Datasets:

rasdani

/

cohere-wikipedia-2023-11-nl-1.5k-articles

like 0

20231101.nl_1131025_6

https://nl.wikipedia.org/wiki/Afrika

Afrika

De geografie van het continent Afrika is afwisselend. Onder de rijke en vruchtbare noordkust ligt de droge Sahara-woestijn. Ten zuiden van de Sahara liggen vele regenwouden. Het zuiden en het oosten van het continent bestaan voor een groot deel uit savannen: droge grasvlakten met hier en daar bomen en struikgewas. De rest van Afrika bestaat voornamelijk uit grasland. Aan de westkust ligt de Atlantische Oceaan en aan de oostkust de Indische Oceaan. In het noordwesten wordt Afrika door slechts enkele kilometers zee gescheiden van Europa en in het uiterste noordoosten door het water van het sluisloze Suezkanaal van Azië.

20231101.nl_1131025_7

https://nl.wikipedia.org/wiki/Afrika

Afrika

De Sahara is de grootste woestijn ter wereld en bestrijkt bijna een derde deel van het Afrikaanse continent. De woestijn heeft zich gaandeweg uitgebreid als gevolg van droogte. Hier en daar houdt bevloeiing de woestijnvorming tegen, maar op den duur maakt die bevloeiing de bodem zout en onvruchtbaar.

20231101.nl_1131025_8

https://nl.wikipedia.org/wiki/Afrika

Afrika

1 Hoewel deze eilanden niet op de Afrikaanse continentale plaat liggen, worden zij gewoonlijk toch beschouwd als behorend tot Afrika.

20231101.nl_1131025_9

https://nl.wikipedia.org/wiki/Afrika

Afrika

Het hele jaar door heerst er een hoge (of ten minste een vrij hoge) temperatuur. Er valt 50 tot 150 centimeter neerslag per jaar. (Wat in gematigde streken voldoende zou zijn voor een gesloten bos, maar niet in tropische en subtropische gebieden met hun veel hogere verdamping). Er is afwisselend een nat en droog seizoen.

20231101.nl_1131025_10

https://nl.wikipedia.org/wiki/Afrika

Afrika

De 54 zelfstandige staten van Afrika omvatten een veelvoud aan volkeren en culturen. Noord-Afrika is gericht op de Arabische cultuur van het Midden-Oosten, terwijl de overige delen van Afrika een geheel andere cultuur hebben.

20231101.nl_1131025_11

https://nl.wikipedia.org/wiki/Afrika

Afrika

De meeste Afrikanen wonen op het platteland. Meestal verbouwen ze hun eigen voedsel. Zelden komt het voor dat zij genoeg hebben om ook iets te verkopen of te ruilen. Vele families bebouwen al generaties lang dezelfde akkers en wonen met hun hele familie in hetzelfde dorp. Soms trekt de jeugd naar de stad om voor een paar jaar geld te verdienen, bijvoorbeeld in de mijnbouw of in een fabriek. Ze komen dan met spaargeld terug en stichten een gezin.

20231101.nl_1131025_12

https://nl.wikipedia.org/wiki/Afrika

Afrika

Er worden veel verschillende gewassen verbouwd, afhankelijk van de locatie. In de vruchtbare tropische gebieden en regenwouden verbouwt men bijvoorbeeld yams, cassave en bananen, terwijl de boeren in drogere streken vee fokken en graan verbouwen.

20231101.nl_1131025_13

https://nl.wikipedia.org/wiki/Afrika

Afrika

De dorpen op het platteland worden door verschillende stammen bevolkt. Sommige volksstammen, zoals de Kikuyu's in Oost-Afrika, wonen al generaties lang in hetzelfde dorp. Andere volken, zoals de Arabieren, zijn nog niet zo lang geleden vanuit andere delen van Afrika of zelfs andere continenten naar hun huidige woongebied gekomen. Weer andere volkeren trekken als nomaden voortdurend naar nieuwe oorden.

20231101.nl_1491_77

https://nl.wikipedia.org/wiki/Roemeni%C3%AB

Roemenië

Kerstmis en (Orthodox) Pasen worden in het land gevierd (het zijn officiële vrije dagen). Afwijkend van andere Oosters-orthodoxe Kerken, viert de Roemeense kerk Kerstmis op 25 december; Pasen wordt wel op de Oosters-orthodoxe datum gevierd. Andere officiële feestdagen zijn Nieuwjaarsdag (1 januari), Dag van de Arbeid (1 mei), en de nationale feestdag van Roemenië (1 december, Verenigingsdag).

20231101.nl_1491_78

https://nl.wikipedia.org/wiki/Roemeni%C3%AB

Roemenië

Ieder jaar zijn er festivals in Roemenië. Zo is er in de zomer aan de zee in Mangalia het Callatisfestival, in Vama Veche het Stufstockfestival, in Sibiu het Airfield Festival en in Mamaia verschillende (muziek)festivals. Het inmiddels ter ziele gegane Peninsula Félsziget was gedurende jaren het grootste muziekfestival van Roemenië. In Sighișoara vindt ieder jaar het "Festival van de Middeleeuwen" plaats. Sinds 2015 vindt het popfestival Untold plaats in Cluj.

20231101.nl_1491_79

https://nl.wikipedia.org/wiki/Roemeni%C3%AB

Roemenië

Naast klassieke muziek en hedendaagse stromingen als popmuziek, hiphop, heavymetal is ook de volksmuziek (Roemeens: muzică populară) nog regelmatig te horen in het dagelijks leven.

20231101.nl_1491_80

https://nl.wikipedia.org/wiki/Roemeni%C3%AB

Roemenië

Enkele hedendaagse bekende Roemeense artiesten zijn Gheorghe Zamfir, O-Zone, Inna, Edward Maya, Smiley, Voltaj en Alexandra Stan.

20231101.nl_1491_81

https://nl.wikipedia.org/wiki/Roemeni%C3%AB

Roemenië

De gymnast Nadia Comăneci was de eerste gymnast met een perfecte "tien" aller tijden. Dit deed ze in 1976 op de Olympische Spelen in Montreal, op slechts 15-jarige leeftijd. Verder won ze op de Spelen van 1976 drie gouden medailles, een zilveren en een bronzen. Haar succes vervolgde zij op de Spelen van Moskou in 1980 waar ze twee gouden medailles en twee keer zilver won.

20231101.nl_1491_82

https://nl.wikipedia.org/wiki/Roemeni%C3%AB

Roemenië

Ilie Năstase, de tennisser, is ook een internationaal bekende Roemeen. Hij won verscheidene grandslamtitels en vele andere toernooien; ook was hij succesvol wanneer hij dubbel speelde. Roemenië bereikte drie keer de finales van de Davis Cup.

20231101.nl_1491_83

https://nl.wikipedia.org/wiki/Roemeni%C3%AB

Roemenië

Simona Halep gaf hieraan in 2018/2019 een imposant vervolg door het winnen van de damesfinales van resp. Roland Garros (tennistoernooi) en Wimbledon (tennistoernooi).

20231101.nl_1491_84

https://nl.wikipedia.org/wiki/Roemeni%C3%AB

Roemenië

Voetbal is erg populair in Roemenië. Er zijn vele spelers die ook internationaal bekend zijn (of waren). De voetbalclub Steaua București was de eerste Oost-Europese club die een Europese titel behaalde. In 1986 wonnen ze de toenmalige Europacup I.

