text
stringlengths 24
70.4k
|
|---|
Dargińskŏ gŏdka – nachŏ-dagestańskŏ gŏdka s tajli dargińskich gŏdek użiwanŏ bez Darginōw. Użiwanŏ je we Dagestōniy we Rusyje. We ynglickej gŏdce: Dargińskŏ gŏdka na Ethnologue |
Б б — drugo buchsztaba podstawowyj cyrylicy. |
Abchazo-abaske gŏdka – tajla abchazo-adygejskich gŏdkek posiydzōnca 2 gŏdki: abaskōm a abchaskōm. Niykere uczōne przidajōm Ubyskōm gŏdke do tyj tajli. |
Stanisław Tym (rodz. 17 lipca 1937 we Gōrnyj Małkini) - polski tyjatralny a filmowy szauszpiler. Znōmy m.in. ze role Ryszarda Ochódzkigo we filmie "Miś". IMDB filmweb.pl |
Dragan Đokanović (ur. 20 kwietnia 1958, we Sarajewie) – serbski politiker ze Bośnie a Hercegowiny, tworziciel a lider dymokratycznyj partyje ô mianie Demokratska Stranka Federalista. Ôficjalno neczajta politikera |
Werbel, Mały bymbyn (ang. Snare, Snare drum) – perkusyjny insztrumynt, elemynt szlagcojgu. Werbel mo u spodu ekstra fedry rezonujōnce, coby mioł inkszy klang i gro się na nim pałkami szlagcojgowymi. |
Oktoberfest (s miym. "Paździyrnikowe Świynto") to sōm chmielowe dożynki, kere sōm ôbchodzōne na kōniec września a s poczōntku października we München. Piyrszy Oktoberfest bōł ôbchodzōny 12 października 1810. Terozki je to nojsrogszy na świecie festyn, we kerym biere udzioł przez 6 miljōnōw perzōnōw. Oktoberfest trwo nojczyńści bez 16 dńōw a bez tyn czas wypijo sie tam przez 5 miljōnōw litrōw biyru. Oktoberfest zowdy ôdmyko modo frelka na kōniu, za ńōm jadōm burmistrz München a gubernator Bajerōw. Na Oktoberfeście ôbowiōnzujōm bajerske ôbleczynia jednako lo babōw a chopōw. Oktoberfest dowo finansowy ôbrōt ōng. 1 milijard ojro. Neczajta Oktoberfestu |
Monte Argentario - gmin we Italiji, we regijōnie Toskanijo, we prowincyji Grosseto. Mo 60,4 km² wiyrchu a podug danych ze 2017 roku pōmiyszkiwało sam 12 672 ludzi. Neczajta Monte Argentario |
Commerzbank-Arena (downij: Waldstadion) – stadjōn we Frankfurcie nad Mynym na kerym swoje szpile gro Eintracht Frankfurt a FSV Frankfurt. Mo pojymność 52 500 miejsc. |
XX stolecie • XXI stolecie • XXII stolecie 2005 « 2006 « 2007 « 2008 « 2009 « 2010 » 2011 » 2012 » 2013 » 2014 » 2015 Miyndzynarodowym rokem roztomajtōści biologicznej (ONZ) 10 kwietnia - fliger Tu-154M s prezydyntem Polski Lechem Kaczyńskim rozbiōł sie we Katasztrofie wele Smoleńska 22 moja – Inter Medjolan wygroł Liga Majstrōw we finale s Bayernym München 5 moja - Umaru YarAdua, nigeryjski polityker 10 kwietnia - Lech Kaczyński, Maria Kaczyńska, Krzysztof Putra, Jerzy Szmajdziński, Krystyna Bochenek, Stanisław Zając a wiela inkszych, polske politykery Tusty Czwortek: 11 lutygo Ôstatki: 16 lutygo Popielec: 17 lutygo Niydziela Palmowo: 28 marca Wielgi Czwortek: 1 kwietnia Wielgi Piōntek: 2 kwietnia Wielgo Sobota: 3 kwietnia Wielganoc: 4 kwietnia Pyńdziołek Wielganocny: 5 kwietnia Boże Cioło: 3 czyrwca |
ISO 3166-1 alpha-2 - Dwu liczbowy kod ISO użiwany hlawniy do przesyłek pocztowych. |
VfB Gleiwitz (miym. "Verein für Bewegungsspiele Gleiwitz 1910 e.V.") – downy ślōnski klub fusbalowy ze Gliwicōw. Powstoł we 1910 roku. VfB Gleiwitz pode telkowym miōnym fōngowoł do 1945 roku. majster Gōrnygo Ślōnska - 1926. |
Pichilemu (we godce mapodungun je to "Mały Las") – miasto we Czile, we rygiōnie OHiggins, stolica prowincyji Cardenal Caro. Je rozlygowane nad Pokojnym Ôceanem. Podug danych ze 2002 roka, miyszkało sam 12 392 ludzi. Miasto bōło założōne 6 października 1845. Je znōme jako fest dobry plac do uprawianio surfingu, niyrzodko sōm sam ôrganizowane zawody. |
Kodeks Koldína (cz. "Koldínōv zákoník"), ôficjalnie zwany Prawa miastowe czeskigo krōlestwa ("Práva městská království českého") – kodyfikacyjŏ miastowego prawa istych Czech. Historyjŏ. Autorym "Kodeksu" je kanclyrz Pavel Kristián ze Koldína (†1589). "Kodeks" napisoł już we 1569 roku, jednak skirz ôpozycyje miast magdeburskigo prawa ukŏzoł sie ôdciskym i zatwierdzynie cysŏrza Rudolfa II dostoł dopiyro dziesiyńć lŏt niyskorzij. Czeske miastowe prawo we kodyfikacyje Koldína ôsiōngło szpica we recepcyji rzimskigo prawa. "Kodeks Koldína" ôstoł przijynty we Cieszynie już we 1598 roku, na Morawach we drugim chycie XVII stoleciŏ i na zaczōntku XVIII stoleciŏ a na Gōrnym Ślōnsku we piyrszym chycie XVIII stoleciŏ. We 1784 roku rozciōngniynty ôstoł zakres pasowaniŏ prywatnoprawnych norm "Kodeksu" tyż na chopach na Morawach i Austryjŏckim Ślōnsku. Ôbowiōnzowało do 1811 roku. |
