title
stringlengths 1
89
| url
stringlengths 31
119
| text
stringlengths 0
105k
|
|---|---|---|
ଆନ୍ଧ୍ର ପ୍ରଦେଶ | https://or.wikipedia.org/wiki/ଆନ୍ଧ୍ର_ପ୍ରଦେଶ | ଆନ୍ଧ୍ର ପ୍ରଦେଶ, ଭାରତର ଏକ ରାଜ୍ୟ । ଅମରାବତି ଏହାର ରାଜଧାନୀ।
ଭୂଗୋଳ
ଇତିହାସ
ପ୍ରଶାସନ
ଆଧାର
ଅଧିକ ତଥ୍ୟ
STD Codes of Andhra Pradesh
ସରକାରୀ
Andhra Pradesh Government Website
Department of Tourism, Government of Andhra Pradesh
ଶ୍ରେଣୀ:ଭାରତର ରାଜ୍ୟ ଓ କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳ
ଶ୍ରେଣୀ:ଆନ୍ଧ୍ର ପ୍ରଦେଶ |
ଉତ୍ତରାଖଣ୍ଡ | https://or.wikipedia.org/wiki/ଉତ୍ତରାଖଣ୍ଡ | ଉତ୍ତରାଖଣ୍ଡ ଭାରତର ଏକ ରାଜ୍ୟ । ଡେରାଡୁନ ଏହାର ରାଜଧାନୀ ଓ ସର୍ବବୃହତ ସହର ।
ଭୂଗୋଳ
ଇତିହାସ
ଭାଷା ଓ ସାହିତ୍ୟ
ଆଧାର
ଅଧିକ ତଥ୍ୟ
ସରକାରୀ
Official web-site of Uttarakhand Government
ଅନ୍ୟାନ୍ୟ
ଶ୍ରେଣୀ:ଉତ୍ତରାଖଣ୍ଡ
ଶ୍ରେଣୀ:ଭାରତର ରାଜ୍ୟ ଓ କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳ |
ଉତ୍ତର ପ୍ରଦେଶ | https://or.wikipedia.org/wiki/ଉତ୍ତର_ପ୍ରଦେଶ | ଉତ୍ତର ପ୍ରଦେଶ ଭାରତର ଉତ୍ତର ଦିଗରେ ଅବସ୍ଥିତ ଏକ ରାଜ୍ୟ । ଲକ୍ଷ୍ନୌ ସହର ଏହାର ରାଜଧାନୀ ।
ଭୂଗୋଳ
ଇତିହାସ
ଭାଷା ଓ ସାହିତ୍ୟ
ଆଧାର
ଅଧିକ ତଥ୍ୟ
Government
Uttar Pradesh Government Website
Department of Tourism, Government of Uttar Pradesh
Other
Uttar Pradesh Districts
ଶ୍ରେଣୀ:ଉତ୍ତର ପ୍ରଦେଶ
ଶ୍ରେଣୀ:ଭାରତର ରାଜ୍ୟ ଓ କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳ |
କେରଳ | https://or.wikipedia.org/wiki/କେରଳ | କେରଳ (ମାଲାୟଲମ: കേരളം, केरळम्) ଭାରତର ଦକ୍ଷିଣ ପ୍ରାନ୍ତରେ ଅବସ୍ଥିତ । ଏହାର ରାଜଧାନୀ ତିରୁବନନ୍ତପୁରମ୍ (ଥିରୁଅନନ୍ତପୁରମ) । ମଲାୟଲମ୍ (മലയാളം, मलयाळम्) ଏହି ରାଜ୍ୟର ମୁଖ୍ୟ ଭାଷା । ଏହା ୧୯୫୬ ମସିହା ନଭେମ୍ବର ୧ ତାରିଖ ଦିନ ରାଜ୍ୟର ମନ୍ୟତା ପ୍ରାପ୍ତ କଲା । ଏଠାରେ ହିନ୍ଦୁ ଓ ମୁସଲମାନମାନଙ୍କ ବ୍ୟତୀତ ଖ୍ରୀଷ୍ଟିଆନମାନେ ମଧ୍ୟ ବହୁଳ ସଙ୍ଖ୍ୟାରେ ବସବାସ କରନ୍ତି । ଭାରତର ଦକ୍ଷଣ - ପଶ୍ଚିମ ସୀମାରେ ଆରବ ସାଗର ଓ ସହାଦ୍ରି ପର୍ବତ ଶୃଙ୍ଖଳାମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଏକ ଚିତାକର୍ଶକ ଭୂଭାଗ ଅବସ୍ଥିତ ଯାହାକୁ କେରଳ କୁହାଯାଏ ।
ଭୂଗୋଳ
ଇତିହାସ
ଭାଷା ଓ ସାହିତ୍ୟ
ଆଧାର
ଅଧିକ ତଥ୍ୟ
Government
Official entry portal of the Government of Kerala
Department of Tourism, Government of Kerala
Directorate of Census Operations of Kerala
ଶ୍ରେଣୀ:କେରଳ
ଶ୍ରେଣୀ:ଭାରତର ରାଜ୍ୟ ଓ କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳ |
କର୍ଣ୍ଣାଟକ | https://or.wikipedia.org/wiki/କର୍ଣ୍ଣାଟକ | କର୍ଣ୍ଣାଟକ (କନ୍ନଡ: ಕರ್ನಾಟಕ) ଦକ୍ଷିଣ-ପଶ୍ଚିମ ଭାରତର ଏକ ରାଜ୍ୟ । ୧୯୫୬ ମସିହା ନଭେମ୍ବର ୧ ତାରିଖରେ ରାଜ୍ୟ ପୁନର୍ଗଠନ ଆଇନ ବଳରେ ଏହି ରାଜ୍ୟ ସ୍ଥାପିତ ହୋଇଥିଲା । ଏହାର ପୂର୍ବ ନାମ ମହୀଶୂର ଥିଲା । ୧୯୭୩ ମସିହାରେ ଏହାର ନୂତନ ନାମକରଣ ହେଲା କର୍ଣ୍ଣାଟକ । କର୍ଣ୍ଣାଟକର ପଶ୍ଚିମରେ ଆରବ ସାଗର, ଉତ୍ତର-ପଶ୍ଚିମରେ ଗୋଆ, ଉତ୍ତରରେ ମହାରାଷ୍ଟ୍ର, ଉତ୍ତର-ପୂର୍ବରେ ତେଲେଙ୍ଗାନା, ପୂର୍ବରେ ଆନ୍ଧ୍ର ପ୍ରଦେଶ, ଦକ୍ଷିଣ-ପୂର୍ବରେ ତାମିଲନାଡ଼ୁ ଓ ଦକ୍ଷିଣ-ପଶ୍ଚିମରେ କେରଳ ଅବସ୍ଥିତ । ରାଜ୍ୟର ମୋଟ ଆୟତନ ୧,୯୧,୭୯୧ ବର୍ଗକିଲୋମିଟର ଓ ଭାରତର ମୋଟ ଆୟତନର ୫.୮୩ ପ୍ରତିଶତ । ଏହି ରାଜ୍ୟର ଜିଲ୍ଲା ସଂଖ୍ୟା ୩୦ ଓ ସରକାରୀ ଭାଷା କନ୍ନଡ଼ ।
ଭୂଗୋଳ
ଇତିହାସ
ଭାଷା ଓ ସାହିତ୍ୟ
କନ୍ନଡ଼ ହେଉଛି ଏହାର ମାତୃଭାଷା ।
ଆଧାର
ଅଧିକ ତଥ୍ୟ
Official website of the Government of Karnataka
ଶ୍ରେଣୀ:କର୍ଣ୍ଣାଟକ
ଶ୍ରେଣୀ:ଭାରତର ରାଜ୍ୟ ଓ କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳ |
ଗୁଜରାଟ | https://or.wikipedia.org/wiki/ଗୁଜରାଟ | ଗୁଜରାଟ ( ) ଭାରତର ପଶ୍ଚିମOther sources: ଓ ଦକ୍ଷିଣପଶ୍ଚିମରେOther sources: ଥିବା ଏକ ରାଜ୍ୟ । ଏହାର ସମୁଦ୍ରତଟ ଓ ତାହାର ଅଧିକାଂଶ ଭାଗ କାଠିଆୱାଡ଼ ଉପଦ୍ୱୀପରେ ଅବସ୍ଥିତ । ଗୁଜରାଟର ମୋଟ ଜନସଂଖ୍ୟା ୬୦ ମିଲିଅନ । ଭାରତର ପଶ୍ଚିମରେ ଥିବା ଗୁଜରାଟର ପଶ୍ଚିମରେ ଆରବ ସାଗର ଉତ୍ତରରେ ସିନ୍ଧ (ପାକିସ୍ତାନ), ଉତ୍ତରପୂର୍ବରେ ରାଜସ୍ଥାନ, ପୂର୍ବରେ ମଧ୍ୟ ପ୍ରଦେଶ ଏବଂ ଦକ୍ଷିଣ ପୂର୍ବରେ ମହାରାଷ୍ଟ୍ର ରାଜ୍ୟ ତଥା ଡାମନ ଓ ଡିଉ ଏବଂ ଦାଦ୍ରା ଓ ନଗର ହବେଳୀ କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳ ରହିଛି । ଗୁଜରାଟର ରାଜଧାନୀ ଗାନ୍ଧୀନଗର । ଅମଦାବାଦ ଗୁଜରାଟର ଏକମାତ୍ର ମହାନଗରୀ । ଗୁଜରାଟ ରାଜ୍ୟର ନାମ "ଗୁଜ୍ଜର"ରୁ ଆସିଛି ।
ଭାରତରେ ଗୁଜରାଟୀଭାଷୀ ଲୋକ ଦେଶର ଆଦିମ ଅଧିବାସୀ । ଗୁଜରାଟର ଅର୍ଥନୀତି ଭାରତର ମୋଟ ତୃତୀୟ ବୃହତ୍ତମ ରାଜସ୍ୱ ଅର୍ଥନୀତି ଯାହାର ମୋଟ ଘରୋଇ ପଣ୍ୟ ଏବଂ ମୁଣ୍ଡପିଛା ଜିଡିପି ।
ପ୍ରାଚୀନ ସିନ୍ଧୁ ଉପତ୍ୟକାର କିଛି ସ୍ଥାନ ଏହି ରାଜ୍ୟର ଅନ୍ତର୍ଭୁକ୍ତ ଯଥା ଲୋଥାଲ, ଧୋଲବୀର, ଏବଂ ଗୋଲା ଧୋରୋ । ଲୋଥାଲ ବିଶ୍ୱର ପ୍ରଥମ ବନ୍ଦର ବୋଲି ବିଶ୍ୱାସ କରାଯାଏ । ମୌର୍ଯ୍ୟ ଓ ଗୁପ୍ତ ସାମ୍ରାଜ୍ୟର ଏବଂ ଶାକ୍ୟ ରାଜବଂଶର ଉତ୍ତରାଧିକାରୀ ପଶ୍ଚିମ ଶତ୍ରପଙ୍କଦ୍ୱାରା ବନ୍ଦର ଓ ବାଣିଜ୍ୟ କେନ୍ଦ୍ର ଭାବେ ବ୍ୟବହୃତ ଭରୁଚ ଏବଂ ଖମ୍ବାଟ ହେଲେ ଗୁଜରାଟର ମୁଖ୍ୟ ଉପକୂଳୀୟ ସହର । ଭାରତୀୟ ରାଜ୍ୟ ବିହାର ଓ ନାଗାଲାଣ୍ଡଭଳି ଗୁଜରାଟରେ ମଧ୍ୟ ମଦ୍ୟବିକ୍ରି ନିଷେଧ ।
ଆଧାର
ଅଧିକ ତଥ୍ୟ
ସରକାରୀ
Gujarat Government Website
Department of Tourism, Government of Gujarat
Vibrant Gujarat Website
ଅନ୍ୟାନ୍ୟ
ଶ୍ରେଣୀ:ଗୁଜରାଟ
ଶ୍ରେଣୀ:ଭାରତର ରାଜ୍ୟ ଓ କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳ |
ଗୋଆ | https://or.wikipedia.org/wiki/ଗୋଆ | 'ଗୋଆ' ଭାରତର ଦକ୍ଷିଣ-ପଶ୍ଚିମରେ ଅବସ୍ଥିତ ଏକ ରାଜ୍ୟ । କ୍ଷେତ୍ରଫଳ ହିସାବରେ ଏହା ଭାରତର କ୍ଷୁଦ୍ରତମ ତଥା ଜନସଂଖ୍ୟା ହିସାବରେ ଏହା ଭାରତର ଚତୁର୍ଥ କ୍ଷୁଦ୍ର ରାଜ୍ୟ । ଆରବ ସାଗର କୁଳରେ ଥିବା ଏହି ରାଜ୍ୟକୁ ଉତ୍ତରଦିଗରେ ମହାରାଷ୍ଟ୍ର, ପୂର୍ବ ଓ ଦକ୍ଷିଣ ଦିଗରେ କର୍ଣ୍ଣାଟକ ଘେରି ରହିଛି । ଗୋଆ ଭାରତର ସବୁଠାରୁ ଧନୀ ରାଜ୍ୟ । ଏହାର ମୋଟ ଘରୋଇ ଉତ୍ପାଦ (ଜି. ଡ଼ି. ପି.) ଦେଶର ଜି. ଡ଼ି. ପି.ର ଅଢେଇଗୁଣ ଅଧିକ। । ୧୧ଶ ବିତ୍ତ କମିଶନ ଗୋଆକୁ ଭିତ୍ତିଭୂମି ପାଇଁ ସବୁଠୁ ଭଲ ରାଜ୍ୟ ଭାବେ ଗଣନା କରିଛନ୍ତି । ପାନାଜି ବା ପାଞ୍ଜିମ ଗୋଆର ରାଜଧାନୀ ଆଟେ । ପ୍ରାୟ ୪୫୦ବର୍ଷ ଧରି ଗୋଆ ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜ କଲୋନୀ ରହି ଆସିଥିଲା । ୧୯୬୧ ମସିହାରେ ଏହା ଭାରତବର୍ଷ ସାଙ୍ଗରେ ଯୋଗ କରାଗଲା । ଗୋଆ ରାଜ୍ୟ ଏହାର ବେଳାଭୂମି, ବିଶ୍ୱବିଖ୍ୟାତ ଗୀର୍ଜାଘର, ଭରପୁର ଖଣିଜ ପଦାର୍ଥ ଓ ସବୁଜ ପଶ୍ଚିମଘାଟ ପର୍ବତ ମାଳା ପାଇଁ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଅଟେ ।
ଭୂଗୋଳ
ଇତିହାସ
thumb|ଉସ୍ଗାଲିମାଲ୍ଠାରେ ଅବସ୍ଥିତ ପଥର ଖୋଦେଇ ଚିତ୍ର
ଗୋଆର ଇତିହାସ ୨୦,୦୦୦ରୁ ୩୦,୦୦୦ ବର୍ଷ ପୁରୁଣା । ଏହି ପଥର ଖୋଦେଇ ଭାରତରେ ପ୍ରାଚୀନ ମାନବ ସଭ୍ୟତାର ଚିହ୍ନ ବହନ କରେ । ଉପର ପାଲିଓଲିଥିକ କିମ୍ବା ମେସୋଲିଥିକ ପଥର ଖୋଦେଇ ଚିତ୍ର, ଉସ୍ଗାଲିମାଲ୍ଠାରେ କୁଶାବତୀ ନଦୀ ତଟରେ ମିଳିଥିଲା ।
ଭାଷା ଓ ସାହିତ୍ୟ
ଆଧାର
ଅଧିକ ତଥ୍ୟ
Government of Goa official website
Resources on Goa, India Environment Portal
ଶ୍ରେଣୀ:ଗୋଆ
ଶ୍ରେଣୀ:ଭାରତର ରାଜ୍ୟ ଓ କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳ |
ଛତିଶଗଡ଼ | https://or.wikipedia.org/wiki/ଛତିଶଗଡ଼ | ଛତିଶଗଡ଼, ଭାରତର ଏକ ରାଜ୍ୟ ।
ଭୂଗୋଳ
ଇତିହାସ
ଭାଷା ଓ ସାହିତ୍ୟ
ଆଧାର
ଅଧିକ ତଥ୍ୟ
About Chhattisgarh
Chhattisgarh District Maps
Chhattisgarh Live
Tourism Website of Chhattisgarh
Chhattisgarh News Video
Chhattisgarhi Film Music
Chhattisgarhi Recipes/Food/Cuisine
ଶ୍ରେଣୀ:ଛତିଶଗଡ଼
ଶ୍ରେଣୀ:ଭାରତର ରାଜ୍ୟ ଓ କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳ |
ଜମ୍ମୁ ଓ କଶ୍ମୀର | https://or.wikipedia.org/wiki/ଜମ୍ମୁ_ଓ_କଶ୍ମୀର | ଜମ୍ମୁ ଓ କାଶ୍ମୀର ୧୯୫୨ ମସିହାରୁ ୨୦୧୯ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଭାରତଦ୍ୱାରା ଶାସିତ, ବୃହତ କାଶ୍ମୀର ଅଞ୍ଚଳର ଦକ୍ଷିଣ ଓ ଦକ୍ଷିଣ-ପୂର୍ବ ଭାଗରେ ଥିବା ଏବଂ ମଧ୍ୟ ବିଶ ଶତାବ୍ଦୀରୁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିବା ଭାରତ, ପାକିସ୍ତାନ ଓ ଚୀନ ମଧ୍ୟରେ ବିବାଦର ବିଷୟ ଥିବା ଏକ ପ୍ରଶାସନିକ ଅଞ୍ଚଳ ଥିଲା ।
ଇତିହାସ
ପର୍ଯ୍ୟଟନ
ଆଧାର
ଅଧିକ ତଥ୍ୟ
Government of Jammu and Kashmir, India
Letter of Baroness Nicholson which refers to the 1909 map of Kashmir
Excerpts of telegram dated 26 October 1947 from Jawaharlal Nehru to the British Prime Minister, Clement Attlee
EU passes Emma Nicholson's Kashmir report with an overwhelming Majority
ଶ୍ରେଣୀ:ଜମ୍ମୁ ଓ କଶ୍ମୀର
ଶ୍ରେଣୀ:ଭାରତର ରାଜ୍ୟ ଓ କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳ |
ଝାଡ଼ଖଣ୍ଡ | https://or.wikipedia.org/wiki/ଝାଡ଼ଖଣ୍ଡ | ଝାଡ଼ଖଣ୍ଡ (ଅର୍ଥାତ୍ 'ଜଙ୍ଗଲର ଭୂମି') ହେଉଛି ପୂର୍ବ ଭାରତର ଏକ ରାଜ୍ୟ। ଏହି ରାଜ୍ୟଟି ୨୦୦୦ ମସିହାରେ ବିହାର ରାଜ୍ୟରୁ ଅଲଗା ହୋଇ ଏକ ସତନ୍ତ୍ର ରାଜ୍ୟରେ ପରିଣତ ହୋଇଛି। ଏହାର ସୀମା ଉତ୍ତରରେ ବିହାର, ଉତ୍ତର-ପଶ୍ଚିମରେ ଉତ୍ତରପ୍ରଦେଶ, ପଶ୍ଚିମରେ ଛତିଶଗଡ଼, ଦକ୍ଷିଣରେ ଓଡ଼ିଶା ଏବଂ ପୂର୍ବରେ ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗ ସହିତ ରାଜ୍ୟ ସୀମା ଲାଗି ରହିଛି। ଏହାର କ୍ଷେତ୍ର ୭୯୭୧୦ କିମି² (୩୦,୭୭୮ ବର୍ଗ ମାଇଲ) । କ୍ଷେତ୍ର ଅନୁଯାୟୀ ଏହା ୧୫ ତମ ବୃହତ୍ତମ ରାଜ୍ୟ ଏବଂ ଜନସଂଖ୍ୟା ଅନୁଯାୟୀ ୧୪ ତମ ବୃହତ୍ତମ ରାଜ୍ୟ । ହିନ୍ଦୀ ହେଉଛି ରାଜ୍ୟର ସରକାରୀ ଭାଷା। ରାଞ୍ଚି ସହର ହେଉଛି ଏହାର ରାଜଧାନୀ ଏବଂ ଡୁମ୍କା ଏହାର ଉପ-ରାଜଧାନୀ ।
ଭୂଗୋଳ
ଝାଡ଼ଖଣ୍ଡ ୭,୯୭୦,୦୦୦ ହେକ୍ଟରର ଏକ ଭୌଗଳିକ କ୍ଷେତ୍ରକୁ ଆବଦ୍ଧ କରିଛି। ଝାଡ଼ଖଣ୍ଡର ଅଧିକାଂଶ ଅଂଶ ଛୋଟା ନାଗପୁର ମାଳଭୂମିରେ ଅବସ୍ଥିତ। ଅନେକ ନଦୀ ଛୋଟା ନାଗପୁର ମାଳଭୂମି ଦେଇ ଯାଇଅଛି, ଯଥା; ଦାମୋଦର, ଉତ୍ତର କୋଏଲ, ବାରକର, ଦକ୍ଷିଣ କୋଏଲ, ସଙ୍କ ଏବଂ ସୁବର୍ଣ୍ଣରେଖା ନଦୀ। ଏହି ନଦୀଗୁଡ଼ିକର ଉଚ୍ଚ ଜଳରାଶି ଝାଡ଼ଖଣ୍ଡ ରାଜ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ବ୍ୟାପିଛି। ଝାଡ଼ଖଣ୍ଡର ଅଧିକାଂଶ ଅଂଶ ଏବେ ମଧ୍ୟ ଜଙ୍ଗଲରେ ଆବଦ୍ଧ, ଯାହାକି ବନ୍ୟପ୍ରାଣୀଙ୍କୁ ସୁରକ୍ଷା ଦେଇ ଆସୁଛି।
ଇତିହାସ
ଭାଷା ଓ ସାହିତ୍ୟ
ଝାଡ଼ଖଣ୍ଡ ରାଜ୍ୟର ଲୋକ ସରକାରୀ ଭାଷା ହିନ୍ଦୀ ବ୍ୟତୀତ ବିଭିନ୍ନ ଆଞ୍ଚଳିକ ଭାଷା ମଧ୍ୟ ବ୍ୟବହାର କରନ୍ତି। ନାଗପୁରୀ, ଖୋର୍ଥା, କୁର୍ମାଲି, ମାଗାହି ଆଦି ମୁଖ୍ୟ ଭାଷା ହୋଇଥିବା ବେଳେ ଅଙ୍ଗିକା, ବଙ୍ଗାଳୀ, ଭୋଜପୁରୀ, ଭୁମିଜ, ହୋ, ଖରିଆ, କୁରୁଖ, ଖୋର୍ଧା, କୁର୍ମାଲି, ମାଗାହି, ମୈଥିଳୀ, ମୁଣ୍ଡାରୀ, ନାଗପୁରୀ, ଓଡ଼ିଆ, ସାନ୍ତାଳୀ ଏବଂ ଉର୍ଦ୍ଦୁକୁ ସରକାର ଦ୍ୱିତୀୟ ଭାଷା ରୂପେ ମାନ୍ୟତା ଦିଆଯାଇଛି।
ଆଧାର
ଅଧିକ ତଥ୍ୟ
Jharkhand State Government Official website
Jharkhand-Chamber (Business Unlimited)
SAMVAD
Nagpuri Tube —A collection of Nagpuri (Jharkhandi) Songs
ଶ୍ରେଣୀ:ଝାଡ଼ଖଣ୍ଡ
ଶ୍ରେଣୀ:ଭାରତର ରାଜ୍ୟ ଓ କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳ |
ତାମିଲନାଡୁ | https://or.wikipedia.org/wiki/ତାମିଲନାଡୁ | ତାମିଲନାଡୁ, ଭାରତର ଏକ ପ୍ରଶାସନିକ ରାଜ୍ୟ ।
ଭୂଗୋଳ
ଇତିହାସ
ଭାଷା ଓ ସାହିତ୍ୟ
ଆଧାର
ଅଧିକ ତଥ୍ୟ
ସରକାରୀ
Tamil Nadu Government Website
Department of Tourism, Government of Tamil Nadu
ଶ୍ରେଣୀ:ତାମିଲନାଡୁ
ଶ୍ରେଣୀ:ଭାରତର ରାଜ୍ୟ ଓ କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳ |
ତ୍ରିପୁରା | https://or.wikipedia.org/wiki/ତ୍ରିପୁରା | ତ୍ରିପୁରା ଭାରତର ଏକ ରାଜ୍ୟ ।
ଭୂଗୋଳ fgguhjgg
ଇତିହାସ
ଭାଷା ଓ ସାହିତ୍ୟ
ଆଧାର
ଅଧିକ ତଥ୍ୟ
ଶ୍ରେଣୀ:ତ୍ରିପୁରା
ଶ୍ରେଣୀ:ଭାରତର ରାଜ୍ୟ ଓ କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳ |
ନାଗାଲ୍ୟାଣ୍ଡ | https://or.wikipedia.org/wiki/ନାଗାଲ୍ୟାଣ୍ଡ | ନାଗାଲାଣ୍ଡ, ଭାରତର ଉତ୍ତରପୂର୍ବରେସ୍ଥିତ ଏକ ରାଜ୍ୟ । ଏହାର ଉତ୍ତରରେ ଅରୁଣାଚଳ ପ୍ରଦେଶ, ପଶ୍ଚିମରେ ଆସାମ, ଦକ୍ଷିଣରେ ମଣିପୁର ଏବଂ ପୂର୍ବରେ ମିଆଁମାରର ସାଗାଇଂ ଅଞ୍ଚଳ ଅବସ୍ଥିତ । ନାଗାଲାଣ୍ଡର ରାଜଧାନୀ କୋହିମା ଏବଂ୦ଟ ଏହାର ବୃହତ୍ତମ ସହର ଦିମାପୁର । ଏହାର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ ୧୬,୫୭୯ ବର୍ଗ କିମି ଏବଂ ଜନସଂଖ୍ୟା ୧୯,୮୦,୬୦୨ (୨୦୧୧ ଜନଗଣନା, ଭାରତ ଅନୁସାରେ) ।Census of India 2011 Govt of India
୧୯୬୩ ମସିହା ଡିସେମ୍ବର ମାସ ପ୍ରଥମ ଦିବସରେ ନାଗାଲାଣ୍ଡ, ଭାରତର ୧୬ତମ ରାଜ୍ଯରେ ପରିଣତ ହେଲା । ୧୯୫୦ ମସିହାରୁ ରାଜ୍ୟରେ ବିଦ୍ରୋହ ଏବଂ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ କଳହ ଦେଖାଦେଇଛି । ହିଂସା ଓ ଅସୁରକ୍ଷାର ବାତାବରଣ ନାଗାଲାଣ୍ଡର ଅର୍ଥନୀତିର ବିକାଶରେ ବାଧା ଉତ୍ପନ୍ନ କରିଛି ।Charles Chasie (2005), Nagaland in Transition , India International Centre Quarterly, Vol. 32, No. 2/3, Where the Sun Rises When Shadows Fall: The North-east (Monsoon-Winter 2005), pp. 253-264Charles Chasie, Nagaland , Institute of Developing Economies (2008)
ରାଜ୍ଯ ଅର୍ଥନୀତିର ୭୦ ଭାଗ କୃଷିକାର୍ଯ୍ୟ ଉପରେ ପରିବେଷ୍ଟିତ । ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଗୁରୁତ୍ବପୂର୍ଣ୍ଣ କାର୍ଯ୍ୟ ସବୁ ହେଲା - ବାନିକୀ, ପର୍ଯ୍ୟଟନ, ବୀମା, ଅଚଳ ସମ୍ପତ୍ତି ଏବଂ ବିବିଧ କୁଟୀର ଶୀଳ୍ପ ।
ଇତିହାସ
ପ୍ରାଚୀନତା
thumb|200px|right|୧୮୭୫ରେ ଏକ ଆଙ୍ଗାମୀ ନାଗା ଆଦିବାସୀର ଚିତ୍ର ।
ନାଗାମାନଙ୍କର ପ୍ରଚୀନ ଇତିହାସ ସ୍ପଷ୍ଟରୂପେ ମିଳିପାରି ନାହିଁ । ବିଭିନ୍ନ ଜାତିଗୁଡ଼ିକ ବିଭିନ୍ନ ସମୟରେ ଉତ୍ତରପୂର୍ବ ଭାରତକୁ ପ୍ରବ୍ରଜନ କରି ନିଜ ନିଜର ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ପର୍ବତ, ଗ୍ରାମ ଅଧିକାର ସ୍ଥାପନ କଲେ । ତାଙ୍କର ଉତ୍ପତ୍ତିର କୌଣସି ଠୋସ ପ୍ରମାଣ ନାହିଁ । ସେମାନେ ହୁଏତ ଉତ୍ତରୀୟ ମଙ୍ଗୋଲିଆ ଅଞ୍ଚଳ କିମ୍ବା ଦକ୍ଷିଣପୂର୍ବ ଏସିଆ କିମ୍ବା ଦକ୍ଷିଣପଶ୍ଚିମ ଚୀନଠାରୁ ଆସିଥାଇପାରନ୍ତି । କିନ୍ତୁ ତାଙ୍କର ମୂଳ, ପୂର୍ବ ଭାରତରେ ଥାଇପାରେ ବୋଲି କେତେକ ସୂଚନା ମିଳିଛି । ଐତିହାସିକ ତଥ୍ୟାନୁସାରେ, ବର୍ତ୍ତମାନର ନାଗାମାନେ ୧୨୨୮ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦରେ ଆହମୀଆମାନଙ୍କ ଆଗମନର ବହୁପୂର୍ବରୁ ଆସିସାରିଥିଲେ ।
ଭୂଗୋଳ
thumb|ପାଂଗ୍ତି ଓ ଦୋୟାଂ ଦାମ୍ ଅଞ୍ଚଳ ପାଖର ଜଙ୍ଗଲ
ନାଗାଲାଣ୍ଡ ଏକ ପାର୍ବତ୍ୟାଞ୍ଚଳ । ନାଗା ପାହାଡ଼ମାନ ଆସାମର ବ୍ରହ୍ମପୂତ୍ର ଉପତ୍ୟକାରୁ ୨୦୦୦ ଫୁଟ୍ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଉଚ୍ଚ ଅଟନ୍ତି ଏବଂ ଦକ୍ଷିଣପୂର୍ବ ଆଡକୁ ଆହୁରି ୬୦୦୦ ଫୁଟ୍ ଅଧିକ ଉଚ୍ଚ ଥାଇପାରନ୍ତି । ସରମତି ପର୍ବତ, ୧୨,୬୦୨ ଫୁଟ୍ ସହ ରାଜ୍ଯର ଉଚ୍ଚତମ ପର୍ବତଶୃଙ୍ଗ ; ଏହିଠାରେ ନାଗା ପାହାଡ଼ମାନ ପାତ୍କାଇ ପର୍ବତମାଳା ସହ ମିଶିଛି ଏବଂ ମିଆଁମାର ସହ ସୀମା ନିର୍ଦ୍ଧାରଣ କରୁଅଛି ।
ଭାଷା ଓ ସାହିତ୍ୟ
ଆଧାର
ଅଧିକ ତଥ୍ୟ
State Portal of the Government of Nagaland
Department of IT & Technical Education
Department of Forest, Ecology, Environment and Wildlife
Department of Horticulture
Nagaland - Journey Through The Choir Of Clouds (Documentary)
Naga people social media site
A photojournalist in Nagaland
ଶ୍ରେଣୀ:ନାଗାଲାଣ୍ଡ
ଶ୍ରେଣୀ:ଭାରତର ରାଜ୍ୟ ଓ କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳ |
ପଶ୍ଚିମ ବଙ୍ଗ | https://or.wikipedia.org/wiki/ପଶ୍ଚିମ_ବଙ୍ଗ | ପଶ୍ଚିମ ବଙ୍ଗ, (ବଙ୍ଗଳା: পশ্চিমবঙ্গ) ଭାରତର ଏକ ପ୍ରଶାସନିକ ରାଜ୍ୟ ।
ଭୂଗୋଳ
ଇତିହାସ
ଭାଷା ଓ ସାହିତ୍ୟ
ଆଧାର
ଅଧିକ ତଥ୍ୟ
ସରକାରୀ
Official West Bengal Government Web Portal
Department of Tourism, Government of West Bengal
Directorate of Commercial Taxes, Government of West Bengal
West Bengal Information Commission
ଅନ୍ୟାନ୍ୟ
West Bengal Encyclopædia Britannica entry
ଶ୍ରେଣୀ:ପଶ୍ଚିମ ବଙ୍ଗ
ଶ୍ରେଣୀ:ଭାରତର ରାଜ୍ୟ ଓ କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳ |
ପଞ୍ଜାବ, ଭାରତ | https://or.wikipedia.org/wiki/ପଞ୍ଜାବ,_ଭାରତ | ପଞ୍ଜାବ ଭାରତର ଉତ୍ତର-ପଶ୍ଚିମରେ ଥିବା ଏକ ରାଜ୍ୟ ।
ଭୂଗୋଳ
ଇତିହାସ
ଭାଷା ଓ ସାହିତ୍ୟ
ଖେଳ
left|thumb|କବାଡି (ବୃତ୍ତ ଶୈଳୀ)
right|thumb|ପିସିଏ ଷ୍ଟାଡ଼ିୟମ, ଅଜିତଗଡ
କବାଡି (ବୃତ୍ତ ଶୈଳୀ), ପଞ୍ଜାବର ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳରୁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିବା ଏକ ଖେଳ, ଯାହା ପରେ ରାଜ୍ୟ ଖେଳର ସମ୍ମାନ ପାଇଥିଲା । ହକି ମଧ୍ୟ ରାଜ୍ଯର ଏକ ଲୋକପ୍ରିୟ ଖେଳ । କିଲ୍ଲା ରାୟପୁର ଖେଳ ଉତ୍ସବ,ଯାହା ଗ୍ରାମ ଅଲିମ୍ପିକ୍ସ ଭାବେ ଜଣାଶୁଣା, ବର୍ଷକେ ଥରେ ଲୁଧିଆନା ନିକଟରେ କିଲ୍ଲା ରାୟପୁରଠାରେ ଅନିଷ୍ଠିତ ହୁଏ । ଏଠାରେ ମୁଖ୍ୟତଃ ପଞ୍ଜାବୀ ଗ୍ରାମାଞ୍ଚଳ ଖେଳ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୁଏ, ଯଥା; ବଳଦ ଟଣା, ଦୁଡି ଭିଦା, ପ୍ରଭୃତି । ପଞ୍ଜାବ ସରକାର ବିଶ୍ୱ କବାଡି ଲିଗର ଆୟୋଜନ କର୍ତ୍ତା । ଏଥିରେ ଆର୍ଜେଣ୍ଟିନା, କାନାଡା, ଡେନମାର୍କ]], ଇଂଲଣ୍ଡ, ଭାରତ, କେନିଆ, ପାକିସ୍ତାନ, ସ୍କଟଲ୍ୟାଣ୍ଡ, ସିଏରା ଲିଓନ୍, ସ୍ପେନ ଓ ଆମେରିକା, ପ୍ରଭୃତି ଦେଶ ଅଂଶଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ।
ପଞ୍ଜାବରେ ମଧ୍ୟ ଗୁରୁ ଗୋବିନ୍ଦ ସିଂହ ଷ୍ଟାଡ଼ିୟମ, ଗୁରୁ ନାନକ ଷ୍ତାଡ଼ିୟମ, ପଞ୍ଜାବ କ୍ରିକେଟ ଆସୋସିଏସନ ଆଇ ଏସ୍ ବିନ୍ଦ୍ରା ଷ୍ଟାଡ଼ିୟମ, ଆନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ହକି ଷ୍ଟାଡ଼ିୟମ, ଗାନ୍ଧି ସ୍ପୋର୍ଟ୍ସ କମ୍ପ୍ଲେକ୍ସ ଷ୍ଟାଡ଼ିୟମ ଓ ସୁରଜିତ ହକି ଷ୍ଟାଡ଼ିୟମ, ପ୍ରଭୃତି ରହିଛି ।
ପର୍ଯ୍ୟଟନ
left|thumb|ପଟିଆଲାରେ ଥିବା ମୋତି ବାଗ୍ ମହଲa
right|thumb|ଅମୃତସରର ହରମନ୍ଦିର ସାହିବ
ପଞ୍ଜାବରେ ପର୍ଯ୍ୟଟନ କହିଲେ, ଐତିହାସିକ ପ୍ରାସାଦ, ଯୁଦ୍ଧ କ୍ଷେତ୍ର, ଶିଖ ନିର୍ମାଣ ପ୍ରଭୃତିକୁ ବୁଝାଏ । ଉଦାହରଣ ସ୍ୱରୂପ ସିନ୍ଧୁ ଉପତ୍ୟାକା ସଭ୍ୟତାର ବିଭିନ୍ନ ସ୍ଥାନ, ବାଥିଣ୍ଡର ଦୁର୍ଗ, କାପୁରଥାଲା, ପଟିଆଲା ଓ ଚଣ୍ରଡିଗଡର କୀର୍ତ୍ତି, ଓ ଆଧୁନିକ ରାଜଧାନୀ ଲି କୋର୍ବୁସିଅର ।Punjab. Mapsofindia.com. Retrieved on 2012-01-18.
ଅମୃତସରର ହରମନ୍ଦିର ସାହିବ ମନ୍ଦିର ବା ସ୍ୱର୍ଣ୍ଣ ମନ୍ଦିର ପର୍ଯ୍ୟଟନର ମୁଖ୍ୟ ଆକର୍ଷଣ ।୨୦୦୮ର ଲୋନ୍ଲି ପ୍ଲାନେଟର ବ୍ଲୁ ଲିଷ୍ଟ ହରମନ୍ଦିର ସାହିବ ମନ୍ଦିରକୁ ମୁଖ୍ୟ ପର୍ଯ୍ୟଟନ ସ୍ଥଳୀର ମାନ୍ୟତା ଦେଇଥିଲା ।Lonely Planet tips Mumbai as a must-see destination in 2008. ptinews.com. 9 November 2007 ଅଧିକନ୍ତୁ ଏଠାରେ ବିଦେଶୀ ହୋଟେଲମାନ ବହୁତ ଶିଘ୍ର ସେମାନଙ୍କ ହୋଟେଲ ରାତି ରହଣି ପାଇଁ ଖୋଲୁଛନ୍ତି ।
ଅନ୍ୟ ଏକ ମୁଖ୍ୟ ପର୍ଯ୍ୟଟନ ସ୍ଥଳୀ ହେଉଛି ଧାର୍ମିକ ଓ ଐତିହାସିକ ସହର ଶ୍ରୀ ଆନନ୍ଦପୁର ସାହିବ, ଯେଉଁଠିକୁ ବହୁ ପର୍ଯ୍ୟଟକ ବୀରାସତ-ଇ-ଖାଲ୍ସା ଓ ହୋଲା ମୋହଲା ଉତ୍ସବରେ ଯୋଗ ଦେବା ପାଇଁ ଆସନ୍ତି । ଲୁଧିଆନା ନିକଟରେ କିଲ୍ଲା ରାୟପୁରଠାରେ କିଲ୍ଲା ଋୟପୁର ଖେଳ ଉତ୍ସବ ପାଇଁ ଆସନ୍ତି । ପଠାଙ୍କୋଟର ଶାହପୁର କାଣ୍ଡି ଦୁର୍ଗ, ରଣଜିତ ସାଗର ହ୍ରଦ ଓ ମୁକ୍ତସାର ମନ୍ଦିର ମଧ୍ୟ ଲୋକପ୍ରିୟ ସ୍ଥାନ ।
ଆଧାର
ଅଧିକ ତଥ୍ୟ
ଶ୍ରେଣୀ:ପଞ୍ଜାବ
ଶ୍ରେଣୀ:ଭାରତର ରାଜ୍ୟ ଓ କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳ |
ବିହାର | https://or.wikipedia.org/wiki/ବିହାର | ବିହାର ଭାରତର ଉତ୍ତର-ପୂର୍ବ ଭାଗରେ ଅବସ୍ଥିତ ଏକ ରାଜ୍ୟ | ପଟନା ସହର ଏହାର ରାଜଧାନୀ |
ଭୂଗୋଳ
ଇତିହାସ
ଭାଷା ଓ ସାହିତ୍ୟ
ଆଧାର
ଅଧିକ ତଥ୍ୟ
Government
Bihar Government Website
Department of Tourism, Government of Bihar
Official Portal of the Government
Other
Bihar Social Network
ଶ୍ରେଣୀ:ବିହାର
ଶ୍ରେଣୀ:ଭାରତର ରାଜ୍ୟ ଓ କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳ |
ମିଜୋରାମ | https://or.wikipedia.org/wiki/ମିଜୋରାମ | ମିଜୋରାମଭାରତର ଉତ୍ତର-ପୂର୍ବାଞ୍ଚଳରେ ଅବସ୍ଥିତ ଏକ ରାଜ୍ୟ ।
180px|right|thumb|ମିଜୋରାମର ୮ଟି ଜିଲ୍ଲା
ଭୂଗୋଳ
ଇତିହାସ
ଭାଷା ଓ ସାହିତ୍ୟ
ଆଧାର
ଅଧିକ ତଥ୍ୟ
Mizoram Government Portal
Directorate of Information & Public Relations, Govt. of Mizoram
Tourism of Mizoram
Latest Mizoram News in English
Mizoram Latest News
ଶ୍ରେଣୀ:ମିଜୋରାମ
ଶ୍ରେଣୀ:ଭାରତର ରାଜ୍ୟ ଓ କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳ |
ମଣିପୁର | https://or.wikipedia.org/wiki/ମଣିପୁର | ମଣିପୁର ଭାରତର ଉତ୍ତର-ପୂର୍ବାଞ୍ଚଳର ଏକ ରାଜ୍ୟ । ଇମ୍ଫାଲ ସହର ଏହାର ରାଜଧାନୀ ।
ଭୂଗୋଳ
ଇତିହାସ
ଭାଷା ଓ ସାହିତ୍ୟ
ଆଧାର
ଅଧିକ ତଥ୍ୟ
Manipur Government Official Website
ଶ୍ରେଣୀ:ଭାରତର ରାଜ୍ୟ ଓ କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳ
ଶ୍ରେଣୀ:ମଣିପୁର |
ମଧ୍ୟ ପ୍ରଦେଶ | https://or.wikipedia.org/wiki/ମଧ୍ୟ_ପ୍ରଦେଶ | ମଧ୍ୟ ପ୍ରଦେଶ ଭାରତର ମଧ୍ୟଭାଗରେ ଥିବା ଏକ ରାଜ୍ୟ ।ଏହାର ରାଜଧାନୀ ଭୋପାଳ । ଏହାର ବଡ଼ ସହର ଇନ୍ଦୋର । ଏହାର ଭୌଗୋଳିକ ଅବସ୍ଥିତି ଯୋଗୁଁ ଏହାକୁ "ଭାରତର ହୃଦୟ" କୁହାଯାଏ । କ୍ଷେତ୍ରଫଳ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଏହା ଦେଶର ଦ୍ୱିତୀୟ ବୃହତମ ରାଜ୍ୟ ଏଟେ । ଜନସଂଖ୍ୟା ଦୃଶ୍ଟିରୁ ଏହା ଦେଶର ପଞ୍ଚମ ବୃହତମ ରାଜ୍ୟ । ଏହାର ଉତ୍ତର-ପଶ୍ଚିମରେ ରାଜସ୍ଥାନ , ପଶ୍ଚମରେ ଗୁଜରାଟ , ଦକ୍ଷିଣରେ ମହାରାଷ୍ଟ୍ର , ଦକ୍ଷିଣ-ପୂର୍ବରେ ଛତିଶଗଡ଼ , ଉତ୍ତର-ପୂର୍ବରେ ଉତ୍ତରପ୍ରଦେଶ ଅଛି ।
ଭୂଗୋଳ
ଇତିହାସ
ଭାଷା ଓ ସାହିତ୍ୟ
ଆଧାର ବୋଲ୍ଡ (Bold) ଲେଖା
ଅଧିକ ତଥ୍ୟ
MP Government Portal
Madhya Pradesh State Tourism Development Corporation
Provisional Population Totals - 2011 Census of India: Madhya Pradesh
ଶ୍ରେଣୀ:ମଧ୍ୟ ପ୍ରଦେଶ
ଶ୍ରେଣୀ:ଭାରତର ରାଜ୍ୟ ଓ କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳ |
ମହାରାଷ୍ଟ୍ର | https://or.wikipedia.org/wiki/ମହାରାଷ୍ଟ୍ର | ମହାରାଷ୍ଟ୍ର ଭାରତର ପଶ୍ଚିମରେ ଅବସ୍ଥିତ ଏକ ରାଜ୍ୟ | ମୁମ୍ବାଇ ମହାନଗର ଏହାର ରାଜଧାନୀ ।
ଭୂଗୋଳ
ଇତିହାସ
500px|right| ମହାରାଷ୍ଟ୍ରର ପ୍ରଶାସନିକ ବିଭାଗ
ଭାଷା ଓ ସାହିତ୍ୟ
ଆଧାର
ଅଧିକ ତଥ୍ୟ
Maharashtra Government Website
Department of Tourism, Government of Maharashtra
ଶ୍ରେଣୀ:ମହାରାଷ୍ଟ୍ର
ଶ୍ରେଣୀ:ଭାରତର ରାଜ୍ୟ ଓ କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳ |
ରାଜସ୍ଥାନ | https://or.wikipedia.org/wiki/ରାଜସ୍ଥାନ | ରାଜସ୍ଥାନ ଭାରତର ଉତ୍ତର-ପଶ୍ଚିମ ଭାଗରେ ଅବସ୍ଥିତ ଏକ ରାଜ୍ୟ | ଜୟପୁର ସହର ଏହାର ରାଜଧାନୀ ।
ଭୂଗୋଳ
ରାଜସ୍ଥାନ ରେ ଥର ମରୁଭୂମି ଏବଂ ଆରବଳୀ ପାହାଡ ଅବସ୍ଥିତ ଅଛି।
ଇତିହାସ
ଭାଷା ଓ ସାହିତ୍ୟ
ଆଧାର
ଅଧିକ ତଥ୍ୟ
Portal of Rajasthan
ଶ୍ରେଣୀ:ରାଜସ୍ଥାନ
ଶ୍ରେଣୀ:ଭାରତର ରାଜ୍ୟ ଓ କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳ |
ସିକିମ | https://or.wikipedia.org/wiki/ସିକିମ | ସିକ୍କିମ ,ଭାରତର ଉତ୍ତର-ପୂର୍ବାଞ୍ଚଳରେ ଅବସ୍ଥିତ ଏକ ରାଜ୍ୟ | ଗାଙ୍ଗଟକ ସହର ଏହାର ରାଜଧାନୀ ।
ଭୂଗୋଳ
ଇତିହାସ
ଭାଷା ଓ ସାହିତ୍ୟ
ଆଧାର
ଅଧିକ ତଥ୍ୟ
.
Sinlung News.
Buddhist Monasteries of Sikkim.
China backs India's bid for U.N. Council seat ; Amit Baruah; The Hindu 12 April 2005.
Sikkim Railway Link Project.
Historic India-China link opens, BBC News.
.
.
ଶ୍ରେଣୀ:ସିକିମ
ଶ୍ରେଣୀ:ଭାରତର ରାଜ୍ୟ ଓ କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳ |
ହିମାଚଳ ପ୍ରଦେଶ | https://or.wikipedia.org/wiki/ହିମାଚଳ_ପ୍ରଦେଶ | ହିମାଚଳ ପ୍ରଦେଶ ଭାରତର ଉତ୍ତରଭାଗରେ ଅବସ୍ଥିତ ଏକ ରାଜ୍ୟ । ସିମଳା ସହର ଏହାର ରାଜଧାନୀ ।
ଭୂଗୋଳ
ଇତିହାସ
ଭାଷା ଓ ସାହିତ୍ୟ
ଆଧାର
ବାହାର ତଥ୍ୟ
Himachal Pradesh Tour Packages
Himachal Pradesh Culture - Being Himachali
Official website of Himachal Pradesh Government
Himachal Pradesh Census 2001
Himachal tourism department Co.
Himachal Tourism Website
Himachal News
Himachal NGO
Himachal Tourist Guide
Wooden Temples in Himachal Pradesh
Himachal Month/Day in USA
Explore Himachal
Birds of Himachal Pradesh
Butterflies of Himachal Pradesh
Landscapes of Himachal Pradesh
ଶ୍ରେଣୀ:ହିମାଚଳ ପ୍ରଦେଶ
ଶ୍ରେଣୀ:ଭାରତର ରାଜ୍ୟ ଓ କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳ |
ହରିୟାଣା | https://or.wikipedia.org/wiki/ହରିୟାଣା | ହରିୟାଣା ଭାରତର ଉତ୍ତର ଭାଗରେ ଅବସ୍ଥିତ ଏକ ରାଜ୍ୟ | ଚଣ୍ଡୀଗଡ଼ ସହର ଏହାର ରାଜଧାନୀ ।
ଭୂଗୋଳ
ଇତିହାସ
ଭାଷା ଓ ସାହିତ୍ୟ
ଆଧାର
ଅଧିକ ତଥ୍ୟ
ସାଧାରଣ
Haryana travel guide from Wikivoyage
Encyclopædia Britannica entry about Haryana
ସରକାରୀ
Official website of Government of Haryana
List of websites of all departments, boards, corporations, institutes, officials, universities and districts of Haryana
Haryana related information on official portal of Government of India
ଶ୍ରେଣୀ:ହରିୟାଣା
ଶ୍ରେଣୀ:ଭାରତର ରାଜ୍ୟ ଓ କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳ |
ଆଣ୍ଡାମାନ ଓ ନିକୋବର ଦ୍ୱୀପପୁଞ୍ଜ | https://or.wikipedia.org/wiki/ଆଣ୍ଡାମାନ_ଓ_ନିକୋବର_ଦ୍ୱୀପପୁଞ୍ଜ | ଆଣ୍ଡାମାନ ଓ ନିକୋବର ଦ୍ୱୀପପୁଞ୍ଜ ଭାରତର ଏକ କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳ ଅଟେ । ଏହା ଅଧୀନରେ ୮୩୬ଟି ଦ୍ୱୀପ ରହିଛି, ଯାହାର ୩୮ ଦ୍ୱୀପରେ ଜନବସତି ସ୍ଥାପନ ହୋଇଛି । ଏହି ଦ୍ୱୀପପୁଞ୍ଜ ଆଣ୍ଡାମାନ ସାଗର ଓ ବଙ୍ଗୋପସାଗରର ମିଳନ ସ୍ଥଳରେ ଅବସ୍ଥିତ ।
ଏହି ରାଜ୍ଯକ୍ଷେତ୍ରଟି ଇଣ୍ଡୋନେସିଆର ଆକେଃଠାରୁ ପ୍ରାୟ ୧୫୦ କି.ମି. ଦୂରରେ ଅବସ୍ଥିତ । ଏହା ଶ୍ୟାମଦେଶ ଓ ବ୍ରହ୍ମଦେଶଠାରୁ ଆଣ୍ଡାମାନ ସାଗର ଦ୍ୱାରା ପୃଥକ୍ ହୋଇଛି । ଏଥିରେ ଦୁଇଟି ଦ୍ୱୀପଗୋଷ୍ଠୀ ରହିଛି; (ଆଂଶିକ) ଆଣ୍ଡାମାନ ଦ୍ୱୀପପୁଞ୍ଜ ଓ ନିକୋବର ଦ୍ୱୀପପୁଞ୍ଜ, ଯାହା ପରସ୍ପରଠାରୁ ୧୫୦ କି.ମି. ଚଉଡାର ଦଶ ଡିଗ୍ରୀ ପ୍ରଣାଳୀଦ୍ୱାରା ପୃଥକ୍ ହୋଇଛନ୍ତି (ଏହି ପ୍ରଣାଳୀଟି ୧୦°ଉ. ଅକ୍ଷାଂଶରେ ରହିଛି ଏବଂ ଏହାର ଉତ୍ତରକୁ ଆଣ୍ଡାମାନ ଦ୍ୱୀପପୁଞ୍ଜ ଓ ଦକ୍ଷିଣକୁ ନିକୋବର ଦ୍ୱୀପପୁଞ୍ଜ ରହିଛି) । ଏହାର ପୂର୍ବରେ ଆଣ୍ଡାମାନ ସାଗର ଓ ପଶ୍ଚିମରେ ବଙ୍ଗୋପସାଗର ଅବସ୍ଥିତ ।
ଏହାର ରାଜଧାନୀ ଓ ବୃହତ୍ତମ ସହର ହେଉଛି ପୋର୍ଟ ବ୍ଲେୟାର । ଏହି ଦ୍ୱୀପପୁଞ୍ଜର ସର୍ବମୋଟ କ୍ଷେତ୍ରଫଳ ହେଉଛି, ପ୍ରାୟ ୮୨୪୯ ବର୍ଗ କି.ମି. । ଦ୍ୱୀପପୁଞ୍ଜକୁ ତିନୋଟି ଜିଲ୍ଲାରେ ବଣ୍ଟନ କରାଯାଇଛି: ନିକୋବର ଜିଲ୍ଲା, ଦକ୍ଷିଣ ଆଣ୍ଡାମାନ ଜିଲ୍ଲା ଏବଂ ଉତ୍ତର ଓ ମଧ୍ଯ ଆଣ୍ଡାମାନ ଜିଲ୍ଲା ।
ଭାରତୀୟ ସୈନ୍ଯବାହିନୀର ଏକମାତ୍ର ତ୍ରିସୈବିକ ଭୌଗଳିକ ଶାଖା, ଆଣ୍ଡାମାନ ଓ ନିକୋବର କମାଣ୍ଡ ଏଠାରେ ରଖାଯାଇଛି ।
ଇତିହାସ
ଆଦିମ ଅଧିବାସୀ
ପ୍ରାରମ୍ଭିକ ପୁରାତତ୍ନ ବିଭାଗର ଅନୁସନ୍ଧାନରୁ ଯାହା ଜଣାପଡେ ଏଠାରେ ୨୨୦୦ ବର୍ଷ ପୁର୍ବରୁ ଲୋକମାନେ ରହୁଛନ୍ତି ।http://science.sciencemag.org/content/311/5760/470.1
ସେଲୁଲାର ଜେଲ
ଆଧାର
ଶ୍ରେଣୀ:କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳ |
ଚଣ୍ଡୀଗଡ଼ | https://or.wikipedia.org/wiki/ଚଣ୍ଡୀଗଡ଼ | ଚଣ୍ଡୀଗଡ଼, ଭାରତର ଦୁଇଟି ରାଜ୍ୟ ପଞ୍ଜାବ ଓ ହରିଆଣାର ରାଜଧାନୀ ।
ଭୂଗୋଳ
ଇତିହାସ
thumb|left|The British Punjab province in 1909. During the Partition of India along the Radcliffe Line, Lahore, which was the capital of Punjab earlier, went to Pakistan. The necessity to have a new capital led to the development of Chandigarh.
