi, yıllarca sağlıklı iletişim hizmeti verebilmek için çaba harcamıştır. TİTANİK RMS Titanic gemisinde kaza anında iki radyo operatörü bulunmaktaydı – Jack Phillips ve Harald Bride. Bu iki operatör gemiyi işleten White Star Line Gemicilik Şirketi’nin elemanları değildi; bu hizmeti vermesi amacıyla Marconi Uluslararası Deniz İletişimi Şirketi adına çalışan elemanlardı. Geminin 15 Nisan 1912 yılında batmasının ardından, kazazedelerden hayatta kalanlar Cunard Line’a ait RMS Carpathia tarafından kurtarıldılar.[31] Marconi şirketi tarafından istihdam edilen bir başka kişi de, daha sonra RCA’nın başına geçecek olan David Sarnoff’dur. Sarnoff ve ‘’Carpathia’’ arasındaki kablosuz iletişim, iddia edildiğine göre yetmiş iki saat sürmüştür;[32] ancak bazı günümüz tarihçileri Sarnoff’un olayın içerisinde bulunup bulunmadığını sorgulamaktadır. ‘’Carpathia’’ New York limanına yanaştığında, hayatta kalan operatör Bride ile konuşmak üzere, Marconi, yanında ‘’The New York Times’’ gazetesinden bir muhabir ile birlikte gemiye gitmiştir.[31] 18 Haziran 1912 tarihinde Marconi ‘’Titanik’’ ’in batmasıyla ilgili olarak soruşturma komisyonuna ifade vermiştir. İfadesinde deniz telgrafının nasıl çalıştığını ve denizde acil durumlar karşısında yapılması gerekenler konusunda açıklamalarda bulunmuştur.[33] ‘’Titanik’’ faciasına değinen İngiliz posta işlerinden sorumlu bakanı, “Faciadan kurtarılanlar; Mr. Marconi… ve kendisinin müthiş icadı sayesinde kurtarılmıştır“ demiştir.[34] Esasen, batmadan evvel, Marconi’ye Titanik’in ilk seyahati için ücretsiz bilet verilmiştir: ancak ünlü mucit, üç gün önce hareket eden Lusitania gemisine binmiştir. Kızı Degna’nın daha sonra yaptığı açıklamaya göre, bitirilmesi gereken evrak işleri bulunan Marconi, Lusitania gemisinde görevli katiplerden yararlanmak üzere bu gemiyi tercih etmiştir.[35] Devam eden çalışmalar[değiştir \| kaynağı değiştir] “ Dünyaya bir iyilik mi yoksa kötülük mü yaptım ?[36] ” Zaman içinde Marconi şirketleri verimli olmayan kıvılcım-verici teknolojisini kullanmaya devam ettikleri için, teknik açıdan muhafazakâr olarak ünlendiler. Kıvılcım-verici teknoloji sadece radyo telgraf işlemlerinde kullanılabilmekteydi; zaman içinde ortaya çıkmıştı ki, radyo iletişiminin geleceği sürekli-dalga aktarımında yatmaktaydı ve bu aktarım çok daha etkin ve işitsel aktarımlarda daha uygun bir yoldu. 1915'ten sonra, oscillating vakum tüpünün (valf) geliştirilmesinin ardından, Marconi şirketi sürekli-dalga üreten donanım üzerinde ciddi çalışmalar yapmaya başladı. İngiltere’de 1920 yılında vakum tüpü verici kullanılarak yapılan ilk radyo eğlence yayınları, Chelmsford'da bulunan New Street Works fabrikasından gerçekleştirildiğinde, Nellie Melba programda yer alan kişi oldu. 1922 yılında ise Great Baddow’daki Marconi Araştırma Merkezi’nden düzenli olarak eğlence yayınları yapılmaya başlandı; ki bu yayınlar BBC’nin alt yapısını oluşturmuştur. Sonraki yılları[değiştir \| kaynağı değiştir] Marconi, eşiyle beraber, 1910 civarı. 1914 yılında Marconi, İtalyan Senatosu’nda senatörlüğe atandı ve kendisine İngiltere’de Kraliyet Victorian Order’da Onursal Şövalyelik Büyük Haçı verildi. Birinci Dünya Savaşı’nda İtalya müttefiklerin tarafında yer alınca, Marconi, İtalyan ordusunun radyo hizmetlerinden sorumlu kişi oldu. İtalyan ordusunda Lutenant rütbesi verildi ve aynı zamanda İtalyan donanmasında komutan oldu. 1929’da Kral III. Victor Emmanuel tarafından Markiz ilan edildi. 1923 senesinde İtalyan Faşist Partisi'ne katılan Marconi, 1930’da İtalyan diktatör Benito Mussolini tarafından İtalyan Kraliyet Akademisi’nin başkanlığına atandı. Bu atama, Marconi’yi Faşist Büyük Konseyi’nin üyesi konumuna getirdi. 20 Haziran 1937’de bir dizi kalp krizinin ardından 63 yaşında Roma’da hayatını kaybeden Marconi’ye, İtalyan hükümeti devlet töreni düzenledi. Anısına, yaşadığı caddedeki dükkânlar “Ulusal Yas Nedeniyle Kapalıyız” notu asarak o gün çalışmadı.[37] Aynı zamanda ölümünün ertesi gününde, akşam saat altıda İngiltere’de bütün BBC vericileri ve kablosuz posta vericileri yayınlarına iki dakika ara vermiştir.[37] İngiliz Posta Ofisi gönderdiği bir mesajla yayında olan bütün gemileri de iki dakikalık ara vermeye davet etmiştir. Cenazesi Villa Ggriffone’ye defnedilmiştir.[38][39] 1943'te Amerika Birleşik Devletleri Yüksek Mahkemesi, Marconi’nin radyo patentleri ile ilgili bir karara vararak, Oliver Lodge, John Stone Stone ve Nikola Tesla’ya ait bazı patentleri kendilerine iade etmiştir.[40][41] Karar Marconi’nin orijinal radyo patentleri hakkında değildir:[42] Mahkeme, Marconi’nin radyo sinyallerinin aktarımını ilk gerçekleştiren kişi olduğu iddiaları konusunda bir karar vermemiştir; ancak belli bazı patentlerle ilgili Marconi’nin iddiaları tartışmalı olduğu için bu patentler üzerinde hak iddia edemeyecektir.[43] Kişisel yaşamı[değiştir \| kaynağı değiştir] Amerikalı elektrik mühendisi Alfred Norton Goldsmith ve Marconi, 26 Haziran 1922. Marconi’nin, Alfonso isimli bir erkek kardeşi ve Luici adında üvey kardeşi vardır. 16 Mart 1905'te, 1904 senesinde Poole’de tanıştığı, XIV. İnchiquin baronu Edward O’Brien’ın kızı Hon. Beatrice O’Brien (1882-1976) ile evlenmiştir.[44] Degna (1908-1998), Gioia (1916-1996) ve Lucia (doğumu ve ölümü 1906) isimli üç kızları ve II. Marki Marconi unvanını taşıyan Giulio (1910-1971) isimli bir oğlu bulunmaktadır. 1913'te Marconi’ler İtalya’ya dönerek Roma sosyetesine girmişlerdir. Karısı Beatrice, Kraliçe Elena'nın nedimesi olmuştur. Marconiler 1924 yılında boşanırlar. Marconi’nin isteğiyle, tekrar evlenebilmesi için, evlilik 27 Nisan 1927 tarihinde feshedilmiştir.[45] Beatrice Marconi ise ikinci eşi Montecorona markizi Liborio Marignoliile 3 Mart 1924'te evlenmiş ve bu evlilikten Laminia isimli kızı doğmuştur.[46] 12 Haziran 1927’de Marconi Bezzi-Scali kontu Francesco'nun tek kızı Maria Cristina Bezzi-Scali (1900-1994) ile evlenmiştir. Bu evlilikten doğan tek çocukları Maria Elettra Elena Anna (d. 1930), 1966’da prens Carlo Giovannelli (d. 1942) ile evlenmiştir. Çift daha sonra ayrılmıştır. Bilinmeyen sebeplerden ötürü Marconi bütün mirasını ikinci eşi ve bu evlilikten doğan tek çocuğuna bırakırken, ilk evliliğinden olan çocuklarına hiçbir şey bırakmamıştır.[47] İlerleyen yaşamında etkin bir İtalyan faşisti olan Marconi,[48] ideolojileri ve İtalyan güçlerinin Etiyopya’ya yaptıkları saldırılar gibi eylemleri için özür dilemiştir. Marconi, 1931 senesinde, Papa XI. Pius’un ilk radyo yayınını bizzat yapmış ve mikrofona şu sözleri söylemiştir: “Doğanın pek çok gizemli gücünü insanoğlunun hizmetine veren Tanrı’nın yardımıyla, bütün inançlı Dünya’ya Kutsal Babamızın sesini dinleme hazzını veren bu icadı yaptım”.[49] Onur ve ödülleri[değiştir \| kaynağı değiştir] Kazandığı ödüller ve madalyalar[değiştir \| kaynağı değiştir] 1909’da, radyo iletişimine olan katkılarından ötürü Nobel Fizik Ödülü’nü alan Marconi, ödülü Karl Braun ile paylaşmıştır.[3] 1918’de, Franklin Enstitüsü’nün verdiği Franklin Madalyası ile ödüllendirilmiştir. 1929’da, Kral III. Victor Emmanuel tarafından Marki ilan edilmiş ve Marconi Markizi unvanını almıştır. 1931’de, kablosuz telgraf için John Scott Madalyası ile ödüllendirilmiştir. 1977’de, Ulusal Yayıncılar Onur Listesi’ne alınmıştır.[50] 1988’de, Chicago’daki Radyo Onur Listesi’ne Marconi “Öncü” olarak eklenmiştir.[51] 1990’da, ön yüzünde portresi, arka yüzünde de başarılarını canlandıran 2000 Liret banknot, İtalyan Bankası tarafından basılmıştır.[52] 2001’de, İngiltere Marconi’nin ilk kablosuz iletişiminin yüzüncü yıl dönümünü kutlamak için 2 poundluk anı parası basmıştır. Marconi’nin kablosuz telgraf üzerine yaptığı ilk deneyler, iki IEEE Milestones’un konusu olmuştur; bunlardan ilki 2003 tarihinde İsviçre’de,[53] diğeri ise 2011’de İtalya’da[54] gerçekleşmiştir. 2009’da, İtalyan hükûmeti Marconi’nin Nobel ödülünü almasının yüzüncü yılı sebebiyle 5 Euro’luk gümüş anı parası bastırmıştır. 2009’da, Marconi New Jersey Onur Listesi’ne alınmıştır.[55] Alman radyo akademisi, her sene Marconi Ödülleri vererek, öne çıkan radyo programları sunucuları ve istasyonlarını ödüllendirmektedir. Övgüler[değiştir \| kaynağı değiştir] Floransa, Santa Croce Bazilikası’nda Marconi heykeli bulunmaktadır. Hoboken, New Jersey’deki Church Square Park’ta Marconi heykeli bulunmaktadır. Marconi’ye atfedilen bir heykel Washington, DC’de bulunmaktadır. Marconi’nin kullandığı eşyalardan oluşan bir koleksiyon, İngiltere’de daha sonra Marconi Corporation olarak ismi değiştirilecek The General ElectricCompany tarafından korunmuştur. 2004 Aralık ayında İngiltere Essex, Chelmsford, Great Baddow’da bulunan Marconi Araştırma Merkezi’ndeki bu kalabalık Marconi koleksiyonu, Oxford Üniversitesi’ne devredilerek halka açılmıştır. Bu koleksiyonun ikiyüzelliden fazla parçası ve kâğıt, kitap, patent ve daha pek çok farklı parçadan oluşan efemera koleksiyonu, BAFTA ödüllü MarconiCalling adlı Web sitesinde sergilenmektedir. Koleksiyonun içinde yer alan eserler Bilim Tarihi Müzesi’nde korunmaktayken, efemera arşivleri Bodleian Kütüphanesi’ndedir. Kasım 2008’de, üç yıllık bir çalışmanın ardından Bodleian Kütüphanesi’nden Marconi Arşivleri çevrimiçi kataloğa eklenmiştir. Poldhu, Cornwall’da, Marconi radyo istasyonunun yakınındaki yamacın kenarına ilk okyanus ötesi radyo yayınının anısına granit bir dikili taş konulmuştur. Marconi ismini taşıyan yer ve kuruluşlar[değiştir \| kaynağı değiştir] Asya[değiştir \| kaynağı değiştir] Hong Kong[değiştir \| kaynağı değiştir] Asya Televizyonu ve TVB dahil olmak üzere, Hong Kong’daki pek çok yayıncının eski yeri olan, Kowloon Tong’daki Marconi Caddesi onun için adlandırılmıştır. Avrupa[değiştir \| kaynağı değiştir] İrlanda[değiştir \| kaynağı değiştir] Ballybunion’daki Marconi Yolu. Enniscorthy’deki Marconi Parkı. Dublin Digges Ln.’deki Marconi Evi. İtalya[değiştir \| kaynağı değiştir] İtalya’daki bir havalimanının adı Bologna Guglielmo Marconi Havalimanı’dır (IATA: BLQ – ICAO: LIPE). İtalya, Roma’daki “Guglielmo Marconi” Üniversitesi de adını Marconi’den almıştır. Genel olarak, tüm İtalyan kent ve köylerinde Via Guglielmo Marconi bulunur. Cremona’da Piazza Marconi vardır. Lüksemburg[değiştir \| kaynağı değiştir] Lüksemburg'da, Radyo Lükemburg’un eski ana binası olan Villa Louvigny’e giden Alleé Marconi bulunmaktadır. Hollanda[değiştir \| kaynağı değiştir] Eindhoven’da Marconilaan (Marconi Yolu) vardır. Rotterdam'da bir meydanın adı Marconiplein’dir (Marconi Meydanı). Polonya[değiştir \| kaynağı değiştir] Augostóv’daki bir döner kavşağın adı Rondo Marconiega’dır (Marconi Kavşağı). İsveç[değiştir \| kaynağı değiştir] Göteborg’da, Marconigatan vardır. Birleşik Krallık[değiştir \| kaynağı değiştir] New Street Works’ün olduğu, Chelmsford’daki bir yol, Marconi Sokağı’dır. Chelmsford’da Marconi Merkezi vardır. Brentwood’da Marconi Bahçeleri bulunmaktadır. Fraserburgh, Aberdeenshire, İskoçya’da Marconi Sokağı vardır. Londra E10’da, Leyton’da Marconi Sokağı bulunur. Tyne’daki Newcastle’da, Marconi Evi vardır. Orta Doğu[değiştir \| kaynağı değiştir] İsrail[değiştir \| kaynağı değiştir] Hayfa şehrinde, Marconi Caddesi vardır. Okyanusya[değiştir \| kaynağı değiştir] Avustralya[değiştir \| kaynağı değiştir] Bir futbol kulübünün adı Marconi Aygırları’dır. Kuzey Amerika[değiştir \| kaynağı değiştir] Kanada[değiştir \| kaynağı değiştir] Nova Scotia’da Cape Breton Belediyesi’ne bağlı, Glace Bay şehrinde Marconi Caddesi bulunmaktadır. Şehrin dışında ise, Marconi Tower yolu bulunmaktadır. Montreal’de ’Kanada Marconi Telsiz Telgraf Şirketi’ 1903 senesinde Guglielmo Marconi tarafından kurulmuştur.[56] 1925'te, şirketin ismi ‘Kanada Marconi Şirketi’ olarak değiştirilmiş; 1953'te, şirketi English Electric satın almıştır.[56] Şirketin ismi 2001’de CMC Electronics INC olarak değiştirilmiştir. ‘Marconi Wireless Corporation’, Kanada, İrlanda, Newfoundland, Amerika Birleşik Devletleri ve Birleşik Krallık'ta bazı ticari radyo istasyonları işletmiştir. Kanada Park ve Bahçeler Genel Müdürlüğü, Marconi’nin radyo iletişiminin gelişmesine yaptığı katkılardan ötürü, Marconi Ulusal Tarihi Sit Alanı oluşturmuştur. Bu alan, Marconi’nin 1902 senesinde İngiltere’ye ilk telsiz mesajını gönderdiği noktadır. Nepean, Ontario’da, Villa Marconi’de huzur evi kurulmuştur. Montreal, Québec’de Küçük İtalya Mahallesi’nde, Marconi Caddesi bulunmaktadır. Ontario’da Sault Ste. Marie'de bulunan Marconi Caddesi’nde yaşayan İtalyan kökenli Kanadalılar, şehir nüfusunun büyük bir bölümünü oluşturmaktadır. Meksika[değiştir \| kaynağı değiştir] Guillermo Marconi Caddesi, Mexico City. Amerika Birleşik Devletleri[değiştir \| kaynağı değiştir] Kaliforniya[değiştir \| kaynağı değiştir] Marshall’da okyanus ötesi Marshall alıcı istasyonunun bulunduğu alanda bulunan Marconi Konferans Merkezi ve Eyalet Tarih Parkı. Sacramento’da bulunan Fulton Kavşağı’ndaki Marconi anıtı. Sacramento, Marconi Bulvarı. San Francisco, Telegraph Hill’deki Marconi heykeli. Hawaii[değiştir \| kaynağı değiştir] Hawaii, Kahuku’daki Marconi Caddesi, eski Marconi Telsiz Telgraf İstasyonu’nun girişinde bulunmaktadır. Massachusetts[değiştir \| kaynağı değiştir] Cape Cod National Seashore Doğal Sit Alanının bir parçası olan Wellfleet adlı bölgede bulunan Marconi kumsalı, Amerika Birleşik Devletleri’nden İngiltere’ye ilk deniz aşırı telsiz sinyallerinin gönderildiği alanın yakınındadır. Missouri[değiştir \| kaynağı değiştir] St. Louis, The Hill’de bulunan Marconi Bulvarı. New Jersey[değiştir \| kaynağı değiştir] New Jersey, Somerset’te bulunan, New Brunswick Marconi İstasyonu’nun eski yerleşkesinde kurulmuş olan Guglielmo Marconi Memorial Plaza. Başkan Woodrow Wilson’ın 1918 tarihinde yapmış olduğu bir konuşması (On Dört Nokta Konuşması) buradan yayınlanmıştır. New Jersey Wall Township’de bulunan Marconi Caddesi. Cadde, Belmar Marconi İstasyonu’nun yerleşkesi olan, eski Camp Evans’da bulunmaktadır. Aynı zamanda cadde bilgi teknolojileri koruma ve eğitimine tahsis edilmiş Infoage Bilim/Tarih Eğitim Merkezi de, bu cadde üzerindedir. New York (eyalet)[değiştir \| kaynağı değiştir] Copiague şehrinin bir bölümü olan Marconiville. New York City’nin yukarı doğu kısmında bulunan La Scoula D’Italia. New York Rocky Point’deki Marconi Bulvarı. Marconi’nin orijinal radyo barınağı. Rocky Point’deki Frank J. Carasiti İlkokulu’nda bulunmaktadır. Marconi Bulvarı, Ronkonkoma, New York. Ohio[değiştir \| kaynağı değiştir] Marconi Bulvarı, Columbus, Ohio. Pennsylvania[değiştir \| kaynağı değiştir] Marconi Plaza, Philadelphia, Pennsylvania. Antik Roma üslubunda yapılmış olan plaza, 1914–1916 yıllarında Olmsted Kardeşler tarafından tasarlanmış bulunmaktadır. Yapı, 1926’daki 150. fuar alanına hazırlanan görkemli girişi oluşturmaktadır ve Marconi’nin anısına, ismi yapıya verilmiştir. Rhode Island[değiştir \| kaynağı değiştir] Rhode Island, Johnston’da bulunan Piazza Guglielmo Marconi, Atwood Bulvarı ve Plainfield Caddesi’nin kesişiminin kuzey-doğu cephesindedir.[57] Güney Amerika[değiştir \| kaynağı değiştir] Arjantin[değiştir \| kaynağı değiştir] Buenos Aires, Tandil’de, Plaza Marconi bulunmaktadır. Patentleri[değiştir \| kaynağı değiştir] İngiliz patentleri[değiştir \| kaynağı değiştir] British Patent No. 12,039 (1897) “Elektrik İmpulslarının ve Sinyallerinin Aktarımında ve dolayısıyla Teçhizatlarda Yapılan İyileştirmeler”. Başvuru Tarihi:2 Haziran 1896; Başvurunun Ayrıntılarının Tam Teslimi: 2 Mart 1897; Kabul: 2 Temmuz 1897 (Patenti almayı başaramasa da, Oliver Lodge, kendi fikirlerinin çalındığını iddia etmiştir). British Patent No. 7,777 (1900) "Telsiz Telgraf Cihazında Yapılan iyileştirmeler” Başvuru Tarihi: 26 Nisan 1900; Başvurunun Ayrıntılarının Tam Teslimi: 25 Şubat 1901; Kabul: 13 Nisan 1901 British Patent No. 10245 (1902) British Patent No. 5113 (1904) “Telsiz Telgraf Cihazına uygun Vericilerde Yapılan iyileştirmeler” Başvuru Tarihi: 1 Mart 1904; Başvurunun Ayrıntılarının Tam Teslimi: 30 Kasım 1904; Kabul: 19 Ağustos 1905 British Patent No. 21640 (1904) “Telsiz Telgraf Cihazında Yapılan İyileştirmeler” Başvuru Tarihi: 8 Ekim 1904; Başvurunun Ayrıntılarının Tam Teslimi: 6 Haziran 1905; Kabul: 10 Ağustos 1905 British Patent No. 14788 (1904) " Telsiz Telgraf Cihazında ve ilgili Edevatta Yapılan İyileştirmeler” Başvuru Tarihi: 18 Haziran 1905; Başvurunun Ayrıntılarının Tam Teslimi: 23 Ocak 1906; Kabul: 10 Mayıs 1906. Amerikan patentleri[değiştir \| kaynağı değiştir] U.S. Patent 586,193 "Elektrik Sinyallerinin Aktarımı" (Ruhmkorff bobini ve Morse anahtarı kullanarak) Başvuru: aralık 1896, Kabul: Haziran 1897 U.S. Patent 624,516 "Telsiz Telgraf Cihazında Kullanılan Teçhizat". U.S. Patent 627,650 "Telsiz Telgraf Cihazında Kullanılan Teçhizat". U.S. Patent 647,007 "Telsiz Telgraf Cihazında Kullanılan Teçhizat". U.S. Patent 647,008 "Telsiz Telgraf Cihazında Kullanılan Teçhizat". U.S. Patent 647,009 "Telsiz Telgraf Cihazında Kullanılan Teçhizat". U.S. Patent 650,109 "Telsiz Telgraf Cihazında Kullanılan Teçhizat". U.S. Patent 650,110 "Telsiz Telgraf Cihazında Kullanılan Teçhizat". U.S. Patent 668,315 " Elektriksel Salınım Alıcısı ". U.S. Patent 760,463 "Telsiz Sinyal Sistemi". Başvuru: 10 Eylül 1903; Kabul: 24 Mayıs 1904. U.S. Patent 792,528 "Telsiz Telgraf". Başvuru: 13 Ekim 1903; Kabul: 13 Haziran 1905. U.S. Patent 676,332 "Telsiz Telgraf Cihazında Kullanılan Teçhizat". (sistemin zaman içinde geliştirilen daha kullanışlı modeli) U.S. Patent 757,559 "Telsiz Telgraf Sistemi". Başvuru: 19 Kasım 1901; Kabul: 19 Nisan1904. U.S. Patent 763,772 "Telsiz Telgraf Cihazında Kullanılan Teçhizat". (Dört ayarlı sistem; bu yenilik N. Tesla, O. Lodge, ve J. S. Stone tarafından daha erken bir tarihte bulunmuştur.) U.S. Patent 786,132 "Telsiz Telgraf". Başvuru: 13 Ekim 1903 U.S. Patent 884,986 "Telsiz Telgraf". Başvuru: 28 Kasım 1902; Kabul: 14 Nisan 1908. U.S. Patent 884,987 "Telsiz Telgraf". U.S. Patent 884,988 "Elektriksel Salınımların Tespiti". Başvuru: 2 Şubat 1903; Kabul: 14 Nisan 1908. U.S. Patent 884,989 "Telsiz Telgraf". U.S. Patent 935,381 "Telsiz Telgraf Cihazında Kullanılan Verici Teçhizatı". Başvuru: 10 Nisan 1908; Kabul: 28 Eylül 1909. U.S. Patent 935,382 "Telsiz Telgraf Cihazında Kullanılan Teçhizat". U.S. Patent 935,383 "Telsiz Telgraf Cihazında Kullanılan Teçhizat".Başvuru: 10 Nisan 1908; Kabul: 28 Eylül 1909. U.S. Patent 954,640 "Telsiz Telgraf Cihazında Kullanılan Teçhizat".Başvuru: 31 Mart 1909; Kabul: 12 Nisan 1910. U.S. Patent 997,308 "Telsiz Telgraf Cihazında Kullanılan Verici Teçhizatı". Başvuru: 15 Temmuz 1910; Kabul: 11 Temmuz 1911. U.S. Patent 1,102,990 "Dalgalı Elektrik Akımı Üretme Cihazı". Başvuru: 27 Ocak 1914; Kabul: 7 Temmuz 1914. U.S. Patent 1,148,521 "Telsiz Telgraf Cihazında Kullanılan Verici Teçhizatı". Başvuru: 20 Temmuz 1908. U.S. Patent 1,226,099 "Telsiz Telgraf ve Telefon Cihazında Kullanılan Verici Teçhizatı". Başvuru: 31 Aralık 1913; Kabul: 15 Mayıs 1917. U.S. Patent 1,271,190 "Telsiz Telgraf Vericisi". U.S. Patent 1,377,722 "Elektrik Akümülatörü". Başvuru: 9 Mart 1918 U.S. Patent 1,148,521 "Telsiz Telgraf Vericisi". Başvuru: 20 Temmuz 1908; Kabul: 3 Ağustos 1915. U.S. Patent 1,981,058 "Termiyonik Valf". Başvuru: 14 Ekim 1926; Kabul: 20 Kasım 1934. Yeniden patenti alınan ürünler (ABD)[değiştir \| kaynağı değiştir] U.S. Patent RE11,913 "Elektriksel İmpulsların ve Sinyallerin Aktarımı ve Aktarım Cihazları”. Başvuru: 1 Nisan 1901; Kabul: 4 Haziran 1901. Ayrıca bakınız[değiştir \| kaynağı değiştir] Konuyla ilgili yayınlar[değiştir \| kaynağı değiştir] Relatives and company publications Bussey, Gordon, Marconi's Atlantic Leap 7 Mayıs 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Marconi Communications, 2000. ISBN 0-9538967-0-6 Isted, G.A., Guglielmo Marconi and the History of Radio – Part I, General Electric Company, p.l.c., GEC Review, Volume 7, No. 1, p45, 1991, ISSN 0267 9337 Isted, G.A., Guglielmo Marconi and the History of Radio – Part II, General Electric Company, p.l.c., GEC Review, Volume 7, No. 2, p110, 1991, ISSN 0267 9337 Marconi, Degna, My Father, Marconi, James Lorimer & Co, 1982. ISBN 0-919511-14-7 (Italian version): Marconi, mio padre, Di Renzo Editore, 2008, ISBN 88-8323-206-2 Marconi's Wireless Telegraph Company, Year book of wireless telegraphy and telephony, London: Published for the Marconi Press Agency Ltd., by the St. Catherine Press / Wireless Press. LCCN 14017875 sn 86035439 Simons, R.W., Guglielmo Marconi and Early Systems of Wireless Communication, General Electric Company, p.l.c., GEC Review, Volume 11, No. 1, p37, 1996, ISSN 0267 9337 Other Ahern, Steve (ed), Making Radio (2nd Edition) Allen & Unwin, Sydney, 2006 ISBN 9781741149128. Aitken, Hugh G. J., Syntony and Spark: The Origins of Radio, New York: John Wiley & Sons, 1976. ISBN 0-471-01816-3 Aitken, Hugh G. J., The Continuous Wave: Technology and American Radio, 1900–1932, Princeton, New Jersey: Princeton University Press, 1985. ISBN 0-691-08376-2. Anderson, Leland I., Priority in the Invention of Radio – Tesla vs. Marconi 8 Nisan 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Baker, W. J., A History of the Marconi Company, 1970. Brodsky, Ira. "The History of Wireless: How Creative Minds Produced Technology for the Masses" (Telescope Books, 2008) Cheney, Margaret, "Tesla: Man Out of Time" Laurel Publishing, 1981. Chapter 7, esp pp 69, re: published lectures of Tesla in 1893, copied by Marconi. Clark, Paddy, "Marconi's Irish Connections Recalled," published in ";100 Years of Radio," IEE Conference Publication 411, 1995. Coe, Douglas and Kreigh Collins (ills), Marconi, pioneer of radio, New York, J. Messner, Inc., 1943. LCCN 43010048 Garratt, G. R. M., The early history of radio: from Faraday to Marconi, London, Institution of Electrical Engineers in association with the Science Museum, History of technology series, 1994. ISBN 0-85296-845-0 LCCN gb 94011611 Geddes, Keith, Guglielmo Marconi, 1874–1937, London: H.M.S.O., A Science Museum booklet, 1974. ISBN 0-11-290198-0 LCCN 75329825 (ed. Obtainable in the U.S.A. from Pendragon House Inc., Palo Alto, California.) Hancock, Harry Edgar, Wireless at sea; the first fifty years: A history of the progress and development of marine wireless communications written to commemorate the jubilee of the Marconi International Marine Communication Company, Limited, Chelmsford, Eng., Marconi International Marine Communication Co., 1950. LCCN 51040529 /L Hong, Sungook, Wireless: From Marconi’s Black-Box to the Audio, Cambridge, Mass.: MIT Press, 2001. ISBN 0-262-08298-5. Hughes, Michael and Bosworth, Katherine, Titanic Calling : Wireless Communications During the Great Disaster[ölü/kırık bağlantı], Oxford, The Bodleian Library, 2012, ISBN 978-1-85124-377-8 Janniello, Maria Grace, Monteleone, Franco and Paoloni, Giovanni (eds) (1996), One hundred years of radio: From Marconi to the future of the telecommunications. Catalogue of the extension, Venice: Marsilio. Jolly, W. P., Marconi, 1972. Larson, Erik, Thunderstruck, New York: Crown Publishers, 2006. ISBN 1-4000-8066-5 A comparison of the lives of Hawley Harvey Crippen and Marconi. Crippen was a murderer whose Transatlantic escape was foiled by the new invention of shipboard radio. MacLeod, Mary K., Marconi: The Canada Years – 1902–1946, Halifax, Nova Scotia: Nimbus Publishing Limited, 1992, ISBN 1551093308 Masini, Giancarlo, Guglielmo Marconi, Turin: Turinese typographical-publishing union, 1975. LCCN 77472455 (ed. Contains 32 tables outside of the text) Mason, H. B. (1908). Encyclopaedia of ships and shipping, Wireless Telegraphy 1 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. London: Shipping Encyclopaedia. 1908. Perry, Lawrence (1902). "Commercial Wireless Telegraphy". The World's Work: A History of Our Time. Cilt V. ss. 3194-3201. 11 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Temmuz 2009. Stone, Ellery W., Elements of Radiotelegraphy 1 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Weightman, Gavin, Signor Marconi's magic box: the most remarkable invention of the 19th century & the amateur inventor whose genius sparked a revolution, 1st Da Capo Press ed., Cambridge, MA : Da Capo Press, 2003. ISBN 0-306-81275-4 Winkler, Jonathan Reed. Nexus: Strategic Communications and American Security in World War I. (Cambridge, MA: Harvard University Press, 2008). Account of rivalry between Marconi's firm and the U.S. government during World War I. Kaynakça[değiştir \| kaynağı değiştir] Bondyopadhyay, Prebir K. (1995). GuglielmoMarconi – Thefather of longdistanceradiocommunication – An engineer'stribute"25th EuropeanMicrowave Conference, 1995". s. 879. doi:10.1109/EUMA.1995.337090. Sungook Hong, Wireless: FromMarconi's Black-boxtotheAudion, MIT Press - 2001, page 1 a b "GuglielmoMarconi: The Nobel Prize in Physics 1909 25 Şubat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi." Bondyopadhyay, P.K. (1998). "Sir J.C. BosediodedetectorreceivedMarconi'sfirsttransatlanticwirelesssignal of December 1901 (the 'ItalianNavyCoherer' Scandal Revisited)". Proceedings of theIEEE. Cilt 86. s. 259. doi:10.1109/5.658778. Roy, Amit (8 Aralık 2008). "Cambridge 'pioneer' honourforBose". The Telegraph. Kolkota. 24 Ağustos 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Haziran 2010. Icons of invention: themakers of the modern worldfrom Gutenberg to Gates. ABC-CLIO. 11 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2011. IngeniousIreland: A County-by-County Exploration of the Mysteries andMarvels of theIngeniousIrish. SimonandSchuster. 11 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ağustos 2011. AttidellaAccademiadiscienze, lettere e artidi Palermo: Scienze[ölü/kırık bağlantı], Pressol'accademia, 1974, p. 11. Marconi: theIrishconnection, Michael Sexton, FourCourtsPress, 2005 Alfonso, not Guglielmo, was a pupil at Bedford School; 'It is not generallyknownthattheMarconifamily at one time lived in Bedford, in thehouse on Bromham Road on the western corner of Ashburnham Road, andthattheelderbrother of therenownedMarcheseMarconiattendedthis School forfouryears', TheOusel (June, 1936), p. 78 (Alfonso'sobituary) Bedfordshire Times 23 July, 1937, p. 9 (Guglielmo'sobituary) "GuglielmoMarconiandEarlySystems of Wireless Communication" (PDF). 2 Eylül 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. CorradiGiuliano, "GuglielmoMarconi," GuglielmoMarconi. Traccedi un genionelTigullio, 2009. Marconi, Maria Christina, Marconi My Beloved[1] 3 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. 2001. p. 19-24. Marconidelineated his 1895 apparatus in his Nobel Awardspeech. See: Marconi, "Wireless TelegraphicCommunication: Nobel Lecture, 11 December 1909. 4 Mayıs 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi." Nobel Lectures. Physics 1901–1921. Amsterdam: Elsevier Publishing Company, 1967: 196–222. p. 198. GuglielmoMarconi, padredellaradio 2 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Radiomarconi.com. Retrieved on 12 July 2012. a b Marconi, "Wireless TelegraphicCommunication: Nobel Lecture, 11 December 1909. 4 Mayıs 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi." Nobel Lectures. Physics 1901–1921. Amsterdam: Elsevier Publishing Company, 1967: 196–222. p. 206. "The Nobel Prize in Physics 1909". 25 Şubat 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2015. LuigiSolari, Guglielmo Marconi e la Marina Militare Italiana, Rivista Marittima, febbraio 1948 Alfred Thomas Story, TheStory of Wireless Telegraphy 1 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. 1904. p. 58. Şablon:Openplaque "FlickrPhoto". 17 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2015. BBC Wales, Marconi'sWaves; Wayback Machine Helgesen, Henry N. "Wireless Goes to Sea: Marconi's Radio and SS Ponce". Sea History, Spring 2008. s. 122. First Atlantic Ocean crossing by a wireless signal 30 Ocak 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Carnetdevol.org. Retrieved on 12 July 2012. Page, Walter Hines, and Arthur Wilson Page, The World's Work. Doubleday, Page & Company, 1908. p. 9625 1 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. "Marconi and the History of Radio". IEEE Antennas and Propagation Magazine. 46 (2). 2004. s. 130. doi:10.1109/MAP.2004.1305565. John S. Belrose, "Fessenden and Marconi: Their Differing Technologies and Transatlantic Experiments During the First Decade of this Century 29 Kasım 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.". International Conference on 100 Years of Radio – 5–7 September 1995. "The Clifden Station of the Marconi Wireless Telegraph System". Scientific American. 23 Kasım 1907. Second Test of the Marconi Over-Ocean Wireless System Proved Entirely Successful 19 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Sydney Daily Post. 24 October 1907. a b John P. Eaton & Charles A. Haas Titanic – Triumph and Tragedy, A Chronicle in Words and Pictures. 1994 ISBN 0857330241. Herron, Edward A. (1969). Miracle of the Air Waves: A History of Radio. Messner. ISBN 0-671-32079-3. Court of Inquiry Loss of the S.S. Titanic 1912 "Titanic's Wireless Connection". Wireless History Foundation. Nisan 2012. 15 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2013. Greg Daugherty (Mart 2012). "Seven Famous People Who Missed the Titanic". Smithsonian Magazine. 21 Ekim 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2015. William John Baker, History Of The Marconi Company 1874–1965. 1972. p. 296 a b ""Radio falls silent for death of Marconi"". 15 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2015. "Arşivlenmiş kopya". 6 Eylül 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2015. Find a Grave'de Guglielmo Marconi Jean-Michel Redouté, Michiel Steyaert, EMC of Analog Integrated Circuits, page 3. Books.google.com. 3 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2013. Charles T. Meadow, Making Connections: Communication through the Ages, Scarecrow Press 2002, page 193. Books.google.com. 3 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. "Thomas H. White, Nikola Tesla: The Guy Who DIDN'T "Invent Radio", http://earlyradiohistory.us, 1 November 2012". Earlyradiohistory.us. 30 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2014. Robert Sobot, Wireless Communication Electronics:Introduction to RF Circuits and Design Techniques, page 4. Books.google.com. 18 Şubat 2012. 3 Mart 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2013. Padfield, Mark. "Beatrice O'Brien". Marconi Calling. 24 Haziran 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2015. Degna Marconi, My Father, Marconi (Guernica Editions, 2001), pp. 218–227 1 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 1550711512. Kelly's Handbook to the Titled, Landed, and Official Classes (Kelly's, 1969), p. 623 Degna Marconi, My Father, Marconi (Guernica Editions, 2001), p. 232 1 Ocak 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. ISBN 1550711512. Physicsworld.com, "Guglielmo Marconi: radio star 14 Temmuz 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.", 2001 "80 Years of Vatican Radio, Pope Pius XI and Marconi. .. and Father Jozef Murgas?". Saint Benedict Center. 15 Ekim 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mayıs 2015. National Broadcasters Hall of Fame. 3 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Accessed 10 February 2009 "Pioneer: Guglielmo Marconi". radiohof.org. 24 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2012. Italy 2000 lira banknote (1990) 3 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Banknote Museum (banknote.ws). Retrieved on 2013-03-17. "Milestones:Marconi's Early Wireless Experiments, 1895". IEEE Global History Network. IEEE. 4 Kasım 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2011. "List of IEEE Milestones". IEEE Global History Network. IEEE. 18 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Temmuz 2011. New Jersey to Bon Jovi: You Give Us a Good Name 2 Ağustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. accesshollywood.com (2 February 2009). a b "CMC Electronics' Profile". CMC Electronics Inc. 6 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Ocak 2007. 01-S 879 R.I. State Senate act, 25 April 2001[ölü/kırık bağlantı] Retrieved 23 August 2010 gtdNobel Fizik Ödülü sahipleri1901-1925 Wilhelm Röntgen (1901) Hendrik Lorentz / Pieter Zeeman (1902) Henri Becquerel / Pierre Curie / Marie Curie (1903) John William Strutt (1904) Philipp Lenard (1905) J. J. Thomson (1906) Albert Michelson (1907) Gabriel Lippmann (1908) Guglielmo Marconi / Ferdinand Braun (1909) Johannes Diderik van der Waals (1910) Wilhelm Wien (1911) Gustaf Dalén (1912) Heike Kamerlingh Onnes (1913) Max von Laue (1914) Lawrence Bragg / William Bragg (1915) Charles Barkla (1917) Max Planck (1918) Johannes Stark (1919) Charles Édouard Guillaume (1920) Albert Einstein (1921) Niels Bohr (1922) Robert A. Millikan (1923) Manne Siegbahn (1924) James Franck / Gustav Hertz (1925) 1926-1950 Jean Perrin (1926) Arthur Compton / Charles Wilson (1927) Owen Richardson (1928) Louis de Broglie (1929) C. V. Raman (1930) Werner Heisenberg (1932) Erwin Schrödinger / Paul Dirac (1933) James Chadwick (1935) Victor Hess / Carl Anderson (1936) Clinton Davisson / George Thomson (1937) Enrico Fermi (1938) Ernest Lawrence (1939) Otto Stern (1943) Isidor Isaac Rabi (1944) Wolfgang Pauli (1945) Percy Bridgman (1946) Edward Appleton (1947) Patrick Blackett (1948) Hideki Yukava (1949) C. F. Powell (1950) 1951-1975 John Cockcroft / Ernest Walton (1951) Felix Bloch / Edward Purcell (1952) Frits Zernike (1953) Max Born / Walther Bothe (1954) Willis Lamb / Polykarp Kusch (1955) William Shockley / John Bardeen / Walter Brattain (1956) Chen Ning Yang / Tsung-Dao Lee (1957) Pavel Çerenkov / İlya Frank / İgor Tamm (1958) Emilio Segrè / Owen Chamberlain (1959) Donald A. Glaser (1960) Robert Hofstadter / Rudolf Mössbauer (1961) Lev Landau (1962) Eugene Wigner / Maria Goeppert-Mayer / Hans Jensen (1963) Charles Townes / Nikolay Basov / Aleksandr Prohorov (1964) Shin'ichirō Tomonaga / Julian Schwinger / Richard Feynman (1965) Alfred Kastler (1966) Hans Bethe (1967) Luis Alvarez (1968) Murray Gell-Mann (1969) Hannes Alfvén / Louis Néel (1970) Dennis Gabor (1971) John Bardeen / Leon Cooper / Robert Schrieffer (1972) Leo Esaki / Ivar Giaever / Brian Josephson (1973) Martin Ryle / Antony Hewish (1974) Aage Niels Bohr / Ben R. Mottelson / James Rainwater (1975) 1976-2000 Burton Richter / Samuel C. C. Ting (1976) Philip Anderson / Nevill Mott / John Van Vleck (1977) Pyotr Kapitsa / Arno Penzias / Robert Wilson (1978) Sheldon Glashow / Muhammed Abdüsselam / Steven Weinberg (1979) James Cronin / Val Fitch (1980) Nicolaas Bloembergen / Arthur Schawlow / Kai Siegbahn (1981) Kenneth Wilson (1982) Subrahmanyan Chandrasekhar / William Fowler (1983) Carlo Rubbia / Simon van der Meer (1984) Klaus von Klitzing (1985) Ernst Ruska / Gerd Binnig / Heinrich Rohrer (1986) Georg Bednorz / Alex Müller (1987) Leon Lederman / Melvin Schwartz / Jack Steinberger (1988) Norman Ramsey / Hans Dehmelt / Wolfgang Paul (1989) Jerome Friedman / Henry Kendall / Richard Taylor (1990) Pierre-Gilles de Gennes (1991) Georges Charpak (1992) Russell Hulse / Joseph Taylor (1993) Bertram Brockhouse / Clifford Shull (1994) Martin Perl / Frederick Reines (1995) David Lee / Douglas Osheroff / Robert Richardson (1996) Steven Chu / Claude Cohen-Tannoudji / William Phillips (1997) Robert Laughlin / Horst Störmer / Daniel Tsui (1998) Gerard 't Hooft / Martinus Veltman (1999) Jores Alfyorov / Herbert Kroemer / Jack Kilby (2000) 2001-günümüz Eric Cornell / Wolfgang Ketterle / Carl Wieman (2001) Raymond Davis / Masatoshi Koshiba / Riccardo Giacconi (2002) Aleksey Abrikosov / Vitali Ginzburg / Anthony Leggett (2003) David Gross / David Politzer / Frank Wilczek (2004) Roy Glauber / John Hall / Theodor W. Hänsch (2005) John Mather / George Smoot (2006) Albert Fert / Peter Grünberg (2007) Yoichiro Nambu / Makoto Kobayashi / Toshihide Maskawa (2008) Charles Kao / Willard Boyle / George Smith (2009) Andre Geim / Konstantin Novoselov (2010) Saul Perlmutter / Adam Riess / Brian Schmidt (2011) David Wineland / Serge Haroche (2012) François Englert / Peter Higgs (2013) Isamu Akasaki / Hiroshi Amano / Shuji Nakamura (2014) Takaaki Kajita / Arthur B. McDonald (2015) David Thouless / Duncan Haldane / Michael Kosterlitz (2016) Rainer Weiss / Barry Barish / Kip Thorne (2017) Arthur Ashkin / Gérard Mourou / Donna Strickland (2018) Jim Peebles / Michel Mayor / Didier Queloz (2019) Roger Penrose / Reinhard Genzel / Andrea Ghez (2020) Giorgio Parisi / Klaus Hasselmann / Syukuro Manabe (2021) Alain Aspect / John Clauser / Anton Zeilinger (2022) Pierre Agostini / Ferenc Krausz / Anne L'Huillier (2023) gtdIEEE Onur Madalyası1917–1925 Edwin H. Armstrong (1917) Ernst Alexanderson (1919) Guglielmo Marconi (1920) Reginald A. Fessenden (1921) Lee De Forest (1922) John Stone Stone (1923) Michael I. Pupin (1924) 1926–1950 Greenleaf W. Pickard (1926) Louis W. Austin (1927) Jonathan Zenneck (1928) George W. Pierce (1929) Peder Oluf Pedersen (1930) Gustave A. Ferrie (1931) Arthur Edwin Kennelly (1932) John Ambrose Fleming (1933) Stanford C. Hooper (1934) Balthasar van der Pol (1935) George Ashley Campbell (1936) Melville Eastham (1937) John H. Dellinger (1938) Albert G. Lee (1939) Lloyd Espenschied (1940) Alfred N. Goldsmith (1941) Albert H. Taylor (1942) William Wilson (1943) Haraden Pratt (1944) Harold H. Beverage (1945) Ralph Hartley (1946) Lawrence C. F. Horle (1948) Ralph Bown (1949) Frederick Terman (1950) 1951–1975 Vladimir Zworykin (1951) Walter Ransom Gail Baker (1952) John Milton Miller (1953) William Littell Everitt (1954) Harald T. Friis (1955) John V. L. Hogan (1956) Julius Adams Stratton (1957) Albert Hull (1958) Emory Leon Chaffee (1959) Harry Nyquist (1960) Ernst Guillemin (1961) Edward Victor Appleton (1962) George C. Southworth and John Hays Hammond Jr. (1963) Harold A. Wheeler (1964) - (1965) Claude Elwood Shannon (1966) Charles H. Townes (1967) Gordon K. Teal (1968) Edward Ginzton (1969) Dennis Gabor (1970) John Bardeen (1971) Jay W. Forester (1972) Rudolf Kompfner (1973) Rudolf Kalman (1974) John Robinson Pierce (1975) 1976–2000 - (1976) H. Earle Vaughan (1977) Robert Noyce (1978) Richard Bellman (1979) William Shockley (1980) Sidney Darlington (1981) John Tukey (1982) Nicolaas Bloembergen (1983) Norman F. Ramsey (1984) John Roy Whinnery (1985) Jack Kilby (1986) Paul Lauterbur (1987) Calvin Quate (1988) C. Kumar Patel (1989) Robert G. Gallager (1990) Leo Esaki (1991) Amos E. Joel, Jr. (1992) Karl Johan Åström (1993) Alfred Y. Cho (1994) Lütfi A. Zade (1995) Robert Metcalfe (1996) George H. Heilmeier (1997) Donald Pederson (1998) Charles Concordia (1999) Andrew Grove (2000) 2001– Herwig Kogelnik (2001) Herbert Kroemer (2002) Nick Holonyak (2003) Tadahiro Sekimoto (2004) James Flanagan (2005) James D. Meindl (2006) Thomas Kailath (2007) Gordon Moore (2008) Robert H. Dennard (2009) Andrew Viterbi (2010) Morris Chang (2011) John L. Hennessy (2012) Irwin M. Jacobs (2013) B. Jayant Baliga (2014) Mildred Dresselhaus (2015) G. David Forney, Jr. (2016) Kees Schouhamer Immink (2017) Bradford W. Parkinson (2018) Kurt E. Petersen (2019) Chenming Hu (2020) gtdJohn Fritz Madalyası1902 – 1924 John Fritz (1902) Lord Kelvin (1905) George Westinghouse (1906) Alexander Graham Bell (1907) Thomas Alva Edison (1908) Charles Talbot Porter (1909) Alfred Noble (1910) Sir William Henry White (1911) Robert Woolston Hunt (1912) John Edson Sweet (1914) James Douglas (1915) Elihu Thomson (1916) Henry Marion Howe (1917) J. Waldo Smith (1918) Gen. George W. Goethals (1919) Orville Wright (1920) Sir Robert Hadfield (1921) Charles P. E. Schneider (1922) Guglielmo Marconi (1923) Ambrose Swasey (1924) 1925 – 1949 John Frank Stevens (1925) Edward Dean Adams (1926) Elmer Ambrose Sperry (1927) John Joseph Carty (1928) Herbert Clark Hoover (1929) Ralph Modjeski (1930) David Watson Taylor (1931) Mihajlo Idvorski Pupin (1932) Daniel Cowan Jackling (1933)* John Ripley Freeman (1934) Frank Julian Sprague (1935) William Frederick Durand (1936) Arthur Newell Talbot (1937) Paul Dyer Merica (1938) Frank Baldwin Jewett (1939) Clarence Floyd Hirshfeld (1940) Ralph Budd (1941) Everette Lee DeGolyer (1942) Willis Rodney Whitney (1943) Charles F. Kettering (1944) John Lucian Savage (1945) Zay Jeffries (1946) Lewis Warrington Chubb (1947) Theodore von Karman (1948) Charles Metcalf Allen (1949) 1950 – 1974 Walter H. Aldridge (1950) Vannevar Bush (1951) Ervin George Bailey (1952) Benjamin F. Fairless (1953) William Embry Wrather (1954) Harry Alonzo Winne (1955) Philip Sporn (1956) Ben Moreell (1957) John R. Suman (1958) Mervin J. Kelly (1959) Gwilym A. Price (1960) Stephen D. Bechtel (1961) Crawford H. Greenewalt (1962) Hugh L. Dryden (1963) Lucius D. Clay (1964) Frederick Kappel (1965) Warren K. Lewis (1966) Walker L. Cisler (1967) Igor Ivan Sikorsky (1968) Michael Lawrence Haider (1969) Glenn B. Warren (1970) Patrick E. Haggerty (1971) William Webster (1972) Lyman Wilber (1973) H. I. Romnes (1974) 1975 – 1999 Manson Benedict (1975) Thomas O. Paine (1976) George R. Brown (1977) Robert G. Heitz (1978) Nathan M. Newmark (1979) T. Louis Austin, Jr. (1980) Ian MacGregor (1981) David Packard (1982) Claude Elwood Shannon (1983) Kenneth A. Roe (1984) Daniel C. Drucker (1985) Simon Ramo (1986) Ralph Landau (1987) Ralph B. Peck (1988) Robert N. Noyce (1989) Gordon A. Cain (1990) Hunter Rouse (1991) Serge Gratch (1992) Gordon Moore (1993) Hoyt C. Hottel (1994) Lynn S. Beedle (1995) George N. Hatsopoulos (1996) Arthur E. Humphrey (1997) Ivan A. Getting (1998) George H. Heilmeier (1999) 2000 – John W. Fisher (2000) Paul C. W. Chu (2001) Daniel Goldin (2002) Robert S. Langer (2003) John A. Swanson (2004) George Tamaro (2005) Gavriel Salvendy (2007) Kristina M. Johnson (2008) Yvonne Claeys Brill (2009) Gerald J. Posakony (2010) Andrew Viterbi (2011) Leslie E. Robertson (2012) Gregory Stephanopoulos (2013) Julia Weertman (2014) Jon D. Magnusson (2015) Frank Kreith (2017) Anne S. Kiremidjian (2018) Elon Musk (2021) gtdMatteucci Madalyası1851 - 1900 Hermann Helmholtz (1868) Henri Victor Regnault (1875) William Thomson, 1st Baron Kelvin (1876) Gustav Kirchhoff (1877) Gustav Wiedemann (1878) Wilhelm Weber (1879) Antonio Pacinotti (1880) Emilio Villari (1881) Augusto Righi (1882) Thomas Edison (1887) Heinrich Rudolph Hertz (1888) John Strutt, 3rd Baron Rayleigh (1894) Henry Augustus Rowland (1895) Wilhelm Conrad Röntgen / Philipp Lenard (1896) 1901 - 1950 Guglielmo Marconi (1901) Albert A. Michelson (1903) Marie Curie / Pierre Curie (1904) Henri Poincaré (1905) James Dewar (1906) William Ramsay (1907) Antonio Garbasso (1908) Orso Mario Corbino (1909) Heike Kamerlingh Onnes (1910) Jean Perrin (1911) Pieter Zeeman (1912) Ernest Rutherford (1913) Max von Laue (1914) Johannes Stark (1915) William Henry Bragg / Lawrence Bragg (1915) Antonino Lo Surdo (1917) Robert W. Wood (1918) Henry Gwyn-Jeffreys Moseley (1919) Albert Einstein (1921) Niels Bohr (1923) Arnold Sommerfeld (1924) Robert Andrews Millikan (1925) Enrico Fermi (1926) Erwin Schrödinger (1927) Venkata Raman Chandrasekhara (1928) Werner Heisenberg (1929) Arthur Compton (1930) Franco Rasetti (1931) Frédéric Joliot / Irène Joliot-Curie (1932) 1951 - 2000 Wolfgang Pauli (1956) Bruno Touschek (1975) Abdus Salam (1978) Luciano Maiani (1979) Giancarlo Wick (1980) Rudolf Peierls (1982) Hendrik Casimir (1985) Pierre-Gilles De Gennes (1987) Lev Okun (1988) Freeman Dyson (1989) Jack Steinberger (1990) Bruno Rossi (1991) Anatole Abragam (1992) John Archibald Wheeler (1993) Claude Cohen-Tannoudji (1994) Tsung-Dao Lee (1995) Wolfgang K.H. Panofsky (1996) Oreste Piccioni (1998) 2001 - Theodor W. Hänsch (2001) Nicola Cabibbo (2002) Manuel Cardona (2003) David Ruelle (2004) John Iliopoulos (2005) Giorgio Bellettini (2006) Adalberto Giazotto (2016) Marco Tavani (2017) Gianluigi Fogli (2018) Federico Capasso (2019) Massimo Inguscio (2020) Amos Maritan (2021) Jocelyn Bell Burnell (2022) Otorite kontrolü BNC: 000318811 BNE: XX1015590 BNF: cb12424051d (data) CANTIC: a11266703 GND: 118781812 ISNI: 0000 0001 2320 1110 LCCN: n50040633 MusicBrainz: cf1a3fa1-c17e-491c-8a0f-147d92843250 NARA: 10581113 NDL: 00879967 NKC: xx0008634 NLA: 35327398 NLG: 252299 NLI: 987007273548705171 NLK: KAC2023A3719 NTA: 071744290 SELIBR: 237489 SNAC: w6hd7smv SUDOC: 033367582 Trove: 912915 VIAF: 27867512 WorldCat: lccn-n50040633 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Guglielmo_Marconi&oldid=32304228" sayfasından alınmıştır
