ba
stringlengths 0
3.17k
| ru
stringlengths 1
3.11k
| corpus
stringclasses 7
values |
|---|---|---|
Пед. фәндәр кандидаты (1988). | Кандидат педагогических наук (1988). | bashkir encyclopedia |
БР‑ҙың атҡ. халыҡ мәғарифы хеҙм‑ре (1993). | Заслуженный работник народного образования РБ (1993). | bashkir encyclopedia |
БДУ‑ны тамамлағандан һуң (1961) 1‑се Белорет урта мәктәбе уҡытыусыһы, 1962 йылдан алып “Башҡортостан уҡытыусыһы” ж. хеҙм‑ре, “Русский язык в башкирской школе” (“Башҡорт мәктәбендә урыҫ теле”) ж. яуаплы секретары. 1986 й. башлап Милли мәғариф проблемалары ин‑тының Башҡ‑н филиалында өлкән ғилми хеҙм‑р, 1993 й. — мөдир, бер үк ваҡытта 1999—2006 йй. Башҡ‑н мәғарифты үҫтереү ин‑ты уҡытыусыһы. | После окончания БГУ (1961) учитель Белорецкой средних школы №1, с 1962 сотрудник ж."Башкортостан укытыусыхы", ответств. секретарь ж."Русский язык в башкирской школе". С 1986 старший научный сотрудник, с 1993 зав. Баш. филиалом Ин‑та нац. проблем образования, одновременно в 1999—2006 преподаватель БИРО. | bashkir encyclopedia |
Фәнни тикшеренеүҙәре башҡорт мәктәптәренең башланғыс кластарында урыҫ телен уҡытыуҙың яңы технологияларына, үҫтереүсе белем биреү проблемаларына арналған. | Научные исследования посвящены новым технологиям обучения русскому языку в начале классах баш. школ, проблемам развивающего обучения. | bashkir encyclopedia |
70‑тән ашыу фәнни һәм уҡытыу‑методик хеҙмәт, шул иҫәптән башҡорт мәктәптәренең башланғыс кластары өсөн урыҫ теле дәреслектәре авторы. | Автор более 70 научных и учебно-методических работ, в т.ч. учебников по рус. языку для начальных классов баш. школ. | bashkir encyclopedia |
Хеҙм.: Русский язык: учеб. для 1 класса башкир. шк. Уфа, 2000; Русский язык: учеб. для 4 класса башкир. шк. Уфа, 2000; Русский язык: учеб. для 3 класса башкир. шк. по системе развивающего обучения Д.Б.Эльконина — В.В.Давыдова. | Соч.: Русский язык: Учебник для 1 класса башкирской школы. Уфа, 1977; Русский язык: Учебник для 4 класса башкирской школы. Уфа, 2000; Русский язык: Учебник для 3 класса башкирской школы по системе развивающего обучения Д.Б.Эльконина-В.В.Давыдова. | bashkir encyclopedia |
АЙЫТОВ Валерий Факил улы | АИТОВ Валерий Факильевич | bashkir encyclopedia |
АЙЫТОВ Валерий Факил улы (26.1.1955, БАССР-ҙың Нуриман районы Ҡыҙыл Шишмә ҡсб), педагог-методист. | АИТОВ Валерий Факильевич (р.26.1.1955, рп Красный Ключ Нуримановского района БАССР), педагог-методист. | bashkir encyclopedia |
Пед. ф. д‑ры (2007). | Доктор педагогических наук (2007). | bashkir encyclopedia |
БР‑ҙың мәғариф отличнигы (2006). | Отл. образования РБ (2006). | bashkir encyclopedia |
Бөрө пед. ин‑тын тамамлағандан һуң (1976) БАССР-ҙың Благовещен ҡ. 2-се урта мәктәбе, 1978 йылдан алып Павловка балалар шифаханаһы эргәһендәге мәктәп (Нуриман районы) уҡытыусыһы. 1979 й. башлап БДУ-ның Бөрө филиалында эшләй (1995 йылдан алып сит телдәр кафедра мөдире). | После окончания Бирского педагогический института (1976) учитель средних школы №2 г.Благовещенск БАССР, с 1978 — школы при Павловском дет. санатории (Нуримановский район). С 1979 в Бирском филиале БГУ (с 1995 заведующий кафедрой иностранных языков). | bashkir encyclopedia |
