ba
stringlengths 0
3.17k
| ru
stringlengths 1
3.11k
| corpus
stringclasses 7
values |
|---|---|---|
ҠЫРЫМ, Ҡырым Республикаһы, РФ субъекты. | КРЫМ, Республика Крым, субъект РФ. | bashkir encyclopedia |
Европаның көньяҡ-көнсығышында, Ҡырым ярымутрауында урынлашҡан. | Расположен в юго-восточная часть Европы, на Крымском полуострове. | bashkir encyclopedia |
Төньяҡта Украинаның Херсон өлк. менән сиктәш, көнбайыштан һәм көньяҡтан — Ҡара диңгеҙ, көнсығыштан Азов диңгеҙе менән йыуыла. | Граничит на С. с Херсонской обл. Украины, на З. и Ю. омывается Чёрным, на В. — Азовским морями. | bashkir encyclopedia |
Баш ҡалаһы — Симферополь. | Столица — Симферополь. | bashkir encyclopedia |
Юғары вазифалы кеше — башлыҡ. | Высшее должностное лицо — глава. | bashkir encyclopedia |
1921 й. Ҡырым АССР-ы булараҡ ойошторола, 1945 йылдан алып Ҡырым өлк.; 1954 й. башлап Украина ССР-ы составында, 1991 й. — Ҡырым АССР-ы, 1992 й. — Ҡырым Респ., 1998 й. — Украина составындағы Авт. Ҡырым Респ.; 2014 йылдан алып РФ составындағы Ҡырым Республикаһы. 16 ҡаланан, 14 райондан, 56 ҡала тибындағы ҡасабанан тора. | Образован в 1921 как Крымская АССР, с 1945 Крымская обл.; с 1954 в составе Украинск. ССР, с 1991 Крымская АССР, с 1992 Респ. Крым, с 1998 Автономная Респ. Крым в составе Украины; с 2014 Респ. Крым в составе РФ. Включает 16 городов, 14 районов, 56 посёлков городского типа. | bashkir encyclopedia |
Ҡырым федераль округына инә. | Входит в Крымский федеральный округ. | bashkir encyclopedia |
Халҡы — 1895,9 мең кеше (2014). | Нас. — 1895,9 тысяч человек (2014). | bashkir encyclopedia |
Халыҡтың уртаса тығыҙлығы — 78 кеше/ км2. | Средняя плотность населен. — 78 человек/ км2. | bashkir encyclopedia |
Халыҡтың тәбиғи кәмеүе — 3,0 мең кеше. Урбанизация — 62,2%; ҙур ҡалалары — Симферополь, Керчь, Ялта, Евпатория, Феодосия. | Естеств. убыль населен. — 3,0 тысяч человек. Урбанизация — 62,2%; кр. города — Симферополь, Керчь, Ялта, Евпатория, Феодосия. | bashkir encyclopedia |
Иҡтисади әүҙем халыҡ һаны — 878,1 мең кеше. | Числ. экономически активного населен. — 878,1 тысяч человек. | bashkir encyclopedia |
Миграция иҫәбенә кәмеүе — 1,1 мең кеше. | Миграц. убыль — 1,1 тысяч человек. | bashkir encyclopedia |
Милли составы (%): урыҫтар — 67,9, украиндар — 15,7, ҡырым татарҙары — 12,6 һ.б. | Национальный состав (%): русские — 67,9, украинцы — 15,7, крымские татары — 12,6 и др. | bashkir encyclopedia |
Дәүләт телдәре — урыҫ теле, украин теле, ҡырым татарҙары теле. | Гос. яз. — русский язык, украинский язык, крымско-татарский. | bashkir encyclopedia |
Ҡ. территорияһы Скиф дәүләте, Боспор батшалығы, Алтын Урҙа, Ҡырым ханлығы, Рәсәйгә ҡушылғандан һуң Таврия губерн. составында булған. | Терр. К. входила в состав Скифского государства, Боспорского царства, Золотой Орды, Крымского ханства, после присоединения к России — Таврической губернии. | bashkir encyclopedia |
Рус армияһы составында Бутырск пехота полкы, 1-се һәм 2-се Урал казак полктары Ҡырым һуғышында (1853—56) ҡатнашҡан. | В составе Рус. армии Бутырский пехотный полк, 1-й и 2-й Уральские казачьи полки участвовали в Крымской войне 1853—56. | bashkir encyclopedia |
