title
stringlengths 1
89
| url
stringlengths 31
119
| text
stringlengths 0
105k
|
|---|---|---|
Bhubaneswar | https://or.wikipedia.org/wiki/Bhubaneswar | REDIRECT ଭୁବନେଶ୍ୱର |
ଓଡ଼ିଆ ଲିପି | https://or.wikipedia.org/wiki/ଓଡ଼ିଆ_ଲିପି | ଓଡ଼ିଆ ଲିପି (ଉତ୍କଳ ଲିପି/ ଉତ୍କଳାକ୍ଷର) ଓଡ଼ିଆ ଭାଷା ଲେଖିବା ପାଇଁ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ । ଏହା ପୁରାତନ କଳିଙ୍ଗ ଲିପିରୁ ତିଆରି । ଅତୀତର କଳିଙ୍ଗ ଲିପିର ଅବଶେଷ ଉଦୟଗିରି ଓ ଖଣ୍ଡଗିରି ଗୁମ୍ଫାର ମଞ୍ଚପୁରୀ ଗୁମ୍ଫା ତଥା ଓଡ଼ିଶାର ବାକି ଅନେକ ସ୍ଥାନରୁ ମିଳିଥିବା ପଥର ଅଭିଲେଖରୁ ମିଳିଥାଏ ।
thumb|300px|ଚଉରାଶି ସିଦ୍ଧଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ସରହାପାଦଙ୍କ ଲିଖିତ ଚର୍ଯାଗୀତିରେ ଥିବା ଓଡ଼ିଆ ଲିପିର ବ୍ୟବହାର ସୂଚିତ କରିଥାଏ ଯେ ଏହା ଓଡ଼ିଆ ଲିପିର ପୁରାତନ ରୂପ ।
ଇତିହାସ
thumb|right|300px|ଉତ୍କଳ ରାଜା ପୁରୁଷୋତ୍ତମ ଦେବଙ୍କ ରାଜୁତି କାଳ(୧୪୮୩ ମସିହା)ରେ ମିଳିଥିବା ଓଡ଼ିଆ ଲିପି ଖୋଦା ଯାଇଥିବା ତମ୍ବାପାତିଆ (ତାମ୍ରଲିପି)
ଓଡ଼ିଆ ଲିପି ପୁରାତନ ବ୍ରାହ୍ମୀ ଲିପିରୁ ତିଆରି କଳିଙ୍ଗ ଲିପିରୁ ତିଆରି ହୋଇଛି ।ଓଡ଼ିଆ ଲିପି, ସତ୍ୟ ନାରାୟଣ ରାଜଗୁରୁ, ଓଡ଼ିଶା ସାହିତ୍ୟ ଏକାଡ଼େମୀ, ଭୁବନେଶ୍ୱର, ଓଡ଼ିଶା ପୃଷ୍ଠା- ୧-୫୮, ୧୦୫୧ ପରର ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ଏଯାବତ ମିଳିଥିବା ଲେଖସବୁରୁ ଏହା ଜଣାପଡ଼େ ।
ଧଉଳିଠାରୁ ମିଳିଥିବା ଅଶୋକଙ୍କ ଅନୁଶାସନ, ଜଉଗଡ଼ର ଶିଳାଲେଖ ଓ ଖାରବେଳଙ୍କ ଦେଇ ଖୋଦାଯାଇଥିବା ଖଣ୍ଡଗିରିର ହାତିଗୁମ୍ଫାର ଖାରବେଳଙ୍କ ଅନୁଶାସନରୁ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାର ମୂଳ ରୂପ ଓ ଆରମ୍ଭ ଉପରେ ଅନେକ କଥା ଜାଣିହୁଏ । ତେବେ ଖାରବେଳଙ୍କ ଅନୁଶାସନ ଓ ଅଶୋକଙ୍କ ଅନୁଶାସନ ଭାଷାର ଗଢଣ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ପୁରାପୁରି ଅଲଗା । ଖାରବେଳଙ୍କ ଅନୁଶାସନ ଓଡ଼ିଆ ଲିପିରେ ଓ ପାଳି ଭାଷାରେ ଲେଖାଯାଇଥିଲା ବେଳେ ଅଶୋକଙ୍କ ଅନୁଶାସନ ବ୍ରାହ୍ମୀ ଲିପିରେ ଲେଖାଯାଇଥିଲା । ଭାଷାବିଜ୍ଞାନୀମାନଙ୍କ ମତରେ ପାଳି ଭାଷାରୁ ହିଁ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାର ଜନ୍ମ । ହାତୀ ଗୁମ୍ଫାର ଶିଳାଲେଖ, ଯାହା ପାଳି ଭାଷାରେ ଲେଖାଯାଇଅଛି ତାହା ଏ ବିଷୟରେ ଅଧିକ ସୂଚନା ଦେଇଥାଏ । ଜର୍ମାନ ଭାଷାବିଜ୍ଞାନୀ ପ୍ରଫେସର ଅଲଡେନବର୍ଗଙ୍କ ଗବେଷଣା ଅନୁସାରେ ପାଳି ଓଡ଼ିଶାର ମୂଳ ଭାଷା ।Orissareview, Page 66-67
ଓଡ଼ିଆ ଲିପିର ଗୋଲାକାର ରୂପ ବହୁକାଳ ତାଳ ପତ୍ର ଉପରେ ଲେଖାଯିବା ଯୋଗୁଁ ହୋଇଛି, କାରଣ ତାଳପତ୍ରରେ ଲେଖିଲାବେଳେ ସିଧା ରେଖାସବୁ ଏହାକୁ ଚିରିପକାଇବାର ଭୟ ଥାଏ । http://www.omniglot.com/writing/oriya.htm
ଗବେଷକମାନେ ଓଡ଼ିଆ ଓ ଥାଇ ଲିପି ଭିତରେ ଅନେକ ସମାନତା ପାଇଛନ୍ତି । ଏହା ଅତୀତତେ ସାଧବମାନଙ୍କ ଦକ୍ଷିଣ ଏସୀୟ ଦେଶରେ ବେପାର ବଣିଜ କାଳରେ ସେମାନେ କଳିଙ୍ଗର ଭାଷା ଓ ଲିପିର ବ୍ୟବହାର କରିବା ଥାଇ ଲିପି କଳିଙ୍ଗ ଲିପିଦ୍ୱାରା ପ୍ରଭାବିତ ହେବର ପ୍ରମାଣ ଦେଇଥାନ୍ତି । http://indiannavy.nic.in/under2ensigns.pdfhttp://drs.nio.org/drs/bitstream/2264/127/3/Man_Environ_27_117.pdf
ଓଡ଼ିଆ ଏକ ଉଚ୍ଚାରଣକୁ ନେଇ ତିଆରି ଓ ଜଟିଳ (Abugida) ଭାଷା ଯେଉଁଥିରେ ସବୁ ବ୍ୟଞ୍ଜନ ବର୍ଣ୍ଣର ଉଚ୍ଚାରଣ ଏକ ସ୍ୱର ବର୍ଣ୍ଣରେ ଶେଷ ହୋଇଥାଏ । କେତେକ ବିଶେଷ ବର୍ଣ୍ଣ ବ୍ୟଞ୍ଜନ ବର୍ଣ୍ଣ ଆଗରୁ ବା ପଛରେ ରହିଥାଏ ଓ ଏଥିରେ ଥିବା ସ୍ୱରବର୍ଣ୍ଣର ରୂପକୁ ବଦଳାଇଥାଏ । ଯେତେବେଳେ ଏହି ବିଶେଷ ବର୍ଣ୍ଣ ଏକ ସ୍ୱରର ଆରମ୍ଭରେ ଆସିଥାଏ ସେତେବେଳେ ସ୍ୱରବର୍ଣ୍ଣଟି ଏକ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଅକ୍ଷର ଭାବରେ ଲେଖାଯାଏ । ଆହୁରି ମଧ୍ୟ, ଯେତେବେଳେ କିଛି କିଛି ବ୍ୟଞ୍ଜନ ବର୍ଣ୍ଣ ଏକାଠି ମିଶି ବ୍ୟବହାର କରାଯାନ୍ତି, ସେତେବେଳେ ବିଶେଷ ବ୍ୟଞ୍ଜନ ବର୍ଣ୍ଣର ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଥାଏ ଯାହା ସେଇ ବ୍ୟଞ୍ଜନ ବର୍ଣ୍ଣର ନିହାତି ଦରକାରୀ ଭାଗକୁ ନେଇ ତିଆରି ହୋଇଥାଏ ।
ପୁରୁଣା ସଂଖ୍ୟା ଚିହ୍ନ
୵୶ ୷୲୳୴ ଅଣାଏଦୁଇଅଣାତିନିଅଣାଚାରିଅଣାଆଠଣା ବା ଅଧୁଲିବାର ଅଣା
ଇଉନିକୋଡ଼ରେ ଓଡ଼ିଆ
ଓଡ଼ିଆର ଇଉନିକୋଡ଼ ଲିପି U+0B00–U+0B7F ଭିତରେ ଥାଏ । ଧୁସର ଜାଗାସବୁ ବ୍ୟବହାର ହୋଇ ନଥିବା କୋଡ଼ ବିନ୍ଦୁକୁ ଦେଖାଉଅଛି ।
center|thumb|600px|ଓଡ଼ିଆ ଲିପିର କ୍ରମ ବିକାଶ
center|thumb|600px|ଓଡ଼ିଆ ଲିପିରେ ସଙ୍ଖ୍ୟାମାନଙ୍କର କ୍ରମବିକାଶ
ବର୍ଣ୍ଣ
ଆଧାର
ଆହୁରି ଦେଖନ୍ତୁ
ଓଡ଼ିଆ ଭାଷା
ବ୍ରାହ୍ମୀ ଲିପି
କଳିଙ୍ଗ ଲିପି
ପାଳି ଭାଷା
ବାହାର ଆଧାର
The Unicode Book: Chapter 9 - South and Southeast Asian Scripts (PDF)
Oriya alphabet - From Omniglot
Oriya Unicode Fonts WAZU JAPAN's Unicode font pages
ଶ୍ରେଣୀ:ବ୍ରାହ୍ମୀ ଲିପି
ଶ୍ରେଣୀ:ପାଳି ଭାଷା
ଶ୍ରେଣୀ:ଓଡ଼ିଆ ଭାଷା
ତୃତୀୟ ବଛା ଲେଖା; ମଇ ୨୦୧୧ |
ପଠାଣି ସାଆନ୍ତ | https://or.wikipedia.org/wiki/ପଠାଣି_ସାଆନ୍ତ | REDIRECT ପଠାଣି ସାମନ୍ତ |
ଢେଙ୍କାନାଳ | https://or.wikipedia.org/wiki/ଢେଙ୍କାନାଳ | ଢେଙ୍କାନାଳ ସହର ଓଡ଼ିଶାର ଢେଙ୍କାନାଳ ଜିଲ୍ଲାର ସଦର ମହକୁମା ଓ ଏକ ପ୍ରମୁଖ ସହର । ଏହା ଜିଲ୍ଲାର ଏକ ମୁଖ୍ୟ ବ୍ୟବସାୟିକ ପେଣ୍ଠସ୍ତଳ । ଢେଙ୍କାନାଳ ଏକ ପୁରାତନ ଗଡ଼ଜାତ ରାଜ୍ୟ, ତଥା ରାଜ୍ୟର ଏକ ପୁରାତନ ସହର, ଏଠାରେ ଗୋଟିଏ ଭବ୍ୟ ରାଜ ପ୍ରାସାଦ ମଧ୍ୟ ରହିଛି ।
ଅବସ୍ଥାନ
ଏହି ସହର ସମ୍ବଲପୁର-କଟକ ଜାତୀୟ ରାଜପଥ ମଧ୍ୟରେ ଅବସ୍ଥିତ । କଟକଠାରୁ ସହରର ଦୂରତା ହେଉଛି ୬୦ କି. ମି. । ପୁରାତନ ଅଭିଭକ୍ତ ୧୩ଟି ଜିଲ୍ଲା ଭିତରୁ ଢେଙ୍କାନାଳ ଅନ୍ୟତମ । ପରେ ଏଥିରୁ ଢେଙ୍କାନାଳ ଜିଲା ଓ ଅନୁଗୁଳ ଜିଲା ତିଆରି ହୋଇଛନ୍ତି ।
୧. ହିନ୍ଦୋଳ
୨. କାମାଖ୍ୟାନଗର
୩. ଗନ୍ଦିଆ
ଜିଲ୍ଲାଟି ଓଡ଼ିଶାର ଠିକ୍ ମଧ୍ୟ ଭାଗରେ ଅବସ୍ତିତ । ଏହାର ଗମନା ଗମନ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଅତ୍ୟନ୍ତ ଉନ୍ନତ ଧରଣର.ଜିଲ୍ଲା ମଧ୍ୟରେ ଦୁଇଟି ଜାତୀୟ ରାଜପଥ ତଥା ଏକ ମୁଖ୍ୟ ରେଳ ଲାଇନ୍ ଯାଇଛି । ସେଥିଯୋଗୁ ଓଡ଼ିଶାର ବିଭିନ୍ନ ଭାଗକୁ ଜାତାୟତ କରିବାରେ କିଛି ଅସୁବିଧା ହୁଏ ନାହି.
ଏହା ଭୁବନେଶ୍ୱରଠାରୁ ୯୫ କି.ମି. ଦୂରରେ ଅବସ୍ଥିତ ।
ଜନଗଣନା
ଏଠାକାର ମୋଟ ଜନସଂଖ୍ୟା ୧,୧୯୨,୯୪୮ । ପୁରୁଷ ସଂଖ୍ୟା ୬୧୨,୫୯୭ ଓ ମହିଳା ୫୮୦,୩୫୧ । ୨୦୦୧ ଜନଗଣନାଠାରୁ ମୋଟ ଜନସଂଖ୍ୟାରେ ୧୧.୮୨ ଶତକଡ଼ା ବଢ଼ିଥିବା ଜଣାଯାଏ । ୧୯୯୧ର ଜନଗଣନାଠାରୁ ୨୦୦୧ର ଜନଗଣନା ଯାଏଁ ଏହି ବୃଦ୍ଧି ୧୨.୫୬ ଥିଲା ।Dhenkanal : Census 2011
ପର୍ଯ୍ୟଟନ
ଢେଙ୍କାନାଳ ସହରରେ ଥିବା ପର୍ଯ୍ୟଟନସ୍ଥଳମାନ ହେଲେ:
ଗଜଲକ୍ଷ୍ମୀ ରାଜବାରି
ଗଜ ଲକ୍ଷ୍ମୀପୂଜା ହେଉଛି ଢେଙ୍କାନାଳର ଏକ ପ୍ରମୁଖ ଉତ୍ସବଏହା ପ୍ରାୟ ୧୫ ଦିନ ଧରି ଚାଲିଥାଏ,ଓଡ଼ିଶାର କୋଣ ଅନୁକୋଣରୁ ଲୋକ ଆସିଥାନ୍ତି ଏହାକୁ ଦେଖିବା ଲାଗି । ଏହି ସମୟରେ ଢେଙ୍କାନାଳ ମହୋତ୍ସବ ପାଳନ ହୋଇଥାଏ ତେଣୁ ସହରରେ ଏକ ଉତ୍ସବର ବାତାବରଣ ସୃଷ୍ଠି ହୋଇଥାଏ । ସେତେବେଳେ ସହରଟି ନୂଆ ବୋହୁ ଭଳି ସଜେଇ ହେଇଥିବା ପରି ଲାଗେ ।
କପିଳାସ ଢେଙ୍କାନାଳ ସହରଠାରୁ ମାତ୍ର ୨୫ କି.ମି. ଦୁରରେ କପିଳାସ ଅବସ୍ଥିତ, ଯାହାକି ଭଗବାନ ଚନ୍ଦ୍ରଶେଖରଙ୍କ ପାଇଁ ପ୍ରସିଦ୍ଧ । ଏକ ସୁଉଚ ପାହାଡର ସିଖରରେ ପ୍ରଭୁଙ୍କ ମନ୍ଦିର କାଇ କେତେ କାଳରୁ ଶୋଭା ପାଉଅଛି.ଭଗବାନ ଶିବଙ୍କୁ ଦର୍ଶନ କରିବ ଲାଗି ଦିନକୁ ହଜାର୍ ହଜାର୍ ଭକ୍ତଙ୍କର ଭିଡ ସେଇଠି ଲାଗିଥାଏ. ସେଇଥି ପାଇ ସେ କ୍ଷେତ୍ରକୁ ଓଡ଼ିଶାର କୈଳାଶ କୁହାଯାଏ।
ସପ୍ତସଜ୍ୟା ଢେଙ୍କାନାଳର ଏକ ଗା ଯାହା ଢେଙ୍କାନାଳ ସାହରଠାରୁ ୧୧ କି-ମି ଦୁରରେ ଅବସ୍ଥିତ ଏହାକୁ ଉତ୍ତମ ସଡକ ପଥଦ୍ୱାରା ସଞ୍ଜୋଗ କରା ଯାଇଛି କିମ୍ବଦନ୍ତି ଅନୁଷାରେ ଏଠାରେ ସପ୍ତରୃଷି ଙ୍କର ଅଶ୍ରମ
ଥିଲା । ପୌରାଣିକ କଥା ଅନୁଷାରେ ରାମଚନ୍ଦ୍ର ବନବାସ ସମୟରେ ଏହି ସୁନ୍ଦର ସ୍ଥାନରେ ଅବସ୍ଥାନ କରିଥିଲେ। ଏହା ଏକ ଉତ୍ତମ ପାର୍ଯଟନ ସ୍ଥଳୀ ରୂପେ ଖ୍ୟାତିଲାଭ କରିଛି। ନିଜ ବ୍ୟାସ୍ତ ଜୀବନଠାରୁ ଦୁରରେ କିଛି ସମୟ କାଟିବା ପାଇ ଏହା ଏକ ପ୍ରକୃଷ୍ଟ ସ୍ଥାନ
ଯୋରନ୍ଦା - ଢେଙ୍କାନାଳ ସହରଠାରୁ 25 km ଦୂରରେ ଅବସ୍ଥିତ ଏକ ଗ୍ରାମ ଯାହା ବିଶ୍ୱ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ମହିମା ଧର୍ମର ପିଠସ୍ଥଳୀ।
ଏଠାକାର ମାଘ ମେଳା ପୃଥିବୀର କୋଣ ଅନୁକୋଣରେ ପରିଚିତ।।
ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଓଡ଼ିଆ କବି ଭୀମ ଭୋଇ ଏହି ଧର୍ମର ପ୍ରଚାର ପ୍ରସାର ପାଇଁ ଏଠାରେ ସାହିତ୍ୟ ସାଧନା କରିଥିଲେ।
ଭାଷା
ଓଡ଼ିଆ, ଢେଙ୍କାନାଳର ସରକାରୀ ଭାଷା ଅଟେ ।
ଆଧାର
ଶ୍ରେଣୀ:ଢେଙ୍କାନାଳ ଜିଲ୍ଲା
ଶ୍ରେଣୀ:ଢେଙ୍କାନାଳ ଜିଲ୍ଲାର ଗାଆଁ ଓ ସହର |
ଓଡିୟା | https://or.wikipedia.org/wiki/ଓଡିୟା | REDIRECT ଓଡ଼ିଆ
ଓଡ଼ିଆ ଓଡ଼ିସାର ସବୁଠୁ ଅଧିକ କୁହାଯାଉଥିବା ଆଉ ସରକାରି ଭାସା, ପୁରାତନ ପାଳି ଭାସା ଏ ଭାସାର ମୁଳଦୁଆ, ଆଉ ତା ସାଙ୍ଗରେ ମିସିଛି ଓଡ଼ିସା ମାଟିର ସବୁ ଅଂଚଳର ଲୋକ ଭାସା ଆଉ ଦି ହଜାର ବରସର ଏଇ ଭାସା, ଓଡ଼ିସାର ସବୁ ଅଞ୍ଚଳର ଦେସିଆ ଭାସା, ଯେମିତିକି ବାଲେସ୍ଵରି, ଗଞ୍ଜାମି, ଦେସିଆ, ସମ୍ବଲପୁରି ଓ ଆହୁରି ଅନେକେ ମିସି ଓଡ଼ିଆ ଭାସାକୁ ପୁରା କରିଛନ୍ତି । ଲେଖା ଭାସା ସିନା ଗୋଟିଏ ହେଲେ କହିବା ଭାସା କୋଟିଏ । ଆଉ ସବୁଠୁ ବଡ଼ କଥା ହେଉଛି ଗୋଟେ ଅଞ୍ଚଳର କହିବା ଭାସା ଆଉ ଗୋଟେ ଅଞ୍ଚଳର ଭାସାଠୁ ଏତେ ଅଲଗା ଜେ ସେ ସବୁକୁ ମିସେଇଲେ ଓଡ଼ିଆ ଭାସା ଗୋଟେ ଆଖିପାଉନଥିବା ଭାସା ଦରିଆ ହେବ । |
ବାଲେଶ୍ୱର | https://or.wikipedia.org/wiki/ବାଲେଶ୍ୱର | ବାଲେଶ୍ୱର ଓଡ଼ିଶାର ଉତ୍ତରରେ ଥିବା ବାଲେଶ୍ୱର ଜିଲ୍ଲାର ମୁଖ୍ୟ ସହର ଓ ସଦର ମହକୁମା ।
ଏହା ଓଡ଼ିଶାର ରାଜଧାନୀ ଭୁବନେଶ୍ୱରଠାରୁ ୧୯୪ କିମି ଦୂରରେ ଅବସ୍ଥିତ । ବାଲେଶ୍ୱର ସହରରେ ଜିଲ୍ଲାର ପ୍ରଶାସନିକ ମୁଖ୍ୟସ୍ଥଳ, ସରକାରୀ ଅଫିସ ଆଉ ବେସରକାରୀ କମ୍ପାନିର ପ୍ରଧାନ ଅଫିସସବୁ ଅଛି । ବାଲେଶ୍ୱରର ଚାନ୍ଦିପୁର ବେଳାଭୁମି, କ୍ଷୀରଚୋରା ଗୋପୀନାଥ ମନ୍ଦିର, ଚନ୍ଦନେଶ୍ୱର ମନ୍ଦିର, ଭୂଷଣ୍ଡେଶ୍ୱର ମନ୍ଦିର, ତାଳସାରି ବେଳାଭୂମି, ପଞ୍ଚଲିଙ୍ଗେଶ୍ୱର ମନ୍ଦିର ଓ ଆହୁରି ଅନେକ ଦର୍ଶନୀୟ ସ୍ଥାନସବୁ ଅଛି । ବାଲେଶ୍ୱର ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟ ଓ କଳାର ଏକ ମିଳନଭୁମି । ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟର ଅନେକ ପ୍ରମୁଖ ସ୍ରଷ୍ଟା, ଫକୀର ମୋହନ ସେନାପତି, ରାଧାନାଥ ରାୟ, ଦୀନକୃଷ୍ଣ ଦାସ, ମନୋଜ ଦାସ, ବ୍ରଜନାଥ ରଥ, କମଳାକାନ୍ତ ଲେଙ୍କାଙ୍କର ଏହା ଜନ୍ମଭୂମି ।
ଇତିହାସ
thumb|150px|ମନଁଗମେଳା, ନଉବଣିଜ କାଳର ଏକ ଡଚ ଜାହାଜ
ଅତୀତରେ ବାଲେଶ୍ୱର ଥିଲା ଓଡ଼ିଶାର ଏକ ନୌବାଣିଜ୍ୟ ବନ୍ଦର । ଫିରିଙ୍ଗି, ଫ୍ରେଞ୍ଚ ଓ ଓଲନ୍ଦାଜମାନଙ୍କ ଜାହାଜସବୁ ଏଠାକୁ ଆସୁଥିଲା । ତେବେ ପରେ ବାଲେଶ୍ୱର ଫିରିଙ୍ଗିମାନଙ୍କ ହାତକୁ ଗଲା ।
୧୭୬୩ରେ ବାଲେଶ୍ୱର ଡାନିସମାନଙ୍କ ଅଧିକାରରେ ଥିଲା, ତା ପରେ କମ ଗହୀର ବନ୍ଦର ପାଇଁ ଡାନିସମାନେ ଏହାକୁ ଆଉ ବ୍ୟବହାର ନ କରିବାକୁ ଭାବିଲେ । ଆଉ ତାପରେ ଫିରିଙ୍ଗିମାନେ ଏଠାରେ ନିଜର ପତିଆରା ବଢେଇବାକୁ ଲାଗିଲେ ।
ବାଲେଶ୍ୱର ଦୁଇହଜାର ବର୍ଷର ନଗରୀ । ବହୁ ପୁରାତନ କାଳରୁ ବାଲେଶ୍ୱର ଏକ ଉନ୍ନତ ବନ୍ଦର ଥିଲା ଓ ଉତ୍କଳୀୟ ନୌବାଣିଜ୍ୟର ପେଣ୍ଠସ୍ଥଳ ଥିଲା । ପୌରାଣିକ କିମ୍ବଦନ୍ତୀ ଅନୁସାରେ ଅସୁର ରାଜା ବାଣାସୁରର ନାମ ଅନୁସାରେ ଏହାର ନାମକରଣ ହୋଇଛି ବୋଲି ବିଶ୍ୱାସ କରାଯାଇଥାଏ । ପୁରାତନ ଓଡ଼ିଆ କବି ଶିଶୁ ଶଙ୍କର ଦାସଙ୍କ ‘ଉଷାଭିଳାଷ’ କାବ୍ୟରେ ବାଣାସୁରର ଝିଅ ଓ କାବ୍ୟନାୟିକା ‘ଉଷା’ର ଜନ୍ମସ୍ଥଳୀ ଥିଲା ବାଲେଶ୍ୱର । ବାଣାସୁରର ରାଜ୍ୟ ସୁବର୍ଣ୍ଣରେଖାଠାରୁ ବୈତରଣୀ ଯାଏଁ ବ୍ୟାପୀଥିଲା ଓ ଏହି ରାଜ୍ୟର ରାଜଧାନୀ ଥିଲା ‘ଶୋଣିତପୁର’ ଯାହା ଆଜିର ସୁନହଟ । ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଓ ବାଣାସୁର ମଧ୍ୟରେ ହୋଇଥିବା ଯୁଦ୍ଧ ଏହିଠାରେ ସଙ୍ଘଟିତ ହୋଇଥିଲା । ଆର୍ତ୍ତବଲ୍ଲଭ ମହାନ୍ତି, ମୁଖବନ୍ଧ, ଉଷାଭିଳାଷ, ଶିଶୁ ଶଙ୍କର ଦାସ ଏଠାରେ କଳା ଓ ବାଣିଜ୍ୟର ସମାଗମ ଘଟିଥିଲା। ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟର ବହୁ ସମକାଳୀନ କବି ଓ ଲେଖକଙ୍କର ଜନ୍ମ ଏହିଠାରେ ହୋଇଛି । ଏହାର ପୁରାତନ ନାମ “କୋଶମ୍ବ” ଥିଲା ବୋଲି ଗ୍ରୀକ ଭୌଗଳିକ ଟଲେମି ତାଙ୍କ ବହିରେ ଲେଖିଛନ୍ତି । ଏହାଛଡ଼ା ‘ପିପିଲି ବନ୍ଦର’ ଓଡ଼ିଆ ସାଧବ ପୁଅମାନଙ୍କ ବିଦେଶ ବେପାର ବଣିଜ କାଳରେ ଏକ ପ୍ରମୁଖ ବନ୍ଦର ଥିଲା । ଖରିଦପିପ୍ପଳ, ଝାଡ଼ପିପ୍ପଳ ଭଳି ଗାଆଁସବୁ ଏହି ନାମରୁ ଆସିଅଛି । ନବମରୁ ୧୨ସ ଶତାବ୍ଦୀମଧ୍ୟରେ ଯେଉଁ ନାଥସିଦ୍ଧ ଚାରଣ କବିମାନେ ଚର୍ଯାଗୀତିକା ରଚନା କରି ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟର ମୂଳଦୁଆ ପକାଇଥିଲେ ଯାହା କ୍ରମେ ବଙ୍ଗଳା, ଅସିମିୟା ଭାଷା ସାହିତ୍ୟକୁ ପୁଷ୍ଟ କରିଥିଲା ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ କେତେକଙ୍କ ଜନ୍ମ ବାଲେଶ୍ୱରରେ ହୋଇଥିଲା ।ପ୍ର. ପ୍ରହଲାଦ ଚରଣ ମହାନ୍ତି ଏହାଛଡ଼ା ପୁରୀ ଗୋବର୍ଦ୍ଧନ ମଠର ଦଶମ ଶଙ୍କରାଚାର୍ଯ୍ୟ ତଥା ଭାଗବତର ଟୀକାକାର ଶ୍ରୀଧର ସ୍ୱାମୀ ଓ ବିକ୍ଷାତ ଦାର୍ଶନିକ ବଳଦେବ ବିଦ୍ୟାଭୂଷଣ ଏଠାରେ ଜନ୍ମ ନେଇଥିଲେ ।।
ରୀତିଯୁଗର ପ୍ରଥିତଯଶା କବି ଦୀନକୃଷ୍ଣ ଦାସ ବାଲେଶ୍ୱରର ରାଇବଣିଆରେ ଥିବା ମୁଣତୁଣିଆ ଗାଆଁରେ ଜନ୍ମଲଭ କରିଥିଲେ । ତାଙ୍କର ‘ରସକଲ୍ଲୋଳ’, ‘ରସବିନୋଦ’ ଓଡ଼ିଆ କାବ୍ୟଧାରାର ଏକ ମହାନ କୃତି । ସେହି ସମୟରେ ଖୁଲୁଡ଼ାଠାରେ କବି କେଶବ ଚନ୍ଦ୍ର ଚଣ୍ଡ ମଧ୍ୟ ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟକୁ ନିଜ ରଚନାରେ ପୁଷ୍ଟ କରିଅଛନ୍ତି । କବିବର ରାଧାନାଥ ରାୟ, ବ୍ୟାସକବି ଫକୀର ମୋହନ ସେନାପତି ଓ ଅବିଭକ୍ତ ବାଲେଶ୍ୱର ଜିଲ୍ଲା ଓ ଏବେକାର ଭଦ୍ରକ ଜିଲ୍ଲାର କବି କାନ୍ତକବି ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ମହାପାତ୍ର, ଚାରଣ କବି ବାଞ୍ଛାନିଧି, ଚିନ୍ତାମଣି, କୃଷ୍ଣକାନ୍ତ, ପଦ୍ମଚରଣ ପ୍ରମୁଖଙ୍କ ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟ ପ୍ରତି ଅବଦାନ ଅନେକ ।
ଭୂଗୋଳ
ଓଡ଼ିଶାର ପୂର୍ବରେ ଥିବା ଜିଲ୍ଲା ବାଲେଶ୍ୱର । ଭାରତର ଦକ୍ଷିଣ ପୂର୍ବ ଉପକୂଳରେ ବଙ୍ଗୋପସାଗର କଡ଼ରେ ଏହା ଅଛି । ଏହା ୨୧°୩୦`ଉତ୍ତର, ୮୬°୫୬` ପୂର୍ବରେ ଅଛି । ବାଲେଶ୍ୱର ୩୦୭୬ କିମିର ଜାଗାରେ ବ୍ୟାପିଛି ।
ଦକ୍ଷିଣ-ପୂର୍ବ ପର୍ବତ ମାଳାର ତିନୋଟି ଅଞ୍ଚଳ ବାଲେଶ୍ୱର ଭିତରେ ଅଛି । ବାରିପଦା ଠରୁ ୨୫ କି.ମି. ଦୁରରେ ଅବସ୍ଥିତ । ବାଲେଶ୍ୱରରେ ଅନେକ ଜଙ୍ଗଲ ଓ ଖଣିମାନ ରହିଛି । ଏଠାରେ ବୁଢ଼ା ବଳଙ୍ଗ ଓ ସୁବର୍ଣ୍ଣରେଖା ନଦୀ ବହୁଅଛି ଆଉ ୩୮୨୪ ଫୁଟ ଉଚ୍ଚର ମହାଗୀରି ପର୍ବତ ଅଛି ।
ବାଲେଶ୍ୱରରେ ସମୁଦ୍ର ମୁହାଣକୁ ଛୁଇଁଥିବା ଅନେକ ନଇ ଓ ଶାଖାନଇ ରହିଛି । ବାଲେଶ୍ୱରର ଜଳସେଚନ ଚାରିଆଡ଼େ ବ୍ୟାପିଛି । ବାଲେଶ୍ୱରକୁ ବାଲିର ସହର ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।
ଲୋକସଂଖ୍ୟା
thumb|right|250px|ବାଲେଶ୍ୱର ଷ୍ଟେସନ ଛକ
୨୦୧୧ ଜଣଗଣନା ଅନୁସାରେ,Alphabetical list of towns and their population, ଭାରତୀୟ ଜନଗଣନା, ୨୦୧୧ ବାଲେଶ୍ୱରର ଲୋକସଂଖ୍ୟା ୧,୫୬,୪୩୦ । ପୁରୁଷ ସଂଖ୍ୟା ୮୨,୧୦୬ ଓ ମହିଳା ସଂଖ୍ୟା ୭୪,୩୨୪ ।
ବାଲେଶ୍ୱରର ସାକ୍ଷରତା ହାର ୮୬%, ଯାହାକି ଜାତୀୟ ସାକ୍ଷରତା ହାର ୫୯.୫%ରୁ ବେଶି | ଲୋକସଖ୍ୟାର ୧୧% ଛ ବର୍ଷରୁ କମ ।
ସହର ନଜର
ବାଲେଶ୍ୱରର ଗଜା ସାରା ଓଡ଼ିଶାରେ ଜଣାଶୁଣା । ବାଲେଶ୍ୱର ସହରରେ ଅନେକ ପୁରୁଣା ଓ ଖାଣ୍ଟି ଓଡ଼ିଆ ମିଠାସବୁ ମିଳିଥାଏ ।
୧୯୮୯ଠାରୁ ବାଲେଶ୍ୱରର ଚାନ୍ଦିପୁରଠାରେ ଗୋଲାବାରୁଦ ଓ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ପରିକ୍ଷଣ ଘାଟି ରହିଛି. ଅଗ୍ନି, ପୃଥିବି, ନାଗ, ତ୍ରିଶୁଳ, ବହ୍ମୋସ ଆଦି ଅନେକ କ୍ଷେପଣାସ୍ତ୍ର ପର ପରିକ୍ଷଣ ଏଠାରେ କରାଯାଇଛି .
ବେପାର ବଣିଜ
ବାଲେଶ୍ୱର ସହର ବାଲେଶ୍ୱର ଜିଲ୍ଲାର ସବୁଠୁ ବଡ଼ ସହର । ଚାଷବାସ, କଳକାରଖାନା, ମାଛଧରା ଆଦି ଏଠାକାର ମୁଳବେଉସା। ନୂଆ ବଜାର, ମୋତିଗଞ୍ଜ, ବିବେକାନନ୍ଦ ମାର୍ଗ, ଫକିରମୋହନ ଗୋଲେଇ, ଷ୍ଟେସନ ଛକ, ଆଇଟିଆଇ ଛକ, କଚେରି ବଜାର, ନୁଆସାହି ଆଦି ଏଠାକାର ବେପାର ବଣିଜର ମୁଳ ।
ବାଲେଶ୍ୱରର ଜଉ କଣ୍ଢେଇ ବିରଳ, କୋଟିକମ କରା ଓ ନାମକରା ।
ଓଡ଼ିଶାର କଳା, ସାହିତ୍ୟ, ଚଳଣି, ଖାଇବା ପିଇବା, ଚାଷବାସ ଓ କଳକାରଖାନାର ବିକାଶରେ ବାଲେଶ୍ୱର ଏକ ମୁଖ୍ୟ ସ୍ଥାନ ଗ୍ରହଣ କରିଅଛି ।
ଏଠାରେ ବିରଳା ଟାୟାର୍ସ, ଇମାମି କାଗଜ କଳ, ଅରିପ୍ଳାସ ପ୍ଳାସଟିକ କାରଖାନା ଓ ଆହୁରି ଅନେକ କଳ କାରଖାନା ଅଛି ।
ଏଠାରେ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ବିଭାଗ(NESCO)ର ବାଲେଶ୍ୱର, ମୟୁରଭଞ୍ଜ,ଭଦ୍ରକ,କେନ୍ଦୁଝର,ଯାଜପୁର ୫ଟି ଜିଲ୍ଲାର ମୂକ୍ଷ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟାଳୟ ରେମୁଣା ଗୋଲେଇସ୍ଥିତ ଗ୍ରିଡ୍ ନିକଟରେ ଅବସ୍ଥିତ |
ଗମନାଗମନ
ବାଲେଶ୍ୱର ରେଳ ଷ୍ଟେସନ ଚେନ୍ନାଇରୁ କଲିକତା ଯାଏଁ ଲମ୍ବିଥିବା ଦକ୍ଷିଣ-ପୂର୍ବ ରେଳପଥରେ ପଡେ . ଜାତୀୟ ରାଜପଥ-୫/ଜଗନ୍ନାଥ ସଡ଼କ କଲିକତାରୁ ଚେନ୍ନାଇ ଯାଇଛି ଓ ଚାରି ଲେନବାଲା ଜାତୀୟ ରାଜପଥ-୬୦ ବାଲେଶ୍ୱରରୁ କଲିକତା ଯାଇଛି.
ପାଖରେ ଥିବା ବିମାନଘାଟି ହେଲା ଭୁବନେଶ୍ୱର (୧୯୮ କି.ମି.) ଓ କଲିକତା (୨୪୭ କି.ମି.) ।
ଭଦ୍ରକ, ଯାଜପୁର, କଟକ, ଭୁବନେଶ୍ୱର, କୋରାପୁଟ, ରାଉରକେଲା, ସମ୍ବଲପୁର, ବରଗଡ଼ ଓ ଓଡ଼ିଶାର ବାକି ସହରମାନଙ୍କ ସହ ବାଲେଶ୍ୱର ବସ ଓ କାର ଆଦିରେ ଭଲ ଭାବେ ଜୋଡ଼ା । ବାଲେଶ୍ୱରଠୁ ୬୦କିମି ଦୁରରେ ବାରିପଦା |
ପର୍ଯ୍ୟଟନ
ଚାନ୍ଦିପୁର ବେଳାଭୂମି: ଏହା ବାଲେଶ୍ୱରର ଏକ ସୁନ୍ଦର ବେଳାଭୁଇଁ । ଏହା ବାକି ବେଳାଭୁଇଁଠାରୁ ଅଲଗା, ଏଠାରେ ଲହଡ଼ି କେବଳ ଭୋର ଓ ରାତିରେ ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ । ଦିନସାରା ସମୁଦ୍ରର ୩-୪ ମାଇଲ ଜାଏଁ କେବେ ଲହଡି଼ ଆସେ ନାହିଁ । ପିକନିକ ଓ ବୁଲାବୁଲି ପାଇଁ ଏକ ସୁନ୍ଦର ଜାଗା ।
ବାଲିଘାଟ ବନ୍ଦର: ଏହା ସହରର ଏକ ମୁଣ୍ଡରେ ଥିବା ଏକ ପୁରାତନ ବନ୍ଦର ।
ଭୁଜାଖିଆ ପିର: ସୁନହଟରେ ଥିବା ଭୁଜାଖିଆ ପିର ହିନ୍ଦୁ ଓ ମୁସଲିମମାନଙ୍କ ଏକତାର ପ୍ରତିରୂପ । ଆସ୍ଥାନା ସରିଫ ହଜରତ ପିରବାବା ଏଠାରେ ହଇଜା ରୋଗିଙ୍କର ସେବା ପାଇଁ ଆସିଥିଲେ, ତାଙ୍କ ପରେ ଏହା ଏକ ତିରିଥଭୂଇଁ ପାଲଟି ଯାଇଛି, ବାଲେଶ୍ୱରି ଲୋକ ଭାଷାରେ ଭୁଜାର ଅର୍ଥ ମୁଢ଼ି଼, ବାବାଙ୍କର ମୁଢ଼ି଼ରେ ଥିଲା ଭାରି ସରଗ, ଆଉ ସେଇଠି ପାଇଁ ଏ ଜାଗାର ନାମ ଭୁଜାଖିଆ ପିର ।
ଗାନ୍ଧି ସ୍ମୃତି ଭବନ: ଏହା ସହର ଉପକଣ୍ଠରେ ଥିବା ଏକ ପୁରୁଣା ସଭା ଭବନ ଯେଉଁଠାରେ ଅନେକ ସାଂସ୍କୃତିକ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମମାନ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥାଏ ।
ତାଳସାରି ବେଳାଭୂମି: ବାଲେଶ୍ୱରର ଆଉ ଏକ ସୁନ୍ଦର ବେଳାଭୂଇଁ ଅଛି ।
ପୁରୀ, ବାରିପଦା ଓ କୋରାପୁଟ ପରେ ନୀଳଗିରିର ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିର ରଥଯାତ୍ରା ଭାରି ନାମକରା ।
ଧାମରା ବାଲେଶ୍ୱର ଭୂଇଁର ଆଉ ଏକ ସୁନ୍ଦର ବନ୍ଦର ଓ ଗୋଳାବାରୁଦ ପରଖ ପାଇଁ ଜଣାଶୁଣା ।
ଭୁଷଣ୍ଡେଶ୍ୱରଠାରେ ରହିଛି ଏସିଆର ସବୁଠୁ ବଡ଼ ଶିବଲିଙ୍ଗ ।
ଚନ୍ଦନେଶ୍ୱର ମନ୍ଦିର: ଜଣାଶୁଣା ଶିବପିଠ | ଏଠାକାର ଜାଗର ମେଳା ପାଇଁ ଚାରିଆଡୁ ଭକତଙ୍କ ସୁଅ ଛୁଟେ ।
ବାଲେଶ୍ୱରଠାରେ ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟର ବ୍ୟାସକବି, ପ୍ରଥମ କ୍ଷୁଦ୍ର ଗଳପର ଲେଖାଳି ଓ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷା ଆନ୍ଦୋଳନର ପୁରୋଧା ଫକିର ମୋହନ ସେନାପତି, କବିବର ରାଧାନାଥ ରାଏ, ଭକ୍ତ କବି ଦିନକୃଷ୍ଣ ଦାସ ଓ ଔପନ୍ୟାସିକ ତଥା ଗାଳ୍ପିକ ମନୋଜ ଦାସ ଜନ୍ମ ନେଇଥିଲେ ।
ଶିକ୍ଷା
କଲେଜ ଓ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ
ଫକୀର ମୋହନ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ, ବ୍ୟାସବିହାର, ବାଲେଶ୍ୱର
ଆର. ଜେ ସ୍କୁଲ ଅଫମାନେଜମେଣ୍ଟ
ବାଲେଶ୍ୱର କଲେଜ ଅଫ ଇଞ୍ଜିନିଅରିଙ୍ଗ ଆଣ୍ଡ ଟେକନୋଲୋଜି
ଏକାଡେମି ଅଫ ବିଜନେସମାନେଜମେଣ୍ଟ
ଫକୀର ମୋହନ ସ୍ୱୟଂଶାସିତ କଲେଜ, ବାଲେଶ୍ୱର
କୁନ୍ତଳାକୁମାରୀ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ
ଆର.ଆଇ.ଟି
ସତ୍ୟସାଇ ଇଞ୍ଜିନିଅରିଙ୍ଗ କଲେଜ
ବାଲେଶ୍ୱର ସ୍କୁଲ ଅଫ ଇଞ୍ଜିନିଅରିଙ୍ଗ
ସ୍କୁଲ
ବାଲେଶ୍ୱର ଜିଲା ସ୍କୁଲ
ପବ୍ଲିକ ହାଇସ୍କୁଲ
ବାଲେଶ୍ୱର ପୋଲିସ ହାଇସ୍କୁଲ
ଟାଉନ ହାଇସ୍କୁଲ
ବାଲେଶ୍ୱର କେନ୍ଦ୍ରିୟ ବିଦ୍ୟାଳୟ
ସେଣ୍ଟ ଭିନସେଣ୍ଟ କନଭେଣ୍ଟ ସ୍କୁଲ
ମହର୍ଷି ବିଦ୍ୟା ମନ୍ଦିର
କୈଳାସଚନ୍ଦ୍ର ଉଚ୍ଚ ବିଦ୍ୟାଳୟ, ନୀଳଗିରି
ଶୋଭାରାମପୁର ହାଇସ୍କୁଲ
ମଡର୍ଣ ପବ୍ଲିକ ସ୍କୁଲ
ଶମ୍ଭୁନାଥ ହାଇସ୍କୁଲ, ବସ୍ତା
ଏସ.ଏନ. ହାଇସ୍କୁଲ, ସୋର
ଖ୍ରିଷ୍ଟିଆନ ହାଇସ୍କୁଲ
ଆର.ଆଇ.ଏଚ.ଏସ, ଭୋଗରାଇ
ରତ୍ନାକର ତାଉନ ହାଇସ୍କୁଲ, ବାଲିଗୋହିରି
ରେମୁଣା ହାଇସ୍କୁଲ, ରେମୁଣା ବଜାର୍
ମହାପାତ୍ର ହାଇ ସ୍କୁଲ, ରୂପସା
ଆଧାର
ବାହାର ଆଧାର
ବାଲେଶ୍ୱର ଜିଲ୍ଲା ସରକାରୀ ପୋର୍ଟାଲ
ଏନସାଇକ୍ଲୋପିଡ଼ିଆ ଆଷ୍ଟ୍ରୋନଟିକାରେ ବାଲେଶ୍ୱର
ଶ୍ରେଣୀ:ବାଲେଶ୍ୱର ଜିଲ୍ଲାର ଗାଆଁ ଓ ସହର |
କମ୍ପ୍ୟୁଟର | https://or.wikipedia.org/wiki/କମ୍ପ୍ୟୁଟର | କମ୍ପ୍ୟୁଟର ଏମିତି ଏକ ବୈଦ୍ୟୁତିକ ଯନ୍ତ୍ର ଯାହାକି ମଣିଷଠାରୁ ତଥ୍ୟ (Data) ନିଏ, ସେସବୁକୁ ସାଇତି ରଖେ ଏବଂ ପୂର୍ବରୁ ସଂରକ୍ଷିତ ଆଦେଶ ମୁତାବକ ଆପେ ସେ ସବୁ ତଥ୍ୟକୁ ପ୍ରକ୍ରିୟାକରଣ କରି ଉତ୍ତର ଦିଏ ।ସଂରକ୍ଷିତ ଉତ୍ତର କମ୍ପ୍ୟୁଟର ( RAM memory)ରେ ରହିଥାଏ। ଏକ ସମୟରେ ଗାଣିତିକ ଏବଂ ତର୍କ ଯୁକ୍ତ କାର୍ଯ୍ୟ କରିପାରେ । ଏକାଧିକ କାମ କରିପାରୁଥିବାରୁ କମ୍ପ୍ୟୁଟରକୁ ଏକ ମଲଟିଟାସ୍କିଂ ଯନ୍ତ୍ର ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।
କେତେଗୁଡିଏ ବିଶେଷ ଅଂଶକୁ ନେଇ କମ୍ପ୍ୟୁଟର ତିଆରି ହୋଇଥାଏ । ସେଥିମଧ୍ୟରୁ CPU (Central Processing Unit) ଅନ୍ୟତମ । ଏହା ସହିତ କମ୍ପ୍ୟୁଟରରେ ମେମୋରୀ ୟୁନିଟ୍, ALU (Arithmetic and Logic Unit), କଣ୍ଟ୍ରୋଲ୍ ୟୁନିଟ୍ ଇତ୍ୟାଦି ମଧ୍ୟ ରହିଥାଏ । କମ୍ପ୍ୟୁଟର ପ୍ରଥମେ ଇନପୁଟ୍ ଗ୍ରହଣ କରେ, ଏହାକୁ ଦିଆଯାଇଥିବା ସୂଚନା ଅନୁସାରେ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦନ କରେ, ଏହା ପରେ ଉତ୍ତରଟିକୁ ଅଉଟ୍ପୁଟ୍ ହିସାବରେ ବ୍ୟବହାରକାରୀକୁ ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ ।
ପ୍ରଥମ ଶତାବ୍ଦୀରୁ ହିଁ କମ୍ପ୍ୟୁଟରର ବ୍ୟବହାର ହୋଇ ଆସୁଛି । କିନ୍ତୁ ସେତେବେଳର କମ୍ପ୍ୟୁଟର ଏବଂ ଆଜିର କମ୍ପ୍ୟୁଟର ମଧ୍ୟରେ ଆକାଶ ପାତାଳ ତପାଥ ରହିଛି । ସେତେବେଳେ କମ୍ପ୍ୟୁଟର କେବଳ ଗଣନା ପାଇଁ ବ୍ୟବହାର ହେଉଥିଲା । ଆଜି କମ୍ପ୍ୟୁଟର ଏକ ଶହରୁ ଅଧିକ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ କାମ ପାଇଁ ବ୍ୟବହାର ହେଉଅଛି ।Early computers such as Colossus and ENIAC were able to process between 5 and 100 operations per second. A modern “commodity” microprocessor (as of 2007) can process billions of operations per second, and many of these operations are more complicated and useful than early computer operations.
ଆଧୁନିକ କମ୍ପ୍ୟୁଟର ସବୁ ଖୁବ କମ ଜାଗାରେ ରହି ପାରେ, ଅଳ୍ପ ସମୟରେ ଖୁବ ଅଧିକ ତଥ୍ୟ ଖୋଜିପାରେ ଆଉ କଠିନ ଗଣିତସବୁ ସହଜରେ ସମାଧାନ କରିପାରେ । ଆଜିକାଲି ମୋବାଇଲଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ବହୁତ ବଡ଼ ଧରଣର କମ୍ପ୍ୟୁଟର ଦେଖିବାକୁ ମିଳୁଛି ।In 1946, ENIAC required an estimated 174 kW. By comparison, a modern laptop computer may use around 30 W; nearly six thousand times less.
ଯେମିତି କୁହାଯାଏ ଯେ ମଣିଷ ହେଉଛି ପ୍ରକୃତିର ଶ୍ରେଷ୍ଠ ସୃଷ୍ଟି, ସେମିତି କୁହାଯାଇପାରେ ଯେ କମ୍ପ୍ୟୁଟର ମଣିଷର ଶ୍ରେଷ୍ଠ ସୃଷ୍ଟି ।
ଗଠନ
କମ୍ପ୍ୟୁଟର ପ୍ରଣାଳୀ ମୁଖ୍ୟତଃ 2ଟି ଉପାଦାନକୁ ନେଇ ଗଠିତ, ଏଗୁଡ଼ିକ ହେଉଛି: ହାର୍ଡୱେର ଓ ସଫ୍ଟୱେର । ହାର୍ଡ୍ୱେର୍ ହେଉଛି କମ୍ପ୍ୟୁଟର ପ୍ରଣାଳୀର ସେହି ସବୁ ଉପାଦାନ ଯାହା ସ୍ଥାବର, ଅର୍ଥାତ ଯାହାକୁ ସ୍ପର୍ଶ କରିହୁଏ ଯେପରି କିବୋର୍ଡ, ମାଉସ ଇତ୍ୟାଦି । ସଫ୍ଟୱେର ସେହିପରି ସ୍ପର୍ଶ କରି ହେଉ ନଥିବା ଉପାଦାନ ସବୁକୁ ବୁଝାଇଥାଏ ।
ନାମକରଣର ଯଥାର୍ଥତା
କମ୍ପ୍ୟୁଟର ନାମଟି କମ୍ପ୍ୟୁଟ ନାମକ ଏକ ଶବ୍ଦରୁ ଆସିଛି ଯାହାର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ଗଣନା କରିବା । ଏଣୁ ସଂକ୍ଷିପ୍ତରେ କମ୍ପ୍ୟୁଟର ଏକ ଗଣନା କରିବା ଯନ୍ତ୍ର । କମ୍ପ୍ୟୁଟର ଶବ୍ଦଟି ପ୍ରଥମ କରି ୧୬୧୩ ମସିହାରେ Richard Braithwaitଙ୍କଦ୍ୱାରା ଲିଖିତ ଏକ ପୁସ୍ତକ The Yong Mans Gleaningsରେ ହୋଇଥିଲା । ଏଥିରେ କମ୍ପ୍ୟୁଟର ଏକ ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ଦର୍ଶାଉଥିଲା ଯେ କି ଗଣନା କରୁଥିଲେ ।
ଇତିହାସ
ପ୍ରାକ୍ ବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀ
ସହସ୍ର ବର୍ଷ ଧରି ମାନବ ବିଭିନ୍ନ ଯନ୍ତ୍ର ଗଣନରେ ସାହାଯ୍ୟ ପାଇଁ ବ୍ୟବହାର କରି ଆସିଛି, ତନ୍ମଧ୍ୟରୁ ଅଧିକାଂଶ ଆଙ୍ଗୁଳି ସହିତ ଏକୈକ ତୁଳନା ଉପରେ ପର୍ଯ୍ୟବସିତ ।ଟ୍ଯାଲି ଷ୍ଟିକ୍ ସର୍ବପୁରାତନ ଗଣନ ଯନ୍ତ୍ର ରୂପେ ବିବେଚିତ ହୁଏ । ଐତିହାସିକ କାଳରୁ ମାନବ ଶସ୍ୟ, ଗୃହପାଳିତ ପଶୁ ଇତ୍ଯଦି ଗଣିବା ପାଇଁ ମାଟିରେ ତିଆରି କୋନ୍, ଗୋଲକ, ଗଣନ ରଡ୍ ଆଦି ବ୍ୟବହାର କରି ଆସିଛି ।
ଆବାକସ୍ ପ୍ରଥମେ ଗାଣିତିକ କାର୍ଯ୍ୟରେ ବ୍ୟବହୃତ ହେଉଥିଲା । ଖ୍ରୀଷ୍ଟପୁର୍ବ ୨୪୦୦ରେ ରୋମାନ୍ ଆବାକସ୍ ବାବିଲୋନିଆରେ ବ୍ୟବହୃତ ହେଉଥିବାର ପ୍ରମାଣ ରହିଛି । ଆବାକସ୍ର ଉଦ୍ଭାବନ ପରଠାରୁ ବିଭିନ୍ନ ଗଣନ ବୋର୍ଡ୍ ଏବଂ ଗଣନ ଟେବଲ୍ର ଉଦ୍ଭାବନ ହୋଇଛି । ମଧ୍ୟଯୁଗୀୟ ଇଉରୋପରେ ଆର୍ଥିକ ଗଣନା ପାଇଁ ଚେକ୍ ଲୁଗାର ବ୍ୟବହାର ହେଉଥିଲା ।
ନକ୍ଷତ୍ର ବିଜ୍ଞାନ ଏବଂ ଗଣନା କ୍ଷେତ୍ରରେ ଅନେକ ଗଣନା ଯନ୍ତ୍ରର ଉଦ୍ଭାବନା ହୋଇଥିଲା । ପ୍ଲାନିସ୍ପେର ଏକ ନକ୍ଷତ୍ର ସୂଚୀ ଯାହା କି ଅବୁ ରେହାନ୍ ଅଲ ବିରୁନିଙ୍କଦ୍ୱାରା ଏକାଦଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ତିଆରି ହୋଇଥିଲା । ଆଷ୍ତ୍ରୋଲେବ ନାମକ ଏକ ଗଣନା ଯନ୍ତ୍ର ଖ୍ରୀଷ୍ଟ ପୂର୍ବ ପ୍ରଥମ କିମ୍ବା ଦ୍ୱିତୀୟ ଶତାବ୍ଦୀରେ ତିଆରି ହୋଇଥିବାର ମଧ୍ୟ ସୂଚନା ମିଳିଅଛି ।
ପ୍ରଥମ ପୀଢି(୧୯୫୬-୧୯୫୯)
ପ୍ରଥମ ପୀଢିର କମ୍ପ୍ୟୁଟରରେ କମ୍ପ୍ୟୁଟର ସିପିଉ ଓ ମେମୋରି ବଦଳରେ, ଭାକ୍ୟୁମ୍ ଟ୍ୟୁବ୍ର ବ୍ୟବହାର କରାଯାଊଥିଲା । ଇଲେକ୍ଟ୍ରିକ୍ ବଲ୍ବ ପରି ହୋଇଥିବା ଏହି ଭାକ୍ୟୁମ୍ ଟ୍ୟୁବ୍ ଗୁଡିକର ଆକାର ବହୁତ ବଡ଼ ଥିଲା ଏବଂ ସେମାନେ ପ୍ରବଳ ମାତ୍ରାରେ ଉତ୍ତାପ ମଧ୍ୟ ଉତ୍ପନ୍ନ କରୁଥିଲେ । ଏହି କମ୍ପ୍ୟୁଟର ବହୁତ ସ୍ଥାନ ନେ
ଉ ଥିଲା ଏବଂ ଏହାର ଓଜନ ମଧ୍ୟ ବହୁତ ଅଧିକ ଥିଲା । ଏଥିରେ ମିଳୁଥିବା ତଥ୍ୟକୁ ସଙ୍ଗୃହିତ କରି ରାଖିବାର କୌଣସି ବ୍ୟବସ୍ଥା ନାଥିଲା ।
ଦ୍ୱିତୀୟ ପୀଢି
ଦ୍ୱିତୀୟ ପିଢ଼ିର କମ୍ପ୍ୟୁଟରରେ ଭାକ୍ୟୁମ ଟିଉବ ବଦଳରେ ଟ୍ରାଞ୍ଜିଷ୍ଟରର ବ୍ୟବହାର ହୋଇଥିଲା । ଏହି କମ୍ପ୍ୟୁଟରମାନଙ୍କରେ Input Device ଭାବରେ IBM Card ବ୍ୟବହାର କରାଯାଉଥିଲା ।
ତୃତୀୟ ପୀଢି
ପ୍ରଥମ ପିଢ଼ିର କମ୍ପ୍ୟୁଟରର ସିପିଉ ଓ ମେମୋରି ବଦଳରେ ଭ୍ୟାକ୍ୟୁମ୍ ଟ୍ୟିୁବ୍ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଥିଲା ।
ଏହି କମ୍ପ୍ୟୁଟରର ବହୁତ ସ୍ଥାନ ନେଉଥିଲା ଏବଂ ଏହାର ଓଜନ ମଧ୍ୟ ବହୁତ ଅଧିକ ଥିଲା ।
ଚତୁର୍ଥ ପୀଢି
ପଞ୍ଚମ ପୀଢି
କମ୍ପ୍ୟୁଟରର ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ
ବର୍ତ୍ତମାନ ମନୁଷ୍ୟର ପ୍ରତିଟି କ୍ଷେତ୍ରରେ କମ୍ପ୍ୟୁଟର ସାଥି ହୋଇ ଛିଡ଼ା ହେଉଥିବାବେଳେ ମନୁଷ୍ୟ ମଧ୍ୟ ତା'ର ପ୍ରତି ମୁହୁର୍ତ୍ତରେ କମ୍ପ୍ୟୁଟରର ସାହାଯ୍ୟ ନେଉଛି। କାରଣ ଏହି ଯନ୍ତ୍ରଟିର ବହୁବିଧ ବିଶେଷତ୍ୱ ମନୁଷ୍ୟକୁ ବହୁମାତ୍ରାରେ ପ୍ରଭାବିତ କରୁଅଛି।ତେବେ ଏହି ଯନ୍ତ୍ରଟିର ବିଶେଷ ଗୁଣଗୁଡ଼ିକ କ'ଣ,ଯାହା ଫଳରେ ମନୁଷ୍ୟ କମ୍ପ୍ୟୁଟର ଉପରେ ଏତେ ନିର୍ଭରଶୀଳ ହୋଇପଡ଼ିଛି।କମ୍ପ୍ୟୁଟରର ଯେଉଁ ସବୁ ବିଶେଷ ଗୁଣ ରହିଛି ସେଗୁଡ଼ିକ ହେଲା:-
୧ ତିବ୍ରବେଗ(speed)
୨ ସଠିକତା(accuracy)
୩ ମନେରଖିବାର କ୍ଷମତା ବା ବୃହତ୍ ସ୍ମୃତିକୋଷ(storage)
୪ ବହୁକାର୍ଯ୍ୟ ନିପୁଣତା(versatility)
୫ ଅଭିନିବେଶ(diligence)
ତୀବ୍ରବେଗ
କମ୍ପ୍ୟୁଟରର ପ୍ରଥମ ବିଶେଷତ୍ୱ ହେଉଛି ତାହାର ତୀବ୍ରବେଗ। ଏହି ବିଶେଷ ଗୁଣ ଯୋଗୁଁ କମ୍ପ୍ୟୁଟର ଯେକୌଣସି କାର୍ଯ୍ୟକୁ ବା ହିସାବପତ୍ରକୁ ତୀବ୍ରତାର ସହ ସମ୍ପାଦିତ କରିଥାଏ। କାରଣ କମ୍ପ୍ୟୁଟର ଗୋଟିଏ ଇଲେକ୍ଟ୍ରୋନିକ ଯନ୍ତ୍ର ହୋଇଥିବାରୁ ତଥ୍ୟଗୁଡ଼ିକ ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସିଗନାଲ ଜରିଆରେ ପ୍ରବାହିତ ହୋଇଥାଏ। ଆଉ ଏହି ବିଦ୍ୟୁତ୍ ସିଗନାଲର ବେଗ ବହୁତ ଅଧିକ, ଯଦି ସଠିକ୍ ତଥ୍ୟ ଦିଆଯାଇଥାଏ ତେବେ ଗୋଟିଏ ସୁପର କମ୍ପ୍ୟୁଟର ଏକ ସେକେଣ୍ଡରେ ଲକ୍ଷ ଲକ୍ଷ ହିସାବପତ୍ର କରିପାରିବ। ଏହାର ଗତି ପିକୋ ସେକେଣ୍ଡରେ
(୧ ସେକେଣ୍ଡ ଲକ୍ଷ କୋଟି) ମପା ହୋଇଥାଏ। ଏହା ଛଡ଼ା କମ୍ପ୍ୟୁଟର ଇଣ୍ଟରନେଟ୍ ସାହାଯ୍ୟରେ ଯେକୌଣସି ତଥ୍ୟକୁ ଅନୁସନ୍ଧାନ କରି ଆମ ଆଖିଆଗରେ ଆଣି ରଖିଦିଏ,ଯେଉଁ ତଥ୍ୟକୁ ଖୋଜିବା ପାଇଁ ଆମକୁ ବହିର ପୃଷ୍ଟା ପରେ ପୃଷ୍ଟା ଓଲଟାଇବାକୁ ପଡ଼ୁଥିଲା। କହିବାକୁ ଗଲେ କମ୍ପ୍ୟୁଟରକୁ ମନୁଷ୍ୟ ତିଆରି କରିଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଆଜି କମ୍ପ୍ୟୁଟର ମନୁଷ୍ୟ ତୁଳନାରେ ବହୁତ ଶୀଘ୍ର କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପନ୍ନ କରିଥାଏ।
ସଠିକତା
କମ୍ପ୍ୟୁଟର ବହୁତ ପରିମାଣର କାମ ଖୁବ କମ ସମୟ ମଧ୍ୟରେ ଏବଂ ସଠିକ ଭାବେ କରି ପରେ । ଏହା ଜଟିଳରୁ ଜଟିଳ ଅଙ୍କ ମଧ୍ୟ ଗୋଟେ ସେକେଣ୍ଡ ସମୟ ମଧ୍ୟରେ ସମାଧାନ କରିବାରେ ସମର୍ଥ । ଏବଂ କମ୍ପ୍ୟୁଟରରେ ତ୍ରୁଟିର ପରିମାଣ ବହୁତ କମ । ହେଉଥିବା ତ୍ରୁଟିଗୁଡ଼ିକ ମୁଖ୍ୟତଃ ମଣିଷର ଭୁଲ ଯୋଗୁଁ ହିଁ ଘଟି ଥାଏ ।
ବୃହତ୍ ସ୍ମୃତିକୋଷ
କମ୍ପ୍ୟୁଟରର ଆଉ ଗୋଟିଏ ମୁଖ୍ୟ ଗୁଣ ହେଲା ଏହାର ମନୁଷ୍ୟମାନଙ୍କ ପରି ସ୍ମୃତିକୋଷ ବା ମେମୋରୀ ସେଲ୍ ରହିଛି,ଯେଉଁ ଥିରେ ଅସଂଖ୍ୟ ତଥ୍ୟ ଓ ନିର୍ଦ୍ଦେଶାବଳୀ ଗଚ୍ଛିତ କରି ରଖିପାରେ। ମନୁଷ୍ୟର ସ୍ମୃତିଶକ୍ତି ସୀମିତ ହୋଇଥିବା ବେଳେ କମ୍ପ୍ୟୁଟରର ସ୍ମୃତିଶକ୍ତି ମନୁଷ୍ୟ ତୁଳନାରେ ଯଥେଷ୍ଟ ଅଧିକ। ଏଥିରେ ବହୁତ ତଥ୍ୟ ଗଚ୍ଛିତ ହୋଇପାରେ ଏବଂ ଆବଶ୍ୟକ ସ୍ଥଳେ ଯେକୌଣସି ତଥ୍ୟକୁ ଖୁବ୍ ଶୀଘ୍ର ମନେପକାଇ ପାରେ।
ବହୁକାର୍ଯ୍ୟ ନିପୁଣତା
କମ୍ପ୍ୟୁଟେ ସାହାଯ୍ୟରେ ଆମେ କେବଳ ହିସାବ କରିପାରୁ ତାହା ନୁହେଁ,ଏଥିରେ ଆମେ ଚିତ୍ର ଆଙ୍କିପାରୁ,ଖେଳିପାରୁ,ଭିଡ଼ିଓ ଦେଖିପାରୁ,ଗୀତ ଶୁଣିପାରୁ,ବିଭିନ୍ନ ବର୍ଗର ଲୋକଙ୍କ ସହିତ ଇଣ୍ଟରନେଟରେ ଭାବର ଆଦାନ ପ୍ରଦାନ କରିପାରୁ। ଆଜିକାଲି ଏହି କମ୍ପ୍ୟୁଟର ସହାୟତାରେ ପାଣିପାଗ,ପ୍ରାକୃତିକ ବିପର୍ଯ୍ୟୟ ବିଷୟରେ ଆମେ ଜାଣିବାକୁ ପାଇଥାଉ।ଘରେ ବସି ଦୂରଦୂରାନ୍ତରୁ ଜିନିଷପତ୍ର କିଣାବିକା କରିପାରୁ। ଏହିପରି ଶିକ୍ଷା,ବିଜ୍ଞାନ,ଅଫିସ୍,ବ୍ୟାଙ୍କ,ବ୍ୟବସାୟ ଇତ୍ୟାଦି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ କାମ କରିଥାଏ।
ଅଭିନିବେଶ
କମ୍ପ୍ୟୁଟର ପୂରାପୂରି ସ୍ୱୟଂକ୍ରିୟ ଅଟେ। କମ୍ପ୍ୟୁଟର ଚାଳକ ଇନପୁଟ୍ ଡ଼ିଭାଇସ୍ ସାହାଯ୍ୟରେ ତଥ୍ୟ ଓ ନିର୍ଦ୍ଦେଶବଳୀକୁ ଇନପୁଟ୍ କରିସାରିବା ପରେ କମ୍ପ୍ୟୁଟର ପ୍ରଦତ୍ତ ନିର୍ଦ୍ଦେଶବଳୀ ଅନୁସାରେ ତଥ୍ୟକୁ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରି ଉତ୍ତର ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ। ଏହି କାର୍ଯ୍ୟକୁ ଯେତେଥର ବା ଯେତେ ସମୟ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ କଲେ ମଧ୍ୟ କମ୍ପ୍ୟୁଟର ଥକେ ନାହିଁ। କାରଣ ତାହାର ଧୈର୍ଯ୍ୟ ବା ଅଭିନିବେଶ ମନୁଷ୍ୟଠାରୁ ଅଧିକ। ଯଦି କୌଣସି ଯାନ୍ତ୍ରିକ ତ୍ରୁଟି ଥାଏ ତେବେ ବେଳେ ବେଳେ କମ୍ପ୍ୟୁଟର କାମକରେ ନାହିଁ।
କମ୍ପ୍ୟୁଟରର ବିଭିନ୍ନ ଅଂଶ
ସଫ୍ଟୱେର
କମ୍ପ୍ୟୁଟର ସଫ୍ଟୱେର କିମ୍ବା ସଫ୍ଟୱେର, କମ୍ପ୍ୟୁଟର ପ୍ରୋଗ୍ରାମ, ଲାଇବ୍ରେରି ଏବଂ ସେମାନଙ୍କ ସମ୍ବନ୍ଧିତ ନଥିକରଣକୁ ନେଇ ଗଠିତ । "ସଫ୍ଟୱେର" ଶବ୍ଦଟି କେବେ କେବେ ସଙ୍କୁଚିତ ଅର୍ଥରେ ଆପ୍ଲିକେସନ ସଫ୍ଟୱେରକୁ ମଧ୍ୟ ବୁଝାଇଥାଏ । ସଫ୍ଟୱେର କମ୍ପ୍ୟୁଟର ମେମୋରିରେ ସାଇତା ହୋଇ ରହିଥାଏ ଏବଂ ଏହାକୁ କେହି ଛୁଇଁପାରିବେ ନାହିଁ ।
ନିମ୍ନତମ ସୋପାନରେ, ଏକ୍ସକ୍ୟୁଟ କରାହୋଇପାରିବା କୋଡ଼ସମୂହ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ପ୍ରସେସର– ସାଧାରଣତଃ ଏକ ସେଣ୍ଟ୍ରାଲ ପ୍ରୋସେସିଙ୍ଗ ୟୁନିଟ (ସିପିୟୁ) ସହ ସମ୍ବନ୍ଧିତ ମେସିନ ଲାଙ୍ଗୁଏଜକୁ ନେଇ ଗଠିତ । ଏକ ମେସିନ ଲାଙ୍ଗୁଏଜ ପ୍ରୋସେସର ସୂଚନାକୁ ସୂଚାଉଥିବା ବାଇନାରି ମୂଲ୍ୟକୁ ନେଇ ଗଠିତ ଦଳମାନଙ୍କୁ ନେଇ ତିଆରି । ଏହି ମୂଲ୍ୟସବୁ କମ୍ପ୍ୟୁଟରର ପୂର୍ବ ଅବସ୍ଥାକୁ ବଦଳାଇଥାଏ ।
ସଫ୍ଟୱେର ମୁଖ୍ୟାତଃ ୨ ପ୍ରକାରର । ପ୍ରଥମଟି ହେଉଛି ସିଷ୍ଟମ୍ ସଫ୍ଟୱେର ଓ ଅନ୍ୟଟି ହେଉଛି ଆପ୍ପଲିକେସନ୍ ସଫ୍ଟୱେର । କମ୍ପ୍ୟୁଟର ଅରାମ୍ଭ ହେବା ପାଇଁ ପ୍ରଥମେ ଯେଉଁ ସାବୁ ସଫ୍ଟୱେରର ଅବସ୍ୟକତା ରହିଥାଏ ତାହାକୁ ସିଷ୍ଟମ୍ ସଫ୍ଟୱେର କୁହାଯାଏ । ଅପାରେଟିଙ୍ଗ୍ ସିଷ୍ଟମ ଏହାର ଏକ ଉଦାହରଣ ।
ଅପାରେଟିଙ୍ଗ୍ ସିଷ୍ଟମ
ଅପରେଙ୍ଗ ସିଷ୍ଟମ କମ୍ପ୍ୟୁଟରର ବିଭିନ୍ନ ରିସୋର୍ସ ଯେପରିକି ମେମୋରୀ, ସି.ପି.ଇଉ., ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ହାର୍ଡୱେର ଇତ୍ୟାଦିଙ୍କୁ ସଠିକ ଭାବେ ପରିଚାଳନା କରି ଏକ କମ୍ପ୍ୟୁଟରକୁ ସମ୍ପୂର୍ଣଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ କରିବାରେ ସାହାଯ୍ୟକରେ । ଏହା ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରୋଗ୍ରାମ, ହାର୍ଡୱେର ମଧ୍ୟରେ ତାଳ ମେଳ ରକ୍ଷା କରି ସେମାନଙ୍କୁ ଆବଶ୍ୟକୀୟ ରିସୋର୍ସ ପ୍ରଦାନ କରେ, ଯାହାଦ୍ୱାରା କମ୍ପ୍ୟୁଟରଟି ସୁରୁଖୁରରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିପାରେ । ବିଭିନ୍ନ ଅପରେଟିଂ ସିଷ୍ଟମ ଶ୍ରେଣୀର ଉଦାହରଣ ହେଲେ ୱିନଡୋଜ, ଲିନକ୍ସ, ଇଉନିକ୍ସ ଇତ୍ୟାଦି ଇତ୍ୟାଦି । ଏହି ଶ୍ରେଣୀଗୁଡିକରେ ବିଭିନ୍ନ ଅପରେଟିଂ ସିଷ୍ଟମ ଅଛନ୍ତି ।
ଆପ୍ଲିକେସନ୍ ସଫ୍ଟୱେର
କମ୍ପ୍ୟୁଟରରେ ବିଭିନ୍ନ କାମ କରିବା ପାଇଁ ଯେଉଁ ସବୁ ସଫ୍ଟୱେର ମାନଙ୍କ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ସେଗୁଡିକୁ ଆପ୍ଲିକେସନ୍ ସଫ୍ଟୱେର ବୋଲି କୁହାଯାଏ । ଆଜି କାଲି ଲକ୍ଷାଧିକ ଆପ୍ଲିକେସନ୍ ସଫ୍ଟୱେର ବଜାରରେ ଉପଲବ୍ଧ ହେଲାଣି । ମଣିଷ ଜୀବନର ଅଧିକାଂଶ କାମ ସୁରୁଖୁରୁରେ କରିବାରେ ଆପ୍ଲିକେସନ୍ ସଫ୍ଟୱେର ଏକ ପ୍ରମୁଖ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଛି । ଏହି ଆପ୍ଲିକେସନ୍ ସଫ୍ଟୱେରକୁ କେତେ ଯାଗାରେ ଆପ୍ଲିକେସନ୍ ପ୍ରୋଗ୍ରାମ ବୋଲି ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ । ଏହାର କେତେକ ଉଦାହରଣ ହେଉଛି କମ୍ପ୍ୟୁଟରଗେମ୍, ଏମ୍ ଏସ୍ ୱାର୍ଡ, ପାୱାର୍ ପୋଏନ୍ଟ ଇତ୍ୟାଦି ।
ଆଜିକାଲି ଏହି ଆପ୍ଲିକେସନ ସଫ୍ଟୱେରଗୁଡ଼ିକ କମ୍ପ୍ୟୁଟରସାଙ୍ଗରେ ଆସୁଛି । ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ଚାହିଁଲେ ଆବଶ୍ୟକତା ମୁତାବକ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଆପ୍ଲିକେସନ ସଫ୍ଟୱେର ମଧ୍ୟ କମ୍ପ୍ୟୁଟରରେ ଯୋଡି ପାରିବ ।
କମ୍ପ୍ୟୁଟରରେ ଆପ୍ଲିକେସନ ସଫ୍ଟୱେର ଏକ ନିର୍ଦ୍ଧିଷ୍ଟ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପାଦନା କରିବା ପାଇଁ ତିଆରି ହୋଇଥାଏ । ତେଣୁ ସଂକ୍ଷିପ୍ତରେ ଆପ୍ଲିକେସନ ସଫ୍ଟୱେର ଏକ ପ୍ରୋଗ୍ରାମ ଯାହାକି କମ୍ପ୍ୟୁଟରରେ ଏକ ନିର୍ଦ୍ଧିଷ୍ଟ କାମ କରିଥାଏ ।
ହାର୍ଡୱେର
ହାର୍ଡୱେର ହେଉଛି କମ୍ପ୍ୟୁଟର ପ୍ରଣାଳୀର ସେହି ସବୁ ଉପାଦାନ ଯାହା ସ୍ଥାବର, ଅର୍ଥାତ ଯାହାକୁ ସ୍ପର୍ଶ କରିହୁଏ, ଯେମିତିକି କମ୍ପ୍ୟୁଟର ମନିଟର, କି-ବୋର୍ଡ଼, ମାଉସ, ପ୍ରିଣ୍ଟର ଆଦି ।
ଗୋଟିଏ ସାଧାରଣ କମ୍ପ୍ୟୁଟର ହାର୍ଡ୍ୱେର୍ ସାଧାରଣତଃ ଚାରି ପ୍ରକାର ପଦାର୍ଥରେ ଗଢ଼ା, ଯେମିତିକି :
ଅର୍କଗଣିତ ତର୍କ ସଂସ୍ଥା ( Arithimetic Logic Unit)
ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ସଂସ୍ଥା (Control Unit)
ସ୍ମ୍ରୁତି (Memory)
ନିବେଶ ଓ ନିଗମ ଉପକରଣ (Input and Ouput devices)
ଏ ସବୁ ଉପର ହାର୍ଡ୍ୱେର୍ "ତାର"(busses)ଦ୍ୱାରା ନିଜ ନିଜ ଭିତରେ ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇଥାନ୍ତି । ଏଇ ସବୁ ଉପକରଣରେ ଲକ୍ଷ ଲକ୍ଷ ଇଲେକ୍ଟ୍ରୋନିକ୍ସ ଟ୍ରାଞ୍ଜିଷ୍ଟର ଅଛି ଯାହାକୁ କି ଅନ ବା ଅଫ ଅବସ୍ଥାରେ ରଖି ହୁଏ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ଟ୍ରାଞ୍ଜିଷ୍ଟର ଗୋଟିଏ ଦ୍ୱିଆଧାରି (Binary) ସଂଖ୍ୟାକୁ ଦର୍ଶାଏ ଜେମିତିକି '୧' ବା '୦'।
ଅର୍କଗଣିତ ତର୍କ ସଂସ୍ଥା
କମ୍ପ୍ୟୁଟରର ଏହି ବିଭାଗଟି କମ୍ପ୍ୟୁଟରରେ ହେଉଥିବା ସମସ୍ଥ ଗାଣିତିକ ଏବୋ ତର୍କ ଯୁକ୍ତ ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ କରିଥାଏ । ଏହା ଏକ ଇଲେକ୍ଟ୍ରୋନିକ୍ ସରକିଟ୍ ଯାହାକି ୧୍ ଏବଂ ୦କୁ ବ୍ୟବହାର କରି ସମସ୍ଥ ସମସ୍ୟାର ସମାଧାନ କରିଥାଏ ।
୧। ଅର୍କଗଣିତ ସମାଧାନ:
ଯୋଗ
କ + ଖ = ଗ
ବିୟୋଗ
କ - ଖ = ଗ
ଇନ୍କ୍ରିମେଣ୍ଟ
ଡିକ୍ରିମେଣ୍ଟ
ଗୁଣନ
କ * ଖ = ଗ
ହରଣ
କ / ଖ = ଗ
ଭାଗଶେଷ ନିରୁପଣ
କ % ଖ = ଗ
୨। ତର୍କ ଯୁକ୍ତ ସମାଧାନ:
Logical AND
Logical OR
Logical Not
ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ସଂସ୍ଥା
କାମ୍ପୁଟରରେ ହେଉଥିବା ସମସ୍ତ କାର୍ଯ୍ୟକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ସଂସ୍ଥା ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କାରିଥାଏ । ଏହା ସେଣ୍ଟ୍ରାଲ ପ୍ରୋସେସିଙ୍ଗ ସଂସ୍ଥାର ଏକ ଅଂଶ । ଯାହାକି ପ୍ରୋସେସର୍ରେ ହେଉଥିବା ସମସ୍ଥ କାର୍ଯ୍ୟକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କାରିଥାଏ । ଏହା ନିବେଶ ଯନ୍ତ୍ରାଂଶକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିବାରେ ମଧ୍ୟ ସାହାଯ୍ୟ କାରିଥାଏ ।
ସ୍ମ୍ରୁତି ସଂସ୍ଥା
କମ୍ପ୍ୟୁଟରକେବଳ ଗଣନା କାରେ ଏହା କହିଲେ ଭୁଲ ହୋଇଯିବ । ଅଜିକାଲି କମ୍ପ୍ୟୁଟରନିଜକୁ ଦିଆଯାଇଥିବା ତଥ୍ୟ ଏବଂ ଇନଫୋରମେସନ୍ ଗୁଡିକୁ ନିଜ ମଧ୍ୟରେ ସାଇତିକରି ରଖିପରୁଛି । ଏହି କାର୍ଯ୍ୟଟି ସମ୍ପାଦନା କରିବା ସ୍ମତି ସଂସ୍ଥାର କାମ । ଏଠାରେ ରଖାଯାଇଥିବା ତଥ୍ୟ ଗୁଡିକୁ ବର୍ଷ ବର୍ଷ ପରେ ମଧ୍ୟ ଦେଖି ହୁଏ । ମଣିଷର କର୍ମକୁ ଲାଘବ କରିବାରେ ଏହି ସ୍ମତି ସଂସ୍ଥା ଏକ ପ୍ରମୁଖ ଭୁମିକ ଗ୍ରହଣ କରିଛି । ଏହି ସଂସ୍ଥାଟି ଦୁଇ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ,
ପ୍ରାଥମିକ ସ୍ମ୍ରୁତି:
ଏହା ଏକ ଭୁଲା ସ୍ମ୍ରୁତି । କମ୍ପ୍ୟୁଟରରି ନିଜ ଶକ୍ତି ହରାଇବା ପରେ ଏହା ମଧ୍ୟରେ ସ୍ଥାନ ପାଇଥିବା ସମସ୍ଥ ବିସୟ ବସ୍ଠୁକୁ ଏହି ସ୍ମ୍ରୁତି ସମ୍ପୁର୍ଣ ଭାବରେ ଭୁଲିଯାଏ । କମ୍ପ୍ୟୁଟରଚାଲିଥିବା ଅବସ୍ଥାରେ ସମସ୍ଥ ତଥ୍ୟ ଏହି ସ୍ମ୍ରୁତିରେ ହିଁ ରହିଥାଏ । ସାଧାରଣତଃ RAM(Random Access Memory)କୁ ପ୍ରାଥମିକ ସ୍ମ୍ରୁତି ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।
ଦ୍ୱିତୀୟକ ସ୍ମ୍ରୁତି:
କମ୍ପ୍ୟୁଟରରେ ସାଇତା ଗଲାପରେ ତଥ୍ୟ ସବୁ ଯେଉଁଠାରେ ଯାଇ ରହିଥାଏ ତାହାକୁ ଦ୍ୱିତୀୟକ ସ୍ମ୍ରୁତି ବୋଲି କୁହାଯାଏ ।
କମ୍ପ୍ୟୁଟର କିବୋର୍ଡ଼
thumb|କି-ବୋର୍ଡ଼ରେ ଏକ "କି"କୁ ଟିପା ଯାଉଛି।
କମ୍ପ୍ୟୁଟରରେ ଯେଉଁ କି-ବୋର୍ଡ଼ ବ୍ୟବହାର ହୁଏ ତାହା ଦେଖିବାକୁ ପୁରା ଟାଇପ ରାଇଟରର କି-ବୋର୍ଡ଼ ଭଳି । କି-ବୋର୍ଡ଼କୁ ଓଡ଼ିଆରେ କୁଞ୍ଚିପଟା କୁହାଯାଇଥାଏ । ଏହାକୁ ସାଧାରଣତଃ "କ୍ୱେରଟି"(QWERTY) କି-ବୋର୍ଡ଼ କୁହାଯାଏ କାରଣ ଏହାର ଅକ୍ଷର କୁଞ୍ଚି ଗୁଡ଼ିକ ଇଂରାଜୀ ଅକ୍ଷର Q,W,E,R,T,Yରୁ ଆରମ୍ଭ ହଉଛି । କି-ବୋର୍ଡ଼ ଅନେକ ଗୁଡ଼ିଏ "କି"(Key) ବା କୁଞ୍ଚିର ସମାହାର । ଏହା କମ୍ପ୍ୟୁଟରକୁ ଯାନ୍ତ୍ରୀକ ଯକୃତ(Mechanical Lever) ଭାବେ ବୈଦ୍ୟୁତିକ ସୁଇଚ (Electronic Switch)ଦ୍ୱାରା ପରିକଳିତ କରେ । ଏହା ମୋଟ ଉପରେ କମ୍ପ୍ୟୁଟର ପାଇଁ ଏକ ନିବେଶକାରୀ (Input) ଉପକରଣ ଅଟେ ।
ଅନେକ ବିକଳ୍ପ ନିବେଶକାରୀ(Input) ଉପକରଣ ଯଥା କମ୍ପ୍ୟୁଟର ମାଉସ, ଟାବଲେଟ ଉପକରଣ, ଅକ୍ଷର ଚିହ୍ନକ ଯନ୍ତ୍ର , ଶବ୍ଦ ଚିହ୍ନକ ଯନ୍ତ୍ର ଇତ୍ୟାଦି ବାହାରିଥିଲେ ମଧ୍ୟ କି-ବୋର୍ଡ଼ ଆଜି ମଧ୍ୟ ମଣିଷଦ୍ୱାରା ସର୍ବାଧିକ ବ୍ୟବହୃତ ନିବେଶକାରୀ(Input) ଉପକରଣ ଭାବେ ପରିଚିତ ।
ପ୍ରତ୍ୟେକ "କି" ବା "କୁଞ୍ଚି" ଏକ ଏକ ଅକ୍ଷରକୁ ପ୍ରତିଫଳିତ କରେ। "କି"କୁ ଥରେ ଚିପିଲେ ସେହି "କି"ରେ ଥିବା ଅକ୍ଷରକୁ ଥରେ ମାତ୍ର ଦେଖାଏ । କିନ୍ତୁ ଏକାଧିକ ପ୍ରତୀକକୁ ଦେଖେଇବା ପାଇଁ ଆମକୁ ଅନେକ ଗୁଡ଼ିଏ "କି" ଏକା ସଙ୍ଗେ ଅଥବା ଗୋଟେ ପରେ ଗୋଟେ ଏକ କ୍ରମାନୁସାରେ ଟିପିବାକୁ ପଡ଼େ । ଏକ କମ୍ପ୍ୟୁଟର କି-ବୋର୍ଡ଼ ଅକ୍ଷର (a-z),ସଂଖ୍ୟା (0-9), ଚିହ୍ନାକ୍ଷର(!,@,# ,+ ଇତ୍ୟାଦି) ଏବଂ ଅନ୍ୟ "କି"ର ସମାହାର, ଯାହାକୁ ଦବେଇଲେ କମ୍ପ୍ୟୁଟର ମଧ୍ୟକୁ ସୂଚନା (Information) ତଥା ଆଦେଶ (Command) ଯାଇଥାଏ ।
ସାଧାରଣତଃ କି-ବୋର୍ଡ଼କୁ "ଶବ୍ଦ କାର୍ଯ୍ୟବାହକ" (Word Processor) ବା "ଲେଖା ସମ୍ପାଦକ" (Text Editor)ରେ ଲେଖିବା ନିମନ୍ତେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ । କିନ୍ତୁ ଆଧୁନିକ କମ୍ପ୍ୟୁଟରରେ "କି"ର ବ୍ୟବହାର ସଫ୍ଟୱେର ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ। କମ୍ପ୍ୟୁଟର ନିଜେ "କି"ର ଅଲଗା ଅଲଗା ବ୍ୟବହାରକୁ ଜାଣିରଖେ ଏବଂ ସେହି ବାଟରେରେ ସଫ୍ଟୱେର ପରିଚାଳିତ ହୁଏ । ବର୍ତ୍ତମାନ ଆମେ କି-ବୋର୍ଡ଼ରେ ଟାଇପ କରିବା ଛଡ଼ା କମ୍ପ୍ୟୁଟର ଉପରେ ପର୍ଯ୍ୟବେଷିତ ଖେଳ (Computer Game) ବି ଖେଳିପାରୁଛେ । ଆଜିକାଲି ଖେଳିବା ପାଇଁ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର "କି-ବୋର୍ଡ଼" ମଧ୍ୟ ମିଳୁଛି । କି-ବୋର୍ଡ଼କୁ କମ୍ପ୍ୟୁଟରର ସଂଚାଳକ ପ୍ରଣାଳୀ (Operating System)କୁ ଆଦେଶ ଦେବାପାଇଁ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ଯଥା ମାଇକ୍ରୋସଫ୍ଟ ଉଇଣ୍ଡୋଜର କଣ୍ଟ୍ରୋଲ-ଅଲ୍ଟ-ଡିଲିଟ କି ଗୁଡ଼ିକର ସମଷ୍ଟି ବ୍ୟବହାର କମ୍ପ୍ୟୁଟରରେ ଚାଲିଥିବା କାର୍ଯ୍ୟଗୁଡ଼ିକୁ (Computer Programs) ବନ୍ଦ କରିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ । କି-ବୋର୍ଡ଼ କେବଳ ଗୋଟିଏ ହିଁ ବାଟ ଯାହା କମାଣ୍ଡ-ଲାଇନ-ଇଣ୍ଟରଫେସଦ୍ୱାରା ଆଦେଶ(Command) ପଠାଇ ଥାଏ ।
ଅବିକଳ "କି"ର ସଂଖ୍ୟା କିବୋର୍ଡ଼ର ଆକାର ନିରୂପଣ କରିବାର ଏକ ପ୍ରମୁଖ ଭୂମିକା ଯଥା ସଂଖ୍ୟା ଲେଖିବା ପାଇଁ ଅଲଗା କିବୋର୍ଡ଼ ।
କିବୋର୍ଡ଼ର ଆକାର ମଧ୍ୟ ତାହା ଉପରେ ନିର୍ଭର କରେ ଯାହା ଦୁଇ ପ୍ରକାରର ଟାଇପକୁ ପ୍ରଶ୍ରୟ ଦିଏ ଯଥା ବହୁତ ଗୁଡ଼ିଏ "କି"କୁ ଏକାଧାରରେ ଟାଇପ କରିବା ଅଥବା ଗୋଟିଏ "କି"କୁ ଏକାଧିକ ଥର ଟାଇପ କରିବା । କିବୋର୍ଡ ଯାହାର କିଛି "କି" ଥାଏ ତାକୁ ଆମେ "କିପ୍ୟାଡ" ବୋଲି କହିଥାଉ ।
କିବୋର୍ଡ଼ର ଆକାର ଆଉ ଏକ କାରଣ ଉପରେ ମଧ୍ୟ ନିର୍ଭର କରେ ତାହା ହେଉଛି "କି" ଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ଦୂରତା । "କି"ର ଆକାର ସେତିକି ହବା ଦରକାର ଯାହାଫଳରେ ତାହା ଅଙ୍ଗୁଳି ସହ ଖାପ ଖୁଆଇବାରେ ସହଜ ହବ । ଛୋଟ ଛୋଟ "କି " ପାଇଁ ବିକଳ୍ପ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଗ୍ରହଣ କରାଯାଇଥାଏ ।
କିବୋର୍ଡ଼ରେ ବ୍ୟବହୃତ ସୁଇଚ୍ ଗୁଡ଼ିକର ବିକାଶ ବିଷୟରେ ମଧ୍ୟ ଏକ ନିଆରା ଇତିହାସ ଅଛି। ୧୯୭୦ମସିହାର ପ୍ରାରମ୍ଭିକ କାଳରେ ଧାତବ ଫ୍ରେମ ଉପରେ ଅଲଗା ଅଲଗା ଛୋଟ ଗାତ କରି ସେଥିରେ କି ସୁଇଚ୍ ଗୁଡ଼ିକୁ ଖଞ୍ଜା ଯାଉଥିଲା। ଏ ଗୁଡ଼ିକର ଦାମ୍ ୮୦ରୁ ୧୨୦ ଆମେରିକୀୟ ଡ଼ଲାର ରହିଥିଲା। ଏ ଗୁଡ଼ିକ କମ୍ପ୍ୟୁଟର ଟର୍ମିନାଲ ବା ଡାଟା ଟର୍ମିନାଲ ଆଦି ଜାଗାରେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଉଥିଲା। ତେବେ ଏହାର ପରବର୍ତ୍ତୀକାଳରେ ବିକଶିତ ରିଡ ସୁଇଚ (ବାୟୁଶୂନ୍ୟ ଏକ ଆବଦ୍ଧ କାଚ କେପସୁଲ ଭିତରେ ଖଞ୍ଜା ଯାଇଥିବା ଚୁମ୍ବକୀୟ କି)ଗୁଡ଼ିକ ଲୋକ ପ୍ରିୟ ହୋଇ ପାରିଥିଲା। ଏହି କୌଶଳକୁ ଆଧାର କରି ସି.ପି. କ୍ଲାୟର କମ୍ପାନୀ ସାଧାରଣ ଉପକରଣପାଇଁ ମଧ୍ୟ ରିଡ୍ ସୁଇଚ୍ ବନେଇବା ଆରମ୍ଭ କରିଦେଲା। ଇଲିନୋଇସ୍, ସ୍ପୋକାନେ ୱାସିଂଟନର କି-ଟ୍ରୋନିକ କର୍ପୋରେସନ ଏକ ଅର୍ଧପରିବାହୀ ଭିତରେ ଚୁମ୍ବକୀୟ ଶକ୍ତି ପ୍ରବାହିତ କରି ବୈଦ୍ୟୁତିକ ଊର୍ଜ୍ଜା ସୃଷ୍ଟି କରି ପାରିଲେ ଓ ଏଇ କୌଶଳର ଆଧାରରେ ମାଇକ୍ରୋସୁଇଚରୁ ହଲ-ଇଫେକ୍ଟ ସୁଇଚ୍ ତିଆରି କଲେ। ଏହଛଡ଼ା ଏକ ଇଣ୍ଡକ୍ଟିଭ କୋର ସୁଇଚର ମଧ୍ୟ ନିର୍ମାଣ ହେଲା। ଯାହା ଇଲିନୋଇସ ଟୁଲ ୱାର୍କସ ଅନ୍ତର୍ଗତ ଥିଲା। ୧୦୦ ନିୟୁତ ଥର ଚାପ ସମ୍ଭାଳିବାର କ୍ଷମତା ଏଇ ସୁଇଚ ଗୁଡ଼ିକର ଅଛି ବୋଲି ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରାଯାଇଥିଲା। ଏହି କି ଗୁଡ଼ିକର ଗତି ୦.୧୮୭ ଇଞ୍ଚ(୪.୭୫ ମି.ମି.) ଗଭୀରତା ଯାଏଁ ଥିଲା। ଏହା ସହିତ ତୁଳନା କଲେ ଜଣାପଡ଼େ ଆଜିର କିବୋର୍ଡ଼ରେ ବ୍ୟବହୃତ କିର ଗତି ୦.୧୧୦ ଇଞ୍ଚ(୨.୭୯ ମି.ମି.) ଗଭୀରତା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ହୋଇଥାଏ।
୧୯୭୦ର ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀ କାଳରେ କମ୍ ଦାମର ସିଧା-ସମ୍ପର୍କିତ କି ସୁଇଚ୍ ନିର୍ମାଣ କରାଗଲା। ତେବେ ଏହାର ଆୟୁ ତୁଳନାତ୍ମକ ଭାବେ କମ୍ ଥିଲା(ପାଖାପାଖି ୧୦ ନିୟୁତ ଥର)। ତଥାପି ବି ଏହା ଲୋକପ୍ରିୟ ହୋଇ ପାରିଥିଲା।
thumb|The 104-key PC US English QWERTY keyboard layout evolved from the standard typewriter keyboard, with extra keys for computing.
right|thumb|The Dvorak Simplified Keyboard layout arranges keys so that frequently used keys are easiest to press, which reduces muscle fatigue when typing common English.
