Datasets:

long292

/

PADNCH_2

like 0

Minh quân chi thính ngôn bất thái nạp, bất khoan dung tắc vô dĩ khai nhân thần tiến gián chi lộ.

Vua nghe lời khuyên mà không tiếp thu, không độ lượng thì không thể mở rộng đường cho bề tôi dâng lời can gián.

Kim bệ hạ khoan nhân đại độ, bất thị sát nhân, phục Cao Tổ chi nghiệp, cứu vạn dân chi mệnh.

Nay bệ hạ khoan nhân đại độ, không thích giết người, khôi phục cơ nghiệp của Cao Tổ, cứu giúp sinh mệnh cho muôn dân.

Nhiên nhi tức vị dĩ lai, hoà khí vị điều, can qua vị tập, triều.

Nhưng từ khi lên ngôi tới nay, hoà khí chưa thuận, can qua chưa dứt,

thực bất san, khuyển mã chi tâm tự bất năng dĩ.

bữa không ăn, tấm lòng khuyển mã trung thành không sao nguôi được.

Dĩ thượng đẳng sách thượng can duệ lãm.

Những kế sách trên đây, xin bệ hạ soi xét.

Thần hựu văn cổ ngữ vân: "Su nghiêu chi ngôn, thánh nhân trạch yên".

Thần lại nghe cổ ngữ có câu: "Lời nói của kẻ cắt cỏ, kiếm củi, thánh nhân cùng cân nhắc lựa dùng" .

Gia Thiệu quốc công Lê Quảng Độ Bình chương quân quốc trọng sự, tổng thống quốc chính thái tể thái sư.

Gia phong Thiệu quốc công Lê Quảng Độ làm Bình chương quân quốc trọng sự, Tổng thống quốc chính.

Hoàn thường xuyên xá nhân.

Đặt lại chức thường xuyên xá nhân.

Sơ Cảnh Thống niên gian, đình thường xuyên ti xá nhân.

vào đời Cảnh Thống, thôi đặt chức thường xuyên xá nhân.

Chí thị, Chưởng vệ minh luân hầu Lê Niệm cụ.

Đến nay, Chưởng vệ Minh Luân hầu Lê Niệm tâu

bản thỉnh hoàn tòng chi.

xin đặt lại chức ấy.

Quân sắc.

Quân lính

viện thị độc kiêm sử quan Nguyễn Bỉnh Hoà, đề hình giám sát ngự sử Nguyễn Đức Quang, Thông sự Nguyễn Minh, Hành nhân bát danh tòng nhân nhị thập ngũ danh như Minh tuế cống.

viện thị độc kiêm sử quan Nguyễn Bỉnh Hoà , Đề hình giám sát ngự sử Nguyễn Đức Quang, Thông sự Nguyễn Minh, hành nhân 8 người, tòng nhân 25 người sang tuế cống nhà Minh.

Trí Trực Kim Quang điện Thiêm bảo đao ti.

Đặt ty Thiêm bảo đao trực ở điện Kim Quang.

tả thị lang; Đặng Minh Khiêm triều liệt đại phu, Lại bộ tả thị lang Lê Đĩnh Chi vi Hộ bộ tả thị lang.

tả thị lang; Đặng Minh Khiêm làm Triều liệt đại phu, Lại bộ tả thị lang; Lê Đĩnh Chi làm Hộ bộ hữu thị lang.

Xuân chính nguyệt sóc nhật hữu thực chi.

Mùa xuân, tháng giêng, ngày mồng 1, có nhật thực.

Nhị nguyệt, đế yết Lam Kinh.

Tháng 2, vua đi bái yết Lam Kinh.

Đế phát Kim Sơn tịnh lục cung phi tần hạnh Kim Âu tự, vãn trú Phi Lai tự quan quan chu, hạnh Hiển Nhân điện, hựu hạnh Thịnh Mĩ điện.

Vua đi từ Kim Sơn, cùng với phi tần sáu cung ngự đến chùa Kim Âu , chiều dừng ở chùa Phi Lai xem đua thuyền rồi ngự đến điện Hiền Nhân, sau lại ngự đến điện Thịnh Mỹ.