Башҡортостан Республикаһы Хөкүмәте менән Ҡырым Респ. МС-ы араһында сауҙа-иҡт., фәнни-техник, соц. һәм мәҙәни хеҙмәттәшлек тураһында килешеүгә ҡул ҡуйылған, Ҡырым Респ. БР Вәкиллеге ойошторолған; РФ Хөкүмәте ҡарары менән Ҡырымдың Белогорск районы БР-ға беркетелгән: методик һәм матди ярҙам күрһәтеү саралары буйынса план раҫланған (бөтәһе лә — 2014). | Между Правительством РБ и СМ Респ. Крым подписано соглашение о торгово-экон., научно-техн., соц. и культ. сотрудничестве, учреждено Представительство РБ в Респ. Крым; решением Правительства РФ Белогорский район Крыма закреплён за РБ: утверждён план мероприятий по оказанию методической и материальной помощи (все — 2014). | bashkir encyclopedia |
Башҡортостан менән Ҡ. тыуған В.Х.Баһманов, К.В.Кумунжиев һ.б. эшмәкәрлеге бәйле. | С Башкортостаном связана деятельность уроженцев К. В.Х.Багманова, К.В.Кумунжиева и др. | bashkir encyclopedia |
БАШҠОРТ КАДЕТ КОРПУСЫ | БАШКИРСКИЙ КАДЕТСКИЙ КОРПУС | bashkir encyclopedia |
БАШҠОРТ КАДЕТ КОРПУСЫ, Волга буйы федераль округының Рәсәй геройы А.В.Доставалов исемендәге башҡорт кадет корпусы, урта дөйөм белем биреү учреждениеһы. | БАШКИРСКИЙ КАДЕТСКИЙ КОРПУС Приволжского федерального округа имени Героя России А.В.Доставалова, среднее общеобразоват. учреждение. | bashkir encyclopedia |
1997 й. 1-се мәктәп-интернат базаһында Респ. кадет мәктәп-интернаты булараҡ нигеҙ һалына, 2013 йылдан алып хәҙерге статусын ала, 2014 й. А.В.Доставалов исеме бирелә. | Основан в 1997 на базе школы-интерната №1 как Респ. кадетская школа-интернат, с 2013 современный статус, в 2014 присвоено имя А.В.Доставалова. | bashkir encyclopedia |
5—7-се класты тамамлаған малайҙар һәм сикләнгән һанда ҡыҙҙар конкурс буйынса ҡабул ителә. | Принимаются по конкурсу мальчики и в огранич. количестве девочки, окончившие 5—7 классы. | bashkir encyclopedia |
“Кадеттарҙы ҡарау һәм тәрбиәләү”, “Ҡотҡарыусы йәмәғәтселәр әҙерләү”, “Йәш десантсылар әҙерләү” өҫтәмә программалары эшләй. | Реализует дополнит. программы “Содержание и воспитание кадет”, “Подготовка спасателей-общественников”, “Подготовка юных десантников”. | bashkir encyclopedia |
Интернаты, уҡыу оҫтаханаһы, хәрби һәм хеҙмәт даны музейы, уҡыу-производство участкаһы, физкультура-һауыҡтырыу комплексы, һауа-десант ҡаласығы бар. | Имеет интернат, уч. мастерскую, музей боевой и труд. славы, уч.-производств. участок, физкульт.-оздоровит. комплекс, воздушно-десантный городоколо | bashkir encyclopedia |
Уҡыу йортон 600-ҙән ашыу кеше тамамлаған (2013). | Учебное заведение окончило более 600 человек (2013). | bashkir encyclopedia |
Мәктәп бинаһына уны тамамлаған, Афғанстандағы хәрби хәрәкәттәрҙә һәләк булған Ю.И.Коржуковҡа мемориаль таҡтаташ ҡуйылған (2007). | На здании школы установлена мемориальная доска (2007) выпускнику Ю.И.Коржукову, погибшему во время боевых действий в Афганистане. | bashkir encyclopedia |
МӘҺӘҘИЕВ Риза Рафаил улы | МАГАДЕЕВ Риза Рафаилович | bashkir encyclopedia |
МӘҺӘҘИЕВ Риза Рафаил улы (13.3.1972, БАССР-ҙың Ишембай районы Ибрай а.), актёр. Башҡортостан Республиканың халыҡ (2010) һәм атҡаҙанған (2003) артисы. | МАГАДЕЕВ Риза Рафаилович (р. 13.3.1972, д. Ибраево Ишимбайского района БАССР), актёр. Нар. (2010) и засл. (2003) арт. РБ. | bashkir encyclopedia |
