ba
stringlengths 0
3.17k
| ru
stringlengths 1
3.11k
| corpus
stringclasses 7
values |
|---|---|---|
Музыкаға һәләтлелеге, камил пластикаһы, сәхнә һөйкөмлөлөгө менән айырылып торған төрлө характерҙағы ролдәрҙе башҡарыусы актриса. | Разнохарактерная актриса с выраженной музыкальностью, обладает развитой пластикой, сценич. обаянием. | bashkir encyclopedia |
Репертуарында ватан һәм сит ил авторҙары әҫәрҙәренән ролдәр: Сәриә (“Мөхәббәт ҡоштары”, И.Х.Йомағолов), Тәнзилә (“Мөхәббәт ҡарағы”) һәм Нурия (“Ҡатын-ҡыҙҙың ҡырҡ сыраһы”; икеһе лә — Ф.М.Бүләков), Лачи (“Бер мөхәббәт — мең ғашиҡ” — “Одна любовь — тысяча влюблённых”, К.Чандра), Бәндәбикә (“Бәндәбикә һәм Ерәнсә”, А.Г.Хөсәйенов), Туҡтабикә (“Ҡыҙ урлау”, М.Кәрим), Шәмсиә (“Ҡоҙаса”, Б.Бикбай һәм З.Ғ.Исмәғилев) һ.б. | В репертуаре роли по произведениям отеч. и зарубежных авторов: Сария (“Мөхәббәт ҡоштары” — “Пылкие любовники” И.Х.Юмагулова), Танзиля (“Мөхәббәт ҡарағы” — “Узурпатор любви”) и Нурия (“Ҡатын-ҡыҙҙың ҡырҡ сыраһы” — “Сорок свечей надежд моих”; обе — Ф.М.Булякова), Лачи (“Бер мөхәббәт — мең ғашиҡ” — “Одна любовь — тысяча влюблённых” К.Чандры), Бендебике (“Бәндәбикә һәм Ерәнсә” — “Бендебике и Еренсе-сэсэн” А.Г.Хусаинова), Туктабика (“Ҡыҙ урлау” — “Похищение девушки” М.Карима), Шамсия (“Ҡоҙаса” — “Свояченица” Б.Бикбая и З.Г.Исмагилова) и др. | bashkir encyclopedia |
ПОЛЯКТАР | ПОЛЯКИ | bashkir encyclopedia |
ПОЛЯКТАР (үҙ атамаһы поляци), халыҡ, Польшаның төп халҡы. | ПОЛЯКИ (самоназв. поляци), народ, осн. население Польши. | bashkir encyclopedia |
П. һаны 1989 й. СССР-ҙа — 1126,3 мең, РСФСР-ҙа — 94,6 мең; 2002 й. РФ-та — 73,0 мең, 2010 — 47,1 мең кеше тәшкил итә. | Числ. П. в 1989 в СССР составила 1126,3 тысяч человек, в РСФСР – 94,6 тысяч; в 2002 в РФ – 73,0 тысяч, в 2010 – 47,1 тысяч человек. | bashkir encyclopedia |
БАССР-ҙа 1989 й. П. һаны 757 кеше тәшкил итә, Башҡортостан Республикаһында 2002 й. — 660, 2010 — 504 кеше. | В БАССР в 1989 числ. П. составила 757 человек, в Республике Башкортостан в 2002 – 660, в 2010 – 504 человека. | bashkir encyclopedia |
Айырыуса Өфө ҡ. (193) тупланып йәшәйҙәр (2010 й. мәғлүмәттәре буйынса; кеше). | Наиб. компактно проживают (по данным на 2010; человек) в г. Уфа (193). | bashkir encyclopedia |
П. күпселеге урыҫ телендә, ҡайһылары поляк, белорус телендә, украин телендә һөйләшә. | Большинство П. владеет русским языком, часть — польским, белорусским языком, украинским языком. | bashkir encyclopedia |
Диндарҙарҙың күбеһе католицизмға, башҡалары — православиеға, протестантлыҡҡа ҡарай. | Основная часть верующих исповедует католицизм, др. — православие, протестантизм. | bashkir encyclopedia |
Башҡортостанда поляк диаспораһы 17 б., Полоцк һәм Смоленск шляхтаһы Кама аръяғы сик һыҙығына хеҙмәткә килгәс, формалаша башлай. | В Башкортостане польская диаспора начала формироваться с прибытием в 17 в. шляхты полоцкой и смоленской на службу в закамские линии. | bashkir encyclopedia |
18 быуат аҙағында Көньяҡ Уралда армия хеҙмәтенә — 382 һәм төпләнеү өсөн 546 (улар Бар һ.б. конфедерацияларҙа ҡатнашҡан) П. алына. | В конце 18 в. на Юж. Урал для службы в армии было выслано 382 П. и на поселение — 546 участников Барской и др. конфедераций. | bashkir encyclopedia |
П. айырыуса 19 б. күпләп күсеп килә: 1812 й. Франция яғында һуғышҡан хәрби әсирҙәр; 1830—60 йй. поляк милли-азатлыҡ хәрәкәтендә ҡатнашҡан өсөн һөргөнгә ебәрелгәндәр; ирекле күскенселәр. | Наиб. приток П.приходится на 19 в.: военнопленные, воевавшие в 1812 на стороне Франции; сосланные участники польского нац.-освободит. движения 1830–60-х гг. ; добровольные переселенцы. | bashkir encyclopedia |
19 быуат аҙағында — 20 б. башында Өфө губернаһының аҙ һанлы поляк крәҫтиәндәре күсеп килеп, бер нисә поляк ауылын хасил итә. | В конце 19–начале 20 вв. в Уфимской губернии переселились немногочисл. польские крестьяне, образовавшие неск. польских поселений. | bashkir encyclopedia |
