title
stringlengths 1
90
| url
stringlengths 31
120
| text
stringlengths 0
504k
|
|---|---|---|
జనవరి 30 | https://te.wikipedia.org/wiki/జనవరి_30 | జనవరి 30, గ్రెగొరియన్‌ క్యాలెండర్‌ ప్రకారము సంవత్సరములో 30వ రోజు. సంవత్సరాంతమునకు ఇంకా 335 రోజులు మిగిలినవి (లీపు సంవత్సరములో 336 రోజులు).
సంఘటనలు
అమర వీరుల దినం:ఈ రోజున భారత దేశమంతటా, 11 గంటలకి, సైరన్ మోగుతుంది. భారత దేశ ప్రజలు అందరూ స్వాతంత్ర్య పోరాటములో ప్రాణాలు విడిచిన అమర వీరులకు 2 నిమిషములు మౌనం పాటించి 'శ్రద్ధాంజలి' సమర్పిస్తారు.
1948: మహాత్మా గాంధీ హత్య
జననాలు
1882: ఫ్రాన్క్లిన్ రూజ్ వేల్ట్
1905: కందుకూరి రామభద్రరావు, కవి
1910: సి.సుబ్రమణ్యం, భారతీయుడు, భారతరత్న గ్రహీత. (మ.2000)
1927: బెండపూడి వెంకట సత్యనారాయణ, చర్మవైద్యులు. (మ.2005)
1940: మోహన్ మహర్షి, నాటక దర్శకుడు, నటుడు, నాటక రచయిత (మ. 2023)
1957: ప్రియదర్శన్ , దక్షిణ భారతీయ చలనచిత్ర దర్శకుడు.
1981: డిమిటార్ బెర్బటోవ్, బల్గేరియాకు చెందిన అంతర్జాతీయ ఫుట్‌బాల్ ఆటగాడు.
మరణాలు
thumb|Portrait Gandhi
1948: మహాత్మా గాంధీ, భారత జాతి పిత. (జ.1869)
1948 : రైటు సోదరులలో ఒకడైన ఓర్విల్లే మరణం (జ.1871).
1981: త్రిపురారిభట్ల వీరరాఘవస్వామి, పండితులు, రచయిత. (జ.1892)
2005: వడ్డెర చండీదాస్, తెలుగు నవలా రచయిత. (జ.1937)
2016: నాయని కృష్ణకుమారి, తెలుగు రచయిత్రి. (జ.1930)
2016: జనరల్ కె. వి. కృష్ణారావు, భారత సైనిక దళాల మాజీ ఛీఫ్. (జ.1923)
2016: జోగినిపల్లి దామోదర్‌రావు, కరీంనగర్ జిల్లాకు చెందిన మాజీ ఎం.ఎల్.ఏ.
పండుగలు , జాతీయ దినాలు
అమరవీరుల సంస్మరణ దినం, గాంధీజీ వర్థంతి, కుష్టువ్యాధి నివారణ దినోత్సవం.
బయటి లింకులు
బీబీసి: ఈ రోజున
టీ.ఎన్.ఎల్: ఈ రోజు చరిత్రలో
చరిత్రలో ఈ రోజు : జనవరి 30
జనవరి 29 - జనవరి 31 - డిసెంబర్ 30 - ఫిబ్రవరి 29 -- అన్ని తేదీలు
వర్గం:జనవరి
వర్గం:తేదీలు |
జనవరి 31 | https://te.wikipedia.org/wiki/జనవరి_31 | జనవరి 31, గ్రెగొరియన్‌ క్యాలెండర్‌ ప్రకారము సంవత్సరములో 31వ రోజు. సంవత్సరాంతమునకు ఇంకా 334 రోజులు మిగిలినవి (లీపు సంవత్సరములో 335 రోజులు).
సంఘటనలు
1943: రెండవ ప్రపంచ యుద్ధంలో జర్మనీ సైన్యాలు రష్యా లోని స్టాలిన్‌గ్రాడ్ వద్ద రష్యా సైన్యానికి లొంగిపోయాయి.
1953: శంకరనారాయణ తెలుగు-ఇంగ్లీషు నిఘంటువుని వావిళ్ళ వెంకటేశ్వర శాస్త్రులు 1953లో తిరిగి ముద్రించదలచారు. ఈ బృహత్తర కార్యం కోసం వీరు ఎస్.నారాయణ అయ్యంగార్, వేదం లక్ష్మీనారాయణ శాస్త్రి సమున్నత కృషిచేశారు. వీరి ప్రచురణ 1953 జనవరి 31లో ప్రచురించబడింది. ఈ తెలుగు-ఇంగ్లీషు నిఘంటువు మొదటిసారిగా 1900 సంవత్సరంలో మద్రాసు నుండి ప్రచురించబడింది. చూడు : పి.శంకరనారాయణ
1963: నెమలిని జాతీయ పక్షిగా భారత్ ప్రకటించింది.
1972: నేపాల్ రాజుగా బీరేంద్ర అధికారంలోకి వచ్చాడు.
2009: ఆస్ట్రేలియన్ ఓపెన్ బాలుర విభాగంలో భారత్ కు చెందిన యూకీ బాంబ్రీ టైటిల్ నెగ్గి ఆస్ట్రేలియన్ ఓపెన్ జూనియర్ టైటిల్ పొందిన తొలి భారతీయుడిగా అవతరించాడు.
జననాలు
1763: జెన్స్ ఎస్మార్క్ డానిష్-నార్వేయిన్ భూవిజ్ఞాన శాస్త్రజ్ఞుడు. ప్రపంచవ్యాప్త మంచు యుగాల క్రమాన్ని వివరించాడు. (మ.1839)
1895: రాగ్నర్ ఫ్రిష్, ఆర్థికవేత్త
1905: కందుకూరి రామభద్రరావు, తెలుగు రచయిత, కవి, అనువాదకుడు. (మ.1976)
1927: రావెళ్ళ వెంకట రామారావు, తెలంగాణ తొలితరం కవి, తెలంగాణ సాయుధ పోరాట యోధుడు. (మ.2013)
1972: కళ్యాణ్ మాలిక్ , గాయకుడు,సంగీత. దర్శకుడు
1974: రక్ష, భారత సినీ నటి.
1974: వనమాలి, వర్థమాన సినీ గీత రచయిత.
1975: ప్రీతీ జింటా , తెలుగు, హిందీ నటి
మరణాలు
thumb|Shah Jahan on a Terrace Holding a Pendant Set with His Portrait
1626: సుల్తాన్ మహమ్మద్ కుతుబ్ షా, గోల్కొండను పరిపాలించిన కుతుబ్‌షాహీ వంశమునకు చెందిన ఆరవ చక్రవర్తి.
1961: అమ్జద్ హైదరాబాదీ; తెలంగాణకు చెందిన ఉర్దూ కవి. (జ. 1888)
1666: షాజహాన్, మొఘల్ సామ్రాజ్యపు ఐదవ చక్రవర్తి. (జ.1592)
1969: మెహర్ బాబా, అవతార్, (జ.1894)
1972: మహేంద్ర, నేపాల్ రాజు.
1973: రాగ్నర్ ఫ్రిష్, ఆర్థికవేత్త .
2003: మేకా రంగయ్య అప్పారావు, నూజివీడు జమిందారీ కుటుంబానికి చెందిన విద్యావేత్త, మాజీ మంత్రి
2009: నగేష్, దక్షిణ భారతదేశానికి చెందిన హాస్యనటుడు, రంగస్థల నటుడు (జ.1933).
2017: అబ్బూరి గోపాలకృష్ణ, బహుముఖ ప్రజ్ఞాశాలి. (జ. 1936)
2022: భరత్ భూషణ్, తెలంగాణ చిత్రకారుడు, ఫోటోగ్రాఫర్ (జ. 1953)
పండుగలు , జాతీయ దినాలు
నౌరు దేశ స్వాతంత్ర్యం దినోత్సవం
వీధి బాలల దినోత్సవం
బయటి లింకులు
బీబీసి: ఈ రోజున
టీ.ఎన్.ఎల్: ఈ రోజు చరిత్రలో
చరిత్రలో ఈ రోజు : జనవరి 31
జనవరి 30 - ఫిబ్రవరి 1 - డిసెంబర్ 31 - ఫిబ్రవరి 28 - (ఫిబ్రవరి 29) -- అన్ని తేదీలు
వర్గం:జనవరి
వర్గం:తేదీలు |
1998 | https://te.wikipedia.org/wiki/1998 | 1998 గ్రెగోరియన్‌ కాలెండరు యొక్క మామూలు సంవత్సరము.
సంవత్సరాలు: 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 దశాబ్దాలు: 1970లు 1980లు 1990లు 2000లు 2010లు శతాబ్దాలు: 19 వ శతాబ్దం - 20 వ శతాబ్దం - 21 వ శతాబ్దం
thumb|కుడి|100px|గుల్జారీలాల్ నందా
thumb|కుడి|100px|కమలాకర కామేశ్వరరావు
thumb|కుడి|100px|రమణ్ లాంబా
thumb|కుడి|100px|విద్యా ప్రకాశానందగిరి
thumb|కుడి|100px|ఆరుద్ర
thumb|కుడి|100px|లాస్లోజాబో
సంఘటనలు
జనవరి 1: యూరోపియన్ కేంద్రీయ బ్యాంకు స్థాపించబడింది.
పిబ్రవరి 6: వాషింగ్టన్ జాతీయ విమానాశ్రయం పేరును రోనాల్డ్ రీగన్ జాతీయ విమానాశ్రయంగా మార్పుచేశారు.
ఫిబ్రవరి 7: జపాన్ లోని నగోనాలో శీతాకాలపు ఒలింపిక్ క్రీడలు ప్రారంభమయ్యాయి.
ఫిబ్రవరి 16: చైనాకు చెందిన విమానం నివాసప్రాంతాలపై కూలి 202 మంది మృతిచెందారు.
మార్చి 19: భారత ప్రధానమంత్రిగా అటల్ బిహారీ వాజపేయి పదవిని చేపట్టినాడు.
మార్చి 24: భారత లోక్‌సభ స్పీకర్‌గా జి.యమ్.సి.బాలయోగి పదవిని స్వీకరించాడు.
మార్చి 27- ఫుడ్ అండ్ డ్రగ్ అడ్మినిస్ట్రేషన్ వారు వయాగ్రా మందును మగవారి నరాలబలహీనతకు ఔషదంగా ధ్రువీకరించారు.
మే 11: రాజస్థాన్ లోని పోఖరాన్ ప్రాంతంలో భారతదేశం మూడు అణుపరీక్షలు నిర్వహించింది.
మే 13: పోఖరాన్‌లో భారత్ మరో రెండు అణుపరీక్షలు జరిపింది.
మే 28: భారత అణుపరీక్షలకు పోటీగా పాకిస్తాన్ ఐదు అణుపరీక్షలను బలూచిస్తాన్ లోని చాఘై ప్రాంతంలో నిర్వహించింది.
జూన్ 10: ఫ్రాన్సులో ప్రపంచ కప్ సాకర్ పోటీలు ప్రారంభమయ్యాయి.
జూన్ 12: ఫిలిప్పీన్స్ శతవార్షికోత్సవాన్ని జరుపుకొంది.
జూన్ 25: మైక్రోసాఫ్ట్ సంస్థ విండోస్ 98 తొలి ఎడిషన్‌ను విడుదల చేసింది.
జూన్ 30: ఫిలిప్పీన్స్ ఉపాద్యక్షుడు జోసెఫ్ ఎస్ట్రాడా 13వ అధ్యక్షుడిగా ప్రమాణస్వీకారం చేశాడు.
జూలై 5: జపాన్ అంగారకుడి పైకి ప్రోబ్ ఉపగ్రహాన్ని పంపింది.
జూలై 12: ఫ్రాన్సు 3-0 తేడాతో బ్రెజిల్ను ఓడించి ప్రపంచ కప్ సాకర్-98 గెలిచింది.
డిసెంబర్ 6: 13వ ఆసియా క్రీడలు థాయిలాండ్ లోని బాంకాక్లో ప్రారంభమయ్యాయి.
జననాలు
మే 4 కేసరి గిరీష్ కుమార్
మరణాలు
జనవరి 15: గుల్జారీలాల్ నందా, పూర్వ తాత్కాలిక ప్రధానమంత్రి. (జ.1898)
ఫిబ్రవరి 1: మార్గా ఫాల్స్టిచ్, జర్మన్ శాస్త్రవేత్త (జ.1915)
ఫిబ్రవరి 22: రామణ్ లాంబా , భారతదేశపు మాజీ క్రికెట్ ఆటగాడు. (జ.1960)
ఫిబ్రవరి 26: థియోడర్ షుల్జ్, ఆర్థికవేత్త, నోబెల్ బహులతి గ్రహీత.
ఏప్రిల్ 10: విద్యా ప్రకాశానందగిరి స్వామి, ఆధ్యాత్మికవేత్త, శ్రీకాళహస్తిలోని శుక బ్రహ్మాశ్రమ స్థాపకులు, బహుభాషాకోవిదులు. (జ.1914)
ఏప్రిల్ 28: రమాకాంత్ దేశాయ్, భారత మాజీ క్రికెట్ క్రీడాకారుడు. (జ.1939)
మే 3: వెంకటేష్ కులకర్ణి, భారతీయ-అమెరికన్ నవలా రచయిత, విద్యావేత్త. (జ. 1945)
జూన్ 4: ఆరుద్ర, కవి, గేయరచయిత, సాహితీవేత్త, కథకుడు, నవలారచయిత, విమర్శకుడు, పరిశోధకుడు, అనువాదకుడు. ( జ.1925)
జూన్ 29: కమలాకర కామేశ్వరరావు, తెలుగు సినిమా దర్శకులు. (జ.1911)
ఆగష్టు 8: లాస్లో జాబో, హంగరీకి చెందిన అంతర్జాతీయ చెస్ గ్రాండ్ మాస్టర్ (జ.1917)
ఆగష్టు 18: ప్రొతిమా బేడి, ఒడిస్సీ సాంప్రదాయ భారతీయ నృత్య కళాకారిణి. (జ.1948)
సెప్టెంబర్ 15: జే.రామేశ్వర్ రావు, వనపర్తి సంస్థానాధీశుడు, దౌత్యవేత్త, భారత పార్లమెంటు సభ్యుడు. (జ.1923)
అక్టోబరు 22: అజిత్ ఖాన్, హిందీ సినిమా నటుడు (జ. 1922)
నవంబర్ 3: పి.ఎల్. నారాయణ, విలక్షణమైన నటులు, నటక ప్రయోక్త. (జ.1935)
డిసెంబర్ 3: పసల అంజలక్ష్మి, గాంధేయ సిద్ధాంతాలతో జీవితాన్ని మలచుకుని, సమాజ సేవకై ఆస్తినంతా ఆనందంగా సమర్పించిన త్యాగమయి. (జ.1904)
డిసెంబర్ 27: ధూళిపూడి ఆంజనేయులు, ఆంగ్ల రచయిత, సంపాదకులు. (జ.1924)
పురస్కారాలు
భారతరత్న పురస్కారం: ఎం.ఎస్.సుబ్బలక్ష్మి, సి.సుబ్రమణ్యం, జయప్రకాశ్ నారాయణ్
దాదాసాహెబ్ ఫాల్కే అవార్డు : బి.ఆర్.చోప్రా.
జ్ఞానపీఠ పురస్కారం : గిరీష్ కర్నాడ్
నోబెల్ బహుమతులు
భౌతికశాస్త్రం: రాబర్ట్ లాఘ్లిన్, హొరస్ట్ స్టార్మర్, డేనియల్ చీ సూయ్.
రసాయనశాస్త్రం: వాల్టర్ కోన్, జాన్ పాపుల్.
వైద్యం: రాబర్ట్ ఫుర్చ్‌గాట్, లూయీస్ ఇగ్నారో, ఫెరిద్ మురాడ్.
సాహిత్యం: జోస్ సరమాగో.
శాంతి: జాన్ హ్యూమ్, డేవిడ్ ట్రింబుల్.
ఆర్థికశాస్త్రం: అమర్త్యాసేన్.
* |
తెలంగాణా ఉద్యమ ప్రస్థానం 2001 | https://te.wikipedia.org/wiki/తెలంగాణా_ఉద్యమ_ప్రస్థానం_2001 | దారిమార్పుతెలంగాణ ఉద్యమం |
తెలంగాణా ఉద్యమ ప్రస్థానం 2005 | https://te.wikipedia.org/wiki/తెలంగాణా_ఉద్యమ_ప్రస్థానం_2005 | ప్రత్యేక తెలంగాణా రాష్ట్ర ఉద్యమం 2001 ఏప్రిల్ 27 న అధికారికంగా తెలంగాణా రాష్ట్ర సమితిని ఏర్పాటు చెయ్యడంతో ప్రారంభమయింది. అప్పటి నుండి, ఈ ఉద్యమం ఎలా పురోగమించిందో, అక్షర బద్ధం చేసే విధం ఇది. కేవలం ఏమి జరిగింది, ఎవరు చెప్పారు, ఏమి చెప్పారు వంటి వాస్తవాల నివేదిక ఇది.
ఆగస్టు
ఆగష్టు 31: ఆంధ్రప్రదేశ్ముఖ్యమంత్రి Y S రాజశేఖర రెడ్డి ఢిల్లీలో ఇలా అన్నారు.. "తెలంగాణ ప్రాంతంలో రాష్ట్ర ప్రభుత్వం చేపడుతున్న అభివృద్ధి కార్యక్రమాల కారణంగా ప్రత్యేక రాష్ట్ర నినాదం మెల్లమెల్లగా సద్దుమణుగుతోంది. 1969లో ప్రత్యేక తెలంగాణ ఉద్యమం తలెత్తినపుడు అప్పటి కాంగ్రెస్ ప్రభుత్వం వ్యూహాత్మకంగా వ్యవహరించి, సమగ్ర అభివృద్ధి ప్రణాళిక ద్వారా సమస్యను పరిష్కరించింది. అయితే గత తొమ్మిదేళ్ల చంద్రబాబు పాలనలో తెలంగాణ ప్రాజెక్టులను నిర్లక్ష్యం చేయడంతో మళ్లీ ప్రత్యేక నినాదం తలెత్తింది. జలయజ్ఞంలో భాగంగా రూ.25 వేల కోట్లతో మేం చేపడుతున్న ప్రాజెక్టులు, ఇతర ఉపాధి కార్యక్రమాలతో ప్రత్యేక నినాదం ఇప్పుడు కనుమరుగవుతోంది."
సెప్టెంబర్
తెలంగాణా ప్రత్యేక రాష్ట్ర ఉద్యమ ప్రస్థానంలో సెప్టెంబరు 2005 ఒక చారిత్రాత్మకమైన నెల. ఈ నెలలో జరిగిన ముఖ్యమైన సంఘటనలు ఇవి:
తెలంగాణా వాదన తెరమరుగవుతున్నదంటూ ముఖ్యమంత్రి చేసిన వ్యాఖ్య, దానిపై పార్టీలో అలజడి.
కె సి ఆర్ విరసం నేతలను జైలులో కలవడం
తెలంగాణా జాగరణ సేన ఏర్పాటు
కె సి ఆర్, నరేంద్రలపై కేంద్రానికి ఇంటిలిజెన్స్ పంపిన నివేదిక
పురపాలక ఎన్నికలలో కాంగ్రెసు ఘనవిజయం, తెరాస ఘోరమైన ఓటమి
ఎన్నికలలో ఓటమిపై పార్టీలో నిరసనలు, అధినాయకత్వంపై ఆరోపణలు
ఆగష్టు 31 న ముఖ్యమంత్రి ఢిల్లీలో "తెలంగాణా వాదన తెరమరుగు అవుతున్నదం"టూ చేసిన వ్యాఖ్యలతో రాజకీయాల్లో అలజడి రేపింది. దానితో తెరాస కేంద్ర మంత్రివర్గం నుండి బయటికి వచ్చే ఆలోచనలు కూడా చేసింది. శరద్ పవార్ చెప్పిన మీదట ఆగామని వెల్లడించింది కూడా.
తరువాత కె సి ఆర్ హైదరాబాదు వచ్చి చంచల్‌గూడా జైలులో విరసం నేతలను కలుసుకున్నాడు. తెలంగాణా జాగరణ సేన ఏర్పాటు ఆయన చేతుల మీదుగా జరిగింది. సేన గురించి, దాని కార్యక్రమాల గురించి కె సి ఆర్, నరేంద్ర చేసిన వ్యాఖ్యలు కలకలం రేపాయి.
నక్సల్ సమస్యపై ఢిల్లీలో జరిగిన సమావేశంలో ముఖ్యమంత్రి తెరాసపై ఫిర్యాదు ఛెసినట్లు పత్రికలలో వార్తలు వచ్చాయి. కాని ముఖ్యమంత్రి ఆ వ్యాఖ్యలు చెయ్యలేదని, ఇంటిలిజెన్స్ నివేదికలో ఆ వివరాలు కేంద్రానికి చేరాయని తరువాత తెలిసింది
పురపాలక ఎన్నికలలో నాయకులు ఒకరిపై ఒకరు చేసుకున్న వ్యాఖ్యలు తిట్లు సభ్యతా హద్ద్లు దాటాయి. ముఖ్యంగా నరేంద్ర కేశవరావు పై చేసిన వ్యాఖ్యలు, జాగరణ సేనకు చేసిన ఉద్బోధలు రాష్ట్రవ్యాప్తంగా కలకలం సృష్టించాయి. పురపాలక ఎన్నికలలో కాంగ్రెసును ఓడిస్తామని తెరాస నాయకులు చెప్పిన మాటలు తిరగబడి, ఊహించని విధంగా తమకే ఎదురొచ్చాయి. ఎన్నికలలో ఎదురైన దారుణమైన ఓటమితో పార్టీ సీనియర్ నాయకుల్లో అసంతృప్తి బయటికి వచ్చింది. కె సి ఆర్ పత్రికలతో మాట్లాడడానికి కూడా ఇష్టపడలేదు.
https://healthtrendz.co/zenith-detox-reviews/
అక్టోబర్
పురపాలక ఎన్నికలలో ఎదురైన ఓటమి, తెరాసను ఆత్మరక్షణలోకి, అంతర్మథనంలోకి నెట్టింది. ఓటమి తరువాత పార్టీలో బయలుదేరిన అసంతృప్తి మందడి, దుగ్యాలలతో ఆగలేదు. కె.సి.ఆర్, నరేంద్రల వ్యవహార ధోరణిపై ఉన్న అసంతృప్తికి తోడు, పార్టీలో ఆధిపత్య పోరుకు సంబంధించి కూడా పత్రికలలో వార్తలు వచాయి.
నాయకులలోని అసంతృప్తిని తొలగించే దిశగా పార్టీ ప్రయత్నాలు చేసింది. ఏకపక్షంగా కార్యవర్గాన్ని రద్దు చెయ్యడమనేది, అసంతృప్తివాదుల ముఖ్య ఫిర్యాదు. అంచేత కార్యవర్గాన్ని విస్తరించే పని చేపట్టారు. ఈలోగా పోతిరెడ్డిపాడు హెడ్‌రెగ్యులేటర్ సామర్థ్యం పెంచే జి.వో.170 ఒక అవకాశంగా అందివచ్చింది. ఈ విషయమై శాసనసభలో ప్రభుత్వంపై పెద్దయెత్తున దాడి చేసారు. అంతేకాక, అక్టోబర్ 13 న పార్టీ ఒక ప్రకటన చేస్తూ, పోతిరెడ్డిపాడు జి.వోకు నిరసనగా అక్టోబర్ 17 న అన్ని తెలంగాణా జిల్లా కేంద్రాల్లో ధర్నాలు, నల్గొండ జిల్లాలో గ్రామాల్లో రచ్చబండ పంచాయితీలు జరుపుతామని తెలిపింది. అయితే ఈలోగా మాజీమంత్రి సంతోష్ రెడ్డి రూపంలో పార్టీలో మరో ముసలం బయలుదేరింది.
అక్టోబర్ 14 న జరిగిన తొలి కార్యవర్గ సమావేశంలో, పార్టీలో ఎవరికి వారు మీడియాతో మాట్లాడరాదని, అలా చేస్తే క్రమశిక్షణా చర్యలు తీసుకుంటామని, ఆ అధికారాన్ని కె.సి.ఆర్ కు ఇస్తూ తీర్మానం చేసారు. ఈ సమావేశానికి సంతోష్ రెడ్డి హాజరు కాలేదు. అప్పటికే అసంతృప్తితో ఉన్న ఆయన తిరుగుబాటు గళమెత్తాడు. అక్టోబర్ 17 న ఒక ప్రకటన చేస్తూ, మీడియాతో ఎవరూ మాట్లాడొద్దనడం నియంతృత్వం, దీన్ని నేను సహించను, నన్ను సస్పెండ్ చేస్తే కె.సి.ఆర్ ను సవాలు చేస్తానంటూ ఎదురు తిరిగాడు. ఈ ప్రకటన చేసిన కొద్ది గంటల్లోనే ఆయనను పార్టీ నుండి సస్పెండ్ చేసారు. 21 వ తేదీన పార్టీ సహచరులతో ఒక సమావేశాన్ని నిర్వహిస్తున్నట్లు సంతోష్ రెడ్డి ప్రకటించాడు.
కొందరు పార్టీ ఎమ్మెల్యేలు, నాయకులు సంతోష్ రెడ్డిని సమర్ధిస్తూ, కె.సి.ఆర్ వ్యవహార శైలిని విమర్శించారు. మందడి సత్యనారాయణ రెడ్డి, దుగ్యాల శ్రీనివాసరావు, బండారు శారారాణి, గీట్ల ముకుంద రెడ్డి, టి.జయప్రకాష్ రెడ్డి మొదలైఅన వారు కె.సి.ఆర్ ను విమర్శించిన వారిలో ఉన్నారు. ఎన్నో మంతనాలు జరిగాయి. సమావేశాన్ని నిర్వహణను మానేస్తే సస్పెన్షన్‌ను తొలగిస్తామని పార్టీ అధిష్ఠానం అంటే, ఆ ప్రశ్నే లేదని సంతోష్ రెడ్డి అనటం, ఇరువర్గాలూ పట్టుదలగా ఉండటంతో వివాదం పరిష్కారం కాలేదు.
అక్టోబర్ 24 న, తెరాసను చీల్చేందుకు ముఖ్యమంత్రి వై.ఎస్.రాజశేఖర్ రెడ్డి, ప్రభుత్వ సలహాదారు, కె.వి.పి.రామచంద్ర రావు కుట్ర పన్నారని తెరాస శాసనసభ్యుడు కాశీపేట లింగయ్య ఆరోపించాడు. తరువాత కె.సి.ఆర్ కూడా దీన్ని ధ్రువపరుస్తూ, దీని విషయమై సోనియా గాంధీకి ఫిర్యాదు చేస్తామని ప్రకటించాడు. కె.వి.పి ఈ ఆరోపణను ఖండించాడు.
ఇదిలా ఉండగా, సంతోష్ రెడ్డి గొడవలోపడి పోతిరెడ్డిపాడుపై తెలంగాణాలో తెరాస జరుప తలపెట్టిన ఉద్యమం వెనకపడిపోయింది. ఈ అంశంపై స్వయంగా పి.సి.సి. అధ్యక్షుడు కె.కేశవరావే నిర్సన వ్యక్తం చేయడం, ప్రభుత్వం దిగివచ్చి జి.వో.లో కొన్ని మార్పులు చేయడంతో సమస్య తీవ్రత అప్పటికి తగ్గినట్లు అనిపించింది.
నవంబర్
నవంబర్ నెలలో [[తెరాస]] సంక్షోభం అనేక మలుపులు తిరిగింది.
పార్టీ అగ్రనాయకత్వంపై తీవ్రంగా విమర్శలు చేసి, మద్దతుదారుల సమావేశం ఏర్పాటు చేసి, కలకలం రేపిన శనిగరం సంతోష్‌రెడ్డి హఠాత్తుగా నవంబర్ 12 న తిరిగి పార్టీలో చేరిపోయాడు. కె.సి.ఆర్ స్వయంగా సంతోష్‌రెడ్డి ఇంటికి వెళ్ళడం, ఆయనపై సస్పెన్షన్ ఎత్తివేయడం, సంతోష్‌రెడ్డి బెట్టు చెయ్యకుండా, నాయకత్వంపై విశ్వాసం ప్రకటించడం చకచకా జరిగిపోయాయి.
అయితే మందాడి, దుగ్యాల ప్రభృతుల తిరుగుబాటు కొనసాగింది. సంతోష్‌రెడ్డి వ్యవహారం సుఖాంతమైన మర్నాడే - 13న - మందాడి సత్యనారాయణ రెడ్డి, దుగ్యాల శ్రీనివాసరావు, బండారు శారారాణి, కంభంపాటి లక్ష్మారెడ్డి, గీట్ల ముకుందరెడ్డి, సోయం బాపూరావు, నారాయణరావు పటేల్, తూర్పు జయప్రకాష్‌రెడ్డి కలిసి నాయకత్వం లక్ష్యంగా 11 ప్రశ్నలతో ఒక లేఖను సంయుక్తంగా పత్రికలకు విడుదల చేసారు. దీంతో సంక్షోభం మరింత చిక్కబడింది.
నవంబర్ 15 న సోయం బాబూరావు ఒక సంచలనాత్మక ప్రకటన చేసాడు. తాను అసంతుష్టుణ్ణి కాననీ, పార్టీ అగ్రనాయకత్వం పనుపున ఒక కోవర్టులాగా వారితో కలిసి పనిచేసాననీ, నారాయణరావు పటేల్ తనకు డబ్బు ఇస్తామని ఆశ చూపారనీ, మందాడికి 30 లక్షలు ఇచ్చానని చెప్పాడనీ ఆరోపించాడు.
ఆలె నరేంద్రకూ అసంతుష్ట నేతలకూ మాటల యుద్ధం జరిగింది. సంక్షోభ నివారణకు కొందరు మేధావుల, ఎన్నారైల దౌత్యం కూడా జరిగినట్లు వార్తలు వచ్చయి. అయితే అవి ఫలించలేదు. పార్టీ వరంగల్లులో విస్తృత స్థాయి సమావేశంలో ప్రతినిధులు అసంతుష్ట నేతలపై విమర్శలు చేసారు. కె.సి.ఆర్ హాజరవని ఈ సభకు నరేంద్ర అధ్యక్షత వహించాడు. అసంతుష్టనేతలను ఈ సమావేశానికి ఆహ్వానించలేదు. నరేంద్ర అసంతుష్ట నేతలను తిరిగి పార్టీలో చేరమని ఆహ్వానించాడు.
తమపై సమావేశంలో చేసిన విమర్శలు, దిష్టి బొమ్మలను తగలబెట్టడం వంటి చర్యలతో అసంతుష్ట నేతల వైఖరి దృఢపడింది. 21న మందాడి స్వయంగా నరేంద్ర వద్దకు వెళ్ళి చర్చలకు తన ఇంటికి రావలసిందిగా ఆయన్ను ఆహ్వానించాడు. చర్చల్లో అసంతుష్ట నేతలు తమ వైఖరిని తేటతెల్లం చేసారు. సంక్షోభ నివారణలో ఈ చర్చలు ముందడుగు వెయ్యలేదు.
ప్రస్తుత సంక్షోభానికి కె.సి.ఆర్ మేనల్లుడు హరీశ్‌రావే కారణమని ఆయన మరో మేనల్లుడు ఉమేశ్‌రావు 26న అరోపించాడు. వెనువెంటనే ఆయనను పార్టీ నుండి సస్పెండ్ చేసారు.
22న జారిపడి కాలిఎముక విరిగి ఆపరేషను చేయించుకున్న కె.సి.ఆర్ ను ఢిల్లీ ఆసుపత్రిలో అసంతుష్ట నేతలు నవంబర్ 28న పరామర్శించారు. మరుసటి రోజునే - నవంబర్ 29న - కె.సి.ఆర్ కు వారు ఒక అల్టిమేటం జారీ చేస్తూ, డిసేంబర్ 1 నాటికి తమ ప్రశ్నలకు సమాధానం ఇస్తూ, తమపై పార్టీ నాయకులచే చేయించిన ఆరోపణలు అవాస్తవమని ప్రకటించకపోతే ప్రజల్లోకి వెళతామంటూ తీవ్రమైన హెచ్చరిక చేసారు. నవంబర్ 30న కె.సి.ఆర్ ఒక ప్రకటన చేస్తూ, వారు లేవనెత్తిన అన్ని విషయాలనూ చరించడానికి సిద్ధమని, వారిని మనస్ఫూర్తిగా ఆహ్వానించాడు. సంక్షోభాన్ని అంతమొందించే దిశలో నాయకత్వం తీసుకున్న మొదటి సానుకూల చర్య ఇది.
డిసెంబర్
డిసెంబరు నెల తెలంగాణా ఉద్యమానికి ఒకింత స్తబ్దుగా గడిచింది. నవంబర్ 30న కెసీఅర్ చేసిన ప్రకటనను అసమ్మతి నేతలు స్వాగతించారు.ఓ పదిహేను రోజుల పాటు ప్రముఖ ప్రకటనలేమీ వెలువడలేదు. డిసెంబర్ 3 న కె.సి.ఆర్ పత్రికలపై పతాక స్థాయిలో ధ్వజమెత్తాడు. ఈనాడు, ఆంధ్రజ్యోతి పత్రికలు తెలంగాణా ఉద్యమానికి వక్రభాష్యం చెబుతున్నాయనీ, ఉద్యమాన్ని నీరుగార్చే ప్రయత్నం చేస్తున్నాయని ఆయన ఆరోపించాడు. తనకు కాలు పూర్తిగా నయమయి, నడవగలిగే స్థితి వచ్చాక, తెరాస పయనమెటో, దాని పరిణామాలు ఎలా ఉంటాయో, జరగబోయే ప్రళయమెలా ఉంటుందో చూపిస్తానని అన్నాడు. మీడియా మీద నాకు గౌరవం ఉంది, ఇటువంటి వ్యతిరేక కథనాలు విరమించండి, నేను ప్రార్థిస్తున్నాను అని అన్నాడు.
డిసెంబర్ 17 న సి.పి.ఎం. పోలిట్ బ్యూరో సభ్యుడు సీతారాం ఏచూరి తెలంగాణా పై చేసిన వ్యాఖ్యలతో మాటల యుద్ధం మళ్ళీ మొదలైంది. "ప్రత్యేక తెలంగాణపై ఏకాభిప్రాయం వ్యక్తంకావాలని కనీస ఉమ్మడి కార్యక్రమంలో పేర్కొన్నారు. దానికి మా ఆమోదం లేదు. అందువల్ల బిల్లు ప్రవేశపెట్టే ప్రశ్నే ఉత్పన్నం కాదు. పార్లమెంటులో బిల్లు ప్రవేశపెట్టినా... ఓటింగ్ జరిగినా... ఏ దశలోనైనా సరే... దానిని మేం నిర్ద్వంద్వంగా వ్యతిరేకిస్తాం" అని సీతారాం ఏచూరి హైదరాబాదులో స్పష్టం చేశాడు. HealthTrendz.
దీనికి ప్రతిగా కె.సి.ఆర్ ఢిల్లీలో ఇలా అన్నాడు. "తెలంగాణ బిల్లును అడ్డుకుంటామని ప్రకటించడం ఏచూరి అవివేకమా? అహంభావమా? ఇలాంటి వ్యాఖ్యలను తెలంగాణ సీపీఎం కార్యకర్తలు చచ్చినపేనుల్లా వింటూ పడి ఉంటారా? మేం త్వరలో తెలంగాణలోని ప్రతి సీపీఎం కార్యకర్త ఇంటికి వెళ్లి వినయపూర్వకంగా విజ్ఞప్తి చేస్తాం. తెలంగాణను కించపరిచే నాయకుల జెండాలను ఎందుకు మోయాలని ప్రశ్నిస్తాం. ఎవరి ప్రయోజనాల కోసం ఏచూరి తెలంగాణను వ్యతిరేకిస్తున్నారు? అందుకు శాస్త్రీయ ప్రాతిపదిక ఏదైనా ఉందా? అనవసరమైన ప్రకటనలు మానుకోండి. లేదంటే చంద్రబాబును ఎలా మాయం చేశామో మిమ్మల్నీ అలా మాయం చేయక తప్పదు. మార్క్సిస్టులే కాదు ప్రపంచంలో ఏ శక్తీ తెలంగాణ ఏర్పాటును అడ్డుకోలేదు. ఈ దఫా తెలంగాణ ఏర్పడేవరకూ ఉద్యమిస్తాం. దీన్ని అడ్డుకోవాలనుకొనేవారు అగ్నిగుండంలో శలభాలైపోతారు." దీనిపై మరోసారి సి.పి.ఎం నాయకులు ప్రతిఒవిమర్శ చేసారు.
డిసెంబర్ 29 న కె.సి.ఆర్ ఒక కలకలం సృష్టించాడు. యు.పి.ఏలో ఒక ఒత్తిడి గ్రూపును తయారుచేసే దిశగా ఒక ప్రకటన చేసాడు. యు.పి.ఏ లోని కాంగ్రెసేతర, వామపక్షేతర పార్టీలన్నీ కలిసి ఒక గ్రూపుగా ఏర్పడి ఒక కన్వీనరును ఎనుకోబోతున్నట్లుగా ప్రకటించాడు. తనకు మద్దతు ఉంటుందనుకున్న లాలూ, ఎన్.సి.పి దానిని తోసిపుచ్చడంతో ఆ ప్రయత్నం నీరుగారిపోయింది. ఈ ప్రయత్నాన్ని అసమ్మతివాదులు విమర్శించారు. పార్టీ పరువు పోయిందని వారు ప్రకటించారు.
వర్గం:తెలంగాణ
వర్గం:ప్రజా ఉద్యమాలు
వర్గం:తెలంగాణ ఉద్యమం |
జాషువా | https://te.wikipedia.org/wiki/జాషువా | right|225px|జాషువా
right|thumb|గబ్బిలము పుస్తకము పై పేజి
ఆధునిక తెలుగు కవులలో స్థానం పొందిన కవి గుఱ్ఱం జాషువా (సెప్టెంబర్ 28, 1895 - జూలై 24, 1971). సమకాలీన కవిత్వ ఒరవడియైన భావ కవిత్వ రీతి నుండి పక్కకు జరిగి, సామాజిక ప్రయోజనం ఆశించి రచనలు చేసాడు. తక్కువ కులంగా భావించబడ్డ కులంలో జన్మించిన‌ందు వలన అనేక అవమానాలు ఎదుర్కొన్నాడు. అయితే కవిత్వాన్ని ఆయుధంగా చేసుకుని ఈ మూఢాచారాలపై తిరగబడ్డాడు జాషువా; ఛీత్కారాలు ఎదురైన చోటే సత్కారాలు పొందాడు.
జీవిత విశేషాలు
జాషువా 1895, సెప్టెంబర్ 28 న గుర్రం వీరయ్య, లింగమ్మ దంపతులకు ఆంధ్ర ప్రదేశ్ లోని గుంటూరు జిల్లా వినుకొండ మండలం చాట్రగడ్డపాడులో జన్మించారు. తల్లిదండ్రులు వేరువేరు కులాలకు చెందిన వారు. తండ్రి యాదవులు,తల్లి మాదిగ,తండ్రి పాస్టర్ గా పనిచేసేవాడు ఈ ఒక్క విషయం చాలు, మూఢాచారాలతో నిండిన సమాజంలో అవమానాలు, ఛీత్కారాలు ఎదుర్కోడానికి. బాల్యం వినుకొండ గ్రామంలో పచ్చని పొలాల మధ్య హాయిగానే సాగింది. చదువుకోడానికి బడిలో చేరిన తరువాత జాషువాకు కష్టాలు మొదలయ్యాయి. ఉపాధ్యాయులు, తోటి పిల్లల నుండి ఎన్నో అవమానాలు ఎదుర్కొన్నాడు..
అయితే జాషువా ఊరుకొనేవాడు కాదు, తిరగబడేవాడు. అగ్రవర్ణాల పిల్లలు కులం పేరుతో హేళన చేస్తే, తిరగబడి వాళ్ళను కొట్టాడు. 1910లో మేరీని పెళ్ళి చేసుకున్నాడు. మిషనరీ పాఠశాలలో నెలకు మూడు రూపాయల జీతంపై ఉద్యోగం చేసేవాడు. ఆ ఉద్యోగం పోవడంతో రాజమండ్రి వెళ్ళి 1915-16 లలో అక్కడ సినిమా వాచకుడిగా పనిచేసాడు. టాకీ సినిమాలు లేని ఆ రోజుల్లో తెరపై జరుగుతున్న కథకు అనుగుణంగా నేపథ్యంలో కథను, సంభాషణలను చదువుతూ పోవడమే ఈ పని. తరువాత గుంటూరులోని లూథరన్‌ చర్చి నడుపుతున్న ఉపాధ్యాయ శిక్షణాలయంలో ఉపాధ్యాయుడిగా 10 సంవత్సరాల పాటు పనిచేసాడు. తరువాత 1928 నుండి 1942 వరకు గుంటూరు లోనే ఉన్నత పాఠశాలలో తెలుగు పండితుడిగా పనిచేసాడు. రెండో ప్రపంచ యుద్ధ సమయంలో యుద్ధ ప్రచారకుడిగా కూడా పనిచేసాడు. 1957-59 మధ్య కాలంలో మద్రాసు రేడియో కేంద్రంలో కార్యక్రమ నిర్మాతగా పనిచేసాడు.
ఒకసారి వినుకొండలో జరిగిన ఒక అవధాన సభలో ఆయన పద్యాలు చదివాడు. తక్కువ కులం వాడిని సభలోకి ఎందుకు రానిచ్చారంటూ కొందరు ఆయనను అవమానించారు. ఆయనకు జరిగిన అవమానాలకు ఇది ఒక మచ్చు మాత్రమే. అంటరాని వాడని హిందువులు ఈసడిస్తే, క్రైస్తవుడై ఉండి, హిందూ మత సంబంధ రచనలు చేస్తున్నాడని క్రైస్తవ మతాధిపతులు ఆయన్ను నిరసించారు. ఆయన కుటుంబాన్ని క్రైస్తవ సమాజం నుండి బహిష్కరించారు. క్రమంగా ఆయన నాస్తికత్వం వైపు జరిగాడు.
జీవనం కోసం ఎన్నో రకాల ఉద్యోగాలు చేసిన జాషువాకు 1964లో ఆంధ్ర ప్రదేశ్ శాసనమండలిలో సభ్యత్వం లభించింది. 1971 జూలై 24న గుంటూరులో గుర్రం జాషువా మరణించాడు..
సాహితీ వ్యవసాయం
చిన్నతనం నుండి జాషువాలో సృజనాత్మక శక్తి ఉండేది. బొమ్మలు గీయడం, పాటలు పాడడం చేసేవాడు. బాల్య స్నేహితుడు, తరువాతి కాలంలో రచయిత అయిన దీపాల పిచ్చయ్య శాస్త్రి సహచర్యంలో ఆయనకు కవిత్వంపై ఆసక్తి కలిగింది. జూపూడి హనుమచ్ఛాస్త్రి వద్ద మేఘసందేశం, రఘువంశం, కుమార సంభవం నేర్చుకున్నాడు. జాషువా 36 గ్రంథాలు, మరెన్నో కవితా ఖండికలు రాసాడు. వాటిలో ప్రముఖమైనవి:
గబ్బిలం (1941) ఆయన రచనల్లో సర్వోత్తమమైనది. కాళిదాసు మేఘసందేశం తరహాలో సాగుతుంది. అయితే ఇందులో సందేశాన్ని పంపేది యక్షుడు కాదు. ఒక అంటరాని కులానికి చెందిన కథానాయకుడు తన గోడును కాశీ విశ్వనాథునికి చేరవేయమని గబ్బిలంతో సందేశం పంపడమే దీని కథాంశం. ఎందుకంటే గుడిలోకి దళితునకు ప్రవేశం లేదు కాని గబ్బిలానికి అడ్డు లేదు. కథానాయకుడి వేదనను వర్ణించిన తీరు హృదయాలను కలచివేస్తుంది.
1932లో వచ్చిన ఫిరదౌసి మరొక ప్రధాన రచన. పర్షియన్ చక్రవర్తి ఘజనీ మొహమ్మద్ ఆస్థానంలో ఉన్న కవి ఫిరదౌసి. అతనికి రాజుగారు మాటకొక బంగారు నాణెం ఇస్తానని చెప్పగా ఆ కవి పది సంవత్సరాలు శ్రమించి మహాకావ్యాన్ని వ్రాశాడు. చివరకు అసూయాపరుల మాటలు విని రాజు తన మాట తప్పాడు. ఆవేదనతో ఆత్మహత్య చేసుకొన్న ఆ కవి హృదయాన్ని జాషువా అద్భుతంగా వర్ణించాడు.
1948 లో రాసిన బాపూజీ - మహాత్మా గాంధీ మరణ వార్త విని ఆవేదనతో జాషువా సృష్టించిన స్మృత్యంజలి.
సంవత్సరాల వారీగా జాషువా రచనల జాబితా
1919 - రుక్మిణీ కళ్యాణం
1922 - చిదానంద ప్రభాతం, కుశలవోపాఖ్యానం
1924 - కోకిల
1925 - ధ్రువ విజయం, కృష్ణనాడి, సంసార సాగరం
1926 - శివాజీ ప్రబంధం, వీరాబాయి, కృష్ణదేవరాయలు, వేమన యోగీంద్రుడు, భారతమాత
1927 - భారత వీరుడు, సూర్యోదయం, చంద్రోదయం, గిజిగాడు
1928 - రణచ్యుతి, ఆంధ్రుడను, తుమ్మెద పెళ్ళికొడుకు
1929 - సఖి, బుద్ధుడు, తెలుగు తల్లి, శిశువు, బాష్ప సందేశం
1930 - దీర్ఘ నిశ్వాసము, ప్రబోధము, శిల్పి, హెచ్చరిక, సాలీడు, మాతృప్రేమ
1931 - భీష్ముడు, యుగంధర మంత్రి, సమదృష్టి, నేల బాలుడు, నెమలి నెలత, లోక బాంధవుడు, అనసూయ, శల్య సారథ్యము, సందేహ డోల
1932 - స్వప్న కథ, అనాథ, ఫిరదౌసి, ముంతాజ్ మహల్, సింధూరము, బుద్ధ మహిమ, క్రీస్తు, గుంటూరు సీమ, వివేకానంద, చీట్లపేక, జేబున్నీసా, పశ్చాత్తాపం.
1933 - అయోమయము, అఖండ గౌతమి, ఆశ్వాసము, మేఘుడు, శ్మశానవాటిక,
1934 - ఆంధ్ర భోజుడు
1941 - గబ్బిలము
1945 - కాందిశీకుడు
1946 - తెరచాటు
1948 - చిన్న నాయకుడు, బాపూజీ, నేతాజీ
1950 - స్వయంవరం
1957 - కొత్తలోకం
1958 - క్రీస్తు చరిత్ర
1963 - రాష్ట్ర పూజ, ముసాఫిరులు
1966 - నాగార్జునసాగరం, నా కథ
బిరుదులూ, పురస్కారాలూ
జాషువా తన జీవితకాలంలో ఎన్నో బిరుదులు, పురస్కారాలు అందుకున్నాడు. తిరుపతి వేంకట కవులలో ఒకరైన చెళ్ళపిళ్ళ వేంకట శాస్త్రి జాషువా కాలికి గండపెండేరం తొడిగి ఈ కవీశ్వరుని పాదం తాకి నా జన్మ ధన్యం చేసుకున్నాను అన్నాడు. అది తనకు లభించిన అత్యున్నత పురస్కారంగా జాషువా భావించాడు.
ఎన్నో బిరుదులు, సత్కారాలు అందుకున్నాడాయన. కవితా విశారద, కవికోకిల, కవి దిగ్గజ - నవయుగ కవిచక్రవర్తి, మధుర శ్రీనాథ, విశ్వకవి సామ్రాట్ గా ప్రసిద్ధుడయ్యాడు.
1964లో క్రీస్తు చరిత్రకు కేంద్ర సాహిత్య అకాడమీ పురస్కారం.
1964లో ఆంధ్ర ప్రదేశ్ శాసనమండలి సభ్యునిగా నియమితుడయ్యాడు.
1970లో ఆంధ్ర విశ్వవిద్యాలయము కళాప్రపూర్ణ బిరుదుతో సత్కరించింది.
1970లో భారత ప్రభుత్వము పద్మభూషణ పురస్కారం అందజేసింది.
పుస్తకాలు
విశాలాంధ్ర ప్రచురణాలయం 4 సంపుటాల్లో జాషువా రచనలను ప్రచురించింది.
1వ సంపుటం: గబ్బిలం
2వ సంపుటం: స్వప్నకథ, పిరదౌసి, ముంతాజ్ మహల్, కాందిశీకుడు, బాపూజీ, నేతాజీ
3వ సంపుటం : స్వయంవరం, కొత్తలోకం, ,క్రీస్తు చరిత్ర, ముసాఫరులు, నా కథ రెండు భాగాలు, నాగార్జునసాగర్
4వ సంపుటం : ఖండకావ్యాలు
సలుపజాలినదీ నా సత్యవాణి (కవితలు)
జాషువా పై పరిశోధనలు
ఎండ్లూరి సుధాకర్ జాషువా సాహిత్యం దృక్పథం-పరిణామం అనే గ్రంథాన్ని రాశారు.
జాషువా స్మతిచిహ్మంగా పురస్కారాలు
జాషువా కుమార్తె హేమలతా లవణం నెలకొల్పిన జాషువా ఫౌండేషన్ ద్వారా భారతీయ భాషలలో మానవ విలువలతో కూడిన రచనలు చేసిన సాహిత్యకారులకు జాషువా సాహిత్య పురస్కారం అందజేయబడుతున్నది. 2002 లో ఏడవ సంచికగా అస్సామీ కవి నిల్మనీ ఫుఖాన్ కు పురస్కారమివ్వబడింది.
తెలుగు అకాడమీ, జాషువా పరిశోధనాకేంద్రం 2012 సెప్టెంబరు 28 న 'జాషువా విశిష్ట సాహిత్య పురస్కారా'న్ని (రెండు లక్షల నగదు పురస్కారం ) ప్రముఖకవి ఆచార్య ఎండ్లూరి సుధాకర్కి బహూకరించారు .
thumb|right|2013 సెప్టెంబరు 28 న తెలుగు అకాడమీ జాషువా పురస్కారాల సమావేశం
తెలుగు అకాడమీలో జాషువా పరిశోధనాకేంద్రం కవులకు రచయితలకు మూడు పురస్కారాలు 2013 సెప్టెంబరు 28 న (118 వ జన్మతిథి రోజున) అందజేసింది. ఈ పురస్కారం 2 లక్షల రూపాయాల నగదు, శాలువా, ప్రశంసాపత్రంతో కూడుకున్నది. దాశరథి రంగాచార్యకు జాషువా జీవిత సాఫల్య పురస్కారము, కొలకలూరి స్వరూప రాణికి జాషువా విశిష్ట మహిళా పురస్కారము బహుకరించారు. దళిత సాహిత్యములో విశేష కృషిచేసినందులకు కాలువ మల్లయ్యకు జాషువా సాహిత్య విశిష్ట పురస్కారము బహుకరించారు.News item on Jashua awards function and his literary contributionsసాక్షి తెలుగు దినపత్రిక, 29 సెప్టెంబర్ 2013, హైదరాబాదు సంచిక,పేజీ 3, పరిశీలించిన తేది:27అక్టోబర్ 2013
వనరులు
బయటి లింకులు
http://www.visalaandhra.com/literature/article-64122
గుర్రం జాషువా అపురూప సృష్టి “పాపాయి పద్యాలు”-పివిఎల్ రావు మాలిక, పిభ్రవరి2013, పరిశీలన తేది:27అక్టోబరు 2013
నవయుగ కవిచక్రవర్తి గుర్రం జాషువా
శ్రీ వేపచేదు విద్యా పీఠము, మన సంస్కృతి (డిసెంబరు 2001)
బ్లాగులో జాషువా 'గబ్బిలం' కావ్యం 1, 2, 3, 4, 5, 6.
గబ్బిలంపై కఠెవరపు వెంకట్రామయ్య వ్యాఖ్యానం
'గబ్బిలం' కావ్యం పై రేడియో ప్రసంగం
()
వర్గం:టాంకు బండ పై విగ్రహాలు
వర్గం:తెలుగు కవులు
వర్గం:పద్మభూషణ పురస్కారం పొందిన ఆంధ్రప్రదేశ్ వ్యక్తులు
వర్గం:ఆంధ్రప్రదేశ్ సాహిత్య అకాడమీ పురస్కార గ్రహీతలు
వర్గం:గుంటూరు జిల్లాకు చెందిన శాసనమండలి సభ్యులు
వర్గం:1895 జననాలు
వర్గం:1971 మరణాలు
వర్గం:కళాప్రపూర్ణ గ్రహీతలు
వర్గం:గుంటూరు జిల్లా కవులు
వర్గం:కేంద్ర సాహిత్య అకాడమీ పురస్కారం పొందిన తెలుగు రచయితలు
వర్గం:కేంద్ర సాహిత్య అకాడమీ పురస్కారం పొందిన ఆంధ్రప్రదేశ్ రచయితలు
వర్గం:ఈ వారం వ్యాసాలు |
చంద్రబాబు నాయుడు | https://te.wikipedia.org/wiki/చంద్రబాబు_నాయుడు | దారిమార్పు నారా చంద్రబాబునాయుడు |
వై.ఎస్.రాజశేఖరరెడ్డి | https://te.wikipedia.org/wiki/వై.ఎస్.రాజశేఖరరెడ్డి | దారిమార్పు వై.యస్. రాజశేఖరరెడ్డి |
సూళ్లూరుపేట | https://te.wikipedia.org/wiki/సూళ్లూరుపేట | సూళ్ళూరుపేట లేదా సూళ్లూరు, ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్రం, తిరుపతి జిల్లా పట్టణం. ఇది ఇక్కడ నుండి నెల్లూరు 100 కిలోమీటర్ల దూరంలోనూ చెన్నై 83 కి.మీ.ల దూరంలోనూ ఉన్నాయి. ఈ పట్టణానికి సమీపంలోని శ్రీహరికోటలో, సతీష్ ధావన్ అంతరిక్ష కేంద్రం ఉంది.ఇది మునిసిపల్ టౌన్.ఇది పురపాలక సంఘం కాకముందు జనగణన పట్టణంగా ఉండేది.
పేరు వ్యుత్పత్తి
ఇక్కడ చెంగాలమ్మ గుడికి ఉత్సవాలు జరిగినప్పుడు ఒక పెద్ద కర్రకు మేకని కట్టి మూడు సార్లు గాలిలో తిప్పుతారు. సుళ్ళు తిరుగుతున్న నీటిలో దొరికిన దానికి గుర్తుగా ఇలా తిప్పటం జరుగుతుంది. కావున ఈ పట్టణానికి సూళ్లూరు, సూళ్లూరుపేట అనే పేరు్లు వచ్చాయి.thumb|250px|సూళ్ళూరుపేట రైల్వేస్టేషన్ రోడ్
జనాభా గణాంకాలు
2011 జనాభా లెక్కల ప్రకారం సూళ్లూరుపేట పట్టణం పరిధిలో మొత్తం 6,870 కుటుంబాలు నివసిస్తున్నాయి. సూళ్లూరుపేట పట్టణ మొత్తం జనాభా 27,504 అందులో పురుషులు 12,955 మందికాగా, స్త్రీలు 14,549 మంది ఉన్నారు. సూళ్లూరు పట్టణ సగటు లింగ నిష్పత్తి 1,123. పట్టణంలో 0-6 సంవత్సరాల వయస్సు గల పిల్లల జనాభా 2612, ఇది మొత్తం జనాభాలో 9%.గా ఉంది. 0-6 సంవత్సరాల మధ్య 1330 మంది మగ పిల్లలు ఉండగా, 1282 మంది ఆడ పిల్లలు ఉన్నారు. బాలల లింగ నిష్పత్తి 964, ఇది సగటు లింగ నిష్పత్తి (1,123) కంటే తక్కువ. అక్షరాస్యత రేటు 83.6%. దీనిని అవిభాజ్య శ్రీ పొట్టి శ్రీరాములు నెల్లూరు జిల్లా 68.9% అక్షరాస్యతతో పోలిస్తే సూళ్లూరుపేట పట్టణం అధిక అక్షరాస్యతను కలిగి ఉంది.పురుషుల అక్షరాస్యత రేటు 88.87%, స్త్రీల అక్షరాస్యత రేటు 79.05%.
రవాణా సౌకర్యాలు
జాతీయ రహదారి 16 పై , చెన్నై - కోల్‌కాతా రైలు మార్గంపై ఈ పట్టణం వుంది.
పరిపాలన
సూళ్లూరుపేట పట్టణ పరిపాలనను సూళ్లూరుపేట పురపాలక సంఘం నిర్వహిస్తుంది
విద్యా సౌకర్యాలు
వి.ఎస్.ఎస్.చి.ప్రభుత్వ డిగ్రీ కళాశాల.
దర్శనీయ ప్రదేశాలు
thumb|250px|సూళ్ళూరుపేటచెంగాళమ్మ గుడి
చెంగాళమ్మ గుడి
ఇక్కడ చాలా ప్రసిద్ధి చెందిన చెంగాళమ్మ గుడి ఉంది. తలపై నాగపడగ కలిగి ఎనిమిది చేతులతో ఉండే అమ్మవారు బహుళ ప్రసిద్ధి కలిగిన అమ్మవారు. స్థల పురాణం ప్రకారం కొన్ని వేల ఏళ్ళ పూర్వం ఈ ఊరిని శుభగిరి అని పిలిచేవారు. ఊరికి పశ్చిమంగా కాళంగి నది ప్రవహిస్తుండేది. కొందరు పశువుల కాపరులు ఈత కొరకు దిగగా అందులో ఒకడు సుళ్ళు తిగుతున్న నీటి ప్రవాహం లోనికి లాక్కుని పోతుండగా అసరాగా చేతులకు తగిలిన రాతిని పట్టుకోగా అది అతడిని ఆ సుళ్ళ ప్రవాహం నుండి బయట పడవేయగా అతడు తనతో పాటుగా ఆ రాతిని తీసుకొచ్చి మిగిలిన వారికి చూపి జరిగినది వారికి చెప్పాడు. చీకటి పడటంతో వాళ్ళు పొడవుగా ఉన్న ఆ శిలను అక్కడే పడుకోబెట్టి వెళ్ళిపోయారు. మర్నాడు ఉదయం వచ్చి చూడగా పడుకోబెట్టిన రాయి దక్షిణాభిముఖంగా నిలబెట్టి ఉండటం, అది ఒక స్త్రీమూర్తి విగ్రహం అని మహిషాసురమర్ధనిలా ఉండటం గమనించారు. దానిని ఊరి పొరిమేరలలోకి తీసుకెళ్ళేందుకు ప్రయత్నించగా ఎంతకూ కదలకపోవటం, ఆ రాత్రి ఊరి పెద్దకు కలలో కనిపించి తనను కదల్చవద్దని చెప్పడంతో అక్కడే ఒకపాక వేసి పూజలు చేయడం మొదలెట్టారు. కొంతకాలానికి గుడి నిర్మించిన తరువాత తలుపులు పెట్టేందుకు ప్రయత్నించగా అప్పుడు కలలో కనబడి నా దర్శనానికి ఏ సమయంలో వచ్చినా ఇబ్బంది కలుగకూడదు కనుక తలుపులు పెట్టవద్దని హెచ్చరించినదట. మరునాడు చూడగా తలుపులు చేయడానికి తెచ్చిన చెక్కలపై మొక్కలు మొలిచి కనిపించాయట. అప్పటి నుండి ఆ మొక్కలు ఆ ఆవరణలోనే పెరిగి పెద్దవై ప్రస్తుతం చెంగాళమ్మ వృక్షంగా పిలవడం జరుగుతున్నది. ఈ చెట్టును సంతానం కోరి దర్శించుకొనేవారు అధికం.
ఆలయ ప్రత్యేకత: షార్ ప్రతి ప్రయోగానికి ముందు ప్రతి రాకెట్ చిన్న నమూనాను ఈ ఆలయంలో పూజించడం ఆనవాయితీగా వస్తున్నది. దీనికి ఇస్రో ఛైర్మన్ హాజరవడం జరుగుతుంది.
సుళ్ళు ఉత్సవం: సుళ్ళూరుపేటకు ఈ పేరు రావడంలో చెంగాళమ్మ గుడి పాత్ర ఉంది. అది ఎలాగంటే చెంగాలమ్మ గుడికి ఉత్సవాలు జరిగినప్పుడు ఒక పెద్ద కర్రకు మేకని కట్టి మూడు సార్లు గాలిలో తిప్పుతారు. సుళ్ళు తిరుగుతున్న నీటిలో దొరికిన దానికి గుర్తుగా ఇలా తిప్పటం జరుగుతుంది. ఇలా తిప్పడాన్ని "సుళ్ళు ఉత్సవం" అంటారు, అలాగ ఈ ఊరికి సూళ్ళురుపేట అని పేరు వచ్చింది.
ఇతరాలు
సతీష్ ధావన్ అంతరిక్ష కేంద్రం, శ్రీహరికోట
నేలపట్టు పక్షి సంరక్షణాలయం ఇక్కడికి దగ్గరిలోనే ఉంది.
పులికాట్ సరస్సు
ఇతర విశేషాలు
చెన్నై కు మెరుగైన రైలు, రోడ్డు రవాణా సౌకర్యాలు ఉన్నందున దీనిని కొన్నిసార్లు చెన్నై చుట్టుపక్కల వున్న ప్రాంతంగా పరిగణిస్తారు. ఇక్కడ ఉద్యోగపరంగా చాలామంది తమిళులు నివాసం ఉంటున్నారు. అధికశాతం జనాభాకు తమిళం తెలుసు.
గ్రామ ప్రముఖులు
కనువూరు విష్ణురెడ్డి - ప్రముఖ ఖగోళ శాస్త్రవేత్త
ఇవీ చూడండి
సూళ్ళూరుపేట శాసనసభ నియోజకవర్గం
మూలాలు
వెలుపలి లంకెలు
వర్గం:తిరుపతి జిల్లా పర్యాటక ప్రదేశాలు
వర్గం:తిరుపతి జిల్లా పట్టణాలు |
గబ్బిలం | https://te.wikipedia.org/wiki/గబ్బిలం | గబ్బిలం (ఆంగ్లం Bat) ఒక క్షీరదం, నిశాచర జీవి.
thumbnail|గబ్బిలం
గబ్బిలాలు చీకటిలో దారి ఎలా తెలుసుకొంటాయి?
thumb|left|లిటిల్ బ్రౌన్ బ్యాట్ టేకాఫ్, ఫ్లైట్
సూర్యాస్తమయం కాగానే ఇళ్ళ లోంచి, చెట్ల గుబుర్ల లోంచి, బయటికి వచ్చి గబ్బిలాలు అతి వేగంతో ఎగురుతూ చటుక్కున ఏదో జ్జాపకం వచ్చినట్లు పక్కకి తిరిగిపోతూ ఉండడం మనకి నిత్యానుభావంలో ఉన్న విషయం.
అవి ఎగురుతున్న పురుగులను పెద్ద సంఖ్యలో ఫలహారం చేసేస్తూ ఉంటాయి. కటిక చీకట్లో కూడా అడ్డంకులను సునాయాసంగా తప్పించుకుని కంటికి కనిపించక పోయినా పురుగుల్ని పట్టుకొని తింటూ ఉంటాయి.
గబ్బిలాలు చాలా విచిత్రమైన జీవులు. చీకట్లో ఎగరడం ఒక్కటే కాదు, వీటి ప్రత్యేకత! ఇవి పక్షులు కావు, క్షీరదా జంతువులు.ఇవి గ్రుడ్లను పెట్టవు.పిల్లలను కంటాయి. వీటికి పళ్ళు, చెవులు ఉంటాయి. క్షీరదాలలో ఎగరగలిగినది ఒక్క గబ్బిలం మాత్రమే ! గబ్బిలాల ''ఫాసిల్సుని"బట్టి ఇవి అధమం ఆరు కోట్ల సంవత్సరాల ఈ భూమి మీద నివసిస్తున్నాయని తెలుస్తోంది. ప్రస్తుతం గబ్బిలాలలో 2000 రకాలు ఉన్నాయి. ఒక్క ధ్రువ ప్రాంతాలలో తప్పించి, ఇవి అన్ని చోట్లా కనిపిస్తున్నాయి. ఆరు అంగుళాల నుంచి ఆరు అడుగుల వరకు రెక్కుఅల నిడివి గల గబ్బిలాలు ఉన్నాయి! వీటిలో చాలా భాగం పురుగుల్ని తింటాయి. పక్షుల్ని తినేవి, చేపల్ని పట్టేవి, రక్తం త్రాగేవి కూడా ఉన్నాయి.
కటిక చీకట్లో కూడా చెట్లకు, పుట్టలకు, స్తంభాలకు గుద్దుకోకుండా ఎలా ఎగరగలుగుతున్నాయో చాలా కాలం వరకు శాస్త్రజ్జులకు అర్థం కాలేదు !? అది తెలుసుకోవడానికి ఒక ఎక్స్'పెరిమెంటు చేసారు.పెద్ద గదిలో అడ్డంగా కొన్ని తీగలని కట్టి, కొన్ని గబ్బిలాలని పట్టుకొని, వాటి కళ్ళకు గంతలు కట్టి, ఆ గదిలో విడిచిపెట్టారు.అవి ఏ తీగలకైనా తగిలితే ఒక గంట మ్రోగేటట్లు అమర్చారు. ఊక్క తీగకైనా తగలకుండా మామూలు వేగంతో అవి సునాయాసంగా తీగల మధ్య సందుల్లోంచి ఎగురగలిగాయి !! అంటే కళ్ళతో చూడకుండానే గబ్బిలాలు దారి తెలుసు కొంటున్నాయి అని రుజువు అయింది.కాని ఇది ఎలా సాధ్యం?
రెండవ ఎక్స్'పేరిమెంటులో గబ్బిలాల కళ్ళకి గంటలు విప్పేసి, చెవులకు బిరడాలు పెట్టి, ఆ గదిలో వదలి పెట్టారు. ఈ సారి అవి సరిగ్గా ఎగరలేక పోయాయి. మాటిమాటికీ తీగలకే కాక, గోడలకి కూడా గుద్దుకోవడం మొదలు పెట్టాయి. మూడవ సారి వాటి నోరు కట్టేసి వదలిపెట్టేరు. ఈ సారి కూడా అవి సరిగ్గా ఎగరలేక పోయాయి.
దీనిని బట్టి గబ్బిలం దారి ఏ విధంగా తెలుసుకొంటు ఉందో అర్థం అయింది. అది ఎగురుతున్నప్పుడు నోటితో సన్నని కూత వేస్తుంది. ఆ కూత మామూలు శబ్ద తరంగాల కన్నా ఎక్కువ ఫ్రిక్వెన్సీ కలది కావడం చేత (సెకండుకి 45వేలు నుండి 50 వేలు సార్లు) అది మన చెవులకి వినిపించదు . ఈ హై ఫ్రిక్వెన్సీ శబ్ద తరంగాలు ఎడార ఉన్న అడ్డంకులకి తగిలి, ప్రతిఫలించి వెనక్కి తిరిగి వచ్చి, గబ్బిలం చెవులకి తగులుతాయి. వీటి చెవులు బహు సున్నితమైనవి.కావడం చేత పరావర్తనం చెంది తిరిగి వచ్చిన అల్పాల్పమైన శబ్దాలను విని, ఎదరనున్న అడ్డంకిని గుర్తించ గలుగుతాయి.ఆ వస్తువు స్థిరంగా ఉందో లేక కదులుతోందో, కదులుతే
ఏ దిశలో ఎంత వేగంతో కదులుతోందో, కచ్చితంగా తెలుసుకోగలుగుతాయి ! ఆ వస్తువు తానూ తినడానికి పనికి వచ్చే పురుగో, లేక తాను తప్పించుకోవలసిన, చెట్టుకొమ్మో గ్రహించి, తదనుగుణంగా దిశను మార్చుకుంటూ పురుగును సమీపించడం గాని, ఆ అడ్డంకిని తప్పించు కొనడం గాని చేయ గలుగుతాయి.
వీటికి కళ్ళ వలన బొత్తిగా ఉపయోగం లేకపోలేదు.ఆ వస్తువును సమీపించిన తరువాత, అది తన తిండికి పనికి వచ్చేదో కాదో, అవి కళ్ళతో చూసి తెలుసు కొంటాయి.
ఇందులో ఒక చమత్కారం కూడా ఉంది. కొన్ని పురుగులు హై ఫ్రిక్వెన్సీ శబ్ద తరంగాలను గ్రహించి, వెంటనే ఏ మూలనో నక్కడానికి ప్రయత్నిస్తాయి. ఆ తరంగాలకూ, ప్రమాదాలకూ సంభంధం ఉన్నదని అవి గ్రహించ గలిగాయి అన్నమాట ! సృష్టిలో పరిస్థితులకు అనుగుణంగా మార్పు చెంద గలిగిన జీవులే జీవన పోరాటంలో నెగ్గుకొని రాగలవన్న సిద్దాంతానికి ఇదొక ఉదాహరణ.
గబ్బిలం వలన మనిషి నేర్చుకొన్న అద్భుత విషయం ఒకటి ఉంది ! గబ్బిలం శబ్ద తరంగాలని ఉపయోగించి, ఎదుటి వస్తువులని తెలుసుకొనే పద్ధతిలోనే శాస్త్రజ్జులు "రాడార్'" అనే పనిముట్టును కనిపెట్టారు. రెండవ ప్రపంచ యుద్ధకాలంలో కనిపెట్టడం జరిగింది.శత్రు విమానాలను బహు దూరంలో ఉండగానే పసి గట్టడానికి ఇది ఉపయోగిస్తుంది.హైఫ్రిక్వెన్సీ రేడియో తరంగాలను ఉపయోగిస్తారు.ఎదరునా విమానాలకు అవి తగిలి, పరావర్తనం చెంది, ఆ విమానం ఎంత దూరంలో ఉందో, ఏ దిశలో ఎంత వేగంతో ఎగురుతోందో తెలుసుకొంటారు .దానిని పడగొట్టడానికి అవసరమైన జాగ్రత్తలు ముందుగానే తీసు కొంటారు.
ఇవి కూడా చూడండి
మయోటిస్ మిడాస్టక్టస్ లేదా బంగారు గబ్బిలము
గబ్బిలాలు తలక్రిందులుగా ఎందుకు వ్రేలాడుతాయి?
పక్షులు, కీటకాలూ కూడా ఎగురుతాయి. కాని అవేవి తలక్రిందులుగా వేలాడవు. ఈ అవసరం ఒక్క గబ్బిలాలకే ఎందుకు కలిగింది? మిగిలిన పక్షులన్నీ ఎగర గలిగినప్పటికీ, అవి అవసరమైతే కాళ్లతో నడవగలవు, కాని గబ్బిలాలు బొత్తిగా నడవలేవు. వాటి కాళ్లకి నడిచే శక్తి లేదు. కనుక, ఒక చోటి నుండి మరో చోటికి కడలి వెళ్ళాలంటే ఎగరడం తప్ప గబ్బిలాలకి మరో గత్యంతరం లేదు. అవి కాస్త సేపు ఆగాలంటే, రెక్కలకి ఉన్న గోళ్ళతో ఏ చెట్టు కొమ్మనో, గోడ పగులునో పట్టుకొని తలక్రిందులుగా వ్రేలాడడమే అన్నిటికన్నా సులభమైన పని.
గబ్బిలం చాలా విచిత్రమైన జీవి. క్షీరదాలలో ఎగర గలిగినది ఒక్క గబ్బిలం మాత్రమే ! ఇది పిల్లలని కంటుంది. వాటికి పాలిస్తుంది. తల్లి గబ్బిలం వేటకి వెళ్తూ, పిల్లలను పొట్టకు కరచుకొని ఎగురుతూ పోతూ ఉంటుంది. ఎగిరే ఉడతలు, ఎగిరే లేమూర్'లు, ఉన్నాయి, కాని పైనుంచి క్రిందకి నెమ్మదిగా `గ్లయిడ్' అవడం తప్ప నిజంగా ఎగరడం వాటికి చేతకాదు.
గబ్బిలం రెక్కలకీ, పక్షి రెక్కలకి చాలా తేడా ఉంది. పక్షుల రెక్కలకి ఈకలు ఉంటాయి. వేళ్ళ మద్యని గొడుగు బట్టలాగ సాగదీసిన చర్మంతో చేసిన రెక్కలు గబ్బిలాలకి ఉన్నాయి. దాని వేళ్ళలో బొటన వ్రేలు తప్ప మిగిలిన గొడుగు ఉచల లాగ పని చేస్తాయి. బొటనవేలు మాత్రం పైకి పొడచుకొని వచ్చి, ఏ చెట్టు కొమ్మనో, పట్టుకోవడానికి పనికి వస్తుంది. ఆ పట్టు నిద్రలో కూడా జారిపోదు. వీటిలో చాలా భాగం పురుగుల్ని, తింటాయి. కొన్ని పళ్ళు తింటాయి, కొన్ని పుప్పొడిని నాకుతాయి, మరికొన్ని నిద్ర పోతున్న జంతువుల రక్తం త్రాగుతాయి.
వర్గం:క్షీరదాలు
వర్గం:నిశాచర జంతువులు |
బుచ్చిరెడ్డిపాలెం | https://te.wikipedia.org/wiki/బుచ్చిరెడ్డిపాలెం | thumb|బుచ్చిరెడ్డిపాలెం కోదండ రామస్వామి ఆలయం
బుచ్చిరెడ్డిపాలెం, ఆంధ్ర ప్రదేశ్ రాష్ట్రంలోని శ్రీ పొట్టి శ్రీరాములు నెల్లూరు జిల్లా, బుచ్చిరెడ్డిపాలెం మండలం లోని పట్టణం, మండలకేంద్రం.
భౌగోళికం
నెల్లూరు నుండి 15 కి.మీ.ల దూరంలో వాయవ్య దిశలో ఉన్నది.
పరిపాలన
జమీందార్లు, రాజకీయ పెత్తందార్లకు నెలవైన ఈ పంచాయతీ సర్పంచి పదవిని, 72 సంవత్సరాల తరువాత 2013 జూలైలో జరిగిన పంచాయతీ ఎన్నికలలో ఎస్.సి.వర్గానికి లభించింది. 1940 లలో బుచ్చి రెడ్డిపాలెం పంచాయతీ ప్రెసిడెంటుగా ఎస్.సి.సామాజిక వర్గానికి చెందిన జూగుంట బోడెయ్య పనిచేసాడు. 1940 జూన్ 12 నుండి 1941 ఏప్రిల్-2 వరకు, కేవలం 10 నెలలు ప్రసిడెంటుగా పనిచేశాడు. ఈనాడు నెల్లూరు; 2013, జూలై-13; 8వ పేజీ బుచ్చిరెడ్డిపాలెం నగరపంచాయతీ పట్టణ పరిపాలన నిర్వహిస్తుంది.
రవాణా సౌకర్యాలు
ఇది నెల్లూరు - ముంబైని కలుపుతున్న రాష్ట్ర రహదారి మీద ఉంది. సమీప రైల్వే స్టేషను నెల్లూరులో, ఓడరేవు కృష్ణపట్నం వద్ద, విమానాశ్రయం రేణిగుంటలో ఉన్నాయి.
ప్రధాన వృత్తులు
ఇక్కడి ప్రజల ముఖ్య జీవనాధారం వ్యవసాయం, వ్యాపారము. వరి, చెరుకు పండిస్తారు. రొయ్యలు, చేపల పెంపకము (ఆక్వా కల్చర్‌) కూడా చేస్తారు.
దర్శనీయ ప్రదేశాలు/దేవాలయాలు
కోదండ రామస్వామి ఆలయం - పల్లవుల నాటిది.
చిత్ర మాలిక
శ్రీ కళ్యాణ వేంకటేశ్వర స్వామి దేవస్థానం .
బుచ్చి రెడ్డి పాలెం గ్రామంలో వెలసిన శ్రీ కళ్యాణ వేంకటేశ్వరస్వామి వారి ఆలయ నిర్మాణం కొరకు స్వస్తి శ్రీ మన్మధ నామ సంవత్సరం జేస్ట బహుళ పంచమి ఆదివారం తేదీ 07:06:2015 న శ్రవణా నక్షత్ర యుక్త కర్కాటక లగ్నంలో ఉదయం 8-2 9నుండి 8-53 ల మధ్య రామకృష్ణ నగర్ నందు శ్రీ ప్రజ్ఞా నంద స్వామి వారి (యోగి రామ తపోవనం) స్వహస్తాలతో శంకుస్థాపన మహోత్సవం పూజా కార్యక్రమం అత్యంత వైభవం గా జరిగినది.
ఇతర విశేషాలు
బుచ్చిరెడ్డిపాలెం విస్తారమైన ఆక్వా కల్చర్‌కు ప్రసిద్ధి చెందింది.
అతి దగ్గరలో కనిగిరి రిజర్వాయర్ ఉంది.
ప్రముఖులు
బెజవాడ రామచంద్రారెడ్డి
బెజవాడ గోపాలరెడ్డి - ఉత్తర ప్రదేశ్ తొలి గవర్నర్‌గా పనిచేసిన వారు.
బెజవాడ పాపిరెడ్డి
ఏ.ఎం.రత్నం - ప్రముఖ తెలుగు సినిమా నిర్మాత, దర్శకుడు.
యోగి రామయ్య
ఇవీ చూడండి
బుచ్చిరెడ్డిపాలెం మండలం
మూలాలు
వెలుపలి లింకులు
వర్గం:రెవెన్యూ గ్రామాలు కాని మండల కేంద్రాలు
వర్గం:శ్రీ పొట్టి శ్రీరాములు నెల్లూరు జిల్లా పట్టణాలు |
మండలం | https://te.wikipedia.org/wiki/మండలం | మండలం, ఆంధ్రప్రదేశ్, తెలంగాణా రాష్ట్రాలలో ఒక రెవెన్యూ పరిపాలనా, అభివృద్ధి ప్రణాళికా విభాగం.అవిభాజ్య ఆంధ్రప్రదేశ్లో పూర్వం తాలూకా, పంచాయితీ సమితి (బ్లాక్) విభజన ఉండేది. పరిపాలనా సౌలభ్యం కొరకు ఇదివరకటి తాలూకాలను రద్దు చేసి, 1985లో తెలుగు దేశం ప్రభుత్వ పరిపాలనలో, నందమూరి తారక రామారావు ముఖ్యమంత్రిగా ఉన్న సమయంలో ఈ వ్యవస్థకు బదులుగా మండలవిభజన వ్యవస్థను 1985 మే 25న ప్రవేశపెట్టడం జరిగింది.https://www.gktoday.in/question/in-which-year-mandal-system-introduced-in-andhra-p మండలాలు ఇవి బ్లాకు లేదా సమితి కన్నా ఏరియాలో, జనాభాలో కొంచెం చిన్నవిగా ఉండేటట్లు, కొన్ని గ్రామ పంచాయతీలను కలిపి మండలాలుగా విభజించబడ్డాయి.అలాగే జిల్లాని కూడా కొన్నిపట్టణ ప్రాంతపు మండలాలుగా విభజించబడ్డాయి.https://books.google.co.in/books?id=Chvak7Vu9xYC&pg=PA65&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false
చరిత్ర
1985 కు ముందు 1985 తర్వాతజిల్లా జిల్లాడివిజన్‌ డివిజన్‌తాలూకా మండలం/తాలూకాబ్లాకు / సమితిగ్రామం గ్రామం
పాలనా వ్వవస్థ పరంగా భారతదేశం కొన్ని రాష్ట్రాల సముదాయం (Union of States). ప్రతి రాష్ట్రాన్ని కొన్ని జిల్లాలుగా విభజించారు. (కొన్ని రాష్ట్రాలలో కొన్ని జిల్లాలను కలిపి ఒక రెవెన్యూ డివిజనుగా కూడా పరిగణిస్తారు.) ఒక్కొక్క జిల్లాను కొన్ని ఉప విభాగాలుగా చేశారు. ఇలాంటి ఉప విభాగాలను తాలూకా, తహసీలు, మండలం , పరగణా, ఫిర్కా, మహాకుమా వంటి పేర్లతో పిలుస్తారు. అత్యధిక రాష్ట్రాలలో "తాలూకా", "తహసీలు", "మండల్ " మండలం అనే పేర్లు వాడుకలో ఉన్నాయి.సాధారణంగా జిల్లాలో విభాగాలు ఇలా ఉంటాయి.
పెద్ద నగరమైతే అది ఒక మునిసిపల్ కార్పొరేషన్ (మహానగర పాలిక) గా పరిగణింపబడుతుంది.
ఒకమాదిరి పట్టణమైతే అది ఒక మునిసిపాలిటీ (నగరపాలిక) గా పరిగణింపబడుతుంది.
పెద్ద గ్రామాన్ని నగర పంచాయితీగా పరిగణించడం కొన్ని రాష్ట్రాలలో జరుగుతుంది.
తతిమ్మా వాటిలో కొన్ని గ్రామాల సముదాయాన్ని ఒక మండలం లేదా తహసీల్ లేదా తాలూకాగా విభజించడం జరుగుతుంది.
కొన్ని గ్రామ పంచాయితీల సముదాయాన్ని "బ్లాక్" లేదా "సమితి" అనే విభాగం (తాలూకా కంటే చిన్నది, పంచాయితీ కంటే పెద్దది) కూడా కొన్ని రాష్ట్రాలలో ఉంది.
ఇవీ చూడండి
ఆంధ్రప్రదేశ్ మండలాలు
ఆంధ్రప్రదేశ్ జిల్లాలు
తెలంగాణ మండలాలు
తెలంగాణ జిల్లాలు
మూలాలు
మానవ శరీరంలో ఉండే ఎముకల సంఖ్య ఎంత ?
An ;- https://www.youtube.com/@SGVCrazyQuiz/featured?sub_confirmation=1 |
తెలుగు సినిమాల జాబితా | https://te.wikipedia.org/wiki/తెలుగు_సినిమాల_జాబితా | ఈ పేజీలో మొత్తము తెలుగు సినిమాల పేర్లు వ్రాయండి।
thumb|తెలుగు సినిమా పితామహుడు - రఘుపతి వెంకయ్య నాయుడు
వెంకటేశ్ పోకిరిరజా సినిమా
సంవత్సరాల వారిగా విడుదలైన సినిమాల సంఖ్య
సంవత్సరము డైరెక్ట్‌ చిత్రాలు డబ్బింగ్ చిత్రాలు మొత్తము 1931 1 1 1932 2 2 1933 5 5 1934 3 3 1935 7 7 1936 12 12 1937 10 10 1938 10 10 1939 12 12 1940 14 14 1941 15 15 1942 8 8 1943 6 6 1944 6 6 1945 5 5 1946 10 10 1947 6 6 1948 7 7 1949 7 7 1950 17 2 19 1951 22 1 23 1952 25 1 26 1953 24 4 28 1954 30 30 1955 19 3 22 1956 21 5 26 1957 27 7 34 1958 20 12 32 1959 25 16 41 1960 38 15 53 1961 26 29 55 1962 26 20 46 1963 27 13 40 1964 26 13 39 1965 32 18 50 1966 33 30 63 1967 45 19 64 1968 57 20 77 1969 44 11 55 1970 59 17 76 1971 65 20 85 1972 56 15 71 1973 61 10 71 1974 60 10 70 1975 59 13 72 1976 64 22 86 1977 71 16 87 1978 81 14 95 1979 95 26 121 1980 113 24 137 1981 98 26 124 1982 88 47 135 1983 104 32 136 1984 117 51 168 1985 114 69 183 1986 122 44 166 1987 121 32 153 1988 110 28 138 1989 89 58 147 1990 76 90 166 1991 99 47 146 1992 107 42 149 1993 88 49 137 1994 84 74 158 1995 79 62 141 1996 64 73 137 1997 88 48 127 1998 77 45 122 1999 65 82 147 2000 80 80 160 2001
11 (TELUGU) 2002 114 2003 95 26 121 2004 121 57 178 2005 129 62 191 2006 110 88 198మొత్తము**338315054888
** ఈ మొత్తాలు 2000 సంవత్సరము వరకే కూడినవి.
చూడండి
తెలుగు సినిమా నటులు
తెలుగు సినిమా నటీమణులు
తెలుగు సినిమా దర్శకులు
తెలుగు సినిమా నిర్మాతలు
తెలుగు సినిమా పాటలు
తెలుగు సినిమా పాటల రచయితలు
తెలుగు సినిమా 75 సంవత్సరాల హిట్‌ జాబితా
విడుదల సంవత్సరం వారీగా తెలుగు సినిమాల జాబితా
వర్గం:సినిమా జాబితాలు |
తెలంగాణా | https://te.wikipedia.org/wiki/తెలంగాణా | దారిమార్పు తెలంగాణ |
గరిడేపల్లి | https://te.wikipedia.org/wiki/గరిడేపల్లి | గరిడేపల్లి. తెలంగాణ రాష్ట్రం, సూర్యాపేట జిల్లా, గరిడేపల్లి మండలానికి చెందిన గ్రామం.తెలంగాణ ప్రభుత్వ ఉత్తర్వు సంఖ్య GO Ms No 246 Revenue (DA-CMRF) Department, Dated: 11-10-2016 ఇది సమీప పట్టణమైన మిర్యాలగూడ నుండి 22 కి. మీ. దూరంలో ఉంది.
జిల్లాల పునర్వ్యవస్థీకరణలో
2016 అక్టోబరు 11న చేసిన తెలంగాణ జిల్లాల పునర్వ్యవస్థీకరణకు ముందు ఈ గ్రామం పాత నల్గొండ జిల్లాలోని ఇదే మండలంలో ఉండేది.
గణాంక వివరాలు
2011 భారత జనగణన గణాంకాల ప్రకారం ఈ గ్రామం 2969 ఇళ్లతో, 10836 జనాభాతో 3273 హెక్టార్లలో విస్తరించి ఉంది. గ్రామంలో మగవారి సంఖ్య 5417, ఆడవారి సంఖ్య 5419. షెడ్యూల్డ్ కులాల సంఖ్య 1959 కాగా షెడ్యూల్డ్ తెగల సంఖ్య 1029. గ్రామం యొక్క జనగణన లొకేషన్ కోడ్ 577550.పిన్ కోడ్: 508201.
విద్యా సౌకర్యాలు
గ్రామంలో ఒక ప్రైవేటు బాలబడి ఉంది. ప్రభుత్వ ప్రాథమిక పాఠశాలలు 9, ప్రైవేటు ప్రాథమిక పాఠశాల ఒకటి, ప్రభుత్వ ప్రాథమికోన్నత పాఠశాల ఒకటి, ప్రైవేటు ప్రాథమికోన్నత పాఠశాల ఒకటి, ప్రభుత్వ మాధ్యమిక పాఠశాల ఒకటి, ప్రైవేటు మాధ్యమిక పాఠశాల ఒకటి ఉన్నాయి.సమీప జూనియర్ కళాశాల, ప్రభుత్వ ఆర్ట్స్ / సైన్స్ డిగ్రీ కళాశాల నేరేడుచర్లలోను, ఇంజనీరింగ్ కళాశాల మిర్యాలగూడలోనూ ఉన్నాయి. సమీప వైద్య కళాశాల నార్కట్ పల్లిలోను, పాలీటెక్నిక్ సూర్యాపేటలోను, మేనేజిమెంటు కళాశాల మిర్యాలగూడలోనూ ఉన్నాయి. సమీప వృత్తి విద్యా శిక్షణ పాఠశాల, అనియత విద్యా కేంద్రం మిర్యాలగూడలోను, దివ్యాంగుల ప్రత్యేక పాఠశాల నల్గొండ లోనూ ఉన్నాయి.
వైద్య సౌకర్యం
ప్రభుత్వ వైద్య సౌకర్యం
గరిడేపల్లిలో ఉన్న ఒకప్రాథమిక ఆరోగ్య కేంద్రంలో ఒక డాక్టరు, ఐదుగురు పారామెడికల్ సిబ్బందీ ఉన్నారు. రెండు ప్రాథమిక ఆరోగ్య ఉప కేంద్రాల్లో డాక్టర్లు లేరు. ఇద్దరు పారామెడికల్ సిబ్బంది ఉన్నారు.ఒక పశు వైద్యశాలలో ఒక డాక్టరు, నలుగురు పారామెడికల్ సిబ్బందీ ఉన్నారు. ఒక సంచార వైద్య శాలలో డాక్టర్లు లేరు. ముగ్గురు పారామెడికల్ సిబ్బంది ఉన్నారు. సమీప సామాజిక ఆరోగ్య కేంద్రం, మాతా శిశు సంరక్షణ కేంద్రం, టి. బి వైద్యశాల గ్రామం నుండి 10 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ దూరంలో ఉన్నాయి. అలోపతి ఆసుపత్రి, ప్రత్యామ్నాయ ఔషధ ఆసుపత్రి, డిస్పెన్సరీ, కుటుంబ సంక్షేమ కేంద్రం గ్రామం నుండి 10 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ దూరంలో ఉన్నాయి.
ప్రైవేటు వైద్య సౌకర్యం
గ్రామంలో7 ప్రైవేటు వైద్య సౌకర్యాలున్నాయి. ఎమ్బీబీయెస్ డాక్టర్లు ఇద్దరు, డిగ్రీ లేని డాక్టర్లు ఐదుగురు ఉన్నారు. రెండు మందుల దుకాణాలు ఉన్నాయి.
తాగు నీరు
గ్రామంలో కుళాయిల ద్వారా రక్షిత మంచినీటి సరఫరా జరుగుతోంది. కుళాయిల ద్వారా శుద్ధి చేయని నీరు కూడా సరఫరా అవుతోంది. బావుల నీరు కూడా అందుబాటులో ఉంది. గ్రామంలో ఏడాది పొడుగునా చేతిపంపుల ద్వారా నీరు అందుతుంది. చెరువు ద్వారా గ్రామానికి తాగునీరు లభిస్తుంది.
పారిశుధ్యం
గ్రామంలో భూగర్భ మురుగునీటి వ్యవస్థ ఉంది. మురుగునీరు బహిరంగ కాలువల ద్వారా కూడా ప్రవహిస్తుంది. మురుగునీరు బహిరంగంగా, కచ్చా కాలువల ద్వారా కూడా ప్రవహిస్తుంది. మురుగునీటిని నేరుగా జలవనరుల్లోకి వదులుతున్నారు. గ్రామంలో సంపూర్ణ పారిశుధ్య పథకం అమలవుతోంది. సామాజిక మరుగుదొడ్డి సౌకర్యం లేదు. ఇంటింటికీ తిరిగి వ్యర్థాలను సేకరించే వ్యవస్థ లేదు. సామాజిక బయోగ్యాస్ ఉత్పాదక వ్యవస్థ లేదు. చెత్తను వీధుల పక్కనే పారబోస్తారు.
సమాచార, రవాణా సౌకర్యాలు
గరిడేపల్లిలో పోస్టాఫీసు సౌకర్యం, సబ్ పోస్టాఫీసు సౌకర్యం ఉన్నాయి. పోస్ట్ అండ్ టెలిగ్రాఫ్ ఆఫీసు గ్రామం నుండి 10 కి.మీ.కి పైబడిన దూరంలో ఉంది. లాండ్ లైన్ టెలిఫోన్, పబ్లిక్ ఫోన్ ఆఫీసు, మొబైల్ ఫోన్ మొదలైన సౌకర్యాలు ఉన్నాయి. ఇంటర్నెట్ కెఫె / సామాన్య సేవా కేంద్రం, ప్రైవేటు కొరియర్ గ్రామానికి 5 నుండి 10 కి.మీ. దూరంలో ఉన్నాయి.
గ్రామానికి సమీప ప్రాంతాల నుండి ప్రభుత్వ రవాణా సంస్థ బస్సులు తిరుగుతున్నాయి. సమీప గ్రామాల నుండి ఆటో సౌకర్యం కూడా ఉంది. వ్యవసాయం కొరకు వాడేందుకు గ్రామంలో ట్రాక్టర్లున్నాయి. ప్రైవేటు బస్సు సౌకర్యం, రైల్వే స్టేషన్ మొదలైనవి గ్రామం నుండి 10 కి.మీ.కి పైబడిన దూరంలో ఉన్నాయి.
రాష్ట్ర రహదారి, ప్రధాన జిల్లా రహదారి, జిల్లా రహదారి గ్రామం గుండా పోతున్నాయి. జాతీయ రహదారి గ్రామం నుండి 10 కి.మీ.కి పైబడిన దూరంలో ఉంది. గ్రామంలో తారు రోడ్లు, కంకర రోడ్లు, మట్టిరోడ్లూ ఉన్నాయి.
మార్కెటింగు, బ్యాంకింగు
గ్రామంలో వాణిజ్య బ్యాంకు, సహకార బ్యాంకు, వ్యవసాయ పరపతి సంఘం ఉన్నాయి. గ్రామంలో స్వయం సహాయక బృందం, పౌర సరఫరాల కేంద్రం, వారం వారం సంత, వ్యవసాయ మార్కెటింగ్ సొసైటీ ఉన్నాయి. ఏటీఎమ్ గ్రామం నుండి 5 నుండి 10 కి.మీ. దూరంలో ఉంది. రోజువారీ మార్కెట్ గ్రామం నుండి 5 నుండి 10 కి.మీ. దూరంలో ఉంది.
ఆరోగ్యం, పోషణ, వినోద సౌకర్యాలు
గ్రామంలో సమీకృత బాలల అభివృద్ధి పథకం, అంగన్ వాడీ కేంద్రం, ఇతర పోషకాహార కేంద్రాలు, ఆశా కార్యకర్త ఉన్నాయి. గ్రామంలో సినిమా హాలు, పబ్లిక్ రీడింగ్ రూం ఉన్నాయి. గ్రామంలో వార్తాపత్రిక పంపిణీ జరుగుతుంది. శాసనసభ పోలింగ్ కేంద్రం ఉంది. జనన మరణాల నమోదు కార్యాలయం గ్రామం నుండి 5 కి.మీ.లోపు దూరంలో ఉంది. ఆటల మైదానం గ్రామం నుండి 5 నుండి 10 కి.మీ. దూరంలో ఉంది. గ్రంథాలయం గ్రామం నుండి 10 కి.మీ.కి పైబడిన దూరంలో ఉంది.
విద్యుత్తు
గ్రామంలో గృహావసరాల నిమిత్తం విద్యుత్ సరఫరా వ్యవస్థ ఉంది. రోజుకు 7 గంటల పాటు వ్యవసాయానికి, 12 గంటల పాటు వాణిజ్య అవసరాల కోసం కూడా విద్యుత్ సరఫరా చేస్తున్నారు.
భూమి వినియోగం
గరిడేపల్లిలో భూ వినియోగం కింది విధంగా ఉంది:
వ్యవసాయేతర వినియోగంలో ఉన్న భూమి: 121 హెక్టార్లు
వ్యవసాయం సాగని, బంజరు భూమి: 96 హెక్టార్లు
శాశ్వత పచ్చిక ప్రాంతాలు, ఇతర మేత భూమి: 38 హెక్టార్లు
తోటలు మొదలైనవి సాగవుతున్న భూమి: 72 హెక్టార్లు
వ్యవసాయం చేయదగ్గ బంజరు భూమి: 72 హెక్టార్లు
సాగులో లేని భూముల్లో బీడు భూములు కానివి: 8 హెక్టార్లు
బంజరు భూమి: 1009 హెక్టార్లు
నికరంగా విత్తిన భూమి: 1855 హెక్టార్లు
నీటి సౌకర్యం లేని భూమి: 635 హెక్టార్లు
వివిధ వనరుల నుండి సాగునీరు లభిస్తున్న భూమి: 2236 హెక్టార్లు
నీటిపారుదల సౌకర్యాలు
గరిడేపల్లిలో వ్యవసాయానికి నీటి సరఫరా కింది వనరుల ద్వారా జరుగుతోంది.నాగార్జునసాగర్ ఎడమ కాలువ ఊరి గుండా ప్రవహించుచున్నది. దీని ద్వారా పంటలకు ఇతరాలకు నీటి వనరులు అందుతాయి, రెండు చెరువులు కూడా ఉన్నాయి
కాలువలు: 1765 హెక్టార్లు* చెరువులు: 162 హెక్టార్లు* ఇతర వనరుల ద్వారా: 308 హెక్టార్లు
విశేషాలు
ఊరి చుట్టూ పచ్చని పంట పొలాలతో ప్రశాంతంగా వుంటుంది. ఇది వ్యవసాయ ఆధారిత గ్రామం. వరి ప్రధాన పంట.
రాజకీయాలు
కాంగ్రెస్, తెలంగాణ రాష్ట్ర సమితి ప్రధాన రాజకీయ పార్టీలు.
పూర్వపు ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్రంలో మొట్టమొదటి ఎత్తిపోతల పథకం ఈ గ్రామంలో ప్రారంభం అయింది..
మూలాలు
బయటి లింకులు |
1970 | https://te.wikipedia.org/wiki/1970 | 1970 గ్రెగోరియన్‌ కాలెండరు యొక్క మామూలు సంవత్సరము.
సంవత్సరాలు: 1967 1968 1969 1970 1971 1972 1973 దశాబ్దాలు: 1940లు 1950లు 1960లు 1970లు 1980లు శతాబ్దాలు: 19 వ శతాబ్దం - 20 వ శతాబ్దం - 21 వ శతాబ్దం
సంఘటనలు
జనవరి
ఫిబ్రవరి
ఫిబ్రవరి 2: ఆంధ్ర ప్రదేశ్లో ఒంగోలు జిల్లా అవతరణ. తరువాత 1972 డిసెంబర్ 5 వ తేదీన జిల్లా పేరును ప్రకాశం జిల్లాగా మార్చారు.
మార్చి
ఏప్రిల్
మే
మే 31: ప్రపంచ కప్ ఫుట్‌బాల్ పోటీలు మెక్సికోలో ప్రారంభమయ్యాయి.
జూన్
జూలై
ఆగస్టు
ఆగష్టు 24: ఆరవ ఆసియా క్రీడలు థాయిలాండ్ లోని బాంకాక్లో ప్రారంభమయ్యాయి.
సెప్టెంబర్
సెప్టెంబర్ 8: మూడవ అలీన దేశాల సదస్సు లుసాకాలో ప్రారంభమైనది.
అక్టోబర్
నవంబర్
డిసెంబర్
జననాలు
thumb|150px|అనిల్ కుంబ్లే
ఆగష్టు 9: రావు రమేష్, భారతీయ నటుడు, టి.వి ధారావాహికలు అయిన "పవిత్ర బంధం", "కలవారి కోడలు" లలో నటించటం ప్రారంభించారు
ఆగష్టు 13: అలన్ షేరర్, ఇంగ్లీష్ ఫుట్‌బాల్ ఆటగాడు. ఇంగ్లాండు జాతీయజట్టులో స్ట్రైకర్‌గా ఆడాడు.
అక్టోబర్ 10: గుండు హనుమంతరావు, తెలుగు సినీ హాస్య నటుడు.
అక్టోబర్ 17: అనిల్ కుంబ్లే, భారత క్రికెట్ జట్టు క్రీడాకారుడు.
నవంబర్ 7: డిస్కో శాంతి, తెలుగు శృంగార నృత్యతార.
నవంబర్ 22: మర్వన్ ఆటపట్టు, శ్రీలంకకు చెందిన మాజీ క్రికెట్ కెప్టెన్.
మరణాలు
మార్చి 11: నేదునూరి గంగాధరం, తెలుగు రచయిత. (జ.1904)
మే 5: జి.వి. కృపానిధి, పలు ఆంగ్లపత్రికలకు సంపాదకుడిగా పనిచేసిన తెలుగువాడు. (జ.1896)
మే 9: కొమ్మూరి పద్మావతీదేవి, తెలుగులో తొలితరం రంగస్థల నటి, కథా రచయిత్రి. (జ.1908)
మే 19: కోలవెన్ను రామకోటీశ్వరరావు, స్వాతంత్ర్య సమరయోధులు, సంపాదకులు.
జూలై 24: కొండా వెంకట రంగారెడ్డి, స్వాతంత్ర్య సమరయోధుడు. (జ.1890)
జూలై 27: పి.ఏ.థాను పిళ్లై, భారత స్వాతంత్ర్య సమరయోధుడు. (జ.1885)
నవంబరు 11: మాడపాటి హనుమంతరావు, హైదరాబాదు నగర తొలి మేయర్.
నవంబరు 21: చంద్రశేఖర్ వెంకటరామన్, భారత భౌతిక శాస్త్రవేత్త, నోబెల్ బహుమతి విజేత. (జ.1888)
డిసెంబర్ 25: దాడి గోవిందరాజులు నాయుడు, తెలుగు, ఇంగ్లీష్, హిందీ నాటకాలలో స్త్రీ పురుష పాత్రధారి. (జ.1909)
వేముల కూర్మయ్య, స్వాతంత్ర్య సమరయోధుడు, రాజకీయ నాయకుడు. (జ.1901)
మొసలికంటి తిరుమలరావు, స్వాతంత్ర్య సమరయోధులు, పార్లమెంటు సభ్యులు. (జ.1901)
చంధ్రశేఖర్ వెంకట రామన్, భారత భౌతిక శాస్త్రవేత్త, నోబెల్ బహుమతి విజేత .
పురస్కారాలు
దాదాసాహెబ్ ఫాల్కే అవార్డు : బి.ఎన్.సర్కార్.
జ్ఞానపీఠ పురస్కారం : విశ్వనాథ సత్యనారాయణ.
జనహార్ లాల్ నెహ్రూ అంతర్జాతీయ పురస్కారం: కెన్నెత్ కౌండా
* |
1959 | https://te.wikipedia.org/wiki/1959 | 1959 గ్రెగోరియన్‌ కాలెండరు యొక్క మామూలు సంవత్సరము.
సంవత్సరాలు:1956 1957 1958 1959 1960 1961 1962 దశాబ్దాలు: 1930లు 1940లు 1950లు 1960లు 1970లు శతాబ్దాలు: 19 వ శతాబ్దం - 20 వ శతాబ్దం - 21 వ శతాబ్దం
సంఘటనలు
జనవరి
ఫిబ్రవరి
మార్చి
మార్చి 28: స్వాతంత్ర్యోద్యమ నాయకుడు, ఆంధ్ర ప్రదేశ్ రాష్ట్ర మాజీ మంత్రి కళా వెంకట్రావు
ఏప్రిల్
ఏప్రిల్ 5: అనుముల వేంకట సుబ్రహ్మణ్యశాస్త్రి, తెలుగు కవి, పండితుడు. (జ. 1888)
మే
జూన్
జూలై
ఆగస్టు
ఆగస్టు 29 - అక్కినేని నాగార్జున, తెలుగు సినిమా నటులు, నిర్మాత. అక్కినేని నాగేశ్వరరావు కుమారుడు.
సెప్టెంబర్
అక్టోబర్
నవంబర్
డిసెంబర్
డిసెంబర్: 12 దేశాల మధ్య అంటార్కిటిక్ ఒప్పందం కుదిరింది.
జననాలు
right|thumb|150px|కపిల్ దేవ్
right|thumb|150px|జయసుధ
thumb|150px|దగ్గుబాటి పురంధేశ్వరి
జనవరి 2: కీర్తి ఆజాద్, భారత క్రికెట్ జట్టు మాజీ క్రీడాకారుడు.
జనవరి 21: ఎండ్లూరి సుధాకర్, తెలుగు విశ్వవిద్యాలయం సాహిత్య పీఠం, నన్నయ్య ప్రాంగణం రాజమండ్రిలో ఆచార్యుడు, పీఠాధిపతి.
జనవరి 6: కపిల్ దేవ్, భారత క్రికెట్ జట్టు మాజీ కెప్టెన్.
ఏప్రిల్ 3: జయసుధ, తెలుగు సినిమా నటి.
ఏప్రిల్ 22: దగ్గుబాటి పురంధరేశ్వరి, రాజకీయ నాయకురాలు. పార్లమెంటు సభ్యురాలు.
మే 25: కేతిరెడ్డి సురేష్‌రెడ్డి, ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్ర శాసనసభా స్పీకరు, కాంగ్రేస్ పార్టీకి చెందిన రాజకీయ నాయకుడు.
జూన్ 8: మాడుగుల నాగఫణి శర్మ, అవధాని.
జూలై 14: చాగంటి కోటేశ్వరరావు, ప్రవచన చక్రవర్తి, శారదా జ్ఞాన పుత్ర ప్రభుత్వ ఉద్యోగి.
ఆగష్టు 28: సుమన్, తెలుగు సినిమా నటుడు.
ఆగష్టు 29: అక్కినేని నాగార్జున, తెలుగు చలనచిత్ర నటుడు. అక్కినేని నాగేశ్వరరావు కుమారుడు.
ఆగష్టు 30: నాగబాల సురేష్ కుమార్, రచయిత, దర్శకుడు, నటుడు, నిర్మాత.
డిసెంబర్ 21: కృష్ణమాచారి శ్రీకాంత్, భారత క్రికెట్ జట్టు మాజీ క్రీడాకారుడు.
మరణాలు
thumb|కుడి|150px|భోగరాజు పట్టాభిసీతారామయ్య
మార్చి 28: కళా వెంకటరావు, స్వాంతంత్ర్య యోధుడు, ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్ర మాజీ మంత్రి. (జ.1900)
అక్టోబరు 28: గోవిందరాజులు సుబ్బారావు, తెలుగు సినిమా నటుడు. (జ.1895)
డిసెంబర్ 17: భోగరాజు పట్టాభి సీతారామయ్య, ఆంధ్రా బ్యాంకు వ్యవస్థాపకుడు. (జ.1880)
పురస్కారాలు
* |
1971 | https://te.wikipedia.org/wiki/1971 | 1971 గ్రెగోరియన్‌ కాలెండరు యొక్క మామూలు సంవత్సరము.
సంవత్సరాలు: 1968 1969 1970 1971 1972 1973 1974 దశాబ్దాలు: 1950లు 1960లు 1970లు 1980లు 1990లు శతాబ్దాలు: 19 వ శతాబ్దం - 20 వ శతాబ్దం - 21 వ శతాబ్దం
సంఘటనలు
సెప్టెంబర్ 30: ఆంధ్ర ప్రదేశ్ ముఖ్యమంత్రిగా పి.వి.నరసింహారావు పదవిని చేపట్టాడు.
డిసెంబర్ 16: బంగ్లాదేశ్ ప్రత్యేక దేశంగా ఏర్పడింది.
జననాలు
జనవరి 1: కళాభవన్ మణి, భారతీయ సినిమా నటుడు, గాయకుడు. (మ.2016)
ఫిబ్రవరి 1: అజయ్ జడేజా, భారత క్రికెట్ జట్టు మాజీ క్రీడాకారుడు.
ఏప్రిల్ 16: సెలీనా, మెక్సికన్-అమెరికన్ గాయని. (మ.1995)
జూన్ 27: దీపేంద్ర, నేపాల్ రాజు.
జూలై 3: జూలియన్ అసాంజే, ఆస్ట్రేలియన్ ప్రచురణకర్త, పాత్రికేయుడు, మాద్యమ, అంతర్జాల వ్యవస్థాపకుడు, మాద్యమ విమర్శకుడు, రచయిత, కంప్యూటర్ ప్రోగ్రామర్, రాజకీయ, అంతర్జాల కార్యకర్త.
జూలై 14: పంకజ్ భడౌరియా, 2010లో జరిగిన మాస్టర్ షెఫ్ ఇండియా మొదటి సీజన్ విజేత.
జూలై 17: సౌందర్య, సినిమా నటి. (మ.2004)
జూలై 29: సోనాల్ ఝా - సినిమా, టెలివిజన్ నటి.
సెప్టెంబర్ 2: పవన్ కళ్యాణ్, తెలుగు సినిమా కథానాయకుడు.
నవంబర్ 7: రీతూపర్ణ సేన్ గుప్త, బెంగాలి సినిమాలో నటి.
డిసెంబర్ 18: బర్ఖాదత్, టిలివిజన్ పాత్రికేయురాలు. పద్మశ్రీ పురస్కార గ్రహీత.
మరణాలు
ఫిబ్రవరి 21: స్థానం నరసింహారావు, రంగస్థల నటుడు. (జ.1902)
మార్చి 24: ఎర్రమల కొండప్ప, అనంతపురం జిల్లాకు చెందిన స్వాతంత్ర్య సమరయోధుడు. (జ.1867)
మార్చి 30: సురభి కమలాబాయి, తొలి తెలుగు సినిమా నటీమణి. (జ.1907)
మే 17: మల్లెల దావీదు, తెలుగు క్రైస్తవ కీర్తనాకారుడు. (జ.1890)
జూలై 24: గుర్రం జాషువా, తెలుగు కవి. (జ.1895)
ఆగష్టు 23: షామూ, అనేక సీ వరల్డ్ ప్రదర్శనలలో అద్భుతమైన ప్రదర్శనలిచ్చిన నీటి జంతువు.
నవంబర్ 8: పూతలపట్టు శ్రీరాములురెడ్డి, తెలుగు కవి, అనువాదకులు. (జ.1892)
డిసెంబర్ 30: విక్రం సారాభాయ్, శాస్త్రవేత్త.
పురస్కారాలు
thumb|National Awards for Teachers 1971 by S. Narasarama Raju భారతరత్న పురస్కారం: ఇందిరాగాంధీ
దాదాసాహెబ్ ఫాల్కే అవార్డు : పృథ్వీరాజ్ కపూర్.
జ్ఞానపీఠ పురస్కారం : బిష్ణు డే.
* |
1977 | https://te.wikipedia.org/wiki/1977 | 1977 గ్రెగోరియన్‌ కాలెండరు యొక్క మామూలు సంవత్సరము.
సంవత్సరాలు: 1974 1975 1976 - 1977 - 1978 1979 1980 దశాబ్దాలు: 1950లు 1960లు - 1970లు - 1980లు 1990లు శతాబ్దాలు: 19 వ శతాబ్దం - 20 వ శతాబ్దం - 21 వ శతాబ్దం
సంఘటనలు
ఫిబ్రవరి 1: భారత తీర రక్షక దళం ఏర్పాటయింది.
ఫిబ్రవరి 11: భారత తాత్కాలిక భారత రాష్ట్రపతిగా బి.డి.జట్టి పదవిని చేపట్టాడు.
మార్చి 24: భారత ప్రధానమంత్రిగా మొరార్జీ దేశాయ్ పదవీబాధ్యతలు చేపట్టినాడు.
జూలై 25: భారత రాష్ట్రపతిగా నీలం సంజీవరెడ్డి పదవిని చేపట్టాడు.
నవంబర్ 19: దివి సీమ తుపాను వచ్చింది.
జననాలు
జనవరి 14: నిమిషా వేదాంతి, భూగర్భ చమురు నిల్వలపై పరిశోధన చేసిన శాస్త్రజ్ఞురాలు.
జనవరి 14: నారాయణ్ కార్తికేయన్, భారతదేశానికి చెందిన మొదటి ఫార్ములా వన్ మోటార్ రేసింగ్ డ్రైవరు.
జనవరి 23: అభినయ శ్రీనివాస్, తెలంగాణ ఉద్యమ, సినీ గీత రచయిత, గాయకుడు.
మార్చి 2: ఆండ్రూ స్ట్రాస్‌, ఇంగ్లిష్‌ క్రికెటర్‌. ఇంగ్లండ్‌ క్రికెట్ జట్టుకు నాయకుడు. ఎడమచేతి వాటం ఓపెనింగ్‌ బ్యాట్స్‌మన్‌.
మే 11: పోసాని సుధీర్ బాబు , తెలుగు సినిమా నటుడు, తెలుగు నటుడు ఘట్టమనేని కృష్ణ చిన్నల్లుడు.
జూన్ 1: సలోని: తెలుగు, పలు భాషల సినీనటి.
అక్టోబర్ 8: మంచు లక్ష్మి, భారతీయ సినీ, టెలివిజన్ నటి, నిర్మాత,
డిసెంబర్ 4: అజిత్ అగార్కర్, భారత క్రికెట్ జట్టు మాజీ క్రీడాకారుడు.
డిసెంబర్ 31: సుచేతా కడేత్కర్, సాహస యాత్రికురాలు. ఆసియాలో అతిపెద్దదైన గోబీ ఎడారిని విజయవంతంగా దాటింది.
మరణాలు
thumb|px|తిరుపతిలో శంకరంబాడి సుందరాచారి విగ్రహం
జనవరి 13: హెన్రీ లాంగ్లోయిస్, అంతర్జాతీయ ఫిల్మ్ ఆర్కైవ్స్ సమాఖ్య (ఇంటర్నేషనల్ ఫెడరేషన్ ఆఫ్ ఫిల్మ్ ఆర్కైవ్స్ (ఎఫ్.ఐ.ఎ.ఎఫ్) వ్యవస్థాపకుడు. (జ.1914)
జనవరి 20: హెన్రీ కిసింజర్, అమెరికా దౌత్యనీతివేత్త.
జనవరి 31: అంకుష్ చౌదరి, టెలివిజన్, సినిమా నటుడు, స్క్రీన్ రైటర్, దర్శకుడు, నిర్మాత
ఫిబ్రవరి 11: ఫక్రుద్దీన్ అలీ అహ్మద్, భారత ఐదవ రాష్ట్రపతి. (జ.1905)
ఏప్రిల్ 8: శంకరంబాడి సుందరాచారి, ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్ర గీతమైన మా తెలుగు తల్లికి మల్లె పూదండ రచయిత. (జ.1914)
సెప్టెంబర్ 18: సుధీ రంజన్ దాస్, భారతదేశ సుప్రీంకోర్టు ఐదవ ప్రధాన న్యాయమూర్తి (జ. 1894)
సెప్టెంబర్ 29: కొలచల సీతారామయ్య, ఆయిల్ టెక్నాలజీ పరిశోధక నిపుణులు. (జ.1899)
నవంబర్ 8: బి.ఎన్.రెడ్డి, తెలుగు సినిమా దర్శకులు. (జ.1908)
నవంబర్ 23: నిడమర్తి అశ్వనీ కుమారదత్తు, కార్మిక నాయకుడు, పత్రికా నిర్వాహకుడు. (జ.1916)
: అనంతపంతుల రామలింగస్వామి, తెలుగు కవి. (జ.1890)
పురస్కారాలు
దాదాసాహెబ్ ఫాల్కే అవార్డు : నితిన్ బోస్.
జ్ఞానపీఠ పురస్కారం : కె.శివరాం కారంత్
* |
1966 | https://te.wikipedia.org/wiki/1966 | 1965 గ్రెగోరియన్‌ కాలెండరు యొక్క మామూలు సంవత్సరము.
సంవత్సరాలు: 1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969 దశాబ్దాలు: 1940లు 1950లు 1960లు 1970లు 1980లు శతాబ్దాలు: 19 వ శతాబ్దం - 20 వ శతాబ్దం - 21 వ శతాబ్దం
సంఘటనలు
thumb|Indira Gandhi in 1967
జనవరి 11: లాల్ బహదూర్ శాస్త్రి మృతి వల్ల గుల్జారీలాల్ నందా రెండోసారి భారత తాత్కాలిక ప్రధానమంత్రిగా బాధ్యతలు చేపట్టాడు.
జనవరి 24: భారత తొలి మహిళా ప్రధానమంత్రిగా ఇందిరా గాంధీ పదవీబాధ్యతలు చేపట్టినది.
జూలై 11: ప్రపంచ కప్ ఫుట్‌బాల్ పోటీలు ఇంగ్లాండులో ప్రారంభమయ్యాయి.
అక్టోబరు 22: సోవియట్ యూనియన్ లూనా-12 అంతరిక్షనౌకను ప్రయోగించింది.
డిసెంబర్ 9: ఐదవ ఆసియా క్రీడలు థాయిలాండ్ లోని బాంకాక్లో ప్రారంభమయ్యాయి.
జననాలు
జనవరి 1: వద్దిపర్తి పద్మాకర్, పేరుపొందిన అవధాని, ఆధ్యాత్మిక ప్రవచనకారుడు.
ఫిబ్రవరి 18: సజిద్ నడియాద్వాల, భారతీయ చలన చిత్ర నిర్మాత.
ఫిబ్రవరి 22: తేజ, తెలుగు సినీ దర్శకుడు, నిర్మాత, ఛాయాగ్రాహకుడు, రచయిత.
మార్చి 19: చదలవాడ ఉమేశ్ చంద్ర, ఆంధ్రప్రదేశ్కి చెందిన పేరు గాంచిన పోలీస్ ఉన్నతోద్యోగి. (మ.1999)
జూన్ 3: రాధ, భారతీయ సినీనటి.
జూన్ 26: రాజు నరిశెట్టి, ఆంగ్ల పాత్రికేయుడు.
ఆగష్టు 7: జిమ్మీ వేల్స్, వికీపీడియా స్థాపకుడు.
సెప్టెంబరు 5: గుమ్మన్నగారి బాలశ్రీనివాసమూర్తి: సాహితీవేత్త, పరిశోధకుడు, పత్రిక సంపాదకుడు. (మ. 2023)
సెప్టెంబరు 13: శ్రీ, సంగీత దర్శకుడు, గాయకుడు. (మ.2015)
సెప్టెంబరు 24: అతుల్ బెదాడే, భారత మాజీ క్రికెట్ క్రీడాకారుడు.
నవంబర్ 25: రూపా గంగూలీ, భారతీయ సినిమా నటి.
డిసెంబర్ 15: కార్ల్ హూపర్, వెస్టీండీస్ మాజీ క్రికెట్ క్రీడాకారుడు.
డిసెంబరు 23: చెరుకూరి సుమన్, నటుడు, రచయిత, దర్శకుడు, జర్నలిస్ట్, ఉషోదయ ఎంటర్‌ప్రైజెస్‌కు మేనేజింగ్. (మ.2012)
మరణాలు
thumb|లాల్ బహద్దూర్ శాస్త్రి
జనవరి 11: లాల్ బహాదుర్ శాస్త్రి, భారతదేశ రెండవ శాశ్వత ప్రధానమంత్రి. (జ.1904)
జనవరి 24: హోమీ జహంగీర్‌ భాభా, అణు శాస్త్రవేత్త.
ఏప్రిల్ 20: పి. సత్యనారాయణ రాజు, ఆంధ్రప్రదేశ్ హైకోర్టు ప్రధాన న్యాయమూర్తి. (జ.1908)
జూలై 1: దేవరకొండ బాలగంగాధర తిలక్, ఆధునిక తెలుగు కవి. (జ.1921)
సెప్టెంబరు 6: ఆవుల గోపాలకృష్ణమూర్తి, హేతువాది. (జ.1917)
సెప్టెంబరు 13: దేవరాజు వేంకటకృష్ణారావు, పత్రికా సంపాదకుడు, రచయిత, ప్రచురణకర్త. (జ.1886)
సెప్టెంబరు 26: అట్లూరి పిచ్చేశ్వర రావు, కథకుడు, అనువాదకుడు, నవలా రచయిత, సాహిత్యవేత్త. (జ.1925)
పురస్కారాలు
భారతరత్న పురస్కారం: లాల్ బహదూర్ శాస్త్రి
జ్ఞానపీఠ పురస్కారం : తారా శంకర్ బందోపాద్యాయ.
జనహార్ లాల్ నెహ్రూ అంతర్జాతీయ పురస్కారం: మార్టిన్ లూథర్ కింగ్
* |
1974 | https://te.wikipedia.org/wiki/1974 | 1974 గ్రెగోరియన్‌ కాలెండరు యొక్క మామూలు సంవత్సరము.
సంవత్సరాలు:1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 దశాబ్దాలు: 1950లు 1960లు 1970లు 1980లు 1990లు శతాబ్దాలు: 19 వ శతాబ్దం - 20 వ శతాబ్దం - 21 వ శతాబ్దం
సంఘటనలు
జూన్ 13: ప్రపంచ కప్ ఫుట్‌బాల్ పోటీలు పశ్చిమ జర్మనీలో ప్రారంభమయ్యాయి.
ఆగష్టు 24: భారత రాష్ట్రపతిగా ఫక్రుద్దీన్ ఆలీ అహ్మద్ పదవిని చేపట్టాడు.
సెప్టెంబర్ 1: ఏడవ ఆసియా క్రీడలు ఇరాన్ రాజధాని నగరం టెహరాన్లో ప్రారంభమయ్యాయి.
జననాలు
జనవరి 1: కట్టా శ్రీనివాసరావు, కవిసంగమం పేరుతో పేస్ బుక్ కవిత్వ వేదికలో ప్రధాన భాగస్వామి.
జనవరి 27: చమిందా వాస్, శ్రీలంకకు చెందిన మాజీ క్రికెట్ ఆటగాడు.
ఫిబ్రవరి 25: దివ్యభారతి, ఉత్తరాది నుండి తెలుగు పరిశ్రమకు వచ్చిన నటీమణులలో పేరు తెచ్చుకొన్న నటి. (మ.1993)
ఏప్రిల్ 9: జెన్నా జేమ్సన్, ప్రపంచ ప్రసిద్ధి గాంచిన శృంగార తార.
మే 25: యమునా కృష్ణన్, భారత రసాయన శాస్త్రవేత్త.
జూన్ 15: చక్రి, తెలుగు చలనచిత్ర సంగీత దర్శకుడు, రచయిత, గాయకుడు, నటుడు. (మ.2014)
ఆగష్టు 5: కాజోల్, భారతీయ సినీ నటి.
ఆగష్టు 20: ఏమీ ఆడమ్స్, అమెరికా దేశానికి చెందిన నటి, గాయకురాలు.
నవంబర్ 1: వి.వి.యెస్.లక్ష్మణ్, క్రికెట్ ఆటగాడు.
డిసెంబర్ 2: అపూర్వ, తెలుగు సినిమా నటి.
మరణాలు
thumb|విజయవాడలోని ఎస్.వి.రంగారావు కాంస్య విగ్రహం
జనవరి 4: గోపాలస్వామి దొరస్వామి నాయుడు, ఇంజనీరు, "భారతదేశపు ఎడిసన్"గా ప్రసిద్ధుడు. (జ.1893)
ఫిబ్రవరి 4: భౌతిక శాస్త్రవేత్త సత్యేంద్రనాథ బోస్
ఫిబ్రవరి 11: ఘంటసాల వెంకటేశ్వరరావు, తెలుగు సినిమా సంగీత దర్శకుడు, నేపథ్య గాయకుడు. (జ. 1922)
ఏప్రిల్ 18: గడిలింగన్న గౌడ్, కర్నూలు నియోజకవర్గపు భారతదేశ పార్లమెంటు సభ్యుడు. (జ. 1908)
జూలై 18: ఎస్వీ రంగారావు, తెలుగు సినిమా నటుడు. (జ.1918)
జూలై 24: జేమ్స్ చాడ్విక్, భౌతిక శాస్త్రవేత్త, నోబెల్ బహుమతి గ్రహీత.
ఆగష్టు 7: అంజనీబాయి మాల్పెకర్, భారతీయ సంప్రదాయ సంగీత గాత్ర కళాకారిణి. (జ.1883)
సెప్టెంబర్ 23: జయచామరాజ వడయార్‌ బహదూర్, మైసూర్‌ సంస్థానానికి 25వ, చివరి మహారాజు. (జ.1919)
అక్టోబర్ 2: మద్దులపల్లి వేంకట సుబ్రహ్మణ్యశర్మ, కవి, పండితుడు, గ్రంథ ప్రచురణకర్త. (జ.1900)
అక్టోబర్ 9: మంత్రి శ్రీనివాసరావు తెలంగాణ ప్రాంత రంగస్థల నటుడు, ఆంధ్ర విశ్వవిద్యాలయం రంగస్థల కళలశాఖ తొలి శాఖాధిపతి. (జ.1928)
నవంబర్ 11: తిక్కవరపు వెంకట రమణారెడ్డి, హాస్య నటుడు. (జ.1921)
నవంబర్ 13: విట్టొరియో డి సికా, ఇటాలియన్ దర్శకుడు, నటుడు. (జ.1901)
నవంబర్ 25: యూ థాంట్, ఐక్యరాజ్య సమితి మూడవ ప్రధాన కార్యదర్శి. (జ.1909)
నవంబర్ 27: శీరిపి ఆంజనేయులు, కవి, పత్రికా సంపాదకుడు. (జ.1861)
డిసెంబరు 15: కొత్త సత్యనారాయణ చౌదరి, సాహితీ విమర్శకుడు, పండిత కవి, హేతువాది, ఉభయ భాషా ప్రవీణుడు. (జ.1907)
పురస్కారాలు
దాదాసాహెబ్ ఫాల్కే అవార్డు : బి.ఎన్.రెడ్డి.
జ్ఞానపీఠ పురస్కారం : విష్ణు సఖారాం ఖాండేకర్
* |
1963 | https://te.wikipedia.org/wiki/1963 | 1963 గ్రెగోరియన్‌ కాలెండరు యొక్క మామూలు సంవత్సరము.
సంవత్సరాలు:1960 1961 1962 1963 1964 1965 1966 దశాబ్దాలు: 1940లు 1950లు 1960లు 1970లు 1980లు శతాబ్దాలు: 19 వ శతాబ్దం - 20 వ శతాబ్దం - 21 వ శతాబ్దం
సంఘటనలు
జనవరి
ఫిబ్రవరి
మార్చి
ఏప్రిల్
మే
జూన్
జూలై
ఆగస్టు
సెప్టెంబర్
అక్టోబర్
నవంబర్
డిసెంబర్
జననాలు
జనవరి 1: అబ్దుల్ హకీం జాని షేక్ - బాలసాహితీవేత్త.
మార్చి 17: రోజర్ హార్పర్, వెస్టీండీస్ మాజీ క్రికెట్ క్రీడాకారుడు.
జూలై 1: ఎస్.ఎం. బాషా, రంగస్థల నటుడు, రచయిత, దర్శకుడు, సినిమా నటుడు.
జూలై 27: కె. ఎస్. చిత్ర, మలయాళం, తమిళం, తెలుగు, కన్నడ, ఒరియా, హిందీ, అస్సామీ, బెంగాలీ భాషల సిని నేపథ్య గాయని.
ఆగష్టు 7: సంజయ్ రథ్, భారతీయ జ్యోతిష పండితుడు.
