text
stringlengths 24
70.4k
|
|---|
Fernando Torres (rodz. 20 marca 1984 we Madrycie) – szpanelski fusbalok grojōncy na pozycyji napadziora. Fusbalowo kariyra napoczōn we Athletico Madryt. We lotach 2007-2011 groł we Liverpool F.C.. Ôd stycznia 2011 gro we Chelsea Lōndōn. Nojważnijsze sukcysy. Reprezentacyjo Szpanije Mistrzostwo Świata: 2010, 2008 Mistrzostwo Ojropy: 2012 Chelsea Lōndōn Liga Majstrōw UEFA: 2012 Liga Ojropy UEFA: 2013 |
Asia Argento, po prowdzie: Aria Asia Anna Maria Vittoria Rossa Argento (rodz. 20 września 1975 we Rzimie) - italsko szauszpilerka, reżysyrka a scynarzistka. Je cerōm ôd italskigo reżysyra, Daria Argento. Je jydnōm ze głōwnych perzōnōw we ruchu #MeToo, kery namowio downe ôfiary gwołtōw a molestowanio coby sie ujowniały a dowo im wsparcie. We siyrpniu 2018 cajtōng New York Times ujownił, co Asia Argento sama molestowoła niyletnigo synka, Jimmyego Benneta, jak bōł uōn 17 rokōw stary, a becalowała uōnymu 380 tyś. USD kej ôdszkodowaniy. Szauszpilerka prziznowo, co becalowała, nale pado co żodnygo molestowanio niy bōło. Profil we imdb |
Wielge Karłowice (pol, "Karłowice Wielkie", miym. "Groß-Karlowitz") – wieś na Gōrnym Ślōnsku, we połedniowo-zachodnij Polsce, we ôpolskim wojewōdztwie, we nyskim krysie, we gminie Kamiynnik. We 2011 roku wieś miała 553 miyszkańcōw. |
Uosiym – naturalno nōmera rozlygowano pōmiyndzy 7 a 9, je złożonōm nōmerōm. Inksze nōmery do sie tajlować bez 8 ino, kedy ôstatnie trzi cyfery danyj nōmery tworzōm nōmera podzielno bez 8. |
Drewelow to je gmina we Miymcach, we landzie Meklymburgijo-Przednie Pōmorze, we krysie Ostvorpommern. Podle danych ze 2006 roku, pōmiyszkuje ja 182 ludzi a zajmuje uōna 7,45 km² placu. Neczajta Drewelow |
Koło – pojazd poruszany bez śōła muskli jadōncych na nim ludzi. Napyndzajōm uōni nogōma mechaniczno przekładnia, co wprawio koło we ruch. Dzisiej je to nojczyńści dwukołowy jednoślad. Szport. Szportym we kerym uczestniki sie ścigajōm na kołąch je kolarstwo. Popularne je szosowe, atoli inksze tajle tygo szportu to: torowe, terynowe, gōrske, abo na kołach BMX. |
Giszowiec (pol. "Giszowiec", miym. "Gieschewald") – połedniowo-wschodnio dzielnica Katowicōw, rozlygowano postrzōd lasōw wele krajowyj cesty nra 1 a autobany A4. Jeji starszo tajla powstała na anfangu XX stolecio jako ôsiedle lo grubiorzōw. We nowszyj tajli stowiynia to bloki ze wielgij platy, kere stowiano we lotach 1960-1990. Za czasōw PRL dowano dzielnicy ôficjalne miano "Uosiedle Stanisława Staszica", nale nigdy sie to niy przijyno we świadomości a niy bōło używane ôd miyszkańcōw. Miano dzielnice pochodzi ôd miana Georga von Giesche, kery bōł indusztryjalnym handlowcym a kupa we Gōrnym Ślōnsku inwestowoł. Je sam trocha dynkmalōw, l. b. Ślōnsko Karczma, Ślōnsko Izba a Willa Uthemanna. Giszowiec mo 12,3 km² wiyrchu a we 2002 roku pomiyszkiwało dzielnica 18,8 tyś. ludzi. Fōnguje sam gruba "Staszic" a "Wieczorek". |
Ödeshög - miejscowość (tätort) we Szwecyji, we regijōnie Östergötland, siedziba gminu Ödeshög. |
Apocalyptica to je muzycznŏ skupina z Finlandyje, założōny we 1996. Na poczōntku mioł we składzie sztyrech, a terŏz trzech wiolōnczelistōw i jednego perkusisty. Grajōm cello rock a miynszajōm poważnõ muzykã ze metalym. Eicca Toppinen – wiolōnczela (ôd 1996) Paavo Lötiönen – wiolōnczela (ôd 1996) Perttu Kivilaakso – wiolōnczela (ôd 1999) Mikko Sirén – szlagcojg (ôd 2005) Antero Manninen (Mr. Cool) – wiolōnczela (1996 - 1999, niykej spōmogo zespōł na kōncertach) Max Lilja – wiolōnczela (1996 - 2002, terŏzki grŏ we fińskij skupinie Hevein) "Plays Metallica by Four Cellos" (1996) "Inquisition Symphony" (1998) "Cult" (2000) "Best of Apocalyptica" (2002, kōmpilacyjŏ, wydany ino we Japōniji) "Reflections" (2003) "Reflections Revised" (2003) "Apocalyptica" (2005) "Amplified - A Decade of Reinventing the Cello" (2006, kōmpilacyjŏ) "Worlds Collide" (2007) "7th Symphony" (2010) "Shadowmaker" (2015) "Cell-0" (2020) ôficjalnŏ strōna internetowŏ |
Por la razón o la fuerza (śl. "Rozumym abo siyłōm") – je ôficjalnōm dewizōm Czile. Je to swobodny przekłŏd łacińskij syntyncyje "Aut consiliis aut ense" ("Radōm abo szpadōm"), co pojawiyła sie we 1812 roku na piyrszym Herbie Czile. Terŏźnŏ wersyjŏ pochodzi ze 1818 roku a piyrsze była wrażōnŏ na mōnetach. Ôd 1834 roku je na nastympnych wersyjach Herbu Czile, atoli do ôficjalnego herbu państwowygo była wrażōnŏ dopiyro we roku 1920. Przōdzij motto miało wyrażać prymat postrzodkōw pokojowych nad militarnymi (słowo "rozum" po prawyj heraldycznyj, "siyła" po lewyj), ale tyż gotowość ôbrōny kraju ze brōniōm we rynce. We roku 2004 powstoł projekt zmiany motta na "Por la fuerza de la razón" (śl. "siyłōm rozumu"), wniysiōny ôd synatora Nelsona Ávile a tumaczōny za militarnōm naturōm dotynczasowyj dewize, niy zyskoł ôn ale akceptacyje parlamyntu. |
Mozambik (port. "Moçambique", Republika Mozambiku "República de Moçambique") – państwo pouožōne we pouedniowo-wschodnij Africe. Graničy s RPA, Suazi, Tanzańjōm, Malawi, Zimbabwe a Zambijōm. Ôd wschodu oblywo go Ôcean Indyjski. Bez pora wiekōw kolōńja portōgalsko, we 1975 uzyskou niypodlygość. |
Bass Generation – albōm Basshuntera ze 2009. „Every Morning” – 3:19 „I Promised Myself” – 2:38 „Why” – 3:12 „I Cant Deny” – 4:00 „Dont Walk Away” – 3:02 „I Still Love” – 3:33 „Day & Night” – 2:55 „I Will Learn to Love Again” – 3:08 „Far from Home” – 4:11 „I Know U Know” – 2:46 „On Our Side” – 3:55 „Can You” – 2:25 „Plane to Spain” – 3:43 „Every Morning” „Numbers” – 3:20 Neczajta Basshuntera |
Fana Italije je prostokōntym potajlowanym na trzi piōnowe pasy: zielōny, bioły i czyrwōny. Trzi pasy ô roztōmajtych farbach nawiōnzujōm do Francuskij Rewolucyje i ôkryślajōm znaczynie trzecigo stanu we reskyrowaniu państwym. Fana przijyntŏ we 1796 roku. |
Pogōrze Ślōnske (pol. "Pogórze Śląskie", cz. "Slezské podhōří") to je pogōrze we weschodnij tajli Ślōnska, na Gōrnym Ślōnsku, a tyż we Małopolsce, we połedniowyj Polsce i fragmyntami pōłnocno-weschodnich Czechach, fragmynt Pogōrza Zachodniobeskidzkigo, ôgraniczōny duklami Ôlzy na zŏchodzie i Skawy na weschodzie, ôddzielōny ôd Ślōnskigo Beskidu i Małego na połedniu, przechodzōncy w Kotlinã Ôświyncimskõ i Ôstrawskõ na pōłnocach. Je porozcinane duklami rzyk: Olzy, gōrnyj Wisły, Biołyj, Soły, Wiyprzōwki, Kleczanki i Skawy. Teryn je gynsto zaludniōny, na jego terynie sōm miasta: Cieszyn, Trziniec (niyblank), Skoczōw, Biylsko-Biołŏ, Kynty, Andrychōw, Wadowice. Wiyrchnia wynosi 545 km², szyrokość pasma chyż 5–15 km, wysokość je sie ôd 300 do 500 m n.p.m. |
Valentia (irl.: "Dairbhre") to je wyspa, kero leży wele zachodnigo kraju Irlandyje. Je uōna połōnczōno mostym ze pōłwyspym Iveragh, je sam tyż prōmowy kōplōng miyndzy Knighstown na Valentii a Portmagee na pōłwyspie Iveragh. Wyspa je na 11 km dugo a 3 szyroko, zajmuje 33 km² placu a pomiyszkuje sam ōng. 650 ludzi. Je znajōmo tyż skiż tygo, co bōł sam we 1866 roku wschodni kōniec telekōmōnikacyjnyj lynije przeciepany bez Atlantyk, kero fōngowała do 1966. |
Żydy (dosłowniy "te, co przajōm Jehowie" ze hebr. Jehudim, יהודים) – semicko nacyja, we starożytności pomiyszkujōnca Palestyna (uokryślani sam byli tyż kej Izreality, abo Hebrajczyki), godajōnca wuōnczas we hebrajskij godce, a we strzednich a nowych storoczach pomiyszkujōnco na cołkej ziymii używajōnc roztomajtych godek. Terozki je ich kole 13,3 mln, a powyżyj 5 miljōnōw je we Izraelu a USA. Znōmymi Żydōma sōm m.in.: Albert Einstein, Majmonides, Golda Meir. |