Күсенеүҙең киләһе этабы 1940 й. поляк халҡын Көнбайыш Украина һәм Көнбайыш Белоруссиянан Көньяҡ Уралға, Ҡаҙағстанға һ.б. күсереү менән бәйле. | След. этап переселения связан с депортацией в 1940 польск. населен. с терр. Зап. Украины и Зап. Белоруссии на Юж. Урал, в Казахстан и др. | bashkir encyclopedia |
Халыҡ иҫәбен алыу мәғлүмәттәре буйынса, 1897 й. Өфө губернаһының 956 П. иҫәпләнә, Ырымбур губерн. — 1696, 1926 й. БАССР-ҙа — 1655 (Өфө кантонында — 950, Бәләбәй кантонында — 245, Арғаяш кантонында — 174) кеше. | По данным переписей, числ. П. в 1897 в Уфимской губернии составила 956, в Оренб. губерн. — 1696 человек, в 1926 в БАССР — 1655 (в Уфимск. кантоне — 950, Белебеевском — 245, Аргаяшском — 174). | bashkir encyclopedia |
П. хужалығы яңы урындарҙа ла традицион һыҙаттарҙы һаҡлай. | Х-во П. на новых местах сохраняло традиц. черты. | bashkir encyclopedia |
Игенселек төп тармаҡ була, малсылыҡ, балыҡсылыҡ, баҡсасылыҡ, умартасылыҡ, йорт һөнәрҙәре һәм кәсептәр ярҙамсы урын тота. | Ведущей отраслью было земледелие, вспомогат. роль играли скотоводство, рыболовство, огородничество, пчеловодство, домашние ремёсла и промыслы. | bashkir encyclopedia |
Күп баҫыулы, һирәгерәк дүрт баҫыулы сәсеү әйләнеше игенселектең киң таралған системаһы була. | Распространённой системой земледелия являлся многопольный, реже — четырёхпольный севооборот. | bashkir encyclopedia |
Иген культураларынан арыш, һоло, бойҙай, борай, тары, ҡарабойҙай иккәндәр, картуф, кәбеҫтә, сөгөлдөр, ҡабаҡ, ҡарбуз, кишер, һуған үҫтергәндәр. | Из зерновых культур возделывали рожь, овёс, пшеницу, полбу, просо, гречиху, выращивали картофель, капусту, свёклу, тыкву, арбузы, морковь, лук. | bashkir encyclopedia |
Төп ер эшкәртеү ҡоралдары — һуҡа, бер төрәнле һуҡа, тимер һабан, тырма, елгәргес һ.б. Йылҡы, ваҡ мал һәм һыйыр малы, һарыҡ, сусҡа үрсеткәндәр. | Осн. земледельческие орудия труда — сохи, косули, жел. плуги, бороны, веялки и др. Разводили лошадей, крупный и мелкий рогатый скот, овец, свиней. | bashkir encyclopedia |
Йөк ташыу өсөн ат, үгеҙ файҙаланғандар. | Для перевозки грузов использовали лошадей, быков. | bashkir encyclopedia |
Төрлө кәсеп менән шөғөлләнгәндәр: заказға итек, туфли теккәндәр, ағастан мебель, эш ҡоралдары, арба һәм саналар, йорт кәрәк-ярағы эшләгәндәр; кәрзин, аяҡ кейеме (сабата) һ.б. үргәндәр; күн, тире, эшкәрткәндәр, туҡыусылыҡ менән шөғөлләнгәндәр. | Занимались различными ремёслами: изготовлением на заказ сапог, туфель, дер. мебели, орудий труда, средств передвижения и утвари; плетением корзин, обуви (лаптей) и др.; обработкой кожи, меха, ткачеством. | bashkir encyclopedia |
Ауыл П. торамаларының төп төрө була. | Осн. видом поселений П. являлись деревни. | bashkir encyclopedia |
Йорт-ҡура бер нисә өлөшкә бүленгән: алғы яғында — торлаҡ һәм хужалыҡ ҡаралтыһы (келәт, амбар), баҡса, мөгәрәп, артҡы яҡта мал һарайы урынлашҡан. | Усадьба делилась на несколько зон: в передней располагались жилые и хоз. постройки (клети, амбары), огород, погреб, в задней — помещения для содержания скота. | bashkir encyclopedia |
Әүен, ырҙын табағы һәм мунса ихатанан ситтә булған. | За пределы двора выносились овины, гумно и бани. | bashkir encyclopedia |
Ағас (уҫаҡ, ҡайын, ҡарағай һ.б.) төп төҙөлөш материалы иҫәпләнгән. | Гл. строит. материалом было дерево (осина, берёза, сосна и др.). | bashkir encyclopedia |
Ҡыйыҡты таҡта, дранка, һалам, һуңыраҡ ҡалай менән япҡандар. | Крышу крыли досками, дранкой, соломой, позднее — железом. | bashkir encyclopedia |
Биш мөйөшлө (төкәтмәле һәм соланлы), 3 йәки 4 яҡлы ҡыйыҡлы йорттар һалғандар. | Строили дома-пятистенки (с пристроем и сенями), с 3- или 4-скатной крышей. | bashkir encyclopedia |
Ҡайһы берҙә тағы бер өй төҙөп ултыртҡандар. | Иногда пристраивали вторую избу. | bashkir encyclopedia |