Paryzol – zacha do chrōniynio ôd dyszczu, śniygu lebo słōńca. Ôbycznie je to kōnsek hadry na sztelōngu a kryka ze kerōm sie uōn sztelōng trzimie. Miano "paryzol" je ze italskij godki, we kery ôznaczo "słōńcochrōn". Miast hadry niykere używajōm papiōra (n.t.p. we Japōnije), a we krejach we kerych je srogo hyca uōnaczōm sie paryzole ze liśćōw, nale uōne paryzole chrōńōm ino ôd słōńca. Paryzole bōły znōme 4000 lot p.n.e. we starorocznym Egipcie. Skłodany paryzol wynojdli Francuzy we 1715 roku. |
Ё ё — śōdmo buchsztaba podstawowyj cyrylicy. |
Nowinka (pol. "Nowa Wieś Mała", miym. "Klein Neudorf") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we brzeskim krysie, we gminie Grodkōw. We 2011 roku wieś miała 371 miyszkańcōw. |
Wilymowske ôbleczyniy je ôryginalne ludowe ôbleczyniy ze Wilymowicōw a noszōny jynoż tam. Durch sie go pōmijo we ôpracowaniach naukowych. Mo poranoście zortōw keckōw, piyńć rajōw pociorkōw ze krziżykym a nakłodane ôd wydanych babōw siedym czepkōw naroz. Chocioż ôd dugszygo czasu do sie ôboczyć spōmiyraniy elymyntōw wilamowskij kultury, jak wilymowsko godka, ôbleczyniy durch pozostowo noszōne a propagowane ôd regijōnalnych wilymowskich skupinōw. Barbara Maria Bazielich, "Strój wilamowicki" (Atlas polskich strojów ludowych. Cz. 5, Małopolska ; z. 15), Wrocław: Polskie Towarzystwo Ludoznawcze, 2001, ISBN 83-87266-65-5 Tymoteusz Król, "<includeonly></includeonly>Strój wilamowski" (Przez Wilamowice), Stowarzyszenie Na Rzecz Zachowania Dziedzictwa Kulturowego Miasta Wilamowice, 2009, ISBN 978-83-928747-0-6 Przez 260 fotografijōw ôbleczno jako fotograficzno inwentaryzacyjo wilymowskigo ôbleczynio |
Czerkessk (rus.: Черкесск, kaba. : Шэрджэс къалэ, kara. : Черкесск шахар, noga. : Шеркеш шахар, abas. : Черкес къала) - stŏlicã Karaczaj-Czerkezyje we Rusyje. |
George Lucas, po prowdzie: George Walton Lucas Junior (ur. 14 moja 1944 we Modesto, Kalifornijo) – amerikański reżyser, scynarzista i filmowy producynt, roz za kedy tyż szauszpiler. Znōmy stoł sie skiż filmu American Graffiti, nale nojwiynkszo sława zyskoł skiż seryji Gwiezdne wojny a seryjalu ô przigodach Indjany Jonesa. Je założycielem firmōw Lucasfilm (filmowo wytwōrnia), Industrial Light & Magic (ekstra efekty) a LucasArts (kōmputrowe szpile). Sztyry raz mioł nōminacyjo do Ôskara. George Lucas we IMDB |
Talence gmin we Francyji, we regijōnie Nowo Akwitanijo, we departamyńcie Gironde. Mo 8,28 km² wiyrchu a podug danych ze 2015 roku pōmiyszkiwało sam 42 171 ludzi. Trikala, Grecyjo Alcalá de Henares, Szpanijo Chaves, Portugalijo Neczajta Talence |
Abel, twój brat – polski film reżyserowany ôd Janusza Nasfetera, zrealizowany we 1970 roku, psychologiczny dramat lo modych. Film ôsprawio ô problymach szkolnyj podroślokōw. Ôstoł nadgrodzōny na festiwalach we Poznaniu, Moskwie, Teheranie a Łagowie. We głōwnych rolach wystōmpili: Filip Łobodziński jako Karol Matulak, Henryk Gołębiewski jako Henryk Balon, Roman Mosior jako Antoni Bącała, Wojciech Skut jako Jerzy Zagrajek, Edward Dymek jako Waldemar Pacuch, Katarzyna Łaniewska jako Eugenia Matulakowa, matka Karola. Abel, twój brat we bazie Filmpolski |
Kaszubistyka je filologiczno dyscyplina, zauobycz ujmowano jako tajla slawistyki, kere zajmuje sie podszukowańōma godki, kultury a gyszichty Kaszubōw. Gdański Uniwersytet je wożnym placym rozwoju kaszubistyki. |
Wojciech Kuczok (rodz. 18 października 1972 we Chorzowie) – pisorz, scenarzista a krytyk filmowy. Absolwynt Ślōnskigo Ōniwersyteta, mo tyż doktorat filmoznowstwa Jagellōńskigo Ōniwersyteta. Nojbarzi znōmy ze rōmana "Gnój", za kery dostoł we 2003 Paszport Polityki. Napisoł tyż scynariusz do filma "Pręgi". |
Certaldo - gmin we Italiji, we regijōnie Toskanijo, we prowincyji Florencyjo. Mo 75,28 km² wiyrchu a podug danych ze 2014 roku pōmiyszkiwało sam 16 083 ludzi. Neuruppin, Miymcy Kanramachi, Japōnijo Canterbury, Wielgo Brytanijo Neczajta Certaldo |
Słowiany – to je cołko ludność kero używo słowiańskich godek. Uōne pōmiyszkujōm strzodkowo a pōłnocno Ojropa a pōłnocno tajla Azyji, na inkszych kōntynyntach je tyż uōnych djaspora. Słowiańske godki |
