id
stringlengths 1
6
| url
stringlengths 31
426
| title
stringlengths 1
231
| text
stringlengths 1
443k
|
|---|---|---|---|
4997 | https://sq.wikipedia.org/wiki/12%20janar | 12 janar |
Ngjarje
475 - Basiliscus u bë Perandoria Bizantine.
1528 - Gustavi i Suedisë u kurorëzua mbret i Suedisë.
1872 - Yohannes IV u emërua perandor i Etiopisë në Axum.
1875 - Kwang-su u bë perandor i Kinës.
1898 - Ito Hirobumi për herë të tretë u bë Kryeministri i Japonisë.
1915 - Dhoma e Përfaqësuesve e Shteteve të Bashkuara refuzoi dhënien e të drejtës për votë për gratë.
1932 - Hattie W. Caraway u bë gruaja e tretë e zgjedhur në Senatin e Shteteve të Bashkuara.
1940 - LDB: Bashkimi Sovjetik bombardoi qytete në Finlandë.
1995 - Vajza e Malcolm X, Qubilah Shabazz, u arreastua nën akuzën për tentim për të vrarë Louis Farrakhan.
1998 - 19 shtete Evropiane u pajtuan për të ndaluar klonimin e njerëzve.
2006 - Mehmet Ali Ağca, është liruar nga burgu pas dënimit 25 vjeçar për shkak të atentatit ndaj papa Gjon Palit të II.
2007 - Cometa McNaught arriti perihelionin duke u bërë kometa më e ndritshme në 40 vitet e fundit.
Lindje
1862 - Anton Xanoni, shkrimtar shqiptar
1944 - Fatos Kongoli, shkrimtar shqiptar
1946 - Cynthia Robinson, muzikante amerikane (Sly & the Family Stone)
1946 - George Duke, muzikant amerikan
1956 - Nikolai Noskov, muzikant rus
1959 - Per Gessle, muzikant suedez (Roxette)
Vdekje
1984 - Rexhep Mala dhe Nuhi Berisha,dëshmorë të Kombit shqiptar
1976 - Agatha Christie, shkrimtare britanike
Festa dhe përvjetore
Janar |
4998 | https://sq.wikipedia.org/wiki/13%20janar | 13 janar |
Ngjarje
27 p.e.s. - Në Romë mori fund Republika Romake.
532 - Në Kostandinopojë (Stambolli i sotshëm) filloi kryengritja e Nikës.
1129 - Në Koncilin e Troyes u njoh pavarësia e Urdhrit të tempullarëve.
1822 - Greqia shpall pavarësinë.
1902 - Në Berlin hapet shkolla e parë fillore „Freie Hochschule“.
1957 - Firma Wham-O prodhon Frisbee-n e parë.
1963 - Halili dhe Hajria vepër baleti shqiptar, u vu për herë të parë në skenën e baletit.
1963 - Kryetari i parë i shtetit Togo, Sylvanus Epiphanio Olympio vritet nga puçistët.
1967 - Gnassingbé Eyadéma bëhet president në Togo.
1980 - Në Karlsruhe themelohet partia e të gjelbërve gjerman (Die Grünen).
1986 - Filloi lufta qytetare në Jemen.
1991 - Në natën mes 12. dhe 13. janarit trupat ushtarake sovjetike pushtuan ndërtesën e radios dhe televizionit në Vilnius, Lituani. Gjatë këtij aksioni të dhunshëm kundër protestuesve të paarmatosur, u vranë 14 persona dhe u plagosën mbi 1000.
1994 - Cyprien Ntaryamira bëhet kryetari i ri i Burundit. (figura).
1995 - Tërmet në Kobe (Japoni).
2004 - Helmut Kohl fitoi çmimin "Internationaler Adalbertpreis".
Lindje
1927 - Luigj Gurakuqi, regjizor shqiptar
1954 - Trevor Rabin, kitarist afrikano-jugor (Yes)
1958 - Andrew Stanton, regjizor amerikan
1959 - James LoMenzo, bas kiatarist amerikan (Megadeth)
1977 - Orlando Bloom, aktor britanik
Vdekje
1941 - James Joyce, shkrimtar irlandez
1994 - Gjon Karma, aktor shqiptar
1998 - Muslim Mulliqi, piktor shqiptar
1999 - Shani Pallaska, aktor shqiptar
Festa dhe përvjetore
Togo - Ditë i lirit
Janar |
4999 | https://sq.wikipedia.org/wiki/14%20janar | 14 janar |
Ngjarje
1501 - Martin Luther, 17, hyn në Universitetin e Erfurtit.
1539 - Spanja anekson Kubën.
1832 - Shkrimtari amerikan Edgar Allan Poe shkroi tregimin e tijë të parë të shkurtër "Metzengerstein".
1858 - Napoleon Bonaparta i ik një tentimi për vrasje.
1913 - Lufta e Parë Ballkanike: Greqia mundi turqit në Bizani.
1943 - LDB: Franklin D. Roosevelt dhe Winston Churchill filluan Konferencën e Kazablankës për të diskutuar strategjinë dhe për të studjuar fazën e ardhshme të luftës.
1953 - Josip Broz Tito u zgjodh president i Jugosllavisë.
1954 - Hudson Motor Car Company u bashkua me Nash-Kelvinator Corporation dhe formuan American Motors Corporation.
1975 - Lesley Whittle u kidnapua nga Donald Neilson, i njohur si "the Black Panther" (shqip: Panteri i Zi).
1994 - Presidenti amerikan Bill Clinton dhe ai rus Boris Yeltsin nënshkruan Marrëveshjen e Kremlinit.
2012 - Qeveria shqiptare prezantot zyrtarisht logon për 100 vjetorin e pavarsisë. Logoja është e ralziuar nga Zeni Ballazhi.
Lindje
1741 - Benedict Arnold, ushtarak amerikan
1919 - Giulio Andreotti, politikan italian
1941 - Milan Kuqan, plitikan dhe burrshteti slloven
1959 - Geoff Tate, vokalist amerikan (Queensrÿche)
1961 - Mike Tramp, vokalist danez (White Lion)
1963 - Steven Soderbergh, regjisor amerikan
1967 - Zakk Wylde, kitarist amerikan (Black Label Society)
1973 - Giancarlo Fisichella, pilot italian i Formula 1
1977 - Narain Karthikeyan, pikot indian i Formula 1
1982 - Víctor Valdés,portier spanjoll
Vdekje
1676 - Pier Francesco Cavalli, kompozitor italian
1742 - Edmond Halley, astronom anglez
1753 - George Berkeley, filozof irlandez
1898 - Lewis Carroll, matematicient dhe letërar britanez
1957 - Humphrey Bogart, aktor
1978 - Kurt Godel, matematicient
Festa dhe përvjetore
Janar |
5000 | https://sq.wikipedia.org/wiki/15%20janar | 15 janar |
Ngjarje
1759 - Hapet Muzeu Britanik ne Londer.
1890 - Në Mariinski-Teater të Shën Petersburg vihet ne skenë premiera e baletit Bukuroshja e fjetur nga Marius Petipa me muzike te Pjotr Iljitsch Tschaikowski.
1895 - Shfaqet inskenimi me vlera deri ne ditët e sotme nga baleti i Pjotr Iljitsch Tschaikowski Schwanensee nga Baleti perandorak me koreografi të Marius Petipa dhe Lew Iwanow në Mariinski-Teater të Shën Petersburgut.
1916 - Ne Raimundteater ne Vjene shfaqet per here te pare pjesa Das Dreimäderlhaus e Heinrich Berté .
1924 - BBC transmeton me Richard Hughes A comedy of danger e para pjese teatrale radiofonike.
1943 - inaugurohet Pentagoni.
1958 - Shfaqja e parë e operas Vanessa nga Samuel Barber me libret nga Gian Carlo Menotti realizohet në Metropolitan Opera të New York City.
1958 - Shfaqet për herë të parë Filmkomedia gjermane Das Wirtshaus im Spessart.
1961 - Florence Ballard, Mary Wilson dhe Diana Ross nënshkruajnë si Girlgroup-Trio The Primettes.
1971 - Presidenti i Egjiptit solemnisht hapi pendën - Liqenin e Asuanit në lumin Nil.
1992 - Kroacia dhe Sllovenia u njohën ndërkombtarisht.
1999 - Masakra e Reçakut, masakra e fundit më madhe e pushtuesit serb në Kosovë.
Lindje
1622 - Molière, shkrimtar francez (vdiq më 1673)
1863 - Wilhelm Marx, politikan gjerman (v. 1946)
1864 - Isa Boletini, hero kombëtar shqiptar. (v. 1916)
1888 - Kalo Brahim Xhaferaj, luftëtar shqiptar (v. 1974)
1902 - Saud, Mbreti i Arabisë Saudite (v. 1969)
1909 - Jean Bugatti, inxhinier italo-gjerman (v. 1939)
1918 - João Figueiredo, ushtarak brazilian, Presidenti i 30-të i Brazilit (v. 1999)
1918 - Gamal Abdel Nasser, ushtarak egjiptian, Presidenti i 2-të i Egjiptit (v. 1970)
1929 - Martin Luther King, aktivist për të drejtat e njeriut në ShBA (v. 1968)
1933 - Adem Kastrati, piktor akademik nga Kosova, (v. 2000)
1941 - Captain Beefheart, muzikant amerikan dhe artist pamor
1948 - Aldo Zadrima, shahist shqiptar
1948 - Ronnie Van Zant, këngëtar amerikan (Lynyrd Skynyrd)
1958 - Boris Tadić, politikan serb
1959 - Pete Trewavas, bas kitarist anglez (Marillion)
1971 - Gamal Abdel Nasser, politikan dhe burr shteti i Egjiptit
1981 - Pitbull, këgëtar amerikan
1988 - Skrillex, këngëtar dhe DJ amerikan
Vdekje
69 - Galba, perandor i Romës
1919 - Rosa Luxemburg, socialdemokrate evropiane.
1975 - Ernest Koliqi, shkrimtar shqiptar.
2000 - Zhelko Razhnatoviq-Arkan, kriminel serb.
Festa dhe përvjetore
Janar |
5001 | https://sq.wikipedia.org/wiki/16%20janar | 16 janar |
Ngjarje
1547 - Ivani IV kurorëzohet Cari i Rusisë.
1556 - Filipi II kurorëzohet Mbreti i Spanjës.
1777 - Vermonti shkëputet nga New York.
1936 - Në New York ekzekutohet me karrige elektrike vrasësi serial Albert Fish.
1920 - Zeta Phi Beta Sorority Inc. u themelua në kampusin e Universitetit të Harvardit.
1945 - Adolf Hitler kaloi në bunkerin e tij nëntokësor të ashtuquajtur Führerbunker.
1956 - Presidenti egjitas Gamal Abdal Nasser pretendon të çlirojë Palestinën nga hebrenjtë.
1969 - Studenti çek Jan Palach vetëflijohet në Pragë, në protestë kundër okupimit sovjetik.
1970 - Buckminster Fuller fitoi Medaljonin e Artë nga Instituti Amerikan i Arkitekturës.
1991 SHBA dhe aleatët e saj filluan Luftën e Gjirit, me sulme masive ajrore ndaj objekteve ushtarake dhe industriale në Irak dhe Kuvajt, në ora 19 pas skadimit të ultimatumit nga OKB-ja.
2001 - Presidenti Laurent-Désiré Kabila u vra nga një nga truprojat e tij.
2011 - Ilir Meta, lideri i partisë LSI, shpallet i pafajshëm nga Gjykata e Lartë për akuzat e korrupsionit aktiv gjatë periudhës kur ishte Zv/kryeministër.
Lindje
1844 - Ismail Qemali, themelues i shtetit të pavarur shqiptar
1931 - Johannes Rau, politikan gjerman
1959 - Sade Adu, këngëtare nigerio/britanike
1928 - Skënder Xhiku, agronom shqiptar
1929 - Jashar Rexhepagiq, shkrimtar shqiptar
1961 - Hajrudin Hari Vareshanovic, kantautor boshnjak i muzikës argëtuese
1962 - Paul Webb, muzikant anglez (Talk Talk, .O.rang)
1963 - James May, gazetar dhe prezantues anglez
1974 - Kate Moss, Supermodele dhe stiliste Angleze
1980 - Seydou Keita, futbollist nga Mali
Vdekje
1962 - Ivan Meshtroviq, skulptor dhe arkitekt kroat.
Festa dhe përvjetore
Janar |
5002 | https://sq.wikipedia.org/wiki/17%20janar | 17 janar |
Ngjarje
38 p.e.s. - Oktaviani u martua me Livia Drusilla.
1595 - Henri IV i Francës i shpalli luftë Spanjës.
1605 - Për herë të parë u botua Don Quixote.
1799 - U ekzekutua patrioti maltez Dun Mikiel Xerri sëbashku me shumë të tjerë.
1913 - Raymond Poincaré u zgjodh Presidenti i Francës.
1945 - Diplomati suedez Raoul Wallenberg u zhduk në Hungari duke qenë nën mbikëqyrjen ruse.
1973 - Ferdinand Marcos u bë "President i Përjetshëm" i Filipineve.
1995 - Dridhja e tokës më intenzitet prej 7.3 shkallësh në Kobe, Japoni shkaktoi dëme materiale dhe gjetën vdekjen 6,434 njerëz.
1996 - Çekia aplikoi për antarësim në BE.
1998 - Paula Jones akuzoi presidentin Bill Clinton për ngacmime seksuale.
2001 - Presidenti amerikan Bill Clinton ngriti rangun e Meriwether Lewisit nga zëvendës në kapiten.
2002 - Eruptoi vullkani Mount Nyiragongo në Kongo duke lënë rreth 400,000 njerëz pa shtëpi.
2011 - Sali Nivica, patriot e publicist, dekorohet nga presidenti Bamir Topi, Nderi i Kombit
Lindje
1504 - Papa Pius V
1706 - Benjamin Franklin, shkrimtar amerikan
1820 - Anne Bronte, shkrimtare britanike
1893 - Rutherford B. Hayes. ish president i ShBA-ve
1899 - Al Capone, gangster amerikan
1912 - Mandi Koçi, fotograf shqiptar
1922 - Luis Echeverría, politikan meksikan
1931 - James Earl Jones, aktor amerikan
1941 - Jani Riza, aktor shqiptar (V. 1988)
1942 - Muhamed Ali, boksier
1949 - Mick Taylor, muzikant anglez (The Rolling Stones)
1955 - Mami Koyama, dubluese japoneze
1956 - Paul Young, muzikant anglez
1960 - John Crawford, muzikant amerikan
1962 - Jim Carrey, aktor amerikano-kandez
1963 - Kai Hansen, vokalist dhe kitarist gjerman (Gamma Ray)
1964 - Michelle Obama, bashkëshortja e Barack Obama, Zonja e Parë e 46-të e SHBA
1969 - Tiësto, DJ hollandez
1980 - Zooey Deschanel, aktore amerikane
1984 - Sophie Dee, pornostare uellsiane
Vdekje
395 - Teodosi I, perandor i Romesë
1468 - Skënderbeu, hero kombëtar shqiptar
1895 - Haki Stërmilli, nëpunës, shkrimtar, publicist dhe deputet shqiptar.
1982 - Jusuf Gërvalla, poet shqiptar dhe atëdhetar i shquar
1982 - Kadri Zeka, veprimtar , atdhetar shqiptar
1982 - Bardhosh Gërvalla, veprimtar, atdhetar shqiptar
2002 - Camilo José Cela, shkrimtar spanjoll, Nobelist
2005 - Zhao Ziyang, politikan kinez
2009 - Qamil Batalli shkrimtar shqiptar
Festa dhe përvjetore
Shën Andoni i Madh doktor i kishës dhe themelues i manastireve
Janar |
5006 | https://sq.wikipedia.org/wiki/Gripi | Gripi | Gripi është një sëmundje ngjitëse e shkaktuar nga virusi i familjes orthomyxoviridae. Është një sëmundje sezonale dhe shkakton dëmtim në organet e frymarjes.Më së shumti ka ndikim tek fëmijët dhe të moshuarit.
Llojet e gripit
Gripi avian (an.: avian flu) apo gripi i shpesëve
Epidemi/Pandemi të gripit
Si epidemi e gripit ose grip i rëndë merret kur 10-20 % e popullsisë së një regjioni janë të infektuar. Bartësit më aktivë dhe njëherit kryesor të infektimit janë fëmijët.
Shkaktarë të epidemisë dhe pandemisë janë viruset epidemik të grupit A dhe rrallë herë të grupit B. Këta virus janë në gjendje të ndërrojnë gjatë kohës molekulat antigjene të sipërfaqes : Hemaglutin (H) dhe Neuraminidase (N) dhe më këtë gjatë një ri-infektimi depërtojnë sistemin e imunitetit të njeriut.
Për këtë shkak në vitin 1948, Organizata Botërore e Shëndetësisë ka krijuar një rrjetë prej 110 laboratorëve, në të cilët punohet për lokalizimin, identifikimin dhe përcjelljen e krijimit të varianteve të reja të viruseve. Në bazë të rezultateve të këtij rrjeti, organizata parashikon rrjedhat e zhvillimit të varianteve, për të cilat i informon shtetet anëtare.
Pandemitë e shekullit XX janë emërtuar nga vendi, nga i cili rrjedhin :
1918 - 1920 "Gripi spanjoll" ka lënë pas vete 20 - 50 milionë të vdekur.
1957 - 1958 "Gripi aziatik" ka lënë pas vete diku 1 milionë të vdekur.
1968 - 1969 "Gripi i Hongkongut" ka lënë pas vete diku 1 milionë të vdekur.
Pandemia edhe më tutje në kohën e tashme është një rrezik i vërtet për shëndetin në mbarë rruzullin tokësor. Sipas Organizatës Botërore të Shëndetësisë, përhapja e një epidemie të gripit paraqet një ndër rreziqet më të mëdha duke llogaritur sistemet e mbingarkuara shëndetësore në shumë vende të botës.
Shih edhe
Tamiflu, medikamente .
Burimi i të dhënave
Sëmundje |
5041 | https://sq.wikipedia.org/wiki/1%20Mars | 1 Mars |
Ngjarje
492 - Gelasius bëhet Papë
1565 - portugezët themelojnë Rio de Janeiro
1872 - Është themeluar parku nacoinal Yellowstone në SHBA , i pari park naconal në botë.
2002 - sulm i ShBA-së mbi Afganistan: Operacioni Anakonda fillon në lindje të Afganistanit
Lindje
1810 - Frédéric Chopin, kompozitor polak († 1849)
1941 - Koçi Petriti, poet shqiptar
1945 - Xhevahir Spahiu, shkrimtar shqiptar
1954 - Ron Howard, aktor, regjisor, producent filmi amerikan
1969 - Femi Cakolli, studiues i letërsisë, pastor, poet dhe publicist
1994 - Justin Bieber,Këngëtar Kanadez,Zhanret:Pop,R&B
Vdekje
1792 - Leopold II., mbret i Mbretërisë Romake, mbret romako-gjerman,
1911 - Jacobus Henricus van 't Hoff, kimist holandez
2012 - Vdes kantautori i famshëm italian Lucio Dalla.
Festa dhe përvjetore
Dita e Pavarèsisë së Bosnjës dhe Hercegovinës
Mars |
5059 | https://sq.wikipedia.org/wiki/1%20Maj | 1 Maj |
Ngjarje
1786 - Opera Martesa e Figarosë e kompozuar nga Mozart u shfaq për herë të parë në Burgtheatër të Vienës
1902 - Mendohet te jete krijuar Shoqata e Punetoreve ne Shkoder nga Shtjefën Ingrizi
2004 - Çekia, Estonia, Hungaria, Letonia, Lituania, Malta, Polonia, Qipro, Sllovakia dhe Sllovenia i bashkohen Bashkimit Evropian.
Lindje
1927 - Filip Gjergji, koreograf dhe balerin Shqiptar
1968 - Oliver Bierhoff, futbollist Gjerman
1981 - Derek Asamoah, futbollist Ganez
1985 - Shpat Kasapi, këngëtar Shqiptar
Vdekje
1945 - Joseph Goebbels, politikan Nazist Gjerman (l. 1897)
1945 - Magda Goebbels, gruaja e Joseph Goebbels (l. 1901)
1994 - Ayrton Senna, garues në garat automobilistike Formula 1 (l. 1960)
Festa dhe përvjetore
Ishujt Marshall - Festa e Kushtetutës
Kazakistani - Dita e Popullit
Samoa - Dita e Popullit
Dita e punëtorëve (Dita e proletariatit)
Festë
Maj |
5060 | https://sq.wikipedia.org/wiki/1%20Qershor | 1 Qershor |
Ngjarje
1485 - Matthias Corvinus nga Hungaria rrëmben Vjenën nga Frederick III.
1533 - Anne Boleyn kurorëzohet mbretëreshë e Anglisë.
1792 - Kentucky bëhet shteti i 15-të i Shteteve të Bashkuara.
1796 - Tennessee bëhet shteti i16-të i Shteteve të Bashkuara.
1812 - Lufta e vitit 1812: Presidenti i Shteteve të Bashkuara James Madison kërkon nga Kongresi i Shteteve të Bashkuara që t'i shpall luftë Britanisë së Madhe.
1959 - hapet Instituti Albanologjik në Prishtinë
Lindje
1265 - Dante Aligieri - Shkrimtar nga Firenca
1839 - Abdyl Frashëri, politikan, atdhetar shqiptar (V. 1892)
1850 - Sami Frashëri, dijetar, studiues, shkrimtar e publicist shqiptar (V. 1904)
1926 - Andy Griffith, aktor amerikan
1926 - Marilyn Monroe - aktore amerikane
1936 - Bekim Fehmiu aktor i madh shqiptar ( 2010).
1937 - Morgan Freeman
1949 - Tonin Tërshana këngëtar shqiptar.
1968 - Jason Donovan
1974 - Alanis Morissette
Vdekje
1846 - Papa Grguri i XVI, papë
1868 - James Buchanan, presidenti i 15-të i SHBA-së
1952 - John Dewey, filozof, psikolog dhe reformator amerikan
1962 - Adolf Eichmann, SS-udhëheqës gjerman
1999 - Avdi Xhaqku,në Pashtrik, Dëshmor i Kombit.
2005 - George Mikan, basketbollist amerikan
Festa dhe përvjetore
Dita Ndërkombëtare e fëmijëve
Qershor |
5061 | https://sq.wikipedia.org/wiki/1%20Korrik | 1 Korrik | 1 korriku është dita e 182-të e kalendarit gregorian (dita e 183-t në vitin e brishtë) - kështu që deri në fund të vitit kanë mbetur edhe 183 ditë.
Ngjarje
1991 - Stjepan Mesiç, pas një muaji vonesë u zgjodh kryetar kryesisë së Jugosllavisë.
1997 - Pas 99 vite sundimi nga Britania e Madhe, Hong Kongu i është kthyer Kinës.
Lindje
1646 - Gottfried Wilhelm Leibniz, filozof gjerman
1780 - Carl von Clausewitz, general prusisë
1804 - George Sand, letarare franceze
1894 - Isaak Babel, gazetar rus
1916 - Olivia de Havilland, aktore amerikane fitues e Academy Awards
1925 - Franca Magnani, gazetare italiane
1934 - Sydney Pollack, američki glumac i režiser
1945 - Hamdi Gashi, punonjës shkencor shqiptar
1953 - Jadranka Kosor, gazetare dhe politikane kroate
1961 - Diana Spencer, princeza e Uellsit
1961 - Carl Lewis, atlet amerikan
1967 - Pamela Anderson, aktore kanadeze
1977 - Liv Tyler, aktore amerikane
Vdekje
1736 - Ahmed i III-të, sulltan i Perandorisë osmane
1971 - William Lawrence Bragg, fizikant anglez
1974 - Juan Perón, gjeneral dhe kryetar argjentinas
1983 - Buckminster Fuller, američki arqitekt, dizajner, filozof dhe shkrimtar amerikan
2004 - Marlon Brando, aktor amerikan
2004 - Jasper Ridley, letrar britanez
Festa dhe përvjetore
Dita ndërkombëtare e humorit
Korrik |
5062 | https://sq.wikipedia.org/wiki/1%20Gusht | 1 Gusht | 1 gushti është dita e 213-të e kalendarit gregorian (dita e 214-t në vitin e brishtë) - kështu që deri në fund të vitit kanë mbetur edhe 152 ditë.
Ngjarje
30 p.e.s. - Octavian, më vonë i njohur si Augustus, hyn në Aleksandri, Egjipt, duke e vënë nën kontrollë të Republikës Romake.
527 - Justinian I bëhet udhëheqësi i vetëm i Perandorisë Bizantine.
1203 - Isaac II Angelus, rindërton Perandorinë Romake Lindore, dhe shpall djalin etijë Alexius IV Angelus bahkë eprorë.
1291 - U formua Kofederata Zvicerane.
1461 - Edward IV kurorëzohet si mbret i Anglisë.
1492 - Ferdinand dhe Isabella përzënë judët jashtë Spanjës.
1498 - Kristofor Kolombi bëhet evropiani i parë i cili viziton Venecuelën.
1619 - Robi i parë afrikan arrin në Jamestown Virginia.
1774 - U zbulua oksigjeni
1820 - Hapet kanali Regent's Canal në Londër.
1831 - Hapet ura London Bridge.
1832 - Mbaron Lufta e Zezë e Skifterëve.
1834 - Ndalohet robëria në Perandorinë Britanike.
1838 - Edukohen robërit në Trinidad dhe Tobago.
1876 - Kolorado bëhet shteti i 38-të i Sh.B.A.-ve.
1902 - Shtetet e Bashkuara blejnë nga Franca të drejtën e Kanalit në Panama.
1914 - Gjermania i shpallë luftë Rusisë në fillim të Luftës së parë Botërore.
1941 - Prodhohet vetura e parë Jeep.
1943 - Nga 1-3 gusht u mbajt Konferenca e Mukjes.
1944 - Anne Frank shkruan thënjen e fundit në ditarin e sajë.
1960 - Dahomey (më vonë emëruar Benini) shpall pavarësi nga Franca.
1960 - Partia Komuniste e Punës u ndaua në Senegal.
1960 - Islamabadi shpallet kryeqyteti federal i Qeverisë së Pakistanit.
1966 - Charles Whitman vret 15 persona duke gjuajtur nga ndërtesa kryesore e Universitetit të Teksasit në Austin para se të vritet nga policia.
1967 - Izraeli anekson Jerusalemin Lindor.
1977 - Frank H.T. Rhodes zgjedhet president i Universitetit Cornell, detyrë në të cilën do të veprojë për 18 vite.
1981 - MTV fillon transmetimet e saj të para në SHBA.
1994 - Michael Jackson dhe Lisa Marie Presley deklarojnë publikisht martesën e tyre.
Lindje
1872 - Jani Minga, nënshkrues i Deklaratës së Pavarësisë së Shqipërisë (vdiq më 1947)
1942 - Giancarlo Giannini, aktor italian.
1944 - Andrew G. Vajna, producent amerikan filmash.
1952 - Zoran Đinđić, politikan serb (v. 2003).
1963 - Coolio, reper amerikan, producent dhe aktor.
1984 - Bastian Schweinsteiger, futbollist gjerman.
Vdekje
2005 - Fahd, Mbreti i Arabisë Saudite (l. 1923).
Festa dhe përvjetore
Dita Kombëtare e Zvicrës
Gusht |
5063 | https://sq.wikipedia.org/wiki/1%20Shtator | 1 Shtator | 1 shtatori është dita e 244-të e kalendarit gregorian (dita e 245-t në vitin e brishtë) - kështu që deri në fund të vitit kanë mbetur edhe 121 ditë.
Ngjarje
1715 - Vdes mbreti Louisi XIV i Francës pas 72 vite udhëheqjeje, udhëheqja më afatgjate në Evropë.
1807 - Zëvendës presidenti i mëhershëm amerikan Aaron Burr akuzohet për tradhëti.
1905 - Alberta dhe Saskatchewan i bashkohen kofederatës Kanadeze.
1906 - U themelua International Federation of Intellectual Property Attorneys (FICPI).
1910 - U themelua klubi sportiv brazilian Sport Club Corinthians Paulista.
1914 - St. Petersburg, Rusi, e ndërron emrin në Petrograd.
1928 - Ahmet Zogu e shpall Shqipërinë monarki dhe shpallet mbret.
1939 - Gjermania naziste pushton Poloninë.
1964 - U themelua Indian Oil Corporation pas bashkimit të kompanive Indian Oil Refineries dhe Indian Oil Company.
1982 - U themelua Air Force Space Command e Shteteve të Bashkuara.
1991 - Uzbekistani shpall pavarësi nga Bashkimi Sovjetik.
Lindje
Vittorio Gasman - aktor i teatrit dhe kinemase italiane
1822 - Hajram Rouds Revels, prift dhe politikan amerikan.
1848 - Avgust Forel, mjek zvicerran.
1875 - Edgar Rajs Barouz, shkrimtar amerikan.
1877 - Fransis Vilijam Aston, fizikant anglez.
1945 - Mustafa Balel, shkrimtar turk
1972 - Kpictal Campc, aktore amerikane.
Vdekje
1970 - François Mauriac, shkrimtar francez, nobelist
Festa dhe përvjetore
Shtator |
5064 | https://sq.wikipedia.org/wiki/1%20tetor | 1 tetor | 1 tetori është dita e 274-të e kalendarit gregorian (dita e 275-t në vitin e brishtë) - kështu që deri në fund të vitit kanë mbetur edhe 91 ditë.
Ngjarje
331 p.e.s. - Leka i Madh mundë Dariusin III të Persisë në Betejën e Gaugamelës.
959 - Edgar the Peaceable bëhet mbret i Anglisë.
1843 - Fillon të botohet News of the World në Londër.
1847 - Inovatori gjerman Werner von Siemens themelon kompaninë Siemens AG & Halske. (figura 1)
1870 - U leshuan kartolinat e para nga posta britanike;Roma u be kryeqytet i Italise.
1880 - Hapet fabrika e parë e poçave elektrikë nga Thomas Edison. (figura 2)
1888 - Botohet revista National Geographic per here te pare
1908 - Kompania Ford paraqet veturën Model T.
1958 - U krijua NASA për të zëendësuar institutin e quajtur NACA.
1960 - Nigeria pavarësohet nga Mbretëria e Bashkuar.
1971 - Walt Disney World hapet afër Orlando, Florida, ShBA.
1975 - Muhammad Ali mund Joe Frazierin në ndeshjen e boksit në Manila, Filpine.
1977 - Pele lë futbollin.
1978 - Tuvalu pavarësohet nga Mbretëria e Bashkuar.
1982 - Helmut Kohl zëvendëson Helmut Schmidtin si Kancelari i Gjermanisë.
1982 - Hapet EPCOT Center në Walt Disney World afër Orlandos, Florida, ShBA.
1994 - Palau pavarësohet nga Shtetet e Bashkuara.
1998 - Vladimir Putin Bëhet anëtar peranent i Këshillit të Sigurimit të Federatës Ruse.
2005 - Pëlcitja e një bombe vret 23 njerëz në Bali.
2007 - Në Britaninë e Madhe u ngritën vitet e lejimit të pierjes së duhanit nga 16 në 18.
2012 - Fillon transmetimin kanali dixhital RTSH Muzikë.
Lindje
1924 - Jimmy Carter, president amerikan
1930 - Richard Harris, aktor anglez (v. 2002)
1935 - Julie Andrews, aktore dhe këngëtare britaneze
1945 - Jusuf Gërvalla, poet shqiptar dhe atëdhetarë i shquar
1969 - Zach Galifianakis, aktor dhe komedian amerikan
2021 Eileen Taipi
Vdekje
shek.12-14 - Shën Joan (Jan) Kukuzeli, Shenjtor, himnograf, mjeshtër dhe teoricien i muzikës kishtare bizantine në Kishën Ortodokse.
1911 - Wilhelm Dilthey, filozof gjerman
Festa dhe përvjetore
Shën Joan (Jan) Kukuzeli - Shenjtor i Kishës Ortodokse.
1949 - pavarësia e Kinës
1960 - pavarësia e Nigerisë
1978 - pavarësia e Tuvalut
1994 - pavarësia e Palaut
Dita botërore e luftes kunder hepatitit C
Dita botërore e të moshuarëve
Tetor |
5065 | https://sq.wikipedia.org/wiki/1%20N%C3%ABntor | 1 Nëntor | 1 Nëntori është dita e 305-të e kalendarit gregorian (dita e 306-t në vitin e brishtë) - kështu që deri në fund të vitit kanë mbetur edhe 60 ditë.
Ngjarje
1755 – Tërmeti dhe tsunami i rënë në Lisbon shkaktoi më shumë se 50.000 të vrarë.
1800 - John Adams është presidenti i parë amerikan i cili jetoi në Shtëpinë Ekzekutive më vonë emëruar Shtëpia e Bardhë.
1922 - Dha dorëheqje sulltani i fundit i Perandorisë Osmane, Mehmedi VI.
1950 - Nacionalistët portorikan Griselio Torresola dhe Oscar Collazo tentuan të vrasin presidentin amerikan Harry S. Truman në Blair House.
1951 - U krijua Universiteti Bujqësor i Tiranës si Institut i Lartë Bujqësor
1956 - U formua shteti Kerala në Indi.
1970 - Zjarri në sallën e lozjes në Saint-Laurent-du-Pont, Francë ua mori jetën 144 të rinjëve.
1981 - Antigua dhe Barbuda u pavarësuan nga Britania e Madhe.
1982 - U bë përurimi i Muzeut Kombëtar Gjergj Kastrioti Skënderbeu.
1993 - U bë Traktati i Mastrichtit për krijimin formal të Bashkimit Evropian.
2009 - Bill Clinton, viziton Kosovën
Lindje
1761 - Angelo Anelli, letrar italian
1813 - Petar II Petroviq Njegosh, sundues i Malit të Zi
1880 - Alfred Wegener, gjefizikant dhe meteorolog gjerman
1909 - Bruno Bjelinski, kompozitor kroat
1943 - Salvatore Adamo,shansonjer belg
1944 - Ibrahim Kajan, letrar boshnjak
1596 - Pietro da Cortona, ndertimtar romak, barokian
1962 - Zahir Pajaziti, ushtark, dëshmor shqiptar
1962 - Anthony Kiedis, këngëtari i grupit Red Hot Chili Peppers
1969 - Tahir Domi, Tie Domi, lojtari shqiptar, profesionit i hockey-t në akull
1972 - Ezra Pound, shkrimtar amerikan
1973 - Aishwarya Rai, aktore indiane
1986 - Penn Badgley, aktor amerikan
Vdekje
1894 - Aleksandri III , car i Perandorisë ruse
1903 - Theodor Mommsen, historian gjerman
2001 - Bekir Misirliq, piktor dhe skulptor boshnjak
Festa dhe përvjetore
1981 - pavarësia e Antigua dhe Barbuda
Nëntor |
5066 | https://sq.wikipedia.org/wiki/1%20dhjetor | 1 dhjetor | 1 dhjetori është dita e 335-të e kalendarit gregorian (dita e 336-t në vitin e brishtë) - kështu që deri në fund të vitit kanë mbetur edhe 30 ditë.
Ngjarje
1640 - Portugalia pavarësohet nga Spanja dhe João IV i Portugalisë bëhet mbret.
1656 - Gjermania i ofron ndihmë Polonisë në luftën kundër Suedisë.
1742 - Mbretëresha Elisabeth urdhëron dëbimin e të gjithë hebrenjve nga Rusia.
1822 - Dom Pedro kurorëzohet perandor i Brazilit.
1835 - Hans Christian Andersen publikoi librin e tij të parë me përralla.
1878 - Montohet telefoni i parë në Shtëpinë e Bardhë.
1887 - Traktati sino-portugez miraton kontrollin e Portugalisë në Macao të Kinës.
1913 - “Ford Motor Co” filloi të përdorë shiritat lëvizës që do ta fusin botën në epokën e prodhimeve masive.
1943 - Në takimin në Teheran, liderët e SHBA-së, BRSS-së dhe Britanisë së Madhe, rikonfirmojnë synimet e 30 tetorit 1943, që kanë të bëjnë me krijimin e një organizate që do të ofronte paqe dhe siguri në botë.
1952 - Në Danimarkë kryhet operacioni i parë i ndërrimit të gjinisë.
1973 - David Ben-Gurion, themeluesi i shtetit Izraelit dhe kryeministri i parë i tij, vdes në moshën 87-vjeçare.
1976 - Antigua dhe Barbuda antarsohet në OKB.
1982 - Në Universitetin e Jutas, Barney Clark bëhet njeriu i parë të cilit i vendoset zemër artificiale.
1982 - Michael Jackson paraqiti albumin e dytë solo Thriller, i cili bëhe albumi m i shitur i tëgjitha kohërave.
1988 - Dita Botërore kundër AIDS
1988 - Benazir Bhutto u zgjodh Kryeministre e Pakistanit.
1991 - Votuesit e Ukrainës në referendumin e mbajtur miratuan ndarjen e Ukrainës nga Bashkimi Sovjetik.
1998 - Exxon njofton marrëveshjen në vlerë 73.7 dollarë amerikan për bashkim me kompaninë Mobil për të krijuar kompaninë e re Exxon-Mobil, kompania më e madhe në botë.
2001 - Trans World Airlines realizon fluturimin e fundit para blerjes nga American Airlines.