Йорт фронтоны һәм кәрниздәре семәрле булған, уларҙы тәре, йөрәк, йондоҙ рәүешендәге уйымдар менән биҙәгәндәр. | Фронтоны и карнизы домов были резные, их украшали фигурными отверстиями в форме креста, сердца, звезды. | bashkir encyclopedia |
Традицион интерьерҙың төп элементтарын урыҫ мейесе, “ҡыҙыл мөйөш”, ҡулдан эшләнгән ағас карауаттар тәшкил иткән. | Осн. элементами традиц. интерьера являлись рус. печь, “красный угол”, дер. самодельные кровати. | bashkir encyclopedia |
Көндәлек тәғәм итеү кухня-ашханала үткән. | Повседневные трапезы проходили в кухне-столовой. | bashkir encyclopedia |
Стеналарҙа һындар, иконалар эленеп торған. | На стенах висели образа, иконы. | bashkir encyclopedia |
Традицион ҡатын-ҡыҙ кейеме мул итеп тегелгән киндер күлдәктән, итәктән (сподница), төҫлө шаҡмаҡлы кофтанан торған. | Традиц. жен. костюм состоял из туникообразной холщовой рубахи, юбки (сподница), цветной клетчатой кофты. | bashkir encyclopedia |
Итәк өҫтөнән алъяпҡыс быуғандар. | Поверх юбки надевали фартуки. | bashkir encyclopedia |
Ҡышын ҡатын-ҡыҙ ҡоңғорт төҫтәге буҫтау менән көпләнгән, һарыҡ тиреһенән тегелгән оҙон тун кейгән. | Зимой женщины носили длинные шубы из овчины, крытые сукном тёмного цвета. | bashkir encyclopedia |
Өлкән йәштәге ҡатын-ҡыҙ башына яҙып яулыҡ ябынған. | Головными уборами пожилых женщин были платки, которые повязывали без складок (“конёчком”). | bashkir encyclopedia |
Көндәлек аяҡ кейеме сабата булған, бысраҡта уның өҫтөнән йүкәнән үрелгән калуш йөрөткәндәр; ҡышын йөн ойоҡ менән быйма кейгәндәр. | Повседневной обувью служили лапти, поверх которых в грязную погоду надевали галоши, плетённые из лыка; зимой — валенки с шерстяными чулками. | bashkir encyclopedia |
Байрамдарҙа күн сандалыйҙар, туфли һәм итек кейгәндәр. | По праздникам носили кожаные сандалии, туфли и сапоги. | bashkir encyclopedia |
Традицион ҡатын-ҡыҙ биҙәүестәре — муйынсаҡ, балдаҡ, түңәрәк һырға (ғәҙәттә, тимер). | Традиц. женские украшениями являлись бусы, кольца, серьги (обычно металлические) круглой формы. | bashkir encyclopedia |
Традицион ирҙәр кейеме киндер күлдәктән (кошуля), ҡоңғорт төҫтәге салбарҙан, ҡайтармалы яғалы һәм өҫтән һалынған кеҫәле киндер күлдәктән торған. | Традиц. муж. костюм состоял из холщовой рубахи (кошуля), тёмных брюк, пиджака с отложным воротником и накладными карманами. | bashkir encyclopedia |
Көндәлек аяҡ кейеме булып сабата иҫәпләнгән, байрамдарҙа күн итек кейгәндәр. | Повседневной обувью были лапти, в праздники носили кожаные сапоги. | bashkir encyclopedia |
Яҙлы-көҙлө ҙур яғалы киң йөн бөркәнсек (сапан), башҡа фуражка кейгәндәр. | Осенью и весной надевали шерстяную широкую накидку с большим воротником (чапан), на голову — фуражки. | bashkir encyclopedia |
Ирҙәрҙең ҡышҡы кейеме — һарыҡ тиреһенән тегелгән ҡыҫҡа тун, толоп, баш кейеме йылы бүрек булған, аяҡҡа быйма кейгәндәр. | Зимней муж. одеждой служили полушубки, тулупы из овечьего меха, головными уборами – тёплые шапки, обувью – валенки. | bashkir encyclopedia |
П. традицион аш-һыуы игенселек һәм малсылыҡ продукттарын аралаштырыуға нигеҙләнгән. | Традиц. кухня П. основана на сочетании продуктов земледелия и скот-ва. | bashkir encyclopedia |
Сусҡа итенән традицион борщ, әскелт өйрәләр, тоҙло һәм яңы кәбеҫтәнән бигос киң таралған була. | Были распространены традиц. борщ из свинины, кислые похлёбки, бигос из квашеной или свежей капусты. | bashkir encyclopedia |
Иттән тик һарыҡ ите менән сусҡа ите генә ҡулланылған, унан колбаса яһағандар. | Из мяса в пищу употребляли только баранину и свинину, из которой делали колбасу. | bashkir encyclopedia |
Байрам табынына билмән, зраза (эслекле ит урамаһы), эремсек билмәне, әсе ҡамырҙан картуф, ит, эс-ҡарын, ҡуҙғалаҡ, бәшмәк, алма бәлештәре, кондитер изделиелары бешергәндәр. | По праздникам готовили пельмени, зразы (мясные рулетики с начинкой), вареники с творогом, пекли пироги из кислого теста с картофелем, мясом, ливером, щавелем, грибами, яблоками, кондитерские изделия. | bashkir encyclopedia |
