Datasets:

AndreasThinks

/

welsh-government-pairs

like 0

It seems very likely that the European Council will agree later this week that sufficient progress has been made in phase 1 of the Brexit negotiations with the EU to allow the talks to move onto phase 2\.   I welcome this.  The Welsh Government has argued consistently for rapid progress on Phase 1 so that negotiations on the critical issues of the future relationship between the UK and the EU and the duration and nature of any transition period can get under way.  There is no time to lose and that is what must now happen. Reaching this agreement took longer than should have been necessary, owing to a lack of clarity and realism on the part of the UK Government.  This is a matter of regret because it has created uncertainly in the business community which in turn may have led to delays in making important investment decisions.  It has also meant that EU citizens living and working in Wales, and elsewhere across the UK, have had to live with debilitating uncertainty and question marks about their future status.  This is a poor reward for the outstanding contribution they have made to our economy and national life.         The Welsh Government has consistently stressed the importance of retaining a soft land border between Northern Ireland and the Irish Republic and I am pleased that a way forward has been agreed which guarantees that this will be the outcome of the final agreement.  We believe that the best and most rational outcome will be for the whole of the UK to remain fully aligned to both the Single Market and the Customs Union.  This would also protect the interests of the Welsh ports and their commercial relationship with Ireland, another key concern for the Welsh Government.  Phase 2 negotiations should get going as soon as possible after this week’s European Council. Agreeing a transition period, which will provide businesses with the confidence to plan for the medium term, is a particularly high priority.  This is vital to secure jobs and our future prosperity.     As the talks move into Phase 2, covering the transition and the UK’s long\-term relationship with the EU, it is vital that the Devolved Administrations are fully and properly involved.   Phase 2 talks will involve questions which come directly within the remit of devolved institutions, such as engagement with EU programmes during the transition period, participation in programmes like Horizon 2020 and Erasmus\+ after Brexit and the extent of alignment of devolved powers with EU regulation as part of a future UK\-EU deal.   It is essential that the Devolved Administrations are represented directly in these talks.  We have raised this many times with the UK Government and now is the time for them to deliver.  As we have seen, it is vital that the United Kingdom’s negotiating position genuinely reflects the interests of Wales and the whole of the UK.     In our White Paper, Securing Wales Future, which we published jointly with Plaid Cymru, we set out our priorities for Brexit, arguing for: • full and unfettered access to the Single Market, based on continued regulatory alignment between the UK and the EU and the safeguarding of employment, environmental and consumer rights; • continued alignment with the Customs Union unless and until there was firm evidence that the benefits of leaving the Customs Union outweighed the costs of doing so; • an approach to migration that safeguarded the rights of EU citizens already living and working in Wales and which, in the longer term, put the needs of the economy first; and • a transition period to ensure that such an agreement could be negotiated; We are pleased that as the negotiations have progressed, the UK Government has increasingly moved closer to our position, which we believe, establish a sound and durable basis for a mutually beneficial relationship between the UK and the EU.  We will be arguing these points at the JMC (EN) this week and we will issue a further statement after that.

Ymddengys yn debygol iawn y bydd y Cyngor Ewropeaidd yn cytuno'n ddiweddarach yr wythnos hon bod digon o gynnydd wedi bod ar gam cyntaf y negodiadau Brexit i ganiatáu i'r trafodaethau symud ymlaen at yr ail gam. Rwy'n croesawu hyn. Mae Llywodraeth Cymru wedi dadlau'n gyson bod angen symud ymlaen yn gyflym ar y cam cyntaf er mwyn medru dechrau negodi materion hanfodol bwysig fel y berthynas rhwng y DU a'r UE yn y dyfodol, a hyd a natur unrhyw gyfnod pontio. Nid oes unrhyw amser i'w golli, a rhaid i hyn ddigwydd ar unwaith. Cymerwyd mwy o amser na'r angen i sicrhau'r cytundeb hwn, yn sgil diffyg eglurder ac agwedd afrealistig Llywodraeth y DU. Rydym yn gresynu am hyn gan iddo greu ansicrwydd yn y gymuned fusnes sydd yn ei dro o bosib wedi arwain at oedi mewn penderfyniadau pwysig ynghylch buddsoddi. Mae hefyd wedi golygu bod dinasyddion yr UE sy'n byw ac yn gweithio yng Nghymru, ac ar draws y DU, wedi gorfod byw dan gwmwl o ansicrwydd poenus am eu statws yn y dyfodol. Dydy hynny'n fawr o ddiolch am eu cyfraniad rhagorol i'n heconomi a'n bywyd cenedlaethol.         Mae Llywodraeth Cymru wedi pwysleisio'n gyson ei bod yn bwysig cadw ffin feddal rhwng Gogledd Iwerddon a Gweriniaeth Iwerddon, ac rwy'n falch o weld cytundeb ar ffordd ymlaen sy'n gwarantu mai dyma fydd canlyniad y cytundeb terfynol. Credwn mai'r canlyniad gorau a mwyaf rhesymol yw i'r DU yn gyfan barhau i gydweddu’n llawn â’r Farchnad Sengl a'r Undeb Tollau. Byddai hyn hefyd yn amddiffyn buddiannau porthladdoedd Cymru a'u perthynas fasnachol gydag Iwerddon, mater pwysig arall i Lywodraeth Cymru. Dylai ail gam y negodi ddechrau cyn gynted â phosibl ar ôl cyfarfod y Cyngor Ewropeaidd yr wythnos hon. Blaenoriaeth arbennig o uchel fydd cytuno ar gyfnod pontio a fydd yn rhoi hyder i fusnesau gynllunio ar gyfer y tymor canolig. Mae hyn yn hanfodol i sicrhau swyddi a'n ffyniant yn y dyfodol.     Wrth i'r trafodaethau symud ymlaen at yr ail gam, yn edrych ar y cyfnod pontio a pherthynas y DU â'r UE yn y tymor hir, mae'n hanfodol bwysig i'r Gweinyddiaethau Datganoledig gael eu cynnwys yn llawn. Bydd trafodaethau'r ail gam yn cynnwys materion sy'n rhan o gyfrifoldebau'r sefydliadau datganoledig, fel cyfrannu at raglenni Ewropeaidd yn ystod y cyfnod pontio, cymryd rhan mewn rhaglenni fel Horizon 2020 ac Erasmus\+ ar ôl Brexit ac i ba raddau y bydd pwerau datganoledig yn cydweddu â rheoliadau UE fel rhan o gytundeb yn y dyfodol rhwng y DU a'r UE. Mae'n hanfodol i'r Gweinyddiaethau Datganoledig gael eu cynrychioli'n uniongyrchol yn y trafodaethau hyn. Rydym wedi codi'r mater sawl gwaith gyda Llywodraeth y DU, ac mae'n bryd iddyn nhw weithredu. Fel y gwelwyd, mae'n hanfodol i safbwynt negodi'r Deyrnas Unedig adlewyrchu gwir fuddiannau Cymru a'r Deyrnas Unedig yn gyfan.     Yn ein Papur Gwyn, Diogelu Dyfodol Cymru, a gyhoeddwyd ar y cyd â Phlaid Cymru, gosodwyd ein blaenoriaethau ar gyfer Brexit gan ddadlau dros y canlynol: • mynediad llawn a dirwystr at y Farchnad Sengl, ar sail cydweddiad rheoleiddiol parhaus rhwng y DU a'r UE, a diogelu hawliau cyflogaeth, amgylcheddol a defnyddwyr • cydweddiad parhaus â'r Undeb Tollau oni bai bod tystiolaeth gadarn bod manteision ymadael â'r Undeb Tollau yn gwrthbwyso'r costau o wneud hynny • edrych ar fudo mewn ffordd sy'n diogelu hawliau dinasyddion yr UE sydd eisoes yn byw ac yn gweithio yng Nghymru ac sydd, yn y tymor hwy, yn rhoi blaenoriaeth i anghenion yr economi • cyfnod pontio er mwyn sicrhau bod modd negodi cytundeb o'r fath. Wrth i'r negodi barhau, rydym yn falch iawn o weld Llywodraeth y DU yn symud yn agosach o hyd at ein safbwynt ni. Byddai'r safbwynt hwnnw, yn ein barn ni, yn gosod sylfaen gadarn ar gyfer perthynas rhwng y DU a'r UE a fyddai'n fanteisiol i'r ddwy ochr. Byddwn yn dadlau hyn yng nghyfarfod y Cyd\-bwyllgor Gweinidogion (Negodiadau’r UE) yr wythnos hon, ac yn rhyddhau datganiad pellach ar ôl hynny.

https://www.gov.wales/written-statement-brexit-phase-one-agreement

On 29 March 2017, the First Minister made an Oral Statement in the Siambr on: Article 50 Response (external link).

Ar 29 Mawrth 2017, gwnaeth y Prif Gweinidog Ddatganiad Lafar yn y Siambr: Ymateb i Erthygl 50 (dolen allanol).

https://www.gov.wales/oral-statement-article-50-response

Following the General Principles debate on the Abolition of the Right to Buy and Associated Right (Wales) Bill in the National Assembly on 18 July, I have, today, launched a formal consultation on the draft ‘Information for Tenants of Social Landlords’ document. This reflects commitments made during my appearance at the Equalities and Local Government Committee, and in the General Principles debate, to consult widely on the information document. I am committed to ensuring that all tenants are given clear information about what the legislation will mean to them, if it is passed by the National Assembly. I would encourage everyone with an interest in this matter to respond to the consultation. In particular, tenants of social landlords and tenants’ groups should take this opportunity to provide their views to ensure the document is fit for purpose and meets the needs of tenants across Wales. The consultation is available at: consultations.gov.wales/consultations/draft\-information\-tenants\-social\-landlords\-document and will close on 13 September.

Yn dilyn y ddadl ar Egwyddorion Cyffredinol Bil Diddymu’r Hawl i Brynu a Hawliau Cysylltiedig (Cymru) yn y Cynulliad Cenedlaethol ddoe, rwyf heddiw’n lansio ymgynghoriad ffurfiol ar y ddogfen ddrafft ‘Gwybodaeth i Denantiaid Landlordiaid Cymdeithasol’. Fel y gwyddoch, yn ystod fy ymddangosiad gerbron y Pwyllgor Cydraddoldeb a Llywodraeth Leol ac eto yn ystod y ddadl ar Egwyddorion Cyffredinol ddoe, rwyf wedi ymrwymo i ymgynghori’n eang ar y ddogfen wybodaeth. Rwyf wedi ymrwymo i sicrhau y rhoddir gwybodaeth glir i’r holl denantiaid ynglŷn â’r hyn y bydd y ddeddfwriaeth yn ei olygu iddynt, os caiff ei phasio gan y Cynulliad Cenedlaethol. Yr wyf yn annog pawb â diddordeb yn y mater hwn i ymateb i’r ymgynghoriad. Yn benodol, dylai tenantiaid landlordiaid cymdeithasol a grwpiau tenantiaid achub ar y cyfle hwn i fynegi eu barn er mwyn sicrhau bod y ddogfen yn addas i’w diben ac yn diwallu anghenion tenantiaid ledled Cymru. Mae’r ymgynghoriad ar gael ar: ymgyngoriadau.llyw.cymru/ymgyngoriadau/gwybodaeth\-ddrafft\-ar\-gyfer\-dogfen\-tenantiaid\-landlordiaid\-cymdeithasol a’r dyddiad cau yw 13 Medi.

https://www.gov.wales/written-statement-abolition-right-buy-and-associated-right-wales-bill-consultation-draft

This Written Statement is in response to concerns about problems some households have encountered following the installation of retrofit cavity wall insulation. Cavity wall insulation failure can cause serious hardship to vulnerable households who believed it would help keep their homes warmer and fuel bills lower. Cavity wall insulation is a cost effective way of reducing fuel bills where it has been installed correctly. This means prior to installation properly assessing important factors such as construction and condition of external walls, their exposure to wind driven rain and, post installation, ensuring appropriate maintenance and householder information is available. In recent years, questions have been asked about the quality and skills employed in assessing the suitability of a property. The bulk of cavity wall insulation has been carried out under UK government or energy company schemes such as ECO and its predecessors. These schemes have often been targeted at the most vulnerable in society, who may be less able to deal with problems if an installation goes wrong. The desire to keep costs down and the way potential work or ‘leads’ are incentivised are suggested as having led to installations in unsuitable properties and also workmanship problems. The Cavity Insulation Guarantee Agency, CIGA, has issued just over 300,000 guarantees in Wales. Their data indicates there have been just over 2,000 claims. The Building Research Establishment Wales Report into Post Installation Performance of Cavity and External Wall Insulation in Wales, identified instances where the insulation was installed in unsuitable properties or contrary to good practice. The report, and our subsequent investigations, has identified 3 main areas of concern: * the quality of pre\-installation assessments, the evidence suggests some unsuitable properties have been fitted with insulation * lack of information given to householders, particularly regarding the importance of maintenance of walls and proper ventilation * and finally the process for redress when things do wrong. Cavity wall insulation is notifiable work under the Building Regulations, most retrofit insulation is undertaken and self certified through what are known as ‘Competent Person’ schemes, which must comply with Conditions of Authorisation. These schemes were inherited when the building regulations functions were transferred at the end of 2011 and are intended to ensure, scheme members can demonstrate competence to perform specified areas of work. One of the recommendations of the BRE Wales report was for an assessment of the schemes for cavity wall insulation, in particular, the requirements for surveying and assessing property suitability. My officials have discussed the report with scheme operators registered to undertake cavity wall insulation work including the British Board of Agrément, responsible for certifying products and installation processes and CIGA. CIGA have recognised the problems facing customers and are taking action in a number of areas: * Introduction of a requirement for an independent and properly qualified surveillance assessment for proposed installations * Establishment of a consumer champion and improved complaint handling system * Development of a Property Care pack for householders, advising on care and maintenance to prevent moisture affecting the insulation. In parallel with our activities, in England, the ‘Each Home Counts’ report has considered consumer advice, protection, standards and enforcement for a range of home energy efficiency and renewable energy measures. The report recognises many of the issues highlighted in the BRE Wales report. It proposes a new Quality Mark to deal with standards, quality assurance and customer care, applicable to programmes such as ECO 3 which is planned for introduction in 2018\. I wrote to the UK government minister responsible for the implementation of the recommendations following the report to highlight my 3 main areas of concern, and we are now engaged with the relevant UK departments and are assessing what action we may need to take in Wales. Cavity wall insulation may be included as part of a package of measures installed under our Welsh Government Warm Homes Nest and Arbed schemes. Our approach to determining which energy efficiency measures are recommended for a particular property ensures only the most appropriate and cost\-effective measures are installed. We are currently piloting a new process under Arbed, which requires local authorities to procure independent whole house surveys of properties before potential schemes are evaluated and awarded funding. This should further strengthen the decision making process.

Cyhoeddir y Datganiad Ysgrifenedig hwn mewn ymateb i'r pryderon y mae rhai aelwydydd wedi'u cael wrth inswleiddio waliau ceudod eu tai. Gall methiant inswleiddio wal geudod  arwain at galedi difrifol i bobl sy'n agored i niwed ac a oedd dan yr argraff y byddai inswleiddio'n cadw eu tai'n gynnes ac yn gostwng eu biliau ynni. Mae inswleiddio waliau ceudod, o'i wneud yn iawn, yn ffordd gost\-effeithiol o leihau biliau tanwydd. Mae ei wneud yn iawn yn cynnwys asesu ffactorau pwysig cyn dechrau ar y gwaith, ffactorau fel adeiladwaith a chyflwr waliau allanol ac a yw'r gwynt yn chwythu glaw arnyn nhw. Yna, ar ôl gwneud y gwaith, rhoi gwybodaeth addas ynghylch ei gynnal a'i gadw. Yn y blynyddoedd diwethaf, mae amheuon wedi codi ynghylch ansawdd yr asesiadau cyn inswleiddio, a'r sgiliau a ddefnyddiwyd. Mae'r rhan fwyaf o waith inswleiddio waliau ceudod wedi'i wneud o dan gynlluniau Llywodraeth y DU neu gynlluniau cwmnïau ynni fel ECO a'i ragflaenwyr. Mae llawer o'r cynlluniau hyn yn cael eu targedu er lles y mwyaf bregus mewn cymdeithas, a fydd efallai'n llai abl i ddelio â phroblemau pan fydd pethau'n mynd o chwith. Mae'r awydd i gael cymaint o waith â phosib ac i gadw prisiau i lawr a'r ffordd y rhoddir cymhellion i gael rhagor o waith posib i gyd wedi arwain at inswleiddio waliau anaddas a phroblemau ag ansawdd. Mae'r Asiantaeth Gwarantau Inswleiddio Waliau Dwbl, CIGA, wedi rhoi ychydig dros 300,000 o warantau yng Nghymru a bod ychydig dros 2,000 o hawliadau wedi dod i law. Mae adroddiad y Sefydliad Ymchwil Adeiladu (BRE Cymru) ar safon gwaith inswleiddio waliau ceudod ac allanol yng Nghymru yn dweud mewn rhai enghreifftiau bod eiddo anaddas yn cael ei inswleiddio neu fod y gwaith yn cael ei wneud yn groes i'r arfer gorau. Mae'r adroddiad, a'n gwaith ymchwil ni, wedi gweld tri maes yn arbennig y dylem ofidio amdanyn nhw. * ansawdd asesiadau cyn inswleiddio; mae'r dystiolaeth yn awgrymu bod cartrefi anaddas yn cael eu hinswleiddio; * dim digon o wybodaeth yn cael ei rhoi i ddeiliaid y tai, yn enwedig o ran pwysigrwydd cynnal a chadw'r waliau ac awyru priodol; * ac yn olaf, y broses unioni pan fydd pethau'n mynd o chwith. Mae inswleiddio waliau ceudod yn waith 'hysbysadwy' o dan y Rheoliadau Adeiladu.  Mae'r rhan fwyaf o'r inswleiddio'n cael ei wneud a'i hunan\-ardystio trwy gynlluniau 'Person Cymwys' fel y'u gelwir, sy'n golygu bod y gwaith yn gorfod bodloni Amodau Caniatáu. Gwnaethom etifeddu'r cynlluniau hyn pan gafodd y cyfrifoldeb am reoliadau adeiladu eu trosglwyddo ddiwedd 2011 a'u bwriad yw sicrhau bod aelodau'r cynlluniau'n gallu profi eu bod yn gymwys i wneud meysydd gwaith penodol. Un o argymhellion adroddiad BRE Cymru oedd cynnal asesiad o'r cynlluniau inswleiddio waliau ceudod, ac yn benodol, y gofyn i asesu p'un a yw adeilad yn addas. Mae fy swyddogion wedi trafod yr adroddiad gydag aelodau'r cynlluniau sydd wedi'u cofrestru i inswleiddio waliau ceudod, gan gynnwys y British Board of Agrément, sy'n gyfrifol am ardystio cynhyrchion a phrosesau inswleiddio, a CIGA. Mae CIGA wedi cydnabod y problemau sy'n wynebu cwsmeriaid ac wedi cymryd camau mewn sawl maes: * Ei gwneud yn ofynnol cynnal asesiad annibynnol a chymwys o'r gwaith cyn ei wneud; * Creu eiriolwr cwsmeriaid a gwella'r drefn ar gyfer ymateb i gwynion; * Creu pecyn Gofalu am yr Eiddo ar gyfer deiliaid tai i'w cynghori ar y gwaith cynnal a chadw sydd ei angen i rwystro lleithder rhag effeithio ar y gwaith inswleiddio. Yr un pryd â'n gwaith ni, mae'r adroddiad 'Each Home Counts' yn Lloegr wedi ystyried y cyngor y dylid ei roi i gwsmeriaid, y safonau diogelu a gorfodi ar gyfer nifer o fesurau arbed ynni yn y cartref ac ynni adnewyddadwy. Mae'r adroddiad yn nodi llawer o'r un problemau a godwyd yn adroddiad BRE Cymru. Mae'n cynnig Marc Ansawdd newydd i ddelio â safonau, gwarantu ansawdd a gofal am gwsmeriaid ar gyfer rhaglenni fel ECO 3 a fydd yn dechrau yn 2018\. Ysgrifennais at Weinidog Llywodraeth y DU sy'n gyfrifol am roi argymhellion yr adroddiad ar waith i nodi'r tri maes sy'n peri'r gofid mwyaf imi, ac rydym nawr yn gweithio gydag adrannau perthnasol y DU ac yn ystyried pa gamau y dylem eu cymryd yng Nghymru. Gallai Inswleiddio Waliau Ceudod fod yn rhan o becyn o fesurau a gynigir o dan gynlluniau Cartrefi Clyd, Nyth ac Arbed Llywodraeth Cymru. Mae ein ffordd ni o benderfynu pa fesurau arbed ynni  y dylid eu hargymell ar gyfer eiddo penodol yn sicrhau mai dim ond y mesurau mwyaf priodol a chost\-effeithiol sy'n cael eu gosod. Rydym wrthi'n treialu proses newydd o dan Arbed sy'n gofyn i Awdurdod Lleol drefnu bod arolygon annibynnol o dai cyfan yn cael eu cynnal cyn bod cynlluniau posib yn cael eu gwerthuso a'u talu. Dylai hynny wella eto'r broses o wneud penderfyniadau.

https://www.gov.wales/written-statement-cavity-wall-insulation-wales-welsh-government-update

Today, we are welcoming the global food and drink industry to Wales for BlasCymru/TasteWales \- our first ever national and international trade event and conference for the food and drink industry in Wales. The event, which is taking place in the impressive surroundings of the Celtic Manor Resort, has attracted 400 delegates, including some of the finest exponents of our food and drink industry. With over 100 Welsh companies in attendance; together with our Universities and innovation centres showcasing cutting edge technological advances being made in Wales in the world of food technology; as well as the wealth of business support services on offer to the industry here in Wales \- the event showcases the clear strength and quality of our growing and thriving industry. We are extremely proud of our high\-quality food and drink and recognise the enormous value it brings to our economy. The industry is rightly a priority sector for our Government, and our ambitious Action Plan ‘Towards Sustainable Growth’ sets a clear roadmap, working in partnership with industry through our Food and Drink Wales Industry Board, to grow the sector by 30% by 2020\.   Our industry enjoyed a successful year in 2016 having progressed more than half way towards meeting our growth target. Food and drink exports from Wales have increased by 95% over the past decade and we are keen to see this continue. There are challenging times ahead as we navigate a future outside of the EU, particularly given almost 90% of our food and drink exports currently go to the EU. The challenges are obvious, but we must now take the opportunity to consolidate these markets and develop new ones outside the EU. It has never been more important to raise Wales’ international profile and proactively sell our quality food and drink produce to the world. I am delighted therefore that over 150 trade buyers are participating in BlasCymru/TasteWales, including from key markets (including USA, Canada, China, Sweden, France, Italy, UAE, Hong Kong, Netherlands, Belgium, Germany, Spain, Oman, Japan, and Denmark). Our event also provides a strong platform to showcase Wales as a premier destination for inward investment. This will be even more crucial in the coming years and we want to build on our recent record levels of inward investment secured, with investment by foreign owned companies in the food and drink industry creating and safeguarding more than a thousand jobs in Wales in the last two years. In order to continue to compete on the international stage, it is vital that our industry is at the cutting edge of the latest innovations. Welsh Government therefore announced today at BlasCymru/TasteWales a major new investment of £21m in food and drink innovation through a new initiative funded under the Welsh Government Rural Communities – Rural Development Programme, called Project HELIX. This project will be delivered by Food Innovation Wales over the next five years. It will take us to the next step in reinforcing our food and drink industry as globally recognised for quality, creativity and being highly skilled. It includes support for fast\-tracking new innovative products and food company start\-ups; assisting businesses to reduce waste during food processing thereby securing cost savings and waste reduction; and supporting advanced skills in key areas such as food technology. Project Helix has been developed by listening to the industry and to provide business led solutions. It is expected to generate over £100m for the Welsh economy and create and safeguard thousands of jobs. We also announced today that in May we will open another window for applications for support under our Food Business Investment Scheme (FBIS) of £2 million for micro, small and medium sized food and drink companies which are at the heart of innovation and growth in the future. We are also strengthening our existing business clusters, which have created a network across various food and drink sub sectors to improve best practice, share ideas and develop businesses together, with the launch of a new Drinks cluster. We are also holding a National Food and Drink Wales Skills Conference in September to ensure that businesses are fully equipped to find the right training partners and other skills support. We are focussed on doing more to support the development of healthy food and drink, particularly for children. Today we invited businesses and organisations across the industry to submit proposals to develop innovative solutions to improve the nutritional composition of school meals, whilst driving down cost. This new initiative, through the Small Business Research Initiative (SBRI), enables businesses and organisations to compete for a share of up to £1 million to tackle one of the greatest challenges of all – improving the diets of our children today, to enable them to become the healthy young adults of tomorrow. We are proud that Wales is a world leader in sustainability and have made clear our intention to reduce greenhouse gas emissions by at least 80% by 2050\. We will continue to ensure our economic growth ensures the careful use of our natural resources so they can continue to sustain us for the benefit of all people in Wales. At BlasCymru/TasteWales today, we presented our new prospectus for Green Growth in the food and drink industry.  The prospectus showcases businesses which have taken positive steps to grow in a sustainable way and encourages efficient resource use and waste reduction, which are win\-wins \- good for the environment and good for delivering more profitable businesses. Overall, BlasCymru/TasteWales has provided a strong platform to deliver a range of measures to strengthen and future\-proof the food and drink industry in Wales to meet the challenges and opportunities for the industry as a result of the UK’s decision to leave the European Union. It demonstrates our clear determination to ensure we continue to collectively promote and showcase the very best that the Welsh food and drink industry has to offer; further raise the profile and reputation of Welsh food and drink on the world stage; and, ensure that Wales remains an outward and welcoming nation, which is open for business.  

Heddiw, rydym yn croesawu cynrychiolwyr y diwydiant bwyd a diod  o bedwar ban byd i Gymru ar gyfer  BlasCymru/TasteWales ‒ y gynhadledd a'r digwyddiad masnach cenedlaethol a rhyngwladol cyntaf erioed inni ei gynnal ar gyfer y diwydiant bwyd a diod yng Nghymru.   Mae'r digwyddiad, sy'n cael ei gynnal yng Ngwesty Hamdden trawiadol y Celtic Manor, wedi denu 400 o gynrychiolwyr, gan gynnwys rhai o ladmeryddion gorau'n diwydiant bwyd a diod. Gyda thros 100 o gwmnïau o Gymru yn cymryd rhan; ein Prifysgolion a'n canolfannau arloesi yn arddangos datblygiadau technolegol sydd ar flaen y gad ym maes technoleg bwyd; a'r amrywiaeth eang o wasanaethau cymorth busnes sy'n cael eu cynnig yma yng Nghymru ‒ mae'r digwyddiad yn tystio i gryfder ac ansawdd y diwydiant llewyrchus a ffyniannus hwn.     Rydym yn ymfalchïo'n fawr yn ansawdd uchel ein bwyd a'n diod, ac yn cydnabod eu gwerth aruthrol i'n heconomi. Yn briodol ddigon, mae'r diwydiant yn un o'r sectorau sy'n cael blaenoriaeth gan y Llywodraeth. Mae'n Cynllun Gweithredu uchelgeisiol 'Tuag at Dwf Cynaliadwy' yn pennu trywydd clir, ac yn gweithio mewn partneriaeth â'r diwydiant drwy Fwrdd Diwydiant Bwyd a Diod Cymru i sicrhau twf o 30% yn y sector erbyn 2020\.   Cafodd ein diwydiant flwyddyn lwyddiannus yn 2106, gan fynd dros hanner ffordd at gyrraedd ein targed o ran twf. Gwelwyd cynnydd o 95% mewn allforion bwyd a diod o Gymru yn ystod y degawd diwethaf ac rydym yn awyddus i weld y cynnydd hwnnw'n parhau. Mae cyfnod anodd o'n blaenau wrth inni bennu cwrs ar gyfer dyfodol y tu allan i'r UE, yn enwedig o gofio bod bron 90% o'n hallforion bwyd a diod yn mynd i'r UE ar hyn o bryd. Mae'r heriau'n gwbl amlwg ond dylem achub ar y cyfle yn awr i atgyfnerthu'r marchnadoedd hynny ac i ddatblygu marchnadoedd newydd y tu allan i'r UE.   Ni fu erioed mor bwysig inni godi proffil Cymru yn rhyngwladol ac inni fynd ati'n egnïol i werthu'n cynhyrchion bwyd a diod rhagorol i'r byd. Rwyf yn hynod falch, felly, bod dros 150 o bobl sy'n prynu ar ran y fasnach bwyd a diod yn cymryd rhan yn BlasCymru/TasteWales, gan gynnwys prynwyr sy'n dod o farchnadoedd allweddol (yn eu plith, Unol Daleithiau'r America, Canada, Tsiena, Sweden, Ffrainc, yr Eidal, yr Emiraethau Arabaidd Unedig, Hong Kong, yr Iseldiroedd, Gwlad Belg, yr Almaen, Sbaen, Oman, Japan a Denmarc. Mae'r digwyddiad yn llwyfan arbennig o dda hefyd inni fedru dangos bod Cymru yn lle o'r radd flaenaf i fuddsoddi ynddo. Bydd hynny hyd yn fwy pwysig yn ystod y blynyddoedd nesaf hyn, ac rydym yn awyddus i ragori ar y lefelau gorau erioed o fewnfuddsoddiad y llwyddwyd i'w sicrhau yn ddiweddar. Cafodd dros fil o swyddi eu creu a’u diogelu yng Nghymru yn y ddwy flynedd diwethaf drwy fuddsoddiad gan gwmnïau o dramor yn y diwydiant bwyd a diod. Er mwyn inni fedru parhau i gystadlu ar y llwyfan rhyngwladol, mae'n hanfodol bod ein diwydiant ar flaen y gad o ran y datblygiadau arloesol diweddaraf. Felly, cyhoeddodd Llywodraeth Cymru heddiw yn BlasCymru/TasteWales y bydd buddsoddiad newydd o bwys, gwerth £21 miliwn, er mwyn arloesi yn y diwydiant bwyd a diod. Bydd hynny'n digwydd drwy fenter newydd, o'r enw Prosiect HELIX, sy'n cael ei hariannu drwy Gymunedau Gwledig Llywodraeth Cymru – Rhaglen Datblygu Gwledig. Arloesi Bwyd Cymru fydd yn arwain y prosiect hwn, a fydd yn cael ei roi ar waith dros y pum mlynedd nesaf. Dyma fydd cam nesaf y broses o gryfhau'n diwydiant bwyd a diod er mwyn iddo gael ei gydnabod ledled y byd am ei ansawdd, a'r creadigrwydd a'r grefft sy'n rhan mor amlwg ohono. Bydd y prosiect yn cynnwys cymorth i ddatblygu cynhyrchion newydd arloesol ac i sefydlu busnesau bwyd newydd yn gyflym; bydd yn helpu busnesau i leihau gwastraff wrth brosesu bwyd, gan sicrhau arbedion o ran costau a lleihau gwastraff; a bydd yn helpu i ddatblygu sgiliau uwch mewn meysydd allweddol megis technoleg bwyd. Cafodd Prosiect Helix ei ddatblygu drwy wrando ar y diwydiant, a'i nod yw cynnig atebion a arweinir gan fusnes. Disgwylir iddo greu dros £100 miliwn ar gyfer economi Cymru ac i greu a diogelu miloedd o swyddi. Gwnaethom gyhoeddi heddiw hefyd y bydd cyfnod ymgeisio arall yn dechrau ym mis Mai ar gyfer ceisiadau am gymorth o dan ein Cynllun Buddsoddi mewn Busnesau Bwyd (FBIS). Bydd swm o £2 filiwn ar gael yn ystod y cyfnod hwnnw ar gyfer cwmnïau bwyd a diod micro, bach a chanolig eu maint a fydd yn chware rhan ganolog mewn arloesi a thwf yn y dyfodol.  Rydym wrthi hefyd yn cryfhau'r clystyrau busnes sydd gennym eisoes. Maent wedi creu rhwydwaith ar draws amryfal is\-sectorau bwyd a diod er mwyn mynd ati gyda'i gilydd i wella arferion gorau, i rannu syniadau ac i ddatblygu busnesau. Rydym hefyd wedi lansio clwstwr newydd ar gyfer Diodydd. Byddwn yn cynnal Cynhadledd Sgiliau Cenedlaethol Bwyd a Diod Cymru ym mis Medi er mwyn sicrhau bod busnesau'n gallu dod o hyd i'r partneriaid hyfforddi priodol a chymorth arall gyda sgiliau. Rydym yn hoelio sylw hefyd ar wneud mwy i ddatblygu bwydydd a diodydd iach, yn enwedig ar gyfer plant. Heddiw, gwnaethom wahodd busnesau a sefydliadau ar draws y diwydiant i gyflwyno cynigion i ddatblygu atebion arloesol er mwyn creu prydau ysgol mwy maethlon, ons gan leihau costau ar yr un pryd. O dan y fenter newydd hon, sy'n rhan o'r Fenter Ymchwil Busnesau Bach (SBRI), bydd busnesau a sefydliadau'n gallu cystadlu am gyfran o hyd at  £1 filiwn er mwyn mynd i'r afael ag un o'r heriau mwyaf un ‒ gwella deiet ein plant yn awr, er mwyn iddynt dyfu’n oedolion ifanc iach yn y dyfodol. Rydym yn ymfalchïo yn y ffaith bod Cymru yn arwain y byd o ran cynaliadwyedd ac rydym wedi datgan yn glir ein bod yn bwriadu sicrhau gostyngiad o 80% o leiaf mewn nwyon tŷ gwydr erbyn 2020\. Byddwn yn parhau i sicrhau, wrth i'n heconomi dyfu, bod ein hadnoddau naturiol yn cael eu defnyddio'n ofalus fel eu bod yn gallu parhau i'n cynnal er budd holl bobl Cymru. Yn BlasCymru/TasteWales heddiw, gwnaethom gyflwyno’n prosbectws newydd ar gyfer Twf Gwyrdd yn y diwydiant bwyd a diod. Mae'r prosbectws yn tynnu sylw at fusnesau sydd wedi cymryd camau cadarnhaol i dyfu mewn ffordd gynaliadwy, ac mae'n annog y darllenwyr i ddefnyddio adnoddau'n effeithlon ac i leihau gwastraff. Bydd pawb ar eu hennill felly ‒ bydd yn dda i'r amgylchedd ac yn dda hefyd o ran sicrhau bod busnesau’n fwy proffidiol. Mae BlasCymru/TasteWales wedi rhoi llwyfan cadarn inni fedru lansio amryfal gamau gweithredu i gryfhau'r diwydiant bwyd a diod yng Nghymru at y dyfodol er mwyn iddo fedru mynd i'r afael â'r heriau a manteisio ar y cyfleoedd a ddaw i'w ran ar ôl i’r DU benderfynu gadael yr Undeb Ewropeaidd. Mae'n dangos ein bod yn gwbl benderfynol o sicrhau ein bod yn parhau i fynd ati ar y cyd i hyrwyddo ac i arddangos y gorau sydd gan ddiwydiant bwyd a diod Cymru i'w gynnig; i godi proffil ac i hyrwyddo enw da bwyd a diod o Gymru ar lwyfan y byd; ac i sicrhau bod Cymru'n parhau'n genedl groesawgar sy'n troi ei golygon tuag allan ac sy'n agored ar gyfer busnes.

https://www.gov.wales/written-statement-blascymrutastewales-2017

On 27 June 2017, the Cabinet Secretary for Economy and Infrastructure made an Oral Statement in the Siambr on: Circuit of Wales (external link).

Ar 27 Mehefin 2017, gwnaeth y Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Economi a'r Seilwaith Ddatganiad Llafar yn y Siambr ar: Cylchffordd Cymru (dolen allanol).

https://www.gov.wales/oral-statement-circuit-wales

The Welsh Government has today published guidance aimed at reducing the numbers of children who are held overnight in police custody.   The guidance was produced as part of a project set up by the Welsh Government in 2015 following concerns about the number of children and young people who were being held inappropriately in police cells overnight while awaiting a court appearance the following day.  It focused particularly on children who were charged with an offence and refused bail, and who should be transferred to a secure unit or local authority accommodation under the Police and Criminal Evidence Act 1984 and the Social Services and Well\-being (Wales) Act 2014\.   The project involved extensive collaboration and co\-operative working between all relevant agencies, including the four Welsh police forces, Youth Justice Board Cymru, local authority social services, emergency duty teams and Youth Offending Teams.  It has strengthened the working relationships of frontline staff in the police and local authorities, initiated joint training at local level, and improved data collection and sharing of information between agencies. The ‘All\-Wales guidance for the appropriate management and transfer of children and young people by the Police and Local Authorities under the Police and Criminal Evidence Act 1984’ sets out the roles and responsibilities of the police and local authorities under the legislation, and includes a model protocol for agencies to use to ensure best practice across Wales.     I am grateful for the support and input from all the organisations involved and hope this guidance helps children and young people to access timely and suitable support in the future.   This statement is being issued during recess in order to keep members informed. Should members wish me to make a further statement or to answer questions on this when the Assembly returns I would be happy to do so. http://gov.wales/topics/people\-and\-communities/communities/safety/publications/all\-wales\-guidance\-for\-management\-transfer\-children\-young\-people/?lang\=en

Heddiw, cyhoeddodd Llywodraeth Cymru ganllawiau gyda golwg ar leihau nifer y plant sydd yn cael eu cadw yng ngwarchodaeth yr heddlu dros nos.   Cynhyrchwyd y canllawiau fel rhan o brosiect a sefydlwyd gan Lywodraeth Cymru yn 2015 yn sgil pryderon am y nifer o blant  a oedd yn cael eu cadw yn amhriodol yng nghelloedd yr heddlu dros nos tra bônt yn disgwyl i ymddangos yn y llys drannoeth.  Roedd yn canolbwyntio’n bennaf ar blant a oedd wedi’u cyhuddo o drosedd ond heb gael mechnïaeth, ac y dylasent gael eu trosglwyddo i uned ddiogel neu lety awdurdod lleol o dan Ddeddf yr Heddlu a Thystiolaeth Droseddol 1984 a Deddf Gwasanaethau Cymdeithasol a Llesiant (Cymru) 2014\.   Roedd y prosiect yn golygu cydweithio llawer a chydweithredu â phob asiantaeth berthnasol, yn cynnwys y pedwar llu heddlu Cymreig, Bwrdd Cyfiawnder Ieuenctid Cymru, gwasanaethau cymdeithasol awdurdodau lleol, timau dyletswydd brys a Thimau Troseddau Ieuenctid.  Mae wedi cryfhau’r berthynas weithio rhwng staff rheng flaen yr heddlu a’r awdurdodau lleol, wedi cychwyn hyfforddiant ar y cyd ar lefel leol ac wedi gwella’r ffordd o gasglu data a rhannu gwybodaeth rhwng asiantaethau. Mae ‘Canllawiau Cymru ar reoli a throsglwyddo plant a phobl ifanc sydd yng ngofal yr Heddlu a’r Awdurdodau Lleol o dan Ddeddf yr Heddlu a Thystiolaeth Droseddol 1984’  yn nodi rolau a chyfrifoldebau’r heddlu a’r awdurdodau lleol o dan y ddeddfwriaeth, ac mae’n cynnwys protocol model i’w ddefnyddio gan asiantaethau i sicrhau’r arfer gorau ledled Cymru.     Rwy’n gwerthfawrogi cefnogaeth a chyfraniad yr holl sefydliadau a fu’n ymwneud â’r gwaith ac rwy’n gobeithio y bydd y canllawiau hyn yn help i bobl ifanc gael mynediad at gymorth amserol a phwrpasol yn y dyfodol.   Caiff y datganiad ei gyhoeddi yn ystod y toriad er mwyn rhoi'r wybodaeth ddiweddaraf i aelodau. Os bydd aelodau eisiau i mi wneud datganiad pellach neu ateb cwestiynau ynglŷn â hyn pan fydd y Cynulliad yn dychwelyd, byddwn yn hapus i wneud hynny. http://llyw.cymru/topics/people\-and\-communities/communities/safety/publications/all\-wales\-guidance\-for\-management\-transfer\-children\-young\-people/?lang\=cy

https://www.gov.wales/written-statement-children-police-custody-wales

The Welsh Government has agreed Cardiff International Airport Limited’s Business Plan for 2017/18\. The Plan builds on the significant success achieved by the Airport over the last year. Because of its commercial sensitivity I am not in a position to share the plan with members, but it covers the next two years, with a five year financial forecast, and a twenty year indicative financial plan. The Plan is fiscally responsible, making effective and efficient use of the additional £15m of extended commercial loan facility agreed with the Welsh Government earlier this month. The Airport has expanded the range of expertise on its Board, with the appointment of Terry Morgan as a non\-executive director.  Terry Morgan has significant aviation and airport business development experience. This follows the promotion of the Managing Director, Deb Barber, to Chief Executive Officer. In parallel, the Airport has also recently recruited an additional member of the senior management team (Mark Bailey) who will be responsible for Airport planning and development. We will shortly open the recruitment process for an independent non\-executive director to sit on the Board of the WGC Holdco, the company that owns Cardiff Airport on our behalf. With these appointments we are taking forward recommendations in the reports by the Auditor General for Wales and the Public Accounts Committee on the acquisition of Cardiff Airport. Cardiff Airport is strategically important to Wales and the Welsh economy with a clearly established link between the success of the Airport and direct and indirect job creation. It sustains over 2,600 jobs and has an impact of over £100m on the local economy. In 2016 Cardiff Airport achieved a fundamental and positive change in public attitude and perception about it and what it can deliver for the people and businesses in Wales. Under the leadership of its chairman, Roger Lewis, Cardiff Airport has focused on delivering for us an airport that is part of the national success story, and a symbol of Wales’ global ambition. Over 1\.35 millions passengers chose to use the Airport last year. This represents 16 per cent year on year growth, making it one of the fastest growing airports in the UK – the fourth fastest growing airport with over 1 million passengers. Growth is forecast to continue in 2017\. New routes have been introduced, with new Cardiff to London City flights demonstrating the Airport’s agility in responding to passenger needs during the Severn Tunnel closure – these flights have since been extended. Other new services launched during the year include Verona and Berlin, which means that airlines now fly direct to over 50 destinations including nine capital cities. I am confident that 2017 will see the number of destinations that can be reached from Cardiff increase.

Mae Llywodraeth Cymru wedi cytuno ar Gynllun Busnes i Faes Awyr Rhyngwladol Caerdydd Cyf ar gyfer 2017/18\.  Mae’r Cynllun yn adeiladu ar lwyddiant arwyddocaol y Maes Awyr dros y flwyddyn ddiwethaf.  Oherwydd ei sensitifedd masnachol, nid wyf mewn sefyllfa i ddangos y cynllun i aelodau, ond mae’n cwmpasu’r ddwy flynedd nesaf ac yn cynnwys rhagolwg ariannol pum mlynedd a chynllun ariannol amcanol 20 mlynedd.  Mae’r cynllun yn un ariannol gyfrifol sy’n gwneud defnydd effeithiol ac effeithlon o’r £15m sydd wedi’i ychwanegu at y cyfleuster benthyca masnachol y cytunwyd arno gyda Llywodraeth Cymru yn gynharach y mis hwn.   Mae’r Maes Awyr wedi ehangu ystod yr arbenigeddau ar ei Fwrdd yn sgil penodi Terry Morgan fel cyfarwyddwr anweithredol. Mae gan Terry Morgan lawer iawn o brofiad o ddatblygu busnes cwmnïau hedfan a meysydd awyr.  Mae hyn yn dilyn dyrchafu’r Rheolwr Gyfarwyddwr, Deb Barber, yn Brif Swyddog Gweithredol.  Yr un pryd, mae’r Maes Awyr newydd recriwtio hefyd aelod ychwanegol i’r tîm rheoli uwch (Mark Bailey) a fydd yn gyfrifol am gynllunio a datblygu’r Maes Awyr.  Byddwn yn lansio proses recriwtio ar gyfer cyfarwyddwr anweithredol annibynnol i eistedd ar Fwrdd WGC Holdco, y cwmni sy’n berchen ar Faes Awyr Caerdydd ar ein rhan.  Gyda’r penodiadau hyn, rydym yn rhoi ar waith argymhellion yr adroddiad gan Archwilydd Cyffredinol Cymru a’r Pwyllgor Cyfrifon Cyhoeddus ar brynu Maes Awyr Caerdydd Mae Maes Awyr Caerdydd yn strategol bwysig i Gymru ac i economi Cymru.  Mae cysylltiad clir rhwng llwyddiant y Maes Awyr a chreu swyddi uniongyrchol ac anuniongyrchol.  Mae’n cynnal dros 2,600 o swyddi ac yn cael gwerth rhagor na £100m o effaith ar yr economi leol. Yn 2016, llwyddodd Maes Awyr Caerdydd i sicrhau newid sylfaenol a phositif yn agweddau a chanfyddiad y cyhoedd amdano ac am yr hyn y gall ei wneud dros bobl a busnesau Cymru. O dan arweiniad ei gadeirydd, Roger Lewis, mae Maes Awyr Caerdydd wedi canolbwyntio ar ddarparu maes awyr sy’n rhan o’n llwyddiant cenedlaethol, ac yn symbol o uchelgais rhyngwladol Cymru. Dewisodd fwy na 1\.35 miliwn o deithwyr ddefnyddio’r Maes Awyr llynedd. Mae hynny’n cynrychioli 15 y cant o dwf blynyddol, gan ei wneud yn un o’r meysydd awyr sy’n tyfu gyflymaf ym Mhrydain – y cyflymaf ond tri gyda thros 1 miliwn o deithwyr.  Disgwylir i’r twf hwnnw barhau yn 2017\. Mae teithiau newydd wedi’u cyflwyno, gyda’r ehediadau newydd o Gaerdydd i Ddinas Llundain yn dangos hyblygrwydd y Maes Awyr i ymateb i anghenion teithwyr pan fu Twnnel Hafren ar gau – mae’r ehediadau hyn wedi’u hestyn.  Ymhlith y gwasanaethau newydd eraill gafodd eu lansio yn ystod y flwyddyn oedd Verona a Berlin, sy’n golygu y gall cwmnïau hedfan fynd â theithwyr yn syth yn awr i ragor na 50 o lefydd, gan gynnwys naw prifddinas.  Rwy’n hyderus y gwelwn yn  2017 y rhestr honno o gyrchfannau o Gaerdydd yn cynyddu.

https://www.gov.wales/written-statement-cardiff-international-airport-limiteds-business-plan-201718

On 6 December 2016, I declared the whole of Wales an Avian Influenza Prevention Zone. I did this in response to Highly Pathogenic Avian Influenza (HPAI) H5N8 outbreaks across Europe, North Africa and the Middle East. This was a precautionary measure to minimise the risk of poultry and other captive birds being infected by wild birds. The declaration was made under Article 6 of the Avian Influenza and Influenza of Avian Origin in Mammals (Wales) (No. 2\) Order 2006\. The Prevention Zone requires all keepers of poultry and other captive birds to keep their birds indoors or take all appropriate steps to keep them separate from wild birds and to enhance biosecurity on their premises. Similar measures were introduced in England and Scotland, ensuring a co\-ordinated approach across Great Britain. Northern Ireland declared an Avian Influenza Prevention Zone on 23 December 2016\. Following confirmation of HPAI on a commercial turkey farm in Lincolnshire on 16 December 2017, a temporary suspension on gatherings of poultry in Wales, England and Scotland was introduced. That suspension remains in place. The first, and to date only, case of HPAI in domestic birds in Wales, was confirmed on 3 January 2017 in a small back yard flock of chickens and ducks on a premises near Pontyberem, Carmarthenshire. The premises were immediately put under restriction and the birds were subsequently humanely culled. A 3 km Protection Zone (PZ) and 10 km Surveillance Zone (SZ) was put in place around the premises to prevent the spread of disease. On 4 January I extended the period of the Avian Influenza Prevention Zone to end on 28 February. I did this in response to the Carmarthenshire and Lincolnshire cases in poultry and following findings of HPAI in dead wild birds across Great Britain throughout December 2016, including a wild duck in Carmarthenshire. England and Scotland also extended their Avian Influenza Prevention Zones to end on 28 February. Completion of the required disease control measures enabled the PZ in Carmarthenshire to be merged with the SZ on 26 January, which was removed on 4 February. Since the Carmarthenshire case there have been 6 further cases in Great Britain, all in England (a total of 8 cases to date), and further findings of HPAI in dead wild birds, including in Wales.  Further cases are likely. The current level of risk of HPAI to poultry and other captive birds from wild birds is unlikely to change before the Avian Influenza Prevention Zone is scheduled to end on 28 February. In view of the ongoing risk, and following consultation with industry representatives and expert advice, I have taken the decision to further extend the period of the Avian Influenza Prevention Zone until 30 April 2017\. The new declaration will apply from 00:01 on 28 February 2017 and there are some important changes to the measures that will apply within the Avian Influenza Prevention Zone. All keepers of poultry and other captive birds will be legally required to complete a biosecurity self assessment of their premises, using a form provided by the Welsh Government. Keepers can select one or more from three options; continue to keep their birds housed, keep them totally separate from wild birds or allow their birds to have controlled access to outside areas, subject to the introduction of additional risk mitigation measures. It will be the responsibility of the keeper to determine the option(s) most applicable to their circumstances to protect their birds. The completed self assessment forms must be retained and produced to relevant inspection or enforcement officers upon request. I consider the whole of Wales to be at risk, which is why the measures I will be introducing on 28 February will apply to the whole country. My decision to put in place a further Avian Influenza Prevention Zone and the actions and control measures put in place to date continue to be proportionate. Activities of highest risk have been targeted to minimise impact on international trade, the economy and the sustainability of the free\-range poultry industry within Wales. I remind all keepers of poultry and other captive birds of the need to comply with the existing Avian Influenza Prevention Zone and required measures. I am making everyone aware of my intentions now so that keepers have the time to complete the required self assessment and prepare themselves for the new measures which will be in place from the 28 February. Keepers of poultry and other captive birds must remain vigilant for signs of disease. Avian influenza is a notifiable disease and any suspicion should be reported immediately to the Animal and Plant Health Agency (APHA). Even when birds are housed, there remains a risk of infection and keepers should practice the highest levels of biosecurity. I continue to strongly encourage all poultry keepers, even those with fewer than 50 birds, to provide their details to the Poultry Register. This will ensure they can be contacted immediately, via email or text update, in an avian disease outbreak, enabling them to protect their flock at the earliest opportunity. Information on the requirements of the Avian Influenza Prevention Zone, guidance and latest developements are all available on the Welsh Government website: http://gov.wales/topics/environmentcountryside/ahw/disease/avianflu/?lang\=en  

Ar 6 Rhagfyr 2016, cyhoeddais fod Cymru gyfan yn Barth Atal Ffliw’r Adar.  Gwnes hynny fel ymateb i’r achosion o’r Ffliw Adar Pathogenig Iawn H5N8 a gafwyd ar draws Ewrop, Gogledd Affrica a’r Dwyrain Canol.  Mesur rhagofalus oedd hwn i leihau’r risg i ddofednod ac adar caeth gael eu heintio gan adar gwyllt.  Gwnaed y datganiad o dan Erthygl 6 Gorchymyn Ffliw’r Adar a Ffliw sy’n Deillio o Adar mewn Mamaliaid (Cymru) (Rhif 2\) 2006 Mewn Parth Atal, rhaid i geidwaid dofednod ac adar caeth eraill gadw eu hadar dan do neu gymryd pob cam priodol i’w cadw nhw ac adar gwyllt ar wahân, a gwella’r mesurau bioddiogelwch ar eu heiddo.  Cyflwynwyd mesurau tebyg yn Lloegr a’r Alban, gan sicrhau bod yr un drefn mewn grym ledled Prydain.  Cyhoeddodd Gogledd Iwerddon ddatganiad ar Barth Atal Ffliw’r Adar ar 23 Rhagfyr 2016\.   Ar ôl cadarnhad bod achos o’r Ffliw Adar wedi taro fferm dyrcwn fasnachol yn Lincolnshire ar 16 Rhagfyr 2016, cyhoeddwyd gwaharddiad dros dro ar grynhoi dofednod yng Nghymru, Lloegr a’r Alban.  Mae’r gwaharddiad hwn yn parhau mewn grym. Hyd yma, yr unig achos o Ffliw’r Adar Pathogenig Iawn a gafwyd mewn adar domestig yng Nghymru yw’r hwnnw a gadarnhawyd ar 3 Ionawr 2017 mewn haid o ieir a hwyaid mewn gardd gefn ym Mhont\-y\-berem, Sir Gaerfyrddin.  Gosodwyd cyfyngiadau ar y safle yn syth a chafodd yr adar eu difa.  Gosodwyd Parth Amddiffyn 3km a Pharth Gwyliadwriaeth 10km o gwmpas y safle i rwystro’r clefyd rhag lledaenu. Ar 4 Ionawr, estynnais gyfnod Parth Atal Ffliw’r Adar iddo ddod i ben ar 28 Chwefror.  Gwnes hynny fel ymateb i’r achosion yn Sir Gâr a Lincolnshire mewn dofednod ac ar ôl cael hyd i’r Ffliw Adar Pathogenig Iawn mwn adar gwyllt marw ledled Prydain gydol mis Rhagfyr 2016, gan gynnwys chwiwell yn Sir Gaerfyrddin.  Estynnodd Lloegr a’r Alban eu Parthau Atal hwythau tan 28 Chwefror.   Yn sgil cynnal y mesurau rheoli gofynnol yn y Parth Amddiffyn yn Sir Gâr, penderfynwyd ei uno â’r Parth Gwyliadwriaeth ar 26 Ionawr, a gafodd ei ddiddymu ar 4 Chwefror.  Ers yr achos yn Sir Gâr, cafwyd 6 achos pellach ym Mhrydain, bob un ohonyn nhw yn Lloegr (cyfanswm o 8 achos hyd yma) ac achosion eraill mewn adar gwyllt marw, gan gynnwys rhai yng Nghymru.  Y disgwyl yw y gwelir mwy. Nid yw lefel y risg i adar gwyllt drosglwyddo’r Ffliw Adar Pathogenig Iawn i ddofednod ac adar caeth eraill yn debygol o newid cyn y daw Parth Atal Ffliw’r Adar i ben ar 28 Chwefror. O ystyried y perygl hwnnw ac ar ôl holi barn cynrychiolwyr y diwydiant ac arbenigwyr, rwyf wedi penderfynu estyn cyfnod Parth Atal Ffliw’r Adar tan 30 Ebrill 2017\.  Daw’r datganiad newydd i rym o 00\.01 ar 28 Chwefror 2017 a cheir rhai newidiadau pwysig i’r mesurau fydd mewn grym yn y Parth Atal. Bydd gofyn cyfreithiol ar i bawb sy’n cadw dofednod ac adar caeth eraill gynnal hunan\-asesiad o gyflwr bioddiogelwch eu safle, gan ddefnyddio ffurflen a ddarperir gan Lywodraeth Cymru.  Caiff ceidwaid ddewis un neu fwy o dri opsiwn: parhau i gadw eu hadar dan do, eu cadw nhw’n gwbl ar wahân i adar gwyllt neu rhoi rhyddid cyfyngedig i’w hadar allu mynd allan cyn belled ag y cedwir at fesurau ychwanegol i leihau’r risg. Cyfrifoldeb y ceidwad fydd penderfynu pa opsiwn neu opsiynau fyddai fwyaf priodol iddyn nhw o ran amddiffyn eu hadar.  Rhaid cadw copi o’r ffurflen hunan\-asesu a bydd gofyn ei dangos pan fydd swyddogion archwilio neu orfodi’n gofyn amdani. Yn fy marn i, mae Cymru gyfan mewn perygl a dyna’r rheswm pam y bydd y mesurau y byddaf yn eu cyflwyno ar 28 Chwefror yn effeithio ar y wlad gyfan.  Mae fy mhenderfyniad i gyhoeddi Parth Atal Ffliw’r Adar arall a’r mesurau gweithredu a rheoli rwyf wedi’u datgan hyd yma yn gymesur.  Rwyf wedi targedu’r gweithgareddau uchaf eu risg er mwyn lleihau’r effaith ar fasnach ryngwladol, yr economi a chynaliadwyedd y diwydiant dofednod maes yng Nghymru. Rwy’n atgoffa pob ceidwad dofednod ac adar caeth eraill o’r angen i gadw at fesurau Parth Atal Ffliw’r Adar a’r mesurau gofynnol eraill. Rwyf am i bawb fod yn ymwybodol o’m bwriadau nawr fel bod gan geidwaid yr amser i gynnal yr hunan\-asesiad a pharatoi’u hunain ar gyfer y mesurau newydd a ddaw i rym o 28 Chwefror. Rhaid i geidwaid dofednod ac adar caeth eraill fod yn effro i arwyddion y clefyd.  Mae Ffliw’r Adar yn glefyd hysbysadwy ac os ydych yn credu bod posibilrwydd y gallai’r clefyd fod ar eich adar, cysylltwch ar unwaith â’r Asiantaeth Iechyd Anifeiliaid a Phlanhigion (APHA).  Mae perygl i hyd yn oed adar dan do gael eu heintio a dylai ceidwad gynnal y lefelau bioddiogelwch uchaf. Rwy’n parhau i bwyso’n gryf ar geidwaid dofednod, hyd yn oed y rheini sydd â llai na 50 o adar, i roi eu manylion i’r Gofrestrfa Dofednod.  Bydd modd wedyn gysylltu â nhw’n syth, trwy e\-bost neu neges destun, os bydd achos o glefyd adar yn taro, er mwyn iddyn nhw allu cymryd camau buan i amddiffyn eu haid. Os hoffech wybodaeth am amodau Parth Atal Ffliw Adar, arweiniad a hanes y datblygiadau diweddaraf, ewch i wefan Llywodraeth Cymru. http://gov.wales/topics/environmentcountryside/ahw/disease/avianflu/?skip\=1\&lang\=cy  

https://www.gov.wales/written-statement-avian-influenza-prevention-zone

On 20 June 2017, Lesley Griffiths, Cabinet Secretary for Environment and Rural Affairs made an Oral Statement in the Siambr on: Bovine Tb (external link).

Ar 20 Mehefin 2017, gwnaeth y Lesley Griffiths, Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Amgylchedd a Materion Gwledig Ddatganiad Llafar yn y Siambr ar: TB Buchol (dolen allanol).

https://www.gov.wales/oral-statement-bovine-tb

In January I published, jointly with Plaid Cymru, the Welsh Government’s White Paper “Securing Wales’ Future” which outlined our agenda and priorities for Wales as the UK prepares to leave the European Union (EU). I said then that this marked the beginning of a dialogue, not its end, and signalled my intention to publish a series of further policy documents to extend the debate both here in Wales and the United Kingdom (UK).   Today I am publishing the first of those policy documents, “Brexit and Devolution”, which can be found online at: gov.wales/brexit. This policy document builds on positions outlined initially in “Securing Wales’ Future”. We are clear that powers already devolved to Wales will remain devolved after EU exit unless the UK government specifically legislates to change our devolution settlement. Any such move would be wholly unacceptable. The people of Wales have voted for our powers in 2 referendums (1997 and 2011\) and this must be respected by the UK government. The Welsh Government readily accepts that, after we have departed the EU, there may be a need to develop binding UK\-wide policy frameworks, in some devolved areas, in order to prevent friction within our own internal UK market. The right way to do this will be through the UK government and devolved administrations sitting down together to discuss and agree frameworks. The Welsh Government will be a willing partner in such an approach. We will not, though, acquiesce in any attempt by the UK Government arbitrarily to constrain powers already devolved. We further believe that leaving the EU creates the need for a new dynamic among the 4 governments within the UK. It seems clear that there is much we should do together if we are to move forward coherently in our new circumstances. In our view, this 4\-way collaboration could, and should, be a positive development. It is equally clear that the existing inter\-governmental machinery within the UK is not fit\-for\-purpose in the circumstances. We propose, and describe in outline, the establishment of a UK Council of Ministers as a way of developing a common future agenda rooted in democratic principles. The aim is to respect all, and threaten none. In this context, the policy document is intended as a constructive contribution to the discussions that are needed to develop a strengthened constitutional framework within the UK, which has devolution at its heart. I commend the document to Assembly Members and I will be making an Oral Statement next Tuesday which will enable the ideas to be explored more fully.

Mae Llywodraeth Cymru'n barod iawn i gydnabod y bydd efallai yn rhaid i ni, ar ôl ymadael â'r UE, ddatblygu fframweithiau polisi gorfodol ar draws y DU mewn rhai meysydd datganoledig, er mwyn osgoi anghydfod yn ein marchnad fewnol ein hunain yn y DU. Y ffordd gywir o wneud hyn fyddai trafodaeth rhwng Llywodraeth y DU a'r gweinyddiaethau datganoledig er mwyn cytuno ar y fframweithiau. Byddai Llywodraeth Cymru'n barod iawn i weithio mewn partneriaeth o'r fath. Ni fyddwn, fodd bynnag, yn goddef unrhyw ymgais gan Lywodraeth y DU i gyfyngu'n fympwyol ar bwerau sydd eisoes wedi'u datganoli. Mae'r ddogfen bolisi hon yn adeiladu ar y safbwyntiau a amlinellwyd yn wreiddiol yn "Diogelu Dyfodol Cymru". Rydym yn dweud yn glir y bydd pwerau sydd eisoes wedi'u datganoli i Gymru yn parhau i fod wedi'u datganoli ar ôl ymadael â’r UE oni bai bod Llywodraeth y DU yn deddfu'n benodol i newid ein setliad datganoli. Byddai unrhyw gam o'r fath yn gwbl annerbyniol. Mae pobl Cymru wedi pleidleisio dros ein pwerau mewn dau refferendwm (1997 a 2011\), ac mae'n rhaid i Lywodraeth y DU barchu hynny. Heddiw rwy'n cyhoeddi'r gyntaf o'r dogfennau polisi hynny, "Brexit a Datganoli", ac y gellir ei weld ar\-lein yn: llyw.cymru/brexit. Ym mis Ionawr cyhoeddais Bapur Gwyn Llywodraeth Cymru, ar y cyd â Phlaid Cymru, "Diogelu Dyfodol Cymru". Mae'n amlinellu ein hagenda a'n blaenoriaethau ar gyfer Cymru wrth i'r Deyrnas Unedig baratoi i ymadael â'r Undeb Ewropeaidd (UE). Dywedais bryd hynny mai dechrau'r sgwrs oedd hyn, yn hytrach na'i diwedd, ac fe ddywedais fy mod yn bwriadu cyhoeddi cyfres o ddogfennau polisi pellach er mwyn ymestyn y drafodaeth yma yng Nghymru ac ar draws y Deyrnas Unedig (DU). Ar ben hynny, credwn fod ymadael â'r UE yn creu’r angen am berthynas newydd rhwng pedair llywodraeth y DU. Mae'n amlwg y dylem wneud llawer gyda'n gilydd er mwyn symud ymlaen yn drefnus dan yr amgylchiadau newydd. Yn ein barn ni fe allai, ac fe ddylai, cydweithio o'r pedair ochr fod yn ddatblygiad cadarnhaol. Mae'r un mor amlwg nad yw'r systemau rhynglywodraethol presennol o fewn y DU yn addas i'r diben dan yr amgylchiadau hyn. Rydym yn cynnig y dylid sefydlu Cyngor Gweinidogion y DU fel ffordd o ddatblygu agenda cyffredin ar gyfer y dyfodol wedi'i seilio ar egwyddorion democrataidd. Y nod yw parchu pob un, heb fygwth neb. Yn y cyd\-destun hwn, bwriedir i'r ddogfen bolisi fod yn gyfraniad adeiladol i'r trafodaethau sydd eu hangen i ddatblygu fframwaith cyfansoddiadol cryfach o fewn y DU, wedi'i seilio ar ddatganoli. Rwy’n cymeradwyo'r ddogfen hon i Aelodau’r Cynulliad, a byddaf yn gwneud Datganiad Llafar dydd Mawrth nesaf er mwyn i’r syniadau gael eu hystyried mewn rhagor o fanylder.

https://www.gov.wales/written-statement-brexit-and-devolution

I visited Qatar today as part of wider efforts by the Welsh Government to develop closer business links with the country. I attended and spoke at an event in Doha organised by the Welsh Government in conjunction with Cardiff Airport and Qatar Airways and supported by the UK Embassy.  This was timed to coincide with the British Festival Qatar and provided a platform to promote Wales as a destination for investment as well as highlighting the opportunities arising from the daily flights between Doha and Cardiff scheduled to commence on 1 May 2018\. Wales has already reaped the benefits of Qatari investment. The LNG terminal at Milford Haven, which is owned by Qatar Petroleum, is a major contributor to the economy of west Wales.  I met a number of local businesses to explore potential for further investment.   I also met senior representatives from Qatar Airways and was keen to understand how we can take advantage of the new flights to market Wales as a tourism and business destination in Qatar and more widely across Asia Pacific.  In addition, I discussed the opportunities to strengthen trade links through increased freight handling arising from the daily service.  This could be of benefit to Welsh companies who are already exporting, or are considering selling their goods and services, to this lucrative market. The Doha to Cardiff flights, along with those to Birmingham and Manchester, have the potential to boost the Welsh economy as a whole and we need to work hard to maximise this opportunity.   I am grateful to the UK Ambassador and his staff for their assistance during my visit and look forward to their ongoing support as we prepare to open a new Welsh Government office in Qatar next year.  

Bum ar ymweliad i Qatar heddiw fel rhan o ymdrechion ehangach gan Lywodraeth Cymru i ddatblygu cysylltiadau agosach â’r wlad.   Bum hefyd yn annerch mewn digwyddiad yn Doha wedi’i drefnu gan Lywodraeth Cymru ar y cyd â Maes Awyr Caerdydd a Qatar Airways gyda chefnogaeth Llysgenhadaeth Prydain.  Roedd hyn wedi’i amseru i gyd\-fynd â Gŵyl Prydain yn Qatar, gan roi platfform i hyrwyddo Cymru fel cyrchfan ar gyfer buddsoddi yn ogystal â thynnu sylw at y cyfleoedd sy’n codi o’r teithiau dyddiol rhwng Doha a Chaerdydd sydd i ddechrau ar 1 Mai 2018\.   Mae Cymru eisoes wedi manteisio ar fuddsoddiad o Qatar.  Mae’r derfynell LNG yn Aberdaugleddau, o dan berchnogaeth Qatar Petroleum, yn un o’r prif gyfranwyr at yr economi yng ngorllewin Cymru.  Cyfarfyddais â nifer o fusnesau lleol i drafod y posibiliadau o fuddsoddi ymhellach.     Cefais gyfarfod hefyd ag uwch\-gynrychiolwyr Qatar Airways ac roeddwn yn awyddus i ddeall sut y gallwn fanteisio ar y teithiau newydd i farchnata Cymru fel cyrchfan dwristiaeth a busnes yn Qatar ac yn ehangach ar draws Asia a’r Môr Tawel.  Hefyd, trafodais y cyfleoedd i gryfhau’r cysylltiadau masnach trwy gludo rhagor o nwyddau gyda’r gwasanaeth dyddiol.    Gallai hyn fod o fudd i gwmnïau o Gymru sydd eisoes yn allforio, neu yn ystyried gwerthu eu nwyddau a’u gwasanaethau, i’r farchnad lewyrchus hon.   Bydd gan y teithiau rhwng Doha a Chaerdydd, yn ogystal â’r rhai i Birmingam a Manceinion,  y posibilrwydd o hybu’r economi yng Nghymru gyfan, ac mae angen inni weithio’n galed i fanteisio i’r eithaf ar y cyfle hwn.     Rwy’n ddiolchgar i Lysgennad Prydain a’i staff am eu cymorth yn ystod fy ymweliad, ac rwy’n edrych ymlaen at gael eu cymorth parhaus wrth inni baratoi i agor swyddfa newydd Llywodraeth Cymru yn Qatar y flwyddyn nesaf.  

https://www.gov.wales/written-statement-cabinet-secretary-economy-transports-visit-qatar

  I have today signed off the draft Welsh National Marine Plan and have written to the UK Secretary of State for Environment, Food and Rural Affairs to seek agreement to launch a public consultation on the plan.  This is a requirement of the Marine and Coastal Access Act 2009 as the plan includes retained functions.   This will be the first Welsh National Marine Plan and covers our policy for the next 20 years for the sustainable development of the Welsh marine planning area, both inshore and offshore regions.  It sets out ambitious plans for future use of the seas and how different sea users should work together, ensuring we use our resources sustainably and support the many ‘blue growth’ opportunities. This consultation will provide an opportunity for the people of Wales to input into the plan.    

Yr wyf heddiw wedi llofnodi Cynllun Morol Cenedlaethol drafft Cymru ac rwyf wedi ysgrifennu at Ysgrifennydd Gwladol y DU dros yr Amgylchedd, Bwyd a Materion Gwledig i gael ei gytundeb i lansio ymgynghoriad cyhoeddus ar y cynllun. Mae hyn yn ofyn o dan Ddeddf y Môr a Mynediad i'r Arfordir 2009 gan fod y cynllun yn ymdrin â swyddogaethau sydd wedi'u cadw. Hwn fydd Cynllun Morol Cenedlaethol cyntaf Cymru ac mae'n ymdrin â'n polisïau dros yr 20 mlynedd nesaf ar gyfer datblygu ardal gynllunio forol Cymru, y glannau a'r môr mawr, mewn ffordd gynaliadwy. Mae'n disgrifio'n cynlluniau uchelgeisiol ar gyfer defnyddio'r moroedd a sut y gall defnyddwyr gwahanol y môr weithio gyda'i gilydd, gan sicrhau ein bod yn defnyddio'n hadnoddau mewn ffordd gynaliadwy ac yn cefnogi'r cyfleoedd 'twf glas' niferus. Bydd yr ymgynghoriad yma yn gyfle i bobl Cymru gyfrannu at y cynllun.  

https://www.gov.wales/written-statement-cabinet-secretary-approval-draft-welsh-national-marine-plan

The Auditor General for Wales has today published his report on the initial funding of the Circuit of Wales project (external link). This report is critical of some aspects of the way in which Welsh Government managed the initial funding. Whilst the Welsh Government recognises some of the points made in the report we do not accept all of the findings of the report. We have been surprised and disappointed by the decision of the Auditor General for Wales to publish this report within pre\-election periods. There appears to have been a haste to publish the report which has meant we have not been given the normal period of sufficient time to consider and respond to the final draft prior to publication. We have a number of key concerns regarding the content and the inferences of the report which have not been addressed prior to its publication. For example, the report makes repeated reference to our agreement to provide £16m Repayable Business Finance to Heads of the Valleys Development Company (HoVDC), but does not acknowledge that we subsequently took that offer off the table for this proposal – despite us pointing this out to the Wales Audit Office. The report also questions risk and safeguarding measures that we put in place. As a government, we are routinely asked to take on higher levels of risk to support companies and projects than might be acceptable to the private sector. The Circuit of Wales is a complex project that has always been acknowledged as a particularly high risk venture. We are satisfied that we have assessed risk against value for money for the taxpayer and have sought to secure the maximum security available from the developer. The level of interest and fees charged by the Welsh Government in this case reflects this high risk. It should be noted that the initial funding support was provided to HoVDC to help develop the business proposition for the Circuit of Wales, to progress planning permission and secure private finance. The Auditor General has highlighted 4 key areas where he considers there were short comings in the way the project was processed by the Welsh Government. This has led him to make five recommendations and I would like to assure members that the report will be considered in detail and a full response issued in due course. I have made it clear to my officials that it is important that as a government, we learn from such past experience and always seek to improve the way we manage projects and public funds. Indeed, we have already made a number of changes to our business support processes that take into account some of the WAO recommendations, including the PDG approval process and due diligence on related companies. This statement is being issued during recess in order to keep members informed. Should members wish me to make a further statement or to answer questions on this when the Assembly returns I would be happy to do so.

Caiff y datganiad hwn ei gyhoeddi yn ystod y toriad er mwyn hysbysu'r Aelodau ynghylch y newyddion diweddaraf. Byddwn yn barod iawn i wneud datganiad pellach neu ateb cwestiynau pan fydd y Cynulliad yn ailymgynnull os mai dyna yw dymuniad yr Aelodau. Yn wir, rydym wedi gwneud nifer o newidiadau i'n prosesau cymorth busnes eisoes ac mae'r newidiadau hynny'n cymryd rhai o argymhellion Swyddfa Archwilio Cymru i ystyriaeth, gan gynnwys y broses o gymeradwyo Grantiau Datblygu Eiddo, a diwydrwydd dyladwy mewn perthynas â chwmnïau cysylltiedig. Rwyf wedi dweud yn glir wrth fy swyddogion ei bod yn bwysig ein bod, fel Llywodraeth, yn dysgu o brofiadau'r gorffennol a'n bod yn mynd ati bob amser i geisio gwella'r ffordd yr ydym yn rheoli prosiectau ac arian cyhoeddus. Mae'r Archwilydd Cyffredinol wedi tynnu sylw at bedwar maes allweddol lle y mae'n barnu bod diffygion yn y ffordd y cafodd y prosiect ei brosesu gan Lywodraeth Cymru. Mae hynny wedi arwain at bum argymhelliad, a hoffwn sicrhau'r Aelodau y bydd yr adroddiad yn cael ei ystyried yn fanwl ac y bydd ymateb llawn yn cael ei gyhoeddi yn y man. Dylid nodi bod y cymorth ariannol cychwynnol wedi'i roi i CDBC i'w helpu i ddatblygu'r cynnig busnes ar gyfer Cylchffordd Cymru, i fwrw ymlaen â'r broses o gael caniatâd cynllunio ac i sicrhau cyllid preifat. Rydym yn fodlon ein bod wedi asesu risg yn ôl gwerth am arian i'r trethdalwr a'n bod wedi ceisio sicrhau bod y datblygwr wedi rhoi'r sicrwydd uchaf posibl. Mae maint y llog a'r ffioedd a godwyd gan Lywodraeth Cymru yn yr achos hwn yn adlewyrchu'r risg uchel. Mae'r adroddiad hefyd yn cwestiynu risg a'r mesurau a sefydlwyd gennym i ddiogelu rhag risg. Fel Llywodraeth, rydym, fel mater o drefn, yn cael ceisiadau i ysgwyddo lefelau uwch o risg er mwyn cefnogi cwmnïau a phrosiectau na'r lefelau sy'n dderbyniol i’r sector preifat. Mae Cylchffordd Cymru yn brosiect cymhleth a chydnabuwyd erioed fod y fenter yn un sydd â risg arbennig o uchel yn gysylltiedig â hi. Mae gennym nifer o bryderon allweddol am gynnwys yr adroddiad ac am y casgliadau sydd ynddo, ac nid aed i'r afael â'r pryderon hynny cyn iddo gael ei gyhoeddi. Er enghraifft, mae'r adroddiad yn cyfeirio droeon at ein cytundeb i ddarparu gwerth £16 miliwn o Gyllid Busnes Ad\-daladwy i Gwmni Datblygu Blaenau'r Cymoedd (CDBC), ond nid yw'n cydnabod ein bod wedyn wedi tynnu'r cynnig hwnnw yn ôl ar gyfer y cynllun arfaethedig hwn ‒ er ein bod wedi tynnu'r mater at sylw Swyddfa Archwilio Cymru. Rydym wedi cael ein synnu a'n siomi gan benderfyniad Archwilydd Cyffredinol Cymru i gyhoeddi'r adroddiad hwn yn ystod cyfnod cyn etholiadau. Mae'n ymddangos bod brys i gyhoeddi'r adroddiad ac mae hynny wedi golygu nad yw Swyddfa’r Archwilydd wedi caniatáu'r cyfnod arferol sy'n rhoi digon o amser inni ystyried ac ymateb i'r drafft terfynol cyn iddo gael ei gyhoeddi. Mae'r adroddiad hwn yn feirniadol o rai agweddau ar y ffordd y gwnaeth Llywodraeth Cymru reoli'r cyllid cychwynnol. Er bod Llywodraeth Cymru yn cydnabod rhai o'r pwyntiau a wnaed yn yr adroddiad, nid ydym yn derbyn yr holl ganfyddiadau sydd ynddo. Mae Archwilydd Cyffredinol Cymru wedi cyhoeddi ei adroddiad ar Gyllid Cychwynnol Llywodraeth Cymru ar gyfer Prosiect Cylchffordd Cymru (dolen allanol)

https://www.gov.wales/written-statement-circuit-wales-report-wales-audit-office

On 10 November 2017 the British\-Irish Council Summit was held in Jersey. The Summit was chaired by Chief Minister, Government of Jersey, Senator Ian Gorst.   Following the death of former Welsh Government Minister, Carl Sargeant AM, I wrote to the Chair conveying my apologies that the Welsh Government would not be fielding a Ministerial delegation to the Summit. My senior officials were in attendance to observe proceedings. The key discussion points of the Summit were published in a joint Communiqué.