ପର୍ଯ୍ୟଟନ
ଆଧାର
ଅଧିକ ତଥ୍ୟ
Chandigarh Administration Official Site
ଶ୍ରେଣୀ:ସହର
ଶ୍ରେଣୀ:କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳ
ଶ୍ରେଣୀ:ଭାରତୀୟ ରାଜଧାନୀ ସହର |
ଦାଦ୍ରା ଓ ନଗର ହବେଳୀ | https://or.wikipedia.org/wiki/ଦାଦ୍ରା_ଓ_ନଗର_ହବେଳୀ | right|thumb|300px|ଦାଦରା ନଗର ହାବେଳି
ଦାଦରା ନଗରହବେଲୀ
ଆଧାର
ଶ୍ରେଣୀ:କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳ |
ଦିଲ୍ଲୀ | https://or.wikipedia.org/wiki/ଦିଲ୍ଲୀ | ଦିଲ୍ଲୀ ଆୟତନ ଅନୁସାରେ ଭାରତର ସବୁଠୁ ବଡ଼ ମହାନଗର ଓ ଜନସଂଖ୍ୟା ହିସାବରେ ଦ୍ୱିତୀୟ ବୃହତ ମହାନଗର ଏହା ପୃଥିବୀର ଅଷ୍ଟମ ବୃହତ ମହାନଗର । ୨୦୧୧ ଲୋକଗଣନା ଏଠାରେ ୧୬,୭୫୩,୨୩୫ ଜଣ ବାସିନ୍ଦା ଅଛନ୍ତି । ଏଠାକାର ଗ୍ରେଟର ନ୍ୟାସନାଲ କ୍ୟାପିଟାଲ ରିଜିଅନ ସହରାଞ୍ଚଳରେ ପାଖାପାଖି ୨୨.୨ ମିଲିଅନ ଲୋକ ବାସ କରନ୍ତି । ଦିଲ୍ଲୀ ନାମ ନ୍ୟାସନାଲ କ୍ୟାପିଟାଲ ରିଜିଅନ ପାଖାପାଖି ସହରାଞ୍ଚଳକୁ ଓ ଭାରତର ରାଜଧାନୀକୁ ମଧ୍ୟ ବୁଝାଇଥାଏ । ଯଦିଓ ଏହା ଏକ କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳ ଭଳି କାମ କରେ, ରାଜନୈତିକ ପ୍ରଶାସନ ଅନୁସାରେ ଏହା ଏକ ରାଜ୍ୟ ଭାବେ କାମ କରେ । ଏଠାରେ ବାକି ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କ ପରି ନ୍ୟାୟପାଳିକା, ହାଇକୋର୍ଟ, ଜଣେ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀଙ୍କ ଅଧିନରେ ଏକ ମନ୍ତ୍ରିମଣ୍ଡଳ କାମ କରିଥାଏ । ନୂଆଦିଲ୍ଲୀ, ମିଳିତ ଭାବରେ ଉଭୟ କେନ୍ଦ୍ର ଓ ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କ ଦେଇ ଶାସିତ ହୋଇଥାଏ । ଏହା ନ୍ୟାସନାଲ କ୍ୟାପିଟାଲ ରିଜିଅନର ମଧ୍ୟ ରାଜଧାନୀ ।
ଇତିହାସ
thumb|left|, କୁତବ ମିନାର ପୃଥିବୀର ଉଚ୍ଚତମ ଇଟା ତିଆରି ମିନାର
thumb|left|୧୫୬୦ରେ ତିଆରି, ହୁମାୟୁଁଙ୍କ ଦୁର୍ଗ ପ୍ରଥମ ମୋଗଲ ଦୁର୍ଗ ।
thumb|left|ଲାଲ କିଲା, ଏକ ଇଉନେସ୍କୋ ବିଶ୍ୱ ଐତିହ୍ୟ ସ୍ଥଳ, ହେଉଛି ସେହି ଜାଗା ହେଉଛି ସେହି ଜାଗା ଯେଉଁଠାରୁ ଭାରତର ପ୍ରଧାନ ମନ୍ତ୍ରୀ ସମଗ୍ର ଦେଶପ୍ରତି ସ୍ୱାଧୀନତା ଦିବସରେ ଭାଷଣ ଦିଅନ୍ତି ।
ଭାରତର ରାଜଧାନୀ ଦିଲ୍ଲୀ ଖ୍ରୀଷ୍ଟପୂର୍ବ ଷଷ୍ଠ ଶତାବ୍ଦୀରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିବାର ଐତିହାସିକମାନେ ମତ ଦିଅନ୍ତି । ଖ୍ରୀ.ପୂ. ଦ୍ୱିତୀୟ ଶତାବ୍ଦୀ ବା ତାହା ଆଗରୁ ଏଠାରେ ଜନବସତି ଥିଲା ବୋଲି ମନେକରାଯାଏ । ଓ ଖ୍ରୀ.ପୂ. ଷଷ୍ଠ ଶତାବ୍ଦୀ ପରଠାରୁ ଏଠାରେ ନିରନ୍ତର ଜନବସତି ତିଆରି ହୋଇଚାଲିଥିଲା । ଏହା ମହାଭାରତର ପାଣ୍ଡବମାନଙ୍କ ରାଜଧାନୀ ଇନ୍ଦ୍ରପ୍ରସ୍ଥ ବୋଲି ବିଶ୍ୱାସ କରାଯାଏ ।ମୌର୍ଯ୍ୟ ଶାସନ ପରେ ଏଠାରେ ବିଭିନ୍ନ କାମ ବ୍ୟବସ୍ଥିତ ହୋଇଥିଲା ବୋଲି ଅନୁମାନ କରାଯାଏ ( ଖ୍ରୀ.ପୂ. ୩୦୦)।
ନାମକରଣ
ରାଜଧାନୀ ଦିଲ୍ଲୀର ନାମକରଣ କିପରି ହୋଇଥିଲା, ତାହାର ରହସ୍ୟ ବର୍ତ୍ତମାନ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଉନ୍ମୋଚନ ହୋଇନାହିଁ । ଗବେଷକମାନେ ଏ ନେଇ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ମତ ଦିଅନ୍ତି । ସହସ୍ରବର୍ଷ ପୂର୍ବେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ଏହି ସହରର ପୂରାନାମ ଇନ୍ଦ୍ରପ୍ରସ୍ଥ ଥିଲା । ଏହା ପଞ୍ଚୁପାଣ୍ଡବ (ଯୁଧିଷ୍ଠିର, ଭୀମ, ଅର୍ଜୁନ, ନକୁଳ ଓ ସହଦେବ)ଙ୍କ ରାଜଧାନୀ ଥିଲା । ତେବେ ଗବେଷକଙ୍କ ମତରେ ଖ୍ରୀଷ୍ଟପୂର୍ବ ୫୦ ବେଳକୁ ଜନୈକ ରାଜା ଧିଲୁ ଏଠାରେ ଶାସନ କରୁଥିଲେ । ତାଙ୍କ ନାମକୁ ଅପଭ୍ରଂଶ କରାଯାଇ ଏହି ସ୍ଥାନର ନାମ ଦିଲ୍ଲୀ ରଖାଯାଇଛି । ଅନ୍ୟ କେତେକ ଐତିହାସିକଙ୍କ ମତରେ, ତୋମର ବଂଶର ରାଜା ଧବ ତାଙ୍କ କିଲ୍ଲା ଭିତରର ଢିଲା ଲୁହା ଖମ୍ବ କାରଣରୁ ଏହି ସ୍ଥାନର ନାମ ଢିଲୀ ରଖିଦେଇଥିଲେ । ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ତାହା ଅପଭ୍ରଂଶ ହୋଇ ଦିଲ୍ଲୀ ନାମକରଣ ହୋଇଛି । ମହାରାଜା ପୃଥ୍ୱୀରାଜ ଚୌହାନଙ୍କ ଶାସନ ସମୟରେ ଏହି ସ୍ଥାନର ନାମ ଦିଲ୍ଲୀ ରଖାଯାଇଥିଲା ବୋଲି ଉଜ୍ଜୟିନୀର ଜନୈକ ଗବେଷକ ପ୍ରକାଶ କରିଛନ୍ତି । ତାଙ୍କ କହିବା ଅନୁସାରେ, ପୃଥ୍ୱୀରାଜ ଚୌହାନ ଦିଲ୍ଲୀର ଶେଷ ହିନ୍ଦୁ ଶାସକ ଥିଲେ । ତାଙ୍କ ରାଜପରିଷଦର ଜଣେ ମୁଖ୍ୟ କର୍ମକର୍ତ୍ତା ଦିଲ୍ଲୀ ନାମ ରଖିଥିବା ଅନୁମେୟ ।
ଆଧାର
ଆଗକୁ ପଢ଼ିବେ
Economic Survey of Delhi 2005–2006. Planning Department. Government of National Capital Territory of Delhi. Retrieved on 12 February 2007
Delhi: Adventures in a Megacity by Sam Miller (writer and journalist)
ଅଧିକ ତଥ୍ୟ
ସରକାରୀ
ଭାରତ ସରକାରଙ୍କ ୱେବସାଇଟ-ଦିଲ୍ଲୀ
ଦିଲ୍ଲୀ ମୁନିସିପାଲିଟି ୱେବସାଇଟ
ନୂଆଦିଲୀ ମୁନିସିପାଲିଟି
ବାକିସବୁ
ଦିଲ୍ଲୀ ସାଧାରଣ ଗମନାଗମନ
ଦିଲ୍ଲୀ ସାଧାରଣ ଗମନାଗମନ ପାଇଁ ଆଣ୍ଡ୍ରଏଡ଼ ୨.୧+ ଆପ
ଦିଲ୍ଲୀ ବାବଦରେ କିଛି ଜାଣିବା କଥା
ଶ୍ରେଣୀ:ସହର
ଶ୍ରେଣୀ:କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳ
ଶ୍ରେଣୀ:ଭାରତୀୟ ରାଜଧାନୀ ସହର |
ପଣ୍ଡିଚେରୀ (ସହର) | https://or.wikipedia.org/wiki/ପଣ୍ଡିଚେରୀ_(ସହର) | ପଣ୍ଡିଚେରୀ ଭାରତର ପୁଡୁଚେରୀ କେନ୍ଦ୍ର ଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳର ରାଜଧାନୀ।
ଜନସଂଖ୍ୟା ଓ ସାକ୍ଷରତା
୨୦୦୧ ମସିହାର ଭାରତୀୟ ଜନଗଣନା ଅନୁସାରେ, ପଣ୍ଡିଚେରୀ ସହରର ମୋଟ ଜନସଂଖ୍ୟା ୭୪୧୨ ଅଟେ । ସେଥି ମଧ୍ୟରୁ ୫୦.୫୪% ଜଣ ପରୁଷ ହୋଇଥିବା ବେଳେ ୪୯.୪୬% ଜଣ ନାରୀ ଅଟନ୍ତି । ପଣ୍ଡିଚେରୀର ସାକ୍ଷରତା ହାର ୭୧.୭୬% ଅଟେ । ଏହା ଜାତୀୟ ହାରଠାରୁ -୬.୯୨% ପ୍ରତିଶତ କମ ଅଟେ । ସେଥିରୁ ୩୯.୯୧% ପ୍ରତିଶତ ପୁରୁଷ ଓ ୩୧.୮୫% ନାରୀ ଅଟନ୍ତି । ୧୧.୯୩% ଲୋକ ସେଠାରେ ୬ ବର୍ଷ ବୟସରୁ କମ ବୟସ୍କ ଅଟନ୍ତି ।
ଭାଷା
ତାମିଲ, ମଳୟାଲାମ, ତେଲୁଗୁ ପଣ୍ଡିଚେରୀର ସରକାରୀ ଭାଷା ଅଟେ ।
ପାଣିପାଗ
ପ୍ରାୟତଃ ଭାରତୀୟ ସହର ଗୁଡ଼ିକ ଗ୍ରୀଷ୍ମ ମଣ୍ଡଳୀୟ ହୋଇଥାନ୍ତି । ପଣ୍ଡିଚେରୀରେ ବାର୍ଷିକ ସର୍ବାଧିକ ହାରାହାରି ତାପମାତ୍ରା ୩୨.୧ ଡିଗ୍ରୀ ସେଣ୍ଟିଗ୍ରେଡ ଅନୁଭୂତ ହେଉଥିବା ବେଳେ ସର୍ବନିମ୍ନ ହାରାହାରି ତାପମାତ୍ରା ୨୪.୫ ଡିଗ୍ରୀ ସେଣ୍ଟିଗ୍ରେଡ ଅଟେ । ଏଠାରେ ବାର୍ଷିକ ହାରାହାରି ବୃଷ୍ଟିପାତ ୧୩୫୪.୦ mm/inches ହୋଇଥାଏ ।
ଇତିହାସ
ପର୍ଯ୍ୟଟନ
ଆହୁରି ପଢନ୍ତୁ
ଆଧାର
ବାହାର ତଥ୍ୟ
Official website of the Government of the Union Territory of Puducherry
Official website of Department of Tourism, Pondicherry
Official website for Tourism Development, Pondicherry
Pondicherry
ଶ୍ରେଣୀ:ସହର
ଶ୍ରେଣୀ:ଭାରତୀୟ ରାଜଧାନୀ ସହର
ଶ୍ରେଣୀ:ପଣ୍ଡିଚେରୀର ସହର |
ଲାକ୍ଷାଦ୍ୱୀପ | https://or.wikipedia.org/wiki/ଲାକ୍ଷାଦ୍ୱୀପ | ଲକ୍ଷଦ୍ୱୀପ
ଆଧାର
ଶ୍ରେଣୀ:କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳ |
ଇଟାନଗର | https://or.wikipedia.org/wiki/ଇଟାନଗର | ଇଟାନଗର, ଭାରତର ଉତ୍ତର-ପୂର୍ବ ଭାଗରେ ଅବସ୍ଥିତ ଅରୁଣାଚଳ ପ୍ରଦେଶ ରାଜ୍ୟର ରାଜଧାନୀ ।
ଭୂଗୋଳ
ଇଟାନଗର ଅରୁଣାଚଳ ପ୍ରଦେଶର ରାଜଧାନୀ
ଇତିହାସ
ପର୍ଯ୍ୟଟନ
ଆଧାର
ଅଧିକ ତଥ୍ୟ
Official website
ଶ୍ରେଣୀ:ଭାରତୀୟ ରାଜଧାନୀ ସହର
ଶ୍ରେଣୀ:ଅରୁଣାଚଳ ପ୍ରଦେଶ |
ଦିସପୁର | https://or.wikipedia.org/wiki/ଦିସପୁର | ଦିସପୁର, ଆସାମର ରାଜଧାନୀର ନାମ ଅଟେ ।
ଭୂଗୋଳ
ଇତିହାସ
ପର୍ଯ୍ୟଟନ
ଆଧାର
ଅଧିକ ତଥ୍ୟ
Dispur News Headlines
ଶ୍ରେଣୀ:ସହର
ଶ୍ରେଣୀ:ଭାରତୀୟ ରାଜଧାନୀ ସହର |
ହାଇଦ୍ରାବାଦ | https://or.wikipedia.org/wiki/ହାଇଦ୍ରାବାଦ | ହାଇଦ୍ରାବାଦ ତେଲେଙ୍ଗାନା ଓ ଆନ୍ଧ୍ର ପ୍ରଦେଶର ରାଜଧାନୀ ଓ ଭାରତର ବଡ଼ ସହରମାନଙ୍କ ଭିତରୁ ଗୋଟିଏ । ଏହି ସହର ସୂଚନା ପ୍ରଯୁକ୍ତି/ ଆଇଟିରେ ବିଶେଷ ବିକାଶ କରିଛି । ଅନେକ ବହୁଦେଶୀୟ କମ୍ପାନି ଏଠାରେ ନିଜର ଶାଖା ଖୋଲିଛନ୍ତି । ଏହି ସହରରେ ସୁନ୍ଦର ଗୋଲକଣ୍ଡା ଦୁର୍ଗ, ଚାରମିନାର, ରାମୋଜି ଫିଲମ ସିଟି ଓ ଆହୁରି ଅନେକ ଦେଖିଲା ଭଳିଆ ଜାଗାସବୁ ଅଛି ।
ଭୂଗୋଳ
ଇତିହାସ
ପର୍ଯ୍ୟଟନ
ଆଧାର
ଅଧିକ ତଥ୍ୟ
A guide to
Hyderabad, India Map
ଶ୍ରେଣୀ:ତେଲେଙ୍ଗାନାର ସହର
ଶ୍ରେଣୀ:ଭାରତୀୟ ରାଜଧାନୀ ସହର |
ଡେରାଡୁନ | https://or.wikipedia.org/wiki/ଡେରାଡୁନ | ଡେରାଡୁନ, ଉତ୍ତରାଖଣ୍ଡ ରାଜ୍ୟର ରାଜଧାନୀ ଅଟେ।
ଭୂଗୋଳ
ଇତିହାସ
ପର୍ଯ୍ୟଟନ
ଆଧାର
ଶ୍ରେଣୀ:ସହର
ଶ୍ରେଣୀ:ଭାରତୀୟ ରାଜଧାନୀ ସହର |
ଲକ୍ଷ୍ନୌ | https://or.wikipedia.org/wiki/ଲକ୍ଷ୍ନୌ | ଲକ୍ଷ୍ନୌ ସହର ଭାରତର ଉତ୍ତର ଦିଗରେ ଅବସ୍ଥିତ ଉତ୍ତର ପ୍ରଦେଶ ରାଜ୍ୟର ରାଜଧାନୀ |
ଭୂଗୋଳ
ଇତିହାସ
thumb|300x300_ପିକସେଲ|Lucknow towards Cawnpore circa 1860
୧୩୫୦ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାଦ ପୁର୍ବରୁ ଲକ୍ଷ୍ନୌ ସହର ଅବଧ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଯାଉ ଥିଲା ଯାହାକି ଦିଲ୍ଲୀ ସୁଲତାନ୍ ମାନଂକଦ୍ୱାରା ପରିଚାଳିତ ହେଉଥିଲା |
ପ୍ରାୟ ୮୪ ବର୍ଷ (୧୩୯୪ଠାରୁ ୧୪୭୮ ) ଧରି ଅବଧ କ୍ଷେତ୍ର ଜଉନପୁର୍ର ସୁଲତାନକଂର୍ ଅଧିନରେ ରହିଥିଲା | ପ୍ରାୟ ୧୫୫୫ରେ ସମ୍ରାଟ୍ ହୁମାୟନୁ ଏହାକୁ ମୋଗଲ୍ ସାମ୍ରାଜ୍ୟ ସହିତ ମିସାଇ ଦେଇଥିଲେ, ସମ୍ରାଟ୍ ଯାହାନଗିଂର୍ (୧୫୬୯ରୁ ୧୬୨୭) ଓ ତାପରେ ସେ ଏହାକୁ ଶେଖ୍ ଅବଦୁଲ୍ ରହିମ୍ ନାମକ ବ୍ୟକ୍ତିକୁଂ ପରିଚାଳନା ଦାୟିତ୍ୱ ହସ୍ତାନ୍ତର କରି ଥିଲେ ଯେ କି ପରେ ଏହାକୁ ଶୈଖୀଯାଦସ୍ ନାମକ ବ୍ୟକ୍ତିକଂ ଅଧିନକୁ ଆସି ଯାଇଥିଲା
ନବାବୋଂକି ସହର୍ ଲକ୍ଷ୍ନୌ, ଲକ୍ଷ୍ନୌ ସହର ଉତ୍ତର ଭାରତର କଳା ଓ ସଂସ୍କୃତିରେ ସମୃଦ୍ଧ, ଏହା ବହୁତ ସୃତିଚିଂହ, କିର୍ତୀରାଜୀରେ ପରିପୁର୍ଣ ଯେ ପରି ବଡ଼ ଇମାମ୍ ବାଡା Bara Imambara, ଚୋଟ ଇମାମ୍ ବାଡା Chota Imambara ଏବଂ ରୁମୀ ଦରବାଜା Rumi Darwaza ଇତ୍ୟାଦି. ହିନ୍ଦୁ ଓ ମୁସଲିମ୍ ମଧ୍ୟରେ ଏକତା, କଳା ଓ ସାହିତ୍ୟ ପାଇଁ ଏହା ମଧ ବେଶ ଜଣା ଶୁଣା, ଯାହା ଗଂଗା- ଜମୁନା ତେହଜିବ୍ Ganga-Jamuni tehzeeb ଭାବେ ବେଶ୍ ପରିଚିତ
ପର୍ଯ୍ୟଟନ
ଆଧାର
ଅଧିକ ତଥ୍ୟ
Official Site of Lucknow
The India of the Nawabs, The New York Times, Published: 25 February 1990
Local News of Lucknow
ଶ୍ରେଣୀ:ସହର
ଶ୍ରେଣୀ:ଭାରତୀୟ ରାଜଧାନୀ ସହର |
ତ୍ରିବେନ୍ଦ୍ରମ | https://or.wikipedia.org/wiki/ତ୍ରିବେନ୍ଦ୍ରମ | ଲେଉଟାଣି ଥିରୁଅନନ୍ତପୁରମ |
ବେଙ୍ଗାଳୁରୁ | https://or.wikipedia.org/wiki/ବେଙ୍ଗାଳୁରୁ | ବେଙ୍ଗାଳୁରୁ (ବାଙ୍ଗାଲୋର) ଭାରତର କର୍ଣ୍ଣାଟକ ରାଜ୍ୟର ରାଜଧାନୀ ଓ ପ୍ରଶାସନିକ ମୁଖ୍ୟ ନଗର ।
ଆହୁରି ଦେଖନ୍ତୁ
ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିର, ବେଙ୍ଗାଳୁରୁ
ଆଧାର
ଆହୁରି ପଢ଼ିବେ
Hasan, Fazlul. Bangalore Through The Centuries. Bangalore: Historical Publications, 1970.
Plunkett, Richard. South India. Lonely Planet, 2001.
Vagale, Uday Kumar. . Digital Libraries and Archives. 2006. Virginia Tech. 27 April 2004.
. Bangalore Metropolitan Rapid Transport Corporation Limited. 2006. Government of Karnataka. 2005.
Hunter, Cotton, Burn, Meyer. "The Imperial Gazetteer of India", 2006. Oxford, Clarendon Press. 1909.
"Bangalore." Encyclopedia Britannica. 1911 ed.
Hayavadana Rao, The Mysore State Gazetteer, 1929
ଅଧିକ ତଥ୍ୟ
Bruhat Bengaluru Mahanagara Palike – (Municipal government)
Official Website of Bangalore Development Authority
ଶ୍ରେଣୀ:ସହର
ଶ୍ରେଣୀ:ଭାରତୀୟ ରାଜଧାନୀ ସହର |
ଗାନ୍ଧୀନଗର | https://or.wikipedia.org/wiki/ଗାନ୍ଧୀନଗର | ଗାନ୍ଧୀନଗର ) ଗୁଜରାଟର ରାଜଧାନୀ ।
ଭୂଗୋଳ
ଇତିହାସ
ପର୍ଯ୍ୟଟନ ସ୍ଥାନ
ଆଧାର
ଅଧିକ ତଥ୍ୟ
Gandhinagar Urban Development Authority
Gandhinagar District Megistrate
Gandhinagar Municipal Corporation
ଶ୍ରେଣୀ:ଗୁଜରାଟର ସହର
ଶ୍ରେଣୀ:ଭାରତୀୟ ରାଜଧାନୀ ସହର |
ପାଣାଜୀ | https://or.wikipedia.org/wiki/ପାଣାଜୀ | ପଣାଜୀ, ଗୋଆର ରାଜଧାନୀ ଅଟେ।
ଭୂଗୋଳ
ଇତିହାସ
ପର୍ଯ୍ୟଟନ
ଆଧାର
ଅଧିକ ତଥ୍ୟ
Government of Goa
A Travel Guide on Panaji from IndiaTravelCompanion
ଶ୍ରେଣୀ:ସହର
ଶ୍ରେଣୀ:ଭାରତୀୟ ରାଜଧାନୀ ସହର |
ରାୟପୁର, ଛତିଶଗଡ଼ | https://or.wikipedia.org/wiki/ରାୟପୁର,_ଛତିଶଗଡ଼ | right|thumb|300px|ରାୟପୁର
ରାୟପୁର, ଛତିଶଗଡ଼ ରାଜ୍ୟର ରାଜଧାନୀ ଓ ମୂଖ୍ୟ ସହର।
ଭୌଗଳିକ ଅବସ୍ଥିତି
୨୧.୨୩୩୩ ଉତ୍ତର ଅକ୍ଷାଂଶ ଓ ୮୧.୬୩୩୩ ପୂର୍ବ ଦ୍ରାଘିମାରେ ଅବସ୍ଥିତ । ସମୁଦ୍ର ପତନଠାରୁ ଏହା ୯୫୮ ଫୁଟ ଉଚ୍ଚତାରେ ରହିଛି ।
ଜନସଂଖ୍ୟା ଓ ସାକ୍ଷରତା
୨୦୦୧ ମସିହାର ଭାରତୀୟ ଜନଗଣନା ଅନୁସାରେ, ସହରର ମୋଟ ଜନସଂଖ୍ୟା ୧୬୫୯୩ । ସେଥି ମଧ୍ୟରୁ ୫୦.୬୧% ଜଣ ପରୁଷ ହୋଇଥିବା ବେଳେ ୪୯.୩୯% ଜଣ ନାରୀ ଅଟନ୍ତି । ର ସାକ୍ଷରତା ହାର ୬୩.୬୯% । ଏହା ଜାତୀୟ ହାରଠାରୁ ୧.୧୫% ପ୍ରତିଶତ କମ । ସେଥିରୁ ୩୮.୩୩% ପ୍ରତିଶତ ପୁରୁଷ ଓ ୨୫.୩୬% ନାରୀ ଅଟନ୍ତି । ୧୫.୯୪% ଲୋକ ସେଠାରେ ୬ ବର୍ଷ ବୟସରୁ କମ ବୟସ୍କ ଅଟନ୍ତି ।
ଭାଷା
ହିନ୍ଦୀ ର ସରକାରୀ ଭାଷା ।
ପାଣିପାଗ
ପ୍ରାୟତଃ ଭାରତୀୟ ସହର ଗୁଡ଼ିକ ଗ୍ରୀଷ୍ମ ମଣ୍ଡଳୀୟ ହୋଇଥାନ୍ତି । ରେ ବାର୍ଷିକ ସର୍ବାଧିକ ହାରାହାରି ତାପମାତ୍ରା ୩୩.୨ ଡିଗ୍ରୀ ସେଣ୍ଟିଗ୍ରେଡ ଅନୁଭୂତ ହେଉଥିବା ବେଳେ ସର୍ବନିମ୍ନ ହାରାହାରି ତାପମାତ୍ରା ୨୦.୮ ଡିଗ୍ରୀ ସେଣ୍ଟିଗ୍ରେଡ । ଏଠାରେ ବାର୍ଷିକ ହାରାହାରି ବୃଷ୍ଟିପାତ ୧୨୫୮.୧ mm/inches ହୋଇଥାଏ ।
ଇତିହାସ
ପର୍ଯ୍ୟଟନ
ଆଧାର
ଅଧିକ ତଥ୍ୟ
Raipur District Administration
DPR Raipur District
ଶ୍ରେଣୀ:ଛତିଶଗଡ଼ର ସହର
ଶ୍ରେଣୀ:ଭାରତୀୟ ରାଜଧାନୀ ସହର |
ଶ୍ରୀନଗର | https://or.wikipedia.org/wiki/ଶ୍ରୀନଗର | ଶ୍ରୀନଗର, ଜମ୍ମୁ ଓ କଶ୍ମୀରର ରାଜଧାନୀ ଅଟେ।
ଭୂଗୋଳ
ଇତିହାସ
ପର୍ଯ୍ୟଟନ
ଆଧାର
ଅଧିକ ତଥ୍ୟ
Srinagar district administration
Official website of Jammu and Kashmir
ଶ୍ରେଣୀ:ସହର
ଶ୍ରେଣୀ:ଭାରତୀୟ ରାଜଧାନୀ ସହର |
ଜାମ୍ମୁ | https://or.wikipedia.org/wiki/ଜାମ୍ମୁ | ଜମ୍ମୁ, ଜମ୍ମୁ ଓ କଶ୍ମୀରର ରାଜଧାନୀ ଅଟେ।
ଭୂଗୋଳ
ଇତିହାସ
ପର୍ଯ୍ୟଟନ
ଆଧାର
ଅଧିକ ତଥ୍ୟ
The Official Website of Jammu and Kashmir Government, India
Official Website of District Jammu, India
Shri Mata Vaishno Devi Shrine Board – Shrines in Jammu
Bhaderwah – Website about Bhaderwah
Brief history of Jammu Rulers with their Coinage details
Mata Pingla
ଶ୍ରେଣୀ:ସହର
ଶ୍ରେଣୀ:ଭାରତୀୟ ରାଜଧାନୀ ସହର |
ରାଞ୍ଚି | https://or.wikipedia.org/wiki/ରାଞ୍ଚି | ରାଞ୍ଚି 'ଝାଡ଼ଖଣ୍ଡ' ରାଜ୍ୟର ରାଜଧାନୀ ।
ଭୂଗୋଳ
ଇତିହାସ
ପର୍ଯ୍ୟଟନ
ଆଧାର
ଶ୍ରେଣୀ:ସହର
ଶ୍ରେଣୀ:ଭାରତୀୟ ରାଜଧାନୀ ସହର |
ଚେନ୍ନାଇ | https://or.wikipedia.org/wiki/ଚେନ୍ନାଇ | ଚେନ୍ନାଇ଼ 'ତାମିଲନାଡୁ' ରାଜ୍ୟର ରାଜଧାନୀ ।
ଭୂଗୋଳ
ଇତିହାସ
ଚେନ୍ନାଇର ପୂର୍ବ ନାମ ମାଡ୍ରାସ ଥିଲା। ୧୬୩୯ ଅଗଷ୍ଟ ୨୨ରେ ବ୍ରିଟିଶ ଇଷ୍ଟ ଇଣ୍ଡିଆ କମ୍ପାନୀଦ୍ୱାରା ମାଡ୍ରାସ ସହର ପ୍ରତିଷ୍ଠା ହୋଇଥିଲା। କରମଣ୍ଡଳ ଉପକୂଳରେ ୩ ମାଇଲ୍ସର ଆୟତନ ପରିମିତ ଏକ ଅଞ୍ଚଳକୁ ତତ୍କାଳୀନ ନାୟକ ଶାସକଙ୍କଠାରୁ କିଣି ଏହାର ନାମକରଣ କରିଥିଲେ । ଏହି ଦିବସକୁ ମାଡ୍ରାସ ଦିବସ ଘୋଷଣା କରାଯାଇଥିଲା। ଭାରତ ସ୍ୱାଧୀନତା କରିବା ପରେ ମାଡ୍ରାସ ଷ୍ଟେଟର ରାଜଧାନୀ ଭାବେ ଏହି ସହରକୁ ଘୋଷଣା କରାଯାଇଥିଲା । ପରେ ୧୯୬୯ରେ ମାଡ୍ରାସ ଷ୍ଟେଟ ତାମିଲନାଡୁ ରାଜ୍ୟରେ ସାମିଲ ହୋଇଥିଲା। http://www.madras.com/v/history/ବଙ୍ଗୋପସାଗରର କରମଣ୍ଡଳ ଉପକୂଳରେ ଅବସ୍ଥିତ ଏହି ସହର ବାଣିଜ୍ୟିକ, ସାଂସ୍କୃତିକ, ଅର୍ଥନୈତିକ ଏବଂ ଶିକ୍ଷା କ୍ଷେତ୍ରରେ ବେଶ ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଭୂମିକା ବହନ କରୁଛି । ଅପର ପକ୍ଷରେ ଏଠାରେ ଥିବା ମାଡ୍ରାସ ବନ୍ଦର ଭାରତର ଦ୍ୱିତୀୟ ସର୍ବବୃହତ ବନ୍ଦର ।
ପର୍ଯ୍ୟଟନ
ଆଧାର
ଅଧିକ ତଥ୍ୟ
Official government website of Chennai District
Official website of the Corporation of Chennai
ଶ୍ରେଣୀ:ଭାରତର ମହାନଗର
ଶ୍ରେଣୀ:ଭାରତୀୟ ରାଜଧାନୀ ସହର
ଶ୍ରେଣୀ:ତାମିଲନାଡୁ |
ମଦ୍ରାସ | https://or.wikipedia.org/wiki/ମଦ୍ରାସ | REDIRECTଚେନ୍ନାଇ |
ଅଗରତାଲା | https://or.wikipedia.org/wiki/ଅଗରତାଲା | ଅଗରତାଲା, ତ୍ରିପୁରା ରାଜ୍ୟର ରାଜଧାନୀ ଅଟେ।
ଭୂଗୋଳ
ଇତିହାସ
ପର୍ଯ୍ୟଟନ
ଆଧାର
ଅଧିକ ତଥ୍ୟ
Bengali newspaper of Tripura
About AMC
Tripura tourism website, Government of Tripura
Tripura University website
Tripura Police website
TSECL
Agartala Horti Agriculture Government Offices
Weather statistics at Weather.co.uk
Agartala on GlobalGuide.Org
Tripura tribal information and community portal
Durga Puja from Agartala
MSN Map
ଶ୍ରେଣୀ:ଭାରତୀୟ ରାଜଧାନୀ ସହର
ଶ୍ରେଣୀ:ସହର |
କୋହିମା | https://or.wikipedia.org/wiki/କୋହିମା | କୋହିମା, ନାଗାଲାଣ୍ଡ ରାଜ୍ୟର ରାଜଧାନୀ ଅଟେ।
ଉତତ୍ପତି ସ୍ଥଳ
ଇତିହାସ
ଭୌଗଳିକ
କୋହିମାରେ ଶୀତଋତୁରେ ପ୍ରବଳ ଶୀତ ଓ ଗ୍ରୀଷ୍ମଋତୁରେ ପ୍ରବଳ ଗରମ।ଡିସେମ୍ବରଠାରୁ ଫେବୃୟାରୀ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପ୍ରବଳ ଥଣ୍ଡା। ପ୍ରାୟତଃ ବହୁମାତ୍ରାରେ ତୁଷାର ପାତ ହୁଏ। ଜୁନଠାରୁ ଅଗଷ୍ଟ ଗରମ ପ୍ରବଳ ହୁଏ। ଗ୍ରୀଷ୍ମଋତୁରେ ପ୍ରବଳ ବର୍ଷା ହୁଏ। ଖରାଦିନର ତାପମାତ୍ରା ରୁହେ।
ପାଣିପାଗ
ପ୍ରଶାସନ
ଜନସଂଖ୍ୟା
ପର୍ବପର୍ବାଣି
ନାଗଲାଣ୍ଡ ସରକାରଦ୍ୱାରା ୨୦୦୨ ଡିସେମ୍ବରରୁ ମହୋତ୍ସବ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା।ଲକ୍ଷ୍ୟ ଥିଲାକି ଲୋକକଳା ଓ ଲୋକସଂସ୍କୃତି ବିକାଶ ଓ ପ୍ରୋସ୍ରହନ କରିବା। ହର୍ନବିଲ ମହୋତ୍ସବ ମୁଖ୍ୟ ଲକ୍ଷ୍ୟ ନାଗଲାଣ୍ଡ ସଂସ୍କୃତିକୁ ଗୋଟେ ଜାଗାରେ ଏକାଠି କରି ଲୋକଲୋଚନକୁ ଆଣିବା।ପ୍ରତି ବର୍ଷ ୧ ଡିସେମ୍ବରଠାରୁ ୧୦ ଡିସେମ୍ବର ମଧ୍ୟରେ ପାଳିତ ହୁଏ।
ବହୁଦିନ ଧରି ଚାଲୁଥିବା ପର୍ବ ହ୍ରନବିଲ କିସାମା ଗ୍ରାମରେ ପାଳିତ ହୁଏ, କିସାମ କୋହିମା ରାଜଧାନୀ ନାଗଲାଣ୍ଡଠାରୁ ୧୨ କିମି ଦୂରତାରେ ଅବସ୍ଥିତ।ନାଗଲାଣ୍ଡର ସବୁ ଅଧିବାସୀ ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ଲୋକମାନେ ସେ ପର୍ବରେ ସାମିଲ ହୁଅନ୍ତି। ପର୍ବର ମୂଳ ଲକ୍ଷ୍ୟ ହଉଛି ଭାବର ଆଦାନ ପ୍ରଦାନ ଏବଂ ନିଜ ସଂସ୍କୃତିକୁ ବଞ୍ଚାଇ ରଖି ସମସ୍ତଙ୍କ ଲୋକଲୋଚନକୁ ଆଣିବା।Hornbill Festival www.festivalsofindia.in
ପରିବହନ
କୋହିମାକୁ ଯିବା ପାଇଁଦୀମାପୁର ବିମାନବନ୍ଦର ଦୀମାପୁର ସବୁଠାରୁ ପାଖ ରାସ୍ତା ତା ଦୂରତା ପାଖାପାଖି କୋହିମା ୨ ନମ୍ବର ନ୍ୟାସନାଲ ହାଇୱେବ ସହ ଜଡ଼ିତ ଏବଂ ୨୯ ନମ୍ବର ଜାତୀୟ ରାଜପଥ ମଧ୍ୟ କୋହିମା ସହ ସଂଯୋଗ। କୋହିମା ସହ ରେଳପଥର ସଂଯୋଗ ନାହିଁ।ନିକଟତମ ରେଳପଥର ଷ୍ଟେସନ ହଉଛି ଦୀମାପୁର।୨୦୦୯ ମସିହାଠାରୁ ଦୀମାପୁରଠୁ କୋହିମାକୁ ରେଳପଥରେ ସଂଯୋଗ ପାଇଁ କାମ ଚାଲୁଅଛି। ବାଦବିବାଦ ପାଇଁ କାମ ବନ୍ଦ ରହିଥିଲା ତା ପରେ ଅନୁମାନ କରାଯାଉଥିଲା କି ୨୦୦୧୩ ଭିତରେ କାମ ସାରିଯିବ ବୋଲି କିନ୍ତୁ କାମ ୨୦୨୦ରେ ଶେଷ ହେବ।
ଶିକ୍ଷା
ବିଦ୍ୟାଳୟ
ମିନିଷ୍ଟ୍ରସ ହିଲ ବାପଟିଷ୍ଟି ହାଇ ସ୍କୁଲ
ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ ଏବଂ କଲେଜ
ଜାପୁଫୁ ଖ୍ରୀଷ୍ଟିୟାନ କଲେଜ,କିଂବେମା, କୋହିମା
କୋହିମା ସାଇନ୍ସ କଲେଜ,ଜୋସ୍ତସୋମା
ମୋଡେଲ ଖ୍ରୀଷ୍ଟିୟାନ କଲେଜ,କୋହିମା
ସେଣ୍ଟ ଜୋସେଫ୍ କଲେଜ,ଜାଖମା, କୋହିମା
ନାଗାଲାଣ୍ଡ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ, ମେରୀମା କ୍ୟାମ୍ପସ, କୋହିମା
ଖେଳ
ଫୁଟବଲ
କୋହିମାରରେ ଏକ ଫୁଟବଲ କ୍ଲବ ଅଛି ତା ନାମ କୋହିମା କମେଟ୍ସ,ସେହି କ୍ଲବରୁ ଭଲ ଭଲ ଖେଳାଳି ନାଗାଲାଣ୍ଡ ପ୍ରିମିୟମ ଲିଗରେ ଖେଳିଥାନ୍ତି।
ଯୋଗାଯୋଗ ଓ ମିଡ଼ିଆ
ସହରରେ ଅଲ ଇଣ୍ଡିଆ ରେଡ଼ିଓର ଲୋକାଲ ଷ୍ଟେସନ ଅଛି। ସେ ମଧ୍ୟ ଲୋକମାନଙ୍କ ମନରଞ୍ଜନ ପାଇଁ ଅଲଗା କିଛି ପୋଗ୍ରାମ ପ୍ରସାରଣ କରନ୍ତି।
ଗ୍ୟାଲେରି
ଆଧାର
ଶ୍ରେଣୀ:ସହର
ଶ୍ରେଣୀ:ଭାରତୀୟ ରାଜଧାନୀ ସହର |
କଲିକତା | https://or.wikipedia.org/wiki/କଲିକତା | କଲିକତା (ବଙ୍ଗଳା: কলকাতা) ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗର ରାଜଧାନୀ । ଏହାର ନୂଆ ନାମ କୋଲକତା । ଏହା ହୁଗୁଳି ନଦୀର ପୂର୍ବ ତଟରେ ଅବସ୍ଥିତ । ଏହା ପୂର୍ବ ଭାରତର ଏକ ପ୍ରମୁଖ ବାଣିଜ୍ୟିକ, ସାଂସ୍କୃତିକ ଓ ଶିକ୍ଷା କେନ୍ଦ୍ର ।
ଇତିହାସ
ଚନ୍ଦ୍ରକେତୁଗଡ଼ଠାରେ ଆବିଷ୍କୃତ ଶିଳାଲେଖରୁ ଜଣାଯାଏ ଯେ କଲିକତା ଯେଊଁ ଅଞ୍ଚଳରେ ଅଛି ସେଠାଋେ ୨୦୦୦ ବର୍ଷ ଧଋି ଢନବସତି ରହିଆସିଛି। ୧୭ଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ଏଠାରେ ଇଂରେଜମାନେ ବ୍ୟବସାୟ ଆରମ୍ଭ କଲେ। ୨୦ଶ ଶତକରେ ଏହା ଭାରତୀୟ ଜାତୀୟତାବାଦର କେନ୍ଦ୍ର ପାଲଟିଲା। ସେବେଠାରୁ ଏହା ଆକାରରେ ବୃଦ୍ଧି ପାଇ ସମ୍ପ୍ରତି ଭାରତର ଏକ ପ୍ରମୁଖ ବାଣିଜ୍ୟ କେନ୍ଦ୍ର ରୂପେ ପରିଗଣିତ ହେଉଛି।
ଭୌଗଳିକ ଅବସ୍ଥାନ
ଏହା ଭାରତର ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗରେ ଅଛି। ଏହା ହୁଗୁଳି ନଈ କୂଳେ ଅବସ୍ଥିତ।
ଅର୍ଥନୈତିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା
ଶିକ୍ଷା ଓ ସଂସ୍କୃତି
ଅଧିକ ଦେଖନ୍ତୁ
ଆଧାର
ଶ୍ରେଣୀ:ଭାରତର ମହାନଗର
ଶ୍ରେଣୀ:ଭାରତୀୟ ରାଜଧାନୀ ସହର |
ପାଟଣା, ବିହାର | https://or.wikipedia.org/wiki/ପାଟଣା,_ବିହାର | ପଟନା ସହର ଭାରତର ଉତ୍ତର-ପୂର୍ବ ଦିଗରେ ଅବସ୍ଥିତ 'ବିହାର' ରାଜ୍ୟର ରାଜଧାନୀ ଓ । ଏହା ପାଟଣା ଜିଲ୍ଲାରେ ଅବସ୍ଥିତ ।
ଭୌଗଳିକ ଅବସ୍ଥିତି
୨୫.୬୦୨୨ ଉତ୍ତର ଅକ୍ଷାଂଶ ଓ ୮୫.୧୧୯୪ ପୂର୍ବ ଦ୍ରାଘିମାରେ ଅବସ୍ଥିତ । ସମୁଦ୍ର ପତନଠାରୁ ଏହା ୧୬୪ ଫୁଟ ଉଚ୍ଚତାରେ ରହିଛି ।
ଜନସଂଖ୍ୟା ଓ ସାକ୍ଷରତା
୨୦୦୧ ମସିହାର ଭାରତୀୟ ଜନଗଣନା ଅନୁସାରେ, ସହରର ମୋଟ ଜନସଂଖ୍ୟା ୩୨୨୮୮ । ସେଥି ମଧ୍ୟରୁ ୫୩.୩୭% ଜଣ ପରୁଷ ହୋଇଥିବା ବେଳେ ୪୬.୬୩% ଜଣ ନାରୀ ଅଟନ୍ତି । ର ସାକ୍ଷରତା ହାର ୫୨.୬୭% । ଏହା ଜାତୀୟ ହାରଠାରୁ ୧୨.୧୭% ପ୍ରତିଶତ ଅଧିକ । ସେଥିରୁ ୩୩.୧୫% ପ୍ରତିଶତ ପୁରୁଷ ଓ ୧୯.୫୧% ନାରୀ ଅଟନ୍ତି । ୧୮.୧୧% ଲୋକ ସେଠାରେ ୬ ବର୍ଷ ବୟସରୁ କମ ବୟସ୍କ ଅଟନ୍ତି ।
ଭାଷା
ହିନ୍ଦୀ ର ସରକାରୀ ଭାଷା ।
ପାଣିପାଗ
ପ୍ରାୟତଃ ଭାରତୀୟ ସହର ଗୁଡ଼ିକ ଗ୍ରୀଷ୍ମ ମଣ୍ଡଳୀୟ ହୋଇଥାନ୍ତି । ରେ ବାର୍ଷିକ ସର୍ବାଧିକ ହାରାହାରି ତାପମାତ୍ରା ୩୧.୩ ଡିଗ୍ରୀ ସେଣ୍ଟିଗ୍ରେଡ ଅନୁଭୂତ ହେଉଥିବା ବେଳେ ସର୍ବନିମ୍ନ ହାରାହାରି ତାପମାତ୍ରା ୧୯.୬ ଡିଗ୍ରୀ ସେଣ୍ଟିଗ୍ରେଡ । ଏଠାରେ ବାର୍ଷିକ ହାରାହାରି ବୃଷ୍ଟିପାତ ୧୨୧୩.୩ mm/inches ହୋଇଥାଏ ।
ପ୍ରଶାସନ
ପର୍ଯ୍ୟଟନ
ଆଧାର
ଅଧିକ ତଥ୍ୟ
Official website of Patna
Official website of the Municipal Corporation of Patna
ଶ୍ରେଣୀ:ବିହାରର ସହର
ଶ୍ରେଣୀ:ଭାରତୀୟ ରାଜଧାନୀ ସହର |
ଆଇଜୋଲ | https://or.wikipedia.org/wiki/ଆଇଜୋଲ | ଆଇଜୋଲ , ମିଜୋରାମର ରାଜଧାନୀ ଅଟେ।
ଭୂଗୋଳ
ଇତିହାସ
ପର୍ଯ୍ୟଟନ
ଆଧାର
ଅଧିକ ତଥ୍ୟ
Aizawl Official Website
ଶ୍ରେଣୀ:ଭାରତୀୟ ରାଜଧାନୀ ସହର
ଶ୍ରେଣୀ:ସହର |
ଶିଲଂ | https://or.wikipedia.org/wiki/ଶିଲଂ | ଶିଲଂ, ମେଘାଳୟ ରାଜ୍ୟର ରାଜଧାନୀ ଅଟେ।
ଭୂଗୋଳ
ଇତିହାସ
ପର୍ଯ୍ୟଟନ
ଆଧାର
ଅଧିକ ତଥ୍ୟ
Muslims in Shillong struggling to make their presence felt – TCN News
Eastern Panorama – Oldest Magazine of North East India
Meghalaya State Government Portal
Shillong.com
Shillong Online
Resubelpara
The Shillong Times – North East India Second Oldest English Daily
Online news in Khasi
ଶ୍ରେଣୀ:ସହର
ଶ୍ରେଣୀ:ଭାରତୀୟ ରାଜଧାନୀ ସହର |
ଇମ୍ଫାଲ | https://or.wikipedia.org/wiki/ଇମ୍ଫାଲ | ଇମ୍ଫାଲ, ମଣିପୁର ରାଜ୍ୟର ରାଜଧାନୀ ଅଟେ।
ଭୂଗୋଳ
ଇତିହାସ
ପର୍ଯ୍ୟଟନ
ଆଧାର
ଅଧିକ ତଥ୍ୟ
Imphal West
Imphal East
ଶ୍ରେଣୀ:ଭାରତୀୟ ରାଜଧାନୀ ସହର
ଶ୍ରେଣୀ:ସହର |
ଭୋପାଳ | https://or.wikipedia.org/wiki/ଭୋପାଳ | ଭୋପାଲ, ମଧ୍ୟ ପ୍ରଦେଶର ରାଜଧାନୀ ।
thumb|ଗୋଲଘର
ଭୂଗୋଳ
ଇତିହାସ
ପର୍ଯ୍ୟଟନ
ଆଧାର
ଅଧିକ ତଥ୍ୟ
The Bhopal Story
Official Website of Bhopal City
Bhopal City website
Bhopal City Information
Bhopal Municipal Corporation Website
Bhopal Airport
Bhopal Weather
bhopalonline directory
Birds of Bhopal
Bopal online business Directory(Bhopalhelp)
ଶ୍ରେଣୀ:ସହର
ଶ୍ରେଣୀ:ଭାରତୀୟ ରାଜଧାନୀ ସହର |
ମୁମ୍ବାଇ | https://or.wikipedia.org/wiki/ମୁମ୍ବାଇ | ଭାରତର ପଶ୍ଚିମ କୂଳରେସ୍ଥିତ ମୁମ୍ବାଇ (ପୂର୍ବ ନାମ ବମ୍ବେ), ଭାରତୀୟ ରାଜ୍ୟ ମହାରାଷ୍ଟ୍ରର ରାଜଧାନୀ । ଏହାର ଆନୁମାନିକ ଜନସଂଖ୍ୟା ୩ କୋଟି ୨୧ ଲକ୍ଷ, ଯାହାକି ଦେଶର ସର୍ବାଧିକ ଜନସଂଖ୍ୟା ଥିବା ସହର । ଏହାର ଉତ୍ପତ୍ତି ଲାଭାରୁ ନିର୍ଗତ ୭ଟି ଛୋଟ ଛୋଟ ଦ୍ୱୀପପୁଞ୍ଜକୁ ମିଶାଇ ହୋଇଛି, ଯାହା ମୂଳ ଭାରତୀୟ ଭୂଖଣ୍ଡକୁ ଏକ ପୋଲଦ୍ୱାରା ଯୋଡି ହୋଇଛି। ମୁମ୍ବାଇ ବନ୍ଦର ଭାରତର ସର୍ବଶ୍ରେଷ୍ଠ ସାମୁଦ୍ରିକ ବନ୍ଦର । ମୁମ୍ବାଇର ଉପକୂଳରେ ଫାଟ ଥିବାରୁ ଏହାର ପୋତାଶ୍ରୟ ପ୍ରକୃତିକ ଓ ସୁରକ୍ଷିତ । ଇଉରୋପ, ଆଫ୍ରିକା, ଆମେରିକା ଆଦି ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ଦେଶରୁ ଜଳମାର୍ଗ କିମ୍ବା ଆକାଶମାର୍ଗରୁ ଆସୁଥିବା ଯାତ୍ରୀ ସର୍ବପ୍ରଥମେ ମୁମ୍ବାଇ ଆସୁଥିବାରୁ, ମୁମ୍ବାଇକୁ ଭାରତର ପ୍ରବେଶଦ୍ୱାର ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ।
ମୁମ୍ବାଇ ଭାରତର ସର୍ବବୃହତ ବାଣିଜ୍ୟିକ କେନ୍ଦ୍ର , ଯାହାର ଭାରତର ସକଳ ଘରୋଇ ଉତ୍ପାଦରେ ୫% ଭାଗୀଦାରୀ ରହିଛି। ଏହା ସମୁର୍ଣ୍ଣ ଭାରତର ଶିଳ୍ପ ଉତ୍ପାଦର ୨୫%, ଜଳଜାହାଜ ବ୍ୟାପାରର ୪୦% ଓ ଭାରତୀୟ ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥାରେ ପୁଞ୍ଜି ନେଣଦେଣରେ ୭୦% ଭାଗୀଦାରୀ ରହିଛି। ମୁମ୍ବାଇ ବିଶ୍ୱର ପ୍ରମୁଖ ୧୦ ବାଣିଜ୍ୟିକ କେନ୍ଦ୍ର ମଧ୍ୟରୁ ଅନ୍ୟତମ । ଭାରତର ଅଧିକାଂଶ ବ୍ୟାଙ୍କ, ବ୍ୟବସାୟିକ କାର୍ଯାଳୟ ଓ ଅନେକ ମହତ୍ତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଆର୍ଥିକ ସଂସ୍ଥା ଯେମିତିକି ଭାରତୀୟ ରିଜର୍ଭ ବ୍ୟାଙ୍କ, ବମ୍ବେ ଷ୍ଟକ ଏକ୍ସଚେଞ୍ଜ, ଜାତୀୟ ଷ୍ଟକ ଏକ୍ସଚେଞ୍ଜ ଓ ଅନେକ ଭାରତୀୟ ସମବାୟ ସଂଗଠନ ଗୁଡିକର ମୁଖ୍ୟ କାର୍ଯାଳୟ ଓ ଅନେକ ବହୁରାଷ୍ଟ୍ରୀୟ ସମବାୟ ସଂସ୍ଥାସବୁ ମୁମ୍ବାଇରେ ଅବସ୍ଥିତ। ଏଥିପାଇଁ ମୁମ୍ବାଇକୁ ଦେଶର ଆର୍ଥିକ ରାଜଧାନୀ ମଧ୍ୟ କହନ୍ତି। ସହରରେ ଭାରତୀୟ ହିନ୍ଦୀ ଚଳଚ୍ଚିତ୍ର ଓ ଦୂରଦର୍ଶନ ଉଦ୍ୟୋଗ ମଧ୍ୟ ରହିଛି, ଯାହାକି ବଲିଉଡ ନାମରେ ପ୍ରସିଦ୍ଧ। ମୁମ୍ବାଇର ବ୍ଯବସାୟିକ ସୁଯୋଗ ଓ ଉତ୍କୃଷ୍ଟ ଜୀବନ ଧାରଣ ମାନକ ଭାରତବର୍ଷର ଲୋକମାନଙ୍କୁ ଆକର୍ଷିତ କରେ, ଯାହାଫଳରେ ଏହି ସହରରେ ବିଭିନ୍ନ ସମାଜ ଓ ସଂସ୍କୃତିର ମିଶ୍ରଣ ଘଟିଛି। ମୁମ୍ବାଇ ବନ୍ଦର ଭାରତର ପ୍ରାୟ ଅଧେ ସାମୁଦ୍ରିକ ପଦାର୍ଥ ଆମଦାନୀ କରେ।
ଭୂଗୋଳ
ମୁମ୍ବାଇ ସହର ଭାରତର ପଶ୍ଚିମ ଉପକୂଳର କୋଙ୍କଣ ଉପକୂଳୀୟ କ୍ଷେତ୍ରର ଉଲ୍ଲାସ ନଦୀ ମୁହାଣରେ ଅବସ୍ଥିତ। ଏଥିରେ ସେଲସେଟ ଦ୍ୱୀପର ଆଂଶିକ ଭାଗ ଅଛି ବାକି ଭାଗ ଠାଣେ ଜିଲ୍ଲାରେ ରହିଛି। ଅଧିକାଂଶ ନଗର ସମୁଦ୍ର ପତ୍ତନରୁ ଅଳ୍ପକିଛି ଉଚ୍ଚତାରେ ଅବସ୍ଥିତ, ଯାହାର ହାରାହାରି ଉଚ୍ଚତା ୧୦ମି. (୩୩ ଫୁଟ)ରୁ ୧୫ମି. (୪୯ ଫୁଟ) ମଧ୍ୟରେ । ମୁମ୍ବାଇର ଉତ୍ତର ଭାଗ ପାହାଡ଼ିଆ ଯାହାର ସର୍ବୋଚ୍ଚ ଉଚ୍ଚତା ୪୫୦ମି. (୧,୪୭୬ ଫୁଟ) । ସହର ସମଗ୍ର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ ୬୦୩ ବର୍ଗକି.ମି. (୨୩୩ ବର୍ଗମାଇଲ) ।
ସଞ୍ଜୟ ଗାନ୍ଧୀ ଜାତୀୟ ଉଦ୍ୟାନ ସହର ପାଖରେ ଅବସ୍ଥିତ। ଏହା ପୁରା ସହରର ସମୁଦାୟ ୬ ଭାଗରେ ବିସ୍ତ୍ରୁତ। ଏହି ଉଦ୍ୟାନରେ ଚିତାବାଘ ଭଳି ପଶୁ ମଧ୍ୟ ମିଳିଯା'ନ୍ତି। A cat rouses Thane colonyKiller Cats by Bijal Trivedi - National Geographic Channel କିନ୍ତୁ ସହରରେ ଲୋକମାନଙ୍କ ରହିବାସମସ୍ୟା ପାଇଁ ଏହି ଉଦ୍ୟାନର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ ହ୍ରାସ ଆଉ ଏହି ଜାତୀୟ ପଶୁମାନେ ଲଗାତାର ହ୍ରାସ ପାଇଯାଉଛନ୍ତି।