Һөт, сәй, иген кофеһы, сөгөлдөр кеүәҫе, бал, һыра эскәндәр. | Из напитков употребляли молоко, чай, кофе из злаков, свекольный (буряшный) квас, брагу, пиво. | bashkir encyclopedia |
Ғаилә-никах мөнәсәбәттәрендә П. традицион һыҙаттар һаҡланған була: 19 быуат аҙағында тиклем бер нисә быуындан торған ҙур ғаиләләр күп була, 20 б. башынан бәләкәй ғаиләләр тарала башлай. | В семейно-брачных отношениях П. сохраняли традиц. черты: до кон. 19 в. преобладала большая семья, преимущественно состоящая из нескольких поколений родственников, с начала 20 в. — малая семья. | bashkir encyclopedia |
Иң өлкән ир, ғәҙәттә, атай кеше ғаилә башлығы булған, уның ҡатыны хужалыҡты алып барған. | Главой семьи являлся старший по возрасту, обычно отец, его жена была распорядительницей среди женщин. | bashkir encyclopedia |
Традицион ғаилә байрамы һәм йолалары башлыса кеше ғүмеренең төп осорҙары менән бәйле була. | Традиц. семейные праздники и обряды были связаны с основным этапами жизни человека. | bashkir encyclopedia |
Тантаналы рәүештә бала тыуыуҙы, көҙөн-ҡышын туй үткәргәндәр. | Торжественно отмечали рождение ребёнка, в осеннее-зимний период — свадьбы. | bashkir encyclopedia |
Раштыуа, Святки, Пасха, Семуха һ.б. байрамдар билдәләнгән. Ғәҙәттә, ураҡ алдынан — “Зажинки” (“Ураҡбашланыу”), ул тамамланғас, “Дожинки” (“Ураҡ бөтөүе”) йолаһы үткәрелгән. | Праздновались Рождество, Святки, Пасха, Семуха и др. Традиционно перед жатвой проводили обряд “Зажинки” (“Начало жатвы”), по её окончании — “Дожинки” (“Окончание жатвы”). | bashkir encyclopedia |
Музыка ҡоралдарынан скрипка, мазанка (ҡыллы инструмент), волынка, һыбыҙғы, көтөүсе торбалары һ.б. таралған була. | Из муз. инструментов были распространены скрипка, мазанка (смычковый инструмент), дуда (волынка), свирель, пастушечьи трубы и др. | bashkir encyclopedia |
Башҡортостан Республикаһында 1997 йылдан алып “Возрождение” үҙәге эшләй. | В РБ с 1997 действует Польской культуры и просвещения центр “Возрождение” РБ. | bashkir encyclopedia |
1997 й. башлап Башҡортостан Республикаһында Поляк мәҙәниәте көндәре үткәрелә, “Башҡортостанда Польшаның бер ярсығы” тигән музей экспозицияһы даими эшләй, ул Өфө ҡ. 17-се балалар китапханаһында урынлашҡан. | С 1997 в Республике Башкортостан проводятся Дни польской культуры, постоянно действует музейная экспозиция “Частичка Польши в Башкортостане”, которая располагается в детской библиотеке №17 г. Уфа. | bashkir encyclopedia |
1999 й. Үҙәк ярҙамы менән Өфөлә А.Пенькевич исемендәге Милли поляк йәкшәмбе мәктәбе асыла (21-се лицей базаһында), “Йондоҙсоҡтар” (“Звёздочки”) фольклор төркөмө эшләй. | В 1999 при содействии Центра в Уфе открыта Нац. польская воскресная школа имени А.Пенькевича (на базе лицея №21), действует фольклорная группа “Звёздочки”. | bashkir encyclopedia |
ШАКИРОВ Йәүит Әхмәтғәли улы | ШАКИРОВ Явит Ахметгалиевич | bashkir encyclopedia |
ШАКИРОВ Йәүит Әхмәтғәли улы (2.1.1962, БАССР-ҙың Саҡмағош районы Әхмәт а.), эстрада артисы, йырсы. Татарстан Республиканың халыҡ (2012) һәм атҡаҙанған (2006) артисы, Башҡортостан Республиканың атҡаҙанған артисы (2012). | ШАКИРОВЯвит Ахметгалиевич (р. 2.1.1962, с. Ахметово Чекмагушевского района БАССР), артист эстрады, певец. Нар. (2012) и засл. (2006) арт. РТ, заслуженный артист РБ (2012). | bashkir encyclopedia |
Башҡортостан респ. мәҙәни-ағартыу училищеһын (Стәрлетамаҡ ҡ., 1983), Ҡазан театр училищеһын (И.З.Хәйруллин курсы), Ҡазан мәҙәниәт институтын (Ф.Х.Хәмитова курсы; икеһе лә — 1990) тамамлаған. | Окончил Баш. респ. культурно-просветит. училище (г. Стерлитамак, 1983), Казанское театр. училище (курс И.З.Хайруллина), Казанский институт культуры (курс Ф.Х.Хамитовой; оба – 1990). | bashkir encyclopedia |
1983 йылдан алып Саҡмағош районында: Тайнаш а. мәҙәниәт йорто директоры, 1986 й. башлап мәҙәниәт бүлеге мөдире. | С 1983 в Чекмагушевском районе: дир. ДК с.Тайняшево, с 1986 заведующий отделом культуры. | bashkir encyclopedia |