Lindje
1081 - Luigji i VI , mbret francez nga 1108 deri 1137
1083 - Ana Komnena historiane dhe princeshë bizantine 1083 deri 1153
1893 - Ernst Toller, letrar gjerman
1929 - Alfred Moisiu, president i Shqipërisë nga 2002 deri 2007
1932 - Antun Šoljan, letrar kroat
1935 - Woody Allen, regjisor dhe aktor amerikan
1935 - Ivica Šerfezi, këngëautor dhe këngëtar kroat
1945 - Bette Midler, këngëtare dhe aktore amerikane
Vdekje
1521. - Lav i X., papë
1563. - Andrija Medulić, piktor kroat
1934. - Sergej Kirov, politikan sovjetik
Festa dhe përvjetore
Dita botërore kundër AIDS-it
Dhjetor |
5107 | https://sq.wikipedia.org/wiki/2%20Korrik | 2 Korrik | 2 korriku është dita e 183-të e kalendarit gregorian (dita e 184-t në vitin e brishtë) - kështu që deri në fund të vitit kanë mbetur edhe 182 ditë.
Ngjarje
1839 – Robërit afrikanë në një anije “Amistad” ngrihen dhe rebelohen kundër zotërinjve të tyre.
1881 – James Gardield, presidenti i 20-të i Shteteve të Bashkuara të Amerikës, plagoset në Washington dhe si pasojë e kësaj vdes në muajin shtator.
1917 – Gjatë Luftës së Parë Botërore, Greqia i shpall luftë Gjermanisë dhe aleatëve të saj.
1961 – Shkrimtari Ernest Hemmingway vdes nga infektimi i plagës së vetëshkaktuar nga një armë zjarri në Ketchum, Idaho.
1964 – Presidenti amerikan, Lyndon Johnson, nënshkruan Projektligjin për të drejtat civile.
1990 - Filloi hyrja masive në ambasada. Filluan demostratat në gjithë vendin. Goditje e ashpër ndaj diktaturës dhe shërbetorëve të saj në Tiranë.
1990 - Dita e shpalljes së Deklaratës Kushtetuese në Kosovë.
1992 – IRA pranon vrasjen e tre personave, për të cilët pretendonte se jepnin informata për aktivitetet e tyre.
1999 – Shkrimtari amerikan, Mario Puzo – autor i librit “Kumbari” – vdes në moshën 78-vjeçare.
2005 – Ngjarja më e madhe globale muzikore “Live 8” mbahet në tentim për të rritur vetëdijen për varfërinë në Afrikë.
Lindje
1714 - Christoph Willibald Gluck, kompozitor gjerman
1724 - Friedrich Gottlieb Klopstock, shkrimtar gjerman
1862 - William Henry Bragg, muzikant anglez
1869 - Hjalmar Söderberg, shkrimtar, gazetar suedez
1877 - Hermann Hesse, letrar zvicrano-gjerman , fitues i çmimit Nobel për letersi
1903 - Olavi i V, mbret norvegjez
1904 - René Lacoste, teniser dhe kreator mode francez
1925 - Patrice E. Lumumba, politikan afrikan dhe kryetar i Kongos
1930 - Carlos Menem, politikan argjentinas
1940 - Kenneth Clarke, politikan britanik
1947 - Larry David, aktor, shkrimtar, humorist dhe drejtor filmi
1985 - Ashley Tisdale, aktore dhe këngëtare Americane
Vdekje
1566 – Nostradamusi astrologu i njohur francez.
1961 - Ernest Heminguej, shkrimtar amerikan.
1999 - Mario Puzo, shkrimtar dhe skenarist amerikan
1987 - Michael Bennett, skenarist amerikan, fitues i Pulitzerit
Festa dhe përvjetore
Dita ndërkombtare e gazetarëve sportiv
Korrik |
5110 | https://sq.wikipedia.org/wiki/E%20marta | E marta | E marta është dita e dytë e javës së kalendarit shqiptar. Emri i saj vjen nga planeti Mars. E marta mbahet si dita e dytë e javës në shumë vënde në botë (sidomos në Evropë, për më tepër shikoni ISO 8601).
Kalendari |
5111 | https://sq.wikipedia.org/wiki/E%20m%C3%ABrkura | E mërkura | E mërkura është dita e tretë e javës e kalendarit shqiptar. Emri i saj vjen nga planeti i Merkurit.
E mërkura mbahet si dita e tretë e javës në shumë vënde në botë (sidomos në Evropë, për më tepër shikoni ISO 8601).
Shih edhe
Kalendari |
5112 | https://sq.wikipedia.org/wiki/E%20enjtja | E enjtja | E enjtja është dita e katërt e javës së kalendarit shqiptar. Rradhitet pas ditës së mërkure dhe paraprinë ditën e premte.
Emri i saj vjen nga En ose i enjturi, perëndia e lashtë ilire e zjarrit. En i cili në mitologjinë ilire njihet edhe me emrin Perëndi është i barazvlefshëm me Jupiterin në mitologjinë romake, me Zeusin në mitologjinë greke dhe Thorin në mitologjinë vikinge.
E enjtja mbahet si dita e katërt e javës në shumë vënde në botë (sidomos në Evropë sipas ISO 8601).
Referimet
Kalendari |
5113 | https://sq.wikipedia.org/wiki/E%20premtja | E premtja | E premtja është dita e pestë e javës e kalendarit shqiptar. Emri i saj vjen nga perëndesha ilire me emrin "Prene", e cila barazvlerësohet me Afroditën greke dhe Venusin romak, të quajtur më vonë Venere. Në italisht Venerdi quhet e premtja. Ajo mbahet si dita e pestë e javës në shumë vënde në botë (sidomos në Evropë sipas ISO 8601). Perëndesha Prene është shndërruar më vonë në shenjtore, sot kemi disa kisha të njohura të Shna Prenes.
Kalendari |
5114 | https://sq.wikipedia.org/wiki/E%20shtuna | E shtuna | E shtuna është dita e gjashtë e javës e kalendarit shqiptar. Emri i saj vjen nga Saturni.
E shtuna mbahet si dita e gjashtë e javës në shumë vende në botë (sidomos në Evropë sipas ISO 8601).
Kalendari |
5115 | https://sq.wikipedia.org/wiki/E%20diela | E diela | E diela është dita e shtatë e javës. Emri i saj vjen nga Dielli, pra dita e diellit, jo vetëm në shqip, por në disa gjuhë (anglisht: Sun-day). E diela mbahet si dita e shtatë e javës në shumë vende në botës, por në antikitet ajo ka qenë dita e parë. E diela u la pushim për herë të parë nga perandori Kostandini i Madh në vitin 321, pasi ai fillimisht adhuronte Diellin si hyjninë e tij supreme. Pas ligjërimit të krishtërimit në disa vende të botës emri i ditës së Diellit u ndryshua në 'Dita e Zotit'. Në latinisht e diela quhej 'Dies Solis', ku më vonë u bë Domenica.
E diela në Krishterim
Në traditën e Kishës Ortodokse, në ndryshim nga traditat e tjera, e diela është dita e parë e javës, sipas konceptit biblik të krijimit të botës, ndërsa e shtuna është dita e shtatë (Gjeneza 1). Ajo përkon me ditën e ngjalljes së Krishtit, e kësisoj quhet dita e Zotit, madje në disa gjuhë është emërtuar pikërisht kështu, p.sh., në italisht Domenica, në greqisht Κυριακή (Kiriaki) etj. Në shqip kjo ditë vazhdon të emërtohet sipas kuptimit të ditës së Diellit.
Me të dielën fillon java e besimtarëve dhe rreth saj lëviz duke e pasur si qendër adhuruese dhe si qendër të kohës personale.
Sipas dëshmive të apostujve (Mattheu 28:1; Marku 16:2; Llukai 24:1; Joani 20:1,19 ), Ngjallja Krishtit ndodhi “ditën e parë të javës”. Kështu të krishterët filluan ta nderojnë shumë këtë ditë, sepse me ngjalljen u shpartallua pushteti i djallit, u çliruan besimtarët nga vargonjtë e vdekjes dhe filloi një jetë e re për tërë krijesën, si rrjedhojë kjo u bë ngjarja më e rëndësishme e krishterimit.
Dita e diel - dita e Zotit, është gjithashtu dita e tetë dhe e parë, sipas etërve të shenjtë të kishës. Ajo tregon fundin e botës së vjetër (si ditë e tetë) dhe fillimin e botës së re që vjen (si ditë e parë dhe si ditë e përjetësisë).
Shën Konstandini i Madh ishte i pari që caktoi ditën e Zotit, pra ditën e diel, si ditë pushimi për të gjithë Perandorinë Romake. Urdhëresa perandorake, që doli më 3 mars të vitit 321, caktoi pushim të përgjithshëm nga çdo lloj pune. Që prej asaj kohe e deri më sot legjislacionet e të gjitha shteteve të krishtera përcaktojnë të dielën - ditën e Zotit, ditë pushimi.
Këtë ditë, besimtarët i lënë pas gjërat materiale të përditshme dhe luten më intensivisht.
Veçanërisht shenjtërimi i kësaj dite, arrihet me gatishmërinë për pjesëmarrjen në liturgjinë hyjnore dhe në kungimin e shenjtë.
Referime
Kalendari |
5138 | https://sq.wikipedia.org/wiki/Data | Data | Data (v. lat.: dare) është:
Një ditë kalendarike, dmth. një ditë e përcaktuar.Per rrap lodren mrena.Shiko edhe:
Formati i datave, e cila është forma me të cilën fiksohet me shkrim një ditë kalendarike.
Data sot është ,
Ora aktualisht është (UTC) , kurse në Shqipëri
Një kalendar, i cili vendos ndarjen kohore të një viti.
Kalendari
Njësitë kohore
Madhësitë astronomike të kohës
Kronologji |
5549 | https://sq.wikipedia.org/wiki/18%20janar | 18 janar |
Ngjarje
474 - Leo II u bë perandor bizantin.
1535 - Francisco Pizarro themeloi qytetin Lima, që është kryeqyteti i Perusë.
1670 - Henry Morgan pushtoi Panamanë.
1701 - Frederick I u bë mbret i Prusisë.
1871 - Bashkimi i Gjermanisë
1778 - James Cook ishte evropiani i parë që zbuloi ishujt Hawaii, të cilët i emëroi "Ishujt Sanduiç".
1919 - Ignacy Jan Paderewski u bë kryetare e Polonisë së pavarur.
1919 - U themelua Bentley Motors Limited.
1955 - Filloi beteja në Yijiangshan.
1990 - Kryetari i Washington, D.C., Marion Barry, u arrestua nga FBI për posedim narkotikë.
1997 - Norvegjezi Boerge Ousland u bë personi i parë që kaloi Antarktikun i vetëm dhe i pa ndihmuar.
2002 - Lufta civile në Sierra Leone përfundimisht u shpall si e përfunduar.
2012 - Ambasada turke në Bagdad sulmohet me tre predha.
2012 - Wikipedia në gjuhën angleze mbyllet për 24 orë në formë proteste ndaj SOPA e PIPA.
Lindje
1689 - Montesquieu, filozof francez (v. 1755)
1882 - A. A. Milne, shkrimtar anglez (vdiq më 1956)
1904 - Cary Grant, aktor amerikan (v. 1986)
1905 - Joseph Bonanno, mafioz italo-amerikan (v. 2002)
1935 - Pjetër Arbnori, shkrimtar dhe politikan shqiptar
1967 - Iván Zamorano, futbollist kilian
1971 - Josep Guardiola, trajner i FC Barcelona
1979 - Yumiko Kobayashi, dubluese japonez
1985 - Riccardo Montolivo, futbollist italian
1989 - Andi Vigani, personazh luminar
Vdekje
1367 - Pedro I, mbret i Portugalisë (lindi më 1320)
1862 - John Tyler, kyetari i 10-të i SHBA-së (lindi më 1790)
1977 - Xhemal Bijediq, politikan boshnjak.
Festa dhe përvjetore
Athanasi i Aleksandrisë kremtohet nga Kishën Ortodokse.
Janar |
5550 | https://sq.wikipedia.org/wiki/19%20janar | 19 janar |
Ngjarje
1511 - Mirandola iu dorëzua Francës.
1878 - Ushtria serbe në luftë me turqit arrijnë ta marrin Vranjën.
1899 - U formua Sudani Anglo-Egjiptian.
1915 - Georges Claude patentoi gypat e neonit të përdorura për reklamim.
1935 - Coopers Inc. për herë të parë në botë shiti veshje të brendshme.
1942 - LDB: Forcat japoneze pushtuan Burman.
1953 - 68% e të gjitha televizioneve në ShBA u kyçën me serialin komik I Love Lucy që të shohin Lucy si lindë.
1966 - Indira Gandhi u zgjodh kryeministre e Indisë.
1975 - Triple J filloi emitimin në Sidnei, Australi.
1977 - Ra bora e parë dhe e vetme e njohur në historinë e qytetit Miami, Florida. Reshje kishte gjithashtu edhe në Bahamas.
1983 - U paraqit Apple Lisa, kompjuteri i parë personal i kompanisë Apple Inc. i cili kishte grafikë dhe miun kompjuterik.
2006 - Aeroplani sllovak Antonov An-24 u rrëzua në Hungari.
2007 - Gazetari turko-armen, Hrant Dink, u vra nga ultra nacionalisti 17 vjeçar turk Ogün Samast.
Lindje
1689 - Montesquieu, shkrimtar francez, filozof i së drejtës dhe shtetit
1736 - James Watt, matematikan dhe shpikës skocez (vdiq më 1819)
1809 - Edgar Allan Poe, shkrimtar amerikan
1839 - Paul Cézanne, piktor francez (vdiq më 1906)
1900 - Skënder Petro Luarasi, shkrimtar shqiptar
1936 - Mahmut Bakalli, politikan shqiptar
1943 - Janis Joplin, këngëtare amerikane
1945 - Dragan Holcer, furbollit kroat
1947 - Rod Evans, muzikant anglez (Deep Purple)
1949 - Robert Palmer, muzikant anglez
1952 - Irfan Mensur, regjisor dhe aktor boshnjak
1980 - Jenson Button, pilot anglez i Formula 1
1986 - Claudio Marchisio, futbollist italian
Vdekje
1557 - Jacques Cartier, udhëpërshkrues francez (lindi më 1491)
2007 - Hrant Dink, gazetar turko-armen
2010 - Panajot Pano, futbollisti me i madh shqiptar (lindi më 1939)
Festa dhe përvjetore
Janar |
5553 | https://sq.wikipedia.org/wiki/20%20janar | 20 janar |
Ngjarje
1320 – Vladislav I, i shkurtri, pasi bashkoi vendin u kurorëzua Mbret i Polonisë
1356 - Edward Balliol vrau mbretin e Skocisë.
1840 - Uiliami II u bë Mbreti i Holandës.
1842 – Kina sipas traktatit të Nankinit i dorëzoi Hong Kong-un Mbretërisë së Bashkuar
1841 - Ishulli Hong Kong u okupua nga Britania e Madhe.
1892 – SHBA: luhet loja e parë zyrtare e basketbollit.
1936 - Eduardi VIII u bë Mbreti i anglisë.
1937 - Franklin Roosevelt u zgjodh për herë të dytë si President i Shteteve të Bashkuara.
1944 - LDB: Forcat Ajrore Mbretërore hodhën 2,300 tonë bomba mbi Berlin.
1945 – Franklin Delano Ruzvelt u bë President i Shteteve të Bashkuara për të katërtën herë, është presidenti i vetëm që qëndroi në detyrë për më tepër se dy mandate.
1954 - U themelua radiostacioni National Negro Network me 40 anëtarë.
1961 - Xhon Kenedi në moshën 43 vjeçare inagurohet për kryetarë të SHBA-ve, e që ishte kryetari më i ri në historinë e SHBA-ve.
1981 - Ronald Reagan në moshën 70 vjeçare merr pozitën e shefit të shtetit, të SHBA-ve, duke qenë kryetari më i vjetër në historinë e SHBA-ve.
1991 - Sudani vuri Sheriatin si ligj shtetëror.
1992 - Air Inter Flight 148 u rrëzua në Strasbourg, Francë duke lënë të vdekur 82 pasagjerë dhe 5 anëtarë të ekipit.
2001 - Në revolucionin 4 ditorë u rrëzua nga posti presidenti filipinez Joseph Estrada dhe u pasua nga Gloria Macapagal-Arroyo.
2001 - George W. Bush trashëgoi Bill Clintonin në funksionin e kryetarit të 43. të SHBA-ve.
2009 - Barack Obama bëhet presidenti i 44 i SHBA-ve
2012 - Trupat ushtarake franceze deklarojnë se do të tërhiqen nga Afganistani pas një sulmi ku gjetën vdekjen 4 ushtarë francezë te koalicionit. Autori i vrasjeve nje koleg afgan.
2012 - FBI-ja mbyll websitin "megaupload" dhe e akuzon themeluesin e saj per pirateri. Drejtuesi i saj rrezikon deri ne 50 vjet heqje lirie.
2013 - Hiqet në mënyrë vandale Përmendorja e UÇPMB-së (Preshevë) e vendosur më 16 nëntor 2012.
Lindje
1292 - Eliška Přemyslovna, mbreteresha e fundit çeke
1775 - André-Marie Ampère, fizikant dhe matematikant francez
1902 - Nazım Hikmet, letrar turk
1920 - Federico Fellini, regjisor dhe skenarist italian
1926 - Patricia Neal, američka glumica
1930 - Buzz Aldrin, pilot dhe astonaut amerikan
1933 - Ron Townson, këngëtar amerikan (The Fifth Dimension)
1945 - Momčilo Krajišnik, kriminel dhe politikan serb nga B dhe H
1946 - David Lynch, regjisor amerikan
1945 - Eric Stewart, muzikant anglez (10cc)
1949 - Göran Persson, politikan suedez
1951 - Ian Hill, muzikant anglez (Judas Priest)
1952 - Paul Stanley, muzikant amerikan (Kiss)
1960 - Scott Thunes, muzikant amerikan
1966 - Tracii Guns, kitarist amerikan
1971 - Gary Barlow, kengëtar britanik (Take That)
1971 - Derrick Green, këngëtar amerikan (Sepultura)
1979 - Will Young, kengëtar britanik
1987 - Marco Simoncelli, motoçiklist italian (v. 2011)
Vdekje
1639 - Mustafa I, sulltan i mbretërisë osmane
1859 - Bettina von Arnim, letrare gjermane
1907 - Dmitri Mendeleev, kimist rus (l. 1834)
1925 - Kadri Prishtina, klerik, politikan dhe publicist shqiptar (L. 1878)
1936 - George V Mbreti i Britanisë së Madhe (l. 1865)
1957 - James Connolly, student i atlet amerikan
1993 - Audrey Hepburn, aktore
2010 - Pashk Gjeçi, përkthyes shqiptarë (l. 1918)
2012 - Etta James, këngëtare amerikane (l. 1938)
Festa dhe përvjetore
Janar |
5554 | https://sq.wikipedia.org/wiki/21%20janar | 21 janar |
Ngjarje
1643 - Abel Tasman ishte evropiani i parë që arriti në Tonga.
1793 - Pasi u dënua për tradhëti nga konventa franceze, Luisi XVI u ekzekutua me gijotine.
1899 - Opel prodhoi veturën e parë.
1915 - U themelua Kiwanis International në Detroit, Michigan.
1920 - Filloi punimet Kongresi i Lushnjes
1921 - U themelua Partia Komuniste Italiane në Livorno.
1924 - Vdiq Vladimir Lenin; filloi lufta për pushtet mes Leon Trotsky dhe Joseph Stalin që u pasua me likuidime dhe ekstradime të shumta.
1925 - Shqipëria u shpall republikë.
1941 - LDB: Forcat austriake dhe britanike sulmuan qytetin Tobruk, Libi.
1950 - Alger Hiss u dënua për pabesi.
1968 - Lufta në Vietnam: Filloi beteja në Khe Sanh, beteja më e kritikuar dhe më kontraverze në Vietnam.
2008 - U shua gjuha eyak në Alaska, pasi vdiq edhe folësi i fundit i kësaj gjuhe.
2011 - Gjatë demostratës së Opozitës së Bashkuar ndaj qeverisë së Sali Berishës mbetën të vrarë nga Garda e Republikës 4 protestues.
Lindje
1338 - Charles V, mbret i Francës († 1380)
1860 - Karl Staaff, politikan suedez (v. 1915)
1905 - Christian Dior, dizenjues mode francez (v. 1957)
1924 - Benny Hill, komik anglez (v. 1992)
1941 - Placido Domingo, këngëtar spanjoll
1947 - Pye Hastings, muzikant anglez (Caravan)
1953 - Paul Allen, biznesmen amerikan, bashkëthemelues i Microsoft
1958 - Arben Imami, politikan dhe aktor shqiptar
1967 - Fatmir Mediu, politikan shqiptar
1972 - Sylejman Rushiti, politikan shqiptar i Maqedonisë
1981 - Michel Teló, këngëtar brazilian
1988 - William Johansson, kompozitor suedez
Vdekje
1793 - Louis XVI, mbret i Francës (l. 1754)
1924 - Vladimir Iliç Lenin, komunist rus, organizoi Revolucionin e tetorit (lindi më 1870)
1945- Ahmet Daca ishte bashkëpuntor i ngusht i Haqif Blytës. Gjatë peridhës 1940-45 ishte kryetar i rrethit te Pazarit të Ri dhe kryetar i komunës së Pazarit të Ri,u pushkatua nga OZN-a jugosllave.
1945 - Haqif Blyta - Luftari për Shqipërinë etnike u pushkatua nga OZN-a jugosllave
1950 - George Orwell, shkrimtar britanik (l. 1903)
1989 - Muharrem Bajraktari në Bruksel. (l. 1894)
2006 - Ibrahim Rugova, president i Kosovës (l. 1944)
Festa dhe përvjetore
Janar |
5555 | https://sq.wikipedia.org/wiki/22%20janar | 22 janar |
Ngjarje
1889 - Columbia Phonograph u formua në Washington, DC.
1927 - U bë emetimi i parë i drejtë për drejtë në gjithë botën i komentimit të ndeshjes futbollistike Arsenal vs. Sheffield United në Highbury. Ndeshja përfundoi 1-1.
1980 - Andrei Sakharov u arrestua në Moskë.
1983 - Björn Borg u pensionua nga tenisi pas të fituarit të pes titujve në kampionatin në.
1987 - Politikani i Pensilvanisë R. Budd Dwyer vrau veten gjatë pres konferencës.
1990 - Robert Tappan Morris, Jr. u akuzua për emetimin e krimbit në internet në vitin 1988.
1992 - Misioni STS-42 - Dr. Roberta Bondar u bë gruaja e parë kanadeze që ka udhëtuar në hapësirë.
1997 - Madeleine Albright u bë gruaja e parë sekretare e Shteteve të Bashkuara.
1999 - Misionari australian Graham Staines dhe dy djemtë e tij u varrosën të gjallë nga hindutë duke fjetur në veturën e tyre në Indinë lindore.
2006 - Evo Morales u zgjodh president i Bolivisë.
2007 - Hapet gjykimi i vrasësit serial kanadez Robert Pickton në New Westminster, British Columbia, Kanada
Lindje
1440 - Ivan III, princ i madh i Moskës (vdiq më 1505)
1561 - Francis Bacon, filozof anglez (vdiq më 1626)
1788 - George Gordon Byron, shkrimtar anglez
1869 - Grigori Rasputin, prift rus (v. 1916)
1891 - Antonio Gramsci, filozof dhe teoricen italian (v. 1937)
1949 - Phil Miller, kitarist anglez (National Health, In Cahoots, Matching Mole)
1949 - Steve Perry, këngëtar amerikan (Journey)
1960 - Michael Hutchence, këngëtar australian (INXS)
1965 - Steven Adler, baterist amerikan (Guns N' Roses)
Vdekje
1901 - Mbretëresha Victoria, mbretëresha e Mbretërisë së Bashkuar Britanike dhe Irlandës
1922 - Papa Benedictus XV (lindi më 1854)
1959 - Mike Hawthorn, garues me makina
1973 - Lyndon B. Johnson, president i ShBA-ve
Festa dhe përvjetore
Janar |
5556 | https://sq.wikipedia.org/wiki/23%20janar | 23 janar |
Ngjarje
393 - Perandori romak Teodosi I shpalli djalin e tij nëntë vjeçar Honorius bashkë perandor.
1793 - Rusia dhe Prusia ndajnë Poloninë.
1897 - Elva Zona Heaster u gjet e vdekur në Greenbrier County.
1899 - U formua Lidhja e Pejës
1916 - Isa Boletini - vritet në pritë në Podgoricë
1919 - në Shkodër u botua gazeta politike, shoqërore kulturore shqip dhe frëngjisht e botuar nën drejtimin e Nikollë Ivanaj, ishte organ i klubit "Lidhja Kombëtare".
1996 - U paraqit versioni i parë i gjuhës programuese Java.
2002 - Daniel Pearl u rrëmbye dhe u vra në Karachi, Pakistan.
Lindje
1857 - Andrija Mohoroviçiq, gjeofizikant kroat
1936 - Dhimitër Anagnosti, regjizor shqiptar
1948 - Anita Pointer, këngëtare amerikane (Pointer Sisters)
1950 - John Greaves, muzikant anglez (Henry Cow, National Health)
1953 - Robin Zander, këngëtar amerikan (Cheap Trick)
1954 - Edward Ka-Spel, muzikant anglez (Legendary Pink Dots)
1974 - Sampsa Astala, muzikant finlandez (Lordi)
1984 - Arjen Robben, futbollist holandez
Vdekje
1931 - Ana Pavlova,balerinë ruse
1963 - Józef Gosławski, skulptor polak
1989 - Salvador Dali, piktor spanjoll
2008 - Felix F. Carlebach, rabin gjermanobritanik
Festa dhe përvjetore
Janar |
5557 | https://sq.wikipedia.org/wiki/24%20janar | 24 janar |
Ngjarje
1927 - Regjizori Alfred Hitchcock paraqiti filmin e tij të parë The Pleasure Garden në Angli.
1972 - Komandanti japonez Shoichi Yokoi u gjet i fshehur në xhungël në Guam ku fshihej që nga LDB.
1984 - Kompjuteri i parë Apple Macintosh paraqitet në shitje.
1989 - Shteti federal Florida e ekzekutoi vrasësin më të perfolur amerikan Ted Bundy në karrigen elektrike.
1993 - Gazetari dhe shkrimtari turk Uğur Mumcu u vra me autobombë në Ankara, Turqi.
1996 - Kryeministri polak Jozef Oleksy akuzohet për spiunim për Moskën.
2003 - Filloi veprimtarinë Departamenti i Sigurimt të Atdheut të SHBA-së (Department of Homeland Security).
1919 - Ismail Qemali vdiq në hotelin "Brufani" të Peruxhia-s, ku ndodhej i ftuar nga Qeveria italiane, me qëllim për të arritur "një marrveshje me gjthë shqiptarët e Shqipërisë dhe delegatët e Amerikës", për të marrë pjesë në Konferencën e Paqes, që do të zhvillohej në Paris.
Lindje
1947 - Warren Zevon, muzikant amerikan
1949 - John Belushi, aktor dhe këngëtar shqiptar nga ShBA († 1982)
1958 - Jools Holland, muzikant anglez
1967 - John Myung, basist amerikan (Dream Theater)
1968 - Michael Kiske, muzikant gjerman (Helloween)
1972 - Naoshi Mizuta, kompozitor japonez
1984 - Witold Kiełtyka, baterist polak (Decapitated)
Vdekje
1822 - Ali Pashë Tepelena, patriot shqiptar
1919 - Ismail Qemali kryetari i parë i shtetit të pavarur shqiptar
1965 - Winston Churchill, politikan dhe kryeministër britanik
1989 - Ted Bundy, vrasës serial amerikan
2006 - Chris Penn, aktor filmi amerikan
2017 - Willy Kamsi, studiues, bibliograf dhe diplomat shqiptar.
Festa dhe përvjetore
Dita Ndërkombëtare e Arsimit
Janar |
5560 | https://sq.wikipedia.org/wiki/Historia%20e%20Junikut | Historia e Junikut | Juniku në vitin 1912.
Kuvendi i Junikut
Kuvendi i Junikut (21 maj - 25 maj 1912). Zgjerimi i veprimeve luftarake të kryengritësve shtroi si një detyrë të ngutshme bashkërendimin dhe organizimin e kryengritjes në shkallë kombëtare. Të parët që e ndjenë këtë nevojë të organizimit ishin udhëheqësit e forcave kryengritëse të Kosovës. Në thirrjen drejtuar popullit shqiptar në fillim të muajit maj nga Malësia e Gjakovës shtrohej kërkesa e bashkimit të kryengritësve nën drejtimin e një komiteti të vetëm kombëtar, i cili, duke pasur edhe një organ shtypi në gjuhë të huaj, të propagandonte programin e luftës së armatosur të popullit shqiptar: “Lirinë administratore të Shqypëniës”. Thirrja ishte nënshkruar nga Mahmut Zajmi, Bajram Daklani, Zefi i Vogël, Pjetër Çeli, Halil Mehmeti, Idriz Jaha, Hasan Ballanca dhe nga Sali Hoxhë Elbasani, si sekretar i përgjithshëm. Përmasat që po merrte lëvizja kryengritëse në trevat verilindore të vendit bënë të mundur organizimin e shtrirjen e kryengritjes në të gjithë Shqipërinë dhe bashkimin e të gjitha forcave rreth një programi politik kombëtar. Për këto qëllime u vendos të thirrej në Junik një kuvend shqiptar. Sulmi i kryengritësve mbi Gjakovë krijoi kushte të volitshme për mbajtjen e kuvendit, sepse forcat e Korparmatës së 7-të osmane (me qendër në Ferizaj) u detyruan të përqendroheshin atje. Ministri i Brendshëm turk deklaroi atëherë në parlament se “kryengritësit shqiptarë po u krijonin udhëheqësve të tyre mundësitë për të mbajtur lirisht kuvendin në Junik”. Kuvendi u mblodh në Junik më 21-25 maj 1912, me nismën e Hasan Prishtinës. Në të morën pjesë 250 delegatë nga vilajeti i Kosovës, si dhe nga sanxhakët e Dibrës, të Shkodrës dhe të Elbasanit ; ishin gjithashtu disa përfaqësues nga krahinat e Jugut. Me përpjekjet e Hasan Prishtinës, që u mbështet nga Bajram Curri, Isa Boletini e të tjerë, Kuvendi arriti të paralizonte qëndrimet e elementëve turkomanë, të cilët kishin depërtuar në radhët e pjesëmarrësve, dhe të neutralizonte lëkundjet e krahut të moderuar. Me vendimet e Junikut do të bashkohej edhe Riza bej Kryeziu. Misioni “i paqes” i dërguar në Junik nga mytesarifi i Pejës nuk arriti t’i bindte pjesëmarrësit e Kuvendit të hiqnin dorë nga kryengritja e armatosur. Madje, anëtarët e tij u mbajtën peng në Junik për disa ditë. Shumica e pjesëmarrësve të Kuvendit u treguan të vendosur për vazhdimin e kryengritjes. Në Kuvend u lidh besa dhe u vendos të ndërmerrej një kryengritje e përgjithshme kundër sundimit të huaj. Krerët autonomistë, në kundërshtim me parinë turkomane të Kuvendit, shpallën këtu programin politik të kryengritjes, i cili u miratua nga Kuvendi dhe iu dorëzua qeverisë së Stambollit. Programi përmbante këto kërkesa: njohjen e autonomisë së Shqipërisë, vendosjen e administratës shqiptare, caktimin e gjuhës shqipe me alfabetin kombëtar si gjuhë zyrtare, ngritjen e flamurit shqiptar në të gjithë vendin, emërimin e një stërnipi të familjeve “princore” shqiptare si guvernator të përgjithshëm dhe garancinë e Fuqive të Mëdha për plotësimin e këtyre kërkesave. Vendimet e Kuvendit të Junikut i dhanë një shtytje të mëtejshme kryengritjes së përgjithshme shqiptare. Ato u përkrahën edhe nga kuvendet dhe komitetet e viseve të tjera të Shqipërisë. Pas këtij Kuvendi qeveria turke mori masa të reja ushtarake për të penguar shtrirjen e mëtejshme të kryengritjes. Krahas saj, xhonturqit, duke u mbështetur edhe në parinë turkomane, ndërmorën një fushatë shpifjesh kundër vendimeve të Junikut, kundër kryengritësve dhe udhëheqësve të tyre, të cilët i quajtën vegla të të huajve. Xhonturqët për t’iu kundërvënë këtyre vendimeve u përpoqën të organizonin edhe tubime të veçanta, por këto tubime u bojkotuan nga shqiptarët. Menjëherë pas Kuvendit u trilluan telegrame drejtuar qeverisë, si ai i bërë gjoja në emër të popullsisë së Prizrenit, në të cilin dënoheshin “kryengritësit dhe ngatërrestarët” e rrethinave të Gjakovës e të Pejës, shprehej besnikëria e parisë turkomane ndaj sunduesve osmanë, si edhe kundërshtimi i tyre ndaj alfabetit latin. Xhonturqit nxitën gjithashtu parinë turkomane të Tetovës të ngrihej kundër disa “rebelëve qëllimkëqinj të rajoneve të Pejës e të Gjakovës, (të cilët) në kuvendet e mbledhur në emër të Shqipërisë, kanë shfaqur haptazi kërkesa të jashtëligjshme”. Me protesta të tilla të sajuara u bashkuan edhe përfaqësues të parisë së Prishtinës. Në telegramet e elementëve turkomanë të Tiranës e të Durrësit vendimet e Junikut paraqiteshin si kërkesa të individëve a të një pakice njerëzish. Telegrame me përmbajtje të njëjtë iu dërguan Stambollit edhe nga paria turkomane e Dibrës, e Shkodrës dhe e Shkupit. Hasan Prishtina dhe atdhetarë të tjerë iu vunë punës për të vënë në jetë vendimet e Kuvendit të Junikut. Ai lëshoi një shpallje në gjuhën turke dhe në gjuhë të tjera, drejtuar “Shqiptarëve liridashës dhe botës së qytetëruar”, në të cilën theksonte se “pas përpjekjesh të pafrytshme për sigurimin e të drejtave kombëtare me mjete ligjore, përmes zbatimit të kushtetutës, shqiptarëve nuk u mbeti rrugë tjetër veç asaj të rrëmbimit të armëve. Është momenti kur vendoset fati i Shqipërisë: vdekja ose liria e saj”, përfundonte thirrja e Hasan Prishtinës. Pasi kaloi afati i armëpushimit me autoritetet turke, kryengritësit vijuan luftën për të vënë në jetë vendimet e Kuvendit të Junikut.
Lufta e UÇK-së në Junik
Pas betejës së Loxhës ofensiva serbe vazhdoi në viset e tjera të Kosovës. Për ndihmesë të Junikut ishte planifikuar edhe njësiti operativ brigada "Skënderbeu" e udhëhequr nga eprori Fuad Ramiqi, e cila disa herë kishte bërë përpjekje për të hyrë, por ishte penguar nga persona të papërgjegjshëm. Sipas major Nazif Ramabajas, ish kryeshefit te Shtabit operativ te Rrafshit te Dukagjinit, pamundësimi i hyrjes së kësaj brigade, mosdhënia e ndihmës së Sali Çekajt nga ana e shtetit shqiptar dhe mosarritja e armatimit të premtuar për njësitet operative të Brigadave 131, 134 dhe 133 e përshpejtoi edhe rënien e Junikut.
Pas Betejës së Loxhës, ku UÇK-ja kishte marrë si trofe lufte shumë armë, municione dhe një motorolë 16 kanalëshe nga inspektori Sergjan Peroviç, ndodhi ofensiva e Rahovecit. Përveç Rahovecit ishte ndërmarrë edhe sulmi mbi Junikun sipas planit të qeverisë serbe për pastrimin e pesë kilometërshit të zonës kufitare në mes të Kosovës dhe Shqipërisë.
Brigada e 13 e UÇK-së, e mbetur në Junik, në pritje të një lloj armatimi superior i cili duhej të arrinte nga një shtet i fortë. Këtë armatim nuk e kishte as Serbia në arsenalin e saj ushtarak, por ky armatim nuk mbërriti kurr. Duke parë se në çfarë situate gjendej Juniku dhe fshatrat e Rekës së Keqe, me pëlqimin e komandantit të njësiteve operative të Rafshit të Dukagjinit, Tahir Zemajt, Sali Çekaj u tërhoq për në Shqipëri për të siguruar një pjesë të armatimit për t´i ardhur në ndihmë Junikut. Ai edhe pse kontaktoi njerëz të rëndësishëm të pushtetit në Shqipëri nuk arriti të sigurojë veç një sasi simbolike, e cila ishte e pamjaftueshme për luftëtarët e Junikut.
Gjatë rezistencës së mbrojtjes së Junikut kontribut të jashtëzakonshëm dha oficeri Agim Ramadani, i cili u bë i njohur me këtë luftë e sidomos për shpërthimin e rrethimit dhe kurthet që u përgatiti forcave ushtarako-policore dhe paramilitaro-mercenare serbe në minimin e rajoneve në Junik, Gjocaj dhe Jasiq dhe tërheqjen e të plagosurve dhe popullatës civile për në Shqipëri. Agim Ramadani u bë sinonim i një strategu dhe profesionisti se si duhej luftuar. Ndihmesë të madhe në këtë i dha edhe Rrustem Berisha me ushtarin Astrit Ademajn.
Ndodhi sulmi në Rahovec dhe vrasja e Agim Qelës, siç kishim marrë informata nga luftëtari Alush Gjocaj, i cili edhe vet ishte plagosur, menjëherë pas rënies së Rahovecit në duart të soldateskës, policisë dhe paramilitarëve serbë. Në këtë ofensivë kishin marrë pjesë edhe mercenarë rusë-biellorusë dhe ukrainas.
Ishte fillimi i ofensivës serbe për marrjen nën kontroll të rrugës kryesore, apo magjistralës Prishtinë-Pejë. Luftime të ashpra u bërë në Grykën e Llapushnikut, granatimet e Gllarevës dhe magjistrales Prishtinë-Prizren të Caraleva, fshatrat e Shtimes si dhe rrethina e Therandës. Në të njëjtën kohë dhe me të njëjtin intensitet ishin sulmuar dhe granatuar fshatrat e brezit kufitar me Shqipërinë, Reka e keqe: Smolica, Dobroshi e Juniku.