Charles WheatstoneWheatstone, 1868'de Samuel Laurence tarafından çizilen resmiDoğum6 Şubat 1802(1802-02-06)Gloucester, İngiltereÖlüm19 Ekim 1875 (73 yaşında)Paris, FransaÖdüllerRoyal Madalyası (1840, 1843)Albert Madalyası (1867)Copley Madalyası (1868)KariyeriDalıFizik Sir Charles Wheatstone (6 Şubat 1802 - 19 Ekim 1875), İngiliz bilim insanı ve Viktorya döneminde yapılan birçok buluşun mucidi. Bu icatların içinde İngiliz akordeonu, stereoskop (3 boyutlu görüntü oluşturmada kullanılan bir alet) ve bir de adil oyun şifrelemesi (kriptolama tekniğiyle) bulunmaktadır. Ama Wheatstone özellikle Wheatstone köprüsüne yaptığı katılımlarla biliniyor. Orijinal olarak Samuel Hunter Christie tarafından keşfedilen bu fikir bilinmeyen bir elektrik direncini ölçüyordu ve telgraf sisteminin gelişmesinde çok büyük bir önemi vardı. Hayatı[değiştir \| kaynağı değiştir] Charles Wheatstone Barnwood, Gloucester’da dünyaya geldi. Babası yaşadıkları kasabada müzik satıcısı olarak çalışıyordu. Daha sonra Londra’daki 128 Pall Mall’a taşındı ve dört yıl sonra flüt öğretmeni olarak ders vermeye başladı. Charles ailesinin ikinci oğluydu ve Gloucester yakınlarında bulunan bir kasaba okuluna gitti daha sonra ise Londra’da bulunan çeşitli enstitülere devam etti. Bu okullardan bir tanesi Kennington’daydı ve orada kendisinin bu hızlı ilerleyişi karşısında hayrete düşen bayan Castlemaine tarafından bakılıyordu. Okuduğu diğer okullardan birinden ise kaçmış ve Windsor’da yakalanmıştı. Bir erkek çocuğu olarak çok utangaç ve hassas biriydi. Sadece kendi fikirlerini düşünebilmek için tavan arasında bulunmaktan hoşlanabilen biriydi. Wheatstone İngiliz akordeonu On dört yaşına geldiğinde aynı zamanda adaşı olan amcası tarafından çırak olarak alındı ve Londra’da 436. Strand’de müzik enstrümanları yapıp satan biri olarak çalışmaya başladı. Ancak, zamanla anlaşıldı ki el sanatlarına ya da bu tür işlere ilgi duymuyordu, bunlar yerine kitaplarla çalışmayı özlüyordu. Babası bu konuda Charles’ı destekliyordu ve onu amcasının ona yüklediği sorumluluktan kurtardı. On beş yaşında ise Wheatstone Fransızca şiirler çevirmeye başladı ve sonrasında da iki şarkı yazdı. Yazdığı bu şarkılardan biri amcasına gönderildi ve amcası gönderilen bu kompozisyonu yeğeninin yazmış olduğunu bilmeden yayınladı. Yayınlanan bu şarkının bazı sözleri Bartolozzi tarafından oymacılık sloganı olarak kullanılmaya başlandı. Çoğunlukla Pall Mall civarlarında eski bir kitap sergisini ziyarete gidiyordu. Yüzünde yaşına göre küçük ama düzgün kaşları, zeki bakışlı mavi gözleri vardı. Bu kitap sergisi daha sonra yıkılmaya yüz tutmuş ve asfaltsız bir yola dönüşmüştü. Harçlığının çoğunu kitapları satın alabilmek için kullanıyordu ve bunların çoğu beğenisi üzerine alınmış kitaplardı. Aldığı kitapların bilim, tarih ya da peri masalı olup olmadığı bilinmiyor. Bir gün, kitap satıcısının sürpriz yapması üzerine daha önceden sahip olmayı çok istediği Volta’nın elektrik üzerine keşiflerini anlatan bir kitaba ücretini ödemeden sahip oldu ve bu şekilde hem parasını harcamamış hem de çok istediği bir kitabı elde etmiş oldu. Hediye edilen bu kitap Fransızca yazılmıştı ve onu okumak Charles için oldukça zordu. Ancak bu durum bir sözlük alana kadar devam etti. Sözlüğü aldıktan sonra büyük kardeşi William’ın da yardımlarıyla kitabı okumaya başladı ve okudukça kitabın içerdiği ve açıklaması yapılan deneyleri tekrar etmeye başladı. Bu deneyleri babasının evinin arkasında bulunan bir bulaşıkhanede tekrarladı ve tekrarlarken ev yapımı pil kullandı. Pilleri kurmak ve gerekli olan bakır plakaları tedarik edebilmek için biriktirdiği paranın bir kısmını kullanmak zorunda kaldı. Geriye sadece çok az bakır paraları kalmıştı. O sırada Charles’ın aklına çok iyi bir fikir geldi ve yaptığı bu araştırmalarda yönlendirici kişiliği sayesinde düşünerek kalan bakır paralarını birer bakır plaka olarak kullanmaya karar verdi. Ve böylece piller çok kısa bir sürede tamamlandı. 12 Şubat 1847 yılında Marylebone’da bulunan bir kilisede Charles Wheatstone ile Emma West evlendiler. Emma, iyi görünümü olan bir Taunton tüccarının kızıydı. Emma arkasında Charles’ın bakımına muhtaç beş küçük çocuk bırakarak 1866 yılında hayatını kaybetti. Wheatstone’un ev yaşamı sessiz ve olaysızdı. Topluluk içinde sessiz ve içine kapalı biri olarak tanınan Charles, tek kişiyle özel olarak yaptığı görüşmelerde oldukça temiz ve akıcı konuşabilen biriydi. Konuşulan konular onun ilgi alanı içerisinde olduğu sürece küçük ama aktif, sade ve zeki görünümlü çehresi birçok animasyona ev sahipliği ederdi. Sir Henry Taylor Wheatstone’u daha önce Oxford’da düzenlenen bir gece yarısı partisinde gözlemlediğini söylemiş ve yarattığı telgrafın yapabildiklerini Lord Palmerston’a çok ciddi bir tutumla anlattığını eklemişti. Wheatstone'un son yıllarındaki hali Wheatstone 1868 yılında üzerinde çalıştığı otomatik telgrafını tamamladıktan sonra şövalye unvanına layık görüldü. Bilimsel alandaki şöhreti çoğu kesim tarafından şahit olundu ve kabul görmeye başladı. 1836 yılından itibaren Royal Society adlı bir toplulukta üye olarak bulunmaya başladı ve 1859 yılında Royal Swedish Academy of Sciences tarafından yabancı üye olarak seçildi. Ayrıca 1873 yılı içinde de Foreign Associate of the French Academy of Sciences tarafından da yabancı üyeliğini aldı. Yine 1873 yılında French Society for the Encouragement of National Industry tarafından Ampere madalyası almaya hak kazandı. 1875 yılında ise Institution of Civil Engineers tarafından onursal üye olarak kabul gördü. Cambridge’de LL.D. ve Oxford’da D.C.L. oldu. 1875 yılının sonbahar döneminde Paris’e bir geziye gittiğinde daha sonraları akciğerlerinde iltihap oluşmasına sebep olan bir soğuk algınlığına yakalandı. Ve bu hastalık 19 Ekim 1875 tarihinde onun hayatını kaybetmesine sebep oldu. Paris’te bulunan Anglican şapelinde anma töreni gerçekleştirildi ve bu törende akademiden katılan bir delege de bulunuyordu. Cenazesi Park Crescent, Londra’daki evine gönderildi (günümüzde mavi bir plakayla işaretlenmiştir.) ve daha sonra Kensal Green Mezarlığına gömüldü. Müzik Enstrümanları ve akustikler[değiştir \| kaynağı değiştir] 1821 yılının Eylül ayında Adelaide Gallery ve Pall Mall’da müzik dükkânı açtı ve orada kendisini halkın onu fark etmesini sağlayan ‘Enchanted Lyre’ ya da ‘Aconcryptophone’ isimleriyle bilinen sergisini açtı. Ve bu sergi birçok farklı enstrümanın karışımından oluşuyordu ve bunlardan bazıları piyano, arp ve gayda türü bir çalgıydı. Gerçekte bu tasarım bir müzik kutusuydu ve içindeki şeritler çelik iplerden oluşuyordu. Bu şeritler çeşitli enstrümanlardan çıkan titreşimlerin etrafa yayılmasını sağlıyordu. Bu sıralarda Wheatstone ses ve sesin taşınımıyla ilgili çok çeşitli deneyler yapma fırsatı elde etti. Bu deneylerden elde ettiği sonuçların bir kısmı 1823 yılında Thomson tarafından Annals of Philosophy’de kullanıldı. Wheatstone sesin direkt dalgalarla ya da dalga şeklinde hareket etmesiyle atmosfere yayıldığını fark etti. O zamanlar ışığın da kendiliğinden ışık yayan bir gökyüzü tarafından dalgalanma yaparak yayıldığına inanılıyordu. Su ve katı maddeler cam, metal ya da kuvvetli bir tahta, yüksek bir hızda modülasyonları iletir. Ayrıca Wheatstone bu şekilde bir iletimin ses sinyallerini, müziği ya da konuşmayı uzak mesafelere ileteceğini düşünmüştür. Wheatstone sesin saniyede 200 mil yani 320 kilometre hızla katı maddelerden yapılan iplerle iletilebileceğini tahmin etmiştir ve bu tahminini Londra’dan Edinburg’a iletim sağlayan bir telgraf örneği üzerinden açıklamıştır. Wheatstone ayrıca bu tasarımını bir ‘telefon’ olarak da adlandırmıştı.(1667 yılında Robert Hooke yayımladığı Micrographia adlı kitabında şunları yazmıştır: Sahip olduğum okurları temin ederim ki, gerilmiş kabloların da yardımıyla, sesin önemli bir uzaklıktan da olsa yayılabileceğini ve bunun da ışığın yayılmasındaki hız kadar hızlı ve kolay gerçekleşebileceğini düşünüyorum. Kullanılan kablolar düz olabileceği gibi açılı bir şekilde de yerleştirilmiş olabilir. Bu özellik mekaniğin temelidir ve bu özellik asırlar öncesinde Çinliler tarafından biliniyor ve kullanılıyordu. Hooke ayrıca işitme hızımızın artmasını sağlayacak yollar bulunabileceğini de düşünmüştür. Yer altından yapılan bağlantılar ses titreşimlerinin ilerlemesini sağlayabilir tıpkı pipetin içinde bulunan gaz gibi. Ve müzikte bu şekilde iletilebilecek bir şey olsaydı’ Wheatstone’un dediği gibi ‘belki de konuşulan sözlerin anlamları da yayılabilecek kadar elverişli olurdu. Hukuk danışmanlarının etkili ve güzel söz söyleme sanatı, parlamentocuların tartışmaları (sadece ertesi gün okunabilmesi yerine) – ama bizler kendimizi meraklı olduğumuz konularda kaybediyoruz. Seslerin belirli bir uzaklıktan taşınmasının yanında, Wheatstone düşük çıkan seslerin artması için basit bir enstrüman icat etmiştir ve bu icadına ‘Mikrofon’ adını vermiştir. Bu mikrofonun içinde iki tane ince ip bulunur, mekanik titreşimlerin kulaklara iletilmesini sağlayan, ve bu mikrofon Professör Hughes’ın elektrik mikrofonundan farklı özelliklere sahiptir. 1823 yılında müzik enstrümanları yapan amcası hayatını kaybetti ve abisi William ile Wheatstone onun işini devam ettirmeye başladılar. Bu işin reklamlarını yapma konusunda Charles’ın üstün bir yeteneği yoktu. Ancak var olan enstrümanlara yeni özellikler eklemek ve filozofik oyuncaklar oluşturmak konusunda gayet başarılıydı. Kendisi ayrıca yeni enstrümanlarda oluşturmuştur. Bunlardan en bilineni ise Wheatstone akordeonudur. Bu enstrüman 6 kenar ve 64 anahtardan meydana getirilmiştir. Bu anahtarlar parmakla dokunma şekliyle oluşturulmuş renkli maddelerdi. Ürettiği İngiliz akordeonu onun yaşamı boyunca artan bir üne sahip olmuştu ancak yine de bu hızlı yükselişini 20. yüzyılın başlarına kadar koruyamadı. 1827 yılında ise Wheatstone yeni icadı ‘kaleidophone’u tanıttı. Bu alet ses titreşimlerini gözün algılayabileceği şekle çeviriyordu. İçinde metalden yapılmış ip ve sonunda ise gümüş kaplanmış boncuk bulunuyordu. Bu boncuk ise ışığın yansıtılmasını sağlıyordu. 1828 yılında Wheatstone Alman yapımı rüzgar enstrümanını geliştirdi bu alet 19 Aralık 1829’da popüler bir akordeon olarak patent alana kadar Mundharmonika olarak biliniyordu. Adını birçok kez duyurmuş olan Wheatstone 1834 yılında Londra’daki King’s College’da Chair of Experimental Physics olarak tayin edildi. Toplum karşısında konuşmaktan nefret ettiği için okulda ses üzerine verdiği ilk dersi başarısızlıkla sonuçlandı. Kürsüsünde dili tutulmuş ve aciz bir şekilde duruyordu. Bazen arkasını dönerek dinleyenlere bakıyor ve duvardaki şekilleri mırıldanıyordu. Ancak laboratuvara girdiğindeyse kendini evinde gibi hissetti. Elektriğin hızı[değiştir \| kaynağı değiştir] Bir kablo içindeki elektriğin hızımı ölçtüğü bir deney gerçekleştirdi ve bununla çok büyük bir başarı yakaladı. Kablonun ortasını kesmiş ve kabloyu iki parçaya ayırmıştı. Bu eylemde elektriğin kablonun ortasından ilerlerken belirli bir zamanda diğer tarafa geçmesine neden oldu. Bu belirli zamanı hesapladığında bulduğu bu zamanı kablonun yarısının uzunluğuyla karşılaştırması gerekiyordu ve bu şekilde elektriğin hızını bulabildi. Sonuçların gösterdiğine göre hızı saniyede 288.000 mildi ve bu hız bildiğimiz ışık hızından daha hızlıydı (ışık hızı saniyede 299.792,458 kilometredir.) sonucu yanlıştı ancak bu ışık hızına karşı bulunmuş önemli bir yaklaşık değerdi. Daha sonraları bir kablonun içinde hareket eden elektrik alanın iletkenin doğasına, direncine ve elektrostatik kapasitesine bağlı olduğu bulundu. Michael Faraday bir denizaltı kablosundaki hızı gösterdi. Bu kablo yalıtkan bir maddeyle kaplanmıştı ve etrafında da su bulunuyordu. Hızını ise saniyede 144,000 mil olarak hesapladı ki bu da 232,000 kilometreye denk gelmekteydi. Lѐon Foucault ve Hippolyte Fizeau ışığın hızın ölçebilmek için Wheatstone’un ürettiği aleti kullandılar. Wheatstone ayrıca diğer insanlarla birlikte ilk spektroskopun keşfedilmesinde ve spektral emisyon çizgilerinin keşfedilmesinde rol aldı. Spektroskopi[değiştir \| kaynağı değiştir] Wheatstone ve diğerleri spektral emisyon çizgilerinin keşfi ve kullanılmasında da spektroskopiye katkıda bulunmuşlardır.[1][2] 1891 yılında John Munro’nun da yazdığı gibi, ‘British Association’ın Dublin’de 1835 yılında yaptıkları toplantıda Wheatstone, metallerin elektrik kıvılcımlarında gaz haline getirildiği sırada bir prizmanın içinden geçerek oluşan belirgin ışınların, kendilerini oluşturan metallere özgü olduğunu göstermiştir. Böylece kıvılcım noktalarını oluşturan metal türlerinin, kıvılcım ışığının analiz edilmesiyle kararlaştırıldığı bulunmuştur. Bu düşünce spektrum analizlerinde çok önemli bir yere sahip olmuş ve Robert Bunsen, Gustav Robert Kirchhoff gibi bilim insanlarının çalışmalarında kullanılarak onların rubidyum ya da talyum gibi yeni elementleri bulmasına yardımcı olmuştur. Bu gelişmeler bizlerin bilgi kapasitesini geliştirdi.[3] Telgraf[değiştir \| kaynağı değiştir] Wheatstone metal iplerin mekanik titreşimleri ile zekayı taşıyabilme fikrinden vazgeçmiş ve elektrik telgrafının yapılması çalışmalarına başlamıştır. 1835 yılında Baron Schilling sistemini kullanarak ders vermeye devam etti ve bir elektrik telgrafı oluşturmanın dünya için yapılmış çok büyük bir hizmet olduğu görüşünü insanlara deklare etti. Kendi çabalarıyla deney yapımına devam etti ve sadece Thames nehri üzerinde deneysel bir çizgi oluşturmakla kalmayıp Londra ve Birmingham metrosunda bu deneylerini kurmayı başardı. Bu planları uygulamaya başlamadan önce ise 27 Şubat 1837 tarihinde Mr William Fothergill Cooke tarafından Conduit caddesinde bulunan kendi evinde ziyaret edildi ve bu ziyaret onun geleceğindeki çalışmaları için çok büyük bir ilham kaynağı oldu. Cooke ile işbirliği[değiştir \| kaynağı değiştir] Faraday, Huxley, Wheatstone, Brewster, ve Tyndall Mr Cooke Madras ordusunda çalışan bir görevliydi ve ayrıca Heidelberg Üniversitesi’nde anatomi üzerine dersler veriyordu. 6 Mart 1836 yılında Georg Wilhelm Munke tarafından telgrafla gerçekleştirilen bir eyleme şahit oldu ve bu önemli olay karşısında çok etkilendi. Tıp alanındaki bütün çalışmalarından vazgeçti ve tüm eforunu telgrafı insanlara duyurabilmek için kullanmaya başladı. Ocak 1837’de Londra’ya döndü ve burada 3 iğneli bir telgrafı sergilemeye başladı. Michael Faraday ve Peter Mark Roget ile görüşmelerde bulundu. Daha sonra bu isimler tarafından Wheatstone’a yönlendirildi. Mr Cooke ve Wheatstone ikinci kez görüştüler ve bu görüşmelerinde Cooke telgrafta hangi yöntemi kullandığını Wheatstone’a açıkladı. Wheatstone kendi çalışmalarında edindiği bilgiler üzerine Cooke’un yönteminin işe yaramayacağını söyledi ve kendi deneylerine devam etti. Sonuçta, Cooke bu işte ortak olmaları gerektiğini dile getirdi ancak Wheatstone ilk duyduğunda bu fikri uygulamak konusunda pek istekli olmadı. Wheatstone iyi tanınan bir bilim insanıydı ve bu tasarımlarını herhangi bir maddi çıkar gözetmeden yapıyordu. Diğer yandan Cooke bu tasarımlardan büyük bir servet kazanılabileceğini düşünüyordu. Mayıs ayında anlaşmaya vardılar ve Wheatstone işin bilimsel tarafıyla ilgilenirken Cooke daha çok yönlendiren taraf olarak yeteneklerini kullanıyordu. Bu ortaklığın vakti 19 Kasım 1837’ye kadardı. Wheatstone’un yaptığı 5 iğneli telgrafın da içinde bulunduğu icatları patent aldı. Bu icatlardan bir tanesi ise bir saat düzeneği açığa çıkarmıştı.[4] Wheatstone’a ait olan 5 iğneli telgraf Schilling’in tasarımına beziyordu ve ikisinin tasarımı da Andrѐ-Marie Ampѐre’in prensipleri örnek alınarak oluşturulmuştu. 5 farklı iğne üzerinde etki gösteren 5 tane ayrı devre bulunuyordu. Erken kurulumlar[değiştir \| kaynağı değiştir] Kurdukları devre 1841 yılında Slough’a kadar uzatıldı ve Paddington’da bilimin bir mucizesi olarak halka sergilendi. Bu kurulum dakikada 280,000 mil yani 7,500 kilometre uzaklıkta elli sinyal taşıyabiliyordu. 1844 yılında şu sözler kayıt edildi: Bazı kablolar yerin altında tüplerin içinde bazıları ise yukarıda yani havada bulunuyor. Havanın kabloları etkileyip etkilemeyeceği sorulduğundaysa, çok güçlü bir fırtına olmadığı sürece kabloların etkilenmeyeceği söylendi. Değişik telgrafların çeşitli tahtadan yapılmış masaların üzerinde bulunduğu küçük bir oda düzenlenmişti. Örneğin bir telgraf çeşidinde bütün kelimeler hecelenmiş halde bulunuyordu. Wheatstone çok fazla şey tasarlayıp üretiyordu ancak hiçbirini kendisi halka tanıtmıyor ve kullanmıyordu. Onun yerine başka insanların bu icatlardan yararlanmasına ve kendi çıkarları için kullanmalarına izin veriyordu. Halkın dikkati ve başarı[değiştir \| kaynağı değiştir] John Tawell adlı bir katilin 1845 yılında telekomünikasyon teknolojisi kullanımının bir sonucu olarak yakalanması halkın bu tasarımı hızlı bir şekilde benimsemesine sebebiyet verdi ve yakalanan bu katil bu teknoloji kullanılarak tutuklanan ilk insan oldu. Aynı yıl içerisinde Wheatstone iki düzenek daha tanıttı. Bu düzeneklerin isimleri ‘tek’ ve ‘çift’ iğne enstrümanları olarak belirlendi. Bu cihazlardaki iğnelerin başarılı bir şekilde bükülmesi sinyallerin oluşmasını sağlıyordu. Tek iğneli olan enstrüman sadece tek bir kablodan oluşuyordu ve günümüzde kullanımı hala devam ediyor. Telgrafların gelişimi bilinen iki olaydan dolayı toplanmış olabilir. Bunlardan ilki 1855 yılında imparator Nicholas’ın Sankt-Peterburg’da öğle vakti saat 1’de ölmüş olmasına rağmen ölüm haberinin House of Lords’dan birkaç saat sonra duyurulmasıdır. Diğer olay ise 1890 yılındaki The Oaks’ın sonuçlarının New York'ta atlar bitiş çizgisini geçtikten on beş saniye sonra olacak şekilde kabul edilmesidir. Cooke ile farklılıklar[değiştir \| kaynağı değiştir] 1841 yılında Wheatstone ve Cooke arasında telgrafın icat edilmesindeki onurun paylaşımı sebebiyle ayrılıklar ortaya çıktı. Bu konuda ünlü bir mühendis olan Marc Isambard Brunel Cooke’un tarafını King’s College’dan Professör Daniell, Daniell baterisinin mucidi, ise Wheatstone’un tarafını tuttu. Bunun sonucunda Cooke telgrafın yararlarının halka tanıtılmasını sağladığı için Wheatstone ise halkın kolayca yararlanabildiği araştırmalar ve tasarımlar yaptığı için ödüllendirildi. En son varılan ortak karar ise iğneli telgrafın iki kişinin birlikte yaptıkları çalışmaları sonucunda açığa çıkarıldığı ve bu icat üzerinde iki tarafında hak sahibi olduğu yönündedir. Bu icat Wheatstone tarafından bulunup icat edildiği gibi Cooke tarafından da halka duyurulmuş ve icadın hızlıca kullanıma açılmasını sağlamıştır. Bu paylaşımlar bir kitabın yazarı ve yayıncısı örneğiyle açıklanabilir ancak tek bir farkla; Cooke icadın yapım aşamasında Wheatstone’a katkıda bulunmuştur. İki iğneli telgrafın Great Western Railwayde kullanımı Telgrafta ileriye yönelik çalışmalar[değiştir \| kaynağı değiştir] 1836 ve 1837 yıllarında Wheatstone’un deniz altından geçirilecek telgraf bağlantılarıyla ilgili çok önemli düşünceleri vardı. Ve 1840 yılı içerisinde House of Commons’ın metro komitesine verdiği raporlarda bunu kanıtlamış ve Dover’dan Calais’e bir hat geçirilmesi teklifini sunmuştur. Hatta kabloları yapmak ve su altından geçirebilmek için makineler tasarlamaya başlamıştır. 1844 yılının sonbaharında Mr J.D. Llewellyn’in asistanlığıyla birlikte Wheatstone yalıtkan bir maddeden yapılmış ve uzun bir kabloyu su altından geçirdi ve bu kablodan gönderilecek sinyalleri de Mumbles adlı deniz fenerinden iletti. Wheatstone 1840 yılında ‘Wheatstone A B C enstrümanı’ olarak da bilinen alfabetik telgrafı için patent sahibi oldu. Bu telgraf adım adım hareket etme yöntemiyle çalışıyordu ve iletilen mesajların harflerini tuşlama hareketleriyle gösteriyordu. Aynı telgraf metodunu ürettiği matbaa tipi telgrafında da kullanmıştı ve bu telgrafta 1841 yılında patent aldı. Bu telegramları basma harfler şeklinde gönderen ilk telgraf çeşidiydi. Telgraf iki devreyle çalışıyordu ve içerisinde harflerin basılmasını sağlayan ufak bir çekiç sistemi bulunuyordu. Devreden geçen akımlar baskı uyguladığında istenilen harf kağıda aktarılıyordu. Telgrafın bilinirliği şimdiye kadar çok ilerleme kaydetmişti ve 2 Eylül 1845 tarihinde Elektrik Telgraf Kurumu oluşturulmuş ve bu kurum tarafından Wheatstone ve eski ortağı Cooke’a yaptıkları bu yararlı icat için toplam 33,000 Euro para verilmiştir. 1859 yılında Wheatstone Board of Trade tarafından Atlantik kablolarıyla ilgili rapor hazırlaması için göreve alındı ve 1864'te başarılı hatların inşa edilmesi için Atlantik Telgraf Kurumu’na tavsiye veren uzmanlardan biri olmayı başardı. Bu inşaat 1865’ten 1866’ya kadar devam etti. 1870 yılında Birleşik Krallık'ın elektrik telgraf hatları birçok kurum tarafından yapıldı ve bu hatlar Post Office’e transfer edildi. Aynı zamanda bu hatlar hükûmet tarafından koruma altına alındı. Wheatstone daha sonra mesaj sinyallerinin iletilmesinde değişiklik yapan otomatik dönüştürücü adlı bir cihazı icat etti. Bu cihaz sinyallerin gönderdiği akımları kontrol ediyordu. Bu cihaz daha sonraki yıllarda Postal Telgraf tarafından Press Telegramlarını gönderebilmek amacıyla işe alındı ve kısa zamanda hızlı bir gelişim gösterdi. Londra’dan Bristol’e dakikada 600 kelimelik bir hızla ve Londra’dan Aberdeen’e dakikada 400 kelimelik bir hızla mesajları iletiyordu. 1846 yılında hareket eden kâğıt şeritlerine bir anahtar yardımıyla mesaj gönderme çalışması Bain’e patent kazandırdı. Ancak bu fikrin orijinalinde Wheatstone'a ait olduğu herkes tarafından biliniyordu. Bu sistem genellikle Wheatstone zımbası adıyla kullanıldı.[5][6] Optik[değiştir \| kaynağı değiştir] Charles Wheatstone ayna stereoskopu İki göz tarafından algılanan görsel derinlik algısı kavramı ilk olarak Wheatstone tarafından 1838 yılında kullanıldı.[7] 1840 yılında Royal Medal of the Royal Society tarafından iki gözünde kullanılmasını gerektiren görüşü açıkladığı için ödüllendirildi. Bu çalışma onun üç boyutlu çizimler yapmasını ve stereoskopu icat etmesini sağladı. Gördüğümüz somut nesnelerin algımızdaki etkisinin iki gözümüzün oluşturabildiği bir kombinasyonla elde edildiğini ve bu kombinasyonun iki gözümüzün de farklı bakış açıları kullanarak bize bu özelliği kazandırdığını gösterdi. Böylece açıkladığı bu sistemi stereoskopun içindeki ayna ve lenslerin de farklı açılardan iki görüntü oluşturmasında kullandı. Bu aleti geliştiren kişi ise Sir David Brewster olmuştur. Zamanı ölçmek[değiştir \| kaynağı değiştir] Whaetstone 1840 yılında kurşunun hızını ya da bir yıldızın geçişini ölçmek için küçük zaman dilimlerini ölçebilen kronoskop isimli bir cihaz geliştirdi. Bu tür bir cihazın içinde elektrik akımı tarafından hareketi sağlanan bir elektrik mıknatısı bulunuyordu. 26 Kasım 1840 tarihinde bir kütüphanede elektromanyetik olan saati sergiledi. O sıralarda Bain Wheatstone’un yanında mekanik işler yapan biri olarak çalışıyordu. Yanında çalıştığı sırada ona elektrik saati hakkındaki düşüncelerini söylediğini belirtmişti ancak Wheatstone bunu yalanladı çünkü kendisi Mayıs ayından beri bu deney üzerinde çalışıyordu. Bain daha sonra Wheatstone’u elektromanyetik yazıcı telgraf fikrini çalmakla suçladı ama Wheatstone bu cihazın kendi yaptığı elektromanyetik telgrafın bir modifikasyonu olduğunu gösterdi. Wheatstone’un en önemli icatlarından biri de ‘Polar saat’ idi ve bu icat 1848 yılında British Association’ın bir toplantısında sergilendi. Sir David Brewster’ın bulduğu bir gerçekten yola çıkılarak tasarlanmış olan bu cihaz gökyüzünden gelen ışınların 90 derecelik bir düzlemde polarize olduğunu ve bu durumunda güneşin pozisyonundan kaynaklandığını kanıtlıyordu. Saatlerin güvenilir olduğu yerlerde çok hizmet vermeyen bu icat 1875-1876 yılları arasında keşif seferleri yapan ve kumandanın kaptan Nares olduğu bir grup tarafından ekipman olarak kullanıldı. Wheatstone köprüsü[değiştir \| kaynağı değiştir] 1843 yılında Wheatstone Royal Society’e önemli bir rapor gönderdi. Bu raporunda Wheatstone köprüsü olarak da bilinen ve bir iletkenin elektrik direncinin nasıl dengeli bir şekilde açıklanabileceğini anlatan projesinden bahsediyordu. Aslında bu cihaz Royal Military Academy’den Samuel Hunter Christie’ye ait olmasına rağmen (aynı zamanda 1833 yılında basılan Philosophical Transactions’da bahsedilmişti.) hala Wheatstone adıyla anılıyordu. Bu metot Wheatstone onu tanıtına kadar reddediliyordu. Ohm kanunlarını kullanarak akımların ve dirençlerin ölçülmesini kolaylaştıran basit formüller yazmıştı. Ve bu şekilde bir kablonun uzunluğundan direncinin nasıl ölçülebileceğini göstermiş oldu. Society tarafından, hazırladığı bu kâğıtlar sayesinde madalya ile ödüllendirildi.[8] Aynı yıl içerisinde civanın oluşturduğu elektriksel etkileşimlerin bulunan termometre ve barometrelerdeki değerlerin okunmasında kullanıldığı bir cihaz meydana getirdi. Bu yılın Mayıs ayında ise sinyallerini bir zil yardımıyla alan ses telgrafının patentini Cooke ile birlikte aldı. Kriptografi[değiştir \| kaynağı değiştir] Wheatstone’un takdire şayan yaratıcılığı ve pratik zekası onun aynı zamanda aritmetik bir şekilde yapılan şifrelemeler için de cihazlar üretmesini sağladı. Arkadaşı Lord Playfair’ın adını kullanarak Playfair şifrelemesi yapan bir düzenek icat etti ve bunu yapmaktan sorumlu tutulmuştu. Birinci Dünya Savaşı sırasında çeşitli ulusların orduları tarafından kullanıldı ve ayrıca İkinci Dünya Savaşı sırasında da İngiliz İstihbaratı tarafından kullanıldığı biliniyor.[9] İlk olarak kriptoanalizleri korumak için yapılan bu cihazlar daha sonra onları kırmak için kullanıldı. British Museum’da bulunan aritmetik şifrelemeler kısmında bu konuda yaptığı katkıları sergilenmektedir. Sadece ürettiği bu kriptografik aletin çözebileceği mesajlar yazılabileceğini öne sürdü ve bu mesajların anlaşılabilmesinin tek yolunun yine aynı cihazı kullanmak olduğunu kanıtladı. Elektrik jeneratörleri[değiştir \| kaynağı değiştir] 1840 yılında Wheatstone sürekli akımlar oluşturabilmek için kendi ürettiği elektromanyetik cihazları kullandı. 4 Şubat 1867 yılında Royal Society’e dinamoelektrik makinelerin verdikleri reaksiyonun hangi prensiplere dayandığı konusunda bir rapor düzenleyip gönderdi. Ancak Mr C. W. Siemens bu tipik icattan 10 gün öncesinden haberdar oldu ve ikisinin de gönderdiği raporlar aynı gün içerisinde okundu. Öyle görünüyordu ki Werner von Siemens, Samuel Alfred Varley ve Charles Wheatstone çalışma prensiplerini anlattıkları bu raporları birbirlerinden bağımsız olarak birkaç ay içinde göndermişlerdi. 24 Aralık 1866 tarihinde Varley bu konuda patent aldı; Siemens 17 Şubat 1867 tarihinde bu konuya tekrar ilgi çekti ve son olarak Wheatstone ise sözü edilen günde Royal Society’e bu konuda bir sergileme sundu. Ayrıca bakınız[değiştir \| kaynağı değiştir] Konuyla ilgili yayınlar[değiştir \| kaynağı değiştir] The Scientific Papers of Sir Charles Wheatstone (1879) 9 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. This article incorporates text from Heroes of the Telegraph by John Munro (1849–1930) in 1891, now in the public domain and available at this site 9 Ocak 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Dış bağlantılar[değiştir \| kaynağı değiştir] Wikimedia Commons'ta Charles Wheatstone ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. Biographical material Biographical sketch Gravesite in Kensal Green, London 3 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Charles Wheatstone 3 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Kaynakça[değiştir \| kaynağı değiştir] Brian Bowers (2001). Sir Charles Wheatstone FRS: 1802–1875. 2nd. IET. ss. 207-208. ISBN 978-0-85296-103-2. 10 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2016. George Gore (1878). The Art of Scientific Discovery: Or, The General Conditions and Methods of Research in Physics and Chemistry. Longmans, Green, and Co. s. 179. 9 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2016. John Munro (1891). Heroes of the telegraph. The Religious tract society. s. 30. 9 Ocak 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2016. Beauchamp, Ken (2001). History of Telegraphy. Institution of Electrical Engineers. ss. 34-40. 10 Mayıs 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ocak 2016. Bemer, Bob. "How ASCII Got It's Backslash". 1 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2014. "Kleinschmidt – Our History". 26 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ağustos 2014. See Wheatstone's 1838 paper "Contributions to the Physiology of Vision.—Part the First. On some remarkable, and hitherto unobserved, Phenomena of Binocular Vision" at this site. 2 Aralık 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. "The Genesis of the Wheatstone Bridge" by Stig Ekelof discusses Christie's and Wheatstone's contributions, and why the bridge carries Wheatstone's name. Published in "Engineering Science and Education Journal", volume 10, no 1, February 2001, pages 37 – 40. Marks, Leo (1998). Between Silk and Cyanide. New York: The Free Press. ISBN 0-684-86422-3. gtdCopley Madalyası sahipleri 1851-1900 Richard Owen (1851) Alexander von Humboldt (1852) Heinrich Wilhelm Dove (1853) Johannes Peter Müller (1854) Léon Foucault (1855) Henri Milne-Edwards (1856) Michel Eugène Chevreul (1857) Charles Lyell (1858) Wilhelm Weber (1859) Robert Bunsen (1860) Louis Agassiz (1861) Thomas Graham (1862) Adam Sedgwick (1863) Charles Darwin (1864) Michel Chasles (1865) Julius Plücker (1866) Karl Ernst von Baer (1867) Charles Wheatstone (1868) Henri Victor Regnault (1869) James Prescott Joule (1870) Julius Robert von Mayer (1871) Friedrich Wöhler (1872) Hermann von Helmholtz (1873) Louis Pasteur (1874) August Wilhelm von Hofmann (1875) Claude Bernard (1876) James Dwight Dana (1877) Jean-Baptiste Boussingault (1878) Rudolf Clausius (1879) James Joseph Sylvester (1880) Charles-Adolphe Wurtz (1881) Arthur Cayley (1882) William Thomson (1883) Carl Ludwig (1884) Friedrich August Kekulé von Stradonitz (1885) Franz Ernst Neumann (1886) Joseph Dalton Hooker (1887) Thomas Henry Huxley (1888) George Salmon (1889) Simon Newcomb (1890) Stanislao Cannizzaro (1891) Rudolf Virchow (1892) George Stokes (1893) Edward Frankland (1894) Karl Weierstrass (1895) Karl Gegenbaur (1896) Albert von Kölliker (1897) William Huggins (1898) John William Strutt (1899) Marcellin Berthelot (1900) Tam liste 1731–1750 · 1751–1800 · 1801–1850 · 1851–1900 · 1901–1950 · 1951–2000 · 2001–günümüz Otorite kontrolü BIBSYS: 90234565 BNF: cb123920934 (data) CiNii: DA01818904 GND: 11733362X ISNI: 0000 0000 8132 8358 LCCN: n84188392 MusicBrainz: d524bd26-ac95-4eba-a2d4-6e030dceb597 NLA: 36224398 NLI: 987007422541905171 NTA: 159420288 PIC: 268342 RERO: 02-A023716069 SNAC: w6cv4kt5 SUDOC: 084531061 Trove: 1232501 ULAN: 500080851 VIAF: 54231425 WorldCat: lccn-n84188392 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Charles_Wheatstone&oldid=32052721" sayfasından alınmıştır
Bu madde, Vikipedi biçem el kitabına uygun değildir. Maddeyi, Vikipedi standartlarına uygun biçimde düzenleyerek Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz. Gerekli düzenleme yapılmadan bu şablon kaldırılmamalıdır. (Nisan 2012) Alexander Graham Bell1914–19 yılları arasında çekilmiş bir fotoğrafıDoğum3 Mart 1847(1847-03-03)Edinburgh, İskoçyaÖlüm2 Ağustos 1922 (75 yaşında)[1]Beinn Bhreagh, Yeni İskoçya, KanadaÖlüm sebebiDiyabetten kaynaklanan komplikasyonlar.[2]MilliyetiskoçyalıVatandaşlıkdoğumu–1882 iskoç1870–1882 Kanada'da[3]1882–ölümü AmerikanMezun olduğu okul(lar)Edinburgh ÜniversitesiUniversity College LondonBoy1,83 m (6 ft 0 in)Kilo111 kilogramEvliliklerMabel Hubbard (m. 1877–1922)Çocuk(lar)4Ödüller1902 Albert Madalyası1907 John Fritz Madalyası1912 Elliott Cresson Madalyasıİmza 1885'te kaydedilen Bell’in sesi Alexander Graham Bell (3 Mart 1847, Edinburg, İskoçya - 2 Ağustos 1922, Baddeck, Kanada), telefonun icadı ile tanınan İskoç bilim insanıdır. Yaşamı[değiştir \| kaynağı değiştir] Telefonu icat eden Graham Bell, aslında sağırların sessizliğini ortadan kaldırmaya çalışıyordu. Bunu başaramadı ama her gün yeni bir özelliğe kavuşan telefonla birbirinden kilometrelerce uzaktaki insanların birbirlerini duymalarını sağladı. Graham Bell'in annesi doğuştan işitme engelliydi. Dedesi ve babası yıllarını işitme engellilere adadı. Özellikle babası işitme engellilere duymasalar bile konuşmayı öğretmenin yollarını geliştirmeye çalıştı. İki kardeşi veremden ölünce, babası kalan tek oğlunun sağlığı için Kanada'ya göçtü. Babasının ölümünden sonra onun çalışmalarını tanıtmak ve yaymak için çabalayan Graham Bell Amerika Birleşik Devletleri'ne gitti. Önce Ontario'ya, daha sonra Boston'a yerleşti. Burada bir süre işitme engellilere dil öğretmeni yetiştiren okulda çalıştı. Daha sonra kendi okulunu kurdu. Ünü kısa sürede yayılan Bell, Oxford Üniversitesi’ne konuk öğretmen olarak çağrıldı. İngiltere'de eline geçen Alman Hermann von Helmholtz adlı bilginin işitme fizyolojisine ilişkin kitabını okudu. Müzik sesinin bir tel aracılığı ile aktarılabileceği düşüncesi üzerinde yoğunlaştı. Bu sırada başka bilim insanları da bu konularda çalışmalar yürütüyordu. Hatta kendisinden yıllar önce Antonio Meucci böyle bir cihaz yapmış, ama patentini alamamıştı. İngiltere'den dönen Bell, Boston Üniversitesi İnsan Sesi Fizyolojisi dalı profesörlüğüne getirildi. Kuramsal bilgilerini teknik destekle yaşama geçirmeye ve işitme engelliler için duymalarını sağlayacak aletler yapmaya girişti. Thomas Watson adlı bir elektrik mühendisi ile birlikte çalışmaya başladı. Çalışmalarını yürütmek için maddi destek gerektiğinde kendisine Avukat Gardnier Greene Hubbart yardım elini uzattı. Bell ve Watson 1875 yılında sesin tel üzerinden bir başka yere gittiğini ortaya çıkardı. Ancak ses anlaşılmaz bir durumdaydı. 14 Şubat 1876 günü Bell ve Gray telefon patenti almak için ayrı ayrı başvuru yaptı. Bell'e 7 Mart 1876 günü istediği patent verildi. 174.465 nolu patentini alan Bell atölyede denemelerini sürdürürken telefonu çalıştırmak için kullandığı bataryadan pantolonuna asit döküldü. Watson'u yardıma çağırdı: Bell New York-Şikago arasındaki uzun mesafeli hattın denemesi sırasında, 1892 "Mr. Watson. Come here. I want to see you" ("Bay Watson. Buraya gelin. Sizi görmek istiyorum.") Bell yardımcısını yardıma çağırırken farkında olmadan 10 Mart 1876 günü ilk telefon görüşmesini yaptı. Watson, Bell'in sesini "telefon"dan duydu. ABD'nin 100’üncü kuruluş yıl dönümüne denk gelen bu buluşu ona düzenlenen Yüz Yıl sergisinde birçok ödül kazandırdı. Bell bilimsel çalışmalarını yürütmek için maddi ve manevi destek gördüğü Hubbart Ailesi’nden Mabel ile bir yıl sonra evlendi. Eşi dört yaşından beri sağırdı. Bell öğrencisi olarak tanıdığı ve daha sonra evlendiği Mabel'e derin bir sevgi duydu. Artan ününe karşın hiçbir zaman ne eşini ne de işitme engellileri göz ardı etmedi. Eşine yazdığı bir mektupta "Eşin, hangi noktaya çıkarsa çıksın, ne denli zengin olursa olsun, emin ol işitme engellileri ve onların sorunlarını her zaman düşünecektir" diye yazmıştır. Bugün öne çıkan buluşlarının gölgesinde kalan yapıtlarının çoğu işitme engeli konusundaydı. İşitme engelli annesinin ve eşinin duyamadığı sesleri kaydetmeyi başardı. "Gramofon"dan kazandığı parayı bugün de sağırlar için çalışmalar yürüten Alexander Graham Bell İşitme engelliler Kurumu’na harcadı. Fransa hükûmeti insanlığa hizmetinden dolayı onur ödülü ve para ödülü verdi. Verilen parayı Washington'da İşitme engelliler için Volta Enstitüsü’nü kurmada kullandı. İlk el telefonunu geliştirmek için Bell teknik sorunları alt etmeye çalışırken bir yandan da kendisini dava eden Gray'a karşı hukuk savaşı verdi. Telefon atölyeden 4 yılda çıkabildi. 1880 yılında Bell'e yardım eden Tainer radyofon adını verdikleri aleti denedi. Bir okulun tepesine çıkan Tainer çok uzaktan görebildiği Bell'e telefonla seslendi "Bay Bell. Bay Bell. Beni duyabiliyorsanız lütfen pencerenin önüne gelip şapkanızı sallayın." Bell şapkasını salladığında artık telefon doğumunun ardından emeklemeye başladı. Sekiz yıl sonra Connecticut eyaleti ilk telefon şebekesine sahip kent oldu. Telefon yakın yıllara dek Türkiye'de olduğu gibi santraller ve memurlar aracılığı ile yürütülüyordu. Bir süre sonra santrallerde erkek memur yerine kadın memurun çalışması geleneği başladı. ilk kadın santral memuru da Boston'da çalışmaya başlayan Emma Nutt oldu. Kimi siyah beyaz filmlerde gülme konusu yapılan "manyetolu telefon" görüşmeleri 1899 yılında Almon B. Stowger adlı birinin katkısı ile otomatikleşmeye yöneldi. İşin garip tarafı Stowger telefoncu değil cenaze levazımatçısıydı. Rakibinin eşi telefon şirketinde çalışıyordu. Cenaze işleri için Strowger'ı arayanları bu memur kendi eşine bağlıyordu. Bu zor durum karşısında çözüm bulmak için kolları sıvayan Strowger otomatik santralı yapmayı başardı. Halk yeni telefona "kızsız telefon" adını taktı. Bugünkü telefonlara benzemeyen bir biçimdeydi. Üzerinde birler, onlar, yüzler basamağını temsil eden üç tuş bulunuyordu. Bağlanmak istenen numara tuşlara aranan numarada yer alan rakamın değeri kadar basılarak sağlanıyordu. Arayan kişi tuşa kaç kez bastığını sık sık şaşırdığı için karmaşaya da yol açıyordu. Bunun da çözümü çok geçmeden bulundu. Kısa sürede New York sokaklarını telefon direkleri ve kablo hatları örümcek ağı gibi kapladı. Yürünmez bir hale gelen sokaklardaki bir telefon direği kabloları tutan 50 çapraz tahta taşıyordu. Telefon günlük yaşama değişik biçimlerde girmeye başladı. O yıllarda yayımlanan gazetelere verilen bir reklamda telefon şöyle tanıtıldı: "Sohbet. Ağızdan kulağa telefonla konuşarak çok daha rahat."[4] Bell 1915 yılında New York'u San Francisco'ya bağlayan ilk uzun kentler arası telefon hattını açtı. Karşısında yine yardımcısı Watson vardı. Aradan geçen onca yıla karşın Bell ilk günü unutmadı. Watson'a "Watson seni istiyorum, buraya gel" dedi. Telefonun olanaklarından yararlanarak müşteri çekmek isteyen oteller arasında kıyasıya bir savaş başladı. Oteller ünlü müzik, tiyatro, opera, konser salonlarına bağlanan telefon "Tiyatrofon" hattı ile aldıkları sesi lobilerinde oturan müşterilerine dinletmeye başladı. Bu evlere ve iş yerlerine yayıldı. Graham Bell belleklerde telefonun bulucusu olarak yer etse de adının öne çıkmadığı çalışmaları da vardı. Bunlardan biri büyük bir ilgi ile tüm dünyanın izlediği National Geographic dergisindeki yöneticiliğiydi. Yüz yirmi yıl önce silahlı saldırıya uğrayan ve ağır yaralanan ABD Başkanı Garfield'ın bedenindeki kurşunların yerini belirlemede ilk kez kullandığı telefonik sonda, Röntgen'in X ışınları ile tanıyı geliştirilmesinde kullanıldı. Deniz ve hava taşımacılığı için projeler gerçekleştirdi. 1893 yılında telefon ile ilgili gelişmeleri kaleme alan bir yazar gözlemini şöyle dile getirdi: "Şu anda duyabildiğimiz sanatçı ve şarkıcıları bir süre sonra insanlık görmeyi de başaracak." Patentleri[değiştir \| kaynağı değiştir] Bell'in patentlerinin tam listesi 19 Nisan 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. TIFF formatında U.S. patent görüntüleri ABD patent 161.739 Elektrik telgraflarının alıcı ve göndericilerinde geliştirme, kayıt mart 1875, tescil nisan 1875 (multiplexing signals on a single wire) ABD patent 174.465 Telgrafta geliştirme, kayıt şubat 14, 1876, tescil mart 7, 1876 (Bell'in ilk telefon patenti) ABD patent 178.399 Telefonik telgraf alıcılarında geliştirme, kayıt nisan 1876, tescil haziran 1876 ABD patent 181.553 Elektrik akımı üretiminde geliştirme (Döner kalıcı mıknatıslar kullanarak), kayıt ağustos 1876, tescil ağustos 1876 ABD patent 186.787 Elektrik telgrafı (Kalıcı manyetik alıcı), kayıt Ocak 15, 1877, tescil ocak 30, 1877 ABD patent 235.199 Sinyalleşme ve iletişim için cihazlar, ismi Fotofon, kayıt Ağustos 1880, tescil Aralık 1880 ABD patent 757.012 Hava Taşıtı, Haziran 1903 kayıt, Nisan 1904 tescil Sinema Biyografileri[değiştir \| kaynağı değiştir] Animated Hero Classics 4 Mayıs 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Alexander Graham Bell (1995) The Story of Alexander Graham Bell, 1939 filmi VCR kaseti için yeniden düzenlenmiştir, Don Ameche Bell'i canlandırıyor, (1966) ISBN 0-7939-1251-2 Biography — Alexander Graham Bell, A&E DVD Bell'in tarihi izleri ve fotoğraflarıyla yapılan bir biyografi, (2005) The Sound and the Silence (1992) (TV) John Bach canlandırıyor Alexander Graham Bell'i; Canada / New Zealand / Ireland Sound and the Silence 24 Ocak 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Kaynakça[değiştir \| kaynağı değiştir] Gray, Charlotte (2006), Reluctant Genius: The Passionate Life and Inventive Mind of Alexander Graham Bell, New York: Arcade, s. 419, ISBN 978-1-55970-809-8, 30 Ocak 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 30 Ocak 2022 Gray 2006, s. 419. Bell ve ailesi 1870'te Kanada'ya göç etti, ancak Kanada vatandaşlığına 1910'a kadar resmi olarak geçmedi; İngiltere'den gelen tüm göçmenler "İngiliz özneleri" olarak kaldı. Kanada, Bell'in 1870'ten 1871'e kadar ikametgahıydı ve babası tarafından Boston, Massachusetts'te, belki de ötesinde öğretmenlik yapması için gönderilmesine rağmen. 