ଭାଟସା ବନ୍ଧ ଛଡା ଅନ୍ୟ ୬ ମୁଖ୍ୟ ହ୍ରଦ ସହରର ପାଣି ସମସ୍ୟା ଦୂର କରେ। ବିହାର ହ୍ରଦ, ବଇତରଣା, ଉପର ବଇତରଣା, ତୁଳସୀ, ତଂସ ଓ ପଉଅଇ। ତୁଳସୀ ଓ ବିହାର ହ୍ରଦ ବୋରିବଲି ଜାତୀୟ ଉଦ୍ୟାନରେ ସହର ନଗର ପାଳିକାର ସୀମା ମଧ୍ୟରେ ଅବସ୍ଥିତ। ପଉଅଇ ହ୍ରଦଦ୍ୱାରା କେବଳ ଶିଳ୍ପ ସଂସ୍ଥା ଗୁଡିକର ପାଣି ଆବଶ୍ୟକତା ପୂର୍ଣ୍ଣ ହେଇଥାଏ। ତିନୋଟି ଛୋଟ ନଦୀ ଦହିସର, ପୋଇସର ଓ ଓହିଉଆଡା (ବା ଆଶୀଉଆଡା) ଉଦ୍ୟାନ ଭିତରୁ ବାହାରିଛି, ଯେବେକି ମିଠା ନଦୀ (ମିଠି ନଦୀ) ତୁଳସୀ ହ୍ରଦରୁ ବାହାରିଅଛି ଓ ପଉଅଇ ଏବଂ ବିହାର ହ୍ରଦର ବନ୍ୟାଜଳ ନିଜ ଭିତରକୁ ନେଇଥାଏ। ସହରର ବହୁତ କୁଳ ସନ୍ତସନ୍ତିଆ । ସେଲସେଟ ଦ୍ୱୀପର ପୂର୍ବଭାଗ ଅତି ସନ୍ତସନ୍ତିଆ ଯାହାକି ଜୈବବିଭିନ୍ନତାରେ ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ। ପଶ୍ଚିମ ଭାଗ ଅତ୍ୟନ୍ତ ବାଲିଆ ଓ ପଥୁରିଆ ।
ଇତିହାସ
thumb| ହାଜି ଅଲି ଦରଘା ଯାହା ୧୪୩୧ ମସିହାରେ ତିଆରି ହେଇଥିଲା, ଯେତେବେଳେ ମୁମ୍ବାଇ ମୁସଲମାନ ଶାସନରେ ଥିଲା।
ଉତ୍ତର ମୁମ୍ବାଇର କାନ୍ଦିବଲିରୁ ମିଳିଥିବା କିଛି ଧ୍ୱଂସାବଶେଷରୁ ଜଣାପଡେକି ଏହି ଦ୍ୱୀପପୁଞ୍ଜ ସବୁ ପ୍ରାଚୀନ ପ୍ରସ୍ତର ଯୁଗରୁ ବସତି ସ୍ଥାପନ ହେଇଛି। ଜନବସତିର ଲିଖିତ ପ୍ରମାଣ ଖ୍ରୀ.ପୂ. ୨୫୦ ମିଳୁଛ, ଯେତେବେଳେ ଏହାକୁ ହେପ୍ଟାନୋସିଆ କୁହାଯାଉଥିଲା। ଖ୍ରୀ.ପୂ. ତୃତୀୟ ଶତାବ୍ଦୀରେ ଏହା ମୌର୍ଯ୍ୟ ସାମ୍ରାଜ୍ୟର ଅଂଶ ଥିଲା ଯେତେବେଳେ ଏହାର ଶାସକ ସମ୍ରାଟ ଅଶୋକ ଥିଲେ। ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦ ପ୍ରାରମ୍ଭର ପ୍ରାଥମିକ ଶତାବ୍ଦୀରେ ଏହା ସାତବାହାନ ସାମ୍ରାଜ୍ୟ ଓ ଇଣ୍ଡୋ-ସାଇଥିୟ ପାଶ୍ଚାତ୍ୟ ସେଟ୍ରେପ ମଝିରେ ବିବାଦିତ ଥିଲା। ପରେ ହିନ୍ଦୁ ସିଲହରା ବଂଶର ରାଜାମାନେ ଏହାକୁ ୧୩୪୩ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ରାଜୁତି କରିଥିଲେ ଯେପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଗୁଜରାଟର ରାଜାମାନେ ଏହାକୁ ଅଧିକାର ନକରିଥିଲେ। କିଛି ପୁରାତନ କାରୂକାର୍ଯ୍ୟ ଯେପରିକି ଏଲିଫାଣ୍ଟା ଗୁମ୍ଫା ଓ ବାଳକେଶର ମନ୍ଦିର ଏହି କାଳଖଣ୍ଡର ।
୧୫୩୪ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦରେ ପର୍ତ୍ତୁଗୀଜମାନେ ଗୁଜରାଟର ଶାସକମାନଙ୍କଠୁ ଏହି ଦ୍ୱୀପପୁଞ୍ଜ ଛଡେଇନେଇଥିଲେ। ଯାହାକି ପରେ ଇଂଲଣ୍ଡର ସମ୍ରାଟ ଦ୍ୱିତୀୟ ଚାର୍ଲ୍ସଙ୍କୁ ଯୌତୁକ ରୂପେ ଦିଆଯାଇଥିଲା। ଚାର୍ଲ୍ସଙ୍କର ବାହାଘର କ୍ୟାଥରିନ ଡେ ଭର୍ଗିଞ୍ଜାଙ୍କ ସହ ହେଇଥିଲା। ଏହି ଦ୍ୱୀପପୁଞ୍ଜର ଜମିର ପଟ୍ଟା ୧୬୬୮ରେ ଇଂରେଜ ଇଷ୍ଟ ଇଣ୍ଡିଆ କମ୍ପାନୀକୁ ପ୍ରତିବର୍ଷ ୧୦ ପାଉଣ୍ଡ ହିସାବରେ ଦିଆଯାଇଥିଲା। କମ୍ପାନୀକୁ ଦ୍ୱୀପପୁଞ୍ଜର ପୂର୍ବପଟେ ଗଭୀର ପୋତାଶ୍ରୟ ମିଳିଲା ଯାହାକି ଉପମହାଦ୍ୱୀପରେ ପ୍ରଥମ ବନ୍ଦର ସ୍ଥାପନ ପାଇଁ ସର୍ବୋତ୍ତମ ଥିଲା। ୧୬୬୧ରେ ଏହାର ଜନସଂଖ୍ୟା ମାତ୍ର ୧୦୦୦୦ ଥିଲା, ଯାହାକି ୧୬୭୫ରେ ୬୦୦୦୦ ହେଇଗଲା। ୧୬୮୭ରେ ଇଷ୍ଟ ଇଣ୍ଡିଆ କମ୍ପାନୀ ନିଜ ମୁଖ୍ୟାଳୟ ସୁରାଟରୁ ମୁମ୍ବାଇ ସ୍ଥାନାନ୍ତରିତ କରିଲାପରେ ନଗର ବମ୍ବେ ପ୍ରେସିଡେନ୍ସିର ମୁଖ୍ୟାଳୟ ହେଇଗଲା।
୧୮୧୭ ପରେ ନଗରକୁ ବହୁତ ସିଭିଲ କାର୍ଯ୍ୟଦ୍ୱାରା ପୁନରୁଦ୍ଧାର କରାଯାଇଥିଲା। ଏଥିରେ ସବୁ ଦ୍ୱୀପପୁଞ୍ଜକୁ ପରସ୍ପରସହ ଯୋଡିବା ମୁଖ୍ୟ ଲକ୍ଷ୍ୟ ଥିଲା। ଏହି ପରିଯୋଜନାକୁ ହର୍ନବୟ ବେଲାର୍ଡ ପରିଯୋଜନା କୁହାଯାଏ ଓ ଏହା ୧୮୪୫ରେ ସପୂର୍ଣ୍ଣ ହେଇଥିଲା ଓ ମୁମ୍ବାଇର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ ୪୩୮ ବର୍ଗକି.ମି. ହେଇଥିଲା। ୧୮୫୩ ମସିହାରେ ଭାରତରେ ପ୍ରଥମ ରେଳ ଲାଇନ ଏଠାରେ ସ୍ଥାପିତ ହେଇଥିଲା ଯାହାକି ମୁମ୍ବାଇକୁ ଠାଣେ ସହ ଯୋଡିଥିଲା। ଆମେରିକୀୟ ନଗର ଯୁଦ୍ଧ କାଳରେ ଏହା ବିଶ୍ୱର ସବୁଠୁ ବଡ଼ ସୂତା ବ୍ୟବସାୟର ବଜାର ହେଲା ଯାହାଫଳରେ ଏହାର ଅର୍ଥବ୍ୟବସ୍ଥା ଆହୁରି ସୁଦୃଢ ହେଲା ଓ ସହରର ସ୍ତର ବହୁଗୁଣ ବଢିଗଲା।
୧୯୫୫ ପରେ ବମ୍ବେ ରାଜ୍ୟକୁ ପୁନଃବ୍ୟବସ୍ଥିତ କରାଗଲା ଓ ଭାଷା ଆଧାରରେ ରାଜ୍ୟକୁ ଗୁଜରାଟ ଓ ମହାରାଷ୍ଟ୍ର ଭାବରେ ଦୁଇଭାଗ କରାଗଲା। ଏକ ଦାବି ଅନୁସାରେ ନଗରକୁ ସ୍ୱୟଂଶାସିତ ନଗରର ମର୍ଯ୍ୟାଦା ଦବାକୁ କୁହାଗଲା। କିନ୍ତୁ ସଂଯୁକ୍ତ ମହାରାଷ୍ଟ୍ର ସମିତିର ଆନ୍ଦୋଳନଦ୍ୱାରା ଏହାର ବିରୋଧ କରାଗଲା ଓ ମୁମ୍ବାଇକୁ ମହାରାଷ୍ଟ୍ରର ରାଜଧାନୀ କରିବାକୁ ଦାବି କରାଗଲା। ଏହି ବିରୋଧ ଫଳରେ ୧୦୫ ଲୋକ ପୋଲିସ ଗୁଳିରେ ନିହତ ହେଇଥିଲେ ଓ ଶେଷରେ ୧ ମେ ୧୯୬୦ରେ ମହାରାଷ୍ଟ୍ର ରାଜ୍ୟ ସ୍ଥାପନ ହେଲା ଓ ମୁମ୍ବାଇ ଏହାର ରାଜଧାନୀ ହେଲା।
thumb|ଫ୍ଲୋରା ଫାଉଣ୍ଟେନର ପୁନର୍ନାମକରଣ ହୁତାତ୍ମା ଛକ କରାଗଲା, ଯାହାକି ସଂଯୁକ୍ତ ମହାରାଷ୍ଟ୍ର ଆନ୍ଦୋଳନରେ ହେଇଥିବା ସହିଦଙ୍କ ସ୍ମାରକ ହେଲା।
୧୯୭୦ ଦଶକ ଅନ୍ତେ ଏଠାରେ ନିର୍ମାଣ କାର୍ଯ୍ୟରେ ବହୁତ ବୃଦ୍ଧି ହେଇଥିଲା। ଯାହାଫଳରେ କି ଏଠାରେ ପ୍ରବାସୀମାନଙ୍କ ଆଗମନରେ ବହୁତ ବୃଦ୍ଧି ହେଲା। ସମୟ ଆସିଲା ଏହା ଜନସଂଖ୍ୟାରେ ଭାରତରେ ସବୁଠୁ ବଡ଼ ଜନବହୁଳ ସହର କଲିକତାକୁ ପଛରେ ପକେଇଦେଲା ଓ ପ୍ରଥମ ସ୍ଥାନ ନେଲା। ଏହି ପ୍ରବାସୀଙ୍କ ଆଗମନ ସ୍ଥାନୀୟ ମରାଠୀମାନଙ୍କ ମନକୁ ଆଶଙ୍କିତ କରିଲା, ଯେଉଁମାନେ ନିଜର ଭାଷା, ସଂସ୍କୃତି ଓ ବ୍ୟବସାୟକୁ ରକ୍ଷା କରିବାପାଇଁ ଚିନ୍ତିତ ଥିଲେ। ବାଲା ସାହେବ ଠାକରେଙ୍କଦ୍ୱାରା ଶିବସେନା ରାଜନୈତିକ ଦଳ ଗଠନ କରାଗଲା ଯାହାକି ସ୍ଥାନୀୟ ମରାଠୀମାନଙ୍କ ସ୍ୱାର୍ଥ ରକ୍ଷା ପାଇଁ ଥିଲା। Raj Thackeray has a point ସହରର ଧର୍ମ ନିରପେକ୍ଷତା ୧୯୯୨-୯୩ର ଦଙ୍ଗା କାରଣରୁ ଛିନ୍ନଭିନ୍ନ ହେଇଥିଲା ଯେଉଁଥିରେ ବଡ଼ ପରିମାଣର ଜୀବନ ଓ ସମ୍ପତ୍ତି ହାନି ହେଇଥିଲା। ଏହାର କିଛିମାସ ମରେ ୧୨ ମାର୍ଚ୍ଚ ୧୯୯୩ରେ ପୂର୍ବ ନିଯୋଜିତ ବମ ବିସ୍ଫୋଟ ସହରକୁ ଦୋହଲେଇଦେଇଥିଲା। ଯେଉଁଥିରେ ଶତାଧିକ ଲୋକ ମୃତ୍ୟୁବରଣ କରିଥିଲେ। ୧୯୯୫ରେ ବମ୍ବେ ନାମକୁ ପରିବର୍ତ୍ତନ କରାଯାଇ ମୁମ୍ବାଇ କରାଯାଇଥିଲା। ଏହା ଶିବସେନା ସରକାରରେ ଇଂରେଜମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ଦିଆଯାଇଥିବା ନାମଗୁଡିକୁ ଐତିହାସିକ ଓ ସ୍ଥାନୀୟ ଆଧାରରେ ପୁନଃ-ନାମକରଣ ହେଇଥିଲା। ଏଠାରେ ଏବେ ମଧ୍ୟ ଆତଙ୍କବଦୀମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ଆକ୍ରମଣ ସମୟ ସମୟରେ କରାଯାଉଛି। ୨୦୦୬ରେଠାରେ ସ୍ଥାନୀୟ ରେଳରେ ବିସ୍ଫୋଟ କରାଯାଇଥିଲା ଯେଉଁଥିରେ ୨୦୦ରୁ ଅଧିକ ଲୋକ ପ୍ରାଣ ହରାଇଥିଲେ। ନଭେମ୍ବର ୨୬ ୨୦୦୮ରେ ଜଳପଥରୁ ଆସିଥିବା ପାକିସ୍ତାନୀ ଆତଙ୍କବଦୀମାନେ ମୁମ୍ବାଇରେ ଛତ୍ରପତି ଶିବାଜି ଟର୍ମିନାଲ, କାମା ଚିକିତ୍ସାଳୟ, ତାଜ ହୋଟେଲ, ନାରିମାନ ପଏଣ୍ଟଠାରେ ଆକ୍ରମଣ କରି ୩୦୦ରୁ ଅଧିକ ନିରୀହ ଲୋକଙ୍କ ପ୍ରାଣ ନେଇଥିଲେ ଯେଉଁଥିରେ ୧୦ଜଣରୁ ୯ ଜଣ ଆତଙ୍କବାଦୀ ସେନାର ଗୁଳିରେ ପ୍ରାଣ ହରାଇଥିଲେ ଓ ବଞ୍ଚିଯାଇଥିବା ଆତଙ୍କବଦୀ ଆଜମଲ ଅମିର କସବକୁ ସୁପ୍ରିମକୋର୍ଟ ଫାଶୀଦଣ୍ଡ ଦେଇଥିଲା। ଏହି ଆକ୍ରମଣରେ ସେନାର ମେଜର ସନ୍ଦିପ ଉନ୍ନିକୃଷ୍ଣନ, ଏଟିଏସର ମୁଖ୍ୟ ହେମନ୍ତ କରକରେ, ହାବିଲଦାର ତୁକାରମ ଓମ୍ବଲେ ଇତ୍ୟାଦି ସହିଦ ହେଇଥିଲେ। ଏହି ଆକ୍ରମଣ ପରେ ଭାରତ ତାର ଜଳପଥର ସୁରକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥା କଡାକଡି କରିଥିଲା।
ଜଳବାୟୁ
thumb|ମୁମ୍ବାଇର ହାରାହାରି ତାପମାତ୍ରା ଓ ବର୍ଷା (ବୃଷ୍ଟିପାତ)ର ସାରଣୀ
ଗ୍ରୀଷ୍ମମଣ୍ଡଳୀୟ ଅଞ୍ଚଳରେ ଆରବ ସାଗର ନିକଟରେ ଥିବାରୁ ମୁମ୍ବାଇର ଜଳବାୟୁରେ ମୁଖ୍ୟତଃ ଦୁଇ ପ୍ରକାର ଋତୁ ଦେଖାଯାଏ : ଶୁଷ୍କ ଋତୁ ଓ ଆର୍ଦ୍ର ଋତୁ। ଆର୍ଦ୍ର ଋତୁ ମାର୍ଚରୁ ଅକ୍ଟୋବର ମଧ୍ୟରେ ଆସେ। ଏହାର ମୁଖ୍ୟ କାରଣ ଅଧିକ ଆର୍ଦ୍ରତା ସହ ତାପମାତ୍ରା ୩୦୦ସେ. (୮୬୦ଫା.)ରୁ ମଧ୍ୟ ଅଧିକ। ଜୁନରୁ ସେପ୍ଟେମ୍ବର ଯାଏଁ ମୌସୁମୀ ଜନିତ ବର୍ଷା ସହରକୁ ଭିଜାଏ, ଯାହା ଫଳରେ କି ମୁମ୍ବାଇର ବାର୍ଷିକ ବର୍ଷା ସ୍ତର ୨,୨୦୦ ମିଲିମିଟର (୮୬.୬ ଇଞ୍ଚ) ହେଇଥାଏ। ଏଯାଏଁ ସବୁଠାରୁ ଅଧିକ ବର୍ଷା ୧୯୯୫ରେ ହେଇଥିଲା ଯାହାର ବର୍ଷା ସ୍ତର ୩,୪୫୨ ମିଲିମିଟର (୧୩୫.୯ ଇଞ୍ଚ) ଥିଲା। ଦିନର ସବୁଠୁ ଅଧିକ ବର୍ଷା ୨୬ ଜୁଲାଇ ୨୦୦୫ରେ ୯୪୪ ମିଲିମିଟର (୩୭.୧୭ ଇଞ୍ଚ)ର ହେଇଥିଲା। ନଭେମ୍ବରରୁ ଫେବୃଆରୀଯାଏଁ ଶୁଖିଲା ଜଳବାୟୁ ରହିଥାଏ ଯେଉଁ ସମୟରେ କି ମଧ୍ୟମ ଧରଣର ଆର୍ଦ୍ରତା ଦେଖାଯାଏ ଓ କିଛି ଗରମ ଓ କିଛି ଶୀତ ଅନୁଭୂତ ହେଇଥାଏ। ଜାନୁଆରୀ ଓ ଫେବୃଆରୀରେ ଅଳ୍ପ ଥଣ୍ଡା ପଡିଥାଏ, ଏଠାରେ ହଉଥିବା ଶୀତ ଉତ୍ତରରୁ ଆସୁଥିବା ଥଣ୍ଡା ପବନ ଯୋଗୁଁ ହେଇଥାଏ।
ମୁମ୍ବାଇର ସର୍ବାଧିକ ତାପମାତ୍ରା ୩୮୦ସେ. (୧୦୦୦ଫା.)ରୁ ସର୍ବନିମ୍ନ ୧୧୦ସେ. (୫୨୦ଫା.) ମଧ୍ୟରେ ରହେ। ଏପର୍ଯ୍ୟନ୍ତର ସର୍ବାଧିକ ତାପମାତ୍ରା ୪୩.୩୦ସେ. (୧୦୯.୯୦ଫା.) ଥିଲାବେଳେ ଏପର୍ଯ୍ୟନ୍ତର ସର୍ବନିମ୍ନ ତାପମାତ୍ରା ୨୨ ଜାନୁଆରୀ ୧୯୬୨ରେ ୭.୪୦ସେ. (୪୫.୩୦ଫା.) ଥିଲା।। କିନ୍ତୁ ଏଠାରେ ଥିବା ଦୁଇଟି ପାଣିପାଗ ବିଭାଗ ତରଫରୁ କହ୍ନେରୀ ଗୁମ୍ଫା ପାଖରେ ଥିବା ପାଣିପାଗ ବିଭାଗ ୮ ଫେବୃଆରୀ ୨୦୦୮ରେ ସର୍ବନିମ୍ନ ୬.୫୦ସେ. (୪୩.୭୦ଫା.) ମାପିଥିଲା।
ଉପଯୋଗୀ ସେବାଗୁଡିକ
thumb|ବିଏମସି ପ୍ରଧାନ କାର୍ଯାଳୟ
ବି ଏମ ସି ସହରର ପାନୀୟ ଜଳର ଆବଶ୍ୟକତା ପୂର୍ଣ୍ଣ କରିଥାଏ। ଏହି ଜଳର ଅଧିକାଂଶ ଭାଗ ତୁଳସୀ ଓ ବିହାର ତଥା ଅନ୍ୟ ଉତ୍ତରରେ ଥିବା ହ୍ରଦରୁ ଆସିଥାଏ। ଏହି ଜଳ ଭାଣ୍ଡୁପରେ ଥିବା ଏସିଆର ସବୁଠୁ ବଡ଼ ବିଶୋଧନାଗାରରେ ବିଶୁଦ୍ଧ ହେଇ ଅନ୍ୟ ଅଞ୍ଚଳକୁ ପଠାଯାଇଥାଏ। ଭାରତର ପ୍ରଥମ ଭୂତଳ ଜଳ ସୁଡଙ୍ଗ ମୁମ୍ବାଇରେ ହିଁ ତିଆରି ହବାର ଅଛି। ବି ଏମ ସି ହିଁ ସହରର ରକ୍ଷଣାବେକ୍ଷଣ ଓ ବର୍ଯ୍ୟବସ୍ତୁ ପରିଚାଳନା କରିଥାଏ। ପ୍ରତିଦିନ ସହରର ପ୍ରାୟ ୭୮୦୦ ମେଟ୍ରିକ ଟନ ଅଳିଆ ଉତ୍ତର-ପୂର୍ବ କ୍ଷେତ୍ରରେ ମୁଲୁଣ୍ଡ, ଉତ୍ତର-ପଶ୍ଚିମ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଗୋରାଇ ଓ ପୁର୍ବରେ ଦେଓନାର ପକାଯାଇଥାଏ। ନର୍ଦ୍ଦମା ଜଳକୁ ବର୍ଲି ଓ ବାନ୍ଦ୍ରାରେ ଉପଚାର କରାଯାଇ ସମୁଦ୍ରରେ ଛଡାଯାଇଥାଏ।
ମୁମ୍ବାଇ ସହରରେ ବିଦ୍ୟୁତ ସରବରାହ ବେଷ୍ଟ, ରିଲାଏନ୍ସ ଏନର୍ଜି, ଟାଟା ପାଉଆର ଓ ମହାବିତରଣ (ମହାରାଷ୍ଟ୍ର ରାଜ୍ୟ ବିଦ୍ୟୁତ ବିତରଣ କମ୍ପାନୀ ଲି.) କରିଥାନ୍ତି। ଏହାର ଅଧିକାଂଶ ଆବଶ୍ୟକତା ଜଳ-ବିଦ୍ୟୁତ ଓ ଆଣବିକ ଶକ୍ତିରୁ ମେଣ୍ଟିଥାଏ। ସହରର ବିଦ୍ୟୁତ ବ୍ୟବହାର ଉତ୍ପାଦନ କ୍ଷମତାକୁ ବଳିଯାଉଛି। ସହରର ସବୁଠୁ ବଡ଼ ଦୂରଭାଷ ସେବା ଏମଟି ଏନ ଏଲ। ୨୦୦୦ ମସିହା ଯାଏଁ ଏହାର ଲ୍ୟାଣ୍ଡଲାଇନ ଓ ମୋବାଇଲ ସେବା ଉପରେ ଏକାଧିକାର ଥିଲା। ଏଠାରେ ଏବେ ମୋବାଇଲ ସେବା ପ୍ରଦାନ କରିବାପାଇଁ ଏୟାରଟେଲ, ଭୋଡାଫୋନ, ଏମଟି ଏନ ଏଲ, ବି ପି ଏଲ, ରିଲାଏନ୍ସ କମ୍ୟୁନିକେସନ୍ସ ଓ ଟାଟା ଟେଲି ସର୍ଭିସେସ ଇତ୍ୟାତି ରହିଛନ୍ତି। ସହରରେ ଜି ଏସ ଏମ ଓ ସି ଡି ଏମ ଏ ଉଭୟ ସୁବିଧା ଉପଲବ୍ଧ ଅଛି। ଏମଟି ଏନ ଏଲ ଓ ଟାଟା ଏଠାରେ ବ୍ରଡବ୍ୟାଣ୍ଡ ସେବା ମଧ୍ୟ ପ୍ରଦାନ କରୁଛି।
ଗ୍ୟାଲେରି
ଆଧାର
ଅଧିକ ତଥ୍ୟ
Official website of the Municipal Corporation of Greater Mumbai
Official City Report
ଶ୍ରେଣୀ:ଭାରତୀୟ ରାଜଧାନୀ ସହର
ଶ୍ରେଣୀ:ଭାରତର ମହାନଗର |
ଜୟପୁର, ରାଜସ୍ଥାନ | https://or.wikipedia.org/wiki/ଜୟପୁର,_ରାଜସ୍ଥାନ | ଜୟପୁର ସହର ଭାରତର ଉତ୍ତର-ପଶ୍ଚିମ ଭାଗରେ ଅବସ୍ଥିତ ରାଜସ୍ଥାନ'ରାଜ୍ୟର ରାଜଧାନୀ |
ଭୂଗୋଳ
ଇତିହାସ
ରାଜଧାନୀ ନୂଆଦିଲ୍ଲୀଠାରୁ 260କିମି ଦୂରରେ ଅବସ୍ଥିତ ଜୟପୁର ଓ ଆଗ୍ରା(240)କିମିକୁ ନେଇ ପର୍ଯ୍ୟଟକଙ୍କ ନିମନ୍ତେ ସୁବର୍ଣ୍ଣ ତ୍ରିଭୁଜ ଗଠନ କରାଯାଇଛି।ହିନ୍ଦୁ ବାସ୍ତୁଶାସ୍ତ୍ର ଅନୁଯାୟୀ ଏହି ନଗର ନିର୍ମାଣ କରାଯାଇଛି।ଜୟପୁର ସ୍ଥାପନାରେ 100ରୁ ଉର୍ଦ୍ଧ୍ୱ ବର୍ଷ ପରେ ଏହି ସହରକୁ ଗୋଲାପୀ ସହରର ଆଖ୍ୟା ଦିଆଯାଇଥିଲା।ଏହା ପୂର୍ବରୁ ଜୟପୁର ନାଁରେ ପରିଚିତ ଥିଲା।ଏହି ସମୟରେ ଏହି ସହର ଅ ରଙ୍ଗ ହଳଦିଆ ଓ ଧଳା ଥିଲା।ସୱାଇ ରାମ ସିଂହଙ୍କ ଶାସନ କାଳରେ ସପ୍ତମ ପ୍ରିନ୍ସ ଏଡ଼ୱାର୍ଡ ଏବଂ ରାଣୀ ଭିକ୍ଟୋରିଆଙ୍କ ସ୍ୱାଗତ ପାଇଁ ରଙ୍ଗାୟିତ କରାଯାଇଥିଲା।ଏହି ସହରକୁ 1727 ମସିହାରେ ମହାରାଜା ଦ୍ୱିତୀୟ ସୱାଇ ଜୟସିଂହ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିବାରୁ ତାଙ୍କ ନାମ ଅନୁସାରେ ସହରର ନାମକରଣ କରାଯାଇଥିଲା।ପ୍ରତିବର୍ଷ ନଭେମ୍ବର 18ରେ ଜୟପୁର ସହରର ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଦିବସ ବଡ଼ ଧୁମ୍ ଧାମରେ ପାଳିତ ହୁଏ।
ପର୍ଯ୍ୟଟନ
ଜନ୍ତର ମନ୍ତର
ଭାରତର ପାଞ୍ଚଟି ଆସଟ୍ରୋନୋମିକାଲ ଅବ୍ ଜେଭେଟରିଜ(ନକ୍ଷତ୍ର ଓ ଗ୍ରହାଣୁପୁଞ୍ଜର ନିରକ୍ଷଣ କେନ୍ଦ୍ର) ମଧ୍ୟରୁ ଜୟପୁରରେ ଥିବା ଜନ୍ତର ମନ୍ତର ସବୁଠାରୁ ବଡ଼।ଏହା ୟୁନେସ୍କୋର ଅନ୍ୟତମ ଐତିହ୍ୟ ମଧ୍ୟରେ ପରିଗଣିତ ହୋଇଥାଏ।
ସିଟି ପ୍ୟାଲେସ୍
ସିଟି ପ୍ୟାଲେସ୍ ଏକ ଲୋକପ୍ରିୟ ଐତିହ୍ୟ,ଯାହା ସହରର ମଧ୍ୟ ଭାଗରେ ଅବସ୍ଥିତ। ଏହା ସହରର ଭବ୍ୟ କୀର୍ତ୍ତିରାଜି ମଧ୍ୟରୁ ଅନ୍ୟତମ।ମହଲରେ ରାଜପୁତ ଏବଂ ମୋଗଲ ଶୈଳୀ ବସ୍ତୁକଳାର ଏକ ସୁନ୍ଦର ସମାବେଶ ରହିଛି।ସିଟି ପ୍ୟାଲେସ୍ ପରିସରରେ ମହାରାଣୀ ପ୍ୟାଲେସ୍ ମଧ୍ୟ ଅବସ୍ଥିତ।ଯେଉଁଠି ରାଜପୁତ ଙ୍କର ବହୁ ପ୍ରାଚୀନ ଅସ୍ତ୍ରଶସ୍ତ୍ର ଗୁଡିକୁ ସ୍ଥାନିତ ଯାଇଛି।
ହାୱା ମହଲ ଏହା ଏକ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ସ୍ମାରକୀ,ଯାହାକୁ ଜୟପୁରର ରାଜା ସୱାଇ ପ୍ରତାପ ସିଂହ 1799 ମସିହାରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିଲେ।ଏହି ସ୍ମାରକୀ ପାଞ୍ଚ ମହଲା ବିଶିଷ୍ଟ ଯାହା ଜୟପୁରର ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଜୋହରୀ ବଜାର ନିକଟରେ ଅବସ୍ଥିତ।ଏହି ମହଲ ସମ୍ପୁର୍ଣ୍ଣ ଭାବେ ଲାଲ ଏବଂ ଗୋଲାପୀ ରଙ୍ଗର ବାଲୁକାପ୍ରସ୍ତର (ସ୍ୟାଣ୍ଡଷ୍ଟୋନ)ରେ ନିର୍ମିତ ହୋଇଛି।ଏଥିରେ 950ରୁ ଉର୍ଦ୍ଧ୍ୱ ଝରକା ଅଛି।ମହଲରେ ଏକ ପ୍ରତ୍ନତତ୍ତ୍ୱ ସଂଗ୍ରହାଳୟ ରହିଛି।ଗୋବିନ୍ଦ ଦେବ ଜୀ ମନ୍ଦିରଏହି ମନ୍ଦିରଟି ଭଗବାନ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ସମର୍ପିତ।ଏହି ମନ୍ଦିର ଜୟପୁରରେ ଜୟନିବାସ ଉଦ୍ୟାନରେ ଅବସ୍ଥିତ।ଏହା ଜୟପୁରର ପ୍ରସିଦ୍ଧ ମନ୍ଦିର ମଧ୍ୟରୁ ଅନ୍ୟତମ।ଜଲ୍ ମହଲ'''
ଜଲ୍ ମହଲ ରାଜସ୍ଥାନ ରାଜଧାନୀ ଜୟପୁରର ମାନସାଗର ହ୍ରଦ ମଝିରେ ଥିବା ଏକ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଐତିହାସିକ ମହଲ।ଆରବଳି ପାହାଡର ପାଦଦେଶରେ ଅବସ୍ଥିତ ଏହି ମହଲର ହ୍ରଦର ମଧ୍ୟଭାଗରେ ଥିବା କାରଣରୁ ଏହାକୁ "ଆଇ ବଲ୍"ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ।ଏହା "ରୋମାଣ୍ଟିକ ମହଲ" ଭାବେ ମଧ୍ୟ ବେଶ୍ ପରିଚିତ।
ଏହା ବ୍ୟତୀତ ଜୟପୁରର ନାହାରଗଡ଼ ଦୁର୍ଗ,ଜୟଗଡ ଦୁର୍ଗ,ବିରଲା ମନ୍ଦିର,ରାମବାଗ ପ୍ୟାଲେସ୍,ରାଜମନ୍ଦିର ସିନେମା,ଜୟପୁର ଚିଡିଆଖାନା,ସେଣ୍ଟ୍ରାଲ ପାର୍କ,ଜବହର କଳା କେନ୍ଦ୍ର ରହିଛି।
ଆଧାର
ଅଧିକ ତଥ୍ୟ
Jaipur District Administration site
Jaipur Master Plan 2025 Map
Facebook Page
ଶ୍ରେଣୀ:ସହର
ଶ୍ରେଣୀ:ଭାରତୀୟ ରାଜଧାନୀ ସହର
ଶ୍ରେଣୀ:ରାଜସ୍ଥାନର ସହର |
ଗଙ୍ଗଟୋକ | https://or.wikipedia.org/wiki/ଗଙ୍ଗଟୋକ | ଲେଉଟାଣିଗାଙ୍ଗଟକ |
ଶିମଲା | https://or.wikipedia.org/wiki/ଶିମଲା | ଶିମଲା , ହିମାଚଳ ପ୍ରଦେଶର ରାଜଧାନୀ ଅଟେ।
ଭୂଗୋଳ
ଇତିହାସ
ପର୍ଯ୍ୟଟନ
ଆଧାର
ଅଧିକ ତଥ୍ୟ
Official website of Shimla district
Municipal Corporation Shimla
Latest Weather in Shimla
ଶ୍ରେଣୀ:ସହର
ଶ୍ରେଣୀ:ଭାରତୀୟ ରାଜଧାନୀ ସହର
ଶ୍ରେଣୀ:ହିମାଚଳ ପ୍ରଦେଶର ସହର |
ପୋର୍ଟ ବ୍ଲେୟର | https://or.wikipedia.org/wiki/ପୋର୍ଟ_ବ୍ଲେୟର | ପୋର୍ଟ ବ୍ଲେୟର, କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଆଣ୍ଡମାନ ଓ ନିକୋବର ଦ୍ୱୀପପୁଞ୍ଜର ରାଜଧାନୀ ଅଟେ।
ଭୂଗୋଳ
ଇତିହାସ
ପର୍ଯ୍ୟଟନ
ଆଧାର
ଅଧିକ ତଥ୍ୟ
Port Blair
Andaman & Nicobar Islands - Places of Interest
ଶ୍ରେଣୀ:ସହର
ଶ୍ରେଣୀ:ଭାରତୀୟ ରାଜଧାନୀ ସହର |
ଦମନ | https://or.wikipedia.org/wiki/ଦମନ | REDIRECT ଡାମନ ଓ ଡିଉ |
କବରତ୍ତୀ | https://or.wikipedia.org/wiki/କବରତ୍ତୀ | କବରତ୍ତୀ, ଲାକ୍ଷାଦ୍ୱୀପର ରାଜଧାନୀ ଅଟେ।
ଭୂଗୋଳ
ଇତିହାସ
ପର୍ଯ୍ୟଟନ
ଆଧାର
ଶ୍ରେଣୀ:ସହର
ଶ୍ରେଣୀ:ଭାରତୀୟ ରାଜଧାନୀ ସହର |
ଓଡ଼ିଆ ଖବରକାଗଜ ତାଲିକା | https://or.wikipedia.org/wiki/ଓଡ଼ିଆ_ଖବରକାଗଜ_ତାଲିକା | ଓଡ଼ିଶାରେ ପ୍ରକାଶିତ ହେଉଥିବା କେତୋଟି ଓଡ଼ିଆ ଖବର ହେଲା:
ଅନୁପମ ଭାରତ
ଆରମ୍ଭ
ଉତ୍କଳ ଦୀପିକା
ଓଡ଼ିଶା ଭାସ୍କର
ଖବର
ଧରିତ୍ରୀ
ଧ୍ୱନି ପ୍ରତିଧ୍ୱନି
ପ୍ରଗତିବାଦୀ
ପ୍ରଜାତନ୍ତ୍ର
ସର୍ବସାଧାରଣ
ସମୟ
ସମାଜ
ସମ୍ବାଦ
ସୂର୍ଯ୍ୟପ୍ରଭା
ପ୍ରମେୟ
ସମ୍ବାଦ କଳିକା
ଆହୁରି ଦେଖନ୍ତୁ
ଓଡ଼ିଆ ପତ୍ରିକା ଗୁଡ଼ିକର ତାଲିକା
ପୁରୁଣା ଓଡ଼ିଆ ଖବରକାଗଜ ଓ ପତ୍ରପତ୍ରିକା ତାଲିକା
ଆଧାର
ଶ୍ରେଣୀ:ତାଲିକା |
ସମାଜ | https://or.wikipedia.org/wiki/ସମାଜ | ସମାଜ ବୋଧେ:
ସମାଜ (ଖବରକାଗଜ)
ସମାଜ (ଜନଜୀବନ)]କୁ ବୁଝାଇପାରେ |
ସମ୍ବାଦ | https://or.wikipedia.org/wiki/ସମ୍ବାଦ | ସମ୍ବାଦ ବା ଖବର ବଛାଯାଇଥିବା ତଥ୍ୟ ବା ନଗଦ ଘଟଣାର ଆଦାନପ୍ରଦାନକୁ ବୁଝାଇଥାଏ ଯାହା ଛପା, ପ୍ରସାରଣ, ଇଣ୍ଟରନେଟ କିମ୍ବା ମୁହଁର ଶବ୍ଦ ଭାବରେ ତୃତୀୟ ପକ୍ଷ ବା ଏକାଧିକ ଲୋକଙ୍କ ପାଖରେ ପହଞ୍ଚିଥାଏ ।
ଶବ୍ଦର ନାମକରଣ
ଇତିହାସ
ଖବରକାଗଜ
ଖବରର ଉପଯୋଗିତା
ଖବରକାଗଜକୁ ସମ୍ବାଦ ପତ୍ର ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ। ଏହାକୁ ଇଂରାଜୀରେ ନିଯୁଜ୍ ପେପର ( News paper ) କୁହାଯାଏ । ନିଜ ଜଗତ ତଥା ବିଭିନ୍ନ ସ୍ଥାନର ବିଷୟରେ ଜାଣିବା ପାଇଁ ଆମେ ଆଗ୍ରହୀ ହେବାକୁ ଲାଗିଥାଉଁ , ଫଳରେ ଜନ୍ମ ନେଇଛି ଆଜିର ସମ୍ବାଦ ପତ୍ର।
ମହାତ୍ମାଗାନ୍ଧୀ କହିଥିଲେ, "ସତ୍ୟ ଘଟଣା ବର୍ଣ୍ଣନା ହିଁ ସମ୍ବାଦ" । ଟର୍ଣ୍ଣର୍ କାଟ୍ ଲେଜ୍ଙ୍କ ମତରେ"ଯାହା ତୁମେ ଗତକାଲି ଜାଣି ନ ଥିଲ ଆଜି ହଠାତ୍ ଜାଣିଲ ତାହା ହେଉଛି ସମ୍ବାଦ"।
ସମ୍ବାଦ ପତ୍ରର ଇତିହାସ ଅଧ୍ୟୟନ କଲେ ଆମେ ଜାଣିବାକୁ ପାଇବା ଯେ ସର୍ବ ପ୍ରଥମେ ଷୋଡ଼ଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ଇଟାଲୀର "ଭେନିସ୍ " ସହରରେ ଏହାର ପ୍ରଚଳନ ଦେଖାଯାଇଥିଲା। ଆଉ ମଧ୍ୟ ଅନ୍ୟ କେହି କେହି ମତ ଦିଅନ୍ତି ଯେ "ଚୀନ" ଏହାର ଜନ୍ମଦାତା। ପରବର୍ତ୍ତୀ କାଳରେ "ୟୁରୋପ ଓ ଆମେରିକା "ମୁଦ୍ରଣ ଯନ୍ତ୍ରର ଉନ୍ନତି ଘଟିବା ଫଳରେ ଦୈନିକ ଖବରକାଗଜର ପ୍ରକାଶ ସମ୍ଭବ ହେଲା।
ଇଂରାଜୀ ଶାସନ କାଳରେ ଭାରତରେ ପ୍ରଥମେ ୧୭୮୦ ମସିହାରେ "ବେଙ୍ଗଲ ଗେଜେଟ" ନାମକ ଖବରକାଗଜର ପ୍ରକାଶିତ ହୋଇଥିଲା। ଓଡ଼ିଶାରେ ୧୮୬୬ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦରେ ସର୍ବ ପ୍ରଥମେ କର୍ମବୀର ଗୌରୀଶଙ୍କର ରାୟଙ୍କ ରଚିତ "ଉତ୍କଳ ଦୀପିକା"ପ୍ରଥମ ସମ୍ବାଦ ପତ୍ର ପ୍ରକାଶ ପାଇଥିଲା। ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ଓଡ଼ିଶାରେ ସମାଜ, ମାତୃଭୂମି, ଧରିତ୍ରୀ, ସମ୍ବାଦ,News of world ,sun times, ପ୍ରଗତିବାଦୀ ଓ ପ୍ରଜାତନ୍ତ୍ର ପ୍ରଭୃତି ଖବରକାଗଜ ପାଠକ ମାନଙ୍କୁ ଖବର ପରିବେଷଣର ସେବା ଯୋଗାଇ ଦେଉଛି।
ଏହାର ଉପଯୋଗିତା - ସ୍କୁଲ, କଲେଜ, ଦୋକାନ, ବସଷ୍ଟାଣ୍ଡ, ଅଫିସ୍ ୍୍୍୍୍୍୍୍୍୍୍୍୍୍୍୍୍୍୍୍୍୍୍୍୍୍୍୍୍୍୍୍୍୍୍୍୍୍୍୍୍୍୍୍୍୍୍୍୍ଆଦି ସ୍ଥାନରେ ଏହା ୍ର୍୍ର୍ର୍୍୍ର୍୍ର୍ର୍୍ର୍୍ର୍୍୍ର୍ର୍୍୍ର୍୍ର୍ର୍୍ର୍୍ର୍ର୍୍୍ର୍୍ର ନିଜର ଉପସ୍ଥିତି ଜାହିର କରିଥାଏ। ଏହା ସବୁ ବର୍ଗର ମନୁଷ୍ୟ ମାନଙ୍କ ପାଇଁ ସୁଖ ଦୁଃଖର ସାଥୀ ପାଲଟିଛି। ଖବରକାଗଜରୁ ପାଣିପାଗ, ବଜାର ଦର, ସରକାରଙ୍କ ଯୋଜନା, ଖେଳ, ସିନେମା, ସାହିତ୍ୟ, ଟ୍ରେନ ଓ ବସ୍ର ସମୟ, ରାଶିଫଳ, ସମ୍ଭାବ୍ୟ ପ୍ରାକୃତିକ ବିପର୍ଯ୍ୟୟ ଇତ୍ୟାଦି ବିଷୟରେ ଜାଣିହୁଏ। ବନ୍ୟା, ବାତ୍ୟା, ମରୁଡି, ଦୁର୍ଭିକ୍ଷ ଓ ଭୂମିକମ୍ପ ପରି ପ୍ରାକୃତିକ ବିପତ୍ତି ଓ ବିପନ୍ନରେ ଲୋକଙ୍କ ଅବସ୍ଥା ଖବରକାଗଜରୁ ଜାଣିବାକୁ ପାଇଥାଉ। ବ୍ୟବସାୟକୁ ଦ୍ରୁତତର ଓ ସମୃଦ୍ଧତର କରିବା ପାଇଁ ଖବରକାଗଜର ଭୂମିକା ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ। ଜନସାଧାରଣ ଶାସନର ଭଲମନ୍ଦ ସମ୍ପର୍କରେ ଖବରକାଗଜ ମାଧ୍ୟମରେ ନିଜ ନିଜର ସ୍ୱାଧୀନତା ମତ ପ୍ରକାଶ କରିଥାନ୍ତି। ଲେଖକ ଓ ପାଠକ ଉଭୟ ସମ୍ବାଦ ପତ୍ରଦ୍ୱାରା ଉପକୃତ ହୋଇଥାନ୍ତି।
ଏତଦ୍ ବ୍ୟତୀତ କୃଷି ଓ ପାଣିପାଗ, ଶିଳ୍ପ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ, ବ୍ୟକ୍ତି ନିରୁଧିଷଟତା, ବକୃତା , ଆନ୍ତର୍ଜାତିକ ସମସ୍ୟା ଓ ଅଦାଲତରାୟ ଆଦି ସମ୍ବାଦ ପତ୍ରର ଅଙ୍ଗ ମଣ୍ଡନ କରିଥାଏ।
ଆଧୁନିକ ଯୁଗରେ ସମ୍ବାଦ ପତ୍ରର ଭୂମିକା ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ। ଏହା ଜୀବନକୁ ବିଶେଷ ଭାବରେ ପ୍ରଭାବିତ କରିପାରୁଥିବାରୁ ଏଥିରେ ପ୍ରକାଶିତ ଖବର ବା ସମ୍ବାଦ ସତ୍ୟମୂଳକ, ନିରପେକ୍ଷ ଓ କୁସାହିତ ହେବା ଦରକାର। ପ୍ରତ୍ୟେକ ସାକ୍ଷର ବ୍ୟକ୍ତି ଖବରକାଗଜ ପଢିବା ଉଚିତ୍। ଯେଉଁ ଦେଶରେ ଯେତେ ଅଧିକ ଖବରକାଗଜ ପ୍ରକାଶିତ ହୁଏ, ସେ ଦେଶ ସେତେ ବେଶି ସଭ୍ୟ, ଶିକ୍ଷିତ ଓ ଉନ୍ନତ । ଏଣୁ କୁହାଯାଏ,
"ସମ୍ବାଦ ପତ୍ର। ବା ଖବରକାଗଜ ହେଉଛି ସଭ୍ୟତାର ଦର୍ପଣ "।
_::::_
ଆହୁରି ଦେଖନ୍ତୁ
ଆଧାର
ଶ୍ରେଣୀ:ସମ୍ବାଦ
ଶ୍ରେଣୀ:ଖବର କାଗଜ
pt:Jornalismo#Notícia |
ସମୟ | https://or.wikipedia.org/wiki/ସମୟ | ଆପଣ ଖୋଜୁଥିବା ପ୍ରସଙ୍ଗଟି ତଳଲିଖିତ ପ୍ରସଙ୍ଗମାନଙ୍କ ଭିତରୁ ଗୋଟିଏ ହୋଇଥାଇ ପାରେ:
ସମୟ (କାଳ)
ସମୟ (ଖବରକାଗଜ)
ସମୟ (୧୯୭୫ର ଚଳଚ୍ଚିତ୍ର)
ସମୟ ମଣ୍ଡଳ |
ପ୍ରଜାତନ୍ତ୍ର | https://or.wikipedia.org/wiki/ପ୍ରଜାତନ୍ତ୍ର | ପ୍ରଜାତନ୍ତ୍ର ଓଡ଼ିଶାର ଏକ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ଦୈନିକ ଓଡ଼ିଆ ଖବରକାଗଜ ଅଟେ । ଡକ୍ଟର ହରେକୃଷ୍ଣ ମହତାବଙ୍କଦ୍ୱାରା ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଥିଲା । ଭର୍ତ୍ତୃହରି ମହତାବ ଏହାର ପ୍ରକାଶକ ତଥା ମୁଖ୍ୟ ସମ୍ପାଦକ ରୁପେ ବର୍ତ୍ତମାନ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛନ୍ତି ।
ଇତିହାସ
ପ୍ରଜାତନ୍ତ୍ର ୨ ଅକ୍ଟୋବର ୧୯୨୩ରୁ ଏକ ସାପ୍ତାହିକ ଖବରକାଗଜ ରୁପେ ପ୍ରଥମେ ବାଲେଶ୍ୱରରୁ ଏହାର ପ୍ରକାଶନ ଆରମ୍ଭ କରାଯାଇଥିଲା । ଇଁରେଜ ସରକାରଙ୍କ 'ପ୍ରେସ ଅର୍ଡିନାନ୍ସ'କୁ ବିରୋଧ କରି ୨୮ ଡିସେମ୍ବର ୧୯୩୦ ଏହାର ପ୍ରକାଶନ ବନ୍ଦ କରାଯାଇଥିଲା । ୮ ଅଗଷ୍ଟ ୧୯୪୭ରୁ ଏହା ପୁଣି ଏକ ଦୈନିକ ଖବରକାଗଜ ରୁପେ ପ୍ରକାଶ ପାଇବାକୁ ଲାଗିଲା । ପ୍ରଜାତନ୍ତ୍ର, ଡକ୍ଟର ମହତାବଙ୍କ ନେତୃତ୍ୱରେ ଓଡ଼ିଶା ରାଜ୍ୟ ପୁନ୍ନଗଠନରେ ଏକ ମୁଖ୍ୟ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲା । ସେ ସମୟରେ ସାମ୍ବାଦିକମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ସଂସ୍ଥା ରୁପେ ମଧ୍ଯ ପ୍ରଜାତନ୍ତ୍ର କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଥିଲା, ଯେଉଁଠାରୁ ପ୍ରଶିକ୍ଷଣ ଲାଭ କରିଥିବା ବହୁ ସାମ୍ବାଦିକମାନେ ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ବହୁ ଗୁରୁତ୍ୱପୁର୍ଣ୍ଣ ରାଜନୈତିକ ଓ ସାମାଜିକ ଦାୟିତ୍ୱ ବହନ କରିଥିଲେ । http://orissa.gov.in/e-magazine/orissaannualreference/ORA-2005/pdf/history_of_pres.pdf ଓଡ଼ିଶାର ପୂର୍ବତନ ମୁଖ୍ୟମନ୍ତ୍ରୀ ଓ ଆସାମର ଏବେକାର ରାଜ୍ୟପାଳ ଜାନକୀ ବଲ୍ଲଭ ପଟ୍ଟନାୟକ ୧୯୫୨ରୁ ୧୯୬୭ ଯାଏଁ ପ୍ରଜାତନ୍ତ୍ରର ସମ୍ପାଦକ ରୁପେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଛନ୍ତି ।
ସାମାଜିକ କାର୍ଯ୍ୟ
ପ୍ରଜାତନ୍ତ୍ର ଓଡ଼ିଶାର ସାହିତ୍ୟିକ ଓ ସାମାଜିକ ପରିବେଶକୁ ବହୁଳ ଭାବେ ପ୍ରଭାବିତ କରିଆସିଛି। http://orissa.gov.in/e-magazine/Orissareview/Sept2004/englishPdf/growth.pdf ପ୍ରଜାତନ୍ତ୍ର ପ୍ରଚାର ସମିତି ସ୍ୱାଧୀନତା ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟର ଉନ୍ନତି ତଥା ପ୍ରଚାର କ୍ଷେତ୍ରରେ ବଳିଷ୍ଠ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରି ଆସିଛି । ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଉତ୍କୃଷ୍ଟ ଅବଦାନ ପାଇଁ ପ୍ରଜାତନ୍ତ୍ର ପ୍ରଚାର ସମିତି ତରଫରୁ ପ୍ରତିବର୍ଷ ବିଷୁବ ପୁରସ୍କାର ପ୍ରଦାନ କରାଯାଇଥାଏ । http://orissa.gov.in/e-magazine/orissaannualreference/ORA-2005/pdf/state_awards_and_other_awards.pdf
ଆଧାର
ଶ୍ରେଣୀ:ଓଡ଼ିଆ ସମ୍ବାଦପତ୍ର |
ପ୍ରଗତିବାଦୀ | https://or.wikipedia.org/wiki/ପ୍ରଗତିବାଦୀ | ପ୍ରଗତିବାଦୀ ଓଡ଼ିଶାର ଏକ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ଦୈନିକ ଓଡ଼ିଆ ଖବରକାଗଜ ଅଟେ । ଏହା ପ୍ରଦ୍ୟୁମ୍ନ କିଶୋର ବଳଙ୍କଦ୍ୱାରା ୧୯୭୧ମସିହାରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଥିଲା । ପ୍ରଥମେ ଏହା ଏକ ସାପ୍ତାହିକ ଭାବରେ କଟକରୁ ପ୍ରକାଶ ପାଉଥିଲା, ପରବର୍ତି ସମୟରେ ଏହା ଭୁବନେଶ୍ୱରରୁ ଏକ ଦୈନିକ ଖବରକାଗଜ ଭାବେ ପ୍ରକାଶ ପାଇଲା । ସମାହିତ ବଳ, ବର୍ତ୍ତମାନ ପ୍ରଗତିବାଦୀର ସମ୍ପାଦକ ରୂପେ କାର୍ଯ୍ୟ କରୁଛନ୍ତି ।
ଆଧାର
ବାହାର ଆଧାର
Growth and Developement of Press in Orissa
ଶ୍ରେଣୀ:ଓଡ଼ିଆ ସମ୍ବାଦପତ୍ର |
ଧରିତ୍ରୀ (ଖବରକାଗଜ) | https://or.wikipedia.org/wiki/ଧରିତ୍ରୀ_(ଖବରକାଗଜ) | ଧରିତ୍ରୀ ଢେଙ୍କାନାଳ, ବାଲେଶ୍ୱର, ବ୍ରହ୍ମପୁର, ରାୟଗଡ଼ା, ଭୁବନେଶ୍ୱର ଓ ସମ୍ବଲପୁରରୁ ଏକ ସଙ୍ଗେ ପ୍ରକାଶିତ ହେଉଥିବା ଏକ ଦୈନିକ ଓଡ଼ିଆ ଖବରକାଗଜ । ୧୯୭୪ ନଭେମ୍ବର ୨୪ ତାରିଖର୍ୱ ସମାଜବାଦୀ ସୋସାଇଟି ଧରିତ୍ରୀର ପ୍ରକାଶନ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲା । ୨୦୦୯ ଜାନୁଆରୀ ପହିଲାଠାରୁ ଧରିତ୍ରୀର ଇ-ପେପର ପ୍ରକାଶନ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ।
ଏହା ଏକ ୨୦ ପୃଷ୍ଠା ସମ୍ବଳିତ ଖବରକାଗଜ । ଏହାର କେତୋଟି ଖବର ସାପ୍ତାହିକୀ ଭାବରେ ପ୍ରକାଶିତ ହୁଏ, ଯଥା ରବିବାର ଦିନ "ଆଗାମୀ ଆଶା" ଓ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର "ଛୁଟିଦିନ", ସୋମବାର ଦିନ "ଆଇଟି" ଓ "ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ବିଜ୍ଞାନ", ମଙ୍ଗଳବାର ଦିନ "ବିଜିନେଶ୍" ଓ "ନାରୀ" , ବୁଧବାର ଦିନ "ଅଟୋମୋବାଇଲ୍" ଓ "କୃଷି ଜୀବନ", ଗୁରୁବାର ଦିନ "ବିଜିନେଶ୍" ଓ "ବିଚିତ୍ରା", ଶୁକ୍ରବାର ଦିନ "ବିଜିନେଶ୍" ଓ "କ୍ରୀଡ଼ା ଜଗତ" ଏବଂ ଶନିବାର ଦିନ "ପିଲାଙ୍କ ଧରିତ୍ରୀ" ପ୍ରକାଶିତ ହୁଏ । ଏହା ଛଡ଼ା ନିୟମିତ ଭାବେ ସମ୍ପାଦକୀୟ ପୃଷ୍ଠା, "ଆଜିର ରାଶିଫଳ", "କାର୍ଟୁନ୍ କର୍ଣ୍ଣର", "ଢଗଢମାଳି" ପ୍ରଭୃତି ପ୍ରକାଶ ପାଏ । ଏଥି ସହିତ ଶନିବାର ଦିନ ଏକ ପାକ୍ଷିକ କ୍ରୋଡ଼ ପତ୍ରିକା "ସାହିତ୍ୟାୟନ" ପ୍ରକାଶିତ ହୁଏ ।
ଆଧାର
ବାହାର ଆଧାର
ଇ-ପେପର
ଶ୍ରେଣୀ:ଓଡ଼ିଆ ସମ୍ବାଦପତ୍ର |
ଅମୃତାୟନ | https://or.wikipedia.org/wiki/ଅମୃତାୟନ | ଅମୃତାୟନ ଏକ ମାସିକ ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟ ତଥା ପାରିବାରିକ ପତ୍ରିକା । ଏହା ଗୀତା ହୋତାଙ୍କ ସମ୍ପାଦନାରେ ଭୁବନେଶ୍ୱରରୁ ପ୍ରକାଶିତ । ସାହିତିକ୍ୟ ଶ୍ରୀ ସାତକଡ଼ି ହୋତା ଏହାର ଉପଦେଷ୍ଟା ଅଟନ୍ତି ।
ଆଧାର
ଶ୍ରେଣୀ:ଓଡ଼ିଆ ପତ୍ରିକା |
ଝଙ୍କାର (ପତ୍ରିକା) | https://or.wikipedia.org/wiki/ଝଙ୍କାର_(ପତ୍ରିକା) | ଝଙ୍କାର ଏକ ମାସିକ ଓଡ଼ିଆ ସାହିତ୍ୟ ପତ୍ରିକା । ଦେଶ ସ୍ୱାଧୀନତା ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ, ଓଡ଼ିଆ ଲେଖକମାନଙ୍କୁ ପ୍ରୟୋଗାତ୍ମକ ସାହିତ୍ୟ ଲେଖିବାର ଏକ ମାଧ୍ୟମ ପ୍ରଦାନ କରିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିଥିଲା । ଏହା ୧୯୪୯ ମସିହା ପଣା ସଂକ୍ରାନ୍ତି ଦିନ ପ୍ରଥମେ ପ୍ରକାଶିତ ହୋଇଥିଲା । ଏହା ପ୍ରଜାତନ୍ତ୍ର ପ୍ରେସ କଟକରୁ ପ୍ରକାଶ ପାଉଥିଲା । ହରେକୃଷ୍ଣ ମହତାବ ଏହି ପତ୍ରିକାର ପ୍ରତିଷ୍ଠାତା ସମ୍ପାଦକ ଥିଲେ ।
ଆଧାର
ଶ୍ରେଣୀ:ଓଡ଼ିଆ ପତ୍ରିକା |
ମୀନାବଜାର (ପତ୍ରିକା) | https://or.wikipedia.org/wiki/ମୀନାବଜାର_(ପତ୍ରିକା) | ମୀନାବଜାର ଏକ ମାସିକ ଓଡ଼ିଆ ଶିଶୁ ପତ୍ରିକା । ଏହା ପ୍ରଜାତନ୍ତ୍ର ପ୍ରଚାର ସମିତି ଆନୁକୁଲ୍ୟରେ ପ୍ରକାଶିତ ହୁଏ । ମହେଶ୍ୱତା ମିଶ୍ର ବର୍ତ୍ତମାନ ଏହି ପତ୍ରିକାଟିର ସମ୍ପାଦକ ଅଛନ୍ତି । ଏଥିରେ ପିଲାଙ୍କ ପାଇଁ ପୂରଣ, ପଶୁ ପକ୍ଷୀ ଆଦି ଛୋଟ ଛୋଟ ଗପ ପ୍ରକାଶ ପାଇଥାଏ । "ଜହୁରି ଭାଇଙ୍କ ଚିଠି", "ରଙ୍ଗ ଦିଅ", "ବିନ୍ଦୁ ଯୋଡ" ଇତ୍ୟାଦି ବିଭାଗ ନିୟମିତ ଭାବେ ବାହାରିଥାଏ । ରାମ ପ୍ରସାଦ ମହାନ୍ତି ଏହି ପତ୍ରିକାର ପ୍ରତିଷ୍ଠାତା ସମ୍ପାଦକ ଥିଲେ ।
ଆଧାର
ଶ୍ରେଣୀ:ଓଡ଼ିଆ ପତ୍ରିକା |
ଆଖଣ୍ଡଳମଣି | https://or.wikipedia.org/wiki/ଆଖଣ୍ଡଳମଣି | REDIRECTଆଖଣ୍ଡଳମଣି ମନ୍ଦିର |
