Datasets:

AndreasThinks

/

welsh-government-pairs

like 0

The Supplementary Budget will be scrutinised by the Finance Committee on 14 February and will be debated in Plenary on Tuesday 6 March. It sets out a number of allocations from the reserves, details changes in and transfers between Ministerial portfolios and includes revised Annually Managed Expenditure forecasts.   The main purpose of this Supplementary Budget is to reflect the budgetary changes since the First Supplementary Budget 2017\-18 published by the Welsh Government in June 2017\.   The Welsh Government’s Second Supplementary Budget for 2017\-18 is published today.    

Mae Ail Gyllideb Atodol Llywodraeth Cymru ar gyfer 2017\-18 yn cael ei chyhoeddi heddiw. Prif ddiben y Gyllideb Atodol hon yw dangos y newidiadau cyllidebol ers Cyllideb Atodol Gyntaf 2017\-18 a gyhoeddwyd gan Lywodraeth Cymru ym mis Mehefin 2017\. Mae’n amlinellu nifer o ddyraniadau o’n cronfeydd wrth gefn, yn rhoi manylion y newidiadau a’r trosglwyddiadau rhwng portffolios y Gweinidogion ac yn cynnwys rhagolygon diwygiedig ar gyfer Gwariant a Reolir yn Flynyddol. Bydd y Gyllideb Atodol yn destun craffu gan y Pwyllgor Cyllid ar 14 Chwefror a bydd yn cael ei thrafod yn y Cyfarfod Llawn ddydd Mawrth 6 Mawrth.

https://www.gov.wales/written-statement-supplementary-budget-2017-18

As Members will be aware, the deployment phase of the Superfast Cymru project came to an end on 28 February this year.  I am now pleased to confirm that the project has enabled access to fast fibre based broadband to almost 733,000 homes and businesses across Wales.   Of these, over 717,000 premises are able to achieve speeds of at least 30Mbps with the remained achieving speeds of over 24 Mbps.   Wales has also been at the forefront of deploying fibre to the premises solutions with nearly 48,700 of the total number of premises given access by the scheme now capable of receiving speeds of over 100Mbps as a result of this technology. This means that over half of the homes and businesses across Wales that can now access fast fibre based broadband simply would not have been able to without our intervention. When combined with commercially driven deployments the vast majority of premises in Wales can now access the technology. Deploying broadband at this scale and pace in the Welsh landscape, particularly rural areas, proved extremely challenging.   At times innovative solutions were required, for example the use of drones, and Openreach’s development of connectorised blocks to accelerate fibre to the premises deployment. While we must all acknowledge that there is more to be done and that there are premises currently still awaiting access to high\-speed fibre broadband, we should not underestimate the scale of what has been achieved over the past five years through Superfast Cymru. Members are welcome to join the Welsh Government in celebrating the fact that so many premises in their constituencies and in some of the most rural parts of Wales have been connected through this project. While Superfast Cymru has undoubtedly been successful in delivering the underlying broadband infrastructure to so many homes and businesses, the ultimate key to success is that people and businesses adopt it, use it and  benefit from it socially and economically. We know that having access to superfast broadband can help boost business productivity. Recent research by Cardiff University has found that broadband\-enabled services could improve turnover for around 111,000 SMEs in Wales. It is estimated that total sales for SMEs in Wales attributable to broadband adoption could be almost £229m, of which £124m (54%) is derived from superfast broadband\-enabled services alone. Our communications and marketing programme to encourage the take\-up of the superfast broadband is continuing and our Superfast Business Wales programme continues to support businesses to make the most of their superfast broadband connections. As I have stated on a number of occasions, although the majority can access fast fibre based broadband, there are still homes and businesses that are unable to access superfast speeds and I have set out previously the suite of measures to address these. Key among the interventions will be the successor programme to Superfast Cymru. This is a complex tender process and is well advanced but I am unable to share details at this stage, I will make a further statement once the tender process has been completed. In my oral statement in May I undertook to provide an update on our work to review the Ultrafast Connectivity Voucher scheme in light of the announcement by the UK Government of their national Gigabit Voucher scheme. Officials are working with their counterparts in the Department for Digital, Culture, Media and Sport to explore how the schemes can be used to best effect to improve broadband connectivity for homes and businesses in Wales.  This work is not yet complete but I will provide you with a further update as soon as I am able. Similarly work to develop a novel scheme for demand led broadband interventions at a community level  is ongoing. The conclusion of this work is dependent on the outcome of the tender exercise for the successor project to Superfast Cymru and as outlined above the review of the voucher schemes However, whatever the outcome of these discussions we will continue to support community led projects that deliver superfast broadband such as the successful project in Michealston y Fedw, which would not have been viable without our voucher schemes. I aim to provide Members with a further update in October.   ### Documents * #### Superfast Cymru – Premises Passed by Local Authority, file type: pdf, file size: 143 KB 143 KB

Fel y gŵyr Aelodau, daeth cyfnod rhoi prosiect Cyflymu Cymru ar waith i ben ar 28 Chwefror eleni. Mae'n dda gen i fedru cyhoeddi, diolch i'r prosiect, bod gan bron 773,000 o gartrefi a busnesau yng Nghymru gyswllt band eang ffeibr cyflym. O'r rhain, mae gan dros 717,000 ohonynt gyswllt o leiaf 30Mbps o gyflymder a'r gweddill gyswllt o fwy na 24Mbps. Mae Cymru wedi bod yn geffyl blaen hefyd o ran defnyddio cysylltiad Ffeibr i'r Adeilad, gyda bron 48,700 o'r holl gartrefi a busnesau sydd wedi'u cysylltu trwy'r Cynllun bellach â chyswllt o fwy na 100Mbps diolch i'r dechnoleg hon. Mae hyn yn golygu na fyddai dros hanner y cartrefi a busnesau yng Nghymru sydd bellach â chyswllt band eang ffeibr cyflym wedi gallu cael y cyswllt hwnnw heb ein help ni. O gyfuno hynny â'r cysylltiadau a wnaed ar delerau masnachol, mae mwyafrif llethol cartrefi a busnesau Cymru wedi'u cysylltu â'r dechnoleg hon. Nid ar chwarae bach y llwyddon ni i gysylltu band eang ar raddfa mor fawr a chyflym yn nhirwedd Cymru, yn enwedig yn yr ardaloedd gwledig. Ar adegau, roedd angen atebion arloesol, er enghraifft defnyddio dronau, a defnyddio blociau o gysylltwyr gan Openreach er mwyn cyflymu'r broses o greu cysylltiad Ffeibr i'r Adeilad. Er ein bod ni i gyd yn gytûn bod rhagor eto i'w wneud a bod yna leoedd sy'n dal i aros am fand eang ffeibr cyflym iawn, peidied neb â dibrisio gorchest Cyflymu Cymru dros y pum mlynedd ddiwethaf. Mae croeso i Aelodau ymuno â Llywodraeth Cymru i ddathlu'r ffaith bod cymaint o adeiladau yn eu hetholaethau ac yn rhai o ardaloedd mwyaf gwledig Cymru wedi'u cysylltu, diolch i'r prosiect. Er na ellir gwadu llwyddiant Cyflymu Cymru i ddarparu'r seilwaith band eang sylfaenol ar gyfer cymaint o gartrefi a busnesau, yr allwedd i lwyddiant yn y pen draw yw bod pobl a busnesau'n ei ddefnyddio ac yn elwa ohono, yn gymdeithasol ac yn ariannol. Mae pawb yn deall y gall band eang roi hwb i gynhyrchiant busnes. Mewn ymchwil ddiweddar gan Brifysgol Caerdydd, gwelwyd y gallai cynnig gwasanaethau sy'n dibynnu ar fand eang gynyddu trosiant rhyw 111,000 o fusnesau bach a chanolig yng Nghymru. Amcangyfrifir mai band eang sy’n gyfrifol am bron £229m o werthiant busnesau bach a chanolig Cymru. O hwnnw, daw £124m (54%) o wasanaethau na fyddent wedi gallu eu cynnig heb fand eang. Mae ein rhaglen gyfathrebu a marchnata i annog pobl i ddefnyddio band eang cyflym iawn yn mynd rhagddi ac mae rhaglen Cyflymu Cymru'n dal i helpu busnesau i gael y gorau o'u cysylltiadau band eang cyflym iawn. Fel rwyf wedi'i ddweud sawl gwaith, er bod gan y mwyafrif gysylltiad band eang ffeibr cyflym, mae yna gartrefi a busnesau o hyd sydd heb gysylltiad cyflym iawn ac rwyf eisoes wedi cyhoeddi cyfres o fesurau i ddatrys hyn. Un o'r mesurau pwysicaf fydd dyfeisio rhaglen i olynu Cyflymu Cymru. Mae hon yn broses dendro gymhleth sy'n mynd rhagddi ond alla i ddim rhannu'r manylion â chi ar hyn o bryd.  Cewch fwy o wybodaeth ar ôl i'r broses dendro ddod i ben. Yn fy natganiad llafar ym mis Mai, addewais y byddwn yn rhoi'r diweddaraf ichi am ein hadolygiad o'r cynllun Talebau Gwibgyswllt yn sgil cyhoeddiad Llywodraeth y DU am ei chynllun Talebau Gigabit cenedlaethol. Mae fy swyddogion yn cydweithio â'r Adran Digidol, Diwylliant, Cyfryngau a Chwaraeon i ystyried sut y gellid defnyddio'r cynlluniau orau i wella cysylltiadau band eang ar gyfer cartrefi a busnesau Cymru. Nid yw'r gwaith wedi'i orffen eto ond cewch ragor o wybodaeth gennyf cyn gynted ag y gallaf ei rhoi. Yn yr un modd, mae gwaith yn mynd yn ei flaen i ddatblygu cynllun band eang newydd sy'n ymateb i'r galw ar lefel y gymuned.  Bydd y gwaith hwn yn dibynnu ar ganlyniad y tendr ar gyfer y prosiect sy'n olynu Cyflymu Cymru ac a ddisgrifir uchod. Fodd bynnag, beth bynnag fydd canlyniad y trafodaethau hyn, byddwn yn parhau i gefnogi prosiectau cymunedol sy'n darparu band eang cyflym iawn fel y prosiect llwyddiannus yn Llanfihangel\-y\-fedw na fyddai wedi bod yn bosib ei gynnal oni bai am ein cynllun talebau. Fy ngobaith yw rhoi rhagor o wybodaeth i Aelodau ym mis Hydref. niaethu yn erbyn y cymunedau hyn, lle bynnag y'i gwelwn. ### Dogfennau * #### Cyflymu Cymru – Eiddo a basiwyd gan Awdurdod Lleol, math o ffeil: pdf, maint ffeil: 146 KB 146 KB

https://www.gov.wales/written-statement-superfast-cymru

The Welsh Government’s First Supplementary Budget for 2018\-19 is published today. The main purpose of this Supplementary Budget is to reflect the budgetary changes since the Final Budget 2018\-19 published by the Welsh Government in December 2017\.   It sets out a limited number of allocations from our reserves and includes revised Annually Managed Expenditure forecasts.   The Supplementary Budget will be scrutinised by the Finance Committee on 27 June and will be debated in Plenary on Tuesday 10 July.        

Mae Cyllideb Atodol Gyntaf Llywodraeth Cymru ar gyfer 2018\-19 yn cael ei chyhoeddi heddiw. Prif ddiben y Gyllideb Atodol hon yw dangos y newidiadau cyllidebol ers Cyllideb Derfynol 2018\-19 a gyhoeddwyd gan Lywodraeth Cymru ym mis Rhagfyr 2017\. Mae’n nodi nifer cyfyngedig o ddyraniadau o’n cronfeydd wrth gefn, ac yn cynnwys rhagolygon diwygiedig ar gyfer Gwariant a Reolir yn Flynyddol. Bydd y Gyllideb Atodol yn destun craffu gan y Pwyllgor Cyllid ar 27 Mehefin a bydd yn cael ei thrafod yn y Cyfarfod Llawn ddydd Mawrth  10 Gorffennaf.

https://www.gov.wales/written-statement-supplementary-budget-2018-19

On 30 January 2018, Julie James, Leader of the House and Chief Whip made an oral statement in the Siambr on: Superfast Cymru (external link).

Ar 30 Ionawr 2018, gwnaeth y Julie James, Arweinydd y Tŷ a'r Prif Chwip Ddatganiad Llafar yn y Siambr ar: Cyflymu Cymru (dolen allanol).

https://www.gov.wales/oral-statement-superfast-cymru

Today I am publishing a copy of the written case I have filed in the Supreme Court, in relation to the Attorney\-General’s and Advocate General’s Reference of the UK Withdrawal from the European Union (Legal Continuity) (Scotland) Bill. I am publishing my case in the interests of transparency. This case raises issues of constitutional importance across the United Kingdom, and the different devolution frameworks. Along with the Lord Advocate in Scotland and the Attorney General for Northern Ireland, we are each making our written cases public, so that our positions on these important issues are clear. As I have emphasised before, the Welsh Government’s participation is not about our own Law Derived from the European Union (Wales) Act.  Through the changes to the EU (Withdrawal) Act and an Intergovernmental Agreement, we have secured protections of devolution in Wales and made sure laws and policy areas which are currently devolved remain devolved. The issues raised on behalf of the UK Government by the Attorney General and the Advocate General for Scotland in their case extend beyond the Scottish Bill, and relate to the future functioning of the UK after Brexit. It is vital that Wales has a voice on those issues, and they are the focus of my case. Firstly, I address the impact of leaving the EU on the competence of the Assembly. I strongly contend that leaving the EU will see all those powers in devolved areas which currently sit with the EU, for example in relation to agricultural support, no longer being constrained by EU law. As the Supreme Court itself noted in the Miller case, withdrawal from the EU will enhance the devolved legislatures’ competence. It is for the Assembly to determine where, if at all, it wishes to ‘pool’ any of those powers through common UK wide frameworks. The second issue relates to the legislative practicalities of withdrawal. My case states that legislating for the domestic consequences of withdrawal from the EU, where those consequences relate to matters which are not reserved, falls squarely within the legislative competence of the Assembly and not within the international relations reservation. Thirdly, I contend that it is perfectly within the Assembly’s competence to legislate in advance of exit in order to make the changes which need to be in place from day one after the UK leaves the EU. The fourth point in my case deals with the scope of the courts’ common law power to review Assembly legislation. The Supreme Court made it clear in AXA that where the democratically elected devolved legislatures act within the scope of the devolution frameworks laid down by Parliament, their acts are reviewable by the courts only on very limited grounds, and only where fundamental rights or the very essence of the rule of law is at stake. The Scottish Continuity Bill is not, in my submission, legislation of that extreme kind.   The case will be heard by the Supreme Court on 24 and 25 July. Michael Fordham QC will make oral submissions to the Court on my behalf.  I will make a further statement once the Court has handed down its judgment. ### Documents * #### Counsel General's Written Case, file type: PDF, file size: 269 KB 269 KB

Heddiw rwy'n cyhoeddi copi o'r achos ysgrifenedig a gyflwynais i'r Goruchaf Lys, mewn perthynas ag Atgyfeiriad y Twrnai Cyffredinol a'r Adfocad Cyffredinol o Fil Ymadawiad y DU â’r Undeb Ewropeaidd (Parhad Cyfreithiol) (Yr Alban). Rwy'n cyhoeddi fy achos er budd tryloywder. Mae'r achos hwn yn codi materion o bwys cyfansoddiadol ar draws y Deyrnas Unedig, a'r gwahanol fframweithiau datganoli. Rydw i, ynghyd ag Arglwydd Adfocad yn yr Alban a Thwrnai Cyffredinol Gogledd Iwerddon, yn rhyddhau ein hachosion ysgrifenedig i’r cyhoedd er mwyn i'n safbwyntiau ar y materion pwysig hyn fod yn glir. Fel yr wyf eisoes wedi pwysleisio, dydy cyfranogaeth Llywodraeth Cymru yn ddim i'w wneud â'n Deddf Cyfraith sy'n Deillio o'r Undeb Ewropeaidd (Cymru) ni ein hunain. Drwy sicrhau newidiadau i Ddeddf yr Undeb Ewropeaidd (Ymadael) a Chytundeb Rhynglywodraethol, llwyddwyd i amddiffyn datganoli yng Nghymru, a sicrhau bod cyfreithiau a meysydd polisi sydd wedi'u datganoli ar hyn o bryd yn parhau i fod wedi'u datganoli. Mae’r materion sy'n cael eu codi ar ran Llywodraeth y DU gan y Twrnai Cyffredinol ac Adfocad Cyffredinol yr Alban yn eu hachos yn ymestyn y tu hwnt i Fil yr Alban, ac yn ymwneud â gweithrediad y DU yn y dyfodol ar ôl Brexit. Mae'n hanfodol i Gymru gael llais ar faterion o’r fath, ac ar hynny rwy'n canolbwyntio yn fy achos. Yn gyntaf, rwy'n ystyried pa effaith fydd ymadael â'r UE yn ei chael ar gymhwysedd y Cynulliad. Rwy'n dadlau'n gryf y bydd ymadael â'r UE yn golygu y bydd yr holl bwerau mewn meysydd datganoledig sydd ar hyn o bryd yn gorffwys yn yr UE, er enghraifft yn ymwneud â chymorth amaethyddol, bellach heb eu cyfyngu o gwbl gan gyfraith yr UE. Fel y dywedodd y Goruchaf Lys ei hun yn achos Miller, bydd ymadael â'r UE yn ehangu cymhwysedd y deddfwrfeydd datganoledig. Y Cynulliad ddylai benderfynu ble, os o gwbl, y mae'n dymuno cronni unrhyw bwerau drwy fframweithiau cyffredin ar draws y DU. Mae'r ail fater yn ymwneud ag ymarferoldeb deddfwriaethol ymadael. Mae fy achos yn datgan bod deddfu ar gyfer canlyniadau domestig ymadael â'r UE, lle bo'r canlyniadau hynny yn ymwneud â materion sydd heb eu cadw yn ôl, yn syrthio'n glir o fewn cymhwysedd deddfwriaethol y Cynulliad, ac nid o fewn perthynas ryngwladol a gedwir yn ôl. Yn drydydd, rwy'n dadlau ei bod yn berffaith o fewn cymhwysedd y Cynulliad i ddeddfu cyn ymadael er mwyn i'r newidiadau angenrheidiol fod yn eu lle o'r diwrnod cyntaf pan fydd y DU yn ymadael â'r UE. Mae'r pedwerydd pwynt yn fy achos yn ymwneud â chwmpas pwerau'r llysoedd i adolygu deddfwriaeth y Cynulliad. Dywedodd y Goruchaf Lys yn glir yn AXA, pan fo deddfwrfeydd datganoledig a etholwyd yn ddemocrataidd yn gweithredu o fewn cwmpas y fframweithiau datganoli a osodwyd gan Senedd y DU, gall y llysoedd adolygu eu gweithredoedd ar sail gyfyngedig iawn yn unig, a dim ond lle mae hawliau sylfaenol neu reol y gyfraith yn ei hanfod yn y fantol. Nid yw Bil Parhad yr Alban, yn fy nghyflwyniad, yn ddeddfwriaeth eithafol o’r fath.   Bydd yr achos yn cael gwrandawiad yn y Goruchaf Lys ar 24 a 25 Gorffennaf. Bydd Michael Fordham CF yn gwneud cyflwyniad llafar i'r Llys ar fy rhan. Byddaf yn gwneud datganiad pellach pan fydd y Llys wedi cyflwyno'i ddyfarniad. ### Dogfennau * #### Counsel General's Written Case (yn saesneg yn unig), math o ffeil: PDF, maint ffeil: 275 KB 275 KB

https://www.gov.wales/written-statement-supreme-court-reference-uk-withdrawal-european-union-legal-continuity-scotland

On 13 February 2018, the Cabinet Secretary for Finance made an Oral Statement in the Siambr on: Tax policy work plan 2018, including new taxes (external link).

Ar 13 Chwefror 2018, gwnaeth y Ysgrifennydd y Cabinet dros Gyllid Llafar yn y Siambr ar: Cynllun Gwaith Polisi Treth 2018, gan gynnwys Trethi Newydd (dolen allanol).

https://www.gov.wales/oral-statement-tax-policy-work-plan-2018-including-new-taxes

In Taking Wales Forward, we set out our intention to create the conditions businesses and communities need to thrive. Non\-domestic rates raise more than £1bn every year in Wales and help to fund the public services, which people and communities rely on. We believe that non\-domestic rates should be collected as effectively and as fairly as possible.   The overwhelming majority of ratepayers pay what is owed in full and on time – only a small minority avoid paying their fair share. Avoidance of non\-domestic rates is to the detriment of local services, the wider community and other ratepayers. Evidence suggested between £10m and £20m of non\-domestic rates revenue is lost every year as a result of avoidance – this is revenue, which could be making a valuable contribution to public services. Some methods of avoidance are very sophisticated in nature.   We consulted on a range of ideas to help tackle avoidance of non\-domestic rates, earlier this year. Responses were received from a range of ratepayers, industry representatives and local authorities and the summary is being published today on the  Welsh Government website. https://beta.gov.wales/tackling\-avoidance\-non\-domestic\-rates\-wales   I am today setting out the way forward, which will reduce the opportunities for rates avoidance and help organisations to investigate and challenge cases more effectively.  These measures include: • Exploring a new legal obligation on ratepayers to notify their local authority of a change in circumstances which would affect their rates bills; • A new legal power for local authorities to request information from ratepayers and third parties to aid authorities in discharging the billing and collection function; • A new legal power for local authorities to enter and inspect non\-domestic properties (hereditaments) to verify information relevant to the billing function; • Changes to the arrangements for empty property relief. This will include lengthening the period of temporary occupation, which leads to repeated cycles of relief, from 42 days to six months. We will also remove zero\-rating on empty properties that when next in use it appears they may be used for a charitable purpose. We will provide local authorities with local discretion to grant zero rating in genuine cases where a charity needs to own or lease an empty building and not make use of it; • Working with local authorities to publish a list of ratepayers in receipt of rates relief, subject to a list complying with General Data Protection Regulation; • Working with local authorities to develop a share\-gain approach – this will enable those local authorities which make efforts to maximise compliance to keep a percentage of the additional revenue collected, rather than it being paid into the central pool for redistribution. Some of these measures will be included in the forthcoming Local Government and Elections (Wales) Bill 2019 and some will be delivered by amendments to the Non Domestic Rating (Unoccupied Property) (Wales) Regulations 2008\. They will come into force from 1 April 2021, aligned with the implementation of the next rating list and revaluation exercise. This provides time for the Welsh Government to raise awareness of the changes with ratepayers and for local authorities and other bodies to prepare for the changes.   I have considered the issue of falsely claiming charitable status for the purpose of avoiding rates and other liabilities. These ratepayers are not genuine charities but are seeking to use charitable status to avoid paying rates. I have listened to the concerns of the sector and do not, at this stage, propose making any changes to the arrangements for mandatory and discretionary charitable relief in this context. However, I will work with local authorities, the third sector and the Charity Commission to explore what can be done to reduce the abuse of charitable status.   Over a longer timeframe, we will further develop proposals for a general anti\-avoidance rule (GAAR) for non\-domestic rates, which will require separate legislative provision – a similar provision exists for land transaction tax in the Land Transaction Tax and Anti\-Avoidance of Devolved Taxes (Wales) Act. This will ensure the relevant authorities can challenge behaviour as avoidance methods adapt to future circumstances.   On issues outside the Welsh Government’s legislative competence, such as abuse of insolvency law, phoenix trading, business registration and charitable status, I will work closely with the relevant agencies and UK Government departments to bring about improvements. This statement demonstrates my commitment to supporting the overwhelming majority of businesses in Wales which act with honesty and integrity in arranging their local tax affairs. It cannot be right that the efforts of the considerable majority, to abide by the rules and pay their dues, are undercut by a small minority intent on exploiting or abusing the system.  

Yn Symud Cymru Ymlaen, amlinellwyd ein bwriad i greu'r amodau y mae eu hangen ar fusnesau a chymunedau i ffynnu. Mae ardrethi annomestig yn codi mwy na £1bn bob blwyddyn yng Nghymru ac yn helpu i ariannu'r gwasanaethau cyhoeddus y mae pobl a chymunedau'n dibynnu arnynt. Rydym yn credu y dylai ardrethi annomestig gael eu casglu mor effeithiol a theg â phosibl.   Mae'r mwyafrif helaeth o dalwyr ardrethi'n talu'r hyn sy'n ddyledus yn llawn ac yn brydlon \- dyrnaid yn unig sy'n osgoi talu eu cyfran deg. Mae osgoi talu ardrethi annomestig yn cael effaith andwyol ar wasanaethau lleol, y gymuned ehangach a thalwyr ardrethi eraill. Yn ôl y dystiolaeth mae rhwng £10m a £20m o refeniw ardrethi annomestig yn cael ei golli bob blwyddyn o ganlyniad i osgoi talu ardrethi annomestig \- sef refeniw a allai wneud cyfraniad gwerthfawr at wasanaethau cyhoeddus. Mae rhai dulliau osgoi'n soffistigedig iawn eu natur.   Ymgynghorwyd ar nifer o syniadau i helpu i fynd i'r afael ag osgoi talu ardrethi annomestig, yn gynharach eleni. Daeth ymatebion i law oddi wrth ystod o dalwyr ardrethi, cynrychiolwyr o fyd diwydiant a'r awdurdodau lleol ac mae'r crynodeb yn cael ei gyhoeddi heddiw ar wefan Llywodraeth Cymru. https://beta.llyw.cymru/mynd\-ir\-afael\-ag\-achosion\-o\-osgoi\-ardrethi\-annomestig\-yng\-nghymru Heddiw rwyf yn nodi'r ffordd ymlaen, a fydd yn lleihau'r cyfleoedd ar gyfer osgoi ardrethi ac yn helpu sefydliadau i ymchwilio i achosion a'u herio'n fwy effeithiol.  Mae'r mesurau hyn yn cynnwys: • Ymchwilio i rwymedigaeth gyfreithiol newydd ar dalwyr ardrethi i hysbysu eu hawdurdod lleol am newid mewn amgylchiadau a fyddai'n effeithio ar eu biliau ardrethi; • Pŵer cyfreithiol newydd i'r awdurdodau lleol ofyn am wybodaeth gan dalwyr ardrethi a thrydydd partïon i helpu awdurdodau wrth gyflawni eu swyddogaeth bilio a chasglu; • Pŵer cyfreithiol newydd i'r awdurdodau lleol gael mynediad i eiddo annomestig (hereditamentau) a'u harolygu i gadarnhau gwybodaeth sy'n berthnasol i'r swyddogaeth filio; • Newidiadau i'r trefniadau ar gyfer rhyddhad eiddo gwag. Bydd hyn yn cynnwys ymestyn y cyfnod meddiannaeth dros dro, sy'n arwain at gylchoedd cyson o ryddhad, o 42 diwrnod i chwe mis. Bydd hefyd yn dileu cyfradd sero ar eiddo gwag er mwyn iddi ymddangos, y tro nesaf iddynt gael eu defnyddio, fod modd eu defnyddio at ddibenion elusennol. Byddwn yn rhoi disgresiwn lleol i'r awdurdodau lleol roi cyfradd sero mewn achosion dilys lle y mae angen i elusen fod yn berchen ar adeilad gwag neu brydlesu adeilad gwag a pheidio â'i ddefnyddio. • Gweithio gyda'r awdurdodau lleol i gyhoeddi rhestr o dalwyr ardrethi sy'n cael rhyddhad ardrethi, ar yr amod bod y rhestr yn cydymffurfio â'r Rheoliad Cyffredinol ar Ddiogelu Data; • Gweithio gyda'r awdurdodau lleol i ddatblygu dull gweithredu rhannu enillion  – bydd hyn yn galluogi'r awdurdodau lleol hynny sy'n gwneud ymdrechion i sicrhau cydymffurfiad i gadw canran o'r refeniw ychwanegol a gesglir, yn hytrach na'i dalu i'r pwll canolog i'w ailddosbarthu. Caiff rhai o'r mesurau hyn eu cynnwys ym Mil Llywodraeth Leol ac Etholiadau (Cymru) 2019 a chaiff rhai eu darparu trwy ddiwygiadau i Reoliadau Ardrethi Annomestig (Eiddo heb ei Feddiannu) 2008\. Deuant i rym o 1 Ebrill 2021, i gyd\-fynd â gweithredu'r rhestr ardrethu a'r ymarfer ailbrisio nesaf. Mae hyn yn rhoi amser i Lywodraeth Cymru godi ymwybyddiaeth o'r newidiadau ymhlith talwyr ardrethi ac i gyrff eraill paratoi ar gyfer y newidiadau.   Rwyf wedi ystyried y mater o honni statws elusennol yn ffug at ddibenion osgoi ardrethi a rhwymedigaethau eraill. Nid yw'r talwyr ardrethi hyn yn elusennau dilys ond maent yn ceisio defnyddio statws elusennol i osgoi talu ardrethi. Rwyf wedi gwrando ar bryderon y sector ac ar hyn o bryd, nid wyf yn cynnig gwneud unrhyw newidiadau i'r trefniadau ar gyfer rhyddhad elusennol gorfodol a disgresiynol yn y cyd\-destun hwn. Er hynny, byddaf yn gweithio gyda'r awdurdodau lleol, y trydydd sector a'r Comisiwn Elusennau i ymchwilio i beth y gellir ei wneud i atal statws elusennol rhag cael ei gamddefnyddio.   Dros amserlen hwy, byddwn yn datblygu cynigion ymhellach ar gyfer Rheol Gyffredinol ar Atal Osgoi (GAAR) ar gyfer ardrethi annomestig, a fydd yn gofyn am ddarpariaeth ddeddfwriaethol ar wahân \- mae darpariaeth debyg yn bodoli ar gyfer y dreth Trafodiadau Tir yn Neddf Treth Trafodiadau Tir  a Gwrthweithio Osgoi Trethi Datganoledig (Cymru). Bydd hyn yn sicrhau y gall yr awdurdodau perthnasol herio ymddygiad wrth i ddulliau osgoi addasu i amgylchiadau yn y dyfodol.   O ran materion y tu allan i gymhwysedd deddfwriaethol Llywodraeth Cymru, megis camddefnyddio'r gyfraith ar ansolfedd, masnachu "phoenix”, cofrestru busnesau a statws elusennol, byddaf yn cydweithio'n agos â'r asiantaethau a'r adrannau perthnasol yn y DU i sicrhau gwelliannau. Mae'r datganiad hwn yn dangos fy ymrwymiad i gefnogi'r mwyafrif helaeth o fusnesau yng Nghymru sy'n ymddwyn â gonestrwydd ac uniondeb wrth drefnu eu materion trethi lleol. Nid yw'n iawn o gwbl fod ymdrechion y mwyafrif helaeth i lynu wrth y rheolau a thalu'r hyn sy'n ddyledus ganddynt yn cael eu tanseilio gan leiafrif bach sy'n benderfynol o gamddefnyddio'r system.  

https://www.gov.wales/written-statement-tackling-fraud-and-avoidance-non-domestic-rates-wales

On 6 February 2018, the Minister for Housing and Regeneration made an oral statement in the Siambr on: Tackling rough sleeping and homelessness (external link).

Ar 6 Chwefror 2018, gwnaeth y Gweinidog Tai ac Adfywio ddatganiad lafar yn y Siambr: Mynd i'r Afael â Chysgu ar y Stryd a Digartrefedd (dolen allanol).

https://www.gov.wales/oral-statement-tackling-rough-sleeping-and-homelessness

I informed Members in December last year that I intended to increase for a second time the amount of capital a person in residential care can retain without having to use this to pay for their care. I can now confirm this increase. From Monday 9 April the capital limit used in local authority charging for residential care will rise from £30,000 to £40,000, thereby allowing residents to retain a further £10,000 of their hard earned savings and other capital to use as they wish. This is a positive and welcome next step in implementing our top six Taking Wales Forward commitment to increase the capital limit to £50,000 by the end of this Assembly. This limit determines whether a person pays the full cost of their residential care themselves, or receives financial support towards this cost from their local authority. The capital limit in Wales is the highest in the UK.   When we first increased this limit in April last year from what was then £24,000 to £30,000, there were estimated to be up to 4,000 care home residents paying the full cost of their care. I am pleased to report that in the first half of 2017\-18 alone this increase benefitted around 450 care home residents, with the indications that the second half of the year will see a steady increase in this number. This encouraging position convinced me that the time is right to make a second increase to the limit. To support implementation last year we provided recurrent funding of £4\.5 million through the local government settlement. For this second increase we are providing further recurrent funding on top of this of £7 million through the local government settlement for 2018\-19\. We have been, and will continue, to monitor the impact of these increases to not only be aware of the benefits they are realising for care home residents, but to ensure the funding we are providing remains appropriate. I would also take this opportunity to advise you that from 9 April, I am increasing the maximum charge local authorities can make for homecare and other non\-residential care and support. This will rise from £70 to £80 per week. This is part of our commitment to have a maximum weekly charge of £100 per week by the end of this Assembly.   This provision ensures a person cannot be charged more than this maximum for all of the non\-residential care they require. This increase raises additional income for local authorities to help ensure the level and quality of non\-residential care is maintained but only impacts on care recipients with high levels of income or capital. Those on low incomes will continue to pay a low charge or no charge at all. This Statement is being issued during recess in order to keep Members informed. Should Members wish me to make a further statement or to answer questions on this when the Assembly returns, I would be happy to do so.  

Hysbysais yr Aelodau ym mis Rhagfyr y llynedd fy mod yn bwriadu cynyddu am yr ail dro faint o gyfalaf y gall person mewn gofal preswyl ei gadw heb orfod ei ddefnyddio i dalu am eu gofal. Gallaf gadarnhau'r cynnydd hwn bellach. O ddydd Llun 9 Ebrill ymlaen bydd y terfyn cyfalaf a ddefnyddir mewn awdurdod lleol sy'n codi tâl am ofal preswyl yn codi o £30,000 i £40,000, gan ganiatáu i breswylwyr gadw £10,000 pellach o'r cynilion y maent wedi gweithio'n galed i'w cronni a chyfalaf arall i'w ddefnyddio fel y mynnont. Mae hwn yn gam nesaf cadarnhaol i'w groesawu wrth fynd ati i roi chwe Ymrwymiad Symud Cymru Ymlaen ymlaen i gynyddu'r terfyn cyfalaf i £50,000 erbyn diwedd y Cynulliad hwn.  Diben y terfyn hwn yw pennu a fydd unigolyn yn talu am gost lawn ei ofal preswyl ei hun, neu a fydd yn cael cymorth ariannol tuag at y gost honno gan ei awdurdod lleol. Y terfyn cyfalaf yng Nghymru yw'r uchaf yn y DU.   Pan gynyddwyd y terfyn hwn gyntaf yn Ebrill y llynedd o £24,000 i £30,000, amcangyfrifwyd bod hyd at 4,000 o breswylwyr cartrefi gofal yn talu cost lawn eu gofal. Rwyf yn falch o ddweud bod rhyw 450 o breswylwyr cartrefi gofal wedi elwa ar y cynnydd hwn yn hanner cyntaf 2017\-18 yn unig, ac yn ôl y rhagolygon bydd cynnydd cyson yn y nifer hwn yn ail hanner eleni. Mae'r sefyllfa hon yn galondid imi felly penderfynais ei bod yn bryd cyflwyno ail gynnydd i'r terfyn. I gefnogi'r gwaith gweithredu y llynedd darparwyd cyllid cylchol o £4\.5 miliwn trwy setliad llywodraeth leol. Ar gyfer yr ail gynnydd hwn rydym yn darparu cyllid cylchol pellach ar ben hyn o £7 miliwn trwy setliad llywodraeth leol ar gyfer 2018\-19\. Buom yn monitro, a byddwn yn parhau i fonitro effaith y codiadau hyn nid yn unig i fod yn ymwybodol o'u manteision i breswylwyr cartrefi gofal, ond hefyd i sicrhau bod y cyllid yr ydym yn ei ddarparu'n dal yn briodol. Hoffwn achub y cyfle hwn hefyd i ddweud wrthych fy mod yn codi'r uchafswm tâl y caiff awdurdodau lleol ei godi ar gyfer gofal cartref a gofal a chymorth amhreswyl arall, a hynny o 9 Ebrill. Bydd hyn yn codi o £70 i £80 yr wythnos. Mae hyn yn rhan o'n hymrwymiad i gael uchafswm tâl wythnosol o £100 yr wythnos erbyn diwedd y Cynulliad hwn.   Mae'r ddarpariaeth hon yn sicrhau na ellir codi tâl ar berson sy'n fwy na'r uchafswm hwn ar gyfer yr holl ofal y mae arno ei angen. Mae'r cynnydd hwn yn codi incwm ychwanegol ar gyfer yr awdurdodau lleol i helpu i sicrhau bod lefel ac ansawdd gofal amhreswyl yn cael eu cadw ac nad yw'n effeithio ond ar dderbynwyr gofal â lefelau uchel o incwm neu gyfalaf.  Bydd y rhai sydd ar incwm isel yn parhau i dalu tâl isel neu ddim tâl o gwbl. Mae'r datganiad hwn yn cael ei gyhoeddi yn ystod y toriad er mwyn rhoi'r wybodaeth ddiweddaraf i’r Aelodau. Os bydd yr Aelodau eisiau i mi wneud datganiad pellach neu ateb cwestiynau ynglŷn â hyn pan fydd y Cynulliad yn dychwelyd, byddwn yn falch o wneud hynny.  

https://www.gov.wales/written-statement-taking-wales-forward-commitment-increase-capital-those-residential-care-can

Earlier this year, I set out proposals for securing the strategic direction of youth work in Wales. This included the development of a new Youth Work Strategy and the establishment of an Interim Youth Work Board. On 2 July 2018, I announced Keith Towler as the Chair of the Interim Youth Work Board and, since his appointment, I have been impressed by the passion and commitment Keith has shown fulfilling his role, as well as his clear commitment to meaningful engagement with young people and the sector. I am now pleased to confirm that, following a light touch Public Appointments process led by Keith, I can announce the names of those candidates who have been successful in applying for roles on the Board. They are: Efa Grufudd Jones \- Chief Executive of the National Centre for Learning Welsh. Joanna Sims \- Blaenau Gwent Youth Service Manager Eleri Thomas \- Deputy Police and Crime Commissioner for Gwent Dusty Kennedy \- National Partnership Lead in Public Health Wales Simon Stewart \- Dean of Faculty of Social and Life Sciences at Wrexham Glyndwr University Sharon Lovell \- Executive Director for the National Youth Advocacy Service Collectively, these candidates bring a range of skills and knowledge that will play a vital role in informing how we go about securing the strategic direction of youth work in Wales. Highly experienced in their respective fields, they will each play a pivotal role as they consider evidence, engage with young people and stakeholders, and challenge our thinking about what can be achieved in the field of youth work. The Board members will adhere to the seven principles of Public Life, in doing so each member will be expected to work within Nolan’s Principles of Public Life. We received a number of high quality applications from skilled and knowledgeable individuals who are passionate about youth work. Whilst, on this occasion, they were not successful in their application for membership of the Interim Youth Work Board, I would like to thank them for their interest. It is both heartening and reassuring to know that these committed individuals are working in Wales, actively making a difference to young people’s lives. The Board is now in place with their first meeting taking place tomorrow; there is much to do with an ambitious agenda ahead. I will be looking to them to support the development of a new and innovative approach to how we deliver youth work in Wales, one that places young people at its centre. I am sure you will join me in welcoming the Board, and I look forward to working with them closely as we approach a busy and exciting time for youth work in Wales. Finally, I would like to personally thank members of the Youth Work Reference Group. You have taken an active role in supporting the Welsh Government over the last 4 years, particularly in ensuring that the voices and experiences of young people and youth workers were heard. The Youth Work Reference Group will now close in order for a new Stakeholder Group to be formed; one which will support the Board in its analysis and evidence gathering, and also to ensure a broad representation of voices from young people and those working closely with them.

Yn gynharach eleni, cyflwynais gynigion ar gyfer sicrhau cyfeiriad strategol gwaith ieuenctid yng Nghymru. Roedd hyn yn cynnwys datblygu Strategaeth Gwaith Ieuenctid newydd a sefydlu Bwrdd Gwaith Ieuenctid Interim. Ar 2 Gorffennaf 2018, cyhoeddais mai Keith Towler fyddai Cadeirydd y Bwrdd Gwaith Ieuenctid Interim ac, ers ei benodiad, mae brwdfrydedd ac ymroddiad Keith wrth gyflawni’r swydd, a’i ymrwymiad clir i ymgysylltu’n ystyrlon â phobl ifanc a’r sector wedi gadael argraff arnaf. Rwyf nawr yn falch o gadarnhau, yn dilyn proses Penodiadau Cyhoeddus lai manwl dan arweiniad Keith, fy mod yn gallu cyhoeddi enwau’r ymgeiswyr sydd wedi llwyddo gyda’u ceisiadau i fod yn aelodau o’r Bwrdd. Y rhain yw: Efa Gruffudd Jones \- Prif Weithredwr y Ganolfan Dysgu Cymraeg Genedlaethol. Joanna Sims \- Rheolwr Gwasanaethau Ieuenctid Blaenau Gwent Eleri Thomas \- Dirprwy Gomisiynydd Heddlu a Throseddu Gwent Dusty Kennedy \- Arweinydd Partneriaeth Cenedlaethol gydag Iechyd Cyhoeddus Cymru Simon Stewart \- Deon Cyfadran Gwyddorau Gymdeithasol a Bywyd Prifysgol Glyndŵr Wrecsam Sharon Lovell \- Cyfarwyddwr Gweithredol y Gwasanaeth Eiriolaeth Ieuenctid Cenedlaethol Gyda’i gilydd, mae gan yr ymgeiswyr hyn amrywiaeth o sgiliau a gwybodaeth a fydd yn gwneud cyfraniad allweddol at benderfynu sut rydym yn mynd ati i sicrhau cyfeiriad strategol gwaith ieuenctid yng Nghymru. Maent yn bobl brofiadol iawn yn eu meysydd perthnasol, a byddant yn cyflawni gwaith hanfodol wrth ystyried tystiolaeth, ymgysylltu â phobl ifanc a rhanddeiliaid, a herio ein ffordd o feddwl am beth y gellir ei gyflawni ym maes gwaith ieuenctid. Bydd aelodau’r Bwrdd yn dilyn saith egwyddor Bywyd Cyhoeddus, ac wrth wneud hynny bydd disgwyl i bob aelod weithio o fewn Egwyddorion Bywyd Cyhoeddus Nolan. Derbyniwyd nifer o geisiadau o safon uchel gan unigolion medrus a gwybodus sy’n frwd am waith ieuenctid. Er na wnaethant lwyddo gyda’u cais i fod yn aelodau o’r Bwrdd Gwaith Ieuenctid Interim y tro hwn, hoffwn ddiolch iddynt am eu diddordeb. Mae’n galonogol gwybod bod yr unigolion ymroddedig hyn yn gweithio yng Nghymru ac yn gwneud gwahaniaeth i fywydau pobl ifanc. Gyda'r Bwrdd nawr wedi’i sefydlu a’r cyfarfod cyntaf yn digwydd yfory; mae llawer i’w wneud gyda agenda uchelgeisiol o’n blaenau.  Mae yna lawer i’w wneud ac agenda uchelgeisiol o’n blaenau. Byddaf yn disgwyl eu gweld yn cefnogi datblygiad dull newydd ac arloesol o ddarparu gwaith ieuenctid yng Nghymru, un sy’n rhoi pobl ifanc yn y canol. Rwy’n siŵr y byddwch am ymuno â mi i groesawu’r Bwrdd, ac edrychaf ymlaen at weithio gyda nhw’n agos wrth i ni ddod at amser prysur a chyffrous i waith ieuenctid yng Nghymru. Yn olaf, hoffwn ddiolch yn bersonol i aelodau’r Grŵp Cyfeirio Gwaith Ieuenctid. Rydych wedi cefnogi Llywodraeth Cymru dros y 4 blynedd diwethaf, yn enwedig o ran sicrhau bod lleisiau a phrofiadau pobl ifanc a gweithwyr ieuenctid yn cael eu clywed. Bydd y Grŵp yn dod i ben nawr er mwyn ffurfio Grŵp Rhanddeiliaid newydd; un a fydd yn cefnogi’r Bwrdd gyda’i waith dadansoddi a chasglu tystiolaeth, gan sicrhau cynrychiolaeth eang o leisiau gan bobl ifanc a’r rhai sy’n gweithio’n agos gyda nhw.

https://www.gov.wales/written-statement-appointment-members-interim-youth-work-board

On 13 December 2017, I announced an extra £5 million of support would be made available to extend our High Street Rates Relief scheme for one further year into 2018\-19\. The High Street Rates Relief scheme is unique to Wales and will provide support to around 13,000 small and medium\-sized businesses across the country in 2018\-19\.  It is fully funded by the Welsh Government. For 2018\-19, High Street Rates Relief will provide support of up to £750 on non\-domestic rates bills for eligible businesses with a rateable value of up to £50,000\. Ratepayers who will benefit from the relief include those with occupied high street retail premises, such as shops, restaurants, cafes, pubs and wine bars. To maximise the amount of support which can be provided and to ensure it is targeted at those areas and businesses affected by the 2017 revaluation, there will continue to be two tiers of relief. The first tier will apply to eligible high street retailers with a rateable value of between £6,001 and £12,000 who are in receipt of either small business rates relief (SBRR) or transitional rates relief.   These ratepayers will receive a reduction in their rates bill of £250, except where this would reduce their bill below nil – in these cases ratepayers will receive a discount equal to the amount of their outstanding liability. The second tier of relief will apply to eligible high street retailers with a rateable value of between £12,001 and £50,000 who saw an increase in their non domestic rates liability on 1 April 2017\.  These ratepayers will receive a reduction in their rates bill of up to £750\.   This higher level of support reflects the fact these businesses are not entitled to other sources of government\-funded relief, such as SBRR, and faced increases in their rates liability as a result of the revaluation carried out by the independent Valuation Office Agency. Targeting support in this way means it is available to eligible businesses which saw increases in their liability in 2017, as well to those businesses on high streets where rates are falling but businesses are struggling as a result of economic conditions and competition from online and out\-of\-town providers. My officials have worked closely with local authorities to ensure the relief is administered effectively and eligible ratepayers will be notified about their entitlement. This extended scheme, together with our decisions to extend our £100m small business rates relief scheme into 2018\-19 and to provide three\-year transitional rates relief scheme from April 2017, offers vital support to ratepayers across Wales.     #### Technical note The eligibility criteria for qualifying businesses are listed below:   1. Hereditaments that are being used wholly or mainly for the sale of goods to visiting members of the public. 2. Hereditaments that are being used wholly or mainly for the provision of the retail services to visiting members of the public 3. Hereditaments that are being used wholly or mainly for the sale of food and/or drink to visiting members of the public. The relief will exclude:     1. Hereditaments with a valuation of more than £50,000\. 2. Hereditaments not reasonably accessible to visiting members of the public. 3. Hereditaments that are in out\-of\-town retail parks or industrial estates. 4. Hereditaments that are not occupied. 5. Hereditaments that are in receipt of mandatory charitable rates relief.        