Ligockŏ Kuźnica (pol. "Kuźnica Ligocka", miym. "Ellguth-Hammer") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we nyskim krysie, we gminie Fyrlōnd. We 2011 roku wieś miała 204 miyszkańcōw. |
Rita Ora (rodz. 26 listopada 1990 we Prisztinie) - brytyjsko wokalistka albańskigo pochodzynio, szauszpilerka a autorka tekstōw. Śpiywo we muzyce ze zortōw pop, R&B a dance-pop. Piyrszy a jedziny (sztand na październik 2018) albōm "Ora" wydoła 27 siyrpnia 2012. Wpis we imdb Ôficjalno neczajta |
Media Control (Media Control GfK International) – miyndzynarodowo badawczo agencyjo powstało we 2003 roku ze siedzibōm we Baden-Baden, Miymcy, zajmujōnco sia analizōm i rozwojem medyjalnygo rynku. Media Control je ôficyjolnym prezenterem list szlagerōw (Media-Control-Charts) a je ôdpowiedziolno za certyfikacyje złota i platyny lo singli i albōmōw miymeckich twōrcōw. Krōm wynikōw sprzydoży we zakrysie muzyki Media Control przyprowadzo badanio we inkszych zakresach przymysłu rozrywkowego, takich kej sprzydaż DVD, komputrowych szpilōw i buchōw. Ôd 1992 roku Media Control GfK International przyznowo nadgroda miymeckich medyjōw (Deutscher Medienpreis). Wedle wynikōw badań Media Control przyznawano je miymecko nadgroda muzyczno ECHO. |
Rudzko Kuźnica (miym.: "Rudahammer") – to pōłnocno tajla zidlōngu Ruda we Rudzie. Rudzko Kuźnica leży na pōłnoc ôd rzyki Bojtynery a graniczy na zachōd ze Zobrzym a ôd pōłnocy ze Bytōniym. We Rudzkij Kuźnicy sōm trzi ulice: ul. Jana III Sobieskiego, ul. Nad Bytomką a tajla ulice Piastowskij. Kuźnica bōła zamiyszkowano znamiyńniy we familokach ôd robotnikōw. Gyszichta Kuźnice. Teryny teroźnij Kuźnice stanowiōły we XII stoleciu tajla Czornygo Bytōńskigo Lasu. Piyrsze spōmniyniy ô Kuźnicy je ze 1401 roku. We 1644 roku biskupicki Kośćōł wprowadźōł metrykalne ksiyngi, we kerych rejestrowane bōły Rudziany. We roku 1683 bez Kuźnica maszerowała armijo Jana III Sobieskiego, kere szli na Wiedyń. Na karcie Homanna ze 1736 roku je wymianowany zidlōng Kuźnica a na karcie Bojtynery ze lot 1788 - 1789 Kuźnica wymianowano je jako "Ruder Kuznitze". Jednym ze piyrszych industryjnych zakładōw bōła wzmiankowano we 1642 r. kuźnia żelaza, ôd keryj pochodzi miano teroźnij kolōnije Rudzko Kuźnica (Rudahammer). We lotach 1812 - 1816 stowiōno sam nowoczesno hōta cynku "Carlshütte" (Hōta Karol). Bōła uōna tedy nojwiynkszo we Ślōnsku a we cołkij wschodnij Ojropie. Kole 1900 roku, ôstały ôd grofa Ballestrema zbudowane we dolnyj tajli Kuźnice familoki, po południowyj strōnie hulice Jana III Sobieskigo, podwiela jeszcze stowiōno lazaryt Brackij Spōłki - downijszygo Knappschaftu. Lo ôdćōnżynio lazarytōw Bytōnia a Zobrzo, stowiōno we lotach 1904 - 1908 Lazaryt Brackij Spōłki (Knappschafts - Lazarett Rudahammer) we Rudzkij Kuźnicy, na ôbszarze 45 725 m² prziległym do cesty miyndzy Bobrkym a Biskupicōma . Na tamte czasy bōł to jedyn ze nojwiynkszych a nojnowocześnijszych lazarytōw we Gōrnym Ślōnsku. Lō nowygo lazarytu we Rudahammmer ôstoł we roku 1904 kupiōny grōnt ô wiyrchu 45 725 kwadratowych myjtrōw przi ceśćę ze Bobrka do Borsigwerk (terozki tajla Zobrzo). We roku 1907 stowiōno ôbkolajōnce mury a płoty, portiernia jako biuro bauwerku. Rozpoczyńciy budowy cołkigo zakłodu uniyskiorziło sie aże do pozimu 1908 roku, skuli protestu przeciwko zidlowanio na grubiorskim prowie. Zakłod zaczli używać we 1910 roku. Ôbiykt ôddano do użytku we październiku 1910 roku. We ôkresie I światowyj wojny połńōł fōnkcyjo miymieckigo lazarytu lo armije. Skuli rabōnkowyj gospodarki grubōw, noleżōncych do kōncernu Godulla, teryn na kerym stoł lazaryt, ôstoł ôdebrany. Gmach lazarytu a ferwaltōngowe chaupy zaczły ślatować we ziymia a trza bōło wszyjsko wyburzić. We plac kaj kejsik stoł lazaryt dzisio je szpilplac. We lotach 1898 - 1930 bez ul. Sobieskigo (miym. Borsigwerkerstrasse) jeźdźōła banka. Do roku 1939 bez Kuźnica biygła polsko-miymiecko granica (teroźnio granica Ruda - Zobrze), a po jeji zniesiyniu bez Kuźnica przebiygoł tranzytowy ruch. Do usprowniynio tranzytu po II światowyj wojnie wybudowano ôbwodnica Kuźnice. Park im. Jana III Sobieskiego. Park we Rudzkij Kuźnicy zostoł założony we drugij połowie XX stolecio bez hrabiego Ballestrema. W parku bōła restauracjo ze salą tanycznom. W budynku tym ponadto