Fe gynhaliwyd Uwchgynhadledd y Cyngor  Prydeinig\-Gwyddelig yn Jersey ar Dachwedd y 10fed, gyda Phrif Weinidog Llywodraeth Jersey, Senator Ian Gorst yn cadeirio. Yn dilyn marwolaeth cyn Weinidog Llywodraeth Cymru, Carl Sargeant, ysgrifennais at y Cadeirydd yn ymddiheuro na fyddai Gweinidogion Llywodraeth Cymru yn bresennol.  Roedd fy uwch swyddogion yno i arsylwi ar y trafodaethau. Fe gyhoeddwyd  prif bwyntiau trafod yr Uwchgynhadledd mewn datganiad ar y cyd. https://www.britishirishcouncil.org/sites/default/files/Communique Jersey Summit.pdf

https://www.gov.wales/written-statement-british-irish-council-summit

Our consultation on Taking Forward Wales’ Sustainable Management of Natural Resources ran from the 21 June to the 30 September.  The purpose of the consultation was to consult on legislative proposals to manage our natural resources more sustainably and support the delivery of Part 1 of the Environment (Wales) Act. We received in excess of 16,000 responses to the consultation, which highlights how engaged people are in this issue. I wish to thank all who have taken the time to contribute to the consultation process, which has given us a wealth of information from a wide variety of responses from both organisations and individuals. The responses to the consultation are key to informing our next steps and my officials are working on the process of analysing and considering them all.  For some aspects of the consultation, this includes the consideration of differing views, in particular, in relation to some of the proposals related to access to the outdoors and smarter regulation.  It is, therefore, important this process is undertaken thoroughly. Given significant challenges faced in relation to EU exit, a key aspect of our analysis is to identify proposals that can help to support our readiness or help mitigate associated risks.  The analysis is, therefore, also important in informing our wider approach following the UK’s exit from the EU.   Due to the large volume of responses, our aim is to publish the summary report early in the New Year.  In the meantime, our wider engagement continues, in particular, through the Ministerial Brexit Roundtable group and individual sector working groups. https://consultations.gov.wales/consultations/taking\-forward\-wales\-sustainable\-management\-natural\-resources  

Cynhaliwyd ein hymgynghoriad ar Fwrw Ymlaen â Rheoli Adnoddau Naturiol Cymru yn Gynaliadwy rhwng 21 Mehefin a 30 Medi. Ei ddiben oedd ymgynghori ar gynigion deddfwriaethol i reoli ein hadnoddau naturiol yn fwy cynaliadwy ac i helpu i gyflawni Rhan 1 o Ddeddf yr Amgylchedd (Cymru). Daeth dros 16,000 o ymatebion i'r ymgynghoriad i law sy'n dangos pa mor bwysig yw'r mater hwn i bobl. Hoffwn ddiolch i bawb sydd wedi ymroi o'u hamser i gyfrannu at y broses ymgynghori. Mae'r amrywiaeth eang o ymatebion a roddwyd gan sefydliadau ac unigolion wedi rhoi cryn dipyn o wybodaeth inni ar y mater. Mae'r ymatebion hyn yn rhan allweddol o lywio ein camau nesaf, ac mae fy swyddogion yn gweithio ar y broses o'u dadansoddi a'u hystyried i gyd. O ran rhai agweddau ar yr ymgynghoriad, mae hyn yn cynnwys safbwyntiau gwahanol, yn enwedig mewn perthynas â rhai o'r cynigion sy'n ymwneud â mynediad i’r awyr agored a rheoleiddio craffach. Mae'n bwysig, felly, fod y broses hon yn cael ei chynnal yn drylwyr. O gofio ein bod yn wynebu heriau sylweddol sy'n ymwneud ag ymadawiad y DU â'r UE, rhan allweddol o'r gwaith dadansoddi hwn yw nodi cynigion a all ein helpu i baratoi ar gyfer hynny neu ein helpu i leddfu'r risgiau cysylltiedig. Felly, mae'r dadansoddiad hefyd yn bwysig o ran llywio ein ffordd ehangach o weithio ar ôl ymadael â'r UE.   Gan fod cynifer o ymatebion wedi dod i law, ein nod yw cyhoeddi'r adroddiad cryno yn gynnar yn y Flwyddyn Newydd. Yn y cyfamser, rydym yn parhau i drafod yn eang, yn enwedig drwy’r Grŵp Bord Gron Gweinidogol ar Brexit a gweithgorau sectorau unigol. https://ymgyngoriadau.llyw.cymru/ymgyngoriadau/bwrw\-ymlaen\-rheoli\-adnoddau\-naturiol\-cymru\-yn\-gynaliadwy  

https://www.gov.wales/written-statement-consultation-legislative-proposals-take-forward-sustainable-management-natural

In October last year, I reaffirmed the Welsh Government’s commitment to the community pharmacy sector as a fundamental part of a strong primary care service in Wales. I confirmed then that at a time when community pharmacies in England face cuts of over 7%, there were no proposals to reduce investment in community pharmacy here. Since I made my announcement, my officials have been consulting with Community Pharmacy Wales on changes to contractual arrangements for community pharmacies which will deliver our aspiration for a community pharmacy service which meets the needs of the people in Wales now and in the future. I committed to make a further statement to Assembly Members once the process of consultation had concluded. I am pleased to inform Assembly Members that I have reached agreement with Community Pharmacy Wales on changes to the contractual framework for pharmacies in 2017\-18 which will allow pharmacies to increase their contribution in this financial year and provide a platform from which that contribution can be further extended in the future. In summary, total community pharmacy contract funding in 2017\-18 will be £144\.3m. This includes an increase of £2m in the funding which will be available to support the commissioning of national and local enhanced services by health boards. This is in addition to the £3\.9m already spent by health boards on services such as the common ailment service and pharmacy influenza vaccinations, and will be available immediately from within health boards’ existing allocations. From October, £1m and £0\.5m will be made available, again from within health boards’ existing allocations, to support the implementation of a pharmacy quality programme and to support collaborative working between pharmacies and other primary care providers through our network of primary care clusters. I expect the details of these schemes to be finalised in the coming months. This is good news for pharmacies and patients in Wales. Whilst I am not, at this stage, able to confirm the level of funding available to community pharmacies after 2017\-18, it is my intention to increase the level of funding available to support national and local enhanced service commissioning by at least a further £2m in 2018\-19\. This will allow these additional value added services to be commissioned more consistently. In readiness for this, the Welsh Government will provide funding in 2018\-19 and 2019\-20 to make the Choose Pharmacy IT application available to all pharmacies in Wales. Funding will also be made available from within the total community pharmacy contract funding to support community pharmacy workforce development. I commend representatives of community pharmacy in Wales with whom we have worked to develop proposals that maximise the benefits of community pharmacy network, for the manner in which they continue to approach these discussions. I’m confident that this approach of working in partnership is the right one, as we continue to transform primary care in Wales. This statement is being issued during recess in order to keep members informed. Should members wish me to make a further statement or to answer questions on this when the Assembly returns I would be happy to do so.

Ym mis Hydref y llynedd, cadarnheais unwaith eto ymrwymiad Llywodraeth Cymru i sector fferylliaeth gymunedol fel rhan hanfodol o wasanaeth gofal sylfaenol cryf yng Nghymru. Cadarnheais bryd hynny, ar adeg pan roedd fferyllfeydd cymunedol yn Lloegr yn wynebu toriadau o dros 7%, nad oedd dim cynigion i leihau buddsoddi mewn fferylliaeth gymunedol yma. Ers imi wneud fy nghyhoeddiad, bu fy swyddogion yn ymgynghori â Fferylliaeth Gymunedol Cymru ar newidiadau i drefniannau contractiol i fferyllfeydd cymunedol sy’n cyflawni ein dyhead am wasanaeth fferylliaeth gymunedol sy’n bodloni anghenion y bobl yng Nghymru nawr ac yn y dyfodol. Ymrwymais i wneud datganiad pellach i Aelodau’r Cynulliad unwaith bod y broses ymgynghori wedi dod i ben. Rwy’n falch i gael rhoi gwybod i Aelodau’r Cynulliad fy mod wedi dod i gytundeb gyda Fferylliaeth Gymunedol Cymru am newidiadau i’r fframwaith contractiol i fferyllfeydd yn 2017\-18 sy’n caniatáu i fferyllfeydd gynyddu eu cyfraniad yn y flwyddyn ariannol hon ac i ddarparu platfform y gellir ymestyn y cyfraniad hwnnw oddi arno ym mhellach yn y dyfodol. Yn gryno, cyfanswm cyllid y contract fferylliaeth gymunedol yn 2017\-18 fydd £144\.3m. Mae’n cynnwys cynnydd o £2m yn y cyllid fydd ar gael i gefnogi comisiynu gwasanaethau cenedlaethol a lleol gwell oddi wrth fyrddau iechyd. Mae’n ychwanegu at y £3\.9m a wariwyd yn barod gan fyrddau iechyd ar wasanaethau megis y gwasanaeth mân anhwylderau a brechiadau’r ffliw mewn fferyllfeydd, a bydd ar gael ar unwaith oddi mewn dyraniadau presennol y byrddau iechyd. O fis Hydref, bydd £1m a £0\.5m ar gael, eto oddi mewn dyraniadau presennol byrddau iechyd, i gefnogi gweithredu rhaglen ansawdd fferylliaeth ac i gefnogi gweithio ar y cyd rhwng fferyllfeydd a darparwyr gofal sylfaenol eraill drwy ein rhwydwaith o glystyrau gofal sylfaenol. Disgwyliaf i fanylion y cynlluniau hyn gael eu cadarnhau yn y misoedd i ddod. Dyma newyddion da i fferyllfeydd a chleifion yng Nghymru.Er na allaf gadarnhau, ar hyn o bryd, lefel y cyllid fydd a gael i fferyllfeydd cymunedol ar ôl 2017\-18, fy mwriad yw cynyddu lefel y cyllid ar gael i gefnogi comisiynu gwasanaethau cenedlaethol a lleol gwell gan £2m ychwanegol o leiaf yn 2018\-19\. Bydd yn caniatáu i’r gwasanaethau hyn â gwerth ychwanegol gael eu comisiynu yn fwy cyson. Er mwyn paratoi ar ei gyfer, bydd Llywodraeth Cymru yn darparu cyllid yn 2018\-19 a 2019\-20 i ddarparu’r cymhwysiad TG Dewis Fferyllfa ym mhob fferyllfa yng Nghymru. Bydd cyllid ar gael hefyd oddi mewn yr holl gyllid contract fferylliaeth gymunedol i gefnogi datblygu gweithlu fferylliaeth gymunedol. Cymeradwyaf gynrychiolwyr fferylliaeth gymunedol yng Nghymru yr ydym wedi gweithio gyda hwy i ddatblygu cynigion sy’n cael y gorau o fuddion fferylliaeth gymunedol, am sut y maent yn parhau i ymgymryd â’r trafodaethau hyn. Rwy’n hyderus mai’r dull hwn o weithio mewn partneriaeth yw’r un cywir, wrth inni barhau i drawsnewid gofal sylfaenol yng Nghymru. Caiff y datganiad ei gyhoeddi yn ystod y toriad er mwyn rhoi'r wybodaeth ddiweddaraf i aelodau. Os bydd aelodau eisiau i mi wneud datganiad pellach neu ateb cwestiynau ynglŷn â hyn pan fydd y Cynulliad yn dychwelyd, byddwn yn hapus i wneud hynny.

https://www.gov.wales/written-statement-community-pharmacy-funding-2017-18-and-beyond

Following his appointment as Minister for Culture, Tourism and Sport, Lord Dafydd Elis\-Thomas AM will not continue in his role with the Future Landscapes Wales group. I am, therefore, taking this opportunity to pause and reflect on the activities and future of the group. Since October 2015 when the Future Landscapes Wales Working Group was established, Lord Dafydd Elis\-Thomas AM has led representatives of the national parks, AONBs, interest groups and business in their exploration of the Marsden Review recommendations and the case for reform. He made a significant  contribution to ensuring the many different partners involved were able to contribute their views, engage in frank debate, and ultimately publish “Future Landscapes: Delivering for Wales” earlier this year.  The Welsh Government sought views on key proposals from this work, relating to the role and governance of the designated landscapes, as part of the consultation on Taking Forward Wales’ Sustainable Management of Natural Resources. I anticipate making a full statement on the way forward with designated landscapes early in the New Year, by which time I will have reviewed all the responses to this consultation. My response will also consider whether a formal group, such as the one which existed for Future Landscapes Wales, is needed to develop and strengthen the partnerships and collaborative working necessary to deliver the landscapes, rich ecosystems and vibrant rural communities I want for the Areas of Outstanding Natural Beauty and National Parks.  

Yn dilyn ei benodiad fel Gweinidog Diwylliant, Twristiaeth a Chwaraeon, ni fydd yr Arglwydd Dafydd Elis\-Thomas AC yn parhau yn ei rôl gyda grŵp Tirweddau’r Dyfodol Cymru. Yr wyf felly yn cymryd y cyfle hwn i oedi ac adlewyrchu ar weithgareddau a dyfodol y grŵp. Ers mis Hydref 2015, pan sefydlwyd Gweithgor Tirweddau’r Dyfodol Cymru, mae’r Arglwydd Dafydd Elis\-Thomas wedi arwain cynrychiolwyr o'r Parciau Cenedlaethol, AHNE, grwpiau diddordeb a busnes i archwilio argymhellion adolygiad Marsden ac yr achos o blaid diwygio. Gwnaeth gyfraniad sylweddol i sicrhau bod nifer o wahanol bartneriaid yn gallu cyfrannu eu barn, cymryd rhan mewn dadl onest, ac yn y pen draw cyhoeddi "Tirweddau’r Dyfodol: Cyflawni Dros Gymru" yn gynharach eleni. Mae Llywodraeth Cymru wedi ymgynghori ar rai o gynigion allweddol y gwaith hwn, sy'n ymwneud â rôl a threfn llywodraethu tirweddau dynodedig, fel rhan o'r ymgynghoriad Bwrw Ymlaen â Rheoli Adnoddau Naturiol Cymru yn Gynaliadwy. Yr wyf yn rhagweld y byddai’n gwneud datganiad llawn ar y ffordd ymlaen o safbwynt tirweddau dynodedig yn gynnar yn y flwyddyn newydd, ar ôl i mi adolygu'r holl ymatebion i'r ymgynghoriad hwn. Bydd fy ymateb hefyd yn ystyried yr angen am grŵp ffurfiol, o'r fath a oedd yn bodoli ar gyfer Tirweddau’r Dyfodol Cymru, i ddatblygu a chryfhau partneriaethau a gweithio ar y cyd er mwyn darparu’r tirweddau, yr ecosystemau cyfoethog a'r cymunedau gwledig bywiog yr wyf eu heisiau ar gyfer Ardaloedd o Harddwch Naturiol Eithriadol a Pharciau Cenedlaethol.

https://www.gov.wales/written-statement-chair-future-landscapes-wales

Following the Cabinet decision made at the end of June, I informed members that it was our intention to publish a summary of the due diligence undertaken on the Circuit of Wales project.  I am pleased to advise members that we have done that. Copies of the summary reports are now available on the Welsh Government website and I will also be placing copies in the Assembly Library. My officials have completed the process of consultation with the authors of the due diligence reports and with the Heads of the Valleys Development Company Ltd.  As I advised Members in June, certain information has been excluded from publication as it is either the subject of legal privilege, remains commercially sensitive or is personal information within the meaning of the Data Protection Act.  The financial and construction reports  that have been published draw attention to the risks highlighted by our advisors, including the risk to public finances that would have been created by offering the requested guarantee. The review of the economic impact evidence considers the benefits to Wales that were claimed by the developer.   We are now moving forward with our plans for a £100m technology park that will help stimulate economic growth across the Heads of the Valleys. These plans are progressing well and earlier this week I approved funding for a new 50,000 sq ft. industrial building in Ebbw Vale to kick start the process. http://gov.wales/topics/businessandeconomy/welsh\-economy/circuit\-of\-wales/?lang\=en

Yn dilyn penderfyniad y Cabinet ddiwedd mis Mehefin, dywedais wrth yr aelodau mai ein bwriad oedd cyhoeddi crynodeb o’r diwydrwydd dyladwy a wnaed ar brosiect Cylchffordd Cymru.  Rwy’n falch o gael dweud wrth yr aelodau ein bod wedi gwneud hyn. Mae copïau o’r crynodeb bellach ar gael ar wefan Llywodraeth Cymru a byddaf hefyd yn rhoi copïau yn Llyfrgell y Cynulliad.  Mae fy swyddogion wedi cwblhau’r proses o ymgynghori ag awduron yr adroddiadau diwydrwydd  dyladwy ac â Heads of the Valleys Development Company Ltd.  Fel y dywedais wrth yr Aelodau ym mis Mehefin, mae gwybodaeth benodol heb ei chyhoeddi gan ei bod naill ai’n destun braint gyfreithiol, yn parhau i fod yn sensitif yn fasnachol neu’n  wybodaeth bersonol o dan Ddeddf Diogelu Data.     Mae’r adroddiadau ariannol ac adeiladu a gyhoeddwyd yn tynnu sylw at y risgiau a amlygwyd gan ein cynghorwyr, gan gynnwys y risg i arian cyhoeddus a fyddai wedi’i greu drwy gynnig y warant y gofynnwyd amdani. Mae’r adolygiad o’r dystiolaeth o’r effaith ar yr economi yn ystyried y manteision i Gymru a honnwyd gan y datblygwr.   Rydym bellach yn symud ymlaen gyda’n cynlluniau ar gyfer parc technoleg gwerth £100 miliwn a fydd yn sbarduno twf yn yr economi ar draws Blaenau’r Cymoedd. Mae’r cynlluniau hyn yn mynd rhagddynt yn dda ac er mwyn cychwyn y broses, cymeradwyais yn gynharach yr wythnos hon gyllid ar gyfer adeilad diwydiannol 50,000 troedfedd sgwâr newydd yng Nglynebwy. http://gov.wales/topics/businessandeconomy/welsh\-economy/circuit\-of\-wales/?lang\=cy

https://www.gov.wales/written-statement-circuit-wales-due-diligence

Our new national strategy, Prosperity for All, sets out our vision for children from all backgrounds to have the best start in life. We want to ensure all our children have the opportunity to reach their full potential and lead a healthy, prosperous and fulfilling life and are able to contribute to the future economic success of Wales. In taking forward this vision, we recognise the vital contribution the early years workforce makes to supporting our children to reach their full potential. Our ambition is to develop a highly skilled childcare, play and early years’ workforce, which is engaged in a profession regarded as a career of choice, and valued by our society for the vital role it plays in supporting our children’s learning and development. To take forward our ambition, we want to attract the right people into a career in childcare and early years with the skills to provide high\-quality care, education and play opportunities for our children. We want the childcare and play sector to be able to grow sustainably and offer high\-quality care and opportunities for career progression to its workforce. Today I am pleased to publish our 10 year Childcare, Play and Early Years workforce plan. The plan focuses our delivery on 3 key themes: * Attracting high quality new entrants to the sector * Raising standards and skills across the sector * Investing in building capacity and capability across the sector to support economic growth and sustainability. I have set out the actions we will take over the 10 year life of the plan, but initially focusing on the immediate actions for this Assembly term.   During this Assembly, we will provide 30 hours of government funded early education and childcare for 3 to 4 year olds to support working families across Wales and make it easier for people to take up and retain jobs. Our evidence tells us the cost of childcare is a major concern for working parents, and impacts on families’ quality of life. The government funding will help to ease the financial burden of childcare for working families across Wales, while acting as a catalyst to support growth and sustainability for childcare providers. We recognise there are many challenges facing the sector in the current economic climate and that there is a need to invest in building capacity and capability across the sector. To support providers to grow and operate sustainably we will therefore prioritise support for the sector as outlined in our Economic Action Plan launched earlier this week. Work to identify business support and skills assistance which addresses the sector’s needs has already commenced with the following actions: We have provided £100,000 covering the period 17/18; 18/19 and 19/20 to support those providers participating in the development of the childcare offer early implementer pilots across Wales and for those seeking to start or expand a business in order to take advantage of the new opportunities provided by the childcare offer. I am also announcing the expansion of the childcare offer to further areas within authorities running early implementer pilots. Our initial feedback from the pilots has been positive and the launch of the workforce plan will play a vital role in supporting childcare providers to participate fully in delivering the offer To help childcare providers to balance their operating costs, we announced earlier this week, our plans to increase the threshold for Small Business Rates Relief (SBRR) from £12,000 to £20,500 from April 2018\. We will also seek to continue to identify what additional support can be provided under the SBRR scheme, including consideration of Scotland’s Barclay Review on Business Rates published earlier this year. A key action in the first year of implementation will be the completion of the development of a new suite of qualifications for the sector ready for teaching in September 2019\. The new qualifications will cover levels 1 to 5 and will support new and existing practitioners to enhance their professional skills and offer enhanced career progression opportunities. We recognise our plans are ambitious but they are essential if we want to improve the early education and care of our children. The actions set out above demonstrate our commitment to supporting the childcare, play and the early years sector. We will continue to drive forward the actions outlined in this plan and I will be make further announcements as matters progress in the new year. Childcare, Play and Early Years Workforce Plan

Mae ein strategaeth genedlaethol newydd, Ffyniant i Bawb, yn cyflwyno ein gweledigaeth ar gyfer sicrhau bod plant o bob cefndir yn cael y dechrau gorau mewn bywyd. Rydym am sicrhau bod ein holl blant yn cael y cyfle i gyrraedd eu potensial llawn a byw bywyd iach, ffyniannus a chyflawn ac yn gallu cyfrannu at lwyddiant economaidd Cymru yn y dyfodol.   Wrth ddatblygu’r weledigaeth hon, rydym yn cydnabod y cyfraniad hanfodol y mae gweithlu’r blynyddoedd cynnar yn ei wneud at gefnogi’n plant i gyrraedd eu potensial llawn. Ein huchelgais yw datblygu gweithlu gofal plant, chwarae a blynyddoedd cynnar hynod fedrus, sy’n gweithio mewn proffesiwn a gaiff ei ystyried fel gyrfa o ddewis, a’i werthfawrogi gan ein cymdeithas am y rôl hanfodol sydd ganddo wrth gefnogi dysgu a datblygiad ein plant. Er mwyn gwneud cynnydd gyda’n huchelgais, rydym am ddenu’r bobl iawn i ddilyn gyrfa ym maes gofal plant a’r blynyddoedd cynnar sydd â’r sgiliau i ddarparu cyfleoedd gofal, addysg a chwarae o safon uchel i’n plant. Rydym am i’r sector gofal plant a chwarae allu tyfu’n gynaliadwy a chynnig gofal a chyfleoedd o safon uchel ar gyfer camu ymlaen mewn gyrfa i’w weithlu.   Heddiw, mae’n bleser gen i gyhoeddi ein cynllun deng mlynedd ar gyfer y gweithlu Gofal Plant, Chwarae a Blynyddoedd Cynnar. Mae’r cynllun yn canolbwyntio ein darpariaeth ar dair thema allweddol:             • Denu newydd\-ddyfodiaid newydd o safon uchel i’r sector; • Codi safonau a gwella sgiliau ar draws y sector; • Buddsoddi i feithrin gallu a galluogrwydd ar draws y sector i gefnogi twf economaidd a chynaliadwyedd. Rwyf wedi egluro’r camau y byddwn yn eu cymryd dros ddeng mlynedd, sef oes y cynllun, ond yn y lle cyntaf, rwy’n canolbwyntio ar y camau gweithredu ar gyfer y tymor hwn yn y Cynulliad. Yn ystod y Cynulliad hwn, byddwn yn darparu 30 awr o addysg gynnar a gofal plant a ariennir gan y llywodraeth ar gyfer plant tair i bedair oed er mwyn cynorthwyo teuluoedd sy’n gweithio ledled Cymru a’i gwneud hi’n haws i bobl dderbyn swyddi a’u cadw.   Mae ein tystiolaeth yn dangos i ni fod cost gofal plant yn bryder mawr i rieni sy’n gweithio, ac mae’n effeithio ar ansawdd bywyd teuluoedd. Bydd cyllid y llywodraeth yn helpu i leddfu baich ariannol gofal plant ar gyfer teuluoedd sy’n gweithio ledled Cymru, gan weithredu fel ysgogydd i gefnogi twf a chynaliadwyedd i ddarparwyr gofal plant.   Rydym yn cydnabod bod yna sawl her yn wynebu’r sector yn yr hinsawdd economaidd bresennol a bod angen buddsoddi i feithrin gallu a galluogrwydd ar draws y sector. Er mwyn cynorthwyo darparwyr i dyfu a gweithredu’n gynaliadwy, byddwn felly’n rhoi blaenoriaeth i gefnogi’r sector fel yr amlinellir yn ein Cynllun Gweithredu Economaidd a lansiwyd yn gynharach yr wythnos hon. Mae gwaith i nodi cymorth i fusnes a chymorth gyda sgiliau sy’n mynd i’r afael ag anghenion y sector wedi cychwyn eisoes gyda’r camau canlynol: Rydym wedi darparu £100,000 sy’n cwmpasu’r cyfnod 17/18; 18/19 a 19/20 i gefnogi’r darparwyr hynny sy’n cymryd rhan yn natblygiad cynlluniau peilot gweithredwyr cynnar y cynnig gofal plant ledled Cymru a’r rhai sy’n ceisio cychwyn neu ehangu busnes er mwyn manteisio ar y cyfleoedd newydd a ddaw yn sgil y cynnig gofal plant. Rwy’n cyhoeddi’r bwriad hefyd i ehangu’r cynnig gofal plant i ardaloedd pellach o fewn awdurdodau sy’n cynnal cynlluniau peilot gweithredwyr cynnar. Mae ein hadborth cychwynnol o’r cynlluniau peilot wedi bod yn gadarnhaol a bydd lansio cynllun y gweithlu’n gam hollbwysig er mwyn cynorthwyo darparwyr gofal plant i gyfrannu’n llawn at gyflwyno’r cynnig.   Yn gynharach yr wythnos hon cyhoeddwyd ein bwriad i gynyddu’r trothwy ar gyfer Rhyddhad Ardrethi Busnesau Bach (SBRR) o £12,000 i £20,500 ym mis Ebrill 2018 er mwyn helpu darparwyr gofal plant i fantoli eu costau gweithredu. Byddwn hefyd yn ceisio parhau i nodi pa gymorth ychwanegol y gellir ei ddarparu o dan y cynllun SBRR, gan gynnwys ystyried Adolygiad Barclay yn yr Alban ar Ardrethi Busnes a gyhoeddwyd yn gynharach eleni. Un o gamau allweddol y flwyddyn gyntaf o weithredu fydd cwblhau’r gwaith o ddatblygu cyfres newydd o gymwysterau ar gyfer y sector yn barod i’w haddysgu ym mis Medi 2019\. Bydd y cymwysterau newydd yn cwmpasu lefelau 1 i 5 a byddant yn cynorthwyo ymarferwyr newydd a chyfredol i wella eu sgiliau proffesiynol a chynnig cyfleoedd gwell i gamu ymlaen mewn gyrfa. Rydym yn cydnabod bod ein cynlluniau’n uchelgeisiol ond maen nhw’n hanfodol os ydym am wella addysg a gofal cynnar ein plant. Mae’r camau uchod yn dangos ein hymrwymiad i gefnogi’r sector gofal plant, chwarae a blynyddoedd cynnar. Byddwn yn parhau i fwrw ymlaen â’r camau gweithredu a amlinellir yn y cynllun a byddaf yn gwneud cyhoeddiadau pellach wrth i’r rhaglen fydd rhagddi yn y flwyddyn newydd.     http://llyw.cymru/topics/people\-and\-communities/people/children\-and\-young\-people/early\-years/childcare\-play\-early\-years\-workforce\-plan/?lang\=cy  

https://www.gov.wales/written-statement-childcare-play-and-early-years-workforce-plan

A consultation paper setting out a series of proposals for reforms to the electoral system in Wales is today being published. This includes who can vote; the registration of voters; the electoral process; who can stand as a candidate in an election and who can act as returning officers. The purpose of reforming the electoral system is to make it easier for people to vote and easier for people to be entitled to vote. This means extending the franchise to 16 and 17\-year\-olds and to thousands of people in Wales who are currently denied their say at the polling booths. It also includes a number of options for local government elections, which fits with our wider reform programme for local government. Following the consultation, I will seek to make legislative changes through a Local Government Bill. Any changes introduced through this Bill would apply to local government elections only. The National Assembly for Wales is considering reforms in respect of its own elections separately to this consultation. The consultation proposes enabling 16 and 17\-year\-olds to register to vote in Welsh local elections. This has been the policy of the Welsh Government for a long time. We believe that if you are able to marry; to pay taxes and join the army at 16, then you should be able to vote in local elections. The consultation also offers a range of proposals for the reform of the registration process to maximise the size of the electoral register. I want electoral registration officers to have more powers to add people to the register where they are confident they are at a stated address and are eligible to vote. We are consulting on options to make it easier to vote. These include all\-postal voting; electronic and remote voting. There are choices about voting on more days than the traditional Thursday; voting at places other than polling stations and in mobile polling stations. While many people enjoy the traditional trip to a polling station, marking a paper with a pencil tied on a string, we need to recognise that for many this is an outdated tradition. People who are prepared to bank, shop and access important public services online, for example, may find it difficult to understand why voting electronically is not possible. The consultation paper proposes that individual councils are able to choose their system of election – between first\-past\-the\-post and single transferable vote. Following the publication and consultation on the Local Government White Paper, I propose that any changes to a council’s voting system should be subject to a two\-thirds majority vote of that council’s membership, bringing this into line with the threshold for such changes to the National Assembly. The consultation also asks for people’s views about preventing Assembly Members from serving as councillors at the same time. We believe that being an Assembly Member is a full\-time job – and is remunerated as such. The National Assembly is the body which makes decisions about local government in Wales and conflicts of interest can – and do – arise when people are accountable to it and to local government at the same time. But the consultation also asks whether the thousands of council officers and staff who are currently prevented from standing for election to their own councils should continue to be. Senior positions in councils are politically restricted posts but currently a school dinner assistant cannot be elected to represent constituents on their council but a school governor can. Finally, the consultation tackles some of the archaic arrangements around returning officers. It considers making this a compulsory role of chief executives, allowing employing authorities to decide whether returning officers should be compensated for this duty, rather than charging a fee for conducting elections as if they were a consultant. It is long overdue that this Assembly should have the power to decide on how Welsh elections are organised and how Welsh people get to vote. I hope all Assembly Members will do all they can to encourage their constituents to respond to this consultation. It is designed to make our democratic processes more accessible now and for future generations. It is up to us to be bold and seize the initiative to extend the vote to Wales’ missing voters. https://consultations.gov.wales/consultations/electoral\-reform\-local\-government\-wales

Cyhoeddir heddiw papur ymgynghori sy'n cynnwys cyfres o gynigion ar gyfer diwygiadau i'r system etholiadol. Mae’n cynnwys pwy sy’n gallu pleidleisio, cofrestru pleidleiswyr, y broses etholiadol; pwy sy’n gallu sefyll fel ;ymgeisydd mewn etholiad a phwy sy’n gallu bod yn swyddogion canlyniadau. Pwrpas diwygio’r system etholiadol yw ei wneud yn haws i bobl bleidleisio ac yn haws i bobl cael yr hawl i bleidleisio. Mae hyn yn golygu ymestyn yr etholfraint i bobl ifanc 16 ac 17 oed ac i filoedd o bobl yng Nghymru sy'n cael eu gwrthod wrth ddweud eu dweud yn y bythau pleidleisio. Mae hefyd yn cynnwys nifer o opsiynau ar gyfer etholiadau llywodraeth leol, sy'n cyd\-fynd yn dda gydag ein rhaglen ddiwygio ar gyfer llywodraeth leol yn gyffredinol. Yn dilyn yr ymgynghoriad, byddaf yn ceisio gwneud newidiadau deddfwriaethol drwy Fil Llywodraeth Leol. Byddai unrhyw newidiadau a gyflwynwyd drwy'r Bil hwn yn berthnasol i etholiadau llywodraeth leol yn unig. Mae Cynulliad Cenedlaethol Cymru yn ystyried diwygiadau mewn perthynas â'i etholiadau ei hun ar wahân i’r ymgynghoriad hwn. Mae’r ymgynghoriad yn cynnig galluogi pobl ifanc 16 ac 17 oed i gofrestru i bleidleisio yn etholiadau lleol Cymru. Mae hyn wedi bod yn bolisi Llywodraeth Cymru am gyfnod hir. Rydym yn credu os ydych yn gallu priodi, talu trethi ac ymuno â'r fyddin yn 16 oed, dylech fod yn gallu pleidleisio mewn etholiadau lleol. Mae’r ymgynghoriad hefyd yn cynnig nifer o gynigion ar gyfer diwygio’r broses gofrestru i wneud y gorau o faint y gofrestr etholiadol. Rwyf am swyddogion cofrestru etholiadol gael mwy o bwerau i ychwanegu pobl at y gofrestr lle maent yn hyderus eu bod yn byw at gyfeiriad penodol ac yn gymwys i bleidleisio. Rydym hefyd yn ymgynghori ar opsiynau sy’n ei gwneud yn haws i bleidleisio. Mae'r rhain yn cynnwys pleidleisio drwy'r post yn unig, pleidleisio electronig a phleidleisio o bell. Mae dewisiadau ynghylch pleidleisio ar ddiwrnodau eraill yn ogystal â’r dydd Iau traddodiadol yn unig, pleidleisio mewn mannau ar wahân i orsafoedd pleidleisio a gorsafoedd pleidleisio symudol. Er bod llawer o bobl yn mwynhau’r daith draddodiadol i'r orsaf bleidleisio, marcio papur gyda phensil wedi’u clymu ar linyn, mae angen i ni gydnabod bod i lawer mae hyn yn draddodiad hen ffasiwn. Gall pobl sy'n fodlon bancio, siopa a defnyddio gwasanaethau cyhoeddus pwysig ar\-lein ei chael yn anodd deall pam nad yw pleidleisio electronig yn bosibl. Mae'r papur ymgynghori yn cynnig bod cynghorau unigol yn gallu cael dewis eu system etholiadol eu hunain – rhwng y system gyntaf i'r felin a’r bleidlais sengl drosglwyddadwy. Yn dilyn cyhoeddiad ac ymgynghoriad y Papur Gwyn ar Lywodraeth Leol, cynigaf y dylai unrhyw newidiadau i system pleidleisio cyngor angendwy ran o dair o aelodaeth y cyngor i bleidleisio o blaid, yn adlewyrchu’r trothwy ar gyfer newidiadau o’r un fath yn y Cynulliad Cenedlaethol. Mae’r ymgynghoriad hefyd yn gofyn am farnau ar atal Aelodau'r Cynulliad rhag gwasanaethu fel cynghorwyr ar yr un pryd. Rydym yn credu mai swydd llawn amser yw bod yn Aelod Cynulliad, ac yn derbyn cydnabyddiaeth ariannol fel y cyfryw. Y Cynulliad Cenedlaethol yw’r corff sy'n gwneud penderfyniadau ynglŷn â llywodraeth leol yng Nghymru a gall wrthdaro buddiannau godi \- ac y maent yn codi – pan mae pobl yn atebol iddo ef ac i lywodraeth leol ar yr un pryd. Ond, mae’r ymgynghoriad yn gofyn hefyd a ddylai atal y miloedd o swyddogion a staff cyngor rhag cael eu hethol i'w cynghorau eu hunain fel ydynt ar hyn o bryd. Mae swyddi uwch mewn cynghorau yn swyddi sydd â chyfyngiadau gwleidyddol, ond ar hyn o bryd ni all cynorthwywyr cinio ysgol gael eu hethol i gynrychioli etholwyr ar eu cyngor ond gall llywodraethwyr ysgol. Yn olaf, mae’r ymgynghoriad yn mynd i’r afael â rhai o'r trefniadau hynafol o amgylch swyddogion canlyniadau. Mae'n ystyried gwneud hyn yn rôl orfodol i brif weithredwyr, gan adael i’r awdurdodau cyflogedig benderfynu a ddylid swyddogion canlyniadau derbyn iawndal am y ddyletswydd hon, yn hytrach na chodi ffi am gynnal etholiadau fel pe baent yn rhyw fath o ymgynghorydd. Mae'n hen bryd y dylai'r Cynulliad hwn gael y pŵer i benderfynu ar sut mae etholiadau yng Nghymru yn cael eu trefnu a sut mae pobl Gymreig yn cael pleidleisio. Rwy'n gobeithio y bydd holl Aelodau'r Cynulliad yn gwneud popeth o fewn eu gallu i annog eu hetholwyr i ymateb i'r ymgynghoriad hwn. Mae wedi'i gynllunio i wneud ein prosesau democrataidd yn fwy hygyrch yn awr ac i genedlaethau'r dyfodol. Mae’n lan i ni i fod yn feiddgar a manteisio ar y cyfle i ymestyn y bleidlais i bleidleiswyr coll Cymru. https://ymgyngoriadau.llyw.cymru/ymgyngoriadau/diwygio\-etholiadol\-ym\-maes\-llywodraeth\-leol\-yng\-nghymru

https://www.gov.wales/written-statement-consultation-electoral-reform

In October 2016 I invited organisations to join with me to develop children’s zones in Wales. This is part of my ambition for resilient communities, supporting children and young people in their communities and reducing the inequalities some of them face, in comparison with their peers from more socially advantaged places. This is not a new government programme, but an approach to working collaboratively around a specific place for the benefit of children and young people. And while we have learned from similar approaches in other countries, the approach here needs to be developed with Welsh priorities and resources in mind. Our approach needs its own distinctive name – which I propose should be “Plant yn Gyntaf/ Children First”. As I have said, this is not a new Welsh Government programme. Rather, it means moving towards a facilitated way of working which enables organisations to come together * around a specific place * to work collaboratively for the children and young people in that place * to reduce the inequalities these children face compared with children and young people in more socially advantaged places. I know many organisations in the public and third sectors in Wales are already working collaboratively. The key point about Children First is that it will initiate change at the local level, based on the needs of the specific place, identified by listening to children and young people and to the local community. The Welsh Government role will be to facilitate and enable this approach. Neither is Children First about replacing the excellent programmes we already have in place, such as Flying Start and Families First. It is about bringing together all the services and support which will be effective in addressing the needs of children and young people in the Children First area, from the first 1000 days through to adulthood. I will not dictate to Children First areas what their outcomes should be, or how they should go about achieving them, but there are some basic principles which I expect to be adhered to. For example, there should be an anchor organisation with the drive and capability to bring partners together to work for children and young people in that area. I also expect Children First areas to develop a strategic focus, setting out the outcomes they want to achieve and considering from the outset how they will evaluate the approach. There are also some principles and priorities which already apply across all our children focused policies and which will apply equally to Children First. So, children’s and young people’s rights should be central to Children First, including the right to participate in decisions affecting them. Adverse Childhood Experiences or ACEs are also a priority. The findings of Public Health Wales’ studies and other research on the impact of ACEs, are striking. I am convinced that we need to find ways to prevent ACEs and mitigate their impact, to give our children and young people and the communities they live in, the opportunity to flourish. The ACE Support Hub has now been established, with the aim of enabling ACE informed professionals and organisations and developing an ACE aware society. I will encourage Children First areas to take advantage of the expertise and support the hub can offer.We are now ready to make progress on Children First and I am very grateful to the 19 organisations who put forward expressions of interest in establishing Children First areas. Following an assessment process we have identified 5 proposals that are ready to proceed as pioneers and these are; Cwm Taf, Gwynedd, Newport, Caerphilly and Carmarthenshire. I believe these 5 pioneers will be able to make rapid progress in establishing a Children First area and provide us with the opportunity to see how the approach works for a range of issues and in different communities across the country. A number of the other proposals we received were also well developed and we envisage could become part of Children First in the near future. We will continue to encourage and facilitate the further development of these proposals. To this end, my officials are arranging a learning event for the pioneers and all those who submitted proposals, to kick\-start Children First and build a network of interested parties who can help to expand the approach in the future,either by becoming Children First areas themselves, or as partners contributing particular skills or expertise in certain areas. I cannot emphasise enough that this is not a top down approach. Beyond the basic principles, it is for the local anchor organisation and its partners to work with the community, its children and young people, to develop a strategic plan based on local need. I will facilitate and encourage the approach, and will be willing to discuss how we can help to remove any barriers or obstacles to progress. I am expecting that, in time, the benefits of Children First areas will be clear and that there will be an increase in delivery of this multi\-agency, collaborative approach.

Ym mis Hydref 2016, fe wnes i wahodd sefydliadau i ymuno â mi i ddatblygu parthau plant yng Nghymru. Mae hyn yn rhan o fy uchelgais i greu cymunedau cryf, cefnogi plant a phobl ifanc yn eu cymunedau, a lleihau'r anghydraddoldebau y mae rhai plant a phobl ifanc yn eu hwynebu o'i gymharu â'u cyfoedion mewn lleoedd mwy breintiedig. Nid rhaglen newydd gan y llywodraeth yw hwn, ond ffordd o gydweithio mewn lle penodol er lles plant a phobl ifanc. Er ein bod wedi dysgu oddi wrth ddulliau gweithredu mewn gwledydd eraill, mae angen datblygu ein dull ni ar sail blaenoriaethau ac adnoddau Cymru. Mae angen enw unigryw ar ein dull gweithio ni – ac rydw i’n cynnig "Plant yn Gyntaf/Children First". Fel rwyf eisoes wedi dweud, nid rhaglen newydd gan Lywodraeth Cymru yw hwn.  Yn hytrach, mae'n golygu symud at ffordd hwylusedig o weithio sy'n gyfle i sefydliadau ddod at ei gilydd: * mewn lle penodol * i gydweithio ar gyfer plant a phobl ifanc yn y lle hwnnw * i leihau'r anghydraddoldebau y mae'r plant a phobl ifanc hynny’n eu hwynebu o'i gymharu â phlant a phobl ifanc mewn lleoedd mwy breintiedig. Rwy'n gwybod bod nifer o sefydliadau yn y sector cyhoeddus a'r trydydd sector yng Nghymru eisoes yn cydweithio. Nod Plant yn Gyntaf yw i newid ar lefel leol, yn seiliedig ar anghenion y lle penodol, a nodwyd drwy wrando ar blant a phobl ifanc a'r gymuned leol. Rôl Llywodraeth Cymru fydd i hwyluso a galluogi y dull gweithio yma. Nid yw Plant yn Gyntaf chwaith yn cymryd lle'r rhaglenni rhagorol sydd eisoes ar waith, fel Dechrau'n Deg a Theuluoedd yn Gyntaf. Yn hytrach, mae'n tynnu ynghyd yr holl wasanaethau a chymorth ar gyfer mynd i'r afael ag anghenion plant a phobl ifanc yn effeithiol yn ardal Plant yn Gyntaf, o'r 1,000 diwrnod cyntaf nes y byddant yn oedolion. Ni fyddaf yn dweud wrth ardaloedd Plant yn Gyntaf beth y dylen nhw ei gyflawni, na sut y dylen nhw fynd ati i wneud hynny, serch hynny, mae rhai egwyddorion sylfaenol yr wyf yn disgwyl i bawb gadw atyn nhw. Er enghraifft, y dylai fod sefydliad arweiniol sy'n gallu tynnu partneriaid ynghyd i weithio ar gyfer plant a phobl ifanc yn yr ardal dan sylw.Rwyf hefyd yn disgwyl i ardaloedd Plant yn Gyntaf ddatblygu ffocws strategol, gan nodi'r canlyniadau y maen nhw eisiau eu cyflawni, ac ystyried o'r cychwyn cyntaf sut byddan nhw’n gwerthuso'r dull hwn o weithio. Mae yna hefyd rai egwyddorion a blaenoriaethau sy’n barod yn berthnasol i'n holl bolisïau ar gyfer plant, ac felly hefyd yr un mor berthnasol i Plant yn Gyntaf.   Felly, dylai hawliau plant a phobl ifanc fod yn ganolog i Plant yn Gyntaf, gan gynnwys yr hawl i gael llais yn y penderfyniadau sy'n effeithio arnyn nhw. Mae Profiadau Niweidiol yn ystod Plentyndod hefyd yn flaenoriaeth.   Mae astudiaethau Iechyd Cyhoeddus Cymru, ac ymchwil arall ar effaith profiadau o'r fath, yn drawiadol.  Rwyf wedi fy narbwyllo bod angen i ni ddod o hyd i ffyrdd o atal Profiadau Niweidiol yn ystod Plentyndod, a lliniaru eu heffaith, er mwyn rhoi cyfle i'n plant a phobl ifanc a'r cymunedau y maent yn byw ynddyn nhw i ffynnu. Mae Canolfan Gymorth bellach wedi'i sefydlu. Ei nod yw sicrhau bod gweithwyr proffesiynol a sefydliadau, yn ogystal â'r gymdeithas ehangach, yn gwybod am faterion yn ymwneud â phrofiadau niweidiol yn ystod plentyndod. Byddaf yn annog ardaloedd Plant yn Gyntaf i fanteisio ar yr arbenigedd a'r cymorth y mae'r ganolfan hon yn gallu eu cynnig. Rydyn ni’n barod nawr i roi Plant yn Gyntaf ar waith, ac rwy'n ddiolchgar i'r 19 sefydliad sydd wedi mynegi diddordeb mewn sefydlu ardaloedd Plant yn Gyntaf. Yn dilyn proses asesu, rydyn ni wedi nodi 5 cynnig sydd eisoes yn barod i’w rhoi ar waith fel arloeswyr a rheini yw – Cwm Tâf, Gwynedd, Casnewydd, Caerffili a Sir Gaerfyrddin. Credaf y bydd y 5 arloeswr yma yn gallu sefydlu ardal Plant yn Gyntaf yn gyflym a byddan nhw hefyd yn rhoi’r cyfle i ni weld sut mae'r dull hwn yn gweithio ar gyfer materion gwahanol ac mewn cymunedau gwahanol ar draws y wlad. Roedd nifer o'r cynigion eraill a ddaeth i law hefyd wedi'u datblygu'n dda, ac rydyn ni’n rhagweld y gallan nhw hefyd ddod yn rhan o Plant yn Gyntaf yn y dyfodol. Byddwn yn parhau i annog a hwyluso'r cynigion hyn wrth iddyn nhw ddatblygu ymhellach. I'r perwyl hwn, mae fy swyddogion wrthi'n trefnu digwyddiad dysgu ar gyfer yr arloeswyr a phawb arall a gyflwynodd gynigion. Hynny er mwyn rhoi dechrau da i Plant yn Gyntaf, a datblygu rhwydwaith o bartïon â diddordeb a fydd yn gallu helpu i'w ehangu yn y dyfodol:  naill ai drwy ddod yn ardaloedd Plant yn Gyntaf eu hunain, neu fel partneriaid yn cyfrannu sgiliau neu arbenigedd penodol. Rwy’n pwysleisio nad dull gweithio o'r brig i lawr yw hwn. Y tu hwnt i'r egwyddorion sylfaenol, mater i'r sefydliad arweiniol lleol a'i bartneriaid yw gweithio gyda'r gymuned, a phlant a phobl ifanc, i ddatblygu cynllun strategol yn seiliedig ar anghenion lleol. Byddaf yn hwyluso ac yn cefnogi'r gwaith, ac yn barod i drafod sut allwn helpu i gael gwared ar unrhyw rwystrau sy'n codi ar hyd y ffordd. Rwy'n disgwyl y bydd manteision ardaloedd Plant yn Gyntaf yn dod i'r amlwg dros amser, ac y bydd y dull amlasiantaeth a chydweithredol hwn ar waith yn ehangach.

https://www.gov.wales/written-statement-children-first

On 10 January 2017, Vaughan Gething, Cabinet Secretary for Health, Well\-being and Sport made an Oral Statement in the Siambr on: Consultation on the Draft Dementia Strategic Action Plan for Wales (external link).

Ar 10 Ionawr 2017, gwnaeth y Vaughan Gething, Ysgrifennydd y Cabinet dros Iechyd , Llesiant a Chwaraeon Ddatganiad Llafar yn y Siambr ar: Ymgynghoriad ynghylch Cynllun Gweithredu Strategol Drafft ar gyfer Dementia yng Nghymru (dolen allanol).

https://www.gov.wales/oral-statement-consultation-draft-dementia-strategic-action-plan-wales

This Written Statement provides an update on Wednesday’s announcement by the Department for Work and Pensions (DWP) on the closure of the Llanelli Benefit Centre, Porth Debt Centre and Mountain Ash, Pyle and Tredegar Job Centres and the relocation of staff.   This is devastating news for the workers and their families. I understand that 150 staff at Llanelli will be redeployed.  93 staff at Porth Debt Centre will be relocated to space in Tonypandy Job Centre rather than Caerphilly, as originally proposed, which is a welcome move. DWP have said that by 2021 they will open a large modern building north of Cardiff where they can merge 5 smaller nearby processing centres, to grow and expand their services and create employment in the area. DWP have also decided, following a public consultation, that services and staff for Mountain Ash Job Centre will relocate to Aberdare Job Centre, and services and staff for Pyle Job Centre will relocate to Porthcawl Job Centre. DWP will also be relocating staff and services for Tredegar Job Centre to Ebbw Vale. I spoke to Damian Hinds MP, Minister for Employment on Wednesday to express my profound concern at the decision to close these benefit offices and Job Centres and to relocate jobs. I stressed that we are extremely disappointed that DWP Ministers did not feel it appropriate to contact us first to seek alternative solutions prior to making their final decision.   I urged the need for us to work closely together going forward to ensure that anyone displaced who cannot relocate is supported, and I will be meeting with the Minister for Employment next Thursday. We understand that DWP are working to ensure that there are no job losses for staff resulting from the relocation, and staff will be offered alternative roles if relocation is not an option. We are seeking urgent clarification from the DWP on the details for affected offices and Job Centres, including the timing for closures. We know that safe, secure employment is key to better health and better life prospects and will do all that we can to support the DWP employees in Wales affected by this announcement. I can confirm that if anyone takes redundancy where offered, we will work with those affected to ensure that, where possible, they can access support from the ReAct Scheme.   We are agreed as a government that, through utilising public procurement in a more creative and joined up way, we can support our communities to be more resilient in the face of the economic challenges by creating more sustainable local and regional economies across Wales. Through our Better Jobs Closer to Home programme we are working to ensure that the benefits of major investment are recycled back into Welsh communities to support local supply chains and stimulate investment in deprived communities. The Better Jobs initiative will pilot an approach that could help tackle poverty; develop skilled workers; deploy innovative procurement policy; and support businesses to grow by creating employment and training opportunities in areas of high economic deprivation. Our Programme for Government ‘Taking Wales Forward’ includes a commitment to reshape employability support for job ready individuals, and those furthest from the labour market, to acquire the skills and experience to gain and maintain sustainable employment.  Next week I will deliver a statement on Employability setting out our agenda to re\-shape employability support for the economically inactive, and those in insecure employment. This agenda will be set out in an Employability Delivery Plan underpinned by a new employability offer that builds on the success of current programmes, such as, Jobs Growth Wales and ReAct.  Wales will continue to have a well\-established support infrastructure in place for individuals who are affected by redundancy.  

Mae'r Datganiad Ysgrifenedig hwn yn diweddaru'r cyhoeddiad a wnaed ddydd Mercher gan yr Adran Gwaith a Phensiynau (DWP) ynghylch cau Canolfan Fudd\-daliadau Llanelli, Canolfan Ddyledion y Porth a Chanolfannau Gwaith Aberpennar, Pyle a Thredegar ac ynghylch adleoli staff. Mae hyn yn newyddion ofnadwy i'r gweithwyr a'u teuluoedd. Rwy'n deall y caiff y 150 sy'n gweithio yn Llanelli  eu hadleoli. Mae 93 o'r staff yng Nghanolfan Ddyledion y Porth am gael eu symud i Ganolfan Gwaith Tonypandy yn lle Caerffili fel y cynigiwyd yn wreiddiol.  Mae hyn i'w groesawu. Mae'r DWP wedi dweud y byddan nhw'n agor adeilad mawr modern erbyn 2021 i'r gogledd o Gaerdydd lle byddan nhw'n gallu dod â 5 canolfan brosesu lai gerllaw ynghyd i ehangu'u gwasanaethau a chreu swyddi yn yr ardal. Mae'r DWP wedi penderfynu ar ôl ymgynghori â'r cyhoedd y caiff gwasanaethau a staff yng Nghanolfan Gwaith Aberpennar eu symud i Ganolfan Gwaith Aberdâr ac y caiff gwasanaethau a staff Canolfan Gwaith y Pîl eu symud i Ganolfan Gwaith Porthcawl. Bydd y DWP yn symud staff a gwasanaethau hefyd o Ganolfan Gwaith Tredegar i Lynebwy. Siaradais â Damian Hinds AS, y Gweinidog Cyflogaeth ddydd Mercher i ddweud fy mod yn poeni'n ddirfawr am y penderfyniad i gau'r swyddfeydd budd\-daliadau a Chanolfannau Gwaith hyn ac i adleoli swyddi. Esboniais wrtho ein bod yn hynod siomedig nad oedd Gweinidogion y DWP wedi gweld yn dda i gysylltu â ni gyntaf i ystyried atebion posib eraill cyn gwneud penderfyniad terfynol. Pwysais arno bod angen inni weithio gyda'n gilydd i sicrhau bod unrhyw un sy'n cael ei adleoli ond sy'n methu â symud yn cael ei helpu, a byddaf yn cwrdd â'r Gweinidog Cyflogaeth ddydd Iau. Rydym ar ddeall bod y DWP yn gweithio i sicrhau nad oes swyddi'n cael eu colli o ganlyniad i'r adleoli, a bod staff yn cael cynnig swyddi eraill os nad ydyn nhw'n gallu symud. Rydym wedi gofyn i'r DWP roi'r manylion ar gyfer y swyddfeydd a'r Canolfannau Gwaith dan sylw ar frys, gan gynnwys pryd y byddan nhw'n cau. Rydym ni'n gwybod bod swyddi diogel yn allweddol i fywyd gwell ac iechyd gwell a gwnawn bopeth yn ein gallu i helpu gweithwyr y DWP yng Nghymru y mae'r cyhoeddiad hwn wedi effeithio arnyn nhw. Gallaf gadarnhau y byddwn yn gweithio â phawb fydd yn colli eu swydd i wneud yn siŵr eu bod yn cael help y Cynllun ReAct lle bo hynny'n bosibl. Rydym yn gytûn fel Llywodraeth y gallwn helpu'n cymunedau, trwy ddefnyddio prosesau caffael cyhoeddus mewn ffordd fwy creadigol a chydgysylltiedig, i fod yn gryf yn wyneb yr heriau economaidd trwy greu economïau lleol a rhanbarthol mwy cynaliadwy ym mhob rhan o Gymru. Trwy ein rhaglen Swyddi Gwell Yn Nes Adref, rydym yn gweithio i wneud yn siwr bod manteision buddsoddiadau mawr yn dod yn ôl i gymunedau Cymru er mwyn cefnogi cadwyni cyflenwi a symbylu buddsoddiad mewn cymunedau amddifad.  Mae'r cynllun Swyddi Gwell am dreialu ffordd o weithio allai helpu i drechu tlodi, datblygu gweithwyr crefftus, rhoi polisi caffael arloesol ar waith a chefnogi busnesau i dyfu trwy greu cyfleoedd gwaith a hyfforddiant mewn ardaloedd o amddifadedd economaidd mawr. Mae ein Rhaglen Lywodraethu  'Symud Cymru Ymlaen' yn cynnwys ymrwymiad i ddiwygio'r cymorth i bobl sy'n barod i weithio ac sy'n bell o swyddi i fod yn fwy cyflogadwy ac i ennill y sgiliau a'r profiad i gael a chadw swydd gynaliadwy. Wythnos nesaf, byddaf yn cyhoeddi datganiad ar Gyflogadwyedd gan osod ein hagenda i ddiwygio'r cymorth ar gyfer yr economaidd anweithgar a'r rheini sydd mewn swyddi ansicr i'w gwneud yn fwy cyflogadwy. Byddwn yn gosod allan yr agenda mewn Cynllun Cyflawni Cyflogadwyedd ac yn sail i hwnnw bydd ein cynnig newydd sy'n adeiladu ar lwyddiant rhaglenni cyfredol, fel Twf Swyddi Cymru a ReAct. Bydd gan Gymru seilwaith o gymorth o hyd i helpu unigolion sy'n colli'u swyddi.

https://www.gov.wales/written-statement-closure-dwp-offices-and-job-centres-wales

The Welsh Government is committed to fulfilling its national and international obligations which require us to contribute towards an ecologically coherent network of marine protected areas (MPAs) in the UK. I recognise the value of and benefits to the marine environment and to society of creating a network of MPAs and ensuring the network is well\-managed and ecologically coherent. I want a network which supports the conservation, improvement and resilience of our marine environment and supports the sustainable use of our seas now and for future generations.   The results of work carried out by the Joint Nature Conservation Committee and Natural Resources Wales on behalf of the Welsh Government to assess current MPAs in Wales determined Welsh MPAs are making a substantial contribution towards an ecologically coherent network. I am encouraged by the conclusion of the assessment. The network as a whole is well connected, with the majority of broad habitats and species with limited or no mobility being represented and replicated by Welsh MPAs to provide resilience in the network. The assessment did identify a small number of gaps in our contribution towards ecological coherence and we need to take action to address these where possible.   I have asked my officials to work in partnership with our marine stakeholders to consider and recommend the necessary action to address the gaps identified. I have requested this work considers gaps identified in the Welsh offshore region also, which will become the responsibility of Welsh Ministers in April 2018\.  This approach will mean much of the work to complete the network will begin and align to the transfer of nature conservation powers to the Welsh Ministers for the Welsh offshore area. However, I think this approach is necessary to ensure all waters around Wales (inshore and offshore) are considered when deciding how we complete Wales’ contribution to the network of MPAs. I assure stakeholders I am committed to our network obligations and my officials will start preparatory work with stakeholders towards the end of this year when work can develop in parallel with work by the MPA Management Steering Group to establish a clear, consistent and streamlined approach for management across the whole Welsh network.

Mae Llywodraeth Cymru wedi ymrwymo i gyflawni ei dyletswyddau cenedlaethol a rhyngwladol sy’n ei gwneud yn ofynnol i ni gyfrannu at rwydwaith o Ardaloedd Morol Gwarchodedig yn y DU sy’n gydlynol yn ecolegol. Rwy’n cydnabod y gwerth a’r buddiannau a ddaw i’r amgylchedd morol ac i’r gymdeithas o greu rhwydwaith o Ardaloedd Morol Gwarchodedig a sicrhau bod y rhwydwaith hwnnw yn cael ei reoli’n dda ac mewn ffordd ecolegol gydlynol. Rwyf eisiau rhwydwaith sy’n cefnogi’r gwaith o warchod, gwella a sicrhau gwytnwch ein hamgylchedd morol ac sydd hefyd yn cefnogi defnyddio ein moroedd mewn modd cynaliadwy ar ein cyfer ni, heddiw ac ar gyfer cenedlaethau’r dyfodol.   Mae canlyniad y gwaith sy’n cael ei wneud gan y Cyd\-bwyllgor Cadwraeth Natur a Chyfoeth Naturiol Cymru ar ran Llywodraeth Cymru i asesu’r Ardaloedd Morol Gwarchodedig presennol yng Nghymru yn gwneud cyfraniad sylweddol tuag at greu rhwydwaith sy'n ecolegol gydlynol.   Rwyf wedi fy nghalonogi gan gasgliad yr asesiad. Mae’r rhwydwaith, fel cyfanwaith, wedi ei gysylltu’n dda ac mae’r rhan fywaf o gynefinoedd a rhywogaethau eang sydd â symudedd cyfyngedig neu nad ydynt yn symud yn cael eu cynrychioli a’u datblygu o fewn Ardaloedd Morol Gwarchodedig Cymru i roi gwytnwch i’r rhwydwaith. Mae’r asesiad wedi nodi nifer bach o fylchau yn ein cyfraniad tuag at gydlyniant ecolegol ac mae angen i ni weithredu i fynd i’r afael â’r rheini pan fo hynny’n bosibl.   Rwyf wedi gofyn i’m swyddogion weithio mewn partneriaeth â’n rhanddeiliaid morol i ystyried ac argymell y camau sy’n angenrheidiol ar gyfer mynd i’r afael â’r bylchau sydd wedi dod i’r amlwg. Rwyf wedi gofyn i’r gwaith roi ystyriaeth i’r bylchau a nodwyd yn rhanbarth dyfroedd môr mawr Cymru hefyd, a fydd yn dod yn gyfrifoldeb i Weinidogion Cymru ym mis Ebrill 2018\.  Bydd y dull gweithredu hwn yn golygu y bydd llawer o’r gwaith sy’n cael ei wneud i gwblhau’r rhwydwaith yn dechrau ac yn digwydd ar yr un pryd ag y trosgwlwyddir pwerau gwarchod natur i Weinidogion Cymru ar gyfer ardaloedd dyfroedd môr mawr Cymru. Er hynny, credaf fod y dull hwn yn angenrheidiol i sicrhau bod y dyfroedd o amgylch Cymru (ar y môr ac ar y glannau) yn cael eu hystyried wrth benderfynu sut i gwblhau cyfraniad Cymru at y rhwydwaith o Ardaloedd Morol Gwarchodedig. Hoffwn roi sicrwydd i randdeiliaid fy mod wedi ymrwymo’n llwyr i'n rhwymedigaethau o ran y rhwydwaith a bydd fy swyddogion yn dechrau ar y gwaith paratoi gyda rhanddeiliaid tua diwedd y flwyddyn pan fydd y gwaith yn gallu symud ymlaen ar y cyd â gwaith Grŵp Llywio Rheoli Ardaloedd Morol Gwarchodedig er mwyn sefydlu dull rheoli  sy’n glir, yn gyson ac yn llyfn ar draws rhwydwaith Cymru.  

https://www.gov.wales/written-statement-completing-welsh-contribution-towards-ecologically-coherent-well-managed-network

On 24 May 2017, Mick Antoniw, Counsel General made an Oral Statement in the Siambr on: Consultation on the Welsh Government Prosecution Code (external link).

Ar 24 Mai 2017, gwnaeth y Mick Antoniw, Cwnsler Cyffredinol Ddatganiad Llafar yn y Siambr ar:  Ymgynghoriad ar God Erlyn Llywodraeth Cymru (dolen allanol).

https://www.gov.wales/oral-statement-consultation-welsh-government-prosecution-code

During the Assembly debate in January on the Legislative Consent Motion on the Wales Bill, I referred members to the fundamental questions of justice and the jurisdiction which were left unresolved in the Bill, in spite of the Welsh Government’s constructive proposals for addressing them.  We argued throughout the passage of the Bill for a commission to consider the arrangements that need to be put in place to ensure we have a justice system in Wales that is fit for purpose and fit for the new devolution settlement.  I said I would come back to this in coming months. The Silk Commission made a number of carefully reasoned recommendations, based on evidence, in respect of justice, covering youth justice, the courts, probation and prisons.  These remain unresolved, and there are in addition crucial issues that need to be tackled regarding the legal jurisdiction and big challenges facing the legal services sector in Wales. I have decided to establish a Commission on Justice in Wales and I am pleased to announce that Lord Thomas of Cwmgiedd has agreed to chair the Commission when he steps down in October from his responsibilities as Lord Chief Justice of England and Wales.  I will provide members with further details of the Commission’s membership and terms of reference later in the autumn.

Yn ystod dadl y Cynulliad ym mis Ionawr ar Gynnig Cydsyniad Deddfwriaethol Bil Cymru, cyfeiriais aelodau at gwestiynau sylfaenol cyfiawnder a'r awdurdodaeth a oedd heb eu hateb yn y Bil, er gwaethaf cynigion adeiladol Llywodraeth Cymru i fynd i'r afael â nhw. Gwnaethom ddadlau drwy hynt y Bil i gomisiwn ystyried y trefniadau y mae angen eu rhoi ar waith i sicrhau bod gennym system gyfiawnder yng Nghymru sy'n addas at y diben ac yn addas ar gyfer y setliad datganoli newydd. Dywedais y byddwn yn dod yn ôl ato yn y misoedd i ddod. Cyflwynodd Comisiwn Silk nifer o argymhellion gofalus eu rhesymeg ar sail tystiolaeth ynghylch cyfiawnder, gan gwmpasu cyfiawnder ieuenctid, y llysoedd, y gwasanaeth prawf a charchardai. Mae'r materion hyn heb eu datrys o hyd ac mae, yn ogystal, faterion hanfodol y mae angen mynd i'r afael â nhw ynghylch awdurdodaeth gyfreithiol a'r heriau mawr sy'n wynebu'r sector gwasanaethau cyfreithiol yng Nghymru. Rwyf wedi penderfynu sefydlu Comisiwn ar Gyfiawnder yng Nghymru ac mae'n bleser gennyf gyhoeddi bod yr Arglwydd Thomas o Gwmgïedd wedi cytuno cadeirio'r Comisiwn pan fydd yn rhoi'r gorau i'w gyfrifoldebau fel Arglwydd Brif Ustus Cymru a Lloegr ym mis Hydref. Byddaf yn rhoi rhagor o fanylion am aelodaeth y Comisiwn a'i gylch gorchwyl yn hwyrach yn yr hydref.

https://www.gov.wales/written-statement-commission-justice-wales

On 12 December 2017, the Cabinet Secretary for Economy and Transport made an Oral Statement in the Siambr on: Connecting Wales, a strategic approach to Transport (external link).

Ar 12 Rhagfyr 2017, gwnaeth y Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Economi a Thrafnidiaeth Ddatganiad Llafar yn y Siambr ar: Cysylltu Cymru, agwedd strategol tuag at Drafnidiaeth (dolen allanol).

https://www.gov.wales/oral-statement-connecting-wales-strategic-approach-transport

Today, I am launching a 12 week public consultation on the introduction of a licensing or registration scheme for Mobile Animal Exhibits (MAEs).   Animal welfare is a priority for the Welsh Government. The way we treat animals is an important reflection of the values of our society.  Animals should be protected from pain, injury, fear and distress at all stages of their life. There is concern the welfare needs of some animals kept by MAEs, including circuses, cannot be met in a travelling environment.  Examples of MAEs include travelling falconry and hawking displays, exotic pets taken into schools for educational purposes, reindeer at Christmas events and, of course, performing wild animals in circuses.   MAEs are diverse and there is no standard licensing regime or requirement for routine inspection.  We must decide whether or not a change of policy and/or the law is required in Wales to protect the welfare of animals in MAEs.  A licensing or registration scheme could improve the welfare of animals in travelling environments and also legitimise the businesses operating as MAEs in Wales.   The consultation will also be asking for views on the banning of use of wild animals in circuses. The responses to this public consultation, the first on this subject, will be used to inform next steps.  As well as answering the consultation questions, I would encourage respondents to provide additional information, comments or evidence they may consider helpful.  Young people will also be encouraged to share their views at the Royal Welsh Show 2017 by completing a short questionnaire. Details of the consultation can be found on the Welsh Government website:  www.wales.gov.uk    

Heddiw, rwy'n lansio ymgynghoriad cyhoeddus dros gyfnod o 12 wythnos ar gyflwyno cynllun trwyddedu neu gofrestru ar gyfer Arddangosfeydd Teithiol i Anifeiliaid.   Mae lles anifeiliaid yn flaenoriaeth i Lywodraeth Cymru. Caiff gwerthoedd ein cymdeithas eu hadlewyrchu'n glir yn y ffordd yr ydym yn trin anifeiliaid.  Dylid amddiffyn anifeiliaid rhag poen, anafiadau, ofn a gofid ym mhob cyfnod o'u bywydau. Mae pryderon wedi'u mynegi nad yw anghenion lles rhai anifeiliaid sy'n cael eu cadw gan Arddangosfeydd Teithiol o Anifeiliaid, gan gynnwys syrcasau, yn gallu cael eu diwallu mewn amgylchedd teithio. Mae enghreifftiau o Arddangosfeydd Teithiol o Anifeiliaid yn cynnwys arddangosfeydd heboga teithiol, anifeiliaid anwes egsotig sy'n cael eu cymryd i ysgolion at ddibenion addysgol, ceirw Llychlyn mewn digwyddiadau adeg y Nadolig ac, wrth gwrs, anifeiliaid gwyllt sy'n perfformio mewn syrcasau. Ceir amrywiaeth o wahanol fathau o Arddangosfeydd Teithiol o Anifeiliaid ac nid oes unrhyw drefn drwyddedu safonol na gofynion i gynnal archwiliadau rheolaidd. Mae'n rhaid inni benderfynu a oes angen newid y polisi a/neu'r gyfraith yng Nghymru i amddiffyn lles anifeiliaid sy'n cael eu cadw mewn Arddangosfeydd Teithiol o Anifeiliaid. Gallai cynllun trwyddedu neu gofrestru wella lles anifeiliaid mewn amgylcheddau teithiol ynghyd â chyfreithloni'r busnesau sy'n gweithredu fel Arddangosfeydd Teithiol o Anifeiliaid yng Nghymru.   Bydd yr ymgynghoriad hwn hefyd yn gwahodd sylwadau ynghylch gwahardd y defnydd o anifeiliaid gwyllt mewn syrcasau. Bydd yr ymatebion i'r ymgynghoriad cyhoeddus hwn, y cyntaf i drafod y pwnc, yn cael eu defnyddio i lunio'r camau nesaf.  Yn ogystal ag ateb y cwestiynau yn yr ymgynghoriad, byddwn yn annog y rhai sy'n ymateb i ddarparu gwybodaeth, sylwadau neu dystiolaeth ychwanegol a all fod yn ddefnyddiol yn eu barn hwy.  Bydd pobl ifanc hefyd yn cael eu hannog i fynegi eu safbwyntiau yn Sioe Frenhinol Cymru 2017 drwy lenwi holiadur byr. I gael manylion yr ymgynghoriad ewch i wefan Llywodraeth Cymru: www.cymru.gov.uk

https://www.gov.wales/written-statement-consultation-mobile-animal-exhibits

On 29 September 2016, the Office for National Statistics (ONS) published the outcome of its review of the statistical classification of Registered Social Landlords (RSLs) in Wales, and their counterparts in Northern Ireland and Scotland. As it did for English Housing Associations, the review concluded RSLs are public market producers and are reclassified to the Public Non–Financial Corporations sub–sector, for the purpose of national accounts and other ONS economic statistics. At 31 March 2016, RSLs in Wales provided around 139,000 affordable social rented homes. They played a vital role in exceeding the Welsh Government’s previous target of 10,000 additional affordable homes in the last Assembly.  Meeting the Welsh Government’s current target of 20,000 new affordable homes is dependent on a significant contribution by the RSL sector which, in turn, requires the sector to continue to have the freedom to use private sector borrowing to supplement the Welsh Government’s social housing grant funding and other funding programmes. Reclassification has significant financial implications for the Welsh Government and the RSL sector. It means that any private sector market borrowings taken out by the newly reclassified public sector RSLs will score against Welsh Government’s capital budget. Current average increase in RSL’s private sector debt is £200m per annum and, in addition, some £2\.3billion of historical debt would be added to the UK public sector net debt. From April 2018, new Welsh Government powers to borrow to support capital investment projects come into effect. The annual borrowing limit is initially capped at £125m but rises to £150m from 2019/20 onwards, subject to an overall borrowing cap of £1bn. The Welsh Government has published capital spending plans through to 2020\-21 that utilises £395m of the £445m available borrowing and so there would not be sufficient capacity to accommodate RSLs’ current annual borrowing requirement nor further growth in coming years. This would mean fewer new affordable homes and limited options for the Welsh Government to maximise the positive contributions RSLs make to the communities in which they work including significant local employment and economic benefits. It would also result in uncertainty for stakeholders, including funders who have made long term commitments to funding an independent RSL sector. Unless we take action which would enable ONS to reverse the reclassification and return RSLs to the private sector, our plans to address the shortage of affordable homes in Wales will be severely compromised. The ONS review in Wales identified indicators of central and local government controls which led them to conclude RSLs should be reclassified.  These are mainly powers applying to RSLs, principally set out in the Housing Act 1996, including the provisions inserted by the Housing (Wales) Measure 2011\. The Welsh Government is therefore considering regulatory reform of RSLs to remove or amend the relevant powers. Once this is done, ONS would be able to consider reclassifying RSLs in Wales to the Private Non\-Financial Corporations sector, thus mitigating the impacts and budgetary concerns set out above. The removal of controls does not mean that the sector will be unregulated. A key consideration in developing proposals to address the impacts of reclassification has been the need to maintain robust regulation. We have therefore already been taking steps to revise and strengthen our approach to regulation and a new regulatory framework has been operating since January 2017\.   Today I have issued a consultation on our proposals to implement regulatory reforms. Responses to this consultation will be used to inform the ongoing development of our proposals. The consultation is available at: https://consultations.gov.wales/consultations/regulatory\-reform\-registered\-social\-landlords and will close on 3 July 2017\.