Gjatë sulmeve serbët sulmuan Malishevën nga të katër anët: nga ana e Rahovecit nga ana e Kijevës, nga ana e Llapushnikut dhe nga ana e Caralevës dhe sipas planit të tyre pra më 28.07.1998 kanë planifikuar të mirret Malisheva dhe në orët e mbrëmjes pas tërheqjes së UÇK-së Malisheva ka rënë në duart e ushtrisë, policisë dhe paramilitarëve serbë. Në ndërkohë është sulmuar edhe Dobroshi, Juniku, Jasiqi, Gjocaj në Rekën e keqe.
Referimet
Historia e Kosovës
Junik |
5565 | https://sq.wikipedia.org/wiki/25%20janar | 25 janar |
Ngjarje
1879 - U themelua Banka Kombëtare Bullgare.
1881 - Thomas Edison dhe Alexander Graham Bell formuan kompaninë Oriental Telephone Company.
1890 - Nellie Bly udhëton Tokën rrotull për 72 ditë.
1915 - Alexander Graham Bell inauguroi shërbimin transkontinental telefonik të ShBA-ve.
1919 - U themelua Liga e Kombeve.
1942 - LDB: Tailanda i shpall luftë Shteteve të Bashkuara dhe Mbretërisë së Bashkuar.
1955 - Bashkimi Sovjetik përfundon luftën shtetërore me Gjermaninë.
1971 - Himachal Pradesh u bë shteti i 18-të i Indisë.
1981 - Jiang Qing, e veja e Mao Ce Dunit u dënua me vdekje.
1990 - Avianca Flight 52 u rrëzua duke lënë të vdekur 73 udhëtarë.
2004 - Michail Saakashvili bëhet kryetar i Gjeorgjisë
Lindje
1627 - Robert Boyle, kimist anglez
1708 - Pompeo Batoni, piktor italian
1874 - William Somerset Maugham,dramaturg anglez
1882 - Virginia Woolf, letrar britanez
1894 - Micheil Tschiaureli, regjisor gruzian
1904 - Géza Fried, kompozitor hungarez
1917 - Jânio Quadros, politikan brazilian
1922 - Luigi Luca Cavalli-Sforza, shkencëtar italian
1926 - Youssef Chahine, regjisor egjiptian
1927 - Antônio Carlos Jobim, kantautor brazilian
1933 - Corazon Aquino, politikane filineze
1935 - António Ramalho Eanes, politikan portugez
1935 - Skënder Sallaku, artist i popullit
1938 - Leiji Matsumoto, vizatues stripash japonez
1938 - Etta James, këngëtare amerikane (v. 2012)
1942 - Eusébio, futbollist portugez
1951 - Bill Viola, artist amerikan
1954 - Richard Finch, basist amerikan (KC and the Sunshine Band)
1957 - Luis Alfredo Garavito Cubillos, vrases serik kolumbian
1958 - Alessandro Baricco, letrar itslian
1981 - Alicia Keys, kegetare amerikane
1981 - Toše Proeski, këgëtar maqedon
1980 - Xavi, futbollist spanjoll
1981 - Alicia Keys, këngëtare amerikane
1984 - Robinho, futbollist brazilian.
Vdekje
1947 - Al Capone, gangster amerikan (l. 1899)
1990 - Ava Gardner, aktore amerikane (l. 1922)
1990 - Enver Hadri, pariot shqiptar
2015 - Demis Roussos, këngtar grek
Festa dhe përvjetore
Janar |
5567 | https://sq.wikipedia.org/wiki/30%20shkurt | 30 shkurt | 30 shkurti është një datë që nuk ekziston në kalendarin e ditëve të sotme (2005). Edhe sipas kalendarit julian, ku është bazuar kalendari i sotëm, shkurti ka 28 ditë në vitet normale dhe 29 gjatë viteve të brishta.
Siç dihet një herë në 4 vjet ndodh ky fenomen i cili shërben për të mënjanuar lëvizjen e stinëve të cilat përsëriten çdo vit tropik (pra çdo 365.2422 ditë). Kështu është menduar që një herë çdo 4 vjet shkurtit t'i shtohet një ditë e cila mundëson kalimin normal të stinëve.
Kujdes:
Një vit cilësohet si i brishtë, vetëm nëse arrin të pjesëtohet për 4, përveç rasteve kur mund të pjesëtohet dhe me 100 (është i brishtë, nëse mund të pjesëtohet me 400).
Megjithëse, teorikisht 30 shkurti nuk figuron nëpër kalendarë, ka pasur raste, megjithëse shumë të rralla, që në historinë e njerëzimit kjo datë ka ekzistuar, një herë në ish-Bashkimin Sovjetik dhe një herë në Suedi.
Në 1235 studiusi Sakrobosko në librin e tij “De Anni Ratione”, shtroi tezën sipas së cilës perandori August i hoqi një ditë shkurtit (30-ditësh) dhe ia kaloi gushtit për të barazuar muajin që mban emrin e tij, më 31 ditët e muajit korrik (Juli- të pagëzuar kështu sipas Jul Cezarit).
Megjithatë kjo hipotezë ngelet ende për t'u vërtetuar. |
5569 | https://sq.wikipedia.org/wiki/Albanologjia | Albanologjia | Albanologjia është një degë ndërdisiplinore e shkencave humane që ka për synim studimin e gjuhës, zakoneve, letërsisë, artit, kulturës dhe historisë së shqiptarëve. Për studimin e këtyre fushave përdoren metodologjitë shkencore të letërsisë, gjuhësisë, arkeologjisë, historisë dhe kulturës. Megjithatë, gjuha shqipe është pika kyçe e kërkimit të këtyre studimeve.
Historia
Pas letrës së Lajbnicit me perceptimin e tij mbi gjuhën shqipe dhe prejardhjen kelte të ilirëve, pas tij Johann Erich Thunmann, i cili mbështeste teorinë e autoktonisë së shqiptarëve, përpiloi një histori mbi gjuhën shqipe dhe vllehe si dhe paraqiti teorinë e prejardhjes ilire. Diplomatët austro-hungarezë në viset shqiptare në Perandorinë Osmane ishin edhe studjuesit Johann Georg von Hahn dhe Theodor A. Ippen. Hahn do të emërtohej ati i studimeve albanologjike, dhe mbronte teorinë pellazgjike të prejardhjes shqiptare. Filologu Franz Bopp më 1854 qe i pari i cili përmes etimologjive i njohu origjinën indo-evropiane gjuhës shqipe.
Më tej mbledhjet në folklorin arvanitas nga mjeku Karl Reinhold, Holger Pedersen që botoi folklorin e mbledhur ndër shqiptarët e Korfuzit, dhe në bazë të studimeve të mëtejshme të Gustav Meyer i cili çoi më tej detajet përkuese të shqipes me familjen e gjuhëve indoevropiane.
Në shekullin XX kjo fushë studimesh u thellua nga austro-hungarezët Baron Nopça, Milan Shuflaj, Konstantin Jireçek, Lajos Thallóczy dhe Carl Patsch. Punë e cila u çua më tej nga Baronesha Godin, Margaret Hasluck, Papas Petrota, jezuitët Kordinjano e Valentini dhe filologu gjerman Hans Krahe.
Në trojet shqiptare ekzistojnë institucione të veçanta, që merren me studime albanologjike. Në Tiranë ato kryhen nga disa institute kërkimore -shkencore: Instituti i Gjuhësisë dhe Letërsisë, Instituti i Historisë, Instituti i Kulturës Popullore, Qëndra e Kërkimeve Arkeologjike dhe Qendra e Studimit të Arteve.
Një rol të rëndësishëm për dekada ka luajtur dhe luan Universiteti i Tiranës
Në Prishtinë Instituti Albanologjik i Prishtinës është qendra e studimeve albanologjike.
Kontributet e tyre albanologët nga Kosova, i publikojnë në revistën "Gjurmime albanologjike", që ka tri seri: serinë e shkencave historike, serinë e shkencave filologjike dhe serinë e folklorit dhe etnologjisë.
Në Tiranë, ashtu edhe në Prishtinë ekziston një rreth i gjerë bashkëpunëtorësh shkencorë: studiues të historisë, gjuhës, letërsisë, etnologjisë dhe të tjerë, të cilët realizojnë projekte të rëndësishme studiuese nga këta lëmenj.
Në Maqedoni perfaqesohet nga disa institucione e të cilat janë ende ne fillimet e tyre.
Mbetet ende i pa skeduar roli i qendrave jo shqiptare albanologjike në botë.
Shih edhe
Ilirologjia
Ballkanologjia
Historiografia shqiptare
Seminari i Kulturës Shqiptare për të Huaj
Lidhje të jashtme
Website Robert Elsie
Wilfried Fiedler: Einführung in die Albanologie
Referime
Shqip
Ballkanologji
Filologjia
Studime Evropiane |
5571 | https://sq.wikipedia.org/wiki/26%20janar | 26 janar |
Ngjarje
1950 - India shpall pavarësi.
1952 - U themelua në Bruksel Këshilli i Kooperimit Doganor (sot Organizata Botërore e Doganave).
1962 - Programi Ranger: Ranger 3 lëshohet për të studiuar hënën. Sonda hapsinore shmangu hënën për 34,000 km.
1965 - Gjuha hindi u bë gjuha zyrtare e Indisë.
1992 - Boris Yeltsin lajmëron që Rusia do të heq nga shënjestra e armëve nukleare qytetet e Shteteve të Bashkuara.
2001 - Një tërmet godet në Gujarat, Indi, duke shkaktuar më shumë se 20,000 të vdekur.
2006 - Kompania Western Union ndërpreu shërbimet e dërgimit të telegramëve.
Lindje
1781 - Ludwig Achim von Arnim, shkrimtar gjerman
1891 - Frank Costello, mafioz italo-amerikan (v. 1973)
1918 - Nicolae Ceauşescu, politikan rumun (v. 1989)
1925 - Paul Newman, aktor amerikan
1928 - Roger Vadim, regjisor francez
1947 - Michel Sardou, shansonjer francez
1950 - Jörg Haider, politikan austiak
1953 - Anders Fogh Rasmussen, politikan danez
1955 - Eddie Van Halen, kitarist holandez
1958 - Anita Baker, xhez-këgëtare amerikane
1963 - Andrew Ridgeley, muzikant anglez (Wham!)
1976 - Willie Adler, kitarist amerikan (Lamb of God)
1986 - Matt Heafy, muzikant amerikan (Trivium)
1990 - Sergio Pérez, pilot garash i Formula 1
Vdekje
1823 - Edward Jenner, mjek anglez
2016 - Abe Vigoda, aktor amerikan
2020 - Kobe Bryant
Festa dhe përvjetore
Australia - Festa e Australisë
India - Dita i republikës
Janar
Roman |
5572 | https://sq.wikipedia.org/wiki/27%20janar | 27 janar |
Ngjarje
98 - Trajan u bë Perandor Romak pas vdekjes së perandorit Nerva.
661 - Përfundoi epoka e kalifatit Rashidun me vdekjen e Ali Ibn Ebi Talibt.
1593 - Vatikani hapi gjykimin 7 vjeçar kundër dijetarit Xhordano Bruno. (figura)
1695 - Mustafa II u bë sulltan i Perandorisë Osmane, pas vdekjes së sulltanit Ahmed II. Mustafa udhëhoqi gjer në vdekjen e tij në vitin 1703.
1785 - U themelua universiteti i parë publik në ShBA, Universiteti i Gjorgjisë.
1870 - Vllazëria e parë e grave, Kappa Alpha Theta, u themelua në DePauw University.
1888 - U themelua Shoqëria Nacional Gjeografike në Washington, D.C..
1913 - Atletit indiano-amerikan Jim Thorpe, i cili nga shumë njerëz quhej atleti më i mirë i botës, iu morën dy medalje ari, që ai kishte fituar në lojërat olimpike të vitit 1912.
1939 - U realizua fluturimi i parë i Lockheed P-38 Lightning.
1945 - Armata e kuqe çliron kampin e përqëndrimit nazist Auschwitz.
1967 - Programi Apollo: Apollo 1 - Astronautët Gus Grissom, Edward White dhe Roger Chaffee vdiqën gjatë testimeve të anijes kozmije në Kennedy Space Center.
1967 - Më shumë se gjashtëdhjetë kombe nënshkruan marrëveshjen për ndalimin e armëve nukleare në hapësirë.
1978 - Policia e Kalifornisë arrestoi Vasësin Serik Richard Chase i dyshuar per 6 vrasje
1996 - Koloneli Ibrahim Baré Maïnassara u zgjodh president i Nigerit pas rrëzimit të presidentit Mahamane Ousmane në puç ushtarak.
Lindje
1756 - Wolfgang Amadeus Mozart, kompozitor austriak
1859 - Wilhelm II, perandor gjerman
1943 - Alfred Karamuço, politikan shqiptar.
1957 - Frank Miller, autor stripi, shkrimtar dhe autor filmi amerikan
1964 - Bridget Fonda, aktore amerikane
1979 - Rosamund Pike, aktore angleze
Vdekje
1901 - Giuseppe Verdi, kompozitor italian
1948 - Myderriz Haki ef. Sermaxhaj, atdhetar shqiptar
1982 - Louis de Funès, aktor francez
2006 - Johannes Rau, ish president i Gjermanisë
Festa dhe përvjetore
1945 - Dita ndërkombëtare e përkujtimit të viktimave të Holokaustit
Janar |
5573 | https://sq.wikipedia.org/wiki/28%20janar | 28 janar |
Ngjarje
1547 - Vdiq Henry VIII. Djali i tij 9 vjeçar, Edward VI u bë mbret.
1878 - Yale Daily News u bë gazeta e parë e përditshme e një kolegji në ShBA.
1899 - U formua Lidhja e Pejës
1920 - Filloi punimet Kongresi i Lushnjës të cilat zgjatën deri me 31 janar.
1932 - Forcat japoneze sulmuan qytetin Shangai në Kinë.
1933 - Emri Pakistan për herë të parë u përdor nga Choudhary Rehmat Ali Khan dhe u pranua nga muslimanët e Indisë të cilët më vonë e përodrën si emër të lëvizjes për pavarësi, Lëvizja e Pakistanit.
1945 - Filloi transmetimi i programit në gjuhën shqipe në valët e Radio Shkupit
1997 - U arrestua për herë të katërt Nait Hasani. Kësaj here Naiti kindapohet dhe për një muaj nuk është ditur asgjë për fatin e tij.
Lindje
1853 - José Martí, shkrimtar nga Kuba († 1895)
1928 - Eduard Shevarnadze, politikan i Gruzisë, dhe ministër sovjet i punëve të jashtme
1936 - Ismail Kadare, shkrimtar shqiptar
1940 - Carlos Slim, biznesmen meksikan
1955 - Nicolas Sarkozy, politikan francez
1967 - Zef Gjeta, agronom shqiptar , realizues i karnavaleve të Shkodrës në vitin 1998
1969 - Adrian Paci, artist shqiptar.
1976 - Avni Abazi, aktor shqiptarë
1978 - Gianluigi Buffon, futbollist italian
1998 - Ariel Winter, aktore amerikane
Vdekje
814 - Karli i Madh (Charlemagne), mbret dhe perandor i Francës (l. 742)
1881 - Fjodor Dostojevski, shkrimtar rus (l. 1821)
1916 - Isa Boletini, atdhetar e luftëtar shqiptar, vritet në pritë në Podgoricë
1939 - William Butler Yeats, poet dhe dramaturg irlandez, nobelist
2002 - Astrid Lindgren, shkrimtare suedeze
2010 - Jashar Rexhepagiq, shkrimtar shqiptar (l. 1929)
Festa dhe përvjetore
Shën Efraimi i Sirisë
Janar |
5575 | https://sq.wikipedia.org/wiki/29%20janar | 29 janar |
Ngjarje
1635 - Themelohet Akademia Franceze, një nga shoqëritë letrare më të famshme në Evropë
1861 - Kansas u bë shteti i 34 i ShBA-ve.
1896 - Mjeku amerikan Emil Grube u bë i pari që përdori rrezatimin për kurimin e kancerit të gjirit në klinikën e tij Rose Lee të Çikagos.
1911 - U botua në Sofje gazeta e përjavshme politike, shoqërore, kulturore, letrare "Liria e Shqipërisë"
1996 - Teatri i Operës së Venedikut. "Feliks", u shkatrrua nga zjarri për herë të dytë në historinë e tij.
1999 - Kontakt-grupa thërret qeverinë serbe dhe përfaqësuesit e shqiptarëve të Kosovës që më 6 shkurt t'i fillon bisedimet në Rambuje.
Lindje
1843 - William McKinley - 25. kryetar së SHBA (v. 1901)
1860 - Anton Çehov, dramaturg, aktor dhe tregimtar rus i njohur për tregimin "Kopshti i qershive"
Vdekje
1941 - Vdiq Ioannis Metazas diktatori i Greqisë nga viti 1936 - 1941
1962 - Vdiq violinisti i famshëm me origjin austriake, Fritz Kreisler
1991 - Hasan Dosti, jurist, gjykatës, ministër Drejtësie, kryetar i Ballit Kombëtar dhe Komitetit "Shqipëria e Lirë".
Festa dhe përvjetore
Janar |
5576 | https://sq.wikipedia.org/wiki/30%20janar | 30 janar |
Ngjarje
1649 - U vra Charles I i Anglisë.
1661 - Oliver Cromwell ritualisht u ekzekutua dy vite pasi kishte vdekur.
1897 - u themelua në Sofje me nismën e shoqërisë "Dëshira" shtypshkronja "Mbrothësia".
1919 - SHBA njoh Republika i Polonisë.
1933 - Adolf Hitler kancelar i Gjermanisë.
1948 - U vra pacifisti hindus Mohandas Karamchand Gandhi nga ekstremisti hindus Nathuram Godse.
1964 - Programi Ranger: U lansua Ranger 6.
1976 - George H. W. Bush u bë drejtori i 11-të i CIA-s.
1982 - Richard Skrenta shkroi kodin e virusit të parë kompjuterik i quajtur "Elk Cloner" që është 400 rreshta i gjatë dhe merret si një program për rinisje të kompjuterëve Apple.
1994 - Péter Lékó u bë mjeshtër i madh i shahut, më i riu në botë në atë kohë.
1996 - Gino Gallagher, udhëheqësi i dyshuar i INLA-s, u vra duke pritur në radhë për përfitimet e të pa punësuarve.
1996 - Kometa Hyakutake u zbulua nga astronauti amator japonez Yuji Hyakutake.
2003 - Belgjika legalizoi ligjshëm martesën e gjinisë së njëjtë.
2004 - Në Shkup u themelua grupi i parë shqiptar për artistat e rinj "JukeBox nga Xhulian Shabani.
2005 - U zhvilluan zgjedhjet parlamenatre në Iraku.
Lindje
1882 - Franklin Delano Roosevelt, presidenti i 32-të i SHBA-së († 1945)
1924 - Doroti Malone, aktore amerikane
1926 - Tish Daija, kompozitorë shqiptarë († 2004)
Vdekje
1649 - Charles I, mbret së Anglisë dhe Skocisë (l. 1600)
1948 - Mahatma Gandhi, aktivist etnik nga India (l.1869)
1951 - Ferdinand Porshe, inxhinier i auomobilizmit austriak , krijues i Folksvagenit "bubë" (l. 1875)
2010 - Fadil Ferati, politikan
Festa dhe përvjetore
Kisha ortodokse feston të kremten e përbashkët të tre Etërve të Mëdhenj dhe Mësuesve Ekumenikë Shën Vasili , Grigor Theologu dhe Joan Gojarti
Janar |
5577 | https://sq.wikipedia.org/wiki/31%20janar | 31 janar |
Ngjarje
1920 - U zhvilluan zgjedhjet për Këshillin Kombëtar të Shqipërisë.
1929 - Bashkimi Sovjetik dëboi politikanin Leon Trotsky.
1930 - 3M filloi reklamimin e Scotch Tape.
1940 - Qeveria e Shteteve të Bashkuara bëri pagesën e parë në bazë të ligjit mbi sigurimet shoqërore.
1945 - U ekzekutua ushtari 25 vjeçar amerikan, Eddie Slovik, nën akuzën për dezertim.
1946 - Me kushtetutën e re Jugosllavia u bë konfederatë gjashtë republikëshe.
1950 - Presidenti amerikan Harry S. Truman deklaroi se do të zhvillonin bombë hidrogjeni.
1956 - Guy Mollet u bë Kryeministër i Francës.
1958 - Shtetet e Bashkuara lëshuan satelitin e tyre të parë në orbitë rreth Tokës.
1968 - Nauru shpalli pavarësinë nga Australia.
1990 - U hap për herë të parë ushqimorja McDonald's në Bashkimin Sovjetik, në Moskë.
1995 - Presidenti amerikan Bill Clinton autorizoi 20 miliard dollar amerikan për Meksikën për të ndihmuar stabilizimin e ekonomisë.
1999 - Seriali Family Guy debutoi në televizionet amerikane.
2004 - Manifestime evropiane për të drejtat e emigrantëve.
Lindje
1797 - Franz Schubert, kompozitor austriak
1921 - Mario Lanza, tenor amerikan
1923 - Norman Mailer, letrar amerikan
1935 - Kenzaburo Oe,letrar japonez dhe fitues i çmimit Nobel
1938 - Beatrix, mbretëreshë së Hollandës
1970 - Minnie Driver,aktore britaneze
1979 - Felix Sturm, (alias Adnan Ćatić), bokser gjerman me prejardhje boshnjake
1981 - Justin Timberlake, kengëtar amerikan
1982 - Helena Paparizou, këngëtare greke
Vdekje
1933 - John Galsworthy, shkrimtar anglez, nobelist
1995 - George Stibitz, hulumtues amerikan
Festa dhe përvjetore
Kisha e krishterë kujton Anargjendët Kiri e Joani
Janar |
5578 | https://sq.wikipedia.org/wiki/2%20shkurt | 2 shkurt |
Ngjarje
1878 - Greqia i spalli luftë Turqisë.
1920 - Franca okupoi Memelin.
1920 - Estonia shpall Pavarësinë e saj nga Rusia (Traktati i Tartu)
1922 - U botua për herë të parë novela Ulysses nga auori James Joyce në Paris.
1946 - U proklamua Republika Hungareze
1967 - U themelua Asociacioni Basketbollik Amerikan.
1989 - Trupat e fundit të Bashkimit Sovjetik lëshuan Kabulin duke përfunduar luftën 9 vjeçare të okupimit ushtarak të Afganistanit.
1989 - Sky Television plc filloi emetimet në Evropë.
1990 - Me nismën e Anton Çetës nisi në Kosovë aksioni atdhetar e humanitar i faljes së gjaqeve, që mori përmasa të gjera, duke u përhapur anembanë vendit.
1998 - Cebu Pacific Air DC-9-32 rrëzohet në Cagayan de Oro, Philippines duke lën të vdekur 104 persona.
2004 - www.Bujanoci.Net U krijua uebfaqeja e parë Shqiptare në komunën e Bujanocit.
Lindje
1649 - Papa Benedictus XIII (vdiq më 1730)
1977 - Shakira, këngëtare kolumbiane
1987 - Gerard Piqué,futbollist spanjoll
2014 - Philip Seymour Hoffman, aktor amerikan
Vdekje
1907 - Dmitri Mendeleev, kimisti dhe shpikësi rus që krijoi tabelën periodike të elementeve, vdes në moshën 72-vjeçare.
Festa dhe përvjetore
Lidhje të jashtme
https://www.onthisday.com/people/dmitri-mendeleev
Shkurt |
5579 | https://sq.wikipedia.org/wiki/Formati%20i%20dat%C3%ABs | Formati i datës | Me termin formati i datës nënkuptohet forma, në bazë të së cilës shkruhen datat e kalendarit. Ky shkrim i datës bëhet më qëllim të regjistrimit të datave në regjistra special të seleksionuara sipas viteve, muajve dhe ditëve.
Pak histori
Për shkrimin e datës në botë janë krijuar shumë forma të cilat ndryshojnë nga një shtet në tjetrin. Këto forma nuk mund të kombinohen në mes veti. Kështu p.sh. një datë e njëjtë e përdorur në gjuhën angleze në gjuhën shqipe mund të interpretohet me një kuptim tjetër. Për shembull forma e shkrimit të datës 01/02/03 mund të interpretohet në disa mënyra :
1 shkurt 2003
2 janar 2003
3 shkurt 2001
Për të arritur një bashkëpunim në këtë drejtim në mes të shteteve të ndryshme përkujdeset norma e standardizimit ISO, e cila ka mbështetjen e anëtarëve të saj.
Standardizimi sipas normave ndërkombëtare
Në tekstin e mëposhtëm është bërë përshkrimi i standardizimit të formave të shkrimit të datës sipas normave standarde të përcaktuara në ISO, të cilat në shumicën e rasteve janë edhe norma të standardeve të Shqipërisë.
Formatet e datave të shkruara në Shqipëri janë të bazuara në normën ?
Sipas normës së lartpërmendur, e cila përcakton përdorimin e formateve të datave, rekomandohen këto mënyra përdorimi:
Mënyra e shkrimit të numrave alfanumerikë të plotë: ... ?
Mënyra e shkrimit të numrave alfanumerikë të shkurtuar: ... ?
Mënyra e shkrimit të numrave numerikë të plotë: ... ?
Mënyra e shkrimit të numrave numerikë të shkurtuar: ... ?
Këtu mund të bëni një krahasimin me disa shembuj përdorimi:
Mënyra e shkrimit të numrave alfanumerikë të plotë: 4 korrik 2005
Mënyra e shkrimit të numrave alfanumerikë të shkurtuar: 4 Kor. 2005
Mënyra e shkrimit të numrave numerikë të plotë: 4.07.2005 ose 2005-07-04
Mënyra e shkrimit të numrave numerikë të shkurtuar: 4.07.05 ose 05-07-04
Tabelat e mëposhtme pasqyrojnë disa shembuj formatimesh:
Shtetet që përdorin formatin D/M/V (Dita, Muaji, Viti)
Argjentina, Australia, Austria, Belgjika, Bolivia, Brazili, Bullgaria, Danimarka, Ekuadori, Estonia, Finlanda, Franca, Greqia, Guajana, Holanda, Hong Kong (anglisht), India, Irlanda, Italia, Izraeli, Kanadaja, Kili, Kolumbia, Makau, Mbretëria e Bashkuar, Meksika, Norvegjia, Paraguai, Peru, Polonia, Portugalia, Republika Çeke, Republika Dominikane, Rumania, Rusia, Shqipëria, Singapori, Sllovakia, Sllovenia, Spanja, Suedia, Tailanda, Turqia, Ukraina, Uruguai, Venezuela, Zelanda e Re, Zvicra.
Kalendari |
5580 | https://sq.wikipedia.org/wiki/Qafa | Qafa | Qafa është ajo pjesë anatomike e njeriut që lidh kokën me trupin. Strukturat e qafës së njeriut grupohen anatomikisht në katër ndarje; vertebral, visceral dhe dy ndarje vaskulare. Brenda këtyre ndarjeve, qafa strehon rruazat e qafës dhe pjesën cervikale të palcës kurrizore, pjesët e sipërme të rrugëve të frymëmarrjes dhe tretjes, gjëndrat endokrine, nervat, arteriet dhe venat. Në anatomi, qafa quhet gjithashtu me emrat e saj latin, zverk ose kolum. Kështu që mbiemri cervikal mund t'i referohet qafës (si në rruazat e qafës ose nyjet limfatike të qafës).
Struktura
Ndarjet
Strukturat e qafës shpërndahen brenda katër ndarjeve:
Ndarja vertebrale përmban rruaza cervikale me disqe kërcore midis secilit trup vertebral. Shtrirja e rruazave përcakton formën e qafës njerëzore. Ndërsa vertebrat lidhin kanalin kurrizor.
Ndarja viscerale strehon trakenë, laringun, faringun, tiroiden dhe gjëndrat paratiroide.
Ndarja vaskulare çiftëzohet dhe përbëhet nga dy mbështjellëset karotide që gjenden në secilën anë të trakesë. Çdo mbështjellje karotide përmban nervin vagus, arterien e zakonshme karotide dhe venën e brendshme të qafës.
Përveç strukturave të listuara, qafa përmban nyje limfatike të cilat rrethojnë enët e gjakut.
Furnizimi nervor
Ndjesia në zonat e përparme të qafës vjen nga rrënjët e nervave kurrizorë C2-C4 dhe në pjesën e prapme të qafës nga rrënjët e C4-C5.
Përveç nervave që vijnë nga dhe brenda shtyllës kurrizore të njeriut, nervi aksesor dhe nervi vagus lëvizin nëpër qafë.
Muskujt dhe lëvizjet
Qafa mbështet peshën e kokës dhe mbron nervat që sjellin informacione ndijore dhe motorike nga truri deri në pjesën tjetër të trupit. Përveç kësaj, qafa është shumë fleksibile dhe lejon që koka të kthehet dhe të përkulet në të gjitha drejtimet.
Referime
Biologji
Anatomi
Organe |
5582 | https://sq.wikipedia.org/wiki/3%20shkurt | 3 shkurt |
Ngjarje
1488 - Bartolomeo Diaz arriti në Cape of Good Hope (Kepi i shpresës së mirë)
1815 - Fabrika e parë e prodhimit të djathit u themelua në Zvicër.
1930 - U themelua Partia Komuniste e Vietnamit.
1947 - Temperatura më e ulët e arritur ndonjëherë në Amerikën Veriore është -63 gradë Celsius në Snag, Yukon.
1962 - Presidenti i SHBA John F. Kennedy ndalon çdo tregti me Kubën, përveç ushqimit dhe drogës.
1967 - Ronald Ryan, është njeriu i fundit i cili u ekzekutua në Australi, u var në litar në Pentridge Prison, Melbourne.
1989 - Me puç ushtarak u largua nga qeveria e diktatorit paraguaian Alfredo Stroessner i cili udhëhiqte vendin që nga viti 1954.
1998 - Karla Faye Tucker ekzekutua në Texas duke u bërë gruaja e parë që u ekzekutua në ShBA që nga viti 1984.
2004 - Jóannes Eidesgaard u bë kryeministër i Ishujve Faroe.
Lindje
1480 - Ferdinand Magellan, eksplorues portugez, lindur në Trás-os-Montes e Alto Douro, Portugali
1972 - Jesper Kyd, kompozitor
1974 - Besim Gashi, skulptor dhe piktor kosovar
1987 - Elvana Gjata, këngëtare shqiptare
Vdekje
2017- Dritero Agolli, ishte poet, prozator, publicist dhe politikan shqiptar.
1924 - Woodrow Wilson, kryetari i 28-të i SHBA-së (lindi më 1856)
1936 - Princesha Sofi, Mbretëresha e Shqipërisë dhe bashkëshortja e Princ Vidit (lindi më 21 Maj 1885)
1997 - Bohumil Hrabal, shkrimtar çek (lindi më 1914)
2006 - Vath Koreshi - Shkrimtar
Festa dhe përvjetore
Referime
Shkurt |
5583 | https://sq.wikipedia.org/wiki/4%20shkurt | 4 shkurt |
Ngjarje
1789 - George Washington zgjidhet njëzërazi president i parë i Shteteve të Bashkuara të Amerikës
1943 - Lufta e Dytë Botërore: Përfundoi Beteja e Stalingradit.
1944 - Operacioni i 4 Shkurtit, i njohur si Masakra e 4 Shkurtit.
1945 - Filloi punimet Konferenca e Jaltës në Krimé të Bashkimit Sovjetik e cila zgjati deri në 11 Shkurt. Tema kryesore e bisedimeve ishte rivendosja e rregullit në Evropë pas Luftës së Dytë Botërore.
1946 - U themelua në Tiranë klubi sportiv i futbollit Partizani, i cili u vu në varësi të Ministrisë së Mbrojtjes.
1972 - Lufthansa dhe Aeroflot nënshkruajnë marrëveshjen për linjen ajrore të fluturimeve për pasagjere nga Frankfurti për në Moskë dhe anasjelltas.
1976 - Një tërmet në Guatemala dhe Honduras shkakton vdekjen e mbi 22.000 njerëzve.
1998 - Pas lëkundjeve të tokës në Afganistan gjejnë vdekjen mbi 5.000 njerëz. Tërmeti kishte një forcë prej 6.1 ballë të shkallës Richter.
1998 - Bill Gates fyet dhe qëllohet me tortë në fytyrë nga një qytetar i Belgjikës.
1999 - Hugo Chávez Frías u zgjodh president i Venezuelës.
2003 - Ish-Republika Federale e Jugosllavisë emërohet zyrtarisht Serbia dhe Mali i Zi dhe miraton një kushtetutë të re.
2004 - Studenti amerikan i Universitetit Harvard Mark Zuckerberg starton rrjetin social Facebook.
Lindje
1505 - Mikołaj Rej, shkrimtar polak († 1569)
1902 - Charles Lindbergh, pilot amerikan († 1974)
1915 - Norman Wisdom, komedian, këngëtar dhe aktor, regjisor e skenarist anglez
1969 - Ilir Bajri, kompozitor shqiptar
Vdekje
211 - Septimius Severus, perandor i Romës
1694 - Natalia Kirillovna Naryshkina, mbretëreshë ruse
1928 - Hendrik Antoon Lorentz, fizikanë hollandez
1941 - Ivo Kozarçanin, letrar kroat
2014 - Ibrahim Madhi, violinist shqiptar
Festa dhe përvjetore
Sri Lanka - Dita i Pavarësise
Dita botërore kundër skancerit
Shkurt |
5623 | https://sq.wikipedia.org/wiki/5%20shkurt | 5 shkurt |
Ngjarje
62 - Tërmet në Pompei, Itali
1919 - Charlie Chaplin, Mary Pickford, Douglas Fairbanks, dhe D.W. Griffith themeluan United Artists.
1958 - Gamel Abdel Nasser u zgjodh presidenti i parë i Republikës së Arabëve të Bashkuar.
1974 - John Murtha u bë veterani i parë i Luftës së Vietnamit i zgjedhur në Kongresin Shteteve të Bashkuara.
1979 - Khomeini prirës i revolucionit islam, shpall Iranin shtet islam.
1994 - Byron De La Beckwith u akuzua për vrasjen e udhëheqësit për të drejtat civile Medgar Evers në vitin 1963.
1994 - Gjatë luftës në Bosnje dhe Hercegovinë, 60 njerëz u vranë dhe rreth 200 u plagosën në qendër të Sarajevës.
2006 Reprezentacioni i Francës u shpall kampion evropian në hendboll.
Lindje
1840 - John Boyd Dunlop, hulumtues skocez
1878 - André Gustave Citroën, inxhinier francez (vdiq më 1935)
1878 - André Citroen, konstruktor i automobilave francez
1880 - Gabriel Voisin, francuski konstruktor aviona i automobila
1919 - Andreas Papandreou, politikan grek
1927 - Tano Banushi, aktor shkodran i humorit
1941 - Ferdinand Deda, kompozitor dhe dirigjent shqiptar, artist i Merituar, mjeshtër i madh i Punës.
1946 - Charlotte Rampling, aktor ingleze
1966 - Rok Petrovič, skijator slloven
1985 - Cristiano Ronaldo,futbolist portugez
1992 - Neymar da Silva Santos Junior,futbollist brazilian
Vdekje
1679 - Jost fan den Fundel, shkrimtar holandez.
1931 - Mihal Grameno, atdhetar , publicist, shkrimtar e luftëtar shqiptar.
Festa dhe përvjetore
Meksikë - Dita i Kushetutës
Shkurt |
5651 | https://sq.wikipedia.org/wiki/6%20shkurt | 6 shkurt |
Ngjarje
46 p.e.s. - Julius Caesar mundi ushtrinë e kombinuar të pasuesve të Pompeut dhe Numidianëve nën udhëheqje të Metellus Scipio dhe Juba në Tapsus.
1817 - Argjentinasi San Martín kaloi me një ushtri Andet për të çliruar Kilin nga sundimi Spanjoll.
1819 - Thomas Stamford Raffles themeloi Singapurin.
1922 - Achille Ratti u bë Papa Pius XI.
1994 - Masakra në Sarajevë, tregu në Markale ku u vranë 68 dhe u plagosën 142 qytetar të sarajevës. Granata është lansuar nga pozicionet e ushtrisë serbe në Markoviq.
1958 - Tetë lojtarë të klubit futbollistik anglez Manchester United vdiqën në aksidentin ajror në Mynih.
1998 - Washington National Airport u riemërua: Ronald Reagan National Airport.
1998 - Në Kostarikë: prefekti Claude Erignac u vra në Ajaccio nga Yvan Colonna.*
1999 - filloi Konferenca paqësore për Kosovën në kështjellën Rambujes në Paris,
2009 - Ishujt Maldive e kanë njohur shtetin e pavarur dhe sovran të Kosovës.
Lindje
1911 - Ronald Reagan - 40-ti. president të SHBA
1912 - Eva Braun, gruaja e Adolf Hitler.
1926 - Liza Laska, aktore shqiptare
1945 - Bob Marley - Këngëtarë nga Xhamajka
1957 - Simon Phillips, baterist
Vdekje
1740 - Papa Klemens XII
1952 - George VI - Ish-Mbret i Britanisë e Madhe
2007 - Kadri Roshi, aktor shqiptar.
2014 -Vace Zela,diva e muzikes shqiptare.
Festa dhe përvjetore
Shkurt |
5652 | https://sq.wikipedia.org/wiki/7%20Shkurt | 7 Shkurt |
Ngjarje
457 - Leo I u bë Perandor Bizantin.
1550 - Julius III u bë Papa Julius III.
1807 - Napoleon Bonaparta filloi luftën kundës Rusisë dhe Prusisënë Eylau, Poloni.
1898 - Émile Zola u nxorr në gjyq për veprën e tijë J'Accuse.