mieścioł się sklep - konsum, kery do 1945 roku prowadzioła p. Winkler. Kupowała we nim większo tajla mieszkańcōw. Park do lat 50. XX stolecio stanowioł miejsce rekreacyji - niydzielnego ôdpoczynku. Ôdprawiano tam koncerty, fajery i geburtstagi. W tajli przyległy do restauracji ustawiono blaty i banki na betonowych stojakach. Na alyjkach i kwietnikach parkowych panowoł porzondek. Dolno tajla parku, bōła obsadzono akacjami. Z upływem lot park bōł coroz to bardzi dewastowany. W południowy tajli budynku, kero została odrestaurowana, urządzono restauracja i sala gier. Kiedyś restauracjo, biblijoteka (lata 60, 70, początek lat 80 XX wieku) , a potym założono we miejscu biblijoteki "szynk pod kasztanami", kerego właścicielem do 2007 bōł Pańczyk, bo potym szynk zawarto. W latach 70 XX stolecio we parku znajdowoł się amfiteatr. Park je ôbenie we duży mierze porośninty lasem, a we nim pozostało jedynie szpilplac do fusbalu i korbbalu, blat do tynisa i plac zabaw. Charakterystyczno dla Rudzkij Kuźnicy je stow rybny Szkopka, kery je obiynty sekcjom wyndkarską (dzierżawiony bez Polskie Koło Wyndkarskie). Park im. Jana III Sobieskiego nie je obiynty ochronom Urzędu Miejskiego i należy do zieleni nieurzondonyj. Aktualnie park ma powierzchnia ok. 3 ha. W parku wystympujom ciekawe drzewa. Najczynści są to kasztanowce zwyczajne, lipy drobnolistne i szerokolistne, graby pospolite, buki zwyczajne, dymby szypułkowe i wierzby białe. Wśrōd krzewōw spotyko się bez czorny, śnieguliczka. Wiele drzew liczy sie 100-120 lat. Jedno ze drzew ma we ôbwodzie 300 cm i jest jednym ze najgrubszych we parkach Gōrnygo Ślōnska. Je tam także kilkanioście starych okazów grabu pospolitego. Okazały je tyż domb burgundzki, kery ma wysokość ponad 20 metrów i liczy ponad 100 lat. Kumunikacjo. Bez Kuźnica przebiegajom dwie linie komunikacyjne KZK GOP. Linia autobusowo nr 39 (od 1 lipca 2007 przejoł jom Nowak Transport) i Bany Ślōńskie linia nr 18 bez ulica Piastowską. Do 30 czyrwca 2008 jeździoł tyż linia nr 280 KZK GOP obsługiwano bez PKS Glywicy. Na Kuźnicy som dwie haltysztele. Do usprawnienio tranzytu po II wojnie światowyj wybudowano ôbwodnicę Kuźnicy, bo leżała na drodze międzymiastowyj Glywicy - Bytōń. Kuźnica leży we środku ruchu gōrnoślōńskiego. 2 km na północ od granicy ze Zobrzem biegnie droga krajowo nr 88, a 5 km na południ od Kuźnicy położony je odcinek Drogowyj Trasy Średnicowyj ôddany do użitku 27 moja 2008. Dalej na południe je autobana A4. Zgorszenie publiczne. Od 6 sierpnia 2008 do 9 września na terenie Rudzkij Kuźnicy kryncony bōł film pt. "Zgorszenie publiczne" we ślōńskij godce. Trzęsienie ziemi. 12 grudnia 2008 o godzinie 23:45 na Ślōńsku bōło czuć silne trzynsienie ziemi o sile 3,5 stopni we Skali Richtera. EMSC CSEM wyznaczyło, że epicentrum trzynsienia to właśnie Rudzko Kuźnica. kuznica.tk |
The Woodlands – Census Designated Place we USA, we sztacie Teksas, we hrabstwach Montgomery a Harris. |
Mehmed bin Süleyman Fuzûlî (rodz. ōng. 1495, um. 1556) – azerski-turecki poeta kery tworził we perskij, azerskij a arabskij godce. Rodził sie na terynie kaj dzisioj je Irak, we familije kero noleżoła do ôguzkigo plymiynio Bayat. Mimo aże plymie to bōło koczownikōma, jygo familija s downa bōła ôsiadło we miastach. S anfanga Fuzûlî bōł szkolorzym u swojygo fatra, kery bōł muftim we Al-Hilla. Niyskorzi szkolił sie u rechtora ô mianiy Rahmetullah. Jygo ôjczystōm godkōm bōła azersko godka, nale ôpanowoł tyż turecko a arabsko godki. Po podbiciu Bagdadu bez Ôsmanōw we 1534 ôstoł nadwornym poetōm u Sulyjmana I Wspaniałygo. Umrzył we 1556 we czas epidymije dżumy. Jygo dzieła to gōwniy dywany a pōematy. Nojbarzi znōme to ""Beng ü Bâde" (Haszysz a Wino) a "Dâstân-ı Leylî vü Mecnûn"" (Lajla i Madżnun). Jygo twōrczość mioła srogi ajnflus na literatura Turcyje a Azerbejdżōnu. |
Archyyp Gieorgijewicz Kudrin-Abachyynyskaj (jakucki: "Кудрин-Абаҕыыныскай Архыып Георгиевич", zruszczyniy miana: "Архип Георгиевич Абагинский"; Archip Gieorgijewicz Abaginskij; rodz. 20 stycznia 1907 we wsi Abaga; um. 22 września 1960 we Jakucku) – dichter kery tworził we jakuckij godce. Piyrszo publikacyjo mioł we 1927. Талыллыбыт айымньылар. — Якутскай, 1958. Избранное. — Якутск, 1953. — 153 с. Якутию пою. — Магадан, 1957. — 127 с. Под северным небом. — М., 1959. Wspōminaniy spotkań s Kudrinym Kudrin we БСЭ |
