Datasets:

ipipan

/

silesian-wikipedia-clean-20230901

like 0

Szosowe kolarstwo to je szport, co w nim kolorze sie ścigajōm na szosowym kole. Ôd 1893 je to ôlimpijski szport. Kolorzōm patrōnuje Union Cycliste Internationale ôd 1900. Je moc wyścigōw we Ojropie, bez przikłod Tour de France, Giro dItalia abo Vuelta a España (te trzi majōm miano Grand Tour). Sōm dzie zorty wyścigōw. Piyrszo je wieloetapowo (bp. Tour de France), a drugo jednodniowo (bp. Giro di Lombardia).

Kagalaska, (alyjucko godka: Qigalaxsix) to je wyspa we raje Wysp Andrejanowa kere noležōm do archipelagu Alyjutōw (stan Alaska). Je dugo na 14,5 a šyroko na 11,3 kilomyjtra. Bez šyroko na kilkaset myjtrōw ciyśnina Kagalaska sōmsiaduje s wyspōm Adak. Je uōna besludno a stanowi teryn lyngowy lo ptokōw morskich a bez lato na jeij wybřežach idzie trefić kōlōnije fokōw.

Norbert Wójtowicz (rodz. 1 grudnia 1972 we Płocku) – polski znowca gyszichty, teolog, myśliciel a publicysta. Przinoleży do "Polskigo Towarzistwa Heraldycznygo", "Płockigo Towarzistwa Naukowygo", "International Association of Amateur Heralds", "Polskigo Hugynockigo Towarzistwa", "Kōnfederacyje Spiskij" a "The Order of Saint Isidore of Seville". Ôd 2008 człōnek Nojwyższyj Rady "Światowyj Rady Podszukōnkōw ô Polōnije" (The World Research Council on Poles Abroad). W 2005 nagrodzōny nadgrodōm „Złote pióro Wolnomularza Polskiego”. S przekōnań politycznych je kōnserwatystōm. „Sztuka Królewska. Historia i myśl wolnomularstwa na przestrzeni dziejów” (Wrocław 1997) ISBN 83-900696-3-6 „Wielki Architekt Wszechświata. Teologiczna krytyka masońskich wizji Boga” (Wrocław 1999) ISBN 83-910542-5-X „Antymasońska kampania 1938” (Krzeszowice 2005) ISBN 83-60048-10-X „Rozmowy o masonerii” (Krzeszowice 2005) ISBN 83-60048-21-5 „Masoneria. Mały słownik” (Warszawa 2006) ISBN 978-83-7192-307-4 „Praemiando Incitat - Order Świętego Stanisława (Wybrane dokumenty)” (Warszawa 2007) ISBN 978-83-925702-0-2

Missisipi, (ang. "Mississippi River") – rzyka we strzodkowyj a połedniowyj tajli USA, dugo na 3778 kilomyjtrōw, s wiyrchym ściekanio 3,2 mln km². Za jei anfang uznowo sie wypływ ze jeździora Itasca. Ujście mo do Meksykańskij Zatoki deltōm ô trzech ramiōnach. Przepływo przez sztaty: Minnesota, Wisconsin, Iowa, Illinois, Missouri, Kentucky, Tennessee, Arkansas, Mississippi a Luizjana. Nojsrogszy dopływ: Missouri (prowy). Je to nojdugszo rzyka Pōłnocnyj Ameriki a sztworto na świecie.

Demi Moore - amerikańsko filmowo szauszpilerka 27 lipca - Richard Herrmann, gōrnoślōnski fusbalok, groł lo reprezentacyji Niymcōw 4 siyrpnia - Marilyn Monroe, amerikańsko aktorka filmowo Wielganoc: 22 kwietnia Boże Cioło: 21 czyrwca

Zdeněk Smetana (rodz. 26 czerwca 1925 we Pradze, um. 25 lutygo 2016 we Pradze) to bōu czeski animator, reżiser a producynt filmōw animowanych. Pracowoł we studjach Bratři v triku a Krátký film Praha. Znony s filmōw "Żwirek i Muchomorek (Żwirek a Mōchomorek)", "Wodnik Szuwarek (Utoplec Szuwarek)" a inkszych. Ilustrowoł tyż kśōnżki lo bajtli. kinobox.cz (čes.)

Mistrzostwa Ojropy we Fusbalu 2012, ôficjolniy tyż UEFA Euro 2012 to sztyrnosty turniej ô mistrzostwo Ojropy we fusbalu chopōw, kery ôdbywoł sie we Polsce a na Ukrajinie. Zwyciynscōm ôstoła reprezentacyjo Szpaniji. Miasta a sztadjōny. Szpile grone bōły na 8 sztadjōnach we 8 miastach. Bōły to: – Warszawa – Bryslał – Gdańsk – Poznaniy – Kijōw – Donieck – Lwōw – Dniypropetrowsk

Październik to je dzieśōnty, podug używanygo na Ślōnsku kalyndorza gregoriańskigo, mieśōnc we roku. Podug Brücknera, jygo miano pochodzi ôd "paździerze" - abfale ôd lnu abo hamftu. Je to nojdugszy miyśōnc we roku, skiż tygo, co we październiku zmiynio sie czas ze letnigo na zimowy, bes cōż trwo ōun godzina dużyj kej inksze miyśōnce kere majōm 31 dni. We wiynkszości godek ojropejskich używane je miano "October", co ôznaczo "uōsmy miyśōnc".

Missisipi – sztat we USA Missisipi – rzyka we USA Gminy we USA: Mississippi (ang. "Mississippi Township") – gmin we sztacie Arkansas, we hrabstwie Crittenden Mississippi (ang.: "Mississippi Township") – gmin we sztacie Arkansas, we hrabstwie Desha Mississippi (ang.: "Mississippi Township") – gmin we sztacie Arkansas, we hrabstwie Sebastian Mississippi (ang.: "Mississippi Township") – gmin we sztacie Illinois, we hrabstwie Jersey Mississippi (ang.: "Mississippi Township") – gmin we sztacie Missouri, we hrabstwie Mississippi Hrabstwa we USA: Mississippi (ang.: "Mississippi County") – we sztacie Arkansas Mississippi (ang.: "Mississippi County") – we sztacie Missouri

Miasta we USA: Ridgefield – miasto we sztacie Connecticut, we hrabstwie Fairfield Ridgefield – miasto we sztacie New Jersey, we hrabstwie Bergen Ridgefield – miasto we sztacie Waszyngtōn, we hrabstwie Clark Gminy we USA: Ridgefield (ang. "Ridgefield Town") – gmin we sztacie Connecticut, we hrabstwie Fairfield Ridgefield (ang. "Ridgefield Township") – gmin we sztacie Ohio, we hrabstwie Huron

Tampico – wieś we USA, we sztacie Illinois, we hrabstwie Whiteside. Mo 1 km² wiyrchu a podug danych ze 2012 roku pōmiyszkiwało sam 778 ludzi. Bōł sam rodzōny prezydynt USA , Ronald Reagan.

GKS Katowicy (GKS - "Górniczy Klub Sportowy", śl: Grubiorski Klub Szportowy) – ślōnski klub fusbalowy ze Katowicōw. Dzioło ôbecniy kej "Stowarzyszenie Kibiców Klubu Górniczy Klub Sportowy Katowice" a gro we polskij piyrszyj lidze. Drugo drużyna (rezerwy) – GKS II Katowicy gro we A-klasie, a drużyna babōw we II lidze żyńskij. GKS powstoł we 1964 roku a swoje szpile gro na stadjōnie przi hulicy Bukowyj 1. Klub mo tyż sekcyjo hokejowo - HC GKS Katowicy, kero gro we 1 lidze. Uoficjalno zajta GKS Katowicy Zajta ferajnu SK 1964 Zajta kibicōw

Les Paul (rodz. 9 czyrwnia 1915 we Waukesha, um. 13 siyrpnia 2009 we White Plains) – amerikański dżezowy gitarzista a tyż wynalozca. Nojbarzi znōmy skiż wynaleziynio elektrycznyj gitary kero niy mioła rezonansowygo pudła. Jygo prototyp niy znod zastosowanio, nale model Gibson Les Paul, kery zaprojektowoł lo firmy Gibson, doł możliwość powstanio rokowyj muzyce a je bezma niyzmiyńōny we użyciu aże do dzisiej. Inksze jygo wynalozki to overdubbind, delay a wielośladowe nagrywanie. Dostoł nadgroda Grammy Trustees Award we 1983 roku. Neczajta Les Paula (we angelskij godce)

Republika Vanuatu (bislama: Ripablik blong Vanuatu) – państwo we Ôceaniji, na Pokojnym Ôceanie. Je rozlygowane na 83 wyspach Nowych Hebrydōw, s kerych 65 je pōmiyszkiwanych. Gospodarka sam je ôparto na bauerstwie a turystyce. Neczajta rzōndu Vanuatu

Taunton - miasto w Wielgij Brytaniji, we Ynglandzie, we hrabstwie Somerset.

Nowy Ôrlean (ang. "New Orleans", fr. "La Nouvelle-Orléans") – miasto we Zjednoczōnych Sztatach, nojsrogsze we sztacie Luizjana. Założōne we 1718 roku. Srogo zniszczōne skiż Huraganu Katrina we 2005 roku. We 2000 roku pōmiyszkiwało sam 484,7 tyś. ludzi; na 2014 rok 384,2 tyś.

Beuthener Spiel- und Sport-Verein 1909, (Britannia Beuthen, SuSV 09, Beuthen 09) – downy ślōnski klub fusbalowy ze Beuthen (terozki Bytōm). Powstoł we 1909 roku. Beuthen 09 - pod takym mianym fusbalklub tyn fōngowoł do 1945 roku. Klubowe farby: bioło-żōłte. 9 majstrōw Gōrnygo Ślōnska - 1913, 1914, 1921, 1923, 1925, 1930, 1931, 1932, 1933 2 majstry ślōnski gauligi - 1934, 1937 1/4 miymieckich zbindszpilōw ô majstra - 1932/33 Paul Malik Richard Malik Josef Famula

Fest Piosynki TV ABU 2012 - piyrszŏ edycyjŏ Festu Piosynki TV ABU. Fest, kery niy je kōnkursŏwy, kery miŏł miyjsce 14 paździyrnikã 2013 we Hali KBS we Połedniyowej Koryje pŏdczŏs 49-gŏ spŏtkaniya człōnkŏw ABU (Uniyjŏ Nadawcŏw Azyjŏ-Pacyfik). Lokacyjŏ. "Seul" - stolicã a nŏjwielgsze miastŏ Połedniyowej Koryje ze populacyjōm wiynkszōm niżeli 10 mln. Ojrowizyjo Festy piosynki ABU

Czad, Republika Czadu (fr. "République du Tchad", arab. جمهوريّة تشاد ["Jumhuriyat Tashad"]) – państwo we strzodkowyj Africe. Granica mo ôd pōłnocy s Libijōm, ôd wschodu s Sudanym, ôd połednia s Strzodkowoafrikańskōm Republikōm, ôd połedniowygo zachodu s Kamerōnym a Niigeryjōm a ôd zachodu s Niigrym. Jygo miano pochodzi ôd Jeziora Czad. Pōłnocno tajla kraju zajmuje Sahara, na połedniu idzie trefić sawanny. 3/4 ludności kero mo robota pracuje we bauerstwie. Rozpoznane, nale niyeksploatawane sōm surowce mineralne, krōm wydobywanyj na pouedniu naftowyj ropy.

William Crampton (nar. 1936, um. 1997) – brytyjski weksylolog, autōr ksiōnżek ô fanach i gowa Fédération internationale des associations vexillologiques (Miyndzynŏrodowŏ Federacyjŏ Stŏwarziszyń Weksylologicznych) ôd 1993 do 1997.