20231101.nl_1491_85

https://nl.wikipedia.org/wiki/Roemeni%C3%AB

Roemenië

Na uitbreken van de economische crisis trok een groot deel van het buitenlandse kapitaal waarop de economie gebouwd was weg uit Roemenië. In 2009 ontving het land van het IMF, de Europese Unie en de Wereldbank een lening 20 miljard euro om de economie te hervormen. Om de begroting op orde te krijgen werden de salarissen van de ambtenaren (−25% in 2010) en de pensioenen (−15%) gekort, met de nodige sociale gevolgen.

20231101.nl_769_72

https://nl.wikipedia.org/wiki/Hongarije

Hongarije

Paprikás krumpli, gerecht dat bestaat uit aardappelen, ui, paprikapoeder, knoflook, kummel en kolbász

20231101.nl_769_73

https://nl.wikipedia.org/wiki/Hongarije

Hongarije

Behalve aan de Hongaarse volksmuziek heeft Hongarije ook bijgedragen aan de klassieke muziek met componisten als Béla Bartók, Zoltán Kodály, Franz Liszt en György Ligeti.

20231101.nl_769_74

https://nl.wikipedia.org/wiki/Hongarije

Hongarije

Onder het communistische regime (1949-1989) was er een comité dat muziek censureerde. De Hongaarse muziek maakte echter een ontwikkeling door die vergelijkbaar is met die in West-Europa. In de jaren zestig werd de Hongaarse beat- en rockmuziek groot gemaakt door bands als Illés, Omega en Metró. In de jaren zeventig was de rockband Locomotiv GT zeer populair. In de jaren tachtig stonden discobands als Neoton Família onder grote belangstelling. Deze popgroep werd onder de naam Newton Family ook buiten Hongarije een succes. In 1983 verscheen de Rockopera István a király (Stefanus de koning) die tot op heden nog jaarlijks op vele plekken wordt opgevoerd.

20231101.nl_769_75

https://nl.wikipedia.org/wiki/Hongarije

Hongarije

De hedendaagse Hongaarse populaire muziek omvat vele stijlen en sluit aan bij de internationale ontwikkelingen. Sinds 1994 doet Hongarije regelmatig mee aan het Eurovisiesongfestival.

20231101.nl_769_76

https://nl.wikipedia.org/wiki/Hongarije

Hongarije

In Hongarije verschijnen 40 dagbladen, meestal regionale dagbladen. De media in Hongarije wordt gedomineerd door het bedrijf Mediaworks Hungary. De eigenaar van dit bedrijf is KESMA (Közép-Európai Sajtó és Média Alapítvány / Centraal Europese Pers en Media Stichting). De stichting wordt gedomineerd door bestuurders die gelieerd zijn aan regerende partij Fidesz van Viktor Orbán.

20231101.nl_769_77

https://nl.wikipedia.org/wiki/Hongarije

Hongarije

Magyar Nemzet (rechts-conservatief, oplage ca. 13.000 exemplaren) 1938 - 2018 en herstart in 2019 als rebranding van Magyar Idök.

20231101.nl_769_78

https://nl.wikipedia.org/wiki/Hongarije

Hongarije

Magyar Hírlap (voorheen liberaal, tegenwoordig conservatief, oplage in 2019: 8.000 exemplaren) 1968 - 2022 (nu alleen online)

20231101.nl_769_79

https://nl.wikipedia.org/wiki/Hongarije

Hongarije

Népszabadság (sociaaldemocratisch, oplage bij opheffing: 37.000 exemplaren) Gestopt in 2016 na overname door regeringsgezinde ondernemer. 1956 - 2016

20231101.nl_769_80

https://nl.wikipedia.org/wiki/Hongarije

Hongarije

De publieke televisie heet Magyar Televízió (MTV) en zendt uit op zeven kanalen, m1, m2,m3, m4 en m5 en Duna Televízió Duna TV en Duna World. Daarnaast bestaan er vele commerciële stations waarvan ATV, TV2 en RTL KLUB de best bekeken zenders zijn. Daarnaast bestaan nog kleinere kanalen zoals Viasat 3 en Hálózat Televízió en themakanalen zoals Minimax en Animax (kinderzenders), Hír TV (nieuwszender), TV Paprika (kookzender), Viasat History (geschiedeniskanaal) en Spektrum Televízió (technische documentaires), alsmede Hongaarse versies van internationale zenders zoals Viva, Music Television Hungary, National Geographic Channel, Nickelodeon, Eurosport, History Channel en Discovery Channel.

20231101.nl_14938_1

https://nl.wikipedia.org/wiki/Armeni%C3%AB

Armenië

Geografisch gezien behoort het land tot Azië, maar in culturele en historische zin beschouwt het zich als behorend tot Europa en noemt zich (net als Georgië) een Europees land.

20231101.nl_14938_2

https://nl.wikipedia.org/wiki/Armeni%C3%AB

Armenië

Armenië is sinds 2001 lid van de Raad van Europa. Het land grenst aan Georgië, Azerbeidzjan, Iran en Turkije. De grenzen met Azerbeidzjan en Turkije zijn gesloten vanwege een conflict over Nagorno-Karabach.

20231101.nl_14938_3

https://nl.wikipedia.org/wiki/Armeni%C3%AB

Armenië

Armenië is een van de oudste landen ter wereld en omvatte een veel groter gebied dan nu. Armenië was vroeger een koninkrijk en was op zijn grootst onder koning Tigran de Grote (95 v.Chr.-66 v.Chr). Hij stichtte de stad Tigranocerta als hoofdstad van zijn rijk. Het rijk strekte zich uit over de Kaspische Zee tot aan de Middellandse Zee. In 165 kwam de Armeense onafhankelijkheid ten einde en werd het koninkrijk definitief een vazalstaat van het Romeinse Rijk. Armenië was in 301 het eerste land ter wereld dat het christendom als staatsreligie aannam.

20231101.nl_14938_4

https://nl.wikipedia.org/wiki/Armeni%C3%AB

Armenië

Armenië is meerdere malen in zijn geschiedenis geannexeerd door buitenlandse rijken, zoals door dat van de Meden, Achaemeniden, Seleuciden, Sassaniden en verscheidene Arabische en Turkse machten zoals het Kalifaat van de Rashidun en door de Seltsjoeken. Armenië wist zich meerdere malen vrij te vechten. In 451 kwam Armenië, onder de leiding van Vardan Mamikonian, in opstand tegen het Perzische Rijk. Het lukte de Armeniërs om zich weer onafhankelijk te verklaren nadat ze de Perzen versloegen in de Slag bij Vartanantz. De geschiedenis herhaalde zich in de 9e eeuw; dit keer wist Armenië zich vrij te vechten tegen de Arabieren. Armenië werd weer een zelfstandig koninkrijk onder de Bagratuni. De toenmalige hoofdstad van Armenië, Ani, werd in 1064 aangevallen door de Turken en Mongolen. Tijdens deze invasie werd het land verwoest, waarbij veel Armeniërs westwaarts vluchtten, dat wil zeggen naar de oostelijke delen van Anatolië. In het zuiden van Anatolië stichtten de Armeniërs het koninkrijk Cilicisch Armenië. Dit rijk was het laatste Armeense rijk dat stand hield tot de 14e eeuw. In 1454 was Armenië politiek verdeeld tussen de Turken en de Perzen.