Harry Houdini (rodz. 24 marca 1874 we Budapešcie, um. 31 października 1926 we Detroit) – amerikański ôšydzac žydowskigo pochodzynio (rodzōny kej Ehrich Weiss) , macher ôde citanio a wyswobodzanio sie s roztomańtych ketōw, pyntōw, zawarćōw a t.p. Wywouany tyž kej dymaskator cauber-maubrōw. Jygo binowōm partnerkōm a prywatniy - žonōm bōua Wilhelmina Beatrice (Bess) Rahner. Kej anfag, špecyjalizowou sie we klasyčnych trickach karcianych, a iże niy darziuo Mu sie skiž tygo, ani niy dowauo mu to zarobku, začōn předstowiać wyswobodzaniy sie ze pyntōw a zabićōw, a tyž prezyntowou "tracyniy" siy roztōmańtych wihajstrōw, a niy ino - l.b. ukozywou tyž stracyniy siy elefanta cuzamyn s jygo tryserym. Stou sie wywouany we coukym USA po wystympach we wodewilu "Orpheum", a rychuo niyskoři (uod 1900) začōn wystympować na tournee tyž we Ojropie. Uod lot 20. XX wieku, po tym kej umřyua jygo matka, zaangažowou sie we tropiyniy a demaskowaniy medjōw a parapsycholōgōw, fundujōnc nagroda lo tego kery udowodni co richtig poradzi mieć kōntakt ze zaświatōma a duchōma. Skuli jygo wiedzy ô technikach iluzyje, niy znoloz sie žodyn kery by umiou mu to udowodnić, a nagrody nigdy niy wypuacōno. Umřyu na zapolyniy blindarma. |
Sojusz Socjalistycznych Sowieckich Republik (ros. "Союз Советских Социалистических Республик", "СССР", trb. "Sojuz Sowietskich Socjalisticzeskich Riespublik"), inakszy SSSR, Sojusz Sowiecki – historyczne kōmunistyczne (socjalistyczne) państwo w pōłnocnyj a schodnij Ojropie a pōłnocnyj a strzodkowyj Azyji. Ôbyjmowało plac kole 22 mln km² ôd Bałtyckigo a Czornego Morza do Pacyfiku (nojsrogsze we historyji nowożytnyj świata), istniało ôd 30 grudnia 1922 do 26 grudnia 1991. SSSR powstoł po swyciynstwie bolszewikōw we dōmowyj wojnie ze „biołymi” (wojskami kōntrrewolucyje) i interwyncyji zagranicznych mocarstw. W latach trzidziestych SSSR zrealizowoł industrializacyjo kraju i stoł sie ekōnōmicznom i wojskowom potyngōm. Trwoł tyż wtynczos ôkres jeszcze siylniyjszych represyjōw i moc ôsōb ôstało skozanych na śmiyrć abo hereszt. Ôkres władze Stalina (umrził w 1953) nazwano było niyskorzij stalinizmym. We 1939 SSSR cuzamyn ze nazistowskimi Miymcami napod na Polska, co bōło poczōntkym drugij światowyj wojny. 22 czyrwnia 1941 miymiecko-sowiecki sojusz skōńczōł sie angrifym nazistōw SSSR, ôdtōnd SSSR bōł jednym z trzech głōwnych aljantōw II światowyj wojny. SSSR ôbrōńōł sie, wygroł wojna i jego armijo zdobōła Berlin. Po 1945 roku SSSR stoł sie jednym z dwōch (społym z USA) światowych potyng. Rywalizowoł z USA ô wpływy na świecie, co nazwano było zimnōm wojnōm. W latach ôziymdzieśōntych XX stolecio SSSR społym z inkszymi regyrōnkami kōmunistōw we schodnij Ojropie wpod w kryzys i na kōniec rozpod sie we 1991 roku, kej jego republiki ôznajmiōły niyzoleżność jak ôsobne państwa. Republiki sojuszu. S kōńcym swojigo istniynio, we 1991, SSSR mioł do kupy piyntnoście republik (Zakałkasko FSSR we 1936 roku podzielōno na Armyńsko SSR, Azyrbejdżańsko SSR a Gruzińsko SSR; Karelo-Fińsko SSR wklōdzono do Ruskij FSSR we 1956 roku). Nojsrogszo s republik, tako skuli ludności, placu, jako siyły polityczno-ekōnōmicznyj, bōła to Rusko FSSR. S kōńcym istniynio tygo państwa we SSSR kole uōnych 15 republik bōło tyż 20 republik autonomicznych, 8 ôbwodōw autonomicznych, 10 ôkryngōw, a jeszcze 6 krajōw a 123 ôbwodōw. ² we 1956 wkludzono do Ruskij FSSR |
Fana Belgije skłŏdŏ sie ze trzech piōnowych pasōw: czornego, żōłtego a czerwōnego. Ukłŏd i proporcyje fany sōm wziynte ze fany Francyje, a farby ôd herbu Brabancyje, kaj zaczła sie wojna ô samostanowiynie Belgije. Fana była wkludzōnŏ we siyrpniu 1830, a przijyntŏ ôficjalnie 23 stycznia 1831. Ukłŏd i proporcyje. Prostokōnt ô proporcyjach 13:15, co skłŏdŏ sie ze trzech rōwnych piōnowych pasōw: czŏrnego, żōłtego i czerwōnego. Belgijŏ Herb Belgije |
Ryga – stolica Łotwy Ryga – przirzōnd używany we szuli |