2001 – zamach na amerikańske WTC 2004 – Polsko, Czychy, Słowenijo wlazły do Ojropejskej Uniji 2005 – umrził Jōn Paul II a wybranie Josepha Ratzingera kej ji nostympcy 2007 – wprowadzynie bez Ojropska Unija traktatu lizbońskego 2011 – śmiyrć Usamy ibn Ladina 2013 – abdykacyjo papiyża Benedykta XVI |
Altötting – miasto we Miymcach, we landzie Bajery, siedziba krysu Altötting. Mo 23,38 km² wiyrchu a podug danych ze 2017 roku miyszkało sam 12 906 ludzi. Ôd 1489 roku je sam ôstrzodek pielgrzimek, skiż wiary, aże bōły sam dwa cudowne wskrzeszynia. Je sam kaplica ze ôbrozym Czornyj Madōnny, stawiōno kole 700 roku. Burmistrzem we 2014 roku je sam Herbert Hofauer. Czynstochowy, Polsko Fatima, Portugalijo Loreto, Italijo Lourdes, Francyjo Mariazell, Austrijo Neczajta Altötting |
.ad je to internetowŏ dōmyna, kerŏ je zrobiōno dlō internetowych zajtōw ze Ksiynstwa Andory. |
Borne Sulinowo (miym. "Groß Born", rus. "Борне-Сулиново") - miasto we Polsce, we zachodniopōmorskim wojewōdztwie, we szczecineckim krysie, siedziba miejsko-wiejskigo gminu Borne Sulinowo. Downy garnizon sowieckij Czyrwiōnyj Armije (1945-1992), dostało miejske prawa we 1993 roku. |
Régis Hervé Genaux (rodz. 31 siyrpnia 1973 we Charleroi, um. 8 listopada 2008 we Chaudfontaine) to bōł belgijski fusbaler kery gro na pozycyje prawygo ôbrōńce. 1981-1988 Sporting Charleroi 1988-1996 Standard Liège (151 szpilōw, 1 tor) 1996-1997 Coventry City F.C. (3 szpile) 1997-2001 Udinese Calcio (51 szpilōw) 2001-2002 Standard Liège (4 szpile) 2002-2003 Udinese Calcio (0 szpilōw) 1992-2000 Belgijo (22 szpile) |
Gerardo Rocco „Gerard” Damiano (nar. 4 siyrpnia 1928 we Nowym Jorku, um. 25 paździyrnika 2008 we Fort Myers) to bōł amerykōński reżysyr filmōw pornograficznych. Nojbarzij znany z filmu "Deep Throat" (), kery bōł nakryncōny we 1972 roku. Film wŏrtoł 25 tys. dolarōw a prziniōs wiyncyj niż 600 mln dolarōw prefitu. Bōł ôn przełōmym kery ôtworzōł dźwiyrze dlŏ rozkwitu cołkij branże filmōw tyj zorty, krōm tego, iże bōł skandalym a we wielu krŏjach bōł zakŏzany. |
Tōngusy - skupina etnicznych nacyj miyszkajōncych hlawniy na Syberyje a we pōłnocnych Chinach. Ewenki Eweny Mandżury Nanaje Negidale Orocze Orokeny Ōlczasy Siyby Solōny Udegeje Ultasy Duczery† Dżurczeny† Mohesy† Siyłeje† |
Wilymowiany (wil.: "Wymysiöejyn", pol. : "Wilamowianie", miym.: "Wilmesauer") – etniczno grupa, kero miyszko we mieście Wilymowicy we Małopolsce. Fest ôdrōżnio sie ôde inkszych bez włosne ludowe ôbleczyniy, tradycyje a godka - używano jeszcze postrzōd starzikōw a starek wilymowsko godka, kero mo pochodzyniy germańske. Polski regiyrōnek niy rozpoznowo ôficjalniy Wilymowianōw za etniczno grupa. We teroźnich czasach cołko wilymowsko kultura nojduje sie we zagrożyniu umrziniym. Do sie to spozorować na przikładzie jejich rodzimyj godki. Sōm ale robiōne jake kroki, coby ta kultura ôcalić ôde przepōmniynio - powstowajōm ludowe wilymowske skupiny, kere grajōm tamta muzyka a tańcujōm we wilymowskich ôbleczyniach. Postrzōd nich do sie wymiynić Regionalny Zespół Pieśni i Tańca "Wilamowice" a Regionalny Zespół Pieśni i Tańca "Cepelia Fil Wilamowice". |
Zwiyrzynta () – krōlestwo ôbyjmujōnce wielokomōrkowe ôrganizmy cudzożywne ô kamerlikach eukariotycznych, bez ściany kōmōrkowyj, z wiynksza talyntne do aktywnego poruszaniŏ sie. Sōm nojbarzij zrōżnicowanym gatunkowo krōlestwym ôrganizmōw. Nojsrogszõ grupã zwiyrzōw stanowiōm bezkryngowce, a postrzōd nich ôwady. Drugõ, kole bezkryngowców, grupōm zwiyrzōw sōm kryngowce. Postrzōd nich tradycyjnie wyrōżniŏ sie fisze, płazy, gady, ptŏki i cyckocze, do kerych przinŏleży tyż czowiek. Nojstarsze znaleziska kopalne zwiyrzyn – morske zwiyrzynta ô miynkich ciałach – sōm z kōńca prekambru, neoproterozoiku (fauna ediakarańska – 630 do 542 mln lŏt tymu), za to skamieniałości strunowcōw – z kambru i ordowiku. W kambrze, kole 500 mln lŏt tymu, wystympowali już przedstŏwiciele wszyjskich znanych terŏźnie zort bezkryngowców. Terminologijŏ. W nomenklaturze zoologicznyj zwiyrzynta () klasyfikowane sōm za taksōn w gradusie krōlestwa ("regnum"). Taksōn tyn ôbyjmuje wszyjske zorty zwiyrzōw, w tym tyż czowieka ("Homo sapiens"). Poza terminologijōm fachowōm wyrŏz „zwiyrz” ôkryślŏ "kożde żywe stworzynie z wyjōntkym czowieka". Nauka ô zwiyrzach to zoologijŏ, jejich klasyfikacyjōm zajmuje sie systymatyka biologicznŏ, a doległościami zwiyrzōw – medycyna weterynaryjnŏ. Wszyjske zorty zwiyrzōw wystympujōnce na danym przestrzyństwie to fauna. Charakterystyka. Za znaku ôdrōżniajōnce zwiyrzynta ôd inkszych ôrganizmōw przijmuje sie knif ôdżywianiŏ, brak ściany kōmōrkowyj, grōmadzenia glikogenu jak tyż ôbecność (u wyżyj ôrganizowanych zwiyrzōw) układu miynśniowego i porwanego. Knif ôdżywianiŏ. Zwiyrzynta niy potrefiōm przed siebie wytwŏrzać substancyji ôdżywczych. Wszyjske sōm cudzożywne, tzn. żywiōm sie inkszymi ôrganizmami, jejich kōnskami abo aprytowniōm. W tyn knif żywiōm sie tyż grziby. Zwiyrzynta wyspecjalizowały sie w mocka roztōmajtych knifach zdobywaniŏ i kōnsumowaniŏ kustu. Kamerlika zwiyrzynce. Ciała zwiyrzynt zbudowane sōm dycki z kamerlikōw eukariotycznych. Taki znak majōm tyż kamerlika roślinne. W ôdrōżniyniu ôd nich kamerlika zwierzynce niy majōm chloroplastōw i ścian kōmōrkowych. Sōm ôbtoczōne ciynkõ błōnōm kōmōrkowõ. Wytwŏrzajōm kolagen. Brakym ściany kōmōrkowyj cechujōm sie, ôkrōm zwiyrzōw, niykere grziby. Fōnkcjōnalnie zrōżnicowane kamerlika zwiyrzōw zôrganizowane sōm w kapele zwane tkankami (z wyjōntkym szwamōw), a tkanki w ôrgany, tworzōnce z bany wyspecjalizowane układy ôrganōw, pełniynce w ôrganiźmie zwiyrza ôkryślōne funkcyje żywobyciowe (bp. ukłŏd krwiōnośny, ôddechowy, wydalniczy). Wszyjske zwiyrzynta ôdbiyrajōm zachynty zewnyntrzne za pōmocōm receptorōw i ryagujōm na niy odruchami. Glikogen. Grōmadzenie glikogenu, za materyje ibrycznego je charakterystyczne dlŏ zwiyrzōw i mocka grzibōw. Ukłŏd miynśniowy i porwany. Zwiyrzynta, choć niy wszyjske jejich zorty, sōm jedynymi ôrganizmami, u kerych wystympujōm układy miynśniowy i porwany. Zdatność poszukowaniŏ kustu dokludziyła u zwiyrzōw do bildōngu talyntu do aktywnego ruchu. Ôpowŏżnŏ wiynkszość z nich wykształciyła wyspecjalizowane tkanki miynśniowe tworzōnce ukłŏd miynśniowy spōłpracujōncy z ôrganami ruchu. Niykere (szwamu i polipy parzydełkowcōw) kludzōm po prŏwdzie ŏsiadły tryb życiŏ, ale kamerlika szwamōw sōm talyntne do ôgraniczōnego ruchu, u wiynkszości z nich wystympuje swobodnie pływajōnce stadium larwalne, a parzydełkowce sōm ŏsiadłe jyno w stadium polipa. Aktywne poruszanie sie wykształciyło u zwiyrzōw ôrgany zmysłōw spōłpracujōnce z układym porwanym. Rozmnŏżanie. Hned wszyjske zwiyrzynt rozmnŏżają sie płciowo, aby w zicher stadium swojij raje żywobyciowego. Niykere potrefiōm rozmnŏżać sie bezpłciowo. |
Leninskij - ôsiedle miejskij zorty we Rusyji, we Jakucyji, we ałdanskimk rejōnie. Na 2021 rok pōmiyszkowało sam 1775 ludzi. |
Tadeusz Rydzyk (rodz. 3 moja 1945 we Ôlkuszu) – polski redymptorysta, medjalny geszefciorz, spōłzołożyciel Fundacyje Lux Veritatis. Zołożyciel Radyja Maryja a Telewizyji Trwam a zołożyciel a s anfanga dyrektor Wyższyj Szuli Kultury Społecznyj a Medyjalnyj we Torōniu. |