Ar 13 Rhagfyr 2017, cyhoeddais y byddai £5 miliwn o gymorth ychwanegol ar gael i ymestyn ein cynllun Rhyddhad Ardrethi'r Stryd Fawr am un flwyddyn arall i 2018\-19\. Mae'r cynllun hwn yn unigryw i Gymru a bydd yn cefnogi tua 13,000 o fusnesau bach a chanolig ar hyd a lled y wlad yn ystod 2018\-19\. Caiff ei ariannu'n llawn gan Lywodraeth Cymru. Ar gyfer 2018\-19, bydd y cynllun yn rhoi cymorth ariannol o hyd at £750 i filiau ardrethi annomestig busnesau cymwys sydd â gwerth ardrethol o hyd at £50,000\. Bydd talwyr yr ardrethi hynny a fydd yn elwa ar y rhyddhad yn cynnwys y rhai sydd â safleoedd manwerthu mewn defnydd ar y stryd fawr megis siopau, bwytai, caffis, tafarnau a bariau gwin. Er mwyn manteisio i'r eithaf ar swm y cymorth y gellir ei ddarparu ac i sicrhau y caiff ei dargedu at yr ardaloedd a’r busnesau hynny y mae’r ailbrisiad yn 2017 wedi effeithio arnynt, bydd dwy haen rhyddhad y cynllun yn parhau. Bydd yr haen gyntaf yn berthnasol i fanwerthwyr cymwys y stryd fawr sydd â gwerth ardrethol rhwng £6,001 a £12,000 sy'n cael naill ai rhyddhad ardrethi busnesau bach (SBRR) neu ryddhad ardrethi trosiannol. Bydd talwyr yr ardrethi hyn yn cael gostyngiad o £250 yn eu bil ardrethi, ac eithrio lle y byddai hyn yn lleihau eu bil i lai na sero – yn yr achosion hyn bydd talwyr yr  ardrethi yn cael disgownt sy’n gyfartal â swm y rhwymedigaeth sy'n weddill. Bydd yr ail haen o ryddhad yn berthnasol i fanwerthwyr cymwys y stryd fawr â gwerth ardrethol rhwng £12,001 a £50,000 a welodd gynnydd yn eu  rhwymedigaeth ardrethi annomestig ar 1 Ebrill 2017\. Bydd talwyr yr ardrethi hyn yn cael gostyngiad yn eu bil ardrethi o hyd at £750\. Mae’r lefel uwch hon o gymorth yn adlewyrchu'r ffaith nad oes gan y busnesau hyn yr hawl i gael ffynonellau eraill o ryddhad a ariennir gan y Llywodraeth megis SBRR, a’u bod yn wynebu cynnydd sylweddol yn eu rhwymedigaeth ardrethi o ganlyniad i ailbrisiad a gyflawnwyd yn annibynnol gan Asiantaeth y Swyddfa Brisio. Mae targedu cymorth yn y modd hwn yn golygu y bydd ar gael i fusnesau cymwys a welodd gynnydd yn eu rhwymedigaeth yn 2017, yn ogystal ag i’r busnesau hynny ar y stryd fawr lle mae ardrethi’n  gostwng ond sy’n ei chael yn anodd o ganlyniad i’r amodau economaidd a’r gystadleuaeth gan ddarparwyr ar\-lein a'r tu allan i'r dref. Mae fy swyddogion wedi bod yn cydweithio’n agos â’r awdurdodau lleol i sicrhau bod y rhyddhad yn cael ei weithredu'n effeithiol ac y bydd y rheini sy’n gymwys yn cael gwybod am eu hawl. Bydd y cynllun estynedig hwn, ynghyd â’n penderfyniad i ymestyn y cynllun rhyddhad ardrethi busnesau bach sy'n werth £100m i  2018\-19 a darparu cynllun rhyddhad ardrethi trosiannol tair blynedd o fis Ebrill 2017, yn cynnig cymorth hanfodol i dalwyr yr ardrethi ledled Cymru. ### Nodyn Technegol Mae'r meini prawf ar gyfer busnesau cymwys wedi'u rhestru isod: 1. Hereditamentau sy'n cael eu defnyddio'n gyfan gwbl neu'n bennaf i werthu nwyddau i aelodau o'r cyhoedd sy'n ymweld â nhw. 2. Hereditamentau sy'n cael eu defnyddio'n gyfan gwbl neu'n bennaf i ddarparu'r gwasanaethau manwerthu i aelodau o'r cyhoedd sy'n ymweld â nhw. 3. Hereditamentau sy'n cael eu defnyddio'n gyfan gwbl neu'n bennaf i werthu bwyd a/ neu ddiod i aelodau o'r cyhoedd sy'n ymweld â nhw. Ni fydd y rhyddhad yn cynnwys: 1. Hereditamentau â phrisiad dros £50,000\. 2. Hereditamentau nad ydynt yn rhesymol hygyrch i aelodau o'r cyhoedd sy'n ymweld â nhw. 3. Hereditamentau sydd mewn parciau manwerthu neu ystadau diwydiannol y tu allan i'r dref. 4. Hereditamentau gwag. 5. Hereditamentau sy'n cael rhyddhad ardrethi elusennol gorfodol.

https://www.gov.wales/written-statement-targeted-high-street-rates-relief-scheme-2018-19

Following a consultation period with key stakeholders, I have agreed to direct health boards in Wales to provide termination of pregnancy services to women from Northern Ireland. To ensure the efficient delivery of this provision to Northern Ireland women and to ensure equitable service is provided to women in Wales, guidance on accessing termination of pregnancy provision in Wales will be published on the NHS Direct website. The number of women from Northern Ireland is anticipated to be low and health boards have assured Welsh Government that they are able to absorb this provision within existing resources. However, I have asked my officials to conduct a review of the position after six months. The summary of responses to the consultation exercise can be accessed on the Welsh Government website consultations page. https://beta.gov.wales/termination\-pregnancy\-provision\-women\-northern\-ireland

Yn dilyn cyfnod o ymgynghori gyda rhanddeiliaid allweddol, rwyf wedi cytuno i gyfarwyddo byrddau iechyd Cymru i ddarparu gwasanaethau terfynu beichiogrwydd i fenywod o Ogledd Iwerddon. Er mwyn gwneud yn siŵr bod y ddarpariaeth hon yn cael ei darparu’n effeithiol i fenywod o Ogledd Iwerddon ac i wneud yn siŵr bod gwasanaeth cydradd yn cael ei ddarparu i fenywod Cymru, bydd canllawiau ar sut i gael gafael ar ddarpariaeth terfynu beichiogrwydd yng Nghymru yn cael eu cyhoeddi ar wefan Galw Iechyd Cymru. Rhagwelir mai isel fydd nifer y menywod o Ogledd Iwerddon ac mae’r byrddau iechyd wedi sicrhau Llywodraeth Cymru y bydd modd iddynt ymdopi â’r ddarpariaeth hon gyda’r adnoddau sydd ganddynt yn barod. Fodd bynnag, rwyf wedi gofyn i’m swyddogion gynnal adolygiad o’r sefyllfa ar ôl chwe mis. Mae crynodeb o’r ymatebion i’r ymgynghoriad i’w weld ar y tudalennau ymgynghori ar wefan Llywodraeth Cymru. https://beta.llyw.cymru/gwasanaethau\-terfynu\-beichiogrwydd\-i\-fenywod\-o\-ogledd\-iwerddon

https://www.gov.wales/written-statement-termination-pregnancy-services-women-northern-ireland

  On 13 December 2017, I announced an extra £5 million of support would be made available to extend our High Street Rates Relief scheme for one further year into 2018\-19\. The High Street Rates Relief scheme is unique to Wales and will provide support to around 13,000 small and medium\-sized businesses across the country in 2018\-19\.  It is fully funded by the Welsh Government. For 2018\-19, High Street Rates Relief will provide support of up to £750 on non\-domestic rates bills for eligible businesses with a rateable value of up to £50,000\. Ratepayers who will benefit from the relief include those with occupied high street retail premises, such as shops, restaurants, cafes, pubs and wine bars. To maximise the amount of support which can be provided and to ensure it is targeted at those areas and businesses affected by the 2017 revaluation, there will continue to be two tiers of relief. The first tier will apply to eligible high street retailers with a rateable value of between £6,001 and £12,000 who are in receipt of either small business rates relief (SBRR) or transitional rates relief.   These ratepayers will receive a reduction in their rates bill of £250, except where this would reduce their bill below nil – in these cases ratepayers will receive a discount equal to the amount of their outstanding liability. The second tier of relief will apply to eligible high street retailers with a rateable value of between £12,001 and £50,000 who saw an increase in their non domestic rates liability on 1 April 2017\.  These ratepayers will receive a reduction in their rates bill of up to £750\.   This higher level of support reflects the fact these businesses are not entitled to other sources of government\-funded relief, such as SBRR, and faced increases in their rates liability as a result of the revaluation carried out by the independent Valuation Office Agency. Targeting support in this way means it is available to eligible businesses which saw increases in their liability in 2017, as well to those businesses on high streets where rates are falling but businesses are struggling as a result of economic conditions and competition from online and out\-of\-town providers. My officials have worked closely with local authorities to ensure the relief is administered effectively and eligible ratepayers will be notified about their entitlement. This extended scheme, together with our decisions to extend our £100m small business rates relief scheme into 2018\-19 and to provide three\-year transitional rates relief scheme from April 2017, offers vital support to ratepayers across Wales.   *Technical note The eligibility criteria for qualifying businesses are listed below: i. Hereditaments that are being used wholly or mainly for the sale of goods to visiting members of the public. ii. Hereditaments that are being used wholly or mainly for the provision of the retail services to visiting members of the public iii. Hereditaments that are being used wholly or mainly for the sale of food and/or drink to visiting members of the public. The relief will exclude: i. Hereditaments with a valuation of more than £50,000\. ii. Hereditaments not reasonably accessible to visiting members of the public. iii. Hereditaments that are in out\-of\-town retail parks or industrial estates. iv. Hereditaments that are not occupied. v. Hereditaments that are in receipt of mandatory charitable rates relief.*      

Ar 13 Rhagfyr 2017, cyhoeddais y byddai £5 miliwn o gymorth ychwanegol ar gael i ymestyn ein cynllun Rhyddhad Ardrethi'r Stryd Fawr am un flwyddyn arall i 2018\-19\. Mae'r cynllun hwn yn unigryw i Gymru a bydd yn cefnogi tua 13,000 o fusnesau bach a chanolig ar hyd a lled y wlad yn ystod 2018\-19\. Caiff ei ariannu'n llawn gan Lywodraeth Cymru. Ar gyfer 2018\-19, bydd y cynllun yn rhoi cymorth ariannol o hyd at £750 i filiau ardrethi annomestig busnesau cymwys sydd â gwerth ardrethol o hyd at £50,000\. Bydd talwyr yr ardrethi hynny a fydd yn elwa ar y rhyddhad yn cynnwys y rhai sydd â safleoedd manwerthu mewn defnydd ar y stryd fawr megis siopau, bwytai, caffis, tafarnau a bariau gwin. Er mwyn manteisio i'r eithaf ar swm y cymorth y gellir ei ddarparu ac i sicrhau y caiff ei dargedu at yr ardaloedd a’r busnesau hynny y mae’r ailbrisiad yn 2017 wedi effeithio arnynt, bydd dwy haen rhyddhad y cynllun yn parhau. Bydd yr haen gyntaf yn berthnasol i fanwerthwyr cymwys y stryd fawr sydd â gwerth ardrethol rhwng £6,001 a £12,000 sy'n cael naill ai rhyddhad ardrethi busnesau bach (SBRR) neu ryddhad ardrethi trosiannol. Bydd talwyr yr ardrethi hyn yn cael gostyngiad o £250 yn eu bil ardrethi, ac eithrio lle y byddai hyn yn lleihau eu bil i lai na sero – yn yr achosion hyn bydd talwyr yr  ardrethi yn cael disgownt sy’n gyfartal â swm y rhwymedigaeth sy'n weddill. Bydd yr ail haen o ryddhad yn berthnasol i fanwerthwyr cymwys y stryd fawr â gwerth ardrethol rhwng £12,001 a £50,000 a welodd gynnydd yn eu  rhwymedigaeth ardrethi annomestig ar 1 Ebrill 2017\. Bydd talwyr yr ardrethi hyn yn cael gostyngiad yn eu bil ardrethi o hyd at £750\. Mae’r lefel uwch hon o gymorth yn adlewyrchu'r ffaith nad oes gan y busnesau hyn yr hawl i gael ffynonellau eraill o ryddhad a ariennir gan y Llywodraeth megis SBRR, a’u bod yn wynebu cynnydd sylweddol yn eu rhwymedigaeth ardrethi o ganlyniad i ailbrisiad a gyflawnwyd yn annibynnol gan Asiantaeth y Swyddfa Brisio. Mae targedu cymorth yn y modd hwn yn golygu y bydd ar gael i fusnesau cymwys a welodd gynnydd yn eu rhwymedigaeth yn 2017, yn ogystal ag i’r busnesau hynny ar y stryd fawr lle mae ardrethi’n  gostwng ond sy’n ei chael yn anodd o ganlyniad i’r amodau economaidd a’r gystadleuaeth gan ddarparwyr ar\-lein a'r tu allan i'r dref. Mae fy swyddogion wedi bod yn cydweithio’n agos â’r awdurdodau lleol i sicrhau bod y rhyddhad yn cael ei weithredu'n effeithiol ac y bydd y rheini sy’n gymwys yn cael gwybod am eu hawl. Bydd y cynllun estynedig hwn, ynghyd â’n penderfyniad i ymestyn y cynllun rhyddhad ardrethi busnesau bach sy'n werth £100m i  2018\-19 a darparu cynllun rhyddhad ardrethi trosiannol tair blynedd o fis Ebrill 2017, yn cynnig cymorth hanfodol i dalwyr yr ardrethi ledled Cymru. Nodyn Technegol Mae'r meini prawf ar gyfer busnesau cymwys wedi'u rhestru isod: i. Hereditamentau sy'n cael eu defnyddio'n gyfan gwbl neu'n bennaf i werthu nwyddau i aelodau o'r cyhoedd sy'n ymweld â nhw. ii. Hereditamentau sy'n cael eu defnyddio'n gyfan gwbl neu'n bennaf i ddarparu'r gwasanaethau manwerthu i aelodau o'r cyhoedd sy'n ymweld â nhw. iii. Hereditamentau sy'n cael eu defnyddio'n gyfan gwbl neu'n bennaf i werthu bwyd a/ neu ddiod i aelodau o'r cyhoedd sy'n ymweld â nhw. Ni fydd y rhyddhad yn cynnwys: i. Hereditamentau â phrisiad dros £50,000\. ii. Hereditamentau nad ydynt yn rhesymol hygyrch i aelodau o'r cyhoedd sy'n ymweld â nhw. iii. Hereditamentau sydd mewn parciau manwerthu neu ystadau diwydiannol y tu allan i'r dref. iv. Hereditamentau gwag. v. Hereditamentau sy'n cael rhyddhad ardrethi elusennol gorfodol.

https://www.gov.wales/written-statement-targeted-high-street-rates-relief-scheme-2018-19-0

This Written Statement provides Members with a brief update regarding the Tech Valleys programme and indicative next steps. Since my Written Statement regarding an automotive technology park in Ebbw Vale last June, much work has been undertaken, both internally within Welsh Government and also externally with a range of local and national partners. Members will be aware that, following local stakeholder engagement, the programme was re\-branded to Tech Valleys and a vision document was published in December. The underlying proposition of Tech Valleys remains to invest in skills, in infrastructure and in the right business environment for companies to flourish as well as providing direct and indirect support to businesses wishing to locate and grow in the area. Accordingly a number of financial commitments have already been made to support Tech Valleys property and skills projects. Today I am pleased to publish a Strategic Plan for Tech Valleys, aimed primarily at officials across Welsh Government, but also our partners and local stakeholders. This sets out the strategic aims and objectives of the programme and builds on the vision statement that was issued last year. In particular, it incorporates the ethos of the recently published Economic Action Plan, with its focus on strengthening regional economies in Wales and the importance of delivery through a partnership approach. This will also reinforce the strategic hub initiative launched by the Ministerial Taskforce for the South Wales Valleys in it delivery plan, Our Valleys Our Future, and the taskforce agenda more generally which aims to get 7,000 economically inactive and unemployed people in the Valleys into fair, secure and sustainable work. The Strategic Plan highlights that despite being viewed as a unified £100million investment, Tech Valleys will actually comprise a range of stand\-alone projects that will vary in complexity, scale and size of investment, delivered over the short medium and long term. These projects will be supported by bespoke business cases, as appropriate, each of which will be subject to rigorous evaluation. I am pleased to advise that there is a strong pipeline of projects under development, some of which are a legacy of the Ebbw Vale Enterprise Zone. I would like to take this opportunity to thank the board for their commitment to date. In terms of next steps, governance responsibility will pass from the Ebbw Vale Enterprise Zone Board later this year and transition to the Tech Valleys Strategic Advisory Group. One of the early priorities of the advisory group will be to develop a roadmap for delivery. It is my vision that the Tech Valleys initiative will attract a flagship centre of excellence to the South Wales Valleys, akin to the AMRI in north Wales, to help transform the economy to one of innovation, research and development and long term prosperity. This Plan provides the framework to deliver this. To conclude, I am pleased to commend this Plan to you and commit to keeping Members regularly updated on its implementation. https://gov.wales/topics/businessandeconomy/growing\-the\-economy/enterprisezones/ebbw\-vale/?lang\=en    

Dyma Ddatganiad Ysgrifenedig sy'n esbonio'n fyr y diweddaraf am raglen y Cymoedd Technoleg a'r camau nesaf. Ers fy Natganiad Ysgrifenedig ynghylch parc technoleg fodurol Glynebwy fis Mehefin diwethaf, mae llawer o waith wedi'i wneud, o fewn Llywodraeth Cymru ac yn allanol gyda phartneriaid lleol a chenedlaethol. Fe ŵyr aelodau bod y rhaglen, ar ôl holi barn rhanddeiliaid lleol, wedi cael ei ailfrandio o dan yr enw y Cymoedd Technoleg a chafodd gweledigaeth ar ei chyfer ei chyhoeddi ym mis Rhagfyr. Cynnig gwaelodol y Cymoedd Technoleg o hyd yw buddsoddi mewn sgiliau, seilwaith a'r amgylchedd priodol i fusnesau allu ffynnu ynddo, yn ogystal â rhoi cymorth uniongyrchol ac anuniongyrchol i fusnesau sydd am symud i'r ardal a thyfu ynddi. I'r perwyl hwnnw, mae arian eisoes wedi'i ymrwymo i helpu prosiectau eiddo a sgiliau fel rhan o raglen y Cymoedd Technoleg. Mae'n dda gen i heddiw felly cyhoeddi Cynllun Strategol ar gyfer y Cymoedd Technoleg. Mae wedi'i anelu'n bennaf at swyddogion ym mhob rhan o Lywodraeth Cymru, ond hefyd at ein partneriaid a'n rhanddeiliaid. Mae'n disgrifio amcanion a nodau strategol y rhaglen ac yn adeiladu ar y weledigaeth a gyhoeddwyd llynedd. Mae'n ymgorffori yn arbennig ethos y Cynllun Gweithredu Economaidd diweddar, gyda'i ffocws ar gryfhau economïau rhanbarthau Cymru a phwysigrwydd gweithio trwy bartneriaethau. Bydd hyn yn atgyfnerthu menter y ganolfan strategol a lansiwyd gan Dasglu’r Gweinidog ar gyfer Cymoedd y De yn ei gynllun cyflawni, Ein Cymoedd, Ein Dyfodol ac agenda fwy cyffredinol y tasglu sy’n anelu at gael 7,000 o bobl economaidd anweithgar a di\-waith yn y Cymoedd i swyddi teg, diogel a chynaliadwy. Er yr edrychir arno fel buddsoddiad cytûn o £100m, mae'r Cynllun Strategol yn esbonio bod y Cymoedd Technoleg yn cynnwys nifer o brosiectau annibynnol dros y cyfnod byr, canolig a hir a fydd yn amrywiol eu maint a chymhlethdod ac o ran yr arian y buddsoddir ynddynt. Caiff achosion busnes eu paratoi ar gyfer y prosiectau hyn yn ôl y gofyn, a chaiff pob un ei werthuso'n drylwyr. Mae'n dda gen i ddweud bod nifer o brosiectau da wrthi'n cael eu datblygu, rhai ohonynt yn rhan o waddol Ardal Fenter Glyn Ebwy. Hoffwn fanteisio ar y cyfle hwn i ddiolch i aelodau'r bwrdd am eu hymrwymiad. O ran y camau nesaf, caiff y cyfrifoldeb am reoli'r rhaglen ei drosglwyddo yn ddiweddarach eleni o Fwrdd Ardal Fenter Glyn Ebwy i Grŵp Cynghori Strategol y Cymoedd Technoleg. Un o flaenoriaethau cynta'r grŵp cynghori fydd paratoi rhaglen ddarparu. Fel rhan o'm gweledigaeth ar gyfer rhaglen y Cymoedd Technoleg, rwyf am weld canolfan o ragoriaeth, tebyg i'r AMRI yn y Gogledd, yn cael ei denu i'r Cymoedd a fydd yn helpu i weddnewid yr economi gan sbarduno arloesedd, ymchwil a datblygu a ffyniant tymor hir.  Y Cynllun hwn yw'r fframwaith ar gyfer gwneud hynny. I gloi, mae'n bleser gen i argymell y Cynllun hwn i chi ac rwy'n addo sicrhau bod aelodau'n cael gwybod y diweddaraf yn rheolaidd amdano. https://gov.wales/topics/businessandeconomy/growing\-the\-economy/enterprisezones/ebbw\-vale/?lang\=cy

https://www.gov.wales/written-statement-tech-valleys-strategic-plan

On 25 September 2018, the Cabinet Secretary for Health and Social Services made an oral statement in the Siambr on: The Autism Updated Delivery Plan and Autism Code of Practice (external link).

Ar 25 Medi 2018, gwnaeth y Ysgrifennydd y Cabinet dros Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol ddatganiad llafar yn y Siambr ar: Y Cynllun Cyflawni ar Awtistiaeth wedi'i Ddiweddaru a'r Cod Ymarfer Awtistiaeth (dolen allanol).

https://www.gov.wales/oral-statement-autism-updated-delivery-plan-and-autism-code-practice

The tax policy work plan for 2018, which I am publishing today, is firmly based on the principles set out in the Welsh Government’s Tax Policy Framework. Welsh taxes should: * Raise revenue to fund public services as fairly as possible; * Deliver Welsh Government policy objectives, in particular supporting jobs and growth; * Be clear, stable and simple; * Be developed through collaboration and involvement; * Contribute directly to the Well Being of Future Generations Act goal of creating a more equal Wales. The work plan sets out the Welsh Government's short and longer\-term priorities in the following five areas: * Tax rates – including analysis, forecasting and public engagement to support the  introduction of Welsh rates of income tax for 2019\-20 and informing decisions about rates and bands * Tax policy – including the next steps for developing a new Welsh tax and our ongoing commitment to secure the devolution of air passenger duty * Local taxation improvements – which are part our commitment to reform local government finance; * Tax administration – ensuring we have the right approaches in place to meet the needs of taxpayers and ensuring the correct revenue is collected * Longer\-term research – which asks more fundamental questions about the future direction of our tax strategy. The 2018 work plan is published in line with the Welsh Government’s commitment to an open and inclusive approach to tax policy.  Being clear about our plans means that Members, in particular the Finance Committee, the public, and interested organisations across Wales can see what the Welsh Government is doing, so they can ask questions and can contribute their views, knowledge and experiences to inform our thinking. I will publish a report about the progress made against the 2018 tax policy work plan in the autumn. The full tax policy work plan for 2018 is available here: http://gov.wales/funding/fiscal\-reform/tax\-policy\-framework/?lang\=en

Mae cynllun gwaith polisi trethi 2018, yr wyf yn ei gyhoeddi heddiw, wedi’i seilio’n gadarn ar yr egwyddorion yn Fframwaith Polisi Trethi Llywodraeth Cymru. Dylai trethi Cymru: * Godi refeniw i gefnogi gwasanaethau cyhoeddus mor deg a phosibl * Cyflawni amcanion polisi presennol Llywodraeth Cymru, yn enwedig cefnogi twf a swydd * Bod yn glir, yn sefydlog ac yn syml * Cael eu datblygu drwy gydweithredu ac ymwneud * Cyfrannu at nod Deddf Llesiant Cenedlaethau'r Dyfodol o greu Cymru fwy cyfartal. Mae’r cynllun gwaith yn amlinellu blaenoriaethau tymor byr a hirdymor Llywodraeth Cymru yn y pum maes a ganlyn: * Cyfraddau treth – gan gynnwys dadansoddi, rhagweld ac ymgysylltu â'r cyhoedd i helpu i gyflwyno cyfraddau treth incwm Cymreig ar gyfer 2019\-20, a chyfrannu at benderfyniadau am gyfraddau a bandiau * Polisi trethi – gan gynnwys y camau nesaf ar gyfer datblygu treth newydd i Gymru a'n hymrwymiad parhaus i sicrhau bod toll teithwyr awyr yn cael ei ddatganoli * Gwelliannau trethiant lleol – sy'n rhan o'n hymrwymiad i ddiwygio cyllid llywodraeth leol; * Gweinyddu trethi – sicrhau bod gennym y dulliau cywir ar waith i ddiwallu anghenion trethdalwyr a bod y refeniw cywir yn cael ei gasglu * Ymchwil hirdymor – sy'n gofyn cwestiynau mwy sylfaenol am gyfeiriad ein strategaeth dreth i'r dyfodol. Caiff cynllun gwaith 2018 ei gyhoeddi yn unol ag ymrwymiad Llywodraeth Cymru i weithredu mewn ffordd agored a chynhwysfawr mewn perthynas â pholisi treth. Mae bod yn glir am ein cynlluniau yn golygu y gall yr Aelodau, a'r Pwyllgor Cyllid yn benodol, y cyhoedd a sefydliadau â buddiant yng Nghymru weld yr hyn mae Llywodraeth Cymru yn ei wneud er mwyn iddynt ofyn cwestiynau a chyfrannu barn, gwybodaeth a phrofiadau i helpu ein gwaith. Byddaf yn cyhoeddi adroddiad ar y cynnydd a wnaed yn erbyn cynllun gwaith polisi trethi 2018 yn yr hydref. Mae'r cynllun gwaith polisi trethi llawn ar gyfer 2018 ar gael yma: http://gov.wales/funding/fiscal\-reform/tax\-policy\-framework/?lang\=cy

https://www.gov.wales/written-statement-tax-policy-work-plan-2018

On 21 March 2018 I set out proposals for securing the strategic direction of youth work in Wales, so that our young people are able to benefit from vital services that continue to support their personal, social and emotional development. These efforts, taken forward in partnership with young people and the voluntary and statutory youth work sectors, will culminate in the development of a new Youth Work Strategy. As part of these plans, I announced my intention to establish an Interim Youth Work Board, made up of expert representatives from the field of youth work that would help us stay true to our vision as we develop and deliver our strategy. At the same time I published an advertisement for the role of Chair to this Board; the appointment process has concluded and I am now able to update you on progress made against this commitment. We received a number of applications from high quality candidates for the role which, collectively, evidenced vast knowledge and expertise of the youth work sector in Wales. Having considered the many strengths in these individual applications, I am delighted to confirm that I have appointed Keith Towler as Chair of the Interim Youth Work Board. Keith brings with him a passion for youth work and a wealth of experience. Some of you will already be aware of Keith through his previous role as Children’s Commissioner for Wales, and as a current  Member of the Youth Justice Board. I was pleased to be able to meet with Keith last week and emphasised that, while this is a challenging agenda, the Board presents an opportunity to think outside the box. As Chair, he will be required to engage with, and capitalise on, the skills and experiences of young people and the sector in delivering a long term strategy for Wales. I have charged Keith with working alongside my officials to appoint members to the Board, ensuring it represents the diverse nature of our youth work sector. As many of you will be aware, last week was Youth Work Week, with activities taking place across Wales that celebrated the best of youth work in Wales and publicised what is available to young people in their locality.  As part of these celebrations I attended the Youth Work Showcase event in the Pierhead building on 26 June, where a range of dynamic young people and youth work organisations highlighted the fantastic, and often innovative, work taking place across Wales. Youth Work Week culminated with the Youth Work Excellence Awards at Cardiff’s Principality Stadium on 29 June. It was a fantastic night that recognised the impact and quality of youth work services in Wales. I was delighted to be able to congratulate both the winners and finalists of these Awards, and confirm the appointment of Keith Towler as Chair of the Board. I have attached a list of this year’s winners at the end of this statement and invite you to join me in congratulating their success. Between them they show the range of services and sectors in which youth work operates, highlighting the impact and role youth work has to play in delivering many of our wider policies and priority areas. Finally, the development of the Youth Work Strategy is well underway. The Youth Work Reference Group are taking an active role in its development and will continue to consult with stakeholders and young people as part of this process. I will be considering how this important group continues to fulfil its role while supporting, and complementing, the work of the Board when it is fully established.   **Youth Work Excellence Awards – Winners** **Promoting Health Well Being and Active Lifestyle**. The winning project was Mind Matters, a youth led project aimed to improve the mental health and wellbeing of young people living in Torfaen, working with CAMHS, Primary Mental Health and Public Health Wales. **Promoting Heritage and Cultures in Wales and Beyond**. Urdd Gobaith Cymru won this category for the project Patagonia, where young people travel to Patagonia and host workshops, give talks and put on concerts to promote Welsh language and culture. **Engagement with formal education, employment and training**. Cardiff Youth Service won with the project Early Interventions and Preventions. This considered the barriers young people who were at risk of becoming disengaged with education, employment or training faced, and helped them to overcome these barriers. **Promoting the Arts, Media and Digital Skills**. This category was won by Media Academy Cardiff for their innovative work with young people to make a film \`Labels’ showing how people involved with the criminal justice system can be stigmatised. This gave young people opportunities to use digital media to inform policy, develop their skills and confidence. **Promoting Young People’s Rights**. This winning project demonstrated the impact Neath Port Talbot Youth Council has on decisions affecting the lives of the council members, as well as their communities. The project showed they can influence decision makers in the area and take ownership of dealing with issues affecting them. **Promoting Equality and Diversity**. The winning project in this category was Clwb Ieuenctid Derwen. This project seeks to ensure young people with disabilities have the same opportunities as other young people and it empowers them to build their confidence to engage with a wider range of groups. **Outstanding Youth Worker**. The winner of this individual award was Louise Coombs. Her nomination described her enthusiasm for her work, the respect and trust she has gained from the young people, and her dedication to her role for example in keeping in contact with young people who may be held in custody so they know they have a friendly person to speak to on release. **Outstanding Volunteer in a Youth Work Setting**. Tony Humphries won this award for the hard work and dedication he puts in at the YMCA Swansea in supporting young people in an LGBTQ\+ group to be able to express themselves in an accepting environment. He has delivered workshops on a range of issues which are engaging, fun and well planned. **Making a Difference**. This award is judged by a panel of young people and they chose Rachel Wright who has been working with a group of hard to reach young people involved in anti\-social  or criminal behaviour. Her intensive work with these young people has helped them better understand how to address their behaviours and stay out of trouble.        

Ar 21 Mawrth 2018, amlinellais gynigion ar gyfer sicrhau cyfeiriad strategol gwaith ieuenctid yng Nghymru, fel bod ein pobl ifanc yn gallu elwa ar wasanaethau hanfodol sy'n parhau i gefnogi eu datblygiad personol, cymdeithasol ac emosiynol. Bydd yr ymdrechion hyn, a fydd wedi'u meithrin ar y cyd â phobl ifanc a'r sectorau gwaith ieuenctid gwirfoddol a statudol, yn arwain at ddatblygu Strategaeth Gwaith Ieuenctid newydd. Fel rhan o'r cynlluniau hyn, cyhoeddais fy mod yn bwriadu sefydlu Bwrdd Gwaith Ieuenctid Dros Dro yn cynnwys cynrychiolwyr arbenigol o faes gwaith ieuenctid a fyddai'n ein helpu i gadw'n driw i'n gweledigaeth ac i wireddu ein strategaeth.  Ar yr un pryd, cyhoeddais hysbyseb am swydd Cadeirydd y Bwrdd hwn; mae'r broses benodi wedi'i chwblhau a gallaf roi'r newyddion diweddaraf i chi ar y cynnydd a wnaed ynghylch yr ymrwymiad hwn. Cawsom nifer o geisiadau gan ymgeiswyr o ansawdd uchel ar gyfer y swydd hon, a rhyngddynt roedd ganddynt wybodaeth ac arbenigedd helaeth ynghylch y sector gwaith ieuenctid yng Nghymru. Ar ôl ystyried lliaws gryfderau'r ymgeiswyr hyn, mae'n bleser o'r mwyaf gennyf gadarnhau fy mod wedi penodi Keith Towler yn Gadeirydd y Bwrdd Gwaith Ieuenctid Dros Dro. Mae gan Keith frwdfrydedd dros waith ieuenctid a chyfoeth o wybodaeth. Bydd rhai ohonoch yn ymwybodol o Keith eisoes, oherwydd ei swydd flaenorol fel Comisiynydd Plant Cymru. Mae hefyd yn aelod presennol o'r Bwrdd Cyfiawnder Ieuenctid. Roeddwn yn falch o gael y cyfle i gwrdd â Keith yr wythnos ddiwethaf ac i bwysleisio, er bod hon yn agenda heriol, fod y Bwrdd yn gyfle i feddwl yn greadigol. Fel y Cadeirydd, bydd gofyn iddo ymgyfarwyddo â sgiliau a phrofiadau pobl ifanc a'r sector a manteisio arnynt wrth gyflwyno strategaeth hirdymor i Gymru. Rydw i wedi dweud wrth Keith am weithio ochr yn ochr â fy swyddogion i benodi aelodau i'r Bwrdd, gan sicrhau ei fod yn cynrychioli natur amrywiol y sector gwaith ieuenctid. Fel y gŵyr llawer ohonoch, roedd hi'n Wythnos Gwaith Ieuenctid yr wythnos ddiwethaf, a chynhaliwyd gweithgareddau ledled Cymru i ddathlu'r gwaith ieuenctid gorau yng Nghymru ac i roi gwybod i bobl ifanc beth sydd ar gael yn eu hardal nhw.  Fel rhan o'r dathliadau hyn, roeddwn yn bresennol yn y digwyddiad gwaith ieuenctid yn adeilad y Pierhead ar 26 Mehefin, lle y dangosodd amrywiaeth o bobl ifanc a sefydliadau gwaith ieuenctid deinamig y gwaith gwych, ac arloesol yn aml, sy'n digwydd ar draws Cymru. Daeth Wythnos Gwaith Ieuenctid i ben yn Stadiwm y Principality yng Nghaerdydd ar 29 Mehefin lle y cynhaliwyd Gwobrau Rhagoriaeth Gwaith Ieuenctid. Roedd yn noswaith ardderchog a oedd yn cydnabod effaith ac ansawdd gwaith ieuenctid yng Nghymru. Roeddwn yn falch o gael llongyfarch enillwyr y gwobrau a'r rhai a gyrhaeddodd y rownd derfynol. Cefais gyfle hefyd i gadarnhau bod Keith Towler wedi'i benodi'n Gadeirydd y Bwrdd. Rydw i wedi amgáu rhestr o enillwyr eleni ar ddiwedd y datganiad hwn ac yn eich gwahodd i ymuno â mi wrth eu llongyfarch ar eu llwyddiant. Rhyngddynt maent yn dangos yr amrywiaeth o wasanaethau a sectorau y mae gwaith ieuenctid ynghlwm â nhw, gan dynnu sylw at y rhan y mae gwaith ieuenctid yn ei chwarae, a'r effaith y mae'n ei chael wrth weithredu llawer o'n polisïau ehangach a chyfrannu at gyflawni ein blaenoriaethau. Yn olaf, mae'r gwaith o ddatblygu'r Strategaeth Gwaith Ieuenctid yn prysur fynd rhagddo. Mae Grŵp Cyfeirio Gwaith Ieuenctid  yn cymryd rhan lawn yn y dasg o'i datblygu a bydd yn parhau i ymgynghori â rhanddeiliaid a phobl ifanc fel rhan o'r broses hon. Byddaf yn ystyried sut y bydd y grŵp pwysig hwn yn parhau i gyflawni ei swyddogaeth ac ar yr un pryd yn cefnogi ac yn ategu gwaith y Bwrdd pan fydd wedi'i sefydlu'n llwyr.   Gwobrau Rhagoriaeth Gwaith Ieuenctid \- yr Enillwyr Hyrwyddo iechyd, lles a ffordd o fyw egnïol  Mind Matters oedd y prosiect buddugol. Pobl ifanc sy'n arwain y prosiect hwn i wella iechyd meddwl a lles pobl ifanc sy'n byw yn Nhorfaen, gan weithio gyda CAMHS, Iechyd Meddwl Sylfaenol  ac Iechyd Cyhoeddus Cymru Hyrwyddo treftadaeth a diwylliannau yng Nghymru a thu hwnt Urdd Gobaith Cymru oedd yr enillydd yn y categori hwn am ei brosiect 'Patagonia'. Mae'r prosiect yn rhoi cyfle i bobl ifanc deithio i Batagonia i gynnal gweithdai a chyngherddau i hyrwyddo'r Gymraeg a diwylliant Cymru. Ymgysylltu ag addysg ffurfiol, hyfforddiant a chyflogaeth Enillydd y categori oedd Gwasanaeth Ieuenctid Caerdydd gyda'i brosiect Ymyrryd ac Atal yn Gynnar. Roedd hwn yn ystyried y rhwystrau sy'n wynebu pobl ifanc sydd mewn perygl o ymddieithrio oddi wrth addysg, cyflogaeth neu hyfforddiant ac yn eu helpu i oresgyn y rhwystrau hynny. Hyrwyddo’r celfyddydau, sgiliau’n ymwneud â’r cyfryngau a sgiliau digidol Media Academy Cardiff a enillodd y categori hwn am ei waith arloesol gyda phobl ifanc i wneud y ffilm 'Labels', sy'n dangos sut y mae pobl sy'n ymwneud â'r system cyfiawnder troseddol yn gallu dioddef stigma. Rhoddodd hyn gyfle i bobl ifanc ddefnyddio'r cyfryngau digidol i lywio polisi, i ddatblygu eu sgiliau ac i feithrin hyder. Hyrwyddo hawliau pobl ifanc Dangosodd y prosiect buddugol sut y mae Cyngor Ieuenctid Cyngor Castell\-nedd Port Talbot yn dylanwadu ar benderfyniadau sy'n cael effaith ar fywydau aelodau'r cyngor ac ar eu cymunedau. Roedd y prosiect yn dangos eu bod yn gallu dylanwadu ar y rhai sy'n gwneud penderfyniadau yn yr ardal a'u bod yn gallu cymryd cyfrifoldeb dros broblemau sy'n effeithio arnynt. Hyrwyddo cydraddoldeb ac amrywiaeth   Y prosiect buddugol yn y categori hwn oedd Clwb Ieuenctid Derwen. Mae'r prosiect hwn yn ceisio sicrhau bod pobl ifanc ag anableddau'n cael yr un cyfleoedd â phobl ifanc eraill ac mae'n eu grymuso i feithrin hyder i gymryd rhan mewn mwy o grwpiau amrywiol. Gweithiwr Ieuenctid  Eithriadol. Enillydd y wobr hon i unigolyn oedd Louise Coombs. Roedd ei henwebiad yn disgrifio ei brwdfrydedd dros ei gwaith, bod pobl ifanc yn ei pharchu ac yn ymddiried ynddi, a'i hymroddiad i'w swydd, er enghraifft drwy gadw mewn cysylltiad â phobl ifanc sydd yn y ddalfa fel eu bod yn gwybod bod ganddynt rywun cyfeillgar i siarad â nhw ar ôl cael eu rhyddhau. Gwirfoddolwr eithriadol mewn lleoliad gwaith ieuenctid Enillodd Tony Humphries y wobr hon am ei ymroddiad i'r YMCA yn Abertawe a'i waith caled yno yn cefnogi pobl ifanc mewn grŵp LBGTQ\+ i fynegi eu hunain mewn amgylchedd cefnogol. Mae wedi cynnal gweithdai'n ymdrin ag amrywiaeth o broblemau, sy'n ennyn diddordeb, yn hwyl ac wedi'u cynllunio'n dda. Gwneud Gwahaniaeth. Panel o bobl ifanc yw'r beirniaid ar gyfer y wobr hon a dewiswyd Rachel Wright ganddynt. Mae Rachel wedi bod yn gweithio gyda grŵp o bobl ifanc anodd eu cyrraedd sy'n ymwneud â gweithgarwch gwrthgymdeithasol neu droseddol.  Mae ei gwaith dwys gyda'r bobl ifanc hyn wedi eu helpu nhw i ddeall sur i reoli eu hymddygiad yn well ac i gadw allan o helbul.

https://www.gov.wales/written-statement-appointment-chair-interim-youth-work-board-and-years-winners-youth-work

On 6 February 2018, the Leader of the House and Chief Whip made an oral statement in the Siambr on: The centenary of women's suffrage (external link).

Ar 6 Chwefror 2018, gwnaeth y Arweinydd y Tŷ a'r Prif Chwip ddatganiad llafar yn y Siambr ar: Canmlwyddiant y bleidlais i fenywod (dolen allanol).

https://www.gov.wales/oral-statement-centenary-womens-suffrage

On 17 April 2018, Huw Irranca\-Davies, Minister for Children and Social Care made an oral statement in the Siambr on: The Childcare Funding (Wales) Bill (external link).

Ar 17 Ebrill 2018, gwnaeth y Huw Irranca\-Davies, Gweinidog Gofal Cymdeithasol a Phlant ddatganiad llafar yn y Siambr ar: Bil Cyllido Gofal Plant (Cymru) (dolen allanol).

https://www.gov.wales/oral-statement-childcare-funding-wales-bill

There have been recent reports in the press raising concerns about the provision of services covering the collection and disposal of clinical waste in England and Scotland. Many of these articles have focused on the storage of body parts and the company concerned exceeding its permits, issued by the Environment Agency, for clinical waste storage on particular sites. The company concerned, Healthcare Environmental Services Limited, is not responsible for the collection and disposal of clinical waste in Wales. The NHS All Wales Clinical Waste Contract was awarded to another unrelated company. The contract is managed by NHS Shared Service Partnership – Procurement Services on behalf of NHS Wales. Regular meetings are held between the company and NHS Wales representatives to monitor the performance of the contract. No issues of concern have been reported with the contract in Wales.    

Cafwyd adroddiadau yn y wasg yn ddiweddar yn codi pryderon yngylch y gwasanaethau a ddarperir ar gyfer casglu a gwaredu gwastraff clinigol yn Lloegr a’r Alban. Roedd nifer o’r erthyglau hyn yn sôn am storio rhannau o gyrff ac yn cyfeirio at y ffaith fod y cwmni dan sylw wedi mynd y tu hwnt i delerau’r trwyddedau a roddwyd iddo gan Asiantaeth yr Amgylchedd ar gyfer storio gwastraff clinigol ar safleoedd penodol. Nid yw’r cwmni dan sylw, Healthcare Environmental Services Limited, yn gyfrifol am gasglu a gwaredu gwastraff clinigol yng Nghymru. Cafodd Contract Cymru Gyfan y GIG ar gyfer Gwastraff Clinigol ei ddyfarnu i gwmni arall nad oes cysylltiad rhyngddo a’r cwmni uchod. Rheolir y contract gan Wasanaethau Caffael Partneriaeth Cydwasanaethau’r GIG ar ran GIG Cymru. Cynhelir cyfarfodydd rheolaidd rhwng y cwmni a chynrychiolwyr GIG Cymru i fonitro perfformiad y contract. Nid oes unrhyw faterion sy’n peri pryder wedi’u hadrodd mewn perthynas â’r contract yng Nghymru.

https://www.gov.wales/written-statement-collection-and-disposal-clinical-waste-across-nhs-wales-sites

On 13 February, in a statement to the National Assembly, I said I would write to the UK Government to propose a new vacant land tax as a means of testing the Wales Act 2014 powers to propose and introduce new taxes in areas of devolved responsibility. The decision to choose a vacant land tax followed a detailed consideration of four shortlisted tax ideas – the vacant land tax; a disposable plastics tax; a social care levy and a tourism tax. I have today written to the Financial Secretary to the Treasury, the Rt Hon Mel Stride MP, to inform the UK Government of the Welsh Government's intention to formally start the Wales Act 2014 process. This is the first time a devolved government in the UK has embarked on such a process to consider the case for introducing a new tax in an area of devolved responsibility. A summary of the key stages in the Wales Act process is available here: http://gov.wales/docs/caecd/publications/180213\-developing\-infographic\-en.pdf I will keep the National Assembly informed as this work progresses. This statement is being issued during recess in order to keep Members informed. Should Members wish me to make a further statement or to answer questions on this when the Assembly returns I would be happy to do so.  

Ar 13 Chwefror, mewn datganiad i'r Cynulliad Cenedlaethol, dywedais y buaswn yn ysgrifennu at Lywodraeth y DU i gynnig treth newydd ar dir gwag fel dull o brofi pwerau Deddf Cymru 2014 i gynnig ac i gyflwyno trethi newydd yn y meysydd sydd wedi'u datganoli. Gwnaed y penderfyniad i ddewis treth ar dir gwag yn dilyn ystyriaeth fanwl o bedwar syniad am drethi a oedd ar y rhestr fer \- y dreth ar dir gwag; treth ar ddeunydd plastig untro; ardoll gofal cymdeithasol a threth ar dwristiaeth. Rwyf wedi ysgrifennu at Ysgrifennydd Ariannol y Trysorlys, y Gwir Anrhydeddus Mel Stride AC heddiw, i hysbysu Llywodraeth y DU am fwriad Llywodraeth Cymru i ddechrau proses Deddf Cymru 2014 yn ffurfiol. Dyma'r tro cyntaf i lywodraeth ddatganoledig yn y DU ddechrau ar math hyn broses i ystyried yr achos dros gyflwyno treth newydd mewn maes sydd wedi'i ddatganoli. Ceir crynodeb o'r prif gamau ym mhroses Deddf Cymru yma: http://gov.wales/docs/caecd/publications/180213\-developing\-infographic\-cy.pdf Byddaf yn rhoi diweddariadau i'r Cynulliad Cenedlaethol wrth i'r gwaith hwn fynd yn ei flaen. Caiff y datganiad hwn ei gyhoeddi yn ystod y toriad er mwyn rhoi'r wybodaeth ddiweddaraf i Aelodau. Os bydd Aelodau eisiau i mi wneud datganiad pellach neu ateb cwestiynau ynglŷn â hyn pan fydd y Cynulliad yn dychwelyd, buaswn yn hapus i wneud hynny.

https://www.gov.wales/written-statement-testing-wales-act-mechanism-transferring-new-tax-powers-national-assembly

On 6 February 2018, the Cabinet Secretary for Health and Social Services made an oral statement in the Siambr on: The Chief Medical Officer's Annual Report 2016/17 (external link).

Ar 6 Chwefror 2018, gwnaeth y Ysgrifennydd y Cabinet dros Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol ddatganiad llafar yn y Siambr ar: Adroddiad Blynyddol y Prif Swyddog Meddygol 2016/17 (dolen allanol).

https://www.gov.wales/oral-statement-chief-medical-officers-annual-report-201617

On 3 July 2018, the Cabinet Secretary for Health and Social Services made an oral statement in the Siambr on: The 70th Anniversary of the NHS (external link).

Ar 3 Gorffennaf 2018, gwnaeth y Ysgrifennydd y Cabinet dros Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol ddatganiad llafar yn y Siambr ar: Nodi 70 Mlynedd ers Sefydlu'r GIG (dolen allanol).

https://www.gov.wales/oral-statement-70th-anniversary-nhs

This month marks a year since we began our early implementation of the Childcare Offer, providing 30 hours of government\-funded early education and childcare for working parents of 3 and 4 year olds for 48 weeks of the year.  I would like to update Assembly Members on the progress across our early implementers, and outline some of our next steps in developing and expanding the offer across Wales. Early implementation of the offer began in September 2017 in Anglesey, Gwynedd, Blaenau Gwent, Caerphilly, Flintshire, Rhondda Cynon Taff and Swansea.  Since the beginning of this month, these authorities have been joined by Ceredigion, Neath Port Talbot, Newport, Wrexham, Conwy and Torfaen.  I am pleased at the way local authorities are working collaboratively with each other to deliver the Childcare Offer. There has been a marked focus on maximising partnership working between authorities with new implementation authorities working alongside existing local authorities to maximise learning and deliver economies of scale.   In addition to the roll\-out of the Offer, we are also working closely with local authorities on a £60m Childcare Offer capital grant programme over the next three years. The aim of the programme is to support the co\-location of existing Foundation Phase provision with the new Childcare Offer provision on a single site, wherever possible, and to ensure there is sufficient childcare in the right areas, with a specific focus on developing new provision in areas that currently lack childcare services, in particular rural and disadvantaged areas.  I hope to make an announcement on the successful bids later this year. I know from talking to providers and local authorities that our Childcare Offer is already making a positive difference to working parents. Feedback from eligible parents accessing the offer and childcare providers has generally been positive. Parents are reporting that it is already making a difference to their lives, reducing the strain on family income and helping ensure childcare is not a barrier to them taking up employment or increasing their hours.   However, we know that parents and providers across Wales are eager to know when our Offer will be rolled out further.  That is why I am delighted to announce that, following positive discussions with local authorities and using our robust modelling, I am increasing the pace of expansion over the coming months and into 2019\. Each local authority will have its own process for informing parents and further information will be available on each authority’s web site in due course.  In the meantime, I’m please to update Members on progress and announce our expansion plans as follows:   Blaenau Gwent is working with Torfaen and the Offer is fully available across both authorities.  Newport began taking applications from parents earlier this month for a number of identified wards, and I am pleased to announce that Newport has agreed to extend the Offer throughout its entire authority accepting applications from October 2018 and will deliver the Offer for the whole of Monmouthshire from January 2019\. Flintshire is already delivering across its entire authority, and is currently working with Wrexham to deliver the offer in some wards, with a view to rolling out full authority by January 2019\. Flintshire are also working with Denbighshire and are planning on beginning roll\-out from January 2019\.   Anglesey and Gwynedd have implemented the Offer across their entire authorities and are working with Conwy who are currently delivering in some wards.  I am pleased to announce that Conwy will proceed to full authority from January 2019\. I am delighted that all the North Wales authorities will be delivering the offer to eligible parents by the beginning of 2019\. Rhondda Cynon Taff has been providing the Offer across its entire authority since the start of September 2018 and is working closely with Merthyr to deliver the Offer across that authority from January 2019\.  Rhondda Cynon Taff is also working with Bridgend who will come on board sometime during 2019\. Implementation in Cardiff will begin in the autumn once all the IT application systems are fully functioning and tested; firstly in a number of selected wards followed by a rollout across the rest of city. Cardiff Council will also deliver the childcare offer for the Vale of Glamorgan, and implementation is planned to begin in early 2019\. Caerphilly is operating the Offer across its entire authority. Neath Port Talbot and Swansea are currently delivering to a number of wards, and are both proposing to proceed to full authority from January 2019\.   Ceredigion is a new delivery authority and is delivering the offer across the whole authority.  We are hopeful that Ceredigion will be able to deliver for the whole of Carmarthenshire from January 2019 with Pembrokeshire and Powys coming on board from April 2019\. The move to a different delivery model during early implementation has enabled far greater flexibility in rolling out the Childcare Offer cross Wales.  Working in partnership with local authorities, providers and other stakeholders is also shaping the Offer in readiness for 2020\.  Today’s announcement regarding further expansion demonstrates progress and real momentum around our Childcare Offer, making a real difference to the lives of working parents throughout Wales.  

Bellach, mae blwyddyn wedi mynd heibio ers i ni gychwyn gweithrediad cynnar y Cynnig Gofal Plant. Mae'r cynnig yn darparu 30 awr o addysg gynnar a gofal plant a ariennir gan y Llywodraeth i rieni sy’n gweithio ar gyfer plant tair a phedair oed am 48 wythnos y flwyddyn.  Hoffwn roi'r wybodaeth ddiweddaraf i Aelodau'r Cynulliad ar y cynnydd a wnaed ymhlith ein gweithredwyr cynnar, ac amlinellu rhai o'n camau nesaf wrth ddatblygu'r cynnig a'i ehangu ledled Cymru. Mae'r cynnig wedi bod yn cael ei weithredu'n gynnar yn Ynys Môn, Gwynedd, Blaenau Gwent, Caerffili, Sir y Fflint, Rhondda Cynon Taf ac Abertawe ers mis Medi 2017\. Ers dechrau'r mis hwn, mae Ceredigion, Castell\-nedd Port Talbot, Casnewydd, Wrecsam, Conwy a Thorfaen wedi ymuno â'r awdurdodau cyntaf. Rwy'n falch iawn gyda'r ffordd y mae awdurdodau lleol yn cydweithio i gyflwyno'r Cynnig Gofal Plant. Mae ffocws amlwg wedi bod ar wneud y mwyaf o weithio mewn partneriaeth rhwng awdurdodau, gydag awdurdodau gweithredu newydd yn gweithio law yn llaw â’r awdurdodau lleol cyntaf er mwyn manteisio i'r eithaf ar ddysgu a sicrhau arbedion maint.   Yn ychwanegol at roi'r cynnig ar waith, rydym hefyd yn cydweithio ag awdurdodau lleol ar raglen grant cyfalaf y Cynnig Gofal Plant, gwerth £60m, dros y tair blynedd nesaf. Bwriad y rhaglen yw ceisio sicrhau bod darpariaeth bresennol y Cyfnod Sylfaen a darpariaeth newydd y Cynnig Gofal Plant ar gael ar yr un safle, lle bynnag y bo'n bosibl. Bwriad arall yw ceisio sicrhau bod digon o ddarpariaeth yn yr ardaloedd iawn, gan ganolbwyntio'n benodol ar ddatblygu darpariaeth newydd mewn ardaloedd sydd heb ddigon o wasanaethau gofal plant ar hyn o bryd, yn enwedig ardaloedd gwledig a difreintiedig. Rwy'n gobeithio cael gwneud cyhoeddiad ynghylch y cynigion llwyddiannus yn nes ymlaen eleni. Ar ôl siarad â darparwyr ac awdurdodau lleol, rwy'n gwybod bod ein Cynnig Gofal Plant eisoes yn gwneud gwahaniaeth i rieni sy'n gweithio. Yn gyffredinol, mae'r adborth gan rieni cymwys sy'n manteisio ar y cynnig a darparwyr gofal plant, wedi bod yn gadarnhaol. Mae rhieni yn dweud ei fod eisoes yn gwneud gwahaniaeth i'w bywydau, yn lleihau'r pwysau ar yr incwm teuluol ac yn helpu i sicrhau nad yw gofal plant yn eu rhwystro rhag gweithio na chynyddu eu horiau gwaith.   Fodd bynnag, gwyddwn fod rhieni a darparwyr gofal plant o bob cwr o Gymru yn awyddus i wybod pryd fydd y cynnig yn cael ei gyflwyno mewn mannau eraill. Felly, mae'n bleser gen i gyhoeddi, yn sgil trafodaethau cadarnhaol iawn gyda'r awdurdodau lleol a’n gwaith modelu cadarn, fy mod am gyflymu'r gwaith o ehangu'r cynnig dros y misoedd nesaf ac i mewn i 2019\. Mae gan bob awdurdod lleol ei broses ar gyfer rhoi gwybod i rieni, a bydd rhagor o wybodaeth ar gael ar wefan pob awdurdod yn y man. Tan hynny, rwy'n falch o gael dweud wrth yr Aelodau am y cynnydd diweddaraf a chyhoeddi’r cynlluniau i ehangu, sydd fel a ganlyn:   Mae Blaenau Gwent yn cydweithio â Thorfaen ac mae'r cynnig ar gael yn llawn ar draws y ddau awdurdod. Mae Casnewydd wedi dechrau cymryd ceisiadau gan rieni yn gynharach y mis hwn ar gyfer nifer o wardiau nodedig, rwy'n falch o gael cyhoeddi bod Casnewydd wedi cytuno i estyn y cynnig ar draws yr awdurdod cyfan o Hydref 2018 ymlaen, a bydd yn gweithredu'r Cynnig yn Sir Fynwy gyfan o fis Ionawr 2019\. Mae Sir y Fflint eisoes yn cyflawni'r cynnig ar draws yr awdurdod cyfan. Ar hyn o bryd, mae'n cydweithio â Wrecsam i gyflawni'r Cynnig mewn rhai wardiau, gyda golwg ar roi'r Cynnig ar waith yn llawn erbyn mis Ionawr 2019\. Mae Sir y Fflint  hefyd yn cydweithio â Sir Ddinbych, ac yn ystyried cychwyn rhoi'r cynnig ar waith o fis Ionawr 2019 ymlaen   Mae Ynys Môn a Gwynedd wedi gweithredu'r Cynnig ar draws yr awdurdodau cyfan, ac maent yn cydweithio â Chonwy, sydd, ar hyn o bryd, yn cyflawni'r Cynnig mewn rhai wardiau. Rwy'n falch y bydd Conwy yn symud ymlaen i gyflawni'r Cynnig ar draws yr awdurdod cyfan o fis Ionawr 2019 ymlaen. Testun balchder, hefyd, yw y bydd holl awdurdodau Gogledd Cymru yn cyflwyno'r cynnig i rieni cymwys erbyn dechrau 2019\. Mae Rhondda Cynon Taf wedi bod yn darparu'r Cynnig ar draws yr awdurdod cyfan ers dechrau mis Medi 2018, ac mae'n cydweithio â Merthyr i gyflenwi'r cynnig ar draws yr awdurdod hwnnw o fis Ionawr 2019 ymlaen. Mae Rhondda Cynon Taf hefyd yn cydweithio â Phen\-y\-bont ar Ogwr a fydd yn ymuno rhyw dro yn ystod 2019\. Bydd Caerdydd yn cychwyn ar y gwaith yn yr hydref unwaith y bydd y systemau TG i wneud cais wedi cael eu profi ac yn gweithio'n iawn. Yn gyntaf bydd rhai wardiau penodol yn gymwys i gael y cynnig ac ar ôl hynny bydd y cynnig yn cael ei gyflwyno i'r ddinas gyfan. Bydd Cyngor Caerdydd hefyd yn gweithredu'r Cynnig Gofal Plant ar gyfer Bro Morgannwg, a bwriedir cychwyn arni yn gynnar yn 2019\. Mae Caerffili yn gweithredu'r cynnig ar draws yr awdurdod cyfan. Mae Castell\-nedd Port Talbot ac Abertawe yn gweithredu'r cynnig i nifer o wardiau, ac mae'r ddau awdurdod yn bwriadu symud ymlaen i gyflwyno i’r awdurdod cyfan o fis Ionawr 2019 ymlaen.   Mae Ceredigion yn awdurdod gweithredu newydd a bydd yn gweithredu'r cynnig ar draws yr awdurdod cyfan.  Y gobaith yw y bydd Ceredigion yn gallu gweithredu ar gyfer Sir Gaerfyrddin i gyd o fis Ionawr 2019 a bydd Sir Benfro a Phowys yn ymuno o fis Ebrill 2019 ymlaen. Mae symud at fodel gweithredu gwahanol yn ystod y cyfnod gweithredu cynnar wedi rhoi mwy o hyblygrwydd o lawer i ni o ran cyflwyno'r Cynnig Gofal Plant ledled Cymru.  Mae gweithio mewn partneriaeth ag awdurdodau lleol, partneriaid a rhanddeiliaid hefyd yn helpu i lunio'r cynnig yn barod ar gyfer 2020\.  Mae'r cyhoeddiad hwn heddiw ynghylch y gwaith ehangu pellach yn dangos cynnydd a momentwm gwirioneddol o ran ein Cynnig Gofal Plant, sy'n gwneud gwahaniaeth go iawn i fywydau rhieni sy'n gweithio ledled Cymru.

https://www.gov.wales/written-statement-childcare-offer-one-year-and-increasing-pace-roll-out

On 19 June 2018, the Cabinet Secretary for Health and Social Services made an oral statement in the Siambr on: The Autistic Spectrum Disorder Strategic Action Plan (external link).