20231101.nl_14938_5

https://nl.wikipedia.org/wiki/Armeni%C3%AB

Armenië

In de 19e eeuw kwam een groot deel van Armenië, namelijk dat wat tot dusver onder het Perzische Rijk viel, onder militair gezag van het Russische Rijk. Tijdens de Eerste Wereldoorlog in 1915 vond in het Ottomaanse (Turkse) deel van Armenië de Armeense Genocide plaats. De motieven lagen in de samenwerking die Armeense bevrijdingsorganisaties langere tijd zochten met Rusland. Al sinds de eerste razzia's van de Ottomaanse autoriteiten tegen Armeniërs in de loop van de jaren negentig in de 19de eeuw, waren velen van hen over de Russische grenzen gevlucht, en in 1916 kwamen Russische groepen die grens over om delen van Ottomaans Armenië te bezetten, of vanuit Armeens oogpunt te bevrijden. Die bezetting moest opgegeven worden toen de socialistische revolutie in Rusland uitbrak. Turkse milities kwamen daarop in actie om wraak te nemen op Armeense 'landverraders'. Dat gebeurde in een massale etnische zuivering welke ontaardde in een genocide die vooral vrouwen en kinderen trof omdat de Armeense mannen waren opgeroepen en geïnterneerd voor de dienstvervulling in het Ottomaanse leger. Armeniërs die op de vlucht gingen vanuit het noordelijk deel van Armenië zochten hun toevlucht vooral over de grens met Rusland. De Armeniërs uit centraal en oostelijk Anatolië werden naar de Syrische woestijn gedreven, waar velen van hen omkwamen terwijl de overlevenden hun toevlucht zochten in Libanon, Palestina, Griekenland, Frankrijk en de Verenigde Staten Tijdens de genocide werden 1,5 miljoen Armeniërs vermoord door milities die daartoe de middelen kregen van hoge bestuurders en militairen. Het te confisqueren bezit en de grond van de Armeniërs zou hun loon worden. De Jong-Turken onder de officieren wilden Turkije redden uit de ineenstorting van het Ottomaanse Rijk en als een moderne natiestaat herscheppen, dat wil zeggen met een homogene Turkse bevolking.

20231101.nl_14938_6

https://nl.wikipedia.org/wiki/Armeni%C3%AB

Armenië

Na de Eerste Wereldoorlog maakte Armenië, samen met Georgië en Azerbeidzjan, deel uit van de Kaukasische Federatie. Zo konden deze drie landen van 1918 tot 1920 onafhankelijk blijven in de revolte van de 'Roden' tegen de 'Witten'. Armenië werd aangeduid als de Democratische Republiek Armenië. In 1920 werd Armenië veroverd door het Rode Leger en bij de Sovjet-Unie gevoegd, waarna het werd hernoemd tot de Armeense SSR. Bij het Verdrag van Moskou in maart 1921 sloten de nieuwe Sovjet-Unie en de nieuwe republiek Turkije vrede en werd een grens erkend die de provincie Kars aan Turkije gaf en de havenstad Batoemi bij de Sovjet-Unie voegde. De laatste Armeniërs vertrokken uit Turks geworden gebied en Turken en Koerden uit Sovjet gebleven dan wel geworden gebied werden uitgezet.

20231101.nl_14938_7

https://nl.wikipedia.org/wiki/Armeni%C3%AB

Armenië

In december 1988 vond er een zware aardbeving plaats in het noorden van het land. Ook in dat jaar ontstond er een conflict met Azerbeidzjan over Nagorno-Karabach, een autonome regio binnen Sovjet-Azerbeidzjan die grotendeels door Armeniërs bewoond was. Op 23 augustus 1990 verklaarde Armenië zich onafhankelijk van de Sovjet-Unie. in 1991 riep ook Nagorno-Karabach de onafhankelijkheid uit. Op 21 december 1991 sloot Armenië zich aan bij Gemenebest van Onafhankelijke Staten en op 2 maart 1992 werd het lid van de Verenigde Naties. Op 25 januari 2001 sloot het aan bij de Raad van Europa. Zowel bij de hierop volgende oorlog als in de huidige situatie wordt Nagorno-Karabach door Armenië politiek en militair ondersteund. Omdat Armenië geen vrienden onder zijn nabuurstaten had, bleef het afhankelijk van Rusland, wat zich ook uitte in Russische militaire aanwezigheid.

20231101.nl_14938_8

https://nl.wikipedia.org/wiki/Armeni%C3%AB

Armenië

Armenië leed ernstige economische schade als gevolg van een blokkade door Turkije en Azerbeidzjan. In de jaren 90 vond op grote schaal emigratie plaats. Volgens de officiële cijfers vertrok een tiende deel van de bevolking, maar andere bronnen spreken van een kwart. Voor het heropenen van de grens met Armenië stelde Turkije jarenlang als eis dat Armenië niet langer internationale erkenning voor de Armeense Genocide zou zoeken, zou afzien van territoriale claims ten opzichte van Oost-Anatolië (westelijk Armenië) en dat Armeense strijdkrachten zich zouden terugtrekken uit 'bezette gebieden' om Nagorno-Karabach (Opper-Karabach). Toen het er in 2009 op leek dat er daadwerkelijk vooruitgang in de onderhandelingen tussen Armenië en Azerbeidzjan waren, gingen Turkije en Armenië overleggen over een normaliseringsovereenkomst. Op 10 oktober 2009 ondertekenden Armenië en Turkije een protocol, waarmee beide landen een einde maakten aan de jarenlange onderlinge spanningen. Daarbij gingen beide landen diplomatieke betrekkingen aan. Het protocol moet evenwel nog door de parlementen van beide landen geratificeerd worden. Het is de bedoeling dat de Turks-Armeense grens weer zal worden opengesteld. De Turkse premier Recep Tayyip Erdoğan stelde dat het Turkse parlement niet tot de ratificatie zou overgaan zolang Armenië zich niet terugtrekt uit Nagorno-Karabach.

20231101.nl_14938_9

https://nl.wikipedia.org/wiki/Armeni%C3%AB

Armenië

Na de oorlog in Nagorno-Karabach in 2020 trok Armenië zich grotendeels terug uit Nagorno-Karabach, waarna een nieuw normalisatieproces aan de gang kwam met Turkije. In 2022 maakte het Armeense ministerie van Buitenlandse Zaken bekend dat de landgrens met Turkije op termijn zou opengaan voor burgers van derde landen.

20231101.nl_16966_14

https://nl.wikipedia.org/wiki/Monaco

Monaco

Veel buitenlandse politieke aangelegenheden, alsmede de defensie van het land, worden afgehandeld door buurland Frankrijk. Monaco is geen lid van de Europese Unie, maar is op 5 oktober 2004 wel lid geworden van de Raad van Europa. Doordat het een douane-unie met Frankrijk vormt maakt het land deel uit van het Schengengebied.

20231101.nl_16966_15

https://nl.wikipedia.org/wiki/Monaco

Monaco

In het land zijn ambassades gevestigd van Frankrijk en Italië. Ook hebben een aantal landen er een consulaat. Monaco heeft zelf ambassades in acht landen, waaronder in de Belgische hoofdstad Brussel.

20231101.nl_16966_16

https://nl.wikipedia.org/wiki/Monaco

Monaco

Monaco is het dichtstbevolkte onafhankelijke land ter wereld en heeft ook de grootste politiemacht en -aanwezigheid, zowel per hoofd van de bevolking als per vierkante meter.

20231101.nl_16966_17

https://nl.wikipedia.org/wiki/Monaco

Monaco

In Monaco wonen meer buitenlanders dan Monegasken. Van de inwoners is slechts 17% Monegask. De meeste inwoners, 28%, hebben de Franse nationaliteit, gevolgd door de 17% Monegasken, eveneens 17% Italianen en 6% Britten. De overige 32% komen uit 120 andere landen.