Фәнни тикшеренеүҙәре мәктәптә һәм юғары уҡыу йортонда сит телдәрҙе уҡытыу методикаһын камиллаштырыу проблемаларына арналған. | Научные исследования посвящены проблемам совершенствования методики преподавания иностр. яз. в школе и вузе. | bashkir encyclopedia |
Хеҙм.: Проблемно-проектный подход в иноязычном образовании на факультетах неязыковых специальностей. | Соч.: Проблемно-проектный подход в иноязычном образовании на факультетах неязыковых специальностей. | bashkir encyclopedia |
АЙЫТОВ Нариман Абдрахман улы | АИТОВ Нариман Абдрахманович | bashkir encyclopedia |
АЙЫТОВ Нариман Абдрахман улы (28.12.1925, Ҡазан — 17.8.1999, Алматы ҡ., Ҡаҙағстан), философ, социолог. | АИТОВ Нариман Абдрахманович (28.12.1925, Казань — 17.8.1999, г.Алматы, Казахстан), философ, социолог. | bashkir encyclopedia |
БР ФА‑ның почётлы акад. (1995), филос. ф. д‑ры (1967), профессор (1970). | Поч. академик АН РБ (1995), д‑р филос. наук (1967), профессор (1970). | bashkir encyclopedia |
РСФСР‑ҙың (1988) һәм БАССР‑ҙың (1975) атҡ. фән эшмәкәре. | Засл. деятель науки РСФСР (1988) и БАССР (1975). | bashkir encyclopedia |
Ҡазан ун‑тын тамамлаған (1956). 1964 йылдан алып ӨАИ‑ның фәнни коммунизм кафедра мөдире, 1988 й. — Ҡаҙаҡ милли ун‑тының (Алматы) филос. кафедра мөдире. | Окончил Казанский ун‑т (1956). С 1964 заведующий кафедрой научного коммунизма УАИ, с 1988 — каф. философии Казахского нац. ун‑та (Алматы). | bashkir encyclopedia |
Фәнни хеҙмәттәре төбәктәрҙе планлаштырыуҙы һәм проектлауҙы үҫтереүҙең теоретик проблемаларына, фәнни‑техник прогрестың соц. эҙемтәләрен һәм уларҙы көйләү юлдарын өйрәнеүгә арналған. | Научные исследования посвящены теоретич. проблемам развития регионального планирования и проектирования, изучению соц. последствий научн.-техн. прогресса и путей их регулирования. | bashkir encyclopedia |
60‑сы йй. Өфөлә илдәге иң ҙур социол. лаб. береһен ойоштора. | В 60‑е гг. создал в Уфе одну из кр. социол. лабораторий страны. | bashkir encyclopedia |
Социологияла ғилми йүнәлешкә нигеҙ һалыусы. | Основоположник научн. направления в социологии. | bashkir encyclopedia |
300‑ҙән ашыу фәнни хеҙмәт авторы. | Автор более 300 научных работ. | bashkir encyclopedia |
Хеҙм.: Технический прогресс и движение рабочих кадров. | Соч.: Технический прогресс и движение рабочих кадров. | bashkir encyclopedia |
М., 1978; Социальные проблемы ускорения Научно‑технического прогресса в СССР. | М., 1978; Социальные проблемы ускорения НТП. | bashkir encyclopedia |
АЙҘАРОВ Абдулғәлим Әхмәт улы | АЙДАРОВ Абдулгалим Ахметович | bashkir encyclopedia |
АЙҘАРОВ Абдулғәлим Әхмәт улы (1883, Ырымбур губерн. шулай уҡ исемле өйәҙе Сәйет посады, хәҙерге Ырымбур өлк. Һаҡмар р‑ны Татар Ҡарғалыһы а., — 1937), дәүләт эшмәкәре, педагог. | АЙДАРОВ Абдулгалим Ахметович (1883, Сеитовский посад Оренбургского уезда одноимённой губернии, ныне с.Тат. Каргала Сакмарского р‑на Оренб. обл., — 1937), государственный деятель, педагог. | bashkir encyclopedia |