Epoka – pōnkt w czasie, dlŏ kerego ôkryślōne sōm spōłrzyndne astrōnōmiczne abo parametry ôrbity. W przipadku rōwnowŏżnych astrōnōmicznych, położynie ciała dlŏ inkszych czasōw idzie porachować bez zarachowanie jego precesyje jak tyż ruchu włŏsnego. Terŏźnie używanōm sztandardowōm epokōm je J2000. 0, tyn zŏpis ôznaczŏ 1 stycznia 2000 roku, godzinã 12:00 czasu ziymskigo (TT). Przedrostek "J" skazuje, iże mōmy do czyniyniŏ z epokōm juliańskōm. Wcześnij używanōm epokōm była B1950. 0, dlŏ keryj przedrostek "B" skazuje epokã besseliańskõ. Przed rokym 1984 były używane epoki besseliańske, potym za to juliańske. W Katalogu Henryego Drapera używŏ sie epoki B1900. 0 Ôficjalne granice gwiŏzdozbiorōw ôstały zdefiniowane w 1930 roku, ale podle spōłrzyndnych astrōnōmicznych gwiŏzd na epokã B1875. 0. Epoki dlŏ parametrōw ôrbitalnych porzōnd podŏwŏ sie w czasie ziymskim, w pŏru roztōmajtych formach: data gregoriańskŏ z 24-godzinnym czasym, bp. 2000 Jan. 1, 12:00 TT data gregoriańskŏ z dniym ułōmkowym, bp. 2000 Jan. 1,5 TT data juliańskŏ z przidanym ułōmkowym dniym, bp. JDT 2451545.0 dwulinijowy parametryczny format NASA/NORAD z dniym ułōmkowym, bp. 00001.50000000 |
Nadgroda miana ks. Augustina Weltzla „Gōrnoślōnski Tacyt” to je kŏżdorocznŏ nadgroda, co jōm dostŏwajōm ôd 2007 roku podszukowŏcze i popularyzatory gyszichty Gōrnego Ślōnska. Ônyj patrōnym je piōniyr gōrnoślōnskij historiografije – ksiōndz Augustin Bogislaus Weltzel, co je mianowany „Gōrnoślōnskim Tacytym”. Nadgroda je idyjōm ôd Ruchu Autōnōmije Ślōnska. Statuetka, kerõ sie dŏwŏ laureatōm, przedstawiŏ perzōnã Weltzla ze atrybutami ôd Klio, greckij muzy ôd gyszichty. Ônyj autorym je rzeźbiŏrz Augustyn Dyrda. dr hab. Małgorzata Myśliwiec (Ślōnski Uniwerzytet) dr Norbert Honka (Ôpolski Uniwerzytet) prof. Ryszard Kaczmarek (Ślōnski Uniwerzytet) – przewodniczący dr hab. Zbigniew Kadłubek (Ślōnski Uniwerzytet) dr hab. Tomasz Nawrocki (Ślōnski Uniwerzytet) prof. Joanna Rostropowicz (Ôpolski Uniwerzytet) dr Tomasz Słupik (Ślōnski Uniwerzytet) dr hab. Barbara Szczypka-Gwiazda (Ślōnski Uniwerzytet) |
Stobrawa – rzyka, kera płynie miyndzy Dolnym, a Gōrnym Ślōnskiem. Mo dugość 78,1 km, a mo 1 600 km² wiyrchu ściykanio. Jeji zdrzōdło je na połednie ôd Ôlesna, a wpaduje uōna do Ôdry, wele dziedziny Stobrawa. Miasta przez jake płynie to m. in.: Ôlesno Kluczborek Stobrawa Fałkowice Karłowice Bąków Jej nojważniejsze dopływy to: Bogacica Budkowiczanka |
Austro-Madziary (niy. "Österreich-Ungarn", mad. "Ausztria-Magyarország") , ôficjalnie Austro-Madziarskŏ Mōnarchijŏ (niy. "Österreichisch-Ungarische Monarchie", mad. "Osztrák-Magyar Monarchia") – gyszichtowŏ monarchijŏ, kerŏ ôstała uzdanŏ we 1867 bez Austro-Madziarski Kōmprōmis ze 1867 roku. Kōmprōmis ze 1867 potajlowoł Austryjŏcke Cysŏrstwo na dwie tajle: Austryjŏcke Cysŏrstwo a Krōlestwo Madziarōw. Austryjŏckŏ tajla mōnarchije była mianowana za landy reprezyntowane we Reichsracie, a madziarskŏ za landy korōny świyntego Sztefana. Austro-Madziary były reskiyrowane bez mōnarchōw ze dōma Habsbursko-Lotaryngijskigo. Mōnarchijŏ upadła we 1918 roku, kej to na wszyjskich landach mōnarchije ôstały uzdane nowe sztaty. |
Chappaqua - census-designated place we USA, we sztacie Nowy Jork, we hrabstwie Westchester. Na 2010 rok pōmiyszkiwało sam 1436 ludzi. |
Pamplona (bask."Iruña") - nojsrogsze miasto a stolica autōnōmicznyj spōlnoty Nawarra. |
Bajt (ang. "byte") – nojmyńszŏ adresowalnŏ jednotka spamiyńci kōmputrowyj, skłŏdajōncŏ sie z bitōw. Wielokrotności. 1 kB = 1024 B (kB - kilobajt) 1 MB = 1024 kB (MB - megabajt) 1 GB = 1024 MB (GB - gigabajt) 1 TB = 1024 GB (TB - terabajt) 1 PB = 1024 TB (PB - petabajt) 1 EB = 1024 PB (EB - eksabajt) 1 ZB = 1024 EB (ZB - zettabajt) 1 JB = 1024 ZB (JB - jottabajt) http://physics.nist.gov/cuu/Units/binary.html |
Nowyj Jarycziw (ukr. "Новий Яричів") - ôsiedle miejskij zorty na Ukrajinie, we lymberskim ôbwodzie, we lymberskim rejōnie. Na 2017 rok pōmiyszkiwało sam 2979 ludzi. |
„If I Were a Boy” singel Beyoncé ze albōmu I Am... Sasha Fierce (z 2008r.). Śpiywka, kero dała titel lo singla, wlozła na piyrszy plac szlagerlistōw we 11 krajach, nojczyńści ojropejskich. Miała tyż dobre recynzyje ôd cajtōnga Billboard a inkszych. We teledysku do śpiywki Beyoncé je ôblyczōno za ôficera policyje ze Nowygo Jorku. |
Yngland, roz za kedy mianowano tyż Anglijo (ang. "England", staroang. "Englaland") – we uszłości samodzielne krōlestwo, terozki nojwiynkszo a nojludnijszo skłodowo tajla Zjydnoczōnygo Krōlestwa Wielgij Brytanije a Irlandyje Pōłnocnyj. Zajmuje 130 395 km² placu. Yngland zamiyszkuje 83% cołkij populacyje państwa (50 714 000 ludzi we 2006). Rygiōn zajmuje dwie trzecie wyspy Wielgij Brytanije a mo granice lōndowe s Walijōm na zachodzie a Szkocyjōm na pōłnocy. Wiyncy kej to ôblewano je ôd Morzo Pōłnocnygo, Morzo Irlandzkigo, Atlantyckigo Ôceana a Kanoł La Manche. Stolicōm Ynglandu je miasto Lōndyn. Patrōnym Ynglandu je świynty Jorg. |
Bałtycke Morze, Bałtyk – miałke strzōdlōndowe morze na szelfie kōntynyntalnym we Ojropie Pōłnocnyj. Połōnczōne ze Morzym Pōłnocnym bez Cieśniny Dōńske (Sund, Mały a Wielgi Bełt) a Kattegat i Skagerrak. Za zachodńōm granicōm Bałtyku przijmuje sie cieśnina Sund a podwodny prōg, kery ćōngnie sie na głymbokości 18–20 m ôd przilōndka Gedser (wyspa Falster) do przilōndka Darßer Ort (Darß). Dostymp do Bałtyckigo Morzo majōm: Szwecyjo, Finlandyjo, Rusyjo, Estōnijo, Łotwa, Litwa, Polska, Miymcy a Danijo. Nojwiynkszo wyspa na Bałtyku je Zelandyjo, kero je tajlōm Danije. |
Fuslapa to je kwadratowy abo prostokańciaty kōnsek tkaniny lniannyj abo ze baumwole (flanyle), kerygo sie używo kej erzac fuzeklōw. Downi powszychniy używane, terozki rzodko, bez niykere armije a niykej we bergmaństwie. Fuslapa zołożōno do porzōndku chrōni szłapa ôd zimna a ôtarćōw, nale kej ôstawi sie jake fołdy to idzie ôd ni dostać blazōw. |
Dariusz Gnatowski (rodz. 24 moja 1961 we Ślōnskiej Rudzie, um. 20 października 2020 we Krakowie) – polski szauszpiler filmowy, telewizyjny a tyjatralny. Wystympowoł we telewizyjnym seryjalu "Świat według Kiepskich". Umrził na COVID-19. |
Niiger – trzecio, jak patrzeć na dugość a wiyrch dorzyczo rzyka Afriki, zarozki pō Niilu a Kōngo. Ôd miana rzyki wziyno sie miano państwa - Niiger. Je nojważniszōm rzykōm zachodnij Afriki, je dugo na 4184 km a jeji dorzycze mo 2,3 mln km². Ciecze bez Gwinyjo, Mali, Niiger, Bynin a Niigeryjo Pochodzyniy miana. Etymologijo niyma ganc klarowno. Nojczyńścij godo sie, iże miano wziyno sie ôd łacińskigo słowa "niger" ("czorny"), nale niyma do tego zdrzōdłōw. Krōm tego, Portugalczyki smianowały by radszyj rzyka we swoji godce – "negro". Do tego Niiger to niyma rzyka ze czornōm wodōm. Niykerzi miarkujōm, co miano Niigru moge ôznoczać farba ludźōw, kere miyszkały wele nij, nale żodno inkszo rzyka we Africe niy mo takigo miana. Beztōż miarkuje sie tyż, iże uōne miano mōgło sie wźōńś wierza ze keryjś afrikańskij godki, nale ze 30 rzeczy, kerych sie używo przi brzygach rzyki, żodno niy mo takigo słowa, kere by spasowało. Jedyn ze forszlagōw godo, iże miano je ze tuareskij frazy "gher n gheren" – "rzyka rzykōw" (co mo być skrōcane do "ngher"), kero je trafiano wele Timbuktu. Plymiōna, kere miyszkajōm nad rzykōm, dowajōm jij roztōmajte miana, jak choby "Jeliba" we godce bambara, "Isa Ber" ("srogo rzyka") we godkach sōnghaj, abo "Kworra" we niykerych godkach Niigeryje. Biyg Niigru. Biyg Niigru mogymy potajlować na trzi, kere fest sie rōżńōm. Zdrzōdła rzyki sōm we schodnij tajli pasma Loma przi bagyniokach wele gōry Sougoula we połedniowyj Gwinyjii przi granicy ze Sjerra Leōne. Z poczōntku je to mały strōmiyń, mianowany Tembico – "Rzyka Ljanōw", kery niyskorzi przemiynio sie we Niiger (przōdzi godali jeszcze ô ôdcinku Dżoliba). Rzyka ciecze we Gwinyji bez wilgły rōwnikowy las. Wuōnczas rzyka