ӨДСИ-не тамамлағандан һуң (1993) Салауат башҡорт драма театры актёры. | После окончания УГИИ (1993) актёр Салаватского башкирского драматического театра. | bashkir encyclopedia |
М. роль өҫтөндә ентекләп эшләү, образға тәрән үтеп инеү, персонаждарының хис-тойғоларын нескә тойомлау хас. | М. характерны тщательная работа над ролью, глубокое проникновение в образ, умение чувствовать эмоциональное состояние своих персонажей. | bashkir encyclopedia |
Төп ролдәре: Йомабай (“Һарысәс”, Р.Ҡол-Дәүләт), Тимербулат (“Ул ҡайтты”, Ә.Ҡ.Атнабаев), Әүхәт (“Шулай булды шул...”) һәм Фәһим (“Хушлашыу”; икеһе лә — Т.Ғ.Миңнуллин), Байымбәт (“Нәркәс”, И.Х.Йомағолов), Рыҫҡол (“Ай тотолған төндә”) һ.б. | Основные роли: Юмабай (“Һарысәс – “Светловолосая” Р.Кул-Давлета), Тимербулат (“Ул ҡайтты” — “Он вернулся” А.К.Атнабаева), Аухат (“Шулай булды шул...” — “Вот так случилось...”) и Фагим (“Хушлашыу” — “Прощание”; оба — Т. Г. Миннуллина), Баимбет (“Нәркәс” — “Нэркэс” И.Х.Юмагулова), Рыскул (“Ай тотолган тондэ”) и др. | bashkir encyclopedia |
Музыкаль һәләте М. байтаҡ лирик ролдәр башҡарыу мөмкинлеген бирә: Хәлил (“Ғәлиәбаныу”), Ғәлимйән (“Башмағым”) һ.б. Билдәле эстрада йырсыһы. | Музыкальное дарование позволили М. создать мн. лирических ролей: Халил (“Галиябану”),Галимьян (“Башмагым”) и др.М. — изв. эстрадный певец. | bashkir encyclopedia |
Репертуарында башҡорт халыҡ йырҙары (“Ғайса ахун”, “Сибай”, “Уйыл” һ.б.), башҡорт комп. әҫәрҙәре. | В репертуаре баш. нар. песни (“Гайса-ахун”, “Сибай”, “Уйыл” и др.), произв. башкирских композиторов. | bashkir encyclopedia |
“Дуҫлыҡ моңо” Халыҡ-ара башҡорт һәм татар йырҙарын башҡарыусылар фестивале лауреаты (Нефтекама ҡ., 1994); “Актёр йыры” Респ. фестиваль-конкурсы дипломанты (Өфө ҡ., 1994) һ.б. Рәсәй буйлап гастролдәрҙә була. | Лауреат Между нар. фестиваля исполнителей баш. и тат. песни “Дуҫлыҡ моңо” (“Мелодия дружбы”; г. Нефтекамск, 1994); дипломант Респ. фестиваля-конкурса “Актёрская песня” (г. Уфа, 1994) и др. | bashkir encyclopedia |
КВАЛИФИКАЦИЯ КҮТӘРЕҮ ҮҘӘГЕ, Башҡортостан Республиканың дәүләт авт. өҫтәлмә проф. белем биреү учреждениеһы. | ЦЕНТР ПОВЫШЕНИЯ КВАЛИФИКАЦИИ, гос. автономное учреждение дополнит. проф. образования РБ. | bashkir encyclopedia |
1983 й. Өфөлә урта мед. һәм фарм. белеме булған хеҙмәткәрҙәрҙең квалификацияһын күтәреү училищеһы булараҡ асыла, 2014 йылдан алып хәҙерге исемен йөрөтә. | Основано в 1983 в Уфе как училище повышения квалификации работников со ср. мед. и фарм. образованием, с 2014 современное название. | bashkir encyclopedia |
Эшмәкәрлегенең төп йүнәлештәре: профессияға яңынан әҙерләү һәм квалификацияны күтәреү (35 һөнәр буйынса), ярҙамсы персонал һ.б. белгестәр әҙерләү, аттестациялау (33 һөнәр буйынса), методик һәм тикшеренеү эшмәкәрлеге. | Основные направления деятельности: проф. переподготовка и повышение квалификации (по 35 специальностям), подготовка вспомогат. персонала и др. специалистов, аттестационная (по 33 специальностям), метод. и исследовательская. | bashkir encyclopedia |