ఆగష్టు 13: శ్రీదేవి, సినీ నటి.
ఆగష్టు 23: పార్క్ చాన్-వుక్, దక్షిణ కొరియాకు చెందిన ప్రసిద్ధ సినీ దర్శకుడు, రచయిత,, నిర్మాత.
ఆగష్టు 26: వాడపల్లి వెంకటేశ్వరరావు, దౌత్యవేత్త, కీర్తిచక్ర పొందిన మొట్టమొదటి సైనికేతర పౌరుడు. (మ.2008)
ఆగష్టు 27: సుమలత, తెలుగు, తమిళ, కన్నడ, మలయాళ, హిందీ సినిమా నటి.
సెప్టెంబర్ 21: కర్ట్‌లీ ఆంబ్రోస్, వెస్టీండీస్ మాజీ క్రికెట్ క్రీడాకారుడు.
అక్టోబర్ 2: సోలిపేట రామలింగారెడ్డి, తెలంగాణ ఉద్యమకారుడు.
నవంబర్ 3: పైడి తెరేష్ బాబు, కవి. (మ.2014)
డిసెంబరు 14: భరత్ అరుణ్ భారతదేశపు మాజీ టెస్ట్ క్రికెట్ ఆటగాడు.
మరణాలు
thumb|150px|బాబూ రాజేంద్రప్రసాద్
ఫిబ్రవరి 28: బాబూ రాజేంద్ర ప్రసాద్, మొదటి రాష్ట్రపతి. (జ.1884)
మార్చి 16: ఎం. పతంజలి శాస్త్రి, భారతదేశ రెండవ ప్రధాన న్యాయమూర్తి (జ. 1889)
ఏప్రిల్ 14: రాహుల్ సాంకృత్యాయన్, రచయిత, చరిత్రకారుడు, కమ్యూనిస్టు నాయకుడు (జ.1893)
ఆగష్టు 30: రూపనగుడి నారాయణరావు, సాహితీశిల్పి, నాటకకర్త. (జ.1885)
సెప్టెంబరు 8: గరికపాటి రాజారావు, తెలుగు సినిమా దర్శకుడు, నాటకరంగ ముఖ్యుడు, ఆంధ్ర ప్రజానాట్యమండలి వ్యవస్థాపకుడు. (జ.1915)
సెప్టెంబర్ 15: పొణకా కనకమ్మ, గొప్ప సంఘ సంస్కర్త,నెల్లూరిలో కస్తూర్బా గాంధీ పాఠశాలను స్థాపించింది. సాహిత్య రంగములో కూడా ఎంతో కృషి చేసింది. (జ.1892)
అక్టోబరు 8: సి.యస్.ఆర్. ఆంజనేయులు, తెలుగు సినిమా నటుడు. (జ.1907)
నవంబర్ 22: జాన్ ఎఫ్ కెనడి, అమెరికా సంయుక్త రాష్ట్రాలకు 35వ అధ్యక్షుడు. (జ.1917)
పురస్కారాలు
భారతరత్న పురస్కారం: డా. జాకీర్ హుస్సేన్, పాండురంగ వామన్ కానే
* |
1969 | https://te.wikipedia.org/wiki/1969 | 1969 గ్రెగోరియన్‌ కాలెండరు యొక్క మామూలు సంవత్సరము.
సంవత్సరాలు: 1966 1967 1968 1969 1970 1971 1972 దశాబ్దాలు: 1940లు 1950లు 1960లు 1970లు 1980లు శతాబ్దాలు: 19 వ శతాబ్దం - 20 వ శతాబ్దం - 21 వ శతాబ్దం
సంఘటనలు
జనవరి
ఫిబ్రవరి
మార్చి
ఏప్రిల్
మే
మే 3: భారత రాష్ట్రపతిగా వి.వి.గిరి పదవిని చేపట్టాడు.
జూన్
జూలై
జూలై 19: భారతదేశంలో 50 కోట్ల రూపాయల పెట్టుబడికి మించిన 14 బ్యాంకులు జాతీయం చేయబడినవి.
జూలై 20: భారత రాష్ట్రపతిగా ఎం.హిదయతుల్లా పదవిని స్వీకరించాడు.
ఆగస్టు
ఆగష్టు 8: భారతదేశ లోక్‌సభ స్పీకర్‌గా గురుదయాళ్ సింగ్ ధిల్లాస్ పదవిని స్వీకరంచాడు.
సెప్టెంబర్
అక్టోబర్
నవంబర్
డిసెంబర్
జననాలు
thumb|మాండోలిన్ శ్రీనివాస్ 2009
ఫిబ్రవరి 28: ఉప్పలపు శ్రీనివాస్, మాండలిన్ విద్వాంసుడు. (మ.2014)
మే 2: బ్రియాన్ లారా, వెస్టీండీస్ క్రికెట్ మాజీ క్రీడాకారుడు.
జూన్ 11:పీటర్ డింక్లిజ్, అమెరికన్ నటుడు.
జూన్ 30: సనత్ జయసూర్య, శ్రీలంక క్రికెట్ క్రీడాకారుడు.
జూలై 8: సుకన్య, దక్షిణ భారత సినిమా నటి.
జూలై 9: వెంకటపతి రాజు, భారత క్రికెట్ జట్టు మాజీ క్రీడాకారుడు.
ఆగష్టు 31: జవగళ్ శ్రీనాథ్, భారత క్రికెట్ జట్టు మాజీ క్రీడాకారుడు.
సెప్టెంబరు 16: ప్రమీలా భట్ట్, భారత మహిళా క్రికెట్ జట్టు మాజీ క్రీడాకారిణి.
అక్టోబరు 23: సంజయ్ గుప్తా, అమెరికన్ నాడీ శస్త్రచికిత్సకుడు.
నవంబర్ 8: ఎనుముల రేవంత్ రెడ్డి, మహబూబ్ నగర్ జిల్లా రాజకీయ నాయకుడు.
డిసెంబర్ 11: విశ్వనాథన్ ఆనంద్, భారత చదరంగ క్రీడాకాకారుడు.
మరణాలు
జనవరి 2: ముప్పవరపు భీమారావు, రంగస్థల నటుడు (జ.1909)
ఫిబ్రవరి 7: ఆమంచర్ల గోపాలరావు, స్వాతంత్ర్య సమరయోధులు, చరిత్రకారులు, చలనచిత్ర దర్శకులు. (జ.1907)
ఏప్రిల్ 19: గిడుగు వెంకట సీతాపతి, భాషా పరిశోధకుడు, విజ్ఞాన సర్వస్వ నిర్మాత. (జ.1885)
మే 3: జాకీర్ హుస్సేన్, భారత మాజీ రాష్ట్రపతి.
జూన్ 22: జూడీ గార్లాండ్, అమెరికాకు చెందిన నటి, గాయకురాలు, అభినేత్రి. (జ.1922)
జూలై 4: కవికొండల వెంకటరావు, తెలుగు కవి, జానపద, నాటక రచయిత. (జ.1892)
ఆగష్టు 25: మఖ్దూం మొహియుద్దీన్, కార్మిక నాయకుడు, ఉర్దూకవి. (జ.1908)
సెప్టెంబరు 3:హొ చి మిన్ వియత్నాం సామ్యవాద నాయకుడు, ఫ్రెంచ్ వారి వలస పాలనకు వ్యతిరేకంగా జరిగిన వియత్నాం పోరాటంలో ముఖ్య సూత్రధారి. (జ.1890)
అక్టోబర్ 14: అర్దెషీర్ ఇరానీ, సినిమా రచయిత, చిత్ర దర్శకుడు, నటుడు, డిస్ట్రిబ్యూటర్, షోమాన్, ఛాయాగ్రహకుడు. (జ.1886)
డిసెంబర్ 21: కొచ్చర్లకోట సత్యనారాయణ, తెలుగు సినిమా, రంగస్థల నటుడు, సినిమా సంగీత దర్శకుడు, నేపథ్యగాయకుడు. (జ.1915)
పురస్కారాలు
దాదాసాహెబ్ ఫాల్కే అవార్డు : దేవికారాణి.
జ్ఞానపీఠ పురస్కారం : ఫిరాఖ్ గోరఖ్‌పురి.
* |
1975 | https://te.wikipedia.org/wiki/1975 | 1975 గ్రెగోరియన్‌ కాలెండరు యొక్క మామూలు సంవత్సరము.
సంవత్సరాలు: 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 దశాబ్దాలు: 1950లు 1960లు 1970లు 1980లు 1990లు శతాబ్దాలు: 19 వ శతాబ్దం - 20 వ శతాబ్దం - 21 వ శతాబ్దం
సంఘటనలు
జనవరి
ఫిబ్రవరి
ఫిబ్రవరి 11: మార్గరెట్ థాచర్ బ్రిటన్ తొలి మహిళా ప్రధానమంత్రిగా ఎన్నికైంది.
మార్చి
ఏప్రిల్
ఏప్రిల్ 12: ప్రపంచ తెలుగు మహాసభలు ప్రారంభం (తెలుగు ఉగాది సందర్భంగా).
ఏప్రిల్ 19: భారత తొలి అంతరిక్ష ఉపగ్రహం ఆర్యభట్ట సోవియట్ భూభాగం నుంచి ప్రయోగించారు.
మే
మే 17: జపాన్కు చెందిన జుంకోటబై ఎవరెస్టు శిఖరమును అధిరోహించి ఈ ఘనత పొందిన తొలి మహిళగా రికార్డు సృష్టించింది.
జూన్
జూన్ 22 - అన్నే అంజయ్య "మాతృభూమి" పత్రికకు సంపాదకులు. [జ.1905]
జూలై
జూలై 26 - గోరా (Gora) గా ప్రసిద్ధి చెందిన హేతువాది భారతీయ నాస్తికవాద నేత గోపరాజు రామచంద్రరావు, [జ.1902]
ఆగస్టు
ఆగస్టు 15: సుప్రసిద్ధ తెలుగు హస్యనటుడు, రచయిత ఉత్తేజ్ జననం.
సెప్టెంబర్
అక్టోబర్
అక్టోబరు 22: సోవియట్ యూనియన్ ప్రయోగించిన మానవరహిత అంతరిక్ష మిషన్ వెనెర-9 శుక్రగ్రహంపై దిగింది.
నవంబర్
నవంబర్ 7: బంగ్లాదేశ్ అధ్యక్షుడు జియాఉర్ రెహ్మాన్ హత్యకు గురైనాడు.
డిసెంబర్
జననాలు
మార్చి 12: వి.అనామిక, భారతీయ సమకాలీన కళాకారిణి.
జూన్ 1: కరణం మల్లేశ్వరి, ఆంధ్ర ప్రదేశ్కు చెందిన వెయిట్ లిఫ్టింగ్ క్రీడాకారిణి.
జూన్ 8: శిల్పా శెట్టి, సినీనటి.
జూన్ 12: తొట్టెంపూడి గోపీచంద్, తెలుగు నటుడు, సుప్రసిద్ద తెలుగు చలన చిత్ర దర్శకుడు టి. కృష్ణ కుమారుడు.
ఆగస్టు 9: ఘట్టమనేని మహేశ్ బాబు, తెలుగు సినీ నటుడు, ప్రఖ్యాత నటుడు ఘట్టమనేని కృష్ణ కుమారుడు.
ఆగస్టు 13: షోయబ్ అక్తర్, పాకిస్తాన్ క్రికెట్ ఆటగాడు.
సెప్టెంబర్ 1: యశస్వి, కవిసంగమం కవి.
సెప్టెంబర్ 8: స్వర్ణలతా నాయుడు, తెలుగు కవయిత్రి. (మ.2016)
సెప్టెంబర్ 16: మీనా, సినీ నటి.
నవంబర్ 19: సుష్మితా సేన్, విశ్వ సుందరి పోటీలో విజేతగా ఎన్నుకొనబడి భారతీయ నటి.
నవంబర్ 27: సుచిత్రా కృష్ణమూర్తి, నటి, గాయకురాలు, పెయింటర్, మోడల్, రచయిత్రి.
మరణాలు
thumb|సర్వేపల్లి రాధాకృష్ణన్
ఫిబ్రవరి 3: విలియం డి.కూలిడ్జ్, అమెరికన్ భౌతిక శాస్త్రవేత్త. (జ.1873)
ఫిబ్రవరి 14: పి.జి.ఉడ్‌హౌస్, ఆంగ్ల హాస్య రచయిత. (జ.1981)
ఫిబ్రవరి 24: ఈలపాట రఘురామయ్య, రంగస్థల, సినిమా నటుడు, గాయకుడు. (జ.1901)
ఏప్రిల్ 17: సర్వేపల్లి రాధాకృష్ణన్, భారతదేశపు మొట్టమొదటి ఉపరాష్ట్రపతి, రెండవ రాష్ట్రపతి. (జ.1888)
ఏప్రిల్ 30: కేదారిశ్వర్ బెనర్జీ, భౌతిక శాస్త్రవేత్త. ఎక్స్ రే క్రిస్టలోగ్రఫీలో నిపుణుడు. (జ.1900)
మే 2: పద్మజా నాయుడు, సరోజిని నాయుడు కుమార్తె. పశ్చిమ బెంగాల్ మాజీ గవర్నరు. (జ.1900)
మే 29: నూతలపాటి గంగాధరం, కవి, విమర్శకుడు. (జ.1939)
జూన్ 15: కె.ఎ.నీలకంఠ శాస్త్రి, దక్షిణ భారతదేశపు చరిత్రకారుడు, పద్మభూషణ్ పురస్కార గ్రహీత. (జ.1892)
జూన్ 22:అన్నే అంజయ్య, దేశ సేవకుడు, స్వాతంత్ర్య సమరయోధుడు. (జ.1905)
జూలై 26: గోరా, హేతువాది భారతీయ నాస్తికవాద నేత. (జ.1902)
సెప్టెంబర్ 24: చక్రపాణి, బహుభాషావేత్త, తెలుగు రచయిత, పత్రికా సంపాదకులు, సినీ నిర్మాత, దర్శకులు. (జ.1908)
అక్టోబరు 1: ఆదుర్తి సుబ్బారావు, తెలుగు సినిమా దర్శకులు, నిర్మాత, రచయిత. (జ.1912)
అక్టోబరు 7: డి.వి.గుండప్ప, కన్నడ కవి, పద్మభూషణ్ అవార్డ్ గ్రహీత (జ.1887)
నవంబర్ 26: రేలంగి వెంకట్రామయ్య, పద్మశ్రీ అవార్డు పొందిన మొదటి హాస్యనటుడు. (జ.1910)
చిత్తూరు సుబ్రహ్మణ్యం పిళ్లై, కర్ణాటక సంగీత విద్యాంసులు, వాగ్గేయకారులు. (మ.1898)
పురస్కారాలు
భారతరత్న పురస్కారం: వీ.వీ.గిరి
దాదాసాహెబ్ ఫాల్కే అవార్డు : ధీరేన్ గంగూలీ.
జ్ఞానపీఠ పురస్కారం : పి.వి.అఖిలాండం
జనహార్ లాల్ నెహ్రూ అంతర్జాతీయ పురస్కారం: జోనస్ సాల్క్.
మూలాలు
* |
1961 | https://te.wikipedia.org/wiki/1961 | 1961 గ్రెగోరియన్‌ కాలెండరు యొక్క మామూలు సంవత్సరము.
సంవత్సరాలు: 1958 1959 1960 1961 1962 1963 1964 దశాబ్దాలు: 1940లు 1950లు 1960లు 1970లు 1980లు శతాబ్దాలు: 19 వ శతాబ్దం - 20 వ శతాబ్దం - 21 వ శతాబ్దం
సంఘటనలు
సెప్టెంబర్ 1: మొదటి అలీన దేశాల సదస్సు బెల్‌గ్రేడ్లో ప్రారంభమైనది.
జననాలు
జనవరి 1: దుర్గాప్రసాద్ ఓజా, భౌతిక శాస్త్రవేత్త.
జనవరి 26: మల్లేశ్ బలష్టు, కవి, రంగస్థల నటుడు, రచయిత, దర్శకుడు, సినీ నటుడు.
ఫిబ్రవరి 1: నాగసూరి వేణుగోపాల్, సైన్సు రచయిత, ఫ్రీలాన్స్ జర్నలిస్ట్, హేతువాది.
ఏప్రిల్ 3: ఎడీ మర్ఫీ, అమెరికన్ నటుడు, చిత్ర దర్శకుడు, నిర్మాత, గాయకుడు.
మే 21: రాళ్ళబండి కవితాప్రసాద్ తెలుగు అవధాని, కవి. (మ.2015)
జూన్ 2: యలమంచిలి సుజనా చౌదరి, ఆంధ్రప్రదేశ్ కు చెందిన వ్యాపారవేత్త, తెలుగుదేశం పార్టీ నాయకుడు.
జూన్ 5: రమేశ్ కృష్ణన్, భారత టెన్నిస్ క్రీడాకారుడు.
జూలై 4: ఎం.ఎం.కీరవాణి, తెలుగు చలనచిత్ర సంగీతదర్శకుడు, గాయకుడు.
జూలై 18: అందెశ్రీ, వరంగల్ జిల్లాకు చెందిన తెలుగు కవి, సినీగేయ రచయిత.
జూలై 21: అమర్ సింగ్ చంకీలా, పంజాబీ గాయకుడు, గేయ రచయిత, సంగీత వాద్యకారుడు, సంగీత దర్శకుడు. (మ.1988)
ఆగష్టు 15: సుహాసిని, దక్షిణ భారత సినిమా నటి.
ఆగష్టు 15: పందిళ్ళ శేఖర్‌బాబు, రంగస్థల (పౌరాణిక) నటులు, దర్శకులు, నిర్వాహకులైన తెలుగు నాటకరంగంలో పేరొందిన వ్యక్తి. (మ.2015)
ఆగష్టు 25: బిల్లీ రే సైరస్, అమెరికా సంగీత గాయకుడు, గీత రచయిత, నటుడు.
సెప్టెంబర్ 9: సీమా ప్రకాశ్ బయోటెక్నాలజీ శాస్త్రవేత్త. టిష్యూకల్చర్‌లో నిపుణురాలు.
సెప్టెంబర్ 15: పాట్రిక్ ప్యాటర్సన్, వెస్టీండీస్ మాజీ క్రికెట్ క్రీడాకారుడు.
సెప్టెంబర్ 30: చంద్రకాంత్ పండిత్, భారత క్రికెట్ జట్టు మాజీ క్రీడాకారుడు.
నవంబర్ 17: చందా కొచ్చర్, ఐ.సి.ఐ.సి.ఐ బ్యాంకుకు ముఖ్య కార్యనిర్వహణాధికారిగా, నిర్వహణ అధ్యక్షురాలు.
అక్టోబరు 2: సోలిపేట రామలింగారెడ్డి, పాత్రికేయుడు, రాజకీయ నాయకుడు, ఎమ్మెల్యే (మ.2020)
నవంబర్ 24 : అరుంధతీ రాయ్, భారతీయ రచయిత్రి, ఉద్యమకారిణి.
మరణాలు
thumb|లీ డి ఫారెస్ట్
ఫిబ్రవరి 5: వట్టికోట ఆళ్వారుస్వామి, రచయిత, ప్రజా ఉద్యమనేత. (జ.1915)
ఫిబ్రవరి 16: వాసిరెడ్డి శ్రీకృష్ణ, ఆర్థిక శాస్త్రవేత్త, విశ్వవిద్యాలయ సంచాలకులు. (జ.1902)
ఫిబ్రవరి 25: శ్రీపాద సుబ్రహ్మణ్యశాస్త్రి, రచయిత.
మార్చి 17: నాళం కృష్ణారావు, సంఘ సంస్కర్త, గ్రంథాలయ స్థాపకుడు, పత్రిక సంపాదకులు, స్వాతంత్ర్య సమరయోధుడు, భాషావేత్త. (జ.1881)
ఏప్రిల్ 15: రాచాబత్తుని సూర్యనారాయణ, సాతంత్ర్యసమయోధుడు. (జ.1903)
జూన్ 14: కె శ్రీనివాస కృష్ణన్, భారతీయ భౌతిక శాస్త్రవేత్త. పద్మభూషణ్ గ్రహీత. (జ.1898)
జూన్ 30: లీ డి ఫారెస్ట్, తెర మీది బొమ్మకు తగ్గట్లుగా శబ్దాన్ని జతచేసే 'ఫోనో ఫిల్మ్' ప్రక్రియను కనుగొన్న అమెరికన్ ఆవిష్కర్త. (జ.1873)
అక్టోబర్ 2: శ్రీరంగం నారాయణబాబు, తెలుగు కవి. (జ.1906)
పురస్కారాలు
భారతరత్న పురస్కారం: డా. బీ.సీ.రాయ్, పురుషోత్తమ దాస్ టాండన్
* |
1967 | https://te.wikipedia.org/wiki/1967 | 1967 గ్రెగోరియన్‌ కాలెండరు యొక్క మామూలు సంవత్సరము.
సంవత్సరాలు: 1964 1965 1966 - 1967 - 1968 1969 1970 దశాబ్దాలు: 1940లు 1950లు - 1960లు - 1970లు 1980లు శతాబ్దాలు: 19 వ శతాబ్దం - 20 వ శతాబ్దం - 21 వ శతాబ్దం
right|thumb|100px|నీలం సంజీవరెడ్డి
right|thumb|100px|బెజవాడ గోపాలరెడ్డి
సంఘటనలు
మార్చి 17: భారతదేశ లోక్‌సభ స్పీకర్‌గా నీలం సంజీవరెడ్డి పదవిని స్వీకరంచాడు.
మే 1: ఉత్తర ప్రదేశ్ గవర్నర్‌గా బెజవాడ గోపాలరెడ్డి పదవీబాధ్యతలు చేపట్టాడు.
మే 13: భారత రాష్ట్రపతిగా జాకీర్ హుస్సేన్ పదవిని చేపట్టాడు.
జననాలు
thumb|100px|ఇర్ఫాన్ ఖాన్
right|thumb|100px|శ్రీ శ్రీనివాసన్
right|thumb|100px|మాధురీ దీక్షిత్
జనవరి 2: అరుణ్ సాగర్, సీనియర్ జర్నలిస్ట్, కవి. (మ.2016)
జనవరి 7: ఇర్ఫాన్ ఖాన్, హిందీ సినిమానటుడు, నిర్మాత. పద్మశ్రీ పురస్కార గ్రహీత. (మ.2020)
జనవరి 15: భానుప్రియ, సినీనటి .
ఫిబ్రవరి 23: శ్రీ శ్రీనివాసన్, అమెరికన్ న్యాయవేత్త.
మే 15: మాధురీ దీక్షిత్, హిందీ సినీనటి .
అక్టోబర్ 24: ఇయాన్ బిషప్, వెస్టీండీస్ మాజీ క్రికెట్ క్రీడాకారుడు .
నవంబర్ 22: బోరిస్ బెకర్, జర్మనీకి చెందిన ఒక మాజీ ప్రపంచ నం. 1 టెన్నిస్ క్రీడాకారుడు.
నవంబర్ 23: గారీ క్రిస్టెన్, దక్షిణ ఆఫ్రికా యొక్క మాజీ క్రికెట్ ఆటగాడు.
నవంబర్ 26: రిడ్లీ జాకబ్స్, వెస్టీండీస్ మాజీ క్రికెట్ క్రీడాకారుడు.
డిసెంబర్ 11: మునిమడుగుల రాజారావు, తాత్విక రచయిత
మరణాలు
right|thumb|100px|డోరొతి పార్కర్
right|thumb|100px|బూర్గుల రామకృష్ణారావు
right|thumb|100px|సి.పుల్లయ్య
thumb|100px|చే గువేరా
right|thumb|100px|రామమనోహర్ లోహియా
right|thumb|100px|సి.కె.నాయుడు
right|thumb|100px|బుచ్చిబాబు
ఫిబ్రవరి 24: మీర్ ఉస్మాన్ అలీ ఖాన్, హైదరాబాదు చివరి నిజాము. (జ.1886)
ఏప్రిల్ 5: జోసెఫ్ ముల్లర్, శాస్త్రవేత్త, నోబెల్ బహుమతి గ్రహీత.
జూన్ 7: డొరొతీ పార్కర్, అమెరికాకు చెందిన కవయిత్రి,రచయిత్రి (జ. 1893)
జూన్ 30: వామన్ శ్రీనివాస్ కుడ్వ, సిండికేట్ బ్యాంకు వ్యవస్థాపకులలో ఒకరు. (జ.1899)
సెప్టెంబర్ 14: బూర్గుల రామకృష్ణారావు, హైదరాబాదు రాష్ట్రానికి తొలి ఎన్నికైన ముఖ్యమంత్రి. (జ.1899)
అక్టోబరు 6: సి. పుల్లయ్య, మొదటి తరానికి చెందిన తెలుగు సినిమా దర్శకుడు. (జ.1898)
అక్టోబరు 9: చే గెవారా, దక్షిణ అమెరికా ఖండపు విప్లవకారుడు, రాజకీయ నాయకుడు. (జ.1928)
అక్టోబర్ 12: రామమనోహర్ లోహియా, సోషలిస్టు నాయకుడు, సిద్ధాంతకర్త.
నవంబర్ 14: సి.కె.నాయుడు, భారతక్రికెట్ క్రీడాకారుడు. (జ.1895)
డిసెంబర్ 11: మెహర్ చంద్ మహాజన్, భారతదేశ మూడవ ప్రధాన న్యాయమూర్తి (జ. 1889)
డిసెంబర్ 19: కొర్వి కృష్ణస్వామి ముదిరాజ్, హైదరాబాదు మాజీ మేయరు, రచయిత, పాత్రికేయడు, విద్యావేత్త, బహుముఖ ప్రజ్ఞాశీలి. (జ.1893)
: బుచ్చిబాబు, నవలాకారుడు, నాటకకర్త, కథకుడు. (మ.1967)
పురస్కారాలు
జ్ఞానపీఠ పురస్కారం : కె.వి.పుట్టప్ప, ఉమాశంకర్ జోషి
జనహార్ లాల్ నెహ్రూ అంతర్జాతీయ పురస్కారం: ఖాన్ అబ్దుల్ గఫార్ ఖాన్
* |
1978 | https://te.wikipedia.org/wiki/1978 | 1978 గ్రెగోరియన్‌ కాలెండరు యొక్క మామూలు సంవత్సరము.
సంవత్సరాలు: 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 దశాబ్దాలు: 1950లు 1960లు 1970లు 1980లు 1990లు శతాబ్దాలు: 19 వ శతాబ్దం - 20 వ శతాబ్దం - 21 వ శతాబ్దం
సంఘటనలు
జనవరి
జనవరి 1: ఎయిర్ ఇండియా ఫ్లైట్ 855, ముంబాయి సముద్ర తీరాన, అరేబియ సముద్రములో పడిపోయింది
ఫిబ్రవరి
మార్చి
ఏప్రిల్
మే
జూన్
జూన్ 1: ప్రపంచ కప్ ఫుట్‌బాల్ పోటీలు అర్జెంటీనాలో ప్రారంభమయ్యాయి.
జూలై
ఆగస్టు
సెప్టెంబర్
సెప్టెంబర్ 17: ఇజ్రాయిల్-ఈజిప్టు దేశాల మధ్య కాంప్‌డేవిడ్ శాంతి ఒప్పందం కుదిరింది.
అక్టోబర్
నవంబర్
డిసెంబర్
మార్చి 6: ఆంధ్ర ప్రదేశ్ ముఖ్యమంత్రిగా మర్రి చెన్నారెడ్డి పదవిని చేపట్టాడు.
డిసెంబర్ 9: 8వ ఆసియా క్రీడలు థాయిలాండ్ లోని బాంకాక్లో ప్రారంభమయ్యాయి.
జననాలు
జనవరి 18: భారత బ్యాడ్మింటన్ క్రీడాకారిణి అపర్ణ పోపట్.
జనవరి 23: డా. హెచ్.ఎం. లాజరస్, ప్రసూతి వైద్య నిపుణులు.
ఫిబ్రవరి 18: ఎం.ఎస్. చౌదరి, తెలుగు రంగస్థల, సినిమా నటులు, రచయిత, దర్శకులు.
మే 16: భారత అథ్లెటిక్స్ క్రీడాకారిణి సొమా బిశ్వాస్.
జూలై 25: తొలి టెస్ట్ ట్యూబ్ బేబీ లూయీస్ బ్రౌన్.
ఆగష్టు 16: మంత్రి కృష్ణమోహన్, 2013 కేంద్ర సాహిత్య అకాడమీ యువపురస్కార గ్రహీత.
నవంబర్ 14:తవ్వా ఓబుల్ రెడ్డి, కడప జిల్లాకు చెందిన తెలుగు రచయిత.
మరణాలు
thumb|right|150px|హిల్డా మేరీ లాజరస్
జనవరి 23: హిల్డా మేరీ లాజరస్, ప్రసూతి వైద్య నిపుణులు. (జ.1890)
మే 6: చిత్రా, చందమామ పత్రిక చిత్రకారుడు
జూన్ 6: ఉప్పల వేంకటశాస్త్రి, ఉత్తమశ్రేణికి చెందిన కవి. (జ.1902)
జూన్ 27: జవ్వాది లక్ష్మయ్యనాయుడు, కళాపోషకులు, శాసనసభ సభ్యులు. (జ.1901)
జూలై 8: నాయని సుబ్బారావు, తొలితరం తెలుగు భావకవి, భారత స్వాతంత్ర్యసమరయోధుడు. (జ.1899)
ఆగష్టు 6: పోప్ పాల్ VI, తన 80వ ఏట, తన వేసవి విడిది వద్ద గుండెపోటుతో మరణించాడు.
ఆగష్టు 21: వినూమన్కడ్, భారత క్రికెట్ జట్టు మాజీ క్రీడాకారుడు. (జ.1917)
ఆగష్టు: కనుపర్తి వరలక్ష్మమ్మ, తెలుగు రచయిత్రి. (జ.1896)
జయప్రకాశ్ నారాయణ, భారత రాజకీయవేత్త.
ఏప్రిల్ శ్రీరామ నవమి రోజు: కొంగర సీతారామయ్య, రంగస్థల నటుడు. (జ.1978)
పురస్కారాలు
దాదాసాహెబ్ ఫాల్కే అవార్డు : ఆర్.సి.బోరాల్.
జ్ఞానపీఠ పురస్కారం : ఎస్.హెచ్.వి.ఆజ్ఞేయ
* |
1962 | https://te.wikipedia.org/wiki/1962 | 1962 గ్రెగోరియన్‌ కాలెండరు యొక్క మామూలు సంవత్సరము.
సంవత్సరాలు: 1959 1960 1961 1962 1963 1964 1965 దశాబ్దాలు: 1940లు 1950లు 1960లు 1970లు 1980లు శతాబ్దాలు: 19 వ శతాబ్దం - 20 వ శతాబ్దం - 21 వ శతాబ్దం
సంఘటనలు
మార్చి 29: ఆంధ్రప్రదేశ్ ముఖ్యమంత్రిగా నీలం సంజీవరెడ్డి రెండో పర్యాయం పదవిని చేపట్టాడు.
ఏప్రిల్ 17: లోక్‌సభ స్పీకర్‌గా సర్దార్ హుకుం సింగ్ పదవి స్వీకరించాడు.
మే 30: ప్రపంచ కప్ ఫుట్‌బాల్ పోటీలు చిలీలో ప్రారంభమయ్యాయి.
మే 13: భారత రాష్ట్రపతిగా సర్వేపల్లి రాధాకృష్ణన్ పదవిని చేపట్టాడు.
జూన్ 3: ఫ్రాన్సులో బోయింగ్ 707 విమానం దుర్ఘటన
ఆగష్టు 24: నాలుగవ ఆసియా క్రీడలు ఇండోనేషియా రాజధాని నగరం జకర్తాలో ప్రారంభమయ్యాయి.
జననాలు
thumb|150px|కల్పనా చావ్లా
జనవరి 1: మారొజు వీరన్న, తెలంగాణ మహాసభ స్థాపకుడు, సి.పి.ఐ. (యం.యల్) జనశక్తి కార్యకర్త. (మ.1999)
జనవరి 12: రిచీ రిచర్డ్‌సన్, వెస్టీండీస్ మాజీ క్రికెట్ క్రీడాకారుడు.
ఫిబ్రవరి 12: జగపతిబాబు, తెలుగు సినిమా నటులు.
ఫిబ్రవరి 12: ఆశిష్ విద్యార్థి, తెలుగు సినిమా ప్రతినాయకుడు.
మార్చి 2: యాకూబ్ (కవి), కవి, అంతర్జాలంలో బహుళ ప్రాచుర్యం పొందుతున్న తెలుగు కవిత్వ వేదిక కవిసంగమం నిర్వాహకుడు.
మార్చి 4: బుర్రా విజయదుర్గ, రంగస్థల నటీమణి.
మార్చి 17: కల్పనా చావ్లా, ఇండియన్ -అమెరికన్ వ్యోమగామి, వ్యొమనౌక యంత్ర నిపుణురాలు. (మ.2003)
ఏప్రిల్ 3: జయప్రద, తెలుగు సినీనటి.
ఏప్రిల్ 7: రాం గోపాల్ వర్మ, చలనచిత్ర దర్శకుడు, నిర్మాత.
ఏప్రిల్ 7: కోవై సరళ, తెలుగు, తమిళ సినీ నటి.
మే 27: రవిశాస్త్రి, భారత క్రికెట్ జట్టు మాజీ క్రీడాకారుడు.
జూలై 3: టామ్ క్రూజ్, అమెరికా దేశ నటుడు, చలన చిత్ర నిర్మాత.
జూలై 6: ఎం. సంజయ్, జగిత్యాల శాసనసభ నియోజకవర్గ శాసన సభ్యుడు.
జూలై 7: ఇందిర భైరి, గజల్ కవయిత్రి, ఉపాధ్యాయిని (మ. 2023)
జూలై 28: కృష్ణవంశీ, తెలుగు సినిమా దర్శకుడు.
ఆగష్టు 9: వెలుదండ నిత్యానందరావు, రచయిత, పరిశోధకుడు, ఆచార్యుడు.
ఆగష్టు 10: లక్ష్మీపార్వతి, రచయిత్రి, హరికథా కళాకారిణి, నందమూరి తారక రామారావు రెండవ భార్య.
ఆగష్టు 25: తస్లీమా నస్రీన్, బెంగాలీ రచయిత్రి.
సెప్టెంబర్ 4: కిరణ్ మోరే, భారత క్రికెట్ జట్టు మాజీ వికెట్ కీపర్.
సెప్టెంబర్ 14: మాధవి, సినీ నటి.
డిసెంబర్ 4: ఆర్.గణేష్, ఎనిమిది భాషలలో శతావధానం చేశాడు.
మరణాలు
ఫిబ్రవరి 26: అయ్యదేవర కాళేశ్వరరావు, స్వాతంత్ర్య సమరయోధుడు. (జ.1882)
మార్చి 28: కోరాడ రామకృష్ణయ్య, భాషావేత్త, తెలుగు-సంస్కృత భాషా నిపుణులు. (జ.1891)
ఏప్రిల్ 12: మోక్షగుండం విశ్వేశ్వరయ్య, భారతదేశపు ఇంజనీరు. (జ.1861)
మే 6: మొక్కపాటి కృష్ణమూర్తి చిత్రకారుడు, శిల్పి, రచయిత. (జ.1910)
జూన్ 13: కప్పగల్లు సంజీవమూర్తి ఉపాధ్యాయుడు, రచయిత. (జ.1894)
జూలై 1: బి.సి.రాయ్, భారతరత్న గ్రహీతలైన వైద్యులు. (జ.1882)
ఆగష్టు 5: మార్లిన్ మన్రో, హాలీవుడ్ నటి. ఖాళీ నిద్రమాత్రల సీసాతో, ఆమె పడకగదిలో శవమై పడి ఉంది. (జ.1926)
ఆగష్టు 5: ఆచంట లక్ష్మీపతి, ఆయుర్వేద వైద్యుడు, సంఘసేవకుడు. (జ.1880)
ఆగష్టు 11: పూడిపెద్ది కాశీవిశ్వనాథ శాస్త్రి, రచయిత, సాహితీకారుడు. (జ.1900)
నవంబర్ 2: త్రిపురనేని గోపీచంద్, సంపూర్ణ మానవతావాది, తెలుగు రచయిత, హేతువాది, సాహితీవేత్త, తెలుగు సినిమా దర్శకుడు. (జ.1910)
నవంబర్ 18: నీల్స్ బోర్, భౌతిక శాస్త్రవేత్త, నోబెల్ బహుమతి గ్రహీత. (జ.1885)
డిసెంబర్ 21: ఉప్మాక నారాయణమూర్తి, సాహితీవేత్త, అవధాని, న్యాయవాది. (జ.1896)
పురస్కారాలు
భారతరత్న పురస్కారం: రాజేంద్ర ప్రసాద్
* |
1973 | https://te.wikipedia.org/wiki/1973 | 1973 గ్రెగోరియన్‌ కాలెండరు యొక్క మామూలు సంవత్సరము.
సంవత్సరాలు: 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 దశాబ్దాలు: 1950లు 1960లు 1970లు 1980లు 1990లు శతాబ్దాలు: 19 వ శతాబ్దం - 20 వ శతాబ్దం - 21 వ శతాబ్దం
సంఘటనలు
జనవరి 10: ఆంధ్రప్రదేశ్లో రాష్ట్రపతి పాలన విధించబడింది.
సెప్టెంబర్ 5: నాల్గవ అలీన దేశాల సదస్సు అల్జీర్స్లో ప్రారంభమైనది.
డిసెంబర్ 10: ఆంధ్రప్రదేశ్ ముఖ్యమంత్రిగా జలగం వెంగళరావు పదవిని చేపట్టాడు.
జననాలు
జనవరి 5: ఉదయ్ చోప్రా, బాలీవుడ్ నటుడు, నిర్మాత, సహాయ దర్శకుడు.
జనవరి 11: రాహుల్ ద్రవిడ్, భారత క్రికెట్ జట్టు క్రీడాకారుడు.
1895: రాగ్నర్ ఫ్రిష్, ఆర్థికవేత్త (మ.1973)
మార్చి 4: చంద్రశేఖర్ యేలేటి, తెలుగు సినిమా దర్శకుడు.
మార్చి 17: పెద్ది రామారావు, నాటకరంగ ముఖ్యుడు, కవి, తెలుగు కథా రచయిత, రంగస్థల అధ్యాపకులు.
ఏప్రిల్ 3: నీలేష్ కులకర్ణి, భారత క్రికెట్ జట్టు మాజీ క్రీడాకారుడు.
ఏప్రిల్ 3: ప్రభు దేవా, భారతదేశ చలనచిత్ర నృత్యదర్శకుడు, నటుడు.
జూన్ 17: లియాండర్ పేస్, భారత టెన్నిస్ క్రీడాకారుడు.
జూన్ 27: సుమ కనకాల, తెలుగు టెలివిజన్ వ్యాఖ్యాత.
ఫిబ్రవరి 28: సునీల్ (నటుడు), తెలుగు సినిమా నటుడు.
అక్టోబర్ 10: ఎస్. ఎస్. రాజమౌళి తెలుగు చలనచిత్ర దర్శకుడు.
నవంబర్ 19: షకీలా, భారతీయ నటి.
: స్వర్ణలత, దక్షిణ భారత గాయని. (మ.2010)
మరణాలు
thumb|150px|బ్రూస్‌లీ
జనవరి 18: నారు నాగ నార్య, సాహితీవేత్త. (జ.1093)
జనవరి 27: డాక్టర్ వేణుముద్దల నరసింహారెడ్డి కవి, తెలుగు ఆచార్యుడు. (జ. 1939)
జనవరి 31: రాగ్నర్ ఫ్రిష్, ఆర్థికవేత్త. (జ.1895)
ఫిబ్రవరి 14: యెర్రగుడిపాటి వరదరావు, తెలుగు సినిమా దర్శకుడు, నిర్మాత, నటుడు. (జ.1903)
ఫిబ్రవరి 20: టి.వి.రాజు, తెలుగు,తమిళ సినిమా సంగీత దర్శకుడు. (జ.1921)
మే 7: శివ్ కుమార్ బటాల్వి, పంజాబీ భాషా కవి. (జ.1936)
మే 8: తాపీ ధర్మారావు నాయుడు, తెలుగు రచయిత, తెలుగు భాషా పండితుడు, హేతువాది, నాస్తికుడు. (జ.1889)
జూలై 20: బ్రూస్ లీ, ప్రపంచ యుద్ధ వీరుడు. (జ.1940)
సెప్టెంబర్ 2: జె.ఆర్.ఆర్.టోల్కీన్, ఆంగ్ల రచయిత, కవి, భాషా చరిత్ర అధ్యయనకారుడు. (జ.1892)
సెప్టెంబరు 28: ఆదిరాజు వీరభద్రరావు, తెలంగాణ ప్రాంతపు చరిత్ర, సంస్కృతిపై విశేష పరిశోధన చేసిన గొప్ప బాషా శాస్త్రవేత్త. (జ.1890)
సెప్టెంబర్ 23: పాబ్లో నెరుడా, చిలీ దేశపు కవి, నోబెల్ బహుమతి గ్రహీత. (జ.1904)
అక్టోబర్ 30: ఆర్. కృష్ణసామి నాయుడు, రాజకీయ నాయకుడు, స్వాతంత్ర్య సమరయోధుడు. (జ.1902)
డిసెంబర్ 30: చిత్తూరు నాగయ్య, నటుడు. (జ.1904)
పురస్కారాలు
దాదాసాహెబ్ ఫాల్కే అవార్డు : సులోచన.
జ్ఞానపీఠ పురస్కారం : దత్తాత్రేయ రామచందరన్ బెంద్రే, గోపీనాథ్ మొహంతి
జనహార్ లాల్ నెహ్రూ అంతర్జాతీయ పురస్కారం: జూలియస్ నైరేరే.
* |
1979 | https://te.wikipedia.org/wiki/1979 | 1979 గ్రెగోరియన్‌ కాలెండరు యొక్క మామూలు సంవత్సరము.
సంవత్సరాలు: 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 దశాబ్దాలు: 1950లు 1960లు 1970లు 1980లు 1990లు శతాబ్దాలు: 19 వ శతాబ్దం - 20 వ శతాబ్దం - 21 వ శతాబ్దం
సంఘటనలు
జనవరి
ఫిబ్రవరి
మార్చి
ఏప్రిల్
ఏప్రిల్ 30 - అబ్బూరి రామకృష్ణారావు, తెలుగు భావకవి, పండితుడు. (జ.1896)
మే
జూన్
జూలై
జూలై 28: భారత ప్రధానమంత్రిగా చరణ్‌సింగ్ పదవిని చేపట్టినాడు.
ఆగస్టు
సెప్టెంబర్
సెప్టెంబర్ 3: ఆరవ అలీన దేశాల సదస్సు హవానాలో ప్రారంభమైనది.
అక్టోబర్
నవంబర్
డిసెంబర్
జననాలు
జనవరి 27: డానియెల్ వెట్టోరీ, క్రికెట్ క్రీడాకారుడు.
ఏప్రిల్ 5: బిత్తిరి సత్తి, టెలివిజన్ వ్యాఖ్యాత.
ఆగష్టు 2: దేవి శ్రీ ప్రసాద్, దక్షిణ భారతీయ సంగీత దర్శకుడు, నేపథ్య గాయకుడు.
సెప్టెంబర్ 21: వెస్టీండీస్ క్రికెట్ క్రీడాకారుడు క్రిస్ గేల్.
అక్టోబరు 23: ప్రభాస్, తెలుగు సినిమా నటుడు.
నవంబర్ 23: కెల్లీ బ్రూక్, ఇంగ్లాండుకు చెందిన నటి, మోడల్
మరణాలు
thumb|ధ్యాన్ చంద్
జనవరి 14: కేసనపల్లి లక్ష్మణకవి, సహజకవి, పండితుడు, విమర్శకుడు, పౌరాణికుడు. (జ.1902)
మార్చి 7: అయ్యంకి వెంకటరమణయ్య, గ్రంథాలయోద్యమకారుడు, పత్రికా సంపాదకుడు. (జ.1890)
మార్చి 11: రాళ్ళపల్లి అనంతకృష్ణశర్మ, తెలుగు సాహితీకారులు. (జ.1893)
మే 4: గుడిపాటి వెంకట చలం, తెలుగు రచయిత, వేదాంతి, సంఘసంస్కర్త. (జ.1894)
జూన్ 3: సంగం లక్ష్మీబాయి, స్వాతంత్ర్య సమరయోధురాలు, భారత లోక్ సభ సభ్యురాలు. (జ.1911)
జూన్ 6: కొత్త రఘురామయ్య, కేంద్రమంత్రిగా సేవలందించారు. (జ.1912)
ఆగష్టు 23: జి.వి.కృష్ణారావు, హేతువాది, రచయిత. (జ.1914)
అక్టోబర్ 1: పి.వి.రాజమన్నార్, న్యాయవాది, పండితుడు, భారత రాజకీయనాయకుడు. (జ.1901)
అక్టోబర్ 8: జయప్రకాష్ నారాయణ,
డిసెంబర్ 3: ధ్యాన్ చంద్, భారత హాకీ క్రీడాకారుడు. (జ.1905)
పురస్కారాలు
దాదాసాహెబ్ ఫాల్కే అవార్డు : షోరబ్ మోడి.
జ్ఞానపీఠ పురస్కారం : బీరేంద్ర కుమార్ భట్టాచార్య
జనహార్ లాల్ నెహ్రూ అంతర్జాతీయ పురస్కారం: నెల్సన్ మండేలా.
* |
1960 | https://te.wikipedia.org/wiki/1960 | 1960 గ్రెగోరియన్‌ కాలెండరు యొక్క మామూలు సంవత్సరము.
సంవత్సరాలు: 1957 1958 1959 1960 1961 1962 1963 దశాబ్దాలు: 1930లు 1940లు 1950లు 1960లు 1970లు శతాబ్దాలు: 19 వ శతాబ్దం - 20 వ శతాబ్దం - 21 వ శతాబ్దం
సంఘటనలు
thumb|Damodaram Sanjivayya 2008 stamp of India
జనవరి 11: ఆంధ్ర ప్రదేశ్ ముఖ్యమంత్రిగా దామోదరం సంజీవయ్య పదవిని చేపట్టాడు.
జూలై 1 : ఆంధ్రజ్యోతి తెలుగు దినపత్రిక స్థాపించబడింది.
ఆగష్టు 25: 17వ వేసవి ఒలింపిక్ క్రీడలు రోమ్ లో ప్రారంభమయ్యాయి.
అక్టోబరు 22: మాలి ఫ్రాన్సు నుండి స్వాతంత్ర్యం పొందినది.
నవంబర్ 14: పెట్రోలియం ఎగుమతి చేసే దేశాల సమాఖ్య (OPEC) ఏర్పాటైంది.
నవంబర్ 26: భారత టెలిఫోన్లు STD సౌకర్యాన్ని ప్రవేశపెట్టాయి.
జననాలు
thumb|Daggubati Venkatesh
జనవరి 2: రామణ్ లాంబా , భారతదేశపు మాజీ క్రికెట్ ఆటగాడు. (మ.1998)
జనవరి 15: తాతా రమేశ్ బాబు తెలుగు రచయిత, తెలుగు సినిమా ఆర్ట్ డైరక్టరు, సంపాదకుడు, చిత్రలేఖనోపాధ్యాయుడు. (మ.2017)
జనవరి 15: తిలక్ రాజ్, క్రికెట్ క్రీడాకారుడు.
మే 4: డి.కె.అరుణ, మహబూబ్ నగర్ జిల్లా నడిగడ్డ రాజకీయనేత.
మే 16: సుద్దాల అశోక్ తేజ, సినీ గేయ రచయిత.
జూన్ 10: నందమూరి బాలకృష్ణ, తెలుగు సినిమా నటుడు.
జూలై 1: అనురాధా నిప్పాణి, రంగస్థల నటి, దర్శకురాలు, రచయిత.
జూలై 27: సాయి కుమార్, తెలుగు సినిమా నటుడు, డబ్బింగ్ కళాకారుడు.
ఆగష్టు 8: సున్నం రాజయ్య, కమ్యూనిస్టు పార్టీ ఆఫ్ ఇండియా (మార్కిస్టు)కు చెందిన రాజకీయనాయకుడు.
ఆగష్టు 31: హసన్ నస్రల్లా, లెబనాన్ దేశానికి చెందిన షియా ఇస్లామిక్ నాయకుడు.
సెప్టెంబరు 13: నల్లారి కిరణ్ కుమార్ రెడ్డి, ఉమ్మడి ఆంధ్రప్రదేశ్ చివరి ముఖ్యమంత్రి.
సెప్టెంబర్ 26: గస్ లోగీ, వెస్టీండీస్ మాజీ క్రికెట్ క్రీడాకారుడు.
అక్టోబర్ 10: మల్లికార్జునరావు, తెలుగు సినీ, రంగస్థల హాస్యనటులు. (మ.2008)
నవంబర్ 7: సప్పా దుర్గాప్రసాద్, నృత్యకళాకారుడు.
నవంబర్ 19: శుభలేఖ సుధాకర్, నటుడు.
డిసెంబర్ 2: సిల్క్ స్మిత, దక్షిణ భారత సినీ నటి. (మ.1996)
డిసెంబరు 13: దగ్గుబాటి వెంకటేష్, తెలుగు సినిమా కథానాయకులు.
డిసెంబర్ 29: డేవిడ్ బూన్, ఆస్ట్రేలియా మాజీ క్రికెట్ క్రీడాకారుడు.
మరణాలు
thumb|150px|గాడిచర్ల హరిసర్వోత్తమరావు
ఫిబ్రవరి 29: గాడిచర్ల హరిసర్వోత్తమ రావు, ఆంధ్రులలో మొట్టమొదటి రాజకీయ ఖైదీ. (జ.1883)
మే 22: మేడవరము సుబ్రహ్మణ్యశాస్త్రి, స్కృతాంధ్రాలలో గొప్ప పండితుడిగా పేరుగాంచిన వ్యక్తి. (జ.1885)
ఆగష్టు 25: చింతా దీక్షితులు, రచయిత. (జ.1891)
పురస్కారాలు
* |
1964 | https://te.wikipedia.org/wiki/1964 | 1986
గ్రెగోరియన్‌ కాలెండరు యొక్క లీపు సంవత్సరము.
సంవత్సరాలు: 1961 1962 1963 1964 1965 1966 1967 దశాబ్దాలు: 1940 1950లు 1960లు 1970లు 1986
లో శతాబ్దాలు: 19 వ శతాబ్దం - 20 వ శతాబ్దం - 21 వ శతాబ్దం
సంఘటనలు
జనవరి
ఫిబ్రవరి
ఫిబ్రవరి 29: ఆంధ్ర ప్రదేశ్ ముఖ్యమంత్రిగా కాసు బ్రహ్మానంద రెడ్డి పదవిని చేపట్టాడు.
మార్చి
ఏప్రిల్
మే
మే 27: జవహర్లాల్ నెహ్రూ మృతి వల్ల గుల్జారీలాల్ నందా తాత్కాలిక ప్రధానమంత్రి బాధ్యతలు చేపట్టాడు.
జూన్
జూన్ 9: లాల్ బహదూర్ శాస్త్రి భారత ప్రధానమంత్రిగా పదవీబాధ్యతలు స్వీకరించాడు.
జూలై
ఆగస్టు
సెప్టెంబర్
అక్టోబర్
అక్టోబర్ 5: రెండవ అలీన దేశాల సదస్సు కైరోలో ప్రారంభమైనది.
అక్టోబర్ 10: 18వ వేసవి ఒలింపిక్ క్రీడలు టోక్యోలో ప్రారంభమయ్యాయి.
నవంబర్
డిసెంబర్
జననాలు
జనవరి 8: భూమా నాగిరెడ్డి ఆంధ్రప్రదేశ్కి చెందిన ఒక రాజకీయ నాయకుడు, మాజీ లోక్‌సభ సభ్యుడు.(మ.2017)
ఏప్రిల్ 3: అజయ్ శర్మ, భారత క్రికెట్ క్రీడాకారుడు.
ఏప్రిల్ 6: డేవిడ్ వుడార్డ్, అమెరికన్ రచయిత, సంగీతకారు.
మే 2 : నారాయణం నరసింహ మూర్తి, అంతర్జాతీయ పర్యవరణ వేత్త.
మే 15: జి.కిషన్ రెడ్డి, భారతీయ జనతా పార్టీకి చెందిన యువనేత.
మే 20: పి.టి.ఉష, భారత మాజీ అథ్లెటిక్స్ క్రీడాకారిణి.
జూన్ 8: లక్ష్మణ్ ఏలె, భారతీయ చిత్రకారుడు.
జూన్ 24: విజయశాంతి. సినీ నటి.
జూలై 13: ఉత్పల్ చటర్జీ, భారత మాజీ క్రికెట్ క్రీడాకారుడు .
ఆగష్టు 15: శ్రీహరి, తెలుగు సినిమా నటుడు, ప్రతినాయకునిగా తెలుగు తెరకు పరిచయమై తరువాత నాయకుడిగా పదోన్నతి పొందిన నటుడు. (మ.2013)
ఆగష్టు 22: రేకందార్ గుణవతి, రంగస్థల నటి.
ఆగష్టు 26: సురేష్, తెలుగు సినీ నటుడు.
అక్టోబరు 25: కలేకూరు ప్రసాద్, (యువక) కవి, సినీ గేయరచయిత, సాహితీ విమర్శకుడు, మార్క్సిస్టు విశ్లేషకుడు ప్రజాకవి. (మ.2013)
డిసెంబర్ 31: విన్‌స్టన్ బెంజిమన్, వెస్టీండీస్ మాజీ క్రికెట్ క్రీడాకారుడు.
మరణాలు
thumb|జవహర్ లాల్ నెహ్రూ
జనవరి 1: శొంఠి వెంకట రామమూర్తి బహుముఖ ప్రజ్ఞాశాలి. గణితశాస్త్రవేత్త. (జ.1888)
మార్చి 6: రావు వేంకటకుమార మహీపతి సూర్యారావు, చివరి పిఠాపురం మహారాజు. సూర్యరాయాంధ్రనిఘంటువును ప్రచురించాడు. పూర్తిగా ఉత్తరవాదిగా వ్యవహరించాడు. మొట్టమొదటి తెలుగు టైపురైటరు కూడా ఇతడి హయాంలోనే మొదలయింది. (జ.1885)
మార్చి 9: కిరికెర రెడ్డి భీమరావు, తెలుగు, కన్నడ భాషలలో కవిత్వమల్లినవాడు. (జ.1896)
మే 7: పసుపులేటి కన్నాంబ, రంగస్థల నటి, గాయని, చలనచిత్ర కళాకారిణి
మే 25: గాలి పెంచల నరసింహారావు తెలుగు చలనచిత్ర సంగీతదర్శకులలో మొదటి తరానికి చెందినవారు. (జ.1903)
మే 27: జవహర్లాల్ నెహ్రూ, భారత తొలి ప్రధానమంత్రి .
మే 29: వఝల సీతారామ శాస్త్రి, భాషా శాస్త్రవేత్త, సాహిత్య విమర్శకుడు, జ్యోతిష శాస్త్రపండితుడు. (జ.1878)
మే 31: దువ్వూరి సుబ్బమ్మ, స్వాతంత్ర్యోద్యమంలో పాల్గొని జైలు వెళ్ళిన మెట్టమెదటి ఆంధ్ర మహిళ. సమాజసేవిక, స్త్రీ జనోద్ధరణకు కృషి చేసిన మహిళ.
జూన్ 23: చెరుకువాడ వేంకట నరసింహం, ఉపన్యాస కేసరి, బీమాడిండిమ, ఆంధ్ర డెమొస్తనీస్. (జ.1887)
జూన్ 24: కొత్త రాజబాపయ్య, ఉత్తమ ఉపాధ్యాయ పురస్కార గ్రహీత, విద్యాబోర్డులో, రాష్ట్రవిద్యాసలహాసంఘం సభ్యుడు. (జ.1913)
జూన్ 28: ఎన్.ఎం.జయసూర్య, హోమియోపతీ వైద్యుడు, సరోజినీ నాయుడు కుమారుడు. (జ.1899)
నవంబర్ 25: ద్వారం వెంకటస్వామి నాయుడు, ఒక గొప్ప వయొలిన్ (వాయులీనం) విద్వాంసుడు. (జ.1893)
తేదీ వివరాలు తెలియనివి
పులుగుర్త వేంకటరామారావు, శతావధాని, రచయిత, ఆదర్శ ఉపాధ్యాయుడు. (జ.1902)
పురస్కారాలు
* |
1968 | https://te.wikipedia.org/wiki/1968 | 1968 గ్రెగోరియన్‌ కాలెండరు యొక్క లీపు సంవత్సరము.
సంవత్సరాలు: 1965 1966 1967 1968 1969 1970 1971 దశాబ్దాలు: 1940 1950లు 1960లు 1970లు 1980లు శతాబ్దాలు: 19 వ శతాబ్దం - 20 వ శతాబ్దం - 21 వ శతాబ్దం
సంఘటనలు
జనవరి
ఫిబ్రవరి
మార్చి
ఏప్రిల్
మే
జూన్
జూలై
ఆగస్టు
సెప్టెంబర్
అక్టోబర్
అక్టోబర్ 12: 19వ వేసవి ఒలింపిక్ క్రీడలు మెక్సికోలో ప్రారంభమయ్యాయి.
నవంబర్
డిసెంబర్
జననాలు
జనవరి 9: జిమ్మీ ఆడమ్స్, వెస్టీండీస్ మాజీ క్రికెట్ క్రీడాకారుడు.
జనవరి 26: నర్సింగ్ యాదవ్, తెలుగు సినీ నటుడు. (మ. 2020)
జూలై 2: గౌతమి తెలుగు, తమిళ సినిమా నటి.
ఏప్రిల్ 14: బాబు గోగినేని, హేతువాది, మానవతా వాది.
సెప్టెంబరు 2: జీవిత, నటి, రాజకీయ నాయకురాలు.
సెప్టెంబరు 24: అక్కినేని అమల, సినీ నటి, జంతు సంక్షేమ కార్యకర్త, బ్లూక్రాస్ హైదరాబాదు కన్వీనర్.
అక్టోబర్ 18: నరేంద్ర హిర్వాణి, భారత క్రికెట్ జట్టు మాజీ క్రీడాకారుడు.
మరణాలు
thumb|150px|యూరీ గగారిన్
జనవరి 1: వెంపటి సదాశివబ్రహ్మం, పేరుపొందిన చలనచిత్ర రచయిత.
ఫిబ్రవరి 12: పువ్వుల సూరిబాబు, తెలుగు రంగస్థల, సినిమా నటుడు, గాయకుడు, నాటక ప్రయోక్త. (జ.1915)
మార్చి 16: సముద్రాల రాఘవాచార్య, (సముద్రాల సీనియర్) రచయిత, నిర్మాత, దర్శకుడు, నేపథ్యగాయకుడు. (జ.1902)
మార్చి 27: యూరీ గగారిన్, అంతరిక్షంలోకి వెళ్ళిన మొట్టమొదటి మానవుడు. (జననం.1934)
ఏప్రిల్ 4: మార్టిన్ లూథర్‌కింగ్ జూనియర్, అమెరికా మానవహక్కుల ఉద్యమనేత.
ఏప్రిల్ 14: నిడుముక్కల సుబ్బారావు, రంగస్థల నటుడు, మైలవరం బాబభారతి నాటక సమాజంలో ప్రధాన పురుష పాత్రధారి. (జ.1896)
జూలై 28: ఒట్టోహాన్, ఆటంబాంబు సృష్టికర్త, నోబెల్ బహుమతి గ్రహీత.
సెప్టెంబర్ 28: కూర్మాపు నరసింహం, చిత్రకారుడు.
డిసెంబర్ 3: బందా కనకలింగేశ్వరరావు, రంగస్థల, సినిమా నటుడు, నాటక ప్రయోక్త, నాట్యకళా పోషకుడు. (జ.1907)
: జరుక్ శాస్త్రి, తెలుగు సాహిత్యంలో పేరడీలకు ఆద్యుడు. (జ.1914)
: అద్దంకి శ్రీరామమూర్తి, తెలుగు రంగస్థల, సినిమా నటులు, సంగీత విశారదులు. (జ.1898)
పురస్కారాలు
జ్ఞానపీఠ పురస్కారం : సుమిత్రానందన్ పంత్.
జనహార్ లాల్ నెహ్రూ అంతర్జాతీయ పురస్కారం: యెహుది మెనుహిన్.
* |
1972 | https://te.wikipedia.org/wiki/1972 | 1972 గ్రెగోరియన్‌ కాలెండరు యొక్క లీపు సంవత్సరము.
సంవత్సరాలు:1969 1970 1971 - 1972 - 1973 1974 1975 దశాబ్దాలు: 1950లు 1960లు - 1970లు - 1980లు 1990లు శతాబ్దాలు: 20 వ శతాబ్దం - 21 వ శతాబ్దం - 22 వ శతాబ్దం
సంఘటనలు
జనవరి 31: నేపాల్ రాజుగా బీరేంద్ర అధికారంలోకి వచ్చాడు.
జూన్ 5: స్వీడన్ రాజధాని స్టాక్‌హోంలో మొట్టమొదటి పర్యావరణ సదస్సు నిర్వహించబడింది.
ఆగష్టు 26: 20వ వేసవి ఒలింపిక్ క్రీడలు మ్యూనిచ్లో ప్రారంభమయ్యాయి.
డిసెంబర్ 5: ఆంధ్రప్రదేశ్లో ఒంగోలు జిల్లా పేరును ప్రకాశం జిల్లాగా మార్చారు.
జననాలు
జనవరి 7 : ఎస్.పి.బి.చరణ్, భారతీయ చలనచిత్ర నేపథ్యగాయకుడు, నటుడు, నిర్మాత.
ఫిబ్రవరి 4: శేఖర్ కమ్ముల, తెలుగు సినీదర్శకుడు, నిర్మాత, సినీ రచయిత.
ఫిబ్రవరి 13: నూనె శ్రీనివాసరావు, సామాజిక శాస్త్రవేత్త.
ఏప్రిల్ 14: కునాల్ గానావాలా, భారతీయ సినిమా నేపథ్య గాయకుడు.
ఏప్రిల్ 17: ఇంద్రగంటి మోహన కృష్ణ, తెలుగు సినిమా దర్శకుడు.
ఏప్రిల్ 20: మమతా కులకర్ణి, హిందీ సినీనటి.
జూన్ 3: టి. హరీశ్ రావు, తెలంగాణ రాష్ట్ర సమితి పార్టీకి చెందిన రాజకీయ నాయకుడు.
జూలై 18: సౌందర్య, సినీనటి. (మ.2004)
అక్టోబర్ 11: సంజయ్ బంగర్, భారత క్రికెట్ జట్టు మాజీ క్రీడాకారుడు.
నవంబర్ 17: రోజా సెల్వమణి, దక్షిణ భారతదేశంలో సినిమా నటి, రాజకీయవేత్త.
నవంబర్ 18: జుబిన్ గార్గ్, అస్సాంకు చెందిన భారతీయ గాయకుడు, సంగీత దర్శకుడు, స్వరకర్త, పాటల రచయిత.
డిసెంబర్ 21: వై.ఎస్. జగన్మోహన్ రెడ్డి, రాజకీయ నాయకుడు.
మరణాలు
thumb|150px|చక్రవర్తి రాజగోపాలాచారి
జనవరి 10: పింగళి లక్ష్మీకాంతం, తెలుగు కవి పింగళి కాటూరి జంటకవులలో పింగళి ఈయనే. రాయల అష్టదిగ్గజాలలో ఒకడైన పింగళి సూరన వంశానికి చెందినవాడు. (జ. 1894)
జనవరి 22: స్వామి రామానంద తీర్థ, స్వాతంత్ర్య సమరయోధుడు, హైదరాబాదు సంస్థాన విమోచనానికి పాటు బడ్డ మహానాయకుడు. (జ.1903)
జనవరి 23: కె. అచ్యుతరెడ్డి, స్వాతంత్ర్య సమరయోధులు, శాసనసభ్యులు, మంత్రివర్యులు. (జ. 1914)
జనవరి 31: నేపాల్ రాజుగా పనిచేసిన మహేంద్ర.
మే 7: దామోదరం సంజీవయ్య, ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్ర రెండవ ముఖ్యమంత్రి. (జ.1921)
మే 29: పృథ్వీరాజ్ కపూర్, హిందీ సినిమానటుడు. దాదా సాహెబ్ ఫాల్కే అవార్డు గ్రహీత. (జ.1906)
జూన్ 20: కొచ్చెర్లకోట రంగధామరావు, స్పెక్ట్రోస్కోపీ రంగంలో పేరొందిన భౌతిక శాస్త్రవేత్త. (జ.1898)
జూలై 19: కలుగోడు అశ్వత్థరావు, స్వయంకృషితో తెలుగు కన్నడ భాషలలో ప్రావీణ్యం సంపాదించాడు. (జ.1901)
జూలై 19: గీతా దత్, భారతీయ నేపథ్య గాయకురాలు. (జ.1930)
జూలై 28: చారు మజుందార్, నక్సల్బరీ ఉద్యమ నేత. (జ.1918)
సెప్టెంబరు 15: కె.వి.రెడ్డి, ప్రతిభావంతుడైన దర్శకుడు, నిర్మాత, రచయిత. (జ.1912)
సెప్టెంబరు 27: గోగినేని భారతీదేవి, స్వతంత్ర సమర యోధురాలు, సంఘ సేవిక. (జ. 1908)
నవంబరు 5: సుభద్రా శ్రీనివాసన్, ఆకాశవాణి కార్యక్రమ నిర్వాహకురాలు. (జ.1925)
నవంబరు 18: జనమంచి వేంకట సుబ్రహ్మణ్యశర్మ, కవి, పండితుడు, పంచాంగకర్త. (జ.1899)
డిసెంబర్ 21: దాసరి కోటిరత్నం, తెలుగు సినిమా నటి, తెలుగు సినిమారంగలో తొలి మహిళా చిత్ర నిర్మాత. (జ.1910)
డిసెంబర్ 25: చక్రవర్తి రాజగోపాలాచారి, భారతదేశపు చివరి గవర్నర్ జనరల్. (జ.1878)
డిసెంబర్ 25: కాకాని వెంకటరత్నం, ఆంధ్రప్రదేశ్ వ్యవసాయ మంత్రి.
పురస్కారాలు
దాదాసాహెబ్ ఫాల్కే అవార్డు : పంకజ్ మల్లిక్.
జ్ఞానపీఠ పురస్కారం : రామ్‌ధరీ సింగ్ 'దినకర్'.
జనహార్ లాల్ నెహ్రూ అంతర్జాతీయ పురస్కారం: మదర్ థెరీసా
* |
1976 | https://te.wikipedia.org/wiki/1976 | 1976 గ్రెగోరియన్‌ కాలెండరు యొక్క లీపు సంవత్సరము.
సంవత్సరాలు:1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 దశాబ్దాలు: 1950లు 1960లు 1970లు 1980లు 1990లు శతాబ్దాలు: 19 వ శతాబ్దం - 20 వ శతాబ్దం - 21 వ శతాబ్దం
సంఘటనలు
జూలై 17: 21వ వేసవి ఒలింపిక్ క్రీడలు మాంట్రియల్ లో ప్రారంభమయ్యాయి.
జూలై 29: వరంగల్లులో కాకతీయ విశ్వవిద్యాలయమును నెలకొల్పారు.
ఆగష్టు 16: ఐదవ అలీన దేశాల సదస్సు కొలంబోలో ప్రారంభమైనది.
నవంబర్ 5: భారతదేశ లోక్‌సభ స్పీకర్‌గా భలీరామ్ భగత్ పదవిని స్వీకరంచాడు.
జననాలు
జనవరి 9: టిఎన్ఆర్, తెలుగు ఇంటర్వ్యూ హోస్ట్, సినిమా జర్నలిస్టు, నటుడు. (మ. 2021)
ఫిబ్రవరి 12: అశోక్ తన్వర్, భారతదేశ రాజకీయ నాయకుడు.
ఫిబ్రవరి 28: అలీ లార్టర్, అమెరికన్ నటి, ఫ్యాషన్ మోడల్
ఏప్రిల్ 4: సిమ్రాన్, తెలుగు, తమిళం సినిమాలలో పేరొందిన కథానాయిక.
జూన్ 28: పెండెం జగదీశ్వర్, బాలల కథారచయిత. (మ. 2018)
జూలై 24: కల్వకుంట్ల తారక రామారావు, సిరిసిల్ల శాసనసభ నియోజకవర్గం శాసనసభ సభ్యులు.
ఆగస్టు 28: కుసుమ జగదీశ్, తెలంగాణ ఉద్యమకారుడు, రాజకీయ నాయకుడు (మ. 2023)
సెప్టెంబర్ 18: రొనాల్డో, బ్రెజిల్‌కు చెందిన ఫుట్‌బాల్ క్రీడాకారుడు.
నవంబర్ 14: హేమంగ్ బదాని, భారత క్రికెట్ జట్టు మాజీ క్రీడాకారుడు.
మరణాలు
thumb|విశ్వనాథ సత్యనారాయణ
ఫిబ్రవరి 6: దీవి రంగాచార్యులు, ఆయుర్వేద వైద్యులు.బిప్రాచీన హిందూ వైద్యశాస్త్ర పరిశోధకులు. (జ.1898)
మార్చి 6: దువ్వూరి వేంకటరమణ శాస్త్రి, సంస్కృతాంధ్ర పండితుడు.
మార్చి 12: మందుముల నరసింగరావు, నిజాం విమోచన పోరాటయోధుడు, రాజకీయ నాయకుడు. (జ.1976)
మే 6: కోకా సుబ్బారావు, ఆంధ్రప్రదేశ్ హైకోర్టు మొట్టమొదటి ప్రధాన న్యాయమూర్తి, తొమ్మిదవ సుప్రీం కోర్టు ప్రధాన న్యాయమూర్తి. (జ.1902)
జూలై 28: శ్రీనివాస చక్రవర్తి, అభ్యుదయ రచయిత, నాటక విమర్శకులు, నాటక విద్యాలయ ప్రధానాచార్యులు, పత్రికా రచయిత, వ్యాసకర్త, అనువాదకులు. (జ.1911)
జూలై 28: తరిమెల నాగిరెడ్డి, కమ్యూనిస్టు నాయకుడు. (జ.1917)
ఆగష్టు 27: ముకేష్, భారతీయ హిందీ సినిమారంగ నేపథ్య గాయకుడు. (జ.1923)
సెప్టెంబర్ 7: భీమవరపు నరసింహారావు, తెలుగు సినిమా సంగీత దర్శకులు, రంగస్థల నటుడు. (జ.1905)
ఆగష్టు 29: ఖాజీ నజ్రుల్ ఇస్లాం, బెంగాలీ కవి, సంగీతకారుడు, విప్లవకారుడు, ఉద్యమకారుడు. (జ.1899)
అక్టోబరు 7: పి. చంద్రారెడ్డి, ఆంధ్రప్రదేశ్ హైకోర్టు ప్రధాన న్యాయమూర్తి, ఆంధ్రప్రదేశ్, తమిళనాడు రాష్ట్రాల ఆపద్ధర్మ గవర్నరు. (జ.1904)
అక్టోబరు 8: కందుకూరి రామభద్రరావు, తెలుగు రచయిత, కవి, అనువాదకుడు. (జ.1905)
అక్టోబరు 18: విశ్వనాథ సత్యనారాయణ "కవి సమ్రాట్", తొలి జ్ఞానపీఠ అవార్డు గ్రహీత. (జ.1895)
: వంగర వెంకటసుబ్బయ్య, హాస్యనటుడు. (జ.1897)
పురస్కారాలు
భారతరత్న పురస్కారం: కే.కామరాజు
దాదాసాహెబ్ ఫాల్కే అవార్డు : కానన్ దేవి.
జ్ఞానపీఠ పురస్కారం : ఆశాపూర్ణా దేవి
* |
1848 | https://te.wikipedia.org/wiki/1848 | 1848 గ్రెగోరియన్‌ కాలెండరు యొక్క లీపు సంవత్సరము. చారిత్రికంగా ఈ సంవత్సరం అనేక దేశాల్లో వచ్చిన విప్లవాలకు ప్రసిద్ధి చెందింది. బ్రెజిల్ నుండి హంగరీ దాకా అనేక దేశాల్లో విప్లవాలు వచ్చిన సంవత్సరం ఇది. చాలా విప్లవాలు తమ లక్ష్యాలను సాధించనప్పటికీ, తదనంతర శతాబ్దమంతా వీటి పర్యవసానాలు కనిపించాయి.
సంవత్సరాలు:1845 1846 1847 - 1848 - 1849 1850 1851 దశాబ్దాలు: 1820లు 1830లు - 1840లు - 1850లు 1860లు శతాబ్దాలు: 18 వ శతాబ్దం - 19 వ శతాబ్దం - 20 వ శతాబ్దం
సంఘటనలు
జనవరి 1: సావిత్రిబాయి ఫూలే పూణేలో మొట్టమొదటగా బాలికల పాఠశాలను ప్రారంభించింది.
జనవరి 12: డల్ హౌసీ బ్రిటిష్ ఇండియా గవర్నర్ జనరల్ అయ్యాడు.
జనవరి 24: జేమ్స్ మార్షల్ కాలిఫోర్నియాలో బంగారం కనుగొన్నాడు.
ఫిబ్రవరి 21: కార్ల్ మార్క్స్, ఫ్రెడరిక్ ఎంగెల్స్ లు లండన్లో తమ కమ్యూనిస్టు మానిఫెస్టోను ప్రచురించారు.
మార్చి 15: హంగరీ విప్లవం
మార్చి 18: జర్మను విప్లవం కారణంగా కింగ్ ఫ్రెడరిక్విలియం ఒక లిబరల్ ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేసాడు
ఏప్రిల్ 18: రెండవ ఆంగ్లో-సిక్ఖు యుద్ధం మొదలైంది.
జూన్ 17: ప్రాగ్‌లో కార్మికుల తిరుగుబాటును అణచేందుకు ఆస్ట్రియా సైన్యం కాల్పులు జరిపింది
సెప్టెంబరు 12: స్విట్జర్లండులో రాజ్యాంగం అమల్లోకి వచ్చింది. దీంతో ఆ దేశం ఒక ఫెడరల్ రిపబ్లిక్‌గా అవతరించింది. ఐరోపాలో తొట్టతొలి ఆధునిక గణతంత్ర రాజ్యం అది.
నవంబరు 3: నెదర్లాండ్స్లో రాజ్యాంగం అమల్లోకి వచ్చింది. దీంతో అక్కడి రాచరికపు అధికారానికి తీవ్రంగా కోత పడింది.
నవంబరు 4: ప్రజా విప్లవం తరువాత రెండవ ఫ్రెంచి రిపబ్లిక్ అమల్లోకి వచ్చింది
తేదీ తెలియదు: అహ్మదాబాదులో మొదటి ఇంగ్లీషు భాషా పాఠశాల మొదలైంది.
తేదీ తెలియదు: జాన్ ఎలియట్ డ్రింక్‌వాటర్ బెథూన్ సుప్రీం కౌన్సిల్ ఆఫ్ ఇండియా సభ్యునిగా నియమితుడయ్యాడు.
తేదీ తెలియదు: కలివికోడిని మొదటిసారి బ్రిటిష్ సైనిక వైద్యాధికారి థామస్ జి జెర్ధాన్ తొలిసారి గుర్తించాడు
తేదీ తెలియదు: బ్రిటిష్ ఇండియాలో గవర్నర్ జనరల్ గా లార్డు హార్డింజి పరిపాలన ముగిసింది
జననాలు
thumb|KandukuriVeeresalingam
ఏప్రిల్ 16: కందుకూరి వీరేశలింగం పంతులు, సంఘ సంస్కరణకు, సామాజిక దురాచారాల నిర్మూలనకు నిరుపమానమైన కృషి చేశాడు. (మ.1919)
ఏప్రిల్ 29: రాజా రవివర్మ, భారతీయ చిత్రకారుడు. (మ. 1906)
నవంబర్ 10: సురేంద్రనాథ్ బెనర్జీ, భారత జాతీయోద్యమ నాయకుడు. (మ.1925)
మరణాలు
ఫిబ్రవరి 23: జాన్ క్విన్సీ ఆడమ్స్, అమెరికా మాజీ అధ్యక్షుడు.
పురస్కారాలు
* |
1919 | https://te.wikipedia.org/wiki/1919 | 1919 గ్రెగోరియన్‌ కాలెండరు యొక్క మామూలు సంవత్సరము.
సంవత్సరాలు: 1916 1917 1918 - 1919 - 1920 1921 1922 దశాబ్దాలు: 1890లు 1900లు - 1910లు - 1920లు 1930లు శతాబ్దాలు: 19 వ శతాబ్దం - 20 వ శతాబ్దం - 21 వ శతాబ్దం
సంఘటనలు
మార్చి 15: తొలిసారిగా భారతీయ భాషలలో విద్యాబోధనకై హైదరాబాదులో ఉస్మానియా విశ్వవిద్యాలయము స్థాపించబడింది.
మార్చి 31: హైదరాబాదులో హైకోర్టు భవన నిర్మాణం పూర్తయింది.
ఏప్రిల్ 11: అంతర్జాతీయ కార్మిక సంస్థ ఏర్పడింది.
ఏప్రిల్ 13: జలియన్‌వాలా బాగ్ దురంతం జరిగింది.
అక్టోబర్ 7: నవజీవన్ పత్రికను మహాత్మా గాంధీ ప్రారంభించాడు.
నవంబరు 27: మొదటి ప్రపంచ యుద్ధం: మిత్రరాజ్యాలు బల్గేరియాతో న్యూలీ సంధి చేసుకున్నాయి.
జననాలు
thumb|150px|విక్రం సారాభాయ్
జనవరి 13: మర్రి చెన్నారెడ్డి, ఆంధ్రప్రదేశ్ మాజీ ముఖ్యమంత్రి. (మ.1996)
ఫిబ్రవరి 2: తిక్కవరపు పఠాభిరామిరెడ్డి, రచయిత, సినిమా నిర్మాత. (మ.2006)
ఫిబ్రవరి 9: ముదిగొండ సిద్ద రాజలింగం, స్వాతంత్ర్య సమరయోధుల సంఘం రాష్ట్ర అధ్యక్షుడు.
మార్చి 6: గడియారం రామకృష్ణ శర్మ, సాహితీవేత్త. (మ.2006)
మే 2: పాగ పుల్లారెడ్డి, నిజాం వ్యతిరేక ఉద్యమకారుడు, రాజకీయ నాయకుడు. (మ.2010)
జూలై 1: టి.ఎన్.విశ్వనాథరెడ్డి, భారత పార్లమెంటు సభ్యుడు.
సెప్టెంబర్ 23: జయచామరాజ వడయార్‌ బహదూర్, మైసూరు సంస్థానానికి 25వ, చివరి మహారాజు. (మ.1974)
జూలై 20: ఎడ్మండ్ హిల్లరీ, టెన్సింగ్ నార్గేతో కలిసి ఎవరెస్ట్ పర్వతాన్ని ఎక్కాడు. (మ.2008)
ఆగష్టు 12: విక్రం సారాభాయ్, భారత శాస్త్రవేత్త.
ఆగష్టు 16: టంగుటూరి అంజయ్య, ఆంధ్ర ప్రదేశ్ రాష్ట్ర 8వ ముఖ్యమంత్రి. (మ.1986)
సెప్టెంబర్ 22: నందగిరి ఇందిరాదేవి, స్వాత్రంత్ర్య సమరయోధురాలు, తొలి తరం తెలంగాణ కథారచయిత్రి, సాంఘిక సేవకురాలు. (మ.2007)
అక్టోబర్ 3: జేమ్స్ బుకానన్, ఆర్థికవేత్త, నోబెల్ బహుమతి గ్రహీత.
నవంబరు 1: అంట్యాకుల పైడిరాజు, చిత్రకారుడు, శిల్పి. (మ.1986)
నవంబరు 27: కంచర్ల సుగుణమణి సంఘసేవకురాలు, దుర్గాబాయ్ దేశ్‌ముఖ్ అనుయాయి (మ.2017)
డిసెంబరు 4: ఐ.కె.గుజ్రాల్, భారత 13వ భారతదేశ ప్రధానమంత్రి, దౌత్యవేత్త. (మ.2012)
డిసెంబరు 16: చింతలపాటి సీతా రామచంద్ర వరప్రసాద మూర్తిరాజు, గాంధేయవాది, స్వాతంత్ర్యసమరయోధులు.
: చాకలి ఐలమ్మ, తెలంగాణా వీరవనిత. (మ.1985)
: జాగర్లమూడి వీరాస్వామి హేతువాది.వృత్తిరీత్యా న్యాయవాది అయిన వీరాస్వామి ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్ర పబ్లిక్ సర్వీస్ కమిషన్ మాజీ ఛైర్మన్ /[మ. 2008]
మరణాలు
జనవరి 6: థియోడర్ రూజ్వెల్ట్, అమెరికా మాజీ అధ్యక్షుడు.
మే 27: కందుకూరి వీరేశలింగం పంతులు, సంఘ సంస్కర్త.
జూన్ 20: కోలాచలం శ్రీనివాసరావు, సుప్రసిద్ధ నాటక రచయిత, న్యాయవాది. (జ.1854)
పురస్కారాలు
* |
నక్షత్రం (జ్యోతిషం) | https://te.wikipedia.org/wiki/నక్షత్రం_(జ్యోతిషం) | thumb|right| నవమాసాల పటం
ఖగోళ శాస్త్రము ప్రకారం అంతరిక్షంలో అనునిత్యం అగ్నిగోళంలా మండుతూ విపరీతమయిన ఉష్ణాన్ని, కాంతిని వెలువరించే ఖగోళ వస్తువే నక్షత్రం. మనం ప్రతినిత్యం చూసే సూర్యుడు కూడా ఒక నక్షత్రమే. విశ్వంలో ఇలాంటి నక్షత్రాలు కోటానుకోట్లు ఉన్నాయి.
కొన్నినక్షత్ర వివరాలు
జ్యోతిష నక్షత్రాలకు గ్రహాలు అధిపతులుగా ఉంటారు. దేవతలు అది దేవతలుగా ఉంటారు. నక్షత్రాలు దేవ, రాక్షస. మానవ. గణాలుగా మూడు రకము లయిన గణాలుగా విభజించ బడి ఉంటాయి. జ్యోతిష శాస్త్రంలోగణాలను అనుసరించి గుణగణాలను గణిస్తారు. అలాగే ఆది నాడి, అంత్య నాడి, మధ్య నాడి అని మూడు విధముల నాడీ విభజన చేయబడుతుంది. అలాగే ఒక్కో నక్షత్రానికి ఒక్కో జంతువు, పక్షి, వృక్షము ఉంటాయి. నక్షత్రాలను స్త్రీ నక్షత్రాలు పురుష నక్షత్రాలుగా విభజిస్తారు. పర్యావరణ పరిరక్షణకు, ముఖ్యంగా మన ఆరోగ్యం కాపాడుకోవడానికి తప్పనిసరిగా మొక్కల్ని పెంచాల్సిన ఆవశ్యకత ఎంతైనా ఉంది. మన జన్మ నక్షత్రాన్ని అనుసరించి ఏ వృక్షాన్ని పెంచితే మంచిదనే వివరాలు కింది పట్టికలో వివరించ బడ్డాయి.
జ్యోతిష్యాస్త్ర ప్రకారం నక్షత్రాలు 27. అవి:
నక్షత్ర వివరాల జాబితా
నక్షత్రంనక్షత్రాధిపతిఅధిదేవతగణముజాతిజంతువుపక్షివృక్షమురత్నంనాడిరాశిఅశ్వినికేతువుఅశ్వినీదేవతలుదేవగణముపురుషగుర్రముగరుడముఅడ్డసరం,విషముష్టి,జీడిమామిడివైడూర్యంఆదినాడి4మేషముభరణిశుక్రుడుయముడుమానవగణముస్త్రీఏనుగుపింగళదేవదారు,ఉసిరికవజ్రముమధ్యనాడి4మేషరాశికృత్తికసూర్యుడుఅగ్నిరాక్షసగణముపురుషమేకకాకముబెదంబర,అత్తి కెంపుఅంత్యనాడి1మేషము-2-4వృషభంరోహిణిచంద్రుడుబ్రహ్మమానవగణముపురుషసర్పంకుకుటముజంబు, (నేరేడు )ముత్యంఅంత్యనాడి4వృషభంమృగశిరకుజుడుచంద్రుడు దేవగణంఉభయసర్పంమయూరముచండ్ర,మారేడుపగడంమధ్యనాడి2వృషభం2మిధునంఆరుద్రరాహువురుద్రుడుమానవగణంపురుషశునకంగరుడమురేల,చింతగోమేధికంఆదినాడి4మిధునంపునర్వసుగురువుఅధితిదేవగణంపురుషమార్జాలం (పిల్లి)పింగళవెదురు,గన్నేరుకనక పుష్యరాగంఆదినాడి1-3మిధునం4కర్కాటకంపుష్యమిశనిగ్రహంబృహస్పతిదేవగణంపురుషమేకకాకముపిప్పిలినీలంమధ్యనాడి4కర్కాటకంఆశ్లేషబుధుడు జ్యోతిషంసర్పమురాక్షసగణంస్త్రీమార్జాలంకుకుటమునాగకేసరి,సంపంగి,చంపకపచ్చఅంత్యనాడి4కర్కాటకంమఖకేతువుపితృదేవతలురాక్షసగణంపురుషమూషికంమయూరముమర్రి వైడూర్యంఅంత్యనాడి4సింహరాశిపూర్వఫల్గుణిశుక్రుడుభర్గుడుమానవసగణంస్త్రీమూషికంగరుడముమోదుగవజ్రంమధ్యనాడి4సింహంఉత్తరసూర్యుడుఆర్యముడుమానవగణముస్త్రీగోవుపింగళజువ్వికెంపుఆదినాడి1సింహం3-4కన్యహస్తచంద్రుడుసూర్యుడుదేవగణంపురుషమహిషముకాకముకుంకుడు,జాజిముత్యంఆదినాడి4కన్యచిత్తకుజుడుత్వష్ట్ర విశ్వకర్మరాక్షసగణంవ్యాఘ్రం (పులి)కుకుటముతాటిచెట్టు,మారేడుపగడంమధ్యనాడి2కన్య2తులస్వాతిరాహువువాయు దేవుడుదేవగణంమహిషిమయూరముమద్దిగోమేధికంఅంత్యనాడి4తులవిశాఖగురువుఇంద్రుడు,అగ్నిరాక్షసగణంస్త్రీవ్యాఘ్రము (పులి)గరుడమునాగకేసరి,వెలగ,మొగలికనక పుష్యరాగంఅంత్యనాడి1-3తుల4వృశ్చికంఅనూరాధశనిసూర్యుడుదేవగణంపురుషజింకపింగళపొగడనీలంమధ్యనాడి4వృశ్చికంజ్యేష్టబుధుడుఇంద్రుడురాక్షసగణం...లేడికాకమువిష్టిపచ్చఆదినాడి4వృశ్చికంమూలకేతువునిరుతిరాక్షసగణంఉభయశునకంకుకుటమువేగిసవైడూర్యంఆదినాడి4ధనస్సుపూర్వాఆషాఢశుక్రుడుగంగమానవగణంస్త్రీవానరంమయూరమునిమ్మ,అశోకవజ్రంమధ్యనాడి4ధనస్సుఉత్తరాషాఢసూర్యుడువిశ్వేదేవతలుమానవగణంస్త్రీముంగిసగరుడముపనసకెంపుఅంత్యనాడి1ధనస్సు2-4మకరంశ్రవణముచంద్రుడుమహావిష్ణువుదేవగణంపురుషవానరంపింగళజిల్లేడుముత్యంఅంత్యనాడి4మకరంధనిష్ఠకుజుడుఅష్టవసుడురాక్షసగణంస్త్రీసింహముకాకముజమ్మిపగడంమధ్యనాడి2మకరం2కుంభంశతభిషరాహువు జ్యోతిషంవరుణుడురాక్షసగణంఉభయఅశ్వం (గుర్రం)Kకుకుటముఅరటి,కడిమిగోమేధికంఆదినాడి4కుంభంపూర్వాభద్రగురువుఅజైకపాదుడుమానవగణంపురుషసింహంమయూరముమామిడికనక పుష్యరాగంఆదినాడి3కుంభం1మీనంఉత్తరాభద్రశనిఅహిర్పద్యువుడుమానవగణంపురుషగోవుమయూరమువేపనీలంమధ్యనాడి4మీనంరేవతిబుధుడుపూషణుడుదేవగణంస్త్రీఏనుగుమయూరమువిప్పపచ్చఅంత్యనాడి4మీనం
నక్షత్రం - నవాంశాధిపతులు
నామం 1 పాదం 2 పాదం 3 పాదం 4 పాదం అశ్వినికుజుడుశుక్రుడుబుధుడుచంద్రుడుభరణిరవిబుధుడుశుక్రుడుకుజుడుకృత్రికగురువుశనిశనిగురువురోహిణికుజుడుశుక్రుడుబుధుడుచంద్రుడుమృగశిరరవిబుధుడుశుక్రుడుకుజుడుఆరుద్రగురువుశనిశనిగురువుపునర్వసుకుజుడుశుక్రుడుబుధుడుచంద్రుడుపుష్యమిరవిబుధుడుశుక్రుడుకుజుడుఆశ్లేషగురువుశనిశనిగురువుమఖకుజుడుశుక్రుడుబుధుడుచంద్రుడుపూర్వఫల్గుణిరవిబుధుడుశుక్రుడుకుజుడుఉత్తరఫల్గుణిగురువుశనిశనిగురువుహస్తకుజుడుశుక్రుడుబుధుడుచంద్రుడుచిత్తరవిబుధుడుశుక్రుడుకుజుడుస్వాతిగురువుశనిశనిగురువువిశాఖకుజుడుశుక్రుడుబుధుడుచంద్రుడుఅనూరాధరవిబుధుడుశుక్రుడుకుజుడుజ్యేష్ఠగురువుశనిశనిగురువుమూలకుజుడుశుక్రుడుబుధుడుచంద్రుడుపూర్వాషాఢరవిబుధుడుశుక్రుడుకుజుడుఉత్తరాషాఢగురువుశనిశనిగురువుశ్రవణంకుజుడుశుక్రుడుబుధుడుచంద్రుడుధనిష్ఠరవిబుధుడుశుక్రుడుకుజుడుశతభిషగురువుశనిశనిగురువుపూర్వాభద్రకుజుడుశుక్రుడుబుధుడుచంద్రుడుఉత్తరాభద్రరవిబుధుడుశుక్రుడుకుజుడురేవతిగురువుశనిబుధుడుగురువు
శిశు జనన నక్షత్ర పాదదోషాలు
నక్షత్రములు1వ పాదం2వ పాదం3వ పాదం4వ పాదంఅశ్వనిశిశువునకు,తండ్రికిదోషంలేదుదోషంలేదుసామాన్యదోషంభరణిసామాన్యదోషందోషంలేదుమగ-తండ్రికి,ఆడ-తల్లికిశిశువునకుకృత్తికమంచిదిమంచిదిమగ-తండ్రికి,ఆడ-తల్లికితల్లికిరోహిణిమేనమామకు,తల్లికిమేనమామకు,తల్లికిమేనమామకు,తల్లికిమేనమామకు,తండ్రికిమృగశిరమంచిదిమంచిదిమంచిదిమంచిదిఆరుద్రమంచిదిమంచిదిమంచిదితల్లికిపునర్వసుమంచిదిమంచిదిమంచిదిమంచిదిపుష్యమిసామాన్యదోషంపగలు-తండ్రికి,రాత్రి-తల్లికిపగలు-తండ్రికి,రాత్రి-తల్లికిసామాన్యదోషంఆశ్లేషదోషంలేదుశిశువునకు,ధనమునకుతల్లికితండ్రికిమఖశిశువుకు,తండ్రికిమగ-తండ్రికి,ఆడ-తల్లికిమగ-తండ్రికి,ఆడ-తల్లికిమంచిదిపూర్వఫల్గుణిమంచిదిమంచిదిమంచిదితల్లికిఉత్తరఫల్గుణిమగ-తండ్రికిమంచిదిమంచిదిమగ-తండ్రికిహస్తమంచిదిమంచిదిమగ-తండ్రికి,ఆడ-తల్లికిమంచిదిచిత్తమగ-తండ్రికితండ్రికితండ్రికిసామాన్యదోషంస్వాతిమంచిదిమంచిదిమంచిదిమంచిదివిశాఖమగ-బావమరది,ఆడ-మరదలుమగ-బావమరది,ఆడ-మరదలుమగ-బావమరది,ఆడ-మరదలుమగ-తల్లికి,బావమరది,ఆడ-మరదలుఅనూరాధమంచిదిమంచిదిమంచిదిమంచిదిజ్యేష్టసౌఖ్యహాని,తల్లికిసోదరులకు,మేనమామకుశిశువుకు,తల్లికి,పెదతండ్రికితండ్రికి,అన్నకుమూలతండ్రికితల్లికిధనమునకుమంచిదిపూర్వాషాఢమంచిదిమంచిదిమగ-తండ్రికి,ఆడ-తల్లికిమంచిదిఉత్తరాషాఢమంచిదిమంచిదిమంచిదిమంచిదిశ్రవణంమంచిదిమంచిదిమంచిదిమంచిదిధనిష్ఠమంచిదిమంచిదిమంచిదిమంచిదిశతభిషంమంచిదిమంచిదిమంచిదిమంచిదిపూర్వాభద్రమంచిదిమంచిదిమంచిదిమంచిదిఉత్తరాభద్రమంచిదిమంచిదిమంచిదిమంచిదిరేవతిమంచిదిమంచిదిమంచిదితండ్రికిదోషం
జన్మతార
వివాహాది శుభకార్యాల నిమిత్తం వేళ్ళేటప్పుడు. కొన్ని ముఖ్యమైన కార్యాలు చేసే సమయంలో ముహూర్తాలు నిర్ణయించే సమయంలో తారాబలం చూస్తారు. తొమ్మిది రకాల ఫలితాలు ఉంటాయి. వీటిని వరుసగా తొమ్మిది రోజులకు అన్వయించి చూసుకుంటారు. ఒక్కొక విభాగంలో తొమ్మిది నక్షత్రాల లెక్కన మూడు విభాలు ఉంటాయి.నక్షత్రాలు వాటి ఫలితాలు వరుసగా ! ఈక్రింది పట్టికలో చూడ వచ్చు.
తారలు జన్మతార సంపత్తార విపత్తార క్షేమతార ప్రత్యక్ తార సాధన తార నైధన తార మిత్ర తార పరమ మిత్ర తార దినాధిపతి ఫలితం అశ్విని మఖ మూల అశ్విని మఖ మూల భరణి పూర్వఫల్గుణి పూర్వాషాఢ కృత్తిక ఉత్తరఫల్గుణి ఉత్తరాషాఢ రోహిణి హస్త శ్రవణం మృగశిర చిత్త ధనిష్ఠ ఆర్ద్ర స్వాతి శతభిష పునర్వసు విశాఖ పూర్వాభద్ర పుష్యమి అనూరాధ ఉత్తరాభద్ర ఆశ్లేష జ్యేష్ట రేవతి శని శారీరక శ్రమ భరణి పూర్వఫల్గుణి పూర్వాషాఢ భరణి పూర్వఫల్గుణి పూర్వాషాఢ కృత్తిక ఉత్తరఫల్గుణి ఉత్తరాషాఢ రోహిణి హస్త శ్రవణం మృగశిర చిత్త ధనిష్ఠ ఆర్ద్ర స్వాతి శతభిష పునర్వసు విశాఖ పూర్వాభద్ర పుష్యమి అనూరాధ ఉత్తరాభద్ర ఆశ్లేష జ్యేష్ట రేవతి అశ్విని మఖ మూల గురువు ధనలాభం కృత్తిక ఉత్తరఫల్గుణి ఉత్తరాషాఢ కృత్తిక ఉత్తరఫల్గుణి ఉత్తరాషాఢ రోహిణి హస్త శ్రవణం మృగశిర చిత్త ధనిష్ఠ ఆర్ద్ర స్వాతి శతభిష పునర్వసు విశాఖ పూర్వాభద్ర పుష్యమి అనూరాధ ఉత్తరాభద్ర ఆశ్లేష జ్యేష్ట రేవతి అశ్విని మఖ మూల భరణి పూర్వఫల్గుణి పూర్వాషాఢ కుజుడు కార్యహాని రోహిణి హస్త శ్రవణం రోహిణి హస్త శ్రవణం మృగశిర చిత్త ధనిష్ఠ ఆర్ద్ర స్వాతి శతభిష పునర్వసు విశాఖ పూర్వాభద్ర పుష్యమి అనూరాధ ఉత్తరాభద్ర ఆశ్లేష- జ్యేష్ట- రేవతి అశ్విని-మఖ-మూల భరణి- పూర్వఫల్గుణి పూర్వాషాఢ కృత్తిక ఉత్తరఫల్గుణి ఉత్తరాషాఢ రవి క్షేమం మృగశిర చిత్త ధనిష్ఠ మృగశిర చిత్త ధనిష్ఠ ఆర్ద్ర స్వాతి శతభిష పునర్వసు విశాఖ పూర్వాభద్ర పుష్యమి అనూరాధ ఉత్తరాభద్ర ఆశ్లేష జ్యేష్ట రేవతి అశ్విని మఖ మూల భరణి పూర్వఫల్గుణి పూర్వాషాఢ కృత్తిక ఉత్తరఫల్గుణి ఉత్తరాషాఢ రోహిణి హస్త శ్రవణం రాహువు ప్రయత్న భంగం ఆర్ద్ర స్వాతి శతభిష ఆర్ద్ర స్వాతి శతభిష పునర్వసు విశాఖ పూర్వాభద్ర పుష్యమి అనూరాధ ఉత్తరాభద్ర ఆశ్లేష జ్యేష్ట రేవతి అశ్విని మఖ మూల భరణి పూర్వఫల్గుణి పూర్వాషాఢ కృత్తిక ఉత్తరఫల్గుణి ఉత్తరాషాఢ రోహిణి హస్త శ్రవణం మృగశిర చిత్త ధనిష్ఠ శుక్రుడు కార్య సాధన పునర్వసు- విశాఖ-పూర్వాభద్ర పునర్వసు- విశాఖ-పూర్వాభద్ర పుష్యమి-అనూరాధ- ఉత్తరాభద్ర ఆశ్లేష- జ్యేష్ట- రేవతి అశ్విని- మఖ- మూల భరణి- పూర్వఫల్గుణి-పూర్వాషాఢ కృత్తిక- ఉత్తరఫల్గుణి-ఉత్తరాషాఢ రోహిణి- హస్త- శ్రవణం మృగశిర- చిత్త- ధనిష్ఠ ఆర్ద్ర- స్వాతి- శతభిష కేతువు బంధనం పుష్యమి-అనూరాధ-ఉత్తరాభద్ర పుష్యమి-అనూరాధ-ఉత్తరాభద్ర ఆశ్లేష- జ్యేష్ట- రేవతి అశ్విని- మఖ- మూల భరణి- పూర్వఫల్గుణి-పూర్వాషాఢ కృత్తిక-ఉత్తరఫల్గుణి-ఉత్తరాషాఢ రోహిణి- హస్త- శ్రవణం మృగశిర- చిత్త- ధనిష్ఠ ఆర్ద్ర- స్వాతి- శతభిష పునర్వసు- విశాఖ-పూర్వాభద్ర చంద్రుడు సుఖం ఆశ్లేష-జ్యేష్ఠ-రేవతి ఆశ్లేష-జ్యేష్ఠ-రేవతి అశ్విని- మఖ- మూల భరణి- పూర్వఫల్గుణి-పూర్వాషాఢ కృత్తిక-ఉత్తరఫల్గుణి-ఉత్తరాషాఢ రోహిణి- హస్త- శ్రవణం మృగశిర- చిత్త- ధనిష్ఠ ఆర్ద్ర- స్వాతి- శతభిష పునర్వసు- విశాఖ-పూర్వాభద్ర పుష్యమి-అనూరాధ-ఉత్తరాభద్ర బుధుడు సుఖం, లాభం
తారలు ఫలితము
తారలు తార నామం దినాధిపతి ఫలితం 1వ తార జన్మ తార శని శరీర శ్రమ 2వ తార సంపత్తార గురువు ధనలాభం 3వ తార విపత్తార కుజుడు కార్యహాని 4వ తార క్షేమ తార సూర్యుడు క్షేమం 5వ తార ప్రత్యక్ తార రాహువు ప్రయత్న భంగం 6వ తార సాధన తార శుక్రుడు కార్యసిద్ధి, శుభం 7వ తార నైత్య తార కేతువు బంధనం 8వ తార మిత్ర తార చంద్రుడు సుఖం 9వ తార అతి మిత్ర తార బుధుడు సుఖం, లాభం
నక్షత్రాలు మరికొన్ని వివరాలు
పురుష నక్షత్రాలు :- అశ్వని, పునర్వసు, పుష్యమి, హస్త, శ్రవణము, అనూరాధ, పూర్వాభద్ర, ఉత్తరాభద్ర.
స్త్రీనక్షత్రాలు :- భరణి, కృత్తిక, రోహిణి, ఆర్ద్ర, ఆస్లేష, మఖ, పుబ్బ, ఉత్తర, చిత్త, స్వాతి, విశాఖ, జ్యేష్ట, పూర్వాషాఢ, ధనిష్ఠ, రేవతి.
నపుంసక నక్షత్రాలు :- మృగశిర, మూల, శతభిష.
తైత్తిరీయ బ్రహ్మణమ్ | అష్టకమ్ – 3 ప్రశ్నః – 1
నక్షత్ర సూక్తమ్ (నక్షత్రేష్టి)
తైత్తిరీయ సంహితాః | కాండ 3 ప్రపాఠకః – 5 అనువాకమ్ – 1 ఓం || అగ్నిర్నః’ పాతు కృత్తి’కాః | నక్ష’త్రం దేవమి’ంద్రియమ్ | ఇదమా’సాం విచక్షణమ్ | హవిరాసం జు’హోతన | యస్య భాంతి’ రశ్మయో యస్య’ కేతవః’ | యస్యేమా విశ్వా భువ’నానిసర్వా” | స కృత్తి’కాభిరభిసంవసా’నః | అగ్నిర్నో’ దేవస్సు’వితే ద’ధాతు || 1 ||
ప్రజాప’తే రోహిణీవే’తు పత్నీ” | విశ్వరూ’పా బృహతీ చిత్రభా’నుః | సా నో’ యఙ్ఞస్య’ సువితే ద’ధాతు | యథా జీవే’మ శరదస్సవీ’రాః | రోహిణీ దేవ్యుద’గాత్పురస్తా”త్ | విశ్వా’ రూపాణి’ ప్రతిమోద’మానా | ప్రజాప’తిగ్‍మ్ హవిషా’ వర్ధయ’ంతీ | ప్రియా దేవానాముప’యాతు యఙ్ఞమ్ || 2 ||
సోమో రాజా’ మృగశీర్షేణ ఆగన్న్’ | శివం నక్ష’త్రం ప్రియమ’స్య ధామ’ | ఆప్యాయ’మానో బహుధా జనే’షు | రేతః’ ప్రజాం యజ’మానే దధాతు | యత్తే నక్ష’త్రం మృగశీర్షమస్తి’ | ప్రియగ్‍మ్ రా’జన్ ప్రియత’మం ప్రియాణా”మ్ | తస్మై’ తే సోమ హవిషా’ విధేమ | శన్న’ ఏధి ద్విపదే శం చతు’ష్పదే || 3 ||
ఆర్ద్రయా’ రుద్రః ప్రథ’మా న ఏతి | శ్రేష్ఠో’ దేవానాం పతి’రఘ్నియానా”మ్ | నక్ష’త్రమస్య హవిషా’ విధేమ | మా నః’ ప్రజాగ్‍మ్ రీ’రిషన్మోత వీరాన్ | హేతి రుద్రస్య పరి’ణో వృణక్తు | ఆర్ద్రా నక్ష’త్రం జుషతాగ్‍మ్ హవిర్నః’ | ప్రముంచమా’నౌ దురితాని విశ్వా” | అపాఘశగ్‍మ్’ సన్నుదతామరా’తిమ్ | || 4||
పున’ర్నో దేవ్యది’తిస్పృణోతు | పున’ర్వసూనః పునరేతాం” యఙ్ఞమ్ | పున’ర్నో దేవా అభియ’ంతు సర్వే” | పునః’ పునర్వో హవిషా’ యజామః | ఏవా న దేవ్యది’తిరనర్వా | విశ్వ’స్య భర్త్రీ జగ’తః ప్రతిష్ఠా | పున’ర్వసూ హవిషా’ వర్ధయ’ంతీ | ప్రియం దేవానా-మప్యే’తు పాథః’ || 5||
బృహస్పతిః’ ప్రథమం జాయ’మానః | తిష్యం’ నక్ష’త్రమభి సంబ’భూవ | శ్రేష్ఠో’ దేవానాంపృత’నాసుజిష్ణుః | దిశోஉను సర్వా అభ’యన్నో అస్తు | తిష్యః’ పురస్తా’దుత మ’ధ్యతో నః’ | బృహస్పతి’ర్నః పరి’పాతు పశ్చాత్ | బాధే’తాంద్వేషో అభ’యం కృణుతామ్ | సువీర్య’స్యపత’యస్యామ || 6 ||
ఇదగ్‍మ్ సర్పేభ్యో’ హవిర’స్తు జుష్టమ్” | ఆశ్రేషా యేషా’మనుయంతి చేతః’ | యే అంతరి’క్షం పృథివీం క్షియంతి’ | తే న’స్సర్పాసో హవమాగ’మిష్ఠాః | యే రో’చనే సూర్యస్యాపి’ సర్పాః | యే దివం’ దేవీమను’సంచర’ంతి | యేషా’మశ్రేషా అ’నుయంతి కామమ్” | తేభ్య’స్సర్పేభ్యోమధు’మజ్జుహోమి || 7 ||
ఉప’హూతాః పితరో యే మఘాసు’ | మనో’జవసస్సుకృత’స్సుకృత్యాః | తే నో నక్ష’త్రేహవమాగ’మిష్ఠాః | స్వధాభి’ర్యఙ్ఞం ప్రయ’తం జుషంతామ్ | యే అ’గ్నిదగ్ధా యేஉన’గ్నిదగ్ధాః | యే’உముల్లోకం పితరః’ క్షియంతి’ | యాగ్‍శ్చ’ విద్మయాగ్మ్ ఉ’ చ న ప్ర’విద్మ | మఘాసు’ యఙ్ఞగ్‍మ్ సుకృ’తం జుషంతామ్ || 8||
గవాం పతిః ఫల్గు’నీనామసి త్వమ్ | తద’ర్యమన్ వరుణమిత్ర చారు’ | తం త్వా’ వయగ్‍మ్ స’నితారగ్‍మ్’ సనీనామ్ | జీవా జీవ’ంతముప సంవి’శేమ | యేనేమా విశ్వా భువ’నాని సంజి’తా | యస్య’ దేవా అ’నుసంయంతి చేతః’ | అర్యమా రాజాஉజరస్తు వి’ష్మాన్ | ఫల్గు’నీనామృషభో రో’రవీతి || 9 ||
శ్రేష్ఠో’ దేవానాం” భగవో భగాసి | తత్త్వా’ విదుః ఫల్గు’నీస్తస్య’ విత్తాత్ | అస్మభ్యం’ క్షత్రమజరగ్‍మ్’ సువీర్యమ్” | గోమదశ్వ’వదుపసన్ను’దేహ | భగో’హ దాతా భగ ఇత్ప్ర’దాతా | భగో’ దేవీః ఫల్గు’నీరావి’వేశ | భగస్యేత్తం ప్ర’సవం గ’మేమ | యత్ర’ దేవైస్స’ధమాదం’ మదేమ | || 10 ||
ఆయాతు దేవస్స’వితోప’యాతు | హిరణ్యయే’న సువృతా రథే’న | వహన్, హస్తగ్‍మ్’ సుభగ్‍మ్’ విద్మనాప’సమ్ | ప్రయచ్ఛ’ంతం పపు’రిం పుణ్యమచ్ఛ’ | హస్తః ప్రయ’చ్ఛ త్వమృతం వసీ’యః | దక్షి’ణేన ప్రతి’గృభ్ణీమ ఏనత్ | దాతార’మద్య స’వితా వి’దేయ | యో నో హస్తా’య ప్రసువాతి’ యఙ్ఞమ్ ||11 ||
త్వష్టా నక్ష’త్రమభ్యే’తి చిత్రామ్ | సుభగ్‍మ్ స’సంయువతిగ్‍మ్ రాచ’మానామ్ | నివేశయ’న్నమృతాన్మర్త్యాగ్’శ్చ | రూపాణి’ పిగ్ంశన్ భువ’నాని విశ్వా” | తన్నస్త్వష్టా తదు’ చిత్రా విచ’ష్టామ్ | తన్నక్ష’త్రం భూరిదా అ’స్తు మహ్యమ్” | తన్నః’ ప్రజాం వీరవ’తీగ్‍మ్ సనోతు | గోభి’ర్నో అశ్వైస్సమ’నక్తు యఙ్ఞమ్ || 12 ||
వాయుర్నక్ష’త్రమభ్యే’తి నిష్ట్యా”మ్ | తిగ్మశృం’గో వృషభో రోరు’వాణః | సమీరయన్ భువ’నా మాతరిశ్వా” | అప ద్వేషాగ్‍మ్’సి నుదతామరా’తీః | తన్నో’ వాయస్తదు నిష్ఠ్యా’ శృణోతు | తన్నక్ష’త్రం భూరిదా అ’స్తు మహ్యమ్” | తన్నో’ దేవాసో అను’జానంతు కామమ్” | యథాతరే’మ దురితాని విశ్వా” || 13 ||
దూరమస్మచ్ఛత్ర’వో యంతు భీతాః | తది’ంద్రాగ్నీ కృ’ణుతాం తద్విశా’ఖే | తన్నో’ దేవా అను’మదంతు యఙ్ఞమ్ | పశ్చాత్ పురస్తాదభ’యన్నో అస్తు | నక్ష’త్రాణామధి’పత్నీ విశా’ఖే | శ్రేష్ఠా’వింద్రాగ్నీ భువ’నస్య గోపౌ | విషూ’చశ్శత్రూ’నపబాధ’మానౌ | అపక్షుధ’న్నుదతామరా’తిమ్ | || 14 ||
పూర్ణా పశ్చాదుత పూర్ణా పురస్తా”త్ | ఉన్మ’ధ్యతః పౌ”ర్ణమాసీ జి’గాయ | తస్యాం” దేవా అధి’సంవస’ంతః | ఉత్తమే నాక’ ఇహ మా’దయంతామ్ | పృథ్వీ సువర్చా’ యువతిః సజోషా”ః | పౌర్ణమాస్యుద’గాచ్ఛోభ’మానా | ఆప్యాయయ’ంతీ దురితాని విశ్వా” | ఉరుం దుహాంయజ’మానాయ యఙ్ఞమ్ |
ఋద్ధ్యాస్మ’ హవ్యైర్నమ’సోపసద్య’ | మిత్రం దేవం మి’త్రధేయం’ నో అస్తు | అనూరాధాన్, హవిషా’ వర్ధయ’ంతః | శతం జీ’వేమ శరదః సవీ’రాః | చిత్రం నక్ష’త్రముద’గాత్పురస్తా”త్ | అనూరాధా స ఇతి యద్వద’ంతి | తన్మిత్ర ఏ’తి పథిభి’ర్దేవయానై”ః | హిరణ్యయైర్విత’తైరంతరి’క్షే || 16 ||
ఇంద్రో” జ్యేష్ఠామను నక్ష’త్రమేతి | యస్మి’న్ వృత్రం వృ’త్ర తూర్యే’ తతార’ | తస్మి’న్వయ-మమృతం దుహా’నాః | క్షుధ’ంతరేమ దురి’తిం దురి’ష్టిమ్ | పురందరాయ’ వృషభాయ’ ధృష్ణవే” | అషా’ఢాయ సహ’మానాయ మీఢుషే” | ఇంద్రా’య జ్యేష్ఠా మధు’మద్దుహా’నా | ఉరుం కృ’ణోతు యజ’మానాయ లోకమ్ | || 17 ||
మూలం’ ప్రజాం వీరవ’తీం విదేయ | పరా”చ్యేతు నిరృ’తిః పరాచా | గోభిర్నక్ష’త్రం పశుభిస్సమ’క్తమ్ | అహ’ర్భూయాద్యజ’మానాయ మహ్యమ్” | అహ’ర్నో అద్య సు’వితే ద’దాతు | మూలం నక్ష’త్రమితి యద్వద’ంతి | పరా’చీం వాచా నిరృ’తిం నుదామి | శివం ప్రజాయై’ శివమ’స్తు మహ్యమ్” || 18 ||
యా దివ్యా ఆపః పయ’సా సంబభూవుః | యా అంతరి’క్ష ఉత పార్థి’వీర్యాః | యాసా’మషాఢా అ’నుయంతి కామమ్” | తా న ఆపః శగ్గ్ స్యోనా భ’వంతు | యాశ్చ కూప్యా యాశ్చ’ నాద్యా”స్సముద్రియా”ః | యాశ్చ’ వైశంతీరుత ప్రా’సచీర్యాః | యాసా’మషాఢా మధు’ భక్షయ’ంతి | తా న ఆపః శగ్గ్ స్యోనా భ’వంతు ||19 ||
తన్నో విశ్వే ఉప’ శృణ్వంతు దేవాః | తద’షాఢా అభిసంయ’ంతు యఙ్ఞమ్ | తన్నక్ష’త్రం ప్రథతాం పశుభ్యః’ | కృషిర్వృష్టిర్యజ’మానాయ కల్పతామ్ | శుభ్రాః కన్యా’ యువతయ’స్సుపేశ’సః | కర్మకృత’స్సుకృతో’ వీర్యా’వతీః | విశ్వా”న్ దేవాన్, హవిషా’ వర్ధయ’ంతీః | అషాఢాః కామముపా’యంతు యఙ్ఞమ్ || 20 ||
యస్మిన్ బ్రహ్మాభ్యజ’యత్సర్వ’మేతత్ | అముంచ’ లోకమిదమూ’చ సర్వమ్” | తన్నోనక్ష’త్రమభిజిద్విజిత్య’ | శ్రియం’ దధాత్వహృ’ణీయమానమ్ | ఉభౌ లోకౌ బ్రహ్మ’ణా సంజి’తేమౌ | తన్నో నక్ష’త్రమభిజిద్విచ’ష్టామ్ | తస్మి’న్వయం పృత’నాస్సంజ’యేమ | తన్నో’ దేవాసోఅను’జానంతు కామమ్” || 21 ||
శృణ్వంతి’ శ్రోణామమృత’స్య గోపామ్ | పుణ్యా’మస్యా ఉప’శృణోమి వాచమ్” | మహీం దేవీం విష్ణు’పత్నీమజూర్యామ్ | ప్రతీచీ’ మేనాగ్‍మ్ హవిషా’ యజామః | త్రేధా విష్ణు’రురుగాయో విచ’క్రమే | మహీం దివం’ పృథివీమంతరి’క్షమ్ | తచ్ఛ్రోణైతిశ్రవ’-ఇచ్ఛమా’నా | పుణ్యగ్గ్ శ్లోకంయజ’మానాయ కృణ్వతీ || 22 ||
అష్టౌ దేవా వస’వస్సోమ్యాసః’ | చత’స్రో దేవీరజరాః శ్రవి’ష్ఠాః | తే యఙ్ఞం పా”ంతు రజ’సః పురస్తా”త్ | సంవత్సరీణ’మమృతగ్గ్’ స్వస్తి | యఙ్ఞం నః’ పాంతు వస’వః పురస్తా”త్ | దక్షిణతో’உభియ’ంతు శ్రవి’ష్ఠాః | పుణ్యన్నక్ష’త్రమభి సంవి’శామ | మా నోఅరా’తిరఘశగ్ంసాஉగన్న్’ || 23 ||
క్షత్రస్య రాజా వరు’ణోஉధిరాజః | నక్ష’త్రాణాగ్‍మ్ శతభి’షగ్వసి’ష్ఠః | తౌ దేవేభ్యః’ కృణుతో దీర్ఘమాయుః’ | శతగ్‍మ్ సహస్రా’ భేషజాని’ ధత్తః | యఙ్ఞన్నో రాజా వరు’ణ ఉప’యాతు | తన్నోవిశ్వే’ అభి సంయ’ంతు దేవాః | తన్నో నక్ష’త్రగ్‍మ్ శతభి’షగ్జుషాణమ్ | దీర్ఘమాయుఃప్రతి’రద్భేషజాని’ || 24 ||
అజ ఏక’పాదుద’గాత్పురస్తా”త్ | విశ్వా’ భూతాని’ ప్రతి మోద’మానః | తస్య’ దేవాః ప్ర’సవం య’ంతి సర్వే” | ప్రోష్ఠపదాసో’ అమృత’స్య గోపాః | విభ్రాజ’మానస్సమిధా న ఉగ్రః | ఆஉంతరి’క్షమరుహదగంద్యామ్ | తగ్‍మ్ సూర్యం’ దేవమజమేక’పాదమ్ | ప్రోష్ఠపదాసోఅను’యంతి సర్వే” || 25 ||
అహి’ర్బుధ్నియః ప్రథ’మా న ఏతి | శ్రేష్ఠో’ దేవానా’ముత మాను’షాణామ్ | తం బ్రా”హ్మణాస్సో’మపాస్సోమ్యాసః’ | ప్రోష్ఠపదాసో’ అభిర’క్షంతి సర్వే” | చత్వార ఏక’మభి కర్మ’ దేవాః | ప్రోష్ఠపదా స ఇతి యాన్, వద’ంతి | తే బుధ్నియం’ పరిషద్యగ్గ్’ స్తువంతః’ | అహిగ్‍మ్’ రక్షంతి నమ’సోపసద్య’ || 26 ||
పూషా రేవత్యన్వే’తి పంథా”మ్ | పుష్టిపతీ’ పశుపా వాజ’బస్త్యౌ | ఇమాని’ హవ్యా ప్రయ’తా జుషాణా | సుగైర్నో యానైరుప’యాతాం యఙ్ఞమ్ | క్షుద్రాన్ పశూన్ ర’క్షతు రేవతీ’ నః | గావో’ నో అశ్వాగ్మ్ అన్వే’తు పూషా | అన్నగ్ం రక్ష’ంతౌ బహుధా విరూ’పమ్ | వాజగ్‍మ్’ సనుతాం యజ’మానాయ యఙ్ఞమ్ || 27 ||
తదశ్వినా’వశ్వయుజోప’యాతామ్ | శుభంగమి’ష్ఠౌ సుయమే’భిరశ్వై”ః | స్వం నక్ష’త్రగ్‍మ్ హవిషా యజ’ంతౌ | మధ్వాసంపృ’క్తౌ యజు’షా సమ’క్తౌ | యౌ దేవానాం” భిషజౌ” హవ్యవాహౌ | విశ్వ’స్య దూతావమృత’స్య గోపౌ | తౌ నక్షత్రం జుజుషాణోప’యాతామ్ | నమోஉశ్విభ్యాం” కృణుమోஉశ్వయుగ్భ్యా”మ్ || 28 ||
అప’ పాప్మానం భర’ణీర్భరంతు | తద్యమో రాజా భగ’వాన్, విచ’ష్టామ్ | లోకస్య రాజా’ మహతో మహాన్, హి | సుగం నః పంథామభ’యం కృణోతు | యస్మిన్నక్ష’త్రే యమ ఏతి రాజా” | యస్మి’న్నేనమభ్యషిం’చంత దేవాః | తద’స్య చిత్రగ్‍మ్ హవిషా’ యజామ | అప’ పాప్మానంభర’ణీర్భరంతు || 29 ||
నివేశ’నీ సంగమ’నీ వసూ’నాం విశ్వా’ రూపాణి వసూ”న్యావేశయ’ంతీ | సహస్రపోషగ్‍మ్ సుభగారరా’ణా సా న ఆగన్వర్చ’సా సంవిధానా | యత్తే’ దేవా అద’ధుర్భాగదేయమమా’వాస్యే సంవస’ంతో మహిత్వా | సా నో’ యఙ్ఞం పి’పృహి విశ్వవారే రయిన్నో’ దేహి సుభగే సువీరమ్” || 30 ||
ఓం శాంతిః శాంతిః శాంతిః’ |
ఇవి కూడా చూడండి
బ్రహ్మ పురాణము
యోగం (పంచాంగం)
వర్గం:జ్యోతిష శాస్త్రం
వర్గం:నక్షత్రాలు |
తెలుగు సినిమాలు 2005 | https://te.wikipedia.org/wiki/తెలుగు_సినిమాలు_2005 | thumb|అందరివాడు2005 సంవత్సరంలో 129 తెలుగు చిత్రాలు, 62 అనువాద చిత్రాలు విడుదలయ్యాయి.
సూపర్‌గుడ్‌ కంబైన్స్‌ 'సంక్రాంతి' ఈ యేటి సూపర్‌హిట్‌గా నిలిచింది. 'నువ్వొస్తానంటే నేనొద్దంటానా' సూపర్ హిట్టయి రజతోత్సవం జరుపుకుంది. "ఎవడిగోల వాడిది, బన్నీ, అతనొక్కడే, భద్ర, అతడు, అందరివాడు, ఛత్రపతి, జై చిరంజీవ, హంగామా" శతదినోత్సవం జరుపుకోగా, "ఆంధ్రుడు, అదిరిందయ్యా చంద్రం, మహానంది" విజయవంతమైన చిత్రాలుగా నిలిచాయి. 'అతడు' రజతోత్సవం జరుపుకోగా, 'అల్లరి పిడుగు' కూడా శతదినోత్సవాలలో చేరింది. ఈ యేడాది స్ట్రెయిట్‌ చిత్రాలను మించి డబ్బింగ్ చిత్రాలు పైచేయి సాధించాయి. "చంద్రలేఖ, అపరిచితుడు, గజని" కనక వర్షం కురిపించాయి.
రాష్ట్ర ప్రభుత్వం ముప్పైకి పైగా ప్రధాన కేంద్రాలలో శ్లాబ్‌ సిస్టమ్ తీసివేసి టిక్కెట్‌ టాక్స్‌ ప్రవేశ పెట్టింది.
మహానటి, బహుముఖ ప్రజ్ఞాశాలి అయిన భానుమతీ రామకృష్ణ డిసెంబరు 24న మరణించారు.
2005 సంవత్సరంలో విడుదలైన చలన చిత్రాల జాబితా (పాక్షికం)
చలన చిత్రాలు
కొంచెం టచ్ లో ఉంటే చెపుతాను
గుడ్ బోయ్
10-ద స్ట్రేంజర్స్
123 ఫ్రం అమలాపురం
786 ఖైదీ ప్రేమకథ
అందగాడు
అందరివాడు
అతడు
అతను+ఆమె = 9
అతనొక్కడే
అత్తా నీ కూతురెక్కడ
అదిరిందయ్యా చంద్రం
అనుకోకుండా ఒక రోజు
అన్న సైన్యం
అమ్మ మీద ఒట్టు
అయోధ్య
అయ్యిందా లేదా
అరె.!
అలెక్స్
అల్లరి పిడుగు
అల్లరి బుల్లోడు
అవునన్నా కాదన్నా
ఆంధ్రుడు
ఆది శక్తి
ఆపిల్
ఎ ఫిల్మ్ బై అరవింద్
ఎవడి గోల వాడిది
ఎవరు నేను
ఒక ఊరిలో
ఒక్కడే కానీ ఇద్దరు
ఒక్కడే
ఒరేయ్ పండు
ఓ చిరుగాలి
కన్నె వయసు
కాంచనమాల కేబుల్ టి.వి.
కాదంటే అవుననిలే
కీలుగుర్రం
కుంకుమ
ఖాకీ
ఖిలాడీ కుర్రాళ్లు
గురు
గులాబీలు
గూఢచారి-116
గోపాలం
గౌతమ్ ఎస్.ఎస్.సి.
గ్రహణం
చక్రం
ఛత్రపతి
జగపతి
జై చిరంజీవ
డేంజర్
థాంక్స్
దీక్ష
దెయ్యం
దేవీఅభయం
ధన 51
ధైర్యం
నరసింహుడు
నా అల్లుడు
నా ఊపిరి
నా ప్రాణం కంటే ఎక్కువ
నాకు పెళ్లైంది
నాయకుడు
నిక్కీస్ ఎంగేజ్‌మెంట్
నిరీక్షణ
నువ్వంటే నాకిష్టం
నువ్వొస్తానంటే నేనొద్దంటానా
పందెం
పాండు
పుణ్యభూమి
పెళ్ళికాని పెళ్లాం అవుతుంది
పొలిటికల్ రౌడీ
పౌరుషం
ప్రయత్నం
ప్రియమైన శత్రువు
ప్రేమిక
ప్రేమికులు
ప్లీజ్ నాకు పెళ్లైంది
బన్ని
బాలు ABCDEFG
బుచ్చిబాబు
బ్లూ
భగవాన్
భగీరథ
భద్ర
భామాకలాపం
మదనిక
మనసు మాటవినదు
మన్మధరావులకోసం
మహానంది
మానస
మాస్టర్ మైండ్స్
మిస్టర్ ఎర్రబాబు
మీనాక్షి
ముఖచిత్రం
ముద్దుల కొడుకు
ముద్దుల మొగుడు అల్లరి పెళ్లాం
మేఘమాల ఓ పెళ్లాం గోల
మేస్త్రీ
మొగుడు పెళ్లాం ఓ దొంగోడు
మొగుడు పెళ్లాల దొంగాట
మొగుడ్స్-పెళ్లాంస్
మొదటి సినిమా
యువకులు
యూత్
రంభ నీకు ఊర్వశి నాకు
రంభా ఐ లవ్ యూ
రాధాగోపాలం
రిలాక్స్
రెండేళ్ళ తర్వాత
రౌడీ రాణి
వంశం
వలయం
విజిల్స్
వీరీ వీరీ గుమ్మడి పండు
వెంకట్ తో అలివేలు
వెన్నెల
శివ
శీనుగాడు చిరంజీవి ఫ్యాన్
శ్రావణమాసం
శ్రీ
శ్లోకం
శ్వేతా సేవంత్ ‘A’
సంక్రాంతి
సదా మీ సేవలో
సారీ వెళ్లొస్తాను ఇట్లు
సాహసం
సుభాష్ చంద్ర బోస్
సూపర్
సోగ్గాడు
స్వామి-శంకర్
హంగామా
హనీమూన్
సినిమాలు
వర్గం:తెలుగు సినిమాలు |
ధర్మపురి (జగిత్యాల జిల్లా) | https://te.wikipedia.org/wiki/ధర్మపురి_(జగిత్యాల_జిల్లా) | ధర్మపురి, తెలంగాణ రాష్ట్రం, జగిత్యాల జిల్లా,ధర్మపురి మండలానికి చెందిన గ్రామం. 2016 అక్టోబరు 11 న చేసిన తెలంగాణ జిల్లాల పునర్వ్యవస్థీకరణకు ముందు ఈ గ్రామం పాత కరీంనగర్ జిల్లాలో, ఇదే మండలంలో ఉండేది. ఇది సమీప పట్టణమైన జగిత్యాల నుండి 31 కి. మీ. దూరంలోనూ ఉంది. తెలంగాణ ప్రభుత్వం చేసిన పురపాలక సవరణ బిల్లులో భాగంగా 2018, ఆగస్టు 2న ధర్మపురి పురపాలకసంఘంగా ఏర్పడింది.