Ar 29 Medi 2016, cyhoeddodd y Swyddfa Ystadegau Gwladol (ONS) ganlyniad ei adolygiad o ddosbarthiad ystadegol Landlordiaid Cymdeithasol Cofrestredig (LCC) yng Nghymru, a landlordiaid yng Ngogledd Iwerddon ac yn yr Alban. Yn yr un modd ag y gwnaeth ar gyfer Cymdeithasau Tai Lloegr, daeth yr adolygiad i'r casgliad bod LCC yng Nghymru yn gynhyrchwyr y farchnad gyhoeddus, ac yn cael eu hailddosbarthu i'r is\-sector Corfforaethau Cyhoeddus Anariannol at ddibenion cyfrifon gwladol ac ystadegau economaidd eraill ONS. Erbyn 31 Mawrth 2016, roedd LCC yng Nghymru wedi darparu tua 139,000 o dai rhent cymdeithasol fforddiadwy. Roeddent yn hollbwysig wrth ragori ar darged blaenorol Llywodraeth Cymru o sicrhau 10,000 o dai fforddiadwy ychwanegol yn ystod y Cynulliad diwethaf.  Mae cyrraedd targed presennol Llywodraeth Cymru o sicrhau 20,000 o dai fforddiadwy newydd yn dibynnu ar gyfraniad sylweddol y sector LCC sydd, yn ei dro, yn gofyn ar i'r sector barhau i gael y rhyddid i fenthyca gan y sector preifat i ychwanegu at gyllid grant tai cymdeithasol Llywodraeth Cymru a rhaglenni cyllid eraill. Mae ailddosbarthu yn arwain at oblygiadau ariannol sylweddol i Lywodraeth Cymru a'r sector LCC. Mae'n golygu y bydd unrhyw fenthycau marchnad y sector preifat a gymerir gan y LCC newydd eu hailddosbarthu i'r sector cyhoeddus yn sgorio fel cost yn erbyn cyllideb gyfalaf Llywodraeth Cymru. Mae'r cynnydd yn nyled y LCC i'r sector preifat yn £200 miliwn y flwyddyn yn seiliedig ar y cyfartaledd presennol, ac yn ogystal â hynny, byddai tua £2\.3 biliwn o ddyled hanesyddol yn cael ei hychwanegu at ddyled net sector cyhoeddus y DU. O fis Ebrill 2018, daw pwerau newydd i rym i Lywodraeth Cymru fenthyca er mwyn cefnogi prosiectau buddsoddi cyfalaf. Mae'r terfyn benthyca blynyddol wedi'i gapio i ddechrau ar £125m, gan godi i £150m o 2019/20 ymlaen, i uchafswm o £1bn. Mae Llywodraeth Cymru wedi cyhoeddi cynlluniau gwario cyfalaf hyd at 2020\-21 sy'n defnyddio £395m o'r £445m o'r cyllid sydd ar gael i'w fenthyca, felly ni fydd digon o gapasiti i ganiatáu ar gyfer gofynion benthyca blynyddol presennol LCC na thwf pellach yn y blynyddoedd nesaf. Byddai hyn yn golygu llai o dai fforddiadwy newydd a llai o opsiynau i Lywodraeth Cymru fanteisio i'r eithaf ar y cyfraniad cadarnhaol y mae LCC yn ei wneud i'r cymunedau y maent yn gweithio ynddynt, gan gynnwys sicrhau cyflogaeth a manteision economaidd yn lleol. Byddai hefyd yn arwain at ansicrwydd i randdeiliaid, gan gynnwys cyllidwyr sydd wedi gwneud ymrwymiadau hirdymor i ariannu sector LCC annibynnol. Oni bai ein bod yn cymryd camau a fyddai'n galluogi'r ONS i wrthdroi'r ailddosbarthiad er mwyn i LCC unwaith eto gael eu dosbarthu fel sefydliadau'r sector preifat, bydd ein cynlluniau i fynd i'r afael â'r prinder tai fforddiadwy yng Nghymru yn cael eu bygwth. Yn adolygiad yr ONS yng Nghymru, nodwyd dangosyddion o reolaethau llywodraeth ganolog a llywodraeth leol a arweiniodd at yr ONS yn penderfynu y dylai LCC gael eu hailddosbarthu.  Pwerau sy'n berthnasol i LCC yw'r rhain yn bennaf, a nodir yn Neddf Tai 1996, gan gynnwys y darpariaethau a fewnosodwyd gan Fesur Tai (Cymru) 2011\.   Felly, mae Llywodraeth Cymru yn ystyried diwygio'r drefn ar gyfer rheoleiddio LCC i ddileu neu ddiwygio'r pwerau perthnasol. Ar ôl gwneud hyn, byddai'r ONS yn gallu ystyried ailddosbarthu LCC yng Nghymru i'r sector Corfforaethau Anariannol Preifat, gan felly liniaru'r effeithiau a'r pryderon cyllidebol a nodir uchod. Nid yw'r ffaith bod y rheolaethau'n cael eu dileu yn golygu na fydd y sector yn cael ei reoleiddio. Un o'r prif ystyriaethau wrth ddatblygu cynigion i fynd i'r afael ag effeithiau ailddosbarthu yw'r angen i gynnal proses reoleiddio gadarn. Felly, rydym eisoes wedi cymryd camau i adolygu ac atgyfnerthu ein dull o reoleiddio, ac mae fframwaith rheoleiddio newydd wedi bod ar waith ers mis Ionawr 2017\.   Heddiw, rwyf wedi cyhoeddi ymgynghoriad ar ein cynigion i weithredu diwygiadau rheoleiddio. Caiff yr ymatebion i'r ymgynghoriad hwn eu defnyddio i lywio datblygiad parhaus ein cynigion. Mae'r ymgynghoriad ar gael yn: https://ymgyngoriadau.llyw.cymru/ymgyngoriadau/diwygio\-rheoleiddio\-landlordiaid\-cymdeithasol\-cofrestredig a daw i ben ar 3 Gorffennaf 2017\.  

https://www.gov.wales/written-statement-consultation-regulatory-reform-registered-social-landlords

Today I am launching a formal consultation on legislative proposals to address fees charged to tenants in the private rented sector. The Welsh Government has committed to bringing forward primary legislation and I believe the time has come to ask serious questions about the future ability of anyone to charge fees to tenants when they enter into a tenancy, or indeed during or even after a tenancy. Fees can cause major problems to people when looking for accommodation. To ask tenants to come up with a tenancy deposit, which is often in excess of a month’s rent, a month’s rent up\-front and then also an “administration” fees on top of all of this can cause some a major financial headache, and has the potential to drive people into debt. It can cause problems when people are trying to access a new property in the private rented sector. I want to know the extent of the fees charged, what those fees cover, and what issues, if any, the removal of the ability to charge these fees to tenants would cause to letting agents, landlords, tenants and any third parties involved in the private rented sector. I encourage everyone involved in the sector to participate in this consultation which will help to inform what fees if any can be  charged in the future. Following the consultation, I will seek to make legislative changes through a Fees Charged to Tenants Bill. The consultation is available at: consultations.gov.wales/consultations/fees\-charged\-tenants\-private\-rented\-sector, and will close on 27 September 2017\. In taking this work forward, the Welsh Government, I want to engage openly and comprehensively and I look forward to engaging constructively with the Assembly as this work progresses.

Heddiw rwy'n lansio ymgynghoriad ffurfiol ar gynigion deddfwriaethol i fynd i’r afael â ffioedd a godir ar denantiaid yn y sector rhentu preifat. Mae Llywodraeth Cymru wedi ymrwymo i gyflwyno deddfwriaeth sylfaenol chredaf fod yr amser wedi dod i ofyn cwestiynau difrifol am hawl unrhyw un yn y dyfodol i godi ffioedd ar denantiaid wrth iddynt ymgymryd â thenantiaeth neu'n wir yn ystod y denantiaeth neu hyd yn oed wedi hynny. Gall ffioedd greu problemau mawr i bobl sy'n chwilio am lety. Gall gofyn i denantiaid ddod o hyd i flaendal, sy'n aml yn fwy na gwerth mis o rent, swm un mis o rent ymlaen llaw, ac yna ffioedd "gweinyddol" ar ben hynny fod yn gur pen ariannol anferth i rai, a gallai yrru pobl i mewn i ddyled. Gall hefyd achosi problemau wrth i bobl geisio dod o hyd i eiddo newydd yn y sector rhentu preifat. Rwyf am wybod beth yw lefel y ffioedd a godir, beth mae'r ffioedd hynny yn ei gynnwys, a pha broblemau, os o gwbl, y byddai cael gwared â'r hawl i godi'r ffioedd hynny yn eu creu i asiantau gosod, landlordiaid, tenantiaid ac unrhyw drydydd parti sy'n ymwneud â'r sector rhentu preifat. Rwyf am annog pawb sy'n ymwneud â'r sector i gymryd rhan yn yr ymgynghoriad hwn a fydd yn help i benderfynu pa ffioedd a gaiff eu codi yn y dyfodol os o gwbl. Yn dilyn yr ymgynghoriad, byddaf yn ceisio gwneud newidiadau deddfwriaethol drwy Fil Ffioedd a Godir ar Denantiaid. Mae'r ymgynghoriad ar gael yn: ymgyngoriadau.llyw.cymru/ymgyngoriadau/ffioedd\-godir\-ar\-denantiaid\-yn\-y\-sector\-rhentu\-preifat bydd yn cau ar 27 Medi 2017\. Wrth i’r gwaith fynd rhagddo, mae Llywodraeth Cymru a minnau’n awyddus i ymgysylltu’n agored ac yn gynhwysfawr â rhanddeiliaid ac edrychaf ymlaen at drafod yn adeiladol gyda’r Cynulliad wrth i’r gwaith fynd yn ei flaen.

https://www.gov.wales/written-statement-consultation-fees-charged-tenants-private-rented-sector

In line with this government’s vision for an education accountability system that is fair, coherent, proportionate and transparent, I am today launching a formal consultation on new regulations related to the routine publication of teacher assessment and test data. As set out in our action plan ‘Education in Wales: Our National Mission’, we will publish a new over\-arching assessment and evaluation framework for the education system during autumn 2018, and this will be evaluated and tested in schools International evidence, and the message within Wales, is clear. We must ensure a coherent approach that avoids unintended consequences and contributes towards the raising of standards in every classroom and for all our learners. Ensuring coherence was a key finding in the Organisation for Economic Co\-operation and Development’s (OECD) rapid policy assessment “The Welsh Education Reform Journey”. One of the report’s recommendations was the need for Wales to move towards a new system of assessment, evaluation and accountability that aligns with the new 21st century curriculum. In July I made a statement outlining my intentions around assessment for learning where I highlighted that currently teacher assessments also form part of our accountability system and the lines between the two have too often been blurred, leading to unintended consequences in the classroom.   I announced that a consultation was to take place on the collection and use of teacher assessment and tests data including a proposal to cease the publication of teacher assessment and National Reading and Numeracy test data below the national level from 2018 onwards.Following on from Education in Wales: our national mission, I  can today confirm that we are  launching a formal consultation on new regulations in preparation to end the routine publication of teacher assessment and test data allowing more focus to be placed on schools’ self\-evaluations.  Schools, governing bodies and local authorities would continue to have access to their own data alongside national level data to evaluate how well their school(s) is performing and to inform their planning. The proposed amending Regulations remove statutory requirements currently placed on organisations, such as schools and governing bodies, to use teacher assessment and test data in their planning and reporting processes. As I have set out previously, assessment should be focused on the primary purpose of providing information that can guide decisions about how best to progress young people’s learning and to report to their parents and carers on that progress. When assessment is used for learning purposes, it means that teaching is always adaptive, specific to the learner and supports raising standards for all. The consultation, which can be accessed following the link below, seeks views from the public as to whether the proposed Regulations help progress our aims to refocus assessment on learning. The consultation will close on 30th January.  I encourage everyone involved in the sector to participate. https://consultations.gov.wales/consultations/education\-amendments\-relating\-teacher\-assessment\-information\-wales\-regulations\-2018

Yn unol â gweledigaeth y llywodraeth hon am system atebolrwydd deg, gydlynol, gymesur a thryloyw ym myd addysg, rwyf heddiw'n lansio ymgynghoriad ffurfiol ar reoliadau newydd mewn perthynas â chyhoeddi, fel mater o drefn, ddata asesiadau athrawon a phrofion. Fel y nodir yn ein cynllun gweithredu 'Addysg yng Nghymru: Cenhadaeth ein Cenedl', byddwn, yn ystod mis Hydref 2018, yn cyhoeddi fframwaith asesu a gwerthuso cyffredinol newydd ar gyfer y system addysg. Yna, caiff ei brofi a'i werthuso mewn ysgolion. Mae tystiolaeth ryngwladol, yn ogystal â'r neges yma yng Nghymru, yn glir. Rhaid sicrhau ymagwedd gydlynol sy'n osgoi canlyniadau nas bwriadwyd ac sy'n cyfrannu tuag at godi safonau ym mhob ystafell ddosbarth ac ar gyfer pob dysgwr. Adleisiwyd y safbwynt hwn yn asesiad polisi cyflym y Sefydliad ar gyfer Cydweithrediad a Datblygiad Economaidd (OECD), "The Welsh Education Reform Journey". Un o argymhellion yr adroddiad oedd bod angen i Gymru symud tuag at system asesu, gwerthuso ac atebolrwydd newydd sy'n cyd\-fynd â chwricwlwm yr 21ain ganrif. Ym mis Gorffennaf, gwnes i ddatganiad yn amlinellu fy mwriadau o ran asesu ar gyfer dysgu. Soniais fod asesiadau athrawon ar hyn o bryd hefyd yn rhan o'n system atebolrwydd, ac felly fod y llinellau rhwng y ddau wedi bod yn aneglur yn aml, gan arwain at ganlyniadau nas bwriadwyd yn yr ystafell ddosbarth.   Cyhoeddais y byddai ymgynghoriad yn cael ei gynnal ar gasglu a defnyddio data asesiadau athrawon a phrofion gan gynnwys cynnig i beidio â chyhoeddi data asesiadau athrawon a phrofion Darllen a Rhifedd Cenedlaethol sy’n is na’r lefel genedlaethol o 2018 ymlaen. Felly, gan ddilyn ymlaen o Addysg yng Nghymru: Cenhadaeth ein Cenedl, gallaf gadarnhau heddiw ein bod yn lansio ymgynghoriad ffurfiol ar reoliadau newydd wrth baratoi i roi’r gorau i gyhoeddi data asesiadau athrawon a phrofion fel mater o drefn, gan ganiatáu i fwy o sylw gael ei roi i hunanwerthusiadau ysgolion.  Bydd ysgolion, cyrff llywodraethu ac awdurdodau lleol yn parhau i gael mynediad at eu data eu hunain, ynghyd â data ar lefel genedlaethol, i werthuso pa mor dda y mae ysgol(ion) yn perfformio ac fel sail i'w cynlluniau. Mae'r Rheoliadau diwygio arfaethedig yn tynnu'r gofynion statudol sydd ar sefydliadau ar hyn o bryd, megis ysgolion a chyrff llywodraethu, i ddefnyddio data asesiadau athrawon a phrofion yn eu prosesau cynllunio ac adrodd. Fel rwyf eisoes wedi nodi, dylai asesu ganolbwyntio ar y prif ddiben, sef darparu gwybodaeth i lywio penderfyniadau am sut orau i wneud cynnydd o ran dysgu pobl ifanc, ac adrodd ar y cynnydd hwnnw i'w rhieni a'u gofalwyr. Mae defnyddio asesu at ddibenion dysgu yn golygu bod dysgu'n addasol bob amser, a hefyd ei fod yn benodol i'r dysgwr ac yn cefnogi'r gwaith o gynyddu safonau i bawb. Mae'r ymgynghoriad, sydd ar gael drwy'r ddolen isod, yn gofyn am farn y cyhoedd i weld a yw'r Rheoliadau arfaethedig yn helpu i wneud cynnydd o ran ein hamcanion ac yn helpu i ailffocysu asesu ar ddysgu. Bydd yr ymgynghoriad yn cau ar 30 Ionawr. Anogaf bawb yn y sector i gyfrannu ato. https://ymgyngoriadau.llyw.cymru/ymgyngoriadau/rheoliadau\-addysg\-diwygiadaun\-ymwneud\-gwybodaeth\-asesiadau\-athrawon\-cymru\-2018

https://www.gov.wales/written-statement-consultation-teacher-assessment-information

From April 2018, it will become the responsibility of the Welsh Revenue Authority (WRA) to collect and manage landfill disposals tax and land transaction tax, replacing UK landfill tax and stamp duty land tax, which are currently collected by HMRC. The Tax Collection and Management (Wales) Act 2016 provides the framework in which the WRA can collect these taxes. I am pleased to publish today a consultation on Welsh Revenue Authority access to criminal powers to tackle devolved tax crime. HMRC currently use criminal powers in Wales to tackle and deter tax crime in relation to the equivalent taxes (landfill tax and stamp duty land tax) and have a clearly defined set of safeguards to ensure that these powers are used proportionately and appropriately. I believe the WRA should be no different in this regard. The proposals in the consultation nevertheless recognise that the WRA will not have the range of tax responsibilities discharged by HMRC. The consultation therefore carefully calibrates the proposed powers for the WRA. The devolution of taxes brings with it new duties, one of which is to protect the interests of law abiding citizens by tackling those who would seek to evade their responsibilities. I look forward to your contributions on this important issue. https://consultations.gov.wales/consultations/welsh\-revenue\-authority\-powers\-tackle\-tax\-crime      

O Ebrill 2018 ymlaen, Awdurdod Cyllid Cymru (ACC) fydd yn gyfrifol am gasglu a rheoli'r dreth gwarediadau tirlenwi a’r dreth trafodiadau tir, gan ddisodli treth dirlenwi a threth dir y dreth stamp y DU, a gesglir ar hyn o bryd gan Gyllid a Thollau EM. Mae Deddf Casglu a Rheoli Trethu (Cymru) 2016 yn darparu fframwaith i ACC ar gyfer casglu’r trethi hyn. Rwy’n falch i gyhoeddi heddiw ymgynghoriad ar fynediad Awdurdod Cyllid Cymru at bwerau troseddol i fynd i’r afael â throseddau’n ymwneud â threthi datganoledig Ar hyn o bryd, mae Cyllid a Thollau EM yn defnyddio pwerau troseddol yng Nghymru i rwystro a mynd i’r afael â throseddau treth mewn perthynas â’r trethi sy'n cyfateb, (treth dirlenwi a threth dir y dreth stamp) ac mae ganddynt fesurau diogelu sydd wedi’u diffinio'n glir er mwyn sicrhau bod y pwerau hyn yn cael eu defnyddio yn gymesur ac yn briodol. Rwyf o’r farn na ddylai ACC fod yn wahanol yn y cyswllt hwn. Fodd bynnag, mae’r cynigion yn yr ymgynghoriad yn cydnabod na fydd gan ACC yr un ystod o gyfrifoldebau o ran trethi â'r rhai a gyflawnir gan Gyllid a Thollau EM. Felly, mae’r ymgynghoriad yn graddnodi'r pwerau arfaethedig i ACC yn ofalus. Mae datganoli trethi yn creu dyletswyddau newydd, a bydd un ohonynt yn diogelu buddiannau dinasyddion sy’n parchu’r gyfraith drwy fynd i’r afael â’r rhai a fyddai’n ceisio efadu eu dyletswyddau. Edrychaf ymlaen at eich cyfraniadau ynghylch y mater pwysig hwn. https://ymgyngoriadau.llyw.cymru/ymgyngoriadau/pwerau\-awdurdod\-cyllid\-cymru\-er\-mwyn\-mynd\-ir\-afael\-throseddau\-trethi

https://www.gov.wales/written-statement-consultation-welsh-revenue-authority-access-criminal-powers-tackle-devolved-tax

In line with “Taking Wales Forward”, which sets out how this Government will deliver more and better jobs through a stronger, fairer economy, improve and reform our public services, and build a united, connected and sustainable Wales, I have today launched a 12 week public consultation on the operation and effectiveness of the Agricultural Sector (Wales) Act 2014 (the Act). The consultation considers the impact the Act has had on Wales’ agricultural sector during the three years since it received Royal Assent.   The consultation sets out how the Welsh Ministers have discharged the statutory duties imposed on them by the Act  as well as the steps that have been taken to date by the Agricultural Advisory Panel for Wales, established pursuant to the Act.  The consultation asks for views on the following aspects in particular:   • The Agricultural Advisory Panel for Wales –  The Panel’s remit is to promote careers in agriculture and prepare and draft agricultural wages orders, which set the terms and conditions for persons employed in agriculture in Wales, and provide advice to the Welsh Ministers if requested to do so.   • The introduction of Agricultural Wages Orders \- part of the Panel’s remit is to consider the pay and conditions of employment for workers in the agricultural sector in Wales and to prepare wages orders in draft before submitting them to the Welsh Ministers for approval.   • The work of the Skills Development and Training Sub\-committee – The Panel’s subcommittee is instrumental in supporting the professionalization of the industry and achieving the wider objective of developing a prosperous, resilient and sustainable agricultural sector in Wales. The existence of a well\-trained and appropriately remunerated workforce is the basis for meeting this vision shared by the Welsh Government and the industry.   Section 14 of the Act contains a “Sunset Clause”, the effect of which would be that the Act will cease to have effect a year after the review period ends unless Welsh Ministers introduce legislation preserving the Act.  The Consultation therefore also  asks for views on the continuation of the Act beyond 30 July 2018\.   The views  of a wide range of people are being sought through this important consultation. When the responses and views have been received and fully considered, the report on the operation and effect of the Act will be produced and laid before the National Assembly for Wales.   The provisions in the Act importantly contribute to achieving improved professionalism in the agriculture sector through appropriate skills development, and to the longer term sustainability of the agricultural sector by setting fair minimum wage rates for agricultural workers. The Act also supports the sustainable development of the sector by safeguarding and supporting household incomes and encouraging skills and career development, which help to ensure thriving communities across Wales. https://consultations.gov.wales/consultations/review\-agricultural\-sector\-wales\-act\-2014  

Yn unol â "Symud Cymru Ymlaen”, sy'n nodi sut y bydd y Llywodraeth hon yn sicrhau mwy  o swyddi a gwell swyddi drwy ddatblygu economi gryfach a thecach, sut y bydd yn gwella ac yn diwygio ein gwasanaethau cyhoeddus, ac yn creu Cymru unedig, gysylltiedig a chynaliadwy, rwyf heddiw wedi lansio ymgynghoriad cyhoeddus 12 wythnos ar weithrediad ac effeithiolrwydd Deddf Sector Amaethyddol (Cymru) 2014 (y Ddeddf). Mae'r ymgynghoriad yn ystyried yr effaith a gafodd y Ddeddf ar y sector amaethyddol yng Nghymru yn ystod y tair blynedd ers iddi gael Cydsyniad Brenhinol. Mae'r ymgynghoriad yn nodi sut mae Gweinidogion Cymru wedi cyflawni'r dyletswyddau statudol a osodwyd arnynt gan y Ddeddf, yn ogystal â’r  camau a gymerwyd hyd yma gan y Panel Cynghori Amaethyddol ar gyfer Cymru, a sefydlwyd yn unol â’r Ddeddf. Mae'r ymgynghoriad yn gofyn am sylwadau ar yr agweddau canlynol yn benodol: • Panel Cynghori ar Amaethyddiaeth Cymru ‒. Cylch gwaith y Panel yw hyrwyddo gyrfaoedd mewn amaethyddiaeth a pharatoi a drafftio gorchmynion cyflogau amaethyddol, sy'n gosod y telerau a’r amodau ar gyfer pobl a gyflogir ym maes amaethyddiaeth yng Nghymru, a chynnig cyngor i Weinidogion Cymru os gofynnir iddynt wneud hynny. • Cyflwyno Gorchmynion Cyflogau Amaethyddol ‒ rhan arall o gylch gwaith y Panel yw  ystyried cyflogau ac amodau gwaith gweithwyr yn y sector amaethyddol yng Nghymru a pharatoi gorchmynion cyflogau drafft cyn iddynt gael eu cyflwyno i’w cymeradwyo gan Weinidogion Cymru. • Gwaith yr is\-bwyllgor Datblygu Sgiliau a Hyfforddiant \- Mae  is\-bwyllgor y Panel yn allweddol o ran cefnogi proffesiynoldeb y diwydiant a chyflawni'r nod ehangach o ddatblygu sector amaethyddol ffyniannus, gwydn a chynaliadwy yng Nghymru. Mae bodolaeth gweithlu sydd wedi'i hyfforddi'n dda ac yn cael tal briodol yn sail ar gyfer cyfarfod y weledigaeth a  rannir gan y diwydiant a Llywodraeth Cymru. Mae adran 14 o’r Ddeddf yn cynnwys "Cymal Machlud", a fyddai, o’i weithredu, yn golygu y byddai effaith y Ddeddf yn dod i ben flwyddyn ar ôl i’r cyfnod adolygu ddod i ben oni bai bod Gweinidogion Cymru yn cyflwyno deddfwriaeth i gadw’r Ddeddf. Mae'r ymgynghoriad hefyd felly yn gofyn am farn ar barhad y Ddeddf  y tu hwnt i 30 Gorffennaf 2018\. Rydym yn ceisio barn a chyfraniadau gan amrywiaeth eang o bobl. Pan fydd yr ymatebion a’r sylwadau wedi dod i law ac wedi cael eu hystyried, bydd adroddiad ar weithrediad ac effaith y Ddeddf yn ystod y cyfnod adolygu yn cael ei ysgrifennu a'i osod gerbron Cynulliad Cenedlaethol Cymru. Mae’r  darpariaethau’r  Ddeddf yn cyfrannu at sicrhau gwell proffesiynoldeb yn y sector drwy ddatblygu sgiliau priodol, ac at  gynaliadwyedd y sector amaethyddol yn y tymor hir drwy osod cyfraddau isafswm cyflog teg ar gyfer gweithwyr amaethyddol. Mae'r Ddeddf hefyd yn cefnogi datblygiad cynaliadwy'r sector drwy ddiogelu a chefnogi  incwm aelwydydd ac annog pobl i ddatblygu sgiliau a’u gyrfaoedd, sy’n helpu i sicrhau cymunedau ffyniannus ledled Cymru. https://ymgyngoriadau.llyw.cymru/ymgyngoriadau/adolygiad\-o\-ddeddf\-sector\-amaethyddol\-cymru\-2014  

https://www.gov.wales/written-statement-consultation-operation-and-effectiveness-agricultural-sector-wales-act-2014

On 23 May 2017, the Cabinet Secretary for Economy and Infrastructure made an Oral Statement in the Siambr on: Consultation on the proposed reforms of Taxi and Private Hire Vehicle Licensing (external link).

Ar 23 Mai 2017, gwnaeth y Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Economi a'r Seilwaith Ddatganiad Llafar yn y Siambr ar: Ymgynghoriad ar y diwygiadau arfaethedig i Drwyddedu Tacsis a Cherbydau Hurio Preifat (dolen allanol).

https://www.gov.wales/oral-statement-consultation-proposed-reforms-taxi-and-private-hire-vehicle-licensing

Further to my announcement in March, I have, today, started a formal consultation with park home owners and operators and interested parties about whether the maximum commission rate of 10%,  currently chargeable on the sale of every park home should be retained, changed, or abolished. As many of you know, there are strongly held, but conflicting views amongst park owners and residents on this issue.  Consequently, as the review I commissioned last year into the economics of the park homes sector did not provide sufficient evidence to determine the future of the commission rate, I wanted to provide a further opportunity for those affected to have their say.   I would encourage everyone with an interest in this issue to make their views known and to provide robust evidence to support their views.  In particular, park owners should provide access to detailed financial information if they wish to justify maintaining the current position.   The consultation is available at: https://consultations.gov.wales/consultations/park\-homes\-commission\-rate, and will close on 17 August 2017\.

Yn dilyn fy nghyhoeddiad ym mis Mawrth, rwyf wedi dechrau ymgynghoriad heddiw gyda pherchnogion a gweithredwyr cartrefi mewn parciau a phartïon â diddordeb ar p’un a ddylid cadw uchafswm cyfradd y comisiwn y ceir ei godi ar hyn o bryd wrth werthu cartrefi mewn parciau ar ei lefel gyfredol, sef 10%, neu a ddylid ei newid neu ei ddiddymu. Bydd llawer ohonoch yn ymwybodol bod barn gref a gwahanol ar y mater ymhlith perchenogion parciau a phreswylwyr. Felly, gan nad oedd yr adolygiad a gomisiynwyd y llynedd o economeg y sector cartrefi mewn parciau wedi darparu tystiolaeth ddigonol i benderfynu ar ddyfodol cyfradd y comisiwn, roeddwn am roi cyfle pellach i’r rheini y mae’r mater yn effeithio arnynt i ddweud eu dweud. Byddwn yn annog pawb sydd â diddordeb yn y mater hwn i fynegi eu barn ac i ddarparu tystiolaeth gadarn. Yn benodol, dylai perchenogion parciau roi mynediad at wybodaeth ariannol fanwl os ydynt am gyfiawnhau cadw’r trefniant presennol. Mae’r ymgynghoriad ar gael yma: https://ymgyngoriadau.llyw.cymru/ymgyngoriadau/cyfradd\-y\-comisiwn\-ar\-gartrefi\-mewn\-parciau. Daw i ben ar 17 Awst 2017\.

https://www.gov.wales/written-statement-consultation-park-homes-commission-rate

I have previously announced my intention to introduce a permanent small business rates relief scheme from 1 April 2018\.  This will provide certainty and security for small businesses, delivering a tax cut to help them drive long term economic growth for Wales.  Today I am pleased to publish a consultation on proposals for the new scheme.   In 2017\-18, we are providing more than £110 million of rates relief for small businesses.  Our permanent scheme will maintain this level of Welsh Government investment.  In line with our tax principles, the new scheme will target the support more effectively towards those businesses that need it most, support jobs and growth and deliver wider benefits for our local communities.   The consultation seeks views on redirecting relief from certain businesses, such as national chains, which occupy multiple small premises across Wales, to support businesses which would benefit more.  This would release funding which can be reinvested in making the relief more generous for small businesses including local shops, cafes and restaurants which might only operate from one or two premises. The consultation also considers how the permanent scheme could be used to support wider Welsh Government objectives, with the option of providing additional relief to certain industries or sectors, such as childcare, should there be a robust evidence base to do so.  The consultation also sets out a series of longer term possibilities for further alignment between the considerable investment in small business rate relief and wider Welsh Government objectives. Non\-domestic rates raise more than £1 billion each year in Wales.  All the funding is redistributed to help fund vital local services in Wales, on which businesses themselves rely.  While I understand the financial pressures on small businesses and other taxpayers, our collective contributions provide the platform from which communities and businesses can succeed. In June, the Welsh Government published its Tax Policy Framework and work\-plan for the year ahead.  The framework sets out our intention to take a progressive, fair and, above all, transparent approach towards taxation in Wales.  Delivering a permanent scheme for small businesses is a key deliverable within that work\-plan.  It also forms part of our wider reform of the local government finance system to ensure the funding arrangements that underpin local services remain fit for purpose.  I am considering a range of short, medium and long term financial reforms to meet our Taking Wales Forward commitments and to support our plan for resilient and renewed local government, better equipped to face future challenges.  I made a statement outlining this approach in January and I will update Members further in the autumn.   Today marks the start of an extensive consultation with ratepayers, business representatives, other taxpayers and local authorities. We are very keen to hear their views and to work with them constructively.  This provides an opportunity to consider how we can make our small business rates relief fit for the future and reflective of the tax\-base and nature of small businesses in Wales.  I look forward to seeing all contributions on this important matter. **https://consultations.gov.wales/consultations/delivering\-tax\-cut\-small\-businesses\-new\-small\-business\-rates\-relief\-scheme\-wales**

Rwyf eisoes wedi cyhoeddi fy mwriad i gyflwyno cynllun rhyddhad ardrethi parhaol i fusnesau bach o 1 Ebrill 2018\. Bydd hyn yn rhoi sicrwydd i fusnesau bach gan ddarparu toriad treth i'w helpu i ysgogi twf economaidd hirdymor i Gymru. Heddiw, mae'n bleser gennyf gyhoeddi ymgynghoriad ar gynigion i'r cynllun newydd.  Yn 2017\-18, rydym yn darparu dros £110 miliwn o ryddhad ardrethi i fusnesau bach. Bydd ein cynllun parhaol yn cynnal y lefel hon o fuddsoddiad gan Lywodraeth Cymru. Yn unol â'n hegwyddorion treth, bydd y cynllun newydd yn targedu'r cymorth yn fwy effeithiol tuag at y busnesau hynny sydd ei angen fwyaf, yn cefnogi swyddi a thwf ac yn cyflawni manteision ehangach i'n cymunedau lleol.  Mae'r ymgynghoriad yn ceisio barn am ailgyfeirio rhyddhad o fusnesau penodol, megis cadwyni cenedlaethol sy'n meddiannu sawl eiddo bach ledled Cymru, i gefnogi busnesau a fyddai'n elwa mwy ar hyn. Byddai hyn yn rhyddhau cyllid y byddai modd ei ailfuddsoddi gan wneud y rhyddhad yn fwy hael i fusnesau bach yn cynnwys siopau lleol, caffis a bwytai sydd o bosibl yn gweithredu o un neu ddau safle yn unig.  Mae'r ymgynghoriad hefyd yn ystyried sut y gellid defnyddio'r cynllun parhaol i gefnogi amcanion ehangach Llywodraeth Cymru, gyda'r opsiwn i ddarparu rhyddhad ychwanegol i ddiwydiannau neu sectorau penodol, megis gofal plant, lle dylai fod mae sail dystiolaeth gadarn i wneud hynny. Mae’r ymgynghoriad hefyd yn cyflwyno cyfres o bosibiliadau hirdymor ar gyfer aliniad pellach rhwng y buddsoddiad sylweddol mewn rhyddhad ardrethi i fusnesau bach ac amcanion ehangach Llywodraeth Cymru. Mae ardrethi annomestig yn codi dros £1 biliwn y flwyddyn yng Nghymru. Caiff yr holl gyllid ei ailddosbarthu i helpu i ariannu gwasanaethau lleol hanfodol yng Nghymru, y mae busnesau eu hunain yn dibynnu. Rwy'n deall y pwysau ariannol sydd ar fusnesau bach a threthdalwyr eraill, ein cyfraniadau cyfunol yn darparu llwyfan lle gall cymunedau a busnesau lwyddo. Ym mis Mehefin, cyhoeddodd Llywodraeth Cymru ei Fframwaith Polisi Trethi a'i chynllun gwaith ar gyfer y flwyddyn sydd i ddod. Mae'r fframwaith yn amlinellu ein bwriad i fynd ati mewn ffordd flaengar, teg ac yn anad dim, mewn ffordd dryloyw er mwyn mynd i'r afael â threthi yng Nghymru. Mae darparu cynllun parhaol ar gyfer busnesau bach yn un o'r canlyniadau allweddol fydd yn cael ei gyflawni yn y cynllun gwaith hwnnw. Mae hefyd yn ffurfio rhan o'n gwaith ehangach o ddiwygio system gyllido llywodraeth leol i sicrhau bod y trefniadau cyllido sy'n sylfaen i wasanaethau lleol yn parhau'n addas i'r diben. Rwy'n ystyried ystod o ddiwygiadau ariannol ar gyfer y tymor byr, y tymor canolig a'r hirdymor i ddiwallu ein hymrwymiadau yn Symud Cymru Ymlaen ac i gefnogi ein cynllun am lywodraeth leol gadarn a newydd sy'n fwy parod i wynebu heriau'r dyfodol. Gwneuthum ddatganiad yn amlinellu'r dull hwn ym mis Ionawr a byddaf yn diweddaru’r Aelodau ymhellach yn yr hydref.  Mae heddiw'n nodi dechrau cyfnod ymgynghori helaeth â’r rheini sy’n talu ardrethi, cynrychiolwyr busnesau, trethdalwyr eraill ac awdurdodau lleol. Rydym yn awyddus iawn i glywed eu barn ac i weithio'n adeiladol gyda nhw. Mae hyn yn rhoi cyfle i ystyried sut y gallwn sicrhau bod ein rhyddhad ardrethi i fusnesau bach yn addas i'r dyfodol a'i fod yn ystyried sylfaen drethu a natur busnesau bach yng Nghymru. Edrychaf ymlaen at weld yr holl gyfraniadau ar y mater pwysig hwn.  https://ymgyngoriadau.llyw.cymru/ymgyngoriadau/sicrhau\-toriad\-treth\-i\-fusnesau\-bach\-cynllun\-rhyddhad\-ardrethi\-newydd\-ar\-gyfer

https://www.gov.wales/written-statement-delivering-tax-cut-small-businesses-consulting-new-permanent-small-business-rates

As 2017 comes to a close, we can reflect on the progress we have made in Wales in meeting our commitment to tackling climate change. Firstly, I accepted the UK Committee on Climate Change advice on how we will account for emissions in Wales, where we have agreed to count for all emissions in Wales.  I have asked for further advice around our pathways relating to setting our interim targets and first two carbon budgets. I look forward to receiving this advice on 19 December. I will evaluate its advice, along with wider evidence and will be discussing this with my Cabinet colleagues.  I will provide a further update on our decision around this key area in the summer of 2018\. Alongside the implementation of the legislative framework, it was crucial we needed to take action now. Over the last 12 months, I have set out my ambition to achieve a carbon neutral Public Sector by 2030 and launched a Call for Evidence asking stakeholders to share their views.  The responses have now been published and I am holding an event next year with senior leaders of the public sector and will provide a further update on next steps in Spring 2018\. I also announced ambitious new targets for renewable energy production with 70% of Wales’ electricity consumption to be generated from renewable sources by 2030, 1GW of renewable electricity capacity to be locally owned by 2030, and for new developments to have an element of local ownership. The call for evidence on local ownership will be issued shortly. I will be making a statement early next year updating progress from my statement last December and outlining next steps in delivering our energy ambitions. These will be crucial in identifying further measures for Wales in tackling emissions from the power and built environment sectors. As part of this work, I aim to strengthen planning policy in relation to the extraction of fossil fuels and will be consulting on changes to Planning Policy Wales early next year.   Action is also being accelerated across Government with the help of the Ministerial Task and Finish Group I have set up. We have already looked at the challenges and opportunities around retrofitting, electric vehicles and aligning carbon and financial budgets. This has enabled early action to be taken in a number of areas. We have been working across Government to develop the Economic Action Plan placing decarbonisation as a central pillar for future prosperity. This will help to send the right signals to ensure Wales positions itself to receive the maximum economic, environmental, social and cultural benefits that decarbonisation can offer.   Wales was once again represented at COP23 in Bonn this year as part of the UK Delegation. With the international context for climate change action now clear with a roadmap in place for global decarbonisation, it is crucial we continue to work with our international partners to learn lessons and share best practice with networks such as nrg4SD and The Climate Group. I was proud to hear about the growing success of the Under 2 MOU, which is a commitment of States and Regions to at least 80% emissions reductions. The network now covers 43 countries, spanning six continents and collectively represents more than US $30 trillion in GDP, equivalent to almost 40% of the global economy showing Wales, along with others, can make a real difference. Wales also spoke as part of an Energy Transition Platform event with others industrialized states and regions such as North Rhine Westphalia, to share transition experiences and successful initiatives, supporting them to overcome barriers and enabling the transfer and adoption of innovative clean energy policies. This year the Welsh Government, along with the Size of Wales and Centre for Alternative Technology, held an event showcasing our existing Wales for Africa Programme, focussing on our award winning Size of Wales project. The 10 Million Trees project helps to alleviate poverty, climate change adaption and climate mitigation. Six million trees have now been planted and at least 500,000 people’s livelihoods have been improved thanks to the programme. Although Wales is only a small country, we have had a longstanding commitment around our international action. The contribution we made last year to The Climate Group’s Future Fund, has helped the Governments of Yucatán, Mexico and West Bengal, India to drive further action on climate change.  Also these funds enabled São Paulo, Western Cape, Gujarat, West Bengal and Yucatán to attend the Climate Groups General Assembly and share learning and knowledge with others. The impacts of climate change hit those who are most vulnerable and ,therefore, it is crucial to have emerging economies at these important international events to share their experience and to link up with others to share learning. As a result, Wales has once again contributed $20,000 to the Future Fund and I look forward to hearing further updates next year. The actions that will sit within our Low Carbon Delivery Plan in 2019 will touch on all the people of Wales. I understand many people do not discuss climate change on a day to day basis, although many of us behave in ways which reduce climate impacts, whether it’s the way we dispose of waste or travel to work, use our land or heat our homes. We all have a part to play and I will be launching a consultation seeking views next summer on how Wales collectively can meet its climate goals.   I look forward to 2018, which will be another significant year where we accelerate action and move another step closer towards a new low carbon future and contributing to our strategy Prosperity for All. http://gov.wales/topics/environmentcountryside/climatechange/public\-sector\-decarbonisation/?lang\=en   http://gov.wales/topics/businessandeconomy/welsh\-economy/economic\-action\-plan/?lang\=en  

Wrth i 2017 dynnu i'w therfyn, gallwn bwyso a mesur yr hyn sydd wedi'i wneud yng Nghymru o ran ein hymrwymiad i fynd i'r afael â'r newid yn yr hinsawdd. Yn gyntaf, derbyniais gyngor gan Bwyllgor y DU ar y Newid yn yr Hinsawdd ynghylch sut i gyfri'r allyriadau yng Nghymru a ninnau wedi cytuno i gyfrif holl allyriadau Cymru. Rwyf wedi gofyn am ragor o gyngor ynghylch sut i bennu'n targedau interim a'r ddwy gyllideb garbon gyntaf. Rwy'n disgwyl ymlaen at ei glywed ar 19 Rhagfyr. Byddaf yn cloriannu'r cyngor ynghyd â'r dystiolaeth ehangach ac yn trafod hyn â chydaelodau'r Cabinet. Cewch ragor o wybodaeth am ein penderfyniad yn y maes allweddol hwn yn haf 2018\.  Law yn llaw â rhoi'r fframwaith deddfwriaethol ar waith, roedd yn hanfodol inni weithredu nawr.  Dros y 12 mis diwethaf, rwyf wedi esbonio fy uchelgais i weld Sector Cyhoeddus carbon niwtral erbyn 2030 a lansio'r Cais am Dystiolaeth i randdeiliaid rannu eu barn. Mae'r ymatebion bellach wedi'u cyhoeddi ac rwy'n cynnal digwyddiad flwyddyn nesaf gydag arweinwyr y sector cyhoeddus.  Cewch wybodaeth am y camau nesaf yng Ngwanwyn 2018\. Cyhoeddais hefyd dargedau newydd uchelgeisiol ym maes cynhyrchu ynni adnewyddadwy gyda'r nod bod 70% o'r trydan a losgir yng Nghymru yn dod o ffynonellau adnewyddadwy erbyn 2030 a bod elfen o berchenogaeth leol mewn datblygiadau newydd. Byddaf yn gwneud Cais am Dystiolaeth ynghylch perchenogaeth leol cyn hir. Byddaf yn gwneud datganiad ddechrau blwyddyn nesaf am y gwaith sydd wedi'i wneud ers fy natganiad fis Rhagfyr diwethaf ac yn esbonio'r camau nesaf ar gyfer gwireddu'n huchelgais ar gyfer ynni. Bydd hyn yn hanfodol er mwyn nodi mesurau pellach yng Nghymru ar gyfer taclo allyriadau o'r sectorau pŵer ac amgylchedd adeiledig. Fel rhan o'r gwaith hwn, fy mwriad yw cryfhau'r polisi cynllunio mewn cysylltiad â chodi tanwyddau ffosil a byddaf yn ymgynghori ar newidiadau i Bolisi Cynllunio Cymru yn gynnar flwyddyn nesaf. Mae Grŵp Gorchwyl a Gorffen y Gweinidogion a sefydlais yn helpu i brysuro'r gwaith hwn ym mhob rhan o'r Llywodraeth. Rydym eisoes wedi edrych ar yr heriau a'r cyfleoedd y mae retroffitio, cerbydau trydan ac alinio cyllidebau carbon ac ariannol yn eu cynnig. O ganlyniad, rydym wedi gallu cymryd camau buan mewn sawl maes. Rydym wedi bod yn gweithio ar draws y Llywodraeth i ddatblygu'r Cynllun Gweithredu Economaidd gan wneud datgarboneiddio yn amod i'n ffyniant yn y dyfodol. Bydd hyn yn help i anfon y signalau cywir i sicrhau bod Cymru'n rhoi ei hunan yn y lle gorau i gael y buddiannau economaidd, amgylcheddol, cymdeithasol a diwylliannol mwyaf y gall datgarboneiddio eu cynnig. Cafodd Cymru ei chynrychioli yn COP23 yn Bonn eleni eto fel rhan o Ddirprwyaeth y DU. Â'r cyd\-destun ar gyfer gweithredu rhyngwladol i arafu'r newid yn yr hinsawdd bellach yn glir a'r map ffordd  ar gyfer datgarboneiddio ar lefel fyd\-eang wedi'i baratoi, mae'n hanfodol ein bod yn dal i weithio gyda'n partneriaid rhyngwladol i ddysgu gwersi a rhannu arferion gorau â rhwydweithiau fel nrg4SD a Grŵp yr Hinsawdd. Roeddwn yn falch o glywed am lwyddiant cynyddol y Memorandwm Cyd\-ddealltwriaeth Dan 2 sy'n ymrwymiad gan Daleithiau a Rhanbarthol i sicrhau gostyngiad o 80% o leiaf yn eu hallyriadau. Mae'r rhwydwaith yn cwmpasu 43 o wledydd ar chwe chyfandir, gyda GDP rhyngddynt o US $30 triliwn, sy'n cyfateb i bron 40% o economi'r byd. Mae hyn yn dangos y gall Cymru law yn llaw ag eraill newid y byd. Siaradodd Cymru fel rhan hefyd o sesiwn Platfform Pontio Ynni gyda thaleithiau a rhanbarthau diwydiannol eraill fel Nordrhein\-Westfalen i rannu’u profiad o'r broses pontio a mentrau llwyddiannus; eu helpu i lorio rhwystrau a'u galluogi i drosglwyddo a mabwysiadu polisïau ynni glân blaengar. Eleni, cynhaliodd Llywodraeth Cymru ynghyd â Maint Cymru a Chanolfan y Dechnoleg Amgen ddigwyddiad i arddangos ein Rhaglen Cymru dros Affrica, gan ganolbwyntio ar brosiect arobryn Maint Cymru. Mae'r prosiect 10 miliwn o Goed yn helpu i leihau tlodi ac  addasu i hinsawdd sy'n newid a lleddfu ei effeithiau. Mae chwe miliwn o goed eisoes wedi'u plannu ac mae bywoliaeth o leiaf 500,000 o bobl wedi gwella diolch i'r rhaglen. Er mai gwlad fach yw Cymru, mae ein hymrwymiad i weithredu rhyngwladol yn un hir. Mae ein cyfraniad llynedd i Gronfa'r Dyfodol Grŵp yr Hinsawdd wedi helpu Llywodraethau Yucatán, Mecsico a Gorllewin Bengal yn India i wneud mwy i leddfu effeithiau hinsawdd sy'n newid. Hefyd, defnyddiwyd yr arian i São Paulo, y Western Cape, Gujarat, Gorllewin Bengal a Yucatán fynd i Gynulliad Cyffredinol Grŵp yr Hinsawdd a rhannu gwersi a gwybodaeth ag eraill. Mae effeithiau hinsawdd sy'n newid  yn taro'r mwyaf bregus gyntaf, felly mae'n hanfodol sicrhau bod yr economïau twf yn bresennol yn y digwyddiadau rhyngwladol pwysig hyn i rannu'u profiadau a chreu cysylltiadau ag eraill i rannu gwersi. O ganlyniad, mae Cymru wedi cyfrannu $20,000 i Gronfa'r Dyfodol ac rwy'n disgwyl ymlaen at glywed mwy amdani flwyddyn nesaf. Mae'r gweithgareddau sydd yn yr arfaeth fel rhan o'r Cynllun Cyflawni Carbon Isel yn 2019 yn cyffwrdd â holl bobl Cymru. Rwy'n deall nad yw pobl yn trafod y newid yn yr hinsawdd bob dydd, er bod llawer ohonom yn ymddwyn mewn ffordd sy'n lleihau'n heffaith ar yr hinsawdd, boed hynny trwy ailgylchu neu'r ffordd yr rydym yn teithio i'r gwaith neu'n cynhesu'n cartrefi. Mae gan bob un ei ran a byddaf yn lansio ymgynghoriad haf nesaf i holi'ch barn sut y gallai Cymru gyda'i gilydd gyflawni’i hamcanion o ran yr hinsawdd. Gan edrych ymlaen at 2018 a fydd yn flwyddyn bwysig arall pan fyddwn yn prysuro'n camau i symud yn nes eto tuag at ddyfodol newydd carbon isel a chyfrannu at ein strategaeth Ffyniant i Bawb. http://gov.wales/topics/environmentcountryside/climatechange/public\-sector\-decarbonisation/?lang\=en   http://gov.wales/topics/businessandeconomy/welsh\-economy/economic\-action\-plan/?skip\=1\&lang\=cy  

https://www.gov.wales/written-statement-decarbonisation-programme-and-unfccc-conference-parties-cop23-bonn

I have previously committed to keeping Members updated on the programme of work that is being taken forward in respect of the Blue Badge Scheme, following the Blue Badge Ministerial Task and Finish Group’s recommendations which were published in December 2015\.   While local authorities are responsible for administering the scheme in Wales, the Task and Finish group identified inconsistencies in the approach to administering the scheme, the approach to assessment and to enforcement. The differences they observed effectively meant that the 22 authorities were delivering the scheme in different ways resulting in a “postcode lottery”. This is in nobody’s interest. You will be aware from previous updates, many of the Taskforce’s recommendations have been delivered, we have introduced including the extension of eligibility to those who have a temporary impairment to their mobility which lasts for at least a year, making it easier for them to access services and facilities, support their recovery, and continue to live independently during this period. In addition to extending the eligibility criteria to include people with cognitive impairments Wales is now leading the way, and our approach is under active consideration by the other administrations of the UK. My officials have been working closely with local government officers to seek to, finding ways to support local authority staff in their duties and deliver a fair, robust scheme which sees timely decisions on blue badge applications and delivers both consistency and continuity of delivery. Together they have conducted a periodic review of cases across Wales which has demonstrated that whilst the toolkit worked well in the majority of cases there was room for improvement.  As a result of this work, the verification toolkit that we have produced to assist local authorities in their decision making has been improved. This ensures that applicants who have chosen not to accept benefits or social services support which would otherwise see them “passported” to receiving a blue badge are not placed at a disadvantage when applying for a badge under the scheme. I have been clear that using GPs to assess applicants for a Blue Badge is inappropriate. GPs are expert clinicians who advise on diagnosis and treatment. They are generally not experts in the impact a condition has on someone’s mobility, which is the basis for awarding a Blue Badge, and it is a poor use of GPs’ considerable skills and expertise to ask them to act in this way. With the support of the British Medical Association and the Royal College of General Practitioners, we have therefore changed the toolkit to remove GPs from the assessment process. This will reduce the burden on the GPs, allowing them to focus on patient care. This will also remove the necessity for applicants who are not “passported” to receiving a blue badge to spend money and time in sourcing a GP report, which was a feature of the previous scheme. This is a key measure that makes the system fairer to all applicants The toolkit has been piloted and tested with local authorities to ensure that it is robust, workable and practical with a lower threshold for referring cases to the Independent Advisory Service (IAS) for independent assessment by qualified occupational therapists, funded by the Welsh Government and available to local authorities free of charge. This means that reliance on GPs is reducing, people are receiving a better, more consistent service and the more robust arrangements have saved an estimated £600,000 annually to the public purse. My officials have also worked closely with local authorities to enable local authorities to improve the customer journey, save money, time and make better decisions through the Blue Badge Improvement Service. This will deliver a more customer focused service, ensuring for instance that the renewal processes are proportionate and do not require a full reassessment where an applicant has had a robust assessment. To date the work programme has focussed on delivering the Task and Finish group’s recommendations associated with making the scheme fairer, more robust, and more customer focussed. I want to thank the Task and Finish group for their contribution, and their diligence in overseeing the implementation of their recommendations. I also want to thank all the individuals and groups who have supported the Task and Finish Group by providing evidence and working with the group to deliver change. As a result of the progress of the work programme, I am taking the advice of the Task and Finish group and its chair to disband the group ahead of moving into phase two. I thank the group for their offer of continued support while we work with local authorities and others to tackle abuse and fraud. We are now concentrating on how the badges are used, to crack down on misuse, abuse and fraud. Already we have facilitated workshops across Wales for local authority fraud teams and parking enforcement teams, drawing on best practice elsewhere in the UK. We are also looking at parking for disabled people more broadly, and considering whether regulations can be amended to provide better access.   I want to thank members for their support for this work. It is of vital importance because of the contribution the Blue Badge scheme makes to independent living for those who face the most difficult barriers in our society. I will continue to bring forward measures to ensure access for all. The accessible transport group are working to build on the good work that is been done here to shape the future transport sector. I trust to members to continue to support this work, making our society more inclusive and accessible to all.  

Rwyf eisoes wedi ymrwymo i roi'r wybodaeth ddiweddaraf i’r Aelodau am y rhaglen waith a fydd yn symud yn ei blaen o dan Gynllun y Bathodyn Glas, yn unol ag argymhellion Grŵp Gorchwyl a Gorffen Gweinidogol y Bathodyn Glas a gyhoeddwyd ym mis Rhagfyr 2015\.   Er mai awdurdodau lleol sy'n gyfrifol am weinyddu'r cynllun yng Nghymru, nododd y Grŵp Gorchwyl a Gorffen anghysondebau yn y ffordd y caiff y cynllun ei weinyddu, ac yn y dulliau asesu a gorfodi. Ar ôl edrych yn fanwl ar y gwahaniaethau, daethpwyd i'r casgliad bod y 22 o awdurdodau yn cyflwyno'r cynllun yn wahanol a bod hyn yn arwain at "loteri cod post". Nid yw hynny’n fuddiol i unrhyw un. Byddwch yn ymwybodol ar ôl gweld ddiweddariadau blaenorol fod llawer o argymhellion y Tasglu wedi'u cyflawni. Yn sgil hyn, rydym wedi sicrhau y bydd y rheini sydd â nam symudedd dros dro sy'n para o leiaf blwyddyn yn gymwys i gael Bathodyn Glas. Bydd hyn yn ei wneud yn haws iddynt ddefnyddio gwasanaethau a chyfleusterau, ac yn eu helpu i wella ac i barhau i fyw yn annibynnol yn ystod y cyfnod hwnnw. Yn ogystal ag estyn y meini prawf cymhwysedd i gynnwys pobl sydd â namau gwybyddol, mae Cymru bellach ar flaen y gad yn hynny o beth ac mae ein dulliau yn cael eu hystyried gan weinyddiaethau eraill y DU. Mae fy swyddogion wedi bod yn gweithio'n agos gyda swyddogion llywodraeth leol i ddod o hyd i ffyrdd o helpu staff awdurdodau lleol i gyflawni eu dyletswyddau ac i gyflwyno cynllun teg a chadarn a fydd yn eu galluogi i wneud penderfyniadau prydlon ar geisiadau am fathodynnau glas, yn ogystal â sicrhau bod y ddarpariaeth yn gyson ac yn parhau. Gan weithio gyda'i gilydd, maent wedi cynnal adolygiad cyfnodol o achosion ar draws Cymru sydd wedi dangos, er bod y pecyn cymorth yn gweithio'n dda gan amlaf, bod dal lle i’w wella. O ganlyniad i'r gwaith hwn, mae'r pecyn cymorth dilysu a baratowyd gennym i gynorthwyo awdurdodau lleol i wneud penderfyniadau wedi'i wella. Mae hynny’n sicrhau nad yw ymgeiswyr, sydd wedi dewis peidio â derbyn budd\-daliadau neu gymorth gan y gwasanaethau cymdeithasol a fyddai fel arall yn rhoi rhwydd hynt iddynt gael bathodyn glas, o dan anfantais wrth ymgeisio am fathodyn o dan y Cynllun. Rwyf wedi bod yn glir nad yw’n briodol defnyddio meddygon teulu i asesu ymgeiswyr am Fathodyn Glas. Mae meddygon teulu yn ymarferwyr arbenigol sy'n cynghori ar ddiagnosis a thriniaethau. Yn gyffredinol, nid ydynt yn arbenigo yn yr effaith y mae cyflwr yn ei chael ar symudedd rhywun, ac mae penderfynu a ddylid dyfarnu Bathodyn Glas yn seiliedig ar hynny. Mae gofyn i feddygon teulu fod yn gyfrifol am hyn hefyd yn ddefnydd gwael o’u sgiliau a’u harbenigedd. Gyda chymorth Cymdeithas Feddygol Prydain a Choleg Brenhinol yr Ymarferwyr Cyffredinol, rydym felly wedi newid y pecyn cymorth i dynnu meddygon teulu oddi ar y broses asesu. Bydd hyn yn ysgafnhau'r baich sydd ar feddygon teulu, gan ganiatáu iddynt ganolbwyntio ar ofalu am gleifion. Hefyd, ni fydd yn rhaid i ymgeiswyr nad ydynt yn cael bathodyn glas yn uniongyrchol wario arian na threulio amser ar gael adroddiad gan feddyg teulu a oedd yn angenrheidiol o dan y cynllun blaenorol. Mae hwn yn fesur allweddol sy'n gwneud y system yn decach i bob ymgeisydd. Mae'r pecyn cymorth wedi'i dreialu a'i brofi ar y cyd ag awdurdodau lleol i sicrhau ei fod yn gadarn ac yn ymarferol. Mae hefyd yn cynnwys trothwy is ar gyfer atgyfeirio achosion i'r Gwasanaeth Cynghori Annibynnol fel bod therapyddion galwedigaethol cymwys yn gallu cynnal asesiadau annibynnol ohonynt. Caiff y pecyn ei ariannu gan Lywodraeth Cymru a bydd awdurdodau lleol yn gallu ei ddefnyddio yn rhad ac am ddim. Mae hyn yn golygu y byddwn yn dibynnu'n llai ar feddygon teulu, y bydd pobl yn cael gwasanaeth gwell a mwy cyson, ac amcangyfrifir bod y trefniadau mwy cadarn wedi arbed £600,000 y flwyddyn i'r pwrs cyhoeddus. Mae fy swyddogion yn gweithio'n agos gydag awdurdodau lleol hefyd i’w galluogi i wella profiadau  cwsmeriaid, arbed arian ac amser, ac i wneud penderfyniadau gwell drwy Wasanaeth Gwella y Bathodyn Glas. Bydd hyn yn darparu gwasanaeth a fydd yn hoelio mwy o sylw ar gwsmeriaid, gan sicrhau, er enghraifft, bod y prosesau adnewyddu yn gymesur ac na fydd ailasesiad llawn yn ofynnol pan fo achos yr ymgeisydd eisoes wedi'i asesu'n drylwyr. Hyd yn hyn, mae'r rhaglen waith wedi canolbwyntio ar gyflawni argymhellion y Grŵp Gorchwyl a Gorffen, sy'n gysylltiedig â gwneud y cynllun yn fwy teg a chadarn, a sicrhau ei fod yn hoelio mwy o sylw ar gwsmeriaid. Hoffwn ddiolch i'r Grŵp Gorchwyl a Gorffen am ei gyfraniad, a'i ddiwydrwydd wrth oruchwylio'r ffordd y cyflawnwyd yr argymhellion. Hoffwn ddiolch hefyd i'r holl unigolion a'r grwpiau sydd wedi cefnogi'r Grŵp Gorchwyl a Gorffen drwy ddarparu tystiolaeth a gweithio gyda'r Grŵp i gyflawni newid. Gan fod y rhaglen waith yn mynd rhagddi cystal, rwy'n derbyn cyngor y Grŵp Gorchwyl a Gorffen a'i gadeirydd i ddiddymu'r Grŵp cyn symud ymlaen at gam dau. Diolchaf i'r Grŵp am ei gynnig i barhau i ddarparu cymorth wrth inni weithio gydag awdurdodau lleol ac eraill i fynd i'r afael ag achosion o gamddefnyddio a thwyll. Rydym yn canolbwyntio bellach ar sut y caiff y bathodynnau eu defnyddio er mwyn lleihau'r achosion o gamddefnyddio a thwyll. Rydym eisoes wedi hwyluso gweithdai ledled Cymru ar gyfer timau twyll a thimau gorfodi parcio awdurdodau lleol, gan ddefnyddio arferion gorau a ddaeth i’r amlwg mewn mannau eraill o'r DU. Rydym hefyd yn edrych yn fwy eang ar barcio ar gyfer pobl anabl ac yn ystyried a oes modd diwygio'r rheoliadau i ddarparu gwell hygyrchedd.   Hoffwn ddiolch i'r Aelodau am gynorthwyo gyda'r gwaith hwn. Mae'n hollbwysig oherwydd effaith gadarnhaol Cynllun y Bathodyn Glas ar allu'r rheini sy'n wynebu'r rhwystrau anoddaf yn ein cymdeithas i fyw'n annibynnol. Byddaf yn parhau i gyflwyno mesurau i sicrhau mynediad i bawb. Mae'r Grŵp Trafnidiaeth Hygyrch yn gweithio i adeiladu ar y gwaith da a wnaed yma i lywio dyfodol y sector trafnidiaeth. Rwy'n ymddiried yn yr Aelodau i barhau i gefnogi'r gwaith hwn, gan wneud ein cymdeithas yn fwy cynhwysol a hygyrch i bawb.

https://www.gov.wales/written-statement-developments-blue-badge-scheme-wales

The Welsh Government has previously set out our intention to introduce a permanent small business rates relief scheme from 1 April 2018\.  This will provide certainty and security for small businesses in Wales, delivering a tax cut to help them drive long term economic growth.  Today, I am pleased to announce the details of the permanent scheme. In 2017\-18, we are providing small businesses with more than £110 million of support in paying their rates bills.  Our permanent scheme, which will be in place from 1 April 2018, will maintain this investment from the Welsh Government.  In line with our tax principles, the new scheme will target the support more effectively towards the businesses that will benefit most, supporting jobs and growth and delivering wider benefits for our local communities.   There has been extensive engagement with stakeholders to inform the design of the permanent scheme and taken account of the views from ratepayers, business representatives, other taxpayers and local authorities.  I am grateful to all those who provided their valuable and constructive input into this exercise. In order to enable us to target relief more effectively, the new scheme will limit the number of properties eligible for small business rates relief to two properties per business in each local authority.  This releases approximately £7m which will be reinvested in other areas of relief.   These funds will be used to provide support in the following areas. • Additional support for the childcare sector, increasing the upper threshold for rates relief for childcare providers from £12,000 to £20,500\.  This benefits over 100 childcare providers across Wales. • Provide £5 million support to continue the High Street Rates Relief scheme into 2018\-19\. • Providing an additional £1\.3m funding to local authorities, for them to use their discretionary powers to provide targeted relief to support local businesses which would benefit most from additional assistance. • Targeted support for small hydropower projects. While the new relief scheme will be introduced on a permanent basis from 2018, I will continue to develop the scheme to ensure it best meets the needs of Wales. The areas for further exploration will include:   • Targeting support for certain sectors or types of business which support the delivery of the Welsh Government’s policy aims, for example, social care and the priorities identified in the Economic Action Plan. • Targeting support for the childcare sector, including consideration of the Barclay Review of Business Rates undertaken in Scotland earlier this year. This work will assist with the implementation of the childcare, play and early years workforce plan by supporting childcare providers to operate more sustainably, and align to the aspirations of the Economic Action Plan.     • Potential to time\-limit the general period of relief, in order to redirect resources to provide greater help to businesses in the early period of establishment and growth. • Assessing the feasibility of linking eligibility for relief with the payment of the living wage • Work to address non\-domestic rates fraud and avoidance • The consideration of possible exceptions from relief where businesses do not align with Welsh Government policy objectives. My intention is to take a progressive, fair and transparent approach towards local taxation in Wales which continues to provide vital funding for local services.  Delivering a permanent relief scheme for small businesses is a key step in delivering this.  

Mae Llywodraeth Cymru eisoes wedi nodi ein bwriad i gyflwyno cynllun ardrethi parhaol i fusnesau bach o 1 Ebrill 2018\. Bydd hwn yn rhoi sicrwydd i fusnesau bach yng Nghymru, gan dorri trethi i'w helpu i ysgogi twf economaidd yn y tymor hir. Heddiw, rwy'n falch o gyhoeddi manylion y cynllun parhaol hwnnw. Yn 2017\-18, rydym yn rhoi mwy na £110 miliwn o gymorth i fusnesau bach i'w helpu i dalu eu hardrethi. Bydd ein cynllun parhaol, a fydd ar waith o 1 Ebrill 2018, yn cynnal y buddsoddiad hwn gan Lywodraeth Cymru. Yn unol â'n hegwyddorion treth, o dan y cynllun newydd hwn, bydd y cymorth yn cael ei dargedu'n fwy effeithiol tuag at y busnesau hynny a fydd yn elwa fwyaf. Bydd yn cefnogi swyddi a thwf ac yn cyflawni manteision ehangach ar gyfer ein cymunedau lleol. Ymgynghorwyd yn eang â rhanddeiliaid wrth gynllunio'r cynllun parhaol hwn ac ystyriwyd hefyd safbwyntiau talwyr ardrethi, cynrychiolwyr o fyd busnes, trethdalwyr eraill ac awdurdodau lleol. Rwy'n ddiolchgar i bob un a gyfrannodd mewn modd gwerthfawr ac adeiladol i'r ymarfer hwn. Er mwyn ein galluogi i dargedu rhyddhad ardrethi yn fwy effeithiol, bydd y cynllun newydd hwn yn cyfyngu ar nifer yr eiddo sy'n gymwys ar gyfer rhyddhad ardrethi i fusnesau bach i ddau eiddo fesul busnes ym mhob awdurdod lleol. Mae hyn yn rhyddhau tua £7m a fydd yn cael ei ail\-fuddsoddi mewn meysydd eraill o ryddhad.   Bydd y cronfeydd hyn yn cael eu defnyddio fel a ganlyn: • Rhoi cymorth ychwanegol ar gyfer y sector gofal plant, gan gynyddu’r trothwy uchaf ar gyfer hawlio rhyddhad ardrethi i ddarparwyr gofal plant o £12,000 i £20,500\. Bydd mwy na 100 o ddarparwyr gofal plant yn elwa ar hyn ledled Cymru. • Darparu cefnogaeth gwerth £5 miliwn i barhau Cynllun Rhyddhad Ardrethi'r Stryd Fawr i 2018\-19\. • Darparu £1\.3m arall o gyllid i awdurdodau lleol, er mwyn iddynt ei ddefnyddio ar gyfer arfer eu pwerau disgresiwn i roi rhyddhad wedi'i dargedu i gefnogi busnesau lleol a fyddai'n elwa fwyaf ar gymorth ychwanegol. • Rhoi cymorth wedi'i dargedu i brosiectau ynni dŵr bach. Bydd y cynllun rhyddhad newydd yn cael ei gyflwyno ar sail barhaol o 2018, ond byddaf yn dal i ddatblygu'r cynllun i sicrhau ei fod yn bodloni anghenion Cymru yn y ffordd orau posibl. Bydd y meysydd eraill yr ymchwilir iddynt yn cynnwys:   • Targedu cymorth at sectorau neu fathau penodol o fusnes sy'n cefnogi'r gwaith o gyflawni amcanion polisi Llywodraeth Cymru, er enghraifft, gofal cymdeithasol a'r blaenoriaethau a nodwyd yn y Cynllun Gweithredu Economaidd. • Targedu cymorth at y sector gofal plant, gan gynnwys ystyried Adolygiad Barclay o Ardrethi Busnes a gynhaliwyd yn yr Alban yn gynharach eleni. Bydd y gwaith hwn yn helpu o ran rhoi cynllun y gweithlu gofal plant, chwarae a'r blynyddoedd cynnar ar waith drwy helpu darparwyr gofal plant i weithredu mewn modd sy'n fwy cynaliadwy, ac yn unol ag uchelgais y Cynllun Gweithredu Economaidd. • Y posibilrwydd o derfynu'r cyfnod rhyddhad cyffredinol, er mwyn ailgyfeirio adnoddau i roi mwy o help i fusnesau yn ystod y cyfnod sefydlu a thwf cynnar. • Asesu pa mor ymarferol ydyw bod cymhwystra busnes i hawlio rhyddhad ardrethi yn cael ei gysylltu â thalu’r cyflog byw. • Gweithio i fynd i'r afael â thwyll ac achosion o osgoi talu ardrethi annomestig. • Ystyried lle y gellid eithrio rhai busnesau rhag cael rhyddhad ardrethi, os nad ydynt yn gweithredu’n unol ag amcanion polisi Llywodraeth Cymru. Rwy'n bwriadu mabwysiadu agwedd flaengar, deg a thryloyw tuag at drethi lleol yng Nghymru sy'n dal i ddarparu cyllid hanfodol ar gyfer gwasanaethau lleol. Mae cyflwyno cynllun rhyddhad ardrethi parhaol i fusnesau bach yn allweddol i wireddu'r weledigaeth hon.  

https://www.gov.wales/written-statement-delivering-tax-cut-small-businesses-permanent-small-business-rates-relief-scheme

  On 18 July, the Welsh Government published a summary report of the responses to the consultation on the White Paper Reforming Local Government: Resilient and Renewed. It has since been established that a number of on\-line responses received were not reflected in that summary. These have now been analysed and an amended consultation summary report, which includes reference to an additional 45 responses, bringing the total to 214, is today being published. The additional responses broadly mirror the views and comments expressed by the responses included in the original summary report and do not change the outcome of the consultation. All the views expressed during the consultation are being taken into consideration as the Welsh Government continues to develop policies to reform local government. The revised summary is available at Consultation \| Reforming local government: Resilient and renewed

Ar 18 Gorffennaf, cyhoeddodd Llywodraeth Cymru adroddiad cryno o'r ymatebion i'r ymgynghoriad ar y Papur Gwyn Diwygio Llywodraeth Leol: Cadernid ac Adnewyddiad. Sefydlwyd ers hynny ni adlewyrchwyd nifer o ymatebion ar\-lein yn y crynodeb hwnnw. Mae'r rhain bellach wedi'u dadansoddi ac mae adroddiad cryno diwygiedig ar yr ymgynghoriad, sy'n cynnwys cyfeiriad at 45 o ymatebion ychwanegol, yn gwneud cyfanswm o 214, yn cael ei gyhoeddi heddiw. Mae'r ymatebion ychwanegol yn adlewyrchu'n fras y safbwyntiau a'r sylwadau a fynegwyd gan yr ymatebion yn yr adroddiad cryno gwreiddiol ac nid ydynt yn newid canlyniad yr ymgynghoriad. Mae'r holl safbwyntiau a fynegwyd yn ystod yr ymgynghoriad yn cael eu hystyried wrth i Lywodraeth Cymru barhau i ddatblygu polisïau i ddiwygio llywodraeth leol. Mae'r crynodeb diwygiedig ar gael yn Consultation \| Diwygio llywodraeth leol: Cadernid ac adnewyddiad

https://www.gov.wales/written-statement-consultation-summary-report-white-paper-reforming-local-government-resilient-and

The non\-domestic rates system raises revenue which helps to fund essential local services in Wales. All the non\-domestic rates revenue raised in Wales is redistributed to local government and policing bodies in Wales. It helps to pay for the services – education, social care, waste management, transport, housing, public protection, leisure and environmental amenities and more – on which we all rely. Without this £1bn annual revenue stream, these services would suffer and it is vital that everyone makes their fair contribution. It is also vital that the system itself is fair. One of the key features of the rates system in Wales is that each ratepayer has a right to appeal their valuation if they believe it to be incorrect. It is important that ratepayers are paying the right amount of rates and, if this is not the case, that corrections are made as quickly as possible. It is also important that every ratepayer acts responsibly in using the appeals system. Speculative appeals slow down the process for genuine appeals and add to the costs of administering the system, taking resources away from other services. There is a long\-established system for handling appeals of non\-domestic rates valuations in Wales. It has stood the test of time but there is room for improvement and these is a need to modernise the system to ensure that it is as efficient and effective as possible – for government and for ratepayers. I am pleased to publish today a consultation on proposals for reforming the system for non domestic rates appeals in Wales. The consultation sets out where there are opportunities to improve the process and ensure that it reflects changing circumstances and makes best use of current technology. It seeks views on all aspects of the appeals process and on specific aspects which we propose to reform, such as when information should be provided during the appeals process, the potential introduction of fees for unsuccessful appeals, new civil penalties for providing false information, and the requirement to make appeals in a responsible and accountable manner. The Welsh Government is responsible for many aspects of the legislative framework for the appeals process but the process is operated by 2 bodies which are external to the Welsh Government: the Valuation Office Agency and the Valuation Tribunal for Wales. The roles and functions of these bodies in relation to appeals feature as part of this consultation. We have already begun the process of reforming the operational procedures of the VTW, having consulted on proposals in early 2017\. Our aim is to make the system more efficient and effective without putting unnecessary burden on ratepayers. The resources this frees up can then be redirected to processing genuine appeals more quickly and improving service delivery. Today marks the start of 12 weeks of consultation with ratepayers, industry representatives, other taxpayers and local authorities. We are very keen to hear their views and to work with them constructively. This provides an opportunity to consider how we can make our non\-domestic rates appeals system more robust, fit for the future and reflective of the tax\-base and the nature of businesses in Wales. I look forward to receiving all contributions on this important matter. Reforming the Non\-Domestic Rates Appeals System in Wales

Mae'r system ardrethi annomestig yn codi refeniw sy'n helpu i dalu am wasanaethau lleol hanfodol yng Nghymru. Mae'r holl refeniw a godir drwy ardrethi annomestig yng Nghymru yn cael ei ailddosbarthu i gyrff llywodraeth leol a phlismona yng Nghymru. Mae'n helpu i dalu am y gwasanaethau \- addysg, gofal cymdeithasol, rheoli gwastraff, trafnidiaeth, amddiffyn y cyhoedd, hamdden ac amwynderau amgylcheddol \- yr ydym i gyd yn dibynnu arnynt. Heb y ffrwd refeniw blynyddol hon o £1 biliwn, byddai'r gwasanaethau hyn yn dioddef ac mae'n hollbwysig fod pawb yn gwneud cyfraniad teg tuag ati. Mae hefyd yn hollbwysig fod y system ei hun yn deg. Un o elfennau allweddol y system ardrethi yng Nghymru yw bod gan bob trethdalwr yr hawl i apelio yn erbyn ei brisiad os yw'n credu ei fod yn anghywir. Mae'n bwysig bod trethdalwyr yn talu'r swm cywir o ran ardrethi, ac os nad yw hynny'n digwydd bod y sefyllfa'n cael ei hunioni cyn gynted â phosibl. Mae'n bwysig hefyd fod pob trethdalwr yn ymddwyn yn gyfrifol wrth ddefnyddio'r system apelau. Mae hap\-apelau yn arafu'r broses ar gyfer apelau go iawn ac yn ychwanegu at gostau gweinyddu'r system, gan amddifadu gwasanaethau eraill o adnoddau. Mae system hirsefydlog yng Nghymru ar gyfer ymdrin ag apelau yn erbyn prisiadau ardrethi annomestig. Mae wedi hen brofi ei hun dros amser, ond nid da lle gellir gwell ac mae angen moderneiddio'r system i sicrhau ei bod mor effeithlon ac effeithiol â phosibl \- i'r llywodraeth ac i'r trethdalwyr. Mae'n bleser gen i heddiw gyhoeddi ymgynghoriad ar gynigion i ddiwygio'r system apelau yn erbyn ardrethi annomestig yng Nghymru. Mae'r ymgynghoriad yn nodi lle y mae cyfleoedd i wella'r broses a sicrhau ei bod yn adlewyrchu amgylchiadau sy'n newid a'i bod yn gwneud y defnydd gorau o dechnoleg gyfoes. Mae'n ceisio barn ar bob agwedd o'r broses o apelio ac ar agweddau penodol ohoni yr ydym yn cynnig eu diwygio, fel pryd yn ystod y broses o apelio y dylid darparu gwybodaeth, cyflwyno ffioedd ar gyfer apelau aflwyddiannus o bosibl, cosbau sifil newydd am ddarparu gwybodaeth ffug, a'r gofyniad i apelio mewn modd cyfrifol ac atebol. Mae Llywodraeth Cymru'n gyfrifol am sawl elfen o fframwaith deddfwriaethol y broses o apelio ond mae'r broses yn cael ei rhedeg gan ddau gorff sydd y tu allan i Lywodraeth Cymru: Asiantaeth y Swyddfa Brisio a Thribiwnlys Prisio Cymru. Mae rolau a swyddogaethau'r cyrff hyn mewn perthynas ag apelau yn rhan o'r ymgynghoriad hwn. Rydym eisoes wedi dechrau'r broses o ddiwygio gweithdrefnau gweithredol Tribiwnlys Prisio Cymru, ar ôl ymgynghori ar y cynigion yn gynnar yn 2017\. Ein nod yw gwneud y system yn fwy effeithlon ac effeithiol heb roi baich diangen ar drethdalwyr. Wedyn, gellir ailgyfeirio'r adnoddau sy'n cael eu rhyddhau gan hyn tuag at brosesu apelau go iawn yn gyflymach ac at wella'r gwaith o gyflwyno gwasanaethau. Mae heddiw'n nodi dechrau cyfnod 12 wythnos o ymgynghori â’r rheini sy’n talu ardrethi, cynrychiolwyr diwydiant, trethdalwyr eraill ac awdurdodau lleol. Rydym yn awyddus iawn i glywed eu barn ac i weithio'n adeiladol gyda nhw. Mae hyn yn rhoi cyfle i ystyried sut y gallwn sicrhau bod ein system apelau ar gyfer ardrethi annomestig yn fwy cadarn, ei bod yn addas i'r dyfodol a'i bod yn adlewyrchu’r sylfaen drethu a natur busnesau yng Nghymru. Edrychaf ymlaen at gael yr holl gyfraniadau ar y mater pwysig hwn. Diwygio’r System Apelio ar gyfer Ardrethi Annomestig yng Nghymru

https://www.gov.wales/written-statement-consulting-reforming-non-domestic-rates-appeals-system-wales

I want to update members on the transition to Social Care Wales. This month, the Care Council for Wales was renamed as Social Care Wales and assumed new powers.  In addition to workforce regulation and workforce development, Social Care Wales will become responsible for providing an important new focus for leading improvement across the sector. A significant amount of work has been undertaken to prepare for the sponsored bodies extended responsibilities, from finalising governance structures to the development of a communication strategy. There is also work on\-going in relation to domiciliary care and improving social care research in Wales which you will hear more about throughout the year. Last year, my predecessor endorsed the early strategic priorities for Social Care Wales in the areas of domiciliary care, looked after children and dementia, and requested that further work was undertaken to test the priorities with the sector. The Social Services Improvement Agency (SSIA), supported by the Care Council for Wales, has subsequently engaged with the sector. The findings demonstrate healthy support for the priorities and for Social Care Wales as the lead for driving strategic improvement. The report also recommends specific action for making progress in these areas for consideration by Social Care Wales and others. I endorse the report which has been published and thank SSIA, the Care Council for Wales and the wider sector for working together to help inform the new service improvement function and direction for Social Care Wales, which will put it on a firm footing from day one. https://socialcare.wales/resources/developing\-improvement\-priorities\-for\-social\-care\-wales\-outcome\-of\-engagement\-activity https://socialcare.wales/resources/developing\-improvement\-priorities\-for\-social\-care\-wales\-summary\-report  

Hoffwn roi diweddariad i’r Aelodau am y cyfnod pontio i Gofal Cymdeithasol Cymru. Y mis hon,  mae Cyngor Gofal Cymru wedi newid ei enw i Gofal Cymdeithasol Cymru ac  wedi cael pwerau newydd. Yn ogystal â bod yn gyfrifol am reoleiddio a datblygu’r gweithlu, bydd Gofal Cymdeithasol Cymru yn gyfrifol am ffrwd waith bwysig newydd, sef arwain ar wella ar draws y sector. Mae gwaith sylweddol wedi’i wneud i baratoi ar gyfer ehangu cyfrifoldebau’r cyrff a noddir, o gwblhau’r strwythurau rheoli i ddatblygu strategaeth gyfathrebu. Hefyd, mae gwaith yn cael ei wneud ar hyn o bryd mewn perthynas â gofal cartref a gwella gwaith ymchwil gofal cymdeithasol yng Nghymru. A byddwch yn clywed rhagor am hyn drwy gydol y flwyddyn. Y llynedd fe wnaeth fy rhagflaenydd gymeradwyo’r blaenoriaethau strategol cynnar ar gyfer Gofal Cymdeithasol Cymru ym maes gofal cartref, plant sy’n derbyn gofal a dementia, a gofynnodd am i ragor o waith gael ei wneud gyda’r sector i brofi’r blaenoriaethau. Ers hynny, mae Asiantaeth Gwella’r Gwasanaethau Cymdeithasol, â chymorth Cyngor Gofal Cymru, wedi ymgysylltu â’r sector. Mae’r canfyddiadau’n dangos bod cefnogaeth eang i’r blaenoriaethau ac i Gofal Cymdeithasol Cymru fel arweinydd ar gyfer gwella’n strategol. Mae’r adroddiad hefyd yn argymell camau gweithredu penodol ar gyfer gwella yn y meysydd hyn, i’w hystyried gan Cyngor Gofal Cymru ac eraill. Rwy’n cymeradwyo’r adroddiad sydd wedi ei gyhoeddi ac rwy’n diolch i Asiantaeth Gwella’r Gwasanaethau Cymdeithasol, Cyngor Gofal Cymru a’r sector ehangach am gydweithio i helpu i lywio’r swyddogaeth gwella gwasanaeth newydd a’r cyfeiriad i Gofal Cymdeithasol Cymru a fydd yn ei roi ar sylfaen gadarn o’r diwrnod cyntaf. https://gofalcymdeithasol.cymru/adnoddau/llunio\-blaenoriaethau\-gwella\-ar\-gyfer\-gofal\-cymdeithasol\-cymru\-canlyniad\-gweithgarwch\-ymgysylltu https://gofalcymdeithasol.cymru/adnoddau/pennu\-blaenoriaethau\-gwella\-ar\-gyfer\-gofal\-cymdeithasol\-cymru\-\-\-adroddiad\-cryno

https://www.gov.wales/written-statement-early-improvement-priorities-social-care-wales

  Today, I am launching our consultation on the workforce elements within phase 2 of implementation of the Regulation and Inspection of Social Care (Wales) Act 2016. This consultation, which will run for eight weeks, builds on last year’s consultation on our proposed response to the issues facing domiciliary care in Wales. It sets out how we will use the statutory framework we are putting in place under the 2016 Act to support the sector in addressing pressing issues around recruitment and retention and working practices, and so uphold the rights of Welsh citizens to dignified, safe and appropriate care and support. When we consulted on our policy proposals last year, we received clear messages about the need to support the recruitment and retention of workers and to preserve the continuity and quality of care. The adverse effects that can result from support being provided via zero hours arrangements and the need to promote processes and practices which preserve the amount of time actually spent delivering care and support both came through strongly in the responses we received. This consultation therefore tests a draft regulation that requires providers of domiciliary support services to distinguish clearly between travel time and care time when arranging those services. This is intended to promote greater transparency and to inform action to ensure that care time is not unduly eroded, and the quality of care affected, by travel between visits.   Research findings and our previous consultation responses also evidenced a link between the prevalence of zero hours contracts and a reduced quality of care, due to issues with continuity of care and support, and with communication between domiciliary care workers and those they support. As a Welsh Government we consider that the quality of care and support is paramount. I have therefore also taken this opportunity to put forward a draft regulation that seeks to influence the use of zero hours contracts within domiciliary support services, so as to safeguard the quality of care provided. Both of these proposals link directly to the draft Regulated Services (Service Providers and Responsible Individuals) Regulations 2017 that were published for consultation on 2 May.   It would be my intention to use these Regulations as the legislative vehicle for the changes I am consulting on today. Collectively, the aim of the draft provisions is to improve the quality and continuity of care for those receiving domiciliary support.   Improving the profile and standing of domiciliary care work is a core aim of the Welsh Government and we have long made it clear that we regard the mandatory registration of workers in domiciliary support services as a necessary component of this. The extension of registration to new groups of the workforce needs to be appropriately timetabled to allow sufficient time for workers to familiarise themselves and comply with the registration requirements, and to add them to the register in a measured way. I am therefore also seeking views on proposals to open the Social Care Wales register of social care workers to those employed in regulated domiciliary support services (i.e. domiciliary care workers) from 2018, to support this managed transition. Finally, as a Welsh Government we are clear that good social care management is critical to the quality of care and support received.  However, we are also aware of the challenges of recruiting and retaining social care managers, including the difficulties experienced in obtaining the required qualifications and the extent of turnover in this part of the workforce. This is a problem which all stakeholders within social care need to work together to quantify and address. I am therefore using this consultation to seek views on how we may address current challenges in the recruitment and retention of social care managers, to help secure a sufficient supply of trained, capable social care managers which the future of social care in Wales requires.