20231101.nl_16966_18

https://nl.wikipedia.org/wiki/Monaco

Monaco

Het Frans is de enige officiële taal van Monaco. Italiaans, Engels en het lokale Monegaskisch (dat afstamt van het Genuese dialect) worden ook gesproken. Het percentage analfabeten is 1%.

20231101.nl_16966_19

https://nl.wikipedia.org/wiki/Monaco

Monaco

Het katholicisme is de officiële godsdienst van Monaco, De grondwet garandeert de vrijheid van godsdienst.

20231101.nl_16966_20

https://nl.wikipedia.org/wiki/Monaco

Monaco

Een belangrijke sector in de economie van Monaco is toerisme; de meeste toeristen komen voor het klimaat en de casino's. De SBM is de oudste en grootste Monegaskische onderneming in deze sector. Zij baat onder meer het Casino uit, maar heeft daarnaast ook tal van andere belangen in de Monegaskische vermaaksindustrie en in de vastgoedsector.

20231101.nl_16966_21

https://nl.wikipedia.org/wiki/Monaco

Monaco

Naast het toerisme beschikt Monaco ook over een uitgebreide bancaire sector; de bekendheid van het staatje als belastingparadijs draagt hier zeker toe bij. Er is sprake van regulering in deze sector, maar buitenlanders (met uitzondering van Franse staatsburgers) hoeven er nog steeds geen inkomstenbelasting af te dragen. Wel wordt er 33% vennootschapsbelasting geheven over bedrijfswinsten.

20231101.nl_16966_22

https://nl.wikipedia.org/wiki/Monaco

Monaco

Er is in Monaco zelfs sprake van wat industrie, die 8% van het BNP levert. Monaco heeft een brouwerij, er is een fabriek die plastic voor de automobielindustrie bewerkt, en er zijn enkele farmaceutische industrieën. De meeste werknemers (ongeveer 40.000) zijn forenzen uit Frankrijk en Italië.

20231101.nl_9439_19

https://nl.wikipedia.org/wiki/Masturbatie

Masturbatie

De vagina van meisjes zou vervormd of uitgerekt kunnen raken en door inscheuren van het maagdenvlies zouden ze zonder geslachtsgemeenschap zichzelf van hun 'kostbaarste bezit' (maagdelijkheid) kunnen beroven. Vrouwelijke vagina's komen echter in veel vormen en maten voor en masturbatie heeft hier weinig of geen invloed op. Bovendien kunnen ook andere activiteiten het maagdenvlies doen inscheuren.

20231101.nl_9439_20

https://nl.wikipedia.org/wiki/Masturbatie

Masturbatie

Ook 'geestelijke onanie' (seksueel opgewonden raken door aan seks te denken) werd afgekeurd omdat het beschouwd werd als het voorportaal tot de daadwerkelijke onanie.

20231101.nl_9439_21

https://nl.wikipedia.org/wiki/Masturbatie

Masturbatie

De 19e-eeuwse arts M. Platen schreef over zelfbevlekking: "Dit misbruik van de eigen organen heeft de noodlottigste gevolgen voor lichaam en geest, veel noodlottiger, dan zij zich na geslachtelijke uitspattingen op natuurlijke wijze openbaren. Want bij de zelfbevlekking is de opwinding van lichaam en geest veel heviger, dan bij de natuurlijke geslachtshandeling, daar de verbeelding op zijn hevigst geprikkeld wordt, om zich het voorwerp der zinnelijkheid voor den geest te halen. De opwinding duurt veel langer, daarom is de daarop volgende uitputting des te groter. Hoe onvolkomener de geslachtelijke ontwikkeling, hoe jeugdiger het lichaam is, des te storender en aangrijpender werkt het misbruiken der geslachtsorganen op de gezamenlijke organen en hunne gewichtigste levensverrichtingen." Door aan masturbatie gewend te raken, zou men de neus ophalen voor gewone geslachtsgemeenschap.

20231101.nl_9439_22

https://nl.wikipedia.org/wiki/Masturbatie

Masturbatie

Allerlei manieren om masturbatie zogenaamd te "genezen" werden ontwikkeld, waaronder lichamelijke beperkingen, elektrische schokken en behandeling van de geslachtsorganen met kruidenaftreksels of zelfs brandnetels. Een andere veelgebruikte methode was besnijdenis: verwijdering van de voorhuid bij jongens en de clitoris bij meisjes. Ook moesten kinderen soms antimasturbatiegordels zoals op het plaatje afgebeeld dragen 's nachts, zodat men belet werd met de handen de geslachtsorganen aan te raken. Varianten waren uitgerust met punten die de penis in erectie konden verwonden of een elektrisch alarm dat de ouders waarschuwde (hierbij eraan voorbijgaand dat mannen en jongens in hun slaap, maar ook overdag, regelmatig een spontane erectie krijgen).

20231101.nl_9439_23

https://nl.wikipedia.org/wiki/Masturbatie

Masturbatie

Binnen het christendom wordt verschillend over 'masturbatie' gedacht. Tiemen Westerduin en Ilonka Terlouw schrijven 'Seks is bedoeld als een intieme belevenis van twee personen. Niet dat zelfbevrediging daarom verkeerd zou zijn, máár het is ook niet de vorm van seks die God voor ogen stond. (...) Er ontbreekt iets essentieels aan: een partner om er samen van te genieten'. De gereformeerde ethicus Jochem Douma schreef over zelfbevrediging 'Maar terwijl we er niet dramatisch over moeten doen, is het evenmin juist het verschijnsel heel gewoon te vinden. Want gewoon is het niet, voor wie weet wat een rein en heilig leven is.

20231101.nl_9439_24

https://nl.wikipedia.org/wiki/Masturbatie

Masturbatie

De Schepper heeft seks geschapen als bedoeling voor een gehuwd echtpaar om op een lichamelijke manier hun liefde voor elkaar uit te drukken. Seksualiteit hoort alleen binnen het huwelijk genoten te worden.

20231101.nl_9439_25

https://nl.wikipedia.org/wiki/Masturbatie

Masturbatie

Jezus zegt 'Als iemand achter Mij wil komen, moet hij zichzelf verloochenen, zijn kruis dagelijks opnemen en Mij volgen' (Lukas 9:23). Zelfbevrediging is echter een volledig zelfzuchtige daad. Zelfzuchtigheid is totaal vreemd aan het Koninkrijk van God.

20231101.nl_9439_26

https://nl.wikipedia.org/wiki/Masturbatie

Masturbatie

Paulus schrijft in 1 Korinthe 6:19: 'Of weet u niet, dat uw lichaam een tempel is van de Heilige Geest, Die in u is en Die u van God hebt ontvangen, en dat u niet van uzelf bent?' Zelfbevrediging komt (vaak) voort uit begeerte en fantasie. Er is vaak sprake van verkeerde gedachten, beelden en fantasieën. Christenen mogen zichzelf hier dan ook niet mee verontreinigen.

20231101.nl_9439_27

https://nl.wikipedia.org/wiki/Masturbatie

Masturbatie

Zelfbevrediging is een open deur voor allerlei andere zonden. Wie de weg van zelfbevrediging inslaat, raakt maar al te snel de controle kwijt.