గణాంకాలు
2011 భారత జనగణన గణాంకాల ప్రకారం ఈ గ్రామం 4417 ఇళ్లతో, 17243 జనాభాతో 2014 హెక్టార్లలో విస్తరించి ఉంది. గ్రామంలో మగవారి సంఖ్య 8469, ఆడవారి సంఖ్య 8774. షెడ్యూల్డ్ కులాల సంఖ్య 2079 కాగా షెడ్యూల్డ్ తెగల సంఖ్య 200. గ్రామం యొక్క జనగణన లొకేషన్ కోడ్ 571698.
భౌగోళిక స్వరూపం
ఈ మండలం జిల్లాలో ఈశాన్యం వైపున మంచిర్యాల జిల్లా సరిహద్దులో గోదావరి నది తీరాన ఉంది. ఈ మండల స్వరూపం త్రికోణం ఆకారంలో పైన మొనతేలి ఉంది.మంచిర్యాల జిల్లా సరిహద్దు, దక్షిణాన గొల్లపల్లి మండలం, ఆగ్నేయాన వెల్గటూరు మండలం, పశ్చిమాన సారంగాపూర్ మండలం, నైరుతిన జగిత్యాల మండలం సరిహద్దులుగా ఉన్నాయి.
రాజకీయాలు
ఈ మండలం ధర్మపురి అసెంబ్లీ నియోజకవర్గం, పెద్దపల్లి లోక్‌సభ నియోజకవర్గంలో భాగంగా ఉంది.మండలంలో 22 ఎంపీటీసి స్థానాలు, 29 గ్రామపంచాయతీలు, 13 రెవెన్యూ గ్రామాలు ఉన్నాయి.
విద్యా సౌకర్యాలు
గ్రామంలో 10ప్రైవేటు బాలబడులు ఉన్నాయి. ప్రభుత్వ ప్రాథమిక పాఠశాలలు ఆరు, ప్రైవేటు ప్రాథమిక పాఠశాలలు 10, ప్రభుత్వ ప్రాథమికోన్నత పాఠశాలలు మూడు, ప్రైవేటు ప్రాథమికోన్నత పాఠశాలలు మూడు, ప్రభుత్వ మాధ్యమిక పాఠశాలలు రెండు, ప్రైవేటు మాధ్యమిక పాఠశాలలు మూడు ఉన్నాయి. ఒక ప్రభుత్వ జూనియర్ కళాశాల, ఒక ప్రైవేటు జూనియర్ కళాశాల ఒక ప్రభుత్వ ఏయ్డెడ్ ఓరియంటల్ సంస్కృతాంధ్ర డిగ్రీ కళాశాల,రెండు ప్రైవేటు ఆర్ట్స్ / సైన్స్ డిగ్రీ కళాశాలలు ఉన్నాయి.సమీప వైద్య కళాశాల, మేనేజిమెంటు కళాశాల కరీంనగర్లోను, పాలీటెక్నిక్ పొలసలోనూ ఉన్నాయి.సమీప వృత్తి విద్యా శిక్షణ పాఠశాల, అనియత విద్యా కేంద్రం జగిత్యాలలోను, దివ్యాంగుల ప్రత్యేక పాఠశాల కరీంనగర్ లోనూ ఉన్నాయి.
వైద్య సౌకర్యం
ప్రభుత్వ వైద్య సౌకర్యం
ధర్మాపూరిలో ఉన్న ఒక సామాజిక ఆరోగ్య కేంద్రంలో ఐదుగురు డాక్టర్లు, 15 మంది పారామెడికల్ సిబ్బందీ ఉన్నారు. ఒకప్రాథమిక ఆరోగ్య కేంద్రంలో ఇద్దరు డాక్టర్లు, ఆరుగురు పారామెడికల్ సిబ్బందీ ఉన్నారు. రెండు ప్రాథమిక ఆరోగ్య ఉప కేంద్రాల్లో డాక్టర్లు లేరు. ఒకరు పారామెడికల్ సిబ్బంది ఉన్నారు. ఒక పశు వైద్యశాలలో ఒక డాక్టరు, ముగ్గురు పారామెడికల్ సిబ్బందీ ఉన్నారు.సంచార వైద్య శాల గ్రామం నుండి 5 నుండి 10 కి.మీ. దూరంలో ఉంది. మాతా శిశు సంరక్షణ కేంద్రం, టి. బి వైద్యశాల గ్రామం నుండి 10 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ దూరంలో ఉన్నాయి. అలోపతి ఆసుపత్రి, ప్రత్యామ్నాయ ఔషధ ఆసుపత్రి, డిస్పెన్సరీ, కుటుంబ సంక్షేమ కేంద్రం గ్రామం నుండి 10 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ దూరంలో ఉన్నాయి.
ప్రైవేటు వైద్య సౌకర్యం
గ్రామంలో19 ప్రైవేటు వైద్య సౌకర్యాలున్నాయి. ఎమ్బీబీయెస్ డాక్టర్లు నలుగురు, ఎమ్బీబీయెస్ కాకుండా ఇతర డిగ్రీ చదివిన డాక్టర్లు ముగ్గురు, డిగ్రీ లేని డాక్టర్లు 10 మంది, ఇద్దరు నాటు వైద్యులు ఉన్నారు. ఆరు మందుల దుకాణాలు ఉన్నాయి.
తాగు నీరు
గ్రామంలో కుళాయిల ద్వారా రక్షిత మంచినీటి సరఫరా జరుగుతోంది. కుళాయిల ద్వారా శుద్ధి చేయని నీరు కూడా సరఫరా అవుతోంది. బావుల నీరు కూడా అందుబాటులో ఉంది. గ్రామంలో ఏడాది పొడుగునా చేతిపంపుల ద్వారా నీరు అందుతుంది. బోరుబావుల ద్వారా కూడా ఏడాది పొడుగునా నీరు అందుతుంది. కాలువ/వాగు/నది ద్వారా, చెరువు ద్వారా కూడా గ్రామానికి తాగునీరు లభిస్తుంది.
పారిశుధ్యం
గ్రామంలో భూగర్భ మురుగునీటి వ్యవస్థ లేదు. మురుగునీరు బహిరంగ కాలువల ద్వారా కూడా ప్రవహిస్తుంది. మురుగునీరు బహిరంగంగా, కచ్చా కాలువల ద్వారా కూడా ప్రవహిస్తుంది. మురుగునీటిని నేరుగా జలవనరుల్లోకి వదులుతున్నారు. గ్రామంలో సంపూర్ణ పారిశుధ్య పథకం అమలవుతోంది. సామాజిక మరుగుదొడ్డి సౌకర్యం ఉంది. ఇంటింటికీ తిరిగి వ్యర్థాలను సేకరించే వ్యవస్థ లేదు. సామాజిక బయోగ్యాస్ ఉత్పాదక వ్యవస్థ లేదు. చెత్తను వీధుల పక్కనే పారబోస్తారు.
సమాచార, రవాణా సౌకర్యాలు
ధర్మాపూరిలో పోస్టాఫీసు సౌకర్యం, సబ్ పోస్టాఫీసు సౌకర్యం, పోస్ట్ అండ్ టెలిగ్రాఫ్ ఆఫీసు ఉన్నాయి. లాండ్ లైన్ టెలిఫోన్, పబ్లిక్ ఫోన్ ఆఫీసు, మొబైల్ ఫోన్, ఇంటర్నెట్ కెఫె / సామాన్య సేవా కేంద్రం, ప్రైవేటు కొరియర్ మొదలైన సౌకర్యాలు ఉన్నాయి.
గ్రామానికి సమీప ప్రాంతాల నుండి ప్రభుత్వ రవాణా సంస్థ బస్సులుప్రైవేటు బస్సులు తిరుగుతున్నాయి. సమీప గ్రామాల నుండి ఆటో సౌకర్యం కూడా ఉంది. వ్యవసాయం కొరకు వాడేందుకు గ్రామంలో ట్రాక్టర్లున్నాయి. రైల్వే స్టేషన్ గ్రామం నుండి 33 కి.మీ.కి పైబడిన దూరంలో ఉంది.
రవాణా సౌకర్యాలు
నిజామాబాదు-జగదల్ పూర్ జాతీయ రహదారి నెంబర్ 63 కొత్త (పాత 16), రాష్ట్ర హైవే 7ఈ మండలం మీదుగా పోవుచున్నది.
ప్రధాన జిల్లా రహదారి, జిల్లా రహదారి గ్రామం గుండా పోతున్నాయి. రాష్ట్ర రహదారి గ్రామం నుండి 10 కి.మీ.కి పైబడిన దూరంలో ఉన్నాయి. గ్రామంలో తారు రోడ్లు, కంకర రోడ్లు, మట్టిరోడ్లూ ఉన్నాయి.
మార్కెటింగు, బ్యాంకింగు
గ్రామంలో ఏటీఎమ్, వాణిజ్య బ్యాంకు, సహకార బ్యాంకు,. గ్రామంలో పౌర సరఫరాల కేంద్రం, శనివారం సంత, వ్యవసాయ మార్కెటింగ్ సొసైటీ ఉన్నాయి.
• SBI Bank
• Union Bank
• Gayathri Bank
• కరీంనగర్ సహకార బ్యాంక్ లు ఉన్నాయి
ఆరోగ్యం, పోషణ, వినోద సౌకర్యాలు
గ్రామంలో సమీకృత బాలల అభివృద్ధి పథకం, అంగన్ వాడీ కేంద్రం, ఆశా కార్యకర్త ఉన్నాయి.గ్రామంలో వార్తాపత్రిక పంపిణీ జరుగుతుంది. అసెంబ్లీ పోలింగ్ కేంద్రం, జనన మరణాల నమోదు కార్యాలయం ఉన్నాయి. గ్రామంలో ఒక సినిమా హాలు ఉంది. (చంద్ర తీయటర్)
గ్రామ ప్రముఖులు
thumb|సంగనభట్ల నర్సయ్య : రంగస్థల నటుడు, దర్శకుడు, రంగస్థల అధ్యాపకులు, విశ్రాంత ప్రిన్సిపాల్
సంగనభట్ల నర్సయ్య: 1954, జూలై 23న ధర్మపురిలో జన్మించాడు. తెలంగాణ రాష్ట్రానికి చెందిన రంగస్థల నటులు, దర్శకులు, రంగస్థల అధ్యాపకులు. ధర్మపురిలోని శ్రీ లక్ష్మీనరసింహ సంస్కృతాంధ్ర కళాశాలో ప్రిన్సిపాల్ గా పదవీ విరమణ పొందాడు.
విద్యుత్తు
గ్రామంలో గృహావసరాల నిమిత్తం విద్యుత్ సరఫరా వ్యవస్థ ఉంది. రోజుకు 7 గంటల పాటు వ్యవసాయానికి, 12 గంటల పాటు వాణిజ్య అవసరాల కోసం కూడా విద్యుత్ సరఫరా చేస్తున్నారు.
భూమి వినియోగం
ధర్మాపురిలో భూ వినియోగం కింది విధంగా ఉంది:
వ్యవసాయేతర వినియోగంలో ఉన్న భూమి: 720 హెక్టార్లు
వ్యవసాయం సాగని, బంజరు భూమి: 89 హెక్టార్లు
శాశ్వత పచ్చిక ప్రాంతాలు, ఇతర మేత భూమి: 20 హెక్టార్లు
తోటలు మొదలైనవి సాగవుతున్న భూమి: 35 హెక్టార్లు
వ్యవసాయం చేయదగ్గ బంజరు భూమి: 405 హెక్టార్లు
సాగులో లేని భూముల్లో బీడు భూములు కానివి: 412 హెక్టార్లు
నికరంగా విత్తిన భూమి: 333 హెక్టార్లు
నీటి సౌకర్యం లేని భూమి: 296 హెక్టార్లు
వివిధ వనరుల నుండి సాగునీరు లభిస్తున్న భూమి: 448 హెక్టార్లు
నీటిపారుదల సౌకర్యాలు
ధర్మాపురిలో వ్యవసాయానికి నీటి సరఫరా కింది వనరుల ద్వారా జరుగుతోంది.
కాలువలు: 200 హెక్టార్లు* బావులు/బోరు బావులు: 118 హెక్టార్లు* చెరువులు: 130 హెక్టార్లు
ఉత్పత్తి
ధర్మాపూరిలో ఈ కింది వస్తువులు ఉత్పత్తి అవుతున్నాయి.
ప్రధాన పంటలు
వరి, మొక్కజొన్న, మిరప
పారిశ్రామిక ఉత్పత్తులు
బీడీలు
యోగ నృసింహక్షేత్రం
ధర్మపురి క్షేత్రం సుమారు ఒక వేయి సంవత్సరాల సుదీర్ఘ చరిత్ర కలిగియున్నది. ఈ క్షేత్రములో శ్రీ యోగలక్ష్మీ నృసింహుని ఆలయమం, శ్రీ ఉగ్రలక్ష్మీ నృసింహుని ఆలయంతో పాటు శ్రీ వేంకటేశ్వర స్వామి శ్రీ వేణు గోపాల స్వామి వార్ల ఆలయములు, శ్రీ ఆంజనేయ స్వామి ఆలయం, శ్రీ రామాలయం, శ్రీ రామలింగేశ్వర స్వామి ఆలయం, శ్రీ సంతోషిమాత ఆలయం వంటి అనేక దేవాలయములు కలిగి దేవాలయాల నగరంగా ప్రసిద్ధి చెందింది.
చరిత్ర
పది, పదకొండవ శతాబ్దాలలో ధర్మపురమని పేరు కలిగిని ఈ క్షేత్రం ఆధ్యాత్మికంగా అభివృద్ధి చెందినట్లు తెలుస్తుంది. ఉత్తర తెలంగాణాలోని కరీంనగర్ జిల్లాకు ఉత్తరంగా 65 కిలోమీటర్ల దూరంలో, జగిత్యాలకు 30 కిలోమీటర్ల దూరంలో గోదావరి నదీతీరాన ఈ క్షేత్రరాజం ఉంది. ఇక్కడ గోదావరి నది దక్షిణవాహినిగా ప్రవహించుచు తన పవిత్రతను చాటుకొనుచున్నది. ఎంతో ప్రాచీన సంస్కృతీ సంప్రదాయాలు, చరిత్ర కలిగిన ఈ క్షేత్రం ప్రాచీన కాలంనుంచి వైదిక విద్యలకు, జ్యోతిశ్శాస్త్రానికి ప్రముఖస్థలముగా పేరొంది నేటికీ సాంప్రదాయ వేదవిద్యలకు నెలవైయున్నది. శాతవాహనులు, బాదామి చాళుఖ్యులు కళ్యాణి చాళుఖ్యులు, కాలంలో ఈ ఆలయం ఉన్నతి స్థితిలో వున్నట్లు తెలుస్తున్నది. నైజామ్ కాలంలో కూడా ఈ ఆలయం మంచి అభివృద్ధి పదంలో వుండేది. సా.శ. 1309లో అల్లాయుద్దిన్‌ఖిల్జి ధర్మపురి ఆలయాల పై దాడి చేసి నాసనం చేశాడని చరిత్ర వల్ల తెలుస్తున్నది.
యోగాసీనుడైన శ్రీ లక్ష్మిసమేత నృసింహ స్వామి స్యయంభూ సాలగ్రామం విగ్రహంలో పద్మాసనుడై కోర మీసాలతో ప్రసన్న వదనంతో దర్శనం ఇస్తున్నాడు. ఇక్కడే వున్న మరో ఆలయంలో ఉగ్ర రూపుడైన మరో నృసింహస్వామి వారి విగ్రహం కూడవున్నది. ఇక్కడే శ్రీ రామచంద్రుడే స్వయంగా ప్రతిష్ఠించినట్టు చెప్పబడే శ్రీ రామలింగేశ్వర ఆలయం కూడా ఉంది. ఈ ధర్మ పురిలో అనేక ఇతర పురాతనమైన ఆలయాలు, మందిరాలు కూడా ఉన్నాయి. గోదావరి తీరంలో వున్న అన్ని క్షేత్రాల కంటే ఈ ధర్మ పురి ఆతి పురాతనమైనది ఆధ్యాత్మిక వేత్తల భావన. అనేక ప్రాంతాల నుండి ఈ క్షేత్రానికి బస్సు సౌకర్యం ఉంది.ధర్మపురి *దేవాలయం*, *గోదావరి* గురించి బయటవారు ఎంత గొప్పగా చేప్పుకొంటరో వారి మాటల్లో...
క్షేత్ర ప్రశస్తి
స్కాంద పురాణములో ధర్మపురి క్షేత్రమహత్యము వర్ణింపబడియున్నది.పూర్వం బలివర్మ అనే రాజు ఉండేవాడు.అతనికి అల్పాయుష్కుడైన కుమారుడు కలుగగా దర్మయాగం జరిపినందువలన ఆకుర్రవాడు చిరంజీవుడైనాడు.అతడే ధర్మవర్మ, ధర్మయాగం జరిపించిన గ్రామానికి ధర్మపురి అను పేరుపెట్టి, దాన్నే రాజధానిగా చేసుకొని ఆంధ్రదేశాన్ని పాలించాడు. పూర్వం బ్రహ్మాది దేవతలు ధర్మవర్మ మహారాజును నృసింహుని గూర్చి తపస్సు చేయవలసినదిగా ప్రేరేపించారు.అతడు తపస్సు చేయగా స్వామి అక్కడ వెలిసారు. ఫాల్గుణ శుద్ధంలో స్వామి కల్యాణం జరుగుతుంది.ధర్మశర్మ, ధర్మవర్మ, ధర్మదాసుగా స్వామిని మూడు జన్మలలో అర్చించిన ధర్మజీవికి ఇది నెలవు. సాధ్వీమణి శ్రీసత్యవతీదేవి ఇక్కడ గోదావరీ తీర్ధమున స్నానమాడి తన్ జీవితేశ్వరుడగు ధర్మాంగద ప్రభువును సర్పరూపమునుండి విముక్తి గావించి సుందర మనిషి రూపము వచ్చునట్లు చేసిందిచ్చటనే. ఆ పతివ్రత తన పాతివ్రత్యమహత్యాన్ని నిరూపించడానికి ఇసుకతో నిర్మించిన స్తంభం ఇప్పటికీ భక్తులకు సత్యనిదర్శనముగాఉన్నది, బ్రహ్మాదిదేవతలు, మహర్షులు, ఋషులు, మునులు మహాభక్తులు ఇచ్చట స్వామిని అర్చించి తరించారు.
దేవాలయాలు
ధర్మపురిలో ఉన్న శ్రీలక్ష్మీనరసింహస్వామి దేవాలయం ప్రసిద్ధి చెందిన ఒక పుణ్యక్షేత్రం. ధర్మపురి, చారిత్రాత్మకంగా గొప్ప కవులు, తత్వవేత్తలు, సంగీతం, కళ, నృత్య అలంకరించబడిన మహా పుణ్యక్షేత్రం. తెలంగాణ రాష్ట్రంలో ఉంది.రాజు ధర్మవర్మ, అది ధర్మరాయ గతంలో ధర్మపురం, ధర్మనపురం, దంమంవురు, ధర్మవురా, ధర్మపురం అని పిలిచేవారు తర్వాత ఇప్పుడు ధర్మపురిగా పిలుస్తారు. ఇది పవిత్ర గోదావరి నది ఒడ్డున ఉన్న దేవాలయాలు, కళాకారులకు ప్రసిద్ధి ధర్మపురి క్షేత్రం .దీనిని దక్షిణ కాశీ అని కూడా అంటారు. కరీంనగర్ జిల్లా ప్రధాన కార్యాలయం నుండి 70 కిలోమీటర్ల దూరంలో ఉంది. శ్రీ లక్ష్మీ నరసింహ స్వామి రెండు దేవాలయాలు ఉన్నాయి. 14 వ, 15వ శతాబ్దాలలో బహమనీ, కుతుబ్ షాహీ, వ్యతిరేక హిందూమతం యొక్క తదుపరి దశలో పతనం ఔరంగజేబు ప్రారంభించారు తర్వాత. తన సహచరులను కూడా తన అడుగుజాడల్లో నడిచారు. రుస్తుమ్దిల్ఖాన్, హైదరాబాద్ సుబేదార్, ఒక లక్ష్మి నరసింహ స్వామి ఆలయం మార్చబడుతుంది. 1448 AD లో, క్రొత్త దేవాలయం మసీదు సమీపంలో అరవై స్తంభాలు నిలబెట్టింది ఎస్ట ఆలయం పాత నరసింహ స్వామి గుడి97 అని పిలుస్తారు. 1725 AD లో, లార్డ్ నరసింహ యొక్క చిహ్నంగా ధర్మపురి గ్రామ సమీపంలో కనుగొనబడింది.
ధర్మపురి పట్టణం గురించి జగిత్యాల్ నుండి -30 కిమీ, గోదావరి నది బ్యాంక్ సౌత్ సెంట్రల్ రైల్వే కాజీపేట-బల్హర్శ విభాగంనా మంచేరియాల్ రైల్వే స్టేషన్ నుండి 40 కిలోమీటర్ల దూరంలో ఉంది. ఈ నది దక్షిణ వాహిని [దక్షిణ ప్రవహించే]గా నది అందువల్ల దక్షిణ ఉత్తర వాహిని అని అంటారు.
ధర్మపురికి పొతే యమపురి ఉండదు అని చెబుతుంటారు.తెలంగాణ రాష్ట్రములో ప్రసిద్ధి గాంచిన నరసింహ క్షేత్రాల్లో ఒకటైన ధర్మపురి లక్ష్మి నరసింహ స్వామి దేవాలయం కరీంనగర్ పట్టణ కేంద్రానికి 75 కి మీ దూరంలో ఉంది.
పవిత్ర గోదావరి నది తీరాన వెలసిన శివకేశవుల నిలయమైన ఈ క్షేత్రం శ్రీ లక్ష్మి నరసింహ స్వామి దేవాలయం, శ్రీ రామలింగేస్వరలయం, మసీదులు ప్రక్క ప్రక్కనే ఉన్నాయి అనాది నుంచి శైవ, వైష్ణవ, ముసిలం మత సామరస్యానికి ప్రతీకగా నిలిచి ఉంది. ఇక్కడ స్వామి వారు యోగానంద నరసింహ స్వామి భక్తుల కోరికలను నేరవేరుస్తున్నాడు.
యమలోకంలో నిత్యం పాపుల్ని శిక్షిస్తూ క్షణం తీరిక లేని యమ ధర్మరాజు ధర్మపురి వద్ద గోదావరిలో స్నానం చేసి స్వామి వారిని దర్శించుకొని ఆలయం నివాసం ఏర్పర్చుకున్నట్లు పురాణం గాథలు చెబుతున్నాయి. ఆలయ ద్వారం కుడి వైపున యమ ధర్మరాజు విగ్రహం ఉంటుంది. యమ ధర్మరాజుని దర్శించుకొని నృసింహుడిని దర్శించుకోవడం ఆనవైతి. పూర్వం ధర్మవర్మ అనే రాజు ధర్మ ప్రవర్తుడై ప్రజలందరినీ ధర్మ మార్గంలో నడిపించి నలుగు పాదముల ధర్మంతో ఈ క్షేత్రాన్ని పరిపలించినందుకు ధర్మపురి పేరు వచ్చింది అని పురాణాలో చేప్పారు.ధర్మపురిలో ఒక ప్రత్యేకత ఉంది అది యమ ధర్మరాజు ఆలయం.
ఈ ఆలయం సమీపంలోనే అక్కపెల్లి రాజరాజేశ్వరస్వామి దేవాలయం ఉంది.
ఎలా చేరుకోవాలి
హైదరాబాద్, కరీంనగర్,జగిత్యాల, వేములవాడ, మంచిర్యాల, నాగపూర్, ముంబై, భివాండీ, నాందేడ్, చంద్రాపూర్, లతూర్, గుజరాత్, ఆదిలాబాద్, నిజామాబాద్, విజయవాడ, షిరిడీ, తిరుపతిల నుండి భక్తులు బస్సు ద్వారా ఆలయానికి చేరుకోవచ్చు.
రైలు ద్వారా మంచిర్యాల రైల్వే స్టేషన్ వద్ద దిగి బస్సు ద్వారా 40 కిలోమీటర్ల ప్రయాణం చేసి చేరుకోవచ్చు.బస్సులు పుష్కలంగా మంచిర్యాల నుండి ధర్మపురికి ఉన్నాయి.
కోటిలింగాల
ధర్మపురికి 15 కి.మీ దూరంలో వున్న కోటిలింగాలలో బయటపడిన శిలాఫలకాలు, శాతవాహనుల కాలం నాటి అంతకన్నా ముందరి రాజుల నాటి (సామగోపుని గోభద్రుడు) నాణేలు, అలాగే 2003లో పుష్కరాల సమయంలో భూమిని చదును చేస్తున్నపుడు బయటపడిన యజ్ఞవాటికలు, వాటిలో వాడిన ఇటుక, మొదలైనవి బయట పడ్డాయి.
శీఘ్రంగా వివాహమవటం ఇక్కడి క్షేత్ర మహాత్మ్యం. సాధారణంగా కుజదోషం అంటే వివాహానికి ముందే దానికి సంబంధించిన పరిహారక్రియలు చేసుకోవటం చేస్తుంటారు. కొన్ని సార్లు కుజదోషం ఉన్నట్లు తెలియక వివాహం చేసుకోవటం జరుగుతుంది. అటువంటి సందర్భాల్లో వివాహానంతరం వైవాహిక జీవితం సమస్యల పాలవటం కద్దు. ధర్మపురి క్షేత్రం వివాహానంతరం కుజదోషం కారణంగా వచ్చే సమస్యలకు మంచి పరిహారం. దంపతులు ఇక్కడ గోదావరి తీరంలో సరిగంగ స్నానాలాడి, స్వామివారిని అర్చించినచో ఎటువంటి వైవాహిక సమస్యలైనా ఇట్టే తొలగిపోతాయి.
అదనపు సమాచారం
ఆతి పురాతనమైన ధర్మపురి క్షేత్రం కరీంనగర్ కు డెబ్బై కిలోమీటర్ల దూరంలో ఉంది. ఇది చాల పురాతనమయిన ఆలయం. దీని మూలాలు వివిధ పురాణాలలో కూడా కనబడతాయి. ఇంకా అనేక శిలా శాసనాలలో కూడా దీని ప్రస్తావన ఉంది.
గోదావరి, భద్ర నదుల సంగమస్థలమయిన ధర్మపురి అయిదు నరసింహాలయాలున్న ఏకైక గ్రామం. అందులో మూడు నరసింహాలయాలు నేటికీ పూజలందుకుంటున్నాయి. ఉపనిషత్తులు, పురాణాలలో నారసింహుని రూపము, తత్వము ఎలా చెప్పబడ్డాయో అవి ధర్మపురిలో ఎలా మనకి గోచరమవుతున్నాయో నరసయ్యగారు వివరించారు. 32 రకాల నారసింహ రూపాలు స్థలపురాణాలలో వర్ణించబడినాయట. ధర్మపురి గర్భాలయంలో ఉన్నది ప్రహ్లాదయుతుడైన నారసింహుడు. అలాగే నవవిధమైన నారసింహ తత్వాలున్నాయి. ధర్మపురిలో యోగనారసింహుడు, ఉగ్రనారసింహుడు, ప్రహ్లాదనారసింహుడు, లక్ష్మీనారసింహుడు అనే తత్వాలు ప్రకాశించాయి.
ఇక్కడి ప్రధాన దేవాలయమైన శ్రీ యోగలక్ష్మీ నృసింహుని ఆలయమమునందు ఎక్కడా కనబడని బ్రహ్మ దేవుని విగ్రహము, యముని విగ్రహముండుట మిక్కిలి విశేషము. ఇక్కడికివచ్చిన యాత్రికులకు యముని దర్శనము వలన నరక బాధ ఉండదని క్షేత్రపురాణము తెలుపుతున్నది.
ముఖ్యముగా ఇక్కడ పుణ్య గోదావరి నది సమీపములో నుండుటచేత యాత్రికులకు సకల పాపనివారణ కావడమేకాక ఎంతో ఆహ్లాదకరమైన పిక్ నిక్ సెంటర్ వలే గోదావరి ఒడ్డున సమయము గడుపుతారు. ఈ ప్రాంత గోదావరి ప్రమాదకరమైనది కాక స్వచ్ఛమైన నీటిప్రవాహము గలది.
ధర్మపురిలోని రామేశ్వరాలయం భువనేశ్వర్ లోని లింగరాజస్వామి దేవాలయాన్ని పోలి వున్నదన్న విషయం, హంపిలోని షద్భుజ నారసింహ విగ్రహానికి మాతృక ధర్మపురిలోని మసీదు నారసింహాలయంలోని విగ్రహమేనన్న విషయం, ఇంకా ధర్మపురిలోని ఆలయ నిర్మాణాలకి, హంపిలోని నిర్మాణాలకి మధ్యన పోలికలు ఉన్నాయి.
నృసింహ జయంతి ధర్మపురి లో:...
సంసార సాగర నిమజ్జన ముహ్యమానం దీనం విలోకయ విభీ కరుణానిధేమామ్|
ప్రహ్లాద భేద పరిహార పరవతార లక్ష్నీనృసింహ మమదేహి కరావలంబమ్||సంసార కూప మతిఘోర మగాధమూలం సప్రాప్య దుఃఖ శతసర్పసమాకులస్య|
దీనస్యదేవ కృపాయ శరణాగతస్య లక్షీనృసింహ మమదేహి కరావలంబమ్||అవి తొలుత ఆలా! శ్రీ నృసింహస్వామివారిని ప్రార్థించి ఆ స్వామి వారి ఆవిర్భావమునకు గల కారణాలు ఏమిటో? ఒక్కసారి మననంచేసుకుందాం! ఈ భూమిపై 'మానవుడు ' అవతరించిన నాటినుండి తనమనుగడకు ఆనందం కలిగించేవాటిని, తనలు అమ్మి వ్ధాలమేలును చేకూర్చే ప్రకృతి సంప్స్దకు "దేవతా స్వరూఅపాలు కల్పించి"వాటిని పూజిస్తూ ఉండటం మనం చూస్తూ ఉంటాము. అలా మానవుడు ఈ సృష్టిలోని చరాచరములను అన్నింటిని పూజ్త్యభావముతో చూడటం ఒక విశేషం!అంతేకాదు మన భారతీయ సంస్కృతిలో చెట్టు, పుట్ట, రాయి, రప్ప, కొండ, కొన, నది,పర్వతాలు ఇలా ప్రకృతిలోని సంపదనూన్నిటిని పదిలపరుచుకునేందుకు తగు చర్యలు తీసుకుంటూ ఉండటం మరోవిశేషం.అందువల్లనే మన భారతదేశము కర్మభూమిగా పేరుగాంచినది. అట్టి భారతీయుల ప్రబలమైన విశ్వాసము నకు ప్రామాణికమైనది ఈ న్ర్సింహస్వామి ఆవిర్భావచరిత్ర.. పూర్వం వైకుంఠపురిని ద్వారపాలకులైన 'జయ విజయులూ సంరక్షించుచూ ఉండు సమయాన,ఒక్కసారి సనక,సనందన,సనత్కుమార సనత్సజాతులైన బ్రహ్మమానసపుత్రులు వైకుంఠవాసుని దర్శనార్థమై వస్తారు.వారు వచ్చినది శ్రీమహావిష్ణువు ఏకాంత సమయం అగుటవల్ల,శ్రీహరి దర్శనానికి వారిని అనుమతించక అడ్డగిస్తారు.దానితో ఆగ్రహించిన ఆ తపోధనులు వారి ఇరువురును శ్రీ మహా విష్ణువునకు విరోధులై మూడు జన్మలపాటు రాక్షసులుగా జన్మించండి అని శపిస్తారు.అలా శాపగ్రస్తులైన వారు ఇరువురు మొదటి జన్మలో హిరణ్యాక్ష, హిరణ్యాకశిపులుగా రెండవ జన్మలో రావణ,కుంభకఋణులుగా మూదవ జన్మలో శిశుపాల,దంతవక్త్రులుగా జన్మిస్తారు.అలా మొదటి జన్మలో దితి, కశ్యపు దంపతులకు హిరణ్యాక్ష, హిరణ్యకశిపులుగా జన్మింస్చి ఘోరమైన తపస్సులుచేసి,ఆ వరగర్వంతో లోకకంటకులైనారు.దానితో దుష్టశిక్షా, శిష్టరక్షణార్థం ఆ అసురుల వరాలకు అనుగుణమైన ఎన్నో అవతారాలు ఎత్తుతూ వాటిలో వరాహావార రూపంలో హిరణ్యక్షుని ఆటలు కట్టించి హిరణ్యాక్షుని సంహరిస్తాడు శ్రీమహావిష్ణువు.
తన సోదర సంహారముపై మిక్కిలి ఆగ్రహించిన 'హిరణ్యకశిపుడు ' బ్రహ్మను గూర్చి ఘోరమైన తపస్సుచేసి దానవ పరిజ్ఞానముతో వివిధ రీతుల మరణము లేకుండ వరాలుపొంది.తనకు ఒక ఏవిధముగాను మరణమే లేదు అను వరగర్వముతో ఎన్నో అకృత్యాలు చేస్తూ విర్రవీగిపోతూ ఉంటాడు.అట్టి దానవ శ్రేష్ఠునకు నలుగురి కుమారులలో పెద్దకుమారుడైన "ప్రహ్లాదుడు"విష్ణుభక్తుడై తండ్రి అగ్రహానికి గురైనా, హరి నామస్మరణ వీడదు. దానితో వానిని గురుకులాల్లో వేసి బుద్ధిని మార్చుటకు ప్రయత్నిస్తాడు. అక్కడ గురుకులాల్లో కూడా తోటి బాలురకు "హరినామ మాధుర్యాన్ని" పంచిపెడుతూ వారిచే కూడా హరికీర్తనలు పాడించేవాడు.చివరకు హరినామస్మరణ వీడమని సామ, దాన, భేద,దండోపాయాలతో ప్రయత్నిస్తారు.అందువల్ల కూడా ఏ ప్రయోజనము పొందలేకపోతాడు.చివరకు పుత్రవాత్సల్యమనేది లేకుండా "ప్రహ్లాదుని" సంహరించుటకు వివిధ మార్గాలు అవలంబిస్తాడు.ప్రహ్లాదుని ఆగ్రహించిన హిరణ్యకశిపుడు ప్రహ్లాదునితో నిన్ను అనుక్షణము కాపాడుచున్న శ్రీహరి ఏక్కడరా?ఈ స్తంభమునందు చూపగలవా?అని ప్రశ్నిస్తాడు.అందుకు ప్రహ్లదుదు తండ్రీ!సర్వాంతర్యామి అయినా శ్రీహరి "ఇందుగలడందులేడను సందేహములేదు"ఎందెందు వెదకిన అందందే కలడు అని జవాబు ఇస్తాడు.అయితే ఈ స్తంభమునందు చూపగలవా?అని ఆగ్రహంతో తనచేతిలో ఉన్న గదతో ఒక్క ఉదుటన స్థంబాన్ని గట్టిగా కొడతాడు.
అంత శ్రీహరి 'హిరణ్యకసిపుడు ' తన దానవ పరిజ్ఞానుతో 'బ్రహ్మా వలన పొందిన వరాలు ఎమిటో?వాటిలోని లోపాలు క్షణకాలం అలోచించి, అంటే గాలి, నీరు, అగ్ని, భూమి, ఆకాశమునందుగాని,దిక్కులలోగాని, రాత్రిగాని , పగలుగాని, చీకటిగాని, వెలుతురుగాని, నీటిజంతువులు, క్రూరమైన అడవిజంతువులవల్లగాని, సర్పాలవల్లగాని, దేవతలవల్లగాని, మనుషులవల్లగాని,అస్త్రశస్త్రాలవల్లగాని,ఇంటగాని,బయతగాని,చావులేకుండా పొందిన వరాలకు అనుగుణమైన రూపుదాల్చి హరిణ్యకశివుడు మొదిన స్తంభమునుండి తన అవతారాలలో 'నాలుగవ అవతారం'"శాశ్వత అవతారం"అంటే!నిర్యాణము పొందిన రాముడు.కృష్ణుడువంటి అవతారముల వలెకాకుండా!సద్యోజాతుడై అంటే అప్పటి కప్పుడు అవతరించినవాడు మిగిలిన అవతారములలోవలే తల్లి దండ్రులతో నిమిత్తములేకుండా! స్వచ్చందంగా ఆవిర్భవించిన అవతారమే ఈ "నృసింహ అవతారము" శాశ్వతమైనదిగా చెప్పబడింది. అలా ఈ శ్రీ నృసింహస్వామివారు వైశాఖ శుక్లపక్షములో పూర్ణిమకు ముందువచ్చే 'చతుర్దశి 'నాడు ఆఆవిర్భవించారు.ఆపుణ్యదినమునే మనం "శ్రీనృసింహ జయంతి"గా జరుపుకుంటూ ఉంటాము.ఇది క్తయుగంలో వచ్చిన పరిశుద్ధావతారం.
"వైశాఖ శుక్ల పక్షేతు చతుర్థశ్యాం సమాచరేత్,మజ్జన్మ సంభవం వ్రతం పాపప్రణాశనం"అని సాక్షాత్తు శ్రీహరి స్వ్యంగా ప్రహ్లాదునితో చెప్పినట్లు "నృసింహపురాణం"లో చెప్పబడింది. ఆవిధంగా ప్రహ్లాదుని విశ్వాసమైన (సర్వాంతర్యయామి)అనిపలుకులకు ప్రామాణికంగా హిరణ్యకశివుడు మోదిన స్తంభము ఫెళఫెళమని విరగిపడుచుండగా భూనభోంతరాలన్ని దద్దరిల్లేలా సింహగర్జనతో ప్రళగర్జన చేస్తూ! ఉగ్రనరసింహ రూపంతో ఆవిర్భవిస్తాడు.అట్టి స్వామి ఆకారంచూస్తే సింహంతల,మానవశరీరం.సగం మృగత్వం,సగం నరత్వం.ఇంకా ఆమూర్తిలో క్రౌర్యం,కరుణ,ఉగ్రత్వం,ప్రసన్నత ఆవిధంగా పరస్పర విరుద్ధమైన గుణాలతో కూడియున్న అవతారమూర్తిలా ఉన్నారు ఆ నృసింహస్వామి. అలా ఆవిర్భవించిన ఆ స్వామి "హిరణ్యకశివుదు"పొందిన వరాలను ఛేదించకలిగే రూపాన్ని, అట్టి వాతావరణాన్ని అంటే అటురాత్రి ఇటుపగలు కాని సంధ్యా సమయాల్లో, ఇటు భూమి అటు ఆకాశముకాని ప్రదేశము "గడపపైన"మృగ నరలక్షణాలతో గూడి,ఒక్క ఉదుటన హిరణ్యజశిపుని మెడపట్టి తన తొడలపై పరుండబెట్టి జీవము నిర్జీవముకాని గోళ్ళతో హిరణ్యకశిపుని ఉదరమును చీల్చిచండాడి సంహరించాడు.
అనంతరము ఆ ఉగ్రనరసింహమూర్తిని దేవతలు ఎవ్వరు శాంతింప చేయలేక,దేవతలందరు ప్రహ్లాదుని ఆ స్వామిని శాంతింప చేయమని కోరతారు. అలా ప్రహ్లాదుని ప్రార్థనతో శాంతించిన ఆ స్వామి శ్రీ మహాలక్ష్మీ సమేతుడై భక్తులకు ప్రత్యక్షమౌతాడు.అట్టి స్వామి నిర్యాణములేని అవతారమూర్తిగా,పిలిస్తే పలికేదైవంలా భక్తుల పాలిట కల్పతరువుగా కొనియాబడచూ పూజించబడుచున్నారు@శ్రీనివాస్ కళ్యడపు ధర్మపురి జగిత్యాల జిల్లా తెలంగాణ.
ఇతర విశేషాలు
భూషణ వికాశ శతకం
1800 ప్రాంతంలో కాయస్థం శేషప్ప కవి ఇక్కడ ప్రధాన దైవం పేరున భూషణ వికాస శతకం రచించారు. ఇది నరసింహ శతకంగా ప్రసిద్ధి చెందింది.
ఇది:- భూషణ వికాస! శ్రీ ధర్మపురి నివాసా ! దుష్ట సంహారా! నరసింహా! దురిత దుర అని మకుటంగా రచించబడ్డాయి. దాదాపు వీధి బడులన్నిటిలో ఈ శతకం పాఠ్యాంశంగా ఉండేదట.
గంపలవాడ
గంపలవాడ ధర్మపురిలోని ఒక వాడ, ఈ వాడ దేవాలయ సమూహానికి దగ్గరగా ఉండును. గంపలవాడకు ఈ పేరెలా వచ్చిందంటే 1970వ దశకంలో తెనుగు వారు (పళ్ళు అమ్మేవారు) ఇక్కడ ఎక్కువగా నివసించేవారు, వీరు గంపలలో పండ్లను తీసుకెళ్ళేవారు, గంప అనగా వెదురుతో చేసిన బుట్ట. కుమ్మరి వాళ్ళు కూడా మట్టి పాత్రలను ఇదే విధంగా తీసుకెళ్ళేవారు. అందుకనే గంపలవాడ అనే పేరు వచ్చింది. గంపలవాడను అంతకముందు మఠంగడ్డ అనేవారు. ఎందుకంటే పూర్వము ఋషులు, మునులు, ఈగడ్డ పైననే తపస్సు, పూజలు, చేసారని ప్రతీతి. ఇప్పటికి అదే కోవలో శ్రీశ్రీశ్రీ సచ్ఛిదానంద సరస్వతి స్వామివారు మఠంగడ్డ పరిసర ప్రాంతంలోనే శ్రీ మఠం స్థాపించారు, గంపలవాడలో ముఖ్యంగా చీర్ల వంశీయులు నివసిస్తున్నారు.
2015 లో గోదావరి పుష్కరాలు జూలై 14 వ తేదీ నుంచి జూలై 25 వరకూ..
2003 లో గోదావరి పుష్కరాలు జూలై 30 వ తేదీ నుంచి ఆగస్టు 10వ తేదీ వరకూ జరిగాయి.
1991 లో గోదావరి పుష్కరాలు ఆగస్టు 14 నుంచి 25 వరకూ జరిగాయి.
1979 లో గోదావరి పుష్కరాలు ఆగస్టు 29 నుంచి సెప్టెంబరు 9 వరకూ జరిగాయి.
1967 లో గోదావరి పుష్కరాలు సెప్టెంబరు 14 నుంచి సెప్టెంబరు 25 వరకూ జరిగాయి.
1956 లో గోదావరి పుష్కరాలు మే 22 నుంచి జూన్ 2 వరకూ జరిగాయి. పుష్కరాల్లో ముందుగా నదీమతల్లిని పూజిస్తారు. గోదావరి విషయంలో అది గౌతమీ పూజ. పుష్కరాలు జరిగే 12 రోజులూ గౌతమీ మహాత్మ్యం పారాయణ చేస్తారు. ఇది బ్రహ్మాండ పురాణంలో 114వ అధ్యాయంలో ఉంది.
అన్నట్టు నదీ స్నానం చేసేటప్పుడు కృత్య అనే దేవతని స్మరించాలి అని మీకు తెలుసా? నది ఒడ్డు నుంచి ఒక పిడికెడు మట్టిని తీసుకుని స్నానానికి ముందు నదిలో వేసి కృత్య అనే దేవతని స్మరించుకోవాలి. ఆ పైనే స్నానం చేయాలి. లేదంటే నదీస్నాన ఫలాన్ని కృత్య తీసేసుకుంటుందని పెద్దలు చెబుతారు. అయితే ఇప్పుడంతా కాంక్రీట్ ప్రపంచం. స్నాన ఘట్టాలన్నీ సిమెంట్ మయం. కృత్యని స్మరిస్తూ వేయడానికి మట్టి దొరకడం దుర్లభమే. అందుకే కనీసం చిటికెడు మట్టినైనా ఇంటినుంచే తీసుకు వెళ్లి స్నానానికి ముందు నదిలో వేసి ఆ దేవతని స్మరించుకోవడం ఉత్తమం.పుష్కర పనుల్లో జాప్యం.. గడువు సమీపిస్తున్నా కనిపించని వేగం..
గడువు సమీపిస్తున్నా గోదావరి పుష్కరాల పనులు వేగం పుంజుకోలేదు. జూన్ 15 నాటికి పుష్కరాల పనులు పూ ర్తిచేయాలని సర్కారు లక్ష్యంగా పెట్టుకున్నా.. దానికనుగుణంగా పనులు మాత్రం సాగడం లేదు. క్షేత్రస్థాయిలో చాలా పనులు ఇంకా ప్రారంభదశలోనే ఉన్నాయి. 90 శాతం పనులు ప్రారంభమయ్యాయని అధికార యం త్రాంగం చెబుతున్నా.. క్షేత్రస్థాయిలో మాత్రం అది కనిపించడం లేదు. వివి ధ శాఖల మధ్య సమన్వయం లోపం కూడా పనుల్లో జాప్యానికి కారణమవుతోంది. అలాగే సకాలంలో నిధులు విడుదల కాకపోతుండటం, టెండర్లు పిలవడంలో జాప్యం వంటి కారణాలు పుష్కర పనుల్ని మరింత ఆలస్యం చేస్తున్నాయి. జూలై 14 నుంచి 25 వరకు జరిగే పుష్కరాలను ప్రతిష్ఠాత్మకంగా చేపట్టాలని ప్రభుత్వం నిర్ణయించింది. నేరుగా భక్తులకు అవసరమయ్యే పుష్కరఘాట్ల నిర్మాణం, బట్టలు మార్చుకునే గదుల ఏర్పాటు, తాగునీరు, పారిశుద్ధ్యం, రవాణా వంటి పనులనుతో లి విడతలో పూర్తిచేయాలని నిర్ణయించింది. అభివృద్ధి పనులు, రోడ్లనిర్మాణాలు, పార్కుల సుందరీకరణ తదితర పనులను రెండో విడతలో పూర్తిచేయనుంది. ఇప్పటివరకు తొలివిడతలో చేపట్టిన పనులు 40.74శాతం, రెండో విడత పనులు 30.25శాతం ప్రారంభమయ్యాయని అధికారిక లెక్కలు చెబుతున్నాయి. కానీ, ఘాట్ల నిర్మాణంలో జరుగుతున్న జాప్యంపై ఇటీవల ఓ మంత్రే ఆగ్రహం వ్యక్తం చేశారు.ఎంతకాలం చేస్తారంటూ అధికారులను నిలదీశారు ధర్మపురి వద్ద జరుగుతున్న పనుల్లో నీటిపారుదల, రెవెన్యూ శాఖల మధ్య సమన్వయం లోపించింది. మేర పనులు ప్రారంభమయ్యాయని అధికారిక లెక్కలు చెబుతున్నాయి.మరోవైపు గోదావరి పుష్కరాల లోగో కూడా ఇంకా విడుదల చేయలేదు. సోషల్‌ నెట్వర్కింగ్ సైట్ల ద్వారా చేపడతామన్న ప్రచారం కూడా ప్రారంభం కాలేదు. గోదావరి;
ధర్మపురి; మన పావన గోదావరి గోముఖాన పుట్టి'నదే' మన పావన గోదావరి
గలగలమని పారు'నదే' మన పావన గోదావరి హైలెస్సల హుషారుతో మెలికలెన్నొ తిరుగుతుంది జలగీతల సాగు'నదే' మన పావన గోదావరి పాయలుగా విడిపోతూ మరల ఏక వాహినౌను జలమార్గములేయు'నదే' మన పావన గోదావరి వేకువలో రవి కాంతులు మేనంతా పూసుకుంది బిడియాలను జార్చు'నదే' మన పావన గోదావరి చందమామ దూకుతాడు ఈదులాటలాడేందుకు
అలలకొంగు దాచు'నదే' మన పావన గోదావరి సరసమైన సాగరాన్ని కలవాలని నెలరాజా వడివడిగా కదులు'నదే' మన పావన గోదావరి
తొట్లవాడ
ధర్మపురిలో చేరిత్రక నేపథ్యం కలిగిన వాడ తొట్లవాడ నిజాం కాలంలో అక్కన్న మదన్న ఇక్కడ పెద్ద రతి బావిని నిర్మిచినరు అది పురాతన కాలంలో ధర్మపురిలో నీటి కొరత బాగా ఉండేది అప్పుడు ధర్మపురి లక్మినర్సింహ స్వామి వారి దర్శనానికి వచ్చిన అక్కన్న మదన్నలు కరువు పరిస్థితి గూర్చి తెలుసుకొని ఇక్కడ అతిపెద్ద రాతి బావిని నిర్మాణం చేసారు.ప్రస్తుతం తొట్లవాడలో పెద్ద బావి ఎప్పుడు కూడా ఎండిపోలేదు ఇక్కడ రోజు వందలాది మంది నీరు నిప్పుకుంటారు పెళ్ళి లకు నీరు ఉపయోగించు కుంటారు కానీ కొందరు నా దారి సపారేటు అనేవాళ్ళు కొందరు ఇంత ప్రాచుర్యం కలిగిన బావిని వాహనాలు కడుగుతున్నరూ కానీ బావి చుట్టు పక్కల నివాసితున్న వాళ్ళు చూసి చూడన్నట్టు వుంటున్నారు రైతులు ఇప్పటికి అక్కన్న మాదన్నను మర్చిపోరు తొట్లవాడ మున్నూరు కాపు లవాడ అని కూడా అంటారు.తొట్లవాడ సరిహద్దులు: దివాడు తోట . సరగమ్మ వాడ. తమల్ల కుంట .మాదరి వాడ.అంబేద్కర్ వాడ. వద్దులు ఉన్నాయి.
గ్రామ ప్రముఖులు
ఆచార్య వారిజా రాణి: సాహితీవేత్త, ఆచార్యురాలు.
మూలాలు
బయటి లింకులు
ఈనాడు ఆదివారం' 2003 జూలైలో కథనం
ధర్మపురి వెబ్ సైట్
ధర్మపురి క్షేత్ర చిత్రము
ధర్మపురి నుంచి వెలవడుతున్న జ్యోతిష వెబ్ సైట్
ఆదిభట్ల నారాయణదాసు రచించిన "నా యెరుక" పుస్తకం 25 వ పేజీ
వర్గం:తెలంగాణ పుణ్యక్షేత్రాలు
వర్గం:గోదావరి ఒడ్డున వెలసిన పుణ్య క్షేత్రములు
వర్గం:తెలంగాణ పర్యాటక ప్రదేశాలు
వర్గం:తెలుగు గ్రంథాలయం |
ఆంధ్ర రాష్ట్రం ఏర్పాటు | https://te.wikipedia.org/wiki/ఆంధ్ర_రాష్ట్రం_ఏర్పాటు | right|thumb|రాష్ట్ర సాధన కోసం ప్రాణత్యాగం చేసిన పొట్టి శ్రీరాములుఇప్పటి ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్రం బ్రిటిషు పరిపాలనా కాలంలో, మద్రాసు ప్రెసిడెన్సీలో భాగంగా ఉండేది. తెలుగు మాట్లాడే ప్రాంతాలన్నిటినీ ప్రెసిడెన్సీ నుండి విడదీసి ప్రత్యేక రాష్ట్రంగా ఏర్పాటు చెయ్యాలని కోరుతూ తెలుగువారు ఉద్యమించారు. పొట్టి శ్రీరాములు ఆమరణ దీక్షతో ఉచ్ఛస్థాయికి చేరిన ఈ ఉద్యమం ఆయన మరణం తర్వాతనే సఫలీకృతమైంది. 1953 అక్టోబరు 1 న ఆంధ్ర రాష్ట్రం ఏర్పడింది.
నేపథ్యం
మద్రాసు ప్రెసిడెన్సీలో శ్రీకాకుళం, విశాఖపట్నం, తూర్పు గోదావరి, పశ్చిమ గోదావరి, కృష్ణా, గుంటూరు, నెల్లూరు, చిత్తూరు, అనంతపురం, కడప, కర్నూలు జిల్లాలుండేవి (విజయనగరం, ప్రకాశం జిల్లాలు ఆ తరువాత ఏర్పడ్డాయి). ప్రెసిడెన్సీలో తమిళుల ప్రాబల్యం అధికంగా ఉండేది. జనాభాలోను, విస్తీర్ణంలోను ఆంధ్ర ప్రాంతమే హెచ్చుగా ఉన్నప్పటికీ, పరిపాలనలోను, ఆర్థిక వ్యవస్థలోనూ తమిళుల ఆధిపత్యం సాగేది. సహజంగానే, ఆంధ్రులలో అభద్రతా భావం కలిగింది. తమకంటూ ప్రత్యేక రాష్ట్రం ఉంటేనే, రాజకీయంగాను, ఆర్థికంగానూ గుర్తింపు లభిస్తుందని వారు ఆశించారు. తెలుగు మాట్లాడే వారందరికీ ప్రత్యేక రాష్ట్రం కావాలనే కోరిక తలెత్తి క్రమంగా బలపడసాగింది.
అంకురార్పణ
ప్రత్యేక రాష్ట్ర ప్రతిపాదన అధికారికంగా 1912 మేలో నిడదవోలులో జరిగిన గోదావరి, కృష్ణా, గుంటూరు జిల్లా నాయకుల సదస్సులో మొట్టమొదటి సారిగా తెరపైకి వచ్చింది. అయితే ఎటువంటి తీర్మానాన్ని ఆమోదించకుండానే సభ ముగిసింది. అన్ని తెలుగు జిల్లాల ప్రతినిధులతో ఏర్పాటైన సమావేశంలో మాత్రమే తీర్మానం చెయ్యాలని నిర్ణయించి తీర్మానాన్ని వాయిదా వేసారు.
నిడదవోలు సభలో నిర్ణయించిన ప్రకారం 1913 మే 20న గుంటూరు జిల్లా బాపట్లలో సమగ్ర ఆంధ్ర మహాసభను నిర్వహించారు. 800 మంది డెలిగేట్లు, 2000 మంది సందర్శకులూ ఈ సమావేశానికి హాజరయ్యారు. బయ్యా నరసింహేశ్వరశర్మ అధ్యక్షత వహించాడు. ప్రత్యేకాంధ్రపై విస్తృతంగా చర్చ జరిగింది. ప్రత్యేకాంధ్ర గురించి ప్రజల్లో అవగాహన కలిగించే ప్రచారం చేపట్టాలని ప్రతిపాదన రాగా, రాయలసీమ, గంజాము, విశాఖపట్నం లకు చెందిన ప్రతినిధులు దాని పట్ల అంత సుముఖత చూపలేదు. గంటి వెంకటరామయ్య, న్యాపతి సుబ్బారావు పంతులు, మోచర్ల రామచంద్రరావు, గుత్తి కేశవ పిళ్ళెలు ప్రతిపాదనను వ్యతిరేకించిన వారిలో ప్రముఖులు. ఈ ప్రచార అంశాన్ని ఒక స్థాయీ సంఘానికి అప్పగించాలని కొండా వెంకటప్పయ్య చేసిన సవరణతో అది ఆమోదం పొందింది. తరువాతి రోజుల్లో పట్టాభి సీతారామయ్య ఈ ప్రాంతాల్లో విస్తృతంగా పర్యటించి ప్రజాభిప్రాయాన్ని కూడగట్టాడు. ఆంధ్రోద్యమానికి శ్రీకారం చుట్టారు.
ఆ తరువాత జరిగిన సభల్లో కూడా ప్రత్యేక రాష్ట్రం గురించిన చర్చలు జరిగాయి. రెండవ ఆంధ్ర మహాసభ 1914లో విజయవాడలో జరిగింది. ఆ సభలో ప్రత్యేకాంధ్ర రాష్ట్రం కావాలని అత్యధిక మద్దతుతో ఒక తీర్మానం చేసారు.కాకినాడలో జరిగిన నాలుగవ ఆంధ్ర మహాసభలో భోగరాజు పట్టాభి సీతారామయ్య, కొండా వెంకటప్పయ్య కలిసి భారత రాష్ట్రాల పునర్నిర్మాణం పేరిట ఒక కరపత్రాన్ని తయారుచేసారు. దీన్ని దేశవ్యాప్తంగా కాంగ్రెసు వాదులకు పంచిపెట్టారు.
కాంగ్రెసుకు చేరిన ఉద్యమం
1914లో మద్రాసులో జరిగిన భారత జాతీయ కాంగ్రెసు సమావేశంలో మొదటి సారిగా ప్రత్యేకాంధ్ర ప్రస్తావన వచ్చింది. ఆంధ్ర ప్రాంతానికి ప్రత్యేక కాంగ్రెసు విభాగం ఉంటే, ప్రత్యేక రాష్ట్ర ఏర్పాటుకు మార్గం సుగమం అవుతుందని భావించి, దాని గురించి తమ వాదనను వినిపించి, దానిపై అభిప్రాయాన్ని కూడగట్టగలిగారు. ఈ సభతో ప్రత్యేకాంధ్ర ఉద్యమం ఆంధ్ర మహాసభ నుండి, కాంగ్రెసు పార్టీ సభలోకి చేరింది. అయితే ఈ ప్రతిపాదన కాంగ్రెసు పరిశీలనకు వచ్చినా, దానిపై నిర్ణయం తీసుకోడానికి మరో నాలుగేళ్ళు పట్టింది. కాంగ్రెసు పెద్దల వ్యతిరేకతను అధిగమించి, 1918 జనవరి 22 న ఆంధ్రకు ప్రత్యేకంగా కాంగ్రెసు విభాగాన్ని ఏర్పాటు చేయించడంలో ఆంధ్ర నాయకులు కృతకృత్యులయ్యారు.
చట్ట సభల్లో చర్చ
1918లో ప్రత్యేకాంధ్రోద్యమం మరో మెట్టెక్కింది. ఫిబ్రవరి 6 న మద్రాసు కౌన్సిల్లో భాష ప్రాతిపదికన ప్రత్యేక రాష్ట్ర స్థాపన గురించి బయ్యా నరసింహేశ్వర శర్మ ఒక ప్రతిపాదన ప్రవేశపెట్టాడు. ఆ ప్రతిపాదన ఇది:
The redistribution of provincial areas on a language basis wherever... and to the extent possible, especially where the people speaking a distinct language and sufficiently large in number desire such a change
బ్రిటిషు వారికి భాష ప్రాతిపదికపై ప్రజలు ఏకమవడం రుచించక, ఆ ప్రతిపాదన వీగిపోయింది.
ఆంధ్రుల్లో అనైక్యత
అయితే, ప్రత్యేకాంధ్ర ఉద్యమానికి అన్ని ప్రాంతాల వాళ్ళూ కలిసి రాలేదు. అభివృద్ధి విషయంలో కోస్తా జిల్లాల కంటే వెనకబడి ఉన్న రాయలసీమ ప్రాంతం ప్రత్యేకాంధ్ర మరింత వెనకబడి పోతుందనే ఉద్దేశంతో, తమకూ ప్రత్యేక కాంగ్రెసు విభాగం కావాలనే ప్రతిపాదనను 1924లో రాయలసీమ నాయకులు లేవదీసారు.
1937 లో మదనపల్లెలో పట్టాభి సీతారామయ్య అధ్యక్షతన జరిగిన బహిరంగసభలో ప్రత్యేకాంధ్ర నిర్మాణంపై ఒక తీర్మానాన్ని ప్రవేశపెట్టారు. దాన్ని వ్యతిరేకిస్తూ పాపన్న గుప్త ప్రసంగించాడు, తన ప్రసంగంలో అతడు మా సహకారం లేకుండా మీరు ప్రత్యేక రాష్ట్రాన్ని ఎలా సాధిస్తారో చూస్తాం అని అన్నాడు. మద్రాసు మంత్రివర్గంలో రాయలసీమకు సరైన ప్రాతినిధ్యం ఇవ్వనంత వరకు, తుంగభద్ర ప్రాజెక్టు నిర్మించనంత వరకు, రాజధాని ఎక్కడో నిర్ణయించనంతవరకూ, విశ్వవిద్యాలయం రాయలసీమకూ ఉపయోగపడేలా చెయ్యనంతవరకు ప్రత్యేక రాష్ట్ర ఆలోచన చెయ్యడం అవివేకం అని అతడు ప్రసంగించాడు. పాపన్న ప్రసంగాన్ని ఇంజేటి శ్రీకంఠేశ్వరరావు సమర్ధించాడు. పట్టాభి అతడి ఆరోపణలు నిజమేనని అంగీకరిస్తూ, అందుకు క్షమించమని కోరాడు. తమపై కోపంతో అరవలతో చేయి కలపడం సమంజసం కాదని చెప్పాడు.రాయలసీమకు అవసరమైన అన్ని సంరక్షణలను పేర్కొంటూ ఒక తీర్మానాన్ని చేసుకోవాలని, దాన్ని రాష్ట్ర సాధన ప్రణాళికలో భాగం చేసుకుందామనీ చెప్పాడు, అప్పుడు పాపన్న తదితరులు అందుకు ఆమోదించడంతో తీర్మానం అమోదం పొందింది.
రాయలసీమ నాయకుల అపోహలకు, అనుమానాలకు తెరదించుతూ, 1937 నవంబరు 16 న చారిత్రాత్మకమైన శ్రీబాగ్‌ ఒడంబడిక కుదిరింది. కోస్తా, రాయలసీమ నాయకుల మధ్య మద్రాసులో కుదిరిన ఈ ఒప్పందంతో రాయలసీమ నాయకులు సంతృప్తి చెందారు. ప్రత్యేకంధ్ర ఏర్పడితే, రాయలసీమకు ఎటువంటి ప్రత్యేకతలు ఉండాలనేదే ఈ ఒడంబడికలోని ముఖ్యాంశాలు.
1939లో కృష్ణా జిల్లా కొండపల్లిలో జరిగిన సభలో ప్రత్యేకాంధ్ర కోరుతున్న అన్ని సంస్థలూ విలీనమై ఆంధ్ర రాష్ట్ర నిర్మాణ సంఘంగా ఏర్పడ్డాయి. 1939 అక్టోబర్ కల్లా ఆంధ్ర రాష్ట్రం ఏర్పాటయ్యేలా ప్రయత్నించాలని ఆంధ్ర శాసనసభ్యులను కోరింది.
స్వాతంత్ర్యం తరువాత
1947 ఆగష్టు 15న స్వాతంత్ర్యం వచ్చినపుడు, తమ చిరకాల వాంఛ తీరుతుందని ఆశించారు. అప్పటి ప్రధాని జవహర్లాల్ నెహ్రూకు, ఉప ప్రధాని వల్లభ్‌భాయి పటేల్‌కు ఎన్ని విజ్ఞప్తులు చేసినా ఫలితం లేకపోయింది.
1948 జూన్ 17 న, భాషాప్రయుక్త రాష్ట్రాల ఏర్పాటుపై కేంద్రప్రభుత్వం ఎస్.కె.ధార్ నేతృత్వంలో భాషాప్రయుక్త రాష్ట్రాల కమిషన్ను ఏర్పాటు చేసింది. ఆంధ్ర మహాసభ తమ విజ్ఞప్తిని కమిషనుకు అందజేసింది. ఇక్కడ ఆంధ్ర, రాయలసీమ నాయకుల మధ్య గల విభేదాలు మళ్ళీ బహిర్గతమయ్యాయి. నీలం సంజీవరెడ్డి నాయకత్వం లోని రాయలసీమ నాయకులు సమర్పించిన విజ్ఞాపనలో భాషాప్రయుక్త రాష్ట్రాల ఏర్పాటును వాయిదా వెయ్యాలని కోరుతూ, ప్రత్యేక రాయలసీమ రాష్ట్రం ఏర్పాటు చెయ్యాలని కోరింది. 1948 డిసెంబరు 10 న ఈ కమిషను సమర్పించిన తన నివేదికలో భాషాప్రయుక్త రాష్ట్రాల ఏర్పాటును వ్యతిరేకించింది. ఈ నివేదికతో ఆందోళన చెందిన ఆంధ్రులను బుజ్జగించడానికి కాంగ్రెసు పార్టీ నాయకులు, నెహ్రూ, పటేల్, భోగరాజు పట్టాభి సీతారామయ్య లతో ఒక అనధికార సంఘాన్ని ఏర్పాటు చేసింది. జె.వి.పి కమిటీగా పేరొందిన ఈ సంఘం 1949 ఏప్రిల్ 1 న సమర్పించిన నివేదికలో కాంగ్రెసు వర్కింగు కమిటీకి కింది సూచనలు చేసింది.
భాషాప్రయుక్త రాష్ట్రాల ఏర్పాటును కొన్నేళ్ళు వాయిదా వెయ్యాలి.
కాని ఆంధ్ర రాష్ట్రాన్ని మాత్రం ఏర్పాటు చెయ్యాలి – అయితే ఒక నిబంధన మీద..
నిబంధన: మద్రాసును ఆంధ్రులు వదులుకోవాలి
మద్రాసును వదులుకొనేందుకు ఇష్టపడని ఆంధ్రుల్లో ఈ నివేదిక అలజడి సృష్టించింది. ఈ పరిస్థితుల మధ్య అప్పటి మద్రాసు ముఖ్యమంత్రి, కుమారస్వామి రాజా నాయకత్వంలో ఒక విభజన సంఘం ఏర్పాటయింది. ఆంధ్రుల తరపున టంగుటూరి ప్రకాశం పంతులు, బెజవాడ గోపాలరెడ్డి, కళా వెంకటరావు, నీలం సంజీవరెడ్డి ఈ సంఘంలో సభ్యులు. ఈ సంఘం ఒక నిర్దుష్ట ఒప్పందానికి రాలేకపోయింది. ప్రకాశం మిగిలిన సభ్యులతో విభేదించి, అసమ్మతి లేవనెత్తాడు. ఆయన అసమ్మతిని అవకాశంగా తీసుకొని కేంద్రప్రభుత్వం మొత్తం వ్యవహారాన్నే అటకెక్కించింది.
దీనితో అసంతృప్తి చెందిన ప్రముఖ గాంధేయవాది, స్వామి సీతారాం (గొల్లపూడి సీతారామశాస్త్రి) ఆమరణ నిరాహార దీక్షకు పూనుకొన్నాడు. దీంతో ఉద్రిక్త భరిత వాతావరణం ఏర్పడింది. 35 రోజుల తరువాత, 1951 సెప్టెంబర్ 20న ఆచార్య వినోబా భావే అభ్యర్ధనపై ఆయన తన దీక్షను విరమించాడు. ఈ దీక్ష, ప్రజల్లో తమ నాయకుల పట్ల, కేంద్రప్రభుత్వం పట్ల అపనమ్మకం పెంచడం మినహా మరేమీ సాధించలేక పోయింది.
తమిళ నాయకుల స్పందన
తమిళ నాయకులు ప్రత్యేక రాష్ట్ర ఉద్యమాన్ని వ్యతిరేకించారు. 1937 లో మద్రాసు ముఖ్యమంత్రిగా ఉన్న రాజాజీ బహిరంగంగానే వ్యతిరేకించాడు, అతడి ప్రభుత్వం లోని మంత్రి టి.ఎస్.ఎస్.రాజన్ రాజమండ్రిలో మాట్లాడుతూ ప్రత్యేక రాష్ట్రానికి వ్యతిరేకంగా మాట్లాడాడు. సత్యమూర్తి మాత్రం ఉద్యమాన్ని సమర్ధించాడు. తమిళుల వ్యతిరేకతను గమనించిన పట్టాభి, తమిళ మంత్రులు మనకు ప్రత్యేక రాష్ట్రాన్ని ఇచ్చేదానికంటే ముందే బ్రిటిషు వాళ్ళు భారతదేశానికి స్వాతంత్ర్యం ఇచ్చేట్టున్నారు. అని వ్యాఖ్యానించాడు. చివరికి అదే జరిగింది.
కృష్ణా-పెన్నా ప్రాజెక్టు వివాదం
1952లో జరిగిన మొదటి సార్వత్రిక ఎన్నికలలో, కాంగ్రెసును ఓడించి, ఆంధ్రులు వారిపై గల తమ అసంతృప్తి వెలిబుచ్చారు. మద్రాసు శాసనసభలో ఆంధ్ర ప్రాంతం నుండి ఉన్న 140 స్థానాలలో కాంగ్రెసు 43 మాత్రమే పొందగా, కమ్యూనిస్టులు పోటీ చేసిన 60 స్థాల్లోను 40 ని గెలుచుకున్నారు. మొత్తం శాసనసభలో కాంగ్రెసు బలం 152 కాగా, కాంగ్రెసేతర సభ్యులు 164 మంది. వీరంతా ఐక్య ప్రజాస్వామ్య ఫ్రంటుగా ఏర్పడి టంగుటూరి ప్రకాశాన్ని తమ నాయకుడిగా ఎన్నుకున్నారు. అయితే అప్పటి గవర్నరు, రాజాజీని శాసన మండలికి నామినేట్‌ చేసి, మంత్రివర్గ ఏర్పాటుకు ఆయనను ఆహ్వానించాడు.
రాజాజీ ముఖ్యమంత్రి అయ్యాక, కృష్ణా-పెన్నా ప్రాజెక్టు కట్టి, కృష్ణా నీళ్ళను తమిళ ప్రాంతాలకు మళ్ళించే ఆలోచన చేసాడు. ఆ ప్రాజెక్టు కడితే తమ నోట మన్నే అని గ్రహించిన ఆంధ్రులు ఆందోళన చేసారు. సమస్య పరిశీలనకై కేంద్రప్రభుత్వం ఎ.ఎన్ ఖోస్లా నాయకత్వంలో ఒక నిపుణుల సంఘాన్ని నియమించింది. ప్రాజెక్టును ప్రతిపాదిత స్థలంలో కట్టకూడదనీ, నందికొండ (ఇప్పటి నాగార్జునసాగర్ ప్రాజెక్టు ఉన్న ప్రదేశం) వద్ద కట్టాలనీ ఈ కమిటీ సూచించింది. రాజాజీ ప్రభుత్వం తమపై సవతి ప్రేమ చూపిస్తున్నదనే ఆంధ్రుల భావన మరింత బలపడింది. మద్రాసు రాష్ట్రం నుండి వేరు పడాలనే ఆంధ్రుల భావన మరింత బలపడసాగింది.
పొట్టి శ్రీరాములు ఆత్మార్పణం
right|thumb|తొలి ముఖ్యమంత్రి, టంగుటూరి ప్రకాశం|189x189px
ఈ సమయంలో 1952 అక్టోబర్ 19న పొట్టి శ్రీరాములు అనే గాంధేయవాది, మద్రాసు రాజధానిగా ఉండే ప్రత్యేకాంధ్ర సాధనకై మద్రాసులో ఆమరణ నిరాహార దీక్షను ప్రారంభించాడు. అఖిల భారత గాంధీ స్మారక నిధి ఆంధ్ర శాఖకు కార్యదర్శిగా ఉన్న శ్రీరాములు, తన పదవికి 16 వ తేదీన రాజీనామా చేసి దీక్షకు ఉపక్రమించాడు.మద్రాసు లోని బులుసు సాంబమూర్తి ఇంటిలో ఆయన దీక్షను మొదలుపెట్టాడు. ఈ దీక్ష ఆంధ్ర అంతటా కలకలం రేపినా, కాంగ్రెసు నాయకులు, కేంద్రప్రభుత్వంలో మాత్రం చలనం రాలేదు. 1952 డిసెంబర్ 15 న 58 రోజుల అకుంఠిత దీక్ష తరువాత పొట్టి శ్రీరాములు అమరజీవి అయ్యాడు. ఆయన మృతి ఆంధ్రుల్లో క్రోధాగ్ని రగిలించి, హింసాత్మక ఆందోళనకు దారితీసింది. ప్రజల్లో అనూహ్యంగా వచ్చిన ఈ స్పందనను గమనించిన నెహ్రూ, ప్రత్యేక ఆంధ్ర రాష్ట్రాన్ని ఏర్పాటు చేస్తున్నట్లుగా లోక్‌సభలో 1952 డిసెంబర్ 19న ప్రకటించాడు. 11 జిల్లాలు, బళ్ళారి జిల్లాలోని 3 తాలూకాలు ఇందులో భాగంగా ఉంటాయి.
శ్రీకాకుళం, విశాఖపట్నం, తూర్పు గోదావరి, పశ్చిమ గోదావరి, కృష్ణా, గుంటూరు, నెల్లూరు, చిత్తూరు, కడప, అనంతపురం, కర్నూలు జిల్లాలతో పాటు, బళ్ళారి జిల్లాలోని రాయదుర్గం, ఆదోని, ఆలూరు తాలుకాలను కలుపుకుని 1953 అక్టోబర్ 1న ఆంధ్ర రాష్ట్రం ఏర్పడింది. బళ్ళారి జిల్లాలోని బళ్ళారి తాలూకాను ఎల్.ఎస్ మిశ్రా సంఘం నివేదిక ననుసరించి మైసూరు రాష్ట్రంలో కలిపేసారు.
1937 నాటి శ్రీబాగ్‌ ఒడంబడిక ననుసరించి కొత్త రాష్ట్రానికి కర్నూలు ముఖ్యపట్టణం అయింది. టంగుటూరి ప్రకాశం ముఖ్యమంత్రి అయ్యాడు. సి.ఎం.త్రివేది గవర్నరు అయ్యాడు. నెహ్రూ చేతుల మీదుగా జరిగిన ప్రత్యేక రాష్ట్ర ఏర్పాటుతో ఆంధ్రుల చిరకాల స్వప్నం ఫలించింది.
బయటి లింకులు
మనరాయలసీమ
డిజిటలు ధక్షిణాసియా గ్రందాలయము
భాషాపరమయిన గుర్తింపు మీద డా. ఆర్. రాధా రాణీ గారి డాక్టరేటు థీసీసు
పంచాయితీ రాజ్ వారి రిపోర్టులు
ప్రాంతీయవాదం
మూలాలు
వర్గం:ఆంధ్రప్రదేశ్ చరిత్ర
వర్గం:ఆంధ్ర రాష్ట్రం |
ఆపరేషన్ పోలో | https://te.wikipedia.org/wiki/ఆపరేషన్_పోలో | link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Op_Polo_Surrender.jpg|కుడి|thumb|242x242px|భారతీయ సైన్యాధికారి మేజర్ జనరల్ జె.ఎన్.చౌధరి (కుడి) ముందు లొంగిపోయిన హైదరాబాదు సైన్యాధికాఅరి మేజర్ జనరల్ సయ్యద్ ఎహ్మద్ ఎల్ ఎద్రూస్
1946 1948ల మధ్య హైదరాబాదు రాష్ట్రంలో నెలకొన్న పరిస్థితుల పట్ల ప్రజలు కలత చెందారు. హైదరాబాదుకు స్వతంత్ర ప్రతిపత్తి కావాలని ఆశిస్తూ, దాన్ని ప్రత్యేక దేశంగా గుర్తించాలని నిజాము ప్రతిపాదించాడు. ఇత్తెహాదుల్‌ ముస్లిమీను, దాని సైనిక విభాగమైన రజాకార్లకు చెందిన ఖాసిం రజ్వి ద్వారా దీన్ని సాధించాలని నిజాము ప్రయత్నించాడు.
రాష్ట్రానికి చెందిన అధిక శాతం ప్రజలు భారతదేశంలో కలిసిపోవాలని ఉద్యమం మొదలుపెట్టారు. స్వామి రామానంద తీర్థ నాయకత్వంలో కాంగ్రెసు నాయకులు ఉద్యమంలో పాలుపంచుకునారు. రాష్ట్ర కాంగ్రెసును నిజాము నిషేధించడం చేత, ఈ నాయకులు విజయవాడ, బొంబాయి వంటి ప్రదేశాల నుండి ఉద్యమాన్ని నడిపించారు. రజాకార్ల దాడులను ఎదుర్కోడానికి కమ్యూనిస్టులు గ్రామ రక్షక దళాలను ఏర్పాటు చేసారు.
భారత ప్రభుత్వానికి, నిజాముకు మధ్య జరిగిన అన్ని చర్చలూ విఫలమయ్యాయి. భారత దేశంలో విలీనానికి నిజాము అంగీకరించలేదు. మజ్లిస్‌ ఇత్తెహాదుల్‌ ముస్లిమీన్‌, రాజాకార్ల కార్య కలాపాలు శాంతికి, సామరస్యానికి భంగకరంగా తయారయ్యాయి. వాస్తవ పరిస్థితిని నిజాముకు అర్ధమయ్యేలా చెప్పడానికి కేంద్ర ప్రభుత్వం చేసిన ప్రయత్నాలు ఫలించి, 1947 నవంబర్ 29న యథాతథ స్థితి ఒప్పందం కుదిరింది. 1947 ఆగష్టు 15కు పూర్వపు పరిస్థితికి ఒక సంవత్సరం పాటు కట్టుబడి ఉండాలనేది ఈ ఒప్పంద సారాంశం. ఒప్పందంలో భాగంగా హైదరాబాదులో భారత్ తరపున ఏజంట్ జనరల్‌గా కె.ఎం.మున్షీ నియమితుడయ్యాడు. విదేశాల్లో ఆయుధాలు కొనుగోలు చేసి, హైదరాబాదుకు దొంగతనంగా తరలించే సమయం పొందడమే ఈ ఒప్పందంతో నిజాము ఉద్దేశం. ఈలోగా పరిస్థితిని ఐక్యరాజ్యసమితి యొక్క భద్రతా సమితికి నివేదించడానికి నిజాము ఒక బృందాన్ని పంపించాడు.
1948 ఆగష్టు 9 న టైంస్‌ ఆఫ్ లండన్లో వచ్చిన వార్త ప్రకారం హైదరాబాదు 40,000 సైన్యాన్ని, ఆయుధాలను సమకూర్చుకుంది. హైదరాబాదు ప్రధాన మంత్రి లాయిక్‌ ఆలీ ఇలా అన్నాడు
నిజాము చేపట్టిన ఈ చర్యలకు తోడు రజాకార్ల హింస, హైదరాబాదుపై పోలీసు చర్యకు కేంద్ర ప్రభుత్వం నడుం కట్టింది. 1948 సెప్టెంబర్ 13న హైదరాబాదుపై పోలీసు చర్య మొదలైంది. దీనికి ఆపరేషన్ పోలో అని పేరు పెట్టారు. గోడ్డాన్ ప్లాన్ అని కూడా అంటారు మేజర్ జనరల్ జె.ఎన్. చౌదరి నాయకత్వంలో భారత సైన్యం మూడు వైపుల నుండి హైదరాబాదును ముట్టడించింది. 1948 సెప్టెంబర్ 18న నిజాము లొంగిపోయాడు. పోలీసు చర్య ఐదు రోజుల్లో ముగిసింది. 1373 మంది రజాకార్లు హతమయ్యారు. మరో 1911 మంది బందీలుగా పట్టుబడ్డారు. హైదరాబాదు సైన్యంలో 807 మంది చనిపోగా, 1647 మంది పట్టుబడ్డారు. భారత సైన్యం 10 మంది సైనికులను కోల్పోయింది. ఆతని ప్రధానమంత్రి మీర్ లాయిక్‌ ఆలీ, రజాకార్ల నాయకుడు ఖాసిం రజ్వీ అరెస్టయ్యారు. తరువాత ఖాసిం రిజ్వీ కొన్నాళ్ళు భారత దేశంలో జైలు జీవితం గడిపి, విడుదలయ్యాక, పాకిస్తాను వెళ్ళి స్థిరపడ్డాడు. కొన్నాళ్ళకు అక్కడే అనామకుడిలా మరణించాడు.సెప్టెంబర్ 23న భద్రతా సమితిలో తన ఫిర్యాదును నిజాము ఉపసంహరించుకున్నాడు. హైదరాబాదు భారతదేశంలో విలీనం అయినట్లుగా ప్రకటించాడు. మేజర్ జనరల్ జె.ఎన్. చౌదరి హైదరాబాదు సైనిక గవర్నరుగా బాధ్యతలు స్వీకరించి, 1949 చివరి వరకు ఆ పదవిలో ఉన్నాడు.
రజాకార్ల దౌష్ట్యం
ప్రజాప్రభుత్వ ఏర్పాటు
1950 జనవరిలో ఎం.కె.వెల్లోడి అనే సీనియరు ప్రభుత్వ అధికారిని ముఖ్యమంత్రిగా నియమించి, నిజామును రాజ్ ప్రముఖ్‌గా ప్రకటించారు. 1952లో జరిగిన సార్వత్రిక ఎన్నికల్లో మొదటి ఎన్నికైన ప్రభుత్వం బూర్గుల రామకృష్ణారావు ముఖ్యమంత్రిగా అధికారంలోకి వచ్చింది.
ఇవి కూడా చూడండి
తెలంగాణా సాయుధ పోరాటం
రజాకార్లు
సుందర్ లాల్ రిపోర్టు
జునాగఢ్ విలీనం
బయటి లింకులు
"ఆపురేషన్ పోలో" గురించి నరేంద్ర లూథర్ బ్లాగు
లొంగుబాటు తరువాత సర్దార్ పటేల్‌తో 7వ నిజాం విత్రం
సుందర్ లాల్ రిపోర్టులో భాగాలు (ఈ వ్యాసం చర్చా పేజీలో రిపోర్టు ఆంగ్లంలో కాపీ చేయబడింది)
నిజామ్ పాలనలో
ఆపురేషన్ పోలో గురించిThe Armchair Historian - Operation Polo (Monday, 18 September 2006) - Contributed by Sidin Sunny Vadukut - Last Updated (Monday, 18 September 2006)
మూలాలు
వర్గం:భారతదేశ చరిత్ర
వర్గం:ఆంధ్రప్రదేశ్ చరిత్ర |
గొంతునొప్పి | https://te.wikipedia.org/wiki/గొంతునొప్పి | thumb|గొంతు నొప్పి
thumb|చిన్న పిల్ల వానిలో కోరింతదగ్గు
వేడి ద్రవ పదార్ధాలు తీసుకుంటే ఉపశమనం కలుగుతుంది. వేడి పాలల్లో మిరియాలపొడి కలిపి త్రాగితే గొంతునొప్పి తగ్గుతుంది. వేడి నీటిలో నిమ్మరసం, ఉప్పు, పంచదార కలిపి త్రాగినా ఉపశమనం కలుగుతుంది. గొంతు నొప్పి తో తినడం, మాట్లాడలని బాధాకరంగా ఉంటుంది. ఇది గొంతు బిగ్గరగా ( బొంగుగా ), ఉండటం, నొప్పిగా ఉండటం వంటివి మనుషులకు ఉంటాయి. గొంతునొప్పి కి జలుబు, ఫ్లూ , బ్యాక్టీరియా వంటివి వైరల్ సంక్రమణ కు కారణాలు. గొంతు నొప్పి తో భాధ లేదు , కానీ శ్వాస తీసుకోవడం , వంటి వి ఉంటాయి .సాధారణంగా, ఇంటి చిట్కాలు నివారణలు కొంత వరకు ఉపశమనం కలిగిస్తాయి. అయితే, కొన్నిసార్లు దీనికి వైద్య చికిత్స అవసరం. సాధారణ జలుబు ఇన్ఫ్లుఎంజా ఎప్స్టీన్ బార్ వైరస్ (EBV), ఇది అంటు మోనోన్యూక్లియోసిస్ (మోనో) కు దారితీస్తుంది, దీనిని కొన్నిసార్లు గ్రంధి జ్వరం అని పిలుస్తారు.లక్షణాలు ఎక్కువ గా ఉంటే, వైద్యుడి సంప్రదించడం , వైద్యులు వైరస్ కోసం యాంటీబయాటిక్స్ మందులను సూచించడు. రోగ గ్రస్తులు ఎక్కువగా గొంతు నొప్పితో ఉండటం ,శ్వాస తీసుకోవడం, మింగడం, నోరు తెరవడం కష్టం గా ఉండటం ,ముఖం లేదా మెడలో వాపు, 101 ° F లేదా అంతకంటే ఎక్కువ జ్వరం లాలాజలం లేదా శ్లేష్మం లో రక్తం పడటం ,మెడలో గడ్డలు 2 వారాలకు పైగా ఉంటే ,చెవిపోటు , దద్దుర్లు ( శరీరం పై ఉండటం వంటివి ఉంటే రోగ నివారణకు డాక్టర్ల ను సంప్రదించవలెను వైద్యులు వివిధ రకమైన పరీక్షలతో గుర్తించి , మందులు వ్యాధి గ్రస్తులకు వాడమని సలహాలు ఇస్తారు
కోరింత దగ్గు లక్షణములు (హూపింగ్ దగ్గు ,పెర్టుస్సిస్) తొందరగా అంటుకొనే శ్వాసకోశ సంక్రమణ. చాలా మందిలో, ఇది తీవ్రమైన హ్యాకింగ్ దగ్గుతో గుర్తించబడింది, తరువాత అధిక శ్వాస తీసుకోవడం "హూప్" లాగా ఉంటుంది. దీని నివారణ వ్యాక్సిన్ చేయడానికి ముందు, హూపింగ్ దగ్గు బాల్య వ్యాధిగా పరిగణించబడింది. ఇప్పుడు కోరింత దగ్గు ప్రధానంగా టీకాల ఇవ్వడం , చిన్న పిల్లలలో ప్రభావితం చేస్తుంది , బాల్య వయసుతో ఉన్నవారు ,పెద్దలలో రోగనిరోధక శక్తి పోతుంది ,కోరింత దగ్గుతో సంబంధం ఉన్న మరణాలు చాలా అరుదు ,కాని శిశువులలో సంభవిస్తాయి. అందువల్ల గర్భిణీ స్త్రీలకు ,శిశువుతో సంబంధాలు కలిగి ఉన్న ఇతర వ్యక్తులకు, కోరింత దగ్గుకు టీకాలు వేయడం చాలా ముఖ్యం. కోరింత దగ్గు బారిన పడిన తర్వాత, లక్షణాలు కనిపించడానికి ఏడు నుండి పది రోజులు పడుతుంది, అయినప్పటికీ ఇది కొన్నిసార్లు ఎక్కువ సమయం పడుతుంది. కారుతున్న ముక్కు,ముక్కు దిబ్బెడ, కళ్ళలో నీరు రావడం ,జ్వరం,దగ్గు, కోరింతదగ్గుకు సామాన్యమైన సంకేతములు . వారం లేదా రెండు తరువాత, లక్షణాలు తీవ్రమవుతాయి. తీవ్రంగా ఉంటే ఈ లక్షణములు లేకున్నా కొరింత దగ్గు మనుషులకు రావచ్చును . ఇంజక్షనులు , మందుల ద్వారా కోరింతదగ్గును పరీక్షలు జరిపి ఈ వ్యాధిని నిరోధించ వచ్చును
భారతదేశములో కోరింత దగ్గుతో 2015 లెక్కల ప్రకారం చూస్తే 31482 ప్రజలు మరణించారు
గొంతునొప్పికి కారణాలు
గొంతు వాపు
కోరింత దగ్గు
మూలాలు
వర్గం:నొప్పి |
కడుపునొప్పి | https://te.wikipedia.org/wiki/కడుపునొప్పి | ఉదరకోశంలో ఏ అవయవానికి సమస్య ఎదు రైనా అది కడుపు నొప్పిగా ప్రదర్శితమవు తుంది. ఛాతీ ఎముకలు, డయాఫ్రం కిందు గానూ, కటివలయానికి పైభాగంలోనూ ఉదర కోశం అమరి ఉంటుంది. ఉదరకోశంలో జీర్ణకోశం, చిన్న ప్రేవులు, పెద్ద పేగు, కాలేయం, గాల్‌బ్లాడర్‌, పాంక్రియాస్‌ తదితర అవయవాలు ఉంటాయి. ఈ అవయవా లనుంచి ఉత్పన్నమయ్యే నొప్పినే మనం కడుపు నొప్పి అని వ్యవహరిస్తుంటాము. కొన్నిసార్లు ఉదరకోశంలోని అవయవాల నుంచి కాకుండా, ఉదరకోశానికి సమీపంలో ఉండే ఇతర అయవాలనుంచి వెలువడే నొప్పి కూడా కడుపు నొప్పిగా ప్రదర్శితమవుతుంది.
thumb|కడుపు నొప్పి
ఉదాహరణకు శ్వాసకోశాల కింది భాగం, మూత్రపిండాలు, గర్భాశయం, అండాశయం మొదలైన ఇతర అవయవాలనుంచి వెలువడే నొప్పి కడుపు నొప్పిగా అనిపించవచ్చు.
అలాగే ఉదరకోశంలోని అవయవాలకు సంబంధించిన నొప్పి ఉదరకోశానికి వెలుపలి నొప్పిగా కనిపించవచ్చు. ఉదాహరణకు పాంక్రియాస్‌కు సమస్య ఎదురైనప్పుడు అది నడుము నొప్పిగా భ్రమింపజేయవచ్చు.
అంటే ఈ నొప్పులు ఉత్పన్నమైన చోట కాకుండా, ఇతర ప్రదేశంలో బహిర్గతమవవచ్చు. ఈ రకమైన నొప్పులను వైద్యపరిభాషలో రిఫర్డ్‌ పెయిన్స్‌ అని అంటారు.
కారణాలు
ఇన్‌ఫ్లమేషన్‌ (ఉదాహరణలు - అపెండిసై టిస్‌, డైవర్టిక్యులైటిస్‌, కొలైటిస్‌వంటి వ్యాధులు)
ఉదరకోశం ఉబ్బటానికి కారణమయ్యే అంశాలు (ఉదాహరణకు చిన్న ప్రేవుల్లో అడ్డం కులు, పిత్తాశయంలో రాళ్లు ఏర్పడి పైత్యరస వాహిక (బైల్‌డక్ట్‌)లో అడ్డంకి ఏర్పడటం, హెపటై టిస్‌ కారణంగా కాలేయం వాపు చెందడం మొదలైనవి)
ఉదరకోశంలోని ఏదేని అవయవానికి రక్త సర ఫరా సక్రమంగా జరుగకపోవడం (ఉదాహరణకు - ఇస్కిమిక్‌ కొలైటిస్‌ వ్యాధి)
ఇవేకాక మరికొన్ని అంశాలు కూడా కడుపు నొప్పికి కారణమవుతాయి.
ఉదాహరణకు ఇరిటబుల్‌ బొవెల్‌ సిండ్రోమ్‌ (కొన్నాళ్లు మలబద్ధకం, మరికొన్నాళ్లు విరేచ నాలు కలగడం) వంటి వ్యాధిలో కడుపు నొప్పి తీవ్రంగా ఉంటుంది.
అయితే ఈ వ్యాధిలో కడుపు నొప్పి ఎందుకు వస్తుందనే విషయం ఇదమిత్థంగా తెలియదు. కాని చిన్న ప్రేవుల కండరాలు అసాధారణంగా వ్యాకోచ సంకోచాలకు గురి కావడం కాని, చిన్న ప్రేవుల్లో ఉండే సున్నితమైన నరాలు నొప్పికి సంబంధించిన సంకేతాలను విడుదల చేయడం వంటివి కారణమై ఉంటాయని భావిస్తున్నారు.
ఈ రకమైన కడుపు నొప్పులను వైద్య పరి భాషలో ఫంక్షనల్‌ పెయిన్స్‌ అని వ్యవహరి స్తారు. ఎందుకంటే వీటిలో కడుపు నొప్పికి స్పష్టమైన కారణమంటూ కనపించదు కనుక.
వ్యాధి నిర్ధారణ
కడుపు నొప్పిని నిర్ధారించడానికి ఈ కింది అంశాలు ఉపకరిస్తాయి.
- నొప్పి లక్షణాలు
- రోగిని భౌతికంగా పరీక్షించడం
- ఎక్స్‌రేలు, ఎండోస్కోపి తదితర పరీక్షలు
- శస్త్ర చికిత్సలు
నొప్పి లక్షణాలు
రోగిని ప్రశ్నించడం, భౌతికంగా పరీక్షించడం ద్వారా కడుపు నొప్పికి కారణాలేమిటో తెలుసు కుని వ్యాధిని నిర్ధారించడానికి అవకాశం ఉంటుంది. దీనికి ఈ కింది అంశాలు దోహద పడతాయి.
నొప్పి ఎలా ప్రారంభమైంది? : నొప్పి ఎలా ప్రారంభమైందనే అంశం అతి ముఖ్యమైనది. ఉదాహరణకు కడుపు నొప్పి హఠాత్తుగా ప్రారం భమైతే పెద్ద పేగుకు రక్త సరఫరాకు అంత రాయం కలిగినట్లు కాని, పిత్తనాళంలో రాళ్ల వల్ల అడ్డంకి ఏర్పడటం కాని కారణమై ఉండవచ్చు నని ఊహించవచ్చు.
నొప్పి ఏ భాగంలో ఉంది? : అపెండిసైటిస్‌ కారణంగా కలిగే కడుపు నొప్పి ఉదరకోశంలో కుడి కింది భాగంలో, అపెండిక్స్‌ ఉన్న ప్రాంతంలో ఏర్పడుతుంది.
సాధారణంగా అపెండిసైటిస్‌ నొప్పి బొడ్డు ప్రాంతంలో ఆరంభమై నెమ్మదిగా అపెండిక్స్‌ ఉన్న ఉరదకోశంలోని కుడివైపు కింది భాగానికి చేరుతుంది.
డైవర్టిక్యులైటిస్‌ కారణంగా ఏర్పడే కడుపు నొప్పి ఉదరకోశంలో ఎడమవైపు కింది భాగంలో ఉంటుంది.
పిత్తాశయంలో సమస్య వల్ల కలిగే కడుపు నొప్పి ఉదరకోశం కుడివైపు పైభాగంలో పిత్తాశయం ఉన్న ప్రాంతంలో ఏర్పడుతుంది.
నొప్పి ఏ తీరుగా ఉంది? :
నొప్పి ఏ తీరుగా ఉందనే అంశం మరికొన్ని సమస్యలను తెలుసుకోవడానికి ఉపకరిస్తుంది. ఉదాహరణకు చిన్న ప్రేవుల్లో అడ్డంకి ఏర్పడటం వల్ల కలిగే కడుపు నొప్పి తెరలు తెరలుగా ప్రారంభమవు తుంది. బిగబట్టినట్లుండే నొప్పి చిన్నప్రేవులు తీవ్రంగా సంకోచిం చినట్లు సూచిస్తుంది.
పైత్యరస వాహికలో రాళ్ల వల్ల అడ్డంకి ఏర్ప డిన కారణంగా కలిగే నొప్పి ఉదరకోశం ఊర్ధ్వ భాగంలో నిరంతరం కొనసాగే నొప్పిగా ఉంటుంది. ఈ నొప్పి కనీసం 30 నిముషాల నుంచి కొన్ని గంటలపాటు కొనసాగు తుంది.
అక్యూట్‌ పాంక్రియాటైటిస్‌ కారణంగా కలిగే నొప్పి చాలా తీవ్రంగా, భరించలేని స్థాయిలో ఉదరకోశం ఊర్ధ్వ భాగంలోనూ, నడుము పైభాగంలోనూ వస్తుంది.
నొప్పి కొనసాగే కాలం :
ఇరిటబుల్‌ బొవెల్‌ సిండ్రోమ్‌ కారణంగా కలిగే కడుపు నొప్పి తీవ్రస్థాయికి చేరి, నెమ్మదిగా ఉపశమిస్తుంది. ఇది కొన్ని నెలలనుంచి సంవత్సరాల వరకూ కొనసాగవచ్చు.
గాల్‌బ్లాడర్‌లో రాళ్లు ఏర్పడటం వల్ల కలిగే నొప్పి కొన్ని గంటలపాటు ఉంటుంది.
కడుపులో అల్సర్లు, జీర్ణకోశంనుంచి ఆమ్లాలు పైకి ఆహారనాళంలోకి ఎగదన్నడం వంటి సమస్యల కారణంగా ఉత్పన్నమయ్యే నొప్పి కొన్ని వారాలు లేదా నెలలపాటు తీవ్రంగా ఉంటుంది. తరువాత కొన్ని వారాలు, నెలలు తక్కువగా ఉంటుంది.
నొప్పి తీవ్రం కావడానికి కారణాలు
అవ యవం కందినట్లు అయి, వేడి, మంట, నొప్పి మొదలైన వాటితో కలిసి వాపు చెందడాన్ని ఇన్‌ఫ్లమేషన్‌ అంటారు. ఇన్‌ఫ్లమేషన్‌ కారణంగా కలిగేనొప్పి తుమ్మినప్పుడు, దగ్గినప్పుడు, కదలి నప్పుడు తీవ్రమవుతుంది. అపెండిసైటిస్‌, డైవ ర్టిక్యులైటిస్‌, కొలి సిస్టయిటిస్‌, పాంక్రియాటైటిస్‌ వంటి వ్యాధులను దీనికి ఉదాహరణగా చెప్పు కోవచ్చు.
నొప్పిని ఉపశమింపజేసే అంశాలు
ఇరి టబుల్‌ బొవెల్‌ సిండ్రోమ్‌ కారణంగా కాని, మలబద్ధకం వల్ల కాని కలిగే నొప్పి మల విసర్జన అలవాట్లలో మార్పులు చేసుకోవడం వల్ల ఉపశమిస్తుంది.జీర్ణాశయంలో లేదా చిన్న ప్రేవుల్లో ఏదేని అడ్డంకి కారణంగా కలిగే నొప్పి వాంతి జరిగిన తరువాత కడుపు ఉబ్బరం తగ్గిపోవడంతో తాత్కాలికంగా ఉపశమిస్తుంది.
జీర్ణాశయంలో కాని, డుయోడినమ్‌ (జీర్ణాశ యాన్ని, చిన్న ప్రేవులను కలిగే భాగం)లో కాని ఏర్పడిన అల్సర్ల కారణంగా కలిగే నొప్పి ఆహా రాన్ని తీసుకోవడం వల్ల లేదా యాంటాసిడ్‌ మందులను తీసుకోవడం వల్ల ఉపశమిస్తుంది.
Treatment
Tab. Meftal spas 1 tab 3 times /day for 2-3 days.( for women in Menstrual pain)
Tab. Gelusil mps 1 tab 3 times /day for 2-3 days for gastric
మూలాలు
http://vydyaratnakaram.blogspot.in/search/label/Abdominal%20pain-Stomach%20pain-%E0%B0%95%E0%B0%A1%E0%B1%81%E0%B0%AA%E0%B1%81%20%E0%B0%A8%E0%B1%8A%E0%B0%AA%E0%B1%8D%E0%B0%AA%E0%B0%BF
వర్గం:వైద్య శాస్త్రము
వర్గం:వ్యాధులు |
ఆంధ్రప్రదేశ్ అవతరణ | https://te.wikipedia.org/wiki/ఆంధ్రప్రదేశ్_అవతరణ | ఆంధ్రప్రదేశ్ అవతరణ అనగా 1956లో భాషా ప్రయుక్త రాష్ట్రాల ఏర్పాటులో భాగంగా తెలుగు ప్రాంతాలైన ఆంధ్ర రాష్ట్రం, తెలంగాణా కలిపి ఆంధ్రప్రదేశ్ గా అవతరించటం.
చరిత్ర
1953లో ఆంధ్ర రాష్ట్రం ఏర్పడ్డాక, భాషా ప్రయుక్త రాష్ట్రాల ఏర్పాటు పై వత్తిడి పెరిగింది. కాంగ్రెసు, కమ్యూనిస్టులతో సహా అన్ని ప్రముఖ రాజకీయ పార్టీలూ దీనిని సమర్ధించడంతో విశాలాంధ్ర స్వప్నం నిజమయే రోజు దగ్గరపడింది. 1953 డిసెంబరులో సయ్యద్ ఫజల్‌ ఆలీ నేతృత్వంలో రాష్ట్రాల పునర్విభజన కమిషను ఏర్పాటయింది. 1955 సెప్టెంబర్ 30 న తన నివేదిక సమర్పించింది., తెలంగాణా రాష్ట్ర ఏర్పాటును అది సమర్ధించింది. మరాఠీ మాట్లాడే ప్రాంతాలను మహారాష్ట్రలోను, కన్నడం మాట్లాడే ప్రాంతాలను కర్ణాటకలోను కలిపి తెలుగు మాట్లాడే ప్రాంతాలను ప్రత్యేక రాష్ట్రంగా ఏర్పాటు చెయ్యాలని సూచించింది. అయితే ఐదు సంవత్సరాల తరువాత రాష్ట్ర శాసనసభలో మూడింట రెండు వంతులు సభ్యులు ఒప్పుకుంటే, ఆంధ్రతో విలీనం చెయ్యవచ్చని కూడా సూచించింది. కమిషను సూచనలను ఆహ్వానించి, ప్రత్యేక రాష్ట్రవాదనను సమర్ధించిన వారిలో కె.వి.రంగారెడ్డి, మర్రి చెన్నారెడ్డి ప్రముఖులు. హైదరాబాదు శాసనసభలో అధిక శాతం సభ్యులు ఆంధ్ర ప్రదేశ్‌ను సమర్ధించారు. శాసనసభలో ఈ విషయంపై చర్చ జరిగినపుడు, 103 మంది సభ్యులు ఆంధ్ర ప్రదేశ్కు మద్దతు తెలుపగా, 29 మంది మాత్రమే వ్యతిరేకించారు. 15 మంది తటస్థంగా ఉండిపోయారు. ఆంధ్ర ప్రదేశ్‌ను సమర్ధించిన ప్రముఖ నాయకులలో అప్పటి ముఖ్యమంత్రి బూరుగుల రామకృష్ణా రావు, మాడపాటి హనుమంతరావు, స్వామి రామానంద తీర్థ మొదలైనవారు ఉన్నారు. దీని నివేదికపై తెలంగాణా, విశాలాంధ్ర వాదులు తమతమ వాదనలను తీవ్రతరం చేసారు. కమ్యూనిస్టులు తీవ్రంగా ప్రతిస్పందిస్తూ, హైదరాబాదు శాసనసభకు రాజీనామా చేసి, ఈ విషయంపై ఎన్నికలకు వెళ్తామని ప్రకటించారు. కాంగ్రెసు అధిష్ఠానం కూడా ఆంధ్ర ప్రదేశ్‌నే సమర్ధించి, ఆంధ్ర, తెలంగాణా నాయకులను తమ విభేదాలను పరిష్కరించుకొమ్మని ఒత్తిడి చేసింది. 1956 ఫిబ్రవరి 20 న ఢిల్లీలో రెండు ప్రాంతాల నాయకులు సమావేశమయ్యారు. తెలంగాణా తరపున బూరుగుల రామకృష్ణా రావు, కె.వి.రంగారెడ్డి (మర్రి చెన్నారెడ్డికి మామ. ఈయన పేరిటే 1978 లో చెన్నారెడ్డి ముఖ్యమంత్రిగా ఉన్న సమయంలో రంగారెడ్డి జిల్లా ఏర్పాటయింది.), మర్రి చెన్నారెడ్డి, జె.వి.నర్సింగ్ రావు పాల్గొనగా, ఆంధ్ర తరపున బెజవాడ గోపాలరెడ్డి, నీలం సంజీవరెడ్డి, గౌతు లచ్చన్న, అల్లూరి సత్యనారాయణ రాజు సమావేశాల్లో పాల్గొన్నారు. ఆ విధంగా అనేక చర్చలు, సంప్రదింపుల అనంతరం 1956 జూలై 19 న వారిమధ్య పెద్దమనుషుల ఒప్పందం కుదిరింది; ఆంధ్ర ప్రదేశ్ రాష్ట్ర ఏర్పాటుకు మార్గం సుగమమైంది. 1956 నవంబర్ 1న అప్పటి ప్రధానమంత్రి జవహర్లాల్ నెహ్రూ చేతుల మీదుగా ఆంధ్ర ప్రదేశ్ ఆవిర్భవించింది. నీలం సంజీవరెడ్డి ముఖ్యమంత్రి అయ్యాడు. అప్పటి వరకు హైదరాబాదు ముఖ్యమంత్రిగా ఉన్న బూరుగుల రామకృష్ణా రావుకు కేరళ గవర్నరు పదవి లభించింది. ఆంధ్ర రాష్ట్ర గవర్నరు అయిన సి.ఎం.త్రివేది, ఆంధ్ర ప్రదేశ్ తొలి గవర్నరుగా కొనసాగాడు.
ఉపముఖ్యమంత్రి
పెద్దమనుషుల ఒప్పందంలోని చాలా ముఖ్యమైన అంశం: రాష్ట్ర మంత్రివర్గంలో ముఖ్యమంత్రి కోస్తా, రాయలసీమ నుండి ఉంటే ఉపముఖ్యమంత్రి తెలంగాణా నుండి, ముఖ్యమంత్రి తెలంగాణా వ్యక్తి అయితే ఉపముఖ్యమంత్రి కోస్తా, రాయలసీమ ప్రాంతాల నుండి ఉండాలి. కాబినెట్ మంత్రులలో 40 శాతం తెలంగాణా ప్రాంతానికి చెందిన వారే ఉండాలి.
కొత్తజిల్లాలు
తరువాతి కాలంలో మరో మూడు జిల్లాలు ఏర్పడ్డాయి. ఆవి: 1970లో ప్రకాశం జిల్లా, 1978లో రంగారెడ్డి జిల్లా, 1979లో విజయనగరం జిల్లా. వీటితో కలిపి మొత్తం 23 జిల్లాలయ్యాయి.ఇంకా విజయవాడ, రాజమండ్రి, తిరుపతి, నంద్యాల, మంచిర్యాల, అమలాపురం మొదలైనకొత్తజిల్లాలకోసం ఆయా ప్రాంతాల ప్రజలు కోరుతున్నారు.
వర్గం:ఆంధ్రప్రదేశ్ చరిత్ర |
పెద్దమనుషుల ఒప్పందం | https://te.wikipedia.org/wiki/పెద్దమనుషుల_ఒప్పందం | alt=Konda Venkata Ranga Reddy|thumb|కె.వి.రంగారెడ్డి
1956లో తెలుగు మాట్లాడే ప్రాంతాలన్నీ ఏకమై ఒకే రాష్ట్రంగా ఏర్పడటానికి - కోస్తా, రాయలసీమ, తెలంగాణా - అన్ని ప్రాంతాల నాయకులూ ఇష్టపడ్డారు. అయితే తెలంగాణా నాయకులకు తమ ప్రాంత అభివృద్ధిపై కొన్ని సందేహాలు ఉన్నాయి. అధిక రెవెన్యూ ఆదాయం గల తమ ప్రాంతం, అదే నిష్పత్తిలో అభివృద్ధికి నోచుకోదేమోనన్న భయం వారికి కలిగింది. ఇటువంటి ఇతర సందేహాల నివృత్తికై అన్ని ప్రాంతాల కాంగ్రెసు నాయకులు కలిసి 1956 ఫిబ్రవరి 20 న ఒక ఒప్పందానికి వచ్చారు. దీనినే పెద్దమనుషుల ఒప్పందం అన్నారు. న్యూ ఢిల్లీలో పెద్దమనుషుల ఒప్పందం సంతకాలు చేసిన రోజు 1956 ఫిబ్రవరి 20 అని కె.వి.రంగారడ్డి స్వీయచరిత్రలో రాసారు. సంతకాలు చేసిన వారు తెలంగాణా తరపున, బూర్గుల రామకృష్ణారావు, కె.వి.రంగారెడ్డి, మర్రి చెన్నారెడ్డి, జె.వి. నరసింగరావు, ఆంధ్ర తరపున నీలం సంజీవరెడ్డి, బెజవాడ గోపాలరెడ్డి, అల్లూరి సత్యనారాయణ రాజు, గౌతు లచ్చన్న. ఈ ఒప్పందంలోని ముఖ్యాంశాలు ఇవి:
కనీసం ఐదేళ్ళపాటు, ప్రాంతాల వారీ రెవెన్యూ వసూళ్ళకు అనుగుణంగా ఆయా ప్రాంతాల్లో అభివృద్ధి కార్యక్రమాలపై ఖర్చు పెట్టాలి. తెలంగాణా ప్రాంతం నుండి వచ్చే మిగులు ఆదాయాన్ని ఆ ప్రాంతపు అభివృద్ధికే కేటాయించాలి
తెలంగాణాలో విద్యాసంస్థలను అభివృద్ధి చెయ్యాలి. స్థానిక విద్యార్థులకు ప్రత్యేక రిజర్వేషనులు ఇవ్వాలి.
సివిలు సర్వీసులకు, ఇతర ప్రభుత్వ ఉద్యోగాలకు నియామకాలు జనాభా నిష్పత్తి ప్రకారం జరగాలి.
ఐదేళ్ళ పాటు పాలనా వ్యవస్థలోను, న్యాయ విభాగం లోను ఉర్దూ వినియోగం కొనసాగాలి.
రాష్ట్ర మంత్రివర్గంలో నిష్పత్తి ప్రకారం సభ్యులు ఉండాలి. ముఖ్యమంత్రి కోస్తా, రాయలసీమ నుండి ఉంటే ఉపముఖ్యమంత్రి తెలంగాణా నుండి, ముఖ్యమంత్రి తెలంగాణా వ్యక్తి అయితే ఉపముఖ్యమంత్రి ఇతర ప్రాంతాల నుండి ఉండాలి.
ఈ ప్రాంత అభివృద్ధి బాధ్యత తెలంగాణా అభివృద్ధి మండలికి ఉండాలి. మండలి సభ్యులు తెలంగాణా ప్రాంతం నుండి ఎన్నికైన శాసన సభ్యులు ఉండాలి.
తెలంగాణాలో మధ్యపాన నిషేధాన్ని తెలంగాణా శాసనసభ్యులు కోరిన విధంగా అమలు చెయ్యాలి.
తెలంగాణా ప్రాంతంలోని ఉద్యోగాల్లో చేరేందుకు ఆ ప్రాంతంలో కనీసం 12 ఏళ్ళపాటు నివసించి ఉండాలని నిబంధన రూపొందించాలి.
కాబినెట్ మంత్రులలో 40 శాతం తెలంగాణా ప్రాంతానికి చెందిన వారే ఉండాలి.
ఈ ఒప్పందం తరువాత తెలంగాణా నాయకులలో ఉన్న సందేహాలు తొలగి, ఆంధ్ర ప్రదేశ్ ఏర్పాటుకు మార్గం సుగమమైంది.
వర్గం:ఆంధ్రప్రదేశ్ చరిత్ర
వర్గం:తెలంగాణ ఉద్యమం |
తిధులు | https://te.wikipedia.org/wiki/తిధులు | దారిమార్పుపక్షము |
మాసములు | https://te.wikipedia.org/wiki/మాసములు | దారిమార్పుతెలుగు నెలలు |
ఋతువులు (భారతీయ కాలం) | https://te.wikipedia.org/wiki/ఋతువులు_(భారతీయ_కాలం) | link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:B%C3%A4ume_Jahreszeit_2013.jpg|thumb|నాలుగు ఋతువులలో గల ప్రకృతి దృశ్యం: హేమంత ఋతువు, వసంత ఋతువు (పైన చిత్రాలు); గ్రీష్మ ఋతువు, శరదృతువు (క్రింద చిత్రాలు)
హిందూ తెలుగు సంవత్సర కాలంలో ప్రకృతి ప్రకారం విభజించిన కాలానికి వచ్చే ఆరు ఋతువులు: అవి
వసంతఋతువు: చైత్రమాసం, వైశాఖమాసం. - చెట్లు చిగురించి పూలు పూస్తాయి
గ్రీష్మఋతువు: జ్యేష్ఠమాసం, ఆషాఢమాసం. - ఎండలు మెండుగా ఉంటాయి
వర్షఋతువు: శ్రావణమాసం, భాద్రపదమాసం. - వర్షాలు ఎక్కువుగా ఉంటాయి.
శరదృతువు: ఆశ్వయుజమాసం, కార్తీకమాసం. - వెన్నెల ఎక్కువ కాంతివంతంగా ఉంటుంది.
హేమంతఋతువు: మార్గశిరమాసం, పుష్యమాసం. - మంచు కురుస్తుంది, చల్లగా ఉంటుంది
శిశిరఋతువు: మాఘమాసం, ఫాల్గుణమాసం.- చెట్లు ఆకులు రాల్చును.
ఋతువుల పట్టిక
ఈ క్రింది పట్టిక భారతదేశంలోని ఋతువులు,అవి ఏ మాసంలో వస్తాయో, వాటి లక్షణాలను తెలియజేస్తుంది.
వసుస సంఖ్యఋతువుకాలాలుహిందూ చంద్రమాన మాసాలుఆంగ్ల నెలలులక్షణాలుఋతువులో వచ్చే పండగలు1వసంతఋతువు Springచైత్రం, వైశాఖం~ ఏప్రిల్13 నుండి జూన్ 10సుమారు 20-30 డిగ్రీల ఉష్ణోగ్రత; వివాహాల కాలంఉగాది, శ్రీరామ నవమి, వైశాఖి, హనుమజ్జయంతి2గ్రీష్మఋతువుSummerజ్యేష్టం, ఆషాఢం~ జూన్ 11 నుండి ఆగస్టు 8బాగా వేడిగా ఉండి 40 డిగ్రీల ఉష్ణోగ్రత, వటపూర్ణిమ, రధసప్తమి, గురుపూర్ణిమ3వర్షఋతువుMonsoonశ్రావణం, భాద్రపదం~ ఆగస్టు 9 నుండి అక్టోబరు 6 చాలా వేడిగా ఉండి అత్యధిక తేమ కలిగి భారీ వర్షాలు కురుస్తాయి.రక్షా బంధన్, శ్రీకృష్ణ జన్మాష్టమి, వినాయక చవితి, 4శరదృతువు Autumnఆశ్వయుజం, కార్తీకం~ అక్టోబరు 7 నుండి డిసంబరు 4తక్కువ ఉష్ణోగ్రతనవరాత్రి, విజయదశమి, దీపావళి,శరత్ పూర్ణిమ , బిహు, కార్తీక పౌర్ణమి,5హేమంతఋతువుWinterమార్గశిరం, పుష్యం~ డిసంబరు 5 నుండి ఫిబ్రవరి 1చాలా తక్కువ ఉష్ణోగ్రతలు (20-25 డిగ్రీలు) పంటలు కోతల కాలంపంచ గణపతి భోగి, సంక్రాంతి,కనుమ6శిశిరఋతువు Winter & Fallమాఘం, ఫాల్గుణం~ ఫిబ్రవరి 2 నుండి ఏప్రిల్ 1బాగా చల్లని ఉష్ణోగ్రతలు, 10 డిగ్రీల కంటే తక్కువ,ఆకురాల్చు కాలంవసంత పంచమి, రథసప్తమి/మకర సంక్రాంతి, శివరాత్రి, హోళీ
మూలాలు
వెలుపలి లంకెలు
వర్గం:కాలమానాలు |
1953 | https://te.wikipedia.org/wiki/1953 | 1953 గ్రెగోరియన్‌ కాలెండరు యొక్క మామూలు సంవత్సరము.
సంవత్సరాలు:1950 1951 1952 - 1953 - 1954 1955 1956 దశాబ్దాలు: 1930లు 1940లు 1950లు 1960లు 1970లు శతాబ్దాలు: 19 వ శతాబ్దం - 20 వ శతాబ్దం - 21 వ శతాబ్దం
సంఘటనలు
జనవరి 29: భారత సంగీత నాటక అకాడమీ స్థాపించబడింది.
జూన్ 1:నేపాల్ రాజ్యప్రాసదంలో రాకుమారిడి ఊచకోత.
జూన్ 18: ఈజిప్టు రాచరికాన్ని రద్దుచేసింది.
అక్టోబరు 22: లావోస్ ఫ్రాన్సు నుండి స్వాతంత్ర్యం పొందినది.
జననాలు
thumb|150px|బెనజిర్ భుట్టో
జనవరి 3: భరత్ భూషణ్, తెలంగాణ చిత్రకారుడు, ఫోటోగ్రాఫర్ (మ. 2022)
ఫిబ్రవరి 28: పాల్ క్రుగ్‌మన్, అమెరికా ఆర్థికవేత్త, నోబెల్ బహుమతి విజేత.
మార్చి 18: టి.దేవేందర్ గౌడ్, రాజకీయ నాయకుడు, మాజీ మంత్రి.
మార్చి 23: అశోక్ దాస్, భారతీయ అమెరికన్ సైద్ధాంతిక భౌతిక శాస్త్రవేత్త.
ఏప్రిల్ 14: కొమరవోలు శ్రీనివాసరావు, రంగస్ధల, టివి, రేడియో నటుడు.
జూన్ 18: జి. రాజ్ కుమార్, రాజకీయ నాయకుడు, జిహెచ్ఎంసీ మాజీ డిప్యూటి మేయర్ (మ. 2021)
జూన్ 21: బెనజీర్ భుట్టో, పాకిస్తాన్ మాజీ ప్రధానమంత్రి. (మ.2007)
జూన్ 23: జాస్తి చలమేశ్వర్ , సుప్రీంకోర్టు న్యాయమూర్తి.
జూలై 23: గ్రాహం గూచ్, ఇంగ్లాండు మాజీ క్రికెట్ క్రీడాకారుడు.
ఆగస్టు 23: అట్టాడ అప్పల్నాయుడు, ఉత్తరాంధ్రకు చెందిన కథా, నవలా రచయిత.
సెప్టెంబర్ 7: మమ్ముట్టి, మలయాళ సినీ నటుడు.
సెప్టెంబర్ 9: సి.హెచ్. మల్లారెడ్డి, 16వ లోక్‌సభలో మల్కాజిగిరి నియోజకవర్గానికి ప్రాతినిధ్యం వహిస్తున్న సభ్యుడు.
నవంబర్ 24: యార్లగడ్డ లక్ష్మీప్రసాద్, తలుగు, హిందీ భాషలలో పి.హెచ్.డి. పట్టా సాధించాడు.
నవంబర్ 27: బప్పీలహరి, హిందీ సంగీత దర్శకుడు.
డిసెంబర్ 8: మనోబాల, సినిమా నటుడు, నిర్మాత, దర్శకుడు (మ. 2023)
డిసెంబర్ 27: కెవిన్ రైట్, ఆస్ట్రేలియా మాజీ క్రికెట్ క్రీడాకారుడు.
డిసెంబర్ 31: ఆర్.నారాయణమూర్తి, విప్లవ సినిమాల నిర్మాత, దర్శకుడు, నటుడు.
మరణాలు
జనవరి 25: పింగళి వెంకట రామారెడ్డి, నిజాం పరిపాలనలో పోలీసు ఉన్నతాధికారి. (జ.1869)
మార్చి 29: జమలాపురం కేశవరావు, నిజాం నిరంకుశ పాలను ఎదిరించిన వ్యక్తి. (జ.1908)
జూన్ 18: పాలకోడేటి శ్యామలాంబ, స్వాతంత్ర్య సమరయోధురాలు, సత్యాగ్రహంలోనూ పాల్గొని జైలులో కఠిన కారాగార శిక్ష అనుభవించింది. (జ.1902)
జూన్ 30: బలిజేపల్లి లక్ష్మీకాంతం, స్వాతంత్ర్య సమరయోధులు, అవధాని, నాటక రచయిత, రంగస్థల, సినిమా నటులు. (జ.1881)
ఆగష్టు 25: సురవరం ప్రతాపరెడ్డి, పత్రికా సంపాదకుడు, పరిశోధకుడు, క్రియాశీల ఉద్యమకారుడు. (జ.1896)
అక్టోబరు 29: ఘంటసాల బలరామయ్య, తెలుగు సినిమా నిర్మాత, దర్శకులు. (జ.1906)
డిసెంబర్ 19: వనారస గోవిందరావు, శ్రీ శారదా మనో వినోదినీ సభ’ అనే నాటక సమాజాన్ని స్థాపించి, స్టేజి నాటకాలు వేయడం ప్రారంభించారు. ఆ సభే నేటి సురభి కంపెనీలకు మాతృసంస్థ.
పురస్కారాలు
* |
1942 | https://te.wikipedia.org/wiki/1942 | 1942 గ్రెగోరియన్‌ కాలెండరు యొక్క మామూలు సంవత్సరము.
సంవత్సరాలు:1939 1940 1941 - 1942 - 1943 1944 1945 దశాబ్దాలు: 1920లు 1930లు - 1940లు - 1950లు 1960లు శతాబ్దాలు: 19 వ శతాబ్దం - 20 వ శతాబ్దం - 21 వ శతాబ్దం
సంఘటనలు
1942 septembar 26
CSIR (శాస్త్రీయ, పారిశ్రామిక పరిశోధన యొక్క కేంద్రం) erpadindi
జననాలు
thumb|ముహమ్మద్ ఆలీ
జనవరి 4: మెట్ల సత్యనారాయణ రావు, రాజకీయనాయకుడు. తెలుగుదేశం పార్టీ ఉపాధ్యక్షుడు. (మ.2015)
జనవరి 5: వేగుంట మోహనప్రసాద్, కవి, రచయిత. (మ.2011)
జనవరి 17: ముహమ్మద్ ఆలీ, విశ్వవిఖ్యాత బాక్సింగ్ క్రీడాకారుడు. (మ.2016)
ఫిబ్రవరి 12: సి.హెచ్.విద్యాసాగర్ రావు, భారతీయ జనతా పార్టీ నాయకుడు.
ఏప్రిల్ 2: వశిష్ఠ నారాయణ సింగ్, బీహారుకు చెందిన గణిత శాస్త్రవేత్త.
ఏప్రిల్ 4: చల్లా సత్యవాణి, ఆధ్యాత్మిక తెలుగు రచయిత్రి.
ఏప్రిల్ 14: మార్గరెట్ అల్వా, కాంగ్రెస్ పార్టీకి చెందిన మహిళా నాయకురాలు. రాజస్థాన్, ఉత్తరాఖండ్ రాష్ట్రాల మాజీ గవర్నర్.
ఏప్రిల్ 26: కాకాని చక్రపాణి, కథారచయిత, నవలాకారుడు, అనువాదకుడు. (మ.2017)
ఏప్రిల్ 28: ఎ.జి.కృష్ణమూర్తి, అడ్వర్టయిజింగ్ ఏజెన్సీ ముద్రా కమ్యూనికేషన్స్ వ్యవస్థాపకుడు (మ.2016)
మే 4: దాసరి నారాయణరావు తెలుగు సినిమా దర్శకుడు, రచయిత, నిర్మాత, రాజకీయనాయకుడు. (మ.2017)
మే 31: ఘట్టమనేని కృష్ణ, తెలుగు సినిమా నటుడు, దర్శకుడు, నిర్మాత, పార్లమెంటు సభ్యుడు.
జూన్ 15: ఈడ్పుగంటి రాఘవేంద్రరావు, భారత స్వాతంత్ర్య సమరయోధుడు, జాతీయవాది, బహుభాషా కోవిదుడు, బహుముఖ ప్రజ్ఞాశాలి. (జ.1890)
జూలై 1: నంది ఎల్లయ్య, మాజీ పార్లమెంటు సభ్యుడు (మ. 2020)
సెప్టెంబర్ 2: బాడిగ రామకృష్ణ, పార్లమెంటు సభ్యుడు.
సెప్టెంబర్ 15: సాక్షి రంగారావు, రంగస్థల, సినిమా నటుడు. (మ.2005)
అక్టోబర్ 1: బోయ జంగయ్య, రచయిత. (మ.2016)
అక్టోబర్ 6: బి.ఎల్.ఎస్.ప్రకాశరావు, ఆంధ్ర ప్రదేశ్ కు చెందిన గణాంకశాస్త్రజ్ఞుడు, ఆచార్యుడు.
అక్టోబర్ 11: అమితాబ్ బచ్చన్, హిందీ సినిమా నటుడు.
అక్టోబరు 16: సూదిని జైపాల్ రెడ్డి, కేంద్ర మంత్రి.
నవంబర్ 10: రాబర్ట్-ఎఫ్-ఏంజిల్, ఆర్థికవేత్త.
నవంబర్ 17: మార్టిన్ స్కోర్సెస్, అమెరికన్ చలన చిత్ర దర్శకుడు, కథారచయిత, నిర్మాత, నటుడు, చలన చిత్ర చరిత్రకారుడు.
నవంబర్ 27: మృదుల సిన్హా, గోవా రాష్ట్రానికి గవర్నర్, హిందీ రచయిత్రి
డిసెంబర్ 8: హేమంత్ కనిత్కర్, భారత క్రికెట్ జట్టు మాజీ క్రీడాకారుడు.
డిసెంబర్ 29: రాజేష్ ఖన్నా, హిందీ సినిమా నటుడు, నిర్మాత, రాజకీయ వేత్త. (మ.2012)
డిసెంబర్ 21: హు జింటావ్, పీపుల్స్ రిపబ్లిక్ ఆఫ్ చైనా యొక్క అత్యున్నత నాయకుడు.
: మిద్దె రాములు, ఒగ్గు కథ కళాకారుడు. (మ.2010)
మరణాలు
ఫిబ్రవరి 11: జమ్నాలాల్ బజాజ్, వ్యాపారవేత్త, భారత స్వాతంత్ర్య సమరయోధుడు. (జ.1889)
మార్చి 21: కొప్పరపు సోదర కవులు. (జ.1887)
జూన్ 15: ఈడ్పుగంటి రాఘవేంద్రరావు, భారత స్వాతంత్ర్య సమరయోధుడు, ప్రసిద్ధ జాతీయవాది, బహుభాషా కోవిదుడు. (జ.1890)
ఆగస్టు 15: మహదేవ్ దేశాయ్ భారత స్వాతంత్ర్య సమరయోధుడు, రచయిత. (జ.1892)
పురస్కారాలు
* |
1931 | https://te.wikipedia.org/wiki/1931 | 1931 గ్రెగోరియన్‌ కాలెండరు యొక్క మామూలు సంవత్సరము.