Motörhead - angelsko muzyczno skupina kero groła heavy metal, założōno we 1975 roku. 28 grudnia 2015 umrził lider grupy Lemmy Kilmister, bezcuż ôstała rozwiōnzano. Lemmy Kilmister (umarty) - basgitara, śpiyw Phil Campbell - gitara Mikkey Dee - szlagcojg Uostatni skłod. Skłod skupiny na czasowyj ôsi: "Motörhead" (1977) "Overkil" (1979) "Bomber" (1979) "Ace of Spades" (1980) "No Sleep til Hammersmith" (1981) "Iron Fist" (1982) "Another Perfect Day" (1983) "Orgasmatron" (1986) "Rock n Roll" (1987) "Nö Sleep at All" (1988) "1916" (1991) "March ör Die" (1992) "Bastards" "Sacrifice" (1995) "Overnight Sensation" (1996) "Snake Bite Love" (1998) "Everything Louder Than Everyone Else" (1999) "We Are Motörhead" (2000) "Hammered" (2002) "Live at Brixton Academy" (2003 ) "Inferno" (2004) "Kiss of Death" (2006) "Better Motörhead Than Dead - Live at Hammersmith" (2007) "Motörizer" (2008) "The Wörld Is Yours" (2010) "Aftershock" (2013) "Bad Magic" (2015) Ôficjalno neczajta skupiny

Nekomimi (猫耳 jap: Kocie uszy) to je zorta kemonomimi, podle popularnyj kultury japōńskij to czowiek, zwykle baba z kociymi uszami i ôgōnym.

Alfred Zaręba (rodz. 10 listopada 1921 we Krakowie, um. 20 lutygo 1988 we Krakowie) – godkoznowca, slawista, djalektolog. Autor klasyfikacyje djalektōw ślōnskij godki.

Bergerac - gmin we Francyji, we regijōnie Nowo Akwitanijo, we departamyńcie Dordogne. Mo 56,1 km² wiyrchu a podug danych ze 2015 roku pōmiyszkiwalo sam 27 419 ludzi. Repentigny Faenza Wielgopolski Ôstrōw Neczajta Bergerac

.by je necowo dōmyna, kero je zrobiōno lo neczajtōw ze Biołorusi. Piyrszo zajta ze kōńcym .by zrobiyli we 1994.

Anna C. Belknap – (rodz. 22 moja 1972 we Damariscotta, Maine) amerikańsko szauszpilerka, znōmo ze serialu a Medical Investigation. Terozki (2009) pomiyszkuje we Los Angeles, mo cera (rodz. 14 stycznia 2007), a syna Georgea (rodz. 6 luty 2009). Anna Belknap Online

Tynis (abo tyż tynis ziymny) to je szportowy szpil rozgrŏwany na korcie tynisowym, polygajōncy na przebijaniu raketōm tynisowōm bal bez abo kole necu na pole ôpacznika, cwekym zdobyciŏ pōnktu bezpostrzednio abo postrzednio, we wyniku błyndu ôpacznika. Może być rozgrŏwany pojedynczo (tm. singel) abo we dwuôsobowych skupinach szpilerōw jednyj płci (debel) abo ôbōch (mikst). Tynis przinŏleżoł do latowych dyscyplin ôlimpijskich we latach 1896–1924. Do jejich programu wrōciōł we 1988. Terŏźnŏ wersyjŏ tynisu narodziyła sie we Wielgij Brytaniji pod kōniec XIX stoleciŏ pod mianym "lawn tennis" (śl. "tynis na trŏwie"). Hned po swojim nastōniu tynis rozniōs sie postrzōd wyższych szicht anglojynzycznych społeczyństw zatym stoł sie popularny na cołkim świecie. Nojwŏżniyjszymi tynisowymi szpilami w roku sōm sztyry turniyje tworzōnce tm. "Wielgi Szlem": Australian Open, French Open, Wimbledon a US Open. Postrzōd fachōw reprezyntacyji miyndzynŏrodowych wyrōżniŏ sie: Becher Davisa, Becher Hopmana, szpile Fed Cupu i Drużynowy Becher Świata. Bale do tynisu skłŏdajōm sie z dwōch połōnczōnych ze sobōm pōłōwek wulkanizowanego kauczuku pokrytych miszōngym filcu i sztucznego włōkna (dŏwnij używano było flanelowyj powłōki). W tynisie wyrōżniŏ sie ôziym bazowych zagrań: zerwis, forhend, bekhend, wolej, pōłwolej, smecz, skrōt i lob. Kożdy szlag wykōnuje sie ze pōmocōm rakety, tak coby bal trefiōł w tajlã kortu ôpacznika. Miana ôdbić ôdnoszōm sie do mōmyntu, kedy sōm wykōnowane (w przipadku zerwisu) abo knifu jejich wykōnaniŏ.

Piyrszŏ wojna światowŏ to bōła wojna światowŏ, co trwoła ôd 28 lipnia 1914 do 11 listopada 1918. Ôbyjmowała zasiyngym działań wojynnych bezma cołkõ Ojropã, Azyjõ, Afrykã a wszyjske ôceany. Zajtami wojaczki bōły: yntynta (Trōjugoda), to je Brytyjske Impyrium, Francuskŏ Republika, Ruske Impyrium, Krōlestwo Syrbije, Cysŏrstwo Japōnije, Krōlestwo Italije (ôd 1915) i Zjednoczōne Sztaty (ôd 1917), a cyntralne moce (Trōjsztama), to je Austro-Madziary i Niymiecke Cysŏrstwo, ze sparciym ôd Ôsmańskigo Impyrium a Carstwa Bułgaryje. Bōł to nojsrogszy kōnflikt zbrojny we Ojropie ôd czasu napoleōńskich wojyn, skirz czego bōł ôn mianowany Wielgŏ Wojna przed drugōm wojnōm światowōm. Wojnã zwyciynżyły krŏje yntynty. Umarło w nij bez 14 milijōnōw ludzi. Wyznaczyła symboliczny kōniec 19. stoleciŏ jak tyż kōniec hegymōnije ojropejskij na świecie. Ôd ônyj abszlusu corŏz srogszõ rolã we miyndzynacyjnych relacyjach zaczły ôdegrŏwać Zjednoczōne Sztaty i utworzōny we 1922 roku Sojusz Socjalistycznych Sowieckich Republik. Zaczōntek wojny. We 1914 roku bōło fest wiela wojskowych umōw pōmiyndzy ojropejskimi krŏjami, w tym ugŏda miyndzy Niymcami a Austro-Madziarami a ugŏda miyndzy Francyjōm, Wielgōm Brytanijōm i Rusyjōm. Trefiyniym, co dokludziyło do wojaczki, bōło zabicie arcyprinca Franciszka Ferdinanda, nŏstympcy korōny austryjŏckij, i ônego ślubnyj Zofie Chotek von Chotkowa we Sarajewie 28 czyrwnia 1914 roku bez modego syrbskigo sztudynta Gavrilo Principa. Ze sparciym ôd Niymcōw, Austryjŏ-Madziary wysłoły wykŏz rzeczy, co Syrbijŏ musiała sie na niy zgodzić abo by sie zaczła wojna. Kej Austryjŏ niy dostała kōntyntujōncyj ôdpowiedzi ôd Syrbije, napadła jōm 29 lipnia 1914 roku. Roztōmajte umŏwy wojskowe sprawiyły, iże Niymce prziwstoły do ​wojny po zajcie austryjo-madziarskij – a Francyjŏ i Rusyjŏ zaczōnły pōmŏgać ​​Syrbije. Dziyń niyskorzij Wielgŏ Brytanijŏ prziwstoła do wojaczki po zajcie Francyje i Rusyje. Ciōng wojny. 1914 rok. Niymce ôdniosły wczaśne zwyciynstwa na zachodnim frōncie we bataliji granicznyj (14 siyrpnia - 24 siyrpnia). Jednak Rusy napadli weschōd, czym zmusiyli Niymcōw do przeciepaniŏ ônych wojŏkōw zmŏcniajōncych zachodni frōnt na weschōd. Niymce ze reskyrowaniym ôd Paula von Hindenburga ôdniosły zwyciynstwo nad Rusyjōm we seryji bataliji mianowanych cuzamyn batalijōm pod Tannenbergym (17 siyrpnia - 2 września), nale skuli kōnieczności przeciepniyńciŏ resorcōw na weschōd a zawalatego lifrowaniŏ resorcōw na frōnt kery zaôbycz ôpiyroł sie na kōniu i wozie, plan ôd Schlieffena niy mōg być doimyntnie wdrożōny. We piyrszyj bataliji nad Marne (5 września - 12 września) francuskŏ armijŏ, ze pōmocōm ôd Brytyjczykōw, skutecznie zapobiygała niymieckimu najazdowi. We piyrszyj bataliji pod Ypres (paździyrnik-listopad 1914) Brytyjczyki a ônych sojuszniki sztopnyli niymiecki najŏzd, nale straty wojŏkōw po ôbōch zajtach bōły zgolyme. We listopadzie Ôsmańske Impyrium prziwstoło do wojaczki po zajcie cyntralnych mocōw. Ôd 11 listopada do 6 grudnia Rusy kludziyli ślōnskõ ôfensywã, co zakōńczyła sie taktycznym sukcesym Rusyje, nale strategicznie bōła to porażka. 1915 rok. Armijŏ Brytyjskigo Impyrium, co we nij byli zaôbycz ludzie ze Australije i Nowyj Zelandyje, podyjmła prōbã zdobyciŏ Bōny Gallipoli we lutym 1915 roku. Chcieli zdobyć Stambuł, stolicã Ôsmańskigo Impyrium. Ôtworziłoby to ciyśninã do Czŏrnego Morza i dozwolyłoby przeciepowanie strzodkōw wojynnych na pōmoc dlŏ Rusyje. Batalijŏ pod Gallipoli trwoła do stycznia 1916 roku, kej Turki zmusiyli Brytyjczykōw do nawrotu. Ta batalijŏ zrobiyła Mustafã Kemala Atatürka bohatyrym tureckij nacyje. 7 mŏja brytyjski pasażerski szif RMS Lusitania zatōnōł bez torpedã wystrzelōnõ ze niymieckigo podwodnego szifu U-20 przi połedniowym wybrzyżu Irlandyje. Zginyło 1198 ludzi, a kole 228 z nich to byli ôbywatele amerykōńscy. To fest pogorszyło relacyje miyndzy Niymcami a Zjednoczōnymi Sztatami. 1916 rok. Na zaczōntku 1916 roku sytuacyjŏ na zachodnim frōncie zrobiyła sie sztabilnŏ, a pŏrã prōb przebiciŏ sie ôbōch zajt bōły niypodarzōne. Kōmandyr niymieckij armije Erich von Falkenhayn uzdoł najŏzd na Verdun we Francyji. Batalijŏ pod Verdun , trwajōncŏ ôd 21 lutego do 18 grudnia, to bōła jednã ze nojwŏżniyjszych a nojbarzij krwŏwych bataliji wojaczki; po ôbōch zajtach zginyło beze sztwierć milijōna wojŏkōw, a co nojmynij milijōn bōło raniōne. Na sztarcie najŏzdu Niymce zdobyły trochã terytorium. 25 lutego zdobyły Fort Douaumont. Jyneroł Philippe Pétain bōł wyznaczōny do kōmandyrowaniŏ francuskij ôbrōnie i spowolniōł niymiecki najŏzd. Dozwolyło to Francuzōm przikludzynie srogszyj wielości wojŏkōw i resorcōw na pole batalije wzduż Voie Sacrée. Ataki trwoły miesiōncami, ze zgolymymi stratami po ôbōch zajtach. 1 mŏja jyneroł Robert Nivelle zastōmpiōł jyneroła Pétaina. 22 czyrwnia 1916 roku Niymce po rŏz piyrszy we czasie wojaczki użyli trujōncego gazu. 1 lipnia zaczła sie batalijŏ nad Somme, co miała zmyńszyć presã na Verdun. We trwajōncyj do listopada bataliji nad Somme zginyło abo ôstało rannych bez 1,5 milijōna wojŏkōw. Alianty, zaôbycz brytyjske jednotki społym ze francuskimi, prōbowały przebić sie beze niymiecke linije wzduż 19 km frōntu na pōłnoc i połednie ôd rzyki Somme we pōłnocnyj Francyji. Batalijŏ je fest pamiyntanŏ ze ônyj piyrszego dnia – 1 lipnia 1916 roku – kej brytyjskŏ armijŏ straciyła 67 470 wojŏkōw, 19 240 zabitych; nojsrogszõ wielość we swojij gyszychcie. Francuzy napadli Verdun 21 paździyrnika 1916 roku, a 24 paździyrnika zdobyli Fort Douaumont. Do czasu ôstatnij francuskij ataki, co zaczła sie 11 grudnia, Niymce dokludziyli jejich bezma do pōnktu wyjściŏ. 6 grudnia David Lloyd George ôstoł prymierym Wielgij Brytanije. 1917 rok. We Rusyji małŏ dostympność kustu i niyzadowolynie ze role krŏju we czasie wojny dokludziyły do tm. lutowyj ​​rewolucyje 1917 roku, kej krōlestwo ôd ruskigo cara Nikolausa II. bōło zastōmpiōne dymokratycznym regyrōnkym. We ôkresie tm. paździyrnikowyj rewolucyje Sowiety utworzili tymczasowy regyrōnek ze kerowaniym ôd Władimira Lynina. 6 kwietnia Zjednoczōne Sztaty wypedziały wojnã Niymcōm, skirz atak ôd niymieckich szifōw podwodnych na ônych szify. 9 kwietnia brytyjske, kanadyjske i australijske wojska zaczły atakã mianowanõ batalijŏ pod Arras. Trwoła do 16 mŏja; trochã ziymie ôstało zdobyte. Batalijŏ pod Cambrai (20 listopada - 3 grudnia) prziniosła piyrsze podarzōne użycie tankōw ôd brytyjskij armije. Piyrszŏ tajla batalije zyskała terytorium, nale ôstała bezma doimyntnie ôdbitŏ bez niyskorniyjszõ niymieckõ kōntratakã. 1918 rok. Po ruskij rewolucyji 3 marca podpisanŏ bōła ugoda brzesko-litowskŏ miyndzy Rusyjōm a Niymcami. Rusyjŏ straciyła pŏrã terytoriōw, coby dostała pokōj. Dozwolyło to Niymcōm na przeciepniyncie wojsk na zachodni frōnt. Po drugij zajcie do bojōw przilōnczyła sie corŏz srogszŏ wielość amerykōńskich wojŏkōw. Bułgaryjŏ podpisała zawieszynie brōni 29 września, a 30 paździyrnika poddało sie Ôsmańske Impyrium 24 paździyrnika italijańskŏ armijŏ zaczła nowõ ôfensywã przeciwko Austro-Madziarōm. 3 listopada Austryjŏ-Madziary wystōmpiyły ô zawieszynie brōni. We Niymcach zaczła sie rewolucyjŏ a 9 listopada ôgłoszōnŏ bōła republika. Cysŏrz Wilhelm II. uciyk do Niderlandōw. We Compiègne Yntynta podpisała zawieszynie brōni ze Niymcami, a ô godzinie jedynŏstyj rano 11 listopada 1918 roku wojna sie skōńczyła. 28 czyrwnia 1919 roku po pokojowyj kōnferyncyji we Paryżu podpisanŏ bōła umŏwa wersalskŏ miyndzy Niymcami a aliantami. Niyskorzij podpisane bōły ugŏdy ze Austryjōm, Madziarami, Bułgaryjōm i Ôsmańskim Impyrium. 1914 12 siyrpnia - Batalijŏ pod Cer 14 siyrpnia - 2 września - Batalijŏ pod Tannenbergym 17 siyrpnia - Batalijŏ pod Stalluponen 21 siyrpnia - Batalijŏ ô Ardyny 23 siyrpnia - Batalijŏ pod Mons 28 siyrpnia - Batalijŏ ô Helgoland wrzesiyń - Piyrszŏ batalijŏ nad Marnōm 31 paździyrnika-22 listopada - Piyrszŏ batalijŏ pod Ypres 1 listopada - Batalijŏ pod Coronelym 11 listopada - Batalijŏ pod Łodziōm 1915 22 kwietnia - 25 mŏja - Drugŏ batalijŏ pod Ypres 9 mŏja - Drugŏ Batalijŏ pod Artois 6 siyrpnia - Batalijŏ pod Sari Bair 25 września-28 września - Batalijŏ pod Loos 1916 luty-grudziyń - Batalijŏ pod Verdun 27 kwietnia - Batalijŏ pod Hulluch 31 mŏja - Batalijŏ Jutlandzkŏ 7 lipnia - Batalijŏ pod Lasym Mametz 27 paździyrnika - Batalijŏ pod Segale 1917 26 marca - Piyrszŏ batalijŏ ô Gazã 31 lipnia - 10 listopada - Batalijŏ pod Passchendaele 24 paździyrnika 9 listopada - Batalijŏ pod Caporetto 1918 1 czyrwnia – Batalijŏ pod lasym Belleau 15 lipnia - Drugŏ batalijŏ nad Marnōm siyrpiyń - Batalijŏ pod Amiens wrzesiyń - Batalijŏ pod Megiddo