Ar 19 Mehefin 2018, gwnaeth y Ysgrifennydd y Cabinet dros Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol ddatganiad llafar yn y Siambr ar: Y Cynllun Gweithredu Strategol ar gyfer Anhwylderau'r Sbectrwm Awtistig (dolen allanol).

https://www.gov.wales/oral-statement-autistic-spectrum-disorder-strategic-action-plan

On 17 April 2018, Hannah Blythyn, Minister for the Environment made an oral statement in the Siambr on: The Environment in Wales (external link).

Ar 17 Ebrill 2018, gwnaeth y Hannah Blythyn, Gweinidog yr Amgylchedd ddatganiad llafar yn y Siambr ar: Yr Amgylchedd yng Nghymru (dolen allanol).

https://www.gov.wales/oral-statement-environment-wales

On 23 January 2018, the Cabinet Secretary for Energy, Planning and Rural Affairs made an Oral Statement in the Siambr on: The Food and Drink Industry (external link).

Ar 23 Ionawr 2018, gwnaeth y Ysgrifennydd y Cabinet dros Ynni, Cynllunio a Materion Gwledig Ddatganiad Llafar yn y Siambr ar: Y Diwydiant Bwyd a Diod (dolen allanol).

https://www.gov.wales/oral-statement-food-and-drink-industry

    The Chancellor of the Exchequer will today present his Autumn Budget. The Welsh Government has called consistently for an end to the UK Government’s failed policy of austerity.  Now is the time for the UK Government to provide the much\-needed funding boost for public services and to start to repair the damage inflicted by nearly a decade of cuts. We cautiously welcome the recent indication by the Prime Minister that austerity is coming to an end and look forward to seeing evidence of this in today’s Budget. Announcements by the UK Government are not always straightforward.  We will need to look beyond the headlines in today’s Budget and review the suite of information published by the UK Government to understand the full implications for Wales.   I will provide a further written statement tomorrow, once the full details are clearer.

Bydd Canghellor y Trysorlys yn cyflwyno Cyllideb yr Hydref heddiw. Mae Llywodraeth Cymru wedi bod yn galw’n gyson am roi terfyn ar bolisi cyni llywodraeth y DU, sydd wedi methu. Dyma’r amser i Lywodraeth y DU ddarparu’r hwb ariannol y mae gwir ei angen ar wasanaethau cyhoeddus, a dechrau dad\-wneud y difrod sydd wedi’i achosi gan bron i ddegawd o doriadau. Rydym yn rhoi croeso gofalus i awgrym Prif Weinidog y DU yn ddiweddar bod y cyfnod o gyni yn dod i ben, ac yn edrych ymlaen at weld tystiolaeth o hynny yn y Gyllideb heddiw. Nid yw cyhoeddiadau Llywodraeth y DU yn hollol syml bob amser. Bydd angen inni dreiddio’n ddyfnach na’r penawdau yn y Gyllideb heddiw ac ystyried yr holl wybodaeth a gyhoeddir gan Lywodraeth y DU er mwyn deall y goblygiadau llawn i Gymru. Byddaf yn cyhoeddi datganiad ysgrifenedig arall yfory, pan fydd y manylion llawn yn gliriach.

https://www.gov.wales/written-statement-chancellor-exchequers-autumn-budget-2018

On 2 October 2018, the Cabinet Secretary for Finance made an oral statement in the Siambr on: The Draft Budget 2019\-20 (external link).

Ar 2 Hydref 2018, gwnaeth y Ysgrifennydd y Cabinet dros Gyllid ddatganiad llafar yn y Siambr ar: Cyllideb Ddrafft 2019\-20 (dolen allanol).

https://www.gov.wales/oral-statement-draft-budget-2019-20

On 20 March 2018, the Minister for Welsh Language and Lifelong Learning made an oral statement in the Siambr on: The Employability Plan (external link).

Ar 20 Mawrth 2018, gwnaeth y Gweinidog y Gymraeg a Dysgu Gydol Oes ddatganiad lafar yn y Siambr: Y Cynllun Cyflogadwyedd (dolen allanol).

https://www.gov.wales/oral-statement-employability-plan

I am pleased to announce that regulations regarding the publication of teacher assessment information came into force today. This is the first legislative change emerging from Successful Futures.  It also supports a key objective in Our National Mission “in delivering robust assessment, evaluation and accountability arrangements to support a self\-improving system.” International evidence is clear: if we are to raise standards for every learner, then we must ensure we have a coherent assessment and accountability system. Assessment’s prime purpose is to provide information that guide decisions about how best to progress pupils’ learning. Yet, for too long, teacher assessments in Wales have wrongly been part of our accountability system; lines between the two have been blurred which has led to unintended consequences that can get in the way of raising school standards. The changes that come into force today will ensure we now have a more coherent system. Teacher assessment data and National Reading and Numeracy Test data at a school, local authority and consortia level will no longer be published. This applies to the Foundation Phase, Key Stage 2 and Key Stage 3 in all maintained primary and secondary schools. These changes will help shift the focus back to using teacher assessment as a means to inform better teaching and learning. Our future arrangements will have a renewed emphasis on Assessment for Learning as an essential and integral feature of learning and teaching; it is a significant move away from gathering information about young people’s performance on a school\-by\-school basis for accountability purposes. Arrangements that will remain * National Reading and Numeracy Tests and Teacher Assessments for individual learners will continue. * Headteachers will be required to report school performance to parents and adult learners each school year (parents will still be able to compare their children’s school performance with the national level). * Governing bodies will be required to produce annual reports to parents, school prospectuses, school development plans, and set performance and absence targets. * Schools, governing bodies and local authorities will still have access to their own data (alongside national level data) for self\-evaluation purposes. * The Welsh Government will continue to collect individual learner level data to ensure transparency at a national performance level and to inform policy.   Arrangements that will change: * The reports mentioned above won’t include comparative information about teacher assessments and tests, in relation to other schools within a local authority or ‘family of schools’. * The Welsh Government will no longer produce or publish School Comparative Reports and All Wales Core Data Sets for schools and local authorities in respect of teacher assessment data (this applies to 2017/18 ‘datapacks’). * The My Local School website will no longer include teacher assessment data below the national level.   I look forward to updating you about further progress on the delivery of the 4 ‘enabling objectives’ featured in Our National Mission. This statement is being issued during recess in order to keep members informed. Should members wish me to make a further statement or to answer questions on this when the Assembly returns I would be happy to do so.

Rwy'n falch i roi gwybod bod y rheoliadau sy'n ymwneud â chyhoeddi gwybodaeth asesiadau athrawon wedi dod i rym heddiw. Dyma'r newid deddfwriaethol cyntaf yn sgil Dyfodol Llwyddiannus. Mae hefyd yn cefnogi un o brif amcanion Cenhadaeth ein Cenedl, sef sicrhau “trefniadau asesu, gwerthuso ac atebolrwydd cadarn i ategu system hunanwella”. Mae’r dystiolaeth ryngwladol yn glir: os ydym i godi safonau ar gyfer pob dysgwr, rhaid inni sicrhau bod gennym system asesu ac atebolrwydd gydlynol. Prif ddiben asesu yw darparu gwybodaeth sy’n cynnig canllaw wrth wneud penderfyniadau am y ffordd orau o ddatblygu camau dysgu disgyblion. Eto i gyd, am yn rhy hir, mae asesiadau athrawon yng Nghymru wedi bod yn rhan o’n system atebolrwydd; mae’r llinellau rhwng y ddwy elfen wedi mynd yn aneglur, gan arwain at ganlyniadau nad oeddem wedi’u bwriadu, a’n rhwystro rhag codi safonau ysgolion. Bydd y newidiadau sy’n dod i rym heddiw yn sicrhau bod gennym, bellach, system fwy cydlynol. O hyn allan, ni fydd data asesu athrawon na data Profion Darllen a Rhifedd Cenedlaethol ar lefel yr ysgol, awdurdod lleol a chonsortia yn cael eu cyhoeddi. Mae hynny'n berthnasol i'r Cyfnod Sylfaen, Cyfnod Allweddol 2 a Chyfnod Allweddol 3 ym mhob ysgol gynradd ac uwchradd a gynhelir. Bydd y newidiadau hyn yn helpu i symud y sylw yn ôl i ddefnyddio asesiadau athrawon yn sail ar gyfer gwella addysgu a dysgu. Bydd ein trefniadau newydd yn rhoi pwyslais o'r newydd ar Asesu ar gyfer Dysgu fel nodwedd hanfodol ac annatod o ddysgu ac addysgu; mae hwn yn gam pwysig oddi wrth gasglu gwybodaeth am berfformiad pobl ifanc fesul ysgol at ddibenion atebolrwydd. Y trefniadau a fydd yn parhau: * Bydd y Profion Darllen a Rhifedd Cenedlaethol ac Asesiadau Athrawon ar gyfer dysgwyr unigol yn parhau. * Bydd gofyn i Benaethiaid adrodd am berfformiad ysgol i rieni a dysgwyr sy'n oedolion bob blwyddyn ysgol (bydd rhieni'n gallu cymharu perfformiad ysgol eu plant â'r lefel genedlaethol o hyd). * Bydd yn ofynnol i gyrff llywodraethu gynhyrchu adroddiadau blynyddol ar gyfer rhieni, prosbectysau ysgol, cynlluniau datblygu ysgolion, a phennu targedau perfformiad ac absenoldeb. * Bydd ysgolion, cyrff llywodraethu ac awdurdodau lleol yn parhau i gael mynediad at eu data eu hunain (ynghyd â data ar lefel genedlaethol) at ddibenion hunanwerthuso. * Bydd Llywodraeth Cymru yn parhau i gasglu data am ddysgwyr unigol i sicrhau tryloywder am berfformiad ar lefel genedlaethol ac fel tystiolaeth a fydd yn sail i'n polisïau. Y trefniadau a fydd yn newid * Ni fydd yr adroddiadau a grybwyllir uchod yn cynnwys gwybodaeth gymharol am asesiadau athrawon a phrofion mewn perthynas ag ysgolion eraill mewn ardal awdurdod lleol neu mewn perthynas â 'theulu o ysgolion'. * Ni fydd Llywodraeth Cymru bellach yn cynhyrchu nac yn cyhoeddi Adroddiadau Ysgol Cymharol na Setiau Data Craidd Cymru Gyfan ar gyfer ysgolion ac awdurdodau lleol mewn perthynas â data asesu athrawon (mae hynny'n berthnasol i becynnau data 2017/18\). * Ni fydd gwefan Fy Ysgol Leol bellach yn cynnwys data asesu athrawon sy'n is na'r lefel genedlaethol. Edrychaf ymlaen at roi gwybod y diweddaraf ichi am ein cynnydd wrth gyflawni’r pedwar ‘amcan galluogi’ a nodir yn Cenhadaeth ein Cenedl. Cyhoeddir y datganiad hwn yn ystod toriad er mwyn hysbysu'r Aelodau. Os bydd Aelodau am i mi wneud datganiad pellach neu ateb cwestiynau ar hyn pan fydd y Cynulliad yn ailymgynnull byddwn yn hapus i wneud hynny.

https://www.gov.wales/written-statement-education-amendments-relating-teacher-assessment-information-wales-regulations

On 25 April 2018, the Cabinet Secretary for Finance made an oral statement in the Siambr on: The EU (Withdrawal) Bill (external link).

Ar 25 Ebrill 2018, gwnaeth y Ysgrifennydd y Cabinet dros Gyllid ddatganiad llafar yn y Siambr ar: Bil yr Undeb Ewropeaidd (Ymadael) (dolen allanol).

https://www.gov.wales/oral-statement-eu-withdrawal-bill

On November 23rd 2017, I announced that the Ministerial Code was to be revised, in order to provide for allegations that the Code has been breached to be referred to an independent adviser as a source of external and independent advice to me. The Code does not prescribe the scope, format or conduct of any inquiry the Adviser may be asked to undertake. It is for the Adviser to determine how to act upon matters referred by the First Minister. I agreed with James Hamilton, a current Independent Adviser to the Scottish Government, that he would accept a referral from me in relation to allegations that I breached the Ministerial Code. On December 5th, I wrote to Mr Hamilton to ask for his advice on the allegation that I breached the Ministerial Code in relation to answers I gave to the National Assembly on November 11th 2014 and November 14th 2017\. Mr Hamilton has now completed his inquiry, and provided his advice to me in the form of a report.  I am today laying the full report before the National Assembly without redaction (external link).        

Ar 23 Tachwedd 2017, cyhoeddais y byddai Cod y Gweinidogion yn cael ei ddiwygio, fel bod modd i honiadau ynghylch mynd yn groes i’r Cod gael eu cyfeirio at gynghorydd annibynnol a fyddai’n ffynhonnell allanol ac annibynnol o gyngor i mi. Nid yw’r Cod yn rhagnodi cwmpas, fformat na dull cynnal unrhyw ymchwiliad y gellir gofyn i’r Cynghorydd ymgymryd ag ef. Mater i’r Cynghorydd yw penderfynu sut i weithredu ar faterion a gyfeirir ato gan Brif Weinidog Cymru. Cytunais â James Hamilton, sydd ar hyn o bryd yn Gynghorydd Annibynnol i Lywodraeth yr Alban, y byddai’n derbyn atgyfeiriad gennyf mewn perthynas â honiadau imi fynd yn groes i God y Gweinidogion. Ar 5 Rhagfyr, ysgrifennais at Mr Hamilton i ofyn am ei gyngor ynglŷn â’r honiad imi fynd yn groes i God y Gweinidogion mewn perthynas ag atebion a roddais i’r Cynulliad Cenedlaethol ar 11 Tachwedd 2014 ac 14 Tachwedd 2017\. Mae Mr Hamilton bellach wedi cwblhau ei ymchwiliad ac wedi darparu ei gyngor i mi ar ffurf adroddiad. Rwyf heddiw’n gosod yr adroddiad llawn gerbron y Cynulliad Cenedlaethol, heb unrhyw ailolygu (dolen allanol).

https://www.gov.wales/written-statement-james-hamilton-report

The European Union (Withdrawal) Act requires the UK Government to report to Parliament periodically on matters relating to common frameworks and the use made by the UK Government of powers under section 12 of the Act (the so\-called ‘freezing powers’) temporarily to maintain existing EU law limits on devolved competence. The Assembly’s Standing Orders require that any such report is laid before the Assembly within one day of having been laid in Parliament. The first such report was laid in Parliament on 13 November.  I draw Members’ attention in particular to the concluding paragraph in the Ministerial Foreword: “On the basis of the significant joint progress on future frameworks, and the continued collaboration to ensure the statute book is ready for exit day, the UK Government has concluded that it does not need to bring forward any section 12 regulations at this juncture. On this basis, the Scottish and Welsh Governments continue to commit to not diverging in ways that would cut across future frameworks, where it has been agreed that they are necessary or where discussions continue”.  

Mae Deddf yr Undeb Ewropeaidd (Ymadael) yn ei gwneud yn ofynnol i Lywodraeth y DU adrodd wrth y Senedd yn rheolaidd am faterion yn ymwneud â fframweithiau cyffredin a defnydd Llywodraeth y DU o bwerau dan adran 12 o'r Ddeddf (y 'pwerau rhewi') dros dro i gynnal cyfyngiadau cyfraith bresennol yr UE ar gymhwysedd datganoledig. Mae Rheolau Sefydlog y Cynulliad yn ei gwneud yn ofynnol i unrhyw adroddiad o'r fath gael ei osod gerbron y Cynulliad o fewn un diwrnod i gael ei osod yn Senedd y DU. Gosodwyd yr adroddiad cyntaf o'r fath yn Senedd y DU ar 13 Tachwedd. Hoffwn dynnu sylw'r aelodau yn benodol at y paragraff olaf yn Rhagair y Gweinidog: “On the basis of the significant joint progress on future frameworks, and the continued collaboration to ensure the statute book is ready for exit day, the UK Government has concluded that it does not need to bring forward any section 12 regulations at this juncture. On this basis, the Scottish and Welsh Governments continue to commit to not diverging in ways that would cut across future frameworks, where it has been agreed that they are necessary or where discussions continue”.  

https://www.gov.wales/written-statement-european-union-withdrawal-act-and-common-frameworks

On 25 September 2018, Kirsty Williams, Cabinet Secretary for Education made an oral statement in the Siambr on: The Evaluation and Improvement Arrangements (external link).

Ar 25 Medi 2018, gwnaeth y Kirsty Williams, Ysgrifennydd y Cabinet dros Addysg ddatganiad llafar yn y Siambr ar: Y Trefniadau Gwerthuso a Gwella (dolen allanol).

https://www.gov.wales/oral-statement-evaluation-and-improvement-arrangements

On 8 May 2018, the Cabinet Secretary for Health and Social Services made an oral statement in the Siambr on: The Health and Social Care Advisory Service (HASCAS) Report into the care and treatment provided on Tawel Fan (external link).

Ar 8 Mai 2018, gwnaeth y Ysgrifennydd y Cabinet dros Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol ddatganiad llafar yn y Siambr ar: Adroddiad y Gwasanaeth Cynghori ar Iechyd a Gofal Cymdeithasol (HASCAS) i’r gofal a’r driniaeth a ddarparwyd ar ward Tawel Fan (dolen allanol).

https://www.gov.wales/oral-statement-health-and-social-care-advisory-service-hascas-report-care-and-treatment-provided

On 8 May 2018, the Cabinet Secretary for Energy, Planning and Rural Affairs made an Oral Statement in the Siambr on: The Future of Land Management (external link).

Ar 8 Mai 2018, gwnaeth y Ysgrifennydd y Cabinet dros Ynni, Cynllunio a Materion Gwledig Ddatganiad Llafar yn y Siambr ar: Dyfodol Rheoli Tir (dolen allanol).

https://www.gov.wales/oral-statement-future-land-management

Last December I tasked an Independent Panel led by Professor Mick Waters and supported by Professor Melanie Jones and Sir Alasdair Macdonald to carry out an independent review of School Teachers’ Pay and Conditions and to suggest proposals that could support our education reforms once Wales assumes responsibility for this area from 30th September 2018\. The Panel has published their report arising from the review for consideration by Welsh Ministers, our partners in local authorities, the profession and everyone who has a vested interest in education in Wales.   Taking over responsibility for teachers’ pay and conditions is an incredibly important step for our country and our education system. The English system is no longer appropriate, relevant or to the advantage of the profession here. I agree with Mick, Melanie and Alasdair that the title of the report, ‘Teaching: a valued profession’, demonstrates the vital roles that teachers and head teachers have in ensuring the best life chances for our children and young people. We will only achieve this if we have a system that is based on the values of equity and excellence and a commitment to inclusive, public service education. This is fundamental to supporting and strengthening the teaching profession. I want to thank Mick, Melanie and Alasdair for the vision, ambition and originality they have shown in this very comprehensive set of recommendations; each one specifically considering the needs of Wales and the profession here. I will now consider the proposals in detail and make a further statement in due course. I also want to build on previous and ongoing dialogue with unions and other partners, to ensure an appropriate system is in place to determine those recommendations that impact directly on teachers’ pay and conditions. I know that by working together in this way we will deliver a sustainable system that supports our teachers and raises standards for all. It’s an opportunity that cannot be missed. A copy of the report can be found at: https://beta.gov.wales/teaching\-and\-leadership

Fis Rhagfyr diwethaf, gofynnais i Banel Annibynnol dan arweiniad yr Athro Mick Waters gyda chefnogaeth yr Athro Melanie Jones a Syr Alasdair Macdonald gynnal adolygiad annibynnol o Gyflog ac Amodau Athrawon Ysgol ac i awgrymu cynigion a allai gefnogi’n diwygiadau addysg unwaith y bydd Cymru’n ysgwyddo cyfrifoldeb am y maes hwn o 30 Medi 2018\. Mae’r Panel wedi cyhoeddi ei adroddiad yn sgil yr adolygiad i’w ystyried gan Weinidogion Cymru, ein partneriaid mewn awdurdodau lleol, y proffesiwn a phawb sydd â buddiant ym myd addysg Cymru.   Mae ysgwyddo cyfrifoldeb am gyflog ac amodau athrawon yn gam pwysig iawn i’n gwlad a’n system addysg. Nid yw system Lloegr yn briodol na pherthnasol mwyach nac o fantais i’r proffesiwn yma. Rwy’n cytuno gyda Mick, Melanie ac Alasdair bod teitl yr adroddiad, ‘Addysgu: proffesiwn gwerthfawr’, yn dangos y rolau allweddol sydd gan athrawon a phenaethiaid i sicrhau'r cyfleoedd gorau mewn bywyd i’n plant a’n pobl ifanc. Byddwn ond yn gallu cyflawni hyn gyda system sy’n seiliedig ar werthoedd tegwch a rhagoriaeth ac ymrwymiad i addysg gwasanaeth cyhoeddus cynhwysol. Mae hyn yn allweddol i gefnogi a chryfhau’r proffesiwn addysgu. Hoffwn ddiolch i Mick, Melanie ac Alasdair am eu gweledigaeth, eu huchelgais a’u  gwreiddioldeb wrth lunio’r set gynhwysfawr iawn o argymhellion; pob un yn rhoi ystyriaeth benodol i anghenion Cymru a’r proffesiwn yma. Byddaf nawr yn ystyried y cynigion yn fanwl ac yn gwneud datganiad pellach maes o law. Rwyf hefyd am adeiladu ar drafodaethau blaenorol a chyfredol gydag undebau a phartneriaid eraill, i sicrhau bod yna system briodol ar gyfer pennu’r argymhellion hynny sy’n effeithio’n uniongyrchol ar gyflog ac amodau athrawon. Drwy gydweithio fel hyn gallwn ddarparu system gynaliadwy sy’n cefnogi’n hathrawon ac yn codi safonau i bawb. Mae’n gyfle rhy dda i’w golli. Mae copi o’r adroddiad yn: htthttps://beta.llyw.cymru/addysgu\-ac\-arweinyddiaeth

https://www.gov.wales/written-statement-future-teachers-pay-and-conditions

As members are aware, the Welsh Government has been engaging with the UK Government to ensure greater involvement from the devolved administrations in negotiations on the UK’s future relationship with the EU. Building on initial discussions at the Joint Ministerial Committee Europe (JMC \- EU Negotiations), a new Ministerial Forum has been established on the future relationship between the UK and the EU where the devolved administrations will have an opportunity to contribute to the development of a UK negotiating position.  We have been making the case for such a forum for sometime and we welcome this development. The new forum will be jointly chaired by Ministers from the Department for Exiting the European Union (DExEU) and Cabinet Office: the Parliamentary Under\-Secretary of State for Exiting the EU Robin Walker and Parliamentary Secretary and Minister for the Constitution Chloe Smith, with other UK Government Ministers attending for specific items. Ministers from the Welsh Government will attend alongside those from the Scottish Government and officials from the Northern Ireland civil service. The meetings will be informed by technical discussions at official level. The First Minister has asked Rebecca Evans, Minister for Housing and Regeneration, to act as the lead Minister for the new Ministerial Forum, working with myself as the established Welsh Government representative on JMC (EN).  It is envisaged that the relevant Welsh Government Cabinet Secretaries and Ministers will attend where policy discussions on their areas are on the agenda and where counterpart UK Ministers are also attending. The first meeting of the Ministerial Forum will take place in Edinburgh today 24th May with the Minister for Housing and Regeneration attending. We expect the first meeting to focus on the broad negotiating position rather than departmental specific issues. We will keep members updated on the development of the Ministerial Forum and the progress of its work.

Fel y mae’r Aelodau’n gwybod, mae Llywodraeth Cymru wedi bod yn trafod â Llywodraeth y DU er mwyn sicrhau bod y gweinyddiaethau datganoledig yn cael mwy o ran yn y negodiadau ynghylch perthynas y Deyrnas Unedig a’r Undeb Ewropeaidd yn y dyfodol. Gan adeiladu ar drafodaethau cychwynnol Cyd\-bwyllgor y Gweinidogion (Negodiadau'r Undeb Ewropeaidd) mae Fforwm Gweinidogion newydd wedi’i sefydlu i drafod y berthnynas rhwng y DU a’r UE yn y dyfodol. Bydd hyn yn rhoi’r cyfle i’r gweinyddiaethau datganoledig gyfrannu i’r broses o ddatblygu safbwynt negodi ar gyfer y DU. Rydym wedi bod yn dadlau o blaid fforwm o’r fath ers peth amser, felly rydym yn croesawu’r datblygiad hwn. Bydd y fforwm newydd yn cael ei gadeirio ar y cyd gan Weinidogion o’r Adran dros Ymadael â’r UE (DExEU) a Swyddfa’r Cabinet; yr Is\-ysgrifennydd Gwladol dros Ymadael â’r UE Robin Walker a’r Ysgrifennydd Seneddol a’r Gweinidog dros y Cyfansoddiad Chloe Smith, a bydd Gweinidogion eraill o Lywodraeth y DU yn mynychu cyfarfodydd ar gyfer eitemau penodol. Bydd rhai o Weinidogion Llywodraeth Cymru yn mynychu’r cyfarfodydd, ynghyd â rhai o Weinidogion Llywodraeth yr Alban a swyddogion o wasanaeth sifil Gogledd Iwerddon. Bydd trafodaethau technegol ar lefel swyddogion yn bwydo gwybodaeth i’r cyfarfodydd. Mae’r Prif Weinidog wedi gofyn i Rebecca Evans, yr Ysgrifennydd Tai ac Adfywio, fod yn Weinidog arweiniol ar gyfer y Fforwm Gweinidogion newydd, gan gydweithio â mi fel cynrychiolydd Llywodraeth Cymru ar y Gyd\-bwyllgor y Gweinidogion yn barod. Rhagwelir y bydd yr Ysgrifenyddion Cabinet a’r Gweinidogion perthnasol o Lywodraeth Cymru yn mynychu’r cyfarfodydd pan fydd trafodaethau polisi ynglŷn â’u meysydd hwy ar yr agenda a phan fydd y Gweinidogion cyfatebol o Lywodraeth y DU yn bresennol hefyd. Cynhelir cyfarfod cyntaf Fforwm y Gweinidogion yng Nghaeredin heddiw, 24 Mai, a bydd y Gweinidog Tai ac Adfywio yn bresennol. Rydym yn disgwyl y bydd y cyfarfod cyntaf yn canolbwyntio ar y safbwynt negodi eang yn hytrach nag ar faterion adrannol perthnasol . Byddwn yn parhau i roi’r newyddion diweddaraf i’r Aelodau ynglŷn â datblygiad a gwaith Fforwm y Gweinidogion.

https://www.gov.wales/written-statement-future-relationship-between-uk-and-eu-ministerial-forum

On 3 July 2018, Huw Irranca\-Davies, Minister for Children and Social Care made an oral statement in the Siambr on: The Learning Disability Improving Lives Programme (external link).

Ar 3 Gorffennaf 2018, gwnaeth y Huw Irranca\-Davies, Gweinidog Gofal Cymdeithasol a Phlant ddatganiad llafar yn y Siambr ar: Anabledd Dysgu, Y Rhaglen Gwella Bywydau (dolen allanol).

https://www.gov.wales/oral-statement-learning-disability-improving-lives-programme

As part of the 2017\-18 budget, the Welsh Government and Plaid Cymru agreed ‘’work to take forward a National Academy of Government – creating a long\-term relationship between Academi and a degree\-awarding higher education institution’’. I have met with Adam Price AM to discuss how to take this commitment forward. We agreed that he would lead a piece of work to research national and international models and investigate the potential for such an academy or school in Wales. I have offered and he has accepted, support from my Department in that work. We have now agreed the following terms of reference;   • Explore the potential for creating a Welsh National School for Government considering areas related to world class governance, governing small and bi\-lingual nations, public administration and research and development in leading edge public services; • Look across the public and civic sectors, consider existing organisations, bodies, faculties and schools, identifying capability and capacity for the potential of such a school; • In the new year, set out the concept of a National School of Government for further consideration by the Cabinet Secretary for Local Government and Public Services. Adam Price AM’s work will now begin and I look forward to receiving his report in the New Year.

Fel rhan o gyllideb 2017\-18, cytunodd Llywodraeth Cymru a Phlaid Cymru ar waith i ddatblygu Academi Genedlaethol y Llywodraeth – gan greu perthynas hirdymor rhwng yr Academi a sefydliad addysg uwch sy’n dyfarnu graddau. Rwyf wedi cyfarfod ag Adam Price AC i drafod sut i symud ymlaen mewn perthynas â'r ymrwymiad hwn. Cytunasom y byddai ef yn arwain ar waith i ymchwilio i enghreifftiau cenedlaethol a rhyngwladol ac ystyried faint o botensial sydd ar gyfer academi neu ysgol o'r fath yng Nghymru. Rwyf i wedi cynnig cymorth gan fy Adran i ymgymryd â'r gwaith hwnnw, ac mae yntau wedi derbyn fy nghynnig. Rydym wedi cytuno yn awr ar y cylch gorchwyl a ganlyn;   • Ymchwilio i'r potensial ar gyfer creu Ysgol Genedlaethol y Llywodraeth i Gymru gan ystyried meysydd yn gysylltiedig â llywodraethiant o'r radd flaenaf, llywodraethu gwledydd bach a dwyieithog, gweinyddiaeth ac ymchwil gyhoeddus a datblygu gwasanaethau cyhoeddus sy'n arwain yn eu meysydd. • Edrych ar draws y sectorau cyhoeddus a dinesig, ystyried y sefydliadau, cyrff ac athrofeydd ac ysgolion sy'n bodoli eisoes, gan nodi'r gallu a’r capasiti ar gyfer y potensial i sefydlu ysgol o’r fath; • Erbyn diwedd y flwyddyn newydd, amlinellu'r cysyniad o Ysgol Genedlaethol y Llywodraeth i'r Ysgrifennydd y Cabinet dros Lywodraeth Leol a Gwasanaethau Cyhoeddus ei ystyried ymhellach. Bydd gwaith Adam Price AC yn dechrau yn awr ac edrychaf ymlaen at dderbyn ei adroddiad yn y flwyddyn newydd.

https://www.gov.wales/written-statement-potential-national-academy-or-school-government-wales

On 18 April 2018, Jeremy Miles, Counsel General made an oral statement in the Siambr on: The Law Derived from the European Union (Wales) Bill (external link).

Ar 18 Ebrill 2018, gwnaeth y Jeremy Miles, Cwnsler Cyffredinol ddatganiad llafar yn y Siambr ar: Bil Cyfraith sy'n Deillio o'r Undeb Ewropeaidd (Cymru) (dolen allanol).

https://www.gov.wales/oral-statement-law-derived-european-union-wales-bill

On 17 July 2018, the First Minister made an oral statement in the Siambr on: The Legislative Programme (external link).

Ar 17 Gorffennaf 2018, gwnaeth y Prif Gweinidog Ddatganiad Lafar yn y Siambr: Y Rhaglen Ddeddfwriaethol (dolen allanol).

https://www.gov.wales/oral-statement-legislative-programme

On 26 June 2018, the Cabinet Secretary for Economy and Transport made an Oral Statement in the Siambr on: The Recent Airbus Group Announcement (external link).

Ar 26 Mehefin 2018, gwnaeth y Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Economi a Thrafnidiaeth Ddatganiad Llafar yn y Siambr ar: Cyhoeddiad Diweddar Grŵp Airbus (dolen allanol).

https://www.gov.wales/oral-statement-recent-airbus-group-announcement

On 12 June 2018, the Cabinet Secretary for Health and Social Services made an oral statement in the Siambr on: The Long Term Plan for Health and Social Care in Wales (external link).

Ar 12 Mehefin 2018, gwnaeth y Ysgrifennydd y Cabinet dros Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol ddatganiad llafar yn y Siambr ar: Y Cynllun Hirdymor ar gyfer Iechyd a Gofal Cymdeithasol yng Nghymru (dolen allanol).

https://www.gov.wales/oral-statement-long-term-plan-health-and-social-care-wales

On 16 January 2018, Vaughan Gething, Cabinet Secretary for Health and Social Services made an Oral Statement in the Siambr on: The Parliamentary Review of Health and Social Care in Wales (external link).

Ar 16 Ionawr 2018, gwnaeth y Vaughan Gething, Ysgrifennydd y Cabinet dros Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol Ddatganiad Llafar yn y Siambr ar: Adolygiad Seneddol o Iechyd a Gofal Cymdeithasol yng Nghymru (dolen allanol).

https://www.gov.wales/oral-statement-parliamentary-review-health-and-social-care-wales

On 1 May 2018, the Cabinet Secretary for Energy, Planning and Rural Affairs made an Oral Statement in the Siambr on: The National Development Framework (external link).

Ar 1 Mai 2018, gwnaeth y Ysgrifennydd y Cabinet dros Ynni, Cynllunio a Materion Gwledig Ddatganiad Llafar yn y Siambr ar: Y Fframwaith Datblygu Cenedlaethol (dolen allanol).

https://www.gov.wales/oral-statement-national-development-framework

On 12 June 2018, the Minister for Housing and Regeneration made an oral statement in the Siambr on: The Renting Homes (Fees etc.) (Wales) Bill (external link).

Ar 12 Mehefin 2018, gwnaeth y Gweinidog Tai ac Adfywio ddatganiad lafar yn y Siambr: Y Bil Rhentu Cartrefi (Ffioedd ac ati) (Cymru) (dolen allanol).

https://www.gov.wales/oral-statement-renting-homes-fees-etc-wales-bill

On 17 April 2018, the Cabinet Secretary for Health, Well\-being and Sport made an oral statement in the Siambr on: The Public Health Wales Review of Sexual Health Services (external link).

Ar 17 Ebrill 2018, gwnaeth y Ysgrifennydd y Cabinet dros Iechyd, Llesiant a Chwaraeon ddatganiad llafar yn y Siambr ar: Adolygiad Iechyd Cyhoeddus Cymru o Wasanaethau Iechyd Rhywiol (dolen allanol).

https://www.gov.wales/oral-statement-public-health-wales-review-sexual-health-services

I am pleased to share with colleagues the recommendations of the Breastfeeding Task and Finish Group.  The Welsh Government is committed to giving every child the best start in life and we know that breastfeeding can be beneficial for the health and development of both mother and baby. Following feedback on breastfeeding rates in Wales, I established a task and finish group to undertake a review of current breastfeeding practices and develop recommendations for future improvement, learning from the best examples. The group comprised of key clinicians and stakeholders, and started work in September 2017\. It looked at three key areas: current strategic direction across maternity and early years services, best practice models and evaluation of outcomes and breastfeeding rates. On strategic direction, the report recommends the creation of an All Wales breastfeeding action plan and a strategic oversight group to support delivery.  It recommends that a strategic infant feeding lead be appointed in each health board to ensure equality of provision across children’s services and to ensure robust data collection mechanisms. The report highlights many examples of best practice, where women are supported to breastfeed successfully. These include peer support teams where trained volunteers link with mothers in hospital and community settings to provide advice and support. Innovative models were noted in Swansea University where trainee midwives, supervised by a midwifery tutor, provide a weekly breastfeeding support session if women have problems with feeding. This enables the midwifery students to have practical training and at the same time gain valuable insight into the challenges breastfeeding mothers can face. The report recommends that these examples of good practice along with others cited in the report are embedded within the action plan as models for implementation across Wales. Finally the recommendations address future performance monitoring and evaluation of breastfeeding training and provision within maternity services. The World Health Organisation UNICEF Baby Friendly Initiative accreditation scheme is currently utilised within all maternity units.  The report recommends a review of current evaluation processes and a cost benefit exercise to be undertaken to recommend what the future model for Wales should look like. This was an important review to undertake, that highlighted many areas of good practice but also identified opportunities for improvement across the system. At the heart of this work is the desire to ensure the best start in life for our children and I recognise the importance of having knowledgeable support available for women who wish to breastfeed. I am pleased to accept all of the recommendations proposed by the task and finish group. I expect the work on implementation to commence in July 2018\. www.gov.wales/nursing

Rwy'n falch o allu rhannu â'm cydweithwyr argymhellion y Grŵp Gorchwyl a Gorffen ar Fwydo ar y Fron. Mae Llywodraeth Cymru wedi ymrwymo i roi’r dechrau gorau mewn bywyd i bob plentyn ac rydym yn gwybod bod bwydo ar y fron yn gallu bod yn fuddiol i iechyd a datblygiad mamau a babanod. Yn dilyn adborth ar gyfraddau bwydo ar y fron yng Nghymru, sefydlais grŵp gorchwyl a gorffen i gynnal adolygiad o'r arferion bwydo ar y fron presennol. Roeddwn yn awyddus i’r adolygiad hwnnw ddatblygu argymhellion ar gyfer gwella yn y dyfodol, gan ddysgu o’r arferion gorau. Roedd y grŵp yn cynnwys clinigwyr a rhanddeiliaid allweddol, a dechreuodd ar ei waith ym mis Medi 2017\. Edrychodd ar dri maes allweddol: y cyfeiriad strategol presennol ar draws gwasanaethau mamolaeth a'r blynyddoedd cynnar, modelau arferion gorau a gwerthuso canlyniadau a chyfraddau bwydo ar y fron. Mewn perthynas â'r cyfeiriad strategol, mae'r adroddiad yn argymell y dylid llunio cynllun gweithredu bwydo ar y fron i Gymru Gyfan a grŵp trosolwg strategol i gefnogi'r modd o weithredu. Mae'n argymell hefyd y dylid penodi swyddog arwain strategol ar fwydo babanod ym mhob bwrdd iechyd i sicrhau bod y ddarpariaeth yn gyfartal ar draws gwasanaethau i blant a bod y dulliau casglu data yn gadarn. Roedd yr adroddiad yn tynnu sylw at lawer o enghreifftiau o arferion gorau lle mae menywod yn cael cefnogaeth i fwydo ar y fron yn llwyddiannus. Mae'r rhain yn cynnwys timau cefnogaeth gan gymheiriaid, lle mae gwirfoddolwyr sydd wedi'u hyfforddi yn cael eu cysylltu â mamau yn yr ysbyty ac yn y gymuned i roi cyngor a chefnogaeth. Daethpwyd o hyd i fodelau arloesol hefyd ym Mhrifysgol Abertawe. Yno, roedd bydwragedd dan hyfforddiant, a oedd yn cael eu goruchwylio gan diwtoriaid bydwreigiaeth, yn cynnal sesiynau cymorth bwydo ar y fron yn wythnosol i fenywod a oedd yn cael anawsterau wrth geisio bwydo. Mae hyn yn galluogi myfyrwyr bydwreigiaeth i gael hyfforddiant ymarferol a chael trosolwg gwerthfawr ar yr un pryd o'r heriau y gall menywod sy’n bwydo ar y fron eu hwynebu. Argymhellir yn yr adroddiad y dylai'r enghreifftiau hyn o arferion da, ynghyd â rhai eraill sy'n cael eu crybwyll yn yr adroddiad, gael eu hymwreiddio yn y cynllun gweithredu fel enghreifftiau i'w rhoi ar waith ym mhob cwr o Gymru. Yn olaf, mae'r argymhellion yn mynd i'r afael â pherfformiad yn y dyfodol o safbwynt monitro a gwerthuso hyfforddiant a darpariaeth bwydo ar y fron mewn gwasanaethau mamolaeth.  Mae cynllun achredu Menter Cyfeillgar i Fabanod Sefydliad UNICEF Sefydliad Iechyd y Byd yn cael ei ddefnyddio ar hyn o bryd ym mhob uned mamolaeth. Mae'r adroddiad yn argymell y dylid adolygu'r prosesau gwerthuso presennol a chynnal adolygiad o fanteision cost i argymell sut y dylai'r model ar gyfer y dyfodol i Gymru edrych.   Roedd hwn yn adolygiad pwysig i'w gynnal a dynnodd sylw at lawer o feysydd o arferion da, ond a nododd gyfle i wella hefyd ar draws y system. Awydd i sicrhau bod ein plant yn cael y dechrau gorau posibl sy'n ganolog i'r gwaith hwn, ac rwy'n cydnabod pa mor bwysig ydyw fod cymorth deallus ar gael i fenywod sy'n dymuno bwyd ar y fron. Rwy'n falch o dderbyn yr holl argymhellion a gynigiwyd gan y grŵp gorchwyl a gorffen. Disgwyliaf i'r gwaith hwn ar weithredu ddechrau ym mis Gorffennaf 2018\. www.llyw.cymru/nyrsio

https://www.gov.wales/written-statement-recommendations-breastfeeding-task-and-finish-group

At the end of October, the consultation on the White Paper, *Striking the right balance:  proposals for a Welsh Language Bill* closed. Among the responses  received was one from the Public Services Ombudsman for Wales. This response was made public by the Ombudsman and has been the subject of some debate, not least during the evidence sessions on the Public Services Ombudsman (Wales) Bill currently before the Assembly. In his response, the Ombudsman made a proposal that the Ombudsman’s office should be responsible for handling complaints and investigations into alleged breaches of Welsh language standards which certain bodies are required to comply with in accordance with the Welsh Language (Wales) Measure 2011\. I have previously said, in response to questions from elected members in the Senedd and in committee, that I wished to consider this proposal in detail before making a decision whether to consult further. The proposal was not one of the options considered in the White Paper and therefore if we wished to pursue this option, I considered that a further consultation would be necessary. I have now had time to consider the Ombudsman’s proposal in some detail. On the surface, there is merit to the proposition. The Ombudsman is expert at dealing with complaints and handling investigations in a wide range of circumstances where public services have failed.  The evidence suggests ombudsmen are effective at achieving results and efficient in the way they conduct their business. In addition, it is an objective of the Welsh Government, set out in our long term strategy for the Welsh language, *Cymraeg 2050*, to normalise the Welsh language. Transferring functions relating to complaints and investigations into compliance with Welsh language standards to the Ombudsman would help to achieve this by treating complaints and investigations relating to the Welsh language in the same way as other complaints about public services.  I also had the opportunity to consider the position in Catalunya and the Basque Country, where the public ombudsmen are responsible for handling complaints about breaches of language rights in those countries.  These are powerful arguments which we should bear in mind for the future. However, when the Ombudsman’s proposal is considered in detail, a number of difficulties emerge.  UK government departments and some private bodies, notably utilities, are already included in the Measure and can be required to comply with standards. In the White Paper we expressed a clear intention to seek powers to extend the standards to any private sector body which falls within the Assembly’s legislative competence. Other considerations include the limitations on the Ombudsman’s powers when it comes to enforcement, and the fact that standards relate not only to services to the public, but also to the services which employers provide to their employees. If we were to act on the Ombudsman’s proposal, we would need to extend the scope of the Ombudsman’s powers significantly. At present, the Ombudsman’s jurisdiction only extends to devolved public services. This would need to be extended in order to include UK government departments and, potentially, any private sector body.  It would need to include services provided by employers to employees. We would need to consider enforcement powers for the Ombudsman or a complex arrangement involving either the proposed Commission, the Welsh Language Tribunal, or both. All in all, we would need to legislate for fundamental reforms to the Ombudsman’s remit and powers. I consider this would have implications much wider than Welsh language policy alone. Having considered the Ombudsman’s proposal in detail, I have decided the difficulties outweigh the benefits. Therefore, I shall not be pursuing it further and I will not be conducting a consultation on the proposal. It has, nevertheless, given us food for thought and I thank the Ombudsman for his valuable and stimulating contribution to the debate on Welsh language legislation. Next week I shall publish a report summarising the responses to the consultation on the White Paper, *Striking the right balance: proposals for a Welsh Language Bill* and the responses received.

Ar ddiwedd mis Hydref, daeth yr ymgynghoriad ar y Papur Gwyn, Taro’r cydbwysedd iawn: cynigion ar Bil y Gymraeg i ben. Ymhlith yr ymatebion a dderbyniwyd, cafwyd un gan Ombwdsmon Gwasanaethau Cyhoeddus Cymru. Gwnaeth yr Ombwdsmon yr ymateb hwn yn gyhoeddus ac mae wedi bod yn destun peth ddadlau, yn enwedig yn ystod y sesiynau tystiolaeth ar Fil Ombwdsmon Gwasanaethau Cyhoeddus (Cymru) sydd gerbron y Cynulliad ar hyn o bryd. Yn ei ymateb, cynigodd yr Ombwdsmon  y dylai swyddfa'r Ombwdsmon fod yn gyfrifol am ymdrin â chwynion ac ymchwiliadau i achosion honedig o dorri Safonau’r Gymraeg y mae’n rhaid i gyrff penodol gydymffurfio â hwy yn unol â Mesur y Gymraeg (Cymru) 2011\. Rwyf wedi dweud eisoes, mewn ymateb i gwestiynau gan aelodau etholedig yn y Senedd ac mewn pwyllgor, fy mod yn dymuno ystyried y cynnig hwn yn fanwl cyn gwneud penderfyniad p’un a ddylid ymgynghori ymhellach. Nid oedd y cynnig yn un o'r opsiynau a ystyriwyd yn y Papur Gwyn ac felly pe byddwn ni’n dymuno mynd ar drywydd yr opsiwn hwn, roeddwn o'r farn y byddai angen ymgynghoriad pellach. Rwyf bellach wedi cael amser i ystyried cynnig yr Ombwdsmon yn fanwl. Ar yr wyneb, mae rhinwedd i'r cynnig. Mae'r Ombwdsmon yn arbenigwr mewn ymdrin â chwynion a chynnal ymchwiliadau mewn amrywiaeth eang o amgylchiadau lle mae gwasanaethau cyhoeddus wedi methu. Mae’r dystiolaeth yn awgrymu bod ombwdsmyn yn effeithiol yn sicrhau canlyniadau ac yn effeithlon yn y ffordd y maent yn cynnal eu busnes. Yn ogystal, mae'n un o amcanion Llywodraeth Cymru, sydd wedi’i nodi yn ein strategaeth tymor hir ar y Gymraeg, Cymraeg 2050, i normaleiddio'r Gymraeg. Byddai trosglwyddo swyddogaethau sy’n ymwneud â chwynion ac ymchwiliadau i gydymffurfio â safonau’r Gymraeg i’r Ombwdsmon yn helpu i gyflawni hyn drwy ymdrin â chwynion ac ymchwiliadau am y Gymraeg yn yr un modd â chwynion am wasanaethau cyhoeddus eraill. Cefais hefyd gyfle i ystyried y sefyllfa yng Nghatalwnia a Gwlad y Basg, lle mae ombwdsmyn cyhoeddus yn gyfrifol am ymdrin â chwynion am achosion o dorri hawliau iaith yn y gwledydd hynny. Mae'r rhain yn ddadleuon grymus y dylwn ni gadw mewn cof ar gyfer y dyfodol. Fodd bynnag, pan ystyrir cynnig yr Ombwdsmon yn fanwl, mae nifer o anawsterau yn dod i'r amlwg. Mae adrannau Llywodraeth y DU a rhai cyrff preifat, yn enwedig cwmnïau cyfleustodau, eisoes wedi'u cynnwys yn y Mesur ac y gellir ei gwneud yn ofynnol iddynt gydymffurfio â safonau. Yn ogystal, yn y Papur Gwyn gwnaethom fynegi bwriad clir i geisio pwerau i ymestyn y safonau i unrhyw gorff yn y sector preifat sy'n dod o fewn cymhwysedd deddfwriaethol y Cynulliad. Mae ystyriaethau eraill yn cynnwys cyfyngiadau ar bwerau'r Ombwdsmon pan ddaw i orfodi, a'r ffaith bod safonau’n ymwneud nid yn unig â gwasanaethau i'r cyhoedd, ond hefyd i wasanaethau y mae cyflogwyr yn darparu i'w cyflogeion. Pe byddem yn gweithredu ar gynnig yr Ombwdsmon, byddai angen i ni ymestyn cwmpas pwerau'r Ombwdsmon yn sylweddol. Ar hyn o bryd, mae awdurdodaeth yr Ombwdsmon yn ymestyn i wasanaethau cyhoeddus datganoledig yn unig. Byddai hyn angen newid er mwyn cynnwys adrannau Llywodraeth y DU ac, o bosibl, unrhyw gorff yn y sector preifat. Byddai angen i’w awdurdodaeth gynnwys gwasanaethau a ddarperir gan gyflogwyr i gyflogeion. Byddai angen i ni ystyried rhoi pwerau gorfodi’r Ombwdsmon neu drefniant cymhleth a fyddai’n cynnwys naill ai’r Comisiwn arfaethedig, Tribiwnlys y Gymraeg, neu'r ddau. Ar y cyfan, byddai angen deddfu ar gyfer diwygiadau sylfaenol i gylch gwaith a phwerau’r Ombwdsmon. Rwy’n ystyried  y byddai yn creu goblygiadau ymhell y tu hwnt i bolisi’r Gymraeg yn unig. Ar ôl ystyried cynnig yr Ombwdsmon yn fanwl, yr wyf wedi penderfynu bod yr anawsterau yn drech na’r buddion. Felly, ni fyddaf yn dilyn hyn ymhellach a ni fyddaf yn cynnal ymgynghoriad ar y cynnig. Mae’r cynnig, serch hynny, wedi bod yn rhywbeth i ni gnoi cil arno ac rwy’n diolch i'r Ombwdsmon am ei gyfraniad gwerthfawr ac am ysgogi dadl ar ddeddfwriaeth y Gymraeg. Yr wythnos nesaf byddaf yn cyhoeddi adroddiad yn crynhoi’r ymatebion i'r ymgynghoriad ar y Papur Gwyn, ‘Taro’r cydbwysedd iawn: cynigion ar gyfer Bil y Gymraeg’ a'r ymatebion a ddaeth i law.

https://www.gov.wales/written-statement-public-services-ombudsman-wales-response-white-paper-proposed-welsh-language-bill

On 8 May 2018, the Cabinet Secretary for Health and Social Services made an oral statement in the Siambr on: The Report of the Welsh Task and Finish Group to Review the Use of Vaginal Synthetic Mesh (external link).