Уҡытыу көндөҙгө, ситтән тороп-көндөҙгө, көндөҙгө-ситтән тороп, дистанцион һәм индивидуаль формаларҙа алып барыла. | Обучение осуществляется по очной, заочно-очной, очно-заочной, дистанц. и индивид. формам. | bashkir encyclopedia |
Үҙәк составына уҡытыу бүлегенең 4 бүлексәһе, аттестация, методика, сертификация, финанс-иҡт. бүлектәре, симуляция үҙәге инә. | В составе центра: 4 отделения уч. части, отделы аттестации, метод., сертификации, финансово-экономич., симуляционный центр. Имеет библиотеку. | bashkir encyclopedia |
Китапханаһы бар. 48 уҡытыусы араһында 2 фән канд. (2015). | Среди 48 преподавателей 2 кандидат наук (2015). | bashkir encyclopedia |
Йыл һайын 11 меңдән ашыу мед. хеҙмәткәре уҡып сыға. | Ежегодно проходят обучение свыше 11 тысяч медицинских работников. | bashkir encyclopedia |
Башҡортостан Республиканың, Рәсәй Федерацияның медицина учреждениелары менән хеҙмәттәшлек итә. | Сотрудничает с мед. орг-циями РБ, РФ. | bashkir encyclopedia |
Рәсәй Федерацияның Һаулыҡ һаҡлау һәм соц. үҫеш министрлығы тарафынан раҫланған 70-тән ашыу программа һәм белем биреү стандарты нәшер ителә. | Издано более 70 программ и образоват. стандартов, утвержд. Министерством здравоохранения и соц. развития РФ. | bashkir encyclopedia |
Директорҙар: С.Б.Сабирйәнов (1983 йылдан алып), В.Ф. Шакиров (2006 йылдан алып). | Директоры: С.Б.Сабирьянов (с 1983), В.Ф.Шакиров (с 2006). | bashkir encyclopedia |
СӘЙЕТОВ Уйылдан Ғилман улы [17.11.1951, БАССР-ҙың Матрай районы Әбделнасыр а. (Башҡортостан Республиканың Хәйбулла районы)]. | САИТОВ Уильдан Гильманович (р. 17.11.1951, д. Абдулнасырово Матраевского района БАССР, ныне Хайбуллинского района РБ). | bashkir encyclopedia |
Филос. фәндәр кандидаты (1991). | Кандидат филос. наук (1991). | bashkir encyclopedia |
Башҡортостан Республиканың атҡаҙанған матбуғат һәм киң мәғлүмәт хеҙмәткәре (2011). | Заслуженный работник печати и массовой информации РБ (2011). | bashkir encyclopedia |
ВЛКСМ ҮК эргәһендәге Юғары комсомол мәктәбен (1977), КПСС ҮК-ның Ижт. фәндәр акад. (1991; икеһе лә – Мәскәү ҡ.) тамамлаған. | Окончил Высш. комсомольскую школу при ЦК ВЛКСМ (1977), Академию общественных наук ЦК КПСС (1991; обе — г. Москва). | bashkir encyclopedia |
1970 йылдан алып (өҙөклөк менән) Хәйбулла районында эшләй: “Хәйбулла” с-зында бригадир ярҙамсыһы, 1971–73 йй. ВЛКСМ-дың Хәйбулла район комитеты инструкторы, 1977 й. башлап 1-сесекретары. | С 1970 (с перерывом) работал в Хайбуллинском районе: пом. бригадира в с-зе “Хайбуллинский”, в 1971—73 инструктор, с 1977 1-й секр. Хайбуллинского районного комитета ВЛКСМ. | bashkir encyclopedia |
1979 йылдан алып (өҙөклөк менән) ВЛКСМ-дың Башҡортостан өлкә комитетында: 1980 й. тиклем комсомол ойошмалары бүлеге мөдире урынбаҫары, 1982 й. башлап секретары. | С 1979 (с перерывом) в Баш. областном комитете ВЛКСМ: до 1980 зам. заведующий отделом комсомольских организаций, с 1982 секретарь. | bashkir encyclopedia |
1980–82 йй. “Ленинсы” – “Ленинец” (ҡара: “Йәшлек”) һәм “Молодёжная газета” (“Йәштәр гәзите”) респ. йәштәр гәз. мөхәррире. | В 1980—82 ред. респ. молодёжных газ. “Ленинсы” — “Ленинец” (см. “Йэшлек”) и “Молодёжная газета”. | bashkir encyclopedia |