keruje sie na pōłnocny schōd a wpado dō nij mocka inkszych potokōw. We strzodkowyj Gwinyji rzyka mianuje sie już Niiger, jeji piyrwsze sroge dopływy to sōm Milo a Tinkisso. Ôd miasto Kouroussa aże do malijskigo głōwnego miasta Bamako, kaj Niiger wycieko ze tropikalnych lasōw a wpływo w teryn Sudanu, do sie pō nim żeglować. Pływajōm sam rybocke łodzie, a tyż małe damfry. Do sie sam tyż spozorować pasażyrsko wodno industryjo. Za Bamako wody Niigru przitrefiajōm na skały Sotouba. Czynsto wystympujōm sam bystrza skirz kerych niy do sie na rzyce żeglować aż do miasta Koulikoro. Bez nostympne 1600 kilomyjtrōw Niiger je nale zaś żeglowny. Za miastym Ségou wpływo na szyroko rōwnina Macina a rozdzielo sie na mocka myńszch rzykōw, kere czynto mianuje sie "wnōntrzno delta Niigru". We czas deszczowyj pory wody tych rzykōw wzbiyrajōm a teryn je zalywany – rzyczki kuplujōm sie we jedna srogo ze szyrzkōm do 150 km. Teryn tyn bōł kejś wnōntrznym morzym, do kerego wlazowoł Niiger a rzyka Bani, kero je dzisiej prawym dopływym Niigra wele Mopti. Za rōwninōm Macina, ôd miasta Bamba, napoczyno się drugi ôdcinek biegu rzyki. Niiger ciecze sam szyrokim łukym po teryniy, co barzi ślatuje, a niyskorzi za miastym Timbuktu keruje sie do schodu, do przełynczy Taoussa na Saharze. Rzyka mo sam yno 100 m szyrzki, robi sie drōga pojstrzōd skałōw ze kwarcytu. Na uōnym pustynnym terynie do rzyki niy wpado żodyn dopływ. Keruje sie uōna dalij na połedniowy schōd, a przepływo bez miasta Gao a Ansongo. Kōńczy sie tam żeglowny ôdcinek, a napoczynajōm bystrza, kere wlykōm sie aże do miasta Say we państwie Niiger. Rzyka ôpuszczo sam pustynia a wroco na teryn Sudanu. Niiger przepływo sam bez głōwne miasto państwa Niiger - Niamey, a potym ciecze bez granica ze Byninym, coby trefić do Niigeryji. Pōmiyndzy miastōma Yelwa a Jebba Niiger trefio na granitowe skały. Na tym ôdcinku pobudowali tyż tama, skiż czego powstało zaporowe jezioro Kainji. Dalij na połednie, we dolnym biegu rzyki, napoczyno sie teryn wilgłych rōwnikowych lasōw. Za miastym Lokoja rzyka ciecze już poleku i robi srogo masa wody głymboko na dwadziścia, a we deszczowyj porze nawet na trzidzieści myjtrōw. Do Niigru wpado sam tyż jego prawy dopływ - Benue. Wele 450 kilomyjtrōw na pōłnoc ôd ujścio do Gwinyjskij Zatoki napoczyno sie szyroko delta Niigru ze wiyrchym 25 000 km². Niiger nanosi sam sztof a delta sie durch powiynkszo. Je to wielgi teryn bagyniokōw, kery przecino masa ôdnogōw rzyk a namorzinowe lasy. Niykere jego ôdnogi sōm nale żeglowne a pływajōm sam łodzie folowane towarym we Port Harcourt a inkszych hawynōw na wybrzeżu. Nojwożnijsze dopływy. Nojwożnijsze dopływy: Milo (prawy) Tinkisso (lewy) Bani (prawy) Sokoto (lewy) Benue (lewy) Kebbi Kaduna (lewy) Miasta nad Niigrym. Wożnijsze miasta rozlygowane nade Niigrym: Kouroussa Bamako Ségou Mopti Timbuktu Kabara Gao Niamey Onitsha Port Harcourt "Africa on a shoestring", Lonely Planet Publications Pty Ltd, 2004 "Encyklopedia sztuki starożytnej", Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1974, str. 341 (hasło: "Nok") "Geograficzny atlas świata", Państwowe Przedsiębiorstwo Wydawnictw Kartograficznych, Warszawa-Wrocław 1989, tm II, str. 140 "Wielkie rzeki Afryki. Encyklopedia geograficzna", Agencja Muza, Warszawa 1991, str. 24-37 Delta Niigru Historyjo Mali Historyjo Niigeryje Macina |
Štōrm Hanna to je miano uōsmygo we sezōnie 2008 cyklōna tropikalnygo, kery uformowou sie na kerōnku E-NE ôd pōunocnych Wysp Zawietřnych 28 siyrpnio 2008. S anfanga udeřiu na wyspy Turks a Caicos a Bahamy, nale tam wielgich škodōw niy narobiōu ani ôfiar niy bōuo. Potym jygo šlag dostouo Hajiti, kaj niy myni kej 532 ludzi zginyuo skiž utoniyńco na zatopiōnych po jygo přejściu terynach. Nojbaři uciyrpiouo miasto Gonaïves, bezma coukym zniščōne. Bōuy tyž 3 śmiertelne ôfiary we USA. Na anfangu wřeśnio pošou ōun we strōna atlantyckigo wybřeža USA. 6 wřeśnio udeřōu na USA a zagražo stanōm Karolina Pouedniowo a Karolina Pōunocno. |
Parlamyntarnŏ mōnarchijŏ to je typ mōnarchije we kerym władza prawodŏwczŏ, wykōnawczŏ a sōndowniczŏ niy nŏleży do mōnarchy. Parlamyntarne mōnarchije sã teoretycznie pełnymi dymokracyjami pōniywŏż władca niy mŏ wpływu na żŏdnõ władzã i sōm nojpopularniyjszymi ze trzech zort. |
Gwinyjo Bissau – państwo we zachodnij Africe, nad Atlantyckim Ôceanym. Granica mo ze Synegalym a Gwinyjōm. Przinależōm tyż do nij roztomajte wyspy, nojwiynksze we Archipelagu Bijagós. Downij bōł sam ôstrzodek handlu niywolnikōma a portugalsko kolōnijo. Niypodległe państwo ôd 1973 (uogłoszynie samostanowiynio)/1974 (uōnygo uznanie bez Portugalijo. Je to jedyn ze nojbiydnijszych krejōw świata. |
Elihu Thomson (rd. 29 marca we Manchesteře, 1853, um. 13 marca 1937 we Swampscott (USA) – Amerykōn angelskigo pochodzynio, inžyniyr i wynalozca, autor moc patyntōw (nade 700), miyndzy inšyma ôpatyntowou we 1877 elektryčno zgřywarka. "Mała Encyklopedia Techniki", PWN 1960, Waršawa, s. 1099 |
Hajnel Ôpolski (nar. we 1337 abo 1338, um. pōmiyndzy 1356 a 1365) to bōł princ ôpolski, co reskyrowoł pospōł ze bratami Władysławym i Bolkym. Reskyrowoł ôn jednak ino formalnie (kariera duchowŏ). Biografijŏ. Hajnel bōł trzecim (nojmodszym) synkym ôd princa Ôpola Bolka II. a Elizy Świdnickij. Ô Hajnelu zachowało sie małowiela informacyji. Bydōc nojmodszym ze rodzyństwa ôstoł przeznaczōny do kariery duchowyj i jeszcze za życiŏ fatra bōł klerykym przi tumie we Wrocławiu. We 1356 roku napoczōn starōnki ô stōnowisko kanōnika tuma we Pradze. Niyma akuratnie snamne kej umrził, nale bōło to pōmiyndzy 1356 a 1365 rokym. Niyma tyż znane, kaj je pogrzebany. |
Yuu Kamiya(榎宮祐 rodz. 10 listopad 1984) - brazilijskŏ-japōński szkryflŏrz, mangaka a ilustrator ô prawym mianiy Thiago Furukawa Lucas. Piyrwy niy japōński autor mang kery ôdniyōsł sukcys we Japōniyje. Jegŏ frela Mashiro Hiiragi je ilustratorkōm mangi No Game No Life. Clockwork Planet (ino fabula) No Game No Life Itsuka Tenma no Kuro Usagi Yamahime Anti-Mnemonics Clockwork Planet (ino fabula) E.A.r.T.h E.A.r.T.h ∞ Greed Packet Unlimited No Game No Life (ino fabula) Touhou dj - Evening Primrose - Free Heart Touhou dj - Higashi no Kuni no Nemuranai UUtage Touhou dj - Touhou Usagigatsu Matsuri |
Gmin Kōmprachcice (pol. "Gmina Komprachcice", miym. "Gemeinde Comprachtschütz") – wiejski gmin we Gōrnym Ślōnsku, we ôpolskim krysie, we ôpolskim wojewōdztwie. Stolicōm gminu sōm Kōmprachcicy. Zajmuje 55,87 km2 placu, a pomiyszkuje sam 11 167 ludzi (GUS, 2004). Inksze wsie we gminie Kōmprachcicy: Rothaus (Osiny, Rothhaus) Polsko Nowo Wieś (Neudorf) Bowalno (Wawelno, Bowallno, 1936-45 Walldorf) Ôchodze (Ochotz, 1936-45 Frühauf) Dōmecko (Dometzko, 1936-45 Althaus) sioło Pucnik (Simsdorf) Dziykaństwo (Dziekanstwo, 1936 - 1945 Dechantsdorf) Żyrkowicy (Zirkowitz, 1936–45 Erlental O.S.) - ôd 2017 tajla Ôpola Chmielowicy (Chmiellowitz, 1936-45 Hopfental) - ôd 2017 tajla Ôpola Ôd 2009 roku we gminie ôbowiōnzuje podwōjne polsko-miymiecke mianowaniy. |