Heddiw, rwyf yn lansio ein hymgynghoriad ar elfennau'r gweithlu yng ngham 2 o roi Deddf Rheoleiddio ac Arolygu Gofal Cymdeithasol (Cymru) 2016 ar waith. Mae'r ymgynghoriad hwn, a fydd yn para am wyth wythnos, yn adeiladu ar ymgynghoriad y llynedd ar ein hymateb arfaethedig i'r materion sy'n wynebu gofal cartref yng Nghymru. Mae'n nodi sut y byddwn yn defnyddio'r fframwaith statudol yr ydym yn ei sefydlu o dan Ddeddf 2016 i gefnogi'r sector wrth fynd i'r afael â materion pwysig ynghylch recriwtio a chadw ac arferion gwaith, a thrwy hynny cynnal hawliau dinasyddion Cymru i gael gofal a chymorth diogel a phriodol. Pan fu inni ymgynghori y llynedd ar ein cynigion polisi y llynedd, cawsom negeseuon clir am yr angen i gefnogi recriwtio a chadw gweithwyr ac i gadw dilyniant ac ansawdd gofal. Roedd yr effeithiau andwyol sy'n gallu deillio o ddarparu cymorth trwy drefniadau dim oriau a'r angen i hyrwyddo prosesau ac arferion sy'n cadw faint o amser sy'n cael ei dreulio yn darparu gofal a chymorth yn rhan allweddol o'r ymatebion a ddaeth i law. Mae'r ymgynghoriad felly'n profi rheoliad drafft sy'n ei gwneud yn ofynnol i ddarparwyr gwasanaethau cymorth cartref wahaniaethau'n glir rhwng amser teithio ac amser gofal wrth drefnu'r gwasanaethau hynny. Bwriedir i hyn ddarparu mwy o dryloywder a llywio camau i sicrhau nad yw amser gofal yn cael ei erydu, ac nad yw amser teithio rhwng ymweliadau'n effeithio ar ansawdd y gofal. Dangosodd canfyddiadau ymchwil a'r ymatebion i'n hymgynghoriadau blaenorol gysylltiad rhwng amlder contractau dim oriau a gostyngiad yn lefel y gofal, a hynny oherwydd materion ynghylch dilyniant o ran gofal a chymorth, a chyfathrebu rhwng gweithwyr gofal cartref a'r rhai y maent yn eu cefnogi. Fel Llywodraeth Cymru rydym o'r farn bod ansawdd gofal a chymorth yn hollbwysig. Rwyf, felly, wedi achub y cyfle hwn i gyflwyno rheoliad drafft sy'n ceisio dylanwadu ar y defnydd o gontractau dim oriau o fewn gwasanaethau cymorth cartref, er mwyn diogelu ansawdd y gofal a ddarperir. Mae'r ddau gynnig hyn yn cysylltu'n uniongyrchol â Rheoliadau drafft Gwasanaethau Rheoleiddiedig (Darparwyr Gwasanaethau ac Unigolion Cyfrifol) 2017 a gyhoeddwyd at ddibenion ymgynghori ar 2 Mai.   Byddai'n fwriad gennyf ddefnyddio'r rheoliadau fel y cyfrwng deddfwriaethol ar gyfer y newidiadau yr wyf yn ymgynghori arnynt heddiw.  Gyda’i gilydd, nod y darpariaethau drafft yw gwella ansawdd a dilyniant gofal i'r rhai sy'n cael cymorth cartref.   Mae gwella proffil a statws gwaith gofal cartref yn un o nodau Llywodraeth Cymru ac rydym wedi'i gwneud yn glir ers tro ein bod yn credu bod cofrestru gorfodol gweithwyr mewn gwasanaethau cymorth cartref yn elfen angenrheidiol yn hyn o beth. Mae angen amserlennu estyn cofrestru i grwpiau newydd o'r gweithlu yn briodol er mwyn caniatáu digon o amser i weithwyr ymgynefino â'r gofynion cofrestru a chydymffurfio â hwy a'u hychwanegu at y gofrestr mewn ffordd gytbwys.  Rwyf felly'n gofyn am farn am gynigion i agor cofrestr Gofal Cymdeithasol Cymru o weithwyr gofal cymdeithasol i'r rhai sydd wedi'u cyflogi mewn gwasanaethau cymorth cartref rheoleiddiedig (h.y. gweithwyr gofal cartref) o 2018, i gefnogi'r pontio rheoledig hwn. Yn olaf, fel Llywodraeth Cymru rydym yn glir bod rheolaeth dda ar ofal cymdeithasol yn hanfodol i ansawdd y gofal a'r cymorth a dderbynnir. Er hynny, rydym hefyd yn ymwybodol o heriau recriwtio a chadw rheolwyr gofal cymdeithasol, gan gynnwys yr anawsterau sydd ynghlwm wrth ennill y cymwysterau angenrheidiol a graddau'r trosiant yn y rhan hon o'r gweithlu. Mae hon yn broblem y mae rhaid i'r holl rhanddeiliaid ym maes gofal cymdeithasol weithio gyda'i gilydd i'w meintioli a mynd i'r afael â hi. Rwyf felly'n defnyddio'r ymgynghoriad hwn i geisio barn am sut y gallwn fynd i'r afael â heriau presennol o ran recriwtio a chadw rheolwyr gofal cymdeithasol, er mwyn helpu i sicrhau cyflenwad digonol o reolwyr gofal cymdeithasol galluog y mae ar ddyfodol gofal cymdeithasol yng Nghymru ei angen.

https://www.gov.wales/written-statement-consultation-workforce-elements-phase-2-implementation-regulation-and-inspection

In my oral statement on 13 June I provided an update on the significant progress made to support the teaching of digital skills as part of our curriculum reform.  In my statement I also indicated that I would make a further announcement on how we will support the development of coding skills for young people in Wales. Today I am pleased to launch ‘Cracking the Code – a plan to expand code clubs in every part of Wales.’  The plan sets out how Welsh Government will work in partnership with schools, colleges, consortia, universities, businesses, industry and the third sector to support the teaching of coding skills both in and outside of the classroom in local areas across Wales. As part of our national mission to improve education standards, we are making great strides to ensure that our learners are digitally competent and capable of thriving in the modern, digital world.  To succeed as a nation and as individuals we need to enable all our learners to become creative authors of technology as well as competent users.  To achieve this, our learners need to be able to code, which is an essential building block of our modern world. Coding skills can be developed across a broad range of subjects within the curriculum and through code clubs.  The new Curriculum for Wales currently under development by Pioneer schools will include computing within the Science and Technology Area of Learning and Experience.  But we need not wait until all schools are teaching to the new curriculum.  I want to encourage more schools now to develop fun and engaging approaches which help build learners’ understanding of code.  Code clubs are a proven means to support the introduction and development of coding skills, and provide enriching learning experiences for teachers and learners within which they can try something new. To support the delivery of Cracking the Code we will work collectively with our partners to achieve improved learning on code under three strategic actions: 1. Raise awareness and highlight the benefits of code clubs to headteachers, teachers, learners and parents. 2. Break down the barriers to participation in code clubs. 3. Broker and facilitate coding experiences. The plan will be supported by £1\.3m over this Assembly term which has been directed through the regional education consortia.  The funding will allow schools and regional consortia to provide teachers the space and capacity to work with partners at local, national and international levels. Many schools are already working with other schools and partners to deliver coding skills.  As I launch Cracking the code I am pleased to announce that the following partners have demonstrated their support to work in partnership with us in taking forward the plan: * Bafta * Big Learning Company \- Official Lego®  Education partner * British Council * BT Barefoot Computing * Colleges in Wales * Computing at School (CAS) * Microsoft Education * Raspberry Pi Foundation and Code Club * Royal Air Force * Sony UK Technology Centre * Technocamps * Universities in Wales This list is neither exclusive nor exhaustive.  This is the start of our journey together as we work towards bringing coding skills to the forefront of our curriculum reforms. As part of this initiative we will be launching an innovative Minecraft Education pilot Programme with Microsoft UK.  The pilot will bring together schools and educators from across the country to support the development of young people’s digital skills through use of the Minecraft: Education Edition Code Builder, and share best practice in this dynamic environment.    

Yn fy natganiad llafar ar 13 Mehefin rhoddais y newyddion diweddaraf am y gwaith sylweddol sy’n cael ei wneud i gefnogi addysgu sgiliau digidol fel rhan o’r gwaith i ddiwygio’r cwricwlwm. Yn y datganiad hwnnw awgrymais y byddwn yn gwneud datganiad pellach ar sut y byddwn ni yn cefnogi datblygu sgiliau codio ar gyfer pobl ifanc yng Nghymru. Heddiw, mae’n bleser gen i lansio ‘Cracio’r Cod – cynllun i ehangu clybiau codio ym mhob rhan o Gymru.’  Mae’r cynllun hwn yn nodi sut bydd Llywodraeth Cymru yn cydweithio ag ysgolion, colegau, consortia, prifysgolion, busnesau, diwydiant a’r trydydd sector i gefnogi addysgu sgiliau codio o fewn yr ystafell ddosbarth a’r tu allan iddi, a hynny mewn ardaloedd lleol ledled Cymru. Fel rhan o’r ymgyrch genedlaethol sydd gan Lywodraeth Cymru i wella safonau addysg, rydym wedi gwneud cryn gynnydd i sicrhau bod ein dysgwyr yn gymwys yn y maes digidol ac y gallant fynd o nerth i nerth yn y byd modern digidol sydd ohoni. Er mwyn llwyddo fel cenedl ac unigolion, mae angen i ni hwyluso pob dysgwr i ddatblygu yn awduron creadigol ym maes technoleg, gan sicrhau eu bod yn fedrus iawn wrth ddefnyddio’r dechnoleg honno.  Er mwyn cyrraedd y nod hwn, mae angen i’n dysgwyr allu codio, sy’n rhan bwysig o sylfaen ein byd modern. Mae modd datblygu sgiliau codio ar draws ystod eang o bynciau o fewn y cwricwlwm a thrwy glybiau codio.  Bydd y Cwricwlwm Cymru newydd sy’n cael ei ddatblygu ar hyn o bryd gan Ysgolion Arloesi yn cynnwys cyfrifiadura o fewn y Maes Dysgu a Phrofiad Gwyddoniaeth a Thechnoleg.  Ond nid oes rhaid i ni aros tan fod pob ysgol yn addysgu’r cwricwlwm newydd.  Yn awr, rwyf eisiau annog rhagor o ysgolion i ddatblygu ffyrdd llawn hwyl sy’n cydio yn y dychymyg ac yn help i ddysgwyr feithrin dealltwriaeth o’r cod.  Mae clybiau codio yn ffordd o gyflwyno a datblygu sgiliau codio sydd wedi ennill ei phlwyf. Mae’n darparu profiadau dysgu sy’n cyfoethogi athrawon a dysgwyr ac sydd, yn eu tro, yn rhoi cyfle iddynt roi cynnig ar bethau newydd. Er mwyn cefnogi cyflawni Cracio’r Cod byddwn yn gweithio gyda’n partneriaid i gyflawni gwell dysgu ym maes codio. Daw hyn o dan dri cham strategol: 1. Codi ymwybyddiaeth o fanteision clybiau codio ymhlith penaethiaid, athrawon, dysgwyr a rhieni. 2. Chwalu’r rhwystrau rhag cymryd rhan mewn clybiau codio. 3. Broceru a hwyluso profiadau codio. Rhoddir £1\.3m yn gefnogaeth i’r cynllun dros dymor y Cynulliad hwn. Mae’r arian hwn yn cael ei roi i’r consortia addysg rhanbarthol.  Bydd y cyllid yn caniatáu i ysgolion a chonsortia rhanbarthol ddarparu lle a chapasiti i athrawon gydweithio â phartneriaid ar lefelau lleol, cenedlaethol a rhyngwladol. Mae llawer o ysgolion eisoes yn cydweithio ag ysgolion eraill a phartneriaid i ddarparu sgiliau codio.  Wrth lansio ‘Cracio’r Cod ’ rwy’n falch o gael cyfle i gyhoeddi bod y partneriaid a ganlyn wedi dangos cefnogaeth i weithio mewn partneriaeth i symud ymlaen gyda’r cynllun hwn: * Bafta * Big Learning Company \- partner addysgol swyddogol Lego® * British Council * BT Barefoot Computing * Colegau yng Nghymru * Cyfrifiadura yn yr Ysgol (CAS) * Microsoft Education * Sefydliad Raspberry Pi a Code Club * Y Llu Awyr Brenhinol * Sony UK Technology Centre * Technocamps * Prifysgolion yng Nghymru Nid yw’r rhestr hon yn hollgynhwysol nac yn gyflawn.  Dyma ddechrau ein taith gyda’n gilydd wrth i ni anelu at roi lle amlwg i sgiliau codio drwy fwrw ati i ddiwygio’r cwricwlwm. Fel rhan o’r fenter hon byddwn yn lansio Rhaglen beilot arloesol Minecraft Education gyda Microsoft UK.  Bydd y peilot yn dod ag ysgolion ag addysgwyr ledled y wlad ynghyd i gefnogi datblygiad sgiliau digidol pobl ifanc drwy ddefnyddio Minecraft: Education Edition Code Builder a rhannu’r arferion gorau yn yr amgylchedd deinamig hwn.

https://www.gov.wales/written-statement-cracking-code-plan-expand-code-clubs-every-part-wales

On 10 October 2017, the Cabinet Secretary for Economy and Infrastructure made an Oral Statement in the Siambr on: Consultations on Concessionary Bus Travel (external link).

Ar 10 Hydref 2017, gwnaeth y Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Economi a'r Seilwaith Ddatganiad Llafar yn y Siambr ar: Ymgyngoriadau ar Deithio Rhatach ar Fysiau (dolen allanol).

https://www.gov.wales/oral-statement-consultations-concessionary-bus-travel

Today we have issued a consultation on a proposal that healthcare services for people in Bridgend should be provided by Cwm Taf UHB instead of Abertawe Bro Morgannwg UHB; moving the health board boundary accordingly. The purpose of the proposed change is to ensure more effective partnership working and decision\-making across South Wales within the broader ambitions for local government reform and the existing regional health partnerships. Local government reform aims to make local government more effective and resilient through closer strategic regional working. Most authorities in Wales work in partnerships with the same authorities across economic activity, health services and other local authority functions. Bridgend Council works with local authorities in south east Wales in driving economic activity, but must work with local authorities in south west Wales within the Abertawe Bro Morgannwg UHB area for healthcare services. If implemented, the proposed change would ensure that Bridgend Council was not disadvantaged by working across two strategic footprints. It would mean that Bridgend Council’s partnership arrangements would be broadly comparable with all other local authority partnership arrangements in Wales. Simpler more coherent partnership arrangements and regional working are expected to deliver better outcomes for people and communities across Bridgend and partner authorities.  The consultation is available at: https://consultations.gov.wales/consultations/proposed\-health\-board\-boundary\-change\-bridgend and will close on 7 March 2018\.

Rydym heddiw wedi cyhoeddi ymgyngoriad ar gynnig y dylai gwasanaethau iechyd ar gyfer pobl Pen\-y\-bont ar Ogwr gael eu darparu gan Fwrdd Iechyd Prifysgol Cwm Taf yn hytrach na Bwrdd Iechyd Prifysgol Abertawe Bro Morgannwg, ac y dylid symud y ffin rhwng y byrddau iechyd yn unol â hynny. Diben y newid arfaethedig yw sicrhau proses fwy effeithiol o weithio mewn partneriaeth ac o wneud penderfyniadau drwy ardal y De, fel rhan o’r uchelgais ehangach ar gyfer diwygio llwyodraeth leol a’r partneriaethau iechyd rhanbarthol sy’n bodoli ar hyn o bryd. Y nod wrth ddiwygio llywodraeth leol yw gwneud llywodraeth leol yn fwy effeithiol a chadarn drwy weithio’n agosach yn rhanbarthol ac yn strategol. Mae’r rhan fwyaf o awdurdodau lleol Cymru yn gweithio mewn partneriaeth â’r un awdurdodau lleol ar weithgarwch economaidd, gwasanaethau iechyd a swyddogaethau eraill awdurdodau lleol. Mae Cyngor Pen\-y\-bont ar Ogwr yn gweithio gydag awdurdodau lleol yn y De\-ddwyrain wrth hybu gweithgarwch economaidd, ond yn gorfod gweithio gydag awdurdodau lleol yn y De\-orllewin yn ardal Bwrdd Iechyd Abertawe Bro Morgannwg ar gyfer gwasanaethau gofal iechyd.   Pe bai’r newid yn cael ei roi ar waith, byddai’n sicrhau na fyddai Cyngor Pen\-y\-bont ar Ogwr o dan anfantais o orfod gweithio ar draws dau batrwm daearyddol strategol. Byddai’n golygu bod trefniadau’r cyngor ar gyfer gweithio mewn partneriaeth yn cyfateb yn fras i drefniadau partneriaeth holl awdurdodau lleol eraill Cymru. Disgwylir y bydd trefniadau mwy cydlynus ar gyfer gweithio mewn partneriaeth a gweithio’n rhanbarthol yn sicrhau canlyniadau gwell i bobl a chymunedau ar draws Pen\-y\-bont ar Ogwr a’r awdurdodau sy’n bartneriaid iddo. Mae’r ymgynghoriad ar gael yn: https://ymgyngoriadau.llyw.cymru/ymgyngoriadau/newid\-arfaethedig\-i\-ffin\-y\-byrddau\-iechyd\-ym\-mhen\-y\-bont\-ar\-ogwr a bydd yn cau ar 7 Mawrth 2018\.  

https://www.gov.wales/written-statement-effective-partnership-working-bridgend-proposed-health-board-boundary-change

  The Welsh Ministers committed earlier this year to make sure fees are no longer charged by local government in Wales in relation to the burial of children. This was in recognition of the significant variation in the approach currently adopted by councils – in terms of whether fees are charged, what fees are charged and even how a child is defined for these purposes.  It is hard to justify that a family burying a child in one part of Wales could pay hundreds of pounds in local authority fees while a family in another part of Wales would pay nothing. This commitment has been taken forward in close partnership with local government, recognising and building on the action already taken by a number of councils on this issue. The Welsh Government has now signed an agreement with the Welsh Local Government Association and One Voice Wales to end burial and cremation fees for children.  This will ensure a fair and consistent approach is put in place across Wales. To support local government in making this step, the Welsh Government is making funding available in recognition of the financial implications of not charging these fees.   This funding will be provided to all local authorities, on the basis of an established formula, with the expectation that they will make local arrangements to distribute an appropriate amount of this funding to any community councils, and other providers of cemeteries and crematoria, in their area who are responsible for burials and/or cremations and have agreed to stop charging. A copy of the agreement is attached. ### Documents * #### Memorandum of Understanding, file type: pdf, file size: 162 KB 162 KB

Ymrwymodd Gweinidogion Cymru yn gynharach eleni i wneud yn siŵr nad yw llywodraeth leol bellach yn codi ffioedd am gladdu plant. Cafodd hyn ei wneud i gydnabod bod y cynghorau’n amrywio’n sylweddol o ran eu harferion ar hyn o bryd – o ran codi ffioedd o gwbl, maint y ffioedd, a hyd yn oed sut y diffinnir plentyn at y diben hwn. Mae’n anodd cyfiawnhau y gallai teulu sy’n claddu plentyn mewn un rhan o Gymru orfod talu cannoedd o bunnoedd i’r awdurdod lleol tra bod teulu mewn rhan arall o Gymru yn talu dim.   Mae’r ymrwymiad hwn wedi’i lunio drwy gydweithio’n agos â llywodraeth leol, gan gydnabod y camau sydd wedi’u cymryd yn barod gan rai cynghorau, ac adeiladu ar hynny. Mae Llywodraeth Cymru bellach wedi llofnodi cytundeb gyda Chymdeithas Llywodraeth Leol Cymru ac Un Llais Cymru i ddileu ffioedd claddu ac amlosgi ar gyfer plant. Bydd hyn yn sicrhau bod dull gweithredu teg a chyson ar waith drwy Gymru. I helpu llywodraeth leol i gymryd y cam hwn, mae Llywodraeth Cymru yn darparu cyllid i gydnabod y bydd goblygiadau ariannol yn sgil rhoi’r gorau i godi’r ffioedd. Bydd y cyllid ar gael i bob awdurdod lleol ar sail fformiwla sefydledig. Bydd disgwyl iddynt wneud trefniadau’n lleol i ddosbarthu swm priodol o’r cyllid i gynghorau cymuned a darparwyr mynwentydd ac amlosgfeydd eraill yn eu hardal, sy’n gyfrifol am gladdu a/neu amlosgi ac sydd wedi cytuno i beidio â chodi ffioedd.   Amgaeir copi o’r cytundeb. ### Dogfennau * #### Memorandwm Cyd\-ddealltwriaeth, math o ffeil: pdf, maint ffeil: 161 KB 161 KB

https://www.gov.wales/written-statement-end-local-government-fees-child-burials

On 26 September 2017, Lesley Griffiths, Cabinet Secretary for Environment and Rural Affairs made an Oral Statement in the Siambr on: Energy (external link).

Ar 26 Medi 2017, gwnaeth y Lesley Griffiths, Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Amgylchedd a Materion Gwledig Ddatganiad Llafar yn y Siambr ar: Ynni (dolen allanol).

https://www.gov.wales/oral-statement-energy

On 26 September 2017, Kirsty Williams, Cabinet Secretary for Education made an Oral Statement in the Siambr on: Education in Wales: Our National Mission \- Action Plan 2017\-2021 (external link).

Ar 26 Medi 2017, gwnaeth y Kirsty Williams, Ysgrifennydd y Cabinet dros Addysg Ddatganiad Llafar yn y Siambr ar: Addysg yng Nghymru: Ein Cenhadaeth Genedlaethol \- Cynllun Gweithredu 2017\-2021 (dolen allanol).

https://www.gov.wales/oral-statement-education-wales-our-national-mission-action-plan-2017-2021

This Written Statement provides an update on the progress and future of the Welsh Enterprise Zone Programme and the possible effect of leaving the European Union on Welsh Enterprise Zones. Much has been achieved through the efforts of the Enterprise Zones to date and I have been pleased to note progress in each Zone since inception.  Each Zone is unique and is at a different stage of development, yet achievements in each Zone have been significant. Since its inception to the end of March 2017, the Wales Enterprise Zone programme has contributed to the Welsh economy by supporting more than 10,000 jobs through a competitive package of financial and other incentives including business rates support, tailored skills support, apprenticeship schemes and bespoke infrastructure projects. Key targets for the Enterprise Zones in 2016/17 were either within the set target range or exceeded. During 2016/17 1,744 jobs were created, safeguarded or assisted, against a target of between 1,400 and 1,900\. In addition, the latest Wales Enterprise Zones Key Performance Indicator annual report shows £123m of public and private sector investment was secured and more than 150 enterprises were supported by the Welsh Government. I am pleased to confirm that up to end of 2016/17, over 10,000 jobs have now been supported through the Enterprise Zone programme and over £300m of investment secured from the public and private sectors. The full 2016/17 Enterprise Zones KPI report and the detailed breakdown by each Zone will be published at the link to the right of this page. Against the backdrop of uncertainty caused by the vote to leave the European Union, it is important to ensure that the Enterprise Zone programme continues to contribute to the Welsh Government’s objectives in our Programme for Government, Taking Wales Forward, to drive improvement in the Welsh economy. The Enterprise Zones have much to contribute to our Prosperous and Secure commitments, in particular those to create new jobs, reduce business rates bills and create apprenticeships. I place great importance on a place\-based approach which is tailored to local needs and circumstances and I am reviewing the Enterprise Zone offer to ensure that it will continue to deliver against a more regional approach to economic development. One extremely important example of the role of Enterprise Zones has been at Ebbw Vale. There the Enterprise Zone board has already done a substantial amount of work to identify the most appropriate investment and support for the Zone and the Ebbw Vale area and this advice is being built into plans for the new Business Technology Park that I recently announced. The Ebbw Vale Enterprise Zone board will continue to be actively involved in providing further advice regarding the delivery of this support. We are working closely with our anchor and regionally important companies, and speaking directly to medium sized companies, about the issues they face as a consequence of a UK exit from the EU and about what can be done to support them; workshops have been undertaken with our Anchor and Regionally Important Companies to explore the risks and opportunities arising from Brexit, and my officials continue to review and consider further intensive pieces of engagement with businesses and other stakeholders to complete analysis as issues emerge. I have been reviewing the Enterprise Zone governance arrangements as part of my broader review of advisory boards. I met with the Enterprise Zone Board Chairs on 12 June to have an initial discussion around Enterprise Zone governance and the future direction of the Enterprise Zone programme in Wales. I plan to meet the Chairs again at the end of the summer to continue these discussions focussed on ensuring future arrangements meet the merging requirements on for example the Advanced Manufacturing Research Institute on Deeside and recommendation of the Valleys Task Force. I will update Members as appropriate as the current Board reach the end of their current terms in July 2018\. We remain committed to the existing 8 Enterprise Zones located across Wales.

Mae'r Datganiad Ysgrifenedig hwn yn rhoi’r wybodaeth ddiweddaraf ar hynt Rhaglen Ardaloedd Menter Cymru a'i dyfodol, yn ogystal â'r effaith bosibl y gall ymadael â’r Undeb Ewropeaidd ei chael ar Ardaloedd Menter Cymru. Mae cryn dipyn o waith wedi'i wneud drwy ymdrechion yr Ardaloedd Menter hyd yma, ac rwyf wedi bod yn falch o nodi cynnydd ym mhob Ardal ers dechrau'r Rhaglen. Mae pob Ardal yn unigryw ac er bod pob un ar gam datblygu gwahanol, rydym wedi gweld pob un ohonynt yn cyflawni cryn dipyn. Ers dechrau'r Rhaglen ddiwedd mis Mawrth 2017, mae wedi cyfrannu at economi Cymru drwy gefnogi mwy na 10,000 o swyddi drwy becyn cystadleuol o gymelliadau ariannol a chymelliadau eraill, gan gynnwys cymorth gydag ardrethi busnes, cymorth sgiliau wedi’i deilwra, cynlluniau prentisiaethau a phrosiectau seilwaith pwrpasol. Cyflawnwyd y targedau allweddol ar gyfer yr Ardaloedd Menter yn 2016/17 neu rhagorwyd arnynt. Yn ystod 2016/17, cafodd 1,744 o swyddi eu creu, eu diogelu neu eu cynorthwyo, yn unol â tharged o rhwng 1,400 a 1,900\. Ar ben hynny, mae’r adroddiad blynyddol sy’n deillio o Ddangosydd Perfformiad Allweddol Ardaloedd Menter Cymru yn dangos y sicrhawyd £123 miliwn o fuddsoddiad o'r sector cyhoeddus a’r sector preifat, a bod Llywodraeth Cymru wedi rhoi cymorth i 150 o fentrau. Hyd at ddiwedd 2016/17, rwy'n falch o gadarnhau bod Rhaglen Ardaloedd Menter Cymru wedi ariannu 10,000 o swyddi a bod £300 miliwn o fuddsoddiad wedi ei sicrhau o'r sectorau cyhoeddus a phreifat. Bydd yr adroddiad llawn ar gyfer 2016/17 a manylion pob Ardal yn cael eu cyhoeddi ar y ddolen gyswllt wrth ochr dde y tudalen yma. O ystyried yr ansicrwydd a grëwyd gan y bleidlais i adael yr Undeb Ewropeaidd, mae'n bwysig sicrhau bod Rhaglen yr Ardaloedd Menter yn parhau i gyfrannu at amcanion y Llywodraeth sydd wedi’u nodi yn ein Rhaglen Lywodraethu, Symud Cymru Ymlaen, er mwyn gwella economi Cymru. Mae'r Ardaloedd Menter yn gallu cyfrannu'n helaeth at ymrwymiadau ein strategaeth Ffyniannus a Diogel, yn enwedig y rheini i greu swyddi newydd, lleihau biliau ardrethi busnes a chreu prentisiaethau. Mae'n bwysig ein bod yn defnyddio dull sy'n seiliedig ar le ac sydd wedi ei deilwra i ateb anghenion a sefyllfaoedd lleol. Rwy'n adolygu’r hyn a gynigir yn yr Ardaloedd Menter i sicrhau y byddant yn parhau i gyflawni targedau ar sail dull mwy rhanbarthol o ddatblygu'r economi. Gellir gweld un enghraifft hynod bwysig o rôl yr Ardaloedd Menter yng Nglynebwy. Yno, mae Bwrdd yr Ardal Fenter eisoes wedi gwneud cryn dipyn o waith i nodi'r buddsoddiad a'r cymorth mwyaf addas i'r Ardal ac ardal Glynebwy, ac mae'r cyngor hwn yn cael ei gynnwys wrth lunio cynlluniau ar gyfer y Parc Technoleg Busnes newydd a gyhoeddais yn ddiweddar. Bydd Bwrdd Ardal Fenter Glyn Ebwy yn parhau i fynd ati i ddarparu cyngor pellach ar sut y dylid darparu'r cymorth hwn. Rydym yn gweithio'n agos gyda’n cwmnïau angori a chwmnïau o bwys rhanbarthol, ac yn siarad yn uniongyrchol â chwmnïau canolig eu maint, am y materion sy'n eu hwynebu yn sgil gadael yr Undeb Ewropeaidd ac am yr hyn y gellir ei wneud i'w helpu; cynhaliwyd gweithdai gyda'n Cwmnïau Angori a Chwmnïau o Bwys Rhanbarthol i edrych ar y risgiau a'r cyfleoedd sy'n deillio o Brexit, ac mae fy swyddogion yn parhau i adolygu ac ystyried ffyrdd o gysylltu'n well â busnesau a rhanddeiliaid eraill er mwyn dadansoddi materion wrth iddynt ddod i'r amlwg. Rwyf wedi bod yn adolygu trefniadau llywodraethu'r Ardaloedd Menter fel rhan o'm hadolygiad ehangach o fyrddau cynghori. Cefais gyfarfod â Chadeiryddion Bwrdd yr Ardaloedd Menter ar 12 Mehefin er mwyn dechrau trafod materion llywodraethu'r Ardaloedd hynny a chyfeiriad Rhaglen Ardaloedd Menter Cymru ar gyfer y dyfodol. Rwy'n bwriadu cwrdd â'r Cadeiryddion ddiwedd yr haf i barhau â'r trafodaethau hyn sy'n hoelio sylw ar sicrhau bod y trefniadau ar gyfer y dyfodol yn ateb y gofynion a ddaw i’r amlwg, er enghraifft, y Sefydliad Ymchwil Gweithgynhyrchu Uwch ar Lannau Dyfrdwy ac argymhelliad Tasglu'r Cymoedd. Byddaf yn rhoi'r wybodaeth ddiweddaraf i'r Aelodau fel y bo'n briodol wrth i gyfnodau presennol y Byrddau presennol ddod i ben ym mis Gorffennaf 2018\. Rydym yn parhau i fod yn ymrwymedig i'r 8 Ardal Fenter bresennol yng Nghymru.

https://www.gov.wales/written-statement-enterprise-zones

Each and every day the NHS supports the people of Wales, by both encouraging healthy lifestyles to prevent ill health and treating people when they fall ill. New technologies, an ageing population and advances in the way conditions can be effectively managed add to the complexity of caring for individuals. The sustainability of these services relies on the skills, knowledge and experience of those providing the care, whether they are providing direct patient care or working in less well recognised roles providing vital support services such as individuals working in the laboratories, who carry out a range of tests each year to enable diagnoses to be made and treatment to be provided. I am today announcing an £95m package to support a range of education and training programmes for healthcare professionals, including nurses, physiotherapists, radiographers and a range of health science training opportunities. This represents a £10m increase on the package agreed for 2016/17 and will enable more than 3000 new students to join those already studying healthcare education programmes across Wales. The total number of people in training and training places for 2017\-18 will be 8,573 compared to 7,384 in 2016\-17\. This package includes more than a 13% increase in the number of nurse training places – an extra 192 – which will be commissioned in 2017\-18\. This is in addition to the 10% increase in 2016\-17 and the 22% increase in 2015\-16 and continues our investment in nurse education numbers. It also includes an increase of more than 40% in midwifery training places, There are many challenges facing the NHS including the need to ensure patients can be cared for as close to their home as possible, this means a greater degree of care being taken forward within the community through primary care clusters working collaboratively with the hospital sector. This package of support will provide an additional £500k to support general practice to take advantage of advanced practice and extended skills training and education. It also offers a significant increase in practice nurse and district nurse education. Investment will also be made in training places to underpin the development of audiology services within primary and community settings. A new approach to pharmacy training and education will be taken forward building on a pilot to bring together the hospital and community based programmes into one integrated pre registration programme. We will maintain the level of investment in healthcare support workers at £1\.5m, with £250k allocated to support general practice in this area. We are continuing our investment in healthcare science programmes, including in key areas for development such as genomics, while continuing to support areas such as paramedicine as it expands the role it plays in society across a range of settings. In addition we will be making a further cohort of physician associate training places available from September 2017 with 12 of these places hosted by Bangor University and 20 hosted by Swansea University.

Bob dydd mae’r GIG yn cefnogi pobl Cymru, trwy hybu ffyrdd iach o fyw er mwyn atal afiechyd ac i drin pobl pan fyddant yn sâl. Mae technolegau newydd, poblogaeth sy'n heneiddio a datblygiadau yn y ffordd y gellir rheoli cyflyrau yn effeithiol yn ychwanegu at y cymhlethdod o ofalu am unigolion. Mae cynaliadwyedd y gwasanaethau hyn yn dibynnu ar sgiliau, gwybodaeth a phrofiad y rhai sy'n darparu’r gofal, p’un a ydynt yn darparu gofal uniongyrchol i gleifion neu’n gweithio mewn rolau llai adnabyddus sy'n darparu gwasanaethau cymorth hanfodol megis unigolion sy'n gweithio yn y labordai, sy'n cyflawni amrywiaeth o brofion bob blwyddyn er mwyn hwyluso diagnosis a thriniaeth. Heddiw rwyf yn cyhoeddi pecyn o £95 miliwn i gefnogi ystod o raglenni addysg a  hyfforddiant ar gyfer gweithwyr gofal iechyd proffesiynol, gan gynnwys nyrsys, ffisiotherapyddion, radiograffyddion ac ystod o gyfleoedd hyfforddiant ym maes gwyddoniaeth iechyd. Mae hyn yn gynnydd o £10m i’r pecyn y cytunwyd arno ar gyfer 2016\-17 a bydd yn galluogi mwy na 3000 o fyfyrwyr newydd i ymuno â’r rhai sydd eisoes yn astudio rhaglenni addysg gofal iechyd ledled Cymru. Bydd cyfanswm nifer y bobl mewn lleoedd hyfforddiant ar gyfer 2017\-18 yn 8,573 o'i gymharu â 7,384 yn 2016\-17\. Mae'r pecyn hwn yn cynnwys cynnydd o fwy na o 13% yn nifer y lleoedd hyfforddi nyrsys – 192 yn ychwanegol – a gaiff eu comisiynu yn 2017\-18\. Mae hyn yn ychwanegol at y cynnydd o 10% yn 2016\-17 a’r cynnydd o 22% yn 2015\-16 ac yn parhau â’n buddsoddiad mewn addysg i nyrsys. Mae’n cynnwys hefyd gynnydd o fwy na 40% mewn lleoedd hyfforddi ym maes bydwreigiaeth. Mae llawer o heriau’n wynebu’r NHS, gan gynnwys yr angen i sicrhau y gellir gofalu am gleifion mor agos at eu cartref â phosibl. Mae hyn yn golygu mynd ati i ddarparu mwy o ofal yn y gymuned wrth i glystyrau gofal sylfaenol gydweithio â’r sector ysbytai. Bydd y pecyn cymorth yn darparu £500k yn ychwanegol i fanteisio ar ymarfer uwch a hyfforddiant ac addysg mewn sgiliau estynedig. Mae hefyd yn cynnig cynnydd sylweddol mewn addysg i nyrsys practis a nyrsys ardal. Buddsoddir hefyd mewn lleoedd hyfforddi i ategu'r gwaith o ddatblygu gwasanaethau awdioleg mewn lleoliadau sylfaenol a chymunedol. Defnyddir ymagwedd newydd at addysg a hyfforddiant fferyllol, gan adeiladu ar gynllun peilot i ddwyn ynghyd rhaglenni’r ysbyty a'r gymuned yn un rhaglen rhag\-gofrestru integredig. Byddwn yn cynnal lefel y buddsoddiad mewn gweithwyr cymorth gofal iechyd yn £1\.5m, gan ddyrannu £250k i gefnogi ymarfer cyffredinol yn y maes hwn. Rydym yn parhau i fuddsoddi mewn rhaglenni gwyddoniaeth gofal iechyd, gan gynnwys mewn meysydd allweddol i’w datblygu megis genomeg, gan barhau ar yr un pryd i gefnogi meysydd megis parafeddygaeth wrth iddi ehangu ei rôl mewn cymdeithas ar draws ystod o leoliadau. Yn ogystal byddwn yn trefnu bod carfan arall o leoedd hyfforddi ar gyfer cymdeithion meddygol ar gael o Fedi 2017 gyda 12 o'r lleoedd hyn ym Mhrifysgol Bangor a 20 ym Mhrifysgol Abertawe.

https://www.gov.wales/written-statement-education-commissioning-201718

A Court of Protection judgment was published \[today] about a Welsh person in a permanent vegetative state who had been receiving life sustaining treatment for some years. This person has now passed away after the Court of Protection gave permission for treatment to be withdrawn. Members may also be aware of other recent court judgments relating to the need for legal proceedings in every case before life\-supporting treatment is withdrawn from persons in permanent vegetative or minimally conscious states. In September of this year, the Court of Protection in a significant judgment concluded that a decision to withdraw clinically assisted nutrition and hydration taken by clinicians in accordance with the prevailing professional guidance and the relevant statutory frameworks will be lawful. Although, the court was keen to emphasise that it is always available where there is disagreement, or where it is felt for some other reason that an application to court should be made. These are complex, sensitive and important issues and the Welsh Government is monitoring further developments closely. In the meantime, I want to be assured that those working in the health and care sector here in Wales are fully equipped to deal with such issues should they be faced with them. We are therefore taking a number of actions to understand the current position in Wales in relation to people who are in a pemanent vegetative or minimally conscious state. This includes the Chief Medical Officer writing to all health boards in Wales to assess the potential number of cases in Wales and to seek assurance that their diagnosis, care and treatment is being undertaken in their best interests. The Deputy Chief Medical Officer has met with family members of the individual that \[today’s] ruling concerns. They are keen that lessons be learnt from their experience. We need to understand the decision making in this particular case and to work closely with all relevant parties to ensure that appropriate lessons are learnt. Given this individual case and the wider court judgments, I have also asked officials to consider, once the relevant consideration has concluded and in light of any further developments in this area, whether there is a need for any additional guidance, education or training to be developed for the health and social care sector in Wales. Out of respect for the family wishes, I have not provided full details of the case within this statement and I would urge everyone to respect their privacy.

Cyhoeddwyd dyfarniad gan y Llys Gwarchod \[heddiw] am Gymro a oedd mewn cyflwr diymateb parhaol ac a oedd yn cael triniaeth cynnal bywyd am lawer iawn o flynyddoedd. Mae'r person hwn bellach wedi marw, wedi i'r Llys Gwarchod ganiatáu i'r driniaeth gael ei thynnu'n ôl. Efallai bod aelodau hefyd yn ymwybodol o ddyfarniadau llys eraill a wnaed yn ddiweddar yn ymwneud â'r angen i gymryd camau cyfreithiol ym mhob achos, cyn bod triniaeth cynnal bywyd yn cael ei thynnu'n ôl wrth bobl sydd mewn cyflwr diymateb parhaol neu gyflwr lled\-anymwybodol. Fis Medi eleni, daeth y Llys Gwarchod i’r casgliad mewn dyfarniad pwysig y bydd penderfyniad i dynnu'n ôl maeth a hydradiad gyda chymorth clinigol, a wneir gan glinigwyr yn unol â'r canllawiau proffesiynol cyffredinol a’r fframweithiau statudol perthnasol, yn gyfreithlon. Ond roedd y llys yn awyddus i bwysleisio ei fod wastad ar gael pan fo anghytundebau yn codi, neu pan teimlir y dylid cyflwyno achos i’r llys am ryw reswm arall. Mae'r materion hyn yn gymhleth, yn sensitif ac yn bwysig, ac mae Llywodraeth Cymru yn monitro datblygiadau pellach yn agos. Yn y cyfamser, rwyf am fod yn sicr bod gan y rheini sy’n gweithio yn y sector iechyd a gofal yma yng Nghymru yr adnoddau angenrheidiol i ymdrin â materion o'r fath, pe baent yn gorfod eu hwynebu. Felly, rydym yn cymryd nifer o gamau i ddeall y sefyllfa bresennol yng Nghymru, mewn perthynas â phobl sydd mewn cyflwr diymateb parhaol neu gyflwr lled\-anymwybodol. Yn hyn o beth, bydd y Prif Swyddog Meddygol yn ysgrifennu at bob bwrdd iechyd yng Nghymru i asesu'r nifer posibl o achosion yng Nghymru a chael sicrwydd bod eu diagnosis, eu gofal a'u triniaeth er eu budd nhw eu hunain. Mae'r Dirprwy Brif Swyddog Meddygol wedi cwrdd â theulu'r unigolyn sydd dan sylw yn y dyfarniad \[heddiw] ac nid ydynt am dynnu sylw gormodol at eu sefyllfa. Ond maent yn awyddus bod gwersi'n cael eu dysgu o'u profiad. Mae angen i ni ddeall sut y gwnaethpwyd penderfyniadau yn yr achos penodol hwn a gweithio’n agos gyda’r bobl berthnasol i sicrhau bod gwersi priodol yn cael eu dysgu. Gan ystyried yr achos unigol hwn, a dyfarniadau llys yn  ehangach, rwyf hefyd wedi gofyn i swyddogion feddwl, ar ôl ystyried pob agwedd berthnasol ac yng ngoleuni unrhyw ddatblygiadau pellach yn y maes hwn, a oes angen rhagor o ganllawiau, addysg neu hyfforddiant ar y sector Iechyd a Gofal Cymdeithasol yng Nghymru. Er parch i ddymuniadau'r teulu, nid wyf wedi rhoi manylion llawn yr achos gyda'r datganiad hwn, a byddwn yn annog pawb i barchu eu preifatrwydd.

https://www.gov.wales/written-statement-diagnosis-treatment-and-care-people-permanent-vegetative-or-minimally-conscious-0

On 16 May 2017, Kirsty Williams, Cabinet Secretary for Education made an Oral Statement in the Siambr on:  Educational Leadership (external link).

Ar 16 Mai 2017, gwnaeth y Kirsty Williams, Ysgrifennydd y Cabinet dros Addysg Ddatganiad Llafar yn y Siambr ar:  Arweinyddiaeth Addysgol (dolen allanol).

https://www.gov.wales/oral-statement-educational-leadership

On 18 July 2017, the Welsh Government set out proposals to secure resilience and renewal in local government in Wales following a consultation on the Reforming Local Government White Paper. The White Paper included specific proposals about partnership arrangements for Bridgend Council to ensure public sector partners retain the advantages of coterminosity between local government and health board boundaries. Bridgend Council currently works in partnership on two strategic and overlapping footprints. These have been determined in part by health board boundaries and in part by patterns of economic activity or historic alignment. This situation has been recognised as challenging for the local authority. To ensure clarity and consistency in arrangements – and to ensure these arrangements are coherent within the broader local government reform programme – the Welsh Government proposes that decisions about health provision across the Bridgend Council footprint should be made by Cwm Taf University Health Board instead of Abertawe Bro Morgannwg University Health Board. This health board boundary change would align Bridgend Council more firmly with its strategic partnership arrangements for other local authority functions, including participation in the Cardiff Capital Region City Deal.   This proposal is intended to produce clearer governance and decision\-making arrangements for partnership working. We have been in discussion with the leadership of Bridgend Council, Abertawe Bro Morgannwg and Cwm Taf university health boards over the summer about the proposal and recognise the valuable work undertaken by dedicated public service staff in the health boards and the local authority. The health boards and Bridgend Council have indicated that certainty about the intention to change the boundary is in the best interests of the public and staff and are committed to engaging effectively with the public, trade unions and staff during the consultation period and beyond.   Following these productive discussions, it is our intention to issue a formal 12\-week consultation about the principle of a boundary change this autumn. The consultation will include consideration of regulations made under the Social Services and Wellbeing (Wales) Act 2014 to ensure that regional partnership boards and safeguarding boards reflect the proposed health board boundary change. Significant work has been undertaken as part of the South Wales Programme to determine the effective provision of certain emergency and hospital\-based services across health boards in South Wales. Any health board boundary change as a result of this consultation will not re\-open those decisions.   We are grateful to the leaders of Bridgend Council, Abertawe Bro Morgannwg and Cwm Taf university health boards for their engagement and commitment. We will continue to work closely with our partners to ensure all aspects of the proposal are properly and openly explored.  

Rydym yn ddiolchgar i arweinwyr Cyngor Pen\-y\-bont, a byrddau iechyd prifysgol Abertawe Bro Morgannwg a Chwm Taf, am eu hymrwymiad a'u parodrwydd i gydweithio. Byddwn yn parhau i weithio'n agos gyda'n partneriaid er mwyn sicrhau bod pob agwedd ar y cynnig yn cael eu harchwilio mewn modd priodol ac agored.   Gwnaed gwaith sylweddol fel rhan o'r rhaglen ar gyfer y De i benderfynu ar y ffordd orau o ddarparu gwasanaethau brys a gwasanaethau ysbyty penodol yn effeithiol ar draws byrddau iechyd yn y De. Ni fyddwn yn ailagor y penderfyniadau hynny yn sgil unrhyw newid a allai ddigwydd  i ffiniau’r  byrddau iechyd o ganlyniad i'r ymgynghoriad hwn. Yn sgil y trafodaethau adeiladol hyn, ein bwriad yw cynnal ymgynghoriad ffurfiol dros gyfnod o 12 wythnos yn ystod yr hydref ar yr egwyddor o newid y ffiniau. Bydd yr ymgynghoriad yn cynnwys ystyried rheoliadau a wnaed o dan Ddeddf Gwasanaethau Cymdeithasol a Llesiant (Cymru) 2014 er mwyn sicrhau bod byrddau partneriaeth rhanbarthol a byrddau diogelu yn adlewyrchu'r newidiadau arfaethedig i ffiniau'r bwrdd iechyd.     Dros yr haf rydym wedi bod wrthi'n trafod y cynnig gydag arweinwyr Cyngor Pen\-y\-bont a byrddau iechyd prifysgol Abertawe Bro Morgannwg a Chwm Taf, ac rydym yn cydnabod y gwaith gwerthfawr sydd wedi ei gyflawni gan staff ymroddedig y gwasanaethau cyhoeddus yn y byrddau iechyd a'r awdurdod lleol. Mae'r byrddau iechyd a Chyngor Pen\-y\-bont wedi dweud y byddai'n fuddiol darparu sicrwydd i'r cyhoedd a'r staff ynghylch y bwriad i newid y ffiniau, ac maent wedi ymrwymo i ymgysylltu'n effeithiol â'r cyhoedd, yr undebau llafur a'r staff yn ystod y cyfnod ymgynghori ac wedi hynny. Nod y cynnig hwn yw sicrhau bod y trefniadau ar gyfer llywodraethu a gwneud penderfyniadau yn gliriach at ddibenion gweithio mewn partneriaeth. Byddai newid ffiniau'r bwrdd iechyd fel hyn yn sicrhau bod y swyddogaethau dan sylw yn rhan o'r trefniadau partneriaeth strategol sy'n ymdrin â swyddogaethau eraill Cyngor Pen\-y\-bont, gan gynnwys chwarae ei ran ym Margen Ddinesig Prifddinas\-Ranbarth Caerdydd. Er mwyn sicrhau bod trefniadau'n glir ac yn gyson \- a'u bod yn gydnaws â'r rhaglen  ehangach ar gyfer diwygio llywodraeth leol  \- mae Llywodraeth Cymru yn cynnig y dylai penderfyniadau am y ddarpariaeth iechyd  yn ardal Cyngor Pen\-y\-bont ar Ogwr gael eu gwneud gan Fwrdd Iechyd Prifysgol Cwm Taf yn hytrach na Bwrdd Iechyd Prifysgol Abertawe Bro Morgannwg.   Ar hyn o bryd, mae Cyngor Pen\-y\-bont ar Ogwr yn gweithio mewn partneriaeth o fewn dau batrwm strategol sy'n gorgyffwrdd. Mae'r rhain wedi eu pennu'n rhannol gan ffiniau byrddau iechyd ac yn rhannol gan batrymau gweithgarwch economaidd neu berthynas hanesyddol. Cydnabyddir bod hon yn sefyllfa heriol i'r awdurdod lleol. Roedd y Papur Gwyn yn cynnwys cynigion penodol ar gyfer trefniadau partneriaeth i Gyngor Pen\-y\-bont ar Ogwr er mwyn sicrhau bod partneriaid yn y sector cyhoeddus yn parhau i elwa ar y manteision sy’n deillio o ffiniau cyffredin rhwng llywodraeth leol a byrddau iechyd. Ar 18 Gorffennaf 2017, disgrifiodd Lywodraeth Cymru ei chynigion ar gyfer cadernid ac adnewyddiad o fewn llywodraeth leol yng Nghymru, yn sgil cynnal ymgynghoriad ar Bapur Gwyn ar Ddiwygio Llywodraeth Leol.    

https://www.gov.wales/written-statement-effective-partnership-arrangements-bridgend-proposed-health-board-boundary-change

The Daily Mile is an innovative yet simple school\-based initiative which encourages primary school children to walk, jog or run a mile a day. It is inclusive, non competitive and fun, and is adaptable to suit the needs of all primary schools. Increasing opportunities for physical activity within the primary school environment is key to ensuring all children achieve the recommended 60 minutes a day of physical activity, as recommended by the Chief Medical Officer. The Daily Mile can play an important part in that. The Daily Mile has the potential for numerous benefits beyond improved fitness, including improved attention and readiness to learn. It can help children become more engaged with the outdoors, build self\-esteem and confidence, and help develop  teamworking skills.  We know that a number of schools across Wales have already adopted the Daily Mile, and we have had enthusiastic feedback from pupils, parents and teaching staff about the many benefits that it brings.   We have issued a joint letter to all head teachers in primary schools in Wales to encourage them to consider simple and innovative approaches to improve the health and wellbeing of children during the school day – including adopting the Daily Mile initiative, if they have not already. The Daily Mile builds upon our existing collaborative working to improve the health and well\-being of children, for instance through the Welsh Network of Health Schools Scheme and the Physical Literacy Programme for Schools. Indeed, the Daily Mile will contribute to schools achieving a number of the Welsh Network of Healthy School Schemes National Quality Award criteria. Engaging with the Daily Mile, will support primary schools in ensuring the wellbeing of their pupils, and in working towards the implementation of the new curriculum – with action to increase physical activity embedded in the programme. We are grateful to the Daily Mile Foundation for sharing their resources with us. We are making the information and advice available in English and Welsh to schools on a website. We will be monitoring sign up to the Daily Mile through the participation map on the website, and will be encouraging schools to share examples of similar, innovative solutions that they have introduced to increase physical activity during the school day.

Mae Milltir y Dydd yn fenter syml ond arloesol i ysgolion, sy'n annog plant cynradd i gerdded, loncian neu redeg milltir y dydd. Mae'n gynhwysol ac yn hwyliog, heb fod yn gystadleuol, ac mae modd ei addasu ar gyfer anghenion pob ysgol gynradd. Mae creu mwy o gyfleoedd i wneud gweithgarwch corfforol o fewn amgylchedd yr ysgol gynradd yn allweddol os ydym am sicrhau bod pob plentyn yn cael y 60 munud y dydd o weithgarwch corfforol a argymhellir gan y Prif Swyddog Meddygol. Gall Milltir y Dydd chwarae rhan bwysig yn y gwaith hwnnw. Gall y cynllun arwain at nifer o fanteision eraill yn ogystal â gwella ffitrwydd, gan gynnwys gwella gallu’r disgyblion i ganolbwyntio yn y dosbarth a'u parodrwydd i ddysgu. Gall helpu plant i wneud mwy yn yr awyr agored, cynyddu hunan barch a hyder, a helpu i ddatblygu sgiliau gweithio fel tîm. Fe wyddom fod nifer o ysgolion ar draws Cymru eisoes wedi mabwysiadu'r cynllun Milltir y Dydd, ac rydym wedi cael adborth brwdfrydig iawn gan ddisgyblion, rhieni a staff dysgu am y manteision yn ei sgil.   Rydym wedi anfon llythyr ar y cyd at holl benaethiaid ysgolion cynradd Cymru er mwyn eu hannog i ystyried ffyrdd syml ac arloesol o wella iechyd a llesiant plant yn ystod y diwrnod ysgol \- gan gynnwys mabwysiadu menter Milltir y Dydd, os nad ydyn nhw eisoes wedi gwneud hynny. Mae Milltir y Dydd yn adeiladu ar ein gwaith ar y cyd i wella iechyd a llesiant plant, er enghraifft drwy Rwydwaith Ysgolion Iach Cymru a’r Rhaglen Llythrennedd Corfforol i Ysgolion. Yn wir, bydd Milltir y Dydd yn helpu ysgolion i gyflawni nifer o'r meini prawf ar gyfer dyfarniadau ansawdd cenedlaethol cynlluniau Rhwydwaith Ysgolion Iach Cymru. Drwy fod yn rhan o gynllun Milltir y Dydd, bydd ysgolion cynradd yn helpu i sicrhau llesiant eu disgyblion ac yn symud tuag at weithredu’r cwricwlwm newydd \- gan fod cymryd camau i gynyddu gweithgarwch corfforol yn rhan hanfodol o’r rhaglen. Rydym yn ddiolchgar iawn i Ymddiriedolaeth Milltir y Dydd am rannu eu hadnoddau gyda ni. Byddwn yn sicrhau bod yr wybodaeth a'r cyngor ar gael i ysgolion, yn Gymraeg ac yn Saesneg, ar wefan. Byddwn yn monitro'r defnydd o gynllun Milltir y Dydd drwy fap ar y wefan, ac fe fyddwn yn annog ysgolion i rannu enghreifftiau o systemau tebyg, dyfeisgar sydd wedi'u cyflwyno ganddynt i gynyddu gweithgarwch corfforol yn ystod y diwrnod ysgol.

https://www.gov.wales/written-statement-encouraging-use-daily-mile-scheme-primary-schools

On 16 May 2017, Vaughan Gething, Cabinet Secretary for Health, Well\-being and Sport made an Oral Statement in the Siambr on: End of Life Care (external link).

Ar 16 Mai 2017, gwnaeth y Vaughan Gething, Ysgrifennydd y Cabinet dros Iechyd, Llesiant a Chwaraeon Ddatganiad Llafar yn y Siambr ar: Gofal Diwedd Oes (dolen allanol).

https://www.gov.wales/oral-statement-end-life-care

Reducing the attainment gap between pupils from poorer backgrounds and their peers is at the heart of our national mission to raise standards. Today we have published the third year evaluation report by Ipsos Mori and WISERD on the Pupil Development Grant which was known as the Pupil Deprivation Grant (PDG), when the evaluation was undertaken. The report examines how schools are spending the PDG, and teacher’s perceptions of the impact the grant is having. The findings of the report are very positive and show that we are making further progress in identifying and addressing the needs of disadvantaged learners. The report notes that there have been a number of positive and promising effects over time. The PDG funding is considered to be hugely valuable by schools and in many of the schools it was considered ‘invaluable’. Many schools have also acknowledged that the PDG has over time helped them to focus and raise the profile of tackling disadvantage across the school changing attitudes and culture.   We know that tracking of learners who qualify for free school meals has improved since the introduction of the PDG. Evidence from case study schools showed that they now use sophisticated tracking systems alongside their own knowledge of learners’ circumstances to identify which learners they considered disadvantaged and in need of targeted additional support. The introduction of tracking systems was a key finding from previous evaluation reports and I welcome that schools are developing these systems as part of a ‘business as usual’ embedded approach to tackle deprivation.   We recognise that quantifiable evidence of impact is a long term goal that will need time to emerge, but it is encouraging that “substantial improvements in softer outcomes” have been noted, such as: * Pupil well\-being * Confidence and self\-esteem * Increased willingness to participate in classroom activities This report is strong evidence of a continuing change to the culture in schools, where the individual needs of learners are placed at the heart of planning, and all pupils are given the support they need to achieve their full potential. There is of course still much to be done and the report usefully directs us to the areas where we need continued focus. Working with our Raising Attainment Advocate – Sir Alasdair MacDonald – we have already started working on strengthening arrangements in these areas to enable even greater progress in overcoming the barriers presented by disadvantage. This report is further evidence that the PDG is playing a key role in supporting pupils to reach their full potential. That is why, as outlined in the Progressive Agreement reached between myself and the First Minister, we have recently doubled the PDG funding for our youngest learners. To ensure schools can plan and make full use of the funding, we have also signaled the government’s commitment to the PDG for the lifetime of this Assembly. We should all applaud schools and settings for the clear progress they are making. We can be proud that the attainment gap has narrowed over recent years. Yet there can be no room for complacency; the link between poverty and attainment has dogged our education system for far too long. Together, we will continue to explore innovative and effective ways in which we can support schools – and the wider community – to ensure that all learners are given the best possible chance in achieving their full potential.