1987–88 йй. КПСС-тың Башҡортостан өлкә комитеты инструкторы, 1991 йылдан алып РСФСР Коммунистар партияһы Башҡортостан респ. комитетының идеология бүлеге мөдире урынбаҫары, 1992 й. – РФА Өфө ФҮ ТТӘИ-нең өлкән ғилми хеҙмәткәре. | В 1987—88 инструктор Баш. областного комитета КПСС, с 1991 зам. зав. идеологическим отделом Баш. респ. комитета Коммунистической партии РСФСР, с 1992 ст. научн. сотрудник ИИЯЛ УНЦ РАН. | bashkir encyclopedia |
1993 й. башлап (өҙөклөк менән) “Башҡорт энциклопедияһы” ғилми-нәшриәт комплексында: баш мөхәррирҙең 1-се урынбаҫары, 1995 й. һәм 1998 йылдан алып дир., 2012 й. – генеральный директор, бер үк ваҡытта 2008 й. башлап Төбәк энциклопедистикаһы проблемалары буйынса ғилми-тикшеренеү үҙәге етәксеһе. | С 1993 (с перерывом) в Научно-издательском комплексе “Башкирская энциклопедия”: 1-й заместитель главного ред., в 1995 и с 1998 дир., с 2012 генеральный директор, одновременно с 2008 рук. Научно-исследовательского центра по проблемам региональной энциклопедистики. | bashkir encyclopedia |
1995–97 йй. Башҡортостан Республиканың мәҙәниәт министры. | В 1995—97 мин. культуры РБ. | bashkir encyclopedia |
Фәнни эшмәкәрлеге ижади интеллигенция һәм төбәк энциклопедистикаһы мәсьәләләренә арналған. | Научные исследования посвящены вопросам худ. интеллигенции и региональной энциклопедистики. | bashkir encyclopedia |
ӘҒЛИУЛЛИНА Клара Ишбулды ҡыҙы | АГЛИУЛЛИНА Клара Ишбулдиновна | bashkir encyclopedia |
ӘҒЛИУЛЛИНА Клара Ишбулды ҡыҙы (5.12.1968, БАССР-ҙың Архангел районы Максим Горький а.),географ. | АГЛИУЛЛИНА Клара Ишбулдиновна (р. 5.12.1968, п.Максим Горький Архангельского района БАССР), географ. | bashkir encyclopedia |
Журналистар союзы ағзаһы (2014). | Член Союза журналистов (2014). | bashkir encyclopedia |
БДУ-ны тамамлаған (1996). | Окончила БГУ (1996). | bashkir encyclopedia |
1986 йылдан алып уҡытыусы булып эшләй. | С 1986 работала учителем. | bashkir encyclopedia |
2002 й. окт. башлап Ә.Вәлиди исемендәге Милли китапхананың башҡорт әҙәбиәте һәм тыуған яҡты өйрәнеү бүлеге мөдире, 2004 й. сент. – “Башҡорт энциклопедияһы” фән учреждениеһында эшләй (2009 йылдан алып директор урынбаҫары). | С окт. 2002 заведующий отделом башкирской литературы и краеведения Национальной библиотеки им. А.-З.Валиди, с 2004 в учреждении науки “Башкирская энциклопедия” (с 2009 заместитель директора). | bashkir encyclopedia |
Фәнни эшмәкәрлеге китап эшенә һәм төбәк энциклопедистикаһына арналған. | Научная деятельность посвящена книжному делу и региональной энциклопедистике. | bashkir encyclopedia |
35-тән ашыу фәнни хеҙмәт, 2 шиғри йыйынтыҡ авторы. | Автор свыше 35 научных работ, 2 поэтич. сборников. | bashkir encyclopedia |
ШАРАПОВА Лиана Ишмөхәмәт ҡыҙы (29.1.1969, БАССР-ҙың Учалы районы Илсе а.), физик. | ШАРАПОВА Лиана Ишмухаметовна (р. 29.1.1969, д. Ильчино Учалинского района БАССР), физик. | bashkir encyclopedia |
БДПИ-ны тамамлағандан һуң (1989) 20-се урта мәктәп, 1990 йылдан алып 119-сы урта мәктәп (икеһе лә — Өфө) уҡытыусыһы. | После окончания БГПИ (1989) учитель средней школы №20, с 1990 — средней школы №119 (обе — Уфа). | bashkir encyclopedia |
1995 й. башлап БР ФА-ның Нефтехимия һәм катализ институтында ғилми хеҙмәткәр. | С 1995 научн. сотр. ИНК АН РБ. | bashkir encyclopedia |