Joanna Chmielewska, po prowdzie Irena Barbara Kuhn s chałpy Becker (rodz. 2 kwietnia 1932 we Warszawie, um. 7 października 2013 we Warszawie) – polsko autorka kryminalnych rōmanōw, a tyż buchōw lo modych a bajtli. 1964: "Klin" (ekranizacyjo "Lekarstwo na miłość", reż. Jan Batory) 1966: "Wszyscy jesteśmy podejrzani" 1969: "Krokodyl z Kraju Karoliny" 1972: "Całe zdanie nieboszczyka" 1973: "Lesio" 1974: "Wszystko czerwone" 1975: "Romans wszechczasów" 1976: "Boczne Drogi" 1977: "Upiorny legat" (ekranizacyjo "Skradziona kolekcja", reż. Jan Batory) 1979: "Studnie przodków" 1989: "Szajka bez końca" 1990: "Dzikie białko" 1992: "Wyścigi" 1993: "Tajemnica" 1993: "Drugi wątek" 1993: "Florencja, córka Diabła" 1993: "Zbieg okoliczności" 1993: "Autobiografia, tom 1 – Dzieciństwo" 1994: "Jeden kierunek ruchu" 1994: "Autobiografia, tom 2 – Pierwsza młodość" 1994: "Autobiografia, tom 3 – Druga młodość" 1994: "Autobiografia, tom 4 – Trzecia młodość" 1994: "Autobiografia, Wieczna młodość – aneks do wszystkich pozostałych" (w 2000 r. ukozoł sie kej "tom 5 – Wtórna młodość") 1995: "Lądowanie w Garwolinie" 1996: "Duża polka" 1996: "Dwie głowy i jedna noga" 1996: "Wielki diament, tom 1" 1996: "Wielki diament, tom 2" 1997: "Hazard" 1997: "Krowa niebiańska" 1998: "Harpie" 1998: "Złota mucha" 1999: "Depozyt" 1999: "Najstarsza prawnuczka" 2000: "Przeklęta bariera" 2000: "Książka poniekąd kucharska" 2000: "Autobiografia, tom 5 – Wtórna młodość" 2001: "Trudny trup" 2002: "(Nie)boszczyk mąż" 2002: "Pech" 2003: "Babski motyw" 2003: "Bułgarski bloczek" 2004: "Kocie worki" 2005: "Mnie zabić" 2005: "Zapalniczka" we antologiji "Trupy Polskie" 2006: "Krętka Blada" 2006: "Autobiografia, tom 6 – Stare próchno" 2007: "Zapalniczka" (rozwiniyńcie ôpowiadania "Zapalniczka", wydanego we 2005 roku we zbiorze ôpowiadań "Trupy Polskie") 2007: "Rzeź bezkręgowców" 2008: "Autobiografia, tom 7 – Okropności" 2009: "Porwanie" 2010: "Byczki w pomidorach" 2011: "Gwałt" 2012: "Krwawa zemsta" 2013: "Zbrodnia w efekcie" 1974: "Zwyczajne życie" 1976: "Większy kawałek świata" 1979: "Nawiedzony dom" 1981: "Wielkie zasługi" 1983: "Duch" (wydany niyskorzi, po lekkij zmianie, wroz ze kilkōma inkszymi ôpowieśćōma kej "Ślepe szczęście") 1988: "Skarby" 1991: "2/3 sukcesu" 1992: "Ślepe szczęście" 1993: "Wszelki wypadek" 1994: "Pafnucy" 2003: "Las Pafnucego" 1996: "Jak wytrzymać z mężczyzną" 1996: "Jak wytrzymać ze współczesną kobietą" 2001: "Jak wytrzymać ze sobą nawzajem" 2005: "Przeciwko babom!" 2007: "Traktat o odchudzaniu" Dzieła. Inksze. Krōm buchōw bōła tyż autorkōm radyjowych suchowisk. Niykere jei rōmany bōły tyż adaptowane na film. Neczajta Joanniy Chmielewskij |
Razer Inc. - amerikański geszeft, kery fōnguje kej producynt sprzyntu lo szpilerōw we kōmputrowe szpile. Fōnguje ôd 1998 roku. Uōnygo hasłym je „FOR GAMERS. BY GAMERS.” (Lo Szpiloczy. Ôd Szpiloczy.) myszy: Abyssus, Boomslang, Diamondback, Copperhead, Krait, Salmosa, Deathadder, Lachesis, Mamba, Imperator, Orochi, Naga, Taipan, Ouroboros. klawiatury: Tarantula, Arctosa, Lycosa, BlackWidow, Anansi, Nostromo, DeathStalker. suchowki: Barracuda, Piranha, Moray, Orca, Chimaera, Megalodon, Electra, Carcharias, Tiamat, Kraken, Hammerhead, Hammerhead Pro, ManoWar. głośniki: Mako 2.1, Ferox. podkłodki pod mysz: Destructor, eXactMat, Goliathus, Megasoma, Ironclad, Scarab, Sphex, Kabuto, Vespula. akcesoryjo lo konsole Xbox 360: Kontroler Onza, Kontroler Sabertooth, Słuchawki Chimaera oraz Kontroler Atrox. laptopy: Blade. |
Hunzibskŏ gŏdka – nachŏ-dagestańskŏ gŏdka s tajli ceskich gŏdek ze skupiny zachodniyŏ ceskich gŏdek użiwanŏ bez Hunzibōw. Użiwanŏ je we Dagestōniy we Rusyje a Kachecyje we Gruzyje. We ynglickej gŏdce: Hunzibskŏ gŏdka na Ethnologue |
Lady Pank je polsko muzyczno skupina, kero gro rok. Zołożōli ja we 1981 roku. Jan Borysewicz – gitara, śpiyw Janusz Panasewicz - śpiyw Edmund Stasiak - gitara Paweł Mścisławski - basowo gitara Jarosław Szlagowski - szlagcojg Jan Borysewicz – gitara, śpiyw Janusz Panasewicz - śpiyw Edmund Stasiak - gitara Paweł Mścisławski - basowo gitara Andrzej Dylewski - szlagcojg Jan Borysewicz – gitara, śpiyw Janusz Panasewicz - śpiyw Edmund Stasiak - gitara Paweł Mścisławski - basowo gitara Wiesław Gola - szlagcojg Jan Borysewicz – gitara, śpiyw Janusz Panasewicz - śpiyw Jarosław Szlagowski - szlagcojg Bogdan Kowalewski - basowo gitara Robert Jaszewski - basowo gitara Jan Borysewicz – gitara, śpiyw Janusz Panasewicz - śpiyw Jarosław Szlagowski - szlagcojg Piotr Urbanek - basowo gitara Kostek Joriadis - knefle Jan Borysewicz – gitara, śpiyw Janusz Panasewicz - śpiyw Kuba Jabłoński - perkusyjo Krzysztof Kieliszkiewicz - basowo gitara Andrzej Łabędzki - gitara Jan Borysewicz – gitara, śpiyw (uod 1981) Janusz Panasewicz – śpiyw (uod 1982) Kuba Jabłoński - perkusyjo (uod 1994 ) Krzysztof Kieliszkiewicz – basowo gitara (uod 1994) Michał Sitarski – gitara, (uod 2001) "Lady Pank" (1983) "Ohyda" (1984) "Drop Everything" (1985) MCA Records "LP 3" (1986) "O dwóch takich, co ukradli Księżyc cz. I" (1986) "O dwóch takich, co ukradli Księżyc cz. II" (1987) "Tacy sami" (1988) "Zawsze tam, gdzie ty" (1990) "Lady Pank 81-85" (1992) "Nana" (1994) ""Mała wojna" akustycznie" (1995) "Ballady" (1995) "Gold" (1995) "The Best of Lady Pank" (1990) "Międzyzdroje" (1996) "Zimowe graffiti" (1996) "W transie" (1997) "Łowcy głów" (1998) "Koncertowa" (1999) "Złote przeboje" (2000) "Nasza reputacja" (2000) "Besta Besta" (2002) "The Best - "Zamki na piasku"" (2004) "Teraz" (2004) "Strach się bać" (2007) "Maraton" (2011) Ôficjalno neczajta skupiny Neczajta fanōw Lady Pank Radyjo Lady Pank |
Bober ("Vicia faba" L.) – gatōnek jydnoročnyj rośliny s familije boberowatych ("Fabaceae" Lindl.). Je uprowiany kej wařiwo, niy je znōny s naturalnych stanowisk. Kořyń: Palowy, wřećōnowaty, mocno rozastowōny. Štyngel: Nagi, dynty (we formie rōuki), na překroju štyrokańciasty, ô wysokości do 100 cm, sinoziylōny, rozastowōny jedziniy u podstawy, podčas sušynio (podaniy kej rešta rośliny) černije. Liście: Tyž sinoziylōne, pařistofyjdřaste. Listki we ličbie 2 do 3 par, we kštoucie yliptyčnym, ô ôstrym wyrostku kōńcowym (dolne liście s jydnōm parōm). Ô nasady duže, sercowate přilistki. Kwioty: Motylkowe, ô dugości do 5 cm, bioue ô fioletowym žagelku a čornych flečkach na fyjdřikach. Zwykle zebrane we grōniaste kwiotostany (pō 2 do 4 kwiotōw) wyrastajōnce u nasady liści. Ôwoce: We kštoucie strōnku, ôbuygo, zwisajōncygo we dōu. Ôśōnga do 12 cm, zawiera 2 do 5 naśōn rozdzielōnych gōmbčastymi přygrōdkōma. Naśōna majōm kštout sočewki abo nerki, ôśōngajōm 35 mm dugości. Koloru jasnožōutygo abo jasnozielōnygo, ewyntualniy brōnatne. |
Cluj-Napoca (madź. "Kolozsvár", miym. "Klausenburg", jidisz קלויזנבורג, pol. "Kluż-Napoka", łać. "Claudiopolis") - miasto we Rōmōniji, stolica gyszichtowyj krajiny Transylwanijo a ôkryngu Cluj. Ôstrzodek industryje, nauki a kultury. Je tyż znōme skirz podug niykerych relacyji nawiydzōnygo lasu Hoia-Baciu. |
Stochos (śl. "Cyl", gr.: Στόχος) to je grecki cajtōng, tydnik ô charaktyrze nacyjonalistycznym wydowany ôd 1985. Do śmiyrci jygo zołożyciela, Georgiosa Kapsalisa, prōgramowo ôdciepywoła wszyjske partyje polityczne a twierdził, co ino junta je zdolno rozwiōnzać problymy kraju. |
Jean-Baptiste Say (nar. 5 stycznia 1767 we Lyonie, um. 15 listopada 1832 we Paryżu) – francuski gyszeftman a ekōnōmik francuskij liberalnyj szuli. Kej bōł ôn mody, to wiynkszość żywobyciŏ spyndziōł we Genewie a Lōndōnie. We 1803 ôstoł wydany jego buch "Traité Déconomie Politique" (po ślōnsku "Traktat ô politycznyj ekōnōmiji"), skuli kerego naszrajbowaniŏ uciek ze Paryża coby uniknōńć napoleōńskich represyje. We 1813, kej regiyrōnek Napleōna upŏd, wrōciōł sie do Paryża. Wkludziōł ôn do ekōnōmije nowõ teoryjõ, kerŏ ôd jego miana je czynsto mianowane za prawo Saya. |