Ar 8 Mai 2018, gwnaeth y Ysgrifennydd y Cabinet dros Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol ddatganiad llafar yn y Siambr ar: Adroddiad y Grŵp Gorchwyl a Gorffen ar gyfer Adolygu'r Defnydd o Rwyllau Synthetig Gweiniol (dolen allanol).

https://www.gov.wales/oral-statement-report-welsh-task-and-finish-group-review-use-vaginal-synthetic-mesh

On 10 July 2018, Julie James, Leader of the House and Chief Whip made an oral statement in the Siambr on: The Review of Gender Equality (external link).

Ar 10 Gorffennaf 2018, gwnaeth y Julie James, Arweinydd y Tŷ a'r Prif Chwip Ddatganiad Llafar yn y Siambr ar: Adolygiad o Gydraddoldeb Rhywiol (dolen allanol).

https://www.gov.wales/oral-statement-review-gender-equality

  There is a good tradition of multi\-agency emergency planning in Wales. I want to exercise these powers appropriately to build upon this solid foundation to continue to strengthen our preparedness for the challenges ahead. On policy, we now have an opportunity to develop our own guidance and regulations in relation to the various civil contingencies functions but I want to ensure that this is taken forward in close collaboration with emergency services, local authorities, NHS and other responder agencies. How these functions will be exercised in practice will be an evolving process. I want to work closely with Local Resilience Forums and individual responder agencies to understand where the new powers can add value. I want to obtain assurance of consistent and acceptable performance standards being maintained across devolved services in relation to the duties under this Act. I wish to look at ways we can move away from a self\-assessment scrutiny process to one where Welsh Government takes a more active role in the performance management of devolved services. There are compelling arguments at this time for Welsh Government to exercise greater devolved responsibility over civil contingencies in Wales. At a time where the threat of terrorism remains high, cyber attacks are becoming more frequent and the impact of climate change is expected to increase the risk of flooding and other hazards, it is more important than ever that Welsh Ministers have appropriate powers to shape how Wales prepares itself for these risks. Powers under Part 2 of the Act will not be transferred. This Part of the Act deals specifically with Emergency Powers which the UK Government reserves on a UK basis. No functions will be transferred to Welsh Ministers which will allow them to have powers over the Police or National Security under the Act. Welsh Ministers will not have the power to change the meaning of an emergency under Section 1 of the Act. This reflects the reserved position on policing in Wales and avoids the potential for a situation to arise where there could be a difference between the police and devolved Welsh responders in understanding what constitutes an emergency. Welsh Ministers will now have powers to issue guidance in relation to the civil contingency duties, monitor compliance of the duties of devolved services under the Act and to enforce duties under the Act by way of proceedings in court. Additionally, after consultation with a Minister of the Crown, Welsh Ministers will be able to make regulations, orders and directions in relation to devolved responders, and to make an order amending the list of responder organisations that fall within devolved competence. Evidence provided by the Wales Audit Office, the Public Accounts Committee and the Report of the Commission on Devolution in Wales, all showed that the statutory position on civil contingencies was complex and confusing.  Changes were necessary to provide a clear understanding on roles and responsibilities and to strengthen strategic oversight of the legislation. This transfer creates an opportunity to provide a less ambiguous constitutional platform from which to develop preparedness across all agencies and so strengthen resilience against the growing risks. It is the most effective way of clarifying accountability and it recognises the Welsh Ministers’ existing de facto role and the co\-ordination function the Welsh Government undertakes. Existing UK legislation provides Welsh Ministers very limited formal powers in respect of civil contingencies but this has not prevented us from exercising a de facto leadership and co\-ordination role. This is evidenced by the work of the Wales Resilience Forum, which I chair, and its relationship with the four Local Resilience Fora and individual agencies, all working together to strengthen our ability to respond effectively to emergencies. In exercising these functions, Welsh Ministers will be able to play a more influential role in setting the direction and delivery of civil contingencies in Wales. This not only includes developing policy which is more appropriate to Wales but also, being able to provide greater support to the devolved agencies delivering those services. In a written statement 19 June 2018, I confirmed that the Welsh Ministers (Transfer of Functions) Order 2018 had come into force from 24 May. This was part of the package of reforms to Wales’ constitutional settlement under the Wales Act 2017 and included the transfer of the executive functions under Part 1 of the Civil Contingencies Act 2004\.        

Mae gan Gymru draddodiad da o gynllunio amlasiantaethol ar gyfer argyfyngau. Rydw i am arfer y pwerau hyn yn briodol i adeiladu ar y sylfaen gadarn hon er mwyn parhau i gryfhau ein parodrwydd ar gyfer y sialensiau o'n blaen. O ran polisi, mae gennym bellach gyfle i ddatblygu ein canllawiau a'n rheoliadau ein hunain mewn perthynas ag amrywiol swyddogaethau argyfyngau sifil posib, ond rydw i am sicrhau bod hyn yn cael ei ddatblygu mewn cydweithrediad agos gyda'r gwasanaethau brys, awdurdodau lleol, y GIG ac asiantaethau eraill sy'n ymateb. Bydd y ffordd y mae'r swyddogaethau hyn yn cael eu harfer yn ymarferol yn broses sy'n esblygu. Rydw i am weithio'n agos gyda Fforymau Lleol Cymru Gydnerth ac asiantaethau ymateb unigol i ddeall sut gall y pwerau newydd ychwanegu gwerth. Rydw i am gael sicrwydd bod safonau perfformiad cyson a derbyniol yn cael eu cynnal ar draws y gwasanaethau datganoledig mewn perthynas â dyletswyddau dan y Ddeddf hon. Rydw i am edrych ar ffyrdd o symud oddi wrth broses graffu drwy hunanasesiad i drefn lle mae Llywodraeth Cymru yn cymryd rhan fwy gweithredol wrth reoli perfformiad gwasanaethau datganoledig. Ceir dadleuon cryf ar hyn o bryd dros weld Llywodraeth Cymru yn arfer mwy o gyfrifoldeb dros argyfyngau sifil posib yng Nghymru. Ar adeg pan fo bygythiad terfysgaeth yn parhau i fod yn uchel, seiber ymosodiadau yn dod yn amlach a disgwyl i'r newid yn yr hinsawdd arwain at fwy o berygl o lifogydd a pheryglon eraill, mae'n bwysicach nag erioed i Weinidogion Cymru gael pwerau priodol i lunio'r ffordd y mae Cymru'n paratoi ei hun ar gyfer y peryglon hyn. Ni fydd pwerau dan Ran 2 o'r Ddeddf yn cael eu trosglwyddo. Mae'r rhan hon o'r Ddeddf yn ymdrin yn benodol â'r Pwerau Argyfwng y mae Llywodraeth y DU yn eu cadw yn ôl ledled y DU. Ni fydd unrhyw swyddogaethau yn cael eu trosglwyddo i Weinidogion Cymru sy'n caniatáu iddynt gael pwerau dros yr Heddlu na Diogelwch Gwladol dan y Ddeddf. Ni fydd Gweinidogion Cymru yn cael y pŵer i newid ystyr argyfwng dan Adran 1 o'r Ddeddf. Mae hyn yn adlewyrchu'r sefyllfa bod heddlua yng Nghymru yn fater sydd wedi'i gadw yn ôl, ac mae'n osgoi'r potensial o weld sefyllfa'n codi lle gallai'r heddlu ac ymatebwyr datganoledig Cymru fod â dealltwriaeth wahanol o'r hyn sy'n cyfrif fel argyfwng. Bydd gan Weinidogion Cymru bwerau bellach i gyhoeddi canllawiau mewn perthynas â dyletswyddau argyfyngau sifil posib, monitro cydymffurfiaeth dyletswyddau gwasanaethau datganoledig dan y Ddeddf a gosod cosbau ar gyfer diffyg cydymffurfiaeth. Ar ben hynny, ar ôl ymgynghori gyda Gweinidog y Goron, bydd modd i Weinidogion Cymru wneud rheoliadau, gorchmynion a chyfarwyddiadau mewn perthynas ag ymatebwyr datganoledig, a gwneud gorchymyn yn diwygio'r rhestr o sefydliadau ymateb sy'n syrthio o fewn cymhwysedd datganoledig. Mae tystiolaeth a ddarparwyd gan Swyddfa Archwilio Cymru, y Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus ac Adroddiad y Comisiwn ar Ddatganoli yng Nghymru oll yn dangos bod y safbwynt statudol ar argyfyngau sifil posib yn gymhleth ac yn ddryslyd. Roedd angen newidiadau er mwyn darparu dealltwriaeth glir o swyddogaethau a chyfrifoldebau ac i gryfhau trosolwg strategol o'r ddeddfwriaeth. Mae'r trosglwyddiad hwn yn cynnig cyfle i ddarparu llwyfan cyfansoddiadol llai annelwig ar gyfer datblygu parodrwydd ar draws pob asiantaeth, a chryfhau'r gallu i wrthsefyll peryglon cynyddol. Dyma'r ffordd fwyaf effeithiol o egluro atebolrwydd, ac mae'n cydnabod swyddogaeth de facto bresennol Gweinidogion Cymru a swyddogaeth gydlynu Llywodraeth Cymru. Mae deddfwriaeth bresennol y DU yn darparu pwerau ffurfiol cyfyngedig iawn i Weinidogion Cymru mewn perthynas ag argyfyngau sifil posib, ond nid yw hyn wedi ein hatal rhag arfer swyddogaeth arwain a chydlynu de facto. Gellir gweld hyn drwy waith Fforwm Cymru Gydnerth, dan fy nghadeiryddiaeth i, a'i berthynas â phedwar Fforwm Lleol Cymru Gydnerth ac asiantaethau unigol, pob un yn cydweithio i gryfhau ein gallu i ymateb yn effeithiol i argyfyngau. Wrth arfer y swyddogaethau hyn, bydd modd i Weinidogion Cymru chwarae rhan fwy dylanwadol yn gosod cyfeiriad cynlluniau argyfyngau sifil posib a'u cyflawni yng Nghymru. Yn ogystal â datblygu polisi sy'n fwy priodol i Gymru, mae hefyd yn cynnwys medru darparu mwy o gymorth i asiantaethau datganoledig sy'n darparu'r gwasanaethau hynny. Mewn datganiad ysgrifenedig dyddiedig 19 Mehefin 2018, cadarnhawyd bod Gorchymyn Gweinidogion Cymru (Trosglwyddo Swyddogaethau) 2018 wedi dod i rym ar 24 Mai. Roedd hyn yn rhan o becyn o welliannau i setliad cyfansoddiadol Cymru dan Ddeddf Cymru 2017, ac yn cynnwys trosglwyddo swyddogaethau gweithrediaeth dan Ran 1 o Ddeddf Argyfyngau Sifil Posibl 2004\.

https://www.gov.wales/written-statement-transfer-executive-functions-under-part-1-civil-contingencies-act-2004

On 1 May 2018, the Cabinet Secretary for Finance made an oral statement in the Siambr on: The Wales Infrastructure Investment Plan Mid\-Point Review 2018 (external link).

Ar 1 Mai 2018, gwnaeth y Ysgrifennydd y Cabinet dros Gyllid ddatganiad llafar yn y Siambr ar: Adolygiad Man Canol Cynllun Buddsoddi yn Seilwaith Cymru 2018 (dolen allanol).

https://www.gov.wales/oral-statement-wales-infrastructure-investment-plan-mid-point-review-2018

On 26 June 2018, the Cabinet Secretary for Economy and Transport made an Oral Statement in the Siambr on: The Swansea Bay Tidal Lagoon (external link).

Ar 26 Mehefin 2018, gwnaeth y Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Economi a Thrafnidiaeth Ddatganiad Llafar yn y Siambr ar: Morlyn Llanw Bae Abertawe (dolen allanol).

https://www.gov.wales/oral-statement-swansea-bay-tidal-lagoon

On 16 October 2018, the Cabinet Secretary for Local Government and Public Services made an Oral Statement in the Siambr on: The Valleys Regional Park (external link).

Ar 16 Hydref 2018, gwnaeth Ysgrifennydd y Cabinet dros Lywodraeth Leol a Gwasanaethau Cyhoeddus Datganiad Llafar yn y Siambr ar: Parc Rhanbarthol y Cymoedd (dolen allanol).

https://www.gov.wales/oral-statement-valleys-regional-park

On 6 February 2018, the First Minister made an oral statement in the Siambr on: Trade Policy \- The Issues for Wales (external link).

Ar 18 Chwefror 2018, gwnaeth y Prif Gweinidog Ddatganiad Lafar yn y Siambr: Y Polisi Masnach: Materion Cymru (dolen allanol).

https://www.gov.wales/oral-statement-trade-policy-issues-wales

On 22 June, together with the Minister for Environment, I represented the Welsh Government at the thirtieth Summit of the British\-Irish Council (BIC) in Guernsey.  The Summit was chaired by Deputy Gavin St Pier, Chief Minister of the Government of Guernsey.   The Summit was attended by lead Ministers from the other BIC Member Administrations including: • An Taoiseach, Leo Varadkar TD, of the Irish Government • Chancellor of the Duchy of Lancaster and Minister for the Cabinet Office, Rt Hon David Lidington MP • First Minister of Scotland, Rt Hon Nicola Sturgeon • Isle of Man’s Chief Minister, Hon Howard Quayle MHK • Chief Minister of the Government of Jersey, Senator John Le Fondré The British\-Irish Council Summit is an important opportunity for Member Administrations to collaborate and share good practice on the common issues we face.  This Summit provided an opportunity for Member Administrations to consider the priorities of the Council’s Members and to update the Council on their activity in relation to the UK’s exit from the European Union (EU). The Summit opened with a Ministerial meeting of the BIC Environment work sector which focussed on Marine Environment with three priority areas:\- • Tackling marine litter • Biodiversity and Marine Protected Areas • Ocean Acidifications The Minister for Environment, Hannah Blythyn AM, represented Wales and reported back to the Summit meeting on the actions we are taking to address the priority areas above  She spoke about her ambition to make Wales the first refill nation and our commitment to support communities to reduce, reuse and recycle plastics to stop plastics from entering our environment.  The Minister highlighted the importance of not only tackling waste at source but to also consider what happens at the end of the lifecycle of the waste we produce. The Minister also spoke of our commitment to the Marine Protected Area Network and our duty in Wales to consider biodiversity in everything we do. There followed a discussion about the latest political developments.  The Council received an update on engagements between the governments and parties in Northern Ireland. Ministers also updated the Council on their activity in relation to the UK’s exit from the European Union particularly in relation to economy and trade, free movement of goods and people, the Common Travel Area, and relations with the EU. The key discussion points for the thirtieth Summit were published in a joint Communiqué. https://www.britishirishcouncil.org/sites/default/files/communiqués/Thirtieth Summit Comminique \- Guernsey\_3\.pdf       

Ar 22 Mehefin, ynghyd â Gweinidog yr Amgylchedd, cynrychiolais Lywodraeth Cymru yn negfed Uwchgynhadledd ar hugain y Cyngor Prydeinig\-Gwyddelig yn Guernsey. Cadeiriwyd yr Uwchgynhadledd gan y Dirprwy Gavin St Pier, Prif Weinidog Llywodraeth Guernsey. Roedd Gweinidogion arweiniol o Aelod\-weinyddiaethau eraill y Cyngor yn bresennol yn yr Uwchgynhadledd. Roedd y rhain yn cynnwys: • An Taoiseach, Leo Varadkar TD, o Lywodraeth Iwerddon • Canghellor Dugiaeth Caerhirfryn a Gweinidog Swyddfa'r Cabinet, y Gwir Anrhydeddus David Lidington AS • Prif Weinidog yr Alban, y Gwir Anrhydeddus Nicola Sturgeon • Prif Weinidog Llywodraeth Ynys Manaw, yr Anrhydeddus Howard Quayle MHK • Prif Weinidog Llywodraeth Jersey, y Seneddwr John Le Fondré Mae Uwchgynhadledd y Cyngor Prydeinig\-Gwyddelig yn gyfle pwysig i’r Aelod\-weinyddiaethau gydweithio a rhannu arferion da ynghylch y materion cyffredin rydym yn eu hwynebu. Roedd yr Uwchgynhadledd hon yn gyfle i'r Aelod\-weinyddiaethau ystyried blaenoriaethau Aelodau'r Cyngor ac i roi'r wybodaeth ddiweddaraf i'r Cyngor ynghylch y gweithgarwch mewn perthynas ag ymadawiad y DU â'r Undeb Ewropeaidd (UE). Agorodd yr Uwchgynhadledd gyda chyfarfod Gweinidogion o sector gwaith Amgylchedd y Cyngor a oedd yn canolbwyntio ar yr Amgylchedd Morol gyda thri maes blaenoriaeth:\- • Mynd i'r afael â sbwriel môr • Bioamrywiaeth ac Ardaloedd Morol Gwarchodedig • Asideiddio'r Moroedd Roedd Gweinidog yr Amgylchedd, Hannah Blythyn AC yn cynrychioli Cymru ac adroddodd yn ôl i gyfarfod yr Uwchgynhadledd ar y camau rydym yn eu cymryd i fynd i'r afael â'r meysydd blaenoriaeth uchod. Siaradodd am ein uchelgais i Gymru fod y genedl ail\-lenwi gyntaf a'r ymrwymiad i gefnogi cymunedau i leihau, ailddefnyddio ac ailgylchu deunyddiau plastig i'w rhwystro rhag cyrraedd yr amgylchedd. Nododd y Gweinidog bwysigrwydd mynd i'r afael â gwastraff ynghyd ag ystyried yr hyn sy'n digwydd ar ddiwedd cylch bywyd y gwastraff a gynhyrchwn. Siaradodd y Gweinidog hefyd am ein hymrwymiad i'r Rhwydwaith Ardaloedd Morol Gwarchodedig a'n dyletswydd yng Nghymru i ystyried bioamrywiaeth ym mhopeth a wnawn. Yn dilyn hynny cafwyd trafodaeth am y datblygiadau gwleidyddol diweddaraf. Cafodd y Cyngor yr wybodaeth ddiweddaraf am y cyfarfodydd rhwng y llywodraethau a'r pleidiau yng Ngogledd Iwerddon. Bu'r Gweinidogion hefyd yn rhoi'r wybodaeth ddiweddaraf i'r Cyngor am eu gweithgarwch mewn perthynas ag ymadawiad y DU â'r UE, yn enwedig mewn perthynas â'r economi a masnachu, yr hawl i bobl a nwyddau symud yn rhydd, yr Ardal Deithio Gyffredin a'r berthynas â'r UE. Cyhoeddwyd prif bwyntiau trafod y degfed Uwchgynhadledd ar hugain mewn hysbysiad ar y cyd. https://www.britishirishcouncil.org/sites/default/files/communiqués/Thirtieth Summit Comminique \- Guernsey\_3\.pdf 

https://www.gov.wales/written-statement-thirtieth-summit-british-irish-council

On 9 January 2018, Jeremy Miles, Counsel General made an Oral Statement in the Siambr on: The Welsh Government Prosecution Code (external link).

Ar 9 Ionawr 2018, gwnaeth y Jeremy Miles, Cwnsler Cyffredinol Ddatganiad Llafar yn y Siambr ar: Ymgynghoriad ar God Erlyn Llywodraeth Cymru (dolen allanol).

https://www.gov.wales/oral-statement-welsh-government-prosecution-code

The Wales Act 2017 (the Act) received Royal Assent on 31 January 2017, with most of its provisions coming into effect on the Principal Appointed Day, 1 April 2018\. The Act forms the basis of a package of reforms to Wales’ constitutional settlement, which also includes a transfer to the Welsh Ministers of a number of functions that currently sit with UK Ministers, in part as a consequence of the devolution of legislative competence in the Act. The Welsh Ministers (Transfer of Functions) Order 2018 was made on 23 May 2018, and came into force on 24 May 2018\. The Order • transfers functions from Ministers of the Crown to Welsh Government Ministers that fall within legislative competence as a result of the Wales Act 2017; • transfers functions from Ministers of the Crown to Welsh Government Ministers that are already within competence, but have not previously been transferred; and • transfers functions in Part I of the Civil Contingencies Act 2004\. The Transfer of Functions Order represents an important step forward towards aligning the legislative competence of the Assembly with the executive competence of the Welsh Ministers.  The Order transfers to the Welsh Ministers functions in Part I of the Civil Contingencies Act 2004, functions relating to Teachers’ Pay and Conditions, and to Elections, as well as a number of other functions. The Order is available at this link: https://www.legislation.gov.uk/uksi/2018/644/pdfs/uksi\_20180644\_en.pdf 

Cafodd Deddf Cymru 2017 (y Ddeddf) Gydsyniad Brenhinol ar 31 Ionawr 2017 a daeth mwyafrif ei darpariaethau i rym ar y Prif Ddiwrnod Penodedig, sef 1 Ebrill 2018\. Mae'r Ddeddf yn sylfaen i becyn o ddiwygiadau i setliad cyfansoddiadol Cymru, sydd hefyd yn cynnwys trosglwyddo i Weinidogion Cymru amryw o swyddogaethau sydd gan Weinidogion y DU ar hyn o bryd, yn rhannol o ganlyniad i ddatganoli cymhwysedd deddfwriaethol yn y Ddeddf. Gwnaed Gorchymyn Gweinidogion Cymru (Trosglwyddo Swyddogaethau) 2018 ar 23 Mai 2018, a daeth i rym ar 24 Mai 2018\. Mae'r Gorchymyn yn • trosglwyddo oddi wrth Weinidogion y Goron i Weinidogion Llywodraeth Cymru swyddogaethau sydd o fewn cymhwysedd deddfwriaethol o ganlyniad i Ddeddf Cymru 2017 • trosglwyddo oddi wrth Weinidogion y Goron i Weinidogion Llywodraeth Cymru  swyddogaethau sydd eisoes o fewn cymhwysedd, ond nad ydynt wedi’u trosglwyddo cyn hyn • trosglwyddo swyddogaethau yn Rhan I o Ddeddf Argyfyngau Sifil Posibl 2004\. Mae’r Gorchymyn Trosglwyddo Swyddogaethau yn gam pwysig tuag at gysoni cymhwysedd deddfwriaethol y Cynulliad â chymhwysedd gweithredol Gweinidogion Cymru. Mae’r Gorchymyn yn trosglwyddo i Weinidogion Cymru swyddogaethau yn Rhan 1 o Ddeddf Argyfyngau Sifil Posibl 2004, swyddogaethau’n ymwneud â Thâl ac Amodau Athrawon a rhai’n ymwneud ag Etholiadau, yn ogystal â nifer o swyddogaethau eraill. Gellir gweld y Gorchymyn drwy'r ddolen isod: https://www.legislation.gov.uk/uksi/2018/644/pdfs/uksi\_20180644\_en.pdf    

https://www.gov.wales/written-statement-welsh-ministers-transfer-functions-order-2018

On 26 June 2018, Hannah Blythyn, Minister for the Environment made an oral statement in the Siambr on: The Woodland Strategy (external link).

Ar 26 Mehefin 2018, gwnaeth y Hannah Blythyn, Gweinidog yr Amgylchedd Ddatganiad Llafar yn y Siambr ar: Y Strategaeth Goetiroedd (dolen allanol).

https://www.gov.wales/oral-statement-woodland-strategy

On 23 October 2018, the Minister for Welsh Language and Lifelong Learning made an oral statement in the Siambr on: The Welsh\-language Technology Action Plan (external link).

Ar 23 Hydref 2018, gwnaeth y Gweinidog y Gymraeg a Dysgu Gydol Oes ddatganiad lafar yn y Siambr: Cynllun Gweithredu Technoleg Gymraeg (dolen allanol).

https://www.gov.wales/oral-statement-welsh-language-technology-action-plan

On 23 January 2018, the Cabinet Secretary for Economy and Transport made an Oral Statement in the Siambr on: Transport for Wales (external link).

Ar 23 Ionawr 2018, gwnaeth y Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Economi a Thrafnidiaeth Ddatganiad Llafar yn y Siambr ar: Trafnidiaeth Cymru (dolen allanol).

https://www.gov.wales/oral-statement-transport-wales

The Chancellor of the Exchequer presented the UK Autumn Budget yesterday. Ahead of yesterday’s Budget, I called for the UK Government to take concrete action to end austerity and increase public spending to meet the growing demands for public services. Despite the Chancellor’s claims, the UK Budget provides no evidence austerity is over. It will do little to improve the lives and livelihoods of people in Wales; do little to ease the pressures on frontline services or repair the damage inflicted by a decade of cuts. As a result of the measures the Chancellor announced yesterday, the funding Wales receives from the block grant will increase by £554\.8m in cash terms between 2018\-19 and 2020\-21\. This includes an additional £25m as a result of the funding floor we secured as part of the fiscal framework agreed in 2016\.   Even with this additional funding, the Welsh Government’s budget will remain 5% lower in real terms in 2019\-20 than it was in 2010\-11, equivalent to £850m less to spend on public services. While it appears our revenue budget will increase by £486m over the period 2018\-19 to 2019\-20; this includes the previously\-announced consequential funding for the NHS as part of the 70th anniversary celebrations. In July we believed that there would be £365m available to invest in NHS services in Wales next year. Now, more than half of this funding has already been spent by the UK Government on pay and pension decisions it has taken. Moreover, in yesterday’s Budget a further £32m was cut from that consequential. The result is that the amount of money available to invest in decisions made here in Wales has been reduced to £165m. The Budget was a missed opportunity for the UK Government to provide clarity on its pension changes to the discount rate (SCAPE). The Welsh Government shares the concerns of others in the public sector that these changes risk diverting further funding from frontline services. The UK Government is responsible for these changes and must ensure they are fully funded. The Welsh Government is writing, jointly with the other devolved administrations, to call for these pension changes to be fully funded as a matter of urgency by HM Treasury. There remains significant pressure on the resources available to the Welsh Government to invest in infrastructure and we welcome the UK Government’s restated intention to review our borrowing powers in line with the calls we have made. The Chancellor spoke of unleashing investment to drive our future prosperity but the reality of yesterday’s announcement means our capital budget in Wales will increase by just £2\.6m in 2019\-20 – there will be an additional £68\.4m in capital over the period 2018\-19 to 2020\-21\. On a like\-for\-like basis our capital budget will be 10% lower in real terms at the end of the decade than it was at the start. The Welsh Government has long championed a growth deal for North Wales and has been actively engaged in the ongoing work to secure a deal which is right for the people, communities and businesses of North Wales. The UK Government’s unilateral announcement yesterday is disappointing as it falls some way short of what we and the people of North Wales have been expecting and working hard towards. We remain fully committed to delivering this potentially transformative growth deal and will continue to work to get the package and direction right for North Wales.   Looking at the wider implications of the Autumn Budget for Wales, we have repeatedly raised concerns about the UK Government’s damaging welfare reforms and cuts. This was echoed by the Equality and Human Rights Commission in its report published earlier this year. The tax changes announced by the Chancellor are regressive in nature. Higher rate tax payers in Wales will be more than £800 a year better off as a result. Basic rate taxpayers will gain up to a maximum of only £130\. With most benefits continuing to be frozen at their 2015 level, many of the poorest families who are dependent on the benefit system will gain not a penny. While the UK Government has taken steps in its Budget to soften the blow of its previously\-announced plans, including an increase of £1,000 a year to work allowances within Universal Credit to enable people to earn more before their benefit entitlement is reduced; this does not go far enough. We need a clear timeline for the Universal Credit roll\-out in Wales so people have guarantees about transitional protection arrangements and how this will be aided by the additional £1bn announced yesterday. A timetable will also help families to plan for change and ensure they receive the support they rely on in a timely manner. The Welsh Government continues to call for air passenger duty (APD) to be devolved to Wales. Once again the UK Government has ignored the compelling independent evidence and calls for Wales to be treated in the same way as Northern Ireland and Scotland and for APD to be devolved to Wales to drive economic growth and promote Wales overseas. I will be looking to the UK Government to work with us to make meaningful progress on this matter. Following the UK Government’s call for evidence earlier this year on single\-use plastics, the Chancellor announced a number of taxation measures aimed at plastics manufacturers. We will look closely at the detail and work with the UK Government to assess the best way forward.   The Welsh Government remains committed to tackling unnecessary plastic use and the associated pollution it causes.  We will also continue to work with businesses and wider stakeholder community to develop our ideas and ensure their views are fed into the process.   Looking ahead, the Welsh Government’s budget is dependent on the broader outlook for UK public finances. Over the forecast period to 2023 growth is slightly upgraded but remains very sluggish by historical standards – an annual average of 1\.5% compared to historical trend increase of over 2%. On a per capita basis this is even lower – an average of 0\.9% over the forecast period. Similarly the forecast increase in real wages, while welcome, is low in historical terms.   Brexit continues to weigh on growth prospects for both Wales and the UK as whole. While the Chancellor spoke yesterday about the promise of more funding to come in the event of a good Brexit deal. The negotiations between the UK and the EU remains far from certain and the threat of a disruptive and disastrous no deal Brexit, which would hit Wales disproportionally hard, edges ever closer. Yesterday’s Budget means that the Welsh Government still faces hard choices in future years in delivering our priorities to protect our vital public services and invest in our economy. Austerity is not going to go away overnight. The reality is that there is a long way to go before the people of Wales are rewarded for the fruits of their hard work and the legacy of the UK Government’s failed policy of austerity will continue to cast a dark shadow for years to come. The Welsh Government will consider the impact of yesterday’s Budget on our own proposals before finalising the 2019\-20 Budget in December.  

Cyflwynodd Canghellor y Trysorlys Gyllideb y DU ar gyfer yr Hydref ddoe. Cyn Cyllideb ddoe, gelwais ar Lywodraeth y DU i gymryd camau gweithredu cadarn i roi terfyn ar gyni ac i gynyddu gwariant cyhoeddus i fodloni'r galw cynyddol am wasanaethau cyhoeddus. Er gwaethaf honiadau'r Canghellor, nid oes unrhyw dystiolaeth yng Nghyllideb y DU fod cyni ar ben. Ni wnaiff fawr ddim i wella bywydau a bywoliaeth pobl yng Nghymru; fawr ddim i liniaru'r pwysau ar wasanaethau cyhoeddus nac i leddfu'r niwed sydd wedi'i achosi gan ddegawd o doriadau. O ganlyniad i'r mesurau a gyhoeddwyd gan y Canghellor ddoe, bydd y cyllid y mae Cymru'n ei gael gan y grant bloc yn cynyddu  £554\.8 miliwn mewn termau arian parod rhwng 2018\-19 a 2020\-21\. Mae hyn yn cynnwys swm ychwanegol o £25 miliwn o ganlyniad i'r cyllid gwaelodol a gafodd ei sicrhau fel rhan o'r fframwaith cyllidol y cytunwyd arno yn 2016\.   Hyd yn oed gyda'r cyllid ychwanegol hwn bydd cyllideb Llywodraeth Cymru'n dal 5% yn is mewn termau real yn 2019\-20 nag oedd yn 2010\-11, sy'n cyfateb i £850 miliwn yn llai i'w wario ar wasanaethau cyhoeddus. Er ei bod yn ymddangos y bydd ein cyllideb refeniw yn cynyddu £486 miliwn dros y cyfnod 2018\-19 i 2019\-20, mae hyn yn cynnwys  y cyllid canlyniadol a gyhoeddwyd gynt ar gyfer y GIG fel rhan o ddathliadau pen\-blwydd y GIG yn 70 oed. Ym mis Gorffennaf roeddem yn credu y byddai £365 miliwn ar gael i’w fuddsoddi yng ngwasanaethau’r GIG yng Nghymru y flwyddyn nesaf. Erbyn hyn, mae mwy na hanner y cyllid hwn wedi’i wario gan Lywodraeth y DU ar benderfyniadau y mae wedi’u gwneud ar dâl a phensiynau. At hynny, cafodd £32 miliwn yn rhagor ei dorri o’r swm hwnnw yn y Gyllideb ddoe. O ganlyniad, mae’r arian sydd ar gael i’w fuddsoddi mewn penderfyniadaua wneir yma yng Nghymru wedi’i gwtogi i £165 miliwn. Mae Llywodraeth y DU wedi colli cyfle yn y Gyllideb i roi eglurder ar ei newidiadau pensiwn i'r gyfradd disgownt (SCAPE). Mae Llywodraeth Cymru'n rhannu pryderon pobl eraill yn y sector cyhoeddus bod perygl y gallai cyllid gael ei wyro ymhellach oddi wrth wasanaethau rheng flaen oherwydd y newidiadau hyn. Llywodraeth y DU sy'n gyfrifol am y newidiadau hyn a rhaid iddi sicrhau eu bod yn cael eu hariannu'n llawn. Mae Llywodraeth Cymru'n ysgrifennu, ar y cyd â'r gweinyddiaethau datganoledig eraill, i alw ar i'r newidiadau pensiwn hyn gael eu hariannu gan Drysorlys Ei Mawrhydi a hynny ar frys. Mae pwysau sylweddol o hyd ar yr adnoddau sydd ar gael i Lywodraeth Cymru i'w buddsoddi mewn seilwaith ac rydym yn croesawu’r bwriad a gafodd ei ailddatgan gan Lywodraeth y DU i adolygu ein pwerau benthyca yn unol â'r galwadau yr ydym wedi'u gwneud. Soniodd y Canghellor ddoe am ryddhau buddsoddiadau er mwyn hybu ein ffyniant yn y dyfodol, ond y gwirionedd yn sgil y cyhoeddiad ddoe yw mai dim ond £2\.6 miliwn o gynnydd fydd yn ein cyllideb gyfalaf yng Nghymru yn 2019\-20 – bydd £68\.4 miliwn o gyfalaf ychwanegol dros y cyfnod 2018\-19 i 2020\-21\. O gymharu tebyg â’i debyg, bydd ein cyllideb gyfalaf 10% yn is mewn termau real ar ddiwedd y degawd nag yr oedd ar ei ddechrau. Mae Llywodraeth Cymru wedi bod yn gefnogol iawn ers tro i fargen dwf ar gyfer y Gogledd, ac wedi bod yn ymwneud yn rhagweithiol â’r gwaith i sicrhau bargen sy’n iawn i bobl, cymunedau a busnesau’r Gogledd. Roedd  cyhoeddiad unochrog Llywodraeth y DU ddoe yn peri siom, gan nad oedd yn bodloni’r disgwyliadau, o bell ffordd, o ran yr hyn yr ydym ni a phobl y Gogledd wedi bod yn gweithio’n galed tuag ato. Rydyn ni’n parhau’n hollol ymrwymedig i sicrhau’r fargen dwf hon, a allai fod yn drawsnewidiol, a byddwn yn dal ati i weithio i sicrhau pecyn a’r cyfeiriad cywir i’r Gogledd. O edrych ar oblygiadau ehangach Cyllideb yr Hydref i Gymru, rydym wedi mynegi pryderon dro ar ôl tro am ddiwygiadau a thoriadau niweidiol Llywodraeth y DU i’r system les. Cafodd hyn ei ategu gan y Comisiwn Cydraddoldeb a Hawliau Dynol mewn adroddiad a gyhoeddwyd yn gynharach eleni. Mae’r newidiadau trethi a gyhoeddwyd gan y Canghellor yn rhai anflaengar. Bydd y trethdalwyr sy’n ennill y cyflogau mwyaf yng Nghymru ar eu hennill o fwy na £800 y flwyddyn yn eu sgil. Dim ond £130, ar y mwyaf, a gaiff trethdalwyr sy’n talu’r gyfradd sylfaenol. Gan y bydd y rhan fwyaf o fudd\-daliadau’n parhau wedi’u rhewi ar lefel 2015, ni fydd llawer o’r teuluoedd tlotaf sy’n dibynnu ar y system fudd\-daliadau yn cael ceiniog yn ychwanegol.   Mae Llywodraeth y DU wedi cymryd camau yn ei Chyllideb i leddfu ergyd y cynlluniau yr oedd wedi’u cyhoeddi’n gynharach. Mae hyn yn cynnwys cynnydd o £1,000 y flwyddyn yn y lwfansau gweithio o fewn y Credyd Cynhwysol fel bod modd i bobl ennill mwy cyn i’w hawl i fudd\-dal gael ei gwtogi; ond nid yw hyn yn mynd yn ddigon pell. Mae angen amserlen glir arnom ar gyfer cyflwyno’r Credyd Cynhwysol yng Nghymru, fel y gellir rhoi sicrwydd i bobl ynglŷn â’r trefniadau diogelu yn ystod y cyfnod pontio a’r modd y bydd y £1 biliwn ychwanegol a gyhoeddwyd ddoe o gymorth yn hyn o beth. Byddai amserlen hefyd yn helpu teuluoedd i gynllunio ar gyfer newid, ac yn sicrhau bod y cymorth y maent yn dibynnu arno yn cael ei roi iddynt mewn modd amserol. Mae Llywodraeth Cymru yn parhau i alw ar i’r doll teithwyr awyr gael ei datganoli i Gymru. Unwaith yn rhagor, mae Llywodraeth y DU wedi anwybyddu’r dystiolaeth annibynnol rymus a’r galwadau ar i Gymru gael ei thrin yn yr un ffordd â Gogledd Iwerddon a’r Alban drwy ddatganoli’r doll teithwyr awyr er mwyn hybu twf economaidd a hyrwyddo Cymru dramor. Byddaf yn disgwyl i Lywodraeth y DU weithio gyda ni i sicrhau cynnydd ystyrlon ar y mater hwn. Yn dilyn cais Llywodraeth y DU am dystiolaeth yn gynharach eleni mewn perthynas â deunyddiau plastig untro, cyhoeddodd y Canghellor amryw o fesurau trethiant wedi’u targedu at wneuthurwyr plastig. Byddwn yn edrych yn agos ar y manylion ac yn gweithio gyda Llywodraeth y DU i asesu’r ffordd orau i symud ymlaen.   Mae Llywodraeth Cymru wedi ymrwymo o hyd i roi terfyn ar ddefnydd dianghenraid o blastig a’r llygredd a achosir gan hyn. Byddwn yn parhau i weithio hefyd gyda busnesau a rhanddeiliaid yn fwy eang i ddatblygu ein syniadau a sicrhau bod eu safbwynt hwythau yn cael eu bwydo i’r broses.   Gan edrych at y dyfodol, mae cyllideb Llywodraeth Cymru yn ddibynnol ar y rhagolwg ar gyfer cyllid cyhoeddus y DU yn fwy cyffredinol. Rhagwelir y bydd y twf yn yr economi yn cynyddu ychydig yn y cyfnod hyd at 2023, ond bydd yn parhau’n araf o gymharu â’r hyn a welwyd yn y gorffennol. Rhagwelir twf o 1\.5% ar gyfartaledd y flwyddyn o gymharu â’r tueddiad yn y gorffennol o dros 2%. Fesul pen y boblogaeth, mae hyn yn is eto hyd yn oed, sef 0\.9% ar gyfartaledd dros gyfnod y rhagolygon. Yn yr un modd, mae’r cynnydd a ragwelir mewn cyflogau gwirioneddol yn cael ei groesawu, ond mae’n isel o gymharu â’r hyn a welwyd yn y gorffennol hefyd.   Mae Brexit yn parhau i bwyso ar y rhagolygon twf ar gyfer Cymru a’r DU yn gyfan. Siaradodd y Canghellor ddoe am addewid o fwy o gyllid yn y dyfodol os sicrheir cytundeb manteisiol yn dilyn y negodiadau Brexit. Mae cryn ansicrwydd ynghylch y negodiadau rhwng y DU a’r UE ac mae’r bygythiad na cheir cytundeb yn ymddangos yn fwy tebygol. Byddai’r canlyniad hwn yn drychinebus ac yn amharu ac yn cael effaith negyddol anghymesur ar Gymru.   Mae Cyllideb ddoe yn golygu bod Llywodraeth Cymru yn parhau i wynebu dewisiadau anodd yn y blynyddoedd sydd i ddod er mwyn cyflawni ein blaenoriaethau i ddiogelu ein gwasanaethau cyhoeddus hanfodol a buddsoddi yn ein heconomi. Ni fydd y cyni cyllidol yn dod i ben dros nos. Mae ffordd bell i fynd cyn i bobl Cymru yn cael eu gwobrwyo am ffrwyth eu llafur. Bydd cysgod polisi cyni cyllidol aflwyddiannus Llywodraeth y DU yn parhau drosom am flynyddoedd i ddod. Bydd Llywodraeth Cymru yn ystyried effaith Cyllideb ddoe ar ein cynigion ni ein hunain cyn pennu manylion Cyllideb 2019\-290 yn derfynol ym mis Rhagfyr.

https://www.gov.wales/written-statement-welsh-governments-response-uk-autumn-budget-2018

Launching the UK nuclear sector deal in North Wales today is significant step forward for the sector and builds upon the momentum generated by the recent announcement on financing the proposed Wylfa Newydd project. As a government, we recognise the nuclear sector’s huge potential for delivering economic growth and delivering against our central aim of tackling regional inequalities and delivering prosperity for all. The sector’s potential is recognised by our partners from local authorities, universities, regional skills partnerships, the north Wales Economic Ambition Board and crucially the critical mass of innovative, forward looking and capable nuclear supply chain companies we are proud to have in Wales. Welsh Government has led the way over many years in supporting the nuclear sector. We have invested considerably in the sector across many areas. We have supported the development of competitive and capable Welsh supply chains through programmes like Fit for Nuclear and facilitating the formation of the highly dynamic and successful Wales Nuclear Forum, the sector’s industry voice within Wales. We’ve targeted the need to develop local skills especially in a North West Wales context and are proud to have been able to support capital investments at Coleg Menai and back the innovative Cwmni Prentis Menai \- shared apprenticeship programme over many years. We recognise the genuine potential to build a centre of excellence of nuclear skills and capacity in north Wales and this is why we’ve led the charge in targeting RD\&I for Ynys Mon, within the concept of the North West Nuclear Arc. A Bangor University led consortium is currently undertaking a Nuclear Science and Innovation Audit that will hopefully aid decision making on investments within the North West Nuclear Arc following the announcement of the Nuclear Sector Deal. Our approach, in keeping with the Economic Action Plan, is very much founded on collaboration and co\-design where we actively seek to work closely with industry and our partners, to directly influence developments at the UK scale. Testament to the effectiveness of our approach is the fact that the UK nuclear sector deal is being launched today in Trawsfynydd. The fact that future nuclear opportunities are recognised at the UK and international scale is a direct result of the foresight we demonstrated in designating the Snowdonian Enterprise Zone back in 2012\. The zone has shown how Welsh Government working alongside business, local authorities and partners is helping to lay firm foundations for growing a vibrant sector that can directly benefit local people and help sustain vibrant communities. This successful collaborative model of working should not be restricted to the nuclear sector alone. We have very ambitious renewable energy and decarbonisation objectives and are founding our whole economic development approach on the need and opportunity to maximise the economic benefits to Wales from the transition to low carbon. As members will be very aware, following the Swansea Bay Tidal Lagoon announcement this week, my statement stressed that we must work closely with the UK Government in pursuit of our renewable energy and low carbon ambitions. UK Government energy priorities should back Welsh ambitions, not just English interests, particularly because of the significant and unique sustainable energy resources in Wales. This Sector Deal recognises the long established and future position of North Wales and Wales within the UK’s nuclear industry. The deal sets out a compelling case for key investments and action required to underpin the sector’s competitiveness and growth potential. Looking ahead, we now require more detail from UK Government on the timeframe and mechanisms for delivering the pledges announced today. This detail will ensure that we can collectively exploit the huge potential North Wales offers in delivering a Nuclear Sector Deal for the benefit of the whole of the UK. We stand ready and willing to work with the UK Government on the delivery of this hugely exciting and important nuclear agenda. I will keep members appraised as this moves forwards.

Mae lansio bargen y sector niwclear yn y DU yng Ngogledd Cymru heddiw yn gam pwysig ymlaen i’r sector, ac mae’n adeiladu ar y momentwm sy’n cael ei greu gan y cyhoeddiad diweddar ar ariannu prosiect arfaethedig Wylfa Newydd.  Fel llywodraeth, rydym yn cydnabod posibiliadau enfawr y sector niwclear o ran twf economaidd a darparu yn erbyn ein nod canolog o fynd i’r afael ag anghydraddoldebau rhanbarthol a sicrhau llewyrch i bawb.   Mae posibiliadau’r sector yn cael eu cydnabod gan ein partneriaid o’r awdurdodau lleol, prifysgolion, partneriaethau sgiliau rhanbarthol, Bwrdd Uchelgais Economaidd Gogledd Cymru ac yn hanfodol, màs critigol cwmnïau arloesol, blaengar a galluog y gadwyn gyflenwi niwclear yng Nghymru.   Mae Llywodraeth Cymru wedi bod yn flaengar iawn dros sawl blwyddyn wrth gefnogi’r sector niwclear.  Rydym wedi buddsoddi’n sylweddol yn y sector am nifer o flynyddoedd.  Rydym wedi cefnogi y cadwyni cyflenwi cystadleuol a galluog yng Nghymru drwy raglenni fel Fit for Nuclear a helpu i greu Fforwm Niwclear Cymru, sy’n ddeinamig a llwyddiannus iawn, ac yn llais i’r sector yng Nghymru.  Rydym wedi targedu’r angen i ddatblygu sgiliau lleol yn enwedig yng ngogledd\-orllewin Cymru, ac yn falch o fod wedi gallu cefnogi buddsoddiadau cyfalaf yng Ngholeg Menai a chefnogi’r cynllun arloesol Cwmni Prentis Menai – rhaglen o brentisiaethau ar y cyd dros sawl blwyddyn.   Rydym yn cydnabod y posibiliadau gwirioneddol o greu canolfan ragoriaeth o sgiliau a gallu niwclear yng ngogledd Cymru, a dyma pam yr ydym wedi arwain y broses o dargedu datblygu, ymchwil ac arloesi ar Ynys Môn, o fewn cyd\-destun y North West Nuclear Arc.   Mae’r consortiwm o dan arweiniad Prifysgol Bangor yn cynnal Archwiliad Gwyddoniaeth ac Arloesi Niwclear ar hyn o bryd a fydd gobeithio yn helpu i wneud penderfyniadau ar fuddsoddiadau o fewn Bwa Niwclear y Gogledd\-orllewin, yn dilyn cyhoeddi Bargen y Sector Niwclear.  Mae ein dull o weithio, yn unol â’r Cynllun Gweithredu Economaidd, yn seiliedig ar gydweithio a chynllunio ar y cyd ble yr ydym yn ceisio mynd ati i gydweithio â’r diwydiant a’n partneriaid, i ddylanwadu ar ddatblygiadau o fewn y DU yn uniongyrchol.   Prawf o ba mor effeithiol yw’r dull hwn o weithio yw’r ffaith bod bargen y sector niwclear yn cael ei lansio heddiw yn Nhrawsfynydd.  Mae’r ffaith bod cyfleoedd yn y maes niwclear yn y dyfodol yn cael eu cydnabod ar raddfa’r DU ac yn rhyngwladol yn ganlyniad uniongyrchol y rhagweledigaeth a ddangoswyd gennym wrth ddynodi Ardal Fenter Eryri yn ôl yn 2012\.  Mae’r ardal wedi dangos sut y mae Llywodraeth Cymru, ochr yn ochr â busnesau, awdurdodau lleol a phartneriaid yn helpu i osod sylfeini cadarn ar gyfer sector bywiog sy’n datblygu ac a allai fod o fantais uniongyrchol i’r bobl leol gan helpu i gynnal cymunedau bywiog.   Ni ddylai’r model llwyddiannus hwn gael ei gyfyngu i’r sector niwclear yn unig.  Mae gennym amcanion datgarboneiddio uchelgeisiol iawn ar gyfer ynni adnewyddadwy a datgarboneiddio ac mae’r angen a’r cyfle i fanteisio i’r eithaf ar y manteision economaidd i Gymru o newid i garbon isel yn sail i’n datblygiad economaidd cyfan.  Fel y gwŷr yr aelodau yn iawn, roedd fy natganiad yn pwysleisio bod yn rhaid inni gydweithio yn agos â Llywodraeth yu DU i gyflawni ein huchelgeisiau ar gyfer ynni adnewyddadwy a charbon isel.  Dylai blaenoriaeth ynni Llywodraeth y DU gefnogi uchelgeisiau Cymru, nid dim ond rhai Lloegr, yn enwedig oherwydd yr adnoddau ynni cynaliadwy sylweddol ac unigryw yng Nghymru.   Mae Bargen y Sector yn cydnabod sefyllfa hanesyddol Gogledd Cymru a Chymru a’i sefyllfa yn y dyfodol o fewn diwydiant niwclear y DU.  Mae’r Fargen yn pennu achos deniadol ar gyfer buddsoddiadau a’r camau sydd angen eu cymryd i fod yn sail i gystadleurwydd a phosibiliadau twf y sector. Wrth edrych ymlaen, rydym yn galw am fwy o fanylion gan Lywodraeth y DU ar y cyfnod amser a’r dulliau ar gyfer darparu’r addewidion a gyhoeddwyd heddiw.  Bydd y manylion hyn yn sicrhau y gallwn ddefnyddio y posibiliadau enfawr yng Ngogledd Cymru ar y cyd i ddarparu Bargen y Sector Niwclear er budd y DU gyfan.   Rydym yn barod ac yn awyddus i weithio gyda Llywodraeth y DU ar ddarparu’r agenda niwclear gyffrous iawn a phwysig hon.   Byddaf yn hysbysu’r aelodau wrth i hyn ddatblygu.    

https://www.gov.wales/written-statement-uk-government-visit-trawsfynydd-smr-and-launch-nuclear-sector-deal

On 22 May 2018, Huw Irranca\-Davies, Minister for Children, Older People and Social Care made an oral statement in the Siambr on: Transforming Social Care in Wales: Implementation of the Regulation and Inspection of Social Care (Wales) Act (external link).