1999 йылдан алып “Башҡорт энциклопедияһы” фән учреждениеһында эшләй (2007 й. башлап химия редакцияһы, 2010—12 йй. иҡтисад бүлеге мөдире). | С 1999 в учреждении науки “Башкирская энциклопедия” (с 2007 зав. ред. химии, в 2010—12 — отделом экономики). | bashkir encyclopedia |
Фәнни эшмәкәрлеге Гомберг радикалының, 1,2-диоксетандарҙың хемилюминесцент реакцияларын, Башҡортостан Республикаһында фән һәм техника үҫешенең тарихын, төбәк энциклопедистикаһын өйрәнеүгә арналған. | Научная деятельность посвящена изучению хемилюминесцентных реакций радикала Гомберга, 1,2-диоксетанов, истории развития науки и техники в Республике Башкортостан, региональной энциклопедистики. | bashkir encyclopedia |
МИГУНОВ Дмитрий Андреевич (21.11.1992, Өфө), спортсы. | МИГУНОВ Дмитрий Андреевич (р. 21.11.1992, Уфа), спортсмен. | bashkir encyclopedia |
Шорт- трек буйынса Рәсәйҙең халыҡ-ара класлы спорт мастеры (2014), Рәсәйҙең атҡаҙанған спорт мастеры (2015). | Мастер спорта России между нар. класса (2014), заслуженный мастер спорта России (2015) по шорт-треку. | bashkir encyclopedia |
1-се СДЮСШОР тәрбиәләнеүсеһе (тренерҙары В.К.Кяк, А.И.Максимов). | Воспитанник СДЮСШОР №1 (тренеры В.К.Кяк, А.И.Максимов). | bashkir encyclopedia |
Дөйөм зачётта 500 м дистанцияла Донъя кубогын (2015—16) яулаусы, Европа (2014—15) һәм Рәсәй (2011) чемп., эстафетала Рәсәй кубогын яулаусы (2013), 500 м Рәсәй чемпион (2014), 500 һәм 1000 м эстафетала Бөтә донъя универсиадаһының (2013) һәм Европа чемпионатының (2016) бронза призёры, айырым дистанцияларҙа һәм эстафетала Рәсәй чемпионаттарының күп тапҡыр көмөш һәм бронза призёры. | Обладатель Кубков мира в общем зачёте (2015—16) на дистанции 500 м, чемпион Европы (2014—15) и России (2011), обладатель Кубка России (2013) в эстафете, чемпион России (2014) на 500 м, бронзовый призёр Всемирной универсиады (2013) в эстафете и чемпионата Европы (2016) на 500 и 1000 м, многократный серебр. и бронзовый призёр чемпионатов России на отд. дистанциях и в эстафете. | bashkir encyclopedia |
Олимпия уйындарында ҡатнашыусы (2014). | Участник Олимпийских игр (2014). | bashkir encyclopedia |
ФИНАНС УНИВЕРСИТЕТЫ | ФИНАНСОВЫЙ УНИВЕРСИТЕТ | bashkir encyclopedia |
ФИНАНС УНИВЕРСИТЕТЫ. | ФИНАНСОВЫЙ УНИВЕРСИТЕТ. | bashkir encyclopedia |
Өфө филиалы 1930 й. уҡытыу-консультация пункты булараҡ асыла, 1958 йылдан алып Бөтә Рәсәй ситтән тороп уҡыу финанс-иҡт. институты филиалы (1967—97 йй. факультеты), 2012 й. — РФ Хөкүмәте ҡарамағындағы Ф.у. | Уфимский филиал основан в 1930 как уч.-консультац. пункт, с 1958 филиал (в 1967—97 факультет) ВЗФЭИ, с 2012 современное название. | bashkir encyclopedia |
Филиал составына 4 факультет (финанстар һәм кредит, иҫәп-статистика, менеджмент һәм маркетинг, өҙлөкһөҙ уҡыу) инә. | В составе филиала: 4 факультета (финансов и кредита, учётно-стат., менеджмента и маркетинга, непрерывного обучения). | bashkir encyclopedia |
Уҡытыусылар араһында 9 фән д-ры һәм 39 фән канд. (2010). 250 меңдән ашыу белгес әҙерләнгән. | Среди преподавателей 9 д-ров и 39 кандидат наук (2010). Подготовлено более 250 тысяч специалистов. | bashkir encyclopedia |