1987 йылдан алып Ҡазанда: Ғ.Камал исемендәге Татар театры актёры, 1990—95 йй. Татар филармонияһында һөйләү жанры артисы, 1997 й. башлап “Илһам” театр-студияһы етәксеһе. | С 1987 в Казани: актёр Тат. театра имени Г.Камала, в 1990–95 артист разговорного жанра Тат. филармонии, с 1997 рук. театра-студии “Ильхам”. | bashkir encyclopedia |
Репертуарында Ф.Баттал, Г.З.Зәйнәшева, З.З.Хәким, Ф.Шәфиғуллиндың сатирик хикәйәләре, Ғ.Миңғәлиев, И.Низамов, С.З.Сәйҙәшев, Ф.М.Хатипов, З.М.Шакирова, М.Шәйхетдинов йырҙары, шулай уҡ үҙе ижад иткән йырҙары бар. | В репертуаре сатирические рассказы Ф.Баттала, Г.Х.Зайнашевой, З.З.Хакима, Ф.Шафигуллина, песни Г.Мингалиева, И.Низамова, С.З.Сайдашева, Ф.М.Хатипова, М.Шайхетдинова, З.М.Шакировой, а также собственного сочинения. | bashkir encyclopedia |
Рәсәй буйлап гастролдәрҙә йөрөй. | Гастролирует по России. | bashkir encyclopedia |
ШӘРӘФЕТДИНОВА Ольга Юрьевна (29.8.1961, Өфө), ҡурсаҡ йөрөтөүсе актриса. | ШАРАФУТДИНОВА Ольга Юрьевна (р. 29.8.1961, Уфа), актриса-кукловод. | bashkir encyclopedia |
Башҡортостан Республиканың халыҡ артисы (2014), БССР-ҙың атҡаҙанған артисы (1992). | Народный артист Республики Башкортостан (2014), заслуженный артист БССР (1992). | bashkir encyclopedia |
ӨДСИ-не (1982, В.М.Штейн курсы; 2005, Т.Н.Хәйбуллина курсы) тамамлаған. | Окончила УГИИ (1982; курс В.М.Штейна), УГАИ (2005; курс Т.Н.Хайбуллиной). | bashkir encyclopedia |
1982 йылдан алып Башҡорт ҡурсаҡ театры актрисаһы. | С 1982 актриса Башкирского театра кукол. | bashkir encyclopedia |
Актриса ҡурсаҡ йөрөтөү техникаһын камил үҙләштергән, уға муз. һәләтлек, һығылмалылыҡ, хислелек хас. | Актрисе присущи совершенная техника кукловождения, муз. одарённость, пластичность, эмоциональность. | bashkir encyclopedia |
Төп ролдәре: Буратино [“Буратино мажаралары” — “Приключения Буратино”, А.Н.Толстойҙың “Алтын асҡыс, йәки Буратино мажаралары” (“Золотой ключик, или Приключения Буратино”) әкиәте буйынса Л.А.Нечаев һәм И.И.Веткина спектакле], Лисистрата (“Лисистрата”, Аристофан), Маркольфа (“Дон Перлимплин мөхәббәте” — “Любовь дона Перлимплина”, Ф.Гарсия Лорка), Ен (“Раштыуаға ҡаршы төн” — “Ночь перед Рождеством”, Н.В.Гоголдең әҫәре буйынса Е.В.Сперанский спектакле), Эгле (“Эгле — туҙбаш йыландар королеваһы” — “Эгле — королева ужей”, С.Неристың шулай уҡ исемле поэма-әкиәте буйынса В.Г.Миодушевский спектакле), Эрида (“Ташлама утты, Прометей!” — “Не бросай огонь, Прометей!”, М.Кәрим) һ.б. | Основные роли: Буратино (“Приключения Буратино” Л.А.Нечаева и И.И.Веткиной по сказке “Золотой ключик, или Приключения Буратино” А.Н.Толстого), Лисистрата (“Лисистрата” Аристофана), Маркольфа (“Любовь дона Перлимплина” Ф.Гарсия Лорки), Чёрт (“Ночь перед рождеством” Е.В.Сперанского по произв. Н.В.Гоголя), Эгле (“Эгле — королева ужей” В.Г.Миодушевского по одноим. поэме-сказке С.Нерис), Эрида (“Не бросай огонь, Прометей!” М.Карима) и др. | bashkir encyclopedia |
Ҡурсаҡ театры сәхнәһендә “Ал сәскә” (“Аленький цветочек”; С.Т.Аксаковтың шулай уҡ исемле әкиәте буйынса спектакль; О.М.Дудка менән бергә), “Муми йорто һәм унда йәшәүселәрҙең барыһы тураһында” [“Про Муми-дом и всех, кто в нём”; Т.Янссондың “Тылсымсы эшләпәһе” (“Шляпа волшебника”) повесы буйынса А.Баранов спектакле], “Кескәй шырпыҡай” (“Спичка-невеличка”; Г.Е.Стефанов) һ.б. спектаклдәр ҡуя. | На сцене Театра кукол поставила спектакли “Аленький цветочек” по одноим. сказке С.Т.Аксакова (совместно с О.М.Дудка), “Про Муми-дом и всех, кто в нём” А.Баранова по мотивам повести Т.Янссон “Шляпа волшебника”, “Спичка-невеличка” Г.Е.Стефанова и др. | bashkir encyclopedia |
Респ. актёр йыры конкурсы (Өфө, 1994; Гран-при), “Рәсәй драма театрҙары актёрҙары йырлай” (“Поют актёры драматических театров России”) Бөтә Рәсәй конкурс-фестивале (Түб. Новгород, 1995) лауреаты. | Лауреат Республиканского конкурса актёрской песни (Уфа, 1994; Гран-при), Всероссийского конкурса-фестиваля “Поют актёры драматических театров России” (г. Ниж. Новгород, 1995). | bashkir encyclopedia |