୧୯୭୮ରେ କି-ଟ୍ରୋନିକ କର୍ପୋରେସନ ପ୍ରତିଟି କି ପାଇଁ ଅଲଗା ଅଲଗା ସୁଇଚ ବଦଳରେ କ୍ୟାପାସିଟାନ୍ସ ଭିତ୍ତିରେ ଏକ ଅଭିନବ କି-ବୋର୍ଡ଼ ନିର୍ମାଣ କଲେ, ଯେଉଁଥିରେ ସବୁଯାକ କି ଏକ ସ୍ପଞ୍ଜପ୍ୟାଡ ଉପରେ ରଖାଯାଉଥିଲା । ଏହି ସ୍ପଞ୍ଜ ପ୍ୟାଡର ଗୋଟିଏ ପାଖରେ ବିଦ୍ୟୁତ ସୁପରିବାହି ଧାତୁ ଝଳା ହୋଇଥିବା ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ ଲଗାଯାଇଥିଲା। ଏହା ତଳେ, ପ୍ରତିଟି ‘କି’ର ଠିକ୍ ସାମନାରେ ଅର୍ଦ୍ଧଚନ୍ଦ୍ରାକାର ଆକୃତି ମୁଦ୍ରିତ ସର୍କିଟ ବୋର୍ଡ଼ ରହିଥିଲା । କୌଣସି ବି କି ବା କୁଞ୍ଚିକୁ ଦବାଇଲେ ତାହାର ପ୍ରଭାବ ତଳେ ରହିଥିବା ସର୍କିଟ୍ ବୋର୍ଡ଼ ଉପରେ ନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଜାଗାରେ ପଡୁଥିଲା ଓ କ୍ୟାପାସିଟାନ୍ସ ସେଇ ଅନୁସାରେ ବଦଳୁଥିଲା, ଯାହାକୁ ଆଇ. ସି. (integrated circuits – IC) ମାଧ୍ୟମରେ ଚିହ୍ନିତ କରା ଯାଇ ପାରୁଥିଲା। ଏଇ କିବୋର୍ଡ଼ ଗୁଡ଼ିକର ମୂଲ୍ୟ ୬୦ ଡଲାର ରହିଥିଲା ଓ କାଳକ୍ରମେ କି-ଟ୍ରୋନିକ ସର୍ବାଧିକ କିବୋର୍ଡ଼ ନିର୍ମାତା ରୂପେ ଖ୍ୟାତି ଲାଭ କଲା।
ଇତି ମଧ୍ୟରେ ଆଇ.ବି.ଏମ୍.(IBM)ନିଜର ପ୍ୟାଟେଣ୍ଟ କୌଶଳ ଭିତ୍ତିରେ ନିଜସ୍ୱ କି-ବୋର୍ଡ଼ ନିର୍ମାଣ ଆରମ୍ଭ କରିଦେଲା। ପୁରୁଣା ଆଇ.ବି.ଏମ୍. କି-ବୋର୍ଡ଼ର ସୁଇଚ ଗୁଡ଼ିକ ସ୍ପ୍ରିଂ ସାହାଯ୍ୟରେ ନିର୍ମାଣ କରାଯାଇଥିଲା । ବ୍ୟବହାରକାରୀର ଆଙ୍ଗୁଠି ଚାପରେ ସ୍ପ୍ରିଂ ଉପରେଥିବା କୁଞ୍ଚିଟି ଦବିଗଲେ କୁଞ୍ଚିତଳେ ଓ ମୂଖ୍ୟ ବୋର୍ଡ଼ ଉପରେ ଥିବା ସୁପରିବାହୀ ପରଦାଦୁଇଟି ମିଳିତ ହେଉଥିଲେ ଓ ବୈଦ୍ୟୁତିକ ସର୍କିଟ ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ ହେଉଥିଲା। ଏହା ଏକ ପ୍ରକାର କ୍ଲିକ୍ ଶବ୍ଦ ସୃଷ୍ଟି କରୁଥିଲା, ଯାହାକୁ ଶୁଣି କୁଞ୍ଚିଟି ଠିକ୍ ଭାବରେ ଚାପି ହୋଇଛି କି ନା, ଟାଇପିଷ୍ଟ ସହଜରେ ଜାଣି ପାରୁଥିଲା। A Passion for the Keys: Particular About What You Type On? Relax – You're Not Alone. LOOSE WIRE, By JEREMY WAGSTAFF, Wall Street Journal, November 23, 2007Dan's Data Review: IBM 42H1292 and 1391401 keyboards, Review date: 15 August 1999, updated 13-Nov-2007
ପ୍ରଥମ ଇଲେକ୍ଟ୍ରୋନିକ କି-ବୋର୍ଡ଼ର କୁଞ୍ଚିର ଚାପ ୦.୧୮୭ ଇଞ୍ଚ(୪.୭୫ ମି.ମି.) ଗଭୀରତା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଥିଲା। କୁଞ୍ଚିର ଉଚ୍ଚତା ୧୨.୭ ମି.ମି. ଥିଲା ଓ କି-ବୋର୍ଡ଼ଟି ୫ ସେ.ମି. ମୋଟାଥିଲା। ସମୟକ୍ରମେ କୁଞ୍ଚିଚାପର ଗଭୀରତା ଆହୁରି କମ୍ ହେଲା (୦.୧୧୦ ଇଞ୍ଚ(୨.୭୯ ମି.ମି.) ଓ ବଜାରରେ ଏହାର ଚାହିଦା ବଢିଲା। ଯୋଗକୁ କି-ଟ୍ରୋନିକ୍ ଏମିତି ଏକ କି-ବୋର୍ଡ଼ ତିଆରି କରିଥିଲା ଯାହା କେବଳ ଏକ ଇଞ୍ଚ ମୋଟା ଥିଲା। ଆଜିକାଲିତ ଅଧଇଞ୍ଚ ମୋଟାର କି-ବୋର୍ଡ଼ ମାର୍କେଟରେ ମିଳୁଛି ।
କି-ବୋର୍ଡ଼ର ଉପଯୋଗୀତାକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟକଲେ କୁଞ୍ଚିର ଅଗ୍ରଭାଗର ଭୂମିକା ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ। ପ୍ରଥମେ କୁଞ୍ଚିଗୁଡ଼ିକର ଉପରିଭାଗ ସେ କାଳର ଟାଇପରାଇଟରର କି ପରି, ଥାଳିଭଳି ଚେପଟା ଥିଲା। ଆଉ ଏହି କୁଞ୍ଚି ଉପରେ ଲେଖାଯାଇଥିବା ଅକ୍ଷରଟିର ଆୟୁ ମଧ୍ୟ ସେହି ଅନୁପାତରେ ଅଧିକ ହେବା (ପାଖାପାଖି ଦଶ ନିୟୁତ ଥର)ର ଆବଶ୍ୟକତା ରହିଥିଲା। କାରଣ ଏହା ଉପରେ ହାତ ଆଙ୍ଗୁଳି, ନଖ, ତେଲ, କ୍ରିମ୍ ଲାଗି ଏହାର ସ୍ପଷ୍ଟତାକୁ କ୍ରମେ କ୍ରମେ ଅସ୍ପଷ୍ଟ କରିଦିଏ। ତେଣୁ କୁଞ୍ଚିର ଉପରିଭାଗକୁ ଖୋଦେଇକରି ସେଥିଲେ ରଙ୍ଗ ଭରି ପ୍ରଥମେ ଯେଉଁ କୁଞ୍ଚି ଗୁଡ଼ିକ ତିଆରି ହେଉଥିଲା, ତାକୁ ଲୋକେ ପସନ୍ଦ କଲେ ନାହିଁ, ଫଳରେ ମୋଲ୍ଡେଡ କି ସବୁ ତିଆରି ହେଲା। ଇଞ୍ଜେକ୍ସନ ମୋଲ୍ଂ ନାମକ ପ୍ରଣାଳୀରେ କୁଞ୍ଚି ଓ ସେଥିଲେ ଲେଖାଥିବା ସଙ୍କେତ ବା ଅକ୍ଷରକୁ କ୍ରମାନ୍ୱୟରେ ମୋଲ୍ଡ କରାଯାଉଥିଲା। ଏହା ବ୍ୟୟବହୁଳ ହୋଇଥିବାରୁ ରଙ୍ଗ-ସବ୍ଲିମେସନ ପ୍ରିଣ୍ଟିଂ, ଲେଜର ଖୋଦେଇ ପରି ପ୍ରଣାଳୀ ବିକଶିତ ହେଲା। ଏହାଦ୍ୱାରା ପୁରା କି-ବୋର୍ଡ଼କୁ ଏକା ସାଙ୍ଗରେ ମୁଦ୍ରିତ କରିବା ସମ୍ଭବପର ହୋଇ ପାରିଲା। ପ୍ରଥମେ ପ୍ରଥମେ ସବ୍ଲିମେସନ ପ୍ରିଣ୍ଟିଂ ପାଇଁ ଏକ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ପ୍ରକାରର କାଳିକୁ କୁଞ୍ଚିର ଉପରିଭାଗରେ ଉତ୍ତାପଦେଇ ଏମିତି ଭାବେ ମୁଦ୍ରିତ କରା ଯାଉଥିଲା ଯେ କାଳିର ଅଣୁ କୁଞ୍ଚିର ଅଣୁକୁ ଭେଦ କରି ଅଙ୍କିତ ହୋଇ ଯାଉଥିଲା। କିନ୍ତୁ ଏହା ଏତେଟା ଲୋକପ୍ରିୟ ହୋଇ ପାରିଲା ନାହିଁ କାରଣ ତେଲ ଲାଗିବାଦ୍ୱାରା ଏହି କାଳି ଚରି ଯାଉଥିଲା। ସେଥିପାଇଁ ପରବର୍ତ୍ତୀ କାଳରେ ଏହାକୁ ରୋକିବାପାଇଁ ମୁଦ୍ରଣ କରିସାରିଲା ପରେ କୁଞ୍ଚିର ଉପରିଭାଗରେ ଏକ ପ୍ରକାର ଆସ୍ତରଣ (କୋଟିଂ) ଦିଆଯାଉଥିଲା। ଏହି କୌଶଳ ଆଧାରରେ ଆଇ.ବି.ଏମ୍. ନିଜର କି-ବୋର୍ଡ଼ ନିର୍ମାଣ ଆରମ୍ଭ କରିଦେଲା ଓ କୁଞ୍ଚିର ଅଗ୍ରଭାଗକୁ ଚେପଟା ନ କରି ସାମାନ୍ୟ ବକ୍ରାକାର (ଗହୀରିଆ) କରିଦେଲା। ଏହି ମୁଦ୍ରଣ ପ୍ରଣାଳୀର ସବୁଠାରୁ ବଡ଼ ଦୁର୍ଗୁଣ ଥିଲା ଯେ ଏହା କେବଳ ଗାଢ଼ରଙ୍ଗର କାଳିକୁ ହାଲକା ରଙ୍ଗର କି-ବୋର୍ଡ଼ ଉପରେ ମୁଦ୍ରଣ କରି ପାରୁଥିଲା ଓ ଏଥିପାଇଁ ବହୁତ ସମୟ ଲାଗୁଥିଲା। ଏହାପରେ ଆଇ.ବି.ଏମ୍. ପ୍ରତ୍ୟେକ କୁଞ୍ଚିର ଅଗ୍ରଭାଗପାଇଁ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର କୁଞ୍ଚି-ଟୋପି (keycap) ତିଆରି କଲା। ଏଥିପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ ସାଧାରଣ ଏ.ବି.ଏସ. କି-ବୋର୍ଡ଼ଠାରୁ ଭିନ୍ନ ଥିଲା।
ଅନ୍ତତଃ ଅଳ୍ପ ଦାମର (୧୦ ଡଲାରରୁ କମ୍) ଆଧୁନିକ କି-ବୋର୍ଡ଼ ନିର୍ମାଣ ହେଲା। ଏହା ପଛରେ ତିନୋଟି ଯାନ୍ତ୍ରୀକ କୌଶଳର ପ୍ରମୁଖ ଅବଦାନ ରହିଛି:
"ଏକକ ଢାଞ୍ଚା - ମୋନୋବ୍ଲକ" କି-ବୋର୍ଡ଼ର ପ୍ରାରୂପ, ଯେଉଁଠି ପ୍ରତିଟି କୁଞ୍ଚିପାଇଁ ଅଲଗା ଅଲଗା ଢାଞ୍ଚା ବଦଳରେ ଗୋଟିଏ "ମୋନୋବ୍ଲକ" ଢାଞ୍ଚାର ବ୍ୟବହାର କରାଗଲା । ମୋଲ୍ଡ଼ିଂ କୌଶଳଦ୍ୱାରା ଏହା ସମ୍ଭବ ହୋଇ ପାରିଲା।
ମୋନୋବ୍ଲକ ତଳେ ସମ୍ପର୍କ ସୁଇଚ୍ ପରଦା (contact-switch membrane)ର ପ୍ରଚଳନ। ସୁଇଚର ତଳେ ଓ ମୋନୋବ୍ଲକର ଉପରେ ଥିବା ପରିବାହୀ ପରଦା ଭିତରେ ଏକ ଖାଲି ସ୍ଥାନ ରହିଲା, ଯେପରିକି କୁଞ୍ଚିଟିକୁ ଚାପିଲେ ହିଁ ଏକ ପ୍ରକାର ବୈଦ୍ୟୁତିକ ସମ୍ପର୍କ ସୃଷ୍ଟି ହେବ। ଏଇ ପରଦା ଗୁଡ଼ିକ ବହୁ ପରିମାଣରେ ‘ରିଲ୍ରୁ ରିଲ୍’ ମୁଦ୍ରଣ କଳଦ୍ୱାରା ମୁଦ୍ରିତ କରାଗଲା ଓ ପରବର୍ତ୍ତୀ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ପ୍ରତିଟି କି-ବୋର୍ଡ଼ରେ ଖଣ୍ଡ ଖଣ୍ଡ କରି କାଟି ଲଗାଇ ଦିଆଗଲା।
କୁଞ୍ଚିର ଅଗ୍ରଭାଗର ପ୍ୟାଡ ପ୍ରିଣ୍ଟିଂ ଯାହାକୁ ଟେମ୍ପୋ ବୋଲି କୁହାଯାଏ, ତାହା ସବୁଠାରୁ ଲୋକପ୍ରିୟ ଉପକରଣ ତିଆରି ସଂସ୍ଥାଥିଲା। ପ୍ରଥମେ ସବ୍ଲିମେସନ କାଳି ବ୍ୟବହାର କରାଯାଉଥିଲା (ଉପରେ ଦେଖନ୍ତୁ) କିନ୍ତୁ ଏହାକୁ ସୁରକ୍ଷା ଦେବାପାଇଁ ଅଧିକ ଦିନ ସ୍ଥାୟୀ ସ୍ୱଚ୍ଛ ଆବରଣ ଏବେ ଏହା ଉପରେ ମୁଦ୍ରିତ କରାଯାଉଛି। ଏହି ଆବରଣର ଆଉ ଏକ କାମ ହେଲା ଏହା ଉଜ୍ଜ୍ୱଳତାକୁ କମ କରିଦିଏ ଓ ଅନେକ ସ୍ଥାନରେ ଏହା ଏକ ଜୀବାଣୁ ନାଶକ ତତ୍ତ୍ୱଯୁକ୍ତ ହୋଇଥାଏ ଯାହା ବ୍ୟବହାରକାରୀପାଇଁ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟଗତ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଉପଯୋଗୀ।
ଇଲେକ୍ଟ୍ରୋନିକ କି-ବୋର୍ଡ଼ ନିର୍ମାଣରେ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ ଜିନିଷର ଉପଯୋଗୀତା ବହୁତ ବେଶି । ମୋନୋବ୍ଲକ ଆସିବା ଆଗରୁ ଡର୍ଲିନ ନାମକ ବସ୍ତୁ (Polyoxymethylene plastic) କିବୋର୍ଡ଼ ତିଆରି ପାଇଁ ବ୍ୟବହୃତ ହେଉଥିଲା, ଯାହା ଏହା ଉପରେ ବାରମ୍ବାର ପଡୁଥିବା ଚାପକୁ ସହ୍ୟ କରିବାକୁ ସକ୍ଷମ ଥିଲା। କି ସୁଇଚରେ ସ୍ପ୍ରିଂ ପ୍ରଭାବ ଉତ୍ପନ୍ନ କରିବାପାଇଁ ଗ୍ରୀଜ ପରି କୌଣସି ଜିନିଷ ବ୍ୟବହାର କରିବା ଉପଯୁକ୍ତ ନୁହେଁ । କାରଣ ଏହାଦ୍ୱାରା କିବୋର୍ଡ଼ ସହଜରେ ମଇଳା ହୋଇଯାଏ ଓ ଉପରର ଲେଖା ଦିଶେନାହିଁ । ତେବେ ଏହି ସ୍ପ୍ରିଂ ପ୍ରଭାବକୁ ସୁଚାରୁରୂପେ ଚଲାଇବାପାଇଁ ଉପଲବ୍ଧ ଏକମାତ୍ର ଜିନିଷ ଥିଲା ଡର୍ଲିନ । କିନ୍ତୁ ଏହା ଏତେ ନରମ ଯେ ଏହା କୁଞ୍ଚିର ଅଗ୍ରଭାଗରେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇ ନ ପାରେ। ତେଣୁ ଅଗ୍ରଭାଗପାଇଁ ଏ.ବି.ଏସ୍. (Acrylonitrile butadiene styrene-ABS) ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ ବ୍ୟବହାର କରା ଯାଉଥିଲା । କାଳକ୍ରମେ ପ୍ଲାଷ୍ଟିକ ମୋଲ୍ଂ ବିକଶିତ ହେଲା ପରେ କୁଞ୍ଚି ଚାପର ଗଭୀରତା ୦.୧୮୭ ଇଞ୍ଚରୁ ୦.୧୧୦ ଇଞ୍ଚ କମ କରି ବି ସ୍ପ୍ରିଂ ପ୍ରଭାବକୁ ଆଗଭଳି ରଖିହେଲା ଓ ମୋନୋବ୍ଲକ କିବୋର୍ଡ଼ ତଥା ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଏକକ-କୁଞ୍ଚ୍ୟାଗ୍ର ( single-part keytop/plungers)ର ପ୍ରଚଳନ ଏ.ବି.ଏସ୍. ପ୍ଲାଷ୍ଟିକଦ୍ୱାରା ସମ୍ଭବ ହୋଇ ପାରିଲା।
ମାଉସ୍
thumb|A computer mouse with the most common standard features: two buttons and a scroll wheel, which can also act as a third button.
ମାଉସ୍ ଏକ ଲକ୍ଷ୍ୟ କରି ଦେଖାଉଥିବା ଯନ୍ତ୍ର ଯାହା ଏକ ସମତଳରେ ଦୁଇ ଦିଗରେ ଗତିକରି କାମ କରିଥାଏ । ମାଉସ ଏକ ବସ୍ତୁ ଯାହାକୁ ହାତରେ ଧରାଯାଏ ଯେଉଁଥିରେ ଏକାଧିକ ବଟନ ଅଛି । ବେଳେ ବେଳେ ଏଥିରେ ଚକ ଭଳିଆ କିଛି ଜିନିଷ ଥାଏ ଯାହା ବ୍ୟବହାରକାରୀକୁ ଯନ୍ତ୍ର କରାଉଥିବା କାମଗୁଡ଼ିକ କରେଇଥାଏ, ଆଉ କିଛି ଅତିରିକ୍ତ ବଟନ ମଧ୍ୟ ଥାଏ ଯାହା ମାଉସକୁ କିଛି ଅଧିକ କ୍ଷମତା ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ । ମାଉସର ଗତି ସାଧାରତଃ ଏକ ତୀର ଚିହ୍ନଦ୍ୱାରା କମ୍ପ୍ୟୁଟରପରଦାରେ ଦେଖାଇ ଥାଏ ଯାହା ଆରେଖୀୟ ପ୍ରୟୋଗୀ ଅନ୍ତରପୃଷ୍ଠ(Graphical User Interface)ର ଉତ୍ତମ ବ୍ୟବହାର ଦର୍ଶାଇଥାଏ ।
ମାଉସକୁ ଏକ ପୋଏନ୍ଟିଙ୍ଗ ଡିଭାଇସ ଭାବେ ବିଲ ଇଙ୍ଗ୍ଲିସର ୧୯୬୫ତମ ସଂସ୍କରଣରେ "କମ୍ପ୍ୟୁଟର-ଏଡେଡ ଡିସ୍ପ୍ଲେ କଣ୍ଟ୍ରୋଲ "ରେ ବାହାରିଥିଲା।Oxford English Dictionary, "mouse", sense 13
ଅନଲାଇନ ଅକ୍ସଫର୍ଡ ଅଭିଧାନରେ ମାଉସର ବହୁବଚନ ଭାବେ ମାଇସ ଲେଖା ଯାଇଛି କିନ୍ତୁ ଏଠାରେ ମାଉସମାନେ ଚୁଟିଆ ମୂଷାକୁ ବୁଝାଏ କିନ୍ତୁ କମ୍ପ୍ୟୁଟରର ମାଉସର ବହୁବଚନରେ ଇଂରାଜୀରେ ମାଉସେସ ଲେଖାଯାଏ।
thumb|left|A wireless optical mouse
୧୯୬୮ରେ ଜେ.ସି.ଆର ଲିକଲିଡର "ଦି କମ୍ପ୍ୟୁଟରଏଜ ଏ କମ୍ୟୁନିକେଶନ ଡିଭାଇସ"ରେ ମାଇସ ବୋଲି ଲେଖାଯାଇଛି। ଦି ଆମେରିକାନ ହେରିଟେଜ ଅଭିଧାନର ଚତୁର୍ଥ ସଂସ୍କରଣରେ କମ୍ପ୍ୟୁଟରମାଉସର ବହୁବଚନ ଭାବେ ଉଭୟ ମାଉସେସ ଓ ମାଇସକୁ ଠିକ ବୋଲି କୁହାଯାଇଛି।କେତେକ ଲେଖକ ବୈଷୟିକ ଲେଖାରେ ବୈଷୟିକ ଶବ୍ଦ ଭାବେ ମାଉସ ଡିଭାଇସେସ କିମ୍ବା ପୋଏଣ୍ଟିଙ୍ଗ ଡିଭାଇସେସ ଭାବରେ ବ୍ୟବହାର କରନ୍ତି।ଇଂରାଜୀରେ ମାଉସେସ କମ୍ପ୍ୟୁଟରମାଉସକୁ "ହେଡଲେସ ନାଉନ" ଭାବେ ।
ଟ୍ରାକବଲ ଏକ ପଏଣ୍ଟିଙ୍ଗ ଡିଭାଇସ ଯାହା ୧୯୫୨ରେ ଟମ କ୍ରାନ୍ସଟନ,ଫ୍ରେଡ ଲଙ୍ଗଷ୍ଟାଫ ଓ କେନୟୋନ ଟେଲରଙ୍କଦ୍ୱାରା ରୟାଲ କାନାଡିୟ ନୌ ବାହିନୀର ଡ଼ି.ଏ.ଟି.ଏ.ଆର ପ୍ରକଳ୍ପରେ ଉଦ୍ଭାବିତ ହେଇଥିଲା ।ଏହା କାନାଡିୟ ମାନକ ୫ ପିନ ବିଶିଷ୍ଟ ବୋଲିଂ ବଲ ବ୍ୟବହାର କରୁଥିଲା।ଏହାକୁ ବଜାରକୁ ଛଡ଼ାଯାଇନଥିଲା କାରଣ ଏହା ଏକ ଗୁପ୍ତ ସାମରିକ ପ୍ରକଳ୍ପ ଥିଲା।
ଅପଟିକାଲ ମାଉସଗୁଡ଼ିକ ଏଲ.ଇ.ଡି ବା ଲାଇଟ ଏମିଟିଂ ଡାଇଓଡ ଓ ଏକ ଫଟୋ ଡାଇଓଡର ଇମେଜିଙ୍ଗ ଆରେ ବ୍ୟବହାର କରେ ,ତଳେ ଥିବା ସମତଳର ଅବସ୍ଥା ଜାଣିବା ପାଇଁ।ମେକନିକାଲ ମାଉସ ଏକ ଗତିଶୀଳ ଅଂଶ ବ୍ୟବହାର କରିଲା ବେଳେ ଲେଜର ମାଉସ ଜଉଟା ମଧ୍ୟ ଅପଟିକାଲ ମାଉସ ଲେଜର ଆଲୋକକୁ ବ୍ୟବହାର କରେ। ୨୦୦୦ରେ ଲଗିଟେକ "ଟାକଟାଇଲ ମାଉସ" ବାହାର କରିଥିଲା, ଯେଉଁଥିରେ ଏକ ଛୋଟ ଆକଟୁଏଟୋର ଲାଗିଥିଲା ଯାହା ମାଉସକୁ ଥରାଉଥିଲା।ଏହା ବାରମ୍ବାର ଇଉଜରକୁ ଜଣାଉଥିଲେ ଯତେବେଳେ ମାଉସ ପରଦାର ସୀମାରେଖାକୁ ଛୁଇଁ ଯାଉଥିଲା। ମାଉସକୁ ଛୁଇଁ କରି ବ୍ୟବହାର କରିବା ପାଇଁ ଏକ ଇଲେକଟ୍ରହିଓଲଜିକାଲ ଟାକଟାଇଲ ମାଉସ ବାହାରିଥିଲା କିନ୍ତୁ ଏକ ବଜାରକୁ ଆସିପାରିନଥିଲା। ମାନକ ପି.ସି ମାଉସଗୁଡ଼ିକ ଆର.ଏସ-୨୩୨ସି ସିରିଏଲ ପୋର୍ଟ , ଡି-ସବମିନୀଏଚର କାନେକ୍ଟର ଭୟାରେ ବ୍ୟବହୃତ ହଉଥିଲେ ,ଯାହା ମାଉସର ସର୍କିଟକୁ ଚାଲୁ ରଖିବାରେ ଓ ମାଉସକୁ ଗତି କରେଇବାଦ୍ୱାରା ତଥ୍ୟ ବଦଳରେ ସାହାଯ୍ୟ କରୁଥିଲା। ମାଉସ ଶିଷ୍ଟମ୍ସ କର୍ପୋରେସନ ଭର୍ଶନ ଏକ ୫ ବାଇଟ ନିୟମ ଓ ୩ ଟା ବଟନକୁ ସାହା ଦେଉଥିଲା ବେଳେ ମାଇକ୍ରୋସଫ୍ଟ ଭର୍ଶନ ୩ ବାଇଟ ନିୟମ ଓ ୨ ଟା ବଟନ ବ୍ୟବହାର କରୁଥିଲା।ଏହି ଦୁଇଟି ନିୟମ ମଧ୍ୟରେ ଅମେଳ ଯୋଗୁଁ ମାଉସ ତିଆରି କରୁଥିବା କମ୍ପାନୀ ୨ ପ୍ରକାର ସୁଇଚ ମାଉସ ବିକିଲେ: "ପି.ସି" ଏମ.ଏସ.ସି ପାଇଁ ଓ "ଏମ.ଏସ" ମାଇକ୍ରୋସଫ୍ଟ ପାଇଁ।
୧୯୮୬ରେ ଆପଲ କମ୍ପାନୀ ୧୬ଟି ଯନ୍ତ୍ରକୁ ଡେଜି ଚେନିଙ୍ଗରେ ଲଗେଇ ପ୍ରଥମେ ଆପଲ ଡେସ୍କଟପ ବସକୁ କାମରେ ଲଗେଇଥିଲା।ସେହି ଗୋଟିଏ ବସରେ ଅନେକ ଗୁଡିଏ ମାଉସକୁ ଲଗାଯାଇଥିଲା ଯାହାର କୌଣସି କାରିଗରୀ ନଥିଲା।ଏକ ମାତ୍ର ଡେଟା ପିନକୁ ବ୍ୟବହାର କରି ଏଥିରେ ଅନେକ ମାଉସ ବ୍ୟବହାର କରିହଉଥିଲା ଯାହା କି ମାଉସର ମଡେଲମାନଙ୍କ ମୁଖ୍ୟସ୍ରୋତରେ ନିଜକୁ ମିଶେଇବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କଲା, ଏପରିକି ଏହା ଅଣ-ଆପଲ କମ୍ପାନୀରେ ମଧ୍ୟ ବ୍ୟବହୃତ ହେଲା ଏହା ୧୯୯୮ ଯାଏଁ ଚାଲୁ ରହିଲା।ଯେତେବେଳେ ଆଇ-ମାକ ଶିଳ୍ପର ଆରମ୍ଭ ହେଲା ୟୁ.ଏସ.ବିର ସମୟ ଆରମ୍ଭ ହେଲା।୧୯୯୯ ମେରେ "କାଂସ୍ୟ କିବୋର୍ଡ"ର ଆରମ୍ଭରୁ ପାୱାର ବୁକ ଜି୩ ଯାହା ଆପଲର ଏକ ସୃଷ୍ଟି ଡେସ୍କଟପ ବସର ବ୍ୟବହାରକୁ ପ୍ରତ୍ୟାହାର କଲା ୟୁ.ଏସ.ବିର ପ୍ରଚାଳନ ପାଇଁ।କିନ୍ତୁ ଏହାର ସ୍ଥାନ୨୦୦୫ରେ ପାୱାରବୁକ ଜି୪ ଯାଏଁ ରହିଲା ।ଶିଳ୍ପ-ମାନକ ୟୁ.ଏସ.ବି (ୟୁନିଭର୍ସାଲ ସିରିଆଲ ବସ ) ନିୟମ ଓ ଏହାର ସଂଯୋଗ ଏବେ ବହୁଳ ଭାବରେ ମାଉସ ପାଇଁ ବ୍ୟବହାର ହଉଛି।ଏହା ଏବେ ବିଖ୍ୟାତ ମାଉସମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଅନ୍ୟତମ।ନୋଟବୁକ୍ କମ୍ପ୍ୟୁଟରପାଇଁ ବେତାର ମାଉସର ବହୁଳ ବ୍ୟବହାର ହେଉଛି । ବେତାର ମାଉସଗୁଡ଼ିକ ଲୋହିତ ରଶ୍ମୀ ବା ରେଡିଓ ରଶ୍ମୀଦ୍ୱାରା ସଂଯୁକ୍ତ ହୁଅନ୍ତି।ଏହାର ଏକ ରିସିଭର ଥାଏ ଯାହା କମ୍ପ୍ୟୁଟରରେ ସିରିଏଲ ବା ୟୁ.ଏସ.ବି ପୋର୍ଟରେ ଲାଗିଥାଏ ଯାହା ରଶ୍ମୀକୁ ଗ୍ରହଣ କରିଥାଏ।ଏବେ ନୂଆ ନୂଆ ଅତି ଛୋଟ ନାନୋ ରିସିଭର ବାହାରିଛି ଯାହା ଲାପଟପ ନୋଟବୁକରେ ବ୍ୟବହାର କରିବା ପାଇଁ ସହଜସାଧ୍ୟ।
ଏମିଗା ଓ ଅଟାରି , ଅଟାରି ଏସ.ଟି ମାନକ ଡି.ଇ ସଂଯୋଗ ମାଉସଗୁଡ଼ିକ ପାଇଁ ବ୍ୟବହାର କରନ୍ତି । ସେହି ସଂଯୋଗ ସମାନ କମ୍ପ୍ୟୁଟରଓ ହାତ ଗଣତି ୮ ବିଟ ସିଷ୍ଟମରେ ଯଏଷ୍ଟିକରେ ସଂଯୋଗ ହେଇଥାଏ ଯଥା କମୋଡୋର ୬୪ ଓ ଅଟାରି ୨୬୦୦।ମାଉସ ପାଇଁ ଯାଉ ସଂକେତ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ଯଏଷ୍ଟିକ ପାଇଁ ଅଲଗା ସଂକେତ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ । ତେଣୁ ଯଏଷ୍ଟିକର ସଂଯୋଗ କରିବା ଜାଗାରେ ଯଦି ମାଉସ ଲଗା ଯାଏ ତାହା କରସର ଗତିକୁ ଗୋଟିଏ ଦିଗକୁ ବଢ଼ାଇ ଥାଏ ,ଯଦିଓ ମାଉସ ସ୍ଥିର ଥାଏ।କିନ୍ତୁ ଯଏଷ୍ଟିକକୁ ମାଉସ ଜାଗାରେ ଲଗେଇଲେ ଏହା କରସରକୁ କିଛି ବାଟ ଗତି କରାଇଥାଏ ।
୧୯୮୮ରେ ଭି.ଟେକ ସକ୍ରେଟିସ ,ଏକ ଶିକ୍ଷଣୀୟ ଭିଡିଓ ଗେମ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଯାହା ବେତର ମାଉସକୁ ପ୍ରଥମେ ବଜାରକୁ ଆଣିଥିଲା ଓ ତା ସହିତ ଏକ ମାଉସପ୍ୟାଡ ମଧ୍ୟ ଆସିଥିଲା ,ଏହି ମାଉସ ଗେମ ଗୁଡିକର ଅତିରିକ୍ତ ପରିଚାଳକ ଥିଲା।୧୯୯୦ର ପ୍ରାରମ୍ଭରେ ସୁପର ନିଣ୍ଟେଣ୍ଡୋ ଏଣ୍ଟରଟେନମେଣ୍ଟ ସିଷ୍ଟମ ,ଏକ ଭିଡିଓ ଗେମ କମ୍ପାନୀ ମାଉସକୁ ଗେମର ଅନ୍ୟତମ ମୁଖ୍ୟ ପରିଚାଳକ ଭାବେ ଆଣିଲା।ନିଣ୍ଟେଣ୍ଡୋ ୬୪ ପରେ ମାରିଓ ପେଣ୍ଟ ଗେମ ମାଉସର କ୍ଷମତାକୁ ଭଲଭାବେ ବ୍ୟବହାର କରିଥିଲା।ସେଗା କମ୍ପାନୀ ତାର ନିଜର ମାଉସ ବଜାରକୁ ଛାଡିଥିଲା ଜେନେସିସ/ମେଗା ଡ୍ରାଇଭ ,ସାଟର୍ଣ୍ଣ ଓ ଡ୍ରିମକଷ୍ଟ କନସୋଲ ପାଇଁ।ଏନ.ଇ.ସି ତାର ନିଜର ପି.ସି ଇଞ୍ଜିନ ଓ ପି.ସି - ଏଫ.ଏକ୍ସ କନସୋଲ ପାଇଁ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ମାଉସ ଛାଡିଥିଲା।ପ୍ଲେ-ଷ୍ଟେସନ ପାଇଁ ସୋନି କମ୍ପ୍ୟୁଟରଏଣ୍ଟରଟେନମେଣ୍ଟ ଏକ ମାଉସ ବାହାର କରିଥିଲା ଏବଂ ସେଥିରେ ଲିନକ୍ସ ଓ ପ୍ଲେ-ଷ୍ଟେସନ ୨ର ସରଞ୍ଜାମ ରହିଥିଲା।ବ୍ୟବହାରକାରୀ ଯେକୌଣସି ଭାବେ ୟୁ.ଏସ.ବି ମାଉସକୁ ପ୍ଲେ-ଷ୍ଟେସନ ୨ରେ ସଂଯୋଗ କରିପାରୁଥିଲେ।ପ୍ଲେ -ଷ୍ଟେସନ ୩ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବେ ୟୁ.ଏସ.ବି ମାଉସର ଅଧିନକୁ ଆସିଗଲା ।
ମନିଟର
ଟେଲିଭିଜନ ଭଳି ଦେଖାଯାଉଥିବା ବସ୍ତୁଟିକୁ କମ୍ପ୍ୟୁଟରର ମନିଟର କୁହାଯାଏ । କମ୍ପ୍ୟୁଟରରେ କରାଯାଉଥିବା କାମର ଫଳାଫଳ ବା ଆଉଟପୁଟ୍ ଏହି ମନିଟରରେ ଦେଖାଯାଇଥାଏ ଏବଂ କମ୍ପ୍ୟୁଟରକୁ ଦିଆଯାଉଥିବା ନିର୍ଦ୍ଦେଶର ଫଳାଫଳ ମଧ୍ୟ ଏଥିରେ ଦେଖାଯାଇଥାଏ । ଟେଲିଭିଜନ ଭଳି କମ୍ପ୍ୟୁଟରର ମନିଟର ବି କଳା-ଧଳା ଏବଂ ରଙ୍ଗିନ ହୁଏ ଏବଂ ବିଭିନ୍ନ ସାଇଜର ବି ହୁଏ।
ଆଧାର
ବାହାର ଲିଙ୍କ
A Brief History of Computing – slideshow by Life magazine
ଶ୍ରେଣୀ:ଇଣ୍ଟରନେଟ
ଶ୍ରେଣୀ:କମ୍ପ୍ୟୁଟର ବିଜ୍ଞାନ |
ସଚି ରାଉତରା (ସଚ୍ଚିଦାନନ୍ଦ ରାଉତରାୟ) | https://or.wikipedia.org/wiki/ସଚି_ରାଉତରା_(ସଚ୍ଚିଦାନନ୍ଦ_ରାଉତରାୟ) | ଲେଉଟାଣି ସଚ୍ଚିଦାନନ୍ଦ ରାଉତରାୟ |
ଜାଜପୁର | https://or.wikipedia.org/wiki/ଜାଜପୁର | REDIRECT ଯାଜପୁର |
ପୁରି | https://or.wikipedia.org/wiki/ପୁରି | ପୁରି ଏକ ଭାରତୀୟ ଖାଦ୍ୟ । ଏହା ଭାରତ ସମେତ ନେପାଳ, ବଙ୍ଗଳାଦେଶ, ପାକିସ୍ଥାନ ଓ ଦକ୍ଷିଣ ଏସିଆର ଅନେକ ଦେଶରେ ମିଳିଥାଏ । ଏହାକୁ ସକାଳ ଜଳଖିଆ ବା ସଞ୍ଜ ଜଳଖିଆ ଭାବରେ ଖିଆଯାଇଥାଏ ।
ପ୍ରକାରଭେଦ
ପୁରି ଭଳି ତିଆରି କରାଯାଇ ଗୁପଚୁପ ଆଳୁ ଚକଟା ଓ ଖଟାପାଣି ସହ ଖିଆଯାଇଥାଏ ।
ଓଡ଼ିଶାର କଟକରେ ବାଲିଯାତ୍ରା ସମୟରେ ଠୁଙ୍କାପୁରି ଓ ଛେନା ତରକାରି ମିଳିଥାଏ ।Overview of CuttackFanfare & spectacle mark the opening of Bali Yatra, November 10, 2011Orissa CM Naveen Patnaik inaugurates historic Baliyatra festival in Cuttack , November 22, 2010Bali Yatra Fever grips Cuttack, 12 November 2011Binita Jaiswal, Fanfare & spectacle mark the opening of Bali Yatra, Nov 10, 2011
ଉପାଦାନ
ପୁରି ଅଟା ବା ମଇଦାରୁ ତିଆରି ହୋଇଥାଏ । ଅଟା ବା ମଇଦାରେ ଅଳ୍ପ ଲୁଣ ମିଶାଇ, ପାଣି ମିଶାଇ ଚକଟିବା ପରେ ତାହାକୁ ଗୋଲଗୋଲ କରି ବେଲାଯାଇଥାଏ । ଏହି ବେଲାଯାଇଥିବା ଗୋଲାକାର ପୁରିକୁ ଘିଅ ବା ଗରମ ତେଲରେ ଛଣାଯାଇଥାଏ । ଏହା ଭିତରେ ଥିବା ଜଳ ବାଷ୍ପିକରଣ ହେବା ହେତୁ ଏଥିରୁ ଯେଉଁ ବାମ୍ଫ ବାହାରେ ତାହା ପୁରିକୁ ଫୁଲାଇବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥାଏ । ଏହା ସୁନେଲି-ବାଦାମି ରଙ୍ଗ ଧାରଣ କଲେ ଏହାକୁ ତେଲରୁ ବାହାର କରାଯାଇ ଗରମ ବା ଘର ତାପମାତ୍ରାରେ ପରାସଯାଇଥାଏ । ଛୋଟ ଛୋଟ ପୁରି ତିଆରି କରାଯାଇ ତାହାକୁ ଗୁପଚୁପ ଭାବରେ ସାଇତି ରଖି ମଧ୍ୟ ଖିଆଯାଇଥାଏ ।
ଆଧାର
ବାହାର ଲିଙ୍କ
ଶ୍ରେଣୀ:ଦକ୍ଷିଣ ଏସୀୟ ଖାଦ୍ୟ
ଶ୍ରେଣୀ:ଛପନ ଭୋଗ |
ଓଡ଼ିସା | https://or.wikipedia.org/wiki/ଓଡ଼ିସା | REDIRECT ଓଡ଼ିଶା |
ସଚ୍ଚି ରାଉତରା | https://or.wikipedia.org/wiki/ସଚ୍ଚି_ରାଉତରା | ଲେଉଟାଣି ସଚ୍ଚିଦାନନ୍ଦ ରାଉତରାୟ |
ସଚ୍ଚି ରାଉତରାୟ | https://or.wikipedia.org/wiki/ସଚ୍ଚି_ରାଉତରାୟ | ଲେଉଟାଣି ସଚ୍ଚିଦାନନ୍ଦ ରାଉତରାୟ |
ସଚି ରାଉତରାୟ | https://or.wikipedia.org/wiki/ସଚି_ରାଉତରାୟ | ଲେଉଟାଣି ସଚ୍ଚିଦାନନ୍ଦ ରାଉତରାୟ |
ସଚି ରାଉତରାଅ | https://or.wikipedia.org/wiki/ସଚି_ରାଉତରାଅ | ଲେଉଟାଣି ସଚ୍ଚିଦାନନ୍ଦ ରାଉତରାୟ |
ସଚିଦାନଁଦ ରାଉତରା | https://or.wikipedia.org/wiki/ସଚିଦାନଁଦ_ରାଉତରା | ଲେଉଟାଣି ସଚ୍ଚିଦାନନ୍ଦ ରାଉତରାୟ |
Broken/PROJCATS | https://or.wikipedia.org/wiki/Broken/PROJCATS | REDIRECT Wikipedia:Categorization#Non-article and maintenance categories |
Broken/PROPOSAL | https://or.wikipedia.org/wiki/Broken/PROPOSAL | redirect Wikipedia:Policies and guidelines#proposal |
Broken/RFC | https://or.wikipedia.org/wiki/Broken/RFC | REDIRECT Wikipedia:Requests for comment |
Broken/TC | https://or.wikipedia.org/wiki/Broken/TC | REDIRECT Wikipedia:Template_messages/Cleanup #REDIRECT Wikipedia:Template_messages/Cleanup |
Oriya language | https://or.wikipedia.org/wiki/Oriya_language | REDIRECT ଓଡ଼ିଆ ଭାଷା |
ଉତ୍କଳ ଲିପି | https://or.wikipedia.org/wiki/ଉତ୍କଳ_ଲିପି | REDIRECT ଓଡ଼ିଆ ଲିପି |
ଓଡିଆ ଲିପି | https://or.wikipedia.org/wiki/ଓଡିଆ_ଲିପି | REDIRECT ଓଡ଼ିଆ ଲିପି |
ଶାହାରୁଖ ଖାନ | https://or.wikipedia.org/wiki/ଶାହାରୁଖ_ଖାନ | REDIRECT ସାହାରୁଖ ଖାଁ |
ସାହାରୁଖ ଖାଁ | https://or.wikipedia.org/wiki/ସାହାରୁଖ_ଖାଁ | ଶାହାରୁଖ ଖାଁ (ଜନ୍ମ ୨ ନଭେମ୍ବର ୧୯୬୫) ଭାରତର ସିନେ ଜଗତର ଜଣେ ଅଭିନେତା ଓ ପ୍ରଯୋଜକ । ସାଧାରଣତଃ "କିଙ୍ଗ୍ ଖାନ", "ଏସ.ଆର.କେ", "କିଙ୍ଗ ଅଫ୍ ବଲିଉଡ଼" ତଥା "ବଲିଉଡ଼ ବାଦଶାହ" ଭାବରେ ସେ ଜଣାଶୁଣା । ୧୯୯୨ ମସିହାରେ "ଦିୱାନା" ଚଳଚ୍ଚିତ୍ର ଜରିଆରେ ପଦାର୍ପଣ କରିଥିବା ଶାହାରୁଖ ତା' ଆଗରୁ ଟେଲିଭିଜନରେ ଜଣେ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଧାରାବାହିକ ଅଭିନେତା ଭାବରେ ନାଁ କରିଥିଲେ । ଶାହାରୁଖ ୧୪ଟି ଫିଲ୍ମଫେୟାର୍ ପୁରସ୍କାର ବର୍ତ୍ତମାନ ସୁଦ୍ଧା ଜିତିଛନ୍ତି, ଯହିଁରୁ ୮ ଗୋଟି ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଅଭିନେତା ବିଭାଗରେ ଅଛି, ତଥା ଏହା ଏକ ରେକର୍ଡ଼ ଦିଲ୍ଲିପ କୁମାରଙ୍କ ସହିତ ।
ଶାହାରୁଖ ଖାଁ ୧୯୮୯ ମସିହାରେ ଟେଲିଭିଜନ୍ ସିରିୟଲ ଫୈାଜୀରେ ନିଜର କ୍ୟାରିୟର୍ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ । ୧୯୯୨ ମସିହାରେ ଦିୱାନା ଚଳଚ୍ଚିତ୍ର ଜରିଆରେ ବଲିଉଡରେ ପ୍ରବେଶ କଲେ । ଖାଁ ଅଭିନୀତ କେତେଗୋଟି ପ୍ରମୁଖ ଚଳଚ୍ଚିତ୍ର ଭିତରୁ "ଡର୍" (୧୯୯୩), "ବାଜିଗର୍" (୧୯୯୩), "ଅଞ୍ଜାମ୍" (୧୯୯୪), "ରାଜୁ ବନଗୟା ଜେନ୍ଟଲ୍-ମ୍ୟାନ୍" , କରନ-ଅର୍ଜୁନ, କୋଇଲା, ପରଦେଶ୍, ଦିଲ ତୋ ପାଲ ହୈ, ବାଦଶାହ, ହେ ରାମ, ଦିଲବାଲେ ଦୁଲହନିଆଁ ଲେ ଜାଏଙ୍ଗେ, କୁଛ୍ କୁଛ୍ ହୋତା ହୈ, ଦେବଦାସ, ମହୋବ୍ୱତେ, ଅଶୋକା, କଲ୍ ହୋ ନା ହୋ, ମେ ହୁଁ ନା, ବୀର୍-ଜାରା, ସ୍ୱଦେଶ୍, ପହେଲି, କଭି ଅଲବିଦା ନା କହ ନା, ଡନ, ଚକ ଦେ ଇଣ୍ଡିଆ, ଓଁ ଶାନ୍ତି ଓଁ, ରବ୍ ନେ ବନା ଦି ଜୋଡି, ବିଲ୍ଲୁ, ମାଇ ନେମ ଇଜ୍ ଖାଁ, ରା.୧ ଓ ଡନ-୨ ଆଦି ବହୁତ ଜନାଦୃତି ଲାଭ କରିଛନ୍ତି । ଶାହରୁଖ ୟଶ ଚୋପ୍ରାଙ୍କ ନିର୍ଦ୍ଦେଶନାରେ ତାଙ୍କର ଶେଷ ଚଳଚ୍ଚିତ୍ର 'ଜବ୍ ତକ୍ ହେ ଜାନ୍'ରେ ଆସିଥିଲେ । ଖାଁଙ୍କର ୨୦୧୩ -ମୁକ୍ତିପ୍ରାପ୍ତ ଚଳଚ୍ଚିତ୍ର 'ଚେନ୍ନାଇ ଏକ୍ସପ୍ରେସ୍' , ଯାହାକୁ ରୋହିତ୍ ସେଟ୍ଟୀ ନିର୍ଦ୍ଦେଶନା ଦେଇଛନ୍ତି, ତାହା ଏ ଯାବତ୍ ହିନ୍ଦୀ ଚଳଚ୍ଚିତ୍ର-ଜଗତର ସର୍ବାଧିକ ବ୍ୟାପାର କରିଥିବା ଚିତ୍ର । ଖାଁଙ୍କର ଆଗାମୀ ଚଳଚ୍ଚିତ୍ର କିଛି ହେଲା ଫାରା ଖାନ ନିର୍ଦ୍ଦେଶିତ 'ହାପି ନ୍ୟୁ ଇୟର୍' ଓ ରାହୁଲ ଢୋଲକିଆ ନିର୍ଦ୍ଦେଶିତ 'ରଈସ' । ବର୍ତ୍ତମାନ ସୁଦ୍ଧା ଖାଁ ଭାରତର ତଥା ବିଶ୍ୱର ଜଣେ ଅପ୍ରତିଦ୍ୱନ୍ଦୀ ଅଭିନେତା ଭାବରେ ଅନେକ ସମାଲୋଚକ ତଥା ଜନସାଧାରଣ ସାଦରେ ସ୍ୱୀକାର କରିଛନ୍ତି । ସେ ଭାରତ ସରକାରଙ୍କଦ୍ୱାରା ପଦ୍ମଶ୍ରୀ ଉପାଧିରେ ଭୁଷିତ ହୋଇଛନ୍ତି । ତାଙ୍କୁ ଫ୍ରାନ୍ସ, ମାଲେସିଆ, ଦକ୍ଷିଣ କୋରିଆ ତଥା ବିଶ୍ୱର ବିଭିନ୍ନ ଦେଶ ସମ୍ମାନ ଦେଇ ତାଙ୍କର ତଥା ଭାରତର ଚଳଚ୍ଚିତ୍ର ଜଗତର ନାମ ସମୁଜ୍ଜ୍ୱଳ କରିଛନ୍ତି । ଲଣ୍ଡନର ପ୍ରସିଦ୍ଧ ମାଡାମ ଟୁଷଡ୍ ସଂଗ୍ରହାଳୟ ତଥା ବିଶ୍ୱର ବିଭିନ ସ୍ଥାନରେ ତାଙ୍କ ମହମ ପ୍ରତିମୁର୍ତ୍ତି ସ୍ଥାପନା କରାଯାଇଛି । ବିଶ୍ୱ ଚଳଚ୍ଚିତ୍ର ଜଗତରେ ତାଙ୍କ ଅଭୁତପୂର୍ବ ପ୍ରଭାବ ପାଇଁ ତାଙ୍କୁ ନିକଟରେ ଆମେରିକାର ପ୍ରସିଦ୍ଧ "ନିଉଜ-ଉଇକ" ପତ୍ରିକା ପୃଥିବୀର ପ୍ରଥମ ୫୦ଜଣ ଶକ୍ତିଶାଳୀ ଲୋକଙ୍କ ଭିତରେ ସ୍ଥାନ ଦେଇଛି । ସେହିପରି ଆମେରିକାର ଜର୍ଜ୍-ଟାଉନ୍ ଇଉନିଭର୍ସିଟି ତାଙ୍କୁ ବିଶ୍ୱର ୫୦୦ ପ୍ରଭାବଶାଳୀ ମୁସଲମାନଙ୍କ ତାଲିକାରେ ସାମିଲ କରିଥିଲା ।
ତାଙ୍କ ପତ୍ନୀଙ୍କ ନାଁ ଗୌରୀ ଖାଁ । ତାଙ୍କର ଆର୍ଯନ୍ ଓ ସୁହାନା ନାମରେ ଗୋଟିଏ ପୁଅ ଆଉ ଗୋଟିଏ ଝିଅ ଅଛନ୍ତି । ଶାହାରୁଖ ଖାଁ ଏକାଧାରରେ ଜଣେ ଅଭିନେତା, ଜଣେ ପ୍ରଯୋଜକ, ଜଣେ ନିର୍ଦ୍ଦେଶକ ତଥା ଜଣେ କ୍ରିକେଟ୍ ମାଲିକ (ତାଙ୍କ ଦଳର ନାମ ହେଲା କୋଲକାତା ନାଇଟ ରାଇଡର୍ସ୍) ଭାବରେ ଜନମାନସରେ ଆନ୍ଦୋଳନ ସୃଷ୍ଟି କରିଛନ୍ତି । ଭାରତ ତଥା ସମଗ୍ର ବିଶ୍ୱର ଅନେକ ନୂତନ ଓ ଅଧୁନାତନ କଳାକାରମାନେ ଶାହାରୁଖ ଖାଁଙ୍କୁ ନିଜର ଦକ୍ଷତାର ମାପକାଠି ହିସାବରେ ଗ୍ରହଣ କରି ତାଙ୍କ ପ୍ରବାଦତ୍ୱରେ ସାମିଲ ହୋଇଛନ୍ତି । ବର୍ତ୍ତମାନ ସେ କେବଳ ଜଣେ ଅଭିନେତା ହିସାବରେ ନୁହେଁ, ସମଗ୍ର ବିଶ୍ୱରେ ଭାରତର ଜଣେ ପ୍ରତିମୁଖ ଭାବରେ ଅନେକ ସ୍ଥାନରେ ଗୃହିତ ହେଉଛନ୍ତି
ଆଧାର
ଶ୍ରେଣୀ:୧୯୬୫ ଜନ୍ମ
ଶ୍ରେଣୀ:ପଦ୍ମଶ୍ରୀ ସମ୍ମାନିତ
ଶ୍ରେଣୀ:ଅଭିନେତା
ଶ୍ରେଣୀ:ହିନ୍ଦୀ କଥାଚିତ୍ର ଅଭିନେତା |
ଶାହାରୁଖ ଖାଁ | https://or.wikipedia.org/wiki/ଶାହାରୁଖ_ଖାଁ | REDIRECT ସାହାରୁଖ ଖାଁ |
Broken/TEMPLATE | https://or.wikipedia.org/wiki/Broken/TEMPLATE | ଲେଉଟାଣି ସହଯୋଗ:ଛାଞ୍ଚ
Category:Shortcuts that are English words |
Broken/WELCOME | https://or.wikipedia.org/wiki/Broken/WELCOME | REDIRECT Wikipedia:Welcoming committee/Welcome to Wikipedia
Category:Shortcuts that are English words |
ସମାଜ ସାପ୍ତାହିକ | https://or.wikipedia.org/wiki/ସମାଜ_ସାପ୍ତାହିକ | ଲେଉଟାଣି ସମାଜ (ଖବରକାଗଜ) |
Broken/MOS | https://or.wikipedia.org/wiki/Broken/MOS | ଲେଉଟାଣି ଉଇକିପିଡ଼ିଆ:ଲିଖନ ଶୈଳୀ |
Broken/NOTCSD | https://or.wikipedia.org/wiki/Broken/NOTCSD | REDIRECT Wikipedia:Criteria for speedy deletion#Non-criteria |
Broken/CSD | https://or.wikipedia.org/wiki/Broken/CSD | REDIRECT Wikipedia:Criteria for speedy deletion |
ସଚି ରାଉତରା (ସଚ୍ଚିଦାନଁଦ ରାଉତରାୟ) | https://or.wikipedia.org/wiki/ସଚି_ରାଉତରା_(ସଚ୍ଚିଦାନଁଦ_ରାଉତରାୟ) | ଲେଉଟାଣି ସଚ୍ଚିଦାନନ୍ଦ ରାଉତରାୟ |
୨୦୧୧ | https://or.wikipedia.org/wiki/୨୦୧୧ | ଘଟଣା
ଜାନୁଆରୀ-ମାର୍ଚ୍ଚ
ଅପ୍ରେଲ-ଜୁନ
ଜୁଲାଇ-ସେପ୍ଟେମ୍ବର
ଅକ୍ଟୋବର-ଡିସେମ୍ବର
ଅଜ୍ଞାତ ତିଥି ଘଟଣା
ଜନ୍ମ
ଜାନୁଆରୀ-ମାର୍ଚ୍ଚ
ଅପ୍ରେଲ-ଜୁନ
ଜୁଲାଇ-ସେପ୍ଟେମ୍ବର
ଅକ୍ଟୋବର-ଡିସେମ୍ବର
ମୃତ୍ୟୁ
ଜାନୁଆରୀ-ମାର୍ଚ୍ଚ
ଅପ୍ରେଲ-ଜୁନ
ଜୁଲାଇ-ସେପ୍ଟେମ୍ବର
ଅକ୍ଟୋବର-ଡିସେମ୍ବର
ଆଧାର
ଶ୍ରେଣୀ:୨୦୧୧ |
ମହାଶିବରାତ୍ରି | https://or.wikipedia.org/wiki/ମହାଶିବରାତ୍ରି | ଲେଉଟାଣି ମହା ଶିବରାତ୍ରି |
Broken/IPA for English | https://or.wikipedia.org/wiki/Broken/IPA_for_English | REDIRECT Wikipedia:IPA for English |
Oriya Poets | https://or.wikipedia.org/wiki/Oriya_Poets | ଲେଉଟାଣି ଓଡ଼ିଆ କବି ମାନଙ୍କର ତାଲିକା |
Pathani samanta | https://or.wikipedia.org/wiki/Pathani_samanta | ଲେଉଟାଣି ପଠାଣି ସାମନ୍ତ |
ଜାଜପୁର (ଯାଜପୁର) | https://or.wikipedia.org/wiki/ଜାଜପୁର_(ଯାଜପୁର) | REDIRECT ଯାଜପୁର |
ଅକ୍ଷୟ ମହାନ୍ତି | https://or.wikipedia.org/wiki/ଅକ୍ଷୟ_ମହାନ୍ତି | ଅକ୍ଷୟ ମହାନ୍ତି (ଖୋକା ଭାଇ ନାମରେ ମଧ୍ୟ ଜଣା, ୧୨ ଅକ୍ଟୋବର ୧୯୩୬ – ୧୭ ନଭେମ୍ବର ୨୦୦୨)
କଟକଠାରେ ଜନ୍ମିତ ଜଣେ ଓଡ଼ିଆ ଗାୟକ, ସଙ୍ଗୀତଜ୍ଞ,,
ଗାଳ୍ପିକ, ଔପନ୍ୟାସିକ ଓ ଭ୍ରମଣ କାହାଣୀ ଲେଖକ ଥିଲେ । ସେ ଓଡ଼ିଆ କଥାଚିତ୍ର, ପଲ୍ଲୀଗୀତ, ଭଜନମାନଙ୍କରେ କଣ୍ଠଦାନ କରିଛନ୍ତି, ତାଙ୍କୁ ଓଡ଼ିଆ ଆଧୁନିକ ଓ ସୁଗମ ସଙ୍ଗୀତର ଜନ୍ମଦାତା ବୋଲି କୁହାଯାଇଥାଏ । ଓଡ଼ିଶାର ଅନେକ ଲୋକକଥା ଓ ଗୀତକୁ ନେଇ ସେ ସଙ୍ଗୀତ ସଂଯୋଜନା କରିଛନ୍ତି ।
ଜୀବନୀ
ଅକ୍ଷୟ ଆଗର କେନ୍ଦ୍ରାପଡ଼ା ଓ ଏବର କଟକ ଜିଲ୍ଲାର ବାଙ୍କିମୁଣ୍ଡେଇ ଗାଁରେ ବାପା ବିଚିତ୍ରାନନ୍ଦ ମହାନ୍ତି ଓ ମାଆ ସୁବର୍ଣ୍ଣ ମଞ୍ଜରି ଦେବୀଙ୍କଠାରୁ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । ସେ ଷ୍ଟୁଆର୍ଟ ବିଜ୍ଞାନ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟରୁ ଆଇ.ଏସ.ସି ଓ ରେଭେନ୍ସା ମହାବିଦ୍ୟାଳୟରୁ ବି.ଏ ପାସ କରିଥିଲେ । ମଧୁସୂଦନ ଆଇନ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟରୁ, ସେ ଆଇନ ଶିକ୍ଷା ମଧ୍ୟ ଗ୍ରହଣ କରିଛନ୍ତି । କୌଣସି ପ୍ରକାରର ମାନକ ସଙ୍ଗୀତ ଶିକ୍ଷା ନେଇ ନଥିବା ଅକ୍ଷୟ, ମାତ୍ର ୨୨ ବର୍ଷ ବୟସରେ କଟକ ଆକାଶବାଣୀଠାରେ ସରକାରୀ ଚାକିରିରେ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ, ହେଲେ ସାତ ବର୍ଷ ପରେ ଚାକିରି ଛାଡ଼ି ପୁରା ସମୟ ସଙ୍ଗୀତପାଇଁ ହିଁ ଦେଇଥିଲେ । ସେତେବେଳକୁ ସେ ଆକାଶବାଣୀ, କଟକର ଜଣେ ଗାୟକ ଭାବରେ କଳଗାଉଣା (ଗ୍ରାମୋଫୋନ) ଜରିଆରେ କଣ୍ଠଦାନ କରୁଥିଲେ ।ଅକ୍ଷୟ,୧୯୬୭ରେ ପ୍ରବିଣା ମହାନ୍ତିଙ୍କୁ ବିବାହ କରିଥିଲେ । ତାଙ୍କର ଦୁଇ ଜଣ ପୁଅ ଓ ଦୁଇ ଝିଅ ଅଛନ୍ତି ।
ତିନୋଟି କଥାଚିତ୍ରରେ ସେ ଅଭିନୟ କରିଛନ୍ତି ଓ ଯାଯାବର କଥାଚିତ୍ରରେ ସହନିର୍ଦ୍ଦେଶନା ଦେଇଛନ୍ତି । ସେ ୧୮ରୁ ଅଧିକ ବହି ଲେଖିଛନ୍ତି ।
ସଙ୍ଗୀତ
ବଡ଼ ଭଉଣୀ ସୁଲକ୍ଷଣା ପଟ୍ଟନାୟକଙ୍କଠାରୁ ପ୍ରଭାବିତ ଅକ୍ଷୟ, ୧୯୪୮ ମସିହାରେ ଅକ୍ଷୟ ଆକାଶବାଣୀର ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଦିବସରେ ଜଣେ ଶିଶୁଶିଳ୍ପୀ ଭାବରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । ଏହା ତାଙ୍କର ସଂଗୀତ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପ୍ରଥମ ପ୍ରବେଶ । ୧୯୫୫ ମସିହାରୁ ସେ ଜଣେ ସ୍ୱୀକୃତିପ୍ରାପ୍ତ ବେତାର ଶିଳ୍ପୀ । ୧୯୫୭ ମସିହାରେ ଦିଲ୍ଲୀରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ଯୁବଉତ୍ସବ ତାଙ୍କ ପରିଚାଳିତ ସମବେତ ସଙ୍ଗୀତ ପ୍ରଥମ ସ୍ଥାନ ଅଧିକାର କରିଥିଲା । ଅକ୍ଷୟଙ୍କର ପ୍ରଥମ ଚଳଚ୍ଚିତ୍ର ଗୀତ ଥିଲା ପଚାଶ ଦଶକରେ ମୁକ୍ତିଲାଭ କରିଥିବା ଗାଇଆଳ ଭାଇ ଧରିଛି ଶୁଣ । ୧୯୫୯ର ମା କଥାଚିତ୍ରର ଗୋରି ଗୋରି ଗୋରି ଥିଲା ତାଙ୍କର ପ୍ରଥମ ପ୍ରଚ୍ଛଦ ଗୀତ । ସେ ମୋଟ ୧୨୯ ଗୋଟି କଥାଚିତ୍ରରେ କଣ୍ଠଦାନ କରିଛନ୍ତି ।
୧୯୬୫ରେ ନିର୍ଦ୍ଦେଶକ ନିତାଇ ପାଲିତଙ୍କ ମଲାଜହ୍ନ କଥାଚିତ୍ର ପାଇଁ ସେ ସଙ୍ଗୀତ ତିଆରି କରିଥିଲେ । "ରକତ ଟଳମଳ" ଗୀତଟି ସେହି କଥାଚିତ୍ରର ଏକ ଜଣାଶୁଣା ଗୀତ । ସେ ୭୫ଟି ଓଡ଼ିଆ କଥାଚିତ୍ରରେ ସେ ତିଆରି କରିଛନ୍ତି ସଙ୍ଗୀତ ଓ ୯୨ଟି କଥାଚିତ୍ରରେ ଗୀତିକାର ସାଜିଛନ୍ତି ।
ଓଡ଼ିଆ ସଙ୍ଗୀତରେ ସେ ଆଣିଛନ୍ତି ଅନେକ ପରଖ, ନୂଆ ନୂଆ ଶବ୍ଦ ଭେଳିକି ଯାହା ସେ କାଳରେ ଆଧୁନିକ ଯନ୍ତ୍ରର ଅଭାବରେ ହୋଇପାରୁନଥିଲା । ତାଙ୍କ ପରଖର ଲମ୍ବା ଧାଡ଼ି ଲମ୍ବିଥିଲା ଓଡ଼ିଆ ପୁରାଣ ଆଉ ପୁରୁଣା ସାହିତ୍ୟ ଯାଏଁ, "କାଞ୍ଚି ଅଭିଯାନ", "ରାଣ୍ଡୀପୁଅ ଅନନ୍ତା" ଆଉ "କୋଣାର୍କ ଗାଥା" ସେ ଭିତରୁ କିଛି । ଫକୀର ମୋହନ ସେନାପତିଙ୍କ "ପେଟେଣ୍ଟ ମେଡିସିନ"କୁ ନେଇ ସେ ତିଆରି କରିଥିବା ନାଟକ ଆକାଶବାଣୀର ଶ୍ରେଷ୍ଠ ନାଟକ ପୁରସ୍କାର ଜିଣିଥିଲା ।
ସାଲବେଗଙ୍କ ରଚନା 'କେଣେ ଘେନି ଯାଉଛ ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କୁ' ଭିତରେ ସେ ଓଡ଼ିଆ ଭଜନରେ ନୂଆ ଧାରାଟିଏ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ । 'ସାତ ଦରିଆପାରେ'ର ଦେଶ ପାଇଁ କଥା, "ହେ ଫଗୁଣ ତୁମେ'ର ଉଦାସୀ ମନ ଆଉ 'ରାଜାଝିଅ ସାଙ୍ଗେ"ର ହାଲକା ଫୁଲକା ଭାବ; ଦୁଃଖଭରା 'ରକତ ଟଳମଳ' ଆଉ ଭାବୁକ 'ଚକୋରି ଝରାନା ଲୁହ' - ଏଇ ସବୁ ଗୀତ ଭିତରେ ଅକ୍ଷୟ ନିଜ ପାଇଁ ଗୋଟିଏ ନିଆରା ପରିଚୟ ତିଆରିକରି ଯାଇଛନ୍ତି ଓଡ଼ିଆ ପ୍ରାଣରେ ।
କଥାଚିତ୍ର
୭୫ଟି କଥାଚିତ୍ରରେ ସେ ତିଆରି କରିଛନ୍ତି ଗୀତ ।
ମଲାଜହ୍ନ
କିଏ କାହାର
ସଂସାର
ଯାଯାବର
ନାଗଫାଶ
ତଅପୋଇ
ଝିଲିମିଲି
ନିଝୁମ ରାତିର ସାଥି
ଶ୍ରୀ ଜଗନ୍ନାଥ
କିଏ ଜିତେ କିଏ ହାରେ
ଅଶାନ୍ତ ଗ୍ରହ
ମହାସତୀ ସାବିତ୍ରି
ସ୍ୱପ୍ନ ସାଗର
ଦଣ୍ଡା ବାଳୁଙ୍ଗା
ଜାଇଫୁଲ
ଜଗା ହାତରେ ପଘା
ଶଂଖା ସିନ୍ଦୂର
ମମତା ମାଗେ ମୂଲ
ନଳ ଦମୟନ୍ତୀ
ବାଜେ ବଇଁଶୀ ନାଚେ ଘୁଙ୍ଗୁର
ଚକାଭଉଁରି
ସବୁ ମାୟାରେ ବାୟା
ଏଇ ଆମ ସଂସାର
କରୁଣାମୟ
ବଧୂ ନିରୁପମା
ଏଇ ତ ଦୁନିଆଁ
ତୁଣ୍ଡ ବାଇଦ
ଯୋର ଯା'ର ମୂଲକ ତାର
ଥିଲି ଝିଅ ହେଲି ବୋହୁ
ସୁନା ଚଢ଼େଇ
କୁରୁକ୍ଷେତ୍ର
ପାପପୁଣ୍ୟ
ପୁଅ ମୋର କଳା ଠାକୁର
ମମତାର ଡୋରି
ଚକା ଆଖି ସବୁ ଦେଖୁଛି
ବିଧିର ବିଧାନ
ଆସୁଛି ମୋ କାଳିଆ ସୁନା
ଦଇବ ଦଉଡ଼ି ମଣିଷ ଗାଈ
ଚକା ଡୋଳା କରୁଛି ଲୀଳା
ଠାକୁର ଅଛନ୍ତି ଚଉବାହାକୁ
ପରଦେଶୀ ଚଢ଼େଇ
କାଳିଆ ଭରସା
ଆମ ଘର ଆମ ସଂସାର
ହସ ଲୁହ ଭରା ଦୁନିଆ
ତୋ ବିନୁ ଅନ୍ୟ ଗତି ନାହିଁ
କୋଟିଏ ମଣିଷ ଗୋଟିଏ ଜଗା
କପାଳ ଲିଖନ କେ କରିବ ଆନ
ଭୀଷ୍ମ ପ୍ରତିଜ୍ଞା
ସୁନା ଭାଉଜ
ରଖିଲେ ଶିବ ମାରିବ କିଏ
ଲକ୍ଷ୍ମଣ ରେଖା
ଜୟ ଜଗନ୍ନାଥ
ଜଣାଶୁଣା ଗୀତ ସବୁ
ସୁଗମ/ରୋମାଣ୍ଟିକ
ରଜାଝିଅ ସାଙ୍ଗେ
ଯାଯାବର
ଯା'ରେ ଭାସି ଭାସି ଯା
ଗାଇଆଳ ଭାଇ ଗାଉଛି ଗୀତ
ସ୍ମୃତି ତୁମେ
ବଯସର କୃଷ୍ଣଚୁଡ଼ା
ତହୁଁ କାଞ୍ଜି ଗଲା
ଉଡ଼ି ଉଡ଼ି ଉଡ଼ି ଯା'ରେ ଉଡ଼ି
ବାହା ବାହାରେ କାପିଟାଲ
ପୁଣ୍ୟର ନଦୀତିରେ
ଅବୁଝା ପ୍ରିୟତମା
ନଦୀର ନାମ ଅଳସକନ୍ୟା
ସାବି ସାବି
ଆଲୋ ରତନି
ହେ ଫଗୁଣ ତୁମେ ଗଲା ପରେ
ନଣ୍ଡା ମୁଣ୍ଡିଆ ଡାଇଭର
ସକାଳର ଗାଡ଼ି
ବେବି ଏକ ଗେହ୍ଲା ଝିଅ
ଗୋରି ଗୋରି ଗୋରି
ରକତ ଟଳମଳ
ଟିକ ଟିକ ଟିକ ଘଣ୍ଟା ଚାଲେ
ଏଇ ଚୁମକି
ଅବୁଝା ପ୍ରିୟତମା
ଛପି ଛପି ବାସନ୍ତୀ ରାତି
ରେଳଗାଡ଼ି ଯାଉଛି ଗଡ଼ି
ସାତ ଦରିଆ ପାରେ
ଚନ୍ଦ୍ରମା ଏକ ଚନ୍ଦନ ବିନ୍ଦୁ
ଚଦ୍ରମଲ୍ଲି ହସେ
ଏ ଏ ଏ ଆଲୋ ଆଲୋ ମଣି
ରାତି ଯେ ଖୋଜେ
କଳଙ୍କିତ ଏଇ ନାୟକ
ହସ ତୋ ଲକ୍ଷେ ଟଙ୍କା
ଉଡ଼ିଗଲେ ଗେଣ୍ଡାଳିଆ ଝାଡ଼ିଦେଲେ ପର
ତୁ କି ବୁଲି ବାହାରିବୁ ସହର
ମାଠିଆରେ ଗୋଟେ କଣା
କାଲୀ ଗୋରି ଦିହେଁ ଗାଧେଇ ଗଲେ
ଠିକ ତୋରି ପରି ଝିଅଟିଏ
ଜାତକ ପଡ଼ିଛି ରାଜଜୋଟକ
ଭଜନ
ଏକା ତୋ ଭକତ ଜୀବନ
କେଣେ ଘେନି ଯାଉଛ ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କୁ
ଓଲଟ ବୃକ୍ଷେ ଖେଳୁଛି
ଅଧାଗଢ଼ା ଦିଅଁକର
ଦଶାବତାର (ଗୀତ ଗୋବିନ୍ଦ)
ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ବଂଶୀ ଧ୍ୱନି
ଜୟ ଜୟ ଜଗନ୍ନାଥ
ପୁରାଣ ଗାଉଣା
କାଞ୍ଚି ଅଭିଯାନ
ରାଣ୍ଡିପୁଅ ଅନନ୍ତା
କୋଣାର୍କ ଗାଥା
ସାହିତ୍ୟ କୃତି
ଅନେଶ୍ୱତ ରାଣୀ (ଗଳ୍ପଗୁଚ୍ଛ)
ବିଚରା (ଗଳ୍ପଗୁଚ୍ଛ)
ନଗ୍ନ ମୋନାଲିସା (ଗଳପଗୁଛ)
ବାହା ବାହାରେ ଆମେରିକା (ଭ୍ରମଣ କାହାଣୀ)
ଆର୍ଯଦାସର ଆତ୍ମଲିପି (ଅଧା ନିଜ ଜୀବନ କାହାଣୀ)
ଆର୍ଯଦାସର ଆତ୍ମଲିପି ୧ ଓ ୨ (ଆତ୍ମଜୀବନୀ ମୂଳକ ଉପନ୍ୟାସ)
ଆର୍ଯଦାସର ଶେଷଲିପି(ଅଧା ନିଜ ଜୀବନ କାହାଣୀ)
ଅଫେରା ନଦୀ (ଉପନ୍ୟାସ)
ଗାୟକ (ଉପନ୍ୟାସ)
ଜୟା ନୁହେଁ ଜାୟା (ଉପନ୍ୟାସ)
ଗୋଟିଏ କୁହୁ, ଅନେକ ଉହୁ (ଉପନ୍ୟାସ)
ପୁରସ୍କାର ଓ ସମ୍ମାନ
ଜୟଦେବ ପୁରସ୍କାର
ପ୍ରଚ୍ଛଦ ସଙ୍ଗୀତ ପାଇଁ ୭ ଗୋଟି ରାଜ୍ୟ ପୁରସ୍କାର
ରାଜ୍ୟ ସଙ୍ଗୀତକାର ପୁରସ୍କାର
ଅନେକଥର ଓଡ଼ିଶା ସିନେ କ୍ରିଟିକ ପୁରସ୍କାର
ମରଣୋତ୍ତର ଉତ୍କଳ ଗୌରବ ସମ୍ମାନ (କେଇସିଟି ଗ୍ରୁପଦ୍ୱାରା ଆୟୋଜିତ କଳିଙ୍ଗ ସିନେ ଆୱାର୍ଡ଼ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ - ୨୦୧୬ ଜାନୁଆରୀ ୬ରେ) http://sarbasadharana.com/?p=15379
ଆଧାର
ଅଧିକ ତଥ୍ୟ
ଶ୍ରେଣୀ:୧୯୩୭ ଜନ୍ମ
ଶ୍ରେଣୀ:୨୦୦୨ ମୃତ୍ୟୁ
ଶ୍ରେଣୀ:ବଛା ଲେଖା
ଶ୍ରେଣୀ:କଟକ ଜିଲ୍ଲାର ଲୋକ
ଶ୍ରେଣୀ:ଓଡ଼ିଆ କଥାଚିତ୍ର ସଙ୍ଗୀତକାର
ଶ୍ରେଣୀ:ଲେଖକ
ଶ୍ରେଣୀ:ଜୀବନୀ
ଶ୍ରେଣୀ:ଓଡ଼ିଆ ସଙ୍ଗୀତଜ୍ଞ
ଶ୍ରେଣୀ:ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟିକ
ଶ୍ରେଣୀ:କେନ୍ଦ୍ରାପଡ଼ା ଜିଲ୍ଲାର ଲୋକ |
କାନ୍ତ କବି ଲକ୍ଷ୍ମୀ କାନ୍ତ | https://or.wikipedia.org/wiki/କାନ୍ତ_କବି_ଲକ୍ଷ୍ମୀ_କାନ୍ତ | REDIRECT ଲକ୍ଷ୍ମୀକାନ୍ତ ମହାପାତ୍ର |
ଭକ୍ତ କବି ମଧୁସୂଦନ ରାଓ | https://or.wikipedia.org/wiki/ଭକ୍ତ_କବି_ମଧୁସୂଦନ_ରାଓ | REDIRECT ମଧୁସୂଦନ ରାଓ |
Oriya script | https://or.wikipedia.org/wiki/Oriya_script | REDIRECT ଓଡ଼ିଆ ଲିପି |
Oriya literature | https://or.wikipedia.org/wiki/Oriya_literature | REDIRECT ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟ |
ଉତ୍କଳ ଲିପି ଉତ୍କଳାକ୍ଷର | https://or.wikipedia.org/wiki/ଉତ୍କଳ_ଲିପି_ଉତ୍କଳାକ୍ଷର | REDIRECT ଓଡ଼ିଆ ଲିପି |
ଓଡ଼ିଆ ଲୋକ | https://or.wikipedia.org/wiki/ଓଡ଼ିଆ_ଲୋକ | ଓଡ଼ିଆ ଲୋକ (ଇଂରାଜୀ: Odia, Oriya) ଭାରତୀୟ ରାଜ୍ୟ ଓଡ଼ିଶାର ଏକ ଇଣ୍ଡୋ-ଆର୍ଯ୍ୟ ଜାତିଗତ ଗୋଷ୍ଠୀ । ଓଡ଼ିଆ ଭାଷା ସେମାନଙ୍କର ମାତୃଭାଷା । ଓଡ଼ିଆ ଲୋକେ ଓଡ଼ିଶାରେ ମୁଖ୍ୟତଃ ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠ ଭାବେ ବସବାସ କରିବା ଛଡ଼ା ଆନ୍ଧ୍ର ପ୍ରଦେଶ, ଛତିଶଗଡ଼, ଝାଡ଼ଖଣ୍ଡ ଏବଂ ପଶ୍ଚିମ ବଙ୍ଗରେ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ସଂଖ୍ୟାଲଘୁ ଭାବେ ରହନ୍ତି ।
ବ୍ୟପ୍ତୁତ୍ତି
ପ୍ରଥମ ଓଡ଼ିଆମାନଙ୍କୁ ଓଡ୍ର କିମ୍ବା କଳିଙ୍ଗ (ପରେ ଉତ୍କଳ ନାମରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେଲା) କୁହାଯାଉଥିଲା । ଓଡ଼ିଆ ଶବ୍ଦର ବ୍ୟବହାର ମହାଭାରତ ଭଳି ମହାକାବ୍ୟରେ ମଧ୍ୟ ଉଲ୍ଲେଖ ହୋଇଛି । ମହାଭାରତରେ ଲଢ଼ିଥିବା ଜାତିମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଏକ ବୋଲି ଓଡ୍ରମାନଙ୍କ ନାମ ଉଲ୍ଲେଖ କରାଯାଇଛି । ପାଲି ସାହିତ୍ୟ ସେମାନଙ୍କୁ ଓଡକ ବୋଲି ଉଲ୍ଲେଖ କରାଯାଇଛି । ଟଲେମି ଏବଂ ପ୍ଲିନି ଦି ଏଲଡର ଭାରତର ପୂର୍ବ ଉପକୂଳରେ ବାସ କରୁଥିବା ଓରେଟାମାନଙ୍କ ବାବଦରେ ମଧ୍ୟ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି । ଆଧୁନିକ ଶବ୍ଦ ଓଡ଼ିଆ ୧୫ଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ମଧ୍ୟଯୁଗୀୟ ମୁସଲିମ ଇତିହାସକାରମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଥିଲା ପରେ ଓଡ଼ିଶାର ଗଜପତି ରାଜାମାନେ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ।
ଆହୁରି ଦେଖନ୍ତୁ
ଓଡ଼ିଶାର ଜଣାଶୁଣା ଲୋକଙ୍କ ତାଲିକା
ଆଧାର
ଶ୍ରେଣୀ:ଓଡ଼ିଆ ଲୋକ |
କ୍ଷୀରଚୋରା ଗୋପୀନାଥ ମନ୍ଦିର | https://or.wikipedia.org/wiki/କ୍ଷୀରଚୋରା_ଗୋପୀନାଥ_ମନ୍ଦିର | କ୍ଷୀରଚୋରା ଗୋପୀନାଥ ମନ୍ଦିର ରେମୁଣାରେ ଅବସ୍ଥିତ । ଏହା ବାଲେଶ୍ୱରଠାରୁ ୯ କିମି ପୂର୍ବରେ ହାଉଡ଼ା ଓ ଭୁବନେଶ୍ୱର ମଝିରେ ପଡ଼େ । ରେମୁଣା ନାମଟି ରମଣୀୟ ଶବ୍ଦରୁ ଆସିଛି ଯାହାର ଅର୍ଥ ସୁନ୍ଦର । କ୍ଷୀରଚୋରା ଗୋପୀନାଥ ମନ୍ଦିର ଓଡ଼ିଶାର ହିନ୍ଦୁ ମନ୍ଦିରମାନଙ୍କ ଭିତରେ ଏକ ଜଣାଶୁଣା ଏବଂ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ମନ୍ଦିର । ଏହା ଗଙ୍ଗବଂଶର ରାଜା ଲାଙ୍ଗୁଳା ନରସିଂହଦେବଙ୍କଦ୍ୱାରା ତିଆରି କରାଯାଇଥିଲା ଯେକି ପ୍ରସିଦ୍ଧ କୋଣାର୍କ ସୂର୍ଯ୍ୟ ମନ୍ଦିର ନିର୍ମାଣ କରିଥିଲେ । ବୃନ୍ଦାବନର ତିନି ଠାକୁର ଶ୍ରୀ ମଦନମୋହନ(ସମ୍ବନ୍ଧ ତତ୍ତ୍ୱ), ଶ୍ରୀ ଗୋବିନ୍ଦ(ଅବିଧେୟ ତତ୍ତ୍ୱ), ଶ୍ରୀ ଗୋପୀନାଥ(ପ୍ରୟୋଜନ ତତ୍ତ୍ୱ)ଭଳି ଏଠାରେ ଏହି ତିନି ଠାକୁର ବିରାଜିତ ହୋଇଥିବାରୁ ଏହାକୁ ପୂର୍ବ ଭାରତର ଗୁପ୍ତ ବୃନ୍ଦାବନ ଧାମ ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ ରେମୁଣାର ଗଛଲତା ଭରା ଏକ ଶୀତଳ ପରିବେଶ ଭିତରେ ଗୋପୀନାଥ ପୂଜା ପାଇଥାନ୍ତି । ବର୍ଷ ସାରା ଏହି ମନ୍ଦିରକୁ ଅନେକ ଭକ୍ତଙ୍କ ସୁଅ ଛୁଟିଥାଏ ।
ଇତିହାସ
ଏହା ୧୩ଶ ଶତକରେ ଉତ୍କଳର ଗଙ୍ଗ ବଂଶର ନରପତି ଲାଙ୍ଗୁଳା ନରସିଂହ ଦେବଙ୍କ ଦେଇ ତିଆରି ହୋଇଥିଲା । ଶ୍ରୀପାଦ ମାଧବେନ୍ଦ୍ର ପୁରୀ ଗୋସାଇଁ, ଶ୍ରୀ ଶ୍ରୀ ରସିକାନନ୍ଦ ଦେବ ଗୋସାଇଁ ପ୍ରମୁଖ ସନ୍ଥ ଏଠାରେ ଅନେକ କାଳ କାଟିଛନ୍ତି । ମନ୍ଦିରଠୁ ୧ କି.ମି. ଦୂରରେ ରାଜା ଲାଙ୍ଗୁଳା ନରସିଂହ ଦେବ ଓ ରାଣୀଙ୍କ ଅବସ୍ଥାନର ପ୍ରତୀକ ସ୍ୱରୂପ ଦୁଇଟି ପୋଖରୀ, କୂଟପୋଖରୀ ଓ ବଜ୍ର ପୋଖରୀ ରହିଛି । ଏହା କୂଳରେ ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିର ଓ ଭାରତର ଦ୍ୱିତୀୟ ଅଷ୍ଟଭୁଜା ମନ୍ଦିର ଅବସ୍ଥିତ ।
ପ୍ରଦୀପ୍ତ ଦାସ. ବାଲେଶ୍ୱର ଜିଲ୍ଲାର ଦର୍ଶନୀୟ ସ୍ଥାନ. ଉନ୍ନୟନୀ (୨୦୦୬) ପୃ. ୭୭-୭୮
କିମ୍ବଦନ୍ତୀ
thumb| କ୍ଷୀରଚୋରା ଗୋପୀନାଥ ମନ୍ଦିର, ରେମୁଣା
କିମ୍ବଦନ୍ତୀ ଅନୁସାରେ ରାମଚନ୍ଦ୍ର ସୀତାଙ୍କୁ ଗଙ୍ଗାରେ ସ୍ନାନ କରାଇବା ଉଦ୍ଦ୍ୟେଶ୍ୟରେ ଏଠାରେ ଗଙ୍ଗାଙ୍କୁ ସ୍ମରଣ କରି ସାତଟି ଶର ମୁନରେ ସପ୍ତରେଖା ନଦୀ ଖନନ କରିଥିଲେ , ଅଧୁନା ଏହା ନାଳରେ ପରିଣତ ହୋଇଛି ।