“Хөсәйениә” мәҙрәсәһендә уҡыған (1905). | Учился в медресе "Хусаиния" (1905). | bashkir encyclopedia |
1905 йылдан алып Петропавловск, Ташкент ҡҡ. уҡытыусы, 1914 й. — Силәбе өйәҙ земство идаралығының халыҡ мәғарифы бүлеге мөдире, 1918 й. — РСФСР‑ҙың Милләттәр эштәре б‑са ХК хеҙм‑ре. | С 1905 учитель в гг. Петропавловск, Ташкент, с 1914 заведующий отделом народного образования Челяб. уездной земской управы, с 1918 сотрудник НК по делам национальностей РСФСР. | bashkir encyclopedia |
1919—21 йй. АСБР мәғарифы халыҡ комиссары. | В 1919—21 народный комиссар просвещения АСБР. | bashkir encyclopedia |
1921 й. башлап РСФСР Мәғариф ХК‑ның төрки бүлексәһе мөдире, РКП(б) ҮК‑ның аҙ һанлы милләттәр бүлегенең мосолман секцияһы ағзаһы, бер үк ваҡытта Көнсығыш хеҙмәтсәндәре коммунистик ун‑ты (Мәскәү) уҡытыусыһы, 1922 йылдан алып Башглавполитпросвет, 1926 й. — Ырымбур башҡорт пед. техникумы мөдире, 1928 й. — “Башкнига” нәшриәте рәйесе, 1929 й. — Башҡортостанды өйрәнеү йәмғиәтенең ғилми секретары һәм рәйес урынбаҫары, 1930 й. — Ырымбур татар‑башҡорт агропед. ин‑ты уҡытыусыһы, рабфагы директоры. | С 1921 зав. тюркским отделением НК просвещения РСФСР, член мусульм. секции нац. меньшинств ЦК РКП(б), одновременно преподаватель Коммунистич. ун‑та трудящихся Востока (Москва), с 1922 зав. Башглавполитпросветом, с 1926 — Оренб. баш. пед. техникумом, с 1928 пред. т‑ва “Башкнига”, с 1929 учёный секр. и заместитель председателя Общества по изучению Башкирии, с 1930 преподаватель, дир. рабфака Оренб. тат.-баш. агропед. ин‑та. | bashkir encyclopedia |
АСБР уҡытыусылары съезын йыйыу һәм 1920 й. “Мәғәриф эштәре” ж. (ҡара: “Башҡортостан уҡытыусыһы”) булдырыу, кантон үҙәктәрендә ҡыҫҡа ваҡытлы пед. курстар ойоштороу инициаторы. | Инициатор созыва съезда учителей АСБР и учреждения в 1920 ж.“Мәғәриф эштәре” (см. “Башкортостан укытыусыхы”), организации краткосрочных пед. курсов в центрах кантонов. | bashkir encyclopedia |
Башҡорт фольклоры, башҡорт теленең орфографияһы, башҡорт, ҡарағалпаҡ һәм үзбәк телдәренең сағыштырма орфографияһы б‑са фәнни хеҙмәттәр, шулай уҡ рабфактар һәм техникумдар өсөн 10‑дан ашыу дәреслек һәм уҡыу‑методик әсбап авторы. | Автор научн. трудов по баш. фольклору, орфографии башкирского языка, сравнит. орфографии баш., каракалп. и узб. языков, а также более 10 учебников и учебно-методических пособий для рабфаков и техникумов. | bashkir encyclopedia |
1937 й. репрессиялана, аҡлана. | Репрессирован в 1937, реабилитирован. | bashkir encyclopedia |
Әҙәб.: Рахимкулова М.Ф. Медресе “Хусаиния” в Оренбурге. 2‑е изд., доп. Оренбург, 1997. | Лит.: Рахимкулова М.Ф. Медресе "Хусаиния" в Оренбурге. Оренбург, 1997. | bashkir encyclopedia |
“АҠ ИҘЕЛ”, ижтимәғи-сәйәси гәзит | "АК ИДЕЛЬ", газета | bashkir encyclopedia |
“АҠ ИҘЕЛ”, ижтимәғи-сәйәси гәзит. | "АК ИДЕЛЬ" ("Аҡ иҙел" — "Белая река"), общественно-политическая газета. | bashkir encyclopedia |