Ar 22 Mai 2018, gwnaeth y Huw Irranca\-Davies, Gweinidog Plant, Pobl Hŷn a Gofal Cymdeithasol ddatganiad llafar yn y Siambr ar: Trawsnewid Gofal Cymdeithasol yng Nghymru: Gweithredu Deddf Rheoleiddio ac Arolygu Gofal Cymdeithasol (Cymru) (dolen allanol).

https://www.gov.wales/oral-statement-transforming-social-care-wales-implementation-regulation-and-inspection-social-care

On 9 November, together with the Counsel General, I represented the Welsh Government at the thirty\-first Summit of the British\-Irish Council (BIC) in the Isle of Man. The Summit was chaired by the Chief Minister Hon Howard Quayle MHK, of the Isle of Man Government.  The Summit was attended by lead Ministers from the other BIC Member Administrations including; • Chancellor of the Duchy of Lancaster and Minister for the Cabinet Office, Rt Hon David Lidington MP, of the UK Government; • An Taoiseach, Leo Varadkar TD, of the Irish Government; • First Minister, Rt Hon Nicola Sturgeon MSP, of the Scottish Government; • Chief Minister, Senator John Le Fondré, of the Government of Jersey; and • Chief Minister, Deputy Gavin St Pier of the Government of the Guernsey, was represented by Deputy Minister for Economic Development, Deputy Andrea Dudley\-Owen The British\-Irish Council Summit is an important opportunity for Member Administrations to collaborate and share good practice on the common issues we face.  This Summit provided an opportunity for Member Administrations to further consider the impact of the UK’s exit from the European Union on BIC Members and the work of all Member administrations in delivering digital inclusion. This was my eighteenth and final Summit and I am grateful for the kind wishes I received at the meeting. The Council has an important role to play in the context of both the Good Friday Agreement and more recent constitutional change and I wish it every success in the future. The Summit opened with a Ministerial meeting of the BIC Digital Inclusion work sector.  The Counsel General represented Wales and reported back to the summit meeting. The Counsel General outlined that access to digital technologies is fundamental to social justice, and has intergenerational relationships at its core. Discussion highlighted that while recent evidence has shown that more people are getting online than ever before, there remains a number of barriers to inclusion, including issues of accessibility, digital skills, and motivation. The Counsel General outlined what we are doing to address this gap here in Wales, including reform of the education curriculum, the ‘Digital Heroes’ programme and our work in health and social care.  Ministers discussed future challenges and identified priority issues for the British\-Irish Council Digital Inclusion work sector including digital rights, digital skills and literacy and partnership working between the BIC Administrations.   The impact of the UK’s exit from the EU dominated discussions on the latest political developments. I highlighted the impact Brexit uncertainty was having on investment and jobs in Wales, and shared my concerns about the risks of the growing view from businesses that the UK would have to be treated as a separate market from the EU. I also emphasised the importance of ensuring that the UK Government’s future approach to migration protects labour supply for both professional and lower skilled jobs. I reaffirmed my view that failing to achieve a deal with the EU would be completely unacceptable. I reiterated the importance of the UK Government involving the devolved administrations when negotiating international agreements which have implications for devolved competence. The key discussion points of the thirty\-first Summit were published in a joint Communiqué: https://www.britishirishcouncil.org/sites/default/files/communiqués/Thirty First Summit Comminique \- Isle of Man\_0\.pdf

Ar 9 Tachwedd, ynghyd â’r Cwnsler Cyffredinol, cynrychiolais Lywodraeth Cymru yn 31ain Uwchgynhadledd y Cyngor Prydeinig\-Gwyddelig ar Ynys Manaw. Cadeiriwyd yr Uwchgynhadledd gan Brif Weinidog Llywodraeth Ynys Manaw, yr Anrhydeddus Howard Quayle MHK. Roedd Gweinidogion arweiniol o Aelod\-weinyddiaethau eraill y Cyngor yn bresennol yn yr Uwchgynhadledd. Roedd y rhain yn cynnwys: • Canghellor Dugiaeth Caerhirfryn a Gweinidog Swyddfa'r Cabinet, y Gwir Anrhydeddus David Lidington AS, o Lywodraeth y DU • An Taoiseach, Leo Varadkar TD, o Lywodraeth Iwerddon • Prif Weinidog Llywodraeth yr Alban, y Gwir Anrhydeddus Nicola Sturgeon ASA • Prif Weinidog Llywodraeth Jersey, y Seneddwr John Le Fondré • Dirprwy Weinidog dros Ddatblygu Economaidd Llywodraeth Guernsey, y Dirprwy Andrea Dudley\-Owen, ar ran y Prif Weinidog, y Dirprwy Gavin St Pier. Mae Uwchgynhadledd y Cyngor Prydeinig\-Gwyddelig yn gyfle pwysig i’r Aelod\-weinyddiaethau gydweithio a rhannu arferion da ynghylch y materion cyffredin rydym yn eu hwynebu. Roedd yr Uwchgynhadledd hon yn gyfle i'r Aelod\-weinyddiaethau roi ystyriaeth bellach i effaith ymadawiad y DU â'r UE ar Aelodau'r Cyngor, a gwaith pob un o'r Aelod\-weinyddiaethau ar sicrhau cynhwysiant digidol. Dyma'r ddeunawfed Uwchgynhadledd i mi fod yn rhan ohoni, a'r olaf. Rwy'n ddiolchgar iawn am yr holl ddymuniadau da a dderbyniais yn y cyfarfod. Mae gan y Cyngor swyddogaeth bwysig i'w chwarae yng nghyd\-destun Cytundeb Gwener y Groglith a newidiadau cyfansoddiadol mwy diweddar, ac rwy'n dymuno pob llwyddiant iddo yn y dyfodol. Agorodd yr Uwchgynhadledd gyda chyfarfod Gweinidogion o sector gwaith Cynhwysiant Digidol y Cyngor. Cynrychiolwyd Cymru gan y Cwnsler Cyffredinol, a adroddodd yn ôl i'r uwchgynhadledd. Dywedodd y Cwnsler Cyffredinol bod mynediad at dechnolegau digidol yn hanfodol ar gyfer cyfiawnder cymdeithasol, a bod y berthynas rhwng y cenedlaethau yn rhan annatod o hyn. Yn ystod y drafodaeth, gwelwyd bod y dystiolaeth ddiweddaraf yn dangos bod mwy o bobl nag erioed yn mynd ar\-lein, ond bod nifer o rwystrau rhag cynhwysiant o hyd \- gan gynnwys materion yn ymwneud â hygyrchedd, sgiliau digidol ac ysgogiad. Amlinellodd y Cwnsler Cyffredinol yr hyn yr ydym yn ei wneud i roi sylw i'r bwlch hwn yma yng Nghymru, gan gynnwys diwygio'r cwricwlwm addysg, y rhaglen 'Arwyr Digidol' a'n gwaith ar iechyd a gofal cymdeithasol. Trafododd y Gweinidogion yr heriau ar gyfer y dyfodol, gan dynnu sylw at flaenoriaethau i sector waith Cynhwysiant Digidol y Cyngor Prydeinig\-Gwyddelig gan gynnwys hawliau digidol, sgiliau a llythrennedd digidol a gwaith partneriaeth rhwng Gweinyddiaethau'r Cyngor.   Effaith ymadawiad y DU â'r UE oedd flaenaf yn y trafodaethau ar y datblygiadau gwleidyddol diweddaraf. Tynnais sylw at effaith yr ansicrwydd ynghylch Brexit ar fuddsoddi a swyddi yng Nghymru, ac fe rannais fy mhryderon am y farn gynyddol ymysg busnesau y byddai'n rhaid trin y DU fel marchnad ar wahân i'r UE. Pwysleisiais hefyd bwysigrwydd sicrhau bod dull Llywodraeth y DU o edrych ar fudo yn y dyfodol yn diogelu'r cyflenwad llafur ar gyfer swyddi proffesiynol a sgiliau is. Dywedais eto fyth y byddai'n gwbl annerbyniol methu sicrhau cytundeb â'r UE. Pwysleisiais ei bod yn bwysig i Lywodraeth y DU gynnwys y gweinyddiaethau datganoledig wrth negodi cytundebau rhyngwladol sydd â goblygiadau ar gyfer maes lle y mae cymhwysedd wedi ei ddatganoli. Cyhoeddwyd prif bwyntiau trafod y 31ain Uwchgynhadledd mewn hysbysiad ar y cyd: https://www.britishirishcouncil.org/sites/default/files/communiqués/Thirty First Summit Comminique \- Isle of Man\_0\.pdf

https://www.gov.wales/written-statement-thirty-first-summit-meeting-british-irish-council-held-isle-man

Today we are publishing Trade Policy: The Issues for Wales (https://beta.gov.wales/brexit) the latest in our series of Brexit\-related policy position papers. Leaving the EU represents the greatest change in our international trade status for generations. This paper demonstrates that whatever the challenges, as a Government we are clear that we will do all that we can to ensure an outcome to the negotiations with the EU\-27 that is rational, evidence\-based and serves the interests of businesses and citizens across Wales. Wales is an outward\-looking, globally trading nation. Our businesses trade across the world and in 2016 exports from Wales were worth £14\.6 billion. Our economy is closely integrated into the Single Market and 61% of our identifiable goods exports and just under half of our imports are to and from the EU. We believe that full and unfettered access to Europe’s Single Market is vital to Wales’ forward economic interests. We also remain to be convinced that leaving a customs union with the EU is in our interests, at least for the foreseeable future. That said, we accept that there are significant trading opportunities outside of Europe and we are very committed to promoting Wales’ trade around the world. The significant intersection between the development of the UK’s trade policy and devolved powers means that decisions on new trading relationships with both the EU and wider world must therefore be taken on the basis of real consultation between the UK Government and Devolved Administrations in order to reflect fully the interests of the whole of the United Kingdom. We have called for the establishment of a UK Council of Ministers, with remit to include consultation on trade issues between the four administrations. In the meantime, a new Joint Ministerial Committee on International Trade should be established to agree joint approaches on trade. For our part, the Welsh Government will be a constructive partner in such an approach.  

Heddiw, rydym yn cyhoeddi’r Polisi Masnach: Materion Cymru (https://beta.llyw.cymru/brexit). Dyma’r papur safbwynt polisi diweddaraf sy’n ymwneud â Brexit. Mae ymadael â'r Undeb Ewropeaidd yn cynrychioli’r newid mwyaf yn ein statws masnachol rhyngwladol ers cenedlaethau. Mae’r papur hwn yn dangos y byddwn ni, fel Llywodraeth, waeth beth fo’r heriau sy’n ein hwynebu, yn sicr o wneud popeth o fewn ein gallu i sicrhau canlyniad cadarnhaol i’r trafodaethau â’r 27 Aelod\-wladwriaeth. Rhaid i’r canlyniad fod yn rhesymegol ac yn seiliedig ar dystiolaeth. Yn bwysicach na hynny, rhaid iddo hefyd fod yn fanteisiol i fusnesau a dinasyddion Cymru gyfan. Mae Cymru’n wlad fentrus sydd o hyd yn edrych am gyfleoedd masnachu yn fyd\-eang. Mae busnesau Cymru yn masnachu â'r byd cyfan, ac yn 2016, roedd allforion Cymru yn fusnes gwerth £14\.6 biliwn. Mae gan ein heconomi berthynas agos ag integredig â’r Farchnad Sengl. Roedd 61% o’n hallforion nwyddau ‘cyfan’ a bron i hanner ein mewnforion yn dod o’r Undeb Ewropeaidd. Rydym yn credu ei bod yn hanfodol ein bod, fel gwlad, yn cael mynediad llawn a di\-rwystr i’r Farchnad Sengl Ewropeaidd i ddatblygu mwy ar ein buddiannau economaidd. Rydym eto i gael ein darbwyllo bod ymadael ag Undeb Dollau'r Undeb Ewropeaidd o fudd i ni, yn y dyfodol agos beth bynnag. Wedi dweud hynny, rydym yn derbyn bod cyfleoedd sylweddol i fasnachu y tu allan i Ewrop. Rydym yn benderfynol o hybu masnach Cymru ar draws y byd. Mae hwn yn gyfnod pwysig o ran datblygu polisi masnach y DU a’r pwerau datganoledig. Golyga hyn bod rhaid penderfynu ar berthynas fasnach newydd â'r Undeb Ewropeaidd â’r byd yn ehangach na hynny drwy ymgynghoriad rhwng Llywodraeth y Deyrnas Unedig a’r Gweinyddiaethau Datganoledig. Bydd hynny yn adlewyrchiad teg a llawn o fuddiannau'r Deyrnas Unedig gyfan. Rydym yn galw am sefydlu Cyngor o Weinidogion y DU. Bydd cylch gwaith y corff hwn yn cynnwys ymgynghori ar faterion masnachol rhwng y pedair gweinyddiaeth ddatganoledig. Yn y cyfamser, dylid sefydlu pwyllgor newydd, sef Cyd\-bwyllgor y Gweinidogion ar Fasnach Ryngwladol, er mwyn cytuno ar ffyrdd o weithio ar y cyd o ran masnach. Byddai Llywodraeth Cymru'n barod iawn i gyfrannu’n adeiladol mewn partneriaeth o'r fath.  

https://www.gov.wales/written-statement-trade-policy-issues-wales

On 5 June 2018, the Cabinet Secretary for Health and Social Services made an oral statement in the Siambr on: Update on Betsi Cadwaladr University Health Board (external link).

Ar 5 Mehefin 2018, gwnaeth y Ysgrifennydd y Cabinet dros Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol ddatganiad llafar yn y Siambr ar: Diweddariad ar Fwrdd Iechyd Prifysgol Betsi Cadwaladr (dolen allanol).

https://www.gov.wales/oral-statement-update-betsi-cadwaladr-university-health-board

On 3 July 2018, Jeremy Miles, Counsel General made an oral statement in the Siambr on: UK Withdrawal from the European Union (Legal Continuity) (Scotland) Bill (external link).

Ar 3 Gorffennaf 2018, gwnaeth y Jeremy Miles, Cwnsler Cyffredinol ddatganiad llafar yn y Siambr ar: Bil Ymadawiad y DU â'r Undeb Ewropeaidd (Parhad Cyfreithiol) (Yr Alban) (dolen allanol).

https://www.gov.wales/oral-statement-uk-withdrawal-european-union-legal-continuity-scotland-bill

On 17 April 2018, Kirsty Williams, Cabinet Secretary for Education made an oral statement in the Siambr on: Update and next steps for the Pupil Development Grant (external link).

Ar 17 Ebrill 2018, gwnaeth y Kirsty Williams, Ysgrifennydd y Cabinet dros Addysg ddatganiad llafar yn y Siambr ar: Diweddariad a chamau nesaf y Grant Datblygu Disgyblion (dolen allanol).

https://www.gov.wales/oral-statement-update-and-next-steps-pupil-development-grant

Members will be aware that the European Council meeting on 17 October was intended to agree the Withdrawal Agreement between the UK and the EU 27 and set the terms of the UK’s future relationship with the EU. Despite it appearing there was a deal on the table that was acceptable to both negotiating teams, this was not deemed acceptable at political level within the UK Government. As has been widely reported there remain significant differences between the UK Government and the EU on proposals to ensure there is no hard border on the island of Ireland, the so called “backstop”. Despite calls from the EU for new concrete proposals from the UK Government following the failure to agree in the run up the Council, the Prime Minister seems to have reiterated the UK’s position rather than to have shown the necessary flexibility to reach agreement.   This further delay in finalising the Withdrawal Agreement is unnecessary and potentially very damaging. Without the Withdrawal Agreement in place, there is no certainty of the transition period and this is clearly impacting on business confidence and investment. If the UK Government had adopted the blueprint to negotiations the Welsh Government set out over 18 months ago, there would be no need for a backstop and they could have made substantial progress on the future partnership with the EU as well as having finalised the Withdrawal Agreement. We continue to press the UK Government, through my role on the Joint Ministerial Committee (European Negotiations) and the role of the Minister for Housing and Regeneration on the Ministerial Forum, to show the flexibility necessary to reach agreement with the EU. We have been clear the agreement needs to be one that safeguards the economy and jobs as set out in Securing Wales’s Future. Given the complexity of the detailed negotiations that will be required, I have also stressed the need for sufficient flexibility on the length of the transition period. While it is encouraging that there is finally some recognition of the flexibility that could be required, yet again we see divisions within the UK Government with the Prime Minister trying to appease those that are actively working towards the no deal exit. We have been absolutely clear that no deal would be catastrophic to Wales and the whole UK. It must be avoided. Delays in reaching the right deal with the EU only increase the risk of a no deal. With each additional day of uncertainty, more investments and jobs are being put at risk. The Prime Minister needs to face down the hard line brexiteers and agree a deal with the EU so this can be put to the Parliaments of the UK.   I will continue to update the National Assembly as the negotiations progress.  

Bydd yr Aelodau yn ymwybodol mai bwriad cyfarfod y Cyngor Ewropeaidd ar 17 Hydref oedd cytuno ar y Cytundeb Ymadael rhwng y DU a 27 gwlad yr UE, a gosod telerau’r berthynas rhwng y DU a'r UE yn y dyfodol. Er ei bod yn ymddangos bod cytundeb ar y bwrdd oedd yn dderbyniol i'r ddau dîm negodi, nid oedd yn cael ei ystyried yn dderbyniol ar lefel wleidyddol o fewn Llywodraeth y DU. Fel yr adroddwyd yn eang, mae gwahaniaethau sylweddol o hyd rhwng Llywodraeth y DU a'r UE ar gynigion i sicrhau na fydd ffin galed yn Iwerddon, yr hyn a elwir yn "backstop". Er gwaethaf galwadau'r UE am gynigion cadarn newydd gan Lywodraeth y DU yn dilyn y methiant i gytuno cyn y Cyngor, ymddengys bod Prif Weinidog y DU wedi ail bwysleisio safbwynt y DU yn hytrach na dangos yr hyblygrwydd angenrheidiol i ddod i gytundeb. Mae'r oedi pellach hwn cyn cadarnhau Cytundeb Ymadael yn ddiangen ac o bosib yn niweidiol tu hwnt. Heb Gytundeb Ymadael, nid oes unrhyw sicrwydd am gyfnod pontio, ac mae'n amlwg bod hyn yn effeithio ar hyder busnesau a buddsoddiad. Pe bai Llywodraeth y DU wedi mabwysiadu'r cynllun ar gyfer negodi a osodwyd gan Lywodraeth Cymru dros 18 mis yn ôl, ni fyddai unrhyw angen am gynllun wrth gefn, ac fe fyddem wedi gweld cynnydd sylweddol ar y bartneriaeth gyda'r UE yn y dyfodol yn ogystal â chadarnhau'r Cytundeb Ymadael. Rydym yn parhau i bwyso ar Lywodraeth y DU, drwy fy rôl i ar Gyd\-bwyllgor y Gweinidogion (Negodiadau'r UE) a rôl y Gweinidog Tai ac Adfywio ar Fforwm y Gweinidogion, i ddangos yr hyblygrwydd angenrheidiol i ddod i gytundeb gyda'r UE. Rydym wedi dweud yn glir bod angen i'r cytundeb ddiogelu'r economi a swyddi, fel nodwyd yn Diogelu Dyfodol Cymru. Gan gofio cymhlethdod y negodiadau manwl sy'n ofynnol, rwyf hefyd wedi pwysleisio'r angen am ddigon o hyblygrwydd o ran hyd y cyfnod pontio. Er ei bod yn galonogol gweld rhywfaint o gydnabyddiaeth o'r diwedd bod angen hyblygrwydd, rydym eto fyth yn gweld rhaniadau o fewn Llywodraeth y DU, gyda'r Prif Weinidog yn ceisio plesio'r rhai sy'n gwthio am ymadael heb gytundeb. Rydym wedi dweud yn gwbl glir y byddai ymadael heb gytundeb yn drychinebus i Gymru a'r DU yn gyfan. Rhaid osgoi sefyllfa o'r fath. Mae unrhyw oedi cyn dod i gytundeb cywir â'r UE ond yn cynyddu'r perygl o ymadael heb gytundeb. Mae pob diwrnod ychwanegol o ansicrwydd yn peryglu mwy o fuddsoddiadau a swyddi. Rhaid i Brif Weinidog y DU drechu cefnogwyr di\-ildio Brexit a chytuno ar gytundeb gyda'r UE fel bod modd ei chyflwyno gerbron Seneddau'r DU.   Byddaf yn parhau i roi'r wybodaeth ddiweddaraf i'r Cynulliad Cenedlaethol wrth i'r negodi barhau.

https://www.gov.wales/written-statement-update-eu-negotiations

Last week I met with my Scottish and UK counterparts, as part of that meeting we discussed the publication of the UK Government’s analysis of where they consider EU law to intersect with devolved competence. This builds upon the list the UK Government shared with us last year, which was covered by a written statement on 24 October 2017\. We have previously asked the UK Government to release a consolidated list from all three Administrations and welcome the transparency this publication represents. It is important to clarify that this is a UK Government document, it had not been agreed with us and does not represent Welsh Government views. We will be considering the document in detail and working with the UK Government, the Scottish Government and the Northern Ireland Executive to overcome any differences where we can. Of the 167 areas there are 64 which the UK Government considers to apply to the National Assembly for Wales. The analysis itself separates the different intersecting areas into several groups: * 21 \- where no joint action will be required upon exit from the EU; * 19 \- where non\-legislative frameworks may be required; * 24 \- where there is the potential need for a legislative framework; and * 12 \- areas that the UK Government believes are wholly reserved. While the overall number remain similar to the list shared with us last year the content has changed and will require careful consideration. The overall number of areas in each group is largely meaningless, because areas such as ‘Agricultural Support’ and ‘Fisheries management and support’ are significantly broader and have a greater impact on devolved competence in Wales than important, but narrower, areas such as ‘electronic road toll systems’ and ‘blood safety and quality’. Whatever the UK Government’s provisional analysis says, and there may well be changes in the details, any future common framework must secure legitimacy, engagement and effectiveness for areas operating across the UK. The most important issue for the Welsh Government is to secure the role of devolved administrations and legislatures in the shaping and running of any cross\-UK matters that intersect our devolution settlements.  Language around devolving “significant brand new powers” is misleading and unhelpful. These powers are not being handed to the National Assembly, they are already here. We should instead be focusing on establishing new systems to take these areas forward together. It is only through cooperation and jointly designed approaches that we can ensure stability and a functioning internal market once we leave the European Union. We look forward to working constructively with the UK Government on creating these systems. Link to UK Government publication:  https://www.gov.uk/government/publications/frameworks\-analysis

Yr wythnos ddiwethaf cefais gyfarfod â'm gweinidogion cyfatebol yn Llywodraeth yr Alban a Llywodraeth y DU. Yn ystod y cyfarfod hwnnw trafodwyd dadansoddiad a gyhoeddwyd gan Lywodraeth y DU o'r mannau lle mae cyfraith yr UE yn gorgyffwrdd â chymhwysedd wedi ei ddatganoli yn eu barn nhw. Mae'n adeiladu ar y rhestr y rhannodd Llywodraeth y DU â ni y llynedd, y cyfeiriwyd ati mewn datganiad ysgrifenedig ar 24 Hydref 2017\. Gofynnom yn flaenorol i Lywodraeth y DU ryddhau rhestr gyfunol gan bob un o'r tair Gweinyddiaeth, ac rydym yn croesawu tryloywder y cyhoeddiad hwn. Mae'n bwysig dweud yn glir mai dogfen Llywodraeth y DU yw hon. Nid ydym wedi cytuno iddi, ac nid yw'n cynrychioli barn Llywodraeth Cymru. Byddwn yn edrych yn fanwl ar y ddogfen ac yn gweithio gyda Llywodraeth y DU, Llywodraeth yr Alban a Gweithrediaeth Gogledd Iwerddon i oresgyn unrhyw wahaniaethau lle bynnag y bo modd. O'r 167 maes, mae 64 y mae Llywodraeth y DU yn eu hystyried yn gymwys i Gynulliad Cenedlaethol Cymru. Mae'r dadansoddiad ei hun yn gwahanu'r meysydd sy'n gorgyffwrdd i nifer o grwpiau: * 21 \- lle na fydd angen gweithredu ar y cyd ar ôl ymadael â'r UE * 19 \- lle mae'n bosibl y bydd angen fframweithiau heb fod yn ddeddfwriaethol * 24 \- lle mae'n bosibl y bydd angen fframwaith deddfwriaethol * 12 \- meysydd y mae Llywodraeth y DU yn credu sydd wedi'u cadw yn ôl yn llwyr. Er bod cyfanswm y nifer yn parhau i fod yn debyg i'r rhestr a rannwyd gyda ni llynedd, mae'r cynnwys wedi newid, ac fe fydd angen ei ystyried yn ofalus. Mae cyfanswm nifer y meysydd ym mhob grŵp yn ddiystyr yn gyffredinol oherwydd bod meysydd fel 'Cymorth Amaethyddol' a 'Cymorth a rheoli Pysgodfeydd' yn llawer ehangach ac yn effeithio llawer mwy ar gymhwysedd datganoledig yng Nghymru na meysydd pwysig ond cul fel 'systemau tollau ffyrdd electronig' a 'diogelwch ac ansawdd gwaed'.Beth bynnag y mae dadansoddiad dros dro Llywodraeth y DU yn ei ddweud, ac mae'n bosibl iawn y bydd newidiadau i'r manylion, rhaid i unrhyw fframwaith cyffredin yn y dyfodol sicrhau cyfreithlondeb, ymgysylltiad ac effeithiolrwydd ar gyfer meysydd gweithredu ar draws y DU. Y mater pwysicaf i Lywodraeth Cymru yw sicrhau swyddogaeth gweinyddiaethau a deddfwrfeydd datganoledig wrth lunio a chynnal unrhyw faterion ar draws y DU sy'n gorgyffwrdd â'n setliadau datganoli.  Mae unrhyw sôn am ddatganoli "pwerau newydd sbon sylweddol" yn gamarweiniol a diwerth. Nid yw'r pwerau yn cael eu rhoi i'r Cynulliad Cenedlaethol, maent yma eisoes. Dylid canolbwyntio yn hytrach ar sefydlu systemau newydd i symud ymlaen gyda'n gilydd yn y meysydd hyn. Drwy gydweithio a llunio dulliau gweithredu ar y cyd, gallwn sicrhau sefydlogrwydd a marchnad fewnol weithredol pan fyddwn yn ymadael â'r UE. Edrychwn ymlaen at gael gweithio gyda Llywodraeth y DU i greu'r systemau hyn. Dolen at gyhoeddiad Llywodraeth y DU:  https://www.gov.uk/government/publications/frameworks\-analysis

https://www.gov.wales/written-statement-uk-governments-analysis-where-they-consider-eu-law-intersect-devolved-competence

Our approach to climate change must be informed by scientific knowledge so I am pleased to welcome the Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) report on the impacts of 1\.5°C of global warming. It is the best assessment of all existing knowledge on the subject, critically assessing thousands of studies from across the world. I have written to the UK Minister of State for Energy and Clean Growth to approve a joint commission for advice from the Committee on Climate Change (CCC) in relation to how the evidence in the IPCC report might affect our long\-term emissions reduction targets. The report states the world is already 1°C warmer than in pre\-industrial times and most or all of this warming is a direct result of human activity. We have already seen more extreme temperatures and precipitation as a result. At current rates of warming, we would reach 1\.5°C by around 2040, which would result in serious negative impacts for humans and the environment. The report finds there are multiple benefits of limiting warming to 1\.5°C, compared to 2°C. 1\.5°C would result in lower risks of food and water shortages, fewer threats to human health, a smaller loss of economic growth and fewer species at risk of extinction. The impacts would be slower to materialise, giving communities a better chance to adapt. We will publish a new Climate Change Adaptation Plan for Wales for consultation in December this year, which looks at the key risks to Wales and aims to build resilience to the impacts of climate change. Current pledges under the Paris Agreement are not enough to meet its long\-term temperature goals. If we are to do so, countries must significantly increase their efforts to combat emissions in the next decade. This is why I and other leaders attended the Global Climate Action Summit in September to promote the role of states and regions. In Wales we have already set in law a target to reduce greenhouse gas emissions by at least 80% in 2050 and will ask Members to set interim targets for 2020, 2030 and 2040 in regulations later this year. The CCC acknowledges an 80% reduction in Wales is more challenging than for the UK as a whole. Most of our emissions are from the traded sector, where emissions are subject to significant annual variability as we saw in the 2016 data. There are few devolved policy levers for tackling these emissions. However, there are many things we can do to address the remaining emissions. Our consultation, ‘Achieving a low\-carbon pathway to 2030’, ran for twelve weeks and closed on 4 October. It contained 32 potential actions to achieve our proposed 2030 target of a 45% reduction against the 1990 baseline. Involvement is critical if we are going to meet the challenge. Over the summer we ran events in Cardiff and Llandudno, reached out to the public at Caerphilly Castle, involved young people, ran a webinar with the Welsh Council for Voluntary Action and promoted the consultation on Twitter. We had over 200 responses and nearly 100 responses to our young people’s version. I would like to thank everyone who submitted a response. We are now analysing the responses and will publish a summary report in early November. Importantly these responses will feed in to the development of our delivery plan due in March 2019 and subsequent delivery plans. However, Welsh Government action is not enough. Everyone has a role to play and today marks the start of the inaugural Green Great Britain Week. This will be a week of activity across the UK to promote the opportunities that come from clean growth and demonstrate how businesses and the public can help. There are fantastic examples of decarbonisation across Wales, which not only deliver on emissions reduction but also bring multiple benefits such as business opportunities, health benefits and cleaner air and water. As part of Green Great Britain Week we want to collate these examples to feature in our Delivery Plan and help share the learning and to inspire innovation and action. I will be asking stakeholders across Wales to help us highlight the inspiring action across the country. The document is available on the following link: http://report.ipcc.ch/sr15/pdf/sr15\_spm\_final.pdf**\<?xml:namespace prefix \= "o" ns \= "urn:schemas\-microsoft\-com:office:office" /\>**  

Rhaid i'n hymagwedd at newid yn yr hinsawdd fod yn un ar sail gwybodaeth wyddonol felly rwy'n falch o groesawu adroddiad y Panel Rhynglywodraethol ar y Newid yn yr Hinsawdd (IPCC) ar effeithiau newid yn yr hinsawdd 1\.5°C. Dyma'r asesiad gorau o'r holl wybodaeth sydd ar gael am y pwnc; mae'n asesiad beirniadol o filoedd o astudiaethau ledled y byd. Rwyf wedi ysgrifennu at Weinidog Gwladol y DU dros Ynni a Thwf Glân i gymeradwyo comisiwn ar y cyd ar gyfer cael cyngor gan y Pwyllgor ar Newid Hinsawdd mewn perthynas â sut y gall y dystiolaeth yn adroddiad IPCC effeithio ar ein targedau lleihau allyriadau tymor hir. Mae'r adroddiad yn nodi bod y byd eisoes 1°C yn gynhesach na chyn y cyfnod diwydiannol a bod y rhan fwyaf ohono, os nad i gyd, o ganlyniad i weithgareddau dynol. Rydym eisoes wedi gweld tymheredd a glaw eithafol o ganlyniad i hyn. Os bydd y duedd hon yn parhau, byddwn yn cyrraedd 1\.5°C oddeutu 2040, fydd yn arwain at effeithiau negyddol difrifol i fodau dynol a'r amgylchedd. Mae'r adroddiad yn nodi bod manteision lluosog o gyfyngu cynhesu i 1\.5°C, o'i gymharu â 2°C. Byddai 1\.5°C yn golygu llai o risg o ran prinder bwyd a diod, llai o fygythiad i iechyd bodau dynol, a llai o golled o ran twf economaidd a llai o rywogaethau mewn perygl o ddifodiant. Byddai'r effeithiau'n digwydd yn arafach, gan roi mwy o gyfle i gymunedau addasu. Byddwn yn cyhoeddi Cynllun Addasu Cymru ar gyfer Newid yn yr Hinsawdd er mwyn ymgynghori arno ym mis Rhagfyr eleni, fydd yn canolbwyntio ar y risgiau allweddol i Gymru. Ei nod hefyd fydd gwella cydnerthedd o ran effeithiau newid yn yr hinsawdd. Nid yw'r addunedau presennol o dan Gytundeb Paris yn ddigon i fodloni ei nodau tymheredd tymor hir. Os ydym am fodloni'r nodau, rhaid i wledydd gynyddu eu hymdrechion yn sylweddol er mwyn mynd i'r afael ag allyriadau yn y degawd nesaf. Dyna pam y gwnes i ac arweinwyr eraill fynd i'r Uwchgynhadledd Fyd\-eang ar Weithredu ar y Newid yn yr Hinsawdd ym mis Medi er mwyn hyrwyddo rôl taleithiau a rhanbarthau. Yng Nghymru rydym eisoes wedi gosod targed mewn deddfwriaeth i leihau allyriadau nwyon tŷ gwydr gan o leiaf 80% erbyn 2050 ac mae'n gofyn i aelodau osod targedau interim ar gyfer 2020, 2030 a 2040 mewn rheoliadau yn ddiweddarach eleni. Mae'r Pwyllgor ar Newid Hinsawdd yn cydnabod bod gostyngiad o 80% yn fwy heriol yng Nghymru nag yn y DU cyfan. Mae'r rhan fwyaf o'n hallyriadau yn deillio o'r sector masnachu, lle mae allyriadau yn ddarostyngedig i amrywioldeb blynyddol sylweddol fel y gwelwyd yn nata 2016\. Mae ychydig iawn o ysgogiadau polisi datganoledig ar gyfer mynd i'r afael â'r allyriadau hyn. Fodd bynnag, mae llawer o bethau y gallwn eu gwneud er mwyn mynd i'r afael â'r allyriadau sydd ar ôl. Cynhaliwyd ein hymgynghoriad ar 'Cyflawni ein llwybr carbon isel hyd at 2030', am ddeuddeg wythnos a daeth i ben ar 4 Hydref. Roedd yn cynnwys 32 cam gweithredu posib er mwyn bodloni ein targed arfaethedig o ostyngiad 45% erbyn 2030 yn erbyn gwaelodlin 1990\. Mae cymryd rhan yn hanfodol os ydym am fodloni'r her. Dros yr haf gwnaethom gynnal digwyddiadau yng Nghaerdydd a Llandudno, cysylltu â'r cyhoedd yng Nghastell Caerffili, cynnwys pobl ifanc, cynnal gweminar gyda Chyngor Gweithredu Gwirfoddol Cymru a hyrwyddo'r ymgynghoriad ar Twitter. Cawsom dros 200 o ymatebion a bron 100 o ymatebion i'r fersiwn i bobl ifanc. Hoffwn ddiolch i bawb sydd wedi ymateb. Rydym bellach yn dadansoddi'r ymatebion a byddwn yn cyhoeddi adroddiad cryno ddechrau mis Tachwedd. Mae'n bwysig bod yr ymatebion hyn yn cael eu bwydo i ddatblygiad ein cynllun cyflawni a ddisgwylir ym mis Mawrth 2019 ac unrhyw gynlluniau cyflawni dilynol. Fodd bynnag, nid yw camau gweithredu Llywodraeth Cymru yn ddigon. Mae gan bawb rôl i'w chwarae ac mae heddiw yn nodi dechrau'r Wythnos Prydain Fawr Werdd gyntaf. Bydd yn wythnos o weithgareddau ledled y DU er mwyn hyrwyddo'r cyfleoedd sy'n deillio o dwf glân ac i ddangos sut y gall busnesau a'r cyhoedd helpu. Mae enghreifftiau gwych o ddatgarboneiddio yng Nghymru, sydd nid yn unig yn cyflawni gostyngiadau allyriadau ond sydd hefyd yn achosi manteision lluosog megis cyfleoedd i fusnesau, manteision iechyd ac aer a dŵr glanach. Fel rhan o Wythnos Prydain Fawr Werdd rydym am gasglu'r enghreifftiau hyn er mwyn eu cynnwys yn ein Cynllun Cyflawni a helpu i rannu'r hyn a ddysgwyd ac i ysbrydoli arloesedd a gweithredu. Byddaf yn gofyn i randdeiliaid ledled Cymru ein helpu i dynnu sylw at y gweithredoedd ysbrydoledig ledled y wlad. Mae’r ddogfen ar gael ar y ddolen ganlynol: http://report.ipcc.ch/sr15/pdf/sr15\_spm\_final.pdf (yn Saesneg yn unig)\<?xml:namespace prefix \= "o" ns \= "urn:schemas\-microsoft\-com:office:office" /\>  

https://www.gov.wales/written-statement-un-intergovernmental-panel-climate-change-report-impacts-15c-global-warming-and

I am updating Members on the outcome of the escalation status review of health organisations between the Welsh Government, Healthcare Inspectorate Wales and the Wales Audit Office in December 2017\. I am also confirming additional action being put in place to support Betsi Cadwaladr University Health Board (BCUHB) under the special measures arrangements. I have agreed with the recommendation from the tripartite meeting of no formal change in escalation levels of organisations at this stage, recognising the higher level of contact and clear expectations in place in respect of the three organisations (Abertawe Bro Morgannwg, Cardiff and Vale and Hywel Dda) still within the targeted intervention category. Six out of the 10 organisations remain in routine monitoring and BCUHB remains in special measures. The escalation status has been updated on the relevant web\-page and the individual organisations have received written notification of their current status. Turning specifically to BCUHB it is evident from the reports that progress has been made against the expectations set out in the special measures improvement framework. Under the leadership and governance area a full executive team is now in place with six new appointments made since it was placed in special measures. Board performance has been aided by an on\-going Board Development Programme and a restructured committee structure. Complaints and concerns leadership has now been transferred to the Executive Director of Nursing and Midwifery and this has led to improved clinical oversight, a reduction of more than 50% of the backlog and a material improvement in responsiveness. Other framework milestones that the Health Board has met include:    * the agreement on a mental health strategy developed in partnership with involvement of service users; * improvements in the ways in which it engages with members of the public; * a marked improvement in a number of measures in the 2016 staff survey; and, * a successful approach to primary care services in Prestatyn implemented. One area of significant improvement from the 2015 position is in maternity services. This has included a reduced reliance on locum/agency rate to 11% (down from 50%); compliance with Birthrate Plus (workforce tool that determines midwifery staffing levels); the re\-introduction of pre\-registration midwifery students to Ysbyty Glan Clwyd so that all three sites in North Wales are now being fully utilised for training purposes; appointment of a Consultant Midwife to lead improvements in midwife led care; and progress on the development of the SuRNICC. A contract has also been let to support organisational development and improved professional working relationships across the whole maternity service provided by the Health Board. Given the good progress and stability demonstrated across maternity services, this no longer represents a special measures concern and is therefore de\-escalated as an issue. I welcome the progress made and the commitment from the staff and teams to meet key milestones. However, despite the progress in some important areas, the Health Board continues to face significant challenges – in particular it has been disheartening and unacceptable that during 2017/18 issues have escalated in relation to the financial position and some key areas of performance.  This has resulted in the Welsh Government increasing its oversight, including my personal chairing of monthly accountability meetings since July. The Welsh Government continues to work with BCUHB to ensure that services and patients are not adversely affected by the need to improve financial management.   The Welsh Government, Wales Audit Office and Healthcare Inspectorate Wales at the tripartite meetings held in December also advised on the need for further progress in some key areas and for focussed action under special measures to turnaround the position on finance and performance. In terms of mental health services, all parties recognised that the absence of the Director of Mental Health and Mental Health Nurse Director on extended sick leave had meant the improvements in this area had lost momentum in recent months.    Therefore, there is now an urgent need for BCUHB to embed and build on the new mental health leadership structure and speed up the pace of quality improvement in existing services.   It is important now for BCUHB to urgently rebuild confidence in the safety and sustainability of the existing mental health services, alongside beginning the longer\- term transformational change required in the new strategy. I want to ensure the people of North Wales receive high quality health services. To support the Health Board build on progress made and ensure delivery and improvements in mental health services and in its finance and performance positions, I have agreed a set of interventions to be actioned immediately. These include the appointment of David Jenkins, previous Chair of Aneurin Bevan University Health Board in an advisory role on board governance and performance progress; BCUHB to appoint a Turnaround Director and team to deliver and increase pace on actions; increased primary care leadership and  planning capacity and capability  to be put in place; an action plan progressed to deliver on the Deloitte Review recommendations; additional support to extend management infrastructure in place for mental health team; allocation of £13\.1 million committed from within performance funding to improve waiting times and £1\.5 million invested in an unscheduled care programme. The current Health Board Chair tenure ends on the 31 August, 2018 and to ensure we have an appropriate leading time and transition period for a new Chair, I have agreed we will start the recruitment process within the next few weeks. Tied to the actions are criteria and additional milestones that we expect the Health Board to achieve or progressed by April, 2018: * A reduction of RTT waiting times by around 50% in the numbers waiting over 36 weeks and progress to continue into 2018/19; * Sustainable improvement in unscheduled care performance; * Financial recovery actions to result in the Health Board meeting the £36 million revised forecast at year end and improving into 2018\-19; * Reduction in patient out of area placements; * Development of a thematic quality improvement and governance plan for mental health services; * A Turnaround Director and team in place and demonstration of increased pace on actions; * Director of Primary Care and Community Care in place reporting to the Chief Executive and Board; * Additional planning support and team in place and evidence on the work to develop a holistic plan and IMTP in partnership; * Evidence that clinical leadership is working alongside planning and professional directors on clinical service proposals; * Action plan agreed and work progressed to meet the recommendations set out in the Deloitte Review; * Team based development programme implemented for the Executive Team; and, * Appointment process for the Chair, Vice Chair and 5 independent members initiated and nearing completion. Monitoring and oversight of BCUHB by the Welsh Government under special measures will continue at a heightened level. It is important to clarify that under these arrangements the Health Board remains responsible and accountable for its actions and improvements on behalf of its population.   We will be setting out a revised framework for BCUHB to cover the next 12\-18 months with milestones and expectations set out clearly agreed with HIW, WAO and BCU itself. In assessing future progress we are not only looking to ensure they have been met but also that sustainable solutions are in place to maintain progress.  

Rwy'n rhannu'r diweddaraf â'r Aelodau ar ganlyniad yr adolygiad o statws uwchgyfeirio sefydliadau iechyd a gynhaliwyd rhwng Llywodraeth Cymru, Arolygiaeth Gofal Iechyd Cymru a Swyddfa Archwilio Cymru ym mis Rhagfyr 2017\. Rwyf hefyd am gadarnhau'r camau gweithredu ychwanegol sy'n cael eu rhoi ar waith i gefnogi Bwrdd Iechyd Prifysgol Betsi Cadwaladr o dan y trefniadau mesurau arbennig. Rwyf wedi cytuno â'r argymhelliad o'r cyfarfod a gynhaliwyd rhwng y tri pharti i beidio â newid yn ffurfiol y lefel uwchgyfeirio sy’n berthnasol i’r gwahanol sefydliadau ar hyn o bryd. Rwy'n cydnabod hefyd fod y lefel uwch o gyswllt a'r disgwyliadau clir sy'n berthnasol i'r tri sefydliad (Abertawe Bro Morgannwg, Caerdydd a'r Fro a Hywel Dda) yn dal i fod o fewn y categori ymyrraeth wedi'i thargedu. Mae chwech o'r 10 sefydliad yn parhau i gael eu monitro'n rheolaidd ac mae Bwrdd Iechyd Prifysgol Betsi Cadwaladr yn dal i fod o dan fesurau arbennig. Diweddarwyd y statws uwchgyfeirio ar y gwefannau perthnasol ac mae pob sefydliad unigol wedi cael gwybod yn ysgrifenedig am ei statws presennol. Gan droi'n benodol at Fwrdd Iechyd Betsi Cadwaladr, mae'n amlwg o'r adroddiadau bod cynnydd wedi'i wneud yn erbyn y disgwyliadau a bennwyd yn y fframwaith ar gyfer gwella o dan fesurau arbennig. O dan y maes arwain a llywodraethu, mae tîm gweithredol llawn ar waith erbyn hyn a gwnaed chwe phenodiad newydd ers i'r Bwrdd Iechyd gael ei roi o dan fesurau arbennig. Mae Rhaglen Ddatblygu'r Bwrdd barhaus a strwythur pwyllgorau wedi'i ad\-drefnu wedi bod o gymorth i berfformiad y Bwrdd. Mae cwynion a phryderon ynglŷn â'r arweinyddiaeth wedi cael eu trosglwyddo i'r Prif Weithredwr Nyrsio a Bydwreigiaeth erbyn hyn ac mae goruchwyliaeth glinigol wedi gwella o ganlyniad, gyda lleihad o fwy na 50% yn y gwaith sydd wedi pentyrru a gwelliant sylfaenol o ran ymatebolrwydd.   Ymhlith y cerrig milltir eraill a fodlonwyd gan y Bwrdd Iechyd, mae:  * cytuno ar strategaeth iechyd meddwl a ddatblygwyd mewn partneriaeth gan gynnwys defnyddwyr gwasanaethau * gwella'r ffyrdd y mae'r bwrdd yn ymgysylltu ag aelodau'r cyhoedd * gwella'n sylweddol mewn nifer o fesurau arolwg staff 2016 * mabwysiadu agwedd lwyddiannus at wasanaethau gofal sylfaenol ym Mhrestatyn. Un o'r meysydd sydd wedi gwella'n fawr ers y sefyllfa yn 2015 yw gwasanaethau mamolaeth. Mae hyn wedi cynnwys llai o ddibyniaeth ar locwm/asiantaeth, cyfradd sy'n awr yn 11% (i lawr o 50%); cydymffurfio â Birthrate Plus (pecyn i'r gweithlu sy'n pennu lefelau staffio ym maes Bydwreigiaeth); ail\-gyflwyno myfyrwyr bydwreigiaeth cyn iddynt gofrestru yn Ysbyty Glan Clwyd fel bod pob un o'r tri safle yn y Gogledd yn awr yn cael ei ddefnyddio'n llawn at ddibenion hyfforddi; penodi Bydwraig Ymgynghorol i arwain ar welliannau mewn gofal dan arweiniad bydwragedd; a chynnydd ar ddatblygu'r Ganolfan Is\-ranbarthol ar gyfer Gofal Dwys i'r Newydd\-anedig. Mae contract wedi cael ei roi hefyd i gefnogi datblygiad sefydliadol a gwella perthnasoedd gweithio proffesiynol ledled y gwasanaeth mamolaeth a ddarperir gan y Bwrdd Iechyd. O ystyried y cynnydd da a'r sefydlogrwydd sydd wedi’u gweld ar draws gwasanaethau mamolaeth, nid yw hwn yn cael ei ystyried yn bryder sy’n galw am fesur arbennig mwyach ac mae'r mater hwn yn cael ei isgyfeirio, felly. Rwy'n croesawu'r cynnydd a wnaed ac ymrwymiad y staff a'r timau i fodloni'r cerrig milltir allweddol. Fodd bynnag, er gwaetha'r cynnydd mewn rhai meysydd pwysig, mae'r Bwrdd Iechyd yn dal i wynebu heriau sylweddol. Yn benodol, bu’n ddigalon ac yn annerbyniol bod materion wedi dwysáu mewn perthynas â'r sefyllfa ariannol a rhai meysydd perfformiad allweddol yn ystod 2017/18\. Mae hyn wedi arwain at fwy o oruchwyliaeth gan Lywodraeth Cymru, gan gynnwys gennyf innau'n bersonol wrth imi gadeirio cyfarfodydd atebolrwydd yn fisol ers mis Gorffennaf. Mae Llywodraeth Cymru’n dal i weithio gyda Bwrdd Iechyd Prifysgol Betsi Cadwaladr i sicrhau nad yw gwasanaethau a chleifion yn cael eu heffeithio'n negyddol gan yr angen i wella rheolaeth ariannol. Yn y cyfarfodydd a gynhaliwyd rhwng y tri, dywedodd Llywodraeth Cymru, Swyddfa Archwilio Cymru ac Arolygiaeth Gofal Iechyd Cymru fod angen gwneud cynnydd pellach mewn rhai meysydd allweddol a bod angen cymryd camau pwrpasol o dan fesurau arbennig i weddnewid y sefyllfa o ran cyllid a pherfformiad. Yn nhermau gwasanaethau iechyd meddwl, roedd pob parti yn cydnabod bod absenoldeb y Cyfarwyddwr Iechyd Meddwl a'r Cyfarwyddwr Nyrsio Iechyd Meddwl, sydd ar gyfnod salwch estynedig, yn golygu bod yna golli momentwm wedi bod o ran gwelliannau yn y maes hwn yn ystod y misoedd diweddar. Felly, mae angen i Fwrdd Iechyd Prifysgol Betsi Cadwaladr ymwreiddio'r strwythur newydd ar gyfer arwain ar iechyd meddwl, a’i datblygu, ar fyrder, ac mae angen gwella ansawdd y gwasanaethau presennol yn gyflymach. Mae'n bwysig yn awr bod y Bwrdd Iechyd yn ennyn hyder unwaith eto yn niogelwch a chynaliadwyedd gwasanaethau iechyd meddwl presennol, a hynny ar frys. Rhaid iddo hefyd ddechrau gweithio ar y gweddnewidiad mwy hirdymor y mae'r strategaeth newydd yn galw amdano.   Rwyf am sicrhau bod pobl y Gogledd yn cael gwasanaethau iechyd o safon uchel iawn. I gefnogi'r Bwrdd Iechyd i barhau â'r cynnydd a wnaed hyd yma, a sicrhau bod gwasanaethau iechyd meddwl yn cael eu cyflenwi, a'u gwella, a bod ei sefyllfa’n cryfhau hefyd o ran cyllid a pherfformiad, rwyf wedi cytuno ar set o ymyriadau i'w gweithredu ar unwaith. Mae'r rhain yn cynnwys penodi David Jenkins, cyn Gadeirydd Bwrdd Iechyd Prifysgol Aneurin Bevan, mewn rôl gynghori ar lywodraethu bwrdd a gwella perfformiad. Rwy’n disgwyl hefyd i’r Bwrdd Iechyd benodi Cyfarwyddwr Trawsnewid a thîm a chymryd camau gweithredu’n fwy sydyn. Rhaid rhoi mwy o arweiniad ym maes gofal sylfaenol a rhaid cynllunio ar gyfer gallu. Dylid datblygu cynllun gweithredu i gyflwyno argymhellion Adroddiad Deloitte, a bydd mwy o gefnogaeth i ymestyn y seilwaith rheoli sydd ar waith ar gyfer y tîm iechyd meddwl. Yn ogystal â hyn, bydd dyraniad o £13\.1 miliwn yn cael ei neilltuo o gyllid perfformiad i wella amseroedd aros a buddsoddir £1\.5 miliwn mewn rhaglen gofal heb ei drefnu.   Mae cyfnod Cadeirydd presennol y Bwrdd Iechyd yn ei swydd yn dod i ben ar 31 Awst 2018 ac, er mwyn sicrhau bod gennym ddigon o amser cyn bod rhaid penodi Cadeirydd newydd, a chyfnod pontio priodol, rwyf wedi cytuno dechrau ar y broses recriwtio yn ystod yr wythnosau nesaf. Mae meini prawf a cherrig milltir eraill yn gysylltiedig â'r camau gweithredu a disgwyliwn i'r Bwrdd Iechyd fodloni'r rhain, neu wneud cynnydd yn eu herbyn, erbyn mis Ebrill 2018: * Lleihau amseroedd aros Rhwng Atgyfeirio a Thriniaeth oddeutu 50% yn y niferoedd sy'n aros dros 36 wythnos a’r cynnydd i barhau hyd 2018/19 * Gwella perfformiad gofal heb ei drefnu mewn modd sy'n gynaliadwy * Cymryd camau gweithredu i adfer y sefyllfa ariannol er mwyn i’r Bwrdd Iechyd fodloni'r rhagolwg diwygiedig o £36 miliwn ar ddiwedd y flwyddyn a gwella hyd 2018/19 * Lleihau nifer y lleoliadau cleifion mewnol y tu allan i ardal * Datblygu cynllun gwella ansawdd a llywodraethiant thematig ar gyfer gwasanaethau iechyd meddwl * Penodi Cyfarwyddwr Trawsnewid a thîm a dangos bod camau gweithredu'n cael eu cymryd yn gyflymach * Penodi Cyfarwyddwr Gofal Sylfaenol a Chymunedol a fydd yn adrodd i'r Prif Weithredwr a'r Bwrdd * Rhoi cymorth ychwanegol ar gyfer cynllunio, a phenodi tîm, gan gyflwyno tystiolaeth o'r gwaith ar gyfer datblygu cynllun holistaidd a Chynllun Tymor Canolig Integredig mewn partneriaeth * Cyflwyno tystiolaeth bod arweiniad clinigol yn gweithio ynghyd â chynllunio a'r cynigion ar gyfer cyfarwyddwyr proffesiynol ar wasanaethau clinigol * Cytuno ar gynllun gweithredu a pharhau â'r gwaith o fodloni’r argymhellion a nodwyd yn Adolygiad Deloitte * Rhoi rhaglen ddatblygu sy'n seiliedig ar dîm ar waith ar gyfer y Tîm Gweithredol * Rhoi proses benodi ar waith ar gyfer Cadeirydd, Is\-gadeirydd a 5 aelod annibynnol, a'r gwaith hwn bron â’i gwblhau. Bydd Llywodraeth Cymru yn parhau i fonitro a goruchwylio'r Bwrdd Iechyd Prifysgol Betsi Cadwaladr o dan fesurau arbennig ar lefel uwch. Mae'n bwysig bod yn gwbl eglur, hyd yn oed o dan y trefniadau hyn, fod y Bwrdd Iechyd yn parhau'n gyfrifol ac yn atebol am ei gamau gweithredu ac am wneud gwelliannau ar ran ei boblogaeth.   Byddwn yn pennu fframwaith ar ei newydd wedd ar gyfer Bwrdd Iechyd Prifysgol Betsi Cadwaladr ar gyfer y 12 \-18 mis nesaf gyda cherrig milltir a disgwyliadau wedi'u nodi'n glir ac wedi’u cytuno ag Arolygiaeth Gofal Iechyd Cymru, Swyddfa Archwilio Cymru a'r Bwrdd Iechyd ei hun. Wrth asesu cynnydd yn y dyfodol rydym yn gobeithio sicrhau bod y cerrig milltir a'r disgwyliadau hynny wedi'u bodloni ond bod atebion cynaliadwy wedi'u sefydlu hefyd i barhau â'r cynnydd.

https://www.gov.wales/written-statement-update-escalation-status-review-health-organisations-and-additional-support-betsi

In my written statement on 6 March I outlined the initial steps I am taking to tackle issues related to residential leasehold in Wales. As part of that package, I announced the creation of a multi\-disciplinary task and finish group on leasehold reform, to assist in this work. Today, I am writing to update Members that the first meeting of the task and finish group will take place next week. I am also providing details of those bodies which I have invited to participate, and the main tasks I have asked them to consider. Further, I am providing an update on the Law Commission’s project on leasehold reform. As we have discussed on several occasions in the chamber, the issues surrounding leasehold are many and complex. In bringing together membership from a wide range of interested parties to advise me, I will be in the strongest position to take appropriate and well\-judged action to address those concerns which persist in the sector. Invitations to the first meeting have been issued to the following organisations: • The Leasehold Advisory Service (LEASE)  • Association of Residential Management Agents (ARMA)  • Welsh Local Government Association (WLGA)  • Leasehold Valuation Tribunal Wales (LVT)  • Home Builders Federation Wales (HBF)  • Chartered Institute of Housing Cymru (CICH)  • Citizens Advice Bureau Cymru (CAB)  • Shelter Cymru  • Community Housing Cymru (CHC)  • Royal Institute of Chartered Surveyors Wales (RICS)  • Competition and Markets Authority (CMA)  • Association of Retirement Housing Managers (ARHM)  • Tenant Participation Advisory Service Cymru (TPAS)  • Fire Safety Advisory Groups  • Mortgage Lenders Association (MLA)  • National Association of Estate Agents (NAEA)  • Federation of Private Residents Associations (FPRA)  • Law Society (representing solicitors dealing with leasehold matters)  • Law Commission  • Academic representative Other members may be co\-opted by the group if deemed appropriate, with my agreement. The group will be chaired by a senior official. The areas I have agreed the group should consider include: • Failings in the leasehold system in Wales: how they impact on leaseholders, and any recommendations to address these. • Advising on production and dissemination of awareness raising materials, guidance and relevant training for all those involved in buying / selling leasehold property.  • Proposals for a voluntary code of practice for property / estate management agents.  • Options for freehold homeowners on private estates to challenge estate charges. The group has been convened for up to two years, although the initial tasks assigned are anticipated to be completed, and a report issued to me, by summer 2019\. In April, I wrote to advise Assembly Members that the Welsh Government is engaging with the Law Commission’s project on leasehold reform. I am pleased to update Members that the remit of the project now also includes an additional strand looking at the Right to Manage. Right to Manage legislation allows leaseholders of flats to take over the management of their building from the freeholder, through the transfer of the freeholder’s functions to a company set up by the leaseholders. The Right to Manage has not been widely adopted, and there is anecdotal evidence that the processes are difficult to follow and allow freeholders to obstruct the wishes of leaseholders attempting to exercise the right. The Law Commission will conduct a broad review of the existing legislation on Right to Manage with a view to improving it by making it simpler, quicker and more flexible for leaseholders. In common with the other strands of the Law Commission project, a report detailing the Commission’s recommendations will be published in summer 2019, and it will then be for Welsh and UK Government Ministers to consider what action each administration wishes to take in response.