1914 - Filmi i parë i aktorit anglez Charlie Chaplin (ku luan si "The Tramp"), Kid Auto Races at Venice u paraqit në Keystone Studios.
1974 - Grenada u pavarësua nga Britania e Madhe.
1979 - Plutoni hyri në orbitën e Neptunit, për herë të parë që nga koha që këto dy planete njihen në shkencë.
1992 - U nënshkrua Marrëveshja e Mastrihtit e cila çoi në krijimin e Bashkimit Evropian.
Lindje
1478 - Thomas Morus, filozof, shkrimtar dhe politikan anglez († 1535)
1812 - Charles Dickens, shkrimtar anglez († 1870)
1834 - Dmitri Mendeleev, kimist rus († 1907)
1901 - A. den Doolaard, shkrimtari hollandez († 1994)
1920 - Qerim Haxhiu, aktivist i shquar për çështjen kombëtare shqiptare
1953 - Hasija Borić,aktore dhe regjisore boshnjake
1954 - Dieter Bohlen, muzikant dhe producent gjerman (Modern Talking)
1965 - Chris Rock, aktor dhe komedian amerikan
1978 - Ashton Kutcher, aktor amerikan
Vdekje
2006 - Ibrahim Kodra, piktor (l. 1918)
1999 - mbreti Hysein, mbret i Jordanisë.
Festa dhe përvjetore
Shkurt |
5655 | https://sq.wikipedia.org/wiki/8%20shkurt | 8 shkurt |
Ngjarje
421 - Constantius IIIu bë perandor i Perandorisë Perëndimore Romake.
1575 - U themelua Universiteit Leiden dhe iu dha motoja "Praesidium Libertatis".
1910 - William D. Boyce, botues nga qyteti Chicago, i bëri kërkesë zyrtare qeverisë federale në Uashington, për krijimin e organizatës Boy Scouts of America.
1915 - U dha premiera e filmit The Birth of a Nation (Lindja e një Kombi).
1918 - U botua për herë të parë gazeta The Stars and Stripes.
1949 - Kardinal Mindszenty i Hungarisë u dënua për tradhëti.
1952 - Elizabeth II u shpall Mbretëresha e Mbretërisë së Bashkuar.
1971 - Debutoi tregu i letrave me vlerë NASDAQ.
1999 - Në selinë e Misionit Verifikues të OSBE-së në Prishtinë u deklarua se shqiptarët të shkonin t'i merrnin kufomat e Masakrës së Reçakut edhe atë me urdhër nga policia serbe që ato të merren të gjitha përnjëherë duke u identifikuar familjarët përmes dokumenteve.
1999 . Organizata amerikane për të drejtat e njeriut "Hjumen rajts Uoç" publikoi raportin me titull "Java e terrorit në Drenicë" në të cilin përshkruhet se si forcat speciale serbe ka fundi i shtatorit të vitit të kaluar masakruan 21 civilë në fshatin Obri e Epërme, dhe vranë 13 burra në fshatin e afërt Golluboc.
2003 - Berlin, Qeveria federale gjermane refuzoi një rezolutë të re të Kombeve të Bashkuara ku do të parashikonte një kërcënim me sulm ushtarak ndaj Irakut.
2003 - Në Kosovë u formua organizata "Serbët e bashkuar" nën urdhër të Beogradit në krye të së cilës vihet një pjesëtar i Shërbimit Sekret Serb.
2008 - Nebraska ndaloi përdorimin e karriges elektrike si metodë për vrasje të të dënuarve.
Lindje
1290 - Afonso IV, mbret së Portugalisë (vdiq më 1357)
1828 - Jules Verne, shkrimtar francez (vdiq më 1905)
1911 - Elizabeth Bishop, poete amerikane
1980 - Elvis Pista jurist dhe perfaquses i larte i Post Telekomit Kosoves
1986 - Agnesa Vuthaj, ish mis Kosova dhe Shqipëria
Vdekje
9 1955- Byron Dean lindi në Marion, Indiana; vdiq më 30 shtator 1955 në Cholame, Kalifornia. Ishte aktor amerikan i filmit dhe teatrit.
1587 - Mary I Stuart, mbretëreshë së Skocisë (lindi më 1542)
1696 - Ivan V, perandor rus (lindi më 1666)
Festa dhe përvjetore
Shkurt |
5657 | https://sq.wikipedia.org/wiki/11%20shkurt | 11 shkurt |
Ngjarje
660 p.e.s. - Data tradicionale e themelimit të Japonisë nga Perandori Jimmu.
1826 - U themelua University College London me emrin University of London.
1916 - Emma Goldman u arrestua për ligjërimin rreth kontrollit të lindjes.
1919 - Friedrich Ebert (SPD) u zgjodh President i Gjermanisë.
1948 - John Costello pason Éamon de Valera si Taoiseach të Irlandës.
1953 - Bashkimi Sovjetik ndërpreu mardhëniet politike me Izraelin.
1964 - Greqia dhe Turqia filluan luftë në Limassol, Qipro.
1964 - Tajvani ndërpreu mardhëniet politike me Francën.
1990 - Nelson Mandela u lëshua nga burgu pas 27 vitesh burgim politik.
2006 - Vice Presidenti amerikan Dick Cheney e plagosë Harry Whittington në fytyrë duke qenë në gjueti sëbashku.
2011 - Hosni Mubarak jep dorheqje
2012 - Fshati Restelicë është goditur nga një ortek bore ku kan humbur jetën përsona.
2012 - Forcat ajrore të Izraelit kanë kryer katër sulme ajrore në Rripin e Gazës
2013 - 18 minatorë kanë vdekur nga një shpërthim në regjionin Komi, Rusi.
2013 - Papa Benedikti XVI jep dorëheqje, Papa i parë që jepë dorëheqjen që nga viti 1415.
Lindje
1535 - Papa Gregory XIV (v. 1591)
1732 - George Washington (sipas Kalendarit Julian) - kryetari i parë të ShBA
1847 - Thomas Alva Edison - teknik amerikan. Shpikës i disa aparateve kinematrografike. (v. 1931)
1909 - Henrik Lacaj, mësues, përkthyes, leksikograf dhe pedagog.
1920 - Faruku I-rë, mbret i Egjyptit.
1976 - Ricardo, futdbollist pertugez.
1976 – Tony Battie, basketbollist amerikan.
1976 – Peter Hayes, këngëtar dhe kitaristi amerikan
1977 – Ioannis Okkas, futbollist qipriot dhe menaxherr
1977 – Mike Shinoda, këngëtar, kompozitor, kitarist dhe producent amerikan
1979 – Brandy Norwood, këngëtare, kompozitore, profucente dhe aktore amerikane
1981 – Kelly Rowland, këngëtare, kompozitore, valltare dhe aktore amerikane
1982 – Christian Maggio, futbollist italian
1982 – Natalie Dormer, aktore angleze
1982 – Ľubomíra Kalinová, biatlete sllovake
1983 – Rafael van der Vaart, futbollist holandez
1984 – Maarten Heisen, sprinter holandez
1984 – Marco Marcato, ciklist italian
1984 – Aubrey O'Day, këngëtare, kompozitore, valltare dhe aktore amerikane
1985 – William Beckett, këngëtar, kompozitor dhe kitarist amerikan
1985 – Šárka Strachová, skiator çek
1986 – Abu Omar al-Shishani, komandant gjeorgjian (v. 2016)
1986 – Robin Hawkins, këngëtar dhe basisti i Uellsit
1986 – Kees Luyckx, futbollist holandez
1987 – Luca Antonelli, futbollist italian
1987 – José Callejón, futbollist spanjoll
1987 – Juanmi Callejón, futbollist spanjoll
1987 – Ebba Busch Thor, politikan suedez
1987 – Ellen van Dijk, çiklist holandez
1988 – Vlad Moldoveanu, basketbollist rumun
1989 – Alexander Büttner, futbollist holandez
1990 – Javier Aquino, futbollist meksikan
1990 – Q'orianka Kilcher, aktore amerikane
1991 – Georgia May Foote, aktore angleze
1991 – Nikola Mirotic, basketbollist spanjoll
1992 – Taylor Lautner, aktor amerikan deh model
1993 – Ben McLemore, basketbollist amerikan
1993 – Saana Saarteinen, teniser finlandez
1995 – Yang Zhaoxuan, teniser kinez
1996 – Jonathan Tah, futbollist gjerman
Vdekje
1939 - Ali Kelmendi, atdhetar, Hero i Popullit, njëri nga figurat më të njohura që luftuan për çlirimin kombëtar shqiptar, veprimtar kundër shtypjes serbe në Kosovë, pjesëmarrës në revolucionin e 1924-s dhe i qeverisë së Nolit.
2008 - Tom Lantosh, politikan amerikan
2014 - Skënder Sallaku, aktor i njohur shqiptar i humorit
Festa dhe përvjetore
Dita botrore e të sëmuarëve.
Shkurt |
5658 | https://sq.wikipedia.org/wiki/12%20shkurt | 12 shkurt |
Ngjarje
1541 - U themelua Santiago Kili nga Pedro de Valdivia.
1818 - Bernardo O'Higgins nënshkruan pavarësinë e Kilit afër Concepción, Kili.
1832 - Ekuadori anekson Ishujt Galápagos.
1855 - U themelua Michigan State University.
1912 - Perandori Xuantong i Manchu Dinastia Qing, Perandori i fundit i Kinës, u largua nga posti.
1919 - Me një ceremoni madhështore u bë varrimi i Ismail Qemalit. E gjithë popullsia e Vlorës ishte mbledhur në Skelë. Në orën 10 paradite trupi pa jetë i Ismal Qemalit, nga ndërtesa e Komandës së "Base Novale" u vendos mbi shtratin e topit. Që aty korteu i madh u nis drejt qytetit.
1924 - Calvin Coolidge u bë presidenti i parë amerikan i cili mbajti fjalim në radio.
1934 - Filloi lufta civile austriake.
1961 - BRSS lanson anijen kozmike Venera 1 kah planeti Venera.
2002 - Fillon gjykimi për krime lufte i ish presidentit të Jugosllavisë, Slobodan Milosheviç, në Hagë. Ai vdes katër vite më vonë, para përfundimit të gjykimit.
2002 - Një Iran Air Tupolev Tu-154 rrëzohet para aterimit në Khorramabad, Iran duke lën të vdekur 119 persona.
2007 - Një vrasës në Salt Lake City vret 5 njerëz.
Lindje
1809 – Charles Darwin, shkencëtar anglez (vdiq më 1882)
1809 – Abraham Lincoln, 16. kryetar së SHBA-së (vdiq më 1865)
1828 – George Meredith, letrar anglez
1847 – Thomas Alva Edison, zbuluesa amerikan
1881 – Ana Pavlova, balerinë ruse
1884 – Max Beckmann, piktor gjerman
1892 – Theodor Plievier, letrar gjerman
1923 – Franco Zeffirelli, regjisor italian
1933 – Constantin Costa Gavras, regjisor grek
1946 – Ajda Pekkan, aktore dhe kengëtare turke
1948 – Ray Kurzweil, shpikës dhe futurolog amerikan
1950 – Angelo Branduardi, kantautor italian
1980 – Christina Ricci, aktore amerikane
Vdekje
1804 - Immanuel Kant, filozof gjerman (lindi më 1724)
1834 - Friedrich Schleiermacher, teologdhe filozof gjerman
1878 - Alexander Duff, misionar skocez nëIndi
1905 - Papa Kristo Negovani, klerik patriot dhe shkrimtar shqiptar.
1929 - Lillie Langtry, aktor britanik
1976 - Sal Mineo, aktor amerikan
1979 - Jean Renoir, regjisor filmi feancez
1989 - Thomas Bernhard, shkrimtar austriak
1994 - Donald Judd, artist amerikan
Festa dhe përvjetore
Shkurt |
5668 | https://sq.wikipedia.org/wiki/13%20shkurt | 13 shkurt |
Ngjarje
1542 - Catherine Howard, gruaja e pestë e mbretit Henry VIII i Anglisë, u ekzekutua për mardhënie jashtë martesore.
1633 - Galileo Galilei arrin në Romë për gjykimin e tijë para Inkuizicionit.
1880 - Thomas Edison observoi efektin Edison.
1920 - U themelua Negro National League.
1939 - Filloi Lufta e Dytë Botërore.
1945 - LDB: Ushtria sovjetike pushtoi Budapestin.
1960 - Franca teston bombën e sajë të parë atomike.
1974 - Aleksandr Solzhenitsyn, fitues i Çmimit Nobel në vitin 1970 u largua në ekzil nga Bashkimi Sovjetik.
1975 - Flakron zjarri në World Trade Center në New York City, New York.
2000 - Stripi komik origjinal "Peanuts" paraqitet për herë të fundit në gazetë një ditë pas vdekjes së Charles M. Schulz.
2001 - Dridhet toka në El Salvador me intenzitet 6.6 ballë Rihteri dhe len të vdekur sëpaku 400 persona.
Lindje
1599 - Papa Alexander VII (vdiq më 1667)
1673 - Molier, komedier,prozatorë, francez.
1900 - Giorgos Seferis, poet grek, nobelist
1930 - Israel Kirzner, ekonomist amerikan
1954 - Vijay Seshadri, shkrimtar amerikan
Vdekje
1660 - Charles X, mbret së Suedisë (lindi më 1622)
1787 - Rugjer Boshkoviq, shkencëtarë, kroat (lindi 1711.).
1999 - Rexhep Krasniqi, mësues, nëpunës, ministër, veprimtar e mbrojtës i të drejtave shqiptare n'arenën ndërkombëtare.
Festa dhe përvjetore
Shkurt |
5669 | https://sq.wikipedia.org/wiki/14%20shkurt | 14 shkurt |
Ngjarje
1556 - Thomas Cranmer u shpall heretik.
1859 - Oregon u pranua si shteti i 33-të i ShBA-ve.
1876 - Alexander Graham Bell aplikon patent për telefonin sikur dhe Elisha Gray.
1910 - Ne Korçë u mbajt mitingu i alfabetit shqip.
1912 - Arizona u pranua si shteti i 48-të i ShBA-ve.
1924 - U themelua International Business Machines Corporation (IBM).
1945 - LDB: Bombardimi i Pragës - kinse në gabim të orientimit të pilotëve u bombardua Drezdeni, Gjermani.
1961 - U zbulua elementi kimik Laurenciumi.
1981 - Zjarri në një klub nate në Dublin la të vdekur 48 persona.
1983 - United American Bank në Knoxville, Tennessee bie në kolaps. Më vonë presidenti i sajë Jake Butcher u akuzua për dallavere.
1994 - U ekzekutua vrasësi serik rus Andrei Chikatilo.
2000 - Anija kozmike NEAR Shoemaker hyri në orbitën e asteroidit 433 Eros, anija e parë kozmike që ka hyrë ndonjëherë në orbitë të një asteroidi.
Lindje
1964 - Nijazi Ramadani, Matematikani Shkrimtar
1942 - Michael Bloomberg, biznesmen dhe politikan amerikan
1948 - Teller, iluzionist amerikan
1965 - Afrim Zhitia, dëshmor
1970 - Simon Pegg, aktor dhe regjisor britanik
1987 - Edinson Cavani, futbollist uruguajan
1988 - Ángel di María, futbollist argjentinas
Vdekje
1779 - James Cook, kapiten dhe marinar anglez (lindi më 1728)
1969 - Vito Genovese, mafioz italo-amerikan (l. 1897)
2004 - Marco Pantani, çiklist italian (lindi më 1970)
Festa dhe përvjetore
Dita e Shën Valentinit
Shkurt |
5671 | https://sq.wikipedia.org/wiki/Skender%20Skenderi | Skender Skenderi | Skender H. Skenderi është fizikan shqiptar. Ka bërë përpilimin e disa librave shkollor në lëmin e fizikës, matematikës dhe lëmi të tjerë të shkencave ekzakte,është autor i mbi 125 librave.Po ashtu ka qenë aktiv edhe në politikë,ai ka qenë nënkryetar i Kuvendit të 2 korrikut.
Citate
Mendimi i tij për shkencat ekzakte i pyetur nga studenët e tij është se:
“Një njeri që nuk i njeh shkencat natyrore( fizikën,kiminë matematikën)e kalon jetën si një turist i cili kalon përmes Muzeut të Luvrit por që fatkeqësisht është i shurdhër dhe i verbër”
Shiko dhe këtë
Lidhje të jashtme
Biografi shqiptarësh
Fizikantë shqiptarë
Shkencëtarë shqiptarë
Njerëz që jetojnë |
5675 | https://sq.wikipedia.org/wiki/Lista%20e%20festave%20n%C3%AB%20Shqip%C3%ABri | Lista e festave në Shqipëri | Kjo është një listë e festave në Republikën e Shqipërisë e cila nuk ka karakter etnik por nacional (shtetëror) ngase përfshihen festat e të gjitha etnive:
Festat zyrtare
Festa jozyrtare
Shih edhe
Festa
Lista e festave në Kosovë
Referimet
Festa publike në Shqipëri
fr:Albanie#Fêtes et jours fériés |
5677 | https://sq.wikipedia.org/wiki/Kurban%20Bajrami | Kurban Bajrami | Kurban Bajrami (arabisht: عيد الأضحى ʿīd al-aḍḥā, turqisht: Kurban Bayramı, sq. "Festa e Flijimit") është një nga dy festat islame të cilën e kremtojnë myslimanët në mbarë botën, tjetri është Fitër Bajrami. Festa, sipas traditës islame, nderon gatishmërinë e Ibrahimit të flijoj djalin e tij si vepër e nënshtrimit ndaj urdhërit të Zotit, para se Zoti të ndërhyj, përmes engjëllit të tij Xhebrailit dhe të njoftoj Ibrahimin se flijimi i tij është pranuar tashmë. Mishi nga kafsha e flijuar ndahet në tre pjesë. Familja mban një pjese; pjesa tjetër jepet për të afërmit, shokët dhe fqinjët; ndërsa pjesa e mbetur i ndahet të varfërve dhe nevojtarëve.
Ndryshe është njohur edhe si Bajram i haxhive, sepse brenda ditëve të këtij bajrami kryhet edhe pelegrinazhi ritual në Mekë.
Në kalendarin hixhri, Kurban Bajrami bie në ditën e 10-të të muajit Dhulhixhxhe dhe zgjat për katër ditë. Në kalendarin gregorian, data ndryshon nga viti në vit duke shkuar përafërsisht 11 ditë më herët çdo vit.
Emri
Emërtimi "Kurban Bajrami" në gjuhën shqipe është huazim nga turqishtja – Kurban Bayramı, që do të thotë "Festa e Flijimit". I njëjti emërtim përdoret edhe në Azerbajxhan, Bosnje dhe Hercegovinë, Bullgari, Kroaci, Mal të Zi, Maqedoni, Rusi, Serbi, Turqi e Ukrainë.
Eid-al-Ad-ha (Ad-ha Eid) përdoret edhe me emra tjerë në botën myslimane, për shembull në Marok. Algjeri, Tunizi, Egjipt, Jemen dhe Libi quhet Eid el-Kibir (Eidi i madh). Në Kinë quhet Festa e Kurbanit. Kjo ka të bëjë me sakrificën që bëhet në emër të profetit Ibrahim. Kjo sakrificë është prerje e një kafshe (dele, qengj ose cjap) si kurban. Sipas rregullave kjo kafshë duhet të jetë së paku një vit i vjetër. Ky recital thuhet arabisht për sakrificën e bërë:
{|
|Në emër të Allahut
|بسم الله
|-
|Dhe Allahu është më i madhi
|والله أكبر
|-
|O Allah, kjo me të vërtetë është për ty
|اللهم إن هذا منك ولك
|-
|O Allah, pranoje nga unë
|اللهم تقبل مني
|}
Pas sakrificës së kafshës, sipas Kur-anit, mishi duhet të ndahet në tri pjesë: Një pjesë për të varfrit, një pjesë për të afërmit dhe fqinjët dhe pjesa e fundit për familjen tënde.
Historia
Një ndër pejgamberët më të dalluar të Allahut xhel-le she'nuhu është edhe Ibrahimi alejhis-selam. Ai ishte i martuar me Sarën, por Allahu nuk u kishte dhuruar fëmijë. Më pas u martua edhe me Haxheren, të cilës Allahu xhel-le she'nuhu ia kishte dhuruar Ismailin. Ibrahimi alejhis-selam kishte premtuar se nëse Allahu ia dhuron një djalë atë do ta bënte kurban. Me urdhërin e Allahut xhel-le she'nuhu, Ibrahimi alejhis-selam e mori Haxheren dhe prej Palestine ku jetonte e çoi në Hixhaz dhe e la Haxheren me birin e saj të porsalindur, në vendin ku më vonë u ngritë Qabja. Ai vend ishte një vend i shkretë, nuk kishte as ujë e as njerëz. Kur Ibrahimi deshi të largohej prej atij vendi, doli Haxherja para tij dhe tha: Pashë Zotin! Nga mendja jote po e bënë këtë apo Allahu të ka urdhëruar? Ai tha: Allahu më ka urdhëruar. Haxherja tha: Atëherë, Allahu nuk do të na humbas. Më pas, Haxhereja filloi të kërkojë ujë për djalin e saj të vogël. Aty afër ishin dy kodra të vogla: Safa dhe Merva. Haxherja herë shkonte në njërën kodër e herë në tjetrën me shpresë se do të shihte ndonjë burim uji. Këtë e bëri shtatë herë. Kur u kthye Haxherja tek Ismaili, pa se si ai me këmëbët e veta kishte gërryer rërën, nga e cila dilte ujë i pastër më vrull. Atëherë, Haxhereja tha: Zem Zem (ndalu ndalu) dhe burimi u qetësua. Ibrahimi alejhis-selam, kohë pas kohe, prej Palestine vinte t'i vizitojë Haxheren dhe Ismailin. Sa më shumë rritej Ismaili aq më shumë shtohej dashuria e Ibrahimit ndaj tij. Nga kënaqësia më të birin e vet, Ibrahimi alejhis-selam sikur kishte qitur në harresë premtimin e dhënë se nëse Allahu do t'i jepte djalë, do ta bënte atë kurban për Të! Allahu xhel-le she'nuhu në ëndërr tri herë ia kujtoi premtimin e dhënë Ibrahimit alejhisselam për të birin. Një ditë, Ibrahimi alejhis-selam i tha gruas së vet, Haxheres, që ta përgatisë të birin se do të shkojnë me të diku në vizitë. Nëna, duke mos ditur se ç'po përgatitej për të birin e saj, e veshi bukur dhe e përcolli me të atin. Sa u largua Ibrahimi me të birin, shejtani në formë të njeriut iu paraqit Haxheres, Tema zgjedhore: Etika në mësimin islam 108 duke i thënë se Ibrahimi do t'ia therte të birin! Haxherja duke mos i besuar njeriut të panjohur, e përzuri atë saqë detyrohet ta gjuajë me gurë. Shejtani, tri herë në tre vende iu paraqit Haxheres dhe ajo tri herë duke e gjuajtur me gurë e përzuri atë. Kur Ibrahimi iu afrua vendit ku kishte vendosur ta therte të birin, filloi t'i tregojë Ismailit se ka parë ëndërr se e therë atë, duke i thënë: -Djaloshi im, mua në ëndërr më fanitet se unë ty të theri kurban! Çka thua ti për këtë ëndërr? -Babë, bën atë çka të urdhëron Zoti, e unë do të duroj! -M'i lidh sytë dhe therëm sa më shpejtë, që dhimbja të jetë sa më e lehtë! Kur babë e birë iu dorëzuan urdhrit të Allahut, Ibrahimi alejhis-selam e shtriu të birin me kokë për toke, me thikën e tij të mprehtë i ra qafës së Ismailit, por thika as gjurmë nuk la në qafën e tij. Atëherë, Ibrahimi alejhis-selam edhe dy herë i ra qafës, por pa kurrfarë efekti. I hidhëruar me thikën që nuk priste, i ra gurit më të afërt, guri u ça përgjysmë. Ibarahimi i habitur i tha thikës: - Thikë , e përgjysmon këtë gur të fortë e nuk e pret këtë qafë të butë!? Në atë moment, Allahu xhel-le she'nuhu e thirri: - Ibrahim, mjafton! Ti e realizove premtimin tënd dhe ëndrrën e bëre realitet. Që vendimi për therje kurban të shkojë në vend, Allahu xhel-le she'nuhu ia zëvendësoi therjen e të birit me therjen e dashit, që ia solli meleku. Ja kështu, Allahu xhel-le she'nuhu i shpërblen të sinqertit.
Tradita
Për këtë festë të gjithë besimtarët vishen me rrobat më të mira që kanë dhe vizitojnë njëri tjetrin.
Shiko edhe
Bajram Bubareq
Namazi i Bajramit
Referime
Historia e Sakrificës së Ibrahimit
Islam
Ditë, netë dhe festa myslimane |
5689 | https://sq.wikipedia.org/wiki/Krishtlindja | Krishtlindja | Krishtlindja, edhe Kërshëndellat apo shkurt Kshnellat ndër besimtarët katolikë, është një festë fetare Krishtere. Të krishterët e festojnë çdo vit më 25 Dhjetor ditëlindjen e Jezus Krishtit; në kishat e Lindjes festohet më 7 janar, për shkak të kalendarit Julian. Pas Pashkëve është festa më e rëndësishme për të krishterët.
Rëndësia e ditës së Krishtlindjes nisi të rritet dalngadalë pas kurorëzimit të Karlit të Madh në vitin 800, ditën e Krishtlindjes.
Sot dita e Krishtlindjes kremtohet me shfaqjen e skenës së lindjes së Krishtit, pemën e Krishtlindjes, shkëmbimin e dhuratave dhe Kartolinave, familjen e bashkuar,
dhe ardhjen e Shën Kollit apo Plakut të Vitit të Ri në prag të Krishtlindjes apo mëngjesin e Krishtlindjes. Krishtlindja është festa në të cilën të krishterët dëshirojnë më shumë se kurrë paqe e dashuri në botë. Gjithashtu Krishtlindja është një periudhë që kalohet me familjen pasi bebi Jezus lindi pranë familjes së tij. Të gjithë duhet ta mendojmë atë si një periudhë familjare në të cilën ne festojmë ditëlindjen e Jezusit dhe të mos mendojmë vetëm për dhuratat.
Lindja e Jezu Krishtit
Krishtlindja është festa e lindjes së Jezusit, i cili besohet nga të krishterët si Biri i Perëndisë dhe Perëndia vetë e mishëruar, zbritur në tokë për të shlyer mëkatet e njerëzimit, dhe për ta kthyer atë në shtëpinë e Perëndisë. Sipas Ungjillit të Lukës dhe Mateut, Jezusi lindi nga Mëria në Betlehem, ku ajo dhe i shoqi i saj Jozefi po pushonin rrugës për në vendlindjen e tyre, Nazaret, për të marrë pjesë në numërimin e mbarë popullsisë urdhëruar nga perandori August.
Për nxënësit e tij, lindja e Krishtit është parathënë nga profetësi të ndryshme sipas të cilave mesia do të lindte nga shtëpia e Davidit për të shpëtuar botën nga mëkati.
Data e lindjes se Jezusit
Datëlindja e Jezusit sipas të krishterëve besohet të jetë 24-25 dhjetori edhe pse ka dyshime për datën e saktë të lindjes pasi që ajo nuk përmendet në Dhiatën e re. Kjo feste është ndër festat më të dashura dhe të preferuara nga mbar bota krishtere apo e thënë më ndryshe edhe si datë e paqes.
Katolicizëm
Krishtlindja te katoliket dhe disa kisha ortodokse, përfshirë edhe ortodoksët shqiptarë (krahas kishave greke, rumune, bullgare, qipriote, etj) festohet me 24-25 dhjetor per shkak te kalendarit gregorian.
Ortodoksi
Tek një pjesë e kishave ortodokse dhe kishat e tjera lindore Krishtlindja festohet ne 7 janar për shkak të kalendarit julian.
Ungjillizëm
Njëlloj si me katolikët gjithashtu edhe tek evangjelistët dhe kishat protestante Krishtlindja festohet më 24-25 dhjetor.
Kritika
Lidhje të jashtme
Radio Vatikani në gjuhën shqipe mbi Krishtlindjen
https://web.archive.org/web/20060509101602/http://www.albkristian.com/apologjia/artikull_krishti_permes_historise.htm
https://web.archive.org/web/20070928105841/http://www.orthodoxalbania.org/Shqip/BesimiOrth2/VitiKishtar/krishtlindja.htm
Krishtërim
Festë |
5690 | https://sq.wikipedia.org/wiki/7%20mars | 7 mars |
Ngjarje
1876 - Alexander Graham Bell fitoi patentën për zbulimin e telefonit.
1887 - Hapet mësonjëtorja e parë në gjuhën shqipe në Korçë.
1911 - Revolucioni në Meksikë.
1914 - Princ Vidi arriti në Shqipëri për të filluar udhëheqjen e vendit.
1918 - LPB: Finlanda krijoi aleancë me Gjermaninë.
1969 - Golda Meir u zgjodh kryeministre e Izraelit, gruaja e parë izraelite në këtë post.
2006 - Apple Inc. fitoi patentën për iPod-in.
Lindje
1693 - Papa Clemens XIII (vdiq më 1796)
1922 - Hasan Kaleshi u lind në fshatin Sërbicë të Kërçovës është historian, etnograf, shqiptarë.
1936 - Georges Perec, shkrimtar francez
1939 - Panajot Pano, futbollisti me i madh shqiptar
1785 - Alessandro Manzoni
Vdekje
322 p.e.s. - Aristoteli, filozof grek
1274 - Tomas Akuinas, filozof dhe shkencëtar katolik
Festa dhe përvjetore
Shqipëri dhe Kosovë - Dita e Mësuesit
Kosovë, Prekaz , "Nata e Zjarreve".
Mars |
5691 | https://sq.wikipedia.org/wiki/8%20Mars | 8 Mars |
Ngjarje
1618 - Johannes Kepler shpalli ligjin e tretë të lëvizjes së planeteve.
1775 - U botua libri "African Slavery in America" nga Thomas Paine.
1817 - U themelua tregu i organizuar financiar New York Stock Exchange (NYSE) në SHBA.
1899 - Në Gjermani u themelua klubi i futbollit Eintracht Frankfurt
1921 - U vra kyeministri spanjoll Eduardo Dato Iradier në dalje të parlamentit.
1942 - LDB: Holandezët iu dorzuan forcave japoneze në ishullin Java.
1945 - Presidneti Tito jep urdhërin e Shpalljes së Diktaturës Ushtarake në mbarë Kosovën.
1950 - Marshal Voroshilov deklaroi se Bashkimi Sovjetik ka bombë atomike.
1957 - Egjipti rihapi Kanalin e Suezit.
1965 - Lufta e Vietnamit: Në Vietnam arritën 3,500 trupat e para të Shteteve të Bashkuara.
1971 - Joe Frazier u bë kampion i pa mboshtur botëror në kategorinë e rëndë në boks pasi mundi Muhammad Alinë me vendim unanim nga gjyqtarët në Madison Square Garden në New York City.
1974 - U hap në Paris, Aeroporti Charles de Gaulle.
1983 - Presidenti amerikan Ronald Reagan e quajti Bashkimin Sovjetik një perandori djallëzore.
Lindje
1939 - Aleksandër Meksi - politikan shqiptar, ish kryeministër i Shqipërisë
1950 - Seid Memić Vajta, këngëtar boshnjak
1970 - Andrea Parker, aktore amerikane
2002 - Sophia Monet,njeri normal
Vdekje
1874 - Millard Fillmore, presidenti i 13-të i SHBA-së
1869 - Hector Berlioz, shrimtar dhe kompozitor francez
1930 - William Howard Taft, presidenti i 27-të i SHBA-së
Festa dhe përvjetore
Dita Ndërkombëtare e Gruas
Mars |
5692 | https://sq.wikipedia.org/wiki/15%20shkurt | 15 shkurt |
Ngjarje
399 p.e.s. - Sokrati u dënua me vdekje.
590 - Khosrau II u emëria mbret i Persisë.
1637 - Ferdinandi III u bë Perandori i Shenjtë.
1775 - Gian Angelo Braschi u bë Papë
1933 - Në Miami, Florida, Giuseppe Zangara atentoi të e vrasë presidentin amerikan Franklin D. Roosevelt, por në vend të tijë kaplon kryetarin e Chicagos , Illinois, Anton J. Cermak, i cili nga plaga vdes më 6 mars.
1944 - LDB: Filloi beteja në Monte Cassino.
1970 - U themelua Universiteti i Prishtinës.
1995 - Kevin Mitnick u arrestua nga FBI dhe u dënua për hyrje në disa nga sistemet "më të siguruara" të ShBA-ve.
1999 - Abdullah Öcalan u arrestua në Keni nga agjentët turq.
2003 - U mbajtën protesta kundër luftës në Irak në mbi 600 qytete në mbarë botën ku morën pjesë mes 8 dhe 30 milion njerëzve, duke e bërë këtë protestën më të madhe paqësore në mbarë historinë.
2005 - Portali për video YouTube, u paraqit për herë të parë në ShBA.
Lindje
1564 - Galileo Galilei, filozof dhe fizikan italian (vdiq më 1642)
1710 - Louis XV, mbret i Francës (vdiq më 1774)
1948 - Eqrem Kryeziu, politikan shqiptar
1954 - Matt Groening, vizatues amerikan, krijuesi i Simpsons dhe Futurama
1997 - Haki Popaj, biznesmen
Vdekje
1573 - Маtija Gubec, udhëheqës i kryengritjes fshatare
1984 - Gjon Mili, fotograf
Festa dhe përvjetore
Shkurt |
5693 | https://sq.wikipedia.org/wiki/22%20Mars | 22 Mars |
Ngjarje
1992 - Për herë të parë pas shembjes së regjimit komunist një parti tjetër (Partia Demokratike) fiton zgjedhjet elektorale në Shqipëri.
Lindje
1822 - Rosa Bonheur, piktore franceze
1868 - Alfred Fowler, astronom britanez
1875 - Hans Grimm, shkrimtar dhe publicist gjerman
1878 - Jean Strauwen, komponizitor dhe dirigjent belg
1887 - Chico Marx, aktor dhe humorist amerikan
1909 - Nathan Rosen, fizikan amerikano-izraelit
1912 - Agnes Martin, artiste amerikane
1912 - Karl Malden, aktor amerikan
1920 - Ludvík Kundera, shkrimtar çek
1921 - Nino Manfredi, aktor italian
1931 - Burton Richter, fizikan amerikan si dhe fitues i Çmimit Nobel
1931 - William Shatner, aktor dhe autor kanadez
1937 - Angelo Badalamenti, kompozitor italian
1941 - Bruno Ganz, aktor zvicran
1944 - Bujar Kapexhiu aktor, regjisor dhe skenarist shqiptar
1948 - Andrew Lloyd Webber, muzikant dhe kompozitor britanez
1949 - Fanny Ardant, aktore franceze
1976 - Reese Witherspoon, aktore amerikane, fituese e Çmimit Oskar
Vdekje
1832 - Johann Wolfgang von Goethe, shkrimtar gjerman (lindi më 1749)
1935 - Aleksander Moisiu, aktor ausriak me origjinë shqiptare.
1971 - P. Benedikt Dema OFM, mësues, studjues dhe leksikograf shqiptar.
2004 - Ahmed Jassin - themelues i organizatës politike islamike Hamas në Palestinë.
Festa dhe përvjetore
Shqipëria - Dita e Nevruzit
Dita botërore e ujit Në vitin 1993 Kombet e Bashkuara në konferencën që u zhvillua në Rio De Janeiro të Brazilit, deklaruan Dita botërore të ujit.
Mars |
5694 | https://sq.wikipedia.org/wiki/19%20tetor | 19 tetor | 19 tetori është dita e 292-të e kalendarit gregorian (dita e 293-t në vitin e brishtë) - kështu që deri në fund të vitit kanë mbetur edhe 73 ditë.
Ngjarje
1512 - Martin Luther bëhet doktor i teologjisë (Doktor i Biblës). (figura 1)
1812 - Napoleon Bonaparte kthehet në Moskë. (figura 2)
1917 - Hapet aeroporti "Love Field" në Dallas, Texas.
1921 - Kryeministri portugjez António Granjo dhe politikan tjerë vriten në Lisbon.
1952 - 15 vjeçari John Bamford shpëton njerëzit nga një shtëpi që digjej dhe bëhet njeriu më i ri që ka fituar çmimin George Cross.
1982 - John De Lorean u arrestua për trafikim të kokainës. (figura 3)
1983 - Kryeministri i Grenadës Maurice Bishop u rrëzua nga posti dhe u ekzekutua në grushtetin ushtarak nga Bernard Coard.
1987 - E Hëna e Zezë - Dow Jones Industrial Average bie 22%.
1991 - Në Italinë veriore dridhet toka më intenzitet 7.0 shkallë të Rihterit dhe len të vdekur 2000 njerëz.
2003 - Nënë Tereza është lumturuar nga Papa Gjon Pali II.
2005 - Fillon gjykimi i kryetarit të Irakut, Sadam Hussein nën akuzë: krim kundër njerëzimit.
Lindje
1841 - Nikola I Petrović Njegoš, mbret, ushtarak dhe shkrimtar malazez
1899 - Miguel Ángel Asturias, shkrimtar guetomalez, Nobelist
1920 - Mark Krasniqi, profesor, akademik, politikan dhe shkrimtar shqiptar
Vdekje
1999 - Ejup Statovci, profesor universiteti
2000 - Mahir Domi, gjuhëtar, akademik shqiptar
2003 - Alija Izetbegoviq, kryetari i parë boshnjak i B dhe H
2009 - Dhimitër Xhuvani, shkrimtar shqiptar.