Ngự dinh trú thập Thuý Ái, ngộ bạo phong đại tác, ngự chu tịnh phiêu đãng.

Ngự dinh đóng ở bến Thuý Ái , gặp gió lớn nổi lên, thuyền ngự đều bị trôi giạt.

Tam nguyệt, hội thí thiên hạ sĩ nhân, thủ Nguyễn Thái Hoa đẳng tứ thập tứ danh.

Tháng 3, thi Hội các sĩ nhân trong nước, lấy đỗ bọn Nguyễn Thái Hoa 47 người .

Cập đình thí, đế thân sách vấn dĩ cổ kim trị đạo.

Đến khi thi Đình, vua đích thân ra đề văn sách, hỏi về đạo trị nước xưa nay.

Mệnh Đề điệu Thái tể Thái sư Thiệu quốc công Lê Quảng Độ.

Sai Thái tể thái sư Thiệu quốc công Lê Quảng Độ làm đề điệu.

Hạ, tứ nguyệt, mệnh Đô đốc đồng tri Lê Phong vi đô tướng, Phạm Đức Bân vi tham tướng, Nguyễn Đốc vi tổng đốc vãng Quảng Nam, Thuận Hoá địa phương bổ công tượng.

Mùa hạ, tháng 4, sai Đô đốc đồng trì Lê Phong làm đô tướng, Phạm Đức Bân làm tham tướng, Nguyễn Đốc làm tổng đốc đi vào vùng Quảng Nam, Thuận Hoá bắt voi công.

Tiến phong Thiên vũ vệ đô chỉ huy sứ Mạc Đăng Dung vi Vũ Xuyên bá.

Tiến phong Thiên vũ vệ đô chỉ huy sứ Mạc Đăng Dung làm Vũ Xuyên bá.

Thời hào kiệt tịnh vệ sĩ giai vân: Đông phương hữu thiên tử khí.

Bấy giờ, các hào kiệt và thuật sĩ đều nói là ở phương đông có khí sắc thiên tử.

Đế sử Nghĩa quốc công Nguyễn Văn Lang dĩ thuật sĩ vãng Đồ Sơn yếm chi.

Vua sai Nghĩa quốc công Nguyễn Văn Lang đem thuật sĩ ra Đồ Sơn để trấn yểm.

Đăng Dung diệc tại thử hành chung bất chi giác.

Đăng Dung cũng đi trong chuyến đó mà không ai biết.

Nhị thập thất nhật, ban Trị bình bảo phạm vu thiên hạ, phàm ngũ thập điều.

Ngày 27, ban sách Trị bình bảo phạm cho cả nước, gồm 50 điều.

Dụ văn võ.

Dụ các quan văn võ

Trẫm niệm tổ tông đế tạo chi gian nan, chẩn triệu tính lư diêm chi tật khổ, vị tông xã sinh dân kế, đại cử nghĩa binh vĩnh thanh tứ hải.

Trẫm nghĩ công tổ tông gây dựng gian nan, thương ức triệu dân cuộc đời đau khổ, vì tông miếu, xã tắc và sinh dân, đã đại cử nghĩa bình, dẹp yên bốn bể.

bảo phạm dĩ ban hành thiên hạ.

bảo phạm để ban hành trong nước.

Vi giả trị dĩ trọng tội.

Kẻ nào vi phạm sẽ bị tội nặng.

Tính dung thụ gian nhân, xuất nhập vọng ức dân gian, điền thổ lạm thủ quá đa, trí tiểu dân thất nghiệp.

Không được dung nạp kẻ gian ra vào, ức hiếp, lấy lạm ruộng đất của dân, để cho dân mọn bị thất nghiệp.

Nhược khoa đài, hiến ti, phủ, huyện, châu quan uý tị quyền thế, bất khẳng chi lí, hứa bản nhân nghệ khuyết tấu văn khoa đài, hiến ti, đẳng nhất thể trị tội.

