text
stringlengths
2
659
Ebola yɛrɛ ye mun ye?
Ebola ye farigan jugumanba ye min bɛ sɔrɔ banakisɛ fɛ, jolibɔn bɛ a sen kɔrɔ (joli bɛ bɔ banabagatɔ fari la). A bɛ sɔrɔ banabagatɔ joli walima a farilaji fɛ, walima fɛn wɛrɛw fɛ banakisɛ bɛ minnu na.
A bɛ se ka denbaya kuturu bɛɛ faga. Tuma dɔw la, a daminɛ na a ni bana wɛrɛw bɔlen don.
Ebola taamasiɲɛw ye mun ye?
Farigan, kungolodimi, fangadɔgɔya, fasasiradimi, fɔɔnɔ, kɔnɔboli, kurukuruw, ɲɛkisɛw bilenyali, yegentu ani basibɔn (kɔnɔ na ani farikolo kɔ kan)
Ebola bɛ cogodi sisan?
Ka na se Utikalo tile 15 ma, fiɲɛbana, basibɔn ni farigan bɛ min sen kɔrɔ ni a tɔgɔ ye ko Ebola, o yera Gine (Lagine), Siyera Lewɔni, Liberiya ani Nizeriya jamanaw kɔnɔ
A mɔgɔ fagataw bɛ bi duuru b’ɔ kɛmɛ kɛmɛ sara la.
Bana in ma se Mali la fɔlɔ.
Ebola banakisɛ jɛnsɛnni bɛ bali cogodi?
A kunbɛncogo ɲuman ye mɔgɔw kana maga banabagatɔ la, sanko a farilajiw.
A nafa ka bon mɔgɔw ka to ka u tɛgɛ ko ka u saniya tuma bɛɛ.
A banakisɛ bɛ se ka to fiɲɛ na ka tile caman kɛ, o kama aw ka kan ka aw makoɲɛfɛnw bɛɛ saniya ni zawɛliji ye.
A banakisɛ bɛ jɛnsɛn cogodi?
Ebola bɛ sɔrɔ ebolatɔ farilaji de fɛ.
Wɔsiji, joli, kɔnɔboli, fɔɔnɔ, lawaji, jiyiriyaraw ani sugunɛ bɛ a banakisɛ lase mɔgɔ ma.
Laadala sukoya dɔw sen fɛ, mɔgɔw bɛ maga su la o fana bɛ kɛ sababu ye ka Ebola banakisɛ yɛlɛma.
Ebola fura ye mun ye?
Fura foyi ma sɔrɔ Ebola la fɔlɔ.
Kɛnɛyaso minnu sigilen don Ebola kɛlɛli kama, olu ka baara sinsinnen don a sɔrɔcogo kɛlɛli de ma dɔrɔn, ka fara banabagatɔw mabɔli kan ani ka waleyaw kɛ minnu bɛ u dɛmɛ ka u farilaji segin
Hali ni mɔgɔw hakilila ko banabagatɔw mabɔli tɛ fɛɛrɛ ɲuman ye walima a bɛ u somɔgɔw degun, ebolatɔw mabɔli tɔw la, o ye wajibi ye ka a sababu kɛ a banakisɛ ka farati ye ani a bɛ se ka denbaya bɛɛ lajɛlen minɛ
Jamana ɲɛmɔgɔw bɛka mun kɛ walasa ka dankari kɛ bana in na?
Mali bɛka fɛɛrɛ caman tigɛ a kama.
O fɛɛrɛw ye:
Ka dabaliw kuraya ani ka u sɛgɛsɛgɛ;
Ka jamana dondaw, ni a kɛnɛyasow ani sigida mɔgɔw kɔlɔsi;
Ka kunnafonisiraw sigi sen kan minnu bɛ kuma kɛnɛya sabatili taabolow kan;
Ni sɔmi kɛra mɔgɔ minnu ma, ka olu sɛgɛsɛgɛ, ka u mabɔ kɛnɛyabagatɔw la, ka u ladon ani ka u kɔlɔsi;
Ka sigida mɔgɔw kunnafoni, ka u bilasira ani ka bana in kunbɛnbaara bɛɛ kɔlɔsiKɔnɔbara
Furu ni biɲɛ ani nuguw bɛ farikolo yɔrɔ min na.
Kɔnɔfuru.
Fɛn min y’a kɛcogo bila
Fɛn min tɛ mɔgɔw dɔnfɛn kɔrɔ ye, walima fɛn min bɛrɛ bɛnnen tɛ.
Fɛn min bɔra a kɛcogo la.
Kurukuru
Gololabana don, min bɛ nɔ bila ɲɛda, disi walima kɔ la. A bɛ nɛn ta, tuma dɔw la a yɔrɔw bɛ fin.
A bana ka teli ka denmisɛnna mɔgɔw de minɛ (balikuw).
Kɔnɔnabana
Kɔnɔnabana balalen don min tɛ ɲɛ opereli kɔ tuma dɔw la.
Kɔnɔdimi gɛlɛn ni fɔɔnɔ k’a sɔrɔ kɔnɔboli tɛ a senkɔrɔ, o bɛ se ka kɔnɔnabana juguman kofɔ.