ଅନନ୍ତ ବାସୁଦେବ ମନ୍ଦିର | https://or.wikipedia.org/wiki/ଅନନ୍ତ_ବାସୁଦେବ_ମନ୍ଦିର | ଅନନ୍ତ ବାସୁଦେବ ମନ୍ଦିର ଏକ ହିନ୍ଦୁ ବିଷ୍ଣୁ ମନ୍ଦିର ଯାହା ଭୁବନେଶ୍ୱରର ବିନ୍ଦୁସାଗର ତୀରରେ ଅବସ୍ଥିତ । । ଗଙ୍ଗ ବଂଶର ରାଜା ତୃତୀୟ ଅନଙ୍ଗ ଭୀମଦେବଙ୍କ କନ୍ୟା ଚନ୍ଦ୍ରାବତୀ ଏହି ମନ୍ଦିରଟିକୁ ୧୨୭୮ମସିହାରେ ତୋଳାଇଥିବାର ଜଣାଯାଏ । ଏଠାରେ କୃଷ୍ଣ, ବଳରାମ ଏବଂ ସୁଭଦ୍ରାଙ୍କ ପୂର୍ଣ୍ଣାବୟବ ପ୍ରତିମା ପୂଜା କରାଯାଉଅଛି । ଅନନ୍ତ ବା ବଳରାମଙ୍କର ଦଣ୍ଡାୟମାନ ସପ୍ତଫେଣାକୃତି ମୂର୍ତ୍ତି ଡାହାଣ ହାତରେ ହଳ ଓ ବାମ ହାତରେ ମୂଷଳ ଧରି ପୂଜା ପାଆନ୍ତି । ବାସୁଦେବ ବା କୃଷ୍ଣଙ୍କ ମୂର୍ତ୍ତିଙ୍କ ହାତରେ ଶଙ୍ଖ, ଚକ୍ର, ଗଦା ଓ ପଦ୍ମ ଶୋଭାପାଉଛି । ସୁଭଦ୍ରାଙ୍କ ମୂର୍ତ୍ତି ବିକସିତ ପଦ୍ମ ଉପରେ ଦଣ୍ଡାୟମାନ । ପଶ୍ଚିମମୂଖି ଏହି ତିନି ମୂର୍ତ୍ତି ଏକ ବେଦି ଉପରେ ଦଣ୍ଡାୟମାନ ଭାବରେ ପୂଜିତ । ମନ୍ଦିରର ଦକ୍ଷିଣ ପଶ୍ଚିମ କୋଣରେ ମାତଙ୍ଗୀ ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କ ପ୍ରତିମା ଓ ପାଷାଣ ସ୍ତମ୍ଭ ଭାବରେ ସୁଦର୍ଶନ ସ୍ଥାପିତ ଅଛନ୍ତି । ସିଂହଦ୍ୱାରରେ ସିଂହମୂର୍ତ୍ତି ରହିଛି । ପାର୍ଶ୍ୱଦେବତା ଭାବରେ ଦକ୍ଷିଣରେ ବରାହ ଓ ଉତ୍ତରରେ ବାମନ ପୂଜା ପାଉଛନ୍ତି । ଦ୍ୱାରପାଳ ଅଛନ୍ତି ଜୟ-ବିଜୟ । ମନ୍ଦିର ବେଢାରେ ପିଢ଼ଦେଉଳ, ଜଗମୋହନ, ନାଟମନ୍ଦିର ଓ ଭୋଗମଣ୍ଡପ ରହିଛି ।
ଏକାମ୍ର ପୂରାଣ, ଏକାମ୍ର ଚନ୍ଦ୍ରିକା, ସ୍ୱର୍ଣ୍ଣାଦି ମହୋଦୟ ଓ କପିଳ ସଂହିତାରେ ଏହି ମନ୍ଦିରର ଉଲ୍ଲେଖ ରହିଛି ।
ଗ୍ୟାଲେରି
thumb|ପାର୍ଶ୍ୱଦେବତା ଭାବେ ବିରାଜିତ ବରାହ ବିଗ୍ରହ
ଆଧାର
ଶ୍ରେଣୀ:ଓଡ଼ିଶାର ହିନ୍ଦୁ ମନ୍ଦିର
ଶ୍ରେଣୀ:ବିଷ୍ଣୁ ମନ୍ଦିର
ଶ୍ରେଣୀ:ଭୁବନେଶ୍ୱରର ହିନ୍ଦୁ ମନ୍ଦିର |
ଭଟ୍ଟାରିକା | https://or.wikipedia.org/wiki/ଭଟ୍ଟାରିକା | REDIRECTଭଟ୍ଟାରିକା ମନ୍ଦିର |
ବିରଜା ମନ୍ଦିର | https://or.wikipedia.org/wiki/ବିରଜା_ମନ୍ଦିର | ବିରଜା ମନ୍ଦିର (ଓଡ୍ଡ୍ୟାଣ ପୀଠ ବା ଉଡ୍ଡୀୟାନ ତନ୍ତ୍ରପୀଠ) ଯାଜପୁର ଜିଲ୍ଲାର ଏକ ଦେବୀ ମନ୍ଦିର । ଏହା ଭାରତର ବିରଜା କ୍ଷେତ୍ର ନାମରେ ଜଣା । ଏଠାରେ ଦେବୀ ଦ୍ୱିଭୁଜା ଦୁର୍ଗା ରୂପରେ ପୂଜା ପାନ୍ତି । ଏହି ଦେବୀଙ୍କ ଗୋଟିଏ ହାତରେ ତ୍ରିଶୂଳ ଏବଂ ଅନ୍ୟ ହାତରେ ମହିଷାସୁରର ଲାଙ୍ଗୁଳ ଶୋଭା ପାଏ । ଏଠାରେ ମହିଷାସୁର ମଇଁଷି ରୂପରେ ଖୋଦିତ ଯାହା ଭାରତରେ ବାକି ଜାଗାମାନଙ୍କରେ ଦେଖିବାକୁ ମିଳିନଥାଏ । ଦେବୀ ନିଜ ମୁକୁଟରେ ଗଣପତି, ଶିବଲିଙ୍ଗ, ଯୋନି, ନାଗରାଜ ଏବଂ ଅର୍ଦ୍ଧଚନ୍ଦ୍ର ଧାରଣ କରି ଅଛନ୍ତି । ସ୍କନ୍ଧ ପୁରାଣ (ଉତ୍କଳ ଖଣ୍ଡ) ଅନୁସାରେ ଏହି ବିରଜା କ୍ଷେତ୍ର ସମସ୍ତ ରଜୋଗୁଣକୁ ଧୋଇ ପକାଉଥିବାରୁ ଏହାର ନାମ ବିରଜା କ୍ଷେତ୍ର ହୋଇଛି । କେତେକ ତନ୍ତ୍ର ଗ୍ରନ୍ଥ ଅନୁସାରେ ଦକ୍ଷ ଯଜ୍ଞ ସମୟରେ ମାତା ସତୀଙ୍କ ନାଭି ଏହି ଉତ୍କଳସ୍ଥ ବିରଜା କ୍ଷେତ୍ରରେ ପଡ଼ିଥିଲା ଏବଂ ନାଭି ଦେଶରେ ନାରୀମାନେ ପିନ୍ଧୁଥିବା ଓଡ଼ିଆଣୀ ବା କଟିସୂତ୍ର ଅନୁସାରେ ଏହି ପୀଠର ନାମ ଓଡ୍ଡିୟାଣ ପୀଠ ହୋଇଛି, ଏବଂ ଏହି ପ୍ରଦେଶର ନାମ ଓଡ୍ର ଦେଶ ହୋଇଛି।
ତାନ୍ତ୍ରିକ ଏବଂ ପୌରାଣିକ ପୃଷ୍ଠଭୂମି
thumb|200px|left|ବିରଜା ଦେବୀ
ବ୍ରହ୍ମଯାମଳ ତନ୍ତ୍ର ଅନ୍ତର୍ଗତ ଆଦ୍ୟା ସ୍ତୋତ୍ର ଅନୁସାରେ:
"ରାମେଶ୍ୱରୀ ସେତୁବନ୍ଧେ ବିମଳା ପୁରୁଷୋତ୍ତମେ
ବିରଜା ଓଡ୍ର ଦେଶେ ଚ କାମାଖ୍ୟା ନୀଳ ପର୍ବତେ"
ଅର୍ଥାତ୍ ସେତୁବନ୍ଧରେ ଦେବୀ ରାମେଶ୍ୱରୀ, ପୁରୁଷୋତ୍ତମ କ୍ଷେତ୍ରରେ ବିମଳା, ଓଡ୍ର ଦେଶରେ ସେ ବିରଜା, ପୁନଶ୍ଚ ନୀଳପର୍ବତରେ କାମାଖ୍ୟା ରୂପରେ ବିଦିତା।
ପୁନଶ୍ଚ ତନ୍ତ୍ର ଚୂଡାମଣି ଅନୁସାରେ ଉତ୍କଳ ଦେଶରେ ହିଁ ସତୀଙ୍କ ନାଭି ପତିତ ହୋଇଥିଲା ।
"ଉତ୍କଳେ ନାଭିଦେଶଶ୍ଚ ବିରଜା କ୍ଷେତ୍ରମୁଚ୍ୟତେ
ବିରଜା ଭୈରବୀ ୟତ୍ର ଯଜ୍ଞକୋଳସ୍ତୁ ଭୈରବ"
ଆଦି ଶଙ୍କର କୃତ ଶକ୍ତିପୀଠ ସ୍ତବରେ ଭାଗବତ୍ପାଦ ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି:
"ଉଜ୍ଜୟିନ୍ୟା ମହାକାଳୀ ପୀଠିକାୟମ୍ ପୁରୁହୁତିକା
ଓଡ୍ଡ୍ୟାଣେ ଗିରିଜା ଦେବୀ ମାଣିକ୍ୟ ଦକ୍ଷବାଟିକେ"
ଏଠାରେ ବର୍ଣ୍ଣିତ ଗିରିଜା ଦେବୀ ଆଜିକାର ବିରଜା ଦେବୀ ଏହା ନିଃସନ୍ଦେହ । ବର୍ତ୍ତମାନର ମନ୍ଦିର ତ୍ରୟୋଦଶ ଶତାବ୍ଦୀର ହେଲେ ହେଁ ଏହି ପୀଠଟି ଗୁପ୍ତ ଯୁଗର ବୋଲି ଅନେକ ଗବେଷକ ମତ ଦେଇଥାନ୍ତି । ଭାରତର ମୁଖ୍ୟ ଚାରୋଟି ତନ୍ତ୍ରପୀଠ ମଧ୍ୟରେ ବିରଜା ମନ୍ଦିର ଆସିଥାଏ,ସେଗୁଡିକ ହେଲା-କାମଗିରି(କାମାଖ୍ୟା),ଜାଳନ୍ଧର,ଓଡ୍ଡୀୟାନ,ପୂର୍ଣ୍ଣଗିରି । ମା ବିମଳା ଓ ମା ବିରଜା ଏକ ଶକ୍ତି ବୋଲି କଥିତ ହୁଅନ୍ତି,ବିରଜାମନ୍ଦିରଠାରୁ ପୁରୁଷୋତ୍ତମ ଜଗନ୍ନାଥ କ୍ଷେତ୍ର ଯାଏଁ ସ୍ଥାନ ବିରଜମଣ୍ଡଳ ବୋଲି କଥିତ ।
ନୀତି ନିର୍ଘଣ୍ଟ
thumb|200px|ମା' ବିରଜା ମନ୍ଦିର
ମନ୍ଦିରରେ ସୁଚାରୁ ରୂପରେ ଦୈନିକ ପୁଜା ଉପଚାର ଆଦି ପ୍ରାତଃ କାଳରୁ ରାତ୍ର ୧୦ ଘଟିକା ଯାଏ ପାଳନ ହୋଇଥାଏ । ପ୍ରତ୍ୟହ ଦେବୀ ଷୋଡଶଉପଚାରରେ ସକାଳ, ମଧ୍ୟାହ୍ନ ଏବଂ ସାୟଂ କାଳରେ ପୂଜିତା ହୁଅନ୍ତି । ଦେବୀଙ୍କ ସମସ୍ତ ଉତ୍ସବ ମଧ୍ୟରେ ଶାରଦୀୟ ଷୋଡଶ ଦିନାତ୍ମକ ରହସ୍ୟ ଦୁର୍ଗା ପୂଜା ଏବଂ ଶାକ୍ତ ରଥଯାତ୍ରା ପ୍ରସିଦ୍ଧ । ଏହା ଆଶ୍ୱିନ କୃଷ୍ଣପକ୍ଷ ଅଷ୍ଟମୀରୁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇ ଶୁକ୍ଲପକ୍ଷ ଦଶମୀ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଚାଲେ । ଏହି ସମୟରେ ଅର୍ଦ୍ଧରାତ୍ରୀ ସମୟରେ ମହାନିଶା ପୂଜା ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥାଏ ଏବଂ ଦିବସ ସମୟରେ ମା' ସିଂହଧ୍ୱଜ ରଥରେ ବସି ରଥଯାତ୍ରା କରନ୍ତି । ମା' ବିରଜା ଉତ୍କଳ ଶ୍ରୌତ ବ୍ରାହ୍ମଣମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ମହିଷାମର୍ଦିନୀ ଏବଂ ବନଦୁର୍ଗା ରୂପରେ ପୂଜା ପାନ୍ତି । ଏତଦ୍ ବ୍ୟତୀତ ପ୍ରଥାମାଷ୍ଟମୀ, ରଜ ସଂକ୍ରାନ୍ତି, କୁମାର ପୁନେଇ , ମାଘ ଅମାବାସ୍ୟା(ଯାହା ବିରଜା ଜନ୍ମୋତ୍ସବ ରୂପେ ପାଳିତ ହୁଏ) ,ସାବିତ୍ରୀ ଅମାବାସ୍ୟା ଆଦି ପର୍ବ ମଧ୍ୟ ବହୁ ଆନନ୍ଦ ଉଲ୍ଲାସ ସହକାରେ ପାଳିତ ହୋଇଥାଏ ।
ମା' ବିରଜାଙ୍କ ରଥଯାତ୍ରା
thumb|୨୦୨୩ ମସିହାରେ ମା' ବିରଜା କ୍ଷେତ୍ରରେ ରଥଯାତ୍ରା
ଆଶ୍ୱିନ ଶୁକ୍ଳ ପ୍ରତିପଦ ଦିନ ରଥ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ପର୍ବ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୁଏ । ମହାପାର୍ବଣରେ ମାଙ୍କୁ ସୁସଜ୍ଜିତ ରଥରେ ପରିକ୍ରମଣ କରାଯାଏ । ତା ପୂର୍ବରୁ ଦେବୀଙ୍କ ରୌପ୍ୟ ଆଶାଦଣ୍ଡ ରଥ ମଣ୍ଡପକୁ ବିଜେ କରନ୍ତି । ସେଠାରେ ଗଣପତି ଓ ଦଶଦିଗପାଳଙ୍କ କଳସ ସ୍ଥାପନ କରାଯାଇ ପୂଜା କରାଯାଇଥାଏ । ଏହି ରଥର ନାମ ସିଂହଧ୍ୱଜ । ନବଦିବସ ବ୍ୟାପି ପ୍ରତିଦିନ ଅପରାହ୍ନରେ ଏହା ମନ୍ଦିର ପରିକ୍ରମଣ କରେ । ଏହାକୁ କୃଷ୍ଣ, ଲୋହିତ ଓ ଶ୍ୱେତବସ୍ତ୍ର ଆବରଣରେ ସୁସଜ୍ଜିତ କରାଯାଏ । ରଥର ଉଚ୍ଚତା ୪୫ ହାତ ୧୨ ଆଙ୍ଗୁଳି । ରଥର ସାରଥି ଚତୁର୍ମୁଖ ବ୍ରହ୍ମା, ରଥର ରଜୁର ନାମ ସ୍ୱର୍ଣ୍ଣ ଚୂଡ଼ ଓ ଶଙ୍ଖ ଚୁଡ଼ । ଏଥିରେ ଦୁଇଟି ଅଶ୍ୱ ଧାବମାନ ମୁଦ୍ରାରେ ସୁସଜ୍ଜିତ । ଏହି ଦିବ୍ୟ ରଥରେ ରଥାରୁଢ଼ା ହୋଇ ମା ନଅ ଥର ବେଢ଼ା ପରିକ୍ରମଣ କରନ୍ତି ।ଅଭିମତ, ପ୍ରଗତିବାଦୀ, ୧୬ଅକ୍ଟୋବର ୨୦୧୧, ପୃଷ୍ଠା-୧୪
ନାଭି ଗୟା
ବାମନ ପୁରାଣ ଅନୁସାରେ ବ୍ରହ୍ମା ପାଞ୍ଚଗୋଟି ସ୍ଥାନରେ ଅଶ୍ୱମେଧ ଯଜ୍ଞ କରିଥିଲେ । ସେଥିମଧ୍ୟରୁ ଉତ୍ତର ବେଦୀ କୁରୁକ୍ଷେତ୍ର(ହରିୟାଣା), ପଶ୍ଚିମ ବେଦୀ ପୁଷ୍କର(ରାଜସ୍ଥାନ), ଦକ୍ଷିଣ ବେଦୀ ବିରଜା ମଣ୍ଡଳ(ଉତ୍କଳସ୍ଥ), ପୁର୍ବ ବେଦୀ ଗୟା(ବିହାର), ମଧ୍ୟ ବା ଅନ୍ତରବେଦୀ ପ୍ରୟାଗ (ଆଲ୍ଲାବାଦ)ଠାରେ ଅବସ୍ଥିତ । ଆହୁରି ମଧ୍ୟ ବାୟୁ ପୁରାଣ ଅନୁସାରେ ବିଷ୍ଣୁ ଭଗବାନ ଗୟାସୁରକୁ ପାଦତଳେ ସ୍ଥାପିବା ବେଳେ ତାହାର ନାଭି ବିରଜା ମଣ୍ଡଳରେ ପଡ଼ିଥିଲା ଏବଂ ପାଦ ଆନ୍ଧ୍ର ପ୍ରଦେଶର ପିଠାପୁରମ୍ ସ୍ଥାନରେ ପଡ଼ିଥିଲା । ଏବେ ବିରଜା ମନ୍ଦିର ପରିସର ମଧ୍ୟରେ ନାଭି ଗୟା କୂପ ଅଛି, ଯେଉଁଠାରେ ପୁତ୍ରମାନେ ସେମାନଙ୍କ ଦିବଙ୍ଗତ ପିତୃ ପୁରୁଷଙ୍କ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ଶ୍ରାଦ୍ଧ ପିଣ୍ଡ ଦାନ କରିଥାନ୍ତି ।
ବିବାଦ
୨୦୦୪ ମସିହାରେ ମା'ବିରଜାଙ୍କ ବିଗ୍ରହ ବଦଳାଇ ଦିଆଯାଇଥିଲା । ୨୮ ନଭେମ୍ବର ୨୦୦୪ରେ ପୁଣିଥରେ ମୂଳ ବିଗ୍ରହକୁ ସ୍ଥାପନ କରାଯାଇଥିଲା ।
ଆଧାର
ଅଧିକ ତଥ୍ୟ
pictures of biraja temple
report on Viraja Temple
yoga guru's visit to Oddiyana Viraja Temple and Nabhi Gaya Photos
Oddyane Girija Devi
ଶ୍ରେଣୀ:ଯାଜପୁର ଜିଲ୍ଲାର ହିନ୍ଦୁ ମନ୍ଦିର |
ଚର୍ଚିକା | https://or.wikipedia.org/wiki/ଚର୍ଚିକା | ଲେଉଟାଣି ଚର୍ଚ୍ଚିକା ମନ୍ଦିର |
ଚଉଷଠି ଯୋଗିନୀ (ବହୁବିକଳ୍ପ) | https://or.wikipedia.org/wiki/ଚଉଷଠି_ଯୋଗିନୀ_(ବହୁବିକଳ୍ପ) | ଆପଣ ଖୋଜୁଥିବା ପ୍ରସଙ୍ଗଟି ତଳଲିଖିତ ପ୍ରସଙ୍ଗମାନଙ୍କ ଭିତରୁ ଗୋଟିଏ ହୋଇଥାଇ ପାରେ:
ଚଉଷଠି ଯୋଗିନୀ, ଚଉଷଠି ଯୋଗିନୀଙ୍କ ନାମ
ଚଉଷଠି ଯୋଗିନୀ ମନ୍ଦିର, ଭୁବନେଶ୍ୱରରେ ଥିବା ଚଉଷଠି ଯୋଗିନୀ ମନ୍ଦିର
ଚଉଷଠି ଯୋଗିନୀ ମନ୍ଦିର (ରାଣୀପୁର-ଝରିଆଲ), ବଲାଙ୍ଗୀର ଜିଲ୍ଲାରେ ଥିବା ଯୋଗିନୀ ମନ୍ଦିର |
ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିର, ଧରାକୋଟ | https://or.wikipedia.org/wiki/ଜଗନ୍ନାଥ_ମନ୍ଦିର,_ଧରାକୋଟ | ଧରାକୋଟ ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିର ଓଡ଼ିଶାର ଗଞ୍ଜାମ ଜିଲ୍ଲାର ଧରାକୋଟଠାରେ ଅବସ୍ଥିତ ଏକ ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିର ।
ଗ୍ୟାଲେରି
ଆଧାର
ବାହାର ଆଧାର
ଶ୍ରେଣୀ:ହିନ୍ଦୁ ମନ୍ଦିର
ଶ୍ରେଣୀ:ଓଡ଼ିଶାର ହିନ୍ଦୁ ମନ୍ଦିର
ଶ୍ରେଣୀ:ଗଞ୍ଜାମ ଜିଲ୍ଲାର ହିନ୍ଦୁ ମନ୍ଦିର
ଶ୍ରେଣୀ:ଗଞ୍ଜାମ ଜିଲ୍ଲା
ଶ୍ରେଣୀ:ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିର |
ଗୁଣ୍ଡିଚା | https://or.wikipedia.org/wiki/ଗୁଣ୍ଡିଚା | REDIRECTଗୁଣ୍ଡିଚା ମନ୍ଦିର |
ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିର | https://or.wikipedia.org/wiki/ଜଗନ୍ନାଥ_ମନ୍ଦିର | 220x124px|thumb|right|alt=ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିର|ଶ୍ରୀ ମନ୍ଦିର 2022
thumb|ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରର ଜଗମୋହନ (ବାମ) ଓ ବିମାନ (ଡାହାଣ)
ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିର (ବଡ଼ଦେଉଳ, ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର ନାମରେ ମଧ୍ୟ ଜଣା) ଓଡ଼ିଶାର ପୁରୀ ସହରର ମଧ୍ୟଭାଗରେ ଅବସ୍ଥିତ ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥ, ଶ୍ରୀବଳଭଦ୍ର, ଦେବୀ ସୁଭଦ୍ରା ଓ ଶ୍ରୀସୁଦର୍ଶନ ପୂଜିତ ହେଉଥିବା ଏକ ପୁରାତନ ଦେଉଳ । ଓଡ଼ିଶାର ସଂସ୍କୃତି ଏବଂ ଜୀବନ ଶୈଳୀ ଉପରେ ଏହି ମନ୍ଦିରର ସବିଶେଷ ସ୍ଥାନ ରହିଛି । କଳିଙ୍ଗ ସ୍ଥାପତ୍ୟ କଳାରେ ନିର୍ମିତ ଏହି ଦେଉଳ ବିଶ୍ୱର ପୂର୍ବ-ଦକ୍ଷିଣ (ଅଗ୍ନିକୋଣ)ରେ ଭାରତ, ଭାରତର ଅଗ୍ନିକୋଣରେ ଓଡ଼ିଶା, ଓଡ଼ିଶାର ଅଗ୍ନିକୋଣରେ ଅବସ୍ଥିତ ପୁରୀ, ପୁରୀର ଅଗ୍ନିକୋଣରେ ଶ୍ରୀବତ୍ସଖଣ୍ଡଶାଳ ରୀତିରେ ନିର୍ମିତ ବଡ଼ଦେଉଳ ଏବଂ ବଡ଼ଦେଉଳର ଅଗ୍ନିକୋଣରେ ରୋଷଶାଳା, ଯେଉଁଠାରେ ମନ୍ଦିର ନିର୍ମାଣ କାଳରୁ ଅଗ୍ନି ପ୍ରଜ୍ଜ୍ୱଳିତ ହୋଇଥାଏ । ଏହା ମହୋଦଧିତୀରେ ଥିଲେ ହେଁ ଏଠାରେ କୂଅ ଖୋଳିଲେ ଲୁଣପାଣି ନ ଝରି ମଧୁରଜଳ ଝରିଥାଏ।
୧୯୭୫ ମସିହାରେ ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରକୁ ଜାତୀୟ କୀର୍ତ୍ତି ରୂପେ ଘୋଷଣା କରାଯାଇଛି ।
ଇତିହାସ
thumb|ସିଂହଦ୍ୱାର
ଦ୍ୱାଦଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ଗଙ୍ଗ ବଂଶର ରାଜା ଅନଙ୍ଗବର୍ମା ଚୋଡ଼ଗଙ୍ଗ ଦେବ ବର୍ତ୍ତମାନ ବଡ଼ଦାଣ୍ଡ ପତନଠାରୁ ୨୧୪ ଫୁଟ ୮ ଇଞ୍ଚ ଉଚ୍ଚତା ବିଶିଷ୍ଟ ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର କାର୍ଯ୍ୟ ଆରମ୍ଭ କରିଥିଲେ ଓ ଅନଙ୍ଗ ଭୀମଦେବ ଏହି କାର୍ଯ୍ୟକୁ ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ କରି ଶ୍ରୀବିଗ୍ରହମାନଙ୍କୁ ଅଧିଷ୍ଠିତ କରାଇଥିଲେ। ଏହା ଦଶ ଏକର ଆୟତନ ବିଶିଷ୍ଟ ଜମି ଉପରେ ଅବସ୍ଥିତ । ୧୪୫୨ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦରେ ଗଜପତି କପିଳେନ୍ଦ୍ର ଦେବ ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର ଚତୁଃପାର୍ଶ୍ୱରେ ମେଘନାଦ ପାଚେରୀର ନିର୍ମାଣ କରାଇଥିଲେ । ଏହାର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ୬୬୫ ଫୁଟ ଓ ପ୍ରସ୍ଥ ୬୪୦ ଫୁଟ, ଉଚ୍ଚତା ୨୨ ଫୁଟ ଓ ସ୍ଥାନେ ସ୍ଥାନେ ୨୦ରୁ ୨୪ ଫୁଟ ଉଚ୍ଚତା ମଧ୍ୟ ରହିଥିବା ଦେଖାଯାଇଛି। ମେଘନାଦ ପାଚେରି ପରେ କୂର୍ମ ବେଢାର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ୪୨୦ ଫୁଟ,୩୫୦ ଫୁଟ ପ୍ରସ୍ଥ ଓ ୨୦ ଫୁଟ ଉଚ୍ଚତାରେ ନିର୍ମିତ ହୋଇଛି।
ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରର ଶୋଭା ନୀଳଚକ୍ର ବୃଦ୍ଧି କରୁଛି ଓ ଏହା ଉପରେ ପତିତପାବନ ବାନା ଫର ଫର ହୋଇ ଉଡି ଅଗଣିତ ଭକ୍ତ, ପାପୀ ତପୀଙ୍କୁ ନିଜ ପାଖକୁ ଟାଣି ଆଣି ଅଭୟ ଦେଉଛି ଓ ଶରଣ ପଞ୍ଜର ନାମକୁ ସାର୍ଥକ କରୁଛି।
ବର୍ତ୍ତମାନର ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର ଗଙ୍ଗବଂଶୀୟ ରାଜା ଚୋଡ଼ଗଙ୍ଗଙ୍କଦ୍ୱାରା ନିର୍ମିତ ଓ ଏହା ଏକାଦଶ ଶତାବ୍ଦୀର ବିଷୟ । ଏଥିପୂର୍ବରୁ ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରର ନାଭିକଟା ମଣ୍ଡପ ଓ ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ପାଦୁକାନଳା ମଧ୍ୟବର୍ତ୍ତୀ ସ୍ଥାନରେ ଦକ୍ଷିଣାଭିମୂଖୀ ଭାବେ ଅବସ୍ଥିତ ଥିବା ଜଣାଯାଏ । ଉକ୍ତ ମନ୍ଦିରର କଳା ଓ ଭାସ୍କର୍ଯ୍ୟ ଖ୍ରୀଷ୍ଟୀୟ ଦ୍ୱିତୀୟ କିମ୍ବା ତୃତୀୟ ଶତକର ବୋଲି କେହି କେହି ପ୍ରତ୍ନତାତ୍ତ୍ୱିକ ପରିଦୃଶ୍ୟମାନ ଭଗ୍ନ ମନ୍ଦିରର ମୂଳଭିତ୍ତିରୁ ଅନୁମାନ କରନ୍ତି । ଏହି ମନ୍ଦିରର ମୂଳଭିତ୍ତି ଉପରେ ବର୍ତ୍ତମାନ ଅମୁହିଁ ଦେଉଳ ବା ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ରତ୍ନଭଣ୍ଡାର ଅବସ୍ଥିତ । ବର୍ତ୍ତମାନ ମଧ୍ୟ ଏହି ମନ୍ଦିରର ମୁଖ ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ବାହାର ଗମ୍ଭୀରା ବା ଜଗମୋହନ ଦିଗକୁ ରହିଛି । ପୂର୍ବ ଦିଗସ୍ଥ ଜୟବିଜୟ ଦ୍ୱାର ବ୍ୟତୀତ ଭକ୍ତ ଗମ୍ଭୀରାକୁ ଗମନାଗମନର ଅପର ଏକ ଦ୍ୱାର ଦକ୍ଷିଣାଭିମୁଖରେ ଅବସ୍ଥିତ । ବେଢ଼ା ମଧ୍ୟରୁ ଭକ୍ତ ଦ୍ୱାର ଦେଇ ପ୍ରବେଶ କରିବାକୁ ହେଲେ ଦ୍ୱାରଦେଶରେ ପହଞ୍ଚିବାନିମନ୍ତେ କେତୋଟି ପାହାଚ ଚଢ଼ିବାକୁ ପଡେ । ଉକ୍ତ ପାବଚ୍ଛ ଶ୍ରେଣୀର ଉଭୟ ପାର୍ଶ୍ୱରେ ଦୁଇଟି ସିଂହମୂର୍ତ୍ତି ବିଦ୍ୟମାନ । ତେଣୁ ଏହାକୁ ଏକ ସିଂହଦ୍ୱାର କୁହାଯାଇପାରେ । ଦ୍ୱାର ପ୍ରବେଶ ପଥର ପୂର୍ବରେ ମାଜଣା ମଣ୍ଡପ ଓ ପଶ୍ଚିମରେ ଦକ୍ଷିଣି ଘର ଅବସ୍ଥିତ । ଭକ୍ତ ପ୍ରବେଶ ପଥର ଅନତି ଦୂରର ଦକ୍ଷିଣରେ ମୁକ୍ତିମଣ୍ଡପ, ଯେଉଁ ସ୍ଥାନରେ କି ଝୁଲଣଯାତ୍ରା ଅନୁ ଷ୍ଠିତ ହୋଇଥାଏ । ମୁକ୍ତି ମଣ୍ଡପର ପଶ୍ଚିମ ଦିଗରେ ଶ୍ରୀନୃସିଂହ ମନ୍ଦିର ବା ପୁରୁଷୋତ୍ତମ ମନ୍ଦିର ଏବଂ ପୂର୍ବ ଦିଗରେ କ୍ଷେତ୍ରପାଳ ମନ୍ଦିର ରହିଛି । କ୍ଷେତ୍ରପାଳ ମନ୍ଦିରର ମୁଖ ଦକ୍ଷିଣ ଦିଗକୁ ଏବଂ ଏହି ମନ୍ଦିରରେ ଶକ୍ତି ଯୁକ୍ତ ଶିବଲିଙ୍ଗ ପୂଜା ପାଉଥିଲେ ମଧ୍ୟ ବିଗ୍ରହର ପଶ୍ଚାତ ଭାଗର ଭିତ୍ତିଚିତ୍ର ଶିବଙ୍କର ନହୋଇ ଭୈରବ ନାମରେ ଅଭିହତି । ମନ୍ଦିରର ତିନି ପାର୍ଶ୍ୱରେ କାର୍ତ୍ତିକ, ପାର୍ବତୀ ଓ ଗଣେଶଙ୍କ ପରିବର୍ତ୍ତେ ନୃମୁଣ୍ଡମାଳିନୀ ଖଡ୍ଗଧାରିଣୀ ଭୈରବୀ ମୂର୍ତ୍ତିମାନ ରହିଛନ୍ତି । ଏଥି ମଧ୍ୟରୁ ପୂର୍ବ ପାର୍ଶ୍ୱଗଢା ଭୈରବୀ କୁତାମଚଣ୍ଡୀ ରୂପେ ସର୍ବଜନ ପରିଚିତା ଓ ଆରାଧିତା ଅଟନ୍ତି । ମନ୍ଦିରର ପୂର୍ବଦିଗରେ ଅନନ୍ତଶୟନ ବାସୁଦେବ, ଦକ୍ଷିଣ ପଶ୍ଚିମ କୋଣରେ ମୁକ୍ତେଶ୍ୱର ମହାଦେବ, ପଶ୍ଚିମରେ ମୁକ୍ତିମଣ୍ଡପ ଏବଂ ଉତ୍ତର ଦିଗରେ ସୂର୍ଯ୍ୟ ପୂଜା ମଣ୍ଡପାଦିଦ୍ୱାରା ପରିବେଷ୍ଟିତ ରହି ଏକ ପ୍ରକାର ଅବହେଳିତ ତଥା ଲୋକଲୋଚନର ଅଗୋଚରରେ ରହିଛି ।
କିମ୍ବଦନ୍ତୀ
ବାଇଶି ପାହାଚ
କିମ୍ବଦନ୍ତୀ ମତେ ଭାନୁଦେବ ନାମରେ ଜଣେ ନିଃସନ୍ତାନ ରାଜା ଜମ୍ବେଶ୍ୱରଙ୍କୁ ଆରାଧନା କରି ସୁନ୍ଦର ପୁତ୍ର ସନ୍ତାନଟିଏ ଲାଭକଲେ । ଜାତକ ତିଆରି କଲାବେଳେ ରାଜା ଜାଣିଲେ ତାଙ୍କ ପୁତ୍ରର ଆୟୁଷ କେବଳ ୨୨ବର୍ଷ । ପୁତ୍ରର ଅଳ୍ପାୟୁ ବାବଦରେ ଅବଗତ ହୋଇ ରାଜା ଭାନୁଦେବ ପୁନଶ୍ଚ ଜମ୍ବେଶ୍ୱରଙ୍କୁ ଆରାଧନା କଲେ। ଜମ୍ବେଶ୍ୱର ରାଜାଙ୍କ ଭକ୍ତିରେ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ହୋଇ ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର ଭିତରେ ବାଇଶି ପାହାଚ ନିର୍ମାଣ କରିବାକୁ ଆଜ୍ଞା ଦେଲେ । ରାଜା ବାଇଶି ପାହାଚ ନିର୍ମାଣ କରି ତାଙ୍କ ସନ୍ତାନର ଆୟୁ ବୃଦ୍ଧି ପାଇଁ ସେହି ବାଇଶି ପାହାଚରେ ଗଡ଼ାଇ ଦେଇଥିଲେ । ଶ୍ରଦ୍ଧାଳୁମାନେ ସେଥିପାଇଁ ନିଜ ନିଜ ପିଲାମାନଙ୍କର ଆୟୁଷ ବୃଦ୍ଧି ନିମନ୍ତେ ବାଇଶି ପାହାଚରେ ଗଡ଼ାଇ ଦେଇଥାନ୍ତି ।
ଦେଉଳ ସ୍ଥାପତ୍ୟ
ମୁଖ୍ୟଦେଉଳ
ମୁଖ୍ୟ ଦେଉଳଟି ପଞ୍ଚରଥ ଶୈଳୀରେ ନିର୍ମିତ । ଦେଉଳ ଚାରିପଟେ "ମେଘନାଦ ପାଚେରୀ" (୬୬୫ଫୁଟ ଦୈର୍ଘ୍ୟ, ୬୪୦ଫୁଟ ପ୍ରସ୍ଥ ଓ ୨୦ରୁ ୨୪ଫୁଟ ଉଚ୍ଚତା) ରହିଛି ।
ମେଘନାଦ ପାଚେରୀ ଭିତର ପଟେ "କୂର୍ମ ପାଚେରୀ" (୪୨୦ଫୁଟ ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଓ ୩୧୫ଫୁଟ ପ୍ରସ୍ଥ) ନାମକ ଆଉ ଏକ ପାଚେରୀ ରହିଛି । କୂର୍ମପାଚେରୀ ମଝିରେ ଥିବା "କୂର୍ମବେଢ଼ା" ମଝି ଭାଗରେ ବଡ଼ଦେଉଳ ।
ଦେଉଳଟି ଚାରି ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ:
ବିମାନ (ମୁଖ୍ୟ ମନ୍ଦିର ବା ଗର୍ଭଗୃହ)
ଜଗମୋହନ ବା ମୁଖଶାଳା
ନାଟମଣ୍ଡପ ଓ
ଭୋଗମଣ୍ଡପ । ଭୋଇବଂଶ ପ୍ରଥମ ରାଜା ରାମଚନ୍ଦ୍ର ଦେବଙ୍କ ସମୟରେ ମନସିଂହଙ୍କ ପତ୍ନୀ ଗୌରୀ ମହାଦେବୀ ମୁକ୍ତିମଣ୍ଡପର ନିର୍ମାଣ କରାଇଥିଲେ । ୩୮ ଫୁଟ ଦୈର୍ଘ୍ୟ ଓ ୩୮ ଓସାରର ଓ ୧୬ଟି ସ୍ତମ୍ବ ବିଶିଷ୍ଟ ମୁକ୍ତି ମଣ୍ଡପ ନିର୍ମାଣ କରାଯାଇଥିଲା।
ନୀଳଚକ୍ର
thumb|ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରର ନୀଳଚକ୍ର ଓ ପତିତପାବନ ବାନା
ରତ୍ନସିଂହାସନ
ରତ୍ନସିଂହାସନ (ଜଗତି ଓ ରତ୍ନବେଦୀ ନାମରେ ମଧ୍ୟ ଜଣା) ଚତୁର୍ଦ୍ଧାମୂର୍ତ୍ତିଙ୍କ ଅଧିଷ୍ଠିତ ହୋଇଥିବା ଜଗତି/ବେଦୀ । ଏଥିରେ ମୋଟ ୭ ଜଣ ଠାକୁର ବିଜେ କରିଛନ୍ତି:
ଜଗନ୍ନାଥ
ବଳଭଦ୍ର
ସୁଭଦ୍ରା
ସୁଦର୍ଶନ
ମାଧବ ଦାରୁମୂର୍ତ୍ତି (ଦାରୁମୂର୍ତ୍ତି)
ମଦନମୋହନ (ଅଷ୍ଟଧାତୁ ପ୍ରତିମା)
ଶ୍ରୀଦେବୀ (ସୁନା ମୂର୍ତ୍ତି)
ଭୂଦେବୀ (ରୂପା ମୂର୍ତ୍ତି)
thumb|ଅଷ୍ଟଧାତୁରେ ନିର୍ମିତ ନୀଳଚକ୍ର
ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର ଗର୍ଭଗୃହର ଆକାର ଉଭୟ ଲମ୍ବ ଓ ପ୍ରସ୍ଥରେ ୩୦ ଫୁଟ ଲେଖାଁଏ ଓ ଉଚ୍ଚତା ୪୮ ଫୁଟ । ଗର୍ଭଗୃହରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ରତ୍ନସିଂହାସନ (୧୬ଫୁଟ ଦୈର୍ଘ୍ୟ, ୧୩ଫୁଟ ପ୍ରସ୍ଥ ଓ ୪ଫୁଟ ଉଚ୍ଚତା ) ଉପରେ କାଷ୍ଠ ନିର୍ମିତ କନକ ମୁଣ୍ଡି ରହିଛି । ଜଗମୋହନର ଉଚ୍ଚତା ୧୦୦ ଫୁଟ।
କନକ ମୁଣ୍ଡିର ତଳେ ଏକ ବିରାଟ ଚାନ୍ଦୁଆ ଆବରଣ ହୋଇଛି । ଏହି ରତ୍ନବେଦୀ ଉପରେ ତିନୋଟି କଳା ମୁଗୁନି ପ୍ରସ୍ତରର ଚକା ରହିଛି, ଯାହା ଉପରେ ଚତୁର୍ଦ୍ଧା ଦାରୁମୁର୍ତ୍ତି ଜଗନ୍ନାଥ, ବଳଭଦ୍ର, ସୁଭଦ୍ରା ଓ ସୁଦର୍ଶନ ଅଧିଷ୍ଠିତ ହୋଇଛନ୍ତି । ଚତୁର୍ଦ୍ଧା ଦାରୁମୁର୍ତ୍ତିଙ୍କ ସହ ନୀଳମାଧବ ଏବଂ ଶ୍ରୀଦେବୀ (ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କ ସୁବର୍ଣ୍ଣ ମୁର୍ତ୍ତୀ) ଓ ଭୂଦେବୀ (ସରସ୍ୱତୀଙ୍କ ରୂପା ମୁର୍ତ୍ତି) ମଧ୍ୟ ରତ୍ନସିଂହାସନାସୀନ । ରତ୍ନସିଂହାସନ ଚାରିପଟେ ପରିକ୍ରମା କରିବା ପାଇଁ ବାଟ ଅଛି ।
ଦ୍ୱାର
ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର ଭିତରକୁ ଯିବା ପାଇଁ ମେଘନାଦ ପାଚେରୀରେ ଚାରିଦିଗରେ ଚାରିଗୋଟି ଦ୍ୱାର ଅଛି ଓ ତନ୍ମଧ୍ୟରୁ ପୂର୍ବ ଦିଗର ଦ୍ୱାରଟି ମୁଖ୍ୟ, ଏହାକୁ ସିଂହଦ୍ୱାର କୁହାଯାଏ ।
ଏହାକୁ ଧର୍ମ ବା ମୋକ୍ଷ ଦ୍ୱାର ବୋଲି କୁହାଯାଏ । ହନୁମାନ ଏହାର ଦ୍ୱାରପାଳ ଅଟନ୍ତି । ମାଦଳା ପାଞ୍ଜି ଅନୁଯାୟୀ ରାଜା ମତଭାନୁ କପିଳେନ୍ଦ୍ର ଦେବଙ୍କ ୧୫ଅଙ୍କରେ ଏହି ସିଂହଦ୍ୱାର, ମେଘନାଦ ପାଚେରୀ, ବାହାର ବେଢ଼ା, ଦୁଇ ପାର୍ଶ୍ୱରେ ଦୁଇଟି ବୃହତ ସିଂହ ମୂର୍ତ୍ତି ସ୍ଥାପନା କରାଇଛନ୍ତି । ଗୋଲାକାର ସ୍ଥମ୍ଭ ସଂଲଗ୍ନିତ ଜୟ ବିଜୟ ମୂର୍ତ୍ତି ଓ ମୂର୍ତ୍ତି ଦୁଇଟି ପଛରେ ମୁଗୁନି ପ୍ରସ୍ତରର ଅନ୍ୟ ଦୁଇଟି ଜୟ ବିଜୟ ବିଗ୍ରହ ସିଂହଦ୍ୱାର (ମୂଖ୍ୟଦ୍ୱାର)ରେ ଲାଗି ରହିଛି, ଯାହାର ଉଚ୍ଚତା ଅଢେଇ ଫୁଟ ଓ ଚତୁର୍ଭୁଜ ବିଶିଷ୍ଟ ଅଟନ୍ତି ।
ଅନ୍ୟ ଦ୍ୱାର ଗୁଡ଼ିକ ହେଲା ବ୍ୟାଘ୍ର ଦ୍ୱାର (ପଶ୍ଚିମ ଦିଗର ଦ୍ୱାର), ହାତୀ ଦ୍ୱାର (ଉତ୍ତର ଦିଗର ଦ୍ୱାର) ଓ ଅଶ୍ୱଦ୍ୱାର (ଦକ୍ଷିଣ ଦିଗର ଦ୍ୱାର) ।
ମୁଖ୍ୟ ମନ୍ଦିର ସାମନାରେ ଜଗମୋହନ ଓ ମଝିରେ ପବିତ୍ର କଳାଘାଟ ଦ୍ୱାର । ନାଟମନ୍ଦିରରୁ ଜଗମୋହନକୁ ଯିବା ବାଟରେ ଥିବା ଦ୍ୱାର ହେଲା ‘ଜୟ-ବିଜୟ’ ଦ୍ୱାର । ଏହା ବ୍ୟତୀତ ବେହରଣ ଦ୍ୱାର, ସାତପାହାଚ ଦ୍ୱାର, ଧୁକୁଡି ଦ୍ୱାର, ପଣ୍ଡା ଦ୍ୱାର, ମୁଦୁଲି ଦ୍ୱାର ଓ ଘଣ୍ଟାଦ୍ୱାର ଆଦି ଅଛି ।
ବେହରଣ ଦ୍ୱାର
thumb| ସିଂହଦ୍ୱାରରେ ଦୁଇ ସିଂହ ମୂର୍ତ୍ତି ଓ ସମ୍ମୁଖରେ ଅରୁଣ ସ୍ତମ୍ଭ (୧୮୭୦ ମସିହାର ଛବି)
ବଡ଼ ଦେଉଳ ବେହରଣ ଦ୍ୱାରର ବାମପଟେ ରହିଛି ଦକ୍ଷିଣୀଘର । ଏହି ଦକ୍ଷିଣୀ ଘରକୁ ପୂର୍ବରୁ ବେହରଣ ବୋଲି କୁହାଯାଉଥଲା । ଏହା ଗଜପତି ମହାରାଜାଙ୍କ ଦେଉଳ କଚେରି ଥିଲା। ରାଜା ଦେଉଳ ଚଳାଉଥବା ବେଳେ ଏଠାରେ ଆସି କଚେରି କରୁଥଲେ । ଠାକୁରଙ୍କ ସକାଳ ପହଡ଼ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ନୀତି କରଣ ଓ ବ୍ରାହ୍ମଣମାନେ ଦେଖୁଥିଲେ । ଏହି ବ୍ରାହ୍ମଣ ଓ କରଣମାନେ ଆସି ସେହି ଶ୍ରେବହରଣକୋର ଦେଉଳକରଣଙ୍କୁ ଜଣାଉଥଲେ । ଦେଉଳକରଣ ସମସ୍ତ ତଥ୍ୟ ରାଜାଙ୍କ ପାଖେ ରଖୁଥିଲେ । ରାଜା ବଡ଼ଦେଉଳକୁ ଦକ୍ଷିଣ ଦ୍ୱାର ଦେଇ ପ୍ରବେଶ କରୁଥିଲେ । ଦକ୍ଷିଣ ଦ୍ୱାରରେ ପ୍ରବେଶ କରିବା ପରେ ମୁକ୍ତିମଣ୍ଡପ ଦେଇ ଠାକୁରଙ୍କ ଦର୍ଶନ କରିବା ପରେ ବେହରଣରେ ଆସି ବସୁଥିଲେ । ସେଠାରେ ଦେଉଳର ସବୁ ହିସାବନିକାଶ କରାଯାଉଥିଲା । କେଉଁ ସେବକଙ୍କର କି କି ସମସ୍ୟା ରହିଛି, କିଏ କି ଅସୁବିଧାରେ ପଡ଼ିଛି, ଠାକୁରଙ୍କ ରୀତିନୀତିର କିଛି ଅସୁବିଧା ରହିଛି କି, କିଏ କିଛି ଭୁଲ କରିଛି କି, କିଏ ଭଣ୍ଡ କାମ କରିଛି କି ନାଁ ନାହିଁ, ଏସବୁ ଅସୁବିଧାର ସମାଧାନ ସେଠାରେ ହେଉଥିଲା । କେହି କିଛି ଭୁଲ କରିଥିଲେ ଡାକୁଆଦ୍ୱାରା ତାଙ୍କୁ ଗଜପତି ଏହି ବେହରଣକୁ ଡକାଉଥିଲେ । ସେଠାରେ ଦଣ୍ଡବିଧାନ ମଧ୍ୟ ହେଉଥିଲା । ଅଧୁନା ଏହି ବେହରଣରେ କଚେରି ବସୁନାହିଁ । ରାଜାଙ୍କ ହାତରୁ ଦେଉଳ ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର ପ୍ରଶାସନ ହାତକୁ ଯିବାପରେ ସେଠାରେ ବସି ସେବକମାନଙ୍କ ସମସ୍ୟା ଓ ଦେଉଳ ନୀତି ସମସ୍ୟା ସମ୍ପର୍କରେ ଆଉ ଆଲୋଚନା ହେଉନାହିଁ । ଏହା ଏବେ ବିଜେପ୍ରତିମାଙ୍କ ଆସ୍ଥାନ ଘର ହୋଇ ରହିଛି ।
ଗରୁଡ଼ ଓ ଅରୁଣ ସ୍ତମ୍ଭ
thumb|ଅରୁଣସ୍ତମ୍ଭ ଉପର ଭାଗର ଦୃଶ୍ୟ : ନମସ୍କାର ଭଙ୍ଗୀରେ ଅରୁଣ
ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର ଜଗମୋହନରେ ୧୦ଫୁଟ ଉଚ୍ଚତା ବିଶିଷ୍ଟ ଗରୁଡ଼ ସ୍ତମ୍ବ ଅଛି ।
ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର ସିଂହଦ୍ୱାର ସମ୍ମୁଖରେ ୩୩ଫୁଟ ୮ଇଞ୍ଚ ଉଚ୍ଚତା (ବେଦୀ: ୬ଫୁଟ, ସ୍ତମ୍ବ: ୨୫ଫୁଟ ୨ଇଞ୍ଚ, ଅରୁଣାସନ: ୨ଫୁଟ ୬ଇଞ୍ଚ) ବିଶିଷ୍ଟ ଅରୁଣସ୍ତମ୍ବ ଅଛି ।
ଅଷ୍ଟାଦଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ଦ୍ୱିତୀୟ ଦିବ୍ୟସିଂହଙ୍କ ରାଜତ୍ୱ କାଳରେ ଅରୁଣସ୍ତମ୍ବକୁ କୋଣାର୍କ ସୂର୍ଯ୍ୟ ମନ୍ଦିରରୁ ଅଣାଯାଇ ଏଠାରେ ସ୍ଥାପିତ କରାଯାଇଥିଲା ।
ବାଇଶି ପାହାଚ
thumb|277x277_ପିକସେଲ
ସିଂହଦ୍ୱାର ଗୁମୁଟରୁ ମନ୍ଦିର ଭିତରକୁ ପ୍ରବେଶ କରିବାକୁ ଅର୍ଥାତ କୁର୍ମବେଢ଼ା, ରୋଷଶାଳ, ଆନନ୍ଦ ବଜାର ଯିବା ପାଇଁ ଥିବା ବାଇଶି ଗୋଟି ପାହାଚ ବାଇଶି ପାହାଚ ନାମରେ ଜଣା । ବାଇଶି ପାହାଚ ବଉଳମାଳା ମାଙ୍କଡ଼ା ପଥରରେ ତିଆରି । ପାହାଚଗୁଡ଼ିକର ଓସାର ୬ଫୁଟ, ଲମ୍ବ ୭୦ଫୁଟ ଓ ଉଚ୍ଚତା ୬ଇଞ୍ଚରୁ ୭ଇଞ୍ଚ ମଧ୍ୟରେ ହେବ । ବାଇଶି ପାହାଚରେ ପିତୃପୁରୁଷଙ୍କୁ ଶ୍ରାଦ୍ଧ ଦିଆଯାଏ ।
ଭକ୍ତମାନେ ବର୍ଷସାରା ବାଇଶି ପାହାଚ ବାଟଦେଇ ଶ୍ରୀଜୀଉମାନଙ୍କୁ ଦର୍ଶନ କରିବାକୁ ଯାଉଥିବା ବେଳେ ଆଷାଢ଼ ଶୁକ୍ଳ ଦ୍ୱିତୀୟା ଦିନ ଶ୍ରୀଜୀଉମାନେ ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରର ରତ୍ନସିଂହାସନ ଛାଡ଼ି ବାଇଶି ପାହାଚ ବାଟ ଦେଇ ବଡ଼ଦାଣ୍ଡରେ ଥିବା ରଥକୁ ଆସିଥାନ୍ତି ।
ବାଇଶି ପାହାଚର ଅଧିଷ୍ଠାତ୍ରୀ ଦେବୀଗଣ ହେଲେ ମାୟା, ଚେତନା, ବୁଦ୍ଧି, ନିଦ୍ରା, କ୍ଷୁଧା, ଛାୟା, ତୃଷ୍ଣା, କ୍ଷାନ୍ତି, ଜାତି, ଲଜ୍ଜା, ଶାନ୍ତି, କାନ୍ତି, ବୃତ୍ତି, ସ୍ମୃତି, ଦୟା, ତୁଷ୍ଟି, ବିକ୍ରୀ, ମାତୃ, ଭ୍ରାନ୍ତି ଓ ପ୍ରଜ୍ଞା । ବିଶ୍ୱାସ ଅଛି ଯେ, ପ୍ରତ୍ୟେକ ମଣିଷ ୨୨ ପ୍ରକାର ପାପରୁ ମୋକ୍ଷ ନିମନ୍ତେ ୨୨ ପାହାଚ ଅତିକ୍ରମ କରିବା ଆବଶ୍ୟକ । ୨୨ ପାହାଚ ଯୋଗ ବିଦ୍ୟା ବର୍ଣ୍ଣିତ ୨୨ଟି ସ୍ତରର ପ୍ରତୀକ ।
ବାଇଶି ପାହାଚରେ ଦ୍ୱିତୀୟ ସୋପାନରେ ରହିଛି ଜମଶିଳା । ଶ୍ରଦ୍ଧାଳୁମାନେ ଏହି ଶିଳାକୁ ସ୍ପର୍ଶ କରି ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କୁ ଦର୍ଶନ କଲେ ଅକାଳ ମୃତ୍ୟୁ ହୁଏ ନାହିଁ ଓ ସମସ୍ତ ପାପ ନାଶ ହୋଇ ଜୀବ ବୈକୁଣ୍ଠଗାମୀ ହୁଏ ବୋଲି ଲୋକ ବିଶ୍ୱାସ ରହିଛି ।
ରୋଷ ଘର ଓ ଭୋଗ
thumb|ମହାପ୍ରସାଦ ବା ଅବଢ଼ା|333x333_ପିକସେଲ
ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର ରୋଷ ଘରେ ସ୍ୱତ୍ତ୍ୱଲିପି ମୁତାବକ ୨୪୦ଟି ଚୂଲି ଅଛି ଓ ସେଥିମଧ୍ୟରୁ ଚୂଲି କୋଠ ଭୋଗ ଚୂଲି ରୂପେ ପରିଚିତ।
ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରରେ ବିରାଜିତ ଶ୍ରୀବିଗ୍ରହମାନଙ୍କ ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ନାନାଦି ନୈବେଦ୍ୟ ଭୋଗ ଲାଗି କରାଯାଇଥାଏ । ସେଥି ମଧ୍ୟରୁ ଦୁଇଟି ପ୍ରମୁଖ ନୈବେଦ୍ୟ ହେଉଛି ବଲ୍ଲଭ ଭୋଗ ଓ ସକାଳ ଧୂପ।
ବଲ୍ଲଭ ଭୋଗ : ଏଇ ଭୋଗରେ ପାଗ ଖଇ, ପାଚିଲା କଦଳୀ, ଦହି, ସର, ଖୁଆ, ମଣ୍ଡା, ସେଓ, ଚାଉଳିଆ, ନଡ଼ିଆ ପାତି, କମଳା, ସେପାଟା, କାକୁଡ଼ି ଆଦି ନୈବେଦ୍ୟ ହୋଇଥାଏ।
ସକାଳ ଧୂପ : ସକାଳ ଧୂପରେ ସାଦା ଅନ୍ନ, ମୁଗ ଖେଚୁଡ଼ି, ଘିଅ ଅନ୍ନ, ଡାଲି, ଡାଲମା, ଶାଗ, ବେସର, ଭଜା, ମହୁର, ଖଟା, ବିଭିନ୍ନ ବିରି ଓ ଅଟା ଜାତୀୟ ପିଠା ଇତ୍ୟାଦି ଲାଗିଥାଏ।ସ୍ଥଳ ବିଶେଷରେ ମାଟି କୁଡୁଆ, ପିତଳ ହାଣ୍ଡିରେ ରନ୍ଧନ କରାଯାଇ ଭୋଗ ବଢାଯାଏ।ପଞ୍ଚୋପଚାର/ଷୋଡ଼ଶପଚାର ମନ୍ତ୍ରରେ ପୂଜା କରାଯାଏ।ଏହି ପୂଜା ଅଷ୍ଟାଦଶାକ୍ଷର ଗୋପାଳ ମନ୍ତ୍ର / ଏକାକ୍ଷରୀ ଭୁବନେଶ୍ୱରୀ ମନ୍ତ୍ର ଏବଂ ଓଁ ନମୋ ଭଗବତେ ବାସୁଦେବାୟ (ଦ୍ୱାଦଶାକ୍ଷର) ମନ୍ତ୍ରରେ ପୂଜା କରାଯାଏ।
ବ୍ୟବହୃତ ପରିବା
ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରର ପରମ୍ପରା ଅନୁଯାୟୀ ଭୋଗରେ ଦେଶୀଆଳୁ, କଖାରୁ, କଞ୍ଚା କଦଳୀ, ପଣସ, ମୂଳା, ପୋଟଳ, ଶିମ୍ବ, କାଙ୍କଡ଼, ଜହ୍ନି, ବାଇଗଣ, ସାରୁ, କନ୍ଦମୂଳ, ଅଦା, ଧନିଆପତ୍ର, ନଡ଼ିଆ ପ୍ରଭୃତି ଡାଲମା ଓ ତରକାରୀ ଇତ୍ୟାଦିରେ ବ୍ୟବହୃତ ହୋଇଥାଏ । କୋଶଳା, ଲେଉଟିଆ ଓ ଅଗସ୍ତି ଶାଗ ବ୍ୟତିତ ଅନ୍ୟ କୈଣସି ଶାଗ ଭୋଗରେ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏନାହିଁ ।
ତେଲ ଓ ମସଲା
ଭୋଗ ପ୍ରସ୍ତୁତିରେ ତେଲ ବ୍ୟବହାର କରାଯାଏ ନାହିଁ, କେବଳ ଘିଅ ବ୍ୟବହୃତ ହୁଏ । ଜିରା, ଗୋଲମରିଚ, ଡାଲଚିନି, ବଡ଼ ଅଳେଇଚ, ହେଙ୍ଗୁ, ପାନମଧୁରୀ, ସୋରିଷ ଇତ୍ୟାଦି ବିଭିନ୍ନ ଭୋଗ ଦ୍ରବ୍ୟ ପ୍ରସ୍ତୁତିରେ ବ୍ୟବହାର ହୋଇଥାଏ ।
ମନ୍ଦିରରେ ନିଷିଦ୍ଧ
ପରିବା : ବିଲାତି ଆଳୁ, ଟମାଟୋ,ସଜନା ଛୁଇଁ, ଅମୃତଭଣ୍ଡା, ଲାଉ, ଭେଣ୍ଡି, ପିଆଜ ଷଣ୍ଢା, ଝୁଡ଼ଙ୍ଗ, କ୍ୟାପସିକମ, କଞ୍ଚାଲଙ୍କା, ଫୁଲ କୋବି, ପତ୍ର କୋବି, ବିମ୍, କଲରା, ବିଟ୍, ଗାଜର, ମଟର ଛୁଇଁ, ଇତ୍ୟାଦି ନିଷିଦ୍ଧ ।
ମସଲା : ପିଆଜ, ରସୁଣ, ଲଙ୍କାଗୁଣ୍ଡ, ଗରମ ମସଲା, କଳାଜିରା, କାଜୁ, ଗୁଜୁରାତି ନିଷିଦ୍ଧ ।ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ରଥଯାତ୍ରା ବିଶେଷାଙ୍କ,୨୪ ଜୁନ ୨୦୧୨
ଆନନ୍ଦବଜାରଠାରେ ଜାତି-ଧର୍ମ-ବର୍ଣ୍ଣ ନିର୍ବିଶେଷରେ ଭକ୍ତମାନେ ଏକାଠି ବସି ମହାପ୍ରସାଦ ସେବନ କରି ଥାଆନ୍ତି ।
ରତ୍ନଭଣ୍ଡାର
ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିରରେ ଠାକୁରମାନଙ୍କୁ ପିନ୍ଧାଯିବା ସକାଶେ ବିଭିନ୍ନ ଅଳଙ୍କାର ରଖିବା ପାଇଁ ଦେଉଳ ତୋଳା ହେବା ବେଳେ ଏକ ରତ୍ନଭଣ୍ଡାରର ନିର୍ମାଣ କରାଯାଇଥିଲା । ବିଭିନ୍ନ ରାଜ୍ୟ ଜୟ କରିବା ସମୟରେ ସେଠାରୁ ମିଳିଥିବା ସୁନା, ରୂପା, ହୀରା, ଲୀଳା ଆଦି ରତ୍ନ ରାଜା-ମହାରାଜାମାନେ ଦେଉଳକୁ ଦାନ ଦେଉଥିଲେ । ଶହଶହ ବର୍ଷଧରି ରତ୍ନଭଣ୍ଡାରରେ ତାହା ସବୁ ତାଲାପଡ଼ି ରହିଆସିଛି । ୧୯୫୨ ଏବଂ ୧୯୭୮ ମସିହାରେ ରତ୍ନଭଣ୍ଡାରର ତିନିଟି ସିନ୍ଦୁକ ଖୋଲାଯାଇ ତାଲିକା ତିଆରି ନିମନ୍ତେ ସେଥିରୁ ଅଳଙ୍କାର ବାହାର କରାଯାଇଥିଲା । ଏହି ସମ୍ପୂର୍ଣ୍ଣ ତାଲିକା ତିଆରି କରାଯାଇ ପାରିନାହିଁ । କିଛି ଅଳଙ୍କାର ଭାରତୀୟ ରିଜର୍ଭ ବ୍ୟାଙ୍କରେ ଗଚ୍ଛିତ କରାଯାଇଥିଲା । ଆଉ କିଛି ଅଳଙ୍କାର ଠାକୁରଙ୍କ ଦୈନନ୍ଦିନ ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ବେଶରେ ବ୍ୟବହାର ପାଇଁ ଭଣ୍ଡାରଘରେ ରଖାଯାଇଛି । ଅନେକ ଅଳଙ୍କାର ସମୟକ୍ରମେ ରକ୍ଷନାବେକ୍ଷଣା ବିନା ଭାଙ୍ଗିରୁଜି ଯାଇଛି । ରତ୍ନଭଣ୍ଡାରରେ ତିନିଟି ଚାବି ପଡ଼ିଛି ଯହିଁରୁ ଗୋଟେ ପୁରୀ ଗଜପତିଙ୍କ ପାଖରେ ଥିବା ବେଳେ ଅନ୍ୟ ୨ଟି ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର ପ୍ରଶାସନ ଏବଂ ଭଣ୍ଡାର ମେକାପଙ୍କ ପାଖରେ ରହିଛି । ତିନୋଟି ଚାବି ଏକାଠି ହେଲେ ରତ୍ନଭଣ୍ଡାର ଖୋଲାଯାଇ ପାରିବ । ପ୍ରାୟ ୫୦ଟି ବଡ଼ ସିନ୍ଦୁକରେ ରହିଛି ବିଭିନ୍ନ ପ୍ରକାରର ମୂଲ୍ୟବାନ ଅଳଙ୍କାର ଭପୂର ହୋଇ ରହିଛି ବୋଲି ଜଣାଯାଏ । ପ୍ରତି ବର୍ଷ ହରିଶୟନ ଏକାଦଶୀ ତିଥିରେ ରଥ ଉପରେ ସୁନାବେଶ ବେଲେ, ଦୋଳପୂର୍ଣ୍ଣିମା, ବିଜୟାଦଶମୀ, ପୌଷ ପୂର୍ଣ୍ଣିମା ଏବଂ କାର୍ତ୍ତିକ ପୂର୍ଣ୍ଣିମା ଭଳି ତିଥିମାନଙ୍କରେ ରତ୍ନସିଂହାସନ ଉପରେ ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କୁ ସୁନାବେଶ ବା ରାଜରାଜେଶ୍ୱର ବେଶ କରାଯାଏ । ସବୁଠାରୁ ଅଧିକ ସୁନାଗହଣା ହରିଶୟନ ଏକାଦଶୀ ତିଥିରେ ବ୍ୟବହାର ବ୍ୟବହାର ହୋଇଥାଏ । ଗଜଉଦ୍ଧାରଣ ବେଶ, ରଘୁନାଥ ବେଶ, ବଣଭୋଜି ବେଶ, କୃଷ୍ଣବଳରାମ ବେଶ, ରାଧା ଦାମୋଦର ବେଶ, ଲକ୍ଷ୍ମୀନାରାୟଣ ବେଶ, ବାଙ୍କଚୂଡା ବେଶ, ଆଡ଼କିଆ ବେଶ, ଲକ୍ଷ୍ମୀନୃସିଂହ ବେଶ, ବାମନ ବେଶ, ଚାଚେରୀ ବେଶ ଏବଂ ଚନ୍ଦନ ବେଶରେ ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କୁ ଅଳଙ୍କାର ଆଭୂଷଣ କରାଯାଇଥାଏ ।
ପାର୍ଶ୍ୱଦେବତା
thumb|ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିରର ପଛପଟ ଦୃଶ୍ୟ (ସମ୍ମୁଖରେ ଥିବା କ୍ଷୁଦ୍ର ଉଦ୍ୟାନଟି 'କୋଇଲି ବୈକୁଣ୍ଠ' ନାମରେ ପରିଚିତ)
ମୁଖ୍ୟ ମନ୍ଦିର ତିନି ଦିଗରେ ରାହା ପାଗରେ ତିନି ମୁଖ୍ୟ ପାର୍ଶ୍ୱଦେବତାଙ୍କୁ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ କରାଯାଇଛି । ତନ୍ମଧ୍ୟରେ ବିମାନର ଉତ୍ତରରେ କଳା ମୁଗୁନି ପ୍ରସ୍ତର ନିର୍ମିତ ବାମନ ବା ତ୍ରିବିକ୍ରମ, ଦକ୍ଷିଣରେ ବରାହ ଓ ପଶ୍ଚିମରେ ନୃସିଂହ ରହିଛନ୍ତି । ଏହି ତିନି ବିଗ୍ରହଙ୍କ ନିମିତ୍ତ ତିନିଗୋଟି ଉଚ୍ଚ ମନ୍ଦିର ମଧ୍ୟ ନିର୍ମିତ ହୋଇଛି । ପ୍ରତ୍ନତତ୍ତ୍ୱବିତ୍ମାନେ ପୁରୀ ବଡ଼ଦେଉଳ ସଂଲଗ୍ନ ହୋଇ ତିନି ଦିଗରେ ଥିବା ଏହି ପାର୍ଶ୍ୱ ମନ୍ଦିରଗୁଡ଼ିକ ମୁଖ୍ୟ ମନ୍ଦିରର ଭାରସାମ୍ୟ ରକ୍ଷା କରିବାରେ ସହାୟକ ହେଉଥିବା ପ୍ରକାଶ କରିଥାନ୍ତି । ଏଥିସହ ମନ୍ଦିରରେ ଅଷ୍ଟ ଦିଗପାଳ, ଦଶ ଅବତାର ଓ ଅନ୍ୟ ବହୁ ଦେବ-ଦେବୀଙ୍କ ମୂର୍ତ୍ତି ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ । ମୁଖ୍ୟ ମନ୍ଦିର ଭିତର ଓ ବାହାର ବେଢ଼ା ମଧ୍ୟରେ ଛୋଟ ବଡ଼ ପ୍ରାୟ ଶତାଧିକ ମନ୍ଦିର ଅଛି ।
ବେଢ଼ା ଦେବଦେବୀ
ପତିତପାବନ
ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥ ପତିତମାନଙ୍କୁ ଉଦ୍ଧାର କରୁଥିବାରୁ ତାଙ୍କର ଅନ୍ୟ ନାମ ପତିତପାବନ । ବିଶେଷ କରି ସିଂହଦ୍ୱାର ଗୁମୁଟ ଭିତରେ ଡାହାଣ ପଟରେ ଥିବା ପୂର୍ବାଭିମୁଖୀ ଜଗନ୍ନାଥ ମୂର୍ତ୍ତିଙ୍କୁ ପତିତପାବନ ବୋଲି କୁହାଯାଏ । ଯେଉଁମାନେ ଧର୍ମାନ୍ତର ହେଉଥିଲେ ସେମାନେ ମନ୍ଦିର ନ ଯାଇପାରି ଅରୁଣ ସ୍ତମ୍ଭରୁ ପତିତପାବନଙ୍କୁ ଦର୍ଶନ କରି ପାରୁଥିଲେ। ପରମ୍ପରା ଅନୁଯାୟୀ ପତିତପାବନଙ୍କର ଅଣସର ବିଧି, ଦୁଆର ଫିଟା, ମଙ୍ଗଳ ଆଳତୀ, ବିଭିନ୍ନ ବେଶ ପ୍ରମୁଖ କରାଯାଏ ।
ଫତେ ହନୁମାନ
ଗୁମୁଟର ପ୍ରବେଶ ମାର୍ଗରେ ବାମ ଭାଗରେ ଫତେ ହନୁମାନ, ରାଧାକୃଷ୍ଣ, ଗଣେଶ ଓ ଦୁର୍ଗାଙ୍କ ଚିତ୍ର ପ୍ରତିମା । ଫତେ ହନୁମାନ ସିଂହଦ୍ୱାର ଗୁମୁଟର କାନ୍ଥରେ ଏକ ଠଣା ସଦୃଶ କ୍ଷୁଦ୍ର ମନ୍ଦିରରେ ବିରାଜିତ । ପୂର୍ବ ଦିଗରୁ ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର ସୁରକ୍ଷା କାର୍ଯ୍ୟରେ ଫତେ ହନୁମାନ ରହିଛନ୍ତି । ସେ ପୂର୍ବ ଦ୍ୱାରର ରକ୍ଷକ ଓ ପଞ୍ଚ ରାମାନନ୍ଦୀ ଖାଲସାଙ୍କ ଆରାଧ୍ୟ ଦେବତା।
କାଶୀ ବିଶ୍ୱନାଥ
ଆସି ବାଇଶି ପାହାଚରେ ଚଢ଼ି ଯିବା ମାତ୍ରେ ବାମ ପାର୍ଶ୍ୱରେ (ଦକ୍ଷିଣ ଦିଗରେ) କାଶୀ ବିଶ୍ୱନାଥ ପ୍ରାୟ ୧୫ଫୁଟ ଉଚ୍ଚତାର ମନ୍ଦିର ଯାହା ୧୬୧୧ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦରେ ବିଧିବଦ୍ଧ ଭାବେ ପ୍ରତିଷ୍ଟିତ ହୋଇଥିବା ଗବେଷକ ପଣ୍ଡିତ ସଦାଶିବ ରଥଶର୍ମା ମତ ପୋଷଣ କରିଛନ୍ତି । ଯୋଗଶାସ୍ତ୍ର ମତେ ବିଷ୍ଣୁ ଦର୍ଶନ ପୂର୍ବରୁ ଯୋଗେଶ୍ୱରଙ୍କୁ ଦର୍ଶନଙ୍କୁ କରିବାକୁ ପଡ଼ି଼ଥାଏ। ଆଉ ଯୋଗେଶ୍ୱରଙ୍କ ପ୍ରତୀକ ହେଲେ ଶିବ ଓ ବିଷ୍ଣୁ ସ୍ୱୟଂ ଜଗନ୍ନାଥ। କାଶୀ ବିଶ୍ୱନାଥ ଲିଙ୍ଗର ଉଚ୍ଚତା ପ୍ରାୟ ୧୦ଇଞ୍ଚ ଓ ଶକ୍ତି ଉତ୍ତର ଦିଗାଭିମୁଖୀ । ପ୍ରସ୍ତର ନିର୍ମିତ ହର ପାର୍ବତୀ ମୂର୍ତ୍ତି ୧୦ଇଞ୍ଚ ଉଚ୍ଚତା ବିଶିଷ୍ଟ ପୂଜିତ। ପ୍ରବେଶ ଦ୍ୱାରର ଓସାର ମାତ୍ର ଅଢେ଼ଇ ଫୁଟ ଓ ଉଚ୍ଚତାରେ ୪ଫୁଟ । ଶୀତଳ ଷଷ୍ଠୀ, ଶିବ ବିବାହ ଉତ୍ସବ ଠାକୁରଙ୍କ ଜଳାଶାୟୀ ନୀତି ହୋଇଥାଏ। ପଶ୍ଚିମାଭିମୁଖୀ ଅନନ୍ତ କ୍ଷୁଦ୍ର ମନ୍ଦିରଟି ଭାରତ ବର୍ଷରେ ଖ୍ୟାତି ଓ ପ୍ରସିଦ୍ଧି ରହିଛି।
ରାମାଭିଷେକ
ବାଇଶି ପାହାଚ କାଶୀ ବିଶ୍ୱନାଥଙ୍କ ପାର୍ଶ୍ୱରେ ରାମାଭିଷେକରେ ରାମସୀତାଙ୍କ ସିଂହାସନ ଆରୋହଣ ସହ ୪ ଭ୍ରାତା, ସଙ୍କଟ ମୋଚନ ହନୁମାନ, ସୁଗ୍ରୀବ, ଜାମ୍ବବାନ ଓ ସମସ୍ତ ବାନର ଭକ୍ତ ପ୍ରମୁଖ ପ୍ରଭୁଙ୍କୁ ପ୍ରଣିପାତ କରୁଥିବାର ଦେଖାଯାଏ ।
ନୃସିଂହନାଥ
ପରବର୍ତ୍ତୀ କ୍ଷୁଦ୍ର ମନ୍ଦିରରେ ନୃସିଂହ ନାଥଙ୍କ ଶିଳା ମୂର୍ତ୍ତି ଓ ପାର୍ଶ୍ୱରେ ଗଣନାଥଙ୍କ ମୂର୍ତ୍ତି ଦେଖାଯାଏ ।
ଅଗ୍ନୀଶ୍ୱର ମନ୍ଦିର
କୁର୍ମବେଢ଼ା ବା ଭିତର ବେଢ଼ା ପହଞ୍ଚିବା ଓ ବାମ ପଟେ ଚାଲିଲେ ଅଗ୍ନୀଶ୍ୱରଙ୍କ ମନ୍ଦିର ପଡେ । ଏହା କୁର୍ମବେଢ଼ା ଓ ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ପାକଶାଳକୁ ଯାଇଥିବା ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ରାସ୍ତାରେ ଆଗ୍ନେୟ କୋଣକୁ ଲାଗି ଅଗ୍ନୀଶ୍ୱରଙ୍କର କ୍ଷୁଦ୍ର ମନ୍ଦିର ରହିଛି। ସେ ହେଉଛନ୍ତି କୁର୍ମବେଢ଼ାର ପ୍ରତିପାଳକ, ରକ୍ଷକ ଓ ରୋଷର ବିଶୋଧକ ।
ଅନନ୍ତ ଶୟନରେ ନାରାୟଣ
ଭୋଗ ମନ୍ଦିରକୁ ଯେଉଁ ରାସ୍ତା ଦେଇ ନିଆଯାଉଛି ଠିକ୍ ଅଗ୍ନୀଶ୍ୱର ମନ୍ଦିର ପାର ହୋଇ ମନ୍ଦିର ମଧ୍ୟସ୍ଥ ପାହାଚକୁ ଉଠିବା ପୂର୍ବରୁ ଡାହାଣ କାନ୍ଥରେ ବିଶାଳ ଅନନ୍ତ ଶୟନରେ ନାରାୟଣଙ୍କ ପ୍ରତିମା, ଲକ୍ଷ୍ମୀ-ସରସ୍ୱତୀ, ବ୍ରହ୍ମା, ବିଷ୍ଣୁ ଓ ଦେବଲୋକଙ୍କ ସହ ଅନନ୍ତ ସର୍ପ ଉପରେ ଶୟନ କରିଥିବା ଭକ୍ତମାନେ ଦର୍ଶନ କରିଥାନ୍ତି ।
ସତ୍ୟ ନାରାୟଣ ମନ୍ଦିର
ଶ୍ରୀଅଗ୍ନୀଶ୍ୱର ମହାଦେବ ଓ ଭୋଗ ରାସ୍ତା ପାର ହୋଇ କୂର୍ମବେଢା଼ରେ ଦକ୍ଷିଣକୁ ଆଗେଇ ଆସିଲେ ୫ଫୁଟ ୧୦ଇଞ୍ଚ କଳା ମୁଗୁନି ପ୍ରସ୍ତରରେ ନିର୍ମିତି ସତ୍ୟ ନାରାୟଣଙ୍କ ବିଗ୍ରହ ଦେଖାଯାନ୍ତି। ବେଢ଼ାର ପତନଠାରୁ ୨୫ ଫୁଟ ଉଚ୍ଚତା ଓ ପଞ୍ଚ ରଥ ବିଶିଷ୍ଟ ଏହି ମନ୍ଦିରଟି ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ । ଦୁଇ ପାର୍ଶ୍ୱରେ ଶ୍ରୀଦେବୀ ଓ ଭୂଦେବୀ ବିଦ୍ୟାମାନ । ପ୍ରତ୍ୟେକ ପୂର୍ଣ୍ଣିମା ଓ ସଂକ୍ରାନ୍ତିରେ ଏହି ମନ୍ଦିରରେ ଭକ୍ତମାନଙ୍କ ଭିଡ଼ ହୋଇଥାଏ ।
ବେଢ଼ା ପରିକ୍ରମା ସମୟରେ ଅଗ୍ନୀଶ୍ୱର, ଅନନ୍ତ ବାସୁଦେବ ଓ ସତ୍ୟ ନାରାୟଣଙ୍କୁ ଦର୍ଶନ ନ କରି ଏହି ମନ୍ଦିର ଆଗରେ ଠିଆହୋଇ ଦୁଇ ହାତ ଉପରକୁ ଉଠେଇ ଚକ୍ର ନାରାୟଣ, ନୀଳଚକ୍ର, ଧ୍ୱଜାବୀର, ପତିତପାବନ, କପିଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କୁ ଚାହିଁ ନିଜକୁ ସମର୍ପିତ ଭାବେ ଅର୍ପଣ କରିଦେଲେ ସେହି କାଳିଆ ଠାକୁର ପ୍ରାପ୍ତି ହୋଇଥାନ୍ତିର ବିଶ୍ୱାସ ରହିଛି ।
ଶ୍ରୀ ବାଳମୁକୁନ୍ଦ ମନ୍ଦିର
ବଟ ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ସମ୍ମୁଖରେ ବଟ ମଙ୍ଗଳାଙ୍କ ଦକ୍ଷିଣ କୋଣରେ ବାଳମୁକୁନ୍ଦ ମନ୍ଦିର ଯେଉଁଥିରେ ଏକ ଫୁଟ ଲମ୍ବ ବିଶିଷ୍ଟ କଳା ଚିକ୍କଣ ମୁଗୁନି ପ୍ରସ୍ତରରେ ନିର୍ମିତ ବାଳମୁକୁନ୍ଦ ବିଗ୍ରହ ଦକ୍ଷିଣା ଆଡ଼କୁ ମସ୍ତକ ରଖି ଚିତି ହୋଇ ପ୍ରସ୍ତରରେ ନିର୍ମିତ ବଟ ପତ୍ରରେ ଶୋଇ ରହିଛନ୍ତି। ପଦର ଅଙ୍ଗୁଠିକୁ ହସ୍ତରେ ଧରି ମୁଖ ପଦ୍ମରେ ପ୍ରବେଶ କରାଇଛନ୍ତି । ଗଜପତି ମହାରାଜ ବୀରକିଶୋର ଦେବଙ୍କ ଜଣେ ପାତ୍ର ଶ୍ରୀଧର ପଟ୍ଟନାୟକ ବଟ ମୂଳରେ ମନ୍ଦିରଟି ଠିଆ କରି ବାଳମୁକୁନ୍ଦଙ୍କୁ ସ୍ଥାପିତ କରାଇଥିଲେ ।
ବଟକୃଷ୍ଣ
ବାଳମୁକୁନ୍ଦ ମନ୍ଦିରର ଏକ କାନ୍ଥ ସଂଲଗ୍ନ ଠଣା ମଧ୍ୟରେ ଦେଢ଼ ଫୁଟ ଉଚ୍ଚତା ବିଶିଷ୍ଟ ପ୍ରସ୍ତର ନିର୍ମିତ ବଟକୃଷ୍ଣ ବିଗ୍ରହ ସ୍ଥାପିତ ହୋଇଛନ୍ତି । ପୂର୍ବେ ଏଠାରେ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ମନ୍ଦିର ରହିଥିଲା । ମନ୍ଦିରଟି ଭାଙ୍ଗି ଯିବାରୁ ଅନେକ ବର୍ଷ ଧରି ବାଳମୁକୁନ୍ଦ ଓ ବଟକୃଷ୍ଣ ଗୋଟିଏ ମନ୍ଦିରରେ ପୂଜିତ ହେଉଛନ୍ତି ।
'ଶଙ୍ଖଚକ୍ର ଗଦାପଦ୍ମ ଧାରିଣଂ ବନମାଳୀନଂ । ବଟ ନାରାୟଣଂ ବନ୍ଦେ ମମ ପାପକ୍ଷୟଂ କୁରୁ ॥
ମାର୍କଣ୍ଡେୟ ପାଦୁକା
ବାଳମୁକୁନ୍ଦ ମନ୍ଦିର ଓ ବଟ ମଙ୍ଗଳାଙ୍କ ଦକ୍ଷିଣ କୋଣର ବାମ ପାର୍ଶ୍ୱରେ ମାର୍କଣ୍ଡେୟ ପାଦୁକା ରହିଛନ୍ତି ।
ବଟ ଗଣେଶ
ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର ଭିତର ବେଢା଼ରେ ଥିବା ସମସ୍ତ ଗଣେଶଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ବଟ ଗଣେଶ ପ୍ରଥମ ଓ ମୂଖ୍ୟ ଅଟନ୍ତି । ସେ କଳ୍ପ ଗଣେଶ, ଚିନ୍ତାମଣି ଗଣେଶ, ବଟ ଗଣେଶ ଓ ସିଦ୍ଧ ଗଣେଶ ନାମରେ ପୂଜା କରାଯାଏ। ଶ୍ରୀ ଗଣେଶଙ୍କ ଏହି ବଟ ଗଣେଶ ମନ୍ଦିର ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ମନ୍ଦିରଠାରୁ ପ୍ରାଚୀନ । ୭୦୦ ବର୍ଷର ପୁରାତନ ବୋଲି ଅନୁମାନ କରାଯାଏ ।
ହରି ସହଦେବ
ବାଳମୁକୁନ୍ଦ ଓ କଳ୍ପବଟ ସମ୍ମୁଖରେ ହରି ସହଦେବ ମହାଦେବଙ୍କ କ୍ଷୁଦ୍ର ମନ୍ଦିରଟି ରହିଛି । ବେଢା଼ ପରିକ୍ରମା ସମୟରେ ଭକ୍ତମାନଙ୍କର ଅଭିଳାଷକୁ ସାକାର କରି ରିଷ୍ଟ ଖଣ୍ଡନ କରିବାକୁ ଓ ଭବିଷ୍ୟତ ପଥକୁ କୁସୁମିତ କରିବା ଲକ୍ଷ୍ୟରେ ପାଣି ଲାଗି କରିଥାନ୍ତି ।
ବଟ ଅବକାଶ
ପୂର୍ବ-ପଶ୍ଚିମ ମୁଖା ବଟ ଗଣପତି ସମୁଖରେ ହରି ସହଦେବ ମନ୍ଦିର ପାର୍ଶ୍ୱରେ ବଟ ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିର । ଏଠାରେ ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ବିଗ୍ରହ ପୂଜିତ । ସଦା ସର୍ବଦା ସୁନା ବେଶର ମୁକୁଟ, କିରୀଟ କଳା ବଦନର ଶୋଭାକୁ ଦୁଇ ଗୁଣିତ କରୁଅଛି। ମୂର୍ତ୍ତିର ଉଚ୍ଚତା ୫ ଫୁଟ। ବାମ ପାର୍ଶ୍ୱରେ ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କ ମୂର୍ତ୍ତି । ଏହା ସମ୍ମୁଖରେ ପୁରାଣ ପଢ଼ିବା ବେଳେ ଅତିବଡ଼ି ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସଙ୍କ ସହିତ ଚୈତନ୍ୟ ଭେଟ ହୋଇଥିଲେ । ଯବନ/ବିଧର୍ମୀମାନେ ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥଙ୍କୁ ଯେତେବେଳେ ଆକ୍ରମଣ କରନ୍ତି ସେହି ସମୟରେ ମହାପ୍ରଭୁଙ୍କ ସୁରକ୍ଷା ନିମନ୍ତେ ବଟ ବିହାରୀ ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କୁ କଳାହାଟ ଦ୍ୱାରରେ ରଖି ଶତ୍ରୁଙ୍କୁ ଠକା ଯାଇଛି। ମହାସ୍ନାନ ସ୍ନାନ ପୂର୍ଣ୍ଣିମା ଦିନ ସମ୍ପାଦିତ ହୋଇ ଅଣସର ନୀତି ପାଳିତ ହୁଏ । ନବକଳେବରରେ ଏଠାକୁ ଦାରୁ ଆସେ । ଜଗନ୍ନାଥ ଦାସ ବଟ ବିହାରୀ ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ସମ୍ମୁଖରେ କଳ୍ପବଟ ତଳେ ତାଙ୍କର ଭାଗବତ ରଚନା ଓ ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଗ୍ରନ୍ଥ ଲେଖିଥିଲେ । ଏଣୁ ବଟ ବିହାରୀ ଜଗନ୍ନାଥ 'ଭାଗବତ କାଳିଆ ବୋଲି ନାମିତ ହୋଇଛନ୍ତି ।
କଳ୍ପବଟ/ବାଞ୍ଛା ବଟ
କଳ୍ପବଟ ଓ ବାଞ୍ଛା ବଟ ଦୁଇଟି ପ୍ରାଚୀନ ସର୍ବ ପାବନ ସ୍ଥଳ।ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର ମଧ୍ୟରେ ଯାହା ଆଜି ଅବସ୍ଥିତ ତାହା କଳ୍ପ ଆରମ୍ଭ, ପ୍ରଳୟ ଶେଷ ସବୁ ସମୟରେ ଏହା ବିଦ୍ୟମାନ । ଭଗବାନ ବିଷ୍ଣୁ ସ୍ୱୟଂ ଶିଶୁ ରୂପରେ ବଟ ପତ୍ରରେ ଶୟନ କରି ଭାସୁଥିବା ଓ ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ଦାରୁ ବିଗ୍ରହ ପୂର୍ବରୁ ନୀଳମାଧବ ରୂପେ ବିଶ୍ୱାବସୁ ଶବର ପୂଜା କରୁଥିବାର କିମ୍ବଦନ୍ତୀ ରହିଛି । କଳ୍ପବଟର ଚତୁଃପାର୍ଶ୍ୱରେ ବଟେଶ୍ୱର, ବଟକୃଷ୍ଣ, ବାଳମୁକୁନ୍ଦ, ବଟ ମଙ୍ଗଳା, ବଟ ନାରାୟଣ, ବଟ ଗଣେଶ, ରାଧାକୃଷ୍ଣ, ପତିତପାବନ/ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ(ବଟ ଅବକାଶ),ପଞ୍ଚୁ ପାଣ୍ଡବ, ମହାଦେବ ପ୍ରମୁଖ ରହିଛନ୍ତି।କଳ୍ପବଟ ଚତୁଃବର୍ଣ୍ଣ ଫଳପ୍ରଦ ମୁଖ୍ୟ ପାବନକାରୀ ତୀର୍ଥ ।ପ୍ରାୟ ସମସ୍ତ ଆଦି ସନାତନ ଧର୍ମ ପୁରାଣରେ ଏହି କଳ୍ପବଟର ମହାତ୍ମ୍ୟ ବର୍ଣ୍ଣନା ହୋଇଛି।ଯଥା ସ୍କନ୍ଧ ପୁରାଣ, ବ୍ରହ୍ମ ପୁରାଣ, ତୀର୍ଥ ଚିନ୍ତାମଣି, ଭାଗବତ ମହାପୁରାଣ, ହରିବଂଶ, ଭବିଷ୍ୟ ପର୍ବ, ପ୍ରେମ ଭକ୍ତି, ବ୍ରହ୍ମ ଗୀତା, ଚନ୍ଦ୍ରକଳା, ରସିକ ହାରାବଳୀ, ସାରଗୁପ୍ତ ଗୀତା, ତୁଳାଭିଣା, ଅଷ୍ଟ ଗୁଜ୍ଜରୀ ପ୍ରଭୃତି ପୁରାଣ, ଶାସ୍ତ୍ର/କାବ୍ୟ ଗ୍ରନ୍ଥ ।
କାର୍ତ୍ତିକ ମାସ ଶୁକ୍ଳ ତ୍ରୟୋଦଶୀ ତିଥିରେ ବଟ ଦେବତାଙ୍କର ଜୟନ୍ତୀ ଉତ୍ସବ ପାଳିତ ହୁଏ।କାର୍ତ୍ତିକର ପଞ୍ଚକ ଅବସରରେ କଳ୍ପବଟର ପୂଜା ଆରଧନା ନିଶ୍ଚିତ ରୂପେ ପରମ ପବିତ୍ର ଓ ତାତ୍ପର୍ଯ୍ୟପୂର୍ଣ୍ଣ।କଳ୍ପବଟ ଦର୍ଶନ କରିବା ମାତ୍ରେ ଏହାର ଛାୟାରେ ବାରମ୍ବାର ପାଦ ପକାଇବ।ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର ବେଢ଼ା ପରିକ୍ରମା ସମୟରେ କଳ୍ପବଟ ତଳେ ବସି ନୀଳଚକ୍ର ପତିତପାବନ, ଧ୍ୱଜାବୀର-କପିଚକ୍ରକୁ ଚାହିଁ ପ୍ରଣିପାତ କରିବା ସହ ରିଷ୍ଟ ଖଣ୍ଡନ ସହ ସିଦ୍ଧି, ମୁକ୍ତି ମିଳିଥାଏ।କଳ୍ପବଟ ଚିନ୍ତନ ସର୍ବ ପାପକୁ ଅନନ୍ତ ଗର୍ଭରେ କ୍ଷୟ କରି ପୁଣ୍ୟକୁ ଅକ୍ଷୟ କରି ତୋଳିବାରେ ସହାୟକ ହୋଇ ଆସିଛି ।
ଶ୍ରୀ ବଟ ସର୍ବମଙ୍ଗଳା ଦେବୀ
ଶ୍ରୀକ୍ଷେତ୍ରର ଅନ୍ତର୍ବେଦୀ ରତ୍ନ ସିଂହାସନର ସୁରକ୍ଷା ପାଇଁ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ଥିବା ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ଦେବୀ ବିଗ୍ରହ ମଧ୍ୟରୁ ସର୍ବମଙ୍ଗଳା ଅନ୍ୟତମ।ମନ୍ଦିରଟି ପଶ୍ଚିମ ମୁଖା।ପଞ୍ଚଦଶ ଶତାଦ୍ଦୀରେ ନିର୍ମିତ ହୋଇଛି । ଦେବୀ ସର୍ବମଙ୍ଗଳା ଚତୁର୍ଭୁଜା ଓ ତ୍ରିନେତ୍ରୀ ଅଟନ୍ତି । ମୁଖ୍ୟ ପ୍ରବେଶ ଦ୍ୱାରର ଦୁଇ ପାର୍ଶ୍ୱରେ ଛାୟା ଓ ମାୟା ଦେବୀ ରହିଥିବା ଓ ଏମାନଙ୍କ ଉପରେ ଦୁଇଟି କ୍ଷୁଦ୍ର ହନୁମାନ ମୂର୍ତ୍ତି ରହିଛନ୍ତି । ଦ୍ୱାର ସମ୍ମୁଖରେ ଏକ ସ୍ତମ୍ଭରେ ସିଂହ ।
ସଙ୍କଟ ତାରିଣୀ
ସର୍ବ ମଙ୍ଗଳା ମନ୍ଦିର ବାହାର ପଟ ଉତ୍ତର ପାର୍ଶ୍ୱସ୍ଥ କାନ୍ଥରେ ସଙ୍କଟ ତାରିଣୀଙ୍କ ଏକ କ୍ଷୁଦ୍ର ମୂର୍ତ୍ତି ପୂଜା ପାଉଛନ୍ତି । ମା' ସର୍ବମଙ୍ଗଳାଙ୍କ ମନ୍ଦିରରେ ଷୋଳ ପୂଜା,କାଳୀ ପୂଜା,ଓଢ଼ଣ ଷଷ୍ଠୀ, କୁମାର ପୂର୍ଣ୍ଣିମା, ଶିବରାତ୍ରି ଓ ଦୋଳ ପୂର୍ଣ୍ଣିମାରେ ଏଠାରେ ବିଶେଷ ନୀତି ପାଳିତ ହୋଇଥାଏ ।
ମହା ବଜ୍ରେଶ୍ୱରୀ/ଇନ୍ଦ୍ରାଣୀ
କଳ୍ପବଟ ସମ୍ମୁଖରେ ମନ୍ଦିରଟି ରହିଛି । କ୍ଷେତ୍ରପାଳ ଶିବଙ୍କ ଶକ୍ତି ରୂପେ ମହା ବ୍ରଜେଶ୍ୱରୀଙ୍କୁ ଉପାସନା କରାଯାଏ । ଇନ୍ଦ୍ରାଣୀ ଦେବୀ ରୂପେ ପୂଜିତା।କାମଦେବ ରାଜାଙ୍କ କୀର୍ତ୍ତି ରୂପେ ଏହା ଖ୍ୟାତ।ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରର ନାଟ ମଣ୍ଡପରେ ଦକ୍ଷିଣ ପଟକୁ ଲାଗି ମାଜଣା ମଣ୍ଡପ ଆଡ଼କୁ ଯିବାବେଳେ ଡାହାଣ ପାର୍ଶ୍ୱରେ ଇନ୍ଦ୍ରାଣୀ ଦେବୀଙ୍କ ମନ୍ଦିର । ଇନ୍ଦ୍ରାଣୀଙ୍କ ସିଂହାସନରେ ନିମ୍ନ ଭାଗରେ ଶିବଲିଙ୍ଗ ଶ୍ରୀବଟେଶ୍ୱର ରହିଛନ୍ତି। ସମ୍ମୁଖରେ ବୃଷଭ ପାର୍ଶ୍ୱରେ ସିଦ୍ଧି ଗଣେଶ ମୂର୍ତ୍ତି କଳା ଗଣେଶ ପ୍ରସ୍ତରରେ ନିର୍ମିତ୍ତ ହୋଇଛନ୍ତି।ଇନ୍ଦ୍ରାଣୀଙ୍କ ବିଗ୍ରହ ଦ୍ୱିଭୁଜା ଓ ଉପବେଶନ ଭଙ୍ଗୀରେ ବିଦ୍ୟମାନ।ସିଂହାସନ ନିମ୍ନରେ ହସ୍ତୀ ଅଛି ।
ଶ୍ରୀଜୀଉମାନଙ୍କ ପ୍ରତ୍ୟକ ଧୂପ ପରେ ଥାଳି ମହାପ୍ରସାଦ ବିମଳାଙ୍କୁ ସମର୍ପଣ କରାଯିବ ପରେ ସମ୍ପୃକ୍ତ ସୂପକାର ସେବକ ସେହି ରାସ୍ତାରେ ଆନନ୍ଦ ବଜାରକୁ ନେବାବେଳେ "ମା" ଇନ୍ଦ୍ରାଣୀଙ୍କୁ ମଧ୍ୟ ସମର୍ପଣ କରିଥାନ୍ତି ।
ପଞ୍ଚ ମହାଦେବ ମନ୍ଦିର
କଳ୍ପବଟ ତଳେ ସର୍ବମଙ୍ଗଳାଙ୍କ ସମ୍ମୁଖଭାଗରେ ଶ୍ରୀ ଲୋକନାଥ, ଶ୍ରୀ ଯମେଶ୍ୱର, ଶ୍ରୀ ନୀଳକଣ୍ଠଶ୍ୱର, ମହାମୃତ୍ୟୁଞ୍ଜୟ, ଶ୍ରୀ ମାର୍କଣ୍ଡେୟ ଓ ଶ୍ରୀକପାଳ ମୋଚମ ପଞ୍ଚୁ ପାଣ୍ଡବ ମହାଦେବ ମନ୍ଦିର ଅବସ୍ଥିତ । ଏହି ପଞ୍ଚୁ ପାଣ୍ଡବ ମନ୍ଦିର ମଧ୍ୟରେ ଅଧିମାସ ଠାକୁର (ନାରାୟଣ)ଙ୍କର କ୍ଷୁଦ୍ର ମନ୍ଦିରଟିଏ ରହିଛି ।
ମାର୍କଣ୍ଡେଶ୍ୱର
ପଞ୍ଚ ମହାଦେବଙ୍କର ମନ୍ଦିରର ଉଚ୍ଚତା ସର୍ବାଧିକ ଓ ପଶ୍ଚିମାଭିମୁଖୀ ହୋଇ ଶକ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠା ହୋଇଛନ୍ତି । ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରର ଭିତର ବେଢ଼ା ଚଟାଣଠାରୁ ୭/୮ ଫୁଟ୍ ତଳେ ମାର୍କଣ୍ଡେୟ ମନ୍ଦିରର ଗର୍ଭ ଗୃହସ୍ଥ ମଧ୍ୟ ଭାଗରେ ମାର୍କଣ୍ଡେଶ୍ୱର ଶିବଲିଙ୍ଗ ବିଦ୍ୟମାନ।ମୃତ୍ୟୁଞ୍ଜୟ ଦେବ ରାଜଗୁରୁ କେଶରୀ ବଂଶର ରାଜା ଉଦ୍ୟୋତ କେଶରୀଙ୍କ ସମୟରେ ସ୍ଥାପନ ହୋଇଥିବା ଜଣାଯାଏ।ଉତ୍ତରାଭିମୁଖୀ ମାଧବ (ବଟ ନାରାୟଣ) ବିଗ୍ରହ ମାର୍କଣ୍ଡେଶ୍ୱରଙ୍କ ଲିଙ୍ଗ ସମ୍ମୁଖରେ ରହିଛନ୍ତି।ଏଣୁ ଯଥାର୍ଥରେ ଧ୍ୟାନ କରାଯାଏ-
"ମାର୍କଣ୍ଡେୟ ! ନମସ୍ତୁଭ୍ୟମଘୋର ପାପହାରକ ।
ପାପମ୍ ମେହର ଭୋ ଶମ୍ଭୋ ନାରାୟଣ ପ୍ରିୟଂ ଭଜେ ॥"
ବଟ ନାରାୟଣଙ୍କୁ ଧ୍ୟାନରେ କୁହାଯାଏ-
"ଶଙ୍ଖ ଚକ୍ର ଗଦା ପଦ୍ମ ଧାରିଣଂ ବନମାଳୀନମ୍ ।
ବଟ ନାରାୟଣଂ ବନ୍ଦେ ମମ ପାପ କ୍ଷୟଂ କୁରୁ ॥"
ସୂର୍ଯ୍ୟ ନାରାୟଣ
ମୁକ୍ତି ମଣ୍ଡପର ଐଶାନ୍ୟ କୋଣରେ ସୂର୍ଯ୍ୟ ନାରାୟଣଙ୍କ ଯେଉଁ କ୍ଷୁଦ୍ର ମନ୍ଦିରଟିଏ ଅଛି ତାହା ବାସ୍ତବରେ "ସୂର୍ଯ୍ୟ ଯନ୍ତ୍ର" ମନ୍ଦିର ବୋଲି କୁହାଯାଏ।ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରର ଦୈନନ୍ଦିନ ନୀତି ସହିତ ଏହି ମନ୍ଦିରର ସମ୍ପର୍କ।ଗ୍ରହଣ ନୀତିରେ ଏଠାରେ ଅଧିକ ପୂଜା ହୁଏ । ଏହି ମନ୍ଦିରଟି ଚୋଡ଼ଗଙ୍ଗ ଦେବଙ୍କଦ୍ୱାରା ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ।କପିଳେନ୍ଦ୍ର ଦେବ ଏହାକୁ ପୁନଃ ନିର୍ମାଣ କରିଥିଲେ । ସୂର୍ଯ୍ୟ ନାରାୟଣଙ୍କୁ ଦର୍ଶନ ନ କରି ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରରେ ପ୍ରବେଶ କରି ପ୍ରଭୁ ଚକନୟନଙ୍କୁ ଦର୍ଶନ କଲେ ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥ ଦର୍ଶନ ପ୍ରାପ୍ତି ହୋଇନଥିବା ବିଶ୍ୱାସ ରହିଛି । ଆଦି ବ୍ରହ୍ମ ପୁରାଣ ମତରେ ଏଇଠି ସୂର୍ଯ୍ୟ ଯନ୍ତ୍ର ସ୍ଥାପିତ ହୋଇଛି ଓ ସୂର୍ଯ୍ୟ ପୂଜା ପାଇଁ ଏହା ହିଁ ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ।
କୁତ୍ତାମ ଚଣ୍ଡୀ
ମୁକ୍ତି ମଣ୍ଡପର ପୂର୍ବ ଦିଗରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ କ୍ଷେତ୍ରପାଳ ମନ୍ଦିରର ପୂର୍ବ ପଟ କାନ୍ଥ ସଂଲଗ୍ନ ଏକ କୁକୁର (କୁତ୍ତା) ଉପରେ ବିରାଜିତ ପ୍ରସ୍ତର ନିର୍ମିତ ଦେବୀ ବିଗ୍ରହ "କୁତ୍ତାମ ଚଣ୍ଡୀ" ରୂପରେ ପୂଜିତା।ଅନନ୍ତ ବାସୁଦେବ ମନ୍ଦିରର ଉତ୍ତର ପାର୍ଶ୍ୱ କାନ୍ଥରେ (ଜଗମୋହନ ଆଡ଼କୁ ମୁହଁ କରି) ଏକ କୁକୁର ମୂର୍ତ୍ତି ପୂଜା ପାଉଛନ୍ତି । ଏହା ଦେବୀଙ୍କର ବାହାନ କୁକୁର ହୋଇ କୁତ୍ତାମ ଚଣ୍ଡୀଙ୍କୁ ପ୍ରଣିପାତ କରି ରହିଛି । ୧୪୯୮ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦରେ ଦେବୀ ପୂଜା ପାଇବା ଉଲ୍ଲେଖ ରହିଛି । ଶ୍ରୀଜୀଉଙ୍କ ଭୋଗ, ସେବା ପୂଜାରେ ବ୍ୟାଘାତ ହେବାରୁ ଉଜ୍ଜୟିନୀରୁ ଆସିଥିବା ତାନ୍ତ୍ରିକ ଦିଗନା ପ୍ରତିକାର ସ୍ୱରୂପ କୁତ୍ତାମ ଚଣ୍ଡୀ ସ୍ଥାପନା ହେବା ପରେ ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରକୁ କୁକୁର ଆଉ ପ୍ରବେଶ କଲେ ନାହିଁ । ଦିନେ କୁତ୍ତାମ ଚଣ୍ଡୀ ରତ୍ନ ସିଂହାସନ ଗର୍ଭ ଗୃହରେ ପୂଜା ପାଉଥିଲେ।କିନ୍ତୁ ବାଦ ବିବାଦ ମଧ୍ୟରେ ମରହଟ୍ଟା ଶାସନ,ବୌଦ୍ଧ ଧର୍ମ ପ୍ରଭାବ ଓ ଇଂରାଜୀ ଶାସନ ମଧ୍ୟରେ ଏଠାକୁ ଅନ୍ୟ ଏକ ରୂପାନ୍ତରରେ ସ୍ଥାନାନ୍ତରିତ ହୋଇଥିବା ଜଣାଯାଇଛି ।
ଅନନ୍ତ ବାସୁଦେବ
ମୁକ୍ତି ମଣ୍ଡପର ବାମ ପାର୍ଶ୍ୱରେ ଅନନ୍ତ ବାସୁଦେବଙ୍କ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଧରଣର ମନ୍ଦିର ଯାହାର ମୁଖଶାଳାଟି ବଡ଼ ଥିବା ବେଳେ ଗର୍ଭ ଗୃହଟି ଛୋଟ । ଅନନ୍ତ କେଶରୀଙ୍କ ପାଟ୍ଟଜେମା ଚନ୍ଦ୍ରିକା ପାଟ୍ଟ ମହାଦେଇଙ୍କଦ୍ୱାରା କ୍ଷୁଦ୍ର ବିଷ୍ଣୁ ମୂର୍ତ୍ତି ଅନନ୍ତ ନାଗ ଉପରେ ଶୟନ କରିଥିବା ବିଗ୍ରହକୁ ସ୍ଥାପନା କରିଥିଲେ । ଅନନ୍ତ ବାସୁଦେବଙ୍କ ଏହି ମନ୍ଦିରରେ ଆଦିଶେଷଙ୍କ ବିଗ୍ରହ ଭାଦ୍ରବ ଶୁକ୍ଳ ଚତୁର୍ଦ୍ଦଶୀ ଦିନ(ଅନନ୍ତ ଚତୁର୍ଦ୍ଦଶୀ) ସନ୍ଧ୍ୟା ଧୂପ ସରିବା ପରେ ଅନନ୍ତଙ୍କ ବ୍ରତ କଥା ପାଠ କଲା ଉତ୍ତାରେ ବନ୍ଦାପନା କରିଥାନ୍ତି।ବାମନ ଜନ୍ମଦିନ ଏଠାରେ ଦେଉଳ ପୁରୋହିତ ହୋମ କରିଥାନ୍ତି । ଅନନ୍ତ ବାସୁଦେଙ୍କ ମନ୍ଦିରର ପଶ୍ଚିମକୁ ଦିଗପାଳ ମନ୍ଦିର, ଯାହା ଦକ୍ଷିଣ ମୁଖୀ । ଏଥିରେ ଦିଗପାଳମାନେ ପୂଜା ପାଉଛନ୍ତି ।
ଶ୍ରୀ କ୍ଷେତ୍ରପାଳ(ମହାଦେବ) ମନ୍ଦିର
ମୁକ୍ତି ମଣ୍ଡପର ପଛଭାଗରେ ଦକ୍ଷିଣାଭିମୁଖୀ ମହାଦେବ ମନ୍ଦିରଟିକୁ କ୍ଷେତ୍ରପାଳ ମହାଦେବ କୁହାଯାଏ।ଏହା ଅନନ୍ତ ବାସୁଦେବ ମନ୍ଦିରର ନିକଟରେ ପୂଜା ପାଉଛନ୍ତି।ଶ୍ରୀକ୍ଷେତ୍ର ଓ ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରର ରକ୍ଷକ ରୂପେ କ୍ଷେତ୍ରପାଳ ମହାଦେବ ସମସ୍ତଙ୍କର ନମସ୍ୟ।ଗଙ୍ଗ ବଂଶୀୟ ନରପତି ଅନଙ୍ଗ ଭୀମଦେବ ଏହାକୁ ନିର୍ମାଣ କରିଥିଲେ । ଅଣଚାଶ ଦେବତାଙ୍କ ଏକ ଗାଁ ବିଶେଷ ଭୈରବ ମହାଦେବ ହିଁ କ୍ଷେତ୍ରପାଳ ଓ ଏହାକୁ ଉପାସନା କଲେ ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ଦର୍ଶନ ନିମନ୍ତେ ଅନୁମତିପ୍ରାପ୍ତ କରିଥାଆନ୍ତି । ଶ୍ରୀକ୍ଷେତ୍ରପାଳ ମହାଦେବଙ୍କ ମନ୍ଦିରରେ ନନ୍ଦୀ, ଭ୍ରୁକୁଟି, ବୃଷଭ, କୀର୍ତ୍ତି ମୁଖ କେହି ନ ଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଶ୍ରୀମହାଲକ୍ଷ୍ମୀ ଓ ଜୟ ବିଜୟ ସ୍ଥାପିତ ହୋଇ ପୂଜା ପାଉଛନ୍ତି । ଶଙ୍ଖ କ୍ଷେତ୍ରରେ ନାଭି ମଣ୍ଡଳରେ ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର ଓ କ୍ଷେତ୍ରର ଅଧିପତି କ୍ଷେତ୍ରପାଳ । ଶ୍ରୀକ୍ଷେତ୍ରପାଳଙ୍କୁ ଦର୍ଶନ କରି ମହାପ୍ରଭୁ ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ଦର୍ଶନ କଲେ ହିଁ ଶ୍ରୀକ୍ଷେତ୍ର ଦର୍ଶନ ଓ ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ପ୍ରାପ୍ତି ଫଳ ମିଳେ ।
ମୁକ୍ତି ମଣ୍ଡପ:
ଯଜ୍ଞ ଶ୍ରୀନୃସିଂହ ମନ୍ଦିର
ମନ୍ଦିରର ଅଧିଷ୍ଠାତା ହେଲେ ଯଜ୍ଞ ନୃସିଂହ ବା ମୁକ୍ତ ନୃସିଂହ।ଜଣାଯାଏ ଚୋଡ଼ଗଙ୍ଗ ଦେବ ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିର ନିର୍ମାଣ କରି ତା'ର ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିବାର ପୂର୍ବରୁ ଯଜ୍ଞ ନୃସିଂହ ସ୍ଥାପନା କରିଥିଲେ।ଏ ସମ୍ପର୍କରେ ମନ୍ଦିର ଗାତ୍ରରେ ଶିଳାଲିପି ଖୋଦିତ ହୋଇଥିବା ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ, ଯାହାକୁ ଡକ୍ଟର ସତ୍ୟନାରାୟଣ ରାଜଗୁରୁ ପାଠୋଦ୍ଧାର କରି ଲେଖିଛନ୍ତି।୧୧୪୨ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦ ବେଳକୁ ଚୋଡ଼ଗଙ୍ଗ ଦେବ ଓ ତାଙ୍କର ପୁଅ କାମାର୍ଣ୍ଣବଙ୍କର ସମୟରେ ବଳଭଦ୍ର, ପୁରୁଷୋତ୍ତମ ଓ ସୁଭଦ୍ରା ଏହି ନୃସିଂହ ମନ୍ଦିରରେ ପୂଜା ପାଉଥିଲେ।୫୮ ଫୁଟ ଉଚ୍ଚତା ଓ ଏହା ପୂର୍ବାଭିମୁଖୀ।
ରୋହିଣୀ କୁଣ୍ଡ
ଶ୍ରୀକ୍ଷେତ୍ରର ପଞ୍ଚ ତୀର୍ଥ ମଧ୍ୟରେ ରୋହିଣୀ ତୀର୍ଥ ଅନ୍ୟତମ।ପ୍ରଳୟ ସମୟରେ କୁଣ୍ଡରେ ଥିବା ଜଳ ପରିବ୍ୟାପ୍ତ ହୋଇ ପୁଣି ଏହି କୁଣ୍ଡରେ ହିଁ ଲୀନ ହୋଇଯାଏ।ଦାରୁବ୍ରହ୍ମଙ୍କର ଏହି କୁଣ୍ଡରେ ଆବିର୍ଭାବ ହୋଇଥିଲା।ନୀଳମାଧବ ହିଁ ଦାରୁବ୍ରହ୍ମ ଶ୍ରୀପୁରୁଷୋତ୍ତମ ଓ ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ "ଶ୍ରୀ ଜଗନ୍ନାଥ " ନାମରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇଛନ୍ତି।କଳ୍ପବଟ ଓ ରୋହିଣୀ କୁଣ୍ଡ ମଧ୍ୟସ୍ଥ ପାର୍ଶ୍ୱରେ ଏହି ଦାରୁବ୍ରହ୍ମ ନୀଳମାଧବ ପୂଜା ପାଉଥିଲେ।ଏହି କୁଣ୍ଡରେ ଏକ ତୃଷାର୍ତ୍ତ କାକ ପାଣିରେ ବୁଡି ପ୍ରାଣ ହାରି ମୋକ୍ଷ ଲାଭ କରିଥିଲା। ରୋହିଣୀ କୁଣ୍ଡରେ ଚତୁର୍ଭୁଜ କାକ ଓ ପାଦ ପଦ୍ମ ରହିଛନ୍ତି।ମା' ବିମଳାଙ୍କ ମନ୍ଦିର ସମ୍ମୁଖରେ ଓ ଭିତର ଚନ୍ଦନ ଯାତ୍ରାର ଜଳକ୍ରୀଡ଼ା ମଣ୍ଡପ ପାର୍ଶ୍ୱରେ ଏହା ଅବସ୍ଥିତ। ବର୍ତ୍ତମାନ ୪ଫୁଟ ପ୍ରସ୍ଥ, ୧୦ ଫୁଟ୍ ଲମ୍ବ ଓ ୧ ଫୁଟ ଉଚ୍ଚରେ କୁଣ୍ଡଟିର ଚଟାଣରେ ଦୁଇଟି ଚତୁଷ୍କୋଣ କଳା ମୁଗୁନି ପଥର ଉପରେ ଭୂଷଣ୍ଡ କାକ (ନାରାୟଣ) ଓ ନାଭିଚକ୍ର ରହିଛନ୍ତି, ଯାହା ନୀଳଚକ୍ର ଆକୃତି ସଦୃଶ୍ୟ।
ଜଳକ୍ରୀଡା଼ ମଣ୍ଡପ
ବାହାର ଚନ୍ଦନ ୨୧ଦିନ ନରେନ୍ଦ୍ରରେ ଚାପ, ଭଉଁରୀ ଓ ହଳଦିପାଣିରେ ଶେଷ ହେଲା ପରେ ୨୧ ଦିନ ଭିତର ଚନ୍ଦନ ଯାତ୍ରା ଜଳକ୍ରୀଡ଼ା ମଣ୍ଡପରେ ଜୀଉଙ୍କର ହୋଇଥାଏ।ଏହା ବିମଳା ମନ୍ଦିର ସମ୍ମୁଖ, ରୋହିଣୀ କୁଣ୍ଡ ଦକ୍ଷିଣ ପାର୍ଶ୍ୱ ଓ ଯଜ୍ଞ ଶ୍ରୀନୃସିଂହ ମନ୍ଦିରର ପଶ୍ଚିମ ଭାଗରେ ଅବସ୍ଥିତ।ମଦନମୋହନ,ଭୂଦେବୀ ଓ ଶ୍ରୀଦେବୀ ସୁବାସିତ ଚନ୍ଦନ କୁଣ୍ଡରେ ବୁଡି ଜଳକ୍ରୀଡ଼ା କରିଥାନ୍ତି।
ନାଟ ଗଣେଶ/ନୃତ୍ୟ ଗଣେଶ
କଳା ଚିକ୍କଣ ମୁଗୁନି ପଥରରେ ଅତ୍ୟନ୍ତ କମନୀୟ, ମନୋଲୋଭା ଢ଼ଙ୍ଗରେ ୧ଫୁଟ ଉଚ୍ଚ ବିଶିଷ୍ଟ ସିଂହାସନ ଉପରେ ନୃତ୍ୟରତ ଭଙ୍ଗୀ, ଠାଣୀରେ "ନାଟୁଆ ଗଣେଶ" ୬ ଫୁଟ ଉଚ୍ଚତା ଓ ୩ ଫୁଟ ଓସାରରେ ଅଷ୍ଟଭୁଜ ବିଶିଷ୍ଟ ବିଦ୍ୟମାନ।ବିମଳାଙ୍କ ମନ୍ଦିରର ସମ୍ମୁଖ ଭାଗରେ ଦକ୍ଷିଣାଭିମୁଖୀ ୩୫ ଫୁଟ୍ ଉଚ୍ଚତା ବିଶିଷ୍ଟ ମନ୍ଦିର ମଧ୍ୟରେ ପୂଜା ପାଉଛନ୍ତି।କାଞ୍ଚି ଅଭିଯାନ ସମୟରେ ଗଜପତି ଶ୍ରୀପୁରୁଷୋତ୍ତମ ଦେବ ଏହି ନୃତ୍ୟ ଗଣପତିଙ୍କୁ ଆଣି ସ୍ଥାପନ କରିଛନ୍ତି।ଗଣେଶ ପୂଜା ଅବସରରେ ସନ୍ଧ୍ୟା ଧୂପ ପରେ ଏହି ବିଗ୍ରହଙ୍କୁ ପ୍ରସାଦ ଲାଗି ଭୋଗ ଓ ବନ୍ଦାପନା କରାଯାଏ। ୠକ୍ମିଣୀ ହରଣ ଏକାଦଶୀ ଦିନ ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀ ବିମଳା ମନ୍ଦିରକୁ ବିଜେ କଲା ପରେ ୠକ୍ମିଣୀ ହରଣ ନିମିତ୍ତ ମଦନମୋହନ ବିଜେ ହୋଇ ନାଟ ଗଣେଶଙ୍କ ସମ୍ମୁଖରେ ଲୁଚି ରହିଥାନ୍ତି।
କଥିତ ଅଛି ବେଢ଼ା ପରିକ୍ରମା ସମୟରେ ନାଟୁଆ ଗଣେଶଙ୍କୁ ଦର୍ଶନ କରିବା ନିତାନ୍ତ ଆବଶ୍ୟକ।କାରଣ ସମସ୍ତ ଭକ୍ତଙ୍କ ତାଲିକା ସେ ରଖନ୍ତି ଓ ପ୍ରଭୁ ଶ୍ରୀ ପୁରୁଷୋତ୍ତମ ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥଙ୍କୁ ରାତ୍ର ଦରବାରରେ ଉପସ୍ଥାପନା କରିଥାନ୍ତି।
ଶ୍ରୀକ୍ଷେତ୍ରାଧିଶ୍ୱରୀ ରାଜରାଜେଶ୍ୱରୀ ଶ୍ରୀ ବିମଳା ଦେବୀ
ଏକାନ୍ତ ଗୋପନୀୟ ସିଦ୍ଧ ତନ୍ତ୍ର ପୀଠ ଓ ଦେବୀ ନିଜେ ବିମଳା ମହାଭୈରବୀ ଆଦିଶକ୍ତି ଅଟନ୍ତି।ମା' ବିମଳା ପାଦ ପୀଠେଶ୍ୱରୀ ଓ କେହି କେହି ଏହାକୁ ଜିହ୍ୱା ପୀଠ, ଶ୍ରୀପୀଠ, ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ପୀଠ, ନାଭି ପୀଠ, ମସ୍ତକ ପୀଠ ବୋଲି ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି । ଶ୍ରୀକ୍ଷେତ୍ରେଶ୍ୱରୀ ରାଜରାଜେଶ୍ୱରୀ ବିମଳା ମା' ତାନ୍ତ୍ରିକ ପୀଠ ମଧ୍ୟରେ ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଅଟନ୍ତି ।
ଯଥାର୍ଥରେ-
"ଉତ୍କଳେ ନାଭିଦେଶଶ୍ଚ ବିରଜା କ୍ଷେତ୍ର ମୁଚ୍ୟତେ।
ବିମଳା ସା ମହାଦେବୀ ଜଗନ୍ନାଥସ୍ତୁ ଭୈରବ।"
"ଗଙ୍ଗାୟାଂ ମଙ୍ଗଳାନାମ ବିମଳା ପୁରୁଷୋତ୍ତମ।"
ଶାକ୍ତମାନେ ବିଶ୍ୱାସ କରନ୍ତି ଯେ ବିମଳା ଭୈରବୀ ହିଁ ଆଦିଶକ୍ତି ଅଟନ୍ତି ଓ ନିଜେ ଜଗନ୍ନାଥ ତାଙ୍କର ଭୈରବ ଅଟନ୍ତି।
ଅଷ୍ଟମ/ନବମ ଶତାବ୍ଦୀ ବେଳକୁ କଳା ମୁଗୁନି ପଥରରେ ମା' ବିମଳାଙ୍କ ବିଗ୍ରହ ନିର୍ମିତ ହୋଇଥିଲା । ବିମଳା ମା' ପୂଜା ପାଉଥିବା ମନ୍ଦିରର ଉଚ୍ଚତା ୬୦ ଫୁଟ୍ ଓ ଏହା ୩ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ । ମୁଖଶାଳା ବା ବିମାନ, ଜଗମୋହନ ବା ନାଟ ମଣ୍ଡପ।୪ହସ୍ତ ଓ ତ୍ରିଚକ୍ଷୁ ୫ ଫୁଟ୍ଉଚ୍ଚତା ବିଶିଷ୍ଟ ବିଗ୍ରହ ( ପ୍ରଭା ବା ସିଂହାସନ ସହ ୬ ଫୁଟ୍)ଙ୍କ ଦକ୍ଷିଣ ପାର୍ଶ୍ୱରେ ମାୟା ଓ ବାମ ପାର୍ଶ୍ୱରେ ଛାୟା ଦେବୀ ଅବସ୍ଥିତା।ଆଦି ଶଙ୍କରାଚାର୍ଯ୍ୟଙ୍କଦ୍ୱାରା ଷଷ୍ଠ ଶତାବ୍ଦୀରେ ଦେବୀ ବିଗ୍ରହ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ହୋଇଥିବା କୁହାଯାଇଛି।ଷୋଡ଼ଶ ମାତୃକା ଓ ଯୋଗିନୀଙ୍କର ୪୪ଟି ଚିତ୍ର ନାଟ ମଣ୍ଡପ କାନ୍ଥରେ ଚିତ୍ରିତ ହୋଇଛି । ଗଞ୍ଜାମର ତରଳାର ରାଜା ଦିବ୍ୟସିଂହ ଦେବ(୧୬୯୩-୧୭୨୦)ଙ୍କ ସମୟରେ ମା ବିମଳାଙ୍କ ଭୋଗ ମଣ୍ଡପ ବା ନାଟ ମଣ୍ଡପ ନିର୍ମାଣ କରିଥିଲେ।ଶାରଦୀୟ ପାର୍ବଣ ନୀତି ଷୋଳ ପୂଜାରେ ବିମଳା ମା'ଙ୍କର ୧୧ ବେଶ ହୋଇଥାଏ ।
ଶ୍ରୀ ଗୋପେଶ୍ୱର ମନ୍ଦିର
ଗୋପୀ ଓ ଗୋପର ରକ୍ଷକ ରୂପେ ଗୋପେଶ୍ୱର ଉଭା ହୋଇଥିଲେ । ଏହି ମନ୍ଦିରରେ ଶିବ ଓ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଉଭୟଙ୍କ ପରିବାର ପୂଜିତ ହେଉଛନ୍ତି । ଏହି ସୁଉଚ୍ଚ ପୀଠ ମନ୍ଦିରଟି ଶୈବ ଓ ବୈଷ୍ଣବ ଉଭୟ ସମ୍ପ୍ରଦାୟର ମିଳନ ପୀଠ ରୂପେ ପ୍ରସିଦ୍ଧି ଲାଭ କରିଛି । ଗୋପେଶ୍ୱର ମହାଶିବ ଓ ମହାବିଷ୍ଣୁଙ୍କ ସମାହାର ଅଟନ୍ତି । ରାଜା ଗୋପେଶ୍ୱର ଦେବଙ୍କଦ୍ୱାରା ମନ୍ଦିର ନିର୍ମାଣ ସହ ସବୁ ଠାକୁରଙ୍କୁ ଏଠାରେ ସମାନ ଭାବେ ପୂଜା କରାଯାଉଛି।ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରର ପଶ୍ଚିମ ପାର୍ଶ୍ୱ ଭିତର ବେଢାରେ ପୂର୍ବାଭିମୁଖୀ ମନ୍ଦିରଟିରେ ବିଷ୍ଣୁଙ୍କର ବିଭିନ୍ନ ଅବତାର ସ୍ଥାନିତ ହୋଇଛି ।
ବେଣୁ ମାଧବ ମନ୍ଦିର