20231101.nl_6758_32

https://nl.wikipedia.org/wiki/Thailand

Thailand

Rama V was de eerste Siamese koning die een westerse opleiding had genoten, namelijk van de Engelse gouvernante Anna Leonowens, die wij kennen uit het fictionele Anna en de koning van Siam. De Fransen bleven echter druk uitoefenen op Siam en in 1906-1907 fabriceerden ze een volgende crisis. Ditmaal moest Siam ook grondgebied ten westen van de Mekong opgeven, tegenover Luang Prabang en rond Champassak in zuidelijk Laos, plus westelijk Cambodja. De Britten intervenieerden om de Fransen niet nog verder te laten gaan, maar er was wederom een prijs: in 1909 droeg Siam Kedah, Kelantan, Perlis en Terengganu over aan Groot-Brittannië onder het Anglo-Siamees Verdrag van 1909. Al deze "verloren gebiedsdelen" lagen aan de rand van de Siamese invloedssfeer en hadden nooit veilig onder Siamees bestuur gestaan, maar het moeten afstaan ervan was een gevoelige vernedering voor de koning en het land. Historicus David Wyatt beschrijft Chulalongkorn als "gebroken in geest en gezondheid" na de crisis van 1893. Deze crises wakkerden het gevoel aan van een steeds nationalistischer regering dat het land zich sterk moest maken tegenover het Westen en de buurlanden.

20231101.nl_6758_33

https://nl.wikipedia.org/wiki/Thailand

Thailand

Intussen gingen de hervormingen door die het land transformeerden van een absolute monarchie naar een moderne natiestaat. Dit proces werd steeds meer beheerst door de zonen van koning Rama V, die allemaal in Europa waren opgeleid. Spoorwegen en telegraaflijnen verbonden de hoofdstad met provincies die voorheen afgelegen en semiautonoom waren. De nationale munt, de Baht, werd vastgeklonken aan de gouden standaard en een modern belastingsysteem verving de willekeur en corveearbeid uit het verleden. Het grootste probleem was het tekort aan goed opgeleide ambtenaren, een reden waarom vele buitenlanders in dienst waren totdat nieuwe scholen gebouwd konden worden die Siamese afgestudeerden konden afleveren. Tegen 1910, het jaar dat de koning stierf, was Siam een semimodern land geworden en het had kolonisatie weten te vermijden.

20231101.nl_6758_34

https://nl.wikipedia.org/wiki/Thailand

Thailand

De militairen kwamen aan de macht door een geweldloze staatsgreep in 1932, waarmee ze het bestuur van Thailand omvormden van een absolute naar een constitutionele monarchie. Koning Rama VII accepteerde deze overgang eerst, maar droeg later de troon over aan zijn tienjarige neefje Ananda Mahidol, de oudere broer van de latere koning Bhumibol Adulyadej.

20231101.nl_6758_35

https://nl.wikipedia.org/wiki/Thailand

Thailand

Een tijd lang werkten de jongere facties, met generaal-majoor Phibun als minister van defensie en Pridi Banomyong als minister van buitenlandse zaken, eendrachtig samen, totdat Phibun in december 1938 premier werd. Phibun was een bewonderaar van Benito Mussolini, en zijn bewind begon al snel fascistische trekjes te vertonen. Phibun begon een campagne tegen Chinezen, die de Thaise economie domineerden. Een leidersculte werd gepropageerd, waarin Phibuns portret overal zichtbaar was (terwijl portretten van ex-koning Prajapidhok verboden waren).

20231101.nl_6758_36

https://nl.wikipedia.org/wiki/Thailand

Thailand

In 1939 wijzigde Phibun de naam van het land van Siam tot Thailand (Prathet Thai), wat "land van vrije mensen" betekent. Dit was slechts één stap in een programma van nationalisme en modernisering: van 1938 tot 1942 vaardigde Phibun 12 Culturele Mandaten uit, waarbij Thais onder andere de vlag moesten groeten, het volkslied moesten kennen en Thais moesten spreken (dus niet bijvoorbeeld Chinees). Ook moesten de Thais hard werken, op de hoogte blijven van het nieuws en westerse kleding dragen.

20231101.nl_6758_37

https://nl.wikipedia.org/wiki/Thailand

Thailand

In 1954 was Thailand formeel een bondgenoot van de VS geworden door de vorming van de Southeast Asia Treaty Organization (SEATO). Zolang de oorlog in Indochina tussen Frankrijk en Vietnam ging bleef Thailand neutraal (ze hadden aan beide een even grote hekel), maar dat veranderde toen het een oorlog werd tussen de VS en de Vietnamese communisten. Thailand sloot een geheim verdrag met de VS in 1961, stuurde troepen naar Vietnam en Laos, en stelde luchtbases in het oosten en noordoosten van het land ter beschikking voor het bombarderen van Noord-Vietnam. De Vietnamezen sloegen terug door de Communistische Partij van Thailand te ondersteunen, die in het noorden en noordoosten als guerrilla's tegen de regering vocht.

20231101.nl_6758_38

https://nl.wikipedia.org/wiki/Thailand

Thailand

De Vietnamoorlog versnelde de modernisering en verwestering van de Thaise samenleving. Tot in de jaren 60 was alleen de Thaise elite blootgesteld aan de invloed van de Westerse cultuur. Toestromende Amerikaanse dollars veroorzaakten een enorme groei van de economie: vooral transport, bouw en dienstverlening. Vele Thais verlieten het platteland om een baan in de stad te zoeken, wat leidde tot cultuurschok toen Thais in aanraking kwamen met Westerse ideeën over mode, muziek, normen en waarden.

20231101.nl_6758_39

https://nl.wikipedia.org/wiki/Thailand

Thailand

Meer universiteiten werden opgericht, en studenten leerden over economische en politieke systemen, wat resulteerde in politiek activisme. De jaren 60 zagen ook de groei van een steeds zelfbewustere Thaise middenklasse in de steden. De economische groei bracht weinig welvaart op een groot deel van het Thaise platteland, wat leidde tot ontevredenheid en onrust.

20231101.nl_6758_40

https://nl.wikipedia.org/wiki/Thailand

Thailand

De gebeurtenissen van oktober 1973 betekenden een revolutie in de Thaise politiek. Voor het eerst had de middenklasse, geleid door de studenten, de oude regerende klasse en het leger verslagen, kennelijk met de zegen van koning Bhumibol. Thailand kreeg een nieuwe grondwet en nieuwe verkiezingen.

20231101.nl_20942_19

https://nl.wikipedia.org/wiki/Kosovo

Kosovo

Tijdens de Derde Heilige Liga (of Grote Turkse Oorlog van 1683-1699) werd Kosovo veroverd door Oostenrijkse troepen met de hulp van ongeveer 6000 Albanezen onder leiding van de katholieke aartsbisschop Pjetër Bogdani, die echter vervolgens met een deel van zijn troepen bezweek aan de pest. Zijn graf werd later uit woede over zijn leiding aan de opstand geopend door de Turken en zijn lichaam in stukken gesneden en gevoerd aan de honden. In 1690 leidde de Servische patriarch Peć Arsenije III 30.000 families, waaronder mogelijk ook niet-Serviërs, uit Kosovo om te ontsnappen aan de wraak van de Ottomanen toen deze het gebied heroverden.

20231101.nl_20942_20

https://nl.wikipedia.org/wiki/Kosovo

Kosovo

De Servische gebieden bleven onrustig door het verzwakkende Ottomaanse gezag. Opstanden braken uit in 1804, 1809 en 1815 en Istanboel moest steeds meer concessies doen aan lokale krijgsheren. Het Servische kerngebied werd de facto autonoom. Effectief Ottomaans gezag werd beperkt tot garnizoenssteden. Om het autonome Servische gebied beperkt te houden werd in 1864 het vilajet Kosovo als aparte bestuurlijke eenheid ingericht.