Dimikuntaalasurun
Dimi min bɛ cun mɔgɔ kan nka a tɛ mɛn n’a ma tunu.
Bana don min tɛ mɛn sen na.
Bana mɛnta tɛ.
Baliku
Waati min denmisɛnni bɛ kɛ baliku ye. A bɛ daminɛ denmisɛn san 13 la, ka taa a bila a san 19 na.
Dɔlɔtɔya
Minfɛn alikɔlima minni ka a dantɛmɛ i n’a fɔ biyɛri, ɔrɔmu, duvɛn, o n’a ɲɔgɔnna wɛrɛw.
Faritɛnɛ
Mɔgɔ dɔw fari tɛ fɛn dɔw kun. Gɛlɛya dɔw bɛ yen i n’a fɔ fariŋɛɲɛ, tiso, ani fɛndɔw kasa bɛ se ka na ni dusuɲugun walima bana ye. Fɛn kɛrɛn­kɛrɛnnen dɔw bɛ yen ni mɔgɔ ye olu kasa sama, k’u dun, k’i pikiri ni u ye walima ka maga u la, o bɛ se ka u tɔɔrɔ.
Faritɛnɛ
Mɔgɔ dɔw fari tɛ fɛn dɔw kun. Gɛlɛya dɔw bɛ yen i n’a fɔ fariŋɛɲɛ, tiso, ani fɛndɔw kasa bɛ se ka na ni dusuɲugun walima bana ye. Fɛn kɛrɛn­kɛrɛnnen dɔw bɛ yen ni mɔgɔ ye olu kasa sama, k’u dun, k’i pikiri ni u ye walima ka maga u la, o bɛ se ka u tɔɔrɔ.
Tumuw
Tumumisɛnni minnu bɛ kɛ ji walima nugu la, u tɛ se ka ye ni mikɔrɔsikɔpu (microscope) kunsɛmɛnajolisiraci.
U bɛ se ka kɔnɔboli ni tɔgɔtɔgɔnin bila mɔgɔ la ani ka nɛn sigi biɲɛ na.
Jiforoko
Den bɛ da ji min na wolonugu kɔnɔ (kɔɔli).
Ni a dayɛlɛla, a ka ca a la o bɛ tin daminɛ kofɔ.
Fari fan dɔ tigɛli
Farikolo fan dɔ tigɛlen ka bɔ a la.
Dimimadalan
Fura min bɛ dimi mada.
Jolidɛsɛ
Bana min bɛ joli dɔgɔya ka a ɲɛ yɛlɛma.
A taamasiɲɛw de ye: a tigilamɔgɔ bɛ sɛgɛn a yɛrɛma, a farikolo bɛ jɛya, a fanga fana bɛ dɔgɔya.
Aw ye sumayabana jolidɛsɛ lajɛ.
Furudimifura
Fura min bɛ kumuji cayali bali furu la ani ka furudimi kɛlɛ.
Banakisɛfagalan
Fura min bɛ bana kɛlɛ, ka banakisɛ faga.
Fɔɔnɔfura
Fura min bɛ fɔɔnɔ, walima dusukun ɲugun bali.
Fariŋɛɲɛfura
Fura min bɛ banamisɛnniw kɛnɛya i n’a fɔ mura ni fariŋɛɲɛ.
A bɛ fɔɔnɔ fana bali ani ka sunɔgɔ bila mɔgɔ la.
Banakisɛfagalan
Safinɛ walima furaji min bɛ banakisɛ bali ka bugun
Fasajafura
Fura min bɛ kɛ ka fasaja ni kɔnɔnugutikɛ furakɛ.
Pɔsɔnimafɛnw kɛlɛ fura
Fura min bɛ pɔsɔnimafɛnw kɛlɛ.
Tuma dɔw la a bɛ dilan ni so joli ye.
Bakamafɛnw kɛlɛfura
Fura min bɛ kɛ ka fɛnɲɛnama bakamaw kinda furakɛ i n’a fɔ sakinda
Nugubɔda
Nugubɔda don, a bɛ mɔgɔsigilan fila ni ɲɔgɔn cɛ.
Jolibolisiraba
Sira nafamaw don, joli bɛ boli minnu fɛ ka bɔ dusukun na ka jɛnsɛn farikolo tɔ la.
Nugubakun
Forokoni don, min bɛ bolokɔni hakɛ la, a nɔrɔlen don nuguba la.
Nugubakun
Nugu labanyɔrɔ don ka bɛn banakɔtaa bɔyɔrɔ ma.
Fɛn bɛnnen
Fɛn don min ka nɔgɔ, a lakananen don, a ka ca la a bɛ bɛn waati kɛrɛn­kɛrɛnnen na.
Jolisira
Joli bɛ boli sira min fɛ ka bɔ dusukun na ka taa farikolo tɔ la.
O bɛ dɔn dusukuntantanni fɛ.
Jolisira minnu bɛ joli lasegin dusukun na, olu tɛ tantan.
Jolisira
Olu ye siraw ye joli bɛ boli minnu fɛ farikolo la.