సంవత్సరాలు:1928 1929 1930 - 1931 - 1932 1933 1934 దశాబ్దాలు: 1910లు 1920లు - 1930లు - 1940లు 1950లు శతాబ్దాలు: 19 వ శతాబ్దం - 20 వ శతాబ్దం - 21 వ శతాబ్దం
సంఘటనలు
ఫిబ్రవరి 10: కొత్త ఢిల్లీ నగరం అధికారికంగా ప్రారంభించబడింది.
గాంధీ-ఇర్విన్ ఒడంబడిక జరిగింది.
జననాలు
మార్చి 2: మిఖాయిల్ గోర్భచెవ్, సోవియట్ యూనియన్ మాజీ అధ్యక్షుడు.
ఏప్రిల్ 6: నల్లమల గిరిప్రసాద్, కమ్యూనిస్టు నేత. (మ.1997)
ఏప్రిల్ 26: గణపతి స్థపతి, స్థపతి, వాస్తుశిల్పి. (మ.2017)
జూన్ 9: నందిని సత్పతీ, ఒరిస్సా మాజీ ముఖ్యమంత్రి (మ.2006)
జూన్ 25: విశ్వనాధ్ ప్రతాప్ సింగ్, భారతదేశ ఎనిమిదవ ప్రధానమంత్రి. (మ.2008)
జూన్ 28: ముళ్ళపూడి వెంకటరమణ, తెలుగు నవల, కథ, సినిమా, హాస్య కథ రచయిత. (మ.2011)
జూలై 1: యస్.రాజన్నకవి, రంగస్థల నటుడు.
జూలై 1: నంబూరి పరిపూర్ణ తెలుగు రచయిత్రి, కమ్యూనిస్ట్ నాయకురాలు, స్వాతంత్ర్య సమరయోధురాలు (మ.2024)
జూలై 18: భవనం వెంకట్రామ్, ఆంధ్రప్రదేశ్ మాజీ ముఖ్యమంత్రి. (మ.2002)
జూలై 29: సింగిరెడ్డి నారాయణరెడ్డి, గేయరచయిత, సాహితీవేత్త, జ్ఞానపీఠ పురస్కార గ్రహీత. (మ.2017)
జూలై 30: పులికంటి కృష్ణారెడ్డి, కథకుడు, కవి, రంగస్థల కళాకారుడు, బుర్రకథ గాయకుడు. (మ.2007)
ఆగస్టు 3: సూరి బాలకృష్ణ, భూ భౌతిక శాస్త్ర శాస్త్రవేత్త.
ఆగస్టు 6: గడ్డవరపు పుల్లమాంబ, రచయిత్రి, స్త్రీల సాహిత్య వేదిక స్థాపకురాలు.
ఆగస్టు 15: నాగభైరవ కోటేశ్వరరావు, కవి, సాహితీవేత్త, సినిమా మాటల రచయిత. (మ.2008)
ఆగస్టు 20: బి.పద్మనాభం , తెలుగు సినిమా, రంగస్థలనటుడు, సినీనిర్మాత, దర్శకుడు, హాస్య నటుడు. (మ.2010)
సెప్టెంబరు 8: తంగి సత్యనారాయణ, శ్రీకాకుళం జిల్లాకు చెందిన శాసనసభ్యుడు. (మ.2009)
సెప్టెంబరు 10: ఎం. నారాయణరెడ్డి, తెలంగాణ తొలితరం ఉద్యమకారుడు, మాజీ పార్లమెంట్ సభ్యుడు, మాజీ శాసనసభ్యుడు. (మ.2020)
సెప్టెంబరు 22: పి.నర్సారెడ్డి, స్వాతంత్ర్య సమర యోధుడు, మాజీ పార్లమెంట్ సభ్యుడు, మాజీ శాసనసభ్యుడు.
అక్టోబర్ 2: తాడూరి బాలాగౌడ్, భారత జాతీయ కాంగ్రేస్ నాయకుడు, నిజామాబాదు లోక్‌సభ నియోజకవర్గం సభ్యుడు. (మ.2010)
అక్టోబర్ 15: ఏ.పి.జె.అబ్దుల్ కలామ్, అణు శాస్త్రవేత్త, భారత మాజీ రాష్ట్రపతి. (మ.2015)
డిసెంబరు 3: విజయ్‌కుమార్ మల్హోత్రా, భారతీయ జనతా పార్టీకి చెందిన రాజకీయ నాయకుడు, రచయిత.
డిసెంబరు 5: చాట్ల శ్రీరాములు, తెలుగు నాటకరంగ నిపుణులు, సినిమా నటులు. (మ.2015)
డిసెంబరు 11: ఓషో, ప్రఖ్యాత భారతీయ ఆధ్యాత్మిక బోధకుడు. (మ.1990)
డిసెంబరు 15: దుర్గా నాగేశ్వరరావు, తెలుగు సినిమా దర్శకుడు. (మ.2018)
డిసెంబరు 21: అవసరాల రామకృష్ణారావు, కథ, నవల రచయిత. (మ.2011)
: ముక్కురాజు, డాన్స్ మాస్టార్, ఫైటర్, నటుడు (మ.)
: యోగానంద కృష్ణమూర్తి, ఆధ్యాత్మిక ప్రచారకుడు, గురువు. (మ.2015)
మరణాలు
thumb|200px|భగత్‌సింగ్, రాజ్‌గురు, సుఖ్‌దేవ్‌ల విగ్రహాలు
ఫిబ్రవరి 6: మోతిలాల్ నెహ్రూ, భారత జాతీయ నాయకుడు. (జ.1861)
ఫిబ్రవరి 27:చంద్రశేఖర్ ఆజాద్, భారత స్వాతంత్ర్యోద్యమ నాయకుడు. (జ.1906)
మార్చి 23: భగత్ సింగ్, భారత జాతీయోద్యమ నాయకుడు. (మ.1907)
మార్చి 23: సుఖ్ దేవ్, భారత జాతీయోద్యమ నాయకుడు, భగత్ సింగ్ సహచరుడు.
మార్చి 23: రాజ్ గురు, స్వాతంత్ర్య ఉద్యమ విప్లవకారుడు, భగత్ సింగ్ సహచరుడు. (జ.1908)
మార్చి 25: గణేష్ శంకర్ విద్యార్థి, స్వాతంత్ర్యోద్యమ కార్యకర్త, పాత్రికేయుడు. (జ.1890)
జూన్ 10: మిడతల హంపయ్య, అనంతపురం జిల్లాకు చెందిన దాత
సెప్టెంబర్ 16: ఒమర్ ముఖ్తార్, లిబియా దేశానికి చెందిన తిరుగుబాటు వీరుడు. (జ.1858)
అక్టోబర్ 18: థామస్ ఆల్వా ఎడిసన్, విద్యుత్ బల్బు, ఫోనోగ్రాఫ్ కనిపెట్టిన అమెరికన్ శాస్త్రవేత్త, వ్యాపారవేత్త. (జ.1847)
పురస్కారాలు
*
వర్గం:1930లు
వర్గం:సంవత్సరాలు |
1925 | https://te.wikipedia.org/wiki/1925 | 1925 గ్రెగోరియన్‌ కాలెండరు యొక్క మామూలు సంవత్సరము.
సంవత్సరాలు:1922 1923 1924 1925 1926 1927 1928 దశాబ్దాలు: 1900లు 1910లు 1920లు 1930లు 1940లు శతాబ్దాలు: 19 వ శతాబ్దం - 20 వ శతాబ్దం - 21 వ శతాబ్దం
సంఘటనలు
1925: విశాఖపట్నంలో ఆంధ్ర విశ్వవిద్యాలయం స్థాపించబడింది.
జననాలు
thumb|150px|దాశరథి కృష్ణమాచార్యులు
జనవరి 25: కాకర్ల సుబ్బారావు, రేడియాలజిస్ట్, హైదరాబాదు నిమ్స్ ఆసుపత్రి పూర్వ డైరెక్టర్.
జనవరి 25: పి. అచ్యుతరాం, హేతువాది, సంఘ సంస్కర్త. (మ.1998)
ఫిబ్రవరి 20: గిరిజాప్రసాద్ కొయిరాలా, నేపాల్ మాజీ ప్రధానమంత్రి.
ఏప్రిల్ 7: కాపు రాజయ్య, తెలంగాణ రాష్ట్రానికి చెందిన చిత్రకారుడు. (మ.2012)
ఏప్రిల్ 12: అట్లూరి పిచ్చేశ్వర రావు, కథకుడు, అనువాదకుడు, నవలా రచయిత, సాహిత్యవేత్త. (మ.1966)
మే 29: భండారు సదాశివరావు, రచయిత, సంపాదకుడు, ఆర్.ఎస్.ఎస్. ప్రచారకుడు. (మ.2010)
జూలై 22: దాశరథి కృష్ణమాచార్య, తెలంగాణ ప్రజల కన్నీళ్లను 'అగ్నిధార'గా మలిచి నిజాం పాలన మీదికి ఎక్కుపెట్టిన మహాకవి. (మ.1987)
ఆగష్టు 1: చల్లా కృష్ణనారాయణరెడ్డి, హైదరాబాదు బుక్ ట్రస్ట్ వ్యవస్థాపకులు, మాజీ శాసన సభ్యులు. (మ.2013)
ఆగష్టు 18: సుభద్రా శ్రీనివాసన్, ఆకాశవాణి కార్యక్రమ నిర్వాహకురాలు. (మ.1972)
ఆగష్టు 19: అట్లూరి పుండరీకాక్షయ్య, తెలుగు సినిమా నిర్మాత, రచయిత, నటుడు. (మ.2012)
ఆగష్టు 31: ఆరుద్ర, కవి, గేయరచయిత, సాహితీవేత్త, కథకుడు, నవలారచయిత, విమర్శకుడు, పరిశోధకుడు, అనువాదకుడు. (మ.1998)
ఆగష్టు 7: ఎం.ఎస్.స్వామినాథన్, జన్యుశాస్త్రవేత్త, అంతర్జాతీయంగా పేరొందిన "హరిత విప్లవం" నిర్వాహకుడు.
సెప్టెంబర్ 7: భానుమతి, దక్షిణ భారత సినిమా నటి, నిర్మాత, దర్శకురాలు, స్టూడియో అధినేత్రి, రచయిత్రి, గాయని, సంగీత దర్శకురాలు. (మ.2005)
సెప్టెంబర్ 12: జోలెపాళ్యం మంగమ్మ, ఆకాశవాణి మొట్టమొదటి మహిళా న్యూస్ రీడర్ (మ.2017)
అక్టోబర్ 18: ఇబ్రహీం అల్కాజీ, నాటకరంగ దర్శకుడు, నట శిక్షకుడు, నేషనల్ స్కూల్ ఆఫ్ డ్రామా (ఎన్ఎస్‌డీ) మాజీ డైరెక్టర్ (మ.2020)
అక్టోబర్ 21: సూర్జీత్ సింగ్ బర్నాలా, రాజకీయ నాయకుడు, పంజాబ్ మాజీ ముఖ్యమంత్రి. (మ.2017)
అక్టోబర్ 31: కె.ప్రత్యగాత్మ, తెలుగు సినిమా దర్శకుడు, నిర్మాత. (మ.2001)
నవంబర్ 3: ఏల్చూరి విజయరాఘవ రావు, భారతీయ సంగీతకారుడు, వేణుగాన విద్వాంసుడు, సంగీత దర్శకుడు, రచయిత. (మ.2011)
నవంబర్ 5: ఆలూరి బైరాగి, తెలుగు కవి, (మ.1978)
నవంబర్ 12: పసుమర్తి కృష్ణమూర్తి, చలనచిత్ర నృత్యదర్శకుడు. (మ.2004)
నవంబర్ 13: టంగుటూరి సూర్యకుమారి, తెలుగు సినిమా నటి, గాయకురాలు. (మ.2005)
నవంబర్ 20: చుక్కా రామయ్య, విద్యావేత్త, సామాజిక ఉద్యమకారుడు, శాసనండలి సభ్యుడు.
డిసెంబర్ 12: కానేటి మోహనరావు, కమ్యూనిస్టు పార్టీకి చెందిన పార్లమెంటు సభ్యుడు, భారత స్వాతంత్ర్య సమరయోధుడు. (మ.2014)
డిసెంబర్ 15: ఎస్.వి.భుజంగరాయశర్మ, కవి, విమర్శకుడు, నాటక రచయిత. (మ.1997)
మరణాలు
జూన్ 16: చిత్తరంజన్ దాస్, భారత స్వాతంత్ర్య్య పోరాట నాయకుడు.
ఆగష్టు 6: సురేంద్రనాథ్ బెనర్జీ, భారత జాతీయోద్యమ నాయకుడు. (జ.1848)
పురస్కారాలు
* |
1914 | https://te.wikipedia.org/wiki/1914 | 1914 గ్రెగోరియన్‌ కాలెండరు యొక్క మామూలు సంవత్సరము.
సంవత్సరాలు:1911 1912 1913 1914 1915 1916 1917 దశాబ్దాలు: 1890లు 1900లు 1910లు 1920లు 1930లు శతాబ్దాలు: 19 వ శతాబ్దం - 20 వ శతాబ్దం - 21 వ శతాబ్దం
సంఘటనలు
జనవరి
ఫిబ్రవరి
మార్చి
ఏప్రిల్
మే
జూన్
జూన్ 28: ఆస్ట్రియా యువరాజు ఫెర్డినాండ్ సెరాజివోలో హత్య.
జూలై
జూలై 3: నిజాం నిరంకుశ పాలన వ్యతిరేక ఉద్యమకారుడు విశ్వనాథశర్మ.
ఆగస్టు
సెప్టెంబర్
సెప్టెంబరు 20 - ఈ.సి.ఐ.ఎల్ (ఎలక్ట్రానిక్స్ అండ్ కమ్యూనికేషన్స్ ఇండియా లిమిటెడ్) సంస్థ వ్యవస్థాపకుడు పద్మ భూషణ్ పురస్కార గ్రహీత. ఈయన పేరు మీదుగానే హైదరాబాదులో ఈ.సి.ఐ.ఎల్ ఉద్యోగులు నివసించే కాలనీకి ఎ.యస్.రావు నగర్ గా నామకరణం చేశారు. [మ.2003]
అక్టోబర్
నవంబర్
డిసెంబర్
డిసెంబరు 15: నిజాం నిరంకుశ పాలన వ్యతిరేక ఉద్యమకారుడు కోదాటి నారాయణరావు.
జననాలు
thumb|కుడి|శంకరంబాడి సుందరాచారి
ఫిబ్రవరి 13: మాదాల నారాయణస్వామి, సీనియర్ కమ్యూనిస్టు నాయకుడు. (మ.2013)
మార్చి 25: నార్మన్ బోర్లాగ్, అమెరికా వ్యవసాయ శాస్త్రవేత్త.
మార్చి 28: పుట్టపర్తి నారాయణాచార్యులు, తెలుగు కవి. (మ.1990)
ఏప్రిల్ 3: మానెక్‌షా, భారతదేశపు మొట్టమొదటి ఫీల్డ్ మార్షల్. (మ.2008)
ఏప్రిల్ 13: విద్యా ప్రకాశానందగిరి స్వామి, ఆధ్యాత్మికవేత్త, శ్రీకాళహస్తి లోని శుక బ్రహ్మాశ్రమ స్థాపకులు, బహుభాషాకోవిదులు. (మ.1998)
ఏప్రిల్ 16: కె.హెచ్. ఆరా, చిత్రకారుడు (మ. 1985)
మే 18: సూర్యదేవర రాజ్యలక్ష్మమ్మ, స్వాతంత్ర్య సమరయోధురాలు, సంఘసేవకురాలు. (మ.2010)
జూన్ 20: కె. అచ్యుతరెడ్డి, స్వాతంత్ర్య సమరయోధులు, శాసనసభ్యులు, మంత్రివర్యులు. (మ.1972)
ఆగష్టు 10: శంకరంబాడి సుందరాచారి, ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్ర గీతమైన మా తెలుగు తల్లికి మల్లె పూదండ రచయిత. (మ.1977)
ఆగష్టు 15: పరశురామ ఘనాపాఠి వేదపండితుడు. (మ.2016)
ఆగష్టు 21: పి.ఆదినారాయణరావు, తెలుగు సినిమా సంగీత దర్శకులు, నిర్మాత. (మ.1991)
సెప్టెంబర్ 5: నికొనార్‌ పారా, చిలీ కవి. 'అకవిత్వం' అనే ప్రక్రియ సృష్టికర్త.
సెప్టెంబర్ 7: జరుక్ శాస్త్రి, తెలుగు సాహిత్యంలో పేరడీలకు ఆద్యుడు. (మ.1968)
సెప్టెంబర్ 9: కాళోజీ నారాయణరావు, తెలుగు కవి, తెలంగాణావాది. (మ.2002)
సెప్టెంబర్ 23: ఒమర్ అలీ సైఫుద్దీన్ 3, బ్రూనై దేశపు 28వ సుల్తాన్. (మ.1986)
అక్టోబర్ 5: పేరేప మృత్యుంజయుడు, భారత కమ్యూనిస్టు పార్టీ నాయకుడు, స్వాతంత్య్రసమర యోధుడు. (మ.1950)
అక్టోబర్ 10: భావరాజు నరసింహారావు, నాటక రచయిత, ప్రచురణకర్త, నటుడు. (మ.1993)
అక్టోబర్ 18: కోగంటి రాధాకృష్ణమూర్తి, రచయిత, సంపాదకుడు, హేతువాది. (మ.1987)
నవంబర్ 13:హెన్రీ లాంగ్లోయిస్, అంతర్జాతీయ ఫిల్మ్ ఆర్కైవ్స్ సమాఖ్య (ఇంటర్నేషనల్ ఫెడరేషన్ ఆఫ్ ఫిల్మ్ ఆర్కైవ్స్ (ఎఫ్.ఐ.ఎ.ఎఫ్) వ్యవస్థాపకుడు. (మ.1977)
డిసెంబర్ 14: మాకినేని బసవపున్నయ్య, మార్క్స్, లెనిన్ సిద్ధాంతాలకు కట్టుబడి జీవితాంతం పీడిత ప్రజల విముక్తి కోసం పోరాడాడు. (మ.1992)
డిసెంబర్ 26: మరళీధర్ దేవదాస్ ఆమ్టే, సంఘసేవకుడు. (మ.2008)
: జి.వి.కృష్ణారావు, హేతువాది, రచయిత. (మ.1979)
మరణాలు
పురస్కారాలు
స్థాపితాలు
1914 సంవత్సరంలో దేశోధ్ధారక కాశీనాధుని నాగేశ్వరరావు పంతులు మద్రాసు కేంద్రంగా ఆంధ్రపత్రికను దినపత్రికగా వెలువరించారు.
* |
1903 | https://te.wikipedia.org/wiki/1903 | 1903 గ్రెగోరియన్‌ కాలెండరు యొక్క మామూలు సంవత్సరము.
సంవత్సరాలు:1900 1901 1902 1903 1904 1905 1906 దశాబ్దాలు: 1880లు 1890లు 1900లు 1910లు 1920లు శతాబ్దాలు: 19 వ శతాబ్దం - 20 వ శతాబ్దం - 21 వ శతాబ్దం
సంఘటనలు
జనవరి
ఫిబ్రవరి
మార్చి
ఏప్రిల్
మే
జూన్
జూన్ 16 - ఆచంట జానకిరాం సుప్రసిద్ధ ప్రసార ప్రముఖులు, చిత్రకారులు [మ.1994]
జూలై
ఆగస్టు
సెప్టెంబర్
అక్టోబర్
నవంబర్
డిసెంబర్
రైటు సోదరులు తయారుచేసిన విమానం మొదటిసారి ఎగిరింది.
జననాలు
జనవరి 3: నిడుదవోలు వేంకటరావు, సుప్రసిద్ధ సంస్కృతాంధ్ర పండితుడు. (మ.1982)
ఫిబ్రవరి 3: గిడుగు లక్ష్మీకాంతమ్మ, లక్ష్మీశారద జంటకవయిత్రులలో గిడుగు లక్ష్మీకాంతమ్మ ఒకరు. [మ. ?]
ఫిబ్రవరి 25: కైలాస్ నాథ్ వాంచూ, భారతదేశ సుప్రీంకోర్టు పదవ ప్రధాన న్యాయమూర్తి. (మ. 1988)
మార్చి 13: యసుటారో కొయిడే 112 సంవత్సరాలు జీవించి అత్యధిక వయసుగల వ్యక్తిగా గిన్నిస్ వరల్డ్ రికార్డులో ఎక్కిన జపాన్ కురువృద్ధుడు. (మ.2016)
మే 30: యెర్రగుడిపాటి వరదరావు, తెలుగు సినిమా దర్శకుడు, నిర్మాత, నటుడు. (మ.1973)
జూన్ 16: ఆచంట జానకిరాం, తొలి డైరక్టర్ జనరల్ లైవిల్ ఫీల్డెన్ నియమించిన తొలి తరం వారిలో ఒకరు. (మ.1994)
జూలై 3: నారు నాగ నార్య, సాహితీవేత్త. (మ.1973)
అక్టోబరు 3: స్వామి రామానంద తీర్థ, స్వాతంత్ర్య సమరయోధుడు, హైదరాబాదు సంస్థాన విమోచనానికి పాటు బడ్డ మహానాయకుడు. (మ.1972)
మరణాలు
పురస్కారాలు
స్థాపితాలు
thumb|కుడి|150px|కాశీనాధుని విశ్వేశ్వరరావు
1903 సంవత్సరంలో దేశోధ్ధారక కాశీనాథుని నాగేశ్వరరావు పంతులు అమృతాంజనం కంపెనీని నెలకొల్పారు.
* |
1958 | https://te.wikipedia.org/wiki/1958 | 1958 గ్రెగోరియన్‌ కాలెండరు యొక్క మామూలు సంవత్సరము.
సంవత్సరాలు: 1955 1956 1957 1958 1959 1960 1961 దశాబ్దాలు: 1930లు 1940లు 1950లు 1960లు 1970లు శతాబ్దాలు: 19 వ శతాబ్దం - 20 వ శతాబ్దం - 21 వ శతాబ్దం
సంఘటనలు
జనవరి 1: యూరోపియన్ కమ్యూనిటీ స్థాపించబడింది.
మే 24: మూడవ ఆసియా క్రీడలు జపాన్ రాజధాని నగరం టోక్యోలో ప్రారంభమయ్యాయి.
జూన్ 8: ప్రపంచ కప్ ఫుట్‌బాల్ పోటీలు స్వీడన్లో ప్రారంభమయ్యాయి.
జననాలు
thumb|పరిటాల రవి.
జనవరి 2: ఆహుతి ప్రసాద్, సినిమా నటుడు. (మ.2015)
ఏప్రిల్ 18: మాల్కం మార్షల్, వెస్టీండీస్ క్రికెట్ జట్టు మాజీ క్రీడాకారుడు.
జూన్ 21: ఇ.వి.వి.సత్యనారాయణ, తెలుగు సినిమా దర్శకుడు, నిర్మాత. (మ.2011)
జూలై 12: శిలాలోలిత, కవయిత్రి, విమర్శకురాలు.
ఆగస్టు 18: కొత్తకోట దయాకర్ రెడ్డి, మాజీ ఎమ్మెల్యే (మ. 2023)
ఆగస్టు 29: మైకల్ జాక్సన్, అమెరికా సంగీత కళాకారుడు. (మ.2009)
ఆగస్టు 30: పరిటాల రవి, ఆంధ్రప్రదేశ్ మాజీ మంత్రి, తెలుగుదేశం పార్టీ నాయకుడు. (మ.2005)
అక్టోబర్ 6: పనబాక లక్ష్మి, భారత పార్లమెంటు సభ్యురాలు.
అక్టోబర్ 19: రాధశ్రీ అనే కలం పేరు కలిగిన దిడుగు వేంకటరాధాకృష్ణ ప్రసాద్, పద్యకవి, శతకకారుడు.
మరణాలు
thumb|మౌలానా అబుల్ కలాం ఆజాద్
ఫిబ్రవరి 22: మౌలానా అబుల్ కలాం ఆజాద్, స్వాతంత్ర్య సమర యోధుడు, భారత ప్రభుత్వ తొలి విద్యాశాఖామంత్రి. (జ.1888)
ఆగష్టు 14: ఫ్రెడెరిక్ జోలియట్ క్యూరీ, భౌతిక శాస్త్రవేత్త, నోబెల్ బహుమతి గ్రహీత. (జ.1900)
ఆగస్టు 28: భమిడిపాటి కామేశ్వరరావు, రచయిత, నటుడు, నాటక కర్త. (జ.1897)
సెప్టెంబరు 25: ఉన్నవ లక్ష్మీనారాయణ, గాంధేయ వాది, సంఘ సంస్కర్త, స్వాతంత్ర్యయోధుడు, తెలుగు నవలా రచయిత. (జ.1877)
అక్టోబరు 16: తెన్నేటి సూరి, తెలుగు రచయిత, అభ్యుదయ కవి, కథారచయిత, నాటకకర్త. (జ.1911)
డిసెంబరు 22: తారక్‌నాథ్ దాస్, బ్రిటిష్ ప్రభుత్వానికి వ్యతిరేకంగా పోరాడిన అంతర్జాతీయ విద్వాంసుడు. (జ.1884)
పురస్కారాలు
భారతరత్న పురస్కారం: డి.కె.కార్వే
* |
1947 | https://te.wikipedia.org/wiki/1947 | 1947 గ్రెగోరియన్‌ కాలెండరు యొక్క మామూలు సంవత్సరము. భారతదేశానికి స్వాతంత్ర్యం వచ్చిన సంవత్సరం.
సంవత్సరాలు: 1944 1945 1946 1947 1948 1949 1950 దశాబ్దాలు: 1920లు 1930లు 1940లు 1950లు 1960లు శతాబ్దాలు: 19 వ శతాబ్దం - 20 వ శతాబ్దం - 21 వ శతాబ్దం
సంఘటనలు
జనవరి
ఫిబ్రవరి
మార్చి
ఏప్రిల్
మే
జూన్
జూలై
జూలై 22: త్రివర్ణపతాకాన్ని భారత జాతీయజెండాగా ఆమోదించబడింది.
ఆగస్టు
ఆగష్టు 15: భారత దేశానికి స్వాతంత్ర్యం వచ్చింది
సెప్టెంబర్
అక్టోబర్
నవంబర్
డిసెంబర్
జననాలు
జనవరి 8: డేవిడ్ బౌవీ, బ్రిటీష్ పాప్, రాక్ గాయకుడు, గ్రామీ అవార్డు విజేత. (మ.2016)
ఫిబ్రవరి 6: కె.వి.కృష్ణకుమారి, రచయిత్రి.
ఫిబ్రవరి 12: టేకుమళ్ళ అచ్యుతరావు, విమర్శకులు, పండితులు. (జ.1880)
మార్చి 12: ఆలపాటి వెంకట మోహనగుప్త, వ్యంగ్య చిత్రకారుడు.
మార్చి 22: ఎడ్మ కిష్టారెడ్డి, రాజకీయ నాయకుడు, మాజీ శాసనసభ్యుడు. (మ. 2020)
ఏప్రిల్ 17: జె. గీతారెడ్డి, కాంగ్రెస్ నాయకురాలు, మాజీ మంత్రి.
ఏప్రిల్ 28: గంటి ప్రసాదం, నక్సలైటు నాయకుడుగా మరిన కవి.
జూన్ 6: సుత్తి వీరభద్ర రావు, తెలుగువారికి సుపరిచితమైన హాస్యనటుడు, రేడియో, నాటక కళాకారుడు. (మ.1988)
జూన్ 9: గాలి ముద్దుకృష్ణమ నాయుడు, ఆంధ్రప్రదేశ్‌కు చెందిన రాజకీయనాయకుడు. (మ.2018)
జూన్ 11: లాలూప్రసాద్ యాదవ్, బీహార్ మాజీ ముఖ్యమంత్రి.
జూలై 7: జ్ఞానేంద్ర, నేపాల్ రాజుగా పనిచేసిన .
జూలై 14: గుండా మల్లేష్, కమ్యూనిస్టు నేత, శాసనసభ మాజీ సభ్యుడు. (మ.2020)
జూలై 21: చేతన్ చౌహాన్, భారత మాజీ క్రికెట్ క్రీడాకారుడు.
ఆగస్టు 7: సుత్తివేలు, తెలుగు హాస్య నటులు. (మ.2012)
ఆగస్టు 20: వి.రామకృష్ణ, తెలుగు సినిమా నేపథ్య గాయకుడు. (మ.2015)
ఆగస్టు 20: తిలకం గోపాల్, వాలీబాల్ మాజీ ఆటగాడు, కెప్టెన్. (మ. 2012)
అక్టోబర్ 11: వడ్డే రమేష్, తెలుగు సినీ నిర్మాత. (మ.2013)
సెప్టెంబర్ 1: పి.ఎ.సంగ్మా, లోక్‌సభ మాజీ స్పీకరు. (మ.2016)
సెప్టెంబర్ 29: మతుకుమల్లి విద్యాసాగర్, రాయల్ సొసైటీకి చెందిన ఫెలో, కంట్రోల్ ధియరిస్టు. ఆయన భారతదేశానికి చెందిన శాస్త్రవేత్త.
సెప్టెంబర్ 29: సరోష్ హోమీ కపాడియా భారత సుప్రీం కోర్టు 38వ ప్రధానన్యాయమూర్తి. (మ.2016)
నవంబరు 14: దేవరకొండ విఠల్ రావు, భారత పార్లమెంటు సభ్యుడు.
నవంబరు 26: మాగుంట సుబ్బరామిరెడ్డి, ఛారిటబుల్ ట్రస్ట్ ద్వారా ఉచిత మంచినీటి సరఫరా, ఒంగోలు పార్లమెంట్ సభ్యులుగా పనిచేశారు. (మ.1995)
డిసెంబరు 31: కొత్తపల్లి సత్యశ్రీమన్నారాయణ, కవి. (మ.2009)
మరణాలు
ఫిబ్రవరి 12: టేకుమళ్ళ అచ్యుతరావు, విమర్శకులు, పండితులు. (జ.1880)
అక్టోబర్ 4: మాక్స్ ప్లాంక్, భౌతిక శాస్త్రవేత్త, నోబెల్ బహుమతి గ్రహీత. (జ.1858)
సెప్టెంబరు 11: దువ్వూరి రామిరెడ్డిఆధునిక తెలుగు సాహిత్యంలో ప్రత్యేకంగా పరిచయం అక్కర్లేని పేరు. 'కవి కోకిల' మకుటాన్ని ఇంటిపేరులో ఇముడ్చుకున్నారు. (జ.1895)
సెప్టెంబరు 26: బంకుపల్లె మల్లయ్యశాస్త్రి, సంఘసంస్కర్త, రచయిత, పండితుడు. (జ.1876)
పురస్కారాలు
* |
1941 | https://te.wikipedia.org/wiki/1941 | 1941 గ్రెగోరియన్‌ కాలెండరు యొక్క మామూలు సంవత్సరము.
సంవత్సరాలు: 1938 1939 1940 1941 1942 1943 1944 దశాబ్దాలు: 1920లు 1930లు 1940లు 1950లు 1960లు శతాబ్దాలు: 19 వ శతాబ్దం - 20 వ శతాబ్దం - 21 వ శతాబ్దం
సంఘటనలు
• చార్లెస్ ఫిలిప్ బ్రౌన్ సలహాలు ఉత్తరాల ద్వారా పొందిన ఏనుగుల వీరాస్వామయ్య గారి కాశీ యాత్రా చరిత్రను ఆయన మిత్రుడు కోమలేశ్వరపురం శ్రీనివాస పిళ్ళై గారు మొదటిసారిగా 1838లో ముద్రించారు. ఈ గ్రంథం 1869లో ద్వితీయ ముద్రణ పొందింది. ఈ గ్రంథం 1941 లో దిగవల్లి వేంకట శివరావు గారు అనేక వివరణలతో ప్రచురించారు. ఏషియన్ ఎడ్యుకేషనల్ సర్వీసెస్ వారు న్యూఢెల్లీ (New Delhi) లో తిరిగి ముద్రించారు.
జననాలు
ఫిబ్రవరి 8: జగ్జీత్ సింగ్, భారతీయ గజల్ గాయకుడు. (మ.2011)
ఏప్రిల్ 1: అజిత్ వాడేకర్, భారత క్రికెట్ జట్టు మాజీ క్రీడాకారుడు, జట్టు మేనేజర్.
మే 19: పాగల్ అదిలాబాదీ, తెలంగాణకు చెందిన ఉర్దూ కవి. (మ. 2007)
మే 21: భమిడి కమలాదేవి, సంగీత విద్వాంసురాలు.
జూన్ 30: ఉప్పలపాటి సైదులు, పౌరాణిక రంగస్థల కళాకారుడు.
జూలై 1: డి.కె.ఆదికేశవులు, చిత్తూరు లోక్‌సభ సభ్యులు.
జూలై 4: ఇందారపు కిషన్ రావు, అవధాని, కవి, బహుభాషా కోవిదుడు. (మ.2017)
జూలై 31: గుజరాత్ మాజీ ముఖ్యమంత్రి అమర్‌సిన్హ్ చౌదరి.
ఆగష్టు 18: జయకృష్ణ, భారతీయ సినిమా నిర్మాత. (మ.2016)
మరణాలు
thumb|రవీంద్రనాథ్ టాగూర్
జనవరి 15: న్యాపతి సుబ్బారావు, స్వాతంత్ర్య సమరయోధుడు, సంస్కరణవాది, సాహిత్యవేత్త, పాత్రికేయుడు. (మ.1941)
ఫిబ్రవరి 19: జయంతి రామయ్య పంతులు, కవి, శాసన పరిశోధకులు. (జ.1860)
ఆగష్టు 7: రవీంద్రనాథ్ టాగూర్, విశ్వకవి, భారత దేశానికి జాతీయ గీతాన్ని అందించిన కవి. (జ.1861)
పురస్కారాలు
* |
1930 | https://te.wikipedia.org/wiki/1930 | 1930 గ్రెగోరియన్‌ కాలెండరు యొక్క మామూలు సంవత్సరము.
సంవత్సరాలు: 1927 1928 1929 1930 1931 1932 1933 దశాబ్దాలు: 1910లు 1920లు 1930లు 1940లు 1950లు శతాబ్దాలు: 19 వ శతాబ్దం - 20 వ శతాబ్దం - 21 వ శతాబ్దం
సంఘటనలు
thumb|ఉప్పు సత్యాగ్రహం
మార్చి 12: మహాత్మాగాంధీ నేతృత్వంలో ఉప్పు సత్యాగ్రహం సబర్మతీ ఆశ్రమం నుండి ప్రారంభమైంది.
ఏప్రిల్ 6: మహాత్మాగంధీ నేతృత్వంలో గుజరాత్ లోని దండి వద్ద ఉప్పు చట్టం ఉల్లంఘన జరిగింది.
జూలై 13: మొదటి ప్రపంచ కప్ ఫుట్‌బాల్ పోటీలు ఉరుగ్వేలో ప్రారంభమయ్యాయి.
నవంబర్ 13: మొదటి రౌండు టేబులు సమావేశాన్ని ఐదవ జార్జి చక్రవర్తి లండన్లో లాంఛనంగా ప్రారంభించాడు.
జననాలు
జనవరి 28: పండిట్ జస్రాజ్, హిందుస్తానీ శాస్త్రీయ సంగీతం, మేవాతి ఘరానాకు చెందిన భారతీయ శాస్త్రీయ సంగీత గాయకుడు.
ఫిబ్రవరి 13: నూతి శంకరరావు, ఆర్యసమాజ్ కు చెందిన నాయకుడు. నిజాం వ్యతిరేక ఉద్యమం వహించాడు.
ఫిబ్రవరి 19: కె.విశ్వనాథ్, తెలుగు సినిమా దర్శకుడు, నటుడు. (మ. 2023)
మార్చి 14: నాయని కృష్ణకుమారి, తెలుగు రచయిత్రి. (మ.2016)
మార్చి 15: ఇలపావులూరి పాండురంగారావు, శతాధిక గ్రంథరచయిత. అనువాదకుడు. (మ.2011)
ఏప్రిల్ 19: కె.విశ్వనాథ్, తెలుగు సినిమా దర్శకుడు, ప్రశస్తమైన సినిమాలను సృష్టించారు.
మే 5: జస్టిస్ సర్దార్ అలీ ఖాన్, ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్ర మాజీ ప్రధాన న్యాయమూర్తి. (మ. 2012)
జూన్ 12: ఆచ్చి వేణుగోపాలాచార్యులు, సినీ గీత రచయిత. (మ.2016)
జూన్ 13: మార్పు బాలకృష్ణమ్మ, ఉపాధ్యాయ ఉద్యమ నాయకుడు, ఆంధ్రప్రదేశ్ శాసనమండలి సభ్యులుగా పనిచేశారు. (మ.2013)
జూలై 1: కుమ్మరి మాస్టారు, బుర్రకథ కళాకారులు. (మ.1997)
జూలై 12: ఇరివెంటి కృష్ణమూర్తి, తెలంగాణ ప్రాంతానికి చెందిన తొలితరం కథకులలో ఒకడు. (మ.1991)
జూలై 24: కేశూభాయి పటేల్, గుజరాత్ మాజీ ముఖ్యమంత్రి.
జూలై 6: మంగళంపల్లి బాలమురళీకృష్ణ, వాగ్గేయకారుడు. (మ.2016)
ఆగష్టు 5: నీల్ ఆర్మ్‌స్ట్రాంగ్, చంద్రుడిపై కాలు పెట్టిన మొదటి మనిషి. (మ.2012)
ఆగష్టు 14: జాన నాగేశ్వరరావు, జనవాక్యం పత్రిక నడిపారు.
సెప్టెంబర్ 22: ప్రతివాది భయంకర శ్రీనివాస్, చలనచిత్ర నేపథ్యగాయకుడు. (మ.2013)
అక్టోబర్ 5: మధురాంతకం రాజారాం, రచయిత. (జ.1999)
అక్టోబర్ 20: లీలా సేథ్ ఢిల్లీ హైకోర్టుకు మొదటి మహిళా న్యాయమూర్తి. (మ.2017)
అక్టోబర్ 21: షమ్మీ కపూర్, భారత సినీనటుడు, దర్శకుడు. (మ.2011)
అక్టోబర్ 24: చవ్వా చంద్రశేఖర్ రెడ్డి, చలన చిత్ర నిర్మాత, పారిశ్రామికవేత్త. (మ.2014)
నవంబర్ 16: చినువ అచెబె, ఆధునిక ఆఫ్రికన్‌ సాహిత్య పితామహుడు. (మ.2013)
నవంబర్ 20: కొండపల్లి పైడితల్లి నాయిడు, 11వ, 12వ, 14వ లోక్‌సభ లకు ఎన్నికైన పార్లమెంటు సభ్యుడు. (మ.2006)
నవంబర్ 23: గీతా దత్, భారతీయ నేపథ్య గాయకురాలు. (మ.1972)
డిసెంబర్ 2: గారీ బెకర్, ఆర్థికవేత్త, నోబెల్ బహుమతి గ్రహీత
డిసెంబర్ 29: టీ.జి. కమలాదేవి, తెలుగు సినిమా నటి, స్నూకర్ క్రీడాకారిణి. (మ.2012)
డిసెంబర్ 31: కె. రామలక్ష్మి, ప్రముఖ రచయిత్రి. (మ. 2023)
: గోపరాజు లవణం, గోరా కుమారుడు, హేతువాది, నాస్తికుడు. (మ.2015)
: మాలతీ చందూర్, రచయిత్రి, కాలమిస్టు, సాహిత్య అకాడమీ బహుమతి గ్రహీత. (మ.2013)
రంగకవి, కవి. నాటకరచయిత.
మరణాలు
జనవరి 14: చిత్తజల్లు వరహాలరావు, తెలుగు హేతువాది, రచయిత.
జూలై 26: అన్నా సారా కుగ్లర్, భారతదేశంలో 47 సంవత్సరాలపాటు వైద్యసేవలను అందించిన మొట్టమొదటి అమెరికన్ వైద్య మిషనరీ. (జ.1856)
ఆగష్టు 20: చార్లెస్ బాన్నర్‌మన్, ఆస్ట్రేలియాకు చెందిన మాజీ క్రికెట్ ఆటగాడు, కుడిచేతి బ్యాట్స్‌మెన్. (జ.1851)
పురస్కారాలు
*
వర్గం:1930లు
వర్గం:సంవత్సరాలు |
1913 | https://te.wikipedia.org/wiki/1913 | 1913 గ్రెగోరియన్‌ కాలెండరు యొక్క మామూలు సంవత్సరము.
తొలి ఆంధ్ర మహాసభలు బాపట్లలో జరిగాయి.
సంవత్సరాలు: 1910 1911 1912 - 1913 - 1914 1915 1916 దశాబ్దాలు: 1890లు 1900లు 1910లు 1920లు 1930లు శతాబ్దాలు: 19 వ శతాబ్దం - 20 వ శతాబ్దం - 21 వ శతాబ్దం
సంఘటనలు
జననాలు
thumb|కుడి|తిరుమల రామచంద్ర
మార్చి 6: కస్తూరి శివరావు, హాస్య నటుడు. (మ.1966)
మార్చి 12: యశ్వంతరావు చవాన్, మహారాష్ట్ర మాజీ ముఖ్యమంత్రి.
ఏప్రిల్ 15: కరీముల్లా షా, ముస్లిం సూఫీ, పండితుడు. (జ. 1838)
మే 19: నీలం సంజీవరెడ్డి, భారత రాష్ట్రపతి గా, ఆంధ్రప్రదేశ్ ముఖ్యమంత్రిగా, లోక్‌సభ సభాపతి. (మ.1996)
జూన్ 17: తిరుమల రామచంద్ర, సంపాదకుడు, రచయిత, స్వాతంత్ర్యసమరయోధుడు, భాషావేత్త.
జూలై 1: కొత్త రాజబాపయ్య, ఉత్తమ ఉపాధ్యాయ పురస్కార గ్రహీత, విద్యాబోర్డులో, రాష్ట్రవిద్యాసలహాసంఘం సభ్యుడు. (మ.1964)
ఆగష్టు 3: శ్రీపాద పినాకపాణి, శాస్త్రీయ సంగీత విద్వాంసుడు, వైద్యరంగంలో నిష్ణాతుడు. (మ.2013)
ఆగష్టు 15: బాడిగ వెంకట నరసింహారావు, కవి, సాహితీ వేత్త, బాల సాహిత్యకారుడు. (మ.1994)
ఆగష్టు 30: రిచర్డ్ స్టోన్, ఆర్థికవేత్త, నోబెల్ బహుమతి గ్రహీత.
సెప్టెంబరు 13: సి.హెచ్. నారాయణరావు, తెలుగు సినిమా నటుడు. (మ.1984)
నవంబర్ 22: ఎల్.కె.ఝా, భారతదేశపు ఆర్థిక వేత్త, భారతీయ రిజర్వ్ బాంక్ గవర్నర్ గా పనిచేసిన 8వ వ్యక్తి. (మ.1988)
డిసెంబర్ 9: హొమాయ్ వ్యరవాలా, భారతదేశపు మొట్టమొదటి మహిళా ఫోటోజర్నలిస్టు. పద్మవిభూషణ పురస్కార గ్రహీత. (మ.2012)
డిసెంబర్ 18: విల్లీబ్రాంట్, పశ్చిమ జర్మనీ మాజీ ఛాన్సలర్.
మరణాలు
పురస్కారాలు
* |
1901 | https://te.wikipedia.org/wiki/1901 | 1901 గ్రెగోరియన్‌ కాలెండరు యొక్క మామూలు సంవత్సరము. భారతదేశానికి స్వాతంత్ర్యం వచ్చిన సంవత్సరం.
సంవత్సరాలు: 1898 1899 1900 1901 1902 1903 1904 దశాబ్దాలు: 1880లు 1890లు 1900లు 1910లు 1920లు శతాబ్దాలు: 19 వ శతాబ్దం - 20 వ శతాబ్దం - 21 వ శతాబ్దం
సంఘటనలు
జననాలు
జనవరి 29: మొసలికంటి తిరుమలరావు, స్వాతంత్ర్య సమరయోధులు, పార్లమెంటు సభ్యులు. (మ.1970)
ఫిబ్రవరి 20: రాజా శ్వేతా చలపతి రామకృష్ణ రంగారావు, బొబ్బిలి రాజవంశానికి చెందిన 13వ రాజు.
మార్చి 1: నల్లపాటి వెంకటరామయ్య, ఆంధ్రరాష్ట్ర ప్రథమ శాసనసభ స్పీకర్. (మ.1983)
మార్చి 5: కల్యాణం రఘురామయ్య, రంగస్థల, సినిమా నటుడు, గాయకుడు. (మ.1975)
జూలై 7: విట్టొరియో డి సికా, ఇటాలియన్ దర్శకుడు, నటుడు. (మ.1974)
జూలై 15: వేముల కూర్మయ్య, స్వాతంత్ర్య సమరయోధుడు, రాజకీయ నాయకుడు. (మ.1970)
జూలై 25: కలుగోడు అశ్వత్థరావు, స్వయంకృషితో తెలుగు కన్నడ భాషలలో ప్రావీణ్యం సంపాదించాడు. (మ.1972)
మార్చి 16: పొట్టి శ్రీరాములు, ప్రత్యేకాంధ్ర రాష్ట్రాన్ని సాధకుడు. (మ.1952)
మార్చి 16: పి.బి. గజేంద్రగడ్కర్, భారతదేశ సుప్రీంకోర్టు ఏడవ ప్రధాన న్యాయమూర్తి (మ. 1981)
ఏప్రిల్ 30: సైమన్ కుజ్‌నెట్స్, ఆర్థికవేత్త.
మే 1: పి.వి.రాజమన్నార్, న్యాయవాది, పండితుడు, భారత రాజకీయనాయకుడు. (మ.1979)
జూన్ 29: అమల్ కుమార్ సర్కార్, భారతదేశ సుప్రీంకోర్టు ఎనమిదవ ప్రధాన న్యాయమూర్తి (మ. 2001)
జూలై 15: చెలికాని రామారావు, స్వాతంత్ర్య సమరయోధులు, 1వ లోక్‌సభ సభ్యులు. (మ.1985)
సెప్టెంబర్ 29: ఎన్రికో ఫెర్మి, భౌతిక శాస్త్రవేత్త, నోబెల్ బహుమతి గ్రహీత.
అక్టోబరు 1: ప్రతాప్ సింగ్ ఖైరాన్, పంజాబ్ మాజీ ముఖ్యమంత్రి.
అక్టోబరు 1: మసూమా బేగం, సంఘ సేవకురాలు, కాంగ్రేసు పార్టీకి చెందిన రాజకీయనాయకురాలు. (మ.1990)
అక్టోబరు 17: జి.ఎస్.మేల్కోటే, స్వాతంత్ర్య సమరయోధులు, వైద్యులు. (మ.1982)
అక్టోబరు 22: కొమురం భీమ్, హైదరాబాదు విముక్తి కోసం అసఫ్ జహి రాజవాసానికి వ్యతిరేకంగా పోరాడిన ఒక గిరిజన నాయకుడు. (మ.1940)
నవంబర్ 16: జవ్వాది లక్ష్మయ్యనాయుడు, కళాపోషకులు, శాసనసభ సభ్యులు. (మ.1978)
నవంబర్ 18: వి. శాంతారాం, భారతీయ సినిమారంగంలో చిత్రనిర్మాత, దర్శకుడు, నటుడు. (మ.1990)
నవంబర్ 29: శోభా సింగ్, పంజాబ్ ప్రాంతానికి చెందిన చిత్రకారుడు. పద్మశ్రీ పురస్కార గ్రహీత. (మ.1986)
డిసెంబరు 25: తుమ్మల సీతారామమూర్తి, ఆధునిక పద్య కవుల్లో అగ్రగణ్యుడు, జాతీయోద్యమ కవి, పండితుడు. (మ.1990)
మరణాలు
thumb|150px|విక్టోరియా మహారాణి
జనవరి 16: భారత జాతీయోద్యమ నాయకుడు మహాదేవ గోవింద రనడే.
జనవరి 22: అలెగ్జాండ్రినా విక్టోరియా, బ్రిటీషు మహారాణి. (జ.1819)
మార్చి 13: అమెరికా మాజీ అధ్యక్షుడు బెంజమిన్ హారిసన్.
పురస్కారాలు
* |
1957 | https://te.wikipedia.org/wiki/1957 | 1957 గ్రెగోరియన్‌ కాలెండరు యొక్క మామూలు సంవత్సరము.
సంవత్సరాలు:1954 1955 1956 1957 1958 1959 1960 దశాబ్దాలు: 1930లు 1940లు 1950లు 1960లు 1970లు శతాబ్దాలు: 19 వ శతాబ్దం - 20 వ శతాబ్దం - 21 వ శతాబ్దం
సంఘటనలు
జూలై 27: అంతర్జాతీయ అణు శక్తి మండలి ఏర్పాటైంది.
జననాలు
thumb|కింజరాపు ఎర్రన్నాయుడు.
జనవరి 2: ఎ.వి.ఎస్., తెలుగు సినిమా హాస్యనటుడు, రచయిత, దర్శకులు, నిర్మాత, రాజకీయనాయకుడు. (మ.2013)
జనవరి 4: గురుదాస్ మాన్, పంజాబ్ కు చెందిన గాయకుడు, రచయిత, నృత్య దర్శకుడు,, నటుడు.
జనవరి 26: శివలాల్ యాదవ్, భారత క్రికెట్ జట్టు మాజీ క్రీడాకారుడు.
ఫిబ్రవరి 23: కింజరాపు ఎర్రన్నాయుడు, తెలుగుదేశం పార్టీ నేత . (మ.2012)
మార్చి 15: నామా నాగేశ్వరరావు, ఖమ్మం జిల్లాకు చెందిన వ్యాపారవేత్త, రాజకీయ నాయకుడు.
మార్చి 25: శ్రీరామోజు హరగోపాల్, కవిసంగమం కవి, చరిత్రకారుడు.
ఏప్రిల్ 24: జి.వి. పూర్ణచందు, తెలుగు భాషోద్యమ ముఖ్యుడు. ఆయుర్వేద పట్టభద్ర వైద్యుల సంక్షేమం కోసం నేషనల్ మెడికల్ అసోసియేషన్ వ్యస్థాపకుల్లో ఒకరు.
ఆగష్టు 21: రేకందార్ ప్రేమలత, రంగస్థల నటీమణి.
ఆగష్టు 27: నూతలపాటి వెంకటరమణ, సుప్రీంకోర్టు న్యాయమూర్తి.
అక్టోబర్ 4: గాజుల సత్యనారాయణ, తెలుగువారి సంపూర్ణ పెద్ద బాలశిక్ష రచయిత.
అక్టోబర్ 30: శిఖామణి, కవి.
నవంబరు 7: వై.విజయ, తెలుగు సినిమా నటి, నృత్య కళాకారిణి.
నవంబరు 13: ఇ.జి.సుగవనం, తమిళనాడులోని డి.ఎం.కె.పార్టీకి చెందిన రాజకీయనాయకుడు. మాజీ పార్లమెంటు సభ్యుడు.
నవంబరు 30: శోభారాజు, గాయని.
నవంబరు 30: వెన్నెలకంటి, తెలుగు సినీ గేయ సంభాషణల రచయిత. (మ. 2021)
మరణాలు
thumb|150px|టంగుటూరి ప్రకాశం పంతులు
ఫిబ్రవరి: టంగుటూరి ఆదిశేషయ్య భక్త కవి, ఉత్తమ ఉపాధ్యాయుడు. (జ.1880)
ఏప్రిల్ 30: దుర్భాక రాజశేఖర శతావధాని, లలిత సాహిత్య నిర్మాత, పండితుడు, శతావధాని. (జ.1888)
మే 20: టంగుటూరి ప్రకాశం పంతులు, ఆంధ్ర రాష్ట్ర మొదటి ముఖ్యమంత్రి. (జ.1872)
జూలై 17: ఓగిరాల రామచంద్రరావు, పాతతరం తెలుగు చలనచిత్ర సంగీతదర్శకుడు. (జ.1905)
పురస్కారాలు
భారతరత్న పురస్కారం: గోవింద్ వల్లభ్ పంత్
* |
1946 | https://te.wikipedia.org/wiki/1946 | 1946 గ్రెగోరియన్‌ కాలెండరు యొక్క మామూలు సంవత్సరము.
సంవత్సరాలు:1943 1944 1945 - 1946 - 1947 1948 1949 దశాబ్దాలు: 1920లు 1930లు - 1940లు - 1950లు 1960లు శతాబ్దాలు: 19 వ శతాబ్దం - 20 వ శతాబ్దం - 21 వ శతాబ్దం
సంఘటనలు
ఏప్రిల్ 30: మద్రాసు ప్రెసిడెన్సీ ముఖ్యమంత్రిగా టంగుటూరి ప్రకాశం పంతులు పదవి చేపట్టాడు.
డిసెంబర్ 11: ఐక్యరాజ్య సమితి అనుబంధ సంస్థ యునిసెఫ్ అమలులోకి వచ్చింది.
జననాలు
జనవరి 10: వేదవ్యాస రంగభట్టర్‌, రంగస్థల నటుడు, దర్శకుడు, సంగీత దర్శకుడు, పాటల రచయిత (మ. 2019)
మార్చి 10: పి. కేశవ రెడ్డి, తెలుగు నవలా రచయిత. (మ.2015)
మే 1: కె.సి.శేఖర్‌బాబు తెలుగు సినిమా నిర్మాత. (మ.2017)
మే 8: జయప్రకాశ్ రెడ్డి, రంగస్థల సినీ నటుడు, దర్శకుడు. (మ.2020)
మే 26: అరుణ్ నేత్రవల్లి, కంప్యూటర్ ఇంజనీర్, పద్మభూషణ్ పురస్కార గ్రహీత
జూన్ 1: బాబు, తెలుగులో వ్యంగ్య చిత్రకారుడు.
జూన్ 4: ఎస్.పి.బాలసుబ్రహ్మణ్యం, తెలుగు నేపథ్య గాయకుడు, సంగీత దర్శకుడు, నటుడు. (మ.2020)
జూన్ 8: గిరి బాబు, తెలుగు సినీ నటుడు, దర్శకుడు, నిర్మాత.
జూన్ 20: కుందూరు జానారెడ్డి, ఆంధ్ర ప్రదేశ్ మాజీ హోంశాఖా మంత్రి.
జూలై 1: కల్లూరు రాఘవేంద్రరావు, కథారచయిత, బాలసాహిత్యవేత్త.
జూలై 1: శాంతి నారాయణ కథారచయిత,అవధాని.
జూలై 23: పులి వీరన్న, రాష్ట్ర మంత్రివర్గంలో స్థానం పొందినాడు
ఆగష్టు 8: కర్రెద్దుల కమల కుమారి , పార్లమెంటు సభ్యురాలు
ఆగష్టు 10: కొండవలస లక్ష్మణరావు, తెలుగు నాటక, చలన చిత్ర నటుడు. (మ.2015)
ఆగస్టు 14: పి.వి. రాజేశ్వర్ రావు: రాజకీయ నాయకుడు, మాజీ ఎంపి. (మ. 2016)
ఆగష్టు 19: బిల్ క్లింటన్, అమెరికా మాజీ (42వ) అధ్యక్షుడు.
ఆగష్టు 20: ఎన్.ఆర్. నారాయణ మూర్తి, 1981లో ఇన్ఫోసిస్ని స్థాపించినవారు.
ఆగష్టు 21: ఆలె నరేంద్ర, రాజకీయనాయకుడు. (మ.2014)
అక్టోబరు 6: వినోద్ ఖన్నా బాలీవుడ్ నటుడు, నిర్మాత, రాజకీయ నాయకుడు. (మ.2017)
అక్టోబరు 31: కరణం బలరామకృష్ణ మూర్తి, తెలుగుదేశం పార్టీ శాసన సభ్యులు.
నవంబర్ 18: శంకరమంచి పార్థసారధి, కథ, నాటక రచయిత.
డిసెంబర్ 1: రేగులపాటి కిషన్ రావు, కవి, నవల రచయిత (మ. 2023)
డిసెంబర్ 9: సోనియా గాంధీ, కాంగ్రెస్ పార్టీ అధ్యక్షురాలు
మరణాలు
thumb|220px|చిలకమర్తి లక్ష్మీనరసింహం
ఏప్రిల్ 16: బళ్ళారి రాఘవ, న్యాయవాది, నాటక నటుడు దర్శకుడు. (జ. 1880)
జూన్ 17: చిలకమర్తి లక్ష్మీనరసింహం, తెలుగు రచయిత. (జ.1867)
జూలై 4: దొడ్డి కొమరయ్య, తెలంగాణ సాయుధ పోరాట రైతాంగ వీరుడు, తొలి అమరుడు. (జ.1927)
ఆగష్టు 11: బత్తిని మొగిలయ్య గౌడ్, తెలంగాణ విమోచనోద్యమ నాయకుడు, వరంగల్లులో రజాకార్ల దాష్టీకాలతో హత్య చేయబడ్డాడు. (జ.1918)
అక్టోబరు 1: గూడవల్లి రామబ్రహ్మం, సినిమా దర్శకులు, సంపాదకులు. (జ.1902)
నవంబర్ 12: మదన్ మోహన్ మాలవ్యా, భారత స్వాతంత్ర్యయోధుడు. (జ.1861)
పురస్కారాలు
* |
1935 | https://te.wikipedia.org/wiki/1935 | 1935 గ్రెగోరియన్‌ కాలెండరు యొక్క మామూలు సంవత్సరము.
సంవత్సరాలు:1932 1933 1934 - 1935 - 1936 1937 1938 దశాబ్దాలు: 1910లు 1920లు - 1930లు - 1940లు 1950లు శతాబ్దాలు: 19 వ శతాబ్దం - 20 వ శతాబ్దం - 21 వ శతాబ్దం
సంఘటనలు
ఏప్రిల్ 1: భారతీయ రిజర్వు బ్యాంకు స్థాపించబడింది.
జననాలు
thumb|కుడి|వేదాంతం సత్యనారాయణశర్మ
జనవరి 7: శశికళ కకొడ్కర్, గోవాకు చెందిన రాజకీయ నాయకురాలు. (మ.2016)
ఫిబ్రవరి 20: నేదురుమల్లి జనార్థనరెడ్డి, ఆంధ్రప్రదేశ్ మాజీ ముఖ్యమంత్రి. (మ.2014)
మార్చి 2: దుద్దిల్ల శ్రీపాద రావు, శాసనసభ్యుడు, శాసనసభ స్పీకరు. (మ.1999)
మార్చి 30: తంగిరాల వెంకట సుబ్బారావు, తెలుగు రచయిత.
జూన్ 12: తిరుమాని సత్యలింగ నాయకర్, మాజీ ఎమ్మెల్యే, మత్స్యకార నాయకుడు. (మ.2016)
జూన్ 23: నాదెండ్ల భాస్కరరావు, ఆంధ్రప్రదేశ్ మాజీ ముఖ్యమంత్రి.
జూన్ 28: ఆచంట వెంకటరత్నం నాయుడు, నాటక రచయిత. (మ.2015)
జూలై 26: కోనేరు రంగారావు, కాంగ్రేసు పార్టీకి చెందిన రాజకీయనాయకుడు, ఆంధ్ర ప్రదేశ్ రాష్ట్ర పురపాలన, పట్టణాభివృద్ధిశాఖ మంత్రి. (మ.2010)
ఆగష్టు 1: ఏ.బి.కె. ప్రసాద్, ఆంధ్రప్రదేశ్ అధికార భాషా సంఘం మాజీ అధ్యక్షుడు.
ఆగష్టు 15: రాజసులోచన, తెలుగు సినిమా నటి, కూచిపూడి, భరతనాట్య నర్తకి. (మ.2013)
ఆగష్టు 20: సి. ఆనందారామం, కథా, నవల రచయిత్రి
ఆగష్టు 20: గౌరు తిరుపతిరెడ్డి, వాస్తునిపుణుడు (మ.2016)
ఆగష్టు 22: డి. కామేశ్వరి, కథా, నవల రచయిత్రి
సెప్టెంబరు 3: శరద్ అనంతరావు జోషి, రైతు నాయకుడు. రాజ్యసభ సభ్యుడు. (మ.2015)
సెప్టెంబరు 4: కొమ్మూరి వేణుగోపాలరావు, తెలుగు రచయిత. (మ.2004)
సెప్టెంబరు 9: వేదాంతం సత్యనారాయణ శర్మ, కూచిపూడి నృత్య కళాకారుడు, నటుడు. (మ.2012)
సెప్టెంబరు 10: జి. వి. సుబ్రహ్మణ్యం, వైస్ ఛాన్సలర్, ఆచార్యుడు. (మ.2006)
సెప్టెంబరు 10: పి.ఎల్. నారాయణ, విలక్షణమైన నటులు, నటక ప్రయోక్త. (మ.1998)
సెప్టెంబరు 19: మౌలానా అబ్దుల్ రహీం ఖురేషీ ఆల్ ఇండియా ముస్లిం పర్సనల్ లా బోర్డు నాయకుడు. రాముడు అయోధ్యలో కాదు, పాకిస్థాన్‌లో పుట్టినట్లుగా ఉర్దూలో పుస్తకం రాసి సంచలనం సృష్టించాడు. (మ.2016)
అక్టోబరు 8: ప్రభాకర రెడ్డి, తెలుగు సినిమా నటుడు, వైద్యుడు. (మ.1997)
అక్టోబరు 20: రాజబాబు, తెలుగు సినిమా హాస్యనటుడు. (మ.1983)
అక్టోబరు 20: నిర్మలానంద, తెలుగు సాహితీవేత్త, అనువాదకుడు. ప్రజాసాహితి పత్రిక గౌరవ సంపాదకుడు. (మ.2018)
నవంబర్ 3: ఇ.వి.సరోజ, 1950, 60 వ దశకాలలో చెందిన తమిళ, తెలుగు సినిమా నటి, నాట్య కళాకారిణి. (మ.2006)
నవంబర్ 15: తెన్నేటి హేమలత, నవలా రచయిత్రి. (మ.1997)
నవంబర్ 27: ప్రకాష్ భండారి, భారత మాజీ క్రికెట్ క్రీడాకారుడు.
డిసెంబర్ 11: ప్రణబ్ ముఖర్జీ, భారత 13వ రాష్ట్రపతి.
డిసెంబర్ 12: వి.రామారావు, సిక్కిం రాష్ట్ర మాజీ గవర్నర్. (మ.2016)
డిసెంబర్ 19: రాజ్‌సింగ్ దుంగార్పుర్, మాజీ క్రికెట్ క్రీడాకారుడు, బి.సి.సి.ఐ.మాజీ అధ్యక్షుడు.
డిసెంబర్ 26: రోహన్ కన్హాయ్, వెస్టీండీస్ మాజీ క్రికెట్ క్రీడాకారుడు.
: వెలుదండ రామేశ్వరరావు, ఆయుర్వేద, హోమియోపతి వైద్యుడు, రచయిత.
: లక్ష్మీదీపక్ సినిమా దర్శకుడు. (మ.2001)
మరణాలు
మార్చి 31: సోమంచి కోదండ రామయ్య శ్రీకాకుళంక చెందిన ు బ్రాహ్మణ వైదీక పండితుడు, జ్యోతిష శాస్త్ర ప్రవీణుడు ,అనేక దేవాలయాల స్థాపకుడు, అభ్యుదయవాది (జ.1881)
ఆగస్టు 15: అవ్వారి సుబ్రహ్మణ్యశాస్త్రి ఆశుకవి, శతావధాని (జ. 1883)
పురస్కారాలు
*
వర్గం:1930లు
వర్గం:సంవత్సరాలు |
1929 | https://te.wikipedia.org/wiki/1929 | 1929 గ్రెగోరియన్‌ కాలెండరు యొక్క మామూలు సంవత్సరము.
సంవత్సరాలు:1926 1927 1928 1929 1930 1931 1932 దశాబ్దాలు: 1900లు 1910లు 1920లు 1930లు 1940లు శతాబ్దాలు: 19 వ శతాబ్దం - 20 వ శతాబ్దం - 21 వ శతాబ్దం
సంఘటనలు
జనవరి
ఫిబ్రవరి
మార్చి
ఏప్రిల్
మే
జూన్
జూలై
1929- ఏ.యం.రాజా తెలుగు సినిమా రంగాలలో విశిష్టమైన నేపథ్య గాయకులు, సంగీత దర్శకులు, నటుడు. [మ. 1989]
ఆగస్టు
సెప్టెంబర్
అక్టోబర్
నవంబర్
డిసెంబర్
జననాలు
thumb|లతా మంగేష్కర్
జనవరి 1: ముకురాల రామారెడ్డి, మహబూబ్‌నగర్ జిల్లాకు చెందిన స్వాతంత్ర్య సమరయోధుడు, కవి, రచయిత. (మ.2003)
జనవరి 15: మార్టిన్ లూథర్‌కింగ్ జూనియర్, అమెరికా మానవహక్కుల ఉద్యమనేత.
జనవరి 28: రాజారామన్న, భారత అణు శాస్త్రవేత్త. (మ.2004)
ఫిబ్రవరి 1: జువ్వాడి గౌతమరావు, భాషాభిమాని, సాహితీకారుడు. (మ.2012)
మార్చి 1: జమ్మి కోనేటిరావు, తెలుగులో పాపులర్ సైన్స్ రచయిత.
ఏప్రిల్ 24: రాజ్‌కుమార్, భారత చలనచిత్ర నటుడు, గాయకుడు. (మ.2006)
మే 8: గిరిజాదేవి, సేనియా, బెనారస్ ఘరానాకు చెందిన ఒక భారతీయ శాస్త్రీయ సంగీత విద్వాంసురాలు. పద్మవిభూషణ్ అవార్డు గ్రహీత. (మ.2017)
జూన్ 3: చిమన్‌భాయి పటేల్, గుజరాత్ మాజీ ముఖ్యమంత్రి .
జూలై 1: ఏ.ఎం. రాజా, తెలుగు సినిమా రంగాలలో విశిష్టమైన నేపథ్య గాయకులు, సంగీత దర్శకులు, నటుడు. (మ.1989)
ఆగష్టు 8: పి.యశోదారెడ్డి, రచయిత్రి, తెలుగు అధ్యాపకురాలు. (మ.2007)
ఆగష్టు 10: పి. శివశంకర్ తెలంగాణ రాష్ట్ర రాజకీయ నాయకుడు, కేంద్ర మాజీమంత్రి. (మ.2017)
ఆగష్టు 15: ద్వివేదుల విశాలాక్షి, కథా, నవలా రచయిత్రి. (మ.2014)
సెప్టెంబర్ 19: బి.వి. కారంత్, కన్నడ నాటక రచయిత, నటుడు, దర్శకుడు. (మ.2002)
సెప్టెంబర్ 28: లతా మంగేష్కర్, గాన కోకిల. (మ. 2022)
అక్టోబరు 5: జి.వెంకటస్వామి, భారత పార్లమెంటు సభ్యుడు, భారత జాతీయ కాంగ్రెసు పార్టీకి చెందిన సభ్యుడు. (మ.2014)
అక్టోబరు 5: గుత్తా రామినీడు, తెలుగు సినీ దర్శకుడు, సారథి స్టూడియో వ్యవస్థాపకుడు. (మ.2009)
అక్టోబరు 7: కొర్లపాటి శ్రీరామమూర్తి, విమర్శకుడు, సాహితీ పరిశోధకుడు, కవి, నాటకకర్త, దర్శకుడు, ప్రయోక్త, కథకుడు, ఉత్తమ అధ్యాపకుడు.
అక్టోబరు 15: వెంపటి చిన సత్యం, కూచిపూడి నాట్యాచార్యుడు. (మ.2012)
అక్టోబరు 19: సింహాద్రి సత్యనారాయణ, న్యాయవాది, ఆంధ్రప్రదేశ్ ప్రభుత్వంలో మంత్రిగా పనిచేశారు. (మ.2010)
నవంబర్ 12: సి.వి.సుబ్బన్న, శతావధాని (మ.2017)
నవంబర్ 24: భమిడిపాటి రాధాకృష్ణ, నాటక, సినీ కథా రచయిత, జ్యోతిష శాస్త్ర పండితుడు, సంఖ్యాశాస్త్ర నిపుణుడు, హస్య రచయిత. (మ.2007)
డిసెంబరు 4: గడ్డం రాంరెడ్డి, దూరవిద్య, సమాజ శాస్త్ర విజ్ఞానంలో మేటి వ్యక్తి. వీరిని "సార్వత్రిక విశ్వవిద్యాలయ పితామహుడు" (మ.1995)
డిసెంబరు 19: నిర్మలా దేశ్ పాండే, గాందేయవాది. (మ. 2008)
:బి.ఎస్. నారాయణ, తెలంగాణ రాష్ట్రానికి చెందిన తెలుగు చలనచిత్ర దర్శకుడు, నిర్మాత. (మ.1994)
మరణాలు
జూన్ 18: వేదము వేంకటరాయ శాస్త్రి, పండితులు, కవి, విమర్శకులు, నాటకకర్త. (జ.1853)
సెప్టెంబర్ 13: జతీంద్ర నాథ్ దాస్, స్వతంత్ర సమరయోధుడు, విప్లవవీరుడు. (జ.1904)
పురస్కారాలు
* |
మహానంది | https://te.wikipedia.org/wiki/మహానంది | మహానంది ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్రం, నంద్యాల జిల్లా, మహానంది మండలం లోని రెవెన్యూయేతర గ్రామం. ఇది మహానంది మండలానికి కేంద్రం.నల్లమల కొండలకు ఇది తూర్పున ఉంది. దాని చుట్టూ అడవులు ఉన్నాయి. మహానందికి 15 కిలోమీటర్ల పరిధిలో నవ నందులుగా పిలువబడే తొమ్మిది నంది పుణ్యక్షేత్రాలు ఉన్నాయి. నవ నందులలో మహానంది ఒకటి. ఇక్కడ ఒక ముఖ్య పుణ్యక్షేత్రంగా ప్రసిద్ధి చెందిన మహానందీశ్వర స్వామి ఆలయం ఉంది.ఇది మహా శివుడు మహానంది రూపంలో వెలసిన పుణ్యక్షేత్రం. శివుని గొప్ప ఉత్సవంగా పేరొందిన మహా శివరాత్రిని ప్రతి సంవత్సరం ఫిబ్రవరి, లేదా మార్చిలో ఘనంగా ఇక్కడ ఉత్సవం జరుగుతుంది.ఈ పురాతన ఆలయం సా.శ. 7 శతాబ్దం నాటిది. 10వ శతాబ్దపు పలకల శాసనాలు ప్రకారం ఈ దేవాలయం అనేక సార్లు మరమ్మత్తులు జరిగినట్లుగా, పునర్నిర్మించబడినట్లు తెలుపుతున్నాయి.
చరిత్ర
alt=|thumb|260x260px|మహానందీశ్వరాలయం, మహానంది|ఎడమ
thumb|260x260px|మహానందీశ్వరాలయం, మహానంది
ఇక్కడ గల స్వామి మహానందీశ్వరుడు, అమ్మవారు కామేశ్వరీ దేవి. ఇక్కడి మహానందీశ్వర దేవాలయం 7వ శతాబ్దినాటిది. ఈ ఆలయ శిల్పశైలిని బట్టి ఇది బాదామి చాళుక్య చక్రవర్తి వినయాదిత్యుని పాలనాకాలం (680-696) నాటిదని అంచనా. ఇచ్చట గల శివలింగం ఎత్తుగా కాక కొంచెం తప్పటగ వుంటుంది. పుట్టలో గల స్వామివారికి ఆవు పాలు ఇస్తుండగా కోపించిన యజమాని ఆవుని కొట్టగా పుట్టలో గల స్వామివారిని ఆవు తొక్కుట వలన లింగం కొంచెం అణిగివుంటుందని కథనం. ఆవు గిట్ట గుర్తు లింగముపై వుంటుంది. ఇచ్చట శుద్ధ స్ఫటిక వర్ణంలో కనిపించే జలం జలజలా ప్రవహించే దృశ్యం మహానంది ప్రత్యేకత. ఈ పుష్కరిణిలు విశ్వబ్రాహ్మణ శిల్పుల పనితనాన్ని తెలియచేస్తుంది.
ప్రధాన ఆలయానికి ఆలయ ముఖ ద్వారం గోపురానికి మధ్యలో ఉన్న పుష్కరిణి లోనికి స్వచ్ఛమైన నీరు సర్వ వేళలా గోముఖ శిలనుండి ధారావాహకంగా వస్తుంటుంది. ప్రధాన ఆలయంలోని లింగం క్రింద భూమిలో ఐదు నీటి ఊటలు ఉన్నాయి. లింగం క్రింద నుండి నీరు ఊరుతూ వుంటుంది. ఆ నీరు పుష్కరిణిలోనే బయటకు కనిపిస్తుంది. అందులోనికి వచ్చిన నీరు గోపురం ముందున్న రెండు గుండాల ద్వారా బయటకు పారుతుంది. ఈ నీరు బయటకు ప్రవహించే మార్గాల అమరిక వలన పుష్కరిణిలో నీరు ఎల్లప్పుడు ఒకే స్థాయిలో (1.7 మీటర్లు) నిర్మలంగా, పరిశుభ్రంగా ఉంటుంది. ఈ నీరు ఎంత స్వచ్ఛంగా వుంటుందంటే నీటిపై కదలిక లేకుంటే నీరున్నట్టే తెలియదు. ఇక్కడి శివలింగం కింది నుంచి ఏడాది పొడవునా ఒకేస్థాయిలో స్వచ్ఛమైన ఔషధ గుణాలున్న నీటి ప్రవాహం కొనసాగుతుంటుంది. వేసవిలో చల్లగా.. శీతాకాలంలో వెచ్చగా, వానాకాలంలోనూ మలినాల్లేకుండా తేటగా.. సూది సైతం స్పష్టంగా కనబడేస్థాయి స్వచ్ఛతతో ఉండటం ఈ నీటి ప్రత్యేక లక్షణం! ఐదున్నర అడుగులు లోతున్నా క్రిందనున్న రూపాయి బిళ్ల చాల స్పష్టంగా కనబడుతుంది. ఆలయ ఆవరణంలో కొన్ని బావులున్నాయి. అన్నింటిలోను ఇలాంటి నీరే ఉంటుంది. ఈ నీటిని తీర్ధంగా భక్తులు తీసుకెళతారు. ఈ మహానంది క్షేత్రంలో ఊరే నీరు సుమారు 3000 ఏకరాలకు సాగు నీరు అందజేస్తుంది.ఇచ్చట బ్రహ్మ, విష్ణు, రుద్ర గుండాలు (పుష్కరుణులు) ఉన్నాయి. మహాశివరాత్రి పుణ్యదినాన లింగోధ్బవసమయలో అభిషేకం, కళ్యాణోత్సవం, రథోత్సవాలు జరుగుతాయి. కోదండరామాలయం, కామేశ్వరీదేవి ఆలయం ఇతర దర్శనీయ స్థలాలు. మహానందికి 18 కిలోమీటర్ల పరిధిలో తొమ్మిది నంది ఆలయాలు ఉన్నాయి. వీటన్నిటినీ కలిపి నవ నందులని పేరు.ఈ ఆలయంలో మరో ప్రత్యేకత ఉంది. అదేమంటే, గర్భాలయానికి ప్రక్కన ఒక శిలా మండపం ఉంది. అది నవీన కాలంలో చెక్కిన శిల్పాలు. ఆ శిలా స్థంబాలపై ఆ శిల్పి తల్లి తండ్రుల శిల్పాలు చెక్కి తల్లి దండ్రులపై తనకున్న భక్తిని చాటుకున్నాడు. అదే విధంగా స్థంబాలపై, గాంధీ మహాత్ముని ప్రతిమ, ఇందిరా గాంధి ప్రతిమ, జవహర్ లాల్ నెహ్రూ ప్రతిమలను చెక్కి తనకున్న దేశ భక్తిని చాటుకున్నాడు. ఈ క్షేత్రం 19వ శతాబ్ది తొలిభాగంలో కీకారణ్యంగా ఉండేది. 1830లో ఈ ప్రాంతానికి కాశీయాత్ర లో భాగంగా వచ్చిన యాత్రాచరిత్రకారుడు ఏనుగుల వీరాస్వామయ్య తన కాశీయాత్రాచరిత్రలో భాగంగా ఆ వివరాలు వ్రాశారు. గుడి చుట్టూ సకలఫల వృక్షాలూ ఉండేవనీ, గుడి సమీపంలో ఒక గుడిసె కూడా ఉండేది కాదని అతని వ్రాతల వల్ల తెలుస్తుంది. అప్పట్లో అన్ని వస్తువులు బసవాపురం నుంచి తెచ్చుకోవాల్సి వచ్చేది. చివరకు నిప్పు దొరకడం కూడా ప్రయాసగానే ఉండేదని వ్రాశారు. రాత్రిపూట మనుష్యులు ఉండరనీ తెలిపారు. అర్చకునిగా తమిళుడు ఉండేవారనీ, వచ్చినవారు తామే శివునికి అభిషేకం చేసి పూజించేందుకు అంగీకరించేవారని తెలిపారు. అర్చకుడు ప్రతిదినం ఉదయం తొలి జాముకు వచ్చి ఆలయగర్భగుడి తెరిచేవారు. గోసాయిలు, బైరాగులు రెండు మూడు రోజులు ఆ స్థలంలోనే ఉండి పునశ్చరణ చేసేవారు. మొత్తానికి 1830ల నాటికి ఇది పుణ్యక్షేత్రంగా ప్రసిద్ధమైనా సౌకర్యాలకు తీవ్రమైన ఇబ్బంది ఉండేది. నంద్యాల నుండి మహానందికి బస్సు సౌకర్యం ఉంది. గిద్దలూరు-నంద్యాల మార్గంలో ఉన్న గాజులపల్లె, ఇక్కడికి సమీప రైల్వే స్టేషను.
క్షేత్రచరిత్ర/స్థలపురాణం
thumb|260x260px|నంది విగ్రహం, మహానంది పుణ్యక్షేత్రం
పూర్వీకులు తెలిపిని కథానుసారం.. ఒక రుషి నల్లమల కొండల్లో చిన్న ఆశ్రమం ఏర్పాటు చేసుకొని కుటుంబంతో జీవించేవాడు. అతడు శిలాభక్షకుడై ఎల్లప్పుడు తపోధ్యానంలో నిమగ్నమై ఉండేవాడు. ఆ మేరకు ఆయన్ను అంతా శిలాదుడని (శిలాద మహర్షి) పిలిచేవారు. భార్య తమకు దైవప్రసాదంగా ఒక కుమారుడు ఉంటే బాగుంటుందని ఆకాంక్షించగా.. ఆమె కోరికను తీర్చేందుకు శిలాదుడు ఆ సర్వేశ్వరుడిని గురించిన అత్యంత నిష్టతో తపస్సు ప్రారంభించాడు. కొన్నాళ్లకు అతని భక్తికి మెచ్చిన మహేశ్వరుడు అతని చుట్టూ పుట్టగా వృద్ధి చెందాడు. ఇంకొన్నాళ్ల ఘోర తపస్సు అనంతరం శివుడు ప్రత్యక్షమై... కావల్సిన వరాలు కోరుకొమ్మన్నాడు. దేవాధిదేవుడ్ని చూసిన పారవశ్యంలో శిలాద మహర్షి భార్య కోరిన కోరిక మరిచిపోయాడు! మహాదేవా.. నీ దర్శన భాగ్యం లభించింది. ఇంతకన్నా నాకు ఇంకేమి కావాలి? నిరంతరం నన్ను అనుగ్రహించు తండ్రీ.. అని వేడుకున్నాడు. అయితే దయాళువైన పరమశివుడు మహర్షి మరిచిన భార్య ఆకాంక్షనూ గుర్తుంచుకుని.. మీ దంపతుల కోరిక సిద్ధించుగాక అని దీవించి వెళ్లిపోయాడు. ఆమేరకు పుట్ట నుంచి ఒక బాలుడు జన్మించాడు. శిలాదుడు వెంటనే భార్యను పిలిచి ఇదిగో నీవు కోరిన ఈశ్వర వరప్రసాది... మహేశ్వరుడు అనుగ్రహించి ప్రసాదించిన మన కుమారుడు.. అంటూ ఆ బాలుడిని అప్పగించాడు. వారు ఆ బిడ్డకు ‘ మహానందుడు’ అనే పేరు పెట్టారు. అనంతరం మహానందుడు ఉపనయనం అయ్యాక గురువుల దగ్గర అన్ని విద్యలు నేర్చాడు. తల్లిదండ్రుల అనుమతితో శివుని గురించి తపస్సు చేశాడు. అతని కఠోర దీక్షకు మెచ్చిన పరమశివుడు పార్వతీదేవితో సహా ప్రత్యక్షమై వత్సా.. వరం కోరుకో.. అనగా.. మహానందుడు... దేవాధిదేవా.. నన్ను నీ వాహనంగా చేసుకో... అని కోరాడు. అలాగే అని వరమిచ్చిన శివుడు ‘మహానందా.. నీవు జన్మించిన ఈ పుట్ట నుంచి వచ్చే నీటి ధార కొలనుగా మారి అహర్నిశలూ ప్రవహిస్తూ, సదా పవిత్ర వాహినిగా నిలుస్తుంది. చుట్టూ 80 కి.మీ.ల దూరం మహానంది మండలంగా ఖ్యాతి చెంది పరమ పవిత్ర క్షేత్రంగా విరాజిల్లుతుంది. అని వరమిచ్చాడు. తాను ఇక్కడి నవనందుల్లో లింగరూపుడిగా ఉంటానని వరం అనుగ్రహించాడు.
మరియొక కథనం
thumb|260x260px|మహానందీశ్వరాలయ కోనేరు, మహానంది
ఈ క్షేత్రంలో ఒకప్పుడు ఒక పుట్ట ఉండేది. ఆపుట్టమీద రోజూ ఒకకపిలగోవు వచ్చి పాలు వర్షిస్తూ ఉండేది. పశువులకాపరి ఒక ఇది చూచాడు. పుట్టక్రింద బాల శివుడు నోరుతెరచి ఈపాలు త్రాగుతుండేవాడు. ఈదృశ్యం ఆగొల్లవాడు పెద్దనందునితో చెప్పాడు. నందుడువచ్చి చూచాడు. ఆదృశ్యం కంటబడింది. తన్మయుడయ్యాడు. గోవు భయపడింది. అవు పుట్టను తొక్కి పక్కకు పోయింది. ఆ గిట్టలు ఆపుట్టమీద ముద్రితమైనవి. ఇవాల్టికు కూడా అవి మనం చూడవచ్చును. నందుడు తను చేసిన అపరాధానికి విచారించాడు. ఇష్టదైవమైన నందిని పూజించాడు. ఆవు తొక్కిన పుట్ట శిలాలింగం అయ్యేటట్లు నంది ప్రసాదించింది. గర్భాలయం ఎదుట పెద్దనంది ఉంది.దాని ఎదుట చక్కటి పుష్కరిణి. ఈ రెండిటివల్ల ఈ క్షేత్రానికి మహానంది తీర్ధం అనే పేరు వచ్చింది. దేవాలయం ప్రాకారం బయట విష్ణుకుండం, బ్రహ్మకుండం అనే రెండు కుండాలు ఉన్నాయి. త్రిమూర్తిత్త్వానికి గుడిలో స్వామివారు అతీతులు. లింగం ఏర్పడిన వంకలు ప్రకృతి పురుష తత్త్వాలను తెలుపుతాయి. భైరవజోస్యుల మహానందయ్య భార్య ఈ ఆలయ నిర్మాణానికి కారకురాలు. ఇక్కడ ఉన్న కామేశ్వరీదేవి ఎదుట ఉన్న శ్రీచక్రం శంకరాచార్యుల ప్రతిష్ఠ.https://tirupaticentralexcise.gov.in/docs/mahanandi.pdf
ఆలయ ప్రసిద్ధి
ఈ ఆలయం కళ్యాణి లేదా పుష్కరణి అని పిలువబడే మంచినీటి కొలనులకు ప్రసిద్ధి చెందింది. ఆలయ నిర్మాణం ఈ ప్రాంతంలో చాళుక్య రాజుల బలమైన ఉనికిని చూపుతుంది. ఆలయ కొలనులు నిర్మాణాలు విశ్వకర్మల నైపుణ్యాన్ని తెలియజేస్తాయి.
నవనందులు
thumb|260x260px|మహానందీశ్వరాలయం, మహానంది
మహానంది, శివనంది, వినాయకనంది, సోమనంది, ప్రథమనంది, గరుడనంది, సూర్యనంది, కృష్ణనంది (విష్ణునంది అని కూడా అంటారు) నాగనంది, ఈ ఆలయాలను నవనందులు అంటారు. కార్తీక మాసంలో సోమవారం రోజున నంద్యాల చుట్టు కొలువై ఉన్న నవనందుల దర్శనం జన్న జన్మల నుండి వెంటాడుతున్న పాప గ్రహ దోషాలన్ని పటాపంచలు అవుతాయని పెద్దల నానుడి. సూర్యోదయం నుండి సూర్యాస్తమయం లోపల ఈ క్షేత్రాలన్నింటినీ దర్శిస్తే అన్ని దోషాలు తొలగి కుటుంబంలో ఆయురారోగ్యాలతో కోరిన కోర్కెలు ఇట్టే తీరుతాయని భక్తుల ప్రధాన విశ్వాసం. 14వ శతాబ్దం నందన మహారాజుల కాలంలో నవనందుల నిర్మాణ జరిగిందని పురాణాలు చెబుతున్నాయి. వీటిని దర్శించాలంటే నంద్యాల పట్టణంలో శ్యామ్‌ కాల్వ గట్టున ప్రథమనందీశ్వర ఆలయం, ఆర్టీసి బస్టాండ్ దగ్గర ఉన్న శ్రీ ఆంజనేయస్వామి ఆలయంలో నాగనందీశ్వరుడు, ఆత్మకూరు బస్టాండ్ సమీపంలో సోమనందీశ్వరుడు, బండిఆత్మకూరు మండలం కడమకాల్వ సమీపంలో శివనందీశ్వరుడు, ఇక్కడి నుండి సుమారు 3 కిలో మీటర్ల దూరంలో కృష్ణనంది (విష్ణునంది), నంద్యాల మహానందికి వెళ్ళే దారిలో కుడి వైపుకు తమ్మడపల్లె గ్రామ సమీపంలో సూర్యనందీశ్వర ఆలయం, మహానంది క్షేత్రంలో మహానందీశ్వరుని దర్శనం అనంతరం వినాయక నందీశ్వరుడు, అనంతరం నంది విగ్రహం సమీపంలో గరుడనందీశ్వర ఆలయాలు కొలువై ఉన్నాయి. వీటికి ప్రత్యేకంగా నంద్యాల ఆర్టీసి వారు బస్సులను ఏర్పాటు చేశారు.
చేరుకునే మార్గాలు
నంద్యాల నుండి మహానంది సుమారు 21 కి.మీ. సమీప అంతర్జాతీయ విమానాశ్రయం హైదరాబాద్‌లో ఉంది, ఇది దాదాపు 215 కిలోమీటర్ల దూరంలో ఉంది. సమీప రైల్వే స్టేషన్ నంద్యాలలో ఉంది.[3] నంద్యాల పట్టణం నుండి మహానంది చేరుకోవడానికి 2 మార్గాలు ఉన్నాయి. తిమ్మాపురం మీదుగా ఒక మార్గం బస్టాండ్ నుండి 17 కి.మీ దూరంలో ఉన్న అతి చిన్న మార్గం. మరొక మార్గం, గిద్దలూరు రోడ్డు మీదుగా బోయలకుంట్ల క్రాస్ వద్ద ఎడమవైపు నుండి వెళ్లే మార్గం. ఇది నంద్యాల నుండి 24 కి.మీ దూరంలో ఉంటుంది.
మహానంది ఆలయ చిత్రాలు
మూలాలు
వెలుపలి లంకెలు
వర్గం:ఆంధ్రప్రదేశ్ పర్యాటక ప్రదేశాలు
వర్గం:నంద్యాల జిల్లా పర్యాటక ప్రదేశాలు
వర్గం:రాయలసీమ లోని పుణ్యక్షేత్రాలు
వర్గం:నంద్యాల జిల్లా పుణ్యక్షేత్రాలు
వర్గం:ప్రసిద్ధ శైవక్షేత్రాలు
వర్గం:రెవెన్యూ గ్రామాలు కాని మండల కేంద్రాలు
వర్గం:ఆంధ్రప్రదేశ్ పుణ్యక్షేత్రాలు |
తిరుపతి | https://te.wikipedia.org/wiki/తిరుపతి | తిరుపతి ఆంధ్ర ప్రదేశ్ రాష్ట్రంలో తిరుపతి జిల్లాలో నగరం. తిరుపతి జిల్లా కేంద్రం, హిందూ పుణ్యక్షేత్రం. ఇక్కడ దగ్గరలోని తిరుమలలో తిరుమల వెంకటేశ్వర ఆలయం, ఇతర చారిత్రక దేవాలయాల వున్నందున "ఆంధ్రప్రదేశ్ ఆధ్యాత్మిక రాజధాని" అని అంటారు. విష్ణువు స్వయంభుగా అవతరించిన ఎనిమిది క్షేత్రాలలో ఇది ఒకటి. 2011 నాటి జనాభా లెక్కల ప్రకారం, 287,035 జనాభాను కలిగి, ఆంధ్రప్రదేశ్లో 9 వ అత్యధిక జనాభా కలిగిన నగరంగా నిలిచింది. కర్నూలు తరువాత రాయలసీమలో ఇది రెండవ అతిపెద్ద నగరం. 2012–13 సంవత్సరానికి, భారత పర్యాటక మంత్రిత్వ శాఖ తిరుపతిని "ఉత్తమ వారసత్వ నగరంగా" పేర్కొంది. స్మార్ట్ నగరం క్రింద అభివృద్ధి చేయబడే వంద భారత నగరాలలో ఒకటిగా ఎంపిక చెయ్యబడింది .
చరిత్ర
రామానుజాచార్యులు కొండ కింద గోవిందరాజస్వామి ఆలయాన్ని ఏర్పాటుచేయడంతో తిరుపతి చరిత్రకు బీజం పడింది. తన శిష్యుడైన యాదవరాజును రామానుజులు ప్రోత్సహించి అప్పటికే ఉన్న చెరువు పక్కన ఆలయ నిర్మాణం ప్రారంభించేలా చేశారు. యాదవరాజు దేవాలయాన్ని నిర్మించడం పూర్తయ్యాక క్రమంగా చుట్టూ అగ్రహారాన్ని నిర్మించి దానికి తన గురువు పేరిట రామానుజపురం అని నామకరణం చేశారు. రామానుజపురమే కాక యాదవరాజు చాలా గృహాలు నిర్మించారు. శ్రీశైలపూర్ణుడు, అనంతాచార్యులు వంటి భక్తులకు నివాసాలు ఏర్పాటుచేశారు. దేవాలయానికి తూర్పున ధాన్యాగారం, వాయవ్యదిశలో అంగడి వీధి నిర్మించి నేటి తిరుపతి నగరానికి ఆనాడు పునాదివేశారు.
భౌగోళికం
thumb|తిరుపతి రైల్వే స్టేషను|250x250px
తిరుపతి నగరానికి విమాన, రైలు, రహదారి సౌకర్యాలు ఉన్నాయి. ఈ నగరం చిత్తూరుకు 70 కి.మీ, గుంటూరుకు 376 కి.మీ, హైదరాబాదుకు 550 కి.మీ, బెంగళూరుకు 256 కి.మీ., చెన్నైకు 140 కి.మీ దూరంలో ఉంది.
శ్రీ వేంకటేశ్వరస్వామి ఆలయం
శ్రీవేంకటేశ్వరస్వామి ఆలయం ప్రాచీనతకు చాలా సాహిత్యపరమైన ఆధారాలు, శాసనాధారాలు ఉన్నాయి. విజయనగర చక్రవర్తి శ్రీ కృష్ణదేవరాయలు తిరుపతి వేంకటేశ్వరస్వామిని చాలా మార్లు దర్శించుకొని కానుకలు సమర్పించాడు. చంద్రగిరి కోట నుంచి తిరుమల గిరుల పైకి చేరుకోవటానికి అతి సమీప కాలి మార్గమైన శ్రీ వారి మెట్టు ద్వారా శ్రీ కృష్ణదేవరాయలు తరచూ స్వామి దర్శనమునకు డోలీపై వెళ్ళేవాడు. 9వ శతాబ్దంలో కాంచీపురాన్ని పరిపాలించిన పల్లవులు, ఆ తరువాతి శతాబ్దపు తంజావూరు చోళులు, మదురైని పరిపాలించిన పాండ్యులు, విజయనగర సామ్రాజ్య చక్రవర్తులు, సామంతులు ఈ వేంకటేశ్వరస్వామి భక్తులై కొలిచారు. ఒకరిని మించి మరొకరు పోటీపడి ఆలయనిర్వహణకు, సేవలకు దానధర్మాలు చేశారు. విజయనగర సామ్రాజ్య పరిపాలనలో ఆలయానికి చాలా సంపద చేకూరింది. శ్రీ కృష్ణదేవరాయలు తన ఇద్దరు భార్యల విగ్రహాలను, తన విగ్రహాన్ని, ఆలయ మండపం పై ప్రతిష్ఠింపజేశాడు. ప్రధాన ఆలయంలో వేంకటపతి రాయల విగ్రహం కూడా ఉంది. విజయనగర సామ్రాజ్య పతనం తరువాత, దేశం నలుమూలల ఉన్న చాలామంది చిన్న నాయకులు, ధనవంతులు దేవాలయాన్ని పోషించి కానుకలు బహూకరించడం కొనసాగించారు. మరాఠీ సేనాని, రాఘోజీ భోంస్లే ఆలయాన్ని సందర్శించి గుడిలో నిత్య పూజా నిర్వహణకై శాశ్వత దాన పథకాన్ని స్థాపించాడు. ఈయన వేంకటేశ్వర స్వామికి ఒక పెద్ద మరకతాన్ని, విలువైన వజ్రవైఢూర్యాలను బహూకరించాడు. ఆ మరకతం ఇప్పటికీ రాఘోజీ పేరుతో ఉన్న ఒక పెట్టెలో భద్రంగా ఉంది. ఆ తరువాతి కాలంలో పెద్ద పెద్ద దానాలు చేసిన వారిలో మైసూరు, గద్వాల పాలకులు చెప్పుకోదగినవారు. హిందూ సామ్రాజ్యాల తరువాత, పాలన కర్ణాటక ముస్లిం పాలకుల చేతిలోకి, ఆ తరువాత బ్రిటీషు వారికి వెళ్లింది. తిరుపతి గుడి కూడా వారి పర్యవేక్షణ కిందికి వచ్చింది. అయితే చరిత్రపరంగా ఆలయం మొదట బౌద్ధ దేవాలయమని వాదించే చరిత్రకారులు ఉన్నారు.
తిరుమల తిరుపతి దేవస్థానం
1843 లో ఈస్టిండియా కంపెనీ క్రైస్తవేతర, స్థానికుల ప్రార్థనా స్థలాల యాజమాన్యాన్ని విడిచిపెట్టింది. వేంకటేశ్వరస్వామి ఆలయం, జాగీర్ల నిర్వహణ తిరుమలలోని హాథీరాంజీ మఠానికి చెందిన సేవదాస్‌జీకి అప్పగించారు. 1933 వరకు ఒక శతాబ్దం పాటు ఆలయ నిర్వహణ మహంతుల చేతిలో ఉంది.
1933 లో, మద్రాసు శాసన సభ ఆలయనిర్వహణ, నియంత్రణ బాధ్యతలను "తిరుమల తిరుపతి దేవస్థానములు" (టి.టి.డి) అనే సంస్థకి అప్పగిస్తూ ఒక ప్రత్యేక చట్టాన్ని ప్రవేశపెట్టింది. ఈ సంస్థ అధ్యక్షుడిని మద్రాసు ప్రభుత్వం నియమించేది. 1951లో ఈ చట్టాన్ని మార్చి టి.టి.డి నిర్వహణను ఒక ధర్మకర్తల సంఘానికి అప్పగించి, నిర్వహణాధికారిని ప్రభుత్వం నియమించేలా ఇంకొక చట్టం చేసింది.
గంగమ్మ జాతర
ఆంధ్ర ప్రదేశ్ లో వివిధ ప్రాంతాల్లో జరిగే జాతర్లలో గంగమ్మ జాతర చెప్పుకోదగ్గది. తిరుపతి గ్రామదేవత శ్రీ తిరుపతి తాతయ్యగుంట గంగమ్మ. గంగమ్మకు ఎనిమిది రోజులపాటు అత్యంత వైభవంగా జరిగే ఈ జాతరకు రాష్ట్రం నలుమూలల నుంచి భక్తులు వేలాదిగా తరలివస్తారు. ఈ జాతర పరిసర ప్రాంతాల ప్రజల ఆచార వ్యవహారాలనూ వారి జీవన విధానాలనూ అచ్చంగా ప్రతిబింబిస్తుంది.
{
"type": "FeatureCollection", "features": [
{ "type": "Feature",
"properties": {
"title": "తిరుపతి విమానాశ్రయం",
"marker-symbol": "-number",
"marker-color": "302060"
},
"geometry": {
"type": "Point",
"coordinates": [ 79.543178,13.634208] }},
{ "type": "Feature",
"properties": {
"title": "తిరుపతి రైల్వేస్టేషన్",
"marker-symbol": "-number",
"marker-color": "302060"
},
"geometry": {
"type": "Point",
"coordinates": [ 79.419,13.627] }},
{ "type": "Feature",
"properties": {
"title": "శ్రీ వేంకటేశ్వర జంతుప్రదర్శనశాల ",
"marker-symbol": "-number",
"marker-color": "302060"
},
"geometry": {
"type": "Point",
"coordinates": [ 79.360630,13.630027 ] }},
{ "type": "Feature",
"properties": {
"title": "హరేరామ హరేకృష్ణ మందిరం",
"marker-symbol": "-number",
"marker-color": "302060"
},
"geometry": {
"type": "Point",
"coordinates": [ 79.41400,13.64691 ] }},
{ "type": "Feature",
"properties": {
"title": "ప్రాంతీయ విజ్ఞాన కేంద్రం",
"marker-symbol": "-number",
"marker-color": "302060"
},
"geometry": {
"type": "Point",
"coordinates": [ 79.39796,13.64297 ] }},
{ "type": "Feature",
"properties": {
"title": "శ్రీ కల్యాణ వేంకటేశ్వర స్వామి దేవాలయం ",
"marker-symbol": "-number",
"marker-color": "302060"
},
"geometry": {
"type": "Point",
"coordinates": [ 79.32769,13.61084 ] }},
{ "type": "Feature",
"properties": {
"title": "కల్యాణి ఆనకట్ట",
"marker-symbol": "-number",
"marker-color": "302060"
},
"geometry": {
"type": "Point",
"coordinates": [ 79.26864,13.65699 ] }},
{ "type": "Feature",
"properties": {
"title": "తిరుచానూరు",
"marker-symbol": "-number",
"marker-color": "302060"
},
"geometry": {
"type": "Point",
"coordinates": [ 79.44979,13.60958 ] }},
{ "type": "Feature",
"properties": {
"title": "ముక్కోటి",
"marker-symbol": "-number",
"marker-color": "302060"
},
"geometry": {
"type": "Point",
"coordinates": [ 79.3396,13.5972 ] }},
{ "type": "Feature",
"properties": {
"title": "శ్రీ వేంకటేశ్వర దేవాలయం ",
"marker-symbol": "-number",
"marker-color": "302060"
},
"geometry": {
"type": "Point",
"coordinates": [ 79.347338,13.683254 ] }},
{ "type": "Feature",
"properties": {
"title": "శ్రీవారి పాదాలు వీక్షణ స్థలం",
"marker-symbol": "-number",
"marker-color": "302060"
},
"geometry": {
"type": "Point",
"coordinates": [ 79.333093,13.679044 ] }},
{ "type": "Feature",
"properties": {
"title": "శ్రీ వేంకటేశ్వర ప్రదర్శనశాల",
"marker-symbol": "-number",
"marker-color": "302060"
},
"geometry": {
"type": "Point",
"coordinates": [ 79.343211,13.684037 ] }},
{ "type": "Feature",
"properties": {
"title": "చంద్రగిరి కోట",
"marker-symbol": "-number",
"marker-color": "302060"
},
"geometry": {
"type": "Point",
"coordinates": [ 79.305155,13.582984 ] }},
{ "type": "Feature",
"properties": {
"title": "గోవిందరాజస్వామి దేవాలయం ",
"marker-symbol": "-number",
"marker-color": "302060"
},
"geometry": {
"type": "Point",
"coordinates": [ 79.416199,13.630023 ] }},
{ "type": "Feature",
"properties": {
"title": "కపిలతీర్థం జలపాతం",
"marker-symbol": "-number",
"marker-color": "302060"
},
"geometry": {
"type": "Point",
"coordinates": [ 79.420977,13.655975 ] }},
{ "type": "Feature",
"properties": {
"title": "తిరుపతి బస్సు స్టేషన్",
"marker-symbol": "-number",
"marker-color": "302060"
},
"geometry": {
"type": "Point",
"coordinates": [ 79.4262,13.6291] }},
] }
దేవాలయాలు, ఇతర ముఖ్య ప్రదేశాలు
గోవిందరాజ స్వామి దేవాలయం: తిరుపతిలో మేఘాలను తాకేంత పెద్దదా అనిపించే అద్భుత రాజగోపురంతో తిరుపతికే ప్రత్యేక శోభను కలుగజేస్తున్న గోవిందరాజస్వామి ఆలయం ఉంది. సా.శ. 1130లో రామానుజాచార్యులు ఈ ఆలయాన్ని భక్తజనాంకితం చేశారు. ఈ రాజగోపురాన్ని 1624లో స్వామిభక్తుడు మట్లి అనంతరాజు నిర్మించారు. గోవిందరాజస్వామి ఆలయం ఆవరణలో అనేకానేక ఆలయాలు ఉన్నాయి. గతంలో ఇది శ్రీకృష్ణ ఆలయం అయినా, నాటి మూలవిరాట్‌ శ్రీకృష్ణుని మీద తురుష్కుల విధ్వంస చర్యలవల్ల ఆ విగ్రహం పూజార్హత కోల్పోవటంతో, ఆలయం క్రమంగా గోవిందరాజస్వామి పరమయిందని అంటారు. తిరుమలలోని వేంకటేశ్వరుని పెద్దన్నగా భక్తులు కొలిచే గోవిందరాజస్వామి వారి ఆలయంలో కొన్ని పూజలూ పునస్కారాలూ తిరుమల ఆలయ పూజలతో ముడిపడి ఉంటాయి. ఈ ఆలయంలో స్వామివారి తలకింద ఒక పెద్ద కుంచం ఉంటుంది. వేంకటేశ్వరుడు తన వివాహ సమయంలో, కుబేరుడి వద్ద తీసుకున్న రుణాన్ని సకాలంలో, సరిగ్గా తీర్చే బాధ్యతలో నిమగ్నమయిన గోవిందరాజస్వామి, ఆ ధనాన్ని కొలిచి కొలిచి అలసిసొలసి, రవ్వంత విశ్రమిస్తున్నట్లుగా ఉంటుంది ఈ ఆలయంలోని విగ్రహం!
కోదండ రామాలయం: ఈ ఆలయంలోని ప్రత్యేకత ఏమిటంటే, సీతమ్మతల్లి రాములవారికి కుడివైపున ఉండటం! ఇది వైఖానసశాస్త్ర సంప్రదాయం. భద్రాచల రాముడి విగ్రహాన్ని మనం ఒకసారి స్ఫురణకు తెచ్చుకొంటే, అక్కడ సీతమ్మతల్లి, రాములవారి ఎడమవైపు తొడమీద కూర్చున్నట్లున్న దృశ్యం గుర్తొస్తుంది!
కపిలతీర్థం:కపిల మహాముని యొక్క తపోఫలితానికి మెచ్చి ఈశ్వరుడు ఆవిర్భవించిన క్షేత్రం. టిటిడి యొక్క పర్యవేక్షణలో ఉన్న ఆలయాలలో ఈ ఆలయం కూడా చెప్పుకోదగినది. తిరుమల గిరులకు ఆనుకొని ఉన్న ఈ ఆలయం, ఇక్కడి జలపాతాలు మనస్సుకి ఆహ్లాదాన్ని ఇస్తాయి. తిరుపతిలో దర్శించదగిన ఆలయాలలో ఇది చెప్పుకోతగినది.
వరదరాజ స్వామి దేవాలయం:ఇది కపిల తీర్థం రోడ్డులోఉంది. 1990 ల ప్రాంతంలో ఈ గుడిని జీర్ణోధరణ గావించారు. ఇక్కడ సన్నిధిలో శ్రీ నృసింహస్వామి, శ్రీ సుదర్శనచక్రతాళ్వార్లు ఏకశిలలో పూజలందుకుంటున్నారు. శ్రీ సుదర్శనచక్రతాళ్వార్లు గోవిందరాజస్వామి దేవాలయం సన్నిధిలో కూడా పూజలందుకుంటున్నారు.
జీవకోన:జీవకోన కపిల తీర్తానికి కొంచెం దూరంలో వున్న తిరుపతి రూరల్ మండలం. ఇక్కడ ప్రకృతి సహజసిద్దంగ ఏర్పడ్డ శివలింగం చూడవచ్చు. కొండపక్కన అటవీ ప్రాంతంలో జాలువారేజలపాతం మద్య ఈశ్వరుని దర్శనం అద్భుతం.
ఇస్కాన్ దేవాలయం: ప్రేమకు ప్రతిరూపాలైన రాధాకృష్ణుల ( అష్టసఖి సమేత) దేవాలయం ఇది. భక్తుల నాట్యవిన్యాసాలతో నిత్యం కలకలాడుతు ఉంటుంది. భక్తులు చేసే నాట్యమునకు భూమి స్పందించినట్లు ఉంటుంది.
తిరుపతి సమీపంలో చూడదగిన ప్రదేశాలు
దేవాలయాలు
thumb|అగస్తీశ్వర ఆలయం, ముక్కోటి|250x250px
శ్రీనివాస మంగాపురం: తిరుపతికి 12 కిలోమీటర్ల దూరంలో ఉంది శ్రీనివాస మంగాపురం. ఇది ఆ శ్రీనివాసుడు విశ్రమించిన చోటు. నారాయణవనంలో పద్మావతీదేవిని వివాహమాడిన వేంకటేశ్వరుడు, తిరుమలకు వెళ్తూ మార్గమధ్యంలో ఇక్కడ విశ్రాంతి తీసుకున్నట్లు చెప్తారు. ఇక్కడ కళ్యాణ వేంకటేశ్వరుడు నిలువెత్తుగా, బహు సుందరమూర్తిగా దర్శనం ఇస్తాడు.
అలివేలు మంగాపురం లేదా తిరుచానూరు: తిరుమల వెళ్ళి స్వామిని దర్శించుకొన్న భక్తులు- కొండ దిగి ముందుగా చేయాల్సిన పని తిరుచానూర్‌ (దీన్నే అలివేలుమంగాపురం అంటారు) లోని పద్మావతీ అమ్మవారిని దర్శించుకోవటమే! అయితే స్వామివారికన్నాముందే, అమ్మవారిని దర్శించాలని చాలామంది అంటారు. తిరుచానూర్‌, తిరుపతికి కేవలం 5 కిలోమీటర్ల దూరంలో ఉంది. కార్తీకమాసంలో తిరుచానూర్‌ పద్మావతీ అమ్మవారి బ్రహ్మోత్సవాలూ బహువైభవంగా జరుగుతాయి. స్వామికిలాగే, అమ్మవారికీ నిత్య కళ్యాణమే.
ముక్కోటి: ఈ అలయము తిరుపతి.... చంద్రగిరి రహదారిలో తిరుపతికి నాలుగు కిలోమీటర్ల దూరంలో సువర్ణముఖి నది ఒడ్డున ఉంది.ప్రసిద్ధి గాంచినది, కచ్చితంగా చూడవలసిన మహిమాన్విత శివాలయము.చంద్రగిరి మండలంలో వెలసిన పవిత్ర స్థలం, ఈ శివాలయం.
కాణిపాకం: తిరుపతికి సుమారు 70 కిలోమీటర్లు దూరంలో ఉంది.
శ్రీకాళహస్తి: తిరుపతికి సుమారు నలబై కిలోమీటర్ల దూరంలో ఉంది.పంచభూతాలలో ఒకటైన వాయువు, ఇక్కడ శ్రీ కాళహస్తీశ్వర స్వామి స్వయంభువుగా వెలసిన "శ్రీ వాయులింగేశ్వరుడు", అమ్మవారు సాక్షాత్తు జ్ఞానాన్ని ప్రసాదించే "శ్రీ జ్ఞాన ప్రసునాంబిక".
యోగిమల్లవరం:ఈ గ్రామం తిరుపతికి 4 కి.మీ. దూరంలో వున్న అతి పురాతన గ్రామం. ఇక్కడ అతి పురాతన శివుని దేవాలయం వుంది, మూల విరాట్టు పరాశరేశ్వర స్వామి
గుడిమల్లం: ఇచట ఆంధ్ర శాతవాహనుల కాలం నాటి పురాతన శివాలయం ఉంది. ఇది క్రీ .పూ 2 లేదా 3 శతాబ్దములో నిర్మించినట్లు ఇక్కడ బయలుపడిన శాసనాలద్వారా చరిత్రకారులు నిర్ణయించారు.గుడిమల్లం శివాలయం లోని శివుడు పరశురామేశ్వరుడుగా పూజలందుకుంటున్నాడు.
శ్రీ ప్రసన్న వేంకటేశ్వరస్వామి ఆలయం, అప్పలాయగుంట :తిరుపతికి సుమారు 30 కిలోమీటర్ల దూరంలో ఉంది.అత్యంత ప్రాముఖ్యత వహించిన తిరుమల శ్రీ వేంకటేశ్వరాలయానికి చుట్టు ఉన్న ఏడు పురాతన శ్రీ వేంకటేశ్వరాలయాలలో అప్పలాయ గుంటలో వెలసిన శ్రీ వేంకటేశ్వారాలయం ఒకటి. ఒక చిన్న పల్లెలో పంట పొలాలమధ్య ఆహ్లాదకరమైన వాతావరణంలో వెలసినí అందమైన చిన్న ఆలయం ఇది.
శ్రీ వేదనారాయణస్వామి ఆలయం, నాగలాపురం: తిరుపతి నుండి 70 కి.మీ. దూరంలో ఉంది.
బోయకొండ గంగమ్మ:తిరుపతికి సుమారు 120 కిలోమీటర్లు దూరంలో ఉంది.
అష్టలక్ష్మీ ఆలయం:తిరుపతికి సుమారు 75 కిలోమీటర్లు దూరంలో ఉన్న వేపంజెరి అను గ్రామంలో ఉంది.
శ్రీ లలితా పీఠం: తిరుపతికి 10 కి.మీ దూరంలో ఉన్న శ్రీనివాస మంగాపురంలో నెలకొల్పబడింది.ద్వాదశ జ్యోతిర్లింగాలు, అష్టాదశ శక్తి పీఠాలు ఇచ్చటనే దర్శించుకునే అద్భుత అవకాశం ఇక్కడ కలుగుతుంది.
అర్ధగిరి శ్రీ వీరాంజనేయ దేవాలయం:తిరుపతికి సుమారు 85 కిలోమీటర్లు దూరంలో ఉంది.
శ్రీ కళ్యాణ వేంకటేశ్వరస్వామి దేవాలయం, నారాయణవనం:తిరుపతికి సుమారు నలబై కిలోమీటర్ల దూరంలో ఉంది.
శ్రీ కైలాసనాధస్వామి ఆలయం, కైలాసకోన, నారాయణవనం:తిరుపతికి సుమారు నలబై కిలోమీటర్ల దూరంలో ఉంది.
శ్రీ వేణుగోపాలస్వామి దేవాలయం, కార్వేటినగరం:తిరుపతికి సుమారు 48 కిలోమీటర్ల దూరంలో ఉంది.
ఇతరాలు
అలిపిరి
అలపిరి దగ్గరున్న మెట్ల దారిలో వున్న తల తాకుడు గుండు:---దీన్నె తలయేరు గుండు అని కూడా అంటారు.- గతంలో అంటరాని వారు కొండ పైకి వెళ్ళే వారు కాదు. వారు ఈ గుండుకు తమ తలను తాకించి ఇక్కడి నుండే వారు తిరిగి వెనక్కి వెళ్ళే వారు. ఏడు కొండలపై తమ పాదాలను సైతం ఉంచ రాదు అని అనుకునె వారు. అందు చేత ఈగుండుకు రంద్రాలున్నాయి. ఇంకో కథనం ప్రకారం ఈ తలయేరు గుండు నుండి మెట్ల దారి అతి కష్టం వుంటుండి. దీనిని మోకాళ్ల మెట్ల దారి అంటారు. తమ మోకాళ్ల నెప్పులు తగ్గాలంటే ఈ గుండుకు తమ మోకాళ్లను తాకించి నడిస్తే మోకాళ్లు నెప్పులు వుండవని భక్తుల నమ్మిక. కారణం ఏదైతేనేమి తల తాకించినా, మోకాలు తాకించినా ఆ గుండుకు అనేక గుంటలు పడి ఉన్నాయి. గత కాలానికి దర్పణంగా ఈగుండును ఇప్పటికి చూడవచ్చు
ఇక్కడే శ్రీ వారి పాదాల మండపం ఉంది. ఇక్కడ శ్రీవారి పాదుకలు, వెండివి ఉన్నాయి. వాటిని భక్తులు కొంత రుసుం చెల్లించి తమ నెత్తిన పెట్టుకొని ఇస్తుంటారు. అదే విధంగా ఇక్కడ శ్రీక్రిష్టదేవరాయలచే నిర్మితం అయిన పెద్ద గోపురం ఉంది.
శ్రీవారి మెట్టు: తిరుమల అతిత్వరగా నడక ద్వారా వెళ్ళు దారి.
చంద్రగిరి కోట: తిరుపతికీ చంద్రగిరి పాలకులకూ అవినాభావ సంబంధం ఉండేది. తిరుమల ఆలయంలో నైవేద్య ఘంటికా రావాన్ని విన్న తర్వాతనే చంద్రగిరి పాలకులు ఏ ఆహారాన్ని అయినా ముట్టేవారట. అలనాటి చంద్రగిరి వైభవాన్ని కనులారా చూడాలంటే... అక్కడ ప్రతిరోజూ జరిగే లైట్‌ అండ్ సౌండ్‌ షోకు వెళ్ళాల్సిందే.
హార్సలి హిల్స్: తిరుపతికి సుమారు 150 కిలోమీటర్ల దూరంలో సముద్ర మట్టానికి 1265 మీటర్ల ఎత్తులో హార్స్‌లీహిల్స్‌ ఉంది. అంత ఎత్తున విడిదిగృహాన్ని కట్టించుకున్న అప్పటి కడపజిల్లా కలెక్టర్‌ డబ్ల్యు.డి.హార్స్‌లీ పేరు మీద ఆ కొండల ప్రాంతాన్ని ఈవిధంగా వ్యవహరిస్తున్నారు. ఇది ఆంధ్రా ఊటీగా పేరుపొందింది.
తలకోన: పచ్చటి అటవీ అందాలకు ఆలవాలం తిరుమల గిరులకు ముఖద్వారం తలకోన. 270 అడుగుల ఎత్తు నుంచి దుమికే అక్కడి జలపాత సౌందర్యాన్ని చూసితీరాల్సిందే కానీ వర్ణించడానికి పదాలు చాలవు. తిరుపతి నుంచి ఇక్కడికి 40కిలోమీటర్ల దూరం.
కళ్యాణీ డ్యాము /కళ్యాణి ఆనకట్ట:తిరుపతి పట్టణ ప్రజల తాగునీటి అవసరమునకు ఇది సువర్ణముఖి మీద తిరుమల కొండనానుకొని కట్టబడింది. ప్రస్తుతము తెలుగు గంగ ప్రాజెక్టు ద్వారా తాగే నీరు పట్టణానికి అందిస్తున్నారు.
శ్రీ శుకబ్రహ్మశ్రమమం:తిరుపతి నుండి 20 కి.మీ.ల దూరంలో ఉంది.మలయాళస్వామి ఆశ్రమం అని కూడా పిలుస్తారు.
నారాయణవనం:తిరుపతి నుండి 40 కి.మీ.ల దూరంలో ఉంది. ఏన్నో జలపాతాలున్నయి, ఉదాహరణ:కైలాస కోన
పరిపాలన
తిరుపతి నగర పరిపాలన, నగర పాలక సంస్థ ఆద్వర్యంలో ఉంటుంది. తిరుపతి నుండి ఒక శాసనసభ సభ్యుడు, ఒక పార్లమెంట్ సభ్యుడు ఉంటారు. రాష్ర్టవిభజన సందర్భంగా తిరుపతిని మెగా సిటీగా రూపొందుటకు కేంద్ర, రాష్ర్ట ప్రభుత్వాలు పూనుకొన్నాయి. తిరుపతి పరిసర ప్రాంతాల పంచాయతీలను నగర పాలక సంస్ధలో విలీనం చేయటం ప్రారంభించారు. విశాఖపట్నం మెట్రో, అమరావతి మెట్రో అనంతరం తిరుపతిలో మెట్రో నిర్మాణమునకు డి.ఎమ్.ఆర్.సి. సహకరించనుంది. తిరుపతి అర్బన్ డెవెలెప్మెంట్ అథారిటీ ( తుడా) నగర ప్రణాళికా సంఘంగా వ్యవహరిస్తుంది.
వైద్య సంస్థలు
ఝయా ఆసుపత్రి, శ్రీవేంకటేశ్వర వైద్య విజ్ఞాన సంస్థ (SVIMS)
విద్యా సంస్థలు
శ్రీ వేంకటేశ్వర విశ్వవిద్యాలయం
శ్రీ పద్మావతి మహిళా విశ్వవిద్యాలయం
ప్రముఖులు
శంకరంబాడి సుందరాచార్యులు
పద్మావతి బందోపాధ్యాయ - భారత వైమానిక దళంలో మొదటి మహిళా ఎయిర్ మార్షల్. ఆమె భారత సాయుధ దళాలలో మూడు నక్షత్రాల ర్యాంకుకు పదోన్నతి పొందిన రెండవ మహిళగా చరిత్రలో నిలిచారు.
చింతా మోహన్
చిత్రమాలిక
ఇవి కూడా చూడండి
ఆంధ్రప్రదేశ్ విశిష్ట దేవాలయాలు
ఆంధ్రప్రదేశ్ పుణ్యక్షేత్రాల జాబితా
శ్రీ వెంకటేశ్వర విశ్వవిద్యాలయం
తిరుపతి జంతుప్రదర్శన శాల
తిరుపతి పట్టణ మండలం
గోకుల తిరుమల పారిజాతగిరి ఆలయం
బాహ్య లింకులు
టి. టి. డి వారి సైటు
శ్రీ శుకబ్రహ్మశ్రమమం
వనరులు
వెలుపలి లంకెలు
వర్గం:రాయలసీమ
వర్గం:రాయలసీమ లోని పుణ్యక్షేత్రాలు
వర్గం:తిరుపతి నగరం
వర్గం:తిరుపతి జిల్లా పుణ్యక్షేత్రాలు
వర్గం:ఆంధ్రప్రదేశ్ నగరాలు |
గుమ్మడిదల | https://te.wikipedia.org/wiki/గుమ్మడిదల | గుమ్మడిదల, తెలంగాణ రాష్ట్రం, సంగారెడ్డి జిల్లా, గుమ్మడిదల మండలానికి చెందిన గ్రామం.తెలంగాణ ప్రభుత్వ ఉత్తర్వు సంఖ్య GO Ms No 239 Revenue (DA-CMRF) Department, Dated: 11-10-2016
ఇది సమీప పట్టణమైన సంగారెడ్డి నుండి 35 కి. మీ. దూరంలో, రాష్ట్ర రాజధాని హైదరాబాదు నుండి 40 కిలోమీటర్ల దూరములో ఉంది.
జిల్లాల పునర్వ్యవస్థీకరణలో
2016 అక్టోబరు 11న చేసిన తెలంగాణ జిల్లాల పునర్వ్యవస్థీకరణకు ముందు ఈ గ్రామం పాత మెదక్ జిల్లాలోని జిన్నారం మండలంలో ఉండేది. పునర్వ్యవస్థీకరణలో దీన్ని కొత్తగా ఏర్పాటుచేసిన గుమ్మడిదల మండలంలోకి చేర్చారు.
గణాంక వివరాలు
2011 భారత జనగణన గణాంకాల ప్రకారం ఈ గ్రామం 2017 ఇళ్లతో, 8032 జనాభాతో 1312 హెక్టార్లలో విస్తరించి ఉంది. గ్రామంలో మగవారి సంఖ్య 4065, ఆడవారి సంఖ్య 3967. షెడ్యూల్డ్ కులాల సంఖ్య 752 కాగా షెడ్యూల్డ్ తెగల సంఖ్య 224. గ్రామ జనగణన లొకేషన్ కోడ్ 573904.పిన్ కోడ్: 502313.
గ్రామ ప్రాముఖ్యత
ఈ పట్టణం కాకతీయుల నాటినుండి ఉంది.గుమ్మడిదలలో అనేక దేవాలయాలు ఉన్నాయి.వాటిలో రామాలయం, శివాలయం, దగ్గరిలోని బొంతపల్లిలో కల వీరభద్రస్వామి ఆలయము చెప్పుకోదగినవి.గుమ్మడిదల హైదరాబాదు శివారు ప్రాంతం.గత రెండు దశాబ్దాలలో అనేక రసాయన పరిశ్రమలు, ఇతర పరిశ్రమలు ఏర్పడి చుట్టుపక్కల గ్రామాల ప్రజలకు ఉపాధి కలుగజేస్తున్నాయి.
గుమ్మడిదలలో అనేక రకాల పంటలు పండిస్తారు. వరి, జొన్న ముఖ్య పంటలైనప్పటికీ పత్తి, జొన్న, ప్రొద్దుతిరుగుడు, టమాటో, పచ్చిమిర్చి, వంకాయలు, కాకరకాయలు మొదలైన అనేక ఇతర పంటలు కూడా పండిస్తారు. హైదరాబాదుకు సరఫరా అయ్యే టమాటలలో ముఖ్యభాగము ఇక్కడే పండిస్తారు. జిల్లాలో "ఉత్తమ రైతు" బహుమతి పొందడం ఇక్కడి రైతులకు పెద్ద విశేషమేమీ కాదు. పంటలకు నీటికై ఋతుపవనాల మీద ఆధారపడినప్పటికీ గుమ్మడిదల రైతులు అనేక విన్నూత వ్యవసాయ పద్ధతులను అవలంబించి మంచి ఫలితాలను పొందుతున్నారు.గుమ్మడిదల నుండి నర్సాపూర్ వరకు విస్తరించి ఉన్న దట్టమైన అడవి తెలుగు సినిమా పరిశ్రమకు ఒక మంచి షూటింగ్ ప్రదేశంగా ప్రాచుర్యము పొందింది.
భారతదేశంలో మొట్టమొదటి గ్రామీణ సమాచార కేంద్రము, ఇండియన్ ఫార్మర్స్ అండ్ ఇండస్ట్రీస్ అలయన్స్ (IFIA), ఫెడరేషన్ ఆఫ్ ఫార్మర్స్ అసోషియేషన్ (FFA) సంయుక్తంగా రూపొందించి అభివృద్ధి చేసిన తేజస్ సమాచార కేంద్రం లేదా జనరల్ రిసోర్సెస్ అండ్ ఇన్ఫర్మేషన్ డిస్సెమినేషన్ (గ్రిడ్) సెంటర్ యొక్క తొలి కేంద్రాన్ని జూలై 13, 2004 న గుమ్మడిదలలో ప్రారంభించారు.
విద్యా సౌకర్యాలు
గ్రామంలో ఒక ప్రైవేటు బాలబడి ఉంది. ప్రభుత్వ ప్రాథమిక పాఠశాలలు రెండు, ప్రైవేటు ప్రాథమిక పాఠశాల ఒకటి, ప్రభుత్వ ప్రాథమికోన్నత పాఠశాల ఒకటి, ప్రైవేటు ప్రాథమికోన్నత పాఠశాల ఒకటి, ప్రభుత్వ మాధ్యమిక పాఠశాల ఒకటి, ప్రైవేటు మాధ్యమిక పాఠశాల ఒకటి ఉన్నాయి.సమీప జూనియర్ కళాశాల జిన్నారంలోను, ప్రభుత్వ ఆర్ట్స్ / సైన్స్ డిగ్రీ కళాశాల, ఇంజనీరింగ్ కళాశాలలు నర్సాపూర్లోనూ ఉన్నాయి. సమీప మేనేజిమెంటు కళాశాల నర్సాపూర్లోను, వైద్య కళాశాల, పాలీటెక్నిక్‌లు సంగారెడ్డిలోనూ ఉన్నాయి.సమీప వృత్తి విద్యా శిక్షణ పాఠశాల, అనియత విద్యా కేంద్రం రామచంద్రాపురం, మెదక్లోను, దివ్యాంగుల ప్రత్యేక పాఠశాల హైదరాబాదు లోనూ ఉన్నాయి.