ШАКИРОВА Зөлфиә Мәскүр ҡыҙы | ШАКИРОВА Зульфия Маскуровна | bashkir encyclopedia |
ШАКИРОВА Зөлфиә Мәскүр ҡыҙы (5.6.1965, БАССР-ҙың Саҡмағош районы Үрге Аташ а.), йырсы. Татарстан Республиканың халыҡ (2012) һәм атҡаҙанған (1998) артисы, Башҡортостан Республиканың атҡаҙанған артисы (2012). | ШАКИРОВА Зульфия Маскуровна (р. 5.6.1965, с. Верх. Аташ Чекмагушевского района БАССР), певица. Нар. (2012) и засл. (1998) арт. РТ, заслуженный артист РБ (2012). | bashkir encyclopedia |
Өфө сәнғәт училищеһын (1982; Ф.Ф.Сәғитова класы), БДПУ-ны (2005) тамамлаған. | Окончила Уфимское училище искусств (1982; класс Ф.Ф.Сагитовой), БГПУ (2005). | bashkir encyclopedia |
1990 йылдан алып Татар филармонияһы, 1995 й. — “Илһам” театр-студияһы (икеһе лә — Ҡазан) солисы. | С 1990 солистка Тат. филармонии, с 1995 – театра-студии “Ильхам” (оба – Казань). | bashkir encyclopedia |
Репертуарында З.Ғ.Исмәғилев, Т.Ш.Кәримов, М.Ә.Мозафаров, З.В.Нагаева, Р.Х.Сәхәүетдинова, Ф.М.Хатипов, Р.М.Яхин һ.б. йырҙары; башҡорт (“Бейеш”, “Каруанһарай”, “Уйыл”, “Шаһибәрәк”, “Элмәлек”) һәм татар (“Гөльямал”, “Йома”, “Шахта” һ.б.) халыҡ йырҙары һ.б. бар. | В репертуаре песни З.Г.Исмагилова, Т.Ш.Каримова, М.А.Музафарова, З.В.Нагаевой, Р.Х.Сахаутдиновой, Ф.М.Хатипова, Р.М.Яхина и др.; баш. (“Бииш”, “Караван-Сарай”, “Уйыл”, “Шагибарак”, “Эльмалек”) и тат. (“Гульямал”, “Жомга”, “Шахта” и др.) нар. песни и др. | bashkir encyclopedia |
Ә.Ҡ.Атнабаев, Х.М.Мөхәмәҙиева, Ф.Тереғолова, Р.Хәкимйән, Й.Ә.Шакиров һ.б. шиғырҙарына 100-ҙән ашыу йыр авторы. | Автор более 100 песен на стихи А.К.Атнабаева, Х.М.Мухамадеевой, Ф.Терегуловой, Р.Хакимьяна, Я.А.Шакирова и др. | bashkir encyclopedia |
Ғ.Әлмөхәмәтов исемендәге призға Респ. йәш йырсылар конкурсы (Өфө, 1983), “Татар йыры” (“Татарская песня”; Ҡазан, 1993) Халыҡ-ара конкурсы лауреаты. | Лауреат Республиканского конкурса молодых певцов на приз имени Г.Альмухаметова (Уфа, 1983), Между нар. конкурса “Татарская песня” (Казань, 1993). | bashkir encyclopedia |
СКОБЕЛКИН Валерий Михайлович (20.8.1969, Өфө), композитор, педагог. | СКОБЕЛКИН Валерий Михайлович (р. 20.8.1969, Уфа), композитор, педагог. | bashkir encyclopedia |
Башҡортостан Республиканың атҡаҙанған сәнғәт эшмәкәре (2016). | Заслуженный деятель искусств Республике Башкортостан (2016). | bashkir encyclopedia |
Композиторҙар союзы (1999), РФ Композиторҙар союзы (2000) ағзаһы. | Член Союза композиторов (1999), СК РФ (2000). | bashkir encyclopedia |
ӨДСИ-не тамамлағандан һуң (1997; З.Ғ.Исмәғилев класы) М.Ғафури исемендәге Үҙәк мәҙәниәт һәм ял паркының (Өфө) Ҡала эстрада-тынлы оркестры артисы булып эшләй. | После окончания УГИИ (1997; класс З.Г.Исмагилова) работал артистом Городского эстрадно-духового оркестра Центр. парка культуры и отдыха имени М.Гафури (Уфа). | bashkir encyclopedia |
2002 йылдан алып Өфө сәнғәт училищеһында, 2009 й. — ӨДСИ-лә уҡыта. | С 2002 преподаватель Уфимского училища искусств, с 2009 — УГИИ. | bashkir encyclopedia |
Юғары һөнәри оҫталығы, төрлө муз. йүнәлештәр, стилдәр һәм жанрҙарҙы файҙаланып, теләһә ниндәй масштабтағы әҫәр: миниатюр прелюдиянан алып ҙур симфоник музыкаға тиклем ижад итергә мөмкинлек бирә. | Высокий профессионализм позволяет С. легко оперировать разл. муз. направлениями, стилями и жанрами, создавая произв. любых масштабов – от миниатюрной прелюдии до крупного симф. полотна. | bashkir encyclopedia |
С. башҡорт проф. композиторҙар мәктәбенең иң яҡшы традицияларын дауам итеп, респ. проф. музыка сәнғәтен пропагандалау эшенә үҙ өлөшөн индерә. | С. является продолжателем лучших традиций баш. проф. композиторской школы, вносит вклад в дело пропаганды проф. музыкального искусства республики. | bashkir encyclopedia |