Ilich Ramírez Sánchez (rodz. 12 października 1949 we Caracas we Wynezueli) – jedyn ze nojbarzi znōmych terrorystōw, ôd cajtōngōw mianowany "Szakalym". Bōł chowany ôd ôjca marksisty, a skiż tygo przijōn piyrsze miano "Ilich", ôd Lynina. Bōł szkolorzym we szuli partyzantōw we Kubie a niyskorzi sztudyrowoł we Moskwie, na Uniwersytecie mi. Lumumby. Niyskorzi ôstoł terrorystōm. Jygo piyrszo akcyjo to zamach na Edwarda Sieffa, biznesmana żydowskigo pochodzynio. Nojbarzi znōmo akcyjo we jygo karierze bōła we Wiedniu, kej 21 grudnia 1976 wloz ze piyńćōma inkszymi terrorystōma na tref ministrōw OPEC, zaszlachtowali uōni wuōnczas 3 perzōny a wziyni 81 zakłodnikōw. Zażyczyli sie fligra, a kej go dostali uwolnili 41 zakłodnikōw a ze pozostałōm tajlōm polecieli do Algeru. Godo sie, aże wziyni wuōnczas 50 milijōnōw dolarōw za jejich uwolniyniy a citli do Libije. We 80. lotach XX stolecio Ilich Ramírez Sánchez bōł terrorystōm za kerym nojwiyncy sznupały wszyjske policyje świata. Na kōniec chycili go we 1984. Terozki je zawarty we anclu do kōńca żywobycio. Jygo perzōna a gyszichta żywobycio ôstała sie inszpiracyjōm lo Roberta Ludluma, kery ôpisoł jygo smyślōne dzieje we bestsellerowyj seryje rōmanōw "The Bourne Identity".

Guillermo Lasso, po prŏwdzie Guillermo Alberto Santiago Lasso Mendoza (nar. 16 listopada 1955 w Guayaquil) to je ekwadōrski politiker i ekōnōmista, gubernatōr prowincyje Guayas w latach 1998–1999, minister ekōnōmije we 1999 roku. Zwyciynzca ôbiorōw prezydynckich w Ekwadōrze we 2021 roku. Przed wygranōm we 2021 roku Lasso kandydował tyż na prezydynta we 2013 i 2017 roku. Lasso bōł bankiyrzym i znanym krytykym piyrwyjszego prezydynta Rafael Correa. We 1999 roku Lasso bōł ministrym ekōnōmije, kedy prezydyntym bōł Jamil Mahuad. Wczaśnij bōł gubernatorym Guayas. Był także szefem banku Guayaquil. We 2021 roku ôstoł ôbrany na prezydyncie po pokōnaniu socjalistycznego rywŏla Andreza Arauza ô 52%–47%. Ôficjalnŏ zajta

Ř, ř - buchsztaba łacińskigo alfabetu, używano we czeskij a gōrnosorbskij godkach, a tyż we ślōnskim alfabecie fōnetycznym. Ôznaczo klang [r̝̊]. We polskij godce a we wiynkszości ślōnskich alfabetōw miost ř je używany dwuznok rz.

Bitwa pode Šawlōma (lit. "Saulės mūšis" abo "Šiaulių mūšis", ôt. "Saules kauja", miym. "Schlacht von Schaulen") – bitwa miyndzy Zakōnym kawalyrōw miečowych a siuōma Zemgalōw a Žmudzinōw, do kery došuo 22 wřeśna 1236 kole miejscowości Šawle. Štichym do starcio buōa agresywno polityka Zakōnu, kery prōbowou zaprowadzić na ziymiach Boutōw chřeścijaństwo metodōm ôgnia a mieča. We 1236 zakōn dostou ôd papiyža bulla, we kery ôguošōno bōua krucjata přeciwko Litwie a Žmudzi. Přebiyg. Pode Šawlōma zakōnniki napadli na pora wiosek Žmudzinōw. Jak prōbowali přelyźć nazod bez Dźwina, trefili jeich grupa wachujōnco při brodzie a zdecydowano na walka. Ryceře Zakōnu niy chcieli walčyć po ćmoku, skiž tego co niy znoli dobře terynu a boli sie potopić kōnie we bařouach. Jeich wōdz, Volquin, nakozou rozbić na noc ôbōz. Do rana na plac bitwy pōgany śćōnguy posiuki ôd inkšych plemiōn. Jeich přewoga bōua tako, co znoli fest dobře teryn a tyž niy byli ciynžko ôpancyřeni, bez cōž mogli gibcij manewrować a niy boli sie bařouōw. We starciu siuy pōgan zmusiuy do uciečki zakōnnikōw, 50 ś nich zašlachtowali na placu bitwy (w tym Valquina), a 2700 nigdy niy powrōciuo s krucjaty, prawdopodobniy tyž zostali zašlachtowani, yno juž pōźnij, kej prōbowali przelyźć bez lasy a bařouy nazod do Rigi a Dorpatu. Efekty starcio. Po bitwie znajōnce jeij wynik piyrwyj podbite ludy: Zemgale, Zelowie a Kurowie začyni powstanie přeciw Zakōnowi. Wšyjstke efekty downijšych podbojōw a chrystianizacyje ziym na pouednie ôd Dźwiny zostouy zniwečōne, a Zakōn rozpod sie, jygo pozostali při žyciu čuōnkowie přistōmpili do Zakōna Křižackigo. Bitwa we kultuře. Ô bitwie pod Šawlōma śpiywo ôtewsko grupa folkmetalowo Skyforger we śpiywce "Kauja pie Saules".

Fugazi – amerykańsko grupa muzyčno wykōnujōnca hard core, zouožōno we 1991 roku we Wašyngtonie. Mimo, aže zespōu niy zostou ôficjalniy rozwiōnzany, niy egzystuje ôd 2002. Ian MacKaye – śpiew, gitara Guy Picciotto – śpiew, gitara Joe Lally – gitara basowo Brendan Canty – perkusyjo 1989 – "13 Songs" (utwory ze "Fugazi" i "Margin Walker") 1990 – "Repeater" (wydany tyž kej "Repeater 3 Songs" ôroz s utworōma s "3 Songs") 1991 – "Steady Diet of Nothing" 1993 – "In on the Kill Taker" 1995 – "Red Medicine" 1998 – "End Hits" 1999 – "Instrument Soundtrack" 2001 – "The Argument" 1988 – "Fugazi" 1989 – "Margin Walker" 2001 – "Furniture 2" Ôficyjolno neczajta zespoōu

Joachim Cureus (rodz. 23 października 1532 we Freystadt (terozki Kożuchōw), um. 21 stycznia 1573 we Glogau (terozki Głogōw)) – miymiecki prozajik a historyk. Je autorem gyszichty Ślōnska "Gentis Silesiae annales", kero bōła wydano we 1571 roku a we keryj piyrszy roz użyto mianōw "Dolny Ślōnsk" a "Gōrny Ślōnsk" ("Silesia Inferior" a "Superior"). Krōm tygo pisoł tyż teologiczne ôzprowki.