20231101.nl_20942_21

https://nl.wikipedia.org/wiki/Kosovo

Kosovo

Na de Russisch-Turkse Oorlog, die eindigde met een nederlaag voor de Turken en sindsdien de solidariteit tussen Serviërs en Russen fundeerde, werd Servië in 1878 een onafhankelijke staat, in 1882 een soeverein koninkrijk. Daarbij werd Servië uitgebreid met het gebied dat tegenwoordig bekend is als Zuid-Servië (met als hoofdplaats Nisj). Om het gezag te kunnen consolideren werd dit gebied etnisch gezuiverd van de niet-Servische minderheden, die verdreven werden naar Kosovo, Noord-Macedonië en het huidige Turkije (voor een deel naar Noord-Cyprus, hetgeen werd beschreven door Leon Trotski, die toen verslaggever was voor de Pravda. Deze verdreven bevolkingsgroepen staan bekend als 'muhaxher' (oud-Turks woord Muhajir: 'vluchteling'), waarvan de erfgenamen soms nog steeds de achternaam Muhaxheri dragen.

20231101.nl_20942_22

https://nl.wikipedia.org/wiki/Kosovo

Kosovo

In een reactie op het Servische, Bulgaarse en Griekse nationalisme van de 19e eeuw vormden nationalistische Albanezen de Liga van Prizren in Prizren in 1878. Zij wilden daarmee voorkomen dat Albanië opgedeeld zou gaan worden tussen de zich expanderende nationale Balkanstaten, met name Servië, Montenegro en Griekenland zoals voorzien was in de voorlopige Vrede van San Stefano. De Liga tekende hiertegen protest aan bij de grote mogendheden van het Congres van Berlijn, maar deze werden genegeerd. Daarop organiseerde de Liga opstanden in de steden Guci, Shkodër, Prizren en Janina. Na dreigende invallen door de Serviërs, die de aan hun toegewezen gebieden aan hun neus voorbij zagen gaan, steunden de grote mogendheden de Ottomanen in hun consolidering van het Turkse gezag in de Albanese gebieden.

20231101.nl_20942_23

https://nl.wikipedia.org/wiki/Kosovo

Kosovo

Het Ottomaanse leger trok daarop in 1881 op tegen de Albanezen, die een tijdelijke regering hadden gevormd onder leiding van president Ymer Prizreni. Na drie jaar van vechten werd de opstand neergeslagen en een aantal leiders geëxecuteerd of gevangengezet. Maar na deze bevestiging van het Ottomaanse oppergezag kregen de Albanezen grotere autonomie in ruil voor hun trouw aan het Ottomaanse Rijk en hun medewerking aan het blokkeren van een verdere Servische expansie. In 1910 brak opnieuw een Albanese opstand uit in Pristina die duurde tot het bezoek van de Ottomaanse sultan Mehmet V Resat aan Kosovo in juni 1911. Het doel van de Liga van Prizren bleef de stichting van een Albanese staat, bestaande uit de vier vilayets (provincies) waar Albanezen woonden. De Serviërs maakten toen echter nog een kwart uit van de bevolking van Kosovo en verzetten zich tegen de opname van Kosovo in een nationaal Albanië. In de twee Balkanoorlogen van 1912 en 1913 annexeerde Servië dan toch Kosovo en het noorden van Macedonië, landstreken waar slechts een deel van de bevolking Servischgezind was en die daarom separatistisch zouden blijven. Om de sterke demografische groei van de Albanezen het hoofd te kunnen bieden middels een Servische meerderheid en het Servisch gezag te kunnen consolideren vonden na de vestiging van het Servisch gezag etnische zuiveringen van Albanezen en Turken plaats en werden Servische boeren als kolonisten naar inmiddels onteigend grootgrondbezit gestuurd. Dat bracht het Servische bevolkingsaandeel in Kosovo tot 40%.

20231101.nl_20942_24

https://nl.wikipedia.org/wiki/Kosovo

Kosovo

In 1912 verklaarde Albanië zich onafhankelijk van het Ottomaanse rijk, nadat Servië, Montenegro en Griekenland hun aanspraken op het gebied hadden opgegeven. Na het einde van de Tweede Balkanoorlog verleenden de Grote Mogendheden, mede door toedoen van de Britse diplomaat Aubrey Herbert, Albanië onafhankelijkheid bij de Vrede van Londen in 1913. Kosovo bleef een integraal onderdeel van Servië.

20231101.nl_20942_25

https://nl.wikipedia.org/wiki/Kosovo

Kosovo

Het zinde Servië niet dat het Congres van Berlijn aan Oostenrijk het recht verleende om Bosnië en Herzegovina - waar ook veel Serviërs woonden - te bezetten. Deze kwestie werd in 1914 de aanleiding tot de moord op de Oostenrijkse troonopvolger Frans Ferdinand te Sarajevo. Daarop brak de Eerste Wereldoorlog uit.

20231101.nl_20942_26

https://nl.wikipedia.org/wiki/Kosovo

Kosovo

Toen Duitse en Bulgaarse troepen Servië in de winter van 1915-1916 veroverden, leidde dat tot een grote exodus van Servische burgers en het Servische leger uit Kosovo. Honderdduizenden Servische soldaten stierven door honger, extreem weer en Albanese vergeldingsaanvallen, toen ze zich terugtrokken en zich bij de geallieerde Britse en Franse troepen voegden, die waren geland op Korfoe en bij Thessaloniki.

20231101.nl_20942_27

https://nl.wikipedia.org/wiki/Kosovo

Kosovo

Na de Eerste Wereldoorlog smolten Servië, Montenegro, Slovenië, Kroatië, Bosnië en Herzegovina, Noord-Macedonië samen tot de nieuwe staat Joegoslavië: een verzameling van een aantal aan elkaar verwante volkeren onder de naam "Koninkrijk van de Serviërs, Kroaten en Slovenen". De Serviërs speelden vanaf het begin een dominante rol in het nieuwe koninkrijk. Deze rol zorgde op de lange duur voor wrevel met andere bevolkingsgroepen op de Balkan, die veelal sterke verlangens koesterden naar meer vrijheid en zelfstandigheid. Naast politieke, economische en culturele aspecten waren er ook godsdienstige: enerzijds vanuit het christendom de katholieke Kroaten en Slovenen (± 30%) en de orthodoxe Serviërs (± 40%), anderzijds een moslimminderheid (± 15%), vooral in Bosnië, en in Kosovo de Albanezen. In het laatste decennium van het Interbellum moedigde de overwegend Servische regering de Serviërs aan zich in Kosovo te vestigen.

20231101.nl_16625_1

https://nl.wikipedia.org/wiki/Azoren

Azoren

De archipel bestaat uit negen bewoonde en acht onbewoonde eilanden (samen de Formigas Bank genoemd) met een totale oppervlakte van 2247 km². Ze tellen ca. 250.000 inwoners. Het parlement zetelt in Horta op Faial. De grootste stad, Ponta Delgada, ligt op het oostelijke eiland São Miguel.

20231101.nl_16625_2

https://nl.wikipedia.org/wiki/Azoren

Azoren

De Azoren liggen op een afstand van 1370 km van het Iberisch Schiereiland en op circa 2340 km van het Amerikaanse vasteland (1930 km naar het eiland Newfoundland, behorend tot het Amerikaanse continent). De Azoren liggen in de tijdzone UTC−1 (tijdens zomertijd geldt UTC).

20231101.nl_16625_3

https://nl.wikipedia.org/wiki/Azoren

Azoren

Of de Azoren in de oudheid menselijke bewoning hebben gekend, staat nog ter discussie. Vondsten op Terceira en enkele hypogea (ondergrondse tempels of tomben) op Corvo, Santa Maria en Terceira van megalithische aard lijken te wijzen in die richting.