Нәшер итеүселәре — Л.Ғәзизов, Н.Уталиев. | Издатели — Л.Газизов, Н.Уталиев. | bashkir encyclopedia |
Өфөлә 1919 й. аҙнаһына 2 тапҡыр иҫке башҡорт телендә сыға. | Выходила в 1919 в Уфе 2 раза в неделю на старобашкирском языке. | bashkir encyclopedia |
“Шәреҡ” типографияһында нәшер ителә. | Издавалась в типографии "Шарк". | bashkir encyclopedia |
Гәзит биттәрендә Рус армияһының Юғары баш командующийы А.В.Колчактың бойороҡтары, ҡарарҙары, хәрби бәрелештәр хаҡында мәғлүмәттәр, большевиктарға ҡаршы мәҡәләләр баҫыла. | На страницах газеты печатались приказы, распоряжения Верховного главнокомандующего Рус. армией А.В.Колчака, сведения о боевых действиях, антибольшевистские статьи. | bashkir encyclopedia |
Мөхәррире — М.Наурузов. | Редактор — М.Наурузов. | bashkir encyclopedia |
АКАДЕМҮҘӘК | АКАДЕМЦЕНТР | bashkir encyclopedia |
АКАДЕМҮҘӘК, респ. мәғарифты һәм мәҙәниәтте үҫтереүгә идея һәм практик яҡтан етәкс. итеү маҡсатында 1922 й. Өфөлә БАССР‑ҙың Мәғариф ХК‑һы эргәһендә ойошторола. | АКАДЕМЦЕНТР Наркомата просвещения БАССР, создан в 1922 в Уфе для идейного и практического руководства развитием просвещения и культуры в республике. | bashkir encyclopedia |
А. составында төрлө ваҡытта фәнни-методик (башҡорт, урыҫ, аҙ милләттәр), терминологик, әҙәби-художестволы, музей, архив, театр, муз., балалар комиссиялары; Башҡортостанды өйрәнеү йәмғиәте, Төбәкте өйрәнеү өлкә бюроһы эшләй. | В составе А. в разл. время функционировали научн.-метод. (баш., рус., нац. меньшинств), терминологическая, лит.-худ., музейная, архивная, театральная, музыкальная, детская комиссии; Общество по изучению Башкирии, Обл. бюро краеведения. | bashkir encyclopedia |
А. башҡорт алфавитын, башҡорт теле грамматикаһын эшләү, матем., физика, тәбиғәтте өйрәнеү, башҡорт тел ғилеме һ.б. б‑са башҡорт телендә фәнни терминологияны үҫтереүҙә ойоштороусы булып сығыш яһай. А. етәкс. вуздар, техникумдар һәм милли мәктәптәр өсөн дәреслектәр, уҡыу әсбаптары төҙөлә һәм баҫтырыла (1920‑се йй. уртаһына 1‑се һәм 2‑се баҫҡыс мәктәптәре өсөн бөтә фәндәр б‑са башҡорт телендә дәреслектәр сығарыла). | А. выступил организатором разработки баш. алфавита, грамматики башкирского языка, научн. терминологии на башкирский языке по математике, физике, естествознанию, башкирскому языкознанию и др. Под руководством А. были составлены и изданы учебники и уч. пособия для вузов, техникумов и нац. школ (к сер. 1920-х гг. были изданы на башкирский язык учебники по всем дисциплинам для школ 1-й и 2-й ступеней). | bashkir encyclopedia |
Үҙәк тарафынан “Башкирский краеведческий сборник”, “Башҡорт аймағы” йыйынтығы, “Белем” ж. сығарыла. | Центром издавались "Башкирский краеведческий сборник", сб."Башкорт аймагы", ж."Белем". | bashkir encyclopedia |