1882'de ABD vatandaşı oldu. "Alexander Graham Bell Laboratory Notebook, 1875-1876". World Digital Library. 1875-1876. 3 Şubat 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Temmuz 2013. Dış bağlantılar[değiştir \| kaynağı değiştir] Wikimedia Commons'ta Alexander Graham Bell ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. IMDb'de Alexander Graham Bell gtdIEEE Edison Madalyası1909 – 1925 Elihu Thomson (1909) Frank J. Sprague (1910) George Westinghouse (1911) William Stanley, Jr. (1912) Charles Francis Brush (1913) Alexander Graham Bell (1914) Nikola Tesla (1916) John J. Carty (1917) Benjamin G. Lamme (1918) William Le Roy Emmet (1919) Michael I. Pupin (1920) Cummings C. Chesney (1921) Robert A. Millikan (1922) John W. Lieb (1923) John W. Howell (1924) Harris J. Ryan (1925) 1926 – 1950 William D. Coolidge (1927) Frank B. Jewett (1928) Charles F. Scott (1929) Frank Conrad (1930) Edwin W. Rice (1931) Bancroft Gherardi (1932) Arthur Edwin Kennelly (1933) Willis R. Whitney (1934) Lewis B. Stillwell (1935) Alex Dow (1936) Gano Dunn (1937) Dugald C. Jackson (1938) Philip Torchio (1939) George Ashley Campbell (1940) John B. Whitehead (1941) Edwin H. Armstrong (1942) Vannevar Bush (1943) Ernst Alexanderson (1944) Philip Sporn (1945) Lee de Forest (1946) Joseph Slepian (1947) Morris E. Leeds (1948) Karl B. McEachron (1949) Otto B. Blackwell (1950) 1951 – 1975 Charles F. Wagner (1951) Vladimir Zworykin (1952) John F. Peters (1953) Oliver E. Buckley (1954) Leonid A. Umansky (1955) Comfort A. Adams (1956) John K. Hodnette (1957) Charles F. Kettering (1958) James F. Fairman (1959) Harold S. Osborne (1960) William B. Kouwenhoven (1961) Alexander C. Monteith (1962) John R. Pierce (1963) Walker Lee Cisler (1965) Wilmer L. Barrow (1966) George Harold Brown (1967) Charles F. Avila (1968) Hendrik Wade Bode (1969) Howard H. Aiken (1970) John Wistar Simpson (1971) William Hayward Pickering (1972) Bernard D. H. Tellegen (1973) Jan A. Rajchman (1974) Sidney Darlington (1975) 1976 – 2000 Murray Joslin (1976) Henri Busignies (1977) Daniel E. Noble (1978) Albert Rose (1979) Robert Adler (1980) C. Chapin Cutler (1981) Nathan Cohn (1982) Herman P. Schwan (1983) Eugene I. Gordon (1984) John D. Kraus (1985) James L. Flanagan (1986) Robert A. Henle (1987) James Ross MacDonald (1988) Nick Holonyak, Jr. (1989) Archie W. Straiton (1990) John Louis Moll (1991) George D. Forney (1992) James H. Pomerene (1993) Leslie A. Geddes (1994) Robert W. Lucky (1995) Floyd Dunn (1996) Esther M. Conwell (1997) Rolf Landauer (1998) Kees Schouhamer Immink (1999) Jun-ichi Nishizawa (2000) 2001 – Robert H. Dennard (2001) Edward E. Hammer (2002) Federico Capasso (2004) Peter Lawrenson (2005) Fawwaz T. Ulaby (2006) Russel D. Dupuis (2007) Dov Frohman-Bentchkowsky (2008) Tingye Li (2009) Ray Dolby (2010) Isamu Akasaki (2011) Michael F. Tompsett (2012) Ivan Paul Kaminow (2013) Ralph H. Baer (2014) James Julius Spilker, Jr. (2015) Robert W. Brodersen (2016) M. George Craford (2017) Eli Yablonovitch (2018) Ursula Keller (2019) Frede Blaabjerg (2020) Kenichi Iga (2021) gtdJohn Fritz Madalyası1902 – 1924 John Fritz (1902) Lord Kelvin (1905) George Westinghouse (1906) Alexander Graham Bell (1907) Thomas Alva Edison (1908) Charles Talbot Porter (1909) Alfred Noble (1910) Sir William Henry White (1911) Robert Woolston Hunt (1912) John Edson Sweet (1914) James Douglas (1915) Elihu Thomson (1916) Henry Marion Howe (1917) J. Waldo Smith (1918) Gen. George W. Goethals (1919) Orville Wright (1920) Sir Robert Hadfield (1921) Charles P. E. Schneider (1922) Guglielmo Marconi (1923) Ambrose Swasey (1924) 1925 – 1949 John Frank Stevens (1925) Edward Dean Adams (1926) Elmer Ambrose Sperry (1927) John Joseph Carty (1928) Herbert Clark Hoover (1929) Ralph Modjeski (1930) David Watson Taylor (1931) Mihajlo Idvorski Pupin (1932) Daniel Cowan Jackling (1933)* John Ripley Freeman (1934) Frank Julian Sprague (1935) William Frederick Durand (1936) Arthur Newell Talbot (1937) Paul Dyer Merica (1938) Frank Baldwin Jewett (1939) Clarence Floyd Hirshfeld (1940) Ralph Budd (1941) Everette Lee DeGolyer (1942) Willis Rodney Whitney (1943) Charles F. Kettering (1944) John Lucian Savage (1945) Zay Jeffries (1946) Lewis Warrington Chubb (1947) Theodore von Karman (1948) Charles Metcalf Allen (1949) 1950 – 1974 Walter H. Aldridge (1950) Vannevar Bush (1951) Ervin George Bailey (1952) Benjamin F. Fairless (1953) William Embry Wrather (1954) Harry Alonzo Winne (1955) Philip Sporn (1956) Ben Moreell (1957) John R. Suman (1958) Mervin J. Kelly (1959) Gwilym A. Price (1960) Stephen D. Bechtel (1961) Crawford H. Greenewalt (1962) Hugh L. Dryden (1963) Lucius D. Clay (1964) Frederick Kappel (1965) Warren K. Lewis (1966) Walker L. Cisler (1967) Igor Ivan Sikorsky (1968) Michael Lawrence Haider (1969) Glenn B. Warren (1970) Patrick E. Haggerty (1971) William Webster (1972) Lyman Wilber (1973) H. I. Romnes (1974) 1975 – 1999 Manson Benedict (1975) Thomas O. Paine (1976) George R. Brown (1977) Robert G. Heitz (1978) Nathan M. Newmark (1979) T. Louis Austin, Jr. (1980) Ian MacGregor (1981) David Packard (1982) Claude Elwood Shannon (1983) Kenneth A. Roe (1984) Daniel C. Drucker (1985) Simon Ramo (1986) Ralph Landau (1987) Ralph B. Peck (1988) Robert N. Noyce (1989) Gordon A. Cain (1990) Hunter Rouse (1991) Serge Gratch (1992) Gordon Moore (1993) Hoyt C. Hottel (1994) Lynn S. Beedle (1995) George N. Hatsopoulos (1996) Arthur E. Humphrey (1997) Ivan A. Getting (1998) George H. Heilmeier (1999) 2000 – John W. Fisher (2000) Paul C. W. Chu (2001) Daniel Goldin (2002) Robert S. Langer (2003) John A. Swanson (2004) George Tamaro (2005) Gavriel Salvendy (2007) Kristina M. Johnson (2008) Yvonne Claeys Brill (2009) Gerald J. Posakony (2010) Andrew Viterbi (2011) Leslie E. Robertson (2012) Gregory Stephanopoulos (2013) Julia Weertman (2014) Jon D. Magnusson (2015) Frank Kreith (2017) Anne S. Kiremidjian (2018) Elon Musk (2021) Otorite kontrolü BIBSYS: 90168840 BNC: 000481041 BNE: XX851713 BNF: cb13746617f (data) CiNii: DA09993894 GND: 119408643 ISNI: 0000 0000 8138 6064 LCCN: n79113947 MusicBrainz: 9dd93d09-24b4-41f1-a48b-ef48b07499c3 NARA: 10583213 NDL: 00620343 NKC: jn20000700146 NLA: 48221036 NLG: 125947 NLI: 987007274818805171 NLK: KAC199602067 NTA: 070261121 RERO: 02-A017738490 SNAC: w68h98qm SUDOC: 066924146 Trove: 1489155 ULAN: 500002470 VIAF: 59263727 WorldCat: lccn-n79113947 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Alexander_Graham_Bell&oldid=32048950" sayfasından alınmıştır
Lee de ForestDoğum26 Ağustos 1873(1873-08-26)Council Bluffs, Iowa, ABDÖlüm30 Haziran 1961 (87 yaşında)Los Angeles, ABDMeslekMucitEvlilikLucille Sheardown (1906) Nora Stanton Blatch Barney (1907-1911) Mary Mayo (1912-1923) Marie Mosquini (1930-1961)ÖdüllerIEEE Medal of Honor (1922)Elliott Cresson Medal (1923) Akademi Onur Ödülü (1960) Lee de Forest (26 Ağustos 1873 - 30 Haziran 1961), 180'in üzerinde patentin sahibi olan Amerikalı mucit. Radyoyu geliştiren de Forest bu buluşu "Bir Görünmez Gök İmparatorluğu keşfettim. Soyut, ancak granit kadar sağlam." sözleriyle açıklamıştır.[1] de Forest'ın 1906'da geliştirdiği elektron tüpü 20. yüzyılın ilk yarısında yükselişe geçen elektronik dalını doğurmuştur. Bu teknolojiyle radyo ve televizyon yayınının yanı sıra, birbirine çok uzak yerler arasında telefonla haberleşme olanaklı duruma gelmiştir. Kaynakça[değiştir \| kaynağı değiştir] Campbell, Richard, Christopher R. Martin & Bettina Fabos. "Sounds and Images." Media and Culture: An Introduction to Mass Communication. Boston: Bedford/St. Martin's, 2000. 113 gtdAkademi Onur Ödülü1928-1950 Warner Bros. / Charlie Chaplin (1928) Walt Disney (1932) Shirley Temple (1934) D. W. Griffith (1935) The March of Time / W. Howard Greene ve Harold Rosson (1936) Edgar Bergen / W. Howard Greene / Museum of Modern Art Film Library / Mack Sennett (1937) J. Arthur Ball / Walt Disney / Deanna Durbin and Mickey Rooney / Gordon Jennings, Jan Domela, Devereaux Jennings, Irmin Roberts, Art Smith, Farciot Edouart, Loyal Griggs, Loren L. Ryder, Harry D. Mills, Louis Mesenkop, Walter Oberst / Oliver T. Marsh and Allen Davey / Harry Warner (1938) Douglas Fairbanks / Judy Garland / William Cameron Menzies / Motion Picture Relief Fund (Jean Hersholt, Ralph Morgan, Ralph Block, Conrad Nagel)/ Technicolor Company (1939) Bob Hope / Nathan Levinson (1940) Walt Disney, William Garity, John N. A. Hawkins ve RCA Manufacturing Company / Leopold Stokowski / Rey Scott / British Ministry of Information (1941) Charles Boyer / Noël Coward / Metro-Goldwyn-Mayer (1942) George Pal (1943) Bob Hope / Margaret O'Brien (1944) Republic Studio, Daniel J. Bloomberg ve Republic Studio Sound Department / Walter Wanger / The House I Live In / Peggy Ann Garner (1945) Harold Russell / Laurence Olivier / Ernst Lubitsch / Claude Jarman Jr. (1946) James Baskett / Thomas Armat, William Nicholas Selig, Albert E. Smith, and George Kirke Spoor / Bill and Coo / Shoeshine (1947) Walter Wanger / Monsieur Vincent / Sid Grauman / Adolph Zukor (1948) Jean Hersholt / Fred Astaire / Cecil B. DeMille / Bisiklet Hırsızları (1949) Louis B. Mayer / George Murphy / The Walls of Malapaga (1950) 1951-1975 Gene Kelly / Rashomon (1951) Merian C. Cooper / Bob Hope / Harold Lloyd / George Mitchell / Joseph M. Schenck / Jeux interdits (1952) 20th Century-Fox Film Corporation / Bell & Howell Company / Joseph Breen / Pete Smith (1953) Bausch & Lomb Optical Company / Danny Kaye / Kemp Niver / Greta Garbo / Jon Whiteley / Vincent Winter / Gate of Hell (1954) Samurai I: Musashi Miyamoto (1955) Eddie Cantor (1956) Society of Motion Picture and Television Engineers / Gilbert M. "Broncho Billy" Anderson / Charles Brackett / B. B. Kahane (1957) Maurice Chevalier (1958) Buster Keaton / Lee de Forest (1959) Gary Cooper / Stan Laurel / Hayley Mills (1960) William L. Hendricks / Fred L. Metzler / Jerome Robbins (1961) William J. Tuttle (1964) Bob Hope (1965) Yakima Canutt / Y. Frank Freeman (1966) Arthur Freed (1967) John Chambers / Onna White (1968) Cary Grant (1969) Lillian Gish / Orson Welles (1970) Charlie Chaplin (1971) Charles S. Boren / Edward G. Robinson (1972) Henri Langlois / Groucho Marx (1973) Howard Hawks / Jean Renoir (1974) Mary Pickford (1975) 1976-2000 Margaret Booth (1977) Walter Lantz / Laurence Olivier / King Vidor / Museum of Modern Art Department of Film (1978) Hal Elias / Alec Guinness (1979) Henry Fonda (1980) Barbara Stanwyck (1981) Mickey Rooney (1982) Hal Roach (1983) James Stewart / National Endowment for the Arts (1984) Paul Newman / Alex North (1985) Ralph Bellamy (1986) Eastman Kodak Company / National Film Board of Canada (1988) Akira Kurosava (1989) Sophia Loren / Myrna Loy (1990) Satyajit Ray (1991) Federico Fellini (1992) Deborah Kerr (1993) Michelangelo Antonioni (1994) Kirk Douglas / Chuck Jones (1995) Michael Kidd (1996) Stanley Donen (1997) Elia Kazan (1998) Andrzej Wajda (1999) Jack Cardiff / Ernest Lehman (2000) 2001-günümüz Sidney Poitier / Robert Redford (2001) Peter O'Toole (2002) Blake Edwards (2003) Sidney Lumet (2004) Robert Altman (2005) Ennio Morricone (2006) Robert F. Boyle (2007) Lauren Bacall / Roger Corman / Gordon Willis (2009) Kevin Brownlow / Jean-Luc Godard / Eli Wallach (2010) James Earl Jones / Dick Smith (2011) D. A. Pennebaker / Hal Needham / George Stevens Jr. (2012) Angela Lansbury / Steve Martin / Piero Tosi (2013) Jean-Claude Carrière / Hayao Miyazaki / Maureen O'Hara (2014) Spike Lee / Gena Rowlands (2015) Jackie Chan / Lynn Stalmaster / Anne V. Coates / Frederick Wiseman (2016) Charles Burnett / Owen Roizman / Donald Sutherland / Agnès Varda (2017) Marvin Levy / Lalo Schifrin / Cicely Tyson (2018) David Lynch / Wes Studi / Lina Wertmüller (2019) Samuel L. Jackson / Elaine May / Liv Ullmann (2021) Euzhan Palcy / Diane Warren / Peter Weir (2022) Angela Bassett / Mel Brooks / Carol Littleton (2023) gtdIEEE Onur Madalyası1917–1925 Edwin H. Armstrong (1917) Ernst Alexanderson (1919) Guglielmo Marconi (1920) Reginald A. Fessenden (1921) Lee De Forest (1922) John Stone Stone (1923) Michael I. Pupin (1924) 1926–1950 Greenleaf W. Pickard (1926) Louis W. Austin (1927) Jonathan Zenneck (1928) George W. Pierce (1929) Peder Oluf Pedersen (1930) Gustave A. Ferrie (1931) Arthur Edwin Kennelly (1932) John Ambrose Fleming (1933) Stanford C. Hooper (1934) Balthasar van der Pol (1935) George Ashley Campbell (1936) Melville Eastham (1937) John H. Dellinger (1938) Albert G. Lee (1939) Lloyd Espenschied (1940) Alfred N. Goldsmith (1941) Albert H. Taylor (1942) William Wilson (1943) Haraden Pratt (1944) Harold H. Beverage (1945) Ralph Hartley (1946) Lawrence C. F. Horle (1948) Ralph Bown (1949) Frederick Terman (1950) 1951–1975 Vladimir Zworykin (1951) Walter Ransom Gail Baker (1952) John Milton Miller (1953) William Littell Everitt (1954) Harald T. Friis (1955) John V. L. Hogan (1956) Julius Adams Stratton (1957) Albert Hull (1958) Emory Leon Chaffee (1959) Harry Nyquist (1960) Ernst Guillemin (1961) Edward Victor Appleton (1962) George C. Southworth and John Hays Hammond Jr. (1963) Harold A. Wheeler (1964) - (1965) Claude Elwood Shannon (1966) Charles H. Townes (1967) Gordon K. Teal (1968) Edward Ginzton (1969) Dennis Gabor (1970) John Bardeen (1971) Jay W. Forester (1972) Rudolf Kompfner (1973) Rudolf Kalman (1974) John Robinson Pierce (1975) 1976–2000 - (1976) H. Earle Vaughan (1977) Robert Noyce (1978) Richard Bellman (1979) William Shockley (1980) Sidney Darlington (1981) John Tukey (1982) Nicolaas Bloembergen (1983) Norman F. Ramsey (1984) John Roy Whinnery (1985) Jack Kilby (1986) Paul Lauterbur (1987) Calvin Quate (1988) C. Kumar Patel (1989) Robert G. Gallager (1990) Leo Esaki (1991) Amos E. Joel, Jr. (1992) Karl Johan Åström (1993) Alfred Y. Cho (1994) Lütfi A. Zade (1995) Robert Metcalfe (1996) George H. Heilmeier (1997) Donald Pederson (1998) Charles Concordia (1999) Andrew Grove (2000) 2001– Herwig Kogelnik (2001) Herbert Kroemer (2002) Nick Holonyak (2003) Tadahiro Sekimoto (2004) James Flanagan (2005) James D. Meindl (2006) Thomas Kailath (2007) Gordon Moore (2008) Robert H. Dennard (2009) Andrew Viterbi (2010) Morris Chang (2011) John L. Hennessy (2012) Irwin M. Jacobs (2013) B. Jayant Baliga (2014) Mildred Dresselhaus (2015) G. David Forney, Jr. (2016) Kees Schouhamer Immink (2017) Bradford W. Parkinson (2018) Kurt E. Petersen (2019) Chenming Hu (2020) gtdIEEE Edison Madalyası1909 – 1925 Elihu Thomson (1909) Frank J. Sprague (1910) George Westinghouse (1911) William Stanley, Jr. (1912) Charles Francis Brush (1913) Alexander Graham Bell (1914) Nikola Tesla (1916) John J. Carty (1917) Benjamin G. Lamme (1918) William Le Roy Emmet (1919) Michael I. Pupin (1920) Cummings C. Chesney (1921) Robert A. Millikan (1922) John W. Lieb (1923) John W. Howell (1924) Harris J. Ryan (1925) 1926 – 1950 William D. Coolidge (1927) Frank B. Jewett (1928) Charles F. Scott (1929) Frank Conrad (1930) Edwin W. Rice (1931) Bancroft Gherardi (1932) Arthur Edwin Kennelly (1933) Willis R. Whitney (1934) Lewis B. Stillwell (1935) Alex Dow (1936) Gano Dunn (1937) Dugald C. Jackson (1938) Philip Torchio (1939) George Ashley Campbell (1940) John B. Whitehead (1941) Edwin H. Armstrong (1942) Vannevar Bush (1943) Ernst Alexanderson (1944) Philip Sporn (1945) Lee de Forest (1946) Joseph Slepian (1947) Morris E. Leeds (1948) Karl B. McEachron (1949) Otto B. Blackwell (1950) 1951 – 1975 Charles F. Wagner (1951) Vladimir Zworykin (1952) John F. Peters (1953) Oliver E. Buckley (1954) Leonid A. Umansky (1955) Comfort A. Adams (1956) John K. Hodnette (1957) Charles F. Kettering (1958) James F. Fairman (1959) Harold S. Osborne (1960) William B. Kouwenhoven (1961) Alexander C. Monteith (1962) John R. Pierce (1963) Walker Lee Cisler (1965) Wilmer L. Barrow (1966) George Harold Brown (1967) Charles F. Avila (1968) Hendrik Wade Bode (1969) Howard H. Aiken (1970) John Wistar Simpson (1971) William Hayward Pickering (1972) Bernard D. H. Tellegen (1973) Jan A. Rajchman (1974) Sidney Darlington (1975) 1976 – 2000 Murray Joslin (1976) Henri Busignies (1977) Daniel E. Noble (1978) Albert Rose (1979) Robert Adler (1980) C. Chapin Cutler (1981) Nathan Cohn (1982) Herman P. Schwan (1983) Eugene I. Gordon (1984) John D. Kraus (1985) James L. Flanagan (1986) Robert A. Henle (1987) James Ross MacDonald (1988) Nick Holonyak, Jr. (1989) Archie W. Straiton (1990) John Louis Moll (1991) George D. Forney (1992) James H. Pomerene (1993) Leslie A. Geddes (1994) Robert W. Lucky (1995) Floyd Dunn (1996) Esther M. Conwell (1997) Rolf Landauer (1998) Kees Schouhamer Immink (1999) Jun-ichi Nishizawa (2000) 2001 – Robert H. Dennard (2001) Edward E. Hammer (2002) Federico Capasso (2004) Peter Lawrenson (2005) Fawwaz T. Ulaby (2006) Russel D. Dupuis (2007) Dov Frohman-Bentchkowsky (2008) Tingye Li (2009) Ray Dolby (2010) Isamu Akasaki (2011) Michael F. Tompsett (2012) Ivan Paul Kaminow (2013) Ralph H. Baer (2014) James Julius Spilker, Jr. (2015) Robert W. Brodersen (2016) M. George Craford (2017) Eli Yablonovitch (2018) Ursula Keller (2019) Frede Blaabjerg (2020) Kenichi Iga (2021) Amerikalı bilim insanı ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. Otorite kontrolü BNE: XX5039677 BNF: cb135103892 (data) GND: 119066491 ISNI: 0000 0000 8085 5252 LCCN: n89125927 MusicBrainz: 1da85dd2-4fa3-4af3-89b3-b31b1ae5cdbc NKC: ntk2017963336 NTA: 155448943 SNAC: w65q4zpp SUDOC: 083362681 VIAF: 5732854 WorldCat: lccn-n89125927 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Lee_de_Forest&oldid=31137457" sayfasından alınmıştır
Bu madde hiçbir kaynak içermemektedir. Lütfen güvenilir kaynaklar ekleyerek madde içeriğinin geliştirilmesine yardımcı olun. Kaynaksız içerik itiraz konusu olabilir ve kaldırılabilir.Kaynak ara: "Philo Farnsworth" – haber · gazete · kitap · akademik · JSTOR (Haziran 2020) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) Philo FarnsworthPhilo Taylor FarnsworthDoğum19 Ağustos, 1906Beaver, Utah, ABDÖlüm11 Mart 1971 (64 yaşında)Salt Lake City, Utah, ABDMilliyetAmerikalıDiğer ad(lar)ıTaylorMeslekMucitTanınma nedeniTelevizyonun icadı Philo Taylor Farnsworth (19 Ağustos 1906 - 11 Mart 1971), Amerikalı mucittir. Televizyonu John Logie Baird'den habersiz olarak icat etmiştir. Orta hâlli laboratuvarında 7 Eylül 1927'de bir görüntüyü bir odadan diğer bir odaya nakletmeyi başardı. Televizyonun icadı[değiştir \| kaynağı değiştir] Farnsworth başarılı elektronik televizyon gösterimini gerçekleştiren ikinci kişiydi. Kendi kendini yetiştiren 21 yaşındaki mütevazı dâhi orta hâlli laboratuvarında 7 Eylül 1927'de bir görüntüyü odadan odaya nakletmeyi başarmıştı. Bu, Idaho'da 14 yaşında bir köy çocuğuyken hayal ettiği şeydi. Tıpkı radyonun sesi ilettiği gibi havadan görüntüyü iletmeyi aklına koymuştu. 14 yaşında bir gün tarlayı sürerken, şaşkınlıkla şunu fark etti; görüntü tıpkı tarladaki gibi yatay sıralarda dizilmiş elektronlarla nakledilebilirdi. Bu fikir, onun görüntüyü nakledecek cihazı icat etme yarışında bir adım öne geçmesini sağladı. Çünkü diğer mucitler sorunu mekanik sistemlerle çözmeye çalışıyordu. Televizyonu bulmak, Farnsworth'a yaşarken de, öldükten sonra da yaramadı. Hayatı boyunca televizyona bir kez çıktı, CBS'in 'Benim Bir Sırrım Var!' adlı oyun programına çıkmıştı. Programda ünlü konuklar, karşılarındaki ünsüz kişiye sorular yönelterek sırrını ortaya çıkarmaya çalışıyorlardı. Farnsworth ünsüz konumundaydı. Sırrı da "Ben elektronik televizyonu icat ettim."di. Ünlüler sırrı çözemeyince Farnsworth evine 80 dolar ve bir karton da Winston sigarası götürmeye hak kazandı. Farnsworth, 1971'de 64 yaşında öldü. Ölümünden sonra[değiştir \| kaynağı değiştir] Her zaman arkasında olan karısı Pem Gardner Farnsworth, hayatının son yıllarına kadar onun tarihte hak ettiği yeri alabilmesi için uğraşmaya devam etti. Çabalarının karşılığını ise ancak 2002 yılında, televizyonun icadının 75'inci yılı nedeniyle yapılan Emmy yayınında aldı. Bayan Farnsworth'un 'televizyona çıkan ilk kadın' olarak alkışlandığı gecede Philo T. Farnsworth da ilk kez televizyonun mucidi olarak onurlandırıldı. Kaynakça[değiştir \| kaynağı değiştir] Otorite kontrolü BNF: cb14436499g (data) GND: 123308410 ISNI: 0000 0000 6684 3386 LCCN: n88268721 NLI: 987007261040805171 NTA: 244618976 SNAC: w61839d4 VIAF: 74756894 WorldCat: lccn-n88268721 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Philo_Farnsworth&oldid=31035320" sayfasından alınmıştır
John Logie BairdDoğum14 Ağustos 1888(1888-08-14)Helensburgh, DunbartonshireİskoçyaÖlüm14 Haziran 1946 (57 yaşında)Bexhill, Sussex, İngiltereDefin yeriHelensburgh Mezarlığı'ndaki aile mezarındaİkametİskoçya ve İngiltereMilliyetİskoçVatandaşlık Birleşik KrallıkEğitimLarchfield Akademisi, HelensburghMezun olduğu okul(lar)Strathclyde Üniversitesi, GlasgowMeslekMucitİş insanıTanınma nedeniİlk renkli televizyon da dahil olmak üzere televizyonnun mucidi.DinBilinmiyor (agnostik)[1]EvlilikMargaret Albu (1931'de evlendiler)Çocuk(lar)Diana BairdMalcolm BairdEbeveyn(ler)Rev John BairdJessie Morrison Inglis John Logie Baird (14 Ağustos 1888 – 14 Haziran 1946), İskoç mucit. 21. yüzyılın vazgeçilmez aletlerinden biri olan televizyonun tarihi, 75 yıl önce, İskoç mucit John Logie Baird’in keşfiyle başladı. Baird, 21. yüzyılda insanları saatlerce karşısında oturtabilen televizyonun babasıydı. Keşif merakı çocuk yaşlarda başlayan Baird, 12 yaşında, evine bir elektrik sistemi döşedi ardından yoldayken arkadaşlarıyla konuşmasını mümkün kılacak ilk telefon santralini geliştirdi. İskoçya'da Kraliyet Teknik Kolejinde elektrik dersleri alan Baird, Glasgow Üniversitesinde elektrik mühendisliği okudu. Birinci Dünya Savaşı sırasında eğitimine ara veren mucit, silahlı kuvvetlerde çalışmak istedi ama kabul edilmedi. Başvurusu reddedilen Baird, Clyde Valley Elektrik Enerjisi Şirketi’nde çalışmaya başladı ancak sağlık problemleri işi bırakmasına sebep oldu. Clyde Valley’den sonra aralarında Trinidad’da bir reçel fabrikasında işçiliğin de bulunduğu çeşitli işlerde çalışan Baird, nihayet 1922’de memleketi Sussex’e geri döndü ve burada tamirciliğe başladı. Nakkaş mucit Baird'in Sussex’deki mütevazı hayatı, 50 yıldır düşlediği televizyon icadı üzerinde yoğunlaşma fırsatı verdi. Parası olmadığı için ilk televizyonunu bir lavabo ve bir çay tenekesiyle yapan Baird, bir sonraki denemesinde projeksiyon lambasını bisküvi kutusuyla kaplayıp basit bir düzenek geliştirdi ve düzeneğe kullanılmış lenslerle devrelerden tarama diskler ekledi. Baird’in icat ettiği bu düzenek, tahta çubuklar arasına nakış iğneleri ve bal mumuyla tutturulan bir cihaz olarak TV’nin dedesi kabul edildi. Çalışmalarını bundan sonra da sürdüren mucit, 1925'te hayal ettiği gibi, “Stok ey Bill” adını verdiği ilk ilkel televizyonda görüntü transmisyonunu da gerçekleştirmeyi başardı. Logie Baird'in icadı parlak bulundu ama pek ciddiye alınmadı. Baird’in ilk ilkel TV’yi icat ettiği dönemde, BBC gibi yayıncılar radyoya odaklanmıştı. BBC’nin TV yayıncılığına geçişi, 1929’da sınırlı bir kitleye ulaşan ilk deneme yayınıyla başladı. Günde iki yayın kuşağında hizmet vermeye başlayan BBC televizyonu, ilk kuşakta haber, ikinci kuşakta ise müzik yayını veriyordu. Baird televizyondan sonra infrared ışınlar üzerinde de çalışmalar yaptı. Kaynakça[değiştir \| kaynağı değiştir] R. W. Burns (2000). John Logie Baird, Television Pioneer. IET. s. 10. ISBN 9780852967973. Even Baird's conversion to agnosticism while living at home does not appear to have stimulated a rebuke from the Reverend John Baird. Moreover, Baird was freely allowed to try to persuade others—including visiting clergy—to his beliefs. Otorite kontrolü BNF: cb137572409 (data) GND: 118848984 ISNI: 0000 0001 1737 8366 LCCN: n50020858 NKC: ola2002150835 NLA: 35636398 NLI: 987007596805605171 NTA: 073192058 SNAC: w6h4340n SUDOC: 074099655 Trove: 1023074 VIAF: 3268201 WorldCat: lccn-n50020858 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=John_Logie_Baird&oldid=31037729" sayfasından alınmıştır
Claude ChappeDoğumClaude Chappe25 Aralık 1763(1763-12-25)Brûlon, Sarthe, FransaÖlüm23 Ocak 1805 (41 yaşında)Paris, FransaÖlüm sebebiİntiharTanınma nedeniOptik telgrafın mucidiEbeveyn(ler)Ignace Chappe d'Auteroche (baba) Marie-Renée de Vernay de Vert (anne) Claude Chappe (25 Aralık 1763 – 23 Ocak 1805), Optik telgrafın mucidi Fransız bilim insanı. Hayatı[değiştir \| kaynağı değiştir] İlk yılları ve ailesi[değiştir \| kaynağı değiştir] Claude Chappe, 1763 yılının noel günü Paris'in yaklaşık 200 km güneybatısındaki Brûlon kasabasında doğdu.[1] Dedesi Fransız bir baron, amcası Jean-Baptiste Chappe d'Auteroche ise 1761 ve 1769'da Venüs geçişi gözlemleriyle ün yapmış bir astronomdu.[1] Bir süre parlamento hukukçusu olarak çalışan babası Ignace Chappe d'Auteroche (1724-1783) 37 yaşındayken, 13 Şubat 1762'de 31 yaşındaki Marie-Renée de Vernay de Vert (1731-1803) ile evlendi.[1] Çiftin bu evlilikten Ignace Urbain Jean (1762), Claude (1763), Marie Marthe (1763), Pierre François (1765), Sophie François (1767), René (1769), Abraham (1773) ve üç de düşük doğum olmak üzere on çocuğu oldu.[1] Claude ve Marie Marthe ikiz olmalarına rağmen Marie Marthe gece yarısından sonra doğmuştu.[1] Chappe küçüklüğünde papaz olmak için manastıra gitti. Daha sonra Rouen'deki College de Joyeuse’da eğitim gördü. Chappe dini eğitimi sırasında bilime güçlü bir şekilde ilgi duymaya başladı. Paris'te bir grup fizikçiyle tanıştı ve daha sonra yeni kurulmuş prestijli bir topluluk olan Société Philomathique de Paris’e katıldı.[1] Fizik deneyleri yapıp, bu deneylerin sonuçlarını makale olarak yayımlamaya başladı. Chappe gençliğinde din adamı ve astronom olan amcasını örnek aldı. Amcasının Rusya'nın Tobolsk şehrine yaptığı 6 Haziran 1761'de Venüs geçişi için gözlem seyahati üzerine yazdığı ve okuduğu ilk kitap olan Voyage en Siberie kitabından çok etkilendi.[1] En küçük kardeşi Abraham bu olay hakkında daha sonra şunları yazdı: "Bu kitabı okumak ona büyük ilham ve fiziksel bilimler açısından bir tat verdi. Bu noktadan itibaren tüm çalışmalarında, hatta uğraşılarında buna odaklandı."[1] Chappe'nin amcası bir sonraki Venüs geçişi olan 3 Haziran 1769 tarihli geçiş ve birkaç hafta sonraki ay tutulması için gittiği Meksika'nın Güney Aşağı Kaliforniya eyaletindeki San José del Cabo şehrinde 1 Ağustos 1769'da sarıhummadan öldü.[1] Chappe'nin babası girdiği bir iddia üzerine atıyla Sen Nehri'ni geçtikten sonra ağır nezleye yakalandı ve bir süre sonra öldü, Brûlon'da defnedildi. Annesi ise mezar taşında yazan tarihe göre 1803'te öldü ve kocasının yanına defnedildi.[1] İlk deneyleri ve optik telgrafı icadı[değiştir \| kaynağı değiştir] Chappe'nin telgraf kulesinin Fransa'nın güneyindeki Narbonne'da yer alan bir örneği. 1790'dan itibaren birçok uzun mesafe iletişim yöntemleri deneyen Chappe, sayıları temsil eden gonglar ve birbirleriyle uyumlu saatlerden faydalanmayı denedi. Bir tarafı siyaha, bir tarafı beyaza boyanmış panjurlar kullandı.[2] En sonunda "T" aletinde karar kıldı. Bu, tepesine régulateur diye adlandırılan yaklaşık dört metre uzunluğundaki bir levha yerleştirilmiş bir direkten ve bunun her iki ucunda indicateur denen, yaklaşık iki metre uzunluğundaki birer levhadan oluşan ve her üç levhanın da ipler ve palangalar aracılığıyla hareket ettirilebildiği bir düzenekti.[2] Chappe aygıtını Paris'te kurmayı denedi ancak bunda başarılı olamadı. Mart 1792'de ağabeyi Ignace'ın üyesi olduğu Yasama Meclisi'ne başvurdu.[3] İlk olarak başvurusu ilgi görmezken bir süre sonra meclis üyeleri Joseph Lakanal ile Gilbert Romme Chappe'nin önerisini desteklediler ve Yonne ilinde yer alan Saint-Fargeau ve Saint-Martin-du-Tertre arasında deneme hattı kurması için Chappe'ye ödenek sağladılar.[3] Deney başarılı olurken, Fransa'nın o dönem içinde bulunduğu devrim ve savaş durumu nedeniyle meclis üyeleri Paris'ten Lille'e kadar on beş adet telgraf istasyonu kurulmasını emrettiler.[3] Chappe telgraf mühendisi olarak, kardeşleri Abraham, Ignace ve Pierre François da yardımcıları olarak Savaş Bakanlığına atandılar.[3] Ölümü[değiştir \| kaynağı değiştir] Claude Chappe 1804 yılının sonlarına doğru inşa edilen yeni telgraf hatlarının denetimleri sırasında hastalandı. Hastalığı için gıda zehirlenmesinden şüphelenen Chappe, bunda parmakları olduğu gerekçesiyle rakiplerini suçladı.[1] Birkaç aylık hastalık sürecinin ardından Paris'e dönünce depresyona girdi.[4] 23 Ocak 1805'te l'Hôtel Villeroy’daki telgraf idaresinin dışında yer alan bir kuyuya atlayarak intihar etti.[1][4] Naaşı ilk olarak Vaugirard'daki bir mezarlığa defnedilip, kardeşi Ignace Urbain Jean'ın 1829'daki ölümünden sonra Père Lachaise Mezarlığı'na, kardeşinin yanına nakledildi.[4] Anısı[değiştir \| kaynağı değiştir] Telgrafın bulunuşunun 100. yılı anısına Paris'teki Boulevard Saint-Germain ile Rue du Bac sokağının kesişme noktasına Emile Louis Macé tarafından yapılan Chappe'nin bronz heykeli 18 Temmuz 1893'te açıldı.[4][5] Merkezi bir yerde olması ve metro istasyonuna yakınlığı nedeniyle Paris halkı için gözde buluşma yeri olan heykel, 1942'de Nazi Almanyası'nın Fransa'yı işgali sırasında eritilerek Alman işgal birliklerinin silah yapımında kullanıldı.[4] Kaynakça[değiştir \| kaynağı değiştir] David Crowley, Paul Heyer (2010), Communication in History: Technology, Culture, Society, Routledge, ISBN 978-0205693092 a b c d e f g h i j k l Jones, R. Victor. "Claude Chappe - School of Engineering and Applied Sciences" (PDF). Harvard University. 22 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2015. a b Crowley & Heyer 2010, s. 187 a b c d Crowley & Heyer 2010, s. 188 a b c d e Huurdeman, Anton A. The Worldwide History of Telecommunications. John Wiley & Sons, 2003. s.34 "Paris (VIIème arr.). Statue de Claude Chappe (1763-1805) par Emile Louis Macé, boulevard Saint-Germain, angle Bac-Raspail, vers 1895". parisenimages.fr. 13 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2015. Dış bağlantılar[değiştir \| kaynağı değiştir] A fascinating French article on Chappe telegraphs, Les Télégraphes Chappe, l'Ecole Centrale de Lyon (Fransızca) French article : Le télégraphe aérien, in Les merveilles de la science, de Louis Figuier, t. 2, pages 20-68 8 Şubat 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (Fransızca) Otorite kontrolü BNF: cb10303398s (data) GND: 117651397 ISNI: 0000 0000 4423 2541 LCCN: no00015150 SUDOC: 059382740 VIAF: 54136366 WorldCat: lccn-no00015150 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Claude_Chappe&oldid=31656965" sayfasından alınmıştır
Başlığın diğer anlamları için Maxwell (anlam ayrımı) sayfasına bakınız. James Clerk MaxwellJames C. MaxwellDoğum13 Haziran 1831(1831-06-13)Edinburgh, İskoçyaÖlüm5 Kasım 1879 (48 yaşında)Cambridge, Birleşik KrallıkMilliyetİskoçMezun olduğu okul(lar)Edinburgh ÜniversitesiKariyeriDalıMatematik, fizikEtkilendikleriSir Isaac Newton, Michael Faradayİmza James Clerk Maxwell (13 Haziran 1831 – 5 Kasım 1879), İskoç teorik fizikçi ve matematikçi. En önemli başarısı, klasik elektromanyetik teorisinde daha önceden birbirleriyle ilişkisiz olarak gözüken elektrik ve manyetizmanın aynı şey olduğunu kendisine ait olan Maxwell Denklemleri'yle (4 denklem) ispatlamasıdır. Bu denklemler elektrik, manyetik ve optik alanlarında kullanılır. Maxwell Denklemleri sayesinde bu alandaki klasik denklemler ve yasalar basitleştirilmiş oldu. Maxwell'in elektromanyetik alandaki çalışmaları, birincisi Isaac Newton tarafından gerçekleştirilmiş, "fizikteki ikinci büyük birleşme" olarak isimlendirilir. Maxwell elektrik ve manyetik alanların uzayda dalga formunda sabit ışık hızında ilerlediğini bulmuştur. 1864 yılında Maxwell A Dynamical Theory of the Electromagnetic Field (Elektromanyetik Alanın Dinamik Teorisi) adlı kitabı yayınlamıştır. Işığın aslında aynı ortamda dalga hareketi yaptığı, bunların da elektriksel ve manyetik bulgular olduğu ilk kez bu kitapta yer almıştır. Elektrik kuvveti ile manyetik kuvveti birleştirdiği elektromanyetizm modeli, fizikteki en önemli gelişmelerden biri olarak kabul edilir. Maxwell ayrıca gazların kinetik teorisini istatistiksel olarak açıklayan Maxwell-Boltzmann Dağılımı'nın geliştiricilerinden biridir. Bu iki buluş modern fizikte yeni bir çağın başlamasına neden olmuş, özel görelilik ve kuantum mekaniğinin ortaya çıkmasına katkıda bulunmuştur. Maxwell ayrıca 1861'de ilk gerçek renkli fotoğrafı yaratması ve birçok köprünün yapısını oluşturan çubuk-mafsal sistemlerinin esnemezliği (Rijitlik) konusundaki temel oluşturan çalışmalarıyla bilinir. Birçok fizikçi tarafından 19. yüzyılda yaşayıp 20. yüzyıl fiziğine en büyük katkıyı sağlayan kişi olarak görülür. Maxwell'in bilime katkıları Isaac Newton ve Albert Einstein'ınkilerle eşdeğer görülür. 1999'un sonlarında 100 ileri gelen fizikçiyle gerçekleştirilen milenyum oylamasında Maxwell, tüm zamanların en iyi fizikçileri arasında Einstein ve Newton'dan sonra 3. sırayı almıştır.[1][2] 1931 yılında Einstein, Maxwell'in doğum günü töreninde Maxwell'in çalışmasını "Newton'dan sonra fizikte en verimli ve en önemli çalışmadır" diye tanımlamıştır.[3] Einstein çalışma odasının duvarına Michael Faraday ve Isaac Newton'un yanı sıra Maxwell'in de fotoğrafını asmıştı. Biyografi[değiştir \| kaynağı değiştir] İlk yılları (1831–1839)[değiştir \| kaynağı değiştir] Jemima Blackburn tarafından yapılmış James Clark Maxwell tablosu. James Clerk Maxwell 13 Haziran 1831 tarihinde İskoçya'nın başkenti Edinburgh'da avukat John Clerk Maxwell ve eşi Frances Maxwell'in çocukları olarak dünyaya gelmiştir.[4] Babası Penicuik bölgesinin baronetliğini elinde bulunduran Clerk ailesinden olan varlıklı bir kişi olup, kardeşi 6. baronet unvanı almıştır.[5] Asıl adı John Clerk olan babası,[6] Middlebie, Kirkcudbrightshire kasabasında, soylulardan Maxwell ailesi ile olan bağlantısından kendisine miras kalmasından sonra Maxwell soyadını ekletmiştir.[4] Maxwell'in anne ve babası o dönemde pek rastlanmayan bir biçimde 30'lu yaşlarına kadar tanışmamış[7] dahası o doğduğunda annesi 40 yaşına yaklaşmıştır. Daha önce Elizabeth adlı bir kızları olmuş ancak ilk döneminde ölmüştür.[8] Yaşayan tek çocuklarına dedesi ve diğer birçok aile büyüğünün anısına James adını koymuşlardır. Maxwell henüz küçükken ailesi Middlebie kasabasında 6.1 km² üzerine inşa ettirdikleri Glenlair House diye anılan eve taşınmıştır.[9] Eldeki bütün işaretler Maxwell'in daha o yaşta bitmeyen bir merak duygusuna sahip olduğunu göstermiştir.[10] 3 yaşında iken çevresinde hareket eden, ışık saçan, ses çıkaran her şeyi sorguladığı söylenmiştir.[11] Eğitimi (1839–1847)[değiştir \| kaynağı değiştir] Viktorya dönemi'nde sıkça görüldüğü üzere, potansiyeli kolaylıkla fark edilebilen genç James'in eğitiminden sorumlu kişi annesi Frances'ti.[12] Fakat karın kanserine yakalanan annesi, başarısız bir ameliyattan sonra Aralık 1839'da Maxwell daha 8 yaşındayken hayatını kaybetmiştir. Bundan sonra onunla babası John Maxwell ile kardeşinin karısı Jane ilgilenmiş, ikisi de hayatında önemli rol oynamıştır.[12] Okul hayatı babasının tuttuğu 16 yaşındaki özel hocası gözetiminde kötü başlamıştır. Bu kişi hakkında çok bilgi olmasa da John'a acımasızca davrandığı, yavaş ve dik başlı olduğu gerekçesiyle azarladığı söylenmiştir.[12] Babası 1841 Kasım'ında bu hocayı kovmuş, bunu yerine James'i saygın Edinburgh Akademisi'ne göndermiştir.[13] Buradaki dönemde halası Isabella'nın yanında kalmış, kendisi yetenekli bir ressam olan kuzeni Jemima onu çizime olan tutkusu konusunda cesaretlendirmiştir.[14] Maxwell'in bir dönem devam ettiği Edinburgh Akademisi Kırsaldaki evlerinde çevresinden izole bir şekilde büyüyüp 10 yaşına gelen Maxwell, okula uyum sağlayamamıştır.[15] İlk yıl sınıfları dolu olduğu için, kendisinden bir üstteki sınıflara katılmak zorunda kalmıştır.[15] Kendine has davranışları ve sahip olduğu Gallowey aksanı sebebiyle köylü olarak görülmüş, okulun ilk gününde giydiği el yapımı ayakkabı ve giysiler sebebiyle arkadaşları ona salak, deli anlamlarına gelen daftie lakabını takmıştır.[16] Maxwell bu duruma rağmen hiç gücenmiş gibi görünmemiş, şikayet etmeden durumu kabullenmiştir.[17] Akademideki yalnızlığı, sonraki dönemlerde tanınmış isimler haline gelen yaşıtları Lewis Campbell ve Peter Guthrie Tait ile tanıştığında sona ermiş, onlarla ömür boyu dost kalmıştır.[4] Maxwell ilk döneminde geometri'ye büyük ilgi duymuş, herhangi bir ödev, yönlendirme olmadan düzenli çok yüzlü kavramını yeniden keşfetmiştir.[14] Maxwell'in zekası bu duruma rağmen büyük oranda fark edilememiş; okuldaki ikinci yılında kazandığı kutsal metin ödülüne rağmen[14], akademik çalışmaları 13 yaşında kazandığı matematik madalyası ile İngilizce-şiir birincilik ödüllerine kadar karşılıksız kalmıştır.[18] İlk bilimsel makalesini 14 yaşında yazan Maxwell, bu çalışmasında bir parça ip ile oluşturabilen matematiksel eğrilerin mekanik anlamlarıyla birlikte elipslerin ve ikiden fazla odaklı eğrilerin özelliklerini ortaya koymuştur. Oval Eğriler (Oval Curves) adlı çalışması o dönem Edinburgh Üniversitesi'nde doğa felsefesi profesörü olan James Forbes tarafından Edinburgh Kraliyet Topluluğu'na (Royal Society of Edinburgh) sunulmuştur.[4] Maxwell'in bu sunumu yapmak için çok genç olduğu düşünülmüştür.[19] Maxwell'in bu çalışmasının, Descartes'in de 17. yüzyılda çok odaklı eğrileri incelediği düşünüldüğünde, tamamen özgün olduğu söylenemese de; çalışma bu yapıları basitleştirmiştir.[19] Edinburgh Üniversitesi (1847–1850)[değiştir \| kaynağı değiştir] Edinburgh Üniversitesi James Clerk Maxwell tarafından 1855 yılında ortaya atılan üç renkli yöntemle yapılan ilk renkli fotoğraf, Thomas Sutton tarafından 1861 yılında çekildiği. Fotoğrafta ekoseli kumaş iplikleri bulunmaktadır. Maxwell 1847’de akademiyi bırakıp Edinburgh Üniversitesi'nde derslere katılmaya başladı.[20] Cambridge Üniversitesi’ne katılma şansı elde etse de, bunun yerine Edinburgh’daki lisans derslerini bitirmeye karar verdi. Maxwell’in üniversitede bulunduğu dönemde Edinburgh Üniversitesi'nin akademik kadrosu birçok saygıdeğer kişiyi içermekteydi. İlk senesinde Sir William Hamilton’dan mantık ve metafizik, Philip Kelland’dan matematik ve James Forbes’dan doğa felsefesi dersleri aldı. Fakat üniversitedeki dersleri pek çekici bulmayan Maxwell boş zamanlarında, özellikle Glenlair'deki evinde, kendini özel çalışmalarına verdi. Asıl ilgi alanı polarize ışığın özellikleriydi. Şekillendirilmiş jelatin blokları farklı baskılara maruz bırakıp, kendisine ünlü bilim insanı William Nicol tarafından verilen polarizasyon prizmalarını kullanarak jelatinde oluşan renkli fringeleri(ışığın kırılmasıyla oluşan koyu çizgiler) gösterdi. Bu denemesi sırasında (daha sonraları madde üzerindeki baskıyı hesaplamak için kullanılacak olan) fotoelastisiteyi buldu.[21] 18 yaşında iki farklı makale yayımlayan Maxwell “kürsüde durmak” için çok genç olarak nitelendirilmiş ve makalelerin sunumu hocası Kelland tarafından gerçekleştirilmiştir. Cambridge Üniversitesi, 1850–1856[değiştir \| kaynağı değiştir] 1850 Ekim'inde, zaten başarılı bir matematikçi olan Maxwell, Cambridge Üniversitesi için İskoçya'dan ayrıldı. Başlangıçta Peterhouse'a katıldı, ancak ilk döneminin bitiminden önce, bir burs almanın daha kolay olacağına inandığı Trinity'ye transfer oldu.[22] Trinity'de Cambridge Havarileri olarak bilinen elit gizli topluluğa seçildi. Maxwell'in Hristiyan inancına ve bilime ilişkin entelektüel anlayışı Cambridge yıllarında hızla gelişti. Entelektüel seçkinlerin münhasır tartışma topluluğu olan "Havariler" e katıldı ve denemeleri aracılığıyla bu anlayışı geliştirmeye çalıştı. Kasım 1851'de Maxwell, ona "kıdemli savcı ustası" lakabını kazandıran William Hopkins'in yanında çalıştı. 1854'te Maxwell, Trinity'den matematik alanında bir derece ile mezun oldu. Final sınavında ikinci en yüksek puanı alarak Edward Routh'u geride bıraktı ve kendisine İkinci Wrangler unvanını kazandı. Maxwell, derecesini kazandıktan hemen sonra Cambridge Philosophical Society'ye "On the Transformation of Surfaces by Bending" adlı makalesini okudu.[23] Bu, bir matematikçi olarak büyüyen itibarını gösteren, yazdığı tamamen matematiksel birkaç makaleden biridir. Maxwell, mezun olduktan sonra Trinity'de kalmaya karar verdi ve birkaç yıl almasını bekleyebileceği bir süreç olan bir burs için başvurdu. Rengin doğası ve algısı, Forbes öğrencisi iken Edinburgh Üniversitesi'nde başlamış olduğu bu türden bir ilgiydi. Forbes tarafından icat edilen renkli topaçlarla Maxwell, beyaz ışığın kırmızı, yeşil ve mavi ışık karışımından kaynaklanacağını gösterebildi. "Renk Deneyleri" adlı makalesi renk kombinasyonunun ilkelerini ortaya koydu ve Mart 1855'te Edinburgh Kraliyet Cemiyeti'ne sunuldu. Maxwell Kasım 1856'da Cambridge'i terk ederek Aberdeen'de profesörlük yaptı.