20231101.nl_16625_4

https://nl.wikipedia.org/wiki/Azoren

Azoren

Vermoedelijk waren Vikingen in de 8e eeuw de eerste bewoners. Vanaf omstreeks 700 is er bewijs voor de aanwezigheid van vee en voor het stichten van bosbranden om weides te maken. Archeologische, genetische en ecologische sporen wijzen in de richting van de Noormannen, die ook over de nodige zeemanskunst beschikten. In de 10e en de 11e eeuw was de bewoning zeker permanent. Deze menselijke aanwezigheid zou ook verklaren waarom de Azoren lijken voor te komen op een aantal oude kaarten, zoals de Medici-atlas uit 1351.

20231101.nl_16625_5

https://nl.wikipedia.org/wiki/Azoren

Azoren

Begin 15e eeuw werden de Azoren herontdekt door de Portugezen. Zij beschreven een met bossen overdekt, onbewoond land. Voortgaand op een unieke notitie op een kaart van Vallseca, was de eerste die er kwam mogelijk Diogo de Silves in 1427. Zekerder en officiëler was de aankomst van Gonçalo Velho Cabral, een scheepskapitein varend in opdracht van de Portugese prins Hendrik de Zeevaarder, in 1432.

20231101.nl_16625_6

https://nl.wikipedia.org/wiki/Azoren

Azoren

Vanwege de kolonisten uit het graafschap Vlaanderen die in de vijftiende eeuw voor het bevolken van de eilanden werden aangetrokken, werden de Azoren tot in de zeventiende eeuw ook wel Vlaamse eilanden genoemd, alhoewel de eilanden altijd Portugees gebleven zijn. Zo werd op 1 januari 1451 de nederzetting Vila da Praia op Terceira gesticht door Jacob van Brugge. Ook nu nog zijn er op de Azoren vooraanstaande families (bijvoorbeeld de familie "de Bruges") die hun geschiedenis op dergelijke kolonisten laten teruggaan. Ook de windmolens, vooral op Faial, werden door Vlamingen geïntroduceerd.

20231101.nl_16625_7

https://nl.wikipedia.org/wiki/Azoren

Azoren

Koning Filips II, tevens graaf van Vlaanderen en heer der Nederlanden, wist in 1580 ook koning van Portugal te worden. De Azorianen bleven zich lang hiertegen verzetten; intussen was ook in het moederland de Nederlandse Opstand losgebarsten. In 1583 stuurde Filips II, als kersvers koning van Portugal, zijn gecombineerde Spaans-Nederlandse vloot om zijn gezag over alle Portugese gebieden te doen gelden en om Franse (= Vlaamse) handelaars te verjagen.

20231101.nl_16625_8

https://nl.wikipedia.org/wiki/Azoren

Azoren

Tijdens de Tweede Wereldoorlog bleef Portugal neutraal en daarmee ook de Azoren. In 1943 dreigden de Britten om de Azoren in te nemen, vanwege hun strategische ligging in het kader van de Slag om de Atlantische Oceaan. Zo ver kwam het niet doordat António de Oliveira Salazar, de minister-president van Portugal, de Royal Air Force en Royal Navy toestond om de eilanden te gebruiken.

20231101.nl_16625_9

https://nl.wikipedia.org/wiki/Azoren

Azoren

De negen eilanden van de Azoren zijn alle van vulkanische oorsprong. De hoogste vulkaan is de Pico op het gelijknamige eiland, die 2351 meter hoog is, en daarmee de hoogste piek van heel Portugal. De meest westelijke eilanden, Flores en Corvo, liggen circa 500 km van het zuidoostelijkste, Santa Maria, verwijderd. De eilanden liggen op het drieplatenpunt van de Noord-Amerikaanse Plaat, de Afrikaanse Plaat en de Euraziatische Plaat.

20231101.nl_6093_16

https://nl.wikipedia.org/wiki/Koolstofdioxide

Koolstofdioxide

Bij afkoeling tot −78 °C gaat koolstofdioxide direct over (rijpt) in de vaste aggregatietoestand: droogijs of koolzuursneeuw genoemd. Vaste koolstofdioxide ziet er ongeveer uit zoals ijs gevormd uit water. Bij een normale luchtdruk smelt droogijs niet als het verwarmd wordt, maar het sublimeert (verdampt) direct terug naar de gastoestand. Pas boven een druk van 5,2 bar (de druk in het tripelpunt, zie ook de grafiek hiernaast) smelt droogijs bij −56 °C en komt het in de vloeibare fase zonder direct een gas te vormen. Als men bij 15 °C de druk verhoogt tot boven de 50 bar, wordt koolstofdioxide vloeibaar.

20231101.nl_6093_17

https://nl.wikipedia.org/wiki/Koolstofdioxide

Koolstofdioxide

Er kunnen spectaculaire en toch relatief ongevaarlijke experimenten met vast koolstofdioxide gedaan worden. Als een paar korreltjes in een glas water worden gestrooid verdampt het droogijs door de relatieve warmte van het water. Het water gaat borrelen en er komt een flinke damp uit. Zo lijkt het of het water kookt, terwijl het gewoon op kamertemperatuur blijft of zelfs iets afkoelt. Doordat koolzuurdamp zwaarder is dan lucht loopt de damp vanuit het glas naar beneden. Dit effect wordt vaak op grotere schaal op toneel of televisie gebruikt in nevelmachines.

20231101.nl_6093_18

https://nl.wikipedia.org/wiki/Koolstofdioxide

Koolstofdioxide

Droogijs wordt vaak gebruikt in combinatie met een bepaald oplosmiddel (zoals aceton of 2-propanol) om een koelbad te vormen voor de uitvoering van bepaalde experimenten in de organische synthese.

20231101.nl_6093_19

https://nl.wikipedia.org/wiki/Koolstofdioxide

Koolstofdioxide

Koolzuur opgelost in (regen)water (diwaterstofcarbonaat en waterstofcarbonaat) is ook geologisch van belang, doordat het in staat is kalksteen op te lossen. Dit leidt tot karstverschijnselen. In de gebonden vorm als calciumcarbonaat (CaCO3) komt het voor als kalksteen (in Limburg mergel genoemd). Wanneer calciumcarbonaat wordt opgelost in zuur of wordt verhit zoals bij de productie van klinker en cement, komt koolstofdioxide weer vrij. De cementindustrie draagt voor ca. 5% bij aan de wereldwijde jaarlijkse uitstoot van het broeikasgas.

20231101.nl_6093_20

https://nl.wikipedia.org/wiki/Koolstofdioxide

Koolstofdioxide

Koolstofdioxide ontstaat bij diverse natuurlijke processen, onder andere bij savanne- en bosbranden, uitstoot door vulkanen, verteringsprocessen in natte oerwouden en mangroven, en komt vrij via CO2-uitwisseling met de zeeën en oceanen. De eenvoudigste manier om koolstofdioxide te produceren is echter de verbranding van koolstofhoudende stoffen, bijvoorbeeld houtskool en fossiele brandstoffen zoals aardolie en aardgas. Dit proces is voor de mensheid een van de belangrijkste energiebronnen. De menselijke/industriële CO2-uitstoot is volgens de huidige wetenschappelijke inzichten bijna 6% van de totale aardse CO2-uitwisseling. Deze 6 procent moet door het systeem worden opgenomen om de concentratie CO2 constant te houden.