А. м‑н Ғ.Х.Алпаров, Ғ.Ф.Вилданов, Х.Ғ.Ғәбитов, Ғ.Й.Дәүләтшин, Н.Иҫәнбәт, Ш.Ә.Манатов (1924 й. рәйес), С.Ғ.Мирасов, Д.Г.Ожиганов, С.Л.Рәмиев, С.Сөнчәләй (1922—23 йй. рәйес), Ш.Сөнчәләй (1925—27 йй. рәйес), З.Ш.Шакиров, Д.Юлтый, С.Й.Ямалиев һ.б. эшмәкәрлеге бәйле. | С А. связана деят-сть Г.Х.Алпарова, Г.Ф.Вильданова, Х.Г.Габитова, Г.Я.Давлетшина, Н.Исанбета, Ш.А.Манатова (пред. в 1924), С.Г.Мрясова, Д.Г.Ожиганова, С.Л.Рамиева, С.Сунчелея (пред. в 1922—23), Ш.Сюнчелея (пред. в 1925—27), З.Ш.Шакирова, Д.Юлтыя, С.Я.Ямалеева и др. | bashkir encyclopedia |
20 б. 30‑сы йй. башында ябыла. | Был упразднён в начале 30-х гг. 20 в. | bashkir encyclopedia |
А.Ф.Илтенбаев, Ҡ.К.Кәримов | А.Ф.Ильтинбаев, К.К.Каримов | bashkir encyclopedia |
АКАТЬЕВ Юрий Васильевич (18.4.1939, БАССР‑ҙың Благовещен р‑ны Дубровка а. — 29.11.1999, Өфө), социолог. | АКАТЬЕВ Юрий Васильевич (18.4.1939, д.Дубровка Благовещенского р‑на БАССР — 29.11.1999, Уфа), социолог. | bashkir encyclopedia |
Социол. ф. д‑ры (1993), профессор (1994). | Д‑р социол. наук (1993), профессор (1994). | bashkir encyclopedia |
БАХИ‑ны тамамлаған (1963). 1961—73 йй. комсомол һәм партия эшендә. | Окончил БСХИ (1963). В 1961—73 на комсомольской и партийной работе. | bashkir encyclopedia |
1974 йылдан алып ӨДАТУ‑ла уҡыта. | С 1974 преподаватель УГАТУ. | bashkir encyclopedia |
Фәнни тикшеренеүҙәре йәмғиәттә соц. процестар м‑н идара итеү проблемаларына, ауыл, хеҙмәт һәм төбәк иҡт. социол. арналған. | Научные исследования посвящены проблемам управления соц. процессами в обществе, социологии села, труда и региональной экономики. | bashkir encyclopedia |
100‑ҙән ашыу фәнни хеҙмәт авторы. | Автор более 100 научн. трудов. | bashkir encyclopedia |
Хеҙм.: Социальное развитие сельского района: проблемы, перспективы. | Соч.: Социальное развитие сельского района: проблемы, перспективы. | bashkir encyclopedia |
Уфа, 1995. | Уфа, 1995. | bashkir encyclopedia |
Р.Т.Нәсибуллин | Р.Т.Насибуллин | bashkir encyclopedia |
“АҠБУҘАТ”, мәктәпкәсә йәштәге балалар һәм башланғыс класс уҡыусылары өсөн әҙәби‑нәфис журнал. | “АКБУЗАТ" (“Аҡбуҙат"), лит.-худ. журнал для детей дошкольного и мл. школьного возраста. | bashkir encyclopedia |
Ойоштороусылары — БР‑ҙың Матбуғат һәм киң мәғлүмәт саралары агентлығы һәм Яҙыусылар союзы. | Учредители – Агентство по печати и СМИ РБи Союз писателей. | bashkir encyclopedia |
Тиражы — 17 мең дананан ашыу (2010). 1989 й. майынан “Ағиҙел” ж. эсендәге журнал булараҡ “Бәпембә” исеме м‑н сыға башлай, 1991 йылдан алып хәҙерге статуста һәм хәҙерге исем м‑н нәшер ителә. | Тираж – более 17 тысяч экземпляров (2010). Издаётся с мая 1989 под названием “Бәпембә" (“Одуванчик") как журнал в ж.“Агидель", с 1991 современное название и статус. | bashkir encyclopedia |
Балалар өсөн башҡорт әҙәбиәте һәм фольклоры әҫәрҙәре, йомаҡтар, уйындар, башватҡыстар һ.б. баҫыла. | Публикует произв. башкирской литературы и фольклора для детей, загадки, игры, головоломки и др. | bashkir encyclopedia |
Балаларҙы мәктәпкә әҙерләүгә арналған махсус бүлектәре бар. | Имеет спец. разделы, посв. подготовке детей к школе. | bashkir encyclopedia |