Nếu quan khoa đài, hiến ty và phủ, huyện, châu sợ hãi, né tránh kẻ quyền thế, không chịu xét hỏi thì cho người ấy đến cửa khuyết tâu lên, bọn quan khoa, đài, hiến ty đó đều nhất loạt bị trị tội.

Cảm hữu hối lộ tuẫn tư.

Ai dám hối lộ và riêng tư,

Tuân thủ học quy, tập dị khoá nghiệp, kì ư thành tài dĩ tư quốc dụng.

Phải tuân theo học quy, luyện tập văn bài, đợi khi thành tài để nhà nước sử dụng.

vi quốc gia dụng.

cho nhà nước sử dụng.

Xã trưởng tu bạ cung kết sĩ nhân, yếu đắc thực học, bất hạn nhân sổ đa thiểu, tống bản huyện châu quan, khảo ám tả, nhất trường phủ quan khảo kinh nghĩa tam đạo, Thừa hiến quan công đồng khảo thí như lệ.

Xã trưởng làm sổ khai nhận cho học trò, cốt được kẻ có thực học, không hạn chế số người nhiều hay ít, nộp lên quan huyện, châu bản hạt, cho thi một kỳ ám tả, rồi quan phủ cho thi ba đạo kinh nghĩa, quan thừa hiến hiệp đồng khảo thí như lệ.

Kì tam cá nhật, đề điệu giám thí đẳng quan cụ bản tấu văn đình Hiến ti thẩm hạch.

Hạn trong 3 ngày, các quan đề điệu, giám thí phải làm bản tâu lên, giao cho Hiến ty sát hạch.

hoàng bảng yết trương vu Thái học môn ngoại.

bảng vàng treo ngoài cửa nhà Thái học.

Nhưng tứ dĩ y phục, quan đái tính yến diên.

Lại ban y phục, đai mũ và ban yến.

Đông, thập nhất nguyệt, thập nhất nhật, Bất Bạt huyện, Quang Bị nhân Trần Tuân tác loạn ư Sơn Tây địa lục.

Mùa đông, tháng 11, ngày 11, người làng Quang Bị, huyện Bất Bạt là Trần Tuân nổi loại ở vùng Sơn Tây.

Đế mệnh Hộ bộ hữu thị lang Lê Đĩnh Chi, đồng khoa đài đẳng quan khám phố xá, thị tứ, mỗ nhân do tại bản gia, mỗ nhân thê tử dĩ hồi bản quán, lệnh gia cấm chỉ pháp trọng nghiêm cẩn, nan ư cử động thủ túc.

Vua sai Hộ bộ hữu thị lang Lê Đĩnh Chi, cùng các quan khoa, đài đi khám xét các phố xá hàng chợ, xem người nào còn nhà ở, người nào vợ con đã về quê quán, ra lệnh cấm rất nghiêm ngặt, xử tội rất nặng , dân chúng khó bè nhắc chân động tay.

Đế mệnh sát Đĩnh Chi đẳng vu Đông Hà phường, Tam Kì lộ, dĩ Đĩnh Chi.

Vua sai giết bọn Đĩnh Chi ở ngã ba phường Đông Hà, vì bọn Đĩnh Chi

đẳng vi kiểm khám quan nhi thê tử tiên dĩ đào hồi, cố tội chi.

làm quan đi khám xét mà vợ con lại trốn về quê trước, cho nên xử tội.

Đế mệnh Mĩ Huệ hầu Trịnh Duy Sản đề lĩnh quan quân vãng kích Trần Tuân.

Vua sai Mỹ Huện hầu Trịnh Duy Sản chỉ huy quan quân đi đánh Trần Tuân.

Thời Tuân binh bức phạm vu Từ Liêm thuộc, quan quân bại, tích thoái hoàn trú vu Đông Ngạc, Nhật Chiêu đẳng xứ.

Bấy giờ quân của Tuân đã bức sát đến Từ Liêm , quan quân bại trận, lui về đóng ở các xứ Đông Ngạc, Nhật Chiêu .