rugby – manszaftowy szportszpil: rugby union – rugby ze manszaftami 15 perzōnōw rugby union sevens – rugby union ze manszaftami 7 perzōnōw rugby 10 – rugby ze manszaftami 10 perzōnōw rugby league – ze manszaftami 13 perzōnōw rugby league sevens – zorta rugby league ze manszaftami 7 perzōnōw rugby league nines – zorta rugby league ze manszaftami 9 perzōnōw Rugby – miasto we Ynglandzie Rugby – miasto we USA, we sztacie Pōłnocno Dakota, we hrabstwie Pierce Rugby – dystrykt ô sztatusie borough we hrabstwie Warwickshire (Yngland) Rugby – dzielnica Brooklynu |
Zbigniew Eugeniusz Religa (rodz. 16 grudnia 1938 we Miedniewicach, um. 8 marca 2009 we Warszawie) – polski kardjochirurg a polityk. Bōł synatorym Polskij Republiki III a V kadyncyje (we lotach 1993-1997 a 2001-2005). We rokach 2005-2007 bōł ministrym zdrowio we rzōńdzie Kazimierza Marcinkiewicza, a niyskorzi dwa razy we rzōńdzie Jarosława Kaczyńskigo. We lotach 2007-2009 bōł posłym na Sejm RP. Jako kardjochirurg piyrszy we Polsce dokōnoł przeszczepu sierca (we 1986 roku). Umrził skiż raka płuca. |
Starŏujgurskŏ gŏdka – umartŏ ałtajskŏ gŏdka s familije tureckich gŏdek s tajli syberyjskich gŏdek, kerŏ bŏłŏ ôficyjnōm gŏdkōm we Karachodży. |
Latowicz - wiejski gmin we Polsce, we mazowieckim wojewōdztwie, we mińskim krysie. Mo 114,15 km² wiyrchu a podug danych ze 2016 roku pōmiyszkiwało sam 5443 ludzi. Miejscowości. Borōwek, Budziska, Chyżyny, Dōmbrōwka, Generałowo, Gołełōnki, Kamiōnka, Latowicz, Małe Dymbe, Redzyńske, Stawek, Strachomin, Transbōr, Ôleksianka, Waliska, Wielgolas, Wielgoleske Budy, Wynżyczyn. Neczajta gminu Latowicz |
Ernest Mühlen (rodz. 8 čyrwca 1926) – luksymburski polityk na pynzyji, ôd Chřeścijańsko-Spouečnyj Partyje Ludowyj, ekōnōmista a dziyńnikoř finansowy. Uzyskou mandat samořōndowca lokalnygo miasta Luksymburga we 1973 roku. Bōu tyž ministrym řōndu Pierra Wernera, we wčesnych lotach ôziymdziyśōntych, ješče nojpřōd ôd bycio Posuym do Parlamynta Ojropejskigo ôd Luksymburga, ôd 1984 do 1989. Potym Mühlen siedziou tyž we Luksymburskij Kōmnacie Dyputowanych (1989-1991) a ôd 1991 do 1996 ryprezyntowou Luksymburg we Ojropejskim Banku Ôdbudowy a Rozwoju. Ernest Mühlen: "Le marché financier luxembourgeois face à la conversion industrielle", Imprimerie Bruck, Luxembourg, 1963 Ernest Mühlen : "Monnaie et circuits financiers au Grand-Duché de Luxembourg", Université Internationale de Sciences Comparées, Luxembourg, 1968 Ernest Mühlen : "Les Marchés Européens des Capitaux", Université Internationale de Sciences Comparées, Luxembourg, 1970 Ernest Mühlen: "Possibilités et limites dune politique des revenus au Grand-Duché de Luxembourg", Publications de lInstitut Grand-Ducal, Section des Sciences morales et politiques, Vol. I, 1970, SS. 35-49 Ernest Mühlen: "Zukunftsmodelle : Konsumgesellschaft am Scheideweg", Luxemburger Marienkalender, 1973, SS. 48-54 Ernest Mühlen, Pierre Werner: "Les finances communales", Cahiers économiques, n. 4, Banque Internationale à Luxembourg, Luxembourg, pp. 1–29, 1975 Ernest Mühlen: "Politique de structure et aménagement du territoire" , Université Internationale de Sciences Comparées, Luxembourg, 1971 François Biltgen, Ernest Mühlen: "La loi du 6 décembre 1991 sur le secteur des assurances : consolidation et perspectives de la place des assurances et réassurances," Collection Réalités et Perspectives, n°3-1992, Banque générale du Luxembourg, Luxembourg, 59 p. |
Elephas maximus indicus abo hinduski elefant to zwiyrzã ze typu chordata, ze rzyndu proboscidea, ze grōmady cycaczy ze familije elephantidae, co je ôpisoł Cuvier we 1798 roku. Wystympuje we Połedniowyj Azyji. |
Rzim (it., łać.: "Roma") – stolica Italije, miasto we ji strzodkowy tajli, pojstrzōd wzgōrz, nad Tybrym, administracyjny a polityczny ôstrzodek (siedziba prezydynta, ministerstw a urzyndōw; stolica a głōwny sztad ferwaltōngowo-gyszichtowygo regijōny Lacjōm. Ôbszar 1523 km², wielość ludzi 2 544 000 (aglomeracyjo 3 869 000). |
Buzu Squat to je polsko skupina muzyczno zołożōno na anfangu lot 90. XX stolecio. Grajōm uōni miszōng rocka, punka a reggae. Jejich jedzino płyta bōła wydano we 1993 a mo titel (pl.:) "Dowódcy Miłości". Dwie śpiywki ś ni wlozły na stałe do kanōna polskigo pop-rocka: "Przebudzenie" a "Kocie Sprawy". Tomasz Sadowski Marta Ferens Adam Swędera Adam Wasilkowski Anna Korybut-Daszkiewicz Igor Buszkowski Neczajta skupiny |
Sung Jae-ki (kor. 성재기, hancha 成在基, rodz. 11 września, 1967 we Daegu, Połedniowo Koryjo - um. 26 lipca 2013 we Seulu, Połedniowo Koryjo) – połedniowokoryjański dziołocz prow czowieka, polityker a liberalny filozof. Ôd 2008 założiciel a prziwōdca Association of Korean Male (kor. 남성연대). "Suicide performance and journalist ethics" "News Dongah" (English) Police continue search for missing mens rights activist yonhapnews 2013.07.27 (English) Body of Sung Jae-gi found in Han River Koreaherald 2013.07.29 (English) Seoul ‘Bridge of Life Attracts More Suicide Attempts korearealtime 2013.11.08 (English) South Korean channel films suicide (English) In memoriam 2013:Sung Jae-ki (France) |
Czułōw (pol. "Czułów") – pōłnocno dzielnica Tychōw, je sam papiyrnia kero fōnguje durch ôd 1887 roku. |
Urōgwaj ("Uruguay", Wschodnio Republika Urōgwaju – "República Oriental del Uruguay") – państwo we Americe Pouedniowyj, nad Ôceanym Atlantyckim. Granica mo s Brazylijōm na pōunocy a Argyntynōm na wschodzie. Stolicōn Urōgwaju je Montevideo, kere je hawynōm u ujścio La Platy. Pō drugij strōniy tygo ystuarium ležy Buenos Aires. Downij Urōgwaj bōu tajlōm Wicekrōlestwa La Platy a miou miano "Břyg Wschodni". Kraj je nizinny, leko pofalowany, nojwyžše wzniysienio majōm 300–500 m n.p.m. a ležōm při granicy s Brazylijōm. 88,5% ludności to potomki ymigrantōw s Hišpanije a Italije. 89,4% miyško we miastach, pouowa we aglōmeracyje Montevideo. Postawōm gospodarki je sam bauerstwo, užytki rone zajmujōm sam 84% placu. Official website |
Bad Mergentheim – miasto a spa we Miymcach, we landzie Badynijo-Wirtymbyrgijo, we krysie Main-Tauber. |
Patriotyzm (łać. "patria" – hajmat, gr. "patriotes") – postawa zocy, przōnio i ôddanio własnymu hajmatowi, chyńć chrōniynio go przed kożdym zagrożyniym, a tyż poświyncynie swojigo zdrowio, a niy roz i życio. Wożnōm cechōm patriotyzmu je spōmiarkowanie, iże cele hajmatu sōm nad ôsobistymi. Patriotyzm to tyż przōnie norodowyj kulturze, tradycjōm, jynzykowi. |
XVIII stolecie • XVIII stolecie • XIX stolecie 1699 « 1700 « 1701 » 1702 » 1703 marzec - anfang wojny ô szpanielsko sukcesyjo 23 moja - William Kidd, szkocki pirat 16 września - Jakub II Stuart, krōl Ynglandu a Szkocyje Tusty sztwortek: 3 lutygo Ôstatki: 8 lutygo Popielec: 9 lutygo Niydziela Palmowo: 20 marca Wielgi Sztwortek: 24 marca Wielgi Piōntek: 25 marca Wielgo Sobota: 26 marca Wielganoc: 27 marca Pyńdziołek Wielganocny: 28 marca Wniybowstōmpiyniy: 5 moja Zesłaniy Ducha Świyntygo: 15 moja Boże Cioło: 26 moja |
RKM Rybnik (pol. "RKM Rybnik") – ślōnski klub żużlowy ze Rybnika. Terozki jeździ we piyrszej lidze. Powstoł we 1994 roku a swoje szpile rozgrywo na stadjōniy przi Gliwickij hulicy. Jedyn ze nojbardzij utytułowanych klubōw żużlowych we Polsce ROW Rybnik - klub fusbalowy Zajta ôficjalno RKM Rybnik Zajta kibicōw KS ROW Rybnik |
Miymiecko godka (tyż: niymiecko, miym. "Deutsch", "deutsche Sprache") – godka ze grupy zachodnij familije godek germańskich. Je fest zrōżnicowano rygiōnalniy, a niykere djalekta – take kej djalekt używany we "miymieckogodkowyj" tajli Szwajcaryje (Schweizerdeutsch albo Schwyzerdütsch/Schwiizertüütsch, noleżōncy do grupy djalektōw alymańskich) – sōm roz za czas klasyfikowane za ôsobne godki. Nojbliży spokrewńōno je ze godkōm niderlandzkōm, kero ale cechuje barzij uproszczōny gramatyczny systym. Miymiecko godka dała kupa ausdrukōw a gramatycznych strukturōw do ślōnskij godki. Bajszpil takich słōw to: aszymbecher (uod "Aschenbecher"), cug (uod "Zug"), bajszpil (uod "Beispiel") a moc inkszych. Do 1945 bōła uōna dōminujōncōm godkōm we Ślōnsku. |