వైద్య సౌకర్యం
ప్రభుత్వ వైద్య సౌకర్యం
గుమ్మడిదలలో ఉన్న ఒకప్రాథమిక ఆరోగ్య కేంద్రంలో ఇద్దరు డాక్టర్లు, ఆరుగురు పారామెడికల్ సిబ్బందీ ఉన్నారు. రెండు ప్రాథమిక ఆరోగ్య ఉప కేంద్రాల్లో డాక్టర్లు లేరు. నలుగురు పారామెడికల్ సిబ్బంది ఉన్నారు. ఒక పశు వైద్యశాలలో ఒక డాక్టరు, ఒకరు పారామెడికల్ సిబ్బందీ ఉన్నారు.సంచార వైద్య శాల గ్రామం నుండి 5 నుండి 10 కి.మీ. దూరంలో ఉంది. సమీప సామాజిక ఆరోగ్య కేంద్రం, మాతా శిశు సంరక్షణ కేంద్రం, టి. బి వైద్యశాల గ్రామం నుండి 10 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ దూరంలో ఉన్నాయి. అలోపతి ఆసుపత్రి, ప్రత్యామ్నాయ ఔషధ ఆసుపత్రి, డిస్పెన్సరీ, కుటుంబ సంక్షేమ కేంద్రం గ్రామం నుండి 10 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ దూరంలో ఉన్నాయి.
ప్రైవేటు వైద్య సౌకర్యం
గ్రామంలో7 ప్రైవేటు వైద్య సౌకర్యాలున్నాయి. ఒక ఎమ్బీబీయెస్ డాక్టరు, ఎమ్బీబీయెస్ కాకుండా ఇతర డిగ్రీ చదివిన డాక్టర్లు ఇద్దరు, డిగ్రీ లేని డాక్టర్లు నలుగురు ఉన్నారు. రెండు మందుల దుకాణాలు ఉన్నాయి.
తాగు నీరు
గ్రామంలో కుళాయిల ద్వారా రక్షిత మంచినీటి సరఫరా జరుగుతోంది. గ్రామంలో ఏడాది పొడుగునా చేతిపంపుల ద్వారా నీరు అందుతుంది. బోరుబావుల ద్వారా కూడా ఏడాది పొడుగునా నీరు అందుతుంది.
పారిశుధ్యం
గ్రామంలో భూగర్భ మురుగునీటి వ్యవస్థ ఉంది. మురుగునీరు బహిరంగ కాలువల ద్వారా కూడా ప్రవహిస్తుంది. మురుగునీటిని నేరుగా జలవనరుల్లోకి వదులుతున్నారు. గ్రామంలో సంపూర్ణ పారిశుధ్య పథకం అమలవుతోంది. సామాజిక మరుగుదొడ్డి సౌకర్యం లేదు. ఇంటింటికీ తిరిగి వ్యర్థాలను సేకరించే వ్యవస్థ లేదు. సామాజిక బయోగ్యాస్ ఉత్పాదక వ్యవస్థ లేదు. చెత్తను వీధుల పక్కనే పారబోస్తారు.
సమాచార, రవాణా సౌకర్యాలు
గుమ్మడిదలలో పోస్టాఫీసు సౌకర్యం, సబ్ పోస్టాఫీసు సౌకర్యం ఉన్నాయి. పోస్ట్ అండ్ టెలిగ్రాఫ్ ఆఫీసు గ్రామం నుండి 10 కి.మీ.కి పైబడిన దూరంలో ఉంది. లాండ్ లైన్ టెలిఫోన్, పబ్లిక్ ఫోన్ ఆఫీసు, మొబైల్ ఫోన్ మొదలైన సౌకర్యాలు ఉన్నాయి. ఇంటర్నెట్ కెఫె / సామాన్య సేవా కేంద్రం, ప్రైవేటు కొరియర్ గ్రామం నుండి 10 కి.మీ.కి పైబడిన దూరంలో ఉన్నాయి.
గ్రామానికి సమీప ప్రాంతాల నుండి ప్రభుత్వ రవాణా సంస్థ బస్సులుప్రైవేటు బస్సులు తిరుగుతున్నాయి. సమీప గ్రామాల నుండి ఆటో సౌకర్యం కూడా ఉంది. వ్యవసాయం కొరకు వాడేందుకు గ్రామంలో ట్రాక్టర్లున్నాయి. రైల్వే స్టేషన్ గ్రామం నుండి 10 కి.మీ.కి పైబడిన దూరంలో ఉంది.రాష్ట్ర రహదారి, ప్రధాన జిల్లా రహదారి, జిల్లా రహదారి గ్రామం గుండా పోతున్నాయి. జాతీయ రహదారి గ్రామం నుండి 10 కి.మీ.కి పైబడిన దూరంలో ఉంది. గ్రామంలో తారు రోడ్లు, కంకర రోడ్లు, మట్టిరోడ్లూ ఉన్నాయి.
మార్కెటింగు, బ్యాంకింగు
గ్రామంలో వాణిజ్య బ్యాంకు, వ్యవసాయ పరపతి సంఘం ఉన్నాయి. గ్రామంలో స్వయం సహాయక బృందం, పౌర సరఫరాల కేంద్రం, వారం వారం సంత ఉన్నాయి. ఏటీఎమ్ గ్రామం నుండి 5 నుండి 10 కి.మీ. దూరంలో ఉంది. సహకార బ్యాంకు గ్రామం నుండి 10 కి.మీ.కి పైబడిన దూరంలో ఉంది. రోజువారీ మార్కెట్, వ్యవసాయ మార్కెటింగ్ సొసైటీ గ్రామం నుండి 10 కి.మీ.కి పైబడిన దూరంలో ఉన్నాయి.
ఆరోగ్యం, పోషణ, వినోద సౌకర్యాలు
గ్రామంలో సమీకృత బాలల అభివృద్ధి పథకం, అంగన్ వాడీ కేంద్రం, ఇతర పోషకాహార కేంద్రాలు, ఆశా కార్యకర్త ఉన్నాయి. గ్రామంలో వార్తాపత్రిక పంపిణీ జరుగుతుంది. శాసనసభ పోలింగ్ కేంద్రం, జనన మరణాల నమోదు కార్యాలయం ఉన్నాయి. పబ్లిక్ రీడింగ్ రూం గ్రామం నుండి 5 కి.మీ.లోపు దూరంలో ఉంది. ఆటల మైదానం గ్రామం నుండి 5 నుండి 10 కి.మీ. దూరంలో ఉంది. సినిమా హాలు, గ్రంథాలయం గ్రామం నుండి 5 నుండి 10 కి.మీ. దూరంలో ఉన్నాయి.
విద్యుత్తు
గ్రామంలో గృహావసరాల నిమిత్తం విద్యుత్ సరఫరా వ్యవస్థ ఉంది. రోజుకు 7 గంటల పాటు వ్యవసాయానికి, 10 గంటల పాటు వాణిజ్య అవసరాల కోసం కూడా విద్యుత్ సరఫరా చేస్తున్నారు.
భూమి వినియోగం
గుమ్మడిదలలో భూ వినియోగం కింది విధంగా ఉంది:
వ్యవసాయేతర వినియోగంలో ఉన్న భూమి: 156 హెక్టార్లు
వ్యవసాయం సాగని, బంజరు భూమి: 36 హెక్టార్లు
తోటలు మొదలైనవి సాగవుతున్న భూమి: 11 హెక్టార్లు
వ్యవసాయం చేయదగ్గ బంజరు భూమి: 20 హెక్టార్లు
సాగులో లేని భూముల్లో బీడు భూములు కానివి: 101 హెక్టార్లు
బంజరు భూమి: 107 హెక్టార్లు
నికరంగా విత్తిన భూమి: 879 హెక్టార్లు
నీటి సౌకర్యం లేని భూమి: 866 హెక్టార్లు
వివిధ వనరుల నుండి సాగునీరు లభిస్తున్న భూమి: 221 హెక్టార్లు
నీటిపారుదల సౌకర్యాలు
గుమ్మడిదలలో వ్యవసాయానికి నీటి సరఫరా కింది వనరుల ద్వారా జరుగుతోంది.
బావులు/బోరు బావులు: 212 హెక్టార్లు* చెరువులు: 8 హెక్టార్లు
ఉత్పత్తి
గుమ్మడిదలలో ఈ కింది వస్తువులు ఉత్పత్తి అవుతున్నాయి.
ప్రధాన పంటలు
వరి, మొక్కజొన్న, ప్రత్తి
పారిశ్రామిక ఉత్పత్తులు
రసాయనాలు
గ్రామంలో జన్మించిన ముఖ్యులు
సి.హెచ్.లక్ష్మణ చక్రవర్తి ఈ గ్రామంలో 1976 లో జన్మించాడు.ఇతను ఆంధ్ర సారస్వత పరిషత్తులో విశారద చదివి అక్కడే బి.ఎ. (ఎల్) చదివారు. ఎం.ఎ., పిహెచ్.డిలు ఉస్మానియా విశ్వవిద్యాలయం నుండి పొందాడు.ఆంధ్ర విశ్వవిద్యాలయ కళాశాలలో 13 సంవత్సరాలు పనిచేశాడు.ఇతను రచించిన లక్ష్మణరేఖ పుస్తకానికి తెలుగు విశ్వవిద్యాలయం సాహిత్య విమర్శ పురస్కారం (2010లో), ప్రతిబింబం పుస్తకానికి కొలకలూరి భాగీరథమ్మ సాహిత్య విమర్శ పురస్కారం 2016 లో అందుకున్నాడు. ప్రస్తుతం తెలంగాణ విశ్వవిద్యాలయంలో తెలుగు అద్యయన శాఖలో అసిస్టెంట్ ప్రొఫెసర్ గా పనిచేస్తున్నాడు.
మూలాలు
వెలుపలి లంకెలు
గుమ్మడిదల |
జమ్మలమడుగు | https://te.wikipedia.org/wiki/జమ్మలమడుగు | జమ్మలమడుగు, వైఎస్ఆర్ జిల్లాలోని పట్టణం. ఇది పెన్నానది ఒడ్డున ఉంది. జిల్లా కేంద్రం కడపకు 70 కి.మీ దూరంలో వ్యాపార పట్టణం ప్రొద్దుటూరుకు కేవలం 20 కి.మీ దూరములో ఉంది. ఉమ్మడి కడప, కర్నూలు, అనంతపురం జిల్లాల కూడలి ప్రాంతం. మూడు జిల్లాల సంస్కృతుల సమ్మేళన ప్రాంతం.
పేరు వ్యుత్పత్తి
గ్రామ అసలు నామం జంబుల మడక (రెల్లు లేదా తుంగ మొక్కలతో నిండిన చెరువు). కొంతకాలానికి ఈ ప్రదేశం రూపాంతరం చెంది జమ్మలమడుగుగా మారింది.
చరిత్ర
ఈ ప్రాంతాన్ని పూర్వం ములికినాడు అని పిలిచేవారు. సుప్రసిద్ధమైన గండికోట జమ్మలమడుగు మండలం లోనే ఉంది.
జనగణన వివరాలు
జమ్మలమడుగు, వైఎస్ఆర్ జిల్లా, జమ్మలమడుగు మండలానికి చెందిన ఒక నగర పంచాయతీ. జమ్మలమడుగు నగరాన్ని 26 వార్డులుగా విభజించి ఐదేళ్లకోసారి ఎన్నికలు నిర్వహిస్తారు. 2011 జనాభా లెక్కల ప్రకారం, జమ్మలమడుగు నగరంలో మొత్తం 11,275 కుటుంబాలు నివసిస్తున్నాయి. జమ్మలమడుగు మొత్తం జనాభా 46,069 అందులో పురుషులు 22,636, స్త్రీలు 23,433 కాబట్టి సగటు లింగ నిష్పత్తి 1,035.
జమ్మలమడుగు నగరంలో 0-6 సంవత్సరాల వయస్సు గల పిల్లల జనాభా 4680, ఇది మొత్తం జనాభాలో 10%. 0-6 సంవత్సరాల మధ్య 2457 మంది మగ పిల్లలు, 2223 మంది ఆడ పిల్లలు ఉన్నారు. బాలల లింగ నిష్పత్తి 905, ఇది సగటు లింగ నిష్పత్తి (1,035) కంటే తక్కువ. అక్షరాస్యత రేటు 74.7%. ఆ విధంగా వైఎస్ఆర్ జిల్లాలో 67.3% అక్షరాస్యతతో పోలిస్తే జమ్మలమడుగు అధిక అక్షరాస్యతను కలిగి ఉంది. జమ్మలమడుగులో పురుషుల అక్షరాస్యత రేటు 84.29%, స్త్రీల అక్షరాస్యత రేటు 65.55%.
పరిపాలన
జమ్మలమడుగు నగరపంచాయితీ పట్టణ పరిపాలన నిర్వహిస్తుంది.
రవాణా సౌకర్యాలు
thumb|జమ్మలమడుగు రైల్వేస్టేషన్
పట్టణంలో ఆంధ్ర ప్రదేశ్ రాష్ట్ర రోడ్డు రవాణా సంస్థ వారి డిపో ఉంది. రైల్వే స్టేషను ఉంది.జమ్మలమడుగు రైల్వే స్టేషను నుండి విజయవాడ ధర్మవరం తిరుపతి నంద్యాల కడప ప్రొద్దుటూరు అనంతపురం పట్టణాలకు రైళ్ల సౌకర్యాలు ఉన్నాయి. జమ్మలమడుగు రైల్వే స్టేషను నంద్యాల యర్రగుంట్ల రైల్వే లైన్ లో అతి ముఖ్యమైన రైల్వే స్టేషను. జమ్మలమడుగు మీదుగా జాతీయ రహదారి 67 వెళ్తుంది., నంద్యాల వరుకు నిర్మిస్తున్న జాతీయ రహదారి 167 కె జమ్మలమడుగు వరకు పొడిగించి నాలుగు వరుసల జాతీయ రహదారిగా నిర్మిస్తున్నారు, అలాగే జమ్మలమడుగు నుండి ముద్దనూరు పులివెందుల కదిరి గోరంట్ల హిందూపురం వరకు మరొక జాతీయ రహదారిని నిర్మించనున్నారు.ఈ జాతీయ రహదారిని జాతీయ రహదారి 44 తో అనుసంధానం చేయనున్నారు.
విద్యా సౌకర్యాలు
పతంగే రామన్న శతాబ్ది ఉన్నత పాఠశాల - ( పి.ఆర్.శతాబ్ది ఉన్నత పాఠశాల)
పర్యాటక ఆకర్షణలు
thumb|జమ్మలమడుగు పట్టణ ప్రధాన కూడలిలోని గాంధీ విగ్రహం
శ్రీ వెంకటేశ్వర స్వామి దేవాలయము :ఈ పట్టణంలో శతాబ్దాల చరిత్ర కలిగిన వెంకటేశ్వర దేవాలయం ఉంది. నారాపురుడనే భక్తుడు నిర్మించిన దేవాలయం కనుక దీనిలో స్వామిని నారాపుర వెంకటేశ్వరస్వామిగా పిలుస్తారు. ఉత్తర దిశగా నిర్మించిన ఈ ఆలయం ఇసుక తిన్నెలలో అందంగా కనిపిస్తుంటుంది.
శ్రీ కన్యకా పరమేశ్వరి దేవాలయము:ఈ ఆలయం 1914 లో నిర్మితమైంది. ఈ ఆలయ శతాబ్ది ఉత్సవాలు, అమ్మవారు మహాలక్ష్మీ అలంకారంలో దర్శనమిచ్చారు.
శ్రీ అంబా భవాని దేవాలయం: ఈ దేవాలయం జమ్మలమడుగు పట్టణ భావసార క్షత్రియుల ఇలవేలుపు.
శ్రీ గణపతి దేవాలయం: ఈ ఆలయం పెన్నా నదిలో మొక్కల నర్సరీకి సమీపాన ఉంది. ఈ ఆలయ పరిసరాలలో లక్ష్మీ నారాయణ స్వామి ఆలయం, శివాలయం, 15 అడుగుల ఎత్తులో శివలింగం ఉన్నాయి.
ఇక్కడ అశ్వర్థ నారాయణ వృక్షం, ఉసిరి చెట్టు, శివునికి ప్రీతి పాత్రమైన బిల్వ వృక్షం, తెల్ల జిల్లేడు, మామిడి చెట్లు, రావి చెట్లు, వేప చెట్లు ఉన్నాయి.
త్రాగునీటి సౌకర్యాలు
పెన్నా నది లోని బోర్లు, మైలవరం రిజర్వాయర్ నుండి పంపింగ్ ద్వారా నీరు పుష్కలంగా లభిస్తుంది.
మూలాలు
బయటి లింకులు
వర్గం:ఆంధ్రప్రదేశ్ పుణ్యక్షేత్రాలు
వర్గం:వైఎస్ఆర్ జిల్లా పట్టణాలు
వర్గం:రెవెన్యూ గ్రామాలు కాని మండల కేంద్రాలు |
సెప్టెంబర్ 1 | https://te.wikipedia.org/wiki/సెప్టెంబర్_1 | దారిమార్పుసెప్టెంబర్ 1 |
హైదరాబాదు సంస్కృతి | https://te.wikipedia.org/wiki/హైదరాబాదు_సంస్కృతి | అనేక వర్గాల ప్రజలు, జీవన విధానాలు, చారిత్రిక ప్రభావాల వలన హైదరాబాదు సంస్కృతి తక్కిన నగరాలకంటే కొంత విలక్షణతను సంతరించుకొంది. చారిత్రికంగా ఇది ముస్లిమ్ రాజుల పాలనలో ఉన్న హిందూ, ముస్లిం జనుల ప్రాంతం. కనుక తెలుగు, ఉర్దూ బాషల కలగలుపు గణనియంగా జరిగింది. అంతే కాకుండా ఇటీవల ఇతర ప్రాంతాలనుండి వచ్చి ఇక్కడ స్థిరపడిన జనుల కారణంగా ఇది మరింత సంపన్నమైంది.
భాష
హైదరాబాదు ఉర్దూ, హిందీ, తెలుగు, మరాఠీ, కన్నడ మొదలగు భాషల మిశ్రమం వల్ల కొన్ని ప్రత్యేకమైన పదాలు హైదరాబాదు పదాలుగా ప్రసిద్ధి చెందినాయి. ముఖ్యముగా ఇతర తెలుగు ప్రాంతములనుండి హైదరాబాదునకు క్రొత్తగా వచ్చేవారికి ఇవి కొంచెం వింతగా, ఇబ్బందిగా వినపడతాయి.
చటాక్ : దీనికి అర్థము 50 గ్రాములు, దీనిని ముఖ్యముగా దుకాణములలో (కొట్లలో, అంగళ్ళలో) వాడతారు! మరీ ముఖ్యముగా పూల దుకాణములలో, కూరగాయల దుకాణములలో వాడతారు
చల్తా హై : సరదగా తీసుకో! (టేక్ ఇట్ ఈజీ) కి ప్రత్యామ్నాయంగా వాడతారు
కైకూ : ఎందుకు అనుటానికి వాడతారు
నక్కొ : లేదు, వద్దు అనడానికి వాడతారు
ఉత్తా/ఇత్తా/కిత్తా: ఉత్నా/ఇత్నా/కిత్నా (అంత/ఇంత/ఎంత)
మేరా కో : నాకు
నల్లా : నీటి పంపు
ఉత్రో : (లేదా ఉతార్) - ఇది ముఖ్యముగా సిటీ బస్సులలో వాడతారు, దీనికి అర్థము దిగు, క్రిందికి దిగు. ( గమనిక : :తమిళములో ఉకార్ ఉంటే కూర్చోండి అని అర్థము, తిరుపతి పరిసరాలలో ఇది చాలా ఎక్కువగా వాడే తెలుగు పదం లాంటిది, అలాగే ద్రావిడ వేదం చదివే వైష్ణవాలయాలలో కూడా "ఉక్కార్" అని అంటూ ఉంటారు)
తోడము : కొంచము
పరేషాన్: ఆదుర్దా (హిందీ మూలం)
సమఝ్ అయినాది?: అర్థం అయ్యిందా?
పోరి: అమ్మాయి
పోరడు/పోరగాడు: అబ్బాయి
చెండు: బాల్, బంతి
నఖరాలు: వగలు
బొక్కలు: ఎముకలు
బాంచెన్ కాల్మొక్త: బానిసను, కాళ్ళు మొక్కుతాను
యాద్ కి ఒస్తలేదు: జ్ఞాపకం రావట్లేదు
గంత/గింత: అంత/ఇంత
దేవులాడు: వెదుకు (ఇది సీమలో కూడా ఉంది)
ఆవారా గాడు: తిరుగుబోతు
పాగల్ గాడు: పిచ్చివాడు
దమాక్ కరాబ్: పిచ్చి ఎక్కుట (దిమాక్ ఖరాబ్)
ఆహారం
రాష్ట్రంలో మిగతా ప్రదేశాలకంటే హైదరాబాదులో టీ సేవనం ఎక్కువ. టీ సేవనం తోనే హైదరాబాదీయుల దినచర్య ఆరంభం అవుతుంది అనటంలో అతిశయోక్తి లేదు. పొరలు పొరలుగా ఉండే "టాయ్-బిస్త్" అనే ఒక రకమైన బిస్కెట్టుని టీ లోకి ఇష్టపడతారు. ఇక్కడి ప్రజల దైనందిక జీవితంలో ఉదయం అల్పాహారానికి సమయం ఉండకపోవటం వలన, చాలా మంది ఉద్యోగులు ఉదయం టాయ్-బిస్త్, టీతో సరిపెట్టుకుంటారు, లేదా మిత భోజనం చేసి కార్యాలయాలకి వస్తారు. గృహిణులు సాధారణంగా ఇంటి పనిని ముగించుకొని 11.00 గంటల ప్రాంతంలో సరాసరి భోంచేస్తారు.
ఉత్సవాలు, ప్రదర్శనలు
బోనాలు
సినిమాలు, నాటకాలు, ముషాయిరీలు
హైదరాబాదీలకు సినిమా ప్రధాన ప్రవృత్తి. శని ఆదివారాలలో నగరంలో అన్ని థియేటర్లు, మల్టీప్లెక్సులు నిండి పోతాయి.
మతం
కులం
వ్యాపారం
రాజకీయాలు
~''నిజాం కాలంలో దలిత ఉధ్యమలు
నిర్మాణాలు
వృత్తులు
వస్త్ర ధారణ, ఆభరణాలు
జీవన సరళి
విద్యార్థినీ విద్యార్థులు, యువత బస్సులని కేవలం స్టాపులలోనే కాకుండా రోడ్డు మలుపుల వద్ద, స్పీడ్ బ్రేకర్ల వద్ద, ట్రాఫిక్ సిగ్నల్ల వద్ద కదులుతున్నప్పుడు కూడా అవలీలగా ఎక్కటం దిగటం చేస్తుంటారు. ఫుట్ బోర్డు పైనున్న వారు వీరికి సహకరిస్తుంటారు. ఇది కొన్ని సార్లు ప్రమాదానికి కూడా దారి తీసిన దాఖలాలు ఉన్నాయి.
ఇతరాలు
వివాహాలలో హైదరాబాదులో పై కప్పులేని కారులని పూలతో అలంకరించి వధూవరులని అందులో బ్యాండు మేళంతో ఊరేగిస్తారు.
left|thumb|200px|గన్ ఫౌండ్రీ వద్ద పార్కు చేసిన పై కప్పు లేని కారులు
right|thumb|200px|గన్ ఫౌండ్రీ వద్ద ఊరేగింపుకి అలంకరణ చేస్తున్న పై కప్పు లేని కారులు
ఇవి కూడా చూడండి
హైదరాబాదులో ప్రదేశాలు
హైదరాబాదు జిల్లా
హైదరాబాదు విద్యాసంస్థలు
టాంకు బండ పై విగ్రహాలు
రామోజీ ఫిల్మ్ సిటీ
రవీంద్ర భారతి
బిగ్ బజార్
ఇస్కాన్ దేవాలయం
శిల్పారామం
పుల్లారెడ్డి స్వీట్స్
సచివాలయం
మూలాలు
బయటి లింకులు
ఒక బ్లాగు
వర్గం:హైదరాబాదు
వర్గం:తెలుగు భాష |
ఉమ్మడి ఆంధ్రప్రదేశ్ చరిత్ర | https://te.wikipedia.org/wiki/ఉమ్మడి_ఆంధ్రప్రదేశ్_చరిత్ర | తొలి ప్రభుత్వాలు
thumb|223x223px|నీలం సంజీవరెడ్డి
ఉమ్మడి ఆంధ్ర ప్రదేశ్ రాష్ట్రానికి మొదటి ముఖ్యమంత్రిగా నీలం సంజీవరెడ్డి ప్రమాణ స్వీకారం చేసాడు. కానీ ఆయన అఖిల భారత కాంగ్రెస్ కమిటీకి అధ్యక్షుడవడంతో 1960 జూన్ 10న ముఖ్యమంత్రి పదవికి రాజీనామా చేసాడు. తరువాత రాయలసీమకు చెందిన నేత దామోదరం సంజీవయ్య ముఖ్యమంత్రి అయ్యాడు. 1962 సార్వత్రిక ఎన్నికల తరువాత సంజీవరెడ్డి మళ్ళీ 1962 మార్చి 12న ముఖ్యమంత్రి అయ్యాడు. కర్నూలు రవాణా వ్యవస్థ జాతీయీకరణ వివాదంలో సుప్రీం కోర్టు తీర్పు వ్యతిరేకంగా రావడంతో, నైతిక బాధ్యత వహిస్తూ 1964లో ఆయన రాజీనామా చేసాడు.
ఉద్యమాల కాలం
ఆయన తరువాత కాసు బ్రహ్మానందరెడ్డి 1964 ఫిబ్రవరి 29న ముఖ్యమంత్రి అయ్యాడు. ఏడున్నరేళ్ళ పాటు ముఖ్యమంత్రిగా ఉన్నాడాయన. ఆయన కాలంలోనే విశాఖ ఉక్కు ఉద్యమం, మొదటి ప్రత్యేక తెలంగాణా ఉద్యమాలు జరిగాయి.
1965 లో ఆంగ్లో-అమెరికా నిపుణుల సంఘం ఒకటి విశాఖపట్నంలో ఉక్కు కర్మాగారం నెలకొల్పాలని కేంద్రప్రభుత్వానికి సలహా ఇచ్చింది.అయితే ఒడిషా, తమిళనాడు, కర్ణాటక ప్రభుత్వాలు కూడా ఈ కర్మాగారం కొరకు కేంద్రాన్ని వత్తిడి చేసాయి. ఆందోళన చెందిన ప్రజలు తెన్నేటి విశ్వనాధం నాయకత్వంలో విశాఖ ఉక్కు ఆంధ్రుల హక్కు పేరుతో ఉద్యమం మొదలు పెట్టారు. 1965లో రాష్ట్ర శాసనసభ ఉక్కు కర్మాగారం కొరకు ఒక తీర్మానం కూడా చేసింది. 1966 అక్టోబర్, నవంబరు లలో ఉద్యమం హింసాత్మక రూపు దాల్చింది. 32 మంది ఉద్యమంలో ప్రాణాలు కోల్పోయారు. కర్మాగార స్థాపనను కేంద్రం ప్రకటించడంతో ఉద్యమం ఆగింది. 1971లో అప్పటి ప్రధానమంత్రి ఇందిరా గాంధి కర్మాగారానికి శంకుస్థాపన చేసింది.
విద్యార్థులతో మొదలైన మొదటి ప్రత్యేక తెలంగాణా ఉద్యమం రాజకీయ నాయయకుల చేతుల్లో పడి, రూపు కోల్పోయి చివరికి చల్లారిపోయింది. ఆంధ్రప్రదేశ్ఏర్పాటు సమయంలో జరిగిన పెద్దమనుషుల ఒప్పందం లోని అంశాలు సరిగా అమలు జరగడం లేదన్న వాదన ఈ ఉద్యమానికి మూల కారణం. ఈ ఒప్పందానికి తగినట్లుగా, తమకు విద్యా, ఉద్యోగావకాశాలు రావడం లేదన్న అసంతృప్తితో విద్యార్థులు ఒప్పందాన్ని కచ్చితంగా అమలు చేయాలని కోరుతూ ఉద్యమం ప్రారంభించారు. రాజకీయావకాశాలు కోల్పోతున్నామన్న అసంతృప్తితో ఉన్న కొందరు రాజకీయ నాయకులు విద్యార్థుల కోరికను ప్రత్యేక తెలంగాణా దిశగా మళ్ళించారు.
1971 సెప్టెంబర్లో ఉద్యమానికి నాయకత్వం వహించిన నాయకులు కాంగ్రెసుకు తిరిగి చేరుకోవడంతో, ఉవ్వెత్తున లేచి పడే తరంగం లాగా ఉద్యమం ఎగసిపడి చల్లారిపోయింది. కాంగ్రెసు అధిష్టానంతో కుదిరిన ఒప్పందంలో భాగంగా ముఖ్యమంత్రిగా బ్రహ్మానంద రెడ్డి స్థానంలో, 1971 సెప్టెంబర్ 30 న పి.వి.నరసింహారావు అయ్యాడు. తెలంగాణా ప్రాంతానికి చెందిన మొదటి ముఖ్యమంత్రి ఆయన. 1972లో జరిగిన ఎన్నికలలో కాంగ్రెసు తిరిగి అధికారంలోకి రావడంతో మళ్ళీ నరసింహారావు ముఖ్యమంత్రి అయ్యాడు. ఆ సంవత్సరం అక్టోబరులో సుప్రీం కోర్టు ఇచ్చిన ఒక తీర్పు మరో ఉద్యమానికి దారితీసింది.
హైదరాబాదు సంస్థానంలో 1915లో నిజాము జారీ చేసిన ఒక ఫర్మానా ప్రకారం ముల్కీ నిబంధనలు అమలు లోకి వచ్చాయి. వీటి ప్రకారం హైదరాబాదు సంస్థానంలో పుట్టిన వారు కాని, హైదరాబాదులో కనీసం 15 ఏళ్ళుగా నివసిస్తూ, తమ ప్రాంతానికి తిరిగి వెళ్ళమని అఫిడవిట్టు ఇచ్చిన వారు మాత్రమే ప్రభుత్వ ఉద్యోగాలకు అర్హులు. స్వాతంత్ర్యానికి పూర్వమే అమల్లో ఉన్న ఈ నియమాలు రాజ్యాంగబద్ధమే అని 1971 అక్టోబర్ లో సుప్రీం కోర్టు తీర్పునిచ్చింది.
తమ రాష్ట్ర రాజధానిలోనే తాము నిరాదరణకు గురయ్యామన్న ఆవేదన కలిగిన ఆంధ్ర ప్రాంత ప్రజలు ప్రత్యేక ఆంధ్ర రాష్ట్రం కావాలని కోరుతూ జై ఆంధ్ర ఉద్యమాన్ని లేవదీసారు. ఉద్యమం తీవ్ర రూపం ధరించిన తరుణంలో రాష్ట్రప్రభుత్వం నుండి, తొమ్మిది మంది మంత్రులు రాజీనామా చేసారు. 1973 జనవరి 10 న, సరిగ్గా నరసింహారావు మంత్రివర్గ విస్తరణ చేసిన రెండు రోజులకు, కేంద్రప్రభుత్వం ఆయన ప్రభుత్వాన్ని రద్దు చేసి రాష్ట్రపతి పాలన విధించింది. రాష్ట్రపతి పాలన సమయంలో కేంద్ర హోం మంత్రి కె సి పంత్ కుదిర్చిన ఒక ఆరు సూత్రాల ఒప్పందంతో రెండు ప్రాంతాల నాయకుల మధ్య సయోధ్య కుదిరింది.
ఒప్పందంలో భాగంగా 1973 డిసెంబర్ 10 న జలగం వెంగళరావు ముఖ్యమంత్రి అయ్యాడు. నక్సలైటు ఉద్యమాన్ని కఠినంగా అణచివేసిన నేతగా జలగం ప్రసిద్ధి చెందాడు. 1975లో ప్రపంచ తెలుగు మహాసభలను ఘనంగా నిర్వహించి పేరు తెచ్చుకున్నాడు. ఆంధ్ర ప్రదేశ్లో సినిమా పరిశ్రమ నిలదొక్కుకోడానికి అవసరమైన చర్యలు తీసుకున్నాడు.
కాంగ్రెసులో కలహాలు
1978 జనవరిలో కాంగ్రెసు చీలి ఇందిరా కాంగ్రెసు ఏర్పడినప్పుడు, రాష్ట్రంలో అధిక కాంగ్రెసు నాయకులు రెడ్డి కాంగ్రెసులో చేరారు. మర్రి చెన్నారెడ్డి మాత్రం ఇందిరా కాంగ్రెసులో ఉన్నాడు. 1978 ఫిబ్రవరిలో జరిగిన శాసనసభ ఎన్నికలలో ఇందిరా కాంగ్రెసు 175 స్థానాలు సాధించి అధికారం కైవసం చేసుకుంది. చెన్నారెడ్డి ముఖ్యమంత్రి అయ్యాడు.
1978 - 1983 మధ్య కాలంలో రాష్ట్ర కాంగ్రెసులోని అంతర్గత కలహాల కారణంగా నలుగురు ముఖ్యమంత్రులను మార్చి, పార్టీ అప్రదిష్ట పాలయింది. 1978 మార్చి 6 నుండి 1980 అక్టోబర్ 11 వరకు చెన్నా రెడ్డి, తరువాత 1982 ఫిబ్రవరి 24 వరకు టంగుటూరి అంజయ్య, తదుపరి కేవలం ఏడు నెలల పాటు భవనం వెంకట్రామ్ ముఖ్యమంత్రులు కాగా 1983 జనవరి 9 వరకు కోట్ల విజయభాస్కరరెడ్డి ముఖ్యమంత్రిగా ఉన్నాడు.
బొద్దు పాఠ్యం
తెలుగుదేశం ప్రాభవం
thumb|330x330px|నందమూరి తారక రామారావు
1982లో రాష్ట్ర రాజకీయాలను మలుపు తిప్పే సంఘటన జరిగింది. సినిమాల్లో తన నటన ద్వారా ప్రజల మన్ననలు పొందిన నందమూరి తారక రామారావు మార్చి 29 న తెలుగుదేశం పేరుతో రాజకీయ పార్టీ స్థాపించారు. కాంగ్రెసు అసంతృప్త నాయకుడు, నాదెండ్ల భాస్కరరావు ఆయనతో చేతులు కలిపాడు. పదే పదే ముఖ్యమంత్రుల్ని మార్చి కాంగ్రెసు పార్టీ ఆంధ్రుల ఆత్మగౌరవాన్ని దెబ్బ తీసిందని ఆరోపిస్తూ, ఆత్మగౌరవ పునరుద్ధరణ నినాదంతో నందమూరి తారక రామారావు ప్రజల్లోకి వెళ్ళారు. 1983 శాసనసభ ఎన్నికలలో తెలుగుదేశం 198 స్థానాలు గెలుచుకొని అధికారానికి రాగా, 60 స్థానాలతో కాంగ్రెసు ప్రతిపక్షంగా నిలిచింది. ఆంధ్ర ప్రదేశ్లో మొట్ట మొదటి సారిగా కాంగ్రెసు ప్రతిపక్షం స్థానానికి చేరింది.
కమ్యూనిస్టు పార్టీలైన సి.పి.ఐ, సి.పి.ఎంలు పరస్పర అవగాహనతో పోటీ చేసినా, 4, 9 స్థానాలతో సరిపెట్టుకోవలసి వచ్చింది. కోస్తా, రాయలసీమ ప్రాంతాల్లో రామారావు ప్రభంజనం ఎంత బలంగా ఉందంటే - ఈ రెండు ప్రాంతాల్లో కలిపి కాంగ్రెసుకు కేవలం 8 శాతం స్థానాలు మాత్రమే దక్కాయి.
రామారావు చేతిలో ఓటమి కాంగ్రెసుకు భరించరానిదయింది. రెండు పార్టీల మధ్య ఉన్న వైరం కాంగ్రెసు పాలిత కేంద్రానికి, రాష్ట్రానికి మధ్య సంబంధాలకు పాకింది. 1984 ఆగష్టు 16 న రామారావు శస్త్రచికిత్సకై అమెరికా వెళ్ళిన సమయంలో, గవర్నరు రాంలాల్‌, రామారావును ముఖ్యమంత్రిగా తొలగించి, నాదెండ్ల భాస్కరరావు చేత ముఖ్యమంత్రిగా ప్రమాణం చేయించాడు. రామారావును పైలట్‌ గా, తనను కో పైలట్‌గా చెప్పుకున్న భాస్కరరావు కాంగ్రెసు పార్టీ పరోక్ష అండదండలతో, తగినంత మంది శాసనసభ్యుల మద్దతు లేకున్నా గద్దెనెక్కగలిగాడు.
ప్రతిపక్ష పార్టీలన్నిటినీ కలుపుకుని రామారావు దీనిని చాలా సమర్ధవంతంగా ఎదుర్కొన్నాడు. సంయుక్త ప్రతిపక్షం రాష్ట్రవ్యాప్తంగా పర్యటించి, ప్రజల మద్దతును కూడగట్టింది. రామారావు తొలగింపు పట్ల ప్రజల్లో వ్యతిరేకతను గమనించిన కేంద్రం గవర్నరును మార్చి, సెప్టెంబర్ 16 న రామారావును తిరిగి ముఖ్యమంత్రి పదవి చేపట్టడానికి మార్గం సుగమం చేసింది. ధర్మయుద్ధంగా రామారావు వర్ణించుకున్న ఈ నెల రోజుల ప్రజాస్వామిక సమరంలో సమైక్య ప్రతిపక్షం గెలిచింది. తొలగించబడిన ఒక ముఖ్యమంత్రి తిరిగి ప్రతిష్ఠితుడవ్వడం భారత దేశ రాజకీయాల్లో అదే తొలి, అదే తుది.
ఆ తరువాత తెలుగుదేశం, కమ్యూనిస్టు, భారతీయ జనతా పార్టీ, జనతా పార్టీలు కలిసి మిత్రపక్షాలుగా ఏర్పడి ఎన్నికలలో సమైక్యంగా పోటీ చేసాయి. రామారావు 1985లో శాసనసభకు మధ్యంతర ఎన్నికలు జరిపించి, మరింత మెరుగైన ఫలితాలు సాధించాడు. ఈ ఎన్నికలలో నాదెండ్ల భాస్కరరావు ప్రజాస్వామ్య తెలుగుదేశం పేరుతో పార్టీ పెట్టి, 220 స్థానాల్లో పోటీ చేయగా, కేవలం రెండు స్థానాల్లో మాత్రమే డిపాజిట్లు దక్కించుకోగలిగాడు.
1985 - 1989 మధ్యకాలంలో రామారావు కొన్ని వివాదాస్పద నిర్ణయాలు తీసుకున్నాడు. ఉద్యోగుల పదవీ విరమణ వయస్సును 58 నుండి, 55 సంవత్సరాలకు తగ్గించడం, గ్రామసేవకుల వ్యవస్థ రద్దు, పూజారి వ్యవస్థ రద్దు మొదలైనవి వీటిలో కొన్ని. 1989 ఎన్నికలలో కాంగ్రెసు పార్టీ 182 స్థానాల్లో గెలిచి మళ్ళీ అధికారానికి వచ్చింది. మర్రి చెన్నారెడ్డి 1989 డిసెంబర్ 3 న రెండోసారి ముఖ్యమంత్రి అయ్యాడు.
అయితే కాంగ్రెసులోని ముఠా తగాదాలు యధావిధిగా కొనసాగాయి. కాంగ్రెసు అంతర్గత కలహాలు ఏ స్థాయిలో ఉనాయంటే, హైదరాబాదులో జరిగిన మతకలహాలు కాంగ్రెసు నాయకుడు నేదురుమల్లి జనార్ధనరెడ్డి జరిపించినవేనని ముఖ్యమంత్రి ఆరోపించాడు. 1990 డిసెంబర్ 17న చెన్నారెడ్డి స్థానంలో జనార్ధన రెడ్డి ముఖ్యమంత్రిగా ప్రమాణస్వీకారం చెయ్యగానే మతకలహాలు ఆగిపోవడం విశేషం. కాపిటేషను కళాశాలల కుంభకోణంలో చిక్కుకున్న జనార్ధనరెడ్డి స్థానంలో 1992 అక్టోబర్ 9 న కోట్ల విజయభాస్కరరెడ్డి ముఖ్యమంత్రి అయ్యాడు. ఆయన హయాంలో చారిత్రాత్మకమైన సారా వ్యతిరేక ఉద్యమం జరిగింది. ప్రతిపక్ష పార్టీలు ఈ ఉద్యమానికి మద్దతునిచ్చాయి.
1994 ఎన్నికలలో చరిత్ర పునరావృతమై, తెలుగుదేశం, మిత్రపక్షాలు కలిసి 253 స్థానాలు గెలుచుకున్నాయి. కాంగ్రెసు కేవలం 26 స్థానాలు గెలిచింది. రామారావు ముఖ్యమంత్రిగా 1994 డిసెంబర్ 12 న ప్రమాణస్వీకారం చేసాడు. కానీ పార్టీలోని అంతర్గత అధికార పోరాటాల కారణంగా 1995 సెప్టెంబర్ 1 న రామారావు అల్లుడు, మంత్రీ అయిన నారా చంద్రబాబు నాయుడు అత్యధిక శాసనసభ్యుల మద్దతుతో రామారావును తొలగించి, ముఖ్యమంత్రి పదవిని అధిష్టించాడు. దాదాపు పదిసంవత్సరాలు, హైదరాబాదును దేశంలో ప్రధానమైన పట్టణాన్ని తీర్చిదిద్దాడు. అయితే గ్రామీణ రైతుల అవసరాలపై దృష్టిపెట్టలేదన్న అపవాదంతో 2004ఎన్నికల్లో తెలుగుదేశం ఓడిపోయింది.
మరల కాంగ్రెస్ చేతిలో అధికారం
వైఎస్ రాజశేఖరరెడ్డి నేతృత్వంలో కాంగ్రెస్ 2004 లో తిరిగి అధికారంలోకి వచ్చింది. తరువాత 2009లో కూడా విజయంసాధించింది. ఈ దశలో ప్రత్యేక తెలంగాణ రాష్ట్రం ఉద్యమం పుంజుకుంది. వైఎస్ఆర్ అకాలమరణంతో కాంగ్రెస్ రాజకీయాలలో కేంద్రం పాత్ర ఎక్కువైంది. 2014లో ప్రభుత్వం జాతీయ పార్టీలైన కాంగ్రెస్, బీజేపీల మద్దతుతో తెలంగాణను భారతదేశ 29 రాష్ట్రంగా ఏర్పాటు చేస్తున్నట్లు భారతప్రభుత్వం ప్రకటించింది. పూర్వ ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్రం తెలంగాణ, ఆంధ్రప్రదేశ్ అనే రెండు రాష్ట్రాలుగా విభజించబడింది. 2014 ఎన్నికల తర్వాత తెలంగాణ ముఖ్యమంత్రిగా కె చంద్రశేఖరరావు, ఆంధ్రప్రదేశ్ ముఖ్యమంత్రిగా ఎన్ చంద్రబాబు నాయుడు ప్రభుత్వాన్ని ఏర్పాటు చేశారు. ఈ రెండు రాష్ట్రాల్లో తెలుగు అధికార భాష.
ఉమ్మడి ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్ర విభజన
ఆంధ్రప్రదేశ్ పునర్వ్యవస్థీకరణ చట్టం, 2014 2014 జూన్ 2 న అధికారికంగా విభజన జరిగి, రెండు కొత్త రాష్ట్రాలు ఏర్పడ్డాయి.
మూలాలు, వనరులు
http://dsal.uchicago.edu/index.html
https://web.archive.org/web/20060114014551/http://202.41.85.234:8000/gw_44_5/hi-res/hcu_images/TH1949.pdf
https://web.archive.org/web/20050306055505/http://www.panchayats.org/dnrm_reports.htm
http://countrystudies.us/india/75.htm
http://www.odi.org.uk/publications/working_papers/wp180.pdf
వెలుపలి లంకెలు
Telangana history web site www.telangananewsonline.com
వర్గం:ఆంధ్రప్రదేశ్ ఆధునిక చరిత్ర
వర్గం:చరిత్ర
వర్గం:ఆంధ్రప్రదేశ్ |
శ్రీ దత్త దర్శనము | https://te.wikipedia.org/wiki/శ్రీ_దత్త_దర్శనము | శ్రీ దత్తాత్రేయ స్వామి త్రిమూర్తుల (బ్రహ్మ, విష్ణు మూర్తి, మహేశ్వరుడు) స్వరూపం. ఈ చిత్రంలో దత్తాత్రేయ స్వామి అవతారం యొక్క విశేషము, మహిమలు అద్భుతంగా చిత్రీకరించారు. దత్త స్వామి జననం, ఇంద్రుణ్ణి జంభాసురుడు అనే రాక్షసుడి బారి నుండి కాపాడడం, విష్ణుదత్తుడు అవే బ్రాహ్మణుడిని అనుగ్రహించడం, కార్తవీర్యార్జునుడు అనే రాజును పరీక్షించి అనేక వరాలను ప్రసాదించడం, పరశురాముడికి జ్ఞాన బోధ మొదలైన కథలు ఈ చిత్రంలో ఉన్నాయి.
నటీనటులు
పాటల జాబితా
దత్తాత్రేయ స్తుతి
అతివలకే ఆదర్శం
నేను సత్యం నేను నిత్యం
ప్రాచీన శ్లోకము .
సాంకేతికవర్గం
కథ : గణపతి సచ్చిదానంద స్వామి
మాటలు: సముద్రాల రామానుజాచార్య
పాటలు: వేటూరి సుందరరామమూర్తి
సంగీతం: కె.వి.మహదేవన్
ఛాయగ్రహణం: కె.ఎస్.ప్రసాద్, కన్నప్ప
నిర్మాత: కె.సి.తల్వార్
దర్శకత్వం: కమలాకర కామేశ్వరరావు
మూలాలు
వర్గం:కాంచన నటించిన సినిమాలు
వర్గం:గుమ్మడి నటించిన చిత్రాలు
వర్గం:ప్రభ నటించిన సినిమాలు
వర్గం:కె.ఆర్.విజయ నటించిన సినిమాలు
వర్గం:సిల్క్ స్మిత నటించిన సినిమాలు |
బారబలావతి | https://te.wikipedia.org/wiki/బారబలావతి | 19వ శతాబ్దములో ఆంధ్ర ప్రాంతంలోని ప్రతి గ్రామమునకు 12 మంది గ్రామ సేవకులు ఉండేవారు. వారిని బారబలావతి అనేవారు.
రెడ్డి - రెవెన్యూ శుంకము సేకరించును. దొంగతనము వంటి చిన్న చిన్న నేరములను, తగువులను తీర్చును. సాధారణంగా ఒక శూద్రుని రెడ్డిగా నియమించెదరు.
కరణము - గ్రామ లెక్కలు చూసును. సాధారణంగా ఒక నియోగ బ్రాహ్మణుని కరణముగా నియమించెదరు
కట్టుబడి - రెవెన్యూ సేవకుడు
తలారి - గ్రామ రక్షక భటుడు
ష్రాఫ్ / సరాఫు - ధాన్యము కొలుచువాడు
కంసలి- బంగారపు ఆభరణాలు చేసువాడు
వడ్రంగి
మంగలి
చాకలి
కుమ్మరి
తోటి - ఉడిచే వాడు
బేగరి
వర్గం:ఆంధ్రప్రదేశ్ చరిత్ర |
నందన చక్రవర్తి | https://te.wikipedia.org/wiki/నందన_చక్రవర్తి | నందన చక్రవర్తి 10వ శతాబ్దము లో ప్రస్తుత కర్నూలు జిల్లా ప్రాంతమును పరిపాలించిన రాజు. నందన చక్రవర్తి ఉత్తరాది నుండి 500 బ్రాహ్మణ కుటుంబములను ఈ ప్రాంతమునకు ఆహ్వానించి వారికి బనగానపల్లె దగ్గరి నందవరము గ్రామమును అగ్రహారముగా ఇచ్చెను. అందువల్ల వారిని "నందవారిక్స్" అని పిలిచేవారు. చౌడేశ్వరి మహాత్మ్యం ప్రకారం నంద లేదా నందన అనే క్షత్రియుడు పాండవుల వంశానికి చెండిన వాడనీ, చంద్రవంశానికి చెందినవాడని తెలుస్తుంది. ఈ పురాణం ప్రకారం ఈ వంశం పాడవుల కాలం నాటి క్షత్రియులైన క్రమం పాండురాజు, కిరీటి, అభిమన్యుడు, పరీక్షిత్తుడు, జనమేజయుడు, శతానికుడు, ధన్వ, అశ్వదేధ దత్త, క్షేమేంద్ర, సోమేంద్ర, ఉత్తుంగభుజ ల తరువాత నంద చక్రవర్తి గా తెలుపుతుంది. ద్వాపరయుగం లో పరిపాలించిన పరీక్షిత్తు నుండి కలియుగంలో పరిపాలించిన నంద చక్రవర్తి వరకు 10 తరాలుగా ఉన్నట్లు తెలుస్తుంది. దీని ఆధారంగా అతని కాలం క్రీ.శ1059 అయి ఉండవచ్చు.
ఈ నందన ‘చక్రవర్తి’ భారతదేశ చరిత్రకు సంబంధించిన ఏ పుస్తకాల్లోనూ ప్రస్తావించబడలేదు. అతని పాలన, మనుగడ కాలం యొక్క వివరాలను స్థాపించడం కష్టం. ఏదేమైనా, నందా వృషణాల వ్యాధితో మరణించాడని, నంద్యాల చుట్టూ ఉన్న అతని రాజ్యానికి వారసులు లేరని చెబుతారు. తన అసలు రాజధాని నగరం 'ఆనందవరపురంను భ్రాహ్మణులకు బహుమతిగా ఇచ్చినట్లు తెలుస్తుంది. ఇది చరిత్ర పుస్తకాలలో ప్రస్తావించకపోయినప్పటికీ ఆ బహుమతి పొందిన బ్రాహ్మణ కుటుంబాలకు చెందిన వారసులు ఇంకా అక్కడ ఉన్నారు. కనుక అతని ఉనికి కల్పితం కాదని తెలుస్తుంది.
మూలాలు
పుస్తక మూలములు
A Manual of Kurnool District in the Presidency of Madras - Narahari Gopalakristnamah Chetty Pub. Government press, Madras. 1886.
వర్గం:కర్నూలు జిల్లా |
నందవారికులు | https://te.wikipedia.org/wiki/నందవారికులు | నందనవారికులు లేదా నందవారికులు నియోగ బ్రాహ్మణుల యొక్క ఎనిమిది శాఖలలో ఒక శాఖ. 10వ శతాబ్దము లో వారణాసి ప్రాంతములో ఒక పెద్ద కరువు వచ్చి అనేకమంది పండితులు జీవనోపాధి కొరకు దక్షిణ భారతమునకు వలస వచ్చినారు. ప్రస్తుత కర్నూలు జిల్లా ప్రాంతమును పరిపాలించిన నందన చక్రవర్తి ఉత్తరాది నుండి వచ్చిన 500 బ్రాహ్మణ కుటుంబములను ఆహ్వానించి వారికి బనగానపల్లె దగ్గరి నందవరము గ్రామమును అగ్రహారముగా ఇచ్చెను. నందవరము పేరు మీదుగా ఈ బ్రాహ్మణులే నందవారికులయినారు. ఇప్పటికీ వీరు నందవరమును తమ జన్మస్థలముగా భావిస్తారు. ఇక్కడ అన్ని కుటుంబముల వంశ చరిత్రలు భద్రపరచి ఉన్నవి. నందవరములోని చౌడేశ్వరి అను ఒక బ్రాహ్మణ మహిళ యొక్క ప్రభావము తమకు అగ్రహారము దక్కుటకు ముఖ్య కారణమైనందున నందనవారికులు చౌడేశ్వరిని తమ ఇలవేల్పుగా నేటికీ పూజిస్తారు. ప్రముఖ వాగ్గేయకారుడు అన్నమయ్య నందవారికుడే.
పుస్తక మూలములు
A Manual of Kurnool District in the Presidency of Madras - Narahari Gopalakristnamah Chetty Pub. Goverment press, Madras. 1886.
శ్రీ కృష్ణ దేవ రాయల వారి ఆస్థానములో ఉన్న అల్లసాని పెద్దన కూడ నందవారికుడే.
వర్గం:కులాలు
వర్గం:బ్రాహ్మణ శాఖలు
వర్గం:బ్రాహ్మణులు |
నందనవారికులు | https://te.wikipedia.org/wiki/నందనవారికులు | దారిమార్పు నందవారికులు |
భరతనాట్యం | https://te.wikipedia.org/wiki/భరతనాట్యం | thumb|right|ఒక భరతనాట్య నర్తకి
భరతనాట్యం దక్షిణ భారతదేశంలో నాట్య శాస్త్రం రచించిన భరతముని పేరుతో పుట్టి, ప్రసిద్ధి గాంచిన ఒక శాస్త్రీయ నృత్య విధానం. దక్షిణ భారతదేశం లోని పురాతన దేవాలయాలలో శిల్పాలు భరతనాట్య భంగిమలలో అప్సరసలు నాట్యం చేస్తున్నట్లుగా తీర్చిదిద్దబడి ఉంటాయి. పూర్వకాలంలో దేవదాసీలు దేవాలయాలలో భరతనాట్యాన్ని ప్రదర్శించేవారు. ముఖ్యంగా తమిళనాడు రాష్ట్రంలోని "తంజావూరు"లో 'నట్టువన్నులు', దేవదాసీలు ఈ కళకు పోషకులు. భావం, రాగం, తాళం - ఈ మూడు ప్రాథమిక నృత్య కళాంశాలనూ భరతనాట్యం చక్కగా మేళవిస్తుంది. ఇందులో పలు నృత్య భంగిమలతో పాటు 64 ముఖ, హస్త, పాద కదలికలు ఉన్నాయి. We can say that the baratnatyam is very classic dance form.
విధానం
thumb|right|భరతనాట్య ప్రదర్శన
thumb|right|భరతనాట్య ప్రదర్శనలో ఓ సన్నివేశం
నాట్య శాస్త్రంలో ఇలా చెప్పబడింది (అ.44), "..నీలకంఠుడు (శివుడు) కైశికీ పద్ధతిలో నృత్యం చేస్తుండగా నేను చూచాను. ఆ నృత్యంలో విస్తృతమైవ భంగిమలు (మృదు అంగహారాలు, చేతులు, కాళ్ల కదలికలు), (రసములు), (భావములు) ఉన్నాయి. ఆ నృత్యం యొక్క ఆత్మ (క్రియలు). ధరించే వస్త్రాలు అత్యంత మనోహరంగా ఉండాలి. (శృంగారమే) ఆ నృత్యానికి మూలం. 'మగవారికి ఆ నృత్యం నరిగా చేయడం సాధ్యం కాదు.' ఆడవారు తప్ప వేరెవరు దానిని సరైన విధానంలో చేయలేరు
పుట్టుక
ఈ రోజున భారతీయ నాట్య విధానాలన్నింటిలోనూ భరతనాట్యం ఎక్కువ ప్రాధాన్యతనూ ప్రాముఖ్యతనూ సంతరించుకుంది. దానికి ప్రధాన కారణం దాని మూలాలు మత ప్రాధాన్యతను కలిగి ఉండటమే. అంతే కాక తమిళుల చొరవ, ఆ శాస్త్రాన్ని తమ సొంతంగా వారు భావించటం కూడా భరతనాట్య ప్రాభవానికి కారణాలు. పుట్టుక విషయానికి వస్తే, భరతనాట్యాన్ని రచించింది భరతముని కాగా, ప్రస్తుతం వాడుకలో ఉన్న భరతనాట్యశాస్త్రాన్ని ఒక తాటి పైకి తెచ్చి, అమలు పరచిన వారు తంజావూర్ కి చెందిన చిన్నయ్య, పొన్నయ్య, శివానందం, వడివేలు అనబడే నలుగురు అన్నదమ్ములయిన నట్టువన్నులు. వీరు పధ్ధెనిమిదవ (18) శతాబ్దానికి చెందినవారు. విద్వాన్ శ్రీ మీనాక్షి సుందరం పిళ్ళై వీరి వారసులే.
ఈ కళను దేవాలయం బయటికి తెచ్చి, ఒక వినోదంగా కాకుండా, ఒక శాస్త్రంగా గుర్తింపు, గౌరవం తెచ్చి, సామాన్యులందరికీ అందుబాటులోకి తెచ్చిన వారు రుక్మిణీదేవి అరండేల్. ఈమె మద్రాసు దగ్గరి తిరువన్మయూర్ లో " కళాక్షేత్ర " అనబడే గురుకుల స్థాయి పాఠశాల స్థాపించారు.
బయటి లింకులు
ప్రేక్షకుల e-ratings of భరతనాట్య కళాకారుల See other people's votes and add yours.
నాట్య ముద్రలు చిత్రములతో సహా ప్రధాన హస్తముద్రల యొక్క వివరణ.
సమకాలీన భరతనాట్య కళాకారులు
భరతనాట్యము - తమిళుల సాంప్రదాయ నృత్యము
వెబ్‌లో దృశ్యశ్రవణ వనరులు
థకిట - Multimedia reference featuring the in-depth technique.
Video clips of the AFPADTP - ఆధునిక అన్వయములు. (రియల్‌ప్లేయర్‌ ఫార్మాట్‌లో)
భరతనాట్య భంగిమల చిత్రములు
Clips from ఇన్విస్‌మల్టీమీడియా.కాం (క్విక్‌టైం ఫార్మాట్‌లో)
వర్గం:భారతీయ నృత్యరీతులు
వర్గం:హిందూ సాంప్రదాయాలు
వర్గం:దక్షిణ భారతదేశం |
పద కవితా సాహిత్యము | https://te.wikipedia.org/wiki/పద_కవితా_సాహిత్యము | పద కవితలు న్రాసిన వారిలో అన్నమయ్య క్షేత్రయ్య, త్యాగరాజు, భద్రాచల రామదాసులు అగ్రగణ్యులు.
ఆధునిక కాలంలో
శ్రీ గణపతి సచ్చిదానంద స్వామీజీ
ఆధ్యాత్మిక పదకవితలు భజనల రూపంలో వ్రాసి ప్రచారం చేసినవారు శ్రీ గణపతి సచ్చిదానంద స్వామీజీ
వర్గం:తెలుగు సాహిత్యం |
బద్వేలు | https://te.wikipedia.org/wiki/బద్వేలు | బద్వేలు, వైఎస్ఆర్ జిల్లాకు చెందిన ఒక పట్టణం.
పట్టణ చరిత్ర
మాట్ల కుమార అనంత కాలంలో ఆముదాలయేరు, తిక్కలేరు, గుండ్లవాగు అను మూడు వాగుల సంగమంలో భద్రపల్లె అనే గ్రామం ఉంది. ఇక్కడ ఒక పెద్ద చెరువు కూడా నిర్మించబడింది. భద్రపల్లె కాలక్రమంలో బద్దవోలు, బద్దెవోలు అయింది. ఇదియే నేటి బద్వేలు పట్టణం. మరొక కథనం ప్రకారం 'సుమతి' శతక కారుడైన "బద్దెన" పేరు మీదుగా మొదట 'బద్దెనవోలు' అనియు, పిమ్మట అదియే 'బద్దెవోలు' గాను, కాల క్రమాన నేటి 'బద్వేలు' గాను రూపాంతరం చెందిందని భావిస్తారు. నేడు బద్వేలు వైఎస్ఆర్ జిల్లాలో ఒక ముఖ్యమైన నియోజకవర్గం.
రవాణా సౌకర్యాలు
పట్టణంలో రాష్ట్ర రోడ్డు రవాణా సంస్థ వారి వాహనాగారం ఉంది. ఇక్కడి నుండి రాష్ట్రంలోని దాదాపు అన్ని ప్రదేశాలకు రోడ్డు రవాణా సౌకర్యం ఉంది.
ప్రధాన పంటలు
వరి, అపరాలు, కాయగూరలు
ప్రధాన వృత్తులు
వ్యవసాయం, వ్యవసాయాధారిత వృత్తులు
ఉత్పత్తులు
బద్వేలు ప్రాంతం సారవంతమైన మట్టికి ప్రసిద్ధి. అందులోనూ మట్టి పాత్రలు, కుండలకు ఎంతో పేరొందింది. పురాతనమైన బద్వేలు పట్టణంలోని కుమ్మరి కొట్టాలకూ ఒక ప్రత్యేకత ఉంది. వేసవి వచ్చిందంటే చాలు ఇక్కడ బానలు, కుండలు, కూజాలు, కాగులు (ధాన్యం భద్రపరచుకునే పెద్ద పాత్రలు) ముంతలు, మూకుళ్లు తయారీ విక్రయంలో శతాబ్దాలుగా పేరొందింది. ఇక్కడ ఇప్పటికీ సుమారు మూడు వందల కుటుంబాలు ఈ వృత్తిపై ఆధారపడి జీవిస్తున్నాయి. ఇక్కడ తయారయ్యే మట్టి పాత్రలకు జిల్లాతోపాటు నెల్లూరు, ప్రకాశం సరిహద్దు గ్రామాల వరకు సరఫరా అవుతాయి. మట్టి పాత్రల పరిమాణం అనుసరించి ధర ఉంటుంది. వేసవిలో ఇక్కడి తయారయ్యే బానలను గిరాకీ ఎక్కువ. ధరలు కూడా అందుబాటులో ఉండటంతో పేదలు వీటిని కొనుగోలు చేస్తున్నారు. ఇప్పటికీ కొన్ని గ్రామాల్లో మట్టి పాత్రలను వంటలకు వినియోగిస్తున్నారు. కుండ, బాన, దుత్త (బిందె) లాంటివి ఎక్కువగా తయారు చేస్తుండటంతో ఈ వీధికి కుమ్మరి కొట్టాలు అని పేరొచ్చింది.
దర్శనీయ ప్రదేశాలు/దేవాలయాలు
శ్రీ కళ్యాణ వేంకటేశ్వరస్వామివారి ఆలయం.
శివాలయం
మూలాలు |
దుగ్గిరాల | https://te.wikipedia.org/wiki/దుగ్గిరాల | దుగ్గిరాల గుంటూరు జిల్లాలో తెనాలి సమీపములోని ఒక గ్రామం. అదేపేరుగల మండలానికి కేంద్రం కూడా. ఇది సమీప పట్టణమైన తెనాలి నుండి 7 కి. మీ. దూరంలో ఉంది. 2011 భారత జనగణన గణాంకాల ప్రకారం ఈ గ్రామం 3128 ఇళ్లతో, 11098 జనాభాతో 805 హెక్టార్లలో విస్తరించి ఉంది. గ్రామంలో మగవారి సంఖ్య 5505, ఆడవారి సంఖ్య 5593. షెడ్యూల్డ్ కులాల సంఖ్య 2271 కాగా షెడ్యూల్డ్ తెగల సంఖ్య 638. గ్రామ జనగణన లొకేషన్ కోడ్ 590269.
సమీప గ్రామాలు
చింతలపూడి 3 కి.మీ, అనుమర్లపూడి 3 కి.మీ, నందివెలుగు 3 కి.మీ, మోరంపూడి 4 కి.మీ, ఈమని 4 కి.మీ.
గణాంకాలు
2001 వ.సంవత్సరం జనాభా లెక్కల ప్రకారం గ్రామ జనాభా 10,280. ఇందులో పురుషుల సంఖ్య 5,137, స్త్రీల సంఖ్య 5,143, గ్రామంలో నివాస గృహాలు 2,555 ఉన్నాయి. గ్రామ విస్తీర్ణం 805 హెక్టారులు.
విద్యా సౌకర్యాలు
గ్రామంలో ఒక ప్రైవేటు బాలబడి ఉంది. ప్రభుత్వ ప్రాథమిక పాఠశాలలు 9, ప్రైవేటు ప్రాథమిక పాఠశాలలు రెండు, ప్రభుత్వ ప్రాథమికోన్నత పాఠశాలలు రెండు, ప్రైవేటు ప్రాథమికోన్నత పాఠశాలలు రెండు, ప్రభుత్వ మాధ్యమిక పాఠశాలలు రెండు ఉన్నాయి. ఒక ప్రభుత్వ జూనియర్ కళాశాలఒక ప్రభుత్వ ఆర్ట్స్ / సైన్స్ డిగ్రీ కళాశాల (శ్రీ కొత్త రఘురామయ్య స్మారక డిగ్రీ కళాశాల) ఉన్నాయి. ఒక ప్రైవేటు వృత్తి విద్యా శిక్షణ పాఠశాల ఉంది.
నిమ్మగడ్డ ఫౌండేషన్ జిల్లా పరిషత్తు బాలుర ఉన్నత పాఠశాల
జిల్లా పరిషత్తు బాలికల ఉన్నత పాఠశాలలో 2014 డిసెంబరు 15 న చదువులతల్లి సరస్వతీదేవి విగ్రహాన్ని ఆవిష్కరించారు.
సమీప ఇంజనీరింగ్ కళాశాల చింతలపూడిలో ఉంది. సమీప వైద్య కళాశాల గుంటూరులోను, మేనేజిమెంటు కళాశాల, పాలీటెక్నిక్‌లు తెనాలిలోనూ ఉన్నాయి. సమీప అనియత విద్యా కేంద్రం తెనాలిలోను, దివ్యాంగుల ప్రత్యేక పాఠశాల గుంటూరులోనూ ఉన్నాయి.
వైద్య సౌకర్యం
ప్రభుత్వ వైద్య సౌకర్యం
దుగ్గిరాలలో ఉన్న రెండు ప్రాథమిక ఆరోగ్య ఉప కేంద్రాల్లో డాక్టర్లు లేరు. ఇద్దరు పారామెడికల్ సిబ్బంది ఉన్నారు. ఒక పశు వైద్యశాలలో ఒక డాక్టరు, ఒకరు పారామెడికల్ సిబ్బందీ ఉన్నారు.
సమీప ప్రాథమిక ఆరోగ్య కేంద్రం గ్రామం నుండి 5 కి.మీ. లోపు దూరంలో ఉంది. డిస్పెన్సరీ గ్రామం నుండి 5 కి.మీ. లోపు దూరంలో ఉంది. అలోపతి ఆసుపత్రి, సంచార వైద్య శాల, కుటుంబ సంక్షేమ కేంద్రం గ్రామం నుండి 5 నుండి 10 కి.మీ. దూరంలో ఉన్నాయి. సమీప సామాజిక ఆరోగ్య కేంద్రం, మాతా శిశు సంరక్షణ కేంద్రం, టి. బి వైద్యశాల గ్రామం నుండి 10 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ దూరంలో ఉన్నాయి. ప్రత్యామ్నాయ ఔషధ ఆసుపత్రి గ్రామం నుండి 10 కి.మీ. కంటే ఎక్కువ దూరంలో ఉంది.
ప్రైవేటు వైద్య సౌకర్యం
గ్రామంలో4 ప్రైవేటు వైద్య సౌకర్యాలున్నాయి. డిగ్రీ లేని డాక్టర్లు నలుగురు ఉన్నారు. నాలుగు మందుల దుకాణాలు ఉన్నాయి.
తాగు నీరు
గ్రామంలో ఏడాది పొడుగునా చేతిపంపుల ద్వారా నీరు అందుతుంది.
పారిశుధ్యం
గ్రామంలో భూగర్భ మురుగునీటి వ్యవస్థ ఉంది. మురుగునీరు బహిరంగ కాలువల ద్వారా కూడా ప్రవహిస్తుంది. మురుగునీరు బహిరంగంగా, కచ్చా కాలువల ద్వారా కూడా ప్రవహిస్తుంది. మురుగునీటిని శుద్ధి ప్లాంట్‌లోకి పంపిస్తున్నారు. గ్రామంలో సంపూర్ణ పారిశుధ్య పథకం అమలవుతోంది. సామాజిక మరుగుదొడ్డి సౌకర్యం లేదు. ఇంటింటికీ తిరిగి వ్యర్థాలను సేకరించే వ్యవస్థ లేదు. సామాజిక బయోగ్యాస్ ఉత్పాదక వ్యవస్థ లేదు. చెత్తను వీధుల పక్కనే పారబోస్తారు.
సమాచార, రవాణా సౌకర్యాలు
దుగ్గిరాలలో పోస్టాఫీసు సౌకర్యం, సబ్ పోస్టాఫీసు సౌకర్యం ఉన్నాయి. పోస్ట్ అండ్ టెలిగ్రాఫ్ ఆఫీసు గ్రామానికి 5 నుండి 10 కి.మీ. దూరంలో ఉంది. లాండ్ లైన్ టెలిఫోన్, పబ్లిక్ ఫోన్ ఆఫీసు, మొబైల్ ఫోన్ మొదలైన సౌకర్యాలు ఉన్నాయి. ఇంటర్నెట్ కెఫె / సామాన్య సేవా కేంద్రం, ప్రైవేటు కొరియర్ గ్రామానికి 5 నుండి 10 కి.మీ. దూరంలో ఉన్నాయి.
గ్రామానికి సమీప ప్రాంతాల నుండి ప్రభుత్వ రవాణా సంస్థ బస్సులు తిరుగుతున్నాయి. సమీప గ్రామాల నుండి ఆటో సౌకర్యం కూడా ఉంది. వ్యవసాయం కొరకు వాడేందుకు గ్రామంలో ట్రాక్టర్లున్నాయి. రైల్వే స్టేషన్ ఉంది. ప్రైవేటు బస్సు సౌకర్యం గ్రామానికి 5 నుండి 10 కి.మీ. దూరంలో ఉంది.
ప్రధాన జిల్లా రహదారి, జిల్లా రహదారి గ్రామం గుండా పోతున్నాయి. జాతీయ రహదారి, రాష్ట్ర రహదారి గ్రామం నుండి 10 కి.మీ.కి పైబడిన దూరంలో ఉన్నాయి. గ్రామంలో తారు రోడ్లు, కంకర రోడ్లు, మట్టిరోడ్లూ ఉన్నాయి.
మార్కెటింగు, బ్యాంకింగు
గ్రామంలో ఏటీఎమ్, వాణిజ్య బ్యాంకు, సహకార బ్యాంకు, వ్యవసాయ పరపతి సంఘం ఉన్నాయి. గ్రామంలో స్వయం సహాయక బృందం, పౌర సరఫరాల కేంద్రం, వారం వారం సంత, వ్యవసాయ మార్కెటింగ్ సొసైటీ ఉన్నాయి.
ఆరోగ్యం, పోషణ, వినోద సౌకర్యాలు
గ్రామంలో అంగన్ వాడీ కేంద్రం, ఇతర పోషకాహార కేంద్రాలు, ఆశా కార్యకర్త ఉన్నాయి. గ్రామంలో ఆటల మైదానం, సినిమా హాలు, గ్రంథాలయం, పబ్లిక్ రీడింగ్ రూం ఉన్నాయి. గ్రామంలో వార్తాపత్రిక పంపిణీ జరుగుతుంది. అసెంబ్లీ పోలింగ్ కేంద్రం, జనన మరణాల నమోదు కార్యాలయం ఉన్నాయి. సమీకృత బాలల అభివృద్ధి పథకం గ్రామం నుండి 5 కి.మీ. లోపు దూరంలో ఉంది.
విద్యుత్తు
గ్రామంలో గృహావసరాల నిమిత్తం విద్యుత్ సరఫరా వ్యవస్థ ఉంది. రోజుకు 7 గంటల పాటు వ్యవసాయానికి, 18 గంటల పాటు వాణిజ్య అవసరాల కోసం కూడా విద్యుత్ సరఫరా చేస్తున్నారు.
భూమి వినియోగం
దుగ్గిరాలలో భూ వినియోగం కింది విధంగా ఉంది:
వ్యవసాయేతర వినియోగంలో ఉన్న భూమి: 277 హెక్టార్లు
నికరంగా విత్తిన భూమి: 527 హెక్టార్లు
వివిధ వనరుల నుండి సాగునీరు లభిస్తున్న భూమి: 527 హెక్టార్లు
నీటిపారుదల సౌకర్యాలు
దుగ్గిరాలలో వ్యవసాయానికి నీటి సరఫరా కింది వనరుల ద్వారా జరుగుతోంది.
కాలువలు: 421 హెక్టార్లు
బావులు/బోరు బావులు: 106 హెక్టార్లు
ఉత్పత్తి
దుగ్గిరాలలో ఈ కింది వస్తువులు ఉత్పత్తి అవుతున్నాయి.
ప్రధాన పంటలు
వరి, పసుపు, మొక్కజొన్న
పారిశ్రామిక ఉత్పత్తులు
పసుపు పొడి, కాఫీ పొడి
మౌలిక సదుపాయాలు
ప్రాధమిక వ్యవసాయ సహకార పరపతి సంఘం (P.A.C.S)
ఈ సంఘం కొరకు, 9 లక్షల రూపాయల నాబార్డు నిధులతో చేపట్టిన నూతన గోదాము నిర్మాణం పూర్తి అయినది. ఈ సొసైటీ ద్వారా రైతులకు విక్రయించడానికి తెచ్చిన ఎరువులను, ఈ గోదాములో నిలువచేసెదరు. [15]
ఈ గ్రామానికి మూడు మార్గాల ద్వారా చేర వచ్చు 1) రోడ్డు ద్వారా (విజయవాడ నుండి, తెనాలి నుండి, ఈమని నుండి, నంబూరు నుండి ) 2) రైల్ ద్వారా (విజయవాడ నుండి, తెనాలి నుండి ) 3) జల మార్గం ద్వారా (మంగళగిరి నుండి, తెనాలి నుండి, సంగం జాగర్లమూడి నుండి).
గ్రామ పంచాయతీ
నిమ్మగడ్డ వెంకట్రావు గారు, 1959 నుండి 1964 వరకూ ఈ గ్రామ సర్పంచిగా పనిచేశారు. నీలం సంజీవరెడ్డి ముఖ్యమంత్రిగా ఉన్న కాలంలో, అప్పటి రాష్ట్ర సలహా కమిటీలో, వావిలాల గోపాలకృష్ణయ్య, గౌతు లచ్చన్న గార్లతోపాటు, వీరు గూడా సభ్యులుగా ఉన్నారు. వీరు 2014, మార్చిలో కాలధర్మం చెందాడు.
2013 జూలైలో ఈ గ్రామ పంచాయతీకి జరిగిన ఎన్నికలలో మేఘావత్ పార్వతీబాయి సర్పంచిగా ఎన్నికైండి. ఉపసర్పంచిగా వల్లూరి కోటేశ్వరరావు ఎన్నికైనారు. వల్లూరు కోటేశ్వరరావు, 2016, ఫిబ్రవరి-10న తన ఉపసర్పంచ్ పదవికి రాజీనామా చేసారు.
దర్శనీయ ప్రదేశాలు/దేవాలయాలు
శ్రీ సిద్ధి బుద్ధి సమేత శ్రీ వినాయకస్వామివారి ఆలయం
స్థానిక రథశాల వద్దయున్న ఈ ఆలయంలో, 2015, జూన్-6వ తేదీ శనివారంనాడు, శ్రీ సిద్ధి, బుద్ధి సమేత శ్రీ వినాయకస్వామివారి కళ్యాణం, అర్చకుల పవిత్ర వేదమంత్రాల మధ్య వైభవంగా నిర్వహించారు. [11],
శ్రీ గంగా పార్వతీ సమేత నాగేశ్వరస్వామివారి ఆలయం
ఈ ఆలయంలో స్వామివారి దివ్య కళ్యాణోత్సవాలు ప్రతి సంవత్సరం, వైశాఖమాసం (మే నెల) లో నాలుగు రోజులపాటు వైభవంగా నిర్వహించెదరు. రెండవ రోజు రాత్రికి స్వామివారి కళ్యాణం నిర్వహించెదరు. [7]
శ్రీ భూ, నీలా సమేత చెన్నకేశవస్వామివారి ఆలయం
ఈ ఆలయంలో స్వామివారి వార్షిక కళ్యాణోత్సవాలు, 2014, ఏప్రిల్-12 రాత్రి నుండి 15 వతేదీ వరకూ నిర్వహించెదరు. 13వ తేదీ రాత్రి 7 గంటలకు, స్వామివారి కళ్యాణం, వైభవంగా నిర్వహించారు. అర్చకుల పవిత్ర వేదమంత్రాల మధ్యన, ఉదయం నుండి ప్రత్యేకపూజలు, అభిషేకాలు జరిపినారు. భక్తులు అధిక సంఖ్యలో పాల్గొని స్వామివారిని దర్శించుకున్నారు. 14న భక్తుల దర్శనార్ధం, ఉత్సవమూర్తులకు గ్రామోత్సవం నిర్వహించారు. విష్ణాలయం నుండి శివాలయం, జెండాచెట్టు, గ్యాస్ కంపెనీ, రైలుపేట మీదుగా ఈ ఉత్సవం సాగింది. గ్రామ వీధులలో భక్తులు, స్వామివారికి హారతుకు పట్టి నైవేద్యాలు సమర్పించారు. [6]
శ్రీ సీతా, లక్ష్మణ, ఆంజనేయ సమేత శ్రీ రామాలయం
దుగ్గిరాల రామానగర్ లో, గ్రామస్థుల వితరణతో, నూతనంగా నిర్మించిన ఈ ఆలయంలో 2014, ఆగస్టు-20, శ్రావణమాసం, బుధవారం నాడు, విగ్రహప్రతిష్ఠా కార్యక్రం, కన్నులపండువగా నిర్వహించారు. ఈ కార్యక్రమంలో భక్తులు అధిక సంఖ్యలో పాల్గొన్నారు. [8]
శ్రీ హనుమంత మందిరం
దుగ్గిరాలలోని చెన్నకేశవనగర్‌లో నెలకొన్న ఈ అలయంలో 2017, మార్చి-10వతెదీ శుక్రవారంనాడు, ఆలయ ప్రథమ వార్షికోత్సవం సందర్భంగా, ఆలయంలో ప్రత్యేకపూజలు నిర్వహించారు. అభయాంజనేయస్వామివారికి పంచామృతాభిషేకాలు, అర్చనలు, హోమాలు నిర్వహించారు.
ప్రముఖులు
వెనిగళ్ళ సత్యనారాయణరావు స్వాతంత్ర్య సమరయోధునిగా కారాగార శిక్ష అనుభవించారు. గ్రామ సర్పంచిగా పనిచేసి గ్రామాభివృద్ధికి బాటలు వేశారు. ప్రజాభిమానంతో వరుసగా సమితి అధ్యక్షునిగా, శాసనసభ్యునిగా, రాజ్యసభ సభ్యునిగా, మంత్రిగా నిస్వార్ధ సేవలందించారు. దుగ్గిరాల గ్రామానికి డిల్లీ స్థాయిలో పేరు తెచ్చి పెట్టారు. అదే స్థాయిలో గ్రామాన్ని అభివృద్ధి చేశారు. మూడు వంతెనలు, ప్రత్యేక రహదారులు, యార్డు ఏర్పాటుచేసి, పసుపు వ్యాపారంలో దుగ్గిరాలకు అంతర్జాతీయ స్థాయిలో ఖ్యాతి తెచ్చి పెట్టారు. గ్రామంలో టెలిఫోను ఎక్ఛేంజి, విద్యుత్తు సబ్ స్టేషను నిర్మింపజేశారు. రెండు సార్లు ఎం.ఎల్.సి.గా, మొత్తం 12 సం. రాజకీయ సేవలందించారు. [4]
పెద్దేటి యోహాను గుర్రం జాషువా కళా పరిషత్తు అధ్యక్షులు. వీరు గతంలో 1500 వరకు బుర్రకథా ప్రదర్శనలు ఇచ్చారు. వీరికి గత సంవత్సరం ఆచార్య నాగార్జున విశ్వవిద్యాలయం వారు పురస్కారం అందజేసినారు. తాజాగా వీరు 2015వ సంవత్సరంలో ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్ర ప్రభుత్వ ఉగాదిపురస్కారానికి ఎంపికైనారు.
నిమ్మగడ్డ రమేష్ కుమార్ నిమ్మగడ్డ రవీంద్రనాథచౌదరి, లక్ష్మి దంపతుల కుమారుడు శ్రీ రమేష్ కుమార్, ఐ.ఎ.ఎస్. చదివినారు. వీరు గవర్నర్ ప్రత్యేక కార్యదర్శిగా పనిచేసారు. తాజాగా వీరు ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్ర ఎన్నికల కమిషనర్ గా నియమితులైనారు.
శిరోమణి సహవాసి (జంపాల ఉమామహేశ్వరరావు)
కొత్త లక్ష్మీరఘురామయ్య
నిమ్మగడ్డ రత్తయ్య కమ్యూనిస్టు హతసాక్షి
వడ్డెపాటి నిరంజనశాస్త్రి
గ్రామ విశేషాలు
దుగ్గిరాల భారతదేశంలోని ప్రధాన పసుపు వ్యాపారకేంద్రాల్లో ఒకటి.
దేశంలోని అగ్రగామి కాఫీ తయారి సంస్థ "కాంటినెంటల్ కాఫీ" దుగ్గిరాల పట్టణంలో ఉంది.
దుగ్గిరాలకు చెందిన దోస్త్ (దుగ్గిరాల వన్ సేవా ట్రస్ట్ ) వారు గ్రామంలో పలు అభివృద్ధి కార్యక్రమాలను చేపట్టుచున్నారు.
దుగ్గిరాల గ్రామానికి చెందిన పృద్ధ్వీరాజ్, ప్రస్తుతం, 2020లో జరుగుచున్న ఐ.పి.ఎల్.క్రికెట్ పోటీలలో, సన్‌రైజర్స్ హైదరాబాదు జట్టు తరపున పోటీలలో పాల్గొనుచున్నాడు. దిగ్గజ బౌలర్ భువనేశ్వర్ గాయపడటంతో అతడి స్థానంలో, ఇతడికి అవకాశం రానున్నది. ఇప్పటికే ఇతడు ఆ జట్టులో అదనపు బౌలరుగా ఉన్నాడు. ఇంతకు ముందు 2018లో కూడా, ఇతడు కలకత్తా నైట్‌రైడర్స్ జట్టుకు ప్రాతినిధ్యం వహించాడు. దుగ్గిరాలకు చెందిన్ శ్రీ జంపాల వెంకటేశ్వరరావు (దేవుడు పాదాల వెంకయ్య) రెండవ కుమార్తె అయిన కృష్ణకుమారికి కుమారుడు ఇతడు. ఇతడి తండ్రి యర్రా శ్రీనివాసరావు, విశాఖపట్నంలో సివిల్ ఇంజనీరుగా పనిచేస్తున్నారు. తల్లి శ్రీమతి కృష్ణకుమారి ట్రాన్స్‌కోలో ఉద్యోగినిగా పనిచేస్తున్నారు.
మూలాలు
వెలుపలి లింకులు
వర్గం:ఆంధ్రప్రదేశ్ సీఆర్‌డీఏ గ్రామాలు |
ద్వారకా తిరుమల | https://te.wikipedia.org/wiki/ద్వారకా_తిరుమల | ద్వారకా తిరుమల, ఆంధ్ర ప్రదేశ్ రాష్ట్రం ఏలూరు జిల్లా, ద్వారకా తిరుమల మండలం లోని జనగణన పట్టణం. ఇక్కడ చిన్న తిరుపతిగా పేరొందిన శ్రీవేంకటేశ్వరస్వామి ఆలయం వలన ఇది ప్రముఖ పర్యాటక ప్రదేశంగా పేరు గడించింది.
పేరు వ్యుత్పత్తి
thumb|220x220px|left|ద్వారకా తిరుమల ప్రధానాలయం - http://www.aptourism.in/ నుండి తీసికొన్న చిత్రం
thumb|ద్వారక తిరుమల, ఏలూరు జిల్లా
ఇక్కడ శేషాద్రి కొండపై శ్రీ వేంకటేశ్వర స్వామి కొలువు దీరియున్నారు. ఇది ఉభయ గోదావరి, కృష్ణా జిల్లాల్లో చాలా ప్రసిద్ధి చెందిన దేవాలయం. స్వయంభువుగా ప్రత్యక్షమైన వేంకటేశ్వర స్వామిని చీమల పుట్ట నుండి వెలికి తీసిన ద్వారక అనే ముని పేరు మీదుగా ఈ ప్రదేశానికి ద్వారక తిరుమల అని పేరు వచ్చింది. సుదర్శన క్షేత్రమైన ద్వారక తిరుమల చిన్నతిరుపతి గా ప్రసిద్ధి చెందింది. ద్వారకుడు ఉత్తరాభిముఖుడై తపస్సు చేశాడట. కనుక ఆమునికి ప్రత్యక్షమైన స్వామి దక్షిణాభిముఖుడై యున్నాడు. మూలవిరాట్టు దక్షిణముఖంగా ఉండడం అరుదు. "పెద్దతిరుపతి" (తిరుమల తిరుపతి) లో తీర్చుకోవడానికి మ్రొక్కిన మ్రొక్కును "చిన్నతిరుపతి"లో తీర్చుకున్నా అదే ఫలం లభిస్తుందని విశ్వసిస్తారు. కాని చిన్నతిరుపతిలో తీర్చుకోవడానికి మ్రొక్కిన మ్రొక్కును చిన్నతిరుపతిలోనే తీర్చుకోవాలని స్థానికంగా భక్తుల నమ్మకం. ఒకే విమాన శిఖరం క్రింద రెండు విగ్రహాలు ఉండటం ఇక్కడి విశేషం. ఒక విగ్రహం సంపూర్ణమైంది. రెండవది స్వామిపై భాగం మాత్రమే కనుపించు అర్ధ విగ్రహం.
ద్వారకా తిరుమలకి చిన్న తిరుపతి అన్న మారు పేరు వ్యవహారంలో వుంది. ద్వారకుడు అనే బ్రాహ్మణుడు అతని భార్య సునంద జీవితాంతం తిరుపతి వెళ్లి ప్రతిఏటా వేంకటేశ్వరస్వామిని దర్శించుకునేవారు. అతనికి ముసలితనం వచ్చి ఆలయానికి అంతదూరం రావడం కష్టం కావడంతో స్వామివారే ఇక్కడ వెలిశారని, ఆ ద్వారకుని పేరటనే ద్వారకా తిరుమలగా పేరు వచ్చిందని భావిస్తారు. ఐతే చెట్లుకొట్టి కట్టెలు అమ్ముకోవడం-దారుకం వృత్తిగా కలవారు , దారువులు (చెట్లు) ఎక్కువగా వుండడంతో, మెట్ట ప్రాంతానికి ద్వారం వంటిది కావడం వంటి కారణాలతో ద్వారకా తిరుమల అయిందని మరొక వాదం వుంది.బదరీనాథ్ కానూరి (ఫిబ్రవరి 2012). "నాటి 'వేంగీ విషయం'లోని (నేటి ప.గో.జిల్లా) కొన్ని గ్రామ నామాలు-వివరణలు తిరుమలను పెద్ద తిరుపతిగా వ్యవహరిస్తూ ఆ క్రమంలోనే దీనిని చిన్న తిరుపతిగా వ్యవహరిస్తూంటారు.
జనగణన గణాంకాలు
thumb|442x442px|మొదటి మెట్టు వద్ద పాదుకామండపంలో శ్రీవారి పాదాలు
thumb|383x383px|ద్వారకాతిరుమల కొండ క్రింద గరుడ విగ్రహం
2011 జనాభా లెక్కల ప్రకారం ద్వారకాతిరుమల నగరంలో మొత్తం 1,353 కుటుంబాలు నివసిస్తున్నాయి. ద్వారకాతిరుమల మొత్తం జనాభా 5,543 అందులో 2,492 మంది పురుషులు, 3,051 మంది స్త్రీలు ఉన్నారు. సగటు లింగ నిష్పత్తి 1,224. పట్టణ జనాభా మొత్తంలో 0-6 సంవత్సరాల వయస్సు గల పిల్లల జనాభా 502, ఇది మొత్తం జనాభాలో 9%గా ఉంది. 0-6 సంవత్సరాల మధ్య 266 మంది మగ పిల్లలు ఉండగా, 236 మంది ఆడ పిల్లలు ఉన్నారు. బాలల లింగ నిష్పత్తి 887, ఇది సగటు లింగ నిష్పత్తి (1,224) కంటే తక్కువ.అక్షరాస్యత రేటు 80.5%, దీనిని అవిభాజ్య పశ్చిమ గోదావరి జిల్లా అక్షరాస్యతతో పోలిస్తే ద్వారకాతిరుమలలో అక్షరాస్యత (74.6%) ఎక్కువగా ఉంది. పురుషుల అక్షరాస్యత రేటు 82.52%, స్త్రీల అక్షరాస్యత రేటు 78.9% ఉంది.
2001 భారత జనాబా లెక్కలు ప్రకారం మొత్తం జనాభా 4,391, అందులో పురుషుల సంఖ్య 2,251 , స్త్రీలు 2,140. గ్రామ పరిధిలోని గృహాల సంఖ్య 1,114. ద్వారకా తిరుమల మండల సెన్సెస్‌
రవాణా సౌకర్యాలు
ఏలూరు నుండి 42 కి.మీ.లు దూరములో ఉన్నది. ఏలూరునుండి ద్వారకాతిరుమలకు మూడు బస్సు రూట్లు - వయా భీమడోలు, వయా తడికలపూడి, వయా దెందులూరు - ఉన్నాయి. భీమడోలునుండి 15 కి.మీ. దూరంలో ఈ ఊరు వుంది.ఈ క్షేత్రం విజయవాడ - రాజమండ్రి మార్గంలో ఏలూరుకు 41 కి.మీ., భీమడోలుకు 17 కి.మీ., తాడేపల్లి గూడెంకు 47 కి.మీ. దూరంలో ఉంది. ఏలూరు, తాడేపల్లి గూడెంలలో ఎక్స్‌ప్రెస్ రైళ్ళు ఆగుతాయి. భీమడోలులో పాసెంజర్ రైళ్ళు ఆగుతాయి. ఈ పట్టణాలనుండి, చుట్టుప్రక్కల ఇతర పట్టణాలనుండి ప్రతిదినం అనే ఎ.పి.ఎస్.ఆర్.టి.సి. బస్సులున్నాయి.
వసతి సౌకర్యాలు
పద్మావతి అతిథి గృహం, అండాళ్ అతిథి గృహం, రాణి చిన్నమయ్యరావు సత్రం, సీతా నిలయం, టి.టి.డి. అతిథి గృహం, కొండపైన ధర్మ అప్పారాయ నిలయము, ఆళ్వార్ సదనం, టిటిడి చౌల్ట్రీలతో పాటు కొండపైన గల విశాలమైన డార్మిటరీ సౌకర్యంకూడా వుంది.
ద్వారకా తిరుమల ఆలయం
ఆలయ చరిత్ర
స్థల పురాణం ప్రకారం ఈ క్షేత్రం రాముని తండ్రి దశరథ మహారాజు కాలం నాటిదని భావిస్తారు. "ద్వారకుడు" అనే ఋషి తపసు చేసి స్వామివారి పాదసేవను కోరాడు. కనుక పాదాలు పూజించే భాగ్యం అతనికి దక్కింది. పైభాగం మాత్రమే మనకు దర్శనమిస్తుంది. విశిష్టాద్వైత బోధకులైన రామానుజాచార్యులు ఈ క్షేత్రాన్ని దర్శించారనీ, అందరూ స్వామి పాదపూజ చేసుకొనే భాగ్యం కలిగించడానికి మరొక నిలువెత్తు విగ్రహాన్ని స్వయంవ్యక్త ధ్రువమూర్తికి వెనుకవైపు పీఠంపై వైఖాన సాగమం ప్రకారం ప్రతిష్ఠించారని అంటారు. స్వయంభువుగా వెలసిన, అర్ధభాగం మాత్రం దర్శనమిచ్చే, ప్రతిమను కొలిచినందువలన మోక్షం సిద్ధిస్తుందనీ, తరువాత ప్రతిష్ఠింపబడిన పూర్తిగా కనుపించే ప్రతిమను కొలిచినందువలన ధర్మార్ధకామ పురుషార్ధములు సమకూరుతాయనీ భక్తుల విశ్వాసం.ఇక్కడ స్వామి వారికి అభిషేకం చేయక పోవడం ఇంకొక విశేషం. ఒక చిన్న నీటి బొట్టు పడినా అది స్వామి విగ్రహం క్రిందనున్న ఎర్రచీమలను కదుల్చుతాయి. ఈ గుడి సంప్రదాయం ప్రకారం ప్రతియేటా రెండు కళ్యాణోత్సావాలు వైశాఖ, ఆశ్వయిజ మాసాలలో జరుపుతారు. ఇందుకు కారణం- స్వయంభూమూర్తి వైశాఖమాసంలో దర్శనమిచ్చారనీ, సంపూర్ణ విగ్రహాన్ని ఆశ్వయుజంలో ప్రతిష్ఠించారనీ చెబుతారు.గుడి ప్రవేశంలో కళ్యాణ మంటపం ఉంది. మంటపం దాటి మెట్లు ఎక్కే ప్రాంభంభంలో (తొలి పైమెట్టు వద్ద) పాదుకా మండపంలో స్వామి పాదాలున్నాయి. పాదాలకు నమస్కరించి భక్తులు పైకెక్కుతారు. పైకి వెళ్లే మెట్ల మార్గంలో రెండు ప్రక్కలా దశావతారాల విగ్రహాలు ప్రతిష్ఠింపబడినవి. మెట్లకు తూర్పునైపున అన్నదాన సత్రం, ఆండాళ్ సదనం ఉన్నాయి. పడమటివైపు పద్మావతి సదనం, దేవాలయ కార్యాలయం, నిత్యకళ్యాణ మండపం ఉన్నాయి.
ప్రస్తుతం ఉన్న గుడిని, విమానం, మంటపం, గోపురం, ప్రాకారాలను నూజివీడు జమిందారు ధర్మా అప్పారావు (1762-1827) కాలంలో కట్టించారు. బంగారు ఆభరణాలు, వెండి వాహనాలు రాణీ చిన్నమ్మరావు (1877-1902) సమర్పించింది.
ఇతర సమీప ఆలయాలు
భ్రమరాంబా మల్లేశ్వరస్వామి ఆలయం: కొండపైన ప్రధానాలయానికి వాయువ్య దిశలో కొద్దిదూరంలోనే కొండమల్లేశ్వరస్వామి, భ్రమరాంబికల ఆలయం ఉంది. భ్రమరాంబా మల్లేశ్వరస్వామి ఈ ద్వారకా తిరుమల క్షేత్రానికి క్షేత్ర పాలకుడు. మొత్తం కొండ సర్పరాజు అనంతుని ఆకారంలో ఉన్నదనీ, తలపైన శివుడు, తోక పైన విష్ణువు కొలువు తీరారనీ చెబుతారు. ఈ దేవాలయంలో గణపతి, భ్రమరాంబ, మల్లేశ్వరస్వామి కొలువుతీరి ఉన్నారు. నవగ్రహ మందిరం కూడా ఉంది. ఆలయం తూర్పున "శివోద్యానం" అనే పూలతోట ఉంది. సమీపంలోనే టూరిజం డిపార్ట్‌మెంటు వారి "పున్నమి" అతిథి గృహం ఉంది. ఇటీవలి కాలంలో కొండపైభాగాన్ని సుందరంగా తీర్చిదిద్దారు.
కుంకుళ్ళమ్మ (రేణుకా దేవి) ఆలయం: కొండకు 1 కి.మీ. దూరంలో, భీమడోలు నుండి ద్వారకా తిరుమల మార్గంలో "కుంకుళ్ళమ్మ" ఆలయం ఉంది. ఈమె ఈ వూరి గ్రామదేవత. ప్రధాన ఆలయంలో స్వామి దర్శనం చేసుకొన్న భక్తులు తిరిగి వెళుతూ కుంకుళ్ళమ్మను దర్శనం చేసుకోవడం ఆనవాయితీ. ఈ ఆలయంలో శరన్నవరాత్రి ఉత్సవాలు వైభవంగా జరుపుతారు. ద్వారకా తిరుమలనుండి కొండక్రింద గ్రామంలో సంతాన వేణుగోపాలస్వామి ఆలయానికి, కుంకుళ్ళమ్మ ఆలయానికి ఉచిత బస్సు సదుపాయం ఉంది.
వెంకటేశ్వర స్వామి, జగన్నాధ స్వామి ఆలయాలు: ద్వారకా తిరుమలకు 2 కి.మీ. దూరంలో, భీమడోలు మార్గంలో ఉన్నాయి. హవేలి లింగపాలెం గ్రామ పరిధిలో సుమారు 130 సంవత్సరాల క్రితం పూరీ (ఒడిషా)కి చెందిన "మంత్రరత్నం అమ్మాజీ" అనబడే లక్ష్మీదేవి అనే భక్తురాలు ఇక్కడ తమ ఇలవేల్పు వెంకటేశ్వరస్వామి ఆలయం నిర్మించింది. అప్పటినుండి ఆ గ్రామానికి లక్ష్మీపురం అనే పేరు వాడుకలోకి వచ్చింది. వారిది పూరీ జగన్నాధమఠం కనుక జగన్నాధ స్వామిని కూడా ఇక్కడ ప్రతిష్ఠించారు. ఇక్కడ వెంకటేశ్వర స్వామి, అమ్మవార్లు, జగన్నాధుడు, బలభద్రుడు, సుభద్ర, ఆళ్వారుల సన్నిధులు ఉన్నాయి. ద్వారకా తిరుమలను ఎగువ తిరుపతిగాను, ఈ లక్ష్మీపురాన్ని దిగువ తిరుపతిగాను భక్తులు భావిస్తారు. తిరుగు ప్రయాణంలో ఈ స్వామిని కూడా దర్శించుకోవడం ఆనవాయితీ. 1992లో ఈ ఆలయాన్ని నిర్వహణ కొరకు ద్వారకాతిరుమల దేవస్థానానికి అప్పగించారు. పుష్కరిణి మార్గంలో ఆంజనేయస్వామి ఆలయం, సుబ్రహ్మణ్యేశ్వర స్వామి ఆలయం ఉన్నాయి. ఉగాది మండపం ఎదురుగా రామాలయం ఉన్నది
సంతాన వేణుగోపాల స్వామి ఆలయం ఉన్నది
చూదదగిన ప్రదేశాలు
భ్రమరాంబా మల్లేశ్వర స్వామి ఆలయం వద్ద శివోద్యానం అనే తోట ఉంది. పుష్కరిణి మార్గంలో నందనవనం అనే తోటను, ప్రధానాలయం వెనుక నారాయణ వనం అనే తోటను పెంచుతున్నారు.
భీమడోలువద్ద స్వామివారి నమూనా ఆలయం ఉంది.
దత్తత ఆలయాలు
శ్రీ కోదండరామస్వామి దేవాలయం - నాగులూరు, రెడ్డిగూడెం మండలం, కృష్ణా జిల్లా: ఈ గ్రామాన్ని మైలవరం జమీందారులు నూరానేని వంశీయులు నిర్మించారు.
శ్రీ చెన్నకేశవస్వామి దేవాలయం - శనివారపు పేట, ఏలూరు సమీపంలో, నూజివీడు దారిలో - నూజివీడు జమీందారులచే నిర్మింపబడింది. ఈ ఆలయం గాలిగోపురం చాలా పెద్దది, చక్కని శిల్పాలతో అలరారుతున్నది.
శ్రీ భూనీళా సహిత శ్రీ సత్యనారాయణ స్వామి దేవాలయం - రంగాపురం (లింగపాలెం) - ద్వారకా తిరుమలకు 42 కి.మీ. దూరంలో ఉంది.
శ్రీ సీతారామచంద్రస్వామి దేవాలయం - తూర్పు యడవల్లి: ద్వారకా తిరుమలకు 7 కి.మీ. దూరంలో ఉంది. ఈ ఆలయాన్ని మరొక భద్రాద్రిగా భక్తులు వర్ణిస్తున్నారు.
మైలవరం దేవాలయాలు - మైలవరం , కృష్ణా జిల్లా - శ్రీ వెంకటేశ్వర స్వామి, శ్రీ ఆంజనేయ స్వామి, శ్రీ మల్లికార్జున స్వామి ఆలయాలు -
శ్రీరామ, శ్రీ వెంకటెశ్వర స్వామి వారి దేవాలయం - భట్ల మగుటూరు, పెనుమండ్ర మండలం
శ్రీ లక్ష్మీనరసింహస్వామి దేవాలయం - ఐ.ఎస్.జగన్నాధపురం
కార్యక్రమాలు, పధకాలు
గో సంరక్షణ పధకం
నిత్య అన్నదాన ట్రస్ట్ - భక్తులకు ఉచిత భోజన సదుపాయం కల్పించడం
వివాహాది శుభకార్యాల కొరకు కల్యాణ మండపం తూర్పుగాలిగోపురం ప్రక్కనే ఉంది.
విద్యాసంస్థలు
శ్రీ వెంకటేశ్వర వైఖానస ఆగమ పాఠశాల - 1890లో మొదలయ్యింది. సుమారు 100 మంది విద్యార్థులకు ఉచితంగా విద్య, భోజన వసతి సౌకర్యాలు లభిస్తాయి. ప్రస్తుతం "ప్రవేశ", "వర", "ప్రవర" అనే తరగతులున్నాయి.
సంస్కృతోన్నత పాఠశాల - 1960లో ప్రారంభించారు.
చిత్రమాలిక
ప్రముఖులు
బొమ్మకంటి శ్రీనివాసాచార్యులు, ప్రముఖ తెలుగు రచయిత, సంపాదకులు, ఉపన్యాసకులు.
మూలాలు, వనరులు
బయటి లింకులు
ద్వారకా తిరుమల దేవస్థానం వెబ్ సైటు
దేవస్థానం వారు ప్రచురించిన సమాచార పత్రం నుండి ఈ వ్యాసంలోని చాలా విషయాలు సేకరించబడ్డాయి.
వర్గం:ఏలూరు జిల్లా పర్యాటక ప్రదేశాలు
వర్గం:పర్యాటక ప్రదేశాలు
వర్గం:ఆంధ్రప్రదేశ్ పర్యాటక ప్రదేశాలు
వర్గం:ఈ వారం వ్యాసాలు
వర్గం:జనగణన పట్టణాలు
వర్గం:ఏలూరు జిల్లా జనగణన పట్టణాలు |
తాడేపల్లిగూడెం | https://te.wikipedia.org/wiki/తాడేపల్లిగూడెం | తాడేపల్లిగూడెం, ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్రం, పశ్చిమ గోదావరి జిల్లా, తాడేపల్లిగూడెం మండలానికి చెందిన ఒక .
నగరం ఇది జిల్లాలో ఒక ముఖ్య వాణిజ్య కేంద్రం.
చరిత్ర
right|thumb|రెండవ ప్రపంచయుద్ధ కాలములో బ్రిటీషు పాలకులు నిర్మించిన తాడేపల్లిగూడెం విమానాశ్రయం రన్వే
right|thumb|రన్వేపై సూచించిన నిర్మాణ తేదీ
రెండవ ప్రపంచ యుద్ధ సమయంలో బ్రిటీషు వారు యుద్ధ విమానాలను నిలిపేందుకు అణువుగా తాడేపల్లిగూడెంలో 2 కి.మీ పొడవున్న రన్ వేను నిర్మించారు. నాలుగయిదు {ఈస్ట్ కోస్ట్ హైబ్రీడ్స్, ఎస్.ఆర్.కె.నర్సరీ లాంటి} పెద్ద నర్సరీలు ఉన్నాయి.
భౌగోళికం
జిల్లా కేంద్రం భీమవరానికి 33 కి.మీ.ల దూరంలో ఉంది. కోస్తాలో ముఖ్యపట్టణాలు ఏలూరు 50 కి.మీ.దూరంలో, విజయవాడ 100 కి.మీ.ల దూరంలో ఉన్నాయి. రాజమండ్రి 45 కి.మీ. దూరంలో ఉంది.
జనగణన గణాంకాలు
2011 జనగణన ప్రకారం పట్టణ జనాభా 1,04,032. 2001 జనాభా లెక్కల ప్రకారం పట్టణ జనాభా వివరాలు మొత్తం జనాభా 103,906.అందులో మగవారు 49%,ఆడవారు 51%,సగటు అక్షరాస్యత శాతం 61%.
పరిపాలన
తాడేపల్లిగూడెం పురపాలక సంఘం పట్టణ పరిపాలన నిర్వహిస్తుంది.
విద్య
ఇక్కడ 6 ఇంజనీరింగ్ కాలేజిలు, 4 ఎం.బి.ఎ కాలేజిలు, 4 ఎం.సి.ఎ కాలేజిలు ఉన్నాయి. ఆంధ్ర విశ్వవిద్యాలయం అనుబంధ క్యాంపస్, డిగ్రీ కళాశాల, మహిళా డిగ్రీ కళాశాలలు కూడా ఉన్నాయి. కొన్ని ముఖ్యమైన విద్యాసంస్థలు:
నేషనల్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ టెక్నాలజీ, తాడేపల్లిగూడెం
ఉద్యానవన (హార్టీకల్చర్) విశ్వవిద్యాలయం ముఖ్య కార్యాలయం ఉంది,
శ్రీ వాసవి ఇంజనీరింగ్ కాలేజీ
శశి ఇంజనీరింగ్ కళాశాల
రవాణా
right|thumb|200px|తాడేపల్లిగూడెం రైల్వేస్టేషను
జాతీయ రహదారి 16 ఈ పట్టణం నడిబొడ్డు గుండా వెళుతుంది. తాడేపల్లిగూడెం రైల్వే స్టేషను హౌరా-చెన్నై ప్రధాన రైలు మార్గములో వుంది. దగ్గరలోని విమానాశ్రయం రాజమహేంద్రవరం లో వుంది.
వ్యాపారం
రాష్ట్రంలో మామిడి, బెల్లం, పప్పు దినుసులు, ఉల్లిపాయలు వ్యాపారానికి ముఖ్య కేంద్రం.
పరిశ్రమలు
పట్టణంలో గొయంకా ఫుడ్ ఫ్యట్స్ ఫెర్టిలైజర్స్ (3 ఏఫ్) కర్మాగారం, చాక్ పీసుల తయారీ, కొవ్వత్తుల తయారీ పరిశ్రమలు, బియ్యపు మిల్లులు, బెల్లం తయారీ కేంద్రాలు ఉన్నాయి. పట్టణానికి దగ్గరగా బెల్లం తయారీ కేంద్రాలు ఉన్నాయి. రాష్ట్రంలోనే అతి పెద్ద ధాన్యం నిలువ చేసే ఎఫ్.సీ.ఐ. గిడ్డంగులున్నాయి.
సంస్కృతి
సాహిత్యం
ప్రముఖ న్యాయవాది చామర్తి సుందర కామేశ్వరరావు (ప్లీడరు బాబ్జిగా ప్రఖ్యాతుడు), పత్రికా సంపాదకుడు, రచయిత మారేమండ సీతారామయ్య 1972 అక్టోబరు 2న గాంధీ జయంతి నాడు తెలుగు సాహితీ సమాఖ్యను స్థాపించారు. ప్రతీ నెలా సాహిత్య కార్యక్రమాలు నిర్వహించడం, మధుమంజరి మాసపత్రిక, వార్షిక పత్రికగా వెలువరించడం, కొన్ని పుస్తకాలను ప్రచురించడం తెలుగు సాహితీ సమాఖ్య ద్వారా చేశారు. సంస్థ ద్వారా విశ్వనాథ సత్యనారాయణ, మధునాపంతుల సత్యనారాయణశాస్త్రి, శ్రీశ్రీ వంటి ప్రముఖ కవిపండితులతో సాహిత్య కార్యక్రమాలు చేశారు. చామర్తి సుందర కామేశ్వరరావు, మారేమండ సీతారామయ్య, గూడవల్లి నరసింహారావు, వేమూరి గోపాలకృష్ణమూర్తి , జంధ్యాల వేంకటేశ్వరశాస్త్రి "శాంతిశ్రీ", ఎన్.వి.ఎస్.రామారావు, రసరాజు, లాల్ అహ్మద్, తదితరులు సంస్థ అభివృద్ధికి కృషిచేశారు.యద్దనపూడి సూర్యనారాయణమూర్తి , మామిడి వెంకటేశ్వరరావు, వాజపేయయాజుల సుబ్బయ్య , యద్దనపూడి వెంకటరత్నం, తదితరులు సంగీత, సాహిత్యాది లలిత కళలను అభివృద్ధి చేయడానికి నడిపిన లలితకళాసమితి కొన్నాళ్ళు కొనసాగి ఆగిపోయింది.
పర్యాటక ఆకర్షణలు
అవతార్ మెహెర్ బాబా సెంటరు ఉంది. తాడేపల్లిగూడెం గ్రామ దేవత బలుసులుమ్మ
ప్రముఖ వ్యక్తులు
ఈలి ఆంజనేయులు: రాష్ట్రమంత్రిగా పనిచేశాడు. పట్టణంలోని పలు నిర్మాణాల రూపకర్తగా పేరొందాడు.
రేలంగి వెంకట్రామయ్య: సినీ హాస్యనటుడు. ఆయనకు తాడేపల్లిగూడెంతో ఉన్న అనుబంధం వల్ల పట్టణంలో రేలంగి చిత్రమందిర్ అనే సినీ ప్రదర్శనశాలను నిర్మించాడు.
కృష్ణవంశీ: తెలుగు సినిమా దర్శకుడు. తన బాల్యం తాడేపల్లిగూడెంలోనే గడిపాడు.
తాడేపల్లి వెంకన్న: కళాకారుడు, పద్మశ్రీ పురస్కార గ్రహీత.
కిల్లాడి సత్యం: 48 గంటలు నిర్విరామంగా కూచిపూడి నాట్యం చేసి గిన్నీస్ బుక్ లో పేరు నమోదు చేసుకున్న కళాకారుడు.
పసల సూర్యచంద్రరావు: ఆంధ్రరాష్ట్రానికి తొలి ఉపసభాపతి.
ప్లీడరు బాబ్జీ (చామర్తి సుందరకామేశ్వర రావు): న్యాయవాది. తెలుగు సాహితీ సమాఖ్య వ్యవస్థాపకుడు.
కారుమురి పవన్: తాడేపల్లిగూడెంలో మెట్టమొడటి సాఫ్ట్వేర్ ఇంజనీర్.
జంధ్యాల వెంకటేశ్వరశాస్త్రి (శాంతిశ్రీ): సత్యసాయిబాబా సన్నిహితునిగా, కవి, సత్యసాయిబాబా జీవితంపై, భావజాలంపై ఆయన రచించిన శాంతివనం గ్రంథం సత్యసాయిబాబా భక్తులకు పారాయణ గ్రంథం.
ఇవీ చూడండి
తాడేపల్లిగూడెం శాసనసభ నియోజకవర్గం
మూలాలు
వెలుపలి లంకెలు
వర్గం:పశ్చిమ గోదావరి జిల్లా పట్టణాలు |
నవదుర్గలు | https://te.wikipedia.org/wiki/నవదుర్గలు | హిందూ సంప్రదాయంలో శక్తి స్వరూపిణి అయిన పార్వతి అవతారాలలో నవదుర్గలు ముఖ్యమైనవిగా భావిస్తారు. ఆ తల్లి బ్రహ్మ, విష్ణు, శివ అంశలతో మహా సరస్వతి, మహాలక్ష్మి, మహాకాళిగా అవతరించినదని, ప్రతి అవతారం నుండి మరొక రెండు రూపాలు వెలువడినాయని కథనం. ఇలా 3 + 6 = 9 స్వరూపిణులుగా, అనగా నవ దుర్గలుగా, దుర్గను పూజిస్తారు.
గోవా, మహారాష్ట్రలలో అధికంగా ఉన్న గౌడ సారసజ్వత బ్రాహ్మణుల కులదేవత "నవదుర్గ". గొవాలో మడికియమ్, పాలె, పోయింగ్వినిమ్, బోరిమ్‌లలోను, మహారాష్ట్రలోని రేడి, వెంగుర్ల లలోను నవదుర్గా మందిరాలున్నాయి. 16వ శతాబ్దిలో గోవా రేడి నవదుర్గా మందిరం ప్రస్తుత మహారాష్ట్రలోని వెంగుర్లకు మార్చబడింది. నవరాత్రి ఉత్సవాలలో నవదుర్గలను పూజిస్తారు.
ధ్యానం
right|thumb|250px|వారాణసిలో నవదుర్గ పూజ
యస్యాం బింబిత మాత్మ తత్వమగమత్ సర్వేశ్వరాఖ్యాం శుభాం
యా విష్వగ్జగదాత్మనా పరిణతా యా నామరూపాశ్రయా
యా మూలప్రకృతి ర్గుణ త్రయవతీ యానంత శక్తి స్స్వయం
నిత్యావృత్త నవాత్మికా జయతు సా దుర్గా నవాకారిణీ
ఎవతె యందు ప్రతిబింబించిన ఆత్మతత్వం సర్వేశ్వరుడనే శుభనామాన్ని పొందిందో, ఎవతె తనే జగదాకారంగా పరిణామం చెందిందో, ఎవతె నామరూపాలకు ఆశ్రయమో, ఎవతె మూడు గుణాలు గవ మూల ప్రకృతియో, ఎవతెయే స్వయంగా అనంత రూపాలైన శక్తియో, ఎవతె నిత్యమూ మళ్ళీ మళ్ళీ ఆవృత్తమయ్యే తొమ్మిది రూపాలు (నూతన రూపాలు) కలదియో, అట్టి నవరూపాలుగా ఉన్న దుర్గాదేవి జయుంచుగాక.
నవరాత్రి సమారాధ్యాం నవచక్ర నివాసినీం
నవరూప ధరాం శక్తిం, నవదుర్గాముపాశ్రయే
నవరాత్రులలో ఆరాధింపదగినది, (శ్రీ చక్రం లోని) నవచక్రాలలో నివసించేది, శక్తి రూపిణి, అయిన నవదుర్గను ఆశ్రయిస్తున్నాను. దుర్గాదేవి గురించి మార్కండేయ మహర్షి బ్రహ్మగారిని అడిగితే వచ్చిన సంభాషణ లోంచి దుర్గాదేవి వివరాలు మనకు వరాహ పురాణాం నుంచి ఈ క్రింది విధంగా తెలుస్తుంది.
ప్రథమం శైలపుత్రీ చ ద్వితీయం బ్రహ్మచారిణీ |
తృతీయం చంద్రఘంటేతి కూష్మాండేతి చతుర్థకమ్ ||
పంచమం స్కందమాతేతి షష్ఠం కాత్యాయనీతి చ |
సప్తమం కాలరాత్రీతి మహాగౌరీతి చాష్టమమ్ ||
నవమం సిద్ధిదాత్రీ చ నవదుర్గాః ప్రకీర్తితాః |
ఉక్తాన్యేతాని నామాని బ్రహ్మణైవ మహాత్మనా ||
ఇలా దుర్గాదేవి తొమ్మిది రూపాలతో విరాజిల్లుతుంది
నవదుర్గలు
సప్తశతీ మహా మంత్రానికి అంగభూతమైన దేవీకవచంలోనవదుర్గలు అనే పదం స్పష్టంగా కనిపిస్తోంది. అక్కడ ఇలా ఉంది.
ప్రథమం శైల పుత్రీతి
ద్వితీయం బ్రహ్మచారిణీ
తృతీయం చంద్ర ఘంటేతి
కూష్మాండేతి చతుర్థకం
పంచమం స్కందమాతేతి
షష్ఠం కాత్యాయనీతి చ
సప్తమం కాలరాత్రీతి
మహాగౌరీతి చాష్టమం
నవమం సిద్ధిదా ప్రోక్తా
నవదుర్గా ప్రకీర్తితా ఇక్తాన్యేతాని నామాని బ్రహ్మణైవ మహాత్మనా
ఈ 9 నామాలను సాక్షాత్తు బ్రహ్మ దేవుడే చెప్పాడని ఉంది. అయితే, సప్తశతీ గ్రంథంలో మాత్రం వీరి చరిత్రలను ప్రస్తావించలేదు.
శైలపుత్రి
సతీదేవి యోగాగ్నిలో తనువును త్యజించి, పిదప పర్వతరాజైన హిమవంతుని యింట పుత్రికయై అవతరించినందున ఆమెకు శైలపుత్రి అను నామము. వృషభవాహనారూఢయైన ఈ మాతకు కుడిచేతిలో త్రిశూలము, ఎడమచేతిలో కమలము విరాజిల్లుచుండును. తలపై చంద్రవంకను ధరించియుండును. పార్వతి, హైమవతి అనునవియు ఆమె పేర్లే. శైలపుత్రి మహిమలు, శక్తులు అనంతములు. వాంఛితములను ప్రసాదించు తల్లి.
బ్రహ్మచారిణి
'బ్రహ్మచారిణి' యనగా తపమాచరించు తల్లి. బ్రహ్మమునందు చరించునది.కుడి చేతియందు జపమాలను, ఎడమచేతియందు కమండలువును ధరించును. పరమేశ్వరుని పతిగా బడయుటకు తీవ్రమైన తపమొనర్చి ఉమ యని ప్రసిద్ధి వహించెను. ఈ దేవి స్వరూపము జ్యోతిర్మయము. మిక్కిలి శుభంకరము. భక్తులకును, సిద్ధులకును అనంత ఫలప్రథము. బ్రహ్మచారిణీ దేవి కృపవలన ఉపాసకులకు నిశ్చలమగు దీక్ష, సర్వత్ర సిద్ధి, విజయము ప్రాప్తించును.
చంద్రఘంట
ఈ తల్లి తన శిరమున దాల్చిన అర్ధచంద్రుడు ఘంటాకృతిలో ఉండుటచే ఈమెకు 'చంద్రఘంట' యను పేరు స్థిరపడెను. ఈమె శరీరము బంగారు కాంతి మయము. ఈమె తన పది చేతులలో ఖడ్గము మొదలగు శస్త్రములను, బాణము మున్నగు అస్త్రములను ధరించియుండును. ఈమె సింహ వాహన. ఈమె సర్వదా సన్నాహయై యుద్ధముద్రలోనుండును. ఈమె గంటనుండి వెలువడు భయంకరధ్వనులను విన్నంతనే క్రూరులై దైత్య దానవ రాక్షసులు ఎల్లప్పుడు గడగడలాడుచుందురు. కాని భక్తులకును, ఉపాసకులకును ఈమె మిక్కిలి సౌమ్యముగను, ప్రశాంతముగను కన్పట్టుచుండును.
ఈ దేవి ఆరాధన సద్యఃఫలదాయకము. భక్తుల కష్టములను ఈమె అతి శీఘ్రముగా నివారించుచుండును. ఈ సింహవాహనను ఉపాసించువారు సింహ సదృశులై పరాక్రమశాలురుగా నిర్భయులుగా ఉందురు. ఏవిధమైన భయములును వారిని బాధింపజాలవు.
కూష్మాండ
దరహాసము చేయుచు (అవలీలగా) బ్రహ్మాండమును సృజించునది గావున ఈ దేవి 'కూష్మాండ' అను పేరుతో విఖ్యాత యయ్యెను. ఈమె సూర్య మండలాంతర్వర్తిని. ఈమె తేజస్సు నిరుపమానము. ఈమె యొక్క తేజోమండల ప్రభావముననే దశదిశలు వెలుగొందుచున్నవి. బ్రహ్మాండము లోని సకల వస్తువులలో, ప్రాణులలో గల తేజస్సు ఈమె ఛాయయే.
'అష్టభుజాదేవి' అని కూడా అనబడు ఈమె ఎనిమిది భుజములతో విరాజిల్లిచుండును. ఏడు చేతులలో వరుసగా కమండలువు, ధనుస్సు, బాణము, కమలము, అమృతకలశము, చక్రము, గద - అనునవి తేజరిల్లుచుండును. ఎనిమిదవ చేతితో సర్వసిద్ధులను, నిధులను ప్రసాదించు జపమాల యుండును. ఈమెయు సింహవాహనయే.
భక్తులు ఈ దేవిని చక్కగా ఉపాసించుటచే పరితృప్తయై ఈమె వారి రోగములను, శోకములను రూపుమాపును. ఈమె భక్తులకు ఆయుర్యశోబలములు, ఆరోగ్యభాగ్యములు వృద్ధిచెందును. కొద్దిపాటి భక్తిసేవలకును ఈదేవి ప్రసన్నురాలగును.
స్కందమాత
కుమార స్వామి, కార్తికేయుడు, శక్తిధరుడు అని ప్రసిద్ధుడైన స్కందుని తల్లి యైన దుర్గాదేవిని 'స్కందమాత'పేరున నవరాత్రులలో 5వ రోజున ఆరాధింతురు. ఈమె చతుర్భుజ. షణ్ముఖుడైన బాలస్కందుని ఈమెయొడిలో ఒక కుడిచేత పట్టుకొనియుండును. మరియొక కుడిచేత పద్మము ధరించియుండును. ఎడమవైపున ఒకచేత అభయముద్ర, మరొకచేత కమలము ధరించి, 'పద్మాసన' యనబడు ఈమెయు సింహవాహనయే.
స్కందమాతను ఉపాసించుటవలన భక్తుల కోరికలన్నియు నెఱవేఱును. ఈ మర్త్యలోకమునందే వారు పరమ శాంతిని, సుఖములను అనుభవించుదురు. స్కందమాతకొనర్చిన పూజలు బాల స్కందునకు చెందును.ఈ దేవి సూర్య మండల-అధిష్టాత్రి యగుటవలన ఈమెను ఉపాసించువారు దివ్య తేజస్సుతో, స్వచ్ఛకాంతులతో వర్ధిల్లుదురు.
కాత్యాయని
"కాత్యాయనీ మాత" బాధ్రపదబహుళ చతుర్దశి (ఉత్తరభారత పంచాంగ సంప్రదాయము ననుసరించి ఆశ్వయుజ కృష్ణ చతుర్దశి) నాడు, బ్రహ్మ విష్ణు మహేశ్వరుల తేజస్సుతో కాత్యాయన మహర్షి యింట పుత్రికగా అవతరించింది. ఈమె ఆశ్వయుజ శుక్ల సప్తమి, అష్టమి, నవమి తిథుల యందు కాత్యాయన మహర్షి పూజలందుకొని విజయదశమినాడు మహిషాసురుని వధించెను.
కాత్యాయనీ దేవి అమోఘ ఫలదాయిని. కృష్ణ భగవానుని పడయుటకు గోకులములోని గోపికలందఱును యమునాతీరమున ఈమెను పూజించిరి. ఈమె స్వరూపము దివ్యము, భవ్యము. బంగారు వర్ణము గలది. నాలుగు భుజములతో విరాజిల్లుచుండును. ఈమె కుడిచేతిలో ఒకటి అభయ ముద్రను, మఱియొకటి వరముద్రను కలిగియుండును. ఎడమచేతిలో ఒకదానియందు ఖడ్గము, వేఱొకదానియందు పద్మము శోభిల్లుచుండును. ఈమెయు సింహవాహన.
ఈ దేవిని భక్తితో సేవించినవారికి ధర్మార్ధకామమోక్షములనెడి చతుర్విధ పురుషార్ధముల ఫలములు లభించును. రోగములు, శోకములు, సంతాపములు, భయములు దూరమగును. జన్మజన్మాంతర పాపములు నశించును.
కాళరాత్రి
"కాళరాత్రి" శరీరవర్ణము గాఢాంధకారము వలె నల్లనిది. తలపై కేశములు చెల్లాచెదురై యుండును. మెడలోని హారము విద్యుత్కాంతులను విరజిమ్ముచుండును. ఈమె త్రినేత్రములు బ్రహ్మాండములవలె గుండ్రనివి. ఈమె నాశికా శ్వాస ప్రశ్వాసలు భయంకరములైన అగ్నిజ్వాలలను వెడలగ్రక్కుచుండును. ఈమె వాహనము గార్దభము. ఈమె తన ఒక కుడిచేతి వరముద్ర ద్వారా అందఱికిని వరములను ప్రసాదించుచుండును. మఱియొక కుడిచేయి అభయ ముద్రను కలిగియుండును. ఒక ఎడమచేతిలో ఇనపముండ్ల ఆయుధము, మఱొక ఎడమచేతిలో ఖడ్గము ధరించియుండును.
కాళరాత్రి స్వరూపము చూచుటకు మిక్కిలి భయానకము - కాని ఈమె ఎల్లప్పుడూ శుభములనే ప్రసాదించుచుండును. అందువలన ఈమెను "శుభంకరి" అనియు అంటారు. కావున భక్తులు ఈమెను చూచి ఏ మాత్రము భయమును గాని, ఆందోళనను గాని పొందనవసరమే లేదు.
కాళరాత్రి మాతను స్మరించినంతమాత్రముననే దానవులు, దైత్యులు, రాక్షసులు, భూతప్రేతపిశాచములు భయముతో పారిపోవుట తథ్యము. ఈమె యనుగ్రహమున గ్రహబాధలును తొలగిపోవును. ఈమెను ఉపాసించువారికి అగ్ని, జలము, జంతువులు మొదలగువాటి భయముగాని, శత్రువుల భయముగాని, రాత్రి భయముగాని ఏ మాత్రము ఉండవు. ఈమె కృపచే భక్తులు సర్వధా భయవిముక్తులగుదురు.
మహాగౌరి
అష్టవర్షా భవేద్గౌరీ - "మహాగౌరి" అష్టవర్ష ప్రాయము గలది. ఈమె గౌర వర్ణ శోభలు మల్లెపూవులను, శంఖమును, చంద్రుని తలపింపజేయును.ఈమె ధరించు వస్త్రములును, ఆభరణములును ధవళ కాంతులను వెదజల్లుచుండును. ఈమె చతుర్భుజ, వృషభవాహన. తన కుడిచేతులలో ఒకదానియందు అభయముద్రను, మఱియొకదానియందు త్రిశూలమును వహించియుండును. అట్లే ఎడమచేతులలో ఒకదానియందు డమరుకమును, వేఱొకదానియందు వరముద్రను కలిగియుండును. ఈమె దర్శనము ప్రశాంతము.
పార్వతి యవతారమున పరమశివుని పతిగా పొందుటకు కఠోరమైన తపస్సు చేయగా ఈమె శరీరము పూర్తిగా నలుపెక్కెను. ప్రసన్నుడైన శివుడు గంగాజలముతో అభిషేకించగా ఈమె శ్వేత వర్ణశోభితయై విద్యుత్కాంతులను విరజిమ్ముచు "మహాగౌరి" యని వాసిగాంచెను. ఈమె శక్తి అమోఘము. సద్యఃఫలదాయకము. ఈమెను ఉపాసించిన భక్తుల కల్మషములన్నియును ప్రక్షాళితమగును. వారి పూర్వ సంచిత పాపములును పూర్తిగా నశించును. భవిష్యత్తులో గూడ పాపతాపములుగాని, దైన్య దుఃఖములుగాని వారిని దరిజేరవు. వారు సర్వవిధముల పునీతులై, ఆక్షయముగా పుణ్యఫలములను పొందుదురు. ఈ దేవి పాదారవిందములను సేవించుటవలన కష్టములు మటుమాయమగును. ఈమె యుపాసన ప్రభావమున అసంభవములైన కార్యముల సైతము సంభవములే యగును.