Филиал БР һәм РФ институттары һәм вуздары менән хеҙмәттәшлек итә. | Филиал сотрудничает с институтами и вузами РБ и РФ. | bashkir encyclopedia |
1996 й. башлап 250-нән ашыу монография, фәнни хеҙмәттәр йыйынтығы һәм уҡыу әсбабы нәшер ителә. | С 1996 издано свыше 250 монографий, сборников научных работ и учебных пособий. | bashkir encyclopedia |
Пункт мөдире — В.Я.Гришин (1955 й. алып); декандар: Ә.М. Янғуразов (1967 й. алып), Ә.Х. Хайбрахманов (1978 й. алып); дир.: Н.Д. Бублик (1988 й. алып), У.И.Ғибәҙәтов (2011 й. алып), Р.М.Сафуанов (2012 й. алып). | Зав. пунктом — В.Я.Гришин (с 1955); деканы: А.М.Янгуразов (с 1967), А.Х.Хайбрахманов (с 1978); дир.: Н.Д.Бублик (с 1988), У.И.Гибадатов (с 2011), Р.М.Сафуанов (с 2012). | bashkir encyclopedia |
ПАНФИЛОВ Александр Вячеславович (3.6.1959, БАССР-ҙың Ҡалтасы районы Надеждин а.), хәрби эшмәкәр. | ПАНФИЛОВ Александр Вячеславович (р. 3.6.1959, с. Надеждино Калтасинского района БАССР), военный деятель. | bashkir encyclopedia |
Рәсәй Федерацияһы Геройы (2002). | Герой Рос. Федерации (2002). | bashkir encyclopedia |
Рәсәй Федерацияның атҡаҙанған фән эшмәкәре (2007). | Засл. деятель науки РФ (2007). | bashkir encyclopedia |
Төньяҡ Кавказдағы хәрби хәрәкәттәрҙә (1999—2004) ҡатнашыусы. | Участник боевых действий на Северном Кавказе (1999—2004). | bashkir encyclopedia |
А.И.Лизюков исемендәге Һарытау юғары хәрби ракета ғәскәрҙәре команда-инженерлыҡ училищеһын тамамлаған (1986). | Окончил Саратовское высш. воен. командно-инженерное училище ракетных войск имени А.И.Лизюкова (1986). | bashkir encyclopedia |
1979 йылдан алып Совет Армияһында, 1992 й. — Рәсәй армияһында. | В Советской Армии с 1979, в Рос. армии с 1992. | bashkir encyclopedia |
СССР һәм РФ Оборона министрлығында төрлө вазифаларҙа хеҙмәт итә. | Служил на разл. должностях в Министерстве обороны СССР и РФ. | bashkir encyclopedia |
1986—87 йй. Чернобыль АЭС-ындағы һәләкәт эҙемтәләрен бөтөрөүҙә ҡатнаша. | В 1986—87 участвовал в ликвидации последствий аварии на Чернобыльской АЭС. | bashkir encyclopedia |
2000 йй. Төньяҡ Кавказ төбәгендә Федераль көстәрҙең берләштерелгән төркөмөндә Көнбайыш йүнәлеш командующийы ярҙамсыһы. | В 2000-е гг. пом. команд. Зап. направлением Объединённой группировки федеральных сил в Сев.-Кавказском регионе. | bashkir encyclopedia |
Герой исеменә полк. П. махсус операция башҡарғанда күрһәткән батырлығы һәм ҡаһарманлығы өсөн лайыҡ булған. | Звания Героя полк. П. удостоен за мужество и героизм, проявленные при проведении специальной операции. | bashkir encyclopedia |
2010 й. башлап запаста. 2013 йылдан алып Перспектив тикшеренеүҙәр фондында химия-биол. һәм мед. тикшеренеүҙәре йүнәлеше- нең ген. директор урынбаҫары—етәксеһе (Мәскәү ҡ.). | С 2010 в запасе. С 2013 зам. генеральный директор—рук. направления химико-биологических и мед. иссл. Фонда перспективных иссл. (г. Москва). | bashkir encyclopedia |
РӘХМӘТУЛЛИН Айбулат Дәүләтбай улы | РАХМАТУЛЛИН Айбулат Давлетбаевич | bashkir encyclopedia |
РӘХМӘТУЛЛИН Айбулат Дәүләтбай улы (12.5.1967, БАССР-ҙың Бөрйән районы Нәби а.), ҡурайсы. Башҡортостан Республиканың халыҡ (2014) һәм атҡаҙанған (1999) артисы. | РАХМАТУЛЛИН Айбулат Давлетбаевич (р. 12.5.1967, д. Набиево Бурзянского района БАССР), кураист. Нар. (2014) и засл. (1999) арт. РБ. | bashkir encyclopedia |