Wodōr (łac.: "hydrogenium") – je to elymynt chymiczny ô numerze atōmowyj 1, niymetal ze bloku s tabule Mendelejewa. Je ułożōny we grupie 1, ôkresie 1. Je ôn nojczyńścij wystympujōncym elymyntym chymicznym we wszechświecie, nojczyńścij wystympujōncym jego izotopem je prot (izotop z 1 nukleonym). Wŏga atōmu wodoru wynosi 1,00794 u. We warōnkach normalnych wystympuje za bezfarbiaty, bezwōnny, bezsmakowy, barzo lekopŏlny gaz. Wystympuje w formie dwuatōmowych molekułōw. Wystympowanie. Wodōr wystympuje w cołkim wszechświecie. Na ziymi idzie trefić go miyndzy inkszymi w: skołach gazach wulkanicznych lufcie Zastosowanie. Industryjŏ spożywczŏ. Wodōr w industryji spożywczyj używŏ sie zaôbycz do utwardzania ziylinowych fetōw, bez co powstŏwŏ margaryna. Izotopy wodoru. W cołkości wystympuje 7 izotopōw wodoru. Sztabilne izotopy to prot (0 neutronów) i deuter (1 neutron). Niysztabilne izotopy to ³H, ⁴H, ⁵H, ⁶H, i ⁷H. ³H (inakszyj tryt) to nojsztabilny z nich. |
Kurlandyjŏ () to je historycznŏ krajina we zachodnij Łotwie, nad Bałtyckim Morzym. Nojsrogszymi miastami regiōnu sōm: Kuldīga, Ventspils i Liepāja. We szyrszym kōntekście miano je używane na ôkryślynie ksiōnżynctwa Kurlandyje i Semigalije. |
Dodoma - stolica Tanzaniji a regijōnu Dodoma. Ôstrzodek kultury, nauki a ferwaltōngu. |
Strzoda – dziyń tydnia pōmiyndzy wtorkym a sztwortkym. Podug normy ISO-8601 je trzecim dniym tydnia, zaś podug bilblijnyj tradycyji (krześcijańskyj a żydowskyj), kaj za piyrszy dziyń tydnia uznowo sie niydziela, strzoda je sztwortym. |
Połedniowy Ôcean to je ôcean, co rozciōnga sie ôd wybrzyżŏ Antarktydy do rōwnoleżnika 60°S, wzduż kerego łōnczy sie ze ôceanami: Pokojnym, Indyjskim i Atlantyckim. Połedniowy Ôcean je sztwŏrtym co do srogości spostrzōd wszyjskich piyńciu. Jego przestrzyństwo ôstało formalnie zatwierdzōnŏ bez Miyndzynŏrodowõ Ôrganizacyjõ Hydrograficznõ we 2000 roku. Tymperatura wody je sam ôd –2 °C do 10 °C. |
Uoświyńcim lebo Auszwic (pol. "Oświęcim", miym. "Auschwitz", jidysz "Oshpitizin", romani "Auszwica") – miasto we Polsce, we małopolskim wojewōdztwie, siedziba ôświyńcimskigo krysu. Rozlygowane wele ujścio Soły do Wisły. Nojbarzi znōme skiż kōncyntracyjnygo lagru Auschwitz-Birkenau, kery sam fōngowoł we lotach 1940-1945. Chymiczno industryjo. Fōnguje sam szportklub Unia Oświęcim ze sekcjami m. in. fusbalu a ajshokeja. |
Kosów Lacki - miasto we Polsce, we mazowieckim wojewōdztwie, we sokołowskim krysie, siedziba wiejskigo gminu Kosów Lacki. Je rozlygowany nade rzykōm Kosōwkōm. We lotach 1975-1998 miasto administracyjniy noleżoło do siedleckigo wojewōdztwa. |
Kadōb Piyc (, ) to je przisiōłek wsi Kadōb na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we strzeleckim krysie, we gminie Wielge Strzelce. We 2006 roku przisiōłek mioł 551 miyszkańcōw. |
Gmin Topólka (, do 1954 "gmina Czamanin") je wiejski gmin we kujawsko-pōmorskim wojewōdztwie, we radziejowskim krysie. Miyndzy rokym 1975 a 1998 gmin bōł położōny we wrocławskim województwie. Siedzibōm gminu je Topólka. Podle danych ze 30 czyrwnia 2004, we gminie miyszkało 5050 ludziōw. Gyszichta. We gminie idzie trefić roztoliczne ślady dŏwnygo ôsadnictwa aże ôd czasōw mezolitu (roki 8000 – 4500 p.Kr.) a tyż strzedniowieczne a nowe archeologiczne ôbiykta. Nojwiynksze skupiny archeologicznych zicōw rozlygowane sōm we dolinach rzyki Zgłowiączka a jeździōra Głuszyńskiego a Chalna. We ôkresie XIX stoleciu siedzibōm gminu bōł Świerczyn, niyskorzi Lubrańczyk. Ôd 1862 do 1939 roku tã rolã połniōł Czamanin. Po II światowyj wojnie siedzibōm gminu ôstała Topólka. Nojstarszymi wsiōma we gminie sōm Orle, Kamieniec a Świerczyn, kere aże do dzisiej dochowały swojygo dŏwnygo miejscowy ukłŏd. |
Campora San Giovanni – tajla sztadu Amantea, we prowincyji Cosenza we Italiji. Je rozlygowano fest bliżno ôde granice inkszyj prowincyje - Catanzaro a tyż ôd wybrzeżo tyrryńskigo morzo. Ôkolicowe pagōry wykorzistuje sie we cuchtowaniu winoroślōw a ôliwkōw. Ze tych giplōw rozciepuje sie landszaft ôd zatoki Lamezia Terme aże po wulkōn Stromboli, kerygo dymy do sie ani prziuoboczyć po jasnoku. We becyrku sōm tyż Liparyjske Wyspy rozlygowane, co na uōne idzie sie dostać ze hawyny wy mieście. We rokach 50. XX stolecio stawiynia zaczōni uōni budować na klifie, Ekōnōmijo. Ekōnōmijo Campora San Giovanni ôpiyro sie na rolnictwie a turystyce. Je sam cichtowano czyrwiōno cwibla "Tropea", kero sie rozpowszychńōła po rynkach krajowych a zagranicznych. Bez ôstatnie 20 rokōw sztad sie fest wartko rozwijo we handlu a eksporcie. Je to możebne skuli banowyj lynije, drōdze SS18, autobanie A3 (8 km) a lotniczyj hawynie Lamezia Terme (25 km). |