Tuân binh thế thậm thịnh, dục bức kinh thành.

Thế quân của Tuân rất mạnh, muốn bức sát kinh thành.

Đế mệnh Minh Luân bá Lê Niệm, Tổng thái giám Lê Văn Huy cập hoa văn học sinh nhị nhân dĩ Hải Thanh, Hà Thanh nhị ti lực sĩ bả trạo nhị khinh chu vãng.

Vua sai Minh Luân bá Lê Niệm, Tổng thái giám Lê Văn Huy và 2 người hoa văn học sinh đem lực sĩ của hai ty Hải Thanh và Hà Thanh chèo hai chiếc thuyền nhẹ ra

Từ Liêm địa phương trinh phỏng tặc tình.

xứ Từ Liêm để dò xét tình hình quân giặc.

Niệm tiên đáo An Gia thị kiến phố xá thiêu tận, quan quân dĩ bại thoái hồi, độ hà nhập Quả Hối xã.

Niệm đến chợ An Giang trước thấy phố xá bị thiêu trụi, quan quân đã bại trận rút về, vượt sông vào xã Quả Hối.

Niệm tái trì hồi, nhập điện tiền diện tấu.

Niệm lại chạy về, vào điện tâu trước mặt vua.

Thị thời, Duy Sản vị tặc sở bại, thủ hạ cẩn tồn nhị thập dư nhân, liệt y vi tiêu, thệ dữ kích tặc.

Bấy giờ, Duy Sản bị giặc đánh bại, thủ hạ chỉ còn hơn 30 người, xé áo làm hiệu, thề cùng nhau đánh giặc.

Nhị thập nhật, đế tấu cáo thái miếu, nhưng mệnh Nguyễn Văn Lang tương chư dinh tướng sĩ mã tượng thảo chi.

Ngày 20, vua làm lễ tấu cáo ở Thái Miếu, rồi sai Nguyễn Văn Lang đem tướng sĩ, voi ngựa của các doanh đi đánh.

Thời Duy Sản dĩ sát Trần Tuân nhân thừa thế phát pháo, tam hưởng chư quân cổ tháo, tiến chiến.

Bấy giờ, Duy Sản đã giết Trần Tuân, liền thừa thế bắn ba tiếng súng, các quân đánh trống hò reo tiến vào, đánh

Sát Hộ bộ ti vụ Lí Văn Tư.

Giết viên Hộ bộ tư vụ Lý Văn Tư.

Tiên thị, Trần Tuân chi loạn, Kinh thành chư vương, công chúa, phố xá thị tứ dân gian giai tẩu xuất đại La thành ngoại, ngụ ư Hồng Mai, Thịnh Liệt đẳng xã địa phương.

Trước đó, khi có loạn Trần Tuân, ở Kinh thành, các thân vương, công chúa và dân chúng ở phố xá, hàng chợ đều chạy ra ngoài thành Đại La, trú ngụ tại các xã Hồng Mai, Thịnh Liệt.

Văn Tư diệc tị khứ, tư thuyết khinh vũ đại thần, Nguyễn.

Văn Tư cũng đi lánh nạn, nói vụng những lời khinh miệt các đại thần, bọn Nguyễn

Văn Lang, Trịnh Duy Đại đẳng diện tấu văn, cố sát chi.

Văn Lang, Trịnh Duy Đại tâu lên vua, cho nên bị giết.

Thưởng đại học sĩ Đỗ Nhạc đẳng thập nhất nhân.

Thưởng bọn đại học sĩ Đỗ Nhạc 11 người.

Sơ Trần Tuân bức cận Kinh Thành, nhân tâm kinh bố, Duy Nhạc đẳng ứng vụ hồ đường.

Trước đây, Trần Tuân tiến quân sát đến Kinh thành, lòng người sợ hãi, bọn Duy Nhạc vẫn làm việc ở triều đường.

Thượng mệnh loại đại thần, văn thần chỉ hữu thập nhất viên.

Vua sai kê khai các đại thần văn thần, chỉ có 11 viên .