సిద్ధిధాత్రి
సర్వవిధ సిద్ధులను ప్రసాదించు తల్లిగనుక సిద్ధి దాత్రి. పరమేశ్వరుడు సర్వ సిద్ధులను దేవి కృపవలనే పొందెనని దేవీపురాణమున పేర్కొనబడింది. ఈమె పరమశివునిపై దయదలచి, ఆయన శరీరమున అర్ధబాగమై నిలచెను. సిద్ధిధాత్రీదేవి చతుర్భుజ, సింహవాహన. ఈమె కమలముపై ఆసీనురాలై యుండును. ఈమె కుడివైపున ఒకచేతిలో చక్రమును, మఱొకచేతిలో గదను ధరించును. ఎడమవైపున ఒక కరమున శంఖమును, మఱియొక హస్తమున కమలమును దాల్చును. నిష్ఠతో ఈమెను ఆరాధించువారికి సకలసిద్ధులును కరతలామలకము.
ఈమె కృపచే భక్తులయొక్క, సాధకులయొక్క లౌకిక, పారమార్ధిక మనోరథములన్నియును సఫలములగును. సిద్ధిదాత్రి మాత కృపకు పాత్రుడైన భక్తునకు కోరికలెవ్వియును మిగిలియుండవు. అట్టివానికి భగవతీదేవి చరణ సన్నిధియే సర్వస్వమగును. భగవతీమాత యొక్క స్మరణ ధ్యాన పూజాదికముల ప్రభావము వలన ఈ సంసారము నిస్సారమని బోధ పడును. తన్మహత్వమున నిజమైన, పరమానందదాయకమైన అమృతపదము ప్రాప్తించును.
ఆధారాలు
గీతా ప్రెస్, గోరఖపూర్ వారి ప్రచురణ - "నవదుర్గ"
సప్తశతి
సప్తశతిలో -
మహాలక్ష్మి
మహాకాళి
మహాసరస్వతి
నంద
శాకంభరి (శతాక్షి)
భీమ
రక్తదంతిక
దుర్గా
భ్రామరీ
అనే వారి చరిత్రలను చెప్పారు. కానీ, వీరిని నవదుర్గలని ప్రత్యేకంగా వ్యవహరించలేదు.
సప్తసతీ దేవతలు
సప్తసతీ దేవతలని మరో సంప్రదాయం ఉంది. దీనిలో
నందా
శతాక్షీ
శాకంభరీ
భీమా
రక్తదంతికా
దుర్గా
భ్రామరీ
అనే ఏడుగురు సప్తసతులు. వారిగురించి సప్తశతీ గ్రంథంలో ఉంది. దీనివల్లే ఈ గ్రంథానికి సప్తసతి అని మొరొక పేరు వచ్చింది.
__FORCETOC__
ఇవి కూడా చూడండి
పార్వతి
శక్తిపీఠాలు
బయటి లింకులు
Shri Navadurga Devi Temple Kanyale Redi, Vengurla, Maharastra.
Shri Navadurga: Redi,Vengurla - informative web site on Navadurga Temple, Vengurla, Maharashtra & other Navadurga's in Goa
Shri Navadurga of Madkai -Goa -Shri Navadurga of Madkai - GOA, India De.
Location map of Shri Navadurga Devi Temple Kanyale, Redi, Vengurla, Maharastra.
Other Navadurga Temples
Other Durga-Shantadurga Temples
వర్గం:దేవీ కీర్తనలు
వర్గం:హిందూ దేవతలు
వర్గం:నవ దుర్గలు |
తెలుగు సినిమా నటులు | https://te.wikipedia.org/wiki/తెలుగు_సినిమా_నటులు | thumb|చిత్తూరు నాగయ్య
ఈ జాబితా సంపూర్ణం కాదు. సభ్యులు తమకు తెలిసిన నటీమణుల పేర్లను ఈ క్రింది సూచనలకనుగుణంగా ఇక్కడ పొందుపరచ వచ్చు.
పేర్లన్నీ తెలుగు వర్ణమాల ప్రకారం అక్షర క్రమంలో రాయబడ్డాయి. దయచేసి మీరు రాయదలుచుకున్న పేరును సంబంధిత అక్షరం క్రింద మాత్రమే రాయండి.
thumb|నందమూరి తారక రామారావు
thumb|అక్కినేని నాగేశ్వరరావు
thumb|అంజలీదేవి
పాతతరం నటులు, నటీమణులు
చిత్తూరు నాగయ్య
గోవిందరాజుల సుబ్బారావు
చిలకలపూడి సీతారామాంజనేయులు
కస్తూరి శివరావు
వేమూరి గగ్గయ్య
సామర్లకోట వెంకట రంగారావు (ఎస్వీ.రంగారావు) నట యశస్వి బిరుదాంకితులు
నందమూరి తారక రామారావు. నటరత్న, విశ్వ విఖ్యాత నటసార్వభౌమ బిరుదాంకితులు
అక్కినేని నాగేశ్వరరావు నటసామ్రాట్ బిరుదాంకితులు
కైకాల సత్యనారాయణ నవరసనటనాసార్వభౌమ బిరుదాంకితులు
కాంతారావు (తాడేపల్లి లక్ష్మీ కాంతారావు)ఖడ్గవీర బిరుదాంకితులు
గుమ్మడి వెంకటేశ్వరరావు
నాగభూషణం
కొంగర జగ్గయ్య కళావాచస్పతి బిరుదాంకితులు
ముక్కామల కృష్ణమూర్తి
ధూళిపాళ సీతారామశాస్త్రి
రాజనాల కల్లయ్య నాయుడు
మిక్కిలినేని
రేలంగి వెంకట్రామయ్య
రమణారెడ్డి
ప్రభాకర్ రెడ్డి
ఆర్.నాగేశ్వరరావు
అల్లు రామలింగయ్య
పద్మనాభం
రాజబాబు
సి.యస్.ఆర్. ఆంజనేయులు
కోరాడ నరసింహారావు
పసుపులేటి కన్నాంబ
సూర్యకాంతం
కొమ్మారెడ్డి సావిత్రి (నిశ్శంకర సావిత్రి)
భానుమతీ రామకృష్ణ
అంజలీదేవి
దేవిక
జమున
ఎస్.వరలక్ష్మి
బి.సరోజాదేవి
ఎల్.విజయలక్ష్మి
షావుకారు జానకి
కృష్ణకుమారి
కె.ఆర్.విజయ
ఊర్వశి శారద
జయలలిత
రాజశ్రీ
గీతాంజలి
వాణిశ్రీ
రమాప్రభ
thumb|మంచు మోహన్ బాబు
thumb|శ్రీదేవి
మధ్యతరం నటులు, నటీమణులు
ఘట్టమనేని కృష్ణ (ఘట్టమనేని శివరామకృష్ణమూర్తి) నటశేఖర బిరుదాంకితులు
శోభన్ బాబు (ఉప్పు శోభనా చలపతిరావు) నటభూషణ బిరుదాంకితులు
కృష్ణంరాజు (ఉప్పలపాటి వెంకటకృష్ణమరాజు) రెబల్ స్టార్ బిరుదాంకితులు
మోహన్ బాబు (మంచు భక్తవత్సలం నాయుడు)
చంద్రమోహన్
నూతన్ ప్రసాద్
శరత్ బాబు
శ్రీధర్
రావుగోపాలరావు
సోమయాజులు
రమణమూర్తి
రాళ్ళపల్లి
సుత్తివేలు
సుత్తి వీరభధ్రరావు
చలపతిరావు
నర్రా
పొట్టి ప్రసాద్
గొల్లపూడి మారుతీరావు
చిడతల అప్పారావు
కళ్ళు చిదంబరం
సాక్షి రంగారావు
నిర్మలమ్మ
అన్నపూర్ణ
కాంచన
జయప్రద
జయసుధ
శ్రీదేవి
రోజారమణి
వెన్నిరాడై నిర్మల
సిల్క్ స్మిత
వై.విజయ
thumb|చిరంజీవి
thumb|సౌందర్య
కొత్తతరం నటులు, నటీమణులు
నందమూరి హరికృష్ణ(సీతయ్య)
చిరంజీవి (కొణిదెల శివశంకర వరప్రసాద్) మెగాస్టార్ బిరుదాంకితులు
డా.రాజశేఖర్
సుమన్
భానుచందర్
రాజేంద్రప్రసాద్
నరేష్
సురేష్
నందమూరి బాలకృష్ణ నట సింహం బిరుదాంకితులు
అక్కినేని నాగార్జున యువసామ్రాట్ బిరుదాంకితులు
దగ్గుబాటి వెంకటేష్
జగపతి బాబు
నాగబాబు
ప్రసాద్ బాబు
చరణ్ రాజ్
కోట శ్రీనివాసరావు
బ్రహ్మానందం
మల్లిఖార్జునరావు
బాబూమోహన్
ఆలీ
ఏ.వి.ఎస్
ఎమ్.ఎస్.నారాయణ
సుధాకర్
శుభలేఖ సుధాకర్
మహర్షి రాఘవ
జయప్రకాష్ రెడ్డి
మాధవి
విజయశాంతి
రాధ
భానుప్రియ
సుహాసిని
సుమలత
రాధిక
గౌతమి
రజని
శోభన
కీర్తన
జయలలిత
సుధ
ఢిల్లీ రాజేశ్వరి
పవన్ కళ్యాణ్
ఘట్టమనేనిమహేష్ బాబు
రవితేజ
శ్రీకాంత్
జె.డి.చక్రవర్తి
వేణు
జూనియర్ ఎన్టీఆర్
ప్రభాస్
అల్లు అర్జున్
గోపీచంద్
రామ్ చరణ్ తేజ
సిద్ధార్థ్
తరుణ్
శ్రీరాం - తిరుచానూరుకు చెందిన ఈ నటుడు తెలుగులో రోజాపూలు అనే సినిమాలో హీరోగా నటించారు. ఇక్కడ బోణీ బాగా లేక పోవడంతో తమిళ సినీ రంగం అదృష్టాన్ని పరీక్షించుకున్నారు. తమిళ సినిమాల్లో గుర్తింపు పొందిన నటుడిగా స్థిర పడ్డారు.
శివాజీ
నితిన్
సౌందర్య
ఆమని
సురభి
సిమ్రాన్
కీర్తి రెడ్డి
నగ్మా
లయ
లైలా
త్రిష
ఆర్తీ అగర్వాల్
ఇలియానా
శ్రియా సరన్
జెనీలియా
వర్ష
రచన
సంఘవి
అంజలా ఝవేరి
అక్షర క్రమంలో తెలుగు సినిమా నటులు
అ - ఆ - ఇ - ఈ - ఉ - ఊ - ఋ - ఎ - ఏ - ఐ - ఒ - ఓ - ఔ - అం - క - ఖ - గ - ఘ - చ - ఛ - జ - ఝ - ట - ఠ - డ - ఢ - త - థ - ద - ధ - న - ప - ఫ - బ - భ - మ -య - ర - ల - వ - శ - ష - స - హ - ళ - క్ష
__NOTOC__
అ
నాగార్జున
అక్కినేని నాగేశ్వరరావు
అబ్బాస్
అర్జున్
అల్లరి నరేష్
అల్లు అర్జున్
అల్లు శిరీష్
అల్లు రామలింగయ్య
అక్కినేని నాగ చైతన్య
అక్కినేని అఖిల్
ఆ
ఆర్యన్ రాజేష్
ఆలీ
ఆది
thumb|కల్యాణం రఘురామయ్య
ఇ
ఈలపాట రఘురామయ్య
ఈ
ఉ
ఉదయ్ కిరణ్
ఊ
ఋ
ౠ
ఎ
ఎస్వీ రంగారావు
ఎమ్.ఎస్.నారాయణ
ఏ
ఏ.వి.ఎస్
ఒ
ఓ
ఔ
క
కాంతారావు
కృష్ణంరాజు
సత్యనారాయణ
కోట శ్రీనివాసరావు
కళ్యాణ్ రామ్
కార్తికేయ
కళ్యాణ్ దేవ్(విజేత)
గ
గుమ్మడి
గోపీచంద్
ఘ
కృష్ణ
చ
చంద్రమోహన్
చలపతిరావు
చిత్తూరు నాగయ్య
చిరంజీవి
జ
జగ్గయ్య
జూనియర్ ఎన్టీయార్
జె. వి. రమణమూర్తి
జె వి సోమయాజులు
జగపతి బాబు
ట
డ
త
తనికెళ్ళ భరణి
తరుణ్
తారకరత్న
ద
వెంకటేష్
దాసరి నారాయణరావు
Deekshith nyalakonda
ధ
ధర్మవరపు సుబ్రహ్మణ్యం
ధూళిపాల
న
నందమూరి తారక రామారావు
బాలకృష్ణ
నరేష్
నాగభూషణం
నితిన్
నాని
ప
పద్మనాభం
పవన్ కళ్యాణ్
పి.సూరిబాబు
ప్రకాశ్‌రాజ్‌
పరమేశ్వర్ హివ్రాలే
ప్రభాస్
పీలా కాశీ మల్లికార్జునరావు
బ
బాబు మోహన్
బ్రహ్మానందం
మ
మదాల రంగారావు
మహేష్‌ బాబు
మోహన్ బాబు
య
ర
రంగనాథ్
రఘుబాబు
రమణారెడ్డి
రవి (వ్యాఖ్యాత)
రవితేజ
రాం చరణ్ తేజ
రాజనాల
రాజబాబు
రాజశేఖర్
రాజేంద్ర ప్రసాద్
రావుగోపాలరావు
రేలంగి
వ
వేణు
వేణుమాధవ్
విజయ్ దేవరకొండ
వేణు టిల్లు
వరుణ్ తేజ్
వరుణ్ సందేశ్
శ
శివాజీ
శోభన్ బాబు
శ్రీహరి
శర్వానంద్
స
సి.యస్.ఆర్.ఆంజనేయులు
సునీల్
సిద్ధార్థ
సంజీవి ముదిలి
హ
వర్గం:తెలుగు సినిమా నటులు
వర్గం:సినిమా జాబితాలు |
ఈనాడు | https://te.wikipedia.org/wiki/ఈనాడు | ఈనాడు తెలుగు రాష్ట్రాలలో అత్యధిక సర్క్యులేషన్ కలిగిన తెలుగు దిన పత్రిక. ఎబిసి 2019 జనవరి - జూన్ గణాంకాల ప్రకారం, సగటున 16,56,933 పత్రిక అమ్మకాలతో దేశంలో ఎనిమిదవ స్థానంలో నిల్చింది. 1974లో ప్రారంభమైన ఈ దినపత్రిక తెలుగు పత్రికారంగంలో విప్లవాత్మక మార్పులు తెచ్చింది.
ప్రారంభం
thumb|left|ఈనాడు వ్యవస్థాపకుడు
thumb|right|230px|హైదరాబాదు, సోమాజీగూడలో ఈనాడు ప్రధాన కార్యాలయం తర్వాత రామోజీ ఫిల్మ్ సిటీకి మార్చారు
1974 ఆగష్టు 10న రామోజీరావు విశాఖపట్నం శివార్లలోని, సీతమ్మధార పక్కన నక్కవానిపాలెం అనే ఊరిలో ఈనాడును ప్రారంభించాడు. అదే సంవత్సరం ఆగష్టు 28 తేదీన ఈ పత్రిక రిజిస్టర్ చేయబడింది.Registrar of Newspapers for Indiaలో వివరాలు వెతుకుపేజీ.
చాలా సాధారణంగా, ఏ ఆర్భాటాలు లేకుండా 5000 ప్రతులతో ఈనాడు ప్రస్థానం మొదలైంది. ప్రారంభంలోనే ఈనాడుకు కొన్ని ప్రత్యేకతలుండేవి. అప్పట్లో ఉన్న అన్ని పత్రికల పేర్లు ఎక్కువగా ఆంధ్ర శబ్దంతో మొదలయేవి. పైగా ఆ పేర్లు కాస్త సంస్కృత భాష ప్రభావంతో ఉండేవి. ఈనాడు అనే అసలు సిసలైన తెలుగు పేరుతో మొదలైన ఈ పత్రిక అప్పటి వరకు ప్రజలకు అందుబాటులో లేని కొత్త అనుభవాలను అందించింది. ఆ రోజుల్లో పత్రికలు ప్రచురితమయ్యే పట్టణాలు, ఆ చుట్టుపక్కలా తప్పించి మిగిలిన రాష్ట్రం మొత్తమ్మీద పత్రికలు వచ్చేసరికి బాగా ఆలస్యం అయ్యేది; కొన్నిచోట్ల మధ్యాహ్నం అయ్యేది. అలాంటిది తెల్లవారే సరికి గుమ్మంలో దినపత్రిక అందించడమనే కొత్త సంప్రదాయానికి ఈనాడు శ్రీకారం చుట్టింది. ఈ కొత్త అనుభవాన్ని ప్రజలు ఆనందంతో స్వీకరించారు. అలాగే తెలుగు పత్రికల పేర్లు - ఆంధ్రజ్యోతి, ఆంధ్రప్రభ, మొదలైనవి - తెలుగు భాషకు సహజమైన చక్కటి గుండ్రటి అక్షరాలతో అచ్చయ్యేవి. అయితే ఈనాడు ఈ సంప్రదాయాన్ని పక్కనపెట్టి, తన పేరును పలకల అక్షరాలతో ముద్రించింది. ఇది కూడా పాఠకులకు కొత్తగా అనిపించింది. విశాఖపట్నంలో ముఖ్య దినపత్రికలేవీ అచ్చవని ఆ రోజుల్లో ఈనాడు స్థానిక వార్తలకు ప్రాధాన్యతనిస్తూ రావడంతో ప్రజలకు మరింత చేరువయింది. ఈనాడు సాధించిన విజయాలకు స్థానిక వార్తలను అందిస్తూ రావడమే ఒక ప్రధాన కారణం.
ఎడిషన్
ఆంధ్రప్రదేశ్ లో 12, తెలంగాణాలో 7, దేశంలో ఇతర తెలుగువారు వుండే ప్రాంతాలలో 4, మొత్తం 23 ఎడిషన్లు ముద్రిస్తున్నారు.
ఆంధ్రప్రదేశ్: విశాఖపట్నం, విజయవాడ, తిరుపతి, అనంతపురము, రాజమహేంద్రవరం, గుంటూరు, నెల్లూరు, శ్రీకాకుళం, కర్నూలు, తాడేపల్లిగూడెం, కడప, ఒంగోలు
తెలంగాణ: హైదరాబాదు, కరీంనగర్, సూర్యాపేట,వరంగల్, నిజామాబాదు, ఖమ్మం, మహబూబ్ నగర్
ఇతర ప్రాంతాలు: చెన్నై, బెంగుళూరు, ముంబై, ఢిల్లీ,
ప్రస్థానం
పాత్రికేయుడైన ఏ.బి.కె. ప్రసాద్ ఈనాడుకు ప్రారంభ సంపాదకుడు. ఆయన నిర్వహణలోను, ఆ తరువాత కూడా, ఈనాడు బాగా అభివృద్ధి సాధించింది. 1975 డిసెంబర్ 17న హైదరాబాదులో రెండవ ప్రచురణ కేంద్రం మొదలైంది. అలా విస్తరిస్తూ 2005 అక్టోబర్ 9 నాటికి, రాష్ట్రంలోను, రాష్ట్రం బయటా మొత్తం 23 కేంద్రాలనుండి ప్రచురితమౌతూ, అత్యధిక ప్రచురణ, ఆదరణ కల భారతీయ భాషా పత్రికలలో మూడవ స్థానానికి చేరింది.
సమర్ధులైన సంపాదక సిబ్బంది, పటిష్ఠమైన సమాచార సేకరణ వ్యవస్థ, ఆధునిక సాంకేతిక అభివృద్ధిని సమర్ధంగా వాడుకోవడం మొదలైనవి ఈనాడు అభివృద్ధికి ముఖ్యమైన తెరవెనుక కారణాలు కాగా, స్థానిక వార్తలకు ప్రాధాన్యతనివ్వడం, క్రమం తప్పకుండా ప్రతిరోజు కనిపించే కార్టూన్లు, పేజీలో వార్తల అమరిక, మొదలైనవి పాఠకులకు కనిపించే కారణాలు.
పరిశోధనాత్మక వార్తలకు ఈనాడు పేరెన్నికగన్నది. 1978, 1983 మధ్య కాలంలో ఎన్నో సంచలనాత్మక పరిశోధనలతో అలజడి సృష్టించింది, ఈనాడు. సిమెంటు కుంభకోణం, టిటిడిలో మిరాశీదార్ల అక్రమాలు, భూకబ్జాలు మొదలైన వాటినెన్నిటినో వెలుగులోకి తెచ్చింది ఈనాడు. 1983లో తెలుగు దేశం పార్టీ అధినేత రామారావు అధికారంలోకి రావడంలో ఈనాడు ముఖ్య పాత్ర పోషించింది. రామారావు పర్యటనలకు, ప్రకటనలకు విస్తృత ప్రచారం కల్పించింది. 1993, 1994లలో జరిగిన మధ్యనిషేధ ఉద్యమంలో మహిళల పక్షాన నిలిచి పోరాటం చేసింది. ఆ సమయంలో ఉద్యమం కొరకు ఒక పేజిని ప్రత్యేకించింది, ఈనాడు. గుజరాత్ భూకంపం, హిందూ మహాసముద్ర సునామి వంటి ప్రకృతి విపత్తుల సమయంలో ఈనాడు తన వంతుగా సహాయం చేసింది.
1989 జనవరి 26న గ్రామీణ వార్తల కొరకు మినీ ఎడిషన్లని ప్రారంభించింది. గ్రామీణ స్థాయిలో విలేకరుల వ్యవస్థని ప్రారంభించిన తొలిపత్రికగా పేరుపొందింది. తన రాష్ట్రం, తన జిల్లా వార్తల వరకే పరిమితమైన తెలుగు పాఠకులు తన గ్రామంలో జరిగిన వార్తలను కూడా పత్రికలలో చదవడం మొదలు పెట్టారు. ఈ సంప్రదాయాన్ని మిగిలిన పత్రికలూ అనుసరించాయి.
ఆదివారం అనుబంధాన్ని 28 పిభ్రవరి 1988 నుండి వారపత్రిక రూపంలో ప్రచురించటంతో బాగా ప్రాచుర్యం పొంది మిగతా దినపత్రికలు కూడా ఆ పద్ధతినే అవలంబించాయి. 1992 సెప్టెంబరు 24న మహిళల కోసం ప్రత్యేకంగా వసుంధర పేజీని ప్రారంభించింది. 1994 ఏప్రిల్ 15 న ఉద్యోగవకాశాల కథనాలతో "ప్రతిభ" శీర్షికను ప్రారంభించింది. 1985 ఆగష్టు నుండి రైతేరాజు శీర్షికతో రైతాంగానికి సంబంధించిన సమాచారం అందజేస్తున్నది. ఈనాడులో 2010 తరువాత ఆదివారము అనుబంధంలో రాశి ఫలాలు చేర్చారు
అమ్మకాలు, చదువరులు
అమ్మకాలు
ఎబిసి 2019 జనవరి - జూన్ గణాంకాల ప్రకారం, ఈనాడు పత్రిక సగటున 16,56,933 పత్రిక అమ్మకాలతో దేశంలో ఎనిమిదవ స్థానంలో నిల్చింది. 2018 సంవత్సరపు ఇదేకాలంతో పోల్చితే 8.3% తగ్గుదల కనబడింది.> 2018 గణాంకాలను 2017 సంవత్సరపు ఇదేకాలంతో పోల్చితే 2.9% తగ్గుదల కనబడింది. 2006 జనవరి-జూన్ గణాంకాల ప్రకారం సగటున 11,76,028 ప్రతిదినం పత్రిక అమ్మకాలుండేవి.Eenadu History నుండి జులై 05 2008న సేకరించబడినది.
చదువరులు
ఐఆర్ఎస్ 2019 రెండవ త్రైమాసికం గణాంకాల ప్రకారం ఈనాడుకు తెలుగు రాష్ట్రాల్లో రోజువారి సగటున పత్రిక చదివేవారి సంఖ్య 58,23,000 వుండగా, గత నెలలో ఏనాడైనా పత్రిక చదివిన వారి సంఖ్య 1,39,46,000 గా వుంది. గత త్రైమాసికంతో పోల్చితే రోజు వారి సగటు చదువరుల సంఖ్య 11.5% తగ్గింది.
NRS 2006 సర్వే ప్రకారం 1,38,05,000 మంది పాఠకులను కలిగి, అప్పట్లో దేశంలోనే తృతీయ స్థానంలో నిలచింది.
భాష
ఈనాడులో ఉపయోగించే భాష విషయంలో నియమాలు రూపొందించుకుని, పూర్తిస్థాయి భాషా శైలిని రూపొందించుకున్నారు. ఈ భాషా శైలిని రూపొందించడంలో భాషాశాస్త్రజ్ఞుడు, పాత్రికేయుడు బూదరాజు రాధాకృష్ణ కృషి ఉంది. అతను ఈనాడు భాషా స్వరూపం అన్న పుస్తకాన్ని కూడా ఈ విషయంపై రాశాడు. ఈ నిబంధనలు రూపొందించుకోవడంతో పాటుగా, అమలుచేయడంలో కూడా ఈనాడు సంస్థ పలు విధానాల్లో కృషిచేసింది. పత్రికల్లో పలు ప్రాంత, మత, కుల, విద్య నేపథ్యాలకు చెందినవారు పనిచేసినా ఇదంతా ఒకటే పత్రిక అన్న భావన పాఠకుడికి రావడానికి ఈ భాషా శైలి, ఆ భాషా శైలిని అమలుచేసి పత్రికా భాషలో ఏకరూపత తీసుకురావడం ఉపయోగపడతాయి. అత్యంత సంక్లిష్టమైన ఏకరూపతను ఈనాడు పత్రిక సాధించి, నిలబెట్టుకుంది. "భాషా ప్రయోగం విషయంలో ఈనాడు సాధించిన ఏకరూపత లేదా తనదైన ప్రత్యేక శైలిని మరో పత్రిక సాధించినట్లు కనిపించదు." అని కాసుల ప్రతాపరెడ్డి పేర్కొన్నాడు.
భాష విషయంలో ఈనాడు తెలుగు పత్రికలలో ఒక ఒరవడి సృష్టింది. సాధారణంగా ఇంగ్లీషులో అందుకునే వార్తలను తెలుగులోకి అనువదించి ప్రచురిస్తారు. అయితే సమయం తక్కువగా ఉండటం చేతగాని, ఒక పద్ధతికి అలవాటు పడటం వలనగానీ మిగిలిన పత్రికలలో భాష క్లిష్టమైన పదాలతో కూడి, సరళంగా ఉండేది కాదు. ఈనాడు, అనువాదాన్ని సరళతరం చేసి, సహజమైన, సులభమైన భాషలో వార్తలను అందించింది.
తెలుగు భాష కొరకు ఆదివారం పుస్తకంలో ప్రత్యేక శిర్షికలను ఈనాడు అందిస్తూ ఉంది. మామూలుగా దినపత్రికలు అందించే కథలు, కథానికలే కాక, భాష విస్తృతికి దోహదం చేసే శీర్షికలను ప్రచురించింది. వాటిలో కొన్ని: తెలుగులో తెలుగెంత, మాటల మూటలు, తెలుగు జాతీయాలు, మాటల వాడుక, మాటలు, మార్పులు మొదలైనవి.
శీర్షికలు, విశిష్టతలు
వారంశీర్షిక వివరాలు సోమవారం centre|100pxవిద్యకు సంబంధించి, నూతన కోర్సుల గురించి సమాచారం మంగళవారం centre|100pxఆరోగ్యంనకు, జబ్బులు సంబంధించి వైద్యులతో నివారణ చర్యలు, చర్చ, సూచనలు ఆరోగ్య సంరక్షణ గురించి సమాచారం బుధవారం centre|100pxప్రపంచ ఆటలు, క్రీడల గురించి సమగ్ర సమాచారం, విశ్లేషణ ఆటలలో గత రికార్డులు, జరగబోవు క్రీడల సమాచారం.గురువారంcentre|100pxకంప్యూటర్, సమాచార సాంకేతికాంశాలు గురించి సమాచారం, ప్రశ్నలు-జవాబులు, ఉపయోగకరమైన వెబ్సైట్ల వివరాలు శుక్రవారం centre|60pxఆర్ధిక అంశాలు పన్నులు, వడ్డీలు, మ్యూచువల్ ఫండులు, ఆర్థిక నేరాలు-మోసాలు తీసికోవలసిన జాగ్రత్తలతో నిపుణులతో సూచనలు, మెలకువలు శనివారం centre|100px
centre|100pxయువతారానికి సంబంధించిన విషయాలు, విజయాలు, వ్యక్తిత్వ వికాసానికి సంబంధించిన నిపుణుల సూచనలు, వ్యాసాలు.
స్థిరాస్తుల గురించి 4 పుటల ప్రత్యేక అనుభందంలో గృహ రుణాలు, రాష్ట్రం, దేశంలోని రియల్ ఎస్టేట్ సమాచారం, నిపుణుల సూచనలు, ప్రకటనలు. ఆదివారం centre|100px చదువకునే బాలబాలికలు ఆసక్తి కలిగించే బొమ్మలకు రంగులద్దడం, బొమ్మలు గీయడం, చిక్కుప్రశ్నలు లాంటివి వుంటాయి.ఆదివారం left|100pxఆదివారం ప్రత్యేక అనుబంధాన్ని పుస్తకం రూపంలో అందించే సంప్రదాయాన్ని తెలుగులో మొదలు పెట్టింది ఈనాడే. 1988 ఫిబ్రవరి 28నాడు ఇది మొదలైంది. సరదా పఠనం ఈ పుస్తకంలోని శీర్షికల ముఖ్య ఉద్దేశం సరదా సంగతులు, కార్టూనులు, వ్యక్తుల గురించి వ్యాసాలు, పర్యాటక క్షేత్రాల వివరాలు, చిన్న పిల్లలకు కావలసిన వినోదం మొదలగు సమాచారం. తదుపరి ఇతర పత్రికలు కూడా ఈ బాటనే నడిచాయి. ప్రతిదినంcentre|100pxస్త్రీలకు ప్రత్యేకించిన ఈ అనుబంధంలో బహుళ ప్రచారం పొందిన మహిళల గురించే కాక, రాష్ట్రంలోని, దేశ విదేశాలలోని వార్తలకెక్కని గొప్ప స్త్రీల గురించిన విజయాలు, విశేషాలు, స్త్రీ ఆరోగ్య, సౌందర్య చిట్కాలు, గృహాలంకరణ, ఉద్యోగ జీవితం మొదలగు సమాచారం ప్రచురిస్తారు. ఇప్పుడు చాల తెలుగు దినపత్రికలు స్త్రీల కోసం ప్రత్యేక అనుబంధాలు ప్రచురించే సంప్రదాయానికి ఈ వసుందర శీర్షిక ప్రేరణ అని చెప్పవచ్చు.ప్రతిదినంcentre|100pxపూర్తిగా రెండు పేజీలలో వ్యాపార సంబంధ సమాచారం, మార్కెట్ కబుర్లు, ప్రస్తుత విదేశీ మారకపు రేట్లు, బంగారం, వెండి ధరలు, షేర్ల ధరల సూచిక, మాట-మంతి మొదలగు వివరాలు.ప్రతిదినంcentre|100pxఈనాడు సినిమాలో కొత్త సినిమాల ప్రారంభోత్సవాలు, షూటింగ్ జరుపుకుంటున్న సినిమాల విశేషాలు, కబుర్లు, ఇంటర్వ్యూలు, వ్యాసాలు, నటీ, నటుల, సాంకేతిక నిపుణుల ఫోటోలు ఉంటాయి.
పాత శీర్షికలు, విశిష్టతలు
వారంశీర్షిక వివరాలు ప్రతిదినంcentre|100px left|thumb|100px|మన బళ్లలో కూడా తెలుగు పెట్టాలి సార్‌ (ఆంధ్రప్రదేశ్ ప్రభుత్వ పాఠశాలలలో ఆంగ్ల మాధ్యమం ప్రవేశపెట్టాలన్న ప్రభుత్వ నిర్ణయం మీద 3 జూలై 2008 నాటి వ్యంగ్య చిత్రం) ఈ శీర్షిక క్రింద పత్రిక మొదటి పుటలో ఎడమవైపు క్రింద వ్యంగ్య చిత్రకారుడు శ్రీధర్ నిర్వహణలో చిన్న వ్యంగ్య చిత్రం(కార్టూన్) వర్తమాన సంఘటనల మీద (ఎక్కువగా రాజకీయాల మీద) ప్రచురించారు. శ్రీధర్ తొలి కార్టూన్ 22 ఆగస్టు 1981 నాడు ముద్రించగా, 30 ఆగస్టు 2021 న ఈనాడునుంచి వైదొలిగాడు.చివరి కార్టూన్ 13 ఆగస్టు 2021 నాడు ముద్రితమైంది.
పరిశోధనా విభాగం
ఈనాడుకు ఒక స్వంత పరిశోధనా విభాగం (రీసెర్చి అండ్ రిఫరెన్స్ గ్రూప్) ఉంది. ఇది ఈనాడుకు సమాచార నిధి వంటిది. దేశ విదేశాలనుండి ఎన్నో పత్రికలు వస్తాయి. ప్రపంచ వ్యాప్తంగా జరిగే పరిణామాలు, వార్తల విశ్లేషణకు, వివరణకు అవసరమైన సమాచారం ఇక్కడి నుండే వస్తుంది.
జర్నలిజం స్కూల్
1991 లో జర్నలిజం స్కూల్ ప్రారంభించి ఔత్సాహికులకు శిక్షణ నిచ్చి తమ సంస్థలో ఉపాధి కల్పిస్తున్నది.
ఆన్ లైన్ వెర్షన్
right|thumb|ఈనాడు ఆన్లైన్ వెబ్ పేజీ తెరపట్టు(Circa 2008)
తొలి కాలపు ఈనాడు వెబ్సైట్ లో యాజమాన్య హక్కలు గల ఈనాడు ఖతిని వాడారు. ఆ ఖతిని పొందటానికి వెబ్ పేజీలో లింకు వుండేది. ఈ ఖతికి తోడ్పాటు విండోస్ లో వుండేది. లినక్స్ వాడుకరులు పద్మ అనే ఎక్స్టెన్షన్ స్థాపించుకోవటం ద్వారా ఫైర్ఫాక్స్ విహరిణిలో ఈనాడు చదువుకోవటానికి వీలైంది. వెబ్సైటు 2015 డిసెంబర్ 14న యూనికోడ్ ఖతికి మార్చబడింది,
అసలయిన పేపర్ లాగే ఉన్నది ఉన్నట్టుగా పత్రికను పిడీయఫ్ ఫార్మాట్ (.pdf format) దిగుమతి చేసుకుని చదువుకోవచ్చు. కావలసిన వార్త మీద క్లిక్ చేస్తే ఆ ఎన్నుకున్న వార్తా భాగం పూర్తిగా ఇంకొక విండోలో కనిపిస్తుంది. 2008లో అంతర్జాతీయంగా విశ్వసనీయమయిన వెబ్ సైట్ ట్రాఫిక్ ర్యాంకులు ప్రచురించే సంస్థ (ఆన్ లైన్ వెబ్ సైట్) ఎలేక్సా (Alexa) వారి ప్రకారం ఈనాడు ట్రాఫిక్ రాంకు 827 గా ఉంది. 2010 లో ఈనాడు.నెట్, నెలలో 5 కోట్ల (50 మిలియన్లు) పైగా పేజీ వీక్షణలు, 80 లక్షలపైగా నిర్దిష్ట వాడుకరి సందర్శనలు కలిగివున్నది
ఈనాడు.నెట్ ఆన్ లైన్ వెబ్ సైట్‌ని దేశాల వారిగా వీక్షించేవారి శాతం ( గూగుల్ ఎనలిటిక్స్ జూలై 2010 ప్రకారం ఈ నాడు మార్కెటింగు సమాచార సైటు నుండి)
+ భూభాగం శాతం ఇండియా 41.5% అమెరికా 38.01%ఆసియా (ఇండియా కాక)10.29%ఐరోపా 5.98%ఒషేనియా2.9%ఆఫ్రికా1.07%ఇతరాలు0.26%
(ట్రాఫిక్ రాంకు: అంటే ప్రతి రోజు సైట్ వీక్షకుల సంఖ్యని బట్టి వెబ్సైట్ స్థానాన్ని నిర్ణయించటం)
మొత్తం ఈనాడు ఆన్ లైన్ వెబ్ సైట్ వీక్షకుల శాతం:
ఈనాడు.నెట్ :93% (లింకు)
ఈ-పేపర్.ఈనాడు.నెట్:7% (లింకు)
ప్రముఖులు
ఈనాడుకు ఎంతోమంది ఖ్యాతి తీసుకువచ్చారు. అలాగే ఎంతో మంది ఈనాడు ద్వారా ఖ్యాతి పొందారు. వారిలో కొందరు:
ఎ.బి.కె.ప్రసాద్: ఈనాడుకు ప్రథమ సంపాదకుడు. తొలినాళ్ళలో పత్రిక అభివృద్ధికి దోహదపడ్డాడు.
శ్రీధర్: కార్టూనిస్టు. ఈనాడు బహుళ ప్రాచుర్యం పొందటానికి శ్రీధర్ కార్టూన్లు ఎంతో సహాయపడ్డాయి. ఆయన కార్టూన్లు సూటిగా, వాడిగా పాఠకుడిని హత్తుకు పోయే లాగా ఉంటాయి.
గజ్జెల మల్లారెడ్డి: "పుణ్యభూమి" శీర్షిక
బూదరాజు రాధాకృష్ణ: "పుణ్యభూమి" శీర్షికను "సి.ధర్మారావు" అనే కలం పేరుతో కొనసాగించాడు. ప్రతి ఆదివారం "మాటలూ మార్పులూ" అనే పేరుతో తెలుగు మాటల తప్పొప్పుల గురించిన శీర్షిక.
చలసాని ప్రసాదరావు: "కబుర్లు"
డి.వి.నరసరాజు: "అక్షింతలు"
కొమ్మినేని శ్రీనివాసరావు: "రాష్ట్రంలో రాజకీయమ్"
కులదీప్‌ నయ్యర్‌: "లోగుట్టు"
విమర్శలు
1977లో ఈనాడు సిబ్బంది సమ్మెతో ఇరవై మూడు రోజులు పత్రిక మూతబడింది. సుప్రీం కోర్టు - సమ్మె చట్ట బద్ధమే అని ఇచ్చిన తీర్పుతో రామోజీ రావు సుమారు కోటి రూపాయలు చెల్లించుకోవాల్సివచ్చింది. తొలిదశలో పాత్రికేయులు సంపాదకవర్గంలో వుండేవారు. ఆ తరువాత వర్కింగ్ ఎడిటర్ లేకుండా ప్రధాన సంపాదకుడుగా అన్నీ తనే చూసుకోవటం ద్వారా రామోజీరావు వర్కింగ్ ఎడిటర్ పదవిని, ప్రాముఖ్యాన్ని తగ్గించిన అపఖ్యాతి పొందాడు. జర్నలిజంలో యజమానే ఎడిటర్ గా కొనసాగుతూ విమర్శలు ఎదుర్కొన్నాడు. ఈనాడు ప్రధాన కార్యాలయాన్ని హైదరాబాద్ నుంచి రామోజీ ఫిల్మ్ సిటీకి మార్చడంతో ఉద్యోగులంతా తీవ్ర మనస్థాపనానికి గురై అసంతృప్తితో బతుకుతున్నా పట్టించుకోవటట్లేదన్న అపవాదు ఉంది. 2019 డిసెంబర్ 14 నుండి రామోజీరావు ప్రధాన ఎడిటర్ గా తప్పుకొనగా, తెలంగాణ ఎడిషన్ ఎడిటర్ గా డి.ఎన్.ప్రసాద్, ఆంధ్రప్రదేశ్ ఎడిషన్ ఎడిటర్ గా ఎం. నాగేశ్వరరావు బాధ్యతలు నిర్వర్తిస్తున్నారు.
మూలాలు
బయటి లింకులు
ఈనాడు సమాచారం
ఈనాడు ఖతి (2007 నాటిది) (eenadu.ttf గా పేరుమార్చి స్థాపించుకోవాలి)
వర్గం:తెలుగు పత్రికలు
వర్గం:1974 స్థాపితాలు
వర్గం:అంతర్జాలంలో తెలుగు
వర్గం:దినపత్రికలు
వర్గం:ప్రస్తుత పత్రికలు
వర్గం:ఈ వారం వ్యాసాలు |
భారతదేశ జిల్లాల జాబితా | https://te.wikipedia.org/wiki/భారతదేశ_జిల్లాల_జాబితా | భారతదేశ జిల్లా , అనేది భారతదేశం లోని రాష్ట్రాల, కేంద్రపాలిత ప్రాంతాలలో పరిపాలనా యంత్రాంగం కల ఒక భూ భాగం.ప్రస్తుతం భారతదేశం ఇరవై ఎనిమిది రాష్ట్రాలు, ఎనిమిది కేంద్రపాలిత ప్రాంతాలతో కూడిన సమాఖ్య వ్యవస్థగా ఉంది.కొన్ని సందర్భాల్లో, జిల్లాలు ఉపవిభాగాలుగా, మరికొన్నింటిలో నేరుగా తహసీల్లు లేదా తాలూకాలుగా విభజించబడ్డాయి.
2001 భారత జనాభా లెక్కల ప్రకారం 593 జిల్లాలు నమోదయ్యాయి.
2011 భారత జనాభా లెక్కల ప్రకారం 640 జిల్లాలు నమోదయ్యాయి.
2023 అక్టోబరు నాటికి రాష్ట్రాలు, కేంద్రపాలిత ప్రాంతాలు లోని జిల్లాలు కలిపి (733 +45) 778 జిల్లాలు ఉన్నాయి.
రాష్ట్ర ప్రభుత్వంలో, ముఖ్యమంత్రికి విశేష అధికారాలు ఉంటాయి. గవర్నరు అనే ఇంకో పదవి కూడా రాష్ట్రంలో ముఖ్యమైంది. కేంద్రపాలిత ప్రాంతాలలో కేంద్ర ప్రభుత్వం నియమించిన లెఫ్టనెంట్ గవర్నరు చేతిలో అన్ని ముఖ్య అధికారాలు ఉంటాయి.
అలా కాకుండా కేంద్ర ప్రభుత్వం ఒక శాసనం జారీచేసి నియమిత అధికారాలున్న ప్రజాప్రభుత్వాన్ని కూడా ఏర్పాటు చేయవచ్చు. ప్రస్తుతానికి రెండు కేంద్రపాలిత ప్రాంతాలలో (ఢిల్లీ, పుదుచ్చేరి) మాత్రమే ప్రజలు ఎన్నుకున్న ప్రభుత్వాలు ఉన్నాయి.
ప్రతి రాష్ట్రం లేదా కేంద్ర పాలిత ప్రాంతాన్ని పరిపాలనా అధికార వికేంద్రీకరణకై జిల్లాలుగా విభజించడమైంది. ప్రతి జిల్లాకు ప్రభుత్వం ఒక ఐ.ఏ.ఎస్.గా అర్హతగల వ్యక్తిని జిల్లా కలెక్టరుగా నియమిస్తుంది.
ఈ అధికారికి జిల్లాకు సంబంధించిన అన్ని శాఖలపరిపాలన, ఆర్థిక వ్యవహారాలపై నియంత్రాణాధికారం ఉంటుంది. కలెక్టరును జిల్లా మెజిస్ట్రేటు అని కూడా పిలుస్తారు, జిల్లాకు సంబంధించిన శాంతిభద్రతలను కూడా ఈ అధికారే పర్యవేక్షిస్తారు.
పెద్ద పెద్ద రాష్ట్రాలలో కొన్ని జిల్లాలను కలిపి ఒక విభాగం సృష్టించి, దానికి ఒక కమీషరుని నియమిస్తారు. ముంబై లాంటి నగరాలు జిల్లాలు కాకపోయినా కూడా వాటికి ప్రత్యేకంగా కలెక్టరులను నియమిస్తారు.
జిల్లా కేంద్రాలలో అధికార యంత్రాంగం ఉంటుంది. ఇది జిల్లా పరిపాలనా నిర్వహణ, శాంతి భద్రతలను పర్వవేక్షిస్తుంది. జిల్లాలను పరిపాలనా సౌలభ్యం కోసం తాలూకాలు లేదా తహసీల్లు, మండలాలుగా విభజింపబడ్డాయి.
వీటిని పాశ్చాత్య దేశాలలో కౌంటీలుగా వ్యవహరించే పాలనా విభాగాలకు సమాంతరమైనవిగా భావించవచ్చు.
అవలోకనం
+ ఒక్కొక్క రాష్ట్రం లేదా కేంద్రపాలిత ప్రాంతంలో జిల్లాల సంఖ్య రాష్ట్రాలువ.సంఖ్య రాష్ట్రం జిల్లాలువ.సంఖ్య రాష్ట్రం జిల్లాలు 1ఆంధ్రప్రదేశ్ 26 15మణిపూర్ 16 2అరుణాచల్ ప్రదేశ్ 25 16 మేఘాలయ12 3అసోం 31 17 మిజోరం11 4బీహార్ 38 18నాగాలాండ్16 5చత్తీస్‌గఢ్ 33 19ఒడిశా306 గోవా 2 20పంజాబ్23 7గుజరాత్ 33 21రాజస్థాన్508 హర్యానా 22 22సిక్కిం6 9హిమాచల్ ప్రదేశ్ 12 23తమిళనాడు3810జార్ఖండ్2424తెలంగాణ33 11కర్ణాటక31 25త్రిపుర8 12కేరళ 14 26ఉత్తరాఖండ్ 13 13మధ్య ప్రదేశ్52 27ఉత్తర ప్రదేశ్75 14మహారాష్ట్ర 36 28పశ్చిమ బెంగాల్23మొత్తం జిల్లాలు733
కేంద్రపాలిత ప్రాంతాలువ.సంఖ్య కేంద్రపాలిత ప్రాంతం జిల్లా.వ.సంఖ్య కేంద్రపాలిత ప్రాంతం జిల్లా. 1 అండమాన్ నికోబార్ దీవులు 3 5పుదుచ్చేరి 42 చండీగఢ్ 1 6ఢిల్లీ 11 3 దాద్రా నగర్ హవేలీ, డామన్ డయ్యూ 3 7జమ్మూ కాశ్మీరు 204 లక్షద్వీప్ 1 8 లడఖ్2మొత్తం45
భారతదేశంలో 2023 ఆగష్టు 15 నాటికి రాష్ట్రాలు, కేంద్రపాలిత ప్రాంతాలు లోని జిల్లాలు కలిపి
మొత్తం జిల్లాలు: 778 thumb| భారతదేశ రాష్ట్రాలు, కేంద్రపాలిత ప్రాంతాలు, పట్టిక ప్రకారం లెక్కించబడింది
ఆంధ్రప్రదేశ్ జిల్లాలు
ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్రంలో 2023 నాటికి 26 జిల్లాలు ఉన్నాయి.
జిల్లాప్రధాన
కార్యాలయంరెవిన్యూ డివిజన్లుమండలాలు
సంఖ్య (2022 లో)వైశాల్యం
(కి.మీ2)జనాభా
(2011) లక్షలలో జనసాంద్రత
(/కి.మీ2)అనకాపల్లిఅనకాపల్లి2244,29217.270402అనంతపురంఅనంతపురం33110,20522.411220అన్నమయ్యరాయచోటి3307,95416.973213అల్లూరి సీతారామరాజుపాడేరు22212,2519.5478ఎన్టీఆర్విజయవాడ3203,31622.19669ఏలూరుఏలూరు3286,67920.717310కర్నూలుకర్నూలు3267,98022.717285కాకినాడకాకినాడ2213,01920.923693కృష్ణామచిలీపట్నం4253,77517.35460గుంటూరుగుంటూరు2182,44320.91856చిత్తూరుచిత్తూరు4316,85518.730273కోనసీమ జిల్లాఅమలాపురం3222,08317.191825తిరుపతితిరుపతి4348,23121.970267తూర్పు గోదావరిరాజమహేంద్రవరం2192,56118.323715నంద్యాలనంద్యాల3299,68217.818184పల్నాడునరసరావుపేట3287,29820.42280పశ్చిమ గోదావరిభీమవరం2192,17817.80817పార్వతీపురం మన్యంపార్వతీపురం2153,6599.253253ప్రకాశంఒంగోలు33814,32222.88160బాపట్లబాపట్ల3253,82915.87414విజయనగరంవిజయనగరం3274,12219.308468విశాఖపట్నంవిశాఖపట్నం2111,04819.5951870వైఎస్ఆర్కడప43611,22820.607184శ్రీకాకుళంశ్రీకాకుళం3304,59121.914477శ్రీ పొట్టి శ్రీరాములు నెల్లూరునెల్లూరు43810,44124.697237శ్రీ సత్యసాయిపుట్టపర్తి3328,92518.400206
అరుణాచల్ ప్రదేశ్ జిల్లాలు
అరుణాచల్ ప్రదేశ్ రాష్ట్రంలో 2023 నాటికి 25 జిల్లాలు ఉన్నాయి.https://web.archive.org/web/20221129210744/https://www.viewvillage.in/districts/arunachal-pradesh-12
వ.సం.కోడ్‌జిల్లాముఖ్య పట్టణంజనాభా
(2011)విస్తీర్ణం
(కి.మీ.²)జన సాంద్రత (కి.మీ.²)1AJఅంజా జిల్లాహవాయి21,0896,19032CHఛంగ్‌లంగ్ జిల్లాఛంగ్‌లంగ్147,9514,662323EKతూర్పు కమెంగ్ జిల్లాసెప్పా78,4134,134194ESతూర్పు సియాంగ్ జిల్లాపసిఘాట్99,0193,603275కమ్లె జిల్లారాగ22,2562001116 క్రా దాడీ జిల్లాజమీన్7KKకురుంగ్ కుమే జిల్లాకోలోరియాంగ్89,7176,040158 లేపా రాడా జిల్లాబసర్9LOలోహిత్ జిల్లాతేజు145,5382,4026110LDలంగ్‌డంగ్ జిల్లాలంగ్‌డంగ్60,0001,2005011DVలోయర్ దిబాంగ్ వ్యాలీ జిల్లారోయింగ్53,9863,9001412లోయర్ సియాంగ్ జిల్లాలికాబాలి80,59713LBలోయర్ సుబన్‌సిరి జిల్లాజిరో82,8393,5082414 నామ్‌సాయ్ జిల్లానామ్‌సాయ్95,9501,5876015 పక్కే కెస్సాంగ్ జిల్లాలెమ్మి16PAపపుమ్ పరె జిల్లాయుపియా176,3852,8756117 షి యోమి జిల్లాటాటో13,3102,875518 సియాంగ్ జిల్లాపాంగిన్31,9202,9191119TAతవాంగ్ జిల్లాతవాంగ్49,9502,0852420TIతిరప్ జిల్లాఖోన్సా111,9972,3624721DVదీబాంగ్ వ్యాలీ జిల్లాఅనిని7,9489,129122USఅప్పర్ సియాంగ్ జిల్లాయింగ్‌కియోంగ్35,2896,188623UBఅప్పర్ సుబన్‌సిరి జిల్లాదపోరిజో83,2057,0321224WKవెస్ట్ కామెంగ్ జిల్లాబొండిలా87,0137,4221225WSవెస్ట్ సియాంగ్ జిల్లాఆలో112,2728,32513
అసోం జిల్లాలు
అసోం రాష్ట్రంలో 2023 నాటికి 31 జిల్లాలు ఉన్నాయి. జిల్లాల జనాభా, విస్తీర్ణం, జనసాంధ్రత వివరాలు క్రింద ఇవ్వబడ్డాయి.The Office of Registrar General and Census Commissioner of India.
గతంలో ఉన్న 35 జిల్లాలలో, నాలుగు జిల్లాలును బిస్వనాథ్ జిల్లా సోనిత్‌పూర్‌లో, హోజాయ్ నాగావ్‌లో, బాజాలీని బార్‌పేటలో, తూముల్‌పూర్‌ను బక్సాలో విలీనం చేసారు.
వ.సం.కోడ్‌జిల్లాముఖ్య పట్టణంజనాభా
(2011)విస్తీర్ణం
(కి.మీ.²)జన సాంద్రత
(కి.మీ.²)1BKబక్స జిల్లాముషాల్‌పూర్953,7732,4003982BPబార్పేట జిల్లాబార్పేట164242032455063BOబొంగైగావ్ జిల్లాబొంగైగావ్90631525103614CAకచార్ జిల్లాసిల్చార్144214137863815CDచరాయిదేవ్ జిల్లాసోనారీ471,4181,0644406CHచిరంగ్ జిల్లాకాజల్‌గావ్481,8181,4683287DRదర్రాంగ్ జిల్లామంగల్‌దాయి150394334814328DMధెమాజి జిల్లాధెమాజి56946832371769DUధుబ్రి జిల్లాధుబ్రి1634589283857610DIడిబ్రూగర్ జిల్లాడిబ్రూగర్1172056338134711DHదిమా హసాయో జిల్లా హాఫ్లాంగ్18618948883812GPగోల్‌పారా జిల్లాగోల్‌పారా822306182445113GGగోలాఘాట్ జిల్లాగోలాఘాట్945781350227014HAహైలకండి జిల్లాహైలకండి542978132740915JOహోజాయ్ జిల్లాహోజాయ్931,21816KMకామరూప్ మెట్రో జిల్లాగౌహతి1,260,4191,52882017KUకామరూప్ జిల్లాఅమింగావ్1,517,2021,527.8452018KGకర్బి ఆంగ్లాంగ్ జిల్లాదిఫు812320104347819KRకరీంగంజ్ జిల్లాకరీంగంజ్1003678180955520KJకోక్రఝార్ జిల్లాకోక్రఝార్930404312929721LAలఖింపూర్ జిల్లాఉత్తర లఖింపూర్889325227739122MJమజులి జిల్లాగారమూర్167,30488030023MAమారిగావ్ జిల్లామారిగావ్775874170445524NNనాగావ్ జిల్లానాగావ్2315387383160425NBనల్బరి జిల్లానల్బరి1138184225750426SVసిబ్‌సాగర్ జిల్లాసిబ్‌సాగర్1052802266839527 STసోనిత్‌పూర్ జిల్లాతేజ్‌పూర్1677874532431528SMదక్షిణ సల్మారా జిల్లాహాట్సింగరి555,11456898029TIతిన్‌సుకియా జిల్లాతిన్‌సుకియా1150146379030330UDఉదల్గురి జిల్లాఉదల్గురి832,7691,67649731WKపశ్చిమ కర్బి ఆంగ్లాంగ్ జిల్లాహమ్రెన్3,00,3203,03599
బీహార్ జిల్లాలు
బీహార్ రాష్ట్రంలో 2023 నాటికి 38 జిల్లాలు ఉన్నాయి.
కోడ్ జిల్లా ముఖ్య పట్టణం జనాభా
(2011) విస్తీర్ణం
(కి.మీ.²) జన సాంద్రత (కి.మీ.²)1 AR అరారియా అరారియా 28,06,200 2,829 9922ARఅర్వాల్అర్వాల్7,00,8436381,0983 AU ఔరంగాబాద్ ఔరంగాబాద్ 25,11,243 3,303 7604 BA బంకా బంకా 20,29,339 3,018 6725 BE బెగుసరాయ్ బేగుసరాయ్ 29,54,367 1,917 1,5406 BG భాగల్పూర్ భాగల్పూర్ 30,32,226 2,569 1,1807 BJ భోజ్‌పూర్ ఆరా 27,20,155 2,473 1,1368 BU బక్సార్ బక్సర్ 17,07,643 1,624 1,0039 DA దర్భంగా దర్భంగా 39,21,971 2,278 1,72110 EC తూర్పు చంపారణ్ మోతీహారి 50,82,868 3,969 1,28111 GA గయ గయ 43,79,383 4,978 88012 GO గోపాల్‌గంజ్ గోపాల్‌గంజ్ 25,58,037 2,033 1,25813 JA జమూయి జమూయి 17,56,078 3,099 56716 JE జహానాబాద్ జహానాబాద్ 11,24,176 1,569 1,20617 KM కైమూర్ భబువా 16,26,900 3,363 48814 KT కటిహార్ కటిహార్ 30,68,149 3,056 1,00415 KH ఖగరియా ఖగరియా 16,57,599 1,486 1,11518 KI కిషన్‌గంజ్ కిషన్‌గంజ్ 16,90,948 1,884 89821 LA లఖిసరాయ్ లఖిసరాయ్ 10,00,717 1,229 81519 MP మాధేపురా మాధేపురా 19,94,618 1,787 1,11620 MB మధుబని మధుబని 44,76,044 3,501 1,27922 MG ముంగేర్ ముంగేర్ 13,59,054 1,419 95823 MZ ముజఫర్‌పూర్ ముజఫర్‌పూర్ 47,78,610 3,173 1,50624 NL నలందా బీహార్ షరీఫ్ 28,72,523 2,354 1,22025 NW నవాదా నవాదా 22,16,653 2,492 88926 PA పాట్నా పాట్నా 57,72,804 3,202 1,80327 PU పూర్ణియా పూర్ణియా 32,73,127 3,228 1,01428 RO రోహ్‌తాస్ సాసారామ్ 29,62,593 3,850 76329 SH సహర్సా సహర్సా 18,97,102 1,702 1,12532 SM సమస్తిపూర్ సమస్తిపూర్ 42,54,782 2,905 1,46531 SR సారణ్ చప్రా 39,43,098 2,641 1,49330 SP షేఖ్‌పురా షేఖ్‌పురా 6,34,927 689 92233 SO శివ్‌హర్ శివ్‌హర్ 6,56,916 443 1,88235 ST సీతామఢీ సీతామఢీ 34,19,622 2,199 1,49134 SW సివాన్ సివాన్ 33,18,176 2,219 1,49536 SU సుపౌల్ సుపౌల్ 22,28,397 2,410 91937 VA వైశాలి హజీపూర్ 34,95,021 2,036 1,71738 WC పశ్చిమ చంపారణ్ బేతియా 39,35,042 5,229 753
చత్తీస్‌గఢ్ జిల్లాలు
చత్తీస్‌గఢ్ రాష్ట్రంలో 2023 నాటికి 33 జిల్లాలు ఉన్నాయి.Chhattisgarh at a glance-2002 Govt. of Chhattisgarh official website.
వ.సం. కోడ్ జిల్లా ముఖ్య పట్టణం జనాభా
(2011) విస్తీర్ణం (కి.మీ.²) జన సాంద్రత
(కి.మీ.²)1బాలోద్బాలోద్8,26,1653,5272342బలోడా బజార్బలోడా బజార్13,05,3434,7482753బలరాంపూర్బలరాంపూర్5,98,8553,8061574 BA బస్తర్ జగదల్‌పూర్ 13,02,253 4,030 875బెమెతరాబెమెతరా1,97,0352,855696BJబీజాపూర్బిజాపూర్2,29,8326,562357 BI బిలాస్‌పూర్ బిలాస్‌పూర్ 19,61,922 5,818 3378 DA దంతేవాడ దంతెవాడ 5,33,638 3,411 599 DH ధమ్తరి ధమ్తారి 7,99,199 2,029 39410 DU దుర్గ్ దుర్గ్ 33,43,079 8,542 39111గరియాబండ్గరియాబండ్5,97,6535,82310312గౌరేలా-పెండ్రా-మార్వాహిగౌరెల్లా3,36,4202,30716613 JC జాంజ్‌గిర్ చంపా జాంజ్‌గిర్ 16,20,632 3,848 42114 JA జశ్‌పూర్ జశ్‌పూర్ 8,52,043 5,825 14615KWకబీర్‌ధామ్ (కవర్ధా)కవర్ధా5,84,6674,23719516 KK కాంకేర్ కాంకేర్ 7,48,593 6,513 11517కొండగావ్కొండగావ్5,78,32677697418 KB కోర్బా కోర్బా 12,06,563 6,615 18319 KJ కోరియా బైకుంఠ్‌పూర్ 6,59,039 6,578 10020 MA మహాసముంద్ మహాసముంద్ 10,32,275 4,779 21621ముంగేలిముంగేలి7,01,7072,75025522NRనారాయణ్‌పూర్నారాయణ్‌పూర్1,40,2066,6402023 RG రాయగఢ్ రాయగఢ్ 14,93,627 7,068 21124 RP రాయ్‌పూర్ రాయ్‌పూర్ 40,62,160 13,083 31025 RN రాజనందగావ్ రాజనందగావ్ 15,37,520 8,062 19126SKసుకుమసుక్మా2,49,0005,6364927SJసూరజ్‌పూర్సూరజ్‌పూర్6,60,2806,78715028 SU సుర్గుజా అంబికాపూర్ 4,20,661 3,265 150
గోవా జిల్లాలు
గోవా రాష్ట్రంలో 2023 నాటికి 2 జిల్లాలు ఉన్నాయి.
కోడ్ జిల్లా జిల్లా ముఖ్యపట్టణం జనాభా (2011) విస్తీర్ణం చ.కి.మీ జనసాంద్రత చ.కి.మీ.కు జిల్లా అధికారక వెబ్సైట్ NG నార్త్ గోవా పనాజీ 8,17,761 1,736 471 https://northgoa.gov.in/ SG సౌత్ గోవా మార్‌గావ్ 6,39,962 1,966 326https://southgoa.nic.in/
గుజరాత్ జిల్లాలు
గుజరాత్ రాష్ట్రంలో 2023 నాటికి 33 జిల్లాలు ఉన్నాయి.
వ.సం. కోడ్ జిల్లా ముఖ్య పట్టణం జనాభా (2011) విస్తీర్ణం
(కి.మీ.²) జన సాంద్రత (కి.మీ.²)1 AH అహ్మదాబాద్ అహ్మదాబాద్ 72,08,200 8,707 8902 AM అమ్రేలి అమ్రేలి 15,13,614 6,760 2053 AN ఆనంద్ ఆనంద్ 20,90,276 2,942 7114ARఆరవల్లిమొదాసా10,51,7463,2173275 BK బనస్కాంత పాలన్‌పూర్ 31,16,045 12,703 2906 BR భరూచ్ భరూచ్ 15,50,822 6,524 2387 BV భావ్‌నగర్ భావ్‌నగర్ 28,77,961 11,155 2888BTబోటాడ్ బోటాడ్6,56,0052,5642569CUఛోటా ఉదయపూర్ఛోటా ఉదయపూర్10,71,8313,23733110 DA దాహోద్ దాహోద్ 21,26,558 3,642 58211 DG డాంగ్ అహ్వా 2,26,769 1,764 12912DDదేవ్‌భూమి ద్వారక జంఖంభాలియా7,52,4845,68413213 GA గాంధీనగర్ జిల్లా గాంధీనగర్ 13,87,478 649 66014GSగిర్ సోమనాథ్ వెరావల్12,17,4773,75432415 JA జామ్‌నగర్ జామ్‌నగర్ 21,59,130 14,125 15316 JU జునాగఢ్ జునాగఢ్ 27,42,291 8,839 31017 KH ఖేడా ఖేడా 22,98,934 4,215 54118 KA కచ్ భుజ్ 20,90,313 45,652 4619MHమహిసాగర్ లునవాడ9,94,6242,50039820 MA మెహెసనా మెహసానా 20,27,727 4,386 46221MBమోర్బి మోర్బి9,60,3294,87119722 NR నర్మద రాజ్‌పిప్లా 5,90,379 2,749 21423 NV నవ్‌సారి నవ్‌సారి 13,30,711 2,211 60224 PM పంచ్‌మహల్ గోద్రా 23,88,267 5,219 45825 PA పఠాన్ పఠాన్ 13,42,746 5,738 23426 PO పోర్‌బందర్ పోర్‌బందర్ 5,86,062 2,294 25527 RA రాజకోట్ రాజ్‌కోట్ 31,57,676 11,203 28228 SK సబర్‌కాంత హిమ్మత్‌నగర్ 24,27,346 7,390 32829 ST సూరత్ సూరత్ 60,81,322 4,418 95330 SN సురేంద్రనగర్ సురేంద్రనగర్ దూద్రేజ్ 17,55,873 10,489 16731TAతాపి వ్యారా8,06,4893,43524932 VD వడోదర వడోదరా 36,39,775 7,794 46733 VL వల్సాడ్ వల్సాడ్ 17,03,068 3,034 561
హర్యానా జిల్లాలు
హర్యానా రాష్ట్రంలో 2023 నాటికి 22 జిల్లాలు ఉన్నాయి.
వ.సం. కోడ్ జిల్లా ముఖ్య పట్టణం జనాభా (2011) విస్తీర్ణం (కి.మీ.²) జన సాంద్రత
(కి.మీ.²)1 AM అంబాలా అంబాలా 11,36,784 1,569 7222 BH భివాని భివాని 16,29,109 5,140 3413CDచర్ఖీ దాద్రిఛర్ఖి దాద్రి5,02,27613703674 FR ఫరీదాబాద్ ఫరీదాబాద్ 17,98,954 783 2,2985 FT ఫతేహాబాద్ ఫతేహాబాద్ 9,41,522 2,538 3716 GU గుర్‌గావ్ గుర్‌గావ్ 15,14,085 1,258 1,2417 HI హిసార్ హిస్సార్ 17,42,815 3,788 4388 JH ఝజ్జర్ ఝజ్జర్ 9,56,907 1,868 5229 JI జింద్ జింద్ 13,32,042 2,702 49310 KT కైతల్ కైతల్ 10,72,861 2,799 46711 KR కర్నాల్ కర్నాల్ 15,06,323 2,471 59812 KU కురుక్షేత్ర కురుక్షేత్ర 9,64,231 1,530 63013 MA మహేంద్రగఢ్ నార్నౌల్ 9,21,680 1,900 48514MWనూహ్నూహ్10,89,4061,76572915PWపల్వల్పల్వల్10,40,4931,36776116 PK పంచ్‌కులా పంచ్‌కులా 5,58,890 816 62217 PP పానిపట్ పానిపట్ 12,02,811 1,250 94918 RE రేవారీ రేవారీ 8,96,129 1,559 56219 RO రోహ్‌తక్ రోహ్‌తక్ 10,58,683 1,668 60720 SI సిర్సా సిర్సా 12,95,114 4,276 30321 SO సోనీపత్ సోనీపత్ 14,80,080 2,260 69722 YN యమునా నగర్ యమునా నగర్ 12,14,162 1,756 687
హిమాచల్ ప్రదేశ్ జిల్లాలు
హిమాచల్ ప్రదేశ్ రాష్ట్రంలో 2023 నాటికి 12 జిల్లాలు ఉన్నాయి.
వ.సం. కోడ్ జిల్లా ముఖ్య పట్టణం జనాభా
(2011) విస్తీర్ణం
(కి.మీ.²) జన సాంద్రత
(కి.మీ.²)1 BI బిలాస్‌పూర్ బిలాస్‌పూర్ 3,82,056 1,167 3272 CH చంబా చంబా 5,18,844 6,528 803 HA హమీర్‌పూర్ హమీర్‌పూర్ 4,54,293 1,118 4064 KA కాంగ్రా ధర్మశాల 15,07,223 5,739 2635 KI కిన్నౌర్ రెకాంగ్ పియో 84,298 6,401 136 KU కుల్లు కుల్లు 4,37,474 5,503 797 LS లాహౌల్ స్పితి కేలాంగ్ 31,528 13,835 28 MA మండీ మండి 9,99,518 3,950 2539 SH సిమ్లా సిమ్లా 8,13,384 5,131 15910 SI సిర్మౌర్ నాహన్ 5,30,164 2,825 18811 SO సోలన్ సోలన్ 5,76,670 1,936 29812 UN ఊనా ఊనా 5,21,057 1,540 328
జార్ఖండ్ జిల్లాలు
జార్ఖండ్ రాష్ట్రంలో 2023 నాటికి 24 జిల్లాలు ఉన్నాయి.
వ.సం. కోడ్ జిల్లా ముఖ్య పట్టణం జనాభా
(2011) విస్తీర్ణం (కి.మీ.²) జన సాంద్రత
(కి.మీ.²)1 BO బొకారో బొకారో 20,61,918 2,861 7162 CH చత్రా ఛత్రా 10,42,304 3,700 2753 DE దేవ్‌ఘర్ దేవఘర్ 14,91,879 2,479 6024 DH ధన్‌బాద్ ధన్‌బాద్ 26,82,662 2,075 1,2845 DU దుమ్కా దుమ్కా 13,21,096 4,404 3006 ES తూర్పు సింగ్‌భుం జంషెడ్‌పూర్ 22,91,032 3,533 6487 GA గఢ్వా గఢ్వా 13,22,387 4,064 3278 GI గిరిడి గిరిడి 24,45,203 4,887 4979 GO గొడ్డా గొడ్డా 13,11,382 2,110 62210 GU గుమ్లా గుమ్లా 10,25,656 5327 19311 HA హజారీబాగ్ హజారీబాగ్ 17,34,005 4,302 40312JAజాంతాడాజమ్తాడా7,90,2071,80243913KHఖుంటీఖుంటీ5,30,2992,46721514 KO కోడెర్మా కోడర్మా 7,17,169 1,312 42715LAలాతేహార్లాతేహార్7,25,6733,63020016 LO లోహార్‌దాగా లోహార్‌దాగా 4,61,738 1,494 31017 PK పాకూర్ పాకూర్ 8,99,200 1,805 49818 PL పాలము డాల్టన్‌గంజ్ 19,36,319 5,082 38119RMరాం‌గఢ్రాంగఢ్9,49,1591,21268420 RA రాంచీ రాంచీ 29,12,022 7,974 55721 SA సాహిబ్‌గంజ్ సాహెబ్‌గంజ్ 11,50,038 1,599 71922SKసరాయికేలా ఖర్సావాసరాయికేలా10,63,4582,72539023SIసిమ్‌డేగాసిమ్‌డేగా5,99,8133,75016024 WS పశ్చిం సింగ్‌భుం చైబాసా 15,01,619 7,186 209
కర్ణాటక జిల్లాలు
కర్ణాటక రాష్ట్రంలో 2023 నాటికి 31 జిల్లాలు ఉన్నాయి.
వ.సం. కోడ్ జిల్లా ముఖ్య పట్టణం జనాభా
(2011) విస్తీర్ణం
(కి.మీ.²) జన సాంద్రత
(కి.మీ.²)1 BK బాగల్‌కోట్ బాగల్‌కోట్ 18,90,826 6,583 2882 BL బళ్ళారి బళ్లారి 25,32,383 8,439 3003 BG బెల్గాం బెల్గాం 47,78,439 13,415 3564 BR బెంగళూరు బెంగళూరు 9,87,257 2,239 4415 BN బెంగళూరు గ్రామీణ బెంగళూరు 95,88,910 2,190 4,3786 BD బీదరు బీదరు 17,00,018 5,448 3127 CJ చామరాజనగర్ చామరాజనగర్ 10,20,962 5,102 2008 CK చిక్కబళ్ళాపూర్ చిక్కబళ్లాపూర్ 12,54,377 4,208 2989 CK చిక్కమగళూరు చిక్కమగళూరు 11,37,753 7,201 15810 CT చిత్రదుర్గ చిత్రదుర్గ 16,60,378 8,437 19711 DK దక్షిణ కన్నడ మంగళూరు 20,83,625 4,559 45712 DA దావణగెరె దావణగెరె 19,46,905 5,926 32913 DH ధార్వాడ్ ధార్వాడ్ 18,46,993 4,265 43414 GA గదగ్ గదగ్ 10,65,235 4,651 22915 GU గుల్బర్గా గుల్బర్గా 25,64,892 10,990 23316 HS హసన్ హసన్ 17,76,221 6,814 26117 HV హవేరి హవేరి 15,98,506 4,825 33118 KD కొడగు మడికేరి 5,54,762 4,102 13519 KL కోలారు కోలార్ 15,40,231 4,012 38420 KP కొప్పళ కొప్పళ 13,91,292 5,565 25021 MA మాండ్య మాండ్య 18,08,680 4,961 36522 MY మైసూరు మైసూరు 29,94,744 6,854 43723 RA రాయచూర్ రాయచూర్ 19,24,773 6,839 22824 RM రామనగర రామనగరం 10,82,739 3,573 30325 SH శివమొగ్గ శివమొగ్గ 17,55,512 8,495 20726 TU తుమకూరు తుమకూరు 26,81,449 10,598 25327 UD ఉడిపి ఉడిపి 11,77,908 3,879 30428 UK ఉత్తర కన్నడ కార్వార్ 13,53,299 10,291 13229 BJ బీజాపూర్ బీజాపూర్ 21,75,102 10,517 20730 YG యాద్గిర్ యాద్గిర్ 11,72,985 5,225 22431VNవిజయనగర జిల్లాహోస్పేట్13,53,6285,644240
కేరళ జిల్లాలు
కేరళ రాష్ట్రంలో 2023 నాటికి 14 జిల్లాలు ఉన్నాయి.
వ.సం. కోడ్ జిల్లా ముఖ్య పట్టణం జనాభా
(2011) విస్తీర్ణం
(కి.మీ.²) జన సాంద్రత
(కి.మీ.²)1 AL అలప్పుళ జిల్లా అలప్పుళ 21,21,943 1,415 1,5012 ER ఎర్నాకుళం జిల్లా కోచ్చి 32,79,860 3,063 1,0693 ID ఇడుక్కి జిల్లా పైనావు 11,07,453 4,356 2544 KN కన్నూర్ జిల్లా కన్నూర్ 25,25,637 2,961 8525 KS కాసర్‌గోడ్ జిల్లా కాసర్‌గోడ్ 13,02,600 1,989 6546 KL కొల్లాం జిల్లా కొల్లాం 26,29,703 2,483 1,0567 KT కొట్టాయం జిల్లా కొట్టాయం 19,79,384 2,206 8968 KZ కోజికోడ్ జిల్లా కోజికోడ్ 30,89,543 2,345 1,3189 MA మలప్పురం జిల్లా మలప్పురం 41,10,956 3,554 1,05810 PL పాలక్కాడ్ జిల్లా పాలక్కాడ్ 28,10,892 4,482 62711 PT పతనంతిట్ట జిల్లా పతనంతిట్ట 11,95,537 2,652 45312 TS త్రిస్సూర్ జిల్లా త్రిస్సూర్ 31,10,327 3,027 1,02613 TV తిరువనంతపురం జిల్లా తిరువనంతపురం 33,07,284 2,189 1,50914 WA వాయనాడ్ జిల్లా కల్పెట్ట 8,16,558 2,130 383
మధ్య ప్రదేశ్ జిల్లాలు
మధ్య ప్రదేశ్ రాష్ట్రంలో 2023 నాటికి 55 జిల్లాలు ఉన్నాయి.
క్ర.సం. కోడ్ జిల్లా ముఖ్య పట్టణం జనాభా
(2011) విస్తీర్ణం
(కి.మీ.²) జన సాంద్రత
(కి.మీ.²)1AGఅగర్అగర్2,7852ALఅలీరాజ్‌పూర్అలీరాజ్‌పూర్7,28,6773,1822293APఅనుప్పూర్అనుప్పూర్7,49,5213,7472004 BD అశోక్‌నగర్ అశోక్‌నగర్ 8,44,979 4,674 1815 BL బాలాఘాట్ బాలాఘాట్ 17,01,156 9,229 1846 BR బర్వానీ బర్వానీ 13,85,659 5,432 2567 BE బేతుల్ బేతుల్ 15,75,247 10,043 1578 BD భిండ్ భిండ్ 17,03,562 4,459 3829 BP భోపాల్ భోపాల్ 23,68,145 2,772 85410BUబుర్హాన్‌పూర్బుర్హాన్‌పూర్7,56,9933,42722111 CT ఛతర్‌పూర్ ఛతర్‌పూర్ 17,62,857 8,687 20312 CN ఛింద్వారా ఛింద్వారా 20,90,306 11,815 17713 DM దమోహ్ దమోహ్ 12,63,703 7,306 17314 DT దతియా దతియా 7,86,375 2,694 29215 DE దేవాస్ దేవాస్ 15,63,107 7,020 22316 DH ధార్ ధార్ 21,84,672 8,153 26817 DI దిండోరీ దిండోరి 7,04,218 7,427 9418 GU గునా గునా 12,40,938 6,485 19419 GW గ్వాలియర్ గ్వాలియర్ 20,30,543 5,465 44520 HA హర్దా హర్దా 5,70,302 3,339 17121 HO హోషంగాబాద్ హోషంగాబాద్ 12,40,975 6,698 18522 IN ఇండోర్ ఇండోర్ 32,72,335 3,898 83923 JA జబల్‌పూర్ జబల్‌పూర్ 24,60,714 5,210 47224 JH ఝాబువా ఝాబువా ఉవా10,24,091 6,782 28525 KA కట్నీ కట్నీ 12,91,684 4,947 26126 EN ఖాండ్వా (ఈస్ట్ నిమార్) ఖాండ్వా 13,09,443 7,349 17827 WN ఖర్‌గోన్ (వెస్ట్ నిమార్) ఖర్‌గోన్ 18,72,413 8,010 23328 ML మండ్లా మండ్లా 10,53,522 5,805 18229 MS మంద్‌సౌర్ మంద్‌సౌర్ 13,39,832 5,530 24230 MO మొరేనా మొరేనా 19,65,137 4,991 39431 NA నర్సింగ్‌పూర్ నర్సింగ్‌పూర్ 10,92,141 5,133 21332 NE నీమచ్ నీమచ్ 8,25,958 4,267 19433నివారినివారి4,04,807117034534 PA పన్నా పన్నా 10,16,028 7,135 14235 RS రాయ్‌సేన్ రాయ్‌సేన్ 13,31,699 8,466 15736 RG రాజ్‌గఢ్ రాజ్‌గఢ్ 15,46,541 6,143 25137 RL రత్లాం రత్లాం 14,54,483 4,861 29938 RE రీవా రీవా 23,63,744 6,314 37439 SG సాగర్ సాగర్ 23,78,295 10,252 27240 ST సత్నా సత్నా 22,28,619 7,502 29741 SR సీహోర్ సీహోర్ 13,11,008 6,578 19942 SO సివ్‌నీ సివ్‌నీ 13,78,876 8,758 15743 SH షాడోల్ షాడోల్ 10,64,989 6,205 17244 SJ షాజాపూర్ షాజాపూర్ 15,12,353 6,196 24445 SP షియోపూర్ షియోపూర్ 6,87,952 6,585 10446 SV శివ్‌పురి శివ్‌పురి 17,25,818 10,290 16847 SI సిద్ది సిద్ది 11,26,515 10,520 23248SNసింగ్రౌలివైధాన్11,78,1325,67220849 TI టికంగఢ్ టికంగఢ్ 14,44,920 5,055 28650 UJ ఉజ్జయిని ఉజ్జయిని 19,86,864 6,091 35651 UM ఉమరియా ఉమరియా 6,43,579 4,062 15852 VI విదిశ విదిశ 14,58,212 7,362 198
మహారాష్ట్ర జిల్లాలు
మహారాష్ట్ర రాష్ట్రంలో 2023 నాటికి 36 జిల్లాలు ఉన్నాయి.
సంఖ్య కోడ్ జిల్లా ముఖ్య పట్టణం జనాభా
(2011) విస్తీర్ణం
(కి.మీ.²) జన సాంద్రత
(కి.మీ.²)1 AH అహ్మద్‌నగర్ జిల్లా అహ్మద్‌నగర్ 45,43,083 17,048 2662 AK అకోలా జిల్లా అకోలా 18,18,617 5,429 3213 AM అమరావతి అమరావతి 28,87,826 12,235 2374 AU ఔరంగాబాదు ఔరంగాబాద్ 36,95,928 10,107 3656 BI బీడ్ జిల్లా బీడ్ 25,85,962 10,693 2425 BH భండారా జిల్లా భండారా 11,98,810 3,890 2937 BU బుల్ధానా బుల్ధానా 25,88,039 9,661 2688 CH చంద్రపూర్ జిల్లా చంద్రపూర్ 21,94,262 11,443 1929 DH ధూలే జిల్లా ధూలే 20,48,781 8,095 28510 GA గడ్చిరోలి జిల్లా గడ్చిరోలి 10,71,795 14,412 7411 GO గోండియా జిల్లా గోండియా 13,22,331 5,431 25312 HI హింగోలి జిల్లా హింగోలి 11,78,973 4,526 24413 JG జలగావ్ జిల్లా జలగావ్ 42,24,442 11,765 35914 JN జాల్నా జిల్లా జాల్నా 19,58,483 7,718 25515 KO కొల్హాపూర్ జిల్లా కొల్హాపూర్ 38,74,015 7,685 50416 LA లాతూర్ జిల్లా లాతూర్ 24,55,543 7,157 34317 MC ముంబై నగర జిల్లా ముంబై 31,45,966 69 45,59418 MU ముంబై శివారు జిల్లా బాంద్రా 93,32,481 369 20,92520 ND నాందేడ్ జిల్లా నాందేడ్ 33,56,566 10,528 31919 NB నందుర్బార్ జిల్లా నందుర్బార్ 16,46,177 5,055 27621 NG నాగపూర్ జిల్లా నాగపూర్ 46,53,171 9,892 47022 NS నాశిక్ జిల్లా నాశిక్ 61,09,052 15,539 39323 OS ఉస్మానాబాద్ జిల్లా ఉస్మానాబాద్ 16,60,311 7,569 21924PLపాల్ఘర్పాల్ఘర్29,90,1165,34456025 PA పర్భణీ జిల్లా పర్భణీ 18,35,982 6,511 29526 PU పూణె జిల్లా పూణె 94,26,959 15,643 60327 RG రాయిగఢ్ జిల్లా అలీబాగ్ 26,35,394 7,152 36829 RT రత్నగిరి జిల్లా రత్నగిరి 16,12,672 8,208 19631 SN సాంగ్లీ జిల్లా సాంగ్లీ 28,20,575 8,572 32928 ST సతారా జిల్లా సతారా 30,03,922 10,475 28730 SI సింధుదుర్గ్ జిల్లా ఓరోస్ 8,48,868 5,207 16332 SO షోలాపూర్ జిల్లా సోలాపూర్ 43,15,527 14,895 29033 TH థానే జిల్లా థానే 1,10,60,148 4,214 1,15734 WR వార్ధా జిల్లా వార్ధా 12,96,157 6,309 20535 WS వాషిమ్ జిల్లా వాషిమ్ 11,96,714 5,155 24436 YA యావత్మల్ జిల్లా యావత్మల్ 27,75,457 13,582 204
మణిపూర్ జిల్లాలు
మణిపూర్ రాష్ట్రంలో 2023 నాటికి 16 జిల్లాలు ఉన్నాయి.
సంఖ్య కోడ్ జిల్లా ముఖ్య పట్టణం జనాభా
(2011) విస్తీర్ణం
(కి.మీ.²) జన సాంద్రత
(కి.మీ.²)1 BI బిష్ణుపూర్ జిల్లా బిష్ణుపూర్ 2,40,363 496 4152 CD చందేల్ జిల్లా చందేల్ 1,44,028 3,317 373 CC చురచంద్‌పూర్ జిల్లా చురచంద్‌పూర్ 2,71,274 4,574 504 EI ఇంఫాల్ తూర్పు జిల్లా పోరోంపాట్ 4,52,661 710 5555 WI ఇంఫాల్ పశ్చిమ జిల్లా లాంఫెల్‌పాట్ 5,14,683 519 8476JBMజిరిబం జిల్లాజిరిబం43,8182321907KAKకాక్‌చింగ్ జిల్లాకాక్‌చింగ్1,35,4818KJకాంజోంగ్ జిల్లాకాంజోంగ్45,6162,000239KPIకాంగ్‌పోక్‌పి జిల్లాకాంగ్‌పోక్‌పి10NLనోనె జిల్లానోనె11PZఫెర్జాల్ జిల్లాఫెర్జాల్47,2502,2852112 SE సేనాపతి జిల్లా సేనాపతి 3,54,772 3,269 11613 TA తమెంగ్‌లాంగ్ జిల్లా తమెంగ్‌లాంగ్ 1,40,143 4,391 2514TNLతెంగ్‌నౌపల్ జిల్లాతెంగ్‌నౌపల్15 TH తౌబాల్ జిల్లా తౌబాల్ 4,20,517 514 71316 UK ఉఖ్రుల్ జిల్లా ఉఖ్రుల్ 1,83,115 4,547 31
మేఘాలయ జిల్లాలు
మేఘాలయ రాష్ట్రంలో 2023 నాటికి 12 జిల్లాలు ఉన్నాయి. మేఘాలయ రాష్ట్రంలో 2023 నాటికి 12 జిల్లాలు ఉన్నాయి. రాష్ట్టం లోని జిల్లాల జాబితా దిగువ వివరించబడింది.
సంఖ్య కోడ్ జిల్లా ముఖ్య పట్టణం జనాభా
(2011) విస్తీర్ణం
(కి.మీ.²) జన సాంద్రత
(కి.మీ.²)1 EG తూర్పు గారో హిల్స్ జిల్లా విలియమ్‌నగర్ 3,17,618 2,603 1212 EK తూర్పు ఖాసీ హిల్స్ జిల్లా షిల్లాంగ్ 8,24,059 2,752 2923 JH తూర్పు జైంతియా హిల్స్ జిల్లా ఖ్లెహ్రియత్ 1,22,436 2,115 587 WK ఉత్తర గారో హిల్స్ జిల్లా రెసుబెల్‌పారా 1,18,325 1,113 1064 RB రి-భోయ్ జిల్లా నోంగ్‌పొ 2,58,380 2,378 1095 SG దక్షిణ గారో హిల్స్ జిల్లా బాఘ్మార 1,42,574 1,850 77 10 WK నైరుతి గారో హిల్స్ జిల్లాఅంపతి 1,72,495 8222108 WK నైరుతీ ఖాసీ హిల్స్ జిల్లా మాకిర్వట్ 1,10,152 1,341829 WK పశ్చిమ జైంతియా హిల్స్ జిల్లా జోవై 2,70,352 1,693 1606 WG పశ్చిమ గారో హిల్స్ జిల్లా తుర 6,42,923 3,714 173 11 WK పశ్చిమ ఖాసీ హిల్స్ జిల్లా నోంగ్‌స్టోయిన్3,85,601 5,247 7312తూర్పు పశ్చిమ ఖాసీ హిల్స్ జిల్లా (కొత్తది)మైరాంగ్
మిజోరం జిల్లాలు
మిజోరం రాష్ట్రంలో 2023 నాటికి 11 జిల్లాలు ఉన్నాయి.
సంఖ్య కోడ్ జిల్లా ముఖ్య పట్టణం జనాభా
(2011) విస్తీర్ణం
(కి.మీ.²) జన సాంద్రత
(కి.మీ.²)1 AI ఐజాల్ జిల్లా ఐజాల్ 4,04,054 3,577 1132 CH చంఫై జిల్లా చంఫై 1,25,370 3,168 393 -హన్నాథియల్ జిల్లాహన్నాథియల్ - - -4 -ఖాజాల్ జిల్లాఖాజాల్ - - -5 KO కొలాసిబ్ జిల్లా కొలాసిబ్ 83,054 1,386 606 LA లవంగ్‌త్లై జిల్లా లవంగ్‌త్లై 1,17,444 2,519 467 LU లంగ్‌లై జిల్లా లంగ్‌లై 1,54,094 4,572 348 MA మమిట్ జిల్లా మమిట్ 85,757 2,967 289 SA సైహ జిల్లా సైహ 56,366 1,414 4010 -సైతువాల్ జిల్లాసైతువాల్ - - - -11 SE సెర్ఛిప్ జిల్లా సెర్ఛిప్ 64,875 1,424 46
నాగాలాండ్ జిల్లాలు
నాగాలాండ్ రాష్ట్రంలో 2023 నాటికి 16 జిల్లాలు ఉన్నాయి.
సంఖ్య కోడ్ జిల్లా ముఖ్య పట్టణం జనాభా
(2011) విస్తీర్ణం
(కి.మీ.²) జన సాంద్రత
(కి.మీ.²)1 DI దీమాపూర్ జిల్లా దీమాపూర్ 3,79,769 926 4102KIకిఫిరె జిల్లాకిఫిరె74,0331,255663 KO కోహిమా జిల్లా కోహిమా 2,70,063 1,041 2134LOలాంగ్‌లెంగ్ జిల్లాలాంగ్‌లెంగ్50,593885895 MK మొకొక్‌ఛుంగ్ జిల్లా మొకొక్‌ఛుంగ్ 1,93,171 1,615 1206 MN మోన్ జిల్లా మోన్ 2,59,604 1,786 1457నోక్‌లాక్ జిల్లానోక్‌లాక్59,3001,152518PEపెరెన్ జిల్లాపెరెన్1,63,2942,300559 PH ఫెక్ జిల్లా ఫెక్ 1,63,294 2,026 8110 TU తుఏన్‌సాంగ్ జిల్లా తుఏన్‌సాంగ్ 4,14,801 4,228 9811 WO వోఖా జిల్లా వోఖా 1,66,239 1,628 12012 ZU జునెబోటొ జిల్లా జునెబోటొ 1,41,014 1,255 112
ఒడిశా జిల్లాలు
ఒడిశా రాష్ట్రంలో 2023 నాటికి 30 జిల్లాలు ఉన్నాయి.
సంఖ్య కోడ్ జిల్లా ముఖ్య పట్టణం జనాభా
(2011) విస్తీర్ణం
(కి.మీ.²) జన సాంద్రత (కి.మీ.²)1 AN అంగుల్ అంగుల్ 12,71,703 6,347 1992 BD బౌధ్ బౌధ్ 4,39,917 4,289 1423 BH భద్రక్ భద్రక్ 15,06,522 2,788 6014 BL బలాంగిర్ బలాంగిర్ 16,48,574 6,552 2515 BR బర్గఢ్ బర్గఢ్ 14,78,833 5,832 2536 BW బాలాసోర్ బాలాసోర్ 23,17,419 3,706 6097 CU కటక్ కటక్ 26,18,708 3,915 6668 DE దేవగఢ్ దేవగఢ్ 3,12,164 2,781 1069 DH ధేన్‌కనల్ ధేన్‌కనల్ 11,92,948 4,597 26810 GN గంజాం ఛత్రపూర్ 35,20,151 8,033 42911 GP గజపతి పర్లాకిమిడి 5,75,880 3,056 13312 JH ఝార్సుగూడా ఝార్సుగూడా 5,79,499 2,202 27413 JP జాజ్‌పూర్ జాజ్‌పూర్, పాణికోయిలి 18,26,275 2,885 63014 JS జగత్‌సింగ్‌పూర్ జగత్‌సింగ్‌పూర్ 11,36,604 1,759 68115 KH ఖుర్దా భుబనేశ్వర్ 22,46,341 2,888 79916 KJ కెందుఝార్ కెందుఝార్ 18,02,777 8,336 21717 KL కలహండి భవానీపట్న 15,73,054 8,197 19918 KN కంథమాల్ ఫూల్‌బని 7,31,952 6,004 9119 KO కోరాపుట్ కోరాపుట్ 13,76,934 8,534 15620 KP కేంద్రపడా కేంద్రపడా 14,39,891 2,546 54521 ML మల్కనగిరి మల్కనగిరి 6,12,727 6,115 10622 MY మయూర్‌భంజ్ బారిపడా 25,13,895 10,418 24123 NB నవరంగపూర్ నవరంగపూర్ 12,18,762 5,135 23024 NU నౌపడా నౌపడా 6,06,490 3,408 15725 NY నయాగఢ్ నయాగఢ్ 9,62,215 3,954 24726 PU పూరి పూరి (ఒడిషా) 16,97,983 3,055 48827 RA రాయగడ రాయగడ 9,61,959 7,585 13628 SA సంబల్పుర్ సంబల్‌పూర్ 10,44,410 6,702 15829 SO సుబర్నపూర్ సుబర్నపూర్ (సోనేపూర్) 6,52,107 2,284 27930 SU సుందర్‌గఢ్ సుందర్‌గఢ్ 20,80,664 9,942 214
పంజాబ్ జిల్లాలు
పంజాబ్ రాష్ట్రంలో 2023 నాటికి 23 జిల్లాలు ఉన్నాయి.
సంఖ్య కోడ్ జిల్లా ముఖ్య పట్టణం జనాభా (2001) విస్తీర్ణం (కి.మీ.²) జనసాంద్రత (/కి.మీ.²)1 AM అమృత్‌సర్ అమృత్‌సర్ 30,74,207 5,075 6062 KA కపూర్తలా కపూర్తలా 7,52,287 1,646 4573 GU గుర్‌దాస్‌పూర్ గుర్‌దాస్‌పూర్ 20,96,889 3,570 5874 JA జలంధర్ జలంధర్ 19,53,508 2,658 7355TTతరన్ తారన్తరన్ తారన్ 11,20,070 2,4494646 PA పటియాలా పటియాలా 18,39,056 3,627 5077PAపఠాన్‌కోట్పఠాన్‌కోట్ 6,76,598 9297288 FR ఫరీద్‌కోట్ ఫరీద్‌కోట్ 5,52,466 1,472 3759 FT ఫతేగఢ్ సాహిబ్ ఫతేగఢ్ సాహిబ్ 5,39,751 1,180 45710FAఫాజిల్కాఫాజిల్కా 11,80,483 3,11337911 FI ఫిరోజ్‌పూర్ ఫిరోజ్‌పూర్ 17,44,753 5,865 29712BNLబర్నాలాబర్నాలా 5,96,294 1,41041913 BA భటిండా భటిండా 11,81,236 3,377 35014 MA మాన్సా మాన్సా 6,88,630 2,174 31715 MO మోగా మోగా 8,86,313 1,672 53016 MU ముక్త్‌సర్ ముక్త్‌సర్ 7,76,702 2,596 29917SASమొహాలీ (ఎస్.ఎ.ఎస్.నగర్ జిల్లా)మొహాలీ 9,86,147 1,09383018 RU రూప్‌నగర్ రూప్‌నగర్ 11,10,000 2,117 52419 LU లుధియానా లుధియానా 30,30,352 3,744 80920 NS షహీద్ భగత్ సింగ్ నగర్ నవాన్‌షహర్ 5,86,637 1,258 46621 SA సంగ్రూర్ సంగ్రూర్ 19,98,464 5,021 39822 HO హోషియార్‌పూర్ హోషియార్‌పూర్ 14,78,045 3,310 44723MLమలేర్‌కోట్ల జిల్లామలేర్‌కోట్ల4,52,016837540
రాజస్థాన్ జిల్లాలు
రాజస్థాన్ రాష్ట్రంలో 2023 నాటికి 50 జిల్లాలు ఉన్నాయి.
సంఖ్య కోడ్ జిల్లా ముఖ్య పట్టణం జనాభా
(2011) విస్తీర్ణం (కి.మీ.²) జన సాంద్రత (కి.మీ.²)1 AJ అజ్మీర్ అజ్మీర్ 25,84,913 8,481 3052 AL ఆల్వార్ ఆల్వార్ 36,71,999 8,380 4383 BI బికనీర్ బికనీర్ 23,67,745 27,244 784 BM బార్మర్ బార్మర్ 26,04,453 28,387 925 BN బన్‌స్వార బన్‌స్వార 17,98,194 5,037 3996 BP భరత్‌పూర్ భరత్‌పూర్ 25,49,121 5,066 5037 BR బరన్ బరన్ 12,23,921 6,955 1758 BU బుంది బుంది 11,13,725 5,550 1939 BW భిల్వార భిల్వార 24,10,459 10,455 23010 CR చురు చురు 20,41,172 16,830 14811 CT చిత్తౌర్‌గఢ్ చిత్తౌర్‌గఢ్ 15,44,392 10,856 19312 DA దౌసా దౌస 16,37,226 3,429 47613 DH ధౌల్‌పూర్ ధౌల్‌పూర్ 12,07,293 3,084 39814 DU దుంగర్‌పూర్ దుంగర్‌పూర్ 13,88,906 3,771 36815 GA శ్రీ గంగానగర్ శ్రీ గంగానగర్ 19,69,520 10,990 17916 HA హనుమాన్‌గఢ్ హనుమాన్‌గఢ్ 17,79,650 9,670 18417 JJ ఝున్‌ఝును ఝున్‌ఝును 21,39,658 5,928 36118 JL జలోర్ జలోర్ 18,30,151 10,640 17219 JO జోధ్‌పూర్ జోధ్‌పూర్ 36,85,681 22,850 16120 JP జైపూర్ జైపూర్ 66,63,971 11,152 59821 JS జైసల్మేర్ జైసల్మేర్ 6,72,008 38,401 1722 JW ఝలావర్ ఝలావర్ 14,11,327 6,219 22723 KA కరౌలి కరౌలి 14,58,459 5,530 26424 KO కోట కోట 19,50,491 5,446 37425 NA నాగౌర్ నాగౌర్ 33,09,234 17,718 18726 PA పాలీ పాలీ 20,38,533 12,387 16527PGప్రతాప్‌గఢ్ప్రతాప్‌గఢ్8,68,2314,11221128 RA రాజ్‌సమంద్ రాజ్‌సమంద్ 11,58,283 3,853 30229 SK సికార్ సికార్ 26,77,737 7,732 34630 SM సవై మధోపూర్ సవై మధోపూర్ 13,38,114 4,500 25731 SR సిరోహి సిరోహి 10,37,185 5,136 20232 TO టోంక్ టోంక్ 14,21,711 7,194 19833 UD ఉదయ్‌పూర్ జిల్లా ఉదయ్‌పూర్ 30,67,549 13,430 242
సిక్కిం జిల్లాలు
సిక్కిం రాష్ట్రంలో 2023 నాటికి 6 జిల్లాలు ఉన్నాయి.
సంఖ్యకోడ్జిల్లాముఖ్య పట్టణంజనాభా (2011)విస్తీర్ణం (కి.మీ.²)జన సాంద్రత
(/కి.మీ.)1ESతూర్పు సిక్కింగాంగ్‌టక్2,81,2939542952NSఉత్తర సిక్కింమంగన్43,3544,226103SSదక్షిణ సిక్కింనాంచి1,46,7427501964WSపశ్చిమ సిక్కింగ్యాల్‌సింగ్1,36,2991,166117
తమిళనాడు జిల్లాలు
తమిళనాడు రాష్ట్రంలో 2023 నాటికి 38 జిల్లాలు ఉన్నాయి.
సంఖ్య కోడ్ జిల్లా ముఖ్య పట్టణం జనాభా
(2011) విస్తీర్ణం
(కి.మీ.²) జన సాంద్రత
(కి.మీ.²)1 AR అరియాలూర్ జిల్లా అరియలూర్ 7,52,481 3,208 3872CGLచెంగల్పట్టు జిల్లాచెంగల్పట్టు25,56,2442,9458683 CH చెన్నై జిల్లా చెన్నై 71,00,000 426 17,0004 CO కోయంబత్తూర్ జిల్లా కోయంబత్తూర్ 34,72,578 7,469 7485 CU కడలూర్ జిల్లా కడలూర్ 26,00,880 3,999 7026 DH ధర్మపురి జిల్లా ధర్మపురి 15,02,900 4,532 3327 DI దిండిగల్ జిల్లా దిండిగల్ 21,61,367 6,058 3578 ER ఈరోడ్ జిల్లా ఈరోడ్ 22,59,608 5,714 3979KLకళ్లకురిచి జిల్లాకళ్లకురిచి13,70,2813,52038910 KC కాంచీపురం జిల్లా కాంచీపురం 11,66,401 1,656 70411 KK కన్యాకుమారి జిల్లా నాగర్‌కోయిల్ 18,63,178 1,685 1,10612 KR కరూర్ జిల్లా కరూర్ (తమిళనాడు) 10,76,588 2,901 37113KRకృష్ణగిరి జిల్లాకృష్ణగిరి (తమిళనాడు)18,83,7315,08637014 MA మదురై జిల్లా మదురై 39,91,038 3,676 82315MYమైలాదుత్తురై జిల్లామైలాదుత్తురై9,18,356, 1,172 78216 NG నాగపట్టినం జిల్లా నాగపట్టినం 16,14,069 2,716 66817 NI నీలగిరి జిల్లా ఉదగమండలం 7,35,071 2,549 28818 NM నమక్కల్ జిల్లా నమక్కల్ 17,21,179 3,429 50619 PE పెరంబలూర్ జిల్లా పెరంబలూర్ 5,64,511 1,752 32320 PU పుదుక్కొట్టై జిల్లా పుదుక్కొట్టై 19,18,725 4,651 34821 RA రామనాథపురం జిల్లా రామనాథపురం 13,37,560 4,123 32022RNరాణిపేట జిల్లారాణిపేట12,10,2772,23452423 SA సేలం జిల్లా సేలం 34,80,008 5,245 66324 SI శివగంగ జిల్లా శివగంగ 13,41,250 4,086 32425TSతెన్‌కాశి జిల్లాతెన్‌కాశి14,07,627291648326TPతిరుప్పూర్ జిల్లాతిరుప్పూర్24,71,2225,10647627 TC తిరుచిరాపల్లి జిల్లా తిరుచిరాపల్లి 27,13,858 4,407 60228 TH థేని జిల్లా థేని 12,43,684 3,066 43329 TI తిరునల్వేలి జిల్లా తిరునెల్వేలి 16,65,253 3,842 43330 TJ తంజావూరు జిల్లా తంజావూరు 24,02,781 3,397 69131 TK తూత్తుకుడి జిల్లా తూత్తుకూడి 17,38,376 4,594 37832TPతిరుపత్తూరు జిల్లాతిరుపత్తూరు11,11,8121,79262033 TL తిరువళ్ళూర్ జిల్లా తిరువళ్లూర్ 37,25,697 3,424 1,04934 TR తిరువారూర్ జిల్లా తిరువారూర్ 12,68,094 2,377 53335 TV తిరువణ్ణామలై జిల్లా తిరువణ్ణామలై 24,68,965 6,191 39936 VE వెల్లూర్ జిల్లా వెల్లూర్ 16,14,242 2,080 77637 VL విళుపురం జిల్లా విళుపురం 20,93,003 3,725 56238 VR విరుదునగర్ జిల్లా విరుదునగర్ 19,43,309 3,446 454
తెలంగాణ జిల్లాలు
తెలంగాణ రాష్ట్రంలో 2023 నాటికి 33 జిల్లాలు ఉన్నాయి.
వ.సంఖ్య జిల్లా జిల్లా ప్రధాన
కార్యాలయం రెవెన్యూ
డివిజన్లు సంఖ్య మండలాలు సంఖ్యమొత్తం రెవెన్యూ గ్రామాలుఅందులో నిర్జన గ్రామాలునిర్జన గ్రామాలు పోగా మిగిలిన రెవెన్యూ గ్రామాలు సంఖ్య జనాభా (2011) వైశాల్యం (చ.కి) జిల్లా పటాలు1 ఆదిలాబాద్ జిల్లా ఆదిలాబాద్218505314747,08,9524,185.97150px2 కొమరంభీం జిల్లా ఆసిఫాబాద్215419174025,15,8354,300.16150px3భద్రాద్రి కొత్తగూడెం జిల్లాకొత్తగూడెం2233773234513,04,8118,951.00150px4జయశంకర్ భూపాలపల్లి జిల్లా భూపాలపల్లి 111223232007,12,2576,361.70150px5జోగులాంబ గద్వాల జిల్లా గద్వాల్ 11219601966,64,9712,928.00150px6 హైదరాబాద్ జిల్లా హైదరాబాద్216 34,41,9924,325.297 జగిత్యాల జిల్లా జగిత్యాల 3182864 2829,83,4143,043.23150px8 జనగామ జిల్లా జనగామ 21217611755,82,4572,187.50150px9 కామారెడ్డి జిల్లా కామారెడ్డి 322473324419,72,6253,651.00150px10 కరీంనగర్ జిల్లా కరీంనగర్216210520510,16,0632,379.07150px11 ఖమ్మం జిల్లా ఖమ్మం2213801037014,01,6394,453.00150px12 మహబూబాబాద్ జిల్లా మహబూబాబాద్ 216287152727,70,1702,876.70150px13 మహబూబ్ నగర్ జిల్లా మహబూబ్ నగర్116310230813,18,1104,037.00150px14 మంచిర్యాల జిల్లా మంచిర్యాల 21836218344807,0374,056.36150px15 మెదక్ జిల్లా మెదక్3213818373767,4282,740.89150px16మేడ్చెల్ మల్కాజ్‌గిరి జిల్లామేడ్చల్21516371562,542,2035,005.98150px17 నల్గొండ జిల్లా నల్గొండ331566155511,631,3992,449.79150px18 నాగర్ కర్నూల్ జిల్లా నాగర్ కర్నూల్4203499340893,3086,545.00150px19 నిర్మల జిల్లా నిర్మల్21942932397709,4153,562.51150px20 నిజామాబాద్ జిల్లా నిజామాబాద్32945033 4171,534,4284,153.00150px21 రంగారెడ్డి జిల్లా రంగారెడ్డి527604325722,551,7311,038.00150px22 పెద్దపల్లి జిల్లా పెద్దపల్లి2142158207795,3324,614.74150px23 సంగారెడ్డి జిల్లా సంగారెడ్డి 427600165841,527,6284,464.87150px24 సిద్దిపేట జిల్లా సిద్దిపేట 3243816375993,3763,425.19150px25రాజన్న సిరిసిల్ల జిల్లా సిరిసిల్ల2131714167546,1212,030.89150px26 సూర్యాపేట జిల్లా సూర్యాపేట 22327992701,099,5601,415.68150px27 వికారాబాదు జిల్లా వికారాబాద్21950319484881,2503,385.00150px28 వనపర్తి జిల్లా వనపర్తి 1142161215751,5532,938.00150px29హన్మకొండ జిల్లా వరంగల్2141631,135,7071,304.50150px30వరంగల్ జిల్లా వరంగల్213192716,4572,175.50150px31 యాదాద్రి భువనగిరి జిల్లా భువనగిరి 2173213318726,4653,091.48150px32ములుగు జిల్లా ములుగు193361092772,94,00033నారాయణపేట జిల్లానారాయణపేట11125222505,04,000మొత్తం7359435,003,694112,077.00
త్రిపుర జిల్లాలు
త్రిపుర రాష్ట్రంలో 2023 నాటికి 8 జిల్లాలు ఉన్నాయి.
సంఖ్య కోడ్ జిల్లా ముఖ్య పట్టణం జనాభా
(2011) విస్తీర్ణం
(కి.మీ.²) జన సాంద్రత
(కి.మీ.²)1 DH దలై జిల్లా అంబస్స 3,77,988 2,400 1572GMగోమతి జిల్లాఉదయ్‌పూర్4,36,8681522.82873KHఖోవాయ్ జిల్లాఖోవాయ్3,27,3911005.673264 NT ఉత్తర త్రిపుర జిల్లా ధర్మనగర్ 4,15,946 1444.5 2885SPసిపాహీజాల జిల్లాబిశ్రామ్‌గంజ్4,84,2331044.784636 ST దక్షిణ త్రిపుర జిల్లా బెలోనియా 4,33,737 1534.2 2837UKఉనకోటి జిల్లా కైలాషహర్2,77,335591.934698 WT పశ్చిమ త్రిపుర జిల్లా అగర్తలా 9,17,534 942.55 973
ఉత్తరాఖండ్ జిల్లాలు
ఉత్తరాఖండ్ రాష్ట్రంలో 2023 నాటికి 13 జిల్లాలు ఉన్నాయి.
సంఖ్య కోడ్ జిల్లా ముఖ్య పట్టణం జనాభా
(2011) విస్తీర్ణం (చ.కి.మీ.) జన సాంద్రత
(చ.కి.మీ.)1 AL అల్మోరా అల్మోరా 6,21,927 3,090 1982 BA భాగేశ్వర్ బాగేశ్వర్ 2,59,840 2,310 1163 CL చమోలి చమోలి గోపేశ్వర్ 3,91,114 7,692 494 CP చంపావత్ చంపావత్ 2,59,315 1,781 1475 DD డెహ్రాడూన్ డెహ్రాడూన్ 16,98,560 3,088 5506 HA హరిద్వార్ హరిద్వార్ 19,27,029 2,360 8177 NA నైనీటాల్ నైనీటాల్ 9,55,128 3,853 2258 PG పౌడి గఢ్వాల్ పౌడీ 6,86,527 5,438 1299 PI పితోరాగఢ్ పితోరాగఢ్ 4,85,993 7,110 6910 RP రుద్రప్రయాగ రుద్రప్రయాగ 2,36,857 1,896 11911 TG తెహ్రి గఢ్వాల్ న్యూ తెహ్రీ 6,16,409 4,085 16912 US ఉధంసింగ్ నగర్ రుద్రాపూర్ 16,48,367 2,912 64813 UT ఉత్తర‌కాశి ఉత్తర‌కాశి 3,29,686 7,951 41
ఉత్తర ప్రదేశ్ జిల్లాలు
ఉత్తర ప్రదేశ్ రాష్ట్రంలో 2023 నాటికి 75 జిల్లాలు ఉన్నాయి.
సంఖ్య కోడ్ జిల్లా ముఖ్య పట్టణం జనాభా
(2011) విస్తీర్ణం (కి.మీ.²) జన సాంద్రత
(కి.మీ.²)1 AG ఆగ్రా ఆగ్రా 43,80,793 4,027 1,0842 AL అలీగఢ్ అలీగఢ్ 36,73,849 3,747 1,0073 AH అలహాబాద్ అలహాబాద్ 59,59,798 5,481 1,0874 AN అంబేద్కర్ నగర్ అక్బర్‌పూర్ 23,98,709 2,372 1,0215AMఅమేఠీగౌరీగంజ్25,49,9353,0638306JPఅమ్రోహాఅమ్రోహా18,38,7712,3218187 AU ఔరైయా ఔరైయా 13,72,287 2,051 6818 AZ ఆజంగఢ్ ఆజంగఢ్ 46,16,509 4,053 1,1399 BG బాగ్‌పత్ బాగ్‌పత్ 13,02,156 1,345 98610 BH బహ్‌రైచ్ బహ్‌రైచ్ 23,84,239 4,926 41511 BL బలియా బలియా 32,23,642 2,981 1,08112 BP బల్‌రాంపూర్ బల్‌రాంపూర్ 21,49,066 3,349 64213 BN బాందా బాందా 17,99,541 4,413 40414 BB బారాబంకీ బారాబంకీ 32,57,983 3,825 73915 BR బరేలీ బరేలీ 44,65,344 4,120 1,08416 BS బస్తీ బస్తీ 24,61,056 2,687 91617BHభదోహీగ్యాన్‌పూర్15,54,2039601,53118 BI బిజ్నౌర్ బిజ్నౌర్ 36,83,896 4,561 80819 BD బదాయూన్ బదాయూన్ 37,12,738 5,168 71820 BU బులంద్‌షహర్ బులంద్‌షహర్ 34,98,507 3,719 78821 CD చందౌలీ చందౌలీ 19,52,713 2,554 76822 CT చిత్రకూట్ చిత్రకూట్ 9,90,626 3,202 31523 DE దేవరియా దేవరియా 30,98,637 2,535 1,22024 ET ఎటా ఎటా 17,61,152 2,456 71725 EW ఎటావా ఎటావా 15,79,160 2,287 68326 FZ ఫైజాబాద్ ఫైజాబాద్ 24,68,371 2,765 1,05427 FR ఫరూఖాబాద్ ఫతేగఢ్ 18,87,577 2,279 86528 FT ఫతేపూర్ ఫతేపూర్ సిక్రీ 26,32,684 4,152 63429 FI ఫిరోజాబాద్ ఫిరోజాబాద్ 24,96,761 2,361 1,04430 GB గౌతమ బుద్ద నగర్ నోయిడా 16,74,714 1,269 1,25231 GZ ఘాజియాబాద్ ఘాజియాబాద్ 46,61,452 1,175 3,96732 GP ఘాజీపూర్ ఘాజీపూర్ 36,22,727 3,377 1,07233 GN గోండా గోండా 34,31,386 4,425 85734 GR గోరఖ్‌పూర్ గోరఖ్‌పూర్ 44,36,275 3,325 1,33635 HM హమీర్‌పూర్ హమీర్‌పూర్ 11,04,021 4,325 26836PNహాపూర్హాపూర్13,38,2116602,02837 HR హర్దోయీ హర్దోయీ 40,91,380 5,986 68338 HT హాత్‌రస్ హాత్‌రస్ 15,65,678 1,752 85139 JL జలౌన్ ఒరాయీ 16,70,718 4,565 36640 JU జౌన్‌పూర్ జౌన్‌పూర్ 44,76,072 4,038 1,10841 JH ఝాన్సీ ఝాన్సీ 20,00,755 5,024 39842 KJ కన్నౌజ్ కన్నౌజ్ 16,58,005 1,993 79243 KD కాన్పూర్ దేహత్ అక్బర్‌పూర్ 17,95,092 3,021 59444 KN కాన్పూర్ కాన్పూర్ 45,72,951 3,156 1,41545KRకాస్‌గంజ్కాస్‌గంజ్14,38,1561,95573646 KS కౌశాంబి మంఝన్‌పూర్ 15,96,909 1,837 89747 KU కుశినగర్ పద్రౌనా 35,60,830 2,909 1,22648 LK లఖింపూర్ ఖేరి లఖింపూర్ 40,13,634 7,674 52349 LA లలిత్‌పూర్ లలిత్‌పూర్ 12,18,002 5,039 24250 LU లక్నో లక్నో 45,88,455 2,528 1,81551 MG మహారాజ్‌గంజ్ మహారాజ్‌గంజ్ 26,65,292 2,953 90352 MH మహోబా మహోబా 8,76,055 2,847 28853 MP మైన్‌పురి మైన్‌పురి 18,47,194 2,760 67054 MT మథుర మథుర 25,41,894 3,333 76155 MB మౌ మౌ 22,05,170 1,713 1,28756 ME మీరట్ మీరట్ 34,47,405 2,522 1,34257 MI మీర్జాపూర్ మీర్జాపూర్ 24,94,533 4,522 56158 MO మొరాదాబాద్ మొరాదాబాద్ 47,73,138 3,718 1,28459 MU ముజఫర్ నగర్ ముజఫర్ నగర్ 41,38,605 4,008 1,03360 PI ఫిలిభిత్ ఫిలిభిత్ 20,37,225 3,499 56761 PR ప్రతాప్‌గఢ్ ప్రతాప్‌గఢ్ 31,73,752 3,717 85462 RB రాయ్‌బరేలి రాయ్‌బరేలి 34,04,004 4,609 73963 RA రాంపూర్ రాంపూర్ 23,35,398 2,367 98764 SA సహారన్‌‌పూర్ సహారన్‌‌పూర్ 34,64,228 3,689 93965SMసంభల్సంభల్22,17,020245389066 SK సంత్ కబీర్ నగర్ ఖలీలాబాద్ 17,14,300 1,442 1,01467 SJ షాజహాన్‌పూర్ షాజహాన్‌పూర్ 30,02,376 4,575 67368SHషామ్లీ Shamli district of Uttar Pradesh was formerly named Prabudh Nagar district, which did not exist during census 2011.షామ్లీ12,74,8151,0631,20069 SV శ్రావస్తి భింగా 11,14,615 1,948 57270 SN సిద్దార్థనగర్ సిద్ధార్థనగర్ 25,53,526 2,751 88271 SI సీతాపూర్ సీతాపూర్ 44,74,446 5,743 77972 SO సోన్‌భద్ర రాబర్ట్స్‌‌గంజ్ 18,62,612 6,788 27473 SU సుల్తాన్‌పూర్ సుల్తాన్‌పూర్ 37,90,922 4,436 85574 UN ఉన్నావ్ ఉన్నావ్ 31,10,595 4,561 68275 VA వారణాసి వారణాసి 36,82,194 1,535 2,399
అండమాన్ నికోబార్ దీవుల జిల్లాలు
అండమాన్ నికోబార్ దీవుల రాష్ట్రంలో (కేంద్రపాలిత ప్రాంతం) 2023 నాటికి 3 జిల్లాలు ఉన్నాయి.
కోడ్ జిల్లా ప్రధాన కార్యాలయం జనాభా(2011) వైశాల్యం (కిమీ²) సాంద్రత (కిమీ²) ఎన్‌ఐ నికోబార్ కారు నికోబార్ 36,819 1,841 20 ఎన్ఎ ఉత్తర మధ్య అండమాన్ మాయబందర్ 105,539 3,227 32 ఎస్‌ఐ దక్షిణ అండమాన్ పోర్ట్ బ్లెయిర్ 237,586 3,181 80
చండీగఢ్ జిల్లాలు
చండీగఢ్ రాష్ట్రంలో (కేంద్రపాలిత ప్రాంతం) 2023 నాటికి ఒక (1) జిల్లా మాత్రమే ఉంది.
సం. కోడ్ జిల్లా ముఖ్య పట్టణం జనాభా
(2011) విస్తీర్ణం (కి.మీ.²) జన సాంద్రత
(/కి.మీ.²) 1 CH చండీగఢ్ జిల్లా చండీగఢ్
దాద్రా నగర్ హవేలీ, డామన్ డయ్యూ జిల్లాలు
దాద్రా నగర్ హవేలీ, డామన్ డయ్యూ రాష్ట్రంలో (కేంద్రపాలిత ప్రాంతం) 2023 నాటికి 3 జిల్లాలు ఉన్నాయి.
#కోడ్‌జిల్లాముఖ్య పట్టణంజనాభా
(2011)విస్తీర్ణం (కి.మీ.²)జన సాంద్రత (/కి.మీ.²)1DAడామన్డామన్2DIడయ్యూ జిల్లాడయ్యూ3DNదాద్రా నగరు హవేలీసిల్వస్సా
లక్షద్వీప్ జిల్లాలు
లక్షద్వీప్ రాష్ట్రంలో (కేంద్రపాలిత ప్రాంతం) 2023 నాటికి ఒక (1) జిల్లా మాత్రమే ఉంది.
సం కోడ్ జిల్లా ముఖ్య పట్టణం జనాభా
(2011) విస్తీర్ణం
(కి.మీ.²) జన సాంద్రత
(కి.మీ.²)1 LD లక్షద్వీప్ జిల్లా కవరట్టి
లడఖ్
లడఖ్ రాష్ట్రం (కేంద్రపాలిత ప్రాంతం) లో రెండు జిల్లాలు ఉన్నాయి.
సం. కోడ్ జిల్లా ముఖ్య పట్టణం జనాభా (2001) విస్తీర్ణం (కి.మీ.²) జన సాంద్రత (కి.మీ.²)1 KL కార్గిల్ కార్గిల్ 102 LH లేహ్ లేహ్ 3
పుదుచ్చేరి జిల్లాలు
పుదుచ్చేరి రాష్ట్రంలో (కేంద్రపాలిత ప్రాంతం) 2023 నాటికి 4 జిల్లాలు ఉన్నాయి.
సంఖ్య కోడ్ జిల్లా ముఖ్య పట్టణం జనాభా
(2011) విస్తీర్ణం (కి.మీ.²) జన సాంద్రత
(కి.మీ.²)1 KA కరైకల్ కరైకల్ 2 MA మాహె మాహె 3 PO పుదుచ్చేరి పాండిచ్చేరి 4 YA యానాం యానాం
ఢిల్లీ జిల్లాలు
ఢిల్లీ రాష్ట్రంలో (కేంధ్రపాలిత ప్రాంతం) 2023 నాటికి 11 జిల్లాలు ఉన్నాయి.
thumb|250x250px|ఢిల్లీ లోని జిల్లాల వివరాల పటం
వ.సంఖ్యకోడ్జిల్లాముఖ్య పట్టణంజనాభా
(2011)విస్తీర్ణం (కి.మీ.²)జన సాంద్రత
(కి.మీ.²)1CDమధ్య ఢిల్లీదర్యాగంజ్252EDతూర్పు ఢిల్లీప్రీత్ విహార్4403NDన్యూ ఢిల్లీకన్నాట్ ప్లేస్224NOఉత్తర ఢిల్లీఅలీపూర్ 595NEఈశాన్య ఢిల్లీనంద్ నగరి526NWవాయవ్య ఢిల్లీకంఝావాలా1307DLషహదారానంద్ నగరి8SDదక్షిణ ఢిల్లీసాకేత్9SEఆగ్నేయ ఢిల్లీడిఫెన్స్ కాలనీ10SWనైరుతి ఢిల్లీకపషేరా39511WDపశ్చిమ ఢిల్లీరాజౌరీ గార్డెన్112
జమ్మూ కాశ్మీర్ జిల్లాలు
జమ్మూ కాశ్మీర్ రాష్ట్రంలో (కేంద్రపాలిత ప్రాంతం) 2023 నాటికి 20 జిల్లాలు ఉన్నాయి.
వ.సం. కోడ్ జిల్లా ముఖ్య పట్టణంజనాభా 2011 విస్తీర్ణం (కి.మీ.2) జన సాంద్రత
(/కి.మీ.2)1 AN అనంతనాగ్ అనంతనాగ్ 1,070,144 2853 3752BPబండిపోరాబండిపోరా 385,099 3,0101283 BR బారముల్లా బారముల్లా 1,015,503 3329 3054 BD బుద్గాం బుద్గాం 735,753 1406 5375 DO దోడా దోడా 409,576 2,625 796GDగందర్బల్గందర్బల్ 297,003 19791,1517 JA జమ్మూ జమ్మూ 1,526,406 3,097 5968 KT కథువా కథువా 615,711 2,651 2329KSకిష్త్‌వార్కిష్త్‌వార్ 230,696 7,7373010KLకుల్గాంకుల్గాం 422,786 45792511 KU కుప్వారా కుప్వారా 875,564 2,379 36812 PO పూంచ్ పూంచ్ 476,820 1,674 28513 PU పుల్వామా పుల్వామా 570,060 1,398 59814 RA రాజౌరీ రాజౌరీ 619,266 2,630 23515RBరంబాన్రంబాన్ 283,313 1,33021316RS రియాసి రియాసి 314,714 171018417 SB సంబా సంబా 318,611 91331818SPషోపియన్షోపియన్ 265,960 31285219 SR శ్రీనగర్ శ్రీనగర్ 1,269,751 2,228 70320 UD ఉధంపూర్ ఉధంపూర్ 555,357 4,550 211
లడఖ్ జిల్లాలు
లడఖ్ రాష్ట్రంలో (కేంద్రపాలిత ప్రాంతం) 2023 నాటికి 2 జిల్లాలు ఉన్నాయి.
సం. కోడ్ జిల్లా ముఖ్య పట్టణం జనాభా (2001) విస్తీర్ణం (కి.మీ.²) జన సాంద్రత (కి.మీ.²)1 KL కార్గిల్ కార్గిల్ 102 LH లేహ్ లేహ్ 3
ఇవి కూడా చూడండి
భారతదేశం జాబితాలు
ప్రపంచ దేశాల జాబితాలు
దేశాల జాబితా
జిల్లా
మూలాలు
వనరులు
మనోరమ ఇయర్ బుక్ 2003, పేజీలు 649–714, ISBN 81-900461-8-7
భారతదేశపు జిల్లాల అధికారిక జాబితా
భారతదేశ జిల్లాలు
సాధారణ పరిపాలన
వర్గం:భారతదేశ భౌగోళికం
వర్గం:భారతదేశానికి సంబంధించిన జాబితాలు
వర్గం:భారతదేశ జిల్లాల జాబితాలు |
తెలంగాణా ఉద్యమ ప్రస్థానం 2005 సెప్టెంబర్ | https://te.wikipedia.org/wiki/తెలంగాణా_ఉద్యమ_ప్రస్థానం_2005_సెప్టెంబర్ | __TOC__
thumb|ఆలె నరేంద్ర
సెప్టెంబర్ 1 - సెప్టెంబర్ 10
సెప్టెంబర్ 1: నక్సల్స్‌ సమస్యపై తెరాస నేతల బృందం (MLAలు, MPలు) సోనియా గాంధి, ప్రధాని మన్మోహన్‌లను కలిసింది. ముఖ్యమంత్రి తెలంగాణా ఉద్యమంపై చేసిన వ్యాఖ్యలు కూడా చర్చకు వచ్చినట్లు వార్తలు వచ్చాయి. నక్సల్స్‌ సమస్యపై వారి నుంచి ఆశించిన స్పందన లభించలేదు. ఇది ఆషామాషీ వ్యవహారం కాదని వారిద్దరూ తేల్చిచెప్పారు. సోనియాతో భేటీ నిరాశాజనకంగా మారడంతో కేసీఆర్ అసంతృప్తి చెందాడు. యూపీఏ నుంచి వైదొలగే ఆలోచన చేస్తున్నట్లు ప్రకటించాడు. యూపీఏలో కీలక నేత అయిన ఎన్‌సీపీ నాయకుడు శరద్ పవార్ను... తన షెడ్యూలులో లేకపోయినా హుటహుటిన వెళ్లి కలిశడు. లాలుతో కూడా మంతనాలు జరిపేందుకు ప్రయత్నించాడు. ఈ నెల 8న మిత్రపక్షాల నేతలతో చర్చించి తుది నిర్ణయం తీసుకుంటామని తెలిపాడు. ఇంత జరిగినా... మున్సిపల్ ఎన్నికల్లో కాంగ్రెస్‌తో పొత్తు ఉంటుందా అని విలేఖరులు ప్రశ్నించగా కేసీఆర్ మౌనం పాటించాడు.
విలేకరుల సమావేశంలో కె సి ఆర్ కింది వ్యాఖ్యలు చేసాడు.
తెలంగాణ గురించి ఇంత చులకనగా మాట్లాడుతున్న సీఎంను తెలంగాణ కాంగ్రెస్ నేతలెలా భరిస్తున్నారో? తాము ఎటువైపో వాళ్లు తేల్చుకోవాలి. తెలంగాణను తెరమరుగుచేసే వైఎస్‌ను తెరమరుగు చేయడానికి ముందుకు రావాల్సిన సమయం ఆసన్నమైంది.