[22] Bilimsel kuramları[değiştir \| kaynağı değiştir] Renk görüşü[değiştir \| kaynağı değiştir] Maxwell tarafından bir 1861 dersinde gösterilen ilk dayanıklı renkli fotoğrafik görüntü Zamanın çoğu fizikçisinin yanı sıra, Maxwell psikolojiye güçlü bir ilgi duyuyordu. Isaac Newton ve Thomas Young'ın adımlarını takip ederek, özellikle renkli görme çalışmasıyla ilgilendi. Maxwell, 1855'ten 1872'ye kadar aralıklarla renk algısı, renk körlüğü ve renk teorisi ile ilgili bir dizi araştırma yayınladı ve "Renk Görme Teorisi Üzerine" Rumford Madalyası ile ödüllendirildi. Isaac Newton, prizmalar kullanarak, güneş ışığı gibi beyaz ışığın, daha sonra beyaz ışığa dönüştürülebilecek bir dizi monokromatik bileşenden oluştuğunu göstermişti. Newton ayrıca, iki tek renkli sarı ve kırmızı ışıktan oluşmasına rağmen, sarı ve kırmızıdan yapılmış turuncu bir boyanın tam olarak tek renkli turuncu bir ışığa benzeyebileceğini gösterdi. Zamanın fizikçilerinin kafasını karıştıran paradoks bu yüzden: iki karmaşık ışık (birden fazla monokromatik ışıktan oluşan) birbirine benzeyebilir ancak fiziksel olarak farklı olabilir, metamer adı verilir. Thomas Young daha sonra bu paradoksun, üç yönlü olmasını önerdiği, gözlerde sınırlı sayıda kanal aracılığıyla algılanan renklerle açıklanabileceğini öne sürdü, trikromatik renk teorisi. Maxwell, Young'ın teorisini kanıtlamak için yakın zamanda geliştirilen doğrusal cebiri kullandı. Üç reseptörü uyaran herhangi bir monokromatik ışık, üç farklı monokromatik ışıktan oluşan bir setle (aslında, üç farklı ışıktan oluşan herhangi bir setle) eşit olarak uyarılabilmelidir. Renk eşleştirme deneyleri ve Renk Ölçümü icat ederek durumun böyle olduğunu gösterdi. Maxwell, renk algısı teorisini, yani renkli fotoğrafçılığa uygulamakla da ilgileniyordu. Bu doğrudan renk algısı üzerine yaptığı psikolojik çalışmasından kaynaklanıyordu "Herhangi bir üç ışığın toplamı, algılanabilir herhangi bir rengi yeniden üretebiliyorsa, üç renkli filtre seti ile renkli fotoğraflar üretilebilir." Maxwell, 1855 tarihli makalesi sırasında, bir sahnenin üç siyah-beyaz fotoğrafının kırmızı, yeşil ve mavi filtrelerden çekilmesi ve görüntülerin şeffaf baskılarının, üç projektörle donatılmış üç projektör kullanılarak bir ekrana yansıtılmasını önerdi. benzer filtreler, ekrana bindirildiğinde, sonuç insan gözü tarafından sahnedeki tüm renklerin eksiksiz bir yeniden üretimi olarak algılanacaktır. Renk teorisi üzerine bir 1861 Kraliyet Enstitüsü dersi sırasında Maxwell, bu üç renkli analiz ve sentez prensibiyle dünyanın ilk renkli fotoğraf gösterimini sundu. Tek lensli refleks kameranın mucidi Thomas Sutton fotoğrafı çekti. Kırmızı, yeşil ve mavi filtrelerden bir ekose kurdeleyi üç kez fotoğrafladı ve ayrıca Maxwell'in hesabına göre gösteride kullanılmayan sarı bir filtreden dördüncü bir fotoğraf yaptı. Sutton'ın fotoğraf plakaları kırmızıya ve yeşile çok az duyarlı olduğu için, bu öncü deneyin sonuçları mükemmel olmaktan uzaktı. Konferansta yayınlanan açıklamada, "kırmızı ve yeşil görüntüler mavi kadar tamamen fotoğraflanmış olsaydı", şeridin gerçekten renkli bir görüntüsü olacağı belirtildi. daha az kırılabilir ışınlar olursa, nesnelerin renklerinin temsili büyük ölçüde iyileştirilebilir. "1961'de araştırmacılar, kırmızı filtreli maruz kalmanın görünüşte imkansız olan kısmi başarısının morötesi ışığa bağlı olduğu sonucuna vardılar. Bazı kırmızı boyalar tarafından güçlü bir şekilde yansıtılır, kullanılan kırmızı filtre tarafından tamamen engellenmez ve Sutton'ın uyguladığı ıslak kolodiyon işleminin hassasiyet aralığı dahilindedir.[24][25][26] Kinetik Teori[değiştir \| kaynağı değiştir] Maxwell ayrıca gazların kinetik teorisini araştırdı. Daniel Bernoulli ile başlayan bu teori, John Herapath, John James Waterston, James Joule ve özellikle Rudolf Clausius'un ardıl emekçileri tarafından genel doğruluğunu şüpheye dayandıracak şekilde ilerletildi; ancak bu alanda bir deneyci (gazlı sürtünme yasaları hakkında) ve bir matematikçi olarak ortaya çıkan Maxwell'den muazzam bir gelişme aldı. 1859 ve 1866 arasında, daha sonra Ludwig Boltzmann tarafından genelleştirilen bir gaz parçacıklarındaki hızların dağılımı teorisini geliştirdi. Maxwell-Boltzmann dağılımı adı verilen formül, verilen herhangi bir sıcaklıkta belirli bir hızda hareket eden gaz moleküllerinin fraksiyonunu verir. Kinetik teoride, sıcaklıklar ve ısı sadece moleküler hareketi içerir. Bu yaklaşım önceden belirlenmiş termodinamik yasalarını genelleştirdi ve mevcut gözlemleri ve deneyleri daha önce elde edilenden daha iyi bir şekilde açıkladı. Termodinamik üzerine yaptığı çalışma, onu Maxwell'in şeytanı olarak bilinen düşünce deneyini tasarladı; burada termodinamiğin ikinci yasası, parçacıkları enerjiye göre ayırabilen hayali bir varlık tarafından ihlal edildi. Ayrıca bakınız[değiştir \| kaynağı değiştir] Maxwell denklemleri Elektrik Manyetizma Maxwell'in Cini Kaynakça[değiştir \| kaynağı değiştir] Bu makalenin çoğu aynı başlıklı İngilizce makalesinden (29.12.2010) alınmadır. İngilizce makalenin gösterdiği kaynaklar aşağıdadır. "Einstein the greatest". BBC News. 29 Kasım 1999. 11 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 25 Ocak 2015. "The Scientists:An Epic of Discovery, A. Robinson, Londra, Thames&Hudson Ltd, 2012. McFall, Patrick "Brainy young James wasn't so daft after all" 17 Mart 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. The Sunday Post, 23 April 2006 a b c d Oxford Dictionary of National Biography, p506 "John Clerk-Maxwell of Middlebie". thePeerage.com. 22 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. "James Clerk". thePeerage.com. 22 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Şubat 2008. Tolstoy, p11 Campbell, p1. Mahon, pp 186–187 Tolstoy, p13 Mahon, p3 a b c Tolstoy, pp 15–16 Campbell, pp 19–21 a b c Mahon, pp 12–14 a b Mahon, p10 Mahon, p4 Campbell, pp 23–24 Campbell, p43 a b Mahon, p16 Harman, Hutchinson Dictionary, p662 Russo, Remigio (1996). Mathematical Problems in Elasticity. World Scientific. ss. 73. ISBN 9810225768. a b Glazebrook, Richard (1896). James Clerk Maxwell and modern physics by R.T. Glazebrook. New York :: Macmillan,. Harman, P. M. (2001). The natural philosophy of James Clerk Maxwell. 1st pbk. ed. Cambridge, UK: Cambridge University Press. ISBN 0-521-00585-X. OCLC 48014525. Tolstoy, Ivan (1982). James Clerk Maxwell : a biography. Chicago: University of Chicago Press. ISBN 0-226-80785-1. OCLC 8688302. Maxwell, James Clerk (1890). The Scientific Papers of James Clerk Maxwell. Volume 1. W. D. Niven. Place of publication not identified. ISBN 978-0-511-69809-5. OCLC 1097142563. Evans, Ralph M. (1961). "Maxwell's Color Photograph". Scientific American. 205 (5): 118-128. doi:10.1038/scientificamerican1161-118. ISSN 0036-8733. 4 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Mart 2021. gtdRumford Madalyası1800 - 1825 Benjamin Thompson (1800) John Leslie (1804) William Murdoch (1808) Étienne-Louis Malus (1810) William Charles Wells (1814) Humphry Davy (1816) Augustine Jean Fresnel(1824) 1826 - 1850 John Frederic Daniell (1832) Macedonio Melloni (1834) James David Forbes (1838) Jean-Baptiste Biot (1840) William Fox Talbot (1842) Michael Faraday (1846) Henri Victor Regnault (1848) François Arago (1850) 1851 - 1875 George Gabriel Stokes (1852) Neil Arnott (1854) Louis Pasteur (1856) Jules Jamin (1858) James Clerk Maxwell (1860) Gustav Kirchoff (1862) John Tyndall (1864) Hippolyte Fizeau (1866) Balfour Stewart (1868) Alfred Des Cloizeaux (1870) Anders Jonas Ångström (1872) Norman Lockyer (1874) John William Draper (1875) 1876 - 1900 Pierre Janssen (1876) Alfred Cornu (1878) William Huggins (1880) William de Wiveleslie Abney (1882) Tobias Robertus Thalén (1884) Samuel Langley (1886) Pietro Tacchini (1888) Heinrich Hertz (1890) Nils Christoffer Dunér (1892) James Dewar (1864) Philipp Lenard - Wilhelm Röntgen (1896) Oliver Lodge (1898) Henri Becquerel (1900) 1901 - 1925 Charles Algernon Parsons (1902) Ernest Rutherford (1904) Hugh Longbourne Callendar (1906) Hendrik Lorentz (1908) Heinrich Rubens (1910) Heike Kamerlingh Onnes (1912) John William Strutt (1914) William Bragg (1916) Charles Fabry - Alfred Perot (1918) Robert Strutt (1920) Pieter Zeeman (1922) Charles Vernon Boys (1924) 1926 - 1950 Arthur Schuster (1926) Friedrich Paschen (1928) Peter Debye (1930) Fritz Haber (1931) Wander Johannes de Haas (1934) Ernest George Coker (1936) Robert W. Wood (1938) Manne Siegbahn (1940) Gordon Dobson (1942) Harry Ricardo (1944) Alfred Egerton (1946) Francis Simon (1948) Frank Whittle (1950) 1951 - 1975 Frits Zernike (1952) Cecil Reginald Burch (1954) Frank Philip Bowden (1956) Thomas Ralph Merton (1958) Alfred Gordon Gaydon (1960) Dudley Maurice Newitt (1962) Hendrik van de Hulst (1964) William Penney (1966) Dennis Gabor (1968) Christopher Hinton (1970) Basil John Mason (1972) Alan Cottrell (1974) 1976 - 2000 Ilya Prigogine (1976) George Porter (1978) William Frank Vinen (1980) Charles Gorrie Wynne (1982) Harold Hopkins (1984) Denis Rooke (1986) Felix Weinberg (1988) Walter Eric Spear (1990) Harold Neville Vazeille Temperley (1992) Andrew Keller (1994) Grenville Turner (1996) Richard Friend (1998) Wilson Sibbett (2000) 2001 - David King (2002) Richard Dixon (2004) Jean-Pierre Hansen (2006) Edward Hinds (2008) Gilbert Lonzarich (2010) Roy Taylor (2012) Jeremy Baumberg (2014) Ortwin Hess (2016) Ian Walmsley (2018) Miles Padgett (2019) Patrick Gill (2020) Carlos Frenk (2021) Raymond Pierrehumbert (2022) Polina Bayvel (2023) gtdİsimleri elektromanyetik birimlerde kullanılan bilim adamlarıIsaac Newton · Charles-Augustin de Coulomb · James Watt · Alessandro Volta · Andre Marie Ampere · Joseph Henry · Georg Ohm · Michael Faraday · Wilhelm Eduard Weber · Ernst Werner von Siemens · James Prescott Joule · Nikola Tesla · Heinrich Rudolf Hertz · James Clerk Maxwell · Jean-Baptiste Biot · Hans Christian Ørsted · Carl Friedrich Gauss · William Gilbert · Peter Debye · Wilhelm Conrad Röntgen Otorite kontrolü BIBSYS: 90146644 BNC: 000333378 BNE: XX1008534 BNF: cb12113496h (data) CANTIC: a10305610 CiNii: DA00892683 GND: 11873220X ISNI: 0000 0001 2136 4370 LCCN: n79089636 LNB: 000041646 MGP: 105806 NDL: 00524280 NKC: jn20000701194 NLA: 35336156 NLG: 241369 NLI: 987007265289505171 NLK: KAC201623205 NTA: 070343888 PIC: 284276 RERO: 02-A017431032 RKD: 407170 SELIBR: 209679 SNAC: w68k7dpr SUDOC: 027640116 Trove: 916263 VIAF: 64037507 WorldCat: lccn-n79089636 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=James_Clerk_Maxwell&oldid=32304221" sayfasından alınmıştır
Heinrich Rudolf HertzAlman fizikçiDoğum22 Şubat 1857(1857-02-22)Hamburg, Alman KonfederasyonuÖlüm1 Ocak 1894 (36 yaşında)Bonn, Alman İmparatorluğuMilliyetAlmanMeslekFizikçiİmza Heinrich Rudolf Hertz (22 Şubat 1857, Hamburg - 1 Ocak 1894, Bonn), Alman fizikçidir. Berlin Üniversitesi'nde Helmholtz ve Kirchoff'un yönetimi altında fizik çalıştı. 1885'te Karlsruhe Üniversitesi'nde Fizik Profesörü unvanını aldı. Orada, 1888'de kendisinin en önemli başarısı olan radyo dalgalarını keşfetti. 1889'da Bonn Üniversitesi'nde fizik profesörü olan Rudolf Clausius'un yerine geçti. Katot ışınlarının belli metal filmlerden geçişini içeren deneyleri, katot ışınlarının parçacık olmaktan çok dalga tabiatlı oldukları sonucu doğurdu. Radyo dalgalarının keşfi, oluşumlarının gösterilmesi ve hızlarının tayini Hertz'in çok sayıdaki başarılarından bazılarıdır. Bir radyo dalgasının hızının ışık hızı ile aynı olduğunun bulunmasından sonra, Hertz, radyo dalgalarının ışık dalgaları gibi yansıma, kırılma ve girişim yapabildiklerini gösterdi. Kısa yaşamı boyunca bilime birçok katkı yaptı. Saniye başına titreşim olarak tanımlanan hertz, onun ismi ile anılmaktadır. Yaptığı deneylerde laboratuvarlarının bir tarafındaki elektrik kıvılcımının yaymış olduğu manyetik dalganın bir tel halka tarafından hissedildiğini gözlemledi. Elektromanyetik ışımının başka bir türü olan radyo dalgalarının varlığını kanıtladı. Işığın toplanıp yansıtıldığı gibi radyo dalgalarının da aynı şekilde işlev gördüğünü gösterdi. Hertz'in yaptığı çalışmalar, Maxwell'in daha önce ortaya attığı, elektromanyetik dalgaların elektrik dalgalarıyla aynı davranışları gösterdiği biçimdeki kuramını kanıtlamış oldu. Kaynakça[değiştir \| kaynağı değiştir] Struan Reid, Patricia Fara, Bilm Adamları Tübitak Yayınları ISBN 9754031010 gtdİsimleri elektromanyetik birimlerde kullanılan bilim adamlarıIsaac Newton · Charles-Augustin de Coulomb · James Watt · Alessandro Volta · Andre Marie Ampere · Joseph Henry · Georg Ohm · Michael Faraday · Wilhelm Eduard Weber · Ernst Werner von Siemens · James Prescott Joule · Nikola Tesla · Heinrich Rudolf Hertz · James Clerk Maxwell · Jean-Baptiste Biot · Hans Christian Ørsted · Carl Friedrich Gauss · William Gilbert · Peter Debye · Wilhelm Conrad Röntgen gtdRumford Madalyası1800 - 1825 Benjamin Thompson (1800) John Leslie (1804) William Murdoch (1808) Étienne-Louis Malus (1810) William Charles Wells (1814) Humphry Davy (1816) Augustine Jean Fresnel(1824) 1826 - 1850 John Frederic Daniell (1832) Macedonio Melloni (1834) James David Forbes (1838) Jean-Baptiste Biot (1840) William Fox Talbot (1842) Michael Faraday (1846) Henri Victor Regnault (1848) François Arago (1850) 1851 - 1875 George Gabriel Stokes (1852) Neil Arnott (1854) Louis Pasteur (1856) Jules Jamin (1858) James Clerk Maxwell (1860) Gustav Kirchoff (1862) John Tyndall (1864) Hippolyte Fizeau (1866) Balfour Stewart (1868) Alfred Des Cloizeaux (1870) Anders Jonas Ångström (1872) Norman Lockyer (1874) John William Draper (1875) 1876 - 1900 Pierre Janssen (1876) Alfred Cornu (1878) William Huggins (1880) William de Wiveleslie Abney (1882) Tobias Robertus Thalén (1884) Samuel Langley (1886) Pietro Tacchini (1888) Heinrich Hertz (1890) Nils Christoffer Dunér (1892) James Dewar (1864) Philipp Lenard - Wilhelm Röntgen (1896) Oliver Lodge (1898) Henri Becquerel (1900) 1901 - 1925 Charles Algernon Parsons (1902) Ernest Rutherford (1904) Hugh Longbourne Callendar (1906) Hendrik Lorentz (1908) Heinrich Rubens (1910) Heike Kamerlingh Onnes (1912) John William Strutt (1914) William Bragg (1916) Charles Fabry - Alfred Perot (1918) Robert Strutt (1920) Pieter Zeeman (1922) Charles Vernon Boys (1924) 1926 - 1950 Arthur Schuster (1926) Friedrich Paschen (1928) Peter Debye (1930) Fritz Haber (1931) Wander Johannes de Haas (1934) Ernest George Coker (1936) Robert W. Wood (1938) Manne Siegbahn (1940) Gordon Dobson (1942) Harry Ricardo (1944) Alfred Egerton (1946) Francis Simon (1948) Frank Whittle (1950) 1951 - 1975 Frits Zernike (1952) Cecil Reginald Burch (1954) Frank Philip Bowden (1956) Thomas Ralph Merton (1958) Alfred Gordon Gaydon (1960) Dudley Maurice Newitt (1962) Hendrik van de Hulst (1964) William Penney (1966) Dennis Gabor (1968) Christopher Hinton (1970) Basil John Mason (1972) Alan Cottrell (1974) 1976 - 2000 Ilya Prigogine (1976) George Porter (1978) William Frank Vinen (1980) Charles Gorrie Wynne (1982) Harold Hopkins (1984) Denis Rooke (1986) Felix Weinberg (1988) Walter Eric Spear (1990) Harold Neville Vazeille Temperley (1992) Andrew Keller (1994) Grenville Turner (1996) Richard Friend (1998) Wilson Sibbett (2000) 2001 - David King (2002) Richard Dixon (2004) Jean-Pierre Hansen (2006) Edward Hinds (2008) Gilbert Lonzarich (2010) Roy Taylor (2012) Jeremy Baumberg (2014) Ortwin Hess (2016) Ian Walmsley (2018) Miles Padgett (2019) Patrick Gill (2020) Carlos Frenk (2021) Raymond Pierrehumbert (2022) Polina Bayvel (2023) gtdMatteucci Madalyası1851 - 1900 Hermann Helmholtz (1868) Henri Victor Regnault (1875) William Thomson, 1st Baron Kelvin (1876) Gustav Kirchhoff (1877) Gustav Wiedemann (1878) Wilhelm Weber (1879) Antonio Pacinotti (1880) Emilio Villari (1881) Augusto Righi (1882) Thomas Edison (1887) Heinrich Rudolph Hertz (1888) John Strutt, 3rd Baron Rayleigh (1894) Henry Augustus Rowland (1895) Wilhelm Conrad Röntgen / Philipp Lenard (1896) 1901 - 1950 Guglielmo Marconi (1901) Albert A. Michelson (1903) Marie Curie / Pierre Curie (1904) Henri Poincaré (1905) James Dewar (1906) William Ramsay (1907) Antonio Garbasso (1908) Orso Mario Corbino (1909) Heike Kamerlingh Onnes (1910) Jean Perrin (1911) Pieter Zeeman (1912) Ernest Rutherford (1913) Max von Laue (1914) Johannes Stark (1915) William Henry Bragg / Lawrence Bragg (1915) Antonino Lo Surdo (1917) Robert W. Wood (1918) Henry Gwyn-Jeffreys Moseley (1919) Albert Einstein (1921) Niels Bohr (1923) Arnold Sommerfeld (1924) Robert Andrews Millikan (1925) Enrico Fermi (1926) Erwin Schrödinger (1927) Venkata Raman Chandrasekhara (1928) Werner Heisenberg (1929) Arthur Compton (1930) Franco Rasetti (1931) Frédéric Joliot / Irène Joliot-Curie (1932) 1951 - 2000 Wolfgang Pauli (1956) Bruno Touschek (1975) Abdus Salam (1978) Luciano Maiani (1979) Giancarlo Wick (1980) Rudolf Peierls (1982) Hendrik Casimir (1985) Pierre-Gilles De Gennes (1987) Lev Okun (1988) Freeman Dyson (1989) Jack Steinberger (1990) Bruno Rossi (1991) Anatole Abragam (1992) John Archibald Wheeler (1993) Claude Cohen-Tannoudji (1994) Tsung-Dao Lee (1995) Wolfgang K.H. Panofsky (1996) Oreste Piccioni (1998) 2001 - Theodor W. Hänsch (2001) Nicola Cabibbo (2002) Manuel Cardona (2003) David Ruelle (2004) John Iliopoulos (2005) Giorgio Bellettini (2006) Adalberto Giazotto (2016) Marco Tavani (2017) Gianluigi Fogli (2018) Federico Capasso (2019) Massimo Inguscio (2020) Amos Maritan (2021) Jocelyn Bell Burnell (2022) Otorite kontrolü BIBSYS: 90089575 BNE: XX1150427 BNF: cb124810439 (data) CiNii: DA00814431 GND: 11855008X ISNI: 0000 0001 2134 2542 LCCN: n83210758 LNB: 000284012 MGP: 67546 NDL: 00443175 NKC: jn20000700701 NLA: 35908879 NLI: 987007262684905171 NSK: 000130865 NTA: 071756469 RERO: 02-A003367677 SELIBR: 237442 SNAC: w6vr3rjk SUDOC: 03401151X Trove: 1141412 VIAF: 56711749 WorldCat: lccn-n83210758 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Heinrich_Hertz&oldid=30645602" sayfasından alınmıştır
Bir haberleşme uydusu Optik fiberler Telekomünikasyon ya da haberleşme mühendisliği, her türlü haberleşme sisteminin tasarım, üretim ve geliştirilmesi üzerine çalışan mühendislik dalıdır.[1] Temelde telekomünikasyon, işaret işleme ve elektromanyetik uygulamalarıyla ilgili bir mühendislik disiplinidir. GSM, 3G, LTE gibi haberleşme teknolojileriyle ilgilenen haberleşme mühendisleri telekomünikasyon sektöründe çalışmalarına devam etmektedirler. İşaret işleme ise daha çok matematikle ilgili bir konu olup, elektriksel işaretlerin yorumlanıp belirli algoritmalarla işlevsel hale getirilmesiyle ilgili bir alt disiplindir. Elektromanyetik alanı ise antenler ve tıp elektroniğiyle ilgili daha çok matematik ve fizikle ilgili bir bilim alanıdır.[2] Ayrıca bakınız[değiştir \| kaynağı değiştir] Elektronik mühendisliği Kaynakça[değiştir \| kaynağı değiştir] "Journal of Engineering Education (JEE)". www.asee.org. 23 Haziran 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Temmuz 2023. "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 19 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 12 Temmuz 2023. Telekomünikasyon ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. Mühendislik ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. gtdMühendislik Mühendislik tarihi Mühendislik ana hatları Mühendislik dalları listesi Mühendislik yönetimi Elektrik mühendisliği Bilgisayar Biyomedikal Elektronik Elektromekanik Güç Kontrol Radyo frekansı Telekomünikasyon İnşaat mühendisliği Çevre Deprem Geomatik Harita Geoteknik Hidrolik Jeofizik Ulaşım Yapı Kimya mühendisliği Biyokimya Biyoloji Petrol ve doğalgaz Proses Reaksiyon Makine mühendisliği Demiryolu Deniz Gemi Gemi makineleri işletme Havacılık ve uzay Hidrojeoloji İmalat Otomotiv Uçak Uzay Tekstil Disiplinlerarası Cevher hazırlama Deri Doku Endüstri Genetik Gıda Güvenlik Enerji Fizik Fotonik İstihkâm İşletme Jeoloji Maden Malzeme bilimi Metalurji ve malzeme Seramik Polimer Matematik Mekatronik Meteoroloji Nanomühendislik Nanoteknoloji Nükleer enerji Optik Peyzaj Robotik Ses Sistem Yazılım Ziraat Mühendislik dalları • Kategori • Medya Otorite kontrolü GND: 4041066-3 NKC: ph125446 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Telekomünikasyon_mühendisliği&oldid=31047150" sayfasından alınmıştır
Bağlantı bakımı gtdBilgisayar biliminin alt dallarıMatematiksel temellerMatematiksel mantık · Kümeler kuramı · Sayı teorisi · Çizge teorisi · Tip teorisi · Kategori teorisi · Sayısal çözümleme · Bilgi teorisi · Kombinatorik · Boole cebiriHesaplama teorisiOtomat teorisi · Hesaplanabilirlik teorisi · Hesaplamalı karmaşıklık teorisi · Kuantum hesaplama teorisiAlgoritmalar ve veri yapılarıAlgoritma çözümlemesi · Algoritma tasarımı · Hesaplamalı geometriProgramlama dilleri ve derleyicilerAyrıştırıcılar · Yorumlayıcılar · Yordamsal programlama · Nesne yönelimli programlama · Fonksiyonel programlama · Mantık programlama · Programlama paradigmalarıEşzamanlı, paralel ve dağıtık sistemlerÇoklu işleme · Dağıtımlı hesaplama · Eşzamanlılık denetimiYazılım mühendisliğiGereksinim çözümleme · Yazılım tasarımı · Bilgisayar programlama · Biçimsel yöntemler · Yazılım testi · Yazılım geliştirme süreciSistem mimarisiBilgisayar mimarisi · Bilgisayar organizasyonu · İşletim sistemiTelekomünikasyon ve ağ oluşturmaBilgisayar müziği · Yönlendirme · Örgü topolojisi · KriptografiVeritabanlarıVeritabanı yönetim sistemleri · İlişkisel veritabanı · SQL · İşlem yürütme · Veritabanı indeksleme · Veri madenciliği · Metadata (Üst veri) · Ana veri (Master data)Yapay zekâOtomatikleştirilmiş muhakeme · Bilgisayarlı dilbilim · Bilgisayarlı görü · Evrimsel hesaplama · Uzman sistemler · Makine öğrenimi · Doğal dil işleme · RobotikBilgisayar grafikleriGörselleştirme · Bilgisayar animasyonu · Görüntü işlemeİnsan-bilgisayar etkileşimiBilgisayar erişilebilirliği · Kullanıcı arayüzleri · Giyilebilir hesaplama · Yaygın bilişim · Sanal gerçeklikBilimsel hesaplamaYapay yaşam · Biyoenformatik · Bilişsel bilim · Bilgisayarlı kimya · Hesaplamalı nörobilim · Hesaplamalı fizik · Sayısal algoritmalar · Sembolik matematikBilgisayar bilimi, ACM Hesaplama ve Sınıflandırma Sistemi'ne göre farklı konu ve alanlara ayrılabilir. Şablon belgelemesi İlk yükleme görünümü hiçbir komut verilmediği takdirde otodaralt değeri ile oluşturulur. Sayfa yüklendikten sonra şablonun nasıl görüneceği varsayılan değerin hâricinde \|durum= parametresi kullanılarak şu şekillerde kontrol edilebilir: \|durum=daraltılmış: {{Bilgisayar bilimi\|durum=daraltılmış}} şeklindeki kullanım ile şablonun tüm içeriği gizlenerek yalnızca başlık çubuğu görüntülenir \|durum=genişletilmiş: {{Bilgisayar bilimi\|durum=genişletilmiş}} şeklindeki kullanım ile şablonun tüm içeriği açık şekilde sayfa yüklenir \|durum=otodaralt: {{Bilgisayar bilimi\|durum=otodaralt}} sayfada {{dolçub}}, {{kenar kutusu}} ya da katlanabilir niteliğe sahip başka bir şablon varsa daraltılmış şekilde yüklenir sayfada katlanabilir başka bir öge yoksa genişletilmiş şekilde yüklenir Eğer \|durum= parametresi ile komut verilmemişse Daraltılabilir seçenek şablonundaki \|varsayılan= parametresine tanımlı ilk yükleme görünümü değeri kullanılır. Bu şablon için bu değer otodaralt şeklindedir. Kullanıcılar denemelerini bu şablonun deneme tahtası (oluştur \| yansıtma) ve test senaryosu (oluştur) sayfalarında yapabilirler. Bu şablon ile ilgili alt sayfalar için buraya tıklayınız. "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Şablon:Bilgisayar_bilimi&oldid=30085663" sayfasından alınmıştır
Burası Bilgisayar bilimi adlı şablon üzerindeki değişikliklerin konuşulduğu tartışma sayfasıdır. Bu sayfa şu Vikiprojelerin kapsamında yer almaktadır: Vikiproje Şablonlar (Şablon-sınıf, NA-önem) ŞablonlarVikiproje:ŞablonlarŞablon:VikiprojeŞablonlar gtdBu şablon, Vikipedi'deki Şablonlar maddelerini geliştirmek amacıyla oluşturulan Vikiproje Şablonlar kapsamındadır. Eğer projeye katılmak isterseniz, bu sayfaya bağlı değişiklikler yapabilir veya katılabileceğiniz ve tartışabileceğiniz proje sayfasını ziyaret edebilirsiniz. Şablon Bu şablon için herhangi bir değerlendirme yapmaya gerek yoktur. "D" yani Değiştir kumandası yanlış yönlendiriyor[kaynağı değiştir] Şablon açılıp sol üst köşesindeki üç harften "D" tıklandığında Şablon:Bilgisayar_bilimi sayfasını değiştirme formuna değilde "Şablon:Bilgisayar bilimiUbiquitous computing" yani bulunmayan bir sayfayı oluşturma formuna yönlendiriliyoruz. Kim düzeltir? (@Emin.donmez @Pinar @İnsanperver @Vito Genovese @EmreDuran). İyi çalışmalar Cobanyastigi (mesaj) 10.36, 27 Mart 2019 (UTC)[yanıtla] Düzeltildi, teşekkürler. --Superyetkinileti 15.14, 28 Mart 2019 (UTC)[yanıtla] "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Şablon_tartışma:Bilgisayar_bilimi&oldid=31968322" sayfasından alınmıştır
Bilgisayar biliminin temel alanları bilgisayar programlama dillerini (sol üst), algoritmaların dizayn ve analizini (sağ üst), akıllı sistemlerin yapılmasını (sol alt) ve elektrik donanımları (sağ alt) kapsar. Makale serilerindenBilim Formal bilim Matematik Matematiksel mantık Matematiksel istatistik Bilgisayar bilimi Fiziksel bilimler Fizik Uygulamalı fizik · Atom fiziği Hesaplamalı fizik Yoğun madde fiziği Deneysel fizik · Mekanik Nükleer fizik Parçacık fiziği · Plazma fiziği Kuantum mekaniği Katı hâl fiziği · Teorik fizik Termodinamik · Optik Genel görelilik · M-Kuramı Özel görelilik Kimya Simya Analitik kimya · Astrokimya Biyokimya · Kristalografi Çevre kimyası · Yemek bilimi Jeokimya · Yeşil kimya İnorganik kimya · Malzeme bilimi Moleküler fizik · Çekirdek kimyası Organik kimya · Fotokimya Fiziksel kimya · Radyokimya Katı hâl kimyası · Stereokimya Supramoleküler kimya Yüzey bilimi · Teorik kimya Astronomi Astrofizik · Kozmoloji Galaktik astronomi · Astrojeoloji Gezegen bilimi · Yıldız Yer bilimleri Atmosfer bilimi · Ekoloji Ekoloji · Jeodezi Jeoloji · Yüzey bilimi Jeofizik · Buzul bilimi · Su bilimi Limnoloji · Mineraloji · Okyanus bilimi Paleoklimatoloji · Palinoloji Fiziki coğrafya · Agroloji Yaşam bilimleri Biyoloji Anatomi · Astrobiyoloji · Biyokimya Biyocoğrafya · Biyomühendislik · Biyofizik Davranışsal nöroloji · Biyoteknoloji Botanik · Sitoloji · Koruma biyolojisi · Kriyobiyoloji Gelişim biyolojisi Ekoloji · Etnobiyoloji Evrimsel biyoloji Genetik Gerontoloji · İmmünoloji · Limnoloji Deniz biyolojisi · Mikrobiyoloji Moleküler biyoloji · Nöroloji Paleontoloji · Parazitoloji · Fizyoloji Radyobiyoloji · Agroloji Sistematik · Teorik biyoloji Toksikoloji · Zooloji Sosyal veDavranışsal bilimler Antropoloji · Arkeoloji Kriminoloji · Demografi Ekonomi · Eğitim Beşeri coğrafya · Tarih Uluslararası ilişkiler · Hukuk Dilbilim · Siyaset bilimi Psikoloji · Sosyoloji Uygulamalı bilimler Mühendislik Ziraat · Havacılık ve uzay · BiyomedikalKimya · İnşaat · BilgisayarElektrik · Yangın · Genetik Endüstri · Mekanik · Askeri Maden · Nükleer · Yöneylem araştırması Robotik · Yazılım Sağlık bilimleri Biyomühendislik · Diş hekimi Epidemiyoloji · Sağlık hizmetleri · Tıp Hemşire · Eczacılık · Sosyal çalışma Veteriner tıp Disiplinlerarası bilimler Uygulamalı fizik · Yapay zekâ Biyoetik · Biyoenformatik · Biyomedikal mühendisliği · Biyoistatistik Bilişsel bilim · Bilgisayar dili bilimi Sibernetik Ekoloji Evrimsel psikoloji · Ormancılık Sağlık Kütüphane bilimi · Mantık Matematiksel biyoloji · Matematiksel fizik Bilimsel modelleme Göstergebilim · Sosyobiyoloji Sistemler kuramı Şehir planlaması Bilim felsefesi ve bilim tarihi Bilimsel yöntem Bilim tarihi Bilim felsefesi Bilim politikası Sınırbilim Sözdebilim Bilim portalıKategorigtd Bilgisayar bilimi; pratik tekniklerle birlikte veri ve hesaplamanın teorik temellerini de ele almaktadır. Şekilde en kısa yol problemi ve çözüm algoritması animasyonu veriliyor. Bilgisayar bilimi, bilgisayarların tasarımı ve kullanımı için temel oluşturan teori, deney ve mühendislik çalışmasıdır. Hesaplamaya ve uygulamalarına bilimsel ve pratik bir yaklaşımdır. Bilgisayar bilimi; edinim, temsil, işleme, depolama, iletişim ve erişimin altında yatan yönteme dayalı prosedürlerin veya algoritmaların fizibilitesi, yapısı, ifadesi ve mekanizasyonunun sistematik çalışmasıdır. Bilgisayar biliminin alternatif, daha özlü tanımı "büyük, orta veya küçük ölçekli algoritmik işlemleri otomatikleştirme çalışması" olarak nitelendirilebilir. Bir bilgisayar bilimcisi, hesaplama teorisi ve hesaplama sistemlerinin tasarımı konusunda uzmanlaşmıştır.[1] Alanları teorik ve pratik disiplinlere ayrılabilir. Bilgisayar grafikleri gibi alanlar, gerçek dünya görsel uygulamalarını vurgularken, hesaplamalı karmaşıklık teorisi (hesaplama ve zor olan sorunların temel özelliklerini araştıran) gibi bazı alanlar oldukça özeldir. Diğer alanlar sıklıkla hesaplamanın uygulanması konusunda karşılaşılan zorluklara odaklanmaktadır. Örneğin, programlama dili teorisi, hesaplamanın tanımlamasına yönelik çeşitli yaklaşımları ele alırken, bilgisayar programcılığının kendisi de programlama dili ve karmaşık sistemlerin kullanımının çeşitli yönlerini inceler. Bununla beraber insan-bilgisayar etkileşimi alanı; bilgisayarları ve hesaplamaları yararlı, kullanışlı ve evrensel olarak insanlara ulaştırmaya yönelik zorlukları tanımlamaya ve onları aşmaya çalışmaktadır. Tarihi[değiştir \| kaynağı değiştir] Daha sonraları bilgisayar bilimi haline gelecek olgunun en eski temelleri, modern dijital bilgisayarın icadından önce gelmektedir. Abaküs gibi sabit sayısal işlemler için kullanılan hesap makineleri, antik çağlardan beri var olmuştur. Bunlar çarpma ve bölme gibi temel hesaplamalara yardımcı oluyordu. Ayrıca, hesaplamaları gerçekleştirmek için kullanılan algoritmalar, antik çağlardan beri, hatta gelişmiş bilgisayar ekipmanlarının geliştirilmesinden önce de var olmuştur. Blaise Pascal, 1642'de kendi ismini verdiği mekanik hesap makinesini tasarladı ve geliştirdi.[2] 1673'te Gottfried Leibniz, "Stepped Reckoner" adında bir dijital mekanik hesap makinesi tasarladı.[3] İlk bilgisayar bilimcisi ve bilgi teorisyeni olarak düşünebilir. Leibniz'i ilk bilgisayar bilimcisi olarak kabul etmemiz için diğer sebeplerin yanı sıra kendisinin, ikili sayı sisteminde belgeli ve sistemli biçimde çalışmış olması yeterlidir. Thomas de Colmar, 1820'de mekanik hesap makinesi endüstrisini başlattı ve basitleştirilmiş aritmometre'yi piyasaya sundu. Bu hesap makinesi, günlük olarak ofis ortamında kullanılabilecek kadar donanımlı ve güvenilir ilk hesap makinasıydı. Charles Babbage, 1822'de ilk "Otomatik çalışan mekanik hesap makinesi" olan Fark Makinesi'nin (İngilizce: Difference Engine) tasarımını başlattı ve bu çalışmalarının neticesinde ona ilk programlanabilir mekanik hesap makinesi fikri olan "Analitik Tabanlı Motor" ismini verdi.[4] Bu makineyi 1834'te geliştirmeye başladı ve iki yıldan az bir sürede modern bilgisayarın göze çarpan özelliklerinin çoğunu çizmişti.[5] 1843 yılında Ada Lovelace, "Analitik Motor" hakkındaki bir Fransız makalesinin çevirisi sırasında, içerdiği birçok nottan birinde, günümüzde ilk bilgisayar programı olarak düşünülen Bernoulli sayılarını hesaplamak için bir algoritma yazdı.[6] 1885 civarında Herman Hollerith, istatistiksel bilgileri işlemek için delikli kartlar kullanan çizelgeleyiciyi (tabulator) icat etti; Sonunda çalışmaları kendi şirketi IBM'in bir parçası haline geldi. 1937'de, Babbage'ın imkânsız rüyasından yüz yıl sonra, Howard Aiken, her türden delikli kart ekipmanı üreten IBM'i ikna etti ve Babbage'ın Analitik Motor fikrinden yola çıkarak dev programlanabilir hesap makinesi geliştirmek için çalışmalar yaptı. Başarıyla yürüttüğü çalışmalarının sonucunda "ASCC / Harvard Mark I" hesap makinesini icat etti.[7] Bu cihazda kartlar ve merkezi işlem birimi (CPU) kullanıldı. Makine çalışması bittiğinde, çevresindekiler "Babbage'nin hayali gerçeğe dönüştü!" diyerek Howard Aiken'i takdir ettiler.[8] 1940'lı yıllarda, yeni ve daha güçlü bilgi işlem makineleri geliştirildiğinde, hesaplama terimi için insanlardan ziyade makinelere atıfta bulunulmaktaydı.[9] Bilgisayarların sadece matematiksel hesaplamalardan daha fazlası için kullanılabileceği netleştikçe, bilgisayar bilimi alanı, genel olarak hesaplamayı incelemek üzere genişletildi. Bilgisayar bilimi, 1950'lerde ve 1960'ların başında ayrı bir akademik disiplin olarak kurulmaya başlandı.[10][11] Dünyanın ilk bilgisayar bilimleri lisans programı olan Cambridge Bilgisayar Bilimleri diploması, 1953'te Cambridge Bilgisayar Laboratuvarı'nda verilmeye başladı. ABD'deki ilk bilgisayar bilimleri programı, 1962'de Purdue Üniversitesi'nde kuruldu.[12] Pratik bilgisayarlar piyasaya çıktığından beri, birçok bilgisayar uygulaması, kendi sistemlerine sahip farklı birer çalışma alanları haline geldi. Başlangıçta pek çok insanın, bilgisayarın bilimsel bir çalışma alanı olmasının imkânsız olduğuna inanmasına rağmen, bilgisayarlar 1950'li yıllarda giderek daha fazla akademik nüfus arasında kabul gördü.[13][14] Bu süre zarfında bilgisayar bilimleri devriminin bir parçasını oluşturan günümüzde geniş kitleler tarafından bilinen IBM markası sesini duyurmaya başladı. IBM (International Business Machines'in kısaltması), IBM 704[15] ve daha sonra bu tür cihazların arama periyodu boyunca yaygın olarak kullanılan IBM 709 bilgisayarlarını piyasaya sürdü. "Yine de bu ilkel IBM bilgisayarı ile çalışırken bir harfi yanlış yerleştirmiş olsaydınız sinir bozucu olurdu, çünkü program çökerdi ve bütün süreci yeniden baştan başlatmanız gerekirdi." 1950'lerin sonlarında bilgisayar bilimleri disiplini gelişim aşamasındaydı ve bu tür sorunlar sıradan olarak kabul görmekteydi.[16] Zaman, bilgisayar teknolojisinin kullanışlılığında ve etkinliğinde önemli gelişmeler kaydetti.[17] Modern toplumda, bilgisayar teknolojileri yalnızca uzmanlar ve profesyoneller tarafından değil, neredeyse her yerde bulunan kullanıcı tabanına ulaştı. Bilgisayar teknolojisi kullanıcılarında ciddi ve belirgin bir artış yaşandı. Başlangıçta, bilgisayarlar oldukça pahalıydı ve kısmen profesyonel bilgisayar operatörleri tarafından verimli bir şekilde kullanılmak için bir miktar insan yardımına yani teknik desteğe ihtiyaç vardı. Bilgisayarın geniş kitleler tarafından benimsenmesi ancak bilgisayarların daha geniş ve uygun fiyatlı hale gelmesiyle ve ortak kullanım için daha az insan faktörüne ve teknik desteğe ihtiyaç duyulduğunda mümkün hale geldi. Katkıları[değiştir \| kaynağı değiştir] Bilgisayar bilimi, resmi bir akademik disiplin olarak kısa geçmişine rağmen, bilime ve topluma bir takım önemli katkılar sağlamıştır. -özellikle elektronikle birlikte- Bilgi Çağında kurulan bir bilimdir ve insanlığın ilerlemesinde adeta bir şoför haline gelmiştir. İnsanlığın teknolojik ilerlemesinde büyük sıçrayış olarak görülen bilimsel bilgiye dayalı karar verme ve günümüzün bilgi toplumu ideallerinin temel yapı taşlarından birisi haline gelmiştir. Bu katkılar şunları içerir: Mevcut bilgi çağını ve İnternet'i içeren dijital devrimin başlangıcıdır.[18] Hesaplamanın ve hesaplanabilirliğin biçimselleştirilmiş bir tanımıdır. Bilgisayar bilimi; hesaplanamaz, çözülemez ve zor olarak kabul edilmiş problemlerin çözülebileceğinin bir nevi kanıtıdır.[19] Çeşitli soyutlama seviyelerinde metodolojik bilgilerin tam olarak ifade edilmesi için araç olan programlama dili kavramı türemiştir.[20] Alman ordusunun kullandığı Enigma makinesi Kriptografi alanında örneğin Enigma kodunu kırmak, İkinci Dünya Savaşı sırasında Müttefiklerin zaferine katkıda bulunan önemli bir faktördü.[21] Bilgisayar uygulamaları sayesinde bilimsel hesaplama yöntemleri gelişmiştir. Böylelikle süreçlerin ve durumların pratik olarak değerlendirilmesi ve kısmi de olsa süreçleri kontrol edilebilir bir karmaşıklığa indirgenmesi mümkün hale gelmiştir. Aynı zamanda insan zihni üzerinde ileri düzeyde çalışmayı mümkün kıldı ve "İnsan Genomu Projesi" ile insan genomunun haritalandırılması mümkün oldu. Örneğin Folding@home gibi dağıtık bilgi işlem projeleriyle protein katlanması keşfedildi. Algoritmaya dayalı ticaret alanında yapay zekâ, makine öğrenimi, istatistiksel ve sayısal teknikler vb. bilgisayar bilimleri konuları kullanılarak finansal piyasalardaki verimlilik ve likidite arttı.[22] Ayrıca yüksek frekanslı algoritmik ticaret de volatiliteyi artırmıştır.[23] Bilgisayar grafikleri ve bilgisayar tarafından oluşturulmuş görüntüler, özellikle televizyon, sinema, reklam, animasyon ve video oyunlarında kullanılmış ve özetle modern eğlence dünyasında her yerde kullanılır hale gelmiştir. Hatta kullanılan tekniğe göre değişmekle beraber yapaylık içermeyen CGI teknolojili filmler genellikle dijital kameralar üzerinde filme alınmakta, dijital video düzenleyicisi kullanılarak düzenlenip veya post-processing tekniğiyle işlenebilmektedir. Bu sayede günümüz filmlerindeki efektler başarılı şekilde uygulanmaktadır.[24] Akışkanlar dinamiği hesaplamalarında, fiziksel, elektriksel ve elektronik sistemlerde, devre tasarımlarında, toplumların yaşantısı, sosyal durumlar (özellikle savaş oyunları) ve ortak yaşam alanları gibi çeşitli süreçlerde bilgisayar simülasyonları kullanılmaktadır. Modern bilgisayarlar, uçak gibi özel tasarımların optimizasyonunu mümkün kılmaktadır. Elektrikli ve elektronik devre tasarımında dikkat çeken unsurlar SPICE ve yeni (veya değiştirilmiş) tasarımların fiziksel olarak gerçekleştirilmesi için yazılımlardır. Ayrıca, entegre devreler için gerekli tasarım yazılımının kullanılması da mümkündür. Yapay zekâ daha verimli ve karmaşık bir hal aldığından giderek önem kazanmaktadır. Yapay zekânın birçoğu evde görülebilen formdadır, örneğin robotik elektrikli süpürgeler gibi birçok yapay zekâ uygulaması vardır. Video oyunları, modern savaş teknolojilerinde dronlar ve füze savar sistemleri kullanılmaktadır. Ve ayrıca takım destekli robotlar da yapay zekanın kullanım alanlarına örnek olarak gösterilebilir. Etimoloji[değiştir \| kaynağı değiştir] İlk 1956'da önerilmiş olmasına rağmen "bilgisayar bilimi" terimi 1959'da ACM'nin İletişim Bildirisinde ortaya çıkar,[25] çünkü Louis Fein 1921 yılında Harvard Business School'un yaratılışına benzer şekilde bilgisayar bilimleri için de bir enstitünün kurulmasını savunmaktadır. Yönetim bilimi (management science) gibi bir alanın akademik disipline özgü özelliklere sahip olarak tanınmasına rağmen pek çok konuda uygulanmış ve disiplinler arası bir nitelikte olan bilgisayar biliminin akademik yönlerini savunarak kendini haklı çıkarmıştır.[26] Kendisinin bu yöndeki çabaları ve diğer pek çok sayısal analizci George Forsythe gibi isimlerin çabaları ödüllendirildi: Üniversiteler 1962'de Purdue'den başlayarak üniversitelerinin bünyesinde bu tür programlar açmaya başladı.[27] Bu kabule rağmen kayda değer bir kitle de bilgisayar biliminin salt bilgisayardan ibaret olmadığını ve kelimenin yetersiz olduğunu savunmaktaydı. Bu nedenle birkaç alternatif isim önerildi.[28] Büyük üniversitelerin bazı bölümleri, bu farkı tam olarak vurgulamak için bilgisayar bilimi terimini tercih etmektedir. Danimarkalı bilim insanı Peter Naur, bu bilimsel disiplinin yani bugün bilgisayar bilimleri olarak anılan alanın, veri ve veri işleme konuları etrafında şekillenmesi gerektiğini savunmaktaydı ve dataloji (datalogy)[29] terimini önerdi; bu sayede bahsi geçen disiplinin uğraş alanına mutlaka bilgisayarların dahil olmadığı savunuluyordu. Bu terimi kullanan ilk bilimsel kurum, 1969'da kurulan Kopenhag Üniversitesi'nde Dataloji Bölümü'nden ve Peter Naur'un dataloji bölümünün ilk profesörü olmasından kaynaklanmaktadır. Terim ağırlıklı olarak İskandinav ülkelerinde kullanılmaktadır. Naur tarafından da önerilen alternatif bir terim veri bilimidir; ancak bu terim artık istatistik ve veritabanlarının dahil edildiği farklı bir veri analizi alanı disiplini için kullanılmaktadır. Ayrıca, bilgisayarlı hesaplamanın ilk dönemlerinde Communications of the ACM bünyesinde çalışan bazı pratisyenlerin birkaç kelimesi önerildi: turingineer, turologist, flow-charts-man, applied meta-mathematician, ve applied epistemologist.[30] Üç ay sonra aynı dergide comptologist kavramı öne sürüldü ve ertesi sene bunu hypologist kelimesi takip etti.[31] Sonraki çalışmalarda computics terimi de önerildi.[32] Avrupa'da, "automatic information" ifadesinin (örneğin, İtalyanca'daki "informazione automatica") sözleşmeli çevirileri yapılmasından sonra "information and mathematics" gibi kavramlar türetilmiş, örneğin; informatique (Fransızca), Informatik (Almanca), informatica (İtalyanca, Hollanda dili), informática (İspanyolca, Portekizce), informatika (Slav dilleri ve Macarca) veya Yunanca olarak pliroforiki (πληροφορική: bilişim anlamına gelir). Benzer kelime, Birleşik Krallık'ta (as in the School of Informatics of the University of Edinburgh) kabul edilmiştir.[33] "Bununla birlikte, ABD'de informatics, uygulamalı bilgisayar bilimleriyle ilişkilidir veya bilgisayarlı hesaplama alanında çalışılan başka bir uğraş ile birlikte anılmaktadır."[34] İlk kez Edsger Dijkstra tarafından formüle edilmemiş olmasına rağmen sıklıkla Dijkstra'ya atfedilen bir alıntıda kendisi bilgisayar bilimi için "teleskop ile kozmoloji ne kadar ilintiliyse, bilgisayar ile bilgisayar bilimleri de aynı şekilde ilintilidir." sözlerini belirtmektedir. Bilgisayarların, bilgisayar sistemlerinin tasarımı ve yerleştirilmesi genel olarak bilgisayar bilimleri dışındaki disiplinler olarak düşünülür. Örneğin, ticari bilgisayar sistemlerinin incelenmesi ve konuşlandırılmasına genellikle bilgi teknolojisi veya bilgi sistemleri denirken, bilgisayar donanımının çalışması genellikle bilgisayar mühendisliğinin bir parçası olarak düşünülür. Bununla birlikte, bilgisayar bilimi ile çeşitli disiplinler arasında ciddi bir etkileşim söz konusudur ve akademik çevrelerce göz ardı edilmemesi gerektiği düşünülmektedir. Bu nedenle bilgisayar bilimi araştırmaları; felsefe, bilişsel bilim, dil bilimi, matematik, fizik, biyoloji, istatistik ve mantık gibi diğer disiplinleri de sıklıkla kesiştirir. Bilgisayar bilimleri ve etkileşimde bulunduğu disiplinler hakkında bazı gözlemciler, örneğin hesaplama alanının matematiksel bir bilim olduğunu savunarak, bilgisayar bilimlerinin birçok bilimsel disiplinden ziyade matematikle daha yakın bir ilişki kurduğunu düşünüyordu.Erken bilgisayar bilimi Kurt Gödel ve Alan Turing gibi matematikçilerin çalışmalarından büyük ölçüde etkilenmiştir ve matematiksel mantık, kategori teorisi, alan teorisi ve cebir gibi alanlar göz önünde bulundurulduğunda bilgisayar bilimi ve matematik arasında bilgilerin yararlı bir şekilde değişimi açıkça görülmektedir. Bilgisayar bilimi ve yazılım mühendisliği arasındaki ilişki ise tartışmalı bir konudur. "Yazılım mühendisliği" teriminin ne anlama geldiği ve bilgisayar biliminin nasıl tanımlandığına dair anlaşmazlıklar nedeniyle karışıklığa neden olur.[35] Diğer mühendislik ve bilim disiplinleri arasındaki ilişkiden bir ipucu alarak David Parnas, yazılım mühendisliğinin temel odağının pratik nitelikli amaca ulaşmak için spesifik hesaplamalar dizayn etmek olduğunu, bilgisayar biliminin odak noktasının ise genel olarak hesaplama ve onun özelliklerini incelediğini iddia etti. Bu iki alanların ayrı ama birbirini tamamlayıcı disiplinler oldukları düşünülmekteydi.[36] Bilgisayar biliminin akademik, politik ve finansman yönleri, bu bölümün matematiksel bir vurguyla veya bir mühendislik vurgusu ile oluşup oluşmadığına bağlıdır. Matematik ağırlıklı ve sayısal oryantasyona sahip bilgisayar bilimleri bölümleri, sayısal bilimlerle uyum sağlamayı yani entegrasyonu esas almaktadırlar. Mühendislik ya da matematik ağırlıklı bilgisayar bilimleri bölümlerinin her ikisi de kendi alanlarına eğitici nitelik kazandırmak için diğer bilimlerle bağlantı kurmak ve disiplinler arası bir eğitim modeli yaratmak için çaba harcamaktadırlar. Felsefe[değiştir \| kaynağı değiştir] Birtakım bilgisayar bilimcisi, bilgisayar bilimlerini üç ayrı paradigmaya ayırmak için fikir beyan ettiler. Peter Wegner, bu paradigmaların bilim, teknoloji ve matematik olduğunu savundu.