Festa dhe përvjetore
Dita e Nënë Terezës - Festë (shih dhe Nënë Tereza)
Tetor |
5695 | https://sq.wikipedia.org/wiki/28%20N%C3%ABntor | 28 Nëntor | 28 nëntori është dita e 332-të e kalendarit gregorian (dita e 333-t në vitin e brishtë) - kështu që deri në fund të vitit kanë mbetur edhe 33 ditë.
Ngjarje
1443 - Gjergj Kastriot Skënderbeu, e ngriti flamurin kombëtar mbi kalanë e Krujës.
1793 - Në Shkodër, Lezhë dhe në rrethinat e tyre nisi kryengritja kundër ushtrive osmane. Me humbje të mëdha pashai turk mundi të çante rrethimin, por në Lezhë pësoi goditje dhe humbje të reja, që e detyruan te tërhiqet për në Manastir.
1912 - Ismail Qemali ngriti flamurin në Vlorë dhe shpalli pavarësinë e Shqipërisë.
1997 - Paraqitja e parë publike e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës.
1998 - përmes referendumit mbarëpopullor u adoptua Kushtetuta e Shqipërisë.
Lindje
1882 - Ali Asllani, poet, atdhetar, dhe diplomat shqiptar
1950 - Ed Harris, aktor amerikan
1954 - Sefedin Shaqiri Arsimtare dhe Kimist i njohur
1955 - Adem Jashari, komandant i UÇK-së
1962 - Jon Stewart, humorist amerikan
Vdekje
1912 - Shpend Dragobia, luftërar shqipëtar
1954 - Enrico Fermi, fizikant italian dhe fituesi i Çmimit Nobel
1988 - Vasil Gërmenji, qe mësues, gazetar, veprimtar i Ballit dhe diplomat i çështjes shqiptare.
2010 - Leslie Nielsen aktor kanadez dhe komik i njohur kanadez
Festa dhe përvjetore
1821 - pavarësia e Panamasë
1912 - pavarësia e Shqipërisë
1960 - pavarësia e Mauritanisë
1975 - pavarësia e Timorit Lindor
Shiko edhe
Referimet
Nëntor |
5696 | https://sq.wikipedia.org/wiki/29%20N%C3%ABntor | 29 Nëntor | 29 nëntori është dita e 333-të e kalendarit gregorian (dita e 334-t në vitin e brishtë) - kështu që deri në fund të vitit kanë mbetur edhe 32 ditë.
Ngjarje
1877 - Thomas Edison demonstron fonografin për herë të parë.
1899 - U themelua klubi futbollistik spanjoll FC Barcelona.
1910 - Patenta e parë për zbulimin e semaforit në Shtetet e Bashkuara iu nda zbuluesit amerikan Ernest Sirrine.
1944 - Msakra në Iseukaj, Caravajkë.
1944 - U çlirua Shqipëria nga Gjermania naziste.
1945 - U shpall Republika Federale Popullore e Jugosllavisë.
1972 - Nolan Bushnell (bashkë themelues i kompanisë Atari) paraqiti lojën Pong në Andy Capp’s Tavern ë Sunnyvale, Calif.
1975 - Emri "Micro-soft" (për "microcomputer software") për herë të parë u përdor nga Bill Gates në letren drejtuar tek Paul Allen.
2005 - Partia e RE Komuniste Kroate (KPH) u themelua nëVukovar.
Lindje
1797 - Gaetano Donizetti, kompozitor italian
1803 - Gottfried Semper, ndërtimtar gjerman
1803 - Christian Doppler, fizikant austriak
1898 - C. S. Lewis, shkrimtar irlandez
1932 - Jacques Chirac, politikan francez
Vdekje
1643 - Claudio Monteverdi, kompozitor italian
1852 - Ada King Lovelace, matematiciente britaneze dhe programeri i parë
1924 - Giacomo Puccini, kompozitor italian
1954 - Enrico Fermi, fizikant italian
1975 - Graham Hill, kampion i Formula 1
2014 - Mark Strand, poet amerikan
Festa dhe përvjetore
1944 - Dita e Çlirimit - Festë kombëtare në Shqipëri
Nëntor |
5697 | https://sq.wikipedia.org/wiki/25%20Dhjetor | 25 Dhjetor | 25 dhjetori është dita e 359-të e kalendarit gregorian (dita e 360-t në vitin e brishtë) - kështu që deri në fund të vitit kanë mbetur edhe 6 ditë.
Ngjarje
1932 - Tërmet në Gansuu , Kinë dhe shkton vdekjen e 70 000 njerzve.
1979 - Trupat sovjetike hyrën në Afganistan, kjo ishte ndërhyrja e parë ushtarake e Bashkimit Sovjetik jasht Paktit të Varshavës, në mënyrë që të mbështesë qeverinë e Babrak Karmalit. Në luftën, nga e cila dalinë pas 10 viteve,në të cilën Bashkimi Sovjetik ka humbur 27.000 ushtarë.
Lindje
1942 - Sejfulla Myftari, aktor humorist shqiptar
1950 - Musë Prelvukaj, piktorë shqiptarë
1995 - Mimmi Sandén, këngëtare Suedeze.
Vdekje
1977 - Charlie Chaplin, aktor amerikan me prejardhje britaneze
1990 - Dhimitër Çani, skulptor shqiptar
Festa dhe përvjetore
Krishtlindja - Festë fetare e krishterë.
(Ri)lindja e Sol Invictus. Festa dimërore kushtuar perëndisë së diellit në Perandorinë Romake që nga viti 274.
Dita e Quaid-e-Azamit - Pakistan.
Dita e Kushtetutës - Taivani nis të qeveriset nga Republika e Kinës.
Dita e festës së Anastasisë së Sirmiumit.
Dhjetor |
5698 | https://sq.wikipedia.org/wiki/16%20shkurt | 16 shkurt |
Ngjarje
1568 - Inkuizicioni: E gjithë popullata e Holandës u dënua me vdekje nga Kisha Katolike Romake nën akuzën për herezi. (figura)
1899 - Presidenti francez Félix Faure vdes në zyrë.
1899 - U themelua klubi i parë islandez, Knattspyrnufélag Reykjavíkur.
1937 - Wallace H. Carothers fiton patentën për najlonin.
1945 - LDB: Forcat ameriane rimorën gadishullin Bataan.
1959 - Fidel Castro, bëhet kryeministër i Kubës pasi presidenti Fulgencio Batista u rrëzua nga froni më 1 janar.
1961 - Programi Explorer: U lancua Explorer 9 (S-56a).
1985 - U themelua levizja Hezbollahu.
1999 - Shumë ambasada në Evropë u morën në duar të pengmarrësve kurdë pasi që Turqia arrestoi udhëheqësin kurd Abdullah Öcalan.
Lindje
1941 - Kim Jong-Il, prijës komunist i Koresë Veriore
1980 - Agim Kaba, aktor amerikan
Vdekje
1279 - Afonso III, mbret i Portugalisë (lindi më 1210)
1391 - Johannes V, perandor biznatinë (lindi më 1332)
1915 - Anton Xanoni, shkrimtar shqiptar
Festa dhe përvjetore
Kore Veriore - ditëlindja e Kim Jong-Il
Lituania - dita e pavarësisë
Shkurt |
5700 | https://sq.wikipedia.org/wiki/17%20shkurt | 17 shkurt | Festa në Kosovë
1600 - Xhordano Bruno u dogj i gjallë në Campo de' Fiori në Rome, nga ana e Kishës Katolike Romake nën akuzën për herezi.
1867 - Anijia e parë kalon përmes Kanali i SuezitKanalit të Suezit|.
1925 - Harold Ross dhe Jane Grant themeluan revistën The New Yorker.
1947 - Zëri i Amerikës filloi radio transmetimin në Bashkimin Sovjetik.
1974 - Ushari amerikan Robert K. Preston sinjalizoi Shtëpinë e Bardhë me helikopter të vjedhur.
1979 - Filloi lufta Sino-Vjetnameze.
1982- Formohet organizata “LËVIZJA PËR REPUBLIKËN SHQIPTARE NË JUGOSLLAVI ”.
1992 - Gjyqi në Milwaukee, Wisconsin dënoi vrasësin serial Jeffrey Dahmer me burgim të përjetshëm.
1992 - Nisi në Itali Mani pulite (Duar të pastra), ku u përfshin shumë figura politike të korruptuara. Kjo datë njihet formalisht edhe si "Rilindja e Republikës së Dytë Italiane"
1993 - Policia kanadeze arreston vrasësin serik Paul Bernardo për 3 vrasje në Ontario
1996 - Në Philadelphia, Pennsylvania, kampioni botërorë Garry Kasparov në ndeshje shahu mundë super kopjuterin Deep Blue.
2000 - Microsoft paraqet Windows 2000.
2008 - Parlamenti i Kosovës shpalli pavarësine e Republikës e Kosovës.
2012 - Uganda njeh zyrtarisht Republikën e Kosovës, duke u bërë shteti i 88-të që e njeh.
Lindje
1798 - Auguste Comte, filozof francez (V. 1857)
1929 - Graham Hill, garues me makina
1938 - Antoneta Papapavli, aktore shqiptare
1952 - Shyhrete Behluli, këngëtare kosovare
1955 - Mo Yan, shkrimtarë kinezë, fitues i Çmimit Nobel për Letërsi
1958 - Agim Coma, aktor shqiptar
1958 - Naim Maloku, ushtarak, politikan shqiptar.
1961 - Andrey Korotayev,antropolog rus, historian ekonomik dhe sociolog
1963 - Michael Jordan, bosketbollist amerikan
1973 - Aldon Lipe Gazetar dhe regjisor televiziv shqiptar, themelues i shume programeve televizive
1987 - Faton Toski, Futbollist shqiptar
Vdekje
1600 - Giordano Bruno (L. 1548)
1970 - Shmuel Yosef Agnon, shkrimtarë izraelitë, Nobelist
1673 - Molière, shkrimtar francez (L. 1622)
1827 - Johann Heinrich Pestalozzi, pedagog zviceranë (L. 1746)
1856 - Heinrich Heine, shkrimtar gjerman (L. 1797)
2006 - Frederik Rreshpja, poet shqiptar (L. 1940)
Festa dhe përvjetore
2008 - Pavarësia e Republikës së Kosovës
Shkurt |
5701 | https://sq.wikipedia.org/wiki/Dita%20e%20m%C3%ABsuesit | Dita e mësuesit | Dita e mësuesit është një festë, e cila i kushtohet personelit edukues të shkollave dhe universiteteve. Deri në fillim të viteve '90 në Shqipëri, për të nxitur mësimdhënien e një cilësie sa më të lartë, mësuesit më të dalluar shpërbleheshin me dekorata të larta që ishin Mësues i Merituar dhe Mësues i Popullit.
Mësonjëtorja e Korçës
Më mars të vitit 1887 në Korçë u hap mësonjëtorja e parë shqipe. Mësues dhe drejtor i parë i saj ishte Pandeli Sotiri. Veç tjerash kjo ngjarje ishte një fitore e madhe për popullin shqiptar, pasi deri atëherë dhënia e mësimeve për shkak të pushtimit osman bëhej privatisht brenda shtëpive në mënyrë të fshehtë. Kështu që nga ajo ditë 7 marsi festohet në Shqipëri si dita e mësuesit për të përkujtuar atë ngjarje të rëndësishme kulturore dhe historike.
Edhe pse në kushte të vështira, kur mësimi i gjuhës shqipe për shkak të kushteve të ndodhura nën sundimin osman ishte reptësisht i ndaluar, mësonjëtorja e Korçës qëndroi e hapur për gati 20 vjet. Drejtues të saj ishin figura të njohura të Rilindjes shqiptare si: Pandeli Sotiri, Petro Nini Luarasi, Nuçi Naçi, Thoma Avrami, etj. Kontributi i madh që këta atdhetarë dhe veprimtarë të shquar dhanë për kombin, dëshmohet nga dëshira e zjarrtë që ata kishin për të përhapur dijen në popull. Me ato mundësi që kishin ata u bënë iniciatorët e krijimit të teksteve të para shkollore të dokumentuara. Ata i përkushtuan një rëndësi te madhe pajisjes me mjetet e duhura të mësimdhënies,për të bërë më tej dhe shpërndarjen e tyre te nxënësit e tyre. Të edukuar me frymën e lartë të patriotizmit këta nxënës do të bëheshin në të ardhmen pasuesit e denjë të ideologjisë së mësuesve të tyre dhe luftëtarë të devotshem ne luftën për liri dhe pavarësi.
Dita Botërore e Mësuesit
Organizata e Kombeve të Bashkuara për Arsim, Shkencë dhe Kulturë, UNESCO, në vitin 1994, ka përcaktuar 5 tetorin si Ditën Botërore të Mësuesit, për të përkujtuar nënshkrimin e Rekomandimit, në lidhje me Statusin e Mësuesve, miratuar nga ana e ILO/UNESCO, në Paris, më 5 tetor 1966. Po në këtë vit, sipas idesë dhe sugjerimit të UNESCO-së, pedagogu zviceran Robert Dottrens (1893 - 1984) hartoi edhe betimin solemn të mësuesit mbi bazën e betimit të Hipokratit.
Lista e ditëve të mësuesit
Shih edhe
Arsimi
Shkolla
Mësuesi
Betimi sokratik
Betimi i nxënësit
Dita Botërore e Mësuesit
Dita Ndërkombëtare e Arsimit
Lidhje të jashtme
8 marsi - Dita e nënes
Nënat dhe mësuesit meritojnë dhurata
Referime
Festë
Edukimi në Kosovë
Edukimi në Shqipëri
Arsim
Shkolla |
5703 | https://sq.wikipedia.org/wiki/18%20shkurt | 18 shkurt |
Ngjarje
1861 - Vittorio Emanuele bëhet mbret i Italisë
1913 - Raymond Poincaré u bë kryetar i Francës.
1929 - Çmimet e para "Academy Awards" u shpallën.
1957 - Dedan Kimathi, udhëheqësi patriotik kenian, u vra nga qeveria koloniale britanike.
1965 - Gambia u pavarësua nga Mbretëria e Bashkuar.
1979 - Ra borë në Saharë në Algjerinë jugore, për herë të parë dhe të vetme në histori.
2000 - Stjepan Mesić u bë kryetari i dytë i Kroacisë.
2001 - Agjenti i FBI-së, Robert Hanssen, u arrestua për spiunim për Bashkimin Sovjetik. Unanimisht u dënua me burgim të përjetshëm.
2001 - Dale Earnhardt vdiq në xhiron e fundit gjatë garës Daytona 500 e cila garë u fitua nga Michael Waltrip, duke pilotuar veturën të cilën e posedonte Earnhardt. Djali i tijë Dale Earnhardt, Jr. përfundoi i dyti.
2003 - Rreth 200 vdiqën në zjarrin që u ndez flakë në Daegu, Korea Jugore.
2008 - Afganistani, Kosta Rika, Britania e Madhe, ShBA-të , Franca, Shqipëria, Turqia, Tajvani si dhe organizata OIC e njohën Kosovën si shtet i pavarur.
Lindje
1374 - Hedwig, mbretëreshë e Polonisë, shenjtore (vdiq më 1399)
1516 - Mary I, mbretëreshë e Anglisë (vdiq më 1558)
1883 - Niko Kazanxaqis shkrimtari i shquar i Greqisë.
1932 - Miloš Forman, regjisor çek
Vdekje
999 - Papa Gregory V, (l. 972)
1294 - Kublai Khan, sundimtar mongol (l. 1215)
1546 - Martin Luther, Reformues Gjerman (l. 1483)
1564 - Michelangelo Buonarroti, skulptor, piktor, arkitekt dhe shkrimtar italian (l. 1475)
1588 - Lucas Cranach i Ri, (younger) piktor gjerman (l. 1515)
1927 - Turhan pashë Përmeti, politikan shqiptar, kryeministër i Shqipërisë (L. 1839)
1967 - Robert Oppenheimer, fizikan amerikan (l. 1904)
2006 - Kel Kodheli, piktor shqiptar
Festa dhe përvjetore
Pavarësia e Gambias
Shkurt |
5713 | https://sq.wikipedia.org/wiki/Beogradi | Beogradi | Beogradi (Serbisht Беoград / Beograd) është kryeqyteti i Serbisë. Ndodhet në bashkimin e lumenjve Sava dhe Danub dhe në kryqëzimin e Fushës së Panonisë dhe Gadishullit Ballkanik. Gati 1.7 milion njerëz jetojnë brenda kufijve administrativë të Qytetit të Beogradit, një e katërta e popullsisë së përgjithshme të Serbisë.
Beogradi ishte kryeqyteti i Jugosllavisë që nga krijimi deri në shpërbërjen e saj. Është selia e qeverisë qendrore, organeve administrative dhe ministrive qeveritare, si dhe shtëpia e pothuajse të gjitha kompanive më të mëdha serbe, mediave dhe institucioneve shkencore.
Historia
Beogradi është një nga qytetet më të vjetra në Evropë me dëshmi arkeologjike që datojnë që nga shekulli 5 p.e.s.. Në lashtësi ky vend ka qenë populluar nga keltët dhe ilirët. Më pas u mor nga romakët derisa në shek VI e.s. u vendosën përfundimisht serbët. Duke pasur pozicion strategjik, qyteti ka qenë luftuar për më shumë se 140 herë që nga antikiteti. Në mesjetë ai u bë pjesë Perandorisë Bizantine, Perandorisë Franke, Mbretërisë së Hungarisë dhe Principatës serbe. Në vitin 1521 Beogradi u pushtua nga Perandoria Osmane dhe u bë selia e Pashallëkut të Beogradit, si qyteti më i rëndësishëm osman në Evropë dhe nga qytetet më të mëdha evropiane. Serbët morën përsëri kontrollin e qytetit në vitin 1841, pas revolucionit serb. Beogradi verior u mbeti Austro-Hungarezëve deri në vitin 1918. Ka qenë kryeqytet i Jugosllavisë e më pas i konfederatës Serbi dhe Mali i Zi deri në vitin 2006. Pas kësaj, qyteti ka përjetuar rritje të madhe kulturore dhe ekonomike.
Ekonomia
Beogradi është qendra financiare e Serbisë dhe Europës Juglindore me hapsirë zyre të përgjithshme 17.000.000 m² dhe është shtëpia për bankën qendrore të vendit. Aktualisht, mbi 600.000 njerëz janë të punësuar në 120,286 kompanit, 22,600 ndërmarrjeve dhe 50.000 dyqane. Me 6,924 kompanive në sektorin (2013 e të dhënave), Beogradi është një nga qendrat teknologjisë së informacionit në këtë pjesë të Evropës, me rritje të fortë. Me 6,924 kompanive në sektorin ( të dhënat e 2013 ), Beogradi është një nga qendrat e teknologjisë së informacionit në këtë pjesë të Evropës, me rritje të fortë. Qendra për Zhvillimin e Microsoft e vendosur në Beograd, në kohën e themelimit të qendrës së saj ishte e pesta e tillë në botë. Shumë kompani IT botërore zgjedhin Beogradin si qendër rajonale apo evropiane të tilla si Asus, Dell, Huawei, NCR etj.
Beogradi i Ri është rrethi kryesor i biznesit në vend. Ai ofron një gamë të objekteve të tilla si hotele, salla Kongresit (Sava Qendër), ndërtesa zyra klas A dhe klas B, objektet sportive (Belgrade Arena), qendrat tregtare (Usce dhe Delta City) dhe parqeve të biznesit. Aktualisht, mbi 1.2 milion metra katrorë tokë është në ndërtim e sipër në Beogradin e Ri dhe vlera e ndërtimit në dy e gjysmë vitet e ardhshme është mbi 1.5 miliard euro.
Demografia
Sipas regjistrimit të vitit 2011, qyteti ka një popullsi prej 1,166,763, ndërsa zona urbane të Beogradit (me vendbanimet fqinje urbane të përfshirë, Borča, Ovča, dhe Surcin) ka 1,233,796 banorë, dhe popullsia e zonës metropolitane (zonë administrative e Qyteti i Beogradit) qëndron në 1,659,440 persona. Grupet kryesore të popullsisë sipas kombësisë në bashkinë e qytetit të Beogradit janë: Serbët (1.505.448), Romët (27.325), Malazezët (9,902), Jugosllavët (8,061), Kroatët (7,752), Maqedonasit (6970), dhe muslimanët nga kombësia (3996). Beogradi është shtëpia e shumë etnive nga e gjithë ish-Jugosllavia. Shumë njerëz erdhën në qytet si emigrantë ekonomikë nga qytetet më të vogla dhe fshatrat, ndërsa qindra mijëra erdhën si refugjatë nga Kroacia, Bosnje-Hercegovinë dhe Kosova, si pasojë e luftërave jugosllave të viteve 1990.
Vendbanimet më të mëdha në rajonin e Beogradit janë:
Lidhje të jashtme
Faqja zyrtare e qytetit të Beogradit
Beogradi info
Referime
Qytete në Serbi
Kryeqytete në Evropë
Kryeqytete të botës
Serbia |
5714 | https://sq.wikipedia.org/wiki/Shkupi | Shkupi | Shkupi është kryeqyteti dhe qyteti më i madh rrëzë Malet e Karadakut i Maqedonisë së Veriut.
Territori i Shkupit ka qenë i banuar që prej së paku 4000 p.e.r; Mbetjet e vendbanimeve neolitike janë gjetur brenda Kalasë së vjetër Kale që mbikëqyr qendrën moderne të qytetit. Fillimisht një qytet paionian, Scupi u bë kryeqyteti i Dardanisë në shekullin e dytë p.e.r. Në prag të shekullit të parë pas Krishtit, vendbanimi u kap nga romakët dhe u bë një kamp ushtarak. Kur Perandoria Romake u nda në gjysmën lindore dhe perëndimore në vitin 395 pas Krishtit, Scupi u pushtua nga sundimi Bizantinve nga Kostandinopoja. Gjatë pjesës më të madhe të periudhës së mesjetës së hershme, qyteti u kontestua midis Bizantinës dhe Perandorisë Bullgare, kryeqyteti i së cilës ishte midis 972 dhe 992.
Në vitin 1392, qyteti u pushtua nga Perandoria Osmane që e quanin Üsküb (اسکوب. Qyteti mbeti nën kontrollin osman për më shumë se 500 vjet, duke shërbyer si kryeqyteti i pashasanxhakut të Üsküb dhe më vonë Vilajetit të Kosovës. Në atë kohë qyteti ishte i famshëm për arkitekturën e tij orientaleu. Në vitin 1912, u aneksua nga Mbretëria e Serbisë gjatë Luftërave Ballkanike. Gjatë Luftës së Parë Botërore qyteti u pushtua nga Mbretëria e Bullgarisë dhe, pas luftës, u bë pjesë e Mbretërisë së sapoformuar të Jugosllavisë si kryeqyteti i Vardarska Banovina. Në Luftën e Dytë Botërore qyteti u pushtua nga ushtria bullgare, e cila ishte pjesë e fuqive të Boshtit. Në vitin 1945 u bë kryeqyteti i RS Maqedonisë, një shtet federal në Jugosllavi. Qyteti u zhvillua me shpejtësi pas Luftës së Dytë Botërore, por ky trend u ndërpre në vitin 1963 kur u godit nga një tërmet shkatërrimtar.
Shkupi ndodhet në rrjedhën e sipërme të Lumit Vardar dhe ndodhet në një rrugë të madhe Ballkanike veri-jug midis Beogradit dhe Athinës. Kjo është një qendër për përpunimin e metaleve, kimike, druri, tekstile, lëkurë, dhe industritë e shtypjes. Zhvillimi industrial i qytetit është shoqëruar me zhvillimin e sektorit të tregtisë, logjistikës dhe bankave, si dhe një theks në fushat e transportit, kulturës dhe sportit. Sipas numrit të fundit zyrtar nga viti 2002, Shkupi ka një popullsi prej 506,926 banorë; Sipas dy vlerësimeve më të fundit jozyrtare, qyteti ka një popullsi prej 668,518 ose 491,000 banorë.
Gjeografia
Topografia
Ndodhja e Shkupit në Lumin Vardar i jepë një pozitë të mirë gjeografike. Gjatësia gjeografike lindore eshte 21º 26'.
Shkupi ndodhet në veri të Maqedonisë së Veriut, në qendër të gadishullit të Ballkanit dhe në gjysmë të rrugës ndërmjet Beogradit dhe Athinës. Qyteti është ndërtuar në luginën e Shkupit, i orientuar në një aks perëndimor-lindor përgjatë rrjedhës së lumit Vardar, i cili rrjedh në Detin Egje në Greqi. Lugina është rreth 20 kilometra e gjerë dhe kufizohet nga disa vargmale në veri dhe në jug. Këto kufizime kufizojnë zgjerimin urban të Shkupit, i cili përhapet përgjatë Vardarit dhe Seravës, një lum i vogël që vjen nga veriu. Në kufijtë e saj administrativ, Qyteti i Shkupit shtrihet për më shumë se 33 kilometra, por është vetëm 10 kilometra
Shkupi është rreth 245 metra mbi nivelin e detit dhe mbulon 571.46 km2. Zona e urbanizuar mbulon vetëm 337 km2, me një dendësi prej 65 banorë për hektar. Shkupi, në kufijtë e tij administrativ, përfshin shumë fshatra dhe vendbanime të tjera, duke përfshirë Draçevë, Gorno Nerezi dhe Bardovci. Sipas regjistrimit të vitit 2002, Qyteti i Shkupit përbëhej nga 506,926 banorë, ndërsa zona e vetme urbane përmbante vetëm 444,800 banorë.
Qyteti i Shkupit arrin kufirin e Kosovës në veri-lindje. Në të kundërt, kufizohet edhe me komunat Çuçerit-Sandeves, Komunen e Likovës, Komunen e Haraçinës, Komunen e Belimbegut, Komunen e Studeniçanit, Komunen e Sopishtit, Komunen e Zhelinës dhe Komunen e Jegunocit.
Hidrografia
Lumi Vardar, i cili rrjedh nëpër Shkup, është afërsisht 60 kilometra nga burimi i tij pranë Gostivarit. Në Shkup, shkarkimi i saj mesatar është 51 m3 / s, me një amplitudë të gjerë në varësi të stinëve, mes 99.6 m3 / s në maj dhe 18.7 m3 / s në korrik. Temperatura e ujit është midis 4.6 °C në janar dhe 18.1 °C në korrik.
Disa lumenj takohen me Vardarin brenda kufijve të qytetit. Më e madhe është Treska, e cila është 130 kilometra (81 milje) e gjatë. Kalon Kanionin e Udhëtimit përpara se të arrijë Vardarin në skajin perëndimor të Qytetit të Shkupit. Lumi Lepenc, që vjen nga Kosova, derdhet në Vardar në skajin veriperëndimor të zonës urbane. Serava, gjithashtu që erdhi nga veriu, kishte rrjedhur nëpër Çarshine e vjetër deri në vitet 1960, kur u devijua drejt perëndimit, sepse ujërat e saj ishin shumë të ndotura. Fillimisht, ai u takua me Vardarin afër selisë së Akademisë së Shkencave dhe Arteve të Maqedonisë. Në ditët e sotme, ajo derdhet në Vardar afër rrënojave të Scupit. Së fundmi, Markka Reka, burimi i së cilës gjendet në malin Vodno, takon Vardarin në skajin lindor të qytetit. Këto tre lumenj janë më pak se 70 kilometra.
Qyteti i Shkupit përfshin dy liqene artificiale, të vendosura në Treska. Liqeni Matka është rezultat i ndërtimit të një dige në kanionin Matka në vitet 1930 dhe liqeni i Treska u qëllua për qëllime argëtimi në vitin 1978. Tre liqene të vegjël natyrorë mund të gjenden pranë Smiljkovcit, në skajin verilindor të zonës urbane.
Lumi Vardar historikisht ka shkaktuar shumë përmbytje, si në vitin 1962, kur dalja e saj arriti në 1110 m3 / s-1. Disa vepra janë kryer që nga koha bizantine për të kufizuar rreziqet, dhe që nga ndërtimi i digës Kozjak në Treska në vitin 1994, rreziku i përmbytjes është afër zeros.
Nëntoka përmban një tabelë të madhe të ujit e cila ushqehet nga lumi Vardar dhe funksionon si një lumë nëntokësor. Nën tryezë shtrihet një akvifer i përmbajtur në marl. Tabela e ujit është 4 deri 12 m nën tokë dhe thellësi 4 deri në 144 m. Disa puse mbledhin ujërat e saj, por shumica e ujit të pijshëm që përdoret në Shkup vjen nga një pranverë karstike në Rasce, që gjendet në perëndim të qytetit.
Gjeologji
Lugina e Shkupit kufizohet në Perëndim nga Malet e Sharrit, në Jug nga rruga Jakupica, në Lindje nga kodrat që i përkasin zonës së Osogovës, dhe në veri nga Malet e Karadakut. Mali Vodno, pika më e lartë brenda kufijve të qytetit, është 1066 metra e lartë dhe është pjesë e vargut Jakupica.
Megjithëse Shkupi është ndërtuar në këmbët e malit Vodno, zona urbane është kryesisht e sheshtë. Ai përfshin disa kodra të vogla, të mbuluara përgjithësisht me pyje dhe parqe, si kodra e Gazi Babes, Zajcev Rid (327 m), ultësirat e malit Vodno (më të vegjlit janë mes 350 dhe 400 m lartësi) Që është ndërtuar Kalaja e Shkupit.
Lugina e Shkupit ndodhet pranë një faji sizmik midis pllakave tektonike të Afrikës dhe Euroazisë dhe përjeton veprimtari të rregullt sizmike. Ky aktivitet rritet nga struktura poroze e nëntokës. Tërmetet e mëdha ndodhën në Shkup në vitin 518, 1505 dhe 1963.
Lugina e Shkupit i takon rajonit gjeotektonik të Vardarit, nëntokën e të cilit formohet nga depozitat Neogene dhe Kuaternare. Substrati është bërë nga depozitat e Pliocenit duke përfshirë gur ranor, marl dhe konglomerate të ndryshme. Ajo është e mbuluar nga një shtresë e parë e rërës kuaternare dhe baltës, e cila është midis 70 dhe 90 metra të thellë. Shtresa mbulohet nga një shtresë shumë më e vogël e balta, rërës, baltës dhe zhavorrit, të mbartur nga lumi Vardar. Eshtë midis 1.5 dhe 5.2 m thellë.
Në disa zona, nëntoka është karstike. Kjo çoi në formimin e kanioneve, të tilla si Kanioni Matka, i cili është i rrethuar nga dhjetë shpella. Ata janë midis 20 dhe 176 m thellë.
Klima
Klima e Shkupit klasifikohet zakonisht si sub-mesdhetare kontinentale (Cfa nën klasifikimin e klimës Köppen), me një temperaturë vjetore mesatare 13.5 °C (23 °F). Reshjet janë relativisht të ulëta për shkak të hijes së shndritshme të shiut të maleve Prokletije në veriperëndim, duke qenë vetëm një e katërta e asaj që është pranuar në bregun e Detit Adriatik në të njëjtën gjerësi. Verërat janë të gjatë, të nxehtë dhe të lagësht. Shkalla mesatare e Shkupit është 31 °C (88 °F). Mesatarisht, Shkupi do të shohë 88 ditë mbi 30 °C çdo vit, dhe 10.2 ditë mbi 35.0 °C (95 °F) çdo vit. Dimrat janë të shkurtra, relativisht të ftohta dhe të lagura. Bora e dëborës është e zakonshme në periudhën e dimrit, por akumulimi i rëndë i dëborës është i rrallë dhe mbulimi i borës zgjat vetëm disa orë ose disa ditë nëse është e rëndë. Në verë, temperaturat janë zakonisht mbi 31 °C (88 °F) dhe nganjëherë mbi 40 °C (104 °F). Në pranverë dhe vjeshtë, temperaturat shkojnë nga 15 në 24 °C (59 deri në 75 °F). Në dimër, ditët e temperaturës janë afërsisht 6 °C, por në netët shpesh bien nën 0 °C dhe nganjëherë nën -10 °C (14 °F). Në mënyrë tipike, temperatura gjatë një viti varion nga -13 °C në 39 °C. Rastet e reshjeve shpërndahen në mënyrë të barabartë gjatë gjithë vitit, duke qenë më të rënda nga tetori deri në dhjetor dhe nga prilli deri në qershor.
Natyra dhe mjedisi
Qyteti i Shkupit përfshin mjedise të ndryshme natyrore dhe fauna dhe flora e saj janë të pasura. Megjithatë, ajo është e kërcënuar nga intensifikimi i bujqësisë dhe zgjerimi urban. Zona më e madhe e mbrojtur brenda kufijve të qytetit është Mali Vodno, i cili është një destinacion popullor i kohës së lirë. Një teleferik lidh pikën e saj në qendër të qytetit, dhe shumë shtigje këmbësorësh kalojnë nëpër pyjet e saj. Vende të tjera të mëdha natyrore përfshijnë Kanionin Matka.
Vetë qyteti përfshin disa parqe dhe kopshte që arrijnë në 4,361 hektarë. Midis tyre janë Parku i Qytetit (Gradski Park), i ndërtuar nga turqit osmanë në fillim të shekullit të 20-të; Parku Zhena Borec, që ndodhet përballë Parlamentit; Arboretumin e Universitetit; Dhe pyllit Gazi Baba. Shumë rrugë dhe bulevardet mbillen me pemë.
Përpunimi i çelikut, i cili është një veprimtari vendimtare për ekonominë lokale, është përgjegjës për ndotjen e tokës me metale të rënda siç janë plumbi, zinku dhe kadmiumi dhe ndotja e ajrit me oksid nitrogjen dhe monoksid karboni. Trafiku i automjeteve dhe impiantet e ngrohjes qendrore gjithashtu janë përgjegjëse për ndotjen e ajrit. Nivelet më të larta të ndotjes zakonisht ndodhin në vjeshtë dhe dimër.
Bimët e trajtimit të ujit po ndërtohen, por uji ende shumë i ndotur vazhdon ende të mos trajtohet në Vardar.Mbeturinat hidhen në deponinë komunale të hapura, që ndodhet 15 kilometra në veri të qytetit. Çdo ditë merr 1,500 m3 mbetje shtëpiake dhe 400 m3 mbetje industriale. Nivelet shëndetësore janë më të mira në Shkup se sa në pjesën tjetër të Maqedonisë së Veriut, dhe nuk ka lidhje midis cilësisë së ulët mjedisore dhe shëndetit të banorëve.
Komunikacioni
Shkupi është i lidhur me hekurudhë me Greqin, Serbin, Malin e zi, dhe Kosovën, është projektuar te ndërlidhet gjithashtu me Shqipërinë dhe Bullgarinë qe te kompletohet i gjithë Korridori 8 dhe 10.
Shkupi ka edhe Aeroportin me te madh ne Maqedoni.
Politika serbe e jugosllave (veçmas kjo e fundit) në rrjedhën e 40 viteve të regjimit komunist bëri ç'shqiptarizimin masiv te qytetit të Shkupit. Shqiptarët u perzunë nga qyteti i Shkupit me të gjitha mjetet e metodat nga ato të dhunes fizike e deri tek ato psikologjike.
Ne ditët e sotme shqiptaret po ndergjegjesohen edhe ne Shkup duke kërkuar te kenë edhe monumentet e tyre ne kete qytet. Nje nga këta shembuj është edhe monumenti i Skenderbeut ne Shkup, megjitahte prezenca tyre ne institucionet muzeale është pothuaj inegzistente.
Morfologjia urbane
Morfologjia urbane e Shkupit u ndikua thellësisht nga tërmeti i 26 korrikut 1963 i cili shkatërroi 80% të qytetit dhe rindërtimin që pasoi. Për shembull, lagjet u rindërtuan në atë mënyrë që dendësia demografike të mbetet e ulët për të kufizuar ndikimin e tërmeteve potencial të ardhshëm.
Rindërtimi pas tërmetit të vitit 1963 u krye kryesisht nga arkitekti polak Adolf Ciborowski, i cili kishte planifikuar tashmë rindërtimin e Varshavës pas Luftës së Dytë Botërore. Ciborowski e ndau qytetin në blloqe të dedikuara për aktivitete specifike. Bankat e lumit Vardar u bënë zona natyrore dhe parqe, zona të vendosura në mes të bulevardeve kryesore u ndërtuan me strehim të lartë dhe qendra tregtare, ndërsa rrethinat u lanë për banim dhe industri individuale. Rindërtimi duhej të ishte i shpejtë për të zhvendosur familjet dhe për të rifilluar ekonominë lokale. Për të nxitur zhvillimin ekonomik, numri i rrugëve u rrit dhe u zgjerua zgjatja e ardhshme urbane.
Bregu jugor i lumit Vardar në përgjithësi përfshin blloqe kullë të larta, duke përfshirë lagjen e madhe të Karposhit e cila është ndërtuar në perëndim të viteve 1970 në qendër. Në drejtim të Lindjes, komuna e re e Aerodromit ishte planifikuar në vitet 1980 për të vendosur 80,000 banorë në vendin e aeroportit të vjetër. Ndërmjet Karpošit dhe Aerodromit qëndron qendra e qytetit, e rindërtuar sipas planeve të arkitektit japonez Kenzo Tange. Qendra është e rrethuar nga një rresht i ndërtesave të gjata që sugjerojnë një mur ("Gradski Zid").
Në bregun verior, ku gjenden pjesët më të lashta të qytetit, Pazari i Vjetër u restaurua dhe rrethinat e tij u rindërtuan me ndërtesa të ulëta, në mënyrë që të mos prishin pamjet e Kështjellës së Shkupit. Disa institucione, duke përfshirë universitetin dhe akademinë maqedonase, u zhvendosën gjithashtu në bankën veriore, për të reduktuar kufijtë mes bashkësive etnike. Në të vërtetë, ana veriore është kryesisht e banuar nga shqiptarët myslimanë, turq dhe romë, ndërsa maqedonasit e krishterë kryesisht banojnë në jug.