କୁହାଯାଏ ଥରେ ଜଣେ ଭକ୍ତ ମାଧବେନ୍ଦ୍ର ପୁରୀ, ବୃନ୍ଦାବନର ତାଙ୍କର ସେବିତ ଠାକୁର ଶ୍ରୀ ଗୋପାଳଙ୍କ ପାଇଁ ଜଗନ୍ନାଥ ପୁରୀରୁ ମଲୟ ଚନ୍ଦନ ନେବା ଉଦେଶ୍ୟରେ ବୃନ୍ଦାବନରୁ ଚାଲି ଚାଲି ଆସି ରେମୁଣା ଗୋପୀନାଥ ମନ୍ଦିରରେ ବିଶ୍ରାମ କରିଥିଲେ । ଗୋପୀନାଥଙ୍କଠାରେ ଲାଗିଥିବା କ୍ଷୀରଭୋଗ(ଅମୃତକେଳି)କୁ ଦେଖି ଭୋଗ ପାଇବାର ଇଚ୍ଛା ହୋଇଥିଲା । କିନ୍ତୁ ସେ ଅଯାଚିତ ହୋଇଥିବାରୁ ମନର ଇଚ୍ଛା ପ୍ରକାଶ କଲେ ନହିଁ । ଶ୍ରୀ ଗୋପୀନାଥ ଭକ୍ତର ମନକଥା ଜାଣିପାରି ବାରଟି କ୍ଷୀରଭୋଗ ମଧ୍ୟରୁ ଗୋଟିଏ କ୍ଷୀରଭୋଗ ତାଙ୍କ ପିନ୍ଧିଥିବା ଧୋତିତଳେ ଲୁଚାଇ ରଖି ପୂଜକକୁ ଅର୍ଦ୍ଧରାତ୍ରିରେ ଉଠାଇ ଭକ୍ତ ମାଧବେନ୍ଦ୍ରଙ୍କୁ କ୍ଷୀରଭୋଗ ଦେଇଆସିବା ପାଇଁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦେଲେ । ପୂଜକ ଉଠି ସ୍ନାନକରି ସତକୁ ସତ ଦେଖିଲେ ଗୋପୀନାଥଙ୍କ ଧୋତିତଳେ କ୍ଷୀରଭୋଗଟିଏ ଅଛି । ସେ ତୁରନ୍ତ କ୍ଷୀରଭୋଗଟି ନେଇ ଅନତି ଦୂରରେ ବସି କୀର୍ତନ କରୁଥିବା ମାଧବେନ୍ଦ୍ରଙ୍କୁ ଦେଇଥିଲେ । ମାଧବେନ୍ଦ୍ର ପୁରୀ ସେଇ କ୍ଷୀରଭୋଗ ପାଇ ଆନନ୍ଦରେ ନୃତ୍ୟ କରି ମୁର୍ଚ୍ଛିତ ହୋଇପଡ଼ିଲେ, ପୁଣି ଉଠି ନିଜକୁ ଧିକାର କଲେକି ପ୍ରଭୁ ଗୋପୀନାଥ ତାଙ୍କ ପାଇଁ ରାତ୍ରି ଅନିଦ୍ରା ରହି ଏତେ କଷ୍ଟ କଲେ । ତତ୍ପରେ ସେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଭୟରେ ସକାଳ ହେବା ପୂର୍ବରୁ ରେମୁଣା ଛାଡି ପୁରୀ ଅଭିମୁଖେ ପଳାୟନ କଲେ। ସେହିଦିନଠାରୁ ଶ୍ରୀ ଗୋପୀନାଥ କ୍ଷୀରଚୋରା ଗୋପୀନାଥ ନାମରେ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ହେଲେ । ଭକ୍ତ ମାଧବେନ୍ଦ୍ର ପୁରୀରୁ ମଲୟ ଚନ୍ଦନ ଆଣି ରେମୁଣା ଦେଇ ଫେରିବା ବାଟରେ ଏଠାକାର ଭକ୍ତମାନେ ଏଠାରେ ରହିବା ପାଇଁ ଅନୁରୋଧ କଲେ । ସେ ଏଠାରେ ରହଣି ସମୟରେ ତାଙ୍କ ବୃନ୍ଦାବନର ଠାକୁର ଶ୍ରୀ ଗୋପାଳ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦେଲେ ଯେ ମୁଁ ଯିଏ ରେମୁଣାର ଗୋପୀନାଥ ସିଏ । ତୁମେ ଗୋପୀନାଥଙ୍କ ଶ୍ରୀଅଙ୍ଗରେ ମଲୟ ଚନ୍ଦନ ଲେପନ କରିଦେଲେ ମୁଁ ପାଇଯିବି । ସେହିଦିନଠାରୁ ଅକ୍ଷୟ ତୃତୀୟା ଓ ଚନ୍ଦନ ପୂର୍ଣ୍ଣମୀରେ ଗୋପୀନାଥଙ୍କ ସର୍ବାଙ୍ଗ ଚନ୍ଦନ ବେଶ ହୁଏ । ଏବଂ ଅକ୍ଷୟ ତୃତୀୟାଠାରୁ ୪୫ ଦିନଧରି ଭକ୍ତଶ୍ରେଷ୍ଠ ମାଧବେନ୍ଦ୍ର ପୁରୀ ଗୋସ୍ୱାମୀଙ୍କ ସ୍ମୃତି ଉଦେଶ୍ୟରେ ଚନ୍ଦନ ଲାଗି ହୁଏ । ତାଙ୍କୁ ଏହିଠାରେ ସ୍ଥୂଳ ସମାଧି ଦିଆଯାଇଛି ଓ ଏବେ ସେଠାରେ ତାଙ୍କର ସମାଧି ମନ୍ଦିର ମଧ୍ୟ ଅଛି ।
ବିଗ୍ରହ
250px|thumb|ଦେଉଳ ଗର୍ଭଗୃହରେ ମଦନମୋହନ, ଗୋପୀନାଥ ଓ ଗୋବିନ୍ଦଙ୍କ ବିଗ୍ରହ
ଭଗବାନ ଗୋପୀନାଥଙ୍କ ଡାହାଣରେ ମଦନମୋହନ ଓ ବାମରେ ଗୋବିନ୍ଦ ଅଛନ୍ତି । ମଦନମୋହନ ଓ ଗୋବିନ୍ଦଙ୍କୁ ଶ୍ରୀ ରସିକାନନ୍ଦ ପ୍ରଭୁ ୩୫୦ ବର୍ଷ ତଳେ ତାଙ୍କର ଶିଷ୍ୟ ତିହିଡି ସାମନ୍ତ ରାଜାଙ୍କଦ୍ୱାରା ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଇଥିଲେ । ତା ପୂର୍ବରୁ କେବଳ ଶ୍ରୀ ଗୋପୀନାଥ ଥିଲେ । ଶ୍ରୀ ଗୋପୀନାଥ ସ୍ୱୟଂଭୂ ବିଗ୍ରହ ଅଟନ୍ତି, ଯାହାଙ୍କୁ ଲାଙ୍ଗୁଳା ନରସିଂହଦେବ ତୀର୍ଥଯାତ୍ରା ଯାଇଥିବା
ସମୟରେ ସ୍ୱପ୍ନାଦେଶ ପାଇ ଚିତ୍ରକୁଟ ପର୍ବତରୁ ପୁରୀ ନେଇଯାଉଥିବା ବେଳେ ପୁଣି ସ୍ୱପ୍ନାଦେଶ ପାଇ ରେମୁଣାରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କଲେ । କୁହାଜାଏ ଯେ ଏହି ଗୋପୀନାଥଙ୍କ ମୂର୍ତିଙ୍କୁ ତ୍ରେତୟା ଯୁଗରେ ଭଗବାନ ଶ୍ରୀରାମଚନ୍ଦ୍ର ସିତା ଦେବୀଙ୍କ ଅନୁରୋଧରେ ନିଜ ଧନୁତୀରରେ ଚିତ୍ରକୁଟରେ ଗଢ଼ିଥିଲେ । ସିତା ଦେବୀଙ୍କ ସ୍ପର୍ଶରେ ଏହି ମୂର୍ତି ଜୀବନ୍ତ ହୋଇଯାଇଥିଲେ, ସେହିଦିନଠାରୁ ବ୍ରହ୍ମା ପୂଜା କରୁଥିଲେ ।
ଏହି ବିରାଟ ସ୍ୱୟଂଭୂ ମୂର୍ତିଙ୍କ ପାଦତଳେ ଚାରି ଶଖାଙ୍କ ସହିତ ଗୋଚାରଣ ଦୃଶ୍ୟ, ତାହାତଳେ ଅଷ୍ଟସଖୀ ସେବାରତ ଥିବାର ଦୃଶ୍ୟ ଅଛି । ତାଙ୍କ ମସ୍ତକରେ ଶେଷଦେବ ଅଛନ୍ତି, ତିନୋଟି ଜମ୍ବୂ ଫଳ ଅଛି, ମସ୍ତକର ଉପରି ଭାଗରେ ବାମ ଓ ଡାହାଣପାର୍ଶ୍ୱରେ ଚାଣୁର ଏବଂ ମୁଷ୍ଟିକ ସହିତ ଯୁଧ୍ୟ କରୁଥିବାର ଦୃଶ୍ୟ ଅଛି । ତାଙ୍କର ନଟବର ବେଶରେ ଛନ୍ଦା ଚରଣରେ ମୁରଲୀ ବଜାଉଥିବାର ମୂର୍ତିଙ୍କୁ ଯେକେହି ଦେଖିବ ସେ ତାର ନୟନ ସହଜରେ ଫେରାଇ ପାରିବ ନହିଁ ।
ଭୋଗ
ଏଠାରେ କ୍ଷୀର ଭୋଗ "ଅମୃତ କେଳି" ନମରେ ଦିଅଁଙ୍କ ପାଖରେ ଅର୍ପଣ କରାଯାଇଥାଏ । କ୍ଷୀର, ଚିନି, ଖୁଆ ଓ ଗୁଜୁରାତି ଅଳେଇଚରେ ଏହା ତିଆରି କରାଯାଏ । ଏଠାରେ ନିତି ଅନ୍ନ ପ୍ରସାଦ ମଧ୍ୟ ମିଳେ ।
କିଣାକିଣି
ରେମୁଣା ସହର କଂସା ଓ ପିତଳ ବାସନ ପାଇଁ ଓଡ଼ିଶା ପ୍ରସିଦ୍ଧ । ସୁନ୍ଦର କୋଟିକମକରା ଭଳିକି ଭଳି ବାସନ ଓ ଘର ସଜେଇବା ଜିନିଷ ଏଠାରେ ମିଳିପାରେ ।
ଆଧାର
କ୍ଷୀରଚୋରା ଗୋପୀନାଥ ମନ୍ଦିର
କ୍ଷୀରଚୋରା ଗୋପୀନାଥ ମନ୍ଦିର
ଉଇକିମାପିଆ
ଶ୍ରେଣୀ:ଓଡ଼ିଶାର ହିନ୍ଦୁ ମନ୍ଦିର
ଶ୍ରେଣୀ:କୃଷ୍ଣ
ଶ୍ରେଣୀ:୧୩ଶ ଶତକର ଦେଉଳ
ଶ୍ରେଣୀ:ବାଲେଶ୍ୱର ଜିଲ୍ଲା |
କ୍ଷୀରଚୋରା ଗୋପୀନଥ ମନ୍ଦିର | https://or.wikipedia.org/wiki/କ୍ଷୀରଚୋରା_ଗୋପୀନଥ_ମନ୍ଦିର | REDIRECT କ୍ଷୀରଚୋରା ଗୋପୀନାଥ ମନ୍ଦିର |
ଭୁବନେଶ୍ବର | https://or.wikipedia.org/wiki/ଭୁବନେଶ୍ବର | REDIRECT ଭୁବନେଶ୍ୱର |
ବାଲେସର | https://or.wikipedia.org/wiki/ବାଲେସର | ଲେଉଟାଣି ବାଲେଶ୍ୱର |
ଖିରଚୋରା ଗୋପିନାଥ ମଦିଁର | https://or.wikipedia.org/wiki/ଖିରଚୋରା_ଗୋପିନାଥ_ମଦିଁର | REDIRECT କ୍ଷୀରଚୋରା ଗୋପୀନାଥ ମନ୍ଦିର |
ଭୁଷଣ୍ଡେସର ମନ୍ଦିର | https://or.wikipedia.org/wiki/ଭୁଷଣ୍ଡେସର_ମନ୍ଦିର | ଲେଉଟାଣି ଭୂଷଣ୍ଡେଶ୍ୱର ମନ୍ଦିର |
ମାଁ ତରାତାରିଣୀ | https://or.wikipedia.org/wiki/ମାଁ_ତରାତାରିଣୀ | ଲେଉଟାଣି ତାରାତାରିଣୀ ମନ୍ଦିର |
ଓଡିଆ ସାହିତ୍ୟ | https://or.wikipedia.org/wiki/ଓଡିଆ_ସାହିତ୍ୟ | REDIRECT ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟ |
ରବିବାର | https://or.wikipedia.org/wiki/ରବିବାର | ରବିବାର ହେଲା ସପ୍ତାହର ଏମିତି ଏକ ଦିନ ଯାହା ଶନିବାର ଆଉ ସୋମବାର ମଝିରେ ଆସେ ।
ରବିବାର ହେଉଛି ସୂର୍ଯ୍ୟଦେବଙ୍କ ବାର । ଏହିଦିନ ସୂର୍ଯ୍ୟଙ୍କୁ ଧ୍ୟାନ କରି ବ୍ରତ ରଖିବା ସହିତ ସାତ୍ତ୍ୱିକ ଲୁଣବିହୀନ ଖାଦ୍ୟ ଗ୍ରହଣ କରିବା ଉଚିତ ।
ପୃଥିବୀସାରା ଏହା ଏକ ସାଧାରଣ ଛୁଟିଦିନ ।
ତେବେ ଗଲ୍ଫ/ଆରବି ଦେଶଗୁଡ଼ିକରେ ଏହି ଦିନରେ ଅଫିସସବୁ ଖୋଲା ରହେ ।
ଆଧାର
ବାହାର ତଥ୍ୟ
ଶ୍ରେଣୀ:ସପ୍ତାହ |
ସୋମବାର | https://or.wikipedia.org/wiki/ସୋମବାର | ସୋମବାର ହେଲା ସପ୍ତାହର ଏକ ଦିନ ଯାହା ରବିବାର ପରେ ଓ ମଙ୍ଗଳବାର ପୂର୍ବରୁ ଆସେ । ଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ନାମରେ ଏହାଙ୍କ ନାମ ବୋଲି ବିଶ୍ୱାସ କରାଯାଏ । ଏହାକୁ ସପ୍ତାହର ପ୍ରଥମ ଦିନ ଭାବେ ଗଣାଯାଏ ଓ କାର୍ଯ୍ୟାଳୟ ଗୁଡିକରେ ଏହି ଦିନ କାମ ଆରମ୍ଭ ହୁଏ ।
ଆଧାର
ଶ୍ରେଣୀ:ସପ୍ତାହ |
ବୁଧବାର | https://or.wikipedia.org/wiki/ବୁଧବାର | ବୁଧବାର ମଙ୍ଗଳବାର ଆଉ ଗୁରୁବାର ମଝିରେ ଆସୁଥିବା ଏକ ଦିନ । ବୁଧବାର ସପ୍ତାହର ଚତୁର୍ଥ ଦିନ । ଏହା ମଙ୍ଗଳବାର ପରେ ଏବଂ ଗୁରୁବାର ପୂର୍ବରୁ ଆସିଥାଏ । ଏହି ବୁଧବାର ଦିନଟି ଭଗବାନ ବୁଦ୍ଧଙ୍କ ନାମରେ ନାମିତ ହୋଇଛି ବୋଲି ବିଶ୍ୱାସ କରାଯାଏ । ଜ୍ୟୋତିଷ ଶାସ୍ତ୍ର ଅନୁସାରେ ବୁଧ ନାମକ ଏକ ଗ୍ରହର ନାମ ସହ ଏହାର ନାମ ମଧ୍ୟ ଜଡ଼ିତ ଅଛି ।
ଆଧାର
ବାହାର ତଥ୍ୟ
ଶ୍ରେଣୀ:ସପ୍ତାହ |
ଗୁରୁବାର | https://or.wikipedia.org/wiki/ଗୁରୁବାର | ଗୁରୁବାର ହେଲା ସପ୍ତାହର ଏକ ଦିନ ଯାହା ବୁଧବାର ପରେ ଓ ଶୁକ୍ରବାର ପୂର୍ବରୁ ଆସେ । ଗୁରୁ ଅର୍ଥାତ ଦେବଗୁରୁ ବୃହଷ୍ପତିଙ୍କ ନାମରେ ଏହା ନାମିତ ବୋଲି ବିଶ୍ୱାସ କରାଯାଏ
ଆଧାର
ଶ୍ରେଣୀ:ସପ୍ତାହ |
ଶୁକ୍ରବାର | https://or.wikipedia.org/wiki/ଶୁକ୍ରବାର | ଶୁକ୍ରବାର ହେଲା ସପ୍ତାହର ଏକ ଦିନ ଯାହା ଗୁରୁବାର ପରେ ଓ ଶନିବାର ପୂର୍ବରୁ ଆସେ । ହିନ୍ଦୁ ଧାର୍ମିକ ପରମ୍ପରାରେ ଶୁକ୍ରବାର ଶକ୍ତିମାତା ଏବଂ ଗ୍ରହଦେବତା ଶୁକ୍ରଙ୍କୁ ସମର୍ପିତ । ଶକ୍ତିଙ୍କ ସ୍ୱରୂପ ହେଲେ ଦେବୀ ମାତା ଦୁର୍ଗା ଏବଂ ତାଙ୍କର ଅବତାର କାଳୀ, ଅନ୍ନପୂର୍ଣ୍ଣେଶ୍ୱରୀ ଏବଂ ସନ୍ତୋଷୀ I ଏହି ଦିନ ମୁଖ୍ୟତଃ ଦେବୀ ସନ୍ତୋଷୀ ମାତାଙ୍କ ସମ୍ମାନର୍ଥେ ବ୍ରତଧାରଣ କରାଯାଇଥାଏ I ଏହି ବ୍ରତ-ଉପବାସ ‘ଷୋହଳ ଶୁକ୍ରବାର ବ୍ରତ’ ଭାବେ ସମଗ୍ର ଭାରତରେ ପ୍ରସିଦ୍ଧ I କାରଣ ବ୍ରତଧାରୀମାନେ କ୍ରମାଗତ ଭାବେ ୧୬ଟି ଶୁକ୍ରବାରରେ ଉପବାସ ପାଳନ କରିଥା‘ନ୍ତି I ମା'ସନ୍ତୋଷୀଙ୍କୁ ପୂଜା କଲେ ସୁଖ, ଶାନ୍ତି ପ୍ରାପ୍ତି ସହ ମନସ୍କାମନା ପୂର୍ଣ୍ଣ ହୁଏ ବୋଲି ବିଶ୍ୱାସ ରହିଛି । ଯେକୌଣସି ମାସର ଶୁକ୍ଳପକ୍ଷରୁ ଏହି ବ୍ରତ ଆରମ୍ଭ କରାଯାଇଥାଏ । ଏହିଦିନରେ ଶୁଭ୍ର-ଶ୍ୱେତ ବର୍ଣ୍ଣକୁ ଗୁରୁତ୍ୱ ଦିଆଯାଏ I ଏହିଦିନରେ ଶକ୍ତିଙ୍କର ଉପାସନା ଅତ୍ୟନ୍ତ ପବିତ୍ର କର୍ମବିଶେଷ I ଭାରତର ବିଭିନ୍ନ ଅଞ୍ଚଳରେ ଥିବା ଶକ୍ତି ଉପାସନା ଧର୍ମପୀଠ ଗୁଡ଼ିକରେ ଏହିଦିନ ପ୍ରବଳ ଜନସମାଗମ ହୋଇଥାଏ I ଭକ୍ତ-ଶ୍ରଦ୍ଧାଳୁମାନେ ଶ୍ୱେତବସ୍ତ୍ର ପରିଧାନପୂର୍ବକ ପୂଜାପାଠ କରିଥା’ନ୍ତି I ସୂର୍ଯ୍ୟୋଦୟ ପୂର୍ବରୁ ଉପବାସ ଆରମ୍ଭ ହୋଇ ଭଙ୍ଗ କରାଯାଏ ସୂର୍ଯ୍ୟାସ୍ତ ପରେ I ବ୍ରତଧାରୀମାନେ କେବଳ ରାତ୍ରିଭୋଜନ ଗ୍ରହଣ କରିଥା’ନ୍ତି I ଦୁଗ୍ଧ ଏବଂ ଖିରି ଭଳି ଶ୍ୱେତବର୍ଣ୍ଣା ଖାଦ୍ୟ-ଦ୍ରବ୍ୟ ଗ୍ରହଣ କରିବା ବିଧି ସର୍ବତ୍ର ପ୍ରଚଳିତ । ମା'ସନ୍ତୋଷୀଙ୍କ ବ୍ରତଧାରୀଙ୍କୁ ଶୁକ୍ରବାର ଦିନ ଖଟା ଓ ଆମିଷ ଖାଦ୍ୟ ବାରଣ କରାଯାଇଥାଏ । ବ୍ରତ ଶେଷରେ ହଳଦି, ଗୁଡ଼ ଓ ଚଣାର ଭୋଗ ଲଗାଯାଏ ।
ସୁଖପ୍ରଦ ପାରିବାରିକ ଜୀବନ, ସନ୍ତାନଲାଭ ତଥା ପ୍ରତିବନ୍ଧ ଦୂର କରିବା ନିମନ୍ତେ ବ୍ରତ ରଖାଯାଏ I ଏହି ଦିନ ଶୁକ୍ର ଦେବତାଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ ପୂଜା-ଆରାଧନା କରାଯାଇଥାଏ I ଶୁକ୍ରଦେବ ହେଲେ ସୁଖ-ଶାନ୍ତି ଏବଂ ପାର୍ଥିବ-ସଂପଦ ପ୍ରଦାନକାରୀ I
ଆଧାର
ଅଧିକ ତଥ୍ୟ
ଶ୍ରେଣୀ:ସପ୍ତାହ |
ସପ୍ତାହ | https://or.wikipedia.org/wiki/ସପ୍ତାହ | ସପ୍ତାହ ବା ସପ୍ତା ସାତୋଟି ଦିନକୁ ନେଇ ତିଆରି । ସେଗୁଡିକ ହେଲେ ରବିବାର, ସୋମବାର। ମଙ୍ଗଳବାର, ବୁଧବାର, ଗୁରୁବାର, ଶୁକ୍ରବାର ଓ ଶନିବାର
ଗୋଟିଏ ମାସରେ ପାଖାପାଖି ଚାରୋଟି ସପ୍ତାହ ଆସେ ।
ସପ୍ତାହର ଶେଷଦିନ ରବିବାର ଏକ ସାଧାରଣ ଛୁଟିଦିନ ଭାବରେ ଗଣାଯାଏ ।
ସପ୍ତାହର ସାତଦିନ ଗ୍ରହ ଓ ନକ୍ଷତ୍ରମାନଙ୍କ ଆକାଶରେ ରହିବା ଜାଗା ଓ ପୃଥିବୀ ଉପରେ ସେମାନଙ୍କର ଅବୁଠୁ ଅଧିକ ପ୍ରଭାବକୁ ନେଇ ଜ୍ୟୋତିବିଜ୍ଞାନିମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ତିଆରି କରାଯାଇଛି ଯାହାକି ସାରା ପୃଥିବୀରେ ସବୁ ଧର୍ମର ଲୋକେ ମାନିଥାନ୍ତି ।
ଆଧାର
ବାହାର ତଥ୍ୟ
Englisc Rímbóc: The Anglo-Saxon Calendar
The power of seven, The Economist, 20 December 2001.
ଶ୍ରେଣୀ:ସପ୍ତାହ |
କେନ୍ଦ୍ରାପଡା | https://or.wikipedia.org/wiki/କେନ୍ଦ୍ରାପଡା | REDIRECT କେନ୍ଦ୍ରାପଡ଼ା |
ନବୀନ ପଟ୍ଟନାୟକ | https://or.wikipedia.org/wiki/ନବୀନ_ପଟ୍ଟନାୟକ | ନବୀନ ପଟ୍ଟନାୟକ (୧୬ ଅକ୍ଟୋବର ୧୯୪୬) ଓଡ଼ିଶାର ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଓ ବିଜୁ ଜନତା ଦଳର ମୁଖ୍ୟ । ସେ କ୍ରମାଗତ ଭାବେ ପଞ୍ଚମ ଥର ନିର୍ବାଚିତ ହୋଇ ଓଡ଼ିଶାର ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଭାବେ କାର୍ଯ୍ୟଭାର ତୁଲାଉଛନ୍ତି ।
thumb|୨୦୧୮ ପୁରୁଷ ହକି ବିଶ୍ୱକପ ଉଦଘାଟନ ସମାରୋହରେ ନବୀନ
ଜୀବନ
ନବୀନ ପଟ୍ଟନାୟକ ପିତା ବିଜୁ ପଟ୍ଟନାୟକ ଓ ମାତା ଜ୍ଞାନ ପଟ୍ଟନାୟକଙ୍କ ସାନ ପୁଅ ଭାବରେ କଟକଠାରେ ଜନ୍ମ ନେଇଥିଲେ । ସେ ଡେରାଡୁନର ଉଏଲହାମ ସ୍କୁଲ ଓ ଡୁନ ସ୍କୁଲରେ ଶିକ୍ଷାଲାଭ କରିଥିଲେ । ତାହା ପରେ ଦିଲ୍ଲୀ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ ଅନ୍ତର୍ଗତ କୀ ରୋକି ମଲ୍ଲ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟରୁ କଳାରେ ସ୍ନାତକ ଡିଗ୍ରି ହାସଲ କରିଥିଲେ । ସେ ଜଣେ ଅବିବାହିତ ପୁରୁଷ । ସେ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ପଢୁଥିବାବେଳେ ଗୋଲରକ୍ଷକଭାବେ ହକି ଖେଳୁଥିଲେ ।http://www.samajalive.in/naveen-pattnaik-3-in-kbc/41816.html ନବୀନ ପଟ୍ଟନାୟକ ଯୁବକ ବେଳରେ ଥିଲେ ଜଣେ ଲେଖକ ଏବଂ ଯୁବା ଅବସ୍ଥା ସେ ଓଡ଼ିଶା ଓ ରାଜନୀତିଠାରୁ ଦୂରରେ ଥାଇ କଟାଇଥିଲେ କିନ୍ତୁ ତାଙ୍କ ପିତା ସ୍ୱର୍ଗତ ବିଜୁ ବାବୁଙ୍କ ଦେହାନ୍ତ ପରେ ସେ ୧୯୯୭ରେ ରାଜନୀତି ଭିତରକୁ ପ୍ରବେଶ କରିଥିଲେ । ଏହାର ୧ ବର୍ଷ ପରେ ସେ ବିଜୁ ଜନତା ଦଳର ସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ ।
thumb|ଆଇ.ଆଇ.ଟି. ଭୁବନେଶ୍ୱରରେ ନବୀନ ପଟ୍ଟନାୟକ
ରାଜନୀତିକ ଜୀବନ
କଲେଜ ଜୀବନରେ ନବୀନ ରାଜନୀତିଠୁ ଦୂରରେ ଥିଲେ । ବିଜୁ ପଟ୍ଟନାୟକଙ୍କ ତିରୋଧାନ ପରେ ସେ ଓଡ଼ିଶା ରାଜନୀତିରେ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ । ଏହାର ବର୍ଷକ ଭିତରେ ସେ ଜନତା ଦଳକୁ ବିଜୁବାବୁଙ୍କ ନାମରେ ବିଜୁ ଜନତା ଦଳ ଭାବରେ ତିଆରି କରିଥିଲେ ।
ଲେଖକ ଜୀବନ
ନବୀନଙ୍କ ଲିଖିତ ତିନୋଟି ବହି ହେଲା:
ଏ ସେକେଣ୍ଡ ପାରାଡାଇଜ: ଇଣ୍ଡିଆନ କଣ୍ଟ୍ରି ଲାଇଫ ୧୫୯୦-୧୯୪୭
ଏ ଡେଜର୍ଟ କିଙ୍ଗଡମ: ଦି ପିପୁଲ ଅଫ ବିକାନେର
ଗାର୍ଡେନ ଅଫ ଲାଇଫ: ଆନ ଇଣ୍ଟ୍ରୋଡ଼କସନ ଟୁ ଦି ହିଲିଙ୍ଗ ପ୍ଲାଣ୍ଟସ ଅଫ ଇଣ୍ଡିଆ
ପୁରସ୍କାର ଏବଂ ସମ୍ମାନ
ପୁରସ୍କାର
ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ହକି ମହାସଂଘ ପକ୍ଷରୁ ନବୀନଙ୍କୁ ହକି ଖେଳର ପ୍ରଚାର ଓ ପ୍ରସାର ନିମନ୍ତେ ଅବଦାନ ପାଇଁ "ଏଫ.ଆଇ.ଏଚ. ସଭାପତି ପୁରସ୍କାର" ପ୍ରଦାନ କରାଯଇଛି ।http://www.samajalive.in/naveen-pattnaik-4/46587.html
ଆଧାର
ଅଧିକ ତଥ୍ୟ
ନବୀନ ପଟ୍ଟନାୟକଙ୍କ ନିଜ ସାଇଟ
ଓଡ଼ିଶାରେ ଅଚାନକ ରାଜନୀତି ଭିତରକୁ ଆସିଥିବା ନବୀନ, ବିବିସି
ଶ୍ରେଣୀ:୧୯୪୬ ଜନ୍ମ
ଶ୍ରେଣୀ:ଜୀବିତ ବ୍ୟକ୍ତି
ଶ୍ରେଣୀ:ଭାରତୀୟ ନେତା
ଶ୍ରେଣୀ:ଓଡ଼ିଶାର ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ
ଶ୍ରେଣୀ:୧୨ଶ ଓଡ଼ିଶା ବିଧାନ ସଭାର ସଭ୍ୟ
ଶ୍ରେଣୀ:୧୩ଶ ଓଡ଼ିଶା ବିଧାନ ସଭାର ସଭ୍ୟ
ଶ୍ରେଣୀ:୧୪ଶ ଓଡ଼ିଶା ବିଧାନ ସଭାର ସଭ୍ୟ
ଶ୍ରେଣୀ:୧୫ଶ ଓଡ଼ିଶା ବିଧାନ ସଭାର ସଭ୍ୟ
ଶ୍ରେଣୀ:୧୬ଶ ଓଡ଼ିଶା ବିଧାନ ସଭାର ସଭ୍ୟ
ଶ୍ରେଣୀ:ଓଡ଼ିଶାର ଲୋକସଭା ସଦସ୍ୟ
ଶ୍ରେଣୀ:ବିଜୁ ଜନତା ଦଳ ରାଜନେତା |
ନବୀନ୍ ପଟ୍ଟନାୟକ | https://or.wikipedia.org/wiki/ନବୀନ୍_ପଟ୍ଟନାୟକ | REDIRECT ନବୀନ ପଟ୍ଟନାୟକ |
ମଧୁବାବୁ | https://or.wikipedia.org/wiki/ମଧୁବାବୁ | REDIRECT ମଧୁସୂଦନ ଦାସ |
କର୍ନାଟକ | https://or.wikipedia.org/wiki/କର୍ନାଟକ | REDIRECT କର୍ଣ୍ଣାଟକ |
କପିଳାଶ | https://or.wikipedia.org/wiki/କପିଳାଶ | REDIRECTକପିଳାସ ଶିବ ମନ୍ଦିର |
ଭୂଷଣ୍ଡେଶ୍ଵର | https://or.wikipedia.org/wiki/ଭୂଷଣ୍ଡେଶ୍ଵର | ଲେଉଟାଣି ଭୂଷଣ୍ଡେଶ୍ୱର ମନ୍ଦିର |
ସିକ୍କିମ | https://or.wikipedia.org/wiki/ସିକ୍କିମ | REDIRECT ସିକିମ |
ସାଖୀଗୋପାଳ | https://or.wikipedia.org/wiki/ସାଖୀଗୋପାଳ | ଲେଉଟାଣି ସାକ୍ଷୀଗୋପାଳ ମନ୍ଦିର |
ଆନ୍ଦାମାନ ଓ ନିକୋବାର ଦ୍ବୀପ | https://or.wikipedia.org/wiki/ଆନ୍ଦାମାନ_ଓ_ନିକୋବାର_ଦ୍ବୀପ | ଲେଉଟାଣି ଆଣ୍ଡାମାନ ଓ ନିକୋବର ଦ୍ୱୀପପୁଞ୍ଜ |
ଭୋପାଲ | https://or.wikipedia.org/wiki/ଭୋପାଲ | REDIRECT ଭୋପାଳ |
ଝାରଖଣ୍ଡ | https://or.wikipedia.org/wiki/ଝାରଖଣ୍ଡ | REDIRECT ଝାଡ଼ଖଣ୍ଡ |
ଭୂଷଣ୍ଡେଶ୍ୱର ମନ୍ଦିର | https://or.wikipedia.org/wiki/ଭୂଷଣ୍ଡେଶ୍ୱର_ମନ୍ଦିର | ଭୁଷଣ୍ଡେଶ୍ୱର ମନ୍ଦିର ଓଡ଼ିଶାର ବାଲେଶ୍ୱର ଜିଲ୍ଲାର ଚନ୍ଦନେଶ୍ୱର ଠାରେରେ ଅବସ୍ଥିତ । ଏହା ଏସିଆ ମହାଦେଶର ସବୁଠୁ ବଡ଼ ଶିବଲିଙ୍ଗ (୧୩*୧୪ ଫୁଟ) । Mayurbhanj: land of hills and temples
ଅବସ୍ଥିତି
ଏହା ବାଲେଶ୍ୱର ସହରଠାରୁ ପାଖାପାଖି ୧୦୦ କିମି ଦୂର ଚନ୍ଦନେଶ୍ୱରରୁ ୨୦ କି.ମି. ଦୂରରେ ଅବସ୍ଥିତ । ପାଖ ରେଳଷ୍ଟେସନ ଜଳେଶ୍ୱର (୪୦ କିମି) ଓ ବିମାନଘାଟି ଭୁବନେଶ୍ୱର (୩୦୦ କିମି) ।
ନିର୍ମାଣ ଶୈଳୀ
ଏହା ଉତ୍କଳୀୟ ମନ୍ଦିର ନିର୍ମାଣ ଶୈଳୀରେ ନିର୍ମିତ । ଭୂଷଣ୍ଡେଶ୍ୱର ମହାଦେବ ଲିଙ୍ଗର ଉଚ୍ଚତା ୧୨ ଫୁଟ ଓ ମୋଟ ଗୋଲେଇ ୧୭ ଫୁଟ । ଲିଙ୍ଗର ଉପରି ଭାଗର ଗୋଳେଇ ୧୨ ଫୁଟ ୧୭ ଇଞ୍ଚ । ତଳ ଅଞ୍ଚଳରେ ଥିବା ବେଦିର ଗୋଳେଇ ୨୯ ଫୁଟ । ଏହି ଲିଙ୍ଗା କଳା ମୁଗୁନି ପଥରରେ ତିଆରି । ଏହାର ମୋଟ ଓଜନ ୧୬୮୦ କୁଇଣ୍ଟାଲ । ଏହାକୁ ଏସିଆର ବୃହତ୍ତମ ଶିବଲିଙ୍ଗ ରୂପରେ ପରିଗଣନା କରାଯାଇଥାଏ ।
କିମ୍ବଦନ୍ତୀ ଓ ଇତିହାସ
କଳା ମୁଗୁନି ପଥରରେ ତିଆରି ବାବା ଭୂଷଣ୍ଡେଶ୍ୱରଙ୍କ ଲିଙ୍ଗ ଏଠାରେ ବହୁକାଳରୁ ପୂଜା ପାଉଛନ୍ତି । ଏହା ପାଖାପାଖି ୩.୮ ମି. ଉଚ୍ଚ ଓ ୩.୫ ମି. ବ୍ୟାସବିଶିଷ୍ଠ । କିମ୍ବଦନ୍ତୀ ଅନୁସାରେ ରାବଣକୁ ବରଦାନ କରି ଶିବ ତାଙ୍କୁ ଟେକି ଟେକି ନେବା ବେଳେ ତଳେ ନ ରଖିବାକୁ ଆଦେଶ ଦେଇଥିଲେ, ତେବେ ଲଙ୍କାକୁ ନେବା ବାଟରେ ରାବଣକୁ ଶୋଷ ଲାଗିବାରୁ ଜଣେ ତୋକ ଗାଇଆଳକୁ ଏହା ଟେକି ଧରିବାକୁ ଦେଇଥିଲେ, ଭାର ସମ୍ଭାଳି ନପାରି ସେ ଏହାକୁ ତଳେ ଥୋଇଦେବାପରେ ରାବଣ ପାଣି ପିଇ ଫେରିବା ପରେ ଏହାକୁ ଆଉ ଟେକି ପାରିନଥିଲେ ।
ତାହା ପରଠାରୁ ଏହି ଲିଙ୍ଗ ଏଠାରେ ଭୂଷଣ୍ଡେଶ୍ୱର ଭାବରେ ପୂଜା ପାଉଛନ୍ତି । Orissa review, Nov. 2007, Page. 44 ସୁବର୍ଣ୍ଣରେଖା ମୁହାଣରେ ଥିବା ଏହି ମନ୍ଦିରକୁ ଏଠାରେ ଥିବା ଶିବ ଲିଙ୍ଗ ଆଗ କାଳରେ ଜାହାଜରେ ଅଣାଯାଇଥିଲା ବୋଲି ବିଶ୍ୱାସ କରାଯାଏ । Orissa Review, Nov 2007
ଆଧାର
ବାହାର ଲିଙ୍କ
Orissa Review
ବାଲେଶ୍ୱର ଜିଲା
ବାଲେଶ୍ୱର
ଶ୍ରେଣୀ:ଓଡ଼ିଶାର ହିନ୍ଦୁ ମନ୍ଦିର
ଶ୍ରେଣୀ:ବାଲେଶ୍ୱର ଜିଲ୍ଲା |
ବଙ୍ଗଳାଦେଶ | https://or.wikipedia.org/wiki/ବଙ୍ଗଳାଦେଶ | ବଙ୍ଗଳାଦେଶ ଏସିଆର ଗୋଟିଏ ଦେଶ । ବଙ୍ଗଳାଦେଶର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ ୧୪,୮୫୬୦ ବର୍ଗ କିଲୋମିଟର (୫୭,୩୬୦ ବର୍ଗ ମାଇଲ) । ଏହାର ଜନସଂଖ୍ୟା ୧୬୩ ନିୟୁତରୁ ଅଧିକ ଓ ଏହା ବିଶ୍ୱର ଅଷ୍ଟମ ସର୍ବାଧିକ ଜନବହୁଳ ଦେଶ । ବାଂଲାଦେଶ ପଶ୍ଚିମ, ଉତ୍ତର ଏବଂ ପୂର୍ବରେ ଭାରତ, ଦକ୍ଷିଣ ପୂର୍ବରେ ମ୍ୟାଁମାର ଏବଂ ଦକ୍ଷିଣରେ ବଙ୍ଗୋପସାଗରରେ ଭାରତ ସୀମା ବାଣ୍ଟିଛି । ଏହା ନେପାଳ ଏବଂ ଭୁଟାନରୁ ସିଲିଗୁରି କରିଡରଦ୍ୱାରା ଏବଂ ଚୀନ୍ଠାରୁ ଉତ୍ତରରେ ଥିବା ଭାରତୀୟ ସିକ୍କିମ୍ଦ୍ୱାରା ପୃଥକ ହୋଇଛି । ବାଂଲାଦେଶର ମୋଟ ଜନସଂଖ୍ୟାର ୯୮% ବଙ୍ଗାଳୀ ଭାଷାଭାଷୀ । ବାଂଲାଦେଶର ବିଶ୍ୱର ତୃତୀୟ ବୃହତ୍ତମ ମୁସଲମାନ ଦେଶ ଭାବରେ ପରିଗଣିତ । ଢାକା ବଙ୍ଗଳାଦେଶର ରାଜଧାନୀ , ବୃହତ୍ତମ ସହର ଏବଂ ଦେଶର ଅର୍ଥନୈତିକ, ରାଜନୈତିକ ଏବଂ ସାଂସ୍କୃତିକ କେନ୍ଦ୍ର । ଚିଟାଗଙ୍ଗ ଦେଶର ବୃହତ୍ତମ ସାମୁଦ୍ରିକ ବନ୍ଦର ଓ ଦ୍ୱିତୀୟ ବୃହତ୍ତମ ସହର।
ଆଧାର
ଶ୍ରେଣୀ:ଏସିଆର ଦେଶ
ଶ୍ରେଣୀ:ଦେଶ |
ଏସିଆ | https://or.wikipedia.org/wiki/ଏସିଆ | ଏସିଆ ପୃଥିବୀର ସବୁଠୁ ବଡ଼ ଓ ଅଧିକ ଲୋକଥିବା ମହାଦେଶ, ବେଶିଭାଗ ପୂର୍ବ ଓ ଉତ୍ତରରେ ବ୍ୟାପିଛି । ଏହା ପୃଥିବୀର ୮.୬ % ଭାଗ ଅଧିକାର କରିଛି । ଏସିଆର ଲୋକସଂଖ୍ୟା ୪୧୦ କୋଟି, ପୃଥିବୀର ୬୦ ପ୍ରତିଶତ ଲୋକ ଏଠାରେ ବାସ କରନ୍ତି । ବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ଏସିଆର ଜନସଂଖ୍ୟା ଚାରିଗୁଣ ହେଇଗଲା ।.
ଆଧାର
ସହାୟକ ଗ୍ରନ୍ଥସୂଚୀ
ଅଧିକ ପଢନ୍ତୁ
Higham, Charles. Encyclopedia of Ancient Asian Civilizations. Facts on File library of world history. New York: Facts On File, 2004.
Kamal, Niraj. "Arise Asia: Respond to White Peril". New Delhi:Wordsmith,2002,
Kapadia, Feroz, and Mandira Mukherjee. Encyclopaedia of Asian Culture and Society. New Delhi: Anmol Publications, 1999.
Levinson, David, and Karen Christensen. Encyclopedia of Modern Asia. New York: Charles Scribner's Sons, 2002.
ଅଧିକ ତଥ୍ୟ
ଶ୍ରେଣୀ:ମହାଦେଶ |
ଦିଲ୍ଲି | https://or.wikipedia.org/wiki/ଦିଲ୍ଲି | REDIRECT ଦିଲ୍ଲୀ |
ଗୁଣ୍ଡିଚା ମନ୍ଦିର | https://or.wikipedia.org/wiki/ଗୁଣ୍ଡିଚା_ମନ୍ଦିର | ଗୁଣ୍ଡିଚା ମନ୍ଦିରରେ ଶ୍ରୀ ଜଗନ୍ନାଥ, ବଳଭଦ୍ର ଓ ଦେବୀ ସୁଭଦ୍ରାଙ୍କ ଦିଅଁ ଗଢ଼ା ହୋଇଥିବାରୁ ଏହାକୁ ଜୀଉମାନଙ୍କ ଜନ୍ମସ୍ଥାନ ବୋଲି କହାଯାଇଥାଏ ।
ରଥଯାତ୍ରା ସମୟରେ ଶ୍ରୀଜୀଉମାନେ ଏଠାରେ ସାତଦିନ ଅବସ୍ଥାନ କରନ୍ତି । ଶ୍ରୀଗୁଣ୍ଡିଚା ମନ୍ଦିରର ଯେଉଁ ସିଂହାସନରେ ତିନି ଠାକୁର ବିଜେ କରନ୍ତି ତାକୁ ଆଡ଼ପମଣ୍ଡପ ବୋଲି କୁହାଯାଏ । ଏହାର ଅର୍ଥ ଆଡ଼ମ୍ବରପୂର୍ଣ୍ଣ ମଣ୍ଡପ, ଏହାକୁ ମହାବେଦୀ ବା ଯଜ୍ଞବେଦୀ ବୋଲି ମଧ୍ୟ କହାଯାଏ। ତିନି ରଥ ଗୁଣ୍ଡିଚା ମନ୍ଦିର ନିକଟରେ ପହଞ୍ଚିବା ପରେ ଆଡ଼ପ ମଣ୍ଡପକୁ ଠାକୁରମାନଙ୍କର ପହଣ୍ଡି ବିଜେ ହୁଏ । ଗୁଣ୍ଡିଚା ମନ୍ଦିର ପ୍ରବେଶଠାରୁ ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ମନ୍ଦିରରେ ଯେଉଁ ପ୍ରସାଦ ହୁଏ, ତାକୁ ଆଡ଼ପ ଅବଢ଼ା କୁହାଯାଏ ।
କିମ୍ବଦନ୍ତୀ
ଶ୍ରୀଗୁଣ୍ଡିଚା ମନ୍ଦିରକୁ ମନ୍ଦିର ବୋଲି କେତକ ଗ୍ରହଣ ନ କରି ଗୁଣ୍ଡିଚାଘର ହିସାବରେ ମାନନ୍ତି । shreekhetra.com କିମ୍ବଦନ୍ତୀ ତଥା ପୌରାଣିକ ଆଖ୍ୟାୟିକା ଅନୁଯାୟୀ, ଜାରା ଶବର ଶରରେ ପ୍ରାଣ ଛାଡ଼ିଲେ ଦ୍ୱାରକାଧିପତି ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ । ଶେଷତମ ଆତ୍ମୀୟ ଭାବରେ ପାଣ୍ଡବଗଣ ସଖା ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ଶରୀରକୁ ଦାହ କରିବା ପାଇଁ ଚେଷ୍ଟାକରି ବିଫଳ ହେଲେ, କାରଣ ଅଗ୍ନିର ଦାହିକା ଶକ୍ତି ନିକଟରେ ପୂର୍ଣ୍ଣବ୍ରହ୍ମ ସ୍ୱରୂପ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କ ଶରୀରକୁ ପଞ୍ଚଭୂତରେ ବିଲୀନ କରିବାର ସାମର୍ଥ୍ୟ ନ ଥିଲା । ଶୂନ୍ୟବାଣୀ ହେଲା- କୃଷ୍ଣଙ୍କର ନାଭିକମଳ ଅଗ୍ନିରେ ଭସ୍ମ ହେବନାହିଁ, ତୁମେମାନେ ତାହାକୁ ମହୋଦଧିରେ ବିସର୍ଜନ କରିଦିଅ । ପାଣ୍ଡବମାନେ ତାହାହିଁ କଲେ ।
ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କର ଅର୍ଦ୍ଧଦଗ୍ଧ ପିଣ୍ଡ ଦାରୁରୂପରେ ବାଙ୍କୀ ମୁହାଣରେ ଆବିର୍ଭାବ ହେଲା । ସମୁଦ୍ରରେ ଭାସୁଥିବା ସେହି ଦାରୁକୁ ଆଣି ରାଜା ଇନ୍ଦ୍ରଦ୍ୟୁମ୍ନ ଶ୍ରୀଗୁଣ୍ଡିଚା ମନ୍ଦିରରେ ରଖିଥିଲେ । ସ୍ୱୟଂ ମହାପ୍ରଭୁ ଜଣେ ବୃଦ୍ଧ ବେଶରେ ଆସି ସେହି ଦାରୁରେ ମୂର୍ତ୍ତି ପ୍ରସ୍ତୁତ କଲେ। ସର୍ତ୍ତ ଥିଲା ମୂର୍ତ୍ତି ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ନହେବା ଯାଏ ଦ୍ୱାର ଖୋଲାଯିବ ନାହିଁ । ମାତ୍ର ପନ୍ଦର ଦିନ ପରେ ଦ୍ୱାର ଖୋଲାଗଲା । ମୂର୍ତ୍ତିନିର୍ମାଣ କରୁଥିବା ବୃଦ୍ଧ ଉଭାନ ହୋଇଗଲେ । କେବଳ ଅଧାଗଢା ମୂର୍ତ୍ତି ରହିଗଲା । ଅଧାଗଢ଼ା ମୂର୍ତ୍ତିକୁ ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଗଲା । ସେହି ସମୟରେ ମହାପ୍ରଭୁ କହିଥିଲେ ‘ହେ ରାଜା, ବର୍ଷକୁ ଥରେ ଜନ୍ମଭୂମିକୁ ଆଣିବ’ । ସେଥିପାଇଁ ଶ୍ରୀଜୀଉମାନେ ଗୁଣ୍ଡିଚାଘରକୁ ବୁଲି ଯାଆନ୍ତି ଓ ବାହୁଡ଼ନ୍ତି ।
ଆଧାର
ଅଧିକ ତଥ୍ୟ
ଶ୍ରେଣୀ:ପୁରୀ ଜିଲ୍ଲାର ହିନ୍ଦୁ ମନ୍ଦିର
ଶ୍ରେଣୀ:ଓଡ଼ିଶାର ଦେବୀ ମନ୍ଦିର |
ମୟୁରଭଞ୍ଜ | https://or.wikipedia.org/wiki/ମୟୁରଭଞ୍ଜ | ଲେଉଟାଣି ମୟୂରଭଞ୍ଜ ଜିଲ୍ଲା |
ଭଦ୍ରକ | https://or.wikipedia.org/wiki/ଭଦ୍ରକ | ଭଦ୍ରକ ଭାରତର ଓଡ଼ିଶାରେ ଥିବା ଭଦ୍ରକ ଜିଲ୍ଲାର ସଦର ମହକୁମା ଓ ଏକ ମୁଖ୍ୟ ସହର (ପୌର ପରିଷଦ) ।
ଭଦ୍ରକ ଭଦ୍ରକାଳୀ ମନ୍ଦିର ପାଇଁ ଜଣାଶୁଣା, ଭଦ୍ରକାଳୀ ମନ୍ଦିରରେ ସବୁବର୍ଷ କାଳୀପୂଜା ଧୁମଧାମରେ ପାଳନ କରାଯାଏ ଯାହା ଦେଖିବାକୁ ଓଡ଼ିଶା ଓ ବାହାର ଅନେକ ରାଜ୍ୟରୁ ବହୁ ଲୋକ ଆସିଥାନ୍ତି । ଏଠାକାର ବସନ୍ତିଆ ପୋଖରୀଠାରେ ସବୁବର୍ଷ ଓଡ଼ିଆ ସାଧବମାନଙ୍କ ସ୍ମୃତିରେ କାର୍ତ୍ତିକ ପୁର୍ଣ୍ଣିମାଦିନ ବୋଇତ ବନ୍ଦାଣ କରାଯାଏ ଯାହା ଦେଖିବାକୁ ଅନେକ ଜନସମାଗମ ଗହୋଇଥାଏ । ଭଦ୍ରକ ଜିଲ୍ଲା , Orissa Diaryଭଦ୍ରକ ଜିଲ୍ଲା ବିଷୟରେ ସୂଚନା
ନାମକରଣ
ଭଦ୍ରକ ଶବ୍ଦ ଭଦ୍ରୌକଃ ଶବ୍ଦର ଅପଭ୍ରଂଶ। ‘ଭଦ୍ର’ (ମଙ୍ଗଳ ବା ଉତ୍ତମ) ଓ ‘ଓକଃ’ (ବାସସ୍ଥାନ) ଏଇ ଦୁଇଟି ଶବ୍ଦକୁ ମିଶାଇ ତିଆରି ହୋଇଥିବା ଶବ୍ଦ ହେଲା ଭଦ୍ରୌକଃ। ଏହାର ଉଚ୍ଚାରଣ ସୁଗମ ନ ହୋଇଥିବାରୁ କାଳକ୍ରମେ ଏହା ଭଦ୍ରକ ଶବ୍ଦରେ ପରିଣତ ହୋଇଛି।
ଆକବରଙ୍କ ଶାସନ କାଳରେ ଓଡ଼ିଶା ଯେଉଁ ତିନିଟି ଡିଭିଜନରେ ବିଭକ୍ତ ହୋଇଥିଲା ତନ୍ମଧ୍ୟରୁ ‘ବୃଦରକ’ ହେଉଛି ଗୋଟିଏ। ସେହି ବୃଦରକ ଆଧୁନିକ ଭଦ୍ରକ ବୋଲି କେହି କେହି ମତ ଦେଇଥାନ୍ତି।
ଭଦ୍ରକର ଅଧିଷ୍ଠାତ୍ରୀ ଦେବୀ ଭଦ୍ରକାଳୀଙ୍କ ନାମାନୁସାରେ ଏହାର ନାମକରଣ ହୋଇଛି ବୋଲି ବିଶିଷ୍ଟ ସାହିତ୍ୟିକ ନିତ୍ୟାନନ୍ଦ ମହାପାତ୍ର ତାଙ୍କ ସନ୍ଦର୍ଭ ‘ଜନ୍ମ ଓ ଜନ୍ମଭୂମି’ରେ ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି।
ଭଦ୍ରକସ୍ଥ ଚରମ୍ପା ଖ୍ରୀ.ପୂ.୪୪୦ରେ ଚମ୍ପାନଗର ନାମକ ସମୃଦ୍ଧିଶାଳୀ ରାଜ୍ୟରୂପେ ପରିଚିତ ଥିଲା। ସେଠାକର ଶାସକ ଥିଲେ ଜୈନ ଧର୍ମ ଅବଲମ୍ବୀ ରାଜା ଦଧିବାମନ। ମଗଧ ରାଜାଙ୍କର ସେନାପତି ଭଦ୍ରିକ ତାଙ୍କୁ ପରାସ୍ତ କରିଥିଲେ। ଭଦ୍ରିକଙ୍କ ନାମାନୁସାରେ ଏହି ଜାଗାର ନାମକରଣ ହୋଇଛି ବୋଲି ମଧ୍ୟ ଜଣାଯାଏ।ରାମନାରାୟଣ ରାୟ - ମା ଭଦ୍ରକାଳୀ, ପୃଷ୍ଠା:୭୩
ଇତିହାସ
ଭଦ୍ରକ ପୌରାଣିକ ଯୁଗର ପୋଥିପତ୍ରରେ ଉଲ୍ଲିଖିତ ଏକ ପ୍ରାଚୀନ ସହର। ଓଡ଼ିଶାର ଉପକୂଳବର୍ତ୍ତୀ ଓ କୃଷିମୂଳକ ପ୍ରାଚୁର୍ଯ୍ୟ, ବାଣିଜ୍ୟ ଓ ପରମ୍ପରାକୁ ଭଦ୍ରକର ଦାନ ଆବୁଲ ଫାଜଲଙ୍କ ଆଇନ୍-ଇ-ଆକବରୀର ରଚନାଠାରୁ ଇତିହାସ ପୃଷ୍ଠାରେ ଲିପିବଦ୍ଧ। ଏହାର ପ୍ରାଚୀନତା ଧାମନଗରର ସପ୍ତମ ଓ ଅଷ୍ଟମ ଶତାବ୍ଦୀର ବୌଦ୍ଧ ଅବଶେଷରୁ ଜଣାପଡ଼େ। କୁପାରି ପାଖର ଶାରୀ-ଶୁଆ ବୌଦ୍ଧ ଗୁମ୍ଫା, ପାଳିଆର ରହସ୍ୟମୟ ବିରଞ୍ଚି ନାରାୟଣ ମନ୍ଦିର କୋଣାର୍କର ସୂର୍ଯ୍ୟ ମନ୍ଦିର ପରି ଅନ୍ୟ ଏକ ସୂର୍ଯ୍ୟପୂଜା ପୀଠ। ଧାମନଗର ନିକଟସ୍ଥ ଗେଙ୍ଗୁଟି ନଦୀ କୂଳର ଗୋହୀରାଟିକିରି ଆଜି ବି ସ୍ୱାଧୀନତାପାଇଁ ଓଡ଼ିଆମାନଙ୍କର ଶେଷ ସଂଗ୍ରାମର ଚିହ୍ନ ବହନ କରେ, ଯେଉଁଠି ପରାସ୍ତ ରାଜା ମୁକୁନ୍ଦଦେବ ସନ ୧୫୬୮ ମସିହାରେ ଇହଲୀଳା ସମ୍ବରଣ କରିଥିଲେ।
୧୫୭୫ରେ ରାଜା ମାନସିଂହଙ୍କଦ୍ୱାରା ଆଫଗାନମାନେ ପରାସ୍ତ ହେଲାପରେ ମୁସଲିମ୍ ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ଲୋକେ ଭଦ୍ରକରେ ଅବସ୍ଥାପିତ ହୋଇଥିଲେ। ମୋଗଲ ଶାସନ କାଳରେ ଭଦ୍ରକ ବଙ୍ଗର ନବାବଙ୍କ ଅଧୀନରେ ଥିଲା। ମୋଗଲ ସତ୍ତାର ଅବସାନ ପରେ ଏ ଅଞ୍ଚଳ ହିନ୍ଦୁ କ୍ଷତ୍ରିୟମାନଙ୍କର ଶାସନାଧୀନ ହୋଇଥିଲା।
ଇଂରେଜମାନେ ଓଡ଼ିଶା ଅଧିକାର କରିବା ପରେ ୧୮୦୪ରେ କଟକ ଓ ବାଲେଶ୍ୱରକୁ ଦୁଇଟି ପ୍ରଶାସନିକ ଖଣ୍ଡରେ ବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଥିଲା। ୧୮୨୮ରେ ବାଲେଶ୍ୱରକୁ ଏକ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଜିଲ୍ଲାର ମାନ୍ୟତା ଦିଆଯାଇଥିଲା, କିନ୍ତୁ ଭଦ୍ରକକୁ ଏକ ସବ୍-ଡିଭିଜନ୍ ବୋଲି ଘୋଷଣା କରାଗଲା। ଭଦ୍ରକରେ ସହାୟକ ମାଜିଷ୍ଟ୍ରେଟ୍ ବସୁଥିଲେ ବି ମୁନସିଫ କୋର୍ଟ ୧୯୦୧ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଯାଜପୁରଠାରେ ଥିଲା।
ଭାରତୀୟ ସ୍ୱାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମ ସମୟରେ ଭଦ୍ରକ ଏକ ଅଗ୍ରଣୀ ଭୂମିକା ନିଭାଇଥିଲା। ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ଆହ୍ୱାନରେ ୧୯୨୦ ମସିହାର ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନ ସମୟରେ ଏଠାରେ ଲଗାତାର ବର୍ଷେକାଳ କଚେରୀ ବର୍ଜନ କରାଯାଇଥିଲା। ୧୯୨୧ ମସିହା ମାର୍ଚ ମାସର ଶେଷ ସପ୍ତାହ ବେଳକୁ ଲୋକମାନଙ୍କ ଦେଶପ୍ରେମ ଓ ସଂଗ୍ରାମ ପ୍ରତି ସ୍ପୃହାରେ ଅଭିଭୂତ ହୋଇ ଗାନ୍ଧିଜୀ ଭଦ୍ରକ ଆସିଥିଲେ। ୧୯୨୨ରେ କନିକାର ଐତିହାସିକ ସତ୍ୟାଗ୍ରହ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା, ଯାହା ଅଳ୍ପସମୟପାଇଁ ଭଦ୍ରକରେ ଅବସ୍ଥାପିତ ହୋଇଥିବା ଇଂରେଜ ସେନା ବାହିନୀଙ୍କ ଚାପରେ ଧିମା ପଡ଼ିଯାଇଥିଲା, କିନ୍ତୁ ଚକ୍ରଧର ବେହେରାଙ୍କ ସଫଳ ନେତୃତ୍ୱରେ କନିକାର ଏଇ ବିଦ୍ରୋହ ବିଜୟଲାଭ କଲା। ୧୯୩୦ର ଆଇନ ଅମାନ୍ୟ ଆନ୍ଦୋଳନରେ ଭଦ୍ରକ ନିଜର ଦେଶପ୍ରେମ ଓ ବଳିଦାନର ପରିଚୟ ଦେଇଥିଲା। ଡଃ ହରେକୃଷ୍ଣ ମହତାବଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ଏଇ ଆନ୍ଦୋଳନ ସରକାରଙ୍କ ଲୁଣ ଆଇନ୍ ଭଙ୍ଗ କରିଥିଲା ଓ ସରକାରଙ୍କ ସ୍ଥିତିକୁ ଦୋହଲାଇ ଦେଇଥିଲା। ମହାତ୍ମାଗାନ୍ଧୀ ଏହାଦ୍ୱାର ମୁଗ୍ଧ ହୋଇ ୧୯୩୪ରେ ପୁଣିଥରେ ଭଦ୍ରକ ଗସ୍ତ କରିଥିଲେ ଓ ମହତାବଙ୍କ ବାସ ଭବନରେ ରହିଥିଲେ। ସେତେବେଳେ ସେ ଜୀବରାମ ଆଶ୍ରମ (ନୂଆସାହି, ଆଶ୍ରମ, ଗାରଦପୁର)ର ହରିଜନମାନଙ୍କୁ ଭେଟିଥିଲେ। ଏ ସମୟରେ ଇରମ୍ର ବାଞ୍ଛାନିଧି ମହାନ୍ତି ନିଜର ଅଗ୍ନିବର୍ଷୀ, ଦେଶପ୍ରେମ ମୂଳକ ରଚନାଦ୍ୱାରା ଲୋକମାନଙ୍କୁ ଜାତୀୟତାର ଭାବନାରେ ଉଦ୍ୱୁଦ୍ଧ କରୁଥିଲେ।
୧୯୪୨ର ଐତିହାସିକ ଭାରତଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନରେ ଭଦ୍ରକ ଏକ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଭୂମିକା ନିଭାଇଥିଲା। ମୂରଲୀଧର ପଣ୍ଡାଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ, ରାଧୁ ମହାଳିକ,ନିଧି ମହାଳିକ ଓ ଅନ୍ୟ ଆଠଜଣ ଦେଶପ୍ରେମୀଙ୍କଦ୍ୱାରା ୨୨ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୧୯୪୨ରେ ଲୁଣିଆ, କାଟସାହିରେ ଏହି ସଂଗ୍ରାମ ଭୟଂକର ରୂପନେଲା, ଯେଉଁଠି ଏମାନେ ଭାରତମାତାର ସ୍ୱାଧୀନତା ପାଇଁ ଆତ୍ମବଳି ଦେଇଥିଲେ। ସେଥିପାଇଁ ଏହି ଜାଗାକୁ ଯଥାର୍ଥରେ ଶହୀଦ ନଗର କୁହାଯାଏ। ୨୮ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୧୯୪୨ରେ ଇରମ୍ଠାରେ ଜାଲିଆନାୱାଲାବାଗ ପରି ଏକ ନିବୁଜ ସ୍ଥାନରେ ଦେଶର ସ୍ୱାଧୀନତାପାଇଁ ବ୍ରିଟିଶ ସରକାରଙ୍କ ଗୁଳି ବିଦ୍ଧ କରିଥିଲା ପାଖାପାଖି ୪୦ଜଣ ସଂଗ୍ରାମୀଙ୍କର ବକ୍ଷକୁ। ଭାରତଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନରେ ଏ ଅଞ୍ଚଳର ଡଃ ହରେକୃଷ୍ଣ ମହତାବ, ମହମ୍ମଦ ହନିଫ୍, ମୂରଲୀଧର ଜେନା, ଗୋକୁଳାନନ୍ଦ ମହାନ୍ତି, ନୀଳମଣି ରାଉତରାୟ ଓ ଅନ୍ୟ ଅନେକ ସଂଗ୍ରାମୀମାନଙ୍କର ଭୂମିକା ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ।
ସ୍ୱାଧୀନତାର ପରବର୍ତ୍ତୀ କାଳରେ ଭଦ୍ରକ ବହୁମୁଖୀ ଉନ୍ନତି ପଥରେ ଉତ୍ତରୋତ୍ତର ଅଗ୍ରଗତି କରିଚାଲିଛି। ଶିକ୍ଷା, ଶିଳ୍ପ, କୃଷି, ବାଣିଜ୍ୟ ଆଦି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଭଦ୍ରକ ଏକବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ଏକ ଉଚ୍ଚତର ସ୍ଥାନରେ ପହଞ୍ଚି ପାରିଛି।
ଜଳବାୟୁ
ସଂସ୍କୃତି
ଦୀର୍ଘ ସାତଦିନବ୍ୟାପୀ ଚରମ୍ପାରେ ହେଉଥିବା କାଳୀପୂଜାପାଇଁ ଭଦ୍ରକ ପ୍ରସିଦ୍ଧ। ଭଦ୍ରକର ଅଧିଷ୍ଠାତ୍ରୀ ଦେବୀ ଭଦ୍ରକାଳୀଙ୍କ ମନ୍ଦିର ଭଦ୍ରକ ରେଳଷ୍ଟେସନଠାରୁ ପ୍ରାୟ ୧୦ କି.ମି.ଦୂରରେ ଅବସ୍ଥିତ। ଆରଡ଼ିର ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଆଖଣ୍ଡଳମଣୀ ମନ୍ଦିର ଭଦ୍ରକଠାରୁ ୪୦ କି.ମି. ଦୂରରେ ଅବସ୍ଥିତ। ମୁସଲିମ୍ ସୁଫି ସନ୍ଥ ମୁଜାହିଦ୍-ଇ-ମିଲ୍ଲାତଙ୍କର ସମାଧୀ (ମଜ୍ଜାର) ଉଭୟ ଭଦ୍ରକ ରେଳ ଷ୍ଟେସନ ଓ ବସ୍ଷ୍ଟାଣ୍ଡଠାରୁ ୨୨କି.ମି.ଦୂର ଧାମନଗରଠାରେ ରହିଛି। ଆଉଜଣେ ସୁଫିସନ୍ଥ, ସୟଦ ନାସିମ ଅଖତାର କ୍ୱାଦ୍ରି ଓରଫ ସରକାର ବାବାଙ୍କ ମସଜିଦ୍ ଭଦ୍ରକ ପୌରପରିଷଦ ଇଲାକାରେ ଅବସ୍ଥିତ ଯାହା ଉଭୟ ଭଦ୍ରକ ରେଳ ଷ୍ଟେସନ ଓ ବସ୍ଷ୍ଟାଣ୍ଡଠାରୁ ୩କି.ମି.ଦୂରରେ ରହିଛି । ସେ ଜଣେ ଜୀବନ୍ତ ମହାପୁରୁଷ ଓ ପ୍ରତିଦିନ ହଜାର ହଜାର ଭକ୍ତ ତାଙ୍କ ଆଶୀର୍ବାଦ ପାଇବାପାଇଁ ଏଠାକୁ ଆସିଥାନ୍ତି। ଶିଖ୍ ଗୁରୁଦ୍ୱାରା ପୁରୁଣା ବଜାରରେ ଅବସ୍ଥିତ ଯାହା ଭଦ୍ରକ ମୁଖ୍ୟ ବଜାରଠାରୁ ୫ କି.ମ. ଦୂରରେ ଅବସ୍ଥିତ।
ଧାମରାର ମା ଧାମରେଇ ମନ୍ଦିର ଭଦ୍ରକଠାରୁ ୮୦ କି.ମି. ଦୂର। ଏଠାରେ ଭାରତୀୟ ରକ୍ଷା ଅନୁସନ୍ଧାନ ଓ ବିକାଶ ଅନୁଷ୍ଠାନ ରହିଛି ତଥା ଏଠାରୁ ଭିତର କନିକାର କୁମ୍ଭୀର ଚାଷ ପ୍ରକଳ୍ପକୁ ଯାଇହୁଏ।
ଭଦ୍ରକର କଦମ ରସୁଲ ମୁସଲମାନମାନଙ୍କପାଇଁ ପ୍ରମୁଖ ଆକର୍ଷଣର କେନ୍ଦ୍ର। ସନ୍ଥ ହଜରତ ମୁଜାହିଦ-ଇ-ମିଲାତଙ୍କ ଦରଗାଠାରୁ ୨ କି.ମି. ଦୂରରେ ଅବସ୍ଥିତ ଏଇ ସ୍ଥାନ ଜଗତିରେ ଅବସ୍ଥିତ। ଏଠାରେ ମସିହା ମହମ୍ମଦଙ୍କର କଦମ ରସୁଲ, ମୁ-ଇ-ମୁବାରକ ମସିହା ମହମ୍ମଦ, ପାଞ୍ଜା ମୁବାରକ ହଜରତ ମୌଲା ଅଲି, ଦୁପଟ୍ଟା ମୁବାରକ ଖତୁମ-ଇ-ଜନ୍ନତ, କଦମ ପାକ ହଜରତ ଗୌସ ଉଲ-ଆଜମ ଦସ୍ତେଗିରଙ୍କର ସ୍ମୃତି ଚିହ୍ନ ରହିଛି।
ପ୍ରତିବର୍ଷ ଇଦ୍-ମିଲାଦୁନ-ନବିରେ ଭଦ୍ରକର ମୁସଲିମମାନେ ମହିହା ମହମ୍ମଦଙ୍କର ଜୟନ୍ତୀକୁ ବଡ଼ ଧୁମଧାମରେ ପାଳନ କରିଥାନ୍ତି। ସେମାନେ ଶଙ୍କରପୁରର ଏକ ପଡ଼ିଆରେ ଏକତ୍ର ହୁଅନ୍ତି ଯାହାକୁ ମଦିନା ମୈଦାନ କୁହାଯାଏ। JIMNC (ଜସନ ଇ ଇଦ୍-ମିଲାଦୁନ-ନବି କମିଟି) ଏଇ ପବିତ୍ର ପର୍ବର ଆୟୋଜନର ଦାୟିତ୍ୱ ନେଇଥାଏ।
ଆରଡିରେ ସମସ୍ତ ପର୍ବ ପର୍ବାଣି ପାଳନ ଏବ୍ଂ ମହା ଶିବରାତ୍ରୀ ଧୁମ୍ ଧାମରେ ପାଳନ କରା ଯାଏ ।
ଦୋଳପୂର୍ଣ୍ଣିମାରେ ଗୁଆଁମାଳ, ଲୁଣିଆ, କାଳିମେଘା, ତିହିଡ଼ି, ବ୍ରାହ୍ମଣୀଗାଁ, ପାଟରାଜପୁରରେ ମେଲଣ ବଡ଼ ଆନନ୍ଦ ଉଲ୍ଲାସର ସହିତ ପାଳନ କରାଯାଏ। ଭଦ୍ରକ, ତିହିଡ଼ି ଗୁଆଁମାଳରେ ରଥଯାତ୍ରା ମଧ୍ୟ ପାଳନ କରାଯାଏ।
ପର୍ଯ୍ୟଟନ
ଭଦ୍ରକର ଅଧିଷ୍ଠାତ୍ରୀ ଦେବୀ ଭଦ୍ରକାଳୀଙ୍କ ମନ୍ଦିର ଭଦ୍ରକ ରେଳଷ୍ଟେସନଠାରୁ ପ୍ରାୟ ୧୦ କି.ମି.ଦୂରରେ ଅବସ୍ଥିତ। ଆରଡ଼ିର ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଆଖଣ୍ଡଳମଣୀ ମନ୍ଦିର ଭଦ୍ରକଠାରୁ ୪୦ କି.ମି. ଦୂରରେ ଅବସ୍ଥିତ। ମୁସଲିମ୍ ସୁଫି ସନ୍ଥ ମୁଜାହିଦ୍-ଇ-ମିଲ୍ଲାତଙ୍କର ସମାଧୀ (ମଜ୍ଜାର) ଉଭୟ ଭଦ୍ରକ ରେଳ ଷ୍ଟେସନ ଓ ବସଷ୍ଟାଣ୍ଡଠାରୁ ୨୨କି.ମି.ଦୂର ଧାମନଗରଠାରେ ରହିଛି। ଆଉଜଣେ ସୁଫିସନ୍ଥ, ସୟଦ ନାସିମ ଅଖତାର କ୍ୱାଦ୍ରି ଓରଫ ସରକାର ବାବାଙ୍କ ମସଜିଦ୍ ଭଦ୍ରକ ପୌରପରିଷଦ ଇଲାକାରେ ଅବସ୍ଥିତ ଯାହା ଉଭୟ ଭଦ୍ରକ ରେଳ ଷ୍ଟେସନ ଓ ବସ୍ଷ୍ଟାଣ୍ଡଠାରୁ ୩କି.ମି.ଦୂରରେ ରହିଛି । ସେ ଜଣେ ଜୀବନ୍ତ ମହାପୁରୁଷ ଓ ପ୍ରତିଦିନ ହଜାର ହଜାର ଭକ୍ତ ତାଙ୍କ ଆଶୀର୍ବାଦ ପାଇବାପାଇଁ ଏଠାକୁ ଆସିଥାନ୍ତି। ଶିଖ୍ ଗୁରୁଦ୍ୱାରା ପୁରୁଣା ବଜାରରେ ଅବସ୍ଥିତ ଯାହା ଭଦ୍ରକ ମୁଖ୍ୟ ବଜାରଠାରୁ ୫ କି.ମ. ଦୂରରେ ଅବସ୍ଥିତ। ଧାମରାର ମା ଧାମରେଇ ମନ୍ଦିର ଭଦ୍ରକଠାରୁ ୮୦ କି.ମି. ଦୂର। ଏଠାରେ ଭାରତୀୟ ରକ୍ଷା ଅନୁସନ୍ଧାନ ଓ ବିକାଶ ଅନୁଷ୍ଠାନ ରହିଛି ତଥା ଏଠାରୁ ଭିତର କନିକାର କୁମ୍ଭୀର ଚାଷ ପ୍ରକଳ୍ପକୁ ଯାଇହୁଏ।
ଶିକ୍ଷା
ଭଦ୍ରକର ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନ ଗୁଡ଼ିକ ହେଲେ ଭଦ୍ରକ ଇନଷ୍ଟିଚ୍ୟୁଟ୍ ଅଫ ଇଞ୍ଜିନିୟରିଂ ଏଣ୍ଡ ଟେକ୍ନୋଲୋଜି (BIET), ଭଦ୍ରକ ସ୍ୱୟଂଶାସିତ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ, ଭଦ୍ରକ ମହିଳା ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ, ଜିଲ୍ଲାସ୍କୁଲ (ସ୍ଥାପିତ ୧୮୮୨), ଆର୍.ସି.ବି ହାଇସ୍କୁଲ, ଏନ୍.ସି. ହାଇସ୍କୁଲ, ମଞ୍ଜୁଳା ମଞ୍ଜରୀ ସରସ୍ୱତୀ ଶିଶୁ ମନ୍ଦିର, ନୂଆ ବଜାର, ଭଦ୍ରକ ବାଳିକା ବିଦ୍ୟାଳୟ, ବୀଣାପାଣି ହାଇସ୍କୁଲ ଗୁଆଁମାଳ, ଏସ୍.ବି.ଏମ୍. ହାଇସ୍କୁଲ ଗାରଦପୁର ଇତ୍ୟାଦି ଅନେକ ପୁରାତନ ଶିକ୍ଷାନୁଷ୍ଠାନ ଏଠାରେ ରହିଛି। ଭଦ୍ରକ ହାଇସ୍କୁଲ, ଯାହା ୧୮୮୨ରେ ସ୍ଥାପିତ ହୋଇଥିଲା, ତାହା ଥିଲା ପୂର୍ବତନ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଡଃ ହରେକୃଷ୍ଣ ମହତାବଙ୍କ ପରି ନେତାମାନଙ୍କର ବିଦ୍ୟାୟତନ। ଦୁର୍ଗାପ୍ରସାଦ ସରାଫ ବିଦ୍ୟାପୀଠ, ହାପି ହୋମ ସ୍କୁଲ, ସନ ସାଇନ ମିସନ ସ୍କୁଲ, କାରମେଲ ସ୍କୁଲ, ସେଣ୍ଟ ଜାଭିଅର ସ୍କୁଲ ଆଦି ଇଂରାଜୀ ମାଧ୍ୟମ ବିଦ୍ୟାଳୟ ମଧ୍ୟ ଏହି ସହରରେ ରହିଛି।
ବୈଷୟିକ ଶିକ୍ଷାରେ ଜିଲ୍ଲାର ଅଗ୍ରଗତିର ନିଦର୍ଶନ ସ୍ୱରୂପ ଏଠାରେ ଗୋଟିଏ ଡିପ୍ଲୋମା କଲେଜ ସାଙ୍ଗକୁ ୬ଟି ଆଇ.ଟି.ଆଇ (ITI) (ଇଣ୍ଡଷ୍ଟ୍ରିୟାଲ ଟ୍ରେନିଂ ସେଣ୍ଟର) ମଧ୍ୟ ରହିଛି। ବି.ଏସ୍.ଇ.ଟି.ନାମକ ଏକ ନୂଆ ଡ଼ିପ୍ଲୋମା ସ୍କୁଲ ଅସୁରାଳିଠାରେ ଖୋଲାଯାଇଅଛି।
ରାଜନୀତି
ଭଦ୍ରକ ହେଉଛି ଲୋକ ସଭା ନିର୍ବାଚନ ମଣ୍ଡଳୀ (ନଂ.୭)। ବିଜୁ ଜନତା ଦଳର ଶ୍ରୀ ଅର୍ଜ୍ଜୁନ ସେଠୀ ହେଉଛନ୍ତି ଆଜିର ସାଂସଦ। ବିଜୁ ଜନତା ଦଳର ଶ୍ରୀ ଯୁଗଳ କିଶୋର ପଟ୍ଟନାୟକ, ପ୍ରଫୁଲ୍ଲ ସାମଲ ଆଦି ହେଉଛନ୍ତି ରାଜ୍ୟ ବିଧାନ ସଭାରେ ଆଜିର ବିଧାୟକ, ଯିଏ ୨୦୦୯ର ନିର୍ବାଚନ ଜିତିଛନ୍ତି। ପୂର୍ବତନ ବିଧାୟକ (MLA)ମାନେ ହେଲେ ନରେନ ପଲେଇ, ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସ (୨୦୦୪), ପ୍ରଫୁଲ୍ଲ ସାମଲ, ବିଜୁ ଜନତା ଦଳ(୧୯୯୫ ଓ ୧୯୯୦), ଯୁଗଳ କିଶୋର ପଟ୍ଟନାୟକ (୧୯୮୫ ଓ ୧୯୮୦ରେ ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସ ) ଓ ରତ୍ନାକର ମହାନ୍ତି (୧୯୯୭ ଜନତା ପାର୍ଟି).
ଭଦ୍ରକ ସହର ଭଦ୍ରକ ଲୋକ ସଭା ନିର୍ବାଚନ ମଣ୍ଡଳୀ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ।
ଆଧାର
ବାହାର ଆଧାର
ଉତ୍କଳ ପ୍ରସଙ୍ଗ ମଇ ୨୦୧୧ - ଓଡ଼ିଶାର ସଂସ୍କୃତି ଓ ଭଦ୍ରକ-ଡଃ ନରହରି ବେହେରା
ଶ୍ରେଣୀ:ଭଦ୍ରକ ଜିଲ୍ଲା |
ମହାଦେଶ | https://or.wikipedia.org/wiki/ମହାଦେଶ | thumb|upright=1.5|ବିଭିନ୍ନ ମହାଦେଶ ଏବଂ ଅଞ୍ଚଳ ଦେଖାଉଥିବା ଚଳତ୍ ଓ ରଙ୍ଗ-ଚିହ୍ନିତ ମାନଚିତ୍ର । ମାନକ ଏବଂ ମଡେଲ ଉପରେ ନିର୍ଭର କରି କେତେକ ମହାଦେଶ ଏକାଠି କିମ୍ବା ଶ୍ରେଣୀବିଭାଗକୃତ ହୋଇଥାଇପାରନ୍ତି: ଯଥା: ଇଉରେସିଆ ପ୍ରାୟତଃ ବିଭକ୍ତ ହୋଇ ଇଉରୋପ ଓ ଏସିଆ (ନାଲି ରଙ୍ଗସବୁ) ହେଲା ବେଳେ ଉତ୍ତର ଓ ଦକ୍ଷିଣ ଆମେରିକା ବେଳେବେଳେ ଏକ ଆମେରିକୀୟ ମହାଦେଶ (ସାଗୁଆ ରଙ୍ଗସବୁ) ଭାବେ ଦର୍ଶାଯାଇଥାନ୍ତି ।
ମହାଦେଶ କେତେଗୁଡ଼ିଏ ଦେଶକୁ ନେଇ ତିଆରି । ପୃଥିବୀରେ ୭ଟି ମହାଦେଶ ଅଛି । ଆୟତନ ଅନୁସାରେ ମହାଦେଶଗୁଡ଼ିକ ହେଲେ: ଏସିଆ, ଆଫ୍ରିକା, ଉତ୍ତର ଆମେରିକା, ଦକ୍ଷିଣ ଆମେରିକା, ଇଉରୋପ, ଆଣ୍ଟର୍କଟିକା ଓ ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ । "Most people recognize seven continents—Asia, Africa, North America, South America, Antarctica, Europe, and Australia, from largest to smallest—although sometimes Europe and Asia are considered a single continent, Eurasia."
ମହାଦେଶର ବିଭକ୍ତି କରଣ
ମହାଦେଶର ଶ୍ରେଣୀଭୁକ୍ତ କରିବାର ଅନେକ ଉପାୟ ରହିଛି:
<center>
{| class="wikitable" style="margin:auto;"
|-
! colspan="9" | ମଡ଼େଲ
|-
| style="background:#fff;" colspan="9"|center|frameless|upright=1.5<center>ବିଭିନ୍ନ ମହାଦେଶ ଦେଖାଉଥିବା ରଙ୍ଗ-ଚିହ୍ନିତ ମାନଚିତ୍ର । ଏକତ୍ରିତ କିମ୍ବା ବିଭାଜିତ ହୋଇପାରିବା ଭଳି କ୍ଷେତ୍ରଗୁଡ଼ିକ ସମାନ ରଙ୍ଗଦ୍ୱାରା ପ୍ରଦର୍ଶିତ ।
|-
|୪ଟି ମହାଦେଶ
|colspan="3" |<center><small> <span
style="background: #c10000;"> </span> </small> ଆଫ୍ରୋ-ଇଉରେସିଆ
|colspan="2" |<center> ଆମେରିକା
||<center> ଆଣ୍ଟାର୍କଟିକା
||<center> ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ
|-
|୫ଟି ମହାଦେଶOcéano Uno, Diccionario Enciclopédico y Atlas Mundial, "Continente", page 392, 1730. Los Cinco Continentes (The Five Continents), Planeta-De Agostini Editions, 1997.
||<center> ଆଫ୍ରିକା
|colspan="2" |<center> ଇଉରେସିଆ
|colspan="2" |<center> ଆମେରିକା
||<center> ଆଣ୍ଟାର୍କଟିକା
||<center> ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ
|-
|୬ଟି ମହାଦେଶ
||<center> ଆଫ୍ରିକା
||<center> ଇଉରୋପ
||<center> ଏସିଆ
|colspan="2" |<center> ଆମେରିକା
||<center> ଆଣ୍ଟାର୍କଟିକା
||<center> ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ
|-
|୬ଟି ମହାଦେଶ"Continent ". The Columbia Encyclopedia . 2001. New York: Columbia University Press - Bartleby.
||<center> ଆଫ୍ରିକା
|colspan="2" |<center> ଇଉରେସିଆ
||<center> ଉତ୍ତର ଆମେରିକା
||<center> ଦକ୍ଷିଣ ଆମେରିକା
||<center> ଆଣ୍ଟାର୍କଟିକା
||<center> ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ
|-
|୭ଟି ମହାଦେଶ"Continent". Encyclopædia Britannica. 2006. Chicago: Encyclopædia Britannica, Inc.The World - Continents , Atlas of CanadaThe New Oxford Dictionary of English. 2001. New York: Oxford University Press."Continent ". MSN Encarta Online Encyclopedia 2006.. 2009-10-31."Continent". McArthur, Tom, ed. 1992. The Oxford Companion to the English Language. New York: Oxford University Press; p. 260.
||<center> ଆଫ୍ରିକା
||<center> ଇଉରୋପ
||<center> ଏସିଆ
||<center> ଉତ୍ତର ଆମେରିକା
||<center> ଦକ୍ଷିଣ ଆମେରିକା
||<center> ଆଣ୍ଟାର୍କଟିକା
|| ଅଷ୍ଟ୍ରେଲିଆ
|}
ସାତ-ମହାଦେଶ ମଡେଲକୁ ସାଧାରଣତଃ ଚୀନ, ଭାରତ ଓ ଦକ୍ଷିଣ ଇଉରୋପର କିଛି ଅଂଶ ଏବଂ ପ୍ରାୟ ଇଂରାଜୀ ଭାଷାଭାଷୀ ଜନସଂଖ୍ୟା ଅନୁଯାୟୀ ଦେଶଗୁଡ଼ିକରେ ଶିକ୍ଷା ଦିଆଯାଏ.