[37] Peter Denning'in çalışma grubu ise, bu paradigmaların teori, soyutlama (modelleme) ve tasarım olduğunu savundu.[38] Amnon H. Eden ise "rasyonalist paradigma" (bu yaklaşım teorik bilgisayar bilimlerinde yaygın olarak kullanılan tümdengelim gibi konuların matematik kökenli olmasından dolayı bilgisayar bilimini matematiğin bir branşı olarak kabul etmektedir.) "teknokratik paradigma" (mühendislik yaklaşımlarını, belirgin olarak yazılım mühendisliğini bilgi işlem teknolojilerinde esas alma ve toplumda statülendirme) ve "bilimsel paradigma" (yapay zekânın bazı dallarında tanımlanabilen bilgisayarlarla ilgili çalışmalara doğal bilimin ampirik bakış açısıyla yaklaşmaktadır) ayrımlarından bahsetmiştir. Bilgisayar biliminin alanları[değiştir \| kaynağı değiştir] Bilgisayar bilimi, bir disiplin olarak, algoritmaların teorik çalışmalarından hesaplama ve hesaplama sınırları çalışmalarına, donanım ve yazılım alanlarında bilgisayar sistemlerinin uygulanmasına ilişkin pratik ve teorik olmak üzere bir dizi konuyu kapsar.[39][40] Computing Sciences Accreditation Board (Computing Sciences Akreditasyon Kurulu) olarak adlandırılan ve Computing Machinery Association (ACM) ve IEEE Computer Society (IEEE CS)[41] temsilcilerinden oluşan CSAB, bilgisayar disiplininde önemli olduğunu düşündüğü dört alanı şöyle tanımlamaktadır: Hesaplama teorisi Algoritmalar ve veri yapıları Programlama metodolojisi ve dilleri Bilgisayar elemanları ve mimarisi CSAB ayrıca, bilgisayar bilimlerinin önemli alanları olarak; yazılım mühendisliği, yapay zekâ, bilgisayar ağı ve iletişim, veritabanı sistemleri, paralel hesaplama, dağıtık hesaplama, insan-bilgisayar etkileşimi, bilgisayar grafikleri, işletim sistemleri ve sayısal ve sembolik hesaplama gibi alanları tanımlamaktadır. Teorik bilgisayar bilimleri[değiştir \| kaynağı değiştir] Teorik bilgisayar bilimleri, matematiksel ve soyut olarak özetlenebilir, ancak motivasyonunu pratik ve günlük hesaplamalardan almaktadır. Amacı, hesaplamanın doğasını anlamak ve bu anlayışın bir sonucu olarak daha etkili metodolojiler geliştirmektir. Günümüzde matematiksel, mantıksal, standart kavram ve yöntemleri izah eden tüm makaleler, motivasyonlarının kaynağı olarak bilgisayar bilimi uygulamalarını net bir şekilde belirtip belirtmemesi ölçütünde kabul görmektedirler. Hesaplama teorisi[değiştir \| kaynağı değiştir] Peter Denning'e göre, bilgisayar bilimi altında yatan temel soru "Ne, verimlilik sağlayacak biçimde otomatikleştirilebilir?" Hesaplama teorisi, nelerin hesaplanabileceği ve bunları gerçekleştirmek için ne kadar kaynak harcanacağı gibi temel sorulara cevap vermeye odaklanmıştır.Birinci soruyu cevaplamak için, hesaplanabilirlik teorisi hesaplamanın çeşitli teorik modellerinde hangi hesaplama problemlerinin çözülebileceğini inceler. İkinci soru, çok sayıdaki hesaplama problemlerini çözmeye yönelik farklı yaklaşımlarla ilişkili zaman ve mekan maliyetlerini inceleyen hesaplama karmaşıklığı teorisi tarafından ele alınmaktadır. "Millennium Prize Problems" problemlerinden biri olan Ünlü P = NP? problemi,[42] hesaplama teorisinde hâlâ açık ve çözülememiş bir sorundur. Otomata Teorisi Hesaplamalı karmaşıklık teorisi Kriptografi Kuantum hesaplama teorisi Bilgi ve kodlama teorisi[değiştir \| kaynağı değiştir] Bilgi teorisi, bilginin nicelleştirilmesi ile ilgilidir. Bu teori, veri sıkıştırması,verilerin depolanması ve iletilmesi gibi sinyal işleme operasyonlarının temel sınırlarını bulmak için Claude Shannon tarafından geliştirildi.[43] Kodlama teorisi, kodların özelliklerinin incelenmesi (bilgileri bir formdan diğerine dönüştürmek için kullanılan sistemler) ve bunların belirli bir uygulama için uygunluğunu inceler. Kodlar veri sıkıştırma, şifreleme, hata algılama ve düzeltme ve daha yakın zamanda ağ kodlaması için de kullanılır. Kodlar, etkin ve güvenilir veri iletim yöntemleri tasarlamak amacıyla incelenir. Algoritmalar ve veri yapıları[değiştir \| kaynağı değiştir] Algoritmalar ve veri yapıları, Verinin nasıl depolanacağı ve bu depolanan verilerin işlenmesiyle ilgilidir. Ayrıca, yaygın olarak kullanılan hesaplama yöntemlerinin ve bunların hesaplama verimliliğinin incelenmesidir. Programlama dili teorisi[değiştir \| kaynağı değiştir] Programlama dili teorisi, programlama dillerinin tasarımı, uygulanması, analizi, karakterizasyonu ve sınıflandırılması ile tekil özellikleri ele alan bir bilgisayar bilimi dalıdır. Hem matematiğe, hem yazılım mühendisliğine hem de dil bilimine bağlı olan bu alan bilgisayar biliminin disiplini içine girmektedir. Çok sayıda akademik dergisi bulunan etkin bir araştırma alanıdır. Biçimsel yöntemler[değiştir \| kaynağı değiştir] Biçimsel yöntemler, yazılım ve donanım sistemlerinin spesifikasyonu, geliştirilmesi ve doğrulanması için matematik temelli bir tekniktir. Yazılım ve donanım tasarımı için biçimsel yöntemlerin kullanılması, diğer mühendislik disiplinlerinde olduğu gibi, uygun matematiksel analizlerin yapılması sayesinde geliştirilmekte olan bir tasarımın sağlamlığına ve güvenilirliğine katkıda bulunabileceği beklentisinden kaynaklanmaktadır. Yazılım mühendisliği için, özellikle emniyet veya güvenlikle ilgili önemli teorik bir temel oluşturmaktadır. Biçimsel yöntemler, hataları önlemeye yardımcı olduklarından ve sınama için bir çerçeve oluşturabildiklerinden, yazılım testi için kullanışlı bir yardımcıdır. Endüstriyel kullanım için ise takım desteği gereklidir. Bununla birlikte, biçimsel yöntemleri endüstride kullanmanın yüksek bedelinden ötürü,kullanım alanı genellikle güvenlik veya güvenliğin çok önemli olduğu, yüksek bütünlük gerektiren kritik yaşam sistemleri vb. alanların geliştirilmesi gibi uygulamalarla sınırlıdır. Biçimsel yöntemler en temel teorik bilgisayar bilimi konularının, özellikle mantık hesapları, biçimsel diller, otomata teorisi ve program semantiği gibi oldukça geniş bir çeşitliliğin uygulanması olarak tanımlanır; aynı zamanda, yazılım ve donanım özelliklerinde sorunların üstesinden gelmek için programlama dillerindeki tip sistemleri,cebirsel veri türleri ve doğrulama vb. alanları kullanmaktadır. Uygulamalı bilgisayar bilimleri[değiştir \| kaynağı değiştir] Uygulamalı bilgisayar bilimi, gerçek dünya problemlerini çözmede doğrudan kullanılabilecek bazı bilgisayar bilimi kavramlarını araştırmayı, tanımlamayı, modellemeyi ve geliştirmeyi amaçlamaktadır. Ses ve Görüntü İşleme[değiştir \| kaynağı değiştir] "Bilgi; görüntü, ses, video veya diğer multimedya biçimlerinde olabilir. Bilgi parçaları sinyaller aracılığıyla akıtılabilir. Bilgi işleme, bilişimdeki merkezi kavramdır; Avrupa'nın bilgi-işlem'e bakış açısı olan bilişim bilimi, bilgi işleme algoritmalarını bilgi taşıyıcının türünden bağımsız olarak (elektriksel, mekanik veya biyolojik olsun fark etmeksizin) inceler. Bu alan; bilgi teorisi, telekomünikasyon, veri mühendisliği açısından önemli bir role sahiptir ve tıbbi görüntüleme ve konuşma sentezi gibi alanlarda uygulamalara sahiptir. “Hızlı Fourier Dönüşümü Algoritmalarının karmaşıklığı için alt sınır nedir?” sorusu teorik bilgisayar biliminde çözülmemiş sorulardan biridir." Yapay zekâ[değiştir \| kaynağı değiştir] Yapay zekâ (Artifical Intelligence), insanlarda ve hayvanlarda bulunan problem çözme, karar verme, çevresel uyarlama, öğrenme ve iletişim gibi hedef odaklı süreçleri sentezlemeyi amaçlamaktadır veya bunları sentezlemek zorundadır. Sibernetik ve Dartmouth Konferansı'ndan (1956) sonra,nitelikli bir yapay zekâ araştırması için; matematik, sembolik mantık, göstergebilim, elektrik mühendisliği, zihin felsefesi, nörofizyoloji ve sosyoloji gibi uzmanlık alanları üzerine muhakkak disiplinler arası bir araştırma yapılması gerektiği sonucuna varılmıştır. Yapay zekâ, popüler düşüncede robotik gelişme ile ilişkilidir, ancak pratik uygulamada genelleştirilmesi ya da tanımlanması "hesaplama anlayışı gerektiren yazılım geliştirme alanlarında kullanılan gömülü bir bileşen" olmuştur.Yapay zekânın başlangıç noktası 1940'ların sonunda, Alan Turing'in "Bilgisayarlar düşünebilir mi?" sorusudur ve Turing testi hâlâ insan-istihbarat ölçeğindeki bilgisayar çıktılarını değerlendirmek için kullanılsa da, soru hâlâ etkili bir şekilde cevaplanmamıştır. Ancak, karmaşık formdaki gerçek dünya verilerini içeren bilgisayar uygulaması alanlarında; insan gözlemi ve müdahalesinin yerini alması nedeniyle değerlendirme, tahmini görevler ve otomasyon uygulamalarında gittikçe başarılı olmuştur. Makine öğrenimi Bilgisayarlı görü Görüntü işleme Örüntü tanıma Veri madenciliği Evrimsel algoritma Bilgi temsili Doğal dil işleme Robotik Bilgisayar mimarisi ve mühendisliği[değiştir \| kaynağı değiştir] Bilgisayar mimarisi veya dijital bilgisayar organizasyonu, bir bilgisayar sisteminin kavramsal tasarımı ve temel operasyonel yapısıdır. Büyük ölçüde merkezi işlem birimini. (CPU) dahili olarak nasıl çalıştığına ve hafızadaki adreslere erişim sistemine odaklanmaktadır.[44] Bu çalışma alanı; işlevsellik, performans ve maliyet hedeflerini karşılayan bilgisayarlar oluşturmak için donanım bileşenlerini seçip entegrasyon çalışmaları yürüten bilgisayar mühendisliği ve elektrik mühendisliği disiplinlerini sık sık içerir. Bilgisayar performans analizi[değiştir \| kaynağı değiştir] Bilgisayar performans analizi; çıktıları iyileştirme, yanıt süresini kontrol etme, kaynakları verimli bir şekilde kullanma, tıkanıklığı ortadan kaldırma ve yoğun yüklenmelerde sistem performansı tahmin etme gibi genel hedefleri olan ve bunları iyileştirme çalışmaları yürütülen alandır. Bilgisayar grafikleri ve görselleştirme[değiştir \| kaynağı değiştir] Bilgisayar grafikleri, dijital görsel içeriğin incelenmesi ve görüntü verisinin sentezi ve manipülasyonu ile ilgilidir. Bu çalışmalar, bilgisayar bilimi, görüntü işleme ve hesaplama geometrisi de dahil olmak üzere bilgisayar bilimlerindeki diğer alanlarla da bağlantılıdır ve özel efektler ile video oyunları alanlarında yoğun bir şekilde uygulanmaktadır. Bilgisayar güvenliği ve kriptografi[değiştir \| kaynağı değiştir] Bilgisayar güvenliğinin amacı; sistemin, amaçlanan kullanıcılar için erişilebilirliğini ve kullanılabilirliğini korurken, yetkisiz erişim, bozulma veya harici modifikasyona karşı bilgilerin korunmasını içeren bir bilgisayar teknolojisi dalıdır. Kriptografi gizleme (şifreleme) ve dolayısıyla şifre kırma (ya da şifre çözme) bilgisinin uygulanması ve incelenmesidir. Modern şifreleme, büyük oranda bilgisayar bilimi ile ilgilidir, çünkü birçok şifreleme ve şifre çözme algoritmaları hesaplama karmaşıklığı alanına dayalıdır. Hesaplamalı bilim[değiştir \| kaynağı değiştir] Hesaplamalı bilim (veya bilimsel hesaplama), matematiksel modellemeler ve niceliğe dayalı analiz teknikleri oluşturmak ve bilimsel problemleri analiz etmek ve çözümlemek için bilgisayarı araç olarak kullanan bir çalışma alanıdır. Pratikte, bilgisayar simülasyonunun ve diğer hesaplama biçimlerinin, çeşitli bilim dallarındaki sorunlara uygulanması anlamına gelmektedir. Sayısal analiz Biyoenformatik Bilgisayar ağları[değiştir \| kaynağı değiştir] Bilgisayar bilimlerinin bu dalı, bilgisayarlar arasındaki ağları dünya çapında yönetmeyi ve problemleri aşmayı amaçlamaktadır. Eşzamanlı, paralel ve dağıtılmış sistemler[değiştir \| kaynağı değiştir] Eşzamanlılık, birçok hesaplamanın aynı anda ve potansiyel olarak birbiriyle etkileşime girdiği sistemlerin bir özelliğidir. Petri ağları, süreç hesapları ve Paralel Rastgele Erişim Makinesi modeli de dahil olmak üzere genel eşzamanlı hesaplama için bir takım matematiksel modeller geliştirilmiştir. Dağıtılmış bir sistem eşzamanlılık fikrini bir ağ üzerinden bağlanan birden fazla bilgisayara genişletir. Aynı dağıtılan sistem içindeki bilgisayarlar kendi özel belleğine sahiptir ve ortak bir amaç edinmek için bilgi kendi aralarında sıklıkla değiştirilir. Veritabanları[değiştir \| kaynağı değiştir] Veritabanı, büyük miktardaki veriyi kolayca organize etmek, depolamak ve transfer etmek için tasarlanmıştır. Sayısal veritabanları, veritabanı modelleri ve sorgu dilleri aracılığıyla veri saklamak, oluşturmak, korumak ve aramak için veritabanı yönetim sistemleri sıklıkla kullanılmaktadır. Özellikle finans, emniyet ve kamusal alanlarda kullanımı yaygındır. Yazılım mühendisliği[değiştir \| kaynağı değiştir] Yazılım mühendisliği, yüksek kalitede, ekonomik, bakıma açık ve hızlı geliştirmeyi sağlamak için yazılım tasarlama, uygulama ve değiştirme çalışmasıdır. Yazılım tasarımına sistematik ve bilimsel yaklaşım, mühendislik çalışmalarının yazılıma uygulanmasıyla mümkün hale gelmektedir. Yazılım mühendisliği, yazılımın organizasyonu ve analizi ile ilgilenmektedir-sadece yeni yazılımların oluşturulması veya üretimi ile değil, dahili bakım ve düzenleme ile de ilgilenmektedir. Her iki bilgisayar uygulamaları yazılım mühendisi ve bilgisayar sistemleri yazılım mühendisi, 2008-2018 yılları arasında en hızlı büyüyen meslekler arasında yer alması bekleniyor. Bilgisayar bilimlerindeki bazı büyük yaklaşımlar[değiştir \| kaynağı değiştir] Alan Turing heykeli Hesaplama filozofu Bill Rapaport "Great Insights of Computer Science" adlı eserinde bilgisayar bilimlerinde büyük yaklaşımların üçünü kaydetti:[45] Gottfried Wilhelm Leibniz, George Boole, Alan Turing, Claude Shannon ve Samuel Morse'ın bilgisayar bilimlerine bakış açısı: Bilgisayarın "herhangi bir şeyi" temsil etmek için kullanması gereken iki nesne var. Hesaplanabilir bir problemle ilgili tüm bilgiler sadece 0 ve 1 (veya "açma / kapama", "mıknatıslanmış / mıknatıssız","yüksek gerilim / düşük gerilim" vb.) gibi kolayca ayırt edilebilir iki durum arasında geçiş yapabilen diğer dengeli çiftler kullanılarak temsil edilebilir. Ayrıca bkz: Dijital fizik Alan Turing'in anlayışı: Bir bilgisayarın "herhangi bir şey" yapmak için gerçekleştirmesi gereken yalnızca beş eylem var. Her algoritma, yalnızca beş temel talimattan oluşan bir bilgisayar için bir dilde ifade edilebilir: Bir yerden sola hareket et; Sağa herhangi bir yere git; Geçerli konumda sembolü oku; Geçerli konumda 0 yazdır; Geçerli konumda 1 yazdır. Ayrıca bkz: Turing makinesi Corrado Böhm ve Giuseppe Jacopini'nin yaklaşımı: Bir bilgisayarın "herhangi bir şey" yapabilmesi için gereken bu eylemleri (daha karmaşık olana doğru) birleştirmenin üç yolu vardır. Özetle herhangi bir temel talimat kümesini daha karmaşık olacak biçimde birleştirmek için yalnızca üç kural gereklidir: Sıralama: önce şunu yapın, sonra bunu yapın; Seçim: Böyle bir durumda bunu yapın, daha sonraki durumda bunu yapın, bu durumlardan birisi değilse bunu yapın; Tekrarlama: Şöyle bir durumda şu şartlar sağlanıyor iken durumu tekrarla ve bu esnada şu işlemleri sırasıyla gerçekleştir. Akademi[değiştir \| kaynağı değiştir] Kriptoloji alanında çalışan bilgisayar bilimciler Whit Diffie ve Bruce Schneier "Bilgisayarlar, özgürlük ve gizlilik" konulu konferansta Konferanslar bilgisayar bilimi araştırmaları için çok önemli olaylardır. Bu konferanslarda, kamu ve özel sektörde araştırmacılar yeni çalışmalarını sunmakta ve bir araya gelmektedirler. Diğer birçok akademik alanın aksine, bilgisayar bilimlerinde, konferans bildirilerinin prestijleri dergi yayınlarından daha yüksektir.[46][47] Bunun için önerilen bir açıklamada; bilgisayar bilimleri dalının, diğer dallara nispeten hızlı bir şekilde geliştirilmesini, sonuçların hızlı bir şekilde incelenmesini ve dağılımını gerektirmesidir. Bu nitelikteki çalışmalar ise dergilerden ziyade konferanslar tarafından daha iyi ele alınmaktadır ve bu sayede verimlilik artmakta, kitlelere daha etkin ulaşılabilmekte ve yapılan işlerin performansı artmaktadır. Eğitim[değiştir \| kaynağı değiştir] Bilgisayar bilimi nispeten yeni bir alan olduğundan, okullarda ve üniversitelerde diğer akademik alanlar kadar yaygın şekilde öğretilmemektedir. Örneğin, 2014 yılında Code.org, Amerika Birleşik Devletleri'ndeki liselerin yalnızca yüzde 10'unun bilgisayar bilimi eğitimi verdiğini tahmin ediyordu.[48] Computing Machinery (ACM) ve Bilgisayar Bilimi Öğretmenleri Derneği (CSTA) tarafından düzenlenen 2010 raporunda, 50 eyaletten sadece 14'ünün lise bilgisayar bilimi için önemli eğitim standartlarını benimsediği ortaya çıktı.[49] Bununla birlikte, bilgisayar bilimleri eğitimi her yıl artan bir şekilde büyümektedir.[50] İsrail, Yeni Zelanda ve Güney Kore gibi bazı ülkeler halihazırda ulusal orta öğretim müfredatlarında bilgisayar bilimine yer vermektedirler.[51][52] Birçok ülke de bu gelişmeyi takip ederek müfredatlarını değiştirmektedir.[53][54] Türkiye'de de bu yönde yapılan çalışmalar 2015 yılında bakanlık tarafından duyurulmuştur. Çoğu ülkede bilgisayar bilimleri eğitiminde önemli bir cinsiyet farkı vardır. Örneğin, ABD'de 2012'de bilgisayar bilimleri derecelerinin yaklaşık %20'si kadına verildi.[55] Türkiye'de bu oranlar ise %10 ila %30 civarında değişmektedir. Bu cinsiyet arasındaki uçurum diğer Batı ülkelerinde de bulunmaktadır.[56] Bununla birlikte, dünyanın bazı yerlerinde, bu cinsiyet dağılımı dengesizliği küçük veya yok denecek kadar azdır. 2011'de, Malezya'daki bilgisayar bilimleri derecelerinin yaklaşık yarısı kadına verildi.[57] 2001 yılında kadınlar, Guyana'daki bilgisayar bilimleri mezunlarının %54.5'ini oluşturuyordu. Kaynakça[değiştir \| kaynağı değiştir] Wikimedia Commons'ta Bilgisayar bilimi ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. WordNet Search 3.1 18 Ekim 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Wordnetweb.princeton.edu. Retrieved 2012-05-14 "Blaise Pascal" 19 Ekim 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. School of Mathematics and Statistics University of St Andrews, Scotland. ""A Brief History of Computing"". 29 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2016. "Arşivlenmiş kopya". 8 Eylül 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 8 Eylül 2006. a b Anthony Hyman (1982). Charles Babbage, pioneer of the computer. "A Selection and Adaptation From Ada's Notes found in Ada, The Enchantress of Numbers," by Betty Alexandra Toole Ed.D. Strawberry Press, Mill Valley, CA". Archived from the original 10 Şubat 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. on February 10, 2006. Retrieved 2006-05-04. "In this sense Aiken needed IBM, whose technology included the use of punched cards, the accumulation of numerical data, and the transfer of numerical data from one register to another", Bernard Cohen, p.44 (2000) Brian Randell, p. 187, 1975 The Association for Computing Machinery (ACM) was founded in 1947. a b c Denning, Peter J. (2000). "Computer Science: The Discipline" (PDF). Encyclopedia of Computer Science. Archived from the original (PDF) on 2006-05-25. "Some EDSAC statistics" 3 Eylül 2007 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Cl.cam.ac.uk. Retrieved 2011-11-19. "Computer science pioneer Samuel D. Conte dies at 85" 6 Ekim 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Purdue Computer Science. July 1, 2002. Retrieved December 12, 2014. a b Levy, Steven (1984). Hackers: Heroes of the Computer Revolution. Doubleday. ISBN 0-385-19195-2. a b c d Tedre, Matti (2014). The Science of Computing: Shaping a Discipline. Taylor and Francis / CRC Press. "IBM 704 Electronic Data Processing System—CHM Revolution". 20 Nisan 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Computerhistory.org. Retrieved 2013-07-07. "IBM 709: a powerful new data processing system" 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (PDF). Computer History Museum. Retrieved December 12, 2014. "Timeline of Computer History" 2 Ekim 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Computer History Museum. Retrieved November 24, 2015. "Computer Science : Achievements and Challenges circa 2000"(PDF). Archived from the original (PDF) on September 11, 2006. Retrieved January 11, 2007. Constable, R. L. (March 2000). "Computer Science: Achievements and Challenges circa 2000" 21 Temmuz 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (PDF). Abelson, H.; G.J. Sussman with J. Sussman (1996). Structure and Interpretation of Computer Programs (2nd ed.). MIT Press. ISBN 0-262-01153-0. The computer revolution is a revolution in the way we think and in the way we express what we think. The essence of this change is the emergence of what might best be called procedural epistemology — the study of the structure of knowledge from an imperative point of view, as opposed to the more declarative point of view taken by classical mathematical subjects. David Kahn, The Codebreakers, 1967, ISBN 0-684-83130-9. "Black box traders are on the march". The Telegraph. August 26, 2006. Archived from the original on June 21, 2008. "The Impact of High Frequency Trading on an Electronic Market" 2 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Papers.ssrn.com. doi:10.2139/ssrn.1686004. Retrieved 2012-05-14. Matthau, Charles. "How Tech Has Shaped Film Making: The Film vs. Digital Debate Is Put to Rest" 20 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Wired. Retrieved November 24, 2015. Louis Fine (1959). "The Role of the University in Computers, Data Processing, and Related Fields". Communications of the ACM. 2 (9): 7–14. "Stanford University Oral History" 4 Nisan 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Stanford University. Retrieved May 30, 2013. Donald Knuth (1972). "George Forsythe and the Development of Computer Science" 20 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Comms. ACM. Archived October 20, 2013, at the Wayback Machine. Matti Tedre (2006). "The Development of Computer Science: A Sociocultural Perspective" 18 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (PDF). p. 260. Retrieved December 12, 2014. Peter Naur (1966). "The science of datalogy". Communications of the ACM. 9 (7): 485. doi:10.1145/365719.366510 Weiss, E. A.; Corley, Henry P. T. "Communications of the ACM". Communications of the ACM. 1 (4): 6. doi:10.1145/368796.368802. Communications of the ACM 2(1):p.4 IEEE Computer 28(12):p.136 P. Mounier-Kuhn, L'Informatique en France, de la seconde guerre mondiale au Plan Calcul. L'émergence d'une science, Paris, PUPS, 2010, ch. 3 & 4. "Why an informatics degree?". 11 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Kasım 2016. Tedre, M. (2011). "Computing as a Science: A Survey of Competing Viewpoints". Minds and Machines. 21 (3): 361–387. Parnas, D. L. (1998). "Software engineering programmes are not computer science programmes". Annals of Software Engineering. 6: 19–37. Wegner, P. (October 13–15, 1976). Research paradigms in computer science—Proceedings of the 2nd international Conference on Software Engineering. San Francisco, California, United States: IEEE Computer Society Press, Los Alamitos, CA. Denning, P. J.; Comer, D. E.; Gries, D.; Mulder, M. C.; Tucker, A.; Turner, A. J.; Young, P. R. (Jan 1989). "Computing as a discipline". Communications of the ACM. 32: 9–23. Computing Sciences Accreditation Board (May 28, 1997). "Computer Science as a Profession". Archived from the original on 2008-06-17. Retrieved 2010-05-23. Committee on the Fundamentals of Computer Science: Challenges and Opportunities, National Research Council (2004). "Computer Science: Reflections on the Field, Reflections from the Field. " 18 Şubat 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. National Academies Press. "CSAB Leading Computer Education" 20 Ocak 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. CSAB. 2011-08-03. Retrieved 2011-11-19. Clay Mathematics Institute 14 Ekim 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.P = NP October 14, 2013, at the Wayback Machine. P. Collins, Graham (October 14, 2002). "Claude E. Shannon: Founder of Information Theory". Scientific American. Retrieved December 12, 2014. A. Thisted, Ronald (April 7, 1997). "Computer Architecture" (PDF). The University of Chicago. "What Is Computation?" 14 Şubat 2001 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. buffalo.edu. Meyer, Bertrand (April 2009). "Viewpoint: Research evaluation for computer science". Communications of the ACM. 25 (4): 31–34. Patterson, David (August 1999). "Evaluating Computer Scientists and Engineers For Promotion and Tenure 22 Temmuz 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.". Computing Research Association. "Computer Science: Not Just an Elective Anymore" 1 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Education Week. February 25, 2014. "Running On Empty" 12 Haziran 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (PDF). October 2010. "How to Teach Computational Thinking—Stephen Wolfram Blog" 20 Kasım 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. blog.stephenwolfram.com. Retrieved 2016-09-16. "A is for algorithm" 16 Şubat 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. The Economist. April 26, 2014. "Computing at School International comparisons" 8 Mayıs 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (PDF). Retrieved 20 July 2015. Scott, Michael; Ghinea, Gheorghita (17 April 2013). Educating Programmers: A Reflection on Barriers to Deliberate Practice (pdf). Proceedings of the 2nd HEA Conference on Learning and Teaching in STEM Disciplines. HEA. pp. 85–90. "Adding Coding to the Curriculum" 3 Aralık 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. New York Times. March 23, 2014 "IT gender gap: Where are the female programmers?". Retrieved 20 July 2015. "IT gender gap: Where are the female programmers?". "what gender is science" 24 Eylül 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (PDF). Retrieved 20 July 2015. gtdBilgisayar biliminin alt dallarıMatematiksel temellerMatematiksel mantık · Kümeler kuramı · Sayı teorisi · Çizge teorisi · Tip teorisi · Kategori teorisi · Sayısal çözümleme · Bilgi teorisi · Kombinatorik · Boole cebiriHesaplama teorisiOtomat teorisi · Hesaplanabilirlik teorisi · Hesaplamalı karmaşıklık teorisi · Kuantum hesaplama teorisiAlgoritmalar ve veri yapılarıAlgoritma çözümlemesi · Algoritma tasarımı · Hesaplamalı geometriProgramlama dilleri ve derleyicilerAyrıştırıcılar · Yorumlayıcılar · Yordamsal programlama · Nesne yönelimli programlama · Fonksiyonel programlama · Mantık programlama · Programlama paradigmalarıEşzamanlı, paralel ve dağıtık sistemlerÇoklu işleme · Dağıtımlı hesaplama · Eşzamanlılık denetimiYazılım mühendisliğiGereksinim çözümleme · Yazılım tasarımı · Bilgisayar programlama · Biçimsel yöntemler · Yazılım testi · Yazılım geliştirme süreciSistem mimarisiBilgisayar mimarisi · Bilgisayar organizasyonu · İşletim sistemiTelekomünikasyon ve ağ oluşturmaBilgisayar müziği · Yönlendirme · Örgü topolojisi · KriptografiVeritabanlarıVeritabanı yönetim sistemleri · İlişkisel veritabanı · SQL · İşlem yürütme · Veritabanı indeksleme · Veri madenciliği · Metadata (Üst veri) · Ana veri (Master data)Yapay zekâOtomatikleştirilmiş muhakeme · Bilgisayarlı dilbilim · Bilgisayarlı görü · Evrimsel hesaplama · Uzman sistemler · Makine öğrenimi · Doğal dil işleme · RobotikBilgisayar grafikleriGörselleştirme · Bilgisayar animasyonu · Görüntü işlemeİnsan-bilgisayar etkileşimiBilgisayar erişilebilirliği · Kullanıcı arayüzleri · Giyilebilir hesaplama · Yaygın bilişim · Sanal gerçeklikBilimsel hesaplamaYapay yaşam · Biyoenformatik · Bilişsel bilim · Bilgisayarlı kimya · Hesaplamalı nörobilim · Hesaplamalı fizik · Sayısal algoritmalar · Sembolik matematikBilgisayar bilimi, ACM Hesaplama ve Sınıflandırma Sistemi'ne göre farklı konu ve alanlara ayrılabilir. gtdBilim DallarıDoğa bilimleriBiyolojiAnatomi · Bakteriyoloji · Biyocoğrafya · Biyofizik · Biyokimya · Biyometri · Biyosemiyotik · Botanik · Deniz biyolojisi · Doku bilimi · Ekoloji · Embriyoloji · Entomoloji · Etoloji · Evrimsel biyoloji · Filogenetik · Fizyoloji · Gelişim biyolojisi · Genetik · İhtiyoloji · İmmünoloji · Kriyobiyoloji · Limnoloji · Mikrobiyoloji · Moleküler biyoloji · Morfoloji · Nörobilim · Ontojeni · Kuş bilimi · Paleontoloji · Parazitoloji · Patoloji · Sitoloji · Sosyobiyoloji · Taksonomi · Tıp · Veteriner tıp · Astrobiyoloji · Viroloji · ZoolojiFizik Teorik fizik Deneysel fizik Hesaplamalı fizik Uygulamalı fizik Astronomi Astrobiyoloji Astrofizik Astrojeoloji Astrokimya Astrometri Ekstragalaktik astronomi Fiziksel kozmoloji Galaktik astronomi Gezegen bilimi Gök ölçümü Güneş astronomisi Kozmokimya Kozmoloji Yıldız astronomisi Yörünge mekaniği Kimya Fiziksel kimya Organik kimya İnorganik kimya Analitik kimya Yer bilimleri Atmosfer bilimi Çevre bilimi Jeodezi Jeoloji Jeofizik Buzul bilimi Su bilimi Meteoroloji Okyanus bilimi Fiziki coğrafya Toprak Bilimi Volkanoloji Meteoroloji Pedoloji Sayısal - Yapısal(Formel) Bilimler Bilgisayar bilimi Geometri Sibernetik İstatistik Mantık Matematik Sosyal Bilimler Antropoloji Bilgi bilimi Filoloji Bilişsel bilim İnsan coğrafyası Dilbilim Eğitim bilimleri Ekonomi Felsefe Hukuk İletişim bilimleri İşletme Kriminoloji Müzikoloji Psikoloji Siyaset bilimi Uluslararası ilişkiler Sosyoloji Tarih Arkeoloji Nümismatik Otorite kontrolü BNE: XX525961 BNF: cb11932109b (data) GND: 4026894-9 HDS: 008272 LCCN: sh89003285 NKC: ph124511 NLI: 987007549081005171 NLK: KSH2002030991 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Bilgisayar_bilimi&oldid=32264803" sayfasından alınmıştır
Makale serilerindenBilim Formal bilim Matematik Matematiksel mantık Matematiksel istatistik Bilgisayar bilimi Fiziksel bilimler Fizik Uygulamalı fizik · Atom fiziği Hesaplamalı fizik Yoğun madde fiziği Deneysel fizik · Mekanik Nükleer fizik Parçacık fiziği · Plazma fiziği Kuantum mekaniği Katı hâl fiziği · Teorik fizik Termodinamik · Optik Genel görelilik · M-Kuramı Özel görelilik Kimya Simya Analitik kimya · Astrokimya Biyokimya · Kristalografi Çevre kimyası · Yemek bilimi Jeokimya · Yeşil kimya İnorganik kimya · Malzeme bilimi Moleküler fizik · Çekirdek kimyası Organik kimya · Fotokimya Fiziksel kimya · Radyokimya Katı hâl kimyası · Stereokimya Supramoleküler kimya Yüzey bilimi · Teorik kimya Astronomi Astrofizik · Kozmoloji Galaktik astronomi · Astrojeoloji Gezegen bilimi · Yıldız Yer bilimleri Atmosfer bilimi · Ekoloji Ekoloji · Jeodezi Jeoloji · Yüzey bilimi Jeofizik · Buzul bilimi · Su bilimi Limnoloji · Mineraloji · Okyanus bilimi Paleoklimatoloji · Palinoloji Fiziki coğrafya · Agroloji Yaşam bilimleri Biyoloji Anatomi · Astrobiyoloji · Biyokimya Biyocoğrafya · Biyomühendislik · Biyofizik Davranışsal nöroloji · Biyoteknoloji Botanik · Sitoloji · Koruma biyolojisi · Kriyobiyoloji Gelişim biyolojisi Ekoloji · Etnobiyoloji Evrimsel biyoloji Genetik Gerontoloji · İmmünoloji · Limnoloji Deniz biyolojisi · Mikrobiyoloji Moleküler biyoloji · Nöroloji Paleontoloji · Parazitoloji · Fizyoloji Radyobiyoloji · Agroloji Sistematik · Teorik biyoloji Toksikoloji · Zooloji Sosyal veDavranışsal bilimler Antropoloji · Arkeoloji Kriminoloji · Demografi Ekonomi · Eğitim Beşeri coğrafya · Tarih Uluslararası ilişkiler · Hukuk Dilbilim · Siyaset bilimi Psikoloji · Sosyoloji Uygulamalı bilimler Mühendislik Ziraat · Havacılık ve uzay · BiyomedikalKimya · İnşaat · BilgisayarElektrik · Yangın · Genetik Endüstri · Mekanik · Askeri Maden · Nükleer · Yöneylem araştırması Robotik · Yazılım Sağlık bilimleri Biyomühendislik · Diş hekimi Epidemiyoloji · Sağlık hizmetleri · Tıp Hemşire · Eczacılık · Sosyal çalışma Veteriner tıp Disiplinlerarası bilimler Uygulamalı fizik · Yapay zekâ Biyoetik · Biyoenformatik · Biyomedikal mühendisliği · Biyoistatistik Bilişsel bilim · Bilgisayar dili bilimi Sibernetik Ekoloji Evrimsel psikoloji · Ormancılık Sağlık Kütüphane bilimi · Mantık Matematiksel biyoloji · Matematiksel fizik Bilimsel modelleme Göstergebilim · Sosyobiyoloji Sistemler kuramı Şehir planlaması Bilim felsefesi ve bilim tarihi Bilimsel yöntem Bilim tarihi Bilim felsefesi Bilim politikası Sınırbilim Sözdebilim Bilim portalıKategorigtd Matematik Alanlar Sayı teorisi Geometri Cebir Kalkülüs ve analiz Ayrık matematik Mantık ve küme teorisi Olasılık İstatistik ve karar teorisi Bilimlerle ilişki Fizik Hesaplama Biyoloji Dilbilim Ekonomi Felsefe Eğitim Konu listesigtd Sudoku matematik oyunu. Hesap Makinesi Matematik (Yunanca μάθημα máthēma, "bilgi, çalışma, öğrenme"); sayılar, felsefe, uzay ve fizik gibi konularla ilgilenir. Matematikçiler ve filozoflar arasında matematiğin kesin kapsamı ve tanımı konusunda görüş ayrılığı vardır. Matematikçiler örüntüleri araştırır ve bunları yeni konjektürler formüle etmekte kullanırlar. Bu konjektürlerin doğruluğunu veya yanlışlığını matematiksel ispat yoluyla çözmeye çalışırlar. Matematiksel yapılar gerçek fenomenleri iyi modelize ettiklerinde matematiksel düşünce doğa hakkında tahmin yürütmemizi ve onun iç yüzünü anlamamızı sağlayabilir. Matematik soyutlama ve mantığı kullanarak ve sistemli çalışmayla fiziksel objelerin şekillerini ve hareketlerini saymayı, hesaplamayı ve ölçmeyi mümkün kılar ve böylece gelişir. Pratik matematik yazılı kayıtlardan beri insan etkinliği olagelmiştir. Matematik problemlerinin çözümü için gerekli araştırma yıllarca hatta yüzyıllarca süren bir çaba gerektirebilmektedir. İlk titiz kayıtlara Yunan matematiğinde rastlanır. (Özellikle Öklid'in Elementler kitabında) Giuseppe Peano (1858-1932), David Hilbert (1862-1943) ve diğerlerinin geç 19 yüzyılda belitsel sistemler üzerine kurdukları çalışmalarından beri matematiksel araştırmada doğruyu kurmanın geleneği değişti. (Artık uygun olarak seçilen aksiyom ve tanımlardan titiz bir şekilde tümdengelim yapılmaktadır.) Matematik Rönesans'a kadar görece yavaş gelişti. Sonra matematikteki yenilikler diğer yeni bilimsel keșiflerle etkileșerek matematiksel keșiflerde günümüzde hâlâ devam eden hızlı bir artış sağladı. Galileo Galilei (1564-1642) "Kainat dediğimiz kitap, yazıldığı dil ve harfler öğrenilmedikçe anlaşılamaz. O, matematik dilinde yazılmış; harfleri üçgen, daire ve diğer geometrik şekillerdir. Bu dil ve harfler olmaksızın kitabın tek bir kelimesinin anlaşılmasına olanak yoktur. Bunlar olmaksızın yapılan karanlık bir labirentte amaçsızca dolaşmaktır." Carl Friedrich Gauss (1777-1855) matematiği bilimlerin kraliçesine benzetmiştir. Benjamin Peirce (1809-1880) matematik için bilimlerin sonuçlarının çizilmesi için gereken bilim demiştir. David Hilbert "Biz burada gelişigüzel konuşmayız. Matematik şart koşulan rastgele kuralların olduğu bir oyun gibi değildir. O yalnızca içsel gerekliliğin olduğu kavramsal bir sistemdir, aksi hiçbir şey değil." Albert Einstein (1879-1955), "Matematik kesin olduğunda gerçeği yansıtmaz, gerçeği yansıttığında kesin değildir." Fransız matematikçi Claire Voisin, "Matematikte yaratıcı itki, her yerinde kendini ifade etmeyi denemesidir." der. Matematik dünya genelinde doğa bilimleri, mühendislik, teknoloji ve maliye gibi birçok alanın temel aracıdır. Uygulamalı matematik, matematiksel bilginin diğer alanlara uygulanmasıyla ilgilidir. Bu uygulamalar sayesinde istatistik ve oyun teorisi gibi tamamıyla yeni matematik disiplinleri doğmuştur. Ayrıca matematikçiler soyut matematikle akıllarında herhangi bir kullanım olmadan da yalnızca matematik yapmak için uğraşırlar. Soyut matematikle uygulamalı matematiği ayıran belirgin bir çizgi yoktur. Soyut matematikteki keşifler sıklıkla pratik matematik uygulamalarının başlatıcısı olurlar. Kelimenin anlamı[değiştir \| kaynağı değiştir] Antik Yunanca Grekçe: matesis kelimesi matematik kelimesinin köküdür ve bilirim anlamına gelmektedir. Daha sonradan sırasıyla bilim, bilgi ve öğrenme gibi anlamlara gelen Grekçe: μάθημα (máthema) kelimesinden türemiştir. Grekçe: μαθηματικός (mathematikós) öğrenmekten hoşlanan anlamına gelir. Osmanlı Türkçesinde ise "riyaziye" denilmiştir. Matematik kelimesi Türkçeye Fransızca: mathématique kelimesinden gelmiştir. Matematik eğitimi[değiştir \| kaynağı değiştir] Ana madde: Matematik eğitimi Matematik, bilimde olduğu kadar günlük hayatta da bir insanın sık sık karşısına çıkar. Matematik, temeli mantığa dayanan bir sistemdir ve zihni geliştiren bir araç olarak kişiye rasyonel bakış açısı kazandırır. Kişiye özgür ve ön yargısız bir düşünce ortamı yaratır. İnsanın sistemli, mantıklı, tutarlı düşünmesini sağlar. Bu yüzden matematik dersi ilköğretimden yükseköğretim programlarına kadar her alanda yer alır. İlköğretimde ortaöğretime hazırlık olarak, ortaöğretimde yükseköğretime hazırlık olarak matematik öğretimi yapılır. Matematiğin alanları[değiştir \| kaynağı değiştir] Rönesans'tan önce matematik iki ana alana ayrılıyordu: sayıların işlenmesiyle ilgili olarak aritmetik ve şekillerin incelenmesiyle ilgili olarak geometri.[1] Nümeroloji ve astroloji gibi bazı sahte bilim türleri, o zamanlar matematikten açıkça ayırt edilmiyordu.[2] Rönesans sırasında iki alan daha ortaya çıktı. Matematiksel gösterim, kabaca formüllerin çalışılmasından ve işlenmesinden oluşan cebir'e yol açtı. Sonsuz küçükler hesabı ve integral hesabı olmak üzere iki alt alandan oluşan Kalkülüs, değişkenler ile temsil edildiği şekliyle değişen nicelikler arasındaki tipik doğrusal olmayan ilişkileri modelleyen sürekli fonksiyonlar çalışmasıdır. Aritmetik, geometri, cebir, hesap[3] olmak üzere dört ana alana bölünme 19. yüzyılın sonuna kadar sürdü. Ardından Gök mekaniği ve katı mekaniği gibi alanlar matematikçiler tarafından incelendi ancak artık bunlar fiziğin konularıdır.[4] Kombinatorik konusu kayıtlı tarihin büyük bir bölümünde çalışıldı ancak on yedinci yüzyıla kadar ayrı bir matematik dalı haline gelmedi.[5] 19. yüzyılın sonunda, matematiğin temel krizi ve sonuçta aksiyomatik yöntemin sistemleştirilmesi matematiğin yeni alanlarının patlamasına yol açtı.[6][7] 2020 Matematik Konu Sınıflandırması en az altmış üç birinci düzey alan içerir.[8] Bu alanlardan bazıları sayı teorisi (yüksek aritmetik'in modern adı) ve geometri ile ilgili olduğu gibi eski bölüme karşılık gelir. Diğer bazı birinci seviye alan adlarında "geometri" vardır veya genellikle geometrinin parçası olarak kabul edilirler. Cebir ve hesap, birinci düzey seviye olarak görülmez ama birkaç birinci seviye alanına ayrılır. Matematiksel mantık ve temeller gibi diğer birinci seviye alanlar 20. yüzyılda ortaya çıktı veya daha önce matematik olarak kabul edilmemişlerdi.[9] Cebirsel geometri ve teknikleri, robot ve bilgisayar oyunu modellemelerinde kullanılır. ÖklidDiferansiyel denklemler ve sayısal analiz teknikleri uçak ve motor modellemelerinde, uydu yapımında ve daha genel olarak dinamik sistemlerin değişimlerinin ölçümünde kullanılır. Fraktallar, anten teknolojisinde hacmi küçük, yüzey alanı büyük antenlerin yapımında kullanılır. Ayrıca fraktal geometri, canlılarda kılcal damarların düzeni ve kanın akışının izahında kullanılır. Kendini kopyalayabilen makineler ve sembolik otomatlar, uzay istasyonlarından Dünya'ya gönderilen dijital verinin kaybolan parçalarının yeniden inşa edilmesinde kullanılır. Fourier analizi ve teknikleri, iletişim ağlarında verinin çok uzak mesafelere gönderilebilmesi ve kaybın en az olması için kullanılır. Ayrıca, Fourier teknikleri resim, video ve dijital müziğin sıkıştırılmasında kullanılır. Hücresel otomatlar, biyolojik canlıların üremelerini ve hastalıkların yayılmalarını modellemek için kullanılır. Cebirsel topolojinin bir alt dalı olan uygulamalı homoloji, dijital verinin matematiksel topolojisini belirlemek için kullanılır. Buna en iyi örnek, uzak gezegenlerin fotoğraflarından gezegen yüzeyinin coğrafyasının belirlenmesidir. Algoritmik teknikler programcılıkta kullanılır. Soyut mantık, elektrik devresi ve bilgisayar dizaynında kullanılır. Graf teorisi, veri tabanının topolojik ve kombinatorik olarak incelenmesinde kullanılır. Örnek olarak, bir ülkedeki hastanelerin bulundukları yer ile aralarındaki uzaklıkların ideal olup olmadığının belirlenmesini verebiliriz. Bir başka örnek ise internet sitelerinin dağılımlarının incelenmesidir. Matematiğin konuları[değiştir \| kaynağı değiştir] Sayı teorisi[değiştir \| kaynağı değiştir] Bu, asal sayıların dağılımını gösteren Ulam spirali'dir. Sarmaldaki koyu köşegen çizgiler, artık Hardy ve Littlewood'un Sanısı F olarak bilinen bir varsayım olan ikinci dereceden bir polinomun asal olması ile bir değeri olması arasındaki varsayımsal yaklaşık bağımsızlığa işaret eder. Sayı teorisi, sayıların, yani doğal sayılar ( N ) , {\displaystyle (\mathbb {N} ),} 'nin işlenmesiyle başladı ve daha sonra tam sayılara ( Z ) {\displaystyle (\mathbb {Z} )} ve rasyonel sayılara ( Q ) . {\displaystyle (\mathbb {Q} ).} doğru geliştirildi. Eskiden sayı teorisine aritmetik denirdi ancak günümüzde bu terim çoğunlukla sayısal hesaplamalar için kullanılır.[10] Sayı teorisinin kökeni eski Babil ve muhtemelen Çin'e dayanmaktadır. Önde gelen ilk sayı teorisyenleri Öklid ve Diophantus idi.[11] Sayı teorisinin soyut biçimindeki modern çalışması büyük ölçüde Pierre de Fermat ve Leonhard Euler'e atfedilir. Alan, Adrien-Marie Legendre ve Carl Friedrich Gauss'un katkılarıyla meyvesini verdi.[12] Kolayca ifade edilen birçok sayı probleminin, matematiğin her yerinden gelişmiş yöntemler gerektiren çözümleri vardır. Öne çıkan bir örnek Fermat'nın son teoremi‘dir. Bu varsayım 1637'de Pierre de Fermat tarafından ifade edildi ancak yalnızca 1994 yılında Andrew Wiles tarafından cebirsel geometri, kategori teorisi ve homolojik cebir'den şema teorisini içeren araçlar kullanılarak kanıtlandı.[13] Başka bir örnek, 2'den büyük her çift tam sayının iki asal sayı'nın toplamı olduğunu öne süren Goldbach hipotezi'dir. 1742'de Christian Goldbach tarafından ifade edilen, büyük çabalara rağmen bugüne kadar kanıtlanmamıştır.[14] Sayı teorisi, analitik sayı teorisi, cebirsel sayı teorisi, sayıların geometrisi (yöntem yönelimli), diophantine denklemleri ve aşkınlık teorisi dahil olmak üzere birçok alt alanı içerir.[9] 0 , 1 , 2 , 3 , 4... {\displaystyle 0,1,2,3,4...\,\!} − 2 , − 1 , 0 , 1 , 2 {\displaystyle -2,-1,0,1,2\,\!} − 2 , 2 3 , 1.21 {\displaystyle -2,{\frac {2}{3}},1.21\,\!} 2 , π {\displaystyle {\sqrt {2}},\pi \,\!} − e , 2 , 3 , π {\displaystyle -e,{\sqrt {2}},3,\pi \,\!} 2 , i , − 2 + 3 i , 2 e i 4 π 3 {\displaystyle 2,i,-2+3i,2e {i{\frac {4\pi }{3}}}\,\!} a + b i + c j + d k {\displaystyle a+bi+cj+dk\,\!} 2 , 3 , 5 , 7 {\displaystyle 2,3,5,7\,\!} e , π {\displaystyle e,\pi \,\!} Doğal sayılar[15] Tam sayılar[16] Rasyonel sayılar[17] İrrasyonel sayılar Reel sayılar[18] Karmaşık sayılar[19] Dördeyler[20][21][22] Asal sayılar[23] Sabitler[24] a + h b {\displaystyle a+\mathbf {h} b\,\!} e 3 2 = 1 {\displaystyle \mathbf {e} _{3} {2}=1\,\!} z = ± ∑ i = k ∞ a i ⋅ p i {\displaystyle z=\pm \sum _{i=k} {\infty }a_{i}\cdot p {i}\,\!} 1 + 2 + 3.... n = n . ( n + 1 ) / 2 {\displaystyle 1+2+3....n=n.