Tërmeti u largua nga qyteti me disa monumente historike, përveç Çarshisë së Vjetër Osmane dhe rindërtimi, i kryer ndërmjet viteve 1960 dhe 1980, e shndërroi Shkupin në një qytet modernist, por gri. Në fund të viteve 2000, qendra e qytetit përjetoi ndryshime të thella. Një projekt urbanistik shumë i diskutueshëm, "Shkupi 2014" u miratua nga autoritetet komunale në mënyrë që t'i jepte qytetit një aspekt më monumental dhe historik, dhe kështu ta shndërronte atë në një kryeqytet të duhur kombëtar. Disa ndërtesa neoklasike të shkatërruara në tërmetin e vitit 1963 u rindërtuan, duke përfshirë edhe teatrin kombëtar, dhe rruget dhe sheshet ishin rinovuar. Janë ndërtuar edhe shumë elementë të tjerë, duke përfshirë burime, statuja, hotele, ndërtesa qeveritare dhe ura. Projekti është kritikuar për shkak të kostos së saj dhe estetikës historike të saj. Shqiptaret nuk ishin perfshire ne monumentet e reja,dhe filloi projekte anësore, duke përfshirë një shesh të ri mbi bulevardin që ndan qendrën e qytetit nga Pazari i Vjetër.
Disa zona të Shkupit vuajnë nga një anarki e caktuar sepse shumë shtëpi dhe ndërtesa janë ndërtuar pa pëlqimin e autoriteteve lokale.
Malet
Vodno me majën Krstovar (1.066 м)
Vargmalet Jakupica-Karagjica me majën Sollunska Gllva-Mokro (2.450 м) dhe Ubava (2.533 м)
Hijesirë – 1.506 м
Zheden – 1.260 м
Skopska Crna Gora me majën Ramno (1.561 м)
Administrimi
Statusi
Duke qenë kryeqyteti dhe qyteti më i madh i Maqedonisë së Veriut, Shkupi gëzon një status të veçantë të dhënë me ligj. Revizioni i fundit i statusit të saj është bërë në vitin 2004. Që atëherë, Qyteti i Shkupit është ndarë në 10 komuna, të cilët kanë të gjithë këshillin dhe kryetarin, si të gjitha komunat e Maqedonisë së Veriut. Komunat merren vetëm me çështje specifike të territorit të tyre dhe Qyteti i Shkupit merret me çështje që kanë të bëjnë me të gjitha ato ose që nuk mund të ndahen ndërmjet dy ose më shumë komunave.
Qyteti i Shkupit është pjesë e rajonit statistikor të Shkupit, i cili nuk ka pushtet politik ose administrativ.
Kryetari i bashkisë
Kryetari i Qytetit të Shkupit zgjidhet çdo katër vjet. Kryetarja aktuale është Danela Arsovska që nga viti 2021.
Kryetari i Bashkisë përfaqëson Qytetin e Shkupit dhe mund t'i paraqesë ide Këshillit. Ai administron organet administrative dhe zyrtarët e tyre.
Komunat
Aerodromi: 72 009
Buteli: 36 154
Gazi Baba: 72 617
Gjorgje Petrovi: 41 634
Karposhi: 59 666
Kisella Voda: 57 236
Saraji: 35 408
Qendra: 45 412
Çairi: 64 773
Shutka: 25 000
Shkupi u nda për herë të parë në njësitë administrative në vitin 1945, por komunat e para u krijuan në vitin 1976. Ata ishin pesë: Qendër, Çair, Karpoš, Gazi Babë dhe Kisella Vodë. Pas pavarësisë së Maqedonisë së Veriut, pushteti ishte i centralizuar dhe komunat kanë humbur shumicën e kompetencave të tyre. Një ligj i vitit 1996 i riktheu ato dhe krijoi dy komuna të reja: Gjorçe Petrov dhe Shuto Orizari. Pas kryengritjes midis rebelëve shqiptarë dhe forcave maqedonase në vitin 2001, një ligj i ri u miratua në vitin 2004 për të inkorporuar komunën Saraj në qytetin e Shkupit. Saraj është kryesisht populluar nga shqiptarët dhe, që atëherë, shqiptarët përfaqësojnë më shumë se 20% të popullsisë së qytetit. Kështu gjuha shqipe u bë gjuha e dytë zyrtare e administratës së qytetit, diçka që ishte një nga pretendimet e shqiptarëve. Po atë vit, Komuna e Aerodromit u nda nga Kisela Voda dhe komuna Butel nga Çairi.
Komunat administrohen nga një këshill prej 23 anëtarësh të zgjedhur çdo katër vjet. Ata gjithashtu kanë një kryetar bashkie dhe disa departamente (arsim, kulturë, financa ...). Kryebashkiaku kryesisht merret me këto departamente.
Historia
Shkupi është kryeqyteti i Maqedonisë së Veriut, dhe qëndron në 254 m lartësi mbidetare , ne jug te Shkupit gjendet mali Vodno i cili është i lart 1066 m, menjeher pas saj gjenden malet e Jakupices dhe Karagjices me malin e tyre me te lartë Maja e Selanikut 2540 m, Shkupi eshte qytet modern, me te kaluar historike dhe te begatshme. Qyteti është i njohur qysh ne kohen e lashtë nga Romaket me emrin Skupi (ne përkthim do te thotë Strehë).
Kronikat tregojnë se ngjarjet me te rëndësishme ne historinë e Shkupit janë shënuar ne vitin 518.
Qytetit i janë versulur barbaret edhe është rrënuar ne një termet te madh ne atë kohë.
Pas këtij termeti një tjetër qytet disa kilometra me larg nga vendi i perparshem eshte ndertuar një qytet tjetër ne afërsi te lumit Vardar, i cili u emërua Shkupi (Uskub, Skopie, Skoplje).
Në vitin 1963 Shkupin e kapi një termet i madh te cilin 80 % te qytetit e rrënoi, vdiqen me shum se 1.000 vete. Shkupi u rindërtua shpejt dhe si monument historik për këtë termet u ruajt ora e Stacioni Hekurudhor i vjetër e Shkupit e cila u ndal ne atë moment 5:17 i mëngjesit ne te cilin ruhet dhe sot.
Kete moment politika titiste e sllaveve te jugut e përdori me se miri për getoizimin e shqiptareve ne te shtequajturen prej maqedonasve ne lagjen turke. Duke i margjinaliziuar shqipateret një here si mbeturina te një perandorie ish sunduese te vdekur por edhe duke mos i integruar ne infrastrukturën moderne.
Trashëgimia historike
Origjina
Rrëfimi shkëmbor mbi të cilin qëndron Kalaja ishte vendi i parë i vendosur nga njeriu në Shkup. Veshjet më të hershme të okupimit njerëzor të gjetura në këtë faqe datojnë nga periudha Kalkolitike (mijëvjeçari IV)
Hulumtimet arkeologjike sugjerojnë se vendbanimi i përkiste gjithmonë një kulture të njëjtë, e cila u zhvillua në mënyrë progresive falë kontakteve me kulturat e Ballkanit dhe Danubit, dhe më vonë me Egjeun. Scupi ishte fillimisht një vendbanim ILIR i themeluar gjatë mijëvjeçarit të parë para Krishtit, por më vonë u bë një qytet Dardan. Aj ishte i vendosur në kodrën Zajçev Rid, rreth 5 kilometra në perëndim të kështjellës. E vendosur në qendër të gadishullit të Ballkanit dhe në rrugën midis Danubit dhe Detit Egje ishte një vend i begatë, megjithëse historia e tij nuk është e njohur sic duhet.
Periudha romake
Shtrirja romake në lindje solli Scupin nën sundimin romak si një koloni e legjionarëve, kryesisht veteranë të Claudia Legio IIV në kohën e Domitian (81-96 pas Krishtit). Megjithatë, disa legjione nga provinca romake e Maqedonisë të ushtrisë së Crassus mund të jenë vendosur atje rreth 29-28 pes, para se të krijohej komanda zyrtare perandorake. Përmendja e parë e qytetit u bë në atë periudhë nga Livy, i cili vdiq në 17 pas Krishtit.Scupi shërbeu për herë të parë si një bazë ushtarake për të ruajtur paqen në rajon dhe u emërua zyrtarisht "Colonia Flavia Scupinorum", Flavia duke qenë emri i dinastisë së perandorit. Menjëherë pas kësaj u bë pjesë e krahinës së Moisias gjatë sundimit të Augustit.Pas ndarjes së krahinës nga Domizia në vitin 86 pas Krishtit, Scupi u ngrit në status kolonial dhe u bë një vend i qeverisë në krahinën e re të Moesia Superior. Qarku i quajtur Dardania (brenda Moesia Superior) u formua në një krahinë të veçantë nga Diokleciani, me kryeqytetin në Naissus.
Popullsia e qytetit ishte shumë e ndryshme ne kohen e romakve per shkak se Engravings on ghosts sugjerojnë se vetëm një pakicë e popullsisë erdhi nga Italia, ndërsa shumë veteranë ishin nga Dalmaci, Galli Jugor dhe Siria. Për shkak të diversitetit etnik të popullsisë, latinishtja mbeti si gjuha kryesore në qytet.Gjatë shekujve të ardhshëm, Scupi përjetoi prosperitet. Periudha që nga fundi i shekullit të 3-të deri në fund të shekullit të 4-të ishte veçanërisht e begatë. Një kishë e parë u themelua nën sundimin e Kostandinit të Madh dhe Scupi u bë selia e një dioqeze. Në vitin 395, pas ndarjes së Perandorisë Romake në dy, Skupi u bë pjesë e Perandorisë Romake Lindore.
Në kulmin e saj, Scupi mbulonte 40 hektarë dhe u mbyll me një mur të gjerë 3.5 metërsh. Kishte shumë monumente, duke përfshirë katër nekropole, një teatër, terma, dhe një bazilikë të madhe krishtere.
Mesjeta
Në vitin 518, Scupi u shkatërrua nga një tërmet i dhunshëm, ndoshta më shkatërruese që Maqedonia ndonjëherë ka përjetuar. Në atë kohë, rajoni u kërcënua nga pushtimet barbare dhe banorët e qytetit kishin ikur tashmë në pyje dhe male para se të ndodhte fatkeqësia. Scupi u rindërtua përfundimisht nga Justiniani I. Gjatë mbretërimit të tij, shumë qytete bizantine u zhvendosën në kodra dhe vende të tjera të mbrojtura lehtë për t'u përballur me pushtimet. Skupi u transferua në një vend tjetër: rrafshnaltën në të cilën qëndron kalaja. Megjithatë, Scupi u shkarkua nga sllavët në fund të shekullit të gjashtë dhe qyteti duket se ka rënë nën sundimin sllav në 695. Fisi sllave që u vendosën në Scupi ishin ndoshta Berzitët që kishin pushtuar gjithë luginën e Vardarit.Qyteti nuk përmendet gjatë tre shekujve të ardhshëm, por së bashku me pjesën tjetër të Vardarit të Epërm u bë pjesë e Perandorisë së Parë Bullgare në zgjerim në vitet 830.
Që nga fundi i shekullit të 10-të, Shkupi përjetoi një periudhë luftërash dhe problemesh politike. Kryeqyteti bullgar nga 972 në 992, Samuil e vendosi atë nga 976 deri në 1004 kur guvernatori i tij romak ia dorëzoi atë perandorit bizantin Basil Bulgar Slayer në vitin 1004, në shkëmbim të titujve patrician dhe strategos. Më vonë, Shkupi u kap shkurtimisht dy herë nga kryengritësit sllavë që donin të rivendosnin një shtet bullgar. Në fillim në 1040 nën komandën e Peter Delyan, dhe në 1072 me urdhër të Georgi Voyteh.Në 1081, Shkupi u pushtua nga trupat Norman të udhëhequr nga Robert Guiscard dhe qyteti mbeti në duart e tyre deri në 1088. Skupi u pushtua më pas nga princi i madh i Vukanit në 1093 dhe përsëri nga Normanët katër vjet më vonë. Megjithatë, për shkak të epidemive dhe mungesës së ushqimit, Normanët u dorëzuan shpejt tek Bizantinët.
Gjatë shekujve XII dhe XIII, bullgarët dhe serbët shfrytëzuan rënien bizantine për të krijuar mbretëri të mëdha që shtriheshin nga Danubi në detin Egje. Kaloyan e solli Shkupin në Bullgari të rivendosur në vitin 1203 derisa nipi i tij, Strez, shpalli autonomi përgjatë Vardarit të Epërm me ndihmën serbeve pesë vjet më vonë. Në vitin 1209, Strez ndërroi besnikëri dhe njohu Borilin e Bullgarisë me të cilin drejtoi një fushatë të suksesshme të përbashkët kundër mbretit të parë të njohur ndërkombëtarisht të Serbisë, Stefan Nemanjiq. Nga viti 1214 deri në vitin 1230, Shkupi ishte pjesë e shtetit pasardhës bizantin, para se të ringjallet nga Ivan Aseni II dhe të mbahen nga Bullgaria deri në vitin 1246, kur lugina Epërme e Vardarit u inkorporua edhe një herë në një shtet bizantin – Perandoria e Nicesë. Pushtimi bizantin u kthye shkurtimisht në vitin 1255 nga regjizorët e të rinjve Michael Asen I të Bullgarisë. Ndërkohë, në luftën civile paralele për kurorën në Tarnovë, Shkupi bolyar dhe nipi i Stefan Nemanja Konstandini Tikh fitoi dorën e sipërme dhe vendosi deri në revoltën e vetme të suksesshme fshatare të Evropës, kryengritja e Ivaylo e rrëzoi atë. Në vitin 1282 Shkupi u pushtua nga mbreti Milutin. Kishat, manastiret dhe tregjet u ndërtuan dhe tregtarët nga Venediku dhe Dubrovniku hapën dyqane. Qyteti përfitonte shumë nga vendndodhja e saj në rrugët midis Evropës, Lindjes së Mesme dhe Afrikës. Në shekullin e 14-të, Shkupi u bë një qytet kaq i rëndësishëm që mbreti Dushan e bëri atë kryeqytetin e mbretërisë serbe. Në vitin 1346, u kurorëzua "Perandori i serbëve dhe grekëve" në Shkup. Pas vdekjes së tij, Perandoria Serbe ra në shumë principata të vogla të cilat nuk ishin në gjendje të mbrojnë veten kundër turqve. Shkupi u trashëgua fillimisht nga Zotëria e Prilepit dhe më në fund mori nga Vuk Brankoviç pas betejës së Maritsa (1371) para se të bëhej pjesë e Perandorisë Osmane më 1392.
Periudha osmane
Jeta ekonomike e Shkupit ka përfituar shumë nga pozicioni i saj në mes të Rumelisë. Deri në shekullin e 17-të, Shkupi përjetoi një epokë të gjatë të artë. Rreth vitit 1650, numri i banorëve në Shkup ishte midis 30,000 dhe 60,000 dhe qyteti përmbante më shumë se 10,000 shtëpi. Ishte atëherë një nga qytetet e vetme të Rumelisë së bashku me Beogradin dhe Sarajevën. Në atë kohë, Dubrovniku, i cili ishte një port i zënë, nuk kishte as 7,000 banorë. Pas pushtimit osman, popullata e qytetit ndryshoi. Turqit osmanë ndryshuan dukshëm pamjen e qytetit. Ata organizuan Pazarin me karavanseraje, xhami dhe hamame. Udhëtari anglez Edward Brown e përshkroi për kur e vizitoi më 1669:"Shkupi ka shtatëqind tabakhane (lëkurëregjës) që punojnë bukur lëkurët dhe një top shtëpi të mira, me sexhade dhe qilimë të bukur dhe shumë prej tyre me tavanë artistikë të stolisur me ar. Bezisteni i Shkupit është mbuluar me plumb dhe disa rrugë janë të mbuluara me dërrsa. Në mes të xhamive të bukura të qytetit shquhet ajo e Kodrës me një hajat me katër shtylla prej mermeri. Pranë xhamisë shihet një kullë e drunjtë, mbi të cilën është sahati dhe afër qytetit mbahet akoma në këmbë një akuadukt me dyqind këmbëza, që sillte ujët në qytet. Sulltan Mehmeti I, kur e mori Shkupin, pruri dhe vendosi një koloni aziatikësh dhe kjo i jep sot më tepër një figurë tyrke."Qyteti vuajti rëndë nga Lufta e Madhe Turke në fund të shekullit të 17-të dhe rrjedhimisht përjetoi recesion deri në shekullin e 19-të. Në vitin 1689, austriakët e kapën Shkupin, e cila tashmë ishte dobësuar nga epidemia e kolerës. Të njëjtën ditë, gjenerali Silvio Piccolomini i vuri zjarr qytetit për t'i dhënë fund epidemisë. Megjithatë është e mundur që ai donte të hakmerret për dëmet që turqit i shkaktuan Vjenës në vitin 1683.Shkupi u dogj për dy ditë.
Pas luftës, Shkupi ishte në gërmadha. Shumica e ndërtesave zyrtare u rivendosën ose u rindërtuan, por qyteti përjetoi epidemi të reja murtaja dhe kolera dhe shumë banorë emigruan. Perandoria turke osmane në tërësi ka hyrë në recesion dhe rënie politike. Shumë rebelime dhe plaçkitje ndodhën gjatë shekullit të 18-të, ose të udhëhequr nga kriminelët turq, xhinë apo hajdukë. Një vlerësim i kryer nga oficerët francezë rreth vitit 1836 zbuloi se në atë kohë Shkupi kishte vetëm rreth 10,000 banorë.
Shkupi filloi të rimëkëmbet nga dekadat e rënies pas vitit 1850. Në atë kohë, qyteti përjetoi një rritje të ngadaltë por të qëndrueshme demografike. Ajo gjithashtu u ushqye nga eksodi i myslimanëve nga Serbia dhe Bullgaria, të cilat po merrnin autonomi dhe pavarësi nga Perandoria në atë kohë. Gjatë reformave në Tanzimat, nacionalizmi u ngrit në Perandorinë dhe në 1870 u krijua një Kishë e re bullgare dhe u krijua një dioqezë e saj e ndarë, bazuar në identitetin etnik, sesa në parimet fetare. Popullata sllave e peshkopatës së Shkupi votoi në 1874 me shumicë dërrmuese, me 91% në favor të hyrjes në Exarchate dhe u bë pjesë e Milletit Bullgar. Rritja ekonomike u lejua nga ndërtimi i hekurudhës Shkup-Salonit në vitin 1873. Stacioni i trenit u ndërtua në jug të Vardarit dhe kjo kontribuoi në zhvendosjen e aktiviteteve ekonomike në këtë anë të lumit, e cila kurrë më parë nuk ishte urbanizuar.Për shkak të eksodit rural, u rrit numri i të krishterëve në popullatën e qytetit. Disa nga të sapoardhurit u bënë pjesë e elitës lokale dhe ndihmuan për të përhapur idetë nacionaliste.
Në vitin 1877, Shkupi u zgjodh si kryeqytet i Vilajetit të ri të Kosovës, i cili përfshinte Kosovën e sotme, Maqedoninë veriperëndimore tesotshme e Novi Pazarit. Në vitin 1905, qyteti kishte 32,000 banorë, duke e bërë atë më të madhin nga vilajeti, ndonëse e ndjekur nga Prizreni me 30,000 banorë. Nga popullsia myslimane e Shkupit të periudhës së vonshme osmane, gjuha gjermane Gustav Weigand vuri në dukje se megjithëse shumica e shqiptarëve konsideroheshin si turq apo osman (osman), ata folën turqisht në publik dhe shqip në shtëpi. Në fillim të shekullit të 20-të, ekonomia lokale u përqendrua në ngjyrosjen, thurjen, parkimin, hekurishte dhe përpunimin e verës dhe miellit.
Pas Revolucionit të Rinj Turk në vitin 1908, Perandoria Turke Osmane përjetoi demokraci dhe disa parti politike u krijuan. Megjithatë, disa nga politikat e zbatuara nga turqit e rinj, të tilla si rritja e taksave dhe ndalimi i partive politike me bazë etnike, pakicat e pakënaqura. Shqiptarët u kundërshtuan karakterin nacionalist të lëvizjes dhe kryenin kryengritjet lokale në 1910 dhe 1912. Gjatë këtyre të fundit, ata arritën të kapnin pjesën më të madhe të Kosovës dhe morën Shkupin më 11 gusht. Më 18 gusht, kryengritësit nënshkruan marrëveshjen Üsküb e cila parashikon krijimin e një krahinës autonome shqiptare dhe ata u amnistuan një ditë më vonë
Nga Luftërat Ballkanike deri në ditët tona
Pas një aleance të kontraktuar më 1912, Bullgaria, Greqia dhe Serbia shpallën luftë në Perandorinë Turke Osmane. Qëllimi i tyre ishte që definitivisht t'i dëbonte turqit nga Evropa. Lufta e Parë Ballkanike filloi më 8 tetor 1912 dhe zgjati gjashtë javë. Serbët arritën në Shkup më 26 tetor. Forcat turke u larguan nga qyteti një ditë më parë. Aneksimi i Serbisë çoi në eksodin e shumë turqve: 725 familje turke u larguan nga qyteti më 27 janar 1913. Po atë vit, popullsia e qytetit u vlerësua në 37,000 nga autoritetet serbe.
Në vitin 1915, gjatë Luftës së Parë Botërore, Maqedonia Serbe u pushtua nga Bullgaria, e cila pushtoi Shkupin më 22 tetor 1915. Serbia, e lidhur me Ententin Triple, u ndihmua nga Franca, Britania, Greqia dhe Italia, të cilat formuan Frontin Maqedonas. Pas një ofensive të madhe aleate në vitin 1918, Armée française d'Orient arriti në Shkup më 29 shtator dhe e mori në befasi qytetin. Pas përfundimit të Luftës së Parë, Maqedonia u bë pjesë e Mbretërisë së re të serbëve, kroatëve dhe sllovenëve, e cila u bë "Mbretëria e Jugosllavisë" në vitin 1929. Një klasë qeverisëse më së shumti e huaj etnike serbe mori kontrollin, duke imponuar një represion të panjohur nën sunduesit e mëparshëm turq.U ndoqën politikat e de-bulgarizimit dhe asimilimit. Në atë kohë një pjesë e banorëve të rinj, të shtypur nga serbët, u përpoqën të gjenin një mënyrë të veçantë të zhvillimit të Maqedonisë etnik. Në vitin 1931, në një lëvizje për të decentralizuar zyrtarisht vendin, Shkupi u quajt kryeqyteti i Vardar Banovinës së Mbretërisë së Jugosllavisë. Deri në Luftën e Dytë Botërore, Shkupi përjetoi një rritje të fortë ekonomike dhe popullata e saj u rrit. Qyteti kishte 41,066 banorë në vitin 1921, 64,807 në vitin 1931 dhe 80,000 në vitin 1941. Edhe pse ndodhej në një rajon të pazhvilluar, ajo tërhoqi serbë të pasur që hapën biznese dhe kontribuan në modernizimin e qytetit. Në vitin 1941, Shkupi kishte 45 fabrika, gjysma e industrisë në të gjithë Maqedoninë.
Në vitin 1941, gjatë Luftës së Dytë Botërore, Jugosllavia u pushtua nga Gjermania naziste. Gjermanët e kapën Shkupin më 8 prill dhe e lanë atë tek aleatët e tyre bullgarë më 22 prill 1941. Për të siguruar bulgarizim të shoqërisë, autoritetet mbyllën shkollat dhe kishat serbe dhe hapën shkolla të reja dhe një institut të arsimit të lartë, Universiteti i Mbretit Boris. Të 4,000 hebrenjtë e Shkupit u deportuan në vitin 1943 në Treblinka ku pothuajse të gjithë vdiqën. Partitë lokale partizane nisën një guerilë të përhapur pas shpalljes së "Republikës Popullore të Maqedonisë" nga ASNOM më 2 gusht 1944. Shkupi u çlirua më 13 nëntor 1944 nga njësitë partizane jugosllave të Ushtrisë Çlirimtare Kombëtare të Maqedonisë, së bashku me njësitë e sapo Aleat i Ushtrisë Popullore Bullgare (Bullgaria ka ndërruar anët në luftë në shtator).
Pas Luftës së Dytë Botërore, Shkupi përfitonte shumë nga politikat socialiste jugosllave, të cilat nxitën industrinë dhe zhvillimin e institucioneve kulturore maqedonase. Rrjedhimisht, Shkupi u bë një bibliotekë kombëtare, një orkestër filarmonike kombëtare, një universitet dhe Akademi maqedonase. Sidoqoftë, zhvillimi i tij i pasluftës u ndryshua nga tërmeti i vitit 1963 i cili ndodhi më 26 korrik. Megjithëse relativisht i dobët në madhësi, ai shkaktoi dëme të mëdha në qytet dhe mund të krahasohet me tërmetin në Agadir të vitit 1960. Katastrofa vrau 1.070 njerëz, duke plagosur 3.300 të tjerë. 16,000 njerëz u varrosën gjallë në rrënojat dhe 70% e popullsisë humbi shtëpinë e tyre.Shumë objekte arsimore, fabrika dhe ndërtesa historike u shkatërruan.
Pas tërmetit, rindërtimi ishte i shpejtë. Kishte një ndikim të thellë psikologjik ndaj popullsisë, sepse lagjet u ndanë dhe njerëzit u zhvendosën në shtëpitë e reja dhe në ndërtesat që nuk njihnin.Rindërtimi u përfundua në vitin 1980, edhe pse shumë elementë nuk u ndërtuan, sepse fondet u shteruan. Qyteti i Shkupit u ndryshua në mënyrë drastike dhe qyteti u bë një shembull i vërtetë i arkitekturës moderniste.
Ekonomia
Pesha ekonomike
Shkupi është qytet i mesëm në nivel evropian. Duke qenë kryeqyteti dhe qyteti më i madh në Maqedoninë e Veriut, Shkupi përqendron një pjesë të madhe të ekonomisë kombëtare. Rajoni Statistikor i Shkupit, i cili përfshin Qytetin e Shkupit dhe disa komuna fqinje, prodhon 45,5% të GDP-së së Maqedonisë.Në vitin 2009, PBB-ja rajonale për kokë banori arriti 6.565 dollarë, ose 155% të GDP-së së Maqedonisë për kokë banori.Kjo shifër është megjithatë më e vogël se ajo e Sofjes (10,106 USD), Sarajevë (10,048 USD) ose Beogradi (7,983 USD), por më e lartë se ajo e Tiranës (4,126 USD).
Për shkak se nuk ka qytete të tjera të mëdha në Maqedoninë e Veriut dhe për shkak të centralizimit politik dhe ekonomik, një numër i madh i maqedonasve që jetojnë jashtë Shkupit punojnë në kryeqytet. Dinamizmi i qytetit gjithashtu inkurajon eksodin rural jo vetëm nga Maqedonia, por edhe nga Kosova, Shqipëria dhe Serbia Jugore.
Firmat dhe aktivitet tjera
Në vitin 2009, Shkupi kishte 26,056 firma, por vetëm 145 prej tyre kishin një madhësi të madhe. Pjesa më e madhe e tyre janë ose të vogla (12,017) ose shumë të vogla (13,625). Një pjesë e madhe e firmave merren me tregtinë e mallrave (9,758), 3,839 janë të specializuara në biznes dhe pasuri të paluajtshme, dhe 2,849 janë prodhues.Edhe pse pak në numër, firmat e mëdha përbëjnë 51% të prodhimit vendor jashtë financave.
Industria e qytetit dominohet nga përpunimi i ushqimit, tekstili, shtypja dhe përpunimi i metaleve. Në vitin 2012, ajo përbënte 30% të PBB-së së qytetit. Shumica e zonave industriale janë të vendosura në komunën e Gazi Babës, në rrugët kryesore dhe linjat hekurudhore në Beograd dhe Selanik.Veçanërisht, janë vendosur fabrikat e çelikut ArcelorMittal dhe Makstil, si dhe Birraria e Shkupit. Zonat e tjera janë të vendosura midis Aerodromit dhe Kisella Vodës, përgjatë hekurudhës deri në Greqi. Këto zona përfshijnë Alkaloid Shkup (farmaceutikë), Rade Končar (furnizime elektrike), Imperial Tobacco dhe Ohis (plehra). Ekzistojnë edhe dy zona të veçanta ekonomike, rreth aeroportit dhe rafinerisë Okta. Ata kanë tërhequr disa kompani të huaja, të tilla si Johnson Controls, Johnson Matthey dhe Van Hool.
Si kryeqytet financiar i Maqedonisë së Veriut, Shkupi është selia e Bursës Maqedonase, të Bankës Kombëtare dhe e shumicës së kompanive maqedonase të bankave, sigurimeve dhe telekomunikacionit si Makedonski Telekom, Komercijalna banka Shkup dhe Stopanska Banka. Sektori i shërbimeve prodhon 60% të PBB-së së qytetit.
Përveç shumë dyqaneve të vogla tradicionale, Shkupi ka dy tregje të mëdha, "Zelen Pazar" (tregu i gjelbër) dhe "Bit Pazar" (tregu i pleshteve). Të dy konsiderohen si institucione lokale.Sidoqoftë, që nga vitet 1970, shitja me pakicë është modernizuar kryesisht dhe Shkupi tani ka shumë supermarkete dhe qendra tregtare. Më i madhi, qyteti i Shkupit, u hap në 2012. Ai përfshin një supermarket Carrefour, 130 dyqane dhe një kinema, dhe punëson 2.000 njerëz.
Punësimi
51% e popullsisë aktive në Shkup është e punësuar në firmat e vogla. 52% e popullsisë punojnë në sektorin e shërbimeve, 34% në industri, dhe pjesa tjetër është e punësuar kryesisht në administratë.
Shkalla e papunësisë për rajonin statistikor të Shkupit ishte në 27% në 2009, tre pikë nën normën kombëtare (30%). Rajonin fqinjë të Pollogut kishte një shkallë të ngjashme, por rajoni më pak i prekur ishte Jug-Perëndimi, me 22%. Papunësia në Shkup kryesisht ka të bëjë me burrat, të cilët përfaqësojnë 56% të punëkërkuesve, njerëz të moshës 25 deri 44 vjeç (45% të punëkërkuesve), dhe personat jo të kualifikuar (43%). Papunësia ka të bëjë edhe me romët, të cilët përfaqësojnë 4.63% të popullsisë së qytetit. Papunësia ka të bëjë me 70% të popullsisë aktive në komunitet.
Paga mesatare mujore mujore në Shkup ishte në € 400 në tetor 2010, që përfaqësonte 120% të shifrës kombëtare. Paga mesatare në Shkup ishte më e ulët se në Sarajevë (522) Sofia (436) dhe në Beograd (440).
Popullsia
Qyteti i Shkupit kishte 506,926 banorë brenda kufijve të saj administrativ në vitin 2002, ndërsa njësia urbane kishte 378,243 banorë. Një vlerësim i vitit 2006 i dha qyteteve 668,518 banorë në kufijtë e saj administrativ.Zona e punësimit të Shkupit mbulon një pjesë të madhe të Maqedonisë së Veriut, duke përfshirë Veles, Kumanovë dhe Tetovë, me gjithsej më shumë se një milion banorë.
Shkupi përqendron një të tretën e popullsisë së Maqedonisë dhe qytetet e tjera maqedonase janë shumë më të vogla. Komuna e dytë më e populluar, Kumanova, kishte 107,632 banorë në vitin 2011 dhe një njësi urbane prej 76,272 banorë në vitin 2002.
Para luftës austro-turke dhe zjarrit të madh të vitit 1698, Shkupi ishte një nga qytetet më të mëdha në Ballkan, me një popullsi të vlerësuar në mes të 30,000 dhe 60,000 banorëve. Pas zjarrit, ai përjetoi një periudhë të gjatë rënieje dhe kishte vetëm 10,000 banorë më 1836. Megjithatë, popullsia filloi të ngrihej përsëri pas vitit 1850 dhe arriti në 32,000 banorë në vitin 1905. Në shekullin e 20-të, Shkupi ishte një nga qytetet me rritje më të shpejtë në Jugosllavi dhe në vitin 1971 ka 448.200 banorë. Që atëherë, rritja demografike ka vazhduar me një ritëm të qëndrueshëm.
Popullsia sipas etniteteve
Shkupi, karakterizohet nga një larmi e madhe etnike. Qyteti është i vendosur në një rajon ku takohen shqiptarët etnikë dhe maqedonasit po ashtu dhe romët, turqit dhe serbët. Shkupi ishte kryesisht një qytet myslyman deri në shekullin e 19-të, kur një numër i madh i të krishterëve filluan të vendoseshin atje. Sipas regjistrimit të vitit 2002, maqedonasit ishin grupi më i madh etnik në Shkup, me 338.358 banorë, ose 66.75% të popullsisë. Pastaj erdhën shqiptarët me 103,891 banorë (20,49%), romët me 23,475 (4.63%), serbët (14,298 banorë), turqit (8,595), boshnjakët (7,585) dhe vllehët (2,557). 8,167 njerëz nuk i përkisnin asnjë prej këtyre grupeve.
Maqedonasit përbëjnë shumicën dërrmuese të popullsisë në komunat Aerodrom, Qendër, Gjorçe Petrov, Karpoš dhe Kisella Voda, të cilat janë të vendosura në jug të Vardarit. Ata gjithashtu formojnë një shumicë në Butel dhe Gazi Babë të cilat janë në veri të lumit. Shqiptarët formojnë një shumicë në Cair, e cila përafërsisht korrespondon me Çarshinë e Vjetër dhe në Saraj. Ata formojnë një pakicë të madhe në Butel dhe Gazi Babë. Shuto Orizari, që ndodhet në skajin verior të qytetit, është kryesisht romë.
Kur një pakicë etnike formon së paku 20% të popullsisë në një komunë, gjuha e saj mund të bëhet zyrtare në nivel lokal. Kështu, në Çair dhe Saraj shkollat dhe administrata përdorin gjuhën shqipe dhe rome në Shuto Orizare. Kjo e fundit është komuna e vetme në botë ku romët kanë gjuhë zyrtare.
Feja
Lidhjet fetare janë të ndryshme: maqedonasit, serbët dhe vllehët janë kryesisht ortodoksë, ndërsa shqiptarët, turqit dhe romët zakonisht janë myslimanë, ndonëse ekziston një sasi pothuajse e barabartë e romëve ortodoksë. Shkupi gjithashtu ka një pakicë katolike shqiptare, në të cilën i takonte Nënë Terezës.
Sipas regjistrimit të vitit 2002, 68.5% e popullsisë së Shkupit i përkisnin Kishës Ortodokse Lindore, ndërsa 28.6% e saj përkisnin Islamin. Qyteti gjithashtu kishte një minoritet katolik (0.5%) dhe protestant (0.04%). Katolikët u shërbejnë nga peshkopata latine e Shkupit, në të cilën gjithashtu i jepet edhe eksarkata apostolike katolike bizantine e Maqedonisë.
Deri në Luftën e Dytë Botërore, Shkupi kishte një minoritet të konsiderueshëm hebre që kryesisht zbriste nga spanjisht Sephardis i cili kishte shpëtuar nga Inkuizicioni. Komuniteti përbëhej nga 2,424 anëtarë në vitin 1939 dhe shumica e tyre u dëbuan dhe u vranë nga nazistët. Pas luftës, shumica e të mbijetuarve u vendosën në Izrael.
Për shkak të së kaluarës osmane, Shkupi ka më shumë xhami sesa kisha. Komunitetet fetare shpesh ankohen për mungesën e infrastrukturës dhe shpesh krijohen vende të reja adhurimi. Shkupi është selia e shumë organizatave fetare maqedonase, siç është Kisha Ortodokse Maqedonase dhe Bashkimi Fetar Islamik i Maqedonisë. Ka një katedrale dhe seminar ortodoks, disa medrese, një katedrale katolike romake dhe një sinagogë.
Shëndetësia
Shkupi ka disa spitale publike dhe private dhe institucione të specializuara mjekësore, si spitali psikiatrik, dy spitale obstetrike, një spital gerontologjik dhe institute për sëmundjet respiratore dhe okulare. Në vitin 2012, Shkupi kishte një raport prej një mjek për 251.6 banorë, një shifër më e lartë se raporti kombëtar (një për 370.9). Raporti i specialistëve mjekësorë ishte gjithashtu më i lartë se në pjesën tjetër të vendit. Megjithatë, raporti i shtreterve spitalore, farmacistëve dhe dentistëve ishte më i ulët në Shkup. Popullsia në Shkup gëzon standarde më të mira shëndetësore sesa viset tjera ne vend. Në vitin 2010 shkalla e vdekshmërisë ishte në 8.6 ‰ në Shkup dhe 9.3 ‰ në nivel kombëtar. Shkalla e vdekshmërisë foshnjore ishte në 6.8 ‰ në Shkup dhe 7.6 ‰ në Maqedoni.
Edukimi
Shkupi ka 21 shkolla të mesme; 5 prej të cilave shërbejnë si gjimnaze të përgjithshme të shkollave të mesme dhe 16 shkolla profesionale . Qyteti poashtu pret disa institucione të arsimit të lartë, më i rëndësishmi prej të cilave është Ss. Universiteti i Cirilit dhe Metodit, i themeluar në vitin 1949. Universiteti ka 23 departamente, 10 institute kërkimore dhe merr pjesë mesatarisht 50,000 studentë. Pas shpalljes së pavarësisë për Republikën e Maqedonisë më 1991, u krijuan disa universitete private. Universitetet më të mëdha private në Shkup janë aktualisht Universiteti Europian me 7 departamente dhe Universitetin FON me 9 departamente përkatësisht.
Objektet turistike
Kalaja e Shkupit mbizotëron mbi qytet. Në kohen neolite dhe ne kohen e bronzit është ndërtuar, pastaj eshte rindërtuar gjatë sundimit të Perandorit Justijani I. Në vitin 518 ka pasur një tërmet i cili e ka dëmtuar rëndë por përsëri është rindërtuar.
