text
stringlengths 2
659
|
---|
Ebola yɛrɛ ye mun ye? |
Ebola ye farigan jugumanba ye min bɛ sɔrɔ banakisɛ fɛ, jolibɔn bɛ a sen kɔrɔ (joli bɛ bɔ banabagatɔ fari la). A bɛ sɔrɔ banabagatɔ joli walima a farilaji fɛ, walima fɛn wɛrɛw fɛ banakisɛ bɛ minnu na. |
A bɛ se ka denbaya kuturu bɛɛ faga. Tuma dɔw la, a daminɛ na a ni bana wɛrɛw bɔlen don. |
Ebola taamasiɲɛw ye mun ye? |
Farigan, kungolodimi, fangadɔgɔya, fasasiradimi, fɔɔnɔ, kɔnɔboli, kurukuruw, ɲɛkisɛw bilenyali, yegentu ani basibɔn (kɔnɔ na ani farikolo kɔ kan) |
Ebola bɛ cogodi sisan? |
Ka na se Utikalo tile 15 ma, fiɲɛbana, basibɔn ni farigan bɛ min sen kɔrɔ ni a tɔgɔ ye ko Ebola, o yera Gine (Lagine), Siyera Lewɔni, Liberiya ani Nizeriya jamanaw kɔnɔ |
A mɔgɔ fagataw bɛ bi duuru b’ɔ kɛmɛ kɛmɛ sara la. |
Bana in ma se Mali la fɔlɔ. |
Ebola banakisɛ jɛnsɛnni bɛ bali cogodi? |
A kunbɛncogo ɲuman ye mɔgɔw kana maga banabagatɔ la, sanko a farilajiw. |
A nafa ka bon mɔgɔw ka to ka u tɛgɛ ko ka u saniya tuma bɛɛ. |
A banakisɛ bɛ se ka to fiɲɛ na ka tile caman kɛ, o kama aw ka kan ka aw makoɲɛfɛnw bɛɛ saniya ni zawɛliji ye. |
A banakisɛ bɛ jɛnsɛn cogodi? |
Ebola bɛ sɔrɔ ebolatɔ farilaji de fɛ. |
Wɔsiji, joli, kɔnɔboli, fɔɔnɔ, lawaji, jiyiriyaraw ani sugunɛ bɛ a banakisɛ lase mɔgɔ ma. |
Laadala sukoya dɔw sen fɛ, mɔgɔw bɛ maga su la o fana bɛ kɛ sababu ye ka Ebola banakisɛ yɛlɛma. |
Ebola fura ye mun ye? |
Fura foyi ma sɔrɔ Ebola la fɔlɔ. |
Kɛnɛyaso minnu sigilen don Ebola kɛlɛli kama, olu ka baara sinsinnen don a sɔrɔcogo kɛlɛli de ma dɔrɔn, ka fara banabagatɔw mabɔli kan ani ka waleyaw kɛ minnu bɛ u dɛmɛ ka u farilaji segin |
Hali ni mɔgɔw hakilila ko banabagatɔw mabɔli tɛ fɛɛrɛ ɲuman ye walima a bɛ u somɔgɔw degun, ebolatɔw mabɔli tɔw la, o ye wajibi ye ka a sababu kɛ a banakisɛ ka farati ye ani a bɛ se ka denbaya bɛɛ lajɛlen minɛ |
Jamana ɲɛmɔgɔw bɛka mun kɛ walasa ka dankari kɛ bana in na? |
Mali bɛka fɛɛrɛ caman tigɛ a kama. |
O fɛɛrɛw ye: |
Ka dabaliw kuraya ani ka u sɛgɛsɛgɛ; |
Ka jamana dondaw, ni a kɛnɛyasow ani sigida mɔgɔw kɔlɔsi; |
Ka kunnafonisiraw sigi sen kan minnu bɛ kuma kɛnɛya sabatili taabolow kan; |
Ni sɔmi kɛra mɔgɔ minnu ma, ka olu sɛgɛsɛgɛ, ka u mabɔ kɛnɛyabagatɔw la, ka u ladon ani ka u kɔlɔsi; |
Ka sigida mɔgɔw kunnafoni, ka u bilasira ani ka bana in kunbɛnbaara bɛɛ kɔlɔsiKɔnɔbara |
Furu ni biɲɛ ani nuguw bɛ farikolo yɔrɔ min na. |
Kɔnɔfuru. |
Fɛn min y’a kɛcogo bila |
Fɛn min tɛ mɔgɔw dɔnfɛn kɔrɔ ye, walima fɛn min bɛrɛ bɛnnen tɛ. |
Fɛn min bɔra a kɛcogo la. |
Kurukuru |
Gololabana don, min bɛ nɔ bila ɲɛda, disi walima kɔ la. A bɛ nɛn ta, tuma dɔw la a yɔrɔw bɛ fin. |
A bana ka teli ka denmisɛnna mɔgɔw de minɛ (balikuw). |
Kɔnɔnabana |
Kɔnɔnabana balalen don min tɛ ɲɛ opereli kɔ tuma dɔw la. |
Kɔnɔdimi gɛlɛn ni fɔɔnɔ k’a sɔrɔ kɔnɔboli tɛ a senkɔrɔ, o bɛ se ka kɔnɔnabana juguman kofɔ. |