(n+1)/2\,\!} π,e 6 , 28 , 496 {\displaystyle 6,28,496\,\!} 1 2 , 10 2 {\displaystyle 1_{2},10_{2}\,\!} 0 {\displaystyle 0\,\!} Hiperbolik sayılar Çifte karmaşık sayılar P-sel sayılar Ardışık sayılar Aşkın sayı Mükemmel sayı İkili sayılar Sıfır Geometri[değiştir \| kaynağı değiştir] Ana madde: Geometri Bir kürenin yüzeyinde, Öklid geometrisi yalnızca yaklaşık olarak doğrudur. Daha büyük ölçeklerde üçgenin açılarının toplamı 180°'ye eşit değildir. Geometri, matematiğin en eski dallarından biridir. Doğrular, açılar ve daireler gibi şekillerle ilgili ampirik tariflerle başladı ve esasen yerölçümünün ve mimari'nin ihtiyaçları için geliştirildi ancak o zamandan beri diğer birçok alt alana yayıldı.[25] Temel yenilik eski Yunanlar tarafından kanıtlar kavramının getirilmesiydi ve her iddianın "kanıtlanması" gerekliliği vardı. Örneğin iki uzunluğun eşit olduğunu ölçerek doğrulamak yeterli değildir. Uzunlukların eşit olup olmadıkları önceden kabul edilmiş sonuçlardan (teoremler) ve birkaç temel ifadeden çıkarım yapılarak kanıtlanmalıdır. Temel ifadeler apaçık anlaşılabilir olduklarından (varsayımlar) veya çalışma konusu tanımın parçası olduklarından (aksiyomlar) ispata tabi değildirler. Tüm matematiğin temelini oluşturan bu ilke ilk olarak geometri için geliştirildi ve Öklid tarafından MÖ 300 civarında Elementler adlı kitabında sistemleştirildi.[26][27] Ortaya çıkan Öklid geometrisi Öklid düzleminde (düzlem geometrisi) ve üç boyutlu Öklid uzayındaki çizgilerden, düzlemlerden ve dairelerden inşa edilmiş şekillerin ve düzenlemelerinin incelenmesidir.[25] Öklid geometrisi, René Descartes'ın Kartezyen koordinatları tanıttığı 17. yüzyıla kadar yöntem veya kapsam değişikliği olmadan geliştirildi. Bu büyük bir paradigma değişikliği idi. Çünkü gerçek sayıları doğru parçalarının uzunlukları olarak tanımlamak yerine (bkz. sayı doğrusu), noktaların koordinatlarını (sayılar) kullanarak temsiline imkan verdi. Bu, kişinin geometrik problemleri çözmek için cebiri (ve daha sonra kalkülüsü veya hesabı) kullanmasına imkan verir. Bu, geometriyi iki yeni alt alana ayırdı: tamamen geometrik yöntemler kullanan sentetik geometri ve sistematik olarak koordinatları kullanan analitik geometri.[28] Analitik geometri, daireler ve doğrularla ilgili olmayan eğrilerin çalışılmasına izin verir. Bu tür eğriler fonksiyonların grafiği olarak tanımlanabilir (çalışması diferansiyel geometri'ye yol açtı). Ayrıca kapalı denklemler, genellikle cebirsel denklemleri (cebirsel geometri'yi doğuran) olarak da tanımlanabilir. Analitik geometri ayrıca üç boyuttan daha yüksek Öklid uzaylarını dikkate almayı mümkün kılar.[25] 19. yüzyılda matematikçiler, paralel varsayımı izlemeyen Öklid dışı geometrileri keşfettiler. Bu varsayımın doğruluğunu sorgulayarak, bu keşfin Matematiğin temellerini ortaya çıkarmada Russel paradoksu ile birleştiği görüldü. Krizin bu yönü, aksiyomatik yöntemi sistematik hale getirerek ve seçilen aksiyomların doğruluğunun matematiksel bir problem olmadığını benimseyerek çözüldü.[7][29] Buna karşılık aksiyomatik yöntem ya aksiyomları değiştirerek ya da uzay'ın belirli dönüşümleri altında değişmez olan özellikleri dikkate alarak elde edilen çeşitli geometrilerin incelenmesine imkan verir.[30] Günümüzde geometrinin alt alanları şunlardır:[9] 16. yüzyılda Girard Desargues tarafından tanıtılan Projektif geometri, paralel çizgiler'in kesiştiği sonsuzda noktalar ekleyerek Öklid geometrisini büyütür. Bu, kesişen ve paralel çizgiler için işlemleri birleştirerek klasik geometrinin birçok yönünü kolaylaştırır. Afin geometri, paralellik ile ilgili ve uzunluk kavramından bağımsız özelliklerin incelenmesi. Diferansiyel geometri, diferansiyel fonksiyonları kullanılarak tanımlanan eğrilerin, yüzeylerin ve bunların genellemelerinin incelenmesi Manifold teorisi, daha geniş uzaya gömülü olması gerekmeyen şekillerin incelenmesi Riemann geometrisi, eğri uzaylarda mesafe özelliklerinin incelenmesi Cebirsel geometri, polinomlar kullanılarak tanımlanan eğrilerin, yüzeylerin ve bunların genellemelerinin incelenmesi Topoloji, sürekli deformasyonlar altında tutulan özelliklerin incelenmesi Cebirsel topoloji, cebirsel yöntemlerin, özellikle homolojik cebirin topolojide kullanımı Ayrık geometri, geometride sonlu yapılanmaların incelenmesi Dışbükey geometri, önemini optimizasyon uygulamalarından alan dışbükey kümelerin incelenmesi, Karmaşık geometri, gerçek sayıların karmaşık sayılar ile yer değiştirilmesiyle elde edilen geometri Cebirsel geometri -- Analitik geometri -- Diferansiyel geometri -- Diferansiyel topoloji -- Cebirsel topoloji -- Lineer cebir --Fraktal geometri Geometri Trigonometri Diferansiyel geometri Topoloji Fraktal geometri Hesap[değiştir \| kaynağı değiştir] Aritmetik -- Analiz -- Türev -- Kesirli hesap -- Fonksiyonlar -- Trigonometrik fonksiyonlar Kalkülüs Vektör hesabı Diferansiyel denklemler Dinamik sistem Kaos teorisi Temel matematiksel yapılar[değiştir \| kaynağı değiştir] Monoid -- Öbek (matematik) -- Halkalar -- Cisim (Cebir) -- Topolojik Uzaylar -- Çokkatlılar -- Hilbert aksiyomları -- Sıralamalar Temel matematiksel kavramlar[değiştir \| kaynağı değiştir] Cebir -- Kümeler -- Sayılar -- Bağıntılar--Fonksiyonlar -- Limit -- Süreklilik -- Türev ve Türevlenebilirlik -- Analitik geometri -- İntegrallenebilirlik -- Matris --Determinantlar -- Eşyapı -- Homotopi -- İyi-sıralılık ilkesi -- Sayılabilirlik -- Soyutluk -- Oran -- Orantı -- Polinom -- Permütasyon -- Kombinasyon -- Logaritma -- Diziler -- Seriler -- Lineer cebir Matematiğin ana dalları[değiştir \| kaynağı değiştir] Soyut cebir -- Sayılar teorisi -- Cebirsel geometri -- Grup teorisi -- Analiz -- Topoloji -- Graf teorisi -- Genel cebir -- Kategori teorisi -- Matematiksel mantık -- Türevsel denklemler -- Kısmi türevsel denklemler -- Olasılık -- Kompleks fonksiyonlar teorisi Sayılar teorisi Soyut cebir Grup teorisi Graf teorisi Sonlu matematik[değiştir \| kaynağı değiştir] Kombinatorik -- Saf küme teorisi -- Olasılık -- Hesap teorisi -- Sonlu matematik -- Kriptografi -- Graf teorisi -- Oyun teorisi ( 1 , 2 , 3 ) ( 1 , 3 , 2 ) ( 2 , 1 , 3 ) ( 2 , 3 , 1 ) ( 3 , 1 , 2 ) ( 3 , 2 , 1 ) {\displaystyle {\begin{matrix}(1,2,3)&(1,3,2)\\(2,1,3)&(2,3,1)\\(3,1,2)&(3,2,1)\end{matrix}}} Kombinatorik Hesap teorisi Kriptografi Graf teorisi Uygulamalı matematik[değiştir \| kaynağı değiştir] Mekanik -- Sayısal analiz -- Optimizasyon -- Olasılık -- İstatistik -- Finansal matematik Matematiksel fizik Akışkanlar mekaniği Sayısal analiz Optimizasyon Olasılık teorisiOlasılık İstatistik Finansal matematik Oyun teorisi Ünlü teoriler ve hipotezler[değiştir \| kaynağı değiştir] Fermat'nın son teoremi -- Riemann hipotezi -- Süreklilik hipotezi -- P=NP -- Goldbach hipotezi -- Gödel'in yetersizlik teoremi -- Poincaré hipotezi -- Cantor'un diagonal yöntemi -- Pisagor teoremi -- Merkezsel limit teoremi -- Hesabın temel teoremi -- İkiz asallar hipotezi -- Cebirin temel teoremi -- Aritmetiğin temel teoremi -- Dört renk teoremi -- Zorn önsavı -- Fibonacci dizisi Temeller ve yöntemler[değiştir \| kaynağı değiştir] Matematik felsefesi -- Sezgici matematik -- Oluşturmacı matematik -- Matematiğin temelleri -- Kümeler teorisi -- Sembolik mantık -- Model teorisi -- Kategori teorisi -- Teorem ispatlama -- Mantık -- Tersine matematik - p ⇒ q {\displaystyle p\Rightarrow q\,} Matematiksel mantık Küme Kategori Teorisi Matematik yazılımları[değiştir \| kaynağı değiştir] Ana madde: Matematik yazılımları Fx Draw Macsyma MAP Maple Math Type Mathcad Mathematica MathML Matlab Maxima Mupat GeoGebra Ayrıca bakınız[değiştir \| kaynağı değiştir] Fields madalyası Matematiğin ana hatları Matematik ödülleri listesi Matematik yarışmalarının listesi Matematiksel sembollerin listesi Matematik konularının listesi Matematik toplulukları listesi Matematik tarihi konularının listesi Fen, teknoloji, mühendislik ve matematik Matematiğin dalları Matematik eğitimi Matematik felsefesi Ayrık matematik Matematik mühendisliği Matematik Dünyası Amerikan Matematik Topluluğu Uluslararası Matematik Olimpiyatı Sembolik matematik Antik Mısır matematiği Popüler matematik Matematik Ansiklopedisi Matematik hikayeleri Matematik tarihçileri listesi Kaynakça[değiştir \| kaynağı değiştir] Bell, E. T. (2012). The Development of Mathematics. Dover Books on Mathematics (reprint, revised bas.). Courier Corporation. s. 3. ISBN 9780486152288. 18 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2022. Tiwari, Sarju (1992). Mathematics in History, Culture, Philosophy, and Science. Mittal Publications. s. 27. ISBN 9788170994046. Restivo, S. (December 2013). Mathematics in Society and History. Springer Netherlands. ss. 14-15. ISBN 9789401129442. Musielak, Dora (2022). Leonhard Euler and the Foundations of Celestial Mechanics. Springer International Publishing. ss. 1-183. ISBN 9783031123221. Biggs, N. L. (May 1979). "The roots of combinatorics". Historia Mathematica. 6 (2): 109-136. doi:10.1016/0315-0860(79)90074-0. Warner, Evan (2013). "Splash Talk: The Foundational Crisis of Mathematics" (PDF). Columbia University. ss. 1-17. 14 Nisan 2021 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Kasım 2022. a b Kleiner, Israel (Aralık 1991). "Rigor and Proof in Mathematics: A Historical Perspective". Mathematics Magazine. Taylor & Francis, Ltd. 64 (5): 291-314. doi:10.1080/0025570X.1991.11977625. JSTOR 2690647. Dunne, Edward; Hulek, Klaus (March 2020). "Mathematics Subject Classification 2020" (PDF). Notices of the American Mathematical Society. 67 (3). 20 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 4 Kasım 2022. a b c "MSC2020-Mathematics Subject Classification System" (PDF). zbMath. Associate Editors of Mathematical Reviews and zbMATH. 31 Temmuz 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 26 Kasım 2022. LeVeque, William J. (5 Ocak 2014). Fundamentals of Number Theory. Dover Publications. ss. 1-30. ISBN 9780486141503. Goldman, Jay (1997). The Queen of Mathematics: A Historically Motivated Guide to Number Theory. CRC Press. ss. 1-3. ISBN 9781439864623. 18 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2022. Weil, André (2007). Number Theory, An Approach Through History From Hammurapi to Legendre. Birkhäuser Boston. ss. 1-3. ISBN 9780817645717. Kleiner, Israel (Şubat 2000). "From Fermat to Wiles: Fermat's Last Theorem Becomes a Theorem". Elemente der Mathematik. 55: 19-37. doi:10.1007/PL00000079. Wang, Yuan (2002). The Goldbach Conjecture. Series in pure mathematics. 4 (revised bas.). World Scientific. ss. 1-18. ISBN 9789812776600. 18 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2022. Hamilton (1988) (İngilizce) Campbell, Howard E. (1970). The structure of arithmetic (İngilizce). Appleton-Century-Crofts. s. 83. ISBN 0-390-16895-5. Rosen, Kenneth (2007). Discrete Mathematics and its Applications (İngilizce) (6. bas.). New York, NY: McGraw-Hill. ss. 105, 158-160. ISBN 978-0-07-288008-3. Pugh, Charles Chapman (2002). Real Mathematical Analysis (İngilizce). New York: Springer. ss. 11–15. ISBN 0-387-95297-7. 14 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Ağustos 2016. Charles P. McKeague (2011). Elementary Algebra (İngilizce). Brooks/Cole. s. 524. ISBN 978-0-8400-6421-9. On Quaternions; or on a new System of Imaginaries in Algebra (letter to John T. Graves, dated October 17, 1843) (İngilizce). 1843. Boris Abramovich Rozenfelʹd (1988). The history of non-euclidean geometry: evolution of the concept of a geometric space (İngilizce). Springer. s. 385. ISBN 9780387964584. Girard, P. R. The quaternion group and modern physics (1984) Eur. J. Phys. vol 5, p. 25–32. (İngilizce) DOI:10.1088/0143-0807/5/1/007 Dudley, Underwood (1978). Elementary number theory (İngilizce) (2. bas.). W. H. Freeman and Co. ISBN 978-0-7167-0076-0. Weisstein, Eric W. "Constant" (İngilizce). MathWorld. 3 Haziran 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Nisan 2011. a b c Straume, Eldar (September 2014). "A Survey of the Development of Geometry up to 1870". ePrint. arXiv:1409.1140 $2. Bibcode:2014arXiv1409.1140S. Hilbert, David (1962). The Foundations of Geometry. Open Court Publishing Company. s. 1. Hartshorne, Robin (11 Kasım 2013). Geometry: Euclid and Beyond. Springer New York. ss. 9-13. ISBN 9780387226767. Boyer, Carl B. (28 Haziran 2012). History of Analytic Geometry. Dover Publications. ss. 74-102. ISBN 9780486154510. Stump, David J. (1997). "Reconstructing the Unity of Mathematics circa 1900". Perspectives on Science. 5 (3): 383. doi:10.1162/posc_a_00532. 6 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Aralık 2022. O'Connor, John J.; Robertson, Edmund F., "Non-Euclidean geometry", MacTutor Matematik Tarihi arşivi Dış bağlantılar[değiştir \| kaynağı değiştir] Toplum ve bilimler açısından matematik 14 Kasım 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Matematik Felsefesi 3 Nisan 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Açıköğretim- Matematik öğretimi Hakkında Bilgi Matematik Öğretimi Hakkında 12 Temmuz 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Açıköğretim Matematik Öğrenmek Modern Matematik 25 Ağustos 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. gtdYapısal bilimler dahilindeki alanlarMatematik · Mantık · Kaos kuramı · Oyun kuramı · Felaket kuramı · Bilişim · Bilgi teorisi · Felsefe · Sistem teorisi · Sibernetik · Sinerjetik gtdMatematiğin genel alanları Analiz Ayrık matematik Cebir Temel cebir Lineer cebir Soyut cebir Geometri İstatistik Kategori kuramı Kümeler kuramı Mantık Matematiksel fizik Olasılık Sayılar kuramı Topoloji Uygulamalı matematik Otorite kontrolü BNE: XX4576260 BNF: cb11932434c (data) GND: 4037944-9 HDS: 008274 LCCN: sh85082139 NDL: 00571521 NKC: ph117231 NLI: 987007555885005171 NLK: KSH2000000191 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Matematik&oldid=32068087" sayfasından alınmıştır
Bu madde, Vikipedi biçem el kitabına uygun değildir. Maddeyi, Vikipedi standartlarına uygun biçimde düzenleyerek Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz. Gerekli düzenleme yapılmadan bu şablon kaldırılmamalıdır. (Ocak 2010) Matematik Alanlar Sayı teorisi Geometri Cebir Kalkülüs ve analiz Ayrık matematik Mantık ve küme teorisi Olasılık İstatistik ve karar teorisi Bilimlerle ilişki Fizik Hesaplama Biyoloji Dilbilim Ekonomi Felsefe Eğitim Konu listesigtd Makale serilerindenBilim Formal bilim Matematik Matematiksel mantık Matematiksel istatistik Bilgisayar bilimi Fiziksel bilimler Fizik Uygulamalı fizik · Atom fiziği Hesaplamalı fizik Yoğun madde fiziği Deneysel fizik · Mekanik Nükleer fizik Parçacık fiziği · Plazma fiziği Kuantum mekaniği Katı hâl fiziği · Teorik fizik Termodinamik · Optik Genel görelilik · M-Kuramı Özel görelilik Kimya Simya Analitik kimya · Astrokimya Biyokimya · Kristalografi Çevre kimyası · Yemek bilimi Jeokimya · Yeşil kimya İnorganik kimya · Malzeme bilimi Moleküler fizik · Çekirdek kimyası Organik kimya · Fotokimya Fiziksel kimya · Radyokimya Katı hâl kimyası · Stereokimya Supramoleküler kimya Yüzey bilimi · Teorik kimya Astronomi Astrofizik · Kozmoloji Galaktik astronomi · Astrojeoloji Gezegen bilimi · Yıldız Yer bilimleri Atmosfer bilimi · Ekoloji Ekoloji · Jeodezi Jeoloji · Yüzey bilimi Jeofizik · Buzul bilimi · Su bilimi Limnoloji · Mineraloji · Okyanus bilimi Paleoklimatoloji · Palinoloji Fiziki coğrafya · Agroloji Yaşam bilimleri Biyoloji Anatomi · Astrobiyoloji · Biyokimya Biyocoğrafya · Biyomühendislik · Biyofizik Davranışsal nöroloji · Biyoteknoloji Botanik · Sitoloji · Koruma biyolojisi · Kriyobiyoloji Gelişim biyolojisi Ekoloji · Etnobiyoloji Evrimsel biyoloji Genetik Gerontoloji · İmmünoloji · Limnoloji Deniz biyolojisi · Mikrobiyoloji Moleküler biyoloji · Nöroloji Paleontoloji · Parazitoloji · Fizyoloji Radyobiyoloji · Agroloji Sistematik · Teorik biyoloji Toksikoloji · Zooloji Sosyal veDavranışsal bilimler Antropoloji · Arkeoloji Kriminoloji · Demografi Ekonomi · Eğitim Beşeri coğrafya · Tarih Uluslararası ilişkiler · Hukuk Dilbilim · Siyaset bilimi Psikoloji · Sosyoloji Uygulamalı bilimler Mühendislik Ziraat · Havacılık ve uzay · BiyomedikalKimya · İnşaat · BilgisayarElektrik · Yangın · Genetik Endüstri · Mekanik · Askeri Maden · Nükleer · Yöneylem araştırması Robotik · Yazılım Sağlık bilimleri Biyomühendislik · Diş hekimi Epidemiyoloji · Sağlık hizmetleri · Tıp Hemşire · Eczacılık · Sosyal çalışma Veteriner tıp Disiplinlerarası bilimler Uygulamalı fizik · Yapay zekâ Biyoetik · Biyoenformatik · Biyomedikal mühendisliği · Biyoistatistik Bilişsel bilim · Bilgisayar dili bilimi Sibernetik Ekoloji Evrimsel psikoloji · Ormancılık Sağlık Kütüphane bilimi · Mantık Matematiksel biyoloji · Matematiksel fizik Bilimsel modelleme Göstergebilim · Sosyobiyoloji Sistemler kuramı Şehir planlaması Bilim felsefesi ve bilim tarihi Bilimsel yöntem Bilim tarihi Bilim felsefesi Bilim politikası Sınırbilim Sözdebilim Bilim portalıKategorigtd Matematiksel mantık biçimsel mantığın matematiğe uygulanmasıyla ilgilenen bir matematik dalıdır. Metamatematik, matematiğin temelleri ve kuramsal bilgisayar bilimi alanlarıyla yakınlık gösterir.[1] Matematiksel mantığın temel konuları biçimsel sistemlerin ifade gücünün ve biçimsel ispat sistemlerinin tümdengelim gücünün belirlenmesidir. Matematiksel mantık kümeler kuramı, model kuramı, hesaplanabilirlik kuramı ve tanıtlama kuramı alanlarına ayrılır. Bu alanlar mantığın, özellikle birinci-derece mantık ve tanımlanabilir küme konularındaki, temel sonuçlarını paylaşır. Tarihçe[değiştir \| kaynağı değiştir] Çağdaş mantığın ve çağdaş felsefenin kurucusu Alman mantıkçısı Gottlob Frege, "Matematik mantığın uygulama alanıdır." görüşünden hareketle matematiğin, mantığın aksiyomatik sistemi üzerine kurulabileceğini düşünmüştür. Bu düşünceden hareket ederek aritmetiğin temelleri konusundaki felsefi çalışmaları için bir mantık sistemi geliştirmişti. Daha sonra, Frege'nin çalışmalarına dayanarak, Bertrand Russell ve Alfred North Whitehead 1910-1913 yılları arasında Principia Mathematica adını verdikleri eserde matematiği mantığa indirgeyerek formel bir sistem haline getirmeye çalıştılar. Fakat matematiğin formel hale getirilemeyeceğini Kurt Gödel 1933'te yayınladığı bir kitabındaki (Über formal unentscheidbare Sätze der Principia Mathematica und verwandter Systeme) meşhur teoremiyle gösterdi. John Alan Robinson, 1967'de çözülüm teorem ispatlama yöntemini geliştirdi. Bu yöntem 1972'de A. Colmaurer tarafından ilk mantık programlama dilinin (Prolog) geliştirilmesine yol açtı. Bu dil 1975'te D. Warren tarafından “Warren Abstract Machine” (WAM) olarak uygulandı. Kişisel bilgisayarlar üzerinde ilk uygulamalar 1980'lerde ortaya çıktı. Önermeler Mantığı[değiştir \| kaynağı değiştir] Formel sistemler şu elemanlardan meydana gelir: Tanımlanmamış terimler Tanımlar Türetme kuralları Aksiyomlar Teoremler Formel mantığın tanımlanmamış terimleri olarak, basit önerme (P) ve mantık bağlaçları (değil, ve, veya, eğer-ise, eğer ve ancak-ise) gösterilebilir. Tanımlanan terimlere örnek olarak bileşik önerme kavramını gösterilebilir. Aslında yukarıda verilen mantıksal bağlaçlar bir tek mantıksal bağlaç yardımıyla tanımlanabilir. Önerme[değiştir \| kaynağı değiştir] Doğru ya da yanlış kesin hüküm bildiren ifadelere önerme denir. Bir önerme hem doğru hem de yanlış olamaz ama bazı önermelerin doğruluk değerleri (Doğru önermelerin doğruluk değeri 1, Yanlış önermelerin doğruluk değeri 0'dır) değişebilir. Mesela "Dün hava yağmurluydu" önermesinin doğruluk değeri günden güne değişebilir ama her önermenin doğruluk değeri değişmez "1+1=2" önermesi her zaman doğrudur. Aşağıdaki cümleler önermelere örnektir: Dün hava güneşliydi. 3 asal sayıdır. Duygu 21 yaşındadır. 3 asal sayı değildir. Derya 21 yaşında değildir. Bir gün 24 saattir. Sıfır doğal sayıdır. Mantıksal bağlaçlar kullanarak basit önermelerden başka önermeler kurulabilir, ki bunlara “bileşik önermeler” denir. Önerme matematikte kesin bir hüküm bildiren ifadelere denir. Olumsuzu[değiştir \| kaynağı değiştir] Bir önerme “değil” eki ile karşıt ifadeye çevrilebilir; buna olumsuzunu alma denir. Bir hafta 7 gün'dür. Bir hafta 7 gün değildir. Olumsuz olacak harfin önüne - ifadesi eklenir. Birleşim[değiştir \| kaynağı değiştir] İki veya daha fazla önermeden "ve, veya, ise" mantıksal bağlaçlarını kullanarak bileşik önermeler kurulabilir. Örnek olarak: “Bugün hava açık ve sıcak” cümlesini verebilir. Doğal dilde bazen “fakat” bağlacını da kullanıyoruz. 'Örnek': “bugün gemiler 9'da veya 10'da sefer yapacak.” “arkadaşlarım sınıftadır veya arkadaşlarım bahçededir.” değili A' olarak gösterilir. Ayrılım[değiştir \| kaynağı değiştir] İki veya daha fazla basit önermeden “veya” (ya da) mantıksal bağını kullanarak bileşik önermeler kurulabilir. Örnek: “Bugün Arçelik veya Tedaş'tan ziyaretçiler gelecek.” Şartlı cümle[değiştir \| kaynağı değiştir] Aynı şekilde, iki veya daha fazla sayıda önermeden (eğer-ise) bağını kullanarak şartlı önermeler kurulabilir. Örnek: “Eğer yağmur yağıyor ise, hava bulutludur.” Bazen “eğer-ise” bağı yerine doğal dilde “gerektirir” bağını da kullanabiliyoruz. Örnek: “Yağmurun yağıyor olması havanın bulutlu olmasını gerektirir.” Ancak ve ancak[değiştir \| kaynağı değiştir] Yine, “eğer ve ancak-ise” bağını kullanarak birden fazla önermeden çift şartlı önermeler kurulabilir. Bu tür önermeler doğal dilde daha az kullanılmasına rağmen, fizik ve matematikte sık sık kullanılmaktadır. Örnek: “Eğer ve ancak çalışanlar ücretlerde aşırı artış talep ederlerse enflasyon düşmez.” Aynı cümle şu şekilde de ifade edilebilir: “Eğer, çalışanlar ücretlerde aşırı artış talep ederlerse enflasyon düşmez, ve eğer enflasyon düşmezse çalışanlar ücretlerde aşırı artış talep ederler.” Cebirde olduğu gibi, sembolik veya matematiksel mantıkta da, önermeler yerine önermesel değişkenler kullanılır (P, Q, R, S, T harfleri gibi). Mantıksal Bağlaçlar[değiştir \| kaynağı değiştir] Mantıksal bağlaçlar aşağıdaki sembollerle gösterilir: ¬ {\displaystyle \neg } : değil ∧ {\displaystyle \land } : ve ∨ {\displaystyle \lor } : veya → {\displaystyle \to } : eğer-ise ↔ {\displaystyle \leftrightarrow } : ancak ve ancak Böylece şu ifadeler, önerme formülleri olacaktır: ¬ P {\displaystyle \neg P} , P ∧ Q {\displaystyle P\land Q} , P ∨ Q {\displaystyle P\lor Q} , P → Q {\displaystyle P\to Q} , P ↔ Q {\displaystyle P\leftrightarrow Q} Örnek: "Eğer sendika veya fabrika yöneticileri inada devam ederlerse, grev ancak ve ancak hükûmet bir kararname çıkarır ve fabrikaya polis göndermezse önlenir." P: Sendika inada devam eder Q: Fabrika yöneticileri inada devam eder R: Grev önlenir S: Hükûmet kararname çıkartır T: Hükûmet fabrikaya polis göndermez ( P ∨ Q ) → ( R ↔ S ∧ T ) {\displaystyle (P\lor Q)\to (R\leftrightarrow S\land T)} => ise bu şekilde de gösterilir <=> ancak ve ancak bu şekilde de gösterilir. Doğruluk cetvelleri[değiştir \| kaynağı değiştir] Mantıkta önermeler doğru ya da yanlış olabilir, fakat hem doğru hem yanlış olamaz. Bir önermeye yüklenen bu doğru ve yanlış yüklemlerine onun doğruluk değeri denir. ¬ P {\displaystyle \neg P} , P ∧ Q {\displaystyle P\land Q} , P ∨ Q {\displaystyle P\lor Q} , P → Q {\displaystyle P\to Q} , P ↔ Q {\displaystyle P\leftrightarrow Q} “Değil” sözcüğünün anlamından hareketle, eğer bir P önermesi doğru ise onun değillemesi, yani ¬ P {\displaystyle \neg P} yanlıştır, ve bunun tersi. Mesela, P önermesi “Ay dünyanın uydusudur” cümlesi yerine geçiyorsa, bunun değillemesi olan ¬ P {\displaystyle \neg P} yanlıştır. Genel, kural olarak iki veya daha fazla önermenin birleşimi, ancak birleşen bütün önermelerin doğru olması halinde doğrudur. Mesela, “3 asal sayıdır ve 2+2=5'tir” yanlış bir bileşik önermedir. Yine kural olarak, ayrık önermelerin doğru olabilmesi için bileşenlerden birinin doğru olması yeterlidir. Ayrık önermeler ancak bunları meydana getiren bileşenlerin hepsinin birden yanlış olduğu halde yanlış sayılır. Bileşik önermeler için doğruluk tabloları şu şekilde verilebilir: P {\displaystyle P} Q {\displaystyle Q} ¬ P {\displaystyle \neg P} P ∧ Q {\displaystyle P\land Q} P ∨ Q {\displaystyle P\lor Q} P → Q {\displaystyle P\to Q} P ↔ Q {\displaystyle P\leftrightarrow Q} D D Y D D D D D Y Y Y D Y Y Y D D Y D D Y Y Y D Y Y D D D: doğru, Y: yanlış Eşdeğerlikler ¬ ¬ P = P {\displaystyle \neg \neg P=P} ¬ P ∨ Q = P → Q {\displaystyle \neg P\lor Q=P\to Q} ¬ ( P ∨ Q ) = ¬ P ∧ ¬ Q {\displaystyle \neg (P\lor Q)=\neg P\land \neg Q} ¬ ( P ∧ Q ) = ¬ P ∨ ¬ Q {\displaystyle \neg (P\land Q)=\neg P\lor \neg Q} ( P ⇔ Q ) = ( P ⇒ Q ) ∧ ( Q ⇒ P ) {\displaystyle (P\Leftrightarrow Q)=(P\Rightarrow Q)\land (Q\Rightarrow P)} Karşıtlıklar ¬ P × P {\displaystyle \neg P\times P} ( P → Q ) × ( P ∧ ¬ Q ) {\displaystyle (P\to Q)\times (P\land \neg Q)} ( P ∨ Q ) × ( ¬ P ∧ ¬ Q ) {\displaystyle (P\lor Q)\times (\neg P\land \neg Q)} ( P ∧ Q ) × ( ¬ P ∨ ¬ Q ) {\displaystyle (P\land Q)\times (\neg P\lor \neg Q)} Totoloji Bir önermesel formülün (veya bileşik önermenin) doğruluk cetvelindeki son değerlendirme sütunundaki bütün değerler “doğru” çıkıyorsa, bu önermesel formüle “totoloji” denir. Çelişki Bir önermesel formülün (veya bileşik önermenin) doğruluk cetvelindeki son değerlendirme sütunundaki bütün değerler “yanlış” çıkıyorsa bu önermesel formüle “çelişki” denir. Bazen doğruluk Bir önermesel formülün (veya bileşik önermenin) doğruluk cetvelindeki son değerlendirme sütunundaki değerlerden bazıları “doğru” bazıları “yanlış” çıkıyorsa bu önermesel formüle “bazen doğru” denir. Tutarlılık Bir bileşik önermeye “ve” ekiyle başka bir önerme eklendiği zaman bir çelişki ortaya çıkmıyorsa, eklenen önerme öncekiyle tutarlıdır denir. Geçerlilik Bir A1, A2, ..., An önerme dizisindeki bütün A’lar doğru olduğu zaman bir B hükmü de doğru oluyorsa B’ye A1, A2, ..., An önermelerinin geçerli sonucudur denir. Geçerlilik şu şekilde gösterilir: A1, A2, ..., An \|= B. Mantıksal İçerik Bir bileşik önermeyi yanlış yapan şartların sayısının bütün şartların sayısına oranı ne kadar büyükse, o önermenin mantıksal içeriği o kadar fazladır. Çelişkinin mantıksal içeriğinden bahsedilemez (çünkü yoktur.).(-->bu durumda çelişki için mantıksal içerik 1/1 olması beklenir. buna göre ilk cümle ile bahsedilen tanım tersi olarak düşünülmesi gerekmektedir =>düzeltmedir, şayet hata yok ise siliniz?) Yüklemler Mantığı[değiştir \| kaynağı değiştir] Önermeler mantığının türetim kuralları matematik için yeterli olmadığı gibi gündelik dil için de yeterli değildir. Mesela, klasik mantıkta "Her asal sayı bir doğal sayıdır" ve "3 asal sayıdır" öncüllerinden, "3 doğal sayıdır" sonucunu çıkarabiliyoruz. Fakat bu akıl yürütmenin doğruluğu, önermeler mantığının kuralları çerçevesi içinde kanıtlanamaz. Bunun nedeni de şudur: Önermeler mantığı bileşik önermeler içindeki basit önermeler arasındaki mantıksal bağlaçlara ve basit önermelerin doğruluk değerlerine göre bileşik önermelerin doğruluklarını inceler. Diğer bir deyişle, önermeler mantığı bir önermeyi birçok maksat için yeterli ayrıntıda analiz etmez. İşte, terimler, yüklemler ve niceleyiciler diye isimlendireceğimiz mantıksal kavramlar yardımıyla gündelik dili ve matematiğin dilini büyük ölçüde sembolize edebiliriz. Yüklemler mantığında da aynı matematikte olduğu gibi, sabitler ve değişkenler kullanılır. Biraz önce bahsedilen "terimleri" iki sınıfa ayırabiliriz: Bireysel değişkenler, bireysel sabitler. Bireysel sabitlere örnek olarak birey olduğunu bildiğimiz varlıkları sayabiliriz: “Gökhan”, “Tekir”, “gül” gibi. Bunlar yerine de “insan”, “hayvan”, “bitki” kavramlarının çerçeveleri içinde olmak üzere x, y, z, değişken sembollerini kullanabiliyoruz. Matematikte değişkenler genellikle sayılar veya fonksiyonlar olabilir. Yüklemler mantığında ise bireysel terimler değişken olabildiği gibi, yüklemler de sabit veya değişken olabilir. Yüklemsel sabitlere örnek olarak önermeler içinde yer alan yüklemleri gösterebiliriz: “sayı”, “meyve”, “uydu”, “sert” gibi. Buna göre, 7 bir asal sayıdır. Elma bir tür meyvedir. Miranda, Neptün'ün uydusudur. Demir sert bir metaldir. ...cümleleri içinde "7", "Elma", "Miranda", "Neptün" ve "demir" bireysel sabitler, “asal sayı, “meyve”, “uydu” ve “sert metal” de yüklemsel sabitlerdir. Yüklemsel ifadelerde yüklemler yukarıdaki örneklerde görüldüğü gibi bir veya iki terimli (veya argümanlı) olabildiği gibi, daha fazla sayıda argüman da içerebilirler. Mesela: “Beril, Akın ve Şebnem'nin önünde oturuyor” dediğimiz zaman, burada “önünde oturuyor” ifadesini yüklem olarak; Beril, Akın ve Şebnem isimlerini de bireysel sabitler olarak almış oluyoruz. Yüklemsel ifadeler yüklemin aldığı terim sayısına göre şu genel biçimlerde gösterilebilirler: P(a), Q(b,c), R(d,e,f), ... Bu ifadelerde, hemen görülebileceği gibi, bireysel sabitler yerine x, y, z gibi değişkenler koyarsak, P(x), Q(b,y), R(z,e,f) ...gibi değişken terimli yüklemsel ifadeler elde ederiz. Eşdeğerlik ve karşıtlık[değiştir \| kaynağı değiştir] A(x) yüklemsel bir formül olsun. Şu ifadeleri göz önüne alalım: a) ∀ x A ( x ) {\displaystyle \forall xA(x)} b) ∃ x A ( x ) {\displaystyle \exists xA(x)} c) ∀ x ( ¬ A ( x ) ) {\displaystyle \forall x(\neg A(x))} d) ∃ x ( ¬ A ( x ) ) {\displaystyle \exists x(\neg A(x))} Bunları doğal dile çevirirsek: a) Her şey A yüklemine (özelliğine) sahiptir. b) Bazı şeyler A yüklemine (özelliğine) sahiptir. c) Hiçbir şey A yüklemine (özelliğine) sahip değildir. d) Bazı şeyler A yüklemine (özelliğine) sahip değildir. Burada görüldüğü gibi, d, a'nın karşıtı (değillemesi), c de b'nin karşıtıdır. Şu halde, ∃ x A ( x ) {\displaystyle \exists xA(x)} yerine ¬ ∀ x ¬ A ( x ) {\displaystyle \neg \forall x\neg A(x)} kullanabiliriz, çünkü bunlar mantıksal olarak özdeştir, aynı şekilde ∀ x A ( x ) {\displaystyle \forall xA(x)} yerine ¬ ∃ x ¬ A ( x ) {\displaystyle \neg \exists x\neg A(x)} ifadesini kullanabiliriz. Yüklemsel ifadelerde değilleme ve niceleyicilerin yeri, anlam bakımından önemlidir. Örneğin: ¬ ∀ x a s a l ( x ) {\displaystyle \neg \forall xasal(x)} , “her sayı asal değildir” anlamına gelirken, ∀ x ¬ a s a l ( x ) {\displaystyle \forall x\neg asal(x)} ise “hiçbir sayı asal değildir” anlamına gelir. Eşdeğerlikler ∀ x P ( x ) = ¬ [ ∃ x ¬ P ( x ) ] {\displaystyle \forall xP(x)=\neg [\exists x\neg P(x)]} ∃ x P ( x ) = ¬ [ ∀ x ¬ P ( x ) ] {\displaystyle \exists xP(x)=\neg [\forall x\neg P(x)]} ¬ ∃ x P ( x ) = ∀ x ¬ P ( x ) {\displaystyle \neg \exists xP(x)=\forall x\neg P(x)} ¬ ∀ x P ( x ) = ∃ x ¬ P ( x ) {\displaystyle \neg \forall xP(x)=\exists x\neg P(x)} Karşıtlıklar ∀ x P ( x ) × ∃ x ¬ P ( x ) {\displaystyle \forall xP(x)\times \exists x\neg P(x)} ∃ x P ( x ) × ∀ x ¬ P ( x ) {\displaystyle \exists xP(x)\times \forall x\neg P(x)} ¬ ∃ x P ( x ) × ∃ x P ( x ) {\displaystyle \neg \exists xP(x)\times \exists xP(x)} ¬ ∀ x P ( x ) × ∀ x P ( x ) {\displaystyle \neg \forall xP(x)\times \forall xP(x)} Çok Çözülüm Teorem İspatlama[değiştir \| kaynağı değiştir] Çözülüm teorem ispatlama, mantık teoremlerinin ispatlanması için A. Robinson tarafından geliştirilmiş bir tekniktir. Bu tekniğin esası şudur: Eğer “veya” bağı ile bağlı P1, ..., Pn önermelerinden bir Q önermesi dedüktif olarak çıkarılabiliyorsa, o zaman Q'nun değillemesini bu önermelere “ve” bağı ile kattığımız zaman bir çelişki elde ederiz. Sembollerle gösterecek olursak: P 1 ∧ , . . . , ∧ P n → Q {\displaystyle P_{1}\land ,...,\land P_{n}\to Q} ...çıkarımı geçerli ise, P 1 ∧ , . . . , ∧ P n ∧ ¬ Q {\displaystyle P_{1}\land ,...,\land P_{n}\land \neg Q} ...bir çelişkidir. Bu yöntemin kullanılabilmesi için, P1, ..., Pn önermelerinin, eşdeğerlik dönüşümleri kullanılarak “birleşimli normal biçim” denilen bir biçime getirilmesi gerekir. Bu biçim sadece “değil”, “ve” ve “veya” mantıksal bağlaçlarını içerir. Örnek 1: P -> Q ~P V Q ~P V Q P P P ------ ------ ~Q Q Q ------ Bu örnekte P → Q {\displaystyle P\to Q} şartlı önermesi yerine, eşdeğeri ¬ P ∨ Q {\displaystyle \neg P\lor Q} konulmuştur ki bu, P → Q {\displaystyle P\to Q} önermesinin normal biçimidir. Örnek 2: A -> B ~A V B ~A V B B -> C ~B V C ~B V C A A A -------- --------- ~C C C --------- Çözülüm teorem ispatlama yöntemi, yüklemler mantığının teorem ispatlama problemlerinde de uygulanmaktadır. Yüklemler mantığında teorem ispatı sırasında bireysel sabitlerin değişkenlerin yerine konulmasına “birleştirme” denilir. Örnek 3: P(x,y) -> Q(x) ~P(x,y) V Q(x) ~P(a,y) V Q(a) P(a,y) P(a,y) P(a,y) -------------- --------------- ~Q(a) Q(a) Q(a) --------------- Bulanık Mantık[değiştir \| kaynağı değiştir] Bulanık mantık 1960’ların ortalarında Lotfi Zadeh tarafından iki değerli mantık ve olasılık teorisine alternatif olarak geliştirilmiştir. Bulanık mantıkçılara göre iki değerli mantık ve kümeler teorisi daha genel çok değerli bir teorinin özel halidir. Zadeh (1965) bulanık kümeleri ve bulanık mantığı şu şekilde tanımlamaktadır: "Bulanık sistemlerde temel düşünce bulanık mantıkta doğruluk değerleri (veya bulanık kümelerde üyelik değerleri) 0 ile 1 arasında değişen değerlerdir ki burada 0 mutlak yanlış, 1 de mutlak doğru olmaktadır." Doğal dilde kullandığımız birçok cümlede “az”, “çok”, “orta” gibi kalitatif niceleyiciler kullanıyoruz. Bu tür cümleleri bulanık mantığın gösterimi ile ifadelendirmek daha kolay olmaktadır. Bulanık mantıkta “Ahmet yaşlıdır” ve “Bugün hava sıcaktır” cümlelerindeki “yaşlı” ve “sıcak” ifadelerine iki değerli mantıktaki gibi “doğru” veya” yanlış” yerine 0 ile 1 arasında değer verilebilmektedir. Bulanık mantığın formel tanımları[değiştir \| kaynağı değiştir] X, elemanları x’ler olan bir nesneler kümesi olsun, yani X = (x). X’in içinde bir A bulanık kümesi bir üyelik fonksiyonu mA(x) ile karakterize edilir. Bu fonksiyon X içindeki her nesneyi, 0 ile 1 arasındaki bir reel sayıya [0,1] tekabül ettirir. Yukarıdaki örnekte A, yaşlı insanlar kümesi olabilir. Ahmet de X insanlar genel kümesinin bir üyesi olarak yaşlı insanlardan biri olabilir, ki A’daki üyelik derecesine göre üyelik değeri [0,1] reel sayılar aralığında yer alır. mA(x) değeri 1’e yaklaştığında x’in A içindeki “üyelik derecesi” artar. Bütün x’ler için mA(x) = 0 ise, A boş bir küme olur ve bütün x’ler için mA(x) = mB(x) olduğunda da A=B olur. Bulanık kümelerle ilgili tarifler de şöyledir: m(karşıt A) = 1 – mA. Eğer X’in bütün x’leri için mC(x) = MAX[mA(x), mB(x)] ise, C, A ve B’nin birleşimidir. Eğer X’in bütün x’leri için mC(x) = MIN[mA(x), mB(x)] ise, C, A ve B’nin arakesitidir. > Kaynakça[değiştir \| kaynağı değiştir] Üniversite seviyesi yayınlardan bazıları Boolos, Burgess, and Jeffrey (2002), Enderton (2001), and Mendelson (1997). A classic graduate text by Shoenfield (2001) first appeared in 1967. gtdBilgisayar biliminin alt dallarıMatematiksel temellerMatematiksel mantık · Kümeler kuramı · Sayı teorisi · Çizge teorisi · Tip teorisi · Kategori teorisi · Sayısal çözümleme · Bilgi teorisi · Kombinatorik · Boole cebiriHesaplama teorisiOtomat teorisi · Hesaplanabilirlik teorisi · Hesaplamalı karmaşıklık teorisi · Kuantum hesaplama teorisiAlgoritmalar ve veri yapılarıAlgoritma çözümlemesi · Algoritma tasarımı · Hesaplamalı geometriProgramlama dilleri ve derleyicilerAyrıştırıcılar · Yorumlayıcılar · Yordamsal programlama · Nesne yönelimli programlama · Fonksiyonel programlama · Mantık programlama · Programlama paradigmalarıEşzamanlı, paralel ve dağıtık sistemlerÇoklu işleme · Dağıtımlı hesaplama · Eşzamanlılık denetimiYazılım mühendisliğiGereksinim çözümleme · Yazılım tasarımı · Bilgisayar programlama · Biçimsel yöntemler · Yazılım testi · Yazılım geliştirme süreciSistem mimarisiBilgisayar mimarisi · Bilgisayar organizasyonu · İşletim sistemiTelekomünikasyon ve ağ oluşturmaBilgisayar müziği · Yönlendirme · Örgü topolojisi · KriptografiVeritabanlarıVeritabanı yönetim sistemleri · İlişkisel veritabanı · SQL · İşlem yürütme · Veritabanı indeksleme · Veri madenciliği · Metadata (Üst veri) · Ana veri (Master data)Yapay zekâOtomatikleştirilmiş muhakeme · Bilgisayarlı dilbilim · Bilgisayarlı görü · Evrimsel hesaplama · Uzman sistemler · Makine öğrenimi · Doğal dil işleme · RobotikBilgisayar grafikleriGörselleştirme · Bilgisayar animasyonu · Görüntü işlemeİnsan-bilgisayar etkileşimiBilgisayar erişilebilirliği · Kullanıcı arayüzleri · Giyilebilir hesaplama · Yaygın bilişim · Sanal gerçeklikBilimsel hesaplamaYapay yaşam · Biyoenformatik · Bilişsel bilim · Bilgisayarlı kimya · Hesaplamalı nörobilim · Hesaplamalı fizik · Sayısal algoritmalar · Sembolik matematikBilgisayar bilimi, ACM Hesaplama ve Sınıflandırma Sistemi'ne göre farklı konu ve alanlara ayrılabilir. Otorite kontrolü BNE: XX525820 BNF: cb11965690r (data) GND: 4037951-6 LCCN: sh85003435 LNB: 000048118 NDL: 00565709 NKC: ph126346 NLI: 987007293932405171 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Matematiksel_mantık&oldid=31496084" sayfasından alınmıştır
İki kümenin kesişimini sembolize eden bir Venn şeması. Başlığın diğer anlamları için Kümeler Kuramı(anlam ayrımı) sayfasına bakınız. Matematik Alanlar Sayı teorisi Geometri Cebir Kalkülüs ve analiz Ayrık matematik Mantık ve küme teorisi Olasılık İstatistik ve karar teorisi Bilimlerle ilişki Fizik Hesaplama Biyoloji Dilbilim Ekonomi Felsefe Eğitim Konu listesigtd Bu madde veya bölüm Set teorisi adlı maddeye çok benzemektedir ve bu iki maddenin tek başlık altında birleştirilmesi önerilmektedir. Birleştirme işlemi yapıldıktan sonra sayfaya {{Geçmiş birleştir}} şablonunu ekleyiniz. Kümeler teorisi, matematiğin, matematiksel nesneler olan kümeleri inceleyen dalıdır. Neredeyse bütün matematik kümeler kuramının kendi dilinde ifade edilebilir. Alman matematikçi Georg Cantor tarafından 1874 ile 1895 yılları arasında geliştirilen ve daha sonrasında, Ernst Zermelo, Kurt Gödel gibi 20. yüzyılın oldukça tanınmış matematikçileri tarafından aksiyomatikleştirilen teoridir. Aslen, küme kavramının matematiksel varlığı daha eskilere dayansa da, küme dediğimiz bu yapıların incelenmeye başlaması ve bu yapıların anlaşılıp kümeler teorisinin aksiyomatikleştirilmesi 19. yüzyılın sonlarında, 20. yüzyılın başlarında gerçekleştirilmeye başlanmıştır. Küme kavramı her ne kadar çok uzun zamandır bilinse de, matematikte, kümenin ne olduğunun bir tanımı yoktur. Sadece belirli aksiyomatik sistemlerdeki aksiyomları sağlayan yapılara küme diyebiliriz. Kümeler teorisinin ZFC ve Von Neumann-Bernays-Gödel olmak üzere farklı aksiyomatik tanımları vardır. Başlıca Ele Aldığı Konular[değiştir \| kaynağı değiştir] Belirlilik Belirtisiz küme kuramı Büyük kardinaller Sayılabilirlik İç model kuramı Kardinal fonksiyon Kombinatoryal küme kuramı Küme kuramsal topoloji Tanımlayıcı küme kuramı Zorlama Kaynakça[değiştir \| kaynağı değiştir] gtdBilgisayar biliminin alt dallarıMatematiksel temellerMatematiksel mantık · Kümeler kuramı · Sayı teorisi · Çizge teorisi · Tip teorisi · Kategori teorisi · Sayısal çözümleme · Bilgi teorisi · Kombinatorik · Boole cebiriHesaplama teorisiOtomat teorisi · Hesaplanabilirlik teorisi · Hesaplamalı karmaşıklık teorisi · Kuantum hesaplama teorisiAlgoritmalar ve veri yapılarıAlgoritma çözümlemesi · Algoritma tasarımı · Hesaplamalı geometriProgramlama dilleri ve derleyicilerAyrıştırıcılar · Yorumlayıcılar · Yordamsal programlama · Nesne yönelimli programlama · Fonksiyonel programlama · Mantık programlama · Programlama paradigmalarıEşzamanlı, paralel ve dağıtık sistemlerÇoklu işleme · Dağıtımlı hesaplama · Eşzamanlılık denetimiYazılım mühendisliğiGereksinim çözümleme · Yazılım tasarımı · Bilgisayar programlama · Biçimsel yöntemler · Yazılım testi · Yazılım geliştirme süreciSistem mimarisiBilgisayar mimarisi · Bilgisayar organizasyonu · İşletim sistemiTelekomünikasyon ve ağ oluşturmaBilgisayar müziği · Yönlendirme · Örgü topolojisi · KriptografiVeritabanlarıVeritabanı yönetim sistemleri · İlişkisel veritabanı · SQL · İşlem yürütme · Veritabanı indeksleme · Veri madenciliği · Metadata (Üst veri) · Ana veri (Master data)Yapay zekâOtomatikleştirilmiş muhakeme · Bilgisayarlı dilbilim · Bilgisayarlı görü · Evrimsel hesaplama · Uzman sistemler · Makine öğrenimi · Doğal dil işleme · RobotikBilgisayar grafikleriGörselleştirme · Bilgisayar animasyonu · Görüntü işlemeİnsan-bilgisayar etkileşimiBilgisayar erişilebilirliği · Kullanıcı arayüzleri · Giyilebilir hesaplama · Yaygın bilişim · Sanal gerçeklikBilimsel hesaplamaYapay yaşam · Biyoenformatik · Bilişsel bilim · Bilgisayarlı kimya · Hesaplamalı nörobilim · Hesaplamalı fizik · Sayısal algoritmalar · Sembolik matematikBilgisayar bilimi, ACM Hesaplama ve Sınıflandırma Sistemi'ne göre farklı konu ve alanlara ayrılabilir. Otorite kontrolü BNE: XX4576377 BNF: cb133185505 (data) GND: 4074715-3 LCCN: sh85120387 LNB: 000074139 NDL: 00572365 NKC: ph126563 NLI: 987007534067605171 Matematik ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kümeler_teorisi&oldid=31056016" sayfasından alınmıştır