Prudnickŏ Ścinawa (pol. "Ścinawa Mała", miym. "Steinau in Oberschlesien") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we nyskim krysie, we gminie Fyrlōnd. We 2011 roku wieś miała 767 miyszkańcōw.

Dorota Abbe (rodz. 13 maja 1973) – polsko szauszpilerka tyjatralno, filmowo a telewizyjno, wokalistka. W 1999 roku ôstoła absolwentkōm Szauszpilerskigo Wydziołu PWSFTviT we Łodzi. We latach 1999–2000 groła we Tyjatrze Polskim we Bielsku-Biołyj. Terozki wystympuje we wrocławskim Tyjatrze Wspōłczesnym im. E. Wiercińskiego (uod 2000 r.). 1999 "Czyż nie dobija się koni?" jako Rubby (reż. Tomasz Dutkiewicz) 1999 "Z Gwiazdą i Turoniem" jako Marysia; Gizd; Cyganka; Żyd (reż. Zbigniew Poprawski) 2000 "Czerwony szalik" jako Cera (reż. zbiorowa) 2000 "Piosenki pana Berangera" jako Panna ze tamburynym (reż. Maria Stebnicka) 2001 "Romeo i Julia" jako Julia (reż. Rimas Tuminas) 2002 "Odejście głodomora" jako Zosia (reż. Piotr Kruszczyński) 2003 "Cafe Panika" jako Minutka (reż. Łukasz Czuj) 2003 recital "Cymes chansons" (reż. Marek Kocot) 2003 "Gry" jako Debora Machnes, Pani Prokurator (reż. Redbad Klynstra) 2004 "Księga Hioba" (reż. Piotr Cieplak) 2004 "Niskie Łąki" jako Zoe (reż. Waldemar Krzystek) 2005 "Przytuleni" jako Pastor (reż. Gabriel Gietzky) 2005 "Głosy z Theresienstadt" (reż. Bente Kahan) 2006 "Uciekający samolot" jako Marguerite 1 (reż. Jarosław Tumidajski) 2006 "Balladyna" jako Balladyna (reż. Krystyna Meissner) 1999 "Dybuk" jako Członek familji Pana Młodego (reż. Agnieszka Holland) 2001 "Przemiana 1999" jako Conchita (reż. Laco Adamik) 2000 "Twarze i maski" (serial) 2005 "Fala zbrodni" (serial) jako Rōża 2005 "Krótka histeria czasu" jako Uczestniczka fajery 2007 "Biuro kryminalne" (serial) jako Anna Gerczyńska 1999: I Nadgroda na festiwalu piosynki francuskij we Lubinie 2000 III nadgroda na festiwalu piosynki żydowskij we Waršawie Dorota Abbe we bazie Filmweb Dorota Abbe we bazie E-teatr

Saint-Jean-de-Luz, bask. "Donibane Lohizune" - gmin we Francyji, we regijōnie Akwitanijo, we departamyńcie Pyrénées-Atlantiques. Mo 19,05 km² wiyrchu a podug danych ze 2012 roku pōmiyszkiwało sam 12 994 ludzi. Neczajta Saint-Jean-de-Luz

Marlon Brando (do bliskych Bud, ur. 3 kwietnia 1924 we Omaha, Nebraska, um. 1 lipca 2004 we Los Angeles) – amerikański aktor, znony přede wšyjskym s rōl we takych filmach kej "Bana zwano požōndaniym", "Na nabřežach", "Dziki", "Uojciec chřestny" (prawdopodobniy jeigo nojbaři rozpoznawalno rola), abo "Čas Apokalipsy". Wyrežyserowou tyž western "Dwa ôbliča zymsty", we kerym sōm zagrou. Je uōn uwažany za jydnygo s nojwybitnijšych aktorōw amerikańskych. Brando wypracowou wuosny styl gry aktorskij, ôparty na systymie Stanisuawskigo. Grou guōwne role we dramatach, kōmedyjach i westernach, kaj zwykle wcielou sie we postacie zbōntowanych bohaterōw ô skōmplikowanej psychice. Jygo styl aktorski miou ajnflus na takych aktorōw kej James Dean, Paul Newman eli Robert De Niro. Jygo žycie prywatne bōuo buřliwe. Cera popeuniōua samobōjstwo, syna zawarli we cuchthauzie za morderstwo, a Brando miou problymy s nouōgym alkoholowym. We biōgrafiji "The Only Contender" kero bōua wydano we 1976 roku ôtwarcie přiznowou sie do Biseksualizmu, škryflajōnc: "Jak wielu chopōw mioužech doświadčynio hōmoseksualne, i niy ma mie za to gańba". Ôriyntacyjo Brando jasno zostoua sprecyzowano na portalu NNDB. Je laureatym wielu prestižowych nagrōd, m.in. dwōch Ôscarōw (poza tym zdobōu ješče šeść nōminacyji) – za "Uojca chřestnygo" i "Na nabřežach". We 1973 roku ôdmōwiyu přijyńcio Ôscara za "Uojca chřestnygo" , coby zaprotestować přeciwko dyskryminacyji Indianerōw i jejich zcygańōnymu předstawianiu we westernach, a tyž we geście poparcio do Indjanerōw ze Ruchu Indianerōw Amerikańskych kere ôkupowali Wounded Knee we rezerwacie Pine Ridge. Miast niygo na scyna wylazua modo Indjanerka Sacheen Littlefeather (Maria Cruz), kero we jygo imiyniu ôdgodoua přijyńcio nagrody a wyjaśniua tygo powody (Brando wspierou potym m.in. přiwōdce ôkupacyji Dennisa Banksa). Krōm nagrōd prestižowych mo tyž na swoim kōńcie Zuoto Malina za rola we filmie Wyspa doktora Moreau a dwie nōminacyje – za Wzōr i Kolōmba ôdkrywce. Filmografia. Nojwažnijše filmy s filmografii Marlona Brando: 2001: "Rozgrywko" ("The Score") 1998: "Uatwo forsa" ("Easy Money") 1997: "Śmiouy" ("The Brave") 1996: "Wyspa doktora Moreau" ("The Island ôf Doctor Moreau") 1996: "Don Juan DeMarco" 1992: "Kolōmb ôdkrywca" ("Christopher Columbus") 1990: "Nowicjuš" ("The Freshman") 1980: "Wzōr" ("The Formula") 1979: "Čas apokalipsy" ("Apocalypse Now") 1976: "Přeuōmy Missouri" ("The Missouri Breaks") 1973: "Uostatniy tango we Paryžu" 1972: "Uojciec chřestny" ("The Godfather") 1967: "Hrabina s Hōngkōngu" ("A Countess from Hong Kong") 1967: "W zwierciadle zuotygo ôka" ("Reflections in a Golden Eye") 1966: "Uobuawa" ("The Chase") 1966: "Appaloosa" ("The Appaloosa") 1962: "Rebelijo na Boōnty" ("Mutiny on the Bounty") 1962: "Spokojny Amerikōn" ("The Ugly American") 1961: "Dwa ôbliča zymsty" ("One-Eyed Jacks") 1959: "Keby ptoki bez gniozdōw" ("The Fugitive Kind) 1958: "Mode lwy" ("The Young Lions") 1957: "Sayōnara" ("Sayonara") 1956: "Herbaciarnio pod Mieśōnčkem " ("The Teahouse of the August Moon") 1954: "Désirée" 1954: "Dziki" ("The Wild One") 1954: "Na nabřežach" ("On the Waterfront") 1953: "Juljuš Cezar" ("Julius Caesar") 1952: "Viva Zapata!" 1951: "Bana zwano požōndaniym" ("A Streetcar Named Desire") 1950: "Pokuosie wojny" ("The Men") Zajta dōmowo (en) Marlon Brando we NNDB (en) Marlon Brando we Filmweb.pl (pl) Marlon Brando (en) – linia žycio

Kragel, kragiel – szykowno tajla ôblyczynio, jigo gōrno kōńcōwka przi szyji, stale skōplowano ze ubiorym. Sztosowano ôd uōn. XIII stolecio. Kragel na przystrzyni lot zowdy bōł fest podatny na panōjōnce wuōnczas polityczne abo religijne autorytety, moda abo inksze ajnflusy.

Lotniczo hawyna Frankfurt nad Mynym (miym.: "Flughafen Frankfurt am Main") je nojwiynkszym lotniskym miyndzynorodowym jeli chodzi ô wielość pasażerōw (54 milijōnōw) wy Miymcach. Ôficjalno neczajta

Afroojrazyjŏ (ang. "Eurafrasia", "Afrasia", "Afro-Eurasia") wedle niykerych kōncepcyji geograficznych je to jedna z tajli świata zajmujōncŏ kol. 74 816 000 km², to je 14,7% wiyrchnie Ziymie. Miyszkŏ sam 5 milijardōw 988 milijōnōw ludzi, co stanowi 85,25% ludności świata. Afroojrazyjŏ skłŏdŏ sie ze dwōch kōntynyntōw: Ojrazyje (rozrōżnianyj na Ojropã a Azyjõ) i Afryki.

Topanga - census-designated place we USA, we sztacie Kalifornijo, we hrabstwie Los Angeles. Na 2010 rok pōmiyszkiwało sam 8289 ludzi.

Krupnik – to zupa na wywarze jarzinowym abo miynsnym, zasypano kaszōm. Zwykle dodowo sie do nij suszōne grziby. Można go jeść tyż s kōnskōma miynsa.

Senigallia -miasto we Italiji, we regijōnie Marche, we prowincyji Ancona. Mo 115,77 km² wiyrchu a podug danych ze 2015 roku pōmiyszkiwało sam 44 916 ludzi. Chester Lörrach Sens Neczajta Senigallii

Piyrszym rokem III tyśōnclecio 11 wrzyśnia - zamach na World Trade Center 23 moja – FC Bayern München wygroł Liga Majstrōw po elwrach we finale s Valencia CF 29 lipca - Edward Gierek - polski polityker 25 siyrpnia - Aaliyah - amerikańsko piosynkorka Tusty Sztwortek: 22 lutygo Ôstatki: 27 lutygo Popielec: 28 lutygo Niydziela Palmowo: 8 kwietnia Wielgi Sztwortek: 12 kwietnia Wielgi Piōntek: 13 kwietnia Wielgo Sobota: 14 kwietnia Wielganoc: 15 kwietnia Pyńdziołek Wielkanocny: 16 kwietnia Wniybowstōmpiyniy: 24 moja Zesłaniy Ducha Świyntygo: 3 czyrwca Boże Cioło: 14 czyrwca

Afy prawe, antropojidy – infrarzōnd cycŏczōw naczelnych, co ôbejmuje: afy szyrokonose (Platyrrhini/Ceboidea) – afy Nowego Świata afy wōnskonose (Catarrhini) afy wōnskonose zwiyrzokształtne (Cercopithecoidea) – afy Starego Świata afy człekokształtne (wōnskonose czuekokształtne) (Hominoidea) Majōm roztōmajtõ srogość, nojmyńszŏ, pigmejka, je myńszo ôd wewiōrki, nojwiynkszy gatunek, goryl, je srogszy ôd czowieka. Ciało ôd afōw je pokryte mynij abo barzij gynstymi szkutami, co tworzōm czynsto na łebie i karku zorta grziwy. Pozbyte szkutōw mōgōm być yno gymba, dłōnie, podeszwy szłapōw i ôkolice zadku. Ufarbiynie afōw je z wiynksza ciymne i skrōmne, yno tajle ciała bez szkutōw bywajōm zafarbiōne jaskrawo. U niykerych zortōw afōw trefiajōm sie trocha żywsze i barzij kōntrastowe farby szkutōw. Ôpacznie jak u inkszych rzyndōw cycŏczōw, u afōw mōzgoczaszka je moc rozwiniyntŏ i barzij zaôkrōnglōno. Cechōm charakterystycznōm czaszek afōw je tyż forma ôczodołōw, skerowanych do przodku (wyraźnij niż u małpiatek) i blank ôddzielōnych ôd jam skrōniowych. Uzymbiyniy ôd afōw je połne. Afy z wiynksza żyjōm we stadach abo grupach ô naturze familjōw, ô rozbudowanyj strukturze społecznyj. Wystympujōm tyż gatunki mōnogamiczne. Czynsto stadu przewodzi nojsilnijszy samiec. U samic wystympuje 4-tydniowy cykl mynstruacyjny, brak sezōnowości urodzyń. Samica rodzi porzōnd jedne mode, co bez dugszy czas je przi matce.