ଛଅଟି ମହାଦେଶ ମିଶାଇ-ଆମେରିକା ମଡେଲ ସ୍ପାନିସ ଭାଷାଭାଷୀ ଦେଶଗୁଡିକରେ ଏବଂ ଇଉରୋପର କିଛି ଅଂଶ ଯଥା ଗ୍ରୀସ (୫ଟି ଲୋକ ବସବାସ କରୁଥିବା ମହାଦେଶ ମଡେଲ ସହ ସମାନ (ଅର୍ଥାତ ଆଣ୍ଟାର୍କଟିକାକୁ ବାଦ ଦେଇ) ଏବେ ବି ଲେଖାରେ ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ) । official Greek Paedagogical Institute 6th grade Geography textbook, 5+1 continents combined-America model, Pankosmios Enyklopaidikos Atlas, CIL Hellas Publications, , page 30, 5+1 combined-America continents model, Neos Eikonographemenos Geographikos Atlas, Siola-Alexiou, ୬ଟି ମହାଦେଶ combined-America model, Lexico tes Hellenikes Glossas, Papyros Publications, , lemma continent(epeiros), ୫ଟି ମହାଦେଶ model, Lexico Triantaphyllide online dictionary , Greek Language Center (Kentro Hellenikes Glossas), lemma continent(epeiros), ୬ଟି ମହାଦେଶ combined-America model, Lexico tes Neas Hellenikes Glossas, G.Babiniotes, Kentro Lexikologias(Legicology Center) LTD Publications , , lemma continent(epeiros), ୬ଟି ମହାଦେଶ combined-America model.Note and clarification on the above: the sometimes used in Greece 5 and 5+1 continents models mentioned above are equivalent to the 6 (inhabited) continents combined-America model excluding/including (separately mentioning) the uninhabited and once lesser-known or unknown Antarctica (just like the Olympic Circles-Logo); they don't refer to some other 5 or other number continent modeling scheme.
ଏହି ଶେଷ ମଡେଲକୁ ଏକ ଆରମ୍ଭ ଭାବେ ବ୍ୟବହାର କଲେ ଅନ୍ତରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ଅଲମ୍ପିକ ସମିତି କେବଳ ଲୋକ ବାସ କରୁଥିବା ମହାଦେଶ ଭାବେ ବ୍ୟବହାର କରିଥାଏ (ଆଣ୍ଟାର୍କଟିକାକୁ ଛାଡ଼ି) ଏବଂ ତେଣୁ ଅଲମ୍ପିକ ଲୋଗୋରେThe Olympic symbols. International Olympic Committee. 2002. Lausanne: Olympic Museum and Studies Centre. The five rings of the Olympic logo represent the five inhabited, participating continents (Africa, America, Asia, Europe, and Oceania ); thus, Antarctica is excluded from the flag. Also see Association of National Olympic Committees: ଦର୍ଶାଯାଇଥିବା ଭଳି ଏକ ପାଞ୍ଚ-ମହାଦେଶ ମଡେଲ ।
ଆଧାର
ଶ୍ରେଣୀ:ଭୂଗୋଳ
ଶ୍ରେଣୀ:ମହାଦେଶ |
ନେପାଳ | https://or.wikipedia.org/wiki/ନେପାଳ | ନେପାଳଏକ ଏସିଅ ଦେଶ । ପୃଥିବୀର ସବୁଠୁ ଉଚ୍ଚ ଶିଖର ଏଭରେଷ୍ଟ ନେପାଳରେ ଅଛି |
ଇତିହାସ
ଭୂଗୋଳ
ନେପାଳର ଭୌଗୋଳିକ ସ୍ୱରୁପ-
ହିମାଳୟ
ପାହାଡ଼
ତରାଇ
ପ୍ରଶାସନିକ ବିଭାଗ
୧୪ ଅଞ୍ଚଳ, ୭୫ଟି ଜିଲା
ଭାଷା
ପ୍ରଧାନ ଭାଷା:
ନେପାଳି
ମୈଥିଳି
ଭୋଜପୁରି
ତାମାଁ
ଲିମ୍ବୁ
ଧର୍ମ
ନେପାଳର ପ୍ରମୁଖ ଧର୍ମ ହିନ୍ଦୁ ଧର୍ମ|
ପର୍ଯ୍ୟଟନ
ନେପାଳର କାଠମାଣ୍ଡୁରେ ଥିବା ପଶୁପତିନାଥ ମନ୍ଦିର ଏକ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ହିନ୍ଦୁ ମନ୍ଦିର ।
ଅଧାର
ଶ୍ରେଣୀ:ଏସିଆର ଦେଶ |
ନେପାଳୀ ଭାଷା | https://or.wikipedia.org/wiki/ନେପାଳୀ_ଭାଷା | ନେପାଳି ଭାଷା ନେପାଳରେ କୁହାହେଉଥିବା ଏକ ଭାଷା ।
ନେପାଳି ଭାଷା ସିକ୍କିମ ରାଜ୍ୟର ସରକାରୀ ଭାଷା ଅଟେ |
ଇତିହାସ
ସାହିତ୍ୟ
ଆଧାର
ବାହାର ତଥ୍ୟ
Romanized Nepali Unicode Keyboard developed by OOPSLite Technologies
Jokes in Nepali
Type In Nepali Unicode
Nepali Unicode Romanized
Nepali Unicode Traditional
A set of free tools for typing, web search and email in Unicode Nepali
A List of Nepali Unicode Converting Sites
A set of free materials for learning Nepali
How to write Nepali
Download Nepali Fonts
Nepali alphabets, pronunciation and script
Lipikaar Online Nepali Editor
ଶ୍ରେଣୀ:ଭାଷା |
Sachidananda Rout Roy | https://or.wikipedia.org/wiki/Sachidananda_Rout_Roy | ଲେଉଟାଣି ସଚ୍ଚିଦାନନ୍ଦ ରାଉତରାୟ |
ଓଡ଼ିଶା ହିନ୍ଦୁ ମନ୍ଦିର | https://or.wikipedia.org/wiki/ଓଡ଼ିଶା_ହିନ୍ଦୁ_ମନ୍ଦିର | ଲେଉଟାଣି ଛାଞ୍ଚ:ଓଡ଼ିଶାର ହିନ୍ଦୁ ମନ୍ଦିର |
ଓଡ଼ିଶାର ହିନ୍ଦୁ ମନ୍ଦିର | https://or.wikipedia.org/wiki/ଓଡ଼ିଶାର_ହିନ୍ଦୁ_ମନ୍ଦିର | ଲେଉଟାଣି ଛାଞ୍ଚ:ଓଡ଼ିଶାର ହିନ୍ଦୁ ମନ୍ଦିର |
ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧୀ | https://or.wikipedia.org/wiki/ମହାତ୍ମା_ଗାନ୍ଧୀ | ମୋହନଦାସ କରମଚାନ୍ଦ ଗାନ୍ଧୀ (୨ ଅକ୍ଟୋବର ୧୮୬୯ - ୩୦ ଜାନୁଆରୀ ୧୯୪୮) ଜଣେ ଭାରତୀୟ ଆଇନଜୀବୀ, ଉପନିବେଶ ବିରୋଧୀ ଜାତୀୟତାବାଦୀ ଏବଂ ରାଜନୈତିକ ନୈତିକତାବାଦୀ ଥିଲେ ଯିଏ ବ୍ରିଟିଶ ଶାସନରୁ ଭାରତର ସ୍ୱାଧୀନତା ପାଇଁ ସଫଳ ଅଭିଯାନର ନେତୃତ୍ୱ ନେବା ପାଇଁ ଅହିଂସାତ୍ମକ ପ୍ରତିରୋଧ ପ୍ରୟୋଗ କରିଥିଲେ । ସେ ସମଗ୍ର ବିଶ୍ୱରେ ନାଗରିକ ଅଧିକାର ଏବଂ ସ୍ୱାଧୀନତା ପାଇଁ ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ପ୍ରେରଣା ଦେଇଥିଲେ । ୧୯୧୪ ମସିହାରେ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାରେ ପ୍ରଥମେ ତାଙ୍କୁ ସମ୍ମାନଜନକଭାବେ ଡକା ଯାଇଥିବା ମହତ୍ମା (ସଂସ୍କୃତ 'ମହାନ, ସମ୍ମାନଜନକ') ଏବେ ସମଗ୍ର ବିଶ୍ୱରେ ବ୍ୟବହୃତ ହେଉଛି।
ଉପକୂଳ ଗୁଜରାଟର ଏକ ହିନ୍ଦୁ ପରିବାରରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିବା ଗାନ୍ଧିଜୀ ଲଣ୍ଡନର ଇନର ଟେମ୍ପଲରେ ଆଇନରେ ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ନେଇଥିଲେ ଏବଂ ୧୮୯୧ ମସିହା ଜୁନ୍ ୨୨ ତାରିଖରେ ତାଙ୍କୁ ବାରକୁ ଡକାଯାଇଥିଲା । ଭାରତରେ ଦୁଇ ବର୍ଷ ରହିବା ପରେ, ଯେଉଁଠାରେ ସେ ଏକ ସଫଳ ଆଇନ ଅଭ୍ୟାସ ଆରମ୍ଭ କରିବାରେ ଅସମର୍ଥ ହୋଇଥିଲେ, ସେ ୧୮୯୩ ମସିହାରେ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାକୁ ଯାଇ ଏକ ମାମଲାରେ ଜଣେ ଭାରତୀୟ ବ୍ୟବସାୟୀଙ୍କ ପ୍ରତିନିଧିତ୍ୱ କରିଥିଲେ । ସେ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାରେ ୨୧ ବର୍ଷ ରହିଥିଲେ। ଏଠାରେ ଗାନ୍ଧୀ ଏକ ପରିବାର ପ୍ରତିପୋଷଣ କରିଥିଲେ ଏବଂ ପ୍ରଥମେ ନାଗରିକ ଅଧିକାର ପାଇଁ ଏକ ଅଭିଯାନରେ ଅହିଂସାପ୍ରତିରୋଧକୁ ନିୟୋଜିତ କରିଥିଲେ । ୧୯୧୫ ମସିହାରେ, ୪୫ ବର୍ଷ ବୟସରେ, ସେ ଭାରତ ଫେରି ଆସିଥିଲେ ଏବଂ ଖୁବ୍ ଶୀଘ୍ର ଅତ୍ୟଧିକ ଜମି-ଟିକସ ଏବଂ ଭେଦଭାବ ବିରୋଧରେ ପ୍ରତିବାଦ କରିବା ପାଇଁ କୃଷକ, କୃଷକ ଏବଂ ସହରୀ ଶ୍ରମିକମାନଙ୍କୁ ସଂଗଠିତ କରିବା ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ ।
୧୯୨୧ ମସିହାରେ ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସର ନେତୃତ୍ୱ ଗ୍ରହଣ କରି ଗାନ୍ଧୀ ଦାରିଦ୍ର୍ୟ ଦୂରୀକରଣ, ମହିଳା ଅଧିକାରସମ୍ପ୍ରସାରଣ, ଧାର୍ମିକ ଓ ଜାତିଗତ ସୌହାର୍ଦ୍ଦ୍ୟ ସୃଷ୍ଟି, ଅସ୍ପୃଶ୍ୟତା ଦୂର କରିବା ଏବଂ ସର୍ବୋପରି ସ୍ୱରାଜ ବା ଆତ୍ମଶାସନ ହାସଲ ପାଇଁ ଦେଶବ୍ୟାପୀ ଅଭିଯାନର ନେତୃତ୍ୱ ନେଇଥିଲେ । ଭାରତର ଗ୍ରାମୀଣ ଗରିବଙ୍କ ସହ ପରିଚୟ ସ୍ୱରୂପ ଗାନ୍ଧୀ ହାତରେ ସୁତାରେ ବୁଣା ଯାଇଥିବା କ୍ଷୁଦ୍ର ଧୋତିକୁ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । ସେ ଏକ ଆତ୍ମନିର୍ଭରଶୀଳ ଆବାସିକ ସମୁଦାୟରେ ରହିବା ଆରମ୍ଭ କଲେ, ସରଳ ଖାଦ୍ୟ ଖାଇବା ପାଇଁ ଏବଂ ଉଭୟ ଆତ୍ମସମୀକ୍ଷା ଏବଂ ରାଜନୈତିକ ପ୍ରତିବାଦର ମାଧ୍ୟମ ଭାବରେ ଲମ୍ବା ଉପବାସ କରିବା ଆରମ୍ଭ କଲେ । ସାଧାରଣ ଭାରତୀୟଙ୍କ ନିକଟରେ ଉପନିବେଶ ବିରୋଧୀ ଜାତୀୟତାବାଦ ଆଣି ଗାନ୍ଧିଜୀ ୧୯୩୦ ମସିହାରେ ୪୦୦ କିଲୋମିଟର (୨୫୦ ମାଇଲ) ଦାଣ୍ଡି ଲବଣ ଶୋଭାଯାତ୍ରା ସହିତ ବ୍ରିଟିଶଙ୍କଦ୍ୱାରା ଲାଗୁ ଲୁଣ ଟିକସକୁ ଚ୍ୟାଲେଞ୍ଜ କରିବା ଏବଂ ୧୯୪୨ରେ ଇଂରେଜମାନଙ୍କୁ ଭାରତ ଛାଡିବା ପାଇଁ ଆହ୍ୱାନ ଦେଇଥିଲେ । ସେ ଉଭୟ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକା ଓ ଭାରତରେ ଅନେକ ଥର ଏବଂ ଅନେକ ବର୍ଷ ଜେଲରେ ରହିଥିଲେ ।
୧୯୪୦ ଦଶକର ପ୍ରାରମ୍ଭରେ ଏକ ମୁସଲମାନ ରାଷ୍ଟ୍ରବାଦଦ୍ୱାରା ଧାର୍ମିକ ବହୁଳତା ଆଧାରିତ ଏକ ସ୍ୱାଧୀନ ଭାରତର ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ସ୍ୱପ୍ନକୁ ଚ୍ୟାଲେଞ୍ଜ କରାଯାଇଥିଲା ଯାହା ବ୍ରିଟିଶ ଭାରତରେ ମୁସଲମାନମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ ଅଲଗା ମାତୃଭୂମି ଦାବି କରିଥିଲା । ଅଗଷ୍ଟ ୧୯୪୭ରେ ବ୍ରିଟେନ ସ୍ୱାଧୀନତା ପ୍ରଦାନ କଲା, କିନ୍ତୁ ବ୍ରିଟିଶ ଭାରତୀୟ ସାମ୍ରାଜ୍ୟ ଦୁଇଟି ରାଜ୍ୟରେ ବିଭକ୍ତ ହେଲା: ଏକ ହିନ୍ଦୁ ବହୁଳ ଭାରତ ଏବଂ ଏକ ମୁସଲମାନ ବହୁଳ ପାକିସ୍ତାନ । ବହୁ ବିସ୍ଥାପିତ ହିନ୍ଦୁ, ମୁସଲମାନ ଓ ଶିଖ୍ ନିଜ ନୂଆ ଦେଶକୁ ଯିବା ପରେ ବିଶେଷ କରି ପଞ୍ଜାବ ଓ ବଙ୍ଗଳାରେ ଧାର୍ମିକ ହିଂସା ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା। ସ୍ୱାଧୀନତାର ସରକାରୀ ଉତ୍ସବରୁ ଦୂରେଇ ରହି ଗାନ୍ଧୀ ପ୍ରଭାବିତ ଅଞ୍ଚଳ ପରିଦର୍ଶନ କରି ଦୁଃଖ ଦୂର କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିଥିଲେ।ପରବର୍ତ୍ତୀ ମାସଗୁଡ଼ିକରେ ସେ ଧାର୍ମିକ ହିଂସାକୁ ରୋକିବା ପାଇଁ ଅନେକ ଅନଶନ କରିଥିଲେ। ଏମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଶେଷ ଥର ୧୨ ଜାନୁଆରୀ ୧୯୪୮ରେ ଦିଲ୍ଲୀରେ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ଯେତେବେଳେ ତାଙ୍କୁ ୭୮ ବର୍ଷ ହୋଇଥିଲା । ଗାନ୍ଧୀ ଉଭୟ ପାକିସ୍ତାନ ଓ ଭାରତୀୟ ମୁସଲମାନମାନଙ୍କ ପ୍ରତି ନିଜର ପ୍ରତିରକ୍ଷା ପାଇଁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଦୃଢ଼ ଥିଲେ ବୋଲି ବିଶ୍ୱାସ ଭାରତର କିଛି ହିନ୍ଦୁଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବ୍ୟାପିଯାଇଥିଲା । ଏମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଥିଲେ ପଶ୍ଚିମ ଭାରତର ପୁଣେର ଜଣେ ଆତଙ୍କବାଦୀ ହିନ୍ଦୁ ରାଷ୍ଟ୍ରବାଦୀ ନାଥୁରାମ ଗଡସେ, ଯିଏ କି ୩୦ ଜାନୁଆରୀ ୧୯୪୮ରେ ଦିଲ୍ଲୀରେ ଏକ ଆନ୍ତଃଧର୍ମ ପ୍ରାର୍ଥନା ସଭାରେ ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ଛାତିରେ ତିନୋଟି ଗୁଳି ଫୁଟାଇ ହତ୍ୟା କରିଥିଲେ । ଅକ୍ଟୋବର ୨ରେ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ଜନ୍ମଦିନକୁ ଭାରତରେ ଗାନ୍ଧୀ ଜୟନ୍ତୀ, ଏକ ଜାତୀୟ ଛୁଟି ଦିନ ଏବଂ ବିଶ୍ୱବ୍ୟାପୀ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଅହିଂସା ଦିବସ ଭାବରେ ପାଳନ କରାଯାଏ । ଉପନିବେଶ ପରବର୍ତ୍ତୀ ଭାରତରେ ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କୁ ଜାତିର ପିତା ଭାବରେ ବିବେଚନା କରାଯାଏ । ଭାରତର ଜାତୀୟତାବାଦୀ ଆନ୍ଦୋଳନ ସମୟରେ ଏବଂ ଏହାର ତୁରନ୍ତ ପରବର୍ତ୍ତୀ ଅନେକ ଦଶନ୍ଧି ମଧ୍ୟରେ, ତାଙ୍କୁ ସାଧାରଣତଃ ବାପୁ ("ପିତା" Quote: "With love, Yours, Bapu (You closed with the term of endearment used by your close friends, the term you used with all the movement leaders, roughly meaning 'Papa.'" Another letter written in 1940 shows similar tenderness and caring., ମୋଟାମୋଟି "ବାପା"ଙ୍କ Quote: "... his niece Manu, who, like others called this immortal Gandhi 'Bapu,' meaning not 'father,' but the familiar, 'daddy.'" (p. 210) ପାଇଁ ଗୁଜରାଟୀ ସମ୍ମାନ") ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ ।
ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ଜୀବନ
ମୋହନଦାସ କରମଚାନ୍ଦ ଗାନ୍ଧୀ ୧୮୬୯ ମସିହା ଅକ୍ଟୋବର ୨ ତାରିଖରେ କାଠିଆୱାର ଉପଦ୍ୱୀପର ଏକ ଉପକୂଳବର୍ତ୍ତୀ ସହର ପୋରବନ୍ଦର (ସୁଦାମପୁରୀ ନାମରେ ମଧ୍ୟ ଜଣାଶୁଣା)ର ଏକ ଗୁଜରାଟୀ ହିନ୍ଦୁ ମୋଧ ବଣିଆ ପରିବାରରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । Quote: "Gandhi staked his reputation as an original political thinker on this specific issue. Hitherto, violence had been used in the name of political rights, such as in street riots, regicide, or armed revolutions. Gandhi believes there is a better way of securing political rights, that of nonviolence, and that this new way marks an advance in political ethics." ତାଙ୍କ ପିତା କରମଚାନ୍ଦ ଉତ୍ତମଚାନ୍ଦ ଗାନ୍ଧୀ (୧୮୨୨-୧୮୮୫) ପୋରବନ୍ଦର ରାଜ୍ୟର ଦିୱାନ (ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ) ଭାବରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥିଲେ । Quote: "... marks Gandhi as a hybrid cosmopolitan figure who transformed ... anti-colonial nationalist politics in the twentieth-century in ways that neither indigenous nor westernized Indian nationalists could." ତାଙ୍କର ପରିବାର ତତ୍କାଳୀନ ଜୁନାଗଡ଼ ରାଜ୍ୟର କୁଟିଆନା ଗ୍ରାମରୁ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋଇଥିଲେ ।
ଯଦିଓ ସେ କେବଳ ରାଜ୍ୟ ପ୍ରଶାସନରେ କିରାଣୀ ଥିଲେ ଏବଂ ପ୍ରାଥମିକ ଶିକ୍ଷା ଲାଭ କରିଥିଲେ, କରମଚାନ୍ଦ ଜଣେ ଦକ୍ଷ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ସାବ୍ୟସ୍ତ ହୋଇଥିଲେ।Guha 2015 pp. 19–21 ତାଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟକାଳ ମଧ୍ୟରେ ସେ ୪ ଥର ବିବାହ କରିଥିଲେ। ତାଙ୍କର ପ୍ରଥମ ଦୁଇ ପତ୍ନୀ ଗୋଟିଏ କନ୍ୟା ସନ୍ତାନ ଜନ୍ମ କରିବା ପରେ ଅଳ୍ପ ବୟସରେ ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରିଥିଲେ ଏବଂ ତାଙ୍କର ତୃତୀୟ ବିବାହ ସନ୍ତାନହୀନ ଥିଲା । ୧୮୫୭ ମସିହାରେ ସେ ପୁନର୍ବିବାହ ପାଇଁ ତୃତୀୟ ପତ୍ନୀଙ୍କ ଅନୁମତି ଲୋଡ଼ିଥିଲେ। ସେହି ବର୍ଷ ସେ ପୁଟ୍ଲିବାଇ (୧୮୪୪-୧୮୯୧)ଙ୍କୁ ବିବାହ କରିଥିଲେ, ଯିଏ କି ଜୁନାଗଡ଼ରୁ ଆସିଥିଲେ ଏବଂ ଏକ ପ୍ରଣାମୀ ବୈଷ୍ଣବ ପରିବାରରୁ ଆସିଥିଲେ । ପରବର୍ତ୍ତୀ ଦଶନ୍ଧି ମଧ୍ୟରେ କରମଚାନ୍ଦ ଏବଂ ପୁତ୍ଲିବାଈଙ୍କର ତିନୋଟି ସନ୍ତାନ ଥିଲେ: ଗୋଟିଏ ପୁଅ, ଲକ୍ଷ୍ମୀଦାସ (ଖ୍ରୀ. ୧୮୬୦-୧୯୧୪); ଜଣେ କନ୍ୟା, ରାଲିଆତ୍ ବେହନ (୧୮୬୨-୧୯୬୦); ଏବଂ ଅନ୍ୟ ଜଣେ ପୁତ୍ର, କରସଦାସ (ଖ୍ରୀ. ୧୮୬୬-୧୯୧୩) ।Guha 2015, p. 21Guha 2015, p. 512
୧୮୬୯ ମସିହା ଅକ୍ଟୋବର ୨ ତାରିଖରେ ପୁଟଲିବାଇ ପୋରବନ୍ଦର ସହରରେ ଥିବା ଗାନ୍ଧୀ ପରିବାର ବାସଭବନର ଏକ ଅନ୍ଧାର, ଝରକାବିହୀନ ତଳ ମହଲା କୋଠରୀରେ ତାଙ୍କର ଶେଷ ସନ୍ତାନ ମୋହନଦାସଙ୍କୁ ଜନ୍ମ ଦେଇଥିଲେ । ପିଲାଦିନେ ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କୁ ତାଙ୍କ ଭଉଣୀ ରଲିଆତ "ପାରଦ ପରି ଅଶାନ୍ତ, ଖେଳିବା କିମ୍ବା ବୁଲିବା" ବୋଲି ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଥିଲେ । କୁକୁରଙ୍କ କାନ ବୁଲାଇବା ତାଙ୍କର ଏକ ପ୍ରିୟ ପସନ୍ଦ ଥିଲା। ଭାରତୀୟ କ୍ଲାସିକ୍, ବିଶେଷକରି ଶ୍ରାବଣ ଏବଂ ରାଜା ହରିଶ୍ଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କ କାହାଣୀ, ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ପିଲାଦିନରେ ତାଙ୍କ ଉପରେ ବହୁତ ପ୍ରଭାବ ପକାଇଥିଲା ।Guha 2015, p. 22 ନିଜ ଆତ୍ମଜୀବନୀରେ ସେ ଲେଖିଛନ୍ତି ଯେ ସେମାନେ ତାଙ୍କ ମନରେ ଏକ ଅବିସ୍ମରଣୀୟ ଛାପ ଛାଡିଥିଲେ । ସେ ଲେଖିଛନ୍ତି: "ଏହା ମୋତେ ବ୍ୟଥିତ କରିଥିଲା ଏବଂ ମୁଁ ନିଶ୍ଚୟ ବିନା ସଂଖ୍ୟାରେ ହରିଶ୍ଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କୁ ନିଜ ସହିତ ଅଭିନୟ କରିଥିଲି। ସତ୍ୟ ଏବଂ ପ୍ରେମକୁ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ମୂଲ୍ୟବୋଧ ଭାବରେ ଗ୍ରହଣ କରିବା ସହିତ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ଆତ୍ମପରିଚୟ ଏହି ମହାକାବ୍ୟ ଚରିତ୍ରମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଚିହ୍ନିତ ।
ଏହି ପରିବାରର ଧାର୍ମିକ ପୃଷ୍ଠଭୂମି ବେଶ୍ ଆକର୍ଷଣୀୟ ଥିଲା। ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ପିତା କରମଚାନ୍ଦ ହିନ୍ଦୁ ଥିଲେ ଏବଂ ମାତା ପୁତ୍ଲିବାଇ ଏକ ପ୍ରଣାମୀ ବୈଷ୍ଣବ ହିନ୍ଦୁ ପରିବାରରୁ ଆସିଥିଲେ ।Gandhi, Rajmohan (2006) pp. 2, 8, 269 ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ପିତା ବୈଶ୍ୟର ବର୍ଣ୍ଣରେ ଥିବା ମୋଧ ବଣିଆ ଜାତିର ଥିଲେ । ତାଙ୍କର ମା' ମଧ୍ୟଯୁଗୀୟ କୃଷ୍ଣ ଭକ୍ତି ଭିତ୍ତିକ ପ୍ରଣାମୀ ପରମ୍ପରାରୁ ଆସିଥିଲେ, ଯାହାର ଧାର୍ମିକ ଗ୍ରନ୍ଥଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ଭଗବତ ଗୀତା, ଭାଗବତ ପୁରାଣ ଏବଂ ୧୪ଟି ଗ୍ରନ୍ଥର ଏକ ସଂକଳନ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଯାହାକୁ ପରମ୍ପରା ବେଦ, କୁରାନ ଏବଂ ବାଇବେଲର ସାରକୁ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରେ ବୋଲି ବିଶ୍ୱାସ କରେ । ଗାନ୍ଧିଜୀ ତାଙ୍କ ମା'ଙ୍କଦ୍ୱାରା ଗଭୀର ଭାବରେ ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇଥିଲେ, ଜଣେ ଅତ୍ୟନ୍ତ ପବିତ୍ର ମହିଳା ଯିଏ "ତାଙ୍କ ଦୈନନ୍ଦିନ ପ୍ରାର୍ଥନା ବିନା ତାଙ୍କ ଭୋଜନ ନେବା ବିଷୟରେ ଚିନ୍ତା କରିବେ ନାହିଁ ... ସେ ସବୁଠାରୁ କଠିନ ଶପଥ ନେଉଥିଲେ ଏବଂ ଏହାକୁ ବିନା ପଛଘୁଞ୍ଚାରେ ପାଳନ କରୁଥିଲେ । କ୍ରମାଗତ ଦୁଇ ତିନି ଥର ଉପବାସ ରଖିବା ତାଙ୍କ ପାଇଁ କିଛି ନଥିଲା ।Guha 2015, p. 23
୧୮୭୪ମସିହାରେ ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ପିତା କରମଚାନ୍ଦ ପୋରବନ୍ଦର ଛାଡ଼ି ରାଜକୋଟ ନାମକ ଏକ ଛୋଟ ରାଜ୍ୟକୁ ଯାଇଥିଲେ, ଯେଉଁଠାରେ ସେ ଏହାର ଶାସକ ଠାକୁର ସାହେବଙ୍କ ପରାମର୍ଶଦାତା ହୋଇଥିଲେ। ଯଦିଓ ରାଜକୋଟ ପୋରବନ୍ଦରଠାରୁ କମ୍ ସମ୍ମାନଜନକ ରାଜ୍ୟ ଥିଲା, ବ୍ରିଟିଶ ଆଞ୍ଚଳିକ ରାଜନୈତିକ ଏଜେନ୍ସି ସେଠାରେ ଅବସ୍ଥିତ ଥିଲା, ଯାହା ରାଜ୍ୟର ଦିୱାନକୁ ଏକ ସୁରକ୍ଷା ଦେଇଥିଲା ।Guha 2015, pp. 24–25 ୧୮୭୬ ମସିହାରେ କରମଚାନ୍ଦ ରାଜକୋଟର ଦିୱାନ ହୋଇଥିଲେ ଏବଂ ତାଙ୍କ ଭାଇ ତୁଳସୀଦାସ ତାଙ୍କୁ ପୋରବନ୍ଦରର ଦିୱାନ ଭାବରେ ଦାୟିତ୍ୱ ଦେଇଥିଲେ । ଏହାପରେ ତାଙ୍କ ପରିବାର ରାଜକୋଟରେ ତାଙ୍କ ସହ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ।
thumb|ଗାନ୍ଧୀ (ଡାହାଣ) ୧୮୮୬ ମସିହାରେ ତାଙ୍କ ବଡ଼ ଭାଇ ଲକ୍ଷ୍ମୀଦାସଙ୍କ ସହ
୯ ବର୍ଷ ବୟସରେ ଗାନ୍ଧୀ ତାଙ୍କ ଘର ନିକଟରେ ଥିବା ରାଜକୋଟର ସ୍ଥାନୀୟ ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ପ୍ରବେଶ କରିଥିଲେ। ସେଠାରେ ସେ ଗଣିତ, ଇତିହାସ, ଗୁଜରାଟୀ ଭାଷା ଓ ଭୂଗୋଳର ଅଧ୍ୟୟନ କରିଥିଲେ । ମାତ୍ର ୧୧ ବର୍ଷ ବୟସରେ ସେ ରାଜକୋଟର ଆଲଫ୍ରେଡ୍ ହାଇସ୍କୁଲରେ ନାମ ଲେଖାଇଥିଲେ । ସେ ଜଣେ ହାରାହାରି ଛାତ୍ର ଥିଲେ, କିଛି ପୁରସ୍କାର ଜିତିଥିଲେ, କିନ୍ତୁ ଜଣେ ଲାଜୁଆ ଏବଂ ଜିଭ ବାନ୍ଧିଥିବା ଛାତ୍ର ଥିଲେ, ତାଙ୍କର ଖେଳ ପ୍ରତି ଆଗ୍ରହ ନଥିଲା; ତାଙ୍କର ଏକମାତ୍ର ସାଥୀ ଥିଲେ ବହି ଓ ସ୍କୁଲ ପାଠ ।
୧୮୮୩ ମସିହା ମେ ମାସରେ ୧୩ ବର୍ଷୀୟ ମୋହନଦାସ ସେହି ସମୟରେ ଏହି ଅଞ୍ଚଳର ପରମ୍ପରା ଅନୁଯାୟୀ ୧୪ ବର୍ଷୀୟା କସ୍ତୁରବାଇ ଗୋକୁଳଦାସ କପାଡିଆ (ତାଙ୍କର ପ୍ରଥମ ନାମ ସାଧାରଣତଃ "କସ୍ତୁରବା" ଏବଂ ସ୍ନେହରେ "ବା")ଙ୍କୁ ବିବାହ କରିଥିଲେ । ଏହି ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ସେ ସ୍କୁଲରେ ଗୋଟିଏ ବର୍ଷ ହରାଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ପାଠପଢ଼ାକୁ ତ୍ୱରାନ୍ୱିତ କରି ଭରଣା କରିବାକୁ ଅନୁମତି ମିଳିଥିଲା। ତାଙ୍କ ବିବାହ ଏକ ମିଳିତ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଥିଲା, ଯେଉଁଠାରେ ତାଙ୍କ ଭାଇ ଏବଂ ସମ୍ପର୍କୀୟ ମଧ୍ୟ ବିବାହ କରିଥିଲେ। ବିବାହର ଦିନକୁ ମନେ ପକାଇ ସେ ଥରେ କହିଥିଲେ, "ଯେହେତୁ ଆମେ ବିବାହ ବିଷୟରେ ଅଧିକ କିଛି ଜାଣିନଥିଲୁ, ଆମ ପାଇଁ ଏହାର ଅର୍ଥ କେବଳ ନୂଆ ପୋଷାକ ପିନ୍ଧିବା, ମିଠା ଖାଇବା ଏବଂ ସମ୍ପର୍କୀୟଙ୍କ ସହ ଖେଳିବା। ପ୍ରଚଳିତ ପରମ୍ପରା ଅନୁଯାୟୀ, ନାବାଳିକା କନ୍ୟା ନିଜ ବାପଘରେ ଅଧିକ ସମୟ ବିତାଉଥିଲେ ଏବଂ ତାଙ୍କ ସ୍ୱାମୀଙ୍କଠାରୁ ଦୂରରେ ଥିଲେ ।
ଅନେକ ବର୍ଷ ପରେ ଲେଖିଥିବା ମୋହନଦାସ ତାଙ୍କ ହେବାକୁଥିବା ସ୍ତ୍ରୀ ପ୍ରତି ଅନୁଭବ କରୁଥିବା ଲୋଭନୀୟ ଭାବନାକୁ ଦୁଃଖର ସହ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଥିଲେ: "ସ୍କୁଲରେ ମଧ୍ୟ ମୁଁ ତାଙ୍କ ବିଷୟରେ ଚିନ୍ତା କରୁଥିଲି, ଏବଂ ରାତି ହେବା ଏବଂ ଆମର ପରବର୍ତ୍ତୀ ସାକ୍ଷାତର ଚିନ୍ତା ମୋତେ ସବୁବେଳେ ହଇରାଣ କରୁଥିଲା। ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ସେ ତାଙ୍କ ପ୍ରତି ଈର୍ଷା ଏବଂ ପଜେସିଭ୍ ଅନୁଭବ କରୁଥିଲେ, ଯେପରିକି ଯେତେବେଳେ ସେ ତାଙ୍କ ଗର୍ଲଫ୍ରେଣ୍ଡମାନଙ୍କ ସହିତ ଏକ ମନ୍ଦିରକୁ ଯାଉଥିଲେ ଏବଂ ତାଙ୍କ ପ୍ରତି ତାଙ୍କ ଭାବନାରେ ଯୌନ ଲୋଭ ଅନୁଭବ କରୁଥିଲେ ।
୧୮୮୫ ମସିହାର ଶେଷ ଭାଗରେ ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ପିତା କରମଚାନ୍ଦଙ୍କ ଦେହାନ୍ତ ହୋଇଥିଲା ।Guha 2015, p. 29 ସେତେବେଳେ ୧୬ ବର୍ଷବୟସ୍କ ଗାନ୍ଧୀ ଏବଂ ତାଙ୍କ ୧୭ ବର୍ଷୀୟ ପତ୍ନୀଙ୍କର ପ୍ରଥମ ସନ୍ତାନ ହୋଇଥିଲା, ଯିଏ କି ମାତ୍ର କିଛି ଦିନ ବଞ୍ଚିଥିଲେ। ଏହି ଦୁଇଟି ମୃତ୍ୟୁ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କୁ ବ୍ୟଥିତ କରିଥିଲା। ଗାନ୍ଧୀ ଦମ୍ପତିଙ୍କର ଆଉ ଚାରିଟି ସନ୍ତାନ ଥିଲେ, ସମସ୍ତେ ପୁଅ ଥିଲେ: ହରିଲାଲ, ୧୮ ମସିହାରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ; ମଣିଲାଲ, ୧୮୯୨ ମସିହାରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । ରାମଦାସ, ୧୮୯୭ ମସିହାରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ। ଏବଂ ଦେବଦାସ, ୧୯୦୦ ମସିହାରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ।
ନଭେମ୍ବର ୧୮୮୭ରେ ୧୮ ବର୍ଷୀୟ ଗାନ୍ଧୀ ଅହମ୍ମଦାବାଦର ହାଇସ୍କୁଲରୁ ସ୍ନାତକ ହାସଲ କରିଥିଲେ।Guha 2015, p. 30 ଜାନୁଆରୀ ୧୮୮୮ରେ ସେ ଭାବନଗର ରାଜ୍ୟର ସାମଲଦାସ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟରେ ନାମ ଲେଖାଇଥିଲେ, ଯାହା ସେତେବେଳେ ଏହି ଅଞ୍ଚଳର ଏକମାତ୍ର ଉଚ୍ଚଶିକ୍ଷା ପ୍ରଦାନକାରୀ ଅନୁଷ୍ଠାନ ଥିଲା । କିନ୍ତୁ ସେ ପାଠ ଛାଡି ପୋରବନ୍ଦରରେ ଥିବା ନିଜ ପରିବାର ପାଖକୁ ଫେରିଆସିଥିଲେ ।Guha 2015, p. 32
ଲଣ୍ଡନରେ ତିନି ବର୍ଷ
ଆଇନର ଛାତ୍ର
left|thumb|ଲଣ୍ଡନର ୨୦ ବ୍ୟାରନ୍ କୋର୍ଟ ରୋଡ୍, ବ୍ୟାରନ୍ସ କୋର୍ଟରେ ସ୍ମାରକୀ ଫଳକ
ଗାନ୍ଧୀ ବମ୍ବେରେ ସବୁଠାରୁ ଶସ୍ତା କଲେଜ ଛାଡ଼ି ଦେଇଥିଲେ। ବ୍ରାହ୍ମଣ ପୁରୋହିତ ତଥା ପାରିବାରିକ ବନ୍ଧୁ ମାଭଜୀ ଦବେ ଯୋଶୀଜୀ ଗାନ୍ଧୀ ଏବଂ ତାଙ୍କ ପରିବାରକୁ ପରାମର୍ଶ ଦେଇଥିଲେ ଯେ ସେ ଲଣ୍ଡନରେ ଆଇନ ଅଧ୍ୟୟନ କରିବା ଉଚିତ୍ । Quote: "Mahatma Gandhi, byname of Mohandas Karamchand Gandhi, (born October 2, 1869, Porbandar, India – died January 30, 1948, Delhi), Indian lawyer, politician, ..." ୧୮ ମସିହା ଜୁଲାଇ ମାସରେ ତାଙ୍କ ପତ୍ନୀ କସ୍ତୁରବା ପ୍ରଥମ ବଞ୍ଚିଥିବା ପୁତ୍ର ହରିଲାଲଙ୍କୁ ଜନ୍ମ ଦେଇଥିଲେ ।Guha 2015, pp. 33–34 ଗାନ୍ଧି ତାଙ୍କ ପତ୍ନୀ ଓ ପରିବାରକୁ ଛାଡି ଘରଠାରୁ ଏତେ ଦୂରକୁ ଯିବାକୁ ତାଙ୍କ ମା ଆଦୌ ସହଜ ନଥିଲେ। ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ କାକା ତୁଳସୀଦାସ ମଧ୍ୟ ତାଙ୍କ ପୁତୁରାଙ୍କୁ ଅଟକାଇବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିଥିଲେ। ଗାନ୍ଧି ଯିବାକୁ ଚାହୁଁଥିଲେ। ପତ୍ନୀ ଓ ମା'ଙ୍କୁ ବୁଝାଇବା ପାଇଁ ଗାନ୍ଧି ଜୀ ମା'ଙ୍କ ସମ୍ମୁଖରେ ଶପଥ ନେଇଥିଲେ ଯେ ସେ ମାଂସ, ମଦ ଓ ମହିଳାଙ୍କଠାରୁ ଦୂରେଇ ରହିବେ। ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ଭାଇ ଲକ୍ଷ୍ମୀଦାସ, ଯିଏ କି ପୂର୍ବରୁ ଜଣେ ଓକିଲ ଥିଲେ, ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ଲଣ୍ଡନ ଅଧ୍ୟୟନ ଯୋଜନାକୁ ପ୍ରଶଂସା କରିଥିଲେ ଏବଂ ତାଙ୍କୁ ସମର୍ଥନ କରିବାକୁ ପ୍ରସ୍ତାବ ଦେଇଥିଲେ। ପୁତ୍ଲିବାଇ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କୁ ତାଙ୍କ ଅନୁମତି ଓ ଆଶୀର୍ବାଦ ଦେଇଥିଲେ।Guha 2015, p. 32
thumb|ଆଇନ ଛାତ୍ର ଭାବରେ ଗାନ୍ଧୀ ଲଣ୍ଡନରେ
୧୮୮୮ ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ ୧୦ ତାରିଖରେ ଗାନ୍ଧୀ ପୋରବନ୍ଦରରୁ ମୁମ୍ବାଇ ଅଭିମୁଖେ ଯାତ୍ରା କରିଥିଲେ। ସେଠାରେ ପହଞ୍ଚିବା ପରେ, ସେ ସ୍ଥାନୀୟ ମୋଧ ବଣିଆ ସମ୍ପ୍ରଦାୟ ସହିତ ରହିଲେ, ଯେଉଁମାନଙ୍କର ବୟସ୍କମାନେ ତାଙ୍କୁ ଚେତାବନୀ ଦେଇଥିଲେ ଯେ ଇଂଲଣ୍ଡରେ ତାଙ୍କୁ ତାଙ୍କ ଧର୍ମ ସହ ବୁଝାମଣା କରିବାକୁ ଏବଂ ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ଉପାୟରେ ଖାଇବା ପିଇବାକୁ ପ୍ରଲୋଭିତ କରିବ। ଗାନ୍ଧୀ ତାଙ୍କ ମା'ଙ୍କୁ ଦେଇଥିବା ପ୍ରତିଶ୍ରୁତି ଏବଂ ତାଙ୍କ ଆଶୀର୍ବାଦ ବିଷୟରେ ସେମାନଙ୍କୁ ଜଣାଇବା ସତ୍ତ୍ୱେ, ତାଙ୍କୁ ତାଙ୍କ ଜାତିରୁ ବହିଷ୍କାର କରାଯାଇଥିଲା। ଗାନ୍ଧୀ ଏହାକୁ ଅଣଦେଖା କଲେ ଏବଂ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୪ ରେ, ସେ ତାଙ୍କ ଭାଇଙ୍କୁ ଦେଖି ବମ୍ବେରୁ ଲଣ୍ଡନ ଅଭିମୁଖେ ଯାତ୍ରା କଲେ ।Guha 2015, pp. 33–34 ଗାନ୍ଧିଜୀ ଲଣ୍ଡନର ୟୁନିଭର୍ସିଟି କଲେଜରେ ପଢ଼ିଥିଲେ, ଯେଉଁଠାରେ ସେ ୧୮-୧୮୮୯ ମସିହାରେ ହେନରୀ ମୋର୍ଲିଙ୍କ ସହ ଇଂରାଜୀ ସାହିତ୍ୟରେ କ୍ଲାସ କରିଥିଲେ ।
ବାରିଷ୍ଟର ହେବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ସେ ଇନର ଟେମ୍ପଲ କୋର୍ଟ ସ୍କୁଲ ଅଫ୍ ଲ'ର ଇନସରେ ନାମ ଲେଖାଇଥିଲେ। କିଶୋର ଅବସ୍ଥାରେ ତାଙ୍କ ପିଲାଦିନର ଲଜ୍ଜା ଓ ଆତ୍ମତ୍ୟାଗ ଜାରି ରହିଥିଲା। ଲଣ୍ଡନରେ ପହଞ୍ଚିବା ପରେ ସେ ଏହି ଗୁଣକୁ ବଜାୟ ରଖିଥିଲେ, କିନ୍ତୁ ଏକ ସାର୍ବଜନୀନ ସ୍ପିକିଂ ଅଭ୍ୟାସ ଗୋଷ୍ଠୀରେ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ ଏବଂ ଆଇନ ଅଭ୍ୟାସ କରିବା ପାଇଁ ତାଙ୍କ ଲଜ୍ଜାକୁ ଯଥେଷ୍ଟ ଦୂର କରିଥିଲେ ।
ସେ ଲଣ୍ଡନର ଗରିବ ଡକ୍ଲାଣ୍ଡ ସମ୍ପ୍ରଦାୟର କଲ୍ୟାଣ ପାଇଁ ଗଭୀର ଆଗ୍ରହ ଦେଖାଇଥିଲେ । ୧୮୮୯ ମସିହାରେ ଲଣ୍ଡନରେ ଏକ ତୀବ୍ର ବାଣିଜ୍ୟ ବିବାଦ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିଲା, ଯେଉଁଥିରେ ଡକରମାନେ ଉତ୍ତମ ଦରମା ଏବଂ ପରିସ୍ଥିତି ପାଇଁ ଆନ୍ଦୋଳନ କରିଥିଲେ ଏବଂ ନାଗରିକ, ଜାହାଜ ନିର୍ମାଣକାରୀ, କାରଖାନାର ଝିଅ ଏବଂ ଅନ୍ୟମାନେ ଏକଜୁଟ ହୋଇ ଧର୍ମଘଟରେ ସାମିଲ ହୋଇଥିଲେ । କାର୍ଡିନାଲ ମ୍ୟାନିଂଙ୍କ ମଧ୍ୟସ୍ଥତା ଯୋଗୁଁ ଏହି ଷ୍ଟ୍ରାଇକରମାନେ ସଫଳ ହୋଇଥିଲେ, ଯେଉଁଥିରେ ଗାନ୍ଧୀ ଏବଂ ଜଣେ ଭାରତୀୟ ବନ୍ଧୁ କାର୍ଡିନାଲଙ୍କୁ ଭେଟି ତାଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟ ପାଇଁ ଧନ୍ୟବାଦ ଜଣାଇଥିଲେ।
ନିରାମିଷ ଓ କମିଟି କାର୍ଯ୍ୟ
ଲଣ୍ଡନରେ ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ସମୟ ତାଙ୍କ ମା'ଙ୍କୁ ଦେଇଥିବା ପ୍ରତିଶ୍ରୁତିଦ୍ୱାରା ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇଥିଲା । ସେ ନୃତ୍ୟ ଶିକ୍ଷା ନେବା ସହ "ଇଂରାଜୀ" ରୀତିନୀତି ଆପଣାଇବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିଥିଲେ । ତେବେ ସେ ତାଙ୍କ ଘରମାଲିକଙ୍କଦ୍ୱାରା ଦିଆଯାଉଥିବା ନିରାମିଷ ଖାଦ୍ୟକୁ ପ୍ରଶଂସା କରିନଥିଲେ ଏବଂ ଲଣ୍ଡନର କିଛି ନିରାମିଷ ରେଷ୍ଟୁରାଣ୍ଟ ମଧ୍ୟରୁ ଗୋଟିଏ ନ ମିଳିବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ସେ ବାରମ୍ବାର ଭୋକିଲା ରହୁଥିଲେ । ହେନରୀ ସଲ୍ଟଙ୍କ ଲେଖାରେ ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇ ସେ ଲଣ୍ଡନ ନିରାମିଷ ସମାଜରେ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ ଏବଂ ଏହାର ସଭାପତି ତଥା ଉପକାରୀ ଆର୍ନୋଲ୍ଡ ହିଲ୍ସଙ୍କ ତତ୍ତ୍ୱାବଧାନରେ ଏହାର କାର୍ଯ୍ୟନିର୍ବାହୀ କମିଟିକୁ ନିର୍ବାଚିତ ହୋଇଥିଲେ ।Brown (1991). କମିଟିରେ ଥିବା ବେଳେ ଏକ ସଫଳତା ଥିଲା ବେସ୍ ୱାଟର ଅଧ୍ୟାୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା। ସେ ଭେଟିଥିବା ନିରାମିଷମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ କେତେକ ଥିଓସୋଫିକାଲ ସୋସାଇଟିର ସଦସ୍ୟ ଥିଲେ, ଯାହା ୧୮୭୫ ମସିହାରେ ବିଶ୍ୱ ଭାଇଚାରାକୁ ଆଗକୁ ବଢ଼ାଇବା ପାଇଁ ସ୍ଥାପିତ ହୋଇଥିଲା ଏବଂ ଯାହା ବୌଦ୍ଧ ଏବଂ ହିନ୍ଦୁ ସାହିତ୍ୟର ଅଧ୍ୟୟନ ପାଇଁ ସମର୍ପିତ ଥିଲା । ଉଭୟ ଅନୁବାଦ ଏବଂ ମୂଳରେ ଭଗବତ ଗୀତା ପଢ଼ିବାରେ ସାମିଲ ହେବା ପାଇଁ ସେମାନେ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କୁ ଉତ୍ସାହିତ କରିଥିଲେ ।
ହିଲ୍ସଙ୍କ ସହ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କର ବନ୍ଧୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଏବଂ ଫଳପ୍ରଦ ସମ୍ପର୍କ ଥିଲା, କିନ୍ତୁ ସାଥୀ କମିଟି ସଦସ୍ୟ ଥୋମାସ ଆଲିନସନଙ୍କ କ୍ରମାଗତ ଏଲଭିଏସ ସଦସ୍ୟତା ଉପରେ ଦୁଇ ଜଣ ଭିନ୍ନ ମତ ପୋଷଣ କରିଥିଲେ । ସଂଘର୍ଷ ପ୍ରତି ତାଙ୍କର ଲଜ୍ଜା ଏବଂ ସ୍ୱଭାବଗତ ଅସନ୍ତୋଷ ସତ୍ତ୍ୱେ ଗାନ୍ଧୀ କର୍ତ୍ତୃପକ୍ଷଙ୍କୁ ଚ୍ୟାଲେଞ୍ଜ କରିବାର ପ୍ରଥମ ଜଣାଶୁଣା ଉଦାହରଣ ହେଉଛି ସେମାନଙ୍କ ମତଭେଦ ।
ଆଲିନସନ ନୂତନ ଭାବେ ଉପଲବ୍ଧ ଜନ୍ମ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ପଦ୍ଧତିକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହନ ଦେଉଥିଲେ, କିନ୍ତୁ ହିଲ୍ସ ଏହାକୁ ନାପସନ୍ଦ କରିଥିଲେ ଏବଂ ବିଶ୍ୱାସ କରିଥିଲେ ଯେ ଏହା ସାର୍ବଜନୀନ ନୈତିକତାକୁ କ୍ଷୁଣ୍ଣ କରୁଛି । ସେ ନିରାମିଷକୁ ଏକ ନୈତିକ ଆନ୍ଦୋଳନ ବୋଲି ବିଶ୍ୱାସ କରୁଥିଲେ ଏବଂ ତେଣୁ ଆଲିନସନ ଆଉ ଏଲଭିଏସର ସଦସ୍ୟ ରହିବା ଉଚିତ ନୁହେଁ । ଜନ୍ମ ନିୟନ୍ତ୍ରଣର ବିପଦ ବିଷୟରେ ଗାନ୍ଧୀ ହିଲ୍ସଙ୍କ ମତ ବାଣ୍ଟିଥିଲେ, କିନ୍ତୁ ଆଲିନସନଙ୍କ ଭିନ୍ନ ହେବାର ଅଧିକାରକୁ ସମର୍ଥନ କରିଥିଲେ। ପାହାଡ଼କୁ ଚ୍ୟାଲେଞ୍ଜ କରିବା ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ପାଇଁ କଷ୍ଟକର ହୋଇଥାନ୍ତା; ହିଲ୍ସ ତାଙ୍କଠାରୁ ୧୨ ବର୍ଷ ବଡ଼ ଥିଲେ ଏବଂ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ପରି ଅତ୍ୟନ୍ତ ଦକ୍ଷ ଥିଲେ। ସେ ଏଲଭିଏସକୁ ବ୍ୟାଙ୍କରୋଲ୍ କରିଥିଲେ ଏବଂ ତାଙ୍କ ଟେମ୍ସ ଆଇରନୱାର୍କସ କମ୍ପାନୀରେ ଶିଳ୍ପର କ୍ୟାପଟେନ୍ ଥିଲେ ଏବଂ ଲଣ୍ଡନର ଇଷ୍ଟ ଏଣ୍ଡରେ ୬,୦୦୦ରୁ ଅଧିକ ଲୋକଙ୍କୁ ନିଯୁକ୍ତି ଦେଇଥିଲେ । ସେ ଜଣେ ଦକ୍ଷ କ୍ରୀଡ଼ାବିତ୍ ଥିଲେ ଯିଏ କି ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ଫୁଟବଲ କ୍ଲବ ୱେଷ୍ଟହାମ୍ ୟୁନାଇଟେଡ୍ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିଲେ। ତାଙ୍କର ୧୯୨୭ ମସିହାର ଏକ ଆତ୍ମଜୀବନୀ, ଭାଗ ୧ରେ, ଗାନ୍ଧୀ ଲେଖିଛନ୍ତି:
ଆଲିନସନଙ୍କୁ ହଟାଇବା ପାଇଁ ଏକ ପ୍ରସ୍ତାବ ଆଗତ ହୋଇଥିଲା ଏବଂ କମିଟିଦ୍ୱାରା ବିତର୍କ କରାଯାଇଥିଲା ଏବଂ ଭୋଟ୍ ଦିଆଯାଇଥିଲା । କମିଟି ବୈଠକରେ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ଲଜ୍ଜା ଆଲିନସନଙ୍କୁ ରକ୍ଷା କରିବାରେ ବାଧକ ସାଜିଥିଲା। ସେ କାଗଜରେ ନିଜର ମତାମତ ଲେଖିଥିଲେ କିନ୍ତୁ ଲଜ୍ଜା ତାଙ୍କୁ ତାଙ୍କ ଯୁକ୍ତି ପଢ଼ିବାରେ ବାଧା ଦେଇଥିଲା, ତେଣୁ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ହିଲ୍ସ କମିଟିର ଅନ୍ୟ ଜଣେ ସଦସ୍ୟଙ୍କୁ ତାଙ୍କ ପାଇଁ ପଢ଼ିବାକୁ କହିଥିଲେ। କମିଟିର ଅନ୍ୟ କିଛି ସଦସ୍ୟ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ସହ ସହମତ ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଭୋଟ୍ ହାରିଯାଇଥିଲା ଏବଂ ଆଲିନସନ ବାଦ୍ ପଡ଼ିଥିଲେ। ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ଭାରତ ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତନକୁ ସମ୍ମାନ ଜଣାଇ ଏଲଭିଏସ୍ ବିଦାୟୀ ରାତ୍ରୀ ଭୋଜନରେ ହିଲ୍ସ ଟୋଷ୍ଟ ପ୍ରସ୍ତାବ ଦେଇଥିବାରୁ କୌଣସି କଠୋର ଭାବନା ନଥିଲା।
ବାରକୁ ଡକାଯାଇଛି
୨୨ ବର୍ଷ ବୟସରେ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କୁ ଜୁନ୍ ୧୮୯୧ରେ ବାରକୁ ଡକାଯାଇଥିଲା ଏବଂ ପରେ ଲଣ୍ଡନ ଛାଡ଼ି ଭାରତ ଚାଲି ଯାଇଥିଲେ, ଯେଉଁଠାରେ ସେ ଜାଣିବାକୁ ପାଇଲେ ଯେ ସେ ଲଣ୍ଡନରେ ଥିବା ବେଳେ ତାଙ୍କ ମା'ଙ୍କର ମୃତ୍ୟୁ ଘଟିଛି ଏବଂ ତାଙ୍କ ପରିବାର ତାଙ୍କଠାରୁ ଖବର ଲୁଚେଇ ରଖିଛନ୍ତି।Brown (1991). ବମ୍ବେରେ ଆଇନ ଅଭ୍ୟାସ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପାଇଁ ତାଙ୍କର ପ୍ରୟାସ ବିଫଳ ହୋଇଥିଲା କାରଣ ସେ ମାନସିକ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ସାକ୍ଷୀମାନଙ୍କୁ ଜେରା କରିବାରେ ଅସମର୍ଥ ଥିଲେ । ସେ ରାଜକୋଟଫେରି ଆବେଦନକାରୀଙ୍କ ପାଇଁ ସାମାନ୍ୟ ଜୀବନଯାପନ କରିଥିଲେ, କିନ୍ତୁ ଯେତେବେଳେ ସେ ଜଣେ ବ୍ରିଟିଶ ଅଫିସର ସାମ୍ ସନ୍ନିଙ୍କ ପାଖକୁ ଦୌଡ଼ିଥିଲେ ସେତେବେଳେ ସେ ଅଟକିବାକୁ ବାଧ୍ୟ ହୋଇଥିଲେ।
୧୮୯୩ମସିହାରେ ଦାଦା ଅବଦୁଲ୍ଲା ନାମକ କାଠିଆୱାରର ଜଣେ ମୁସଲମାନ ବ୍ୟବସାୟୀ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ସହ ଯୋଗାଯୋଗ କରିଥିଲେ। ଅବଦୁଲ୍ଲା ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାରେ ଏକ ବଡ଼ ସଫଳ ଜାହାଜ ବ୍ୟବସାୟର ମାଲିକ ଥିଲେ। ଜୋହାନ୍ସବର୍ଗରେ ଥିବା ତାଙ୍କ ଦୂର ସମ୍ପର୍କୀୟଭାଇଙ୍କୁ ଜଣେ ଓକିଲଦରକାର ଥିଲା, ଏବଂ ସେମାନେ କାଠିଆୱାରୀ ଐତିହ୍ୟ ଥିବା ବ୍ୟକ୍ତିଙ୍କୁ ପସନ୍ଦ କରୁଥିଲେ। ଗାନ୍ଧି ଏହି କାମ ପାଇଁ ତାଙ୍କ ଦରମା ବିଷୟରେ ପଚାରି ବୁଝିଥିଲେ। ସେମାନେ ସମୁଦାୟ ଦରମା ୧୦୫ ପାଉଣ୍ଡ (୨୦୧୯ ଟଙ୍କାରେ ୧୭,୨୦୦ ଡଲାର) ଏବଂ ଯାତ୍ରା ଖର୍ଚ୍ଚ ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ। ବ୍ରିଟିଶ ସାମ୍ରାଜ୍ୟର ଏକ ଅଂଶ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାର ନାଟାଲ କଲୋନୀରେ ଏହା ଅତି କମରେ ଏକ ବର୍ଷର ପ୍ରତିଶ୍ରୁତି ହେବ ବୋଲି ଜାଣି ସେ ଏହାକୁ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ।Herman (2008), pp. 82–83
ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାରେ ନାଗରିକ ଅଧିକାର କର୍ମୀ (୧୮୯୩-୧୯୧୪)
left|thumb|ପିଟରମାରିଟ୍ଜବର୍ଗ ରେଳ ଷ୍ଟେସନରେ ଏହି ଘଟଣାର ଶତବାର୍ଷିକୀ ପାଳନ ଅବସରରେ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ବ୍ରୋଞ୍ଜ ପ୍ରତିମୂର୍ତ୍ତି, ଯାହାକୁ ଜୁନ୍ ୧୯୯୩ରେ ପିଟରମାରିଟ୍ଜବର୍ଗର ଚର୍ଚ୍ଚ ଷ୍ଟ୍ରିଟରେ ଆର୍ଚବିଶପ ଡେସମଣ୍ଡ ଟୁଟୁ ଉନ୍ମୋଚନ କରିଥିଲେ
୧୮୯୩ ମସିହା ଏପ୍ରିଲ ମାସରେ ୨୩ ବର୍ଷ ବୟସରେ ଗାନ୍ଧୀ ଅବଦୁଲ୍ଲାଙ୍କ ସମ୍ପର୍କୀୟଭାଇଙ୍କ ଓକିଲ ହେବା ପାଇଁ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକା ଅଭିମୁଖେ ଯାତ୍ରା କରିଥିଲେ।Herman (2008), pp. 82–83 ସେ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାରେ ୨୧ ବର୍ଷ ବିତାଇଥିଲେ, ଯେଉଁଠାରେ ସେ ତାଙ୍କର ରାଜନୈତିକ ଚିନ୍ତାଧାରା, ନୈତିକତା ଏବଂ ରାଜନୀତି ବିକଶିତ କରିଥିଲେ ।
ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାରେ ପହଞ୍ଚିବା ମାତ୍ରେ ଗାନ୍ଧୀ ତାଙ୍କ ଚର୍ମର ରଙ୍ଗ ଏବଂ ଐତିହ୍ୟ କାରଣରୁ ଭେଦଭାବର ସମ୍ମୁଖୀନ ହୋଇଥିଲେ। ତାଙ୍କୁ ଷ୍ଟେଜ୍ କୋଚରେ ୟୁରୋପୀୟ ଯାତ୍ରୀଙ୍କ ସହ ବସିବାକୁ ଦିଆଯାଇନଥିଲା ଏବଂ ଡ୍ରାଇଭରଙ୍କ ନିକଟରେ ତଳେ ବସିବାକୁ କୁହାଯାଇଥିଲା, ପରେ ସେ ମନା କରିବାରୁ ମାଡ଼ ଖାଇଥିଲେ; ଅନ୍ୟଏକ ଘଟଣାରେ ପ୍ରଥମ ଶ୍ରେଣୀ ଛାଡିବାକୁ ମନା କରିବାରୁ ତାଙ୍କୁ ଘର ନିକଟରେ ଚାଲିବାକୁ ସାହସ କରିବାରୁ ଏକ ନାଳରେ ଫିଙ୍ଗି ଦିଆଯାଇଥିଲା, ଅନ୍ୟ ଏକ ଘଟଣାରେ ପିଟରମାରିଟ୍ଜବର୍ଗରେ ଟ୍ରେନରୁ ଫିଙ୍ଗି ଦିଆଯାଇଥିଲା। ସେ ରେଳ ଷ୍ଟେସନରେ ବସି ସାରା ରାତି କାନ୍ଦୁଥିଲେ ଏବଂ ଚିନ୍ତା କରୁଥିଲେ ଯେ ସେ ଭାରତ ଫେରିବେ ନା ନିଜ ଅଧିକାର ପାଇଁ ପ୍ରତିବାଦ କରିବେ । ସେ ପ୍ରତିବାଦ କରିବାକୁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଇଥିଲେ ଏବଂ ପରଦିନ ତାଙ୍କୁ ଟ୍ରେନରେ ଚଢ଼ିବାକୁ ଅନୁମତି ଦିଆଯାଇଥିଲା।Fischer (2002) ଅନ୍ୟ ଏକ ଘଟଣାରେ ଡର୍ବାନ୍ କୋର୍ଟର ମାଜିଷ୍ଟ୍ରେଟ୍ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କୁ ତାଙ୍କ ପାଗଡ଼ି ହଟାଇବାକୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦେଇଥିଲେ, ଯାହାକୁ ସେ କରିବାକୁ ମନା କରିଦେଇଥିଲେ। ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାରେ ଭାରତୀୟମାନଙ୍କୁ ସର୍ବସାଧାରଣ ଫୁଟପାଥରେ ଚାଲିବାକୁ ଅନୁମତି ଦିଆଯାଇନଥିଲା। ବିନା ଚେତାବନୀରେ ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କୁ ଜଣେ ପୁଲିସ ଅଧିକାରୀ ଫୁଟପାଥରୁ ରାସ୍ତାରେ ଫିଙ୍ଗି ଦେଇଥିଲେ।
ହର୍ମାନ୍ଙ୍କ କହିବା ନୁସାରେ, ଯେତେବେଳେ ଗାନ୍ଧୀ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାରେ ପହଞ୍ଚିଲେ, ସେତେବେଳେ ସେ ନିଜକୁ "ପ୍ରଥମେ ଜଣେ ବ୍ରିଟିଶ ଏବଂ ଜଣେ ଭାରତୀୟ ଦ୍ୱିତୀୟ" ଭାବରେ ଭାବିଥିଲେ ।Herman (2008), pp. 87–88 ତଥାପି, ତାଙ୍କ ପ୍ରତି ଏବଂ ବ୍ରିଟିଶ ଲୋକମାନଙ୍କର ତାଙ୍କ ସାଥୀ ଭାରତୀୟମାନଙ୍କ ପ୍ରତି ଯେଉଁ ପକ୍ଷପାତିତା ଗାନ୍ଧିଜୀ ଅନୁଭବ କରିଥିଲେ ଏବଂ ଦେଖିଥିଲେ ତାହା ତାଙ୍କୁ ଗଭୀର ଭାବରେ ବ୍ୟଥିତ କରିଥିଲା । ଏପରି ଅମାନବୀୟ ଅଭ୍ୟାସରେ କିଛି ଲୋକ କିପରି ସମ୍ମାନ କିମ୍ବା ଶ୍ରେଷ୍ଠତା କିମ୍ବା ଆନନ୍ଦ ଅନୁଭବ କରିପାରନ୍ତି ତାହା ବୁଝିବା ପାଇଁ ସଂଘର୍ଷ କରିବା ତାଙ୍କୁ ଅପମାନଜନକ ଲାଗିଲା । ଗାନ୍ଧୀ ବ୍ରିଟିଶ ସାମ୍ରାଜ୍ୟରେ ତାଙ୍କର ଜନସାଧାରଣଙ୍କ ସ୍ଥିତି ଉପରେ ପ୍ରଶ୍ନ ଉଠାଇବା ଆରମ୍ଭ କଲେ ।
୧୮୯୪ ମସିହା ମେ ମାସରେ ତାଙ୍କୁ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାକୁ ଆଣିଥିବା ଅବଦୁଲ୍ଲା ମାମଲା ଶେଷ ହୋଇଥିଲା ଏବଂ ଭାରତୀୟ ସମୁଦାୟ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ ବିଦାୟୀ ପାର୍ଟିର ଆୟୋଜନ କରିଥିଲେ।Herman (2008), pp. 88–89 ତେବେ ନୂଆ ନାଟାଲ ସରକାରଙ୍କ ଭେଦଭାବପୂର୍ଣ୍ଣ ପ୍ରସ୍ତାବ ଯୋଗୁଁ ଗାନ୍ଧୀ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାରେ ତାଙ୍କର ମୂଳ ଅବଧି ବୃଦ୍ଧି କରିଥିଲେ। ସେ ଭାରତୀୟମାନଙ୍କୁ ଭୋଟ୍ ଦେବାର ଅଧିକାରରୁ ବଞ୍ଚିତ କରିବା ପାଇଁ ଏକ ବିଲକୁ ବିରୋଧ କରିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିବାକୁ ଯୋଜନା କରିଥିଲେ, ଯାହା ସେତେବେଳେ ଏକ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ୟୁରୋପୀୟ ଅଧିକାର ବୋଲି ପ୍ରସ୍ତାବ ଦିଆଯାଇଥିଲା । ବ୍ରିଟିଶ ଉପନିବେଶ ସଚିବ ଜୋସେଫ୍ ଚେମ୍ବରଲେନଙ୍କୁ ସେ ଏହି ବିଲ୍ ଉପରେ ତାଙ୍କ ଆଭିମୁଖ୍ୟର ପୁନର୍ବିଚାର କରିବାକୁ କହିଥିଲେ। ବିଲ୍ ପାରିତ ହେବାରେ ଅସମର୍ଥ ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାରେ ଥିବା ଭାରତୀୟଙ୍କ ଅଭିଯୋଗ ପ୍ରତି ଦୃଷ୍ଟି ଆକର୍ଷଣ କରିବାରେ ତାଙ୍କ ଅଭିଯାନ ସଫଳ ହୋଇଥିଲା। ସେ ୧୮୯୪ ମସିହାରେ ନାଟାଲ ଇଣ୍ଡିଆନ କଂଗ୍ରେସ ଗଠନ କରିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥିଲେ ଏବଂ ଏହି ସଂଗଠନ ମାଧ୍ୟମରେ ସେ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାର ଭାରତୀୟ ସମୁଦାୟକୁ ଏକ ମିଳିତ ରାଜନୈତିକ ଶକ୍ତିରେ ପରିଣତ କରିଥିଲେ ।Fischer (2002) ଜାନୁଆରୀ ୧୮୯୭ରେ ଗାନ୍ଧୀ ଡର୍ବାନରେ ପହଞ୍ଚିବା ପରେ ଗୋରା ବସ୍ତିବାସିନ୍ଦାଙ୍କ ଭିଡ଼ ତାଙ୍କ ଉପରେ ଆକ୍ରମଣ କରିଥିଲା ଏବଂ ପୁଲିସ ଅଧୀକ୍ଷକଙ୍କ ପତ୍ନୀଙ୍କ ଉଦ୍ୟମରେ ସେ ଫେରାର ହୋଇଯାଇଥିଲେ।: correspondence and newspaper accounts of the incident. ତେବେ ସେ ଭିଡ଼ର କୌଣସି ସଦସ୍ୟଙ୍କ ବିରୋଧରେ ଅଭିଯୋଗ ଆଣିବାକୁ ମନା କରିଦେଇଥିଲେ।
thumb|ବୋୟର ଯୁଦ୍ଧ ସମୟରେ ଗାନ୍ଧୀ ଭାରତୀୟ ଆମ୍ବୁଲାନ୍ସ କର୍ପସର ଷ୍ଟ୍ରେଚର ଧାରକଙ୍କ ସହ
ବୋୟର ଯୁଦ୍ଧ ସମୟରେ ଗାନ୍ଧିଜୀ ୧୯୦୦ ମସିହାରେ ସ୍ୱେଚ୍ଛାକୃତ ଭାବରେ ନାଟାଲ ଇଣ୍ଡିଆନ ଆମ୍ବୁଲାନ୍ସ କର୍ପସ ଭାବରେ ଷ୍ଟ୍ରେଚର ବାହକମାନଙ୍କର ଏକ ଗୋଷ୍ଠୀ ଗଠନ କରିଥିଲେ । ଆର୍ଥର ହର୍ମାନ୍ଙ୍କ ଅନୁଯାୟୀ, ଗାନ୍ଧୀ ବ୍ରିଟିଶ ଔପନିବେଶିକ ଧାରଣାକୁ ଖଣ୍ଡନ କରିବାକୁ ଚାହୁଁଥିଲେ ଯେ ମୁସଲମାନ "ମାର୍ଶାଲ ରେସ୍" ପରି ହିନ୍ଦୁମାନେ ବିପଦ ଏବଂ ପରିଶ୍ରମ ସହିତ ଜଡିତ "ମନୁଷ୍ୟ" କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ପାଇଁ ଯୋଗ୍ୟ ନୁହଁନ୍ତି ।Herman (2008), page 125 ବ୍ରିଟିଶ ଲଢୁଆ ସୈନିକମାନଙ୍କୁ ବୋୟର୍ସ ବିରୋଧରେ ସମର୍ଥନ କରିବା ପାଇଁ ଗାନ୍ଧୀ ୧୧୦୦ ଭାରତୀୟ ସ୍ୱେଚ୍ଛାସେବୀଙ୍କୁ ଏକାଠି କରିଥିଲେ । ଆଗଧାଡ଼ିରେ ସେବା କରିବା ପାଇଁ ସେମାନଙ୍କୁ ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ଦିଆଯାଇଥିଲା ଏବଂ ଡାକ୍ତରୀ ସାର୍ଟିଫିକେଟ୍ ଦିଆଯାଇଥିଲା। ସେମାନେ କୋଲେନ୍ସ ଯୁଦ୍ଧରେ ଏକ ହ୍ୱାଇଟ୍ ସ୍ୱେଚ୍ଛାସେବୀ ଆମ୍ବୁଲାନ୍ସ କର୍ପସକୁ ସହଯୋଗୀ ଥିଲେ। ସ୍ପିଅନଙ୍କ ଯୁଦ୍ଧରେ କୋପ ଗାନ୍ଧୀ ଏବଂ ତାଙ୍କର କର୍ମକର୍ତ୍ତାମାନେ ଆଗ ଧାଡ଼ିକୁ ଚାଲିଗଲେ ଏବଂ ଆମ୍ବୁଲାନ୍ସ ପାଇଁ ଅଞ୍ଚଳ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଖରାପ ଥିବାରୁ ଆହତ ସୈନିକମାନଙ୍କୁ ମାଇଲ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଏକ ଫିଲ୍ଡ ହସ୍ପିଟାଲକୁ ନେବାକୁ ପଡିଥିଲା । ଗାନ୍ଧୀ ଏବଂ ଅନ୍ୟ ୩୭ ଜଣ ଭାରତୀୟଙ୍କୁ ରାଣୀ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକା ପଦକ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥିଲା।Herman (2008) chapter 6.
thumb|ଗାନ୍ଧୀ ଏବଂ ତାଙ୍କ ପତ୍ନୀ କସ୍ତୁରବା (୧୯୦୨)
୧୯୦୬ ମସିହାରେ ଟ୍ରାନ୍ସୱାଲ ସରକାର ଏକ ନୂତନ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରିଥିଲେ ଯେଉଁଥିରେ କଲୋନିର ଭାରତୀୟ ଏବଂ ଚୀନ୍ ଜନସଂଖ୍ୟାର ପଞ୍ଜୀକରଣ ବାଧ୍ୟତାମୂଳକ କରାଯାଇଥିଲା । ସେହି ବର୍ଷ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୧୧ରେ ଜୋହାନ୍ସବର୍ଗରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ଏକ ଜନ ପ୍ରତିବାଦ ସଭାରେ ଗାନ୍ଧୀ ପ୍ରଥମ ଥର ପାଇଁ ସତ୍ୟାଗ୍ରହ (ସତ୍ୟ ପ୍ରତି ଭକ୍ତି) ବା ଅହିଂସାତ୍ମକ ପ୍ରତିବାଦର ବିକଶିତ ପଦ୍ଧତି ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । ଆନ୍ଥୋନି ପାରେଲଙ୍କ କହିବା ଅନୁଯାୟୀ, ଲିଓ ଟୋଲଷ୍ଟୟ "ହିନ୍ଦୁଙ୍କୁ ଚିଠି"ରୁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିବା ଚିଠିରେ ଏହା ଉଲ୍ଲେଖ କରିବା ପରେ ଗାନ୍ଧିଜୀ ତାମିଲ ନୈତିକ ଗ୍ରନ୍ଥ ତିରୁକୁନାସଦ୍ୱାରା ମଧ୍ୟ ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇଥିଲେ । ନୂତନ ଆଇନକୁ ଅବମାନନା କରିବା ଏବଂ ଏପରି କରିବା ପାଇଁ ଦଣ୍ଡ ଭୋଗିବାକୁ ଗାନ୍ଧୀ ଭାରତୀୟମାନଙ୍କୁ ଅନୁରୋଧ କରିଥିଲେ। ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ପ୍ରତିବାଦ, ପ୍ରୋତ୍ସାହନ କୌଶଳ ଏବଂ ଜନସମ୍ପର୍କର ଚିନ୍ତାଧାରା ଉଭା ହୋଇଥିଲା । ୧୯୧୫ମସିହାରେ ସେ ଏଗୁଡ଼ିକୁ ଭାରତକୁ ଫେରାଇ ଆଣିଥିଲେ।
ୟୁରୋପୀୟ, ଭାରତୀୟ ଏବଂ ଆଫ୍ରିକୀୟ
ଗାନ୍ଧିଜୀ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାରେ ଥିବା ବେଳେ ଭାରତୀୟ ଏବଂ ଆଫ୍ରିକୀୟଙ୍କ ଉପରେ ନିଜର ଧ୍ୟାନ କେନ୍ଦ୍ରିତ କରିଥିଲେ । ପ୍ରଥମେ ତାଙ୍କର ରାଜନୀତି ପ୍ରତି ଆଗ୍ରହ ନଥିଲା। ତେବେ ଜଣେ ଧଳା ଟ୍ରେନ୍ ଅଧିକାରୀ ତାଙ୍କ ଚର୍ମରଙ୍ଗ କାରଣରୁ ତାଙ୍କୁ ଟ୍ରେନ୍ କୋଚରୁ ବାହାର କରି ଦେବା ଭଳି ଭେଦଭାବ ଓ ନିର୍ଯାତନାର ଶିକାର ହେବା ପରେ ଏହା ବଦଳିଯାଇଥିଲା। ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାରେ ଗୋରାମାନଙ୍କ ସହ ଏଭଳି ଅନେକ ଘଟଣା ଘଟିବା ପରେ ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ଚିନ୍ତାଧାରା ଓ ଧ୍ୟାନ ବଦଳିଗଲା ଏବଂ ସେ ଅନୁଭବ କଲେ ଯେ ତାଙ୍କୁ ଏହାର ପ୍ରତିବାଦ କରିବାକୁ ହେବ ଏବଂ ଅଧିକାର ପାଇଁ ଲଢ଼ିବାକୁ ପଡ଼ିବ। ନାଟାଲ ଇଣ୍ଡିଆନ କଂଗ୍ରେସ ଗଠନ କରି ସେ ରାଜନୀତିରେ ପ୍ରବେଶ କରିଥିଲେ । ଅଶ୍ୱିନ ଦେଶାଇ ଏବଂ ଗୋଲମ ୱାହେଦଙ୍କ କହିବା ଅନୁଯାୟୀ, ବର୍ଣ୍ଣବାଦ ଉପରେ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ମତ କେତେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ବିବାଦୀୟ, କିନ୍ତୁ ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ଏହା ବଦଳିଯାଇଥିଲା। [ଅଧିକ ସ୍ପଷ୍ଟୀକରଣ ଆବଶ୍ୟକ] ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାରେ ଗାନ୍ଧିଜୀ ଆରମ୍ଭରୁ ନିର୍ଯାତନାର ଶିକାର ହୋଇଥିଲେ। ଅନ୍ୟ ରଙ୍ଗୀନ ଲୋକଙ୍କ ଭଳି ଗୋରା ଅଧିକାରୀମାନେ ମଧ୍ୟ ତାଙ୍କୁ ତାଙ୍କ ଅଧିକାରରୁ ବଞ୍ଚିତ କରିଥିଲେ ଏବଂ ଗଣମାଧ୍ୟମ ଏବଂ ରାସ୍ତାରେ ଥିବା ଲୋକମାନେ ତାଙ୍କୁ "ପରଜୀବୀ", "ଅର୍ଦ୍ଧ-ବର୍ବର", "କଙ୍କର", "ସ୍କ୍ୱାଲିଡ କୁଲି", "ହଳଦିଆ ମଣିଷ" ଏବଂ ଅନ୍ୟ ାନ୍ୟ ଉପମା ବୋଲି କହୁଥିଲେ । ଲୋକମାନେ ଜାତିଗତ ଘୃଣାର ଅଭିବ୍ୟକ୍ତି ଭାବରେ ତାଙ୍କ ଉପରେ ଥୂଙ୍କି ଦେଉଥିଲେ।
left|thumb|ଗାନ୍ଧୀଙ୍କଦ୍ୱାରା ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ଖବରକାଗଜ ଇଣ୍ଡିଆନ୍ ଓପିନିଅନର ବିଜ୍ଞାପନ
ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାରେ ଥିବା ବେଳେ ଗାନ୍ଧୀ ଆଫ୍ରିକୀୟମାନଙ୍କ ବିରୋଧରେ ବର୍ଣ୍ଣବାଦ ଉପରେ ଧ୍ୟାନ ଦେବା ଆରମ୍ଭ କରିବା ପୂର୍ବରୁ ଭାରତୀୟଙ୍କ ଉପରେ ଜାତିଗତ ନିର୍ଯାତନା ଉପରେ ଧ୍ୟାନ ଦେଇଥିଲେ। କେତେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଦେଶାଇ ଓ ୱାହେଦ କହିଛନ୍ତି ଯେ, ତାଙ୍କର ଆଚରଣ ଜାତିଗତ ଷ୍ଟିରିଓଟାଇପିଂ ଏବଂ ଆଫ୍ରିକୀୟ ଶୋଷଣର ଏକ ଇଚ୍ଛୁକ ଅଂଶ ଥିଲା । ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୧୮୯୬ରେ ଏକ ଭାଷଣରେ ଗାନ୍ଧୀ ଅଭିଯୋଗ କରିଥିଲେ ଯେ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାର ବ୍ରିଟିଶ ଉପନିବେଶରେ ଗୋରାମାନେ "ଭାରତୀୟଙ୍କୁ ସାଧା କାଫିର ସ୍ତରକୁ ଅପମାନିତ କରୁଛନ୍ତି"। ପଣ୍ଡିତମାନେ ଏହାକୁ ପ୍ରମାଣର ଏକ ଉଦାହରଣ ଭାବରେ ଦର୍ଶାଇଛନ୍ତି ଯେ ଗାନ୍ଧୀ ସେତେବେଳେ ଭାରତୀୟ ଏବଂ କଳା ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକୀୟମାନଙ୍କୁ ଭିନ୍ନ ଭାବରେ ଭାବୁଥିଲେ । ହର୍ମାନ୍ ଦେଇଥିବା ଅନ୍ୟ ଏକ ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ, ୨୪ ବର୍ଷ ବୟସରେ ଗାନ୍ଧୀ ୧୮୯୫ ମସିହାରେ ନାଟାଲ ବିଧାନ ସଭା ପାଇଁ ଏକ ଆଇନଗତ ବ୍ରିଫ୍ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଥିଲେ, ଯେଉଁଥିରେ ଭାରତୀୟମାନଙ୍କ ପାଇଁ ମତଦାନ ଅଧିକାର ଦାବି କରାଯାଇଥିଲା। ଗାନ୍ଧିଜୀ ଜାତିଇତିହାସ ଏବଂ ୟୁରୋପୀୟ ପ୍ରାଚ୍ୟବାଦୀଙ୍କ ମତକୁ ଉଦାହରଣ ଦେଇ କହିଥିଲେ ଯେ "ଆଙ୍ଗ୍ଲୋ-ସାକ୍ସନ୍ ଏବଂ ଭାରତୀୟମାନେ ସମାନ ଆର୍ଯ୍ୟ ଭଣ୍ଡାର କିମ୍ବା ବରଂ ଭାରତ-ୟୁରୋପୀୟ ଲୋକମାନଙ୍କଠାରୁ ଉତ୍ପନ୍ନ ହୋଇଛନ୍ତି", ଏବଂ ଯୁକ୍ତି କରିଥିଲେ ଯେ ଭାରତୀୟମାନଙ୍କୁ ଆଫ୍ରିକୀୟମାନଙ୍କ ସହିତ ଗୋଷ୍ଠୀଭୁକ୍ତ କରାଯିବା ଉଚିତ ନୁହେଁ ।Herman (2008), pp. 88–89
ଅନେକ ବର୍ଷ ପରେ ଗାନ୍ଧୀ ଏବଂ ତାଙ୍କ ସହଯୋଗୀମାନେ ଆଫ୍ରିକୀୟମାନଙ୍କୁ ନର୍ସ ଭାବରେ ଏବଂ ଜାତିବାଦକୁ ବିରୋଧ କରି ସେବା କରିଥିଲେ ଏବଂ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥିଲେ । ନୋବେଲ ଶାନ୍ତି ପୁରସ୍କାର ବିଜେତା ନେଲସନ ମଣ୍ଡେଲା ଆଫ୍ରିକାରେ ଜାତିବାଦ ବିରୋଧରେ ଲଢ଼ିବା ପାଇଁ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ପ୍ରୟାସର ଅନ୍ୟତମ ପ୍ରଶଂସକ। ହତ୍ୟା ପରଠାରୁ ଗାନ୍ଧୀ, ରାଜ୍ୟ ଦେଶାଇ ଏବଂ ୱାହେଦଙ୍କ ସାଧାରଣ ଭାବମୂର୍ତ୍ତିକୁ ଏପରି ଭାବରେ ପୁନର୍ବିନ୍ୟାସ କରାଯାଇଛି ଯେମିତି ସେ ସର୍ବଦା ଜଣେ ସନ୍ଥ ଥିଲେ ଯେତେବେଳେ ବାସ୍ତବରେ ତାଙ୍କ ଜୀବନ ଅଧିକ ଜଟିଳ ଥିଲା, ଅସୁବିଧାଜନକ ସତ୍ୟ ଥିଲା ଏବଂ ସମୟ କ୍ରମେ ଏହା ବଦଳି ଯାଇଥିଲା । ଆଫ୍ରିକୀୟ ଏବଂ ରଙ୍ଗଭେଦଙ୍କ ଉପରେ ଅତ୍ୟାଚାର ବିରୋଧରେ ଅଣଶ୍ୱେତ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକୀୟମାନଙ୍କ ସହ ଗାନ୍ଧୀ ଏବଂ ଭାରତୀୟ ଲୋକଙ୍କ ସହଯୋଗ ଏବଂ ପ୍ରୟାସର ସମୃଦ୍ଧ ଇତିହାସକୁ ମଧ୍ୟ ପଣ୍ଡିତମାନେ ଦର୍ଶାଇଛନ୍ତି ।
I୧୯୦୬ ମସିହାରେ, ଯେତେବେଳେ ନାଟାଲର କଲୋନୀରେ ବମ୍ବାଥା ବିଦ୍ରୋହ ଆରମ୍ଭ ହେଲା, ସେତେବେଳେ ୩୬ ବର୍ଷୀୟ ଗାନ୍ଧୀ, ଜୁଲୁ ବିଦ୍ରୋହୀଙ୍କ ପ୍ରତି ସହାନୁଭୂତି ପ୍ରକାଶ କରିବା ସତ୍ତ୍ୱେ ଭାରତୀୟ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକୀୟମାନଙ୍କୁ ଏକ ସ୍ୱେଚ୍ଛାସେବୀ ଷ୍ଟ୍ରେଚର-ବାହକ ୟୁନିଟ୍ ଗଠନ କରିବାକୁ ଉତ୍ସାହିତ କରିଥିଲେ Herman (2008), pp. 136–37.। ଇଣ୍ଡିଆନ ଓପିନିଅନରେ ଲେଖି ଗାନ୍ଧୀ ଯୁକ୍ତି ବାଢ଼ିଥିଲେ ଯେ ସାମରିକ ସେବା ଭାରତୀୟ ସମୁଦାୟ ପାଇଁ ଲାଭଦାୟକ ହେବ ଏବଂ ଏହା ସେମାନଙ୍କୁ "ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ଏବଂ ଖୁସି" ଦେବ ।Herman (2008), pp. 154–57, 280–81 ବିଦ୍ରୋହ ଦମନ ସମୟରେ ଆହତ ଲଢୁଆଙ୍କ ଚିକିତ୍ସା ପାଇଁ ଗାନ୍ଧୀ ଶେଷରେ ଭାରତୀୟ ଏବଂ ଆଫ୍ରିକୀୟ ଷ୍ଟ୍ରେଚର ବାହକମାନଙ୍କର ଏକ ସ୍ୱେଚ୍ଛାସେବୀ ମିଶ୍ରିତ ୟୁନିଟର ନେତୃତ୍ୱ ନେଇଥିଲେ ।Herman (2008), pp. 136–37.
right|thumb|ଗାନ୍ଧିଜୀ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାରେ ଫଟୋ ଉଠାଇଥିଲେ (୧୯୦୯)
ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ଥିବା ଏହି ମେଡିକାଲ ୟୁନିଟ୍ ଦୁଇ ମାସରୁ କମ୍ ସମୟ ଧରି କାମ କରିଥିଲା।Herman (2008), pp. 136–37. ବିଦ୍ରୋହଦମନ ପରେ ଔପନିବେଶିକ ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ ଗୋରା ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକୀୟମାନଙ୍କୁ ଦିଆଯାଇଥିବା ନାଗରିକ ଅଧିକାରକୁ ଭାରତୀୟ ସମ୍ପ୍ରଦାୟକୁ ପ୍ରଦାନ କରିବାକୁ ଆଗ୍ରହ ଦେଖାଇନଥିଲା । ଏହାଦ୍ୱାରା ଗାନ୍ଧିଜୀ ସାମ୍ରାଜ୍ୟ ପ୍ରତି ମୋହଗ୍ରସ୍ତ ହେଲେ ଏବଂ ତାଙ୍କ ସହିତ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକ ଜାଗରଣ ଜାଗ୍ରତ କଲେ; ଐତିହାସିକ ଆର୍ଥର ଏଲ୍ ହର୍ମାନ୍ ଲେଖିଛନ୍ତି ଯେ ତାଙ୍କ ଆଫ୍ରିକୀୟ ଅଭିଜ୍ଞତା ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ପ୍ରତି ତାଙ୍କର ମହାନ ମୋହର ଏକ ଅଂଶ ଥିଲା, ଯାହା ତାଙ୍କୁ "ଆପୋଷ ଅଣ-ସହଯୋଗୀ"ରେ ପରିଣତ କରିଥିଲା ।Herman (2008), pp. 154–57, 280–81
୧୯୧୦ ବେଳକୁ ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ଖବରକାଗଜ ଇଣ୍ଡିଆନ୍ ଓପିନିଅନ୍ ଉପନିବେଶିକ ଶାସନଦ୍ୱାରା ଆଫ୍ରିକୀୟମାନଙ୍କ ପ୍ରତି ଭେଦଭାବ ସମ୍ପର୍କିତ ଖବର ପ୍ରକାଶ କରୁଥିଲା। ଗାନ୍ଧିଜୀ ମନ୍ତବ୍ୟ ଦେଇଥିଲେ ଯେ ଆଫ୍ରିକୀୟମାନେ "କେବଳ ଏହି ଭୂମିର ମୂଳ ବାସିନ୍ଦା ଅଟନ୍ତି । ... ଅପରପକ୍ଷରେ ଗୋରାମାନେ ଜୋରଜବରଦସ୍ତ ଜମି ଦଖଲ କରି ନିଜ ପାଖକୁ ହସ୍ତାନ୍ତର କରିଛନ୍ତି।
୧୯୧୦ ମସିହାରେ ଗାନ୍ଧୀ ତାଙ୍କ ବନ୍ଧୁ ହର୍ମାନ କାଲେନବାକ୍ଙ୍କ ସହାୟତାରେ ଜୋହାନ୍ସବର୍ଗ ନିକଟସ୍ଥ ଟଲଷ୍ଟୟ ଫାର୍ମ ନାମକ ଏକ ଆଦର୍ଶବାଦୀ ସମ୍ପ୍ରଦାୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିଲେ । ସେଠାରେ ସେ ନିଜର ଶାନ୍ତିପୂର୍ଣ୍ଣ ପ୍ରତିରୋଧ ନୀତିକୁ ପ୍ରୋତ୍ସାହିତ କରିଥିଲେ।
ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକା (୧୯୯୪)ରେ କୃଷ୍ଣକାୟ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକୀୟମାନେ ମତଦାନ ଅଧିକାର ହାସଲ କରିବା ପରେ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କୁ ଅନେକ ସ୍ମାରକୀ ସହିତ ଜାତୀୟ ନାୟକ ଘୋଷଣା କରାଯାଇଥିଲା ।
ଭାରତୀୟ ସ୍ୱାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମ (୧୯୧୫-୧୯୪୭)
ଗୋପାଳ କୃଷ୍ଣ ଗୋଖଲେଙ୍କ ଅନୁରୋଧକ୍ରମେ ସିଏଫ୍ ଆଣ୍ଡ୍ରିୟୁଜ୍ ତାଙ୍କୁ ଜଣାଇଥିଲେ, ଗାନ୍ଧୀ ୧୯୧୫ମସିହାରେ ଭାରତ ଫେରିଆସିଥିଲେ। ସେ ଜଣେ ଅଗ୍ରଣୀ ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟତାବାଦୀ, ତତ୍ତ୍ୱବାଦୀ ଏବଂ ସମୁଦାୟ ସଂଗଠକ ଭାବରେ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଖ୍ୟାତି ଆଣିଥିଲେ ।
ଗାନ୍ଧିଜୀ ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସରେ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ ଏବଂ ମୁଖ୍ୟତଃ ଗୋଖଲେଙ୍କଦ୍ୱାରା ଭାରତୀୟ ପ୍ରସଙ୍ଗ, ରାଜନୀତି ଏବଂ ଭାରତୀୟ ଲୋକଙ୍କ ସହିତ ପରିଚିତ ହୋଇଥିଲେ । ଗୋଖଲେ କଂଗ୍ରେସ ପାର୍ଟିର ଜଣେ ପ୍ରମୁଖ ନେତା ଥିଲେ, ଯିଏ କି ତାଙ୍କ ସଂଯମତା ଏବଂ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଭିତରେ କାମ କରିବାକୁ ଜିଦ୍ କରିଥିଲେ । ଗାନ୍ଧୀ ବ୍ରିଟିଶ୍ ୱିଗିସ୍ ପରମ୍ପରା ଉପରେ ଆଧାରିତ ଗୋଖଲେଙ୍କ ଉଦାରବାଦୀ ଆଭିମୁଖ୍ୟ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ଏବଂ ଏହାକୁ ଭାରତୀୟ କରିବା ପାଇଁ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରିଥିଲେ ।
ଗାନ୍ଧିଜୀ ୧୯୨୦ ମସିହାରେ କଂଗ୍ରେସର ନେତୃତ୍ୱ ନେଇଥିଲେ ଏବଂ ୨୬ ଜାନୁଆରୀ ୧୯୩୦ରେ ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସ ଭାରତର ସ୍ୱାଧୀନତା ଘୋଷଣା କରିବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଦାବିକୁ ଜୋରଦାର କରିବା ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ । ଇଂରେଜମାନେ ଏହି ଘୋଷଣାକୁ ସ୍ୱୀକୃତି ଦେଇନଥିଲେ, କିନ୍ତୁ ଆଲୋଚନା ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା, ୧୯୩୦ ଦଶକର ଶେଷ ଭାଗରେ କଂଗ୍ରେସ ପ୍ରାଦେଶିକ ସରକାରରେ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲା । ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୧୯୩୯ରେ ଭାଇସରୟ ବିନା ପରାମର୍ଶରେ ଜର୍ମାନୀ ବିରୋଧରେ ଯୁଦ୍ଧ ଘୋଷଣା କରିବା ପରେ ଗାନ୍ଧୀ ଏବଂ କଂଗ୍ରେସ ରାଜରୁ ସମର୍ଥନ ପ୍ରତ୍ୟାହାର କରିନେଇଥିଲେ । ୧୯୪୨ମସିହାରେ ଗାନ୍ଧୀ ତୁରନ୍ତ ସ୍ୱାଧୀନତା ଦାବି କରିବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଉତ୍ତେଜନା ବୃଦ୍ଧି ପାଇଥିଲା ଏବଂ ବ୍ରିଟିଶମାନେ ଏହାର ଜବାବ ଦେଇ ତାଙ୍କୁ ଏବଂ ହଜାର ହଜାର କଂଗ୍ରେସ ନେତାଙ୍କୁ ବନ୍ଦୀ କରିଥିଲେ । ଇତିମଧ୍ୟରେ ମୁସଲିମ୍ ଲିଗ୍ ବ୍ରିଟେନକୁ ସହଯୋଗ କରିଥିଲା ଏବଂ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ଦୃଢ଼ ବିରୋଧ ବିରୋଧରେ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଲଗା ମୁସଲମାନ ରାଷ୍ଟ୍ର ପାକିସ୍ତାନ ଦାବିରେ ଆନ୍ଦୋଳନ କରିଥିଲା। ଅଗଷ୍ଟ ୧୯୪୭ରେ ଇଂରେଜମାନେ ଭାରତ ଓ ପାକିସ୍ତାନ ସହିତ ଜମି ବିଭାଜନ କରିଥିଲେ ଯାହାକୁ ଗାନ୍ଧୀ ନାପସନ୍ଦ କରିଥିଲେ ।
ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧରେ ଭୂମିକା
ଏପ୍ରିଲ ୧୯୧୮ରେ, ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧର ଶେଷ ଭାଗରେ ଭାଇସରୟ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କୁ ଦିଲ୍ଲୀରେ ଏକ ଯୁଦ୍ଧ ସମ୍ମିଳନୀକୁ ନିମନ୍ତ୍ରଣ କରିଥିଲେ ।Chronology of Mahatma Gandhi's Life:India 1918 in WikiSource based on the Collected Works of Mahatma Gandhi. Based on public domain volumes. ଯୁଦ୍ଧ ପ୍ରୟାସ ପାଇଁ ଭାରତୀୟମାନଙ୍କୁ ସକ୍ରିୟ ଭାବରେ ନିଯୁକ୍ତି ଦେବାକୁ ଗାନ୍ଧୀ ରାଜି ହୋଇଥିଲେ । ୧୯୦୬ର ଜୁଲୁ ଯୁଦ୍ଧ ଏବଂ ୧୯୧୪ରେ ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧ ଆରମ୍ଭ ହେବାର ବିପରୀତ, ଯେତେବେଳେ ସେ ଆମ୍ବୁଲାନ୍ସ କର୍ପସ ପାଇଁ ସ୍ୱେଚ୍ଛାସେବୀ ନିଯୁକ୍ତ କରିଥିଲେ, ଏଥର ଗାନ୍ଧୀ ଲଢୁଆଙ୍କୁ ନିଯୁକ୍ତି ଦେବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିଥିଲେ । ଜୁନ୍ ୧୯୧୮ରେ "ତାଲିକାଭୁକ୍ତ ହେବା ପାଇଁ ଆପିଲ" ଶୀର୍ଷକ ଏକ ଲିଫଲେଟରେ ଗାନ୍ଧୀ ଲେଖିଥିଲେ "ଏଭଳି ସ୍ଥିତି ଆଣିବା ପାଇଁ ଆମର ନିଜକୁ ରକ୍ଷା କରିବାର କ୍ଷମତା, ଅର୍ଥାତ୍ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ବହନ କରିବା ଏବଂ ବ୍ୟବହାର କରିବାର ଦକ୍ଷତା ରହିବା ଉଚିତ୍ ... ଯଦି ଆମେ ସବୁଠାରୁ ଅଧିକ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ବ୍ୟବହାର ଶିଖିବାକୁ ଚାହୁଁଛୁ, ତେବେ ସେନାରେ ନିଜକୁ ନିୟୋଜିତ କରିବା ଆମର କର୍ତ୍ତବ୍ୟ। ତେବେ ସେ ଭାଇସରୟଙ୍କ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସଚିବଙ୍କୁ ଲେଖିଥିବା ଚିଠିରେ ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି ଯେ ସେ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଭାବେ ବନ୍ଧୁ କିମ୍ବା ଶତ୍ରୁ କାହାକୁ ହତ୍ୟା କରିବେ ନାହିଁ କିମ୍ବା ଆହତ କରିବେ ନାହିଁ।Gandhi (1965), Collected Works, Vol 17. Chapter "67. Appeal for enlistment", Nadiad, 22 June 1918.Gandhi (1965), Collected Works, Vol 17. "Chapter 8. Letter to J. L. Maffey", Nadiad, 30 April 1918.
ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ଯୁଦ୍ଧ ନିଯୁକ୍ତି ଅଭିଯାନ ଅହିଂସା ଉପରେ ତାଙ୍କର ନିରନ୍ତରତା ଉପରେ ପ୍ରଶ୍ନବାଚୀ ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲା। ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସଚିବ କହିଛନ୍ତି ଯେ ତାଙ୍କର 'ଅହିଂସା' ଧର୍ମ ଏବଂ ତାଙ୍କ ନିଯୁକ୍ତି ଅଭିଯାନ ମଧ୍ୟରେ ସମାନତାର ପ୍ରଶ୍ନ କେବଳ ସେତେବେଳେ ନୁହେଁ ବରଂ ସେବେଠାରୁ ଆଲୋଚନା ହୋଇଛି।
ଚମ୍ପାରଣ ଆନ୍ଦୋଳନ
thumb|୧୯୧୮ ମସିହାରେ ଖେଡା ଓ ଚମ୍ପାରଣ ସତ୍ୟାଗ୍ରହ ସମୟରେ ଗାନ୍ଧିଜୀ
୧୯୧୭ରେ ବିହାରର ଚମ୍ପାରଣ ଆନ୍ଦୋଳନରେ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କର ପ୍ରଥମ ବଡ଼ ସଫଳତା ମିଳିଥିଲା । ଚମ୍ପାରଣ ଆନ୍ଦୋଳନ ସ୍ଥାନୀୟ କୃଷକମାନଙ୍କୁ ମୁଖ୍ୟତଃ ଆଙ୍ଗ୍ଲୋ-ଇଣ୍ଡିଆନ୍ ବଗିଚା ମାଲିକଙ୍କ ବିରୋଧରେ ଛିଡ଼ା କରିଥିଲା, ଯେଉଁମାନଙ୍କୁ ସ୍ଥାନୀୟ ପ୍ରଶାସନ ସମର୍ଥନ କରିଥିଲା। ଦୁଇ ଦଶନ୍ଧି ଧରି ଚାହିଦା ହ୍ରାସ ପାଉଥିବା ଇଣ୍ଡିଗୋ ଡାଇ ପାଇଁ ଏକ ଅର୍ଥକାରୀ ଫସଲ ଇଣ୍ଡିଗୋ (ଇଣ୍ଡିଗୋଫେରା ଏସପି) ଚାଷ କରିବାକୁ କୃଷକମାନେ ବାଧ୍ୟ ହୋଇଥିଲେ ଏବଂ ସେମାନଙ୍କ ଫସଲକୁ ନିର୍ଦ୍ଧାରିତ ମୂଲ୍ୟରେ ରୋପଣକାରୀଙ୍କୁ ବିକ୍ରି କରିବାକୁ ବାଧ୍ୟ ହୋଇଥିଲେ । ଏଥିରେ ଅସନ୍ତୁଷ୍ଟ ହୋଇ କୃଷକମାନେ ଅହମ୍ମଦାବାଦସ୍ଥିତ ତାଙ୍କ ଆଶ୍ରମରେ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କୁ ନିବେଦନ କରିଥିଲେ। ଅହିଂସାତ୍ମକ ପ୍ରତିବାଦର ରଣନୀତି ଆପଣାଇ ଗାନ୍ଧୀ ପ୍ରଶାସନକୁ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ କରିବା ସହ କର୍ତ୍ତୃପକ୍ଷଙ୍କଠାରୁ ରିହାତି ପାଇଥିଲେ।
ଖେଡା ଆନ୍ଦୋଳନ
୧୯୧୮ ମସିହାରେ ଖେଡା ବନ୍ୟା ଓ ଦୁର୍ଭିକ୍ଷର ଶିକାର ହୋଇଥିଲେ ଏବଂ କୃଷକମାନେ ଟିକସରୁ ମୁକ୍ତି ଦାବି କରୁଥିଲେ । ଗାନ୍ଧୀ ତାଙ୍କ ମୁଖ୍ୟାଳୟକୁ ନଡ଼ିଆଦକୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତର କରିଥିଲେ ଏବଂ ଏହି ଅଞ୍ଚଳରୁ ବହୁ ସମର୍ଥକ ଏବଂ ନୂତନ ସ୍ୱେଚ୍ଛାସେବୀଙ୍କୁ ସଂଗଠିତ କରିଥିଲେ, ଯେଉଁଥିରେ ସବୁଠାରୁ ଉଲ୍ଲେଖନୀୟ ଥିଲେ ବଲ୍ଲଭଭାଇ ପଟେଲ । ଅଣସହଯୋଗକୁ ଏକ କୌଶଳ ଭାବରେ ବ୍ୟବହାର କରି ଗାନ୍ଧୀ ଏକ ଦସ୍ତଖତ ଅଭିଯାନ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ ଯେଉଁଥିରେ କୃଷକମାନେ ଜମି ଜବରଦଖଲ ଧମକରେ ମଧ୍ୟ ରାଜସ୍ୱ ପ୍ରଦାନ ନକରିବାକୁ ପ୍ରତିଶ୍ରୁତି ଦେଇଥିଲେ । ଏହି ଆନ୍ଦୋଳନରେ ମାମଲତଦାର ଓ ତାଲାତଦାର (ଜିଲ୍ଲାର ରାଜସ୍ୱ ଅଧିକାରୀ)ଙ୍କ ସାମାଜିକ ବହିଷ୍କାର ସାମିଲ ହୋଇଥିଲା। ସମଗ୍ର ଦେଶରେ ଆନ୍ଦୋଳନ ପାଇଁ ଜନସମର୍ଥନ ହାସଲ କରିବା ପାଇଁ ଗାନ୍ଧୀ କଠିନ ପରିଶ୍ରମ କରିଥିଲେ। ପାଞ୍ଚ ମାସ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପ୍ରଶାସନ ମନା କରିଦେଇଥିଲା, କିନ୍ତୁ ୧୯୧୮ ମେ ମାସ ଶେଷ ବେଳକୁ ସରକାର ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ବ୍ୟବସ୍ଥା ଉପରେ ବାଟ ଦେଇଥିଲେ ଏବଂ ଦୁର୍ଭିକ୍ଷ ଶେଷ ହେବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ରାଜସ୍ୱ ଟିକସ ପୈଠ ସର୍ତ୍ତକୁ କୋହଳ କରିଥିଲେ । ଖେଡାରେ ବଲ୍ଲଭ ଭାଇ ପଟେଲ ଇଂରେଜମାନଙ୍କ ସହ ଆଲୋଚନାରେ କୃଷକମାନଙ୍କ ପ୍ରତିନିଧିତ୍ୱ କରିଥିଲେ, ଯେଉଁମାନେ ରାଜସ୍ୱ ଆଦାୟକୁ ସ୍ଥଗିତ ରଖିଥିଲେ ଏବଂ ସମସ୍ତ କଏଦୀଙ୍କୁ ମୁକ୍ତ କରିଥିଲେ ।
ଖିଲାଫତ ଆନ୍ଦୋଳନ
୧୯୧୯ ମସିହାରେ, ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧ ପରେ ଗାନ୍ଧୀ (ବୟସ ୪୯ ବର୍ଷ) ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧରେ ପରାଜିତ ହୋଇଥିବା ଅଟୋମାନ ସାମ୍ରାଜ୍ୟକୁ ସମର୍ଥନ କରି ବ୍ରିଟିଶ ସାମ୍ରାଜ୍ୟବାଦ ବିରୋଧରେ ଲଢ଼େଇରେ ମୁସଲମାନମାନଙ୍କଠାରୁ ରାଜନୈତିକ ସହଯୋଗ ଲୋଡ଼ିଥିଲେ । ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ଏହି ପଦକ୍ଷେପ ପୂର୍ବରୁ ବ୍ରିଟିଶ ଭାରତରେ ହିନ୍ଦୁ ଓ ମୁସଲମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସାମ୍ପ୍ରଦାୟିକ ବିବାଦ ଏବଂ ଧାର୍ମିକ ଦଙ୍ଗା ସାଧାରଣ ଥିଲା, ଯେପରିକି ୧୯୧୭-୧୮ର ଦଙ୍ଗା । ଗାନ୍ଧୀ ପୂର୍ବରୁ ବ୍ରିଟିଶ ମୁକୁଟକୁ ସମ୍ବଳ ସହିତ ସମର୍ଥନ କରିଥିଲେ ଏବଂ ବ୍ରିଟିଶ ପକ୍ଷରେ ୟୁରୋପରେ ଯୁଦ୍ଧ ଲଢ଼ିବା ପାଇଁ ଭାରତୀୟ ସୈନିକମାନଙ୍କୁ ନିଯୁକ୍ତ କରିଥିଲେ । ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ଏହି ପ୍ରୟାସ ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧ ଶେଷ ହେବା ପରେ ଭାରତୀୟମାନଙ୍କୁ ସ୍ୱରାଜ (ସ୍ୱୟଂ ଶାସନ) ସହାୟତା ପ୍ରଦାନ କରିବାକୁ ବ୍ରିଟିଶ ପ୍ରତିଶ୍ରୁତିଦ୍ୱାରା ପ୍ରେରିତ ହୋଇଥିଲା । ଇଂରେଜ ସରକାର ସ୍ୱୟଂ ଶାସନ ପରିବର୍ତ୍ତେ ସାମାନ୍ୟ ସଂସ୍କାର ପ୍ରସ୍ତାବ ଦେଇଥିଲେ, ଯାହା ଗାନ୍ଧୀଙ୍କୁ ନିରାଶ କରିଥିଲା। ଗାନ୍ଧିଜୀ ତାଙ୍କ ସତ୍ୟାଗ୍ରହ (ନାଗରିକ ଅବମାନନା) ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ। ବ୍ରିଟିଶ ଉପନିବେଶବାଦୀ ଅଧିକାରୀମାନେ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ରୋକିବା ପାଇଁ ରୋଲାଟ୍ ଆକ୍ଟ ପାରିତ କରି ନିଜର ପ୍ରତିବାଦୀ ପଦକ୍ଷେପ ନେଇଥିଲେ। ଏହି ଆଇନ ବ୍ରିଟିଶ ସରକାରଙ୍କୁ ନାଗରିକ ଅବମାନନା ଅଂଶଗ୍ରହଣକାରୀଙ୍କୁ ଅପରାଧୀ ଭାବରେ ଗ୍ରହଣ କରିବାକୁ ଅନୁମତି ଦେଇଥିଲା ଏବଂ "ପ୍ରତିଷେଧକ ଅନିର୍ଦ୍ଦିଷ୍ଟ କାଳ ପାଇଁ ଅଟକ ରଖିବା, ନ୍ୟାୟିକ ସମୀକ୍ଷା ବିନା ଜେଲରେ ରଖିବା କିମ୍ବା ବିଚାରର କୌଣସି ଆବଶ୍ୟକତା" ପାଇଁ କାହାକୁ ଗିରଫ କରିବା ପାଇଁ ଆଇନଗତ ଆଧାର ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲା ।
ଇଂରେଜଙ୍କ ବିରୋଧରେ ରାଜନୈତିକ ପ୍ରଗତି ପାଇଁ ହିନ୍ଦୁ-ମୁସଲମାନ ସହଯୋଗ ଜରୁରୀ ବୋଲି ଗାନ୍ଧୀ ଅନୁଭବ କରିଥିଲେ । ସେ ଖିଲାଫତ ଆନ୍ଦୋଳନର ଲାଭ ଉଠାଇଥିଲେ, ଯେଉଁଥିରେ ଭାରତରେ ସୁନ୍ନି ମୁସଲମାନ, ଭାରତର ଦେଶୀୟ ରାଜ୍ୟର ସୁଲତାନ ଏବଂ ଅଲ୍ଲୀ ଭାଇମାନେ ତୁର୍କୀ ଖଲିଫାକୁ ସୁନ୍ନି ଇସଲାମିକ ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ଏକତା ପ୍ରତୀକ ଭାବରେ ସମର୍ଥନ କରୁଥିଲେ । ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧରେ ଅଟୋମାନ ସାମ୍ରାଜ୍ୟର ପରାଜୟ ପରେ ସେମାନେ ଖଲିଫାକୁ ଇସଲାମ ଏବଂ ଇସଲାମିକ ଆଇନକୁ ସମର୍ଥନ କରିବାର ମାଧ୍ୟମ ଭାବରେ ଦେଖିଥିଲେ | ଖିଲାଫତ ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ସମର୍ଥନ ମିଶ୍ରିତ ପରିଣାମ ଆଣିଥିଲା | ଏହା ପ୍ରଥମେ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ପ୍ରତି ଏକ ଦୃଢ଼ ମୁସଲମାନ ସମର୍ଥନ ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲା। ତେବେ ରବୀନ୍ଦ୍ରନାଥ ଟାଗୋରଙ୍କ ସମେତ ହିନ୍ଦୁ ନେତାମାନେ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱ ଉପରେ ପ୍ରଶ୍ନ ଉଠାଇଥିଲେ କାରଣ ସେମାନେ ମୁଖ୍ୟତଃ ତୁର୍କୀରେ ସୁନ୍ନି ଇସଲାମିକ ଖଲିଫାକୁ ସ୍ୱୀକୃତି ଦେବା କିମ୍ବା ସମର୍ଥନ କରିବା ବିରୋଧରେ ଥିଲେ ।
ଖଲିଫାଙ୍କ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟକୁ ସମର୍ଥନ କରିବା ପରେ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ପ୍ରତି ବଢ଼ୁଥିବା ମୁସଲମାନ ସମର୍ଥନ, ହିନ୍ଦୁ-ମୁସଲମାନ ସାମ୍ପ୍ରଦାୟିକ ହିଂସାକୁ ସାମୟିକ ଭାବେ ବନ୍ଦ କରିଦେଇଥିଲା। ଏହା ମିଳିତ ରାଉଲାଟ ସତ୍ୟାଗ୍ରହ ପ୍ରଦର୍ଶନ ରାଲିରେ ଆନ୍ତଃ-ସାମ୍ପ୍ରଦାୟିକ ସଦ୍ଭାବନାର ପ୍ରମାଣ ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲା, ଯାହା ବ୍ରିଟିଶମାନଙ୍କ ପାଇଁ ରାଜନୈତିକ ନେତା ଭାବରେ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ମର୍ଯ୍ୟାଦା ବୃଦ୍ଧି କରିଥିଲା ।Brown (1991) pp. 140–47. ଖିଲାଫତ ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ତାଙ୍କର ସମର୍ଥନ ତାଙ୍କୁ ମହମ୍ମଦ ଅଲ୍ଲୀ ଜିନ୍ନାଙ୍କୁ ଦୂରେଇ ରଖିବାରେ ମଧ୍ୟ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥିଲା, ଯିଏ କି ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ସତ୍ୟାଗ୍ରହ ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନ ଆଭିମୁଖ୍ୟକୁ ବିରୋଧ କରିବାକୁ ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ । ଜିନ୍ନା ତାଙ୍କର ସ୍ୱାଧୀନ ସମର୍ଥନ ସୃଷ୍ଟି କରିବା ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ ଏବଂ ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ପଶ୍ଚିମ ଏବଂ ପୂର୍ବ ପାକିସ୍ତାନର ଦାବିର ନେତୃତ୍ୱ ନେଇଥିଲେ । ଯଦିଓ ସେମାନେ ଭାରତୀୟ ସ୍ୱାଧୀନତା ଉପରେ ସାଧାରଣ ଭାଷାରେ ସହମତ ହୋଇଥିଲେ, କିନ୍ତୁ ଏହା ହାସଲ କରିବାର ଉପାୟ ଉପରେ ସେମାନେ ଅସହମତ ଥିଲେ । ଜିନ୍ନା ମୁଖ୍ୟତଃ ଜନସାଧାରଣଙ୍କୁ ଉତ୍ତେଜିତ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିବା ପରିବର୍ତ୍ତେ ସାମ୍ବିଧାନିକ ବୁଝାମଣା ମାଧ୍ୟମରେ ବ୍ରିଟିଶମାନଙ୍କ ସହ ମୁକାବିଲା କରିବାକୁ ଆଗ୍ରହୀ ଥିଲେ ।
୧୯୨୨ ମସିହାରେ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କୁ ଗିରଫ କରିବା ସହ ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନ ଶେଷ ହେବା ପରେ ଖିଲାଫତ ଆନ୍ଦୋଳନ ଧୀରେ ଧୀରେ ଭୁଶୁଡ଼ି ପଡ଼ିଥିଲା। ଅନେକ ମୁସଲମାନ ନେତା ଓ ପ୍ରତିନିଧି ଗାନ୍ଧୀ ଓ କଂଗ୍ରେସକୁ ତ୍ୟାଗ କରିଥିଲେ। ହିନ୍ଦୁ-ମୁସଲମାନ ସାମ୍ପ୍ରଦାୟିକ ସଂଘର୍ଷ ଜୋର ଧରିଥିଲା। ଅନେକ ସହରରେ ମାରାତ୍ମକ ଧାର୍ମିକ ଦଙ୍ଗା ପୁନର୍ବାର ଦେଖାଦେଇଥିଲା, ଯେଉଁଥିରେ କେବଳ ଆଗ୍ରା ଏବଂ ଅଉଧର ମିଳିତ ପ୍ରଦେଶରେ ୯୧ଟି ଘଟିଥିଲା ।
ଅସହଯୋଗ
୪୦ ବର୍ଷ ବୟସ୍କ ଗାନ୍ଧୀ ତାଙ୍କ ପୁସ୍ତକ ହିନ୍ଦ ସ୍ୱରାଜ (୧୯୦୯) ଜରିଆରେ ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ ଯେ ଭାରତୀୟଙ୍କ ସହଯୋଗରେ ଭାରତରେ ବ୍ରିଟିଶ ଶାସନ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ହୋଇଥିଲା ଏବଂ କେବଳ ଏହି ସହଯୋଗ ଯୋଗୁଁ ବଞ୍ଚିଯାଇଥିଲା । ଯଦି ଭାରତୀୟମାନେ ସହଯୋଗ କରିବାକୁ ମନା କରନ୍ତି, ତେବେ ବ୍ରିଟିଶ ଶାସନ ଭାଙ୍ଗିଯିବ ଏବଂ ସ୍ୱରାଜ (ଭାରତୀୟ ସ୍ୱାଧୀନତା) ଆସିବ ।
right|thumb|ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୧୯୨୧ରେ ମାଡ୍ରାସରେ ଏକ ସଭାକୁ ଯିବା ବାଟରେ ଗାନ୍ଧୀ ଆନି ବେସାନ୍ତ ସହ ଯାଇଥିଲେ । ଏହା ପୂର୍ବରୁ ୨୧ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୧୯୨୧ରେ ମଦୁରାଇରେ ଗାନ୍ଧୀ ଭାରତର ଗରିବଙ୍କ ସହ ତାଙ୍କର ପରିଚୟର ପ୍ରତୀକ ଭାବରେ ପ୍ରଥମ ଥର ପାଇଁ ଲୋଇନ୍-କପଡ଼ା ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ।
ଫେବୃଆରୀ ୧୯୧୯ରେ ଗାନ୍ଧୀ ଏକ କେବୁଲ୍ ଯୋଗାଯୋଗ ମାଧ୍ୟମରେ ଭାରତର ଭାଇସରୟଙ୍କୁ ଚେତାବନୀ ଦେଇଥିଲେ ଯେ ଯଦି ବ୍ରିଟିଶମାନେ ରୋଲାଟ୍ ଆକ୍ଟ ପାରିତ କରନ୍ତି, ତେବେ ସେ ଭାରତୀୟମାନଙ୍କୁ ନାଗରିକ ଅବମାନନା ଆରମ୍ଭ କରିବାକୁ ନିବେଦନ କରିବେ। ବ୍ରିଟିଶ ସରକାର ତାଙ୍କୁ ଅଣଦେଖା କରି ଧମକ ଆଗରେ ମୁଣ୍ଡ ନୁଆଁଇବେ ନାହିଁ ବୋଲି କହି ଆଇନ ପାରିତ କରିଥିଲେ। ଏହାପରେ ସତ୍ୟାଗ୍ରହ ନାଗରିକ ଅବମାନନା ହୋଇଥିଲା ଏବଂ ଲୋକମାନେ ରାଉଲଟ ଆକ୍ଟକୁ ବିରୋଧ କରିବା ପାଇଁ ଏକତ୍ରିତ ହୋଇଥିଲେ । ୩୦ ମାର୍ଚ୍ଚ ୧୯୧୯ରେ ବ୍ରିଟିଶ ଆଇନ ଅଧିକାରୀମାନେ ଦିଲ୍ଲୀରେ ସତ୍ୟାଗ୍ରହରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରି ଶାନ୍ତିପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବରେ ଏକତ୍ରିତ ହୋଇଥିବା ନିରସ୍ତ୍ର ଲୋକଙ୍କ ସମାବେଶ ଉପରେ ଗୁଳି ଚଳାଇଥିଲେ ।
ଏହାର ଜବାବରେ ଲୋକେ ଦଙ୍ଗା କରିଥିଲେ। ୬ ଏପ୍ରିଲ ୧୯୧୯, ଏକ ହିନ୍ଦୁ ପର୍ବ ଦିବସରେ, ସେ ଏକ ଜନତାଙ୍କୁ ବ୍ରିଟିଶ ଲୋକଙ୍କୁ ଆହତ କିମ୍ବା ହତ୍ୟା କରିବାକୁ ମନେ ରଖିବାକୁ କହିଥିଲେ, ବରଂ ଶାନ୍ତି ପ୍ରତି ସେମାନଙ୍କର ନିରାଶା ପ୍ରକାଶ କରିବାକୁ, ବ୍ରିଟିଶ ସାମଗ୍ରୀବର୍ଜନ କରିବାକୁ ଏବଂ ସେମାନଙ୍କ ପାଖରେ ଥିବା କୌଣସି ବ୍ରିଟିଶ ପୋଷାକ ଜାଳିବାକୁ କହିଥିଲେ। ଅନ୍ୟ ପକ୍ଷ ହିଂସା ପ୍ରୟୋଗ କଲେ ମଧ୍ୟ ଇଂରେଜ ଓ ପରସ୍ପର ପ୍ରତି ଅହିଂସାର ବ୍ୟବହାର ଉପରେ ସେ ଗୁରୁତ୍ୱାରୋପ କରିଥିଲେ । ପ୍ରତିବାଦ କରିବା ପାଇଁ ସମଗ୍ର ଭାରତରେ ସମୁଦାୟମାନେ ଅଧିକ ସଂଖ୍ୟକ ସଂଖ୍ୟାରେ ଏକାଠି ହେବାକୁ ଯୋଜନା ଘୋଷଣା କରିଛନ୍ତି। ସରକାର ତାଙ୍କୁ ଦିଲ୍ଲୀରେ ପ୍ରବେଶ ନ କରିବାକୁ ଚେତାବନୀ ଦେଇଛନ୍ତି। ଗାନ୍ଧି ଏହି ନିର୍ଦ୍ଦେଶକୁ ଅମାନ୍ୟ କରିଥିଲେ। ଏପ୍ରିଲ ୯ତାରିଖରେ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କୁ ଗିରଫ କରାଯାଇଥିଲା।
ଲୋକେ ଦଙ୍ଗା କରିଥିଲେ। ୧୯୧୯ ମସିହା ଏପ୍ରିଲ ୧୩ ତାରିଖରେ ଅମୃତସର ପାର୍କରେ ଶିଶୁମାନଙ୍କ ସହ ମହିଳାଙ୍କ ସମେତ ଲୋକମାନେ ଏକାଠି ହୋଇଥିଲେ ଏବଂ ବ୍ରିଟିଶ ଭାରତୀୟ ସେନା ଅଧିକାରୀ ରେଜିନାଲ୍ଡ ଡାୟାର ସେମାନଙ୍କୁ ଘେରି ଯାଇଥିଲେ ଏବଂ ତାଙ୍କ ଅଧୀନରେ ଥିବା ସୈନ୍ୟମାନଙ୍କୁ ସେମାନଙ୍କ ଉପରକୁ ଗୁଳି ଚଳାଇବାକୁ ଆଦେଶ ଦେଇଥିଲେ । ଫଳସ୍ୱରୂପ ଶହ ଶହ ଶିଖ୍ ଏବଂ ହିନ୍ଦୁ ନାଗରିକଙ୍କ ଜାଲିଆନାୱାଲା ବାଗ ହତ୍ୟାକାଣ୍ଡ (ବା ଅମୃତସର ଗଣହତ୍ୟା) ଉପମହାଦେଶକୁ କ୍ରୋଧିତ କରିଥିଲା, କିନ୍ତୁ ଆବଶ୍ୟକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଭାବରେ କିଛି ବ୍ରିଟିଶ ଏବଂ ବ୍ରିଟିଶ ଗଣମାଧ୍ୟମର କିଛି ଅଂଶ ଏହାକୁ ସମର୍ଥନ କରିଥିଲେ । ଅମୃତସରରେ ଗଣହତ୍ୟାର ପରଦିନ ଅହମ୍ମଦାବାଦରେ ଗାନ୍ଧୀ ବ୍ରିଟିଶମାନଙ୍କୁ ସମାଲୋଚନା କରିନଥିଲେ ଏବଂ ବରଂ ବ୍ରିଟିଶ ସରକାରଙ୍କ 'ଘୃଣା'ର ମୁକାବିଲା ପାଇଁ କେବଳ 'ପ୍ରେମ'କୁ ବ୍ୟବହାର କରୁନଥିବାରୁ ତାଙ୍କ ସାଥୀ ଦେଶବାସୀଙ୍କୁ ସମାଲୋଚନା କରିଥିଲେ। ଗାନ୍ଧୀ ଦାବି କରିଥିଲେ ଯେ ଭାରତୀୟ ଲୋକମାନେ ସମସ୍ତ ହିଂସା ବନ୍ଦ କରନ୍ତୁ, ସମସ୍ତ ସମ୍ପତ୍ତି ନଷ୍ଟ ବନ୍ଦ କରନ୍ତୁ ଏବଂ ଭାରତୀୟମାନଙ୍କୁ ସେମାନଙ୍କ ଦଙ୍ଗା ବନ୍ଦ କରିବାକୁ ଚାପ ପକାଇବା ପାଇଁ ଅନଶନ କରନ୍ତୁ । Also available at Wikisource.
ଏହି ହତ୍ୟାକାଣ୍ଡ ଏବଂ ଏହା ଉପରେ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ଅହିଂସାତ୍ମକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଅନେକଙ୍କୁ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ କରିଥିଲା, କିନ୍ତୁ କିଛି ଶିଖ ଏବଂ ହିନ୍ଦୁ ମଧ୍ୟ ଦୁଃଖିତ କରିଥିଲେ ଯେ ଡାୟାର ହତ୍ୟାରୁ ଦୂରେଇ ଯାଉଛନ୍ତି। ଇଂରେଜମାନେ ତଦନ୍ତ କମିଟି ଗଠନ କରିଥିଲେ, ଯାହାକୁ ଗାନ୍ଧୀ ଭାରତୀୟମାନଙ୍କୁ ବହିଷ୍କାର କରିବାକୁ କହିଥିଲେ। ଏହି ଘଟଣା, ଗଣହତ୍ୟା ଏବଂ ବ୍ରିଟିଶ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କୁ ବିଶ୍ୱାସ କରାଇଥିଲା ଯେ ବ୍ରିଟିଶ ଶାସକଙ୍କ ଅଧୀନରେ ଭାରତୀୟମାନଙ୍କୁ କେବେ ବି ଉଚିତ ସମାନ ବ୍ୟବହାର ମିଳିବ ନାହିଁ ଏବଂ ସେ ସ୍ୱରାଜ ଏବଂ ଭାରତ ପାଇଁ ରାଜନୈତିକ ସ୍ୱାଧୀନତା ଉପରେ ଧ୍ୟାନ ଦେଇଥିଲେ । ୧୯୨୧ ମସିହାରେ ଗାନ୍ଧୀ ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସର ନେତା ଥିଲେ । ସେ କଂଗ୍ରେସକୁ ପୁନର୍ଗଠନ କରିଥିଲେ। ଏବେ ତାଙ୍କ ପଛରେ କଂଗ୍ରେସ ଏବଂ ତୁର୍କୀରେ ଖଲିଫାର ପୁନରୁଦ୍ଧାର ପାଇଁ ଖିଲାଫତ ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ସମର୍ଥନ କରିବାରୁ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିବା ମୁସଲମାନ ସମର୍ଥନ ଯୋଗୁଁ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କୁ ରାଜନୈତିକ ସମର୍ଥନ ଏବଂ ବ୍ରିଟିଶ ରାଜର ଦୃଷ୍ଟି ଆକର୍ଷଣ ମିଳିଥିଲା ।
left|thumb|୧୯୨୦ ଦଶକର ଶେଷ ଭାଗରେ ଗାନ୍ଧିଜୀ ସୂତା କାଟିଥିଲେ
<i id="mwAqU">ସ୍ୱଦେଶୀ</i> ନୀତିକୁ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ କରିବା ପାଇଁ ଗାନ୍ଧୀ ତାଙ୍କ ଅହିଂସାତ୍ମକ ଅସହଯୋଗ ପ୍ଲାଟଫର୍ମକୁ ବିସ୍ତାର କରିଥିଲେ - ବିଦେଶୀ ନିର୍ମିତ ସାମଗ୍ରୀ, ବିଶେଷ କରି ବ୍ରିଟିଶ ସାମଗ୍ରୀର ବହିଷ୍କାର । ବ୍ରିଟିଶ ନିର୍ମିତ ବସ୍ତ୍ର ପରିବର୍ତ୍ତେ ଖଦି (ହୋମସ୍ପନ୍ କପଡ଼ା) ସମସ୍ତ ଭାରତୀୟ ପିନ୍ଧନ୍ତୁ ବୋଲି ତାଙ୍କର ସମର୍ଥନ ଥିଲା। ସ୍ୱାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ସମର୍ଥନ କରି ଧନୀ ହେଉ କି ଗରିବ, ଭାରତୀୟ ପୁରୁଷ ଓ ମହିଳାମାନଙ୍କୁ ପ୍ରତିଦିନ ଖଦି ବୁଣିବାରେ ସମୟ ବିତାଇବାକୁ ଗାନ୍ଧୀ ଆହ୍ୱାନ ଦେଇଥିଲେ।Desai, p. 89. ବ୍ରିଟିଶ ଉତ୍ପାଦକୁ ବହିଷ୍କାର କରିବା ସହିତ ବ୍ରିଟିଶ ଅନୁଷ୍ଠାନ ଏବଂ ଆଇନ ଅଦାଲତକୁ ବହିଷ୍କାର କରିବା, ସରକାରୀ ଚାକିରିରୁ ଇସ୍ତଫା ଦେବା ଏବଂ ବ୍ରିଟିଶ ପଦବୀ ଓ ସମ୍ମାନ ତ୍ୟାଗ କରିବାକୁ ଗାନ୍ଧୀ ଲୋକମାନଙ୍କୁ ଅନୁରୋଧ କରିଥିଲେ । ଅର୍ଥନୈତିକ, ରାଜନୈତିକ ଓ ପ୍ରଶାସନିକ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ବ୍ରିଟିଶ ଭାରତ ସରକାରଙ୍କୁ ଦୁର୍ବଳ କରିବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଗାନ୍ଧୀ ତାଙ୍କ ଯାତ୍ରା ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ।Shashi, p. 9.
"ଅସହଯୋଗ"ର ଆକର୍ଷଣ ବଢିଲା, ଏହାର ସାମାଜିକ ଲୋକପ୍ରିୟତା ଭାରତୀୟ ସମାଜର ସବୁ ସ୍ତରରୁ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କଲା । ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କୁ ୧୦ ମାର୍ଚ୍ଚ ୧୯୨୨ରେ ଗିରଫ କରାଯାଇଥିଲା, ଦେଶଦ୍ରୋହ ମାମଲାରେ ବିଚାର କରାଯାଇଥିଲା ଏବଂ ୬ ବର୍ଷ ଜେଲ ଦଣ୍ଡାଦେଶ ଦିଆଯାଇଥିଲା । ୧୯୨୨ ମସିହା ମାର୍ଚ୍ଚ ୧୮ ତାରିଖରେ ସେ ଦଣ୍ଡାଦେଶ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ । ଗାନ୍ଧିଜୀ ଜେଲରେ ଅଲଗା ହେବା ପରେ ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସ ଦୁଇଟି ଗୋଷ୍ଠୀରେ ବିଭକ୍ତ ହୋଇଥିଲା, ଗୋଟିଏ ଚିତ୍ତ ରଞ୍ଜନ ଦାସ ଏବଂ ମୋତିଲାଲ ନେହେରୁଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ବିଧାନ ସଭାରେ ଦଳର ଅଂଶଗ୍ରହଣ ସପକ୍ଷରେ ଏବଂ ଅନ୍ୟଟି ଚକ୍ରବର୍ତ୍ତୀ ରାଜଗୋପାଳଚାରୀ ଏବଂ ସର୍ଦ୍ଦାର ବଲ୍ଲଭଭାଇ ପଟେଲଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ଏହି ପଦକ୍ଷେପକୁ ବିରୋଧ କରିଥିଲା ।Desai, p. 131. ଏହାବ୍ୟତୀତ ତୁର୍କୀରେ ଅତାତୁର୍କର ଉତ୍ଥାନ ସହିତ ଖିଲାଫତ ଆନ୍ଦୋଳନ ଭୁଶୁଡ଼ି ପଡ଼ିବାରୁ ହିନ୍ଦୁ ଓ ମୁସଲମାନମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସହଯୋଗ ବନ୍ଦ ହୋଇଯାଇଥିଲା। ମୁସଲିମ ନେତାମାନେ କଂଗ୍ରେସ ଛାଡି ମୁସଲମାନ ସଂଗଠନ ଗଠନ କରିବା ଆରମ୍ଭ କଲେ । ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ପଛରେ ଥିବା ରାଜନୈତିକ ଭିତ୍ତିଭୂମି ଗୋଷ୍ଠୀରେ ପରିଣତ ହୋଇଥିଲା। ମାତ୍ର ଦୁଇ ବର୍ଷ ସେବା କରିବା ପରେ ୧୯୨୪ ମସିହା ଫେବୃଆରୀମାସରେ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କୁ ଆପେଣ୍ଡିସାଇଟିସ୍ ଅସ୍ତ୍ରୋପଚାର ପାଇଁ ମୁକ୍ତ କରାଯାଇଥିଲା ।"Gandhi Freed on Government Order; Aged Indian Leader is Ill and Must Go to Coast to Convalesce", Montreal Gazette, 5 February 1924, p. 1
ଲବଣ ସତ୍ୟାଗ୍ରହ (ଲୁଣ ପଦଯାତ୍ରା)
thumb|ଲବଣ ସତ୍ୟାଗ୍ରହରେ ଗାନ୍ଧି ଓ ତାଙ୍କ ଅନୁଗାମୀମାନେ ଦାଣ୍ଡି ଅଭିମୁଖେ ଯାତ୍ରା କରୁଥିବାର ମୂଳ ଦୃଶ୍ୟ
୧୯୨୪ ମସିହାରେ ରାଜନୈତିକ ଅପରାଧ ପାଇଁ ଜେଲରୁ ମୁକୁଳିବା ପରେ ୧୯୨୦ ଦଶକର ଦ୍ୱିତୀୟାର୍ଦ୍ଧରେ ଗାନ୍ଧୀ ସ୍ୱରାଜକୁ ଅନୁସରଣ ଜାରି ରଖିଥିଲେ । ୧୯୨୮ ମସିହା ଡିସେମ୍ବର ମାସରେ କଲିକତା କଂଗ୍ରେସରେ ଏକ ସଂକଳ୍ପ ପାରିତ କରି ଭାରତକୁ ଆଧିପତ୍ୟ ମାନ୍ୟତା ଦେବା କିମ୍ବା ଦେଶକୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ସ୍ୱାଧୀନତା ସହ ଅସହଯୋଗର ଏକ ନୂତନ ଅଭିଯାନର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେବାକୁ ସେ ବ୍ରିଟିଶ ସରକାରଙ୍କୁ ଆହ୍ୱାନ ଦେଇଥିଲେ । ଭାରତୀୟ ଯୁଦ୍ଧ ସୈନ୍ୟଙ୍କ ସହ ପ୍ରଥମ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧ ପାଇଁ ତାଙ୍କର ସମର୍ଥନ ଏବଂ ତୁର୍କୀରେ ଖଲିଫାର ଶାସନକୁ ବଜାୟ ରଖିବାରେ ଖିଲାଫତ ଆନ୍ଦୋଳନର ବିଫଳତା ପରେ ତାଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱ ପ୍ରତି ମୁସଲମାନ ସମର୍ଥନ ହ୍ରାସ ପାଇବା ପରେ ସୁଭାଷ ଚନ୍ଦ୍ର ବୋଷ ଏବଂ ଭଗତ ସିଂହଙ୍କ ଭଳି କିଛି ଲୋକ ତାଙ୍କ ମୂଲ୍ୟବୋଧ ଏବଂ ଅହିଂସାତ୍ମକ ଆଭିମୁଖ୍ୟ ଉପରେ ପ୍ରଶ୍ନ ଉଠାଇଥିଲେ । ଅନେକ ହିନ୍ଦୁ ନେତା ତୁରନ୍ତ ସ୍ୱାଧୀନତା ପାଇଁ ଦାବି କରୁଥିବା ବେଳେ ଗାନ୍ଧୀ ନିଜ ଆହ୍ୱାନକୁ ସଂଶୋଧନ କରି ଦୁଇଟି ପରିବର୍ତ୍ତେ ଏକ ବର୍ଷର ଅପେକ୍ଷା କରିଥିଲେ।
ଇଂରେଜମାନେ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ପ୍ରସ୍ତାବଉପରେ ସକାରାତ୍ମକ ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ଦେଇନଥିଲେ। ଲର୍ଡ ବିରକେନହେଡ୍ ଏବଂ ୱିନଷ୍ଟନ ଚର୍ଚ୍ଚିଲଙ୍କ ଭଳି ବ୍ରିଟିଶ ରାଜନୈତିକ ନେତାମାନେ ଭାରତୀୟ ଦାବି ପ୍ରତି ସହାନୁଭୂତି ପ୍ରକାଶ କରିଥିବା ୟୁରୋପୀୟ କୂଟନୀତିଜ୍ଞମାନଙ୍କ ସହ ଆଲୋଚନାରେ "ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ତୁଷ୍ଟବାଦୀ"କୁ ବିରୋଧ କରିବାକୁ ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ।Herman (2008) pp. 419–20 ୩୧ ଡିସେମ୍ବର ୧୯୨୯ରେ ଲାହୋରରେ ଭାରତୀୟ ପତାକା ଉତ୍ତୋଳନ କରାଯାଇଥିଲା । ୧୯୩୦ ମସିହା ଜାନୁଆରୀ ୨୬ ତାରିଖରେ ଲାହୋରରେ ଭାରତର ସ୍ୱାଧୀନତା ଦିବସ ପାଳନରେ ଗାନ୍ଧୀ କଂଗ୍ରେସର ନେତୃତ୍ୱ ନେଇଥିଲେ । ଏହି ଦିବସକୁ ପ୍ରାୟ ପ୍ରତ୍ୟେକ ଭାରତୀୟ ସଂଗଠନ ପାଳନ କରିଥିଲେ । ଏହାପରେ ଗାନ୍ଧିଜୀ ୧୯୩୦ ମାର୍ଚ୍ଚରେ ବ୍ରିଟିଶ ଲୁଣ ଟିକସ ବିରୋଧରେ ଏକ ନୂତନ ସତ୍ୟାଗ୍ରହ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ । ମାର୍ଚ୍ଚ ୨ ତାରିଖରେ ଗାନ୍ଧୀ ଭାରତର ଭାଇସରୟ ଲର୍ଡ ଇରୱିନଙ୍କ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ଭାବେ ଏକ ଚିଠି ଆକାରରେ ଏକ ଅଲଟିମେଟମ ପଠାଇଥିଲେ। ଗାନ୍ଧିଜୀ ଚିଠିରେ ବ୍ରିଟିଶ ଶାସନକୁ ନିନ୍ଦା କରିଥିଲେ ଏବଂ ଏହାକୁ "ଏକ ଅଭିଶାପ" ବୋଲି ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଥିଲେ ଯାହା "ପ୍ରଗତିଶୀଳ ଶୋଷଣ ବ୍ୟବସ୍ଥାଦ୍ୱାରା ଏବଂ ଏକ ଅତ୍ୟନ୍ତ ବ୍ୟୟବହୁଳ ସାମରିକ ଏବଂ ବେସାମରିକ ପ୍ରଶାସନଦ୍ୱାରା ଲକ୍ଷ ଲକ୍ଷ ଲୋକଙ୍କୁ ଦରିଦ୍ର କରିଛି । ଏହା ଆମକୁ ରାଜନୈତିକ ଭାବରେ ସାର୍ଫଡମରେ ସୀମିତ କରିଦେଇଛି। ଗାନ୍ଧୀ ଚିଠିରେ ଏହା ମଧ୍ୟ ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି ଯେ ଭାଇସରୟଙ୍କୁ ଭାରତର ହାରାହାରି ଆୟର ପାଞ୍ଚ ହଜାର ଗୁଣରୁ ଅଧିକ ଦରମା ମିଳିଥିଲା। ଚିଠିରେ ଗାନ୍ଧୀ ଅହିଂସାତ୍ମକ ପ୍ରତିବାଦକୁ ନିରନ୍ତର ପାଳନ କରିବା ଉପରେ ମଧ୍ୟ ଗୁରୁତ୍ୱାରୋପ କରିଛନ୍ତି।
ମାର୍ଚ୍ଚ ୧୨ରୁ ଏପ୍ରିଲ ୬ ତାରିଖ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଦାଣ୍ଡିକୁ ଲବଣ ପଦଯାତ୍ରାଦ୍ୱାରା ଏହା ଆଲୋକପାତ କରାଯାଇଥିଲା, ଯେଉଁଠାରେ ସେ ୭୮ ଜଣ ସ୍ୱେଚ୍ଛାସେବୀଙ୍କ ସହ ମିଶି ଅହମ୍ମଦାବାଦରୁ ଗୁଜରାଟର ଦାଣ୍ଡି ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ୩୮୮ କିଲୋମିଟର (୨୪୧ ମାଇଲ) ପଦଯାତ୍ରା କରି ଲୁଣ ଆଇନକୁ ଭାଙ୍ଗିବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ନିଜେ ଲୁଣ ତିଆରି କରିଥିଲେ । ଏହି ଶୋଭାଯାତ୍ରାକୁ ୨୪୦ ମାଇଲ ଅତିକ୍ରମ କରିବାକୁ ୨୫ ଦିନ ସମୟ ଲାଗିଥିଲା ଏବଂ ଗାନ୍ଧୀ ବାଟରେ ପ୍ରାୟତଃ ପ୍ରବଳ ଜନସମାଗମ ସହ କଥା ହେଉଥିଲେ। ଦାଣ୍ଡିରେ ହଜାର ହଜାର ଭାରତୀୟ ତାଙ୍କ ସହ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ। ମେ' ୫ ତାରିଖରେ ତାଙ୍କୁ ୧୮୨୭ ମସିହାର ଏକ ନିୟମ ଅନୁଯାୟୀ ବନ୍ଦୀ କରାଯାଇଥିଲା। ମେ' ୨୧ ତାରିଖରେ ଧରାସନା ଲୁଣ କାରଖାନାରେ ତାଙ୍କୁ ନ ଦେଖି ଆନ୍ଦୋଳନ ଚାଲିଥିଲା। ଭୟଭୀତ ଆମେରିକୀୟ ସାମ୍ବାଦିକ ୱେବ୍ ମିଲର ବ୍ରିଟିଶ ପ୍ରତିକ୍ରିୟାକୁ ଏପରି ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି:
ପ୍ରାୟ ୩୦୦ରୁ ଅଧିକ ବିକ୍ଷୋଭକାରୀଙ୍କୁ ମାଡ଼ ମାରିବା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଏହା ଘଣ୍ଟା ଘଣ୍ଟା ଧରି ଚାଲିଥିଲା, ଅନେକ ଗୁରୁତର ଆହତ ହୋଇଥିଲେ ଏବଂ ଦୁଇ ଜଣ ପ୍ରାଣ ହରାଇଥିଲେ। କୌଣସି ସମୟରେ ସେମାନେ କୌଣସି ପ୍ରତିରୋଧ କରିନଥିଲେ।
ଏହି ଅଭିଯାନ ଭାରତ ଉପରେ ବ୍ରିଟିଶ ଦଖଲକୁ ହଟାଇବାରେ ତାଙ୍କର ସବୁଠାରୁ ସଫଳ ଅଭିଯାନ ଥିଲା; ଏହାର ଜବାବରେ ବ୍ରିଟେନ ୬୦ ହଜାରରୁ ଅଧିକ ଲୋକଙ୍କୁ ଅଟକ ରଖିଥିଲା। ତେବେ କଂଗ୍ରେସର ଆକଳନ ଅନୁଯାୟୀ ଏହି ସଂଖ୍ୟା ୯୦ ହଜାର। ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଗାନ୍ଧୀଜୀଙ୍କ ଅନ୍ୟତମ ସହଯୋଗୀ ଜବାହରଲାଲ ନେହେରୁ ମଧ୍ୟ ଥିଲେ।
ଶର୍ମାଙ୍କ କହିବା ଅନୁଯାୟୀ, ଗାନ୍ଧୀ ଲୁଣ ଟିକସ ଅଭିଯାନ ଏବଂ ବିଦେଶୀ ଉତ୍ପାଦବହିଷ୍କାରରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିବା ପାଇଁ ମହିଳାମାନଙ୍କୁ ନିଯୁକ୍ତି ଦେଇଥିଲେ, ଯାହା ଅନେକ ମହିଳାଙ୍କୁ ଭାରତୀୟ ଜନଜୀବନର ମୁଖ୍ୟ ସ୍ରୋତରେ ଏକ ନୂତନ ଆତ୍ମବିଶ୍ୱାସ ଏବଂ ସମ୍ମାନ ଦେଇଥିଲା । ତେବେ ମେରିଲିନ୍ ଫ୍ରାନ୍ସ ଭଳି ଅନ୍ୟ ପଣ୍ଡିତମାନେ କହିଛନ୍ତି ଯେ ଗାନ୍ଧୀ ମହିଳାମାନଙ୍କୁ ତାଙ୍କ ନାଗରିକ ଅବମାନନା ଆନ୍ଦୋଳନରେ ଯୋଗ ଦେବାକୁ ବାରଣ କରିଥିଲେ କାରଣ ସେ ଭୟ କରୁଥିଲେ ଯେ ସେ ମହିଳାମାନଙ୍କୁ ଏକ ରାଜନୈତିକ ଢାଲ ଭାବରେ ବ୍ୟବହାର କରୁଥିବା ଅଭିଯୋଗ ହେବ। ଯେତେବେଳେ ମହିଳାମାନେ ଆନ୍ଦୋଳନରେ ଯୋଗ ଦେବା ଏବଂ ସର୍ବସାଧାରଣ ବିକ୍ଷୋଭରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିବାକୁ ଜିଦ୍ ଧରିଥିଲେ, ଗାନ୍ଧୀ ସ୍ୱେଚ୍ଛାସେବୀମାନଙ୍କୁ ସେମାନଙ୍କ ଅଭିଭାବକଙ୍କ ଅନୁମତି ନେବାକୁ କହିଥିଲେ ଏବଂ କେବଳ ସେହି ମହିଳାମାନେ ଯେଉଁମାନେ ଶିଶୁ ଯତ୍ନ ବ୍ୟବସ୍ଥା କରିପାରିବେ ସେମାନେ ତାଙ୍କ ସହ ଯୋଗ ଦେବା ଉଚିତ୍ । ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ଆଶଙ୍କା ଓ ମତ ନିର୍ବିଶେଷରେ, ଭାରତୀୟ ମହିଳାମାନେ ବ୍ରିଟିଶ ଲୁଣ ଟିକସ ଏବଂ ଲୁଣ ଖନନ ଉପରେ ଏକଛତ୍ରବାଦକୁ ବିରୋଧ କରିବା ପାଇଁ ହଜାର ହଜାର ଲୋକଙ୍କଦ୍ୱାରା ଲୁଣ ଶୋଭାଯାତ୍ରାରେ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ । ଗାନ୍ଧୀଗିରଫ ହେବା ପରେ ମହିଳାମାନେ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ପ୍ରେରଣାରେ ବ୍ରିଟିଶ କର୍ତ୍ତୃପକ୍ଷଙ୍କ ହିଂସା ଓ ମୌଖିକ ନିର୍ଯାତନାକୁ ସ୍ୱୀକାର କରି ନିଜେ ଶୋଭାଯାତ୍ରା କରି ଦୋକାନଗୁଡ଼ିକୁ ପିକେଟିଂ କରିଥିଲେ।
ଲୋକନାୟକ ଭୂମିକାରେ ଗାନ୍ଧୀ
thumb|୧୯୩୦ରେ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ସମର୍ଥନରେ ଭାରତୀୟ ଶ୍ରମିକମାନେ ଧର୍ମଘଟ କରିଥିଲେ
୧୯୨୦ ଦଶକରେ ଭାରତୀୟ କଂଗ୍ରେସ ଆନ୍ଧ୍ରପ୍ରଦେଶର କୃଷକମାନଙ୍କୁ ତେଲୁଗୁ ଭାଷାର ନାଟକ ତିଆରି କରି ଆକୃଷ୍ଟ କରିଥିଲା ଯାହା ଭାରତୀୟ ପୁରାଣ ଏବଂ କିମ୍ବଦନ୍ତୀକୁ ମିଶାଇଥିଲା, ସେମାନଙ୍କୁ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ଚିନ୍ତାଧାରା ସହିତ ଯୋଡ଼ିଥିଲା ଏବଂ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କୁ ଜଣେ ମସିହା ଭାବରେ ଚିତ୍ରିତ କରିଥିଲା, ପ୍ରାଚୀନ ଏବଂ ମଧ୍ୟଯୁଗୀୟ ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟତାବାଦୀ ନେତା ଏବଂ ସନ୍ଥମାନଙ୍କର ପୁନର୍ଜନ୍ମ । ମୁରଲୀଙ୍କ କହିବା ଅନୁଯାୟୀ, ଏହି ନାଟକଗୁଡ଼ିକ ପାରମ୍ପରିକ ହିନ୍ଦୁ ସଂସ୍କୃତିରେ ଲିପ୍ତ କୃଷକମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ସମର୍ଥନ ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲା ଏବଂ ଏହି ପ୍ରୟାସ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କୁ ତେଲୁଗୁ ଭାଷୀ ଗ୍ରାମରେ ଜଣେ ଲୋକନାୟକରେ ପରିଣତ କରିଥିଲା, ଯାହା କି ଜଣେ ପବିତ୍ର ମସିହା ପରି ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ୱ ଥିଲା ।
ଡେନିସ୍ ଡାଲଟନଙ୍କ ମତରେ ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ଚିନ୍ତାଧାରା ହିଁ ତାଙ୍କର ବ୍ୟାପକ ଅନୁସରଣ ପାଇଁ ଦାୟୀ ଥିଲା। ଗାନ୍ଧୀ ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ସଭ୍ୟତାକୁ "ନିଷ୍ଠୁର ଶକ୍ତି ଏବଂ ଅନୈତିକତା"ଦ୍ୱାରା ପରିଚାଳିତ ବୋଲି ସମାଲୋଚନା କରିଥିଲେ ଏବଂ ଏହାକୁ ଭାରତୀୟ ସଭ୍ୟତାକୁ "ଆତ୍ମା ଶକ୍ତି ଏବଂ ନୈତିକତା"ଦ୍ୱାରା ପରିଚାଳିତ ବୋଲି ବର୍ଗୀକରଣ କରିବା ସହିତ ତୁଳନା କରିଥିଲେ । ଗାନ୍ଧୀ ତାଙ୍କ ଐତିହ୍ୟର ଲୋକଙ୍କ କଳ୍ପନାକୁ "ପ୍ରେମ ସହିତ ଘୃଣା" ଜିତିବା ବିଷୟରେ ତାଙ୍କର ଧାରଣାଦ୍ୱାରା ଆକର୍ଷିତ କରିଥିଲେ । ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାରେ ୧୮୯୦ ଦଶକର ତାଙ୍କର ପମ୍ଫଲେଟରେ ଏହି ଧାରଣା ପ୍ରମାଣିତ ହୋଇଛି, ଯେଉଁଠାରେ ମଧ୍ୟ ସେ ଭାରତୀୟ ଶ୍ରମିକଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଲୋକପ୍ରିୟ ଥିଲେ । ସେ ଭାରତ ଫେରିବା ପରେ ଲୋକମାନେ ତାଙ୍କ ପାଖକୁ ଭିଡ଼ ଜମାଇଥିଲେ କାରଣ ସେ ସେମାନଙ୍କ ମୂଲ୍ୟବୋଧକୁ ପ୍ରତିଫଳିତ କରିଥିଲେ।
thumb| ୧୯୨୧ ମସିହାରେ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ପ୍ରଥମ ଓଡ଼ିଶା ଗସ୍ତ, କାଠଯୋଡ଼ିନଦୀ କୂଳରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ଏକ ସାଧାରଣ ସଭା
ଗାନ୍ଧୀ ମଧ୍ୟ ଭାରତୀୟ ଉପମହାଦେଶର ଗୋଟିଏ ଗ୍ରାମୀଣ କୋଣରୁ ଅନ୍ୟ କୋଣକୁ ଯାଇ ଜୋରଦାର ପ୍ରଚାର କରିଥିଲେ। ରାମାୟଣର ରାମ-ରାଜ୍ୟ, ପ୍ରହ୍ଲାଦ ଏବଂ ସ୍ୱରାଜ ଓ ସତ୍ୟାଗ୍ରହର ଅନ୍ୟ ଏକ ଦିଗ ଭାବରେ ସାଂସ୍କୃତିକ ପ୍ରତୀକ ଭଳି ପରିଭାଷା ଓ ବାକ୍ୟକୁ ସେ ବ୍ୟବହାର କରିଥିଲେ । ତାଙ୍କ ଜୀବନକାଳ ମଧ୍ୟରେ ଏହି ଧାରଣାଗୁଡ଼ିକ ଭାରତ ବାହାରେ ଅଜବ ଲାଗୁଥିଲା, କିନ୍ତୁ ଏହା ତାଙ୍କ ଲୋକଙ୍କ ସଂସ୍କୃତି ଏବଂ ଐତିହାସିକ ମୂଲ୍ୟବୋଧ ସହିତ ସହଜରେ ଏବଂ ଗଭୀର ଭାବରେ ଅନୁଭୂତ ହୋଇଥିଲା ।
ବୁଝାମଣା
ଲର୍ଡ ଇରୱିନଙ୍କ ପ୍ରତିନିଧିତ୍ୱ କରୁଥିବା ସରକାର ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ସହ ଆଲୋଚନା କରିବାକୁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଇଥିଲେ। ଗାନ୍ଧୀ-ଇର୍ୱିନ୍ ଚୁକ୍ତି ମାର୍ଚ୍ଚ ୧୯୩୧ରେ ସ୍ୱାକ୍ଷରିତ ହୋଇଥିଲା । ବ୍ରିଟିଶ ସରକାର ନାଗରିକ ଅବମାନନା ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ସ୍ଥଗିତ ରଖିବା ବଦଳରେ ସମସ୍ତ ରାଜନୈତିକ ବନ୍ଦୀଙ୍କୁ ମୁକ୍ତ କରିବାକୁ ରାଜି ହୋଇଥିଲେ । ଚୁକ୍ତି ଅନୁଯାୟୀ, ଆଲୋଚନା ପାଇଁ ଏବଂ ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସର ଏକମାତ୍ର ପ୍ରତିନିଧି ଭାବରେ ଆଲୋଚନା ପାଇଁ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କୁ ଲଣ୍ଡନରେ ହେବାକୁ ଥିବା ରାଉଣ୍ଡଟେବୁଲ ସମ୍ମିଳନୀରେ ଯୋଗ ଦେବା ପାଇଁ ନିମନ୍ତ୍ରଣ କରାଯାଇଥିଲା । ଏହି ସମ୍ମିଳନୀ ଗାନ୍ଧୀ ଓ ଜାତୀୟତାବାଦୀଙ୍କ ପାଇଁ ନିରାଶାଜନକ ଥିଲା। ଗାନ୍ଧୀ ଭାରତର ସ୍ୱାଧୀନତା ବିଷୟରେ ଆଲୋଚନା କରିବେ ବୋଲି ଆଶା ରଖିଥିବା ବେଳେ ବ୍ରିଟିଶ ପକ୍ଷ କ୍ଷମତା ହସ୍ତାନ୍ତର ପରିବର୍ତ୍ତେ ଭାରତୀୟ ରାଜକୁମାର ଏବଂ ଭାରତୀୟ ସଂଖ୍ୟାଲଘୁଙ୍କ ଉପରେ ଧ୍ୟାନ ଦେବେ । ଲର୍ଡ ଇରୱିନଙ୍କ ଉତ୍ତରାଧିକାରୀ ଲର୍ଡ ୱିଲିଙ୍ଗଡନ୍ ଏକ ସ୍ୱାଧୀନ ରାଷ୍ଟ୍ର ଭାବରେ ଭାରତ ବିରୋଧରେ କଠୋର ଆଭିମୁଖ୍ୟ ଗ୍ରହଣ କରି ଜାତୀୟତାବାଦୀ ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ଏବଂ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କରିବାର ଏକ ନୂତନ ଅଭିଯାନ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ । ଗାନ୍ଧୀଙ୍କୁ ପୁଣି ଥରେ ଗିରଫ କରାଗଲା ଏବଂ ସରକାର ତାଙ୍କୁ ତାଙ୍କ ଅନୁଗାମୀମାନଙ୍କଠାରୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଲଗା କରି ତାଙ୍କ ପ୍ରଭାବକୁ ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କଲେ ଏବଂ ବିଫଳ ହୋଇଥିଲେ ।
ବ୍ରିଟେନରେ ୱିନଷ୍ଟନ ଚର୍ଚିଲ ନାମକ ଜଣେ ବିଶିଷ୍ଟ କଞ୍ଜରଭେଟିଭ୍ ରାଜନେତା, ଯିଏ କି ସେତେବେଳେ ପଦରୁ ଦୂରେଇ ଯାଇଥିଲେ କିନ୍ତୁ ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ଏହାର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ହୋଇଥିଲେ, ଗାନ୍ଧୀଙ୍କର ଜଣେ ଦୃଢ଼ ଏବଂ ସ୍ପଷ୍ଟ ସମାଲୋଚକ ହୋଇଥିଲେ ଏବଂ ତାଙ୍କ ଦୀର୍ଘମିଆଦୀ ଯୋଜନାର ବିରୋଧୀ ହୋଇଥିଲେ । ଚର୍ଚିଲ ପ୍ରାୟତଃ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କୁ ଉପହାସ କରୁଥିଲେ ଏବଂ ୧୯୩୧ ମସିହାରେ ଏକ ବହୁଳ ଭାବରେ ପ୍ରକାଶିତ ଭାଷଣରେ କହିଥିଲେ:
୧୯୩୦ ଦଶକରେ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ବିରୋଧରେ ଚର୍ଚ୍ଚିଲଙ୍କ ତିକ୍ତତା ବୃଦ୍ଧି ପାଇଥିଲା। ସେ ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କୁ "ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଦେଶଦ୍ରୋହୀ" ବୋଲି କହିଥିଲେ, ଯାହାର ଖରାପ ପ୍ରତିଭା ଏବଂ ବହୁମୁଖୀ ବିପଦ ବ୍ରିଟିଶ ସାମ୍ରାଜ୍ୟ ଉପରେ ଆକ୍ରମଣ କରୁଥିଲା । ଚର୍ଚିଲ ତାଙ୍କୁ ଏକଛତ୍ରବାଦୀ, ହିନ୍ଦୁ ମୁସୋଲିନୀ ବୋଲି ଅଭିହିତ କରିଥିଲେ, ଜାତିଯୁଦ୍ଧ ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲେ, ରାଜବଦଳରେ ବ୍ରାହ୍ମଣ ସହଯୋଗୀମାନଙ୍କୁ ନିଯୁକ୍ତି ଦେବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରୁଥିଲେ, ଭାରତୀୟ ଜନସାଧାରଣଙ୍କ ଅଜ୍ଞତା ଉପରେ ଖେଳୁଥିଲେ, ସମସ୍ତେ ସ୍ୱାର୍ଥପର ଫାଇଦା ପାଇଁ। ଚର୍ଚ୍ଚିଲ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କୁ ଅଲଗା କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିଥିଲେ ଏବଂ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ଉପରେ ତାଙ୍କର ସମାଲୋଚନା ୟୁରୋପୀୟ ଏବଂ ଆମେରିକୀୟ ଗଣମାଧ୍ୟମଦ୍ୱାରା ବ୍ୟାପକ ଭାବରେ ପ୍ରକାଶପାଇଥିଲା । ଏହା ଚର୍ଚ୍ଚିଲଙ୍କୁ ସହାନୁଭୂତିପୂର୍ଣ୍ଣ ସମର୍ଥନ ହାସଲ କରିଥିଲା, କିନ୍ତୁ ଏହା ୟୁରୋପୀୟମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ପ୍ରତି ସମର୍ଥନ ମଧ୍ୟ ବଢ଼ାଇଥିଲା । ଏହି ଘଟଣା ଚର୍ଚିଲଙ୍କ ଚିନ୍ତାକୁ ବଢ଼ାଇ ଦେଇଥିଲା ଯେ "ଇଂରେଜମାନେ ନିଜେ ଶାନ୍ତିବାଦ ଏବଂ ଭୁଲ ବିବେକରୁ ହାର ମାନିବେ"।
ଗୋଲଟେବୁଲ ସମ୍ମିଳନୀ
thumb|ବିର୍ଲା ହାଉସ, ୧୯୩୯ରେ ଗାନ୍ଧୀ ଏବଂ ତାଙ୍କ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ସହାୟକ ମହାଦେବ ଦେଶାଇ
୧୯୩୧-୩୨ରେ ଗୋଲଟେବୁଲ ସମ୍ମିଳନୀରେ ଗାନ୍ଧୀ ଏବଂ ବ୍ରିଟିଶ ସରକାରଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଆଲୋଚନା ସମୟରେ, ବର୍ତ୍ତମାନ ପ୍ରାୟ ୬୨ ବର୍ଷ ବୟସ୍କ ଗାନ୍ଧୀ ଉପନିବେଶବାଦୀ ବ୍ରିଟିଶ ଶାସନର ଅନ୍ତ ପାଇଁ ପ୍ରସ୍ତୁତି ଭାବରେ ସାମ୍ବିଧାନିକ ସଂସ୍କାର ଚାହୁଁଥିଲେ ଏବଂ ଭାରତୀୟମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ସ୍ୱୟଂଶାସନ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ । ବ୍ରିଟିଶ ପକ୍ଷ ସଂସ୍କାର ଚାହୁଁଥିଲେ ଯାହା ଭାରତୀୟ ଉପମହାଦେଶକୁ ଏକ ଉପନିବେଶ ଭାବରେ ରଖିବ । ବ୍ରିଟିଶ ଆଲୋଚନାକାରୀମାନେ ବ୍ରିଟିଶ ଡୋମିନିୟନ ମଡେଲରେ ସାମ୍ବିଧାନିକ ସଂସ୍କାର ପ୍ରସ୍ତାବ ଦେଇଥିଲେ ଯାହା ଧାର୍ମିକ ଏବଂ ସାମାଜିକ ବିଭାଜନ ଉପରେ ଆଧାରିତ ପୃଥକ ନିର୍ବାଚନ ମଣ୍ଡଳୀ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିଲା । ବ୍ରିଟିଶମାନେ କଂଗ୍ରେସ ଦଳ ଏବଂ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ସମଗ୍ର ଭାରତ ପାଇଁ କହିବାର ଅଧିକାର ଉପରେ ପ୍ରଶ୍ନ ଉଠାଇଥିଲେ। ସେମାନେ ମୁସଲମାନ ଏବଂ ଶିଖଙ୍କ ଭଳି ଭାରତୀୟ ଧାର୍ମିକ ନେତାଙ୍କୁ ଧାର୍ମିକ ଭିତ୍ତିରେ ସେମାନଙ୍କ ଦାବି ଉପସ୍ଥାପନ କରିବାକୁ ନିମନ୍ତ୍ରଣ କରିଥିଲେ ଏବଂ ବିଆର ଆମ୍ବେଦକରଙ୍କୁ ଅସ୍ପୃଶ୍ୟଙ୍କ ପ୍ରତିନିଧି ନେତା ଭାବରେ ନିମନ୍ତ୍ରଣ କରିଥିଲେ । ସାମ୍ପ୍ରଦାୟିକ ବିଭାଜନ ଉପରେ ଆଧାରିତ ଅଧିକାର ବା ପ୍ରତିନିଧିତ୍ୱକୁ ସ୍ଥାନିତ କରୁଥିବା ଏକ ସମ୍ବିଧାନକୁ ଗାନ୍ଧୀ ତୀବ୍ର ବିରୋଧ କରିଥିଲେ, କାରଣ ସେ ଭୟ କରୁଥିଲେ ଯେ ଏହା ଲୋକମାନଙ୍କୁ ଏକାଠି କରିବ ନାହିଁ ବରଂ ସେମାନଙ୍କୁ ବିଭାଜିତ କରିବ ନାହିଁ, ସେମାନଙ୍କର ମାନ୍ୟତା ବଜାୟ ରଖିବ ଏବଂ ଉପନିବେଶବାଦୀ ଶାସନର ଅନ୍ତ ପାଇଁ ଭାରତର ସଂଘର୍ଷରୁ ଧ୍ୟାନ ହଟାଇବ ।
୧୯୧୪ରୁ ୧୯୪୮ମସିହାରେ ତାଙ୍କର ମୃତ୍ୟୁ ମଧ୍ୟରେ ସେ ଏକମାତ୍ର ଥର ପାଇଁ ଭାରତ ଛାଡିଥିଲେ । ଭାରତ ଭଳି ଶ୍ରମିକ ଶ୍ରେଣୀର ଲୋକଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ରହିବା ପାଇଁ ଇଷ୍ଟ ଏଣ୍ଡରେ ରହିବାକୁ ପସନ୍ଦ କରୁଥିବା ଏକ ଦାମୀ ୱେଷ୍ଟଏଣ୍ଡ ହୋଟେଲରେ ରହିବାକୁ ସରକାରଙ୍କ ପ୍ରସ୍ତାବକୁ ସେ ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ କରିଥିଲେ। ସେ ତାଙ୍କର ତିନି ମାସର ରହଣି କାଳ ପାଇଁ କିଙ୍ଗସଲେ ହଲରେ ଏକ ଛୋଟ କୋଠରୀ-ବେଡ୍ରୁମ୍ରେ ରହୁଥିଲେ ଏବଂ ଇଷ୍ଟଏଣ୍ଡର୍ସ ତାଙ୍କୁ ଉତ୍ସାହର ସହ ସ୍ୱାଗତ କରିଥିଲେ। ଏହି ସମୟରେ ସେ ବ୍ରିଟିଶ ନିରାମିଷ ଆନ୍ଦୋଳନ ସହିତ ନିଜର ସମ୍ପର୍କକୁ ପୁନର୍ବାର ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ ।
thumb|୧୯୩୧ ମସିହାରେ ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ଆଗମନ ଦେଖିବା ପାଇଁ ଇଷ୍ଟ ଏଣ୍ଡରେ ଏକ ପ୍ରଶଂସନୀୟ ଜନସମାଗମ ଏକତ୍ରିତ ହୋଇଥିଲା
ଗାନ୍ଧୀ ଦ୍ୱିତୀୟ ରାଉଣ୍ଡଟେବୁଲ ସମ୍ମିଳନୀରୁ ଫେରିବା ପରେ ସେ ଏକ ନୂଆ ସତ୍ୟାଗ୍ରହ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ। ତାଙ୍କୁ ଗିରଫ କରାଯାଇ ପୁଣେର ୟେରଓ୍ୱାଡା ଜେଲରେ ରଖାଯାଇଥିଲା। ସେ ଜେଲରେ ଥିବା ବେଳେ ବ୍ରିଟିଶ ସରକାର ଏକ ନୂଆ ଆଇନ ପ୍ରଣୟନ କରିଥିଲେ ଯେଉଁଥିରେ ଅସ୍ପୃଶ୍ୟମାନଙ୍କୁ ଏକ ଅଲଗା ଭୋଟର ଦିଆଯାଇଥିଲା । ଏହା ସାମ୍ପ୍ରଦାୟିକ ପୁରସ୍କାର ନାମରେ ପରିଚିତ ହେଲା । ଏହାର ପ୍ରତିବାଦରେ ଗାନ୍ଧୀ ଜେଲରେ ଥିବା ବେଳେ ଆମରଣ ଅନଶନ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ। ଫଳରେ ଜନ ଅସନ୍ତୋଷ ଯୋଗୁଁ ଆମ୍ବେଦକରଙ୍କ ସହ ଆଲୋଚନା କରି ସରକାର ସାମ୍ପ୍ରଦାୟିକ ପୁରସ୍କାର ବଦଳରେ ଆପୋସ ପୁନା ଚୁକ୍ତି କରିବାକୁ ବାଧ୍ୟ ହୋଇଥିଲେ।
କଂଗ୍ରେସ ରାଜନୀତି
୧୯୩୪ରେ ଗାନ୍ଧୀ କଂଗ୍ରେସ ଦଳର ସଦସ୍ୟପଦରୁ ଇସ୍ତଫା ଦେଇଥିଲେ । ସେ ଦଳର ଆଭିମୁଖ୍ୟ ସହ ସହମତ ନୁହଁନ୍ତି କିନ୍ତୁ ଅନୁଭବ କରିଥିଲେ ଯେ ଯଦି ସେ ଇସ୍ତଫା ଦିଅନ୍ତି, ତେବେ ଭାରତୀୟମାନଙ୍କ ସହିତ ତାଙ୍କର ଲୋକପ୍ରିୟତା ଦଳର ସଦସ୍ୟତାକୁ ଦମନ କରିବା ବନ୍ଦ କରିଦେବ, ଯାହା ବାସ୍ତବରେ କମ୍ୟୁନିଷ୍ଟ, ସମାଜବାଦୀ, ଟ୍ରେଡ୍ ୟୁନିୟନବାଦୀ, ଛାତ୍ର, ଧାର୍ମିକ ରକ୍ଷଣଶୀଳ ଏବଂ ବ୍ୟବସାୟ ସମର୍ଥକ ବିଶ୍ୱାସ ଥିବା ଲୋକଙ୍କ ସମେତ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ଥିଲା ଏବଂ ଏହି ବିଭିନ୍ନ ସ୍ୱରଗୁଡ଼ିକ ନିଜକୁ ଶୁଣିବାର ସୁଯୋଗ ପାଇବ । ରାଜସହ ସାମୟିକ ଭାବରେ ରାଜନୈତିକ ସମ୍ପର୍କ ଗ୍ରହଣ କରିଥିବା ଦଳର ନେତୃତ୍ୱ ନେଇ ରାହୁଲ ମଧ୍ୟ ରାଜ ପ୍ରଚାରର ଟାର୍ଗେଟ ହେବାରୁ ବର୍ତ୍ତିବାକୁ ଚାହୁଁଥିଲେ।
୧୯୩୬ମସିହାରେ ନେହେରୁଙ୍କ ଅଧ୍ୟକ୍ଷତା ଏବଂ କଂଗ୍ରେସର ଲକ୍ଷ୍ନୌ ଅଧିବେଶନ ସହିତ ଗାନ୍ଧୀ ପୁଣି ଥରେ ସକ୍ରିୟ ରାଜନୀତିକୁ ଫେରିଥିଲେ । ଯଦିଓ ଗାନ୍ଧୀ ଭାରତର ଭବିଷ୍ୟତକୁ ନେଇ କଳ୍ପନା ଜଳ୍ପନା ନୁହେଁ, ସ୍ୱାଧୀନତା ଜିତିବା କାର୍ଯ୍ୟ ଉପରେ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଧ୍ୟାନ ଦେବାକୁ ଚାହୁଁଥିଲେ, ତଥାପି ସେ କଂଗ୍ରେସକୁ ସମାଜବାଦକୁ ନିଜର ଲକ୍ଷ୍ୟ ଭାବରେ ଗ୍ରହଣ କରିବାରୁ ରୋକି ପାରିନଥିଲେ । ୧୯୩୮ରେ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ନିର୍ବାଚିତ ହୋଇଥିବା ସୁଭାଷ ଚନ୍ଦ୍ର ବୋଷଙ୍କ ସହ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କର ସଂଘର୍ଷ ହୋଇଥିଲା ଏବଂ ଯିଏ କି ପୂର୍ବରୁ ଅହିଂସାକୁ ପ୍ରତିବାଦର ମାଧ୍ୟମ ଭାବରେ ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲେ । ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ବିରୋଧ ସତ୍ତ୍ୱେ ବୋଷ କଂଗ୍ରେସ ଅଧ୍ୟକ୍ଷ ଭାବରେ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ପ୍ରାର୍ଥୀ ଭୋଗରାଜୁ ପଟ୍ଟାଭି ସୀତାରାମୟାଙ୍କ ବିପକ୍ଷରେ ଦ୍ୱିତୀୟ ଥର ପାଇଁ ଜିତିଥିଲେ । ସୀତାରାମୟାଙ୍କ ପରାଜୟ ତାଙ୍କ ପରାଜୟ ବୋଲି ଗାନ୍ଧୀ ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ। ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କଦ୍ୱାରା ପ୍ରଣୟନ କରାଯାଇଥିବା ନୀତିକୁ ତ୍ୟାଗ କରିବା ପ୍ରତିବାଦରେ ସର୍ବଭାରତୀୟ ନେତାମାନେ ସାମୂହିକ ଭାବେ ଇସ୍ତଫା ଦେବା ପରେ ବୋଷ କଂଗ୍ରେସ ଛାଡିଥିଲେ।
ଦ୍ୱିତୀୟ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧ ଓ ଭାରତ ଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନ
thumb|୧୯୪୨ ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ ମାସରେ ବମ୍ବେରେ ଭାରତ ଛାଡ଼ ସଂକଳ୍ପ ପ୍ରସ୍ତୁତି ସମୟରେ ଗାନ୍ଧୀ ତାଙ୍କ ମନୋନୀତ ରାଜନୈତିକ ଉତ୍ତରାଧିକାରୀ ଜବାହରଲାଲ ନେହେରୁଙ୍କ ସହ କଥା ହୋଇଥିଲେ
ଗାନ୍ଧୀ ବ୍ରିଟିଶ ଯୁଦ୍ଧ ପ୍ରୟାସକୁ କୌଣସି ସହାୟତା ପ୍ରଦାନକୁ ବିରୋଧ କରିଥିଲେ ଏବଂ ସେ ଦ୍ୱିତୀୟ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧରେ କୌଣସି ଭାରତୀୟ ଅଂଶଗ୍ରହଣ ବିରୋଧରେ ଅଭିଯାନ ଚଳାଇଥିଲେ । ବ୍ରିଟିଶ ସରକାର ଏହାର ଜବାବ ଦେଇ ଗାନ୍ଧୀ ଏବଂ ଅନ୍ୟ ଅନେକ କଂଗ୍ରେସ ନେତାଙ୍କୁ ଗିରଫ କରିଥିଲେ ଏବଂ ଏହି ଆନ୍ଦୋଳନରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିଥିବା ୧୦୦୦ରୁ ଅଧିକ ଭାରତୀୟଙ୍କୁ ହତ୍ୟା କରିଥିଲେ । ଇଂରେଜ ସରକାରଙ୍କ ବିରୋଧରେ ଜାତୀୟତାବାଦୀମାନେ ଅନେକ ହିଂସାତ୍ମକ ଆକ୍ରମଣ ମଧ୍ୟ କରିଥିଲେ । ଯଦିଓ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ଅଭିଯାନକୁ ଅନେକ ଭାରତୀୟ ନେତାଙ୍କ ସମର୍ଥନ ମିଳିନଥିଲା ଏବଂ ୨୦.୫ ଲକ୍ଷରୁ ଅଧିକ ଭାରତୀୟ ସ୍ୱେଚ୍ଛାକୃତ ଭାବରେ ବ୍ରିଟିଶ ସେନାରେ ମିଶି ମିତ୍ର ସେନାର ବିଭିନ୍ନ ମୋର୍ଚ୍ଚାରେ ଲଢ଼ିବା ପାଇଁ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ, ଏହି ଆନ୍ଦୋଳନ ବ୍ରିଟିଶ ଶାସନଦ୍ୱାରା ଦକ୍ଷିଣ ଏସୀୟ ଅଞ୍ଚଳ ଉପରେ ନିୟନ୍ତ୍ରଣକୁ ଦୁର୍ବଳ କରିବାରେ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲା ଏବଂ ଏହା ଶେଷରେ ଭାରତୀୟ ସ୍ୱାଧୀନତା ପାଇଁ ପଥ ପ୍ରଶସ୍ତ କରିଥିଲା ।
ଦ୍ୱିତୀୟ ବିଶ୍ୱଯୁଦ୍ଧରେ ଭାରତର ଅଂଶଗ୍ରହଣକୁ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ବିରୋଧ ତାଙ୍କ ବିଶ୍ୱାସରୁ ପ୍ରେରିତ ଥିଲା ଯେ ଗଣତାନ୍ତ୍ରିକ ସ୍ୱାଧୀନତା ପାଇଁ ଲଢ଼ୁଥିବା ଯୁଦ୍ଧରେ ଭାରତ ଅଂଶୀଦାର ହୋଇପାରିବ ନାହିଁ ଏବଂ ସେହି ସ୍ୱାଧୀନତା ଭାରତକୁ ହିଁ ବଞ୍ଚିତ କରାଯାଇଥିଲା । ସେ ନାଜିବାଦ ଏବଂ ଫାସିବାଦକୁ ମଧ୍ୟ ନିନ୍ଦା କରିଥିଲେ, ଯାହା ଅନ୍ୟ ଭାରତୀୟ ନେତାଙ୍କ ସମର୍ଥନ ହାସଲ କରିଥିଲା । ଯୁଦ୍ଧ ଆଗକୁ ବଢ଼ୁଥିବା ବେଳେ ଗାନ୍ଧୀ ୧୯୪୨ ମସିହାରେ ମୁମ୍ବାଇରେ ଏକ ଭାଷଣରେ ଇଂରେଜମାନଙ୍କୁ ଭାରତ ଛାଡିବାକୁ ଆହ୍ୱାନ ଦେଇ ସ୍ୱାଧୀନତା ଦାବିକୁ ତୀବ୍ର କରିଥିଲେ । ଭାରତରୁ ବ୍ରିଟିଶଙ୍କ ବିଦାୟକୁ ସୁରକ୍ଷିତ କରିବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଏହା ଗାନ୍ଧୀ ଏବଂ କଂଗ୍ରେସ ପାର୍ଟିର ସବୁଠାରୁ ନିଶ୍ଚିତ ବିଦ୍ରୋହ ଥିଲା । ବ୍ରିଟିଶ ସରକାର ଭାରତ ଛାଡ଼ ଭାଷଣର ତୁରନ୍ତ ଜବାବ ଦେଇଥିଲେ ଏବଂ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ଭାଷଣର କିଛି ଘଣ୍ଟା ମଧ୍ୟରେ ଗାନ୍ଧୀ ଏବଂ କଂଗ୍ରେସ କାର୍ଯ୍ୟକାରିଣୀ କମିଟିର ସମସ୍ତ ସଦସ୍ୟଙ୍କୁ ଗିରଫ କରିଥିଲେ। ତାଙ୍କ ଦେଶବାସୀ ଏହି ଗିରଫଦାରୀର ପ୍ରତିଶୋଧ ନେବା ସହ ଶହ ଶହ ସରକାରୀ ରେଳ ଷ୍ଟେସନ, ଥାନାଗୁଡ଼ିକୁ ନଷ୍ଟ କିମ୍ବା ପୋଡ଼ି ଦେବା ସହ ଟେଲିଗ୍ରାଫ୍ ତାର କାଟି ଦେଇଥିଲେ।
୧୯୪୨ ମସିହାରେ ଗାନ୍ଧୀ ଏବେ ୭୩ ବର୍ଷରେ ପହଂଚିଥିଲେ ଏବଂ ସାମ୍ରାଜ୍ୟବାଦୀ ସରକାରଙ୍କ ସହ ସହଯୋଗକୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ବନ୍ଦ କରିବା ପାଇଁ ତାଙ୍କ ଲୋକମାନଙ୍କୁ ଅନୁରୋଧ କରିଥିଲେ । ଏହି ପ୍ରୟାସରେ ସେ ଅନୁରୋଧ କରିଥିଲେ ଯେ ସେମାନେ ବ୍ରିଟିଶ ଲୋକଙ୍କୁ ହତ୍ୟା କରନ୍ତି ନାହିଁ କିମ୍ବା ଆହତ କରନ୍ତି ନାହିଁ, ବରଂ ଯଦି ବ୍ରିଟିଶ ଅଧିକାରୀଙ୍କଦ୍ୱାରା ହିଂସା ଆରମ୍ଭ କରାଯାଏ ତେବେ ସେମାନେ ଦୁଃଖ ଭୋଗିବାକୁ ଏବଂ ମରିବାକୁ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୁଅନ୍ତୁ । କୌଣସି ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ହିଂସାକାଣ୍ଡ ଯୋଗୁଁ ଆନ୍ଦୋଳନ ବନ୍ଦ ହେବ ନାହିଁ ବୋଲି ସ୍ପଷ୍ଟ କରି ସେ କହିଛନ୍ତି ଯେ ବର୍ତ୍ତମାନର ପ୍ରଶାସନ ବ୍ୟବସ୍ଥାର ଆଦେଶପ୍ରାପ୍ତ ଅରାଜକତା ବାସ୍ତବ ଅରାଜକତାଠାରୁ ମଧ୍ୟ ଖରାପ। ସେ ଭାରତୀୟମାନଙ୍କୁ ସେମାନଙ୍କ ଅଧିକାର ଏବଂ ସ୍ୱାଧୀନତା ପାଇଁ କାରୋ ୟା ମାରୋ ("କର କିମ୍ବା ମର") କରିବାକୁ ଅନୁରୋଧ କରିଥିଲେ।
left|thumb|ଗାନ୍ଧିଜୀ ୧୯୪୨ ମସିହାରେ ଭାରତ ଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନ ଆରମ୍ଭ କରିଥିବା ବର୍ଷ
ପୁଣେର ଆଗା ଖାନ୍ ପ୍ୟାଲେସରେ ଗିରଫ ହୋଇଥିବା ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ଗିରଫଦାରୀ ଦୁଇ ବର୍ଷ ଧରି ଚାଲିଥିଲା। ଏହି ସମୟ ମଧ୍ୟରେ ତାଙ୍କର ଦୀର୍ଘସମୟ ସଚିବ ମହାଦେବ ଦେଶାଇଙ୍କର ହୃଦଘାତରେ ମୃତ୍ୟୁ ଘଟିଥିଲା, ତାଙ୍କ ପତ୍ନୀ କସ୍ତୁରବା ୧୮ ମାସ ଜେଲରେ ରହିବା ପରେ ୨୨ ଫେବୃଆରୀ ୧୯୪୪ରେ ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରିଥିଲେ। ଏବଂ ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କୁ ଗମ୍ଭୀର ମ୍ୟାଲେରିଆ ଆକ୍ରମଣ ହୋଇଥିଲା । ଜେଲରେ ଥିବା ବେଳେ ସେ ବ୍ରିଟିଶ ସାମ୍ବାଦିକ ଷ୍ଟୁଆର୍ଟ ଗେଲଡରଙ୍କ ସହ ସାକ୍ଷାତକାର ପାଇଁ ରାଜି ହୋଇଥିଲେ। ଏହାପରେ ଗେଲ୍ଡର ଏକ ସାକ୍ଷାତକାର ସାରଣୀ ରଚନା କରିଥିଲେ ଏବଂ ମୁଖ୍ୟ ସ୍ରୋତର ଗଣମାଧ୍ୟମକୁ ଜଣାଇଥିଲେ, ଯେଉଁଥିରେ ଘୋଷଣା କରାଯାଇଥିଲା ଯେ ଗାନ୍ଧୀ ହଠାତ୍ ରିହାତି ଦେବାକୁ ଇଚ୍ଛୁକ ଥିଲେ, ଯାହା ତାଙ୍କ ଦେଶବାସୀ, କଂଗ୍ରେସ କର୍ମୀ ଏବଂ ଏପରିକି ଗାନ୍ଧୀଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ ଆଶ୍ଚର୍ଯ୍ୟ କରିଥିଲା। ପରବର୍ତ୍ତୀ ଦୁଇ ଜଣ ଦାବି କରିଥିଲେ ଯେ ଏହା ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରସଙ୍ଗରେ ଗାନ୍ଧୀ ପ୍ରକୃତରେ ଯାହା କହିଥିଲେ ତାହାକୁ ବିକୃତ କରିଛି ଏବଂ ଭାରତ ଛାଡ଼ ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ମିଥ୍ୟା ଭାବେ ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ କରିଛି।
ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ଖରାପ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ଏବଂ ଆବଶ୍ୟକ ଅସ୍ତ୍ରୋପଚାର କାରଣରୁ ୬ ମଇ ୧୯୪୪ରେ ଯୁଦ୍ଧ ଶେଷ ହେବା ପୂର୍ବରୁ ତାଙ୍କୁ ମୁକ୍ତ କରାଯାଇଥିଲା; ରାଜ ଚାହୁଁନଥିଲେ ଯେ ସେ ଜେଲରେ ମରିଯାଆନ୍ତୁ ଏବଂ ଦେଶକୁ ଉସକାଇ ଦିଅନ୍ତୁ । ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ ସେ ଏକ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ରାଜନୈତିକ ଦୃଶ୍ୟପଟକୁ ଆସିଥିଲେ - ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ ମୁସଲିମ ଲିଗ୍, ଯାହା କିଛି ବର୍ଷ ପୂର୍ବେ ସାମାନ୍ୟ ଦେଖାଯାଉଥିଲା, "ବର୍ତ୍ତମାନ ରାଜନୈତିକ ମଞ୍ଚର କେନ୍ଦ୍ରବିନ୍ଦୁ ପାଲଟିଛି" ଏବଂ ପାକିସ୍ତାନ ପାଇଁ ଜିନ୍ନାଙ୍କ ଅଭିଯାନର ପ୍ରସଙ୍ଗ ଏକ ପ୍ରମୁଖ ଆଲୋଚନାର ବିଷୟ ଥିଲା । ଗାନ୍ଧୀ ଏବଂ ଜିନ୍ନାଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବ୍ୟାପକ ଯୋଗାଯୋଗ ଥିଲା ଏବଂ ୧୯୪୪ ମସିହା ସେପ୍ଟେମ୍ବର ମାସରେ ବମ୍ବେସ୍ଥିତ ଜିନ୍ନାଙ୍କ ବାସଭବନରେ ଦୁଇ ସପ୍ତାହ ମଧ୍ୟରେ ଦୁଇ ଜଣ ଅନେକ ଥର ସାକ୍ଷାତ କରିଥିଲେ, ଯେଉଁଠାରେ ଗାନ୍ଧୀ ଏକ ମିଳିତ ଧାର୍ମିକ ବହୁବଚନ ଏବଂ ସ୍ୱାଧୀନ ଭାରତ ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ୱ ାରୋପ କରିଥିଲେ ଯେଉଁଥିରେ ଭାରତୀୟ ଉପମହାଦେଶର ମୁସଲମାନ ଏବଂ ଅଣ-ମୁସଲମାନମାନେ ଏକାଠି ଥିଲେ । ଜିନ୍ନା ଏହି ପ୍ରସ୍ତାବକୁ ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ କରିଥିଲେ ଏବଂ ଏହା ପରିବର୍ତ୍ତେ ଏକ ଅଲଗା ମୁସଲମାନ ଦେଶ (ପରବର୍ତ୍ତୀ ପାକିସ୍ତାନ) ଗଠନ ପାଇଁ ଧାର୍ମିକ ଆଧାରରେ ଉପମହାଦେଶକୁ ବିଭାଜନ କରିବାକୁ ଜୋର ଦେଇଥିଲେ। Quote: "the Muslim League had only caught on among South Asian Muslims during the Second World War. ... By the late 1940s, the League and the Congress had impressed in the British their own visions of a free future for Indian people. ... one, articulated by the Congress, rested on the idea of a united, plural India as a home for all Indians and the other, spelt out by the League, rested on the foundation of Muslim nationalism and the carving out of a separate Muslim homeland." (p. 18) ଏହି ଆଲୋଚନା ୧୯୪୭ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଜାରି ରହିଥିଲା।
କଂଗ୍ରେସର ନେତାମାନେ ଜେଲରେ ଥିବା ବେଳେ ଅନ୍ୟ ଦଳମାନେ ଯୁଦ୍ଧକୁ ସମର୍ଥନ କରିବା ସହ ସାଂଗଠନିକ ଶକ୍ତି ହାସଲ କରିଥିଲେ। ଅଣ୍ଡରଗ୍ରାଉଣ୍ଡ ପ୍ରକାଶନଗୁଡ଼ିକ କଂଗ୍ରେସର ନିଷ୍ଠୁର ଦମନକୁ ପ୍ରଶଂସା କରିଥିଲେ, କିନ୍ତୁ ଘଟଣା ଉପରେ ଏହାର ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ନଥିଲା। ଯୁଦ୍ଧ ଶେଷରେ ଇଂରେଜମାନେ ସ୍ପଷ୍ଟ ସଙ୍କେତ ଦେଇଥିଲେ ଯେ କ୍ଷମତା ଭାରତୀୟ ହାତକୁ ହସ୍ତାନ୍ତର କରାଯିବ । ଏହି ସମୟରେ ଗାନ୍ଧୀ ସଂଗ୍ରାମ ପ୍ରତ୍ୟାହାର କରିଥିଲେ ଏବଂ କଂଗ୍ରେସ ନେତୃତ୍ୱ ସମେତ ପାଖାପାଖି ୧୦୦,୦ ରାଜନୈତିକ ବନ୍ଦୀଙ୍କୁ ମୁକ୍ତ କରାଯାଇଥିଲା।Shashi, p. 13.