ରାଧା ଓ କୃଷ୍ଣଙ୍କର ତ୍ରିଭଙ୍ଗୀ ଠାଣି, ବଂଶୀବାଦନଯୁକ୍ତ ଛୋଟ ଛୋଟ ବିଗ୍ରହଟି ମନ୍ଦିରଟିରେ ବିଦ୍ୟମାନ କିନ୍ତୁ ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥ, ଶ୍ରୀବଳଭଦ୍ର ଓ ଦେବୀ ସୁଭଦ୍ରାଙ୍କ ଦାରୁବ୍ରହ୍ମ ଏହି ମନ୍ଦିରରେ ଶୋଭା ପାଉଛି।ପୂର୍ବାଭିମୁଖୀ ମନ୍ଦିରଟି ମା' ବିମଳା ଓ ଗୋପେଶ୍ୱର ମନ୍ଦିରର ମଧ୍ୟଭାଗରେ ଅବସ୍ଥିତ।ଏହାକୁ ପଟିଦିଅଁ ମନ୍ଦିର କୁହାଯାଇଥାଏ । ଠାକୁରଙ୍କ ଅଣସର/ଅନବସର ସମୟରେ ପଟିଦିଅଁମାନେ ଏଠାରୁ ଯାଆନ୍ତି ଓ ପରେ ଆସି ରଖାଯାଆନ୍ତି ।
ଶ୍ରୀ ସାକ୍ଷୀଗୋପାଳ
ସାକ୍ଷୀଗୋପାଳ ମନ୍ଦିରରେ ସାକ୍ଷୀଗୋପାଳ ଓ ଶ୍ରୀରାଧାଙ୍କର ବିଗ୍ରହ ସୁନ୍ଦର ରୂପେ ସ୍ଥାପନା କରାଯାଇ ପୂଜା କରାଯାଉଛି । ଏହି ମନ୍ଦିରଟି ପଶ୍ଚିମ ପାର୍ଶ୍ୱ ଭିତର ବେଢାରେ ପୂର୍ବ ମୁହାଁ ହୋଇ ସ୍ଥାପନ କରାଯାଇଛି । ପୁରୁଷୋତ୍ତମ ଦେବ ଗଜପତିଙ୍କର କାଞ୍ଚି ଅଭିଯାନରୁ ଅଣାଯାଇଥିବା ସାକ୍ଷୀ ଗୋପୀନାଥଙ୍କ ବିଗ୍ରହ ପ୍ରଥମେ ଏଠାରେ ପୂଜା ପାଇଥିଲେ । ଏଠାରୁ ସାକ୍ଷୀଗୋପାଳ ସତ୍ୟବାଦୀକୁ ସୁଉଚ୍ଚ ମନ୍ଦିର ନିର୍ମାଣ କରାଯାଇ ସ୍ଥାନାନ୍ତରିତ କରାଯାଇ ଏହି ବିଗ୍ରହକୁ ସ୍ମାରକୀ ଉପାସନା ନିମନ୍ତେ ସ୍ଥାପନା କରାଯାଇଛି ।
କାର୍ତ୍ତିକ ମାସ ଅଁଳା ନବମୀରେ ଗୋପାଳ ଓ ଶ୍ରୀରାଧା ପାଦ ଦର୍ଶନ କରିବାକୁ ଏଠାରେ ପ୍ରବଳ ଭିଡ଼ ଲାଗି ରହେ।ଗୋଟିଏ କୋଠରୀ ମଧ୍ୟରେ ୪ ଫୁଟର ବିଗ୍ରହ ସାକ୍ଷୀଗୋପାଳ ଓ ରାଧା କଳା ମୁଗୁନି ପଥରରେ ନିର୍ମିତ।
ଶ୍ରୀକାଞ୍ଚି ଗଣେଶ/ଭଣ୍ଡ ଗଣେଶ
କାଞ୍ଚି ଗଣେଶଙ୍କ ମନ୍ଦିର ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର କୁର୍ମ ବେଢାର ପଶ୍ଚିମ ପାର୍ଶ୍ୱରେ ସାକ୍ଷୀଗୋପାଳଙ୍କ ପାର୍ଶ୍ୱରେ ପୂର୍ବାମୁଖୀରେ ଅବସ୍ଥିତ।କାଞ୍ଚି ରାଜା ଶାଲ୍ୱ ନରସିଂହ ଦେବଙ୍କୁ ୧୪୭୪ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦରେ ଗଜପତି ମହାରାଜା ପୁରୁଷୋତ୍ତମ ଦେବ ଯୁଦ୍ଧରେ ପରାସ୍ତ କରି କାଞ୍ଚିର ଇଷ୍ଟଦେବ ଗଣେଶଙ୍କୁ ସାକ୍ଷୀଗୋପାଳଙ୍କ ସହ ନେଇ ଆସିଥିଲେ।ଜଗନ୍ନାଥ-ବଳଭଦ୍ର କଳା-ଧଳା ଘୋଡାରେ କାଞ୍ଚି ଅଭିଯାନରେ ଯାଇ ଜଗନ୍ନାଥ ପ୍ରଥମେ ଏହି ଗଣେଶଙ୍କୁ ପରାସ୍ତ କରିବାରୁ କାଞ୍ଚି ରାଜା ପରାସ୍ତ ହେଲେ।ଏହାକୁ ଭଣ୍ଡ ଗଣେଶ,ଗୌର ଗଣେଶ, କାମଦ ଗଣେଶ, କାଞ୍ଚି ବିଜୟ ଗଣେଶ, ଉଦ୍ଦିଷ୍ଟ ଗଣେଶ ବୋଲି କୁହାଯାଇଥାଏ।ଗଣେଶଙ୍କ ଜାନୁ ଦେଶରେ ଦେବୀ ଦ୍ୱିହସ୍ତା ନାନା ଅଳଙ୍କାର ଭୂଷିତା ସିଦ୍ଧିଦେବୀ/ବିଘ୍ନେଶ୍ୱରୀ ଅଟନ୍ତି।
ଏହି ବିଗ୍ରହ ଚତୁର୍ଭୁଜ ବିଶିଷ୍ଟ ଓ ୫ ଫୁଟ୍ ଉଚ୍ଚତା ବିଶିଷ୍ଟ ।ଏହାର ଗଠନ ଅତ୍ୟନ୍ତ କମନୀୟ ଓ ଆକର୍ଷଣୀୟ ।ଡାହାଣ ପଟ ଉପର ହସ୍ତରେ ଅର୍ଦ୍ଧ ଭଗ୍ନ ଦାନ୍ତ, ତଳ ହସ୍ତରେ ରୁଦ୍ରାକ୍ଷ ମାଳା, ବାମ ପଟ ଉପର ହସ୍ତରେ ଫାର୍ଶା ଓ ତଳ ହସ୍ତଟି ତଳ ଦେଶରେ।ଗଳାରେ ପରତା ଓ ସର୍ପ ରହିଛି।ମନ୍ଦିରଟି ବେଢ଼ା ପତ୍ତନଠାରୁ ୨୨ଫୁଟ୍ ଉଚ୍ଚତା ବିଶିଷ୍ଟ ।
କ୍ଷୀରଚୋରା ଗୋପୀନାଥ
ଶ୍ରୀକାଞ୍ଚି ଗଣେଶ ମନ୍ଦିର ପାର୍ଶ୍ୱରେ କ୍ଷୀରଚୋରା ଗୋପୀନାଥ ମନ୍ଦିର ଅବସ୍ଥିତ।ଏହି ମନ୍ଦିରରେ କମନୀୟ ରାଧା କୃଷ୍ଣଙ୍କ ମୂର୍ତ୍ତି ପୂଜା ପାଉଛନ୍ତି।ଜୟ ଶ୍ରୀ ରାଧେ ରାଧେ କୃଷ୍ଣ ଗୋପାଳଙ୍କର ଛୋଟ ବିଗ୍ରହ ଏହି ମନ୍ଦିର ନିକଟରେ ଅନ୍ୟ ଏକ ଛୋଟ ମନ୍ଦିର ମଧ୍ୟରେ ଅବସ୍ଥାପିତ ଓ ପୂଜିତ।
ଶ୍ରୀ ଭୁବନେଶ୍ୱରୀ ମନ୍ଦିର
ଶକ୍ତି ପୂଜା ମତରେ ପାଞ୍ଚଟି ଆଦି ମାତୃକାଙ୍କର ଆରଧନା କରାଯାଇଥାଏ । ଏହି ଆଦି ମାତୃକାମାନେ ହେଲେ:-୧) ଦେବୀ ସରସ୍ୱତୀ,୨) ଦେବୀ ଗାୟତ୍ରୀ, ୩) ଦେବୀ ସାବିତ୍ରୀ, ୪) ଷଷ୍ଠୀ ଓ ୫) ଭୁବନେଶ୍ୱରୀଦେବୀ।ଏହି ପଞ୍ଚ ମାତୃକା ଆଦି ଲୋକ ମାତୃକା ରୂପେ ବେଶ୍ ପରିଚିତ ଓ ପୂଜିତା।
ଭିତର ବଖରାରେ ମା' ଭୁବନେଶ୍ୱରୀ ବିଦ୍ୟମାନ ଓ ତାଙ୍କୁ କମଳା ସତ୍ୟଭାମା ରୂପେ ସମ୍ବୋଧିତ କରାଯାଇଥାଏ।ବାହାର ବଖରାର ବାମ ପଟେ ମା'ସରସ୍ୱତୀ, ନୃସିଂହ ଓ ଡାହାଣ ପଟେ ଷଷ୍ଠୀ, ସାବିତ୍ରୀ, ଗାୟତ୍ରୀ ଓ ମନଷୀ ପୂଜିତ ହେଉଛନ୍ତି। ୧୭୦୦ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦରେ ଏହି ଭୁବନେଶ୍ୱରୀ ମା'ଙ୍କ ମନ୍ଦିର ପ୍ରତିଷ୍ଠା ହୋଇଥିଲା।ଏହି ୩୫ ଫୁଟ୍ ଉଚ୍ଚତା ବିଶିଷ୍ଟ ମନ୍ଦିରରେ ମା' ଭୁବନେଶ୍ୱରୀଙ୍କ ବିଗ୍ରହ ୫ ଫୁଟ୍ ଉଚ୍ଚତା ବିଶିଷ୍ଟ ।ମା'ଭୁବନେଶ୍ୱରୀ ୧୦ ମହାବିଦ୍ୟାରୁ ଅନ୍ୟତମା।ଚତୁର୍ଭୁଜ ବିଶିଷ୍ଟ ପାଶ ଅଙ୍କୁଶ, ଅଭୟ ଓ ବରଦା ମୁଦ୍ରାରେ ସୁଶୋଭିତା।
ଶ୍ରୀ ସରସ୍ୱତୀ
ମା' ଭୁବନେଶ୍ୱରୀ ଦେବୀଙ୍କ ମନ୍ଦିରର ନାଟ ମଣ୍ଡପରେ ମା ସରସ୍ୱତୀ ଏକ ଛୋଟ ମନ୍ଦିରରେ ହଂସ ବାହନ ଉପରେ ବିରାଜମାନ ହୋଇଛନ୍ତି।ସରସ୍ୱତୀ ଦେବୀଙ୍କ ଉଚ୍ଚତା ୧ ଫୁଟ୍ ଓ ଦେବୀଙ୍କ ଡାହାଣ ପାର୍ଶ୍ୱରେ ୧ ଫୁଟ୍ ଉଚ୍ଚତାରେ ନୃସିଂହଙ୍କ ଏକ କ୍ଷୁଦ୍ର ମୂର୍ତ୍ତି ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇଛି।ଶ୍ରୀ ବସନ୍ତ ପଞ୍ଚମୀ ଦିନ କାକରା ପିଠା ଭୋଗ କରାଯାଏ।ସନ୍ଧ୍ୟା ଧୂପ ପରେ ମା' ସରସ୍ୱତୀଙ୍କ ନିକଟରେ ୨୨ଟି ନଡ଼ିଆ ଭୋଗ କରାଯାଇ ମାଦଳା ପାଞ୍ଜି ପୂଜା କରାଯାଇଥାଏ।
ମା ଷଷ୍ଠୀ, ସାବିତ୍ରୀ, ଗାୟତ୍ରୀ ଓ ମନସା ଦେବୀ
ମା' ଭୁବନେଶ୍ୱରୀଙ୍କ ମନ୍ଦିରର ନାଟ ମଣ୍ଡପରେ ଦକ୍ଷିଣ ପଟେ ଏକ କ୍ଷୁଦ୍ର ମନ୍ଦିର ପରି ପ୍ରକୋଷ୍ଠରେ ମା' ଷଷ୍ଠୀ, ସାବିତ୍ରୀ, ଓ ଗାୟତ୍ରୀଙ୍କ ବିଗ୍ରହ ପୂଜା କରାଯାଏ।ଷଷ୍ଠୀ ଦେବୀଙ୍କ ପରିବାର ଏଠି ପୂଜିତ ଓ କେତେକ ମନସା ଦେବୀ ଭାବରେ ପୂଜା କରିଥାନ୍ତି।
ଜନ୍ମଦିନମାନଙ୍କରେ ମା' ଷଷ୍ଠୀ ଦେବୀଙ୍କଠାରେ ପିଲାମାନଙ୍କର ଦୀର୍ଘାୟୁ ଏବଂ ସର୍ବ କୁଶଳ ପାଇଁ କାମନା କରି ପୂଜାର୍ଚ୍ଚନା କରାଯାଇଥାଏ।ମା' ଷଷ୍ଠୀ ଦେବୀ ତ୍ରିଭୂଜା ଅଟନ୍ତି।ତାଙ୍କ ବାମ କୋଳରେ ଦିବ୍ୟ ଶିଶୁ ଆତ୍ମ ସୁଖ ଲାଭ କରୁଛନ୍ତି।
ଶ୍ରୀସାବିତ୍ରୀ
ସଧବା ସ୍ତ୍ରୀମାନେ ନିଜ ନିଜ ସ୍ୱାମୀଙ୍କ ଦୀର୍ଘାୟୁ ପାଇଁ ଜ୍ୟେଷ୍ଠ ଅମାବାସ୍ୟା ଦିନ ଏହି ମା'ଙ୍କ ପାଖରେ ସାବିତ୍ରୀ ବ୍ରତ କରିଥାନ୍ତି।
ଶ୍ରୀଗାୟତ୍ରୀ
ଏଠାରେ ମା'ଗାୟତ୍ରୀ ଦେବୀ ମଧ୍ୟ ପୂଜିତା ଓ ସର୍ବ ବିଗ୍ରହ ପୂର୍ବାଭିମୁଖୀ ଅଟନ୍ତି।
ଶ୍ରୀନୀଳମାଧବ
ଶ୍ରୀନୀଳମାଧବ ମନ୍ଦିର ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରର ଉତ୍ତର-ପଶ୍ଚିମ କୋଣରେ ଅବସ୍ଥିତ।ପ୍ରଥମେ ନୀଳମାଧବ ଶବର ରାଜା ବିଶ୍ୱାବସୁଙ୍କଦ୍ୱାରା ପୂଜିତ ହେଉଥିଲେ।ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ଆବିର୍ଭାବ ଆଗରୁ ଶ୍ରୀକ୍ଷେତ୍ରରେ ଅପ୍ରାକୃତିକ ନୀଳମାଧବ ମୂର୍ତ୍ତି ଗାଲ ମାଧବ ସିଂହାସନ ଉପରେ ପୂଜା କରୁଥିଲେ।ଇନ୍ଦ୍ରଦ୍ୟୁମ୍ନ ତାହାକୁ ଏଠାକୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତରିତ କରିଛନ୍ତି।ନୀଳମାଧବ ମନ୍ଦିରର ଉଚ୍ଚତା ୩୪ ଫୁଟ୍।ଗର୍ଭଗୃହ ଓ ଜଗମୋହନ ଦୁଇ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ ହୋଇଛନ୍ତି।ମନ୍ଦିରର ଉତ୍ତର ପାର୍ଶ୍ୱରେ ୨ ଫୁଟ୍ ଉଚ୍ଚତା ବିଶିଷ୍ଟ ତ୍ରିବିକ୍ରମ ପୃଥ୍ୱୀ ଦେବୀଙ୍କୁ ଏକ ପାଦରେ ଟେକି ଧରିଛନ୍ତି।ନୀଳମାଧବ ଚତୁର୍ଭୁଜ ବିଶିଷ୍ଟ ଅଟନ୍ତି।ଡାହାଣ ହସ୍ତରେ ଚକ୍ର, ତଳ ହସ୍ତରେ ପଦ୍ମ ଥିବା ବେଳେ ବାମ ଉପର ହସ୍ତରେ ଶଙ୍ଖ ଓ ନିମ୍ନ ହସ୍ତରେ ଗଦା ଧାରଣ କରିଛନ୍ତି।ନୀଳମାଧବ ବିଗ୍ରହଙ୍କର ଉଚ୍ଚତା ୨ ଫୁଟ୍ ବିଶିଷ୍ଟ ।ଅତୀବ ଭାସ୍କର୍ଯ୍ୟ ପୂର୍ଣ୍ଣ ଓ ପ୍ରାଣବନ୍ତ ଶବର ରାଜା ବିଶ୍ୱାବସୁ ଦୁଇ ହସ୍ତରେ ପାଚିଲା ଫଳ ଓ ନୈବେଦ୍ୟ ମାଧବଙ୍କୁ ଦେଉଥିବା ଓ ନିଜ ପଛେ ଶର ତୁଣି ଧରିଥିବା ଦେଖାଯାନ୍ତି।।ବିଶ୍ୱାବସୁଙ୍କ ବିଗ୍ରହ ୬ଇଞ୍ଚ ବିଶିଷ୍ଟ । ନୀଳମାଧବଙ୍କ ଡାହାଣରେ କଳା ମୁଗୁନି ପ୍ରସ୍ତରରେ ନିର୍ମିତ ୧ଫୁଟର ବଂଶୀଧାରୀ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ରହିଛନ୍ତି।ବାମ ପଟେ ୨ ଫୁଟ୍ ଉଚ୍ଚତାର ଦାରୁ ବିଗ୍ରହ ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥଙ୍କର ପୂଜା ପାଉଛନ୍ତି।ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ,ନୀଳମାଧବ ଓ ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥ ତ୍ରିଦେବ ହିଁ ନୀଳମାଧବ ନାମରେ ପୂଜା ପାଉଛନ୍ତି।
ଶ୍ରୀବେଢାକାଳୀ
ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରର ପଶ୍ଚିମ କୋଣରେ ଶ୍ରୀନୀଳମାଧବ ଓ ଶ୍ରୀଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କ ମନ୍ଦିର ମଧ୍ୟରେ ଏହି ମା'ଙ୍କ ମନ୍ଦିର ଅବସ୍ଥିତ।ଏହି ମା'ଙ୍କୁ ଭଦ୍ରକାଳୀ ବା ଗୁହ୍ୟ କାଳୀ କୁହାଯାଇଥାଏ।ପୂର୍ବରୁ ଚାରିପାର୍ଶ୍ୱ ଘଞ୍ଚ ବୃକ୍ଷ ରାଶି ଛାୟା ବେଢ଼ି ରହିଥିଲା।ଏଣୁ ବହୁ ଲୋକ ମୃତ୍ୟୁମୁଖରେ ପଡିଛନ୍ତି।ମରହଟ୍ଟା ରାଜତ୍ୱରେ ବାବା ବ୍ରହ୍ମଚାରୀଙ୍କ ଉଦ୍ୟମରେ କାଳୀଙ୍କ ସମ୍ମୁଖରେ ବର୍ତ୍ତମାନର ବିଗ୍ରହ ସ୍ଥାପନା କରାଯାଇଥିଲା ଓ ଯନ୍ତ୍ର କାଳୀ ଓ ବେଢ଼ାକାଳୀଙ୍କ ପ୍ରକୋପକୁ ଶାନ୍ତ କରାଯାଇଥିଲା।କୁର୍ମ ବେଢ଼ା, ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରର ରକ୍ଷକ ରୂପେ ବେଢ଼ାକାଳୀ ପ୍ରଭୁଙ୍କ ପହୁଡ଼ ପରେ ଜାଗ୍ରତ ହୋଇ ରହିଥାନ୍ତି।ମା'ଭଦ୍ରକାଳୀ ତଥା ବେଢ଼ା କାଳୀ ଗର୍ଭ ଗୃହରେ ପୂଜା ପାଆନ୍ତି।ଭଦ୍ରକାଳୀ ପରମ ବୈଷ୍ଣବୀ ଅଟନ୍ତି।ଏହି କାଳୀ ମା'ଙ୍କ ମୂର୍ତ୍ତି ଝୁଣା ଓ ତୈଳ ମିଶ୍ରିତ ଉପାଦାନ "ଓଷୁଅ"ରେ ନିର୍ମିତ କିନ୍ତୁ ମୂଳ ପଥର ମୂର୍ତ୍ତି ଏହାଙ୍କ ପଶ୍ଚାତ ଭାଗରେ ଅଧିଷ୍ଠିତା।ବର୍ତ୍ତମାନର ମୂର୍ତ୍ତିର ଡାହାଣ ପାର୍ଶ୍ୱକୁ ଏକ କଣା ରହିଛି ଯେଉଁ ବାଟେ ହିଁ ପ୍ରତିଦିନ ଫୁଲ ଚନ୍ଦନ ମୂଳ ଦେବୀଙ୍କୁ ଅର୍ପଣ କରାଯାଏ।
ଶ୍ରୀ ଲକ୍ଷ୍ମୀନାରାୟଣ
ମା' ବେଢ଼ାକାଳୀଙ୍କ ଉତ୍ତର ଦିଗରେ ଶ୍ୱେତ ମାର୍ବଲର ଅତୀବ କମନୀୟ ଲକ୍ଷ୍ମୀ-ନାରାୟଣଙ୍କ ବିଗ୍ରହ ପୂଜା ପାଉଛନ୍ତି।ବିଶ୍ୱାସ ଅଛି ଯେ, ଏଠାରେ ମାନସିକ ରଖି ବିବାହ ପ୍ରସ୍ତାବ ନିମନ୍ତେ ନଡ଼ିଆ, ଦୀପ, ପୁଷ୍ପ, ବସ୍ତ୍ର ଲାଗି କରିଦେଲେ ତୁରନ୍ତ ପୁଅ ଝିଅଙ୍କ ବିବାହ ହୋଇଯାଏ।ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କର ମନ୍ଦିରର ପଶ୍ଚାତ ଭାଗରେ ଏହି ମନ୍ଦିରଟି ବିଦ୍ୟମାନ।
ଶ୍ରୀମହାଲକ୍ଷ୍ମୀ
ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରର ବାୟୁ କୋଣରେ ୬୦ ଫୁଟ୍ ଉଚ୍ଚତା ବିଶିଷ୍ଟ ଶ୍ରୀମହାଲକ୍ଷ୍ମୀ ମନ୍ଦିରଟି ଅବସ୍ଥିତ।ଏହି ମନ୍ଦିରଟି ୪ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ।ଯଥା:-୧) ଗର୍ଭ ଗୃହ ବା ବିମାନ, ୨) ଜଗମୋହନ, ୩) ନାଟ ମଣ୍ଡପ, ୪) ଅଚିନ୍ତା ମଣ୍ଡପ।ଦକ୍ଷିଣ ଦ୍ୱାରରୁ ପ୍ରବେଶ କରି ଗର୍ଭ ଗୃହକୁ ଆସିବା ପରେ କାନ୍ଥରେ ଲକ୍ଷ୍ମୀ-ନୃସିଂହଙ୍କର ମଣିମୟ ବିଗ୍ରହ ଓ ଉତ୍ତରରେ ବିଦ୍ୟମାନ ହୋଇଛନ୍ତି।ଆଦି ଶଙ୍କରାଚାର୍ଯ୍ୟ ପୂଜା କରୁଥିବା ଲକ୍ଷ୍ମୀ-ନୃସିଂହ ମୂର୍ତ୍ତି ଏଠାରେ ବିଦ୍ୟମାନ ଅଟନ୍ତି।ଲକ୍ଷ୍ମୀ-ନୃସିଂହଙ୍କର ପାଦ ତଳେ ଆଦି ଶଙ୍କରାଚାର୍ଯ୍ୟଙ୍କ ଚିତ୍ରପଟ ମଧ୍ୟ ରହିଛି । ଐତିହାସିକମାନେ/ଗବେଷକମାନେ ଭିନ୍ନ ଭିନ୍ନ ମତ ରଖନ୍ତି ଯେ, ଏହି ମନ୍ଦିର ନିର୍ମାଣ କାର୍ଯ୍ୟ ଅନଙ୍ଗ ଭୀମଦେବ କିମ୍ବା ଚୋଡ଼ଗଙ୍ଗ ଦେବ କରାଇଛନ୍ତି।ମାଦଳା ପାଞ୍ଜି ଅନୁଯାୟୀ ପ୍ରଥମେ ଏହି ମନ୍ଦିର କାର୍ଯ୍ୟ ଯଯାତି କେଶରୀ ଓ ପରେ ଅନଙ୍ଗ ଭୀମଦେବ କରାଇଛନ୍ତି।ମନ୍ଦିରର ପୂର୍ବ ଦିଗକୁ ଛାଡ଼ି ତିନି ପଟେ ଗଜଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କ ବିଗ୍ରହ ବିଦ୍ୟମାନ ହୋଇଛନ୍ତି।ଗର୍ଭ ଗୃହର ଦୁଇ ପାର୍ଶ୍ୱରେ ମା' ଗଙ୍ଗା ଓ ଯମୁନାଙ୍କ ମୂର୍ତ୍ତି ବିରାଜିତା।
ଲକ୍ଷ୍ମୀ ମନ୍ଦିରର ବିମାନ ନିର୍ମାଣ କାର୍ଯ୍ୟ ଗଜପତି ବଳଭଦ୍ର ଦେବଙ୍କ ପୁତ୍ର ମୁକୁନ୍ଦ ଦେବଙ୍କ ପୁତ୍ର ପିତାମ୍ବର ବିଦ୍ୟାଧର ମହାପାତ୍ର କରାଇଥିଲେ।କଳା ମୁଗୁନି ପଥରରେ ନିର୍ମିତ ଦେବୀଙ୍କ ବିଗ୍ରହ ସିଂହାସନ ଉପରେ ବିରାଜିତା ହୋଇଛନ୍ତି।ଏହି ମୂର୍ତ୍ତି ପ୍ରଭାସହ ୪ ଫୁଟ୍ ଉଚ୍ଚତା ବିଶିଷ୍ଟ।ଦେବୀ ପଦ୍ମାସନା ଓ ଚତୁର୍ଭୁଜା ହୋଇ ବିରାଜମାନ ହୋଇଛନ୍ତି।ଦୁଇ ପଟେ ଦୁଇ ଯୁଗଳ ହସ୍ତୀ ସ୍ୱର୍ଣ୍ଣ କୁମ୍ଭରୁ ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କୁ ଜଳ ଢାଳୁଛନ୍ତି।ଏହି ରୂପ ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କର "ଗଜଲକ୍ଷ୍ମୀ" ରୂପେ ପ୍ରଖ୍ୟାତ।ଜଗମୋହନ, ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀ ମନ୍ଦିରରେ "ତ୍ରିପଦ ଭକ୍ତି ବୈକୁଣ୍ଠ ମଣି ମଣ୍ଡପ" ନାମରେ ଖ୍ୟାତି ଲାଭ କରିଛନ୍ତି।
ନବଗ୍ରହ ମନ୍ଦିର
ଲକ୍ଷ୍ମୀ ମନ୍ଦିରର ନାଟ ମଣ୍ଡପର ଉତ୍ତର ପାର୍ଶ୍ୱରେ ନବ ଗ୍ରହ ମନ୍ଦିରରେ ୪ ଫୁଟ୍ ଉଚ୍ଚ କାନ୍ଥକୁ ଲାଗି ରବି, ଚନ୍ଦ୍ର, ମଙ୍ଗଳ, ବୁଧ, ବୃହସ୍ପତି, ଶୁକ୍ର, ଶନି, ରାହୁ ଓ କେତୁ ବିଗ୍ରହ ବିପରୀତ କ୍ରମାନୁଯାୟୀ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ ହୋଇ ଦକ୍ଷିଣରୁ ବାମକୁ ପୂଜା ହେଉଛନ୍ତି।ଏଥିପାଇଁ ଗ୍ରହମାନଙ୍କ ଅବସ୍ଥିତିରେ ବୈଷମ୍ୟ ଉପଲବ୍ଧ କରାଯାଇଥାଏ।ପଥର ପୂର୍ବାଭିମୁଖୀ ନବଗ୍ରହ ବିଗ୍ରହମାନଙ୍କ ବ୍ୟତୀତ ସମଲେଶ୍ୱରୀ, ରାମ, ଲକ୍ଷ୍ମଣ, ସୀତା ଓ ହନୁମାନଙ୍କ ବିଗ୍ରହ ମଧ୍ୟ ପୂଜିତ ହୋଇଥାଏ।
ଶ୍ରୀବଦ୍ରିନାରାୟଣ-ଦ୍ୱାରିକାନାଥ
ନବଗ୍ରହ ଓ ସୂର୍ଯ୍ୟନାରାୟଣ ମଧ୍ୟସ୍ଥ ଏବଂ ଲକ୍ଷ୍ମୀ ମନ୍ଦିରର ପୂର୍ବ ଦ୍ୱାରର ପ୍ରାରମ୍ଭ ଉତ୍ତର ପାର୍ଶ୍ୱରେ ଶ୍ରୀବଦ୍ରିନାରାୟଣ ମନ୍ଦିର ଓ ଦ୍ୱାରିକାନାଥ ମନ୍ଦିରରେ ଲକ୍ଷ୍ମୀ ନାରାୟଣ ପୂଜା ହେଉଛନ୍ତି।
ସୂର୍ଯ୍ୟ-ଚନ୍ଦ୍ର ମନ୍ଦିର
ଧର୍ମ ଦେବତାଙ୍କ ନିମନ୍ତେ ପ୍ରାରମ୍ଭରେ ଏହି ମନ୍ଦିର ନିର୍ମାଣ ହୋଇଥିଲା।ଏହି ମନ୍ଦିରରେ ବୈବାହିକ ନିର୍ବନ୍ଧ କାର୍ଯ୍ୟ କରାଯାଇଥାଏ।ଏହି ମନ୍ଦିର ଇନ୍ଦ୍ର ମନ୍ଦିର ନାମରେ ମଧ୍ୟ ସୁପରିଚିତ ଥିଲା।ମାଦଳା ପାଞ୍ଜିରୁ ଜଣାଯାଏ ଯେ, ଭୋଇ ବଂଶର ରାଜା ନରସିଂହ ଦେବ ୧୬୨୨-୧୬୪୪ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦ ମଧ୍ୟରେ କୋଣାର୍କରୁ ସୂର୍ଯ୍ୟ ଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କୁ ଆଣି ଏଠାରେ ସ୍ଥାପନା କରିଥିଲେ।୧୬୨୮ ମସିହା ମାର୍ଚ୍ଚ ୧୭ ତାରିଖରେ ଗଜପତି ନରସିଂହ ଦେବ କୋଣାର୍କ ମନ୍ଦିରରୁ ଆଣି ଇନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ମନ୍ଦିରରେ ସ୍ଥାପନା କରିଥିଲେ ବୋଲି ଜଣା ପଡିଛି।ଏହି ମନ୍ଦିରଟି ୩ ଭାଗରେ ବିଭକ୍ତ ଯଥା:- ୧) ବିମାନ, ୨) ଜଗମୋହନ, ୩) ନାଟ ମନ୍ଦିର।ଏହି ମନ୍ଦିର ୬୩ ଫୁଟ୍ ଉଚ୍ଚତା ବିଶିଷ୍ଟ ।ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର ପରେ ଏହି ମନ୍ଦିରଟି ଅନ୍ୟ ମନ୍ଦିରମାନଙ୍କ ଅପେକ୍ଷାରେ ବଡ଼।ଇନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ଅର୍ଦ୍ଧ ଭଗ୍ନ ବିଗ୍ରହ ସୂର୍ଯ୍ୟ ନାରାୟଣଙ୍କ ମଣି ବିଗ୍ରହର ଠିକ୍ ପଛ ପାର୍ଶ୍ୱରେ ଥିବା ଜଣାଯାଏ।ଜଗମୋହନର ମଧ୍ୟ ଭାଗରେ ଏକ ରଥାକୃତି କାଷ୍ଠ ସିଂହାସନରେ ଧାତୁ ନିର୍ମିତ ସୂର୍ଯ୍ୟ ପ୍ରତିମାଙ୍କ ଚଳନ୍ତି ବିଗ୍ରହ ଓ ବାମ ଭାଗରେ ଛାୟା ବିଗ୍ରହ ବା ଉତ୍ତରାୟଣ ବା ଚନ୍ଦ୍ର ବିଗ୍ରହ ବୋଲି କୁହାଯାଏ।ଏଠାରେ ଥିବା "ଜ୍ୱର ଦେବତା"ଙ୍କ ମଣି ବିଗ୍ରହ ତିନି ମୁଣ୍ଡ, ପାଞ୍ଚ ହାତ ବିଶିଷ୍ଟ ।ରଥ ଉପରେ "ପଦ୍ମ ମାଧବ" ବିଗ୍ରହ ରଥାସୀନ ହୋଇଛନ୍ତି।
ଶ୍ରୀଦଧୀବାମନ ଜୀଉ
ସୂର୍ଯ୍ୟ ମନ୍ଦିର ଗର୍ଭଗୃହ ପାଖରେ ୩୦ ହାତ ଉଚ୍ଚତା ବିଶିଷ୍ଟ ରଥାକୃତି ମନ୍ଦିର ଓ ଜଗମୋହନ ରହିଛି।ମୁଖ୍ୟ ମନ୍ଦିର ଚୂଡ଼ାରେ ଚକ୍ର ଶୋଭା ପାଉଛନ୍ତି।ମନ୍ଦିରର ଉତ୍ତରରେ ଶ୍ରୀବଳି ବାମନ, ଦକ୍ଷିଣରେ ଶ୍ରୀବରାହ ଓ ପଶ୍ଚିମ ପାର୍ଶ୍ୱରେ ଶ୍ରୀନୃସିଂହ ବିରାଜମାନ ହୋଇଛନ୍ତି।ମୁଖ୍ୟ ପ୍ରବେଶ ଦ୍ୱାର ଦକ୍ଷିଣ ଦିଗକୁ ରହିଛି।ମୁଖ୍ୟ ବିଗ୍ରହ ପୂର୍ବାଭିମୁଖୀ ଅଟନ୍ତି।ଏକ ଫୁଟ୍ ଉଚ୍ଚତା ବିଶିଷ୍ଟ ପ୍ରସ୍ତର ସିଂହାସନ ଉପରେ ଶାଳଗ୍ରାମ ଶିଳାରେ୪ ଫୁଟ୍ ଉଚ୍ଚତା ବିଶିଷ୍ଟ ମୁରଲୀଧାରୀ ହସ୍ତ ଓ ଛନ୍ଦା ପୟରରେ ନୃତ୍ୟରତ ହୋଇଥିବା ଦଧିବାମନ ଠାକୁର ବିରାଜିତ ହୋଇଛନ୍ତି।
ଶ୍ରୀଗୋପୀନାଥ ଓ ରାମଚନ୍ଦ୍ର ମନ୍ଦିର
ଶ୍ରୀ ଗୋପୀନାଥ ଓ ରାମଚନ୍ଦ୍ର ମନ୍ଦିରରେ ରାମାୟଣ ଓ ମହାଭାରତ ଯୁଗର ସହାବସ୍ଥାନ ଦେଖାଯାଇଥାଏ।ଏଠାରେ ପ୍ରଭୁ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ଓ ମର୍ଯ୍ୟାଦା ପୁରୁଷ ଶ୍ରୀରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କ ପୂଜା କରାଯାଇଥାଏ।
ବଳୀ ପାତାଳ ମନ୍ଦିର
କୁର୍ମ ବେଢାର ଉତ୍ତର ପାର୍ଶ୍ୱ ଦ୍ୱାର ନିକଟରେ ପଶ୍ଚିମ ଦିଗକୁ ପୂର୍ବାଭିମୁଖୀ ହୋଇ ବଳୀ ପାତାଳ ମନ୍ଦିର ରହିଛି।ଏହି ମନ୍ଦିରକୁ ଶ୍ରୀପାତାଳେଶ୍ୱର ମନ୍ଦିର ବୋଲି ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଇଥାଏ।ଏହା ବେଢାର ପତନଠାରୁ ଅଧେ ଅଂଶ ପୋତି ହୋଇ ରହିଲା ପରି ଲାଗୁଛି।ଏହି ମନ୍ଦିରଟି ରାଜା ଅନଙ୍ଗ ଭୀମ ଦେବ ନିର୍ମାଣ କରିଥିଲେ।ଏହି ମନ୍ଦିରଟି କେବଳ ଗର୍ଭ ଗୃହ ବା ବିମାନ ସମ୍ବଳିତ ମନ୍ଦିର ।ଭଗବାନ ବିଷ୍ଣୁ ବାମନ ଅବତାର ଧାରଣ କରି ନିଜ ପାଦରେ ଚାପି ଦେଇଥିବା ବଳୀ ଏଠାରେ ପାତାଳେଶ୍ୱର ନାମରେ ରହିଛନ୍ତି ଓ ନୀଳଚକ୍ର ପତିତପାବନକୁ ଚାହିଁ ଶ୍ରୀବିଷ୍ଣୁଙ୍କ ସାନିଧ୍ୟ ପାଇଛନ୍ତି ବୋଲି ଲୋକେ ବିଶ୍ୱାସ କରୁଛନ୍ତି। ୨୨ ପାହାଚ ତଳକୁ ଗଲେ ୨୦ ଫୁଟ ତଳେ ପାତାଳେଶ୍ୱର ମହାଦେବ ବିଦ୍ୟମାନ ଅଟନ୍ତି।ପୋଖରିଆର ମଧ୍ୟରେ ଅଢ଼େଇ ଫୁଟ୍ ବ୍ୟାସ ବିଶିଷ୍ଟ ଶିବଲିଙ୍ଗ, ଶକ୍ତି ଓ ଶକ୍ତିଙ୍କ ଉପରେ ପାଞ୍ଚଟି ତମ୍ବା ନିର୍ମିତ ସର୍ପ ପୂଜା ପାଉଛନ୍ତି।ଗମ୍ଭୀରାର ପଶ୍ଚିମ କାନ୍ଥକୁ ଲାଗି ୩ ଫୁଟ ଉଚ୍ଚତାର ବଳୀ ମହାରାଜ, ଦେଢ଼ ଫୁଟ୍ ଉଚ୍ଚତାର ଏକ ଭଗ୍ନ ଗଣେଶ ଓ ୨ ଫୁଟ୍ ଉଚ୍ଚତାର କାଳୀୟ ଦଳନ ମୂର୍ତ୍ତି , ଖିଲାଣ ଉପରେ ନବଗ୍ରହ, ରାହୁ ଓ ଶଙ୍କରାଚାର୍ଯ୍ୟ ଆଦିଙ୍କ ମୂର୍ତ୍ତି ଓ ରାମନନ୍ଦୀ ଚିତା ରହିଛି।ଏହାର ବାମରେ କ୍ଷୁଦ୍ର ବୃଷଭ ରହିଛି।ଏହାର ଦୁଇ ପାର୍ଶ୍ୱର କାନ୍ଥରେ ଗଙ୍ଗବଂଶୀ ରାଜା ଅନଙ୍ଗଭୀମ ଦେବଙ୍କ ସାତଟି ଶିଳାଲେଖ ଉଦ୍ଧାର ହୋଇଛି। ପାତାଳେଶ୍ୱର ମହାଦେବଙ୍କ ଦର୍ଶନ ସାରି ଉତ୍ତର ଦ୍ୱାର ମାର୍ଗରେ ଭକ୍ତିପୂର୍ବକ ଐଶାନେଶ୍ୱର, ଶୀତଳା, ଉତ୍ତରାୟଣୀ ଲୋକେଶ୍ୱର, ବୈକୁଣ୍ଠେଶ୍ୱର ଓ ତପସ୍ୱୀ ହନୁମାନ ୬ ଜଣ ଦେବତାଙ୍କ ଦର୍ଶନର ବିଧି ରହିଛି।
ପାଦପଦ୍ମ
କୁର୍ମ ବେଢାର ଉତ୍ତର ପାର୍ଶ୍ୱର ଦ୍ୱାରର ପୂର୍ବ ଦିଗକୁ, ଭକ୍ତ ଶ୍ରୀଚୈତନ୍ୟଙ୍କ ପଦ ଚିହ୍ନ ଯାହା ଗରୁଡ଼ ପଛରେ, ଜଗମୋହନରେ ଥିଲା ତାକୁ ଦର୍ଶନ କରିବାର ସୌଭାଗ୍ୟ ମିଳିବ।କୀର୍ତ୍ତନ ଚକଡାରେ ଏହା ଥିବାରୁ ସଂକୀର୍ତ୍ତନ କରାଯାଏ । ଚତୁର୍ଦ୍ଧାମୂର୍ତ୍ତି ନାରାୟଣଙ୍କ ବିଗ୍ରହ କ୍ଷୁଦ୍ର ମନ୍ଦିର ମଧ୍ୟରେ ରହିଛନ୍ତି।କଳା ମୁଗୁନି ପ୍ରସ୍ତରରେ ଶଙ୍ଖ, ଚକ୍ର, ଗଦା ଓ ପଦ୍ମ ଧାରଣ କରିଥିବା ମନୋମୁଗ୍ଧକର ବିଗ୍ରହମାନେ ପୂଜା ପାଉଛନ୍ତି ଓ ଏହି ମନ୍ଦିରର ଆଗରେ ଥିବା ମଣ୍ଡପରେ ଫୁଲହାର ପ୍ରଭୁଙ୍କର ଗୁନ୍ଥାଯାଏ।
ଶୁଆ-ସାରୀ ମନ୍ଦିର
ରାମଚନ୍ଦ୍ର ତଥା ରାଧାକୃଷ୍ଣଙ୍କ ବିଗ୍ରହ ପାଦପଦ୍ମ ନିକଟରେ କ୍ଷୁଦ୍ର ମନ୍ଦିରର ପୂଜା ପାଆନ୍ତି।
ଶ୍ରୀ ଐଶାନେଶ୍ୱର ମହାଦେବ
ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରର ଐଶାନ୍ୟ କୋଣରେ ବେଢାର ପତନଠାରୁ ୨୫ ଫୁଟ୍ ତଳେ ଈଶାନେଶ୍ୱର ପ୍ରଭୁଙ୍କ ମନ୍ଦିର ରହିଛି । ଭିତର ବେଢାରୁ ଉତ୍ତର ଦ୍ୱାରକୁ ଯିବା ସମୟରେ ପୂର୍ବ ପଟ ସଂଲଗ୍ନ ହୋଇ ଈଶାନେଶ୍ୱର ମହାଦେବ ବିଦ୍ୟମାନ ହୋଇଛନ୍ତି ଓ ଏହାର ପ୍ରବେଶ ଦ୍ୱାରଟି ଉତ୍ତରାଭିମୁଖୀ ହୋଇ ରହିଛି।ମାଦଳା ପାଞ୍ଜିରୁ ଜଣାପଡେ ଯେ ଏହାକୁ ଧ୍ରୁବ କେଶରୀ ନିର୍ମାଣ କରିଛନ୍ତି । ଈଶାନେଶ୍ୱରଙ୍କୁ ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ଗୁରୁ ବୋଲି ବିବେଚନା କରାଯାଏ ଓ ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିର ବହୁ ପୂର୍ବରୁ ସେ ଏଠାରେ ରହିଛନ୍ତି।ଗର୍ଭଗୃହରେ ୨ ଫୁଟରେ ୨ ଫୁଟ୍ ଆୟତନର ଉତ୍ତରାଭିମୁଖୀ ଶକ୍ତି ପୂଜା ପାଉଛନ୍ତି । ଏହାର ଲିଙ୍ଗ ୧ ଫୁଟ୍ ଉଚ୍ଚତା ବିଶିଷ୍ଟ ।
ପର୍ବ ପର୍ବାଣି
thumb|ପ୍ରଭୁ ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କର ସୁନାବେଶ।
thumb|ପ୍ରଭୁ ବଳଭଦ୍ରଙ୍କର ସୁନାବେଶ।
ଶ୍ରୀ ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ମନ୍ଦିରରେ ବର୍ଷସାରା ପର୍ବପର୍ବାଣି ଲାଗି ରହିଥିଲେ ମଧ୍ୟ ସେଥିମଧ୍ୟରୁ ବାରଗୋଟି ବିଶିଷ୍ଟ ଉତ୍ସବ ଭାବେ ପାଳିତ ହୁଏ ସେଗୁଡ଼ିକ ଦ୍ୱାଦଶ ଯାତ୍ରା ନାମରେ ଅଭିହିତ ।
ସ୍ନାନ ପୂର୍ଣ୍ଣିମା: ଜ୍ୟେଷ୍ଠ ଶୁକ୍ଳ ପୂର୍ଣ୍ଣିମା: ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ଜନ୍ମଦିନ, ଗଜ ବେଶ
ରଥଯାତ୍ରା: ଆଷାଢ଼ ଶୁକ୍ଳ ଦ୍ୱିତୀୟା: ରଥରେ ଆଡ଼ପ ମଣ୍ଡପ ଗୁଣ୍ଡିଚା ମନ୍ଦିରକୁ ବିଜେ କରନ୍ତି ।
ହରିଶୟନ ଏକାଦଶୀ: ଆଷାଢ଼ ଶୁକ୍ଳ ଏକାଦଶୀ: ବାହୁଡ଼ା ଏକାଦଶୀ ।
କର୍କଟ ସଂକ୍ରାନ୍ତି: ଶ୍ରାବଣ କୃଷ୍ଣ ଦ୍ୱିତୀୟା: ଦକ୍ଷିଣାୟନ ଯାତ୍ରା
ପାର୍ଶ୍ୱପରିବର୍ତ୍ତନ ଏକାଦଶୀ: ଭାଦ୍ରବ ଶୁକ୍ଳ ଏକାଦଶୀ:
ହରି ଉତ୍ଥାପନ ଏକାଦଶୀ: କାର୍ତ୍ତିକ ଶୁକ୍ଳ ଏକାଦଶୀ: ଦେବୋତ୍ଥାନ ଏକାଦଶୀ ବା ପ୍ରବୋଧନ ଯାତ୍ରା ।
ପ୍ରାବରଣ ଷଷ୍ଠୀ: ମାର୍ଗଶିର ଶୁକ୍ଳ ଷଷ୍ଠୀ: ଓଢ଼ଣ ଷଷ୍ଠୀ: ଏହିଦିନଠାରୁ ଶୀତ ବସ୍ତ୍ର ପରିଧାନ କରନ୍ତି । ଘୋଡ଼ଲାଗି ବେଶ ଆରମ୍ଭ ହୁଏ ।
ପୁଷ୍ୟାଭିଷେକ: ଫାଲ୍ଗୁନ ଶୁକ୍ଳ ପୂର୍ଣ୍ଣିମା:
ମକର ସଂକ୍ରାନ୍ତି: ମାଘ କୃଷ୍ଣ ସପ୍ତମୀ: ଉତ୍ତରାୟଣ ଯାତ୍ରା
ଦୋଳୋତ୍ସବ (ବସନ୍ତୋତ୍ସବ): ଫାଲ୍ଗୁନ ଶୁକ୍ଳ ପୂର୍ଣ୍ଣିମା
ଦମନକ ଲାଗି ବା ଦମନକ ଚୋରି: ଚୈତ୍ର ଶୁକ୍ଳ ଚତୁର୍ଦ୍ଦଶୀ
ଚନ୍ଦନ ଯାତ୍ରା: ବୈଶାଖ ଶୁକ୍ଳ ତୃତୀୟା (ଅକ୍ଷୟ ତୃତୀୟା): ଗନ୍ଧଲେପନ ଯାତ୍ରା
ମନ୍ଦିର ଉପରେ ଅତୀତରେ ହୋଇଥିବା ଆକ୍ରମଣ ଏବଂ ବିଗ୍ରହ ସ୍ଥାନାନ୍ତର
ଇତିହାସରୁ ଜଣାଯାଏ ଯେ ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର ଉପରେ ସମୁଦାୟ ଅଠରଥର ଆକ୍ରମଣ ହୋଇଥିଲା । ଏଥିମଧ୍ୟରୁ ପାଞ୍ଚଥର ଆକ୍ରମଣର ସବିଶେଷ ବିବରଣୀ ଗବେଷଣା ହୋଇ ଆଲୋଚନା ପରିସରକୁ ଆସିନାହିଁ । ତେରଥର ଆକ୍ରମଣ କାଳରେ ମହାପ୍ରଭୁ ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର ରତ୍ନବେଦିରୁ ଯାଇ ଓଡ଼ିଶାର ବିଭିନ୍ନ ସ୍ଥାନକୁ ୨୧ ଥର ସ୍ଥାନାନ୍ତର ହୋଇଛି । ସେଥିମଧ୍ୟରୁ ଦୁଇଥର ଶ୍ରୀକ୍ଷେତ୍ର ଭିତରେ ଲୀଳା ହୋଇଥିବା ବେଳେ ଶ୍ରୀକ୍ଷେତ୍ର ବାହାରେ ଉଣେଇଶ ଥର ସ୍ଥାନାନ୍ତର ହୋଇ ଲୀଳା କରିଛନ୍ତି । ଚିଲିକାର ଗୁରୁବାଈଗଡ଼ ଓ ବାଣପୁର ତହସିଲର ନଈରୀଗ୍ରାମର ହରେଶ୍ୱର ମଣ୍ଡପକୁ ଦୁଇ ଦୁଇ ଥର ବିଜେ କରି ଲୀଳା କରିଥିଲେ । ମହାପ୍ରଭୁ ସମୁଦାୟ ଦୁଇଥର ପାତାଳୀ ଲୀଳା କରିଛନ୍ତି । ଥରେ ସୋନପୁରଠାରେ ଓ ୧୫୬୮ ମସିହାରେ କଳାପାହାଡ଼ ଆକ୍ରମଣରେ ଚିଲିକାର ହାତୀପଡ଼ାଠାରେ ମହାପ୍ରଭୁଙ୍କର ପାତାଳୀଲୀଳା ହୋଇଥିଲା । ଦୁଇଥର ମହାପ୍ରଭୁ ବ୍ରହ୍ମଲୀଳା କରିଛନ୍ତି । ଏହାଥିଲା ମହାପ୍ରଭୁଙ୍କର ଅଭିନବ ବ୍ରହ୍ମଲୀଳା । ନଷ୍ଟ ହେଇଯାଉ ଦାରୁ ବିଗ୍ରହ, କିନ୍ତୁ ବ୍ରହ୍ମ ସୁରକ୍ଷିତ ଥାଆନ୍ତୁ । ଏ ଜାତିର 'ବିଶ୍ୱାସ' ଟିକକ ହସ୍ତାନ୍ତର ହୋଇ ନଯାଉ କି ମନୋବଳ ଭାଙ୍ଗି ଚୁରମାର ହୋଇ ନଯାଉ । ସେହି ବିଶ୍ୱାସରେ ବ୍ରହ୍ମଲୀଳା ସମ୍ପନ୍ନ ହୋଇଥିଲା । ପ୍ରଥମ ବ୍ରହ୍ମଲୀଳା ବିଶର ମହାନ୍ତିଙ୍କଦ୍ୱାରା ହୋଇଥିଲା । ଦ୍ୱିତୀୟ ବାର ବ୍ରହ୍ମଲୀଳା ୧୬୨୨ ମସିହାରେ ମିର୍ଜା ଅହମ୍ମଦ ବେଗ ସମୟରେ ହୋଇଥିଲା । ଖୁବ ଗୋପନରେ ଗଜପତିଙ୍କ ପରାମର୍ଶରେ ସେବକମାନେ ଖୋର୍ଦ୍ଧାଜିଲାର ଗଡ଼ମାଣତ୍ରୀରେ ବ୍ରହ୍ମଲୀଳା କରେଇଥିଲେ । ୧୭୩୧ ମସିହାରେ ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର ଉପରେ ତକି ଖାଁ ଦ୍ୱିତୀୟବାର ଆକ୍ରମଣ କରିଥିଲେ । ସେତିକିବେଳେ ମହାପ୍ରଭୁଙ୍କୁ ଭାର୍ଗବୀ ନଦୀର ଦୋବନ୍ଧା ପେଣ୍ଠରୁ ବଡ଼ ପରୀକ୍ଷା ପରମାନନ୍ଦ କୁଅଁର ମହାପାତ୍ର ଓ ସାନ ପରୀକ୍ଷା ବିଷ୍ଣୁ ପଶ୍ଚିମ କବାଟ ଚିଲିକା ବାଟଦେଇ ନଈରୀ ଗ୍ରାମର ମଣ୍ଡପରେ ଗୋପନରେ ବିଜେ କରାଇଥିଲେ । ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର ଉପରେ ପ୍ରଥମେ ୬୭୦ ମସିହାରେ ଆକ୍ରମଣ ହୋଇଥିଲା । ଏହା ୧୭୩୩ ମସିହା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଚାଲିଥିଲା । ଏହି ସମୟ ମଧ୍ୟରେ ହାରାହାରି ୨୫୦ ବର୍ଷରୁ ଅଧିକ ସମୟ ମହାପ୍ରଭୁ ଶ୍ରୀକ୍ଷେତ୍ର ବାହାରେ ଲୀଳା କରିଥିଲେ । ତାଙ୍କର ଲୀଳାରେ ଶ୍ରୀକ୍ଷେତ୍ର ବାହାରେ ନଈରୀଠାରେ ଗୋଟିଏ ଥର ରଥଯାତ୍ରା ହୋଇଥିଲା ।
ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରର ଦେବଦାସୀ ( ମାହାରୀ)ପ୍ରଥା
ଚୋଡଗଙ୍ଗ ଦେବ ପୁରୀ ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିର ସ୍ଥାପନ କଲା ପରେ ସେବା କାର୍ଯ୍ୟ ପାଇଁ ୩୬ ପ୍ରକାରର ସେବକ ପାଇଁ ବ୍ୟବସ୍ଥା କରିଥିଲେ । ତାହା ମଧ୍ୟରୁ ଦେବଦାସୀ ବା ମାହାରୀ ଅନ୍ୟତମ ।ସେ ସେମାନଙ୍କ ପାଇଁ ଜମି ପ୍ରଦାନ କରିବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା କରି "କୌଡଙ୍ଗସାହି " ନାମକ ସ୍ଥାନରେ ସେମାନଙ୍କୁ ସ୍ଥାପିତ କରି ତାଙ୍କର ନିୟମିତ ଚଲିବା ପାଇଁ ବ୍ୟବସ୍ଥା କରିଥିଲେ । ସେମାନଙ୍କ ଶୃଙ୍ଖଳିତ ବ୍ୟବହାର ପାଇଁ ସେ ନୀତି ନିୟମ ମଧ୍ୟ ପ୍ରଣଯନ କରିଥିଲେ ।When King Chodagangadev completed the construction of the Jagannath temple, he regularized the temple administration completely. He created 36 categories of workers to serve Lord Jagannath. The Devadasis were one of them. He allotted land for their living (till date known as ‘Chudangasahi’ provided them with regular maintenance, and disciplined their lives with various rules and regulations" , http://www.orissadiary.com/Showyournews.asp?id=26 ସେହି ସବୁ ନୀତି ନିୟମ ବିଷୟରେ " ମାଦଳା ପାଞ୍ଜି "The detailed accounts of the rules are written in ‘Madala Panji’., http://www.orissadiary.com/Showyournews.asp?id=26 ରେ ବିଷଦ ଭାବରେ ବର୍ଣ୍ଣନା ରହିଛି । ଦେବଦାସୀମାନେ ନିଜକୁ ଭଗବାନଙ୍କ ପତ୍ନୀ ହିସାବରେ ଆଜୀବନ ସମର୍ପଣ କରିଥାନ୍ତି ଓ ଭଗବାନଙ୍କ ସେବା ନିଷ୍ଠାର ସହ ପାଳନ କରିଥାନ୍ତି ।ପର୍ବ ପର୍ବାଣି ସମୟରେ ଏହି ଦେବଦାସୀମାନେ ଭଗବାନଙ୍କ ସମ୍ମୁଖରେ ନୃତ୍ୟ କରିଥାଆନ୍ତି ।ଯଦିଓ ବାହାର ନାର୍ତକୀମାନେ ମଧ୍ୟ ଏହି ମାହାରୀ ନୃତ୍ୟ ମଣ୍ଡପ ମାନଙ୍କରେ ପରିବେଷଣ କରିଥାନ୍ତି ଏହି ନୃତ୍ୟ ପ୍ରଥମରୁ ଦେବଦାସୀ ବ ମାହାରୀ ମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ମନ୍ଦିରରେ କରାଯାଉଥିଲା । କେତେକ କ୍ଷେତ୍ରରେ ଦେବଦାସୀମାନେ ସାବିତ୍ରୀ ବ୍ରତ ଦିନ ଭଗବାନ ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ନାମରେ ସାବିତ୍ରୀ ବ୍ରତ ମଧ୍ୟ ପାଳନ କରୁଥିଲେ । ମାହାରୀମାନଙ୍କୁ ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରରେ ଖୁବ ସମ୍ମାନ ଦିଆଯାଇଥାଏ ଓ ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ପତ୍ନୀ ମହାଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କ ତଳକୁ ତାଙ୍କର ସ୍ଥାନ ବୋଲି କୁହାଯାଇଥାଏ । ଏକଦା ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରରେ ୨୫ ଜଣ ଦେବଦାସୀ ବା ମାହାରୀ ରହିଥିଲେ । ସେ ମଧ୍ୟରୁ ଶଶିମଣି ଦେବୀ "According to temple records, she was one of about 25 women assigned to care for Jagannath and was the last among them who was alive". https://en.wikipedia.org/wiki/Sashimani ୧୨ ବର୍ଷ ବୟଶରୁ ଦେବଦାସୀ ଭାବରେ ସେବା କରି ୯୨ ବର୍ଷ ବୟଶରେ ଶେଷ ଜୀବିତ ଦେବଦାସୀ ଭାବରେ ୨୦୧୫ , ମାର୍ଚ ୧୯ ତାରିଖରେ ପୁରୀଠାରେ ସ୍ୱର୍ଗାରୋହଣ କରିଥିଲେ ।ତାଙ୍କ ପରେ ବହୁ କାଳରୁ ଚାଲି ଆସିଥିବା ଏହି ପ୍ରଥା ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରରେ ବନ୍ଧ ହେଇଯାଇଛି ।
ଗ୍ୟାଲେରି
ଆଧାର
ଅଧିକ ତଥ୍ୟ
Jagannath Dham Puri (Official Website of the temple)
ଓଡ଼ିଆରେ ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିର ବିଷୟରେ
ଶ୍ରେଣୀ:ପୁରୀ ଜିଲ୍ଲାର ହିନ୍ଦୁ ମନ୍ଦିର
ଶ୍ରେଣୀ:ଓଡ଼ିଶା ପର୍ଯ୍ୟଟନ
ଶ୍ରେଣୀ:ଚାରି ଧାମ ମନ୍ଦିର
ଶ୍ରେଣୀ:ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିର
ଶ୍ରେଣୀ:କୃଷ୍ଣ
ଶ୍ରେଣୀ:୨୦୧୫ ନବକଳେବର ଗଣସମ୍ପାଦନାରେ ଗଢ଼ା ବା ଉନ୍ନତ କରାଯାଇଥିବା ପ୍ରସଙ୍ଗମାନ
ଶ୍ରେଣୀ:୨୦୧୬ ରଥଯାତ୍ରା ଗଣସମ୍ପାଦନାରେ ଗଢ଼ା ବା ଉନ୍ନତ କରାଯାଇଥିବା ପ୍ରସଙ୍ଗମାନ |
ମଙ୍ଗଳା ମନ୍ଦିର | https://or.wikipedia.org/wiki/ମଙ୍ଗଳା_ମନ୍ଦିର | ଓଡ଼ିଶାର ପୁରୀ ଜିଲ୍ଲାର କାକଟପୁରଠାରେ ପ୍ରାଚୀ ନଦୀ କୂଳରେ ଅବସ୍ଥିତ । Kakatpur Mangala ଏହା ଓଡ଼ିଶାର ଏକ ପୁରାତନ ଓ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଶକ୍ତିପୀଠ ଅଟେ। ବର୍ଷ ତମାମ ଏଠାକୁ ଭକ୍ତମାନେ ମନ୍ଦିରର ଅଧିଷ୍ଠାତ୍ରୀ ଦେବୀ ମା' ମଙ୍ଗଳାଙ୍କୁ ଦର୍ଶନ କରିବାକୁ ଆସିଥାନ୍ତି ।
ଇତିହାସ
କାକଟପୁର ମା'ମଙ୍ଗଳାଙ୍କ ମନ୍ଦିରକୁ ବିଗତ ୫୦୦ବର୍ଷ ପୂର୍ବେ ସ୍ଥାନୀୟ ଜମିଦାର "ରାୟଚୁଡାମଣି"ଙ୍କ ପରିବାର, ବିଶିଷ୍ଠ ଜ୍ଞାନୀ ସେବକମାନଙ୍କୁ ନେଇ ନିର୍ମାଣ କରିଥିଲେ। ଏହି ମନ୍ଦିର ପଞ୍ଚାନନ ମିତ୍ର ରାୟଚୁଡାମଣିଙ୍କଦ୍ୱାରା (୧୫୪୮ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦ)ରେ ନିର୍ମିତ।
କିମ୍ବଦନ୍ତୀ