Mae lleihau'r bwlch rhwng cyrhaeddiad y disgyblion hynny sy'n dod o gefndiroedd tlotach a'u cyfoedion yn greiddiol i'n cenhadaeth genedlaethol i godi safonau. Rydym wedi cyhoeddi heddiw adroddiad gan Ipsos Mori ac WISERD sy'n gwerthuso trydedd flwyddyn y Grant Datblygu Disgyblion, neu'r Grant Amddifadedd Disgyblion fel y'i gelwid pan wnaed y gwerthusia. Mae'r adroddiad yn edrych ar sut y mae ysgolion yn gwario'r Grant Amddifadedd Disgyblion, a barn athrawon ynghylch effaith y grant. Mae casgliadau'r adroddiad yn bositif iawn. Mae'n dangos ein bod yn gwneud cynnydd pellach o ran nodi anghenion dysgwyr difreintiedig a mynd i'r afael â'r anghenion hynny. Mae'r adroddiad yn nodi bod nifer o effeithiau cadarnhaol a dymunol wedi dod i'r amlwg dros amser. Mae ysgolion yn gweld cyllid y Grant Amddifadedd Disgyblion yn beth gwerthfawr tu hwnt. Roedd llawer o ysgolion yn credu nad oedd modd rhoi gwerth arno. Roedd llawer o ysgolion wedi cydnabod bod y Grant Amddifadedd Disgyblion wedi bod o gymorth o ran canolbwyntio ar godi ymwybyddiaeth o fynd i'r afael ag anfantais ar draws yr ysgolion, drwy newid agweddau a diwylliant. Mae'r gallu i gadw cofnod o ddysgwyr sy'n gymwys am brydau ysgolion am ddim wedi gwella ers cyflwyno'r Grant Amddifadedd Disgyblion. Dengys tystiolaeth o'r ysgolion y gwnaed astudiaeth achos arnynt, bod ysgolion yn defnyddio systemau tracio soffistigedig law yn llaw â'u gwybodaeth bersonol o amgylchiadau dysgwyr er mwyn gweld pa ddysgwyr sydd o dan anfantais. Mae hyn yn galluogi iddynt roi cefnogaeth ychwanegol sydd wedi ei thargedu i'r disgyblion hynny. Roedd cyflwyno systemau tracio yn un o brif ganfyddiadau adroddiadau gwerthuso blaenorol. Rwy'n croesawu bod ysgolion yn datblygu'r systemau hyn fel rhan o'r gwaith bob dydd, sydd yn ffordd benigamp o fynd i'r afael a'r broblem hon. Rydym yn cydnabod bod tystiolaeth feintiol o effaith yn rhywbeth tymor hir a ddaw i'r amlwg gydag amser ond mae'n galonogol bod gwelliannau sylweddol mewn deilliannau mwy meddal wedi dod i'r amlwg, fel: * Llesiant disgyblion * Hyder a hunanwerthuso * Gwell parodrwydd i gymryd rhan mewn gweithgareddau yn yr ystafell ddosbarth. Mae'r adroddiad hwn yn dystiolaeth gref o'r newid parhaus mewn diwylliant o fewn ysgolion. Mae anghenion unigol dysgwyr wrth wraidd yr holl waith cynllunio a phob disgybl yn derbyn y gefnogaeth sydd ei hangen arnynt i gyflawni hyd eithaf eu gallu. Mae llawer i'w wneud o hyd, fodd bynnag, ac mae'r adroddiad yn tynnu sylw at y meysydd y mae angen i ni barhau i roi sylw iddynt. Wrth gydweithio â'n Heiriolwr Codi Cyrhaeddiad \- Syr Alasdair MacDonald \- rydym eisoes wedi cychwyn ar y gwaith o gryfhau'r trefniadau yn y meysydd hyn. Bydd hynny yn ein galluogi i wneud hyd yn oed rhagor o gynnydd o ran goresgyn y rhwystrau sy'n cael eu creu gan anfantais. Mae'r adroddiad hwn yn dystiolaeth bellach bod y Grant Amddifadedd Disgyblion yn allweddol o ran helpu disgyblion i gyrraedd eu potensial llawn. Dyma pam, fel y nodwyd yn y cytundeb rhwng y Prif Weinidog a minnau, ein bod wedi dyblu cyllid y Grant Amddifadedd Disgyblion i'n dysgwyr ieuengaf. Er mwyn sicrhau bod modd i ysgolion gynllunio a manteisio i'r eithaf ar y cyllid, rydym fel Llywodraeth wedi ymrwymo i gadw'r Grant Amddifadedd Disgyblion dros gyfnod y Cynulliad presennol. Dylid cymeradwyo ysgolion a sefydliadau addysgol am wneud cynnydd mor amlwg. Gallwn fod yn falch o'r ffaith bod y bwlch wedi lleihau dros y blynyddoedd diwethaf. Wedi dweud hynny, nid yw hyn yn rheswm i laesu dwylo; mae'r cysylltiad rhwng tlodi a chyrhaeddiad wedi bod yn faen melin am wddf ein system addysg am ormod o amser o lawer. Gyda'n gilydd, byddwn yn parhau i bwyso a mesur dulliau arloesol ac effeithiol ar gyfer cefnogi ysgolion \- a'r gymuned ehangach \- er mwyn sicrhau bod pawb yn cael y cyfle gorau posibl i wireddu eu potensial yn llawn.

https://www.gov.wales/written-statement-evaluation-pupil-development-grant

The UK government has today published the EU (Withdrawal) Bill. The position of the Welsh Government has been clear since the day of the EU referendum result \- the UK is leaving the EU and we will work with the UK government to deliver a sensible Brexit, which protects jobs and our economy. We would therefore be prepared to support a bill which provides clarity and certainty for businesses and our communities, and which respects the devolution settlement. This bill does not meet these tests. Indeed, it also fails to meet the Prime Minister’s own stated aim to work together constructively, to get Brexit right. Regrettably, our attempts to work with the UK government on these matters have been ignored. While this bill might seem an obscure legal and technical exercise, in reality the final Act of Parliament which the bill leads to will be of critical importance in shaping the way the United Kingdom works – or perhaps does not work \- after we leave the EU. The bill is a complex legal text, and the UK government’s consultation with the Devolved Administrations on developing these crucial legislative proposals has been inadequate and wholly at odds with the rhetoric heard from the Prime Minister and other members of the UK government this week about their commitment to listening to, and achieving consensus with, others about the challenges posed by EU withdrawal. Our officials have had less than 2 weeks’ notice of the proposals and, in practice, we have been given no real opportunity to suggest significant changes which would make the bill more acceptable. This is despite the fact that we have consistently worked hard to engage with the UK government, both bilaterally and through the Joint Ministerial Committee and we have proactively put forward positive policy proposals about how to deliver a Brexit which both respects the result of the referendum and safeguards the economic wellbeing of Wales, and indeed the whole UK. Throughout discussions about the potential for a ‘Great Repeal Bill’, we have been very clear that we understand, and support, the idea of a bill to provide clarity and certainty for citizens and businesses as Brexit takes effect. We accept too that there will be a need to make some amendments so existing law is workable in the new context of the UK being outside the EU. We are willing to play our part in that. Our Brexit and Devolution paper presents a clear and workable approach which both respects devolution and answers the question of how to ensure a level playing field across the UK in respect of policies where to date, EU regulatory frameworks have provided this. Despite pressing, we have yet to receive any real response from the UK Government to these proposals. It is therefore a source of huge regret that the UK government has failed to listen and seems determined to provoke a constitutional conflict which we do not need. From the perspective of the Welsh Government, the publication of the bill represents a moment of significant challenge to the devolution settlement. Indeed, in our view, it represents the most significant attack on devolution since the creation of the National Assembly in 1999\. Despite the very clear and repeated warnings that any attempt by Westminster and Whitehall to take the powers currently vested in the EU to themselves would be wholly unacceptable, this is precisely what Clause 11 of the EU (Withdrawal) Bill seeks to do. This part of the bill would amend the devolution legislation to put in place – with no limitations or qualifications \- new constraints on the Assembly’s ability to legislate effectively on matters where we currently operate within legislative frameworks developed by the EU, even after we leave the EU. Existing EU law would be frozen, and only the UK Parliament would, it appears, be allowed to unfreeze it. In practice, this would provide a window for the UK government to seek Parliamentary approval to impose new UK\-wide frameworks for such policies. It is an attempt to take back control over devolved policies such as the environment, agriculture and fisheries not just from Brussels, but from Cardiff, Edinburgh and Belfast. We have been given signals that the UK government wishes to negotiate with ourselves and the other Devolved Administrations to see if we can achieve the same results by discussion and agreement rather than by unilateral legislation. However, there is nothing in the text of the bill or the supporting documentation that reflects this. The bill also proposes that the so\-called Henry VIII powers to be vested in Welsh Ministers should – unlike those to be exercised by UK Ministers – be limited and constrained in extremely unhelpful ways. The power to amend directly\-applicable EU law – regulations and the like, which account for most of the EU legislative framework for agriculture, for example – would be retained solely by the UK Government.  And, since UK Ministers would retain their own powers – in parallel to those of Welsh Ministers – to amend any legislation within devolved competence, it even appears UK Ministers will be able to amend legislation within the competence of the National Assembly without being answerable to the Assembly to explain what they are doing and why. If the bill is not amended, there is no prospect that the Welsh Government will recommend that the National Assembly should give legislative consent to it. We will also continue to investigate ways in which we can use our existing legislative powers to help defend our devolution settlement.  In doing so, we will work closely with the other devolved administrations; indeed, the Scottish First Minister and I have issued a joint statement today, in which we both make clear that we cannot support the bill in its current form. This is not about trying to prevent, undermine or complicate Brexit – it is about resisting an attempt to re\-centralise power back to Westminster and Whitehall, to turn the clock back to a time before devolution when the Government in London could foist inappropriate policies on Wales and Scotland without the consent of Welsh or Scottish voters. The Tory Government has no mandate for this, least of all from voters in Wales. Given the importance of this issue I intend to bring this to the Assembly at the earliest opportunity. European Union (Withdrawal) Bill

Heddiw, mae Llywodraeth y DU wedi cyhoeddi Bil yr Undeb Ewropeaidd (Ymadael). Mae safbwynt Llywodraeth Cymru wedi bod yn glir ers diwrnod canlyniad y refferendwm ar yr UE \- mae'r DU yn gadael yr UE a byddwn yn gweithio gyda Llywodraeth y DU i sicrhau Brexit synhwyrol, sy'n diogelu swyddi a'n heconomi. Felly, byddem yn barod i gefnogi Bil sy'n rhoi eglurder a sicrwydd i fusnesau a'n cymunedau, ac sy'n parchu'r setliad datganoli. Ond nid yw'r Bil hwn yn gwneud hyn. Yn wir, nid yw ychwaith yn bodloni nod datganedig y Prif Weinidog ei hun i gydweithio mewn modd adeiladol, er mwyn sicrhau Brexit llwyddiannus. Er mawr siom, mae ein hymdrechion i weithio gyda Llywodraeth y DU ar y materion hyn wedi cael eu hanwybyddu. Er bod y Bil, o bosibl, yn ymddangos yn ymarfer cyfreithiol a thechnegol astrus, bydd y Ddeddf Seneddol derfynol y mae'r Bil yn arwain ati yn hollbwysig wrth siapio'r ffordd y mae'r Deyrnas Unedig yn gweithio \- neu o bosibl ddim yn gweithio \- ar ôl i ni adael yr UE. Mae'r Bil yn gorff o destun cyfreithiol cymhleth, ac mae ymgynghoriad Llywodraeth y DU â'r Gweinyddiaethau Datganoledig ar ddatblygu'r cynigion deddfwriaethol hanfodol hyn wedi bod yn annigonol, ac yn gwbl groes i'r hyn a glywyd gan y Prif Weinidog ac aelodau eraill o Lywodraeth y DU yr wythnos hon, am eu hymrwymiad i wrando ar eraill, a dod i gonsensws â hwy am yr heriau a ddaw yn sgil ymadawiad y DU â'r UE. Cafodd ein swyddogion lai na phythefnos o rybudd am y cynigion ac, yn ymarferol, nid ydym wedi cael cyfle go iawn i awgrymu unrhyw newidiadau sylweddol a fyddai'n gwneud y Bil yn un mwy derbyniol. Mae hyn er gwaetha'r ffaith ein bod wedi gweithio'n galed yn gyson i ymgysylltu â Llywodraeth y DU, mewn trafodaethau dwyochrog a thrwy'r Cyd\-bwyllgor Gweinidogion, a’n bod wedi mynd ati'n rhagweithiol i gyflwyno cynigion polisi cadarnhaol am sut i sicrhau Brexit sy'n parchu canlyniad y refferendwm ac yn diogelu lles economaidd Cymru, a’r DU gyfan. Yn ystod y trafodaethau am y posibilrwydd o gael 'Bil Diddymu Mawr', rydym wedi egluro ein bod yn deall, ac yn cefnogi'r syniad o gael Bil a fydd yn rhoi eglurder a sicrwydd i ddinasyddion a busnesau wrth i Brexit ddod i rym. Rydym hefyd yn derbyn y bydd angen gwneud rhai diwygiadau fel bod y gyfraith bresennol yn ymarferol o ran y cyd\-destun newydd bod y DU y tu allan i'r UE. Rydym yn fodlon chwarae ein rhan yn hynny. Mae ein papur Brexit a Datganoli yn cyflwyno dull gweithredu clir ac ymarferol sy'n parchu datganoli ac yn ateb y cwestiwn ynghylch sut i sicrhau tegwch ar draws y DU o ran polisïau, lle mae fframweithiau rheoleiddiol yr UE wedi darparu hyn hyd yma. Er ein bod wedi pwyso, nid ydym eto wedi cael unrhyw ymateb gwirioneddol gan Lywodraeth y DU am y cynigion hyn. Mae felly'n siom mawr bod Llywodraeth y DU wedi gwrthod gwrando, ac yn ymddangos yn benderfynol o bryfocio gwrthdaro cyfansoddiadol, nad oes ei angen o gwbl. O safbwynt Llywodraeth Cymru, mae cyhoeddi'r Bil yn cynrychioli her sylweddol i'r setliad datganoli. Yn wir, yn ein barn ni, dyma'r ymosodiad mwyaf ar ddatganoli ers i'r Cynulliad Cenedlaethol gael ei sefydlu ym 1999\. Er gwaetha'r rhybuddion clir a niferus y byddai unrhyw ymgais gan San Steffan a Whitehall i gymryd y pwerau sydd gan yr UE ar hyn o bryd a’u cadw iddyn nhw eu hunain yn hollol annerbyniol, dyna'n union y mae Cymal 11 o Fil yr UE (Ymadael) yn ceisio ei wneud. Byddai rhan hon y Bil yn diwygio'r ddeddfwriaeth ddatganoli a rhoi cyfyngiadau newydd \- heb unrhyw derfynau neu gymwysterau \- ar allu'r Cynulliad i ddeddfu yn effeithiol ar faterion lle rydym yn gweithredu ar hyn o bryd o fewn fframweithiau deddfwriaethol a ddatblygwyd gan yr UE, hyd yn oed ar ôl inni adael yr UE. Byddai cyfreithiau presennol yr UE yn cael eu rhewi, a dim ond Llywodraeth y DU, ymddengys, fyddai â'r hawl i'w dadrewi. Yn ymarferol, byddai hyn yn rhoi cyfle i Lywodraeth y DU geisio cymeradwyaeth Seneddol i osod fframweithiau newydd i’r DU gyfan ar gyfer y polisïau hyn. Dyma ymgais i ad\-ennill rheolaeth dros bolisïau datganoledig fel yr amgylchedd, amaethyddiaeth a physgodfeydd nid yn unig o Frwsel, ond o Gaerdydd, Caeredin a Belffast. Rydym wedi cael ar ddeall bod Llywodraeth y DU yn dymuno trafod â ni, ac â'r Gweinyddiaethau Datganoledig eraill, i weld a oes modd inni gyflawni'r un canlyniadau drwy drafod a chytuno yn hytrach na deddfwriaeth unochrog. Fodd bynnag, nid oes dim yn nhestun y Bil na'r dogfennau ategol sy'n adlewyrchu hyn. Mae'r Bil hefyd yn cynnig y dylai'r pwerau hynny, a elwir yn bwerau Henri'r VIII, a roddir i Weinidogion Cymru \- yn wahanol i'r rheini a arferir gan Weinidogion y DU \- gael eu cyfyngu mewn ffyrdd hynod o anymarferol. Byddai'r pŵer i ddiwygio cyfraith yr UE sy'n berthnasol yn uniongyrchol \- rheoliadau ac ati, sy'n cyfrif am y rhan fwyaf o fframwaith deddfwriaethol yr UE ar gyfer amaethyddiaeth, er enghraifft \- yn cael ei gadw gan Lywodraeth y DU yn unig. A gan y byddai Gweinidogion y DU yn cadw eu pwerau eu hunain \- ynghyd â rhai Gweinidogion Cymru \- i ddiwygio unrhyw ddeddfwriaeth mewn maes lle y mae cymhwysedd wedi ei ddatganoli, ymddengys y byddai Gweinidogion y DU hyd yn oed yn gallu diwygio deddfwriaeth sy'n dod o fewn cymhwysedd y Cynulliad Cenedlaethol heb fod yn atebol i'r Cynulliad i egluro beth maent yn ei wneud a pham. Os na chaiff y Bil ei ddiwygio, ni fydd Llywodraeth Cymru yn argymell i’r Cynulliad Cenedlaethol roi cydsyniad deddfwriaethol iddo. Byddwn hefyd yn parhau i edrych ar sut y gallwn ddefnyddio ein pwerau deddfwriaethol presennol i helpu i amddiffyn ein setliad datganoli.  Wrth wneud hynny, byddwn yn gweithio'n agos gyda gweinyddiaethau datganoledig eraill; yn wir, mae Prif Weinidog yr Alban a minnau wedi cyhoeddi datganiad ar y cyd heddiw, lle rydym yn pwysleisio na allwn gefnogi'r Bil fel y mae ar hyn o bryd. Nid atal, tanseilio na chymhlethu Brexit yw'r nod \- mae'n ymwneud â gwrthsefyll ymgais i ail\-ganoli pŵer yn ôl i San Steffan a Whitehall, i droi'r cloc yn ôl i adeg cyn datganoli pan y gallai Llywodraeth Llundain wthio polisïau amhriodol ar Gymru a'r Alban heb gydsyniad pleidleiswyr y ddwy wlad hynny. Nid oes gan y Lywodraeth Dorïaidd fandad ar gyfer hyn, lleiaf oll gan bleidleiswyr yng Nghymru. Gan ystyried pwysigrwydd y mater, rwy'n bwriadu dod a hyn i’r Cynulliad cyn gynted â phosibl. Bil yr Undeb Ewropeaidd (Ymadael) (Saesneg yn Unig)

https://www.gov.wales/written-statement-european-union-withdrawal-bill

One of the main focusses of my Natural Resources Policy for Wales is increasing resource efficiency. We each have a stake in our natural resources. This is as true today as it was back in 2010 when the Welsh Government published its waste strategy Towards Zero Waste. Wales’ waste strategy has a strong focus on the sustainable management of natural resources. Towards Zero Waste set the Welsh Government’s long term strategic goals to reduce waste in Wales by 65% by 2050\. The strategy also set the Local Authority recycling target for 70% by 2025 and this was made statutory under the Waste (Wales) Measure 2010\. We are the only UK administration to do this. Recycling in Wales is a huge success story. Wales, with its 64% recycling rate, is someway ahead of the other UK nations and within only a few percentage points of being best in the world. We are also making good progress capturing materials for recycling from our households for example, recent data compiled by the Waste and Resources Action Programme (WRAP) indicates Wales’ recycling rate for plastic bottles from households is 75 %. This is compared with a 57% recycling rate for the rest of the UK. This tremendous achievement is thanks to the commitment of householders engaging with the comprehensive recycling collection services provided by our Welsh Local Authorities. However, as a Government we accept more needs to be done to improve our recycling rate still further and tackle litter and the issues associated with a ‘throw away’ society and ‘disposable’ culture. I recognise marine litter, in particular, is a growing concern and I fully support the work of the Marine Litter Task and Finish group in developing a set of actions to address marine litter in Wales. Our main aim is to prevent litter from entering the environment in the first place. To do this we continue to fund Local Authorities and Keep Wales Tidy to encourage communities and individuals to take pride in their local environment. We need to value the resources we all too often take for granted, reduce what we use and wherever possible, keep materials and goods in use for longer. We must move away from the throw away culture we are all too familiar with and encourage behaviours which will help protect our environment. To further this approach, I will be introducing additional measures to increase resource efficiency in Wales. I plan to do this as part of the development of a route map for a more resource efficient economy, building on our success in recycling and reducing the environmental impacts of production and consumption which aims to move Wales closer to an economy which fosters sustainable economic growth and creates jobs in Wales, as laid out in Prosperity for All. As part of this process, I have commissioned a study to assess possible interventions to increase waste prevention, increase recycling and reduce land and marine based litter. Producer responsibility schemes such as the current schemes in place in the UK will be included in the research. Deposit Return Schemes will also be included. The research will also assess the likely environmental, economic and social impacts of potential extended producer responsibility (EPR) schemes, including any potential unintended consequences. It is crucial we ensure decisions made today do not impact negatively on future generations. It is also important we await the results of the study and not pre\-empt the outcome and make commitments which are not in the best interests of the people of Wales. Eunomia, an environment consultancy, has been awarded the contract following a competitive process. The study, which is now underway, will report early next year and I have requested the research includes strong stakeholder consultation. This engagement exercise will be considered, alongside the findings of the research, when we consult on our draft resource efficiency route map next summer. Our tax raising powers are an important part of new policy development. The recently published Tax Policy Framework and Work Plan include a commitment to "consider the case for introducing new taxes in Wales, exploring the policy and administrative elements and the mechanism for change". The devolution of tax powers provides a range of opportunities for the Welsh Government to develop a Welsh approach to taxation and presents an opportunity to build on Wales’ leading role in recycling and waste reduction.  Packaging taxes in particular received public and stakeholder support during the debate on new taxes.   The Cabinet Secretary for Finance and Local Government is due to publish a shortlist of possible new taxes on 3 October and will be confirming which one of these taxes to take to the UK Government early next year. In the longer term, I want to ensure we are making the most of the policy levers and mechanisms we have at our disposal. I also want to ensure future policy decisions are based on sound and robust evidence and made in the best interests of our beautiful country, making Wales a better place for all.

Un o brif bwyntiau ffocws fy Mholisi Adnoddau Naturiol Cymru yw cynyddu effeithlonrwydd adnoddau. Mae ein hadnoddau naturiol yn bwysig i ni i gyd. Mae hyn yr un mor wir heddiw ag ydoedd yn ôl yn 2010 pan gyhoeddodd Llywodraeth Cymru ei strategaeth wastraff, Tuag at Ddyfodol Diwastraff. Mae strategaeth wastraff Cymru yn canolbwyntio’n gryf ar reoli adnoddau naturiol yn gynaliadwy. Gosododd Tuag at Ddyfodol Diwastraff nodau strategol tymor hir Llywodraeth Cymru i leihau gwastraff yng Nghymru 65% erbyn 2050\. Gosododd hefyd darged ailgylchu Awdurdodau Lleol, sef 70% erbyn 2025, a gwnaed y targed hwn yn statudol o dan Fesur Gwastraff (Cymru) 2010\. Ni yw’r unig weinyddiaeth yn y DU i wneud hyn. Mae ailgylchu yng Nghymru wedi bod yn llwyddiant mawr. Mae Cymru, gyda’i chyfradd ailgylchu o 64%, wedi achub y blaen ar wledydd eraill y DU, ac rydym ni o fewn ychydig bwyntiau canran i fod y gorau yn y byd. Rydym ni’n gwneud cynnydd da hefyd o ran cipio deunyddiau i’w hailgylchu o’n haelwydydd, er enghraifft, mae data diweddar a gasglwyd gan Raglen Weithredu’r Cynllun Gwastraff ac Adnoddau (WRAP) yn nodi mai cyfradd ailgylchu Cymru ar gyfer poteli plastig o aelwydydd yw 75%, o gymharu â chyfradd ailgylchu o 57% ar gyfer gweddill y DU. Ymrwymiad deiliaid tai o ran ymgysylltu â’r gwasanaethau casglu deunydd ailgylchu cynhwysfawr a ddarperir gan ein Hawdurdodau Lleol sydd i ddiolch am hyn. Fodd bynnag, fel Llywodraeth, rydym yn derbyn bod angen gwneud mwy i wella ein cyfradd ailgylchu ymhellach ac i fynd i’r afael â sbwriel a’r materion sy’n gysylltiedig â chymdeithas a diwylliant ‘taflu’. Rwy’n cydnabod y ffaith bod sbwriel morol, yn enwedig, yn peri pryder mawr, ac rwy’n cefnogi gwaith y Grŵp Gorchwyl a Gorffen Sbwriel Morol o ran datblygu cyfres o gamau i fynd i’r afael â sbwriel morol yng Nghymru. Ein prif nod yw atal sbwriel rhag mynd i mewn i’r amgylchedd yn y lle cyntaf. I wneud hyn, rydym yn parhau i ariannu Awdurdodau Lleol a Cadwch Gymru’n Daclus i annog cymunedau ac unigolion i ddangos balchder yn eu hamgylchedd lleol. Mae angen i ni werthfawrogi’r adnoddau hynny rydym ni’n eu cymryd yn ganiataol yn rhy aml, lleihau’r hyn rydym ni’n ei ddefnyddio ac, os yn bosibl, parhau i ddefnyddio deunyddiau a nwyddau am gyfnod hwy. Rhaid i ni symud oddi wrth y diwylliant taflu sydd wedi dod yn rhy gyfarwydd i ni ac annog ymddygiadau a fydd yn helpu i ddiogelu ein hamgylchedd. I ddatblygu’r dull hwn, byddaf yn cyflwyno mesurau ychwanegol i wella effeithlonrwydd adnoddau yng Nghymru. Rwy’n bwriadu gwneud hyn fel rhan o’r gwaith o ddatblygu trywydd ar gyfer economi sy’n defnyddio adnoddau’n fwy effeithlon, gan adeiladu ar ein llwyddiant o ran ailgylchu a lleihau effeithiau gwaith cynhyrchu a defnyddio ar yr amgylchedd gyda’r nod o symud Cymru yn agosach at economi sy’n meithrin twf economaidd cynaliadwy ac yn creu swyddi yng Nghymru, fel yr amlinellir yn Ffyniant i Bawb. Fel rhan o’r broses honna, rwyf wedi comisiynu astudiaeth i asesu ymyriadau posibl i gynyddu gweithgarwch atal gwastraff, codi cyfraddau ailgylchu a lleihau sbwriel ar y tir a sbwriel morol. Bydd cynlluniau cyfrifoldeb cynhyrchwyr, megis y cynlluniau sydd ar waith yn y DU ar hyn o bryd, yn cael eu cynnwys yn yr ymchwil. Bydd Cynlluniau Dychwelyd Blaendal yn cael eu cynnwys hefyd. Bydd yr ymchwil hefyd yn asesu effeithiau amgylcheddol, economaidd a chymdeithasol posibl cynlluniau ymestyn cyfrifoldeb cynhyrchwyr (EPR), gan gynnwys unrhyw ganlyniadau anfwriadol posibl. Mae’n hollbwysig i ni sicrhau na fydd penderfyniadau a wneir heddiw yn cael effaith negyddol ar genedlaethau’r dyfodol. Mae hi’n bwysig i ni hefyd ddisgwyl canlyniadau’r astudiaeth yn hytrach nag achub y blaen ar y canlyniad a gwneud ymrwymiadau nad ydynt er lles pennaf pobl Cymru. Mae Eunomia, ymgynghoriaeth amgylcheddol, wedi ennill y contract yn dilyn proses gystadleuol. Bydd yr astudiaeth, sydd bellach ar waith, yn adrodd yn gynnar flwyddyn nesaf ac rwyf wedi gofyn am i’r ymchwil gynnwys ymgynghoriad cryf â rhanddeiliaid. Bydd yr ymarfer ymgysylltu hwn yn cael ei ystyried ochr yn ochr â chanfyddiadau’r ymchwil pan fyddwn yn ymgynghori ar ein trywydd effeithlonrwydd adnoddau drafft yr haf nesaf. Mae ein pwerau trethu yn rhan bwysig o’r gwaith o ddatblygu polisi newydd. Mae’r Fframwaith Polisi Trethi a’r Cynllun Gwaith a gyhoeddwyd yn ddiweddar yn cynnwys ymrwymiad i ystyried yr achos dros gyflwyno trethi newydd yng Nghymru, gan archwilio’r elfennau gweinyddol a pholisi a’r mecanwaith ar gyfer newid. Mae datganoli pwerau trethu yn darparu ystod o gyfleoedd i Lywodraeth Cymru ddatblygu ymagwedd Cymru at drethu, ac mae’n gyfle i adeiladu ar rôl Cymru ym maes ailgylchu a lleihau gwastraff. Yn arbennig, cafodd y syniad o becynnu trethi gefnogaeth gref gan y cyhoedd a rhanddeiliaid yn ystod y drafodaeth ar drethi newydd. Bydd Ysgrifennydd y Cabinet dros Gyllid a Llywodraeth Leol yn cyhoeddi rhestr fer o drethi newydd posibl ar 3 Hydref, a bydd yn cadarnhau pa un o’r trethi hyn fydd yn cael ei chyflwyno i Lywodraeth y DU yn gynnar y flwyddyn nesaf. Yn y tymor hir, rwyf am sicrhau ein bod ni’n manteisio’n llawn ar y mecanweithiau a’r ysgogiadau polisi sydd ar gael i ni. Hoffwn sicrhau hefyd fod penderfyniadau polisi i’r dyfodol yn seiliedig ar dystiolaeth gadarn ac yn cael eu gwneud er lles ein gwlad hardd, gan wneud Cymru’n lle gwell i bawb.

https://www.gov.wales/written-statement-extended-producer-responsibility-research

The publication of the Education Otherwise than at School (EOTAS) Framework for Action is the culmination of two years hard work by the EOTAS Task and Finish Group chaired by Ann Keane, and the sector, and marks the start of the biggest reform of Pupil Referral Units and EOTAS provision in Wales. I believe that engagement with the sector is vital to the Framework’s implementation which is why I published the Framework for consultation in June 2017\. Although it comes as no surprise, I am very pleased to say that formal consultation responses, and feedback from consultation events, have been extremely positive. The EOTAS Task and Finish Group listened to what the sector had to say about the challenges faced, and the changes needed and have  worked hard to ensure that their proposals reflected this feedback. The Framework is a long term plan. We have deliberately adopted a phased approach to the proposals, not only to ensure that they are implemented in a considered and timely manner, but also because the Framework has to complement wider education sector transformation. EOTAS provision must form an integral part of our inclusive continuum of education – it should not be a ‘bolt\-on’. I would like to offer my thanks to Ann Keane and the EOTAS Task and Finish Group for their hard work in setting the direction of the Framework, and to the EOTAS Delivery Group, chaired by Prof Brett Pugh, who have picked up the mantel and will be working with the sector to implement the actions in the Framework. Most importantly, I would like to thank the sector for their engagement during the last two years of development. The sector has been, and continues to be, the best advocate for learners accessing EOTAS provision. http://gov.wales/topics/educationandskills/schoolshome/pupilsupport/education\-otherwise\-than\-at\-school\-framework/?lang\=en  

Mae cyhoeddi Fframwaith Gweithredu Addysg Heblaw yn yr Ysgol (EOTAS) yn ben llanw dwy flynedd o waith caled gan Grŵp Gorchwyl a Gorffen EOTAS o dan gadeiryddiaeth Ann Keane, a'r sector, ac mae'n nodi dechrau'r diwygiad mwyaf o Unedau Cyfeirio Disgyblion a darpariaeth EOTAS yng Nghymru. Rwy'n credu bod trafod â'r sector yn hollbwysig er mwyn gweithredu'r Fframwaith, a dyna pam y cyhoeddais y Fframwaith ar gyfer ymgynghoriad ym mis Mehefin 2017\. Er nad yw'n syndod, rwy'n falch iawn o ddweud bod yr ymatebion i'r ymgynghoriad ffurfiol, a'r adborth o ddigwyddiadau ymgynghori, wedi bod yn hynod bositif. Gwrandawodd y Grŵp gorchwyl a Gorffen ar yr hyn yr oedd gan y sector i'w ddweud ynghylch yr heriau a wynebwyd, a'r newidiadau sydd eu hangen, ac maent wedi gweithio'n galed i sicrhau bod eu cynigion yn adlewyrchu'r adborth hwn. Mae'r Fframwaith yn gynllun hirdymor. Rydym wedi mabwysiadu dull fesul cam o weithredu'r cynigion, nid yn unig i sicrhau eu bod yn cael eu gweithredu mewn dull ystyriol ac amserol, ond hefyd gan bod yn rhaid i'r Fframwaith ategu'r trawsnewid ehangach yn y sector addysg. Mae'n rhaid i'r ddarpariaeth EOTAS lunio rhan gyfannol o barhad cynhwysol ein haddysg \- ni ddylai fod yn rhywbeth sy'n cael ei ychwanegu ato. Hoffwn ddiolch i Ann Keane a Grŵp Gorchwyl a Gorffen EOTAS am eu gwaith caled yn pennu cyfeiriad y Fframwaith, ac i Grŵp Cyflawni EOTAS, o dan gadeiryddiaeth yr Athro Brett Pugh, sydd wedi ysgwyddo'r cyfrifoldeb ac a fydd yn gweithio gyda'r sector i weithredu'r Fframwaith. Yn bwysicaf oll, hoffwn ddiolch i'r sector am eu trafodaethau yn ystod y ddwy flynedd ddiwethaf o ddatblygiadau. Mae'r sector wedi bod, ac yn parhau i fod, yr eiriolwr gorau dros ddysgwyr sy'n defnyddio'r ddarpariaeth EOTAS. http://gov.wales/topics/educationandskills/schoolshome/pupilsupport/education\-otherwise\-than\-at\-school\-framework/?lang\=cy  

https://www.gov.wales/written-statement-eotas-education-other-school-framework-action

In September 2015 the Welsh Government established the Education Otherwise than at School (EOTAS) Task and Finish Group. The EOTAS Task and Finish Group, chaired by former Estyn Chief Inspector Ann Keane, was asked to develop a ‘Framework for Action’ – practical solutions to the problems faced by pupil referral units (PRUs) and wider EOTAS providers to drive improved outcomes for EOTAS learners. I have now received the EOTAS Task and Finish Group’s final Framework for Action for my consideration. The EOTAS and PRU sector is extremely varied and developing solutions, as part of the continuum of education provision rather than separate to it, has not been easy. So I would like to take this opportunity to thank the members of the EOTAS Task and Finish Group for their hard work. When I addressed last year’s EOTAS conferences, I emphasised the importance of sector engagement in developing the Framework for Action. Input from the last three conferences  has proved pivotal in determining the actions necessary to improve PRUs and wider EOTAS provision. It is vital that this engagement continues, which is why I am launching the EOTAS Framework for Action for consultation. The Framework contains 34 phased proposals, the finer details of which will be refined with engagement with the sector. To facilitate the consultation and implement the final agreed actions, I have established an EOTAS Delivery Group and invited Dr Brett Pugh, former Director of School Standards and Workforce for the Welsh Government to chair the Group. The Delivery Group will be working with my officials to host engagement events during the consultation. The events will be held across Wales and details will be made available shortly. I would urge everyone working in the sector to attend. https://consultations.gov.wales/consultations/eotas\-framework\-for\-action

Ym mis Medi 2015, sefydlodd Llywodraeth Cymru Grŵp Gorchwyl a Gorffen Addysg Heblaw yn yr Ysgol. Gofynnwyd i'r Grŵp Gorchwyl a Gorffen Addysg Heblaw yn yr Ysgol o dan gadeiryddiaeth cyn Brif Arolygydd Estyn, Anne Keane, ddatblygu 'Fframwaith ar gyfer Gweithredu' \- atebion ymarferol i'r problemau sy'n wynebu Unedau Cyfeirio Disgyblion a darparwyr ehangach addysg heblaw yn yr ysgol er mwyn llywio gwell deilliannau ar gyfer dysgwyr sy'n derbyn addysg heblaw yn yr ysgol. Rydw i bellach wedi derbyn y Fframwaith terfynol ar gyfer Gweithredu gan Grŵp Gorchwyl a Gorffen Addysg Heblaw yn yr Ysgol er mwyn ei ystyried. Mae'r sector addysg heblaw yn yr ysgol a'r Unedau Cyfeirio Disgyblion yn hynod o amrywiol ac nid tasg hawdd fu datblygu atebion yn rhan o gontinwwm darparu addysg yn hytrach na fel rhywbeth ar wahân. Hoffwn achub ar y cyfle felly i ddiolch i aelodau'r Grŵp Gorchwyl a Gorffen am eu gwaith caled. Wrth annerch cynadleddau Addysg Heblaw yn yr Ysgol y llynedd, fe bwysleisiais bwysigrwydd ymwneud â'r sector wrth ddatblygu'r Fframwaith ar gyfer Gweithredu. Bu'r mewnbwn gan y tair cynhadledd diwethaf yn allweddol wrth benderfynu ar y camau oedd yn angenrheidiol i wella Unedau Cyfeirio Disgyblion ac addysg heblaw yn yr ysgol. Mae'n hanfodol bod y cyswllt yma yn parhau a dyna'r rheswm dros lansio Fframwaith ar gyfer Gweithredu ar gyfer Addysg Heblaw yn yr Ysgol at ddibenion ymgynghori. Mae'r Fframwaith yn cynnwys 34 o gynigion i'w cyflwyno'n raddol a bydd y manylion yn cael eu mireinio drwy ymgynghori â'r sector. Er mwyn hwyluso'r broses ymgynghori a rhoi ar waith y camau gweithredu terfynol y cytunir arnynt, rydw i wedi sefydlu Grŵp Cyflenwi Addysg Heblaw yn yr Ysgol ac wedi gwahodd Dr Brett Pugh, cyn Gyfarwyddwr Gweithlu a Safonau Ysgolion Llywodraeth Cymru i fod yn Gadeirydd ar y Grŵp. Bydd y Grŵp Cyflenwi yn gweithio gyda fy swyddogion i drefnu digwyddiadau ymgysylltu yn ystod yr ymgynghoriad. Caiff y digwyddiadau eu cynnal ledled Cymru a chaiff y manylion eu cyhoeddi cyn hir. Byddwn yn annog pawb yn y sector i fynd i'r digwyddiadau hyn. https://ymgyngoriadau.llyw.cymru/ymgyngoriadau/fframwaith\-gweithredu\-ar\-gyfer\-darpariaeth\-addysg\-heblaw\-yn\-yr\-ysgol  

https://www.gov.wales/written-statement-eotas-education-other-school-framework-action-0

Prosperity for All: the national strategy reiterated the importance of housing as a key priority for Welsh Ministers.  15% of dwelling stock in Wales sits within the private rented sector (PRS); Welsh Government policy seeks to make this a tenure of choice for current and future tenants.   On 19 July 2017, following an announcement by the First Minister in the previous month’s legislative statement, the then Cabinet Secretary for Communities and Children set out his concern that fees charged to tenants caused problems for people seeking to secure accommodation in the PRS.  He launched a consultation to understand the extent of the fees charged, what those fees covered, and what issues, if any, the removal of the ability to charge these fees to tenants would cause to letting agents, landlords, tenants and any third parties involved in the PRS. The consultation closed on 27 September 2017, having attracted almost 700 responses from a range of tenants, landlords and letting agents.  This demonstrates the considerable interest there is in this issue.  While I am not yet in a position to publish a detailed response to the consultation (this will follow in the New Year), early analysis indicates strong support for action in this area and I wanted to update members on my plans at the earliest opportunity. The analysis shows that the majority of respondents, including a significant number of landlords, support a ban on fees being charged to tenants.  Today, therefore, I am re\-affirming the Welsh Government’s commitment to take action to ban fees being charged to tenants in the private rented sector.   I have therefore instructed my officials to proceed with plans to develop legislation.  Officials will also begin a programme of engagement with stakeholders to share information and help us shape detailed plans about how future legislation would work in practice. The growing size of the private rented sector, which has almost doubled in the last 10 years, makes it a vitally important part of the housing market and I want to work with landlords and agents to ensure the sector is strong, transparent and accessible. Too many tenants report that the level of fees charged creates a barrier to them accessing good quality, secure housing. The evidence supports the view that agents’ and other fees have made the private rented sector unaffordable and inaccessible for some individuals and families, particularly those on lower incomes or benefits.  Even for those currently renting, the additional costs resulting from fees to tenants can make movement within the sector difficult.       At a time when we need to work across all sectors to meet the housing needs of our citizens, we need to break down these barriers.  Removing fees and ensuring that tenants can access the PRS, safe in the knowledge that their rent and tenancy deposit should, for the most part, be all they have to pay will be a significant step. I will set out further details of our plans in respect of tenant fees in the New Year.

Roedd Ffyniant i Bawb: y strategaeth genedlaethol yn pwysleisio pwysigrwydd sicrhau bod y maes tai yn flaenoriaeth i Weinidogion Cymru. Mae 15% o'r stoc o anheddau yng Nghymru yn rhan o'r sector rhentu preifat. Mae polisïau Llywodraeth Cymru yn ceisio sicrhau bod y ddeiliadaeth honno’n opsiwn ar gyfer tenantiaid presennol a darpar denantiaid. Ar 19 Gorffennaf 2017, yn dilyn cyhoeddiad gan y Prif Weinidog yn natganiad deddfwriaethol y mis blaenorol, roedd Ysgrifennydd y Cabinet ar y pryd dros Gymunedau a Phlant, wedi nodi ei bryderon bod ffioedd a godir ar denantiaid yn achosi problemau i bobl sydd am rentu llety yn y sector rhentu preifat. Fe lansiodd ymgynghoriad i geisio deall lefel y ffioedd a godir, beth mae'r ffioedd hynny yn ei gynnwys, a pha broblemau, os o gwbl, y byddai cael gwared ar yr hawl i godi'r ffioedd hynny yn eu creu i asiantau gosod, landlordiaid, tenantiaid ac unrhyw drydydd partïon sy'n ymwneud â'r sector rhentu preifat. Daeth yr ymgynghoriad i ben ar 27 Medi 2017, a derbyniwyd bron 700 o ymatebion gan amrywiaeth o denantiaid, landlordiaid ac asiantau gosod. Mae hynny'n dangos bod cryn ddiddordeb yn y maes hwn. Er nad ydw i mewn sefyllfa i gyhoeddi ymateb manwl i'r ymgynghoriad (bydd hynny'n dilyn yn y Flwyddyn Newydd), mae'r gwaith dadansoddi cynnar yn dangos bod cefnogaeth gref o blaid gweithredu yn y maes hwn, ac roeddwn am roi gwybod i'r aelodau y newyddion diweddaraf am fy nghynlluniau cyn gynted ag y bod modd. Mae'r gwaith dadansoddi'n dangos bod y mwyafrif o'r ymatebwyr, gan gynnwys nifer sylweddol o landlordiaid, o blaid gwahardd codi ffioedd ar denantiaid. Felly, heddiw, rwy'n ailddatgan ymrwymiad Llywodraeth Cymru i gymryd camau i wahardd codi ffioedd ar denantiaid yn y sector rhentu preifat. Rwy wedi gofyn i'm swyddogion barhau â'r cynlluniau i ddatblygu deddfwriaeth. Bydd swyddogion y Llywodraeth hefyd yn dechrau rhaglen ymgysylltu â rhanddeiliaid i rannu gwybodaeth a'n helpu i lunio cynlluniau manwl am sut y byddai deddfwriaeth arfaethedig at y dyfodol yn gweithio'n ymarferol. Mae maint cynyddol y sector rhentu preifat sydd bron â bod wedi dyblu yn ystod y 10 mlynedd ddiwethaf, yn ei wneud yn rhan hynod bwysig o'r farchnad dai. Felly, rwy am gydweithio â landlordiaid ac asiantwyr i sicrhau bod y sector yn gryf, yn dryloyw ac yn hygyrch. Mae gormod o denantiaid yn adrodd bod lefel y ffioedd a godir yn creu rhwystr rhag cael cartref diogel o ansawdd da. Mae'r dystiolaeth yn cefnogi'r farn bod ffioedd asiantwyr ac eraill wedi gwneud y sector rhentu preifat yn anfforddiadwy ac yn anhygyrch i rai unigolion a theuluoedd, yn enwedig y rheini sydd ag incwm isel ac sy’n hawlio budd\-daliadau. Gall y costau ychwanegol, fel canlyniad i ffioedd a godir ar denantiaid, ei gwneud yn anodd i symud o fewn y sector, hyd yn oed i'r rheini sydd eisoes yn rhentu. Yn ystod cyfnod pan fo angen inni weithio ar draws pob sector i ddiwallu anghenion ein dinasyddion o ran tai, rhaid inni chwalu'r rhwystrau hyn. Bydd cael gwared ar ffioedd a sicrhau bod tenantiaid yn gallu cael hyd i lety yn y sector rhentu preifat – o wybod nad oes perygl y byddent yn talu mwy na'u rhent a'u blaendal ar y cyfan – yn gam allweddol. Byddaf yn nodi manylion pellach ein cynlluniau mewn perthynas â ffioedd a godir ar denantiaid yn y Flwyddyn Newydd.

https://www.gov.wales/written-statement-fees-charged-tenants-private-rented-sector

There has been a great deal of interest in the Taking Forward Wales’ Sustainable Management of Natural Resources Consultation, I launched on the 21 June. It is a real strength in Wales to have such engaged stakeholders providing us with their input and experience to help identify opportunities for Wales. We have listened to our stakeholders and as such have extended the consultation period until the 30 September. The written consultation is undertaken in parallel with active engagement with stakeholders both collectively through our roundtable group, and with individual sectors. It provides a further opportunity to work together to identify potential opportunities for Wales. The consultation provides an opportunity for stakeholders across Wales to have a say on any legislation, which may be needed to address EU exit and whilst we are extending the consultation period, we would encourage early responses on these areas to help identify potential opportunities as early as possible. I wish to thank those who have responded to the consultation and very much welcome further responses. *This statement is being issued during recess in order to keep members informed. Should members wish me to make a further statement or to answer questions on this when the Assembly returns I would be happy to do so.*

Bu cryn ddiddordeb yn yr ymgynghoriad Bwrw Ymlaen â Rheoli Adnoddau Naturiol Cymru yn Gynaliadwy a lansiwyd ar 21 Mehefin.  Mae Cymru’n ffodus iawn o gael rhanddeiliaid gweithgar sy’n cyfrannu eu barn a’u profiadau er mwyn ein helpu i ddod o hyd i gyfleoedd i Gymru. Rydym wedi gwrando ar ein rhanddeiliaid ac yn sgil hynny rydym wedi estyn cyfnod yr ymgynghoriad hyd at 30 Medi. Mae’r ymgynghoriad ysgrifenedig yn cael ei wneud ochr yn ochr ag ymgysylltu â rhanddeiliaid ein grŵp bord gron a sectorau unigol. Bydd yn rhoi cyfle inni gydweithio i ganfod cyfleoedd posibl i Gymru Mae’r ymgynghoriad yn rhoi cyfle i randdeiliaid ledled Cymru ddweud eu dweud am unrhyw ddeddfwriaeth y gallai fod ei hangen efallai ar gyfer gadael yr UE. Er ein bod yn estyn cyfnod yr ymgynghoriad, hoffwn annog pobl i ymateb yn gynnar yn hyn o beth er mwyn ein helpu i nodi cyfleoedd posibl mor gynnar â phosib. Hoffwn ddiolch i’r rheiny sydd wedi ymateb i’r ymgynghoriad ac estyn croeso cynnes iawn i ymatebion pellach. Caiff y datganiad ei gyhoeddi yn ystod y toriad er mwyn rhoi'r wybodaeth ddiweddaraf i aelodau. Os bydd aelodau eisiau i mi wneud datganiad pellach neu ateb cwestiynau ynglŷn â hyn pan fydd y Cynulliad yn dychwelyd, byddwn yn hapus i wneud hynny.

https://www.gov.wales/written-statement-extending-consultation-period-taking-forward-wales-sustainable-management-natural

On 14 February 2017, Kirsty Williams, Cabinet Secretary for Education made an Oral Statement in the Siambr on:  Establishment of the National Endowment for Music (external link).

Ar 14 Chwefror 2017, gwnaeth y Kirsty Williams, Ysgrifennydd y Cabinet dros Addysg Ddatganiad Llafar yn y Siambr ar:  Sefydlu'r Gwaddol Cenedlaethol ar gyfer Cerddoriaeth (dolen allanol).

https://www.gov.wales/oral-statement-establishment-national-endowment-music

We are pleased to announce the expansion of the Junior Apprentice Programme. We are supporting this programme by means of an additional £800,000 to be used across all local authority areas. The funding will enable closer collaboration between colleges and schools across Wales. The Junior Apprenticeship programme is aimed at 14\-16 year olds and enables them to undertake a level 1 or 2 vocational pathway at a local college, developing practical skills while gaining qualifications. The programme is currently only being run at Cardiff and Vale College (CAVC). However, this new investment will enable all areas of Wales to trial this innovative approach to engaging learners in vocational pathways at an earlier stage, opening up wider opportunities for them to develop real, practical skills that employers will value. The pathways currently offered by CAVC include Automotive, Construction, Catering and Hospitality, Hairdressing and Creative/Digital media. Alongside vocational qualifications, the learner is also expected to complete a GSCE in Maths and English. These pathways, and others, can now be options for young people across Wales. The transition point at 16 is so critical for young people. We will now have in place another building block to help us realise our aim to creating a truly integrated vocational pathways that starts at 14 and can continue throughout an individual’s career.

Mae’n bleser gennyf gyhoeddi bod y Rhaglen Prentisiaeth Iau yn cael ei hymestyn. Rydym yn cefnogi'r rhaglen hon drwy roi £800,000 yn ychwanegol iddi, a fydd yn cael ei ddefnyddio ar draws pob Awdurdod Lleol. Bydd y cyllid yn galluogi colegau ac ysgolion ledled Cymru i gydweithio’n well. Mae'r Rhaglen Prentisiaeth Iau wedi'i hanelu at blant rhwng 14 ac 16 oed, ac mae’n eu galluogi i ddilyn llwybr galwedigaethol lefel 1 neu 2 mewn coleg lleol, gan feithrin sgiliau ymarferol wrth ennill cymwysterau. Ar hyn o bryd, dim ond yng Ngholeg Caerdydd a’r Fro mae’r rhaglen yn cael ei chynnal. Fodd bynnag, diolch i’r buddsoddiad newydd, bydd modd i bob rhan o Gymru dreialu’r dull arloesol hwn o ennyn diddordeb dysgwyr mewn llwybrau galwedigaethol yn gynt, gan roi mwy o gyfle iddynt feithrin sgiliau ymarferol go iawn sy’n bwysig i gyflogwyr. Ar hyn o bryd, mae Coleg Caerdydd a'r Fro yn cynnig llwybrau ym maes Moduro, Adeiladu, Arlwyo a Lletygarwch, Trin Gwallt a’r Cyfryngau Creadigol/Digidol i enwi dim ond rhai. Ochr yn ochr â'r cymwysterau galwedigaethol, disgwylir i'r dysgwr gwblhau TGAU mewn Mathemateg a Saesneg hefyd. Nawr, gall y llwybrau hyn, a rhai eraill, fod yn opsiynau i bobl ifanc ledled Cymru. Mae 16 oed yn bwynt pontio hollbwysig i bobl ifanc. Bydd gennym nawr floc adeiladu arall yn ei le i’n helpu i gyrraedd ein nod o greu llwybrau galwedigaethol gwirioneddol integredig sy'n dechrau pan mae’r unigolyn yn 14 oed ac yn gallu parhau gydol ei yrfa.  

https://www.gov.wales/written-statement-expansion-junior-apprenticeship-programme

Following the announcement yesterday of the Welsh Government’s Final Budget proposals for next year, I am today publishing details of the Final Local Government Settlement for 2018\-19 setting out the allocations of core revenue funding for each of the 22 county and county borough councils. In preparing the final settlement, I have given careful consideration to the responses I received to the consultation on the provisional settlement which closed on 21 November. This announcement provides councils with a robust basis for their financial planning for the coming financial year. Compared with the provisional settlement, next year’s final settlement for 2018\-19 will include an additional £20m as a result of the Welsh Government’s final budget allocations. Also the final settlement includes a further £7m to support the increase to the capital limit in charging for residential care to £40,000 commencing from April 2018\. The changes mean the final settlement represents a slight cash increase overall, equivalent to an increase of 0\.2% after adjusting for transfers. The settlement also provides an additional £1\.3m of funding to local authorities, for them to use their discretionary powers to provide targeted relief to support local businesses which would benefit most from additional assistance. The additional funding means that I am also able to revise the floor arrangements set out in the provisional announcement such that no authority now faces a reduction of more than 0\.5% compared with the current year, on a like for like basis. Yesterday’s Final Budget announcement also included a further £20m for local government in 2019\-20\. This is a realistic settlement that continues to protect local government from significant cuts against a backdrop of reducing budgets from the UK government. While the unhypothecated Settlement is the largest single source of funding available to authorities, it is not the only one. In setting their budgets and council tax levels for next year, I expect every authority to take account of all the available funding streams and to consider how to secure best value for Welsh taxpayers through effective and efficient service provision. We offer considerable flexibility to authorities to exercise autonomy and responsibility in managing their finances. ### Revenue grants Alongside the settlement, I am publishing the latest information on Welsh Government grant schemes planned for 2018\-19\. This will assist local authorities in preparing their budgets for next year. ### Individual authority allocations Table 1 sets out the final distribution of Aggregate External Finance (comprising revenue support grant and redistributed non\-domestic rates) between the 22 councils for 2018\-19\. ### Capital settlement Capital funding for 2018\-19 amounts to £485m. Within this, General Capital Funding for 2018\-19 and the following 2 years will remain unchanged at £143m. This provides clarity and certainty on future funding for authorities’ own capital spending priorities. The motion for the National Assembly for Wales to approve the Local Government Finance Report for 2018\-19 is scheduled for debate on 16 January 2018\. This statement is being issued during recess in order to keep members informed. Should members wish me to make a further statement or to answer questions on this when the Assembly returns I would be happy to do so. ### Documents * #### Table 1: 2018\-19 Final Settlement, file type: pdf, file size: 133 KB 133 KB

Ddoe, cyhoeddwyd cynigion Cyllideb Derfynol Llywodraeth Cymru ar gyfer y flwyddyn nesaf, a heddiw rwy'n cyhoeddi manylion y Setliad Llywodraeth Leol Terfynol ar gyfer 2018\-19\. Mae'r Setliad hwn yn nodi'r dyraniadau cyllid refeniw craidd ar gyfer pob un o'r 22 o gynghorau sir a chynghorau bwrdeistref sirol. Wrth baratoi'r setliad terfynol, rwyf wedi ystyried yn ofalus yr ymatebion a gefais i'r ymgynghoriad ynghylch ar y setliad dros dro, a ddaeth i ben ar 21 Tachwedd. Mae'r cyhoeddiad hwn yn darparu sylfaen gadarn i gynghorau fynd ati i lunio eu cynlluniau ariannol ar gyfer y flwyddyn ariannol sydd i ddod. O'i gymharu â'r setliad dros dro, bydd £20 miliwn yn fwy o gyllid yn setliad terfynol y flwyddyn nesaf ar gyfer 2018\-19, a hynny o ganlyniad i ddyraniadau cyllideb terfynol Llywodraeth Cymru. Mae'r setliad terfynol hefyd yn cynnwys £7 miliwn arall i'w ddefnyddio i helpu i gynyddu'r terfyn cyfalaf cyn dechrau codi tâl am ofal preswyl i £40,000, a fydd yn cael ei roi ar waith o fis Ebrill 2018\. Mae’r newidiadau yn cynrychioli cynnydd bach mewn arian parod yn y setliad terfynol yn gyffredinol sydd gyfystyr â chynnydd o 0\.2% ar ôl addasu ar gyfer trosglwyddiadau. Mae'r setliad hefyd yn rhoi £1\.3m yn ychwanegol i awdurdodau lleol, er mwyn iddynt ddefnyddio eu pwerau disgresiwn i ddarparu rhyddhad wedi'i dargedu i gefnogi busnesau lleol a fyddai'n elwa fwyaf ar gymorth ychwanegol. Mae'r cyllid ychwanegol yn golygu y gallaf i’n awr hefyd adolygu’r trefniadau ar gyfer yr isafswm cyllid a amlinellwyd yn y cyhoeddiad dros dro. Felly, ni fydd unrhyw awdurdod yn awr yn wynebu gostyngiad o fwy na 0\.5% o'i gymharu â'r flwyddyn bresennol ar sail tebyg at ei debyg. Roedd cyhoeddiad y Gyllideb Derfynol ddoe hefyd yn cynnwys £20 miliwn pellach ar gyfer Llywodraeth Leol yn 2019\-20\. Mae hwn yn setliad realistig sy'n parhau i ddiogelu llywodraeth leol rhag toriadau sylweddol ar adeg pan fo'r cyllidebau a ddarperir gan Lywodraeth y Deyrnas Unedig yn lleihau. Y Setliad heb ei neilltuo yw'r ffynhonnell cyllid fwyaf sydd ar gael i awdurdodau, ond nid dyma'r unig ffynhonnell. Wrth bennu eu cyllidebau a lefelau’r dreth gyngor ar gyfer y flwyddyn nesaf, rwy’n disgwyl i bob awdurdod ystyried yr holl ffrydiau cyllido sydd ar gael iddynt ac ystyried yn ofalus hefyd sut i sicrhau’r gwerth gorau am arian i drethdalwyr yng Nghymru drwy ddarparu gwasanaethau’n effeithiol ac yn effeithlon. Rydym yn cynnig tipyn o hyblygrwydd i awdurdodau arfer ymreolaeth ac i gymryd cyfrifoldeb dros reoli eu harian. ### Grantiau refeniw Ynghyd â'r Setliad ei hun, rwy'n cyhoeddi'r wybodaeth ddiweddaraf am gynlluniau grant Llywodraeth Cymru sydd wedi'u cynllunio ar gyfer 2018\-19\. Bydd hyn yn helpu awdurdodau lleol i baratoi eu cyllidebau ar gyfer y flwyddyn nesaf. ### Dyraniadau fesul awdurdod Mae Tabl 1 yn nodi dosbarthiad terfynol Cyllid Allanol Cyfun (gan gynnwys grant cynnal refeniw ac ardrethi annomestig a ail\-ddosberthir) rhwng y 22 cyngor ar gyfer 2018\-19\. ### Setliad cyfalaf £485 miliwn yw cyfanswm y cyllid cyfalaf ar gyfer 2018\-19\. Fel rhan o hyn, bydd y Cyllid Cyfalaf Cyffredinol ar gyfer 2018\-19 a'r cyfnod canlynol o ddwy flynedd yn parhau ar yr un lefel, sef £143 miliwn. Mae hyn yn rhoi eglurder a sicrwydd i awdurdodau ynghylch y cyllid a fydd ar gael iddynt ar gyfer eu blaenoriaethau gwariant cyfalaf yn y dyfodol. Bwriedir trafod y cynnig i Gynulliad Cenedlaethol Cymru gymeradwyo'r Adroddiad Cyllid Llywodraeth Leol ar gyfer 2018\-19 ar 16 Ionawr 2018\. Caiff y datganiad ei gyhoeddi yn ystod y toriad er mwyn rhoi'r wybodaeth ddiweddaraf i aelodau. Os bydd aelodau eisiau i mi wneud datganiad pellach neu ateb cwestiynau ynglŷn â hyn pan fydd y Cynulliad yn dychwelyd, byddwn yn hapus i wneud hynny. ### Dogfennau * #### Tabl 1: Setliad Terfynol 2018\-19, math o ffeil: pdf, maint ffeil: 193 KB 193 KB

https://www.gov.wales/written-statement-final-local-government-settlement-2018-19

Today, the Welsh Government and Scottish Government have jointly published a set of amendments to the European Union (Withdrawal) Bill, and the First Minister of Scotland and I have written jointly to the Prime Minister, setting out our purpose in publishing these amendments. The amendments seek to correct the deficiencies in the Bill as they relate to devolution, and would if taken up enable the Welsh Government to consider recommending that the Assembly gives its consent to the Bill. I will make a full statement in Plenary this afternoon.

Mae Llywodraeth Cymru a Llywodraeth yr Alban wedi cyhoeddi ar y cyd heddiw gwelliannau i Fil yr Undeb Ewropeaidd (Ymadael). Rydw i a Phrif Weinidog yr Alban, wedi ysgrifennu ar y cyd at y Prif Weinidog, yn amlinellu ein bwriad wrth gyhoeddi’r gwelliannau hyn.  Maent yn ceisio gwella ffaeleddau’r Bil o ran ei ymdriniaeth o ddatganoli, a phe derbyniwyd hwy, fe fyddai modd i Lywodraeth Cymru ystyried argymell y dylai’r Cynulliad roi cydsyniad deddfwriaethol i’r Bil.  Fe fyddaf yn gwneud datganiad llawn yn y Cyfarfod Llawn y prynhawn yma.

https://www.gov.wales/written-statement-european-union-withdrawal-bill-0

Today the Welsh Government, with the Conference for Peripheral and Maritime Regions (CPMR), organised a meeting of European regional and local leaders to discuss ways in which European regions can continue to co\-operate after Brexit and, together, manage the impacts of Brexit being felt across Europe. This event culminated in the signing of the Cardiff Declaration; this was ratified by the CPMR’s General Assembly, which represents over 160 European regions, and was signed today by 20 European regional and local authority leaders from Scotland, France, Ireland, Spain, Germany, Sweden, Norway and the Netherlands. I am clear that although we respect the outcome of the Referendum, and we are leaving the European Union, this does not mean that we are leaving Europe.  We are an outward\-looking country and we will not turn our back on friends and partners with whom we have achieved so much together.   In our conference, we reflected on the ways in which we have, as European regions, worked together successfully – for example, collaborative research between our universities through the Horizon 2020 programme, sharing experience in health policy through European networks, one of which the Welsh Government currently chairs, and the territorial co\-operation (Interreg) programmes which enable our regions to develop joint projects focused on economic growth.  Our discussions also considered the ways in which Brexit is affecting regions across the EU, in particular those in Ireland. The Declaration is an important expression not only of the collective desire of regions across Europe to continue to co\-operate once the UK has left the EU, but also of solidarity and support for Wales and other UK regions as we face the undeniable challenges of Brexit.   The Declaration also contains a range of shared priorities in regard to Brexit, such as the UK’s future participation in the Single Market and respect for devolution – all of which are consistent with the priorities for Wales that I set out in “Securing Wales’ Future”.   By setting out our collective concerns and priorities the Cardiff Declaration can, we hope, be a useful way of raising these issues with our European Institutions, in particular through the European Parliament and the Committee of the Regions (CoR) – especially as many CPMR members are also members of the CoR.   The CoR has meetings in the next few months with Michel Barnier, the European Commission’s Chief Brexit Negotiator, and with Jean\-Claude Juncker, President of the European Commission, where we expect the Cardiff Declaration will be highlighted.  At the event we called for swift agreement on the first phase of negotiations over the UK’s withdrawal from the EU, to avoid the catastrophic scenario of no deal, which is in nobody’s interest. This agreement would pave the way to a new relationship with our European partners, one that should be based on securing prosperity and fairness for all.  

Heddiw, trefnodd Llywodraeth Cymru, gyda'r Gynhadledd ar gyfer Rhanbarthau Ymylol a Morol (CPMR) gyfarfod o arweinwyr rhanbarthol a lleol Ewropeaidd i drafod ffyrdd y gall rhanbarthau Ewrop barhau i gydweithredu ar ôl Brexit ac, gyda'i gilydd, reoli effeithiau Brexit sydd yn cael ei deimlo ledled Ewrop. Daeth y digwyddiad hwn i ben wrth lofnodi Datganiad Caerdydd; cadarnhawyd hyn gan Gynulliad Cyffredinol y CPMR, sy'n cynrychioli dros 160 o ranbarthau Ewropeaidd, ac fe'i llofnodwyd heddiw gan 20 o arweinwyr rhanbarthol ac awdurdodau lleol Ewrop o'r Alban, Ffrainc, Iwerddon, Sbaen, yr Almaen, Sweden, Norwy a'r Iseldiroedd. Yr wyf yn glir, er ein bod yn parchu canlyniad y Refferendwm, ac yr ydym yn gadael yr Undeb Ewropeaidd, nid yw hyn yn golygu ein bod yn gadael Ewrop. Rydym yn wlad sy'n edrych allan ac ni fyddwn yn troi ein cefn i ffrindiau a phartneriaid yr ydym wedi cyflawni cymaint â hwy. Yn ein cynhadledd, fe wnaethom ni adlewyrchu'r ffyrdd yr ydym ni, fel rhanbarthau Ewrop, wedi cydweithio'n llwyddiannus \- er enghraifft, ymchwil gydweithredol rhwng ein prifysgolion trwy raglen Horizon 2020, gan rannu profiad mewn polisi iechyd trwy rwydweithiau Ewropeaidd, gyda un o'r rhain yn cael eu gadeirio gan Llywodraeth Cynru ar hyn o bryd, a'r rhaglenni cydweithredu tiriogaethol (Interreg) sy'n galluogi ein rhanbarthau i ddatblygu prosiectau ar y cyd sy'n canolbwyntio ar dwf economaidd. Roedd ein trafodaethau hefyd yn ystyried y ffyrdd y mae Brexit yn effeithio ar ranbarthau ar draws yr UE, yn enwedig y rheiny yn Iwerddon. Mae'r Datganiad yn fynegiant pwysig nid yn unig o awydd cyfunol rhanbarthau ar draws Ewrop i barhau i gydweithredu unwaith y bydd y DU wedi gadael yr UE, ond hefyd o gydnaws a chefnogaeth i Gymru a rhanbarthau eraill y DU wrth inni wynebu heriau annisgwyl Brexit . Mae'r Datganiad hefyd yn cynnwys ystod o flaenoriaethau a rennir mewn perthynas â Brexit, fel cyfranogiad y DU yn y Farchnad Sengl yn y dyfodol a pharch at ddatganoli \- mae pob un ohonynt yn gyson â'r blaenoriaethau ar gyfer Cymru a nodais yn "Diogelu Dyfodol Cymru". Drwy nodi ein pryderon a'n blaenoriaethau ar y cyd gall Datganiad Caerdydd, gobeithiwn, fod yn ffordd ddefnyddiol o godi'r materion hyn gyda'n Sefydliadau Ewropeaidd, yn arbennig trwy Senedd Ewrop a Phwyllgor y Rhanbarthau (CoR) \- yn enwedig cymaint o aelodau'r CPMR hefyd yn aelodau o'r CoR. Mae gan y CoR gyfarfodydd yn ystod y misoedd nesaf gyda Michel Barnier, Prif Negotiannwr y Comisiwn Ewropeaidd, a gyda Jean\-Claude Juncker, Llywydd y Comisiwn Ewropeaidd, lle rydym yn disgwyl y bydd Datganiad Caerdydd yn cael ei amlygu. Yn y digwyddiad, gwnaethom alw am gytundeb cyflym ar gam cyntaf y trafodaethau dros dynnu'n ôl y DU o'r UE, er mwyn osgoi senario trychinebus o unrhyw ddêl, sydd mewn diddordeb neb. Byddai'r cytundeb hwn yn paratoi'r ffordd i berthynas newydd gyda'n partneriaid Ewropeaidd, un a ddylai fod yn seiliedig ar sicrhau ffyniant a thegwch i bawb.

https://www.gov.wales/written-statement-european-co-operation-beyond-brexit

A year ago, our new National Framework for Fire and Rescue Services stated that we would explore the possibility of creating a new duty on our fire services to respond to flooding and water rescue incidents. I consulted on the detail of such a duty last autumn, and am now able to announce the outcome. Flooding is an issue of increasing public concern. That does not just reflect major incidents, such as occurred in Beaumaris in 2015 or in Denbighshire in 2012\. Climate change and increased urbanisation mean that floods present an increasingly serious risk. And while we must of course work to mitigate that risk, we also need to be ready to respond when it materialises. For many years, that burden has fallen on our fire and rescue services. They have the skills, capabilities and equipment to deal with major floods, and to rescue people from standing bodies of water. But while they always respond to the best of their ability, they do so voluntarily. There is no requirement on them to do so, and no clarity for firefighters, other responders or members of the public. Indeed, as things stand it would be perfectly possible for them to stop this work altogether – and some Fire and Rescue Authorities (FRAs) have actively contemplated doing so. That cannot be right. Flooding can be just as hazardous as fire, and more wide\-ranging. It can devastate whole communities, threaten widespread casualties, and destroy property and the environment. We need to be sure that our fire services will be ready to respond – and our firefighters need to know what is expected of them. My consultation therefore proposed to create a new duty on our fire and rescue services to respond to flooding or water rescue incidents which pose a direct threat of death or injury. Such a duty already exists in Scotland and Northern Ireland, at least as regards flooding, and evidence suggests that it has made a real difference to the capability, readiness and organisation of the service to respond. I am pleased that nearly all of the 40 respondents to my consultation agreed with the proposal. These responses came from a wide range of sources, and from across Wales and beyond. All 3 of our FRAs were supportive, as were the main firefighting unions, the police, the Welsh Ambulance Service and Natural Resources Wales. We also had a positive response from several FRAs in England, where no such duty exists. I was particularly pleased that the Chief Fire Officer for Norfolk – a county which is no stranger to flooding – took the time to commend our proposals warmly, and to “hope that England might be persuaded to follow where Wales leads”. I have therefore made an order under the Fire and Rescue Services Act 2004 creating such a duty, to come into force on 1 April. In doing so, I am largely formalising what happens now, and placing it on a firmer legal footing. Our firefighters are already trained to deal with these incidents, and do so routinely. However, they also need the equipment to do this safely and effectively. I am therefore also pleased to announce an extra £1\.8 million over this financial year and the next, to enhance and update the boats, pumps and protective gear that our fire services need. I know that our FRAs already have advanced plans to acquire this kit, and to deploy it where it is most needed. This is part of a much wider programme of diversification of the fire service. FRAs have already succeeded in greatly reducing the incidence and severity of fire. It would be wholly wrong, as well as dangerous, to make them victims of that success by imposing cuts. Instead, we can support our firefighters to respond to other risks and needs of individuals and communities, like flooding and medical emergencies with the same bravery, professionalism and dedication that they have always shown. I am proud to do so. https://consultations.gov.wales/consultations/statutory\-duty\-fire\-and\-rescue\-authorities\-wales\-respond\-flood\-and\-water\-rescue

Flwyddyn yn ôl, fe wnaeth ein Fframwaith Cenedlaethol newydd ar gyfer y Gwasanaethau Tân ac Achub ddatgan y byddem yn ystyried y posibilrwydd o greu dyletswydd newydd ar ein gwasanaethau tân i ymateb i ddigwyddiadau sy'n ymwneud â llifogydd ac achub o ddŵr.    Ymgynghorais ar y manylion ynghylch creu dyletswydd o'r fath yr hydref diwethaf, ac erbyn hyn, gallaf gyhoeddi'r canlyniadau. Mae llifogydd yn fater sy'n peri pryder cynyddol i'r cyhoedd.  Nid yw hynny'n adlewyrchu digwyddiadau mawr yn unig, megis ym Miwmares yn 2015, neu yn Sir Ddinbych yn 2012\.   Mae newid yn yr hinsawdd a chynnydd mewn trefoli yn golygu bod llifogydd yn berygl difrifol sy'n cynyddu.  Ac wrth gwrs, er bod rhaid i ni weithio i liniaru'r risg honno, mae angen i ni fod yn barod ar ei chyfer hefyd pan ddaw i'r golwg. Am nifer o flynyddoedd, mae'r baich hwnnw wedi disgyn ar ysgwyddau ein gwasanaethau tân ac achub.  Mae ganddynt y sgiliau, y gallu a'r cyfarpar i ddelio â llifogydd mawr, ac i achub pobl o ferddyfroedd.  Ond er eu bod nhw bob amser yn ymateb hyd eithaf eu gallu, maent yn gwneud hyn ar sail wirfoddol.  Nid yw'n ofynnol iddynt wneud hyn, ac nid oes eglurder ar gyfer diffoddwyr tân, ymatebwyr eraill nac aelodau o'r cyhoedd.  Yn wir, fel y mae pethau ar hyn o bryd, byddai'n bosibl iddynt stopio gwneud y gwaith hwn yn gyfan gwbl – ac mae rhai Awdurdodau Tân ac Achub wedi ystyried gwneud hyn eisoes. Ni all hynny fod yn iawn.  Gall llifogydd fod yr un mor beryglus â thân, a chael effaith fwy eang. Gallant wneud difrod i gymunedau cyfan, bygwth achosi anafiadau mawr, a dinistrio eiddo a'r amgylchedd.  Mae angen i ni sicrhau y bydd ein gwasanaethau tân yn barod i ymateb – ac mae angen i'n diffoddwyr tân wybod beth a ddisgwylir ganddynt.   Felly, fe wnaeth fy ymgynghoriad gynnig creu dyletswydd newydd ar ein gwasanaethau tân ac achub i ymateb i ddigwyddiadau sy'n ymwneud â llifogydd neu achub o ddŵr, os bydd pobl mewn perygl uniongyrchol o gael eu lladd neu eu hanafu.  Mae dyletswydd o'r fath yn bodoli eisoes yn yr Alban a Gogledd Iwerddon, ynghylch llifogydd o leiaf, ac mae'r dystiolaeth yn awgrymu ei bod wedi gwneud gwahaniaeth go iawn i allu, parodrwydd a threfniadaeth y gwasanaeth, fel y gall ymateb yn briodol.   Rwy'n falch bod bron pob un o'r 40 o ymatebwyr i'm hymgynghoriad wedi cytuno â'r cynnig.  Daeth yr ymatebion hyn o ystod eang o ffynonellau, ac o bob rhan o Gymru a thu hwnt.  Roedd pob un o'n tri Awdurdod Tân ac Achub yn gefnogol, yn ogystal â phrif undebau'r diffoddwyr tân, yr heddlu, Gwasanaethau Ambiwlans Cymru a Chyfoeth Naturiol Cymru.  Rydym hefyd wedi cael ymateb cadarnhaol gan nifer o Awdurdodau Tân ac Achub yn Lloegr, lle nad oes dyletswydd o'r fath yn bodoli.   Roeddwn yn arbennig o falch bod y Prif Swyddog Tân ar gyfer Norfolk – ardal sy'n gyfarwydd iawn â llifogydd – wedi rhoi o'i amser i ganmol ein cynigion, yn y gobaith y gallai Lloegr gael ei darbwyllo i ddilyn lle y mae Cymru yn arwain. Felly, rwyf wedi gwneud gorchymyn o dan Ddeddf y Gwasanaethau Tân ac Achub 2004 i greu dyletswydd o'r fath, a fydd yn dod i rym ar 1 Ebrill.   Drwy wneud hyn, rwy'n ffurfioli i raddau helaeth yr hyn sy'n digwydd nawr, a'i roi ar sylfaen gyfreithiol fwy cadarn.  Mae ein diffoddwyr tân eisoes wedi cael eu hyfforddi i ddelio â'r digwyddiadau hyn, ac maent yn gwneud hynny fel mater o drefn. Fodd bynnag, mae angen y cyfarpar arnynt er mwyn gwneud hyn mewn modd diogel ac effeithiol.  Felly, rwyf hefyd yn falch o gyhoeddi y bydd £1\.8 miliwn ychwanegol ar gael dros y flwyddyn ariannol hon a'r un nesaf, i wella a diweddaru'r cychod, y pympiau a'r cyfarpar diogelu sydd eu hangen ar ein gwasanaethau tân.  Gwn fod gan ein Hawdurdodau Tân ac Achub gynlluniau manwl eisoes i gael gafael ar y cyfarpar hwn, ac i'w ddefnyddio lle y mae'r galw mwyaf amdano. Mae hyn yn rhan o raglen lawer ehangach o arallgyfeirio’r gwasanaeth tân.  Mae'r Awdurdodau Tân ac Achub eisoes wedi llwyddo i leihau nifer yr achosion o dân, a'i ddifrifoldeb.  Byddai'n hollol anghywir, yn ogystal â bod yn beryglus, i'w cosbi am eu llwyddiant drwy orfodi toriadau arnynt.  Yn lle hynny, gallwn gefnogi ein diffoddwyr tân fel y gallant ymateb i risgiau eraill ac anghenion unigolion a chymunedau, megis llifogydd ac argyfyngau meddygol gyda'r un dewrder, proffesiynoldeb ac ymroddiad y maent bob amser wedi'u dangos.  Rwy'n falch o wneud hyn.   https://ymgyngoriadau.llyw.cymru/ymgyngoriadau/dyletswydd\-statudol\-ar\-awdurdodau\-tan\-ac\-achub\-cymru\-i\-ymateb\-i\-ddigwyddiadaun\-ymwneud  

https://www.gov.wales/written-statement-fire-and-rescue-services-statutory-duty-flooding-and-water-rescue

On behalf of the Welsh Government I welcome the Children‘s Commissioner for Wales annual report. I recognise the work her office has undertaken, on behalf of the children and young people of Wales, to speak up on their behalf and to safeguard and promote their rights and welfare. We have and will continue to work collaboratively for the benefit of all of our children and young people. As a Government, we will continue to strive to ensure that all children in Wales to have the best possible start in life. The early years, in particular, are a key priority and this is set out within both our Programme for Government and our national strategy ‘Prosperity for All’. The Children’s Commissioner for Wales published her 2016\-17 Annual Report on 9 October, in which she has reviewed the work undertaken by her office during the period 1 April 2016 to 31 March 2017\. The report includes 19 cross\-cutting recommendations for the Welsh Government. The response, published today, correspondingly reflects the collective voice of the Welsh Government and includes the responses provided by a number of Cabinet Secretaries and Ministers. The National Assembly debated the Commissioner’s Report in plenary on 14 November 2017\.  These discussions have been considered in preparing our response. The 19 recommendations have been addressed in turn; with further information provided on the actions which the Welsh Government has already or intends to take. I am pleased that as a Government we were able to accept, or accept in principle or accept in part all but one of the Children’s Commissioners recommendations. I believe that this is because we continue to share a vision that puts children at the very heart of what we do, alongside a shared goal of ensuring that all children can receive the support they need, when they need it, to help them achieve their potential and to live a happy, healthy and prosperous lives. We have not accepted the recommendation relating to the childcare offer. The offer is explicitly designed to help parents to return to work by removing the barrier of childcare costs and to counter in\-work poverty by meeting this important cost. At least 10 hours a week of education will continue to be available to all 3 and 4 year olds until they start full\-time education. The childcare offer, however, is just one of a wider suite of policies which support parents and children of both working and non\-working families. The role of the Commissioner as an impartial and independent voice for children in Wales is important. The publication of her annual report helps us to reflect on achievements to date, and where we can do better.  In her report the Commissioner has highlighted some of the areas where we have made significant progress through working collaboratively, including in taking forward Hidden Ambitions, independent advocacy for children and young people and in proposals to remove the defence of reasonable punishment. While, as a Government, we might not be able to agree on every single issue with the Children’s Commissioner, I believe that we share much common ground and a desire to do our very best for children and young people in Wales.   http://gov.wales/topics/people\-and\-communities/people/children\-and\-young\-people/rights/commissioner/?lang\=en\&ghdfjksa  

Ar ran Llywodraeth Cymru, rwy’n croesawu adroddiad blynyddol Comisiynydd Plant Cymru. Rwy’n cydnabod y gwaith a wnaed gan ei swyddfa, ar ran plant a phobl ifanc y genedl, yn siarad drostynt ac yn gwarchod a hyrwyddo eu hawliau a’u lles. Rydym wedi a byddwn yn parhau i gydweithio er lles pob un o’n plant a’n pobl ifanc.  Fel Llywodraeth, byddwn yn parhau i geisio sicrhau bod gan bob plentyn yng Nghymru y dechrau gorau posibl mewn bywyd.  Mae’r blynyddoedd cynnar, yn enwedig, yn brif flaenoriaeth ac mae hyn wedi’i bennu o fewn ein Rhaglen Lywodraethu yn ogystal â’n strategaeth cenedlethol ‘Ffyniant i Bawb’. Cyhoeddodd Comisiynydd Plant Cymru ei Hadroddiad Blynyddol 2016\-17 ar 9 Hydref, ac ynddo mae’n adolygu gwaith ei swyddfa yn ystod y cyfnod 1 Ebrill 2016 i 31 Mawrth 2017\. Mae’r adroddiad yn cynnwys 19 o argymhellion trawsbynciol i Lywodraeth Cymru.  Mae’r ymateb, a gyhoeddwyd heddiw, yn adlewyrchu llais Llywodraeth Cymru ac yn cynnwys ymatebion nifer o Ysgrifenyddion a Gweinidogion y Cabinet. Bu’r Cynulliad Cenedlaethol yn trafod Adroddiad y Comisiynydd yn ei gyfarfod llawn ar 14 Tachwedd 2017\. Rydym wedi ystyried y trafodaethau hynny wrth baratoi ein hymateb. Rydym wedi ymateb i’r 19 o argymhellion yn eu tro; ac yn cyflwyno rhagor o wybodaeth ar y camau y mae Llywodraeth Cymru eisoes wedi neu’n bwriadu eu cymryd. Rwy’n falch ein bod ni fel Llywodraeth wedi gallu derbyn, neu dderbyn mewn egwyddor neu’n rhannol, holl argymhellion y Comisiynydd Plant namyn un. Credaf fod hyn oherwydd ein bod ni’n parhau i rannu gweledigaeth sy’n rhoi plant wrth galon ein gwaith, yn ogystal â’r nod cyffredin o sicrhau eu bod yn gallu cael gafael ar y cymorth sydd ei angen arnynt, ar yr amser sydd ei angen, er mwyn eu helpu i gyflawni o’u gorau a byw bywydau iach, hapus a llewyrchus. Nid ydym wedi derbyn yr argymhelliad ynglŷn â’r cynnig gofal plant. Mae’r cynnig wedi’i gynllunio’n benodol i helpu rhieni i ddychwelyd i’r gwaith trwy gael gwared ar rwystr costau gofal plant ac atal tlodi mewn gwaith, trwy ysgwyddo’r gost bwysig hon. Bydd o leiaf 10 awr yr wythnos o addysg ar gael i bob plentyn 3 a 4 oed o hyd, tan y byddant yn cychwyn addysg llawn amser. Mae’r cynnig gofal plant, fodd bynnag, ymhlith cyfres o bolisïau ehangach sy’n cefnogi rhieni a phlant teuluoedd sydd mewn gwaith a’r rhai hynny nad ydynt yn gweithio. Mae rôl y Comisiynydd fel llais annibynnol a diduedd dros blant yng Nghymru yn bwysig. Mae cyhoeddi ei hadroddiad blynyddol yn gyfle inni fyfyrio ar ein cyflawniadau hyd yma, a lle gallwn ni wella.  Yn ei hadroddiad, mae’r Comisiynydd wedi pwysleisio rhai o’r meysydd lle bu cynnydd sylweddol trwy gydweithredu, gan gynnwys bwrw ymlaen â Breuddwydion Cudd, gwasanaeth eirioli annibynnol i blant a phobl ifanc, a chynigion i ddileu’r amddiffyniad o gosb resymol. Er, fel Llywodraeth, na allwn gytuno â’r Comisiynydd Plant ar bob mater sydd dan sylw, rwy’n credu bod gennym lawer o syniadau tebyg, ac awydd i wneud ein gorau glas i blant a phobl ifanc yng Nghymru. http://llyw.cymru/topics/people\-and\-communities/people/children\-and\-young\-people/rights/commissioner/?lang\=cy\&ghdfjksa  

https://www.gov.wales/written-statement-first-ministers-response-childrens-commissioner-wales-annual-report-2016-17

In October 2014, I appointed an Expert Panel to review local museum provision across Wales. The Panel published their report Expert Review of Local Museum Provision in Wales 2015 on 25th August 2015\. On 30 March last year, I issued a written statement advising you of the recommendations and my response. This statement provides you with an update on the progress so far.  In March, I acknowledged implementation would take time but I am encouraged by the progress so far and that the museum sector in Wales is engaging whole\-heartedly with this work. An update of progress against the recommendations is set out below: Recommendation 1:  Creation of three Regional Bodies I believe regional working that enables delivery at a local level will provide more effective and efficient museum services for the people of Wales.  We are working with museum officers to identify the opportunities and challenges involved in working across boundaries.  It is, of course, for Local Authority Members and Chief Executives across Wales to decide whether and how they work in this manner, and I am sure they will carefully consider the evidence that comes from this study.  I was encouraged by the recent positive discussion I had with the Welsh Local Government Association. Recommendation 2: Creation of a national Museums’ Council   A specialist policy Division is already in place. Officials have discussed with the Museum Strategy steering group, the possibility of expanding their remit to provide a wider consultative panel. The steering group has agreed to consider this.   Recommendation 3: Development of a Museums’ Charter   Work is in progress on developing a draft museum charter that sets out what the public should expect from their local museum service and how museums can enhance the experience for visitors. Recommendation 4: Local Authorities consider all options when reviewing museum services   This recommendation is for Local Authorities to consider.  My recent statement on culture identifies the key role cultural institutions like museums can play in regeneration of a locality. Recommendation 5: Establish Collection Wales Work is underway on developing an action plan for establishing Collection Wales and will be presented to officials in February.   Recommendation 6: Workforce development   The Museums, Archives and Libraries Division is delivering a high quality programme for workforce development, and is offering access to specialist training. Recommendation 7: Transformation fund   Funding has been made available to support the study into regional working identified under recommendation 1\.  The provision of further funding will depend upon the agreement of local authorities to work together on a regional basis.  I look forward to taking those discussions forward as part of our commitment in the culture statement to identify more equitable ways to fund regional facilities and improve sustainability and resilience.   I have also extended the Community Learning Libraries Capital fund to include local museums and archives, supporting much needed capital improvements. Recommendation 8: Museum entry charges   Recommendation delivered:  Officials worked with the Association of Independent Museums to explore the issues around charging for museum entry.  The report and guidance was published on 8 September. http://www.aim\-museums.co.uk/content/evaluating\_the\_evidence\_the\_impact\_of\_charging\_or\_not\_for\_admissions\_on\_museums/ Recommendation 9: National Non\-Domestic Rates relief   The issue of rates relief for museums would have to take place as part of a wider discussion. Recommendation 10: Welsh Government support and development of museums   I will receive a draft of the new Welsh Government plan for museums for consideration in early 2017\.  This will set out the Welsh Government’s support for museums over the next five years and will take account of the recommendations of the Review as well as the Future Generations (Wales) Act 2015, my culture statement Light Springs through the Dark: A Vision for Culture in Wales, and our Programme for Government Taking Wales Forward.                    