Dimikuntaalasurun |
Dimi min bɛ cun mɔgɔ kan nka a tɛ mɛn n’a ma tunu. |
Bana don min tɛ mɛn sen na. |
Bana mɛnta tɛ. |
Baliku |
Waati min denmisɛnni bɛ kɛ baliku ye. A bɛ daminɛ denmisɛn san 13 la, ka taa a bila a san 19 na. |
Dɔlɔtɔya |
Minfɛn alikɔlima minni ka a dantɛmɛ i n’a fɔ biyɛri, ɔrɔmu, duvɛn, o n’a ɲɔgɔnna wɛrɛw. |
Faritɛnɛ |
Mɔgɔ dɔw fari tɛ fɛn dɔw kun. Gɛlɛya dɔw bɛ yen i n’a fɔ fariŋɛɲɛ, tiso, ani fɛndɔw kasa bɛ se ka na ni dusuɲugun walima bana ye. Fɛn kɛrɛnkɛrɛnnen dɔw bɛ yen ni mɔgɔ ye olu kasa sama, k’u dun, k’i pikiri ni u ye walima ka maga u la, o bɛ se ka u tɔɔrɔ. |
Faritɛnɛ |
Mɔgɔ dɔw fari tɛ fɛn dɔw kun. Gɛlɛya dɔw bɛ yen i n’a fɔ fariŋɛɲɛ, tiso, ani fɛndɔw kasa bɛ se ka na ni dusuɲugun walima bana ye. Fɛn kɛrɛnkɛrɛnnen dɔw bɛ yen ni mɔgɔ ye olu kasa sama, k’u dun, k’i pikiri ni u ye walima ka maga u la, o bɛ se ka u tɔɔrɔ. |
Tumuw |
Tumumisɛnni minnu bɛ kɛ ji walima nugu la, u tɛ se ka ye ni mikɔrɔsikɔpu (microscope) kunsɛmɛnajolisiraci. |
U bɛ se ka kɔnɔboli ni tɔgɔtɔgɔnin bila mɔgɔ la ani ka nɛn sigi biɲɛ na. |
Jiforoko |
Den bɛ da ji min na wolonugu kɔnɔ (kɔɔli). |
Ni a dayɛlɛla, a ka ca a la o bɛ tin daminɛ kofɔ. |
Fari fan dɔ tigɛli |
Farikolo fan dɔ tigɛlen ka bɔ a la. |
Dimimadalan |
Fura min bɛ dimi mada. |
Jolidɛsɛ |
Bana min bɛ joli dɔgɔya ka a ɲɛ yɛlɛma. |
A taamasiɲɛw de ye: a tigilamɔgɔ bɛ sɛgɛn a yɛrɛma, a farikolo bɛ jɛya, a fanga fana bɛ dɔgɔya. |
Aw ye sumayabana jolidɛsɛ lajɛ. |
Furudimifura |
Fura min bɛ kumuji cayali bali furu la ani ka furudimi kɛlɛ. |
Banakisɛfagalan |
Fura min bɛ bana kɛlɛ, ka banakisɛ faga. |
Fɔɔnɔfura |
Fura min bɛ fɔɔnɔ, walima dusukun ɲugun bali. |
Fariŋɛɲɛfura |
Fura min bɛ banamisɛnniw kɛnɛya i n’a fɔ mura ni fariŋɛɲɛ. |
A bɛ fɔɔnɔ fana bali ani ka sunɔgɔ bila mɔgɔ la. |
Banakisɛfagalan |
Safinɛ walima furaji min bɛ banakisɛ bali ka bugun |
Fasajafura |
Fura min bɛ kɛ ka fasaja ni kɔnɔnugutikɛ furakɛ. |
Pɔsɔnimafɛnw kɛlɛ fura |
Fura min bɛ pɔsɔnimafɛnw kɛlɛ. |
Tuma dɔw la a bɛ dilan ni so joli ye. |
Bakamafɛnw kɛlɛfura |
Fura min bɛ kɛ ka fɛnɲɛnama bakamaw kinda furakɛ i n’a fɔ sakinda |
Nugubɔda |
Nugubɔda don, a bɛ mɔgɔsigilan fila ni ɲɔgɔn cɛ. |
Jolibolisiraba |
Sira nafamaw don, joli bɛ boli minnu fɛ ka bɔ dusukun na ka jɛnsɛn farikolo tɔ la. |
Nugubakun |
Forokoni don, min bɛ bolokɔni hakɛ la, a nɔrɔlen don nuguba la. |
Nugubakun |
Nugu labanyɔrɔ don ka bɛn banakɔtaa bɔyɔrɔ ma. |
Fɛn bɛnnen |
Fɛn don min ka nɔgɔ, a lakananen don, a ka ca la a bɛ bɛn waati kɛrɛnkɛrɛnnen na. |
Jolisira |
Joli bɛ boli sira min fɛ ka bɔ dusukun na ka taa farikolo tɔ la. |
O bɛ dɔn dusukuntantanni fɛ. |
Jolisira minnu bɛ joli lasegin dusukun na, olu tɛ tantan. |
Jolisira |
Olu ye siraw ye joli bɛ boli minnu fɛ farikolo la. |