Ura e gurit në qytetin e vjetër, thuhet se urën e kanë ndërtuar Romaket por është rrënuar, me ardhjen e Osmanlive ne, ura u rindërtua dhe sot është monumenti me i madh dhe simboli i qytetit te Shkupit.
Hamami i Daut Pashës Banjoja e ndertuar nga turqit, ka funksionuar deri viteve te 50-ta, por pas termetit ne vitin 1963 ajo u rrenua. Pasi u rindertua sot shërben si galeri arti dhe për manifestime kulturore.
Stacioni i vjeter Hekurudhor – në qendër u dëmtua gjatë tërmetit të vitit 1963, viteve te 70-ta u vendos muzeu i qyteti të Shkupit
Sheshi Skënderbe dhe permendorja e Skenderbeut – Pas konfliktit ne vitin 2001 sipas marrëveshjes se Ohrit u bë decentralizimi i pushtetit dhe u formua komuna e Çairit, u ndertua permendorja e Skënderbeut e cila u vendos në sheshin Skënderbeg në vitin 2006
Xhamitë e Shkupit, Shkupi ka qene dhe është qytet me shumë xhami, dikur ka pasur 133 xhami, por pas braktisjes se Osmanlive, Shkupi ka ra nën okupimin Serb, te cilet i kan rrënuar shumicen e xhamive, e deri tash ne Shkup kane mbetur vetem 28 Xhami, por numri i xhamive po rritet në rethinen e Shkupit. Sot kemi 125 xhami në Shkup dhe rethinen e tij.
Në pjesën e vjetër të Shkupit më të njohura janë
Xhamia e Mustafë Pashës
Xhamia e Isak-Beut
Xhamia e Isah-Beut
Xhamia e Jahja-Pashes
Xhamia e Murad-Pashes
Xhamia e Sulltan Muradit Pranë saj gjendet edhe Sahat Kulla e Shkupit e para ne Ballkan.
Çarshia e vjeter është pjesa me e vjetër e qytetit te Shkupit e cila është pjes e pandashme nga Kalaja e Shkupit, sot aty gjenden 2 hamame, Hamami i Daut Pashes dhe Çifte Hamami, gjithashtu ne çarshine e vjeter esht edhe Bezisteni, pastaj aty janë edhe 3 Hane, Kurshumli-Hani, Kapan-Hani, dhe Suli-Hani, dhe ne te gjenden 2 kisha. Gjithashtu ne çarshinë e vjeter ka edhe shum shitore dhe zanate te vjetra, por pas termetit ne vitin 1963 shumica e objekteve janë rrenuar edhe jane dëmtuar, poashtu ka pasur shumë xhami te cilat janë edhe me sot, vetemse një xhami cila është rrënuar pritet te rindërtohet ajo afër Kurshumli Hanit.
Shih gjithashtu
Historia e Shkupit
Lista e njerëzve nga Shkupi
Çarshia e vjetër e Shkupit
Referime
Foto te ndryshme nga Shkupi
Faqja zyrtare e qytetit
Faqe me informata Reth Shkupit
Foto te Shkupit nga M.Seferi
Foto te Shkupit nga S.Seferi
Shkupi si grup ne Facebook!
Real Estate Viet Nam
Shkup - Tur Virtual 360° Falas
Referime
Qytete në Maqedoninë e Veriut
Kryeqytete në Evropë
Kryeqytete të botës |
5720 | https://sq.wikipedia.org/wiki/19%20shkurt | 19 shkurt |
Ngjarje
197 - Perandori Romak Septimius Severus mundi pushtuesin romak Clodius Albinus në Luftën në Lugdunum që ishte lufta më e përgjakshme mes armatave romake.
1807 - Ish zëvendës presidenti amerikan Aaron Burr u arrestua në Alabama për tradhëti.
1864 - Knights of Pythias u themelua në Washington DC nga Justus H. Rathbone.
1878 - Fonografi u patentua nga Thomas Edison.
1931 - albanologu i shquar Milan Šufflay, u bë viktimë e atentatit kriminel serb ,duke hyrë në banesën e tij në Zagreb të Kroacisë. Atë e privoi nga jeta dora vrastare e kriminelit serb, Branko Zvergel, i cili i takonte Organizatës terroriste”Mlada Jugosllavia”,{Jugosllavia e Re}
1985 - Aeroplani Iberia Airlines Boeing 727 u rrëzua në Mount Oiz në Spanjë.
2008 - Australia dhe Senegali e njohën Kosovën si shtet të pavarur.
2020 - Ministria e Shëndetësisë dhe Mbrojtjes Sociale e Shqipërisë raporton të kishte 75'192 të infektuar nga COVID-19 në glob. Shqipëria teston gjashtë të dyshuar të cilët rezultojnë negativ.
Lindje
1473 - Nikolaus Kopernikus, astronom polak
1924 - Lee Marvin, aktor amerikan fitues i Academy Awards
1940 - Saparmurad Nijazow, politikan nga Turkmenistani
1948 - Vasillaq Vangjeli, aktor shqiptar i komedisë dhe dramës
1952 - Danilo Türk, politikan slloven
1953 - Cristina Fernández de Kirchner, politikane argjentinase
1967 - Benicio del Toro, aktor portorikan
Vdekje
1951 - André Gide, shkrimtar francez, nobelist
2016 - Umberto Eco, shkrimtar italian
Festa dhe përvjetore
Turkmenistani - Dita e Flamurit
Shkurt |
5721 | https://sq.wikipedia.org/wiki/20%20shkurt | 20 shkurt |
Ngjarje
1798 - Louis Alexandre Berthier e largoi Ppën Puis VI nga fuqia.
1835 - U shkatërrua qyteti Concepción në Kili nga dridhja e tokës.
1864 - Beteja në Olustee
1927 - Cardiff City fituan FA Kupën për herë të parë dhe të fundit.
1947 - Përfundon së ekzistuari Prusia.
1986 - Silvio Berlusconi bleu klubin italian të futbollit AC Milan.
1991 - Ora 14:05 rrëzohet nga protestuesit në Tiranë statuja gjigante e Enver Hoxhës.
1998 - Patinazhistja amerikane Tara Lipinski u bë fituesja më e re e medaljonit të artë në Lojërat Olimpike Dimërore në Nagano, Japoni.
2002 - Në Reqa Al-Gharbiya, Egjipt, e kaplon flaka trenin dhe len të vdekur sëpaku 370 dhe të lënduar mbi 65.
2008 - Gjermania, Letonia dhe Malajzia e njohën Kosovën si shteti pavarur.
Lindje
1879 - Luigj Gurakuqi, shkrimtar, patriot shqiptar
1943 - Haxhi Dalipi, etnomuzikolog shqiptar
1950 - Walter Becker, muzikant amerikan (Steely Dan)
1951 - Gordon Brown, premier dhe politikan britanez.
1966 - Cindy Crawford, fotomodele dhe aktore amerikane
1967 - Kurt Cobain, këngëtarë amerikan
1968 - Imer Selmani, (politikan dhe biznismen) Kryetar i Demokracise se Re
1969 - Danis Tanoviq, regjisor boshnjak.
1985 - Yulia Volkova, këngëtare ruse (t.A.T.u.)
1988 - Rihanna, këngëtare nga Barbadosi
Vdekje
1513 - Hans, mbret se Danimarkës, Suedisë dhe Norvegjisë
1920 - Robert Peary, eksplorues amerikan
1946 - P. Anton Harapi OFM, frat françeskan, mësues, përkthyes, mendimtar dhe politikan shqiptar.
2008 - Lah Nimani, trajner boksi.
Festa dhe përvjetore
20 shkurt-Dita nderkombetare e drejtesise shoqerore.
Shkurt |
5723 | https://sq.wikipedia.org/wiki/21%20shkurt | 21 shkurt |
Ngjarje
1272 - U themelua Mbretëria e Arbërisë
1440 - U formua Konfederata Prusiane.
1842 - John Greenough fitoi patentën e parë për makinën për qepje.
1848 - Karl Marx dhe Friedrich Engels botuan në Londër Manifestin Komunist.
1878 - Libri i parë me numra telefonik u paraqit në New Haven, Connecticut.
1916 - Lufta e Parë Botërore: në Verdun, fillon lufta në mes gjermanëve dhe francezëve që merret si fillim i Luftës I Botërore.
1936 - Demonstrata e bukës shpërtheu në Korçë, e cila në historinë tonë ka hyrë si një nga revoltat më të medha popullore.
1945 - vritet Shaban Polluzhae Mehmet Gradica.
1948 - U inkorporua NASCAR.
1953 - Francis Crick dhe James D. Watson zbuluan strukturën e molekulave të ADN-së.
1958 - Gamal Аbdel Naser është zgjedhur për kryetarë tw parë së Republikës së Bashkuar Arabe, federatës së Egjyptit dhe Sirisë.
1965 - Malcolm X u vra në Audubon Ballroom në New York City nga antarët e organizatës Kombi Islam.
1974 - Në Kuvendin e RSFJ është aprovuar Kushtetuta e re. Kosova shpallet Krahinë Socialiste Autonome.
1975 - U burgosën ish gjenerali amerikan John N. Mitchell dhe ish puntorët e Shtëpisë së Bardhë H. R. Haldeman dhe John Ehrlichman..
2008 - Estonia, Italia, Danimarka dhe Luksemburgu e njohën Kosovën si shtet i pavarur.
Lindje
1728 - Peter III, perandor rus († 1762)
1832 - Haxhi Zeka, luftëtar shqiptarë
1914 - Andrea Varfi, shkrimtar shqiptarë
1946 - Anthony Daniels, aktor anglez
1955 - Allen Grammer, aktor amerikan
1962 - Artur Gorishti, aktor dhe regjisor shqiptarë
1987 - Ellen Page, aktore kanadeze
Vdekje
1072 - Shën Pjetër Damiani, kardinal i kishës katolike
1513 - Papa Julius II (l. 1443)
1730 - Papa Benedict XIII (l. 1649)
1945 - Shaban Polluzha
1984 - Mihail Šolohov, shkrimtar rus, nobelist
Festa dhe përvjetore
Shkurt |
5725 | https://sq.wikipedia.org/wiki/22%20shkurt | 22 shkurt |
Ngjarje
1371 - Britania e Madhe, Robert Stuart u bë mbret i Skocisë .
1819 - Spanja ua shiti SHBA-ve Floridën.
1855 - U themelua Pennsylvania State University.
1876 - Johns Hopkins University u themelua në Baltimore, Maryland.
1882 - U themelua Mbretëria e Serbisë.
1952 - Nikaragua bëhet anëtare e UNESCO-së
1958 - Egjipti dhe Siria u bashkuan për të formuar Republikën e Bashkuar Arabe.
1959 - Lee Petty fitoi për herë të parë garën Daytona 500.
1974 - U themelua Organizata e Konferencës Islame (OIC) fillimisht e përbërë nga 37 shtete islame.
1974 - Samuel Byck tentoi të e vrasë presidentin amerikan Richard Nixon.
1979 - U pavarësua Santa Lucia nga Mbretëria e Bashkuar.
1986 - Filloi revolucioni i popullit në Filipinë.
1993 - Çekia bëhet anëtare e UNESCO-së.
1994 - Aldrich Ames dhe gruaja e tijë u akuzuan nga Departamenti i Drejtësisë i Shteteve të Bahkuara për spiunim për Bashkimin Sovjetik.
2002 - Udhëheqësi politik i Angolës Jonas Savimbi u vra në puç ushtarak.
2008 - Peru e njohi Kosovën si shtet të pavarur.
Lindje
1690 - Daniele Farlati, historian
1732 - George Washington, kryetari i parë i SHBA-së (vdiq më 1799)
1788 - Arthur Schopenhauer, filozof gjerman
1810 - Frédéric Chopin, kompozitor dhe pianist polak
1810 - Miklós Barabás, piktor hungarez
1857 - Heinrich Rudolf Hertz, fizikan gjerman
1908 - John Mills, aktor anglez
1932 - Edward Kennedy, politikan i SHBA-së, senator i Massachusetts
1932 - Robert Opron, arkitekt dhe dizajner
1936 - John Michael Bishop, virolog amerikan
1940 - Billy Name, fotograf dhe regjisor amerikan
1949 - Manfred Deix, karikaturist austriak
1949 - Niki Lauda, kampion i Formulës 1 dhe biznismen
1950 - Julie Walters, aktore britanike
1950 - Julius Erving, basketbollist amerikan i NBA-së
1950 - Miou-Miou, aktore franceze
1959 - Kyle MacLachlan, aktor amerikan
1966 - Tea Leoni, aktore amerikane
1974 - James Blunt, këngëtar britanik
1975 - Drew Barrymore, aktore amerikane dhe producente e filmit
Vdekje
606 - Sabinianus, Papë nga viti 604 deri 606
1371 - Davidi i II-të, mbret i Skocisë
1512 - Amerigo Vespucci, tregtar dhe marinar italian (sipas tij u emërua Amerika)
1890 - Carl Bloch, piktor danez
1942 – Stefan Zweig, shkrimtar austriak
1980 - Oskar Kokoschka, piktor dhe shkrimtar austriak
1987 - Andy Warhol, piktor amerikan
2005 - Simone Simon, aktore franceze
2005 - Ibrahim Galimuna, patriot, tipografë dhe futbollistë shqiptar
Festa dhe përvjetore
1979 - Pavarësia e Santa Lucias
Shkurt |
5726 | https://sq.wikipedia.org/wiki/23%20shkurt | 23 shkurt |
Ngjarje
1898 - Émile Zola u burgos në Francë pasi shkroi "J'accuse", letër përmes së cilës akuzoi qeverinë e Francës për anti semitizëm dhe gabimisht burgosjen e kapitenit Alfred Dreyfus.
1919 - Benito Mussolini themeloi Partinë Fashiste në Itali.
1934 - Léopold III u bë mbret i Belgjikës.
1938 - Në Kuvajt janë zbuluar burimet e para të naftës.
1941 - Për herë të parë u prodhua dhe izolua plutoniumi nga Dr. Glenn T. Seaborg.
1945 - LDB: Qyteti gjerman Pforzheim u shkatërrua tërësisht nga 379 bombardues britanez.
1958 - Rebelët e kubanet kidnapuan kampionin e pesëfisht në Formula 1, Juan Manuel Fangio.
1992 - U themelua Partia Komunsite e Gjeorgjisë.
1998 - Osama bin Laden publikoi fetva duke shpallur xhihad kundër tëgjith judëve dhe kryqëzuesve.
1999 - Lideri kurd Abdullah Öcalan u denua për tradhëti në Ankara, Turqi.
1999 - Rrëshqitja e borës shkatërroi fshatin autrian Galtür dhe la të vdekur 31 njerëz.
1994 - Dakoda Fening
Lindje
1443 - Matias Corvin, mbret çek
1685 - Georg Friedrich Händel, kompozitor gjermano-anglez
1878 - Kazimir Malevič, piktor ukrainas
1883 - Karl Jaspers, filozof dhe psikiater gjerman
1899 - Erich Kästner, letrar gjerman
1904 - William L. Shirer, histoian dhe gazetar amerikan
1921 - Pellegrini Giovanni Baptista, albanolog italian
1938 - Jiri Menzel,regjisor çek
1939 - Peter Fonda, regjisor dhe aktor amerikan
1954 - Viktor Yushchenko, politikan dhe kryetar nga Ukraina
1966 - Bastri Bajrami, kryetari i Komunës së Haraçinës
Vdekje
1848 - John Quincy Adams, presidnt i ShBA-ve
1855 - Carl Friedrich Gauss, matematikan gjerman
1932 - Marigo Posio,
2008 - Janez Drnovshek, politikan slloven (lin. 17 Maj 1950).
Festa dhe përvjetore
Shkurt |
5728 | https://sq.wikipedia.org/wiki/25%20shkurt | 25 shkurt |
Ngjarje
138 - Perandori Romak Hadrian adapton Antoninus Piusin që automatikisht u bë pasues i tijë.
1837 - U patentua motori i parë elektrik nga Thomas Davenport.
1945 - LDB: Turqia i shpalli luftë Gjermanisë.
1954 - Gamal Abdul Nasser u zgjodh kryeministër i Egjiptit.
1978 - Vrasësi Ted Bundy u arrestua në Florida.
1992 - U vranë rreth 613 civilë nga forcat armeneze gjat një konflikti në Nagorno-Karabakh, Azerbajxhan
1994 - Amerikano-izraeli Dr. Baruch Kappel Goldstein në xhami duke u lutur vrau 29 palestinezë dhe plagosi 125 të tjerë.
2000 - Partia suedeze Demokracia e Re falimentoi financiarisht.
2006 - Popullata botërore arrin shifrën 6.5 miliardë.
2008 - Belgjika njohu Kosovën si shtet të pavarur.
Lindje
1842 - Karl May, shkrimtar gjerman (vdiq më 1912)
1861 - Rudolf Steiner, filozof austriak
1887 - Norbert Jokl, albanolog austriak
Vdekje
1865 - Otto Ludwig, letrar gjerman
Festa dhe përvjetore
Shkurt |
5729 | https://sq.wikipedia.org/wiki/24%20shkurt | 24 shkurt |
Ngjarje
303 - Perandori Romak Galerius, publikoi se do të fillojë ekzekutimin e të krishterëve në peradrinë e tij.
1387 - Mbreti Charles III i Naples dhe i Hungarisë u vra në Buda.
1899 - U themelua Western Washington University.
1909 - U themelua Hudson Motor Car Company.
1918 - Estonia shpalli pavarësinë.
1920 - U themelua Partia Naziste.
1945 - Kryeministi egjiptian Ahmed Maher Pasha u vra në parlament pas leximit të dekretit.
1970 - U themelua National Public Radio në Shtetet e Bashkuara.
1981 - Tërmeti me intensitet 6.7 shkallë Rihter la 16 persona të vdekur në Athinë dhe shkaktoi dëme në shumë qytete në perëndim të qytetit.
2008 - Fidel Castro tërhiqet nga presidenca e Kubës.
2008 - U bë hapja e Kampionatit botëror për ekipe në pingpong në Guangzhou në Kinë. Në kampionat për herë të parë, pas shpalljes së pavarësisë merr pjesë edhe Republika e Kosovës.
Lindje
1304 - Ibn Battuta, hulumtues arab
1463 - Giovanni Pico della Mirandola, humanist italian
1684 - Katerina I, mbretereshë ruse
1786 - Wilhelm Grimm, filozof dhe letrar gjerman
1831 - Leo von Caprivi, kancelari dytë i mbretërise gjermane
1842 - Arrigo Boito, letrar italian
1921 - Ingvar Lidholm, kompozitor suedez
1921 - Abe Vigoda, aktor amerikan
1932 - Michel Legrand, kompozitor francez
1934 - Bettino Craxi, politikan italian
1942 - John Neumeier, koreograf gjerman
1955 - Steve Jobs, biznesmen amerikan, themelues i Apple (v. 2011)
1955 - Alain Prost, pilot francz i Formula 1
1971 - Pedro de la Rosa, pilot spanjoll i Formula 1
1977 - Floyd Mayweather, Jr., boksier amerikan
Vdekje
1975 - Nikolai Bulganin, politikan sovjetik (l. 1895)
1990 - Sandro Pertini, politikan italian (l. 1896)
2004 - Zejnullah Halili, shkrimtar.
Festa dhe përvjetore
Estonia - dita e pavarsisë
Shkurt |
5745 | https://sq.wikipedia.org/wiki/Johannes%20Kepler | Johannes Kepler | Johannes Kepler (lindi më 27 dhjetor te vitit 1571 ne Weil der Stadt, Gjermani; vdiq më 15 nëntor 1630 në Regensburg, Gjermani), ishte një astronom, matematikan, astrolog, filozof natyror dhe shkrimtar gjerman në muzikë. Ai është një figurë kyçe në Revolucionin Shkencor të shekullit të 17-të, më i njohur për ligjet e tij të lëvizjes planetare dhe librat e tij Astronomia nova, Harmonice Mundi, dhe Epitome Astronomiae Copernicanae. Këto vepra gjithashtu dhanë një nga themelet për teorinë e Njutonit të gravitetit universal.
Kepler ishte një mësues matematike në një shkollë seminari në Graz, ku ai u bë një bashkëpunëtor i princit Hans Ulrich von Eggenberg. Më vonë ai u bë asistent i astronomit Tycho Brahe në Pragë, dhe përfundimisht matematikan perandorak i Perandorit Rudolf II dhe dy pasardhësve të tij Matthias dhe Ferdinand II. Ai gjithashtu dha matematikë në Linz dhe ishte këshilltar i gjeneralit Wallenstein. Për më tepër, ai bëri punë themelore në fushën e optikës, shpiku një version të përmirësuar të teleskopit përthyes (ose Keplerian) dhe u përmend në zbulimet teleskopike të Galileo Galileit të tij bashkëkohor. Ai ishte një anëtar korrespondues i Accademia dei Lincei në Romë.
Kepleri jetoi në një epokë kur nuk kishte dallim të qartë midis astronomisë dhe astrologjisë, por kishte një ndarje të fortë midis astronomisë (një degë e matematikës brenda arteve të lira) dhe fizikës (një degë e filozofisë natyrore). Kepleri gjithashtu përfshiu argumente dhe arsyetime fetare në punën e tij, të motivuar nga bindja dhe besimi fetar se Zoti e kishte krijuar botën sipas një plani të kuptueshëm që është i arritshëm përmes dritës natyrore të arsyes. Kepler e përshkroi astronominë e tij të re si "fizikë qiellore", si "një ekskursion në metafizikën e Aristotelit", dhe si "një shtesë e On the Heavens të Aristotelit", duke transformuar traditën e lashtë të kozmologjisë fizike duke e trajtuar astronominë si pjesë e një fizikë matematikore universale.
Referime
Lindje 1571
Vdekje 1630
Filozofë gjermanë
Matematikanë gjermanë
Astronomë gjermanë
Astrologë gjermanë
Filozofë natyrorë
Biografi me nënshkrim |
5751 | https://sq.wikipedia.org/wiki/Lista%20e%20shteteve%20sipas%20ZEE | Lista e shteteve sipas ZEE | Në këtë listë janë të rradhitura shtetet sipas sipërfaqes ujore.
Lista |
5756 | https://sq.wikipedia.org/wiki/26%20shkurt | 26 shkurt |
Ngjarje
364 - Valentinian I u shpall Perandor Romak.
1794 - U dogj Kalaja e Kristiansburgut, Copenhagen.
1797 - Bank of England për herë të parë paraqiti monedhat 1 funtë dhe 2 funta.
1815 - Napoleon Bonaparte iku nga Elba.
1848 - U shpall Republika e dytë Franceze.
1936 - Adolf Hitler në Gjermani hap fabrikën e parë prodhimoin e "automoobilit popullor", "folksvagen".
1952 - Kryeministri i Mbretërisë së Bashkuar, Winston Churchill, deklaroi se kombi i tij ka bombë atomike.
1966 - Programi Apollo: U lansua AS-201, fluturimi i parë i raketës Saturn IB.
1986 - Revolucioni i Fuqisë Popullore në Filipinë.
1991 - Tim Berners-Lee paraqiti shfletuesin e parë të internetit të quajtur WorldWideWeb.
2004 - Presidenti i IRJ të Maqedonisë Boris Trajkovski vdiq nga rrëzimi i aeroplanit afër qytetit Mostar, Bosnja dhe Hercegovina.
2008 - Polonia e njohi Kosovën si shtet të pavarur.
Lindje
1802 - Victor Hugo, shkrimtar francez (vdiq më 1885)
1861 - Ferdinand I, perandor i Bullgarisë (vdiq më 1948)
1934 - Saim Kokona, kinematograf shqiptar
1936 - Adem Demaçi, shkrimtar dhe politikan shqiptar
1938 - Imzot Mark Sopi
1954 - Recep Tayyip Erdoğan, politikan turk
Vdekje
1921 - Carl Menger, ekonomist i famshëm austriak, që konsiderohet themelues i shkollës Austriake të ekonomisë.
1931 - Otto Wallach, kimist gjerman
1969 - Karl Jaspers, filozof dhe psikiatër gjerman
1971 - Fernandel, aktor francez
2004 - Boris Trajkovski, kryetar maqedon
Festa dhe përvjetore
Shkurt |
5757 | https://sq.wikipedia.org/wiki/27%20shkurt | 27 shkurt |
Ngjarje
1844 - Republika Dominikane u pavarësua nga Haiti.
1881 - Forcat ushtarake osmane që erdhën për me shu kryengritjen e udhëhequr nga Lidhja e Prizrenit u futën në Shkup pa u pengu fare. Aty u vendos edhe Ibrahim Pasha si komandant i garnizonit. Më 23 mars Ibrahim Pasha thirri në selinë e tij 11 anëtarët e Komitetit të Lidhjes për Shkupin me Jashar bej Shkupin në krye, të cilët i arrestoi pabesisht.
1897 - U botua në Stamboll "Alfabetarja e gjuhës shqipe" e përgatitur nga Sami Frashëri, Vaso Pasha dhe Koto Hoxhi, e cila çeli një epokë të re në fushën e teksteve shkollore.
1900 - U themelua Partia Puntore Britanik.
1900 - U themelua FC Bayern München në München,Gjermani.
1933 - Berlin, Gjermani: zjarr në Reichstag, ndërtesa parlamentare gjermane.
1940 - Martin Kamen dhe Sam Ruben zbuluan Karbonin 14.
1964 - Italia kërkoi ndihmë për të mbajtur kullën Torre pendente di Pisa që të mos rrzohet.
1967 - Dominika u shpall e pavarur nga Mbretëria e Bashkuar.
1974 - Revista People u publikua për herë të parë.
1996 - Satoshi Tajiri krijoi serialin e animuar Pokémon.
2003 - Bilana Pllavshiq u dënua me 11 vjet burg për krime dhe gjenocid ndaj njerzimit.
2008 - Zvicra dhe Austria e njohën Kosovën si shtet të pavarur.
2008 - Zyra ndërlidhëse gjermane në Prishtinë, u shndërrua sot zyrtarisht në Ambasadë të Republikës Federale të Gjermanisë në vendin tonë, në të cilën u ngrit edhe flamuri i Republikës
1967 - Adoptohet Flamuri i Antigua dhe Barbudas
2010 - Një dridhje toke me magnitudë 8.8 shkallë godet shtetin e Kilit në 03:34 sipas orës lokale.521 vdiqën dhe 51 të tjerë mungojnë.Dridhja u ndie deri ne Buenos Aires
Lindje
1902 - John Steinbeck, shkrimtar amerikan, nobelist
1928 - Ariel Sharon, politikan izraelit.
1932 - Elizabet Tejlor,aktore anglo-amerikane.
1954 - Neal Schon, kitarist amerikan
1958 - Pashk Përvathi, piktor shqiptar
1980 - Chelsea Clinton, bija e ish presidentit amerikan Bill Klinton.
2009- Kamela Dosi,bija e blegtorit me fame boterore,Genci Dosi dhe motra e futbollistit,Ismail Dosi.Gjithashtu motra e biznesmenit Leo Dosi.
Vdekje
1887 - Alexander Borodin, kompozitorë
Festa dhe përvjetore
1844 - pavarësia e Republikës Domenikane
Shkurt |
5758 | https://sq.wikipedia.org/wiki/28%20shkurt | 28 shkurt |
Ngjarje
364 - Valentinian I u zgjoh Perandor i Romak.
1900 - U themelua Federata Gjermane e Futbollit
1922 - Mbretëria e Bashkuar pranoi pavarësinë e Egjiptit.
1935 - Naljoni u inovua nga Wallace Carothers.
1947 - Incidenti 228: Në Tajvan çrregullimi civil u shua duke vrarë rreth 30,000 njerëz.
1974 - Pas shtat vitesh ShBA-të dhe Egjipti ri filluan lidhjet diplomatike.
1986 - U vra kryeministri i suedisë Olof Palme.
1991 - Përfundoi lufta e parë e Gjirit.
1997 - Në Iran tërmeti shkatrroi 20 fshatra dhe shkaktoi reth 1000 viktima në njerz.
1998 - Lufta e Kosovës: Policia serbe filloi ofenzivën kundër popullatës së pa armatosur dhe Ushtrisë Çlirimtare të Kosovs në Kosovë.
1998 - Beteja e Likoshanit dhe Qirezit.
2008 - Në Ticë të Drenicës u themelua ambulanca e parë e UÇK-së, mandej kaloi në Likoc ku më vonë u themelua edhe spitali i parë ushtarak.
Lindje
1833 - Alfred von Schlieffen, gjeneral gjerman
1840 - Carl Menger, ekonomist i famshëm austriak, që konsiderohet themelues i shkollës Austriake të ekonomisë.
1901 - Linus Carl Pauling, kimist amerikan
1954 - Enver Petrovci, aktor dhe regjisor shqiptar
1974 - Arben Maloku,
1994 - Etrita Jusufi,kryetare e Asamblese Komunale te Femijeve te Prishtines
Vdekje
1648 - Christian IV, mbret i Danimarkës dhe Norvegjisë*
1869 - Alphonse de Lamartine, shkrimtar dhe politikan francez.
1896 - Ante Starčević,letrar dhe politikan kroat.
1936 - Charles Jules Henri Nicolle, mjek dhe nobelist francez.
Festa dhe përvjetore
1922 - pavarësia e Egjiptit
Shkurt |
5759 | https://sq.wikipedia.org/wiki/29%20shkurt | 29 shkurt |
Ngjarje
1940 - Për rolin e saj në filmin Gone with the Wind, Hattie McDaniel u bë afrikano-amerikanja e parë që fitoi Oskar.
1940 - Finlanda inicoi marrëveshjet e paqes së Luftës së Dimrit.
1956 - Pakistani u shpall republikë islame.
1960 - Tërmeti në Maroko shkaktoi 3000 viktima, ndërsa qyteti Agadir në jug të vendit gati tërësisht u shkatërrua.
1992 - U mbajt referendumi për pavarësinë e Bosnjës dhe Hercegovinës.
1996 - Novelistja Joan Collins u shpërblye me 1 milion dollarë amerikan nga Random House (lexo: Random Hauz) për prishje të kontratës.
2000 - Në shkollën fillore Theo J. Buell në Mount Morris Township, Michigan, gjashtëvjeçari Dedrick Owens vrau Kayla Rolland që ishte gjithashtu gjashtëvjeçarë.
2004 - Jean-Bertrand Aristide dha dorëheqje nga posti i presidentit të Haitit i përcjellurme kryengiritje popullore.
2008 - Irlanda e pranoi Kosovën si shtet të pavarur.
2008 - Milo Gjukanoviq zgjidhet për herë tëpestë kryetar i qeverisë së Mali të Zi.
Lindje
1468 - Papa Paul III (vdiq më 1549)
Vdekje
468 - Papa Hilarius (lindi më 461)
Festa dhe përvjetore
Shkurt |
5760 | https://sq.wikipedia.org/wiki/2%20Mars | 2 Mars |
Ngjarje
1444 - U formua Lidhja Shqiptare e Lezhës
1939 - Eugenio Maria Giuseppe Giovanni Pacelli bëhet Papë
2008 - Dimitrij Medvedev fitoi më së shumti vota në zgjedhjet për kryetar në Rusi.
Lindje
1810 - Papa Leo XIII (vdiq më 1903)
1824 - Bedřich Smetana, kompozitor çek (vdiq më 1884)
1876 - Papa Pius XII (vdiq më 1958)
1931 - Mikhail Gorbachev, politikan sovjetik dhe rus
1936 - Skënder Hasko, shkrimtar shqiptar
1949 - Eddie Money, këngëtar amerikan
1962 - Jon Bon Jovi, këngëtar, kitarist, kompozitordhe aktor amerikan
1968 - Daniel Craig, aktor anglez
1981 - Bryce Dallas Howard, aktore amerikane.
Vdekje
1855 - Nicholas I, perandor i Rusisë
1925 - Luigj Gurakuqi, poet, publicist shqiptar dhe figurë e shquar e lëvizjes patriotike
1939 - Howard Carter, arkeolog britanik.
Festa dhe përvjetore
Mars |
5772 | https://sq.wikipedia.org/wiki/7%20Korrik | 7 Korrik | 7 korriku është dita e 188-të e kalendarit gregorian (dita e 189-t në vitin e brishtë) - kështu që deri në fund të vitit kanë mbetur edhe 177 ditë.
Ngjarje
98 - Martirizimi i dëshmorëve të krishterë në Durrës: i Peregrinit dhe atyre që ishin me të, Lukianit, Pompeit, Hesikit, Papiut, Saturninit e Gjermanit, të ardhur nga Italia, të cilët i mbyti në det guvernatori pagan i Durrësit, Agrikola, sepse pohuan publikisht besimin e krishterë bashkë me Shën Astin.
1807 – Franca dhe Rusia nënshkruan Traktatin e Tilsitit, nëpërmjet të cilit u bënë aleatë dhe ndanë Evropën mes tyre.
1854 – Vdiq fizikanti George Simon Ohm. Njësia matëse e rezistencës elektrike mban emrin e tij.
1898 – SHBA-ja aneksoi Havain.
1937 - Forcat ushtarake japoneze sulmuan Kinën. Fillimi i luftës Sino-Japoneze.
1946 – Murgesha e lindur në Itali, Frances Xavier Cabrini, u kanonizua si e shenjta e parë amerikane.
1954 – Elvis Presley bëri debutimin e tij të parë në radio, kur radiostacioni i Memphisit WHBQ, emetoi inçizimin e tij të parë, “That’s all Right”.
1997 – Shkencëtarët Aleksander Gundel dhe Jurgen Zullei, që punonin në studimin e gjumit, zbuluan se njerëzit nuk bëjnë gjumë të rehatshëm në kozmos.
2005 – Sulmet terroriste në tri stacione nëntokësore dhe një autobus dykatësh shkaktuan vdekjen e 52 personave dhe katër kamikazëve, në sulmin më të madh në Londër që nga Lufta e Dytë Botërore.
2009 - Jordania njeh Republikën e Kosovës.
Lindje
1860 - Gustav Mahler, kompozitor dhe dirigjent austriak
1887 - Marc Chagall, piktor franko-ruso
1893 - Miroslav Krleža, letrar i madh kroat
1901 - Vittorio De Sica, regjisor italian
1915 - Yul Brynner, aktor amerikan
1922 - Pierre Cardin, krijues veshjesh nga Franca
1930 - Biljana Plavšić, politikane serbe nga Bosnja dhe Hercegovina
1940 - Ringo Starr, muzikant anglez
1943 - Toto Cutugno, këngëtar italian
1981 - Omar Naber, këngëtar slloven
Vdekje
1307 – Eduardi I, Mbret i Anglisë
1973 - Max Horkheimer, filozof dhe sociolog gjerman.
1987 - Kujtim Spahivogli, aktor dhe regjisor shqiptar (L. 1932)
1997 – Mate Boban, ish-president i entitetit të kroatëve të Bosnjës, Herceg-Bosnja.
Festa dhe përvjetore
Dita e shtetësisë së Ishujve Solomone
Korrik |
5774 | https://sq.wikipedia.org/wiki/Shp%C3%ABrthime%20n%C3%AB%20Lond%C3%ABr | Shpërthime në Londër | Më 7 korrik 2005 në Londër ka pasur një seri shpërthimesh në metro dhe nëpër autobusë. Shpërthimet ndodhën në orë 8:49 të mëngjesit, në kohë trafiku të ngarkuar. Ato ishin me shumë mundësi mësymjet terroriste. Shpëthimet ndodhën në stacionet e metrosë: Edgware Road, King's Cross St Pancras, Liverpool Street, Russell Square, Old Street dhe Moorgate.
Rreth 56 banorë (së bashku me terroristët) vdiqën, reth 700 veta u plagosën.
Parlamenti Evropian reagoj me një minutë heshtje.
Kryeministri i Britanisë Tony Blair lëshoi mbledhjen dhe thotë se ky është sulm terrorist. Wikipedia prezanton fletën në të cilën shkruhet paralajmërimi nga një organizatë në lidhje me El Kaidan.
Kronologjia e ngjajes
09:15 Policia britanike e stacionit Hekurdhorë lajmron për një shpërthim në qendrën e financave të Londrës në afërsi të Stacionit Liverpool Street.
09:25 Policia lajmëron për një të plagosur në qedrën e financave.
09:27 Agjencia Hekurudhore Metronet që përkujdeset për metron e Londrës, lajmëron se shkaku i shpërthimit ishte një problem elektriciteti.
09:33 Njerzit lajmërojnë se për shkak të problemeve elektrike nuk punon metro e Londrës.
09:41 Lajmi për një shpërthim të dytë në një stacion në veriperendim të Londrës.
09:53 Policia njofton për "ndodhi" në Stacionin Aldgate dhe Russell Square.
09:53 Metronet lajmëron për ndërpremjen e punës së metros.
10:14 Agjesitë informative lajmrojnë për një shpërthim në një Autobsë të Londrës.
10:24 Scotland Yard lajmëron për disa shpërthime në Londër.
10:25 Policia e vërteton shpërthimin në Russell Square.
10:33 Policia vërteton së paku tri shpërthime në Autobusë që qarkullonin në qender të Londrës.
10:45 Burimet policore lajmrojnë për një shpërthim në një Autobusë.
10:46 Dëshmitarët në Sky News tregojnë për një shërthim të dytë në Tavistock Square'''.
10:46 Policia lajmëron për persona të lënduar rëndë, por jo edhe për të vdekur.
12:26 Ushtria rrethon Londrën dhe përkujdeset për siguri.
13:11 Spiegel online lajmron për një letër ku dikush merr përgjegjësinë për shpërthimet . Është "Oganizata e mësheftë - El Kaida në Evropë" .
13:31 Sipas Sky News'' njëri nga Autobusët ka shpërthyer nga një Vetëvrasës.
13:59 Ministri i punëve të brendëshme Clarke thotë se në përgjithësi ishin katër shpërthimeve nga të cilat një ishte në Autobusë.