Өфө сәнғәт училищеһын (1986; Р.Р.Рәхимов класы), ӨДСИ-не (1994; И.Ҡ.Илбәков класы) тамамлаған. | Окончил Уфимское училище искусств (1986; класс Р.Р.Рахимова), УГИИ (1994; класс И.К.Ильбакова). | bashkir encyclopedia |
1989—90 йй. Н.Сабитов исемендәге Беренсе Өфө балалар музыка мәктәбендә, 1993 йылдан алып Учалы музыка училищеһының башҡорт фольклоры бүлегендә уҡыта, фән-цикл комиссияһы мөдире, 1998 й. — Нефтекама филармонияһының солист-ҡурайсыһы, бер үк ваҡытта 2001 й. башлап директор урынбаҫары, 2003 й. — художество етәксеһе. | В 1989—90 преподаватель Первой Уфимск. дет. музыкальные школы имени Н.Сабитова, с 1993 преподаватель, зав. предметно-цикловой комиссией баш. фольк. отделения Учалинского музыкального училища, с 1998 солист-кураист, одновременно с 2001 зам. директора, с 2003 художественный руководитель Нефтекамской филармонии. | bashkir encyclopedia |
Репертуарында оҙон көйҙәрҙең инструменталь варианттары, шул иҫәптән “Ашҡаҙар”, “Бейеш”, “Буранбай”, “Ғилмияза”, “Таштуғай”, “Уйыл”, “Урал”, башҡорт халыҡ инструменталь көйҙәр — “Йәйәүле Мәхмүт”, “Сыңрау торна”, йыр-бейеү көйҙәре — “Любизар”, “Перовский”, “Суҡ муйыл” һ.б. “Ғүмерем буйы йәнгә серҙәш иттем халҡым йырын, моңло ҡурайын” концерт программаһы менән сығыш яһай. | В репертуаре инстр. варианты узун-кюй, в том числе “Ашкадар”, “Бииш”, “Буранбай”, “Гильмияза”, “Таштугай”, “Уйыл”, “Урал”, баш. нар. наигрыши “Сынграу торна”, “Яйауле Махмут”, песенно-танц. мелодии “Сук муйыл”, “Перовский”, “Любизар” и др. Выступает с сольной концертной программой “Ғүмерем буйы йәнгә серҙәш иттем халҡым йырын, моңло ҡурайын” (“Влюблён я навсегда в курай и песни народа”). | bashkir encyclopedia |
Респ. ҡурай байрамы (1995), Й.Иҫәнбаев исемендәге призға Респ. ҡурайсылар, ҡумыҙсылар, думбырасылар һәм өзләүселәр конкурсы (1999; икеһе лә — Гран-при), Ғ.Сөләймәнов исемендәге призға Респ. проф. ҡурайсылар конкурсы (1997; бөтәһе лә — Өфө) лауреаты. | Лауреат Респ. праздника курая (1995), Республиканского конкурса кураистов, кубызистов, думбыристов и исполнителей узляу (горловое пение) на приз имени Ю.Исянбаева (1999; оба — Гран-при), Республиканского конкурса проф. кураистов на приз имени Г.Сулейманова (1997; все — Уфа). | bashkir encyclopedia |
РӘХИМОВА Физәлиә Әнүәр ҡыҙы (25.1.1970, БАССР-ҙың Әбйәлил районы Туйыш а.), актриса. Башҡортостан Республиканың халыҡ (2014) һәм атҡаҙанған (2001) артисы. | РАХИМОВА Физалия Анваровна (р. 25.1.1970, д. Туишево Абзелиловского района БАССР), актриса. Нар. (2014) и засл. (2001) арт. РБ. | bashkir encyclopedia |
ӨДСИ-не тамамлағандан һуң (1991; Р.В.Исрафилов курсы) БАДТ, 1993 йылдан алып Стәрлетамаҡ дәүләт театр-концерт берекмәһенең Башҡорт драма театры актрисаһы, бер үк ваҡытта 2004— 08 йй. Башҡортостан респ. мәҙәниәт техникумында (Стәрлетамаҡ ҡ.) уҡыта. | После окончания УГИИ (1991; курс Р.В.Исрафилова) актриса БАТД, с 1993 — Баш. драматического театра Стерлитамакского гос. театрально-концертного объединения, одновременно в 2004—08 преподаватель Баш. респ. техникума культуры (г. Стерлитамак). | bashkir encyclopedia |