Рубрикалары: “Бәпембә”, “Минең белгем килә”, “Башҡорт теле — туған телем”, “Инглизсә өйрәнәйек әле” һ.б. | Рубрики: “Бәпембә", “Минең белгем килә" (“Хочу всё знать"), “Башҡорт теле – туған телем" (“Башкирский язык – мой родной язык"), “Инглизсә өйрәнәйек әле" (“Изучаем английский язык") и др. | bashkir encyclopedia |
Мөхәррирҙәре: Ф.Һ.Туғыҙбаева (1991 йылдан алып), Т.И.Юлдашева (Т.Искәндәриә; 2010 йылдан алып). | Главный редакторы: Ф.Х.Тугузбаева (с 1991), Т.И.Юлдашева (Т.Искандерия; с 2010). | bashkir encyclopedia |
АҠБУТИНА Әлфиә Носрат ҡыҙы [9.10.1955, БАССР-ҙың Маҡар районы Үрге Этҡол а. (БР-ҙың Ишембай районы)], журналист. | АКБУТИНА Альфия Нусуратовна [р.9.10.1955, д.Верхнеиткулово Макаровского района БАССР (Ишимбайский район Республики Башкортостан)], журналистка. | bashkir encyclopedia |
БР-ҙың атҡ. мәҙәниәт хеҙм‑ре (1997). | Заслуженный работник культуры РБ (1997). | bashkir encyclopedia |
БДУ‑ны тамамлағандан һуң (1977) “Ленинец” гәз. хеҙм‑ре. 1978 йылдан алып (өҙөклөк м‑н) “Башҡортостан” гәзитендә эшләй: хәбәрсе, 1990 й. башлап өлкән хәбәрсе, 1993 й. — бүлек мөдире, 1995 й. — яуаплы секретарь, 1999 й. — баш мөхәррир урынбаҫары. | После окончания БГУ (1977) сотрудник газеты"Ленинец". С 1978 (с перерывом) работала в газ."Башкортостан": корр., с 1990 ст. корр., с 1993 заведующий отделом, с 1995 ответственный секретарь, с 1999 заместитель главного редактора. | bashkir encyclopedia |
2011 йылдан алып “Башҡортостан ҡыҙы” ж. баш мөхәррир урынбаҫары. | С 2011 заместитель главного редактора газ."Башкортостан кызы". | bashkir encyclopedia |
Ижт.-сәйәси темалы мәҡәләләр серияһы авторы. | Автор серии статей на обществ.-полит. тематику. | bashkir encyclopedia |
“АҒИҘЕЛ”, спорт клубы | "АК-ИДЕЛЬ", спортивный клуб | bashkir encyclopedia |
“АҒИҘЕЛ”, “Башнефтезаводстрой” ААЙ‑ның спорт клубы. | “АК-ИДЕЛЬ", спортивный клуб ОАО "Башнефтезаводстрой". | bashkir encyclopedia |
1961—93 йй. “Строитель”стадионы базаһында эшләгән. | Функционировал в 1961—93 на базе стадиона “Строитель". | bashkir encyclopedia |
Ауыр атлетика, волейбол, конькиҙа шыуыу спорты, саңғы ярышы һәм футбол секциялары булған. | Действовали секции волейбола, конькобежного спорта, лыжных гонок, тяжёлой атлетики и футбола. | bashkir encyclopedia |
“А.” 42 СССР һәм Рәсәй спорт мастеры әҙерләнгән. | В “А.-И." подготовлено 42 мастера спорта СССР и России. | bashkir encyclopedia |
Клуб тәрбиәләнеүселәре В.П. һәм Н.П. Горбатовалар үҫмер спортсылар араһында саңғы ярышы б‑са СССР чемп. була (1967). “А.” м‑н Р.М.Әхмәтйәнов эшмәкәрлеге бәйле. | Воспитанники клуба В.П. и Н.П. Горбатовы стали чемпион СССР (1967) по лыжным гонкам среди юниороколо С “А.-И." связана деят‑сть Р.М.Ахматянова и др. | bashkir encyclopedia |
АҠСӘЙЕТ УРТА МӘКТӘБЕ, Тәтешле р‑ны | АКСАИТОВСКАЯ СРЕДНЯЯ ШКОЛА Татышлинского р‑на. | bashkir encyclopedia |
АҠСӘЙЕТ УРТА МӘКТӘБЕ, Тәтешле р‑ны. 1905 й. мәҙрәсә булараҡ нигеҙ һалына, 1919 йылдан алып 1‑се баҫҡыс берҙәм хеҙмәт мәктәбе, 1929 й. — колхоз йәштәре мәктәбе, 1936 й. хәҙерге статусын ала. | Основана в 1905 как медресе, с 1919 единая труд. школа 1‑й ступени, с 1929 школа колх. молодёжи, с 1936 совр. статус. | bashkir encyclopedia |