15:16 Sipas gazetës Spiegel një nënpunës jurist nga ShBA nga zyrat britanike ka kuptuar për 40 të vdekur.
17:00 Agjensitë e lajmeve, lajmërojnë për vdekjen e më së paku 10 personave. Sipas RTK-live Kryeministri i Kosovës Bajram Kosumi i ka shprehur ngushllimet Tony Blair.
Angli
Terrorizëm |
5778 | https://sq.wikipedia.org/wiki/Shahu | Shahu | Shahu (nga persisht شاه Šāh "mbreti") është lojë strategjike për dy lojtarë, e luajtur mbi një tabelë katrore (e quajtur fusha e shahut) e cila është e ndarë në 64 kuti, në formën 8x8. Një lojë që luhet nga miliona njerëz në mbarë botën, shahu besohet ta ketë zanafillën nga loja indiane e quajtur chaturanga, diku pak para shekullit të VII-të. Shahu arriti në Evropë nga Persia dhe Arabia nga shekulli i 9-të, për shkak të pushtimit nga myslimanët të Gadishullit Iberik.
Loja nuk ka informacion të fshehur. Secili lojtar fillon me nga 16 gurë: një mbret, një mbretëreshë/damë, dy torra, dy kuaj, dy oficerë/fila dhe tetë ushtarë. Çdo figurë kryen levizje të ndryshme në fushë dhe figura më e fuqishme është mbretëresha dhe ajo më pak e fuqishme është ushtari. Qëllimi është zënia mat e mbretit të kundërshtarit duke e vendosur nën një kërcënim ta pashmangshëm. Deri sa të arrihet në këtë pikë (njohur si shah-mat), gurët e një lojtari përdoren për të sulmuar dhe marrë (ose eliminuar) gurët e kundërshtarit. Gjatë lojës, lojtarët mundohen të bëjnë shkëmbime të leverdisshme figurash si dhe të gjejnë mundësi për të përmirësuar pozicionin e gurëve në fushë. Përveç se me shah-mat, një lojtar mund të fitojë nëse kundërshtari dorëzohet ose nëse loja është me kohë, nëse atij i mbaron koha. Gjithashtu ka disa mënyra ku loja përfundon në barazim.
Rregullat
Rregullat e lojës janë të publikuara nga FIDE (Fédération Internationale des Échecs), federata ndërkombëtare e shahut, në Manualin e saj. Rregullat e FIDE-s u rishikuan për herë të fundit në vitin 2008.
Vendosja fillestare
Gurët e shahut ndahen në të bardhë dhe të zinj. Gjithsej janë 16 gurë të bardhë: një mbret, një mbretëreshë, dy torra, dy oficerë, dy kuaj dhe tetë ushtarë, dhe po aq të zinj. Vendosja fillestare e gurëve tregohet në diagramë dhe në foto. Lojtari që luan me gurët e bardhë quhet i bardhi dhe lojtari tjetër që luan me gurët e zinj, i ziu. Loja luhet në një tabelë që përbëhet nga tetë rreshta, të shënuar me numrat nga 1 në 8 dhe tetë kolona të shënuara me gërmat nga a në h.
Lëvizjet
Në lojërat zyrtare, ngjyrat përcaktohet nga organizatorët; në ato jozyrtare, ngjyrat zakonisht zgjidhen në mënyrë të rastësishme. Në fillim lëvz lojtari i bardhë, pastaj i ziu e kështu me radhë, duke lëvizur nga një gur (përveç në rastin e rrokadës kur lëvizen dy gurë). Një gur lëvizet ose në një kuti të lirë ose në një kuti të zënë nga guri i kundërshtarit, i cili merret dhe hiqet nga loja.
Lëvizja është e detyrueshme; nuk lejohet të mos bësh asnjë lëvizje kur ke radhën. Lojtari nuk mund të bëjë lëvizje që vendos apo lë mbretin e tij në shah. Nëse lojtari që ka radhën për të lëvizur nuk ka asnjë mundësi lëvizjeje, loja përfundon; rezultati është ose shah-mat (humbje për lojtarin që s'ka mundësi lëvizjeje) nëse mbreti është shah, ose pat (barazim) nëse mbreti nuk është shah.
Çdo figurë ka mënyrën e vet të lëvizjes. Në keto diagrama, pikat tregojnë kutitë ku mund të lëvizë figura nëse nuk ka figura të tjera që ua pengojnë lëvizjen (përvec kalit, i cili mund t'i kapërcejë figurat që i zënë rrugën).
Mbreti lëviz një kuti në cilindo drejtim. Mbreti gjithashtu mund të bëjë një lëvizje të veçantë që quhet rrokadë dhe që përfshin edhe lëvizjen e një torre.
Torra mund të lëvizë përgjatë një rreshti ose kolone sa kuti të dojë, por nuk mund të kapërcejë gurët që i zënë rrugën.
Oficeri/fili mund të lëvizë në mënyrë diagonale sa kuti të dojë, por nuk mund të kapërcejë gurët që i zënë rrugën.
Mbretëresha/dama kombinon fuqinë e torrës dhe oficerit dhe mund të lëvizë përgjatë një rreshti, kolone, ose në mënyrë diagonale sa kuti të dojë, por nuk mund të kapërcejë figurat që i zënë rrugën.
Kali lëviz në kutitë më të afërta që nuk janë në të njëjtin rresht, kolonë apo diagonale me të. (Në këtë mënyrë ai lëviz në formë L-je: dy kuti vertikalisht dhe një kuti horizontalisht, ose dy kuti horizontalisht dhe një kuti vertikalisht.) Kali është e vetmja figurë që mund të kapërcejë gurët që i zënë rrugën.
Ushtari mund të lëvizë në një kuti të lirë përpara në të njëjtën kolonë, ose në lëvizjen e tij të parë dy kuti përpara, me kusht që që të dyja kutitë të jenë të lira (pikat e bardha në diagram); ose ushtari mund të eliminojë një gur të kundërshtarit duke lëvizur një kuti përpara në mënyrë diagonale në një kolonë fqinje ("x"-et e zeza). Ushtari ka dy lëvizje të veçanta: en passant dhe promovimi (ose gradimi).
Rrokada
Një herë gjatë lojës, mbreti mund të kryejë një lëvizje të veçantë, e njohur si rrokada. Rrokada konsiston në lëvizjen e mbretit dy kuti përgjatë rreshtit të parë drejt njërës prej torrave në rreshtin e parë dhe më pas në lëvizjen e torrës në kutinë e fundit ku mbreti kaloi. Rrokada lejohet nëse plotësohen këto kushte:
As mbreti dhe as torra nuk kanë lëvizur më parë gjatë lojës.
Nuk ka gurë të tjerë ndërmjet mbretit dhe torrës.
Mbreti nuk është në shah, dhe nuk do të kalojë ose vendoset në një kuti të sulmuar nga ndonjë figurë e kundërshtarit. (Rrokada lejohet nëse torra është e sulmuar ose nëse do të kalojë nëpër një kuti të sulmuar nga ndonje figurë e kundërshtarit.)
En passant (me prerje)
Kur një ushtar lëviz dy kuti përpara dhe në kutinë ngjitur me kutinë ku do të vendoset ky ushtar, në kolonën fqinje, gjendet një ushtar kundërshtar, atëherë ushtari kundërshtar mund ta eliminojë en passant (me prerje), duke lëvizur në kutinë të cilën ushtari e kaloi, pra ushtari kundërshtar e elimonon njëlloj sikur ai të kishte lëvizur vetëm një kuti. Kjo mund të bëhet vetëm menjëherë pas lëvizjes së ushtarit dy kuti dhe jo më vonë gjatë lojës. Për shembull, në diagramën e animuar ushtari i zi lëviz dy kuti, nga g7 në g5, dhe ushtari i bardhë në f5 mund ta marrë en passant në g6 (por vetëm direkt pas lëvizjes së ushtarit të zi).
Gradimi
Kur një ushtar arrin në rreshtin e tetë, ai mund të behët mbretëreshë, torrë, oficer ose kalë, në varësi të dëshirës së lojtarit. Zakonisht zgjidhet mbretëreshë por ka edhe raste kur zgjidhet një figurë tjetër (p.sh. në rastet kur ndërrimi i ushtarit me mbretëreshë mund të sjellë pat). Në diagramën e animuar, ushtari në c7 mund të shkojë në rreshtin e tetë dhe të gradohet. Nuk ka kufizime në llojin e figurës që një ushtar mund të gradohet, mund të ndodhë që një lojtar të ketë p.sh dy ose më shumë mbretëresha, apo figura të tjera.
Shahu
Kur mbreti është nën sulm nga një ose dy figura të kundërshtarit, thuhet se është në shah. Si përgjigje ndaj shahut, lëvizja e radhës duhet të mundësojë që mbreti të mos jetë më në shah. Kjo mund të bëhet duke marrë figurën e kundërshtarit; duke vendosur një gur ndërmjet figurës që kërcënon mbretin dhe mbretit (gjë e cila është e mundur vetëm nëse figura që kërcënon mbretin është mbretëreshë, torrë ose oficer); ose duke lëvizur mbretin në një kuti ku nuk është më shah. Rrokada nuk mund të kryhet kur mbreti është në shah.
Qëllimi i lojës është zënia mat e kundershtarit (njohur si shah-mat); kjo ndodh kur mbreti është nën sulm dhe nuk ka asnjë lëvizje të mundshme për t'i shpëtuar shahut. Asnjëherë gjatë lojës, nuk lejohet që lojtari ta vendosë ose ta lërë mbretin e tij në shah. Në lojërat e zakonshme, zakonisht thuhet "shah" kur vendos mbretin e kundërshtarit në shah, por nuk është e detyrueshme sipas rregullave të shahut dhe një gjë e tillë zakonisht nuk bëhët në turnetë e shahut.
Përfundimi i lojës
Fitorja
Lojërat mund të fitohen në këto mënyra:
Shah mat: Lojtari që ka radhën për të lëvizur është shah dhe nuk ka asnjë mundësi lëvizjeje për t'i shpëtuar shahut.
Dorëzim: Secili nga lojtarët ka mundësinë e dorëzimit, duke i dhënë fitoren lojtarit kundërshtar.
Fitorja në kohë: Në lojërat me kohë, një lojtar fiton nëse kundërshtarit i mbaron koha, edhe nëse lojtari kundërshtar ka një pozicion më të mirë.
Dënim: Një lojtar që bën me hile, shkel rregullat, ose shkel rregullat e frymës sportive të përcaktuara nga turneu përkatës, mund të dënohet me humbje loje.
Barazimi
Ka disa mënyra se si ndeshja mund të përfundojë në barazim:
Barazimi me marrëveshje: Barazimet zakonisht arrihen me marrëveshje mes lojtarëve. Mënyra e duhur e veprimit është t'ia shprehësh me gojë kundërshtarit ofertën për barazim, të bësh një lëvizje dhe të nisësh orën e kundërshtarit. Tradicionalisht, lojtarët janë lejuar të pajtohen për barazim në cilëndo fazë të lojës, në disa raste edhe pa bërë asnjë lëvizje; vitet e fundit janë bërë disa përpjekje për të dekurajuar barazimet e shpejta, për shembull duke ndaluar dhënien e ofertës për barazim para lëvizjes tridhjetë.
Pati: Lojtari që ka radhën për të lëvizur nuk ka asnjë mundësi lëvizjeje dhe nuk është shah.
Përsëritja e pozicionit tri herë
Rregulli i 50 lëvizjeve
Material i pamjaftueshëm
Garat sportive
Garat sportive të shahut organizohen nga federata e klubeve të shahistëve. Për organizimin e garave në nivelin ndërkombëtarë është përgjegjëse Federata Botërore e Shahut e njohur me shkurtesën zyrtare FIDE.
Shahu, strategjia luftarake
Megjithëse origjina e vërtetë e lojës së shahut është akoma e panjohur dhe misterioze, është mjaftë e sigurtë që erdhi nga lindja, dhe perëndimi është magjepsur dhe mund te themi se ka rënë në dashuri me të. Ne gjithashtu dimë se në fillimet e saj loja e shahut ishte pjesë e strategjisë së luftës dhe si pasojë u zbatua tek Ksatrijat (kastë luftëtarësh).
Kuadratet e zeza dhe të bardha simbolizonin errësirën dhe dritën, luftën midis Titanëve dhe Perëndive ose Ashura-ve dhe Deva-ve.
Fusha e kuadratëve (shahu) perfaqëson botën e dukshme nën udhëheqjen e të zezës dhe të bardhës ose dualiteti jin-jang (femër-mashkull). Ajo perfshine 64-katrorë, 64 duke qënë numëri i plotësimit të unitetit harmonik kozmik. Janë 64-gjashtëvijësha në I Ching, libri kinez i ndryshimeve i hartuar nga Konfuci. 8 trevijëshat me 8 kombinimet perfaqësojnë 64 ndryshimet ose gjëndjet e tranzitit (ndryshimit). Këto janë në një process të vazhdueshëm transformimi me ndryshimin e një nga 3 linjave trivijëshe. Kjo përfaqëson jetën: iI qëndrueshëm dhe i ndryshueshëm. “Asgjë s’është e qëndrueshme” thotë Hermes Tremadhështori në Pllakën e Smeraldit, e cila me 7-parimet, thur të gjithë urtësinë e Egjiptit antik.
Fusha e Shahut simbolizon në të njëjtë kohë hapësirën ku forcat kozmike veprojnë si dhe hapësirën e brëndëshme të njeriut ku vet njeriu lufton kundra vetes, me fjalë të tjera, është Kurukcetra e Mahabharatës Indiane.
Loja e shahut bazohet tek inteligjenca dhe përqëndrimi. Ajo është arsyeja pse është më e lehtë te mësosh logjikën dhe praktikën e lojës direkt në fushën e lojës sesa në një “libër manual strategjie”.
Sipas professor Klausit, dekan i filozofisë tek universiteti Hambold, “njeriu mëson më mirë duke luajtur sesa duke dëgjuar mësime abstrakte”. Kjo shpjegon përplasjen e “mbretit të lojërave”: e mëson nëpërmjet praktikës, për çka kombinohet në të njëjtën kohë, vet-kontrolli, kontrolli i mëndjes dhe i disiplinës analitike duke zhvilluar progresivisht praktikën e logjikës. Nje lloj dialogu, pjesërisht shkencor dhe pjesërisht magjik, analitik dhe, në të njëjtën kohë, intuitiv, shprehës dhe i qetë, zë vend ne këtë lloj dueli mendor që është loja e Shahut.
Shahu në Shqipëri
Shfaqja e parë e shahut në Shqipëri e dokumentuar daton në dhjetëvjetëshin e parë të shekullit 20, në mënyrë anekdotike. Thuhet se më 1913 i quajturi Abdullah Tirana nga Elbasani nxori nga shtëpia takëmin e shahut dhe e vendosi në kafenenë Shkumbini te porta e kalasë së qytetit.
Shfaqja e parë e shahut në Shqipëri u zhvillua në Tiranë më 1933, ku morën pjesë 8 shahistë, 2 prej të cilëve të huaj. Pas mbarimit të Luftës së Dytë Botërore, nga viti 1946, u riorganizua Federata Shqiptare e Shahut dhe u zhvillua kampionati kombëtar, që prej kësaj kohe shahu u bë një lojë mjaft popullore në Shqipëri.
Lista e shahistëve shqiptarë
Lidhje të jashtme
Federata Shqiptare e Shahut
Fleta zyrtare Federatës e Shahut e Kosovës FSHK
Fleta zyrtare Federata Botërore e Shahut FIDE
Fleta zyrtare FIDE e aktiviteteve
Fleta zyrtare Unionit Evropian i Shahut ECU
Klub në internet
Klub shahu
Amza e regjistrave të shahut
Chess.FM - Lojëra dhe shembuj
Fleta rreth shahut
WikiTeX chess - Ndihmesa për redaktimin e artikujve në Wikipedia që kanë të bëjnë me Shah
Referime
Lojëra |
5779 | https://sq.wikipedia.org/wiki/Federata%20Bot%C3%ABrore%20e%20Shahut | Federata Botërore e Shahut | Federata Botërore e Shahut ose shkurtesa zyrtare FIDE (org. Federation Internationale des Echecs dhe International Chess Federation) është pranuar si organizatore e kampionateve, turnirëve, që kanë të bëjnë me shahun në nivelin botërorë. Federata është krijuar më 20 qershor 1924 në Paris dhe është e pranuar nga Komiteti Internacional Olimpik.
Fedrata FIDE bashkon të gjitha federatat e shahut në gjithë botën. President i federatës në vitin 2005 është Ekselenca e tij zotëri Kirsan Ilyumzhinov.
Kryetarët e FIDE-së
Që nga krijimi i federatës në vitin 1924 bëhet edhe zgjedhja e kryetarit të federatës.
1924 - 1949 Alexander Rueb
1949 - 1970 Folke Rogard
1970 - 1978 Max Euwe
1978 - 1982 Fridrik Olafsson
1982 - 1995 Florencio Campomanes
1995 - tani (2005) Kirsan Ilyumzhinov
Shiko dhe këtë
Lidhje të jashtme
Fleta zyrtare Federata Botërore e Shahut FIDE
Fleta zyrtare FIDE e aktiviteteve |
5787 | https://sq.wikipedia.org/wiki/3%20Mars | 3 Mars |
Ngjarje
1845 - Florida u bë shteti i 27-të i ShB-ve.
1878 - U nënshkrua Traktati i Shën Stefanit i paqes ndërmjet Perandorisë Ruse dhe Perandorisë Osmane.
1891 - U caktua rregulla e gjuajtjes nga pika e penaltisë në futboll, por nuk u aplikua gjer në fillimin e sezonit të ri.
1923 - Për herë të parë u botua revista TIME.
1938 - Uleja u zbulua në Arabinë Saudite.
1945 - LDB: Finlanda që më herët ishte neutrale i shpalli luft Forcave të boshtit.
1958 - Nuri as-Said u bë kryeministër i Irakut për të 14-tën herë.
1961 - Hassan II u bë mbret i Marokcos.
1976 - 5 puntorë u vranë nga policia gjatë demostratave në Vitoria-Gasteiz, Spain.
1991 - Një xhirues amater regjistroi se si Rodney King u rrah brutalisht nga policë në Los Angeles, California.
1991 - Në referendumin e mbajtur në Lituani 74 % e popullit votuan për pavarësi nga Bashkimi Sovjetik, kurse në Estoni - 83 %.
2002 - Zvicërranët me referendum vendosën të anëtarësohen në Organizatën e Kombeve të Bashkuara.
2005 - Steve Fossett u bë njeriu u parë i cili fluturoi me aeroplan rreth botës vetëm pa ndalesë dhe pa u rimbushur me derivat. Udhëtimin prej 40,234 km/25,000 mi e realizoi për 67 orë e 2 minuta.
2008 - Dmitrij Medvedev u zgjodh kryatar i Rusisë.
Lindje
1923 - Hito Çako, ushtarak shqiptar
1979 - Leonora Jakupi, këngëtare shqiptare
1953 - Zico, futbollist dhe trener brazilian.
1964 - Menduh Thaci , Kryetari i PDSH-se.
Vdekje
1703 - Robert Hooke, fizikanë anglez.
1978 - Zvonko Milković, shkrimtar kroat.
2007 - Osvaldo Cavandoli, viztues italian i filmavetë vizatuar.)
2012 - Sotir Capo, piktor shqiptar (L. 1934)
Festa dhe përvjetore
Mars |
5788 | https://sq.wikipedia.org/wiki/4%20Mars | 4 Mars |
Ngjarje
51 - Neroni, i cili më vonë u bë Perandor Romak, fitoi titullin princeps iuventutis (kryetarë i rinisë).
1351 - Ramathibodi u bë mbret në Siami.
1519 - Hernan Cortes arriti në Meksikë gjatë kërkimit të civilizimit dhe pasurisë Actekë.
1791 - Vermont u bë shteti i 14të i ShBA-ve.
1894 - Nga zjarri i madh në Shangai mbi 1,000 ndërtesa u shkatërruan.
1902 - U themelua American Automobile Association në Çikago.
1970 - Eksplodoi nëndetësja franceze Eurydice.
1977 - Tërmet në Bukuresht, Rumani.
1980 - Robert Mugabe fioti zgjedhjet dhe u bë kryeministri i parë i zi në Zimbabue.
1982 - NASA lansoi "Intelsat V".
1997 - Presidenti amerikan Bill Clinton ndaloi kërkimet për klonim të njeriut.
2001 - Një automobil-bombë shpërtheu pranë qendres televizive të BBC në Londër dhe lëndoi seriozisht 11 persona. Sulmi u mvesh organizatës irlandeze Real IRA.
2001 - U rrëzua një urë në veri të Portugalisë duke lën të vdekur 70 persona.
2008 - Holanda, zyrtarisht njeh pavarësinë e Republikës së Kosovës.
2008 - Suedia , zyrtarisht e njohu Republikën e Kosovës.
Lindje
1394 - Henry the Navigator, eksplorues nga Portugalia (vdiq më 1460)
1678 - Antonio Vivaldi, kompozitor italian (vdiq më 1741)
1822 - Jules Antoine Lissajous, matematikan dhe fizikan francez (vdiq më 1880)
Vdekje
1832 - Jean-François Champollion, egjiptolog francez
1946 - P. Gjon Shllaku OFM, klerik, mësues, publicist, antifashist dhe antikomunist shqiptar.
Festa dhe përvjetore
Linqet e jashtme
https://web.archive.org/web/20150906040220/http://learning.blogs.nytimes.com/on-this-day/march-4/
https://web.archive.org/web/20150906040220/http://learning.blogs.nytimes.com/on-this-day/march-4/
Mars |
5789 | https://sq.wikipedia.org/wiki/5%20Mars | 5 Mars |
Ngjarje
1770 - Në masakrën e Bostonit, gjatë një beteje në rrugë, vriten nga armata angleze 5 civilë.
1849 - Zachary Taylor, kryetari i 12-të i ShBA-së, bën betimin si kryetar
1918 - Moska u bë kryeqyteti i Bashkimit Sovjetik.
1896 - Antoine Henri Becquerel zbulon radioaktivitetin e uranit
1993 - Shkup, Maqedoni, një aeroplan "Fokker 100" i kompanisë maqedonase "Palair" u rrëzua menjëherë pas fluturimit. 83 nga 97 personat që gjendeshin në bord, shumica shqiptarë, vdiqën.
1998 - Lufta e Kosovës filloi "zyrtarisht" me luftën legjendare të familjes Jasharaj kundër forcave paramilitare serbe.
2008 - Sllovenia njohu Republikën e Kosovës.
2008 - Islanda njohu Republikën e Kosovës.
Lindje
1133 - Henry II, mbret i Anglisë (v. 1189)
1894 - Henry Daniehls, aktor
1922 - Pier Paolo Pasolini, regjisor dhe poet italian
1974 - Eva Mendes, aktore amerikane
2000 - Sander Okseti, reper Shqiptar
Vdekje
1534 - Correggio, piktor italian i rilindjes
1535 - Lorenzo Costa, piktor italian
1605 - Papa Clement VIII (l. 1536)
1815 - Franz Anton Mesmer, mjek gjerman, themeluesi i Mesmerizmit
1827 - Alessandro Volta, fizikanë italian, themeluesi i shkencës së elektricitetit
1827 - Pierre-Simon Laplace, matematikan dhe astronom francez
1953 - Josef Stalin, udhëheqës i Bashkimit Sovjetik (l. 1878)
1982 - John Belushi, aktor me prejardhje shqiptare nga ShBA
Festa dhe përvjetore
Epopeja e Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës
Mars |
5790 | https://sq.wikipedia.org/wiki/Fleta%20e%20pranimit%20t%C3%AB%20sulmit%20n%C3%AB%20Lond%C3%ABr | Fleta e pranimit të sulmit në Londër | El Kaida Fleta e pranimit të sulmit në Londër
Me rastin e shpërthimeve në Londër më 7 korrik 2005, organizata El Kaida me një fletë të shikuar shpesh (sipas Spiegel Online) ka prezantuar këtë fletë në të cilën shkruan :
"Gëzohuni, bashkësia myslimane. Trimat Muxhahedinë kanë kryer me sukses një sulmë në Londër. Gjithë Britania e Madhe është tronditur në Veri, në Jug, në Perëndim e në Lindje. Ne i kemi tërheqë vërejtjen disa herë regjimit britanikë e popullit të Britanisë. Ne e kemi mbajtur fjalën dhe kemi kryer një operacion të bekuar ushtarak. I tërheqim vërejtjen edhe më tutje regjimit të Danimarkës dhe Italisë dhe të gjitha regjimeve të Kryqëzatës që të tërheqin truat nga Afganistani dhe Iraku."
Autori i saktë (sipas Spigel Online) nuk mund të identifikohej. Fleta është prezantuar në një forum "al-Qala'a" të përdorur nga shumë grupe terroriste janë prezantuar muajve të fundit (tani korrik 2005) shumë fleta pranimi të sulmeve ndër të cilat disa kanë qenë nga filiala e El kaidës në Irak. Mirëpo aty janë prezantuar edhe materiale tjera të pa autorizuara. Fleta e pranimit të sulmit në Londër është autorizuar (nënshkruar) nga "Organizata sekrete - el - kaida" ( Baza e Xhihatit) në Evropë.
Shiko dhe këtë
Shpërthime në Londër (2005)
Lidhje të jashtme
Spigel Online
Dokumente historike |
5794 | https://sq.wikipedia.org/wiki/6%20Mars | 6 Mars |
Ngjarje
1521 - Ferdinand Magellan (Magelani) zbuloi Guam-in (ishull në Oqeanin Paqësor).
1853 – Në Venedik u mbajt premiera e Operës “La Traviata” të Giuseppe Verdi-t.
1869 - Dmitri Iwanowitsch Mendelejew paraqiti Sistemin periodik të elementeve kimike.
1899 - Firma gjermane “Bayer AG” bëri regjistrimin e Aspirinës si produkt të mbrojtur.
1957 - Gana fitoi, si vendi i parë i trupeve afrikane, pavarësinë nga Britania e Madhe.
1967 - Vajza e Stalinit, Svetlana Alliluyeva, kërkoi srehim politik në ambasadën SHBA-së në New Delhi, Indi.
1992 - Në Mostar ndodhi konflikti i parë i armatosur në mes të serbëve, kroatëve dhe boshnjakëve.
2008 - Tërmet 10 km në jug-perëndim të Gjilanit. Tërmeti ishte në ora 04 30 min prej 3.6 shkallë të Rihterit. dhe në ora 04. 59 min e që ishte 3.4 shkalltë të Rihterit.
2008- Në Liqenin e Farkës të Tiranës ndodhi një tragjedi ku humbën jetën 16 përsona.
Lindje
1475 - Michelangelo, skulptor, piktor dhe arkitekt italian (vdiq më 1564)
1619 - Cyrano de Bergerac, shkrimtar francez
1806 - Elizabeth Barrett Browning, poete angleze
1922 - Qemal Draçini, kritik, studiues, publicist, lëvrues i poezisë e i prozës dhe mësues shqiptar.
1926 - Violeta Manushi, aktore shqiptare
1928 - Gabriel García Márquez, shkrimtar kolumbian
1972 - Shaquille O'Neal, basketbollist amerikan
Vdekje
1973 - Pearl S. Buck, shkrimtare amerikane
1900 - Gottlieb Daimler, inxhinier gjerman (lindi më 1834)
1994 - Melina Mercouri, këngëtare, aktore greke si dhe ministre e kulturës
1998 - Adem Jashari, një ndër themeluesit dhe udhëheqësit e UÇK-së, hero i popullit
2016 - Nancy Reagan, dama e parë e SHBA-ve
2017 - Arif Demolli, shkrimtar shqiptar
Festa dhe përvjetore
Gana - Dita e Pavarësise
Mars |
5795 | https://sq.wikipedia.org/wiki/9%20mars | 9 mars |
Ngjarje
1776 - U botua libri ekonomik Pasuria e Kombeve nga Adam Smith.
1908 - U themelua klubi futbollistik italian Inter Milan.
1932 - Rektori i universitetit "Ahmed Lotfy El-Said" u largua nga detyra në shenjë proteste kundër transferit të Dr.Taha Hussein pa lejen e universitetit
1935 - Hitleri deklaroi se do të krijojë forca të reja ajërore.
1959 - U paraqit kukulla Barbie.
1984 - U themelua Competitive Enterprise Institute në Washington D.C., ShBA.
1991 - U mbajtën demonstrata masive kundër regjimit presidentit jugosllav Slobodan Milošević në Beograd. Dy persona u vranë dhe tanket u nxorrën në rrugë.
2006 - Ujë i rrjedhshëm u zbulua në Enceladus, hëna e gjashtë më e madhe e Saturnit.
2011 - Themelohet Aleanca KuqeZi.
Lindje
1454 - Amerigo Vespucci, tregtar dhe udhëtar italian
1890 - Vyacheslav Molotov, politikan sovjetik
1934 - Yuri Gagarin, njeriu i pare në gjithësi
1944 - Ndoc Gjetja, shkrimtar shiptar
1957 - Xhezair Zaganjori, politikan shqiptar
Vdekje
1994 - Charles Bukowski, shkrimtar amerikan
Festa dhe përvjetore
Mars |
5809 | https://sq.wikipedia.org/wiki/Mihael%20Shumaher | Mihael Shumaher | Mihael Shumacher ose Majkell Shumaher (gjermanisht: Michael Schumacher, 3 janar 1969) është një shofer gjerman garash, statistikisht , kampioni më i madh i Formula 1 i të gjitha kohërave, pasi fitoi 7 tituj botërorë, dy me Benetton (1994 - 1995) dhe pesë të njëpasnjëshme me Ferrari (2000-2004).
Schumacher është mbajtësi më i madh i rekordeve në F1, duke arritur, përveç titujve botërorë, edhe numrin më të madh të fitoreve, të pole position, xhiro më të shpejtë të garës, hat trick (pol pozitë, fitore dhe xhiron më të shpejtë në të njëjtën garë) dhe pikë në karrierën e tij. Schumacher ishte gjithashtu i parë gjerman që u bë kampion botëror të Formula 1 dhe ishte ikona më popullore në Formula 1, deri në vitin 2012, sipas një sondazhi të kryer nga FIA.
Pas gjashtëmbëdhjetë vjet me radhë në sezonet e F1 1991-2006 dhe tre vjet pushim, u punësua nga Mercedes Grand Prix për sezonin 2010.
Kthimi ne Formula 1
Më 29 korrik 2009, pas aksidentit të Massa gjatë provave zyrtare ne Cmimin e Madh te Hungarise , Ferrari njoftoi kthimin ne Formula 1 te Michael Schumacher. Do te ishte gjermani ai qe do te garonte per garat e mbetura te sezonit,duke filluar nga Cmimi i Madh i Europes ne Valencia.Por,më 11 gusht,Schumacher njoftoi se do te hiqte doreNjë kthim në Formula 1 [redakto]
Më 29 korrik 2009, pas aksidentit të Massa gjatë kualifikimi Grand Prix hungarez, Ferrari njoftoi kthim në gara në Formula 1 Schumacher. A do të jetë një gjerman të kandidojë për garat e mbetura të sezonit, duke filluar nga 2009 Grand Prix Europian në Valencia, krahas Räikkönen.Por,më 11 gusht, Schumacher njoftoi se do te hiqte dore nga rikthimi ne Formula 1 per shkak te disa problemeve ne qafe,te ardhura nga nje aksident i gjashte muajve me pare.
2010
Më 23 dhjetor 2009 u zyrtarizua punesimi i tij nga skuderia Mercedes GP,per nje page prej 7 milone euro ne sezon.
Jeta private
Ralf,vëllai i tij ishte deri në 2007, një tjetër pilot i botës së Formula 1. Martuar në gusht 1995 me Corinna, Michael Schumacher ka dy fëmijë, Gina Maria që ka lindur në shkurt të 1997, dhe Mick që ka lindur në mars të vitit 1999.Familja jeton në Zvicër që nga viti 1996. Schumacher ndërtoi në vitin 2007 në Gland, Liqeni i Gjenevës, një vilë te madhe, që u përfundua më 28 nëntor.Ai gjithashtu ka një shtëpi dhe një piste garash ne Kerpen.
Schumacher i cili pesoi nje aksident 4 vite me pare u zgjua nga koma me dhjetor 2017
Film dhe TV
Schumacher është ndonjëherë, drejtpërdrejt ose tërthorazi, i pranishëm në disa filma. Paraqitja e tij e parë ishte në 2006, kur ne filmin e animuar Cars u shfaq me pamjen e një Ferrari F430.Në vitin 2008 ai u shfaq në filmin Asterix në Lojrat Olimpike në rolin e një komandanti të qerreve quajtur Schumix, duke luajtur me Jean Todt. [69]
Schumacher ka luajtur rolin e pilotit misterioz Stig,ne programin Top Gear te BBC.
Organizata bamirëse
Piloti gjerman ka qenë shpesh aktiv në lidhje me organizatat bamirëse.
Schumacher është edhe ambasador UNESCO-s që nga viti 2002,të cilës i ka dhuruar 1.500.000 euro.
Gjermani ka bërë edhe një dhurim prej 10 milion euro për viktimat e cunamit të vitit 2004.
Karriera
Vitet 1991 - 1993
Vitet 1994 - 1995
Vitet 1996 - 1999
Vitet 2000 - 2004
Vitet 2005 - 2006
Rezultatet e garave
(Sqarim i tabelës)
(Garat me * mbrapa nënkuptojnë pjesmarrjen në pol pozicion)
(Viti me * është viti kur ka fituar titull)
Shiko edhe këtë
Lidhje të jashtme
Faqja zyrtare - anglisht
F1-Biografi
Tifozët e Michael Schumacher
Top lista Formula 1
M.Shumaher koleksioni
Lindje 1969
Njerëz që jetojnë
Pilotë gjermanë në Formula Një
Pilotë në Jordan Grand Prix
Pilotë në Benetton Formula
Pilotë në Scuderia Ferrari
F1 pilotë kampionë |
5810 | https://sq.wikipedia.org/wiki/Juan%20Manuel%20Fangio | Juan Manuel Fangio | Juan Manuel Fangio, ( 24 qershor 1911 - 17 korrik 1995 ) ishte garus në garat automobilistike Formula 1. Vije nga Argjentina dhe ka fituar pesë herë titullin e kampionit në këtë gara. Ai fitoi këto tituj duke pilotuar Alfa Romeo, Ferrari, Mercedes Benz dhe Maserati.
Biografia
F1 karriera
Rezultatet e garave
Shiko dhe këtë
Formula 1
Lidhje të jashtme
Top lista Formula 1
Biografi
F1 pilotë |
5811 | https://sq.wikipedia.org/wiki/Alain%20Prost | Alain Prost | Alain Prost lindi më 24 shkurt 1955 në Saint-Chamond, Francë. Është garues në garat automobilistike Formula 1. Vije nga Franca dhe ka fituar katër herë titullin e kampionit në këtë garë sportive.
Statistikat
(Sqarim i tabelës)
(Garat me * mbrapa nënkuptojnë pjesmarrjen në pol pozicion)
(Viti me * është viti kur ka fituar titull)<small>
<div style="float:left;">
Shiko edhe
Formula 1
Lidhje të jashtme
prostfan.com - Alain Prost fansite
Interview with Alain Prost about Ayrton Senna
Top lista Formula 1
Sportistë francezë
F1 pilotë
Lindje 1955
Pilotë francezë në Formula Një |
5813 | https://sq.wikipedia.org/wiki/Ayrton%20Senna | Ayrton Senna | Ayrton Senna lindi më 21 mars 1960 në São Paulo, Brazil; vdiq më 1 maj 1994 në San Marino, afër Imola. Ishte garues në garat automobistike Formula 1. Vije nga Brazili dhe ka fituar tri herë titullin e kampionit në këtë gara.
Ayrton Sena ka vdekur në një akisident më 1 maj 1994 në garat Grand Prix të mbajtura në San Marino , Imola.
Jeta e hershme
Karriera
Fillimi në Toleman
F1 Karriera
Vitet në Lotus
Vitet në McLaren
Përfundimi në Williams
Sjellja në garim
Citate nga Sena
"Në një ditë të aktuar, në kushte të caktuara, mendon se ke kufi. Pastaj ti nisesh kah ky kufi dhe e prek këtë kufi, dhe mendon, 'Mirë, ky është kufiri'. Dhe pra e prekë këtë kufi, diçka ndodhë dhe ti papritmas mund të shkosh ka mëtutje (kufirit). Me fuqin e mendjes sate, përcaktimin tënd, instinktin tënd dhe përvojën gjithashtu mund të fluturosh shumë lartë."
"Të jesh i dyti është të jesh i pari që humbë."
"Nuk ka aksidente të vogla në këtë qark." - duke biseduar mbi qarkun Imola para aksidentit fatal në garën e vitit 1994.
"Do të jetë sezon me shum aksidente, dhe me rrezik do të them se do të jemi shumë me fat nëse diçka shumë serioze nuk ndodhë." - para fillimit të sezonit 1994.
Complete F1 Results
(Sqarim i tabelës)
(Garat me * mbrapa nënkuptojnë pjesmarrjen në pol pozicion)
(Viti me * është viti kur ka fituar titull)
Shiko edhe
Formula 1
Lidhje të jashtme
The Times of London article April 21, 2004 re: Ayrton Senna brand and charitable organization 10 years later
Ayrton Senna career details
Ayrton Senna Driving His Beloved Karts (video)
The Senna Files
A Tribute to Ayrton Senna
Grand Prix History - Hall of Fame
Biography of Ayrton Senna (Funo!)
Ayrton Senna Internet Fan Site
ayrtonsenna.com.br
Biografi
F1 pilotë
Lindje 1960
Vdekje 1994
Pilotë brazilianë në Formula Një |
Subsets and Splits
No community queries yet
The top public SQL queries from the community will appear here once available.