Ym mis Hydref 2014, fe wnes i benodi Panel o Arbenigwyr i adolygu darpariaeth yr amgueddfeydd yng Nghymru. Gwnaeth y Panel gyhoeddi eu hadroddiad Adolygiad Arbenigol o Ddarpariaeth Amgueddfeydd yng Nghymru 2015  ar 25 Awst 2015\. Ar 30 Mawrth blwyddyn diwethaf, cyhoeddais ddatganiad ysgrifenedig yn eich cynghori am yr argymhellion a fy ymateb. Mae'r datganiad hwn yn rhoi’r diweddaraf i chi am y cynnydd hyd yn hyn. Ym mis Mawrth, fe wnes i gydnabod y byddai gweithredu unrhyw argymhellion yn cymryd amser ond rwyf wedi fy annog gan y cynnydd hyd yn hyn a’r ffaith bod y sector amgueddfeydd yng Nghymru yn ymroi o ddifrif yn y gwaith hwn. Mae'r sefyllfa ddiweddaraf yn unol â'r argymhellion wedi'i nodi isod: Argymhelliad 1:  Creu tri Chorff Rhanbarthol Rwy'n credu bod gweithio rhanbarthol sy'n galluogi cyflenwi ar lefel leol yn darparu gwasanaethau amgueddfeydd mwy effeithiol ac effeithlon i bobl Cymru. Rydym yn gweithio gyda swyddogion amgueddfeydd i nodi’r cyfleoedd a'r heriau sydd ynghlwm â gweithio ar draws ffiniau. Wrth gwrs, Aelodau a Phrif Weithredwyr Awdurdodau Lleol ar draws Cymru sy'n penderfynu a fyddant yn gweithio fel hyn ai peidio, a sut byddant yn gwneud hynny. Rwy'n siŵr y byddant yn ystyried y dystiolaeth sy'n dod o'r astudiaeth hon yn ofalus. Cefais fy annog gan y drafodaeth gadarnhaol ddiweddar a gefais gyda Chymdeithas Llywodraeth Leol Cymru. Argymhelliad 2: Creu Cyngor Amgueddfeydd Cenedlaethol Mae Isadran bolisi arbenigol eisoes yn ei lle. Mae swyddogion wedi cynnal trafodaeth gyda grŵp llywio Strategaeth yr Amgueddfeydd, am y posibilrwydd o ehangu eu cylch gwaith i gynnal panel ymgynghori ehangach. Mae'r grŵp llywio wedi cytuno i ystyried hyn. Argymhelliad 3: Datblygu Siarter Amgueddfeydd Mae gwaith ar y gweill i ddatblygu siarter amgueddfeydd drafft sy'n nodi'r hyn y dylai'r cyhoedd ei ddisgwyl gan eu gwasanaeth amgueddfeydd lleol a sut y gall amgueddfeydd wella'r profiad i ymwelwyr. Argymhelliad 4: Awdurdodau Lleol i ystyried pob opsiwn wrth adolygu gwasanaethau amgueddfeydd Yr Awdurdodau Lleol ddylai ystyried yr argymhelliad hwn.  Mae fy natganiad diweddar ar ddiwylliant yn nodi'r sefydliadau diwylliannol, fel amgueddfeydd, sy'n chwarae rôl allweddol wrth adfywio ardal leol. Argymhelliad 5: Sefydlu Casgliad Cymru Mae gwaith ar y gweill i ddatblygu cynllun gweithredu i sefydlu Casgliad Cymru. Bydd yn cael ei gyflwyno i swyddogion ym mis Chwefror. Argymhelliad 6: Datblygu'r gweithlu   Mae'r Isadran Amgueddfeydd, Archifau a Llyfrgelloedd yn darparu rhaglen o safon uchel ar gyfer datblygu gweithlu, ac mae'n cynnig mynediad at hyfforddiant arbenigol. Argymhelliad 7: Cronfa trawsnewid Mae cyllid ar gael i gynnal yr astudiaeth o weithio'n rhanbarthol fel y nodir o dan argymhelliad 1\. Bydd darparu cyllid pellach yn dibynnu ar gael cytundeb awdurdodau lleol i gydweithio ar sail ranbarthol. Rwy'n edrych ymlaen at weithredu ar sail y trafodaethau hynny fel rhan o'n hymrwymiad yn y datganiad diwylliant i nodi ffyrdd tecach i ariannu cyfleusterau rhanbarthol a gwella cynaliadwyedd a chydnerthedd.  Rwyf hefyd wedi ymestyn cronfa gyfalaf y Llyfrgelloedd Dysgu Cymunedol i gynnwys amgueddfeydd ac archifau lleol, a chynnal gwelliannau cyfalaf sydd mawr eu hangen. Argymhelliad 8: Codi tâl mynediad amgueddfeydd Yr argymhelliad:  Gweithiodd swyddogion gyda Chymdeithas yr Amgueddfeydd Annibynnol i archwilio'r problemau ynghylch codi tâl mynediad amgueddfeydd. Cyhoeddwyd yr adroddiad a'r arweiniad ar 8 Medi. http://www.aim\-museums.co.uk/content/evaluating\_the\_evidence\_the\_impact\_of\_charging\_or\_not\_for\_admissions\_on\_museums/ Argymhelliad 9: Rhyddhad rhag Ardrethi Annomestig Cenedlaethol Bydd rhaid trafod rhyddhad rhag ardrethi fel rhan o drafodaeth ehangach. Argymhelliad 10: Gwaith cefnogi a datblygu amgueddfeydd Llywodraeth Cymru Byddaf yn derbyn drafft o gynllun newydd Llywodraeth Cymru ar gyfer amgueddfeydd i'w ystyried yn gynnar yn 2017\. Bydd yn nodi’r gefnogaeth y bydd Llywodraeth Cymru yn ei rhoi i amgueddfeydd dros y pum mlynedd nesaf a bydd yn ystyried argymhellion yr Adolygiad yn ogystal â Deddf Llesiant Cenedlaethau'r Dyfodol (Cymru) 2015, fy natganiad diwylliant sef Golau yn y Gwyll: Gweledigaeth ar gyfer Diwylliant yng Nghymru, a'n Rhaglen Lywodraethu Symud Cymru Ymlaen.

https://www.gov.wales/written-statement-expert-review-local-museum-provision-wales-2015-report-update-progress

On 20 June 2017, Carl Sargeant, Cabinet Secretary for Communities and Children made an Oral Statement in the Siambr on: Fire Safety in Wales \- Steps being taken following the Grenfell Tower fire (external link).

Ar 20 Mehefin 2017, gwnaeth y Carl Sargeant, Ysgrifennydd y Cabinet dros Gymunedau a Phlant Ddatganiad Llafar yn y Siambr ar: Diogelwch tân yng Nghymru \- y camau sy’n cael eu cymryd yn dilyn y tân yn Nhŵr Grenfell (dolen allanol).

https://www.gov.wales/oral-statement-fire-safety-wales-steps-being-taken-following-grenfell-tower-fire

Today, I have tabled the Welsh Government’s Final Budget for 2018\-19 \- ‘A New Budget for Wales’ – which sets out the allocations we will make to support the priorities in our national strategy, ‘Prosperity for All’. The Final Budget takes account of additional fiscal allocations made following the UK Government’s Autumn Budget published on 22 November. Further capital allocations will be announced in the spring. All Final Budget documentation is available in English and Welsh on the Welsh Government’s website. Documents include: Annual Budget Motion Final Budget Explanatory Note Bangor University: Independent Scrutiny and Assurance of Devolved Tax Forecasts for Wales \- Update To October Final Report  I am publishing the Final Budget during recess in order to provide the earliest indication to Assembly Members and delivery partners about budgets for the next financial year. Should members wish me to make a further statement or to answer questions on this when the Assembly returns I would be happy to do so.

Rwyf heddiw wedi gosod Cyllideb Derfynol Llywodraeth Cymru ar gyfer 2018\-19 – ‘Cyllideb Newydd i Gymru’ – sy’n rhoi manylion y dyraniadau y byddwn yn eu gwneud i gefnogi’r blaenoriaethau yn ein strategaeth genedlaethol, ‘Ffyniant i Bawb’. Mae’r Gyllideb Derfynol yn cymryd i ystyriaeth y dyraniadau cyllidol ychwanegol a wnaed yn dilyn Cyllideb Hydref Llywodraeth y DU, a gyhoeddwyd ar 22 Tachwedd. Bydd dyraniadau cyfalaf ychwanegol yn cael eu cyhoeddi yn y gwanwyn.  Mae holl ddogfennau’r Gyllideb Derfynol ar gael yn Gymraeg ac yn Saesneg ar wefan Llywodraeth Cymru. Mae’r dogfennau’n cynnwys: Cynigion y Gyllideb Flynyddol Nodyn Esboniadol y Gyllideb Derfynol Prifysgol Bangor: Gwaith Craffu a Sicrhau Annibynnol ar Ragolygon Trethi Datganoledig i Gymru \- Diweddariad i Adroddiad Terfynol Mis Hydref   Rwy’n cyhoeddi’r Gyllideb Derfynol yn ystod y toriad er mwyn i Aelodau’r Cynulliad a’n partneriaid cyflenwi gael amcan cyn gynted â phosibl o’r cyllidebau ar gyfer y flwyddyn ariannol nesaf. Pe bai’r Aelodau’n dymuno imi wneud datganiad pellach neu ateb cwestiynau am hyn pan fydd y Cynulliad yn ailymgynnull, byddwn i’n hapus i wneud hynny. 

https://www.gov.wales/written-statement-final-budget-2018-19-new-budget-wales

In February, I announced that the Welsh Government is investing £104m over the next 4 years in the Warm Homes Programme to increase the energy efficiency of up to 25,000 homes across Wales. Investing in home energy efficiency improvements delivers multiple benefits. It reduces household energy bills, reduces energy use and carbon emissions, creates employment and business opportunities in the local supply chain, and improves the health and well\-being of the households supported. We know that living in a cold home can have a significant impact on the health of occupants. By making homes warmer, we are making a long term improvement to health and wellbeing and in doing so, reducing the burden on our public services. In October we published an Emerging Findings Report on the Fuel Poverty Data Linking Project, which uses anonymously linked data to explore the impact of home energy efficiency measures installed through the Warm Homes Programme on the health of recipients. The emerging findings indicated a positive impact on health and noted that a more complex analysis would follow in the next report. Yesterday, we published the latest report. The findings are very encouraging. They include: * A significant positive effect on respiratory health with a 3\.9% decrease in the average number of respiratory GP Events for those receiving Nest measures, compared with a 9\.8% increase in the average number of events for the control group for the same period. * A similar pattern was found for asthma GP events, with a 6\.5% decrease in those receiving measures, compared with a 12\.5% increase in the control group. * The data suggests a 'protective effect' on rates of prescribing for infection, with a smaller increase in the average number of prescriptions for infection for those receiving measures. * The data also suggests a positive impact on emergency hospital admissions for both cardiovascular and respiratory conditions. This research shows the Warm Homes Programme is helping to prevent cold related health problems, with a knock on reduction in the use of our healthcare services. This makes a strong contribution to our goals of a Healthier, more Equal and more Prosperous Wales. The findings support our decision to extend the eligibility criteria for a new Nest scheme to include householders on low incomes who have a respiratory or circulatory condition, in addition to those in receipt of a means tested benefit. Work on the Fuel Poverty Data Linking project will continue and I look forward to sharing future findings with you. These will include comparing admissions for two years before and after installation, looking at additional health conditions, a comparative analysis of the health impacts of the Nest and Arbed schemes, and the impact of the Nest scheme on educational attainment. The latest report can be found at the following link: gov.wales/docs/caecd/research/2017/170404\-fuel\-poverty\-data\-linking\-project\-findings\-report\-1\-en.pdf

Ym mis Chwefror, cyhoeddais fod Llywodraeth Cymru’n buddsoddi £104 miliwn dros y pedair blynedd nesaf yn y rhaglen Cartrefi Clyd i wneud hyd at 25,000 o gartrefi ledled Cymru yn fwy ynni\-effeithiol. Daw llawer o fanteision o fuddsoddi i arbed ynni mewn cartrefi. Mae’n arwain at ddefnyddio llai o ynni gan leihau biliau ynni ac allyriadau carbon, yn creu cyfleoedd gwaith a busnes yn y gadwyn gyflenwi leol, ac yn gwella iechyd a lles aelwydydd. Gwyddom y gall byw mewn cartref oer gael effaith arwyddocaol ar iechyd y trigolion. Trwy wneud cartrefi’n gynhesach, rydym yn gwneud gwelliant tymor hir i’w hiechyd a’u lles gan leihau’r baich ar y gwasanaethau cyhoeddus. Ym mis Hydref, cyhoeddon ni adroddiad ar ganfyddiadau’r Prosiect Cysylltu Data Tlodi Tanwydd sy’n defnyddio data dienw i ymchwilio i effaith mesurau arbed ynni a osodwyd o dan y rhaglen Cartrefi Clyd ar iechyd y rheini sy’n eu derbyn. Roedd y canfyddiadau cychwynnol yn dangos effaith bositif ar iechyd a nodwyd y byddai’r adroddiad nesaf yn cynnwys dadansoddiad cymhlethach. Ddoe, cyhoeddon ni’r adroddiad diweddaraf. Mae’r canfyddiadau’n galonogol iawn. Yn eu plith: * Effaith bositif arwyddocaol ar iechyd resbiradol gyda gostyngiad o 3\.9% ar gyfartaledd ar nifer yr ymweliadau â’r meddyg teulu ynghylch anhwylderau resbiradol ymhlith y rheini sy’n elwa ar fesurau Nyth, o’i gymharu â chynnydd o 9\.8% yn nifer ymweliadau’r grŵp rheolydd dros yr un cyfnod. * Gwelwyd patrwm tebyg hefyd gydag asthma, gyda 6\.5% o ostyngiad yn y grŵp Nyth a 12\.5% o gynnydd yn y grŵp rheoli yn yr un cyfnod. * Mae’r data’n awgrymu hefyd y bydd yna ‘effaith amddiffynnol’ ar gyfraddau rhoi presgripsiynau i ddelio â heintiau, gyda llai o gynnydd yn nifer y presgripsiynau ar gyfartaledd i’r rheini sy’n rhan o gynllun Nyth. * Mae’r data’n awgrymu hefyd bod effaith gadarnhaol ar y nifer sy’n mynd i’r ysbyty fel achos brys oherwydd afiechydon cardiofasgwlaidd a resbiradol Mae’r ymchwil yn dangos bod y rhaglen Cartrefi Clyd yn helpu i atal problemau iechyd sy’n gysylltiedig ag oerfel ac mae hynny wrth gwrs yn effeithio ar y defnydd o’n gwasanaethau iechyd. Mae hyn yn cyfrannu’n fawr at ein hamcanion ynghylch Cymru Iachach, mwy Cyfartal a mwy Ffyniannus. Mae’r canfyddiadau’n cefnogi’n penderfyniad i gynyddu’r nifer sy’n gymwys am gynllun newydd *Nyth*, er mwyn cynnwys pobl ar incwm isel sydd â phroblemau anadlu neu â’u cylchrediad, yn ogystal â’r rheini sy’n derbyn budd\-dal sy’n seiliedig ar brawf modd. Bydd y gwaith ar y prosiect Cysylltu Data Tlodi Tanwydd yn parhau ac edrychaf ymlaen at rannu canfyddiadau â chi yn y dyfodol, er enghraifft cymharu’r nifer sy’n cael eu hel i ysbyty ddwy flynedd cyn a dwy flynedd ar ôl gosod y mesurau arbed ynni, edrych ar afiechydon eraill, cymharu effeithiau cynlluniau Nyth ac Arbed ar iechyd, ac effaith Nyth ar gyrhaeddiad addysgol. Fe welwch yr adroddiad diweddaraf yma: gov.wales/docs/caecd/research/2017/170404\-fuel\-poverty\-data\-linking\-project\-findings\-report\-1\-cy.pdf

https://www.gov.wales/written-statement-fuel-poverty-data-linking-project

The UK Government has been advised that there are concerns regarding the reliability of toxicology tests for drugs and alcohol. These results may have been relied on in court proceedings. It is also possible that such results were relied on by local authorities when making child protection decisions outside the court process or by private employers. Greater Manchester Police (GMP) is leading a criminal investigation into the practices  at  Trimega Laboratories Limited (Trimega),  which was based in the Manchester area, between 2010 and 2014\. Trimega went into liquidation in April 2014\.  Results from all tests carried out by Trimega between these dates are currently being treated as potentially unreliable. Randox Testing Services (RTS), Trimega’s successor organisation is still operating and is also subject to the criminal investigation. RTS is co\-operating with the police investigation.  The police are making an announcement about its criminal investigation today. The Welsh Government recognises the seriousness of this issue and the potential impact on public confidence in the use of forensic science in the justice system. As the judicial system is non\-devolved, my officials are working closely with UK Government departments (the Ministry of Justice and Department for Education) who are in contact with the National Police Chiefs’ Council (NPCC), the Forensic Science Regulator (FSR), and the Crown Prosecution Service (CPS) to understand and manage the impact on the family justice system. UK Government officials are working with the police to monitor the scale of the issue, given emerging information. The number of Trimega’s customers (such as local authorities, individuals, legal representatives and employers) affected is unknown and it may never be possible to identify them all, due to the company’s poor record keeping practices. Samples from Trimega cannot be retested, because of the extremely limited chain of custody records and natural degradation over time of any remaining original samples. Not all samples tested by Trimega will have been subjected to manipulation by these individuals. The Social Services and Integration Directorate at Welsh Government has asked all local authorities in Wales to review their case files to identify any cases where a test result by Trimega may have impacted on child protection decisions made outside the court process. Using this information, local authorities will be asked to review the case file to ensure children in their area are safe from harm. The Department for Education has similarly asked all local authorities in England to review their case files. We understand that people who had a case heard in the family courts may have concerns. Form C650 – ‘Application notice to vary or set aside an order in relation to children’ has been created (https://hmctsformfinder.justice.gov.uk/HMCTS/FormFinder.do). This form enables individuals to apply to the court to vary or discharge the final court order. No fee is payable where Form C650 is used. Individuals are encouraged to seek legal advice from a solicitor or an organisation like Citizen’s Advice before making any application to the court Further information about the court process is available at: https://www.gov.uk/guidance/forensic\-toxicology\-tests    This is a very difficult, sensitive and serious issue which goes to the heart of public confidence in the justice system. I have spoken to my Ministerial counterparts at the UK Government and emphasised the need for continued collaboration between our Governments on this matter and the importance of sharing information that impacts on Wales as soon as it emerges.

Mae Llywodraeth y DU wedi cael gwybod bod pryderon ynghylch pa mor ddibynadwy yw profion tocsicoleg i ganfod cyffuriau ac alcohol. Mae'n bosibl bod rhai achosion llys wedi dibynnu ar y canlyniadau hyn. Mae hefyd yn bosibl bod awdurdodau lleol wedi dibynnu ar y canlyniadau hyn wrth wneud penderfyniadau ynghylch amddiffyn plant, y tu allan i broses y llysoedd, neu gan gyflogwyr preifat. Mae Heddlu Manceinion Fwyaf yn arwain ymchwiliad troseddol i arferion yn Trimega Laboratories Limited (Trimega) yn ardal Manceinion rhwng 2010 a 2014\. Cafodd cwmni Trimega ei ddiddymu ym mis Ebrill 2014\. Mae canlyniadau’r holl brofion a gynhaliwyd gan Trimega rhwng y dyddiadau hyn yn cael eu trin fel canlyniadau sydd o bosibl yn annibynadwy. Mae cwmni Randox Testing Services (RTS), sef olynydd Trimega, yn dal i weithredu heddiw, ac mae hefyd yn ddarostyngedig i’r ymchwiliad troseddol. Mae RTS yn cydweithredu ag ymchwiliad yr heddlu. Bydd yr heddlu yn gwneud cyhoeddiad ynghylch yr ymchwiliad hwn heddiw. Mae Llywodraeth Cymru yn cydnabod pa mor ddifrifol yw'r mater hwn a'r effaith bosibl y gall ei chael ar hyder y cyhoedd yn y defnydd o wyddor fforensig yn y system gyfiawnder. Gan nad yw'r system gyfiawnder wedi'i datganoli, mae fy swyddogion yn gweithio'n agos gydag adrannau Llywodraeth y DU (Y Weinyddiaeth Gyfiawnder a'r Adran Addysg) sydd mewn cyswllt â Chyngor Cenedlaethol Prif Swyddogion yr Heddlu, y Rheoleiddiwr Gwyddoniaeth Fforensig, a Gwasanaeth Erlyn y Goron i geisio deall a rheoli'r effaith y bydd hyn y ei chael ar y System Cyfiawnder Teuluol. Mae swyddogion Llywodraeth y DU yn gweithio gyda’r heddlu i fonitro’r mater, gan ystyried yr wybodaeth sy’n codi. Nid yw'n hysbys faint o gwsmeriaid Trimega (megis awdurdodau lleol, unigolion, cynrychiolwyr cyfreithiol a chyflogwyr) a gafodd eu heffeithio gan y canlyniadau annibynadwy hyn, ac mae’n bosibl na fydd modd eu hadnabod i gyd, oherwydd arferion cadw cofnodion gwael y cymni. Nid oes modd ailbrofi samplau Trimega oherwydd bod y gadwyn o gofnodion y ddalfa yn gyfyngedig iawn ac oherwydd dirywiad dros amser o unrhyw sampl gwreiddiol oedd yn weddill. Ni fyddai'r holl samplau a brofwyd gan Trimega wedi cael eu trin gan yr unigolion hyn. Mae'r Gyfarwyddiaeth Gwasanaethau Cymdeithasol ac Integreiddio yn Llywodraeth Cymru wedi gofyn i bob Awdurdod Lleol yng Nghymru adolygu eu ffeiliau achos i nodi unrhyw achosion lle y gallai canlyniad unrhyw brawf a gynhaliwyd gan Trimega fod wedi effeithio ar benderfyniadau yn ymwneud ag amddiffyn plant a wnaed y tu allan i broses y llysoedd. Gan ddefnyddio'r wybodaeth hon, gofynnir i awdurdodau lleol adolygu'r ffeiliau achos i sicrhau bod plant yn eu hardal wedi'u hamddiffyn rhag niwed. Yn yr un modd, mae Adran Addysg Llywodraeth y DU wedi gofyn i'r holl Awdurdodau Lleol yn Lloegr edrych ar eu ffeiliau achos. Rydym yn deall y gall fod gan y rheini a fu’n rhan o achosion yn y llysoedd teulu bryderon. Mae ffurflen C650 – ‘Application notice to vary or set aside an order in relation to children’ wedi’i chreu (https://hmctsformfinder.justice.gov.uk/HMCTS/WelshFormFinder.do). Mae’r ffurflen hon yn galluogi unigolion i gyflwyno cais i’r llys amrywio neu ollwng y gorchymyn llys terfynol. Nid oes ffi i’w dalu wrth ddefnyddio Ffurflen C650\. Anogir unigolion i geisio cyngor cyfreithiol gan gyfreithiwr neu sefydliad megis Cyngor ar Bopeth cyn cyflwyno unrhyw gais i’r llys. Mae rhagor o wybodaeth am broses y llys ar gael yma: https://www.gov.uk/guidance/forensic\-toxicology\-tests   Dyma fater anodd, sensitif a difrifol dros ben sy'n bwrw hyder y cyhoedd yn y system gyfiawnder. Rwyf wedi siarad â Gweinidogion yn Llywodraeth y DU ac wedi pwysleisio bod angen i'n dwy Lywodraeth gydweithio'n barhaus ar y mater hwn a'i bod yn bwysig inni rannu gwybodaeth sy'n effeithio ar Gymru cyn gynted ag y daw i'r amlwg.

https://www.gov.wales/written-statement-forensic-hair-strand-tests-drugs-and-alcohol-used-child-protection-and-care

New genetic and genomic technologies are allowing us to develop a much more detailed understanding of the link between our genes and health. In recent years there has been international recognition that these technologies have the potential to revolutionise medicine and public health. In March last year, the Welsh Government published a Statement of Intent for Genomics and Precision Medicine, which set out the case for the development of a wider Strategy to capture the health and economic benefits of genomics for Wales. Today, I am pleased to announce a new Genomics for Precision Medicine Strategy, built on the principles outlined in the Statement of Intent, and supported by £6\.8m funding. The Genomics for Precision Medicine Strategy has been developed by a Welsh Government\-led genomics taskforce, working in a co\-productive manner with the key stakeholders from academia, industry, the third sector, the NHS and the public. A series of workshops and meetings across Wales have played a critical role in informing and underpinning the development of the Strategy. The Strategy outlines the key initial actions, as part of a 5\-10 year plan, that will: * Develop internationally\-recognised medical and public health genomics services in Wales – that are innovative, responsive and well\-connected to the major genetics and genomics initiatives that are evolving worldwide. * Develop internationally\-recognised research in genomics and excellent platforms for precision medicine, with All\-Wales leadership and coordination and strong links to clinical genetics. * Be outward\-looking, and actively seek out partnerships that can strengthen genomics and precision medicine services and research in Wales, with a focus on those partnerships that will bring the biggest benefits for patients. * Develop the NHS and research workforce in Wales, in recognition that this investment will have the biggest impact on our ability to realise the potential of genomics and precision medicine for patient benefit. By outlining the initial steps necessary to develop a genomics for precision medicine infrastructure, the strategy lays the foundations for the routine application of genomic technologies to support precision medicine approaches in Wales. In doing this, it enables patients and the public of Wales to benefit from better healthcare and underpins a bright future for the application of cutting\-edge genomic technologies in NHS Wales. The Genomics for Precision Medicine Strategy is open for consultation and will run until 24 May 2017. This statement is being issued during recess in order to keep members informed. Should members wish me to make a further statement or to answer questions on this when the Assembly returns I would be happy to do so.

Mae technolegau geneteg a genomeg newydd yn caniatáu inni ddeall yn fanwl y cysylltiadau rhwng ein genynnau ac iechyd. Yn y blynyddoedd diwethaf, cafodd ei gydnabod yn rhyngwladol bod gan y technolegau hyn y potensial i chwyldroi meddygaeth ac iechyd y cyhoedd.Ym mis Mawrth y llynedd, cyhoeddodd Llywodraeth Cymru Ddatganiad o Fwriad ar gyfer Genomeg a Meddygaeth Fanwl, a oedd yn egluro pam y mae angen datblygu strategaeth ehangach i sicrhau bod Cymru yn elwa ar y manteision iechyd ac economaidd a fydd yn deillio o faes genomeg. Heddiw, mae’n dda gennyf gyhoeddi Strategaeth Genomeg newydd ar gyfer Meddygaeth Fanwl. Mae’r strategaeth hon yn seiliedig ar yr egwyddorion a amlinellir yn y Datganiad o Fwriad ac mae £6\.8m wedi ei neilltuo i’w chefnogi. Cafodd y Strategaeth Genomeg ar gyfer Meddygaeth Fanwl ei datblygu gan weithlu genomeg o dan arweiniad Llywodraeth Cymru sy’n gweithio ar y cyd â rhanddeiliaid allweddol sy’n cynrychioli academia, diwydiant, y trydydd sector, y GIG a’r cyhoedd. Cynhaliwy cyfres o weithdai a chyfarfodydd ledled Cymru, ac mae’r rhain wedi chwarae rôl hanfodol drwy helpu i lywio’r gwaith o ddatblygu’r Strategaeth. Mae’r Strategaeth yn amlinellu’r camau gweithredu cychwynnol allweddol, yn rhan o gynllun 5\-10 mlynedd, a fydd yn: * Datblygu gwasanaethau genomeg meddygol ac iechyd y cyhoedd yng Nghymru a gydnabyddir yn fyd\-eang – sy’n arloesol, ymatebol ac wedi’u cysylltu’n dda â’r prif fentrau geneteg a genomeg sy’n datblygu o amgylch y byd. * Datblygu llwyfannau rhagorol ar gyfer meddygaeth fanwl a gwaith ymchwil mewn genomeg a gydnabyddir yn fyd\-eang, wedi’u harwain a’u cydgysylltu ar lefel Cymru gyfan a chyda cysylltiau cryf â geneteg glinigol. * Bod yn eangfrydig, a chwilio’n weithredol am bartneriaethau a all gryfhau ymchwil a gwasanaethau genomeg a meddygaeth fanwl yng Nghymru, gan ganolbwyntio ar y partneriaethau hynny a fydd yn cyflwyno’r manteision gorau i gleifion. * Datblygu gweithlu’r GIG a’r gweithlu ymchwil yng Nghymru, i gydnabod y bydd y buddsoddiad hwn yn cael yr effaith fwyaf ar ein gallu ni i wireddu potensial genomeg a meddygaeth fanwl er budd y claf. Drwy amlinellu’r camau cychwynnol y mae angen eu cymryd i ddatblygu seilwaith genomeg ar gyfer meddygaeth fanwl, mae’r strategaeth yn gosod y sylfeini ar gyfer sicrhau bod defnyddio technolegau genomeg yn dod yn rhan arferol o’r dulliau meddygaeth fanwl sydd ar waith yng Nghymru. O wneud hyn, mae cleifion, a phobl Cymru yn gyffredinol, yn elwa ar y gofal iechyd gwell a gynigir, ac mae’r sail hon yn hanfodol os ydym am warantu dyfodol disglair i’r defnydd o dechnolegau genomeg blaengar yn y GIG yng Nghymru. Mae’r ymgynghoriad ar y Strategaeth Genomeg ar gyfer Meddygaeth Fanwl ar agor, a bydd yn parhau ar agor hyd at 24 Mai 2017. Caiff y datganiad ei gyhoeddi yn ystod y toriad er mwyn rhoi'r wybodaeth ddiweddaraf i aelodau. Os bydd aelodau eisiau i mi wneud datganiad pellach neu ateb cwestiynau ynglŷn â hyn pan fydd y Cynulliad yn dychwelyd, byddwn yn hapus i wneud hynny.

https://www.gov.wales/written-statement-genomics-precision-medicine-strategy

I am pleased today to inform members of new support arrangements for individuals and their families affected by hepatitis C and HIV through treatment with contaminated blood in Wales.  These arrangements will come into effect in the coming year and be administered through a new process I expect to become operational in October. The significant impact on many individual lives of such infections has been extensively discussed in the Assembly chamber with broad agreement that we must improve the ex\-gratia support provided by Welsh Government.  I announced significant new investment that enabled us to mirror English arrangements on an interim basis during 2016\-17, but most importantly was committed to taking into account of the views of those affected to ensure that, going forward, this support is used to best effect and our arrangements are transparent and equitable. The current UK system evolved largely in an ad hoc manner, involving five schemes with different aims and approaches.  I heard strong views about the need for the administration of any new scheme to be provided through a not for profit arrangement. I am therefore introducing a single streamlined scheme for Wales to be administered by Velindre NHS Trust through the NHS Wales Shared Services Partnership. Those identified by the existing UK schemes as Wales beneficiaries will automatically transfer to our new scheme that will be operational from October 2017\.  Enhanced regular payments (annual, quarterly or monthly) under the new scheme will be backdated to April 2017\.  Officials will ensure through collaboration with HM Revenue \& Customs and the Department of Works \& Pensions that the existing provisions whereby payments do not adversely affect tax liability or state benefits entitlement are preserved.  They will work also with the Department of Health and the current scheme administrators to ensure the transition to the new scheme is as smooth as possible. To inform today’s decision about the support arrangements, I wrote to all scheme beneficiaries supported by Welsh Government in October 2016, to invite them to complete a survey and/or to attend workshops held in North and South Wales.  This co\-productive process finished on 20 January and proved invaluable in helping me gain a deeper understanding of the impact of the tragedy on people’s lives and those of their families in many cases.  Alongside this written statement I am publishing a detailed summary of what we heard during this engagement exercise.  I will also be writing personally to beneficiaries about the new arrangements being put in place to support them in the future. Three principal messages influenced my decisions.  The first was that there is a need to provide broader assistance over and above financial support.  Affected individuals can experience difficulties accessing healthcare services, home or travel insurance, other financial benefits, or suitable public services.  Having heard this, I intend our new scheme to include a holistic support service for every affected individual \- to be provided face to face, on\-line and by telephone.  I believe this will significantly improve our beneficiaries’ sense of security, quality of life and care and, I hope, ensure they are treated with the dignity they have a right to expect. Secondly, I want to address the concerns raised about access to discretionary funding.  This has not been straightforward or equitable in that many never apply at all for these funds and those who do apply can find it burdensome and undignified to fill in forms to seek often modest amounts of money.  As equity is a key value for our new scheme, I have decided to increase all regular payments to include an amount towards additional expenses such as increased winter fuels; in relation to treatment (travel/overnight accommodation); and insurance (personal/travel).  My intention is to remove the need for people to apply for this support although a small discretionary fund will be retained. Finally, I learned that we can do more to support those who have been bereaved, especially during the early years when distress and financial difficulty may be greatest.  The one\-off payment is not sufficient to help people adjust when regular payments cease.  To address this, I have decided that spouses, civil partners or partners will receive 75% of the regular payments for three years after bereavement.  For the newly bereaved, payments will reflect the regular payment rate at the time of death.  For those bereaved in earlier years, the 2016\-17 rate will be applied and one payment made in full. I trust Members will recognise this will be a compassionate new scheme that is aligned to the expressed needs of those affected by this tragic episode.  There is now much to do to set up these new arrangements, operationally and legally, and to ensure a smooth transition.  I am confident this will be achieved from October 2017, with financial payments backdated to 1 April 2017\.   ### Documents * #### Future support for those affected by contaminated blood following NHS treatment , file type: pdf, file size: 65 KB 65 KB

Rwyf yn falch o’ch hysbysu heddiw am drefniadau newydd Llywodraeth Cymru ar gyfer cefnogi unigolion a’u teuluoedd y mae hepatitis C ac HIV wedi effeithio arnynt oherwydd triniaeth gan y GIG gyda gwaed halogedig.  Bydd y trefniadau hyn yn dod i rym yn y flwyddyn i ddod ac fe gânt eu gweinyddu drwy broses newydd y disgwylir iddi ddod i rym ym mis Hydref. Mae effaith sylweddol heintiau o'r fath ar fywydau llawer o unigolion wedi'i thrafod yn helaeth yn Siambr y Cynulliad gyda chytundeb eang bod rhaid inni wella’r cymorth ex\-gratia a ddarperir gan Lywodraeth Cymru. Cyhoeddais fuddsoddiad newydd sylweddol sydd wedi ein galluogi i adlewyrchu'r trefniadau ar gyfer Lloegr ar sail dros dro yn ystod 2016\-17, ond yn bwysicaf oll, fe ymrwymais i ystyried barn y rhai yr effeithir arnynt i sicrhau bod y cymorth hwn yn cael ei ddefnyddio yn y ffordd orau yn y dyfodol a bod ein trefniadau yn dryloyw ac yn deg. Esblygodd system bresennol y DU mewn modd ad hoc i raddau helaeth, ac mae’n  cynnwys pum cynllun â gwahanol nodau a dulliau.  Clywais safbwyntiau cryf am yr angen i unrhyw gynllun newydd gael ei ddarparu drwy drefniant dielw. Rwyf felly’n cyflwyno un cynllun symlach ar gyfer Cymru i’w weinyddu gan Ymddiriedolaeth GIG Felindre drwy Bartneriaeth Cydwasanaethau GIG Cymru. Bydd y rhai a enwir gan gynlluniau presennol y DU fel buddiolwyr yng Nghymru’n  trosglwyddo'n awtomatig i’n cynllun newydd a ddaw i rym ym mis Hydref 2017\.  Caiff taliadau rheolaidd uwch (blynyddol, chwarterol neu fisol) o dan y cynllun newydd eu hôl\-ddyddio i Ebrill 2017\.  Bydd swyddogion yn sicrhau drwy gydweithredu â Chyllid a Thollau Ei Mawrhydi a’r Adran Gwaith a Phensiynau fod y darpariaethau presennol, lle nad yw taliadau’n effeithio'n andwyol ar atebolrwydd i dalu trethi na’r hawl i gael budd\-daliadau, yn cael eu cadw. B yddant yn gweithio hefyd â’r Adran Iechyd a gweinyddwyr y cynllun presennol i sicrhau bod y cyfnod pontio i'r cynllun newydd mor llyfn â phosibl. Er mwyn llywio penderfyniad heddiw am y trefniadau cymorth, ysgrifennais at bob un o fuddiolwyr y cynllun a gefnogir gan Lywodraeth Cymru ym mis Hydref 2016, i'w gwahodd i gwblhau arolwg a/neu i fynychu gweithdai a gynhaliwyd yn y Gogledd a’r De.  Daeth y broses gydgynhyrchiol hon i ben ar 20 Ionawr ac fe fu’n amhrisiadwy wrth fy helpu i ennill gwell dealltwriaeth o effaith y drasiedi ar fywydau pobl a’r teuluoedd mewn llawer o achosion.  Ochr yn ochr â’r datganiad ysgrifenedig hwn, rwyf yn cyhoeddi crynodeb manwl o'r hyn a glywsom yn ystod yr ymarfer ymgysylltu hwn.  Byddaf hefyd yn ysgrifennu yn bersonol at y buddiolwyr am y trefniadau newydd sy’n cael eu rhoi ar waith i'w cefnogi yn y dyfodol. Dylanwadodd tair prif neges ar fy mhenderfyniadau.  Y gyntaf oedd bod angen darparu cymorth ehangach y tu hwnt i gymorth ariannol.  Gall unigolion yr effeithir arnynt gael anhawster wrth gael gafael ar wasanaethau gofal iechyd, yswiriant cartref neu yswiriant teithio, buddion ariannol eraill, neu wasanaethau cyhoeddus addas.  Wedi clywed hyn, rwyf yn bwriadu i’n cynllun newydd gynnwys gwasanaeth cymorth cyfannol ar gyfer pob unigolyn yr effeithir arno – i’w ddarparu wyneb yn wyneb, ar\-lein a thros y ffôn.  Rwyf yn credu y bydd hyn yn gwella ymdeimlad ein buddiolwyr o ddiogelwch, ansawdd bywyd a gofal a, gobeithio, yn sicrhau eu bod yn cael eu trin â’r urddas y mae ganddynt yr hawl i'w ddisgwyl. Yn ail, hoffwn roi sylw i'r pryderon a godwyd ynghylch mynediad i gyllid dewisol.  Nid yw hyn wedi bod yn syml nac yn deg gan nad yw llawer byth yn gwneud cais o gwbl am y cronfeydd hyn a gall y rhai sy’n gwneud cais ei chael yn feichus ac anurddasol llenwi'r ffurflenni i ofyn am symiau cymharol fach o arian yn aml.  Gan fod tegwch yn un o werthoedd ein cynllun newydd, rwyf wedi penderfynu cynyddu’r holl daliadau rheolaidd i gynnwys swm tuag at gostau ychwanegol, megis tanwydd gaeaf ychwanegol; mewn perthynas â thriniaeth (teithio/llety dros nos); ac yswiriant (personol/teithio).  Fy mwriad yw dileu'r angen i bobl wneud cais am y cymorth hwn er y cedwir cronfa ddewisol fach. Yn olaf, dysgais y gallwn ni wneud mwy i gefnogi'r rhai sydd wedi cael profedigaeth, yn enwedig yn ystod y blynyddoedd cynnar pan allai trallod ac anhawster ariannol fod ar eu gwaethaf.  Nid yw’r taliad untro yn ddigon i helpu pobl i ymgynefino pan ddaw’r taliadau rheolaidd i ben.  I fynd i'r afael â hyn, rwyf wedi penderfynu y caiff personau priod, partneriaid sifil neu bartneriaid 75% o'r taliadau rheolaidd am dair blynedd ar ôl profedigaeth.  Yn achos y rhai sydd newydd gael profedigaeth, bydd taliadau’n  adlewyrchu cyfradd y taliad rheolaidd adeg marwolaeth.  Yn achos y rhai sydd wedi cael profedigaeth mewn blynyddoedd cynharach, bydd cyfradd 2016\-17 yn cael eu defnyddio a gwneir un taliad yn llawn. Hyderaf y bydd yr Aelodau’n cydnabod y bydd hwn yn gynllun newydd tosturiol sy’n gydnaws â’r anghenion a fynegwyd gan y rhai y mae’r digwyddiad trasig hwn wedi effeithio arnynt.  Mae llawer i'w wneud yn awr i sefydlu’r trefniadau newydd hyn, yn weithredol ac yn gyfreithiol, ac i sicrhau cyfnod pontio llyfn.  Rwyf yn hyderus y cyflawnir hyn o Hydref 2017, gyda thaliadau ariannol yn cael eu hôl\-ddyddio i 1 Ebrill 2017\. ### Dogfennau * #### Cymorth yn y dyfodol i'r rhai y mae gwaed halogedig wedi effeithio arnynt yn dilyn triniaeth gan y GIG , math o ffeil: pdf, maint ffeil: 65 KB 65 KB

https://www.gov.wales/written-statement-future-support-those-affected-contaminated-blood-following-nhs-treatment

I am pleased to announce I have committed the final tranche of funding under the Welsh Government Rural Communities – Rural Development Programme 2014 – 2020\. I have made the decision to fully commit the remaining EU element of the funding, totalling £126\.3m, after the UK Government guaranteed funding for all projects signed before the UK leaves the EU. Previously, the Chancellor only guaranteed to finance projects signed before the 2016 Autumn Statement. The Welsh Government will also provide £96\.4m.   This commitment means farmers, landowners, food producers and others who benefit from the RDP can continue to plan, safe in the knowledge they will continue to receive current levels of funding under the RDP until the end of the current programme, even if the UK leaves the EU before then. The scheme windows and other activities included in this final tranche, totalling £223m, fully commit the EU allocation for the programme. This will enable a wide range of schemes across the programme to open including Farm Business Grant, Glastir Advanced, Food Business Investment Scheme, Co\-operation and Supply Chain Development, Glastir Woodland Creation and Rural Community Development Fund. Full details of upcoming scheme windows will be available on the Welsh Government website in due course. http://gov.wales/topics/environmentcountryside/farmingandcountryside/cap/ruraldevelopment/wales\-rural\-development\-programme\-2014\-2020/?lang\=en  

Mae’n bleser gennyf gyhoeddi fy mod wedi ymrwymo i’r gyfran olaf o gyllid o dan Gymunedau Gwledig Llywodraeth Cymru – Rhaglen Datblygu Gwledig 2014\-2020\. Penderfynais ymrwymo i’r elfen Ewropeaidd sydd yn weddill, sef cyfanswm o £126\.3m, ar ôl i Lywodraeth y Deyrnas Unedig warantu arian i bob prosiect a arwyddwyd cyn i’r Deyrnas Unedig adael yr Undeb Ewropeaidd. Cyn hyn, roedd y Canghellor ond wedi gwarantu cyllid ar gyfer prosiectau a oedd wedi eu harwyddo cyn Datganiad yr Hydref 2016\. Bydd Llywodraeth Cymru hefyd yn darparu £96\.4m. Mae’r ymrwymiad hwn yn golygu bod ffermwyr, tirfeddianwyr, cynhyrchwyr bwyd ac eraill sy’n elwa o’r Cynllun Datblygu Gwledig (RDP) yn mynd i allu parhau i gynllunio, a bod yn hyderus y byddant yn parhau i dderbyn y lefelau presennol o gyllid o dan y Cynllun Datblygu Gwledig tan ddiwedd y Rhaglen hon, hyd yn oed pe byddai’r Deyrnas Unedig yn gadael yr Undeb Ewropeaidd cyn hynny. Mae ffenestri’r cynlluniau a gweithgareddau eraill sy’n gynwysedig yn y gyfran olaf hon, cyfanswm o £223m, yn ymrwymo dyraniad yr Undeb Ewropeaidd am y Rhaglen yn gyfan gwbl. Bydd hyn yn golygu fod ystod eang o gynlluniau ar draws y Rhaglen yn medru agor, yn cynnwys Grant Busnes i  Ffermydd, Glastir Uwch, Cynllun Buddsoddi mewn Busnesau Bwyd, Cynllun Datblygu Cadwyni Cyflenwi a Chydweithio, Grant Creu Coetir Glastir a’r Gronfa Datblygu Cymunedau Gwledig. Bydd manylion llawn am ffenestri cynlluniau pellach ar gael ar safle we Llywodraeth Cymru maes o law. http://gov.wales/topics/environmentcountryside/farmingandcountryside/cap/ruraldevelopment/wales\-rural\-development\-programme\-2014\-2020/?skip\=1\&lang\=cy

https://www.gov.wales/written-statement-future-delivery-welsh-government-rural-communities-rural-development-programme

On 28 February 2017, the Cabinet Secretary for Economy and Infrastructure made an Oral Statement in the Siambr on: Future of Local Bus Services.

Ar 28 Chwefror 2017, gwnaeth y Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Economi a'r Seilwaith Ddatganiad Llafar yn y Siambr ar: Dyfodol Gwasanaethau Bysiau Lleol.

https://www.gov.wales/oral-statement-future-local-bus-services

I am committed to providing timely, appropriate information in the aftermath of the terrible events at Grenfell Tower. We must ensure that the interests of tenants are upmost in our planning and response. Last week the City and County of Swansea submitted samples of Aluminium Composite Material (ACM) cladding used on four tower blocks in the city for testing. These test results have now been received and the local authority issued a statement yesterday confirming that the samples had failed these initial tests. It is vital that throughout this situation we have the interests of tenants upmost in our planning and response. Over the weekend, we have been working closely with the local authority and Mid and West Wales Fire and Rescue Service to ensure that tenants are safe and that they have been kept fully informed and updated. The City and County of Swansea has taken interim precautionary safety measures in line with advice from the Fire and Rescue Service and the UK Government’s Department for Communities and Local Government.  The FRS has recently inspected the buildings and is satisfied that they meet the current fire safety regulatory requirements.  We are liaising closely with the UK Government on the work their Expert Panel is undertaking to develop further advice on next steps, following the initial testing. In all of this, our first priority is, of course, tenants. In full cooperation with landlords, the Welsh Government will share BRE results promptly, on the proviso that tenants are briefed first. The Welsh Government is taking a proactive and responsible position, taking forward a prioritised approach to all affected buildings in Wales. We have sought information from each local authority area to ensure we have a complete picture of all residential buildings in Wales of seven storeys or more. I have personally spoken to the two landlords who have sent samples for testing. We have already quickly identified social housing that is high rise (seven storeys or more). We have also begun coordinating the responses of other public sector sectors including education and health. We are working closely with local authorities to identify private housing over 7 storeys that may have the same ACM cladding that is now the subject of testing. It is vital that we identify any private sector high rise building as soon as possible. This will ensure owners of those buildings are able to access the same advice and guidance, and testing where appropriate, as our social housing landlords. I announced last week that I would bring together a group to provide advice on the lessons learned from Grenfell and how we implement that advice. This group will be chaired by my Chief Fire and Rescue Adviser and will include the following members: * Steve Thomas – Chief Executive, WLGA * Ruth Marks – Chief Executive, WCVA * Huw Jakeway – Chief Fire Officer, South Wales Fire and Rescue Service * David Wilton – Chief Executive, Tenant Participation Advisory Service Cymru * Stuart Ropke – Chief Executive, Community Housing Cymru. The group will meet for the first time this week The Welsh Government is also working closely with its UK counterparts to ensure we are taking an informed, proportionate and consistent approach to ensure lessons are learnt and at all times, to ensure tenants’ safety. To that end, I have today written to the Secretary of State for Communities and Local Government, to ask for my Chief Fire and Rescue Adviser to be included on the UK government’s expert panel. I have also stressed the importance of being clear on the next steps. Clearly, this is an issue that goes beyond party boundaries and I am inviting  opposition spokespeople to meet me to ensure they are fully briefed on emerging issues and action in this fast\-moving environment. I will be making a further oral statement in plenary tomorrow.

Rwyf wedi ymrwymo i ddarparu gwybodaeth amserol, priodol yn sgîl y digwyddiadau ofnadwy yn Nhŵr Grenfell. Rhaid i ni sicrhau mai buddiannau tenantiaid sy’n fwyaf yn ein cynllunio ac ymateb. Yr wythnos diwethaf, gyflwynodd Dinas a Sir Abertawe samplau o gladin Deunydd Cyfansawdd Alwminiwm addefnyddiwyd ar 4 blocdwr yn y ddinas ar gyfer profion. Mae canlyniadau’r profion hyn bellach wedi'u derbyn a chyhoeddwyd datganiad ddoe yn cadarnhau bod y samplau wedi methu’r profion cychwynnol hyn. Mae'n hanfodol drwy gydol y sefyllfa hon bod gennym buddiannau tenantiaid yn uchaf yn y ffordd yr ydym yn cynllunio ac yn ymateb. Dros y benwythnos, buom yn cydweithio'n agos gyda'r awdurdod lleol a Gwasanaeth Tân ac Achub Canolbarth a Gorllewin Cymru i sicrhau bod tenantiaid yn ddiogel ac eu bod yn ymwybodol o’r wybodaeth diweddaraf. Mae Dinas a Sir Abertawe wedi mabwysiadu mesurau rhagofalus diogelwch dros dro yn unol â chyngor gan y Gwasanaeth Tân ac Achub ac Adran Cymunedau a Llywodraeth Leol Llywodraeth y DU. Mae’r Gwasanaeth Tân ac Achub wedi arolygu’r adeiladau yn ddiweddar ac yn fodlon eu bod yn bodloni'r gofynion rheoliadol presennol o ran diogelwch tân. Rydym yn cydweithio'n agos â Llywodraeth y DU ar y gwaith y mae eu Panel Arbenigol yn ei wneud i ddatblygu cyngor pellach ar y camau nesaf, yn dilyn y profion cychwynnol. Yn hyn oll, ein blaenoriaeth gyntaf yw, wrth gwrs, tenantiaid. Mewn cydweithrediad llawn â pherchnogion yr adeiladau, bydd Llywodraeth Cymru yn rhannu canlyniadau Sefydliad Ymchwil Adeiladu yn brydlon, ar yr amod bod tenantiaid yn cael eu briffio'n gyntaf. Mae Llywodraeth Cymru yn cymryd safiad rhagweithiol ac yn gyfrifol, yn cymryd ymagwedd wedi’i flaenoriaethu i bob un o’r adeiladau sydd wedi’u heffeithio yng Nghymru. Rydym wedi gofyn am wybodaeth o bob awdurdod lleol i sicrhau bod gennym ddarlun cyflawn o'r holl adeiladau preswyl yng Nghymru o saith llawr neu fwy. Yr wyf wedi siarad yn bersonol i’r ddau landlord sydd wedi anfon samplau i'w profi. Rydym eisoes wedi nodi yn gyflym dai cymdeithasol aml\-lawr (saith llawr neu fwy). Rydym hefyd wedi dechrau cydlynu ymatebion sectorau eraill yn y sector cyhoeddus megis addysg ac iechyd. Rydym yn gweithio'n agos gydag awdurdodau lleol i nodi tai dros saith llawr sydd gan yr un cladin Deunydd Cyfansawdd Alwminiwm sydd bellach yn cael ei brofi. Mae'n hanfodol ein bod yn canfod unrhyw adeiladau aml\-lawr yn y sector preifat cyn gynted â phosibl. Bydd hyn yn sicrhau gall perchnogion yr adeiladau hynny gael hyd i’r un cyngor a chanllawiau, a phrofion lle’n briodol fel ein landlordiaid tai cymdeithasol. Cyhoeddais yr wythnos diwethaf y byddwn yn dod â grŵp at ei gilydd i ddarparu cyngor ar y gwersi yr ydym wedi dysgu o Grenfell a sut yr ydym yn eu gweithredu. Bydd y grŵp hwn yn cael ei gadeirio gan fy mhrif Cynghorydd Tân ac Achub ac yn cynnwys yr aelodau canlynol: * Steve Thomas – Prif Weithredwr, Cymdeithas Llywodraeth Leol Cymru * Ruth Marks – Prif Weithredwr, Cyngor Gweithredu Gwirfoddol Cymru * Huw Jakeway – Prif Swyddog Tân, Twasanaeth Tân ac Achub De Cymru * David Wilton – Prif Weithredwr, Gwasanaeth Ymgynghorol Cyfranogiad Tenantiaid Cymru * Stuart Ropke – Prif Weithredwr, Tai Cymunedol Cymru Bydd y grŵp yn cyfarfod am y tro cyntaf yr wythnos hon Mae Llywodraeth Cymru hefyd yn gweithio'n agos gyda ei chymheiriaid yn y DU i sicrhau ein bod yn gweithredu ymagwedd gwybodus, cymesur a chyson i sicrhau bod gwersi'n cael eu dysgu a bob amser, i sicrhau diogelwch tenantiaid. I'r perwyl hwnnw rwyf wedi ysgrifennu heddiw at yr Ysgrifennydd Gwladol dros Gymunedau a Llywodraeth Leol, i ofyn am fy Mhrif Cynghorydd Tân ac Achub i gael ei gynnwys ar y panel arbenigol Llywodraeth y DU. Rwyf hefyd wedi pwysleisio y pwysigrwydd o fod yn glir ynghylch y camau nesaf. Yn amlwg, mae hwn yn fater sy'n mynd y tu hwnt i ffiniau plaid ac yr wyf yn gwahodd llefarwyr y pleidiau i gwrdd â mi i sicrhau eu bod wedi'u briffio'n llawn ar faterion a gweithrediadau sy'n dod i'r amlwg mewn amgylchedd sy'n symud yn gyflym. Bydd yn gwneud datganiad llafar yn y cyfarfod llawn yfory.

https://www.gov.wales/written-statement-grenfell-tower

This statement updates members on circumstances following the Grenfell Tower disaster. The series of whole\-system tests undertaken by the Building Research Establishment (BRE) has now been concluded, with the 5th, 6th and 7th test results reported on 14th, 25th and 21st August, respectively. The 5th and 6th tests, of aluminium composite material (ACM) with a limited combustibility filler (category 1\) combined with foam and stone wool insulations respectively, both passed the tests. These combinations of materials adequately resisted the spread of fire to the standard required by the current Building Regulations guidance. The 7th test was undertaken on ACM comprising a fire\-retardant polyethylene filler (category 2\) with phenolic foam insulation. This wall system failed the test, meaning that it did not adequately resist the spread of fire to the standard required by the current Building Regulations guidance. To date, no high\-rise buildings with ACM/insulation combinations corresponding to these tests have been identified in Wales. We have established that no high\-rise buildings in the public estate across education, universities and health, have ACM cladding. Our focus is now on identifying and working with the owners and/or managing agents of private sector high\-rise residential accommodation. Our aim is to ensure that any high\-rise residential building with ACM is identified and samples sent for screening to establish which category ACM is present. It is, of course, a matter for building owners to take the appropriate steps to ensure their buildings meet required standards and that residents are safe. However, I can assure colleagues that Welsh Government continues to take a pro\-active role. We are working with local government and other partners to ensure building owners have the latest information, take all reasonable steps to ensure resident safety and that, in the longer term, they undertake any necessary remedial work. Finally, the Cabinet Secretary for the Environment and Rural Affairs, who has responsibility for Welsh Building Regulations, has been in correspondence with the Secretary of State for Communities and Local Government. The Cabinet Secretary asked for appropriate Welsh Government engagement in the UK government initiated independent review of building regulations and sought assurances about the effective linking of common interests. The Secretary of State has responded offering the Cabinet Secretary and the Welsh Fire Safety Advisory Group an introductory discussion with the chair of the independent review. This statement is being issued during recess in order to keep members informed. Should members wish me to make a further statement or to answer questions on this when the Assembly returns I would be happy to do so.

Mae'r Datganiad hwn yn rhoi gwybod y diweddaraf i Aelodau am yr amgylchiadau yn dilyn trychineb Tŵr Grenfell. Mae'r gyfres o brofion system gyfan a gynhaliwyd gan y Sefydliad Ymchwil Adeiladu (BRE) wedi dod i ben erbyn hyn. Cafodd canlyniadau'r pumed, y chweched a'r seithfed prawf eu hadrodd ar 14, 25 a 21 Awst, yn y drefn honno. Roedd y pumed a'r chweched prawf, sef Deunydd Cyfansawdd Alwminiwm (ACM) â llenwad hylosgedd cyfyngedig (Categori 1\), ag inswleiddiad ewyn a gwlân carreg, yn y drefn honno, wedi pasio'r profion. Roedd y cyfuniadau hyn o ddeunyddiau wedi atal tân yn ddigonol rhag lledu yn unol â'r safon sy'n ofynnol yn y canllawiau cyfredol ar Reoliadau Adeiladu. Cafodd y seithfed prawf ei gynnal ar ACM â llenwad polyethylen sy’n arafu cyflymder tân (Categori 2\) ag inswleiddiad ewyn ffenolig. Methodd y system wal hon y prawf. Ystyr hyn yw na wnaeth y deunydd atal tân yn ddigonol rhag lledu yn unol â'r safon sy'n ofynnol yn y canllawiau cyfredol ar Reoliadau Adeiladu. Hyd yma, ni chanfuwyd unrhyw adeiladau uchel â chyfuniadau o ddeunyddiau ACM / inswleiddiad sy'n cyfateb i'r profion hyn yng Nghymru. Rydym wedi cadarnhau nad oes gan unrhyw adeiladau uchel sy'n rhan o'r ystad gyhoeddus ym meysydd addysg ac iechyd, gan gynnwys prifysgolion, gladin ACM. Ein prif sylw bellach yw dod o hyd i berchenogion a/neu asiantwyr rheoli llety preswyl uchel yn y sector preifat, er mwyn cydweithio â nhw. Ein nod yw sicrhau ein bod yn dod o hyd i unrhyw adeiladau preswyl uchel ag ACM, fel bod samplau'n cael eu hanfon ar gyfer profion sgrinio i ddangos pa gategori o ACM sy'n bodoli. Wrth gwrs, disgwylir i berchenogion adeiladau gymryd y camau priodol i sicrhau bod eu hadeiladau'n bodloni'r safonau gofynnol a bod eu preswylwyr yn ddiogel. Fodd bynnag, gallaf roi sicrwydd i'n cydweithwyr fod Llywodraeth Cymru yn parhau i gymryd camau rhagweithiol. Rydym yn cydweithio â Llywodraeth Leol a phartneriaid eraill i sicrhau bod gan berchenogion adeiladau yr wybodaeth ddiweddaraf, a'u bod yn cymryd camau rhesymol i sicrhau bod eu preswylwyr yn ddiogel yn ogystal â chynnal unrhyw waith adfer sydd ei angen yn y tymor hir. Yn olaf, mae Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Amgylchedd a Materion Gwledig, sy'n gyfrifol am Reoliadau Adeiladu yng Nghymru, wedi bod yn gohebu â'r Ysgrifennydd Gwladol dros Gymunedau a Llywodraeth Leol. Roedd Ysgrifennydd y Cabinet wedi gofyn i Lywodraeth Cymru gael ei chynnwys yn briodol mewn materion sy'n ymwneud â'r adolygiad annibynnol y mae Llywodraeth y DU wedi'i chychwyn ar reoliadau adeiladu. Gofynnodd hefyd am gael sicrwydd y bydd buddiannau cyffredin yn cael eu rhannu'n effeithiol. Mae'r Ysgrifennydd Gwladol wedi ymateb drwy gynnig i Ysgrifennydd y Cabinet a Grŵp Cynghori Cymru ar Ddiogelwch Tân gael trafodaeth gychwynnol â chadeirydd yr adolygiad annibynnol. Caiff y datganiad hwn ei gyhoeddi yn ystod y toriad er mwyn rhoi'r wybodaeth ddiweddaraf i aelodau. Os bydd aelodau eisiau i mi wneud datganiad pellach neu ateb cwestiynau ynglŷn â hyn pan fydd y Cynulliad yn dychwelyd, byddwn yn hapus i wneud hynny.

https://www.gov.wales/written-statement-grenfell-tower-update-large-scale-tests-5-7

Earlier this week I received a report from the Steering Group setting out a roadmap towards success, resilience and sustainability for the heritage of Wales. I established the group in September to review and develop options to improve the future sustainability of the heritage sector in Wales. The Steering Group was Chaired by Justin Albert the National Trust’s Director for Wales. Senior representatives from Amgueddfa Cymru – National Museum Wales, the National Library of Wales, Cadw and the Royal Commission on the Ancient and Historical Monuments of Wales, as well as senior trade union representatives, sat on this steering group. I would like to thank Justin Albert for his work as the Chair of the group, and to each of the institutions and the trade unions for working so constructively together on the report.  I am delighted that the recommendations in the report have the agreement and consensus of all the organisations involved. I shall consider the recommendations in the report in detail and I will respond to each in due course.   Last year I also received a letter from Amgueddfa Cymru – National Museum Wales setting out the challenges facing the organisation. In response to this I have asked Dr Simon Thurley to carry out a review of the strategy and operations of Amgueddfa Cymru on my behalf.  This will take into account the broader context including the work of the Steering Group tasked with considering the future of the wider heritage sector in Wales. http://gov.wales/topics/culture\-tourism\-sport/historic\-environment/heritage\-services\-review/?lang\=en                    

Yn gynharach yr wythnos hon, daeth adroddiad i law oddi wrth y Grŵp Llywio yn nodi sut i anelu at sicrhau llwyddiant, cydnerthedd a chynaliadwyedd ar gyfer treftadaeth Cymru. Sefydlais y grŵp newydd ym mis Medi i  adolygu ac i ddatblygu opsiynau er mwyn sicrhau y bydd y sector treftadaeth yng Nghymru yn fwy cynaliadwy yn y dyfodol. Cadeiriwyd y Grŵp Llywio gan Justin Albert, Cyfarwyddwr yr Ymddiriedolaeth Genedlaethol yng Nghymru. Roedd uwch\-swyddogion yn cynrychioli Amgueddfa Cymru ‒ National Museum Wales, Llyfrgell Genedlaethol Cymru, Cadw a Chomisiwn Brenhinol Henebion Cymru, yn ogystal ag uwch\-swyddogion yn cynrychioli'r undebau, yn aelodau o'r grŵp llywio. Hoffwn ddiolch i Justin Albert am ei waith fel Cadeirydd y grŵp, ac am bob un o'r sefydliadau a'r undebau llafur am gydweithio ar yr adroddiad mewn ffordd mor adeiladol.  Rwyf yn hynod falch bod consensws ymhlith yr holl sefydliadau a oedd yn gysylltiedig â'r gwaith o lunio'r adroddiad, a'u bod wedi cytuno ar yr argymhellion ynddo. Byddaf yn rhoi ystyriaeth fanwl i'r argymhellion yn yr adroddiad a byddaf yn ymateb i bob un ohonynt yn eu tro.   Yn y cyfamser, daeth llythyr i law oddi wrth Amgueddfa Cymru ‒ National Museum Wales y llynedd yn amlinellu'r heriau sy'n wynebu'r sefydliad. Mewn ymateb i'r llythyr hwnnw, rwyf wedi gofyn i Dr Simon Thurley gynnal adolygiad o strategaeth a gweithrediadau Amgueddfa Cymru ar fy rhan. Bydd yr adolygiad hwnnw'n ystyried y cyd\-destun ehangach, gan gynnwys gwaith y Grŵp Llywio a sefydlwyd i ystyried dyfodol y sector treftadaeth ehangach yng Nghymru. http://gov.wales/topics/culture\-tourism\-sport/historic\-environment/heritage\-services\-review/?skip\=1\&lang\=cy  

https://www.gov.wales/written-statement-heritage-services-review

Last week, I announced my decision to make Truvada® available and to undertake a 3\-year, all\-Wales study on its use as part of a wider HIV prevention service. The study will commence no later than July 2017\. During the 3\-year study Truvada® will be available across Wales in each instance where it is clinically appropriate. I will provide further detail before the study begins. I would like to thank the All\-Wales Medicines Strategy Group (AWMSG) for their careful consideration of Truvada® for use as pre\-exposure prophylaxis to reduce the risk of sexually\-acquired HIV amongst adults at high risk. AWMSG are a recognised and accredited independent expert group. I must acknowledge their advice that there are uncertainties around the levels of cost\-effectiveness which led them not to recommend it for routine use within the NHS in Wales at this time. The appraisal process includes a 10\-day review period to allow a company to ask AWMSG to re\-consider their decision. I am taking the unprecedented step of making this announcement before the AWMSG review period ends because I recognise there is significant clinical support to make Truvada® available. Equally importantly, there is clear evidence supported by the World Health Organisation that Truvada® reduces the rates of HIV infection when taken correctly and supported by wider, preventative sexual health services. I am also conscious that this reduction in infection rates works to protect wider society by reducing overall HIV transmission. On ethical grounds I believe it is important to make Truvada® available where clinically appropriate. We must of course ensure our resources are targeted to best effect. The study should help to address the areas of uncertainty identified by AWMSG concerning the incidence rates of HIV infection in Wales, the issues around individuals adhering to the medication regime and the impact of this on the reduction of infection rates.