ପ୍ରଚଳିତ ଲୋକକଥା ଅନୁଯାୟୀ, ମା' ମଙ୍ଗଳାଙ୍କ ବିଗ୍ରହ ବହୁକାଳ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପ୍ରାଚୀ ନଦୀର ଗର୍ଭରେ ଲୁଚିରହିଥିଲେ । ଦିନେ ନଦୀରେ ନିଜର ନାବ ବାହୁଥିବା ବେଳେ ବନ୍ୟା ଆସିବାରୁ, ନାଉରିଆ ଥଳକୂଳ ନପାଇ ଭାସି ଯାଉଥିବା ବେଳେ ମଝି ନଈରେ ତାର ନାବ ସ୍ଥିରହୋଇ ରହିଲା ଓ ନାବ ସହିତ ରକ୍ଷା ପାଇଲା। କିନ୍ତୁ ସେ ଜାଣିପାରିଲା ନାହିଁ ଯେ ସେ କିପରି ରକ୍ଷା ପାଇଲା ଏହିପରି ଚିନ୍ତାରେ ଥିବାବେଳେ ଥରେ ପ୍ରାତଃକାଳରେ ମା’ଙ୍କର ସ୍ୱପ୍ନାଦେଶ ପାଇ ତାଙ୍କ ବିଗ୍ରହକୁ ନଦୀ ଗର୍ଭରୁ ଉଦ୍ଧାର କରି ନିକଟସ୍ଥ ମଙ୍ଗଳପୁର ଗ୍ରାମରେ ପୂଜାର ବ୍ୟବସ୍ଥା କଲା। କିଛି ସମୟ ଅତିକ୍ରାନ୍ତେ ଏକ କଳା ବର୍ଣ୍ଣର 'କାକ'ଟିଏ ପ୍ରାଚୀ ନଦୀକୁ ଲମ୍ଫ ଦେଲା। ବହୁ ସମୟ, ବହୁଦିନ ଅତିକ୍ରମ କରିଗଲା କିନ୍ତୁ ସେହି କାକଟି ଆଉ ଫେରିଲା ନାଇଁ, କାରଣ ସେ ନଦୀର ଭିତର ପାର୍ଶ୍ୱରେ ଅଟକି ଯାଇଥିଲା, ଯେଉଁ ସ୍ଥାନରେ ନାଉରିଆଟି ମା'ମଙ୍ଗଳାଙ୍କ ପ୍ରତିମୂର୍ତ୍ତିକୁ ପାଇଥିଲା।
ଆମର ସ୍ଥାନୀୟ ଭାଷାରେ ଇଂରାଜୀ ଶବ୍ଦ 'କ୍ରୋ'ମାନେ କାକ ଏବଂ 'ଡିଟେଣ୍ଡ'ମାନେ'ଅଟକ'। ତେଣୁ ଏହି ଶବ୍ଦ ଦ୍ୱୟକୁ ଏକତ୍ର କରି 'କାକଟକ'ରଖାଯାଇଥିଲା। କିଛି ସମୟ ଅତିକ୍ରମ କଲା ପରେ ମଙ୍ଗଳପୁର ଗ୍ରାମଟି କାକଟପୁର ନାମରେ ନାମିତ ହେଲା। ମା'ଙ୍କୁ କାକଟପୁର ମଙ୍ଗଳା ନାମେ ପରିଚାଳିତ କରାଗଲା।
ମନ୍ଦିର ନିର୍ମାଣ ଶୈଳୀ
220x124px|thumb|right|ମଙ୍ଗଳା ମନ୍ଦିର,କାକଟପୁର,ପୁରୀ
ଏହି ମନ୍ଦିର ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର କଳିଙ୍ଗ ଶୈଳୀରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠିତ କରାଯାଇଛି। ଏଠାରେ ଶକ୍ତ ପଥରରେ ନିର୍ମିତ ଏକ ଶଯ୍ୟା ଅଛି, ଯେଉଁଠାରେ ମା'ମଙ୍ଗଳା ପ୍ରତିଦିନ ବିମ୍ବ ପରିକ୍ରମା କରି ବିଶ୍ରାମ ନିଅନ୍ତି। ଏହି ଶଯ୍ୟାଟି ଏପରି ଭାବେ ଖୋଦିତ ହୋଇଛି, ଯେପରି ଏହା ଶହ ଶହ ବର୍ଷ ଧରି ବ୍ୟବହାର ହୋଇଛି। ଏହି ମନ୍ଦିରର ଚାରି ପାର୍ଶ୍ୱରେ ବହୁ ଦେବାଦେବୀଙ୍କ ପୂଜାର୍ଚ୍ଚନା କରାଯାଉଛି। ଏହା ଶକ୍ତି ଉପାସକ ଭକ୍ତଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ ପ୍ରମୁଖ ତୀର୍ଥସ୍ଥଳୀ।
ପର୍ବ ପର୍ବାଣି
ଚନ୍ଦନ ବେଶ
ପାରମ୍ପରିକ ପ୍ରଥା ଅନୁସାରେ ଚୈତ୍ର ମାସ ପ୍ରଥମ ମଙ୍ଗଳବାର ଦିନ ମା' ମଙ୍ଗଳାଙ୍କ ଚନ୍ଦନ ବେଶ ହୋଇଥାଏ । ଏହିଦିନ ପ୍ରତ୍ୟୁଷରୁ ମଙ୍ଗଳ ଆଳତି, ସ୍ନାନ ମାର୍ଜନା ସରିବା ପରେ ମା'ଙ୍କ ମୁଖାରବିନ୍ଦକୁ ଚନ୍ଦନରେ ସଜ୍ଜିତ କରାଯାଇଥାଏ। ଏହାକୁ ଦର୍ଶନ ନିମନ୍ତେ ମା'ମଙ୍ଗଳାଙ୍କ ଭକ୍ତମାନେ ବହୁ ଦୂରରୁ ପାଛୋଟି ହୋଇ ଆସନ୍ତି।
ପ୍ରମୁଖ ଚୈତ୍ର ପର୍ବ
ବୈଶାଖ ମାସର ପ୍ରଥମ ମଙ୍ଗଳବାର କାକଟପୁରର ପ୍ରସିଦ୍ଧ ମା’ ମଙ୍ଗଳାଙ୍କର ମନ୍ଦିରରେ ପାଳିତ ହୋଇଥାଏ ଅନନ୍ୟ ଝାମୁଯାତ୍ରା । ରାଜ୍ୟର ଦେବଦେବୀ ମନ୍ଦିରମାନଙ୍କରେ ପଣା ସଂକ୍ରାନ୍ତି ତିଥିରେ ଝାମୁଯାତ୍ରା ପାଳିତ ହେଉଥିବା ବେଳେ ଏକମାତ୍ର ଶକ୍ତିପୀଠ ମା’ ମଙ୍ଗଳାଙ୍କ ମନ୍ଦିରରେ ଚୈତ୍ର ମାସର ପଞ୍ଚମ ଅଥବା ବୈଶାଖ ମାସର ପ୍ରଥମ ମଙ୍ଗଳବାରରେ ଝାମୁଯାତ୍ରା ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୋଇଥାଏ । ମା' ମଙ୍ଗଳାଙ୍କ ଝାମୁଯାତ୍ରା ପାଇଁ ସମଗ୍ର କାକଟପୁର ଲୋକାରଣ୍ୟ ହୋଇଥଏ । ଭୋର ୨ଟାରୁ ମା'ଙ୍କର ମଙ୍ଗଳ ଆଳତି ସ୍ନାନ ମାର୍ଜନା ପରେ ଚନ୍ଦନବେଶରେ ସଜ୍ଜିତକରି ପରେ ସୂର୍ଯ୍ୟପୂଜା, ବଲ୍ଲଭ, ସକାଳ ଧୂପନୀତି ଅନୁଷ୍ଠିତ ହେବାପରେ ସକାଳ ୫ଟା ବେଳକୁ ସର୍ବସାଧାରଣ ଦର୍ଶନ ନିମନ୍ତେ ସାହାଣମେଲା କରାଯାଇଥାଏ । ଲକ୍ଷ ଲକ୍ଷ ଭକ୍ତମାନେ ମନ୍ଦିର ଭିତରକୁ ପ୍ରବେଶକରି ପୂଜାର୍ଚ୍ଚନା କରିଥାନ୍ତି ।
ଗ୍ରାମର ମାନସିକ କରିଥିବା ପାଟୁଆମାନେ ମା'ଙ୍କଠାରୁ ଆଜ୍ଞାମାଳ ପାଇ ଶୋଭାଯାତ୍ରାରେ ପ୍ରାଚୀ ନଦୀର ଘଣ୍ଟତୋଳାତୁଠକୁ ଯାଇ ପାଣି ତୋଳି ମନ୍ଦିରକୁ ଆସିଥାନ୍ତି । ପାଟୁଆମାନେ ମା'ଙ୍କ ସ୍ତୁତି କରିବା ସହିତ ପୂଜାପଣ୍ଡାଙ୍କଠାରୁ ଆଜ୍ଞାମାଳ ପାଇବାପରେ ମନ୍ଦିର ସମ୍ମୁଖକୁ ଯାଇ ଝାମୁ(ରଡ଼ ନିଆଁ ଗର୍ତ୍ତରେ ଖାଲିପାଦରେ) ଚାଲିଥାନ୍ତି । ପାଟୁଆଙ୍କ ପରେ ଅଗ୍ନିପୁର୍ଣ୍ଣ ଗର୍ତ୍ତରେ ମାନସିକ ଭକ୍ତମାନେ ମଧ୍ୟ ଖାଲିପାଦରେ ଚାଲିଥାନ୍ତି । ପରେ ପାରମ୍ପରିକ ପ୍ରଥା ଅନୁସାରେ ପାଟୁଆ ନୃତ୍ୟ ଓ କାଲିକା ନୃତ୍ୟ ପରିବେଷଣ କରାଯାଇଥାଏ ।
ନବକଳେବର
ପ୍ରତି ୧୨ବର୍ଷରେ ଥରେ ପୁରୀ ପ୍ରଖ୍ୟାତ ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥ, ପ୍ରଭୁ ବଳଭଦ୍ର, ଦେବୀ ସୁଭଦ୍ରାଙ୍କର ନବକଳେବରରେ ବ୍ରହ୍ମ ପରିବର୍ତ୍ତନ ଶୈଳୀ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥାଏ। ଏହି ସମୟରେ ପୁରୀର ସମସ୍ତ ଧର୍ମ ପୂଜକ ଭଗବାନଙ୍କ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ପଥପ୍ରଦର୍ଶକ ରୂପେ ମା'ମଙ୍ଗଳାଙ୍କ ଆରାଧନା କରିଥାନ୍ତି। ପରେ ମା'ମଙ୍ଗଳ ସେମାନଙ୍କ ସ୍ୱପ୍ନରେ ଆବିର୍ଭୁତ ହୋଇ ତିନି ଦିବ୍ୟ'ଦାରୁବ୍ରହ୍ମ'ବୃକ୍ଷ ଗୁଡ଼ିକୁ ସଠିକ ସ୍ଥାନରେ ଦୃଶ୍ୟମାନ କରାଇଥାନ୍ତି।
ଆଧାର
ଶ୍ରେଣୀ:ପୁରୀ ଜିଲ୍ଲାର ହିନ୍ଦୁ ମନ୍ଦିର |
କଟକ ଚଣ୍ଡୀ ମନ୍ଦିର | https://or.wikipedia.org/wiki/କଟକ_ଚଣ୍ଡୀ_ମନ୍ଦିର | କଟକ ଚଣ୍ଡୀ ଓଡ଼ିଶାର କଟକଠାରେ ଅବସ୍ଥିତ ଦେବୀ ଚଣ୍ଡୀଙ୍କର ଏକ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ମନ୍ଦିର ।
thumb|ଭୋଗ
ଇତିହାସ
ମରହଟ୍ଟା ଶାସନ କାଳରେ କଟକ ଚଣ୍ଡୀଙ୍କ ବିଗ୍ରହ ବାରବାଟି ଦୁର୍ଗ ପରିସରରେ ପୂଜା ପାଉଥିଲା। କଳାପାହାଡ଼ ଆକ୍ରମଣ କାଳରେ ୧୫୬୮ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦରେ ସେଠାରୁ ଦେବୀ ଅପସାରିତ ହୋଇ ଦୁର୍ଗର ଦକ୍ଷିଣ ପାର୍ଶ୍ୱରେ କିଛି ଦୂରରେ ପୂଜା ପାଇଲେ । ଏହି ଅଞ୍ଚଳ ପରବର୍ତ୍ତୀ କାଳରେ କନିକା ରାଜାଙ୍କ କର୍ତ୍ତୃତ୍ୱରେ ରହିଥିଲା । ବର୍ତ୍ତମାନର ଚଣ୍ଡୀ ମନ୍ଦିର ବାବଦରେ ଥିବା କିମ୍ବଦନ୍ତୀ ଅନୁଯାୟୀ ଶେଖବଜାର ଅଞ୍ଚଳର ବାସିନ୍ଦା ଗୋପାଳ ଚନ୍ଦ୍ର ବେହେରା ବାରବାଟୀ ଦୁର୍ଗର ଏକ ପଥର ଗଦା ଉପରେ ବସିବା ମାତ୍ରେ ତାହା ଥରିବାକୁ ଲାଗିଲା। ସେହି ରାତିରେ ସ୍ୱୟଂ ଚଣ୍ଡୀ ସେଠାରେ ଥିବାର ତାଙ୍କୁ ସ୍ୱପ୍ନାଦେଶ ହେବାରୁ, ପରଦିନ ସେହି ସ୍ଥାନର ପଥର ଗଦା ଖୋଳି ଦେବୀଙ୍କୁ ଉଦ୍ଧାର କରିଥିଲେ । ଦେବୀଙ୍କୁ ମସ୍ତକରେ ଧରି ଆସୁଥିବା ବେଳେ ବର୍ତ୍ତମାନର ପୀଠ ପାଖରେ ଏହା ଭାରି ହୋଇଯାଇଥିଲା, ତେଣୁ ସେହିଠାରେ ସେ ତାଙ୍କୁ ସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ ।
ପୌରାଣିକ
ହଜାର ବର୍ଷର ପୁରୁଣା ସହର କଟକ | ଓଡ଼ିଶାର ପୁରୁଣା ରାଜଧାନୀ | କଳା ସଂସ୍କୃତିର ପ୍ରାଣକେନ୍ଦ୍ର ଐତିହାସିକ କଟକ ମହାନଗରୀର ଅଧିଷ୍ଠାତ୍ରୀ ଦେବୀ ରୂପେ ଖ୍ୟାତ ମା' କଟକ ଚନ୍ଡୀ | ଚନ୍ଡୀଛକ ନାମରେ ସୁଖ୍ୟାତ ସ୍ଥାନର ଅନତୀ ଦୂରରେ ପ୍ରାୟ ତିରିଶ ଫୁଟ ଉଚ୍ଚତା ବିଶିଷ୍ଟ ଏକ ମାର୍ବଲ ଆଚ୍ଛାଦିତ ମନ୍ଦିର ବିରାଜିତା ମା' କଟକ ଚନ୍ଡୀ |
ପର୍ବ ପର୍ବାଣି
ଦଶହରା ଏବଂ କାଳିପୂଜାରେ ଷୋଡଶ ଉପଚାରରେ ମା' ଙ୍କର ନୀତି ପାଳନ କରାଯାଏ | ପଣା ସଂକ୍ରାନ୍ତିରେ ମା' ଙ୍କର ସୁନାବେଶ ପାଳନ କରାଯାଏ |
ଆଧାର
ଚଣ୍ଡୀ ଶ୍ଳୋକ:-
"प्रसन्नवदने चण्ड़ि चण्डासुर विमर्दिनि ,
संग्रामे विजयं देहि शतृन् जहि नमोऽस्तुते ।।
ଶ୍ରେଣୀ:ଓଡ଼ିଶାର ହିନ୍ଦୁ ମନ୍ଦିର
ଶ୍ରେଣୀ:କଟକ ଜିଲ୍ଲା
ଶ୍ରେଣୀ:ଓଡ଼ିଶାର ଦେବୀ ମନ୍ଦିର |
ଲଡୁବାବା ମନ୍ଦିର | https://or.wikipedia.org/wiki/ଲଡୁବାବା_ମନ୍ଦିର | ଲଡୁବାବା ମନ୍ଦିର ଭାରତରେ ଥିବା ଏକ ହିନ୍ଦୁ ହରିହର ମନ୍ଦିର ଓ ଏହା ଓଡ଼ିଶାର ନୟାଗଡ଼ ଜିଲ୍ଲାର ଶରଣକୁଳର ଭଣ୍ଡାର ପାହାଡ଼ ପାଦଦେଶରେ ଅବସ୍ଥିତ । ଏହି ମନ୍ଦିର ଉଭୟ କଳିଙ୍ଗ ଓ ଦ୍ରାବିଡ଼ ଶୈଳୀରେ ନିର୍ମିତ ଓ ନୟାଗଡ଼ ରାଜ୍ୟର ତତ୍କାଳୀନ ରାଜା ଲଡୁକେଶ୍ୱର ସିଂହ ମାନ୍ଧାତା ଏହାର ନିର୍ମାଣ କରାଇଥିଲେ ।
ଅବସ୍ଥିତି
ଓଡ଼ିଶାର ନୟାଗଡ଼ ସଦର ମହକୁମାଠାରୁ ୧୨ କିମି ଦୂର ଶରଣକୁଳର ଭଣ୍ଡାର ପାହାଡ଼ ପାଦଦେଶରେ ଲଡୁବାବାଙ୍କ ପୀଠ ଅବସ୍ଥିତ ଭୁବନେଶ୍ୱରଠାରୁ ବଲାଙ୍ଗୀର-ଖୋର୍ଦ୍ଧା ୫୭ ନଂ ଜାତୀୟ ରାଜପଥରେ ୧୦୦ କିମି ଆସିଲେ ଏହି ପୀଠ ପଡ଼େ ।
ଇତିହାସ
ନୟାଗଡ଼ ରାଜ୍ୟର ରାଜା ଲଡୁକେଶ୍ୱର ସିଂହ ମାନ୍ଧାତା ଏହି ପୀଠର ନିର୍ମାଣ କରିଥିଲେ । ଏହି ମନ୍ଦିର ଉଭୟ କଳିଙ୍ଗ ଓ ଦ୍ରାବିଡ଼ ଶୈଳୀରେ ନିର୍ମିତ । ଆରମ୍ଭରେ ଏଠାର ଅଧୀଷ୍ଠ ଠାକୁର "ନକୁଳେଶ୍ବର" ନାମରେ ପରିଚିତ ଥିଲେ ଓ କାଳକ୍ରମେ ସେହି ନାମ "ଲଡୁବାବା" ହୋଇଥିବା ବିଶ୍ୱାସ କରାଯାଏ । ମୂର୍ତ୍ତି ଖୋଦନ ଶିଳ୍ପରୁ ମନ୍ଦିରଟି ପଞ୍ଚଦଶ ଶତାଦ୍ଦୀରେ ନିର୍ମିତ ହୋଇଥିବାର ବିଶ୍ବାସ କରାଯାଏ । ଏଠାରେ ଥିବା ଶିବ ଲିଙ୍ଗର ଗୋଟିଏ ପାର୍ଶ୍ୱରେ ଚକ୍ର ଚିହ୍ନ ରହିଥିବା ବେଳେ ଅପର ପାର୍ଶ୍ୱରେ ଅର୍ଦ୍ଧଚନ୍ଦ୍ର ଚିହ୍ନ ରହିଛି ମନ୍ଦିରର ଚତୁଃପାର୍ଶ୍ବରେ ଗଣେଶ, ବାସୁଦେବ, କାର୍ତ୍ତିକେୟ, ଗଙ୍ଗାଦେବୀ ଅଦି ପାର୍ଶ୍ବ ଦେବାଦେବୀଙ୍କ ମୂର୍ତ୍ତି ପୁଜାପାଇଥାନ୍ତି । ମନ୍ଦିରର ଦ୍ବାରପାଳ ନନ୍ଦୀ ଓ ଭୁକୁଟି । ମନ୍ଦିରର ବେଢ଼ାରେ ନବଗ୍ରହ, ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥ, ପାର୍ବତୀ, ସୂର୍ଯ୍ୟ, ବାବା ବୈଦ୍ୟନାଥ, ପଞ୍ଚମୁଖୀ ହନୁମାନଙ୍କ ବିଗ୍ରହ ପୂଜା ପାଆନ୍ତି ।
ପୂଜା ଓ ନୀତି
ଲଡୁବାବା ମନ୍ଦିର ଏକ ହରିହର ମନ୍ଦିର ଓ ଏଠାରେ ବିଭିନ୍ନ ପାର୍ଶ୍ୱଦେବଦେବୀ ପୂଜା ପାଇଥାନ୍ତି । ଲିଙ୍ଗର ଗୋଟିଏ ପାର୍ଶ୍ୱରେ ତୁଳସୀ ଓ ଅପରପାର୍ଶ୍ୱରେ ବେଲପତ୍ର ଲାଗି ହୁଏ ଏଠାରେ ପ୍ରତିଦିନ ତିନି ଧୂପ ଓ ପାଞ୍ଚ ଅବକାଶ ନୀତି ପାଳନ ହୋଇଥାଏ । ଚନ୍ଦନଯାତ୍ରା, ଶୀତଳଷଷ୍ଠି, ଶିବରାତ୍ରି, ଝୁଲଣଯାତ୍ରା, ବଡ଼ଓଷା ଅଦି ଲଡ଼ୁବାବାଙ୍କ ମୁଖ୍ୟ ପର୍ବ ।
ଦୈନିକ ନୀତି
ଲଡୁବାବା ମନ୍ଦିର ହେଉଥିବା ଦୈନିକ ନୀତି ମଙ୍ଗଳ ଆରତୀରୁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥାଏ ଓ ମୋଟ ୨୩ ଗୋଟି ନୀତି ପାଳନ କରାଯାଏ । ଏହା ବାଦ ସୋମବାରରେ ଲଡୁବାବାଙ୍କଠାରେ, ମଙ୍ଗଳବାରରେ ପାର୍ବତୀଙ୍କ ପାଖରେ ଓ ଗୁରୁବାରରେ ଲକ୍ଷ୍ମୀଙ୍କଠାରେ ସ୍ବତନ୍ତ୍ର ପୂଜାର୍ଚ୍ଚନା ହୁଏ । ଦୈନିକ ନୀତିଗୁଡ଼ିକ ହେଲା:
ମଙ୍ଗଳ ଆରତୀ: ଏହା ସକାଳ ୪.୩୦ରୁ ୫ଟା ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରଥମେ କର୍ପୂର ଆଳତି କରାଯାଏ ତା'ପରେ ଦୁଇଗୋଟା ଆଳତି କାଠି ଆଳତି ହୁଏ ।
ଉଲାଗୀ: ଲାଗି ହୋଇଥିବା ବାସି ବେଲପତ୍ର, ଫୁଲ ଓ ଚନ୍ଦନ ଇତ୍ୟାଦି କାଢ଼ି ମୂର୍ତ୍ତିଙ୍କୁ ଅନାବରଣ କରାଯାଏ ।
ଜଳ ଲାଗି: ମାଳୀ ସେବକମାନେ ମୂର୍ତ୍ତିରେ ଜଳ ଲାଗି କରନ୍ତି ।
ଦନ୍ତ ଧାବନ: ବ୍ରାହ୍ମଣ ସେବକମାନେ ମୂର୍ତ୍ତିଙ୍କୁ କୁମ୍ଭାଟୁଆ ବା ମୃତୁରୀ ଦାନ୍ତକାଠିରେ ଦନ୍ତ ଧାବନ କରନ୍ତି ।
ସ୍ନାନ: ଦନ୍ତ ଧାବନ ପରେ ମାଳୀ ସେବକମାନେ ସ୍ନାନକରାନ୍ତି ।
ପ୍ରଥମ ଅବକାଶ: ଏହାକୁ ଅଁଳାଲାଗି କୁହାଯାଏ । ବ୍ରାହ୍ମଣ ସେବକ ଏହି ସମୟରେ ଅଁଳା ଲାଗି କରନ୍ତି । ଏହା ପରେ ସ୍ନାନ ଓ ଶ୍ରୀଅଙ୍ଗ ପୋଛାହୋଇ ଦ୍ୱିତୀୟ ଅବକାଶ ହୁଏ ।
ଦ୍ୱିତୀୟ ଅବକାଶ: ବ୍ରାହ୍ମଣ ସେବକ ଠାକୁରଙ୍କ ଉପରେ ପଞ୍ଚାମୃତ ସ୍ନାନ ବା ଅବକାଶ ଘର୍ଷଣ କରାଯାଏ । ଏହା ବ୍ରାହ୍ମଣ ସେବକଙ୍କଦ୍ୱାରା ହୁଏ ।
ଜଳଶାୟୀ: ଦ୍ୱିତୀୟ ଅବକାଶ ପରେ ମାଳୀ ସେବକ ମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ଭକ୍ତମାନଙ୍କ ତରଫରୁ ଜଳଶାୟୀ କରାଯାଏ । ଏହାପରେ ଚନ୍ଦନ ପୁଷ୍ପ ଓ ବେଲ ପତ୍ର ଏବଂ ବସ୍ତ୍ର ଲାଗି ହୁଏ । ତା' ପରେ ସର୍ବସାଧାରଣ ଦର୍ଶନ ପାଇଁ ମନ୍ଦିର ମୁକ୍ତ କରାଯାଏ । ଏହି ସମୟରେ ପୁରୋଧା ପାକଶାଳା ହୋମ କରନ୍ତି ଓ ଠାକୁରଙ୍କ ଆସ୍ଥାନରେ ବେଦପାଠ କରାଯାଏ ।
ବଲ୍ଲଭ: ସକାଳ ପ୍ରାୟ ସାଢ଼େ ସାତଟା ସମୟରେ ବଲ୍ଲଭ ହୁଏ । ଏଥିରେ ଖଇ, ପୁର ଖୁରୁମା, ଛୋଟ ଖୁରୁମା, ଗୋପାଳ, କୋରା, ଗୋଟି ମୁଆଁ ଓ ଚକାମୁଆଁ ଭୋଗ ହୁଏ । ଠାକୁରଙ୍କ ସାମନାରେ ବୃଷଭ ପାଖରେ ଜ୍ୟୋତିଷ ପାଞ୍ଜି ପଢ଼ନ୍ତି । ପରେ ଦୁଇ ଘଣ୍ଟା ପାଇଁ ଦର୍ଶନ ନିମିତ୍ତ ମନ୍ଦିର ଖୋଲା ରହେ ।
ସକାଳ ଧୂପ: ସକାଳ ୧୦ଘଣ୍ଟା ବେଳକୁ ସକାଳ ଧୂପ ହୁଏ । ବ୍ରାହ୍ମଣ ସେବକ ଏହି ଧୂପ କରନ୍ତି । ଏଥିରେ ଖେଚେଡ଼ି, କାନିକା, ଡାଲି, ତର୍କାରୀ, ଖଟା, କ୍ଷୀରି ଓ ଭଜା ପ୍ରଭୁଙ୍କୁ ଅର୍ପଣ କରାଯାଏ ।
ପୁଡ଼ା ଭୋଗ: ବ୍ରାହ୍ମଣମାନେ ପ୍ରଥମେ ପୁଡ଼ାଭୋଗ ଓ ଏଣ୍ଡୁରୀ ଅର୍ପଣ କରନ୍ତି ତା ପରେ ମାଳି ସେବକମାନେ ପୂଡ଼ାରୋଗ ଅର୍ପଣ କରନ୍ତି । ଏହା ୧୦.୩୦ରୁ ୧୧ଟା ମଧ୍ୟରେ ହୁଏ।
କ୍ଷୀରାଭିଷେକ: ପୁଡ଼ାଭୋଗ ପରେ ଉଲାଗି, ପରେ ପୁରୋଧା କ୍ଷୀରାଭିଷେକ କରନ୍ତି । ଏହା ଦିବା ୧୧ଟା ସମୟରେ ହୁଏ।
ତୃତୀୟ ଅବକାଶ: କ୍ଷୀରାଭିଷେକ ପରେ ଟଭାରସ ମର୍ଦ୍ଦନ ପରେ ସଂପୂର୍ଣ୍ଣ ଜଳଶାୟୀ କରାଯାଇ ଶ୍ରୀଅଙ୍ଗ ପୋଛା ଓ ତୁଳସୀ ମଞ୍ଜରୀ ତଥା ଫୁଲ ଚନ୍ଦନ ଓଲାଗି କରାଯାଏ । ତା' ପରେ ବ୍ରାହ୍ମଣ ସେବକ ଝିଲ୍ଲୀ ଭୋଗ କରନ୍ତି । ଏହି ନୀତି ଦିନ୧୧.୩୦ରେ ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୁଏ ।
ଦ୍ୱିପ୍ରହର ଧୂପ: ଦିବା ୧୨ଘଣ୍ଟା ସମୟରେ ଏହା ହୁଏ । ଏଥିରେ ଅରୁଆ ଅନ୍ନ, ଡାଲମା, ଖିରି, କାକରା, ବିରିକାନ୍ତି, ଦଧିଅନ୍ନ ଓ ତର୍କାରୀ ଭୋଗ ହୁଏ।
ପହଡ଼: ଦ୍ୱିପ୍ରହର ଧୂପ ପରେ ମନ୍ଦିର ସଂନ୍ଧ୍ୟା ଯାଏଁ ବନ୍ଦ ରୁହେ । ପ୍ରଭୁ ବିଶ୍ରାମ ନିଅନ୍ତି ।
ଟେରା: ସଂନ୍ଧ୍ୟା ଆଳତି ସହ ସୂର୍ଯ୍ୟାସ୍ତ ସମୟରେ ମନ୍ଦିର ପୁଣି ଖୋଲେ । ଏହି ସମୟରେ ଅମ୍ବିକା ବିଳାସ, ଗୋପାଳ, ମାଣ୍ଡୁଅପଣା, ସାଧା ପଣା, ଭାବିଡି ଇତ୍ୟାଦି ଭୋଗ ହୁଏ।
ଚତୁର୍ଥ ଅବକାଶ: ଟେରା ପରେ ଉଲାଗି ହୋଇ ରାଶିତେଲ ମର୍ଦ୍ଦନ ହୁଏ, ଏହାକୁ ଫୁଲୁରୀ ମର୍ଦ୍ଦନ କହନ୍ତି । ତା ପରେ ଗଙ୍ଗୋଦକରେ ସ୍ନାନ କରାଯାଏ।
ଜଳଶାୟୀ: ଚତୁର୍ଥ ଅବକାଶ ପରେ ମାଳୀ ସେବକମାନେ ଭକ୍ତମାନଙ୍କ ତରଫରୁ ଜଳଶାୟୀ କରାନ୍ତି ।
ସରପଣା ଭୋଗ: ଫୁଲ ଚନ୍ଦନ ଲାଗି ପରେ ସଂନ୍ଧ୍ୟା ପ୍ରାୟ ୬.୩୦ ବେଳକୁ ସରପଣା ଭୋଗ ହୁଏ।
ସଂନ୍ଧ୍ୟା ଧୂପ: ରାତି ୭ଟାରୁ ୭.୩୦ ମଧ୍ୟରେ ସନ୍ଧ୍ୟା ଧୂପ ହୁଏ । ଏଥିରେ ଅରୁଆ ଅନ୍ନ ଓ ଡାଲମା ଅର୍ପଣ କରା ଯାଏ । ଏହାପରେ ଯାତ୍ରୀ ଦର୍ଶନ ପାଇଁ ମନ୍ଦିର ଖୋଲା ରୁହେ।
ପଞ୍ଚମ ଅବକାଶ: ସନ୍ଧ୍ୟା ଧୂପ ପରେ ଉଲାଗି ହୋଇ ୭.୩୦ରୁ ୮ଟା ମଧ୍ୟରେ ଏହି ନୀତି ହୁଏ । ଏହାକୁ ଚତୁସମ ନୀତି କହନ୍ତି । ଏହି ସମୟରେ କାକରା ପୂଜା ହୁଏ । ପୂର୍ବରୁ ଏହି ସମୟରେ ଗୀତଗୋବିନ୍ଦ ପାଠ କରାଯାଉଥିଲା । ଏହି ନୀତି ସମୟରେ ଗଂଗାଜଳରେ ପ୍ରଭୁଙ୍କୁ ଗାଧୁଆଯାଏ ।
ବଡ ସିଂହାର: ରାତି ୯ଘଣ୍ଟା ସମୟରେ ବଡ଼ ସିଂହାର ହୁଏ । ଏହି ସମୟରେ କଦମ୍ବା, ଗଜା, ତାଡିଆ, ପୁର ଖୁରୁମା, ସର, ବୁନ୍ଦିଆ ଓ ଛୋଟ ଖୁରୁମା ଭୋଗ ହୁଏ। ଏହା ପରେ ଶିବ-ପାର୍ବତୀଙ୍କ ମୂର୍ତ୍ତି ଆଣି ବୃଷଭ ପଛପଟେ ଏକ ଡମ୍ବରୁ ଉପରେ ବସାଇ ଖଟ ସଜ ପଣା ଭୋଗ ଓ ଆଳତି ହୁଏ । ଡମ୍ବରୁ ଉପରେ ବସିଥିବା ଉମା ମହେଶ୍ୱରଙ୍କ ପାଖରେ ପାରିଜାତକ ଭୋଗ ହୋଇ ପୁଣି ଅଳତି ହୁଏ । ତା'ପରେ ଠାକୁରମାନେ ଖଟ ଉପରେ ପହଡ଼ ଯାଆନ୍ତି । ଏହା ପରେ ସେବାସୀ ବା ଭକ୍ତ କାହାକୁ ମନ୍ଦିର ଭିତରକୁ ଛଡାଯାଏ ନାହିଁ ।
ଆଧାର
ଅଧିକ ତଥ୍ୟ
ଶ୍ରେଣୀ:ହିନ୍ଦୁ ମନ୍ଦିର
ଶ୍ରେଣୀ:ଓଡ଼ିଶାର ହିନ୍ଦୁ ମନ୍ଦିର |
ଲିଙ୍ଗରାଜ ମନ୍ଦିର | https://or.wikipedia.org/wiki/ଲିଙ୍ଗରାଜ_ମନ୍ଦିର | thumb|ଆକାଶମାର୍ଗରୁ ଲିଙ୍ଗରାଜ ମନ୍ଦିର ଓ ବିନ୍ଦୁସାର ସରୋବର
ଲିଙ୍ଗରାଜ ମନ୍ଦିର ଓଡ଼ିଶାର ଭୁବନେଶ୍ୱରରେ ଥିବା ଏକ ପୁରାତନ ଶିବ ମନ୍ଦିର । ଏହା ୧୧ଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ରାଜା ଯଯାତି କେଶରୀଙ୍କ ଦେଇ ନିର୍ମିତ ହୋଇଥିଲା । ଲିଙ୍ଗରାଜ ମନ୍ଦିର କଳିଙ୍ଗ ପଞ୍ଚରଥ ଶୈଳୀରେ ତିଆରି ଭୁବନେଶ୍ୱରର ସବୁଠାରୁ ବଡ଼ ମନ୍ଦିର । ଏହା ଆୟତନ ୫୨୦ ଫୁଟରେ ୪୬୫ ଫୁଟ । ଏହି ମନ୍ଦିରର କାନ୍ଥ ୭ ଫୁଟ ୬ ଇଞ୍ଚ । ବାହାରର ଆଘାତରୁ ବଞ୍ଚାଇବା ପାଇଁ ଏହାର ଭିତର ପାଖ କାନ୍ଥରେ ଏକ ଛାତ ଅଛି ।
Ramesh Prasad Mohapatra (1986) Page 69. Archaeology in Orissa Vol I. B. R. Publishers, Delhi
ଇତିହାସ
ଲିଙ୍ଗରାଜ ଶବ୍ଦର ଅର୍ଥ ହେଉଛି 'ଲିଙ୍ଗମାନଙ୍କର ରାଜା', 'ଲିଙ୍ଗ ପୂଜା' ଶିବ ପୂଜାର ପ୍ରତୀକ ହୋଇଥିବାରୁ ଏହା ଏକ ଶୈବ କ୍ଷେତ୍ର ଭାବରେ ଜଣାଶୁଣା । ଶିବ ଏଠାରେ ତ୍ରିଭୁବନେଶ୍ୱର (ସ୍ୱର୍ଗ, ମର୍ତ୍ତ୍ୟ ଓ ପାତାଳର ଦେବ) ଭାବରେ ପୂଜା ପାଇଥାନ୍ତି ।
ଏଠାରେ ଦେବୀ ଭୁବନେଶ୍ୱରୀ ମଧ୍ୟ ମା ରୂପରେ ଲିଙ୍ଗରାଜଙ୍କ ସହିତ ପୂଜା ପାଇଥାନ୍ତି ।
ଏହି ମନ୍ଦିର ୧୦୦୦ ବର୍ଷରୁ ଅଧିକ ପୁରୁଣା । ଏହା ଷଷ୍ଠ ଶତାବ୍ଦୀରେ ତିଆରି ହୋଇଥିବାର ଅନେକ ପୁରାଣରେ ପ୍ରମାଣ ମିଳୁଥିଲେ ମଧ୍ୟ ୧୧ଶ ଶତାବ୍ଦୀରେ ପୁନର୍ନିମିତ ହୋଇଥିଲା । ଲିଙ୍ଗରାଜ ମନ୍ଦିରର ନିର୍ମାଣ ସରିବା ବେଳକୁ ବିଷ୍ଣୁ ପୂଜାର ଆରମ୍ଭ ହୋଇସାରିଥିଲା ଯାହା ଏଠାରେ ହର (ଶିବ) ଓ ହରି (ବିଷ୍ଣୁ)ଙ୍କ ମିଳନର ପ୍ରମାଣ ଦେଇଥାଏ ।
ଲୋକ ବିଶ୍ୱାସ
କିମ୍ବଦନ୍ତୀ ଅନୁସାରେ ଲିଙ୍ଗରାଜ ମନ୍ଦିରର ସମ୍ମୁଖରେ ଥିବା ଏକ କ୍ଷୁଦ୍ର ଦେଉଳରେ ଥିବା କପାଳେଶ୍ୱର ମହାଦେବ ଲିଙ୍ଗରାଜଙ୍କ ପିତା । ଭୁବନେଶ୍ୱରରେ ଥିବା ଅନ୍ୟତମ ପ୍ରାଚୀନ ମନ୍ଦିର ବଇତାଳ ଦେଉଳରେ କାପାଳିନୀ ଦେବୀ ପୂଜିତ । ଶୀତଳ ଷଷ୍ଠୀ ସମୟରେ କାପାଳିନୀଙ୍କ ପାଖକୁ ଲିଙ୍ଗରାଜଙ୍କ ଭେଟି ଯାଏ । ଏହି ହେତୁରୁ କାପାଳିନୀଙ୍କୁ ଲିଙ୍ଗରାଜଙ୍କ ଭଉଣୀ ବୋଲାଯାଏ ।
ଭୋଗ
thumb|180px|କୋରାଖଇ
ମହାପ୍ରଭୁ ଲିଙ୍ଗରାଜଙ୍କୁ ଭକ୍ତମାନଙ୍କ ଦେଇ କଦଳୀ, ନଡ଼ିଆ ଓ କୋରାଖଇ ଅର୍ପଣ କରାଯାଇଥାଏ । LORD LINGARAJA, OFFERINGS
ଗମନାଗମନ
ଏଠାରେ ଲିଙ୍ଗରାଜ ଟେମ୍ପୁଲ ରୋଡ୍ ନାମରେ ଗୋଟିଏ ପାସେଞ୍ଜର୍ ହଲ୍ଟ୍ ଷ୍ଟେସନ ଅଛି ।
ଅଧିକ ପଠନ
ରୁକୁଣା ରଥ ଯାତ୍ରା220x124px|thumb|right|alt=4566|ଲିଙ୍ଗରାଜ ମନ୍ଦିରର କିଛି ଦୃଶ୍ୟ
ଆଧାର
ଶ୍ରେଣୀ:ଖୋର୍ଦ୍ଧା ଜିଲ୍ଲା
ଶ୍ରେଣୀ:ବିଷ୍ଣୁ ମନ୍ଦିର
ଶ୍ରେଣୀ:ଓଡ଼ିଶାର ଶିବ ମନ୍ଦିର
ଶ୍ରେଣୀ:ଭୁବନେଶ୍ୱରରେ ଥିବା ହିନ୍ଦୁ ଧର୍ମସ୍ଥଳ
ଶ୍ରେଣୀ:ଭୁବନେଶ୍ୱରର ହିନ୍ଦୁ ମନ୍ଦିର
ଶ୍ରେଣୀ:୧୧ଶ ଶତକର ଦେଉଳ |
ତାରିଣୀ ମନ୍ଦିର, ଘଟଗାଁ | https://or.wikipedia.org/wiki/ତାରିଣୀ_ମନ୍ଦିର,_ଘଟଗାଁ | thumb|ମନ୍ଦିର
ତାରିଣୀ ମନ୍ଦିର ଓଡ଼ିଶାର କେନ୍ଦୁଝର ଜିଲ୍ଲାର ଘଟଗାଁରେ ଥିବା ଏକ ଠାକୁରାଣୀ ମନ୍ଦିର । ଏଠାକାର ଅଧିଷ୍ଠାତ୍ରୀ ଦେବୀ ତାରିଣୀ । ପ୍ରବାଦରେ ଅଛି ଘଟଗାଁଠାରେ ଥିବା ମା ତାରିଣୀ ମନ୍ଦିରକୁ ୧୪୮୦ ମସିହାରେ କେନ୍ଦୁଝରର ତତ୍କାଳୀନ ରାଜା ଗୋବିନ୍ଦ ଭଞ୍ଜଦେଓ ନିର୍ମାଣ କରେଇଥିଲେ । ପୁରୀର ତତ୍କାଳୀନ ଗଜପତି ମହାରାଜାଙ୍କ ଆଦେଶକ୍ରମେ ମା ତାରିଣୀ ନୂଆ ମନ୍ଦିର ଘଟଗାଁଠାରେ ଶକ୍ତିପୀଠ ଭାବରେ ସ୍ଥାପିତ ହେଇପାରିଥିଲା । ମା ତାରିଣୀଙ୍କଠାରେ ମନାସିକ କାଲେ ତାହା ନିଶ୍ଚୟ ପୂରଣ ହୁଏ ବୋଲି ଭକ୍ତଙ୍କ ବିଶ୍ୱାସ ଥାଏ ।
କୁହାଯାଏ ସେ ପ୍ରଥମେ ବନବାଈ କନ୍ଧଙ୍କଦ୍ୱାରା ପୂଜା ପାଇ ଆସୁଥିଲେ। ପ୍ରକୃତରେ ମାଆ ଦୁର୍ଗା ଦଶଭୁଜା ଏବଂ ମାଆ ତାରିଣୀ ଚତୁର୍ଭୁଜା। ମାଆ ତାରିଣୀଙ୍କର ଚାରି ହାତରୁ ବାମପାଖ ଉପର ହସ୍ତରେ ସେ ଚକ୍ର ଧାରଣ କରିଛନ୍ତି। ବାମ ପାଖ ତଳ ହସ୍ତରେ ତ୍ରିଶୁଳ ରହିଥାଏ। ସେହିପରି ଦକ୍ଷିଣ ପାଖ ଉପର ହସ୍ତରେ ସେ ଖଡ୍ଗ ଧାରଣ କରିଥିବା ବେଳେ ତଳ ହସ୍ତଟି ତାଙ୍କର ଶୂନ୍ୟ ଥାଏ। ଏହି ହାତରେ ମାଆ ତାରିଣୀ ଭକ୍ତଙ୍କୁ ଆଶୀର୍ବାଦ ପ୍ରଦାନ କରନ୍ତି । କିନ୍ତୁ ତାଙ୍କର ପ୍ରତ୍ୟେକ ମୂର୍ତ୍ତି ବା ଚିତ୍ରରେ ଏହିସବୁ ଅସ୍ତ୍ର ନଥାଏ। ଚିତ୍ରକରମାନେ ନିଜନିଜର ପସନ୍ଦ ଅନୁଯାୟୀ ମାଆଙ୍କୁ ଭିନ୍ନଭିନ୍ନ ଅସ୍ତ୍ରରେ ସଜ୍ଜିତ କରାଇଥାନ୍ତି ।
ପୌରାଣିକ
ମା’ତାରିଣୀଙ୍କର ମୂର୍ତ୍ତିରେ ଆବିର୍ଭାବ ସମ୍ବନ୍ଧରେ ଏକ କିମ୍ବଦନ୍ତୀ ରହିଛି। ତ୍ରେତୟା ଯୁଗରେ ପ୍ରଭୁ ଶ୍ରୀରାମଚନ୍ଦ୍ର ଓ ମାତା ସୀତାଙ୍କର ବନବାସ ସମୟରେ ଦୁଷ୍ଟ ରାକ୍ଷସ ରାବଣଦ୍ୱାରା ସୀତାଙ୍କୁ ହରଣ କରି ନେଇଯିବା ପରେ ରାମ, ଲକ୍ଷ୍ମଣ ଶୋକାତୁର ହୋଇ ସର୍ବଶକ୍ତିମୟୀ ମାଆ ଦୁର୍ଗାଙ୍କୁ ଆରାଧନା କରିଥିଲେ। ପୂଜାରେ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ ହୋଇ ଦେବୀ ଶୂନ୍ୟବାଣୀ କରିଥିଲେ- ‘ବତ୍ସ’ । ମୁଁ ତୁମ ସମ୍ମୁଖରେ ସଙ୍କଟ ହାରିଣୀ ତାରିଣୀ ରୂପେ ଆବିର୍ଭୂତ ହେବି। ମାତ୍ର ତୁମେ ଯଦି ମୋତେ ଦେଖିବାକୁ ପ୍ରୟାସ କରିବ ତେବେ ମୁଁ ପାଷାଣରେ ପରିଣତ ହେବି। ଦେବୀଙ୍କ ଅଭୟ ବାଣୀ ପାଇ ଶ୍ରୀରାମ ଓ ଲକ୍ଷ୍ମଣ ପୂଜାରେ ଧ୍ୟାନମଗ୍ନ ହେଲେ। ଦେବୀଙ୍କ ଉପସ୍ଥିତିକୁ ଅନୁଭବ କରି ପ୍ରଭୁ ଶ୍ରୀରାମଚନ୍ଦ୍ର ଚରଣ ସ୍ପର୍ଶ କରିବା ଉଦ୍ଦେଶ୍ୟରେ ମାତାଙ୍କ ପାଦ ସ୍ପର୍ଶ କରିବା ସମୟରେ ଅଜ୍ଞାତରେ ତାଙ୍କର ଚକ୍ଷୁ ଖୋଲି ଯାଇଥିଲା। ଦେବୀଙ୍କୁ ସ୍ୱଚକ୍ଷୁରେ ଦର୍ଶନ କରିଥିଲେ ରାମଚନ୍ଦ୍ର । ଦେବୀ ସ୍ମିତହାସ୍ୟ ପୂର୍ବକ ସମସ୍ତ ସଙ୍କଟ ହରଣ କରିବାର ଅଭୟ ପ୍ରତିଶ୍ରୁତି ଦେଇ ପୂର୍ବ ସର୍ତ୍ତ ଅନୁସାରେ ପାଷାଣରେ ପରିଣତ ହୋଇଯାଇଥିଲେ । ସେହିଦିନରୁ ମାଆ ଦୁର୍ଗା, ମାଆ ତାରିଣୀ ନାମରେ ସାର୍ବଜନ ବିଦିତା।
କିମ୍ବଦନ୍ତୀ
ଘଟଗାଁରେ ମାଆଙ୍କର ଆବିର୍ଭାବ ସମ୍ପର୍କରେ ଏକ ବର୍ଣ୍ଣନା ରହିଛି। କେନ୍ଦୁଝର, ପୁରୀ ଗଜପତି ମହାରାଜାଙ୍କ ଅଧୀନସ୍ଥ ଏକ ବଡ଼ ଗଡ଼ଜାତ ରାଜ୍ୟ ଥିଲା । ଏହାର ଆଦିମ ଅଧିବାସୀ ଥିଲେ କନ୍ଧ, ଭୂୟାଁ, ଜୁଆଙ୍ଗ ଓ ଶବର। କେନ୍ଦୁଝର ଥିଲା ପାହାଡ଼, ପର୍ବତ ଓ ଘଞ୍ଚ ଜଙ୍ଗଲ ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ, ହିଂସ୍ରଜନ୍ତୁଙ୍କ ବିଚରଣ ସ୍ଥଳୀ। ଯାତାୟତ ପାଇଁ ରାସ୍ତାଘାଟ ମଧ୍ୟ ନଥିଲା। ରାଜା ଓ ରାଜକର୍ମଚାରୀମାନେ ଘୋଡ଼ା ବା ହାତୀରେ ଯାତାୟତ କରୁଥିଲେ। ହିଂସ୍ରଜନ୍ତୁଙ୍କ ଭୟରେ ସାଧାରଣ ଲୋକଙ୍କୁ ଦଳବାନ୍ଧି ପାହାଡ଼ ଜଙ୍ଗଲ ରାସ୍ତାରେ ଯିବାକୁ ପଡ଼ୁଥିଲା।ପାଞ୍ଚଶହ ବର୍ଷ ପୂର୍ବେ କେନ୍ଦୁଝରରେ ରାଜା ଥିଲେ ତ୍ରିଲୋଚନ ଭଞ୍ଜ। ତାଙ୍କର ପୁତ୍ରଙ୍କ ନାମ ଗୋବିନ୍ଦ ଭଞ୍ଜ। ଗୋବିନ୍ଦ ଭଞ୍ଜ ଯୌବନାବସ୍ଥାରେ ଉପନୀତ ହେବା ପୂର୍ବରୁ ଶରୀର ଚର୍ଚ୍ଚା, ଯୁଦ୍ଧବିଦ୍ୟା ଓ ଅଶ୍ୱଚାଳନାରେ ବିଶେଷ ପାରଦର୍ଶିତା ହାସଲ କରିପାରିଥିଲେ। ପୁରୀରେ ସେତେବେଳେ ଗଜପତି ମହାରାଜା ଥିଲେ ଶ୍ରୀ ପୁରୁଷୋତ୍ତମ ଦେବ। କାଞ୍ଚି ଯୁଦ୍ଧରେ ପ୍ରଥମ ଥର ପରାଜିତ ହେବାପରେ ପରାଜୟର ଗ୍ଳାନିରେ ମର୍ମାହତ ମହାରାଜ ପୁରୁଷୋତ୍ତମ ଦେବ ସବୁଆଡୁ ନିରୁପାୟ ହୋଇ ଜଗତର ନାଥ ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ଶରଣାପନ୍ନ ହୋଇଥିଲେ ।ଜଗନ୍ନାଥ ସେବକର ଦୁଃଖ ସହିପାରିଲେ ନାହିଁ , ସ୍ୱପ୍ନାଦେଶ ହେଲା: ‘ତୁ ଆଉଥରେ କାଞ୍ଚି ଅଭିଯାନର ଆୟୋଜନ କର ।ଏଇ ଯୁଦ୍ଧରେ ଆମେ ଦୁଇଭାଇ ତୋର ସହାୟତା କରିବୁ । କିନ୍ତୁ ମନେରଖ, ଆସନ୍ତାକାଲି ପ୍ରତ୍ୟୁଷରୁ ବଡ଼ଦାଣ୍ଡରେ ଯାହା ଘରର ଚାଳ ଉପରେ ଅମର ଧଣ୍ଡାମାଳ ପଡ଼ିଥିବା ଦେଖିବୁ, ତାକୁ ହିଁ ଏହି ଯୁଦ୍ଧର ସେନାପତି କରିବୁ ।ଏ ଯୁଦ୍ଧରେ ତୋର ବିଜୟ ହେବ, ତୁ ତୋର ମାନସମ୍ମାନ ଫେରିପାଇବୁ ’ । ପ୍ରତ୍ୟୁଷରୁ ପୁରୁଷୋତ୍ତମ ନିଜେ ବାହାରକୁ ଯାଇ ଦେଖିଲେ ବଡ଼ଦାଣ୍ଡରେ ରାଜନଅରର ଅନତି ଦୂରରେ ଜଣଙ୍କର ଚାଳ ଉପରେ ଫୁଲଧଣ୍ଡା ମାଳ ପଡ଼ିଥିଲା। ଏହା ଦେଖି ମହାରାଜ ପ୍ରହରୀକୁ ଡାକି କହିଲେ ଘରର ମାଲିକଙ୍କୁ ସାଙ୍ଗରେ ନେଇ ଆସିବା ପାଇଁ। ପ୍ରହରୀ ଧଣ୍ଡାମାଳ ପଡ଼ିଥିବାର ଘରର କବାଟରେ ଶବ୍ଦ କରିବା ପରେ ଘରୁ ବାହାରି ଆସିଥିଲେ କେନ୍ଦୁଝରର ସୁଯୋଗ୍ୟ ଦାୟଦ ଗୋବିନ୍ଦ ଭଞ୍ଜ, ଯିଏ ପିତାଙ୍କ ସହ ମତାନ୍ତର ହେବାରୁ କେନ୍ଦୁଝର ଛାଡ଼ି ପୁରୀରେ ରହୁଥିଲେ, କିନ୍ତୁ ନିଜକୁ କେବେ ପରିଚିତ କରାଇନଥିଲେ ରାଜପୁତ୍ର ଭାବେ ।ହଠାତ ଦୁଆର ଆଗରେ ରାଜ ପ୍ରହରୀଙ୍କୁ ଦେଖି ସାମାନ୍ୟ ଶଙ୍କିତ ହେଲେ ଯୁବରାଜ ଗୋବିନ୍ଦ। ମହାରାଜ ପୁରୁଷୋତ୍ତମ ଦେବ ସେମାନଙ୍କ ଆସିବାକୁ ଅପେକ୍ଷା କରି ରହିଥିଲେ। ଯୁବରାଜ ଗୋବିନ୍ଦ ମହାରାଜଙ୍କୁ ଅଭିବାଦନ ଜଣାଇଲେ। ସୁନ୍ଦର ଓ ବଳିଷ୍ଠ ଯୁବକ ଗୋବିନ୍ଦ ଭଞ୍ଜଙ୍କ ନିକଟରୁ ତାଙ୍କର ପରିଚୟ ପାଇବା ପରେ ପୁରୁଷୋତ୍ତମ ଦେବଙ୍କର ଆନନ୍ଦର ସୀମା ରହିଲା ନାହିଁ। ଗୋବିନ୍ଦ ଭଞ୍ଜଙ୍କୁ ଜଗନ୍ନାଥ ମହାପ୍ରଭୁଙ୍କ ଇଛା କଥା ଜଣାଇ ସେ ତାଙ୍କ ମସ୍ତକରେ, ସ୍ୱହସ୍ତରେ ସେନାପତିର ପାଗ ବାନ୍ଧିଥିଲେ। ସୈନ୍ୟସାମନ୍ତଙ୍କ ଗହଣରେ କାଞ୍ଚି ରାଜ୍ୟର ସୀମାରେ ସେନାପତି ଗୋବିନ୍ଦ ଭଞ୍ଜ ପ୍ରବେଶ କଲେ। ଯାଉଯାଉ ଘୋଡ଼ାଟି ହଠାତ୍ ଠିଆ ହୋଇଗଲା,ଆଗକୁ ଆଦୌ ଗଲାନାହିଁ। ଏଥିରେ ବିଚଳିତ ହୋଇ ଗୋବିନ୍ଦ ଭଞ୍ଜ ଘୋଡ଼ାରୁ ଓହ୍ଲାଇ ପଡ଼ିଲେ। ଘୋଡ଼ା କାହିଁକି ଅଟକିଗଲା ତାହାର କାରଣ ଚିନ୍ତା କରୁକରୁ ଦୃଷ୍ଟିଗୋଚର ହେଲା ମାଆ ତାରିଣୀଙ୍କର ପୀଠ। ସ୍ଥାନୀୟ ଲୋକଙ୍କଠାରୁ ମାଆଙ୍କ ମହିମା ଶୁଣି ପୀଠ ମଧ୍ୟରେ ଦେବୀଭକ୍ତ ଗୋବିନ୍ଦ ଭଞ୍ଜ ପ୍ରବେଶ କଲେ । ବୋଧ ହୁଏ ସେ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଭକ୍ତବତ୍ସଳ ମାଆ ଗୋବିନ୍ଦ ଭଞ୍ଜଙ୍କୁ ଅପେକ୍ଷା କରିଥିଲେ କେନ୍ଦୁଝର ଆସିବା ପାଇଁ। ପୂଜାର୍ଚ୍ଚନାରେ ଲାଗି ପଡ଼ିଥିଲେ ଗୋବିନ୍ଦ । ମାଆ ଯୁଦ୍ଧରେ ବିଜୟୀ ହେବାର ଅଭୟ ବର ପ୍ରଦାନ କଲେ। ଯୁଦ୍ଧରେ ବିଜୟୀ ହୋଇ ସେନାପତି ଗୋବିନ୍ଦ ଭଞ୍ଜ କାଞ୍ଚିର ଇଷ୍ଟଦେବ ଗଣପତିଙ୍କୁ ପୂଜାର୍ଚ୍ଚନା କରିବା ପରେ ମଦନମୋହନ, ରଘୁନାଥ ଜୀଉ ଓ ମାଆ ତାରିଣୀଙ୍କ ସହିତ ପୁରୀକୁ ପ୍ରତ୍ୟାବର୍ତ୍ତନ କଲେ।
୧୪୮୦ରେ କେନ୍ଦୁଝର ରାଜା ତ୍ରିଲୋଚନ ଭଞ୍ଜଙ୍କ ମୃତ୍ୟୁ ପରେ ଗୋବିନ୍ଦ ଭଞ୍ଜ କେନ୍ଦୁଝରର ରାଜା ହେଲେ। ରାଜକାର୍ଯ୍ୟରେ ବ୍ୟସ୍ତ ରହି ମାଆ ତାରିଣୀଙ୍କୁ କେନ୍ଦୁଝର ଆଣିପାରିଲେ ନାହିଁ ବୋଲି ଦୁଃଖ ଅନୁଭବ କରୁଥିଲେ। କରୁଣାମୟୀ ସନ୍ତାନବତ୍ସଳ ମାଆ ଭକ୍ତ ଗୋବିନ୍ଦଙ୍କ ମନକଥା ବୁଝିଲେ। ଅଳ୍ପଦିନ ମଧ୍ୟରେ ଗଜପତି ପୁରୁଷୋତ୍ତମ ଦେବ ଡକାଇ ପଠାଇଲେ ଗୋବିନ୍ଦ ଭଞ୍ଜଙ୍କୁ। ପୁରୀ ଯାଇ ଗଜପତିଙ୍କୁ ସାକ୍ଷାତ କଲେ । ଗଜପତି ତାଙ୍କୁ ‘ଜୟ ଗୋବିନ୍ଦ ଭଞ୍ଜ ମହାରାଜ’ ଉପାଧିରେ ଭୂଷିତ କରି ପୁରୀ ଅଧିନରେ ଥିବା ଆଠଗଡ଼ ଅଞ୍ଚଳ (ଅଧୁନା ଆନନ୍ଦପୁର ସବ୍ଡିଭିଜନ) ଉପହାର ସ୍ୱରୂପ ପ୍ରଦାନ କରିଥିଲେ। ଏହାକୁ କରଶୂନ୍ୟ ରାଜ୍ୟ ରୂପେ ଭୋଗ ଦଖଲ କରିବାର ଅନୁମତି ଦେଇଥିଲେ। ଗୋବିନ୍ଦ ଭଞ୍ଜ କିନ୍ତୁ ଇଚ୍ଛା ପୋଷଣ କରିଥିଲେ କାଞ୍ଚିରୁ ଆଣିଥିବା ଦେବଦେବୀ ମଦନମୋହନ, ରଘୁନାଥଜୀଉ ଓ ମାଆ ତାରିଣୀଙ୍କୁ ଜଗନ୍ନାଥ, ବଳଭଦ୍ରଓ ସୁଭଦ୍ରାଙ୍କ ବିଗ୍ରହ ତାଙ୍କ ସହିତ କେନ୍ଦୁଝର ନେବାକୁ । ଏହା ଶୁଣି ପୁରୁଷୋତ୍ତମ ଦେବ କହିଲେ: ‘ ସମସ୍ତଙ୍କୁ ତୁମେ ନେଇଯାଇପାର,ମାଆ ତାରିଣୀ ଯେ ପାତାଳୀ ,ତାଙ୍କୁ ତୁମେ ନେବ କିପରି ? ଏଥିରେ ନିରାଶ ନହୋଇ ଗୋବିନ୍ଦ ଭଞ୍ଜ ମାଆଙ୍କ ନିକଟକୁ ଯାଇ ପୂଜାର୍ଚ୍ଚନା କରିଥିଲେ। ସେହିଦିନ ରାତିରେ, ଗଜପତି ପୁରୁଷୋତ୍ତମ ଦେବଙ୍କୁ ମାଆ ସ୍ୱପ୍ନରେ କହିଲେ, ‘ଗୋବିନ୍ଦ ମୋର ପରମ ଭକ୍ତ । ତା’ସହିତ ମୁଁ କେନ୍ଦୁଝର ଯିବି ,ତାକୁ ଅନୁମତି ଦେ । ’। ପରଦିନ ଗଜପତି ସମସ୍ତ ବୃତ୍ତାନ୍ତ ଶୁଣାଇବା ପରେ ଗୋବିନ୍ଦଙ୍କୁ କହିଲେ, ତୁମେ ଧନ୍ୟ ଗୋବିନ୍ଦ ! ମାଆଙ୍କୁ ନେବାର ବ୍ୟବସ୍ଥା କର। ମାଆଙ୍କୁ କେମିତି ନେବେ ସେହି ଚିନ୍ତାରେ ଗୋବିନ୍ଦ ଧ୍ୟାନମଗ୍ନ ହେଲେ । ମାଆ ସ୍ୱପ୍ନାଦେଶ ଦେଲେ ମୁଁ ଯେପରି ଘୋଡ଼ାରେ ଚଢ଼ି କାଞ୍ଚିରୁ ପୁରୀ ଆସିଥିଲି, ଠିକ୍ ସେମିତି ଘୋଡ଼ାରେ ଚଢ଼ି ତୋ’ ପଛେ ପଛେ ଯିବି। ଘୋଡ଼ା ଚାଲିଲେ ମୋ ପାଦର ନୁପୁର ରୁଣୁଝୁଣୁ ଶବ୍ଦରୁ ତୁ ଜାଣିବୁ ମୁଁ ତୋ ପଛରେ ଯାଉଛି। କିନ୍ତୁ ତୁ ଯଦି ପଛକୁ ଚାହିଁ ମୋତେ ଦେଖିବାକୁ ଚେଷ୍ଟା କରିବୁ, ମୁଁ ପାଷାଣ ହୋଇ ସେହିଠାରେ ରହିବି। ପରଦିନ ଅନ୍ୟ ଦେବଦେବୀଙ୍କ ବିଗ୍ରହ ସହ ଗୋବିନ୍ଦ ଚାଲିଲେ କେନ୍ଦୁଝର ଅଭିମୁଖେ। ପଛେ ପଛେ ଭକ୍ତବତ୍ସଳ ମାଆ ତାରିଣୀ ଘୋଡ଼ାରେ ଚଢ଼ି ଯାଉଥାଆନ୍ତି । ନୁପୁର ରୁଣୁଝୁଣୁ ଶବ୍ଦ ଗୋବିନ୍ଦଙ୍କ କାନରେ ବାଜୁଥାଏ। କିନ୍ତୁ ଲୀଳାମୟୀ ମାଆ ତାରିଣୀଙ୍କ ଲୀଳା ବିଚିତ୍ର । ଆନନ୍ଦପୁର ସୀମା ପାର ହୋଇ ସେ କେନ୍ଦୁଝର ସୀମାରେ ଘଞ୍ଚ ଜଙ୍ଗଲ ମଧ୍ୟରେ ପ୍ରବେଶ କଲେ। ଠିକ୍ କେନ୍ଦୁଝରର ମଧ୍ୟସ୍ଥଳରେ ମାୟା ବିସ୍ତାର କଲେ ମାଆ ।ଗୋବିନ୍ଦଙ୍କ ଘୋଡ଼ା ଆଗକୁ ଗଲା ନାହିଁ। ପଛରେ ଆସୁଥିବା ମାଆ ତାରିଣୀଙ୍କ ନୁପୁରର ରୁଣୁଝୁଣୁ ଶବ୍ଦ ମଧ୍ୟ ଶୁଣାଗଲା ନାହିଁ। ଗୋବିନ୍ଦ ବିଚଳିତ ହୋଇ ପଛକୁ ଚାହିଁଦେଲେ, ଦେଖିଲେ, ତ୍ରିଜଗଧାତ୍ରୀ, ଜ୍ୟୋତିର୍ମୟୀ ମାଆ ଘୋଡ଼ା ଉପରେ ବସିଛନ୍ତି। ସର୍ତ୍ତ ଭଗ୍ନ ହୋଇଥିବାରୁ ମାଆ ହେଲେ ପାଷାଣ। ଶୂନ୍ୟବାଣୀ ହେଲା, ମୁଁ ଏହିଠାରେ ରହିବି । ଏହା ଶୁଣି ଗୋବିନ୍ଦ ମର୍ମାହତ ହେଲେ । ମାଆଙ୍କୁ ବିନମ୍ର ପ୍ରଣତି ଜଣାଇ ସେଠାରେ ଦେହୁରୀମାନଙ୍କୁ ରହିବା ବ୍ୟବସ୍ଥା କଲେ ।ସେହିଦିନଠାରୁ ମାଆ ଭଗବତୀ ତାରିଣୀ ଶାଳବଣ ଘେରା ପୀଠରେ ପୂଜା ପାଇ ଆସୁଛନ୍ତି। କେନ୍ଦୁଝରରେ ରହି ମଧ୍ୟ ପ୍ରତ୍ୟହ ରାଜା ଗୋବିନ୍ଦ ଭଞ୍ଜ ଘୋଡ଼ା ଚଢ଼ି ମାଆ ତାରିଣୀଙ୍କ ଦର୍ଶନ କରିବାକୁ ଆସୁଥିଲେ। ।
ଘଟଗାଁ ନାମକରଣ
ପ୍ରାକୃତିକ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟଭରା ଘୋର ଜଙ୍ଗଲ ମଧ୍ୟରେ ରହି ମାଆଙ୍କର ଯଥାବିଧି ପୂଜାର୍ଚ୍ଚନା କରୁଥିଲେ ଦେହୁରୀମାନେ। ମାତ୍ର ସମୟ ସମୟରେ ପୂଜକ ପରିବାରରେ କେହି ଜନ୍ମ ହେଲେ ବା ମୃତ୍ୟୁ ମୁଖରେ ପଡ଼ିଲେ ମାଆଙ୍କର ପୂଜାର୍ଚ୍ଚନା ବାଧାପ୍ରାପ୍ତ ହେଉଥିଲା। ଦୁର୍ଗମ ଜଙ୍ଗଲରେ ବ୍ରାହ୍ମଣ ନମିଳିବାରୁ ରାଜା ଗୋବିନ୍ଦ ଭଞ୍ଜ ଚିନ୍ତିତ ରହୁଥିଲେ। ଭକ୍ତର କଷ୍ଟ ମାଆ ବୁଝିପାରି ସ୍ୱପ୍ନାଦେଶରେ କହିଲେ, ଗୋଟେ ମାଟିଘଟରେ ଗୋ-ଘୃତ ପୂର୍ଣ୍ଣ କରି ମୋର ଆସ୍ଥାନ ନିକଟରେ ଥିବା କୁସୁମ ବୃକ୍ଷ ଡାଳରେ ବାନ୍ଧିଦେବୁ। ଦେହୁରୀ ପୂଜା ଶେଷରେ ସେହି ପୂଜା ପାଣିକୁ ପ୍ରତିଦିନ ସେହି ଘଟରେ ସିଞ୍ଚିବ । ସେ ଅଶୌଚ ସମୟରେ ସେହି ଘଟରୁ ଟିକିଏ ଘିଅ ପାତ୍ରରେ ନେଇ ପାନ କରିବ ଓ ଆଉ ଟିକେ ଘିଅରେ ଦୁବଘାସ ବୁଡାଇ ମୁଣ୍ଡରେ ସିଞ୍ଚିବ। ଏହାଦ୍ୱାରା ସେ ଅଶୌଚରୁ ମୁକ୍ତି ହୋଇ ମୋର ପୂଜା କରିପାରିବ। ସେହିଦିନଠାରୁ ଘିଅ ଘଟ ବନ୍ଧା ହେବା କାରଣରୁ ମାଆଙ୍କ ପୀଠର ନାମ ହେଲା ଘଟଗାଁ। । ଦୀର୍ଘକାଳ ରାଜ୍ୟ ଶାସନ କରି ମାଆ ତାରିଣୀଙ୍କ କୃପାରୁ ବହୁ ଯଶ ଖ୍ୟାତି ଲାଭ କରି ଭକ୍ତ ଗୋବିନ୍ଦ ଭଞ୍ଜ ୮୪ବର୍ଷ ବୟସରେ ୧୫୩୪ ମସିହାରେ ଇହଧାମ ତ୍ୟାଗ କଲେ । ହେଲେ ଯୁଗଯୁଗକୁ କଥା ରହିଗଲା ଯେ, ଭକ୍ତବତ୍ସଳା ମାଆ ତାରିଣୀ ଭକ୍ତର ମନବାଞ୍ଛା ପୂର୍ଣ୍ଣ କରି ଘଟଗାଁ ବାସିନୀ ହେଲେ। ପୂର୍ବଭଳି ଆଜି ମଧ୍ୟ ଫଳ ଓ ଅନ୍ନ ପ୍ରସାଦ ମାଆଙ୍କ ନିକଟରେ ଭୋଗ ଲାଗୁଛି। ମାଆଙ୍କର ପ୍ରିୟ ଫଳ ଭାବେ ନଡ଼ିଆ ଦିନକୁ ହଜାର ହଜାର ସଂଖ୍ୟାରେ ଆସି ପହଞ୍ଚୁଛି ରାଜ୍ୟ ତଥା ରାଜ୍ୟ ବାହାରୁ। ସେ ପାଞ୍ଚଶହ ବର୍ଷ ତଳର ଦୁର୍ଗମ ଜଙ୍ଗଲ ନାହିଁ। କିନ୍ତୁ ମାଆଙ୍କ ପୀଠ ସେହି ସ୍ଥାନରେ ରହିଛି। ଆନନ୍ଦପୁର-କେନ୍ଦୁଝର ମୁଖ୍ୟ ରାସ୍ତା ପାର୍ଶ୍ୱରେ ଘଟଗାଁ ପୀଠର ମାଆ ତାରିଣୀଙ୍କର ନୂଆ ମନୋରମ ମନ୍ଦିର ଦୃଶ୍ୟମାନ ହେଉଛି। ମାଆ ତାରିଣୀଙ୍କର ଆଷାଢ଼ୀ ପର୍ବ ମଧ୍ୟ ଏକ ବଡ଼ ପର୍ବ ଭାବେ ପାଳିତ ହୋଇଥାଏ। ଆଷାଢ଼ ମାସର ଶେଷ ଗୁରୁବାର ଦିନ ଏହି ପର୍ବ ପଡ଼େ। ୨୮ଟି ଗ୍ରାମରେ ମୁଖିଆଙ୍କୁ ନିମନ୍ତ୍ରଣ କରାଯାଏ ଓ ସେମାନେ ଆସି ରାତିରେ ମାଆଙ୍କ ପୂଜାର୍ଚ୍ଚନା କରିବା ପରେ ଚାଷ କାର୍ଯ୍ୟ ଆରମ୍ଭ କରାଯାଏ । । ସଂଚାର, ପୃଷ୍ଠା-୧୪, ଶନିବାର ୧୦ ଅଗଷ୍ଟ ୨୦୧୩