ବିଭାଜନ ଏବଂ ସ୍ୱାଧୀନତା
left|thumb|ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୧୯୪୪ରେ ମହମ୍ମଦ ଅଲ୍ଲୀ ଜିନ୍ନାଙ୍କ ସହ ଗାନ୍ଧୀ
ଗାନ୍ଧିଜୀ ଧାର୍ମିକ ଭିତ୍ତିରେ ଭାରତୀୟ ଉପମହାଦେଶର ବିଭାଜନକୁ ବିରୋଧ କରିଥିଲେ ।Reprinted in Fischer (2002), pp. 106–08. Quote: "South Asians learned that the British Indian Empire would be partitioned on 3 June 1947. They heard about it on the radio, from relations and friends, by reading newspapers and, later, through government pamphlets. Among a population of almost four hundred million, where the vast majority lived in the countryside, ..., it is hardly surprising that many ... did not hear the news for many weeks afterward. For some, the butchery and forced relocation of the summer months of 1947 may have been the first they know about the creation of the two new states rising from the fragmentary and terminally weakened British empire in India." (p. 1) ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସ ଏବଂ ଗାନ୍ଧୀ ଇଂରେଜମାନଙ୍କୁ ଭାରତ ଛାଡିବା ପାଇଁ ଆହ୍ୱାନ ଦେଇଥିଲେ । ତେବେ ଅଲ୍ ଇଣ୍ଡିଆ ମୁସଲିମ୍ ଲିଗ୍ ପକ୍ଷରୁ 'ବିଭାଜନ ଓ ଭାରତ ଛାଡ଼' ଦାବି କରାଯାଇଛି। କଂଗ୍ରେସ ଓ ମୁସଲିମ୍ ଲିଗକୁ ଅସ୍ଥାୟୀ ସରକାର ଅଧୀନରେ ସହଯୋଗ କରିବା ଏବଂ ସ୍ୱାଧୀନତା ହାସଲ କରିବା ପାଇଁ ଏକ ଚୁକ୍ତି ପ୍ରସ୍ତାବ ଦେଇଥିଲେ, ଏହାପରେ ମୁସଲମାନ ସଂଖ୍ୟାଗରିଷ୍ଠତା ଥିବା ଜିଲ୍ଲାଗୁଡ଼ିକରେ ଗଣମତଦ୍ୱାରା ବିଭାଜନର ପ୍ରଶ୍ନସମାଧାନ ହୋଇପାରିବ ବୋଲି ରାହୁଲ ପରାମର୍ଶ ଦେଇଥିଲେ।Jack, p. 418.
ଜିନ୍ନା ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ପ୍ରସ୍ତାବକୁ ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ କରିଥିଲେ ଏବଂ ୧୯୪୬ ଅଗଷ୍ଟ ୧୬ରେ ମୁସଲମାନମାନଙ୍କୁ ସହରରେ ସର୍ବସାଧାରଣରେ ଏକାଠି ହେବାକୁ ଚାପ ପକାଇବା ଏବଂ ଭାରତୀୟ ଉପମହାଦେଶକୁ ଏକ ମୁସଲମାନ ରାଷ୍ଟ୍ର ଏବଂ ଅଣ-ମୁସଲମାନ ରାଷ୍ଟ୍ରରେ ବିଭକ୍ତ କରିବା ପାଇଁ ତାଙ୍କ ପ୍ରସ୍ତାବକୁ ସମର୍ଥନ କରିବା ପାଇଁ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷ କାର୍ଯ୍ୟ ଦିବସ ଆହ୍ୱାନ କରିଥିଲେ । ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗର ମୁସଲିମ୍ ଲିଗ୍ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ହୁସେନ୍ ସହିଦ ସୁହରାୱାର୍ଦି- ବର୍ତ୍ତମାନ ବାଂଲାଦେଶ ଏବଂ ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗ, ସିଧାସଳଖ କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ ଦିବସ ପାଳନ କରିବା ପାଇଁ କଲିକତାର ପୋଲିସକୁ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଛୁଟି ଦେଇଥିଲେ। ସିଧାସଳଖ କାର୍ଯ୍ୟାନୁଷ୍ଠାନ ଦିବସ କଲିକତା ହିନ୍ଦୁମାନଙ୍କୁ ଗଣହତ୍ୟା କରିବା ସହ ସେମାନଙ୍କ ସମ୍ପତ୍ତିରେ ନିଆଁ ଲଗାଇ ଦେଇଥିଲା ଏବଂ ସଂଘର୍ଷକୁ ରୋକିବା କିମ୍ବା ରୋକିବା ପାଇଁ ଛୁଟି କାଟିବା ପୋଲିସ ନିଖୋଜ ଥିଲା । ହିଂସାକୁ ରୋକିବା ପାଇଁ ବ୍ରିଟିଶ ସରକାର ନିଜ ସେନାକୁ ଭିତରକୁ ଯିବାକୁ ନିର୍ଦ୍ଦେଶ ଦେଇନଥିଲେ। ଡାଇରେକ୍ଟ ଆକ୍ସନ ଡେ'ରେ ହୋଇଥିବା ହିଂସା ସମଗ୍ର ଭାରତରେ ମୁସଲମାନମାନଙ୍କ ବିରୋଧରେ ପ୍ରତିଶୋଧମୂଳକ ହିଂସା ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲା। ପରବର୍ତ୍ତୀ ଦିନରେ ହୋଇଥିବା ହିଂସାକାଣ୍ଡରେ ହଜାର ହଜାର ହିନ୍ଦୁ ଓ ମୁସଲମାନଙ୍କୁ ହତ୍ୟା କରାଯାଇଥିଲା ଏବଂ ହଜାର ହଜାର ଲୋକ ଆହତ ହୋଇଥିଲେ। ହତ୍ୟାକାଣ୍ଡ ବନ୍ଦ କରିବା ପାଇଁ ଗାନ୍ଧୀ ସବୁଠାରୁ ଅଧିକ ଦଙ୍ଗା ପ୍ରବଣ ଅଞ୍ଚଳ ପରିଦର୍ଶନ କରିଥିଲେ।
thumb|ଗାନ୍ଧିଜୀ ୧୯୪୭ ମସିହାରେ ବ୍ରିଟେନର ଭାରତର ଶେଷ ଭାଇସରୟ ଲୁଇ ମାଉଣ୍ଟବ୍ୟାଟେନ ଏବଂ ତାଙ୍କ ପତ୍ନୀ ଏଡ୍ୱିନା ମାଉଣ୍ଟବ୍ୟାଟେନଙ୍କ ସହ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ ।
୧୯୪୭ ମସିହା ଫେବୃଆରୀ ମାସ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ତିନି ବର୍ଷ ଧରି ବ୍ରିଟିଶ ଭାରତର ଭାଇସରୟ ତଥା ଗଭର୍ଣ୍ଣର ଜେନେରାଲ ଆର୍ଚିବାଲ୍ଡ ୱାଭେଲ୍ ଭାରତୀୟ ସ୍ୱାଧୀନତାକୁ ନୀତିଗତ ଭାବେ ଗ୍ରହଣ କରିବା ପୂର୍ବରୁ ଏବଂ ପରେ ଏକ ସାଧାରଣ ଭୂମି ଖୋଜିବା ପାଇଁ ଗାନ୍ଧୀ ଏବଂ ଜିନ୍ନାଙ୍କ ସହ କାମ କରିଥିଲେ। ଗାନ୍ଧିଙ୍କ ଚରିତ୍ର ଓ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ତଥା ତାଙ୍କ ଚିନ୍ତାଧାରାକୁ ନିନ୍ଦା କରିଥିଲେ। ବ୍ରିଟିଶ ଶାସନ ଓ ପ୍ରଭାବକୁ ଉଚ୍ଛେଦ କରିବା ଏବଂ ହିନ୍ଦୁ ରାଜ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିବା ପାଇଁ ଗାନ୍ଧୀ ଏକକ ଚିନ୍ତାଧାରା ପୋଷଣ କରିଛନ୍ତି ବୋଲି ୱାଭେଲ ଅଭିଯୋଗ କରିଥିଲେ ଏବଂ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କୁ ଜଣେ "ମାରାତ୍ମକ, ଦୁଷ୍କର୍ମକାରୀ, ଅତ୍ୟନ୍ତ ଚତୁର" ରାଜନେତା ବୋଲି କହିଥିଲେ। ଭାରତୀୟ ଉପମହାଦେଶରେ ଗୃହଯୁଦ୍ଧ ହେବ ବୋଲି ୱାଭେଲ୍ ଆଶଙ୍କା କରିଥିଲେ ଏବଂ ଗାନ୍ଧୀ ଏହାକୁ ରୋକିବାରେ ସକ୍ଷମ ହେବେ ବୋଲି ସନ୍ଦେହ କରିଥିଲେ।
ବ୍ରିଟିଶମାନେ ଅନିଚ୍ଛାରେ ଭାରତୀୟ ଉପମହାଦେଶର ଲୋକଙ୍କୁ ସ୍ୱାଧୀନତା ଦେବା ପାଇଁ ରାଜି ହୋଇଥିଲେ, କିନ୍ତୁ ଏହି ଜମିକୁ ପାକିସ୍ତାନ ଏବଂ ଭାରତକୁ ବିଭାଜନ କରିବା ପାଇଁ ଜିନ୍ନାଙ୍କ ପ୍ରସ୍ତାବକୁ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । ଗାନ୍ଧୀ ଚୂଡ଼ାନ୍ତ ଆଲୋଚନାରେ ସାମିଲ ହୋଇଥିଲେ, କିନ୍ତୁ ଷ୍ଟାନଲି ଓଲପର୍ଟ କହିଛନ୍ତି ଯେ "ବ୍ରିଟିଶ ଭାରତ ଗଠନ ଯୋଜନାକୁ ଗାନ୍ଧୀ କେବେ ବି ଅନୁମୋଦନ କରିନଥିଲେ କିମ୍ବା ଗ୍ରହଣ କରିନଥିଲେ"।Wolpert, Oxford University Press, p. 7.
ବିଭାଜନ ବିବାଦୀୟ ଓ ହିଂସାତ୍ମକ ବିବାଦୀୟ ଥିଲା। ଧାର୍ମିକ ଦଙ୍ଗାରେ ୫୦ ନିୟୁତରୁ ଅଧିକ ଲୋକ ପ୍ରାଣ ହରାଇଥିଲେ କାରଣ ୧୦ ନିୟୁତରୁ ୧୨ ନିୟୁତ ଅଣ-ମୁସଲମାନ (ହିନ୍ଦୁ ଏବଂ ଶିଖ ମୁଖ୍ୟତଃ) ପାକିସ୍ତାନରୁ ଭାରତକୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତରିତ ହୋଇଥିଲେ ଏବଂ ମୁସଲମାନମାନେ ଭାରତ, ପଶ୍ଚିମ ପାକିସ୍ତାନ ଏବଂ ପୂର୍ବ ପାକିସ୍ତାନର ନବଗଠିତ ସୀମା ଅତିକ୍ରମ କରି ଭାରତରୁ ପାକିସ୍ତାନକୁ ଚାଲି ଆସିଥିଲେ ।
ଗାନ୍ଧିଜୀ ୧୯୪୭ ମସିହା ଅଗଷ୍ଟ ୧୫ ତାରିଖରେ କଲିକତାରେ ଉପବାସ ଓ ବୁଲି ଦେଶବାସୀଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଶାନ୍ତି ପାଇଁ ନିବେଦନ କରି ସ୍ୱାଧୀନତା ଦିବସ ବିତାଇଥିଲେ । ବିଭାଜନ ଭାରତୀୟ ଉପମହାଦେଶକୁ ଧାର୍ମିକ ହିଂସାରେ ଘେରି ଯାଇଥିଲା ଏବଂ ରାସ୍ତାଗୁଡିକ ମୃତଦେହରେ ଭର୍ତ୍ତି ହୋଇଯାଇଥିଲା । ଧାର୍ମିକ ଦଙ୍ଗା ଏବଂ ସାମ୍ପ୍ରଦାୟିକ ହିଂସାକୁ ରୋକିବା ପାଇଁ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ଅନଶନ ଏବଂ ବିକ୍ଷୋଭକୁ ଶ୍ରେୟ ଦିଆଯାଏ ।Brown (1991), p. 380: "Despite and indeed because of his sense of helplessness Delhi was to be the scene of what he called his greatest fast. ... His decision was made suddenly, though after considerable thought – he gave no hint of it even to Nehru and Patel who were with him shortly before he announced his intention at a prayer-meeting on 12 January 1948. He said he would fast until communal peace was restored, real peace rather than the calm of a dead city imposed by police and troops. Patel and the government took the fast partly as condemnation of their decision to withhold a considerable cash sum still outstanding to Pakistan as a result of the allocation of undivided India's assets because the hostilities that had broken out in Kashmir; ... But even when the government agreed to pay out the cash, Gandhi would not break his fast: that he would only do after a large number of important politicians and leaders of communal bodies agreed to a joint plan for restoration of normal life in the city." ‘It will end when and if I am satisfied that there is a reunion of hearts of all communities...’
ଓଡ଼ିଶାରେ ଗାନ୍ଧୀ
୧୯୨୧ରୁ ୧୯୪୬ ମଧ୍ୟରେ ଗାନ୍ଧୀଜୀ ମୋଟ ୮ଥର ଓଡ଼ିଶା ଆସିଥିଲେ ।
ପ୍ରଥମ ଗସ୍ତ: ୧୯୨୧
thumb|୧୯୨୧ ମସିହା ମାର୍ଚ୍ଚ ୨୩ ତାରିଖରେ ଓଡ଼ିଶା ଆଗମନ କରିବା ଅବସରରେ କଟକ କାଠଯୋଡି ନଦୀ ପଠାରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ସାଧାରଣ ସଭାରେ ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ଉଦବୋଧନ।
ଉତ୍କଳମଣି ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କ ନିମନ୍ତ୍ରଣକୁ ସାଦରେ ଗ୍ରହଣ କରି ଗାନ୍ଧୀଜୀ ୨୩ ମାର୍ଚ୍ଚ ୧୯୨୩ ପ୍ରତ୍ୟୁଷରୁ ପତ୍ନୀ କସ୍ତୁରବା, କନିଷ୍ଠପୁତ୍ର ଦେବଦାସ ଓ ଅନ୍ୟ କେତେଜଣ ଅନୁଚରଙ୍କ ସହ କଟକ ରେଳ ଷ୍ଟେସନରେ ପହଞ୍ଚିଥିଲେ ।ପ୍ରଫେସର ଅନନ୍ତଚରଣ ସାହୁ, ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ଓଡ଼ିଶା ପରିଦର୍ଶନ ପୃଷ୍ଠଭୂମିରେ ଉତ୍କଳମଣିଙ୍କ ପ୍ରେରଣା, ସମାଜ, ୨ ଅକ୍ଟୋବର ୨୦୧୧, ପୃଷ୍ଠା: ୦୬
ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କ ସମେତ କଟକର ବହୁ ବିଶିଷ୍ଟ ବ୍ୟକ୍ତି ଓ କର୍ମୀମାନେ ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କୁ ଏକ ପୁରୁଣା ଫୋର୍ଡ଼ ମୋଟର କାରରେ କଟକର ସ୍ୱରାଜ ଆଶ୍ରମକୁ ଘେନି ଯାଇଥିଲେ । ସେହିଦିନ ସନ୍ଧ୍ୟାରେ କଟକ କାଠଯୋଡ଼ି ନଦୀର ଗଣେଶଘାଟ ନିକଟସ୍ଥ ବାଲିଶଯ୍ୟା ଉପରେ ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କ ଉଦ୍ୟମରେ କଟକବାସୀଙ୍କ ତରଫରୁ ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ଅଭ୍ୟର୍ଥନା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଏକ ବିରାଟ ସାଧାରଣ ସଭା ଆୟୋଜିତ ହୋଇଥିଲା । ସେହି ସାଧାରଣ ସଭାରେ ଗାନ୍ଧୀଜୀଙ୍କ ବାଣୀକୁ ଗ୍ରହଣ କରି ବହୁଛାତ୍ର ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନରେ ସହଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ । ଏହି କ୍ରମରେ ଗାନ୍ଧୀଜୀ ମାର୍ଚ୍ଚ ୨୬ତାରିଖରେ ପୁରୀରେ ପହଞ୍ଚି, ସମୁଦ୍ର ବାଲିରେ ଏକ ବିରାଟ ସାଧାରଣ ସଭାରେ ଉଦ୍ବୋଧନ ଦେବାପରେ, ୨୭ ତାରିଖ ଦିନ ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କ ଗହଣରେ ପୁରୀ ଜିଲ୍ଲାର କେତେକ ଦୁର୍ଭିକ୍ଷ ପ୍ରପୀଡ଼ିତ ଅଞ୍ଚଳ ଗସ୍ତ କରିଥିଲେ ।
ଦ୍ୱିତୀୟ ଗସ୍ତ: ୧୯୨୫
ମଧୁସୂଦନ ଦାସଙ୍କ ନିମନ୍ତ୍ରଣ କ୍ରମେ ୧୯୨୫ ଅଗଷ୍ଟ ୧୯ତାରିଖରେ ଗାନ୍ଧୀଜୀ ପୁନର୍ବାର କଟକରେ ପଦାର୍ପଣ କରିଥିଲେ । ଏହି ଅବସରରେ ମଧୁବାବୁଙ୍କ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ଉତ୍କଳ ଟାନେରୀ ନାମକ ଜୋତା କାରଖାନାଟି ପରିଦର୍ଶନ କରି ମୁଗ୍ଧ ହୋଇଥିଲେ ଓ ଅହମଦାବାଦସ୍ଥିତ ସାବରମତୀ ଆଶ୍ରମରେ ଏଭଳି ଏକ କାରଖାନା ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପାଇଁ ମନସ୍ଥ କରିଥିଲେ । ଏହି ଅବସରରେ କଟକ ଉପକଣ୍ଠରେ ଅବସ୍ଥିତ ଏକ କୁଷ୍ଠାଶ୍ରମ ପରିଦର୍ଶନ ପାଇଁ ଆଗ୍ରହ ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲେ ।
ତୃତୀୟ ଗସ୍ତ: ୧୯୨୭
ତୃତୀୟ ଥର ନିମନ୍ତେ ଓଡ଼ିଶା ପରିଦର୍ଶନରେ ଆସି କଟକଠାରେ ଭାଷାକୋଶବିତ ଗୋପାଳ ଚନ୍ଦ୍ର ପ୍ରହରାଜଙ୍କ ଆମନ୍ତ୍ରଣ କ୍ରମେ ତାଙ୍କ ଘରେ କିଛି ସମୟ କଟାଇଥିଲେ । ପ୍ରହରାଜ ମହୋଦୟଙ୍କ ଅଧ୍ୟବସାୟ ତଥା ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ପ୍ରଚେଷ୍ଟାରେ ପୂର୍ଣ୍ଣଚନ୍ଦ୍ର ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାକୋଷ ଭଳି ଏକ ବିରାଟ ଗ୍ରନ୍ଥ-ପ୍ରକଳ୍ପ ସଂକଳନକୁ ଗାନ୍ଧୀଜୀ ଭୂୟସୀ ପ୍ରଶଂସା କରିଥିଲେ । ଏହି ଅବସରରେ ପୂର୍ବୋକ୍ତ କୁଷ୍ଠାଶ୍ରମଟି ଦେଖି ଆଶ୍ରମବାସୀଙ୍କୁ ଗୋଟିଏ ସେବତୀଫୁଲ ତୋଡ଼ା ଓ ଏକ ଟୋକେଇପୂର୍ଣ୍ଣ କମଳାଲେମ୍ବୁ ଉପହାର ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ ।
ଚତୁର୍ଥ ଗସ୍ତ: ୧୯୨୮
୧୯୨୮ର ଦାରୁଣ ବନ୍ୟା ସମୟରେ ଗାନ୍ଧୀଜୀ ଚତୁର୍ଥ ଥର ନିମନ୍ତେ ଓଡ଼ିଶା ଆସିବା ବେଳକୁ ତାଙ୍କର ସହକର୍ମୀ ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କର ଦେହାନ୍ତ ହୋଇସାରିଥିଲା । ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କର ନିଃସ୍ୱାର୍ଥ ଜନସେବା, ଦରିଦ୍ର-ନାରାୟଣଙ୍କ ପ୍ରତି ଗଭୀର ସମବେଦନାକୁ ସ୍ମରଣ କରି ସେହି ମହାନ ଆତ୍ମା ପ୍ରତି ଶ୍ରଦ୍ଧାଞ୍ଜଳୀ ଅର୍ପଣ ପୂର୍ବକ ଗାନ୍ଧୀଜୀ ତାଙ୍କର ୟଙ୍ଗ ଇଣ୍ଡିଆ ପତ୍ରିକାରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଥିଲେ । ବାଲେଶ୍ୱର ଗସ୍ତକାଳରେ ଗାନ୍ଧୀଜୀ ବହୁ ବନ୍ୟାଞ୍ଚଳ ଗସ୍ତ କରିଥିଲେ । ଏହି ଗସ୍ତକାଳରେ ଗାନ୍ଧୀଜୀଙ୍କ ଇଂରେଜ ବନ୍ଧୁ ଏସ. ଏଫ. ଆଣ୍ଡୃଜ ତାଙ୍କ ଅନୁରୋଧ କ୍ରମେ ଓଡ଼ିଶାର ବିସ୍ତୀର୍ଣ୍ଣ ବନ୍ୟା ପ୍ରପୀଡ଼ିତ ଅଞ୍ଚଳ ପରିଦର୍ଶନ କରି ତାଙ୍କ ଲିଖିତ ‘ଇଣ୍ଡିଆ ଆଣ୍ଡ ସାଇମନ କମିଶନ ରିପୋର୍ଟ’ରେ ଏହି ବନ୍ୟାର କରୁଣ ଚିତ୍ର ମର୍ମସ୍ପର୍ଶୀ ଭାଷାରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଥିଲେ, ଯାହା ଫଳରେ ସେ କାଳର ବିହାର-ଓଡ଼ିଶା ସରକାର ବାଧ୍ୟ ହୋଇ ଓଡ଼ିଶାକୁ ତୁରନ୍ତ ରିଲିଫ ସାମଗ୍ରୀ ପଠାଇଥିଲେ ।
ପଞ୍ଚମ ଗସ୍ତ: ୧୯୩୪
୧୯୩୪ ମସିହା ମଇ ମାସ ୫ ତାରିଖରେ ସେ ଝାରସୁଗୁଡାରେ ପହଞ୍ଚିବା ପରେ ଅନୁଗୋଳ ଦେଇ ପୁରୀରେ ପହଞ୍ଚିଥିଲେ । ୮ ତାରିଖରେ ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କ ପ୍ରତିମୂର୍ତ୍ତି ଉନ୍ମୋଚନ କରି ୯ ତାରିଖରେ ହରିଜନ ପଦଯାତ୍ରା ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ ।
thumb|ମହମ୍ମଦ ଅଲୀ ଜିନ୍ନାଙ୍କ ସହ ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧୀ ।
ମୃତ୍ୟୁ
୧୯୪୮ ମସିହା ଜାନୁଆରୀ ୩୦ ତାରିଖ ସନ୍ଧ୍ୟା ୫ଟା ୧୭ ମିନିଟରେ ଗାନ୍ଧୀ ତାଙ୍କ ନାତୁଣୀମାନଙ୍କ ସହ ବିର୍ଲା ହାଉସ୍ (ବର୍ତ୍ତମାନ ଗାନ୍ଧୀ ସ୍ମୃତି)ର ବଗିଚାରେ ଏକ ପ୍ରାର୍ଥନା ସଭାକୁ ସମ୍ବୋଧିତ କରିବାକୁ ଯାଉଥିବା ବେଳେ ହିନ୍ଦୁ ଜାତୀୟତାବାଦୀ ନାଥୁରାମ ଗଡସେ ନିକଟରେ ଥିବା ପିସ୍ତଲରୁ ତାଙ୍କ ଛାତିରେ ତିନୋଟି ଗୁଳି ମାଡ଼ କରିଥିଲେ। କେତେକ ହିସାବ ଅନୁଯାୟୀ ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ତୁରନ୍ତ ମୃତ୍ୟୁ ଘଟିଥିଲା। ଅନ୍ୟ ାନ୍ୟ ବିବରଣୀରେ, ଯେପରିକି ଜଣେ ପ୍ରତ୍ୟକ୍ଷଦର୍ଶୀ ସାମ୍ବାଦିକଙ୍କଦ୍ୱାରା ପ୍ରସ୍ତୁତ, ଗାନ୍ଧୀଙ୍କୁ ବିର୍ଲା ହାଉସକୁ ଏକ ଶୋଇବା ଘରେ ନିଆଯାଇଥିଲା । ସେଠାରେ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ପରିବାରର ଜଣେ ସଦସ୍ୟ ହିନ୍ଦୁ ଶାସ୍ତ୍ରର ଶବ୍ଦ ପଢ଼ିବାରୁ ପ୍ରାୟ ୩୦ ମିନିଟ୍ ପରେ ତାଙ୍କର ମୃତ୍ୟୁ ଘଟିଥିଲା।Brown (1991), p. 380: "Despite and indeed because of his sense of helplessness Delhi was to be the scene of what he called his greatest fast. ... His decision was made suddenly, though after considerable thought – he gave no hint of it even to Nehru and Patel who were with him shortly before he announced his intention at a prayer-meeting on 12 January 1948. He said he would fast until communal peace was restored, real peace rather than the calm of a dead city imposed by police and troops. Patel and the government took the fast partly as condemnation of their decision to withhold a considerable cash sum still outstanding to Pakistan as a result of the allocation of undivided India's assets because the hostilities that had broken out in Kashmir; ... But even when the government agreed to pay out the cash, Gandhi would not break his fast: that he would only do after a large number of important politicians and leaders of communal bodies agreed to a joint plan for restoration of normal life in the city."
ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଜବାହରଲାଲ ନେହେରୁ ଅଲ ଇଣ୍ଡିଆ ରେଡିଓମାଧ୍ୟମରେ ଦେଶବାସୀଙ୍କୁ ସମ୍ବୋଧିତ କରି କହିଛନ୍ତି:ବନ୍ଧୁଗଣ, ଆମ ଜୀବନରୁ ଆଲୋକ ବାହାରିଯାଇଛି, ଏବଂ ଚାରିଆଡେ ଅନ୍ଧାର ଅଛି, ଏବଂ ତୁମକୁ କ'ଣ କହିବି କିମ୍ବା କିପରି କହିବି ମୁଁ ଠିକ୍ ଭାବରେ ଜାଣେ ନାହିଁ । ଆମର ପ୍ରିୟ ନେତା ବାପୁ, ଯାହାଙ୍କୁ ଆମେ ଜାତିର ପିତା ବୋଲି କହୁଥିଲୁ, ସେ ଆଉ ନାହାନ୍ତି। ବୋଧହୁଏ ମୁଁ ଏହା କହିବା ଭୁଲ୍; ତଥାପି, ଆମେ ତାଙ୍କୁ ଆଉ ଦେଖିବୁ ନାହିଁ, ଯେପରି କି ଆମେ ତାଙ୍କୁ ଏତେ ବର୍ଷ ଧରି ଦେଖିଛୁ, ଆମେ ତାଙ୍କ ପାଖକୁ ପରାମର୍ଶ ପାଇଁ ଦୌଡ଼ିବୁ ନାହିଁ କିମ୍ବା ତାଙ୍କଠାରୁ ସାନ୍ତ୍ୱନା ନେବୁ ନାହିଁ, ଏବଂ ଏହା କେବଳ ମୋ ପାଇଁ ନୁହେଁ, ବରଂ ଏହି ଦେଶର ଲକ୍ଷ ଲକ୍ଷ ଲୋକଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ ଭୟଙ୍କର ଝଟକା ।
left|thumb|୧୯୪୮ ମସିହାରେ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ହତ୍ୟା ସ୍ଥାନରେ ସ୍ମାରକୀ । ତାଙ୍କ ଶୈଳୀଗତ ପାଦ ସ୍ମାରକୀକୁ ନେଇଯାଏ ।
ହିନ୍ଦୁ ମହାସଭା ଏବଂ ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ସ୍ୱୟଂସେବକ ସଂଘ ସହ ସମ୍ପର୍କ ରଖିଥିବା ଜଣେ ହିନ୍ଦୁ ଜାତୀୟତାବାଦୀ ଗୋଡସେ ଖସିଯିବାକୁ କୌଣସି ପ୍ରୟାସ କରିନଥିଲେ; ଅନ୍ୟ କେତେକ ଷଡ଼ଯନ୍ତ୍ରକାରୀଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ ଖୁବ୍ ଶୀଘ୍ର ଗିରଫ କରାଯାଇଥିଲା।Brown (1991), p. 380: "Despite and indeed because of his sense of helplessness Delhi was to be the scene of what he called his greatest fast. ... His decision was made suddenly, though after considerable thought – he gave no hint of it even to Nehru and Patel who were with him shortly before he announced his intention at a prayer-meeting on 12 January 1948. He said he would fast until communal peace was restored, real peace rather than the calm of a dead city imposed by police and troops. Patel and the government took the fast partly as condemnation of their decision to withhold a considerable cash sum still outstanding to Pakistan as a result of the allocation of undivided India's assets because the hostilities that had broken out in Kashmir; ... But even when the government agreed to pay out the cash, Gandhi would not break his fast: that he would only do after a large number of important politicians and leaders of communal bodies agreed to a joint plan for restoration of normal life in the city." ଅଭିଯୁକ୍ତମାନେ ହେଲେ ନାଥୁରାମ ବିନାୟକ ଗଡସେ, ନାରାୟଣ ଆପ୍ଟେ, ବିନାୟକ ଦାମୋଦର ସାବରକର, ଶଙ୍କର କିସ୍ତାୟା, ଦତ୍ତାତ୍ରେୟ ପରଚୁରେ, ବିଷ୍ଣୁ କରକରେ, ମଦନଲାଲ ପାହୱା ଓ ଗୋପାଳ ଗଡସେ। G.D. Khosla (1965), The Murder of the Mahatma , Chief Justice of Punjab, Jaico Publishers, p. 38
୧୯୪୮ ମସିହା ମେ ୨୭ ତାରିଖରେ ଏହି ମାମଲାର ଶୁଣାଣି ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ଏବଂ ଜଷ୍ଟିସ ଆତ୍ମା ଚରଣ ୧୦ ଫେବୃଆରୀ ୧୯୪୯ରେ ଚୂଡ଼ାନ୍ତ ଆଦେଶ ଦେବା ପୂର୍ବରୁ ଏହା ୮ ମାସ ଧରି ଚାଲିଥିଲା। ପ୍ରସିକ୍ୟୁସନ ୧୪୯ ଜଣ ସାକ୍ଷୀଙ୍କୁ ଡାକିଥିଲେ, ପ୍ରତିପକ୍ଷ କେହି ନଥିଲେ। କୋର୍ଟ ଜଣେ ଅଭିଯୁକ୍ତଙ୍କ ବ୍ୟତୀତ ଅନ୍ୟ ସମସ୍ତ ଅଭିଯୁକ୍ତଙ୍କୁ ଦୋଷୀ ସାବ୍ୟସ୍ତ କରିଛନ୍ତି। ଏହି ହତ୍ୟା ଷଡ଼ଯନ୍ତ୍ର ପାଇଁ ୮ ଜଣଙ୍କୁ ଦୋଷୀ ସାବ୍ୟସ୍ତ କରାଯାଇଥିବା ବେଳେ ଅନ୍ୟମାନଙ୍କୁ ବିସ୍ଫୋରକ ପଦାର୍ଥ ଆଇନ ଉଲ୍ଲଂଘନ ଅଭିଯୋଗରେ ଦୋଷୀ ସାବ୍ୟସ୍ତ କରାଯାଇଛି। ସାବରକରଙ୍କୁ ଦୋଷମୁକ୍ତ କରାଯାଇ ମୁକ୍ତ କରାଯାଇଥିଲା। ନାଥୁରାମ ଗଡସେ ଏବଂ ନାରାୟଣ ଆପ୍ଟେଙ୍କୁ ଫାଶୀ ଦଣ୍ଡାଦେଶ ଏବଂ ଅବଶିଷ୍ଟ ୬ ଜଣଙ୍କୁ (ଗୋଡସେଙ୍କ ଭାଇ ଗୋପାଳଙ୍କ ସମେତ) ଆଜୀବନ କାରାଦଣ୍ଡରେ ଦଣ୍ଡିତ କରାଯାଇଥିଲା।
thumb|ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ଅନ୍ତିମ ସଂସ୍କାରରେ ଲକ୍ଷ ଲକ୍ଷ ଭାରତୀୟ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ।
ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ବିୟୋଗରେ ଦେଶବ୍ୟାପୀ ଶୋକର ଛାୟା ଖେଳିଯାଇଥିଲା।Brown (1991), p. 380: "Despite and indeed because of his sense of helplessness Delhi was to be the scene of what he called his greatest fast. ... His decision was made suddenly, though after considerable thought – he gave no hint of it even to Nehru and Patel who were with him shortly before he announced his intention at a prayer-meeting on 12 January 1948. He said he would fast until communal peace was restored, real peace rather than the calm of a dead city imposed by police and troops. Patel and the government took the fast partly as condemnation of their decision to withhold a considerable cash sum still outstanding to Pakistan as a result of the allocation of undivided India's assets because the hostilities that had broken out in Kashmir; ... But even when the government agreed to pay out the cash, Gandhi would not break his fast: that he would only do after a large number of important politicians and leaders of communal bodies agreed to a joint plan for restoration of normal life in the city." ପାଞ୍ଚ ମାଇଲ ଲମ୍ବା ଏହି ଅନ୍ତିମ ଶୋଭାଯାତ୍ରାରେ ୧୦ ଲକ୍ଷରୁ ଅଧିକ ଲୋକ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ, ଯେଉଁଠାରେ ତାଙ୍କୁ ହତ୍ୟା କରାଯାଇଥିଲା, ବିର୍ଲା ବାସଭବନରୁ ରାଜ ଘାଟରେ ପହଞ୍ଚିବାକୁ ପାଞ୍ଚ ଘଣ୍ଟାରୁ ଅଧିକ ସମୟ ଲାଗିଥିଲା ଏବଂ ଆଉ ଏକ ନିୟୁତ ଲୋକ ଶୋଭାଯାତ୍ରାକୁ ଅତିକ୍ରମ କରୁଥିବା ଦେଖିଥିଲେ। ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ମୃତଦେହକୁ ଏକ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ରବାହୀ ଜାହାଜରେ ପରିବହନ କରାଯାଇଥିଲା, ଯାହାର ଚେସିସକୁ ରାତାରାତି ଭାଙ୍ଗି ଦିଆଯାଇଥିଲା, ଯାହାଦ୍ୱାରା ଲୋକମାନେ ତାଙ୍କ ମୃତଦେହର ଏକ ଝଲକ ପାଇପାରିବେ । ଗାଡିର ଇଞ୍ଜିନ ବ୍ୟବହାର ହୋଇନଥିଲା; ଏହା ବଦଳରେ ୫୦ ଜଣ ଲେଖାଏଁ ଲୋକଙ୍କ ହାତରେ ଥିବା ୪ଟି ଡ୍ରାଗ୍ ଦଉଡ଼ି ଗାଡ଼ିକୁ ଟାଣି ନେଇଥିଲା। ଲଣ୍ଡନର ଇଣ୍ଡିଆ ହାଉସରେ ସମସ୍ତ ଧର୍ମ ଓ ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ହଜାର ହଜାର ଲୋକ ଏବଂ ସମଗ୍ର ବ୍ରିଟେନରୁ ଆସିଥିବା ଭାରତୀୟମାନେ ଏକତ୍ରିତ ହୋଇଥିବାରୁ ଲଣ୍ଡନରେ ଥିବା ସମସ୍ତ ଭାରତୀୟ ମାଲିକାନାରେ ଥିବା ପ୍ରତିଷ୍ଠାନ ଶୋକରେ ବନ୍ଦ ରହିଥିଲା ।
ଅନ୍ତିମ ସଂସ୍କାର ଏବଂ ସ୍ମାରକୀ
right|thumb|ରାଜଘାଟରେ ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ଅନ୍ତିମ ସଂସ୍କାର, ୩୧ ଜାନୁଆରୀ ୧୯୪୮ । ଏଥିରେ ଜବାହରଲାଲ ନେହେରୁ, ଲୁଇ ଓ ଏଡୱିନା ମାଉଣ୍ଟବ୍ୟାଟେନ, ମୌଲାନା ଆଜାଦ, ରାଜକୁମାରୀ ଅମୃତ କୌର, ସରୋଜିନୀ ନାଇଡୁ ଏବଂ ଅନ୍ୟ ରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ନେତାମାନେ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ। ତାଙ୍କ ପୁତ୍ର ଦେବଦାସ ଗାନ୍ଧୀ ଚିତା ଜାଳିଥିଲେ।
ହିନ୍ଦୁ ପରମ୍ପରା ଅନୁଯାୟୀ ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ଅନ୍ତିମ ସଂସ୍କାର କରାଯାଇଥିଲା। ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ଅସ୍ଥିକୁ ଅଳଙ୍କାରରେ ଢାଳି ଦିଆଯାଇଥିଲା, ଯାହାକୁ ସ୍ମାରକୀ ସେବା ପାଇଁ ସମଗ୍ର ଭାରତରେ ପଠାଯାଇଥିଲା। ୧୨ ଫେବୃଆରୀ ୧୯୪୮ରେ ଆହ୍ଲାବାଦସ୍ଥିତ ସଙ୍ଗମରେ ଅଧିକାଂଶ ଅସ୍ଥି ବିସର୍ଜନ କରାଯାଇଥିଲା, କିନ୍ତୁ କିଛି ଗୁପ୍ତଭାବରେ ନିଆଯାଇଥିଲା । ୧୯୯୭ ମସିହାରେ ତୁଷାର ଗାନ୍ଧୀ ଆହ୍ଲାବାଦର ସଙ୍ଗମଠାରେ ବ୍ୟାଙ୍କ ଭଲ୍ଟରେ ଥିବା ଏକ କଳସର ସାମଗ୍ରୀକୁ ବିସର୍ଜନ କରି କୋର୍ଟ ମାଧ୍ୟମରେ ପୁନରୁଦ୍ଧାର କରିଥିଲେ। ଉଗାଣ୍ଡାର ଜିଞ୍ଜା ନିକଟରେ ଥିବା ନାଇଲ ନଦୀର ଉତ୍ସରେ ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ କିଛି ଅସ୍ଥି ବିଛିନ୍ନ ହୋଇ ରହିଥିଲା ଏବଂ ଏହି ଘଟଣାକୁ ଚିହ୍ନିତ କରୁଥିବା ଏକ ସ୍ମାରକୀ ଫଳକ। ୩୦ ଜାନୁଆରୀ ୨୦୦୮ରେ ଗିରଗାଓଁ ଚୌପାଟିରେ ଆଉ ଏକ କଳଶର ସାମଗ୍ରୀ ବିସର୍ଜନ କରାଯାଇଥିଲା । ଅନ୍ୟ ଏକ କଳସ ପୁଣେର ଆଗା ଖାଁଙ୍କ ମହଲରେ (ଯେଉଁଠାରେ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କୁ ୧୯୪୨ରୁ ୧୯୪୪ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ରାଜନୈତିକ ବନ୍ଦୀ ଭାବରେ ରଖାଯାଇଥିଲା) ଏବଂ ଅନ୍ୟଟି ଲସ୍ ଆଞ୍ଜେଲସର ସେଲ୍ଫ-ରିଜୁଲେସନ୍ ଫେଲୋସିପ୍ ଲେକ୍ ଶ୍ରାଇନ୍ରେ ରହିଛି।
ଯେଉଁ ବିର୍ଲା ହାଉସ ସାଇଟରେ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କୁ ହତ୍ୟା କରାଯାଇଥିଲା ତାହା ଏବେ ଗାନ୍ଧୀ ସ୍ମୃତି ନାମକ ଏକ ସ୍ମାରକୀ । ଯମୁନା ନଦୀ ନିକଟରେ ଯେଉଁ ସ୍ଥାନରେ ତାଙ୍କର ଅନ୍ତିମ ସଂସ୍କାର କରାଯାଇଥିଲା ତାହା ହେଉଛି ନୂଆଦିଲ୍ଲୀର ରଜ ଘଟ ସ୍ମାରକୀ । ଏକ କଳା ମାର୍ବଲ ପ୍ଲାଟଫର୍ମ, ଏଥିରେ ଏପିଗ୍ରାଫ୍ "ହେମା" (ଦେବନାଗରୀ: ୧୨ ! ୧୨ ବା, ହେ ରାମ) ରହିଛି । ଗୁଳି ମାଡ଼ ପରେ ଏହା ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ଶେଷ ଶବ୍ଦ ବୋଲି କୁହାଯାଉଛି।
ନୀତି, ଅଭ୍ୟାସ ଏବଂ ବିଶ୍ୱାସ
ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ବକ୍ତବ୍ୟ, ଚିଠି ଏବଂ ଜୀବନ ତାଙ୍କ ନୀତି, ଅଭ୍ୟାସ ଏବଂ ବିଶ୍ୱାସ ବିଷୟରେ ଅନେକ ରାଜନୈତିକ ଏବଂ ପଣ୍ଡିତ ବିଶ୍ଳେଷଣ ଆକର୍ଷିତ କରିଛି, ଯେଉଁଥିରେ ତାଙ୍କୁ ପ୍ରଭାବିତ କରିଛି । କେତେକ ଲେଖକ ତାଙ୍କୁ ନୈତିକ ଜୀବନ ଶୈଳୀ ଓ ଶାନ୍ତିବାଦର ଏକ ପାରାଗନ ଭାବରେ ଉପସ୍ଥାପିତ କରୁଥିବା ବେଳେ ଅନ୍ୟମାନେ ତାଙ୍କୁ ତାଙ୍କ ସଂସ୍କୃତି ଏବଂ ପରିସ୍ଥିତିଦ୍ୱାରା ପ୍ରଭାବିତ ଏକ ଅଧିକ ଜଟିଳ, ବିରୋଧୀ ଏବଂ ବିକଶିତ ଚରିତ୍ର ଭାବରେ ଉପସ୍ଥାପିତ କରନ୍ତି ।.
ସତ୍ୟ ଓ ସତ୍ୟାଗ୍ରହ
thumb|ଗୁଜବ ଉପରେ ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ଗୋଟିଏ ବକ୍ତବ୍ୟ ପ୍ରଦର୍ଶିତ ହେଉଛି ଫଳକ
ଗାନ୍ଧୀ ସତ୍ୟ ବା ସତ୍ୟକୁ ଆବିଷ୍କାର ଓ ଅନୁସରଣ କରିବା ପାଇଁ ନିଜ ଜୀବନକୁ ଉତ୍ସର୍ଗ କରିଥିଲେ ଏବଂ ତାଙ୍କ ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ସତ୍ୟାଗ୍ରହ ବୋଲି କହିଥିଲେ, ଯାହାର ଅର୍ଥ ହେଉଛି "ସତ୍ୟକୁ ଅନୁରୋଧ କରିବା, ଜିଦ୍ କରିବା କିମ୍ବା ନିର୍ଭରଶୀଳତା"। ସତ୍ୟାଗ୍ରହକୁ ଏକ ରାଜନୈତିକ ଆନ୍ଦୋଳନ ଏବଂ ନୀତି ଭାବରେ ପ୍ରଥମ ପ୍ରଣୟନ ୧୯୨୦ ମସିହାରେ ହୋଇଥିଲା, ଯାହାକୁ ସେ ସେହି ବର୍ଷ ସେପ୍ଟେମ୍ବରରେ ଭାରତୀୟ କଂଗ୍ରେସର ଏକ ଅଧିବେଶନ ପୂର୍ବରୁ "ଅସହଯୋଗ ସଂକଳ୍ପ" ଭାବରେ ଉପସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ । ଡେନିସ୍ ଡାଲ୍ଟନ୍ କହନ୍ତି, ସତ୍ୟାଗ୍ରହ ରଚନା ଓ ପଦକ୍ଷେପ ହିଁ ତାଙ୍କ ଲୋକମାନଙ୍କର ବିଶ୍ୱାସ ଓ ସଂସ୍କୃତିରେ ଗଭୀର ଭାବରେ ପ୍ରତିଫଳିତ ହୋଇଥିଲା, ଯାହା ତାଙ୍କୁ ଜନଚେତନାରେ ବାନ୍ଧି ଦେଇଥିଲା ଏବଂ ତାଙ୍କୁ ଶୀଘ୍ର ମହାତ୍ମାରେ ପରିଣତ କରିଥିଲା।
left|thumb|ଭଗବାନ ହେଉଛନ୍ତି ସତ୍ୟ। ଅହିଂସା (ଅହିଂସା) ମାଧ୍ୟମରେ ହିଁ ସତ୍ୟର ବାଟ ରହିଛି" – ସାବରମତୀ, ୧୩ ମାର୍ଚ୍ଚ ୧୯୨୭
ଗାନ୍ଧିଜୀ ସତ୍ୟାଗ୍ରହକୁ ଆତ୍ମଅନୁଭବ, ଅହିଂସା (ଅହିଂସା), ନିରାମିଷ ଏବଂ ସାର୍ବଜନୀନ ପ୍ରେମର ବେଦାନ୍ତିକ ଆଦର୍ଶ ଉପରେ ଆଧାରିତ କରିଥିଲେ । ୱିଲିୟମ୍ ବୋର୍ମାନ୍ କହିଛନ୍ତି ଯେ ତାଙ୍କ ସତ୍ୟାଗ୍ରହର ଚାବି ହିନ୍ଦୁ ଉପନିଷଦୀୟ ଗ୍ରନ୍ଥରେ ରହିଛି। ଇନ୍ଦିରା କାର୍ଙ୍କ ମତରେ ଅହିଂସା ଓ ସତ୍ୟାଗ୍ରହ ଉପରେ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ଧାରଣା ଅଦ୍ବୈତ ବେଦାନ୍ତର ଦାର୍ଶନିକ ଭିତ୍ତିଭୂମି ଉପରେ ଆଧାରିତ ଥିଲା। ବ୍ରୁସ୍ ୱାଟସନ୍ କହିଛନ୍ତି ଯେ ଏହି ଧାରଣାଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରୁ କିଛି କେବଳ ହିନ୍ଦୁ ଧର୍ମର ପରମ୍ପରାରେ ନୁହେଁ, ବରଂ ଜୈନ ଧର୍ମ କିମ୍ବା ବୌଦ୍ଧ ଧର୍ମରେ ମଧ୍ୟ ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ, ବିଶେଷକରି ଅହିଂସା, ନିରାମିଷ ଏବଂ ସାର୍ବଜନୀନ ପ୍ରେମ ବିଷୟରେ, କିନ୍ତୁ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ସଂଶ୍ଳେଷଣ ଏହି ଧାରଣାଗୁଡ଼ିକୁ ରାଜନୀତିକରଣ କରିବା ପାଇଁ ଥିଲା । ଗ୍ଲିନ୍ ରିଚାର୍ଡସଙ୍କ ମତରେ ସତ୍ୟକୁ ଏକ ନାଗରିକ ଆନ୍ଦୋଳନ ଭାବରେ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ଧାରଣା ଧର୍ମ ଓ ସୀତାର ହିନ୍ଦୁ ପରିଭାଷା ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ଭଲ ଭାବରେ ବୁଝାଯାଏ ।
ଗାନ୍ଧୀ କହିଥିଲେ ଯେ ଲଢ଼ିବା ପାଇଁ ସବୁଠାରୁ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଲଢ଼େଇ ହେଉଛି ନିଜ ରାକ୍ଷସ, ଭୟ ଏବଂ ଅସୁରକ୍ଷିତତାକୁ ଅତିକ୍ରମ କରିବା । ଗାନ୍ଧିଜୀ ପ୍ରଥମେ "ଭଗବାନ ହିଁ ସତ୍ୟ" କହି ନିଜର ବିଶ୍ୱାସକୁ ସଂକ୍ଷିପ୍ତ କରିଥିଲେ । ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ସେ ଏହି ବୟାନକୁ ବଦଳାଇ 'ସତ୍ୟ ହିଁ ଭଗବାନ' ରଖିଥିଲେ। ତେଣୁ ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ଦର୍ଶନରେ ସତ୍ୟ (ସତ୍ୟ) ହେଉଛି "ଭଗବାନ"। ରିଚାର୍ଡସ କହନ୍ତି, ଗାନ୍ଧୀ "ଭଗବାନ" ଶବ୍ଦକୁ ଏକ ଅଲଗା ଶକ୍ତି ଭାବରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଥିଲେ, ବରଂ ଅଦ୍ବୈତ ବେଦାନ୍ତ ପରମ୍ପରାର ଅସ୍ତିତ୍ୱ (ବ୍ରାହ୍ମଣ, ଆତ୍ମା) ଭାବରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଥିଲେ, ଯାହା ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତି ଏବଂ ସମସ୍ତ ଜୀବନରେ ସମସ୍ତ ଜିନିଷରେ, ଏକ ଅଣଦୁଃସାମୟିକ ସାର୍ବଜନୀନ ଭାବରେ ବ୍ୟାପିଥାଏ । ନିକୋଲାସ ଗିୟରଙ୍କ ମତରେ ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ପାଇଁ ଏହାର ଅର୍ଥ ହେଉଛି ଭଗବାନ ଏବଂ ମନୁଷ୍ୟର ଏକତା, ସମସ୍ତ ପ୍ରାଣୀଙ୍କର ଗୋଟିଏ ଆତ୍ମା ସମାନ ଏବଂ ସେଥିପାଇଁ ସମାନତା ଅଛି, ଆତ୍ମା ଅଛି ଏବଂ ବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡର ସମସ୍ତ ଜିନିଷ ସହିତ ସମାନ, ଅହିଂସା (ଅହିଂସା) ହେଉଛି ଏହି ଆତ୍ମାର ପ୍ରକୃତି ।
thumb|ଇଂରେଜମାନଙ୍କୁ ଲୁଣ ସଂଗ୍ରହର ଏକଛତ୍ରବାଦ ପ୍ରଦାନ କରୁଥିବା ଔପନିବେଶିକ ଆଇନକୁ ଉଲ୍ଲଂଘନ କରିବା ପାଇଁ ଗାନ୍ଧିଜୀ ଲୁଣ ସତ୍ୟାଗ୍ରହ ସମୟରେ ଲୁଣ ସଂଗ୍ରହ କରିଥିଲେ । ତାଙ୍କ ସତ୍ୟାଗ୍ରହ ବହୁ ସଂଖ୍ୟାରେ ଭାରତୀୟ ପୁରୁଷ ଓ ମହିଳାଙ୍କୁ ଆକର୍ଷିତ କରିଥିଲା ।
ସତ୍ୟାଗ୍ରହର ସାର ହେଉଛି ଏକ ରାଜନୈତିକ ମାଧ୍ୟମ ଭାବରେ "ଆତ୍ମା ଶକ୍ତି", ଅତ୍ୟାଚାରକାରୀଙ୍କ ବିରୋଧରେ ନିଷ୍ଠୁର ବଳ ପ୍ରୟୋଗ କରିବାକୁ ମନା କରିବା, ଅତ୍ୟାଚାରକାରୀ ଏବଂ ଶୋଷିତଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ଶତ୍ରୁତାକୁ ଦୂର କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିବା, ଅତ୍ୟାଚାରକାରୀଙ୍କୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ କିମ୍ବା "ଶୁଦ୍ଧ" କରିବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ । ଏହା ନିଷ୍କ୍ରିୟତା ନୁହେଁ ବରଂ ନିଷ୍କ୍ରିୟ ପ୍ରତିରୋଧ ଏବଂ ଅସହଯୋଗ ଯେଉଁଠାରେ ଆର୍ଥର ହର୍ମାନ୍ କୁହନ୍ତି, "ପ୍ରେମ ଘୃଣାକୁ ଜିତିଥାଏ"। ସତ୍ୟାଗ୍ରହ ପାଇଁ ବେଳେବେଳେ ବ୍ୟବହୃତ ହେଉଥିବା ଏକ ଉଦାହରଣ ହେଉଛି ଏହା ଏକ "ନୀରବ ଶକ୍ତି" ବା "ଆତ୍ମା ଶକ୍ତି" (ଏକ ଶବ୍ଦ ଯାହା ମାର୍ଟିନ ଲୁଥର କିଙ୍ଗ ଜୁନିୟର ତାଙ୍କ "ଆଇ ହେଭ୍ ଆ ଡ୍ରିମ୍ " ଭାଷଣ ସମୟରେ ମଧ୍ୟ ବ୍ୟବହୃତ କରିଥିଲେ)। ଏହା ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ଶାରୀରିକ ଶକ୍ତି ପରିବର୍ତ୍ତେ ନୈତିକ ଶକ୍ତି ପ୍ରଦାନ କରିଥାଏ । ସତ୍ୟାଗ୍ରହକୁ "ସାର୍ବଜନୀନ ଶକ୍ତି" ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ, କାରଣ ଏହା ମୂଳତଃ "ସମ୍ପର୍କୀୟ ଏବଂ ଅପରିଚିତ, ଯୁବକ ଏବଂ ବୃଦ୍ଧ, ପୁରୁଷ ଏବଂ ମହିଳା, ବନ୍ଧୁ ଏବଂ ଶତ୍ରୁଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ କୌଣସି ପାର୍ଥକ୍ୟ କରେ ନାହିଁ।
ଗାନ୍ଧିଜୀ ଲେଖିଛନ୍ତି, "ଏଥିରେ କୌଣସି ଅଧୀରତା ରହିବା ଉଚିତ୍ ନୁହେଁ, କୌଣସି ବର୍ବରତା ନାହିଁ, କୌଣସି ଅସଦାଚରଣ ନାହିଁ, କୌଣସି ଅଯଥା ଚାପ ନାହିଁ। ଯଦି ଆମେ ଗଣତନ୍ତ୍ରର ପ୍ରକୃତ ଭାବନା ସୃଷ୍ଟି କରିବାକୁ ଚାହୁଁଛୁ, ତେବେ ଆମେ ଅସହିଷ୍ଣୁ ହୋଇପାରିବା ନାହିଁ । ଅସହିଷ୍ଣୁତା କାହାର ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ଉପରେ ବିଶ୍ୱାସ ରଖିବାକୁ ଧୋକା ଦେଇଥାଏ। ସତ୍ୟାଗ୍ରହ ଅଧୀନରେ ପ୍ରଚଳିତ ନାଗରିକ ଅବମାନନା ଏବଂ ଅସହଯୋଗ "ଦୁଃଖର ନିୟମ" ଉପରେ ଆଧାରିତ, ଏକ ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ଯେ ଦୁଃଖର ସହନଶୀଳତା ହେଉଛି ଶେଷ ହେବାର ଏକ ମାଧ୍ୟମ । ଏହି ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟ ସାଧାରଣତଃ ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି କିମ୍ବା ସମାଜର ନୈତିକ ଉନ୍ନତି କିମ୍ବା ପ୍ରଗତିକୁ ସୂଚିତ କରେ । ତେଣୁ ସତ୍ୟାଗ୍ରହରେ ଅସହଯୋଗ ବାସ୍ତବରେ ସତ୍ୟ ଓ ନ୍ୟାୟ ସହିତ ବିରୋଧୀଙ୍କ ସହଯୋଗକୁ ସୁରକ୍ଷିତ ରଖିବାର ଏକ ମାଧ୍ୟମ ।
ସତ୍ୟାଗ୍ରହକୁ ଏକ ରାଜନୈତିକ ମାଧ୍ୟମ ଭାବରେ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ଧାରଣା ଭାରତୀୟଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବ୍ୟାପକ ଅନୁସରଣ ଆକର୍ଷିତ କରିଥିଲା, କିନ୍ତୁ ସମର୍ଥନ ସାର୍ବଜନୀନ ନଥିଲା । ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ, ଜିନ୍ନାଙ୍କ ପରି ମୁସଲମାନ ନେତାମାନେ ସତ୍ୟାଗ୍ରହ ବିଚାରକୁ ବିରୋଧ କରିଥିଲେ, ରାଜନୈତିକ ସକ୍ରିୟତା ମାଧ୍ୟମରେ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କୁ ହିନ୍ଦୁଧର୍ମକୁ ପୁନର୍ଜୀବିତ କରୁଥିବା ଅଭିଯୋଗ କରିଥିଲେ ଏବଂ ମୁସଲମାନ ଜାତୀୟତାବାଦ ଏବଂ ମୁସଲମାନ ମାତୃଭୂମି ଦାବି ମାଧ୍ୟମରେ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କୁ ମୁକାବିଲା କରିବାକୁ ପ୍ରୟାସ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ ।, Quote: "In 1920 Jinnah opposed satyagraha and resigned from the Congress, boosting the fortunes of the Muslim League." ୧୯୪୫ ମସିହା ଜୁନ୍ ମାସରେ ଅସ୍ପୃଶ୍ୟତା ନେତା ଆମ୍ବେଦକର ବୌଦ୍ଧ ଧର୍ମ ଗ୍ରହଣ କରିବାର ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେବା ପରେ ଏବଂ ଆଧୁନିକ ଭାରତର ପ୍ରଥମ ଆଇନ ଓ ନ୍ୟାୟ ମନ୍ତ୍ରୀ ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ଚିନ୍ତାଧାରାକୁ "ଅନ୍ଧ ହିନ୍ଦୁ ଭକ୍ତ", ଆଦିମ, ଟଲଷ୍ଟୟ ଏବଂ ରସ୍କିନ୍ଙ୍କ ନକଲି ମଦଦ୍ୱାରା ପ୍ରଭାବିତ ଏବଂ "ସେମାନଙ୍କୁ ପ୍ରଚାର କରିବା ପାଇଁ ସର୍ବଦା କିଛି ସରଳତା ଅଛି" ବୋଲି ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ କରିଥିଲେ ।;B.R. Ambedkar (1945), What Congress and Gandhi have done to the Untouchables, Thacker & Co. Editions, First Edition, pp. v, 282–97 ୱିନଷ୍ଟନ ଚର୍ଚିଲ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କୁ ସ୍ୱାର୍ଥପର ଫାଇଦା ଚାହୁଁଥିବା ଜଣେ ଚତୁର ହକଷ୍ଟର, ଜଣେ "ଆକାଂକ୍ଷୀ ଏକଛତ୍ରବାଦୀ" ଏବଂ "ପାଗନ୍ ହିନ୍ଦୁଧର୍ମର ଆତାବାଦୀ ମୁଖପାତ୍ର" ଭାବରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଥିଲେ । ଚର୍ଚ୍ଚିଲ କହିଛନ୍ତି ଯେ ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ନାଗରିକ ଅବମାନନା ଆନ୍ଦୋଳନର ଦୃଶ୍ୟ କେବଳ "ସେଠାରେ (ବ୍ରିଟିଶ ଭାରତରେ) ଗୋରା ଲୋକମାନେ ଯେଉଁ ବିପଦର ସମ୍ମୁଖୀନ ହେଉଛନ୍ତି ତାହାକୁ ବଢ଼ାଇଦେଇଛି"।
ଅହିଂସା
thumb|୨୬ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୧୯୩୧, ଲାଙ୍କାଶାୟାରର ଡାର୍ୱେନରେ ବୟନ ଶିଳ୍ପୀଙ୍କ ସହ ଗାନ୍ଧୀ
ଯଦିଓ ଗାନ୍ଧୀ ଅହିଂସାନୀତିର ପ୍ରବର୍ତ୍ତକ ନଥିଲେ, ତଥାପି ସେ ପ୍ରଥମେ ଏହାକୁ ରାଜନୈତିକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ବ୍ୟାପକ ସ୍ତରରେ ପ୍ରୟୋଗ କରିଥିଲେ। ଅହିଂସା (ଅହିଂସା)ର ଧାରଣାର ଭାରତୀୟ ଧାର୍ମିକ ଚିନ୍ତାଧାରାରେ ଏକ ଦୀର୍ଘ ଇତିହାସ ରହିଛି ଏବଂ ଏହାକୁ ସର୍ବୋଚ୍ଚ ଧର୍ମ (ନୈତିକ ମୂଲ୍ୟ ଗୁଣ) ଭାବରେ ବିବେଚନା କରାଯାଏ, ଯାହା ସମସ୍ତ ଜୀବଜନ୍ତୁ (ସର୍ବଭୂତ), ସର୍ବଦା (ସର୍ବଦ), ସମସ୍ତ କ୍ଷେତ୍ରରେ (ସର୍ବତା), କାର୍ଯ୍ୟ, ଶବ୍ଦ ଏବଂ ଚିନ୍ତାଧାରାରେ ପାଳନ କରାଯାଏ । ଗାନ୍ଧିଜୀ ତାଙ୍କ ଆତ୍ମଜୀବନୀ 'ଦ ଷ୍ଟୋରୀ ଅଫ୍ ମାଇଁ ଏକ୍ସପେରିମେଣ୍ଟସ୍ ୱିଥ୍ ଟ୍ରୁଥ୍'ରେ ଅହିଂସା ବିଷୟରେ ତାଙ୍କ ଦର୍ଶନ ଓ ଧାରଣାକୁ ରାଜନୈତିକ ମାଧ୍ୟମ ଭାବେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି। Cited from Faisal Devji, The Impossible Indian: Gandhi and the Temptation of Violence (Harvard University Press; 2012)
ଯଦିଓ ଗାନ୍ଧୀ ଅହିଂସାକୁ ହିଂସାଠାରୁ ଅସୀମ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ବୋଲି ଭାବୁଥିଲେ, ତଥାପି ସେ ହିଂସାକୁ କାତରତା ଅପେକ୍ଷା ଅଧିକ ପସନ୍ଦ କରୁଥିଲେ । ସେ ଆହୁରି ମଧ୍ୟ କହିଛନ୍ତି ଯେ ସେ ତାଙ୍କ ସମ୍ମାନ ରକ୍ଷା କରିବା ପାଇଁ ଭାରତକୁ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ବ୍ୟବହାର କରିବାକୁ ପସନ୍ଦ କରିବେ, ବରଂ ସେ କାତରତାପୂର୍ଣ୍ଣ ଢଙ୍ଗରେ ନିଜ ଅପମାନର ଅସହାୟ ସାକ୍ଷୀ ହେବା ଉଚିତ୍ ।
ସାହିତ୍ୟକୃତି
thumb|ୟଙ୍ଗ ଇଣ୍ଡିଆ, ୧୯୧୯ରୁ ୧୯୩୨ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କଦ୍ୱାରା ପ୍ରକାଶିତ ଏକ ସାପ୍ତାହିକ ପତ୍ରିକା
ଗାନ୍ଧୀ ଜଣେ ବିଶିଷ୍ଟ ଲେଖକ ଥିଲେ। ତାଙ୍କ ଦସ୍ତଖତ ଶୈଳୀ ସରଳ, ସଠିକ, ସ୍ପଷ୍ଟ ଏବଂ କୃତ୍ରିମତା ବିହୀନ ଥିଲା । ୧୯୦୯ ମସିହାରେ ଗୁଜରାଟୀ ଭାଷାରେ ପ୍ରକାଶିତ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ପ୍ରକାଶନ 'ହିନ୍ଦ ସ୍ୱରାଜ' ଭାରତର ସ୍ୱାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନର "ବୌଦ୍ଧିକ ବ୍ଲୁପ୍ରିଣ୍ଟ" ପାଲଟିଥିଲା । ପରବର୍ତ୍ତୀ ବର୍ଷ ଏହି ପୁସ୍ତକଟି ଇଂରାଜୀରେ ଅନୁବାଦ ିତ ହୋଇଥିଲା, ଯେଉଁଥିରେ ଏକ କପିରାଇଟ୍ କିମ୍ବଦନ୍ତୀ ଥିଲା ଯେଉଁଥିରେ "ନୋ ରାଇଟ୍ସ ସଂରକ୍ଷିତ" ଲେଖାଥିଲା । ଦଶନ୍ଧି ଧରି ସେ ଗୁଜରାଟୀ, ହିନ୍ଦୀ ଏବଂ ଇଂରାଜୀ ଭାଷାରେ ହରିଜନଙ୍କ ସମେତ ଅନେକ ଖବରକାଗଜ ସମ୍ପାଦନା କରିଥିଲେ; ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାରେ ଥିବା ବେଳେ ଇଂରାଜୀରେ ୟଙ୍ଗ ଇଣ୍ଡିଆ ଏବଂ ଗୁଜରାଟୀ ମାସିକ ନବଜୀବନ ଭାରତ ଫେରିବା ପରେ ଇଣ୍ଡିଆନ ଓପିନିଅନ୍ । ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ନବଜୀବନ ହିନ୍ଦୀରେ ମଧ୍ୟ ପ୍ରକାଶିତ ହୋଇଥିଲା । ଏହାବ୍ୟତୀତ ସେ ପ୍ରାୟ ପ୍ରତିଦିନ ବ୍ୟକ୍ତି ବିଶେଷ ଓ ଖବରକାଗଜକୁ ଚିଠି ଲେଖୁଥିଲେ।"Peerless Communicator" by V. N. Narayanan. Life Positive Plus, October–December 2002.
ଗାନ୍ଧିଜୀ ତାଙ୍କ ଆତ୍ମଜୀବନୀ, ସତ୍ୟର କାହାଣୀ (ଗୁଜରାତି") ସମେତ ଅନେକ ପୁସ୍ତକ ମଧ୍ୟ ଲେଖିଥିଲେ, ଯାହାର ପୁନଃମୁଦ୍ରିତ ହେବା ନିଶ୍ଚିତ କରିବା ପାଇଁ ସେ ସମଗ୍ର ପ୍ରଥମ ସଂସ୍କରଣକୁ କିଣିଥିଲେ । ତାଙ୍କର ଅନ୍ୟ ଆତ୍ମଜୀବନୀ ଗୁଡ଼ିକ ହେଲା: ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାରେ ତାଙ୍କ ସଂଘର୍ଷ ବିଷୟରେ ସତ୍ୟାଗ୍ରହ, ହିନ୍ଦ ସ୍ୱରାଜ ବା ଇଣ୍ଡିଆନ୍ ହୋମ୍ ରୁଲ୍, ଏକ ରାଜନୈତିକ ପୁସ୍ତକ ଏବଂ ଜନ୍ ରସ୍କିନ୍ଙ୍କ 'ଟୁ ଦିସ୍ ଲାଷ୍ଟ'ର ଗୁଜରାଟୀ ଭାଷାରେ ଏକ ବର୍ଣ୍ଣନା ଯାହା ରାଜନୈତିକ ଅର୍ଥନୀତିର ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ସମାଲୋଚନା ଥିଲା। ଏହି ଶେଷ ପ୍ରବନ୍ଧକୁ ଅର୍ଥନୀତି ଉପରେ ତାଙ୍କର କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ ଭାବରେ ବିବେଚନା କରାଯାଇପାରେ । ନିରାମିଷ, ଖାଦ୍ୟପେୟ ଓ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ, ଧର୍ମ, ସାମାଜିକ ସଂସ୍କାର ଇତ୍ୟାଦି ଉପରେ ମଧ୍ୟ ସେ ବିସ୍ତୃତ ଭାବରେ ଲେଖିଥିଲେ । ଗାନ୍ଧୀ ସାଧାରଣତଃ ଗୁଜରାଟୀ ଭାଷାରେ ଲେଖୁଥିଲେ, ଯଦିଓ ସେ ତାଙ୍କ ପୁସ୍ତକର ହିନ୍ଦୀ ଏବଂ ଇଂରାଜୀ ଅନୁବାଦକୁ ମଧ୍ୟ ସଂଶୋଧନ କରିଥିଲେ । ୧୯୩୪ ମସିହାରେ ସେ ମହାରାଷ୍ଟ୍ରର ୟେରଓ୍ୱାଡା ଜେଲରେ ଥିବା ବେଳେ ଜେଲରୁ ଗୀତ ଲେଖିଥିଲେ ।
୧୯୬୦ ଦଶକରେ ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ସଂଗୃହୀତ କୃତି ନାମରେ ଭାରତ ସରକାର ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ କୃତି ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲେ । ପାଖାପାଖି ଶହେ ଖଣ୍ଡରେ ପ୍ରକାଶିତ ପ୍ରାୟ ୫୦,୦ ପୃଷ୍ଠାର ଏହି ଲେଖାଗୁଡ଼ିକ ରହିଛି। ୨୦୦୦ ମସିହାରେ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ କୃତିର ଏକ ସଂଶୋଧିତ ସଂସ୍କରଣରେ ଅନେକ ତ୍ରୁଟି ଓ ତ୍ରୁଟି ରହିଥିବାରୁ ବିବାଦ ସୃଷ୍ଟି ହୋଇଥିଲା। ପରେ ଭାରତ ସରକାର ସଂଶୋଧିତ ସଂସ୍କରଣକୁ ପ୍ରତ୍ୟାହାର କରି ନେଇଥିଲେ।
ଇତିହାସରେ
ଇଂରେଜ ଶାସନ ବିରୋଧରେ ସଫଳ ଭାରତୀୟ ସ୍ୱାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନର ସର୍ବଶ୍ରେଷ୍ଠ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ୱ ଭାବରେ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କୁ ଜଣାଶୁଣା । ତାଙ୍କୁ ଆଧୁନିକ ଭାରତର ସର୍ବଶ୍ରେଷ୍ଠ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ୱ ଭାବରେ ମଧ୍ୟ ପ୍ରଶଂସା କରାଯାଏ । ଆମେରିକୀୟ ଐତିହାସିକ ଷ୍ଟାନଲି ଓଲପର୍ଟ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କୁ "ଭାରତର ସର୍ବଶ୍ରେଷ୍ଠ ବିପ୍ଳବୀ ଜାତୀୟତାବାଦୀ ନେତା" ଏବଂ ବୁଦ୍ଧଙ୍କ ପରେ ସର୍ବଶ୍ରେଷ୍ଠ ଭାରତୀୟ ବୋଲି ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଥିଲେ । ୧୯୯୯ମସିହାରେ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କୁ ଏସିଆ ସପ୍ତାହ ପକ୍ଷରୁ 'ଶତାବ୍ଦୀର ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଏସୀୟ' ପୁରସ୍କାର ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥିଲା। ୨୦୦୦ ମସିହାରେ ବିବିସି ସର୍ଭେରେ ତାଙ୍କୁ ସହସ୍ରାବ୍ଦୀର ସର୍ବଶ୍ରେଷ୍ଠ ବ୍ୟକ୍ତି ଭାବେ ବିବେଚନା କରାଯାଇଥିଲା।
ମହାତ୍ମା ଶବ୍ଦକୁ ପାଶ୍ଚାତ୍ୟରେ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ନାମ ବୋଲି ଭୁଲ କରାଯାଉଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସଂସ୍କୃତ ଶବ୍ଦ ମହା (ଅର୍ଥାତ୍ ମହାନ) ଓ ଆତ୍ମା (ଅର୍ଥାତ୍ ଆତ୍ମା)ରୁ ନିଆଯାଇଛି। Quote: (mahā- (S. "great, mighty, large, ..., eminent") + ātmā (S. "1. soul, spirit; the self, the individual; the mind, the heart; 2. the ultimate being."): "high-souled, of noble nature; a noble or venerable man." ଜୁଲାଇ ୧୯୧୪ରେ ଡର୍ବାନର ଟାଉନ ହଲରେ ବିଦାୟୀ ସଭାରେ ତାଙ୍କୁ ସାର୍ବଜନୀନ ଭାବରେ "ମହାତ୍ମା" ଉପାଧିରେ ସମ୍ମାନିତ କରାଯାଇଥିଲା । ରବୀନ୍ଦ୍ରନାଥ ଟାଗୋର ୧୯୧୫ ମସିହା ସୁଦ୍ଧା ଗାନ୍ଧୀଙ୍କୁ ଏହି ଉପାଧି ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ ବୋଲି କୁହାଯାଏ । ତଥାପି ଗାନ୍ଧୀ ତାଙ୍କ ଆତ୍ମଜୀବନୀରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି ଯେ ସେ ଏହି ଟାଇଟଲକୁ କେବେ ବି ଗୁରୁତ୍ୱ ଦେଇନଥିଲେ ଏବଂ ଏଥିପାଇଁ ଅନେକ ସମୟରେ ଦୁଃଖିତ ହେଉଥିଲେ ।Desai, p. viii.Basu Majumdar, A. K. (1993), Rabindranath Tagore: The Poet of India, Indus Publishing, , p. 83: "When Gandhi returned to India, Rabindranath's eldest brother Dwijendranath, was perhaps the first to address him as Mahatma. Rabindranath followed suit and then the whole of India called him Mahatma Gandhi."
ଭାରତର ଅସଂଖ୍ୟ ରାସ୍ତା, ସଡ଼କ ଓ ଅଞ୍ଚଳଗାନ୍ଧିଙ୍କ ନାମରେ ନାମିତ ହୋଇଛି। ଏଥିରେ ଏମ୍ ଜି ରୋଡ୍ (ମୁମ୍ବାଇ, ବାଙ୍ଗାଲୋର, କୋଲକାତା, ଲକ୍ଷ୍ନୌ, କାନପୁର, ଗ୍ୟାଙ୍ଗଟକ୍ ଏବଂ ଇନ୍ଦୋର ସମେତ ଅନେକ ଭାରତୀୟ ସହରର ମୁଖ୍ୟ ରାସ୍ତା), ଗାନ୍ଧୀ ମାର୍କେଟ୍ (ସିଓନ୍, ମୁମ୍ବାଇ ନିକଟରେ) ଏବଂ ଗାନ୍ଧୀନଗର (ଗୁଜରାଟ ରାଜ୍ୟର ରାଜଧାନୀ, ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ଜନ୍ମସ୍ଥାନ) ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ।
୨୦୦୮ ସୁଦ୍ଧା ୧୫୦ରୁ ଅଧିକ ଦେଶ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ଉପରେ ଟିକଟ ଜାରି କରିଥିଲେ। ଅକ୍ଟୋବର ୨୦୧୯ରେ ରୁଷିଆ, ଇରାନ, ତୁର୍କୀ, ଉଜ୍ବେକିସ୍ତାନ, ପାଲେଷ୍ଟାଇନ ସମେତ ପ୍ରାୟ ୮୭ଟି ଦେଶ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ୧୫୦ତମ ଜୟନ୍ତୀ ଅବସରରେ ସ୍ମାରକୀ ଗାନ୍ଧୀ ଟିକଟ ଉନ୍ମୋଚନ କରିଥିଲେ।
ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୨୦୨୦ରେ ଫ୍ଲୋରିଆନ୍ 120461 ଗାନ୍ଧିଙ୍କୁ ତାଙ୍କ ସମ୍ମାନରେ ମନୋନୀତ କରାଯାଇଥିଲା। ଅକ୍ଟୋବର ୨୦୨୨ରେ ଆସ୍ତାନାରେ କାଜାଖସ୍ତାନର ରକ୍ଷକମାନଙ୍କ ପାଇଁ ସଂପ୍ରଦାୟ ସ୍ମାରକୀ ସମ୍ମୁଖରେ ରୋଇଂ କେନାଲର ବନ୍ଧରେ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ଏକ ପ୍ରତିମୂର୍ତ୍ତି ସ୍ଥାପନ କରାଯାଇଥିଲା ।
On 15 December 2022, the United Nations headquarters in New York unveiled the statue of Gandhi. UN Secretary-General António Guterres called Gandhi an "uncompromising advocate for peaceful co-existence".