Ruch Chorzów – ślōnski szportklub ze Chorzowa, znōmy ze sekcyje fusbalowyj. Założōny 20 kwietnia 1920 roku we Bismarckhütte. 14-krotny majster Polski a 3-krotny majster puharu Polski we fusbalu. Swoje szpile gro na stadjōnie przi hulicy Cichej 6 we Chorzowie. Farby klubu sōm modre. We latach 2016-2019 trzi lata za rajom spadoł z ligi, we 2020-2023 awansowoł trzi razy za rajom nazod do Ekstraklasy. Inksze sekcyje klubu to handbal a kolarstwo. Majster Polski 1 plac (14):1933 1934, 1935, 1936, 1938, 1951, 1952, 1953, 1960, 1967/1968, 1973/1974, 1974/1975, 1978/1979, 1988/1989 2 plac (6): 1950, 1956, 1962/1963, 1969/1970, 1972/1973, 2011/2012 3 plac (8): 1937, 1948, 1954, 1955, 1966/1967, 1982/1983, 1999/2000, 2009/2010 Puhar Polski 1 plac (3): 1950/1951, 1973/1974, 1995/1996 2 plac (6): 1962/1963, 1967/1968, 1969/1970, 1992/1993 (rezerwy), 2008/2009, 2011/2012 Superpuhar Polski 2 plac (2): 1989, 1996 Niyligowe szpile na Gōrnym Ślōsku (1922-1926, 1941-1944): Majster Ślōnska (2): 1922, 1926 Wicemajster Ślōnska (2): 1924, 1941/1942 Puhar Stanisława Fliegera (2): 1925, 1926 Puhar Europy Ćwierćfinał (1): 1974/1975 Puhar UEFA Ćwierćfinał (1): 1973/1974 |
Złoty Bal (fr: "Ballon dOr", en: "The Golden Ball") – coroczny absztimōng fusbalowy, kery mo wybrać fusbaloka, co groł nojlepij we danym roku. Nadgroda prziznowano je ôde 1956. We latach 2010-2015 nadgroda bōła prziznowano pode mianym Złoty Bal FIFA. |
Šmaterloki (Lepidoptera - s gr. λεπίς "lepis", dopeuniač gr. λεπίδος "lepidos" - "uōska" i gr. πτερόν "pteron" - "křiduo"; uōskokřidue) – řōnd ôwadōw ukřidlōnych, blisko spokrewńōny s chruścikōma. Zarozki po chřōnščach stanowiōm drōgo pod wzglyndym ličebności grupa ôwadōw. Ôbecniy na świecie žyje ōng. 150 tysiyncy gatōnkōw šmaterlokōw, s čygo we Polsce přez 3 tyśōnce. Wystympujōm na wšyjstkych kōntynyntach, krōm Antarktydy. Šmaterloki noležōm do nojbařij zaawansowanych ewolucyjniy ôwadōw. Jejich ciouo, skuodajōnce sie s sygmyntōw, chrōni chitynowy ôskōrek. Poščygōlne sygmynty pouōnčōne buōniastymi stawōma, ōmožliwiajōm swoboda ruchu. Ôskōrek pokrywo warstwa drobnych uōsek. Budowa šmaterloka. Ciouo šmaterlokōw zbudowane je s třech tajli (tagm): gowy, tōuowia a ôdwuoka. Gowa. Kulisto i wyraźniy ôddzielōno ôd tuōowia powstowa we wyniku zrośńjyńcia 6 sygmyntōw. Na gowie znojduje sie para ôču zuožōnych, para čōukōw a ssōncy aparat gymbowy. Tōuōw. Skuodo sie s třech sygmyntōw. Na tōuowiu znojdujōm sie tři pary ôdnōžy. Sōm smukue a pokryte delikatnymi uōskōma abo wuoskōma. Niykere gatōnki majōm na nich receptory pozwalajōnce ôdbiyrać bodźce chymične. Na tōuowiu šmaterlokōw znojdujōm sie dwie pary křideu s dwuwarstwowyj buōny rozpiyntej na žōukach znojdujōncych sie pōmiyndzy jeji warstwōma. Kštouty a barwy šmaterlockich křiduōw sōm rōžnorodne, tyž jejich proporcyje we stosōnku do wielgości cioua. Uodwuok. Tajla cioua šmaterlokōw ô widočnyj sygmyntacyji. U samic na kōńcu ôdwuoka znojduje sie pokuadeuko teleskopowe suōžōnce do skuodanio jaj. Cykl rozwojowy šmaterlokōw. Šmaterloki sōm ôwadōma, u kerych dokōnuje sie přeobražyniy zupeune. Cykl rozwojowy: jajo gōńsiynica počwarka dorosuy ôwad (imago) Moty |
Zachary David "Zach" Sobiech (rodz. 3 moja 1995 we Saint Paul, USA, um. 20 moja 2013) – amerikański śpiywok pop, do kupy ze Sammy Brown a Reedym Redmondym bōł we muzycznyj skupinie Firm Handshake. Kej bōł 13 rokōw stary, dochtory wykryli u niygo osteosarcoma (zorta raka gnatōw). Mioł przez 10 ôperacyji a przez 20 rōnd chymijoterapiji. We moju 2012 dochtory pedzieli, co mo ino rok żywobycio. Wuōnczas Zach nagroł śpiywka "Clouds" (chmōry), a wciepoł ja na YouTube, kaj ôstoła sie viralym a mioła bez rok bezma 3 milijōny spoziyrań. Inksze artisty, we tym Rainn Wilson, robiili do nij tributey. Na necowym serwisie SoulPancake idzie ôglondnōńć film ô Zachu: "My Last Days" ("moje ôstatnie dni"). Zach umrził 20 moja 2013. Artikel we CNN (we angelskij godce) childrenscancer.org (we angelskij godce) |
Stałowiczy (bioł. "Сталовічы") - agromiasteczko na Biołorusi, we brzeskim ôbwodzie, we baranawickim rejōnie. Na 2009 rok pōmiyszkiwało sam 758 ludzi. |