Auto szportowe – auto, kere mo cechy jake dowajōm mu ôśōngać wielge gibkości we krōtkim czasie a tyż dozwalajōm na bezpieczne jygo prowadzyniy przi srogich gibkościach jazdy. |
uod 14 czyrwca do 15 lipca - Mistrzostwa Świata we Fusbalu 15 kwejtnia - fojer we katederze Notre-Dame we Paryżu 17 listopada - piyrsze zachorowania na COVID-19 14 stycznia - Paweł Adamowicz, polski politiker 1 października - Karel Gott, czeski śpiywok Wielganoc: 21 kwietnia Boże Ciało: 20 czyrwca |
Hubert Auriol (rodz. 7 czyrwca 1952 we Addi Abebie, um. 10 stycznia 2021) - francuski wyścigowy kerowca, kery wygroł Rajd Dakar we 1981 a 1983 na motorze a we 1992 na autoku. We latach 1994-2005 bōł dyrektorym Rajdu Dakar. Biografijo we srwisie vivolta.com |
Abchaskŏ gŏdka – abchazŏ-adygejskŏ gŏdka s tajli Abchazŏ-abaskich gŏdek użiwanŏ bez kole 112 740 Abchazōw we Abchazyje a we Prowinzyje Artvin we Turcyje. Ôficyjnŏ gŏdka Abchazyje a Autōnōmicznej Republiki Abchazyje. |
Silling to ślōnskŏ strōna internetowŏ ôd pisŏrza i tumacza Grzegorza Kulika. Silling je ôddany wolnymu ôprogramowaniu. Funkcyje. Na strōnie idzie znojś katalog ôprogramowanio po ślōnsku, Korpus Ślōnskij Mŏwy i translatōr polsko-ślōnski i ślōnsko-polski. "Translatōr" je zbudowany na wolnyj i ôtwartozdrzōdłowyj platformie maszinowego przekładu Apertium. Poznowo bez 22300 słōw bazowych, co dowo kole 70-80 procynt pokrycio tekstu. "Korpusu Ślōnskij Mowy" sie używo do analizy statystycznyj, testowanio hipotez statystycznych, sprawdzanio wystōmpiyń abo weryfikowanio prawideł jynzykowych na danym polu godki. Bibliŏtyka Silling. We rōmach projektu Silling robiōne sōm tyż przekłady literatury na ślōnsko godka. Autorym wszyjskich przekładōw je Grzegorz Kulik. Do dzisiej przełożōnych było 8 literackich tekstōw. Sōm to: "Czerwōnŏ Kapuca" (Braciŏ Grimm) "Dej pokōj" (Franz Kafka, "Gibs auf", 1922) "Jōnek muzykant" (Henryk Sienkiewicz, "Janko muzykant", 1879) "Ôni sōm z miynsa" (Terry Bisson, "Theyre Made Out of Meat", 1991) "Ôstatni gwoździŏrz" (Feliks Steuer, "Ostatni gwojździaurz", 1935) "Tyn Kampf z tym Drachym" (Dr. Haase, "Der Kampf mit dem Drachen", 1889) "Tyn Ritter Toggenburg" (Dr. Haase, "Ritter Toggenburg", 1889) "Z naszyj ziymie ślōnskij" (Feliks Steuer, "Z naszej ziymiy ślōnskej", 1935) |
Uopolske kśōnżynstwo – kśōnżynstwo ze stolicōm we Ôpolu, fōngowoło we lotach 1172-1202 a we 1281/1282 - 1521. Powstoło we 1172 kej bycirk lo Jarosława nojstarszego ze synōw Bolesława I Srogego. We 1202 kej Hajnel I Brodaty przegroł wojna ôstoło prziuōnaczōne do ôpolsko-raciborskego kśōnżynstwa. Niyskorzi we 1281 abo 1282 ôpolske kśōnżynstwo zaś powstoło kej umrził kśōnże Władysław a ôpolsko-raciborske kśōnżynstwo ôstało potajlowane na bycirki: ôpolski, bytōmski, racibōrski a cieszyński. We 1521 ôpolske a racibōrske kśōnżynstwo zaś skuplowoły sie a dalij fōngowoły kej ôpolsko-raciborske kśōnżynstwo. Jarosław (1177-1201) Hajnel I Brodaty (1201-1202) Bolysław I (1281-1313) Bolysław II (1313 - 1356) Władysław Ôpolczyk a Bolysław III - cuzamyn (1356-1367) Bolysław III Ôpolski (1367-1382) Władysław Ôpolczyk (1367-1401) Bolysław IV, Jōn Kropidło, Bernard - cuzamyn (1382-1400) Bolysław IV Ôpolski (1400-1437) Bernard Ôpolski (1400-1455) Bolysław V Wołoszek, pon na połowie kśōnżystwa ôpolskigo (1437-1460) Niikolałs I, wroz ze bracikym Jōnym, do śmiyrci Bolysława V na połowie kś. ôpolskigo (1437-1476) Jōn dobry, Niikolałs II - cuzamyn (1476-1497) Jōn dobry (1497-1532) |
Cheltenham – miasto we Wielgij Brytaniji, we Ynglandzie, we hrabstwie Gloucestershire. Znōme kej spa a skiż leczniczych wodōw. Mo 46,61 km² wiyrchu a na 2011 rok pōmiyszkiwało sam 115 600 perzōnōw. Annecy Cheltenham Göttingen Soczi Weihai Stampersgat Kisumu Neczajta Cheltenham |
Pantejizm – pōglōndy teolōgične i filozofične abo překōnanio religijne utožsamiajōnce Bōga ze światym, čynsto rozōmianym kej přiroda. Pantejizm čynsto uōnčōu sie s ideōma rozōmnygo rozwoju wšychświata, jydności, wiečności a žywości świata materialnygo. Nyguje istniyniy Bōga kej istoty rozōmnyj, guosi zaś přynikaniy Bōga we wšyjstke substancyje ziymske. |
Italsko godka (it. "lingua italiana", "italiano" ) – indoojropoejsko godka, kero przinoleży do skupiny rōmańskich godkōw. Wespōłbytuje ze inkszymi noworōmańskimi godkōma a mo moc regijōnalnych waryjantōw, niyrzodko ôdtajlowujōncych sie ôd ni a stanowiōncych dali regijōnalne godki. Italski je ôficjalny we Italiji, San Marino, Szwajcaryji (wespōł ze francuskim a miymieckim, kej to retorōmańsko godka je ôficjalno ino we Gryzōniji) a tyż we Watykanie (ze łacinōm). Je drugōm godkōm we Istryji (Chorwacyjo) a, do kupy ze słowyńskōm godkōm we miastach Pirōn, Izola a Koper we Słoweniji. Niimo tygo, co niy je we tych krajach sztyjc italsko godka godano a niy je skiż tygo wykorzistywano we ôficjalnym prawiyniu, je pospolicie rozōmiano we Mōnako, na Malcie, Korsyce we Nizzardo (Francyjo) a we myńszych skupinach we Libiji a Algeryji. Italsko a ślōnsko godka. We ślōnskij godce do sie uwidzieć jakich słōw a ausdrukōw, kere majōm italske pochodzyniy. Przikłodym takigo moge być zozwōr (it. "zenzavero"), paryzol (it. "parasole") a tyż i take typowe ślōnske słowa, kej galoty (it. "caligotte"). Niy je ale takich wyrazōw kupa, skiż tygo, co prymarny ajnflus na ślōnsko godka mioł miymiecki a polski. |
Kolōnijo Mościbrody (pol. "Kolonia Mościbrody") - szołtystwo we Polsce, we mazowieckim wojewōdztwie, we siedleckim krysie, we gminie Wiśniew. |
Freddy Krueger – fikcyjnŏ postać, głōwny bohatyr seryje horrorōw "Koszmar z ulice Wiōnzōw". Psychopatyczny mordyrz bajtli. Z braku dowodōw puszczōny ôd gerichtu, ôstŏwŏ zlinczowany (spŏlōny za żywa) ôd zdesperowanych miyszkańcōw miasteczka. Po latach powrŏcŏ: zakradŏ sie do snōw ôd nastoletnich dzieci swojich zabōjcōw, ale zabijŏ naprŏwdã; ino pokōnaniym włŏsnych lynkōw idzie walczyć ze koszmarym. We postać Freddyego wcieloł sie Robert Englund. Ôficjalnŏ zajta seryje filmōw ô Freddym (ang.) |
Đồng Hới – miasto we Wietnamie, stolica prowincyji Quang Binh a morsko hawyna nad Chińskim Morzym (Pokojny Ôcean). Głōwny ôstrzodek industryje, nauki a kultury we prowincyje Quang Binh. Miasto założōno we 1930. |
Bebok (inakszy Babok abo Bobok) – We ślōnskich wierzyniach ludowych bandurek, kery miyszko kole chałpy. Mo uōn wartować, coby bajtle niy smykały sie po chlywach a masztalniach. Bebok mo kole pōł myjtra, miast szłapōw mo kopyta a dycki trzimie we garści kryja kerōm piere bachory. Bebok je (nojczyńści we Gōrnym Ślōnsku) bandurkym, kerym fatry straszōm bajtlōw. |
Kofi Atta Annan (rodz. 8 kwietnia 1938 we Kumasi, um. 18 siyrpnia 2018 we Bern) - ghański diplōmata, we lotach 1997-2006 Generalny Sekretorz ÔZN. We 2001 roku dostoł Pokojowo Noblowo Nadgroda. Biografijo na neczajcie ÔZN (we polskij godce) |
Kōntynynt – podstawowo, kole ôceanōw, jydnostka tajlowanio świata. Mianuje sie tak nowiynksze pode wzglyndym zajmowanygo wiyrcha ôbszary lōndowe na Ziymii. Kōntynynty ôbejmujōm tyż wyspy kere leżōm na tym samym co uōne cokole kōntynyntalnym. Tajlōng na kōntynynty je umowny a sporny, skiż tygo co jydne uznajōm Ojropa za kōntynynt, inksze zaś godajōm co je to pōłwysep Ojrazyje. Podaniy je s Amerikōm - jedne godajōm, co je to jydyn kōntynynt, inksze tajlujōm ja na Pōłnocno Amerika a Połedniowo Amerika. Niykere tyž uznowajōm, co Australijo je wyspōm a niy kōntynyntym a zaliczajōm ja do Azyje. |