Yr wythnos ddiwethaf cyhoeddais fy mhenderfyniad i ddarparu Truvada® ac i gynnal astudiaeth dair\-blynedd Cymru gyfan at ei ddefnyddio fel rhan o wasanaeth ehangach i atal HIV. Bydd yr astudiaeth yn cychwyn ym mis Gorffennaf 2017 fan bellaf. Yn ystod yr astudiaeth dair\-blynedd bydd Truvada® ar gael ledled Cymru ym mhob achos pan fo’n briodol yn glinigol. Darparaf fwy o fanylion cyn i’r astudiaeth gychwyn. Hoffwn ddiolch i Grŵp Strategaeth Feddyginiaethau Cymru (AWMSG) am eu hystyriaeth ofalus o Truvada® i’w ddefnyddio at broffylacsis cyn\-gysylltiad i leihau’r perygl o ddal HIV drwy ryw o blith oedolion yn y perygl mwyaf o’i ddal. Grŵp arbenigol, annibynnol yw AWMSG, wedi ei gydnabod a’i achredu. Mae’n rhaid i mi gydnabod eu cyngor bod gormod o ansicrwydd o ran lefelau cost\-effeithiolrwydd, sy’n golygu nad ydynt wedi ei argymell i’w ddefnyddio fel rheol yn y GIG yng Nghymru ar hyn o bryd. Mae’r broses arfarnu yn cynnwys cyfnod adolygu 10\-niwrnod i ganiatáu i gwmni ofyn i AWMSG ailystyried eu penderfyniad. Rwy’n cymryd y cam unigryw o wneud y cyhoeddiad hwn cyn i gyfnod adolygu’r AWMSG ddod i ben am fy mod yn cydnabod bod cefnogaeth glinigol arwyddocaol i ddarparu Truvada®. Yr un mor bwysig yw’r ffaith bod tystiolaeth glir a gefnogir gan Sefydliad Iechyd y Byd bod Truvada® yn lleihau cyfraddau heintio HIV o’i ddefnyddio yn gywir ac â chefnogaeth gwasanaethau iechyd rhywiol ataliol, ehangach. Rwyf hefyd yn ymwybodol bod lleihau’r cyfraddau heintio yn fodd i warchod y gymdeithas ehangach drwy leihau trosglwyddo HIV yn gyffredinol. Ar sail foesegol credaf ei bod yn bwysig darparu Truvada® pan fo’n briodol yn glinigol. Wrth reswm, mae’n rhaid inni sicrhau bod ein hadnoddau yn cael eu targedu yn effeithiol. Dylai’r astudiaeth helpu mynd i’r afael â’r ansicrwydd a nodwyd gan AWMSG o ran cyfraddau nifer achosion HIV yng Nghymru, o ran unigolion yn cadw at y drefn drin ac effaith hyn oll ar leihau’r cyfraddau heintio.

https://www.gov.wales/written-statement-funding-study-availability-pre-exposure-prophylaxis-truvadar-reduce-risk-sexually

In October 2015, the previous Welsh Government published Global futures: A plan to improve and promote modern foreign languages in Wales 2015–2020\. This plan was the government’s response to the decline over the last 10 years in the take\-up of modern foreign languages in Wales. Today, I am publishing a report into the second year of the plan. Working with partners from across the sector, including; the four regional education consortia, language institutes, universities in Wales, Estyn, the British Council, the Open University, Confucius Institutes, BBC Wales, Routes into Languages Cymru, and the teaching profession, progress has been made in implementing the vision of Global futures.   Particular highlights from the second year include: * the success of the Welsh Government funded Modern Foreign Languages (MFL) Student Mentoring Scheme, managed by Cardiff University. Independent evaluation has confirmed that the mentoring scheme is significantly increasing the numbers of pupils studying languages at GCSE. The increase during phase 1 was 57%. In phase 2, this was 50%, and included a far larger cohort of mentees.  As recognition of their achievements, the project was awarded the prestigious Threlford Cup by the Chartered Institute of Linguistics in November, as an outstanding project supporting languages in schools; * the establishment of the Goethe\-Institut and Spanish Embassy Education Office presence at Cardiff University’s School of Modern Foreign Languages through funding from Welsh Government; * the increase in those learning Mandarin in Wales from 5,261 in 2015/16 to 6,941 school pupils in 2016/17\. The number of Confucius Classrooms in Wales has also increased from 13 to 19\. * success at the German Teacher Awards 2017, where 2 of the 3 winners were teachers from South Wales’ EAS Consortium, recognised as having made an outstanding and dedicated contribution to German teaching; * continuing school\-to\-school support to partner primary and secondary schools from the Lead Schools/Curriculum Hub Schools; and * the range of MFL resources created and shared on Hwb, and virtual MFL networks for each of the regional education consortia. Copies of the **Global Futures plan and the annual report** can be found by clicking on the following link: http://gov.wales/topics/educationandskills/publications/guidance/global\-futures\-a\-plan\-to\-improve\-and\-promote\-modern\-foreign\-languages\-in\-wales/?lang\=en      

Ym mis Hydref 2015, cyhoeddodd cyn Lywodraeth Cymru Dyfodol byd\-eang: Cynllun i wella a hyrwyddo ieithoedd tramor modern yng Nghymru 2015\-2020\. Y cynllun hwn oedd ymateb y llywodraeth i’r lleihad a welwyd dros y 10 mlynedd diwethaf yn y niferoedd sy’n astudio ieithoedd tramor modern yng Nghymru. Heddiw, rwyf yn cyhoeddi adroddiad ar ail flwyddyn y cynllun. Gan weithio gyda phartneriaid o bob rhan o’r sector, gan gynnwys; y pedwar consortiwm addysg rhanbarthol, sefydliadau iaith, prifysgolion yng Nghymru, Estyn, British Council, y Brifysgol Agored, Sefydliadau Confucius, BBC Cymru, Llwybrau at Ieithoedd Cymru, a’r proffesiwn addysgu, mae cynnydd wedi cael ei wneud i wireddu gweledigaeth Dyfodol Byd\-eang.   Mae uchafbwyntiau penodol yr ail flwyddyn yn cynnwys: * llwyddiant Cynllun Mentora Myfyrwyr Ieithoedd Tramor Modern, a noddir gan Lywodraeth Cymru ac a reolir gan Brifysgol Caerdydd. Mae gwerthusiad annibynnol wedi cadarnhau bod y cynllun mentora yn cynyddu nifer y disgyblion sy’n astudio ieithoedd ar lefel TGAU yn sylweddol. Gwelwyd cynnydd o 57% yn ystod cam 1\. Yn ystod cam 2, y ganran oedd 50%, ond gyda charfan lawer mwy o ddisgyblion yn cael eu mentora. Er mwyn cydnabod eu cyflawniadau, enillodd y prosiect Gwpan Threlford y Sefydliad Siartredig Ieithyddiaeth ym mis Tachwedd, fel prosiect eithriadol sy’n cefnogi ieithoedd mewn ysgolion; * sefydlu presenoldeb Goethe\-Institut a Swyddfa Addysg Llysgenhadaeth Sbaen yn Ysgol Ieithoedd Tramor Modern Prifysgol Caerdydd drwy gyllid gan Lywodraeth Cymru; * y cynnydd yn nifer y rhai sy’n dysgu Mandarin yng Nghymru o 5,261 yn 2015/6 i 6,941 o ddisgyblion ysgol yn 2016/17\. Mae nifer yr Ystafelloedd Dosbarth Confucius yng Nghymru wedi cynyddu o 13 i 19\. * llwyddiant yng Ngwobrau Athrawon Almaeneg 2017, lle roedd dau o’r tri enillydd yn athrawon o Gonsortiwm EAS De Cymru, y cydnabuwyd eu bod wedi gwneud cyfraniad eithriadol ac ymroddedig i addysgu Almaeneg; * cymorth ysgol i ysgol yn parhau i bartneru ysgolion cynradd ac uwchradd o blith yr Ysgolion Arweiniol/Ysgolion Hwb Cwricwlwm; * yr amrywiaeth o adnoddau ar gyfer ieithoedd tramor modern a grëwyd ac a rannwyd ar Hwb, a rhwydweithiau ieithoedd tramor modern rhithwir ar gyfer pob un o’r consortia addysg rhanbarthol. Mae copïau o gynllun ac adroddiad blynyddol Dyfodol Byd\-eang ar gael drwy glicio ar y ddolen ganlynol: http://gov.wales/topics/educationandskills/publications/guidance/global\-futures\-a\-plan\-to\-improve\-and\-promote\-modern\-foreign\-languages\-in\-wales/?skip\=1\&lang\=cy

https://www.gov.wales/written-statement-global-futures-two-years-our-plan

The Welsh Government recognises the importance of private sector house building, not only in providing much needed homes, but also the wider economic benefits house building generates through job creation and a whole range of supply chain effects. In recent years, the housing industry in Wales has seen a sustained recovery – with an increasing trend in both new developments being started and new homes being built.  This is good news and demonstrates the impact the Welsh Government’s policy is having through schemes such as Help to Buy – Wales, which as at the end of April 2017, has already supported the construction and sale of 5064 properties. However, both the sector and the Welsh Government appreciate there is still more that needs to be done if we are to ensure that housing supply meets our growing housing need and is capable of meeting challenges such as fuel poverty, climate change and a changing demographic with the impact of these issues for example on health and social care.. The Welsh Government’s priority is to increase housing supply and maximise the benefits from construction through local jobs and apprenticeships.  The delivery of 6,000 homes through the second phase of Help to Buy Wales also forms part of this Government’s target for the delivery of 20,000 affordable homes over this administration. The Pact will help deliver on this commitment, and has been developed in partnership with the sector, working closely with the Home Builders Federation and the Federation of Master Builders. The Pact sets out commitments from the Welsh Government, the HBF and FMB for the remainder of this administration, where the Welsh Government commits to:   * actively engage with the industry to help shape future housing policy and identify the most important barriers to housing supply in Wales. * consider and clarify what will happen at the end of the second phase of the  Help to Buy \- Wales scheme. * progress and monitor the positive planning agenda and Development Management changes. * work with Local Authorities to ensure every planning authority in Wales adopts a Local Development Plan and carries out a timely review where required. * work with Local Planning Authorities (LPAs) and third sector organisations to pro\-actively  encourage small and medium sized builders to engage in the LDP preparation process. * identify the potential for more public sector land to be released for housing investment and in doing so, to take into account the needs of all house builders, from SMEs seeking smaller sites to larger companies with capacity to develop much larger pieces of land. * develop new policies to encourage growth of small and medium sized house builders and work with industry explore options for encouraging SME general builders into the homes building market as main contractors. * explore approaches to development viability at all stages of the planning process following the findings of the Longitudinal Viability Study. * review the regulatory burden where possible to ensure that Wales remains competitive. * work with LPAs to ensure the delivery of housing is monitored and that appropriate action is taken where a five year land supply cannot be demonstrated. * explore how house builders can be supported to do more to address the challenges of fuel poverty, climate change and demographic change. The HBF, FMB and their members commit to:     * make use of the Help to Buy \- Wales scheme to give households the best possible opportunity to get onto the housing ladder. * work in partnership with the Welsh Government, Local Authorities and others to increase the supply of new homes in Wales where possible. * maximise community benefits through local investment and other targeted opportunities, including increasing provision of apprenticeships and training schemes and development of local SMEs. * help develop the construction skills agenda. * provide detailed evidence to inform and shape new housing policy. * work with Housing Associations and Local Authorities to deliver affordable housing as part of private housing schemes. * explore how they can help the development and delivery of new models of housing      

Mae Llywodraeth Cymru yn cydnabod pa mor bwysig yw adeiladu tai yn y sector preifat, nid yn unig wrth ddarparu cartrefi sydd mawr eu hangen, ond hefyd er mwyn sicrhau'r manteision economaidd ehangach sy'n dod yn sgil adeiladu tai fel creu swyddi, a phob math o effeithiau ar y gadwyn gyflenwi. Yn y blynyddoedd diwethaf, mae'r diwydiant tai yng Nghymru wedi gweld adferiad cyson \-  gyda mwy o ddatblygiadau newydd yn dechrau a chartrefi newydd yn cael eu codi. Mae hyn yn newyddion da ac yn dangos yr effaith gadarnhaol y mae polisi Llywodraeth Cymru yn ei chael drwy gynlluniau fel Cymorth i Brynu \- Cymru. Ar ddiwedd Ebrill 2017, roedd y cynllun hwn wedi helpu i godi a gwerthu 5064 o unedau o eiddo. Fodd bynnag, mae'r sector a Llywodraeth Cymru yn sylweddoli bod angen gwneud mwy os ydym am sicrhau bod y cyflenwad tai yn diwallu ein hangen cynyddol am dai, ac yn gallu ateb heriau fel tlodi tanwydd, newid yn yr hinsawdd, newid demograffig a'r effaith y mae'r problemau hyn yn ei chael ar iechyd a gofal cymdeithasol er enghraifft. Blaenoriaeth Llywodraeth Cymru yw cynyddu'r cyflenwad tai a sicrhau bod y gwaith adeiladu yn cynnig y manteision mwyaf drwy ddod â swyddi a phrentisiaethau i ardaloedd lleol. Mae codi 6,000 o gartrefi yn ystod ail gam Cymorth i Brynu \- Cymru hefyd yn cyfrannu at gyrraedd targed y Llywodraeth o sicrhau 20,000 o dai cynaliadwy dros gyfnod y weinyddiaeth hon. Bydd y Cytundeb yn helpu i gyflawni'r ymrwymiad hwn, ac mae wedi cael ei ddatblygu mewn partneriaeth â’r sector, gan weithio'n agos gyda Ffederasiwn Adeiladwyr Cartrefi a Ffederasiwn y Meistr Adeiladwyr. Mae'r Cytundeb yn amlinellu ymrwymiadau Llywodraeth Cymru, Ffederasiwn Adeiladwyr Cartrefi a Ffederasiwn y Meistr Adeiladwyr am weddill cyfnod y weinyddiaeth hon, ac mae Llywodraeth Cymru wedi ymrwymo i: * fynd ati i ymgysylltu â'r diwydiant i helpu i lywio polisi tai yn y dyfodol a nodi beth yw'r rhwystrau pwysicaf i'r cyflenwad tai yng Nghymru. * ystyried ac egluro beth fydd yn digwydd ar ddiwedd ail gam y cynllun Cymorth i Brynu \- Cymru. * gweithredu a monitro'r agenda cynllunio cadarnhaol a'r newidiadau o ran Rheoli Datblygu. * gweithio gydag Awdurdodau Lleol i sicrhau bod pob awdurdod cynllunio yng Nghymru yn mabwysiadu Cynllun Datblygu Lleol ac yn cynnal adolygiadau amserol lle y bo angen. * gweithio gydag Awdurdodau Cynllunio Lleol a sefydliadau trydydd sector i fynd ati'n rhagweithiol i annog cwmnïau adeiladu bach a chanolig i gymryd rhan yn y broses o baratoi’r Cynllun Datblygu Lleol. * nodi'r posibilrwydd o ryddhau mwy o dir y sector cyhoeddus ar gyfer buddsoddi mewn tai, ac wrth wneud hynny, ystyried anghenion pawb sy'n adeiladu tai, o fusnesau bach a chanolig sy'n chwilio am safleoedd llai i gwmnïau mawr a fyddai'n gallu datblygu darnau o dir dipyn mwy. * datblygu polisïau newydd i annog cwmnïau adeiladu bach a chanolig i dyfu, a gweithio gyda'r diwydiant i edrych ar opsiynau i annog adeiladwyr cyffredinol mewn BBaCh i gamu i'r farchnad adeiladu tai fel y prif gontractwyr. * edrych ar ddulliau o ddatblygu hyfywedd ym mhob cam o'r broses gynllunio yn dilyn canfyddiadau'r Astudiaeth Hyfywedd Hydredol. * adolygu'r baich rheoleiddiol lle y bo'n bosibl i sicrhau bod Cymru yn parhau i fod yn gystadleuol. * gweithio gydag Awdurdodau Cynllunio Lleol i sicrhau bod y gwaith o ddarparu tai yn cael ei fonitro a bod camau priodol yn cael eu cymryd lle nad oes modd dangos cyflenwad pum mlynedd o dir. * edrych ar sut y gellid cefnogi adeiladwyr tai i wneud mwy i fynd i'r afael â heriau megis tlodi tanwydd, newid yn yr hinsawdd a newid demograffig. Mae'r Ffederasiwn Adeiladwyr Cartrefi a Ffederasiwn y Meistr Adeiladwyr a'u haelodau wedi ymrwymo i: * ddefnyddio'r cynllun Cymorth i Brynu Cymru i sicrhau bod aelwydydd yn cael y cyfle gorau posibl i brynu tŷ am y tro cyntaf. * gweithio mewn partneriaeth â Llywodraeth Cymru, Awdurdodau Lleol ac eraill i gynyddu'r cyflenwad o gartrefi newydd yng Nghymru lle y bo'n bosibl. * sicrhau'r manteision cymunedol mwyaf drwy fuddsoddi'n lleol, a chyfleoedd eraill wedi'u targedu, gan gynnwys cynyddu niferoedd y prentisiaethau a chynlluniau hyfforddi a datblygu Busnesau Bach a Chanolig lleol. * helpu i ddatblygu'r agenda sgiliau adeiladu. * darparu tystiolaeth fanwl er mwyn llywio a siapio polisi tai newydd. * gweithio gyda Chymdeithasau Tai ac Awdurdodau Lleol i ddarparu tai fforddiadwy fel rhan o gynlluniau tai preifat. * edrych ar sut y gallant helpu i ddatblygu a darparu modelau newydd o dai.

https://www.gov.wales/written-statement-housing-supply-pact-between-welsh-government-home-builders-federation-and

Following my oral statement on Tuesday and my commitment to share information as soon as possible, the situation is changing rapidly and there are a few developments on which I am now able to provide a further update. Firstly, in relation to the testing of samples from tower blocks in Newport. Newport City Homes submitted samples of Aluminium Composite Material (ACM) cladding from the Milton Court, Hillview and Greenwood tower blocks to the Building Research Establishment (BRE). The test results have now been received and the landlord issued a statement yesterday. The DCLG guidance of 22 June sent to all Registered Social Landlords provides clear advice on a range of measures to be taken in the event of samples failing initial tests, including the need to undertake urgent fire risk assessments, to ensure the safety of residents.  Newport City Homes has confirmed to me that all recommended interim fire safety measures as per the advice have been implemented. The South Wales Fire and Rescue Service (SWFRS) has inspected and reported adequate fire safety provisions were found to be in place during its audit.  The premises have been deemed compliant in terms of the legislation that SWFRS enforces. SWFRS continues to support Newport City Homes and its residents. I am pleased that tenants’ needs are at the heart of this activity and that Newport City Homes is working very positively with the Fire and Rescue Service.  It is reassuring that fire safety officers will be on\-site today and tomorrow to answer tenants’ questions. Newport City Homes, as landlord, is also working closely with the Welsh Government, Community Housing Cymru and Newport City Council. Paramount in all of this is ensuring tenants are fully apprised of the situation and that appropriate communications and support are in place. I am pleased to see Newport City Homes and partners have taken a proactive stance to ensure tenants are briefed and reassured. You will also have seen the statement yesterday by the City and County of Swansea. This confirmed that further tests had been undertaken in relation to material similar to that used on the buildings in Swansea. The further test was commissioned independently by the German manufacturer of a product called Alucobond Plus. This test was a full system test, not just a sample test of the cladding. We understand that this test has demonstrated that the system complies with the guidance in Building Regulations Approved Document B Volume 2 – Fire Safety for full scale tests (Annex A of BR135 – fire performance of external thermal insulation for walls of multi\-storey buildings). Members will be aware of the statement by Denbighshire County Council on the decision to close Rhyl High School today and tomorrow. This is a new school that was supported by our 21st Century Schools programme and includes high levels of fire protection. We issued guidance to local authorities and FE establishments yesterday confirming that only buildings within schools and FE colleges that included overnight accommodation or is above 18 metres in height, needed to be considered for testing for ACM. Finally, we welcome the UK expert panel’s announcement today that their next step will be to carry out a number of ‘whole system’ tests to help establish how different types of ACM cladding panels in combination with different types of insulation behave in a fire. These are tests similar to the one carried out on behalf of the manufacturer of the cladding in use in Swansea. They will be helpful in considering whether panels which fail the initial test can be used safely as part of a wider building external wall system, and therefore could remain on a building under certain approved circumstances. I will continue to provide updates as necessary.

“Yn dilyn fy natganiad llafar ddydd Mawrth a’m hymrwymiad i rannu gwybodaeth cyn gynted â phosibl, mae’r sefyllfa yn newid yn gyflym ac mae yna rai datblygiadau yr wyf bellach mewn sefyllfa i roi mwy o wybodaeth yn eu cylch. Yn gyntaf oll, mewn perthynas â phrofi samplau o flociau tŵr yng Nghasnewydd, cyflwynodd Cartrefi Dinas Casnewydd samplau o gladin Deunydd Cyfansawdd Alwminiwm (ACM) o flociau Milton Court, Hillview a Greenwood i’r Sefydliad Ymchwil Adeiladu (BRE). Bellach, mae canlyniadau’r profion wedi dod i law a chyhoeddodd y landlord ddatganiad ddoe. Mae canllawiau Adran Cymunedau a Llywodraeth Leol y DU, a gyhoeddwyd ar 22 Mehefin, ac a anfonwyd at bob Landlord Cymdeithasol Cofrestredig, yn rhoi cyngor clir ar amryw fesurau y mae angen eu cymryd lle bydd samplau yn methu profion cychwynnol, gan gynnwys yr angen i gynnal asesiadau brys o’r risg tân, a hynny er mwyn sicrhau diogelwch y trigolion. Mae Cartrefi Dinas Casnewydd wedi cadarnhau wrthyf fod pob mesur diogelwch tân interim a argymhellir yn y cyngor wedi’i roi ar waith. Mae Gwasanaeth Tân ac Achub De Cymru wedi arolygu’r darpariaethau diogelwch tân sydd yn eu lle ac mae wedi adrodd bod y rhain yn ddigonol pan gynhaliwyd yr archwiliad. Nodwyd bod y safleoedd dan sylw yn cydymffurfio â’r ddeddfwriaeth a orfodir gan y Gwasanaeth Tân ac Achub. Mae Gwasanaeth Tân ac Achub De Cymru yn parhau i gefnogi Cartrefi Dinas Casnewydd a’u trigolion. Rwy’n falch bod y gweithgarwch hwn yn rhoi’r lle canolog i anghenion y tenantiaid a bod Cartrefi Dinas Casnewydd yn gweithio mewn ffordd gadarnhaol iawn gyda’r Gwasanaeth Tân ac Achub. Mae’r ffaith y bydd swyddogion diogelwch tân ar y safleoedd hyn heddiw ac yfory i ateb cwestiynau tenantiaid yn gysur. Mae Cartrefi Dinas Casnewydd, fel landlord, hefyd yn gweithio’n agos gyda Llywodraeth Cymru, Cartrefi Cymunedol Cymru a Chyngor Dinas Casnewydd. Mae sicrhau bod tenantiaid yn cael gwybod holl fanylion y sefyllfa yn hollbwysig, a bod cefnogaeth briodol ar gael iddynt. Rwy’n falch o weld bod Cartrefi Dinas Casnewydd a’u partneriaid wedi mynd ati’n rhagweithiol i sicrhau bod tenantiaid yn cael yr wybodaeth ddiweddaraf yn rheolaidd a’u bod yn cymryd camau i dawelu eu hofnau.” Byddwch wedi gweld y datganiad ddoe gan Ddinas a Sir Abertawe. Cadarnhaodd hyn fod mwy o brofion wedi’u gwneud ar ddeunydd tebyg i’r hyn a welir mewn adeiladau yn Abertawe. Comisiynwyd y prawf pellach yn annibynnol gan weithgynhyrchydd o’r Almaen sy’n creu cynnyrch o’r enw Alucobond Plus. Roedd y prawf hwn yn brawf system lawn, nid dim ond ar sampl o’r cladin. Rydym ar ddeall i’r prawf hwn ddangos bod y system yn cydymffurfio â chanllawiau Dogfen Gymeradwy B y Rheoliadau Adeiladu, Cyfrol 2 – Diogelwch Tân ar gyfer profion llawn (Atodiad A BR135 – sy’n ymwneud â pherfformiad deunydd inswleiddio thermol allanol mewn waliau adeiladau aml\-lawr mewn tân). Bydd yr Aelodau yn ymwybodol o’r datganiad gan Gyngor Sir Dinbych ar y penderfyniad i gau Ysgol Uwchradd y Rhyl heddiw ac yfory. Mae hon yn ysgol newydd a gefnogwyd gan raglen Ysgolion yr 21ain Ganrif ac mae lefelau diogelwch tân uchel iawn i’r adeiladau. Rhoesom ganllawiau i awdurdodau lleol a sefydliadau addysg bellach ddoe yn cadarnhau mai dim ond ysgolion a cholegau addysg bellach oedd yn cynnig llety dros nos neu a oedd yn uwch na 18 metr yr oedd angen ystyried eu profi mewn perthynas ag ACM. Yn olaf, rydym yn croesawu cyhoeddiad panel arbenigwyr y DU heddiw mai eu cam nesaf fydd cynnal nifer o brofion ‘system gyfan’ er mwyn helpu i gadarnhau sut mae gwahanol fathau o baneli cladin ACM, o’u cyfuno â mathau gwahanol o ddeunydd inswleiddio, yn ymddwyn mewn tân. Mae’r profion hyn yn debyg i’r rhai a gynhaliwyd ar ran gweithgynhyrchydd y cladin a ddefnyddiwyd yn Abertawe. Byddant o fudd wrth ystyried a ellir yn ddiogel ddefnyddio paneli sy’n methu’r prawf cychwynnol fel rhan o system wal allanol ehangach, ac felly a ellir eu gadael ar adeilad o dan amgylchiadau penodol a gymeradwyir. Byddaf yn parhau i roi’r wybodaeth ddiweddaraf ichi yn ôl yr angen.

https://www.gov.wales/written-statement-response-grenfell-tower-further-update

The decision made last year by the people of the United Kingdom to leave the European Union (EU) will have a profound impact on the future of Welsh agriculture. There are many unknowns as we transition from the EU but it is clear that the impact on farming and in particular the red meat sector in Wales will be great. In October 2016 I published the Independent Review of Hybu Cig Cymru (HCC), undertaken by Kevin Roberts along with my response. The review made twenty\-one recommendations to be delivered by the Welsh Government and HCC and I am pleased with the progress made to date. One of the recommendations I was most keen to address was in respect of the role of the HCC Board in delivering increased leadership across the red meat sector by taking greater ownership of the strategic direction of HCC and through strengthening its engagement with the executive, providing support but also robust scrutiny and challenge. The campaign to recruit a Chair and eleven Board members was carried out between December 2016 and March 2017 and I was pleased by the level of interest shown in these positions, especially from young people and particularly women. The Selection Panel did not feel able to recommend to me any of the candidates for appointment to Chair and I therefore decided to discontinue the Chair recruitment process and will shortly be opening a new recruitment for that vital post. It is essential that I, on behalf of the industry and red meat levy payers, appoint a Chair with the necessary skills and experience to provide leadership and management to both the Board and the executive during the challenging years that lie ahead and I will ensure this happens. While I carry out the recruitment process for a permanent Chair, I have invited Kevin Roberts to act as Chair during the interim period, which is likely to be a maximum of six months. Kevin has many years of experience of leading Boards and committees and is the current independent Chair of Amaeth Cymru and a member of my roundtable Brexit group.  I am grateful to him for agreeing to step in and to support the Board and executive in the early months of this new term.   In respect of the Board Members, I was clear about the need to ensure a wider skills base and a better gender balance. The need to recruit people with a broad knowledge and experience was the key; people with the ability to set out and communicate a clear strategic direction for the industry as well as providing strong governance for HCC. Of the twenty candidates selected for interview, I am pleased to announce ten demonstrated the required skills and experience and have now been recruited to the Board. Five of the ten are women and the new HCC Board will have more levy payers in its ranks than the previous HCC Board. Appointed to the Board from 1 April 2017 are (in alphabetical order): Barrie Jones Catherine Smith Claire Louise Williams Gareth Wynn Davies Helen Howells Huw Davies Illtud Dunsford John T Davies Ogwen Williams Rachael Madeley Davies I would like to congratulate the successful candidates and welcome them to the Board. I will be meeting with them and our new interim Chair shortly to discuss their important role and what my expectations are for HCC over the coming years. These are exciting times for the agriculture industry but I am also under no illusion that we will face considerable challenges ahead and I will be looking to the new Board to help me deliver a prosperous and resilient future for the red meat sector in Wales.  

Bydd y penderfyniad a wnaed llynedd gan bobl y Deyrnas Unedig i adael yr Undeb Ewropeaidd (UE) yn effeithio'n ddwys ar ddyfodol amaethyddiaeth yng Nghymru. Mae llawer o bethau'n anhysbys wrth inni fynd drwy'r broses o adael yr UE ond mae'n glir y bydd yr effaith ar ffermio ac yn benodol, ar y sector cig coch yng Nghymru, yn fawr. Ym mis Hydref 2016, cyhoeddais Adolygiad Annibynnol o Hybu Cig Cymru (HCC), a gyflawnwyd gan Kevin Roberts, ynghyd â'm hymateb. Roedd yr adroddiad yn gwneud un ar hugain o argymhellion i Lywodraeth Cymru a HCC eu cyflawni ac rwy'n falch â'r cynnydd a wnaed hyd yn hyn. Un o'r argymhellion roeddwn fwyaf awyddus i fynd i'r afael ag ef oedd rôl Bwrdd HCC yn y gwaith o gynyddu lefel yr arweinyddiaeth yn y sector cig coch drwy gymryd mwy o gyfrifoldeb dros gyfeiriad strategol HCC a drwy gryfhau'r cysylltiad â'r weithrediaeth, darparu cymorth a hefyd sicrhau bod prosesau craffu cadarn a herio yn eu lle. Cynhaliwyd yr ymgyrch i benodi Cadeirydd ac un aelod ar ddeg i'r Bwrdd rhwng mis Rhagfyr 2016 a mis Mawrth 2017 ac roeddwn yn hynod falch o lefel y diddordeb a ddangoswyd i'r rolau hyn, yn enwedig gan bobl ifanc a menywod yn benodol. Nid oedd y Panel Dethol o'r farn bod modd argymell unrhyw un o'r ymgeiswyr i rôl y Cadeirydd, ac felly penderfynais ddod â'r broses o benodi Cadeirydd i ben. Byddaf yn dechrau proses newydd i benodi i'r swydd hollbwysig hon maes o law. Mae'n hanfodol fy mod i, ar ran y diwydiant a thalwyr yr ardoll cig coch, yn penodi Cadeirydd sydd â'r sgiliau a'r profiad sydd eu hangen i arwain a rheoli'r Bwrdd a'r weithrediaeth yn ystod y blynyddoedd heriol sydd i ddod, a byddaf yn sicrhau y bydd hyn yn digwydd. Wrth imi gynnal y broses o benodi Cadeirydd parhaol, rwyf wedi gwahodd Kevin Roberts i fod yn Gadeirydd am gyfnod dros dro, ac mae hyn yn debygol o fod am uchafswm o chwech mis. Mae gan Kevin flynyddoedd o brofiad o arwain Byrddau a phwyllgorau, ac ef yw Cadeirydd annibynnol presennol Amaeth Cymru. Mae hefyd yn aelod o fy ngrŵp ford gron ar Brexit. Rwy'n ddiolchgar iawn iddo am gamu i'r adwy a chefnogi'r Bwrdd a'r weithrediaeth yn ystod misoedd cyntaf y tymor newydd hwn. O ran Aelodau'r Bwrdd, roeddwn yn glir bod angen sicrhau sylfaen sgiliau ehangach a chydbwysedd gwell o ran rhywedd. Roedd yr angen i benodi pobl sy'n meddu ar wybodaeth a phrofiad eang yn allweddol; pobl sydd â'r gallu i lunio a rhannu cyfeiriad strategol clir i'r diwydiant yn ogystal â darparu llywodraethiant cryf i HCC. Mae'n bleser gennyf gyhoeddi bod deg o'r ugain o ymgeiswyr a gafodd eu gwahodd am gyfweliad wedi dangos y sgiliau a'r profiad gofynnol, ac maent bellach wedi'u penodi i'r Bwrdd. Mae pump o'r deg yn fenywod, a bydd gan Fwrdd newydd HCC fwy o dalwyr ardoll yn rhan ohono na Bwrdd blaenorol HCC. Y rheini a Benodir i'r Bwrdd o 1 Ebrill 2017 yw (yn nhrefn yr wyddor): Barrie Jones Catherine Smith Claire Louise Williams Gareth Wynn Davies Helen Howells Huw Davies Illtud Dunsford John T Davies Ogwen Williams Rachael Madeley Davies Hoffwn longyfarch yr ymgeiswyr llwyddiannus a'u croesawu i'r Bwrdd. Byddaf yn cyfarfod â nhw a'n Cadeirydd newydd dros dro yn fuan i drafod eu rolau pwysig yn ogystal â'm disgwyliadau ar gyfer HCC dros y blynyddoedd sydd i ddod. Mae'n gyfnod cyffrous i'r diwydiant amaethyddol ond nid wyf dan gamargraff y byddwn yn wynebu heriau sylweddol a byddaf yn cydweithio â'r Bwrdd newydd i'm helpu i sicrhau dyfodol ffyniannus a chydnerth i'r sector cig coch yng Nghymru.

https://www.gov.wales/written-statement-hybu-cig-cymru-meat-promotion-wales-board

Today I am pleased to announce that I have established an expert panel to provide advice and support to the Welsh Government on issues relating to the delivery of Healthy Relationships education within the current curriculum. Providing good quality learning for children and young people on Healthy Relationships is essential to tackling a range of important issues including improving understanding of lesbian, gay, bisexual, and transgender (LGBT) issues, Violence Against Women, Domestic Abuse and Sexual Violence (VAWDASV), Respect and Consent, Sexism and bullying. I am delighted Emma Renold, Professor in Childhood Studies at the School of Social Sciences at Cardiff University has agreed to Chair the Group. Professor Renold brings a wealth of knowledge and relevant experience in this area and in addition to teaching on undergraduate and postgraduate programmes in the field of childhood studies she has recently collaborated with Welsh Women’s Aid, NSPCC Cymru and the Children’s Commissioner to develop the online resource AGENDA: A Young People’s Guide to Making Positive Relationships Matter. There will be opportunities for young people to feed into the work of the Panel to ensure that pupils’ voice is considered. The Panel comprises the following individuals and organisations with relevant experience and expertise in this area: Andrew White, Stonewall Cymru Vivienne Laing, NSPCC Cymru Dr Sam Clutton, Barnardo’s Cymru Cressy Morgan, Education through Regional Working (ERW) Faith McCready, the All\-Wales School Liaison Core Programme Lowri Jones, Estyn Rosalyn Evans, HAFAN Cymru Mary Charles, Public Health Wales David Wright , South West Grid for Learning Paul Lewis, Children’s Commissioners Office      

Heddiw rwy’n falch o gael cyhoeddi fy mod wedi sefydlu panel arbenigol i roi cyngor a chymorth i Lywodraeth Cymru ar faterion sy’n ymwneud ag addysg ar Gydberthnasau Iach fel rhan o’r cwricwlwm presennol. Mae darparu dysg o ansawdd da i blant a phobl ifanc ar Gydberthnasau Iach yn hollbwysig er mwyn mynd i’r afael ag amrywiaeth o faterion pwysig, gan gynnwys gwella’u dealltwriaeth o faterion lesbiaidd, hoyw, deurywiol a thrawsrywiol, trais yn erbyn menywod, cam\-drin domestig a thrais rhywiol, parch a chydsyniad, rhagfarn ar sail rhyw a bwlio. Rwyf wrth fy modd bod Emma Renold, Athro Astudiaethau Plentyndod yn Ysgol Gwyddorau Cymdeithasol Prifysgol Caerdydd, wedi cytuno i gadeirio’r Grŵp. Daw’r Athro Renold â chyfoeth o wybodaeth a phrofiad perthnasol yn y maes hwn ac, yn ogystal ag addysgu ar raglenni i raddedigion ac ôl\-raddedigion ym maes astudiaethau plentyndod, mae wedi cydweithio’n ddiweddar â Cymorth i Ferched Cymru, NSPCC Cymru a’r Comisiynydd Plant i ddatblygu’r adnodd ar\-lein AGENDA: Canllaw i Bobl Ifanc ar Wneud i Berthnasoedd Cadarnhaol Gyfri. Mae’r Panel yn cynnwys yr unigolion a’r sefydliadau canlynol sydd â phrofiad ac arbenigedd perthnasol yn y maes hwn: Andrew White, Stonewall Cymru Vivienne Laing, NSPCC Cymru Dr Sam Clutton, Barnardo’s Cymru Cressy Morgan, Ein Rhanbarth ar Waith (ERW) Faith McCready, Rhaglen Graidd Cyswllt Ysgolion Cymru Gyfan Lowri Jones, Estyn Rosalyn Evans, HAFAN Cymru Mary Charles, Iechyd Cyhoeddus Cymru David Wright , Grid Dysgu’r De\-orllewin Paul Lewis, Swyddfa’r Comisiynydd Plant

https://www.gov.wales/written-statement-healthy-relationships-expert-panel

On 4 July 2017, the Cabinet Secretary for Economy and Infrastructure made an Oral Statement in the Siambr on: Historic Environment Policy and Legislation (external link).

Ar 4 Gorffennaf 2017, gwnaeth y Ysgrifennydd y Cabinet dros yr Economi a'r Seilwaith Ddatganiad Llafar yn y Siambr ar: Polisi a Deddfwriaeth yr Amgylchedd Hanesyddol (dolen allanol).

https://www.gov.wales/oral-statement-historic-environment-policy-and-legislation

This statement updates members on the work of my Fire Safety Advisory Group. The group is chaired by Des Tidbury, the Welsh Government’s Chief Fire and Rescue Adviser, and comprises the following core members: * Steve Thomas, Chief Executive, Welsh Local Government Association * Ruth Marks, Chief Executive, Welsh Council for Voluntary Action * Huw Jakeway, Chief Fire Officer, South Wales Fire and Rescue Service * David Wilton, Chief Executive, Tenant Participation Advisory Service Cymru * Stuart Ropke, Chief Executive, Community Housing Cymru * Douglas Haig, Vice Chairman, Residential Landlords Association’s Wales. The group has now met on 2 occasions and, for the time being, will continue to meet on a weekly basis as events continue to develop and further test results become available. It will liaise closely with the UK government Expert Panel and, in making recommendations to me, will have due regard to the Expert Panel’s conclusions. I have noted the Fire Safety Advisory Group’s agreed terms of reference and writing to share these with you (see below). Working alongside our UK government counterparts, the Welsh Government’s efforts to ensure the safety and wellbeing of tenants in Wales remain a key priority and I expect the work of the Fire Safety Advisory Group to play a significant role in helping us meet those aims. ### Agreed terms of reference: #### Purpose of the group The initial focus of the group will be the safety of high\-rise buildings. The group will also consider \- on a risk basis \- the safety of all high\-rise buildings on a tenure neutral basis, concentrating on those with a ‘sleeping risk’, including other forms of housing, the NHS estate, schools and further education establishments, and the higher education estate. The group will identify and consider actions as a result of immediate investigations into the Grenfell Tower tragedy. It will provide advice to the Cabinet Secretary for Communities and Children to help ensure that people living in high\-rise accommodation are suitably informed and feel reassured and safe. The group will consider the longer\-term implications as the public inquiry (and any subsequent investigations) into Grenfell report. #### Timescale The Welsh Fire Safety Advisory Group will be constituted for an initial period of 3 months from 6th July and be reviewed thereafter. #### Key Issues * Learn immediate lessons as they emerge from Grenfell Tower incident and their application in Wales and consider the immediate implications for residents and landlords of high\-rise housing. This may include making recommendations on appropriate and timely information and advice to building tenants, owners and managers. * Review the outcome of decisions by the UK Expert Group on materials testing and their implications for Wales. * Consider the current Welsh regulatory and inspection arrangements and guidance for high\-rise residential buildings and make recommendations to the Cabinet Secretary for Communities and Children for further review and/or action. * On a risk basis, consider the implications of fire safety across wider residential properties and public buildings. ### Update on Building Research Establishment (BRE) large\-scale tests Members may now have seen media reports on the results of the first of 6 large\-scale tests, conducted by the BRE on different ACM configurations. The test, undertaken on Sunday 23 July, exposed what was presumed to be the most combustible configuration of ACM and plastic foam insulation to severe fire conditions. As might be expected, the test failed. I would stress that the Welsh Government, alongside partners, has undertaken extensive work to identify high\-rise residential buildings in Wales and, particularly, the presence of on those buildings of any ACM cladding. The DCLG has issued practical advice to landlords so they can make their properties safe and will be contacting landlords identified with the type of cladding tested last weekend. We are not aware that any landlords in Wales are to be contacted by the DCLG as a consequence of this first round of large\-scale test results. I understand that further test results will be forthcoming in the next week. My Fire Safety Advisory Group will work in tandem with the Expert Panel as we apply learning to the Welsh context. This statement is being issued during recess in order to keep members informed. Should members wish me to make a further statement or to answer questions on this when the Assembly returns I would be happy to do so.  

Mae'r datganiad hwn yn rhoi'r wybodaeth ddiweddaraf i’r Aelodau ar waith fy Ngrŵp Cynghori ar Ddiogelwch Tân. Cadeirydd y Grŵp yw Des Tidbury, Prif Gynghorydd Tân ac Achub Llywodraeth Cymru, a'r aelodau craidd yw: * Steve Thomas, Prif Weithredwr Cymdeithas Llywodraeth Leol Cymru * Ruth Marks, Prif Weithredwr Cyngor Gweithredu Gwirfoddol Cymru * Huw Jakeway, Prif Swyddog Tân, Gwasanaeth Tân ac Achub De Cymru * David Wilton, Prif Weithredwr Gwasanaeth Ymgynghorol Cyfranogiad Tenantiaid Cymru * Stuart Ropke, Prif Weithredwr Cartrefi Cymunedol Cymru * Douglas Haig, Is\-gadeirydd Cymdeithas Landlordiaid Preswyl Cymru. Mae'r Grŵp bellach wedi cyfarfod ddwywaith, ac am y tro bydd yn parhau i gyfarfod yn wythnosol wrth i'r sefyllfa ddatblygu ac i ragor o ganlyniadau profion ddod i law. Bydd yn cadw mewn cysylltiad agos â Phanel Arbenigol Llywodraeth y DU, ac wrth wneud argymhellion i mi bydd yn rhoi sylw dyledus i gasgliadau'r Panel hwnnw. Rwyf wedi nodi'r cylch gorchwyl y cytunwyd arno ar gyfer y Grŵp Cynghori ar Ddiogelwch Tân, ac rwy'n ysgrifennu atoch i roi gwybod amdano (gweler isod). Gan weithio ochr yn ochr â'n cydweithwyr cyfatebol yn Llywodraeth y DU, mae ymdrechion Llywodraeth Cymru i sicrhau diogelwch a lles tenantiaid yng Nghymru yn parhau'n brif flaenoriaeth, ac rwy'n disgwyl i waith y Grŵp Cynghori ar Ddiogelwch Tân chwarae rôl sylweddol yn yr ymdrechion i gyflawni'r nod hwn. ### Y Cylch Gorchwyl y cytunwyd arno: #### Diben y Grŵp Bydd y Grŵp yn canolbwyntio i ddechrau ar ddiogelwch adeiladau uchel. Bydd y Grŵp hefyd yn ystyried diogelwch pob  adeilad uchel amhenodol ei ddeiliadaeth, ar sail risg, gan ganolbwyntio ar y perygl i bobl wrth iddynt gysgu. Bydd yn canolbwyntio hefyd ar fathau eraill o gartrefi, ystad y GIG, ysgolion, sefydliadau addysg bellach, a'r ystad addysg uwch. Bydd y Grŵp yn nodi ac yn ystyried camau gweithredu i'w cymryd o ganlyniad i'r ymchwiliadau a gynhelir ar unwaith i drychineb Grenfell Tower. Bydd yn rhoi cyngor i Ysgrifennydd y Cabinet dros Gymunedau a Phlant er mwyn helpu i sicrhau bod pobl sy'n byw mewn adeiladau uchel yn cael yr wybodaeth a'r sicrwydd priodol a'u bod yn teimlo'n ddiogel. Bydd y Grŵp yn ystyried y goblygiadau mwy tymor hir wrth i'r ymchwiliad cyhoeddus (ac unrhyw ymchwiliadau dilynol) i drychineb Grenfell Tower ddod i'w casgliadau. #### Amserlen Bydd y Grŵp Cynghori ar Ddiogelwch Tân ar waith am gyfnod cychwynnol o dri mis o 6 Gorffennaf, ac wedi hynny bydd yn cael ei adolygu. #### Y Prif Faterion - Dysgu'r gwersi uniongyrchol wrth iddynt ddod i'r amlwg yn sgil digwyddiad Grenfell Tower, ac ystyried sut y dylent gael eu rhoi ar waith yng Nghymru, a'r goblygiadau sy'n codi ar unwaith i breswylwyr a landlordiaid adeiladau uchel. Gallai hynny gynnwys gwneud argymhellion ar roi cyngor a gwybodaeth briodol ac amserol i denantiaid, perchnogion, a rheolwyr adeiladau. - Adolygu canlyniadau penderfyniadau a wneir gan Grŵp Arbenigol y DU o ran cynnal profion ar ddeunyddiau a'u goblygiadau ar gyfer Cymru. - Ystyried y trefniadau a'r canllawiau rheoleiddio ac archwilio ar gyfer adeiladau preswyl uchel sydd ar waith yng Nghymru ar hyn o bryd, a gwneud argymhellion i Ysgrifennydd y Cabinet dros Gymunedau a Phlant ar gyfer adolygu a/neu gymryd camau pellach. - Ar sail risg, ystyried goblygiadau diogelwch tân ar draws eiddo preswyl ac adeiladau cyhoeddus yn ehangach. ### Diweddariad ar brofion graddfa eang y Sefydliad Ymchwil Adeiladau (BRE) Erbyn hyn, mae’n bosibl y bydd yr Aelodau wedi gweld adroddiadau yn y cyfryngau am ganlyniadau’r cyntaf o chwech o brofion graddfa eang a gynhaliwyd gan y BRE ar wahanol fathau o Ddeunydd Cyfansawdd Alwminiwm (ACM). Cynhaliwyd y prawf, ddydd Sul 23 Gorffennaf, gan drefnu bod y cyfuniad mwyaf llosgadwy o ACM a deunydd ynysu ffôm plastig yn cael ei brofi mewn tân difrifol. Fel y gellid disgwyl, fe fethodd y prawf. Hoffwn bwysleisio bod Llywodraeth Cymru, ar y cyd â’i phartneriaid, wedi gwneud llawer iawn o waith i nodi’r tyrau uchel o fflatiau sydd yng Nghymru ac i ddarganfod, yn arbennig, a oes gorchudd ACM ar unrhyw un o’r adeiladau hynny. Mae’r Adran Cymunedau a Llywodraeth Leol (DCLG) wedi cyhoeddi cyngor ymarferol i landlordiaid i’w galluogi i wneud eu heiddo yn ddiogel, a byddant yn cysylltu â landlordiaid y gwelwyd bod ganddynt y math o orchudd a gafodd ei brofi dros y Sul. Nid ydym yn ymwybodol bod y DCLG yn bwriadu cysylltu ag unrhyw landlordiaid yng Nghymru o ganlyniad i’r gyfres gyntaf hon o ganlyniadau profion graddfa eang. Rwy’n deall y bydd rhagor o ganlyniadau profion ar gael yr wythnos nesaf. Bydd fy Ngrŵp Cynghori ar Ddiogelwch Tân yn gweithio ar y cyd â’r Panel Arbenigol wrth inni ddefnyddio’r hyn a ddysgwyd er mwyn ei roi ar waith yng Nghymru. Caiff y datganiad ei gyhoeddi yn ystod y toriad er mwyn rhoi'r wybodaeth ddiweddaraf i aelodau. Os bydd aelodau eisiau i mi wneud datganiad pellach neu ateb cwestiynau ynglŷn â hyn pan fydd y Cynulliad yn dychwelyd, byddwn yn hapus i wneud hynny.

https://www.gov.wales/written-statement-fire-safety-advisory-group

Today, the Human Tissue Authority (HTA) has published their report relating to an inspection of mortuary facilities within the Cardiff and Vale University Health Board at University Hospital of Wales (UHW) which took place on 9 and 10 August 2017\. The report identifies significant shortfalls against a number of standards which include traceability, premises and governance. Cardiff and Vale University Health Board has been actively working, over the past few weeks, to address these. Whilst I have been unable to make a public statement prior to the HTA publication of the report, I have discussed this matter directly with the Chair; in addition, my officials have had a number of discussions with the chief executive and executive team. The HTA is a regulatory agency, which licences and inspects organisations that store and use human tissue for purposes such as research, patient treatment, post\-mortem examination, teaching and public exhibitions. As part of their regulatory function the HTA carries out inspections of licensed establishments. Under the Human Tissue Act 2004, the HTA has a statutory responsibility to make judgments about the suitability of the designated individual (DI); licence applicant (Holder); premises and practices in relation to the licensed activities. The HTA publishes 13 standards that licensed establishments must meet, inspect against these standards and check that appropriate procedures are being followed. They inspect establishments on a cyclical basis, usually every three to five years, according to the potential risk of establishments, focusing on those posing the higher risk, owing to the nature of activity and impact on patients and families if things were to go wrong. All licensed establishments must appoint a DI who has a legal duty to ensure that statutory and regulatory requirements are met. They are responsible for supervising licensed activities and ensuring suitable practices are taking place. The HTA inspection reports are exception\-based: only those standards that have been assessed as not met are included. Where the HTA determines that a standard is not met, the level of the shortfall is classified as ‘Critical’, ‘Major’ or ‘Minor’. Where HTA standards are met, but the HTA has identified an area of practice that could be further improved, advice is given to the DI. The latest routine inspection of mortuary facilities at UHW highlighted deficiencies against a number of the standards tested, including traceability, premises and governance. It identified three critical, 14 major and nine minor shortfalls against the standards. The three critical shortfalls related to traceability, audit, and management of post mortem samples. The HTA set the health board a timeframe to undertake a number of actions to address the issues identified. Significant work has been undertaken by Cardiff and Vale University Health Board since the inspection and receipt of the draft inspection report on 6 September. An improvement action plan has been implemented and they have met all HTA deadlines so far. A longer term action plan is in place to address the remaining issues. Actions taken include replacing the DI, an audit of all post\-mortem material currently being held at the mortuary and work is ongoing to address the facilities issues. The HTA has already revisited the site to undertake a follow up inspection and are satisfied with the progress on actions being implemented to meet the shortfalls identified during the initial inspection.   I am deeply disappointed in the failings identified and there is still further work required to ensure the site is fully compliant. All NHS Chief Executives have been reminded of health boards’ responsibilities in relation to compliance with the Human Tissue Act 2004, its associated regulations, codes of practice and standards. The Chief Medical Officer’s office will continue to monitor the corrective and preventative actions being implemented to provide the assurances about progress on the shortfalls identified during the inspection. A copy of the inspection report is available on the Human Tissue Authority website.

Heddiw, cyhoeddodd yr Awdurdod Meinweoedd Dynol ei adroddiad ar arolygiad o gyfleusterau corffdy o fewn Bwrdd Iechyd Prifysgol Caerdydd a'r Fro yn Ysbyty Athrofaol Cymru, a gynhaliwyd ar 9 a 10 Awst 2017\. Mae'r adroddiad yn nodi diffygion sylweddol yn erbyn nifer o safonau, gan gynnwys diffygion sy'n ymwneud â'r gallu i olrhain, y safle, a’r trefniadau llywodraethu. Mae Bwrdd Iechyd Prifysgol Caerdydd a'r Fro wedi bod yn gweithio i wella'r diffygion hyn yn ystod yr wythnosau diwethaf. Er nad oedd modd i mi wneud datganiad cyhoeddus cyn i’r Awdurdod gyhoeddi’r adroddiad, rwyf wedi trafod y mater hwn yn uniongyrchol gyda'r Cadeirydd, a hefyd mae fy swyddogion wedi cynnal nifer o drafodaethau gyda'r prif weithredwr a'r tîm gweithredol. Mae'r Awdurdod Meinweoedd Dynol yn asiantaeth reoleiddio sy'n trwyddedu ac yn arolygu sefydliadau sy'n cadw ac yn defnyddio meinweoedd dynol at ddibenion megis ymchwil, trin cleifion, cynnal archwiliadau post\-mortem, addysgu, ac arddangosfeydd cyhoeddus.   Fel rhan o'i swyddogaeth reoleiddio, mae'r Awdurdod Meinweoedd Dynol yn cynnal arolygiadau o sefydliadau trwyddedig. O dan Ddeddf Meinweoedd Dynol 2004, mae cyfrifoldeb statudol ar yr Awdurdod i ffurfio barn ynghylch addasrwydd yr unigolyn dynodedig; y sawl sy'n ymgeisio am drwydded (deiliad); y safle a’r arferion sy'n gysylltiedig â'r gweithgareddau trwyddedig. Mae’r Awdurdod yn cyhoeddi 13 o safonau y mae'n rhaid i sefydliadau trwyddedig eu bodloni, cynnal arolygiadau sy'n mesur yn erbyn y safonau hyn a sicrhau bod y prosesau priodol yn cael eu dilyn. Bydd sefydliadau'n cael eu harolygu'n rheolaidd, fel arfer bob tair blynedd i bum mlynedd yn ôl y risg bosib, gan ganolbwyntio ar y rhai risg uwch  oherwydd natur ei weithgarwch a'r effaith ar gleifion a theuluoedd, pe bai pethau'n mynd o chwith. Rhaid i bob sefydliad trwyddedig benodi unigolyn dynodedig y mae arno ddyletswydd gyfreithiol i sicrhau bod gofynion statudol a rheoleiddiol yn cael eu bodloni. Mae'n gyfrifol am oruchwylio gweithgareddau trwyddedig a sicrhau bod yr arferion priodol ar waith. Mae adroddiadau arolygu'r Awdurdod yn seiliedig ar y safonau nad ydynt wedi eu bodloni, a dim ond y safonau hyn sy'n cael eu cynnwys ynddynt. Os bydd yr Awdurdod yn barnu bod safon heb ei bodloni, bydd lefel y diffyg yn cael ei chategoreiddio fel difrifol iawn, sylweddol neu lai difrifol. Os bydd safonau'r Awdurdod wedi eu bodloni, ond bod yr Awdurdod wedi nodi y gellid gwella arferion, rhoddir cyngor ar hynny i'r unigolyn dynodedig. Yn yr arolygiad rheolaidd diweddaraf o gyfleusterau corffdy yn Ysbyty Athrofaol Cymru, nodwyd diffygion yn erbyn nifer o'r safonau a oedd dan sylw, gan gynnwys materion yn ymwneud â'r gallu i olrhain, y safle, a’r trefniadau llywodraethu. Nodwyd tri diffyg difrifol iawn, 14 diffyg sylweddol a 9 diffyg llai difrifol. Roedd y tri diffyg difrifol iawn yn ymwneud â'r gallu i olrhain samplau post\-mortem, y trefniadau cofnodi a’r trefniadau ar gyfer eu rheoli. Pennodd yr Awdurdod amserlen ar gyfer cymryd nifer o gamau i ddatrys y problemau a nodwyd. Mae Bwrdd Iechyd Prifysgol Caerdydd a'r Fro wedi cyflawni gwaith sylweddol ers i'r arolygiad gael ei gynnal ac ers iddo dderbyn yr adroddiad arolygu drafft ar 6 Medi. Mae cynllun gwella wedi ei roi ar waith, a hyd yn hyn mae wedi bodloni pob un o'r terfynau amser a bennwyd gan yr Awdurdod. Mae cynllun gweithredu mwy tymor hir ar waith er mwyn rhoi sylw i'r materion sy'n weddill. Roedd y camau a gymerwyd yn cynnwys penodi unigolyn dynodedig newydd a chynnal archwiliad o'r holl  gofnodion sy'n gysylltiedig â meinweoedd post\-mortem sy'n cael eu cadw yn y corffdy ar hyn o bryd. Mae'r gwaith o roi sylw i'r materion sy'n ymwneud â chyfleusterau yn parhau i fynd rhagddo. Mae’r Awdurdod eisoes wedi cynnal ymweliad arall â’r safle i gynnal arolygiad dilynol, ac mae’n fodlon ar y cynnydd a wnaed yn sgil cymryd camau i unioni’r diffygion a nodwyd yn ystod yr arolygiad cychwynnol. Rwy’n teimlo’n siomedig iawn ynghylch y diffygion a nodwyd, ac mae gwaith pellach i’w wneud o hyd i sicrhau bod y safle’n cydymffurfio’n llwyr. Mae holl Brif Weithredwyr y GIG wedi cael eu hatgoffa o gyfrifoldebau byrddau iechyd i gydymffurfio â Deddf Meinweoedd Dynol 2004, a'r rheoliadau, codau ymarfer a safonau cysylltiedig. Bydd swyddfa’r Prif Swyddog Meddygol yn parhau i fonitro’r camau unioni ac atal a gymerir er mwyn darparu sicrwydd o ran y cynnydd a wneir mewn perthynas â’r diffygion a nodwyd yn ystod yr arolygiad. Mae copi o'r adroddiad arolygu ar gael ar wefan yr Awdurdod Meinweoedd Dynol. 

https://www.gov.wales/written-statement-human-tissue-authority-report-relating-inspection-mortuary-facilities-within

In 2014, the Welsh Government commissioned a review of investment in health professional education and workforce development. That review was led by Mel Evans who subsequently published a report in 2015 which made a number of recommendations – one of which was to establish a single body for the commissioning, planning, and development of education and training for the NHS workforce in Wales. Mark Drakeford, AM, the then Minister for Health and Social Services  accepted that recommendation but determined further work was required to scope out detailed proposals for the new single body. Professor Robin Williams, CBE agreed to take this work forward. This report was published in November 2016\.  I confirmed the new organisation would be established by April 2018\.   The reports which informed this work – the Evans and Williams Reports – considered a wide range of activity associated with the workforce planning and resourcing agenda. While there are a number of organisations across Wales which are involved in the current arrangements, there are two main organisations \- NHS Wales’ Workforce, Education and Development Services (WEDS) and the Deanery within Cardiff University which undertake a large proportion of the work that the new body will be expected to take forward.  The move to a single organisation will create opportunities to build on the strengths of both the Deanery and WEDS, whilst learning from elsewhere. The approach will: • Simplify and streamline structures and processes to strengthen collaboration across agencies, ensuring efficiency and cost\-effectiveness; • Develop a coherent and focused organisational approach that can drive forward all\-Wales approaches; • Remove artificial barriers – structurally and financially; and • Optimise the value of the investment made in health education and training in Wales Over the past six months, the Welsh Government has been working with the key organisations involved, as well as the wider sector, to scope out the new body and the details of how it will operate. I am now able to update Members on the decisions I have taken to date as a consequence of these ongoing discussions. Firstly, to reflect the role of the new organisation I have decided it will be called Health Education and Improvement Wales (HEIW). There remains much work to be done between now and April 2018, but I am confident, with the commitment of partners, HEIW will be in a position to make a positive impact in Wales from next year and to play its part in delivering better outcomes for patients. **Functions and remit** In his report, Robin Williams set out a minimum set of functions for the new body.  These were: • strategic workforce planning – providing clarity about how national and local processes will work together; • education commissioning – for all aspects of the workforce, working with NHS organisations to ensure education and training resources at a national and local level are focused on strategic priorities – to include both undergraduate and post graduate education and training; • organisational role design – identifying roles required within the NHS to address changes in workforce models and changes in delivery of care; and • NHS Careers – working with key organisations to ensure promotion of the full range of NHS careers. In addition, I can confirm HEIW will also be responsible for providing a strategic approach for the widening access agenda \- to identify and implement a range of opportunities for individuals of all ages to access the appropriate programmes, whether academic or vocational to pursue an NHS career. HEIW will ensure mechanisms are in place to promote awareness of potential NHS careers, co\-ordinated work experience programmes, apprenticeship opportunities and an increased number of flexible training routes. To underpin this work, HEIW will require an enhanced workforce intelligence function which will build on the current workforce modelling capacity, currently available within WEDS. I have agreed that these will be core functions of HEIW.   However, I am persuaded that the bringing together of WEDS and the Deanery in to a new, strategic body is a unique opportunity to do more. HEIW will provide leadership across a range of important areas. This will include setting the agenda in terms of senior level development ensuring our leaders, clinical and non\-clinical, of the future are identified and supported to ensure they have the skills, knowledge and experience to address the challenges they will face as part of a Team Wales approach to delivering a sustainable health care system within Wales. This will mean working collaboratively with others for example Academi Wales to reimagine the offer we make across Wales through our NHS Graduate Programme. Some individuals have suggested HEIW could take up wider responsibilities for the ongoing development of health care professionals, perhaps even leading a national approach to continuous professional development. While I understand this proposal, it is important health boards lead on the development of their staff.  HEIW will set national expectations for the professional development of staff, but the leadership of Continuing Professional Development for professional staff will remain with health boards and trusts. However I want to ensure HEIW has the capacity and capability to develop and deliver training. The creation of HEIW will represent a new strategic approach to developing the Welsh health workforce for now and for the future. It will, of course, need the right resources to be successful. For example, that means bringing together within HEIW the funds we use to support the placement of medical and dental undergraduates (SIFT) and the bursaries we offer to those in training, such as student nurses.  It will also mean drawing together in HEIW those who are currently undertaking similar functions in other bodies.  For example, work is currently underway to consider whether elements of the Welsh Centre for Pharmacy Professional Education (WCPPE), Welsh Postgraduate Education Centre for Optometry (WOPEC) and the NHS Liaison Unit should sit within HEIW under the new arrangements. . In addition, the creation of HEIW provides us with an opportunity to co\-ordinate our pan\-Wales work on improvement in health services, and I will expect the new organisation to work with 1,000 Lives Improvement and NHS Wales organisations to bring a more strategic focus to work in improvement.   HEIW will provide professional advice to the Welsh Government on issues related to its functions. Finally, I will expect HEIW to work closely with Social Care Wales in relevant areas of its work to develop an integrated view of workforce needs now and in the future across both health and social care. This will include continuing support and development of shared career opportunities for workers across both sectors. **Governance** The Welsh Government will establish HEIW as a Special Health Authority using powers set out in the National Health Services (Wales) Act 2006\. I will bring forward legislation to achieve this in two stages, beginning with an order and regulations over the coming months to allow us to proceed with the recruitment of the independent board that will oversee the work of HEIW. The Welsh Government will begin the recruitment process for the Board members and for the new Chief Executive in the autumn. This will allow governance arrangements to be established in advance of the new organisation beginning its work. Given the importance of these changes, and the timescales ahead, I have decided to appoint Dr Chris Jones as the interim Chair from 1 October, to guide the transition to HEIW, subject to the will of the National Assembly in relation to the legislation necessary for HEIW’s establishment. Chris’ appointment will ensure that HEIW has clear leadership as it is developed. He brings with him a wealth of experience, not least from his successful role as Chair of Cwm Taf University Health Board, which will come to an end at the end of September. Between now and the formal creation of HEIW, Chris will sit as a member of the Programme Board that is managing the transition, chaired by the Welsh Government’s Director of Workforce and Organisational Development in the department of health and social services. As a member of that board, Chris will sit alongside members with a range of expertise, including representatives of Chief Executives of NHS Wales and the employers of the affected organisations. The appointment of Chris reflects the importance I place on the year ahead as we establish HEIW and its place within the NHS in Wales. Chris’ experience within the NHS will be key to this latter point, shaping the new relationships between HEIW and the boards and trusts of NHS Wales. HEIW will of course need longer\-term leadership.  I will therefore undertake a full public appointments process to ensure the appointment of a permanent Chair prior to the end of September 2018\. **People** My top priority over the period ahead will be for the Welsh Government to work with the staff affected by the transition to HEIW to ensure that any changes are understood and handled sensitively. However, there will be changes for some and I want to ensure those changes are done with staff, not to them. Of course, staff can be reassured by the protections offered through the Transfer of Undertakings (Protection of Employment) Regulations and we will work with them and their trade unions throughout the process. One of the most important such changes will be where people work. I am committed to HEIW becoming a truly Wales\-wide organisation, working with education providers and the health sector across the country. However, I am also aware of the current locations of the staff that will be brought together to create HEIW \- most are in Cardiff or Nantgarw. These staff will be critical as we shape the new organisation and therefore I have decided that the main location for HEIW should be within the south\-east Wales footprint. I will announce the location in the autumn of this year. **Part of NHS Wales** The new organisation will be a new body in the NHS Wales family, playing its role alongside health boards and trusts on the NHS Wales Executive Team.  The staff will be NHS employees and where possible all systems and processes will be those of NHS Wales. HEIW will utilise the significant success of the Shared Services approach alongside the rest of NHS Wales.   HEIW, working alongside other health bodies in Wales, can deliver a step change in our support for professionals. By removing artificial barriers, HEIW can take further the culture of collaboration across the health sector in Wales, ensuring the priority for all our work remains the well\-being of patients. The transition, of course, cannot be allowed to disrupt the excellent work being done across Wales to recruit, train and develop our professionals. I will expect no decrease in the strong results achieved this year. **Consultation** I believe this statement takes us a significant stage forward in the transition towards HEIW. However, there remains much to do and to consider between now and April 2018\. The creation of the new organisation will only be a success if the sector works together to deliver it. I am pleased that a programme board with membership from across the sector is overseeing the transition, supported by dedicated workstreams that bring expertise together to tackle important areas such as organisational development, governance and finance. These arrangements, alongside the important stakeholder events being put together by my officials, should ensure people know what is happening and how to contribute to the process. In line with the recommendation from the recent Medical Recruitment Report by the Health, Social Care and Sport Committee, I will publish an action plan and timeline for the creation of HEIW in September this year. I will then issue a consultation later this year on our detailed proposals for HEIW. **Contacts** The Welsh Government transition team can be reached at: HEIW@wales.gsi.gov.uk     

Health Education and Improvement Wales Transition UpdateYn 2014, comisiynodd Llywodraeth Cymru adolygiad o'r buddsoddiad a wneir mewn addysg i weithwyr iechyd proffesiynol ac mewn datblygu'r gweithlu. Cafodd yr adolygiad hwnnw ei arwain gan Mel Evans, a gyhoeddodd adroddiad dilynol yn 2015, ac ynddo gwnaed nifer o argymhellion \- un o'r rheini oedd sefydlu un corff i gomisiynu, cynllunio a datblygu addysg a hyfforddiant ar gyfer gweithlu'r GIG yng Nghymru. Derbyniwyd yr argymhelliad hwnnw gan Mark Drakeford AC, y Gweinidog Iechyd a Gwasanaethau Cymdeithasol ar y pryd, ond dywedodd fod angen gwneud gwaith pellach i ystyried cynigion manwl ar gyfer y corff sengl newydd. Cytunodd yr Athro Robin Williams, CBE i fwrw ati â'r gwaith hwn. Cafodd yr Adroddiad hwn ei gyhoeddi ym mis Tachwedd 2016\. Cadarnheais y byddai’r corff newydd yn cael ei sefydlu ym mis Ebrill 2018\.   Roedd yr adroddiadau a oedd yn sail i'r gwaith hwn \- Adroddiad Evans ac Adroddiad Williams \- yn ystyried ystod eang o weithgarwch sy'n gysylltiedig â'r agenda adnoddau a chynllunio'r gweithlu. Er bod nifer o sefydliadau ar draws Cymru yn rhan o'r trefniadau presennol, mae dau brif sefydliad yn arbennig, sef Gwasanaethau'r Gweithlu, Addysg a Datblygu (WEDS) GIG Cymru a'r Ddeoniaeth ym Mhrifysgol Caerdydd, yn gwneud rhan helaeth o'r gwaith y bydd disgwyl i’r corff newydd ei wneud. Bydd symud at gorff sengl yn creu cyfleoedd i ddatblygu cryfderau y Ddeoniaeth a WEDS, gan ddysgu o fannau eraill hefyd. Bydd y dull gweithredu yn: Symleiddio strwythurau a phrosesau i annog mwy o gydweithio ar draws asiantaethau, gan sicrhau effeithlonrwydd ac effeithiolrwydd o ran cost; Datblygu dull gweithredu sefydliadol cydlynol a phenodol all ysgogi dulliau gweithredu ar gyfer Cymru gyfan; Cael gwared ar rwystrau artiffisial \- rhai strwythurol ac ariannol; Sicrhau'r gwerth mwyaf o fuddsoddiadau a wneir mewn addysg a hyfforddiant ym maes iechyd yng Nghymru Dros y chwe mis diwethaf, mae Llywodraeth Cymru wedi bod yn gweithio gyda'r prif sefydliadau sy'n cymryd rhan, yn ogystal â'r sector yn ehangach, i ystyried y corff newydd a manylion sut y bydd yn gweithredu. Rwyf bellach yn gallu ddiweddaru Aelodau am y penderfyniadau rwyf wedi'u gwneud hyd yma, o ganlyniad i'r trafodaethau parhaus hyn. Yn gyntaf, i adlewyrchu rôl y sefydliad newydd, rwyf wedi penderfynu mai ei enw fydd Addysg a Gwella Iechyd Cymru (HEIW). Mae llawer o waith i'w wneud o hyd rhwng nawr a mis Ebrill 2018, ond rwy'n hyderus, gydag ymrwymiad partneriaid, y bydd HEIW mewn sefyllfa i gael effaith gadarnhaol yng Nghymru o'r flwyddyn nesaf ymlaen, ac i chwarae ei ran wrth gyflawni canlyniadau gwell i gleifion. **Swyddogaethau a chylch gwaith** Yn ei adroddiad, nododd Robin Williams set ofynnol o swyddogaethau ar gyfer y corff newydd, sef: * cynllunio strategol ar gyfer y gweithlu \- rhoi eglurder ar sut y bydd prosesau cenedlaethol a lleol yn cydweithio; * comisiynu addysg \- ar gyfer pob agwedd ar y gweithlu, gweithio gyda sefydliadau'r GIG i sicrhau bod adnoddau addysg a hyfforddiant ar lefel genedlaethol a lleol yn canolbwyntio ar flaenoriaethau strategol \- i gynnwys addysg a hyfforddiant israddedig ac ôl\-raddedig; * cynllunio'r rôl sefydliadol \- nodi'r rolau sy'n ofynnol o fewn y GIG i fynd i'r afael â newidiadau ym modelau'r gweithlu a newidiadau i'r ffordd y caiff gofal ei ddarparu; * gyrfaoedd yn y GIG \- gweithio gyda sefydliadau allweddol i sicrhau bod yr ystod lawn o yrfaoedd y GIG yn cael ei hyrwyddo. Yn ogystal, gallaf gadarnhau y bydd HEIW hefyd yn gyfrifol am ddarparu dull strategol ar gyfer yr agenda ehangu mynediad \- i nodi a gweithredu amrywiaeth o gyfleoedd ar gyfer unigolion o bob oed i gael gafael ar y rhaglenni priodol, boed hynny yn academaidd neu'n alwedigaethol, er mwyn dilyn gyrfa yn y GIG. Bydd HEIW yn sicrhau bod systemau ar waith i godi ymwybyddiaeth o yrfaoedd posibl yn y GIG, rhaglenni profiad gwaith cydlynol, cyfleoedd am brentisiaethau a mwy o lwybrau hyfforddi hyblyg. Yn sail i'r gwaith hwn, bydd yn ofynnol i HEIW gael swyddogaeth well o ran gwybodaeth am y gweithlu a fydd yn adeiladu ar y system bresennol o fodelu'r gweithlu, sydd ar gael o fewn WEDS ar hyn o bryd. Rwyf wedi cytuno mai dyma fydd swyddogaethau craidd HEIW. Fodd bynnag, rwyf wedi cael fy narbwyllo bod dod â WEDS a'r Ddeoniaeth ynghyd mewn corff newydd, strategol yn gyfle unigryw i wneud mwy. Bydd HEIW yn rhoi arweinyddiaeth ar draws ystod o feysydd pwysig. Bydd hyn yn cynnwys gosod yr agenda ar gyfer datblygu ar lefel uchel, gan sicrhau bod arweinwyr y dyfodol, rhai clinigol ac anghlinigol, yn cael eu hadnabod, a'u cefnogi i wneud yn siŵr bod ganddynt y sgiliau, yr wybodaeth a'r profiad i fynd i'r afael â'r heriau y byddant yn eu hwynebu, fel rhan o ddull gweithredu Tîm Cymru i ddarparu system gofal iechyd gynaliadwy yng Nghymru. Bydd hyn yn golygu cydweithio ag eraill, er enghraifft Academi Wales, i ail\-ddylunio'r cynnig a wnawn ar draws Cymru drwy ein Rhaglen i Raddedigion y GIG. Mae rhai unigolion wedi awgrymu y gallai HEIW ymgymryd â chyfrifoldebau ehangach ar gyfer datblygiad parhaus gweithwyr iechyd proffesiynol, gan hyd yn oed arwain dull cenedlaethol ar gyfer datblygiad proffesiynol parhaus. Er fy mod yn deall y cynnig hwn, mae'n bwysig i fyrddau iechyd arwain y gwaith o ddatblygu eu staff.  Bydd HEIW yn gosod y disgwyliadau cenedlaethol ar gyfer datblygiad proffesiynol staff, ond y byrddau iechyd a'r ymddiriedolaethau fydd yn arwain ar Ddatblygiad Proffesiynol Parhaus staff proffesiynol. Fodd bynnag, hoffwn sicrhau bod gan HEIW y cymhwysedd a'r gallu i ddatblygu a darparu hyfforddiant. Bydd creu HEIW yn cynrychioli dull strategol newydd o ddatblygu gweithlu iechyd Cymru, nawr ac ar gyfer y dyfodol. Wrth gwrs, bydd angen iddo gael yr adnoddau cywir i fod yn llwyddiannus. Er enghraifft, mae hynny'n golygu dwyn ynghyd o fewn y corff y cronfeydd a ddefnyddiwn i gefnogi lleoliadau gwaith is\-raddedigion meddygol a deintyddol, a'r bwrsarïau rydym yn eu cynnig i'r rheini sy'n hyfforddi, megis myfyrwyr nyrsio.  Bydd hefyd yn golygu dwyn ynghyd o fewn HEIW, y rheini sydd ar hyn o bryd yn ymgymryd â swyddogaethau tebyg mewn cyrff eraill.  Er enghraifft, mae gwaith yn mynd rhagddo ar hyn o bryd i ystyried a ddylai elfennau o Ganolfan Addysg Fferyllol Cymru i Raddedigion, Canolfan Addysg Optometrig Ôl\-raddedig Cymru ac Uned Cysylltu'r GIG gael eu cynnwys o fewn HEIW o dan y trefniadau newydd. Yn ogystal, bydd HEIW yn rhoi cyfle inni gydlynu ein gwaith ar draws Cymru gyfan i wella gwasanaethau iechyd, a byddaf yn disgwyl i'r sefydliad newydd weithio gyda chynllun 1000 o Fywydau a sefydliadau GIG Cymru i ddod â ffocws mwy strategol i'r gwaith ym maes gwella.   Bydd HEIW yn rhoi cyngor proffesiynol i Lywodraeth Cymru ar faterion yn ymwneud â'i swyddogaethau. Yn olaf, byddaf yn disgwyl i HEIW weithio'n agos gyda Gofal Cymdeithasol Cymru yn y meysydd gwaith perthnasol i ddatblygu safbwynt integredig o anghenion y gweithlu nawr ac yn y dyfodol, ar draws y maes iechyd a’r maes gofal cymdeithasol. Bydd hyn yn cynnwys cymorth a datblygiad parhaus o ran cyfleoedd gyrfa ar y cyd i weithwyr yn y ddau sector. **Llywodraethu** Bydd Llywodraeth Cymru yn sefydlu Addysg a Gwella Iechyd Cymru (HEIW) fel Awdurdod Iechyd Arbennig gan ddefnyddio pwerau a bennir yn Neddf y Gwasanaeth Iechyd Gwladol (Cymru) 2006\. Byddaf yn cyflwyno deddfwriaeth i gyflawni hyn mewn dau gam, gan ddechrau gyda gorchymyn a rheoliadau dros y misoedd nesaf, i'n galluogi i fwrw ymlaen i recriwtio bwrdd annibynnol a fydd yn goruchwylio gwaith y corff. Bydd Llywodraeth Cymru yn dechrau ar y broses o recriwtio aelodau ar gyfer y Bwrdd a'r Prif Weithredwr yn yr hydref. Bydd hyn yn caniatáu i drefniadau llywodraethu gael eu sefydlu cyn i'r sefydliad newydd ddechrau ar ei waith. Gan ystyried pwysigrwydd y newidiadau hyn, a'r amserlenni, rwyf wedi penderfynu penodi Dr Chris Jones yn Gadeirydd dros dro o 1 Hydref ymlaen, i arwain y broses o sefydlu Addysg a Gwella Iechyd Cymru, yn amodol ar ewyllys y Cynulliad Cenedlaethol mewn perthynas â’r ddeddfwriaeth sydd ei hangen i sefydlu HEIW. Drwy benodi Chris, bydd gan HEIW arweinydd cryf wrth i'r corff ddatblygu. Mae ganddo gyfoeth o brofiad, gan gynnwys ei rôl lwyddiannus fel Cadeirydd Bwrdd Iechyd Prifysgol Cwm Taf a fydd yn dod i ben ddiwedd mis Medi. Rhwng nawr a'r adeg pan fydd HEIW yn cael ei sefydlu'n ffurfiol, bydd Chris yn eistedd fel aelod ar y Bwrdd Rhaglen sy'n rheoli'r cyfnod sefydlu. Cadeirydd y Bwrdd yw Cyfarwyddwr y Gweithlu a Datblygu Sefydliadol, Llywodraeth Cymru. Fel aelod o'r bwrdd hwnnw, bydd Chris yn eistedd ochr yn ochr ag aelodau sydd ag amrywiol arbenigeddau, gan gynnwys cynrychiolwyr Prif Weithredwyr GIG Cymru a chyflogwyr y sefydliadau sy'n cael eu heffeithio. Mae penodi Chris yn dangos pa mor bwysig rwy’n ystyried y flwyddyn sydd i ddod, wrth inni sefydlu HEIW, a'i le o fewn y GIG yng Nghymru. Bydd profiad Chris yn y GIG yn allweddol yn hynny o beth, gan siapio cydberthnasau newydd rhwng HEIW a byrddau ac ymddiriedolaethau GIG Cymru. Wrth gwrs, bydd angen i HEIW gael arweinyddiaeth ar gyfer y tymor hwy. Felly, byddaf yn cynnal proses penodiadau cyhoeddus lawn i sicrhau bod Cadeirydd parhaol yn cael ei benodi cyn diwedd mis Medi 2018\. **Pobl** Fy mhrif flaenoriaeth dros y cyfnod sydd i ddod fydd i Lywodraeth Cymru weithio gyda'r staff sy'n cael eu heffeithio gan y newid i HEIW, er mwyn sicrhau bod unrhyw newidiadau yn cael eu deall a'u trin mewn modd sensitif. Fodd bynnag, bydd newidiadau yn digwydd i rai, ac rwyf am sicrhau bod y newidiadau hynny yn cael eu gwneud gyda staff, ac nid iddyn nhw. Wrth gwrs, bydd Rheoliadau Trosglwyddo Ymgymeriadau (Diogelu Cyflogaeth) (TUPE) sy'n amddiffyn staff, yn rhoi tawelwch meddwl iddynt, a byddwn yn gweithio gyda nhw a'u hundebau llafur drwy gydol y broses. Un o'r newidiadau pwysicaf fydd ble y bydd pobl yn gweithio. Rwyf wedi ymrwymo i sicrhau bod HEIW yn sefydliad ar gyfer Cymru gyfan, gan weithio gyda darparwyr addysg a'r sector iechyd ar draws y wlad. Fodd bynnag, rwyf hefyd yn ymwybodol o leoliadau presennol staff a fydd yn dod at ei gilydd i greu HEIW \- ac mae'r rhan fwyaf yng Nghaerdydd neu yn Nantgarw. Bydd y staff hyn yn hollbwysig wrth inni siapio'r sefydliad newydd, ac felly, rwyf wedi penderfynu mai yn y de\-ddwyrain y dylai prif leoliad HEIW fod. Byddaf yn cyhoeddi'r union leoliad yn yr hydref. **Rhan o GIG Cymru** Bydd y sefydliad newydd yn gorff newydd o fewn teulu GIG Cymru, a bydd yn gweithio ochr yn ochr â byrddau iechyd ac ymddiriedolaethau ar Dîm Gweithredol GIG Cymru. Cyflogeion y GIG fydd y staff, a lle y bo'n bosibl, bydd yr holl systemau a phrosesau yn rhai GIG Cymru. Bydd HEIW yn manteisio ar lwyddiant aruthrol y dull Cydwasanaethau, ynghyd â gweddill GIG Cymru.   Bydd HEIW, drwy weithio ochr yn ochr â chyrff iechyd eraill yng Nghymru, yn gallu sicrhau newid sylweddol yn y gefnogaeth a rown i weithwyr proffesiynol. Drwy gael gwared ar rwystrau artiffisial, gall HEIW wneud mwy o waith i hybu diwylliant o gydweithio ar draws y sector iechyd yng Nghymru, gan sicrhau mai lles cleifion yw blaenoriaeth ein holl waith. Wrth gwrs, ni allwn ganiatáu i'r cyfnod sefydlu darfu ar y gwaith arbennig sy'n cael ei wneud ar draws Cymru ar hyn o bryd i recriwtio, hyfforddi a datblygu ein gweithwyr proffesiynol. Ni fyddaf yn disgwyl unrhyw ostyngiad yn y canlyniadau da a gyflawnwyd eleni. **Ymgynghori** Credaf fod y datganiad hwn yn ein symud gam mawr ymlaen yn y gwaith o sefydlu HEIW. Fodd bynnag, mae llawer i'w wneud ac i'w ystyried o hyd rhwng nawr a mis Ebrill 2018\. Bydd y sefydliad newydd ond yn llwyddo os bydd pawb yn y sector yn gweithio gyda'i gilydd i sicrhau hynny. Rwy'n falch bod bwrdd rhaglen, sy’n cynnwys aelodau o bob rhan o'r sector, yn goruchwylio'r cyfnod sefydlu, ac yn cael cymorth ffrydiau gwaith penodol sy'n dod â gwahanol arbenigeddau ynghyd i ymdrin â meysydd pwysig megis datblygiad sefydliadol, llywodraethiant a chyllid. Dylai'r trefniadau hyn, ynghyd â'r digwyddiadau pwysig i randdeiliaid sy'n cael eu trefnu gan fy swyddogion, sicrhau bod pobl yn gwybod beth sy'n digwydd a sut i gyfrannu at y broses. Yn unol â'r argymhellion o'r Adroddiad Recriwtio Meddygol diweddar gan y Pwyllgor Iechyd, Gofal Cymdeithasol a Chwaraeon, byddaf yn cyhoeddi cynllun gweithredu ac amserlen ar gyfer sefydlu HEIW ym mis Medi eleni. Yna, byddaf yn cyhoeddi ymgynghoriad yn ddiweddarach eleni ynghylch ein cynigion manwl ar gyfer Addysg a Gwella Iechyd Cymru (HEIW). **Manylion Cyswllt** Gallwch gysylltu â thîm sefydlu Llywodraeth Cymru drwy: HEIW@wales.gsi.gov.uk 

https://www.gov.wales/written-statement-health-education-and-improvement-wales-transition-update