Referyndōm we Wielgij Brytaniji we 2016 roku - referyndōm, we kerym ôbywatele Wielgij Brytaniji decydowali, eli tyn krej bydzie dali we Ojropejskij Uniji, eli ś nij wylezie, co je znōme kej "Brexit". Wotōng ôdbył sie 23 czyrwca 2016. Na ôpcyjo "wylyź" welowoło 51,9% (17 410 742) , na "uostoń" 48,1% (16 141 241). eureferendum.gov.uk BBC |
Recep Tayyip Erdoğan (rodz. 24 lutygo 1954 we Stambule) - turecki polityker a ekonomista. Burmistrz Stambułu we 1994-1998. Bōł liderem AKP we lotach 2001-2014. Prymier Turcyji ôd 2003 ło 2014. Ôd 28 siyrpnia 2014 je prezydyntem. |
Pfarrwerfen – gmin we Austriji, we landzie Salzburg, we krysie St. Johann im Pongau. Mo 38,15 km² wiyrchu a podug danych ze 2015 roku pōmiyszkiwało sam 2212 ludzi. Neczajta Pfarrwerfen |
Pavone del Mella - gmin we Italiji, we regijōnie Lōmbardyjo, we prowincyji Brescia. Mo 11,61 km² wiyrchu a podug danych ze 2015 roku pōmiyszkiwało sam 2777 ludzi. Neczajta Pavone del Mella |
Marktl - gmin we Miymcach, we landzie Bajery, we krysie Altötting. Mo 27,84 km² wiyrchu a podug danych ze 2021 roku pōmiyszkowało sam 2802 ludzi. Rodzōny sam bōł Benedykt XVI. |
Linus Benedict Torvalds – (ur. 28 grudnia 1969 we Helsinkach) znōmy skiż napisanio we roku 1991 kernela Linux, kery je nojwożnijszōm tajlōm systymōw GNU/Linux. Miyszko we Santa Clara (California, USA). |
Boussu (wal. "Boussu-dlé-Mont") - gmin we Belgiji, we Walōńskim Regijōnie, we prowincyji Hainaut, we dystrykce Mons. Mo 20,01 km² wiyrchu a podug danych ze 2018 roku pōmiyszkiwało sam 19 856 ludzi. Neczajta Boussu |
Naters – gmin we Szwajcaryji, we kantōnie Valais, we dystrykcie Brig. Powstoł 1 stycznia 2013 bes skuplowanie gminōw Birgisch a Mund. Mo 147,04 km2 wiyrchu a podug danych ze 2012 roku miyszko sam 8457 ludzi. Neczajta Naters |
Sierce, abo tyż herc (, ) to je cyntralny ôrgan krwiōnośnego układu u typōw: Chordata, Arthropoda, Onychophora, Mollusca i Brachiopoda. Zbudowany je z tkanki miynśniowyj poprzecznie prōnżkowanyj zorty siercowyj. Zaôbycz sierce je ôbtoczōne ôsierdziym ("pericardium"). |
The Corrs - irlandzko muzyczno skupina, kero gro muzyka ze zorty folk, rok a pop. Założōno we 1991 roku. W skłod skupiny wlazuje rodzyństwo Corr - trzi szwestki a bracik: Andrea Corr, Caroline Corr, Sharon Corr a Jim Corr. Familijo pochodzi ze Dundalk. "Forgiven, Not Forgotten" (1995) "Live" (1996) "Talk on Corners" (1998) "Unplugged" (1999) "In Blue" (2000) "Best of The Corrs" (2001) "" (2002) "Borrowed Heaven" (2004) "Home" (2005) "Dreams – The Ultimate Corrs Collection" (2006) "White Light" (2015) "Jupiter Calling" (2017) allmusic.com Neczajta The Corrs |
Forymny wieloek - wieloek, kery mo wszyjske wewnyntrzne eki a boki jednako wertne. Wszyjske forymne wieloeki sōm figurōma puklatymi, beztuż co wewnyntrzne eki sōm zowdy majse kej 180 stopńōw. Forymnym trziekym je rōwnoboczny trziek, zaś sztworoekym - kwadrat. Kożde forymne wieloeki ô tyj samyj myndze ekōw sōm na sia podane. |
Aprikołza ("Armeniaca" Scop.) je zorta zielinōw ze familije rołzowatych. Ôbycznie je uważano za synōnim rodzaju "prunus". Mo zjodliwe ôwoce. |
.ao je to internetowŏ dōmyna, kerŏ je zrobiōnŏ dlŏ internetowych zajtōw ze Angole. |
Chartōm (arab. الخرطوم) - stolica Sudanu a wilajetu Chartōm. Je rozlygowany wele ujścio Modrygo Niilu do Biołygo Niilu. Ôstrzodek nauki. |
Sir Thomas Moore (rodz. 30 kwietnia 1920 we Keighley, um. 2 lutygo 2021 we Bedford) - brytyjski wojok a fundraiser, znōmy skirz tego co zebroł mocka piynindzy we swōj 100 gyburstag, ôbłażōnc swojo zygroda 100 razōw. Forsztelowoł sie, aże uzbiyro 1000 fōntōw, a zebroł 32,79 milijōna na brytyjsko służba zdrowia, coby ja wspōmōc we walce ze pandymijōm COVID-19. Thomas Moore we II światowyj wojnie służył na Sōmatrze a we Birmie. Po wojnie bōł managerym we stowiyniowym geszefcie a sztartowoł we wyścigach na motorach. Skirz ôśōngniyńć we fundraisingu brytyjsko krōlowo, Lisbeta II, nadała mu szlachecki titel Sir. britishpoles.uk rmf24.pl |
Iłanskij (rus. Ила́нский) to je miasto we Rusyji, we Krasnojarskim Kreju, rozlygowane nad rzykōm Ilanka. Je sam banhow przi Transsyberyjskij Banowyj Sztrece. Założōne we 1646, miejske prawa mo ôd 1939. Podug danych ze 2002 roku, miyszko sam 17 073 ludzi. Ô Iłanskim na neczajcie region.krasu.ru (we ruskij godce) |