Әҫәрҙәре араһында 1-се симфония (2011), скрипка менән оркестр өсөн Концерт (2007), альт менән оркестр өсөн Концерт (2008), скрипка һәм симфоник оркестр өсөн Allegro (2002), фп. һәм симфоник оркестр өсөн “Норвег композиторы портреты” (“Портрет норвежского композитора”, 2008) һәм скрипка, камерный оркестр өсөн “Болоттар” (“Облака”, 2014) пьесалары, фп. өсөн “Астрология” исемле 12 прелюдияһы (1995), 3 ҡыллы квартет (№1, 1996; №2, 2001; №3, 2005), 5 виолончель өсөн “Perspectives” квинтеты (1999), хор (a cappella) өсөн “Multis dum” (2007), шулай уҡ сонаталар һәм төрлө музыка ҡоралдары өсөн пьесалар, романстар һ.б. | Среди соч. Симфония №1 (2011), Концерт для скрипки с оркестром (2007), Концерт для альта с оркестром (2008), Allegro для скрипки и симф. оркестра (2002), пьесы “Портрет норвежского композитора” для фп. и симф. оркестра (2008) и “Облака” для скрипки и камерного оркестра (2014), 12 прелюдий для фп. “Астрология” (1995), 3 струнных квартета (№1, 1996; №2, 2001; №3, 2005), квинтет “Perspectives” для 5 виолончелей (1999), “Multis dum” хор a cappella (2007), а также сонаты и пьесы для различных инструментов, романсы и др. | bashkir encyclopedia |
Ижадында көйгә һалыуҙар, эшкәртмәләр һәм аранжировкалар ҙур урын алып тора: эстрада ансамбле өсөн Н.Ж.Ҡадирова репертуарынан 15 йыр, солист, хор һәм оркестр өсөн Т.М.Шәриповтың “Башҡортостан” йыры, ҡыллы квартет өсөн ҡырғыҙ халыҡ йыры “Чопо-чоор”, симфоник оркестр өсөн А.Рамирестың “Aloette” темаһына аранжировка (бөтәһе лә — 2014), симфоник оркестр һәм ансамбль өсөн “Ятаған” этно-төркөмөнөң “Ишбирҙин” халыҡ йыры, орган һәм ҡурай өсөн башҡорт халыҡ йыры “Сыңрау торна”, симфоник оркестр һәм солистар өсөн А.Пьяццолланың “Libertango” пьесаһы (бөтәһе лә — 2015) һ.б. | Большое место в творчестве С. занимают переложения, обработки и аранжировки: 15 песен из репертуара Н.Ж.Кадыровой для эстрадного ансамбля, песня Т.М.Шарипова “Башҡортостан” (“Башкортостан”) для солистов, хора и оркестра, кирг. нар. песня “Чопо-чоор” для струнного квартета, аранжировка для симф. оркестра темы “Aloette” А.Рамиреса (все — 2014), нар. песня “Ишбирҙин” (“Ишбердин”) этно-группы “Ятаған” (“Ятаган”) для симф. оркестра и ансамбля, башкирская народная песня “Сынграу торна” для органа и курая, пьеса А.Пьяццоллы “Libertango” для симф. оркестра и солистов (все — 2015) и др. | bashkir encyclopedia |
ЯРЦЕВ Виктор Александрович (21.1.1965, Ырымбур ҡ.), баянсы. | ЯРЦЕВ Виктор Александрович (р. 21.1.1965, г. Оренбург), баянист. | bashkir encyclopedia |
Башҡортостан Республиканың халыҡ артисы (2015), Башҡортостан Республиканың атҡаҙанған мәҙәниәт хеҙмәткәре (2002). | Народный артист Республики Башкортостан (2015), заслуженный работник культуры РБ (2002). | bashkir encyclopedia |
ӨДСИ-не тамамлағандан һуң (1991; педагогы Р.Ю.Шәйхетдинов) Урта махсус музыка колледжында уҡыта, бер үк ваҡытта 2002 йылдан алып “Мираҫ” йыр һәм бейеү фольклор ансамбле янындағы “Забава” урыҫ халыҡ музыка ҡоралдары ансамбленең художество етәксеһе. | После окончания УГИИ (1991; педагог Р.Ю.Шайхутдинов) преподаватель Ср. спец. муз. колледжа, одновременно с 2002 художественный руководитель ансамбля рус. нар. инструментов “Забава” Фольк. ансамбля песни и танца “Мирас”. | bashkir encyclopedia |
Башҡарыу манераһы виртуоз уйын, нескә һәм уйланылған интерпретация, тәьҫирлелек менән айырыла. | Исполнит. мастерство музыканта отличается виртуозностью, тонкой и вдумчивой интерпретацией, яркой выразительностью. | bashkir encyclopedia |
ЮНЕСКО-ның штаб-фатирында Башҡортостан Республиканың Халыҡ-ара презентацияһында ҡатнаша (Париж, 2008). | Участник Между нар. презентации РБ в штаб-квартире ЮНЕСКО (Париж, 2008). | bashkir encyclopedia |