ଅନୁଗାମୀ ଏବଂ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ପ୍ରଭାବ
thumb|ୟର୍କ ୟୁନିଭର୍ସିଟିରେ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ପ୍ରତିମୂର୍ତ୍ତି
thumb|୧୯୬୯ ମସିହାରେ ସୋଭିଏତ ୟୁନିୟନର ଡାକଟିକେଟରେ ଗାନ୍ଧୀ
thumb|ପ୍ରେସା ଟୁଲିଓ ଫଣ୍ଟୋରା, ସାଓ ପାଓଲୋ, ବ୍ରାଜିଲ୍ଠାରେ ଗାନ୍ଧୀ
ଗାନ୍ଧୀ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ନେତା ଓ ରାଜନୈତିକ ଆନ୍ଦୋଳନକୁ ପ୍ରଭାବିତ କରିଥିଲେ। ମାର୍ଟିନ ଲୁଥର କିଙ୍ଗ ଜୁନିୟର, ଜେମ୍ସ ଲସନ ଏବଂ ଜେମ୍ସ ବେଭେଲଙ୍କ ସମେତ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାରେ ନାଗରିକ ଅଧିକାର ଆନ୍ଦୋଳନର ନେତୃବୃନ୍ଦ ଅହିଂସା ବିଷୟରେ ସେମାନଙ୍କର ନିଜସ୍ୱ ସିଦ୍ଧାନ୍ତର ବିକାଶରେ ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ଲେଖାରୁ ଆକର୍ଷିତ ହୋଇଥିଲେ । ରାଜା କହିଲେ "ଖ୍ରୀଷ୍ଟ ଆମକୁ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଦେଇଥିଲେ ଏବଂ ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧୀ ରଣନୀତି ଦେଇଥିଲେ। ରାଜା ବେଳେବେଳେ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କୁ "ଛୋଟ ବାଦାମୀ ସନ୍ଥ" ବୋଲି ସମ୍ବୋଧନ କରୁଥିଲେ । ରଙ୍ଗଭେଦ ବିରୋଧୀ କର୍ମୀ ତଥା ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାର ପୂର୍ବତନ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ନେଲସନ ମଣ୍ଡେଲା ଗାନ୍ଧୀଙ୍କଠାରୁ ପ୍ରେରଣା ପାଇଥିଲେ। ଅନ୍ୟମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଅଛନ୍ତି ଷ୍ଟିଭ୍ ବିକୋ, ଭାକ୍ଲାଭ୍ ହାଭେଲ୍ ଏବଂ ଅଙ୍ଗ ସାନ୍ ସୁ କି।
ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାର ପୂର୍ବତନ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ନେଲସନ ମଣ୍ଡେଲା ତାଙ୍କ ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ସମୟରେ ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ଅହିଂସା ପ୍ରତିରୋଧ ଦର୍ଶନର ଅନୁଗାମୀ ଥିଲେ । ଭାନା ଏବଂ ୱାହେଦ ଏହି ଘଟଣାଗୁଡ଼ିକ ଉପରେ ମନ୍ତବ୍ୟ ଦେଇ କହିଥିଲେ ଯେ "ଗାନ୍ଧୀ ଶ୍ୱେତ ଶାସନର ଅନ୍ତ ଘଟାଇବାକୁ ଚାହୁଁଥିବା ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାର ପରବର୍ତ୍ତୀ ପିଢ଼ିର କାର୍ଯ୍ୟକର୍ତ୍ତାମାନଙ୍କୁ ପ୍ରେରଣା ଦେଇଥିଲେ। ଏହି ପରମ୍ପରା ତାଙ୍କୁ ନେଲସନ ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କ ସହ ଯୋଡ଼ିଛି... ଏକ ଅର୍ଥରେ ମଣ୍ଡେଲା ଗାନ୍ଧୀ ଯାହା ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ ତାହା ପୂରଣ କରିଥିଲେ।
ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ଜୀବନ ଏବଂ ଶିକ୍ଷା ଅନେକଙ୍କୁ ପ୍ରେରଣା ଦେଇଥିଲା ଯେଉଁମାନେ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କୁ ସେମାନଙ୍କର ପରାମର୍ଶଦାତା ଭାବରେ ବିଶେଷ ଭାବରେ ସମ୍ବୋଧିତ କରିଥିଲେ କିମ୍ବା ଯେଉଁମାନେ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ଚିନ୍ତାଧାରାର ପ୍ରଚାର ପ୍ରସାର ପାଇଁ ନିଜ ଜୀବନକୁ ଉତ୍ସର୍ଗ କରିଥିଲେ । ୟୁରୋପରେ ରୋମେନ୍ ରୋଲାଣ୍ଡ ପ୍ରଥମେ ୧୯୨୪ ମସିହାରେ ତାଙ୍କ ପୁସ୍ତକ ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧୀରେ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ବିଷୟରେ ଆଲୋଚନା କରିଥିଲେ ଏବଂ ବ୍ରାଜିଲର ଅରାଜକତାବାଦୀ ତଥା ନାରୀବାଦୀ ମାରିଆ ଲେସର୍ଡା ଡି ମୌରା ଶାନ୍ତିବାଦ ଉପରେ ତାଙ୍କ କାର୍ଯ୍ୟରେ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ବିଷୟରେ ଲେଖିଥିଲେ । ୧୯୩୧ ମସିହାରେ ପଦାର୍ଥ ବିଜ୍ଞାନୀ ଆଲବର୍ଟ ଆଇନଷ୍ଟାଇନ୍ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ବିଷୟରେ ଲେଖିଥିବା ଏକ ଚିଠିରେ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ସହ ଚିଠି ବିନିମୟ କରିଥିଲେ ଏବଂ ତାଙ୍କୁ "ଆଗାମୀ ପିଢ଼ି ପାଇଁ ଏକ ଆଦର୍ଶ" ବୋଲି କହିଥିଲେ । ଆଇନଷ୍ଟାଇନ୍ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ବିଷୟରେ କହିଥିଲେ:ରାଜନୈତିକ ଇତିହାସରେ ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ସଫଳତା ଅନନ୍ୟ। ସେ ଏକ ନିର୍ଯ୍ୟାତିତ ଦେଶର ମୁକ୍ତି ସଂଗ୍ରାମ ପାଇଁ ଏକ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ନୂତନ ଏବଂ ମାନବିକ ଉପାୟ ଆବିଷ୍କାର କରିଛନ୍ତି ଏବଂ ଏହାକୁ ଅତ୍ୟନ୍ତ ଶକ୍ତି ଏବଂ ନିଷ୍ଠାର ସହ ପାଳନ କରିଛନ୍ତି । ସମଗ୍ର ସଭ୍ୟ ଜଗତର ସଚେତନ ଭାବରେ ଚିନ୍ତା କରୁଥିବା ମଣିଷ ଉପରେ ତାଙ୍କର ନୈତିକ ପ୍ରଭାବ ବୋଧହୁଏ ନିଷ୍ଠୁର ହିଂସାତ୍ମକ ଶକ୍ତିମାନଙ୍କର ଅତ୍ୟଧିକତା ସହିତ ଆମ ସମୟରେ ଲାଗୁଥିବା ତୁଳନାରେ ଅଧିକ ସ୍ଥାୟୀ ହେବ । କାରଣ ସ୍ଥାୟୀ କେବଳ ସେହି ରାଜନେତାଙ୍କ କାମ ହେବ, ଯେଉଁମାନେ ନିଜ ଉଦାହରଣ ଓ ଶିକ୍ଷାଗତ କାର୍ଯ୍ୟ ମାଧ୍ୟମରେ ନିଜ ଲୋକଙ୍କ ନୈତିକ ଶକ୍ତିକୁ ଜାଗ୍ରତ କରି ସୁଦୃଢ଼ କରିଥାନ୍ତି । ଆମେ ସମସ୍ତେ ଖୁସି ଏବଂ କୃତଜ୍ଞ ହୋଇପାରିବା ଯେ ଭାଗ୍ୟ ଆମକୁ ଆଗାମୀ ପିଢ଼ି ପାଇଁ ଏପରି ଏକ ଆଲୋକିତ ସମସାମୟିକ, ଏକ ଆଦର୍ଶ ଉପହାର ଦେଇଛି ।
ଆଗାମୀ ପିଢ଼ି ବିଶ୍ୱାସ କରିବେ ନାହିଁ ଯେ ଏଭଳି ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ମାଂସ ଓ ରକ୍ତରେ ପୃଥିବୀକୁ ଚାଲିଥିଲେ।ସୋମାଲିଲ୍ୟାଣ୍ଡର ଜଣେ ରାଜନୈତିକ କାର୍ଯ୍ୟକର୍ତ୍ତା ଫରାହ ଓମାର ୧୯୩୦ ମସିହାରେ ଭାରତ ଗସ୍ତରେ ଆସିଥିଲେ, ଯେଉଁଠାରେ ସେ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କୁ ଭେଟିଥିଲେ ଏବଂ ବ୍ରିଟିଶ ସୋମାଲିଲ୍ୟାଣ୍ଡରେ ତାଙ୍କ ଅଭିଯାନରେ ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ଅହିଂସାତ୍ମକ ଦର୍ଶନଦ୍ୱାରା ପ୍ରଭାବିତ ହୋଇଥିଲେ ।
୧୯୩୬ ମସିହାରେ ଗାନ୍ଧିଙ୍କ ସହ ରହିବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଲାଞ୍ଜା ଡେଲ୍ ବାଷ୍ଟୋ ଭାରତ ଆସିଥିଲେ। ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ସେ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ଦର୍ଶନର ପ୍ରଚାର ପ୍ରସାର ପାଇଁ ୟୁରୋପକୁ ଫେରିଆସିଥିଲେ ଏବଂ ୧୯୪୮ ମସିହାରେ (ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ଆଶ୍ରମର ଆଦର୍ଶରେ ଆଦର୍ଶିତ) ସଂପ୍ରଦାୟ ଅଫ୍ ଦ ଆର୍କ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିଲେ । ମାଡେଲିନ୍ ସ୍ଲେଡ୍ ("ମୀରାବେହନ" ନାମରେ ଜଣାଶୁଣା) ଜଣେ ବ୍ରିଟିଶ ଆଡମିରାଲଙ୍କ କନ୍ୟା ଥିଲେ ଯିଏ କି ତାଙ୍କ ବୟସ୍କ ଜୀବନର ଅଧିକାଂଶ ସମୟ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ଭକ୍ତ ଭାବରେ ଭାରତରେ ବିତାଇଥିଲେ ।
ଏହାବ୍ୟତୀତ ବ୍ରିଟିଶ ସଙ୍ଗୀତଜ୍ଞ ଜନ୍ ଲେନନ୍ ଅହିଂସା ଉପରେ ତାଙ୍କର ମତ ଉପରେ ଆଲୋଚନା କରିବା ସମୟରେ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ବିଷୟରେ ଉଲ୍ଲେଖ କରିଥିଲେ। ୨୦୦୭ମସିହାରେ ଆମେରିକାର ପୂର୍ବତନ ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତି ତଥା ପରିବେଶବିତ୍ ଅଲ୍ ଗୋର ଜଳବାୟୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଉପରେ ଏକ ଭାଷଣରେ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ସତ୍ୟାଗ୍ରହ ଚିନ୍ତାଧାରାକୁ ଆକର୍ଷଣ କରିଥିଲେ। ଆମେରିକାର ୪୪ତମ ରାଷ୍ଟ୍ରପତି ବାରାକ୍ ଓବାମା ୨୦୦୯ ସେପ୍ଟେମ୍ବରରେ କହିଥିଲେ ଯେ ତାଙ୍କର ସବୁଠାରୁ ବଡ଼ ପ୍ରେରଣା ଗାନ୍ଧୀଙ୍କଠାରୁ ଆସିଥିଲା। ତାଙ୍କର ଉତ୍ତର ଥିଲା "ମୃତ କିମ୍ବା ବଞ୍ଚିଥିବା ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି କିଏ, ଯାହା ସହିତ ଆପଣ ଖାଇବାକୁ ପସନ୍ଦ କରିବେ?"। ସେ ଆହୁରି ମଧ୍ୟ କହିଛନ୍ତି ଯେ "ସେ ଏମିତି ଜଣେ ବ୍ୟକ୍ତି ଯେଉଁଥିରେ ମୁଁ ବହୁତ ପ୍ରେରଣା ପାଉଛି । ସେ ଡକ୍ଟର କିଙ୍ଗଙ୍କୁ ଅହିଂସାର ବାର୍ତ୍ତା ଦେଇ ପ୍ରେରଣା ଦେଇଥିଲେ । ସେ ବହୁତ କିଛି କରିଥିଲେ ଏବଂ କେବଳ ତାଙ୍କ ନୈତିକତା ବଳରେ ଦୁନିଆକୁ ବଦଳାଇ ଦେଇଥିଲେ।
ଟାଇମ୍ ପତ୍ରିକାରେ ଚତୁର୍ଦ୍ଦଶ ଦଲାଇ ଲାମା, ଲେକ୍ ୱାସା, ମାର୍ଟିନ୍ ଲୁଥର କିଙ୍ଗ୍ ଜୁନିୟର, ସିଜର ଚାଭେଜ୍, ଅଙ୍ଗ ସାନ୍ ସୁ କି, ବେନିଗ୍ନୋ ଆକ୍ୱିନୋ ଜୁନିୟର, ଡେସମଣ୍ଡ ଟୁଟୁ ଏବଂ ନେଲସନ ମଣ୍ଡେଲାଙ୍କୁ ଗାନ୍ଧୀ ଓ ଅହିଂସାର ସନ୍ତାନ ଭାବେ ନାମିତ କରାଯାଇଥିଲା। ଆମେରିକାର ଟେକ୍ସାସର ହ୍ୟୁଷ୍ଟନରେ ଥିବା ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧୀ ଜିଲ୍ଲା, ଏକ ଜାତିଗତ ଭାରତୀୟ ଅଞ୍ଚଳ, ଆନୁଷ୍ଠାନିକ ଭାବରେ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ନାମରେ ନାମିତ ହୋଇଛି ।
ବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀର ଦର୍ଶନ ଉପରେ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ଚିନ୍ତାଧାରାର ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ପ୍ରଭାବ ରହିଥିଲା । ରୋମେନ୍ ରୋଲାଣ୍ଡ ଏବଂ ମାର୍ଟିନ୍ ବୁବରଙ୍କ ସହ ତାଙ୍କର ନିର୍ବନ୍ଧରୁ ଏହା ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା । ଜିନ୍-ଲୁକ୍ ନାନ୍ସି କହିଛନ୍ତି ଯେ ଫ୍ରାନ୍ସର ଦାର୍ଶନିକ ମରିସ୍ ବ୍ଲାଞ୍ଚୋଟ୍ "ୟୁରୋପୀୟ ଆଧ୍ୟାତ୍ମିକତା" ଦୃଷ୍ଟିକୋଣରୁ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ସହ ସମାଲୋଚନାତ୍ମକ ଭାବରେ ଜଡ଼ିତ ଥିଲେ। ସେବେଠାରୁ ହାନ୍ନା ଆରେଣ୍ଡ୍ଟ, ଏଟିନେ ବାଲିବର ଏବଂ ସ୍ଲାଭୋଜ ଜିଜେକଙ୍କ ସମେତ ଦାର୍ଶନିକମାନେ ଜାଣିବାକୁ ପାଇଲେ ଯେ ରାଜନୀତିରେ ନୈତିକତା ବିଷୟରେ ଆଲୋଚନା କରିବା ପାଇଁ ଗାନ୍ଧୀ ଏକ ଜରୁରୀ ପ୍ରସଙ୍ଗ ଥିଲେ । ନିକଟରେ ଜଳବାୟୁ ପରିବର୍ତନ ପରିପ୍ରେକ୍ଷୀରେ ପରିବେଶ ଦର୍ଶନ ଏବଂ ପ୍ରଯୁକ୍ତିବିଦ୍ୟାର ଦର୍ଶନ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପ୍ରଯୁକ୍ତି ବିଦ୍ୟା ଉପରେ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ମତ ଗୁରୁତ୍ୱ ବହନ କରୁଛି ।
ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କୁ ପାଳନ କରୁଥିବା ବିଶ୍ୱସ୍ତରୀୟ ଦିବସ
୨୦୦୭ମସିହାରେ ଜାତିସଂଘ ସାଧାରଣ ସଭା ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ଜନ୍ମ ଦିନ ୨ ଅକ୍ଟୋବରକୁ "ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ଅହିଂସା ଦିବସ" ଭାବେ ଘୋଷଣା କରିଥିଲା । ୧୯୪୮ ମସିହାରେ ୟୁନେସ୍କୋଦ୍ୱାରା ପ୍ରସ୍ତାବିତ ପ୍ରଥମ ଥର ପାଇଁ ସ୍କୁଲ ୍ ଡେ ଅଫ୍ ଅହିଂସା ଏବଂ ଶାନ୍ତି (ସ୍ପେନିସରେ ଡିଇଏନ୍ଆଇପି) ଭାବରେ ୩୦ ଜାନୁଆରୀକୁ ଅନେକ ଦେଶର ବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଅହିଂସା ଏବଂ ଶାନ୍ତିର ବିଦ୍ୟାଳୟ ଦିବସ ଭାବରେ ପାଳନ କରାଯାଏ ଦକ୍ଷିଣ ଗୋଲାର୍ଦ୍ଧ ବିଦ୍ୟାଳୟ କ୍ୟାଲେଣ୍ଡର ଥିବା ଦେଶରେ ଏହା ମାର୍ଚ୍ଚ ୩୦ରେ ପାଳନ କରାଯାଏ ।
ପୁରସ୍କାର
thumb|ସ୍ପେନର ମାଦ୍ରିଦରେ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ସ୍ମାରକୀ
ଟାଇମ୍ ପତ୍ରିକା ୧୯୩୦ମସିହାରେ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କୁ ମ୍ୟାନ୍ ଅଫ୍ ଦି ଇୟର ନାମ ଦେଇଥିଲା। ସେହି ପତ୍ରିକାର ୧୯୯୯ ମସିହାର ଶତାବ୍ଦୀର ସବୁଠାରୁ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ବ୍ୟକ୍ତି ତାଲିକାରେ ଆଲବର୍ଟ ଆଇନଷ୍ଟାଇନ୍ଙ୍କ ପରେ ଗାନ୍ଧୀ ଦ୍ୱିତୀୟ ସ୍ଥାନରେ ଥିଲେ, ଯିଏ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କୁ "ଆମ ଯୁଗର ସର୍ବଶ୍ରେଷ୍ଠ ବ୍ୟକ୍ତି" ବୋଲି କହିଥିଲେ । ନାଗପୁର ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ ତାଙ୍କୁ ଏଲଏଲ ପୁରସ୍କାର ଦେଇଥିଲା ।୧୯୩୭ ମସିହାରେ । ଭାରତ ସରକାର ବିଶିଷ୍ଟ ସମାଜସେବୀ, ବିଶ୍ୱନେତା ଓ ନାଗରିକମାନଙ୍କୁ ବାର୍ଷିକ ଗାନ୍ଧୀ ଶାନ୍ତି ପୁରସ୍କାର ପ୍ରଦାନ କରିଥାନ୍ତି । ଜାତିଗତ ଭେଦଭାବ ଏବଂ ବିଭେଦ ଦୂର କରିବା ପାଇଁ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାର ସଂଘର୍ଷର ନେତା ନେଲସନ ମଣ୍ଡେଲା ଜଣେ ପ୍ରମୁଖ ଅଣ-ଭାରତୀୟ ପୁରସ୍କାର ପାଇଥିଲେ । ୨୦୧୧ମସିହାରେ ସର୍ବକାଳୀନ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ୨୫ ଜଣ ରାଜନୈତିକ ଆଇକନ୍ ତାଲିକାରେ ଗାନ୍ଧୀ ଶୀର୍ଷରେ ରହିଥିଲେ।
୧୯୩୭ରୁ ୧୯୪୮ ମଧ୍ୟରେ ପାଞ୍ଚ ଥର ମନୋନୀତ ହୋଇଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କୁ ନୋବେଲ ଶାନ୍ତି ପୁରସ୍କାର ମିଳିନଥିଲା, ଯେଉଁଥିରେ ଆମେରିକୀୟ ଫ୍ରେଣ୍ଡସ ସର୍ଭିସ କମିଟିଦ୍ୱାରା ପ୍ରଥମ ଥର ମନୋନୀତ ହୋଇଥିଲେ, ଯଦିଓ ସେ ୧୯୩୭ ଏବଂ ୧୯୪୭ରେ ମାତ୍ର ଦୁଇଥର ସଂକ୍ଷିପ୍ତ ତାଲିକାରେ ସ୍ଥାନ ପାଇଥିଲେ । ଦଶନ୍ଧି ପରେ ନୋବେଲ କମିଟି ସର୍ବସାଧାରଣରେ ଏହି ଅବହେଳା ପାଇଁ ଦୁଃଖ ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲା ଏବଂ ଏହି ପୁରସ୍କାରକୁ ଅସ୍ୱୀକାର କରିବା ପାଇଁ ଗଭୀର ବିଭାଜିତ ଜାତୀୟତାବାଦୀ ମତକୁ ସ୍ୱୀକାର କରିଥିଲା । ୧୯୪୮ରେ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କୁ ମନୋନୀତ କରାଯାଇଥିଲା କିନ୍ତୁ ନାମାଙ୍କନ ପତ୍ର ବନ୍ଦ ହେବା ପୂର୍ବରୁ ତାଙ୍କୁ ହତ୍ୟା କରାଯାଇଥିଲା। ସେହି ବର୍ଷ କମିଟି ଶାନ୍ତି ପୁରସ୍କାର ପ୍ରଦାନ ନ କରିବାକୁ ନିଷ୍ପତ୍ତି ନେଇଥିଲା ଯେ "କୌଣସି ଉପଯୁକ୍ତ ଜୀବିତ ପ୍ରାର୍ଥୀ ନାହାନ୍ତି" ଏବଂ ପରବର୍ତ୍ତୀ ଗବେଷଣାରୁ ଜଣାପଡିଛି ଯେ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କୁ ମରଣୋତ୍ତର ଭାବେ ପୁରସ୍କାର ପ୍ରଦାନ କରିବାର ସମ୍ଭାବନା ବିଷୟରେ ଆଲୋଚନା କରାଯାଇଥିଲା ଏବଂ କୌଣସି ଉପଯୁକ୍ତ ଜୀବିତ ପ୍ରାର୍ଥୀଙ୍କ ବିଷୟରେ ଉଲ୍ଲେଖ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କୁ ଦିଆଯାଇନଥିଲା । ୨୦୦୬ମସିହାରେ ନର୍ୱେର ନୋବେଲ କମିଟିର ସଚିବ ଗିର ଲୁଣ୍ଡେଷ୍ଟାଡ୍ କହିଥିଲେ, ଆମ ୧୦୬ ବର୍ଷର ଇତିହାସରେ ସବୁଠାରୁ ବଡ଼ ତ୍ରୁଟି ହେଉଛି ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧୀଙ୍କୁ କେବେ ନୋବେଲ ଶାନ୍ତି ପୁରସ୍କାର ମିଳିନଥିଲା। ନୋବେଲ ଶାନ୍ତି ପୁରସ୍କାର ବିନା ଗାନ୍ଧୀ ଏହା କରିପାରିବେ, ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ବିନା ନୋବେଲ କମିଟି କରିପାରିବ କି ନାହିଁ ତାହା ପ୍ରଶ୍ନ।"Relevance of Gandhian Philosophy in the 21st Century" . Icrs.ugm.ac.id. Retrieved 5 August 2013. ୧୯୮୯ମସିହାରେ ଚତୁର୍ଦ୍ଦଶ ଦଲାଇ ଲାମାଙ୍କୁ ଏହି ପୁରସ୍କାର ପ୍ରଦାନ କରାଯିବା ପରେ କମିଟିର ଅଧ୍ୟକ୍ଷ କହିଥିଲେ ଯେ ଏହା ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ସ୍ମୃତିପ୍ରତି ଶ୍ରଦ୍ଧାଞ୍ଜଳି। ୧୯୯୫ ଗ୍ରୀଷ୍ମ ଋତୁରେ ଉତ୍ତର ଆମେରିକୀୟ ନିରାମିଷ ସମାଜ ତାଙ୍କୁ ମରଣୋତ୍ତର ଭାବେ ନିରାମିଷ ହଲ୍ ଅଫ୍ ଫେମରେ ସାମିଲ କରିଥିଲା।
ଜାତିର ପିତା
ଭାରତୀୟମାନେ ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କୁ ଜାତିର ପିତା ବୋଲି ବର୍ଣ୍ଣନା କରନ୍ତି । Quote: "With love, Yours, Bapu (You closed with the term of endearment used by your close friends, the term you used with all the movement leaders, roughly meaning 'Papa'." Another letter written in 1940 shows similar tenderness and caring. Quote: "... his niece Manu, who, like others called this immortal Gandhi 'Bapu,' meaning not 'father,' but the familiar, 'daddy'." (p. 210) ଏହି ଶୀର୍ଷକର ଉତ୍ପତ୍ତି ୬ ଜୁଲାଇ ୧୯୪୪ରେ ସୁଭାଷ ଚନ୍ଦ୍ର ବୋଷଙ୍କ ଏକ ରେଡିଓ ଅଭିଭାଷଣ (ସିଙ୍ଗାପୁର ରେଡିଓରେ)ରୁ ମିଳିଥାଏ ଯେଉଁଠାରେ ବୋଷ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କୁ "ଜାତିର ପିତା" ଭାବରେ ସମ୍ବୋଧିତ କରିଥିଲେ । ୧୯୪୭ ମସିହା ଏପ୍ରିଲ ୨୮ ତାରିଖରେ ସରୋଜିନୀ ନାଇଡୁ ଏକ ସମ୍ମିଳନୀରେ ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କୁ "ଜାତିର ପିତା" ବୋଲି ସମ୍ବୋଧିତ କରିଥିଲେ । ତାଙ୍କୁ "ବାପୁ" (ଗୁଜରାଟୀ: ପିତା, ବାପାଙ୍କ ପାଇଁ ସ୍ନେହ) ଉପାଧି ମଧ୍ୟ ପ୍ରଦାନ କରାଯାଏ ।
ଚଳଚ୍ଚିତ୍ର, ନାଟ୍ୟ ଓ ସାହିତ୍ୟ
୧୯୬୮ମସିହାରେ ବିଠଲଭାଇ ଜାଭେରୀଙ୍କଦ୍ୱାରା ନିର୍ମିତ ୫ ଘଣ୍ଟାର ୯ ମିନିଟ୍ର ଏକ ବାୟୋଗ୍ରାଫିକାଲ୍ ଡକ୍ୟୁମେଣ୍ଟାରୀ ଫିଲ୍ମ ମହାତ୍ମା: ଲାଇଫ୍ ଅଫ୍ ଗାନ୍ଧୀ, ୧୮୬୯-୧୯୪୮ରେ ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ କଥାକୁ ଉଦାହରଣ ଦେଇ କଳା ଓ ଧଳା ଆର୍କାଇଭେଲ୍ ଫୁଟେଜ୍ ଏବଂ ଫଟୋଗ୍ରାଫ୍ ବ୍ୟବହାର କରି ସେହି ସମୟର ଇତିହାସକୁ ଚିତ୍ରଣ କରିଛି। ବେନ୍ କିଙ୍ଗସ୍ଲେ ୧୯୮୨ମସିହାରେ ରିଚାର୍ଡ ଆଟେନବରୋଙ୍କ ଚଳଚ୍ଚିତ୍ର ଗାନ୍ଧୀରେ ଅଭିନୟ କରିଥିଲେ, ଯାହାଶ୍ରେଷ୍ଠ ଚଳଚ୍ଚିତ୍ର ପାଇଁ ଏକାଡେମୀ ପୁରସ୍କାର ପାଇଥିଲା । ଏହା ଲୁଇ ଫିଶରଙ୍କ ଜୀବନୀ ଉପରେ ଆଧାରିତ ଥିଲା । ୧୯୯୬ ମସିହାରେ ମୁକ୍ତିଲାଭ କରିଥିବା ଚଳଚ୍ଚିତ୍ର 'ଦ ମେକିଂ ଅଫ୍ ଦି ମହାତ୍ମା'ରେ ଦକ୍ଷିଣ ଆଫ୍ରିକାରେ ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ସମୟ ଏବଂ ଜଣେ ଅନଭିଜ୍ଞ ବ୍ୟାରିଷ୍ଟରରୁ ସ୍ୱୀକୃତିପ୍ରାପ୍ତ ରାଜନୈତିକ ନେତାରେ ପରିଣତ ହେବାର କାହାଣୀ ରହିଛି।
୨୦୦୬ରେ ରିଲିଜ୍ ହୋଇଥିବା ବଲିଉଡ୍ କମେଡି ଫିଲ୍ମ 'ଲାଗେ ରହୋ ମୁନ୍ନା ଭାଇ'ରେ ଗାନ୍ଧୀ ଜଣେ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ୱ ଥିଲେ। ବିନୟ ଲାଲ ଲେଖିଛନ୍ତି ଯେ ଜାହ୍ନୁ ବରୁଆଙ୍କ 'ମୈନେ ଗାନ୍ଧୀ କୋ ନାହି ମାରା' (ମୁଁ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କୁ ହତ୍ୟା କରିନଥିଲି) ସମସାମୟିକ ସମାଜକୁ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ମୂଲ୍ୟବୋଧର ଲୋପ ପାଉଥିବା ସ୍ମୃତିକୁ ତାଙ୍କ ୨୦୦୫ ମସିହାର ଚଳଚ୍ଚିତ୍ରର ନାୟକଙ୍କ କାମନାତ୍ମକ ଭୁଲିଯିବାର ରୂପକ ଭାବରେ ସ୍ଥାନିତ କରିଛି।
ପିଏରେ କର୍ମନଙ୍କ ସଂକଳନ 'ଲେସ୍ ମେମୋୟର୍ସ ଡି ଶୈତାନ ଏଟ୍ ଅଟ୍ରେସ୍ କଣ୍ଟେସ୍ କଣ୍ଟ୍ସ୍' କାହାଣୀ 'ଲେ ଜୋର୍ ଡୁ ଜୁଗେମେଣ୍ଟ ୍ ଡେର୍ନିଅର୍'ରେ ଭଗବାନ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କୁ ଶେଷ ରାୟରେ ବିଚାର କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିଥିଲେ, କିନ୍ତୁ ଅନୁଭବ କରନ୍ତି ଯେ ଚରିତ୍ରଟି ତାଙ୍କଠାରୁ ଅଧିକ ଜଟିଳ।
୧୯୬୭ ମସିହାରେ ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କୁ ଦ ବିଟଲ୍ସ, ସାର୍ଜେଣ୍ଟ ପେପର୍ସ ଲୋନଲି ହାର୍ଟସ କ୍ଲବ ବ୍ୟାଣ୍ଡର ଅନ୍ୟତମ ବେଷ୍ଟ ସେଲର ଆଲବମ୍ କଭରରେ ସ୍ଥାନ ିତ କରାଯିବାର ଥିଲା, କିନ୍ତୁ ପରେ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ପ୍ରତି ସମ୍ମାନ କାରଣରୁ ଏହି ଧାରଣାକୁ ବାତିଲ କରାଯାଇଥିଲା ।
୧୯୭୯ ମସିହାରେ ଆମେରିକୀୟ ସଙ୍ଗୀତକାର ଫିଲିପ୍ ଗ୍ଲାସଙ୍କ ଅପେରା ସତ୍ୟାଗ୍ରହ ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ଜୀବନ ଉପରେ ଆଧାରିତ । ଭଗବତ ଗୀତାରୁ ନିଆଯାଇଥିବା ଅପେରାର ଲିବ୍ରେଟୋ ମୂଳ ସଂସ୍କୃତରେ ଗାନ କରାଯାଏ ।
୧୯୯୫ ମସିହାରେ ମରାଠୀ ନାଟକ ଗାନ୍ଧୀ ବିରୁଦ୍ଧ ଗାନ୍ଧୀ ଗାନ୍ଧୀ ଗାନ୍ଧୀ ଏବଂ ତାଙ୍କ ପୁଅ ହରିଲାଲଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଥିବା ସମ୍ପର୍କକୁ ଅନୁସନ୍ଧାନ କରିଥିଲା । ୨୦୦୭ମସିହାରେ ମୁକ୍ତିଲାଭ କରିଥିବା ଫିଲ୍ମ ଗାନ୍ଧୀ, ମୋ ବାପା ମଧ୍ୟ ସେହି ବିଷୟବସ୍ତୁ ଉପରେ ଅନୁପ୍ରାଣିତ ହୋଇଥିଲା। ୧୯୮୯ ମସିହାର ମରାଠୀ ନାଟକ 'ମେ ନାଥୁରାମ ଗଡସେ ବୋଲଟୋୟ' ଏବଂ ୧୯୯୭ ମସିହାର ହିନ୍ଦୀ ନାଟକ ଗାନ୍ଧୀ ଆମ୍ବେଦକର ଗାନ୍ଧୀ ଓ ତାଙ୍କ ନୀତିକୁ ସମାଲୋଚନା କରିଥିଲେ।
ଅନେକ ଜୀବନୀକାର ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ଜୀବନକୁ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିବାର ଦାୟିତ୍ୱ ନେଇଛନ୍ତି । ସେମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଅଛନ୍ତି ତାଙ୍କ ମହାତ୍ମାଙ୍କ ସହ ଡିଜି ତେନ୍ଦୁଲକର। ମୋହନଦାସ କରମଚାନ୍ଦ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ଜୀବନୀ ୮ ଖଣ୍ଡ, ଚମନ ନାହଲଙ୍କ ଗାନ୍ଧୀ କ୍ୱାର୍ଟେଟ୍ ଏବଂ ପ୍ୟାରେଲାଲ ଓ ସୁଶୀଳା ନୈୟାରଙ୍କ ଜୀବନୀ ୧୦ ଖଣ୍ଡରେ ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ସହ। ଜୋସେଫ ଲେଲିଭେଲ୍ଡଙ୍କ ୨୦୧୦ ମସିହାର ଜୀବନୀ, ଗ୍ରେଟ୍ ସୋଲ୍: ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧୀ ଏବଂ ତାଙ୍କ ସଂଘର୍ଷ ଭାରତ ସହିତ ସଂଘର୍ଷରେ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ଯୌନ ଜୀବନ ବିଷୟରେ ବିବାଦୀୟ ବିଷୟବସ୍ତୁ ରହିଥିଲା। (Review of Great Soul: Mahatma Gandhi and His Struggle With India by Joseph Lelyveld). ତେବେ ଏହି ପ୍ରେସ୍ କଭରେଜ୍ ପୁସ୍ତକର ସାମଗ୍ରିକ ବାର୍ତ୍ତାକୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ବିକୃତ କରିଛି ବୋଲି ଲେଲିଭେଲ୍ଡ କହିଛନ୍ତି। ୨୦୧୪ ମସିହାର ଚଳଚ୍ଚିତ୍ର ୱେଲକମ୍ ବ୍ୟାକ୍ ଗାନ୍ଧୀ ଆଧୁନିକ ଭାରତ ପ୍ରତି ଗାନ୍ଧୀ କିପରି ପ୍ରତିକ୍ରିୟା ପ୍ରକାଶ କରିପାରନ୍ତି ତାହା ଉପରେ ଏକ କାଳ୍ପନିକ ନଜର ପକାଇଛି । ପୂଜ୍ୟ ଗୁରୁଦେବଶ୍ରୀ ରାକେଶଭାଇଙ୍କ ପ୍ରେରଣାରେ ଏବଂ ସଙ୍ଗୀତ ନାଟକ ଏକାଡେମୀ ଏବଂ ଶ୍ରୀମଦ ରାଜଚନ୍ଦ୍ର ମିଶନ ଧର୍ମପୁରଦ୍ୱାରା ପ୍ରଯୋଜିତ ୨୦୧୯ ମସିହାର ନାଟକ ଭାରତ ଭାଗ୍ୟ ବିଧାତା ଗାନ୍ଧୀ କିପରି ସତ୍ୟ ଓ ଅହିଂସାର ମୂଲ୍ୟବୋଧ ସୃଷ୍ଟି କରିଥିଲେ ତାହା ଉପରେ ନଜର ପକାଇଛି ।
୧୯୩୪ ମସିହାର ମ୍ୟୁଜିକାଲ ଏନିଥିଂ ଗୋଜରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ହୋଇଥିବା 'ୟୁ ଆର୍ ଦ ଟପ୍' ଗୀତର ଲିରିକ୍ସରେ କୋଲ୍ ପୋର୍ଟର୍ 'ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧୀ'କୁ ବ୍ୟବହାର କରିଛନ୍ତି। ଏହି ଗୀତରେ ପୋର୍ଟର 'ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧୀ'କୁ 'ନେପୋଲିୟନ ବ୍ରାଣ୍ଡି' ସହ ଗାଇଛନ୍ତି।
ଭାରତ ଭିତରେ ସାମ୍ପ୍ରତିକ ପ୍ରଭାବ
left|thumb|କନ୍ୟାକୁମାରୀରେ ଥିବା ଗାନ୍ଧୀ ମଣ୍ଡପମ୍ ନାମକ ଏକ ମନ୍ଦିର ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ସମ୍ମାନରେ ନିର୍ମିତ ହୋଇଥିଲା।
ଦ୍ରୁତ ଅର୍ଥନୈତିକ ଆଧୁନିକୀକରଣ ଏବଂ ସହରୀକରଣ ସହିତ ଭାରତ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ଅର୍ଥନୀତିକୁ ପ୍ରତ୍ୟାଖ୍ୟାନ କରିଛି କିନ୍ତୁ ତାଙ୍କ ରାଜନୀତିର ଅଧିକାଂଶ ଅଂଶ ଗ୍ରହଣ କରିଛି ଏବଂ ତାଙ୍କ ସ୍ମୃତିକୁ ସମ୍ମାନ ଦେଉଛି । ରିପୋର୍ଟର ଜିମ୍ ୟାର୍ଡଲି ଉଲ୍ଲେଖ କରିଛନ୍ତି ଯେ, "ଆଧୁନିକ ଭାରତ ଏକ ଗାନ୍ଧିବାଦୀ ରାଷ୍ଟ୍ର ନୁହେଁ, ଯଦି ଏହା କେବେ ହୋଇଥାନ୍ତା। ଗ୍ରାମୀଣ ରୋମାଣ୍ଟିସିଜମ ଭାବରେ ତାଙ୍କ ଜୀବନକାଳ ମଧ୍ୟରେ ଏକ ଗ୍ରାମ-ଅଧ୍ୟୁଷିତ ଅର୍ଥନୀତି ବିଷୟରେ ତାଙ୍କର ଦୃଷ୍ଟିକୋଣକୁ ଦୂରେଇ ଦିଆଯାଇଥିଲା ଏବଂ ବ୍ୟକ୍ତିଗତ ତପସ୍ୟା ଏବଂ ଅହିଂସାର ଏକ ଜାତୀୟ ମୂଲ୍ୟବୋଧ ପାଇଁ ତାଙ୍କର ଆହ୍ୱାନ ଏକ ଆଶାୟୀ ଅର୍ଥନୈତିକ ଏବଂ ସାମରିକ ଶକ୍ତିର ଲକ୍ଷ୍ୟର ବିରୋଧୀ ସାବ୍ୟସ୍ତ ହୋଇଛି । ଅପରପକ୍ଷରେ ଏକ ସହିଷ୍ଣୁ, ଧର୍ମନିରପେକ୍ଷ ଗଣତନ୍ତ୍ର ଭାବେ ଭାରତର ରାଜନୈତିକ ପରିଚୟ ପାଇଁ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଶ୍ରେୟ ଦିଆଯାଉଛି।
ଅକ୍ଟୋବର ୨, ଭାରତରେ ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ଜନ୍ମଦିନ, ଗାନ୍ଧୀ ଜୟନ୍ତୀ ଏକ ଜାତୀୟ ଛୁଟି ଦିନ ଅଟେ । ଗୋଟିଏ ଟଙ୍କିଆ ନୋଟ୍ ବ୍ୟତୀତ ଭାରତୀୟ ରିଜର୍ଭ ବ୍ୟାଙ୍କଦ୍ୱାରା ଜାରି କରାଯାଇଥିବା ସମସ୍ତ ମୂଲ୍ୟର କାଗଜ ମୁଦ୍ରାରେ ମଧ୍ୟ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ଫଟୋ ଦେଖିବାକୁ ମିଳୁଛି। ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ତାରିଖ ୩୦ ଜାନୁଆରୀକୁ ଭାରତରେ ସହିଦ ଦିବସ ଭାବରେ ପାଳନ କରାଯାଏ ।
ଗାନ୍ଧୀଙ୍କୁ ସମର୍ପିତ ଭାରତରେ ତିନୋଟି ମନ୍ଦିର ରହିଛି । ଗୋଟିଏ ଓଡ଼ିଶାର ସମ୍ବଲପୁରରେ, ଦ୍ୱିତୀୟଟି କର୍ଣ୍ଣାଟକର ଚିକମାଗାଲୁର ଜିଲ୍ଲାର କାଦୁର ନିକଟସ୍ଥ ନିଦାଘଟ୍ଟା ଗ୍ରାମରେ ଏବଂ ତୃତୀୟଟି ତେଲେଙ୍ଗାନାର ନାଲଗୋଣ୍ଡା ଜିଲ୍ଲାର ଚିତିଆଲଠାରେ ଅବସ୍ଥିତ । କନ୍ୟାକୁମାରୀରେ ଥିବା ଗାନ୍ଧୀ ସ୍ମାରକୀ କେନ୍ଦ୍ରୀୟ ଭାରତୀୟ ହିନ୍ଦୁ ମନ୍ଦିର ପରି ଦେଖାଯାଏ ଏବଂ ମଦୁରାଇର ତାମୁକ୍କମ ବା ଗ୍ରୀଷ୍ମକାଳୀନ ପ୍ୟାଲେସରେ ଏବେ ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧୀ ସଂଗ୍ରହାଳୟ ରହିଛି ।
ବଂଶଧର
center|thumb|ମୋହନଦାସ କରମଚାନ୍ଦ ଗାନ୍ଧୀ ଏବଂ କସ୍ତୁରବା ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ପାରିବାରିକ ବୃକ୍ଷ (ଉତ୍ସ: ଗାନ୍ଧୀ ଆଶ୍ରମ ସାବରମତୀ)
ଗାନ୍ଧିଜୀଙ୍କ ସନ୍ତାନ ଓ ନାତିନାତୁଣୀମାନେ ଭାରତ ଏବଂ ଅନ୍ୟ ଦେଶରେ ରୁହନ୍ତି । ନାତି ରାଜମୋହନ ଗାନ୍ଧୀ ଇଲିନୋଇସରେ ଜଣେ ପ୍ରଫେସର ଏବଂ ମୋହନଦାସ ନାମକ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ଜୀବନୀର ଲେଖକ ହୋଇଥିବା ବେଳେ ଅନ୍ୟ ଜଣେ ତରୁଣ ଗାନ୍ଧୀ ତାଙ୍କ ଜେଜେବାପାଙ୍କ ଉପରେ ଅନେକ ପ୍ରାମାଣିକ ପୁସ୍ତକ ରଚନା କରିଛନ୍ତି । ଆଉ ଜଣେ ନାତି କାନୁ ରାମଦାସ ଗାନ୍ଧୀ (ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ତୃତୀୟ ପୁତ୍ର ରାମଦାସଙ୍କ ପୁଅ) ପୂର୍ବରୁ ଯୁକ୍ତରାଷ୍ଟ୍ର ଆମେରିକାରେ ଅଧ୍ୟାପନା କରିବା ସତ୍ତ୍ୱେ ଦିଲ୍ଲୀର ଏକ ବୃଦ୍ଧାଶ୍ରମରେ ରହୁଥିବା ଦେଖିବାକୁ ମିଳିଥିଲା।
ଗାନ୍ଧୀ:ଜଣା-ଅଜଣାଗାନ୍ଧୀ:ଜଣା-ଅଜଣା,ସମ୍ବାଦ,ତା୦୨/୦୨/୨୦୧୬,ଭୁବନେଶ୍ୱର,ପୃଷ୍ଠା ୨,ସମ୍ପାଦକ-ସୌମ୍ୟ ରଞ୍ଜନ ପଟ୍ଟନାୟକ,Volume XXXII No.118
ନୋବେଲ ଶାନ୍ତି ପୁରସ୍କାର ପାଇଁ ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧୀଙ୍କୁ ପାଞ୍ଚଥର ଚୟନ କରାଯାଇଥିଲା ।
ଚାରି ଦେଶ ଓ ୪ ମହାଦେଶରେ ନାଗରିକ ଅଧିକାର ପାଇଁ ସେ ଲଢ଼ିଥିଲେ ।
ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ମରଶରୀରର ଶୋଭାଯାତ୍ରା ଦୀର୍ଘ ୮ କିଲୋମିଟର ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବ୍ୟାପିଥିଲା ।
ସହିଦ ହେବାର ୨୧ ବର୍ଷ ପରେ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ସମ୍ମାନାର୍ଥେ ଗ୍ରେଟ ବ୍ରିଟେନ ପକ୍ଷରୁ ଡାକ ଟିକେଟ ପ୍ରଚଳନ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ।
ଜୀବନକାଳରେ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ହାରାହାରି ଦୈନିକ ପଦଯାତ୍ରା ଥିଲା ୧୮ କିଲୋମିଟର: ଦୁଇ ଥର ବିଶ୍ୱ ଭ୍ରମଣ ପାଇଁ ଏହା ଯଥେଷ୍ଟ ।
ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ନାମରେ ଭାରତରେ ୫୩ଟି ଏବଂ ବିଦେଶରେ ୪୮ଟି ମୂଖ୍ୟ ରାସ୍ତା ଲୋକାର୍ପିତ ।
ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ଅସଂଖ୍ୟ ପତ୍ରବନ୍ଧୁଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଥିଲେ ଟଲଷ୍ଟୟ, ଆଇନଷ୍ଟାଇନ !
ଡର୍ବାନ, ପ୍ରିଟୋରିଆ ଓ ଜୋହାନ୍ସବର୍ଗରେ ତିନୋଟି ଫୁଟ୍ବଲ୍ କ୍ଲବ ଗଠନରେ ଗାନ୍ଧୀ ଥିଲେ ମୂଖ୍ୟ ପୁରୋଧା ।
ଆହୁରି ଦେଖନ୍ତୁ
ଗାନ୍ଧି ଟୋପି
ଗାନ୍ଧୀ ତୀର୍ଥ - ଗାନ୍ଧୀ ଇଣ୍ଟରନ୍ୟାସନାଲ ରିସର୍ଚ୍ଚ ଇନଷ୍ଟିଚ୍ୟୁଟ୍ ଏବଂ ମ୍ୟୁଜିୟମ ଫର ଗାନ୍ଧିଅଧ୍ୟୟନ, ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ଉପରେ ଗବେଷଣା ଏବଂ ଆଲୋଚନା
ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଖ୍ରୀଷ୍ଟିଆନ ଧର୍ମ
ନାଗରିକ ଅଧିକାର ନେତାଙ୍କ ତାଲିକା
ଶାନ୍ତି କର୍ମୀଙ୍କ ତାଲିକା
ସାତଟି ସାମାଜିକ ପାପ (ଅର୍ଥାତ୍ ପୃଥିବୀର ସାତଟି ଭୁଲ)
Trikaranasuddhi
ମିଳିତ ଜାତୀୟତାବାଦ
ନୋଟ୍ସ
ଆଧାର
ପୁସ୍ତକ
(100 volumes). Free online access from Gandhiserve.
ପ୍ରାଥମିକ ଉତ୍ସ
(100 volumes). Free online access from Gandhiserve.
ଅଧିକ ତଥ୍ୟ
Gandhi Smriti — Government of India website
Mani Bhavan Gandhi Sangrahalaya Gandhi Museum & Library
Gandhi Research Foundation - One-Stop info on Gandhi
Mohandas K. Ghadhi materials in the South Asian American Digital Archive (SAADA)
ବାହାର ଲିଙ୍କ
୧୯୪୨-୧୯୪୪ ମସିହାରେ ଭାରତ ସରକାରଙ୍କ ସହ ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ଚିଠିପତ୍ର
ଶ୍ରେଣୀ:୧୮୬୯ ଜନ୍ମ
ଶ୍ରେଣୀ:୧୯୪୮ ମୃତ୍ୟୁ
ଶ୍ରେଣୀ:ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ପରିବାର
ଶ୍ରେଣୀ:ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧୀ |
ପାଳି ଭାସା | https://or.wikipedia.org/wiki/ପାଳି_ଭାସା | REDIRECT ପାଳି ଭାଷା |
ଜୀବ ବିଜ୍ଞାନ | https://or.wikipedia.org/wiki/ଜୀବ_ବିଜ୍ଞାନ | thumb|150px|ପ୍ରାଣୀ
thumb|150px|ଉଦ୍ଭିଦ: ଗହମ
thumb|150px|କବକ: ମୋର୍ଚ୍ଚେଲା ଏଷ୍କ୍ଯୁଲେଣ୍ଟା
thumb|150px|ବୀଜାଣୁ
thumb|150px|ଆର୍କିଆ: ହାଲୋଆର୍କିଆ
thumb|150px|ଭୂତାଣୁ: ଗାମା ବ୍ଯାକ୍ଟେରିଆଭୋଜୀ
ଜୀବବିଜ୍ଞାନ ହେଉଛି ଜୀବନ ତଥା ଜୀବମାନଙ୍କ ଉପରେ ଗବେଷଣା କରୁଥିବା ପ୍ରାକୃତିକ ବିଜ୍ଞାନର ଏକ ଶାଖା । ଏଥିରେ ଜୀବମାନଙ୍କର ବାହ୍ଯ ଗଠନ, ଅନ୍ତର୍ଗଠନ, ଆଣବିକ ପ୍ରକ୍ରିୟା, ରାସାୟନିକ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଇତ୍ୟାଦି ମଧ୍ଯ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ।Based on definition from: "Aquarena Wetlands Project glossary of terms". Texas State University at San Marcos. Archived from the original on 2004-06-08.
ଜୀବବିଜ୍ଞାନ ଦୁଇଟି ଶବ୍ଦକୁ ନେଇ ଗଠିତ, ଜୀବ ଓ ବିଜ୍ଞାନ । ଜୀବ କହିଲେ ପୃଥିବୀରେ ବାସକରୁଥିବା ଯେ କୌଣସି ଜୀବନ୍ତ ପ୍ରାଣୀ ବା ଉଦ୍ଭିଦକୁ ବୁଝାଏ ଏବଂ ଜୀବ ବିଜ୍ଞାନ ସେମାନଙ୍କ ବିଷୟରେ ବିଜ୍ଞାନ ଜ୍ଞାନ ପ୍ରଦାନ କରେ ।
ବିଜ୍ଞାନର ଯେଉଁ ବିଭାଗରେ ଜୀବଜନ୍ତୁ ଏବଂ ସେମାନଙ୍କ ଗୁଣ, ଧର୍ମ ଓ ବିଶେଷତ୍ୱ ବିଷୟରେ ଆଲୋଚନା କରାଯାଏ ତାହାକୁ ଜୀବବିଜ୍ଞାନ କୁହାଯାଏ । ଏହା ଏକ ବିସ୍ତୃତ ବିଷୟ ଯାହାକି ପାଞ୍ଚୋଟି ମୂଖ୍ୟ ମତ ଉପରେ ଆଧାରିତ ।Avila, Vernon L. (1995). Biology: Investigating life on earth. Boston: Jones and Bartlett. pp. 11–18. .
କୋଷ ହେଉଛି ଜୀବନ ଧାରଣାର ଏକକ
ନୂଆ ପ୍ରାଣୀମାନଙ୍କ ସୃଷ୍ଟି ଓ ବିଭେଦାୟନ ହେଉଛି ସୃଷ୍ଟିର ତିଆରି
ଜିନ ହେଉଛି ବିଭେଦାୟନର ଏକକ
କୌଣସି ଏକ ଜୀବ ଏହାର ଅବସ୍ଥାଟିକୁ ସଚଳ ରଖିବା ଲାଗି ତାହାର ଆଭ୍ୟନ୍ତରୀଣ ପରିବେଶକୁ ସେଇ ଅନୁସାରେ ରଖିଥାଏ
ବଞ୍ଚିଥିବା ଜୀବ ଶକ୍ତି ଗ୍ରହଣ ଓ ପ୍ରବାହ କରିଥାନ୍ତି
ଆଧାର
ଅଧିକ ତଥ୍ୟ
OSU's Phylocode
Biology Online – Wiki Dictionary
MIT video lecture series on biology
Biology and Bioethics .
Biological Systems – Idaho National Laboratory
The Tree of Life: A multi-authored, distributed Internet project containing information about phylogeny and biodiversity.
Using the Biological Literature Web Resources
Journal links
PLos Biology A peer-reviewed, open-access journal published by the Public Library of Science
Current Biology General journal publishing original research from all areas of biology
Biology Letters A high-impact Royal Society journal publishing peer-reviewed Biology papers of general interest
Science Magazine Internationally Renowned AAAS Science Publication – See Sections of the Life Sciences
International Journal of Biological Sciences A biological journal publishing significant peer-reviewed scientific papers
[http://www.press.jhu.edu/journals/perspectives_in_biology_and_medicine/index.html Perspectives in Biology and Medicine An interdisciplinary scholarly journal publishing essays of broad relevance
Life Science Log
ଶ୍ରେଣୀ:ଜୀବ ବିଜ୍ଞାନ
10101001111000000010101010101010101010101010101100101010101001110010100010101010101010100101010101010101010101001010101010001010111001010010101010010101010010100101010101001010101010101010101100101000101010101001010101010010101010101010010101010010101010010101010001010111101010101010100101001011010101010101010101010101001010101010101001011110010101010101001010101001010101010101010101010101 |
ଇଣ୍ଟରନେଟ | https://or.wikipedia.org/wiki/ଇଣ୍ଟରନେଟ | ଇଣ୍ଟରନେଟ (Internet) ହେଉଛି ଏକ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ମେଳଣ ଯେଉଁଠି ନିଜନିଜ ଭିତରେ ଅନେକ କମ୍ପ୍ୟୁଟର ଯୋଡି ହୋଇ ରହିଥାନ୍ତି, ଯାହାକି କମ୍ପ୍ୟୁଟର ବ୍ୟବହାର କରୁଥିବା ଓ ଅଲଗା ଅଲଗା ଜାଗାରେ ଥିବା ଲୋକମାନଙ୍କୁ ଜ୍ଞାନ, ଭାବ ଆଦିର ଦେବା ନେବା କରିବାରେ ସାହାଯ୍ୟ କରେ ।
ପ୍ରଥମେ ଇଣ୍ଟରନେଟର ବ୍ୟବହାର ଏକ ବୈଜ୍ଞାନିକ କର୍ମଶାଳାରେ ପରସ୍ପର ସହ ସଂପର୍କ ରଖିବା ପାଇଁ କରାଯାଇଥିଲା । ହେଲେ ପରେ ପରେ ଏହାକୁ ବିଶ୍ୱବ୍ୟାପୀ ଇଣ୍ଟରନେଟରେ ପରିଣତ କରି ଦିଆଗଲା ।
ବର୍ତ୍ତମାନ ଇଣ୍ଟରନେଟ ମାଧ୍ୟମରେ ଇମେଲ ପାଇବା/ପଠାଇବା, ଚାଟିଙ୍ଗ କରିବା, ଆଦି କାମ ସହଜରେ ହୋଇ ପାରୁଥିବା ବେଳେ ସୂଚନା ଆଦାନ ପ୍ରଦାନ ମଧ୍ୟ ହୋଇ ପାରୁଛି । ଇଣ୍ଟରନେଟ ପରିବର୍ତ୍ତନଶୀଳ, ତେଣୁ ଦିନକୁ ଦିନ ଏଥିରେ ନୂଆ ନୁଆ ଜ୍ଞାନ କୌଶଳର ବ୍ୟବହାର ହେଉଛି । ଏବେ ଆମେ ନିଜ ଘରେ ବସି ଇଣ୍ଟରନେଟ ମାଧ୍ୟମରେ ବିଶ୍ୱରେ ଘଟୁଥିବା ଅଗଣିତ ଘଟଣା ବିଷୟରେ ଜାଣିପାରୁଛେ ଏବଂ ଦେଖିପାରୁଛେ ।
ଜ୍ଞାନକୌଶଳ
ଇଣ୍ଟରନେଟରେ କିଛି ମୁଖ୍ୟ କମ୍ପ୍ୟୁଟର ରହିଥାଏ, ଯାହାକୁ ସର୍ଭର କୁହାଯାଏ । ସର୍ଭରଗୁଡ଼ିକ ପରସ୍ପର ମଧ୍ୟରେ ସଂଯୁକ୍ତ ହୋଇଥାନ୍ତି । ସର୍ଭର ବା ମୁଖ୍ୟ କମ୍ପ୍ୟୁଟରରେ ଡାଟା ସବୁ ସାଇତି ରଖା ଯାଇଥାଏ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ସର୍ଭରର ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ନାମ ଏବଂ ଆଡ୍ରେସ ରହିଥାଏ । ଆମେ ଯେତେବେଳେ ଆମ କମ୍ପ୍ୟୁଟରରେ ୱେବସାଇଟ ଖୋଳୁଛୁ, ସେ ପ୍ରଥମେ ନିଜର ସର୍ଭର ସହିତ ସମ୍ପର୍କ କରେ ଏବଂ ସର୍ଭରରୁ ସମ୍ପୃକ୍ତ ପ୍ରୁଷ୍ଠାକୁ ଆମ କମ୍ପ୍ୟୁଟରରେ ଦେଖେଇ ଥାଏ ଏବଂ ଆମେ ଆମ କାମ କରିଥାଉ ।
ଆଧାର
ଶ୍ରେଣୀ:ଇଣ୍ଟରନେଟ
ଶ୍ରେଣୀ:କମ୍ପ୍ୟୁଟର ବିଜ୍ଞାନ |
ଜୈବପ୍ରଯୁକ୍ତି | https://or.wikipedia.org/wiki/ଜୈବପ୍ରଯୁକ୍ତି | ଜୈବ ପ୍ରଯୁକ୍ତିବିଦ୍ୟା ବା ବାୟୋଟେକ୍ନୋଲୋଜି ଦୁଇଟି ଶବ୍ଦର ସମିଶ୍ରଣରୁ ସୃଷ୍ଟ: biology (ଅର୍ଥାତ୍ ଜୀବବିଜ୍ଞାନ) ଓ technology (ଅର୍ଥାତ୍ ପ୍ରଯୁକ୍ତିବିଦ୍ୟା)। ଜୀବ ଓ ସେମାନଙ୍କ ଜୈବିକ ପ୍ରକ୍ରିୟା ଯଥା ଜୈବରସାୟନ, ଅଣୁଜୀବ ବିଜ୍ଞାନ, ଜିନୀୟ ଯାନ୍ତ୍ରିକବିଦ୍ୟା ଇତ୍ୟାଦିର ଶିଳ୍ପଭିତ୍ତିକ ପ୍ରୟୋଗଦ୍ୱାରା ମନୁଷ୍ୟ ସମାଜର ହିତ ପାଇଁ ଅଣୁଜୀବର ସର୍ବୋତ୍ତମ ବ୍ୟବହାରକୁ ଜୈବପ୍ରଯୁକ୍ତି ବିଦ୍ୟାର ସଂଜ୍ଞା କୁହାଯାଏ । ବ୍ୟାବସାୟ ଭିତ୍ତିରେ ଖାଦ୍ୟ ତଥା ପାନୀୟ ପ୍ରସ୍ତୁତି, କୃଷି ଉତ୍ପାଦନ ବୃଦ୍ଧି, ଜଟିଳ ରୋଗର ନିଦାନ ଓ ଚିକିତ୍ସା, ଅପରାଧ ନିର୍ଣ୍ଣୟ ଇତ୍ୟାଦିରେ ଜୈବପ୍ରଯୁକ୍ତି ବିଦ୍ୟାର ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଭୂମିକା ରହିଛି।
ଯଦିଓ ପ୍ରାଚୀନ କାଳରୁ ଜୈବପ୍ରଯୁକ୍ତି ବିଦ୍ୟାକୁ ପାରମ୍ପରିକ କୃଷି, ଖାଦ୍ୟ ତଥା ପାନୀୟ ପ୍ରସ୍ତୁତିରେ ବ୍ୟବହାର ହୋଇଆସିଛି, ୧୯୭୦ ଦଶକରେ ଜିନୀୟ ଯାନ୍ତ୍ରିକ ବିଦ୍ୟାର ଅଭ୍ୟୁଥାନ ପରେ ଆଧୁନିକ ଜୈବପ୍ରଯୁକ୍ତି ବିଦ୍ୟାକୁ ଜନ୍ମ ଦେଲା। କାର୍ଲ୍ ଇରେକ୍ୟ (Károly Ereky)ଙ୍କୁ ଜୈବପ୍ରଯୁକ୍ତି ବିଦ୍ୟାର ଜନକ ଭାବେ ଗ୍ରହଣ କରାଯାଏ Fári, Miklós Gábor, and Ubul Pál Kralovánszky. "The founding father of biotechnology: Károly (Karl) Ereky." International Journal of Horticultural Science 12.1 (2006): 9-12.।
ଇତିହାସ
ଜୈବ ପ୍ରଯୁକ୍ତିବିଦ୍ୟାର ଇତିହାସକୁ ଚାରୋତଟି ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରାଯାଇପାରେSingh, B., 2007. Fundamentals of Plant Biotechnology. 1st ed. SALASAR IMAGING SYSTEMS, DELHI-35: Satish Serial Publishing House.।
ପ୍ରାକ୍-ପାଶ୍ଚର ଯୁଗ: ବିଭ୍ଭିନ୍ନ ଦେଶରେ ଏବଂ ବିଭ୍ଭିନ୍ନ ସଭ୍ୟତାରେ ଅଣୁଜୀବମାନଙ୍କୁ ଖାଦ୍ୟ ତଥା ପାନୀୟ ପ୍ରସ୍ତୁତିରେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଛି। ଘରେ ମା'ମାନେ ଦୁଧରୁ ଦହି ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଥାନ୍ତି। ଦୋସା, ଇଡିଲି ତଥା ବିରି ତିଆରି ପିଠା ପାଇँ ରାତିରୁ ବିରିକୁ ବାଟି ଖଟା ହେବାପାଇँ ରଖିଦିଅନ୍ତି। ବିଭ୍ଭିନ୍ନ ଫଳକୁ ସଶୁଖାଇ ବା ଆଚାର ମାଧ୍ୟମରେ ଅନେକ ଦିନ ରଖାଯାଇପାରେ। ସେହିପରି କେକ୍, ପାଉँରୁଟି, ବିୟ୍ର୍ ଇତ୍ୟାଦିର ପ୍ରସ୍ତୁତିରେ ଇଷ୍ଟ୍ ପାଉଡର୍ ବ୍ୟବହାର କରଯାଏ। ଏହିସବୁ ପଦ୍ଧତିର ବିକାଶ ସମୟରେ ସେମାନଙ୍କ ପଛରେ ଥିବା ବିଜ୍ଞାନ ଜଣାନାଥିଲା। ପିଢି ପରେ ପିଢି ଏହି ପଦ୍ଧତିସବୁ ପରମ୍ପରା ହିସାବରେ ପ୍ରଚଳିତ ହୋଇଆସୁଥିଲା ଏବଂ ଜୈବ ପ୍ରଯୁକ୍ତିବିଦ୍ୟାର ମୂଳ ଦୂଆ ସ୍ଥାପନ କରିବାରେ ସହାୟକ ହେଲା।
ପାଶ୍ଚର ଯୁଗ: ବିଂଶ ଶତବ୍ଦିର ପ୍ରଥମାର୍ଦ୍ଧରେ ଅଣୁଜୀବ ବିଜ୍ଞାନର ବିକାଶ ହେଲା। ଲୁଇ ପାଶ୍ଚର ଆବିଷ୍କାର କଲେ ଯେ ଅଣୁଜୀବମାନେ କିଣ୍ୱନ (fermentation) ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ମୂଖ୍ୟ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥାନ୍ତି। ପରେ ପରେ ବଚ୍ନର୍ ଇଷ୍ଟ୍ରୁ ଏକ ଏନଜାଇମ୍ ବାହର କଲେ ଯାହା କି ଶର୍କରାକୁ ସୁରାରେ ପରିଣତ କରେ। ଏହି ସ୍ୱୁ ଆବିଷ୍କାରମାନ ଅଣୁଜୀବକୁ ବ୍ୟବହାର କରି ବିଭ୍ଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ରସାୟନ ଯଥା: ସାଇଟ୍ରିକ୍ ଏସିଡ୍, ଲାକ୍ଟିକ୍ ଏସିଡ୍, ଆସେଟୋନ୍, ବ୍ୟୁଟାନୋଲ୍ ଓ ଗ୍ଲିସେରୋଲ୍ର ବହୁଳ ଉତ୍ପାଦନରେ ସାହଯ୍ୟ କଲା।
ଶିଳ୍ପଭିତ୍ତିକ ବିକାଶର ଯୁଗ: ୧୯୨୮ ମସିହରେ ଆଲେକଜାଣ୍ଡେର୍ ଫ୍ଲେମିଂ ଏକ ଫିମ୍ପି ପ୍ରଜାତିରୁ ପେନିସିଲିନ୍ ନାମକ ରସାୟନ ଆବିଷ୍କାର କଲେ ଯାହା କି ବହୁଳ ମାତ୍ରାରେ ଜିବଘ୍ନ ବା ଆଣ୍ଟିବାୟୋଟିକ୍ (antibiotic) ପ୍ରସ୍ତୁତ୍ କରିବାରେ ବ୍ୟବହୃତ ହେଲା।
ଆଧୁନିକ ଯୁଗ: ୧୯୫୩ ମସିହରେ ଡି.ଏନ୍.ଏର ଆବିଷ୍କାର ସହିତ ଆଧୁନିକ ଜୀବବିଜ୍ଞାନର ଆରମ୍ଭହେଲା। ଜୈବ-ଆଣବିକ କ୍ରୀୟା ଯଥା: ଡି.ଏନ୍.ଏ ସ୍ୱ-ପ୍ରତିଫଳନ, ଆର୍.ଏନ୍.ଏ ସଂଶ୍ଲେଷଣ, ପୃଷ୍ଟିସର ବା ପ୍ରୋଟିନ୍ ସଂଶ୍ଲେଷଣ ଇତ୍ୟାଦିର ବିଶଦ ଧରଣା, ପି.ସି,ଆର୍ (PCR) ପଦ୍ଧତିର ବିକାଶ ଫଳରେ ଜିନୀୟ ଯାନ୍ତ୍ରିକବିଦ୍ୟାର ଜନ୍ମନେଲା। ଜିନୀୟ ଯାନ୍ତ୍ରିକବିଦ୍ୟାଦ୍ୱାରା ବ୍ୟାକ୍ଟେରିଆ ପରି ଅଣୁଜୀବ ମାନଙ୍କ ଡି.ଏନ୍.ଏକୁ ଅତିସହଜରେ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରି କମ୍ ଖର୍ଚରେ ବିଭ୍ଭିନ୍ନ ବହୁ ଉପଯୋଗି ରସାୟନ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିପାରାଗଲା। ପରେ ପରେ ପ୍ରାଣୀ ଏବଂ ଉଦ୍ଭିଦ ମାନଙ୍କ ଡି.ଏନ୍.ଏକୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରାଯାଇପାରିଲା। ଏମାନଙ୍କୁ ଜେନେଟିକାଲି ମୋଡିଫାଇଡ୍ ଅରଗାନିଜ୍ମ୍ (GMO) କୁହାଗଲା।
ଜୈବ ପ୍ରଯୁକ୍ତିବିଦ୍ୟାର ପ୍ରୟୋଗ
ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ଓ ଔଷଧ
ଜୈବ ପ୍ରଯୁକ୍ତିବିଦ୍ୟା ଚିରଚରିତ ଚିକିସ୍ଛା ପଦ୍ଧତିରେ ଅନେକ ପରିରର୍ତ୍ତନ ଆଣିଛି। ବହୁଳ ଉତ୍ପାଦନ ଯୋଗୁँ ଶସ୍ତା ଔଷଧ ଉପଲ୍ବଧ ହୋଇପରୁଛି। ଜିନୀୟ ଯାନ୍ତ୍ରିକବିଦ୍ୟାଦ୍ୱାରା ଇନ୍ସୁଲିନ୍, ପେନିସିଲିନ୍ ଭଳି ଅତ୍ୟାବଶ୍ୟକୀୟ ଔଷଧର ବହୁଳ ପ୍ରସ୍ତୁତି ଯୋଗୁँ ସୁଲ୍ଭ୍ ମୂଲ୍ୟରେ ଉପଲବ୍ଧ ହେଇପରୁଛି। ଜେନଟେକ୍ ନାମକ ଏକ କମ୍ପାନୀ ୧୯୭୮ ମସିହାରେ ପ୍ରଥମେ ଇସଚେରଚିଆ କୋଲାଇ (Escherichia coli) ବୀଜଣୁରେ ମାନବ ଇନ୍ସୁଲିନ୍ ଜିନ୍ ପ୍ରତ୍ୟରୋପଣ କରି ଇନ୍ସୁଲିନ୍ର ବହୁଳ ଉତ୍ପାଦନ କରିଥିଲା "Human Insulin: Seizing the Golden Plasmid". Science News. 114 (12): 195. 1978-09-16.। ପୁର୍ବରୁ ଗାଇ, ଘୁଷୁରି, ଘୋଡ଼ା ପରି ଜୀବମାନଙ୍କଠାରୁ ଇନ୍ସୁଲିନ୍ ବାହର କରାଯାଉଥିଲା, ତେଣୁ ଏହି ଔଷଧର ମୂଲ୍ୟ ବହୁତ ପଡୁଥିଲା ଏବଂ ନିରପଦ ମଧ୍ୟ ନଥିଲା । ପରେ ପରେ ଆହୁରି ବହୁତ ପ୍ରକାରର ଔଷଧ ଏହି ଉପାୟରେ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଗଲା।
ରୋଗର ନିରାକରଣ ପରି ରୋଗ ଚିହ୍ନଟ କରିବା ବହୁତ ଗୁରୁତ୍ତ୍ୱପୁର୍ଣ୍ଣ। ଜୈବ ପ୍ରଯୁକ୍ତିବିଦ୍ୟା ଦ୍ୱରା ସଠିକ୍ ଏବଂ ସରଳ ରୋଗ ନିର୍ଣ୍ଣୟ (ଡାଇଗ୍ନୋଷ୍ଟିକ୍) ପଦ୍ଧତି ବିକଶିତ ହୋଇପରିଛି। ଏହ ସମ୍ଭବ ହୋଇପାରିଛି ଆଣବିକ ଜୀବବିଜ୍ଞାନରେ ଉନ୍ନତି ଯୋଗୁँ। ମ୍ୟାଲେରିଆ, ଗର୍ଭଧାରଣ ଇତ୍ୟାଦିରେ ବ୍ୟବହୃତ କିଟ୍ (sandwich ELISA) ଆଜି ଘରେ ଘରେ ପରିଚିତ।
ଆଧୁନିକ ଚିକିତ୍ସା ବ୍ୟବସ୍ଥରେ ଟୀକା ଏବଂ ଜିବଘ୍ନର ବିଶେଷ ଭୂମିକା ରହିଛି। ଯେକୈଣସି ରୋଗକାରକ ଅଣୁଜୀବ ଆମ ଶରୀରରେ ପ୍ରବେଶ କଲେ ସେଗୁଡିକୁ ପ୍ରତିରୋଧ କରିବାପାଇँ ଶରୀର ଭିତରେ ପ୍ରତିପିଣ୍ଡ (antibody) ତିଆରି ହୋଇଥାଏ। ପୁର୍ବରୁ ଟୀକାକରଣ ପାଇँ ମୃତ କିମ୍ବା ଦୁର୍ବଳ ଅଣୁଜୀବକୁ ଶରୀରରେ ପ୍ରବେଶ କରିବାକୁ ଦିଆଯାଉଥିଲା, ଯହାକି ସଂପୁର୍ଣ୍ଣ ନିରାପଦ ନଥିଲା। ଜିନୀୟ ଯାନ୍ତ୍ରିକବିଦ୍ୟା ଦ୍ୱରା କେବଳ ପ୍ରତିପିଣ୍ଡ ସୃଷ୍ଟିକାରୀ ପଦର୍ଥ ଯେପରିକି ପ୍ରୋଟିନ୍, ଶର୍କରା ଇତ୍ୟଦି ଉତ୍ପନ୍ନ କରଯାଇପାରିବ। ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଣୁଜୀବ ପରିବର୍ତ୍ତେ ପ୍ରତିପିଣ୍ଡ ସୃଷ୍ଟିକାରୀ ପଦର୍ଥକୁ ନିରାପଦରେ ଟୀକାକରଣ ପାଇँ ବ୍ୟବହର କରାଯାଉଛି।
ଚିକିତ୍ସା ବିଜ୍ଞାନର ନୂତନ ଦିଗନ୍ତ ହେଉଛି ଜେନେଟିକ୍ ଥେରାପି। ଜିନ୍ ଉପରେ ପ୍ରାଣୀର ସମସ୍ତ ଲକ୍ଷଣର ପରିପ୍ରକାଶ ନିର୍ଭର କରେ। ଜିନୀୟ ସ୍ତରରେ କୈଣସି ପ୍ରକାରର ଅସ୍ୱଭାବିକ ପରିବର୍ତ୍ତନ ହେଲେ କ୍ୟାନସର୍ ବା କର୍କଟ ପରି ଦୁଃସାଧ୍ୟ ରୋଗ ହୋଇଥାଏ। ଜିନ୍ ଥେରାପି ଚିକିତ୍ସାରେ ରୋଗିର ଜୀବକୋଷରୁ ରୋଗଗ୍ରସ୍ତ ଜିନ୍କୁ ସାଧରଣ ଜିନ୍ ଦ୍ୱରା ପରିବର୍ତ୍ତନ କରିଦିଆଯାଏ। ତେଣୁ କ୍ୟାନସର୍ ଏବଂ ବ୍ରେନ୍ ଟ୍ୟୁମର୍ ଭଳି ଦୁଃସାଧ୍ୟ ରୋଗର ମଧ୍ୟ ଚିକିତ୍ସା ସମ୍ଭବ ହୋଇପାରିବ। ଭବିଷ୍ୟତରେ ଜିନ୍ ଥେରାପିଦ୍ୱାରା ହିଁ ଚିକିତ୍ସା କ୍ଷେତ୍ରରେ ଉନ୍ନତି ହୋଇପାରିବ ବୋଲି ଅନେକ ଡାକ୍ତର ମତବ୍ୟକ୍ତ କଲେଣି https://www.prameyanews7.com/genetic-therapy-is-anew-way-of-medical-science-dr-ashok-mohapatra/। ଅନେକ ଦୁଃସାଧ୍ୟ ତଥା ଅନୁବଂଶିୟ ରୋଗରେ ଜିନ୍ର ଗୁରୁତ୍ୱ ଜଣାପଡିବା ପରେ ପ୍ରତ୍ୟେକ ମାନବ ଜିନୋମ୍ ସିକ୍ୟେନ୍ସିଙ୍ଗ୍ର କାର୍ଯ୍ୟ ଆରମ୍ଭ ହେଲା। ୧୯୯୦ ମସିହରେ ଆରମ୍ଭହୋଇ ୨୦୦୩ ମସିହାରେ ଏହି ପ୍ରୋଜେକ୍ଟ ଶେଷ ହୋଇଥିଲା। ଏହି ଜଟିଳ ତଥ୍ୟକୁ ଅନୁଶୀଳନ କରିବାପାଇ କମ୍ପ୍ୟୁଟର ବ୍ୟବହର କରାଯାଇଥିଲା ତଥା ବିଭ୍ଭିନ୍ନ ସଫ୍ଟୱେୟାର ଓ ଆଲଗୋରିଦମ୍ ବିକାଶ କରାଗଲା। ଫଳରେ ଜୈବ ସୂଚନାପ୍ରଯୁକ୍ତିବିଦ୍ୟା ବା ବାୟୋଇନଫର୍ମାଟିକ୍ସ (bioinformatics)ର ଗୁରୁତ୍ୱ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଲା। ମାନବ ଜିନୋମ୍ ସିକ୍ୟେନ୍ସିଙ୍ଗ୍ର ସମସ୍ତ ତଥ୍ୟ ଇଣ୍ଟରନେଟ୍ରେ ଉପଲବ୍ଧ https://www.ncbi.nlm.nih.gov/projects/genome/guide/human/index.shtml। ବର୍ତ୍ତମାନ ୧୮୦୦ରୁ ଉର୍ଦ୍ଧ୍ୱ ରୋଗ ସୃଷ୍ଟିକାରୀ ଜିନ୍ ଖୋଜାଜାଇସରିଲାଣି ।
କୃଷି
ଜନସଂଖ୍ୟାବିସ୍ଫୋରଣ ତଥ ଜଳବାୟୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଯୋଗୁ ଦିନକୁ ଦିନ ଖଦ୍ୟାଭାବ ବଢିବାରେ ଲାଗିଛ୍ହି। ପାରମ୍ପରିକ ପଦ୍ଧତିରେ ବଢିଛଲିଥିବା ଖଦ୍ୟାଭାବକୁ ଦୁରେଇବା କଷ୍ଟକର କାମ। ଜିନୀୟ ଯାନ୍ତ୍ରିକବିଦ୍ୟା ଦ୍ୱରା ଜିନୀୟ ସ୍ତରରେ ଅଦଳ ବଦଳ କରି ଅନେକ ଉନ୍ନତ କିସମ୍ର ଉଦ୍ଭିଦ ତିଆରି କରାଯାଇପରୁଛି। ଫଳରେ "ଜିନ୍ ବିପ୍ଲବ"ର ଗୁରୁତ୍ୱ ବୃଦ୍ଧି ପାଇବରେ ଲଗିଛ୍ହି। ଏହି ପଦ୍ଧତିରେ ଅଧିକ ଅମଳକ୍ଷମ ଫସଲର କିସମ ଯେପରିକି:
ତୃଣକମାରୀ ଗୁଣବିଶିଷ୍ଟ
କୀଟ ପ୍ରତିରୋଧ ଗୁଣବିଶିଷ୍ଟ
ରୋଗ ସୃଷ୍ଟକାରୀ ଅଣୁଜୀବ (ଭୁତଣୁ, ବୀଜାଣୁ) ଏବଂ କବକ (ଫିମ୍ପି) ପ୍ରତିରୋଧୀ
ଅଧିକା ଖାଦ୍ୟସାର ପ୍ରଦନକରୀ
ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ବ୍ୟବସାୟିକ ଗୁଣବିଶିଷ୍ଟ
ଉଦ୍ଭିଦ ସୃଷ୍ଟି କରାଯାଉଛି। ଏହି ପଦ୍ଧତିରେ ସୃଷ୍ଟ ଉଦ୍ଭିଦ/ଶସ୍ୟକୁ "ଟ୍ରାନ୍ସଜେନିକ୍" ବା ଜିନ୍ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ଉଦ୍ଭିଦ ବା ଜେନେଟିକାଲି ମୋଡିଫାଇଡ୍ ଅରଗାନିଜ୍ମ୍ (GMO) କୁହାଯାଏ http://rcbbsr.nios.ac.in/PDF/333/333_CH_21.pdf। କେତେକ ବିଶେଷ ଟ୍ରାନ୍ସଜେନିକ୍ ଉଦ୍ଭିଦଗୁଡ଼ିକ ହେଲା:
ସୁବର୍ଣ୍ଣ ଧାନପାଣି, ପି.କେ.,ମଇ ୨୦୧୭. ସୁବର୍ଣ୍ଣ ଧାନ. ବିଜ୍ଞାନ ଦିଗନ୍ତ, ୫ମ, ୧୬୬ ଧାନର ଏକ ଟ୍ରାନ୍ସଜେନିକ୍ କିସମ ଯେଉଥିରେ ଖଦ୍ୟସାର-କ (vitamin-A) ଥଏ। ଦେଖିବକୁ ଏହା ସଧରଣ ଚାଉଳ ପାରି ହୋଇଥିଲେ ହେ, ଏହାର ରଙ୍ଗ ଇଷତ୍ ହଳଦିଆ ଦେଖାଯଏ। କାରଣ ଏହି ଧନର ଭୃଣପୋଷ (endosperm)ରେ ଥିବା ବିଟା-କାରୋଟିନ। ବିଟା-କାରୋଟିନ ଆମ ଶରୀରକୁ ଯାଇ ଖଦ୍ୟସାର-କରେ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ହୋଇଥାଏ। ଏହି ରସୟନ ଉଦ୍ଭିଦରେ ପତ୍ରରେ ତିଆରି ହେଉଥିଲେ ହେ ଭୃଣପୋଷରେ ତିଆରି ହୋଇପରେନି। ଦୁଇଟି ଜିନ୍ ଫାଇଟିନ୍ ସିନ୍ଥେଜ୍ (phytoene synthase, psy) ଓ ଫାଇଟିନ୍ ଡିସାଚୁରେଜ୍ (phytoene desaturase, crt I)କୁ ଭୃଣପୋଷରେ ପରିପ୍ରକାଶ କରିବା ଦ୍ୱରା ଶସ୍ୟରେ ବିଟା-କାରୋଟିନ ସାଇତା ଯାଇପାରିବ। ପ୍ରଥମ ଜିନ୍ଟି ଡାଫେଡିଲ୍ ଫୁଲ ଗଛରୁ ଏବଂ ଦ୍ୱିତିୟ ଜିନ୍ଟି ବୀଜଣୁ Pantoea ananatis (ପୁରୁଣା ନାମ Erwinia uredovora)ରୁ ଆଣି ଧାନ ଭୃଣପୋଷରେ ପରିପ୍ରକାଶ କରଗଲା। ଫଳରେ ୧୯୯୯ ମସିହାରେ ସୁବର୍ଣ୍ଣ ଧାନ-୧କୁ ବିକଶିତ କରାଗଲା। ୨୦୦୫ ମସିହାରେ ମକା ଗଛର ଫାଇଟିନ୍ ସିନ୍ଥେଜ୍ ଜିନ୍କୁ ନେଇ ସୁବର୍ଣ୍ଣ ଧାନ-୨ ବିକଶିତ ହେଲା।
ବିଟି କଟନ୍ ଏବଂ ବିଟି ବାଇଗଣବ.କୁ. ଚୈଧୂରୀ. "ବାଡି ବାଇଗଣ ନା ବିଟି ବାଇଗଣ." ବିଜ୍ଞାନ ଦିଗନ୍ତ ୪ (୨୦୧୭): ୧୮୭. ରୋଗପ୍ରତିରୋଧି ଟ୍ରାନ୍ସଜେନିକ୍ କିସମ। ସାଧରଣତ୍ କୀଟପତଙ୍ଗ, ବୀଜଣୁ, କବକ ଦ୍ୱରା ପ୍ରଚୁର ଫସଲ କ୍ଷୟ ହୁଏ। କିଛି କ୍ଷେତ୍ରରେ କୀଟନଶକ ମଧ୍ୟ ଫଳପ୍ରଦ ହୁଏନହି। ଏହିପରି ପରିସ୍ଥିତିରେ ବାସିଲସ୍ ଥୁରିନଜିଏନସିସ୍ (Bacillus thuringiensis) ନାମକ ମୃତ୍ତିକାସ୍ଥ ମୃତୋପଜୀବୀ ବୀଜଣୁର ଏକ ଜିନ୍ (Cry) ନେଇ କପା ତଥା ବାଇଗଣରେ ରୋପଣ କରି ବିଟି-କଟନ୍ ଓ ବିଟି ବାଇଗଣ ସୃଷ୍ଟି କରାଯାଇଛି। ଏହି କିସମ ରସାୟନିକ କୀଟନଶକ ଉପରେ କମ୍ ନିର୍ଭରଶୀଳ ହେବା ସହ ଅଧିକ ଉତ୍ପାଦନକ୍ଷମ।
ଫ୍ଲାଭର୍ ସେଭର୍ (Flavr Savr) ଟ୍ରାନ୍ସଜେନିକ୍ ଟମାଟୋ କିସମରେ ଆଣ୍ଟି-ସେନ୍ସ ଜିନ୍ ପ୍ରକ୍ରିୟାରେ ଏଥିଲିନ୍ ନାମକ ହର୍ମୋନ୍ର ପ୍ରସ୍ତୁତିକୁ ବିଳମ୍ବ କରାଯାଇପାରୁଛି। ଫଳରେ ଟମାଟୋ ଶୀଘ୍ର ପାଚିନଯାଇ ଅଧିକ ଦିନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ରଖାଯାଇପାରୁଛି। ଏହା ୧୯୯୨ ମସିହାରେ କାର୍ଲିଫୋର୍ନିଆସ୍ଥିତ କାଲଜେନ୍ ନାମକ କମ୍ପାନୀ ବିକାଶ କରିଥିଲା।
ଶିଳ୍ପ
ଜୈବ ପ୍ରଯୁକ୍ତିବିଦ୍ୟା ପ୍ରୟୋଗ କରି ଔଦ୍ୟୋଗିକ ପ୍ରତିଷ୍ଟାନରେ ବିଭ୍ଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରାର ପଦର୍ଥ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଉଛି। ପ୍ରଚୁର ପରିମାଣରେ ଦୁଗ୍ଧ ଜାତ ଦ୍ର୍ୟବ୍ୟ ଯେପରିକି ଦହି, ଛେନା ଉତ୍ପଦନ କରଯାଉଛି। ବିୟର୍ ପ୍ରସ୍ତୁତିରେ ଜୈବ ପ୍ରଯୁକ୍ତିବିଦ୍ୟା ବିଶେଷ ଅବଦାନ ରହିଛି।
ଜାଟ୍ରୋଫା ଏବଂ ବାୟୋଡିଜେଲ୍
ପରିବେଶ
ଅଣୁଜୀବ ମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ପ୍ରଦ୍ୟୁଷିତ ଜଳର ବିଶୋଧନhttp://magazines.odisha.gov.in/utkalprasanga/2012/Jan/oriyapdf/60-61.pdf।
ବିଭ୍ଭିନ୍ନ ଶୈବଳକୁ ବ୍ୟବହାର କରି କୃତ୍ରିମ ଉପାୟରେ ବୟୁମଣ୍ଡଳରୁ ଅଙ୍ଗାରକାମ୍ଲର ମାତ୍ରା କମ କରାଯାଉଛି।
ଭାରତରେ ଜୈବ ପ୍ରଯୁକ୍ତିବିଦ୍ୟାର ସ୍ଥିତି
୧୯୮୨ ମସିହରେ ଭାରତୀୟ ସାଇନ୍ସ କଂଗ୍ରେସର ୬୯ତମ ଅଧିବେଶନରେ ଜୈବ ପ୍ରଯୁକ୍ତିବିଦ୍ୟା ଉପରେ ଗୁରୁତ୍ତ୍ୱ ଦିଆଗଲା ଏବଂ ବିଜ୍ଞାନ ଓ ପ୍ରଯୁକ୍ତିବିଦ୍ୟା ବିଭାଗ (Department of Science and Technology)ଦ୍ୱାରା ଜାତୀୟ ଜୈବ ପ୍ରଯୁକ୍ତିବିଦ୍ୟା ବୋର୍ଡ (NBTB)ର ଗଠନ କରଗଲା। ତତକାଳିନ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରି ରାଜୀବ ଗାନ୍ଧୀ ଏକ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ବିଭାଗର ଆବଶ୍ୟକତା ଅନୁଭବକଲେ, ଫଳରେ ଜୈବ ପ୍ରଯୁକ୍ତିବିଦ୍ୟା ନାମରେ ଏକ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ବିଭାଗର ସ୍ଥାପନା ହେଲା। ବର୍ତ୍ତମାନ ଭାରତରେ ଜୈବ ପ୍ରଯୁକ୍ତିବିଦ୍ୟାର ବିକାଶ ଏହି ବିଭାଗର ତତ୍ତ୍ୱାବଧାନରେ ହଉଛି ।
ICGEB, ନୂଆ ଦିଲ୍ଲୀ
ବିଭାଗ:ବିଜ୍ଞାନ
ବିଭାଗ:ଜୀବ ବିଜ୍ଞାନ
ବାହାର ଲିଙ୍କ |
ଯୁବରାଜ ସିଂହ | https://or.wikipedia.org/wiki/ଯୁବରାଜ_ସିଂହ | thumb
ଯୁବରାଜ ସିଂହ (୧୨ ଡିସେମ୍ବର ୧୯୮୧ ଚଣ୍ଡୀଗଡ଼ର ଏକ ପଞ୍ଜାବୀ ଜାଠ ପରିବାରରେ ଜନ୍ମ । ସେ ଭାରତୀୟ କ୍ରିକେଟର ଏବଂ ପୂର୍ବତନ ଭାରତୀୟ ଦ୍ରୁତ ବୋଲର ଓ ପଞ୍ଜାବୀ ଅଭିନେତା ଯୋଗରାଜ ସିଂହଙ୍କ ପୁଅ ଅଟନ୍ତି । ସେ ଭାରତୀୟ କ୍ରିକେଟ (ଦିନକିଆ)ଦଳରେ ୨୦୦୦ ମସିହାରେ ସାମିଲ ହେଲେ ଓ ପ୍ରଥମ ଟେଷ୍ଟଦଳରେ ୨୦୦୩ରେ ଖେଳିଥିଲେ । ସେ ୨୦୦୭-୨୦୦୮ରେ ଭାରତୀୟ ଏକଦିବସୀୟ କ୍ରିକେଟ ଦଳର ଉପଅଧିନାୟକ ଥିଲେ । ସେ ନିଜର ଅଲରାଉଣ୍ଡ ପ୍ରଦର୍ଶନ (୩୬୨ ରନ୍ ଓ ୧୫ଟି ୱିକେଟ) ପାଇଁ ୨୦୧୧ ଏକଦିବସୀୟ କ୍ରିକେଟ ବିଶ୍ୱକପରେ ମ୍ୟାନ୍ ଅଫ୍ ଦ ଟୁର୍ଣ୍ଣାମେଣ୍ଟ ବିବେଚିତ ହୋଇଥିଲେ । ସେ ମଧ୍ୟ ଏହି ଟୁର୍ଣ୍ଣାମେଣ୍ଟରେ ୪ ଥର ମ୍ୟାନ୍ ଅଫ୍ ଦ ମ୍ୟାଚ୍ ହୋଇଥିଲେ । ତାଙ୍କର ୨୦୦୭ ମସିହା ୨୦–୨୦ ବିଶ୍ୱକପରେ ଇଂଲଣ୍ଡ ଦ୍ରୁତ ବୋଲର ଷ୍ଟୁଆର୍ଟ ବ୍ରଡଙ୍କ ଏକ ଓଭରର ୬ଟିଯାକ ବଲରେ ୬ଟି ଛକା ମାରିବାର ରେକର୍ଡ ବି ରହିଛି ।
ଯୁବରାଜ ୧୯ ବର୍ଷରୁ କମ୍ କୁଚ୍-ବିହାର ଟ୍ରଫିର ଫାଇନାଲ(ବିହାର ବିପକ୍ଷରେ)ରେ ୩୫୮ ରନ୍ କରି ଦୃଷ୍ଟି ଆକର୍ଷଣ କରିଥିଲେ, ସେ ମଧ୍ୟ ଏଥିରେ ପଞ୍ଜାବ ଦଳର ଅଧିନାୟକ ଥିଲେ । ତାଙ୍କୁ ୨୦୦୦ ମସିହାରେ ଶ୍ରୀଲଙ୍କାରେ ହେବାକୁ ଥିବା ୧୯ ବର୍ଷରୁ କମ୍ ବିଶ୍ୱକପରେ ସାମିଲ କରାଗଲା । ତାଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ ୨୦୦୦ ମସିହାରେ ବେଙ୍ଗାଳୁରୁସ୍ଥିତ ଜାତୀୟ କ୍ରିକେଟ ପ୍ରତିଷ୍ଠାନରେ ଭର୍ତ୍ତି ପାଇଁ ବଛା ଯାଇଥିଲେ । ୨୦୧୧ ମସିହାରେ ସେ ଫୁସଫୁସ କର୍କଟ ରୋଗରେ ପୀଡ଼ିତ ହୋଇଥିଲେ, ସଫଳତାର ସହ କର୍କଟ ରୋଗରୁ ବାହାରି ସେ ପୁଣିଥରେ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ କ୍ରିକେଟରେ ୨୦୧୨ ମସିହାରେ ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତନ କରିଥିଲେ ।
୧୦ ମଇ ୨୦୧୯ ମସିହାରେ ସେ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ କ୍ରିକେଟରୁ ନିଜର ଅବସର ଘୋଷଣା କରିଥିଲେ । ୨୦୧୨ ମସିହାରେ ସେ ଶେଷ ଥର ପାଇଁ ଟେଷ୍ଟ କ୍ରିକେଟ, ୨୦୧୭ ମସିହାରେ ଶେଷଥର ପାଇଁ ଭାରତ ପକ୍ଷରୁ ପ୍ରତିଧ୍ୱନିତ୍ବ କରିଥିଲେ ।
ଯୁବରାଜ ଏବଂ ଓଡ଼ିଶା
୧୯୯୭ ମସିହା ଫେବୃୟାରୀ ମାସ ୮ ତାରିଖରେ ଯୁବରାଜ ତାଙ୍କର ପ୍ରଥମ ଶ୍ରେଣୀ ପଦାର୍ପଣ ଓଡ଼ିଶା ବିପକ୍ଷରେ ମୋହାଲିଠାରେ ଖେଳି ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ ।
କଟକର ବାରବାଟୀ ଷ୍ଟାଡିୟମରେ ସେ ମୋଟ ୫ଟି ମ୍ୟାଚ ଖେଳିଥିଲେ । ଏଥିମଧ୍ୟରୁ ୨୦୧୭ ମସିହାରେ ଇଂଲଣ୍ଡ ବିପକ୍ଷରେ ଖେଳିଥିବା ୧୫୦ ରନ ତାଙ୍କର ଅନେକ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ପ୍ରଦର୍ଶନ ମଧ୍ୟରୁ ଗୋଟିଏ । ଏହି ପାଞ୍ଚଟି ମ୍ୟାଚ ମଧ୍ୟରୁ ଭାରତ ୪ଟି ମ୍ୟାଚରେ ଜିତିଥିଲା ।
କୃତିତ୍ୱ
ସେ ୧୪ ବର୍ଷ କମ ରୋଲର ସ୍କାଟିଙ୍ଗ ଚମ୍ପିୟନସିପ ଜିତିଥିଲେ ।
ସେ ଉପରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କଠାରୁ porsche 911 ପୁରସ୍କାର ପାଇଥିଲେ ।
ଆଇସିସି Twenty20ବିଶ୍ୱକପ ।
ସେ ବିଶ୍ୱରେ ପ୍ରଥମ ଖେଳାଳି ଭାବେ ୨୦୧୧ ବିଶ୍ୱକପରେ ୩୦୦ ରନରୁ ଉର୍ଦ୍ଧ କରିବା ସହ ୧୫ଟି ୱିକେଟ ନେଇଥିଲେ ।
ରାଷ୍ଟ୍ରପତିଙ୍କଠାରୁ ସେ ୨୦୧୨ରେ ଅର୍ଜୁନ ପୁରସ୍କାର ପାଇଥିଲେ ।
୨୦୧୪ରେ ସେ ପଦ୍ମଶ୍ରୀ ପୁରସ୍କାର ପାଇଥିଲେ ।
ଆଧାର
ବାହାର ତଥ୍ୟ
Yuvraj Singh
Tendulkar's inspiration behind Yuvraj's success in Word Cup 2011. 362 runs (Include 1 Century & 4 Half Centuries). He was one of the 2nd Indian player who took 10 Wickets and made 362 runs.