వైఎస్‌కు చరిత్ర జ్ఞాపకం లేదనుకుంటా. తెలంగాణ అంశాన్ని విస్మరించినవారే తెరమరుగయ్యారు. బ్రహ్మానందరెడ్డి నుంచి చంద్రబాబు వరకు చాలామంది ఇలాగే పోయారు. వైఎస్‌కు తెరమరుగయ్యే కాలం వచ్చింది కాబట్టే ఇలాంటి దుర్మార్గపు ఆలోచనలు!
రాష్ట్ర ప్రభుత్వం కిల్లర్‌ గ్యాంగ్‌లను పెంచి పోషిస్తోంది. నర్సా కోబ్రాలు.. కాకతీయ కోబ్రాలు... ఎక్కడికి దారితీస్తాయివి?
సమస్య రాజకీయంతో పరిష్కారం కాదు. రాజనీతిజ్ఞతతో పరిష్కరించాలి. ఇప్పుడు కావాల్సింది అదనపు ఆయుధాలు కాదు. అదనపు వనరులు... ఆలోచనలు.
శ్రీలంకలో మంత్రిని చంపిన వారంలోపే అక్కడి ప్రభుత్వం టైగర్లను చర్చలకు పిలిచింది. మన రాష్ట్ర ప్రభుత్వం మాత్రం కంటికి కన్ను, పంటికి పన్ను సిద్ధాంతాన్ని పాటిస్తోంది.
నక్సల్స్‌పై ప్రధానితో మాట్లాడతానని సోనియా చెప్పారు. తెలంగాణపై సీఎం వ్యాఖ్యల్ని పట్టించుకోవద్దని అన్నారు. వైఎస్ వైఖరి అలా ఉంది. ఇక్కడ అభిప్రాయం ఇలా ఉంది. అందుకే యూపీఏ ప్రభుత్వంలో ఉండాలా? వద్దా? అని ఆలోచిస్తున్నాం.
సెప్టెంబర్ 2: పురపాలక ఎన్నికల్లో కాంగ్రెస్‌తో పొత్తు పెట్టుకోబోమని, సి పి ఐతో పొత్తు పెట్టుకుంటామని తెరాస అధినేత కేసీఆర్ ప్రకటించాడు. అయితే తెరాసది వన్‌వే ప్రేమ అనీ, వారితో పొత్తు అసాధ్యమని సి పి ఐ నాయకుడు కె నారాయణ వ్యాఖ్యానించాడు.
"కాంగ్రెసు పార్టీకి ఎవరిపైనా ఆధారపడి ఉండాల్సిన అవసరం లేదు. మా శక్తిసామర్ధ్యాలు మాకు తెలుసు. గత ఎన్నికలలో వలెనే మిత్రులందరినీ కలుపుకుపోవాలని భావించాం. ఒంటరిగా పోటీ చేస్తామంటే, అది వారిష్టం" అని ప్రదేశ్ కాంగ్రెసు అధ్యక్షుడు కె కేశవరావు వ్యాఖ్యానించాడు.
సెప్టెంబర్ 3: [[తెరాస]] నేత కె సి ఆర్ హైదరాబాదు లోని చంచల్‌గూడా జైల్లో నిషేధిత విరసం నేతలు వరవరరావు, కళ్యాణరావు లను కలిసాడు. వారు ఒక గంట సేపు మాట్లాడుకున్నారు. మావోయిస్టులపైన, విరసంపైన నిషేధం ఎత్తివేయిస్తే, మావోయిస్టులను చర్చలకు తాను ఒప్పిస్తానని వరవరరావు ప్రతిపాదించినట్లు పత్రికలలో వార్తలు వచ్చాయి.
కేంద్రమంత్రి హోదాలో ఉండి, ఒక నిషేధిత సంస్థ నేతను జైలుకు వెళ్ళి కలవడం కె సి ఆర్ కు తగదని తెలుగుదేశం నేత చంద్రబాబు నాయుడు విమర్శించాడు.
తెలంగాణలో భారీస్థాయిలో మానవ హక్కుల హననం జరుగుతోంది. దీనికి వ్యతిరేకంగా పెద్దఎత్తున ఉద్యమం నిర్మిస్తాం. జాతీయస్థాయి చర్చకూ తెరతీస్తాం. ఈ విషయాన్ని ఊరికే వదిలే ప్రసక్తే లేదు అని కె.చంద్రశేఖరరావు పేర్కొన్నాడు.
సెప్టెంబర్ 4: అవసరమైతే 'దంచుడు'కు కూడా తెలంగాణ జాగరణ సేన (టీజేఎస్) వెనుదీయదని తెరాస అధినేత కె.చంద్రశేఖరరావు పేర్కొన్నాడు. మంచి మాటకు మంచి మాట, దంచుడుకు దంచుడు మాట... తరహాలో టీజేఎస్ వ్యవహరిస్తుందని ఆయన స్పష్టం చేశాడు.
సెప్టెంబర్ 5: "చంద్రబాబు మాదిరిగానే వై.ఎస్. కూడా... ప్రాంతీయ తత్వం, పక్షపాత ధోరణితో వ్యవహరిస్తున్నారు. కాబట్టి కాంగ్రెస్‌కు ప్రజలు మున్సిపల్ ఎన్నికల్లో గుణపాఠం చెప్పాలి" అని [[తెరాస]] నేత ఆలె నరేంద్ర అన్నాడు.
దీనికి ప్రతిగా ప్రదేశ్ కాంగ్రెసు అధ్యక్షుడు కె కేశవరావు ఇలా అన్నాడు: "ఈ వ్యాఖ్యలు చాలా తీవ్రమైనవి. నరేంద్ర పగటికలలు కంటున్నారు. ఆయనకు తెలివి ఉన్నట్టుగా అన్పించటంలేదు. నరేంద్రకు రాజకీయ పరిజ్ఞానం లేదు."
సెప్టెంబర్ 6: తనను తెలివిలేనివాడని అన్న కేశవరావు గురించి తెరాస నేత, కేంద్రమంత్రి ఆలే నరేంద్ర ఇలా అన్నాడు: "కేకే ఓ జోకరు, వైఎస్‌కు చెమ్చా, తెలంగాణ మాతృద్రోహి. తెలంగాణేతరుడైన వైఎస్‌కు పాదాక్రాంతుడయ్యాడు"
సెప్టెంబర్ 7: టీజేఎస్ కరడుగట్టిన తెలంగాణ వాదుల సంస్థే. ఇలా చెప్పుకోవడానికి మాకు ఎలాంటి అభ్యంతరం లేదు అని కె సి ఆర్ అన్నాడు. తెలంగాణవాదాన్ని వాడవాడలా ప్రచారం చేయడమే టీజేఎస్ సైనికుల లక్ష్యమని, ఇందుకోసం వారు ముమ్మాటికీ శాంతియుత పంథాలోనే పయనిస్తారని తెలిపాడు. "ఎవరైనా రెచ్చగొడితే మాత్రం టీజేఎస్ సైనికులు రెచ్చిపోతారు. అవసరమైతే హింసా మార్గంలోకి మళ్లుతారు. ఆందోళనపథంలో తెలంగాణను సాధించాల్సిన పరిస్థితి వస్తే, ఒక్క టీజేఎస్ ఏమిటి తెరాస కూడా వారితో జత కలుస్తుంది. నిజానికి తెలంగాణ ప్రజలంతా ఉద్యమిస్తారు. 1969లో ఇదే జరిగింది" అని అన్నాడు.
కాంగ్రెసు శాసనసభాపక్షం ఇలా ప్రకటించింది: "కాంగ్రెస్ పుణ్యంతో గెలిచిన నరేంద్రకు కాంగ్రెస్‌నే విమర్శించడం తగదు. దమ్ముంటే ఆయన తన ఎంపీ పదవికి రాజీనామా చేసి, కాంగ్రెస్‌తో పోటీపడి గెలవాలి."
సెప్టెంబర్ 10: హైదరాబాదు లోని ఒక ఫంక్షన్ హాల్లో తెలంగాణా జాగరణ సేన శిక్షణ కార్యక్రమాన్ని కె సి ఆర్ ప్రారంభించాడు. "మాకు మేముగా ఎవరి జోలికీ పోబోం. కానీ మంచికి మంచిగా, చెడుకు చెడుగా టీజేఎస్ కచ్చితంగా స్పందిస్తుంది. అది అప్పటి పరిస్థితిని బట్టి ఉంటుంది. ఇటుకలతో దాడి చేసేవారికి రాళ్లతో సమాధానమిస్తుంది. చేతులతో దాడికి దిగేవారిని కర్రలతో ఎదుర్కొంటుంది. ఎలా ఇచ్చినా జవాబు మాత్రం పకడ్బందీగా ఇచ్చి తీరుతుంది. అంతేకాదు.., వైఎస్ వంటి దుర్మార్గుల మోసాలను గురించి ఊరూరా, వాడవాడలా, రచ్చబండలు, కచేరీల దగ్గరా... ఇలా రాష్ట్రమంతటా ప్రచారం చేస్తుంది. ప్రజలను జాగృతపరుస్తుంది." అని ఆయన అన్నాడు.
తెలంగాణ అంటే ఏంటో టీజేఎస్ మున్ముందు రుచి చూపిస్తుందని తెరాస అగ్రనేత, కేంద్రమంత్రి నరేంద్ర అన్నాడు.
సెప్టెంబర్ 11 - సెప్టెంబర్ 20
సెప్టెంబర్ 11:తెలంగాణ కోసం అవసరమైతే కర్రలే కాదు... తుపాకులు, ఏకే-47లూ పట్టుకుంటాం. తెలంగాణ ప్రజల మనోభావాలను దెబ్బతీస్తూ, రెచ్చగొడుతుంటే ఇంకా ఎంతకాలం సహించాలి. సమయం వచ్చింది... తెలంగాణలో కాంగ్రెస్ నాయకుల నోళ్లు మూయించే విధంగా ఆ పార్టీని పాతాళానికి తొక్కే పరిస్థితి ఏర్పడింది అని నరేంద్ర మెదక్ జిల్లా సంగారెడ్డిలో అన్నాడు. "జాగరణ సేన చేపట్టిన లాఠీలతో కుక్కలను తరమండని కేశవరావు సూచిస్తున్నారు. మేము తెలంగాణకు వ్యతిరేకంగా మాట్లాడే కుక్కలనూ కొట్టమంటున్నాం" అంటూ ఘాటుగా పేర్కొన్నారు.
తెరాసకు ఓటేయటం ద్వారా తమ ఓటును వృథా చేసుకోవద్దని తెలంగాణవాదులకు పీసీసీ అధ్యక్షుడు కె.కేశవరావు పిలుపునిచ్చారు. తెలంగాణ అంశాన్ని సోనియాగాంధీకి అప్పగించినందున... కాంగ్రెస్‌ను విశ్వసించాలని విజ్ఞప్తి చేశారు. తెలంగాణేతరుల్ని రెచ్చగొట్టేందుకే తెలంగాణ జాగరణ సేన(టీజెఎస్)ను తెరాస ఏర్పాటుచేసిందని విమర్శించారు.
సెప్టెంబర్ 12: "మీవి డ్రామాలాడే బతుకులు. మున్సిపల్ ఎన్నికల ప్రచారానికి నేనూ వస్తున్నా. జనంలోకి పోదాం. వారే నిర్ణేతలు. ఎవరి వల్ల ఎవరు బాగుపడ్డారో అక్కడే తేల్చుకుందాం" అంటూ కె సి ఆర్ కాంగ్రెస్‌కు సవాల్ విసిరారు.
ఒకట్రెండు జిల్లాలకు మాత్రమే పరిమితమై, ఇతర పార్టీల పొత్తులతో తప్ప గెలవలేని కమ్యూనిస్టులు... తమపై నోటికొచ్చిన వ్యాఖ్యలు చేస్తున్నారంటూ కేసీఆర్ ఎద్దేవా చేశారు.
ఆంధ్ర వలసవాదులది బిచ్చమెత్తుకు బతికిన చరిత్ర అంటూ ఎద్దేవా చేశారు. జొన్నన్నం తప్ప గతిలేని పల్నాడు దుస్థితినీ, నీటి చుక్కకు కూడా కటకటలాడే పరిస్థితినీ శ్రీనాథ కవి ఎన్నో పద్యాల్లో వర్ణించాడు. కాకతీయులు, రెడ్డిరాజుల హయాంలో గోదావరి జిల్లాల వారు బతుకుదెరువు కోసం తెలంగాణకు వలస వచ్చారు. సన్నన్నం తినే మమ్మల్ని... క్రమంగా జొన్నన్నం స్థాయికి దిగజార్చారు. అలాంటి మీరు ఇప్పుడు మమ్మల్ని చులకన చేస్తారా? అని కె సి ఆర్ ప్రశ్నించారు.
"తెలంగాణ అనే అమృత కలశాన్ని కబళించేందుకు ప్రయత్నించే వారిని నల్లతాచుల్లా కాటేయండి. తెలంగాణ తల్లి కొంగుకు నిప్పు పెడుతున్న వ్యతిరేకుల్ని నరికి, వారి రక్తంతో ఆమె పాదాల్ని అభిషేకించండి. ఆంధ్ర వలసవాదుల చేతుల్లోంచి తెలంగాణ సంకెళ్లను తెంచేందుకు సిద్ధం కండి" అంటూ కేంద్రమంత్రి, తెరాస అగ్రనేత నరేంద్ర టీజేఎస్ ప్రేరక్‌లకు పిలుపునిచ్చారు.
సెప్టెంబర్ 14:నరేంద్ర ఇలా అన్నాడు: "కేసీఆర్‌పై, నాపై కచ్చితంగా దాడులు జరిగే అవకాశముంది. ముఖ్యమంత్రి వైఎస్, పోలీసులు కలసికట్టుగా సృష్టించిన 'కోబ్రా'లు ఇందుకు పాల్పడవచ్చు."
కె సి ఆర్ వ్యాఖ్యలు:
"వరవరరావును జైలులో కలిసినందుకు నన్ను అరెస్టు చేయాలంటున్నారు. అలా చేయాల్సి వస్తే... చర్చల పేరుతో నక్సలైట్లను పిలిచి రాచమర్యాదలు చేసిన వైఎస్‌నే అరెస్టు చేయాలి"
"మంత్రి పదవులనుంచి మమ్మల్నెవరు బర్తరఫ్ చేసేది? ఢిల్లీ సర్కారే మా దయాదాక్షిణ్యాలపై నడుస్తోంది! ఈ ఎన్నికల్లో గెలిస్తేనే తెలంగాణ ప్రత్యేక రాష్ట్ర లొల్లి ఢిల్లీకి చేరుతుంది. తెలంగాణ దెబ్బ ఏందో మరోసారి యావత్ దేశానికి చాటిచెప్పాలి"
సెప్టెంబర్ 16: ఉదయం విజయనగరం జిల్లా జంరఝావతి ప్రాజెక్టు పరిశీలనకు వెళ్తూ విశాఖ విమానాశ్రయంలో ముఖ్యమంత్రి వై.ఎస్.రాజశేఖరరెడ్డి ఇలా అన్నాడు - తెరాస నాయకుల మాటలకు జవాబు చెప్పాల్సిన పరిస్థితి ఉందా? వారు అసంబద్ధమైన మాటలు మాట్లాడుతున్నారు. ఆ పార్టీ నాయకులకు జవాబు చెప్పాల్సిన అవసరం లేదనుకుంటున్నా. వారిచ్చే ప్రకటనల మంచి చెడులను వారికే వదలిపెడుతున్నాను.
కేసీఆర్ తెలుగుదేశం పార్టీలో ఉన్నప్పుడు బాగానే పనిచేసేవారు. బయటకు వెళ్లాకే పాడైపోయారు.
ప్రస్తుతం కేసీఆర్ హెలికాప్టర్‌పైనే తిరుగుతున్నారు. జనంలోకొచ్చే ధైర్యం కోల్పోయారు. రాళ్ళతో కొడతారని భయం.
మేనల్లుడు హరీష్‌ మంత్రి పదవి పోయింది. తన పదవి కాపాడుకునే ప్రయత్నాల్లో కేసీఆర్ తీరికలేకుండా ఉన్నారు.
ఢిల్లీ పెద్దలకు హైదరాబాద్ బిర్యానీతో విందులు చేస్తే తెలంగాణా వస్తుందా?
చంద్రబాబు నాయుడు సిద్దిపేట, మెదక్, సంగారెడ్డి, సదాశివపేట, జహీరాబాద్‌ మున్సిపాలిటీల్లో పై విమర్శలు చేసాడు.
కరీంనగర్ లోక్‌సభ నియోజకవర్గ పరిధిలోని జగిత్యాల మున్సిపాలిటీలో ఎన్నికల ప్రచారానికి వచ్చిన తెరాస అధినేత కె.చంద్రశేఖరరావుకు చేదు అనుభవం ఎదురయింది. రోడ్‌షో పేలవంగా సాగింది. దాంతో ఆయన తీవ్ర అసంతృప్తితో అర్ధాంతరంగా ప్రచారం ముగించుకుని హెలికాప్టరులో మంచిర్యాల వెళ్ళిపోయాడు.
సెప్టెంబర్ 17: నిజాం సంకెళ్ల నుంచి తెలంగాణకు విముక్తి కలిగిన రోజు. తెదేపా, భారతీయ జనతా పార్టీ, తెరాస పక్షాలు తెలంగాణ విమోచన దినోత్సవాన్ని నిర్వహించాయి. అయితే ఈ పార్టీల రాష్ట్ర అధ్యక్షులెవరూ హైదరాబాద్‌లో జరిగిన కార్యక్రమాల్లో పాల్గొనలేదు. మున్సిపోల్స్‌ ప్రచారంలో నిమగ్నం కావడమే దీనికి కారణం.
మహబూబ్‌నగర్‌లో జరిగిన వివిధ ఎన్నికల ప్రచార సభల్లో కెసిఆర్‌ ఇలా అన్నారు:
తెలంగాణ వ్యతిరేకిగా వ్యవహరిస్తున్న ముఖ్యమంత్రి వై.ఎస్. పెద్ద అహంకారి. అహంభావి. అణిచివేతదారు అని తెరాస అధ్యక్షుడు కె.చంద్రశేఖరరావు నిప్పులు కక్కారు. ఇతర ప్రాంతాల కోసం తెలంగాణకు అన్యాయం చేస్తున్న వైఎస్ కనుమరుగుకాక తప్పదని అన్నారు. ప్రత్యేక తెలంగాణ ఉద్యమానికి ఎదురుదెబ్బలు తగులుతున్నాయని కేసీఆర్ అంగీకరించారు. అయితే.. అది వైఫల్యం మాత్రం కాదని అన్నారు.అన్ని విషయాల్లోనూ తమను రెచ్చగొట్టేలా వైఎస్ మాట్లాడుతున్నారని, అందుకే తాము స్పందించాల్సి వస్తోందని కేసీఆర్ తెలిపారు. శుక్రవారం జగిత్యాలలో తన రోడ్ షోకు జనం రాలేదనడం అవాస్తవమని చెప్పారు. 'నేను అన్ని వార్డుల్లోకీ రావాలనే ఉద్దేశంతో మా స్థానిక నేతలు జనాన్ని వారివారి వార్డుల్లోనే నిలిపి ఉంచారు. ఈ విషయంలో వారి మధ్య సమన్వయం లోపించింది. దాంతో కూడలి వద్ద జనం తక్కువగా కన్పించారు' అని చెప్పారు.
రాష్ట్రంలో మంత్రి పదవులు వద్దన్న. సోనియాగాంధే పిలిచి.. మీ వల్ల ఆంధ్రప్రదేశ్లో బువ్వ తింటున్నాం. పొత్తు కలిసి గెలిచినం. ప్రభుత్వంలో చేరండి అంది. బలవంతం చేస్తే చేరినం. దానికి ఒకటే లొల్లి. వరంగల్ సభకు లక్షల మంది వస్తే... మేమూ తెలంగాణ అంటూ గులాం నబీ అజాద్‌ మా ఇంటికి వచ్చిండు. మాయమాటలు చెప్పిండు. మాతో పొత్తు పెట్టుకొని ఇప్పుడు మోసం చేసిండు. పదేళ్లు అధికారంలో లేని కాంగ్రెస్ తెరాస జెండావల్ల బతికింది. చంద్రబాబు అడ్రస్‌ లేకుండా పోయిండు. గత శాసనసభ ఎన్నికల్లో కాంగ్రెసోళ్ళు పాలమూరులో తొండి చేసిండ్రు. సీట్లు ఇచ్చినట్లే ఇచ్చి పోటీకి నిలిపిండ్రు. ఈసారి ఎవరి బలమెంతో తేల్చుకోవడానికి ఒంటరిగా బరిలోకి దూకినం.
సెప్టెంబర్ 18: అసెంబ్లీ ఎన్నికల్లో గులాబీ కండువాతో ప్రచారం చేసి అధికారంలోకొచ్చావు. ఇప్పుడు మేం ఒంటరిగా పోటీ చేస్తుంటే నక్సలైట్లంటున్నావు. ఇదెక్కడి ధర్మం అని ముఖ్యమంత్రి వైఎస్ నుద్దేశించి తెరాస అధినేత చంద్రశేఖర్‌రావు నల్గొండ జిల్లా భువనగిరిలో పురపాలక ఎన్నికల ప్రచార సభలో అన్నాడు. ఆరుసార్లు ఎమ్మెల్యేగా పనిచేసిన. డిప్యూటీ స్పీకర్‌గా పనిచేసినా. ఇప్పుడు కేంద్రమంత్రిగా ఉన్నా. తెలుగుదేశం పార్టీ నుంచి బయటకు వచ్చి తెలంగాణ అనగానే నక్సలైటునయిపోయానా? అని తెదేపా అధ్యక్షుడు చంద్రబాబునూ నిలదీశాడు.
కమ్యూనిస్టులు తెలంగాణ వ్యతిరేక ఉన్మాదులని కేసీఆర్ ఆరోపించాడు. వారు తినేది తెలంగాణ తిండి, పాడేది ఆంధ్రపాట అని మిర్యాలగూడలో దుయ్యబట్టాడు. కమ్యూనిస్టులు పొద్దుతిరుగుడు పువ్వులాంటి వారు, పొత్తు ఉంటేనే వికసిస్తారని చురకవేశాడు. గతంలో తెలంగాణకు రూ.10 వేల కోట్ల ప్యాకేజీ కావాలని కోరిన కమ్యూనిస్టులు ఇప్పుడేమీ మాట్లాడకుండా పొయ్యిలో పడుకున్నారని ఎద్దేవా చేశాడు. రాష్ట్రంలో తెదేపాకు ఒక్క మున్సిపాలిటీ దక్కదని జోస్యం చెప్పాడు.
సెప్టెంబర్ 19: నక్సలిజంపై వివిధ రాష్ట్రాల ముఖ్యమంత్రుల సమావేశంలో ముఖ్యమంత్రి వై.ఎస్.రాజశేఖరరెడ్డి, కేంద్ర మంత్రి కె చంద్రశేఖర రావు పేరును నేరుగా ప్రస్తావిస్తూ ఆయన పార్టీ నక్సల్స్‌తో స్నేహం చేస్తోందని సూటిగా ఆరోపించాడు.
మావోయిస్టులపై నిషేధం విధించడాన్ని తెరాస నాయకులు బహిరంగంగా విమర్శించారు.
ఎన్నికల బహిష్కరణకు పిలుపునిచ్చిన మావోయిస్టులతో తెరాస స్నేహం ప్రదర్శిస్తోంది. కేంద్ర మంత్రి కేసీఆర్ విరసం నేత వరవరరావును జైలు లో కలుసుకున్నారు.
అన్ని పార్టీలు ముఖ్యంగా కాంగ్రెస్‌ను ప్రధాన లక్ష్యంగా ఎంచుకున్న నక్సల్స్‌ తెరాసకు మాత్రం మినహాయింపు ఇచ్చారు.
టీజేఎస్ పేరిట పాక్షిక మిలిటరీ సంస్థను ఏర్పాటు చేసిన తెరాస... మాజీ ఆరెస్సెస్‌ ముఖ్యుడితో వారికి శిక్షణ ఇప్పిస్తోంది. నక్సల్స్‌, మాజీ మిలిటెంట్లు, ఆరెస్సెస్‌ వారు ఇందులో చేరుతున్నారు. అయితే టీజేఎస్, మావోయిస్టుల మధ్య ఆందోళనకర స్థాయిలో సంబంధాలేవీ లేవు.
తెరాస నాయకులు రెచ్చగొట్టే విధంగా చేసిన ప్రకటనలను పత్రికలు, పార్టీలు ఖండించాయి.
సెప్టెంబర్ 20: దేశ రాజధాని ఢిల్లీలో సెప్టెంబర్ 19 న జరిగిన సీఎంల సమావేశంలో తాను తెరాసను విమర్శిస్తూ మాట్లాడలేదని ముఖ్యమంత్రి వై.ఎస్.రాజశేఖరరెడ్డి విలేకరులకు వివరించారు. మావోయిస్టుల సమస్యపై ఢిల్లీలో జరిగిన ముఖ్యమంత్రుల సమావేశంలో తెరాసపై నేను ఫిర్యాదు చేయలేదు. నిప్పులు చెరగలేదు. అసలు స్లయిడ్స్‌ చూపలేదు. చంద్రశేఖరరావు పేరూ ప్రస్తావించలేదు.
సెప్టెంబర్ 21 - సెప్టెంబర్ 30
సెప్టెంబర్ 21: ప్రజలను రెచ్చగొట్టే విధంగా ప్రసంగాలు చేస్తున్న తెరాస నేతలు నరేంద్ర, కె.చంద్రశేఖర్‌రావులతోపాటు మరో 30 మందిపై ఫిర్యాదును పరిశీలించాల్సిందిగా నాంపల్లి కోర్టు పోలీసులను ఆదేశించింది. పెమ్మరాజు శ్రీనివాస్ అనే విలేకరి బుధవారం నాంపల్లి మూడో అదనపు చీఫ్‌ మెట్రోపాలిటన్‌ మెజిస్ట్రేట్‌ వద్ద నేరుగా ఈ ఫిర్యాదు దాఖలు చేశారు. దీన్ని విచారించిన మెజిస్ట్రేట్‌ గుర్రప్ప తదుపరి చర్యల నిమిత్తం ఫిర్యాదును బంజారా హిల్స్ పోలీసులకు రిఫర్‌ చేశారు.
ఎన్నికల ప్రచారానికి వచ్చిన తెరాస అధినేత కె.చంద్రశేఖరరావు వరంగల్ నగరంలోని కాజీపేటలో కేసుల విషయాన్ని ప్రస్తావిస్తూ తమపై ఎన్ని కేసులు పెట్టినా, జైల్లో వేసినా , తూటాలు పేల్చినా తమ ఉద్యమం ఆగదని, ప్రాణాలు పోయినా దీనిని ఆరిపోనీయమని అన్నారు.
సెప్టెంబర్ 22: తెరాస అధినేత కె.చంద్రశేఖరరావు ఇలా అన్నారు: తెలంగాణ పెట్టిన భిక్షతో కాంగ్రెస్ బతికిందని, తెరాస ఉద్యమాన్ని ఆక్సిజన్‌గా ఉపయోగించుకున్న ఆ పార్టీ, నేడు అన్నం పెట్టిన చేతికే సున్నం చుడుతోంది. ముఖ్యమత్రి వై.ఎస్.కు వణుకుడు పుట్టాలంటే కారు గుర్తుకే ఓటేయాలని ఆయన ఓటర్లకు విజ్ఞప్తిచేశారు. తెలంగాణ తెరమరుగువతుందని వై.ఎస్. వ్యాఖ్యానించిన రోజే కేంద్రంలో రాజీనామా చేయాలని నిర్ణయించామని, ప్రధానిని కలిసేందుకు అనుమతి కూడా తీసుకొని రాజీనామా పత్రాలు సిద్ధం చేశామని తెలిపారు. అయితే పవార్ సర్దిచెప్పడంతో వెనుకడుగు వేశామన్నారు.
తెలంగాణ రాష్ట్రం వచ్చేవరకూ ఉద్యమం జావగారకుండా, జబ్బలు జారేయకుండా ఉండటానికే తెలంగాణ జాగరణ సేన్(టి.జె.ఎస్.)ను ఏర్పాటు చేశామన్నారు. అసెంబ్లీ ఎన్నికల్లో ప్రత్యేక తెలంగాణ నినాదానికి అనుకూలంగా ప్రజలిచ్చిన తీర్పును గౌరవించి తెదేపా నేతలు కలిసి రావాలని కేసీఆర్ కోరారు.
తమ పార్టీ నేత నరేంద్ర సాధారణంగా మాట్లాడే ఊతపదాలను తప్పుగా చూపుతున్నారని, టి.జె.ఎస్. శ్రేణులను ఉత్తేజపరచాలనే లక్ష్యంతోనే ఆయన ఆ పదాలను ఉపయోగిస్తున్నారని కేసీఆర్ వివరించారు.
తెరాసకు నాలుగు సంవత్సరాల రాజకీయ జీవితం ఉందని, మా పార్టీ లక్ష్యం, ఆశయం అన్నీ తెరిచిన పుస్తకాలని, తమ పార్టీ ఎక్కడా హింసకు పాల్పడలేదన్నారు. ఇదే విషయాన్ని జడ్జీకి వివరిస్తామన్నారు.
బీహార్ ఎన్నికల దాకా వేచి చూసి ఆ తరువాత మిత్రులతో సమావేశమై తెలంగాణ రాదనుకున్న క్షణమే రాజీనామా చేసేందుకు వెనుకాడమన్నారు. తెరాస ఎప్పుడూ మానవీయ కోణన్ని వదులుకోదని, ప్రత్యేక రాష్ట్రం ఏర్పడిన తరువాత ఆంధ్ర పెట్టుబడిదారులకు రెడ్‌కార్పెట్‌ వేసి స్వాగతం పలుకుతామన్నారు.
సెప్టెంబర్ 24: మున్సిపల్ ఎన్నికల్లో తెలంగాణలో [[తెరాస]] నిర్ణయాత్మక శక్తిగా అవతరించనుందని, ఆరు మున్సిపాలిటీలు గెలుచుకుంటామని కేసీఆర్ అభిప్రాయపడ్డారు. ఈ ఎన్నికల్లో తెలంగాణలో తెదేపాకు నిండుసున్నాయే గతి. ఒక్క మున్సిపాలిటీనీ సొంతగా గెలుచుకోలేదు. ఇక కాంగ్రెస్ కనాకష్టంగా గద్వాల మున్సిపాలిటీని గెలుస్తుంది..అదీ బొటాబొటీ మెజారిటీతో! అని వ్యాఖ్యానించారు.
సెప్టెంబర్ 25: "ప్రత్యేక తెలంగాణ విషయంలో కాంగ్రెస్ అధిష్ఠానం వైఖరి అనుమానాలకు తావిస్తోంది. ఇది నిజం కాదని నిరూపించాలంటే తక్షణం పార్లమెంటులో బిల్లు ప్రవేశపెట్టి వారి చిత్తశుద్ధిని నిరూపించుకోవాలి" అని కేంద్రమంత్రి, [[తెరాస]] అగ్రనేత ఆలె నరేంద్ర డిమాండ్ చేశారు.
సెప్టెంబర్ 26: పురపాలక ఎన్నికలలో కాంగ్రెసు ఘనవిజయం సాధించింది. తెలుగుదేశం, తెరాస ఘోరంగా ఓడిపోయాయి. మున్సిపల్ ఎన్నికల్లో ఓటమితో [[తెరాస]] నిరాశానిస్పృహల్లో కూరుకుపోయింది. పార్టీ అధినేత కేసీఆర్ మీడియా ముందుకు రాకుండా ముఖం చాటేశారు. మధ్యాహ్నం రెండింటికి విలేకరుల సమావేశం నిర్వహిస్తున్నామని, అందులో కేసీఆర్ పాల్గొంటారని తెరాస కార్యాలయం నుంచి ఉదయం సమాచారమందింది. పూర్తిస్థాయిలో ఫలితాలు వెల్లడయ్యాక తెరాస కేవలం రెండు మున్సిపాలిటీలకు పరిమితమైన విషయం స్పష్టమైంది. దీంతో కేసీఆర్ సమావేశంలో పాల్గొనాల్సిందిగా పార్టీ అగ్రనేత నరేంద్ర, మాజీమంత్రి నాయిని నర్సింహారెడ్డిలను పురమాయించి తాను ఇంట్లోనే ఉండిపోయారు.
సెప్టెంబర్ 27: తెలంగాణ రాష్ట్ర సమితిలో నిరసన జ్వాలలు భగ్గుమన్నాయ్‌! ఇన్నాళ్ళూ నివురుగప్పిన నిప్పులా దాగున్న అసంతృప్తి మున్సిపల్ ఎన్నికల ఘోర పరాజయం నేపథ్యంలో.... ఒక్కసారిగా పెల్లుబికింది. లుకలుకలూ బయటపడుతున్నాయ్‌! అగ్రనేతలు కేసీఆర్, నరేంద్రలపై ఇద్దరు ఎమ్మెల్యేలు - మందాడి సత్యనారాయణ రెడ్డి, దుగ్యాల శ్రీనివాస రావు - బహిరంగంగా ధ్వజమెత్తారు.
రంగారెడ్డి జిల్లా పార్టీ అధ్యక్షుడు హరివర్ధన్‌రెడ్డి ఎమ్మెల్యేలతో గళం కలపటమే కాకుండా పార్టీకి రాజీనామా చేశారు. మరోవైపు సీనియర్ నేత ఆలె నరేంద్రపై పార్టీలో దుమారం మొదలైంది. అంతా ఆయన్నే వేలెత్తి చూపిస్తున్నారు. నరేంద్ర భాష వల్లే పార్టీకీ దుస్థితి తలెత్తిందంటూ ఆరోపణలు వెల్లువెత్తుతున్నాయ్‌!
సెప్టెంబర్ 28: హైదరాబాదులో జరిగిన [[తెరాస]] శాసనసభా పక్ష సమావేశానికి మందాడి సత్యనారాయణ రెడ్డి, దుగ్యాల శ్రీనివాసరావు హాజరు కాలేదు. వారిద్దరితో మాట్లాడి అవసరమైన చర్యలు తీసుకునే అధికారాన్ని ఈ సమావేశం కె సి ఆర్‌కు కట్టబెట్టింది.
సెప్టెంబర్ 29: [[తెరాస]] శాసనసభా పక్ష నేత, మాజీ మంత్రి కె విజయరామా రావు ఇలా అన్నారు:
ఎన్నికలకు ముందు తెలంగాణా జాగరణ సేనను ఏర్పాటు చేయడం వలన పార్టీకి ఎన్నికలలో నష్టం కలిగింది. అయితే దానిని మూసే ఆలోచన లేదు. అనారోగ్యకారణాల వలన టి జే యెస్ నాయకుడు ఉమాకాంత్‌ను మారుస్తున్నాము. సమర్ధుడైన వ్యక్తి దొరికితే మైనారిటీ వ్యక్తికయినా ఈ పదవిని ఇస్తాము.
ఇంకా చూడండి
తెలంగాణా ఉద్యమ ప్రస్థానం 2005
తెలంగాణ
వర్గం:తెలంగాణ
వర్గం:తెలంగాణ ఉద్యమం |
మొదటి ప్రత్యేక తెలంగాణా ఉద్యమం | https://te.wikipedia.org/wiki/మొదటి_ప్రత్యేక_తెలంగాణా_ఉద్యమం | thumb|ఆంధ్ర ప్రదేశ్ లో తెలంగాణా (తెలుపు రంగుతో సూచించబడినది)
ఆంధ్ర, తెలంగాణ ప్రాంతాలు కలిసి ఆంధ్ర ప్రదేశ్ ఏర్పాటు కావడంలో కీలకమైనది పెద్దమనుషుల ఒప్పందం. 1956, ఫిబ్రవరి 20 న కుదిరిన ఈ ఒప్పందంలో తెలంగాణ అభివృద్ధికి, తెలంగాణ సమానత్వ పరిరక్షణకు సంబంధించిన నిబంధనలు ఉన్నాయి. ఆంధ్ర, హైదరాబాదు రాష్ట్రాల ముఖ్యమంత్రులు, ప్రముఖ మంత్రులు, రెండు ప్రాంతాల కాంగ్రెసు పార్టీ అధ్యక్షులు ఈ ఒప్పందంపై సంతకాలు చేసారు. ఈ ఒప్పందాన్ననుసరించి 1956, నవంబర్ 1 న ఆంధ్రప్రదేశ్ ఏర్పడింది. ఆంధ్ర ప్రాంతానికి చెందిన నీలం సంజీవరెడ్డి ముఖ్యమంత్రి అయ్యారు.
అయితే, ఈ ఒప్పందం అమలు విషయమై కొద్దికాలంలోనే తెలంగాణా ప్రజల్లో అసంతృప్తి కలిగింది. ఒప్పందాన్ననుసరించి ఉప ముఖ్యమంత్రి పదవిని తెలంగాణా వాసికి ఇవ్వలేదు; అసలు ఆ పదవినే సృష్టించలేదు. అయితే 1959లో దామోదరం సంజీవయ్య ముఖ్యమంత్రి కాగానే ఉప ముఖ్యమంత్రిగా తెలంగాణా ప్రాంతానికి చెందిన కొండా వెంకట రంగారెడ్డి (కె.వి.రంగారెడ్డి) ని నియమించాడు. అయితే మళ్ళీ 1962 నుండి 1969 వరకు ఉపముఖ్యమంత్రి పదవి లేదు. మళ్ళీ 1969లో తెలంగాణా ప్రాంతానికి చెందిన జె.వి.నర్సింగరావును ఉపముఖ్యమంత్రిగా నియమించారు. ఈ విధంగా రాజకీయ పదవుల విషయంలో తమకు అన్యాయం జరిగిందని తెలంగాణా వారు భావించారు.
సామాజిక నేపథ్యం
ఆంధ్ర ప్రాంతం నుండి తరలి వచ్చిన ప్రజలు తెలంగాణా ప్రాంతంలో భూములు కొని, వ్యవసాయం చేసారు . ఇది తమ భూముల ఆక్రమణగా కొందరు తెలంగాణా ప్రజలు తెలుసుకొనరు. ప్రభుత్వ ఉద్యోగాలు, ఉపాధ్యాయుల నియామకాల్లో తమకు అన్యాయం జరిగిందనే భావన కూడా తెలంగాణా ప్రజల్లో కలిగింది. తెలంగాణా విద్యాసంస్థల్లో కూడా తమకు తగినన్ని సీట్లు రాలేదని విద్యార్థుల్లో అసంతృప్తి నెలకొని ఉంది.
రాజకీయ నేపథ్యం
1967లో ముఖ్యమంత్రి అయిన తరువాత కాసు బ్రహ్మానంద రెడ్డి రాజకీయంగా తన స్థానాన్ని సుస్థిరం చేసుకున్నాడు. ఆయనకు రాజకీయంగా సరిజోడీ అయిన మర్రి చెన్నారెడ్డి ఆయన మంత్రివర్గంలో మంత్రిగా ఉండేవాడు. అయితే చెన్నారెడ్డి కేంద్రంలో ఉక్కు, గనుల శాఖమంత్రిగా ఢిల్లీ వెళ్ళడంతో, ఆయన దైనందిన రాష్ట్ర రాజకీయాలకు దూరమయ్యాడు. అయితే, కొద్దిరోజుల్లోనే అనుకోని ఒక సంఘటన జరిగింది.
అంతకు కొద్దికాలం క్రితం జరిగిన శాసనసభ ఎన్నికలలో చెన్నారెడ్డి అక్రమ పద్ధతులకు పాల్పడ్డాడనే ఆరోపణతో ఆయన చేతిలో ఓడిపోయిన వందేమాతరం రామచంద్రరావు వేసిన ఒక దావాలో చెన్నారెడ్డికి వ్యతిరేకంగా కోర్టు తీర్పు ఇచ్చింది. ఆయన ఎన్నికను రద్దు చేసి, ఆరేళ్ళపాటు ఎన్నికలలో పోటీ చెయ్యకుండా నిషేధించింది. చెన్నారెడ్డి వెంటనే కేంద్రమంత్రి పదవికి రాజీనామా చేసి, పైకోర్టుకు వెళ్ళాడు. అక్కడా ఓడిపోయాడు. చివరికి సుప్రీంకోర్టు కూడా ఆయన అభ్యర్ధనను తోసిపుచ్చింది.
ఉద్యమ ప్రారంభం
తెలంగాణా ఉద్యమం తెలంగాణా హక్కుల పరిరక్షణ ఉద్యమం గా మొదలైంది. తెలంగాణా రక్షణలను అమలు చెయ్యాలని కోరుతూ 1969, జనవరి 9 న ఖమ్మం పట్టణంలో బి.ఎ. స్టూడెంట్‌, నేషనల్ స్టూడెంట్స్‌ యూనియన్ నాయకుడైన రవీంధ్రనాథ్‌ గాంధీచౌక్‌ దగ్గర నిరవధిక దీక్ష ప్రారంభించాడు. ఆరోజు జరిగిన ఊరేగింపులో హింసాత్మక ఘటనలు జరిగాయి. మరుసటి రోజు ఉద్యమం నిజామాబాదుకు పాకింది. జనవరి 10 న హైదరాబాదులోని ఉస్మానియా విశ్వవిద్యాలయంలో జరిగిన విద్యార్థుల సమావేశంలో - తెలంగాణా రక్షణల అమలుకై జనవరి 15 నుండి సమ్మె చెయ్యాలని ప్రతిపాదించారు.
అయితే, జనవరి 13 న అదే విశ్వవిద్యాలయంలో జరిగిన ఒక సమావేశంలో విద్యార్థులలోని ఒక వర్గం "తెలంగాణా విద్యార్థుల కార్యాచరణ సమితి"గా ఏర్పడి, ప్రత్యేక తెలంగాణా రాష్ట్ర సాధనే తమ ధ్యేయంగా ప్రకటించారు. అదే రోజున పురప్రముఖులు కొందరు "తెలంగాణా పరిరక్షణల కమిటీ"ని ఏర్పాటు చేసారు.
జనవరి 18 న విద్యార్థుల్లోని రెండు వర్గాలు (తెలంగాణా రక్షణల కోసం ఉద్యమించిన వారు, ప్రత్యేక తెలంగాణా కోరేవారు) వేరువేరుగా హైదరాబాదులో ఊరేగింపులు జరిపారు. ఈ రెండు ఊరేగింపులు ఆబిద్స్ లో ఎదురైనపుడు ఘర్షణ చెలరేగింది. పోలీసులు లాఠీఛార్జి చెయ్యవలసి వచ్చింది. అదేరోజు శాసనసభలోని ప్రతిపక్ష పార్టీలు తెలంగాణా రక్షణల అమలు కొరకు ప్రభుత్వాన్ని వత్తిడి చేసాయి.
ఉద్యమకారుల కోరికలను చర్చించడానికి ఆంధ్ర ప్రదేశ్ ప్రభుత్వం జనవరి 19 న అఖిలపక్ష సమావేశాన్ని ఏర్పాటు చేసింది. ఆ సమావేశం కింది విధంగా ఒక ఒప్పందానికి వచ్చింది.
తెలంగాణాలో పనిచేస్తున్న ఆంధ్ర ఉద్యోగులను వెనక్కి పంపించాలి.
పెద్దమనుషుల ఒప్పందం లోని తెలంగాణా రక్షణలను అమలు చెయ్యాలి.
అయితే ప్రత్యేక తెలంగాణా వాదులు ఈ ఒప్పందానికి సమ్మతించలేదు. ప్రత్యేక రాష్ట్రమే తమ ధ్యేయమని, అది నెరవేరేవరకు తమ ఉద్యమం కొనసాగుతుందని వారు ప్రకటించారు.
అఖిలపక్ష కమిటీ ఒప్పందాన్ని అమలు చేస్తూ జనవరి 22న ప్రభుత్వం ఒక ప్రభుత్వ ఉత్తర్వును జారీ చేసింది. దీని ప్రకారం ఫిబ్రవరి 28 కల్లా స్థానికులు కాని ఉద్యోగులని వారి వారి స్థానాలకు వెనక్కి పంపివేస్తారు. తెలంగాణా రక్షణల అమలుకై మిగులు నిధుల అంచనాకు ఢిల్లీనుండి ఒక బృందం వస్తుంది. ఈ హామీలతో ఉద్యమానికి ఆద్యుడైన ఖమ్మం విద్యార్థితన దీక్షను విరమించాడు. దీనితో తెలంగాణా రక్షణల అమలు ఉద్యమం ఆగిపోయింది; ప్రత్యేక తెలంగాణా ఉద్యమం రెండవ దశలోకి ప్రవేశించింది.
రెండవ దశ
thumb|right|మొదటి ప్రత్యేక తెలంగాణా ఉద్యమం రెండవ దశను ప్రారంభించిన ఉద్యమకర్త కాళోజీ నారాయణరావు
జనవరి 24 న సదాశివపేటలో జరిగిన పోలీసు కాల్పుల్లో గాయపడి మరుసటి రోజు హైదరాబాదు గాంధీ ఆసుపత్రిలో ఒక వ్యక్తి చనిపోయాడు. జనవరి 27న రంగాచార్యులు అనే ఒక ఆంధ్ర ప్రాంతపు ఉద్యోగిని నల్గొండ పట్టణంలో పెట్రోలు పోసి తగలబెట్టారు. ఆంధ్ర ప్రాంతపు ప్రజలలో భయాందోళనలు చెలరేగాయి.
జనవరి 28 న వరంగల్లులో కాళోజీ నారాయణరావు అధ్యక్షతన జరిగిన సదస్సులో ముఖ్యమంత్రి రాజీనామా చెయ్యాలని, రాష్ట్రంలో రాష్ట్రపతి పాలన విధించాలని తీర్మానం చేసారు. క్రమేణా ఆందోళనలో హింసాత్మక చర్యలు పెరగసాగాయి. ఆంధ్రప్రాంతపు వారి ఆస్తులు తగలబెట్టడం, దోపిడిలు విస్తృతంగా జరిగాయి. ఆంధ్ర ప్రాంతంలో కూడా ప్రజలు సమ్మెలు చెయ్యసాగారు. తెలంగాణాలోని అనేక పట్టణాల్లోను, ఆంధ్రాలోని కొన్ని పట్టణాల్లోను సైన్యం కవాతు జరిపింది. ఉద్యమం శాంతియుతంగా జరపాలని కోరుతూ ఉద్యమ నాయకుడు మల్లికార్జున్ విద్యార్థులకు విజ్ఞప్తి చేసాడు. అయినా హింస తగ్గలేదు. ఫిబ్రవరి 25న తాండూరులో హింసాత్మక ఘటనలు జరిగినపుడు పోలీసు కాల్పుల్లో ఒక వ్యక్తి చనిపోయాడు.
కోర్టు కేసులు
1969, జనవరి 22 నాటి ప్రభుత్వ ఉత్తర్వు రాజ్యాంగంలోని ప్రాథమిక హక్కుల అధికరణాలకు విరుద్ధమని కొందరు ఉద్యోగులు హై కోర్టులో దావా వేసారు.
అలాగే ఇదే ప్రభుత్వ ఉత్తర్వుకు వ్యతిరేకంగా జనవరి 31 న ఐదుగురు తెలంగాణా ప్రాత ఉద్యోగినులు మరో దావా వేసారు. తమ భర్తలు ఆంధ్ర ప్రాతం వారని, ఈ ప్రభుత్వ ఉత్తర్వు వలన తమకు అన్యాయం జరుగుతుందని వారి వాదన.
1969, ఫిబ్రవరి 3:న ఆ ప్రభుత్వ ఉత్తర్వు రాజ్యాంగ విరుద్ధమని హై కోర్టు తీర్పు నిచ్చింది.
వెంటనే రాష్ట్ర ప్రభుత్వం హై కోర్టులో మరో దావా వెయ్యగా, కోర్టు తమ ఫిబ్రవరి 3 నాటి తీర్పు అమలు పై స్టే ఇచ్చి, విచారణకు డివిజను బెంచిని ఆదేశించింది. ఫిబ్రవరి 18 న సుప్రీంకోర్టు కూడా ప్రభుత్వ ఉత్తర్వుపై స్టే ఇచ్చి, ఉద్యోగుల బదిలీలను ఆపేసింది.
1969, ఫిబ్రవరి 20: హైకోర్టు మరో తీర్పు ఇస్తూ, ఇలా వ్యాఖ్యానించింది.
ముల్కీ నిబంధనలు రాజ్యాంగ బద్ధమే.
అయితే, బయటి వారిని వెనక్కి పంపకుండా, వారికొరకు అదనపు ఉద్యోగాలను (సూపర్ న్యూమరీ) సృష్టించాలి.
అదనపు ఉద్యోగాల విషయమై తెలంగాణా ఉద్యోగ సంఘాలు నిరసన వ్యక్తం చెయ్యగా, ముల్కీ నిబంధనల పై ఆంధ్ర ప్రాంతంలో నిరసనగా సమ్మెలు జరిగాయి.
1969, మార్చి 7: ముల్కీ నిబంధనల అమలుపై మునుపు తనిచ్చిన స్టేను ధ్రువీకరిస్తూ, అదనపు పోస్టుల సృష్టించడాన్ని కూడా నిలిపివేసింది.
1969, మార్చి 29: సుప్రీంకోర్టు ఇలా తీర్పు ఇచ్చింది:
ముల్కీ నిబంధనలు రాజ్యాంగ విరుద్ధం
తెలంగాణాలోని ఆంధ్ర ఉద్యోగులను వెనక్కి పంపే ప్రభుత్వ ఉత్తర్వు రద్దు
తెలంగాణా ప్రజాసమితి
1969 ఫిబ్రవరి 28 న యువకులు, మేధావి వర్గాలు కలిసి హైదరాబాదులో తెలంగాణ ప్రజా సమితి ని స్థాపించారు. ప్రత్యేక తెలంగాణా రాష్ట్రమే దీని ధ్యేయం. మొదటి కార్యక్రమంగా మార్చి 3 న తెలంగాణా బందును జరిపింది.
thumb|right|ఉద్యమాన్ని రాజకీయం చేసిన కాంగ్రేసు పార్టీ నాయకుడు మర్రి చెన్నారెడ్డి
మార్చి 29 న ముల్కీ నిబంధనలకు వ్యతిరేకంగా సుప్రీంకోర్టు ఇచ్చిన తీర్పుతో ఉద్యమం మరింత హింసాత్మకంగా మారింది. కొండా లక్ష్మణ్ బాపూజీ తన మంత్రి పదవికి రాజీనామా చేసి, తెలంగాణా కాంగ్రెసు సమితిని ఏర్పాటు చేసాడు. ఏప్రిల్ 21 న మర్రి చెన్నారెడ్డి కూడా ప్రత్యేక తెలంగాణాను సమర్ధిస్తూ ఉద్యమంలోకి రంగప్రవేశం చేసాడు. మే 1 - మేడే నాడు తెలంగాణా కోర్కెల దినంగా జరపాలని తెలంగాణా ప్రజా సమితి ఇచ్చిన పిలుపు హింసాత్మకంగా మారింది. మే 15 న కె.వి.రంగారెడ్డి కూడా తన పదవికి రాజీనామా చేసి, ఉద్యమ ప్రవేశం చేసాడు. అప్పటికి ఉద్యమాన్ని పూర్తిగా రాజకీయులు ఆక్రమించినట్లయింది. రాజకీయ నాయకుల జోక్యంతో ఉద్యమం నీరుగారుతుందని ఊహించిన కొందరు విద్యార్థినాయకులు పోటీ తెలంగాణా ప్రజా సమితిని ఏర్పాటు చేసారు. విద్యార్థి నాయకుడు శ్రీధరరెడ్డి దీనికి అధ్యక్షుడు. చెన్నారెడ్డి ప్రత్యర్థులైన కొందరు రాజకీయ నాయకులు దీనికి మద్దతు పలికారు. వందేమాతరం రామచంద్రరావు, బద్రివిశాల్ పిట్టి వీరిలో ఉన్నారు.
1969 జూన్ మొదటి వారం ఉద్యమానికి అత్యంత హింసాత్మకమైన కాలం. సమ్మెలు, బందులు, దోపిడీలు, దాడులు, లాఠీచార్జిలు, పోలీసుకాల్పులు, కర్ఫ్యూలు మొదలైన వాటితో హైదరాబాదు అట్టుడికిపోయింది. విద్యార్థులతోపాటు, కార్మికులు, ఉద్యోగులు కూడా సమ్మెలు చేసారు. జూన్ 10 నుండి తెలంగాణా ప్రాంత ఉద్యోగులు నిరవధిక సమ్మెను ప్రారంభించారు.
1969 జూన్ 24 న తెలంగాణా నాయకులు ప్రధానమంత్రి ఇందిరా గాంధీతో జరిపిన చర్చలు విఫలమయ్యాయి. జూన్ 25న హైదరాబాదులో సమ్మె జరిగింది. ఆ రాత్రి ఉద్యమ నాయకులను పోలీసులు అరెస్టు చేసి, రాజమండ్రికి తరలించారు. జూన్ 27 న ముఖ్యమంత్రి కాసు బ్రహ్మానందరెడ్డి తన పదవికి రాజీనామాచేసాడు. కానీ ఆయన తన రాజీనామా లేఖను గవర్నరుకు కాక, కాంగ్రెసు అధ్యక్షుడు నిజలింగప్పకు పంపించాడు. దానిని ఆయన తిరస్కరించాడు.
1969 ఆగష్టు 18 న లోక్‌సభలో తెలంగాణా ప్రాంత ప్రతినిధులు జి.వెంకటస్వామి, జి.ఎస్.మేల్కోటేలు ప్రత్యేక తెలంగాణా గురించి తమ వాదనను వినిపించారు. ఆగష్టు 24న కొందరిని, 28న మరికొందరిని ప్రభుత్వం రాజమండ్రి జైలు నుండి విడుదల చేసింది.
ఉద్యమం వెనుకంజ
1969 సెప్టెంబర్ లో ఉద్యమం చల్లారడం మొదలైంది. 1969 సెప్టెంబర్ 22న కొండా లక్ష్మణ్ బాపూజీ "ముఖ్యమంత్రిని మారిస్తే ఉద్యమం వాయిదా పడవచ్చు" అని అన్నాడు. ఉద్యమ తిరోగమనానికి ఇది ఒక సూచిక. విద్యార్థులు ఆందోళన మాని చదువులకు మళ్ళాలని తెలంగాణా ప్రజా సమితి సెప్టెంబర్ 23న ఒక ప్రకటనలో పిలుపునిచ్చింది. ఆ ప్రకటనపై చెన్నారెడ్డి, మల్లికార్జున్ సంతకం చేసారు. అప్పుడు హైదరాబాదులో ఉన్న రాష్ట్రపతి వి.వి.గిరికి చెన్నారెడ్డి స్వయంగా ఈ విషయం తెలిపాడు. దీనితో విద్యార్థులలో అయోమయం నెలకొంది. నాయకత్వంపై విశ్వాసం కోల్పోయే పరిస్థితి తలెత్తింది. కేంద్ర నాయకత్వపు సాచివేత ధోరణి దృష్ట్యా, విద్యార్థులు చదువులు నష్టపోకూడదనే ఈ నిర్ణయం తీసుకున్నామని మల్లికార్జున్ సర్ది చెప్పే ప్రయత్నం చేసాడు. సెప్టెంబర్ 25 న తెలంగాణా ప్రదేశ్ కాంగ్రెసు కమిటీ అధ్యక్షుడి హోదాలో కొండా లక్ష్మణ్ బాపూజీ కూడా రాష్ట్రపతిని కలిసి, తెలంగాణాను ఏర్పాటు చెయ్యాలని కోరాడు.
విద్యార్థులను తరగతులకు వెళ్ళమని నాయకులు చేసిన ప్రకటన పలు విమర్శలకు గురైంది. నిరసన ప్రదర్శనలు జరిగాయి. 9 నెలలుగా చేసిన పోరాటం కొరగాకుండా పోతుందని విమర్శలు వచ్చాయి. తెలంగాణా ప్రజాసమితి ఉపాధ్యక్షుడు, వీరారెడ్డి కూడా ఈ నిర్ణయాన్ని వ్యతిరేకించాడు. 1969 సెప్టెంబర్ 29 న కేంద్ర ప్రభుత్వం తెలంగాణా నాయకులను విడివిడిగా మాట్లాడడం మొదలుపెట్టింది. రాష్ట్ర నాయకత్వ మార్పు విషయంలో సహజంగానే భిన్నాభిప్రాయాలు బయటపడ్డాయి.
అక్టోబర్ 10 నుండి తెలంగాణా అంతటా, చెన్నారెడ్డి పిలుపుమేరకు సత్యాగ్రహాలు మొదలయ్యాయి. ఇందులో 18 ఏళ్ళలోపు విద్యార్థులు పాల్గొనరాదని నిబంధన పెట్టారు. ఆ రోజునుండి మల్లికార్జున్ నిరాహారదీక్ష మొదలు పెట్టాడు. నవంబర్ 3 వరకు కొనసాగిన ఈ దీక్ష పోలీసులు ఆయనను అరెస్టు చేసి, ఆసుపత్రిలో చేర్చడంతో ముగిసింది.
1969 నవంబర్ 26 చెన్నారెడ్డి ఒక ప్రకటన చేస్తూ విద్యార్థులు పరీక్షలలోను, గ్రామీణులు వ్యవసాయపు పనులలోను నిమగ్నమై ఉన్నందున, ఉద్యమంలో స్తబ్దత వచ్చిందని అన్నాడు. మరుసటిరోజు మరో ప్రకటనలో ప్రస్తుతానికి ఉద్యమాన్ని వాయిదా వేస్తున్నట్లూ, మళ్ళీ జనవరి 1 నుండి ప్రారంభిస్తున్నట్లు తెలియజేసాడు. ఈ ప్రకటనతో ఉద్యమం ముగిసినట్లైంది. డిసెంబరు 6న తెలంగాణా ప్రజాసమితి నాయకులు టి.ఎన్.సదాలక్ష్మి, మరో ముగ్గురు ఒక సంయుక్త ప్రక టనలో చెన్నారెడ్డిని ప్రజాసమితి అధ్యక్ష పదవి నుండి తొలగిస్తున్నట్లు ప్రకటించారు. అయితే ప్రజాసమితిలోని మిగిలిన నాయకులెవరూ వీరికి మద్దతు నివ్వలేదు.
ఈ విధంగా 1969 సెప్టెంబర్ నుండి, 1969 డిసెంబరు వరకు రాజకీయనాయకుల ఎత్తులు పైయెత్తుల మధ్య, ఉద్యమం తీవ్రత తగ్గుతూ వచ్చి చివరికి పూర్తిగా చల్లారిపోయింది. తెలంగాణా ప్రజాసమితి మరో రెండేళ్ళు రాజకీయాల్లో ఒక శక్తిగా చురుగ్గానే ఉంది. 1971 లో పార్లమెంటుకు జరిగిన మధ్యంతర ఎన్నికలలో 10 సీట్లు సాధించింది. అయితే ఆ ఎన్నికల్లో ఇందిరా గాంధీకి సంపూర్ణ ఆధిక్యత రావడంతో తెలంగాణా ప్రజాసమితి మద్దతు కీలకం కాలేదు. 1971 సెప్టెంబర్ 24 న బ్రహ్మానంద రెడ్డి రాజీనామా చేసాక కొద్దిరోజులకు చెన్నారెడ్డి తెలంగాణా ప్రజా సమితిని రద్దు చేసాడు.
ఇతర విశేషాలు
తెలంగాణా ఉద్యమంలో కొన్ని ప్రత్యేకతలు కలిగిన విశేషాలు:
ప్రత్యేక తెలంగాణా రాష్ట్రం కొరకు 65 సంవత్సరాల వృద్ధుడు నిరాహారదీక్ష చేసాడు. విశేషమేమిటంటే, ఆయన ఆంధ్ర ప్రాంతంలోని తూర్పు గోదావరి జిల్లాకు చెందిన వ్యక్తి. పేరు కొర్రపాటి పట్టాభిరామయ్య.
ఆంధ్ర ప్రాంతానికే చెందిన రాజకీయ నాయకులు గౌతు లచ్చన్న, ఎన్.జి.రంగా కూడా ప్రత్యేక తెలంగాణా వాదనను సమర్ధించారు.
వనరులు, మూలాలు
ప్రత్యేక తెలంగాణ ఉద్యమాల చరిత్ర - శోభా గాంధీ
బయటి లింకులు
చేదు జ్ఞాపకాలు - ఫ్రంట్లైన్లో ఆర్.జె.రాజేంద్రప్రసాద్ వ్యాసం
వర్గం:తెలంగాణ
వర్గం:ఆంధ్రప్రదేశ్ చరిత్ర
వర్గం:ప్రజా ఉద్యమాలు
వర్గం:తెలంగాణ చరిత్ర
వర్గం:ఈ వారం వ్యాసాలు
వర్గం:తెలంగాణ ఉద్యమం |
ద్వారక తిరుమల | https://te.wikipedia.org/wiki/ద్వారక_తిరుమల | దారిమార్పుద్వారకా తిరుమల |
మహాత్మా గాంధీ | https://te.wikipedia.org/wiki/మహాత్మా_గాంధీ | మోహన్ దాస్ కరంచంద్ గాంధీ ( ) (అక్టోబరు 2, 1869 – జనవరి 30, 1948) ఆంగ్లేయుల పాలననుండి భారతదేశానికి స్వాతంత్య్రం సాధించిన నాయకులలో అగ్రగణ్యుడు. ప్రజలు అతన్ని మహాత్ముడని, జాతిపిత అని గౌరవిస్తారు. సత్యము, అహింసలు గాంధీ నమ్మే సిద్ధాంత మూలాలు. సహాయ నిరాకరణ, సత్యాగ్రహము అతని ఆయుధాలు. కొల్లాయి కట్టి, చేత కర్రబట్టి, నూలు వడకి, మురికివాడలు శుభ్రం చేసి అన్ని మతాలూ, కులాలూ ఒకటే అని చాటాడు.
20వ శతాబ్దిలోని రాజకీయనాయకులలో అత్యధికముగా మానవాళిని ప్రభావితం చేసిన రాజకీయ నాయకునిగా అతన్ని కేబుల్ న్యూస్ నెట్వర్క్ (CNN) జరిపిన సర్వేలో ప్రజలు గుర్తించారు.
బాల్యము, విద్య
right|thumb|1886లో గాంధీ తన పెద్దన్న లక్ష్మీదాస్ (కుడివైపు వ్యక్తి) తో
left|thumb|లండన్లో న్యాయశాస్త్ర విద్యార్థిగా గాంధీ
thumb|right|కస్తూరిబాయి.
"మోహన్ దాస్ కరంచంద్ గాంధీ" 1869 అక్టోబరు 2 వ తేదీన (శుక్ల నామ సంవత్సరం బాధ్రపద బహుళ ద్వాదశి శనివారం) గుజరాత్ లోని పోర్ బందర్లో ఒక సామాన్య సాంప్రదాయక కుటుంబములో జన్మించాడు. అతని తండ్రి పేరు కరంచంద్ గాంధీ. తల్లి పుతలీ బాయి. వారిది ఆచారములు బాగా పాటించే సభ్య కుటుంబము. మోహన్ దాస్ కరంచంద్ గాంధీ కాస్త నిదానముగా ఉండే బాలుడు. చిన్నతనమునుండి అబద్ధాలు చెప్పే పరిస్థితులకు దూరముగా ఉండే ప్రయత్నము చేశాడు. 13 ఏండ్ల వయసులో అప్పటి ఆచారము ప్రకారము కస్తూరిబాయితో వివాహము జరిగింది. వీరికి నలుగురు పిల్లలు (హరిలాల్ గాంధీ, మణిలాల్ గాంధీ, రామదాస్ గాంధీ, దేవదాస్ గాంధీ). చదువులో గాంధీ మధ్యస్థమైన విద్యార్థి. పోర్ బందర్ లోను, రాజ్‌కోట్ లోను అతను చదువు కొనసాగింది. 19 సంవత్సరాల వయసులో (1888 లో) న్యాయశాస్త్ర విద్యాభ్యాసానికి గాంధీ ఇంగ్లాండు వెళ్ళాడు. తల్లికిచ్చిన మాట ప్రకారము అతను మాంసానికి, మద్యానికి, స్త్రీ సాంగత్యానికి దూరంగా ఉన్నాడు. అతనికి బెర్నార్డ్ షా వంటి ఫేబియన్లతో పరిచయం ఏర్పడింది. అనేక మతాల పవిత్ర గ్రంథాలను చదివాడు. ఈ కాలములోనే అతని చదువూ, వ్యక్తిత్వమూ, ఆలోచనా సరళీ రూపు దిద్దుకొన్నాయి. 1891లో అతను పట్టభద్రుడై భారతదేశానికి తిరిగివచ్చాడు. బొంబాయి లోను, రాజ్‌కోట్ లోను అతను చేపట్టిన న్యాయవాద వృత్తి అంతగా రాణించలేదు. 1893లో దక్షిణాఫ్రికా లోని నాటల్‌లో ఒక న్యాయవాద (లా) కంపెనీలో సంవత్సరము కాంట్రాక్టు లభించింది.
దక్షిణ ఆఫ్రికా ప్రవాసము
left|250px|thumb|1906లో దక్షిణాఫ్రికాలో బారిస్టరుగా గాంధీ
thumb|right|దక్షిణాఫ్రికాలో ఉండగా గాంధీ కుటుంబము
ఒక సంవత్సరము పనిమీద వెళ్ళిన గాంధీ, దక్షిణాఫ్రికాలో 21 సంవత్సరాలు (1893 నుండి 1914 వరకు) గడిపాడు. కేవలం తెల్లవాడు కానందువల్ల రైలు బండి మొదటి తరగతి లోంచి నెట్టివేయడం, హోటళ్ళలోకి రానివ్వకపోవడం వంటి జాతి వివక్షతలు అతనికి సమాజంలోని అన్యాయాలను కళ్ళకు కట్టినట్లు చూపాయి. వాటిని ఎదుర్కోవలసిన బాధ్యతను గ్రహించి, ఎదుర్కొని పోరాడే పటిమను అతను నిదానంగా పెంచుకొన్నాడు. గాంధీ నాయకత్వ పటిమ వృద్ధి చెందడానికీ, అతని ఆలోచనా సరళి పరిపక్వము కావడానికీ, రాజకీయ విధివిధానాలు రూపు దిద్దుకోవడానికీ ఇది చాలా ముఖ్యమైన సమయము. ఒక విధముగా భారతదేశంలో నాయకత్వానికి ఇక్కడే బీజాలు మొలకెత్తాయి. భారతీయుల అభిప్రాయాలను కూడగట్టటమూ, అన్యాయాల పట్ల వారిని జాగరూకులను చేయడమూ అతను చేసిన మొదటి పని. 1894లో భారతీయుల ఓటు హక్కులను కాలరాచే ఒక బిల్లును అతను తీవ్రంగా వ్యతిరేకించాడు. బిల్లు ఆగలేదుగానీ, అతను బాగా జనాదరణ సంపాదించాడు.
ఎడమ|thumb|గాంధీ దక్షిణాఫ్రికాలో ప్రారంభించిన ఇండియన్ ఒపీనియన్ పత్రిక ప్రకటన
ఇండియన్ ఒపీనియన్ అనే పత్రికను అతను ప్రచురించాడు. సత్యాగ్రహం అనే పోరాట విధానాన్ని ఈ కాలంలోనే అతను అమలు చేశాడు. ఇది అతనికి కేవలం పని సాధించుకొనే ఆయుధం కాదు. నిజాయితీ, అహింస, సౌభ్రాతృత్వము అనే సుగుణాలతో కూడిన జీవితం గడపడంలో ఇది ఒక పరిపూర్ణ భాగము. గనులలోని భారతీయ కార్మికులకు జరుగుతున్న అన్యాయాలను ప్రతిఘటించడానికి అతను మొదలుపెట్టిన సత్యాగ్రహము 7 సంవత్సరాలు సాగింది. 1913లో వేలాది కార్మికులు చెరసాలలకు వెళ్ళారు. కష్టనష్టాలకు తట్టుకొని నిలచారు. చివరకు దక్షిణాఫ్రికా ప్రభుత్వము కొన్ని ముఖ్యమైన సంస్కరణలు చేపట్టింది. కానీ గాంధీకి బ్రిటిష్ వారిపై ద్వేషం లేదు. వారి న్యాయమైన విధానాలను అతను సమర్థించాడు. బోయర్ యుద్ధకాలం లో (1899–1902) అతను తన పోరాటాన్ని ఆపి, వైద్యసేవా కార్యక్రమాలలో నిమగ్నుడైనాడు. ప్రభుత్వము అతని సేవలను గుర్తించి, పతకంతో సత్కరించింది. ఈ కాలంలో అనేక గ్రంథాలు చదవడం వలన, సమాజాన్ని అధ్యయనం చేయడం వలన అతని తత్వము ఎంతో పరిణతి చెందింది. లియో టాల్‌స్టాయ్ రాసిన ది కింగ్డమ్ ఆఫ్ గాడ్ ఈజ్ వితిన్ యు (The Kingdom of God is Within You), జాన్ రస్కిన్ రాసిన అన్టూ దిలాస్ట్ (Unto the Last) అనే గ్రంథాలు అతన్ని బాగా ప్రభావితం చేశాయి. కాని, అన్నిటికంటే అతని ఆలోచనపై అత్యధిక ప్రభావం చూపిన గ్రంథము భగవద్గీత. గీతా పఠనం వల్ల అతనికి ఆత్మజ్ఞానము ప్రాముఖ్యతా, నిష్కామ కర్మ విధానమూ వంటబట్టాయి. అన్ని మతాలూ దాదాపు ఒకే విషయాన్ని బోధిస్తున్నాయని కూడా అతను గ్రహించాడు. దక్షిణాఫ్రికాలో "ఫీనిక్స్ ఫార్మ్", "టాల్ స్టాయ్ ఫార్మ్" లలో అతను సామాజిక జీవనాన్నీ, సౌభ్రాతృత్వాన్నీ ప్రయోగాత్మకంగా అమలు చేశాడు. ఇక్కడ వ్యక్తులు స్వచ్ఛందంగా సీదా సాదా జీవితం గడిపేవారు - కోరికలకు కళ్ళెం వేయడమూ, ఉన్నదేదో నలుగురూ పంచుకోవడమూ, ప్రతి ఒక్కరూ శ్రమించడమూ, సేవా దృక్పథమూ, ఆధ్యాత్మిక దృక్కోణమూ ఈ జీవితంలో ప్రధానాంశాలు. గాంధీ స్వయంగా పంతులుగా, వంటవాడిగా, పాకీవాడిగా ఈ సహజీవన విధానంలో పాలు పంచుకొన్నాడు.
thumb|గాంధీ, అతని అనుచరులు ఉప్పు సత్యాగ్రహంలో దండికి కవాతు చేస్తున్న ఒరిజినల్ ఫుటేజీ
ఈ సమయంలోనే అతను అస్పృశ్యతకూ, కులవివక్షతకూ, మతవిద్వేషాలకూ ఎదురు నిలవడం బోధించాడు. క్లుప్తంగా చెప్పాలంటే సంపూర్ణమైన జీవితం గడపడం అతని మార్గము. పోరాటాలూ, సంస్కరణలూ ఆ జీవితంలో ఒక భాగము. ఒక అన్యాయాన్ని వ్యతిరేకించి, మరొక అన్యాయాన్ని సహించడం అతని దృష్టిలో నేరము. 1914లో గాంధీ భారతదేశానికి తిరిగి వచ్చాడు. భారతదేశంలో స్వాతంత్ర్యోద్యమం అప్పుడే చిగురు వేస్తున్నది.
భారతదేశములో పోరాటము ఆరంభ దశ
left|thumb|1915లో భారతదేశం తిరిగివచ్చిన గాంధీ దంపతులు
భారత జాతీయ కాంగ్రెసు సమావేశాల్లో గాంధీ పాల్గొనసాగాడు. అప్పటి ప్రధాన నేతలలో ఒకరైన గోపాలకృష్ణ గోఖలే గాంధీకి భారత రాజకీయాలు, సమస్యలను పరిచయం చేశాడు. చాలామంది నాయకులకు ఇష్టం లేకున్నా గాంధీ మొదటి ప్రపంచ యుద్ధములో బ్రిటిష్ వారిని సమర్థించి, సైన్యంలో చేరడాన్ని ప్రోత్సహించాడు. బ్రిటిష్ సామ్రాజ్యంలో స్వేచ్ఛనూ, హక్కులనూ కోరుకొనేవారికి ఆ సామ్రాజ్యాన్ని కాపాడవలసిన బాధ్యత ఉన్నదని అతని వాదం. బీహారు లోని బాగా వెనుకబడిన చంపారణ్ జిల్లాలో తెల్లదొరలు, వారి కామందులూ ఆహార పంటలు వదలి, నీలిమందు వంటి వాణిజ్యపంటలు పండించమని రైతులను నిర్బంధించేవారు. పండిన పంటకు చాలీచాలని మూల్యాన్ని ముట్టచెప్పేవారు. పేదరికమూ, దురాచారాలూ, మురికివాడలూ అక్కడ ప్రబలి ఉన్నాయి. ఆపైన అక్కడ తీవ్రమైన కరువు సంభవించినప్పుడు సర్కారువారు పన్నులు పెంచారు. గుజరాత్ లోని ఖేడా లోనూ ఇదే పరిస్థితి. గాంధీ ఆ పరిస్థితులను వివరంగా అధ్యయనం చేయించి, 1918లో చంపారణ్, ఖేడా సత్యాగ్రహాలు నిర్వహించాడు. ప్రజలను చైతన్యవంతులుగా చేయడమూ, చదువునూ సంస్కారాన్నీ పెంచడమూ, జాతి వివక్షతను విడనాడడమూ, అన్యాయాన్ని ఖండించడమూ ఈ సత్యాగ్రహంలో భాగము. ఈ కార్యక్రమంలో ఉక్కుమనిషిగా పేరొందిన సర్దార్ వల్లభభాయ్ పటేల్ గాంధీకి కుడిభుజంగా నిలచాడు. అతని నాయకత్వంలో వేలాదిగా ప్రజలు సర్కారు దౌర్జన్యాలకు ఎదురు నిలచి, జైలుకు తరలి వెళ్ళారు.
సమాజంలో అశాంతిని రేకెత్తిస్తున్నారన్న నేరంపై అతన్ని అరెస్టు చేసినపుడు జనంలో పెద్ద యెత్తున నిరసన పెల్లుబికింది. చివరకు ఒత్తిడికి తలొగ్గి సరైన కొనుగోలు ధరలు చెల్లించడానికీ, పన్నులు తగ్గించడానికీ ఒప్పందాలు కుదిరాయి. ఖైదీలు విడుదలయ్యారు. ఈ కాలంలోనే గాంధీని ప్రజలు ప్రేమతో "బాపు" అనీ, "మహాత్ముడు" అనీ పిలుచుకొనసాగారు. గాంధీ నాయకత్వానికి బహుముఖంగా ప్రశంసలూ, ఆమోదమూ లభించాయి. 1919లో ప్రభుత్వ వ్యతిరేక ప్రదర్శనలు నేరమనే రౌలట్ చట్టానికి నిరసన పెల్లుబికినపుడు గాంధీ నడిపిన సత్యాగ్రహము ఆ చట్టాలకు అడ్డు కట్ట వేసింది. కాని ప్రజలలో ఆగ్రహం పెరిగి ఎదురుదాడులు మొదలైనప్పుడు అతను బాగా తీవ్రస్థాయిలో ఉన్న ఉద్యమాన్ని ఆపు చేసి, పరిహారంగా నిరాహారదీక్ష సలిపాడు. పట్టుబట్టి ఆ దాడులలో మరణించిన బ్రిటిష్ ప్రజలపట్ల సంతాప తీర్మానాన్ని ఆమోదింపజేశాడు. హింసకు ప్రతిహింస అనేది గాంధీ దృష్టిలో దుర్మార్గము. ఏ విధమైన హింసయినా తప్పే. 1919 ఏప్రిల్ 13న పంజాబు లోని అమృత్ సర్, జలియన్ వాలా బాగ్ లో సామాన్య జనులపై జరిగిన దారుణ మారణకాండలో 400 మంది నిరాయుధులైన భారతీయులు మరణించారు. ఫలితంగా సత్యాగ్రహము, అహింస అనే పోరాట విధానాలపై మిగిలినవారికి కాస్త నమ్మకం సడలగా, అవే సరైన మార్గాలని గాంధీకి మరింత దృఢంగా విశ్వాసం కుదిరింది. అంతే కాదు, భారతదేశానికి సంపూర్ణ స్వరాజ్యాన్ని సాధించాలనే సంకల్పం గాంధీలోనూ, సర్వత్రానూ ప్రబలమైంది. 1921లో భారత జాతీయ కాంగ్రెసుకు అతను తిరుగులేని నాయకునిగా గుర్తింపు పొందాడు. కాంగ్రెసును పునర్వ్యవస్థీకరించి, తమ ధ్యేయము "స్వరాజ్యము" అని ప్రకటించాడు. వారి భావంలో స్వరాజ్యము అంటే పాలన మారటం కాదు. వ్యక్తికీ, మనసుకీ, ప్రభుత్వానికీ స్వరాజ్యము కావాలి. తరువాతి కాలంలో గాంధీ తమ పోరాటంలో మూడు ముఖ్యమైన అంశాలను జోడించాడు.
right|thumb|200px|1921లో ఆంధ్ర పర్యటనలో గాంధీ
"స్వదేశీ" - విదేశీ వస్తువులను బహిష్కరించడం, నూలు వడకడం, ఖద్దరు ధరించడం, విదేశీ విద్యనూ, బ్రిటిష్ సత్కారాలనూ తిరస్కరించడం. వీటి వల్ల ఉద్యమంలో క్రమశిక్షణ పెరిగింది. మహిళలు మరింతగా ఉద్యమానికి దగ్గరయ్యారు. దేశ ఆర్థిక వ్వవస్థపై దీర్ఘకాలిక ప్రభావాలకు అవకాశం పెరిగింది. ఆత్మాభిమానమూ, ఆత్మ విశ్వాసమూ వెల్లివిరిశాయి. శ్రమకు గౌరవాన్ని ఆపాదించడం ఆన్నింటికంటే ముఖ్యమైన ఫలితం.
"సహాయ నిరాకరణ" - ఏదయితే అన్యాయమో దానికి ఏ మాత్రమూ సహకరించకపోవడం. ప్రభుత్వానికి పాలించే హక్కు లేనందున దానికి పన్నులు కట్టరాదు. వారి చట్టాలను ఆమోదించరాదు. ఈ ఉద్యమానికి మంచి స్పందన లభించింది. కాని 1922లో ఉత్తర ప్రదేశ్ చౌరీచౌరాలో ఉద్రేకాలు పెల్లుబికి హింస చెలరేగింది. ఉద్యమం అదుపు తప్పుతున్నదని గ్రహించి, గాంధీ దాన్ని వెంటనే నిలిపివేశాడు.
"సమాజ దురాచార నిర్మూలన" - గాంధీ దృష్టిలో స్వాతంత్ర్యము అంటే పరిపూర్ణమైన వ్యక్తి వికాసానికి అవకాశం. అంటరానితనమున్నచోట, మురికివాడలున్నచోట, హిందూ ముస్లిములు తగవులాడుకొంటున్నచోట స్వాతంత్ర్యం ఉన్నదనుకోవడంలో అర్థం లేదు. గాంధీ ప్రవేశపెట్టిన ఈ ఆలోచనా సరళి వల్లనే భారతీయులు గర్వింపదగిన ఆధునిక భావాలూ, విలువలూ ఈరోజు సాధారణ జీవన సూత్రాలుగా పాదుకొన్నాయని మనం గ్రహించాలి.
1922లో రెండు సంవత్సరాలు జైలులో గడిపాడు. ఈ కాలంలో కాంగ్రెసులో అతివాద, మితవాద వర్గాల మధ్య భేదాలు బలపడ్డాయి. హిందూ ముస్లిం వైషమ్యాలు కూడా తీవ్రం కాసాగాయి. తరువాత ఈ పరిస్థితిని చక్కదిద్దడానికి అతను ప్రయత్నం చేశాడు. 1924 లో మూడు వారాల నిరాహారదీక్ష సాగించాడు. కాని వాటి ఫలితాలు కొంతవరకే లభించాయి. మద్యపానము, అంటరానితనం, నిరక్షరాస్యతలను నిర్మూలించే ఉద్యమాలలో అతను లీనమయ్యాడు. 1927 లో సైమన్ కమిషన్‌కు వ్యతిరేకంగా సాగిన పోరాటం తరువాత మరలా గాంధీ స్వరాజ్యోద్యమంలో చురుకైన పాత్రను చేబట్టాడు. అందరికీ సర్ది చెప్పి, 1928లో కలకత్తా కాంగ్రెసులో "స్వతంత్ర ప్రతిపత్తి" తీర్మానాన్ని ఆమోదింపజేశాడు. అందుకు బ్రిటిషు వారికి ఒక సంవత్సరం గడువు ఇచ్చాడు. ఆయినా ఫలితం శూన్యం. 1929 డిసెంబరు 31 న లాహోరులో భారత స్వతంత్ర పతాకం ఎగురవేయడం జరిగింది. 1930 జనవరి 26ను స్వాతంత్ర్య దినంగా ప్రకటించాడు. ఆ రోజున ఉద్యమం చివరి పోరాటం మొదలైందని చెప్పవచ్చును.
విజయవాడ పర్యటన
సత్యాగ్రహంలో పాల్గొనమని దేశమంతా పర్యటిస్తూ 1919 ఏప్రిల్‌లో మొదటిసారిగా విజయవాడలో ఉపన్యసించాడు, దీనివలన తెలుగువారిలో గొప్ప చైతన్యమొచ్చింది. కె.ఎన్. కేసరి లాంటి వారి జీవిత శైలిలో పెద్దమార్పులు వచ్చాయి.
పతాకస్థాయి పోరాటము
right|400px|thumb|దండి సత్యాగ్రహంలో గాంధీ
right|400px|thumb|దండి సత్యాగ్రహం మార్గం
ఉప్పు సత్యాగ్రహం (దండియాత్ర), క్విట్ ఇండియా ఉద్యమం స్వాతంత్ర్య పోరాటంలో ముఖ్యమైన చివరి ఘట్టాలు.
ఉప్పుపై విధించిన పన్నును వ్యతిరేకిస్తూ 1930]] మార్చిలో ఉప్పు సత్యాగ్రహం ప్రారంభించాడు. ప్రభుత్వ చట్టాన్ని ఉల్లంఘించి, పన్ను కట్టకుండా, సముద్రం నుంచి ఉప్పును తీసుకోవడమనే చిన్న సూత్రంపై ఇది ఆధారపడింది. మార్చి 21 నుండి [[ఏప్రిల్ 6 వరకు అహమ్మదాబాదు నుండి దండి వరకు 400 కి.మీ. పాదయాత్ర ఈ పోరాటంలో కలికితురాయి. దారిపొడవునా అభినందించేవారు, సన్మానించేవారు, పూజించేవారు - ఇది తరతరాలు తెలుసుకోవలసిన పెద్ద పండుగ. దారిలో చేరినవారితో దండి చేరుకొనే సరికి జనం వెల్లువలా పోటెత్తారు. దండిలోనే కాదు, దేశంలో ఊరూరా ఉప్పు సత్యాగ్రహ సంఘాలు ఏర్పడ్డాయి. మొత్తం దేశంలో 60,000 మంది చెరసాల పాలయ్యారు.
ఎట్టకేలకు ప్రభుత్వం దిగివచ్చింది. 1931లో గాంధీ-ఇర్విన్ ఒడంబడిక ప్రకారం ఉద్యమం ఆపారు. అందరినీ విడుదల చేశారు. 1932లో లండనులో రౌండ్ టేబుల్ సమావేశాలకు భారత జాతీయ కాంగ్రెసు ఏకైక ప్రతినిధిగా గాంధీ హాజరయ్యాడు. కాని ఆ సమావేశం గాంధీని, స్వాతంత్ర్యవాదులందరినీ నిరాశపరచింది. లార్డ్ ఇర్విన్ తరువాత వచ్చిన లార్డ్ విల్లింగ్డన్ మరలా స్వాతంత్ర్యోద్యమాన్ని పూర్తిగా అణచి వేయడానికి ప్రయత్నించాడు. 1932లో నిమ్న కులాలవారినీ, ముస్లిములనూ వేరుచేయడానికి ప్రత్యేక నియోజకవర్గాలను ప్రవేశపెట్టారు. ఇందుకు వ్యతిరేకంగా 6 రోజులు నిరాహార దీక్ష చేసి గాంధీ సమదృష్టితో పరిష్కారాన్ని తెచ్చేలా ఒత్తిడి చేశాడు. ఆరోజుల్లో అంటరానివారిగా పరిగణిస్తున్న వర్గాలపట్ల సమాజ దృక్పథాన్నీ, వారి స్థితిగతులనూ మెరుగుపరచడానికి గాంధీ తీవ్రంగా కృషి చేశాడు. వారిని హరిజనులని పిలిచాడు. ఆత్మశోధనకూ, ఉద్యమస్ఫూర్తికీ 1933 మే 8 నుండి 21 రోజుల నిరాహారదీక్ష సాగించాడు. 1934లో అతనిపై మూడు హత్యాప్రయత్నాలు జరిగాయి. ఫెడరేషన్ పద్ధతిలో ఎన్నికలలో పోటీ చేయడానికి కాంగ్రెసు సిద్ధమైనపుడు గాంధీ కాంగ్రెసుకు రాజీనామా చేశాడు. తన నాయకత్వంవల్ల కాంగ్రెసులోని వివిధ వర్గాల నాయకుల రాజకీయ నాయకుల స్వేచ్ఛా ప్రచారానికి ఇబ్బంది రాకూడదనీ, స్వాతంత్ర్యమనే ప్రధాన లక్ష్యం నుంచి దృష్టి మరలకూడదనీ అతని ఉద్దేశము.
1936లో లక్నో కాంగ్రెసు సమావేశం నాటికి మరలా గాంధీ ప్రధానపాత్ర తీసుకొన్నాడు. 1938లో కాంగ్రెసు అధ్యక్షుడిగా ఎన్నికైన సుభాష్ చంద్రబోసుతో గాంధీకి తీవ్రమైన విభేదాలు ఏర్పడ్డాయి. బోసుకు ప్రజాస్వామ్యంపైనా, అహింసపైనా పూర్తి విశ్వాసం లేదన్నది గాంధీ ముఖ్యమైన అభ్యంతరం. అయినా బోసు మళ్ళీ రెండోసారి కాంగ్రెసు అధ్యక్షుడిగా ఎన్నికయ్యాడు. తరువాత సంభవించిన తీవ్ర సంక్షోభం కారణంగా బోసు కాంగ్రెసుకు దూరమయ్యాడు.
1939లో రెండవ ప్రపంచ యుద్ధం మొదలయ్యింది. ప్రజా ప్రతినిధులను సంప్రదించకుండా భారతదేశాన్ని యుద్ధంలో ఇరికించారనీ, ఒకరి స్వాతంత్ర్యాన్ని కాలరాస్తూ, మరొకప్రక్క స్వేచ్ఛకోసం యుద్ధమని చెబుతున్నారనీ బ్రిటిషు విధానాన్ని కాంగ్రెసు వ్యతిరేకించింది. పార్లమెంటు నుండి కాంగ్రెస్ వారంతా రాజీనామా చేశారు. బ్రిటిష్ వారు భారతదేశాన్ని వదలిపోవాలని డిమాండ్ చేస్తూ 1942లో "క్విట్ ఇండియా" ఉద్యమం ప్రారంభమైంది.
"క్విట్ ఇండియా" ఉద్యమం బాగా తీవ్రంగా సాగింది. ఊరేగింపులూ, అరెస్టులూ, హింసా పెద్ద ఎత్తున కొనసాగాయి. కాంగ్రెసులో అంతర్గతంగా కూడా బలమైన విభేదాలు పొడచూపసాగాయి. ఈ సమయంలో గాంధీ చిన్నచిన్న హింసాత్మక ఘటనలున్నా ఉద్యమం ఆగదని దృఢంగా స్పష్టం చేశాడు. "భారత్ ఛోడో"- భారతదేశాన్ని వదలండి - అన్నది నినాదము. "కరో యా మరో" - చేస్తాం, లేదా చస్తాం - అన్నది అప్పటి నిశ్చయము. ప్రభుత్వము కూడా తీవ్రమైన అణచివేత విధానాన్ని చేపట్టింది.
1942 ఆగష్టు 9 న గాంధీతో బాటు పూర్తి కాంగ్రెసు కార్యవర్గం అరెస్టయ్యింది. గాంధీ రెండేళ్ళు పూణే జైలులో గడిపాడు. ఈ సమయంలోనే అతని కార్యదర్శి మాధవ దేశాయ్ మరణించాడు. అతని సహధర్మచారిణి కస్తూరిబాయి 18నెలల కారాగారవాసం తరువాత మరణించింది. గాంధీ ఆరోగ్యం బాగా క్షీణించింది. అనారోగ్య కారణాలవల్ల అతన్ని 1944లో విడుదల చేశారు. యుద్ధము తరువాత ఇతర నాయకులనూ, లక్షమందికి పైగా ఉద్యమకారులనూ బ్రిటిష్ వారు విడుదల చేశారు. క్రమంగా స్వాతంత్ర్యం ఇస్తామని అంగీకరించారు.
స్వాతంత్ర్య సాధన, దేశ విభజన
right|thumb|1946 లో నెహ్రూతో గాంధీ
1946 లో స్పష్టమైన బ్రిటిష్ క్యాబినెట్ మిషన్ ప్రతిపాదన చర్చకు వచ్చింది. కాని ఈ ప్రతిపాదనను ఎట్టి పరిస్థితిలోను అంగీకరించవద్దని గాంధీజీ పట్టుపట్టాడు. ముస్లిమ్ మెజారిటీ ప్రాంతాలకు ప్రత్యేక ప్రతిపత్తి ఇవ్వాలనే ఆలోచన దేశవిభజనకు నాంది అని గాంధీజీ భయం. గాంధీజీ మాటను కాంగ్రెసు త్రోసిపుచ్చిన కొద్ది ఘటనలలో ఇది ఒకటి. క్యాబినెట్ మిషన్ ప్రతిపాదనను నిరాకరిస్తే అధికారం క్రమంగా ముస్లిమ్ లీగ్ చేతుల్లోకి జారుతుందని నెహ్రూ, సర్దార్ పటేల్ అభిప్రాయపడ్డారు.
1946–47 సమయంలో 5000 మంది హింసకు ఆహుతి అయ్యారు. హిందువులు, ముస్లిములు, సిక్కులు, క్రైస్తవులు ఇరుగు పొరుగులుగా ఉన్న దేశాన్ని మతప్రాతిపదికన విభజించడాన్ని గాంధీ తీవ్రంగా వ్యతిరేకించాడు. అలాంటి ఆలోచన సామాజికంగానూ, నైతికంగానూ, ఆధ్యాత్మికంగానూ కూడా గాంధీ తత్వానికి పెనుదెబ్బ. కాని ముస్లిమ్ లీగ్ నాయకుడైన ముహమ్మద్ ఆలీ జిన్నాకి పశ్చిమ పంజాబు, సింధ్, బలూచిస్తాన్, తూర్పు బెంగాల్లో మంచి ప్రజాదరణ ఉంది. కావాలంటే జిన్నాను ప్రధానమంత్రిగా చేసైనా దేశాన్ని ఐక్యంగా నిలపాలని గాంధీ ప్రగాఢ వాంఛ. కాని జిన్నా - "దేశ విభజనో, అంతర్గత యుద్ధమో తేల్చుకోండి" - అని హెచ్చరించాడు. చివరకు హిందూ – ముస్లిం కలహాలు ఆపాలంటే దేశవిభజన కంటే గత్యంతరము లేదని తక్కిన కాంగ్రెసు నాయకత్వము అంగీకరించింది. అయితే గాంధీ పట్ల ప్రజలకూ, పార్టీ సభ్యులకూ ఉన్న ఆదరణ దృష్ట్యా గాంధీ సమ్మతించకపోతే ఏ నిర్ణయమూ తీసుకొనే అవకాశం లేదు. అంతర్గత యుద్ధాన్ని ఆపడానికి వేరే మార్గం లేదని గాంధీని ఒప్పించడానికి పటేల్ శతవిధాల ప్రయత్నించాడు. చివరకు హతాశుడైన గాంధీ ఒప్పుకొనక తప్పలేదు. కాని అతను పూర్తిగా కృంగిపోయాడు. 1947 ఆగస్టు 15న దేశమంతా సంబరాలు జరుపుకొంటూ ఉండగా దేశవిభజన వల్ల విషణ్ణుడైన గాంధీ మాత్రము కలకత్తాలో ఒక హరిజనవాడను శుభ్రము చేస్తూ గడిపాడు. అతని కలలన్నీ కూలిపోయిన సమయంలో హిందూ ముస్లిమ్ మత విద్వేషాలు పెచ్చరిల్లి అతన్ని మరింత శోకానికి గురిచేశాయి.
చివరి రోజులు
right|300px|thumb|గాంధీ చివరి ఫొటో
స్వాతంత్ర్యానంతరం గాంధీ ప్రయత్నాలు హిందూ-ముస్లిం విద్వేషాలను నివారించడానికీ, ఆత్మశోధనకూ పరిమితమయ్యాయి. ప్రభుత్వం పరిస్థితిని అదుపు చేయలేని అసహాయ స్థితిలో పడింది. మొత్తం పోలీసు బలగాలను దేశ పశ్చిమప్రాంతానికి పంపించారు. తూర్పు ప్రాంతంలో కల్లోలాలను అదుపు చేసే భారం గాంధీపై పడింది. దేశవిభజనతో ముఖ్యంగా బెంగాలు, పంజాబుల్లో పెద్దఎత్తున సంభవించిన వలసలవల్ల మత కలహాలు, మారణకాండలు ప్రజ్వరిల్లాయి. 1947లో కాశ్మీరు విషయమై భారత్ - పాకిస్తాన్ యుద్ధం తరువాత ఇంటా, బయటా పరిస్థితి మరింత క్షీణించింది. ముస్లిములందరినీ పాకిస్తాను పంపాలనీ, కలసి బ్రతకడం అసాధ్యమనే వాదనలు నాయకుల స్థాయిలోనే వినిపించసాగాయి. ఈ పరిస్థితి గాంధీకి పిడుగుదెబ్బ వంటిది. దీనికి తోడు విభజన ఒప్పందం ప్రకారము పాకిస్తానుకు ఇవ్వవలసిని 55 కోట్ల రూపాయలను ఇవ్వడానికి భారత్ నిరాకరించింది. ఆ డబ్బు భారతదేశంపై యుద్ధానికి వాడతారని పటేల్ వంటి నాయకుల అభిప్రాయం. కాని అలా కాకుంటే పాకిస్తాన్ మరింత ఆందోళన చెందుతుందనీ, దేశాలమధ్య విరోధాలు ప్రబలి మతవిద్వేషాలు సరిహద్దులు దాటుతాయనీ, అంతర్యుద్ధానికి దారితీస్తుందనీ గాంధీ అభిప్రాయం. ఈ విషయమై అతను ఢిల్లీలో తన చివరి ఆమరణ నిరాహారదీక్ష ప్రారంభించాడు. అతని డిమాండ్లు రెండు - (1) మత హింస ఆగాలి (2) పాకిస్తానుకు 55 కోట్ల రూపాయలు ఇవ్వాలి. - ఎవరెంతగా ప్రాధేయపడినా అతను తన దీక్ష మానలేదు. చివరకు ప్రభుత్వం దిగివచ్చి పాకిస్తానుకు డబ్బు ఇవ్వడానికి అంగీకరించింది. హిందూ, ముస్లిమ్, సిక్కు వర్గాల నాయకులు సఖ్యంగా ఉండటానికి కట్టుబడి ఉన్నామని అతని వద్ద ప్రమాణం చేశారు. అప్పుడే అతను నిరాహార దీక్ష విరమించాడు. కాని ఈ మొత్తం వ్యవహారంలో గాంధీ పట్ల మతోన్మాదుల ద్వేషం బలపడింది. అతను పాకిస్తానుకూ, ముస్లిములకూ వత్తాసు పలుకుతున్నాడని హిందూమతంలోని తీవ్రవాదులూ, హిందువులకోసం ముస్లిము జాతీయతను బలిపెడుతున్నాడని ముస్లిములలోని తీవ్రవాదులూ ఉడికిపోయారు.
తనమీద హత్యాప్రయత్నం చేసినవారి గురించి గాంధీ
1948 జనవరి 30 న గాడ్సే బృందం గాంధీని హత్యచేయటానికి విఫల ప్రయత్నం చేసారు. అందులో వాళ్ళ అనుచరుడు మదన్‌లాల్ అరెస్టయ్యాడు. ఈ విషయం గాంధీకి తెలిసిన మీదట, మదన్‌లాల్‌ను ధైర్యం గల కుర్రాడని మెచ్చుకున్నాడట. అతని మాటల్లోనే అతని ప్రతిస్పందన- "పిల్లలు!! వీళ్ళకి ఇప్పుడు అర్థం కాదు. నేను పోయాక గుర్తుకు తెచ్చుకుంటారు, ఆ ముసలాడు సరిగానే చెప్పాడనీ."
మరణం
right|500px|thumb|రాజ్ ఘాట్
గాంధీ హత్య
1948 జనవరి 30వ తారీఖున ఢిల్లీలో బిర్లా నివాసంవద్ద ప్రార్థన సమావేశానికి వెళ్తుండగా అతన్ని నాథూరామ్ గాడ్సే కాల్చి చంపాడు. నేలకొరుగుతూ గాంధీ "హే రామ్" అన్నాడని చెబుతారు. 1944 నుంచి 1948 వరకూ మహాత్మా గాంధీకి ఆంతరంగిక కార్యదర్శిగా పనిచేసిన వెంకిట కల్యాణం అతని హత్య జరిగినప్పుడు పక్కనే ఉన్నాడు. అతని మాటల ప్రకారం"1948 జనవరి 30వ తేదీ సాయంత్రం 5:17 గంటలకు మహాత్మాగాంధీ ఢిల్లీలోని బిర్లాహౌస్‌లో ప్రార్థనా సమావేశాన్ని ముగించి బయటకు వస్తున్నప్పుడు నాథూరామ్ గాడ్సే అతనికి ఎదురుగా వచ్చాడు. అప్పుడు గాంధీ పక్కనే ఉన్న సహచరి అఛాఛటోపాధ్యాయ గాడ్సేను పక్కకు నెట్టివేస్తూ ఆలస్యమైంది పక్కకు జరగండి అంటూ తోస్తూనే ఉంది. కానీ గాడ్సే పాయింట్ 380 ఏసీపీ, 606824 సీరియల్ నెంబరు కలిగిన బెరెట్టా ఎం 1934 అనే మోడల్ సెమి-ఆటోమెటిక్ పిస్టల్‌తో గాంధీ ఛాతిలోకి మూడుసార్లు కాల్చాడు. దీంతో బాపూజీ అక్కడికక్కడే కుప్పకూలాడు. కానీ ఆ సమయంలో బాపు ‘హేరాం’ అని ఉచ్ఛరించలేదు. గాంధీపై కాల్పులు జరిపిన గాడ్సే అనంతరం తనంతట తానే పోలీస్ అని కేక వేసి లొంగిపోయాడు." గాంధీ అనుచరుల్లో ముఖ్యులైన శ్రీనందలాల్ మెహతా మాత్రం తాను మొదటి సమాచార నివేదిక కి ఇచ్చిన వివరాలలో గాంధీ హేరాం అంటూ నేలకొరిగాడనే చెప్పాడు. గాడ్సే కాల్చిన ఒక తూటా గాంధీ ఛాతీలోకి దూసుకొని పోగా మిగిలిన రెండు తూటాలు పొట్ట నుంచి దూసుకెళ్లాయి.
ఢిల్లీ రాజఘాట్ లో అతని సమాధి, స్మారక స్థలమైన రాజ్ ఘాట్ వద్ద ఈ మంత్రమే చెక్కి ఉంది. మహాత్ముని మరణాన్ని ప్రకటిస్తూ జవహర్ లాల్ నెహ్రూ రేడియోలో అన్న మాటలు: "మిత్రులారా, మన జీవితాల్లో వెలుగు అంతరించి, చీకటి అలుముకొన్నది. ఏమి చెప్పటానికీ నాకు మాటలు కరవయ్యాయి. మన జాతిపిత బాపూ ఎప్పటిలాగా మన కంటికి కన్పించడు. మనను ఓదార్చి, దారి చూపే పెద్దదిక్కు మనకు లేకుండా పోయాడు. నాకూ, కోట్లాది దేశప్రజలకూ ఇది తీరని శోకము".
గాంధీ గురించి గాడ్సే
left|100px|thumb|గాంధీని హత్యచేసిన నాథూరామ్ గాడ్సే
right|300px|thumb|గాంధీ హత్యోదంతం టైమ్స్ ఆఫ్ ఇండియాలో
left|100px|thumb| గాడ్సేకు హత్యలో తోడ్పడిన నారాయణ ఆప్టే
right|100px|thumb|గాంధీ భౌతికకాయం
"గాంధీని నిలదీయటానికి ఎటువంటి చట్టపరమయిన అవకాశం లేదు. అతనికి సహజ మరణం పొందే అవకాశం ఇవ్వకూడదు అని నాకు అనిపించింది."అని గాడ్సే చెప్పాడు.
గాంధీని తనెలా చంపాడో-గాడ్సేమాటలలో
"పిస్టల్ నా కుడి అరచేతిలో ఇముడ్చుకొని, రెండు చేతులూ ముకుళించి 'నమస్తే' అన్నాను. నా ఎడమ చేతితో అడ్డంగా ఉన్న ఒక అమ్మాయిని పక్కకు తోసేసాను. ఆ తరువాత కాల్పులు జరిగాయి, తుపాకీ దానంతటే పేలిందనిపించింది. నేను రెండు సార్లు కాల్చానా, మూడు సార్లు కాల్చానా అన్నది నాకెప్పటికీ తెలియని విషయం. గాంధీ గుండు దెబ్బ తగలగానే హే రామ్ అని కిందపడిపొయ్యాడు. నేను తుపాకీని పైకెత్తి గట్టిగా పట్టుకొని నిలుచుని 'పోలీస్! పోలీస్!' అని అరవటం మొదలు పెట్టాను. నాకు కావలిసింది అందరూ, నేను ఈ పని ముందుగా వేసుకొన్న పథకం ప్రకారం కావాలని చేసానని అనుకోవటం. అంతేకాని, ఏదో క్షణికావేశంలో చేశాననుకోకూడదు. అక్కడనుంచి తప్పించుకుని పారిపోవటానికి పయత్నించాననిగానీ, తుపాకీ వదిలించుకోవాలని అనుకుంటున్నానని గాని ఎవరూ అనుకోకూడదు. తుపాకీతోసహా పట్టుబడటమే నా అభిమతం. కానీ దాదాపు ఒక అర నిమిషందాకా, ఎవరూ కదలలేదు".
నాథూరామ్ గాడ్సే హత్యా స్థలంనుండి పారిపోయే ప్రయత్నం ఏమీ చెయ్యలేదు, అతన్ని నిర్బంధించి తుగ్లక్ రోడ్ పోలీసు స్టేషనుకు తీసుకొని వెళ్ళారు. అక్కడ ఉపపోలీస్ సూపరింటిండెంట్ సర్దార్ జస్వంత్ సింగ్ మొదటి సమాచార నివేదిక (First Information Report) తయారు చేసాడు. న్యాయ స్థానాలలో తగిన విచారణ అనంతరం నాథూరామ్ గాడ్సేను అతనికి హత్యలో సహకరించిన నారాయణ ఆప్టేను 1949 నవంబరు 15న ఉరి తీసారు.
విలువలు,పద్ధతులు
స్ఫూర్తి
చరిత్రకారుడు ఆర్.బి.క్రీబ్ ప్రకారం మహాత్మా గాంధీ ఆలోచనా విధానం కాలంతో పాటు పరిపక్వత చెందింది. లండనులో చదువుకునే సమయంలో నిజాయితీ, నిగ్రహం, పవిత్రత, శాకాహారం అలవర్చుకున్నాడు. భారతదేశం తిరిగి వచ్చాక న్యాయవాదిగా పనిలో వైఫల్యం పొందటంతో దక్షిణాఫ్రికా వెళ్లిన గాంధీ అక్కడ పాతికేళ్ళ పాటు వివిధ భారతీయేతర సంస్కృతుల ఆలోచనలను అర్థం చేసుకున్నాడు. మహాత్మా గాంధీ పరిశీలనాత్మక మత వాతావరణంలో పెరిగాడు. జీవితాంతం అనేక మతపరమైన సంప్రదాయాల నుంచి స్ఫూర్తి పొందాడు. గాంధీ తల్లికి జైనులతో ఉన్న పరిచయాల వలన జైనమత ఆలోచనలైన కరుణ, శాకాహారం, ఉపవాసం, స్వీయ క్రమశిక్షణ, ప్రతిజ్ఞల ప్రభావం గాంధీ ఫై పడింది. ప్రారంభ దశలో ఉన్న జైనమత ప్రభావం, తరువాతి కాలంలో గాంధీ అన్ని ఆలోచనలకూ మూలంగా నిలిచింది.
టాల్ స్టాయ్
thumb|right|దక్షిణాఫ్రికా లోని టాల్ స్టాయ్ ఫార్మ్ లో గాంధీ, అనుచరులు, 1910
1908లో టాల్‌స్టాయ్ రాసిన ఉత్తరంలో భారతదేశానికి స్వాతంత్ర్యం ప్రేమ, గుణాత్మక నిరోధకము అనే ఆయుధాలలో సాధించవచ్చని పేర్కొన్నాడు. 1909లో గాంధీ ఈ ఉత్తరం తాలూకు గుజరాతీ అనువాదం పత్రికలో ప్రచురించడానికి అనుమతి కోరుతూ టాల్‌స్టాయ్‌కి జాబు వ్రాశాడు. ఈ విధంగా మొదలైన వీరి ఉత్తర ప్రత్యుత్తర సంభాషణ 1910లో టాల్‌స్టాయ్ మరణించేవరకు కొనసాగింది. ఈ ఉత్తరాలలో ఆచరణాత్మక అహింసా విధానాల గురించి చర్చించారు. మహాత్మా గాంధీ స్వయంగా టాల్‌స్టాయ్‌కి శిష్యుడిగా పరిగణించుకొనేవాడు. ఇద్దరూ సామ్రాజ్యవాదం, హింసా విధానాలను వ్యతిరేకించారు. కానీ ఇరువురూ రాజకీయ వ్యూహలపై తీవ్రంగా విభేదించారు. మహాత్మా గాంధీ, హెర్మన్ కాలెన్ బాక్ టాల్‌స్టాయ్ ఫార్మ్ లో శిష్యులకు క్రమపద్ధతిలో అహింస తత్వశాస్త్రం పై శిక్షణ కొనసాగించారు.
సత్యాగ్రహం
thumb|left|"దేవుడు సత్యం. ఈ సత్యాన్ని చేరుకునేమార్గం అహింస."—సబర్మతి ఆశ్రమం 1927 మార్చి 13
మహాత్మా గాంధీ తన జీవితాన్ని సత్యశోధనకి అంకితం చేశారు. తను చేసిన తప్పులనుంచి నేర్చుకోవటం, అయన సత్యంతో చేసిన ప్రయోగాలు సత్యశోధనకు ఎంతగానో ఉపయోగపడ్డాయి. గాంధీ ఆత్మకథ పేరు "సత్యశోధన" (ఆంగ్లంలో The Story of My Experiments with Truth).
బ్రూస్ వాట్సన్ ప్రకారం గాంధీజీ సత్యాగ్రహానికి మూలాలు వైదిక ఆదర్శాలైన ఆత్మ సాక్ష్యాత్కారం, బౌద్ధ, జైన విలువలైన అహింస, శాకాహారం, విశ్వవ్యాప్తమైన ప్రేమ. అలాగే క్రిస్టియన్-ముస్లిం విలువలైన సమానత్వం, విశ్వసోదరభావం, ఒక చెంపపై కొడితే మరొక చెంప చూపెట్టడం కూడా సత్యాగ్రహానికి మూలాలు.
వ్యక్తి అతి ముఖ్యమైన పోరాటం తన సొంత భయాలు, అభద్రతాభావాలను అధిగమించడంగా మహాత్మా గాంధీ పేర్కొన్నాడు. గాంధీజీ తన విలువల సారంశాన్ని మొదట "దేవుడు సత్యం"గా పేర్కొన్నప్పటికి, తరువాత "సత్యమే దేవుడు" తన తత్వంగా పేర్కొన్నాడు.
సత్యాగ్రహం ముఖ్యఉద్దేశం సమాజంలోని వైరుధ్యాలు తొలగించటానికి వైరుధ్యం కలిగించేవారికి హాని చేయకుండా వారిలో మార్పు తేవటం ద్వారా వారి నైతిక స్థాయిని పెంచడం. సత్యాగ్రహాన్ని మార్టిన్ లూథర్ కింగ్ జూనియర్ తన ప్రసిద్ధ ప్రసంగం"నాకు ఒక కలవుంది(ఆంగ్లం :I Have a Dream)"లో "ఆత్మ శక్తి"గా పేర్కొన్నాడు. సామాన్యునికి సత్యాగ్రహం భుజబలం కన్నా గొప్ప నైతిక శక్తిని ఇస్తుంది. సత్యాగ్రహాన్ని "సార్వత్రిక శక్తి"గా కూడా వర్ణించవచ్చు. సత్యాగ్రహానికి అందరూ సమానమే. బంధువులు , అపరిచితులు, యువకులు , వయసులో పెద్దవారు, స్త్రీ పురుషులు, స్నేహితులు , శత్రువులు అందరూ సత్యాగ్రహానికి సమానమే."
గాంధీజీ ఇలా వ్రాశాడు- "అసహనం, ఆటవికత, ఒత్తిడి ఉండకుడదు. నిజమైన ప్రజాస్వామిక స్పూర్తి తీసుకురావటానికి అసహనం పనికిరాదు. అసహనం కార్యాచరణలో వ్యక్తి నమ్మకాన్ని ఒమ్ముచేస్తుంది."Prabhu, R. K. and Rao, U. R. (eds.) (1967) from section "Power of Satyagraha", of the book The Mind of Mahatma Gandhi, Ahemadabad, India. "దురావస్త చట్టం (ఆంగ్లం: law of suffering)" అనే సిద్ధాంతం ప్రకారం ఓర్పుతొ కూడిన బాధ, బాధకు అంతం. అంతంలో వ్యక్తి లేదా సమాజం పురోగతిని సాధిస్తుంది. సత్యాగ్రహం ఆయుధంగా పోరాడిన శాసనోల్లంఘన, సహాయ నిరాకరణ ఉద్యమాలు ఈ సిద్ధాంతంపై నడిచాయి. సత్యాగ్రహంలో సహాయ నిరాకరణ అనగా
సత్యం, న్యాయంతో ప్రత్యర్థి సహకారం సాధించటం.
అహింస
thumb|డార్వెన్, లంకషైర్ టెక్స్టైల్ కార్మికులతో గాంధీజీ, 1931 సెప్టెంబరు 26.
అహింసను కనిపెట్టినది గాంధీజీ కాదుగాని, అహింసను భారీస్థాయిలో రాజకీయాలలో మొదట ఉపయోగించిన వ్యక్తి గాంధీజీ. అహింస సిద్ధాంతాన్ని భారతీయ ఆధ్యాత్మిక ఆలోచనా విధానంలోనూ, హిందు, బౌద్ధ, జైన, యూదు, క్రైస్తవ మతాల్లోనూ పలుమార్లు పేర్కొన్నారు. గాంధీజీ తన విలువలనూ, జీవన విధానాన్నీ తన ఆత్మకథలో వివరించాడు. అహింసను ఆచరించాలంటే గొప్ప నమ్మకం, ధైర్యం కావాలనీ, అయితే ఇవి అందరిలో లేవనీ గ్రహించాడు. అందుకే అహింస అందరికి పాటించటం కష్టం అనీ, ముఖ్యంగా పిరికితనాన్ని కప్పివుంచటానికి వాడరాదనీ, ఒకవేళ పిరికితనం, హింస రెండింటిలో ఒకటి ఎన్నుకోవలసినప్పుడు తాను హింసను ఎన్నుకోవలసిందిగా సలహా ఇస్తానన్నాడు.Faisal Devji, The Impossible Indian: Gandhi and the Temptation of Violence (Harvard University Press; 2012)
హింసా విధానాల ద్వారా స్వాతంత్ర్యం కోసం పోరాటం చేసిన వారి ప్రయత్నాలను నిరసించడంతో గాంధీజీ వారి కోపానికి గురయ్యాడు. ముఖ్యంగా భగత్ సింగ్, రాజ్‌గురు, సుఖ్‌దేవ్, ఉదమ్‌సింగ్‌ల ఉరిశిక్షలకు వ్యతిరేకంగా నిరసన చేయలేదని కొన్ని వర్గాలు నిందించాయి.Mahatma Gandhi on Bhagat Singh.
ఈ విమర్శలకు జవాబుగా గాంధీజీ ఏమన్నాడంటే- "బ్రిటీషు వారితో ఆయుధాలు లేకుండా పోరాడాలని చెబితే ప్రజలు ఆచరించారు. కానీ ఇప్పుడు వారే హిందూ-ముస్లిం ఘర్షణలకు అహింస పనికిరాదు అని, అందుకు ప్రతి ఒక్కరు స్వీయ రక్షణ కోసం ఆయుధం చేతబట్టాలి అంటున్నారు."reprinted in Fischer (2002) p. 311.
అంటరానితనం
అంటరానితనం పోవాలని గాంధీ పదే పదే అంటున్నా, దేవాలయలలో హరిజనులకు ప్రవేశం వుండాలన్నా తదనుగుణంగా చర్యలు చేపట్టడంలో విఫలమయ్యాడని అంబేద్కర్ విమర్శించాడు.
చిత్రమాలిక
ప్రసిద్ధత
పురస్కారాలు, బిరుదులు
thumb|upright|న్యూ బెల్గ్రేడ్, సెర్బియాలో గాంధీశిల్పం. దానిపై రాయబడిన వాక్యం "అన్ని మతములసారాంశమే అహింస".
టైమ్ పత్రిక 1930 సంవత్సరపు టైమ్ పత్రిక వ్యక్తిగా ప్రకటించింది.1999 లో అల్బర్ట్ ఐన్ స్టీన్ తర్వాత రెండవ స్థానంలో శతాబ్ది వ్యక్తిగా గుర్తింపు పొందాడు. భారతప్రభుత్వం గాంధీ శాంతి బహమతిని ప్రముఖులైన సమాజసేవకులకు, ప్రపంచ నాయకులకు, పౌరులకు ఇస్తోంది. విదేశీయులలో జాత్యహంకారానికి వ్యతిరేకంగా పోరాడిన నెల్సన్ మండేలా ఒక ప్రముఖ గ్రహీత. 2011 లో టైమ్ పత్రిక అధిక ప్రాముఖ్యత గల 25 రాజకీయనాయకులలో ఒకడిగా పేర్కొంది.
thumb|130px|1969 లో సోవియట్ యూనియన్ విడుదల చేసిన స్టాంప్
అహింసా పద్ధతిలో దేశానికి స్వాతంత్ర్యం సాధించి పెట్టిన మహాత్మాగాంధీకి నోబెల్ శాంతి బహుమతి ఇవ్వలేదు. ఐదుసార్లు గాంధీని ప్రతిపాదించడం జరిగింది. 1937 లోనూ, 1947 లోనూ గుర్తింపు చిట్టిజాబితాలో చోటు చేసుకున్నాడు. ప్రతిపాదనకు కారణాలుగా చెప్పిన విషయాలలో ముఖ్యమైనవి: అతను రాజకీయ నాయకుడు . అంతర్జాతీయ చట్టాల రూపకర్త . సహాయ పునరావాస కార్యక్రమాల్లో పాల్గొన్నాడు. అంతర్జాతీయ శాంతి సంస్థలతో అతనికి ఎంతో సంబంధం ఉంది. అతను జాతీయవాదే కాక అంతర్జాతీయ మానవతావాది కూడా. దక్షిణాఫ్రికాలో కూడా అతను భారతీయుల కోసమే పోరాడాడు. రెండవ ప్రపంచయుద్ధం కాలంలో శాంతి బహుమతి యిస్తే, అప్పటి బ్రిటీష్ ప్రభుత్వానికి అసంతృప్తి కలుగుతుందని యివ్వలేదట! 1948 లో ప్రతిపాదించినా గడువు తీరకముందే గాంధీ హత్య జరిగినందున ఇవ్వలేదట. ఆయితే మరణానంతరం ఇవ్వకూడదనే నియమం లేనట్లు, స్వీడన్ దేశీయుడైన ఐక్యరాజ్య సమితి ప్రధాన కార్యదర్శి దాగ్‌ హమర్షెల్డ్‌కు మరణానంతరం ఇచ్చినందువల్ల తెలుస్తుంది.
కొన్ని సంవత్సరాల తరువాత నోబెల్ కమిటీ గాంధీకి నోబెల్ బహుమతి ఇవ్వకపోవటానికి విచారం ప్రకటించింది. బహుమతి ఇవ్వడానికి ఏకాభిప్రాయం కుదరలేదని చెప్పింది. 1989లో దలైలామాకు శాంతి బహమతి (14వ వ్యక్తిగా) ఇచ్చినపుడు కమిటీ అధ్యక్షుడు, ఈ బహమతిలో కొంతభాగం గాంధీ స్మృతికి నివాళి అని పేర్కొన్నాడు.
ప్రముఖుల వ్యాఖ్యలు
"ఇటువంటి ఒక వ్యక్తి నిజంగా మన మధ్య జీవించాడంటే రాబోయే తరాలవారు నమ్మలేరు"- ప్రఖ్యాత శాస్త్రవేత్త ఆల్బర్ట్ ఐన్‍స్టీన్
"మన తరంలో రాజకీయవేత్తలందరికంటే కూడా గాంధీ ఆభిప్రాయాలు మేలైనవి. అతను చెప్పినట్లుగా మనం నడచుకోవాలి. మనకు కావలసినదాని కోసం హింసతో పోట్లాడటము కాదు. ఆన్యాయమని మనకు తోచినదానికి ఏ మాత్రమూ సాయము చేయకుండా ఉండటము మన బాధ్యత" - ప్రఖ్యాత శాస్త్రవేత్త ఆల్బర్ట్ ఐన్‍స్టీన్
"జీసస్ నాకు సందేశం ఇచ్చాడు, గాంధీ దాన్ని ఆచరణలో చూపించాడు" -మార్టిన్ లూథర్ కింగ్
బయటి లంకెలు
గాంధీ సూక్తులతో కూడిన గ్రంథం
వనరులు
గాంధీ గురించి ఆధికారిక వెబ్ సైటు
మోహన్ దాస్ కరమ్ చంద్ గాంధీ: సత్యశోధన లేక ఆత్మ కథ, తెలుగు సేత: వేమూరి రాధాకృష్ణమూర్తి, నవజీవన్ పబ్లిషింగ్ హౌస్, అహమ్మదాబాద్, 1993. ISBN 81-7229-054-3
THE MEN WHO KILLED GANDHI BY MANOHAR MALGONKAR ISBN 978-81-7436-617-7
ఉపయుక్త గ్రంథ సూచి
బాలానందం పూజ్య బాపూజీ- ధూళిపాళ రామమూర్తి, 1993, నవరత్న బుక్ హౌస్
మూలాలు
వెలుపలి లంకెలు
వర్గం:మహాత్మా గాంధీ
వర్గం:భారత జాతీయ కాంగ్రెసు అధ్యక్షులు
వర్గం:భారత స్వాతంత్ర్య సమర యోధులు
వర్గం:1869 జననాలు
వర్గం:1948 మరణాలు
వర్గం:గుజరాత్ వ్యక్తులు
వర్గం:భారతీయ న్యాయవాదులు
వర్గం:హత్య చేయబడ్డ భారతీయులు
వర్గం:ఈ వారం వ్యాసాలు |
హైదరాబాదు విద్యాసంస్థలు | https://te.wikipedia.org/wiki/హైదరాబాదు_విద్యాసంస్థలు | 250px|right|thumb|ఇండియన్ స్కూల్ ఆఫ్ బిజినెస్ భవనములు
250px|right|thumb|సిటీ కాలేజ్
250px|right|thumb|సిటీ కాలేజ్
thumb|250x250px|ICFAI బిజినెస్ స్కూల్, హైదరాబాద్
హైదరాబాదు విద్యాసంస్థలు : హైదరాబాదు విద్యాసంస్థలకు నిలయం. హైదరాబాదులో ఎన్నో విద్యాసంస్థలు ఉన్నాయి. వాటిలో ముఖ్యమైనవి:
విశ్వవిద్యాలయాలు
ఇండియన్ స్కూల్ ఆఫ్ బిజినెస్
హైదరాబాదు విశ్వవిద్యాలయం
ఉస్మానియా విశ్వవిద్యాలయం
ఆచార్య ఎన్.జీ.రంగా వ్యవసాయ విశ్వవిద్యాలయం
జవహర్ లాల్ నెహ్రు సాంకేతిక విశ్వవిద్యాలయం
డా.బి.ఆర్.అంబేద్కర్ సార్వత్రిక విశ్వవిద్యాలయం
పొట్టి శ్రీరాములు తెలుగు విశ్వవిద్యాలయం
మౌలానా ఆజాద్ జాతీయ ఉర్దూ విశ్వవిద్యాలయం
నల్సార్ న్యాయశాస్త్రాల విశ్వవిద్యాలయం.
అంతర్జాతీయ ఇన్ఫర్మేషన్ టెక్నాలజీ ఇన్స్టిట్యూట్, హైదరాబాద్ (IIIT)
ఇందిరా గాంధీ జాతీయ సార్వత్రిక విశ్వవిద్యాలయం
గోల్కొండ విశ్వవిద్యాలయం
బిట్స్ పిలానీ (BITS పిలానీ) హైదరాబాద్ క్యాంపస్.
ఇంగ్లీషు, విదేశీ భాషల విశ్వవిద్యాలయం పూర్వాశ్రమంలో సెంట్రల్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ ఇంగ్లీష్ అండ్ ఫారిన్ లాంగ్వేజస్
సెంటర్లు, ఇన్‌స్టిట్యూట్‌లు
అడ్మినిస్ట్రేటివ్ స్టాఫ్ కాలేజ్ ఆఫ్ ఇండియా
డబ్ల్యు.ఎల్.సి. కాలేజి
ఇండియన్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ ప్లానింగ్ అండ్ మేనేజిమెంట్
ICFAI స్కూల్ ఆఫ్ మార్కెటింగ్ స్టడీస్.
ICFAI బిజినెస్ స్కూల్.
ICFAI స్కూల్ ఆఫ్ హ్యూమన్ రీసోర్స్ డెవలప్‌మెంట్.
ICFAI స్కూల్ ఆఫ్ ఫైనాన్షియల్ స్టడీస్.
ఇండియన్ స్కూల్ ఆఫ్ బిజినెస్.
ఎస్.ఎస్.ఎస్.కె. టెక్నాలజీస్.
సెంటర్ ఫార్ సెల్ల్యులార్ అండ్ మాలిక్యులార్ బయాలజీ.
సెంటర్ ఫార్ డి.ఎన్.ఏ. ఫింగర్‌ప్రింటింగ్ అండ్ డయాగ్నాస్టిక్స్.
సెంట్రల్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ ఇంగ్లీష్ అండ్ ఫారిన్ లాంగ్యువేజెస్ - ప్రస్తుతం ఇంగ్లీషు, విదేశీ భాషల విశ్వవిద్యాలయము
సెంట్రల్ పవర్ రీసర్చ్ ఇన్స్టిట్యూట్.
సెంట్రల్ రీసర్చ్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఫార్ డ్రైల్యాండ్ అగ్రికల్చర్.
ది డైరెక్టరేట్ ఆఫ్ రైస్ రీసెర్చ్.
హైదరాబాద్ ఐ రీసర్చ్ ఫౌండేషన్.
ఇండియన్ కౌన్సిల్ ఆఫ్ అగ్రికల్చరల్ రీసెర్చ్.
ఇంటర్నేషనల్ క్రాప్ రీసెర్చ్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఫార్ సెమి-అరిడ్ ట్రాపిక్స్.
ఇన్స్టిట్యూట్ ఫార్ డెవలప్‌మెంట్ ఇన్ రీసెర్చ్ అండ్ బ్యాంకింగ్ టెక్నాలజీ.
ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ పబ్లిక్ ఎంటర్‌ప్రైజ్.
ఇండియన్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ కెమికల్ టెక్నాలజి.
ఇండియన్ స్టాటిస్టికల్ ఇన్స్టిట్యూట్.
ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ జెనిటిక్స్ అండ్ హాస్పిటల్ ఫార్ జెనెటిక్ డిసీజెస్.
లేబొరేటరీ ఫార్ ది కన్సర్వేషన్ ఆఫ్ ఎండేంజర్డ్.
డాక్టర్. మర్రిచెన్నారెడ్డి హ్యూమన్ రీసోర్స్ డెవలప్‌మెంట్.
నేషనల్ అకాడమీ ఆఫ్ అగ్రికల్చరల్ రీసెర్చ్ మేనేజ్మెంట్.
నేషనల్ జియోఫిజికల్ రీసెర్చ్ ఇన్స్టిట్యూట్.
నేషనల్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ న్యూట్రీషన్.
ఇండియన్ నేషనల్ సెంటర్ ఫార్ ఓషియన్ ఇన్ఫర్మేషన్ సిస్టమ్.
నిజాం ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ మెడికల్ సైన్సెస్.
ఇంజనీరింగ్ స్టాఫ్ కాలేజ్ ఆఫ్ ఇండియా.
సెంట్రల్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ టూల్ డిజైన్.
సెంటర్ ఫార్ సెల్లులార్ అండ్ మాలిక్యులార్ బయాలజీ.
ద నేషనల్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ ఫ్యాషన్ టెక్నాలజీ.
ట్రెండ్స్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ ఫ్యాషన్ టెక్నాలజీ.
ద అడ్మినిస్ట్రేటివ్ స్టాఫ్ కాలేజి ఆఫ్ ఇండియా
నేషనల్ అకాడమీ ఆఫ్ కన్‌స్ట్రక్షన్.