I am pleased to inform Members that as of today, the amount of capital a person in residential care can retain without having to use this to pay for their care has increased from £24,000 to £30,000\. This will benefit people in care immediately, and also people who move into care in future, enabling them to keep more of their money to use as they wish. Also from today, compensation payments received by armed forces veterans in the form of a War Disablement Pension will be disregarded in full in financial assessments when charging for social care. This will enable veterans to retain the full value of their pensions to use as they wish. These changes are a positive step in delivering for the people of Wales two of our key commitments set out in our five year plan, “Taking Wales Forward”. The first commitment was to increase the capital limit used by local authorities who charge for residential care, from £24,000 to £50,000\. This limit determines whether a person pays the full cost of their residential care, or receives financial support towards this cost from their local authority. There are up to 4,000 care home residents who pay the full cost of their care, with up to a 1,000 of these potentially benefitting from an increase in the capital limit to £50,000, depending upon the value of the capital they hold. Following engagement with sector stakeholders I announced last year that we would introduce this increase in a phased approach, commencing this financial year by uplifting the limit to £30,000\. This will make Wales’ capital limit the highest in the UK.  Funding of £4\.5 million has been made available to local government through the 2017\-18 settlement to support implementation of this increase. The second commitment was to introduce a full disregard of a War Disablement Pension (WDP) in financial assessments when charging for social care. At present a disregard of £25 per week applies. This change will ensure veterans in receipt of this pension are no longer required to use them to pay towards the cost of their care. There are around 6,500 WDP recipients in Wales, an estimated 150 of whom are currently receiving social care. Funding of £0\.300 million has also been made available to local government through this year’s settlement to support implementation of this change. I laid amending regulations to effect both changes before the National Assembly in February. This was with an accompanying revised code of practice which local authorities must follow when charging for social care. These become effective today.   Further engagement with stakeholders will take place during the coming months to help inform our considerations on further uplifts to the capital limit. This is so as to fully deliver on our commitment of providing a fairer deal for people in residential care in Wales, by enabling them to retain up to £50,000 of their hard earned capital. *This statement is being issued during recess in order to keep Members informed. Should Members wish me to make a further statement, or to answer questions on this when the Assembly returns, I would be happy to do so.*

Mae'n bleser gennyf roi gwybod i'r Aelodau bod y swm o gyfalaf y gall unigolyn sy'n derbyn gofal preswyl ei gadw heb orfod ei ddefnyddio i dalu am ei ofal yn cynyddu o £24,000 i £30,000 o heddiw ymlaen. Bydd unigolion mewn gofal yn elwa ar hyn yn syth. Bydd hefyd o fudd i'r unigolion hynny a fydd yn symud i gartref gofal yn y dyfodol, gan y byddant yn gallu cadw mwy o'u harian i'w ddefnyddio'n ôl eu dymuniad. O heddiw ymlaen hefyd, bydd taliadau iawndal y mae cyn\-filwyr y lluoedd arfog yn eu cael ar ffurf y Pensiwn Anabledd Rhyfel yn cael eu diystyru'n llwyr mewn asesiadau ariannol ar gyfer codi tâl am ofal cymdeithasol. Golyga hyn y bydd y cyn\-filwyr yn cael cadw swm llawn eu pensiynau i’w ddefnyddio fel y maent yn dymuno. Mae'r diwygiadau hyn yn gam cadarnhaol ymlaen wrth wireddu dau o'n prif addewidion i bobl Cymru sydd wedi'u nodi yn ein cynllun pum mlynedd “Symud Cymru Ymlaen”. Yr addewid cyntaf oedd cynyddu’r terfyn cyfalaf a ddefnyddir gan awdurdodau lleol sy’n codi tâl am ofal preswyl o £24,000 i £50,000\. Diben y terfyn hwn yw pennu p'un a fydd unigolyn yn talu am gost lawn ei ofal preswyl ei hun, neu a fydd yn cael cymorth ariannol tuag at y gost honno gan ei awdurdod lleol. Mae hyd at 4,000 o breswylwyr cartrefi gofal yn talu cost lawn eu gofal ar hyn o bryd ac mae’n bosibl y bydd hyd at 1,000 o'r rhain yn elwa ar y cynnydd i £50,000, yn ddibynnol ar werth y cyfalaf sydd ganddynt. Ar ôl trafod gyda rhanddeiliaid y sector, fe wnes i gyhoeddi'r llynedd y byddem yn cyflwyno'r cynnydd hwn yn raddol, gan ddechrau drwy godi'r terfyn i £30,000 yn y flwyddyn ariannol hon. Bydd hyn yn golygu mai terfyn cyfalaf Cymru fydd yr uchaf drwy'r DU yn gyfan. Mae gwerth £4\.5 miliwn o gyllid wedi cael ei roi i'r awdurdodau lleol drwy setliad 2017\-18 i gefnogi'r gwaith o weithredu'r cynnydd hwn. Yr ail addewid oedd penderfynu diystyru'r Pensiwn Anabledd Rhyfel yn gyfan gwbl wrth wneud asesiadau ariannol i godi tâl am ofal cymdeithasol. Ar hyn o bryd caiff £25 yr wythnos ei ddiystyru. Bydd y newid hwn yn sicrhau na fydd cyn\-filwyr y lluoedd arfog yn gorfod defnyddio'r arian hwn i dalu am gost eu gofal. Mae tua 6,500 o unigolion yn cael y pensiwn hwn yng Nghymru, a tua 150 o'r rhain yn cael gofal cymdeithasol ar hyn o bryd. Mae £0\.3 miliwn o gyllid hefyd wedi cael ei roi i lywodraeth leol yn setliad eleni i gefnogi'r gwaith o weithredu'r newid hwn. Fe wnes i osod rheoliadau diwygio i roi effaith i'r ddau newid gerbron y Cynulliad fis Chwefror. Ar y cyd â'r rheoliadau, cyflwynwyd cod ymarfer diwygiedig y mae'n rhaid i awdurdodau lleol ei ddilyn wrth godi tâl am ofal cymdeithasol. Daw'r rhain i rym heddiw.   Bydd trafodaethau pellach yn cael eu cynnal gyda rhanddeiliaid dros y misoedd nesaf er mwyn ein helpu wrth ystyried codi'r terfyn cyfalaf eto. Diben hyn yw gwireddu ein haddewid i sicrhau gwell bargen i unigolion mewn gofal preswyl yng Nghymru, drwy eu galluogi i gadw hyd at £50,000 o'r cyfalaf y maen nhw wedi gweithio'n galed amdano. Caiff y datganiad ei gyhoeddi yn ystod y toriad er mwyn rhoi'r wybodaeth ddiweddaraf i aelodau. Os bydd aelodau eisiau i mi wneud datganiad pellach neu ateb cwestiynau ynglŷn â hyn pan fydd y Cynulliad yn dychwelyd, byddwn yn hapus i wneud hynny.

https://www.gov.wales/written-statement-implementation-taking-wales-forward-commitments-charging-social-care

I am pleased to be able to provide Members with this statement. I will outline the timeline for the implementation of the regulation of services under phases 2 and 3 of the Regulation and Inspection of Social Care (Wales) Act 2016 and our progress with phase 2 of implementation, including the laying of The Regulated Services (Service Providers and Responsible Individuals) (Wales) Regulations 2017\. In addition, I will touch on how these will impact upon the requirements for Registered Nurses in care homes in Wales. **Service Regulation Implementation timeline** Implementation of phase 2 of the Act will commence next February, when the application window will open for all providers of care home, domiciliary support, secure accommodation and residential family centre services to register with the Care and Social Services Inspectorate Wales. The re\-registration of providers will take place from April next year, with the determination of each application expected to take between two and four months. These registrations will take effect as soon as the notice of decision is issued, so that care home, domiciliary support, secure accommodation and residential family centre providers will start being regulated under the 2016 Act from summer 2018\. In relation to adoption, fostering, advocacy and adult placement services, we are working with the sector on regulations for these services as part of phase 3 of implementation. The relevant regulations will be considered by the Assembly in autumn/winter 2018\. Therefore these services will not be required to register under the Act until April 2019\. For these services, inspection against the new requirements will commence from April 2019 onwards. **Consultation on and laying of phase 2 regulations relating to care home, domiciliary support, secure accommodation and residential family centre services** To take forward implementation of the Act, we recently consulted upon the draft Regulated Services (Service Providers and Responsible Individuals) (Wales) Regulations 2017 and associated penalty notice regulations. The consultation on the service\-related aspects of the regulations took place over twelve weeks between May and July 2017 whilst the workforce\-related consultation overlapped this, taking place over eight weeks between June and August. The Regulated Services (Service Providers and Responsible Individuals) (Wales) Regulations 2017, as amended following this consultation, were laid before the Assembly on Friday and today I am publishing the associated consultation reports and draft statutory guidance. http://www.assembly.wales/en/bus\-home/Pages/Plenary.aspx?assembly\=5\&category\=Laid Document https://consultations.gov.wales/consultations/phase\-2\-implementation\-regulation\-and\-inspection\-social\-care\-wales\-act\-2016 https://consultations.gov.wales/consultations/phase\-2\-implementation\-regulation\-and\-inspection\-social\-care\-wales\-act\-2016\-workforce http://gov.wales/topics/health/socialcare/regulation/?lang\=en   184 written responses were received, in total, to both consultations from a wide range of stakeholders, in addition to the valuable contributions made by the 180 attendees at our consultation events. As a result, we have made a number of changes to the regulations in order to further our policy intentions, which are to focus regulation and inspection on supporting the achievement of an individual’s personal wellbeing outcomes and on improving the quality and continuity of care whilst also simplifying and streamlining regulation and inspection from the perspective of the provider. We have made particularly important changes to the requirements in relation to Registered Nurses, which I address below. However, first I would like to draw members’ attention to some of the other significant changes which, in response to consultation feedback, we have made. **Post\-consultation changes to the regulations** A number of respondents were concerned about the requirement for a service provider to notify various parties 28 days in advance of any revision to the Statement of Purpose coming into effect. They felt that this requirement did not allow for changes to be made more urgently. We have listened to this and amended the regulations to recognise that there may be cases where it is necessary for a service provider to revise their Statement of Purpose with immediate effect and to set out the requirements which will apply in such circumstances. Similarly, our proposals in relation to shared rooms for adults attracted a range of views from respondents, which has prompted us to remove the requirement for people sharing to have an existing family relationship. Instead, we are focusing on the individual’s voice and control by making sure that whether or not to share a room is their own free choice, consistent with their well\-being. In order to avoid an increase in the number of shared rooms the regulations now state that the number of adults in shared rooms must not exceed 15% of the total number of adults accommodated by the service, thus mirroring a requirement in the existing National Minimum Standards. We consider that the requirements in relation to Responsible Individuals are very important. We want them to know and engage with the services for which they are responsible, but we also want to ensure that our requirements are proportionate. For this reason, the requirement relating to the frequency of visits by the Responsible Individual to the service has been adjusted from monthly to 3 monthly in response to the consultation feedback.  There were questions about to what extent Responsible Individuals could delegate this function. We have maintained the view that the visit has to be made by the responsible individual in person but have amended the regulations so that the words ‘put suitable arrangements in place’ have been used consistently to provide clarity on areas where the responsible individual can delegate some tasks to others but still retain overall accountability and responsibility. **Changes to requirements in relation to nursing provision in care homes** Under the Act, the Statement of Purpose is a key document for the registration and provision of the service. It describes the vision for the service, the needs of the people to be cared for and how those needs are to be met, including the staffing arrangements in response to that need. As such it forms a touchstone for the ongoing inspection of the service. In relation to staffing, the Statement of Purpose requirements are complemented by requirements on providers to evidence how the staffing arrangements are appropriate for the range of needs to be met and services to be provided. After consultation and further engagement with the Royal College of Nursing, we have reviewed and strengthened our approach to staffing with reference to Registered Nurses in particular. The new requirements on service providers in relation to staffing build on the foundation which I have described above. They are in line with our whole approach to the regulation of care and support in that they are not, as has been suggested, about diluting the presence of Registered Nurses in nursing homes where these are needed, but rather about strengthening it by tying it to the needs of the residents. The regulations require the provider to have on the premises as many nurses in attendance as the residents’ assessed needs dictate, and to be able to demonstrate how they have determined this number. This includes a specific requirement that where an individual is assessed as needing 24 hour nursing care, there is a sufficient number of suitably qualified registered nurses deployed to work at the service at all times. This is so that providers consider and can justify the number of Registered Nurses on site, and the core competencies they are required to have, in order to care sensitively and comprehensively for those individuals with nursing care needs in receipt of the service. Our new Regulations focus on strengthening the requirements whilst also providing flexibility for those homes which do not have residents with 24\-hour nursing care needs.  In these situations care providers can set out exactly how needs will be met without the additional and burdensome regulatory requirement. **Engagement with the nursing sector and others in developing our proposals** Throughout our work in implementing the Act and in taking forward these regulations we have sought to work co\-productively with our key stakeholders, maintaining the positive approach taken in relation to legislation under Sustainable Social Services for Wales. This time last year we worked extensively with our stakeholders through a series of technical groups looking at the different regulations. These included representatives from local government, health, care providers and the third sector. The Royal College of Nursing was represented on the group looking at our proposals for the regulation and inspection of accommodation\-based services, and meetings have also taken place, both Ministerially and at official level, to further explore the requirements on accommodation\-based services where nursing care is provided. **Future communications and engagement** The significant level of response to our consultations, and well\-attended stakeholder events, evidence our comprehensive approach to consultation and engagement. However, we recognise that there is more to be done in order to ready the sector for implementation next year. Implementation of the Act is an ongoing process. We are committed to supporting this through working with our partners to raise awareness and understanding of what implementation of the Act means, amongst those most directly concerned. The Welsh Government works alongside the Care and Social Services Inspectorate Wales and Social Care Wales (SCW), who are the delivery agents of the changes introduced by the Act, and has close oversight of the communications and engagement activities which they lead. The Welsh Government has produced easy read and children’s versions of the 2016 Act to aid and extend engagement. Further accessible material is planned in the run\-up to implementation in spring next year. Resources are made available online and promoted at appropriate stakeholder events. To support this, SCW has been funded to expand its Information and Learning Hub to host resources and information about social care legislation in Wales, including the 2016 Act. An Information and awareness pack has also been produced collaboratively including PowerPoint slides, videos, leaflets, and Frequently Asked Questions. **Supporting the social care workforce** As reflected in our proposed regulations, the Welsh Government is committed to supporting and valuing the social care workforce. After careful consideration of respondents’ views in relation to offering domiciliary care workers contracts after a qualifying period and delineating care and travel time, we will not be making changes to the proposed regulations. We feel that by making these regulations we will progress our aim to improve the quality and continuity of care for people receiving domiciliary support as well as proving much\-needed clarity and support for domiciliary care workers. The requirements in these regulations complement the Welsh Government’s wider agenda in support of the workforce, with its focus on helping it to adapt and develop to meet the new service requirements, as well as ensuring the long\-term sustainability of the social care workforce in Wales. Through SCW, we are taking forward a range of actions to support the workforce including developing career pathways, reviewing social work degrees and developing a national data set to identify future trends for social care. This will help to raise the profile and status of the sector, facilitate effective workforce planning, and address current difficulties around recruitment and retention so social care becomes a positive career choice where people are valued and supported responsibly.

 Rwy’n falch o ddarparu’r datganiad hwn i Aelodau.  Byddaf yn amlinellu’r amserlen ar gyfer rheoleiddio gwasanaethau o dan gamau 2 a 3 o Ddeddf Rheoleiddio ac Arolygu Gofal Cymdeithasol (Cymru) 2016 a’n cynnydd gyda cham 2 y broses o weithredu, gan gynnwys cyflwyno Rheoliadau Gwasanaethau Rheoleiddiedig (Darparwyr Gwasanaethau ac Unigolion Cyfrifol) (Cymru) 2017\.  Hefyd, byddaf yn sôn am sut bydd y rhain yn effeithio ar y gofynion ar gyfer Nyrsys Cofrestredig mewn cartrefi gofal yng Nghymru. **Yr Amserlen ar gyfer Rheoleiddio Gwasanaethau** Bydd cam 2 y Ddeddf yn cael ei weithredu mis Chwefror nesaf, pan fydd y ffenestr ymgeisio yn agor i’r holl ddarparwyr cartrefi gofal, cymorth cartref, llety diogel a gwasanaethau canolfan breswyl i deuluoedd gofrestru gydag Arolygiaeth Gofal a Gwasanaethau Cymdeithasol Cymru.  Bydd darparwyr yn cael ailgofrestru o fis Ebrill y flwyddyn nesaf, a disgwylir y bydd y broses o wneud penderfyniad ynghylch pob cais yn cymryd rhwng dau a phedwar mis. Bydd y cofrestriadau hyn yn dod i rym unwaith y bydd yr hysbysiad o benderfyniad wedi’i gyhoeddi. Felly bydd darparwyr cartrefi gofal, cymorth cartref, llety diogel a chanolfannau preswyl i deuluoedd yn dechrau cael eu rheoleiddio o dan Ddeddf 2016 o haf 2018 ymlaen. O ran gwasanaethau mabwysiadu, maethu, eiriolaeth a lleoli oedolion, rydym yn gweithio gyda’r sector ar y rheoliadau ar gyfer y gwasanaethau hyn fel rhan o gam 3 y broses weithredu.  Bydd y Cynulliad yn ystyried y rheoliadau perthnasol yn ystod hydref/gaeaf 2018\. Felly, ni fydd gofyn i'r gwasanaethau hyn gofrestru o dan y Ddeddf tan fis Ebrill 2019\. Bydd arolygiadau yn erbyn y gofynion newydd yn dechrau o fis Ebrill 2019 ymlaen ar gyfer y gwasanaethau hyn. **Cofnodi ac ymgynghori ynghylch cam 2 y rheoliadau sy’n ymwneud â chartrefi gofal, cymorth cartref, llety diogel a gwasanaethau canolfannau preswyl i deuluoedd,** Er mwyn symud ymlaen i roi’r Ddeddf ar waith, rydym wedi ymgynghori’n ddiweddar ynghylch Rheoliadau Gwasanaethau Rheoleiddiedig (Darparwyr Gwasanaethau ac Unigolion Cyfrifol) (Cymru) 2017 a rheoliadau hysbysiadau cosb cysylltiedig. Cynhaliwyd yr ymgynghoriad ynghylch agweddau o'r rheoliadau sy’n gysylltiedig â gwasanaethau dros ddeuddeg wythnos rhwng mis Mai a mis Gorffennaf 2017\. Roedd yr ymgynghoriad ynghylch agweddau sy’n gysylltiedig â’r gweithlu’n gorgyffwrdd â hyn, a digwyddodd hynny dros wyth wythnos rhwng mis Mehefin a mis Awst.  Cyflwynwyd Rheoliadau Gwasanaethau Rheoleiddiedig (Darparwyr Gwasanaethau ac Unigolion Cyfrifol) (Cymru) 2017 fel y'u diwygiwyd yn dilyn yr ymgynghoriad hwn, gerbron y Cynulliad ddydd Gwener, a heddiw rwy’n cyhoeddi'r adroddiadau ymgynghori a’r canllawiau statudol drafft cysylltiedig. http://www.assembly.wales/cy/bus\-home/Pages/Plenary.aspx?assembly\=5\&category\=Laid Document   https://ymgyngoriadau.llyw.cymru/ymgyngoriadau/cam\-2\-y\-broses\-o\-roi\-deddf\-rheoleiddio\-ac\-arolygu\-gofal\-cymdeithasol\-cymru\-2016\-ar   https://ymgyngoriadau.llyw.cymru/ymgyngoriadau/cam\-2\-y\-broses\-o\-weithredu\-deddf\-rheoleiddio\-ac\-arolygu\-gofal\-cymdeithasol\-cymru\-2016 http://gov.wales/topics/health/socialcare/regulation/?skip\=1\&lang\=cy   Derbyniwyd cyfanswm o 184 o ymatebion ysgrifenedig i'r ddau ymgynghoriad gan amrywiaeth eang o randdeiliaid, yn ogystal â chyfraniadau gwerthfawr gan y 180 a ddaeth i’n digwyddiadau ymgynghori.  O ganlyniad, rydym wedi gwneud nifer o newidiadau i'r rheoliadau er mwyn hybu ein bwriadau polisi ymhellach, er mwyn canolbwyntio rheoleiddio ac arolygu ar gefnogi unigolion i gyflawni canlyniadau lles personol a gwella ansawdd a pharhad gofal gan symleiddio rheoleiddio ac arolygu o safbwynt y darparwr.   Rydym wedi gwneud newidiadau arbennig o bwysig i’r gofynion yng nghyswllt Nyrsys Cofrestredig, ac rwy’n rhoi sylw i hyn isod. Ond yn gyntaf, hoffwn dynnu sylw aelodau at rai o’r newidiadau arwyddocaol eraill rydym wedi’u gwneud, mewn ymateb i adborth o’r ymgynghoriad. **Newidiadau i’r rheoliadau ar ôl yr ymgynghoriad** Roedd nifer o’r ymatebwyr yn bryderus oherwydd bod gofyn i ddarparwr gwasanaeth roi gwybod i wahanol bartïon am unrhyw ddiwygiad i’r Datganiad o Ddiben 28 diwrnod cyn i'r diwygiad hwnnw gael ei roi ar waith. Roeddent yn teimlo nad oedd y gofyn hwn yn caniatáu iddynt wneud newidiadau ar fwy o frys.  Rydym wedi gwrando ar hyn, ac wedi diwygio’r rheoliadau i gydnabod y gall fod achosion lle mae angen i ddarparwr gwasanaeth ddiwygio ei Ddatganiad o Ddiben ar unwaith, a nodi’r gofynion a fydd yn berthnasol mewn amgylchiadau o’r fath. Yn yr un modd, cyflwynodd ymatebwyr amrywiol safbwyntiau ynghylch ein cynigion ar gyfer ystafelloedd a rennir ar gyfer oedolion. Rydym wedi dileu’r gofyn bod rhaid i bobl sy’n rhannu ystafell fod yn perthyn i’w gilydd.  Yn hytrach, rydym yn canolbwyntio ar lais a rheolaeth yr unigolyn drwy sicrhau mai dewis yr unigolyn ei hun yw rhannu ystafell neu beidio, a bod hynny’n gyson â’i lesiant. Er mwyn osgoi cynnydd yn nifer yr ystafelloedd a rennir, mae’r rheoliadau bellach yn datgan na chaiff nifer yr oedolion mewn ystafelloedd a rennir fod yn uwch na 15% o gyfanswm nifer yr oedolion sy’n cael llety gan y gwasanaeth. Mae hyn yn adlewyrchu gofyn yn y Safonau Gofynnol Cenedlaethol sy’n bodoli eisoes. Rydym yn ystyried bod y gofynion yng nghyswllt Unigolion Cyfrifol yn bwysig iawn. Rydym am iddynt wybod a chysylltu â’r gwasanaethau y maent yn gyfrifol amdanynt, ond rydym hefyd am sicrhau bod ein gofynion yn gymesur.  Oherwydd hyn, mae’r gofyn sy’n ymwneud ag amlder yr ymweliadau â’r gwasanaeth gan yr Unigolyn Cyfrifol wedi’i newid o bob mis i bob tri mis mewn ymateb i adborth i’r ymgynghoriad.  Cafwyd cwestiynau ynghylch i ba raddau y gallai Unigolion Cyfrifol ddirprwyo’r swyddogaeth hon. Rydym wedi cadw at y farn bod yn rhaid i’r unigolyn cyfrifol ymweld yn bersonol, ond rydym wedi diwygio’r rheoliadau er mwyn i’r geiriau ‘rhoi trefniadau addas yn eu lle’ gael eu defnyddio’n gyson er mwyn bod yn glir ynghylch meysydd lle gall yr unigolyn cyfrifol ddirprwyo rhai tasgau i eraill, ond gan gadw’r cyfrifoldeb a’r atebolrwydd cyffredinol o hyd. **Newidiadau i’r gofynion o ran y ddarpariaeth nyrsio mewn cartrefi gofal** Mae’r Datganiad o Ddiben yn ddogfen bwysig ar gyfer cofrestru a darparu’r gwasanaeth, o dan y Ddeddf. Mae’n disgrifio’r weledigaeth ar gyfer y gwasanaeth, anghenion y bobl a fydd yn derbyn gofal a sut bydd yr anghenion hynny’n cael eu bodloni, gan gynnwys y trefniadau staffio mewn ymateb i'r angen hwnnw. Felly, mae’n faen prawf ar gyfer arolygu’r gwasanaeth yn barhaus. O ran staffio, mae’r gofyn i ddarparwyr ddarparu tystiolaeth o sut mae’r trefniadau staffio’n briodol ar gyfer yr amrywiaeth o anghenion sydd i’w bodloni a’r gwasanaethau sydd i’w darparu, yn ategu’r Datganiad o Ddiben. Ar ôl ymgynghori ac ymgysylltu eto â Choleg Brenhinol y Nyrsys, rydym wedi diwygio a chryfhau ein dull gweithredu ar gyfer staffio gan gyfeirio at Nyrsys Cofrestredig yn benodol. Mae’r gofynion newydd ar ddarparwyr gwasanaeth yng nghyswllt staffio yn adeiladu ar y sylfaen yr wyf wedi’i disgrifio uchod. Maent yn unol â’n dull gweithredu cyffredinol o ran rheoleiddio gofal a chymorth oherwydd nad ydynt, fel yr awgrymwyd, yn ymwneud â lleihau presenoldeb Nyrsys Cofrestredig mewn cartrefi nyrsio pan fo’u hangen, ond yn hytrach yn ymwneud â’i gryfhau drwy gysylltu hyn ag anghenion y preswylwyr.  Mae’r rheoliadau’n ei gwneud yn ofynnol i’r darparwr gael cymaint o nyrsys yn bresennol yn yr eiddo ag sy’n ofynnol yn ôl anghenion asesedig y preswylwyr, a’u bod yn gallu dangos sut maent wedi pennu’r nifer hwn.  Mae hyn yn cynnwys gofyn penodol, lle mae unigolyn wedi’i asesu yn rhywun y mae angen gofal nyrsio 24 awr y dydd arno, bod digon o nyrsys cofrestredig sydd â’r cymwysterau addas ar gael i weithio yn y gwasanaeth ar bob adeg.  Mae hyn er mwyn i ddarparwyr ystyried a gallu cyfiawnhau nifer y Nyrsys Cofrestredig ar y safle, a’r cymwyseddau craidd y mae gofyn iddynt eu cael, er mwyn gofalu am yr unigolion hynny sydd ag anghenion gofal nyrsio sy’n derbyn y gwasanaeth, mewn modd sensitif a chynhwysfawr. Mae ein Rheoliadau newydd yn canolbwyntio ar gryfhau’r gofynion hyn, a sicrhau hyblygrwydd i’r cartrefi hynny lle nad oes preswylwyr ag anghenion gofal nyrsio 24 awr y dydd.   Gall darparwyr gofal nodi’n union sut bydd yr anghenion yn cael eu bodloni yn yr amgylchiadau hyn, heb y gofyn rheoliadol ychwanegol a beichus. **Ymgysylltu â’r sector nyrsio ac eraill wrth ddatblygu ein cynigion** Trwy gydol ein gwaith yn gweithredu’r Ddeddf ac yn datblygu’r rheoliadau hyn, rydym wedi ceisio gweithio’n gyd\-gynhyrchiol â’n rhanddeiliaid allweddol, gan gynnal yr agwedd gadarnhaol a oedd gennym yng nghyswllt y ddeddfwriaeth o dan Wasanaethau Cymdeithasol Cynaliadwy i Gymru. Yr adeg yma y llynedd, buom yn gweithio’n helaeth gyda’n rhanddeiliaid mewn cyfres o grwpiau technegol, yn edrych ar y gwahanol reoliadau.  Roedd y rhain yn cynnwys cynrychiolwyr o lywodraeth leol, iechyd, darparwyr gofal a’r trydydd sector.  Roedd cynrychiolwyr o Goleg Brenhinol y Nyrsys ar y grŵp a oedd yn edrych ar ein cynigion ar gyfer rheoleiddio ac arolygu gwasanaethau seiliedig ar lety. Hefyd, cynhaliwyd cyfarfodydd ar lefel Gweinidogion a swyddogion, i edrych yn fwy manwl ar ofynion gwasanaethau seiliedig ar lety, lle mae gofal nyrsio’n cael ei ddarparu. **Cyfathrebu ac ymgysylltu yn y dyfodol** Mae lefel sylweddol yr ymatebion i’n hymgynghoriadau, a’r nifer dda a ddaeth i’n digwyddiadau i randdeiliaid, yn brawf o’n dull gweithredu cynhwysfawr o ran ymgynghori ac ymgysylltu.  Ond, rydym yn sylweddoli bod mwy o waith i’w wneud er mwyn paratoi’r sector ar gyfer gweithredu’r ddeddf y flwyddyn nesaf.  Mae gweithredu’r Ddeddf yn broses barhaus. Rydym wedi ymrwymo i gefnogi hyn drwy weithio gyda’n partneriaid i godi ymwybyddiaeth a dealltwriaeth o’r hyn y mae gweithredu’r Ddeddf yn ei olygu, a hynny ymhlith y rheini sy’n ymwneud yn fwyaf uniongyrchol â hyn. Mae Llywodraeth Cymru yn gweithio ochr yn ochr ag Arolygiaeth Gofal a Gwasanaethau Cymdeithasol Cymru, sef y rhai sy’n cyflenwi’r newidiadau a gyflwynir gan y Ddeddf, ac mae’n cadw llygad manwl ar y gwaith cyfathrebu ac ymgysylltu y mae’n eu harwain Mae Llywodraeth Cymru wedi paratoi fersiynau hawdd eu deall ac ar gyfer plant o Ddeddf 2016 er mwyn cynorthwyo ac ymestyn yr ymgysylltu.  Mae rhagor o ddeunydd hygyrch wedi’i drefnu ar gyfer y cyfnod cyn gweithredu yn ystod gwanwyn y flwyddyn nesaf. Mae adnoddau ar gael ar\-lein ac yn cael eu hyrwyddo yn y digwyddiadau perthnasol i randdeiliaid. Er mwyn cefnogi hyn, mae Gofal Cymdeithasol Cymru wedi cael cyllid i ehangu ei Hwb Gwybodaeth a Dysgu i gynnal adnoddau a gwybodaeth am ddeddfwriaeth gofal cymdeithasol yng Nghymru, gan gynnwys Deddf 2016\. Mae pecyn gwybodaeth ac ymwybyddiaeth wedi’i baratoi ar y cyd hefyd, sy’n cynnwys sleidiau PowerPoint, fideos, taflenni a Chwestiynau Cyffredin. **Cefnogi'r gweithlu gofal cymdeithasol** Fel yr adlewyrchir yn ein rheoliadau arfaethedig, mae Llywodraeth Cymru wedi ymrwymo i gefnogi a gwerthfawrogi’r gweithlu gofal cymdeithasol. Ar ôl ystyried safbwyntiau’r ymatebwyr yn ofalus o ran cynnig contractau i weithwyr gofal cartref ar ôl cyfnod cymhwyso, ac amlinellu amser gofal a theithio, ni fyddwn yn gwneud newidiadau i’r rheoliadau arfaethedig.  Rydym yn teimlo, drwy wneud y rheoliadau hyn, byddwn yn gwneud cynnydd gyda’n nod o wella ansawdd a pharhad gofal ar gyfer y bobl sy’n derbyn cymorth cartref, yn ogystal â gwneud pethau’n llawer cliriach a rhoi rhagor o gefnogaeth i weithwyr gofal cartref. Mae'r gofynion yn y rheoliadau hyn yn ategu agenda ehangach Llywodraeth Cymru o ran cefnogi’r gweithlu; mae’n canolbwyntio ar ei helpu i addasu a datblygu i fodloni’r gofynion gwasanaeth newydd, yn ogystal â sicrhau bod ei weithlu gofal cymdeithasol yng Nghymru yn gynaliadwy yn yr hirdymor.  Drwy Gofal Cymdeithasol Cymru, rydym yn datblygu amrywiaeth o gamau gweithredu i gefnogi’r gweithlu, gan gynnwys datblygu llwybrau gyrfa, adolygu graddau mewn gwaith cymdeithasol a datblygu set ddata genedlaethol i ganfod tueddiadau gofal cymdeithasol yn y dyfodol.  Bydd hyn yn helpu i godi proffil a gwella statws y sector, yn hwyluso proses effeithiol o gynllunio’r gweithlu, ac yn rhoi sylw i’r anawsterau presennol o ran recriwtio a chadw staff er mwyn i ofal cymdeithasol fod yn ddewis gyrfa cadarnhaol lle mae pobl yn cael eu gwerthfawrogi a’u cefnogi mewn ffordd gyfrifol.

https://www.gov.wales/written-statement-implementation-service-regulation-under-regulation-and-inspection-social-care

As part of our commitment to improve health and wellbeing for all, this year we made additional funding available within the Welsh Government budget to improve gender identity provision in Wales. To coincide with this weekend’s Pride Cymru event, I wanted to provide an update on the detailed work that has been undertaken in partnership with service users and GPC Wales on access to gender identity services. From this autumn, the foundations of a new interim care pathway will be in place to improve access to gender identity services for adults in Wales. The interim pathway has been endorsed by the All Wales Gender Identity Partnership Group, which includes representatives from the transgender community and service users. Under the new model, a multidisciplinary service, known as the Welsh Gender Team (WGT), will provide support to a network of general practitioners (GPs) across Wales with a specialist interest in all areas of gender care, including hormone replacement therapy and will accept direct referrals from GPs The service will initially facilitate the prescribing of medication for individuals who have already attended appointments at the Gender Identity Clinic (GIC) in London. From the end of March next year, the WGT will accept new referrals and repatriate appropriate individuals who are currently on waiting lists for treatment. This will be done in partnership with the GIC, where the pathways will remain open for individuals with complex needs or those requesting gender reassignment surgery. Those who would prefer to continue their treatment with their current provider will be able to do so. This new set of arrangements will result in shorter distances to travel to access services, improved waiting times and better user experience. It will also ensure that current clinic capacity is freed up for those requiring more specialised services and help shorten the steps between initial referral and beginning treatment. In parallel with the implementation of the new service, the Partnership Group will take the remainder of the recommendations forward to build on the interim service and develop a full gender identity service and referral pathway. In addition, I am pleased to announce that the All Wales Gender Identity Partnership Group, chaired by Tracy Myhill, the NHS Chief Executive lead for gender, has appointed a number of dedicated representatives from across the transgender community. The new members have been actively involved in designing the new pathway and will continue to be involved in all future work. I would like to take this opportunity to thank them for their work to date and for their continued commitment and engagement in developing an improved service for transgender people in Wales. Whilst this pathway is specifically for adults, work is also ongoing on developing an improved pathway for children. I will make a further announcement in the new year to keep you updated on the progress made. Over the last few years, we have seen an increase in demand for transgender health services. I look forward to seeing great improvements to services, with all but the most specialist services delivered within Wales, as close to the homes of service users as possible. This statement is being issued during recess in order to keep members informed. Should members wish me to make a further statement or to answer questions on this when the Assembly returns I would be happy to do so.

Fel rhan o'n hymrwymiad i wella iechyd a llesiant i bawb, neilltuwyd cyllid ychwanegol o fewn cyllideb Llywodraeth Cymru eleni i wella’r ddarpariaeth gwasanaethau hunaniaeth o ran rhywedd yng Nghymru. I gyd\-fynd â digwyddiad Pride Cymru y penwythnos hwn, hoffwn roi'r wybodaeth ddiweddaraf i chi am y gwaith manwl a wnaed mewn partneriaeth gyda defnyddwyr gwasanaethau a Pwyllgor Ymarferwyr Cyffredinol Cymru ynghylch mynediad at wasanaethau hunaniaeth o ran rhywedd. O'r hydref eleni ymlaen, bydd seiliau  llwybr gofal newydd dros dro yn ei le i wella mynediad at wasanaethau o'r fath i bobl Cymru. Mae'r llwybr gofal dros dro wedi'i gymeradwyo gan Grŵp Partneriaeth Hunaniaeth o ran Rhywedd Cymru, sy'n cynnwys cynrychiolwyr o'r gymuned drawsryweddol a defnyddwyr gwasanaethau. Dan y model newydd hwn, bydd gwasanaeth amlddisgyblaethol \- Tîm o ran Rhywedd Cymru \- yn darparu cefnogaeth i rwydwaith o feddygon teulu trwy Gymru sydd â diddordeb arbenigol ym mhob maes gofal o ran rhywedd, gan gynnwys therapi hormonau. Byddant yn derbyn atgyfeiriadau uniongyrchol gan feddygon teulu. I ddechrau, bydd y gwasanaeth yn  hwyluso rhagnodi meddyginiaeth i unigolion sydd eisoes wedi bod yn mynychu Clinig Hunaniaeth Rywedd yn Llundain. O ddiwedd mis Mawrth y flwyddyn nesaf, bydd y Tîm yn derbyn atgyfeiriadau newydd ac yn symud unigolion priodol sydd ar restrau aros am driniaeth ar hyn o bryd. Bydd hyn yn digwydd mewn partneriaeth gyda'r Clinig, lle bydd y llwybrau gofal yn parhau i fod ar agor ar gyfer unigolion ag anghenion cymhleth neu'r rhai sy'n gofyn am lawdriniaeth ailbennu rhywedd. Gall unigolion barhau i gael eu trin gan eu darparwr presennol os byddai'n well ganddynt wneud hynny. O ganlyniad i'r trefniadau newydd hyn, bydd llai o bellter i'w deithio, llai o amser i aros a gwell profiad i'r defnyddwyr. Bydd hefyd yn golygu bod y lleoedd presennol mewn clinig yn cael eu rhyddhau i'r rhai sydd angen gwasanaethau mwy arbenigol, ac yn helpu i fyrhau'r camau rhwng y cyfeiriad cychwynnol a dechrau triniaeth. Wrth i'r gwasanaeth newydd hwn gael ei roi ar waith, bydd y Grŵp Partneriaeth yn symud ymlaen gyda gweddill yr argymhellion i adeiladu ar y gwasanaeth dros dro a datblygu gwasanaeth a llwybr cyfeirio llawn. Ar ben hynny, rwy'n falch iawn o gyhoeddi bod Grŵp Partneriaeth Hunaniaeth o ran Rhywedd Cymru, dan gadeiryddiaeth Tracy Myhill, Prif Weithredwr arweiniol y GIG ar rywedd, wedi penodi nifer o gynrychiolwyr ymroddedig o bob cwr o'r gymuned drawsryweddol. Mae'r aelodau newydd wedi bod yn rhan weithredol o'r gwaith o lunio llwybr gofal newydd, ac yn mynd i barhau i gymryd rhan yn y dyfodol. Hoffwn fanteisio ar y cyfle hwn i ddiolch iddynt am eu gwaith hyd yma ac am eu hymroddiad a'u cyfraniad wrth ddatblygu gwell gwasanaeth i bobl drawsryweddol yng Nghymru. Er mai llwybr ar gyfer oedolion yn benodol yw hwn, mae gwaith ar y gweill hefyd i ddatblygu llwybr gofal gwell ar gyfer plant. Byddaf yn gwneud cyhoeddiad arall yn y flwyddyn newydd i roi’r wybodaeth ddiweddaraf ichi am y cynnydd a wnaed. Dros yr ychydig flynyddoedd diwethaf, rydym wedi gweld cynnydd yn y galw am wasanaethau iechyd i bobl drawsryweddol. Rwy'n edrych ymlaen at weld gwelliannau mawr i'r gwasanaethau, gyda'r cyfan ond y rhai mwyaf arbenigol yn cael eu darparu yng Nghymru, mor agos i gartrefi'r defnyddwyr â phosib. Caiff y datganiad ei gyhoeddi yn ystod y toriad er mwyn rhoi'r wybodaeth ddiweddaraf i’r aelodau. Os bydd yr aelodau eisiau i mi wneud datganiad pellach neu ateb cwestiynau ynglŷn â hyn pan fydd y Cynulliad yn dychwelyd, byddwn yn hapus i wneud hynny.

https://www.gov.wales/written-statement-improving-adult-gender-identity-services-wales

The Additional Learning Needs and Education Tribunal (Wales) Bill is at the heart of our programme to transform the education and support for children and young people with additional learning needs in Wales.   To make sure stakeholders are fully involved in developing and delivering our reforms, we have consulted widely about how we should implement the new additional learning needs system. The consultation revealed strong support for mandating a phased approach towards implementing the new system. Most stakeholders agreed that specific timelines to transfer different cohorts of learners onto the new system was the most manageable and consistent approach. The feedback to the consultation was clear that allowing local authorities and further education settings to determine their own approach would create inconsistencies across Wales with significant complexities with regards to the Education Tribunal.   The response about how a phased approach should be grouped was mixed – two options emerged as the favourites for which group should be first to transfer onto new plans. After considering these options carefully with our partners and advisers, we have agreed an approach which combines both – focusing on learners at key points of progression and prioritising the transfer of learners with statements. Those with statements will transfer within the first two years, with a further year – so a three\-year period in total – for learners with existing non\-statutory plans.   This approach recognises the importance of effective transition planning for learners with additional learning needs. It will also mean workloads are more equally spread between local authorities, schools, further education institutions and early years settings. Full details about this approach will be set out in a transition guide to be published next year.   Expert groups have been set up and will develop the details of how the new system will operate in practice. We will hold a public consultation into the ALN Code, which sits alongside the Bill, and some of the draft regulations in autumn 2018\. I hope the code and all subordinate legislation will be in place by the end of 2019\. Implementation training will be rolled out in early 2020 and the new system will be expected to go live from September 2020\. My intention is to allow an implementation period of three years, during which time I expect all existing plans to be converted to individual development plans.  Children and young people newly identified as having an additional learning need and requiring an individual development plan during the implementation period will be supported directly via the new arrangements.   We will be investing £20m to support the implementation of the new additional learning needs system. Following analysis of the consultation responses, we have restructured our funding commitments to better align them with the needs of the sector. We will focus more resources on implementation training, planning and strategic support, through increased grant funding to the ALN transformation leads. These key posts will support services to put in place detailed implementation planning arrangements at a regional level and across the further education sector and roll\-out training to all those who will support learners with additional learning needs to deliver the new system. My officials will continue to work with partners and the new transformation leads to develop the implementation approach and I will keep Members informed as we move towards the introduction of the new additional learning needs system. The consultation report can be found at https://consultations.gov.wales/consultations/options\-implementing\-additional\-learning\-needs\-and\-education\-tribunal\-wales\-bill.          

Bil Anghenion Dysgu Ychwanegol a'r Tribiwnlys Addysg (Cymru) yw canolbwynt ein rhaglen i weddnewid yr addysg a'r gefnogaeth a roddir i blant a phobl ifanc sydd ag anghenion dysgu ychwanegol yng Nghymru.   Er mwyn sicrhau bod rhanddeiliaid yn cymryd rhan lawn yn y gwaith o ddatblygu a gweithredu ein diwygiadau, rydym wedi ymgynghori'n eang ynghylch sut y dylem roi'r system anghenion dysgu ychwanegol newydd ar waith. O edrych ar ganlyniadau'r ymgynghoriad, daeth i'r amlwg bod yna gefnogaeth gref i weithredu'r system newydd mewn ffordd raddol. Gan mwyaf, roedd y rhanddeiliaid yn cytuno mai pennu amserlenni penodol ar gyfer trosglwyddo gwahanol garfanau o ddysgwyr i'r system newydd oedd y dull hawsaf i'w reoli a'r dull mwyaf cyson. Roedd yr adborth i'r ymgynghoriad yn glir y byddai caniatáu i awdurdodau lleol a lleoliadau addysg bellach benderfynu ar eu dull gweithredu eu hunain yn creu anghysondebau ledled Cymru a chryn gymhlethdod o ran y Tribiwnlys Addysg.   Roedd yr ymateb ynghylch sut y dylid grwpio'r dysgwyr i'w trosglwyddo yn gymysg – daeth dau opsiwn i'r amlwg fel ffefrynnau o ran pa grŵp y dylid ei drosglwyddo i’r cynlluniau newydd gyntaf. Ar ôl ystyried yr opsiynau hyn yn ofalus gyda'n partneriaid a'n cynghorwyr, rydym wedi cytuno ar ddull sy'n cyfuno'r ddau – canolbwyntio ar ddysgwyr sydd wedi cyrraedd pwynt cynnydd allweddol a rhoi blaenoriaeth i drosglwyddo dysgwyr â datganiadau. Bydd y rhai hynny sydd â datganiadau yn trosglwyddo o fewn y ddwy flynedd gyntaf, a blwyddyn ychwanegol – sef cyfanswm o gyfnod tair blynedd – i ddysgwyr sydd eisoes â chynlluniau anstatudol.   Mae'r dull hwn yn cydnabod pwysigrwydd cynllunio proses drosglwyddo effeithiol ar gyfer dysgwyr sydd ag anghenion dysgu ychwanegol. Bydd hefyd yn golygu bod y llwyth gwaith yn cael ei rannu'n fwy cyfartal rhwng awdurdodau lleol, ysgolion, sefydliadau addysg bellach a lleoliadau blynyddoedd cynnar. Caiff manylion llawn y dull hwn eu nodi mewn canllaw trosglwyddo i'w gyhoeddi y flwyddyn nesaf.   Sefydlwyd grwpiau arbenigol a bydd y rheini yn datblygu manylion ymarferol y system newydd. Byddwn yn cynnal ymgynghoriad cyhoeddus ar y Cod ADY, sy'n cyd\-fynd â'r Bil, a rhai o’r rheoliadau drafft yn ystod hydref 2018\. Rwy'n gobeithio y bydd y cod a'r holl is\-ddeddfwriaeth yn eu lle erbyn diwedd 2019\. Caiff yr hyfforddiant ar weithredu'r system ei gyflwyno ddechrau 2020, a bydd disgwyl i'r system newydd fod yn weithredol o fis Medi 2020\. Fy mwriad yw caniatáu cyfnod gweithredu o dair blynedd. Yn ystod y cyfnod hwnnw, rwy'n disgwyl i bob cynllun presennol gael ei droi'n gynllun datblygu unigol.  Bydd plant a phobl ifanc newydd eu nodi fel dysgwyr sydd ag anghenion dysgu ychwanegol, ac sydd angen cynllun datblygu unigol yn ystod y cyfnod gweithredu, yn derbyn cymorth yn uniongyrchol drwy'r trefniadau newydd.   Byddwn yn buddsoddi £20m i helpu i weithredu'r system anghenion dysgu ychwanegol newydd. Ar ôl dadansoddi'r ymatebion i'r ymgynghoriad, rydym wedi ailstrwythuro ein hymrwymiadau cyllid yn ôl anghenion y sector. Byddwn yn neilltuo mwy o adnoddau ar hyfforddiant, cynllunio a chymorth strategol, drwy roi mwy o gyllid grant i arweinwyr y broses o drawsnewid y system ADY. Bydd y swyddi allweddol hyn yn helpu gwasanaethau i sefydlu trefniadau cynllunio manwl ar lefel ranbarthol ac ar draws y sector addysg bellach, a chyflwyno hyfforddiant i bawb a fydd yn cefnogi dysgwyr ag anghenion dysgu ychwanegol i roi'r system newydd ar waith. Bydd fy swyddogion yn parhau i weithio gyda phartneriaid a'r arweinwyr trawsnewid newydd i ddatblygu'r dull gweithredu dan sylw, a byddaf innau'n rhoi'r wybodaeth ddiweddaraf i'r Aelodau wrth inni symud tuag at gyflwyno'r system anghenion dysgu ychwanegol newydd. Gellir gweld yr adroddiad ymgynghori yn https://ymgyngoriadau.llyw.cymru/ymgyngoriadau/dewisiadau\-ar\-gyfer\-gweithredu\-bil\-anghenion\-dysgu\-ychwanegol\-ar\-tribiwnlys\-addysg.  

https://www.gov.wales/written-statement-implementing-new-additional-learning-needs-system-wales

Wales needs a better and fairer approach to public access for outdoor recreation which is less burdensome to administer, provides for the wide range of activities people want to participate in, with sensible safeguards for land management activities. I intend to develop proposals for consultation on how the current laws could be improved. Following a broad based review of the legislative framework for access and outdoor recreation, the Welsh Government undertook a consultation in 2015 on improving opportunities to access the outdoors for responsible recreation.  The consultation paper examined the current legislative framework for access to the outdoors and encouraged discussion on a sliding scale of potential options, including making improvements and removing some of the restrictions in place under current access legislation, extending the definition of access land to include other areas and implementing a new legislative framework. Almost 5800 responses to the consultation were received. Throughout the process, stakeholders have been invited to give their views on the benefits and constraints of the current system and to suggest how it could be improved to support greater opportunities for public access to the outdoors, establish a consistent approach to rights and enforcement and reduce burdens on Local Authorities and land managers. The consultation responses provided a wealth of information about the types of recreational activities occurring across Wales, primarily in rural and urban fringe areas.  They also provided an insight into the challenges faced by land managers, existing users and commercial interests due to the limitations of the existing statutory framework.   Most of the responses were of the view the current system is too complex and burdensome. There were strong, and sometimes polarised, views about how it might be improved.   I have carefully considered the issues raised by the consultation responses. There are several reasons why I believe it is necessary to consider how the laws in this area could be reformed. The legislative framework needs to be more coherent.  Paths and areas of access land have different rules and regulations on who can go there and what activities are allowed, which may have no relationship to the actual conditions on the ground. There is unnecessary inconsistency in the way paths and places open to the public are currently recorded, changed, and restricted. The law needs to reflect current recreational needs and be more flexible to changes in demand and participation. It is currently too difficult to make changes to public access, either to increase it or restrict it.   There is an enduring dispute over the rights of those participating in water recreation on individual rivers and lakes. A resolution should be pursued to establish clarity in this area and to have greater consistency with how other access areas and activities are dealt with. For these reasons I will consult on proposals for making improvements in three key areas: * Achieving consistency in the opportunities available for participation in different activities and how activities are restricted and regulated; * Simplifying and harmonising procedures for designating and recording public access; * Improving existing advisory forums and how access rights and responsibilities are communicated to all interests. A fit for purpose model for Wales would support the achievement of several key commitments set out in Taking Wales Forward, including, to reduce sedentary lifestyles, promote Green Growth and develop a 'Made in Wales' approach reflecting Welsh needs and aspirations. It would also help to fulfil statutory obligations under the Well\-being of Future Generations Act and the Active Travel Act.   Whilst we can learn from approaches already in use in other countries, Wales requires laws which suit its cultural and physical landscape. The Welsh Government has undertaken significant engagement with stakeholders, therefore, we are very aware of the concerns of landowners and the aspirations of access users. Outdoor recreation already makes a significant contribution to the economy and generates considerable health and social benefits for the population.  This has been demonstrated most recently by the success of the Wales Coast Path, which has already increased Wales’ profile in relation to activity tourism at home and abroad. We now have the opportunity to build on this success.            

Mae angen dull tecach a gwell ar gyfer creu mynediad i'r cyhoedd at hamdden awyr agored sy'n llai beichus i’w weinyddu, yn darparu ar gyfer yr ystod eang o weithgareddau y mae pobl am gymryd rhan ynddynt, gyda mesurau diogelwch synhwyrol ar gyfer gweithgareddau rheoli tir. Yr wyf yn bwriadu datblygu cynigion ar gyfer ymgynghori ar sut y gallai’r cyfreithiau presennol gael eu gwella. Yn dilyn adolygiad eang ei gwmpas o’r fframwaith deddfwriaethol ar gyfer mynediad a hamdden awyr agored ymgymerodd Llywodraeth Cymru ymgynghoriad yn 2015 ar wella cyfleoedd i gael mynediad at yr awyr agored ar gyfer gweithgareddau hamdden cyfrifol. Archwiliodd y papur ymgynghori'r fframwaith deddfwriaethol presennol ar gyfer mynediad i'r awyr agored ac anogodd drafodaeth ar raddfa amrywiol o opsiynau posibl, gan gynnwys gwneud gwelliannau a dileu rhai o'r cyfyngiadau sy’n bodoli o dan y ddeddfwriaeth bresennol ynghylch mynediad, ymestyn y diffiniad o dir mynediad i gynnwys ardaloedd eraill, a gweithredu fframwaith deddfwriaethol newydd. Derbyniwyd bron i 5800 o ymatebion i’r ymgynghoriad.   Drwy gydol y broses gwahoddwyd rhanddeiliaid i roi eu barn ar fanteision a chyfyngiadau’r system gyfredol ac awgrymu sut y gellid ei gwella er mwyn creu mwy o gyfleoedd i'r cyhoedd gael mynediad i'r awyr agored, sefydlu dull cyson o hawliau a gorfodi, a lleihau beichiau ar Awdurdodau Lleol a rheolwyr tir. Roedd yr ymatebion i'r ymgynghoriad yn llawn gwybodaeth am y mathau o weithgareddau hamdden sy'n digwydd ledled Cymru, yn bennaf mewn ardaloedd gwledig a threfol ymylol. Roeddent hefyd yn rhoi cipolwg o’r heriau y mae rheolwyr tir, defnyddwyr presennol a buddiannau masnachol yn eu hwynebu oherwydd cyfyngiadau’r fframwaith statudol presennol. Roedd y rhan fwyaf o'r ymatebion o'r farn bod y system bresennol yn rhy gymhleth ac yn feichus. Roedd yno safbwyntiau cryf ac weithiau rhai cwbl wahanol ynghylch sut y gellid ei gwella. Rwyf wedi ystyried yn ofalus y materion a godwyd gan yr ymatebion i'r ymgynghoriad. Mae nifer o resymau pam y mae angen i ni ystyried sut y gallai’r cyfreithiau yn y maes hwn gael eu diwygio. Mae angen i’r fframwaith deddfwriaethol fod yn fwy cydlynol. Mae gan lwybrau ac ardaloedd mynediad tir wahanol reolau a rheoliadau o ran pwy sy’n gallu mynd yno a pha weithgareddau a ganiateir, ac efallai nad oes unrhyw berthynas rhyngddynt â’r amodau gwirioneddol ar lawr gwlad. Mae anghysondeb diangen o ran y modd y caiff llwybrau a mannau sy’n agored i'r cyhoedd eu cofnodi a’u newid a’r modd y cyfyngir ar y defnydd ohonynt ar hyn o bryd. Mae angen i’r gyfraith adlewyrchu anghenion hamdden presennol a bod yn fwy hyblyg i newidiadau o ran galw a chyfranogiad. Mae'n rhy anodd ar hyn o bryd i newid mynediad i’r cyhoedd, naill ai o ran ei gynyddu neu o ran cyfyngu arno. Ceir anghydfod parhaus dros hawliau'r rhai sy'n cymryd rhan mewn gweithgareddau hamdden dŵr ar afonydd unigol a llynnoedd. Dylid dilyn penderfyniad i greu eglurder yn y maes hwn, ac i gael mwy o gysondeb o ran sut yr ymdrinnir ag ardaloedd mynediad a gweithgareddau eraill. Am y rhesymau hyn byddaf yn ymgynghori ar gynigion ar gyfer gwneud gwelliannau mewn tri maes allweddol: * Sicrhau cysondeb o ran y cyfleoedd sydd ar gael ar gyfer cymryd rhan mewn gwahanol weithgareddau, sut y cyfyngir ar weithgareddau a sut y cânt eu rheoleiddio; * Symleiddio a chysoni gweithdrefnau ar gyfer dynodi a chofnodi mynediad i'r cyhoedd; * Gwella fforymau cynghori presennol a gwella sut y caiff hawliau a chyfrifoldebau mynediad eu cyfathrebu i bawb sydd â diddordeb. Byddai model addas i'r diben ar gyfer Cymru yn ei gwneud hi’n bosibl i gyflawni nifer o ymrwymiadau allweddol a nodir yn Symud Cymru Ymlaen, gan gynnwys, helpu pobl i fyw bywydau mwy egnïol, hyrwyddo twf gwyrdd a datblygu dull 'Gwnaed yng Nghymru' sy'n adlewyrchu anghenion a dyheadau Cymru. Byddai hefyd yn helpu i gyflawni rhwymedigaethau statudol o dan Ddeddf Llesiant Cenedlaethau'r Dyfodol a’r Ddeddf Teithio Llesol. Er y gallwn ddysgu oddi wrth ddulliau sydd eisoes yn cael eu defnyddio mewn gwledydd eraill, mae angen cyfreithiau ar Gymru sy'n gweddu i’w thirwedd ddiwylliannol a naturiol. Mae Llywodraeth Cymru wedi trafod hyn yn helaeth â rhanddeiliaid ac felly yr ydym yn ymwybodol iawn o bryderon tirfeddianwyr a dyheadau defnyddwyr. Mae hamdden awyr agored eisoes yn cyfrannu’n sylweddol at yr economi ac yn ysgogi manteision iechyd a manteision cymdeithasol sylweddol ar gyfer y boblogaeth. Mae llwyddiant Llwybr Arfordir Cymru yn ddiweddar yn tystio i hyn. Mae’r llwybr hwn eisoes wedi codi proffil Cymru mewn perthynas â thwristiaeth gweithgareddau gartref a thramor. Mae gennym gyfle yn awr i adeiladu ar y llwyddiant hwn.

https://www.gov.wales/written-statement-improving-opportunities-access-outdoors-recreation

Today I am publishing a report on the impact of the increased use of gamma testing on the number of cattle slaughtered because of bovine TB. The disease has a significant financial and social impact on farm businesses and the wider rural economy, which is why we established the TB eradication programme. Over the last few years we have seen good progress towards achieving our goal to eradicate bovine TB, with the number of new incidents falling by 47% to date since the high\-point in 2009 and we continue to see a decrease in the proportion of herds with TB. Between 2009 and 2015, there was also a 31% fall in the number of cattle slaughtered, though subsequently, the trend turned upwards despite new incidents continuing to fall. This divergence is unusual, as the trend in animals slaughtered has tended to follow the trend in new incidents, however, it does not mean the disease is on the rise. The rise in cattle slaughtered is primarily a result of our increased use of the interferon\-gamma test. Gamma\-testing has a high level of sensitivity which discloses more reactors than the standard skin test. It is one of our most important tools in eliminating disease from infected herds because, when used alongside the skin test, it improves the likelihood  infected cattle will be identified. It may also detect infection even earlier which helps us identify infected cattle before they go on to infect others. The increase in gamma\-testing has resulted in a dramatic increase in the number of gamma positives, contributing significantly to the overall rise in animals slaughtered. The report explores this in more detail and describes the contributions of our strategic use of gamma to help clear infection in persistent breakdown herds and to prevent the disease from becoming established in low incidence areas. It is my aim to keep the number of cattle slaughtered because of TB to the minimum necessary, whilst eliminating disease from herds as quickly as possible to prevent it spreading to other cattle, wildlife or humans. The measures applied to date are demonstrating a positive effect. We will continue to use the gamma test strategically where we can make the best use of it to complement our other controls. The disease picture is a complex one and our TB dashboard presents a suite of key measures in an accessible and visual way. The latest version, which has been re\-designed to include interactive navigation features and more regional analysis, is available on our website at: www.gov.wales/topics/environmentcountryside/ahw/disease/bovinetuberculosis/bovinetberadication/tb\-dashboard and the report on the impact of gamma testing is at: http://gov.wales/topics/environmentcountryside/ahw/disease/bovinetuberculosis/cattlecontrols/testing/?skip\=1\&lang\=en    

Rwy’n cyhoeddi adroddiad heddiw ar effaith y cynnydd yn y defnydd o brofion gama ar nifer y gwartheg sy’n cael eu difa oherwydd TB Gwartheg.  Mae’r clefyd yn cael effaith ariannol a chymdeithasol fawr ar fusnesau fferm a’r economi wledig ehangach a dyna pam y gwnaethom ni sefydlu’r rhaglen dileu TB. Dros y blynyddoedd diwethaf, mae cynnydd wedi’i wneud at daro’r nod o ddileu TB Gwartheg, gyda nifer yr achosion newydd yn cwympo 47% ers ei anterth yn 2009 ac mae cyfran y buchesi sydd â TB yn dal i ostwng.  Rhwng 2009 a 2015, gwelwyd cwymp hefyd o 31% yn y gwartheg a gafodd eu lladd, er ers hynny, mae’r duedd wedi bod am i fyny er bod nifer yr achosion newydd yn parhau i gwympo.  Mae’r gwahaniaeth hwn yn anarferol gan fod y duedd yn nifer yr anifeiliaid a laddwyd wedi tueddu i ddilyn y duedd yn yr achosion newydd, ond nid yw’n golygu bod y clefyd ar gynnydd. Y rheswm pennaf dros y cynnydd yn nifer y gwartheg sy’n cael eu lladd yw’r cynnydd yn y defnydd o’r prawf interferon\-gamma.  Mae’r prawf gamma yn fwy sensitif, gan ddatgelu mwy o wartheg sy’n adweithio na’r prawf croen safonol.  Y prawf yw un o’r arfau gorau sydd gennym i ddileu’r clefyd mewn buchesi heintiedig oherwydd, o’i ddefnyddio ar y cyd â’r prawf croen, mae gwartheg heintiedig yn fwy tebygol o gael eu darganfod. Hefyd, mae’n gallu synhwyro’r haint yn gynt sy’n golygu y gall ein helpu i gael gafael ar wartheg heintiedig cyn iddyn nhw ddechrau heintio gwartheg eraill.  Mae’r cynnydd mewn profion gamma wedi arwain at gynnydd dramatig yn nifer y gwartheg sy’n adweithio’n bositif, gan gyfrannu’n fawr at y cynnydd yn y nifer sy’n cael eu lladd.   Mae’r adroddiad yn ymchwilio i hyn yn fanylach ac yn disgrifio sut mae ein prawf gamma, a’r defnydd strategol ohono, wedi cyfrannu at helpu i glirio heintiau mewn buchesi sy’n diodde’n gyson o TB, ac i rwystro’r clefyd rhag cydio mewn ardaloedd lle mae TB yn brinnach. Fy amcan yw torri nifer y gwartheg sy’n cael eu lladd oherwydd TB i’r lleiafswm angenrheidiol ond gan ddileu’r clefyd mewn buchesi cyn gynted â phosib i’w rwystro rhag lledaenu i wartheg eraill, anifeiliaid gwyllt a phobl.  Mae’r mesurau a gymerwyd hyd heddiw i’w gweld wedi cael effaith bositif.  Byddwn yn parhau i ddefnyddio’r profion gamma mewn ffordd strategol lle gall y defnydd gorau ohono ategu ein mesurau eraill.  Mae sefyllfa’r clefyd yn gymhleth ac mae ein dangosfwrdd TB yn dangos cyfres o fesuriadau pwysig mewn ffordd weledol a hawdd ei deall.  Mae’r fersiwn ddiweddaraf, sydd wedi cael ei hailddylunio i gynnwys nodweddion llywio rhyngweithiol a ffigurau rhanbarthol, ar gael ichi ei gweld ar www.gov.wales/topics/environmentcountryside/ahw/disease/bovinetuberculosis/bovinetberadication/tb\-dashboard ac fe welwch yr adroddiad ar effaith profion gamma yn: http://gov.wales/topics/environmentcountryside/ahw/disease/bovinetuberculosis/cattlecontrols/testing/?skip\=1\&lang\=cy  

https://www.gov.wales/written-statement-impact-increased-gamma-testing

Over the past year, in the UK, in Wales and abroad there have been increasing attacks on the integrity and independence of the judiciary and the established basic principles of the rule of law which have become embedded in legal systems across Europe and internationally and adopted by the United Nations. This independence and these principles are embedded in our legal system by the Constitutional Reform Act 2005\. References to our courts, our judges and judicial system by the use of phrases such as “bad judges”, “kangaroo court”, “unelected judges”, “enemies of the people” have been published in newspapers, in social media and in public commentary which collectively have the effect of undermining the fundamental principles of the rule of law which underpin our democratic system of government and administration of justice. In the aftermath of the High Court ruling on the commencement of Article 50, the Lord Chancellor was rightly criticised for failing to defend the independence of the judiciary against the condemnation of certain sections of the media, politicians and others whose behaviour displayed a casual disregard for the rule of law. I, along with other members from across the political spectrum in the National Assembly, joined that criticism. As Wales’ Law Officer, I will ensure that the integrity of Wales’ own developing judicial system is respected. Since 1999 we have acquired responsibility for a number of tribunals and also established new ones ourselves. The Welsh Tribunals, defined in the Wales Act 2017, comprise the Adjudication Panel for Wales, the Agricultural Land Tribunal for Wales, the Mental Health Review Tribunal for Wales, the Residential Property Tribunal for Wales, the Special Educational Needs Tribunal for Wales and the Welsh Language Tribunal. Responsibility for the judiciary of the Welsh Tribunals is exercised through a combination of the functions of the Welsh Ministers and the Lord Chancellor. Since 2015, where the Welsh Ministers have the formal responsibility for appointments, the recruitment of tribunal members, who may be legal or lay members, has been conducted by the independent Judicial Appointments Commission (JAC). Whilst the formal appointment of members is made by the Welsh Ministers, they are made on the recommendation of JAC. This mirrors arrangements for the JAC to conduct recruitment of court and tribunal judiciary on behalf of the Lord Chancellor.  Members will be aware that a bespoke recruitment process is in place for the Welsh Language Tribunal where the Welsh Ministers are required by the regulations to have regard to the need to uphold the principles of independence of the Tribunal and the rule of law in the appointment of its members. On 7 March the Leader of the House, in response to a question about the Adjudication Panel for Wales, confirmed that the Welsh Ministers have no role in decisions of the Tribunals which are determined by tribunal members solely on the basis of the evidence before them. Other safeguards are in place to uphold the judicial independence of the Welsh Tribunals, including access to the expertise of the Judicial Conduct Investigations Office. The Wales Act 2017 makes provision for a President of Welsh Tribunals to further strengthen judicial independence and leadership. As a government, we highly value and respect the work of the Welsh Tribunals’ judiciary. We recognise their integrity and commitment to public service and the important role they play in Wales. As the Welsh judicial system continues to develop and grow, as we move in due course to a more distinct legal jurisdiction, further reform of the administration of justice will become necessary. It will increasingly be a test of this Assembly’s maturity as a legislature and Parliament that it recognises and understands the importance of the independence of its judicial institutions and the principles on which they are founded and operate. It is equally important that our judicial institutions know that they command the confidence of the legislature and the people of Wales and that they are defended from political interference, unwarranted and unsubstantiated attacks and criticism in the exercise of their public responsibilities.

Dros y flwyddyn ddiwethaf yng Nghymru, y DU a thu hwnt, fe welwyd ymosodiadau cynyddol ar uniondeb ac annibyniaeth y farnwriaeth ac ar egwyddorion sylfaenol rheolaeth y gyfraith. Mae'r egwyddorion hynny'n rhan annatod o systemau cyfreithiol ledled Ewrop ac yn rhyngwladol, ac wedi'u mabwysiadu gan y Cenhedloedd Unedig. Daeth yr annibyniaeth a'r egwyddorion hyn yn rhan annatod o'n system gyfreithiol ni drwy Ddeddf Diwygio Cyfansoddiadol 2005\. Cyfeiriwyd at ein llysoedd, ein barnwyr a'n system farnwrol gan ddefnyddio termau fel "barnwyr gwael", "llys cangarŵ", "barnwyr anetholedig" a "gelynion y bobl" mewn papurau newydd, ar gyfryngau cymdeithasol ac mewn sylwebaeth gyhoeddus. Gyda'i gilydd, mae'r rhain wedi tanseilio egwyddorion sylfaenol rheolaeth y gyfraith sy’n cynnal ein system ddemocrataidd o lywodraethu a gweinyddu cyfiawnder. Yn dilyn dyfarniad yr Uchel Lys ynghylch cychwyn Erthygl 50, fe gafodd yr Arglwydd Ganghellor ei feirniadu yn gwbl gywir am fethu ag amddiffyn annibyniaeth y farnwriaeth rhag collfarnu gan rannau penodol o'r cyfryngau, gwleidyddion ac eraill yr oedd eu hymddygiad yn dangos diffyg parch at reolaeth y gyfraith. Roeddwn i, ynghyd ag aelodau eraill o bob cwr o'r sbectrwm gwleidyddol yn y Cynulliad Cenedlaethol, yn barod i ymuno yn y feirniadaeth honno. Fel Swyddog y Gyfraith yng Nghymru, byddaf yn sicrhau bod uniondeb ein system farnwrol, sy’n datblygu’n gyson, yn cael ei barchu. Ers 1999 rydym wedi cael cyfrifoldeb dros nifer o dribiwnlysoedd a hefyd wedi sefydlu rhai newydd ein hunain. Mae Tribiwnlysoedd Cymru, fel y'u diffinnir yn Neddf Cymru 2017, yn cynnwys Panel Dyfarnu Cymru, Tribiwnlys Tir Amaethyddol Cymru, Tribiwnlys Adolygu Iechyd Meddwl Cymru, Tribiwnlys Eiddo Preswyl Cymru, Tribiwnlys Anghenion Addysgol Arbennig Cymru a Thribiwnlys y Gymraeg. Mae'r cyfrifoldeb dros farnwriaeth Tribiwnlysoedd Cymru'n cael ei arfer drwy gyfuniad o swyddogaethau Gweinidogion Cymru a swyddogaethau'r Arglwydd Ganghellor. Ers 2015, lle bo gan Weinidogion Cymru gyfrifoldeb swyddogol dros benodiadau, mae'r broses o recriwtio aelodau tribiwnlys \- yn aelodau cyfreithiol neu aelodau lleyg \- wedi'i chynnal gan y Comisiwn Penodiadau Barnwrol, sy'n gorff annibynnol. Er bod yr aelodau'n cael eu penodi'n ffurfiol gan Weinidogion Cymru, maent yn cael eu hargymell gan y Comisiwn. Mae hyn yn adlewyrchu'r trefniadau sy'n bodoli i'r Comisiwn gynnal proses recriwtio barnwriaeth llysoedd a thribiwnlysoedd ar ran yr Arglwydd Ganghellor. Bydd yr aelodau'n gwybod bod proses recriwtio benodol yn ei lle ar gyfer Tribiwnlys y Gymraeg, lle mae'n ofynnol drwy reoliadau i Weinidogion Cymru ystyried yr angen i gynnal egwyddorion annibyniaeth y Tribiwnlys a rheolaeth y gyfraith wrth benodi'r aelodau. Cadarnhaodd Arweinydd y Tŷ ar 7 Mawrth, wrth ymateb i gwestiwn am Banel Dyfarnu Cymru, nad oes gan Weinidogion Cymru unrhyw ran ym mhenderfyniadau'r Tribiwnlysoedd, a wneir gan aelodau’r tribiwnlys ar sail y dystiolaeth ger eu bron. Mae mesurau diogelu eraill yn eu lle i gynnal annibyniaeth farnwrol Tribiwnlysoedd Cymru, gan gynnwys mynediad at arbenigedd y Swyddfa Ymchwilio i Ymddygiad Barnwrol. Ceir darpariaeth yn Neddf Cymru 2017 ar gyfer Llywydd Tribiwnlysoedd Cymru i gryfhau arweiniad ac annibyniaeth y farnwriaeth ymhellach. Fel Llywodraeth, rydym yn gwerthfawrogi ac yn parchu gwaith hanfodol barnwriaeth Tribiwnlysoedd Cymru. Rydym yn cydnabod eu huniondeb a'u hymrwymiad at wasanaeth cyhoeddus, ynghyd â'r rhan bwysig iawn sydd ganddynt i'w chwarae yng Nghymru. Wrth i system farnwrol Cymru barhau i ddatblygu a thyfu, ac i ni symud maes o law tuag at awdurdodaeth gyfreithiol fwy neilltuol, bydd angen diwygio gweinyddiaeth cyfiawnder ymhellach. Bydd yn brawf cynyddol o aeddfedrwydd y Cynulliad hwn fel deddfwrfa a Senedd ei fod yn cydnabod ac yn deall pwysigrwydd annibyniaeth sefydliadau barnwrol a'r egwyddorion sy'n sail iddynt. Mae'r un mor bwysig i'n sefydliadau barnwrol wybod eu bod yn ennyn hyder y ddeddfwrfa a phobl Cymru, a'u bod yn cael eu hamddiffyn rhag ymyrraeth wleidyddol a beirniadaeth ac ymosodiadau di\-alw\-amdanynt a di\-sail wrth arfer eu dyletswyddau cyhoeddus.

https://www.gov.wales/written-statement-independence-welsh-tribunals