Yn fy natganiad ysgrifenedig ar 6 Mawrth, amlinellais y camau cychwynnol rwy'n eu cymryd i fynd i'r afael â materion sy'n ymwneud â chyfraith lesddaliad preswyl yng Nghymru. Fel rhan o'r pecyn hwnnw, cyhoeddais fod grŵp gorchwyl a gorffen amlddisgyblaethol ar ddiwygio cyfraith lesddaliad yn cael ei greu er mwyn helpu yn y gwaith hwn. Heddiw rwy'n ysgrifennu i roi gwybod i Aelodau y bydd cyfarfod cyntaf y grŵp gorchwyl a gorffen yn cael ei gynnal yr wythnos nesaf. Rwyf hefyd am ddarparu manylion y cyrff hynny yr wyf wedi'u gwahodd i gymryd rhan, a'r prif dasgau rwyf wedi gofyn iddynt eu hystyried. Ac rwyf am roi’r wybodaeth ddiweddaraf ar brosiect Comisiwn y Gyfraith i ddiwygio cyfraith lesddaliad. Fel rydym wedi'i drafod sawl gwaith yn y siambr, mae llawer o faterion cymhleth yn codi mewn perthynas â lesddaliad. Drwy dynnu ynghyd aelodau o amrywiaeth eang o grwpiau perthnasol i roi cyngor i mi, byddaf mewn sefyllfa gref i gymryd camau priodol a chall er mwyn mynd i'r afael â'r pryderon hynny sy'n parhau o fewn y sector. Anfonwyd gwahoddiadau i'r cyfarfod cyntaf i'r sefydliadau canlynol: • Y Gwasanaeth Cynghori ar Lesddaliadau  • Y Gymdeithas Asiantau Rheoli Preswyl  • Cymdeithas Llywodraeth Leol Cymru  • Tribiwnlys Prisio Lesddaliadau Cymru  • Ffederasiwn Adeiladwyr Cartrefi Cymru  • Sefydliad Tai Siartredig Cymru  • Canolfan Cyngor ar Bopeth Cymru  • Shelter Cymru  • Cartrefi Cymunedol Cymru  • Sefydliad Brenhinol Syrfewyr Siartredig Cymru  • Yr Awdurdod Cystadleuaeth a Marchnadoedd  • Y Gymdeithas Rheolwyr Tai Ymddeol  • Gwasanaeth Ymgynghorol Cyfranogiad Tenantiaid Cymru  • Grwpiau Cynghori ar Ddiogelwch Tân  • Y Gymdeithas Benthycwyr Morgeisi  • Cymdeithas Genedlaethol yr Asiantau Tai  • Ffederasiwn y Cymdeithasau Preswylwyr Preifat  • Cymdeithas y Gyfraith (yn cynrychioli cyfreithwyr sy'n delio â materion lesddaliadau)  • Comisiwn y Gyfraith  • Cynrychiolydd academaidd Gyda'm cytundeb innau, gall y grŵp gyfethol aelodau eraill os ystyrir hynny'n briodol. Caiff y grŵp ei gadeirio gan uwch\-swyddog. Dyma rai o'r pynciau rwyf wedi cytuno y dylai'r grŵp eu hystyried: • Methiannau o fewn y system lesddaliadau yng Nghymru: sut maent yn effeithio ar lesddeiliaid, ac unrhyw argymhellion i fynd i'r afael â'r rhain • Rhoi cyngor ar lunio a rhannu deunyddiau codi ymwybyddiaeth, canllawiau a hyfforddiant i'r rheini sy'n ymwneud â phrynu/gwerthu eiddo sydd dan lesddaliadau  • Cynigion ar gyfer cod ymarfer gwirfoddol i asiantau rheoli eiddo/ystadau  • Opsiynau ar gyfer perchnogion eiddo sydd dan rydd\-ddaliad ar ystadau preifat i herio ffioedd ystadau. Bydd y grŵp yn ymgynnull am hyd at ddwy flynedd, er ein bod yn rhagweld y caiff y tasgau cychwynnol eu cwblhau, gan gyflwyno adroddiad i mi, erbyn haf 2019\. Ym mis Ebrill, ysgrifennais i roi gwybod i Aelodau'r Cynulliad bod Llywodraeth Cymru yn ymgysylltu â phrosiect Comisiwn y Gyfraith ar ddiwygio cyfraith lesddaliad. Rwy'n falch o gael rhoi gwybod i'r Aelodau bod cylch gwaith y prosiect yn cynnwys elfen ychwanegol erbyn hyn hefyd sy'n edrych ar yr Hawl i Reoli. Mae deddfwriaeth Hawl i Reoli yn caniatáu i lesddeiliaid fflatiau gymryd y gwaith o reoli eu hadeilad oddi ar y rhydd\-ddeiliad, drwy drosglwyddo swyddogaethau'r rhydd\-ddeiliad i gwmni a sefydlwyd gan y lesddeiliaid. Nid yw'r Hawl i Reoli wedi'i mabwysiadu'n eang, ac mae yna dystiolaeth bod y prosesau yn anodd eu dilyn ac yn caniatáu i rydd\-ddeiliaid atal lesddeiliaid sy'n ceisio gweithredu'r hawl. Bydd Comisiwn y Gyfraith yn cynnal adolygiad o'r ddeddfwriaeth bresennol ar yr Hawl i Reoli gyda'r nod o'i gwella drwy greu proses symlach, gyflymach, fwy hyblyg i lesddeiliaid. Fel yn achos elfennau eraill prosiect Comisiwn y Gyfraith, caiff adroddiad ei gyhoeddi yn ystod haf 2019 yn manylu ar argymhellion y Comisiwn. Mater i Weinidogion Cymru a Gweinidogion Llywodraeth y DU wedyn fydd ystyried y camau y maent am eu cymryd mewn ymateb.

https://www.gov.wales/written-statement-update-actions-relating-leasehold-reform

On 15 May 2018, Julie James, Leader of the House and Chief Whip made an oral statement in the Siambr on: Update on Digital Connectivity in Wales (external link).

Ar 15 Mai 2018, gwnaeth y Julie James, Arweinydd y Tŷ a'r Prif Chwip Ddatganiad Llafar yn y Siambr ar: Y Diweddariad ar Gysylltedd Digidol yng Nghymru (dolen allanol).

https://www.gov.wales/oral-statement-update-digital-connectivity-wales

On 18 September 2018, the Cabinet Secretary for Finance made an oral statement in the Siambr on: Update on European Transition (external link).

Ar 18 Medi 2018, gwnaeth y Ysgrifennydd y Cabinet dros Gyllid ddatganiad llafar yn y Siambr ar: Y wybodaeth ddiweddaraf am y trefniadau pontio Ewropeaidd (dolen allanol).

https://www.gov.wales/oral-statement-update-european-transition-0

On 17 July 2018, the Cabinet Secretary for Finance made an oral statement in the Siambr on: Update on European Transition (external link).

Ar 17 Gorffennaf 2018, gwnaeth y Ysgrifennydd y Cabinet dros Gyllid ddatganiad llafar yn y Siambr ar: Y wybodaeth ddiweddaraf am y trefniadau pontio Ewropeaidd (dolen allanol).

https://www.gov.wales/oral-statement-update-european-transition

I am writing to update you following the completion of discussions with the Secretary of State for Transport on an issue outstanding relating to the rail services financial arrangements. I am pleased to be able to tell you that the Secretary of State and I have reached an agreement following positive and detailed discussions since September 2017\. Our agreement protects both governments’ budgetary position in a fair and equitable way, correctly attributes liabilities, and most importantly benefits passengers in Wales and England. Reflecting the cross\-border nature of some of our rail services, the agreement also includes a provision from the Department for Transport for England only services.   Dealing specifically with the access charge adjustment issue, the Secretary of State for Transport retains the regulatory risk and opportunity for future changes to access charge payments to Network Rail resulting from regulatory reviews, which means the Wales and Borders rail services contract will be treated in the same way as any other franchise and there will be no negative impact on fares or service levels. Our agreement will be published in due course. For absolute clarity, following detailed examination of the access charge adjustment issue, our agreement will bring to an end the existing access charge adjustment payment between Arriva Trains Wales and the Department for Transport. In 2017/18 this adjustment payment was £69\.85 million, and was forecast to grow with inflation. Members will recall that last year this was reported to lead to a requirement for payments from the Welsh Government to the UK Government totalling over £1 billion over the course of the next 15 year Wales \& Borders rail services contract. With the end to this adjustment payment we have agreed to a new arrangement, similar to the arrangement in place between franchise operators in England and the Department for Transport, which also takes account of the way the Welsh Government is funded. Through this agreement, future adjustment payments between the Welsh Government and Department for Transport, or between the Department for Transport and the Welsh Government, will be determined by comparing actual access charges paid to Network Rail to the payments assumed in our rail services contract. If the actual access charges match this assumption there will be no need for an adjustment. Due to the complex nature of the way the Welsh Government is funded for rail services provision, there will be a transition period to account for the HM Treasury’s Comprehensive Spending Review (2017\-2020\) assumption that the adjustment payments would continue at the forecast levels. To address this assumption, the Welsh Government will make two payments to the Department for Transport totalling £24\.8 million in 2018/19 and £71\.8 million in 2019/20\. The agreement is also structured to allow us to revisit the hold harmless arrangements should changes be made to the overall structure of access charges, franchisee payments, Control Periods or the structure of the wider GB rail industry. In terms of funding the South Wales Metro, the Secretary of State for Transport has reconfirmed his commitment to pay £125m (2014 prices) towards the cost, which we will draw down in line with expenditure. The agreement also includes a mechanism for calculating the adjustment following the transfer of the Valley Lines railway infrastructure.    

Rwy'n ysgrifennu atoch gyda'r diweddaraf am fy nhrafodaethau â'r Ysgrifennydd Gwladol dros Drafnidiaeth am fater sy'n gysylltiedig â threfniadau ariannol gwasanaethau'r rheilffyrdd. Mae'n dda gen i ddweud bod yr Ysgrifennydd Gwladol a finne wedi dod i gytundeb ar ôl trafod cadarnhaol a manwl ers Medi 2017\. Mae'r cytundeb yn diogelu sefyllfa gyllidol y ddwy lywodraeth mewn ffordd deg a chydradd gan briodoli rhwymedigaethau'n gywir ac yn bwysicach, mewn ffordd a ddaw â budd i deithwyr yng Nghymru a Lloegr. O gofio bod rhai o'n gwasanaethau trenau'n rhychwantu'r ffin, mae'r cytundeb yn cynnwys cymal ynghylch gwasanaethau yn Lloegr yn unig. O ran addasu'r tâl mynediad, mae'r Ysgrifennydd Gwladol dros Drafnidiaeth yn cadw'r risg a'r cyfle a ddaw yn sgil adolygu'r rheoliadau  i newid taliadau mynediad yn y dyfodol ar Network Rail.  Mae hynny'n golygu y caiff contract gwasanaethau rheilffyrdd Cymru a'r Gororau ei drin yn un ffordd ag unrhyw fasnachfraint arall ac na fydd effaith negyddol ar brisiau tocynnau na lefelau gwasanaeth. Caiff ein cytundeb ei gyhoeddi maes o law. I esbonio'r sefyllfa'n glir ichi, ar ôl ystyried mater addasu'r tâl mynediad yn fanwl, bydd ein cytundeb yn dod â thaliad addasu'r tâl mynediad rhwng Trenau Arriva Cymru a'r Adran Drafnidiaeth i ben. Yn 2017/18\. £69\.85 miliwn oedd y taliad addasu hwnnw, a rhagwelwyd y byddai'n codi gyda chwyddiant. Bydd Gweinidogion yn cofio y bu sôn llynedd bod Llywodraeth Cymru wedi talu dros £1 biliwn i Lywodraeth y DU dros 15 mlynedd contract gwasanaethau rheilffyrdd Cymru a'r Gororau. Gyda'r taliad addasu hwnnw wedi dod i ben, rydym wedi cytuno ar drefniant newydd, tebyg i'r trefniant rhwng gweithredwyr y masnachfreintiau a'r Adran Drafnidiaeth yn Lloegr, ond a fydd hefyd yn ystyried y ffordd y mae Llywodraeth Cymru'n cael ei hariannu. Trwy'r cytundeb hwn, pennir taliadau addasu rhwng Llywodraeth Cymru a'r Adran Drafnidiaeth neu rhwng yr Adran Drafnidiaeth a Llywodraeth Cymru yn y dyfodol trwy gymharu'r gwir daliadau mynediad a dalwyd i Network Rail â'r taliadau a ragdybiwyd yn ein contract gwasanaethau rheilffyrdd. Os bydd y gwir daliad mynediad yn cyfateb i'r swm rhagdybiedig, ni fydd angen taliad addasu. Oherwydd natur gymhleth y ffordd y mae Llywodraeth Cymru'n cael ei hariannu am ddarparu gwasanaethau rheilffyrdd, bydd cyfnod pontio i roi ystyriaeth i ragdybiaeth Adolygiad Cynhwysfawr o Wariant (2017\-2020\) y Trysorlys.  Yn ôl y rhagdybiaeth honno, bydd y taliadau addasu'n parhau ar y lefel a ragwelir. Ar sail hynny, bydd Llywodraeth Cymru'n gwneud dau daliad i'r Adran Drafnidiaeth \- £24\.8 miliwn yn 2018/19 a £71\.8 miliwn yn 2019/20\. Mae'r cytundeb yn caniatáu inni hefyd allu ailystyried y trefniadau indemnedd pe bai newidiadau'n cael eu gwneud i strwythur y taliadau mynediad, y taliadau i'r rheini sydd â'r fasnachfraint, y Cyfnodau Rheoli neu strwythur diwydiant rheilffyrdd ehangach Prydain. O ran ariannu Metro'r De, mae'r Ysgrifennydd Gwladol dros Drafnidiaeth wedi cadarnhau eto ei ymrwymiad i dalu £125m (prisiau 2014\) tuag at y gost.  Caiff hwnnw ei dynnu i lawr yn unol â gwariant. Mae'r cytundeb yn cynnwys mecanwaith hefyd ar gyfer ailgyfrif yr addasiad yn sgil trosglwyddo seilwaith Leiniau'r Cymoedd.

https://www.gov.wales/written-statement-update-future-railway-access-charges

On 16 October 2018, the Minister for Environment made an Oral Statement in the Siambr on: Update on Flood Impacts of Storm Callum (external link).

Ar 16 Hydref 2018, gwnaeth y Gweinidog yr Amgylchedd Ddatganiad Llafar yn y Siambr ar: Diweddariad am Effeithiau Llifogydd Storom Callum (dolen allanol).

https://www.gov.wales/oral-statement-update-flood-impacts-storm-callum

Recent reports in the media have understandably caused concern among service users about progress with our plans to improve access to gender identity services in Wales. I remain committed to the plans to improve services and we are working closely with the NHS to deliver on our commitments. I published a written statement in August 2017 referring to two components of the planned improvements, which were agreed by the All\-Wales Gender Identity Partnership Group (AWGIPG). Both components are essential in order to provide the full pathway of care for patients requiring long term hormone therapy, so that most patients’ healthcare needs can be provided within Wales. The Welsh Government is providing funding for a project lead within the NHS to co\-ordinate the improvements to gender identity services. Firstly, the establishment of the specialist ‘Welsh Gender Team’ (WGT) will allow patients to be assessed and begin treatment, if needed, here in Wales. This would reduce both the distances to travel and, over time, the waiting times people in Wales currently experience before beginning treatment. The WGT will be a multidisciplinary service based initially in Cardiff. Cardiff and Vale University Health Board has been working to plan the new service and we are expecting the business case to be finalised within the coming weeks.   A number of skilled staff will be required to join the WGT and they will need further specialist training. The project team is working with current providers of gender identity services to ensure the new team has the skills needed to provide this service. The project team is also working with existing service providers to determine a process so that patients currently on waiting lists for treatment can be transferred to the WGT. The new service anticipates seeing patients from this spring, subject to the recruitment of staff with the appropriate skills and managing the impact of their recruitment on other essential services. The Welsh Gender Team will provide clinical support to the other main component, a small network of GPs across Wales with a specialist interest in gender identity treatment.  The Welsh Government and NHS representatives have been in discussions with the General Practitioners’ Committee (GPC) Wales in recent months on a model for the primary care service. Welsh Government officials most recently met with GPC Wales and RCGP (Royal College of General Practitioners) Wales on 29 January. It was agreed an interim model for primary care be put in place to meet the needs of patients in the short term. A small number of appropriately trained GPs will provide primary care to patients with gender dysphoria, under the guidance of a gender identity specialist clinician. Where a patient’s registered GP has not undertaken training to provide long term hormone therapy, the GP will be able to refer patients to one of the specially trained GPs. However, the new model will aim to ensure patients currently receiving long term care from their GP, who is confident in doing so, can continue. The AWGIPG will continue to keep service user representatives updated on these changes through regular updates.   As with all NHS Wales patients, I feel strongly that transgender people should be able to have their healthcare needs met as close to home as possible. All parties remain committed to transgender care, in both primary and secondary care.    

Mae'n hawdd deall bod yr adroddiadau diweddar yn y cyfryngau wedi achosi pryder ymysg defnyddwyr gwasanaethau am gynnydd ein cynlluniau i wella mynediad at wasanaethau hunaniaeth o ran rhywedd yng Nghymru. Rwyf wedi ymrwymo o hyd i’r cynlluniau i wella'r gwasanaethau ac rydym yn gweithio'n agos gyda'r gwasanaeth iechyd er mwyn cyflawni ein hymrwymiadau.   Cyhoeddais ddatganiad ysgrifenedig ym mis Awst 2017 a oedd yn cyfeirio at ddwy gydran o’r gwelliannau arfaethedig y cytunwyd arnynt gan Grŵp Partneriaeth Hunaniaeth o ran Rhywedd Cymru. Mae'r ddwy gydran yn hanfodol er mwyn darparu'r llwybr gofal llawn i gleifion sydd angen therapi hormonau hirdymor fel bod modd darparu ar gyfer anghenion gofal iechyd y rhan fwyaf o’r cleifion yng Nghymru. Mae Llywodraeth Cymru yn rhoi cyllid i brosiect dan arweiniad y gwasanaeth iechyd i gydlynu'r gwelliannau i wasanaethau hunaniaeth o ran rhywedd. Yn gyntaf, bydd sefydlu'r tîm arbenigol ‘Tîm Rhywedd Cymru' yn caniatáu i gleifion gael eu hasesu a dechrau ar eu triniaeth, os oes ei hangen, yma yng Nghymru. Byddai hyn yn lleihau pellteroedd ac amseroedd teithio a bydd hefyd, dros amser, yn lleihau'r amseroedd aros y mae pobl Cymru yn eu profi ar hyn o bryd cyn dechrau ar y driniaeth. Bydd Tîm Rhywedd Cymru yn wasanaeth amlddisgyblaethol a fydd wedi’i leoli yn y lle cyntaf yng Nghaerdydd. Mae Bwrdd Iechyd Prifysgol Caerdydd a'r Fro wedi bod yn cynllunio'r gwasanaeth newydd, ac rydym yn disgwyl i'r achos busnes terfynol fod yn barod o fewn yr wythnosau nesaf.   Bydd angen i nifer o staff medrus ymuno â Thîm Rhywedd Cymru, a bydd angen iddynt gael hyfforddiant arbenigol pellach. Mae tîm y prosiect yn gweithio gyda’r rheini sy’n darparu gwasanaethau hunaniaeth o ran rhywedd ar hyn o bryd i sicrhau bod gan y tîm newydd y sgiliau sydd ei angen arno i ddarparu'r gwasanaeth hwn. Mae'r tîm hefyd yn gweithio gyda darparwyr gwasanaethau presennol i bennu proses er mwyn i’r cleifion sydd ar y rhestrau aros am driniaeth ar hyn o bryd gael eu trosglwyddo i Dîm Rhywedd Cymru. Rhagwelir y bydd y gwasanaeth newydd yn dechrau gweld cleifion o'r gwanwyn ymlaen, os bydd staff sydd â'r sgiliau priodol wedi'u recriwtio a bod modd rheoli effaith eu recriwtio ar wasanaethau hanfodol eraill. Bydd Tîm Rhywedd Cymru yn darparu cymorth clinigol ar gyfer y brif gydran arall, sef rhwydwaith bach o feddygon teulu yng Nghymru sydd â diddordeb arbenigol mewn triniaeth hunaniaeth o ran rhywedd. Mae Llywodraeth Cymru a chynrychiolwyr o'r gwasanaeth iechyd wedi cynnal trafodaethau â Phwyllgor Meddygon Teulu Cymru dros y misoedd diwethaf ynghylch model ar gyfer y gwasanaeth gofal sylfaenol. Yn fwyaf diweddaraf, cafwyd cyfarfod rhwng swyddogion Llywodraeth Cymru, Pwyllgor Meddygon Teulu Cymru a Choleg Brenhinol yr Ymarferwyr Cyffredinol Cymru ar 29 Ionawr. Cytunwyd i weithredu model dros dro ar gyfer gofal sylfaenol er mwyn diwallu anghenion cleifion dros y tymor byr. Bydd nifer bach o feddygon teulu sydd wedi cael yr hyfforddiant priodol yn rhoi gofal sylfaenol i gleifion sydd â dysfforia rhywedd, dan gyfarwyddyd clinigydd arbenigol ym maes hunaniaeth o ran rhywedd. Os nad yw meddyg teulu claf wedi cael hyfforddiant i ddarparu therapi hormonau hirdymor, bydd y meddyg teulu hwnnw yn gallu atgyfeirio cleifion at un o'r meddygon teulu sydd wedi cael hyfforddiant arbenigol. Fodd bynnag, nod y model newydd fydd sicrhau bod cleifion sy'n cael gofal hirdymor gan eu meddyg teulu, sy'n hyderus yn darparu'r gofal hwn, yn gallu parhau i wneud hynny. Bydd y Grŵp Partneriaeth Hunaniaeth o ran Rhywedd Cymru yn parhau i roi'r wybodaeth ddiweddaraf i'r defnyddwyr gwasanaeth am y newidiadau hyn yn rheolaidd. Rwy'n teimlo'n gryf y dylai anghenion gofal iechyd pob person trawsryweddol allu cael eu diwallu mor agos at y cartref â phosibl, fel sy’n wir yn achos pob un o gleifion GIG Cymru. Mae pawb sydd ynghlwm â’r gwaith wedi ymrwymo o hyd i ddarparu gofal trawsryweddol, a hynny ym maes gofal sylfaenol ac eilaidd.

https://www.gov.wales/written-statement-update-improvements-adult-gender-identity-services-wales

In October 2015, we took the bold step to adopt an innovative new model that significantly changed the way ambulance services in Wales are delivered. The changes were first piloted in response to Professor Siobhan McClelland’s Strategic Review of Welsh Ambulance Services (2013\). In February 2017, following a successful 18\-month pilot, I confirmed that the model would be fully implemented. The clinically driven changes introduced under the new model are ensuring patients receive the right response based on their clinical need and since the new model was first piloted, the Welsh Ambulance Services Trust (WAST) has been able to demonstrate significant improvements in the response times for the highest priority ‘Red’ calls. This is not about hitting targets to give the appearance of an improved service and at its heart, the model is about transforming the quality of care delivered to patients. These changes are making the emergency ambulance service in Wales among the most progressive in the world. It was encouraging that the independent evaluation of the model concluded not only that moving to the new model was the right thing to do, but that it has helped to deliver a service that is more focussed on the quality of care patients receive as well as improving efficiency in the use of ambulance resources.  The model has also attracted UK\-wide and global interest from ambulance services, wishing to emulate our success, with new models very similar to our own being introduced in England and Scotland. That said, neither we, nor the Welsh ambulance service, are complacent. We recognise that while the model rightly prioritises those in most need of an immediate response, some lower acuity patients have, at times over winter, waited longer than we would expect. In order to continue to deliver the very best response to patients, services must be kept under constant review. The independent evaluation of the clinical response model made a number of recommendations for further improvement to ensure the model continues to deliver a safe and clinically appropriate service to patients. I am pleased to report progress has been made against all recommendations. A key recommendation was that a review should be undertaken of the call categories outside the ‘Red’ (immediately life threatened) category.  A review of all Amber prioritisation codes undertaken by the WAST Clinical Prioritisation Assessment Software Group (CPAS), which includes internationally renowned experts in prioritisation, the Chief Ambulance Services Commissioner and senior ambulance clinicians, determined that the allocation of codes to the new categories remains clinically appropriate. Furthermore, the configuration of codes in Wales is almost identical to versions of the clinical response model introduced England and Scotland. In order to make sure patients continue to get the most appropriate and best level of care and treatment for their needs, WAST will ensure the new call categories are kept under constant review. The evaluation also concluded that investment in information systems would provide opportunities to both enhance and make more seamless the call management and dispatch process as well as providing more robust information to support further service development. In November 2017, with the support of £4\.48m of Welsh Government capital funding, the Welsh ambulance service upgraded its existing Computer Aided Dispatch (CAD) system to a state of the art system which has enabled substantial improvement in the planning and faster dispatch of ambulances to patients. The evaluation also recognised that in recent years, the role of the ambulance service has evolved away from simply taking people to hospital.  Now its role is to intervene earlier in the patient journey by resolving calls through telephone assessment (hear and treat) and to treat more people at scene (see and treat), reducing the number of avoidable ambulance journeys and allowing the ambulance service to concentrate its efforts on responding to the most life\-threatening cases. We have seen a marked increase in ‘hear and treat’ and ‘see and treat’ rates following an investment of nearly £700,000\. This has enabled the Welsh ambulance service to increase the number of clinicians working on its clinical support desk, which ensures fewer patients are sent an ambulance response or conveyed to hospital when they do not need further care or treatment. Between 01 January 2018 and 31 March 2018, 17,990 ambulance journeys were avoided following telephone or face\-to\-face assessment at scene, enabling these patients to remain in their own homes and freeing up ambulance resources to respond to other urgent calls in the community. Resources are also being invested to deliver care closer to home through local admission avoidance schemes; the use of paramedics, nurses and GPs working in clinical contact centres to provide secondary clinical triage over the telephone to ensure patients receive the right response based on their needs; and a number of community paramedic models being trialled across Wales to explore opportunities for paramedics to support primary and community care services. WAST clinicians are also working in police control rooms to provide clinical advice and support by telephone to police personnel attending incidents which may require an ambulance response. This has resulted in reduced demand on ambulance services and freed up ambulance and police resources by preventing avoidable ambulance journeys. The Ambulance Quality Indicators (AQIs) introduced to support the model are placing an ever greater focus not only on the timeliness of the response, but on the appropriateness and quality of the response people receive. They are providing further assurance that patients who are no longer subject to a simple time\-based target will receive a safe and timely response to their clinical needs. I have been particularly encouraged by the high performance levels against the 7 clinical indicators, which demonstrate that paramedics are delivering care that makes a real difference to patient outcomes. WAST is committed to introduce four further clinical indicators within the next 12 months. These indicators have also enabled an improved understanding of the service delivered to people with certain conditions. An audit of responsiveness to stroke patients is being undertaken for each stroke receiving unit in Wales by EASC. This will provide a snapshot of patient level information at each site in Wales and provide assurance on response to this type of incident. Work is also ongoing to link ambulance patient\-level information with emergency department patient\-level information to enable collection of clinical outcome information and better describe the impact of responsiveness / quality of ambulance clinician care. This will further support WAST in ensuring it continues to deliver a safe service to patients to optimise patient outcomes. In light of the progress outlined above, the Emergency Ambulance Services Committee (EASC) agreed at its meeting on 27 March 2018 that the independent review recommendations had been discharged and could now be closed given there were six work streams established to deliver or oversee progress that had now concluded or were ongoing for an indefinite period. Building on this existing work, the Chief Ambulance Services Commissioner has commenced a clinically led review specifically on the Amber category to further improve ambulance responsiveness, clinical outcomes and patient experience. The review will look at: * The current state in respect of extant policy, practice and guidance, activity and measures and risk * Expectations and experiences of the public, staff and the wider service around ambulance response to Amber calls * Consideration of environmental factors such as location of incident / age of patient etc. when determining allocation of a response, and * Other internal or external factors which may contribute to / impact on how WAST responds to ‘Amber’ category calls. It is important that citizens and staff have an opportunity to contribute to further developments through their understanding of using and delivering these essential services, and to enhance the experience of all who access them. They will be consulted as part of the review. In order to ensure all relevant views are considered as part of the review, stakeholders will include members of the public, staff (including trade unions and the college of paramedics), operational managers across NHS Wales organisations and Assembly Members. I have asked the Chief Ambulance Services Commissioner to provide me with the final review report in early September, to support delivery of recommendations as early as possible. I will then make an oral statement to inform Assembly Members on the review’s findings and recommendations. The Emergency Ambulance Services Committee has released a public statement regarding progress made since the publication of the independent evaluation report on the clinical response model and detailing the planned review of Amber calls which can be viewed at the following link: http://www.wales.nhs.uk/easc/news/48190

Ym mis Hydref 2015, cymerwyd y cam dewr o fabwysiadu model arloesol newydd a fyddai'n golygu newid mawr yn y ffordd y darperir gwasanaethau ambiwlans yng Nghymru. Cafodd y newidiadau hyn eu harbrofi gyntaf mewn ymateb i Strategic Review of Welsh Ambulance Services (2013\) gan yr Athro Siobhan McClelland. Ym mis Chwefror 2017, yn dilyn peilot 18 mis llwyddiannus, cadarnheais y câi'r model ei roi ar waith yn llawn. Mae'r newidiadau sydd wedi'u sbarduno'n glinigol a gyflwynir o dan y model newydd yn sicrhau bod cleifion yn cael yr ymateb iawn ar sail eu hangen clinigol ac ers i'r model newydd gael ei arbrofi mae Ymddiriedolaeth Gwasanaethau Ambiwlans Cymru (WAST) wedi llwyddo i ddangos gwelliannau sylweddol yn yr amserau ymateb ar gyfer y galwadau ‘Coch’ blaenoriaeth uchaf.  Nid yw hyn yn ymwneud â bwrw targedau i greu'r argraff bod y gwasanaeth wedi gwella ac yn ei hafod mae'r model yn ymwneud â gweddnewid ansawdd y gofal a ddarperir i'r cleifion. Bydd y newidiadau hyn yn golygu bod gwasanaeth ambiwlans brys Cymru ymhlith y rhai mwyaf blaengar yn y byd. Calondid oedd gweld i'r gwerthusiad annibynnol o'r model gasglu nid yn unig mai symud i'r model newydd oedd y peth cywir i'w wneud, ond hefyd ei bod wedi helpu i ddarparu gwasanaeth â gwell canolbwynt ar ansawdd y gofal y mae cleifion yn ei gael yn ogystal â gwella effeithlonrwydd wrth ddefnyddio adnoddau ambiwlans. Mae'r model hefyd wedi denu diddordeb ledled y DU ac yn fyd\-eang gan wasanaethau ambiwlans sy'n dymuno dyblygu ein llwyddiant, gyda modelau tebyg iawn i'n modelau ninnau'n cael eu cyflwyno yn Lloegr a'r Alban. Wedi dweud hynny, nid ydym ni, na gwasanaeth Ambiwlans Cymru, yn llaesu dwylo. Er bod y model yn blaenoriaethu'r rhai y mae arnynt angen ymateb brys fwyaf, rydym yn cydnabod bod rhai cleifion llai brys wedi aros yn hwy, ar adegau dros y gaeaf, nag y byddem yn disgwyl. Er mwyn darparu'r ymateb gorau oll i gleifion, rhaid adolygu gwasanaethau yn gyson. Gwnaeth y gwerthusiad annibynnol o'r model ymateb clinigol nifer o argymhellion ar gyfer gwelliannau pellach i sicrhau bod y model yn parhau i ddarparu gwasanaeth diogel sy'n briodol yn glinigol i gleifion. Rwyf yn falch o ddweud bod cynnydd wedi'i wneud yn erbyn yr holl argymhellion. Un o'r argymhellion allweddol oedd y dylid cynnal adolygiad o'r categorïau o alwadau y tu allan i'r categori  ‘Coch’ (bywyd yn y fantol). Penderfynodd adolygiad o'r holl godau blaenoriaethu Melyn a gynhaliwyd gan Grŵp Meddalwedd Asesu Blaenoriaethau Clinigol (CPAS) WAST, sy'n cynnwys arbenigwyr o fri rhyngwladol ym maes blaenoriaethu, Prif Gomisiynydd y Gwasanaethau Ambiwlans, ac uwch glinigwyr ambiwlans, ei bod yn dal yn briodol dyrannu codau i'r categorïau newydd. Ymhellach, mae cyfluniad codau yng Nghymru bron yr un fath â fersiynau o'r model ymateb clinigol a gyflwynwyd yn Lloegr a'r Alban. Er mwyn sicrhau bod cleifion yn parhau i gael y lefel fwyaf priodol o ofal a thriniaeth ar gyfer eu hanghenion, bydd WAST yn sicrhau bod categorïau newydd o alwadau yn cael eu hadolygu'n gyson. Casglodd yr adolygiad hefyd y byddai buddsoddi mewn systemau gwybodaeth yn cynnig cyfleoedd i wella'r broses ar gyfer rheoli a dosbarthu galwadau, a'i gwneud yn fwy cydgysylltiedig yn ogystal â darparu gwybodaeth fwy cadarn i gefnogi datblygu gwasanaethau ymhellach. Ym mis Tachwedd 2017, gyda chymorth cyllid cyfalaf o £4\.48m gan Lywodraeth Cymru, uwchraddiodd gwasanaeth ambiwlans Cymru ei system Ddosbarthu gyda Chymorth Cyfrifiadur (CAD) bresennol i system fodern sydd wedi hwyluso gwelliant sylweddol o ran cynllunio ac anfon ambiwlansys yn gyflymach i gleifion. Cydnabu'r gwerthusiad hefyd fod rôl y gwasanaeth ambiwlans wedi datblygu yn y blynyddoedd diwethaf o fod yn rhywbeth mwy na dim ond mynd â phobl i'r ysbyty.  Erbyn hyn, ei rôl yw ymyrryd yn gynt yn nhaith y claf trwy ddatrys galwadau trwy eu hasesu dros y ffôn (clywed a thrin) a thrin mwy o bobl yn y lleoliad (gweld a thrin), lleihau nifer y teithiau ambiwlans os oes modd eu hosgoi a chaniatáu i'r gwasanaeth ambiwlans ganolbwyntio ei ymdrechion ar ymateb i'r achosion hynny lle mae bywyd yn y fantol. Cafwyd cynnydd nodedig yng nghyfraddau ‘clywed a thrin’ a ‘gweld a thrin’ yn sgil buddsoddiad o bron £700,000\.  Mae hyn wedi galluogi'r gwasanaeth ambiwlans i gynyddu nifer y clinigwyr sy'n gweithio ar ei ddesg cymorth clinigol sy'n sicrhau bod llai o gleifion yn cael ymateb ambiwlans neu'n cael  eu cludo i'r ysbyty pan nad oes arnynt angen gofal neu driniaeth bellach.  Rhwng 01 Ionawr 2018 a 31 Mawrth  2018, cafodd 17,990 o deithiau ambiwlans eu hosgoi yn dilyn asesiad wyneb\-yn\-wyneb yn y lleoliad, gan alluogi'r cleifion hyn i aros yn eu cartrefi eu hunain a chan ryddhau adnoddau ambiwlans i ymateb i alwadau brys eraill yn y gymuned. Mae adnoddau'n cael eu buddsoddi hefyd yn agosach at gartref trwy gynlluniau lleol i osgoi derbyniadau i'r ysbyty; y defnydd o barafeddygon, nyrsys ac Ymarferwyr Cyffredinol sy'n gweithio mewn canolfannau cyswllt clinigol i ddarparu gwasanaeth brysbennu eilaidd dros y ffôn i sicrhau bod cleifion yn cael yr ymateb gorau ar sail eu hanghenion; ac mae nifer o fodelau parafeddygon cymunedol yn cael eu harbrofi ledled Cymru i ymchwilio i gyfleoedd i barafeddygon gefnogi gwasanaethau gofal sylfaenol a chymunedol. Mae clinigwyr WAST hefyd yn gweithio yn ystafelloedd rheoli'r heddlu i ddarparu cyngor clinigol a chymorth dros y ffôn i bersonél yr heddlu sy'n mynychu digwyddiadau lle gallai fod angen ymateb gan ambiwlans.  Mae hyn wedi arwain at ostyngiad yn y galwadau ar wasanaethau ambiwlans gan ryddhau adnoddau ambiwlans a'r heddlu trwy atal teithiau ambiwlans y mae modd eu hosgoi. Mae'r Dangosyddion Ansawdd Ambiwlans (AQIs) a gyflwynwyd i gefnogi'r model yn gosod canolbwynt cryfach byth nid yn unig ar amseroldeb yr ymateb, ond hefyd ar briodoldeb ac ansawdd yr ymateb y mae pobl yn ei gael. Maent yn darparu sicrwydd y bydd cleifion nad ydynt bellach yn destun targed syml yn seiliedig ar amser yn cael ymateb diogel ac amserol i'w hanghenion clinigol. Calondid arbennig imi yw'r lefelau perfformiad uchel yn erbyn y saith dangosydd clinigol, sy'n dangos bod parafeddygon yn darparu gofal sy'n gwneud gwahaniaeth o bwys i ganlyniadau cleifion. Mae WAST wedi ymrwymo i gyflwyno pedwar dangosydd clinigol pellach o fewn y 12 mis nesaf. Mae'r dangosyddion hyn hefyd wedi hwyluso dealltwriaeth well o'r gwasanaeth a ddarperir i bobl â chyflyrau penodol. Mae archwiliad o'r gallu i ymateb i gleifion sydd wedi cael strôc hefyd yn cael ei gynnal ar gyfer pob uned sy'n derbyn cleifion sydd wedi cael strôc gan PGAB.  Bydd hyn yn cynnig cipolwg ar wybodaeth ar lefel y claf ym mhob safle yng Nghymru ac yn cynnig sicrwydd ar yr ymateb i'r math hwn o ddigwyddiad. Mae gwaith yn parhau hefyd i gysylltu gwybodaeth ar lefel y claf â gwybodaeth ar lefel y claf mewn adrannau brys i alluogi gwybodaeth am ganlyniadau clinigol a disgrifio'n well effaith ymatebolrwydd / ansawdd clinigwyr ambiwlans.  Bydd hyn yn cefnogi WAST ymhellach wrth sicrhau ei fod yn parhau i ddarparu gwasanaeth diogel i gleifion er mwyn sicrhau'r canlyniadau gorau i gleifion. Yng ngoleuni'r cynnydd a amlinellir uchod, cytunodd y Pwyllgor Gwasanaethau Ambiwlans Brys  (PGAB) yn ei gyfarfod ar 27 Mawrth 2018 fod argymhellion yr adolygiad annibynnol wedi cael eu cyflawni ac y byddent bellach yn cael eu cau o gofio bod chwe ffrwd waith wedi cael eu sefydlu i gyflawni neu oruchwylio cynnydd a oedd wedi dod i ben neu a oedd yn parhau am gyfnod amhenodol. Gan adeiladu ar y gwaith presennol hwn, mae Prif Gomisiynydd y Gwasanaethau Ambiwlans wedi cychwyn adolygiad o dan arweiniad Clinigol ar y categori Ambr i wella ymatebolrwydd ambiwlansys, canlyniadau clinigol a phrofiad cleifion ymhellach. Bydd yr adolygiad yn edrych ar y canlynol: * Y sefyllfa bresennol mewn perthynas â pholisi, arferion a chanllawiau presennol, gweithgarwch a mesurau a risg; * Disgwyliadau a phrofiadau'r cyhoedd, staff a'r gwasanaeth ehangach ynghylch yr ymateb gan ambiwlansys i alwadau Melyn; * Ystyried ffactorau amgylcheddol megis lleoliad y digwyddiad / oedran y claf etc wrth benderfynu sut y caiff ymateb ei ddyrannu; a * Ffactorau mewnol neu allanol eraill a allai gyfrannu at  /  effeithio ar sut y mae WAST yn ymateb i alwadau categori Melyn. Mae'n bwysig bod dinasyddion a staff yn cael y cyfle i gyfrannu at ddatblygiadau pellach wrth iddynt ddod i ddeall mwy am ddefnyddio a chyflenwi'r gwasanaethau hanfodol hyn, er mwyn gwella'r profiad i bawb sy'n eu defnyddio.  Caiff hyn ei fonitro fel rhan o’r adolygiad. Er mwyn sicrhau bod yr holl safbwyntiau perthnasol yn cael eu hystyried fel rhan o'r adolygiad, bydd y rhanddeiliaid yn cynnwys aelodau o'r cyhoedd, staff (gan gynnwys undebau llafur a choleg y parafeddygon), rheolwyr gweithredol ar draws cyrff GIG Cymru ac Aelodau'r Cynulliad. Rwyf wedi gofyn i  Brif Gomisiynydd y Gwasanaethau Ambiwlans roi adroddiad yr adolygiad terfynol imi ar ddechrau Medi, er mwyn cefnogi cyflawni'r argymhellion cyn gynted â phosibl. Byddaf wedyn yn gwneud datganiad llafar i hysbysu Aelodau'r Cynulliad am ganfyddiadau ac argymhellion yr adolygiad. Mae’r Pwyllgor Gwasanaethau Ambiwlans Brys wedi rhyddhau datganiad cyhoeddus am y cynnydd sydd wedi'i wneud ers i'r adroddiad gwerthuso annibynnol ar y model ymateb clinigol gael ei gyhoeddi ac yn rhoi manylion yr adolygiad arfaethedig. Mae'r datganiad i'w weld yn ddolen ganlynol: http://www.wales.nhs.uk/easc/news/48190

https://www.gov.wales/written-statement-update-progress-introduction-clinical-response-model-and-accelerated-programme

Our National Mission is to raise standards, close the attainment gap and create an education system that is a source of national pride. In our education system every child counts; the way we hold schools to account should reflect this. Working with the OECD and learning from best practice across the world, we recognise that the way in which we measure schools and system performance must better reflect our commitment to high expectations for all learners, teacher development and the added value provided by each individual school. In Education in Wales: Our National Mission 2017\-2021 a key enabling objective is to establish robust evaluation and accountability arrangements supporting a self improving system. To support this, we have already made a number of changes.   ### Actions already taken We have consulted on ceasing the publication of Teacher Assessment data below the national level. This will help shift focus back to pupil assessment rather than data wrongly being used as part of a high stakes accountability system.   We have consulted on the use of National Reading and Numeracy test data. I want to make it clear that data from these tests are not used as part of the accountability system. A summary of responses to the consultation was published on 4 May. We anticipate that the amending regulations will come into force in August for implementation from September 2018\. National tests will continue, and from the Autumn a system of a personalised online assessments will be rolled out so that parents will continue to get annual information on the development of their child’s reading and numeracy skills. We have addressed the growing culture around GCSE early entry to ensure decisions are made in learners’ best interests; the data from Step 1 of National School Categorisation is now used as part of a school’s self\-evaluation with regional consortia; and alongside this, Estyn have commissioned Professor Graham Donaldson to undertake a review of current inspection arrangements.   ### Assessment and Evaluation Framework Working with the OECD, we continue to develop a new Assessment and Evaluation Framework, to be published alongside the curriculum for feedback in April 2019, for implementation in 2022\. I will provide a further update on this later in the term, following the publication of Professor Donaldson’s review.   As part of our journey towards a new framework, we committed in Our National Mission to introducing transitional evaluation arrangements for 2019 with schools in order to support deeper collaborations between schools and secure the raising of standards for all learners. ### Interim Key Stage 4 performance measures and Evaluation Indicators for 2019 onwards We have been working collaboratively with schools on a range of transitional and interim performance measures for secondary schools that shifts the focus from ‘average’ to raising our aspirations for all learners.   These new measures, based on points scores, will remove the emphasis on the Level 2 inclusive measures for GCSE and the narrow focus on borderline C/D grade pupils that past use of threshold measures has cultivated. I am determined that we raise the standards for all of our learners, including our more able and talented. To this end, we will move to an updated version of the current ‘Capped 9’ points score. This will include three specified components at its core, one each reporting on GCSEs which indicate a pupil’s outcomes in literacy, numeracy and science. These will also stand as performance measures on their own. Each of these components will capture every pupil’s best GCSE results from the specified subjects. The remaining six components will comprise pupils’ best results for GCSE, or equivalent qualifications approved or designated for delivery in Wales, and as such will be open to local choice. | **Specified components** | **Learning Measures (GCSE only)** | **Measure type** | | --- | --- | --- | | Literacy | Best of English Language, Welsh First Language, English Literature or Welsh Literature | Average points score | | Numeracy | Best of mathematics or numeracy | Average points score | | Science | Best of Science | Average points score | This will result in a school’s average points score for all 3\. All schools will be expected to self\-evaluate against these points scores, plus the average points score for both learners eligible and not eligible for Free School Meals, along with the performance of boys and girls, to ensure that every child counts and that we value the progress of all pupils across the cohort. We will expect to see that the remaining 6 components of the Capped 9 reflect the school’s context and the breadth of curriculum offered and provide assurances that all pupils are able to follow a curriculum that meets their needs. In addition to the separate components, schools will also need to self\-evaluate against the average points score for the whole Capped 9 and again, the splits between learners eligible and not eligible for Free School Meals and girls and boys. This approach will allow a far more sophisticated and robust analysis of school and learner progress than is currently in operation. Attainment of the Welsh Baccalaureate Skills Challenge Certificate at Foundation and National level will be included as specific performance measures to ensure all young people engage with this qualification which provides the skills that both employers and HE require. Additionally, the Skills Challenge Certificate can count in the Capped 9 alongside any other approved or designated qualifications for delivery in Wales. The Skills Challenge Certificate qualification will count if it is one of a pupil’s best 6 results outside of the 3 specified components. Furthermore, we will be sharing with schools a further range of measures and analyses to support robust and rigorous self\-evaluation. In addition to the above, schools will also need to consider their performance using the following analyses:   * the cohort for each school will be divided into thirds showing the average score for the top third highest scorers in the cohort, second third of the cohort and lowest third of the cohort. This will ensure that schools do not drive up their averages simply by focusing on a single part of the cohort. The same approach will be taken at a national level, and each third cohort compared. This will ensure that every learner counts. * the performance of schools in a very similar socio\-economic setting, so that schools can more easily learn from the successes of others facing similar challenges. * participation, entry and grades received for English Language, Welsh Language (first and second language), Mathematics and Numeracy along with single, double and triple science. It is my intention that we continue to focus on improving the quality of outcomes for our young people in all of these key areas, and through the self\-evaluation system. Reporting against the interim performance measures will commence in September 2019\. We will continue to work with schools and stakeholders on the implementation of these performance measures.                