Dokken to je amerykōńsko kapela, co szpilo muzyka ze zorty glam metal. Bōła założōno we 1978 roku we Los Angeles. Teroźne czōnki Don Dokken – śpiyw, rytmiczno gitara Jon Levin – kludzōnco gitara Chris McCarvill – bass, spōmogajōncy śpiyw Bill Zampa – szlagcojg "Breaking the Chains" (1981) "Tooth and Nail" (1984) "Under Lock and Key" (1985) "Back for the Attack" (1987) "Dysfunctional" (1995) "Shadowlife" (1997) "Erase the Slate" (1999) "Long Way Home" (2002) "Hell to Pay" (2004) "Lightning Strikes Again" (2008) "Broken Bones" (2012) Internetowo zajta ôd Dokken

Massa Marittima - gmin we Italiji we regijōnie Toskanijo, we prowincyji Grosseto. Mo 283,45 km² wiyrchu a podug danych ze 2016 roku pōmiyszkiwało sam 8328 ludzi. Neczajta gminu Massa Marittima

Fest Radyjny Piosynki ABU 2012 - piyrszŏ edycyjŏ kōnkursu radyjnegŏ ôrganizowanegŏ bez ABU kerŏ ôstałŏ siy 11 paździyrniyka 2012. Fest ôdbŏł siy we Haliy KBS we stolicy Połedniyowej Koryje, Seulu podczŏs 49-gŏ trefu człōnkōw ABU. We kōnkursiy bŏłŏ 26 piosynek ze 15 krejōw a 18 nadŏwcōw. Jury. Jury kere nagrŏdzałŏ jejich top 5 piosynek. Australijŏ - Commercial Radio Australia Bhutan - Centennial Radio Brunei - Radio Televisyen Brunei Fidżi - Fiji Broadcasting Corporation Indōnezyjŏ - Radio Republik Indonesia Indyje - All India Radio Iran - Islamic Republic of Iran Broadcasting / Soroush Multimedia Corp. Połedniyowŏ Koryjŏ - KBS 2FM/KBS Radio 2 Malezyjŏ - Radio Televisyen Malaysia / Astro All Asian Network Pakistan - Pakistan Broadcasting Corporation Singapur - MediaCorp Sri Lanka - MBC Networks Sudan - Sudan Radio Vanuatu - Australian Broadcasting Corporation Wietnam - Voice of Vietnam Festy piosynki ABU Türkvizyon Ojrowizyjŏ

Kazimierz Julian Kutz (ur. 16 lutygo 1929 we Szopiynicach (terozki tajla Katowicōw), um. 18 grudnia 2018 we Jōzefowie) – ślōnski filmowy a tyjatralny reżyser, synatōr miyndzy 1997, a 2007, ôd 2007 poseł VI kadyncyje polskigo Sejmu. Doktōr honoris causa Ôpolskigo Ōniwersytetu (uod 1997). Do kupy ze inkszymi zołożył we Warszawie "Towarzistwo Przocielōw Ślōnska" (pol.: "Towarzystwo Przyjaciół Śląska"). We 2010 wydoł rōman "Piąta strona świata".

Kajir (arab. القاهرة‎, "Al-Qāhirah") to je stolica a tyż nojsrogsze miasto Egiptu. Pōmiyszkuje sam kole 10 milijōnōw ludzi na przestrzyństwie 453 km². We metropoliji Wielgi Kajir pōmiyszkuje 20 milijōnōw ludzi, bez co je to szōstŏ nojsrogszŏ metropolijŏ na świecie. Miasto je rozlygowane nad krajami ôd rzyki Nil, kole placu, kaj rzyka ta tworzi deltã. Nojstarszŏ dzielnica ôd miasta je rozlygowanŏ trochã na weschōd ôd Nilu. Dalij, miasto rozpościyrŏ sie na zŏchōd, kaj zajmuje dŏwne teryny bauerske. Zachodnie dzielnice bōły zbudowane we 19. stoleciu, skirz czego wiyncyj je tam szyrokich alejōw, zielyni i ôdewrzōnych przestrzyństw. Za to stare, weschodnie dzielnice, majōm blank inakszy wyglōnd: gynstŏ zabudowa i małe, zatłoczōne aleje, co ofyn kōńczōm sie ślepymi zaułkami. Skirz tego, wiynkszość biōr i budōnkōw regyrōnkowych mieści sie we zachodnij tajli ôd miasta, a dzielnice weschodnie cechuje srogŏ wielość moszejōw. Atyny, Grecyjŏ Chartōm, Sudan Stuttgart, Niymce Stambuł, Turcyjŏ Nowy Jork, Zjednoczōne Sztaty Bejdżing, China Buenos Aires, Argyntyna Dżudda , Saudyjskŏ Arabijŏ Rzim, Italijŏ São Paulo, Brazylijŏ Alger, Algeryjŏ Toronto, Kanada Bagdad, Irak Moskwa, Rusyjŏ Paryż, Francyjŏ Lōndōn , Wielgŏ Brytanijŏ Lizbōna, Portugalijŏ Tokio, Japōnijŏ Praga , Czechy

Starowschodniosłowiańsko godka (, , ) – martwo pisano godka, urzyndowo używano ôd wschodnich Słowianōw we Rusi we storoczach ôd X do XIV.

Mōntana to je sztat we Zjednoczōnych Sztatach. Granica mo na pōłnocy ze Kanadōm, na wschodzie ze sztatōma Pōłnocno Dakota a Połedniowo Dakota, na połedniu ze Wyoming, a na zachodzie ze sztatym Idaho. Billings Missoula Great Falls Nojsrogsze miasta. Stolica - Helena Wielość ludzi - 967 440 Ôficjalno neczajta stanu Mōntana (we angelskij godce)

Planebruch to je gmina we Miymcach, we landzie Brandynburgijo, we krysie Potsdam-Mittelmark. Mo 65,3 km² wiyrchu a pomiyszkuje ja 1146 ludzi (dane ze 2006 roku). Przinoleży do Zwiōnzku Gminōw Amt Brück. Neczajta Zwiōnzku Gmin Amt Brück

Andyjskŏ gŏdka – nacho-dagestańskŏ gŏdka s tajli awarsko-andyjskich gŏdek ze skupiny andyjskich gŏdek używanŏ bez kole 5800 Andyjōw. Używanŏ je we Dagestōnie we Rusyje. We ynglickej gŏdce: Andyjskŏ gŏdka na Ethnologue

Fußballsportverein Frankfurt – miymiecki klub fusbalowy s Frankfurtu. FSV, kej sie tyż godo na tyn klub, grou we 2 miymieckij Bundeslidze. Swoje szpile gro na Commerzbank-Arena we Frankfurče nad Mynym. Richard Herrmann - majster świata ze 1954 roku. Ôficjalno zajta FSV Frankfurt

Fana Wrocławia mo ksztołt prostokōnta, kery je poźōmo potajlowany na dwie tajle. Ôd wiyrchu je czyrwiōno, a ôd spodku żōłto. Jeji farby sōm wziynte ze wapynu Wrocławia. Moge, nale niy musi, postrzodku fany być tyż wapyn Wrocław.

Verrières (Puy-de-Dôme) - gmin we Francyji, we regijōnie Ôwernijo Verrières (Orne) - gmin we Francyji, we regijōnie Dolno Normandyjo Verrières (Ardennes) - gmin we Francyji, we regijōnie Szampanijo-Ardyny Verrières (Aube) - gmin we Francyji, we regijōnie Szampanijo-Ardyny Verrières (Marne) - gmin we Francyji, we regijōnie Szampanijo-Ardyny Verrières (Aveyron) - gmin we Francyji, we regijōnie Midi-Pyrénées Verrières (Charente) - gmin we Francyji, we regijōnie Poitou-Charentes Verrières (Vienne) - gmin we Francyji, we regijōnie Poitou-Charentes

Pluckley - wieś we Wielgij Brytaniji, we Ynglandzie, we hrabstwie Kent. Na 2011 rok pōmiyszkiwało sam 1069 ludzi (zrachowane wroz ze wśōm Pluckley Thorne). Pluckley je poważano za nojbarzi nawiedzōno wieś we Wielgij Brytaniji. Jei neczajta podowo, co idzie sam trefić aże 12 roztomajtych duchōw.

Gŏdka pasztŏ - nacyjnŏ gŏdka Pasztōnōw.

Norok (po polsku "Narok", po niymiecku "Norok") to je dziedzina we Gōrnym Ślōnsku, rozlygowano we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we ôpolskim krysie, we gminie Dōmbrowa. Geografijo. Norok je rozlygowany we zachodnij tajli Gōrnego Ślōnska. Je to dziedzina ze zorty "Angerdorf". Je ôna kole dziesiyńć kilōmetrōw na pōłnocny weschōd ôd siydziby gminu – Dōmbrowy a piytnoście kilōmetrōw na pōłnocny zochōd ôd miasta krysowego i głownego miasta wojewōdztwa – Ôpola. Norok je położōny na Ślōnskij Nizinie, we ôbrymbie Niymodlińskij Rōwnie. Bez dziedzina przebiygo drōga wojewōdzko 459. Na pōłnoc ôd dziedziny biygnie rzyka Ôdra. Na pōłnocny zochōd ôd Noroka je zbiyg potoku Prōszkowski Potok ze Ôdrōm. Place sōmsiadujōnce ze Norokym to sōm: Niewodnik na zochodzie, Skarbiszōw na połedniowym zochodzie. Po drugij zajcie Ôdry leży przisiōłek Kōnty, co przinoleży do dziedziny Krościce. Gyszichta. Norok bōł piyrszy roz spōmniany we 1234 roku. Klub fuzbalowy "LZS Narok" Ôchotnicze fojermany "OSP Narok" Koło ôd DFK Neczajta ôd dziedziny i fary Norok, narok.com.pl