Matematik Alanlar Sayı teorisi Geometri Cebir Kalkülüs ve analiz Ayrık matematik Mantık ve küme teorisi Olasılık İstatistik ve karar teorisi Bilimlerle ilişki Fizik Hesaplama Biyoloji Dilbilim Ekonomi Felsefe Eğitim Konu listesigtd Sayılar teorisi (ya da aritmetik), tamsayılar ve bunlarla ilgili işlemleri inceleyen bilim dalıdır. Sayılar teorisi, tam sayıların (özellikle pozitif) özelliklerini inceleyen matematiğin bir alanıdır. Matematiğin en eski alanlarından biri olan bu alanda, uzun yıllar uygulama sahası çok az bulunmuştur. Fakat son yıllarda teknolojik gelişmelerin ve bilgisayar sistemlerinin temelinin sonlu sayıda işlem yapan makinelere dayanması bu alanı uygulama bulur hale getirmiştir. Aslen, matematiğin ihtiyaçtan değil de felsefi temellerden oluştuğunun bir kanıtıdır.[1] Sayılar teorisinin temel konularından olan kongrüans teorisi (modüler aritmetik) özellikle günümüzde takvim hesaplamaları, iletişim sistemlerinin ağ tasarımları, yüksek hızlı bilgisayar mimarisi ve güvenilir şifreleme sistemlerinin oluşturulması alanlarında bolca uygulanmaktadır. Bilgisayarların donanımsal temelleri de göz önünde bulundurulduğunda kongrüans teorisinin uygulamalarının çok uygun olduğu düşünülmektedir. Sayılar teorisinin diğer uygulama alanları arasında Fizik, Kimya, Biyoloji, Müzik (nota sistemleri), Kriptografi, dijital iletişim, ekonomi ve iş dünyası vardır. Alanda öne çıkmış matematikçiler Euclid, Fermat, Euler, Lagrange, Diophantus, Gauss olarak sayılabilir. gtdMatematiğin genel alanları Analiz Ayrık matematik Cebir Temel cebir Lineer cebir Soyut cebir Geometri İstatistik Kategori kuramı Kümeler kuramı Mantık Matematiksel fizik Olasılık Sayılar kuramı Topoloji Uygulamalı matematik gtdSayılar teorisiAlanlar Cebirsel sayı teorisi Analitik sayı teorisi Geometrik sayı teorisi Hesaplamalı sayı teorisi Transandantal sayı teorisi Diophantine geometrisi Aritmetik kombinatorikler Aritmetik geometri Aritmetik topoloji Aritmetik dinamikler Anahtar kavramlar Sayılar Doğal sayılar Asal sayılar Rasyonel sayılar İrrasyonel sayılar Cebirsel sayılar Transandantal sayılar p-sel sayılar Aritmetik Modüler aritmetik Aritmetik fonksiyonlar Gelişmiş kavramlar İkinci derece (Kuadratik) biçimler Modüler biçimler L-fonskiyonları Diophantine denklemleri Diophantine yaklaştırımı Sürekli kesirler Kategori Konuların listesi Rekreasyonel konuların listesi Wikibook (en) Wikversity (en) gtdBilgisayar biliminin alt dallarıMatematiksel temellerMatematiksel mantık · Kümeler kuramı · Sayı teorisi · Çizge teorisi · Tip teorisi · Kategori teorisi · Sayısal çözümleme · Bilgi teorisi · Kombinatorik · Boole cebiriHesaplama teorisiOtomat teorisi · Hesaplanabilirlik teorisi · Hesaplamalı karmaşıklık teorisi · Kuantum hesaplama teorisiAlgoritmalar ve veri yapılarıAlgoritma çözümlemesi · Algoritma tasarımı · Hesaplamalı geometriProgramlama dilleri ve derleyicilerAyrıştırıcılar · Yorumlayıcılar · Yordamsal programlama · Nesne yönelimli programlama · Fonksiyonel programlama · Mantık programlama · Programlama paradigmalarıEşzamanlı, paralel ve dağıtık sistemlerÇoklu işleme · Dağıtımlı hesaplama · Eşzamanlılık denetimiYazılım mühendisliğiGereksinim çözümleme · Yazılım tasarımı · Bilgisayar programlama · Biçimsel yöntemler · Yazılım testi · Yazılım geliştirme süreciSistem mimarisiBilgisayar mimarisi · Bilgisayar organizasyonu · İşletim sistemiTelekomünikasyon ve ağ oluşturmaBilgisayar müziği · Yönlendirme · Örgü topolojisi · KriptografiVeritabanlarıVeritabanı yönetim sistemleri · İlişkisel veritabanı · SQL · İşlem yürütme · Veritabanı indeksleme · Veri madenciliği · Metadata (Üst veri) · Ana veri (Master data)Yapay zekâOtomatikleştirilmiş muhakeme · Bilgisayarlı dilbilim · Bilgisayarlı görü · Evrimsel hesaplama · Uzman sistemler · Makine öğrenimi · Doğal dil işleme · RobotikBilgisayar grafikleriGörselleştirme · Bilgisayar animasyonu · Görüntü işlemeİnsan-bilgisayar etkileşimiBilgisayar erişilebilirliği · Kullanıcı arayüzleri · Giyilebilir hesaplama · Yaygın bilişim · Sanal gerçeklikBilimsel hesaplamaYapay yaşam · Biyoenformatik · Bilişsel bilim · Bilgisayarlı kimya · Hesaplamalı nörobilim · Hesaplamalı fizik · Sayısal algoritmalar · Sembolik matematikBilgisayar bilimi, ACM Hesaplama ve Sınıflandırma Sistemi'ne göre farklı konu ve alanlara ayrılabilir. Kaynakça[değiştir \| kaynağı değiştir] Ore, Oystein. (2012). Number Theory and Its History. Dover Publications. ISBN 1-306-34988-5. OCLC 868270247. Matematik ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. Otorite kontrolü BNE: XX4703223 BNF: cb131627085 (data) GND: 4067277-3 LCCN: sh85093222 NDL: 00570429 NKC: ph126576 NLI: 987007538746905171 SUDOC: 027270475 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Sayılar_teorisi&oldid=31026069" sayfasından alınmıştır
Örnek bir çizge Graf teorisi, çizge teorisi veya çizit teorisi (İngilizce: graph theory), grafları inceleyen matematik dalıdır. Graf, düğümler ve bu düğümleri birbirine bağlayan kenarlardan oluşan bir tür ağ yapısıdır. Bir graf, çizge veya çizit, düğümlerden (köşeler) ve bu düğümleri birbirine bağlayan kenarlardan (yaylardan, bağıntılardan) oluşur. Temeli 1736'da Leonhard Euler tarafından atılmıştır.[1] Graf teorisi üzerinde yapılan çalışmalar, Petri ağları gibi birçok yeni kavramın geliştirilmesine imkân sağlamıştır. Teorinin tarihi[değiştir \| kaynağı değiştir] Königsberg köprüleri sorunu Leonhard Euler tarafından, 1736 yılında, Königsberg'in yedi köprüsü (Almanca: Die Sieben Brücken von Königsberg) adında günümüzde hâlâ popülerliğini koruyan bir problem ile ilgili olarak yazılan bir makale, graf teorisinin kesin başlangıç tarihidir. Matematiksel tanımı[değiştir \| kaynağı değiştir] Solda matematiksel ifadesi bulunan örnek G grafı Bir G grafı iki küme ile ifade edilir: G = (D, K). Bu ifadede D düğümler kümesi, K ise (düğümler ile ilişkili) kenarlar kümesi olarak ifade edilir. Eğer düğümleri birbirine bağlayan kenarlar için giriş ve çıkış yönleri belirli ise bu kenarlara yönlü kenarlar denir. Eğer bir düğümden çıkan ve yine aynı düğüme giren bir kenar varsa (mesela A'dan çıkıp A'ya yeniden giren bir kenar), bu bir döngü (İngilizce: loop) olarak ifade edilir. Eğer bir düğümden bir başka düğüme giden aynı yöne sahip veya yönsüz iki adet kenar varsa bu kenarlara paralel kenarlar denir. Sağdaki yönsüz, örnek graf için küme gösterimi aşağıdaki şekilde yapılır. D = {A, B, C, D} K = {(A, D), (D, A), (A, B), (A, C), (C, B), (C, D)} G = (D, K) Bu örnekte A ve D düğümleri iki adet paralel kenar içerir. Graf tipleri[değiştir \| kaynağı değiştir] Graf tipi Kenar tipi Çoklu kenara izin Döngüye izin? Basit graf Yönsüz Hayır Hayır Çoklu graf Yönsüz Evet Hayır Pseudo (sahte) graf Yönsüz Evet Evet Yönlü graf Yönlü Hayır Evet Yönlü çoklu graf Yönlü Evet Evet Tanımlar ve örnekler[değiştir \| kaynağı değiştir] Yol haritasıyla haritada belirtilen yollarla bir beldeden diğer bir beldeye nasıl gidileceğine karar verilir. Sonuç olarak bu durumda nesnelerin iki farklı kümesi ile ilgilenilmektedir: Beldeler ve yollar. Daha önce gördüğümüz gibi böyle nesnelerin kümeleri bir bağıntı tanımlamak için kullanılabilir. Eğer V kümesi ile beldeler kümesini ve E kümesi ile de yollar kümesini gösterirsek, V kümesi üzerinde yalnız E'deki yolları kullanarak a beldesinden (noktasından) b noktasına seyahat edilebiliyorsa aβb yazarak, bir β bağıntısı tanımlanabilir. Eğer E'deki yollar gidiş-geliş yolları ise bβa da gerçeklenir. Eğer inceleme altındaki bütün yollar gidiş-gelişli yollar ise bu bağıntı simetriktir. Bir bağıntıyı tanımlamanın bir yolu, onun elemanlarını sıralı çiftler olarak listeleyerek vermektir. Bunun, aşağıdaki şekilde gösterildiği gibi çizgiler kullanarak yapılması daha uygundur. Ayrıca bakınız[değiştir \| kaynağı değiştir] Arama algoritması En kısa yol problemi Gezgin satıcı problemi Kaynakça[değiştir \| kaynağı değiştir] (İngilizce) Biggs, N.; Lloyd, E. and Wilson, R. (1986), Graph Theory, 1736-1936, Oxford University Press. Dış bağlantılar[değiştir \| kaynağı değiştir] Graf teorisi gtdBilgisayar biliminin alt dallarıMatematiksel temellerMatematiksel mantık · Kümeler kuramı · Sayı teorisi · Çizge teorisi · Tip teorisi · Kategori teorisi · Sayısal çözümleme · Bilgi teorisi · Kombinatorik · Boole cebiriHesaplama teorisiOtomat teorisi · Hesaplanabilirlik teorisi · Hesaplamalı karmaşıklık teorisi · Kuantum hesaplama teorisiAlgoritmalar ve veri yapılarıAlgoritma çözümlemesi · Algoritma tasarımı · Hesaplamalı geometriProgramlama dilleri ve derleyicilerAyrıştırıcılar · Yorumlayıcılar · Yordamsal programlama · Nesne yönelimli programlama · Fonksiyonel programlama · Mantık programlama · Programlama paradigmalarıEşzamanlı, paralel ve dağıtık sistemlerÇoklu işleme · Dağıtımlı hesaplama · Eşzamanlılık denetimiYazılım mühendisliğiGereksinim çözümleme · Yazılım tasarımı · Bilgisayar programlama · Biçimsel yöntemler · Yazılım testi · Yazılım geliştirme süreciSistem mimarisiBilgisayar mimarisi · Bilgisayar organizasyonu · İşletim sistemiTelekomünikasyon ve ağ oluşturmaBilgisayar müziği · Yönlendirme · Örgü topolojisi · KriptografiVeritabanlarıVeritabanı yönetim sistemleri · İlişkisel veritabanı · SQL · İşlem yürütme · Veritabanı indeksleme · Veri madenciliği · Metadata (Üst veri) · Ana veri (Master data)Yapay zekâOtomatikleştirilmiş muhakeme · Bilgisayarlı dilbilim · Bilgisayarlı görü · Evrimsel hesaplama · Uzman sistemler · Makine öğrenimi · Doğal dil işleme · RobotikBilgisayar grafikleriGörselleştirme · Bilgisayar animasyonu · Görüntü işlemeİnsan-bilgisayar etkileşimiBilgisayar erişilebilirliği · Kullanıcı arayüzleri · Giyilebilir hesaplama · Yaygın bilişim · Sanal gerçeklikBilimsel hesaplamaYapay yaşam · Biyoenformatik · Bilişsel bilim · Bilgisayarlı kimya · Hesaplamalı nörobilim · Hesaplamalı fizik · Sayısal algoritmalar · Sembolik matematikBilgisayar bilimi, ACM Hesaplama ve Sınıflandırma Sistemi'ne göre farklı konu ve alanlara ayrılabilir. Matematik ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. Otorite kontrolü BNF: cb119384413 (data) GND: 4113782-6 LCCN: sh85056471 NDL: 00562641 NKC: ph126555 NLI: 987007538432705171 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Çizge_teorisi&oldid=31079971" sayfasından alınmıştır
Kategori teorisi ya da Ulam kuramı, matematiksel yapılar ve bunlar arasındaki ilişkilerle soyut olarak ilgilenen bir matematik kuramıdır. Kategori kuramı, öğelere (nesnelere) yoğunlaşan küme kuramının aksine, nesneler arası ilişkilere (morfizmlere) odaklanır. Tarihi[değiştir \| kaynağı değiştir] Bir kategori birbirileriyle ilişkili matematiksel nesneler sınıfının (örneğin grupların) özünü yakalamaya çalışır. Geleneksel olarak yapıldığı gibi tekil nesneler (gruplar) üzerine yoğunlaşmak yerine, bu nesneler arasındaki yapı muhafaza edici gönderimler (yani morfizmler) üzerine yoğunlaşır. Gruplar örneğinde bu gönderimler grup homomorfizmleridir. Bu şekilde farklı kategorileri funktorlar aracılığıyla ilişkilendirmek mümkündür. Funktorlar, bir kategorinin her nesnesini diğer kategorinin bir nesnesiyle ve bir kategorideki morfizmi diğerindeki bir morfizme ilişkilendiren fonksiyonların bir genelleştirmesidir. Sıkça topolojik uzayın temel grubu gibi "doğal yapılar" funktorlar şeklinde ifade edilebilir. Bunun ötesinde, bu tip yapılar "doğal bir bağıntıya" sahiptir ve bir funktoru diğerine ilişkilendirme yolu olan doğal transformasyon konseptine olanak tanır. Kategoriler, funktorlar ve doğal transformasyonlar Samuel Eilenberg ve Saunders MacLane tarafından 1945 yılında ortaya atılmıştır. Başlangıçta bu nosyonlar, topolojide, özellikle cebirsel topolojide, geometrik ve sezgisel bir kavram olan homolojiden aksiyomatik bir yaklaşım olan homoloji teorisine geçişte önemli bir bölümdür. Başkalarının yanı sıra Ulam tarafından (ya da kendisine atfen), benzer düşüncelerin 1930'ların sonunda Polonya okulunda ortaya çıktığı iddia edilmiştir. Eilenberg/MacLane, kendi ifadelerine göre, bu kuramı geliştirirken doğal transformasyonları anlama çabasındaydılar. Bunu yapabilmek için funktorlar tanımlamak, funktorları tanımlamak için ise kategoriler tanımlamak gerekiyordu. Günümüzde bu kuram, matematiğin tüm alanlarında uygulanmaktadır. Kategoriler, nesneler, ve morfizmler[değiştir \| kaynağı değiştir] Ana maddeler: Kategori (matematik) ve Morfizm Kategoriler[değiştir \| kaynağı değiştir] Bir kategori C aşağıdaki üç matematiksel durumu oluşturur: Bir sınıf ob(C), böyle ögelere nesneler denir; Bir sınıf hom(C), böyle ögelere biçimler veya göndermeler veya oklar denir. Her biçim f bir kaynak nesne a ve hedef nesne b var. f : a → b ifadesi, sözlü olarak ifadesi "f a'dan b'ye bir biçimdir".hom(a, b) ifadesi — alternatif ifade olarak homC(a, b), mor(a, b), veya C(a, b) — a dan bye tüm biçimlerin hom-sınıf ifadesidir. Bir ikili işlem ∘, biçimlerin kompozisyonu denir, böylece a, b ve c herhangi üç nesne için, elimizde hom(b, c) × hom(a, b) → hom(a, c) var.f : a → b nin kompozisyonu ve g : b → c g ∘ f veya gf olarak yazılır,[1] aksiyom ile yönetilir: Birleşimlilik: Eğer f : a → b, g : b → c ve h : c → d ise h ∘ (g ∘ f) = (h ∘ g) ∘ f, ve Özdeşlik: x nesnesi için, burada bir morfizm 1x : x → x var. x için özdeş morfizm denir, böylece her f : a → b morfizm için, elimizde 1b ∘ f = f = f ∘ 1a var. aksiyomlardan,buna burada her nesne için tam bir özdeş morfizm sağlanabilir. Bazı yazarlar sadece kendi özdeş morfizmalarını tanımlayarak verilen tanımından sapabilir. Morfizmler[değiştir \| kaynağı değiştir] morfizmler boyunca ilişkiler (fg = h gibi) değişmeli diyagramlar, ile "noktalar" (köşeler) gösterimsel nesneler ve "oklar" gösterimsel biçimler sık sık kullanılarak gösterilmiştir. Morfizmler için aşağıdaki özelliklerin herhangisi olabilir. Bir morfizm f : a → b bir: monomorfizm (veya monik) eğer f ∘ g1 = f ∘ g2 vurgusu g1 = g2 tüm g1, g2 : x → a morfizmler için. epimorfizm (veya epik) eğer g1 ∘ f = g2 ∘ f vurgusu g1 = g2 tüm g1, g2 : b → x morfizmler için. bimorfizm eğer f hem epik ve hem de moniktir. izomorfizm eğer burada bir morfizm g : b → a var böylece f ∘ g = 1b ve g ∘ f = 1a.[2] endomorfizm eğer a = b. ise end(a) anın endomorfizminin sınıfını ifade eder. otomorfizm eğer f hem bir endomorfizm ve hem de bir izomorfizmdir. aut(a) anın otomorfizmlerinin sınıfını ifade eder. çekilme eğer fnin bir sağ tersi var, yani eğer burada bir morfizm g : b → a ile f ∘ g = 1b varsa. kesit eğer f in bir sol tersi var, yani eğer burada bir morfizm g : b → a ile g ∘ f = 1a varsa . Her çekilme bir epimorfizmdir ve her kesit bir monomorfizmdir.Dahası, aşağıdaki üç durumun eşdeğeridir: f bir monomorfizm ve bir çekilmedir; f bir epimorfizm ve bir kesittir; f bir izomorfizmdir. Kaynakça[değiştir \| kaynağı değiştir] William Lawvere and Steve Schanuel: Conceptual Mathematics: A First Introduction to Categories, Cambridge University Press, Cambridge, 1997. Saunders Mac Lane: Categories for the Working Mathematician, 2nd edition. Graduate Texts in Mathematics 5, Springer 1998 Francis Borceux: Handbook of Categorical Algebra, volumes 50-52 of Encyclopedia of Mathematics and its Applications. Cambridge University Press, 1994. Dış bağlantılar[değiştir \| kaynağı değiştir] Alexandre Stefanov'un serbest çevrimiçi matematik kaynakları listesinin Kategori Teorisi bölümü. Kaynakça[değiştir \| kaynağı değiştir] Some authors compose in the opposite order, writing fg yazılır veya g ∘ f için f ∘ g.Kategori teorisi kullanılarak bilgisayar bilimcileri çok sık yazmak f ; g g ∘ f için Note that a morphism that is both epic and monic is not necessarily an isomorphism! An elementary counterexample: in the category consisting of two objects A ve B, özdeş biçimler, ve from A dan Bye bir tek morfizm f, f is both epic and monic but is not bir isomorphism. Otorite kontrolü GND: 4120552-2 NKC: ph676925 gtdMatematiğin genel alanları Analiz Ayrık matematik Cebir Temel cebir Lineer cebir Soyut cebir Geometri İstatistik Kategori kuramı Kümeler kuramı Mantık Matematiksel fizik Olasılık Sayılar kuramı Topoloji Uygulamalı matematik gtdCebirAlanlar Soyut cebir Kategori teorisi Temel cebir K-teori Değişmeli cebir Geçişli olmayan cebir Sıra teorisi Evrensel cebir Homolojik cebir Bilgisayar cebri (Boole cebri • İletişim sistemleri cebiri • İlişkisel cebir) Mantıksal Cebir Temsil teorisi Cebirsel yapılar Grup teorisi (Grup) Halka teorisi (Halka) Modül teorisi (Modül) Cisim Alan Polinom Halkaları (Polinom) Birleşmeli cebir Lie cebiri Lineer cebir Matris teorisi Vektör uzayı (Vektör • Vektör hesabı) Modül İç çarpım uzayı (Nokta çarpım) Hilbert uzayı Çokludoğrusal cebir Tensör cebri (Tensör) Dış cebir Simetrik cebir Geometrik cebir (Çoklu vektör) Listeler Soyut cebir Cebirsel yapılar Grup teorisi Doğrusal cebir Sophus Lie Tablolar Lie gruplarının tablosu Sözlükler Doğrusal cebir Cisim teorisi Halka teorisi Sıra teorisi İlgili konular Matematik Cebir tarihi Cebirsel geometri Cebirsel kombinatorik Cebirsel topoloji Cebirsel sayı teorisi Cebirin temel teoremi Üreteç Heyting cebri Süper açıkorur cebir Kac-Moody cebiri Hopf cebiri Poisson cebri Heisenberg cebri Kategori Wikibooks Temel Lineer Soyut Wikiversity Lineer Soyut gtdBilgisayar biliminin alt dallarıMatematiksel temellerMatematiksel mantık · Kümeler kuramı · Sayı teorisi · Çizge teorisi · Tip teorisi · Kategori teorisi · Sayısal çözümleme · Bilgi teorisi · Kombinatorik · Boole cebiriHesaplama teorisiOtomat teorisi · Hesaplanabilirlik teorisi · Hesaplamalı karmaşıklık teorisi · Kuantum hesaplama teorisiAlgoritmalar ve veri yapılarıAlgoritma çözümlemesi · Algoritma tasarımı · Hesaplamalı geometriProgramlama dilleri ve derleyicilerAyrıştırıcılar · Yorumlayıcılar · Yordamsal programlama · Nesne yönelimli programlama · Fonksiyonel programlama · Mantık programlama · Programlama paradigmalarıEşzamanlı, paralel ve dağıtık sistemlerÇoklu işleme · Dağıtımlı hesaplama · Eşzamanlılık denetimiYazılım mühendisliğiGereksinim çözümleme · Yazılım tasarımı · Bilgisayar programlama · Biçimsel yöntemler · Yazılım testi · Yazılım geliştirme süreciSistem mimarisiBilgisayar mimarisi · Bilgisayar organizasyonu · İşletim sistemiTelekomünikasyon ve ağ oluşturmaBilgisayar müziği · Yönlendirme · Örgü topolojisi · KriptografiVeritabanlarıVeritabanı yönetim sistemleri · İlişkisel veritabanı · SQL · İşlem yürütme · Veritabanı indeksleme · Veri madenciliği · Metadata (Üst veri) · Ana veri (Master data)Yapay zekâOtomatikleştirilmiş muhakeme · Bilgisayarlı dilbilim · Bilgisayarlı görü · Evrimsel hesaplama · Uzman sistemler · Makine öğrenimi · Doğal dil işleme · RobotikBilgisayar grafikleriGörselleştirme · Bilgisayar animasyonu · Görüntü işlemeİnsan-bilgisayar etkileşimiBilgisayar erişilebilirliği · Kullanıcı arayüzleri · Giyilebilir hesaplama · Yaygın bilişim · Sanal gerçeklikBilimsel hesaplamaYapay yaşam · Biyoenformatik · Bilişsel bilim · Bilgisayarlı kimya · Hesaplamalı nörobilim · Hesaplamalı fizik · Sayısal algoritmalar · Sembolik matematikBilgisayar bilimi, ACM Hesaplama ve Sınıflandırma Sistemi'ne göre farklı konu ve alanlara ayrılabilir. "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kategori_teorisi&oldid=32106581" sayfasından alınmıştır
Babil'lerden kalma bir kil tablet (YBC 7289, c. MÖ 1800–1600). Tablette ikinin kökü altmışar tabanda yaklaşık olarak hesaplanmıştır; bu hesap onluk sistemde yaklaşık olarak altı hanelik bir doğruluk payına denk gelir. 1 + 24/60 + 51/602 + 10/603 = 1.41421296...[1] Sayısal analiz, diğer adıyla nümerik analiz veya sayısal çözümleme, matematiksel analiz problemlerinin yaklaşık çözümlerinde kullanılan algoritmaları inceler. Bu nedenle birçok mühendislik dalı ve doğa bilimlerinde önem arz eden sayısal analiz, bilimsel hesaplama bilimi olarak da kabul edilebilir. Bilgisayarın işlem kapasitesinin artması ile gündelik hayatta ortaya çıkan birçok sistemin matematiksel modellenmesi mümkün olmuş ve sayısal analiz algoritmaları burada ön plana çıkmıştır. 21. yüzyıldan itibaren bilimsel hesaplama yöntemleri mühendislik ve doğa bilimleri ile sınırlı kalmamış ve sosyal bilimler ile işletme gibi alanları da etkilemiştir. Sayısal analizin alt başlıklarına adi diferansiyel denklemlerin yaklaşık çözümleri ve özellikle veri biliminde önem taşıyan sayısal lineer cebir ile optimizasyon örnek gösterilebilir.[2][3][4] Modern bilgisayarların icadından önce sayısal yöntemler kağıt üstünde uygulanıyordu. Her ne kadar 20. yüzyıl itibari ile ilgili hesaplamalar bilgisayarlar aracılığı ile yapılsa da, bu yazılımları oluşturan matematiksel algoritmaların temeli eski formüllere dayanmaktadır.[5] Temeller[değiştir \| kaynağı değiştir] Direkt ve yinelemeli yöntemler[değiştir \| kaynağı değiştir] Direkt yöntemler sonucu tek bir adımda verirken, yinelemeli yöntemler sonuca birden fazla adım veya iterasyonda ulaşır. Özellikle doğrusal olmayan problemlerin hesaplanmasında yinelemeli yöntemlerin kullanılması gerekebilir;[6] buna karşın, matris faktörizasyonu ve lineer programlama gibi direkt sayısal yöntemler de mevcuttur. Basit bir problemin direkt olarak cebir ve sayısal yineleme yöntemi ile çözümü şu şekilde karşılaştırılabilir: x bilinmeyeninin olduğu 3x3 + 4 = 28 denklemini çözersek: Direkt çözüm 3x3 + 4 = 28. 4 çıkar 3x3 = 24. 3'e böl x3 = 8. Küp kökünü al x = 2. Yineleme yöntemi olarak ikiye bölme metodu kullanılabilir; bu yöntemde fonksiyonun işaret değiştirdiği nokta tespit edilmeye çalışılır. Denklemi buna uygun olarak f(x) = 3x3 − 24 şeklinde yeniden yazabilir ve başlangıç değerleri olarak a = 0, b = 3, f(a) = −24 ve f(b) = 57 verebiliriz. Yinelemeli yöntem a b mid f(mid) 0 3 1.5 −13.875 1.5 3 2.25 10.17... 1.5 2.25 1.875 −4.22... 1.875 2.25 2.0625 2.32... Tabloya göre sonuç 1.875 ile 2.0625 arasındadır. Algoritma bu aralık 0.2'den daha az bir hata ile herhangi bir sonucu verebilir. Ayrıklaştırma[değiştir \| kaynağı değiştir] Ayrıklaştırma, bir fonksiyonun ya da operatörün ayrık değerlerle yaklaşık olarak hesaplanmasıdır. Örnek olarak, bir arabanın hızının yarım saatte bir ölçülmesiyle oluşturulan bir tablo ayrıklaştırılmış verileri gösterir; her ne kadar araba sürekli hareket etmiş olsa da veri tablosu ile zamana bağlı hızı gösteren ayrık bir fonksiyon elde edilebilir: Zaman 0:20 0:40 1:00 1:20 1:40 Hız (km/s) 140 1:45 150 165 180 Fonksiyonların ayrıştırılmasına örnek olarak bir fonksiyonun türevi limit kullanarak şu şekilde yazılabilir: d d x f ( x ) = lim Δ h → 0 f ( x + Δ h ) − f ( x ) Δ h {\displaystyle {\frac {d}{dx}}f(x)=\lim _{\Delta h\to 0}{\frac {f(x+\Delta h)-f(x)}{\Delta h}}} Türevin yaklaşık olarak kullanılması gereken durumlarda limit yerine Δ h {\displaystyle \Delta h} küçük ama sonlu bir değer alabilir ve bir x noktasındaki yaklaşık değer bu şekilde hesaplanabilir. Bu sayısal türev olarak ifade edilir. Aynı fonksiyonun x noktası için türevi Taylor serisi kullanılarak daha yakınsak bir şekilde de ifade edilebilir:[6] d d x f ( x ) ≈ f ( x + Δ h 2 ) − f ( x − Δ h 2 ) Δ h {\displaystyle {\frac {d}{dx}}f(x)\approx {\frac {f(x+{\frac {\Delta h}{2}})-f(x-{\frac {\Delta h}{2}})}{\Delta h}}} Ayrıklaştırma, diferansiyel denklemlerin çözümünde ve sayısal integrallerde de sıklıkla kullanılmaktadır. Yuvarlama, kesme ve ayrıklaştırma hataları[değiştir \| kaynağı değiştir] Ana maddeler: Kesme hatası ve kırpma Yuvarlama hataları, sayısal hesaplamaların yapıldığı bilgisayarların sınırlı hafızalarının olmasından kaynaklanmaktadır: reel sayıların tüm hanelerini dijital veri şeklinde saklayabilmek mümkün değildir. Kesme hatası yinelemeli bir yöntemin sonlandırılması, ayrıklaştırma hataları ise sürekli bir sistem veya fonksiyonun ayrık bir şekilde yakınsanması ile ortaya çıkar. Sayısal yöntemleri yakınsama temelli olduğu için birçok durumda sonucun az da olsa kesin çözümden farklı olması beklenir; buna karşılık elde edilen sonucun hatası tolerans sınırları içinde olmalıdır. Özellikle matris problemleri için hata üst sınırı koşul sayısı (condition number) ile belirtilebilir.[6] Nümerik stabilite[değiştir \| kaynağı değiştir] Bir algoritmanın nümerik açıdan stabil ya da kararlı olması, hatanın hesaplama sırasında çok büyümediğini ifade eder. Bu problemin "iyi koşullandırılmış" (well-conditioned) olmasını gerektirir. İyi koşullandırılma, verideki küçük bir değişikliğin sonuçta da küçük bir değişiklik yaratması olarak tanımlanabilir; bunun tersi "kötü koşullandırılmış" olarak tanımlanabilir.[7] Alt dalları[değiştir \| kaynağı değiştir] Fonksiyonların değerlerinin sayısal olarak hesabı[değiştir \| kaynağı değiştir] Bir fonksiyonun kökünün Newton yöntemi ile bulunması Fonksiyonların bir nokta için kesin hesabının etkili ya da mümkün olmadığı durumlarda Horner yöntemi gibi sayısal yöntemler kullanılabilir. Kök bulma algoritmaları için ise ikiye bölme metodu, Newton metodu, kiriş yöntemi ve Müller metodu örnek verilebilir.[8] Doğrusal denklem sistemlerinin çözümleri[değiştir \| kaynağı değiştir] Ana madde: Doğrusal denklem Özellikle doğrusal denklem sistemlerinin matris çözümlerinde sayısal yöntemler sıklıkla kullanılır; bunlardan bazılarına Gauss eleme yöntemi ve LU ile QR ayrışımları örnek gösterilebilir. Büyük boyutlu sistemlerde ise Jacobi metodu, Gauss-Seidel yöntemi veya konjuge gradyan metodu gibi yinelemeli çözümlemeler kullanılır. Doğrusal olmayan sistemler doğrusala yakınsabilir ve bu sistemler için Newton'un doğrusal olmayan sistem yöntemi kullanılabilir.[6] Optimizasyon problemleri[değiştir \| kaynağı değiştir] Ana madde: Optimizasyon Optimizasyon, bir fonksiyonun bazı sınırlamalar altındaki maksimum ya da minimum koşullarını sağlayan değerinin tespiti ile ilgilenir. Alt alanları arasında doğrusal programlama ve konveks optimizasyon örnek gösterilebilir. İnterpolasyon, ekstrapolasyon ve regresyon[değiştir \| kaynağı değiştir] Bir veri kümesinin doğrusal regresyonu Ana maddeler: İnterpolasyon, ekstrapolasyon ve regresyon analizi İnterpolasyon, bazı değerleri bilinen bir fonksiyonun ara değerlerinin tahmin edilerek doldurulması olarak tanımlanabilir. İnterpolasyon yöntemleri arasında noktaların doğrusal çizgiler ile birleştirilmesi (lineer interpolasyon) ve noktalara bir polinom fonksiyonun uyarlanması (polinom interpolasyonu) bulunmaktadır. Veri kümesi sınırları dışında bulunan bir noktadaki değerin tahmini ise ekstrapolasyondur.[6] İstatistikte önem arz eden ve sayısal analiz sınırlarına da giren regresyon yöntemleri ise iki ya da daha çok değişken arasındaki ilişkiyi tahmin etmeye çalışır.[9] En basit regresyon tiplerinden biri olan doğrusal regresyonda veriye uyan bir doğrusal çizgi (fit) çekilir; bu en küçük kareler yöntemi ile yapılabilir.[6] Özdeğer problemleri[değiştir \| kaynağı değiştir] Ana madde: Özdeğer, özvektör, özuzay Özellikle fizik ve mühendislik gibi alanlarda birçok problem özdeğer problemi olarak modellenebilir; bu durum sistemlerin özdeğerlerine ya da tekil değerlerine ayrıştırılmasını gerektirebilir. İstatistikte kullanılan temel bileşen analizi buna örnek gösterilebilir.[10] Diferansiyel denklemlerin sayısal çözümü[değiştir \| kaynağı değiştir] Bir hesaplamalı akışkanlar dinamiği simülasyonu (diyaframlı pompa) Ana maddeler: Adi diferansiyel denklem ve kısmi diferansiyel denklem Diferansiyel denklemlerin sayısal yöntemler ile çözümü bilimsel hesaplama için önem teşkil eden bir alt daldır. Özellikle birçok kısmi diferansiyel denklemlerin karmaşık geometrileri ve sınır koşulları için tam çözümü bulunamaz; bu nedenle denklemlerin ayrıklaştırılarak sınırlı bir alt uzayda çözülmesi gerekir.[11] Sonlu elemanlar,[12][13][14] sonlu farklar[15] ve sonlu hacim yöntemleri[16] ısı ve dalga denklemi gibi birçok denklemin karmaşık sistemlerde çözülmesinde ve simülasyonunda kullanılır. Adi diferansiyel denklemlerin çözümlerinde ise Runge-Kutta yöntemleri kullanılabilir.[6] Sayısal integral hesabı[değiştir \| kaynağı değiştir] Ana madde: İntegral Belirli integrallerin yaklaşık olarak hesaplanması için kullanılan yöntemler arasında Yamuk kuralı formülü, Simpson (1/3) kuralı, Gauss dördünü ve Romberg yöntemi bulunmaktadır.[6] Ayrıca bakınız[değiştir \| kaynağı değiştir] Hesaplamalı fizik Makine öğrenimi Veri bilimi Kaynakça[değiştir \| kaynağı değiştir] "Photograph, illustration, and description of the root(2) tablet from the Yale Babylonian Collection (İngilizce)". 13 Ağustos 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2020. Demmel, J. W. (1997). Applied numerical linear algebra. Society for Industrial and Applied Mathematics. Ciarlet, P. G., Miara, B., & Thomas, J. M. (1989). Introduction to numerical linear algebra and optimization. Cambridge University Press. Trefethen, Lloyd; Bau III, David (1997). Numerical Linear Algebra (1st ed.). Philadelphia: Society for Industrial and Applied Mathematics. Brezinski, C., & Wuytack, L. (2012). Numerical analysis: Historical developments in the 20th century. Elsevier. a b c d e f g h Ascher, Uri M.; Greif, Chen (2011). A First Course on Numerical Methods (5 bas.). Society for Industrial and Applied Mathematics. ISBN 9780898719970. Higham, N. J. (2002). Accuracy and stability of numerical algorithms (Vol. 80). SIAM. R. L. Burden, J. D. Faires, Numerical Analysis, 8th edition, Thomson Brooks/Cole, 2005. 0-534-39200-8 Draper, N.R.; Smith, H. (1998). Applied Regression Analysis (3 bas.). John Wiley. ISBN 978-0-471-17082-2. Lever, Jake; Krzywinski, Martin; Altman, Naomi (2017). "Principal component analysis". Nature Methods (14): 641-642. doi:10.1038/nmeth.4346. 6 Nisan 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Temmuz 2020. Ames, W. F. (2014). Numerical methods for partial differential equations. Academic Press. Johnson, C. (2012). Numerical solution of partial differential equations by the finite element method. Courier Corporation. Brenner, S., & Scott, R. (2007). The mathematical theory of finite element methods. Springer Science & Business Media. Strang, G., & Fix, G. J. (1973). An analysis of the finite element method. Englewood Cliffs, NJ: Prentice-hall. Strikwerda, J. C. (2004). Finite difference schemes and partial differential equations. SIAM. LeVeque, Randall (2002), Finite Volume Methods for Hyperbolic Problems, Cambridge University Press. Dış bağlantılar[değiştir \| kaynağı değiştir] İTÜ Ninova Açık Ders Malzemeleri25 Eylül 2013 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Sayısal yöntemler Massachusetts Teknoloji Enstitüsü ders notları11 Temmuz 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi., Sayısal yöntemlere giriş (İngilizce) gtdBilgisayar biliminin alt dallarıMatematiksel temellerMatematiksel mantık · Kümeler kuramı · Sayı teorisi · Çizge teorisi · Tip teorisi · Kategori teorisi · Sayısal çözümleme · Bilgi teorisi · Kombinatorik · Boole cebiriHesaplama teorisiOtomat teorisi · Hesaplanabilirlik teorisi · Hesaplamalı karmaşıklık teorisi · Kuantum hesaplama teorisiAlgoritmalar ve veri yapılarıAlgoritma çözümlemesi · Algoritma tasarımı · Hesaplamalı geometriProgramlama dilleri ve derleyicilerAyrıştırıcılar · Yorumlayıcılar · Yordamsal programlama · Nesne yönelimli programlama · Fonksiyonel programlama · Mantık programlama · Programlama paradigmalarıEşzamanlı, paralel ve dağıtık sistemlerÇoklu işleme · Dağıtımlı hesaplama · Eşzamanlılık denetimiYazılım mühendisliğiGereksinim çözümleme · Yazılım tasarımı · Bilgisayar programlama · Biçimsel yöntemler · Yazılım testi · Yazılım geliştirme süreciSistem mimarisiBilgisayar mimarisi · Bilgisayar organizasyonu · İşletim sistemiTelekomünikasyon ve ağ oluşturmaBilgisayar müziği · Yönlendirme · Örgü topolojisi · KriptografiVeritabanlarıVeritabanı yönetim sistemleri · İlişkisel veritabanı · SQL · İşlem yürütme · Veritabanı indeksleme · Veri madenciliği · Metadata (Üst veri) · Ana veri (Master data)Yapay zekâOtomatikleştirilmiş muhakeme · Bilgisayarlı dilbilim · Bilgisayarlı görü · Evrimsel hesaplama · Uzman sistemler · Makine öğrenimi · Doğal dil işleme · RobotikBilgisayar grafikleriGörselleştirme · Bilgisayar animasyonu · Görüntü işlemeİnsan-bilgisayar etkileşimiBilgisayar erişilebilirliği · Kullanıcı arayüzleri · Giyilebilir hesaplama · Yaygın bilişim · Sanal gerçeklikBilimsel hesaplamaYapay yaşam · Biyoenformatik · Bilişsel bilim · Bilgisayarlı kimya · Hesaplamalı nörobilim · Hesaplamalı fizik · Sayısal algoritmalar · Sembolik matematikBilgisayar bilimi, ACM Hesaplama ve Sınıflandırma Sistemi'ne göre farklı konu ve alanlara ayrılabilir. Otorite kontrolü BNF: cb11930888x (data) GND: 4042805-9 LCCN: sh85093237 NKC: ph425906 NLI: 987007538744005171 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Sayısal_analiz&oldid=31637572" sayfasından alınmıştır
Bilgi kuramı, bilginin nicelikselleştirilmesi ile ilgili bir uygulamalı matematik ve elektrik mühendisliği dalıdır.[1] Bilgi kuramı; Claude E. Shannon tarafından güvenli şekilde veri sıkıştırma, depolama ve iletme gibi sinyal işleme işlemlerinin kısıtlarını bulmak için geliştirilmiştir. Bilginin önemli bir ölçütü, genellikle depolama ve iletişim için gerekli olan parçaların ortalama sayısı olan entropidir. Entropi, bir rastgele değişkenin değerini tahmin ederken belirsizliği nicelikselleştirir. Örneğin, bir yazı tura oyunun sonuç için sağladığı bilgi, bir zar atma oyunun sonuç için sağladığı bilgiden daha azdır. Yazı tura oyununda eşit olasılıklı iki sonuç vardır, zar atma oyununda ise eşit olasılıklı altı sonuç. Bu nedenle yazı tura oyunu daha düşük entropiye sahiptir. Bilgi kuramının temel uygulamalarına örnek olarak kayıpsız veri sıkıştırma (ZIP dosyaları), kayıplı veri sıkıştırma (MP3 dosyaları) veya kanal kodlama (DSL bağlantıları) gösterilebilir. Bilgi kuramının alanı matematik, istatistik, bilgisayar bilimi, fizik, nörobiyoloji ve elektrik mühendisliği ile kesişir. Voyager derin uzay görevleri, kompakt diskin geliştirilmesi, cep telefonlarının yapılabilirliği, internetin geliştirilmesi, dilbilimi araştırmaları gibi pek çok konuda başarının üzerinde büyük etkisi olmuştur. Bilgi kuramının önemli alt dalları; kaynak kodlaması, kanal kodlaması, algoritmik karmaşıklık kuramı, algoritmik bilgi kuramı gibi alanlardır. Ayrıca Makine Öğrenimi alanında sınıflandırma problemlerinde; özellikle de karar ağaçlarının oluşturulmasında bilgi kuramı ve buna bağlı entropi kavramı kullanılmaktadır. Kaynakça[değiştir \| kaynağı değiştir] Moser, Paul K. (2002). The Oxford handbook of epistemology. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0195301700. gtdSibernetik ile ilgili alt alanlar ve sibernetikçilerAlt alanlar Yapay zekâ Biyolojik sibernetik Biyomedikal sibernetik Biyorobotik Biyosemiyotik Nörosibernetik Katastrof teorisi Hesaplamalı nörobilim Bağlantısallık Kontrol teorisi Sovyetler Birliği'nde sibernetik Karar teorisi Belirme Mühendislik sibernetik Homeostaz Bilgi teorisi Yönetim sibernetik Medikal sibernetik İkinci derece sibernetik Göstergebilim Sosyosibernetik Polycontexturality Sinerjetik Sibernetikçiler Alexander Lerner Alexey Lyapunov Alfred Radcliffe-Brown Allenna Leonard Anthony Wilden Buckminster Fuller Charles François Genevieve Bell Margaret Boden Claude Bernard Cliff Joslyn Erich von Holst Ernst von Glasersfeld Francis Heylighen Francisco Varela Frederic Vester Charles Geoffrey Vickers Gordon Pask Gordon S. Brown Gregory Bateson Heinz von Foerster Humberto Maturana I. A. Richards Igor Aleksander Jacque Fresco Jakob von Uexküll Jason Jixuan Hu Jay Wright Forrester Jennifer Wilby John N. Warfield Kevin Warwick Ludwig von Bertalanffy Meleyke Abbaszade Manfred Clynes Margaret Mead Marian Mazur N. Katherine Hayles Natalia Bekhtereva Niklas Luhmann Norbert Wiener Pyotr Grigorenko Qian Xuesen Ranulph Glanville Robert Trappl Sergei P. Kurdyumov Anthony Stafford Beer Stuart Kauffman Stuart Umpleby Talcott Parsons Ulla Mitzdorf Valentin Turchin Valentin Braitenberg William Ross Ashby Walter Bradford Cannon Walter Pitts Warren McCulloch William Grey Walter gtdBilgisayar biliminin alt dallarıMatematiksel temellerMatematiksel mantık · Kümeler kuramı · Sayı teorisi · Çizge teorisi · Tip teorisi · Kategori teorisi · Sayısal çözümleme · Bilgi teorisi · Kombinatorik · Boole cebiriHesaplama teorisiOtomat teorisi · Hesaplanabilirlik teorisi · Hesaplamalı karmaşıklık teorisi · Kuantum hesaplama teorisiAlgoritmalar ve veri yapılarıAlgoritma çözümlemesi · Algoritma tasarımı · Hesaplamalı geometriProgramlama dilleri ve derleyicilerAyrıştırıcılar · Yorumlayıcılar · Yordamsal programlama · Nesne yönelimli programlama · Fonksiyonel programlama · Mantık programlama · Programlama paradigmalarıEşzamanlı, paralel ve dağıtık sistemlerÇoklu işleme · Dağıtımlı hesaplama · Eşzamanlılık denetimiYazılım mühendisliğiGereksinim çözümleme · Yazılım tasarımı · Bilgisayar programlama · Biçimsel yöntemler · Yazılım testi · Yazılım geliştirme süreciSistem mimarisiBilgisayar mimarisi · Bilgisayar organizasyonu · İşletim sistemiTelekomünikasyon ve ağ oluşturmaBilgisayar müziği · Yönlendirme · Örgü topolojisi · KriptografiVeritabanlarıVeritabanı yönetim sistemleri · İlişkisel veritabanı · SQL · İşlem yürütme · Veritabanı indeksleme · Veri madenciliği · Metadata (Üst veri) · Ana veri (Master data)Yapay zekâOtomatikleştirilmiş muhakeme · Bilgisayarlı dilbilim · Bilgisayarlı görü · Evrimsel hesaplama · Uzman sistemler · Makine öğrenimi · Doğal dil işleme · RobotikBilgisayar grafikleriGörselleştirme · Bilgisayar animasyonu · Görüntü işlemeİnsan-bilgisayar etkileşimiBilgisayar erişilebilirliği · Kullanıcı arayüzleri · Giyilebilir hesaplama · Yaygın bilişim · Sanal gerçeklikBilimsel hesaplamaYapay yaşam · Biyoenformatik · Bilişsel bilim · Bilgisayarlı kimya · Hesaplamalı nörobilim · Hesaplamalı fizik · Sayısal algoritmalar · Sembolik matematikBilgisayar bilimi, ACM Hesaplama ve Sınıflandırma Sistemi'ne göre farklı konu ve alanlara ayrılabilir. Otorite kontrolü BNE: XX527336 BNF: cb119321069 (data) GND: 4026927-9 LCCN: sh85066289 LNB: 000053186 NDL: 00575012 NKC: ph126560 NLI: 987007550715205171 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Bilgi_teorisi&oldid=31053130" sayfasından alınmıştır
Kombinatorik, genellikle sonlu soyut nesneleri konu alan pür matematik dalıdır.[1][2] Dalla ilgilenen matematikçilere kombinatoryalist veya kombinatorist denir. Matematiğin, cebir, olasılık kuramı, ergodik teori ve geometri gibi farklı dallarıyla da ilgili olan kombinatorik ayrıca bilgisayar bilimi ve istatistiksel fizik gibi dallarda uygulanmıştır.[3] Kombinatorik dahilindeki konulardan bazıları; belirli kriterleri karşılayan nesnelerin "sayılması", kriterlerin ne zaman karşılanmış olacağına karar vermek, kriterleri karşılayan nesnelerin inşa edilmesi ve analiz edilmesi, "en büyük", "en küçük" veya "optimal" nesneleri bulmak ve bu nesnelerin sahip olabileceği cebirsel yapıları bulmaktır.[3] Kombinatorik ile ilgili çeşitli kuramlar ve problemler Orta Çağ'da ve hatta antik çağlarda Hindistan ve Çin gibi medeniyetlerde mevcuttur. Her ne kadar özellikle 20. yüzyılın sonlarına doğru birçok güçlü teori ortaya konmuşsa da, kombinatorik problem çözmekle ne kadar ilgiliyse teori oluşturmakla da o kadar ilgilidir. Kombinatoriğin en eski ve erişilebilir konularından birisi de graf teorisidir ki bu teorinin diğer birçok alanla da (doğal olarak) ilişkisi mevcuttur. Basit bir kombinatoryal soruyu örnek vermek gerekirse şu soru zikredilebilir: "52 farklı iskambil kağıdından oluşan bir iskambil destesinin kaç tane olası dizilimi vardır?" Cevap 52! yani 52 faktöriyeldir ki bu da yaklaşık 8.0658 × 1067'dir. Kaynakça[değiştir \| kaynağı değiştir] O' Hagan, Anthony (2013). The Oxford handbook of applied Bayesian analysis. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0198703174. Wilson, Robin J. (2016). Combinatorics: a very short introduction (1. bas.). Oxford, Birleşik Krallık: Oxford University Press. ISBN 978-0198723493. a b Ferraty, Frederic (2011). The Oxford handbook of functional data analysis. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0199568444. gtdUygulamalı matematiğin ana başlıklarıUygulamalı analizYaklaştırım kuramı • Nümerik analiz • Dinamik dizgeler • Kontrol kuramı • Kaos kuramıAyrık matematikKombinatorik • Çizge teorisi • Oyun kuramı • Ayrık geometri • Hesaplanabilirlik kuramı • Karmaşıklık kuramı • Bilgi teorisi • KriptografiOlasılıkOlasılık dağılımı • Olasılık kuramı • İstatistik • Rassal süreç • Yöneylem araştırmasıDiğer alanlarEn iyileme (optimizasyon) • Kriptografi • Finansal matematik • Teorik bilgisayar bilimi • Matematiksel biyoloji • Matematiksel kimya • Matematiksel ekonomi • Matematiksel fizik • Matematiksel psikoloji • Matematiksel sosyoloji gtdBilgisayar biliminin alt dallarıMatematiksel temellerMatematiksel mantık · Kümeler kuramı · Sayı teorisi · Çizge teorisi · Tip teorisi · Kategori teorisi · Sayısal çözümleme · Bilgi teorisi · Kombinatorik · Boole cebiriHesaplama teorisiOtomat teorisi · Hesaplanabilirlik teorisi · Hesaplamalı karmaşıklık teorisi · Kuantum hesaplama teorisiAlgoritmalar ve veri yapılarıAlgoritma çözümlemesi · Algoritma tasarımı · Hesaplamalı geometriProgramlama dilleri ve derleyicilerAyrıştırıcılar · Yorumlayıcılar · Yordamsal programlama · Nesne yönelimli programlama · Fonksiyonel programlama · Mantık programlama · Programlama paradigmalarıEşzamanlı, paralel ve dağıtık sistemlerÇoklu işleme · Dağıtımlı hesaplama · Eşzamanlılık denetimiYazılım mühendisliğiGereksinim çözümleme · Yazılım tasarımı · Bilgisayar programlama · Biçimsel yöntemler · Yazılım testi · Yazılım geliştirme süreciSistem mimarisiBilgisayar mimarisi · Bilgisayar organizasyonu · İşletim sistemiTelekomünikasyon ve ağ oluşturmaBilgisayar müziği · Yönlendirme · Örgü topolojisi · KriptografiVeritabanlarıVeritabanı yönetim sistemleri · İlişkisel veritabanı · SQL · İşlem yürütme · Veritabanı indeksleme · Veri madenciliği · Metadata (Üst veri) · Ana veri (Master data)Yapay zekâOtomatikleştirilmiş muhakeme · Bilgisayarlı dilbilim · Bilgisayarlı görü · Evrimsel hesaplama · Uzman sistemler · Makine öğrenimi · Doğal dil işleme · RobotikBilgisayar grafikleriGörselleştirme · Bilgisayar animasyonu · Görüntü işlemeİnsan-bilgisayar etkileşimiBilgisayar erişilebilirliği · Kullanıcı arayüzleri · Giyilebilir hesaplama · Yaygın bilişim · Sanal gerçeklikBilimsel hesaplamaYapay yaşam · Biyoenformatik · Bilişsel bilim · Bilgisayarlı kimya · Hesaplamalı nörobilim · Hesaplamalı fizik · Sayısal algoritmalar · Sembolik matematikBilgisayar bilimi, ACM Hesaplama ve Sınıflandırma Sistemi'ne göre farklı konu ve alanlara ayrılabilir. Otorite kontrolü BNE: XX525029 BNF: cb119470231 (data) GND: 4164746-4 LCCN: sh85028802 NKC: ph121739 NLI: 987007284727105171 Matematik ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kombinatorik&oldid=32087733" sayfasından alınmıştır