I would return to field in few months: Yuvraj Singh Gurgaon, April 11
ଶ୍ରେଣୀ:ଭାରତୀୟ କ୍ରିକେଟ ଖେଳାଳି |
ଜମ୍ମୁ ଓ କାଶ୍ମୀର | https://or.wikipedia.org/wiki/ଜମ୍ମୁ_ଓ_କାଶ୍ମୀର | ଲେଉଟାଣି ଜମ୍ମୁ ଓ କଶ୍ମୀର |
ଜବାହରଲାଲ ନେହେରୁ | https://or.wikipedia.org/wiki/ଜବାହରଲାଲ_ନେହେରୁ | 220x124px|thumb|right|Jabaharlal neheru
ଜବାହରଲାଲ ନେହେରୁ ଉତ୍ତର ପ୍ରଦେଶର ଆଲ୍ହାବାଦ ସହରରେ ଏକ କଶ୍ମିରୀ ପଣ୍ଡିତ ପରିବାରରେ ୧୮୮୯ ମସିହା ନଭେମ୍ବର ୧୪ ତାରିଖ ଦିନ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । ତାଙ୍କ ପିତାଙ୍କ ନାମ ମୋତିଲାଲ ନେହେରୁ ଓ ମାତାଙ୍କ ନାମ ସ୍ୱରୂପରାଣୀ ଥିଲା । ସେ ସ୍ୱାଧୀନ ଭାରତର ପ୍ରଥମ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ପଦ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ।ସେ ପଣ୍ଡିତ ନେହେରୁ ନାମରେ ଜଣାଥିଲେ । ଛୋଟ ପିଲାମାନେ ତାଙ୍କୁ ଖୁସିରେ ଚାଚା ନେହେରୁ ବୋଲି ଡାକନ୍ତି । ସେ ତାଙ୍କର ସ୍ନାତକ ତ୍ରିନିତୀ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ ,କେମ୍ବ୍ରିଜରେ ସାରିଥିଲେ । ଭାରତରେ ତାଙ୍କ ଜନ୍ମଦିନକୁ ଶିଶୁ ଦିବସ ରୂପେ ପାଳନ କରାଯାଏ । ୧୯୬୪ ମସିହା ମଇ ମାସ ୨୭ତାରିଖରେ ହୃଦ୍ଘାତ ଯୋଗୁଁ ତାଙ୍କର ମୃତ୍ୟୁ ହୋଇଥିଲା ।
ପିଲାଦିନ
ଜବାହରଲାଲ ନେହେରୁ ଉତ୍ତର ପ୍ରଦେଶର ଆଲ୍ହାବାଦ ସହରରେ ଏକ କଶ୍ମିରୀ ପଣ୍ଡିତ ପରିବାରରେ ୧୮୮୯ ମସିହା ନଭେମ୍ବର ୧୪ ତାରିଖ ଦିନ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । ତାଙ୍କ ପିତାଙ୍କ ନାମ ମୋତିଲାଲ ନେହେରୁ(୧୮୬୧-1931) ସେ ଜଣେ ଧନଶାଳୀ ବାରିଷ୍ଟର ଥିଲେ, ସେ ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସର ସଭାପତି ଥିଲେ । ଓ ମାତାଙ୍କ ନାମ ସ୍ୱରୂପରାଣୀ(୧୮୬୮-୧୯୩୮) ଥିଲା ।ଜବାହରଲାଲ ନେହେରୁଙ୍କର ଦୁଇ ଭଉଣୀ ଥିଲେ । ବିଜୟ ଲକ୍ଷ୍ମୀ ତାଙ୍କର ବଡ଼ ଭଉଣୀ ଥିଲେ,ସେ United Nations General Assemblyର ପ୍ରଥମ ମହିଳା ସଭାପତି ଥିଲେ । କ୍ରୀଷ୍ଣା ହୂଥୀସିଙ୍ଗ ତାଙ୍କର ଆଉଜଣେ ଭଉଣୀ ଥିଲେ । ସେ ଜଣେ ପୁସ୍ତକ ଲେଖିକା ଥିଲେ ।
ସେ ଅକ୍ଟୋବର ୧୯୦୭ ମସିହାରେ ସ୍ନାତକ କରିବା ପାଇଁ ତ୍ରିନିତୀ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ, କେମ୍ବ୍ରିଜ ଯାଇଥିଲେ । ସେ ୧୯୧୦ ମସିହାରେ ପ୍ରାକୃତିକ ବିଜ୍ଞାନରେ ସ୍ନାତକ ସାରିଥିଲେ ।୧୯୧୦ ମସିହାରେ ସେ ଓକିଲାତି କରିବା ପାଇଁ ଲଣ୍ଡନ ଯାଇଥିଲେ । ସେ ସେଠି Inns of Court School of Law (Inner Temple)ରେ ୨ ବର୍ଷ ଓକିଲାତି କରିଥିଲେ । ୧୯୧୨ ମସିହାରେ ସେ ଭାରତ ଫେରିଥିଲେ ଏବଂ ସେ ଆଲ୍ହାବାଦ ଉଚ୍ଚ ଅଦାଲତରେ ଓକିଲାତି କରିଥିଲେ ।
ଭାରତ ସ୍ୱାଧୀନତା ପାଇଁ ସଂଘର୍ଷ (୧୯୧୨-୧୯୪୭)
ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନ
ସେ ୧୯୨୦ରେ ପ୍ରଥମେ ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନରେ ଜଡ଼ିତ ହୋଇଥିଲେ। ବିରୋଧୀ ଶାସନିକ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପ ପାଇଁ ସେ ୧୯୨୧ରେ ଗିରଫ ହୋଇଥିଲେ ଏବଂ କିଛି ମାସ ପରେ ଖଲାସ ହୋଇଥିଲେ । ଚୌରୀ ଚୌରା ଘଟଣା ପରେ ଅସହଯୋଗ ଆନ୍ଦୋଳନର ସମାପ୍ତି ଘଟିଥିଲା ।
ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟତା ପାଇଁ ସଂଘର୍ଷ
ଆଧାର
ଅଧିକ ତଥ୍ୟ
Lord Mountbatten's daughter recalls Nehru
Jawahar Lal Nehru's Biography
Jawaharlal Nehru University
Nehru biography at Harappa.com
India Today's profile of Nehru
Nehru's legacy to India
Nehru on Communalism
12 Indians who are famous in Russia
Jawaharlal Nehru Quotations
Booknotes interview with Stanley Wolpert on Nehru: A Tryst with Destiny, 29 December 1996.
ଶ୍ରେଣୀ:୧୮୮୯ ଜନ୍ମ
ଶ୍ରେଣୀ:୧୯୬୪ ମୃତ୍ୟୁ
ଶ୍ରେଣୀ:ଭାରତର ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ
ଶ୍ରେଣୀ:ଭାରତ ରତ୍ନ ସମ୍ମାନିତ
ଶ୍ରେଣୀ:ରାଜନୀତି
ଶ୍ରେଣୀ:ନେହେରୁ-ଗାନ୍ଧୀ ପରିବାର
ଶ୍ରେଣୀ:୧ମ ଲୋକ ସଭା ସଭ୍ୟ
ଶ୍ରେଣୀ:୨ୟ ଲୋକ ସଭା ସଭ୍ୟ
ଶ୍ରେଣୀ:୩ୟ ଲୋକ ସଭା ସଭ୍ୟ |
ଗୋପବନ୍ଧୁ ଦାସ | https://or.wikipedia.org/wiki/ଗୋପବନ୍ଧୁ_ଦାସ | ଉତ୍କଳମଣି ଗୋପବନ୍ଧୁ ଦାସ (୯ ଅକ୍ଟୋବର ୧୮୭୭ - ୧୭ ଜୁନ ୧୯୨୮) ଓଡ଼ିଶାର ଜଣେ ସ୍ୱାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମୀ, ସମାଜସେବୀ, କବି ଓ ଲେଖକ ଥିଲେ । ସେ ଦୈନିକ ଓଡ଼ିଆ ଖବର କାଗଜ ସମାଜ ଓ ସତ୍ୟବାଦୀ ପତ୍ରିକାର ପ୍ରତିଷ୍ଠାତା ଥିଲେ ।
ଜୀବନୀ
ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ଜୀବନ
ଗୋପବନ୍ଧୁ ଦାସ ୧୮୭୭ ମସିହା ଅକ୍ଟୋବର ମାସ ୯ ତାରିଖରେ ପିତା ଦୈତାରି ଦାସ ଓ ମାତା ସ୍ୱର୍ଣ୍ଣମୟୀ ଦେବୀଙ୍କ ସନ୍ତାନ ଭାବେ ପୁରୀ ଜିଲ୍ଲାର ସୁଆଣ୍ଡୋ ଗ୍ରାମରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । ତାଙ୍କୁ ଖୁବ ଅଳ୍ପ ବୟସ ହୋଇଥିବା ବେଳେ ତାଙ୍କ ମାତାଙ୍କର ମୃତ୍ୟୁ ହୋଇଯାଇଥିଲା ।
ସ୍କୁଲ
ମାତାଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ପରେ ସେ ୧୮୯୩ ମସିହାରେ ପୁରୀ ଜିଲ୍ଲା ସ୍କୁଲରେ ନାମ ଲେଖାଇଲେ । ସେଠାରେ ତାଙ୍କର ଗୁରୁ ମୁକ୍ତିଆର ରାମଚନ୍ଦ୍ର ଦାସଙ୍କ ସହିତ ପରିଚୟ ହୋଇଥିଲା ଓ ତାଙ୍କଠାରୁ ପରେ ସେ ଦେଶସେବା ବାବଦରେ ଶିକ୍ଷା ପାଇଥିଲେ । ୧୨ ବର୍ଷ ବୟସରେ ବିବାହ କରି ତାହା ପରେ ମଧ୍ୟ ସେ ପାଠପଢ଼ା ଜାରିରଖିଥିଲେ । ପୁରୀରୁ ମାଟ୍ରିକ ପାସ କରି, ସେ କଟକର ରେଭେନ୍ସା ମହାବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଅଧ୍ୟୟନ କଲେ ।
ସମାଜସେବା
ଗୋପବନ୍ଧୁ ଦାସ ପୁରୀରେ ହଇଜା ରୋଗରେ ପୀଡ଼ିତ ଲୋକମାନଙ୍କର ସେବା ପାଇଁ ପୁରୀ ସେବା ସମିତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିଲେ । ଏହି ସଂଗଠନର ସାଥୀମାନଙ୍କ ସହ ସେ ରୋଗୀସେବା, ପରିବେଶ ପରିଚ୍ଛନ୍ନ ଓ ଶବସଂସ୍କାର ଇତ୍ୟାଦି କାମ କରୁଥିଲେ ।
ସତ୍ୟବାଦୀ ବନ ବିଦ୍ୟାଳୟ
ଗୋପବନ୍ଧୁ ଦାସ ଆଧୁନିକ ଯୁଗର ପଞ୍ଚସଖାମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଅନ୍ୟତମ । ମଧୁସୂଦନ ରାଓଙ୍କ ନିଷ୍ପତି କ୍ରମେ ତାଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ପଞ୍ଚସଖାମାନେ ମିଶି ସାକ୍ଷୀଗୋପାଳର ବକୁଳ ଓ ଛୁରିଆନା କୁଞ୍ଜ ତଳେ 1909 ମସିହା କୁମାରପୂର୍ଣ୍ଣିମା ତିଥିରେ ସତ୍ୟବାଦୀ ବନ ବିଦ୍ୟାଳୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିଲେ ।ଏହା ପ୍ରଥମେ 19ଟି ଛାତ୍ରଛାତ୍ରୀଙ୍କୁ ନେଇ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା। ଏହି ବିଦ୍ୟାଳୟରୁ ସେତେବେଳେ ଜାତୀୟ ସ୍ୱାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନ ପରିଚାଳିତ ହେଉଥିଲା । ୧୯୧୮ରୁ ୧୯୨୦ ମଧ୍ୟରେ ଓଡ଼ିଶାରେ ସଂଘଟିତ ବନ୍ୟା, ମରୁଡ଼ି, ଦୁର୍ଭିକ୍ଷ ଓ ଅନାବୃଷ୍ଟି ତାଙ୍କୁ ମର୍ମାହତ କରିଥିଲା । ସେ ଚୁଡ଼ା, ଚାଉଳ ଧରି ପ୍ରପୀଡ଼ିତ ଅଞ୍ଚଳରେ ବାଣ୍ଟିଥିଲେ ।
thumb|ଓଡ଼ିଶା ରାଜ୍ୟ ସଂଗ୍ରହାଳୟରେ ଥିବା ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କ ପ୍ରତିମୂର୍ତ୍ତି
ଓଡ଼ିଆ ଭାଷା ଆନ୍ଦୋଳନ
କଟକରେ ଅଧ୍ୟୟନ ସମୟରେ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାର ବିଲୋପ ଚକ୍ରାନ୍ତ ବିରୋଧରେ ଗୋପବନ୍ଧୁଙ୍କ ସମେତ ଅନେକ ଓଡ଼ିଆ ନେତା ଆନ୍ଦୋଳନ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ । ସେ କର୍ତ୍ତବ୍ୟ ବୋଧିନୀ ସମିତି ଗଠନ କରି ଓଡ଼ିଆ ଭାଷା ବିଲୋପର ତୀବ୍ର ପ୍ରତିବାଦ କରିଥିଲେ । ତାଙ୍କର ଆହ୍ୱାନ ଥିଲା "ପ୍ରତ୍ୟେକ ବ୍ୟକ୍ତି ଓ ଜାତିର ପରିଚୟ ହେଉଛି ତାହାର ଭାଷା । ଭାଷାହିଁ ଜାତିର ପ୍ରାଣସ୍ପନ୍ଦନ" । ସେ ଓ ରାମଚନ୍ଦ୍ର ଦାଶ ରମ୍ଭାଠାରେ ଉତ୍କଳ ସମ୍ମିଳନୀର ପ୍ରଥମ ଅଧିବେଶନ ପରିଚାଳନା କରିଥିଲେ । ସେ ୧୯୦୩ରେ ମଧୁସୂଦନ ଦାସଙ୍କଦ୍ୱାରା ଆହୂତ ଉତ୍କଳ ସମ୍ମିଳନୀରେ ସକ୍ରିୟ ଭାବେ ଭାଗନେଇଥିଲେ । ଏହି ଆନ୍ଦୋଳନ କ୍ରମେ ତୀବ୍ର ହୋଇ ୧୯୩୬ରେ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଓଡ଼ିଶା ପ୍ରଦେଶ ଗଠନ ଦିଗକୁ ମୁହାଁଇଥିଲା ।
କଲେଜ
ସେ ୧୯୦୪ ମସିହାରେ ରେଭେନ୍ସା ମହାବିଦ୍ୟାଳୟରୁ ବିଏ ପାସ କଲେ ଓ ତାହାପରେ କଲିକତାରେ ବିଏଲ ପଢ଼ିଲେ । କଲିକତାରୁ ଫେରି ଗୋପବନ୍ଧୁ ଦାସ ବାଲେଶ୍ୱର ଜିଲ୍ଲାର ନୀଳଗିରିଠାରେ ଶିକ୍ଷକ ଭାବରେ କାର୍ଯ୍ୟ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ।
କଲିକତାରେ ଶ୍ରମିକ ପାଇଁ କାର୍ଯ୍ୟ
କଲିକତାରେ ବିଏଲ ପଢ଼ିବା ସମୟରେ ପ୍ରବାସୀ ଓଡ଼ିଆ ଶ୍ରମିକମାନଙ୍କ ସହାୟତା ନିମନ୍ତେ ସେ "ଓଡ଼ିଆ ଶ୍ରମିକ ସଂଘ" ଓ "ସାନ୍ଧ୍ୟ ବିଦ୍ୟାଳୟ" ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିଲେ ।
ପରିବାର
ମାତ୍ର ୧୨ ବର୍ଷ ବୟସରେ ସେ ଅପତୀ ଦେବୀଙ୍କୁ ବିବାହ କରିଥିଲେ । ରେଭେନ୍ସା ମହାବିଦ୍ୟାଳୟରେ ପଢ଼ୁଥିବା ସମୟରେ ତାଙ୍କ ପିତାଙ୍କ ଦେହାନ୍ତ ହୋଇଥିଲା । ୧୯୦୩ରେ ଉତ୍କଳ ସମ୍ମିଳନୀରେ ସକ୍ରିୟ ଭାବେ ଭାଗ ନେଇ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷା ଆନ୍ଦୋଳନରେ ଯୋଗଦାନ ସମୟରେ ତାଙ୍କର ପ୍ରଥମ ପୁତ୍ରଙ୍କର ମୃତ୍ୟୁ ଘଟିଥିଲା । କଲିକତାରେ ବିଏଲ ପଢ଼ୁଥିବା ବେଳେ ତାଙ୍କର ଦ୍ୱିତୀୟ ପୁତ୍ରଟିର ମଧ୍ୟ ମୃତ୍ୟୁ ଘଟିଥିଲା । ଏହା ପରେପରେ ସେ ବିଏଲ ପାସ କରିବା ଖବର ପାଇବା ଦିନ ତାଙ୍କ ପତ୍ନୀଙ୍କର ମଧ୍ୟ ମୃତ୍ୟୁ ହୋଇଥିଲା ।
ସମାଜ ସମ୍ବାଦପତ୍ର
ଓଡ଼ିଶା ଲୋକଙ୍କର ଦୁର୍ଦ୍ଦଶା, ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଓଡ଼ିଶା ପ୍ରଦେଶ ଗଠନ, ଅହିଂସା ଆନ୍ଦୋଳନ, ମହାତ୍ମା ଗାନ୍ଧୀଙ୍କ ବାର୍ତ୍ତା ଓ ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସର ଆଭିମୁଖ୍ୟ ପ୍ରଚାର ତଥା ଜନସାଧାରଣଙ୍କୁ ଅବଗତ କରାଇବା ନିମନ୍ତେ ସେ ୧୯୧୯ ଅକ୍ଟୋବର ମାସ ୪ ତାରିଖ ଦଶହରା ତିଥିରେ ସାପ୍ତାହିକ "ସମାଜ" ଖବରକାଗଜ ପ୍ରକାଶ କରିଥିଲେ । ପ୍ରଥମେ ଏହା ୧୯୧୯ ମସିହାରେ ସତ୍ୟବାଦୀରୁ, ୧୯୨୪ ମସିହାରେ ପୁରୀରୁ ଓ ଶେଷରେ ୧୯୨୭ ମସିହାରେ କଟକରୁ ପ୍ରକାଶିତ ହେଉଥିଲା । ସମାଜର ପ୍ରଥମ ସମ୍ପାଦକୀୟରେ ସେ ସମାଜର ସକଳ ଶ୍ରେଣୀ ମାନବଙ୍କର ସ୍ନେହ, ପ୍ରୀତି ଓ ସଦିଚ୍ଛା କାମନାକରିଥିଲେ । ୧୯୩୦ରେ "ସମାଜ" 'ସାପ୍ତାହିକରୁ ଦୈନିକ ଖବରକାଗଜରେ ପରିଣତ ହୋଇଥିଲା । ଲୋକମାନଙ୍କ ଉପରେ ପୁଲିସର ମାତ୍ରାଧିକ ବଳପ୍ରୟୋଗ ଓ ଇଂରେଜ ସରକାରଙ୍କ ଅବିଚାର ସମ୍ପର୍କରେ ସମାଜରେ ସମ୍ବାଦ ପ୍ରକାଶ କରିବା ପରେ ଇଂରେଜ ସରକାର ତାଙ୍କୁ ୧୯୨୨ ମସିହାରେ କାରାବଦ୍ଧ କରିଥିଲେ ।
ସାହିତ୍ୟ ରଚନା
କାରାଗାରରେ ଥିବା ବେଳେ ସେ "କାରାକବିତା" ଓ "ବନ୍ଦୀର ଆତ୍ମକଥା" ନାମରେ ଦୁଇଟି କାବ୍ୟଗ୍ରନ୍ଥ ରଚନା କରିଥିଲା । ୧୯୨୪ରେ ଜେଲରୁ ଖଲାସ ହେବାପରେ କଟକଠାରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ଏକ ବିଶାଳ ସମ୍ବର୍ଦ୍ଧନା ସଭାରେ ବୈଜ୍ଞାନିକ ଆଚାର୍ଯ୍ୟ ପ୍ରଫୁଲ୍ଲ ଚନ୍ଦ୍ର ରାୟ ତାଙ୍କୁ "ଉତ୍କଳମଣି" ବୋଲି ସମ୍ବୋଧନ କରିଥିଲେ । ସେଠାରେ ଉପସ୍ଥିତ ଜନତା କରତାଳି ମାଧ୍ୟମରେ ଏହି ଉପାଧୀକୁ ସ୍ୱୀକୃତି ଦେଇଥିଲେ ।
ଲୋକସେବକ ମଣ୍ଡଳରେ ସଦସ୍ୟତା
ଗୋପବନ୍ଧୁ ଦାସଙ୍କ ଦେଶସେବାରେ ଅବଦାନ ପାଇଁ ଲାଲା ଲାଜପତ ରାୟ ତାଙ୍କୁ ଲୋକସେବକ ମଣ୍ଡଳର ଆଜୀବନ ସଦସ୍ୟ ରୂପେ ଗ୍ରହଣକରିଥିଲେ । ପରେ ସେ ଏହି ଅନୁଷ୍ଠାନର ଉପାଧ୍ୟକ୍ଷ ଭାବରେ ମନୋନୀତ ହୋଇଥିଲେ ।
ରାଜନୀତିରେ ଅଂଶଗ୍ରହଣ
ମଧୁସୂଦନ ଦାସଙ୍କ ପ୍ରେରଣାରୁ ସେ ୧୯୧୭ରୁ ୧୯୨୧ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ବିହାର-ଓଡ଼ିଶା ବିଧାନ ସଭାର ସଦସ୍ୟ ରୂପେ ନିର୍ବାଚିତ ହୋଇଥିଲେ । ୧୯୨୧ ମସିହାରେ ସେ ଓଡ଼ିଶା ପ୍ରଦେଶ କଂଗ୍ରେସ କମିଟିର ପ୍ରଥମ ଅଧ୍ୟକ୍ଷ ହୋଇଥିଲେ।
ମୃତ୍ୟୁ
୧୯୨୮ ମସିହାରେ ଲୋକସେବକ ମଣ୍ଡଳର ବୈଠକରେ ଯୋଗଦାନ କରିବା ପାଇଁ ଲାହୋର ଯିବା ବାଟରେ ସେ କଲିକତାଠାରେ ଆନ୍ତ୍ରିକ ଜ୍ୱରରେ ଆକ୍ରାନ୍ତ ହୋଇ ସତ୍ୟବାଦୀ ଫେରିଆସିଥିଲେ । ଏହାପରେ ଧୀରେଧୀରେ ତାଙ୍କର ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟବସ୍ଥା ଗୁରୁତର ହୋଇପଡ଼ିଥିଲା । ୧୯୨୮ ମସିହା ଜୁନ ୧୭ ତାରିଖ ରବିବାର ସନ୍ଧ୍ୟା ୭ଟା ୨୫ମିନିଟରେ ତାଙ୍କର ମୃତ୍ୟୁ ହୋଇଥିଲା ।ଦୈନିକ ସମାଜ ୦୯/୧୦/୨୦୧୨ରେ ପ୍ରକାଶିତ ପଣ୍ଡିତ ଅନ୍ତର୍ଯ୍ୟାମୀ ମିଶ୍ରଙ୍କ ଲେଖା ମୃତ୍ୟୁର ଦୁଇ ଘଣ୍ଟା ଆଗରୁ ସେ ନିଜ ଇଚ୍ଛାପତ୍ରରେ ସମାଜ ଓ ସତ୍ୟବାଦୀ ପ୍ରେସର ପରିଚାଳନା ଭାର ଲୋକସେବକ ମଣ୍ଡଳକୁ ଅର୍ପଣ କରିଥିଲେ ।
ରଚନାବଳୀ
ଅବକାଶ ଚିନ୍ତା (୧୮୯୯)
କାରାକବିତା
ବନ୍ଦୀର ଆତ୍ମକଥା
ଧର୍ମପଦ
ବ୍ରହ୍ମତତ୍ତ୍ବ ବା ନଚିକେତା ଉପାଖ୍ୟାନ
ଗୋମାହାତ୍ମ୍ୟ
ଓଡ଼ିଆର ଜାତୀୟତା (ପ୍ରବନ୍ଧ)
ଆଧାର
ଅଧିକ ତଥ୍ୟ
Gopabandhu in Orissa Review * September - October - 2006 e-magazine published by Govt. of Orissa
Online version of 'The Samaja' Originally Founded by Utkalamani Gopabandhu Das in the year 1919
Utkalamani Pundit Gopabandhu Das- a life history
ଶ୍ରେଣୀ:୧୮୭୭ ଜନ୍ମ
ଶ୍ରେଣୀ:୧୯୨୮ ମୃତ୍ୟୁ
ଶ୍ରେଣୀ:ପୁରୀ ଜିଲ୍ଲାର ଲୋକ
ଶ୍ରେଣୀ:ଓଡ଼ିଆ ଭାଷା
ଶ୍ରେଣୀ:ଓଡ଼ିଶାର ସ୍ୱାଧୀନତା ସଂଗ୍ରାମୀ
ଶ୍ରେଣୀ:ବଛା ଲେଖା
ଶ୍ରେଣୀ:ସମାଜ ଖବରକାଗଜର ସମ୍ପାଦକ
ଶ୍ରେଣୀ:ଓଡ଼ିଶାର ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟ କଂଗ୍ରେସ ରାଜନେତା |
ମନୋଜ ଦାସ | https://or.wikipedia.org/wiki/ମନୋଜ_ଦାସ | ମନୋଜ ଦାସ ( ୨୭ ଫେବୃଆରୀ ୧୯୩୪ - ୨୭ ଅପ୍ରେଲ ୨୦୨୧) ଓଡ଼ିଆ ଓ ଇଂରାଜୀ ଭାଷାର ଜଣେ ଗାଳ୍ପିକ ଓ ଔପନ୍ୟାସିକ ଥିଲେ । ଏତଦ ଭିନ୍ନ ସେ ଶିଶୁ ସାହିତ୍ୟ, ଭ୍ରମଣ କାହାଣୀ, କବିତା, ପ୍ରବନ୍ଧ ଆଦି ସାହିତ୍ୟର ବିଭିନ୍ନ ବିଭାଗରେ ନିଜ ଲେଖନୀ ଚାଳନା କରିଥିଲେ । ସେ ପାଞ୍ଚଟି ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟରୁ ସମ୍ମାନଜନକ ଡକ୍ଟରେଟ୍ ଉପାଧି ଲାଭ ସହିତ ଓଡ଼ିଶା ସାହିତ୍ୟ ଏକାଡେମୀର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ଅତିବଡ଼ୀ ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସ ସମ୍ମାନ, ସରସ୍ୱତୀ ସମ୍ମାନ ଓ ଭାରତ ସରକାରଙ୍କଠାରୁ ୨୦୦୧ ମସିହାରେ ପଦ୍ମଶ୍ରୀ ଓ ୨୦୨୦ ମସିହାରେ ପଦ୍ମ ଭୂଷଣ ସହ ସାହିତ୍ୟ ଏକାଡେମୀ ଫେଲୋସିପ ପାଇଥିଲେ । ସେ ଟାଇମସ ଅଫ ଇଣ୍ଡିଆ, ହିନ୍ଦୁସ୍ଥାନ ଟାଇମସ, ଦି ହିନ୍ଦୁ, ଷ୍ଟେଟ୍ସମ୍ୟାନ ଆଦି ଅନେକ ଦୈନିକ ଖବରକାଗଜରେ ଲେଖାମାନ ଲେଖିଥିଲେ ।
ଜୀବନୀ
ମନୋଜ ଦାସ ବାଲେଶ୍ୱର ଜିଲ୍ଲାର ଶଙ୍ଖାରି ଗ୍ରାମଠାରେ ୧୯୩୪ ମସିହା ଫେବୃଆରୀ ୨୭ ତାରିଖଦିନ ଗୋଟିଏ ସଂଭ୍ରାନ୍ତ ପରିବାରରେ ଜନ୍ମଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ । ପରିବାରରେ ପ୍ରଥମ ଦୁଇ ସନ୍ତାନ ପୁଅ, ତାପର ଦୁଇ ସନ୍ତାନ ଝିଅ ସେ ପଞ୍ଚମ ତଥା କନିଷ୍ଠ ସନ୍ତାନ ଅଟନ୍ତି । ମାତା କାଦମ୍ବିନୀ ଦେବୀଙ୍କ ପ୍ରଭାବରେ ବାଲ୍ୟକାଳରୁ ମନୋଜ ଦାସ ରାମାୟଣ ଓ ମହାଭାରତ ପ୍ରତି ଶ୍ରଦ୍ଧା ଜାତ ହୋଇଥିଲା । ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ସେ ଏହି ଦୁଇଟି ଗ୍ରନ୍ଥକୁ 'ଅଲୌକିକ ଶକ୍ତିର ଉତ୍ସ' ଭାବେ ଅଭିହିତ କରିଛନ୍ତି । ବାଲେଶ୍ୱର ଜିଲ୍ଲା ସ୍କୁଲରେ ପଢ଼ିବା ସମୟରେ ତାଙ୍କ ବ୍ୟକ୍ତିତ୍ୱର ବିଭିନ୍ନ ଦିଗ ବିକଶିତ ହୋଇଥିଲା । ସେତେବେଳେ ବଡ଼ଭାଇ ମନ୍ମଥ ନାଥ ଦାସ ଫକୀର ମୋହନ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟର ଇତିହାସ ଅଧ୍ୟାପକ । ସେମାନେ ଯେଉଁ ଘରେ ରହୁଥିଲେ, ତାହା ଥିଲା ବ୍ୟାସକବି ଫକୀର ମୋହନ ସେନାପତିଙ୍କ ବାସଗୃହ । ଏହା ଜାଣିବା ପରେ ମନୋଜ ଦାସଙ୍କ ହୃଦୟ, ସୃଜନ ସମ୍ଭାରର ପରିବ୍ୟାପ୍ତ ହୋଇଯାଇଥିଲା । ବାଲେଶ୍ୱରରେ ଅଧ୍ୟୟନ କରୁଥିବା ସମୟରେ ତାଙ୍କର ପ୍ରଥମ ଗଳ୍ପ ସଂକଳନ 'ସମୁଦ୍ରର କ୍ଷୁଧା' ପ୍ରକାଶ ପାଇଲା ଏବଂ ସେହି ସମୟରେ 'ଦିଗନ୍ତ' ପତ୍ରିକା ସମ୍ପାଦନା ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ । ପରେ ସେ ବାମପନ୍ଥୀ ଆନ୍ଦୋଳନ ସହିତ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ । ୧୯୫୨ ମସିହାରେ ଫକୀର ମୋହନ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟରେ ପ୍ରଥମ ବର୍ଷର ଛାତ୍ର ସମୟରେ ସେ ଛାତ୍ର ୟୁନିୟନର ସଭାପତି ଏବଂ ରାଜ୍ୟ ଛାତ୍ର ଫେଡେରେସନର ଉପସଭାପତି ନିର୍ବାଚିତ ହୋଇଥିଲେ । ୧୯୫୫ ମସିହାରେ ପୁରୀର ସାମନ୍ତ ଚନ୍ଦ୍ରଶେଖର ମହାବିଦ୍ୟାଳୟରୁ ସ୍ନାତକ ଡିଗ୍ରୀ ହାସଲ କରି କଟକର ମଧୁସୂଦନ ଆଇନ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଆଇନ ଅଧ୍ୟୟନ କଲେ । ସେତେବେଳକୁ 'ଜୀବନର ସ୍ୱାଦ' ଗଳ୍ପ ସଂକଳନ ସହିତ ବିଭିନ୍ନ ଇଂରାଜୀ ପତ୍ରିକାରେ ତାଙ୍କ ଲେଖା ପ୍ରକାଶିତ ହେଉଥାଏ । ୧୯୫୬ ମସିହାରେ ଉତ୍କଳ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ ଆଇନ କଲେଜର ଛାତ୍ର ସଂଘର ସଭପତି ରୂପେ ଇଣ୍ଡୋନେସିଆରେ ଆୟୋଜିତ ଛାତ୍ର ସମ୍ମିଳନୀରେ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ | ରେଭେନ୍ସା ମହାବିଦ୍ୟାଳୟରୁ ଇଂରାଜୀ ସ୍ନାତକୋତ୍ତର ଅଧ୍ୟୟନ ପରେ ୧୯୫୯ ମସିହାରେ ଖ୍ରୀଷ୍ଟ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଅଧ୍ୟାପନା କଲେ । ସେହି ବର୍ଷ ତାଙ୍କ ଜୀବନର ଦୁଇଟି ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଘଟଣାର ସୂତ୍ରପାତ ହୋଇଥିଲା । ଦିଗନ୍ତ ମାସିକ ପତ୍ରିକାର ପୁନଃ ପ୍ରକାଶ ଏବଂ କୁଜଙ୍ଗ ରାଜପରିବାରର କନ୍ୟା ପ୍ରତିଜ୍ଞା ଦେବୀଙ୍କ ସହିତ ବିବାହ । ସମଗ୍ର ଭାରତବର୍ଷରେ ରାଜାରାଜୁଡାଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ କୁଜଙ୍ଗ ରାଜପରିବାର ସ୍ୱାଧୀନତା ଆନ୍ଦୋଳନରେ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଭାବେ ସାମିଲ ହୋଇଥିଲେ । ୧୯୬୧ ମସିହାରେ 'ଆରଣ୍ୟକ' ପ୍ରକାଶ ପାଇଥିଲା । ୧୯୬୩ ମସିହାରେ ମନୋଜ ଦାସ ପଣ୍ଡିଚେରୀ ଶ୍ରୀ ଅରବିନ୍ଦ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟରେ ଇଂରାଜୀ ସାହିତ୍ୟର ଅଧ୍ୟାପକ ଏବଂ ପ୍ରତିଜ୍ଞା ଦେବୀ ମନସ୍ତତ୍ତ୍ୱ ବିଭାଗରେ ଅଧ୍ୟାପିକା ଭାବେ ଯୋଗ ଦେଇଥିଲେ । ୧୯୬୫/୬୬ ମସିହାରେ ଶେଷ ବସନ୍ତର ଚିଠି ପ୍ରକାଶ ପାଇଥିଲା ।
୧୯୬୩ ମସିହାଠାରୁ ସେ ପଣ୍ଡିଚେରୀର ଶ୍ରୀ ଅରବିନ୍ଦ ଆଶ୍ରମଠାରେ ଅବସ୍ଥାନ କରି ଆସୁଥିଲେ । ସେ ସେଠାକାର ଶ୍ରୀ ଅରବିନ୍ଦ ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ଶିକ୍ଷା କେନ୍ଦ୍ରରେ ଇଂରାଜୀ ଭାଷା ପ୍ରାଧ୍ୟାପକ ଭାବେ ଶିକ୍ଷାଦାନ କରୁଥିଲେ ।
ମନୋଜ ଦାସଙ୍କୁ ତାଙ୍କର ନିଆରା ଲେଖା ଶୈଳୀ ପାଇଁ ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟର ବିଷ୍ଣୁ ଶର୍ମା ବୋଲି କୁହାଯାଏ ଯେଉଁଥିରେ ସେ ଓଡ଼ିଆ ଓ ଭାରତୀୟ ଚେତନା ଓ ଚଳଣିକୁ ନ ହରାଇ ବି ସୁନ୍ଦର ଭାବରେ କାହାଣୀ ବଖାଣିଥାନ୍ତି । Mohapatra, Tusar N. (26 January 2007) "Manoj Das Chasing the Rainbow" Aurora Mirabilis ବାସ୍ତବତା ଓ ଫାଣ୍ଟାସିକୁ କଳାତ୍ମକ ଭାବରେ ସେ ଗଢ଼ି ତୋଳିଥାନ୍ତି ନିଜ ଲେଖାରେ Mishra, Ganeswar "The Short Story" Government of Orissa website ଆଉ ସେଥି ନିମନ୍ତେ ସେ ଭାରତର ଜଣେ ସୁଗାଳ୍ପିକ ଭାବରେ ପରିଚିତ ।He could be the best storyteller after R. K Narayan,' Narang said. Mohapatra, Tusar N. (26 January 2007) "Manoj Das Chasing the Rainbow" Aurora Mirabilis a group of powerful storywriters has emerged ... This group includes ... Manoj Das Mishra, Ganeswar "The Short Story" Government of Orissa website
୨୦୨୧ ମସିହା ଅପ୍ରେଲ ୨୭ ତାରିଖରେ ପଣ୍ଡିଚେରୀଠାରେ ତାଙ୍କର ମୃତ୍ୟୁ ଘଟିଥିଲା ।
ରଚନାବଳୀ
ଗଳ୍ପ ସଙ୍କଳନ
ସମୁଦ୍ରର କ୍ଷୁଧା (୧୯୫୨)
ଜୀବନର ସ୍ବାଦ (୧୯୫୩)
ବିଷକନ୍ୟାର କାହାଣୀ (୧୯୫୪)
ଆରଣ୍ୟକ (୧୯୬୧)
ଶେଷ ବସନ୍ତର ଚିଠି (୧୯୬୫)
ମନୋଜ ଦାସଙ୍କ କଥା ଓ କାହାଣୀ, (୧୯୭୧)
ଲକ୍ଷ୍ମୀର ଅଭିସାର (୧୯୭୪)
ଆବୁପୁରୁଷ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ କାହାଣୀ (୧୯୭୫)
ଧୂମ୍ରାଭ ଦିଗନ୍ତ ଓ ଅନ୍ୟ କାହାଣୀ (୧୯୭୭)
ମନୋଜ ଦାସଙ୍କ ଗଳ୍ପ
ଭିନ୍ନ ମଣିଷ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ କାହାଣୀ (୧୯୮୭)
ଚତୁର୍ଥ ବନ୍ଧୁ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ କାହାଣୀ (୧୯୯୦)
ଅବୋଲକରା କାହାଣୀ (୧୯୯୧)
ମନୋଜ ପଞ୍ଚବିଂଶତି (୧୯୮୩)
କବିତା ସଙ୍କଳନ
କବିତା ଉତ୍କଳ (୨୦୦୩)
ତୁମଗାଁ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ କବିତା (୧୯୯୨)
ଉପନିବେଶ (୧୯୬୬)
ନନ୍ଦାବତୀର ମାଝି (୧୯୫୭)
ପଦଧ୍ୱନୀ (୧୯୫୦)
ବିପ୍ଳବୀ ଫକୀରମୋହନ (୧୯୫୦)
ଶତାବ୍ଦୀର ଆର୍ତ୍ତନାଦ (୧୯୪୯)
ଉପନ୍ୟାସ
ଶେଷ ତାନ୍ତ୍ରିକର ସନ୍ଧାନରେ - ୨୦୧୮
ତନ୍ଦ୍ରାଲୋକର ପ୍ରହରୀ - ୨୦୦୦
ଆକାଶର ଇସାରା - ୧୯୯୭
ଅମୃତ ଫଳ - ୧୯୯୬ (ସରସ୍ୱତୀ ସମ୍ମାନ)
ଗୋଧୁଳିର ବାଘ -୧୯୯୫
ପ୍ରଭଞ୍ଜନ -୧୯୯୨
ବୁଲଡୋଜର୍ସ -୧୯୮୯
ପ୍ରବନ୍ଧ, ରମ୍ୟରଚନା ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ
ପ୍ରଜ୍ଞା - ପ୍ରଦୀପିକା (୨୦୧୨)
ଉପକଥା ଶତକ (୨୦୦୨)
ସତ୍ୟ-ଅସତ୍ୟ ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ପ୍ରସଙ୍ଗ (୨୦୦୨)
ସ୍ମୃତି ଓ ବିସ୍ମୃତିର ସାରନାଥ
ଅରଣ୍ୟ ଉଲ୍ଲାସ (୧୯୯୯)
ଭାରତର ଐତିହ୍ୟ: ଶତେକ ପ୍ରଶ୍ନର ଉତ୍ତର (୧୯୯୮)
ମହାଯୋଗୀ ଶ୍ରୀ ଅରବିନ୍ଦ (୧୯୯୭)
ସମୁଦ୍ର କୂଳର ଏକ ଗ୍ରାମ (୧୯୯୬)
ସନ୍ଧାନ ଓ ସଙ୍କେତ (୧୯୯୯)
ବିପୁଳାଚ ପୃଥ୍ୱୀ (୧୯୯୪)
କେତେ ଦିଗନ୍ତ (୧୯୮୬)
ଶିଶୁ ସାହିତ୍ୟ
ରାକ୍ଷସର ସନ୍ଧାନରେ (୨୦୧୦)
କନକ ଉପତ୍ୟକାର କାହାଣୀ (୧୯୯୪)
ଅମର ସାହିତ୍ୟ (୧୯୭୩)
ଆଲୋକ ଓ ଆନନ୍ଦର କାହାଣୀ (୧୯୭୦)
ଇଂରାଜୀ ରଚନାବଳୀ
ଚେଜିଙ୍ଗ ଦି ରେନବୋ: ଗ୍ରୋଇଙ୍ଗ ଅପ ଇନ ଆନ ଇଣ୍ଡିଆନ ଭିଲେଜ, ୨୦୦୪
ଲେଜେଣ୍ଡ ଅଫ ଦି ଗୋଲ୍ଡେନ ଭ୍ୟାଲି, ୧୯୯୬
ଦି ସବମର୍ଜଡ ଭ୍ୟାଲି ଆଣ୍ଡ ଅଦର ଷ୍ଟୋରିଜ, ୧୯୮୬
ଫେଆରବେଲ ଟୁ ଅ ଘୋଷ୍ଟ: ସର୍ଟ ଷ୍ଟୋରିଜ ଆଣ୍ଡ ଅ ନଭେଲେଟେ, ୧୯୯୪
ଦି କ୍ରୋକୋଡାଇଲ ଲେଡି: ଏ କଲେକସନ ଅଫ ଷ୍ଟୋରିଜ, ୧୯୭୫
ଏ ଟାଇଗର ଆଟ ଟୁଇଲାଇଟ
ସମ୍ମାନ ଓ ପୁରସ୍କାର
ପଦ୍ମ ଭୂଷଣ, ୨୦୨୦
ପଦ୍ମଶ୍ରୀ, ୨୦୦୧
ସରସ୍ୱତୀ ସମ୍ମାନ - (ଅମୃତ ଫଳ, ୨୦୦୦)
କେନ୍ଦ୍ର ସାହିତ୍ୟ ଏକାଡେମୀ ପୁରସ୍କାର କେନ୍ଦ୍ର ସାହିତ୍ୟ ଏକାଡେମୀ ପୁରସ୍କାର ପ୍ରାପ୍ତ ଓଡ଼ିଆ ଲେଖକ - (ମନୋଜ ଦାସଙ୍କ କଥା ଓ କାହାଣୀ, ୧୯୭୨)
ଓଡ଼ିଶା ସାହିତ୍ୟ ଏକାଡେମୀ ପୁରସ୍କାର (ଦୁଇ ଥର),
୧୯୬୨ ('ଆରଣ୍ୟକ' ଗଳ୍ପ ସଙ୍କଳନ ନିମନ୍ତେ)
୧୯୮୭ ('କେତେ ଦିଗନ୍ତ' ପ୍ରବନ୍ଧ ଓ ସମାଲୋଚନା ନିମନ୍ତେ)
ଅତିବଡ଼ୀ ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସ ସମ୍ମାନ, ୨୦୦୭http://orissa.gov.in/e-magazine/orissaannualreference/ORA-2011/pdf/100.pdf
କେନ୍ଦ୍ର ସାହିତ୍ୟ ଏକାଡେମୀ ଫେଲୋସିପ, ୨୦୦୬
ଝଙ୍କାର ପୁରସ୍କାର (କ୍ଷୁଦ୍ରଗଳ୍ପ), ୧୯୭୧ (ପ୍ରଜାତନ୍ତ୍ର ପ୍ରଚାର ସମିତି ପ୍ରଦତ୍ତ)
ଶାରଳା ପୁରସ୍କାର, ୧୯୮୧
ସାରଳା ସମ୍ମାନ, ୨୦୦୬ (ସାରଳା ସାହିତ୍ୟ ସଂସଦ, କଟକ)
ଉତ୍କଳ ରତ୍ନ ସମ୍ମାନ, ୨୦୦୧
ବିଷୁବ ପୁରସ୍କାର - ୧୯୮୭
ସାହିତ୍ୟ ଭାରତୀ ସମ୍ମାନ, ୧୯୯୫
ମନୋଜ ଦାସଙ୍କ ନାମରେ ପୁରସ୍କାର
ମନୋଜ ଦାସଙ୍କ ପରଲୋକ ପରେ, ଓଡ଼ିଶା ସରକାର ଏକ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସାହିତ୍ୟ ପୁରସ୍କାର ପ୍ରଦାନ କରିବା ପାଇଁ ନିଷ୍ପତି ନେଇଥିଲେ । ମନୋଜ ଦାସ ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ସାହିତ୍ୟ ପୁରସ୍କାର ନାମରେ ନାମିତ ଏହି ପୁରସ୍କାର ପ୍ରତିବର୍ଷ ଇଂରାଜୀ ଭାଷାରେ ଲେଖୁଥିବା ଓଡ଼ିଶାର ଜଣେ ସାହିତ୍ୟିକଙ୍କୁ ପ୍ରଦାନ କରାଯିବ । ପୁରସ୍କାର ରାଶି ସ୍ୱରୂପ ୧୦ ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କା ପ୍ରଦାନ କରାଯିବ । ହାଇସ୍କୁଲ ସ୍ତରରେ ପିଲାଙ୍କୁ ମୌଳିକ ସାହିତ୍ୟ ରଚନା ପାଇଁ ମନୋଜ-କିଶୋର ସାହିତ୍ୟ ପ୍ରତିଭା ସମ୍ମାନ ପ୍ରଦାନ କରାଯିବ । ଉଭୟ ଇଂରାଜୀ ଓ ଓଡ଼ିଆ ଭାଷାରେ ପୃଥକ ଭାବେ ୧ ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କା ପୁରସ୍କାରର ରାଶି ସ୍ୱରୂପ ୨ଟି ପୁରସ୍କାର ପ୍ରଦାନ କରାଯିବ । ଶଂଖାରୀ ଗ୍ରାମରେ ତାଙ୍କର ପୈତୃକ ବାସ ଭବନକୁ ଦୁଇ ଭାଇ ମନ୍ମଥ ଓ ମନୋଜଙ୍କ ସ୍ମୃତିରେ ମନ୍ମଥ-ମନୋଜ ସ୍ମାରକୀ ଭାବରେ ନାମିତ କରାଯିବ । ସେଠାରେ ଦୁଇଭାଇଙ୍କ ରଚିତ ସମସ୍ତ ପୁସ୍ତକ ରଖାଯାଇ ଏକ ପାଠାଗାର ନିର୍ମାଣ କରାଯିବ ।
ଆଧାର
ଅଧିକ ତଥ୍ୟ
Official Website:worldofmanojdas.in
ଶ୍ରେଣୀ:୧୯୩୪ ଜନ୍ମ
ଶ୍ରେଣୀ:୨୦୨୧ ମୃତ୍ୟୁ
ଶ୍ରେଣୀ:ପଦ୍ମ ଭୂଷଣ ସମ୍ମାନିତ
ଶ୍ରେଣୀ:ପଦ୍ମଶ୍ରୀ ସମ୍ମାନିତ
ଶ୍ରେଣୀ:କେନ୍ଦ୍ର ସାହିତ୍ୟ ଏକାଡେମୀ ଫେଲୋସିପ ସମ୍ମାନିତ
ଶ୍ରେଣୀ:କେନ୍ଦ୍ର ସାହିତ୍ୟ ଏକାଡେମୀ ପୁରସ୍କାର ସମ୍ମାନିତ ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟିକ
ଶ୍ରେଣୀ:ଓଡ଼ିଶା ସାହିତ୍ୟ ଏକାଡେମୀ ପୁରସ୍କାର ସମ୍ମାନିତ
ଶ୍ରେଣୀ:ଶାରଳା ପୁରସ୍କାର ବିଜେତା
ଶ୍ରେଣୀ:ବିଷୁବ ପୁରସ୍କାର ସମ୍ମାନିତ
ଶ୍ରେଣୀ:ଝଙ୍କାର ପୁରସ୍କାର ସମ୍ମାନିତ
ଶ୍ରେଣୀ:ବାଲେଶ୍ୱର ଜିଲ୍ଲାର ଲୋକ
ଶ୍ରେଣୀ:ଓଡ଼ିଆ ଲେଖକ
ଶ୍ରେଣୀ:ଓଡ଼ିଆ ଔପନ୍ୟାସିକ
ଶ୍ରେଣୀ:ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟିକ |
ରସଗୋଲା | https://or.wikipedia.org/wiki/ରସଗୋଲା | ରସଗୋଲା ଛେନା ଓ ଚିନିରୁ ତିଆରି ଏକ ସିରାଯୁକ୍ତ ମିଠା ଓ ଏହା ଭାରତୀୟ ଉପମହାଦେଶ ଓ ଦକ୍ଷିଣ ଏସୀୟ ବଂଶୋଦ୍ଭବମାନେ ବାସ କରୁଥିବା ସ୍ଥାନଗୁଡ଼ିକରେ ଜଣାଶୁଣା ।Woo your love with rasgullas not chocolates ଏହା ପେଣ୍ଡୁ ଆକାରରେ ହୋଇଥାଏ ଏବଂ ଛେନା ଓ ସୁଜିରୁ ତିଆରି ହୋଇ ଚିନି ସିରାରେ ଛଣାଯାଇଥାଏ । ସିରାରେ ରସଗୋଲା ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ଭରିଯିବାଯାଏ ଏହାକୁ ଛଣାଯାଇଥାଏ । ଏହା ପୂର୍ବ ଭାରତରେ ଜନ୍ମଲାଭ କରିଥିଲା ଓ ଏବେର ଓଡ଼ିଶା ଓ ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗ ଏହାର ଜନ୍ମସ୍ଥାନ ବୋଲି ଅନେକ ଦାବୀ କରିଛନ୍ତି । ୨୦୧୬ ମସିହାରେ ଓଡ଼ିଶା ସରକାରଙ୍କଦ୍ୱାରା ସ୍ଥାପିତ ଏକ କମିଟି ରସଗୋଲାର ମୂଳ ଓଡ଼ିଶା ବୋଲି ପ୍ରମାଣ କରିଥିଲା । ରଥଯାତ୍ରାର ଶେଷକୁ ବାହୁଡ଼ା ପରେ ନୀଳାଦ୍ରୀ ବିଜେ ବେଳେ ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ନିକଟରେ ରସଗୋଲା ଲାଗି କରାଯାଇଥାଏ । । ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗର କର୍ମକର୍ତ୍ତାମାନେ ଜଣାଇଥିଲେ ଯେ ସେମାନେ କେବଳ "ବଙ୍ଗଳାର ରସଗୋଲା" (ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗରେ ଜଣାଶୁଣା ଏକପ୍ରକାର ରସଗୋଲା) ଜିଓଗ୍ରାଫିକାଲ ଇଣ୍ଡିକେସନ ପାଇଁ ଆବେଦନ କରିଥିଲେ । ସେମାନେ ଜଣାଇଥିଲେ ଯେ ଏହା କେବଳ ସେମାନଙ୍କ ଆଞ୍ଚଳିକ ରସଗୋଲାକୁ ରକ୍ଷାକରିବା ପାଇଁ ଓ ଓଡ଼ିଶା ସହ ସେମାନଙ୍କ କୌଣସି ଦ୍ୱନ୍ଦ ନାହିଁ ।
୨୦୧୯ ମସିହା ଜୁଲାଇ ମାସ ୨୯ ତାରିଖରେ ଓଡ଼ିଶାର ରସଗୋଲା (Odisha Rasagola)କୁ ଓଡ଼ିଶାର ବୋଲି ଭୌଗଳିକ ଉପଦର୍ଶନ (ଜିଆଇ) ପ୍ରମାଣପତ୍ର ମିଳିଥିଲା ।thumb|ରସଗୋଲା
ଖାଦ୍ୟସାର
thumb|ରସଗୋଲା
୧୦୦ ଗ୍ରାମର ରସଗୋଲାରେ ୧୮୬ କାଲୋରି ଥାଏ, ଯେଉଁଥିରୁ ପଖାପାଖି ୧୫୩ କାଲୋରିର କାର୍ବୋହାଇଡ୍ରେଟ, ୧.୮୫ ଗ୍ରାମର ଫ୍ୟାଟ ଓ ୪ ଗ୍ରାମର ପ୍ରୋଟିନ ଥାଏ ।
ପ୍ରସ୍ତୁତ ପ୍ରଣାଳୀ
ରସଗୋଲା ତିଆାରି ପାଇଁ ସବୁଠାରୁ ମୁଖ୍ୟ ସାମଗ୍ରୀ ହେଉଛି ଛେନା CNN IBNlive YouTube video। ଆଉ ଛେନା ସବୁବେଳେ ତାଜା ରହିଥିବ ଏହା ଉପରେ ଧ୍ୟାନ ଦିଆଯିବା ଆବଶ୍ୟକ । ଛେନାକୁ ପ୍ରଥମେ ମେସିନଦ୍ୱାରା କିମ୍ବା ହାତରେ ସାମାନ୍ୟ ଘିଅ ବାହରିଲା ଯାଏଁ ଚକଟା ଯାଇଥାଏ । ପୁଣି କିଛି ସମୟ ପରେ ଏଥିରେ ସାମାନ୍ୟ ଅଳେଇଚ ଗୁଣ୍ଡ ମିଶାଇ ଆଉ କିଛି ସମୟ ଚକଟା ଯାଇଥାଏ । ବେଳେ ବେଳେ ଏହି ସମୟରେ ଛେନା ସହ ମଇଦା, ଆରାରୋଟ୍, ସୁଜି ମିଶାଇବାର ନଜିର୍ ରହିଛି Rasgulla Sweet Making YouTube। ଏହାକୁ ସେପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଚକଟାଯାଇଥାଏ ଯେପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଏହା ଅଟା ଭଳି ହୋଇଯିବ । ଏହା ପରେ ଆବଶ୍ୟକ ଅନୁଯାୟୀ ଏହାର ଛୋଟ ଛୋଟ ଗୋଲା ତିଆାରି କରାଯାଏ । ଏହାପରେ ସିରା ତିଆରି ପ୍ରକ୍ରିୟା ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥାଏ । ଚିନିରେ ପାଣି ମିଶାଯାଇ ଏହାକୁ ଗରମ କରାଯାଇଥାଏ । ସିରା ଗରମ ହୋଇଗଲା ପରେ ଏଥିରେ ଛେନାରେ ତିଆରି ହୋଇଥିବା ଗୋଲାକୁ ପକାଯାଇଥାଏ । ଏହାପରେ ପ୍ରାୟ ୨୦ ମିନିଟ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଏହାକୁ ସିରାପାଣିରେ ରନ୍ଧାଯାଇଥାଏ । ମଝିରେ ମଝିରେ ଅଳ୍ପ ଅଳ୍ପ ପାଣି ମିଶାଯାଇଥାଏ । ଓଡ଼ିଶାରେ ସାଧାରଣତଃ ଅମିଶା ଛେନାରୁ ରସଗୋଲା ତିଆରି କରଯାଏ ଏବଂ ଇଷତ ନାଲି ରଙ୍ଗ ସିଝିବାକୁ ଦିଆଯାଏ ପାଣିଗ୍ରାହୀ, ଶୁଭାଶିଷ (୩୦ ଜୁଲାଇ ୨୦୧୫). "ରସଗୋଲାର ଅନ୍ତୁଡ଼ିଶାଳ ଓଡ଼ିଶା". ସମାଜ.। ଯେତେବେଳେ ରସଗୋଲା ପ୍ରାୟ ନିଜ ଆକାରର ଦୁଇ ଗୁଣ ହୋଇଯାଏ, ବୁଝନ୍ତୁ ରସଗୋଲା ତିଆରି ପ୍ରକ୍ରିୟା ଶେଷ ପର୍ଯ୍ୟାୟରେ ପହଞ୍ଚିଛି । ରସଗୋଲାକୁ ସେହି ସିରା ଥଣ୍ଡା ହେବାକୁ ଦିଅନ୍ତୁ ।
ଇତିହାସ
thumb|ଭୁବନେଶ୍ୱରର ପାହାଳ ରସଗୋଲା
ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର ପରମ୍ପରାରେ ରସଗୋଲାର ବ୍ୟବହାର ଅନେକ ଶତାବ୍ଦୀ ତଳୁ ହୋଇ ଆସୁଛି । ରଥଯାତ୍ରା ସମୟରେ, ଭାଇ ଭଉଣୀଙ୍କୁ ଜଗନ୍ନାଥ ସାଥିରେ ଧରି ଫେରିବା ବେଳକୁ ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କ ଅତିଶୟ କ୍ରୋଧିତ ଥାଆନ୍ତି । ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କର କ୍ରୋଧକୁ ଶାନ୍ତକରିବା ପାଇଁ, ଜଗନ୍ନାଥ ନିଜ ହାତରେ ରସଗୋଲା ତିଆରି କରି, ତାଙ୍କୁ ଖୁଆଇ ମାନଭଞ୍ଜନ କରନ୍ତି । ଜଗନ୍ନାଥ ସଂସ୍କୃତି ସହ ରସଗୋଲା ଜଡ଼ିତ ରହିଥିବାରୁ, ରସଗୋଲାର ଜନ୍ମ ଓଡ଼ିଶାରେ ବୋଲି ଦାବି କରାଯାଏ । ବଳରାମ ଦାସଙ୍କ ଜଗମୋହନ ରାମାୟଣ ବା ଦାଣ୍ଡି ରାମାୟଣରେ ରସଗୋଲାର ଉଲ୍ଲେଖ ଦେଖାଯାଏ ।
ବିକଳାନନ୍ଦ କରଙ୍କ ସାଲେପୁର ରସଗୋଲା ଓ ପାହାଳରେ ପ୍ରସ୍ତୁତ ରସଗୋଲା ଭାରତ ତଥା ଭାରତ ବାହାରେ ମଧ୍ୟ ପରିଚିତ । ଉନ୍ନବିଂଶ ଶତାବ୍ଦୀର ଶେଷାର୍ଦ୍ଧ ବେଳକୁ "କେଳୁ ଚରଣ ବେହେରା", ପାହାଳଠାରେ ରସଗୋଲା ପ୍ରସ୍ତୁତକରି, ବ୍ୟବସାୟ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ । ସମ୍ବାଦ ୨୨/୦୧/୨୦୧୫ ପୃଷ୍ଠା ୧୫
ଓଡ଼ିଶାର ସମ୍ବଲପୁର ଜିଲ୍ଲା ଅନ୍ତର୍ଗତ ଗୋଶାଲା ଛକ ଭଗବାନ ପାଣିଙ୍କ ରସଗୋଲା ପାଇଁ ପ୍ରସିଦ୍ଧ । ଏହି ରସଗୋଲା ସ୍ଥାନୀୟ ଅଂଚଳରେ ଗୋଶାଲା ମିଠା ନାମରେ ପରିଚିତ ।
କିମ୍ବଦନ୍ତୀ
ପାହାଳ ରସଗୋଲା
ପାହାଳ ରସଗୋଲାକୁ ନେଇ କେତେକ ଲୋକକଥା ରହିଛି । ପାହାଳରେ ଅଧିକାଂଶ ଲୋକ ଗାଈ ପାଳୁଥିଲେ । ପ୍ରଚୁର କ୍ଷୀର ଉତ୍ପାଦନ ହେଉଥିଲା । ଖାଇବା ପରେ ଯାହା ବଳୁଥିଲା ତାକୁ ସ୍ଥାନୀୟ ବାସିନ୍ଦା ବାହାରେ ଫୋପାଡି ଦେଉଥିଲେ । ପୁରୀ ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିରର ଜଣେ ସେବାୟତଙ୍କ ନଜରରେ ଏହା ପଡିଥିଲା । ପ୍ରଚୁର କ୍ଷୀର ନଷ୍ଟ ହେଉଥିବାରୁ ଦେଖି ସେବାୟତ ଜଣକ ଲୋକଙ୍କୁ ସେଥିରୁ ଛେନା ଓ ଛେନାରୁ ତିଆରି ବିଭିନ୍ନ ଖାଦ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତି ଶିଖାଇଥିଲେ । ସେବେଠୁ ପାହାଳରେ ଛେନାରୁ ରସଗୋଲା ତିଆରି ହୋଇ ଆସୁଛି ।
ଭୌଗଳିକ ଉପଦର୍ଶନ ମାନ୍ୟତା (ଜିଆଇ)
ଲିଙ୍କ=https://or.wikipedia.org/wiki/%E0%AC%AB%E0%AC%BE%E0%AC%87%E0%AC%B2:GI_Status_certificate_of_Odisha_Rasagola.jpg|thumb|ଓଡ଼ିଶା ରସଗୋଲାକୁ ମିଳିଥିବା ଭୌଗଳିକ ଉପଦର୍ଶନ ପ୍ରମାଣପତ୍ର
୨୦୧୮ ମସିହାରେ ଓଡ଼ିଶା ସରକାର ଓଡ଼ିଶାର ରସଗୋଲାକୁ ଜିଆଇ ମାନ୍ୟତା ଦେବାକୁ ଆବେଦନ କରିଥିଲେ । ୨୦୧୯ ମସିହା ଜୁଲାଇ ମାସ ୨୯ ତାରିଖରେ ଏହାକୁ ସ୍ୱୀକୃତି ମିଳିଥିଲା । ଓଡ଼ିଶାର କ୍ଷୁଦ୍ର ଶିଳ୍ପ କର୍ପୋରେସନ ଲିମିଟେଡ (ଏକ ଓଡ଼ିଶା ସରକାରଙ୍କ ସଂସ୍ଥା) ଏବଂ ଉତ୍କଳ ମିଷ୍ଟାନ୍ନ ବ୍ୟବସାୟୀ ସମିତିଙ୍କ ନାମରେ ମିଳିତ ଭାବରେ ଭୌଗଳିକ ଉପଦର୍ଶନ ପ୍ରମାଣପତ୍ର ମିଳିଥିଲା ।
ସବିଶେଷ ତଥ୍ୟ
ବିଷୟତଥ୍ୟଆବେଦନ ତାରିଖ୨୩ ଫେବୃୟାରୀ ୨୦୧୮ଭୌଗଳିକ ଉପଦର୍ଶନ ସଂଖ୍ୟା୬୧୨ପ୍ରମାଣପତ୍ର କ୍ରମାଙ୍କ୩୪୫ଭୌଗଳିକ ଉପଦର୍ଶନ (ଜିଆଇ) ନାମଓଡ଼ିଶା ରସଗୋଲା (Odisha Rasagola)ଶ୍ରେଣୀଖାଦ୍ୟ ପଦାର୍ଥଶ୍ରେଣୀ ସଂଖ୍ୟା୩୦ପ୍ରମାଣପତ୍ର ବୈଧତା୨୨ ଫେବୃୟାରୀ ୨୦୨୮
ଆଧାର
ବାହାର ଲିଙ୍କ
ଓଡ଼ିଶା: ଭୁବନେଶ୍ୱର, ପୁରୀ ଆଣ୍ଡ କୋଣାର୍କ - ଲାଣ୍ଡ ଅଫ ଗଡ଼ ଆଣ୍ଡ ଗ୍ରେଟ ଫୁଡ଼: ଅପର କ୍ରଷ୍ ଇଣ୍ଡିଆ
ଚାଇନା ଡ୍ରାଇଭ, ଇଣ୍ଡିଆନ ସୁଇଟ୍ସ
ଶ୍ରେଣୀ:ଓଡ଼ିଆ ଖାଦ୍ୟ
ଶ୍ରେଣୀ:ମିଠା |
ଖିରମୋହନ | https://or.wikipedia.org/wiki/ଖିରମୋହନ | REDIRECT ରସଗୋଲା |
ଗୋପବନ୍ଧୁ | https://or.wikipedia.org/wiki/ଗୋପବନ୍ଧୁ | REDIRECT ଗୋପବନ୍ଧୁ ଦାସ |
ଛେନାପୋଡ଼ | https://or.wikipedia.org/wiki/ଛେନାପୋଡ଼ | ଛେନାପୋଡ଼ ଗୋଟିଏ ଓଡ଼ିଆ ମିଠା । ଏହା ଛେନା, ଚିନି, ସୁଜି, କାଜୁ ଓ କିସମିସରେ ତିଆରି କରାଯାଏ । ଛେନାପୋଡ଼ର ଆକ୍ଷରିକମାନେ ପୋଡ଼ା ଜାଇଥିବା ଛେନା ବା ପୋଡ଼ିକରି ତିଆରି କରାଯାଇଥିବା ଛେନାରେ ତିଆରି ଏକ ମିଠା । ଏହା ବାଦାମି ହେବାଯାଏଁ ଏହାକୁ ପୋଡ଼ାଯାଇ ତିଆରି କରାଯାଇଥାଏ । ଏହା ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କର ଛପନ ଭୋଗ ଭିତରୁ ଗୋଟିଏ ।
thumb|ଛେନାପୋଡ଼
ଇତିହାସ
ଏହା ଓଡ଼ିଶାର ନୟାଗଡ଼ ଜିଲାରେ ବାରଶହ ଶତାବ୍ଦୀରେ ଜନ୍ମ ନେଇଅଛି । ସେଠାକାର ସୁଦର୍ଶନ ସାହୁ ନାମକ ଜଣେ ଗୁଡ଼ିଆ ଦିନେ ରାତିରେ ବଳକା ଛେନାରେ ଗୁଡ଼ ମିଶାଇ ତାହାକୁ ସାରାରାତି ଚୁଲି ଉପରେ ରଖିଦେଇଥିଲେ ଯାହା ତାହା ପର ଦିନ ସକାଳେ ଛେନାପୋଡ଼ର ରୂପ ନେଇଥିଲା ।
ଓମଫେଡ଼ ଏହାର ବିକାଶ ଓ ବାହାରେ ବିକ୍ରି ପାଇଁ ନୂଆ ନୂଆ ଯୋଜନାମାନ ଆରମ୍ଭ କରିଛି ।
ଛେନାପୋଡ଼ ଦିବସ
thumb|ଛେନାପୋଡ଼ ତିଆରି ହେବା ଅବସ୍ଥା
୨୦୨୨ ମସିହାରୁ ସୁଦର୍ଶନ ସାହୁଙ୍କ ଜନ୍ମଦିନ ଅପ୍ରେଲ ମାସ ୧୧ ତାରିଖକୁ ଛେନାପୋଡ଼ ଦିବସ ଭାବରେ ପାଳନ କରାଯାଉଛି ।
ପ୍ରସ୍ତୁତି ପ୍ରଣାଳୀ
ଉପାଦାନ
୨ ଛୋଟ ଚାମଚ ଚିପୁଡ଼ା ଛେନା
୩ ଛୋଟ ଚାମଚ ସୁଜି
୧୫ ଛୋଟ ଚାମଚ ଚିନି
୧ କପ କିସମିସ
୧ କପ କାଜୁ
ଗୁଜୁରାତି
ଅଳେଇଚ
୧ କପ ପାଣି
ଛେନା, ସୁଜି ଓ ଚିନିକୁ ମିଶାଇ ଏକ ବହଳିଆ ମଣ୍ଡ ତିଆରି କରାଯାଇଥାଏ । ଏହାକୁ ଏକ ସରୁ ଫନ୍ଦ ଥିବା ଥାଳିରେ ରଖି ପତ୍ରରେ ଘୋଡ଼ାଇ ନିଆଁରେ ପୋଡ଼ାଯାଇଥାଏ । ଏହା ପରେ ଏହା ଉପରେ ଅଙ୍ଗାର ଆଦି ରଖି ପୋଡ଼ାଯାଇ ଏହି ମିଠାକୁ ତିଆରି କରାଯାଇଥାଏ ।
ଆଧାର
ଶ୍ରେଣୀ:ଓଡ଼ିଆ ଖାଦ୍ୟ
ଶ୍ରେଣୀ:ମିଠା |
ଓଡ଼ିଶୀ | https://or.wikipedia.org/wiki/ଓଡ଼ିଶୀ | ଓଡ଼ିଶୀ ଭାରତରେ ପ୍ରଚଳିତ ଓ ଓଡ଼ିଶାରୁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିବା ଏକ ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ନୃତ୍ୟ ଓ ସଙ୍ଗୀତ ପରମ୍ପରା । ଏଥିରେ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଓଡ଼ିଶୀ ନୃତ୍ୟକୁ ଭାରତ ସରକାର ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ନୃତ୍ୟ ଓ ଓଡ଼ିଶୀ ସଙ୍ଗୀତକୁ ଓଡ଼ିଶା ସରକାର ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ସଙ୍ଗୀତ ତାଲିକାଭୁକ୍ତ କରିଛନ୍ତି । ଓଡ଼ିଶା ତତ୍କାଳୀନ କଳିଙ୍ଗର ଅଂଶ ଥିଲା ଓ ଖାରବେଳଙ୍କ ସମୟରେ ଖୋଦିତ ରାଣୀଗୁମ୍ଫା, ସ୍ୱର୍ଗପୁରୀ ଓ ମଞ୍ଚପୁରୀ ଗୁମ୍ଫାର ଗାତ୍ରରେ ଦେଖିବାକୁ ମିଳୁଥିବା ନର୍ତ୍ତକୀମାନଙ୍କର ପ୍ରତିମା ତଥା ହାତୀଗୁମ୍ଫା ଅଭିଲେଖରେ ବର୍ଣ୍ଣିତ ନୃତ୍ୟ ବର୍ତ୍ତମାନର ଓଡ଼ିଶୀ ନୃତ୍ୟର ସହ ସମ୍ବନ୍ଧ ଦର୍ଶାଇଥାଏ । ପ୍ରଥମ ଖ୍ରୀଷ୍ଟପୂର୍ବ କାଳରେ ଆଧୁନିକ ଭୁବନେଶ୍ୱରସ୍ଥିତ ଖଣ୍ଡଗିରି ଓ ଉଦୟଗିରିଠାରେ ଓଡ଼ିଶୀ ଏକ ଉନ୍ନତ ନୃତ୍ୟକଳାରେ ପରିଣତ ହୋଇସାରିଥିଲା । ଭରତ ତାଙ୍କ ରଚିତ ନାଟ୍ୟ ଶାସ୍ତ୍ରରେ କଳିଙ୍ଗ ନୃତ୍ୟ ଶୈଳୀରେ ଓଡ଼ିଶୀ ନୃତ୍ୟ ବାବଦରେ ବର୍ଣ୍ଣନା କରି ଏହାର ନାମ ଓଡ୍ର-ମାଗଧି ବୋଲି ଉଲ୍ଲେଖ କରିଥିଲେ । ଭୁବନେଶ୍ୱରର ପର୍ଶୁରାମେଶ୍ୱର ମନ୍ଦିର, ବୈତାଳ ମନ୍ଦିର, ଶିଶିରେଶ୍ୱର ମନ୍ଦିର, ମାର୍କଣ୍ଡେଶ୍ୱର ମନ୍ଦିର, ମୁକ୍ତେଶ୍ୱର ମନ୍ଦିର, ରାଜରାଣୀ ମନ୍ଦିର, ଲିଙ୍ଗରାଜ ମନ୍ଦିର, ମେଘେଶ୍ୱର ମନ୍ଦିର, ପୁରୀର ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିର ଏବଂ କୋଣାର୍କର ସୂର୍ଯ୍ୟମନ୍ଦିରର ବର୍ହିଭାଗରେ ଖୋଦିତ ନର୍ତ୍ତକୀ ଓ ନାୟିକାମାନଙ୍କର ଅଙ୍ଗଭଙ୍ଗୀ ଓ ମୁଦ୍ରାରୁ ଓଡ଼ିଶୀ ନୃତ୍ୟର ପରମ୍ପରା ସମୃଦ୍ଧ ହୋଇଥିବା ଜଣାଯାଏ । ପରବର୍ତ୍ତୀ କାଳରେ ଏହି ନୃତ୍ୟ ଦେବଦାସୀ ନୃତ୍ୟ (ମାହାରୀ) ଓ ଗୋଟିପୁଅ ଆଦି ନୃତ୍ୟ ପରମ୍ପରାଦ୍ୱାରା ପରିବେଷିତ ହୋଇଆସୁଛି । ଭାରତ ସ୍ୱାଧୀନ ହେବା ପରେ ଏହି ନୃତ୍ୟ ପରମ୍ପରାର ପୁନରୁଦ୍ଧାର କରାଯାଇ ଓଡ଼ିଶୀ ନାମରେ ନାମକରଣ କରାଗଲା ଓ ୧୯୬୪ ମସିହାରେ ଓଡ଼ିଶୀ ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ନୃତ୍ୟ ମାନ୍ୟତା ପାଇଲା । ଏହି ପଦଃକ୍ଷେପ ପଛରେ ମୁଖ୍ୟତଃ ନୃତ୍ୟଗୁରୁ କାଳୀଚରଣ ପଟ୍ଟନାୟକ, ପଙ୍କଜ ଚରଣ ଦାସ, ଦେବ ପ୍ରସାଦ ଦାସ ଓ କେଳୁଚରଣ ମହାପାତ୍ରଙ୍କ ଭୂମିକା ଅନ୍ୟତମ । ଏହି ନୃତ୍ୟରେ ପଖଉଜ, ବେହେଲା, ଗିନି, ଝାଞ୍ଜ ଓ ବଂଶୀ ଆଦି ବାଦ୍ୟଯନ୍ତ୍ର ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ।
ଓଡ଼ିଶୀ ଭାରତର ଆଠଟି ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ନୃତ୍ୟ ଭିତରୁ ଏକ । ପୁରାତନ ତତ୍ତ୍ୱ ଅନୁସାରେ ଏହା ଭାରତର ଜୀବନ୍ତ ନୃତ୍ୟକଳା ଭିତରୁ ଗୋଟିଏ ।http://odissi.itgo.com/ ଏହାର ତ୍ରିଭଙ୍ଗୀ ଠାଣି ବା ଦେହର ତିନୋଟି ଅଙ୍ଗ ମୁଣ୍ଡ, ଛାତି ଓ ଅଣ୍ଟାର ସ୍ୱାଧୀନ ଗତି ହେତୁ ଏହାକୁ ବାକି ଭାରତୀୟ ନୃତ୍ୟ ପରମ୍ପରାରୁ ଭିନ୍ନ ।
ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ
ଓଡ଼ିଶୀ ନୃତ୍ୟର ବୈଶିଷ୍ଟ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ଅଙ୍ଗଭଙ୍ଗୀ ଓ ଲାଳିତ୍ୟ ତଥା ଏହାର ପାଞ୍ଚଗୋଟି ପର୍ଯ୍ୟାୟ ଯଥା: ମଙ୍ଗଳାଚରଣ, ବଟୁ, ପଲ୍ଲବୀ, ଅଭିନୟ ଓ ମୋକ୍ଷ ଅନ୍ୟତମ । ନୃତ୍ୟ ଆରମ୍ଭରେ ନର୍ତ୍ତକୀ ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥଙ୍କୁ ପୁଷ୍ପାଞ୍ଜଳୀଦ୍ୱାରା ପ୍ରଣାମ ନିବେଦନ କରି ଶେଷରେ ମୋକ୍ଷ ଲାଭ କାମନା କରି ପ୍ରଣତି ଜଣାଇଥାନ୍ତି । ଏହି ନୃତ୍ୟରେ ପଖଉଜ, ବେହେଲା, ଗିନି, ଝାଞ୍ଜ ଓ ବଂଶୀ ଆଦି ବାଦ୍ୟଯନ୍ତ୍ର ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ । ଓଡ଼ିଶୀର ମୌଳିକ ଚଉକୋଣ ନାଚକୁ ଚଉକା କୁହାଯାଏ ।
ଆରମ୍ଭ ଓ ଇତିହାସ
thumb|292x292px|ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିର ନୀତିରେ ଓଡ଼ିଶୀ
ଖାରବେଳଙ୍କ ସମୟରେ ଅଙ୍କାଯାଇଥିବା ଉଦୟଗିରିର ମଞ୍ଚପୁରୀ ଗୁମ୍ଫାରେ ସବୁଠୁ ପୁରୁଣା ଓଡ଼ିଶୀ ନାଚର ଖୋଦିତ ହୋଇଥିବା ଦେଖିବାକୁ ମିଳିଥାଏ । ନାରୀମାନଙ୍କ ବାଦ୍ୟଯନ୍ତ୍ର ବାଜଣା ସହ ଓଡ଼ିଶୀ ନର୍ତ୍ତକୀମାନଙ୍କର ନାଚକୁ ଖାରବେଳ ଉପଭୋଗ କରୁଥିଲେ । ପରେ ଏହା ମନ୍ଦିର ଚଳଣିରେ ଯୋଡ଼ା ହେଲା । ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିରରୁ ପ୍ରଥମେ ଆରମ୍ଭ କରି ତା'ପରେ ବାକି ଶିବ ଓ ବିଷ୍ଣୁ ମନ୍ଦିରମାନଙ୍କରେ ଏହା ପ୍ରଚଳିତ ହୋଇଥିଲା । ମାହାରୀମାନେ ନିଜ ଜୀବନ ଭଗବାନଙ୍କ ପାଖରେ ଅର୍ପଣ କରି ମନ୍ଦିର ଭିତରେ ନୃତ୍ୟ ପ୍ରଦର୍ଶନ କରିବା ଆରମ୍ଭ କରିଥିବାର ଓଡ଼ିଶାର ମନ୍ଦିର ଗାତ୍ରରେ ଥିବା ମୂର୍ତ୍ତିରୁ ଜଣାପଡ଼େ । ଖ୍ରୀଷ୍ଟପୂର୍ବ ଦ୍ୱିତୀୟ ଶତାବ୍ଦୀରେ ଓଡ଼ିଶୀର ଇତିହାସ ଉଦୟଗିରିର ରାଣୀଗୁମ୍ଫାରୁ ମିଳିଥିବା ପୋଥିରୁ ଜଣାଯାଏ । ଐତିହାସିକ ପରମ୍ପରା ଓ ରୀତିନୀତିକୁ ଆଖିରେ ରଖି ଓଡ଼ିଶୀକୁ ସର୍ବପୁରାତନ ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ନୃତ୍ୟର ମାନ୍ୟତା ଦିଆଯାଇଥାଏ ।
ମନ୍ଦିର ଇତିହାସ
thumb|ନୃତ୍ୟଭଙ୍ଗୀରେ ଆଦିଗୁରୁ ପଙ୍କଜ ଚରଣ ଦାସ
ଖ୍ରୀଷ୍ଟପୂର୍ବ ୨ୟ ଶତାବ୍ଦୀରେ ତିଆରି ଭୁବନେଶ୍ୱରରେ ଥିବା ଖଣ୍ଡଗିରି ଓ ଉଦୟଗିରି ସେତେବେଳର ସମ୍ରାଟ ଖାରବେଳଙ୍କଦ୍ୱାରା ତିଆରି କରାଯାଇଥିଲା । ଏହାର ଗୁମ୍ଫାରେ ଖୋଦିତ ମୂର୍ତ୍ତିରୁ ମିଳୁଥିବା ପ୍ରମାଣ ଭିତ୍ତିରେ ଓଡ଼ିଶୀକୁ ଏକ ପୁରାତନ ନୃତ୍ୟକଳା ବୋଲି ଗଣାଯାଇଥାଏ । କୋଣାର୍କ ଓ ବ୍ରହ୍ମେଶ୍ୱର ମନ୍ଦିର କାନ୍ଥରେ ଖୋଦିତ ଚିତ୍ରରେ ବି ନାଚୁଥିବା ନର୍ତ୍ତକ ଓ ନର୍ତ୍ତକୀଙ୍କ ଅଙ୍ଗଭଙ୍ଗୀ ଓଡ଼ିଶୀ ସହ ସମ୍ବନ୍ଧିତ । ଷଷ୍ଠ-ନବମ ଶତାବ୍ଦୀରେ ତିଆରି ହୋଇଥିବା ବୌଦ୍ଧ କୀର୍ତ୍ତି, ଯାଜପୁରର ରତ୍ନଗିରିରେ ଥିବା ପାହାଡ଼ରେ ଏବେକାର ଓଡ଼ିଶୀ ସହ ସମାନତା ଥିବା ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ । ସେହିପରି ହୀରାପୁରର ଚଉଷଠି ଯୋଗିନୀ ମନ୍ଦିର ଭଳି ତନ୍ତ୍ର ମନ୍ଦିରମାନଙ୍କରେ ଥିବା ଯୋଗିନୀମାନଙ୍କ ମୁଦ୍ରାରେ ଓଡ଼ିଶୀ ସହ ସମାନତା ପରିଲକ୍ଷିତ ହୋଇଥାଏ । ଓଡ଼ିଶୀ, ଓଡ଼ିଶାର ଶିବ, ବିଷ୍ଣୁ ଓ ବାକି ମନ୍ଦିର (କୋଣାର୍କର ସୁର୍ଯ୍ୟ ମନ୍ଦିର)ରେ ଥିବା ମୂର୍ତ୍ତିରେ ମଧ୍ୟ ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ ।
thumb|ଗୁରୁ କେଳୁଚରଣ ମହାପାତ୍ର
ଶିକ୍ଷାରେ
୨୦୧୫ଠାରୁ ଭୁବନେଶ୍ୱରର ଭାରତୀୟ ବୈଷୟିକ ଅନୁଷ୍ଠାନର ଇଞ୍ଜିନିୟରିଂରେ ସ୍ନାତକ ପାଠ୍ୟକ୍ରମରେ ଓଡ଼ିଶୀ ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ହୋଇଛି । ଏହା କୌଣସି ଶାସ୍ତ୍ରୀୟ ନୃତ୍ୟକୁ ପାଠ୍ୟକ୍ରମରେ ଯୋଡ଼ିବାରେ ପ୍ରଥମ ବୈଷୟିକ ଅନୁଷ୍ଠାନ ।
ଆଧାର
ବାହାର ଆଧାର
ଓଡ଼ିଶୀର ଇତିହାସ
ଶ୍ରେଣୀ:ଓଡ଼ିଶାର ନୃତ୍ୟ ଓ ସଙ୍ଗୀତ
ଶ୍ରେଣୀ:ନୃତ୍ୟ
ଶ୍ରେଣୀ:ଓଡ଼ିଶାର ଲୋକକଳା |