Glinianŏ Gōrka to je miano lŏ placu wele Gogōwka, kaj je kapla ze patrōnatym ôd Nojświyntszyj Matki Bożyj, co przinŏleży do fary ôd świyntego Bartłōmiyja. Rozlygowanie. Mały berg mianowany Glinianōm Gōrkōm rozlygowany je kole 2 kilōmetry na zŏchōd ôd Gogōwka, przi drōdze do Prudnika, kaj na krojc idōm drōgi z Mochowa (schōd) do Wiyrcha (zŏchōd) a ze Błażejowicōw (pōłnoc) do Dziyrżysławicōw (połednie). Historyjŏ. Do jŏra 1628 roku, wiynkszość protestantōw wy mieście przeszła na katolicyzm. 21 mŏja 1628 roku, z Gogōwka wyruszyła skupina wanielikōw, co jejich grŏf Oppersdorff (posiedziciel zōmku w Gogōwku) wygnoł, bo niy chcieli ôni zmiynić wiyrzyniŏ. Mieli ôni zamiyszkać we Prudniku. Po przejściu bez rzykã Ôsobłogã a minōńciu Mochowa, wleźli na Glinianõ Gōrkã, coby se ôstatni rŏz pokukać na Gogōwek. Antlich protestatny zdecydowały, iże wrōcōm se nazŏd do Gogōwka i przejdōm na katolicyzm. Tedy grŏf Georg III. von Oppersdorff za jejich kōnwersyjõ kŏzoł we 1638 roku zbudować kaplã na Glinianyj Gōrce i uzdoł, coby na kożdy rok we sztwŏrtõ niydzielã po Wielgōnocy ôdbywała sie dziynkczynnŏ procesyjŏ na niōm. We 1643 roku kaplã na Glinianyj Gōrce zniszczyły szwedzke wojŏki ôd jyneroła Lennarta Torstenssona. We 1687 roku zbudowany bōł nowy kościōłek z holcu, co przetrwoł niycołke sto rokōw. Kej Prusy zajōnli Gōrny Ślōnsk, wydany bōł zakŏz ôrganizowaniŏ procesyji na Glinianõ Gōrkã. Rozporzōndzynie bōło wycŏfane we 1779 roku, a Henryk Ferdynand von Oppersdorff kŏzoł na placu zburzōnyj drzywniannyj kaple zbudować nowõ, z cegłōwki, co przetrwała do dzisiej. Kapla bōła poprzniōnŏ w czasie II wojny światowyj, a jeji ôdnowa trwała ôd 1950 do 1951. Dzisiej. Procesyje z Gogōwka na Glinianõ Gōrkã chodzōm do dzisiej. Nojprzōd idzie ôrkiestra, farŏrz z kapelōnkym i ministranty. Niyskorzij idōm karlusy i dziouchy, co niesōm fany. Za niymi idōm bambry z Orŏczōw i Winiarōw i miyszkańce miasta.

Mokszany (mokszańsko godka: "мокшет", "mokshat") je rodzimy lo terynōw Strzodkowyj Wołgi lud fino-ugryjski, kery wespōł ze Erzjanōma a Maryjczykōma sōm mianowani Wołżańskimi Finōma. Myni kej jydno trzecio Mokszanōw miyszko we Autōnōmicznyj Republice Mordowije we Rusyji, we basenie Wołgi. Reszta je porozciepowano po ruskich ôbwodach kej riazański, tulski, tambowski, samarski, ôrynburski, pynzyński, uljanowski, saratowski jako tyż we Tatarstanie, Czuwaszyji, Baszkortostanie a strzodkowyj Azyji (Kirgistōn, Turkmynistōn, Uzbekistōn , Kazachstōn, Syberyjo, Daleki Wschōd), Azerbejdżōn, Armynijo, Estōnijo, Ukrajina, Finlandyjo, Australijo a Zjednoczōne Sztaty. Mokszanōm a Erzjanōm sie dostało autōnōmiczne terytoryjo a prawa nacyje kej bōł Sojusz Socjalistycznych Sowieckich Republikōw we 1928. Rusyfikacyjo zwiykszōła sie we rokach 30. XX stolecio, a wiadōmość mokszańskij godki do rokōw 50. bōła fest nikło. Gyszichta. Wczesno gyszichta. Androphagi (po grecku na “ludożyrcōw”) na pōłnoc ôd Scytyje (podle Herodota), we lasach miyndzy wiyrchnimi biygōma Dniepra a Dōna sōm powożani jako piyrszy lud smianowany przodkōma Mokszanōw (Gorodecko archeologiczno kultura). Herodot tyż dowo ôpis persko-scyckij wojny we 516-512 p. Chr., kero powźōna wszyjske plymiōna Strzodkowyj Wołgi. Sarmaty wypyńdzili Scytōw a podporzōndkowały sobie niykere mokszańske klany, nale niy poradzili sie dali rozplewić skiż jejich niyliczebności. We rokach 100 a 200 n.e. Anty, Słowiany, Mokszany a Erzjany bōły nojtyngszymi a nojliczebnijszymi ludōma ôd Wschodnich Ojropejcōw. . Do końca IV w. n.e. srogo tajla Mokszanōw dołōnczōła do plymiōnōw Hōnōw a wźōna udzioł we ôbrōnie Ôstrogockigo Imperyjōm we 377, tedy sie przesōnyli na wschōd a zamiyszkali we Panōniji. Zaprzynże ôd kōńōw bitewnych, a znamiyńniy wyńdzidła sōm take same kej u Hōnōw a jejich ôdpedniki sōm znejdźōne we Wschodnij Ojropie a Kaukazie. Mokszany bōły wymiyniane postrzōd norodowości Panōnije a Bohymije ze tygo ôkrysu. Kśōnżynstwa mokszańske Murunza, Onuza, Seliksa we miyndzyrzyczu Ôki a Dōna bōły we przimierzu ze wczesnym hōnickim państwym Hōniwar. Podczas panowanio Attili panōńske Mokszany bōły tajlōm jygo armije we ôblynżyniu Rzimu. Archeologiczne dane potwiyrdzajōm, co granica bycio Mokszanōw sie niy pomiyńōła miyndzy IV a VIII stoleciym. To bōł czas powiarkowygo krōla Tiusztia, władcy Mokszanōw, Erzjanōw, wierza tyż ludōw Meszczera a Murōmianōw. Ōngyfer roku 450 Mokszany miały smołwa ze Alanōma na Strzodkowyj Wołdze, (Przimierze Burtass). Gyszichta Strzednich Storoczōw. Kśōnżynstwo Seliksa stało sie wasalym Chazarskigo Chanatu we IX stoleciu. Fyszt Świyntosłow I we 965 roku podug Ibn Haukala „zaatakowoł sprzimierzyńcōw, napod na Sarkel a Bulgar a ôśōngnōł Symyndyr” Dwa lata po Wielgij Wodzie wykorzistoł ja a uzdobōł Itil . Na poczōnku X stolecio wołgobōłgarski krōl Almysz powźōn chazarski hołd. Nawrōćōł sie na islam, zawar przimierze ze kalifym bagdadzkim Muktafim a fōndnōł handlowe stojisko we becyrku zakolōw rzyki Ôki. Kijowski kniaź Władimir powźōn kōmpanijo armije a przejōn Bulgar we 985 roku. Krōl Almysz a kniaź Władimir dali swe szrajby pode handlowym a pokojowym paktym we 1006 a to bōł anfang “wiecznygo pokoju” kery trwoł 80 rokōw. Wojna ô dōminacyjo na Ôce a erzjańsko forteca Obranosz sztartnōła nazod we 1120 roku. Fyszt Władimir ôpanowoł Ôszel we 1220 a zachcioł umyńszyć bōłgarski ajnflus na Erzjańske Krōlestwo (Purgas Rus), kero bōło ze Wołżańskōm Bōłgaryjōm sprzimierzōne. Kniaź Władimir porwoł a niszczōł Obranosz we 1221 a założōł Niiżnij Nowgorod. Erzjański krōl Purgas a mokszański krōl Puresz prowadzili wojna a kej Purgas sprzimierzōł sie ze Wołżańskōm Bōłgaryjōm, Puresz nawiōnzoł dobre kōntakty ze kniaziym Jurijym.. We 1230 Purgas ôblygoł Niiżnij Nowgorod, nale ôstoł pokōnany we walce. Niyskorzi syn Puresza, fyszt Tiusztiōn ze swojimi kamratōma Połowcōma najechali na jygo ziymia a ja poniszczōli.. Jak godo Raszid ad Din we swojij Dżami al-tauarich, 4 września 1236 roku syny Dżoczi: Batu, Orda, Berke, Kadan syn Ugedej chana, Buri wnuk Czagataja a Kulkan syn Czyngis chana wypedzieli wojna Mokszanōm, Burtasōm a Erzjanōm. Kożdy śnich kludźōł tōmynym (mōngolskōm armijnōm jednostkōm rōwnakōm 10 000 ludzi). Wojan zakōńczōła sie 23 siyrpnia 1237 kluczowōm porażkōm przi czornym lesie bliżno granice państwa Riazanōw.. Puresz ôstoł wasalym mōngolskigo chana a musioł przikuplować swoja armijo do tyj, kero lozła na zachōd Info-RM Nowiny ô Mordowiji po mokszańsku Cajtōng "Pravda" ôd Mokszanōw Fino-ugryjske artikle nowinkowe po mokszańsku Mokszańsko-angelski dykcjōnorz

Rōwnoboczny trziek - trziek, kery mo wszyjske boki jednake, zorta rōwnoramiōnnygo trzieka. Je bajszpilym forymnygo wieloeka. Niych bok je rōwny formula_1. Wuōnczas kożdo jigo wewnyntrzno eka mo miara formula_2, ôbwōd je rōwny formula_3, wyżka formula_4, zaś plac rozlygowanio formula_5.

Ciaplyta to je zawiysina ziymie a pōłu we wodzie, powstowo ntp. po dyszczu na grōntowyj ceście abo przi wysychaniu kałużōw. Mo tyż użytkowe zastosowania - ide ja spotrzebować do stowianio chałpōw (sōm take we niykerych arabskich krejach) abo lo szpasu, ntp. sōm ôrganizowane walki we ciaplycie.

Moderus Beta – sztrasbany produkowane ôd 2011 roku w pŏru ôdmianach w werkach Modertrans Poznań. Dlŏ sztrasban ślōnskich powstoły trzi ôdmiany: MF 16 AC BD (wielość wagōnōw: 12), MF 10 AC (wielość wagōnōw: 8), MF 11 AC BD (wielość wagōnōw: 2). MF 16 AC BD mŏ trzi czōny, niski zŏl w postrzodkowyj czynści, sztyry wōzyki, dźwiyrze po ôbōch zajtach karoseryje i może jechać w dwōch richtōngach. MF 10 AC mŏ jedyn czōn, dwa wōzyki, trzi dźwiyrze po prawyj zajcie karoseryje, niski zŏl i może jechać ino w jednym richtōngu. MF 11 AC BD to ôdmiana MF 10 AC z dźwiyrzami po dwōch zajtach karoseryje i możebnościōm jazdy w dwōch richtōngach.

Bohōniki (pol. "Bohoniki") to je szołtysko dziydzina we Polsce, we podlaskim wojewōdztwie, we sokōlskim krysie, we gminie Sokōłka. Je uōna znōmo jako religijny ôstrzodek lo polskich muzułmanōw. Do terozki żyje tam skupina polskich Tatarōw. Majōm we wsi moszeja a kyrchof, mianowany mizar.

Nowa Majaczka (ukr. "Нова Маячка") - ôsiedle miejskij zorty na Ukrajinie, we chersōńskim ôbwodzie. Mo 14,219 km² wiyrchu a podug danych ze 2017 roku pōmiyszkiwało sam 6946 ludzi.

Samoa – państwo we Ôceaniji, na Pokojnym Ôceanie, we zachodnij tajli Wyspōw Samoa (wschodnio jejich tajla je zajynto ôd Amerikańskigo Samoa). Do 1997 roku bōło mianowane Zachodnie Samoa.