Ein cenhadaeth yw codi safonau, lleihau’r bwlch cyrhaeddiad a chreu system addysg y gallwn fod yn hyderus ynddi ac yn falch ohoni fel cenedl. Yn ein system addysg, mae pob plentyn y cyfrif; rhaid i'r ffordd yr ydym yn mesur perfformiad ysgolion adlewyrchu hyn. Gan weithio gyda'r Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd a chan ddysgu o arferion gorau o bob cwr o'r byd, cydnabyddwn fod angen i'r ffordd rydym yn mesur perfformiad ysgolion a systemau adlewyrchu'n well ein hymrwymiad i ddisgwyliadau uchel, a hynny ar gyfer pob dysgwr, ar gyfer datblygiad athrawon ac ar gyfer y gwerth ychwanegol y mae pob ysgol yn ei ddarparu. Yn Addysg yng Nghymru Cenhadaeth ein Cenedl 2017\-2021 un o'r amcanion galluogi allweddol oedd sefydlu trefniadau gwerthuso ac atebolrwydd cadarn i gefnogi system o hunanwella. I’r perwyl hyn, rydyn ni eisoes wedi gwneud sawl newid. ### Camau sydd wedi'u cymryd eisoes Rydyn ni wedi ymgynghori ar ddod â’r arfer o gyhoeddi data asesu athrawon i ben yn is na’r lefel genedlaethol. Bydd hyn yn helpu i symud y ffocws yn ôl i asesu disgyblion, yn hytrach na defnyddio'r data'n anghywir fel rhan o system atebolrwydd lem.Rydym wedi ymgynghori ar y defnydd a wneir o ddata'r Profion Darllen a Rhifedd Cenedlaethol. Rwyf am fod yn glir: ni chaiff data o'r profion hyn ei ddefnyddio fel rhan o'r system atebolrwydd. Cyhoeddwyd crynodeb o'r ymatebion i'r ymgynghoriad ar 4ydd Mai. Rydym yn rhagweld y bydd y rheoliadau diwygio yn dod i rym ym mis Awst ar gyfer gweithredu o fis Medi 2018\. Bydd profion cenedlaethol yn parhau. O'r hydref ymlaen, bydd system o asesiadau personol ar\-lein yn cael ei chyflwyno, felly bydd rhieni'n parhau i gael gwybodaeth flynyddol ar ddatblygiad sgiliau darllen a rhifedd eu plant. Rydym wedi delio â'r tueddiad cynyddol i gofrestru disgyblion i wneud TGAU yn gynnar \- y nod yw sicrhau y caiff penderfyniadau eu gwneud er budd y dysgwyr. Bellach, caiff data o Gam 1 y System Genedlaethol ar gyfer Categoreiddio Ysgolion ei ddefnyddio fel rhan o broses hunanasesu'r ysgolion gyda'u consortia rhanbarthol; hefyd, mae Estyn wedi comisiynu'r Athro Graham Donaldson i gynnal adolygiad o'r trefniadau arolygu cyfredol.   Y Fframwaith Asesu a Gwerthuso Gan weithio gyda'r Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd, rydym yn parhau â'r gwaith o ddatblygu Fframwaith Asesu a Gwerthuso. Caiff ei gyhoeddi ar y cyd â'r Cwricwlwm i gael adborth arno ym mis Ebrill 2019, gyda'r nod o'i roi ar waith yn 2022\. Fe ddarparaf ddiweddariad pellach ar hyn yn nes ymlaen yn y tymor ar ôl i'r Athro Donaldson gyhoeddi ei adolygiad. Fel rhan o'n taith tuag at fframwaith newydd, fe ymrwymon ni, yn Cenhadaeth ein Cenedl, i gyflwyno trefniadau gwerthuso interim yn 2019, er mwyn cefnogi mwy o gydweithio rhwng ysgolion a chodi safonau ar gyfer dysgwyr.   Mesurau Perfformiad a Dangosyddion Gwerthuso Interim ar gyfer Cyfnod Allweddol 4 o 2019 ymlaen Rydyn ni wedi bod yn cydweithio ag ysgolion ar ystod o fesurau perfformiad interim ar gyfer ysgolion uwchradd, sy'n symud y ffocws o 'cyfartalog' i gynyddu dyheadau ar gyfer pob dysgwr. Bydd y mesurau newydd hyn, sy'n seiliedig ar sgoriau, yn cael gwared ar y pwyslais ar y mesurau Lefel 2 cynhwysol ar gyfer TGAU a'r ffocws cul ar ddisgyblion sydd ar y ffin rhwng C a D sydd wedi datblygu o ganlyniad i'r defnydd o fesurau a throthwyon yn y gorffennol. Rwy'n benderfynol ein bod ni'n codi safonau, a hynny ar gyfer pob disgybl \- gan gynnwys y disgyblion mwy abl a thalentog. I'r perwyl hwn, fe symudwn ni at fersiwn mwy diweddar o'r system sgôr pwyntiau wedi'u capio, yr hyn a elwir yn sgôr 'Cap 9'. Bydd hyn yn cynnwys tair cydran benodol wrth graidd y system. Un yr un, yn adrodd ar TGAU, ar gyfer deilliannau disgyblion o ran llythrennedd, rhifedd a gwyddoniaeth. Bydd y rhain hefyd yn fesurau perfformiad ar eu pennau eu hunain. Bydd pob un o'r cydrannau hyn yn casglu canlyniadau TGAU gorau'r disgybl o'r pynciau penodol. Bydd y chwe chydran sy'n weddill yn cynnwys canlyniadau gorau disgyblion ar gyfer TGAU, neu gymwysterau cyfwerth sydd wedi'u cymeradwyo i gael eu darparu yng Nghymru, ac felly bydd yn bosibl dewis yn lleol. | Cydrannau Penodol | Mesurau Dysgu (TGAU yn unig) | Math o Fesur | | --- | --- | --- | | Llythrennedd | y gorau o: 'Saesneg Iaith', 'Cymraeg Iaith Gyntaf', 'Saesneg Llenyddiaeth' neu 'Cymraeg Llenyddiaeth' | Sgôr pwyntiau cyfartalog | | Rhifedd | y gorau o: Mathemateg neu Rifedd | Sgôr pwyntiau cyfartalog | | Gwyddoniaeth | y gorau o Wyddoniaeth | Sgôr pwyntiau cyfartalog | Bydd hyn yn arwain at ysgol yn cael sgôr cyfartalog ar gyfer y tri. Bydd disgwyl i bob ysgol hunanasesu yn erbyn y sgorau hyn, yn ogystal â'r sgorau cyfartalog ar gyfer dysgwyr sy'n gymwys am brydau ysgol am ddim a dysgwyr nad ydynt yn gymwys am brydau ysgol am ddim, i sicrhau bod pob plentyn y cyfrif a'n bod ni'n deall ac yn gwerthfawrogi cynnydd pob disgybl ar draws y cohort. Disgwyliwn weld y bydd y 6 cydran sy'n weddill o'r sgôr 'Cap 9' yn adlewyrchu cyd\-destun yr ysgol ac ehangder y cwricwlwm a gynigir a'i fod hefyd yn darparu sicrwydd fod pob disgybl yn gallu dilyn cwricwlwm sy'n diwallu ei anghenion. Yn ogystal â'r cydrannau ar wahân, bydd hefyd angen i ysgolion hunanasesu yn erbyn y sgôr cyfartalog ar gyfer y 'Cap 9' i gyd, ac eto byddwn yn gwneud rhaniad rhwng dysgwyr sy'n gymwys am brydau ysgol am ddim a dysgwyr nad ydynt yn gymwys am brydau ysgol am ddim. Bydd hyn yn caniatáu dadansoddiad llawer mwy soffistigedig a thrylwyr o gynnydd ysgolion a disgyblion nag sy'n digwydd ar hyn o bryd. Bydd cael Tystysgrif Her Sgiliau Bagloriaeth Cymru ar lefel Sylfaen a Chenedlaethol yn cael ei gynnwys fel mesur perfformiad penodol er mwyn sicrhau bod pobl ifanc yn ymwneud â'r cymhwyster hwn sy'n darparu'r sgiliau sydd eu hangen ar gyflogwyr ac ar gyfer addysg uwch. Yn ogystal, gall y Dystysgrif Her Sgiliau gyfrif yn y 'Cap 9' ar y cyd ag unrhyw gymwysterau eraill sydd wedi'u cymeradwyo neu eu dynodi ar gyfer eu cyflawni yng Nghymru. Bydd cymhwyster y Dystysgrif Her Sgiliau yn cyfrif os bydd yn un o chwe chanlyniad gorau disgybl y tu hwnt i'r tair cydran benodol. Ymhellach at hynny, byddwn yn rhannu gydag ysgolion ystod bellach o fesurau a dadansoddiadau i gefnogi proses hunanwerthuso gadarn a thrylwyr. Yn ogystal, bydd angen i ysgolion ystyried eu perfformiad gan ddefnyddio'r dadansoddiadau canlynol: * Caiff cohort pob ysgol ei rannu'n dair yn seiliedig ar sgoriau disgyblion, gan ddangos y sgôr cyfartalog ar gyfer y rhan uchaf, y rhan ganol, a'r rhan isaf. Bydd hyn yn sicrhau nad yw ysgolion yn gwella'u sgoriau cyfartalog drwy ffocysu ar un rhan o'r cohort yn unig.  Bydd yr un peth yn cael ei wneud ar lefel genedlaethol, gyda'r cohort yn cael ei rannu'n dri i'w cymharu. Bydd hyn yn helpu i sicrhau bod pob dysgwr yn cyfrif. * Perfformiad ysgolion mewn lleoliadau economaidd tebyg. Drwy wneud hyn, gall ysgolion ddysgu o lwyddiannau ysgolion eraill sy'n wynebu heriau tebyg. * Cyfranogiad, cofrestriadau a graddau yn Saesneg Iaith, Cymraeg Iaith (Iaith Gyntaf ac Ail Iaith), Mathemateg a Rhifedd, ynghyd â Gwyddoniaeth Sengl, Dwbl a Threbl. Fy mwriad yw ein bod yn parhau i ffocysu ar wella deilliannau i bobl ifanc, a hynny yn yr holl feysydd allweddol, a thrwy'r system hunanwerthuso. Bydd adrodd yn erbyn mesurau perfformiad interim yn cychwyn ym mis Medi 2019\. Byddwn yn parhau i weithio gydag ysgolion a rhanddeiliaid ar weithredu'r mesurau perfformiad hyn.

https://www.gov.wales/written-statement-update-key-stage-4-performance-measures-arrangements-2019-onwards

  In February 2016, the National Assembly passed the Nurse Staffing Levels (Wales) Bill into law, making Wales the first country in Europe to legislate on nurse staffing levels. The Act came fully into force within adult acute medical and surgical wards in April of this year. The Government remains committed to extending the Act into additional settings by the end of this Assembly term. The wording of the Act is quite clear about what is required to enable the extension of section 25B into other healthcare settings. As set out in the Act, an evidence\-based workforce planning tool must be used as part of a triangulated method of calculating nurse staffing levels. Paragraph 41 of the statutory guidance states that the Chief Nursing Officer would determine which tool is to be used in Wales based on its fulfilment of the following definition: “an established theoretical tool or a tool developed for use in NHS Wales that has been validated for use by establishing an evidence base of its applicability in Welsh clinical settings.” For adult acute medical and surgical wards, the Welsh Levels of Care (WLOC) is deemed to be the sole tool that meets the definition in Wales at this time and was therefore prescribed to all health boards for use as part of the staffing calculation process from 6 April 2018 onwards. The WLOC tool was developed over a two year iterative process with thousands of Welsh nurses collecting data across the entire country to create the necessary evidence base in a Welsh clinical setting. The testing and development the WLOC tool in Wales was possible within a relatively short time period because there was a tool with a well\-tested algorithm already in place in many parts of the UK that we were able to use as a foundation to build on – The Safer Nursing Care Tool. Currently, there are no similarly established workforce planning tools in use for other care settings which is why – through the All Wales Nurse Staffing Levels Group (AWNSLG) \- we are building new tools and plan to undertake the testing across NHS Wales to develop the necessary evidence base. Inevitably, this process and the necessary engagement with teams throughout the country is not something that can be achieved overnight, but it is vital to allow the working groups the time they need to scope, undertake, pilot, review and complete the development work thoroughly. If we rush to produce these tools and get them wrong, they could either result in inappropriately high staffing levels which would be too costly with no added patient benefit, or more importantly, they could lead to patient harm due to staffing levels being too low. There are five work streams overseen by the AWNSLG that are exploring extension of the Act into their respective nurse settings. These are: \- adult mental health inpatient wards;  \- district nursing;  \- health visitors;  \- care homes; and  \- paediatric inpatient wards. The working groups are following a similar methodology to meeting the requirements of the Act and are at varying stages of developing the necessary evidence\-based workforce planning tools akin to the WLOC. The five settings vary greatly in the nature of their delivery of nursing care; therefore the working groups are pursuing different types of workforce planning tools that will be suitable for their respective areas. The setting that most closely resembles the adult acute medical and surgical setting is paediatric inpatients. This is due to both being based in an inpatient ward setting where physical health descriptors are the primary factor in determining a patient’s level of acuity. The work already undertaken to develop the WLOC tool for adult medical and surgical wards forms a solid foundation upon which the paediatrics working group can build and develop a tool fit for their speciality area. The lessons learned along that iterative journey are proving invaluable in the development of the paediatrics version of the WLOC tool which has been underway since 2017\. Due to the advanced stage of the paediatrics working group, in April last year I agreed to fund a two\-year post for a project lead to help accelerate the progress of the paediatrics work stream. This project lead has been in post within Public Health Wales since January and is leading the development of a paediatric WLOC tool. This is expected to take approximately the same amount of time (2 years) as the development of the adult WLOC. My view is that paediatrics is the most likely additional setting that will be ready for extension of the Act by the end of this government term. An additional benefit of this project lead being in place has been the release of resource capacity within the All Wales Nurse Staffing Programme to focus energy on the development of the other 4 work\-streams. In the years leading up to the passing of the Nurse Staffing Levels (Wales) Act, the Chief Nursing Officer and Executive Nurse Directors agreed a series of staffing principles for adult acute medical and surgical wards which provided a valuable picture of the nurse staffing landscape in Wales and helped to prepare the ground in the NHS for the Act’s introduction. In November of 2017, the CNO agreed a similar set of staffing principles for district nursing. Further to that, the remaining 4 working\-streams are contemplating principles suitable for their respective settings. It is conceivable that by the end of this government term, there will be staffing principles in place for each of the 5 nurse settings as a preparatory step towards extension of the Act. Section 25A of the Act came into force in April 2017 and sets out the overarching responsibility for health boards and trusts to ensure there are sufficient nurses to care for patients sensitively, and NHS Wales is committed to meeting this duty. The duty applies to all settings where nursing care is provided or commissioned in Wales. As outlined in section 25E of the Act, the first NHS report on compliance with the Act to Welsh Ministers will be submitted in April 2021, three years after the implementation of the second duty. This report will then be submitted to the National Assembly early in its sixth term.        

Ym mis Chwefror 2016, cafodd y Bil Lefelau Staff Nyrsio (Cymru) ei basio gan y Cynulliad Cenedlaethol, sy'n golygu mai Cymru yw'r wlad gyntaf yn Ewrop i ddeddfu ar lefelau staff nyrsio. Daeth y Ddeddf i rym yn llawn o fewn wardiau meddygol a llawfeddygol acíwt i oedolion ym mis Ebrill eleni. Mae'r Llywodraeth Cymru yn parhau i fod yn ymrwymedig i ehangu'r Ddeddf i gynnwys lleoliadau ychwanegol erbyn diwedd tymor y Cynulliad hwn. Mae'r Ddeddf yn eithaf clir o ran yr hyn y mae'n rhaid ei wneud er mwyn gallu ehangu Adran 25B i gynnwys lleoliadau gofal iechyd eraill. Fel y nodir yn y Ddeddf, rhaid defnyddio adnodd cynllunio'r gweithlu sy'n seiliedig ar dystiolaeth fel rhan o ddull trionglog o gyfrifo lefelau staff nyrsio. Mae paragraff 41 o'r canllawiau statudol yn nodi y byddai'r Prif Swyddog Nyrsio yn penderfynu pa adnodd a ddefnyddir yng Nghymru yn seiliedig ar y graddau y mae'n bodloni'r diffiniad canlynol: "adnodd damcaniaethol sefydledig neu adnodd a ddatblygwyd i'w ddefnyddio yn y GIG yng Nghymru sydd wedi'i ddilysu i'w ddefnyddio drwy sefydlu sylfaen dystiolaeth o'i gymhwysedd mewn lleoliadau clinigol yng Nghymru." Ar gyfer wardiau meddygol a llawfeddygol acíwt i oedolion, Lefelau Gofal Cymru yw'r unig adnodd sy'n bodloni'r diffiniad yng Nghymru ar hyn o bryd. Felly, nodwyd bod yn rhaid i bob bwrdd iechyd ei ddefnyddio fel rhan o'r broses cyfrifo lefelau staff o 6 Ebrill 2018 ymlaen. Datblygwyd adnodd Lefelau Gofal Cymru dros gyfnod o ddwy flynedd fel rhan o broses ailadroddus a ofynnodd i filoedd o nyrsys o bob rhan o'r wlad gasglu data er mwyn creu'r sail dystiolaeth angenrheidiol mewn lleoliad clinigol yng Nghymru. Roedd yn bosibl profi a datblygu adnodd Lefelau Gofal Cymru yng Nghymru o fewn cyfnod cymharol fyr gan fod adnodd ag algorithm sicr eisoes ar waith mewn sawl rhan o'r DU – yr Adnodd Gofal Nyrsio Diogelach – yr oeddem wedi gallu ei ddefnyddio fel sylfaen i adeiladu arni.   Ar hyn o bryd, nid oes unrhyw adnodd sefydledig tebyg yn cael eu defnyddio i gynllunio'r gweithlu mewn lleoliadau gofal eraill, a dyna pam – drwy Grŵp Lefelau Staff Nyrsio Cymru Gyfan – rydym yn datblygu adnoddau newydd ac yn bwriadu cynnal profion ym mhob rhan o'r GIG yng Nghymru i ddatblygu'r sail dystiolaeth angenrheidiol. Yn anochel, ni ellir cyflawni'r broses hon na gwneud y gwaith ymgysylltu angenrheidiol â thimau ledled y wlad dros nos, ond mae'n hanfodol bod y gweithgorau'n cael yr amser sydd ei angen arnynt i bennu cwmpas y gwaith datblygu a'i wneud, ei dreialu, ei adolygu a'i gwblhau'n drylwyr. Os byddwn yn rhuthro i greu'r adnoddau hyn ac yn creu adnoddau nad ydynt yn addas at y diben, gallai hyn arwain at lefelau staff amhriodol o uchel a fyddai'n rhy gostus heb unrhyw fudd ychwanegol i'r claf neu, yn bwysicach, gallai arwain at niwed i'r claf gan fod lefelau staff yn rhy isel. Mae Grŵp Lefelau Staff Nyrsio Cymru Gyfan yn goruchwylio pum ffrwd waith sy'n ymchwilio i ehangu'r Ddeddf i gynnwys eu priod leoliadau nyrsio. Y rhain yw: \- wardiau iechyd meddwl i oedolion sy'n gleifion mewnol; \- nyrsys ardal; \- ymwelwyr iechyd; \- cartrefi gofal;   \- wardiau pediatrig i gleifion mewnol. Mae'r gweithgorau yn dilyn methodoleg debyg er mwyn bodloni gofynion y Ddeddf, ac maent wedi cyrraedd camau gwahanol yn y broses o ddatblygu'r adnoddau cynllunio'r gweithlu angenrheidiol sy'n seiliedig ar dystiolaeth, fel Lefelau Gofal Cymru. Mae'r dulliau a ddefnyddir i roi gofal nyrsio yn y pum lleoliad yn amrywio'n fawr; felly, mae'r gweithgorau'n edrych ar fathau gwahanol o adnoddau cynllunio'r gweithlu a fydd yn addas i'w priod feysydd. Y lleoliad mwyaf tebyg i'r lleoliad meddygol a llawfeddygol acíwt i oedolion yw wardiau pediatrig i gleifion mewnol. Mae hyn am fod y ddau mewn ward i gleifion mewnol lle mai disgrifyddion iechyd corfforol yw'r prif ffactor a ddefnyddir i bennu lefel aciwtedd claf. Mae'r gwaith a wnaed eisoes i ddatblygu adnodd Lefelau Gofal Cymru ar gyfer wardiau meddygol a llawfeddygol i oedolion yn gosod sail gadarn i'r gweithgor pediatrig ddatblygu adnodd sy'n addas i'w faes arbenigedd. Mae'r gwersi a ddysgwyd ar y daith ailadroddus honno yn amhrisiadwy wrth ddatblygu'r fersiwn bediatrig o adnodd Lefelau Gofal Cymru, gwaith sydd wedi bod ar y gweill ers 2017\. Am fod y gweithgor pediatrig ar gam datblygedig yn y broses, cytunais ym mis Ebrill y llynedd i ariannu swydd arweinydd prosiect am ddwy flynedd er mwyn helpu i gyflymu cynnydd ffrwd waith y wardiau pediatrig. Mae'r arweinydd prosiect hwn wedi bod yn ymgymryd â'r swydd yn Iechyd Cyhoeddus Cymru ers mis Ionawr, ac mae'n arwain y gwaith o ddatblygu adnodd pediatrig Lefelau Gofal Cymru. Mae disgwyl i hyn gymryd yr un faint o amser (dwy flynedd) ag a gymerodd i ddatblygu Lefelau Gofal Cymru ar gyfer oedolion. Yn fy marn i, wardiau pediatrig yw'r lleoliad ychwanegol mwyaf tebygol a fydd yn barod i gael ei gynnwys yn y Ddeddf erbyn diwedd tymor y llywodraeth hon. Un fantais arall o benodi'r arweinydd prosiect yw bod adnoddau wedi cael eu rhyddhau o fewn Rhaglen Staff Nyrsio Cymru Gyfan er mwyn canolbwyntio ar ddatblygu'r pedair ffrwd waith arall. Yn ystod y blynyddoedd cyn pasio'r Ddeddf Lefelau Staff Nyrsio (Cymru), cytunodd y Prif Swyddog Nyrsio a Chyfarwyddwyr Nyrsio Gweithredol ar gyfres o egwyddorion staffio ar gyfer wardiau meddygol a llawfeddygol acíwt i oedolion. Roedd hwn wedi rhoi darlun gwerthfawr o'r sefyllfa yng Nghymru o ran staff nyrsio ac wedi helpu i baratoi'r ffordd yn y GIG ar gyfer y Ddeddf newydd. Ym mis Tachwedd 2017, cytunodd y Prif Swyddog Nyrsio ar set debyg o egwyddorion staffio ar gyfer nyrsys ardal. Ar ben hynny, mae'r pedair ffrwd waith sy'n weddill yn ystyried egwyddorion sy'n addas i'w priod leoliadau. Mae'n bosibl, erbyn diwedd tymor y llywodraeth hon, y bydd egwyddorion staffio ar gael ar gyfer pob un o'r pum lleoliad nyrsio fel ffordd o baratoi ar gyfer ehangu'r Ddeddf. Daeth Adran 25A o'r Ddeddf i rym ym mis Ebrill 2017, ac mae'n nodi cyfrifoldebau cyffredinol byrddau ac ymddiriedolaethau iechyd i sicrhau bod digon o nyrsys ar gael i ofalu am gleifion yn sensitif. Mae'r GIG yng Nghymru yn ymrwymedig i fodloni'r ddyletswydd hon. Mae'r ddyletswydd yn gymwys i bob lleoliad lle mae gofal nyrsio yn cael ei roi neu ei gomisiynu yng Nghymru. Fel y nodir yn Adran 25E o'r Ddeddf, caiff adroddiad cyntaf y GIG ar gydymffurfio â'r Ddeddf ei gyflwyno i Weinidogion Cymru ym mis Ebrill 2021, sef tair blynedd ar ôl gweithredu'r ail ddyletswydd. Yna, caiff yr adroddiad hwn ei gyflwyno i'r Cynulliad Cenedlaethol yn gynnar yn ei chweched tymor.

https://www.gov.wales/written-statement-update-extension-nurse-staffing-levels-wales-act-2016

Today, I am addressing the Hybu Cig Cymru (HCC) annual conference in Builth Wells, where farmers, food processors and retailers from Wales and beyond will be discussing the impact of Brexit on the red meat sector in Wales. Over a third of Wales’s lamb production, together with a significant amount of beef are exported, in trade worth almost £200m per year for the Welsh economy, with over 90% of those exports destined for the EU. Increasing exports is a key element of our overall ambition to grow turnover in the food and drinks industry by 30% by 2020, however, the potential scenario of the UK leaving the EU with no deal, and the possible introduction of WTO tariffs of over 40% on red meat exports, would be catastrophic to this important sector in Wales. Members may recall 12 months ago I took early action to support our red meat sector in the face of the uncertain future trading arrangements post\-Brexit, when I announced Welsh Government investment of £1\.5m over three years for HCC to deliver an Enhanced Export Development Programme to support the red meat industry in Wales. Since its commencement, the programme has enabled HCC to support the industry to establish a network of representatives in key markets, including France, Germany, Italy, Scandinavia and Benelux, delivering key activities including trade support, consumer focussed marketing, point of sale and in\-store activities, digital marketing and inward missions. The programme is successfully helping to maintain key markets in Europe, as well as developing market access further afield, and has already been instrumental in securing brand new business in Belgium, Portugal, Singapore and Qatar. This is undoubtedly a critical juncture for our red meat industry and it has never been more important to raise Wales’ international profile and proactively promote our quality food and drink to the world. I have personally led a number of overseas business delegations to these key markets, most recently at the SIAL trade exhibition in Paris last month, where I have witnessed first\-hand the commitment and enthusiasm of our industry, flying the flag for Wales and showcasing our quality food and drink to an international audience. Brexit will not change our commitment and determination to developing and maintaining these important trading links and our programmes, including the HCC Enhanced Export Development Programme, will continue to support our producers and processors to further develop export markets and market access, to strengthen and future\-proof our industry and meet the forthcoming challenges and opportunities in the coming years.  

Heddiw, rwyf yn annerch yng nghynhadledd flynyddol Hybu Cig Cymru yn Llanfair ym Muallt, ble y bydd ffermwyr, proseswyr bwyd a manwerthwyr o Gymru a thu hwnt yn trafod effaith Brexit ar y sector cig coch yng Nghymru. Mae dros un rhan o dair o gig oen Cymru, yn ogystal â swm sylweddol o gig eidion yn cael ei allforio, masnach sy'n werth bron i £200 miliwn y flwyddyn i economi Cymru, gyda dros 90% o'r allforion hynny i gyrraedd yr UE. Mae cynyddu allforion yn elfen allweddol o'n huchelgais cyffredinol i ddatblygu trosiant yn y diwydiant bwyd a diod 30% erbyn 2020, fodd bynnag, byddai'r sefyllfa bosibl o weld y DU yn ymadael â'r UE heb fargen, a'r posibilrwydd o gyflwyno tariffau Sefydliad Masnach y Byd o dros 40% ar allforion cig coch, yn sefyllfa argyfyngus i'r sector pwysig hwn yng Nghymru. Efallai y bydd aelodau yn cofio 12 mis yn ôl pan y bu imi weithredu'n gynnar i gefnogi ein sector cig coch yng ngwyneb trefniadau masnachu ansicr y dyfodol wedi Brexit, pan gyhoeddais fuddsoddiad Llywodraeth Cymru o £1\.5 miliwn dros dair blynedd ar gyfer Hybu Cig Cymru, i ddarparu Rhaglen Datblygu Allforio Gwell i gefnogi'r diwydiant cig coch yng Nghymru. Ers y dechrau, mae'r rhaglen wedi galluogi HCC i gefnogi'r diwydiant i sefydlu rhwydwaith o gynrychiolwyr mewn marchnadoedd allweddol, gan gynnwys Ffrainc, yr Almaen, yr Eidal, Sgandinafia a Benelux, gan ddarparu gweithgareddau allweddol gan gynnwys cymorth masnach, marchnata yn canolbwyntio ar y cwsmer, gweithgareddau wrth werthu ac o fewn siopau, marchnata digidol a mewnfuddsoddi. Mae'r rhaglen yn llwyddiannus wrth helpu i gynnal y prif farchnadoedd yn Ewrop, yn ogystal â datblygu mynediad i'r farchnad ymhellach i ffwrdd, ac mae eisoes wedi bod yn bwysig yn y broses o sicrhau busnes newydd yng Ngwlad Belg, Portiwgal, Singapôr a Qatar. Mae hwn yn gyfnod hollbwysig i'r diwydiant cig coch ac ni fu erioed mor bwysig inni godi proffil Cymru yn rhyngwladol a mynd ati’n egnïol i hyrwyddo’n cynhyrchion bwyd a diod rhagorol i’r byd. Rwyf wedi arwain nifer o ddirprwyaethau busnes tramor ar gyfer y prif farchnadoedd hyn, yn fwyaf diweddar i arddangosfa fasnach SIAL ym Mharis y mis diwethaf, ble y gwelais drosof fy hun ymrwymiad a brwdfrydedd ein diwydiant, yn chwifio baner Cymru ac yn arddangos ein bwyd a'n diod o safon i gynulleidfa ryngwladol. Ni fydd Brexit yn newid ein hymrwymiad a'n penderfyniad i ddatblygu a chynnal y cysylltiadau masnach pwysig hynny, a bydd ein rhaglenni, gan gynnwys Rhaglen Datblygu Allforio Gwell, yn parhau i gefnogi ein cynhyrchwyr a'n proseswyr i ddatblygu marchnadoedd allforio a mynediad i'r farchnad ymhellach, i gryfhau a sicrhau bod ein diwydiant yn barod at y dyfodol ac yn bodloni'r heriau a'r cyfleoedd yn y blynyddoedd a ddaw.

https://www.gov.wales/written-statement-update-hybu-cig-cymrumeat-promotion-wales-hcc-enhanced-export-development

On 16 October 2018, the Cabinet Secretary for Finance made an oral statement in the Siambr on: Update on Regional Investment after Brexit (external link).

Ar 16 Hydref 2018, gwnaeth y Ysgrifennydd y Cabinet dros Gyllid ddatganiad llafar yn y Siambr ar: Y wybodaeth ddiweddaraf am Fuddsoddi Rhanbarthol ar ôl Brexit (dolen allanol).

https://www.gov.wales/oral-statement-update-regional-investment-after-brexit

In March 2016, Welsh Government committed to an evaluation of the Social Services and Wellbeing (Wales) Act 2014\. I would like to update members on the progress of the evaluation of the Act and highlight the excellent work of the Stakeholder Evaluation Group. The Stakeholder Evaluation Group was established in July 2017 to shape how the evaluation is taken forward and play a critical role in developing the evaluation plan.  The group includes a range of external representatives and key Welsh Government policy leads, some of whom were drawn from previous stakeholder groups who were actively involved in the development and/or implementation of the Act.  Representatives involved with the project include: • the British Association of Social Workers Wales; • the Association of Directors of Social Services Cymru; • Age Alliance Wales; • Carers Wales; • the Office of National Statistics; • Care Inspectorate Wales; • All Wales Forum; • Children in Wales; • the Children’s Commissioner; • the Older People’s Commissioner; • Learning Disability Wales; • Local Authority Representatives; • the Royal College of Occupational Therapists; • Social Care Wales; • Swansea University; • the Wales Co\-operative; • the Welsh Local Government Association; and • a member of the public To date, the group have proposed the principles and scope of the evaluation and throughout the meetings the group have been considering key questions that should be considered during the evaluation. I can announce that the initial focus will be on the implementation of the Act. It will explore how the Act has been implemented and delivered, and identify factors that have helped or hindered its effectiveness. The evaluation will then consider the impact the Act has had on people who need care and support and carers who need support. It will also consider what the impact of the Act has been on key partners such as local authorities, practitioners and the third sector. Research reports highlighting the findings from the evaluation will be published throughout the life of the evaluation.   The Stakeholder Evaluation Group and Welsh Government officials are now developing a specification for the evaluation which will go out to tender in Spring 2018\. The formal evaluation will commence in autumn 2018 for a minimum period of three years. I intend to publish a full evaluation plan in autumn 2018, once the contract has been awarded, which will outline further detail of the evaluation. To continue the co\-productive approach the group will continue to be involved throughout the full evaluation. I can also announce that I have agreed to a complementary evaluation project to be delivered that runs alongside the formal independent evaluation named ‘Measuring the Mountain’. The focus of this work is to capture service user experiences of local provision, using a community\-based approach across the whole of Wales to help inform the impact and effectiveness of the Act.  This will be an extensive piece of work which will include engagement with almost 2,000 service users. I would like to close by extending my thanks to the stakeholders involved in the development of the evaluation for their contribution and commitment on this important piece of work.

Ym Mawrth 2016, ymrwymodd Llywodraeth Cymru i gynnal gwerthusiad o Ddeddf Gwasanaethau Cymdeithasol a Llesiant (Cymru) 2014\. Hoffwn roi'r wybodaeth ddiweddaraf i'r aelodau am y gwerthusiad o'r Ddeddf a thanlinellu gwaith rhagorol y Grŵp Gwerthuso i Randdeiliaid. Sefydlwyd y Grŵp Gwerthuso i Randdeiliaid ym mis Gorffennaf 2017 i  lywio sut y mae'r gwerthusiad yn symud ymlaen ac i chwarae rôl allweddol o ran datblygu'r cynllun gwerthuso.  Mae'r Grŵp yn cynnwys ystod o gynrychiolwyr allanol ac arweinwyr polisi allweddol yn Llywodraeth Cymru, y tynnwyd rhai ohonynt o grwpiau rhanddeiliaid eraill a oedd yn ymwneud â datblygu a/neu roi'r Ddeddf ar waith.  Mae’r cynrychiolwyr sy'n ymwneud â'r prosiect yn cynnwys: • Cymdeithas Brydeinig y Gweithwyr Cymdeithasol, Cymru; • Cymdeithas Cyfarwyddwyr Gwasanaethau Cymdeithasol Cymru; • Cynghrair Henoed Cymru • Gofalwyr Cymru; • y Swyddfa Ystadegau Gwladol; • Arolygiaeth Gofal Cymru; • Fforwm Cymru Gyfan; • Plant yng Nghymru; • Y Comisiynydd Plant; • Y Comisiynydd Pobl Hŷn; • Anabledd Dysgu Cymru; • Cynrychiolwyr yr Awdurdodau Lleol; • Coleg Brenhinol y Therapyddion Galwedigaethol • Gofal Cymdeithasol Cymru; • Prifysgol Abertawe; • Canolfan Cydweithredol Cymru; • Cymdeithas Llywodraeth Leol Cymru; ac • aelod o’r cyhoedd Hyd yma, mae’r  grŵp wedi cynnig egwyddorion a chwmpas y gwerthusiad, a thrwy gydol y gyfres o gyfarfodydd mae'r grŵp wedi bod yn ystyried y cwestiynau allweddol a ddylai gael eu hystyried yn ystod y gwerthusiad. Gallaf gyhoeddi mai ar roi'r Ddeddf ar waith y bydd y ffocws cychwynnol. Bydd yn ymchwilio i sut y mae'r Ddeddf wedi'i rhoi ar waith a'i chyflwyno, ac yn nodi ffactorau sydd wedi helpu neu lesteirio ei heffeithiolrwydd. Bydd y gwerthusiad wedyn yn ystyried effaith y Ddeddf ar bobl y mae arnynt angen gofal a chymorth a gofalwyr y mae arnynt angen cymorth. Bydd hefyd yn ystyried beth fu effaith y Ddeddf ar bartneriaid allweddol megis yr awdurdodau lleol, ymarferwyr a'r trydydd sector. Bydd adroddiadau ymchwil sy’n crynhoi canfyddiadau’r gwerthusiad yn cael eu cynnal trwy gydol y cyfnod gwerthuso. Mae’r Grŵp Gwerthuso i Randdeiliaid a swyddogion Llywodraeth Cymru bellach yn datblygu manyleb ar gyfer y gwerthusiad a fydd yn destun ymarfer tendro yng Ngwanwyn 2018\. Bydd y gwerthusiad cychwynnol yn dechrau yn yr hydref 2018 am gyfnod o dair blynedd o leiaf. Rwyf yn bwriadu cyhoeddi cynllun gwerthuso llawn yn yr hydref 2018, pan fydd y contract wedi'i ddyfarnu. Er mwyn parhau â'r dull gweithredu cyd\-gynhyrchiol bydd y grŵp yn parhau i chwarae rhan drwy gydol y gwerthusiad llawn. Gallaf gyhoeddi hefyd fy mod wedi cytuno y bydd prosiect gwerthuso cydategol yn cael ei gynnal ochr yn ochr â'r gwerthusiad annibynnol ffurfiol, dan y teitl ‘Mesur y Mynydd’.  Canolbwynt y gwaith hwn yw casglu profiadau defnyddwyr gwasanaethau o ddarpariaeth leol gan ddefnyddio dull gweithredu cymunedol ledled Cymru i helpu i lywio effaith ac effeithiolrwydd y Ddeddf.  Bydd hwn yn ddarn helaeth o waith a fydd yn golygu ymgysylltu â bron 2,000 o ddefnyddwyr y gwasanaeth. Hoffwn gau trwy estyn fy niolch i'r rhanddeiliaid a fu'n rhan o ddatblygu'r gwerthusiad am eu cyfraniad at y darn pwysig hwn o waith a'u hymrwymiad iddo.

https://www.gov.wales/written-statement-update-evaluation-social-services-and-wellbeing-wales-act-2014

In November 2016, I issued a consultation paper setting out the proposed arrangements for introducing the role of Medical Examiners in Wales. This followed on from the UK Government’s overarching consultation, earlier that year, on the proposed reforms to death certification in England and Wales and the introduction of this new role to scrutinise all deaths not referred to a Coroner, ensuring that all deaths in England and Wales are independently scrutinised. I welcome these proposed changes as the death certification system in the UK has remained unchanged for over 60 years and various reports such as the Third Report of the Shipman Inquiry published in 2003 and the Francis Inquiry into Mid Staffordshire NHS Foundation Trust made recommendations for the independent scrutiny of deaths and the need to involve the families of the bereaved. Although most of the area of death certification is not devolved to the Welsh Government, Welsh Ministers will be responsible for the practical implementation of the proposed arrangements in Wales. I sought views on the two distinct sets of regulations where Welsh Ministers have powers. These relate to the appointment of Medical Examiners and the fees to be charged for the medical examiner service. I am mindful it is over 18 months since these consultations took place.  During this time, the Department of Health and Social Care in England has reconsidered the response to its own consultation; along with feedback from the Medical Examiner pilot sites and those Trusts that have adopted a Medical Examiner type approach to support their work in reviewing deaths. This has resulted in revised plans in the way Medical Examiners will be introduced which has necessitated the delay in publishing our consultation response until today. I would like to thank the individuals and organisations who responded to the consultation for their views and suggestions. This report provides a summary of the main themes and views that emerged during the consultation in Wales. This follows the recent publication of the UK Government’s response to its consultation. In summary, the UK Government’s response sets out an approach to introduce a non\-statutory medical examiner system where medical examiners are appointed within the NHS without the introduction of any new fee at this time. The UK Government proposes to amend the Coroner and Justice Act 2009, when opportunity arises to put the medical examiner system on a statutory footing. Section 18 of the Coroners and Justice Act regulations will be commenced, requiring medical practitioners to report deaths to the coroner for which the coroner has a duty to investigate, together with Section 21 to enable the appointment of a National Medical Examiner for England and Wales. The report I am publishing today should therefore be read in conjunction with this document below with the Welsh Government’s report for ease of reference: Death certification reforms on GOV.UK Introduction of the medical examiner role and reforms to death certification In Wales, the new arrangements will be introduced in tandem with England, beginning in April 2019 and an Implementation Board will shortly be established.

Ym mis Tachwedd 2016, cyhoeddais bapur ymgynghori yn nodi'r trefniadau arfaethedig ar gyfer cyflwyno rôl Archwilwyr Meddygol yng Nghymru.  Dilynodd hyn ymgynghoriad cynhwysfawr Llywodraeth y DU, yn gynharach y flwyddyn honno, ar y diwygiadau arfaethedig i ardystio  marwolaethau yng Nghymru a Lloegr a chyflwyno'r rôl newydd hon i graffu ar yr holl farwolaethau nad ydynt yn cael eu hatgyfeirio at Grwner, gan sicrhau bod craffu annibynnol yn digwydd yn achos pob marwolaeth yng Nghymru a Lloegr. Rwyf yn croesawu'r newidiadau arfaethedig hyn gan nad yw'r system ardystio marwolaethau yn y DU wedi newid ers dros 60 mlynedd ac fe wnaeth sawl adroddiad megis Trydydd Adroddiad ymchwiliad Shipman a gyhoeddwyd yn 2003 ac Ymchwiliad Francis i Ymddiriedolaeth Sefydledig GIG Canol Swydd Stafford argymhellion ar gyfer craffu'n annibynnol ar farwolaethau a'r angen i gynnwys teuluoedd y rhai sydd wedi cael profedigaeth. Er nad yw'r rhan fwyaf o faes ardystio marwolaethau wedi'i datganoli i Lywodraeth Cymru, bydd Gweinidogion Cymru'n gyfrifol am roi'r trefniadau arfaethedig ar waith yn ymarferol yng Nghymru. Ceisiais safbwyntiau ar y ddwy set neilltuol o reoliadau lle mae gan Weinidogion Cymru bwerau.  Mae'r rhain yn ymwneud â phenodi Archwilwyr Meddygol a'r ffioedd i'w codi am wasanaeth archwilwyr meddygol. Rwyf yn ymwybodol ei bod hi dros 18 mis ers i'r ymgynghoriadau hyn ddigwydd.  Yn ystod y cyfnod hwn, mae'r Adran Iechyd a Gofal Cymdeithasol yn Lloegr wedi ystyried yr ymateb i'w ymgynghoriad ei hun, ynghyd ag adborth oddi wrth safleoedd peilot Archwilwyr Meddygol a'r Ymddiriedolaethau hynny sydd wedi mabwysiadau dull gweithredu Archwilwyr Meddygol i gefnogi eu gwaith wrth adolygu marwolaethau.  Mae hyn wedi arwain at gynlluniau diwygiedig yn y ffordd y caiff Archwilwyr Meddygol eu cyflwyno sydd wedi peri bod angen oedi cyn cyhoeddi ein hymateb i'r ymgynghoriad tan heddiw. Hoffwn ddiolch i'r unigolion a sefydliadau a ymatebodd i'r ymgynghoriad am eu safbwyntiau a'u hawgrymiadau.  Mae'r adroddiad hwn yn darparu crynodeb o'r prif themâu a safbwyntiau a ddaeth i'r amlwg yn ystod yr ymgynghoriad yng Nghymru. Mae hyn yn dilyn cyhoeddi ymateb Llywodraeth y DU i'w ymgynghoriad. Yn gryno, mae ymateb Llywodraeth y DU'n nodi dull gweithredu o ran cyflwyno system anstatudol ar gyfer archwilwyr meddygol lle y caiff archwilwyr meddygol eu penodi yn y GIG heb gyflwyno unrhyw ffi newydd ar hyn o bryd. Mae Llywodraeth y DU'n bwriadu diwygio Deddf Crwneriaid a Chyfiawnder 2009, pan gyfyd cyfle i roi'r system archwilwyr meddygol ar sail statudol. Caiff adran 18 o reoliadau'r Ddeddf Crwneriaid a Chyfiawnder eu cychwyn, gan ei gwneud yn ofynnol i ymarferwyr meddygol adrodd marwolaethau i'r crwner y mae'n ddyletswydd ar y crwner ymchwilio iddynt, ynghyd ag adran 21 i alluogi Archwilydd Meddygol Cenedlaethol i gael ei benodi ar gyfer Cymru a Lloegr. Dylai'r adroddiad yr wyf yn ei gyhoeddi heddiw gael ei ddarllen felly ar y cyd â'r ddogfen hon y ceir dolen iddi isod gydag adroddiad Llywodraeth Cymru er hwylustod: Death certification reforms on GOV.UK Cyflwyniad rôl archwiliwr meddygol a'r diwygiadau i ardystio marwolaeth Yng Nghymru caiff y trefniadau newydd eu cyflwyno'r un pryd â Lloegr, gan ddechrau yn Ebrill 2019 ac fe gaiff Bwrdd Gweithredu ei sefydlu cyn hir.

https://www.gov.wales/written-statement-update-introduction-medical-examiners-wales

I recently visited China and Hong Kong in support of a substantial multi\-sector trade mission and to promote Wales as a global business partner.  I was also pleased and proud to attend a special performance by the Welsh National Opera at a packed house in Hong Kong – an outstanding illustration of Wales’ cultural offer.at the highest level.   In Shanghai I hosted a St David’s Day business reception to promote partnerships with the 24 member trade mission from Wales.  I addressed a seminar for Shanghai companies interested in doing business with Wales.  I also met a range of other businesses with potential investment interest.   The Welsh delegation included a strong cultural component which promoted the richness of what Wales has to offer.  I was particularly pleased to witness the signing of a Memorandum of Understanding between the National Library of Wales and Shanghai Library which lays a foundation for further mutually beneficial co\-operation between the two institutions.   In Hong Kong I hosted a further business reception, supported by a cultural offering from the WNO, to promote links with our trade mission and Wales as a business partner more generally.  I used my visit to build links with the Hong Kong business community and government, as well as UK bodies who can help us – the British Consulate, the Department for International Trade, the British Council and Chambers of Commerce.     It is very encouraging to see a good number of excellent Welsh companies with the ambition and drive to develop new or increased export markets.  The economy of China is dynamic and continues to grow.  Wales is open to business from around the world and we will continue to work actively to provide an open and supportive environment for investors.  Equally, the Welsh Government is committed to working with businesses to support new and existing export ambitions in China and elsewhere.  It has never been more important for business and government to work together to expand our horizons and generate more wealth. Note: the following companies joined the China/ Hong Kong trade mission:   * 4Pi Productions UK * Abartech * Air Covers * Ballet Cymru * Bombastic * Cardiff Metropolitan University * Christine Bird\-Jones * Coleg y Cymoedd * Cradocs Savoury Biscuits * FAW Trust * GTW Developments Group * Julia Brooker Paintings * Llanllyr Water Company * Manutech Europe * National Library of Wales * NPTC Group of Colleges * PPM Technology * Ruth Lee * Silverlining Furniture * Teddington Engineered Solutions * Ty Nant Spring Water * Volcano Theatre Company * Wagtail UK * Welsh National Opera *This statement is being issued during recess in order to keep members informed. Should members wish me to make a further statement or to answer questions on this when the Assembly returns I would be happy to do so.*            

Yn ddiweddar roeddwn ar ymweliad â Tsieina a Hong Kong i gefnogi taith fasnach aml\-sector ac i hyrwyddo Cymru fel partner busnes byd\-eang. Roeddwn hefyd yn falch o fod mewn perfformiad arbennig gan Opera Cenedlaethol Cymru yn Hong Kong, a'r lle dan ei sang \- enghraifft wych o ddiwylliant Cymru ar y lefel uchaf.   Yn Shanghai cynhelais dderbyniad busnes i hyrwyddo partneriaethau gyda'r 24 aelod o'r daith fasnach o Gymru.  Anerchais seminar ar gyfer cwmnïau Shanghai sydd â diddordeb cynnal busnes yng Nghymru.  Bu imi hefyd gyfarfod ac amrywiol fusnesau eraill sydd â diddordeb posibl mewn buddsoddi.   Roedd y ddirprwyaeth o Gymru yn cynnwys elfen ddiwylliannol gref oedd yn hyrwyddo cyfoeth yr hyn sydd gan Gymru i'w gynnig.  Roeddwn yn arbennig o falch o fod yn dyst i lofnodi Memorandwm Cyd\-ddealltwriaeth rhwng Llyfrgell Genedlaethol Cymru a Llyfrgell Shanghai, sy'n gosod sylfaen ar gyfer cydweithredu fydd o fudd i'r ddau sefydliad.   Yn Hong Kong cynhelais dderbyniad busnes arall, gyda pherfformiad gan Gwmni Opera Cenedlaethol Cymru, i hyrwyddo'r cysylltiadau rhwng ein taith fasnach a Chymru fel partner busnes yn fwy cyffredinol. Defnyddais fy ymweliad i greu cysylltiadau rhwng cymuned fusnes Hong Kong a'r llywodraeth, yn ogystal â sefydliadau ym Mhrydain allai ein helpu \- Prif Gonswl Prydain, yr Adran Masnach Ryngwladol, y Cyngor Prydeinig a'r Siambr Fasnach.     Mae'n galonogol iawn gweld nifer o gwmnïau gwych o Gymru sydd â'r uchelgais a'r awydd i ddatblygu marchnadoedd allforio newydd neu eu cynyddu.  Mae'r economi yn Tsieina yn ddeinamig ac yn parhau i ddatblygu.  Mae Cymru yn agored i fusnes ledled y Byd a byddwn yn parhau i fynd ati i ddarparu amgylchedd agored a chefnogol i fuddsoddwyr. Hefyd, mae Llywodraeth Cymru wedi ymrwymo i weithio gyda busnesau i gefnogi uchelgeisiau allforio newydd a chyfredol yn Tsieina ac mewn mannau eraill.  Ni fu erioed yn bwysicach i fusnesau a llywodraeth gydweithio i ehangu ein gorwelion a chreu mwy o gyfoeth. Noder: ymunodd y cwmnïau canlynol daith fasnach Tsieina / Hong Kong: * 4Pi Productions UK * Abartech * Air Covers * Ballet Cymru * Bombastic * Prifysgol Metropolitan Caerdydd * Christine Bird\-Jones * Coleg y Cymoedd * Cradocs Savoury Biscuits * Yr Ymddiriedolaeth FAW * GTW Developments Group * Julia Brooker Paintings * Cwmni Dŵr * Manutech Europe * Llyfrgell Genedlaethol Cymru * NPTC Group of Colleges * Adeiladu Busnesau * Ruth Lee * Silverlining Furniture * Teddington Engineered Solutions * Ty Nant Spring Water * Volcano Theatre Company * Wagtail UK * Opera Cenedlaethol Cymru Caiff y datganiad ei gyhoeddi yn ystod y toriad er mwyn rhoi'r wybodaeth ddiweddaraf i aelodau. Os bydd aelodau eisiau i mi wneud datganiad pellach neu ateb cwestiynau ynglŷn â hyn pan fydd y Cynulliad yn dychwelyd, byddwn yn hapus i wneud hynny.

https://www.gov.wales/written-statement-update-recent-trade-mission-china

I am writing to update Members on the procurement for the next operator of the Wales and Borders rail service, which we launched in July 2016, and is now nearing conclusion.   Members will recall that final tenders were received from three companies in December 2017\. One of those tenders was subsequently withdrawn.  Transport for Wales has been evaluating the two remaining bids under the Utilities Contracts Regulations 2016, assessing each for its quality, robustness and ability to deliver on the Welsh Government’s policy priorities, as set out in ‘Rail Services for the Future’. Throughout this process, we have prioritised investment in the quality of trains, stations and services for the Wales and Borders Rail Service and South Wales Metro and we are confident that the bids we have received are capable of delivering our requirements. Transport for Wales has been making good progress with the evaluation to achieve the best outcome for our investment in line with a pre\-defined strategy and consistent with our objectives for the procurement. We therefore expect to be making a decision on the outcome of the procurement process at the end of May. Following this decision, and in accordance with usual procurement practice, there will be a standstill period of 10 days before the Welsh Government will be in a position to enter into, and complete, the formal contractual documentation and make the award. I have previously committed to publishing information on the procurement following award of the contract, but we anticipate that speculation is likely to intensify as we approach the decision in May. Legally neither Transport for Wales nor the Welsh Government will be able to comment on aspects of the procurement process while it is still ongoing.  Therefore, unless the process permits, we will not make any further comment or respond to speculation until the process has concluded.   I therefore look forward to the announcement of the successful bidder and then being able to share with you details of our exciting, transformative plans for the next Wales and Borders rail service and South Wales Metro at the earliest possible opportunity.    