Przedrostek SI – prefiks, co ôkryślŏ wielokrotności i podwielokrotności jednostek miŏr ôpartych ô systym metryczny. Przedrostki ôstały wdrożone w rōmach układu SI, chociŏż czas ôd czasu używŏ sie ich tyż do jednostek, co niy sōm we tym systymie (bp. mililiter abo kōntowŏ milisekunda). jednostka pochodnŏ układu SI przedrostek dwōjkowy Przedrostki dwōjkowe |
Kalisz - miasto ô prowach krysu we Polsce, we wielgopolskim wojewōdztwie, siedziba kaliskigo krysu. Je rozlygowany nade rzykōm Prosna. |
(nar. 3 siyrpnia 1901 we Zuzeli, um. 28 mŏja 1981 we Warszawie) to bōł polski rzimskokatolicki duchowy, arcybiskup warszawski i gnieźniyński, kardinal, prymas Polski (mianowany "Prymasym Tysiōncleciŏ"), ôbrōńca praw czowieka, nŏrodu i Kościoła. Biografijŏ. We 1920 roku poszoł do syminariōm duchowego we Włocławku. Po sztyrech latach sztudiōw dostoł ôn kapelańske świyncynia. Ôd 1925 do 1929 roku kōntynuowoł sztudia na Katolickim Uniwerzytecie Lubelskim, a skōńczōł go ze dŏchtoratym. Po zaczōntku Drugij wojny światowyj krōł sie przed gestapo. Po wojnie wrōciōł do Włocławka, kaj reôrganizowoł syminarium duchowe i wykōnowoł funkcyjõ rechtora. We 1946 roku papiyż Pius XII zrobiōł go dyjecezyjŏlnym biskupym dyjecezyje Lublin. We ônego biskupskim wapynie wpisoł słowa „Soli Deo” (). 12 stycznia 1953 roku we Rzimie bōł mianowany kardinalym. We piyńćdziesiōntych latach, we ôkresie napiynć miyndzy kōmōnistycznym regyrōnkym Polski a Kościołym katolickim, kōmōnisty wiynziyli kardinala Wyszyńskigo bez trzi lata we tych placach: Rywałd (ôd 25 września 1953 do 12 paździyrnika 1953), Klasztorny Stoczek (ôd 12 paździyrnika 1953 do 6 paździyrnika 1954), Prudnik (ôd 6 paździyrnika 1954 do 27 paździyrnika 1955), Kōmańcza (ôd 27 paździyrnika 1955 do 26 paździyrnika 1956). Beatyfikacyjŏ Wyszyńskigo ôdbōła sie 12 września 2021 roku we Warszawie, a dostoł jōm ôd papiyża Franciszka. Ônego spōmniynie je ôbsztalowane na 28 mŏja. |
Šwanc to je kōńcowo tajla cioua zwiyřōnt, gyneralniy mianuje sie tak ruchōmo a wyraźniy ôddzielōno ode tōuowia "wypustka". Je to kōńcowy ôdcinek kryngosuōpa, za gnatym guzičnym a křižym. Po prowdzie, šwanc richtig wystympuje yno u kryngowcōw, nale i u niykerych beskryngowcōw, jako skorpiōny, wažki a t.p. wystympujōm podane na šwanc zakōńčynio ôdwuoka. Šwance majōm roztomajte zastosowanio we świecie zwiyřōnt. U rybōw a inkšych kryngowcōw morskich suōžōm uōne za "napynd". U ptokōw gryfność šwanca mo znočynie we zolytach. Cyckoče kere žyjōm na strōmach, jako l.b. afy, užywajōm šwancōw do chytanio sie gauynźōw. U psōw a kotōw šwanc suōžy ku ôkazywaniu ymocji. Bez byduo a cyckoče roślinožerne je užywany ku ôdganianiu ôwadōw. Niykere jaščurki poradzōm tracić šwanc coby sie urwać zwieřyńciu kere prōbuje je zežryć, a niyskoři šwanc jeim ôdrasto. U čowieka šwanc wystympuje yno we wčesnym ôkresie puodowym, a niyskoři sie traci. |
Koszalin (pol.: "Koszalin", miym. : "Köslin", kasz.: "Kòszalëno") – miasto na prawach powiatu we Polsce, położōne we wojewōdztwie zachodniopōmorskym. Podug danych ze 31 grudnia 2006 roku, Koszalin mioł 107 693 miyszkańcōw. |
Inwazyjŏ na Ukrajinã ôd Rusyje to je zbrojny kōnflikt pōmiyndzy Rusyjōm a Ukrajinōm, co trwo ôd 24 lutego 2022 roku. 24 lutego 2022 roku Rusyjŏ zaczła inwazyjo na Ukrajinã. Kampanijŏ napoczła sie po przedużajōncyj sie rozbudowie militarnyj i uzdaniu ôd Rusyje samostanowiyniŏ Dōniyckij Republiki Ludowyj i Ługańskij Republiki Ludowyj we dniach poprzedzajōncych najŏzd. Już 21 lutego 2022 roku Siyły Zbrojne Ruskij Federacyje wlŏzły do regiōnu Dōnbasu we weschodnij Ukrajinie. Kole 06:00 moskewskigo czasu (UTC 3) 24 lutego 2022 roku prezydynt Rusyje Władimir Putin ôgłosiōł ôperacyjo wojskowo na weschodnij Ukrajinie; porã minut niyskorzij napoczły sie raketowe ataki na cołki krŏj, tyż na stolicã – Kijōw. W tyn som dziyń sztartła m. in. batalijo ô Czernihōw a angrif na Zmijiny Ôstrōw. Ukrajińskŏ Wacha Granicznŏ ôgłosiyła, iże ônyj placōwki graniczne ze Rusyjōm i Biołorusiōm ôstały napadniynte. Inwazyjo skłōniyła moc krŏjōw do potympiyniŏ ataku i nałożyniŏ surowych sankcyji na Rusyjõ. Prezydynt Ukrajiny Wołodymyr Zelenski wkludziōł wojynny stōn. Prawiōł, iże Rusyjŏ napadła ukrajińsko infrastruktura wojskowŏ. |
2 miejscowości w Polsce: Jaczno - wieś we podlaskim wojewōdztwie, we sokōlskim krysie, we gminie Biołostocko Dōmbrowa Jaczno - kolōnijo we podlaskim wojewōdztwie, we suwalskim krysie, we gminie Jeleniewo 1 jeździoro we Polsce: Jaczno |
Ursula Konzett, po chopie "Ursula Gregg" (rodz. 16 listopada 1959 we Triesen) to je alpejsko narciarka ze Liechtensteinu. We 1984 zdobōła brōnzowo mydajla na Ôlimpiadzie we Sarajewie. Krōm tygo mo we dorobku brōnzowo mydajla ze Mistrzostw Świata we Schladming (Austrijo) we 1982 roku. |
Isfara (tadżycko godka: "Исфара") je miasto we sogdyjskim wilajecie, we pōłnocnym Tadżykistanie. Mo uōno 37 300 miyszkańcōw. Je to tyż stolica dystyktu Isfara. Gyszichta. Isfara je jedno ze nojstarszych miastōw we Strzodkowyj Azyji, za piyrsze mianowano Asbara. Miasto je wymianowane we ksiyndze "Gyszichta Tabary" ze X wieku, kedy bōuo gryfnym přistankym na Niydbownyj Ceście. Isfara mo mauzolyjōm s tygo ôkresu – Hazrati Shoh Mausoleum, wyciupkane we dřewie i unikalne lo Azyje. We wiekach XI a XII, rozwinyua sie ekōnōmijo. Babur (1482-1530) mianowou Isfara kej guōwny štad rygiōnu. We XVI wieku pobudowano mynga stawiyń, kej moszeje, a we XVII wieku Isfara bōua pod panowaniym Chanata Kokandu. Geōgrafijo. Isfara je pouožōno při granicy třech niypodlyguych państw – Tadžykistanu, Ōzbekistanu a Kirgistanu, na wysokości 863 myjtrōw n.p.m. a jeji terytoryjo mo 832 km2 Demōgrafijo. Populacyjo Isfary to gōwniy Tadžyki. Ekōnōmijo. Bezma 20 kōmpaniji industryjnych miasta wyrobio elyktryčne, chymične a metalugične produkty, matyriouy kōnstrukcyjne, joduo a inkše. Isfara je tyž znano ze swych sadōw aprikōzowych, niy ino we Tadžykistanie. |
MBaye Babacar Niang (rodz. 19 grudnia 1994 we Meulan-en-Yvelines we Francyji) - synegalski fusbalok, kery gro na pozycyji napadziora we Torino F.C. a reprezentacyje Synegalu. |
Taj Mahal (Hindi: "ताज महल" korōnny pałac) – Mauzolyjōm we Agrze, we Indyjach. Zbudowoł je Szahdżahan. Taj Mahal ôstało pobudowane lo pamiyńci umartyj kobiyty Szahdżahana - Mumtaz Mahal. Skiż tygo Taj Mahal je roz za kedy mianowane świōntyńōm przōnio. Przi jeji budowie robiōło podug roztōmajtych danych ôde 20 do 25 tyśōncōw bauerōw, a budowano ja 22 roki (1632 - 1654). Taj Mahal je wpisane na lista światowygo dziedzictwa Unesco a bōło uznane za jedyn s 7 Nowych Cudōw Świata. |
Kazachstan, Republika Kazachstanu (kaz. "Қазақстан, Қазақстан Республикасы"; rus. "Казахстан, Республика Казахстан") – państwo, co leży we Azyji a Ojropie (5,4% powiyrzchni – teryny na zachōd ôd rzyki Emba). Bōło utworzōne we 1991 we wyniku rozpadu SSSR. Graniczy ze państwami: Chinōma (1460 km granice), Kirgistanym (980 km), Turkmynistanym (380 km), Ōzbekistanym (2300 km) a Rusyjōm (6467 km). Cuzamyn dugość granic Kazachstanu wynosi 12 187 km. Kazachstan mo tyż dostymp do nojwiynkszygo jeziora świata – Kaspijskigo Morza na dugości 2340 km. |
Taga Takatada (jap.: 多賀高忠, nar. 1425, um. 14 września 1486) – japōński prziwōdca wojokōw we ôkresie Muromachi. Bōł wasalym klana Kyōgoku. |