Phân kim ngân thuế lệ.

Phân định lệ thuế vàng bạc.

Nhược ngân thuế lệ, thập thành sắc hoa ngân lục thiên nhất bách nhị thập ngũ lưỡng cửu tiền bát phân.

Còn lệ thuế bạc, thì bạc tốt mười thành là 6.125 lạng, 9 đồng cân, 8 phân,

tứ li bát hào, nguyên lệ tứ thiên cửu bách tam thập lượng.

4 ty, 8 hào, lệ cũ là 4.930 lạng.

Sơ thiết giảng diên, lưu tâm điển tịch.

Ban đầu đặt kinh diên, lưu tâm điển tịch.

Thánh học ích dĩ cao minh, thánh đức ích dĩ thuần tuý.

Thánh học ngày càng cao minh, thánh đức ngày càng thuần tuý.

Kí mệnh quan trùng tu Quốc tử giám cập tân cấu bi thất, hựu lự Ất Sửu Mậu Thìn nhị khoa vị hữu lập bi, nãi mệnh quan khắc bi soạn ký dĩ lập chi.

Đã sai quan trùng tu Quốc tử giám và làm mới nhà bia, lại nghĩ tới hai khoa Ất Sửu, Mậu Thìn chưa có dựng bia, liền sai quan khắc bia soạn ký để dựng lên.

Xuân, chính nguyệt, mệnh vũ tướng thống lĩnh binh tượng Đỗ.

Mùa xuân, tháng giêng, sai võ tướng thống lĩnh binh tượng và Đỗ

Nhạc tán lí quân vụ vãng Sơn Tây, Hưng Hoá địa phương thảo bình nghịch Nguyễn Nghiêm đẳng.

Nhạc làm tán lý quân vụ đi các vùng Sơn Tây và Hưng Hoá để đánh dẹp bọn phản nghịch Nguyễn Nghiêm .

Hạ, tứ nguyệt, khảo thí quan viên tử tôn thư toán.

Mùa hạ, tháng 4, khảo thí con cháu các quan viên về viết chữ và làm toán.

Trúng giả sung Nho sinh tịnh các vệ môn lại.

Người nào đỗ, cho sung làm nho sinh và lại điển ở các nha môn.

Lê Hi Trịnh Hưng, Lê Minh Triệt đẳng tác loạn ư Nghệ An địa phương.

Bọn Lê Hy, Trịnh Hưng, Lê Minh Triệt làm loạn ở vùng Nghệ An.

Đế mệnh Khang quận công Trần Nghi, Đông các hiệu thư Trần.

Vua sai bọn Khang quận công Trần Nghi và Đông các hiệu thư Trần

Dực đẳng vãng thảo chi.

Dực đi đánh.

Nhập Nghệ An địa phương, Nghi đẳng phục bối thụ địch.

Vào đến địa phận Nghệ An, bọn Nghi đằng trước, đằng sau đều bị giặc đánh.

Quan quân độ hải bị phong ba phá đả, toàn quân nịch tử.

Quan quân vượt xa biển, bị sóng gió đánh vỡ thuyền, toàn quân bị chết đuối.

Nghi, Dực diệc trầm vu hải.

Nghi và Dực cũng chết chìm ngoài biển.

tấu điều tứ chiếng dân binh tựu địa phương các xứ, phân lệ binh tịch dĩ phòng thảo tặc.

đi bắt dân binh tứ chiếng tới các địa phương phân chia vào làm lính nơi đó để phòng đánh giặc.

Chí thị, tặc đồ tựu lục, lệnh phóng hồi điền lí.

Đến đây, bọn giặc đã bị diệt, có lệnh thả cho về quê quán.

Trí tả kim đao, Hữu bảo đao.

Đặt các đội Tả kim đao và Hữu kim đao.

Hạn, thiên hạ đại cơ.

Hạn hán, trong nước đói to.

Tác đại điện bách dư ốc.

Làm điện lớn hơn trăm nóc.

Đông, thập nguyệt, tặng Dương Trực Nguyên vi Ngự sử đài đô ngự sử.