Prince, po prowdzie Prince Rogers Nelson (rodz. 7 czyrwca 1958 we Minneapolis, um. 21 kwieciynia 2016 we Chanhassen) - amerikański śpiywok a gitarzista, kery prezentowoł roztomajte style: soul, funky, R&B, dance, rok, jazz rok. Groł tyż na klawiyrach a szlagcojgu. 1978 For You 1979 Prince 1980 Dirty Mind 1981 Controversy 1982 1999 1984 Purple Rain 1985 Around the World in a Day 1986 Parade 1987 Sign O the Times (dopeltowy albōm) 1987 The Black Album (uoficjolnie wydany dziepiyro we 1994) 1988 Lovesexy 1989 Batman 1990 Graffiti Bridge 1991 Diamonds and Pearls 1992 O( > 1993 The Hits/The B-Sides (potrōjny albōm kōmpilacyjny) 1993 Goldnigga (kej "New Power Generation") 1994 The Beautiful Experience (kej O( >) (EP) 1994 Come 1995 The Gold Experience (kej O( >) 1995 Exodus (kej "New Power Generation") 1996 Music From The Motion Picture "Girl 6" 1996 Chaos & Disorder (kej O( >) 1996 Emancipation (ke O( >, potrōjny albōm) 1997 Crystal Ball (kej O( >, potrōjny albōm) 1998 New Power Soul (kej "New Power Generation") 1999 The Vault... Old Friends 4 Sale 1999 Rave Un2 the Joy Fantastic (kej O( >) 2000 Rave In2 the Joy Fantastic 2001 The Very Best Of Prince (kōmpilacyjo) 2001 The Rainbow Children 2002 One Nite Alone... 2002 One Nite Alone... Live! (piyrszy ôficyjolny kōncertowy albōm, potrōjny) 2003 Xpectation 2003 C-Note (dostympny ino bez Internec) 2003 N.E.W.S (4 insztrumyntalne utwory) 2004 The Chocolate Invasion (dostympny ino bez Internec) 2004 The Slaughterhouse (dostympny ino bez Internec) 2004 Musicology 2006 3121 2006 Ultimate 2007 Planet Earth 2009 Lotusflow3r 2009 MPLSound 2010 20Ten 2014 Art Official Age 2014 Plectrum Electrum (ze skupinōm 3rd Eye Girl) 2015 HITNRUN Phase One 2015 HITNRUN Phase Two Biografijo we allmusic.com

Rolada – miynsne jodło. Przigotowuje sie je bez zawiniyńcie filōngu we kōnsek miynsa. Zauobycz bōła to ôwiyńzina, nale do sie trefić tyż rolady, kere sie robi ze użyciym inkszygo. Do filōngu dowo sie nojczyńści boczek, wōszt, ôgurek, cwibla, nale czynsto tyż czyrstwo skōrka chlyba. Prziprawy to znamiyńniy paprika, korzyniy a zymft. We Ślōnsku podowo sie ja s modrōm kapustōm a ślōnskymi kluskami.

Szwalbkowate () to je familijŏ ptŏkōw ze rzōndu ćwirblowatych. Ôbyjmuje gatōnki hrobŏkożerne, kere zamiyszkujōm cołki świat krōm ôkolic podbiegōnowych. Majōm ône krōtke dziuby, duge i ôstro zakōńczōne krzidła, niy mŏ klarownego dymorfizmu płciowego. Hrobŏki chytajōm przi lŏtaniu, a wysokość ônych lŏtaniŏ je znŏleżnŏ ôd wilgłości luftu. Gniŏzda rychtujōm na budōnkach abo na skołach, majōm jedyn abo dwa lyngi do roku, w kerych wykluwŏ sie ôd 4 do 6 modych. Zorty miyszkajōnce na pōłnocach sōm wandrusami, a na połedniu sōm ôsiŏdłe. Szwalbka je symbolym Ruchu Autōnōmije Ślōnska.

Hewimetal abo po prostu Metal – zorta piosynek muzycznych ô ciynżkim, mocnym brzmiyniu gitary a ôstrym szlagcojgu, podgatōnek muzyki rokowyj. Powstowoł pod koniec 60. lot XX st. we Wielgej Brytaniji a USA zapoczōntkowany m.in. bez take skupiny jak: Black Sabbath, Led Zeppelin, Iron Maiden, a Deep Purple. Hewimetal je ôparty na roztomajtych elektrycznych gitarach (zowdy tyż gitarze basowej), szlagcojgu a wokalu. Teksty piosynek sōm bezma zowdy ô ponurej a roz za kedy i depresyjnej tematyce.

Rzuchōw (pol. "Rzuchów", miym. "Schönburg, Rzuchow") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ślōnskim wojewōdztwie, we raciborskim krysie, we gminie Kornowac. We 2011 roku wieś miała 1076 miyszkańcōw.

Negidale - Nacyjŏ s tōnguskich ludōw zamiyszkujōnca hlawniy Chaborowski Kraj we Rusyje. Jejich gŏdka to Negidalskŏ gŏdka.

Dargińske gŏdki - skupina gŏdek s familiji nachŏ-dagestańskich gŏdek

Charles Darwin (nar. 12 lutego 1809 we Shrewsbury, um. 12 kwietnia 1882 we Downe) to bōł jedyn z nojbarzij znanych biologōw a piyrszych badŏczy ewolucyje. Autōr teoryje ewolucyje, kerŏ je terŏźnie uznŏwanŏ za paradygmat w biologiji.

Des Moines – miasto we USA, stolica a nojsrogsze miasto sztatu Iowa. Je tyż siedzibōm hrabstwa Polk. Założōne we 1843, miejske prowa mo ôd 1851 roku. Je znōme skiż założōnyj sam muzycznyj skupiny Slipknot. Mo sam siedziba mocka ubezpieczyniowych geszeftōw.

Bronisław Emil Cieślak (rodz. 8 października 1943 we Krakowie, um. 2 moja 2021) – polski szauszpiler filmowy, telewizyjny a tyjatralny. Wystympuwoł we seryjalu telewizyjnym "07 zgłoś się".

Kumyckŏ gŏdka - tureckŏ gŏdka kerŏ je jednōm ze 14 gŏdek ôficyjnych we Republice Dagestanu we Rusyje. Gŏdka użiwałŏ łaciyńskegŏ abecadła we rokach 1927–1937.

Klopsztanga to je urzōndzyniy kere za podstawowo funkcyjo mo dopomagać we klupaniu kloprem tepichōw. Mo forma konsztrukcyje wykōnanyj nojczyńści ze złōnczunych (zeszwajsowanych) rōł, na kerym wiyszo sie tepich do jygo wyklōpanio. Krōm tyj funkcyje, klopsztangi sōm tyż używane do szpasu a kej zorta przirzōndu do akrobacyje bez bajtle. Klopsztangi bōły fest popularne nim wynejdziono ôdkurzacz, nale i terozki idzie je trefić tak na ôsiedlach, kej i na posesyjach prywatnych.

Wisława Szymborska, Maria Wisława Anna Szymborska (rodz. 2 lipca 1923 we Bniniy, um. 1 lutygo 2012 we Krakowie) – polsko dichterka, lauryjatka noblowyj nadgrody we literaturze we 1996. Ôdznaczōno Ôrderym Biołygo Adlera.

Dōmowy pultok (łać. "Meleagris gallopavo gallopavo var. domesticus") – ptok dōmowy ze familije kurowatych, udōmowiōno zorta pultoka. Pultoki bōły udōmowiōne ôd Aztekōw we prekolōmbijskim ôkresie. Do Ojropy przikludził je Giovanni Caboto we 1497 roku. Trzimane ôbycznie lo miynsa. We USA podug tradycyji sōm jedzōne we Fajer Dziynkczyniynio.

Czorno Gōra (czornogōrsko godka Црна Гора / Crna Gora, niysłowiańske godki: "Montenegro") – państwo we połedniowyj Ojropie, na Bałkanach. Je rozlygowane na wybrzyżu Adryjatyckigo Morzo, lōndowo granica mo ze Syrbijōm, Kosowym, Chorwacyjōm, Bośńōm a Hercegowinōm a Albanijōm. Je to nojmodsze ze niypodległych państw Ojropy (jak niy rachować Kosowa, kere niy mo połnygo miyndzynarodowygo uznanio). Powstało po absztimōngu we sprowie samostanowiynio, kery mioł plac 21 maja 2006. Niypodległość ôgłoszōno 3 czyrwca 2006. Podug postanowiyńōw zwiōnzku Syrbije a Czornyj Gōry, jygo prownym nastypcōm ôstała Syrbijo a Czorno Gōra jako nowe państwo samodzielniy musiała storać sie ô przyjyńciy do miyndzynorodowych ôrganizacyjōw. Ôd 2006 noleży do UZN, ôd 2007 do Rady Ojropy, a ôd 2017 do NATO.

Bruno Mars, po prowdzie Peter Gene Hernandez (rodz. 8 października 1985 we Honolulu) – amerikański piosynkorz filipińskigo a portorikańskigo pochodzynio, muzyczny producynt a autor tekstōw. Gro na gitarze, forteklapie, szlagcojgu, ukulele a ustnyj harmonijce. Miyszo roztomajte muzyczne style: pop, R&B, reggae, funk, soul a inksze. Mo przedane przez 124 mln albōmōw a singli. Doo-Wops & Hooligans (2010) Unorthodox Jukebox (2012) 24K Magic (2016) Biografijo we IMdB Neczajta Bruno Marsa

Uojczynasz (ze łaciny, "Pater Noster") je miano krześcijańskigo pociyrza, kerōm doł do poznanio Jezus ze Nazarytu podle relacyje Mateusza a Łukasza Wanielisty. Roztomajte istnijōnce wersyje rzykanio bierōm sie ze tygo, co sōm jake porōżniynio miyndzy ôbyma relacyjami wanielistōw. Tyż inksze wersyje sōm używane ôd krześcijańskich kościołōw. Ôjczynasz je powożane jako spōlny krześcijański pociyrz bez mołwiyniy ô głōwnych zachach religijōw. Lo Katyjmusa Katolickigo Kościoła je podsōmowaniym krześcijańskich doktrynōw a mustrym rzykanio we zgodzie ze protestantōma a pociyrzym ôdpednim lo prawosławnych. Trza wskozać, iże niy mo ôficjalnygo tumaczynio ôjczynasz na ślōnsko godka.

Radomiak Radōm – klub fusbalowy s Radōmia. Funguje terŏz za "Radomski Klub Sportowy 1910 Radomiak S.A. Radom" a grŏ we polskij trzecij lidze. Powstoł we 1910 roku, a swoje szpile grŏ na stadiōnie przi ulicy Struga 63.

Kocym (pol. "Chocim", miym. "Kotzem") – ôsada na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we prudnickim krysie, we gminie Prudnik. We 2016 roku ôsada miała 33 miyszkańcōw.

Portoryko, szpanielsko godka Puerto Rico – terytorium zuorganizowane niyinkorporowane Zjednoczōnych Sztatōw ô sztatusie spōlnoty ("US Commonwealth"), rozlygowane na wyspie ô jednakim mianie (a poru miyńszych) we Strzodkowyj Americe, nad Atlantyckim Ôceanym a Karajibskim Morzym. S anfange pōmiyszkiwane bez Indjanerōw, lo Ojropejczykōw ôddekńōne we 1493 roku bez Krzisztofa Kolōmba. Ôd 1521 ôsadnictwo szpanielske. Szpanielsko kolonijo, we 1898 przejynto bez USA. We 1917 Kōngres Zjednoczōnych Sztatōw nadoł wszyjskim miyszkańcōm Portoryko ôbywatelstwo USA.