20231101.nl_6093_21

https://nl.wikipedia.org/wiki/Koolstofdioxide

Koolstofdioxide

De belangrijkste processen om vrijgekomen koolstofdioxide weer uit de atmosfeer te verwijderen zijn CO2-opname door groene planten en opname door de oceanen. Omdat er geen netto toename van bossen op Aarde is draagt fotosynthese door groene planten alleen tijdelijk bij aan de verwijdering van koolstofdioxide uit de atmosfeer. De opnamesnelheid van koolstofdioxide in de oceanen is daarom bepalend voor de concentratieverandering. De opname gaat langzaam, omdat koolstofdioxide wel snel oplost in de bovenste lagen van de oceaan, maar er ook weer snel uit wordt afgegeven. Het transport naar diepere waterlagen waardoor koolstofdioxide uiteindelijk echt uit de kringloop zou verdwijnen duurt vele honderden jaren.

20231101.nl_6093_22

https://nl.wikipedia.org/wiki/Koolstofdioxide

Koolstofdioxide

Van de 6% koolstofdioxide (3,2 gigaton) die de mens toevoegt aan de natuurlijke kringloop door het verbranden van fossiele brandstoffen, wordt twee procentpunt gecompenseerd door permanente opname in de diepere waterlagen van de oceaan. De overige vier procentpunt hebben sinds het begin van de industriële revolutie geleid tot een stijging van de CO2-concentratie van circa 280 ppm tot pieken boven 410 ppm in 2017. In 2015 doorbrak de gemiddelde concentratie wereldwijd voor het eerst de grens van 400 ppm.

20231101.nl_6093_23

https://nl.wikipedia.org/wiki/Koolstofdioxide

Koolstofdioxide

De bekendste metingen van het CO2-gehalte in de lucht zijn de data, afkomstig van het Mauna Loa Observatorium op Hawaï, gepubliceerd door de National Oceanic and Atmospheric Administration, een instelling van de Amerikaanse overheid. Uiteraard kunnen deze cijfers verschillen van de metingen, uitgevoerd elders op aarde. De cijfers van het allerlaatste jaar van meting zijn steeds voorlopig, in afwachting van kleine correcties.

20231101.nl_6093_24

https://nl.wikipedia.org/wiki/Koolstofdioxide

Koolstofdioxide

Om de uitstoot van het broeikasgas te reguleren is de CO2-emissiehandel opgezet. Deelnemers aan de CO2-emissiehandel krijgen aan het begin van het jaar een bepaalde hoeveelheid rechten. Deze hoeveelheid is door de Nederlandse overheid (de ministeries van Economische Zaken en VROM) vastgesteld op basis van het nationale toewijzingsplan, ook wel het nationale allocatieplan of NAP genoemd. Een bedrijfslocatie waar emissie plaatsvindt beschikt over deze rechten als zij een geldige emissievergunning heeft. De registratie en de controle wordt in Nederland uitgevoerd door de Nederlandse Emissieautoriteit (NEA). Particulieren kunnen sinds 2010 via de CO2-markt van Stichting Natuur en Milieu ook deze emissiehandel beïnvloeden door rechten op te kopen.

20231101.nl_15717_50

https://nl.wikipedia.org/wiki/Indianen

Indianen

Naar schatting werden er ongeveer tweeduizend verschillende talen gesproken in 1492. Daarmee was het, taalkundig gezien, een van de rijkste gebieden ter wereld. Vooral langs de Noord-Amerikaanse westkust en in het westelijke deel van de Amazonebekken werden bijzonder veel talen gesproken. Eigenlijk is er maar een plaats ter wereld die daarmee te vergelijken was (is): het eiland Nieuw-Guinea. Deze talen zijn door verschillende taalkundigen opgedeeld in allerlei taalfamilies. Er bestaat echter grote onenigheid over de vraag hoeveel families er zijn en hoe de verwantschappen precies zijn. Er zijn twee uitersten te noemen. De Amerikaanse linguïst Joseph Greenberg stelde vast dat er in feite slechts drie grote superfamilies bestonden: de "Eskimo-Aleoetische talen", de "Na-Denétalen" (onder andere de Athabasken) en vervolgens alle andere Amerikaanse talen van geheel Latijns-Amerika en resterend Noord-Amerika. Deze laatste groep (waar ook de meeste kritiek op kwam) noemde hij "Amerind". Dit ging veel collega's te ver maar het andere uiterste (alleen in Noord-Amerika al ruim 30 verschillende families) is op wereldschaal gezien toch ook op z'n minst opmerkelijk te noemen. Europa heeft maar vier van zulke grote families en Azië (dat veel groter is dan Noord-Amerika) heeft er minder dan 30. De discussie gaat door.

20231101.nl_15717_51

https://nl.wikipedia.org/wiki/Indianen

Indianen

Na-Denétalen (voornamelijk westelijk Canada en het binnenland van Alaska. Echter ook Dineh en de taal van de Apachen uit New Mexico en Arizona)

20231101.nl_15717_52

https://nl.wikipedia.org/wiki/Indianen

Indianen

Algische talen (oostelijk Canada, oostkust van de Verenigde Staten en volken in het binnenland zoals het Cheyenne en het Arapaho)

20231101.nl_15717_53

https://nl.wikipedia.org/wiki/Indianen

Indianen

Uto-Azteekse talen (van Idaho in het noorden tot in Midden-Amerika. Bekendst is het Nahuatl van de Azteken maar ook het Hopi in Arizona en het Comanche horen bij deze familie)

20231101.nl_15717_54

https://nl.wikipedia.org/wiki/Indianen

Indianen

Oto-Manguetalen (van Centraal-Mexico tot in Noordwest-Costa Rica, onder andere het Zapoteeks en het Mixteeks)

20231101.nl_15717_55

https://nl.wikipedia.org/wiki/Indianen

Indianen

Mayatalen (de Mayatalen van Guatemala, Yucatán en Chiapas plus het Huaxteeks aan de noordelijke golfkust)

20231101.nl_15717_56

https://nl.wikipedia.org/wiki/Indianen

Indianen

Arawaktalen (de Antillen en een minderheid van de inheemsen in Suriname en verder een groot deel van vooral tropisch Zuid-Amerika. De zuidelijkste volken woonden in Argentinië, Bolivia en Zuid-Brazilië)

20231101.nl_15717_57

https://nl.wikipedia.org/wiki/Indianen

Indianen

Caribische talen (voornamelijk in het noorden: de Guyana's, Venezuela en Colombia. De meeste inheemsen in Suriname horen bij deze familie)

20231101.nl_15717_58

https://nl.wikipedia.org/wiki/Indianen

Indianen

Tupitalen (voornamelijk Brazilië. Net als de Arawakken langs de grote rivieren maar ook aan de Braziliaanse kust. Ook Guaraní in Paraguay.)

20231101.nl_10181_5

https://nl.wikipedia.org/wiki/Liechtenstein

Liechtenstein

Liechtenstein was het eerste land ter wereld dat de doodstraf in de praktijk afschafte. In 1798 werd de laatste doodstraf voltrokken. De wettelijke uitbanning van deze straf volgde pas in 1985.

20231101.nl_10181_6

https://nl.wikipedia.org/wiki/Liechtenstein

Liechtenstein

Liechtenstein ligt in het Rijndal in de Alpen. Van noord naar zuid is het land 24 kilometer lang. Met een oppervlakte van 160,475 km² is Liechtenstein het op twintig na kleinste land op aarde. De grenzen met Oostenrijk en Zwitserland zijn samen 77,9 kilometer lang. Overigens zijn het Liechtensteinse grondgebied en de grenzen pas in 2006 met behulp van moderne technologie voor het eerst nauwkeurig opgemeten, waardoor Liechtenstein een halve vierkante kilometer groter bleek dan men voorheen dacht.