Bu madde, Vikipedi biçem el kitabına uygun değildir. Maddeyi, Vikipedi standartlarına uygun biçimde düzenleyerek Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz. Gerekli düzenleme yapılmadan bu şablon kaldırılmamalıdır. (Aralık 2017) Bu madde hiçbir kaynak içermemektedir. Lütfen güvenilir kaynaklar ekleyerek madde içeriğinin geliştirilmesine yardımcı olun. Kaynaksız içerik itiraz konusu olabilir ve kaldırılabilir.Kaynak ara: "Boole cebiri" – haber · gazete · kitap · akademik · JSTOR (Aralık 2017) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) Boole cebiri değişkenlerin değerinin doğru ve yanlış olabildiği bir cebir altkoludur. Doğru ve yanlış değerleri genelde sırasıyla 1 ve 0 olarak ifade edilir. Değişken değerlerinin sayı, işlemlerin ise toplama ve çarpma olduğu temel cebrin aksine Boole cebrinde ∧ işareti ile ifade edilen "ve", ∨ işareti ile ifade edilen "veya", ¬ ile ifade edilen "değil" işlemleri bulunur. Boole cebri ismini George Boole'den alır ve bu ismin ilk kez 1913 yılında Sheffer tarafından önerildiği iddia edilmektedir. Sayısal devrelerin analiz ve tasarımı boole cebrini temel alır. Bu sistemde yer alan “1” ve “0”, sırasıyla açık (İngilizcesi: ON) ve kapalı (İngilizcesi: OFF) devrelerle eş anlamlıdır. Sayısal bilgisayar devreleri uygulamasında, ikili değişkenler üzerinde tanımlanan sayısal operasyonları gösterir. Postulatlar[değiştir \| kaynağı değiştir] Boolean cebri 10 temel postulata dayanır. 0 ve 1 sayıları nedeniyle her postulat çift olarak ifade edilir. Postulatların 0 ve 1 karakterlerini kapsaması nedeniyle bunların açıklaması genellikle kapalı ve açık elektrik devreleri ile yapılır. Postulat 1: 0.0=0 Postulat 2: 0.1=0 Postulat 3: 1.0=0 Postulat 4: 1.1=1 Postulat 5: 0'=1 Postulat 6: 1+1=1 Postulat 7: 0+1=1 Postulat 8: 1+0=1 Postulat 9: 0+0=0 Postulat 10: 1'=0 Teoremler[değiştir \| kaynağı değiştir] Boolean Cebri, 10 teoremden oluşur. Değişme Kuralı[değiştir \| kaynağı değiştir] A+B=B+A A.B=B.A Birleşme Kuralı[değiştir \| kaynağı değiştir] A+B+C=(A+B)+C=A+(B+C) A.B.C=(A.B).C=A.(B.C) Aynı Kuvvet Kuralı(özdeşlik kanunu)[değiştir \| kaynağı değiştir] A.A=A A+A=A 0+0=0 0.0=0 1.1=1 ve (and) kanunu[değiştir \| kaynağı değiştir] A.1=A A.0=0 veya (or) kanunu[değiştir \| kaynağı değiştir] A+1=1 A+0=A Etkisiz Eleman Kuralı[değiştir \| kaynağı değiştir] A.1=A A+0=A Tamamlayıcı Kural[değiştir \| kaynağı değiştir] A.A'=0 A'+A=1 Yutma Kuralı[değiştir \| kaynağı değiştir] A.(A+B)=A A+(AB)=A Dağılma Kuralı[değiştir \| kaynağı değiştir] A(B+C)=(AB)+(AC) A+(B.C)=(A+B)(A+C) Çift Tersleme Kuralı ( Tersin Tersi )[değiştir \| kaynağı değiştir] (A')'=A [(A+B)']'=A+B De Morgan Kuralı[değiştir \| kaynağı değiştir] (A.B)'=A'+B' (A+B)'=A'.B' Semboller[değiştir \| kaynağı değiştir] Sayısal olarak bir değişken veya fonksiyon iki değer alabilir. Bu değerler 1 veya 0 olacaktır. Değişkenlerin veya fonksiyonların aldığı bu değerler sayısal devrelerde eğer “1” ise YÜKSEK gerilim seviyesi, “0” ise ALÇAK gerilim seviyesini gösterecektir. Değil veya tümleyen (komplement), boolean matematiğinde değişkenin üzerine çizilen bir çizgi ile gösterilir. Örneğin A’ ifadesi “ A’ nın değili veya A’nın komplementi” şeklinde okunur. Eğer A=1 ise A’=0, A=0 ise A’ =1 olur. Tümleyen(komplement) veya değil için A’ şeklinde yazım kullanılabilir. A ve B girişlere uygulanan iki değişkeni gösterirse VE fonksiyonu Boolean ifadesi olarak ‘A.B’ şeklinde yazılırken, VEYA fonksiyonu için ‘A+B’ eklinde yazılacaktır. Elektronik mantık kapıları[değiştir \| kaynağı değiştir] Diyotla yapılan AND ve OR kapıları Şekil 1.13a 'da diyotlarla AND lojiğinin elde edilmesi görülmektedir. Şekil 1.13d 'de görüldüğü gibi A ve B girişlerinin biri 0 volt (şase) yapılacak olursa, devre akımı doğru polarmalanmış diyot üzerinden ok yönünde devresini tamamlayacağından çıkış gerilimi C, 0 volt olur. A ve B girişleri +5V yapıldığında diyotlar ters polarmalandığından yalıtkan olacak ve 5V 'luk gerilim şekil 1.13e 'de görüldüğü gibi C çıkışında görülecektir. Bu durum bize AND işlemini verir, yani A ve B girişi 1 olduğunda çıkış 1 olur. Girişlerden biri 0 olduğunda çıkış 0 olur. Bu işlemin doğruluk tabloları gerilim olarak şekil 1.13d 'de, lojik olarak şekil 1.13e 'de görülmektedir. A B C 0V 0V 0V 0V +5V 0V +5V 0V 0V +5V +5V +5V -d- A B C 0 0 0 0 1 0 1 0 0 1 1 1 -e- 0V = Lojik 0 +5V = Lojik 1 Şekil 1.14a 'da diyotlarla OR Lojiğinin elde edilmesi görülmektedir. Şekil 1.14b 'de görüldüğü gibi A ve B girişlerinden biri +5V yapılacak olursa girişe verilen uca bağlı diyot iletken olacağından +5V C çıkışında görülür. A ve B girişleri aynı anda 0V yapılırsa her iki diyotta yalıtkan olacağından C çıkışıda 0V olacaktır. Şekil1.4c 'de gerilim olarak, şekil1.14d 'de ise lojik olarak OR işleminin doğruluk tabloları görülmektedir. A B C 0V 0V 0V 0V +5V +5V +5V 0V +5V +5V +5V +5V -c- A B C 0 0 0 0 1 1 1 0 1 1 1 1 -d- 0V = Lojik 0 +2,4 - +5V = Lojik 1 a) Ve (And) kapısı[değiştir \| kaynağı değiştir] Ve kapısı iki veya daha fazla giriş ve bir adette çıkış ucuna sahiptir. Bu giriş uçlarına uygulanan 1 veya 0 kodlarına göre çıkışta değişiklikler görülür. Ve kapısının tüm girişleri 1 olduğunda çıkış 1, herhangi bir ucu 0 olduğunda ise çıkış 0'dır. Kapı hesaplarındaki formülü Q (Çıkış (C)) = A . B dir. Aşağıda Ve kapısının sembolü ve iç yapısı görülmektedir. b) Ve Değil (Nand) kapısı[değiştir \| kaynağı değiştir] Değil mantığı tüm kapılarda vardır. Bu kapılar normal kapıların çıkış uçlarına değil kapısı eklenerek elde edilirler. Yani Ve kapısının çıkış ucu 1 olduğu durumlarda Ve Değil kapısının çıkışı 0, 0 olduğu durumlarda ise 1'dir. Kapı hesaplarındaki formülü Q (Çıkış (C)) = (A . B)' dir. Üst tırnak işareti, değili (tersi) manasına gelmektedir. Formülün sonucu 1 ise 0, 0 ise de 1 'dir. Aşağıda Ve Değil kapısının sembolü ve iç yapısı görülmektedir. c) Veya (Or) kapısı[değiştir \| kaynağı değiştir] Veya kapısı da iki veya daha fazla giriş, bir adette çıkış ucuna sahiptir. Giriş uçlarından herhangi birisinin 1 olması durumunda çıkış 1, diğer durumlarda da çıkış 0'dır. Yani Ve kapısının tersi mantığında çalışır. Kapı hesaplarındaki formülü Q (Çıkış (C)) = A + B dir. d) Veya Değil (Nor) kapısı[değiştir \| kaynağı değiştir] Veya Değil kapısı da yine Veya kapısının çıkış ucuna Değil eklenerek elde edilmiştir. Veya Değil kapısının çıkış durumları Veya kapısının çıkış durumlarının tam tersidir. Kapı hesaplarındaki formülü Q (Çıkış (C)) = (A + B)' dir. e) Özel Veya kapısı[değiştir \| kaynağı değiştir] İsminin Özel Veya kapısı olmasına rağmen Veya kapısı ile hiçbir alakası yoktur. Özel Veya kapısının girişleri aynı olduğunda çıkış 0, girişleri farklı olduğunda ise çıkış 1 'dir. Yani girişler 1 0 ya da 0 1 iken çıkış 1, girişler 0 0 ya da 1 1 iken de çıkış 0 'dır. Hesaplardaki formülü ise Q = A Å B dir. f) Özel Veya Değil kapısı[değiştir \| kaynağı değiştir] Özel Veya Değil kapısı da Özel Veya Kapısının Çıkışına Değil eklenmiş halidir. Giriş uçları aynı iken çıkış 1, giriş uçları farklı iken de çıkış 0 'dır. Hesaplamalardaki formülü Q = (A Å B)' dir. g) Değil kapısı[değiştir \| kaynağı değiştir] Değil Kapısı bir giriş ve bir de çıkış ucuna sahiptir. Girişine gelen Binary kodu tersleyerek çıkışına iletir. Yani giriş 1 iken çıkış 0, giriş 0 iken çıkış 1 'dir. Hesaplamalardaki formülü Q = A' şeklindedir. Aşağıda Değil kapısının sembolü ve iç yapısı görülmektedir. Boolean matematiği tamamen 1 ve 0 üzerine kurulu bir matematiktir. Bu 1 ve 0, düşük - yüksek, var - yok, olumlu - olumsuz, gibi terimlere benzetilebilir. Boolean matematiğinde, (') işareti tersi, (.) işareti Ve, (+) işareti Veya, (Å) işareti de özel veya manasına gelmektedir. gtdDijital elektronikBileşenler Mantıksal kapı Dijital elektronik Mikroçip Teori Boole cebiri Sayısal işaret işleme Bilgisayar mimarisi Uygulamalar Bilgisayar donanımı Sayısal ses Dijital fotoğrafçılık Sayısal video gtdBilgisayar biliminin alt dallarıMatematiksel temellerMatematiksel mantık · Kümeler kuramı · Sayı teorisi · Çizge teorisi · Tip teorisi · Kategori teorisi · Sayısal çözümleme · Bilgi teorisi · Kombinatorik · Boole cebiriHesaplama teorisiOtomat teorisi · Hesaplanabilirlik teorisi · Hesaplamalı karmaşıklık teorisi · Kuantum hesaplama teorisiAlgoritmalar ve veri yapılarıAlgoritma çözümlemesi · Algoritma tasarımı · Hesaplamalı geometriProgramlama dilleri ve derleyicilerAyrıştırıcılar · Yorumlayıcılar · Yordamsal programlama · Nesne yönelimli programlama · Fonksiyonel programlama · Mantık programlama · Programlama paradigmalarıEşzamanlı, paralel ve dağıtık sistemlerÇoklu işleme · Dağıtımlı hesaplama · Eşzamanlılık denetimiYazılım mühendisliğiGereksinim çözümleme · Yazılım tasarımı · Bilgisayar programlama · Biçimsel yöntemler · Yazılım testi · Yazılım geliştirme süreciSistem mimarisiBilgisayar mimarisi · Bilgisayar organizasyonu · İşletim sistemiTelekomünikasyon ve ağ oluşturmaBilgisayar müziği · Yönlendirme · Örgü topolojisi · KriptografiVeritabanlarıVeritabanı yönetim sistemleri · İlişkisel veritabanı · SQL · İşlem yürütme · Veritabanı indeksleme · Veri madenciliği · Metadata (Üst veri) · Ana veri (Master data)Yapay zekâOtomatikleştirilmiş muhakeme · Bilgisayarlı dilbilim · Bilgisayarlı görü · Evrimsel hesaplama · Uzman sistemler · Makine öğrenimi · Doğal dil işleme · RobotikBilgisayar grafikleriGörselleştirme · Bilgisayar animasyonu · Görüntü işlemeİnsan-bilgisayar etkileşimiBilgisayar erişilebilirliği · Kullanıcı arayüzleri · Giyilebilir hesaplama · Yaygın bilişim · Sanal gerçeklikBilimsel hesaplamaYapay yaşam · Biyoenformatik · Bilişsel bilim · Bilgisayarlı kimya · Hesaplamalı nörobilim · Hesaplamalı fizik · Sayısal algoritmalar · Sembolik matematikBilgisayar bilimi, ACM Hesaplama ve Sınıflandırma Sistemi'ne göre farklı konu ve alanlara ayrılabilir. gtdCebirAlanlar Soyut cebir Kategori teorisi Temel cebir K-teori Değişmeli cebir Geçişli olmayan cebir Sıra teorisi Evrensel cebir Homolojik cebir Bilgisayar cebri (Boole cebri • İletişim sistemleri cebiri • İlişkisel cebir) Mantıksal Cebir Temsil teorisi Cebirsel yapılar Grup teorisi (Grup) Halka teorisi (Halka) Modül teorisi (Modül) Cisim Alan Polinom Halkaları (Polinom) Birleşmeli cebir Lie cebiri Lineer cebir Matris teorisi Vektör uzayı (Vektör • Vektör hesabı) Modül İç çarpım uzayı (Nokta çarpım) Hilbert uzayı Çokludoğrusal cebir Tensör cebri (Tensör) Dış cebir Simetrik cebir Geometrik cebir (Çoklu vektör) Listeler Soyut cebir Cebirsel yapılar Grup teorisi Doğrusal cebir Sophus Lie Tablolar Lie gruplarının tablosu Sözlükler Doğrusal cebir Cisim teorisi Halka teorisi Sıra teorisi İlgili konular Matematik Cebir tarihi Cebirsel geometri Cebirsel kombinatorik Cebirsel topoloji Cebirsel sayı teorisi Cebirin temel teoremi Üreteç Heyting cebri Süper açıkorur cebir Kac-Moody cebiri Hopf cebiri Poisson cebri Heisenberg cebri Kategori Wikibooks Temel Lineer Soyut Wikiversity Lineer Soyut Otorite kontrolü BNE: XX4576349 BNF: cb119793249 (data) GND: 4146280-4 LCCN: sh85003429 NDL: 00560863 NLI: 987007293933005171 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Boole_cebiri&oldid=32141358" sayfasından alınmıştır
Algoritmalar teori, bu teoriye göre evrensel algoritmik modellerin 3 türü ele alınmaktadır. Birinci tür: Algoritma kavramını klasik olan hesaplama ve sayısal fonksiyonlar gibi matematiksel kavramlarla ilişkilendirmektedir. Bu sınıfın en gelişmiş ve incelenmiş modeli, algoritma kavramını ilk olarak biçimlendiren özyinelemeli fonksiyonlardır. İkinci tür: Algoritmanın her ayrık zamanda çok basit işlemleri yapan bir belirlenimlilik makine ile bağdaştırılmasıdır. Bu modeller, yapısal olarak bilgisayarlara en yakın olanlarıdır. Bu türün temel teorik modeli olarak 1930'larda (elektronik bilgisayarlardan önce) ileri sürülen Turing makineleridir. Üçüncü tür: Algoritmik modeller ise, herhangi alfabede sözcüklerin değiştirilmesine dayalı kelime işlemcileridir. Matematik ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Algoritmalar_teorisi&oldid=23106192" sayfasından alınmıştır
Bu madde hiçbir kaynak içermemektedir. Lütfen güvenilir kaynaklar ekleyerek madde içeriğinin geliştirilmesine yardımcı olun. Kaynaksız içerik itiraz konusu olabilir ve kaldırılabilir.Kaynak ara: "Otomat teorisi" – haber · gazete · kitap · akademik · JSTOR (Şubat 2020) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) Bir otomat örneği. Otomat teorisinde, bu gibi otomatların matematiksel özellikleri incelenir. Otomat teorisi (özdevinim kuramı ya da otomata teorisi), teorik bilgisayar biliminde soyut makineleri (ya da daha uygun bir deyimle soyut 'matematiksel' makineleri veya sistemleri) ve bu makineleri kullanarak hesaplama problemlerinin çözülebilmesini araştıran daldır. Bu soyut makinelere otomat denir. Otomat kelimesinin kökeni Yunanca "Grekçe: αὐτόματα" kelimesi olup "kendi kendine hareket eden" demektir. Biçimsel dil kuramı ile yakından ilgilidir. Özdevinirler derleyici tasarımı ve ayrıştırmasında önemli rol oynar. Otomatlar hesaplama teorisi, derleyici tasarımı ve çözümlemede (İngilizce: parsing) önemli bir rol oynamaktadır. Otomat[değiştir \| kaynağı değiştir] Bir otomat 5 elemanlı bir demet ile tanımlanır ⟨Q,∑,δ,q0,F⟩: Q sonlu durumların kümesi ∑ sonlu simgelerin kümesi δ transition fonksiyonudur: δ: Q × ∑ → Q q0, başlangıç durumu (q0 ∈ Q koşuluyla) F, Q'nun durumlarıdır (F ⊆ Q) Özdevinim sınıfları[değiştir \| kaynağı değiştir] Deterministik sonlu özdevinim (Deterministic finite automata) Deterministik olmayan sonlu özdevinim (Nondeterministic finite automata) Deterministik olmayan sonlu özdevinim ε-geçişli (Nondeterministic finite automata with ε-transitions Yığıtlı özdevinim (Pushdown automata) Doğrusal sınırlı özdevinim (Linear bounded automata) Turing makinesi Süreli özdevinim (Timed automata) Deterministik Büchi özdevinim (Deterministic Büchi automata) Deterministik olmayan Büchi özdevinim (Nondeterministic Büchi automata) Deterministik/Deterministik olmayan Rabin özdevinim (Nondeterministic/Deterministic Rabin automata) Deterministik/Deterministik olmayan Streett özdevinim (Nondeterministic/Deterministic Streett automata) Deterministik/Deterministik olmayan perite özdevinim (Nondeterministic/Deterministic parity automata) Deterministik/Deterministik olmayan Muller özdevinim (Nondeterministic/Deterministic Muller automata) Ayrıca bakınız[değiştir \| kaynağı değiştir] Sonlu durum makinesi gtdBilgisayar biliminin alt dallarıMatematiksel temellerMatematiksel mantık · Kümeler kuramı · Sayı teorisi · Çizge teorisi · Tip teorisi · Kategori teorisi · Sayısal çözümleme · Bilgi teorisi · Kombinatorik · Boole cebiriHesaplama teorisiOtomat teorisi · Hesaplanabilirlik teorisi · Hesaplamalı karmaşıklık teorisi · Kuantum hesaplama teorisiAlgoritmalar ve veri yapılarıAlgoritma çözümlemesi · Algoritma tasarımı · Hesaplamalı geometriProgramlama dilleri ve derleyicilerAyrıştırıcılar · Yorumlayıcılar · Yordamsal programlama · Nesne yönelimli programlama · Fonksiyonel programlama · Mantık programlama · Programlama paradigmalarıEşzamanlı, paralel ve dağıtık sistemlerÇoklu işleme · Dağıtımlı hesaplama · Eşzamanlılık denetimiYazılım mühendisliğiGereksinim çözümleme · Yazılım tasarımı · Bilgisayar programlama · Biçimsel yöntemler · Yazılım testi · Yazılım geliştirme süreciSistem mimarisiBilgisayar mimarisi · Bilgisayar organizasyonu · İşletim sistemiTelekomünikasyon ve ağ oluşturmaBilgisayar müziği · Yönlendirme · Örgü topolojisi · KriptografiVeritabanlarıVeritabanı yönetim sistemleri · İlişkisel veritabanı · SQL · İşlem yürütme · Veritabanı indeksleme · Veri madenciliği · Metadata (Üst veri) · Ana veri (Master data)Yapay zekâOtomatikleştirilmiş muhakeme · Bilgisayarlı dilbilim · Bilgisayarlı görü · Evrimsel hesaplama · Uzman sistemler · Makine öğrenimi · Doğal dil işleme · RobotikBilgisayar grafikleriGörselleştirme · Bilgisayar animasyonu · Görüntü işlemeİnsan-bilgisayar etkileşimiBilgisayar erişilebilirliği · Kullanıcı arayüzleri · Giyilebilir hesaplama · Yaygın bilişim · Sanal gerçeklikBilimsel hesaplamaYapay yaşam · Biyoenformatik · Bilişsel bilim · Bilgisayarlı kimya · Hesaplamalı nörobilim · Hesaplamalı fizik · Sayısal algoritmalar · Sembolik matematikBilgisayar bilimi, ACM Hesaplama ve Sınıflandırma Sistemi'ne göre farklı konu ve alanlara ayrılabilir. Otorite kontrolü BNF: cb119395737 (data) GND: 4003953-5 LCCN: sh85079341 LNB: 000068036 NDL: 00568995 NKC: ph126547 NLI: 987007541154705171 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Otomat_teorisi&oldid=31978867" sayfasından alınmıştır
Teorik bilişim biliminde ve matematikte hesaplanabilirlik teorisi (İng. İngilizce: computability theory), belirli bir hesap modeline ait soruların uygun bir komut silsilesi ile ne kadar verimli bir şekilde çözülebileceğiyle ilgilenen daldır. Alan, üç yan ana dala ayrılmaktatır. Otomat teorisi ve dil, hesaplanabilirlik kuramı ve hesapsal karmaşıklık kuramı ki bunlar şu soru ile birbirine bağlanır:'Bilgisayarların temel kabiliyetleri ve sınırlamaları nelerdir?'[1] Bilgisayar bilimi insanları, hesaplamayı titiz bir şekilde çalışabilmek için hesaplama modeli diye bir kavram ortaya çıkarmışlardır. Bu model bilgisayarların matematiksel olarak soyutlandırılmasıyla ilgilidir. Birçok farklı model mevcuttur, fakat en çok irdelenmiş olan model Turing makinesi'dir. Bilgisayar bilimi insanları bu soyut nesneyi incelemektedirler, çünkü basit bir şekilde formüle edilmesi mümkündür. Ayrıca araştırılması kolaydır. Birçok sonucu kanıtlamakta da kullanılmaktadır. Bunların nedeni, bu nesnenin, birçok söz sahibinin deyişiyle 'en uygun' hesaplama modeli olmasıdır. (bakınız: Church-Turing tezi) Kaynakça[değiştir \| kaynağı değiştir] Michael Sipser (2013). Introduction to the Theory of Computation 3rd. Cengage Learning. ISBN 978-1-133-18779-0. central areas of the theory of computation: automata, computability, and complexity. (Page 1) gtdBilgisayar biliminin alt dallarıMatematiksel temellerMatematiksel mantık · Kümeler kuramı · Sayı teorisi · Çizge teorisi · Tip teorisi · Kategori teorisi · Sayısal çözümleme · Bilgi teorisi · Kombinatorik · Boole cebiriHesaplama teorisiOtomat teorisi · Hesaplanabilirlik teorisi · Hesaplamalı karmaşıklık teorisi · Kuantum hesaplama teorisiAlgoritmalar ve veri yapılarıAlgoritma çözümlemesi · Algoritma tasarımı · Hesaplamalı geometriProgramlama dilleri ve derleyicilerAyrıştırıcılar · Yorumlayıcılar · Yordamsal programlama · Nesne yönelimli programlama · Fonksiyonel programlama · Mantık programlama · Programlama paradigmalarıEşzamanlı, paralel ve dağıtık sistemlerÇoklu işleme · Dağıtımlı hesaplama · Eşzamanlılık denetimiYazılım mühendisliğiGereksinim çözümleme · Yazılım tasarımı · Bilgisayar programlama · Biçimsel yöntemler · Yazılım testi · Yazılım geliştirme süreciSistem mimarisiBilgisayar mimarisi · Bilgisayar organizasyonu · İşletim sistemiTelekomünikasyon ve ağ oluşturmaBilgisayar müziği · Yönlendirme · Örgü topolojisi · KriptografiVeritabanlarıVeritabanı yönetim sistemleri · İlişkisel veritabanı · SQL · İşlem yürütme · Veritabanı indeksleme · Veri madenciliği · Metadata (Üst veri) · Ana veri (Master data)Yapay zekâOtomatikleştirilmiş muhakeme · Bilgisayarlı dilbilim · Bilgisayarlı görü · Evrimsel hesaplama · Uzman sistemler · Makine öğrenimi · Doğal dil işleme · RobotikBilgisayar grafikleriGörselleştirme · Bilgisayar animasyonu · Görüntü işlemeİnsan-bilgisayar etkileşimiBilgisayar erişilebilirliği · Kullanıcı arayüzleri · Giyilebilir hesaplama · Yaygın bilişim · Sanal gerçeklikBilimsel hesaplamaYapay yaşam · Biyoenformatik · Bilişsel bilim · Bilgisayarlı kimya · Hesaplamalı nörobilim · Hesaplamalı fizik · Sayısal algoritmalar · Sembolik matematikBilgisayar bilimi, ACM Hesaplama ve Sınıflandırma Sistemi'ne göre farklı konu ve alanlara ayrılabilir. Otorite kontrolü NKC: ph678150 NLI: 987007545779505171 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Hesaplanabilirlik_teorisi&oldid=31118035" sayfasından alınmıştır
Bu madde hiçbir kaynak içermemektedir. Lütfen güvenilir kaynaklar ekleyerek madde içeriğinin geliştirilmesine yardımcı olun. Kaynaksız içerik itiraz konusu olabilir ve kaldırılabilir.Kaynak ara: "Hesaplamalı karmaşıklık teorisi" – haber · gazete · kitap · akademik · JSTOR (Şubat 2020) (Bu şablonun nasıl ve ne zaman kaldırılması gerektiğini öğrenin) Karmaşıklık sınıfları arasındaki ilişkinin bir gösterimi. Hesaplamalı karmaşıklık teorisi, hesaplama problemlerini kendi zorluklarına göre sınıflandırmaya ve bu sınıfları birbirleriyle ilişkilendirmeye odaklanan teorik bilgisayar bilimlerinde hesaplama teorisinin bir dalıdır. Bir hesaplama probleminde prensip, algoritmada belirtilen matematiksel adımların mekaniğe uygulanması yoluyla probleme yaklaşmaktır. Ve bununla beraber hesaplama karmaşıklık teorisindeki problemler, eşdeğer bir bilgisayar tarafından çözülebilen ortamlarda kullanılır. Kullanılan algoritma ne olursa olsun, çözümünde daha fazla kaynağa ihtiyaç duyulursa, bu sorun doğal olarak zor olarak kabul edilir. Teori, bu problemleri incelemek için matematiksel hesaplama modelleri geliştirerek ve bunları çözmek için ihtiyaç duyulan zaman ve depolama gibi kaynakları nicelleştirerek bu probleme ilişkin bir perspektif çizer. İletişim miktarı (iletişim karmaşıklığında kullanılan), bir devredeki kapıların sayısı (devre karmaşıklığında kullanılır) ve işlemci sayısı (paralel hesaplamada kullanılır) gibi diğer karmaşıklık önlemleri de kullanılır. Hesaplamalı karmaşıklık teorisinin rollerinden biri, bilgisayarların yapabilecekleri ve yapamayacaklarını izah edip, pratikte ise bütün bunların sınırlarını belirlemektir. Teorik bilgisayar bilimlerinde, algoritmalar ve hesaplanabilirlik teorisi analizi yakından ilgili alanlardır. Algoritmaların ve hesaplama karmaşıklığı teorisinin analizi arasındaki temel ayrım ise şudur: Algoritmalarda bir problemi çözmek için belirli bir algoritma seçilip, seçilen algoritma için ihtiyaç duyulan kaynakların miktarı analiz edilir. Hesaplama karmaşıklığında ise, bir problemi çözmek için kullanılabilecek olası tüm algoritmalar ele alınarak,bunlar arasında sorular sorulur ve çözümlenmeye çalışılır. Daha kesin bir ifadeyle, hesaplama karmaşıklığı teorisi, uygun kısıtlanmış kaynaklarla çözülebilen veya çözülemeyen problemleri sınıflandırmaya çalışır. Önemli karmaşıklık sınıfları[değiştir \| kaynağı değiştir] Birçok önemli karmaşıklık sınıfı, algoritma tarafından kullanılan zaman veya uzayı sınırlayarak tanımlanabilir. Bu şekilde tanımlanan karar problemlerinin bazı önemli karmaşıklık sınıfları şöyledir: Karmaşıklık sınıfı Hesaplama modeli Kaynağın sınırı Deterministik zaman DTIME(f(n)) Deterministik Turing makinesi Zaman f(n) P Deterministik Turing makinesi Zaman poly(n) EXPTIME Deterministik Turing makinesi Zaman 2poly(n) Deterministik olmayan zaman NTIME(f(n)) Deterministik olmayan Turing makinesi Zaman f(n) NP Deterministik olmayan Turing makinesi Zaman poly(n) NEXPTIME Deterministik olmayan Turing makinesi Zaman 2poly(n) Karmaşıklık sınıfı Hesaplama modeli Kaynağın sınırı Deterministik uzay DSPACE(f(n)) Deterministik Turing makinesi Uzay f(n) L Deterministik Turing makinesi Uzay O(log n) PSPACE Deterministik Turing makinesi Uzay poly(n) EXPSPACE Deterministik Turing makinesi Uzay 2poly(n) Deterministik olmayan uzay NSPACE(f(n)) Deterministik olmayan Turing makinesi Uzay f(n) NL Deterministik olmayan Turing makinesi Uzay O(log n) NPSPACE Deterministik olmayan Turing makinesi Uzay poly(n) NEXPSPACE Deterministik olmayan Turing makinesi Uzay 2poly(n) Diğer önemli karmaşıklık sınıfları arasında olasılık tabanlı Turing makineleri kullanılarak tanımlanan BPP, ZPP ve RP listelenebilir.Yine örnek olarak, boolean devreleri kullanılarak tanımlanan AC ve NC sınıfları ve kuantum Turing makineleri kullanılarak belirlenmiş BQP ve QMA sınıfları verilebilir.#P ise sayım problemlerinde kullanılan önemli başka bir tür karmaşıklık sınıfıdır.ALL sınıfı ise bütün kararların sınıfıdır. gtdBilgisayar biliminin alt dallarıMatematiksel temellerMatematiksel mantık · Kümeler kuramı · Sayı teorisi · Çizge teorisi · Tip teorisi · Kategori teorisi · Sayısal çözümleme · Bilgi teorisi · Kombinatorik · Boole cebiriHesaplama teorisiOtomat teorisi · Hesaplanabilirlik teorisi · Hesaplamalı karmaşıklık teorisi · Kuantum hesaplama teorisiAlgoritmalar ve veri yapılarıAlgoritma çözümlemesi · Algoritma tasarımı · Hesaplamalı geometriProgramlama dilleri ve derleyicilerAyrıştırıcılar · Yorumlayıcılar · Yordamsal programlama · Nesne yönelimli programlama · Fonksiyonel programlama · Mantık programlama · Programlama paradigmalarıEşzamanlı, paralel ve dağıtık sistemlerÇoklu işleme · Dağıtımlı hesaplama · Eşzamanlılık denetimiYazılım mühendisliğiGereksinim çözümleme · Yazılım tasarımı · Bilgisayar programlama · Biçimsel yöntemler · Yazılım testi · Yazılım geliştirme süreciSistem mimarisiBilgisayar mimarisi · Bilgisayar organizasyonu · İşletim sistemiTelekomünikasyon ve ağ oluşturmaBilgisayar müziği · Yönlendirme · Örgü topolojisi · KriptografiVeritabanlarıVeritabanı yönetim sistemleri · İlişkisel veritabanı · SQL · İşlem yürütme · Veritabanı indeksleme · Veri madenciliği · Metadata (Üst veri) · Ana veri (Master data)Yapay zekâOtomatikleştirilmiş muhakeme · Bilgisayarlı dilbilim · Bilgisayarlı görü · Evrimsel hesaplama · Uzman sistemler · Makine öğrenimi · Doğal dil işleme · RobotikBilgisayar grafikleriGörselleştirme · Bilgisayar animasyonu · Görüntü işlemeİnsan-bilgisayar etkileşimiBilgisayar erişilebilirliği · Kullanıcı arayüzleri · Giyilebilir hesaplama · Yaygın bilişim · Sanal gerçeklikBilimsel hesaplamaYapay yaşam · Biyoenformatik · Bilişsel bilim · Bilgisayarlı kimya · Hesaplamalı nörobilim · Hesaplamalı fizik · Sayısal algoritmalar · Sembolik matematikBilgisayar bilimi, ACM Hesaplama ve Sınıflandırma Sistemi'ne göre farklı konu ve alanlara ayrılabilir. Bilgisayar ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. Otorite kontrolü GND: 4120591-1 LCCN: sh85029473 NKC: ph305884 NLI: 987007545779105171 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Hesaplamalı_karmaşıklık_teorisi&oldid=30955042" sayfasından alınmıştır
D-Wave Systems Inc. tarafından imal edilen ve bir numune tutucuya monte edilmiş ve tel bağlanmış bir yonganın fotoğrafı. D-Wave işlemci, işlemleri gerçekleştirmek için kontrol edilebilir ve ayarlanabilir bağlantıyı gösteren 128 süper iletken mantıksal ögeyi kullanmak üzere tasarlanmıştır. Kuantum bilgisayarı veri üzerinde işlem yapmak için bindirme ve dolaşma gibi kuantum-mekanik fenomenin doğrudan kullanımını sağlayan teorik hesaplama sistemlerini kullanan bilgisayarlardır.[1] Kuantum bilgisayarların özellikleri[değiştir \| kaynağı değiştir] Bu görsel Kuantum bilgisayarı temasının çalışma tarzını içerir. Klasik bilgisayarlar bitlerden oluşan hafıza yapısına sahiptir. Her bit 1 veya 0 değerini alabilir. Kuantum bilgisayarları ise kübit (qubit)lerden oluşan seriler içerir. Tek bir qubit 1, 0 veya bu ikisi arasındaki (kuantum çakışması) bir değeri alabilir. Bir kübit (qubit) çifti 4 kuantum çakışması durumunun herhangi birinde, üç kübit (qubit) ise 8 kuantum çakışması durumunun herhangi birinde olabilir. Genel olarak n {\displaystyle n} kübit sahibi bir kuantum bilgisayarı aynı anda 2 n {\displaystyle 2 {n}} çakışmanın herhangi birinde olabilir. (Normal bilgisayarlar 2 n {\displaystyle 2 {n}} durumun sadece birinde olurken, bir kuantum bilgisayarı bu durumların hepsinde ya da bir kısmında bulunabilir.) Kuantum bilgisayarları kübitleri (qubit) belirli kuantum mantık kapıları ile düzenleyebilir. Uygulanan bu kapı serilerine kuantum algoritması adı verilir. Kuantum bilgisayarının olası farkı hakkında; alışıla gelmiş klasik transistörlü elektriksel devre akımı ile işlem yapma esnasında çeşitli veri gecikme süreçleri olduğu için, bu bekleme süreci transistör sayısı artıkça ilk elektriksel yapı bir noktadan sonra tekrar yenilenmesi gerekir. Bu yüzden işlem süreci haliyle uzamaktadır. Fiber optik bağlantılardaki gibi, kuantum bilgisayarlarının tüm işlemi ışık hızı sınırında tamamlayabilmesi olasıdır. Kaynakça[değiştir \| kaynağı değiştir] Gershenfeld, Neil; Chuang, Isaac L. (Haziran 1998). "Quantum Computing with Molecules" (PDF). Scientific American. 22 Aralık 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mart 2017. gtdBilgisayar biliminin alt dallarıMatematiksel temellerMatematiksel mantık · Kümeler kuramı · Sayı teorisi · Çizge teorisi · Tip teorisi · Kategori teorisi · Sayısal çözümleme · Bilgi teorisi · Kombinatorik · Boole cebiriHesaplama teorisiOtomat teorisi · Hesaplanabilirlik teorisi · Hesaplamalı karmaşıklık teorisi · Kuantum hesaplama teorisiAlgoritmalar ve veri yapılarıAlgoritma çözümlemesi · Algoritma tasarımı · Hesaplamalı geometriProgramlama dilleri ve derleyicilerAyrıştırıcılar · Yorumlayıcılar · Yordamsal programlama · Nesne yönelimli programlama · Fonksiyonel programlama · Mantık programlama · Programlama paradigmalarıEşzamanlı, paralel ve dağıtık sistemlerÇoklu işleme · Dağıtımlı hesaplama · Eşzamanlılık denetimiYazılım mühendisliğiGereksinim çözümleme · Yazılım tasarımı · Bilgisayar programlama · Biçimsel yöntemler · Yazılım testi · Yazılım geliştirme süreciSistem mimarisiBilgisayar mimarisi · Bilgisayar organizasyonu · İşletim sistemiTelekomünikasyon ve ağ oluşturmaBilgisayar müziği · Yönlendirme · Örgü topolojisi · KriptografiVeritabanlarıVeritabanı yönetim sistemleri · İlişkisel veritabanı · SQL · İşlem yürütme · Veritabanı indeksleme · Veri madenciliği · Metadata (Üst veri) · Ana veri (Master data)Yapay zekâOtomatikleştirilmiş muhakeme · Bilgisayarlı dilbilim · Bilgisayarlı görü · Evrimsel hesaplama · Uzman sistemler · Makine öğrenimi · Doğal dil işleme · RobotikBilgisayar grafikleriGörselleştirme · Bilgisayar animasyonu · Görüntü işlemeİnsan-bilgisayar etkileşimiBilgisayar erişilebilirliği · Kullanıcı arayüzleri · Giyilebilir hesaplama · Yaygın bilişim · Sanal gerçeklikBilimsel hesaplamaYapay yaşam · Biyoenformatik · Bilişsel bilim · Bilgisayarlı kimya · Hesaplamalı nörobilim · Hesaplamalı fizik · Sayısal algoritmalar · Sembolik matematikBilgisayar bilimi, ACM Hesaplama ve Sınıflandırma Sistemi'ne göre farklı konu ve alanlara ayrılabilir. Otorite kontrolü BNE: XX556504 BNF: cb135068781 (data) GND: 4533372-5 LCCN: sh98002795 NDL: 01072652 NKC: ph184827 NLI: 987007566220005171 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kuantum_bilgisayarı&oldid=32100509" sayfasından alınmıştır
Algoritmaları daha kolay anlatabilmek için akış şemaları kullanılır. Algoritma, belli bir problemi çözmek veya belirli bir amaca ulaşmak için tasarlanan yol.[1][2] Matematikte ve bilgisayar biliminde bir işi yapmak için tanımlanan, bir başlangıç durumundan başladığında, açıkça belirlenmiş bir son durumunda sonlanan, sonlu işlemler kümesidir. Genellikle bilgisayar programlamada kullanılır ve tüm programlama dillerinin temeli algoritmaya dayanır. Aynı zamanda algoritma tek bir problemi çözecek davranışın, temel işleri yapan komutların veya deyimlerin adım adım ortaya konulmasıdır ve bu adımların sıralamasına dikkat edilmelidir. Bir problem çözülürken algoritmik ve sezgisel (herustic) olmak üzere iki yaklaşım vardır. Algoritmik yaklaşımda da çözüm için olası yöntemlerden en uygun olan seçilir ve yapılması gerekenler adım adım ortaya konulur. Algoritmayı belirtmek için; metinsel olarak düz ifade ve akış diyagramı olmak üzere 2 yöntem kullanılır. Algoritmalar bir programlama dili vasıtasıyla bilgisayarlar tarafından işletilebilirler. İlk algoritma, el-Hârizmî tarafından "Hisab el-cebir ve el-mukabala" kitabında sunulmuştur. Algoritma sözcüğü de el-Hârizmî'nin isminin Avrupalılarca telaffuzundan doğmuştur.[3] Tarihi[değiştir \| kaynağı değiştir] Algoritma sözcüğü Ebu Abdullah Muhammed bin Musa el Harezmi'nin Latince isminden kaynaklanır. Ana madde: Algoritmaların tarihsel sıralaması Algoritma sözcüğü, Özbekistan'ın Harezm, bugünkü Türkmenistan'ın Hive kentinde doğmuş olan Ebu Abdullah Muhammed İbn Musa el Harezmi'den gelir.[4][5] Bu alim 9. yüzyılda cebir alanındaki algoritmik çalışmalarını kitaba dökerek matematiğe çok büyük bir katkı sağlamıştır. "Hisab el-cebir ve el-mukabala (حساب الجبر و المقابلة)" kitabı dünyanın ilk cebir kitabı ve aynı zamanda ilk algoritma koleksiyonunu oluşturur. Latince çevirisi Avrupa'da çok ilgi görür. Alimin ismini telaffuz edemeyen Avrupalılar "algorizm" sözcüğünü "Arap sayıları kullanarak aritmetik problemler çözme kuralları" manasında kullanırlar. Bu sözcük daha sonra "algoritma"ya dönüşür ve genel kapsamda kullanılır. Uygulama[değiştir \| kaynağı değiştir] Çoğu algoritmalar bilgisayar olarak uygulanmak üzere tasarlanmıştır. Bununla birlikte, başka yöntemlerle de uygulanmaktadır, biyolojik sinir ağı (örneğin insan beyninin hesap yapması veya bir böceğin yemek araması), elektrik devresi veya mekanik cihazlar gibi. Bilgisayar algoritmasına örnek verelim. Kullanıcının girdiği dört sayının ortalamasını görüntüleyen algoritmayı yazalım: A0 --> Başla A1 --> Sayaç=0 (Sayaç'ın ilk sayısı 0 olarak başlar.) A2 --> Sayı=? : T=T+Sayı (Sayıyı giriniz. T'ye sayıyı ekle ve T'yi göster.) A3 --> Sayaç=Sayaç+1 (Sayaç'a 1 ekle ve sayacı göster.) A4 --> Sayaç<4 ise A2'ye git. (Eğer sayaç 4'ten küçükse Adım 2'ye git.) A5 --> O=T/4 (Ortalama için T değerini 4'e böl) A6 --> O'yu göster. (Ortalamayı göster.) A7 --> Dur Quicksort sıralama algoritması animasyonu. Animasyonun başında kırmızı çubukların pivot elemanı olarak işaretlendiği görülmektedir. Örneğin başında sağ tarafın en uzak elemanı pivot olarak seçilmiştir. Bu seçilen pivot değerleri parçalara ayrılmış değerler kümesinin elemanlarıyla karşılaştırılıp sıralama sağlanmaktadır. Özetle, sıralanacak bir sayı dizisini daha küçük parçalara ayırıp oluşan bu küçük parçaların kendi içinde sıralanması ve birleştirilmesi mantığıyla çalışır. İkinci dereceden ax² + bx + c = 0 biçiminde bir denklemin tüm köklerini bulmak için algoritma yazalım: Adım 1: Başla. Adım 2: a, b, c, D, x1, x2, rp ve ip değişkenlerini tanımla. Adım 3: Diskriminant değerini hesapla. D ← b2-4ac Adım 4: Eğer D≥0 x1 ← (-b+√D) / 2a x2 ← (-b-√D) / 2a değerlerini hesapla ve x1,x2 değişkenleri göster. Eğer D≥0 değilse, Gerçek kısım(rp) ve sanal kısmını(ip) hesapla. rp ← b / 2a ip ← √ (D) / 2a Adım 5: "rp + j(ip)" ve "rp - j(ip)" değerlerini göster. Adım 6: Dur. Kullanıcı tarafından girilen bir sayının faktöriyel değerini bulmak için bir algoritma yazalım: Adım 1: Başla. Adım 2: factorial,i ve n değişkenlerini tanımla. Adım 3: Değişkenlerin başlangıç değerlerini tanımla. factorial ← 1 i ← 1 Adım 4: Ekrandan girilen n değerini oku. Adım 5: (i=n) eşitliği sağlanana kadar tekrarla. 5.1: factorial←factorial*i 5.2: i←i+1 Adım 6: factorial değişkeninin değerini göster. Adım 7: Dur. Hukuki Konular[değiştir \| kaynağı değiştir] Algoritmalar, tek başlarına, genellikle patent verilebilir değildirler. Amerika Birleşik Devletleri'nde soyut kavramların, sayıların ve işaretlerin yalnızca basit yönlendirmelerinden oluşan bir iddia "süreç" oluşturmaz (USPTO 2006) ve bundan dolayı algoritmalar patent verilebilir değildir (Gottschalk v.Benson'da olduğu gibi). Bununla birlikte, algoritmanın pratik uygulamaları zaman zaman patent verilebilirdir. Örneğin, Diamond v.Diehr'da, sentetik kauçuğun muhafaza edilmesine yardımcı olmak için kullanılan basit geri bildirim algoritmasının uygulaması patent verilebilir sayılmıştır. Yazılım patenti son derece tartışmalıdır ve algoritmaları içeren birçok eleştirilmiş patent vardır, özellikle veri sıkıştırma algoritmaları, Unisys' LZW patentinde olduğu gibi. Ek olarak, bazı kriptografik algoritmaların ihracat kısıtlamaları vardır. 1950'den Sonraki Tarihi[değiştir \| kaynağı değiştir] Faaliyetlerin birçoğu algoritmanın tanımının geliştirilmesine yönlendirilmiştir ve aktifliği çevredeki sorunlar nedeniyle, özellikle matematiğin temelleri (özellikle Church-Turing tezi) ve akıl felsefesi (özellikle yapay zeka konusundaki tartışmalar) sebebiyle devam etmiştir. Algoritmalara eleştirel yaklaşımlar[değiştir \| kaynağı değiştir] Algoritmaların kullanımı hayatın her alanında giderek yaygınlaşmaktadır. İş yerlerindeki performans değerlendirmelerinden bankaların kime kredi vereceğine, güvenlik sistemlerinden sosyal medya platformlarındaki önerilere kadar hayatın her alanında etkili olan algoritmalara özellikle de sosyal bilimci akademisyenler çeşitli eleştiriler yöneltmektedir. Algoritmaların teknolojik etkilerinin yanı sıra toplumsal bir güce de sahip oldukları,[6] toplumsal gruplar arasındaki eşitsizlikleri derinleştirdikleri,[7] yeni güç dengeleri oluşturdukları[8] ve farklı otoriteler tarafından toplumun belli kesimlerini baskılamak[9] için kullanıldıklarının altı çizilmektedir. Önemli algoritma türleri[değiştir \| kaynağı değiştir] Arama algoritmaları Bellek yönetimi algoritmaları Bilgisayar grafiği algoritmaları Birleşimsel algoritmalar Çizge algoritmaları Evrimsel algoritmalar Genetik algoritmalar Kripto algoritmaları veya kriptografik algoritmalar Kök bulma algoritmaları Optimizasyon algoritmaları Sıralama algoritmaları Veri sıkıştırma algoritmaları Ayrıca bakınız[değiştir \| kaynağı değiştir] Algoritmalar listesi Algoritmaların tarihsel sıralaması Algokrasi Kaynakça[değiştir \| kaynağı değiştir] "The Definitive Glossary of Higher Mathematical Jargon — Algorithm". Math Vault (İngilizce). 1 Ağustos 2019. 7 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Kasım 2019. "Definition of ALGORITHM". Merriam-Webster Online Dictionary (İngilizce). 14 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Kasım 2019. "Al-Khwarizmi - Islamic Mathematics". The Story of Mathematics. 25 Temmuz 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Kasım 2019. "Al-Khwarizmi biography". www-history.mcs.st-andrews.ac.uk. 2 Ağustos 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Şubat 2020. "Etymology of algorithm". Chambers Dictionary. 31 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Aralık 2016. Beer, David (2 Ocak 2017). "The social power of algorithms". Information, Communication & Society. 20 (1): 1-13. doi:10.1080/1369118X.2016.1216147. ISSN 1369-118X. author., Eubanks, Virginia, 1972-. Automating inequality : how high-tech tools profile, police, and punish the poor. ISBN 1-250-21578-1. OCLC 1050280177. Masso, Anu; Kasapoglu, Tayfun (2 Temmuz 2020). "Understanding power positions in a new digital landscape: perceptions of Syrian refugees and data experts on relocation algorithm". Information, Communication & Society. 23 (8): 1203-1219. doi:10.1080/1369118X.2020.1739731. ISSN 1369-118X. author., Noble,. Algorithms of Oppression. ISBN 978-1-4798-6676-2. OCLC 1124443189. Vikipedi'nin kardeş projelerinden'hakkında daha fazla bilgi edinin Vikisözlük'te tanımlar Commons'ta dosyalar Vikikitap'ta kitaplar gtdBilgisayar biliminin alt dallarıMatematiksel temellerMatematiksel mantık · Kümeler kuramı · Sayı teorisi · Çizge teorisi · Tip teorisi · Kategori teorisi · Sayısal çözümleme · Bilgi teorisi · Kombinatorik · Boole cebiriHesaplama teorisiOtomat teorisi · Hesaplanabilirlik teorisi · Hesaplamalı karmaşıklık teorisi · Kuantum hesaplama teorisiAlgoritmalar ve veri yapılarıAlgoritma çözümlemesi · Algoritma tasarımı · Hesaplamalı geometriProgramlama dilleri ve derleyicilerAyrıştırıcılar · Yorumlayıcılar · Yordamsal programlama · Nesne yönelimli programlama · Fonksiyonel programlama · Mantık programlama · Programlama paradigmalarıEşzamanlı, paralel ve dağıtık sistemlerÇoklu işleme · Dağıtımlı hesaplama · Eşzamanlılık denetimiYazılım mühendisliğiGereksinim çözümleme · Yazılım tasarımı · Bilgisayar programlama · Biçimsel yöntemler · Yazılım testi · Yazılım geliştirme süreciSistem mimarisiBilgisayar mimarisi · Bilgisayar organizasyonu · İşletim sistemiTelekomünikasyon ve ağ oluşturmaBilgisayar müziği · Yönlendirme · Örgü topolojisi · KriptografiVeritabanlarıVeritabanı yönetim sistemleri · İlişkisel veritabanı · SQL · İşlem yürütme · Veritabanı indeksleme · Veri madenciliği · Metadata (Üst veri) · Ana veri (Master data)Yapay zekâOtomatikleştirilmiş muhakeme · Bilgisayarlı dilbilim · Bilgisayarlı görü · Evrimsel hesaplama · Uzman sistemler · Makine öğrenimi · Doğal dil işleme · RobotikBilgisayar grafikleriGörselleştirme · Bilgisayar animasyonu · Görüntü işlemeİnsan-bilgisayar etkileşimiBilgisayar erişilebilirliği · Kullanıcı arayüzleri · Giyilebilir hesaplama · Yaygın bilişim · Sanal gerçeklikBilimsel hesaplamaYapay yaşam · Biyoenformatik · Bilişsel bilim · Bilgisayarlı kimya · Hesaplamalı nörobilim · Hesaplamalı fizik · Sayısal algoritmalar · Sembolik matematikBilgisayar bilimi, ACM Hesaplama ve Sınıflandırma Sistemi'ne göre farklı konu ve alanlara ayrılabilir. Otorite kontrolü BNE: XX527980 BNF: cb119358199 (data) GND: 4001183-5 LCCN: sh85003487 NDL: 00560337 NKC: ph114026 NLI: 987007293927505171 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Algoritma&oldid=32268530" sayfasından alınmıştır
Veri yapısı, bilgisayar ortamında verilerin etkin olarak saklanması ve işlenmesi için kullanılan yapı. Veri yapıları, verilerin düzenlenme biçimini belirleyen yapıtaşlarıdır. Bir yazılım değişkeni bile basit bir veri yapısı olarak kabul edilebilir. Değişik algoritmalarda verilerin diziler, listeler, yığıtlar, kuyruklar, ağaçlar ve çizgeler gibi veri modellerine uydurularak düzenlenmesi gerekebilir. Veri, yapı ve algoritma bir yazılımın birbirinden ayrılmaz bileşenleridir. Algoritması hazırlanmış her yapı için verilerin düzenli bir şekilde kullanımı önemlidir. Çünkü yapı iyi kurulduğunda, etkin, doğru, anlaşılır ve hızlı çalışıp az kaynak kullanan algoritma geliştirmek kolaylaşır. gtdVeri yapılarıTürlerKapsayıcı · KoleksiyonSoyutListe · İlişkisel dizi · Çoklu harita · Küme · Çoklu küme · Çift uçlu kuyruk · Kuyruk · Öncelik kuyruğu · YığınDizilerDinamik dizi · Seyrek dizi · Dairesel arabellek · Bit dizisi · Komut çizelgesiBağlıBağlı liste · Açılmış bağlı liste · XOR bağlı liste · Atlama listesiAğaçlarB-ağaç · Ağaç sıralaması (kendini dengeleyen: AA, AVL, kırmızı-siyah, şevli) · Öbek (ikili, binom, Fibonacci) · Önek ağacıÇizgelerYönlendirilmiş çizge · Yönlendirilmiş asiklik çizge · İkili karar diyagramı · HiperçizgeVeri yapıları listesi gtdBilgisayar biliminin alt dallarıMatematiksel temellerMatematiksel mantık · Kümeler kuramı · Sayı teorisi · Çizge teorisi · Tip teorisi · Kategori teorisi · Sayısal çözümleme · Bilgi teorisi · Kombinatorik · Boole cebiriHesaplama teorisiOtomat teorisi · Hesaplanabilirlik teorisi · Hesaplamalı karmaşıklık teorisi · Kuantum hesaplama teorisiAlgoritmalar ve veri yapılarıAlgoritma çözümlemesi · Algoritma tasarımı · Hesaplamalı geometriProgramlama dilleri ve derleyicilerAyrıştırıcılar · Yorumlayıcılar · Yordamsal programlama · Nesne yönelimli programlama · Fonksiyonel programlama · Mantık programlama · Programlama paradigmalarıEşzamanlı, paralel ve dağıtık sistemlerÇoklu işleme · Dağıtımlı hesaplama · Eşzamanlılık denetimiYazılım mühendisliğiGereksinim çözümleme · Yazılım tasarımı · Bilgisayar programlama · Biçimsel yöntemler · Yazılım testi · Yazılım geliştirme süreciSistem mimarisiBilgisayar mimarisi · Bilgisayar organizasyonu · İşletim sistemiTelekomünikasyon ve ağ oluşturmaBilgisayar müziği · Yönlendirme · Örgü topolojisi · KriptografiVeritabanlarıVeritabanı yönetim sistemleri · İlişkisel veritabanı · SQL · İşlem yürütme · Veritabanı indeksleme · Veri madenciliği · Metadata (Üst veri) · Ana veri (Master data)Yapay zekâOtomatikleştirilmiş muhakeme · Bilgisayarlı dilbilim · Bilgisayarlı görü · Evrimsel hesaplama · Uzman sistemler · Makine öğrenimi · Doğal dil işleme · RobotikBilgisayar grafikleriGörselleştirme · Bilgisayar animasyonu · Görüntü işlemeİnsan-bilgisayar etkileşimiBilgisayar erişilebilirliği · Kullanıcı arayüzleri · Giyilebilir hesaplama · Yaygın bilişim · Sanal gerçeklikBilimsel hesaplamaYapay yaşam · Biyoenformatik · Bilişsel bilim · Bilgisayarlı kimya · Hesaplamalı nörobilim · Hesaplamalı fizik · Sayısal algoritmalar · Sembolik matematikBilgisayar bilimi, ACM Hesaplama ve Sınıflandırma Sistemi'ne göre farklı konu ve alanlara ayrılabilir. Bilgisayar ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. Otorite kontrolü BNF: cb119313298 (data) GND: 4011146-5 LCCN: sh85035862 NDL: 01167757 NKC: ph119336 NLI: 987007543369805171 "https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Veri_yapısı&oldid=24857085" sayfasından alınmıştır