Toruń (miym. "Thorn", uać. "Thorunia, Torunium, Thorvnivm") – miasto we punocnej Polsce, we wojewōdztwie kujawsko-pōmorskim, nad Wisuōm i Drwyncum, je uōne krysym grodzkim. Ôbok Bydgoščy wspōustolica wojewōdztwa (siedziba wuadz samořōndowych). Jest równiyż jednym ze cyntralnych miast Bydgosko-Toruńskygo Funkcjolnygo Obszaru. Stolico toruńskyj diecezyji. Cwajte pud wzglyndym miyszkońcuw miasto we wojewōdztwie kujawsko-pōmorskim. Srogi ôstřodek gospodarčy a kulturalny. Jedne s nojstaršych miast we Polsce. Jygo Stare Miasto je wpisane na Lista Światowygo Dziedzictwa UNESCO. We I Řečypospolityj ôstřodek protestantyzmu, we 1724 došuo sam do tumultu. Miasto je kojařōne s piernikōma, Mikouajem Kopernikym kery bōu sam rodzōny, industryjōm chymičnōm (Elana, TZMO) a precyzyjnōm (Metron), ze sekcyjōm žužlowōm klubu KS Toruń a tyž s Radyjym Maryja a inkšymi ôstřodkōma zwiōnzanymi s Tadeušym Rydzykem. Angels Toruń (amerikański fusbal) Elana Toruń (fusbal) Pierniki Toruń (korbbal) Unibax Toruń (žužel)

Avicii, po prowdzie Tim Bergling (rodz. 8 września 1989 we Sztokholmie, um. 20 kwietnio 2018 we Maskacie we Uōmōnie) – szwedzki DJ a muzyczny producynt. Wystympowoł tyż pode przemiankami Tim Berg a Tom Hangs. Jygo jedyn ze piyrszych singli - "Bromance", podbiōł listy szlagrōw m.in. we Belgiji, Niiderlandach, ôjczystej Szwecyji, na kōniec, kej wersyjo ze wokalem, UK Singles Chart we Wielgij Brytaniji a Beatport. Uod tygo momyntu kariera Aviciiego sztartła sie wartko rozwijoć, bezcōż DJ wydoł take title, kej "Levels", "My Feelings for You", abo "Fade Into Darkness". We 2013 roku cuzamyn ze Bennym Anderssonem a Biörnem Ulvaeusem ze skupiny ABBA zuōnaczyli ôficjalny hymn Kōnkursu Śpiywki Ojrowizyji. Utwōr „We write a story” ôstoł zaprezyntowany we czas finołu, we trakcie przemarszu wszyjskich finalistōw. Dyskografijo. Albōmy. 2013: True 2010: "iTrack" 2010: "Seek Bromance" 2010: "So Excited" 2010: "My Feelings for You" (ze Sebastien Drums) 2011: "Fade Into Darkness" 2011: "Levels" 2011: "Silhouttes" 2011: "Penguin" 2011: "Jailbait" 2012: "Fire" 2012: "Butterfly" 2012: "Superlove" (ze Lenny Kravitz) 2012: "Dancing in my head" (ze Eric Turner) 2012: "I Could Be The One" (ze Nicky Romero) 2013: "UMF" 2013: "Wake Me Up" (ze Aloe Blacc) 2013: "You Make Me" (ze Salem Al Fakir) 2013: "Speed - Burn & Lotus F1 Team Mix" 2013: "Dear Boy" 2013: "Hey Brother" (ze Dan Tyminski) 2009: Tiësto ft. CC Sheffield "Escape Me" (Aviciis Remix At Night) 2009: Dizzee Rascal ft. Chrome "Holiday" (Avicii Remix) 2009: Bob Sinclar "New New New" (Avicii Remix) 2009: David Guetta ft. Estelle "One Love" (Avicii Remix) 2009: Little Boots "Remedy" (Avicii Remix) 2010: Tim Berg (himself) "Bromance" (Avicii Arena Mix) 2010: Austin Leeds ft. Jeremy Carr - In The Air (Avicii Remix) 2010: Junior Caldera ft. Sophie Ellis-Bextor "Cant Fight This Feeling" (Avicii Universe Mix) 2010: Dada Life "Cookies with a Smile" (Avicii Remix) 2010: David Guetta ft. Chris Willis, Fergie & LMFAO "Gettin Over You" (Avicii Vocal Mix) 2010: Robyn "Hang with Me" (Avicii Exclusive Club Mix) 2010: Rhythm Masters & MYNC ze Wynter Gordon "I Feel Love" (Aviciis Forgotten Mix) 2010: Enrique Iglesias ze Pitbull "I Like It" (Avicii Remix) 2010: Toni Braxton "Make My Heart" (Aviciis Replacer Remix) 2010: Nadia Ali "Rapture" (Avicii New Generation Mix) 2010: Phonat "Set Me Free" (Avicii Remix) 2011: Daft Punk "Derezzed" (Avicii Remix) 2011: Armin van Buuren ze Laura V "Drowning" (Avicii Unnamed Mix) 2011: Tom Hangs (Avicii alias) ze Shermanology "Blessed" (Avicii Edit) 2011: Ash "Enough Is Enough" (Ash & Avicii Hype Machine Remix) 2011: Michael Woods "Dropzone" (Avicii Remix) 2011: Coldplay "Every Teardrop is a Waterfall" (Avicii Tour Remix) Ôficjalna zajta Aviciiego

11 wrzyśnia - we KWK Polska Wirek we Rudzie bōła kasztrofa bergmōńsko we kerej umrziło 5 grubiorzōw. Sztyrech żywych ôddykniynto 5 dobach. Tusty sztwortek: 23 lutygo Niydziela Palmowa: 9 kwietnia Wielganoc: 16 kwietnia Pyńdziołek Wielganocny: 17 kwietnia Boże Cioło: 15 czyrwca

Sonic to je bazowy bohatyr seryje kōmputrowych szpilōw "Sonic the Hedgehog".

Ymirat Dżabal Szammar (ara. "إِمَارَة جَبَل شَمَّر"), znōmy tyż za Ymirat Hail ("إِمَارَة حَائِل") abo Ymirat Raszidōw, bōł państwym we pōłnocnyj tajli Arabskigo Pōłwyspu, we tym regiōnie Nadżdż, kere istniało hań ôd poły XIX. stoleciŏ do 1921 roku. "Dżabal Szammar" we ślōnskij gŏdce znaczy "Gōra Szammaru". Haupsztadym ôd Ymiratu Dżabal Szammar bōł Hail. Ymiratym regiyrowała dynastyjŏ Raszidōw. Podug terŏźnych granic leżoł ôn na terynach Saudyjskij Arabije, Iraku a Jordanije.

Afric Simone (rodz. 17 lipca 1956 we Maputo) – muzyk, kery pochodzi ze Mozambiku. Jego twōrczość to kłōta afrykańskigo folkloru ze muzykōm pop, ze lekim wpływym muzyki karajibskij. We Ojropie nŏjbarzij znōme sōm jego dwie śpiywki, ôbie wydoł we 1975 roku: "Ramayah" i "Hafanana".

Ottawa – stolica Kanady, rozlygowano we prowincyji Ontario. Ôstrzodek industryje a nauki.

Zumiynta – to gōry śniyga, powstołe bez nawioci go bez wiater. Czynsto tworzōnce siy przi kraju cesty a glajzōw. We ksztołcie sōm podane na wydma.

Frigyes Karinthy (rodz. 25 czyrwca 1887 we Budapeszcie, um. 29 siyrpnia 1938 we Siófok) bōł madziarskym pisorzym, ôjcym Ferynca Karinthjygo.

Mount & Blade – Szpil akcyje-rpg wyprŏdukŏwany bez tureckŏ firmã Taleworlds a wydōny bez szwecyjskŏ firmã Paradox Interactive 15 wrzyśniyŏ 2008. Szpil. Mount & Blade je szpilem ino na jednygŏ szpilerã. Akcyjŏ tŏczy siy we śrydniyŏwiycznyj krajiniy mianŏwanyj "Calradia". We szpilu niy wystympuje żŏdna fabuła. Piyrw szpiler musiy sônaczyć se pŏstać, ôbrać jeji płyć, histŏryjŏ a wyglōnd. Podczŏs rŏzgrywki szpiler rykrutuje se żŏłdakōw ze rygiōnalnych wiyśniakōw by niyskŏrŏ ich wyszkŏlić. Podle rŏzwoju mŏżnŏ terfić siy s inkszymi pŏstaciyōmi herŏsami a ich srykrutŏwŏć. Mŏżnŏ tyż dŏłōnczyć do ôbycnych frakcyji, dostŏć ziymie a sônaczyć se manufakture. Wszytkie te akcyje sōm wykōnywane bez myszkã. Walka we Mount & Blade je podana na sztandarŏwych szpilŏw RPG. Szpiler użiwa klawiiry do pŏruszaniyŏ siy, a myszki do zadŏwaniyŏ ciyŏsu a strzylŏniyŏ. Wielgim aspyktym tygŏ szpilã je walka kōnnŏ, kierŏ rŏżniy tōm produkcyje ôd inkszych. - ulepszōnŏ wersyjŏ Mount & Blade s dŏdōnym aspyktym multiplayer ôrŏz jednōm nŏwōm frakcyjōm. - Szpil fungujōncy na systymiy Mount & Blade, akcyjŏ dziyji siy we Potopiy Henrykŏ Sienkiewiczã. - Zapŏwiydzōnŏ kōntynuacyjŏ szpilã.

Irena Stanisława Sendlerowa, z dōmu Krzyżanowska (ur. 15 lutego 1910 r. we Warszawie, zm. 12 maja 2008 tyż tam) – polsko społeczno działaczka, Sprawiedliwych Pojstrzōd Norodōw Świata. Urodzōno we Warszawie, ze staryj Polski miyszkała we Tarczynie. Jeji fater bōł dochtorym, co kuryrowoł moc biydnych Żydōw. Wczos wojny robiōła we miyjskim ôstrzodku społecznyj pōmocy. Zaczła pōmogać Żydōm na dugo przed powstaniym warszawskigo getta. Uod grudnia 1942 bōła szefowōm dzieciyncego ôddziału Rady Pōmocy Żydōm «Żegota». Skuli tego, iże robiōła we ôstrzodku społecznyj pōmocy, miała przepustka do getta, kaj nośōła na ôblyczce gwiozda Dawida we znak solidarności ze Żydami a jak spusōb na ukrycie sie pojstrzōd społeczności getta. Spōłpracowała ze polskōm pōmocowōm ôrganizacyjōm a rychtowała przemyt żydowskich bajtli ze getta, kerych wrażowała do przibranych familijōw a u klosztornych paniyn we Warszawie, Turkowicach a Chomutowie. We 1943 bōła aresztowano ôd Gestapa, torturowali ja a skozali na śmiyrć, nale Żegocie udało sie ja uretować (dali łapōwka miymieckim wachtyrzōm). We ukryciu dali robiōła nad ôcolaniym żydowskich bajtli – uretowało życie mynij wiyncyj 2500. Cołke życie, tak jak jeji fater, bōła swiōnzano ze socjalistycznym ruchym a PPS. Kej pracownik ôstřodka pōmocy spouečnyj mioua přepustka do getta, kaj nosiua Gwiozda Dawida kej znok solidarności s Žydōma a kej sposōb na ukrycie sie postřōd spouečności getta. Wspōupracowoua s polskōm ôrganizacyjōm pōmocowōm dziouajōncōm pod miymieckym nadzorym a zorganizowoua přymycaniy bajtli žydowskych s getta, ōmieščajōnc je we přibranych familijach, dōmach lo bajtli i u śōstr katolickych we Waršawie, Turkowicach a Chotōmowie. Areštowano we 1943 r. bez Gestapo, bōua torturowano a skazano na śmierć. "Żegota" zdououa ja uratować, překupujōnc miymieckych stražnikōw. W ukryciu kōntynuowoua dali robota nad ôcalyniym žydowskych bajtli – uratowoua jejich ōngyfer 2500. Bez coue žycie podaniy kej jeji ôjciec zwiōnzano bōua s ruchym socyjalistyčnym i PPS. Irena Sendlerowa (we angelskij godce)