Тәтешле р‑ны Артауыл, Еремйә, Илмәт, Йосоп аа. 4 филиалы эшләй. | Действуют 4 филиала в дд. Артаулово, Зиримзи, Ильметово, Юсупово Татышлинского р‑на. | bashkir encyclopedia |
Компьютер класы, интернет‑үҙәк, тамаша һәм спорт залы, уҡытыу оҫтаханаһы, һынлы сәнғәт галереяһы, тарих‑тыуған яҡты өйрәнеү музейы бар. | Имеет компьютерный класс, интернет-центр, актовый и спорт. залы, уч. мастерскую, худ. галерею, ист.-краеведч. музей. | bashkir encyclopedia |
Мәктәп м‑н Ә.Ҡ.Атнабаев, К.З.Закирйәнов, К.Мәргән эшмәкәрлеге бәйле. | Со школой связана деят‑сть А.К.Атнабаева, К.З.Закирьянова, К.Мэргэна. | bashkir encyclopedia |
1950 йылдан алып А.у.м. 3 меңдән ашыу кеше тамамлаған (2011), улар араһында З.Ҡ.Атнабаева, С.З.Фәтхетдинов. | С 1950 А.с.ш. окончило более 3 тысяч человек (2011). Среди выпускников З.К.Атнабаева, С.З.Фатхутдинов. | bashkir encyclopedia |
Ф.Х.Ғәйнуллин | Ф.Х.Гайнуллин | bashkir encyclopedia |
АКСЁНОВ Сергей Геннадьевич (18.3.1959, Өфө), хоҡуҡ белгесе. | АКСЁНОВ Сергей Геннадьевич (р.18.3.1959, Уфа), правовед. | bashkir encyclopedia |
Юридик фәндәр кандидаты (1996), иҡт. ф. д‑ры (2008), профессор (2010). | Кандидат юридических наук (1996), д‑р экон. наук (2008), профессор (2010). | bashkir encyclopedia |
СССР‑ҙың Граждандар оборонаһы отличнигы (1991), РФ ЭЭМ‑ының почётлы хеҙм‑ре (2009). | Отл. Гражд. обороны СССР (1991), поч. сотр. МВД РФ (2009). | bashkir encyclopedia |
Бөтә Союз ситтән тороп уҡыу финанс‑иҡт. ин‑тын (1987), Өфө юғары мәктәбен (1994), Рәсәй Ғәҙәттән тыш хәлдәр министрлығының Санкт‑Петербург Янғынға ҡаршы дәүләт хеҙмәте ун‑тын (2010) тамамлаған. | Окончил Всесоюз. заочный финансово-экон. ин‑т (1987), УВШ (1994), С.‑Петербургский ун‑т Гос. противопожарной службы МЧС России (2010). | bashkir encyclopedia |
1987 йылдан алып Өфө юридик ин‑тында: 1999—2003 йй. уҡыу‑уҡытыу бүлеге нач. урынбаҫары, 2006 й. — конституцион хоҡуҡ каф. начальнигы. | С 1987 в УЮИ: в 1999—2003 заместитель начальника уч. отдела, с 2006 начальник кафедры конституц. права. | bashkir encyclopedia |
2008 й. башлап РФ ЭЭМ‑ының Иҡт. хәүефһеҙлек акад. эшләй (Мәскәү): ситтән тороп уҡыу ф‑ты, 2010 й. майынан иҡт. ф‑ты, окт. — ғилми‑пед. кадрҙар әҙерләү ф‑ты начальнигы. 2011 й. башлап ӨДАТУ‑ның ғәҙәттән тыш хәлдәрҙән һаҡлау ф‑ты деканы, 2015 й. — инженер тәьминәте һәм милек комплексын үҫтереү б‑са проректор, 2017 йылдан алып янғын хәүефһеҙлеге кафедра мөдире. | С 2008 в Академии экон. безопасности МВД РФ (Москва): нач. ф‑та заочного обучения, с мая 2010 — экон. ф‑та, с окт. — ф‑та подготовки научно-педагогических кадров. С 2011 декан ф‑та защиты в чрезвычайных ситуациях, с 2015 проректор по инженерному обеспечению и развитию имущественного комплекса, с 2017 заведующий кафедрой пожарной безопасности УГАТУ. | bashkir encyclopedia |
Фәнни тикшеренеүҙәре янғын хәүефһеҙлеген тәьмин итеү өлкәһендә иҡт.‑хоҡуҡи көйләү проблемаларына арналған. | Научные исследования посвящены проблемам экономико-правового регулирования в области обеспечения пожарной безопасности. | bashkir encyclopedia |