Mùa đông, tháng 10, tặng Dương Trực Nguyên làm Ngự sử đài đô ngự sử.

Quý Dậu ngũ niên.

Quý Dậu, năm thứ 5 , .

Xuân, Nghĩa quốc công Nguyễn Văn Lang tốt, tặng Nghĩa Huân vương, táng tế dụng vương giả lễ, chú kim vi tượng.

Mùa xuân, Nghĩa quốc công Nguyễn Văn Lang chết, tặng phong Nghĩa Huân Vương, tang lễ theo nghi thức của tước vương, sai đúc vàng làm tượng.

Hi Tăng kiến đế vị Nhược Thuỷ viết: "An Nam Quốc Vương mạo mĩ nhi thân khuynh, tính hiếu dâm, nãi chư vương dã, loạn vong bất cửu hĩ".

Hy Tăng trông thấy vua, bảo Nhược Thuỷ rằng: "Quốc vương An Nam mặt thì đẹp mà người lại lệch, tính háo dâm, là vua lợn, loạn vong sẽ không lâu đâu".

Cập hoàn, đế hậu tẫn chi.

Đến khi về, vua tặng biếu rất hậu.

Đế tiễn Nhược Thuỷ thi vân: Phụng chiếu chi thừa xuất cửu trùng, Hoàng hoa đáo xứ hốt xuân phong.

Vua làm thơ tiễn Nhược Thuỷ rằng: Phụng chiếu chi thừa xuất cửu trùng, Hoàng hoa đáo xứ tổng xuân phong.

Ân đàm Việt điện sơn xuyên ngoại, Nhân ngưỡng Nghiêu thiên nhật nguyệt trung.

Ân đàm Việt điện sơn xuyên ngoại, Nhân ngưỡng Nghiêu thiên nhật nguyệt trung.

Văn quỹ xa thư quy hỗn nhất, Uy nghi lễ nhạc ái chiêu dung.

Văn quỹ xa thư quy hỗn nhất, Uy nghi lễ nhạc ái chiêu dung.

Sứ tinh cảnh cảnh quang huy biến

Sứ tinh cảnh cảnh quang huy biến.

Dự hỉ tam thai thuỵ sắc đồng.

Dự hỷ Tam thai thuỵ sắc đồng.

thứ vận đáp vân: Sơn thành thuỷ quách độ trùng trùng, Sơ tụng tân thi kiến quốc phong.

hoạ vần đáp lại rằng: Sơn thành thuỷ quách độ trùng trùng, Sơ tụng tân thi kiến quốc phong.

Nam phục mạc ngôn phân thổ viễn, Bắc thần trường tại phổ thiên trung.

Nam phục mạc ngôn phân thổ viễn, Bắc thần trường tại phổ thiên trung.

Xuân phong hạo đãng hoa đồng vũ, Hoá nhật chiêu hồi hải cộng dung.

Xuân phong hạo đăng hoa đông vũ, Hoá nhật chiêu hồi hải cộng dung.

Kí đắc truyền tuyên thiên ngữ ý, Vĩnh kì trung ngoại thái bình đồng.

Ký đắc truyền tuyên thiên ngữ ý, Vĩnh kỳ trung ngoại thái bình đồng.

Đế tiễn Hi Tăng thi vân: Nhất tự hồng vân giả án tiền, Sứ tinh quang thái chiếu nam thiên.

Bài thơ của vua tiễn Hy Tăng rằng: Nhất tự hồng vân giả án tiền, Sứ tinh quang thái chiếu Nam thiên.

Lễ quy nghĩa củ chu toàn tế, Hoà khí xuân phong tiếu ngữ biên.

Lễ quy nghĩa củ chu toàn tế, Hoà khí xuân phong tiếu ngữ biên.

Ân chiếu phổ thi tân vũ lộ, Viêm phong vĩnh mạc cựu sơn xuyên.

Ân chiếu phổ thi tân vũ lộ, Viêm phong vĩnh điện cựu sơn xuyên.