Rwy’n ysgrifennu i rannu’r wybodaeth ddiweddaraf ag Aelodau am y broses caffael gweithredwr nesaf gwasanaeth rheilffyrdd Cymru a’r Gororau, a lansiwyd ym mis Gorffennaf 2016 ac sy’n tynnu at ei therfyn.  Bydd yr aelodau’n cofio i dendrau terfynol ddod i law gan dri chwmni ym mis Rhagfyr 2017\. Tynnodd un cwmni ei dendr yn ôl wedyn. Mae Trafnidiaeth Cymru wedi bod yn arfarnu’r ddau dendr arall yn unol â Rheoliadau Contractau Cyfleustodau 2016, gan asesu pob un yn ôl ei ansawdd, cryfder a’i allu i roi prif bolisïau Llywodraeth Cymru ar waith, a nodir yn y ddogfen ‘Gwasanaethau Rheilffyrdd ar gyfer y Dyfodol’. Yn ystod y broses, rydym wedi rhoi blaenoriaeth i fuddsoddi yn ansawdd gwasanaethau, trenau a gorsafoedd Gwasanaethau Rheilffyrdd Cymru a’r Gororau a Metro De Cymru. Rydym yn hyderus y gall y tendrau a ddaeth i law ddiwallu’n gofynion. Mae Trafnidiaeth Cymru wedi bod yn gwneud cynnydd da o ran y gwaith arfarnu er mwyn cael canlyniad gorau’n buddsoddiad yn unol â’n strategaeth ac yn gyson â’n hamcanion ar gyfer y caffael. Felly, rydym yn disgwyl gwneud penderfyniad ar ganlyniad y broses gaffael ddiwedd mis Mai. Ar ôl inni wneud penderfyniad, ac yn unol â’r arfer caffael cyffredin, bydd cyfnod segur o 10 niwrnod cyn i Lywodraeth Cymru allu llunio contract ffurfiol a’i ddyfarnu. Yn y gorffennol rwyf wedi ymrwymo i gyhoeddi gwybodaeth am y caffael ar ôl dyfarnu’r contract. Fodd bynnag, rhagwelwn y bydd y dyfalu yn cynyddu wrth i ddiwedd mis Mai nesáu. Yn gyfreithlon, ni all Trafnidiaeth Cymru na Llywodraeth Cymru gynnig sylwadau ar agweddau’r broses gaffael wrth iddi fod ar waith. Felly, oni bai bod y broses yn ei ganiatáu, ni fyddwn yn cynnig unrhyw sylwadau pellach ar y broses, nac ymateb i ddyfaliadau, nes bod y broses wedi dod i ben. Rwy’n edrych ymlaen at gyhoeddi enw’r ymgeisydd llwyddiannus a rhannu manylion ein cynlluniau cyffrous ac arloesol ar gyfer Gwasanaethau Rheilffyrdd Cymru a’r Gororau a Metro De Cymru cyn gynted ag y bo modd.

https://www.gov.wales/written-statement-update-procurement-wales-and-borders-rail-service-and-south-wales-metro

Last week I visited New Zealand, aiming to build relationships and share knowledge.  Like Wales, New Zealand is an outward\-facing, globally trading nation, arguably punching significantly above its weight in terms of its position in the global market place. As the UK leaves the EU, Wales has a lot to learn from countries like New Zealand, especially in areas such as food and drink.  Although as a Government we continue to argue for full and unfettered access to the Single Market and to be part of a customs union with the EU, we are committed to internationalism and fully accept there are significant trading opportunities to be explored outside of Europe. In New Zealand I met with dairy, lamb and beef businesses, farmers and the relevant key industry organisations and as a result I am more convinced than ever a transition phase is essential as Welsh Government and stakeholders work closely together to consider the future of our land in a world outside of the Common Agricultural Policy. I am grateful to the UK High Commission team who worked closely with us to put together such a comprehensive programme. The programme also included a number of Ministerial and Senior officials meetings that covered topics around climate change, renewable energy generation, fuel poverty, forestry, TB eradication, trade and environmental sustainability. We have developed relationships that allow us to exchange ideas and lessons learned. I was proud to be able to offer up experiences in area, like recycling where we are truly global leaders. I was also honoured to see the Welsh flag flown outside of the New Zealand Parliament on the day Parliament welcomed me.  I am hopeful this trip is the start of the journey to build trust and partnership, allowing us to look at areas of mutual benefit. Concerns about the nature of any Free Trade Agreement with New Zealand remain and I highlighted these concerns with Vangelis Vitalis, Deputy Secretary Ministry of Foreign Affairs and Trade. I was pleased he acknowledged they are sensitive to our concerns and willing to work with the Devolved Administrations on these issues.

Yr wythnos ddiwethaf, fe wnes i ymweld â Seland Newydd, gan fwriadu meithrin cysylltiadau a rhannu gwybodaeth.  Fel Cymru, mae Seland Newydd yn genedl allblyg sy’n masnachu’n fyd\-eang ac y gellir dadlau sy’n gor\-gyflawni yn sylweddol o ran ei safle yn y farchnad fyd\-eang. Wrth i’r DU adael yr UE mae gan Gymru lawer i’w ddysgu gan wledydd fel Seland Newydd yn enwedig ym meysydd fel bwyd a diod. Er ein bod ni fel Llywodraeth yn parhau i ddadlau dros fynediad llawn a dirwystr i’r Farchnad Sengl ac i fod yn rhan o undeb tollau gyda’r UE, rydym wedi ymrwymo i ryng\-genedlaetholdeb ac yn derbyn yn llwyr bod cyfleoedd masnachu sylweddol i’w harchwilio y tu allan i Ewrop. Tra yn Seland Newydd, gwnes i gyfarfod â busnesau cig eidion, cig oen a llaeth, ffermwyr a’r sefydliadau allweddol perthnasol o fewn y diwydiant ac o ganlyniad, rwyf yn fwy argyhoeddedig nag erioed bod cyfnod trawsnewidiol yn hanfodol wrth i Lywodraeth Cymru a rhanddeiliaid weithio’n agos gyda’i gilydd i ystyried dyfodol ein gwlad mewn byd y tu allan i’r Polisi Amaeth Cyffredinol. Rwy’n ddiolchgar i dîm Uchel Gomisiwn y DU a fu’n gweithio’n agos gyda ni i lunio rhaglen mor gynhwysfawr. Roedd y rhaglen hefyd yn cynnwys nifer o gyfarfodydd â Gweinidogion ac Uwch swyddogion a oedd yn cynnwys pynciau  yn ymwneud â newid yn yr hinsawdd, cynhyrchu ynni adnewyddadwy, tlodi tanwydd, coedwigaeth, dileu TB, masnach a chynaliadwyedd amgylcheddol. Rydym wedi datblygu cysylltiadau sy’n ein galluogi i gyfnewid syniadau a’r gwersi a ddysgwyd. Roeddwn yn falch o allu cynnig profiadau mewn meysydd fel ailgylchu lle rydyn ni’n arweinwyr gwirioneddol fyd\-eang. Roedd hefyd yn anrhydedd gweld baner Cymru yn chwifio y tu allan i Senedd Seland Newydd ar y diwrnod y croesawodd y Senedd fi ac rwyf yn obeithiol mai’r daith hon yw dechrau’r daith i adeiladu ymddiriedaeth a phartneriaeth, gan ganiatáu i ni edrych ar feysydd a fydd o fudd i’r ddwy ochr. Mae pryderon ynghylch natur unrhyw Gytundeb Masnach Rydd gyda Seland Newydd yn parhau a thynnais sylw Vangellis Vitalis, Dirprwy Weinidog dros Faterion Tramor a Masnach yn Llywodraeth Seland Newydd at y pryderon hyn. Roeddwn yn falch o glywed eu bod yn cydnabod ein pryderon ac yn barod i weithio gyda’r Gweinyddiaethau Datganoledig ar y materion hyn.

https://www.gov.wales/written-statement-update-recent-visit-new-zealand

On 5 June 2018, Julie James, Leader of the House and Chief Whip made an oral statement in the Siambr on: Update on the Better Jobs, Closer to Home Programme (external link).

Ar 5 Mehefin 2018, gwnaeth y Julie James, Arweinydd y Tŷ a'r Prif Chwip Ddatganiad Llafar yn y Siambr ar: Diweddariad ar y Rhaglen Swyddi Gwell yn Nes at Adref (dolen allanol).

https://www.gov.wales/oral-statement-update-better-jobs-closer-home-programme

In September 2017, we began delivery of our Childcare Offer in seven early implementer local authorities across Wales.  Our offer, which commits the Welsh Government to providing 30 hours of government\-funded early education and childcare for working parents of 3 and 4 year olds for 48 weeks of the year, is an ambitious one.  This programme of early implementation is central to ensuring the offer meets the needs of children, parents and providers once rolled out across Wales in September 2020\.     I would like to update Assembly Members on the progress across our early implementers, and outline some of our next steps in developing the offer. Early implementation of the offer is underway in Anglesey, Gwynedd, Blaenau Gwent, Caerphilly, Flintshire, Rhondda Cynon Taff and Swansea.   Up until now, Blaenau Gwent has been the only local authority piloting the offer across the whole authority.  In the others, the offer has been available in agreed areas, enabling us to test a range of aspects and issues impacting delivery and take\-up.  Learning from these early implementers will be important in helping us fine\-tune policies and systems prior to a wider roll\-out.  We appointed NatCen and Arad back in August 2017 to undertake a rigorous and independent evaluation of the early implementation.  Their findings will help to inform the future implementation of the childcare offer.   New parents continue to apply for the childcare offer with a further 959 applications received during the Spring term. Feedback from eligible parents accessing the offer and childcare providers has generally been positive, and the early implementer local authorities continue to promote and raise awareness of the offer.  In December 2017, I announced that we would be expanding the eligible areas within the early implementer local authorities.  We now believe there is a strong case for further expansion, and I am pleased to inform members that we are planning to extend the offer to the following areas: | **Local Authority** | **Expansion Areas** | | --- | --- | | **Anglesey** | To be available across the whole local authority from April 2018\. | | **Gwynedd** | To be available across the whole local authority from April 2018\. | | **Caerphilly** | To be available across the whole local authority from April 2018\. | | **Rhondda Cynon Taf** | To include the wards of Brynna, Llanharan, Llanharry, Talbot Green, Graig, Rhydyfelin Central, Taff’s Well, Treforest and Hawthorn with immediate effect. To include all remaining areas within the authority by September 2018\. | Discussions are also ongoing with Flintshire and Swansea with a view to rolling out the offer to all remaining areas within those authorities as soon as possible.   I am very grateful to the early implementer local authorities for their efforts in delivering the childcare offer to date.  I would also like to thank the childcare sector for their support including the positive way they have worked with us to ensure there is a good awareness of the childcare offer.  The second phase of our successful \#TalkChildcare campaign is about engaging further with childcare providers, through online questionnaires, focus groups and direct consultation.   We have committed to fully roll\-out the Childcare Offer by September 2020\.  The funding to support the childcare offer increases to £25m in 2018\-19, and to £45m in 2019\-20\.  This will allow us to expand and test aspects of the delivery of the offer in new local authorities from September 2018 onwards.  I will update members in due course on a rolling programme of delivery for further early implementation of the childcare offer across Wales.   This Statement is being issued during recess in order to keep Members informed. Should Members wish me to make a further statement or to answer questions on this when the Assembly returns, I would be happy to do so.  

Ym mis Medi 2017, dechreusom gyflwyno ein Cynnig Gofal Plant mewn saith awdurdod ledled Cymru a oedd yn weithredwyr cynnar.  Mae ein cynnig yn un uchelgeisiol, sef ymrwymiad gan Lywodraeth Cymru i ddarparu 30 awr o addysg gynnar a gofal ar gyfer plant tair a phedair oed, os yw eu rhieni yn gweithio, am 48 wythnos y flwyddyn.  Mae'r rhaglen gweithredu cynnar yn hanfodol er mwyn sicrhau y bydd y cynnig yn diwallu anghenion plant, rhieni a darparwyr unwaith y caiff ei gyflwyno ledled cymru ym mis Medi 2020\.     Hoffwn roi'r wybodaeth ddiweddaraf i Aelodau'r Cynulliad ar y cynnydd a wnaed ymhlith ein gweithredwyr cynnar, ac amlinellu rhai o'n camau nesaf wrth ddatblygu'r cynnig. Mae'r cynnig yn cael ei weithredu'n gynnar yn Ynys Môn, Gwynedd, Blaenau Gwent, Caerffili, Sir y Fflint, Rhondda Cynon Taf ac Abertawe.   Tan nawr, Blaenau Gwent yw'r unig awdurdod lleol sydd wedi treialu'r cynnig ym mhob rhan o'r awdurdod.  Yn y lleill, mae'r cynnig wedi bod ar gael mewn rhai ardaloedd, sydd wedi ein galluogi i brofi amrywiaeth o elfennau a phroblemau sy'n cael effaith ar y cynllun ac ar y nifer sy'n ei ddefnyddio.  Bydd yn bwysig inni ddysgu gan y gweithredwyr cynnar hyn er mwyn gallu mireinio ein polisïau a’n systemau cyn eu cyflwyno’n ehangach.  Yn ôl ym mis Awst 2017, penodwyd NatCen ac Arad i gynnal gwerthusiad trwyadl ac annibynnol o'r gweithredu cynnar.  Bydd eu canfyddiadau yn help wrth weithredu'r cynnig yn y dyfodol.   Mae rhieni newydd yn parhau i wneud cais am y cynnig gofal plant. Daeth 959 o geisiadau newydd i law yn ystod tymor y gwanwyn. Yn gyffredinol, mae'r adborth gan rieni cymwys sy'n manteisio ar y cynnig a chan ddarparwyr y gofal plant wedi bod yn gadarnhaol, ac mae'r awdurdodau lleol sy'n weithredwyr cynnar yn parhau i hyrwyddo a chodi ymwybyddiaeth o'r cynnig. Ym mis Rhagfyr 2017, cyhoeddais y byddem yn ehangu'r ardaloedd cymwys o fewn yr awdurdodau lleol sy'n weithredwyr cynnar.Erbyn hyn, rydym o'r farn bod yna achos cryf dros ehangu ymhellach, ac rwy'n falch o gael rhoi gwybod i'r aelodau ein bod yn bwriadu cynnwys yr ardaloedd canlynol dros y misoedd nesaf: | Awdurdod Lleol | Ardaloedd Ehangu | | --- | --- | | Ynys Môn | Ar gael ar draws yr awdurdod lleol o fis Ebrill 2018\. | | Gwynedd | Ar gael ar draws yr awdurdod lleol o fis Ebrill 2018\. | | Caerffili | Ar gael ar draws yr awdurdod lleol o fis Ebrill 2018\. | | Rhondda Cynon Taf | Cynnwys wardiau Brynna, Llanharan, Llanhari, Tonysguboriau,   Trefforest, Y Graig, Canol Rhydfelen, Fynnon Taf, Trallwng, a Y Ddraenen Wen ar unwaith. Cynnwys holl ardaloedd eraill yr awdurdod erbyn Medi 2018\. | Rwy'n ddiolchgar iawn i'r awdurdodau lleol sy'n weithredwyr cynnar am eu hymdrechion gyda'r cynnig gofal plant hyd yn hyn.  Hoffwn ddiolch hefyd i'r sector gofal plant am eu cefnogaeth, ac am fod mor gadarnhaol yn eu gwaith gyda ni i sicrhau bod yna ymwybyddiaeth o'r cynnig.  Mae ail gam ein hymgyrch \#TrafodGofalPlant yn golygu trafod ymhellach gyda darparwyr gofal plant drwy holiaduron ar\-lein, grwpiau ffocws ac ymgynghori uniongyrchol. Rydym wedi ymrwymo i roi’r Cynnig Gofal Plant ar waith yn llawn erbyn mis Medi 2020\.  Bydd swm y cyllid i gefnogi’r cynnig yn cynyddu i £25m yn 2018\-19, ac i £45m yn 2019\-20\.  Bydd hyn yn caniatáu inni ehangu a phrofi rhai agweddau ar ddarparu’r cynnig mewn awdurdodau lleol newydd o fis Medi 2018 ymlaen.  Rhoddaf fwy o wybodaeth i'r aelodau maes o law ar raglen dreigl i weithredu'r cynnig gofal plant yn gynnar ymhellach ledled Cymru.   Mae'r datganiad hwn yn cael ei gyhoeddi yn ystod y toriad er mwyn rhoi'r wybodaeth ddiweddaraf i’r Aelodau. Os bydd yr Aelodau eisiau i mi wneud datganiad pellach neu ateb cwestiynau ynglŷn â hyn pan fydd y Cynulliad yn dychwelyd, byddwn yn falch o wneud hynny.

https://www.gov.wales/written-statement-update-childcare-offer-wales

In 2016, I requested a thorough review of the Intra Wales Air Service, which looked at a wide range of options from ceasing the service entirely to changing service patterns, increasing provision and upping the aircraft size. The review made a number of recommendations to retain and grow the service for the benefit of the Welsh economy. It is important that we connect the outermost regions of Wales with our capital city and I made a commitment to continue to support the route in the long term. In order for the intra\-Wales PSO to be successful, we need it to grow and be given the stability of a long term operator. Despite two operator failures in recent years, the Cardiff\-Anglesey air service has seen significant growth of around 40% during the last 12 months, demonstrating clear demand for the service and its long term potential when operated by a well established airline with access to a mature ticket sales channel. The service now needs to be offered to the market again, and I aim that the tender will launch in June, securing a long term operator by the end of the year.  My officials will be looking to secure a reliable, experienced, established operator who shares our ambition to grow and develop the route. In turn, this will support our ambition to progress to a larger aircraft, eventually looking to offer new air services from North Wales; increasing onward connectivity for the whole region. Connectivity with the rest of the UK (with which 80% of Welsh businesses trade is undertaken) is an important way of boosting our domestic economy, especially as we move towards Brexit. A further factor to consider is HS2, a UK project that the Welsh Government continues to support.  Whilst in the future, if the UK Government chooses the right option at Crewe and for rolling stock, it will offer significantly improved connectivity and economic advantage for North Wales, the UK Government’s own figures suggest that South Wales could see a £200m detrimental impact on its economy as a result of HS2\.  It is vital that we find ways to protect the economy of south Wales through improving its connectivity. We have therefore been working with the European Commission and counterparts in UK Government to impose a number of new aviation Public Service Obligations (PSOs) routes.  An operator who wins the right to a PSO secures exclusivity and the security of a 4 year term of operation. PSO routes are also exempt from Air Passenger Duty (APD), meaning that return journeys on new domestic PSO routes will benefit from the removal of £26 of tax imposed by the UK Government – a tax which the Silk Commission recognised should be devolved to Wales, but whose devolution the UK Government has consistently resisted. In my 2017 ‘Prosperity for All Economic Action Plan’, I acknowledge the need to better connect Wales with the rest of the UK. Improved air connectivity is an important means of growing the economy and reducing inequality. Developing new air links will open up options for better connecting Wales’ economy with other transport and economic centres across the UK, so helping investment and business. Developing aviation connectivity contributes to a more rational UK aviation strategy and supports the core principles of the recent UK Industrial Strategy green paper – to support and develop the growth of the UK’s regions.  Through the introduction of a new domestic PSO route network, I aim to: I. Ensure adequate frequency on some thin, but strategic routes that would not otherwise exist under free market conditions.  Defining certain minimum obligations. II. Underpin economic prosperity and opportunity by providing vital links for business. III. Address the dis\-economies of seasonal demand variation and ensuring year\-round continuity and frequency of service. IV. Ensure where practical, that travellers at both ends of the route can achieve an effective day’s work at either end of the route throughout the year. V. Provide a proportionate and cost\-effective solution in these times of pressured budgets. VI. Ensure the travelling public (its citizens and guests) enjoys competitive pricing and high levels of service as a result of open tender competition.  Improved air links will also provide a social benefit to the Welsh diaspora across the UK when visiting ‘home’ and improving UK tourist access to Wales.   The routes I have asked my officials to explore with the market are:     * Cardiff\-Manchester * Cardiff\-Leeds Bradford * Cardiff\-Humberside * Cardiff\-Glasgow (double daily return compared with the single daily return currently commercially offered) * Cardiff\-Aberdeen (direct return compared with the indirect currently commercially offered) * Cardiff\-London (important in the light of the recent commercial failure of this route) * Cardiff\-Newquay * Cardiff\-Inverness * Cardiff\-Norwich For all of these routes there has been a degree of market failure – perhaps through the market not providing sufficient frequency for business travellers, routes having been tried and terminated in the past or new routes that have not previously been supported by the market at all. A stage 1 transport appraisal considering policy compatibility and environmental impacts has been undertaken on all of the routes we are proposing.  CO2 emissions were scrutinised, and the analysis looked at comparators between air and surface routing (eg car and train).  The relative passenger/km carbon emissions were not considered to be materially different between the modes. I would like to explore with the market whether offering a 4 year period of exclusivity, along with the benefits of Air Passenger Duty exemption from which PSOs benefit, will be sufficient incentive.  The new routes will be procured through public tender. Transport for Wales will be leading the procurement process and I hope services will commence in spring 2019\. Other than some modest marketing budget, I do not intend to provide any further subsidy for these new routes.  Early market indication is the proposed incentives may be sufficient for many, if not all, of these routes to operate in this way – but only a formal tender process will flush that out.  If the market does not think these incentives are sufficient for a particular route, then no contract will be awarded for that route. I will review the market appetite for these routes, and will consider other routes, including to European destinations, as well as to and from other airports in Wales in the future if this approach is successful.   I am committed to pursuing the devolution of APD to Wales. The reduction or removal of APD should inject competition back into regional airports, and encourage airlines to introduce new regional routes, increasing airline competition, therefore increasing the choice for the travelling public.          

Yn 2016, gofynnais am adolygiad trylwyr o'r Gwasanaethau Awyr yng Nghymru. Edrychwyd ar amrywiaeth eang o opsiynau, gan amrywio o ddod â'r gwasanaeth i ben yn llwyr i newid patrymau'r gwasanaeth, cynyddu'r ddarpariaeth a defnyddio awyrennau mwy. Gwnaeth yr adolygiad nifer o argymhellion ynglŷn â chadw a datblygu'r gwasanaeth er budd economi Cymru. Mae'n bwysig ein bod yn cysylltu rhanbarthau mwyaf ymylol Cymru â'n prifddinas ac ymrwymais i barhau i gefnogi'r gwasanaeth hwn yn y tymor hir. Er mwyn i'r llwybrau a sefydlir o dan RhGC yng Nghymru lwyddo, mae angen iddo ddatblygu ac mae angen rhoi sefydlogrwydd iddo drwy sicrhau gweithredwr hirdymor. Er bod dau weithredwr wedi methu yn ystod y blynyddoedd diwethaf, mae gwasanaeth awyr Caerdydd \-Ynys Môn wedi gweld twf o 40% yn ystod y 12 mis diwethaf, gan ddangos yn glir bod galw am y gwasanaeth a bod iddo botensial yn yr hirdymor os bydd yn cael ei redeg gan gwmni hedfan sydd wedi ennill ei blwyf ac sy'n gallu manteisio ar drefniadau sefydledig ar gyfer gwerthu tocynnau. Mae angen bellach gynnig y gwasanaeth i'r farchnad unwaith eto. Bydd y tendr yn cael ei lansio ym mis Mehefin, gan sicrhau gweithredwr hirdymor erbyn diwedd y flwyddyn.  Bydd fy swyddogion yn chwilio am weithredwr dibynadwy, profiadol, sydd wedi hen sefydlu, sydd yr un mor awyddus â ni i dyfu ac i ddatblygu'r llwybrau hedfan. Bydd hynny, yn ei dro, yn cefnogi'n dyhead i symud ymlaen at ddefnyddio awyrennau mwy, gan gynnig gwasanaethau awyr newydd o'r Gogledd yn y pen draw; gan olygu y bydd cysylltiadau gwell ar gyfer y rhanbarth cyfan. Mae cysylltedd gyda gweddill y DU (ble y gwneir 80% o fasnach Cymru) yn ffordd bwysig o hybu ein heconomi ddomestig, yn enwedig wrth inni symud tuag at Brexit.   Ffactor arall y mae angen ei ystyried yw HS2, prosiect gan y DU y mae Llywodraeth Cymru yn parhau i'w gefnogi. Os bydd Llywodraeth y DU yn dewis yr opsiwn cywir yn Crewe ac ar gyfer y cerbydau, bydd hynny'n cynnig cysylltedd gwell o lawer a mantais economaidd i'r Gogledd yn y dyfodol. Mae ffigurau Llywodraeth y DU ei hun yn awgrymu y gallai economi'r De fod £200 miliwn ar ei cholled o ganlyniad i HS2\. Mae'n hanfodol ein bod yn dod o hyd i ffyrdd o ddiogelu economi'r De drwy wella'r cysylltiadau rhyngddo â mannau eraill. Rydym, felly, wedi bod yn cydweithio â'r Comisiwn Ewropeaidd a swyddogion cyfatebol o fewn Llywodraeth y DU i sefydlu nifer o lwybrau hedfan newydd gan ddefnyddio Rhwymedigaethau Gwasanaeth Cyhoeddus (RhGCau).  Mae gweithredwr sy'n ennill yr hawl i redeg gwasanaeth o dan RhGC yn sicrhau mai ef yn unig fydd yn cael cynnig y gwasanaeth, a hynny am gyfnod o 4 blynedd. Mae llwybrau hedfan o dan RhGC hefyd yn esempt o Doll Teithwyr Awyr (TTA), sy'n golygu y bydd siwrneiau dwyffordd ar lwybrau domestig newydd o dan RhGC yn elwa o beidio â gorfod talu £26 o dreth a bennir gan Lywodraeth y DU – treth y cydnabu'r Comisiwn Silk y dylid ei ddatganoli i Gymru, ond treth y mae Llywodraeth y DU wedi gwrthod ei datganoli dro ar ôl tro. Yn y ‘Cynllun Gweithredu Economaidd \- Llewyrch i Bawb’, rwy’n cydnabod yr angen i gysylltu Cymru yn well â gweddill y DU.  Mae cysylltedd gwell yn yr awyr yn ffordd bwysig o ddatblygu’r economi a lleihau anghydraddoldeb. Bydd datblygu cysylltiadau newydd yn yr awyr yn cynnig opsiynau i gysylltu economi Cymru yn well gyda chanolfannau trafnidiaeth ac economaidd eraill ledled y DU, a thrwy hynny helpu buddsoddiad a busnes.  Mae datblygu cysylltedd yn yr awyr yn cyfrannu at strategaeth hedfan symlach ac yn cefnogi’r egwyddorion craidd o bapur gwyrdd diweddar Strategaeth Ddiwydiannol y DU – i gefnogi a datblygu twf rhanbarthau’r DU. Trwy gyflwyno rhwydwaith llwybrau RhGC newydd domestig, rwy’n anelu at: I. Sicrhau bod gwasanaeth digonol ar rai llwybrau llai poblogaidd ond strategol na fyddai’n bodoli fel arall o dan amodau’r farchnad agored.  Diffinio rhwymedigaethau gofynnol penodol. II. Bod yn sail i lewyrch a chyfleoedd economaid drwy ddarparu cysylltiadau hollbwysig i fusnesau. III. Mynd i’r afael â’r anfanteision economaidd o’r galw tymhorol a sicrhau bod gwasanaeth rheolaidd gydol y flwyddyn. IV. Sicrhau, ble y bo hynny’n ymarferol, bod teithwyr ar y ddau ben i’r llwybr yn gallu cyflawni diwrnod o waith effeithiol ar y naill ochr neu’r llall i’r llwybr drwy gydol y flwyddyn. V. Cynnig ateb cymesur a chost\-effeithiol yn ystod y cyfnodau hyn o bwysau ar y gyllideb. VI. Sicrhau bod y cyhoedd sy’n teithio (ei dinasyddion a’i gwesteion) yn mwynhau prisiau cystadleuol a lefel uchel o wasanaeth o ganlyniad i gystadleuaeth tendr agored.  Bydd gwell cysylltiadau yn yr awyr hefyd yn cynnig manteision cymdeithasol i’r Cymry sy’n byw ledled y DU wrth deithio ‘adref’ a’i gwneud yn haws i dwristiaid gyrraedd Cymru. Y llwybrau yr wyf wedi gofyn i’m swyddogion eu harchwilio o fewn y farchnad yw: * Caerdydd\-Manceinion * Caerdydd\-Leeds Bradford * Caerdydd\-Humberside * Caerdydd\-Glasgow (taith sy’n dychwelyd ddwywaith y dydd o gymharu ag unwaith y dydd fel sydd ar gael yn fasnachol ar hyn o bryd) * Caerdydd – Aberdeen (taith uniongyrchol sy’n dychwelyd o gymharu â thaith anuniongyrchol sydd ar gael yn fasnachol ar hyn o bryd) * Caerdydd – Llundain (pwysig yng ngoleuni methiant masnachol diweddar y llwybr hwn) * Caerdydd \- Newquay * Caerdydd – Inverness * Caerdydd – Norwich Mae elfen o fethiant yn y farchnad wedi bodoli ar bob un o’r llwybrau hyn – efallai oherwydd nad oedd y farchnad yn cynnig teithiau yn ddigon aml i deithwyr busnes, llwybrau wedi’u cynnig ac wedi dod i ben yn y gorffennol neu lwybrau newydd sydd heb eu cefnogi o gwbl gan y farchnad yn y gorffennol. Mae arfarniad trafnidiaeth cam 1 a ystyriodd yr effeithiau amgylcheddol a hefyd sut yr oedd polisïau’n cyd\-fynd â’i gilydd wedi’i gynnal mewn perthynas â’r holl lwybrau yr ydym yn eu cynnig. Craffwyd ar yr allyriadau CO2, a gwnaeth y dadansoddiadau ystyried cymariaethau rhwng teithio yn yr awyr ac ar y llawr (ee car a thrên). Gwelwyd nad oedd gwahaniaeth mawr rhwng y dulliau teithio o safbwynt yr allyriadau carbon fesul km gan deithwyr. Hoffwn archwilio’r farchnad a gweld a fydd cyfnod o wasanaeth gan un gweithredwr yn unig am 4 blynedd, gyda manteision eithrio o’r Doll Teithwyr Awyr fydd y RhGC yn elwa ohono, yn ddigon o gymhelliad.  Caiff y llwybrau newydd eu caffael drwy dendr cyhoeddus.  Bydd Trafnidiaeth Cymru yn arwain y broses gaffael ac rwy’n gobeithio y bydd y gwasanaethau yn dechrau yn ystod gwanwyn 2019\.  Ar wahân i rhywfaint o gyllideb marchnata, nid wyf yn bwriadu cynnig unrhyw gymhorthdal ychwanegol i’r llwybrau hyn.  Bydd dangoswyr cynnar yn y farchnad yn dangos a yw’r cymhellion arfaethedig yn ddigonol i nifer, os nad pob un o’r llwybrau weithredu yn y dull hwn – ond dim ond drwy broses dendro ffurfiol fyddwn yn gallu canfod hynny. Os na fydd y farchnad yn credu bod y mentrau hyn yn ddigonol ar gyfer llwybr penodol ni chaiff contract ei ddyfarnu ar ei gyfer. Rwyf am edrych ar awydd y farchnad am y llwybrau hyn, a byddaf yn ystyried llwybrau eraill, gan gynnwys i gyrchfannau yn Ewrop, yn ogystal ag yn ôl ac ymlaen o feysydd awyr yng Nghymru os yw dyfodol y cynllun hwn i lwyddo. Rwyf wedi ymrwymo i ddatganoli Tollau Teithwyr Awyr i Gymru.  Dylai gostwng neu leihau Tollau Teithwyr Awyr ddod â’r gystadleuaeth yn ôl i feysydd awyr rhanbarthol, ac annog cwmnïau i gyflwyno llwybrau rhanbarthol newydd, gan olygu bod mwy o gystadleuaeth rhwng cwmnïau awyrennau a thrwy hynny greu mwy o ddewis i’r cyhoedd sy’n teithio.

https://www.gov.wales/written-statement-update-development-aviation-public-service-obligations-pso

On 17 July 2018, the Cabinet Secretary for Economy and Transport made an Oral Statement in the Siambr on: Update on Welsh Government Requirements for Other Rail Franchises Serving Wales and Rail Infrastructure Investment (external link).

Ar 17 Gorffennaf 2018, gwnaeth y Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Economi a Thrafnidiaeth Ddatganiad Llafar yn y Siambr ar: Diweddariad ar Ofynion Llywodraeth Cymru ar gyfer Masnachfreintiau Rheilffyrdd Eraill sy'n Gwasanaethu Cymru a Buddsoddiad yn Seilwaith y Rheilffyrdd (dolen allanol).

https://www.gov.wales/oral-statement-update-welsh-government-requirements-other-rail-franchises-serving-wales-and-rail

On 13 March 2018, the Cabinet Secretary for Health and Social Services made an oral statement in the Siambr on: Update on the UK Inquiry on Infected Blood (external link).

Ar 13 Mawrth 2018, gwnaeth y Ysgrifennydd y Cabinet dros Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol ddatganiad llafar yn y Siambr ar: Diweddariad ar Ymchwiliad y DU i Waed wedi'i Heintio (dolen allanol).

https://www.gov.wales/oral-statement-update-uk-inquiry-infected-blood

On International Women’s Day in March, the First Minister announced a Rapid Review of the Welsh Government’s gender equality policies. **Phase 1** The First Phase of the Review, delivered by Chwarae Teg and the Wales Centre for Public Policy reported in July with a number of recommendations for the Welsh Government to consider.   The review found that, while much has been achieved in Wales, gender inequality remains a stubborn feature of Welsh life.  The report lays the foundation for change based on three key themes: • Vision and Leadership • Policy in Practice; and • External Scrutiny and Accountability **Phase 2** Phase 2 of the Gender Review is underway and is due to complete in July 2019 with the establishment of a roadmap to advance gender equality in Wales in the immediate, medium and long term, across all parts of Welsh Government.  The work of the Gender Review will also have a positive impact on other areas of equality and will have a particular interest in intersectional characteristics which cause multiple barriers to women. Chwarae Teg is taking forward  Phase 2 of the review, to ensure that the recommendations and advice provided to Welsh Government are independent and representative of the views of stakeholders. This will build on the work they completed in Phase 1\. Part of this work has involved consulting widely with stakeholders about the Vision, Language and Indicators for Gender Equality in Wales. I have set up a Steering Group to oversee the delivery of Phase 2, which met for the first time on 8 October 2018\. Its membership comprises the Minister for Welsh Language and Lifelong Learning, the Equality and Human Rights Commission, the Future Generations Commissioner, Women’s Equality Network (WEN) Wales, Chwarae Teg, a leading academic in this field and the VAWDASV National Advisors. I am grateful to all members for their expertise and contributions provided to date, and I look forward to continuing to work alongside them as we progress with the Review. To support the work of the Steering Group, Chwarae Teg has put together an Expert Advisory Group, comprised of organisations representing equality groups and specialist services. The Group will be Chaired by WEN Wales and met for the first time on 16th October. The primary purpose of the Expert Advisory Group is to provide expert advice and guidance to the Gender Review Steering Group, supporting the work of the project team and the delivery of Phase 2 of the review. The Group will provide advice and support engagement to ensure that the review adequately reflects the needs and lived experience of the diversity of women throughout Wales. The approach involves working across different equality strands, aiming to ensure that no one is left behind. We recognise that women and girls who experience multiple and intersecting forms of discrimination are often excluded from progress. The Group will support Phase 2 by drawing on their experience of delivering specialist services to women throughout Wales. During the summer, officials across Welsh Government have been responding to the Phase 1 recommendations. The majority of recommendations can be accepted either wholly or in part, and we are working with the Steering Group on the best way to take these forward. We recognise that a number of the recommendations need further exploration in Phase 2, and again, we are working closely with the Steering Group to understand these in further detail. A small number of recommendations are outside of the Welsh Government’s power, we will look to see what actions we might be able to take to influence at a UK level. I am undertaking a series of bilateral meetings with my Cabinet colleagues to discuss how the Review links with the areas of work in their portfolios. I am encouraged by the level of commitment to the recommendations and to supporting the work of Phase 2 across the Government. The Wales Centre for Public Policy report published in the summer recommended that the Welsh Government learn from the experiences of countries that have made the most progress towards closing gender equality gaps. I have asked the Centre to establish a Nordic Equality Exchange so that we can gain practical insights from the Nordic countries of Sweden, Iceland, Norway, Finland and Denmark, which feature highly in indices that measure progress. This will help us to ensure that all policy promotes gender equality. The event will take place early in 2019\. It is anticipated that once work has completed on Phase 2 and there is a clear roadmap for achieving gender equality in Wales, that the work of the gender review will continue beyond the formal end of the project.  This is to ensure that the right things are being done to achieve gender equality in Wales and to lead the UK as the first Feminist Government.

Ar Ddiwrnod Rhyngwladol y Menywod ym mis Mawrth, cyhoeddodd y Prif Weinidog Adolygiad Cyflym o bolisïau cydraddoldeb rhywiol Llywodraeth Cymru. **Cam 1** Cwblhawyd Cam Cyntaf yr Adolygiad gan Chwarae Teg a Chanolfan Polisi Cyhoeddus Cymru, a chyflwynwyd adroddiad ym mis Gorffennaf a oedd yn cynnwys nifer o argymhellion i’w hystyried gan Lywodraeth Cymru. Casgliad yr adroddiad oedd bod llawer wedi’i gyflawni yng Nghymru, ond bod anghydraddoldeb rhwng y rhywiau yn parhau serch hynny. Mae’r adroddiad yn gosod y sail ar gyfer newid yn seiliedig ar dair prif thema: • Gweledigaeth ac Arweinyddiaeth • Rhoi Polisi ar Waith; a • Chraffu Allanol ac Atebolrwydd **Cam 2** Mae Ail Gam yr Adolygiad o Gydraddoldeb Rhywiol ar waith ar hyn o bryd, a dylai gael ei gwblhau ym mis Gorffennaf 2019\. Bydd yn creu cynllun i hyrwyddo cydraddoldeb rhywiol yng Nghymru yn y tymor byr, y tymor canolig a’r hirdymor, ledled Llywodraeth Cymru. Hefyd, bydd gwaith yr Adolygiad o Gydraddoldeb Rhywiol yn cael effaith gadarnhaol ar feysydd cydraddoldeb eraill, a bydd yn rhoi sylw penodol i nodweddion cysylltiedig sy’n achosi rhwystrau lluosog i fenywod.   Chwarae Teg sy’n gyfrifol am Ail Gam yr adolygiad. Bydd hyn yn sicrhau bod yr argymhellion a’r cyngor a gaiff Llywodraeth Cymru yn annibynnol ac yn cynrychioli safbwyntiau rhanddeiliaid, gan ddatblygu’r gwaith a gwblhawyd gan Chwarae Teg yng Ngham 1\. Fel rhan o’r gwaith hwn, ymgynghorwyd yn eang â rhanddeiliaid ynglŷn â Gweledigaeth, Iaith a Dangosyddion Cydraddoldeb Rhywiol yng Nghymru. Rwyf wedi sefydlu Grŵp Llywio i oruchwylio’r broses o gwblhau Cam 2, ac fe cynhaliwyd cyfarfod cyntaf y Grŵp ar 8 Hydref 2016\. Mae aelodau’r Grŵp yn cynnwys Gweinidog y Gymraeg a Dysgu Gydol Oes, y Comisiwn Cydraddoldeb a Hawliau Dynol, Comisiynydd Cenedlaethau’r Dyfodol, Rhwydwaith Cydraddoldeb Menywod Cymru, Chwarae Teg, academydd blaenllaw yn y maes hwn a Chynghorwyr Cenedlaethol Trais yn erbyn Menywod, Cam\-drin Domestig a Thrais Rhywiol. Rwy’n ddiolchgar i bob un o’r aelodau am eu harbenigedd a’u cyfraniadau hyd yn hyn, ac rwy’n edrych ymlaen at barhau i weithio gyda nhw wrth i’r Adolygiad ddatblygu. Er mwyn cefnogi gwaith y Grŵp Llywio, mae Chwarae Teg wedi sefydlu Grŵp Cynghori Arbenigol sy’n cynnwys sefydliadau sy’n cynrychioli grwpiau cydraddoldeb a gwasanaethau arbenigol. Mae’r Grŵp yn cael ei gadeirio gan Rwydwaith Cydraddoldeb Menywod Cymru, a chynhaliwyd y cyfarfod cyntaf ar 16 Hydref. Prif amcanion y Grŵp Cynghori Arbenigol yw darparu cyngor ac arweiniad arbenigol ar gyfer Grŵp Llywio’r Adolygiad o Gydraddoldeb Rhywiol, cefnogi gwaith tîm y prosiect a rhoi Ail Gam yr adolygiad ar waith. Bydd y Grŵp yn darparu cyngor a chymorth er mwyn sicrhau bod yr adolygiad yn adlewyrchu’n ddigonol anghenion a phrofiad yr amrywiaeth o fenywod sy’n byw ledled Cymru. Bydd yn mynd ati i weithio ar draws meysydd cydraddoldeb gwahanol, gan geisio sicrhau bod pawb yn cael eu cynnwys. Rydym yn cydnabod bod menywod a merched sy’n dioddef mathau o wahaniaethu lluosog a chysylltiedig yn cael eu rhwystro rhag datblygu yn aml. Bydd y Grŵp yn cefnogi Cam 2 trwy fanteisio ar ei brofiad o ddarparu gwasanaethau arbenigol ar gyfer menywod ledled Cymru.   Dros yr haf, bu swyddogion ledled Llywodraeth Cymru yn ymateb i argymhellion Cam 1\. Gellir derbyn y rhan fwyaf o’r argymhellion yn llawn neu’n rhannol, ac rydym yn gweithio gyda’r Grŵp Llywio i ddatblygu’r dull gorau o’u cyflwyno. Rydym yn cydnabod bod angen ystyried nifer o’r argymhellion yn fanylach yn ystod Cam 2, ac unwaith eto rydym yn gweithio’n agos gyda’r Grŵp Llywio i’w deall yn fanylach. Mae nifer fach o’r argymhellion y tu allan i bwerau Llywodraeth Cymru, a byddwn yn ystyried unrhyw gamau y gallem eu rhoi ar waith er mwyn cael dylanwad ar lefel y DU. Byddaf yn cynnal cyfres o gyfarfodydd dwyochrog gyda’m cydweithwyr yn y Cabinet er mwyn trafod y cysylltiad rhwng yr Adolygiad a meysydd gwaith eu portffolios. Mae lefel yr ymrwymiad i’r argymhellion ac i gefnogi gwaith Cam 2 ledled y Llywodraeth yn galondid mawr i mi. Un o argymhellion adroddiad Canolfan Polisi Cyhoeddus Cymru a gyhoeddwyd yn yr haf oedd yr angen i Lywodraeth Cymru ddysgu o brofiadau gwledydd sydd wedi gwneud y cynnydd mwyaf tuag at gau bylchau cydraddoldeb rhywiol. Rwyf wedi gofyn i’r Ganolfan sefydlu Cyfnewidfa Cydraddoldeb Llychlynnaidd fel bod modd i ni ddysgu gan wledydd Llychlyn fel Sweden, Gwlad yr Iâ, Norwy, y Ffindir a Denmarc, sy’n perfformio’n dda mewn mynegeion sy’n mesur cynnydd. Bydd hyn yn ein helpu i sicrhau bod polisïau o bob math yn hyrwyddo cydraddoldeb rhywiol. Cynhelir y digwyddiad tua dechrau 2019\. Ar ôl cwblhau’r gwaith ar Gam 2 a sefydlu cynllun clir ar gyfer sicrhau cydraddoldeb rhywiol yng Nghymru, rhagwelir y bydd gwaith yr adolygiad o gydraddoldeb rhywiol yn parhau ar ôl i’r prosiect ddod i ben yn ffurfiol. Bydd hyn yn sicrhau bod y camau priodol yn cael eu rhoi ar waith i gyflawni cydraddoldeb rhywiol yng Nghymru ac arwain y DU fel y Llywodraeth Ffeministaidd gyntaf.

https://www.gov.wales/written-statement-update-gender-equality-review

On 15 January, I reported to the Assembly on the progress made by Powys County Council in delivering improvements to Children’s Social Services, following the serious concerns identified in the inspection report published in October last year by Care Inspectorate Wales (CIW).  On that day, I issued a Follow\-Up Warning Notice to Powys County Council setting out further actions required to embed the early improvements that had been made by Powys Children’s Social Services in the medium and long term. The Social Services and Well\-being (Wales) Act 2014 requires Welsh Ministers to provide an update report to the National Assembly for Wales within 90 days of giving a Warning Notice. This written statement provides members with that update. In compliance with the Follow\-Up Warning Notice, Powys County Council has:   * Submitted its revised Improvement Plan on 23 January setting out the actions to be achieved over the next 6 months, 12 months and beyond. * Addressed the findings of CIW’s December 2017 monitoring visit, set out in their letter of 4 January. * Introduced a quality assurance framework to improve consistency and standards of frontline practice. All managers are expected to undertake comprehensive case file reviews, which include action plans to address noted deficits. * Provided monthly reports on progress are submitted by the Interim Director to the Improvement Board, the Leader of the Council and Welsh Government. * A new Improvement and Assurance Board has been established with a broader remit encompassing both corporate improvement and social services.  The new Board has the dual role of holding the Council accountable for improvement and as well as offering advice to deliver improvement in both Social Services and the Council as a whole.   In March, CIW undertook a 3 day monitoring visit at Powys County Council which consisted of reviewing case files and speaking to frontline operational staff. The findings from CIW’s visit show an increased confidence in the local authority, with tangible steps taken to improve services. Increased corporate support has resulted in investment in additional resources to reduce caseloads and increase senior management capacity so that individual frontline staff and managers are better supported. Whilst performance has improved across some indicators further work is needed focussing on the timeliness and quality of support for children and families. CIW has since written to Powys County Council with its findings. Whilst I am pleased that improvements are being made, I am determined to maintain close oversight of Powys Children’s Services until we reach a time where Care Inspectorate Wales and Welsh Ministers are satisfied the Council is delivering services to the standard and quality expected. With this in mind, I have decided to issue an addendum to the Follow\-Up Warning Notice. The addendum formalises the requirements needed to continue Powys’ improvement journey, recognising that further work that is required over the short, medium and long term. The addendum to the Warning Notice is being laid before the National Assembly for Wales today (external link). In previous statements, I have set out the formal package of support, under section 28 of the 2009 Local Government Measure, being provided to Powys’ governance and corporate centre. The package was developed following Sean Harriss’ report about the Council’s corporate governance arrangements. A further update on progress will be provided following the first meeting of the new Improvement and Assurance Board and the completion of the second phase of corporate support.  I wish to inform members that Care Inspectorate Wales has recently carried out its planned inspection of Powys County Council’s adult services.  CIW intends to publish the report during the week commencing 30 April.        

Ar 15 Ionawr, rhoddais yr wybodaeth ddiweddaraf i'r Cynulliad am gynnydd Cyngor Sir Powys o ran sicrhau gwelliannau i Wasanaethau Cymdeithasol Plant yn dilyn y pryderon difrifol a nodwyd yn yr adroddiad arolygu a gyhoeddwyd fis Hydref y llynedd gan Arolygiaeth Gofal Cymru. Ar y diwrnod hwnnw, cyhoeddais Hysbysiad Rhybuddio Dilynol i Gyngor Sir Powys yn amlinellu'r camau gweithredu pellach angenrheidiol i sicrhau bod y gwelliannau a wnaed yn gynnar gan Wasanaethau Cymdeithasol Plant Powys yn parhau dros y tymor canolig a'r tymor hwy. Mae Deddf Gwasanaethau Cymdeithasol a Llesiant (Cymru) 2014 yn ei gwneud yn ofynnol i Weinidogion Cymru roi adroddiad diweddaru i Gynulliad Cenedlaethol Cymru o fewn 90 diwrnod i gyflwyno Hysbysiad Rhybuddio. Mae'r datganiad ysgrifenedig hwn yn rhoi'r diweddariad hwnnw i'r Aelodau. Er mwyn cydymffurfio â'r Hysbysiad Rhybuddio Dilynol, mae Cyngor Sir Powys wedi gwneud y canlynol: * Cyflwyno Cynllun Gwella diwygiedig ar 23 Ionawr gan amlinellu'r camau gweithredu i'w cyflawni dros y 6 mis nesaf, y 12 mis nesaf a thu hwnt. * Mynd i'r afael â chanfyddiadau ymweliad monitro Arolygiaeth Gofal Cymru ym mis Rhagfyr 2017, a amlinellwyd yn y llythyr ganddo ar 4 Ionawr. * Cyflwyno fframwaith sicrwydd ansawdd i wella cysondeb a safonau arferion rheng flaen. Mae disgwyl i'r holl reolwyr gynnal adolygiadau cynhwysfawr o'r ffeiliau achos ac mae hyn yn cynnwys cynlluniau gweithredu i fynd i'r afael â'r diffygion a nodwyd. * Darparu adroddiadau misol ar gynnydd gan y Cyfarwyddwr Dros Dro i'r Bwrdd Gwella, Arweinydd y Cyngor a Llywodraeth Cymru. * Sefydlu Bwrdd Gwella a Sicrwydd â chylch gwaith ehangach a fydd yn cynnwys gwelliant corfforaethol a gwasanaethau cymdeithasol. Mae gan y Bwrdd newydd rôl ddeuol sef dwyn y Cyngor i gyfrif am wella yn ogystal â chynnig cyngor i wella'r Gwasanaethau Cymdeithasol a'r Cyngor yn gyfan. Ym mis Mawrth, cynhaliodd Arolygiaeth Gofal Cymru ymweliad monitro 3 diwrnod â Chyngor Sir Powys ac roedd hyn yn cynnwys adolygu ffeiliau achosion a siarad â staff gweithredol y rheng flaen. Mae canfyddiadau ymweliad yr Arolygiaeth yn dangos hyder cynyddol yn yr awdurdod lleol a bod camau pendant wedi'u cymryd i wella gwasanaethau. Wrth gynyddu'r cymorth corfforaethol, bu modd buddsoddi mewn adnoddau ychwanegol i leihau llwyth achosion a chynyddu capasiti'r uwch reolwyr fel bod staff unigol y rheng flaen a'r rheolwyr yn cael gwell cefnogaeth. Er bod perfformiad wedi gwella mewn cysylltiad â rhai dangosyddion, mae angen parhau i weithio i ganolbwyntio ar brydlondeb ac ansawdd y cymorth i blant a theuluoedd. Ers hynny, mae Arolygiaeth Gofal Cymru wedi ysgrifennu at Gyngor Sir Powys gan nodi ei ganfyddiadau. Er fy mod yn falch o weld bod camau gwella'n cael eu cymryd, rwy'n benderfynol o sicrhau bod Gwasanaethau Plant Powys yn parhau i gael eu goruchwylio'n fanwl, hyd nes inni gyrraedd pwynt lle mae Arolygiaeth Gofal Cymru a Gweinidogion Cymru yn fodlon bod y Cyngor yn darparu gwasanaethau o'r safon a'r ansawdd disgwyliedig. I wneud hyn, rwyf wedi penderfynu cyhoeddi atodiad i'r Hysbysiad Rhybuddio Dilynol. Mae'r atodiad yn ffurfioli'r gofynion sydd eu hangen er mwyn i Gyngor Powys barhau i wella, gan gydnabod bod angen gwneud gwaith pellach dros y tymor byr, y tymor canolig a'r tymor hwy. Mae'r atodiad i'r Hysbysiad Rhybuddio yn cael ei osod gerbron Cynulliad Cenedlaethol Cymru heddiw (dolen allanol). Mewn datganiadau blaenorol, rwyf wedi amlinellu'r pecyn cymorth ffurfiol sy'n cael ei roi i fwrdd corfforaethol a llywodraethiant Powys o dan adran 28 o Fesur Llywodraeth Leol 2009\. Datblygwyd y pecyn yn dilyn adroddiad Sean Harriss ar drefniadau llywodraethu corfforaethol y Cyngor. Bydd diweddariad pellach ar y cynnydd yn cael ei roi ar ôl cyfarfod cyntaf y Bwrdd Gwella a Sicrwydd newydd ac ar ôl cwblhau ail gam y cymorth corfforaethol. Dymunaf roi gwybod i'r aelodau bod Arolygiaeth Gofal Cymru yn ddiweddar wedi cynnal yr arolwg a oedd wedi'i gynllunio o wasanaethau oedolion Cyngor Sir Powys. Mae'r Arolygiaeth yn bwriadu cyhoeddi'r adroddiad yn ystod yr wythnos sy'n dechrau ar 30 Ebrill.

https://www.gov.wales/written-statement-update-national-assembly-wales-powys-county-council-childrens-social-services-0