260‑ҡа яҡын фәнни хеҙмәт авторы. | Автор около 260 научных работ. | bashkir encyclopedia |
АКСЁНОВ АУЫЛ ХУЖАЛЫҒЫ ТЕХНИКУМЫ, Әлшәй р‑ны Ким а. урынлашҡан. 1896 й. Аксёнов тимер юл станц. янында алпауыт хужалығы етәкселәрен әҙерләү б‑са 1‑се разрядлы Бәләбәй а.х. мәктәбе булараҡ нигеҙ һалына, 1920 йылдан алып а.х. техникумы, 1925 й. — Йәштәрҙең коммунистик интернационалы исемендәге А.а.х.т., 1992 й. — хәҙерге исемен йөрөтә. | АКСЁНОВСКИЙ СЕЛЬСКОХОЗЯЙСТВЕННЫЙ ТЕХНИКУМ, находится в с.Ким Альшеевского р‑на. Основан в 1896 около ж.‑д. ст.Аксёново как Белебеевская с.‑х. школа 1‑го разряда по подготовке управляющих помещичьими имениями, с 1920 с.‑х. техникум, с 1925 А.с.т. имени КИМ, с 1992 совр. название. | bashkir encyclopedia |
Уҡытыу көндөҙгө һәм ситтән тороп уҡыу бүлектәрендә агрономия, ветеринария, ер‑мөлкәт мөнәсәбәттәре, иҡт. һәм бухгалтерия иҫәбе, менеджмент, умарт‑ҡ, үҫемлекселек продукцияһын һаҡлау һәм эшкәртеү һөнәрҙәре б‑са алып барыла. | Обучение ведётся на дневном и заочном отделениях по специальностям: агрономия, ветеринария, земельно-имущественные отношения, менеджмент, пчеловодство, хранение и переработка продукции растениеводства, экономика и бухгалтерский учёт. | bashkir encyclopedia |
Китапханаһы, уҡытыу‑производство хужалығы, машина‑трактор паркы, хәрби‑спорт ҡаласығы, емеш, йәшелсә баҡсалары бар. 22 меңдән ашыу белгес әҙерләнгән (2011), улар араһында С.Х.Бикәев, П.Д.Буслаев, М.С.Ғөбәйҙуллин, Н.А.Перепечай, Б.Т.Щербаков. | Имеет библиотеку, уч.-производств. х‑во, машинно-тракторный парк, военно-спорт. городок, сад, огород. Подготовлено более 22 тысяч специалистов (2011), среди них С.Х.Бикеев, П.Д.Буслаев, М.С.Губайдуллин, Н.А.Перепечай, Б.Т.Щербаков. | bashkir encyclopedia |
1941—43 йй. техникум бинаһында Мәскәүҙән эвакуацияланған М.Горький исемендәге 1‑се балалар йорто урынлаша. | В 1941—43 в здании техникума располагался детдом №1 имени М.Горького, эвакуированный из Москвы. | bashkir encyclopedia |
Р.Р.Абдулвәлиев | Р.Р.Абдулвалеев | bashkir encyclopedia |
АҠСУРИН Басир Ғәйфулла улы | АКЧУРИН Басыр Гайфуллович | bashkir encyclopedia |
АҠСУРИН Басир Ғәйфулла улы (10.6.1945, БАССР‑ҙың Фёдоровка р‑ны Батыр а.), философ. | АКЧУРИН Басыр Гайфуллович (р.10.6.1945, с.Батырово Фёдоровского района БАССР), философ. | bashkir encyclopedia |
Соц. фәндәр кандидаты (1996), филос. ф. д‑ры (2004). | Кандидат социол. наук (1996), доктор филосовских наук (2004). | bashkir encyclopedia |
П.Ф.Лесгафт исемендәге Ленинград физик культура ин‑тын тамамлағандан һуң (1975) ӨАИ‑ла, 1980 йылдан алып ӨДСИ‑ла, 1986 й. — БДМУ‑ла, бер үк ваҡытта 1992—94 йй. Өфө механика-технология колледжында эшләй. 1997 й. башлап БДУ‑ла уҡыта. | После окончания Ленинградский института физической культуры имени П.Ф.Лесгафта (1975) работал в УАИ, с 1980 — в УГИИ, с 1986 — в БГМУ, одновременно в 1992—94 в Уфимск. механико-технол. колледже. С 1997 преподаёт в БГУ. | bashkir encyclopedia |