Музыка колледжында Респ. урыҫ халыҡ музыка ҡоралдары оркестрҙары һәм ансамблдәре конкурс-фестивале (Бәләбәй ҡ., 2014; Гран-при), “Европа—Азия” (Магнитогорск ҡ., 2015), “Урал тауышы” (Өфө, 2016) һ.б. халыҡ-ара халыҡ музыка ҡоралдары оркестрҙары һәм ансамблдәре фестиваль-конкурстары лауреаты “Наигрыш” урыҫ халыҡ музыка ҡоралдары ансамблен (2000) ойоштороусы һәм етәксеһе. | В Музыкальном колледже организатор и рук. ансамбля рус. нар. инструментов “Наигрыш” (2000) — лауреата Республиканского конкурса-фестиваля оркестров и анс. рус. нар. инструментов (г. Белебей, 2014; Гран-при), между нар. фестивалей-конкурсов оркестров и анс. нар. инструментов “Европа—Азия” (г. Магнитогорск, 2015), “Зов Урала” (Уфа, 2016) и др. | bashkir encyclopedia |
ЯХИН Илшат Ғәббәс улы (18.5.1973, БАССР-ҙың Учалы районы Ҡотой а.), баянсы, композитор. | ЯХИН Ильшат Габбасович (р. 18.5.1973, д. Кутуево Учалинского района БАССР), баянист, композитор. | bashkir encyclopedia |
Өфө сәнғәт училищеһын (1992; З.Ф.Мөслимов класы), ӨДСИ-не (1998; М.И. Ғәйнетдинов, Р.Ғ.Рәхимов класы) тамамлаған. 1993 йылдан алып “Башҡортостан” ТРК-һының “Тамыр” балалар телерадиостудияһында тауыш реж., 1994 й. — Сибай филармонияһының халыҡ музыка ҡоралдары оркестры етәксеһе, 2001 й. — “Каруанһарай” фольклор-эстрада төркөмөндә аккомпаниатор-концертмейстер, 2005 й. — Башҡорт филармонияһының, 2011 й. — БАДТ-ның музыка бүлеге мөдире, 2013 й. — С. Аксаков исемендәге мәҙәниәт һәм ял баҡсаһында (Өфө) аккомпаниатор. | Окончил Уфимское училище искусств (1992; класс З.Ф.Муслимова), УГИИ (1998; класс М.И.Гайнитдинова, Р.Г.Рахимова). С 1993 звукореж. дет. телерадиостудии “Тамыр” ТРК “Башкортостан”, с 1994 рук. оркестра нар. инструментов Сибайской филармонии, с 2001 аккомпаниатор-концертмейстер фольк.-эстрадной группы “Караван-Сарай”, с 2005 зав. муз. частью Башкирской филармонии, с 2011 — БАТД, с 2013 аккомпаниатор Сада культуры и отдыха имени С.Аксакова (Уфа). | bashkir encyclopedia |
Музыкантҡа юғары башҡарыу мәҙәниәте һәм техникаһы, сағыу темперамент, милли музыканың ритмик байлығын һәм колоритын оҫта сағылдырыу хас. | Музыканту присущи высокая исполнит. культура и техника, яркий темперамент, умение мастерски выразить ритмич. богатство и колорит нац. музыки. | bashkir encyclopedia |
Әҫәрҙәре араһында Сибай драма театрында ҡуйылған спектаклдәргә: Т.Х. Ғарипованың“Тәңкәле ҡыҙ” (2006), А.Ҡ. Мөбәрәковтың “Бисәкәй” (2008), Л.М. Яҡшыбаеваның “Әүлиә” (2017); БАДТ-ла — Н.Асанбаевтың “Әхмәтзәки Вәлиди Туған” (2009), М.Кәримдең “Ай тотолған төндә” (2011), М.Ғафуриҙың “Ҡара йөҙҙәр” повесы буйынса А.Ә. Абушахманов һәм Ш.Ғ.Ғилманованың шул уҡ исемле спектакленә (2014); Стәрлетамаҡ драма театрында — “Тиле йәшлек” (2013); Чебоксар Йәш тамашасы театрында — Б.Брехттың “Кураж әсә һәм уның балалары” (“Мамаша Кураж и её дети”; 2014); Ырымбур татар драма театрында — А.Ғ.Әхмәтғәлиеваның “Бер сәғәткә ир” (“Муж на час”; 2015); Яр Саллы татар драма театрында ҡуйылған Б.Н.Сәләховтың “Яратылмай ҡалған йәрҙәр” (2017) спектакленә һ.б. музыка. | Среди соч. музыка к спектаклям Сибайского театра драмы: “Тәңкәле ҡыҙ” (2006; “Танкабика”) Т.Х.Гариповой, “Бисәкәй” (2008; “Жёнушка”) А.К.Мубярякова, “Әүлиә” (2017; “Провидец”) Л.М.Якшибаевой; БАТД — “Әхмәтзәки Вәлиди Туған” (2009; “Ахметзаки Валиди Тоган") Н.Асанбаева, “Ай тотолған төндә” (2011; “Затмение”) М.Карима, “Ҡара йөҙҙәр" (2014; “Черноликие") А.А.Абушахмановаи Ш.Г.Гильмановой по одноимённой повести М.Гафури; Стерлитамакского театра драмы — “Тиле йәшлек” (2013; “Озорная молодость”); Чебоксарского ТЮЗа — “Мамаша Кураж и её дети” Б.Брехта (2014); Оренб. тат. драм. театра — “Муж на час” (2015) А.Г.Ахметгалиевой; Набережночелнинского тат. драматического театра — “Любимые, лишённые любви” (2017) Б.Н.Саляхова и др. | bashkir encyclopedia |
“Сируси” телесериалына һәм “Өс хат” фильмына (икеһе лә — реж. Р.С.Юлтаев, 2015), С.Р. Асҡарова, Й.Р.Бикбаева, Р.Ф.Ғәбитов, З.И. Ҡудашева, Р.М.Саттаров һ.б. тарафынан ҡуйылған башҡорт бейеүҙәренә музыка авторы. | Автор музыки к телесериалу “Сируси” и фильму “Өс хат” (“Три письма”; оба — реж. Р.С.Юлтаев, 2015), баш. танцам, поставленным С.Р.Аскаровой, Я.Р.Бикбаевой, Р.Ф.Габитовым,З.И.Кудашевой, Р.М.Саттаровым и др. | bashkir encyclopedia |