నేషనల్ జియో-ఫిజికల్ రీసర్చ్ ఇన్స్టిట్యూట్.
సెంటర్ ఆఫ్ ప్లాంట్ మాలిక్యులార్ బయాలజీ.
నేషనల్ రిమోట్ సెన్సింగ్ ఏజెన్సీ ఇన్ ఇండియా .
నేషనల్ సెంటర్ ఫార్ కాంపోజిషనల్ కేరక్టరైజేషన్ ఆఫ్ మెటీరియల్స్.
అడ్వాన్స్ సిస్టమ్ లేబరేటరీ.
అడ్వాన్స్‌డ్ న్యూమెరికల్ రీసెర్చ్ అండ్ అనాలిసిస్ గ్రూప్.
భారత్ డైనమిక్ లిమిటెడ్.
రీసెర్చ్ సెంటర్ ఇమారాత్.
ఇమాముల్ ఉలూమ్ ఎడ్యుకేషనల్ సొసైటీ.
అబ్దుల్ అజీజ్ ఇస్లామిక్ సెంటర్.
ఆటమిక్ మినరల్స్ డైరెక్టరేట్ ఫార్ ఎక్స్‌ప్లోరేషన్ అండ్ రీసెర్చ్.
ఎలక్ట్రానిక్స్ కార్పొరేషన్ ఆఫ్ ఇండియా లిమిటెడ్.
న్యూక్లియర్ ఫ్యూయల్ కాంప్లెక్స్.
విమ్తా ల్యాబ్స్ లిమిటెడ్. భారత్ కు చెందిన ప్రముఖ కంట్రాక్ట్ రీసెర్చ్ సంస్థ. వాతావర కాలుష్యం, గాలి, నీరు, ఆహారము, మట్టి మొదలగు వాటి కాలుష్యాలను పరిశోధిస్తుంది.
టాటా ఇనిస్టిట్యూట్ ఆఫ్ ఫండమెంటల్ రీసెర్చ్ (హైదరాబాద్)
ప్రయోగశాలలు
ఆంధ్రప్రదేశ్ ఫోరెన్సిక్ శాస్త్ర ప్రయోగశాల.
కేంద్ర ఫోరెన్సిక్ శాస్త్ర ప్రయోగశాల.
డిఫెన్స్ మెటల్లర్జికల్ పరిశోధనా ప్రయోగశాల.
డిఫెన్స్ పరిశోధన, అభివృద్ధి ప్రయోగశాల.
డిఫెన్స్ ఎలక్ట్రానిక్స్, పరిశోధనా ప్రయోగశాల.
భారత సముద్ర అధ్యయనా కేంద్రం.
కళాశాలలు
ప్రభుత్వ సంగీత నృత్య కళాశాల
డిగ్రీ కాలేజీలు
నిజాం కాలేజీ
ఆచార్య ఖండవల్లి లక్ష్మీరంజనం ప్రభుత్వాంధ్ర ప్రాచ్య కళాశాల, నల్లకుంట
సర్దార్ పటేల్ కాలేజ్, పద్మారావు నగర్
భద్రుకా కాలేజీ ఆఫ్ కామర్స్ అండ్ ఆర్ట్స్, కాచిగూడ.
వివేకానంద ప్రభుత్వ డిగ్రీ కళాశాల, విద్యానగర్
వైద్య కళాశాలలు
ఉస్మానియా మెడికల్ కాలేజీ
గాంధీ మెడికల్ కాలేజీ
డెక్కన్ మెడికల్ కాలేజీ
భాస్కర్ మెడికల్ కాలేజి.
ప్రభుత్వ నిజామియా టిబ్బి కళాశాల
ఇంజనీరింగు కాలేజీలు
ఉస్మానియా కాలెజ్ ఆఫ్ టెక్నాలజీ
బాపూజీ ఇంజనీరింగ్ కాలేజి.
గురునానక్ ఇంజనీరింగ్ కాలేజి.
భారత్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ ఇంజినీరింగ్ అండ్ టెక్నాలజీ.
సి.వి.ఆర్. కాలేజ్ ఆఫ్ ఇంజనీరింగ్. )
చైతన్య భారతి ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ టెక్నాలజీ.
చర్చి ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ టెక్నాలజీ.
డెక్కన్ కాలేజ్ ఆఫ్ ఇంజనీరింగ్ అండ్ టెక్నాలజీ.
గోకుల్‌రాజు రంగరాజు ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ ఇంజినీరింగ్ అండ్ టెక్నాలజీ.
గ్రీన్ ఫోర్ట్ ఇంజనీరింగ్ కాలేజి.
విద్యావికాస్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ టెక్నాలజీ.
హైదరాబాద్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ టెక్నాలజీ అండ్ మేనేజ్మెంట్.
హైటెక్ కాలేజ్ ఆఫ్ ఇంజనీరింగ్ అండ్ టెక్నాలజీ.
ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ ఏరోనాటికల్ ఇంజనీరింగ్.
జే.బీ. ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ టెక్నాలజీ.
జోగినపల్లి బి అర్ ఇంజనీరింగ్ కాలేజ్
బస్కర్ ఇంజనీరింగ్ కాలేజ్
మహాత్మా గాంధీ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ టెక్నాలజీ
మహావీర్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ సైన్స్ అండ్ టెక్నాలజీ.
మల్లారెడ్డి ఇంజనీరింగ్ కాలేజ్.
మాటూరి వెంకటసుబ్బారావు ఇంజనీరింగ్ కాలేజ్.
ముఫక్కమ్ జాహ్ కాలేజ్ ఆఫ్ ఇంజనీరింగ్ అండ్ టెక్నాలజీ. (Muffakham Jah College of Engineering and Technology
నల్ల మల్లారెడ్డి ఇంజనీరింగ్ కాలేజ్.
నిజాం ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ ఇంజనీరింగ్ అండ్ టెక్నాలజీ.
ప్రిన్స్‌టన్ కాలేజ్ ఆఫ్ ఇంజనీరింగ్ అండ్ టెక్నాలజీ.
పి.ఇంద్రారెడ్డి మెమోరియల్ ఇంజనీరింగ్ కాలేజ్.
శ్రీనిధి ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ సైన్స్ అండ్ టెక్నాలజీ.
సెయింట్ ఫ్రాన్సిస్ డిగ్రీ కాలేజ్ ఫార్ వుమెన్.
టీ.కే.ఆర్. కాలేజ్ ఆఫ్ ఇంజనీరింగ్ అండ్ టెక్నాలజీ.
విఫ్ కాలేజ్ ఆఫ్ ఇంజనీరింగ్ అండ్ టెక్నాలజీ.
వాసవీ కాలేజ్ ఆఫ్ ఇంజనీరింగ్.
వి.ఎన్.ఆర్. విజ్ఞానజ్యోతి ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ ఇంజనీరింగ్ అండ్ టెక్నాలజీ.
విజ్ఞానజ్యోతి ఆఫ్ మేనేజ్మెంట్.
సైంట్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ టె ఇన్స్టిట్యూట్క్నాలజీ.
విద్యా వికాస్ ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ టెక్నాలజి.
పాణినీయ మహావిద్యాలయ, ఇన్స్టిట్యూట్ ఆఫ్ డెంటల్ సైన్సెస్.
పాఠశాలలు
విద్యారణ్య ఉన్నత పాఠశాల
సహాయక సంస్థలు లేదా NGO లు
జియో-ఎకాలజీ ఎనర్జీ ఆర్గనైజేషన్
మూలాలు
వర్గం:హైదరాబాదు
వర్గం:జాబితాలు
వర్గం:హైదరాబాదు విద్యాసంస్థలు |
ఇండియన్ స్కూల్ ఆఫ్ బిజినెస్ | https://te.wikipedia.org/wiki/ఇండియన్_స్కూల్_ఆఫ్_బిజినెస్ | thumb|ఇండియన్ స్కూల్ ఆఫ్ బిజినెస్ భవనములు|260x260px
ఇండియన్ స్కూల్ ఆఫ్ బిజినెస్(Indian School of Business) హైదరాబాదులోని అంతర్జాతీయ బిజినెస్ కళాశాల. ఇక్కడ పోస్టుగ్రాడ్యుయేట్ స్థాయిలో మేనేజిమెంటు కోర్సు (మాస్టర్ ఆఫ్ బిజినెస్ అడ్మినిస్ట్రేషన్ - ఎంబీఏ) తో పాటు పోస్టు-డాక్టోరల్ ప్రోగ్రాములు, బిజినెస్ ఎగ్జిక్యూటివ్ ల కొరకు ఎగ్జిక్యూటివ్ ఎడ్యుకేషన్ ప్రోగ్రాములను అందిస్తున్నది. ఐ.ఎస్.బి కొంతమంది ఫార్ట్యూన్ 500 వ్యాపారవేత్తలు ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్ర ప్రభుత్వము సహకారముతో 1999 డిసెంబరు 20న స్థాపించారు. మెకిన్సీ అండ్ కంపెనీ వరల్డ్‌వైడ్ సంస్థ మాజీ మేనేజింగ్ డైరెక్టర్ రజత్ గుప్తా, అప్పటి ఉమ్మడి ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్ర ముఖ్యమంత్రి నారా చంద్రబాబునాయుడు ఈ సంస్థ స్థాపనలో కీలకపాత్ర పోషించారు.
ఇండియన్ స్కూల్ ఆఫ్ బిజినెస్‌కు లండన్ బిజినెస్ స్కూల్, వార్టన్ బిజినెస్ స్కూల్, కెల్లాగ్ స్కూల్ ఆఫ్ మేనిజిమెంట్‌లతో భాగస్వామ్య సంబంధాలు ఉన్నాయి. శీఘ్రగతిన నడిచే ఒక సంవత్సరపు పోస్టు గ్రాడ్యుయేట్ కోర్సు ఐఎస్‌బీ ప్రత్యేకత.
భారత ప్రధాన మంత్రి నరేంద్ర మోదీ 2022 మే 26న నగరంలోని ఇండియన్ స్కూల్ ఆఫ్ బిజినెస్ (ఐఎస్‌బీ) వార్షికోత్స‌వానికి హాజరుకానున్నారు.
చరిత్ర
1996 సంవత్సరంలో కొంతమంది పారిశ్రమక వేత్తలు, విద్యావేత్తలు ఆసియాలో ప్రపంచవ్యాప్తంగా అగ్రశ్రేణి, ప్రత్యేక వ్యాపార కళాశాల స్థాపన ఆవశ్యకతను గుర్తించింది. ప్రస్తుతం పరిశ్రమ రంగాలలో అభివృద్ధి చెందుతున్న ఆర్థిక వ్యవస్థ సూక్ష్మ నైపుణ్యాలలో శిక్షణ పొందిన యువ నాయకులు, పారిశ్రామిక వేత్తల అవసరమని వారు గుర్తించి,వినూత్న విద్యా కార్యక్రమాలతో, ప్రపంచ స్థాయిలో సమానమైన వ్యాపార కళాశాల స్థాపన జరగాలని వ్యవస్థాపకులు భావించారు. ఒక సంవత్సరం లోపే, ఎగ్జిక్యూటివ్ బోర్డ్ ఏర్పడి,వార్టన్ స్కూల్, కెల్లాగ్ స్కూల్ ఆఫ్ మేనేజ్మెంట్ ఎడ్యుకేషనల్ కౌన్సిల్‌లతో కలిసి అంతర్జాతీయ అకడమిక్ కమిటీ ఏర్పడింది. కొంతకాలం తర్వాత లండన్ బిజినెస్ స్కూల్ కూడా ఈ బోర్డులో భాగస్వామ్యం అయినది. మొదటి పోస్ట్ గ్రాడ్యుయేట్ ప్రోగ్రాం 2001లో 128 మంది విద్యార్థులతో ప్రారంభించబడింది, తర్వాత ఎగ్జిక్యూటివ్ ఎడ్యుకేషన్ ప్రోగ్రామ్‌ను ప్రారంభించింది.భారతదేశం లో ఉన్న రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు ఈ వ్యాపార కళాశాలను తమ రాష్ట్రాలలో (మహారాష్ట్ర, కర్ణాటక ప్రభుత్వాలు) ప్రారంభించాలని వ్యాపారవేత్తలను కోరారు. అన్ని వసతులను పరిశీలించిన వ్యాపారవేత్తల బృందం అన్ని పరిశీలించి , చివరకు అప్పటి ఉమ్మడి ఆంధ్రప్రదేశ్ రాష్ట్ర ప్రభుత్వం హైదరాబాద్‌లో స్థాపనకు స్వాగతించి, సరిఅయిన వసతులు కల్పించడంతో ఎట్టకేలకు 1999 సంవత్సరంలో క్యాంపస్ భవనాలకు శంకుస్థాపన జరిగింది.
క్యాంపస్ లు
ఇండియన్ స్కూల్ ఆఫ్ బిజినెస్ కు రెండు క్యాంపస్ లు ఉన్నాయి, హైదరాబాద్ లో 260 ఎకరాల స్థలంలో, పంజాబ్ రాష్ట్రము లోని మొహాలీలో 70 ఎకరాల స్థలంలో ఉన్నవి. ఇక్కడ చేరిన విద్యార్థులకు క్యాంపస్ వసతి ఉన్నది.
ప్రవేశం
ఇండియన్ స్కూల్ ఆఫ్ బిజినెస్(ఐ ఎస్ బి) లో పోస్ట్ గ్రాడ్యుయేట్ ప్రోగ్రామ్ ఇన్ మేనేజ్ మెంట్ (పిజిపి) ప్రపంచవ్యాప్తంగా టాప్ ర్యాంక్ కలిగిన ఒక సంవత్సరం మేనేజ్ మెంట్ ప్రోగ్రామ్. ప్రపంచంలోని అత్యుత్తమ బి-స్కూల్స్ లో పరిగణించబడే ఐ ఎస్ బి యువ మేనేజర్లకు క్రమశిక్షణా దృక్పథాలు, ప్రపంచ వ్యాప్తంగా పారిశ్రామిక రంగాలలో జరుగుతున్న మార్పులలో వారికీ అత్యాధునిక పరిశోధనతో, ప్రపంచంలోని అత్యుత్తమ అధ్యాపకులు బోధించే విస్తృతంగా ప్రశంసలు పొందిన పాఠ్యప్రణాళికతో వ్యాపార నిర్వహణ నైపుణ్యాలను పెంపొందించడానికి ఈ కార్యక్రమం రూపొందించబడింది.
ప్రవేశ అర్హతలు
జీమ్యాట్ (GMAT) లేదా జిజిఎ (GGA) స్కోరుఏదైనా విభాగంలో బ్యాచిలర్ డిగ్రీ.
గ్రాడ్యుయేషన్ తరువాత కనీసం 24 నెలల పూర్తికాల పని అనుభవం. 24 నెలల కంటే తక్కువ పని అనుభవం ఉన్న అభ్యర్థులు ఇంకా రెండు ఇతర ప్రవేశ విధానాల ద్వారా పిజిపికి దరఖాస్తు చేసుకోవచ్చు.
యంగ్ లీడర్స్ ప్రోగ్రామ్ (వైఎల్ పి) - దీనిలో ప్రవేశమునకు హై-కాలిబర్ ఫైనల్,ప్రీ-ఫైనల్ ఇయర్ కాలేజీ విద్యార్థుల కోసం.
ఎర్లీ ఎంట్రీ ఆప్షన్ (ఈఈఓ)- 2 సంవత్సరాల కంటే తక్కువ పని అనుభవం ఉన్న అభ్యర్థులు దీని ద్వారా దరఖాస్తు చేసుకొనవచ్చును.
గుర్తింపు
ఇండియన్ స్కూల్ ఆఫ్ బిజినెస్ (హైదరాబాద్, మొహాలీ), అధికారికంగా ఎంబిఎల సంస్థ (అంబాఎ) నుండి అక్రిడిటేషన్ పొందింది, దీనితో ఇండియన్ స్కూల్ ఆఫ్ బిజినెస్ అంబాఎ, ఈక్యూఎస్, అసోసియేషన్ టు అడ్వాన్స్ కాలేజియేట్ స్కూల్స్ ఆఫ్ బిజినెస్ (ఎఎసిఎస్ బి) నుండి అక్రిడిటేషన్ల 'ట్రిపుల్ క్రౌన్' సాధించిన ప్రపంచంలోని 100వ కళాశాలగా నిలిచింది. ట్రిపుల్ అక్రిడిటేషన్, దీనిని 'ట్రిపుల్ క్రౌన్' అక్రిడిటేషన్ అని కూడా అంటారు, ఇది ప్రపంచవ్యాప్తంగా కేవలం 100 బిజినెస్ స్కూల్స్ (ప్రపంచంలోని అన్ని స్కూళ్లలో 1% కంటే తక్కువ) కలిగి ఉన్న అక్రిడిటేషన్ ల కలయిక, ఇది మూడు అతిపెద్ద , అత్యంత ప్రభావవంతమైన అక్రిడిటేషన్ సంస్థల చే ప్రదానం చేయబడుతుంది.
20వ వార్షికోత్సవం
2001 డిసెంబరు 2న నాటి ప్రధానమంత్రి అటల్ బిహారీ వాజ్ పేయి హైదరాబాదులో ఇండియన్ స్కూల్ ఆఫ్ బిజినెస్ (ఐఎస్ బీ) ప్రారంభించగా 20వ వార్షికోత్సవ వేడుకలను ఘనంగా జరుపుకుంటోంది. ఈ సందర్భంగా 2022 మే 26న హాజరైన భారత ప్రధాని నరేంద్ర మోదీ మాట్లాడుతూ ఈ సంస్థలో ఇప్పటివరకు 50 వేల మంది నిష్ణాతులుగా పట్టాలు పొందారని అన్న ఆయన ఆసియాలో ఉన్నత బిజినెస్ స్కూల్స్ లో ఇది ఒకటి అని కొనియాడారు. ఐఎస్‌బీ 20వ వార్షికోత్సవ చిహ్నాన్ని ఆయన ఆవిష్కరించారు. ఉత్తమ ప్రతిభ కనబరిచిన ఐఎస్‌బీ స్కాలర్లకు ఎక్సలెన్స్‌, లీడర్‌షిప్‌ అవార్డులు ప్రదానం చేశారు.
పేరొందిన వ్యక్తులు
కృష్ణమూర్తి వెంకట సుబ్రమణియన్: భారత ప్రభుత్వ మాజీ ఆర్థిక సలహాదారు ఈ విద్యాలయంలో ఆర్థికశాస్త్ర భోదకుడిగా పనిచేస్తున్నాడు.
మూలాలు
వర్గం:సంస్థలు
వర్గం:బిజినెస్ కళాశాలలు
వర్గం:తెలంగాణ విద్యాసంస్థలు
వర్గం:2001 స్థాపితాలు
వర్గం:పంజాబ్ విద్యాసంస్థలు |
భారత ఆర్ధిక వ్యవస్థ | https://te.wikipedia.org/wiki/భారత_ఆర్ధిక_వ్యవస్థ | right|thumb|బొంబాయి స్టాక్ ఎక్స్చేంజి భారత్‌లోని రెండు అతి పెద్ద స్టాక్ ఎక్స్చేంజులలో ఒకటి. దీని సూచిక భారత ఆర్ధిక manoj పటిష్ఠత గుర్తించడానికి వాడబడుతుంది.
భారత ఆర్ధిక వ్యవస్థ పర్చేసింగ్ పవర్ ప్యారిటీ (PPP-పిపిపి) లెక్కల బట్టి 3.36 ట్రిలియన్ డాలర్ల జిడిపితో ప్రపంచంలోనే నాలుగవ అతి పెద్ద ఆర్ధిక వ్యవస్థగా ఉంది. డాలర్ మారక ద్రవ్య విలువల బట్టి చూసినా, భారత్ 691.87 బిలియన్ డాలర్ల GDP తో ప్రపంచంలో పదవ స్థానంలో ఉంది. 2005 మొదటి త్రైమాసికం నాటికి భారత్ 8.1 శాతం పెరుగుదలతో ప్రపంచంలోనే రెండవ స్థానంలో ఉంది. ఐతే, భారీ జనాభా వలన తలసరి ఆదాయం మాత్రం 3,100 డాలర్లతో (PPP లెక్కల బట్టి) కొంచెం తక్కువగానే ఉంది. భారత ఆర్ధిక వ్యవస్థ వ్యవసాయం, హస్తకళలు, పరిశ్రమలు, సేవలు వంటి రంగాలతో విభిన్నమై ఉంది. నేటి భారత ఆర్ధిక వ్యవస్థ పెరుగుదలకు సేవల రంగమే దోహదపడుతున్నప్పటికీ, పని చేసే జనాభాలో మూడింట రెండొంతుల వారు వ్యవసాయంలో నిమగ్నమై ఉన్నారు. దేశంలోని ఆంగ్ల భాషా ప్రవీణులైన విద్యావంతుల సంఖ్య వలన భారత్ సాఫ్ట్వేర్ సేవలు, వాణిజ్య సేవలు, సాఫ్ట్వేర్ ఇంజనీర్ల ఎగుమతిలో ముందంజలో ఉంది.
భారత స్వాతంత్ర్యానంత చరిత్రలో ఎన్నో ఏళ్ళు ప్రభుత్వం సామ్యవాద విధానాన్ని ఆచరించడమే కాక, ప్రైవేటు సెక్టార్, విదేశీ వాణిజ్యం, విదేశీ పెట్టుబడులను నియంత్రించింది. 1990ల మొదలు ఆర్ధిక సంస్కరణల ద్వారా ప్రభుత్వం విదేశీ వ్యాపారంపై నియంత్రణలను తగ్గించి మార్కెట్టు వ్యవహారాలని సులభతరం చేసింది. ఐతే ప్రభుత్వ స్వాధీనంలో ఉన్న పరిశ్రమల ప్రైవేటీకరణ మాత్రం రాజకీయ వాగ్వివాదాల మధ్య నెమ్మదిగా సాగుతోంది.
పెరుగుతున్న జనాభా, మౌలిక సదుపాయాల కొరత, పెరుగుతున్న అసమానత, నిరుద్యోగం, 1980లనుండి 10 శాతం మాత్రమే తగ్గిన పేదరికం - ఇవన్నీ భారతదేశాన్ని పట్టి పీడిస్తున్న ఆర్ధిక-సామాజిక సమస్యలు.
భారతదేశంలో సమాచార సాంకేతికత అనేది రెండు ప్రధాన భాగాలతో కూడిన పరిశ్రమ: IT సేవలు, వ్యాపార ప్రక్రియ అవుట్‌సోర్సింగ్ (BPO).[1] 2020లో భారతదేశ GDPలో IT పరిశ్రమ 8% వాటాను కలిగి ఉంది.[2][3] IT, BPM పరిశ్రమ యొక్క ఆదాయం FY 2021లో US$194 బిలియన్లుగా అంచనా వేయబడింది, ఇది 2.3% YYY.[2] IT పరిశ్రమ యొక్క దేశీయ ఆదాయం US$45 బిలియన్లుగా అంచనా వేయబడింది, FY 2021లో ఎగుమతి ఆదాయం US$150 బిలియన్లుగా అంచనా వేయబడింది.[2] IT-BPM రంగం మొత్తం 2021 మార్చి నాటికి 4.5 మిలియన్ల మంది ఉద్యోగులను కలిగి ఉంది.[4] భారతీయ IT-BPM పరిశ్రమ అత్యధిక ఉద్యోగుల అట్రిషన్ రేటును కలిగి ఉంది.[5][6][7] గ్లోబల్ అవుట్‌సోర్సింగ్ హబ్‌గా భారతీయ IT పరిశ్రమ చౌక కార్మికులను చేయడంలో అపఖ్యాతి పాలైంది.[8][9][10] IT-BPM రంగం అభివృద్ధి చెందుతున్నందున, కృత్రిమ మేధస్సు (AI) గణనీయమైన ఆటోమేషన్‌ను నడిపిస్తుందని, రాబోయే సంవత్సరాల్లో ఉద్యోగాలను నాశనం చేస్తుందని చాలా మంది ఆందోళన చెందుతున్నారు.[11][12] భారతదేశం యొక్క IT సేవల ఎగుమతుల్లో యునైటెడ్ స్టేట్స్ మూడింట రెండు వంతుల వాటాను కలిగి ఉంది.[
భారతదేశం యొక్క IT సేవల పరిశ్రమ 1967లో ముంబైలో టాటా కన్సల్టెన్సీ సర్వీసెస్[14] ఏర్పాటుతో పుట్టింది, ఇది 1977లో భారతదేశం యొక్క IT సేవల ఎగుమతిని ప్రారంభించిన బరోస్‌తో భాగస్వామ్యం కలిగి ఉంది.[15] మొదటి సాఫ్ట్వేర్ ఎగుమతి జోన్, SEEPZ - ఆధునిక-రోజు IT పార్క్‌కు పూర్వగామి - 1973లో ముంబైలో స్థాపించబడింది. దేశం యొక్క సాఫ్ట్వేర్ ఎగుమతుల్లో 80 శాతానికి పైగా 1980లలో SEEPZ నుండి జరిగాయి.[16]
స్థాపించబడిన 90 రోజులలో, టాస్క్ ఫోర్స్ భారతదేశంలోని సాంకేతికత స్థితిపై విస్తృతమైన నేపథ్య నివేదికను, 108 సిఫార్సులతో IT కార్యాచరణ ప్రణాళికను రూపొందించింది. రాష్ట్ర ప్రభుత్వాలు, కేంద్ర ప్రభుత్వ సంస్థలు, విశ్వవిద్యాలయాలు, సాఫ్ట్వేర్ పరిశ్రమల అనుభవం, నిరాశల ఆధారంగా టాస్క్ ఫోర్స్ త్వరగా పని చేయగలదు. ప్రపంచ వాణిజ్య సంస్థ (WTO), ఇంటర్నేషనల్ టెలికమ్యూనికేషన్ యూనియన్ (ITU), ప్రపంచ బ్యాంకు వంటి అంతర్జాతీయ సంస్థల ఆలోచనలు, సిఫార్సులకు కూడా అది ప్రతిపాదించిన వాటిలో ఎక్కువ భాగం స్థిరంగా ఉన్నాయి. అదనంగా, టాస్క్ ఫోర్స్ సింగపూర్, ఇతర దేశాల అనుభవాలను పొందుపరిచింది, ఇది ఇలాంటి కార్యక్రమాలను అమలు చేసింది. నెట్వర్కింగ్ కమ్యూనిటీ, ప్రభుత్వంలో ఇప్పటికే ఉద్భవించిన ఏకాభిప్రాయంపై చర్యను ప్రేరేపించడం కంటే ఇది ఆవిష్కరణ యొక్క తక్కువ పని.
చెన్నైలోని టైడెల్ పార్క్ 1999లో ప్రారంభించబడినప్పుడు ఆసియాలోనే అతిపెద్ద ఐటీ పార్క్.
నియంత్రిత VSAT లింకులు 1994లో కనిపించాయి.[17] దేశాయ్ (2006) 1991లో లింక్ చేయడంపై నిబంధనలను సడలించడానికి తీసుకున్న చర్యలను వివరిస్తుంది:
1991లో ఎలక్ట్రానిక్స్ డిపార్ట్‌మెంట్ ఈ ప్రతిష్టంభనను తొలగించి, సాఫ్ట్వేర్ టెక్నాలజీ పార్క్స్ ఆఫ్ ఇండియా (STPI) అనే సంస్థను సృష్టించింది, ఇది ప్రభుత్వ యాజమాన్యంలో ఉంది, దాని గుత్తాధిపత్యాన్ని ఉల్లంఘించకుండా VSAT కమ్యూనికేషన్‌లను అందించవచ్చు. STPI వివిధ నగరాల్లో సాఫ్ట్వేర్ టెక్నాలజీ పార్కులను ఏర్పాటు చేసింది, వీటిలో ప్రతి ఒక్కటి సంస్థలు ఉపయోగించేందుకు ఉపగ్రహ లింక్‌లను అందించింది; స్థానిక లింక్ వైర్‌లెస్ రేడియో లింక్. 1993లో ప్రభుత్వం వ్యక్తిగత కంపెనీలకు వారి స్వంత ప్రత్యేక లింక్‌లను అనుమతించడం ప్రారంభించింది, ఇది భారతదేశంలో జరిగే పనిని నేరుగా విదేశాలకు ప్రసారం చేయడానికి అనుమతించింది. క్లయింట్‌ల కార్యాలయంలో పనిచేసే ప్రోగ్రామర్ల బృందం వలె ఉపగ్రహ లింక్ కూడా నమ్మదగినదని భారతీయ సంస్థలు తమ అమెరికన్ కస్టమర్‌లను త్వరలోనే ఒప్పించాయి.
ఉమ్మడి పరిశోధన, అభివృద్ధిని మరింత ప్రోత్సహించేందుకు 2001 నవంబరు 23న ఉమ్మడి EU-భారత పండితుల సమూహం ఏర్పడింది. 2002 జూన్ 25న, భారతదేశం, యూరోపియన్ యూనియన్ సైన్స్ అండ్ టెక్నాలజీ రంగంలో ద్వైపాక్షిక సహకారానికి అంగీకరించాయి. 2017 నుండి, భారతదేశం CERNలో అసోసియేట్ మెంబర్ స్టేట్ హోదాను కలిగి ఉంది, అయితే ఉమ్మడి భారతదేశం-EU సాఫ్ట్వేర్ ఎడ్యుకేషన్ అండ్ డెవలప్‌మెంట్ సెంటర్ బెంగళూరులో ఉంటుంది.
ప్రపంచంలోని దేశాలను తలసరి ఆదాయం ప్రాతిపదికగా ఐక్య రాజ్య సమితి రెండు విధాలుగా విభజించింది (1) అభివృద్ధి చెందిన దేశాలు (2) అభివృద్ధి చెందుతున్న దేశాలు ; ప్రపంచ బ్యాంకు కూడా తలసరి ఆదాయం ప్రాతిపదికగా నాలుగు విధాలుగా విభజించింది.
నిమ్న ఆదాయ వర్గ దేశాలు - తలసరి వార్షిక ఆదాయం 875 డాలర్ల కంటే తక్కువ ఉన్నాయి.
అల్ప మధ్యస్త ఆదాయ వర్గ దేశాలు - తలసరి వార్షిక ఆదాయం 875 - 3465 డాలర్ల మధ్య ఉన్నాయి.
అధిక మధ్యస్త ఆదాయ వర్గ దేశాలు - తలసరి వార్షిక ఆదాయం 3465 - 10,725 డాలర్ల మధ్య ఉన్నాయి.
అధిక ఆదాయ వర్గ దేశాలు - తలసరి వార్షిక ఆదాయం 10,726 డాలర్ల కంటే ఎక్కువ ఉన్నాయి.
2005లో భారత్ తలసరి వార్షిక ఆదాయం 720 డాలర్లు కనుక భారత్ నిమ్న ఆదాయ వర్గ దేశంగా పరిగణింపబడుతున్నది.
దేశ శ్రామిక జనాభాలో 58% మంది ప్రాథమిక రంగంలో నిమగ్నమై ఉన్నారు. స్థూల జాతీయోత్పత్తిలో 19.4% ఆదాయం వీరి ద్వారా లభిస్తున్నది.
2021లో 7.2 శాతం వృద్ధి చెందుతుంది, అయితే వచ్చే ఏడాది ఆర్థిక వృద్ధి క్షీణించవచ్చని ఐక్యరాజ్యసమితి నివేదిక పేర్కొంది, ఇది COVID-19 మహమ్మారి యొక్క కొనసాగుతున్న మానవ, ఆర్థిక వ్యయం, ఆహారం యొక్క ప్రతికూల ప్రభావం వల్ల దేశంలో పునరుద్ధరణ నిరోధించబడింది. ప్రైవేట్ వినియోగంపై ధరల ద్రవ్యోల్బణం.
బుధవారం ఇక్కడ విడుదల చేసిన UNCTAD ట్రేడ్ అండ్ డెవలప్‌మెంట్ రిపోర్ట్ 2021, గ్లోబల్ ఎకానమీ 2021లో బలమైన పునరుద్ధరణకు సిద్ధంగా ఉందని చెప్పడానికి జాగ్రత్తగా ఆశావాద గమనికను అందించింది, అయినప్పటికీ ప్రాంతీయ, దేశ స్థాయిలలో వివరాలను మబ్బుగా ఉంచే మంచి అనిశ్చితి ఉంది. సంవత్సరం రెండవ సగం.
2020లో 3.5 శాతం పతనం తర్వాత, యునైటెడ్ నేషన్స్ కాన్ఫరెన్స్ ఆన్ ట్రేడ్ అండ్ డెవలప్‌మెంట్ (UNCTAD) ఈ సంవత్సరం ప్రపంచ ఉత్పత్తి 5.3 శాతం పెరుగుతుందని, 2020లో కోల్పోయిన భూమిని పాక్షికంగా తిరిగి పొందుతుందని అంచనా వేసింది.
2020లో భారతదేశం 7 శాతం సంకోచాన్ని చవిచూసిందని, 2021లో 7.2 శాతం వృద్ధి చెందుతుందని ఆ నివేదిక పేర్కొంది.
భారతదేశంలో రికవరీ కోవిడ్-19 యొక్క కొనసాగుతున్న మానవ, ఆర్థిక వ్యయం, ప్రైవేట్ వినియోగంపై ఆహార ధరల ద్రవ్యోల్బణం యొక్క ప్రతికూల ప్రభావం కారణంగా నిరోధించబడింది, UNCTAD నివేదిక పేర్కొంది.
2022లో భారతదేశం 6.7 శాతం ఆర్థిక వృద్ధిని నమోదు చేస్తుందని, ఇది 2021లో దేశం ఆశించిన వృద్ధి రేటు కంటే తక్కువగా ఉంటుందని నివేదిక అంచనా వేసింది.
అయితే, 6.7 శాతం వృద్ధి రేటు మందగించినప్పటికీ, వచ్చే ఏడాది కూడా భారతదేశం ప్రపంచంలోనే అత్యంత వేగంగా అభివృద్ధి చెందుతున్న ప్రధాన ఆర్థిక వ్యవస్థగా అవతరిస్తుంది.
2020లో 7.0 శాతం సంకోచాన్ని చవిచూసిన భారతదేశం, 2020 ద్వితీయార్థంలో ఊపందుకున్న నేపథ్యంలో 2021 మొదటి త్రైమాసికంలో 1.9 శాతం వృద్ధితో బలమైన త్రైమాసిక వృద్ధిని కనబరిచింది, వస్తువులు, సేవలలో ప్రభుత్వ వ్యయం మద్దతు, " అని నివేదిక పేర్కొంది.
"ఇంతలో, వ్యాక్సిన్ రోల్ అవుట్‌లో అడ్డంకులు ఏర్పడిన మహమ్మారి యొక్క తీవ్రమైన , విస్తృతంగా ఊహించని రెండవ తరంగం, పెరుగుతున్న ఆహారం , సాధారణ ధరల ద్రవ్యోల్బణంపై రెండవ త్రైమాసికంలో దేశాన్ని తాకింది, విస్తృతమైన లాక్‌డౌన్‌లు , తీవ్రమైన వినియోగం , పెట్టుబడి సర్దుబాట్లను బలవంతం చేసింది. , అన్నారు.
దేశంలో ఆదాయ, సంపద అసమానతలు పెరిగిపోయాయని, సామాజిక అశాంతి పెరిగిందని పేర్కొంది.
సెంట్రల్ బ్యాంక్ రెండవ త్రైమాసికంలో మరొక పదునైన సంకోచాన్ని (క్వార్టర్-ఆన్-క్వార్టర్) అంచనా వేసింది, ఆ తర్వాత తిరిగి పుంజుకుంటుంది.
మహమ్మారిని ఎదుర్కోవడంలో , ఉపాధి , ఆదాయాల పునరుద్ధరణలో స్వాభావికమైన బలహీనతలను బట్టి, మొత్తంగా 2021లో వృద్ధి 7.2 శాతంగా అంచనా వేయబడింది, ఇది కోవిడ్-19కి పూర్వపు ఆదాయ స్థాయిని తిరిగి పొందేందుకు సరిపోదు" అని నివేదిక పేర్కొంది.
"రెండవ వేవ్‌లో అనుభవించిన స్థాయికి మహమ్మారి యొక్క పునరుజ్జీవనాన్ని ఊహిస్తూ ముందుకు సాగడం, ప్రైవేట్ రంగ కార్యకలాపాల పునరుద్ధరణ, ఉద్యోగాల నెమ్మదిగా పునరుద్ధరణకు లోబడి, మరింత ప్రతికూల విధాన వాతావరణంతో సరిపోలవచ్చు, ముఖ్యంగా ఆర్థిక పరిస్థితి,, వాణిజ్య సమతుల్యతపై నిరంతర ఒత్తిళ్లతో, ఈ పరిస్థితులపై, ఆర్థిక వ్యవస్థ 2022లో 6.7 శాతం వృద్ధికి క్షీణించవచ్చని నివేదిక పేర్కొంది.
ఇంకా, భారతదేశంలో, మహమ్మారికి ముందు వినియోగదారుల ద్రవ్యోల్బణం ఇప్పటికే 6 శాతం వద్ద ఉందని పేర్కొంది. COVID-19 షాక్ ధరలలో తాత్కాలిక తగ్గుదలకు కారణమైంది, అయితే ఆర్థిక వ్యవస్థ కోలుకోవడం, ఆహార ధరలు వేగవంతం కావడంతో, దేశం 2021 మధ్యలో 6 శాతం ద్రవ్యోల్బణ రేటుకు తిరిగి వచ్చింది.
UNCTAD ఈ సంవత్సరం ప్రపంచ వృద్ధి 5.3 శాతానికి చేరుతుందని అంచనా వేసింది, దాదాపు అర్ధ శతాబ్దంలో అత్యంత వేగవంతమైనది, కొన్ని దేశాలు 2021 చివరి నాటికి 2019 వారి అవుట్‌పుట్ స్థాయిని పునరుద్ధరిస్తాయి - లేదా అధిగమించాయి.
"అయితే 2021కి మించిన ప్రపంచ చిత్రం అనిశ్చితితో కప్పబడి ఉంది, ఇది ముందుకు చూస్తే, UNCTAD 2022లో ప్రపంచ ఉత్పత్తి 3.6 శాతం పెరుగుతుందని ఆశిస్తోంది.
2020లో దక్షిణాసియా 5.6 శాతం క్షీణతను చవిచూసింది, విస్తృతమైన పరిమితుల కారణంగా ఈ ప్రాంతం యొక్క ఆర్థిక కార్యకలాపాలు నిలిచిపోయాయి.
లోపభూయిష్ట ప్రజారోగ్య సంరక్షణ వ్యవస్థలు, అధిక స్థాయి అనధికారికత ఆరోగ్య, ఆర్థిక ఫలితాల పరంగా మహమ్మారి ప్రభావాన్ని పెంచాయి, ఇది పేదరికం రేట్ల పెరుగుదలలో ప్రతిబింబిస్తుంది, నివేదిక పేర్కొంది. UNCTAD 2021లో ఈ ప్రాంతం 5.8 శాతం వరకు విస్తరిస్తుందని అంచనా వేస్తుంది, 2021 రెండవ త్రైమాసికంలో ఇన్ఫెక్షన్‌ల వేగవంతమైన పెరుగుదల కారణంగా సంవత్సరం ప్రారంభంలో మరింత శక్తివంతమైన రికవరీ సంకేతాలు ఇవ్వబడ్డాయి.
అంతేకాకుండా, వ్యాక్సిన్ రోల్‌అవుట్‌ల పరంగా చేసిన పరిమిత పురోగతి ఈ ప్రాంతంలోని దేశాలను భవిష్యత్తులో వ్యాప్తి చెందే అవకాశం ఉంది. 2022 నాటికి, UNCTAD ప్రాంతం యొక్క వృద్ధి రేటు 5.7 శాతానికి మధ్యస్థంగా ఉంటుందని అంచనా వేసింది.
2021లో US వృద్ధిరేటు 5.7 శాతంగా అంచనా వేయబడింది, ఆ తర్వాత వచ్చే ఏడాది మూడు శాతం GDP వృద్ధి చెందుతుంది.
అమెరికాలో, యునైటెడ్ స్టేట్స్ రికవరీలో వేగవంతమైన రికవరీ GDPని దాని పూర్వ కోవిడ్-19 స్థాయి కంటే 2 శాతానికి పెంచుతుందని అంచనా వేసింది.
ప్రపంచానికి మరింత ప్రభావవంతమైన బహుపాక్షిక సమన్వయం అవసరమని, అభివృద్ధి చెందిన దేశాలలో పునరుద్ధరణ ప్రయత్నాలు దక్షిణాదిలో అభివృద్ధి అవకాశాలను దెబ్బతీస్తాయని, ఇప్పటికే ఉన్న అసమానతలను పెంచుతాయని నివేదిక పేర్కొంది.
మహమ్మారి నుండి ప్రపంచ పునరుద్ధరణ తప్పక చేరుకోవాలి
భారతదేశ ఆర్థిక వ్యవస్థ మధ్య ఆదాయాన్ని అభివృద్ధి చేసే మార్కెట్ ఆర్థిక వ్యవస్థగా వర్గీకరించబడింది.[51] ఇది నామమాత్ర GDP ద్వారా ప్రపంచంలోని ఆరవ-అతిపెద్ద ఆర్థిక వ్యవస్థ, కొనుగోలు శక్తి సమానత్వం (PPP) ద్వారా మూడవ అతిపెద్ద ఆర్థిక వ్యవస్థ.[52] ఇంటర్నేషనల్ మానిటరీ ఫండ్ (IMF) ప్రకారం, తలసరి ఆదాయం ఆధారంగా, భారతదేశం GDP (నామమాత్రం) ప్రకారం 145వ స్థానంలో, GDP (PPP) ప్రకారం 122వ స్థానంలో ఉంది.[53] 1947లో స్వాతంత్ర్యం నుండి 1991 వరకు, ప్రభుత్వాలు విస్తృతమైన రాష్ట్ర జోక్యం, ఆర్థిక నియంత్రణతో రక్షణవాద ఆర్థిక విధానాలను ప్రోత్సహించాయి. ఇది లైసెన్స్ రాజ్ రూపంలో డైరిజిజంగా వర్గీకరించబడింది.[54][55] ప్రచ్ఛన్న యుద్ధం ముగింపు, 1991లో తీవ్రమైన చెల్లింపుల సంక్షోభం భారతదేశంలో విస్తృత ఆర్థిక సరళీకరణను స్వీకరించడానికి దారితీసింది.[56][57] 21వ శతాబ్దం ప్రారంభం నుండి, వార్షిక సగటు GDP వృద్ధి 6% నుండి 7%, [51], 2013 నుండి 2018 వరకు, భారతదేశం చైనాను అధిగమించి ప్రపంచంలో అత్యంత వేగంగా అభివృద్ధి చెందుతున్న ప్రధాన ఆర్థిక వ్యవస్థగా ఉంది.[58][59] చారిత్రాత్మకంగా, 1వ శతాబ్దం నుండి 19వ శతాబ్దం వరకు రెండు సహస్రాబ్దాలలో భారతదేశం ప్రపంచంలోనే అతిపెద్ద ఆర్థిక వ్యవస్థగా ఉంది.[60][61][62]
భారత ఆర్థిక వ్యవస్థ యొక్క దీర్ఘ-కాల వృద్ధి దృక్పథం దాని యువ జనాభా, తక్కువ డిపెండెన్సీ నిష్పత్తి, ఆరోగ్యకరమైన పొదుపులు, పెట్టుబడి రేట్లు, భారతదేశంలో పెరుగుతున్న ప్రపంచీకరణ, ప్రపంచ ఆర్థిక వ్యవస్థలో ఏకీకరణ కారణంగా సానుకూలంగానే ఉంది.[13] 2016లో "డీమోనిటైజేషన్", 2017లో వస్తు, సేవల పన్ను ప్రవేశపెట్టిన షాక్‌ల కారణంగా 2017లో ఆర్థిక వ్యవస్థ మందగించింది.[13] భారతదేశ GDPలో దాదాపు 60% దేశీయ ప్రైవేట్ వినియోగం ద్వారా నడపబడుతుంది.[63] దేశం ప్రపంచంలోని ఆరవ-అతిపెద్ద వినియోగదారు మార్కెట్‌గా మిగిలిపోయింది.[64] ప్రైవేట్ వినియోగం కాకుండా, భారతదేశం యొక్క GDP ప్రభుత్వ వ్యయం, పెట్టుబడి, ఎగుమతుల ద్వారా కూడా ఆజ్యం పోసుకుంటుంది.[65] 2019లో, భారతదేశం ప్రపంచంలో తొమ్మిదవ-అతిపెద్ద దిగుమతిదారు, పన్నెండవ-అతిపెద్ద ఎగుమతిదారు.[66] భారతదేశం 1995 జనవరి 1 నుండి ప్రపంచ వాణిజ్య సంస్థలో సభ్యదేశంగా ఉంది.[67] ఈజ్ ఆఫ్ డూయింగ్ బిజినెస్ ఇండెక్స్‌లో ఇది 63వ స్థానంలో ఉంది, గ్లోబల్ కాంపిటీటివ్‌నెస్ రిపోర్ట్‌లో 68వ స్థానంలో ఉంది.[68] 500 మిలియన్ల మంది కార్మికులతో, భారతీయ కార్మిక శక్తి 2019 నాటికి ప్రపంచంలో రెండవ అతిపెద్దది. ప్రపంచంలో అత్యధిక సంఖ్యలో బిలియనీర్లు, విపరీతమైన ఆదాయ అసమానతలను కలిగి ఉన్న దేశాల్లో భారతదేశం ఒకటి.[69][70] భారతదేశం విస్తారమైన అనధికారిక ఆర్థిక వ్యవస్థను కలిగి ఉన్నందున, కేవలం 2% భారతీయులు ఆదాయపు పన్నులు చెల్లిస్తారు.[71]
2008 ప్రపంచ ఆర్థిక సంక్షోభం సమయంలో ఆర్థిక వ్యవస్థ స్వల్పంగా మందగమనాన్ని ఎదుర్కొంది. వృద్ధిని పెంచడానికి, డిమాండ్‌ను ఉత్పత్తి చేయడానికి భారతదేశం ఉద్దీపన చర్యలను (ఆర్థిక, ద్రవ్య రెండూ) చేపట్టింది. తరువాతి సంవత్సరాల్లో, ఆర్థిక వృద్ధి పుంజుకుంది.[72] 2017 ప్రైస్‌వాటర్‌హౌస్‌కూపర్స్ (PwC) నివేదిక ప్రకారం, కొనుగోలు శక్తి సమానత్వంలో భారతదేశం యొక్క GDP 2050 నాటికి యునైటెడ్ స్టేట్స్‌ను అధిగమించగలదు.[73] ప్రపంచ బ్యాంకు ప్రకారం, స్థిరమైన ఆర్థిక అభివృద్ధిని సాధించడానికి, భారతదేశం ప్రభుత్వ రంగ సంస్కరణలు, మౌలిక సదుపాయాలు, వ్యవసాయం, గ్రామీణాభివృద్ధి, భూమి, కార్మిక నిబంధనల తొలగింపు, ఆర్థిక చేరికలు, ప్రైవేట్ పెట్టుబడులు, ఎగుమతులు, విద్య, ప్రజారోగ్యంపై దృష్టి పెట్టాలి.[ 74]
2020లో, భారతదేశం యొక్క పది అతిపెద్ద వ్యాపార భాగస్వాములు యునైటెడ్ స్టేట్స్, చైనా, యునైటెడ్ అరబ్ ఎమిరేట్స్ (UAE), సౌదీ అరేబియా, స్విట్జర్లాండ్, జర్మనీ, హాంగ్ కాంగ్, ఇండోనేషియా, దక్షిణ కొరియా, మలేషియా.[75] 2019–20లో భారతదేశంలో విదేశీ ప్రత్యక్ష పెట్టుబడులు (ఎఫ్‌డిఐ) 74.4 బిలియన్ డాలర్లు. FDI ఇన్‌ఫ్లోలకు ప్రముఖ రంగాలు సేవా రంగం, కంప్యూటర్ పరిశ్రమ, టెలికాం పరిశ్రమ.[76] భారతదేశం అనేక దేశాలతో స్వేచ్ఛా వాణిజ్య ఒప్పందాలను కలిగి ఉంది, వాటిలో ASEAN, SAFTA, Mercosur, దక్షిణ కొరియా, జపాన్, అనేక ఇతర దేశాలతో ఇవి అమలులో ఉన్నాయి లేదా చర్చల దశలో ఉన్నాయి.[77][78]
సేవా రంగం GDPలో 50%ని కలిగి ఉంది, అత్యంత వేగంగా అభివృద్ధి చెందుతున్న రంగంగా మిగిలిపోయింది, పారిశ్రామిక రంగం, వ్యవసాయ రంగం శ్రామిక శక్తిలో ఎక్కువమందికి ఉపాధి కల్పిస్తున్నాయి.[79] బాంబే స్టాక్ ఎక్స్ఛేంజ్, నేషనల్ స్టాక్ ఎక్స్ఛేంజ్ మార్కెట్ క్యాపిటలైజేషన్ ప్రకారం ప్రపంచంలోని అతిపెద్ద స్టాక్ ఎక్స్ఛేంజ్‌లలో కొన్ని.[80] భారతదేశం ప్రపంచంలోని ఆరవ-అతిపెద్ద తయారీదారు, ప్రపంచ ఉత్పాదక ఉత్పత్తిలో 3% ప్రాతినిధ్యం వహిస్తుంది, 57 మిలియన్ల మందికి పైగా ఉద్యోగులను కలిగి ఉంది.[81][82] భారతదేశ జనాభాలో దాదాపు 66% మంది గ్రామీణులు, [83], భారతదేశ GDPలో 50% మంది ఉన్నారు.[84] ఇది $641.008 బిలియన్ల విలువైన ప్రపంచంలోని నాల్గవ అతిపెద్ద విదేశీ-మారకం నిల్వలను కలిగి ఉంది.[50] భారతదేశం GDPలో 86%తో అధిక ప్రజా రుణాన్ని కలిగి ఉంది, అయితే దాని ద్రవ్య లోటు GDPలో 9.5%గా ఉంది.[43][44] భారతదేశ ప్రభుత్వ ఆధీనంలోని బ్యాంకులు మొండి బకాయిలను ఎదుర్కొన్నాయి, ఫలితంగా తక్కువ రుణ వృద్ధి ఏర్పడింది. [13] అదే సమయంలో, NBFC రంగం లిక్విడిటీ సంక్షోభంలో చిక్కుకుంది.[85] భారతదేశం మితమైన నిరుద్యోగం, పెరుగుతున్న ఆదాయ అసమానత, మొత్తం డిమాండ్‌లో తగ్గుదలని ఎదుర్కొంటోంది.[86][87] FY 2019లో భారతదేశ స్థూల దేశీయ పొదుపు రేటు GDPలో 30.1%గా ఉంది.[88] ఇటీవలి సంవత్సరాలలో, స్వతంత్ర ఆర్థికవేత్తలు, ఆర్థిక సంస్థలు ప్రభుత్వం వివిధ ఆర్థిక డేటాను, ముఖ్యంగా GDP వృద్ధిని తప్పుదోవ పట్టిస్తోందని ఆరోపించారు.[89][90] Q1 FY22లో భారతదేశ GDP (రూ. 32.38 లక్షల కోట్లు) Q1 FY20 స్థాయి కంటే దాదాపు తొమ్మిది శాతం తక్కువగా ఉంది. 2021లో (రూ. 35.67 లక్షల కోట్లు).[91]
భారతదేశం ప్రపంచంలోనే అతిపెద్ద జనరిక్ ఔషధాల తయారీదారు,, దాని ఔషధ రంగం v కోసం ప్రపంచ డిమాండ్‌లో 50% పైగా నెరవేరుస్తుంది.
ఇవి కూడా చూడండి
భారతదేశ స్వంత ఆర్థిక మండలం
మూలాలు
వర్గం:భారతదేశం
వర్గం:భారత ఆర్థిక వ్యవస్థ |
హైదరాబాదు విశ్వవిద్యాలయం | https://te.wikipedia.org/wiki/హైదరాబాదు_విశ్వవిద్యాలయం | హైదరాబాదు విశ్వవిద్యాలయం (University of Hyderabad) 1974లో హైదరాబాదు విశ్వవిద్యాలయ జాలస్థలి భారత పార్లమెంటు చట్టం ద్వారా కేంద్ర విశ్వవిద్యాలయంగా ఏర్పడింది. హైదరాబాదు కేంద్రీయ విశ్వవిద్యాలయంగా పేరుపొందిన ఈ విశ్వవిద్యాలయాన్ని హైదరాబాదు విశ్వవిద్యాలయంగా నామకరణము చేశారు. ఈ విశ్వవిద్యాలయం ఉన్నత విద్యకు, పరిశోధనకు భారతదేశములో అత్యున్నత విద్యాసంస్థగా ఎదిగినది.
thumb|ఎస్ఐపి బిల్డింగ్, యూనివర్సిటీ ఆఫ్ హైదరాబాద్
thumb|ఇందిరా గాంధీ మెమోరియల్ లైబ్రరీ
విశ్వవిద్యాలయం యొక్క ప్రధాన క్యాంపస్ హైదరాబాదు నుండి 20 కిలోమీటర్ల దూరంలో శివార్లలో పాత హైదరాబాదు - బాంబే రహదారిపై ఉంది. 2000 ఎకరాలలో విస్తరించి ఉన్న ఈ విశ్వవిద్యాలయం హైదరాబాదు నగరములోని అతి సుందరమైన క్యాంపస్ లలో ఒకటి. నగరములోని అనుబంధ క్యాంపస్ సరోజినీ నాయుడు యొక్క గృహమైన బంగారు వాకిలి (గోల్డెన్ త్రెషోల్డ్) లో ఉంది.
హైదరాబాదు విశ్వవిద్యాలయం దేశంలోనే పేరొందిన పరిశోధనా సంస్థలలో ఒకటి. హై.వి ఉన్నతవిద్య, పరిశోధనలకు పెట్టింది పేరు. ఇది 1974 సంవత్సరంలో ఆచార్య గురుభక్త సింఘ్ మొదటి ఉపకులపతి (Vice Chancellor) గా ప్రారంభమైంది. 2012 సంవత్సరంలో భారతదేశంలోనే ఏడవ రాంకుతో Indian Institute of Science and Technology కన్న ముందంజలో నిలబడింది. (ఇండియా టుడే ఆధారంగా)
ఉత్తమ కేంద్రీయ వర్సిటీగా రాష్ట్రపతి అవార్డు
ఉన్నత విద్యలో అత్యుత్తమ ఫలితాలను సాధించేలా కేంద్రీయ విశ్వవిద్యాలయాలను ప్రోత్సహించేందుకు రాష్ట్రపతి ప్రణబ్ ముఖర్జీ ‘విజిటర్స్’ అవార్డులను నెలకొల్పారు. ఉత్తమ వర్సిటీతోపాటు పరిశోధన, నూతన ఆవిష్కరణలకు సంబంధించీ ఈ అవార్డులను ప్రదానం చేస్తారు. రాష్ట్రపతి సందర్శకుని (విజిటర్)గా ఉన్న కేంద్రీయ వర్సిటీలకు ఈ అవార్డు పొందేందుకు అర్హత ఉందని రాష్ట్రపతి భవన్ తెలిపింది. ఉత్తమ వర్సిటీకి ప్రశంసాపత్రం, పరిశోధనలకు రూ. లక్ష చొప్పున నగదు అందజేస్తారు.
కులపతులు
క్ర. సంఖ్యపేరుమొదలుచివర1బి డి జట్టి197419792జి.పార్థసారథి198219863ఎం హిదాయతుల్లా198619914జె.ఆర్.డి. టాటా199119935అబిద్ హుస్సేన్199419976రొమిలా థాపర్199720007ఫై.ఎన్. భగవతి200120058ఎం ఎన్ వెంకటాచలయ్య200520089ఆర్. చిదంబరం2008201210సి.హెచ్. హనుమంత రావు2012201412సి. రంగరాజన్2015201813ఎల్.నరసింహారెడ్డి2018ప్రస్తుతం
ఉపకులపతులు
గుర్బక్షిస్క్ష్ సింగ్, 1974–1979
బి.ఎస్. రామకృష్ణ, 1980–1986
భద్రిరాజు కృష్ణమూర్తి, 1986–1993
గోవర్ధన్ మెహతా, 1993–1998
పల్లె రామారావు, 1999–2002
కోట హరినారాయణ, 2002–2005
సయ్యద్ ఇ హస్నైన్, 2005–2011
రామకృష్ణ రామస్వామి, 2011 - 29 జనవరి 2015
ఇ హరిబాబు, 29 జనవరి - 31 మే 2015
ఆర్.పి. శర్మ, 1 జూన్ - 22 సెప్టెంబర్ 2015
అప్పారావు పొదిలె 23 సెప్టెంబర్ 2015 - 7 జూన్ 2021
బసూత్కర్‌ జగదీశ్వర్ రావు 26 జూలై 2021 – ప్రస్తుతం
విభాగాలు
మానవీయ శాస్త్రాల విభాగములు
తెలుగు శాఖ
హైదరాబాద్ విశ్వవిద్యాలయం తెలుగు శాఖ
హైదరాబాద్ విశ్వ విద్యాలయం ఏర్పడిన (1974) తర్వాత మొదట సెంటర్ ఫర్ రీజినల్ స్టడీస్ లో భాగంగా తెలుగు, 1978లో పిహ్.డి. ప్రవేశాలతో ప్రారంభమై, క్రమంగా 1979లో ఎం.ఎ., 1980లో ఎం.ఫిల్. కోర్సులతో, 1985 లో స్వతంత్ర శాఖగా అవతరించింది. ఆచార్య కొత్తపల్లి వీరభద్రరావు గారు మొదటి ఆచార్యులు. అప్పటినుంచి క్రమంగా విద్యార్థుల, అధ్యాపకుల సంఖ్య పెరుగుతూ వచ్చింది. ఇప్పుడు 2011-2012 నాటికి 13 మంది అధ్యాపకులలో శాఖ విస్తరించింది.
హైదరాబాద్ విశ్వవిద్యాలయం మానవీయ శాస్త్రాల విభాగంలో తెలుగు శాఖ చాలా ముఖ్యమైన శాఖ ఎందుకంటే ఈ కళాశాలలో తెలుగులో బోధించే ఏకైక శాఖ. తెలుగు భాష ఔన్నత్యాన్ని కాపాడటంలో తనవంతు సహకారాన్ని అందిస్తున్న శాఖ. ఈ శాఖ స్నాతకోత్తర విద్య (ఎం.ఏ) ను అందించడంతో పాటు తెలుగు భాష పై పరిశోధన ఎం.ఫిల్, పీ.హెచ్.డి లను అందించేది.
ప్రాచీన తెలుగు అధ్యయన కేంద్రం
ఈ కేంద్రాన్ని 2010 లో స్థాపించారు. బేతవోలు రామబ్రహ్మం సమన్వయకర్త. 2015 వరకు 150 లక్షల నిధులు యుజిసి కేటాయించింది. 112 పద్యాలతో మంచెళ్ల వెంకటకృష్ణకవి 1730 లో రచించిన వెంకట నగాధిపతిశతకం ముద్రించారు. 1930 లో రచించిన వర్ణరత్నాకరం అనబడే 8200 పద్యాల పుస్తకం పాఠకమిత్ర వ్యాఖ్యానంతో ప్రచురించబోతున్నారు. మైసూరులోని కేంద్ర భాషా అధ్యయన సంస్థలో తెలుగు ఉత్కృష్టత కేంద్రం బాధ్యతలను చేపట్టటానికి ప్రణాళిక నివేదించింది.
రంగస్థల కళల శాఖ
రంగస్థల కళల శాఖ - యూనివర్సిటీ అఫ్ హైదరాబాద్, సర్ రతన్ టాటా సంయుక్త ఆధ్వర్యంలో "థియేటర్ ఔట్రీచ్ యూనిట్ (టి.ఓ.యు)" ఏర్పాటు చేయడం జరిగింది. ఈ సంస్థ ద్వారా రంగస్థల శాఖకి ఉన్న అన్ని రకాల వనరులను ప్రజలందరికీ అందజేయాలనీ భావిస్తోంది. తమకు తెలిసిన సమాచారాన్ని, విజ్ఞాన్నాన్ని అందరికీ అందుబాటులో ఉండేలా ప్రయత్నిస్తోంది. అలాగే నాటక రంగంలో విశేష కృషి చేస్తున్న కళా సంస్థల పనితీరునీ, అనేక మంది ఔత్సాహిక కళాకారుల అనిభావాన్ని శాఖ అధ్యాపకులు, విద్యార్థులు, పరిశోధకులు తెలుసుకోవాలని భావిస్తోంది. సమకాలీన తెలుగు నాటకరంగం ఎదుర్కొంటున్న సమస్యలను శాస్త్రీయంగా అర్థంచేసుకొని, కొంతమేరకైన ఆయా సమస్యలకు పరిష్కారమార్గాలు అన్వేషించి, తెలుగు నాటకరంగ అభివృద్ధిలో కీలకమైన పాత్రని పోషించాలని శాఖ సంకల్పించింది.
థియేటర్ ఔట్రీచ్ యూనిట్ ద్వారా ఈ క్రింది లక్ష్యాలను సాధించాలని భావిస్తోంది. భారతదేశంలో ప్రధాన నగరాలాలో కేవలం నాటకరంగం కోసం అంకితమై పనిచేస్తున్న ప్రదర్శన శాలలు అనేకం ఉన్నాయి. పృథ్వి థియేటర్ (ముంబాయి), రంగశంకర (బెంగళూరు), శ్రీరామ్ సెంటర్ (న్యూ ఢిల్లీ) ఇందుకు ఉదాహరణలు. ఆంధ్ర ప్రదేశ్ లో అలాంటి సౌకర్యం లేకపోవడం ఒక ప్రధానమైన లోపం. ఈ లోటును భర్తీచేయడానికి హైదరాబాద్ అబిడ్స్ లోని "గోల్డెన్ త్రెషోల్డ్"ని ఒక సాంస్క్రతిక కేంద్రంగ అభివృద్ధి చేయాలి. అనునిత్యం నాటక ప్రదర్శనలు, సదస్సులు, శిక్షణ శిబిరాలతో ఈ కేంద్రం ఆంధ్ర ప్రదేశ్ సాంస్క్రతిక రంగంలో ముఖ్యపాత్ర పోషించేలా కృషి చేయాలి.
తెలుగు నాటకరంగంలో అవిరళ కృషి చేస్తున్న కొన్ని నాటక సంస్థలతో పరిషత్తులతో కలిసి పనిచేయాలి. వారు చేస్తున్న కృషిని రంగస్థల విద్యార్థులు తెలుసుకోవాలి. శాఖకున్న అన్ని రకాల వనరులను వారికి అందించాలి. వారికోసం ప్రత్యేకమైన శిక్షణ శిబిరాలను ఏర్పరచాలి. శాఖతో కలిసి పనిచేసే పరిషత్తులకు సాంకేతిక పరిపుష్టిని అందించాలి.
పరిషత్తు ప్రేక్షకుల సంఖ్యను వివిధ పద్ధతుల ద్వారా గణనీయంగా పెంచగలగాలి. వాటిని "మోడల్ పరిషత్తు"లుగా రూపొందించాలి.
రాష్ట్రంలోని ఔత్సాహిక నాటక బృందాలలో పనిచేస్తున్న కొంతమంది యువతీయువకులను ఎంపికచేసి వారితో ఒక కళా బృందాన్ని ఏర్పాటుచేయాలి. వారందరికి గౌరవప్రథమైన స్థాయిలో ఉపకార వేతనం అందిస్తూ నిష్ణాతులైన ఉపాధ్యాయులచే ప్రత్యేక శిక్షణ ఇప్పించాలి. వారిచేత దేశవ్యాప్తంగా నాగ్టాక ప్రదర్శనలు ఇప్పించాలి.
నాటక కళ పట్ల ఆసక్తిని చిన్న వయస్సు నుంచే విద్యార్థులకు అందించాలి. తద్వారా విద్యార్థుల మానసిక ఎదుగుదలకు దోహదపడాలి. అందుకోసం రాష్ట్ర వ్యాప్తంగా వివిధ స్కూళ్ళలో, కాలేజీల్లో శిక్షణ శిబిరాలను ఏర్పరచి, విద్యార్థుల ప్రదర్శనలతో నాటకోత్సవాలు నిర్వహించాలి. శిక్షణ శిబిరాలకు ఆపనిచేయడానికి ఆయా ప్రాంతాలలో ఉన్న ఔత్సాహిక నాటక బృంధాలచే తర్ఫీదు ఇవ్వాలి. నాటకరంగ సమాచారం, విజ్ఞానం తెలియజేసే ప్రచురణలు చేపట్టాలి. ఉన్నతః విద్యలో రంగస్థల కళలు అభ్యసించి సరైన ఉపాధికోసం ఎదురుచూస్తున్న ఉత్తమ విద్యర్థులందరినీ ఎంపిక చేసి వారిని రిసోర్స్ పర్సన్స్ గా తయారుచేయాలి. వారి దర్శకత్వంలో రాష్ట్రవాప్తంగా కొన్నిస్కూళ్ళలోనూ, స్వచ్ఛంద సంస్థల్లోనూ నాటక ప్రదర్శనలు జరిగేలా చూడాలి. తెలుగు నాటకరంగానికీ, మిగిలిన ప్రాంతీయ నాటకరంగాలకీ మధ్య ఉన్న అగాధాన్ని పూరించాలి. అందుకోసం గోల్డెన్ త్రెషోల్డ్లో సాంస్క్రతిక కేంద్రంలో జాతీయ, అంతర్జాతీయ నాటక ప్రదర్శనలు, సదస్సులు ఏర్పాటుచేయాలి.
ఇందిరా గాంధీ స్మారక గ్రంథాలయం
thumb|ఇందిరా గాంధీ స్మారక గ్రంథాలయం
ఇందిరా గాంధీ స్మారక గ్రంథాలయం, హైదరాబాదు విశ్వవిద్యాలయంనకు విద్య, బోధన, పరిశోధన విషయాలలో అత్యంత సహాయకారిగా ఉంటున్నది. ఈ గ్రంథాలయం మొదల గోల్డెన్ త్రెషొల్డ్, కాంపస్ శాఖలలో కొనసాగినను విశ్వవిద్యాలయంనకు కేంద్రీయ గ్రంథాలయంగా ఏర్పడినది. అప్పటి మన దేశ ఉపాధ్యక్షుడు గౌ! శ్రీ శంకర్ దయాళ్ శర్మ గారు 1988 అక్టోబరు 21 నుంచి ప్రారంభించారు. అదే సందర్భంగా పూర్వ ప్రధానమంత్రి ఇందిరాగాంధీ సంస్మరణార్ధం ఈ గ్రంథాలయానికి ఇందిరాగాంధీ స్మారక గ్రంథాలయం అని నామకరణము చేసారు. ఉన్నత విద్యా బోధన, పరిశోధన విషయములకు చేయుతనిస్తూ, ఆధునిక పద్ధతులను అనుసరించుతూ, చక్కటి అధ్యయన వనరులకు కేంద్రముగా మలచుట ఈ గ్రంథాలయం ముఖ్యోద్దేశ్యము.http://igmlnet.uohyd.ac.in:8000
అందుకు తగినట్లుగా ఈ గ్రంథాలయం ముందుగా విశ్వవిద్యాలయ అవరణము లోని మిగిలిన విభాగములతో నెట్వర్క్ ద్వారా అనుసంధానిపబడిఉన్నది. తద్వారా గ్రంథాలయ ఆన్ లైన్ గ్రంథసూచిక విశ్వవిద్యాలయ అవరణము లోని మిగిలిన విభాగములకే కాకుండా ప్రపంచము నలుమూలలకు అందుబాటులోనున్నది. అదే విధముగా గ్రంథాలయం కొనుగోలు చేసిన, విశ్వవిద్యాలయ ఆర్థిక వనరుల సమాఖ్య (UGC) వారు అందచేస్తున్న విద్యుత్ ప్రచురణలు/వనరులు, గ్రంథాలయంలో ఉన్న అచ్చు ప్రతులు కూడా అందరి చదువరుల అందుబాటులో ఉంచుటకు తగినట్లుగా కంప్యుటర్లు, వై-ఫై, అంతర్జాల శోధన యంత్రములు, అంధ విద్యార్థుల సౌకర్యార్ధము ప్రత్యేక సాధనములు సమకూర్చారు.
గ్రంథాలయంలో నాలుగు లక్షలకు పైగా పుస్తకములు, విద్య, వైజ్ఞానిక పత్రికల పూర్వ ప్రతులు, 50 పైగా ఎలక్ట్రానిక్ వైజ్ఞానిక పత్రికలు/పుస్తకములు, గణాంకాలు పొందుపరిచిన డాటాబేస్ లు, 500 పైగా వైజ్ఞానిక పత్రికలు, దిన, వార, మాస పత్రికలు, విశ్వవిద్యాలయ సిద్ధాంత గ్రంథములు, ఉపన్యాస గ్రంథాలు, ప్రోజెక్ట్ రిపొర్ట్ లు, ప్రభుత్వ/ప్రభుత్వేతర ప్రచురణలు కూడా ఉన్నాయి. ఈ గ్రంథసముదాయము మొత్తము కంప్యూటరీకరణము అయి సమాచారము అంతా అన్ లైన్ సూచిక ద్వారా అందరికి అందుబాటులో ఉంది. ఈ కంప్యుటరీకరణ అంతా VTLS - VIRTUA అను అంతర్జాతీయ సాఫ్ట్ వేర్ సహాయముతో జరిగింది. 1998 వ సంవత్సరం నుంచి గ్రంథాలయం ప్రత్యేకంగా లైబ్రరీ ఆటోమేషన్ అండ్ నెట్వర్కింగ్ లో ప్రతిసంవత్సరం పోస్ట్ గ్రాడుయట్ డిప్లమా అధ్యయనాన్ని (PGDLAN) సెంటర్ ఫర్ డిస్టెన్స్ అండ్ వర్టుయల్ లెర్నింగ్ (CDVL) వారి సహకారముతో నిర్వహిస్తొంది.
ప్రస్తుతం అఖ్రం (ACRHEM) సెంటర్ ఇంకా సెంటర్ ఫర్ ఇంటెగ్రేటెడ్ స్టడీస్ (CIS) లకు అదనంగా శాఖా గ్రంథాలయాలు పనిచేస్తున్నాయి.
బయటి లంకెలు
UNIVERSITY OF HYDERABAD WINS VISITOR’S AWARD FOR ‘BEST UNIVERSITY’
హైదరాబాద్ విశ్వవిద్యాలయం తెలుగు శాఖ
ప్రాచీన తెలుగు అధ్యయన కేంద్రం
హైదరాబాద్ విశ్వవిద్యాలయం
హెసియు క్యాంపస్ ఫోటోలు
మూలాలు
వనరులు
వర్గం:1974 స్థాపితాలు
వర్గం:తెలుగు అధ్యయన కేంద్రాలు
వర్గం:తెలంగాణ విశ్వవిద్యాలయాలు
వర్గం:విశ్వవిద్యాలయాలు
వర్గం:హైదరాబాదు
వర్గం:భారతీయ కేంద్రీయ విశ్వవిద్యాలయాలు |
2 (సంఖ్య) | https://te.wikipedia.org/wiki/2_(సంఖ్య) | REDIRECT రెండు |
తెలుగులో ఆశ్చర్యార్థకాలు | https://te.wikipedia.org/wiki/తెలుగులో_ఆశ్చర్యార్థకాలు | తెలుగు భాషలో రక రకాల భావాలను తెలియజేయడానికి కొన్ని పదాలు, పదబంధాలు వాడుకలో ఉన్నాయి. పెద్ద పెద్ద మాటలు పలకకుండానే భావాన్ని తెలియజేసే శబ్దాలివి.
వాడుక భాషలో
అ
అరె!
అమ్మమ్మా!
అమ్మయ్య!
అన్నన్నా!
అబ్బబ్బా!
అవ్వవ్వా!
అయ్యయ్యో!
అవునా!
అయ్యోరామ!
ఆ
ఆ...య్!
ఆహాహా!
ఓ
ఓ!
ఓరి!
ఓసి!
ఓర్ని!
ఓహో!
ఓయబ్బో!
ఓహోహో!
ఔ
ఔరా!
ఔరౌరా!
ఛ
ఛా!
వ
వరెవా!
గ్రాంథిక భాషలో
ప్రస్తుతం వాడుకలో లేనివి, కేవలం జానపద, పౌరాణిక చిత్రాలు చూసేటప్పుడు మాత్రమే వినబడేవి కొన్ని:
అక్కటా!!
అమ్మకచెల్ల!
అహో!
చాంగుభళా!
భళి!
భళా!
మజ్ఝారే!
అయ్యారే!
వర్గం:తెలుగు భాష |
2 | https://te.wikipedia.org/wiki/2 | REDIRECT రెండు |
అల్లూరి సీతారామరాజు | https://te.wikipedia.org/wiki/అల్లూరి_సీతారామరాజు | right|200px|అల్లూరి సీతారామ రాజు
right|200px|అల్లూరి సీతారామ రాజు
అల్లూరి సీతారామరాజు, (1897 జూలై 4 - 1924 మే 7) భారత స్వాతంత్ర్య చరిత్రలో ఒక మహోజ్వల శక్తి. ఇతడు జరిపిన సాయుధ పోరాటం స్వాతంత్ర్య ఉద్యమంలో ఒక ప్రత్యేక అధ్యాయం. సాయుధ పోరాటం ద్వారానే స్వతంత్రం వస్తుందని నమ్మి, దాని కొరకే తన ప్రాణాలర్పించిన యోధుడు. కేవలం 27 ఏళ్ళ వయసులోనే నిరక్షరాస్యులు, నిరుపేదలు, అమాయకులు అయిన అనుచరులతో, చాలా పరిమిత వనరులతో బ్రిటీషు సామ్రాజ్యమనే మహా శక్తిని ఢీకొన్నాడు.
వంశం
సీతారామరాజు ఇంటిపేరు అల్లూరి. అల్లూరివారు. తూర్పు గోదావరి జిల్లా కోనసీమకు చెందిన రాజోలు తాలూకా కోమటిలంక బట్టేలంక గ్రామాలలో స్థిరపడ్డారు. కోమటిలంక గోదావరిలో మునిగిపోవడంవల్ల అక్కడి అల్లూరి వారు అప్పనపల్లి అంతర్వేది పాలెం, గుడిమాల లంక, దిరుసుమర్రు మౌందపురం వంటిచోట్లకు వలస వెళ్ళారు. ఇలా అప్పనపల్లి చేరిన అల్లూరి వీరభద్రరాజు తరువాత గుంటూరు జిల్లా నరసరావుపేట తాలూకాలోని బొప్పూడి గ్రామంలో స్థిరపడ్డాడు. ఇతనికి ఆరుగురు కుమారులు -- వెంకట కృష్ణంరాజు, సీతారామరాజు, గోపాలకృష్ణంరాజు, వెంకట నరసింహరాజు, అప్పలరాజు, వెంకట రామరాజు. వీరిలో గోపాలకృష్ణంరాజు కొడుకు వెంకటకృష్ణంరాజు (సీతారామరాజుకు తాత), వెంకటకృష్ణంరాజు, అతని పెదతండ్రి వెంకట నరసింహరాజు బొప్పూడి గ్రామంనుండి పశ్చిమ గోదావరి జిల్లా భీమవరం సమీపంలో పాలకోడేరు మండలం మోగల్లు గ్రామంలో స్థిరపడ్డారు. వెంకటకృష్ణం రాజు ఐదుగురు కొడుకులు రామచంద్రరాజు, వెంకటరామరాజు (సీతారామరాజు తండ్రి), రామకృష్ణంరాజు, రంగరాజు, రామభద్రరాజు. అల్లూరి సీతారామరాజు (తెలుగు వైతాళుకులు శీర్షికలో లఘుగ్రంథం) - రచన: ఆచార్య కలిదిండి వెంకట రామరాజు - ప్రచురణ: పొట్టి శ్రీరాములు విశ్వవిద్యాలయం హైదరాబాదు
బాల్యం, చదువు
thumb|పాండ్రంగిలో అల్లూరి సీతారామరాజు జన్మించిన గృహం
right|thumb|బాల్యంలో అల్లూరి సీతారామరాజు
సీతారామరాజు జన్మదినం 1897 జూలై 4. అనగా హేవళంబి నామ సంవత్సరం, ఆషాఢ మాసం, శుద్ధ పంచమి - 23 ఘడియల 30 విఘడియలు. (సాయంకాల 4 గంటలకు) మఖా నక్షత్రయుక్త వృశ్చిక లగ్నం. వారి స్వగ్రామం ఇప్పటి పశ్చిమ గోదావరి జిల్లాలోని మోగల్లు,అయినా విజయనగరం దగ్గరి పాండ్రంగిలో తాతగారైన (మాతామహుడు) మందలపాటి శ్రీరామరాజు ఇంట రాజు జన్మించాడు. రాజును ముద్దుగా చిట్టిబాబు అని పిలిచేవారు. తరువాత సీతమ్మ అనే చెల్లెలు, సత్యనారాయణరాజు అనే తమ్ముడు పుట్టారు.
రాజు తల్లి సూర్యనారాయణమ్మ సంప్ర్రదాయికముగా చదువు నేర్చుకొన్నది. తండ్రి వెంకటరామరాజు స్కూలు ఫైనల్ వరకు చదివాడు. చిత్రకళలోను, ఫొటోగ్రఫీలోను అభిరుచి కలవాడు. 1902లో రాజు తండ్రి రాజమండ్రిలో స్థిరపడి, ఫోటోగ్రాఫరుగా పనిచేస్తూ మంచి పేరు తెచ్చుకున్నాడు. 1908లో గోదావరి పుష్కరాల సందర్భంగా ప్రబలిన కలరా వ్యాధికి గురై రాజు తండ్రి మరణించాడు.
ఆరవ తరగతి చదువుతున్న వయసులోనే తండ్రిని కోల్పోవడం రాజు జీవితంలో పెనుమార్పులే తీసుకువచ్చింది. స్థిరాదాయం లేక, పేదరికం వలన రాజు కుటుంబం అష్టకష్టాలు పడింది. స్థిరంగా ఒకచోట ఉండలేక వివిధ ప్రదేశాలకు వెళ్ళి నివసించవలసి వచ్చింది. పినతండ్రి రామకృష్ణంరాజు ఆర్థికంగా ఆ కుటుంబాన్ని ఆదుకునేవాడు. తండ్రి పాలనలేమి రాజు చదువుపై కూడా ప్రభావం చూపింది. ఆ కాలంలో ఆ కుటుంబ జీవన ప్రయాణం అలా సాగింది.
1909లో భీమవరం దగ్గరి కొవ్వాడ గ్రామానికి నివాసం మార్చారు. భీమవరంలో మిషన్ ఉన్నత పాఠశాలలో మొదటి ఫారంలో చేరి రోజూ కొవ్వాడ నుండి నడచి వెళ్ళేవాడు. చదువు మందగించి, ఆ సంవత్సరం పరీక్ష తప్పాడు. ఈ కాలంలో నర్సాపురం దగ్గరి చించినాడ అనే గ్రామంలో స్నేహితుడి ఇంటిలో గుర్రపుస్వారీ నేర్చుకున్నాడు. 1911లో రాజమహేంద్రవరం ఆరవ తరగతి, 1912లో తూర్పు గోదావరి జిల్లా రామచంద్రాపురంలో ఏడవ తరగతి ఉత్తీర్ణుడై, 1912లో కాకినాడ పిఠాపురం రాజా పాఠశాలలో మూడవ ఫారంలో చేరాడు. ప్రముఖ కాంగ్రెసు నేత మద్దూరి అన్నపూర్ణయ్య అక్కడ ఆయనకు సహాధ్యాయి. తల్లి, తమ్ముడు, చెల్లి తునిలో ఉండేవారు. తరువాత వారు పాయకరావుపేటకు నివాసం మార్చారు.
రామరాజుకు 14 వ ఏట అన్నవరంలో ఉపనయనం జరిగింది. తరువాత తల్లి, తమ్ముడు, చెల్లి తాతగారింటికి, పాండ్రంగి వెళ్ళిపోయారు. తరువాత విశాఖపట్నంలో నాల్గవ ఫారంలో చేరాడు. అక్కడ సరిగా చదవకపోవడంవల్ల, కలరా వ్యాధి సోకడంవల్లనూ పరీక్ష తప్పాడు. మరుసటి ఏడు నర్సాపురంలో మళ్ళీ నాల్గవ ఫారంలో చేరాడు. ఆ సమయంలో తల్లి తునిలో నివసిస్తూ ఉండేది. అక్కడ కూడా సరిగా చదివేవాడుకాదు. చుట్టుపక్కల ఊళ్ళు తిరుగుతూ కాలక్షేపం చేసేవాడు. పినతండ్రి మందలించడంతో కోపగించి, ఇల్లువదలి, తల్లివద్దకు తుని వెళ్ళిపోయాడు. అక్కడే ఐదవ ఫారంలో చేరాడు. మళ్ళీ అదే వ్యవహారం. బడికి వెళ్ళకుండా, తిరుగుతూ ఉండేవాడు. ఒకసారి ప్రధానోపాధ్యాయుడు కొట్టాడు. దానితో బడి శాశ్వతంగా మానేసాడు.
రాజు కుటుంబం 1918 వరకు తునిలోనే ఉంది. ఆ కాలంలోనే చుట్టుపక్కలగల కొండలు, అడవులలో తిరుగుతూ, గిరిజనుల జీవన విధానాన్ని గమనిస్తూ ఉండేవాడు. ధారకొండ, కృష్ణదేవీ పేట మొదలైన ప్రాంతాలు ఈ సమయంలో చూసాడు. వత్సవాయి నీలాద్రిరాజు వద్ద జ్యోతిష్యం, వాస్తు శాస్త్రం, హఠయోగం, కవిత్వం నేర్చుకున్నాడు. సూరి అబ్బయ్యశాస్త్రి వద్ద సంస్కృతం, ఆయుర్వేదం నేర్చుకున్నాడు.
చిన్నప్పటినుండి సీతారామరాజులో దైవ భక్తి, నాయకత్వ లక్షణాలు, దాన గుణం అధికంగా ఉండేవి. నిత్యం దైవ పూజ చేసేవాడు. తుని సమీపంలో పెదతల్లి ఉన్న గోపాలపట్టణంలో సీతమ్మ కొండపై రామలింగేశ్వరాలయంలో కొంతకాలం తపస్సు చేశాడు. తన మిత్రుడు పేరిచర్ల సూర్యనారాయణ రాజుతో కలిసి మన్యం ప్రాంతాలలో పర్యటించాడు. దేవాలయాల్లోను, కొండలపైన, శ్మశానాలలోను రాత్రిపూట ధ్యానం చేసేవాడు. దేవీపూజలు చేసేవాడు. అన్ని కాలాల్లోనూ విడువకుండా శ్రాద్ధకర్మలవంటి సంప్రదాయాలను శ్రద్ధగా పాటించేవాడు.
ఉత్తర భారతదేశ యాత్ర
1916 ఏప్రిల్ 26 న ఉత్తరభారతదేశ యాత్రకు బయలుదేరాడు. బెంగాలులో సురేంద్రనాథ బెనర్జీ వద్ద అతిథిగా కొన్నాళ్ళు ఉన్నాడు. తరువాత లక్నోలో జరిగిన కాంగ్రెసు మహాసభకు హాజరయ్యాడు. కాశీలో కొంతకాలం ఉండి సంస్కృతభాషను అధ్యయనం చేశాడు. ఈ యాత్రలో ఇంకా బరోడా, ఉజ్జయిని, అమృత్‌సర్, హరిద్వార్, బదరీనాథ్, బ్రహ్మకపాలం మొదలైన ప్రదేశాలు చూసాడు. బ్రహ్మకపాలంలో సన్యాసదీక్ష స్వీకరించి, యోగిగా తిరిగివచ్చాడు. ఈ యాత్రలో enno భాషలు, విద్యలు కూడా అభ్యసించాడు. గృహవైద్య గ్రంథము, అశ్వశాస్త్రము, గజశాస్త్రము, మంత్రపుష్పమాల, రసాయన ప్రక్రియలు వంటి విషయాల గ్రంథాలను స్వయంగా వ్రాసుకొని భద్రపరచుకొన్నాడు.
కృష్ణదేవు పేట చేరుకుని అక్కడికి దగ్గర్లోని ధారకొండపై కొన్నాళ్ళు తపస్సు చేసాడు. కృష్ణదేవీపేట (ప్రస్తుతం కేేడి పేటగా పిలవబడుతుంది ) లోని చిటికెల భాస్కరుడు అనే వ్యక్తి, అతని తల్లి ద్వారా రాజు తల్లికి అతని ఆచూకీ తెలిసి,ఆమె రాజు వద్దకు వచ్చింది. 1918 వరకు అందరూ అక్కడే ఉన్నారు.
రెండవ యాత్ర
1918లో మళ్ళీ యాత్రకు బయలుదేరి, బస్తర్, నాసిక్, బొంబాయి, మైసూరు మొదలైన ప్రదేశాలు తిరిగి మళ్ళీ కృష్ణదేవు పేట చేరాడు. కృష్ణదేవిపేట వద్ద తాండవ నదిలో "చిక్కలగడ్డ" కలిసేచోట గ్రామస్థులు కట్టిఇచ్చిన రెండు ఇండ్లలో రాజు, అతని తల్లి, తమ్ముడు, సోదరి, బావ కాపురముండేవారు. దానికి "శ్రీరామ విజయ నగరం" అని పేరు పెట్టారు. రాజుకు తల్లిపై అపారమైన భక్తి ఉండేది. ఆమె పాదాభివందనం చేసే ఎక్కడికైనా బయలుదేరేవాడు.
అనేక యుద్ధవిద్యల్లోను, ఆయుర్వేద వైద్యవిద్యలోను ప్రావీణ్యుడవటంచేత త్వరలోనే రాజు చుట్టుపక్కల ప్రాంతాల ప్రజలకు ఆరాధ్యుడయ్యాడు. మన్యం ప్రజల కష్టాలను నివారించడానికి ప్రయత్నించేవాడు. ముహూర్తాలు పెట్టడం, రక్షరేకులు కట్టడం, మూలికా వైద్యం, చిట్కా వైద్యం, రామాయణ భారత భాగవత కథలు వినిపించడం చేసేవాడు. భక్తి చూపేవారు. 1918 ప్రాంతంలో కొంగసింగిలో ఒక మోదుగ చెట్టు క్రింద మండల దీక్ష నిర్వహించాడు. ఇతనికి అతీంద్రియ శక్తులున్నాయని ప్రజలు భావించేవారు.
బ్రిటీషు అధికారుల దురాగతాలు
ఆ రోజుల్లో ఏజన్సీ ప్రాంతంలోని ప్రజలు తెల్లదొరల చేతిలో అనేక దురాగతాలకు, దోపిడీలకు, అన్యాయాలకు గురయ్యేవారు. శ్రమదోపిడి, ఆస్తుల దోపిడి, స్త్రీల మానహరణం సర్వసాధారణంగా జరుగుతూ ఉండేవి. మన్యంలో గిరిజనుల జీవితం దుర్భరంగా ఉండేది. పోడు వ్యవసాయం చేసుకుంటూ, అటవీ ఉత్పత్తులను సేకరించి వాటిని అమ్ముకుని జీవించే వారిపై బ్రిటీషువారు ఘోరమైన దురాగతాలు చేసేవారు. రక్షిత అటవీప్రాంతం పేరుతో పోడు కొరకు చెట్లను కొట్టడాన్ని నిషేధించింది ప్రభుత్వం. గిరిజనులకు జీవనాధారం లేకుండా చేసింది. అటవీ ఉత్పత్తుల సేకరణలో కూడా అడ్డంకులు సృష్టించింది.
thumb|అల్లూరి సీతారామరాజు జీవిత విశేషాలు
ప్రభుత్వం నిర్మిస్తున్న రోడ్ల కాంట్రాక్టర్ల వద్ద గిరిజనులు రోజు కూలీలుగా చెయ్యవలసి వచ్చింది. కాంట్రాక్టర్లు ప్రభుత్వాధికారులకు లంచాలు తినిపించి, ఆ కూలీ కూడా సరిగా ఇచ్చేవారు కాదు. ఆరణాల కూలీ అనిచెప్పి, అణానో, రెండో ఇచ్చేవారు. నిత్యావసరాలను మళ్ళీ అదే ప్రభుత్వపు తాబేదార్ల వద్ద కొనుక్కోవలసి వచ్చేది. కాంట్రాక్టర్లిచ్చే కూలీ వీటికి సరిపోయేదికాదు. ఆకలిమంటలకు తట్టుకోలేక చింత అంబలి తాగే వారు. దాని వలన కడుపులో అల్సర్లు వచ్చేవి. దీనికితోడు, గిరిజనుల పట్ల అధికారులు, కాంట్రాక్టర్లు అమానుషంగా ప్రవర్తించే వారు. అడవుల్లో వారు ప్రయాణం చెయ్యాలంటే, గిరిజనులు ఎత్తుకుని తీసుకువెళ్ళాలి. గిరిజన స్త్రీలపై, వారు అత్యాచారాలు చేసేవారు. అయినా ఏమీ చెయ్యలేని స్థితిలో గిరిజనులు ఉండేవారు. ఈ దురాగతాలను సహించలేని గిరిజనులు కొన్ని ప్రాంతాల్లో తిరుగుబాట్లు చేసారు. వీటినే “పితూరీ” అనేవారు. ఇటువంటిదే లాగరాయి పితూరీ. దీనికి నాయకుడైన వీరయ్యదొరను, ప్రభుత్వం రాజవొమ్మంగి పోలీసు స్టేషనులో బంధించింది.
మన్యం ప్రజలలో రాజు తెచ్చిన చైతన్యం
మన్యం వాసుల కష్టాలను కడతేర్చటానికి, తెల్లదొరల దోపిడీని ఎదుర్కోవడానికి గిరిజనులకు అండగా నిలిచి పోరాటం చెయ్యాలని రాజు నిర్ణయించుకున్నాడు. వారికి తమ హక్కులను వివరించి, వారిలో ధైర్యాన్ని పెంపొందించి, అన్యాయాలను ఎదిరించే విధంగా తయారుచేసాడు. ప్రజలు ఆయన వద్దకు సలహాలకు, వివాద పరిష్కారాలకు వచ్చేవారు. చుట్టుపక్కల 30, 40 గ్రామాల ప్రజలకు రాజు నాయకుడయ్యాడు. మన్యం లోని గిరిజనులను సమీకరించి, వారిని దురలవాట్లకు దూరంచేసి, వారికి యుద్ధవిద్యలు, గెరిల్లా యుద్ధపద్ధతులు నేర్పి వారిని పోరాటానికి సిద్ధం చేయ్యసాగాడు. అతని అనుచరుల్లో ముఖ్యులు గాము గంటందొర, గాము మల్లుదొర, కంకిపాటి ఎండు పడాలు.
గిరిజనులపై దోపిడీ చేసిన బ్రిటీషు అధికారులలో చింతపల్లికి తహసీల్దారు అయిన బాస్టియన్ అత్యంత క్రూరుడు. నర్సీపట్నం నుండి లంబసింగి వరకు రోడ్డు మార్గం నిర్మించే కాంట్రాక్టరుతో కుమ్మక్కై, కూలీలకు సరైన కూలీ ఇవ్వక, ఎదురు తిరిగిన వారిని కొరడాలతో కొట్టించేవాడు. రామరాజు దీనిపై అధికారులకు ఫిర్యాదు చేసాడు. దానిపై ఏ చర్యా తీసుకోలేదు. అయితే తనపై ఫిర్యాదు చేసాడనే కోపంతో బాస్టియన్ రామరాజు పై ప్రభుత్వానికి ఒక నివేదిక పంపాడు. రామరాజు గిరిజనులను కూడగట్టి విప్లవం తీసుకువచ్చే సన్నాహాల్లో ఉన్నాడనేది దాని సారాంశం.
అప్పటికే గిరిజనుల్లో కలుగుతున్న చైతన్యాన్ని గమనించిన ప్రభుత్వం రాజును గిరిజనులకు దూరంగా ఉంచదలచి, అతన్ని నర్సీపట్నంలో కొన్నాళ్ళు, అడ్డతీగల సమీపంలోని పైడిపుట్టిలో కొన్నాళ్ళు ప్రభుత్వ అధికారుల కనుసన్నలలో ఉంచింది. పైడిపుట్టిలో కుటుంబంతో సహా ఉండేవాడు. అనునిత్యం పోలీసుల నిఘా ఉండేది. రాజుకు ఇది ప్రవాస శిక్ష. పోలవరంలో డిప్యూటీ కలెక్టరుగా పనిచేస్తున్న ఫజులుల్లా ఖాన్ అనే వ్యక్తి సహకారంతో ఈ ప్రవాస శిక్షను తప్పించుకుని మళ్ళీ 1922 జూన్లో మన్యంలో కాలు పెట్టాడు. విప్లవానికి వేదిక సిద్ధమయింది.
విప్లవం మొదటిదశ
ప్రభుత్వోద్యోగి అయిన ఫజలుల్లాఖాన్ రాజును చాలా అభిమానించి సహాయం చేసేవాడు. కనుక ఫజలుల్లాఖాన్ బ్రతికి ఉండగా తాను తిరగబడనని రాజు మాట ఇచ్చాడట. 27-7-1922న తిమ్మాపురంలో ఫజలుల్లాఖాన్ ఆకస్మికంగా మరణించాడట. ఇక విప్లవ మార్గానికి సీతారామరాజు ఉద్యుక్తుడయ్యాడు. వారించిన తల్లిని క్షేమం కోసం వరసాపురం పంపేశాడు.
గంటందొర, మల్లుదొర, మొట్టడం వీరయ్యదొర, కంకిపాటి ఎండు పడాలు, సంకోజి ముక్కడు, వేగిరాజు సత్యనారాయణ రాజు (అగ్గిరాజు - భీమవరం తాలూకా కుముదవల్లి గ్రామం), గోకిరి ఎర్రేసు (మాకవరం), బొంకుల మోదిగాడు (కొయ్యూరు) వంటి సాహస వీరులు 150 మంది దాకా ఇతని అజమాయిషీలో తయారయ్యారట. పోలీసు స్టేషన్లపై దాడి చేసి ఆయుధాలు ఎత్తుకెళ్ళడంతో విప్లవం ప్రారంభమైంది . 1922 ఆగస్టు 19న మహారుద్రాభిషేకం చేసి చింతపల్లి పోలీసు దోపిడీకి నిశ్చయించుకొన్నారు. ఆగష్టు 22న మన్యం విప్లవం ఆరంభమైంది.
విప్లవ దళం వివిధపోలీసు స్టేషన్లపై చేసిన దాడుల వివరాలు:
చింతపల్లి
1922 (ఆగష్టు 22)న మన్యంలో తిరుగుబాటు ప్రారంభం అయింది. రంపచోడవరం ఏజన్సీలోని చింతపల్లి పోలీసు స్టేషనుపై 300 మంది విప్లవ వీరులతో రాజు దాడిచేసి, రికార్డులను చింపివేసి, తుపాకులు, మందుగుండు సామాగ్రిని తీసుకువెళ్ళారు. మొత్తం 11 తుపాకులు, 5 కత్తులు, 1390 తుపాకీ గుళ్ళు, 14 బాయొనెట్లు తీసుకువెళ్ళారు. ఏమేం తీసుకువెళ్ళారో రికార్డు పుస్తకంలో రాసి, రాజు సంతకం చేసాడు. ఆ సమయంలో స్టేషనులో ఉన్న పోలీసులకు ఏ అపాయమూ తలపెట్టలేదు. తిరిగి వెళ్ళేటపుడు, మరో ఇద్దరు పోలీసులు కూడా ఎదురుపడ్డారు. వారి వద్దనున్న ఆయుధాలను కూడా లాక్కున్నారు.
కృష్ణదేవు పేట
ఇనుమడించిన ఉత్సాహంతో మరుసటి రోజే శరభన్నపాలెం వెళ్ళి, భోజనాలు చేసి ఆ రాత్రే ఆగష్టు 23న - కృష్ణదేవు పేట పోలీసు స్టేషనును ముట్టడించి, ఆయుధాలను తీసుకు వెళ్ళారు. ముందుగా పోలీసులను భయపెట్టి బయటకు పంపేశారు. 7 తుపాకులు, కొన్ని మందుగుండు పెట్టెలు మాత్రం లభించాయి.
రాజవొమ్మంగి
ఆగష్టు 24న - వరుసగా మూడవ రోజు - రాజవొమ్మంగి పోలీసు స్టేషనుపై దాడి చేసారు. అయితే ఈసారి పోలీసుల నుండి కొద్దిపాటి ప్రతిఘటన ఎదురైంది. అక్కడ ఆయుధాలు దోచుకోవడమే కాక, అక్కడ బందీగా ఉన్న వీరయ్య దొరను కూడా విడిపించారు. ఈ మూడు దాడులలోను మొత్తం 26 తుపాకులు, 2500కు పైగా మందుగుండు సామాగ్రి వీరికి వశమయ్యాయి.
వరుసదాడులతో దెబ్బతిని ఉన్న బ్రిటీషు ప్రభుత్వం విప్లవ దళాన్ని అంతం చెయ్యడానికి కబార్డు, హైటర్ అనే అధికారులను చింతపల్లి ప్రాంతంలో నియమించింది. సెప్టెంబర్ 24 న తమ అనుచర సైనికులతో వీరు గాలింపు జరుపుతూ దట్టమైన అడవిలో ప్రవేశించారు. రాజు దళం గెరిల్లా యుద్ధరీతిలో వీరిపై దాడిచేసి, అధికారులిద్దరినీ హతమార్చింది. మిగిలిన సైనికులు చెల్లాచెదురై పోయారు. ఆ ఇద్దరు అధికారుల శవాలు తీసుకుని వెళ్ళడానికి స్థానిక ప్రజల మధ్యవర్తిత్వం తీసుకోవలసి వచ్చింది. విప్లవదళం పట్ల ప్రజల్లో సహజంగానే ఉండే ఆదరభావం ఈ సంఘటనలతో మరింత పెరిగిపోయింది.
అడ్డతీగల
రామరాజు పోరాటంలో అత్యంత సాహసోపేతమైనది అడ్డతీగల పోలీసు స్టేషనుపై అక్టోబర్ 15న జరిపిన దాడి. మొదటి దాడులవలె కాక ముందే సమాచారం ఇచ్చి మరీ చేసిన దాడి ఇది. ప్రభుత్వం పూర్తి రక్షణ ఏర్పాట్లు చేసుకుని కూడా దళాన్ని ఎదిరించలేక పోయింది. ఆయుధాలు అందకుండా దాచిపెట్టడం మినహా, ఎటువంటి ప్రతిఘటన ఇవ్వలేకపోయింది. స్టేషనుపై దాడిచేసిన దళం దాదాపు 5 గంటలపాటు స్టేషనులోనే ఉండి, పారిపోగా మిగిలిన పోలీసులను బంధించి, వారికి జాబులు ఇచ్చి మరీ వెళ్ళింది. ఆసుపత్రి పుస్తకంలో రాజు సంతకం చేసిన పుస్తకం ఇంకా ఉంది. రాజు పోరాటంలో అడ్డతీగల ప్రాంతం ముఖ్యమయింది.
రంపచోడవరం
అక్టోబర్ 19న రంపచోడవరం స్టేషనును పట్టపగలే ముట్టడించారు. రాజు అక్కడ సబ్ మేజిస్ట్రేటును, సబ్ ఇన్స్పెక్టరును పిలిచి మాట్లాడాడు. అక్కడ కూడా ఆయుధాలు దాచిపెట్టడం చేత దళానికి ఆయుధాలు దొరకలేదు. అయితే అక్కడి ప్రజలు అసంఖ్యాకంగా వచ్చి రాజుపట్ల తమ అభిమానాన్ని తెలియజేశారు. జ్యోతిశ్శాస్త్రరీత్యా తాను పెట్టుకొన్న ముహూర్తాన్ని ముందుగా తెలియజేసి ముట్టడిచేయడంలో ఇతనికి లభించిన విజయాలవల్ల రాజు ప్రతిష్ఠ ఇనుమడించింది. ఇతని సాహసాల గురించి కథలు కథలుగా చెప్పుకొనసాగారు. కొన్ని సార్లు రాజు తను ఫలానా చోట ఉంటానని, కావాలంటే యుద్ధం చేయమని సవాలు పంపేవాడు.
ఇతనిని పట్టుకోవడానికి బ్రిటిష్ ప్రభుత్వం ప్రయత్నాలు తీవ్రతరం చేసింది. అక్టోబర్ 23న ప్రత్యేక సైనిక దళాలతో వచ్చిన సాండర్స్ అనే సేవాని దళంతో రాజు దళానికి ముఖాముఖి యుద్ధం జరిగింది. పరిస్థితులు అనుకూలంగా లేవని సాండర్స్ వెనుదిరిగాడు. భారత జాతికి చెందిన పోలీసులు పట్టుబడ్డాగాని వీలయినంతవరకు రాజు దళం వారు మందలించి వదిలేశేవారు. క్రమంగా గూఢచారుల వలన, పట్టుబడ్డ రాజు అనుచరులవలన ప్రభుత్వాధికారులు రాజు కదలికలను నిశితంగా అనుసరించసాగారు.
విప్లవం రెండవదశ
డిసెంబర్ 6 న విప్లవదళానికి మొదటి ఎదురుదెబ్బ తగిలింది. జాన్ ఛార్సీ, మరికొందరు అధికారుల నాయకత్వంలో ప్రభుత్వ సైన్యానికి, రాజు సైన్యానికి పెదగడ్డపాలెం వరిచేలలో పోరాటం జరిగింది. ప్రభుత్వసేనలు శక్తివంతమైన శతఘ్నులను (ఫిరంగులను) ప్రయోగించాయి. ఆరోజు జరిగిన ఎదురుకాల్పుల్లో 4మంది రాజు అనుచరులు చనిపోయారు. కొన్ని ఆయుధాలు పోలీసుల వశమయ్యాయి. తప్పించుకొన్న విప్లవవీరుల స్థావరంపై ప్రభుత్వదళాలు ఆరాత్రి మళ్ళీ దాడి చేశాయి. ఒక గంట పైగా సాగిన భీకరమైన పోరులో మరొక 8 మంది విప్లవకారులు మరణించారు.
ఆ తరువాత దాదాపు 4 నెలలపాటు దళం స్తబ్దుగా ఉండిపోయింది. రామరాజు చనిపోయాడనీ విప్లవం ఆగిపోయిందనీ పుకార్లు రేగాయి. అయినా అనుమానం తీరని ప్రభుత్వం రామరాజును, ఇతర నాయకులను పట్టి ఇచ్చిన వారికి బహుమతులు ప్రకటించింది. స్పిన్, హ్యూమ్ వంటి అధికారులు జాగ్రత్తగా వ్యూహాలు పన్నసాగారు.
1923 ఏప్రిల్ 17న రాజు కొద్దిమంది అనుచరులతో అన్నవరంలో ప్రత్యక్షమయ్యాడు. పోలీసు స్టేషనుకు వెళ్ళారు. పోలీసులు లొంగిపోయారు గానీ స్టేషనులో ఆయుధాలు మాత్రం లేవు. తరువాత రాజు అనుచరులతో పాటు కొండపైకి వెళ్ళి సత్యనారాయణస్వామిని దర్శించుకున్నాడు. పత్రికా విలేఖరులతో కూడా మాట్లాడాడు. చెరుకూరి నరసింహమూర్తి అనే అతనికి, రాజుకు జరిగిన సంభాషణ 21-4-1923 ఆంధ్ర పత్రికలో ప్రచురింపబడింది. 10 గంటలకు బయలుదేరి శంఖవరం వెళ్ళాడు. అక్కడి ప్రజలంతా రాజును భక్తిగా ఆదరించారు. రాజు వచ్చిన విషయం తెలిసిన కలెక్టరు అన్నవరం వచ్చి, రాజును ఆదరించినందుకు ప్రజలపై (4,000 రూపాయలు జరిమానా) అదనపు పన్నును విధించి ప్రతీకారం తీర్చుకున్నాడు. ఈ విషయం తెలిసి "నేను సాయంకాలం 6 గంటలకు శంఖవరంలో ఉంటాను. నన్ను కలవవలసినది" అని కలెక్టరుకు రాజు "మిరపకాయ టపా" పంపాడు. కాని కలెక్టరు రాజును కలవడానికి సాహసించలేదు. (ఈ విశేషాలు 19-4-1923 హిందూ పత్రికలో ప్రచురింపబడ్డాయి.)
క్రమంగా రాజు దళానికి, ప్రభుత్వ దళాలకు వైరం తీవ్రరూపం దాల్చింది. ఎలాగైనా రాజును పట్టుకోవాలని ప్రభుత్వం అనేక గూఢచారుల ద్వారా ప్రయత్నిస్తోంది. తమను అనుసరిస్తున్న గూఢచారులను రాజు దళాలు హెచ్చరించడం లేదా శిక్షించడం జరుగసాగింది. ప్రజలలో ఇరువర్గాల మనుషులూ ప్రచ్ఛన్నంగా పనిచేస్తున్నారు. సి.యు.స్వినీ అనే అధికారి ఏజన్సీ భద్రతలకు బాధ్యుడైన అధికారిగా జూన్లో నియమితుడయ్యాడు. గాలింపు తీవ్రం చేశాడు. విప్లవకారులు 1923 జూన్ 10న ధారకొండ, కొండకంబేరు మీదుగా మల్కనగిరి వెళ్ళి పోలీసు స్టేషను, ట్రెజరీపై దాడి చేసారు కాని అక్కడ మందుగుండు సామగ్రి లేదు.
ముహూర్తం పెట్టి జూన్ 13న ప్రభుత్వ సైన్యంతో తాను పోరాడగలనని, ప్రభుత్వాన్ని దించేవరకు పోరాటం సాగిస్తానని రాజు అక్కడి డిప్యూటీ తాసిల్దారు, పోలీసు ఇనస్పెక్టరులకు చెప్పాడు. ఆ రాత్రి అక్కడ విశ్రాంతి తీసికొని ధారకొండ వెళ్ళాడు.
జూన్ 17న రాజు ఒకచోట బస చేసినట్లు ఒక ఉపాధ్యాయడు స్వినీకి వార్త పంపాడు. సైనికులు రాలేదు గాని ఈ విషయం తెలిసిన మల్లుదొర, గంటందొర నాయకత్వంలో విప్లవవీరులు ఈతదుబ్బులు గ్రామానికి వెళ్ళి, తమ ఆచూకీ తెలిపినందుకు అక్కడివారిని బెదరించి నానాబీభత్సం చేశారు. జూలై 29న ప్రభుత్వ సైన్యాలకు ఆహారపదార్ధాలు తీసుకెళ్ళే బండ్లను విప్లవవీరులు కొల్లగొట్టారు. ఆగష్టు 4న పెదవలస పోలీసు శిబిరానికి వెళ్ళే పోలీసులను పట్టుకొన్నారు. ఆగష్టు 11న కొమ్మిక గ్రామంలోను, ఆగష్టు 20న దామనూరు గ్రామంలోను ఆహార పదార్ధాలు సేకరించారు.
2-9-1923న రామవరం ప్రాంతానికి కమాండర్‌గా ఉన్న అండర్‌వుడ్ సైనికులకు, మన్యం వీరులకు భీకరమైన పోరాటం జరిగింది. సెప్టెంబర్ లో రాజు ముఖ్య అనుచరుడైన గాము మల్లుదొర పోలీసులకు దొరికిపోయాడు. ఇతను మహా సాహసి. కాని త్రాగుడు, వ్యభిచారం వ్యసనాలకు బానిస. ఒకమారు త్రాగి పోలీసులకు దొరికిపోగా రాజు దళం విడిపించింది. అతనిని దళం విడచి పొమ్మని రాజు ఆనతిచ్చాడు. అలా దళానికి దూరమైన మల్లుదొర తన ఉంపుడుగత్తె ఇంటిలో ఉండగా 17-9-1923న అర్ధరాత్రి దాడిచేసి అతనిని సైనికులు నిర్బంధించారు. తరువాత శిక్షించి అండమాన్ జైలుకు పంపారు (1952లో మల్లుదొర పార్లమెంటు సభ్యునిగా విశాఖపట్నం నియోజకవర్గం నుండి ఎన్నికయ్యాడు. 1969లో మరణించాడు). విప్లవాన్ని అణచివేసే క్రమంలో పోలీసులు ప్రజలను భయభ్రాంతులను చేసారు. గ్రామాలోకి ప్రవేశించి, చిత్రహింసలకు గురిచేసారు. మన్యాన్ని దిగ్బంధనం చేసారు. ప్రజలకు ఆహారపదార్థాలు అందకుండా చేసారు. స్త్రీలు, పిల్లలు, వృద్ధులు అనే విచక్షణ లేకుండా చంపారు.
సెప్టెంబరు 22న విప్లవకారులు పాడేరు పోలీస్ స్టేషన్‌పై దాడి చేశారు. 20వ తేదీన రాజు నాయకత్వంలో ఎర్రజెర్లలో ఉన్నపుడు పోలీసులు అటకాయించి కాల్పులు జరిపారు. ఒక గ్రామమునసబు ఆ పోలీసు దళాలను తప్పుదారి పట్టించడంవల్ల వారు తప్పించుకోగలిగారు. అక్టోబరు 26న గూడెం సైనిక స్థావరంపై దాడి చేశారు కాని స్టాండునుండి తుపాకులు తీసే విధానం తెలియక ఒక్క తుపాకీని కూడా చేజిక్కించుకోలేకపోయారు.
మరణం
1924 ఏప్రిల్ 17 న మన్యానికి కలెక్టరు (స్పెషల్ కమిషనర్)గా రూథర్ ఫర్డ్ నియమితుడయ్యాడు. ఇతడు విప్లవాలను అణచడంలో నిపుణుడని పేరుగలిగినవాడు. విప్లవకారులలో అగ్గిరాజు (అసలు పేరు వేగిరాజు సత్యనారాయణ రాజు. అయితే శత్రువుల గుడారాలకు నిప్పుపెట్టి హడలుకొట్టే
సాహసిగనుక "అగ్గిరాజు" అనే పేరు వచ్చింది.) అతిసాహసిగా పేరు పొందాడు. ప్రభుత్వాధికారులను, పోలీసులను ముప్పుతిప్పలు పెట్టేవాడు. ఆహార ధాన్యాలు కొల్లగొట్టేవాడు. విప్లవ ద్రోహులను దారుణంగా శిక్షించేవాడు. అతనికి ప్రాణభయం లేదు. 1924 మే 6వ తారీఖున జరిగిన కాల్పులలో అగ్గిరాజు కాలికి గాయమైంది. శత్రువులకు చిక్కకుండా ఒక బావిలో దూకి మరణించాలని ప్రాకుతూ వెళుతుండగా సైనికులు వచ్చి పట్టుకొన్నారు. అతనిని శిక్షించి అండమానుకు పంపారు. అక్కడే మరణించాడు.ఆ రాత్రి రాజు మంప గ్రామానికి వచ్చాడు. అంతకుముందు రూథర్ ఫర్డ్ నిర్వహించిన కృష్ణదేవు పేట సభకు మంప మునసబు కూడా హాజరయ్యాడు. వారం రోజులలో విప్లవకారుల ఆచూకీ తెలియజేయకపోతే ప్రజలను కాల్చివేస్తామని కృష్ణదేవు పేట సభలో రూథర్ ఫర్డ్ నిర్దాక్షిణ్యంగా ప్రకటించాడు. అతడేమి చెప్పాడో తెలుసుకుందామని రాజు ఆ మునసబు ఇంటికి వెళ్ళాడు. తన వల్ల మన్యం ప్రజలు ఎన్ని బాధలు పడుతున్నారో వివరించి, వారికి ఈ బాధలనుండి విముక్తి ప్రసాదించడానికి తాను లొంగిపోవాలని నిశ్చయించుకున్నట్లు చెప్పాడు. తనను ప్రభుత్వానికి పట్టిఇచ్చినవారికి పదివేల రూపాయల బహుమతి లభిస్తుందని, కనుక తనను ప్రభుత్వానికి పట్టిఇమ్మని కోరాడు. కాని తాను అటువంటి నీచమైన పని చేయజాలనని మునసబు తిరస్కరించాడు. తరువాత,1924 మే 7న కొయ్యూరు గ్రామ సమీపంలో ఒక ఏటి వద్ద కూర్చొని, ఒక పశువుల కాపరి ద్వారా తనున్న చోటును పోలీసులకు కబురు పంపాడట.తెలుగు పెద్దలు - మల్లాది కృష్ణానంద్ (మెహెర్ పబ్లికేషన్స్, హైదరాబాదు).ఏటి ఒడ్డున స్నానం చేస్తూ ఉండగా పోలీసులు చుట్టుముట్టి రాజును బంధించారు. కొయ్యూరులో విడిది చేసి ఉన్న మేజర్ గుడాల్ వద్ద రాజును హాజరు పరిచారు. బందీగా ఉన్న అల్లూరి సీతారామ రాజును (ఒక చెట్టుకు కట్టివేసి) ఏ విచారణ లేకుండా గుడాల్ కాల్చి చంపాడు. తల్లికి కూడా రాజు మరణ వార్తను తెలియజేయలేదు. మే 8 న రాజు దేహాన్ని ఫొటో తీయించిన తరువాత దహనం చేసారు. అతని చితా భస్మాన్ని సమీపంలో ఉన్న వరాహ నదిలో కలిపారు. ఆ విధంగా కేవలం 27 ఏళ్ళ వయసులోనే అల్లూరి సీతారామరాజు అమరవీరుడయ్యాడు. కృష్ణదేవిపేట (కే.డి పేట) లో అతని సమాధి ఉంది.
ఇతర విప్లవ వీరులు
సీతారామరాజు మరణంతో మిగిలిన విప్లవవీరులు ప్రాణాలకు తెగించి విజృంభించారు. వారి దుస్సాహసాల వలన పరిణామాలు విపరీతంగా జరిగాయి. కొందరు పోరాటాలలో మరణించారు. మరికొందరు పట్టుబడ్డారు. ఎండు పడాలును మే 26న గ్రామ ప్రజలు పట్టుకొని చంపివేశారు. సంకోజీ ముక్కనికి 12 సంవత్సరాల శిక్ష విధించారు. గంటదొర భార్యను, కూతురిని బంధించారు. జూన్ 7న "పందుకొంటకొన" వాగువద్ద గంటందొర సహచరులకు, సైనికులకు చాలాసేపు యుద్ధం జరిగింది. చాలా సేపు చెట్టు చాటునుండి తుపాకీ కాల్చిన గంటందొర తూటాలు అయిపోయాక ముందుకొచ్చి ధైర్యంగా నిలబడ్డాడు. అతనిని కాల్చివేశారు. జూన 10వ తేదీన గోకిరి ఎర్రేసును నర్సీపట్నం సమీపంలో పట్టుకొన్నారు. జూన్ 16న బొంకుల మోదిగాడు దొరికిపోయాడు.
1922 ఆగష్టు 22 న ఆరంభమైన ఈ మన్యం వీరుని విప్లవ పోరాటం 1924 జూలై మొదటివారంలో అంతమైందనవచ్చును. సీతారామరాజు తల్లి 1953 ఆగష్టు 30న, తన 77వ యేట మరణించింది. అతని సోదరి సీతమ్మ భీమవరంలో 1964 జూలై 8న మరణించింది. అతని తమ్ముడు సత్యనారాయణరాజు ఉపాధ్యాయునిగా పదవీవిరమణ చేసి పెద్దాపురం వద్ద బూరుగుపూడిలో నివసించాడు. ఇతని కుమారులు శ్రీరామరాజు, వెంకటసుబ్బరాజు, తిరుపతిరాజు. ఆంధ్ర క్షత్రియ వంశ రత్నాకరము - బుద్దరాజు వరహాలరాజు
రాజు గురించి వివిధ అభిప్రాయాలు
thumb|1986లో విడుదల చేసిన అల్లూరి సీతారామ రాజు స్మారక తపాలా బిళ్ల
అల్లూరి సీతారామరాజు విప్లవంపై ఆనాటి పత్రికల అభిప్రాయాలు ఇలా ఉండేవి:
కాంగ్రెస్ పత్రిక: రంప పితూరీని పూర్తిగా అణచివేస్తే ఆనందిస్తామని ప్రచురించింది.
స్వతంత్ర వార పత్రిక (1924 మే 13, 20): అటువంటి (రాజు) వారు చావాలి అని ప్రచురించింది.
కృష్ణాపత్రిక: విప్లవకారులను ఎదుర్కోవడం కొరకు ప్రజలకు, పోలీసులకు మరిన్ని ఆయుధాలు ఇవ్వలేదని ప్రభుత్వాన్ని విమర్శించింది.
అయితే రాజు మరణించాక పత్రికలు ఆయనను జాతీయ నాయకుడిగా, శివాజీగా, రాణా ప్రతాప్‌గా, లెనిన్‌గా కీర్తించాయి. రాజు వీర స్వర్గమలంకరించాడని రాసాయి. సత్యాగ్రహి అనే పత్రిక రాజును జార్జి వాషింగ్టన్తో పోల్చింది.
1929లో మహాత్మా గాంధీ ఆంధ్ర పర్యటనలో ఉండగా ఆయనకు అల్లూరి చిత్రపటాన్ని బహూకరించారు. తరువాతి కాలంలో రాజు గురించి ఆయన ఇలా రాసాడు:
శ్రీరామరాజువంటి అకుంఠిత సాహసము, త్యాగదీక్ష, ఏకాగ్రత, సచ్చీలము మనమందరము నేర్చుకొనదగినది. సాయుధ పోరాటం పట్ల నాకు సానుకూలత లేదు, నేను దానిని అంగీకరించను. అయితే రాజు వంటి ధైర్యవంతుని, త్యాగశీలుని, సింపుల్ వ్యక్తి, ఉన్నతుని పట్ల నా గౌరవాన్ని వెల్లడించకుండా ఉండలేను. రాజు తిరుగుబాటుదారు కాదు, ఆయనో హీరో. - (యంగ్ ఇండియా పత్రిక - 1926)
సుభాష్ చంద్ర బోస్-
సీతారామరాజు జాతీయోద్యమానికి చేసిన సేవను ప్రశంసించే భాగ్యం నాకు కలిగినందుకు నేను సంతోషిస్తున్నాను. .... భారతీయ యువకులు ఇలాంటి వీరులను ఆరాధించడం మరువకుందురు గాక.
ప్రస్తుత సమాజంలో రాజు
సీతారామరాజు జీవితచరిత్ర గురించిన బుర్రకథలు, నాటికలు, సినిమా విడుదలయ్యాయి.
ఇవి కూడా చూడండి
ఆంధ్ర క్షత్రియులు
1922-24 మన్య విప్లవం
బయటి లింకులు
వికీమాపియాలో అల్లూరి సీతారామరాజు సమాధి స్థలం
మూలాలు, వనరులు
వెలుపలి లంకెలు
డి.కె.ప్రభాకర్ రచించిన విప్లవజ్యోతి అల్లూరి సీతారామ రాజు పుస్తకం
మల్కనగిరి చరిత్ర
అట్లూరి మురళి రాసిన ఈ పరిశీలనాత్మక, పరిశోధనాత్మక వ్యాసంలో అల్లూరి గురించిన ఎన్నో విషయాలు తెలుస్తాయి.
వర్గం:టాంకు బండ పై విగ్రహాలు
వర్గం:తెలుగువారిలో స్వాతంత్ర్య సమర యోధులు
వర్గం:1897 జననాలు
వర్గం:1924 మరణాలు
వర్గం:క్షత్రియులు
వర్గం:పశ్చిమ గోదావరి జిల్లా స్వాతంత్ర్య సమర యోధులు
వర్గం:ఈ వారం వ్యాసాలు
వర్గం:భారత స్వాతంత్ర్య సమర విప్లవ యోధులు |
సంస్థ | https://te.wikipedia.org/wiki/సంస్థ | thumb|జెనీవాలో ఐక్యరాజ్య సమితి సంస్థ కార్యాలయం
సంస్థ (organization) ఒక సామాజిక వ్యవస్థ. మానవుల యొక్క వ్యక్తిగత సామర్ద్యాలు, జీవనకాలము, గమనవేగము పరిమితమైనవి, అపరిమితమైన, అనేక రకాల సామర్ద్యాలు అవసరమైన, ఏక కాలములో చేయవలసిన వ్యవహారాలను అవిచ్ఛన్నముగా కొనసాగించటానికి వ్యక్తులు సమూహాలుగా ఏర్పడి నడిపిస్తారు. ఇటువంటి సమూహాలను సంస్థలు అంటారు.
ఒక సంస్థ యొక్క ముఖ్య లక్షణాలు
అది సమాజంలో ఏర్పడిన ఒక వ్యవస్థ (social arrangement)
ఆ సంస్థకు కొన్ని ఉమ్మడి లక్ష్యాలు ఉంటాయి (collective goals). ఆ సంస్థ పనితీరు ఈ లక్ష్యాలకు అనుగుణంగా ఉంటాయి.
ఆ సంస్థకు దాని పరిసర వాతావరణం (సమాజం) తో కొన్ని హద్దులు ఉంటాయి. అంటే ఆ "సంస్థకు చెందినవి" అనబడే వ్యక్తులను లేదా వస్తువులను లేదా కార్యాలను గుర్తించడానికి వీలవుతుంది.
సామాజిక శాస్త్రాలలో అనేక విభాగాలలో సంస్థలను వేరు వేరు దృక్కోణాలలో అధ్యయనం చేస్తారు - ఉదాహరణకు సామాజిక శాస్త్రము (sociology), ఆర్ధిక శాస్త్రము (economics), రాజకీయ శాస్త్రము (political science), మానసిక శాస్త్రము (psychology), మేనేజిమెంటు (management), సంస్థలలో భావ వ్యక్తీకరణ (organizational communication) వంటివి. ప్రత్యేకంగా సంస్థల గురించి అధ్యయనం చేసే శాస్త్రాలుగా సంస్థల అధ్యయనము (en:organizational studies), సంస్థలలో ప్రవర్తన (en:organizational behavior) అనేవిగా చెప్పవచ్చును. వివిధ అధ్యయనాలలో సంస్థలను క్రింది ప్రమాణాలను బట్టి వర్గీకరించవచ్చును -
పని విధానాన్ని బట్టి (Organization – process-related) - అవి ఎలా పని చేస్తాయి?
లక్ష్యాలను బట్టి (Organization – functional) - వ్యాపారం, ప్రభుత్వం, సేవ, విద్య వంటివి.
నిర్మాణాన్ని బట్టి (Organization – institutional) - అది కేంద్రీకృతమా? ప్రజాస్వామ్యమా? సమాజంలో దాని స్థానం ఏమిటి? వంటి విషయాలు (organization as an actual purposeful structure within a social context)
సంస్థలలో రకాలు
ప్రభుత్వరంగ సంస్థలు
ప్రైవేటురంగ సంస్థలు
బహుళజాతి సంస్థలు (MNC)
విద్యా సంస్థలు
సాంస్కృతిక సంస్థలు
వరంగల్ జిల్లా రంగస్థల కళాకారుల ఐక్యవేదిక
ఈ సంస్థ గత ఎనిమిదేళ్ళుగా 'నాటిక పోటీలు ' నిర్వహిస్తున్నది. దీని అధ్యక్షులు పందిళ్ళ శేఖర్ బాబు, కార్యదర్శి కాసిపేట తిరుమలయ్య. 2003వ సం.లో గుంటూరు కేంద్రంగా ప్రారంభింపబడ్డ ఆంధ్రప్రదేశ్ రంగస్థల కళకారుల ఐక్యవేదిక కు వరంగల్ జిల్లా శాఖగా ఇది ఆవిర్భవించింది. డాక్టర్ భండారు ఉమామహేశ్వరరావు అధ్యక్షులుగా, శతపతి శ్యామలరావు కార్యదర్శిగా తొలి మూడేళ్ళూ ఎన్నో కార్యక్రమాలను రూపొందించారు. అందులో ముఖ్యమైనవి తెలంగాణాస్థాయి నాటిక పోటీలు, కళాకారుల క్రెడిట్ కార్పొరేషన్. 50 మంది సభ్యులుగా చేరిన ఈ కార్పొరేషన్ లాభాల్లోనుండి సగాన్ని నాటకరంగ అభ్యున్నతికి వినియోగిస్తారు. సంస్థ నిర్వహించే నాటిక పోటీలను, దాతలు, ప్రాయోజకులు అందించే ఆర్థిక సహకారంతో నిర్వహిస్తారు. విశ్వవిఖ్యాత ధ్వన్యనుకరణ కళాసామ్రాట్ పద్మశ్రీ నేరెళ్ళ వేణుమాధవ్ గౌరవ అధ్యక్షులుగా ఉన్న ఈ సంస్థకు, వనం లక్ష్మీకాంతరావు, బోయినపల్లి పురుషొత్తమరావు, డా. భండారు ఉమామహేశ్వరరావు వంటి అనుభవజ్ఞులు తమ సలహాలను, సూచనలను అందిస్తున్నారు. సోదరసభ్యులు యెలిగేటి సాంబయ్య, సి.హెచ్.ఎస్.ఎన్.మూర్తి, శతపతి శ్యామలరావు, వేముల ప్రభాకర్, జీ.వీ.బాబు, బి.శ్రీధరస్వామి, రామనరసిమ్హ స్వామి, రాగి వీరబ్రహ్మాచారి, మట్టెవాడ అజయ్, రంగరాజు బాలకిషన్, సామల లక్ష్మణ్, ఆకుతోట లక్ష్మణ్, కళా రాజేశ్వరరావు, ఎన్.ఎస్.ఆర్.మూర్తి, జి.రవీందర్, దేవర్రాజు రవీందర్ రావు, ఆకుల సదానందం, యం.వి.రామారావు తమ సహకారాన్ని అందిస్తూ సంస్థ అభివృద్ధికి తోడ్పడుతున్నారు.
ఆధ్యాత్మిక సంస్థలు
స్వచ్ఛంద సేవాసంస్థలు
ఇవి కూడా చూడండి
తెలుగు గ్రంథాలయాలు
మూలాలు
బయటి లింకులు
TheTransitioner.org: a site dedicated to collective intelligence and structure of organizations
వర్గం:సంస్థలు
వర్గం:నిర్వహణ |