ଚଇତି ପର୍ବ
ଚଇତି ପର୍ବ ଘଟଗାଁ ତାରିଣୀ ବେଢ଼ାରେ ପ୍ରତିବର୍ଷ ପାଳିତ ହୋଇଥାଏ । ଏହି ସମୟରେ ମାଜଣା, ଷୋଡ଼ଷ ଉପଚାର, ମଙ୍ଗଳ ଆଳତି ଓ ବଡ଼ସଂହାର ପରେ ତାରିଣୀଙ୍କ ସୁନାବେଶ ହୋଇଥାଏ । ଭୋର ୫ରୁ ୬ ଘଟିକା ଯାଏ ଚଇତି ପହଡ଼ ଖୋଲିଥାଏ । ପହଡ଼ ଖୋଲିଲେ ଭକ୍ତମାନେ ଧାଡ଼ି କରି ଦର୍ଶନ ପାଇଁ ଯାଇଥାନ୍ତି । ୨୦୧୬ ମସିହାରେ ଏପ୍ରିଲ ୯ ତାରିଖରେ ଏହି ପର୍ବ ପାଳନ ବେଳେ ୩୦ ହଜାରରୁ ଅଧିକ ଭକ୍ତଙ୍କ ସମାଗମ ହୋଇଥିଲା । ଏଥି ପୂର୍ବରୁ ଚଇତିପର୍ବ ପଣା ସଂକ୍ରାନ୍ତି ଦିନ କେବଳ ଗୋଟିଏ ଦିନ ପାଇଁ ପାଳିତ ହୋଇ ଆସୁଥିବା ବେଳେ ୧୯୩୭ ମସିହାରୁ ଏହା ୭ଦିନ ଧରି ପାଳନ କରାଯାଉଛି । ଚଇତିପର୍ବରେ ପ୍ରତିଦିନ ମା'ଙ୍କ ସୁନାବେଶ ହେବା ସହ ସକାଳ ଓ ସନ୍ଧ୍ୟା ସମୟରେ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଭାବେ ମଙ୍ଗଳଆଳତୀ, ଭାଗବତ ପାଠ, ଚଣ୍ଡିପାଠ, ହୋମଯଜ୍ଞ ଓ ସତ୍ୟନାରାୟଣଙ୍କ ଆସ୍ଥାନ ପୂଜା ବିଧି ମତେ କରାଯାଇଥାଏ ।
ଆଷାଢି ପର୍ବ
ପ୍ରତ୍ୟେକ ବର୍ଷ ଏହି ଗୋଟିଏ ଦିନ ମା ତାରିଣି ଭକ୍ତଙ୍କ ମଙ୍ଗଳ କାମନା କରି ଉପବାସ ରହିଥାନ୍ତି । ଦିନ ସାରା ମନ୍ଦିର ବନ୍ଦ ରହୁଥିବା ବେଳେ ସନ୍ଧ୍ୟାରେ ମାଙ୍କର ସୁନାବେଶ କରାଯାଇଥାଏ ।
ଗ୍ୟାଲେରି
ଆଧାର
ଶ୍ରେଣୀ:ଓଡ଼ିଶାର ଦେବୀ ମନ୍ଦିର
ଶ୍ରେଣୀ:ଓଡ଼ିଶାର ହିନ୍ଦୁ ମନ୍ଦିର
ଶ୍ରେଣୀ:କେନ୍ଦୁଝର ଜିଲ୍ଲା |
ତାରାତାରିଣୀ | https://or.wikipedia.org/wiki/ତାରାତାରିଣୀ | ଲେଉଟାଣି ତାରାତାରିଣୀ ମନ୍ଦିର |
ମହାବିନାୟକ ମନ୍ଦିର | https://or.wikipedia.org/wiki/ମହାବିନାୟକ_ମନ୍ଦିର | ମହାବିନାୟକ ମନ୍ଦିର ଓଡ଼ିଶାର ଯାଜପୁର ଜିଲ୍ଲାରେ ଅବସ୍ଥିତ ଏକ ମନ୍ଦିର । ଏଠାରେ ଶିବ, ଗଣେଶ,ବିଷ୍ଣୁ, ସୂର୍ଯ୍ୟ ଓ ମା' ଶକ୍ତିଙ୍କୁ ପୂଜା କରାଯାଏ । ଏହା ଯାଜପୁର ରୋଡ଼ ସହରଠାରୁ ପ୍ରାୟ ୩୦ କି.ମି ଦୂରରେ ଅବସ୍ଥିତ ।
କିମ୍ବଦନ୍ତୀ
ଗ୍ୟାଲେରି
ଆଧାର
ଅଧିକ ତଥ୍ୟ
orissa-tourism.com: Destinations :: Jajpur
123orissa.com: Jajpur District_Important Places
ଶ୍ରେଣୀ:ଯାଜପୁର ଜିଲ୍ଲାର ହିନ୍ଦୁ ମନ୍ଦିର |
ମାଉସୀ ମା’ ମନ୍ଦିର | https://or.wikipedia.org/wiki/ମାଉସୀ_ମା’_ମନ୍ଦିର | ମାଉସୀ ମା' ମନ୍ଦିର (ମାଉସୀମା ଦେଉଳ ଓ ଅର୍ଦ୍ଧାଶନୀ ମନ୍ଦିର ନାମରେ ମଧ୍ୟ ଜଣା) ପୁରୀଠାରେ ଥିବା ଏକ ମନ୍ଦିର । ଏହା ପୁରୀ ବଡ଼ଦାଣ୍ଡରେ ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିର ଆଡ଼କୁ ଗଲାବେଳେ ବଳଗଣ୍ଡି ପାଖରେ ବାମପଟେ ଅବସ୍ଥିତ । ଏଠାର ଅଧିଷ୍ଠାତ୍ରୀ ଦେବୁ ମାଉସୀ ମା (ଅର୍ଦ୍ଧାଶନୀ) ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ମାଉସୀ ଭାବରେ ଜଣା । ପୂର୍ବରୁ ଏଠି ହାତୀ ଗାଧୁଆ ନଦୀ ବହି ଯାଉଥିଲା । ଲୋକେ ତାକୁ ବଳବତ୍ତର ଗଣ୍ଡି କହୁଥିଲେ ଏବେ ଏହା ବଳଗଣ୍ଡି ଭାବେ ପରିଚିତ । ଆଗେ ମହାପ୍ରଭୁମାମାନଙ୍କର ରଥ ଆସି ଏଇଠି ଅଟକି କିଛି ସମୟ ବିଶ୍ରାମ ନେବାପରେ ନଈ ପାର ହୋଇ ବିଗ୍ରହମାନେ ଆରପଟରେ ଥିବା ରଥରେ ବିଜେ ହୋଇ ଗୁଣ୍ଡିଚା ମନ୍ଦିରକୁ ଯାଉଥିଲେ । ପୁଣି ଫେରିଲାବେଳକୁ ଅର୍ଥାତ ବାହୁଡ଼ାବେଳେ ଏଇଠି ମାଉସୀ ମା ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କୁ ପୋଡ଼ପିଠା ଖାଇବାକୁ ଦେବାର ପରମ୍ପରା ଚଳି ଆସିଛି ।
ମାଉସୀ ମା
ମା ଦେଖିବାକୁ ଅବିକଳ ସୁଭଦ୍ରା ଦେବୀଙ୍କ ପରି । ମାଙ୍କ ମୂର୍ତ୍ତି କୃଷ୍ଣପଥରରେ ତିଆରି । ସେ ଦ୍ୱିଭୂଜା, ଦୁଇ ପାଖରେ ଅଛନ୍ତି ଦୁଇ ପାର୍ଶ୍ୱଦେବୀ ଛାୟା ଓ ମାୟା । ମୂର୍ତ୍ତିର କଟିଦେଶ ଉପରକୁ ଆଚ୍ଛାଦିତ କରି ସୁଭଦ୍ରାଙ୍କ ମୁଖାଟିଏ ଚାପି ଦିଆଯାଇଛି ।
ଆଧାର
ଶ୍ରେଣୀ:ପୁରୀ ଜିଲ୍ଲାର ହିନ୍ଦୁ ମନ୍ଦିର
ଶ୍ରେଣୀ:ଓଡ଼ିଶାର ଦେବୀ ମନ୍ଦିର
ଶ୍ରେଣୀ:୨୦୧୫ ନବକଳେବର ଗଣସମ୍ପାଦନାରେ ଗଢ଼ା ବା ଉନ୍ନତ କରାଯାଇଥିବା ପ୍ରସଙ୍ଗମାନ |
ମୁକ୍ତେଶ୍ୱର ଦେଉଳ | https://or.wikipedia.org/wiki/ମୁକ୍ତେଶ୍ୱର_ଦେଉଳ | ମୁକ୍ତେଶ୍ୱର ଦେଉଳ ଓଡ଼ିଶାର ରାଜଧାନୀ ଭୁବନେଶ୍ୱରଠାରେ ପର୍ଶୁରାମ ମନ୍ଦିରର ଅନତିଦୂରରେ ଅବସ୍ଥିତ । ଏହି ମନ୍ଦିରଟି ୯୫୦-୯୭୫ ମସିହା ମଧ୍ୟରେ ନିର୍ମାଣ କରାଯାଇଥିବା ଅନୁମାନ କରାଯାଏ । ଓଡ଼ିଶାରେ ହିନ୍ଦୁ ମନ୍ଦିର ଅନୁସନ୍ଧାନ ଏବଂ ଗବେଷଣାରେ ଏହାର ଭୂମିକା ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ଅଟେ । ଏହି ମନ୍ଦିରର କାରୁକାର୍ଯ୍ୟ ପ୍ରାଚୀନ ବିକାଶର ନିଦର୍ଶନ ଦେଇଥାଏ, ଏଥିରୁ ଏକ ଶତ ବର୍ଷ ଧରି ବିଭିନ୍ନ ପରୀକ୍ଷାନିରୀକ୍ଷାର ପ୍ରାରମ୍ଭ ହୋଇଥିବା ଅନୁମାନ କରାଯାଏ; ଯାହା ଭୁବନେଶ୍ୱରରେସ୍ଥିତ ରାଜାରାଣୀ ମନ୍ଦିର ଏବଂ ଲିଙ୍ଗରାଜ ମନ୍ଦିରରେ ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ ।https://books.google.com/books?id=y0MQmNx8g2gC&pg=PR11&dq=muktesvara+temple&hl=en&sa=X&ei=Fov9UIaEPYnm9ASt64DIBw&ved=0CDkQ6AEwAQ#v=onepage&q=muktesvara%20temple&f=false ଏହା ମଧ୍ୟ ସହରର ଏକ ପ୍ରମୁଖ ଦର୍ଶନୀୟ ସ୍ଥାନ ଅଟେ ।
ଇତିହାସ
ଏହାର ନିର୍ମାଣ ୧୦ମ ଶତାବ୍ଦୀରେ ସୋମବଂଶୀ ଶାସନ ସମୟରେ କରାଯାଇଥିଲା । ଏହି ମନ୍ଦିରଟି ପର୍ଶୁରାମେଶ୍ୱର ମନ୍ଦିର ଏବଂ ବ୍ରହ୍ମେଶ୍ୱର ମନ୍ଦିର ନିର୍ମାଣ ମଧ୍ୟରେ ତିଆରି ହୋଇଥିଲା ବୋଲି ଅନେକ ଗବେଷଣାକାରୀ ଅନୁମାନ କରନ୍ତି । ଓଡ଼ିଶାର ବାକି ଦେଉଳମାନଙ୍କ ତୁଳନାରେ ଏହାର ଆକାର କମ (୩୫ ଫୁଟ), ମାତ୍ର ଏହାର ବାହାରଭାଗରେ ଥିବା ତୋରଣ ଓ ଭିତରର ପଥରରେ ଖୋଦା କାରୁକାର୍ଯ୍ୟ ରହିଛି । ଏହି ମନ୍ଦିରର ସମ୍ମୁଖ ଭାଗରେ ଥିବା ତୋରଣ ପାଖାପାଖି ସ୍ଥାନରେ ଥିବା ଅନ୍ୟ କୌଣସି ମନ୍ଦିରରେ ଦେଖିବାକୁ ମିଳେନାହିଁ । ଏକ ଶୈବ ଧାର୍ମିକ ସ୍ଥଳ ସହ ଏହା ଓଡ଼ିଶା ମନ୍ଦିର ନିର୍ମାଣ ଶୈଳୀର ଏକ ଉପାସନା ସ୍ଥଳ ।
ନିର୍ମାଣ ଶୈଳୀ
୧୦ମ ଶତାବ୍ଦୀରେ ନିର୍ମିତ ଏହି ମନ୍ଦିର ଏକ ଛୋଟ, କାରୁକାର୍ଯ୍ୟ ଓ ସୂକ୍ଷ୍ମ କଳାରେ ଭରା ଏକ ବିଶ୍ୱକର୍ମା ମହାରଣା କାରୁକାର୍ଯ୍ୟର ନିଦର୍ଶନ । ଏହା ପାଖରେ ଏକ ପୋଖରୀ ଭକ୍ତମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ବ୍ୟବହାର କରାଯାଇଥାଏ । ନାରୀମାନେ ଏହି ପୋଖରୀରେ ସନ୍ତାନ ଆଶାରେ ପଇସା ପକାଇଥାନ୍ତି ।
ସାଂସ୍କୃତିକ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ
ଓଡ଼ିଶା ସରକାରଙ୍କର ପର୍ଯ୍ୟଟନ ବିଭାଗ ପ୍ରତି ବର୍ଷ ମନ୍ଦିର ପରିସରରେ ତିନି ଦିନ ପାଇଁ ଏକ ନୃତ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟକ୍ରମ, ମୁକ୍ତେଶ୍ୱର ନୃତ୍ୟ ପର୍ବ ଆୟୋଜନ କରନ୍ତି । ଏହି ପର୍ବରେ ଓଡ଼ିଶୀ ନୃତ୍ୟ ଏବଂ ସଂଗୀତର ବୈଶିଷ୍ଟତାକୁ ପାଳନ କରାଯାଇଥାଏ ।http://www.thehindu.com/todays-paper/tp-national/tp-otherstates/mukteswar-dance-festival-from-january-14-to-16/article4301050.ece ରାଜ୍ୟ ସରକାରଙ୍କର ୱେବ ପୋର୍ଟାଲରେ ଏହି ଉତ୍ସବଟିର ୱେବକାଷ୍ଟ କରାଯାଇଥାଏ ।http://webcast.gov.in/mdf/mdf2012_16.htmlhttps://web.archive.org/web/20150924203517/http://www.highbeam.com/doc/1P3-2219713151.html
ଗ୍ୟାଲେରି
ଆଧାର
ଶ୍ରେଣୀ:ଓଡ଼ିଶାର ଶିବ ମନ୍ଦିର
ଶ୍ରେଣୀ:୧୦ମ ଶତକର ଦେଉଳ
ଶ୍ରେଣୀ:ଭୁବନେଶ୍ୱରର ହିନ୍ଦୁ ମନ୍ଦିର |
ରାମଚଣ୍ଡୀ ମନ୍ଦିର | https://or.wikipedia.org/wiki/ରାମଚଣ୍ଡୀ_ମନ୍ଦିର | ରାମଚଣ୍ଡୀ
thumb|ରାମଚଣ୍ଡୀ ମନ୍ଦିର
thumb|ରାମଚଣ୍ଡୀ ଗେଟ
thumb|ରାମଚଣ୍ଡୀ ମନ୍ଦିର
thumb|ରାମଚଣ୍ଡୀ ମନ୍ଦିର ପାଖରେ ଥିବା ବଟ ବୃକ୍ଷ
କୋଣାର୍କ ମନ୍ଦିରଠାରୁ ପ୍ରାୟ ଛଅ-ସାତ କି.ମି. ଦୂରରେ ସମୁଦ୍ରକୂଳରେ ରାମଚଣ୍ଡୀଙ୍କ ପୀଠ ଅବସ୍ଥିତ । ରାମଚଣ୍ଡୀଙ୍କ ମନ୍ଦିରର ମାତ୍ର ଅଳ୍ପଦୂରରେ କୁଶଭଦ୍ରା ନଦୀ ବଙ୍ଗୋପ ସାଗରରେ ମିଶିଛି । ପୂର୍ବେ ଏଠାରେ ଏକ ସୁଦୃଶ୍ୟ ମନ୍ଦିର ଥିବାର ମନେହୁଏ, ସମୁଦ୍ର ନିକଟରେ ଥିବାରୁ ଲହରୀର ପ୍ରଭାବରେ ଭାଙ୍ଗିଯିବା ପରେ ଏହି କ୍ଷୁଦ୍ର ମନ୍ଦିରଟି ନିର୍ମିତ ହୋଇଛି ।
କିମ୍ବଦନ୍ତୀ
ଲାଙ୍ଗୁଡା ନରସିଂହ ଦେବ ସୂର୍ଯ୍ୟମନ୍ଦିର ନିର୍ମାଣ କରିବା ପୂର୍ବରୁ ମନ୍ଦିର ବେଢାରେ ପ୍ରଥମେ ରାମଚଣ୍ଡୀଙ୍କୁ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରି ଅନ୍ୟ ମନ୍ଦିର ନିର୍ମାଣ କରିଥିଲେ । କଳାପାହାଡ ଏହି ମନ୍ଦିରକୁ ଧ୍ୱଂସ କଲାବେଳେ କିମ୍ବଦନ୍ତୀ ରହିଛି ରାମଚଣ୍ଡୀ ଦେବୀ ଏକ ଲାଲ ପାଟଶାଢୀ ପିନ୍ଧିଥିବା ବେଶରେ କାଖରେ କଳସୀଟିଏ ଧରି କଳାପାହାଡକୁ ଭୁଲାଇ ତାର ତୃଷା ମେଣ୍ଟାଇବା ପାଇଁ ପାଣି ଆଣିବା ପାଇଁ କୋଣାର୍କ ମନ୍ଦିରରୁ ବାହାରି ଯାଇଥିଲେ ଓ ବହୁଦିନପରେ ସ୍ଥାନୀୟ ସେବାୟତଙ୍କୁ ସ୍ୱପ୍ନରେ ଦେଖାଦେଲେ । ଫଳରେ କୁଶଭଦ୍ରା ନଦୀର ମୁହାଣରେ ଗଭୀର ଜଳରୁ ଦେବୀ ମୂର୍ତ୍ତିଟିକୁ ଉଦ୍ଧାର କରାଯାଇ ନୂତନ ମନ୍ଦିରଟି ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଛି ।
ଅନ୍ୟ ଏକ ଜଣଶୃତିରୁ ଜଣାଯାଏ, ସୀତା ହରଣ ପରେ ଶୋକାକୁଳ ରାମଚନ୍ଦ୍ର ସମୁଦ୍ର କୂଳରେ ବୁଲୁଥିବା ଅବସ୍ଥାରେ କୋଣାର୍କ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପହଞ୍ଚିଥିଲେ ଓ ରାମଚଣ୍ଡୀଙ୍କୁ ଉପାସନା କରି ଲଙ୍କା ବିଜୟ ପାଇଁ ସମର୍ଥ ହୋଇଥିଲେ । ରାମଚନ୍ଦ୍ର ପୂଜା କରିଥିବାରୁ ସେହି ଦେବୀଙ୍କୁ ରାମଚଣ୍ଡୀ କୁହାଯାଏ ।
ଦେବୀଙ୍କ ସ୍ୱରୂପ
ଦେବୀଙ୍କ ମୂର୍ତ୍ତିଟି ପ୍ରାୟ ଅଢେଇଫୁଟ ଉଚ୍ଚ । ଦେବୀ ଦଶଭୂଜା ଓ ସିଂହାସନାରୁଢା । ସେ ମହିଷାସୁରକୁ ଶୂଳବିଦ୍ଧ କରିଥିବା ଦେଖାଯାଏ । ଏହି ମନ୍ଦିର ବେଢାରେ ଏକ ଶିବଲିଙ୍ଗ ମଧ୍ୟ ପୂଜା ପାଉଛନ୍ତି । ଆଶ୍ୱିନ ମାସରେ ଏଠାରେ ଷୋହଳ ପୂଜା ଅନୁଷ୍ଠିତ ହୁଏ । ବ୍ରାହ୍ମଣ ଚଣ୍ଡୀପାଠ ଓ ହୋମ କରିଥାନ୍ତି । ଏଠାରେ ମହାଷ୍ଟମୀ ଦିନ ଯଜ୍ଞ ପରେ ଗୋଟିଏ ମେଷ ବଳି ଦିଆଯାଏ । ଏହା ବ୍ୟତୀତ ଷୋଳପୂଜା ସମୟରେ ବିଭିନ୍ନ ପାରମ୍ପରିବ ଭୋଗ ଅର୍ପଣ କରାଯାଏ ।ପଣ୍ଡିତ ଶ୍ରୀ ନୀଳାମ୍ବର ନନ୍ଦ, ଶ୍ରୀ ପୂର୍ଣ୍ଣେନ୍ଦୁ ନନ୍ଦ ପୃଷ୍ଠା-୧୯-୨୦,ଓଡ଼ିଶାରେ ଦେବୀପୂଜା ଓ ଶକ୍ତି ଦର୍ଶନ, ISBN81-8005-081-5
ଆଧାର
ଶ୍ରେଣୀ:ପୁରୀ ଜିଲ୍ଲାର ହିନ୍ଦୁ ମନ୍ଦିର
ଶ୍ରେଣୀ:ଓଡ଼ିଶାର ଦେବୀ ମନ୍ଦିର |
ସାଖିଗୋପାଳ | https://or.wikipedia.org/wiki/ସାଖିଗୋପାଳ | ଲେଉଟାଣି ସାକ୍ଷୀଗୋପାଳ |
ସମଲେଶ୍ୱରୀ | https://or.wikipedia.org/wiki/ସମଲେଶ୍ୱରୀ | ସମଲେଇ ବା ସମଲେଶ୍ୱରୀ ଜଣେ ହିନ୍ଦୁ ଠାକୁରାଣୀ ଦୁର୍ଗାଙ୍କର ଅନ୍ୟ ରୂପ । ଓଡ଼ିଶାର ସମ୍ବଲପୁରର ସମଲେଶ୍ୱରୀ ମନ୍ଦିର, ସୋନପୁରର ସମଲେଶ୍ୱରୀ ମନ୍ଦିର ସେ ପୂଜା ପାଇଥାନ୍ତି ।
କିମ୍ବଦନ୍ତୀ
ବେଶ
ସମଲେଶ୍ୱରୀଙ୍କ ଧବଳମୁଖୀ ବେଶ
ସମଲେଇ ପଶ୍ଚିମ ଓଡ଼ିଶାରେ ଆରାଧ୍ୟ ଦେବୀ ରୂପେ ପୂଜା ପାଇଥାନ୍ତି । ସେ ସିନ୍ଦୂର ମଣ୍ଡିତା ହୋଇଥାନ୍ତି ଓ ଗେରୁଆ ଲୁଗାରେ ଭୂଷିତ ହୋଇଥାନ୍ତି । ଆଶ୍ୱିନ ମାସ ଅମାବାସ୍ୟା (ମହାଳୟା) ଦିନ ଦେବୀ ସମଲେଇଙ୍କୁ ଶ୍ୱେତ ରୂପରେ ସଜ୍ଜିତ କରାଯାଇଥାଏ । ସମଲେଇଙ୍କର ଏହି ନିଆରା ବାର୍ଷିକ ରୂପକୁ "ଧବଳମୁଖୀ ବେଶ" ବା "ଗଙ୍ଗା ଦର୍ଶନ ବେଶ" କୁହାଯାଏ । ପୁଅଜିଉଁତିଆ ପାର୍ବଣଠାରୁ ସମଲେଇଙ୍କର ଷୋହଳ ପୂଜା ଆରମ୍ଭ ହୁଏ । ମହାଳୟା ପୂର୍ବ ଦିନ ସମଲେଇ ସତୀ ବେଶରେ ଭକ୍ତଙ୍କୁ ଦର୍ଶନ ଦିଅନ୍ତି । ସେହି ଦିନ ମଧ୍ୟରାତ୍ରରେ ପୂଜକମାନେ ମନ୍ଦିର ଦ୍ୱାର ବନ୍ଦ କରି ଦେବୀଙ୍କୁ କର୍ପୁର ମିଶ୍ରିତ ଗଙ୍ଗାଜଳରେ ସ୍ନାନ କରାଇ ଚନ୍ଦନ, ଅଗୁର ପ୍ରଲେପ ଦେଇ ସମଲେଇଙ୍କୁ ଧବଳମୁଖୀ ବେଶରେ ସଜାଇଥାନ୍ତି । ସମଲେଇଙ୍କୁ ଦୁଇଦିନ ଧରି ଧବଳମୁଖୀ ବେଶରେ ରଖାଯାଏ । https://www.newindianexpress.com/states/odisha/2019/sep/29/dhabalamukhi-besha-of-devi-samaleswari-draws-crowd-in-odisha-2040663.amp
ମନ୍ଦିର
ସମଲେଶ୍ୱରୀ ମନ୍ଦିର, ସମ୍ବଲପୁର
ସମଲେଶ୍ୱରୀ ମନ୍ଦିର, ସୋନପୁର
ଆହୁରି ଦେଖନ୍ତୁ
ସମଲେଇ
ଆଧାର
ବାହାର ଲିଙ୍କ
ମୁଖ୍ୟ ୱେବସାଇଟ
ଶ୍ରେଣୀ:ହିନ୍ଦୁ ଧର୍ମ
ଶ୍ରେଣୀ:ହିନ୍ଦୁ ଦେବଦେବୀ |
ସାରଳା | https://or.wikipedia.org/wiki/ସାରଳା | REDIRECTସାରଳା ମନ୍ଦିର |
ଭାରତର ରାଜ୍ୟ ଓ କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳ | https://or.wikipedia.org/wiki/ଭାରତର_ରାଜ୍ୟ_ଓ_କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ_ଅଞ୍ଚଳ | ଭାରତ ଏକ ସଂଗଠିତ ଗଣରାଜ୍ୟ ଏହା ଅଠେଇସିଟି ରାଜ୍ୟ ଓ ଆଠଟି କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳରେ ବିଭାଜିତ ହୋଇଛି । ରାଜ୍ୟ ଓ କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳ ପୁନର୍ବାର ଜିଲ୍ଲା ଆଦିରେ ଉପବିଭାଜିତ ହୋଇଛନ୍ତି । .
ରାଜ୍ୟ ଓ କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳମାନ
ରାଜ୍ୟ
ରାଜ୍ୟରାଜଧାନୀଆୟତନ (୨କି.ମି.)ଜନସଂଖ୍ୟାProvisional Population Totals of India (2011) ସାକ୍ଷରତା ହାରଜିଲ୍ଲା ସଂଖ୍ୟା ଲୋକ ସଭା ଆସନ ସଂଖ୍ୟା ସୁଚନାଅରୁଣାଚଳ ପ୍ରଦେଶ ଇଟାନଗର ୮୩,୭୪୩୧୩,୮୨,୬୧୧-୧୬୨ ଆସାମ ଦିସପୁର୭୮,୫୫୦୩୧,୧୬୯,୨୭୨-୨୩୧୪ ଆନ୍ଧ୍ର ପ୍ରଦେଶ ହାଇଦରାବାଦ୨,୭୫,୦୪୫୮,୪୬,୬୫,୫୩୩-୨୩୨୫ ଉତ୍ତର ପ୍ରଦେଶ ଲଖନଉ ୨,୪୩,୨୯୬୧୯,୯୫,୮୧,୪୭୭-୭୨୮୦ ଉତ୍ତରାଖଣ୍ଡ ଡେରାଡୁନ ୫୩,୫୬୬ ୧,୦୧,୧୬,୭୫୨-୧୩୫ ଓଡ଼ିଶା ଭୁବନେଶ୍ୱର ୧,୫୫,୮୨୦୪,୧୯,୪୭,୩୫୮୭୩.୪୫ %୩୦୨୧ କର୍ଣ୍ଣାଟକ ବେଙ୍ଗାଳୁରୁ୧,୯୧,୭୯୧୬,୧୧,୩୦,୭୦୪-୩୦୨୮ କେରଳ ତ୍ରିବେନ୍ଦ୍ରମ୩୮,୮୬୩୩,୩୩,୮୭,୬୭୭-96%୧୪୨୦ ଗୁଜରାଟ ଗାନ୍ଧିନଗର୧,୯୬,୦୨୪୬,୦୩,୮୩,୬୨୮-୨୫୨୬ ଗୋଆ ପାଣାଜୀ୩,୭୦୨୧୪,୫୭,୭୨୩-୦୨୨ ଛତିଶଗଡ଼ ରାୟପୁର୧,୩୫,୧୯୪୨,୫୫,୪୦,୧୯୬-୧୬୧୧ ଝାଡ଼ଖଣ୍ଡ ରାଞ୍ଚି୭୪,୬୭୭୩,୨୯,୬୬,୨୩୮-୨୪୧୪ ତାମିଲନାଡୁ ଚେନ୍ନାଇ୧,୩୦,୦୫୮୭,୨୧,୩୮,୯୫୮-୩୦୩୯ ତେଲେଙ୍ଗାନାହାଇଦ୍ରାବାଦ୩୫,୨୮୬,୭୫୭୧୧୪,୮୪୦-୦୪୧୭ ତ୍ରିପୁରାଅଗରତାଲା୧୦,୪୯୧.୬୯୩୬,୭୧,୦୩୨-୦୪୨ ନାଗାଲାଣ୍ଡ କୋହିମା୧୬,୫୭୯୧୯,୮୦,୬୦୨-୧୧୧ ପଞ୍ଜାବ ଚଣ୍ଡୀଗଡ଼୫୦,୩୬୨୨,୭୭,୦୪,୨୩୬-୧୭୧୩ ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗ କଲିକତା୮୮,୭୫୨ ୯,୧୩,୪୭,୭୩୬-୧୮୪୨ ବିହାର ପଟନା୯୯,୨୦୦୧୦,୩୮,୦୪,୬୩୭-୩୭୪୦ ମଣିପୁର ଇମ୍ଫାଲ୨୨,୩୪୭୨୭,୨୧,୭୫୬-୦୯୨ ମଧ୍ୟ ପ୍ରଦେଶ ଭୋପାଳ ୩,୦୮,୨୫୨୭,୨୫,୯୭,୫୬୫-୪୫୨୯ ମହାରାଷ୍ଟ୍ର ମୁମ୍ବାଇ୩,୦୭,୭୧୩୧୧,୨୩,୭୨,୯୭୨-୩୫୪୮ ମିଜୋରମଆଇଜୋଲ୨୧,୦୮୧୧୦,୯୧,୦୧୪-୦୮୧ ମେଘାଳୟ ଶିଲଂ୨୨,୭୨୦୨୯,୬୪,୦୦୭-୦୭୨ ରାଜସ୍ଥାନ ଜୟପୁର୩,୪୨,୨୬୯୬,୮୬,୨୧,୦୧୨-୩୨୨୫ ସିକିମ ଗାଙ୍ଗଟକ୭,୦୯୬୬,୦୭,୬୮୮-୦୪୧ ହରିଆଣା ଚଣ୍ଡୀଗଡ଼୪୪,୨୧୨୨,୫୩,୫୩,୦୮୧-୨୧୧୦ ହିମାଚଳ ପ୍ରଦେଶ ସିମଳା୫୫,୬୭୩୬୮,୫୬,୫୦୯-୧୨୪
କେନ୍ଦ୍ର ଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳ
କେନ୍ଦ୍ର ଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳରାଜଧାନୀଆୟତନ (୨କି.ମି.)ଜନସଂଖ୍ୟାସାକ୍ଷରତା ହାରସୁଚନାଆଣ୍ଡମାନ ଓ ନିକୋବର ଦ୍ୱୀପପୁଞ୍ଜ ପୋର୍ଟ ବ୍ଲେଅର---ଡାମନ ଓ ଡିଉ ଡାମନ---ଚଣ୍ଡୀଗଡ଼ ଚଣ୍ଡୀଗଡ଼---ଦାଦ୍ରା ଓ ନଗର ହବେଳୀ ସିଲଭାସା---ଦିଲ୍ଲୀ ନୂଆ ଦିଲ୍ଲୀ --ପୁଡୁଚେରୀ ପଣ୍ଡିଚେରୀ (ସହର)---ଲାକ୍ଷାଦ୍ୱୀପ କବରତ୍ତୀ---
କେନ୍ଦ୍ର ସରକାର ତୁଳନାରେ ରାଜ୍ୟମାନଙ୍କର ମୁଖ୍ୟବିଭାଗ ଓ ସେମାନଙ୍କ ଦାୟୀତ୍ୱମାନ
ଏହାକୁ ମଧ୍ୟ ଦେଖନ୍ତୁ
ଭାରତର ଉପବିଭାଗ
ରାଜ୍ୟ ଓ କେନ୍ଦ୍ରଶାସିତ ଅଞ୍ଚଳଗୁଡିକର ଜନସଂଖ୍ୟା ଅନୁସାରେ ସଂଗ୍ରହ
ଆଧାର
ବାହାର ସ୍ରୋତ
Official Government of India website: States and Union Territories
Clickable map of India and History of States
Article on sub-national governance in India
Interactive Map of India
ଶ୍ରେଣୀ:ଭାରତ |
ନନ୍ଦନକାନନ | https://or.wikipedia.org/wiki/ନନ୍ଦନକାନନ | ନନ୍ଦନକାନନ ବୋଧହୁଏ:
ନନ୍ଦନକାନନ ଜୀବ ଉଦ୍ୟାନ, ଭୁବନେଶ୍ୱର
ନନ୍ଦନକାନନ (ପତ୍ରିକା)
କୁ ବୁଝାଇପାରେ । |
ଭୁବନେଶ୍ୱର | https://or.wikipedia.org/wiki/ଭୁବନେଶ୍ୱର | ଭୁବନେଶ୍ୱର ଓଡ଼ିଶାର ରାଜଧାନୀ । ଭୁବନେଶ୍ୱରକୁ ୧୯୪୮ ମସିହାରେ ଓଡ଼ିଶାର ରାଜଧାନୀ କରିବା ପାଇଁ ଗଠିତ କରାଯାଇଥିଲା, କିନ୍ତୁ କିଛି ଅସୁବିଧା ପାଇଁ ତାହା ୨୪ବର୍ଷ ପରେ ୧୯୭୨ମସିହାରେ ରାଜଧାନୀ ହେଲା । ଏହି ନଗର, ଯାହାକି ଏକ ଗାଁ ଥିଲା, ପାଖାପାଖି ତିନିହଜାର ବର୍ଷ ପୁରୁଣା । ଭୁବନେଶ୍ୱରରେ ବିଭିନ୍ନ କାଳର ପ୍ରାୟ ୬୦୦ ମନ୍ଦିର ଅଛି|Jon T. Lang. A concise history of modern architecture in India. Page 38. ସେଥିପାଇଁ ଏହାକୁ ମନ୍ଦିର ମାଳିନୀ ନଗର ବି କୁହାଯାଏ । ଏହି ମନ୍ଦିରମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଲିଙ୍ଗରାଜ ମନ୍ଦିର, ରାଜାରାଣୀ ମନ୍ଦିର, ମୁକ୍ତେଶ୍ୱର ଦେଉଳ ଆଦି ଦେଶ ବିଦେଶରେ ପରିଚିତ ।ମନ୍ଦିରଗୁଡିକ କଳିଙ୍ଗ ଗଠନଶୈଳୀରେ ତିଆରି ହୋଇଛି । ପୂର୍ବ ଭାରତରେ ପୁରୀ, କୋଣାର୍କ ଓ ଭୁବନେଶ୍ୱରକୁ ସ୍ୱର୍ଣ୍ଣ ତ୍ରିଭୁଜ ବୋଲି କୁହାଯାଏ, ଯାହା ପର୍ଯ୍ୟଟକମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ବିଶେଷ ଆଦୃତ ହୋଇଛି ।Ramesh Prasad Mohapatra, Archaeology in Orissa, Vol I, Page 47, B. R. Publishing Corporation, Delhi, 1986,
ଭୁବନେଶ୍ୱର ନାମଟି ଶିବଙ୍କ ଅନ୍ୟନାମ ତ୍ରିଭୁବନେଶ୍ୱର ନାମରୁ ଆସିଅଛି । ଭୁବନେଶ୍ୱର ୩୦୦୦ ବର୍ଷ ଆଗରୁ ମହାମେଘ ବାହନ ଚେଦି ବଂଶଦ୍ୱାରା ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା ଯେଉଁମାନଙ୍କ ରାଜଧାନୀ ବର୍ତ୍ତମାନର ଭୁବନେଶ୍ୱର ପାଖ ଶିଶୁପାଳଗଡ଼ରେ ଥିଲା । ଭୁବନେଶ୍ୱର ତୋଷାଳୀ, ଏକାମ୍ର କାନନ, ଏକାମ୍ର କ୍ଷେତ୍ର ଏବଂ ମନ୍ଦିର ମାଳିନୀ ନଗରୀ ନାମରେ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ।
ଦେଶ ସ୍ୱାଧୀନ ହେବାର ୨୫ବର୍ଷ ପରେ, ୧୯୭୨ରେ ଓଡ଼ିଶାର ରାଜଧାନୀ କଟକରୁ ଭୁବନେଶ୍ୱରକୁ ସ୍ଥାନାନ୍ତରିତ ହୋଇଥିଲା । ୯୦' ଦଶକରେ ତାହା ରାଜ୍ଯବାସୀଙ୍କ ଆକର୍ଷଣର କେନ୍ଦ୍ର ପାଲଟିଥିଲା, କାହିଁକିନା ତା' ପୂର୍ବରୁ ବନ୍ୟଜନ୍ତୁଙ୍କ ଭୟରୁ କଟକସହର ମୁଖ୍ଯ ଥିଲା । ଆଧୁନିକ ସହରର ଶୈଳୀ ଜର୍ମାନୀର ଓଟୋ କୋନିସବର୍ଗରଙ୍କଦ୍ୱାରା ନିର୍ମିତ । ସେ ଜାମସେଦପୁର ଓ ଚଣ୍ଡୀଗଡ଼ ସହରର ନିର୍ମାଣ ଶୈଳୀ ମଧ୍ୟ କରିଥିଲେ । ଭୁବନେଶ୍ୱର ଏବଂ କଟକ ଏକାସାଙ୍ଗେ ଓଡ଼ିଶାର ଯମଜ ନଗର(Twin City) ବା ଦୈତ ସହର ଭାବେ ଜଣାଶୁଣା । ଏହି ସହର ୨୦୧୧ ଅନୁସାରେ ମୋଟ ୧୦.୪୦ ଲକ୍ଷ ଲୋକଙ୍କୁ ନେଇ ଗଠିତ ।Preface of the Comprehensive Development Plan for the Bhubaneswar-Cuttack Urban Complex ଭୁବନେଶ୍ୱରକୁ Tier-2 ସହର ଭାବେ ଶ୍ରେଣୀବିଭକ୍ତ କରାଯାଇଛି ।
ପ୍ରତିଷ୍ଠା
୧୯୪୬ ମସିହାରେ, ଭୁବନେଶ୍ୱରକୁ ଏକ ମନୋହର ନଗରୀରେ ଗଢ଼ି ତୋଳିବାର ନକ୍ସା ପ୍ରସ୍ତୁତ କରିଥିଲେ ଜର୍ମାନୀର ସ୍ଥପତି ଓ ପ୍ଲାନର "ଅଟୋ କଏନ୍ସବର୍ଗର" (Otto Konigsberger)। ୧୯୪୮ ମସିହା ଅପ୍ରେଲ ୧୩ତାରିଖ ଦିନ ଭୁବନେଶ୍ୱରରେ ନୂଆ ରାଜଧାନୀର ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଫଳକ ତତ୍କାଳିନ ପ୍ରଧାନମନ୍ତ୍ରୀ ଜବାହରଲାଲ ନେହେରୁଙ୍କ କରକମଳରେ ସ୍ଥାପିତ ହୋଇଥିଲା । ସେହି ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଫଳକଟି ବର୍ତ୍ତମାନ ବିଧାନ ସଭା ସନ୍ନିକଟ ପାଚେରୀ ନିକଟରେ ଲାଗିଛି । ୧୯୪୮ରୁ ପ୍ରତିବର୍ଷ ଅପ୍ରେଲ ୧୩ତାରିଖ ଦିନ, "ଭୁବନେଶ୍ୱର ପ୍ରତିଷ୍ଠା ଦିବସ" ଭାବରେ ପାଳନ କରାଯାଏ ।
ସେତେବେଳେ ପ୍ରସ୍ତୁତ କରାଯାଇଥିବା ନକ୍ସା ଅନୁଯାୟୀ, ପ୍ରଥମ ଦଶ ବର୍ଷ ମଧ୍ୟରେ ଭୁବନେଶ୍ୱର ଜନସଂଖ୍ୟା ପନ୍ଦର ହଜାରରୁ ବଢ଼ି ଚାଳିଶ ହଜାର ଓ ସହରର କ୍ଷେତ୍ରଫଳ ଶହେ ବତିଶ ବର୍ଗ କିଲୋମିଟର ହେବ ବୋଲି ଆକଳନ କରାଯାଇଥିଲା । ଭୁବନେଶ୍ୱରରେ ଛଅଟି ୟୁନିଟ ଓ ପୁରୁଣା ଭୁବନେଶ୍ୱର ଅଞ୍ଚଳରେ ଏକ ବିଜ୍ଞାପିତ ଅଞ୍ଚଳ ହେବା ମଧ୍ୟ ସେହି ନକ୍ସାରେ ଥିଲା । ଏହି ଯୋଜନାକୁ "ଓଡ଼ିଶା ସହର ଯୋଜନା ଆଇନ" ୧୯୫୬ ଅନୁସାରେ କାର୍ଯ୍ୟକାରି କରାଗଲା । ଭୁବନେଶ୍ୱର ପାଇଁ ଜଣେ "ବିଶେଷ ଯୋଜନା ଅଧିକାରୀ"ଙ୍କୁ ନିଯୁକ୍ତ କରାଗଲା । ଜନସଂଖ୍ୟା ବୃଦ୍ଧି ସହ ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ, ଭୁବନେଶ୍ୱରରେ ମୁନିସିପାଲିଟି ଗଠନ କରାଗଲା । ପରେ ଭୁବନେଶ୍ୱର ମୁନିସିପାଲିଟି ସହ ଖୋର୍ଦ୍ଦା, ଜଟଣୀ ବିଜ୍ଞାପିତ ଅଞ୍ଚଳକୁ ନେଇ "ଭୁବନେଶ୍ୱର ଆଞ୍ଚଳିକ ଉନ୍ନୟନ ସଂସ୍ଥା(ବ୍ରିଟ)" ଗଠନ କରାଗଲା । ପରବର୍ତ୍ତୀ ସମୟରେ, ଭୁବନେଶ୍ୱରରେ ମୁନିସିପାଲ କର୍ପୋରେସନ ଓ ସନ୍ନିକଟ ଗାଁଗୁଡିକୁ ନେଇ ଭୁବନେଶ୍ୱର ଉନ୍ନୟନ ସଂସ୍ଥା (ବିଡିଏ) ଗଠନ କରାଗଲା । ତା ପରେ ୧୯୭୨ରେ କଟକରୁ ରାଜଧାନୀ ସ୍ଥାନାନ୍ତରିତ କରାଗଲା ।
ଇତିହାସ
ଭୁବନେଶ୍ୱର ସହରର ଉଭୟ ପୁରାତନ ଏବଂ ଆଧୁନିକ ଇତିହାସ ରହିଛି । ପୁରାତନ ଇତିହାସ ୩ ହଜାର ବର୍ଷ ତଳର ଏବଂ ଆଧୁନିକ ସହର ୧୯୪୮ରୁ ଆରମ୍ଭ ହୋଇ ଅଛି । ଖ୍ରୀଷ୍ଟପୂର୍ବ ୩୦୦ରେ କଳିଙ୍ଗ ଯୁଦ୍ଧରେ ଭୁବନେଶ୍ୱରର ନାମ ଉଲ୍ଲେଖ କରାଯାଇଥିଲା ଯାହାକି ପରେ ସ୍ଥାପିତ ହୋଇଥିବା ଧଉଳି ଶାନ୍ତିସ୍ତୁପ ନିକଟରେ ହୋଇଥିଲା । ଖାରବେଳଙ୍କଦ୍ୱାରା ଉଦୟଗିରି ଏବଂ ଖଣ୍ଡଗିରିରେ ହୋଇଥିବା କାରୁକାର୍ଯ୍ୟ ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ । ଜୈନ ଏବଂ ବୁଦ୍ଧଙ୍କର ବିଭିନ୍ନ ଐତିହାସିକ ଚିହ୍ନ ଦେଖିବାକୁ ମିଳେ । କଳିଙ୍ଗ ରାଜୁତି କାଳରେ ଏହା ରାଜଧାନୀ ଥିଲା ।
ହଜାର ବର୍ଷର ଐତିହାସକ ନଗର କଟକର କଳ୍ପିତ କଳେବର ବୃଦ୍ଧି ସମ୍ଭବ ନ ହେବାରୁ ତତ୍ ସନ୍ନିକଟ ଏକାମ୍ର କ୍ଷେତ୍ର ଭୁବନେଶ୍ୱରକୁ ନୂତନ ରାଜଧାନୀ କରିବାର ପ୍ରସ୍ତାବ ରଖାଯାଇ ୧୯୪୮ ଏପ୍ରିଲ ୧୩ ତାରିଖ ଦିନ ଶିଳାନ୍ୟାସ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପନ୍ନ କରାଗଲା । ସେହିଦିନଠାରୁ ବୟସ ବଢ଼ିବା ସହ ନୂଆ ରାଜଧାନୀର କଳେବର ଆଶାତୀତ ଭାବେ ବଢ଼ି ବଢ଼ି ଚାଲିଛି । ପୁରାଣ ଯୁଗରୁ ଏକାମ୍ର କ୍ଷେତ୍ର ଶିକ୍ଷା, ସଂସ୍କୃତି, ଐତିହ୍ୟ, ପ୍ରତ୍ନତାତ୍ତିକ, ଐତିହାସିକ ଅନୁଭବ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ନିଜର ସ୍ୱତନ୍ତ୍ରତା ବଜାୟ ରଖି ଆସିଛି । ପଦ୍ମ ପୁରାଣ, ଏକାମ୍ର ପୁରାଣ, ଶିବ ପୁରାଣ, କପିଳ ସଂହିତା, ଶିବ ସଂହିତା, ପ୍ରାଚୀ ମାହାତ୍ମ୍ୟ ଆଦି ଗ୍ରନ୍ଥରେ ଏକାମ୍ର କ୍ଷେତ୍ରର ମାହାତ୍ମ୍ୟ ବିସ୍ତୃତ ଭାବେ ବର୍ଣ୍ଣିତ । ଖ୍ରୀଷ୍ଟପୂର୍ବ ୫୦୦ ବର୍ଷ ପୂର୍ବରୁ ଏକାମ୍ର କ୍ଷେତ୍ର ଭୁବନେଶ୍ୱର କଳିଙ୍ଗ ସାମ୍ରାଜ୍ୟର ଶାସନ, ପ୍ରଶାସନ, ଶିକ୍ଷା, ସଂସ୍କୃତି ଓ ସଭ୍ୟତାର କେନ୍ଦ୍ରବିନ୍ଦୁ ଥିଲା । କପିଳେଶ୍ୱର ଶିଳାଲିପିରୁ ଏହା ସୁସ୍ପଷ୍ଟ ଯେ ଶାକ୍ୟ ମୁନି ବୁଦ୍ଧଙ୍କ ଜନ୍ମସ୍ଥଳୀ, କର୍ମସ୍ଥଳୀ, ବୌଦ୍ଧ ସଂସ୍କୃତିର ଅଭିବୃଦ୍ଧି, ପ୍ରମୁଖ ପ୍ରଚାର, ପ୍ରସାରର ସ୍ଥଳୀ କଳିଙ୍ଗ ହିଁ ଥିଲା । କଳିଙ୍ଗର ସାଧବ ଭଲ୍ଲିକ ଓ ତପଷୁ, ସମଗ୍ର ବିଶ୍ୱରେ ପ୍ରବୁଦ୍ଧ ବୁଦ୍ଧଙ୍କର ସର୍ବପ୍ରଥମ ଶିଷ୍ୟର ସୌଭାଗ୍ୟ ପ୍ରାପ୍ତ ହୋଇଥିଲ । କଳିଙ୍ଗର ବୀରତ୍ୱ, ବୈଭବ, ପାଟଳୀପୁତ୍ର (ବର୍ତ୍ତମାନର ବିହାର ) ନରେଶ ଅଶୋକଙ୍କୁ ବିଶ୍ୱବିଦିତ କଳିଙ୍ଗ ଯୁଦ୍ଧର ବିଭୀଷିକା ରଚନା କରିବାକୁ ପ୍ରବର୍ତ୍ତାଇ ଥିଲା । ଏକାମ୍ର କ୍ଷେତ୍ର, କପିଳେଶ୍ୱର ଆଦି ମୁଖ୍ୟସ୍ଥାନ ସମୂହ ଲୁମ୍ବାଇ ପ୍ରଗଣା ରୂପେ ପ୍ରସିଦ୍ଧି ଲାଭ କରିଥିଲା । ଅଶୋକ ଏହା ଜ୍ଞାତ ହୋଇ ବୁଦ୍ଧଙ୍କ ଜନ୍ମୋତ୍ସବ ଏଠାରେ ପାଳନ ପୂର୍ବକ ଏକ ଶିଳାଲେଖ ସ୍ଥାପନ କରି ଲୁମ୍ବାଇ ପ୍ରଗଣାର ସମସ୍ତ ଅଧିବାସୀଙ୍କ ରାଜସ୍ୱ ଛାଡ଼ କରିଥିଲେ । ପରେ ପରେ ଐରଖାରବେଳ ଭୁବନେଶ୍ୱରକୁ ନିଜ ରାଜଧାନୀ ରୂପେ ଗ୍ରହଣ କରି ନେଇଥିଲେ ।
ପ୍ରାକୃତିକ ପରିବେଶ ଦୃଷ୍ଟିରୁ ଏକାମ୍ର କ୍ଷେତ୍ରର ଏକ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ରତା ଥିଲା । ଆମ୍ବ, ପଣସ, ଜାମୁ, ନିମ୍ବ, କରଞ୍ଜ, ବର, ବେଲ, ଅଶ୍ୱତ୍ଥ, କୋଚିଲା, ବଉଳ, ତମାଳ, ଚମ୍ପା, ଅଶୋକ, ନାଗେଶ୍ୱର, ଅନନ୍ତ ନାଗେଶ୍ୱର, ଉଦୁମ୍ବର ଆଦି ଦେବ ବୃକ୍ଷରେ ଭୁବନେଶ୍ୱର ପରିପୂର୍ଣ୍ଣ ଥିଲା । ଦୁର୍ଲଭ ପଶୁ ପକ୍ଷୀ ସମ୍ପଦଭରା ଏକାମ୍ର ବନାନୀର ବର୍ଣ୍ଣନା ଗଦାଧର ରାୟଙ୍କ ଗଳ୍ପମାଳାରେ ପ୍ରଚାରିତ ହୋଇ ଉତ୍କଳୀୟ ପାଠକମାନଙ୍କୁ ଅନେକ ସୂଚନା ପ୍ରଦାନ କରିସାରିଛି ।
ଭୁବନେଶ୍ୱରର ଏହି ପୂର୍ବ ଐତିହ୍ୟ ସ୍ମରଣ କରି ନୂଆ ରାଜଧାନୀ ସ୍ଥାପନ ନିମନ୍ତେ ସମସ୍ତ ସାଧନର ସହଜ ଉପଲବ୍ଧକୁ ବିଚାରକୁ ନିଆଯାଇ ଓଡ଼ିଶା ବିଧାନ ସଭାର ସମସ୍ତ ସଭ୍ୟ ଭୁବନେଶ୍ୱରକୁ ରାଜଧାନୀ ମାନ୍ୟତା ଦେବା ପାଇଁ ୧୯୪୮ ଏପ୍ରିଲ ୧୩ ଅଧିବେଶନରେ ଏକ ପ୍ରସ୍ତାବ ଗୃହୀତ କରାଇ ନେଲେ । ୧୯୪୮ ଏପ୍ରିଲ ୧୩ ତାରିଖ ଶିଳାନ୍ୟାସ କାର୍ଯ୍ୟ ସମ୍ପନ୍ନ ହୋଇ ଚଣ୍ଡୀଗଡ଼ ସହର ପରି ଏକ ଭବ୍ୟ ସହର ପରିକଳ୍ପନା କରାଗଲା ଓ କେନ୍ଦ୍ର ସରକାରଙ୍କଠାରୁ ୧ କେଟି ୮୫ ଲକ୍ଷ ଟଙ୍କାର ଅନୁଦାନ କାମନା କରାଗଲା । ଶିଶୁ ବୃକ୍ଷଟି ଆଜି ବିଶାଳ ବୃକ୍ଷରେ ପରିବର୍ତ୍ତିତ ହୋଇ ଆଶାତୀତ ଭାବେ କଳେବର ବୃଦ୍ଧି କରିଚାଲଛିି ।
ସହରର ଶିକ୍ଷା ବିଷୟକୁ ବିଚାରକୁ ନେଲେ ବିଶ୍ୱ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ଲିଙ୍ଗରାଜ ମନ୍ଦିରକୁ ଲାଗି ୧୯୪୦ ମସିହାରୁ "ଭକ୍ତ କବି ମଧୁସୂଦନ ବିଦ୍ୟାପୀଠ' ନାମରେ ଏକ ଉଚ୍ଚ ବିଦ୍ୟାଳୟ ଏଠାରେ ସ୍ଥାପିତା ପରେ ପରେ ୧୯୫୦ ମସିହାରେ ରାଜଧାନୀରେ ସର୍ବପ୍ରଥମ ଉଚ୍ଚ ବିଦ୍ୟାଳୟ ୟୁନିଟ-୨ ସର୍ଦ୍ଦାର ପଟେଲ ହଲ ସନ୍ନିକଟରେ ସ୍ଥାପିତ ହୋଇଥିଲା । ଆବଶ୍ୟକତାକୁ ଉପଲବ୍ଧ କରି ବକ୍ସିଜଗବନ୍ଧୁ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ, ଓଡ଼ିଶା କୃଷି ଓ ବୈଷୟିକ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟ ଗୋଟିକ ପରେ ଗୋଟିଏ ଗଢ଼ି ଉଠିଲା । କଟକର ରେଭେନସା କ୍ଯାମ୍ପସରେ ଥିବା ଉତ୍କଳ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟକୁ ଭୁବନେଶ୍ୱର ବାଣୀବିହାରଠାରେ ଏକ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର କ୍ଯାମ୍ପସ କରି ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଗଲା । ୧୯୭୨ରେ ନୂଆ ରାଜଧାନୀ ହେବା ପରେ ଶୈଶବରେ ବିଧାନ ସଭା, ସର୍ଦ୍ଦାର ପଟେଲ ହଲରେ ଓ ପ୍ରଶାସନିକ ବ୍ୟବସ୍ଥା ବର୍ତ୍ତମାନର ମାର୍କେଟ ବିଲ୍ଡିଂ ଗୃହରେ ପରିଚାଳିତ ହେଉଥିଲା । ଆଦ୍ୟ ଅବସ୍ଥାରେ ଲିଙ୍ଗରାଜ ଥାନା, ଲିଙ୍ଗରାଜ ହାଟ ସହଯୋଗର କେନ୍ଦ୍ରବିନ୍ଦୁ ଥିଲା । ଧୀରେ ଧୀରେ ନୂଆ ସଚିବାଳୟ ଭବନ, ଓଡ଼ିଶା ବିଧାନ ସୌଧ, ଡାକସେବା ଭବନ, ରାଜ୍ୟ ସଂଗ୍ରହାଳୟ ଭବନ, ରାଜଭବନ ଆଦି ଭବ୍ୟ ରୂପରେ ଆବର୍ଭିାବ ହେଲା ।
ଭୁବନେଶ୍ୱର ଯଥାକ୍ରମେ ଏନଏସି ୧୯୪୮ରୁ, ମୁନିସିପଲିଟି ୧୯୭୯ରୁ, ଭୁବନେଶ୍ୱର ମହାନଗର ନିଗମ (ବିଏମସି) ଅଧିନରେ ୧୯୯୪ରୁ ପରିଚାଳିତ ହେଉଛି ।http://bmc.gov.in/About.aspx?lnk=1&PL=2
ଭୌଗୋଳିକ ଅବସ୍ଥିତି
ଭୁବନେଶ୍ୱର ଖୋର୍ଦ୍ଧା ଜିଲ୍ଲାରେ ଅବସ୍ଥିତ । ସହର ମୁଖ୍ୟତଃ ଉପକୂଳବର୍ତ୍ତୀ ଅଞ୍ଚଳରେ ଯାଇଥାଏ । ଏହା ସମୁଦ୍ର ପତ୍ତନଠାରୁ ୪୫ ମିଟର(୧୪୮ ଫୁଟ) ଉଚ୍ଚତାରେ ଅବସ୍ଥିତ । ଏହି ସହର ଦୟାନଦୀ ଏବଂ କୁଆଖାଇ ନଦୀ ମଧ୍ୟରେ ଅବସ୍ଥିତ ।
ପାଣିପାଗ
ରାଜନୀତି
ଅର୍ଥନୀତି
ଭୁବନେଶ୍ୱର ଏକ ପ୍ରଶାସନିକ, ସୂଚନା ପ୍ରଯୁକ୍ତିବିଦ୍ୟା, ଶିକ୍ଷା ଏବଂ ପର୍ଯ୍ୟଟନ ସହର । ଭୁବନେଶ୍ୱର ରାଜ୍ୟ ତଥା ପୂର୍ବ ଭାରତର ଦ୍ରୁତ ଅଭିବୃଦ୍ଧିଶୀଳ, ଗୁରୁତ୍ୱପୂର୍ଣ୍ଣ ବାଣିଜ୍ୟ ଏବଂ ବାଣିଜ୍ୟିକ କେନ୍ଦ୍ର ଭାବରେ ଉଭା ହୋଇଛି। ୨୦୧୧ରେ ପ୍ରାୟ ୧୨ ଲକ୍ଷ ପର୍ଯ୍ୟଟକଙ୍କୁ ଆକର୍ଷିତ କରି ପର୍ଯ୍ୟଟନ ଏକ ପ୍ରମୁଖ ଶିଳ୍ପ । ଭୁବନେଶ୍ୱର ଏକ ବାହ୍ୟ ଶିଳ୍ପ କ୍ଷେତ୍ର ସହିତ ଏକ ଆବାସିକ ସହର ଭାବରେ ପରିକଳ୍ପନା କରାଯାଇଥିଲା | ୧୯୯୦ ଦଶକ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ଅର୍ଥନୀତିରେ କିଛି ପ୍ରମୁଖ ଖେଳାଳି ରହିଥିଲେ ଏବଂ ଖୁଚୁରା ଏବଂ କ୍ଷୁଦ୍ର ଉତ୍ପାଦନଦ୍ୱାରା ପ୍ରାଧାନ୍ୟ ବିସ୍ତାର କରିଥିଲେ | ୧୯୯୦ ଦଶକରେ ଭାରତ ସରକାର ଗ୍ରହଣ କରିଥିବା ଆର୍ଥିକ ଉଦାରିକରଣ ନୀତି ସହିତ ଭୁବନେଶ୍ୱର ଟେଲି ଯୋଗାଯୋଗ, ସୂଚନା ପ୍ରଯୁକ୍ତିବିଦ୍ୟା (ଆଇଟି) ଏବଂ ଉଚ୍ଚଶିକ୍ଷାରେ ପୁଞ୍ଜି ବିନିଯୋଗ କରିଥିଲା।
୨୦୦୧ ସୁଦ୍ଧା, ସହରର ପ୍ରାୟ ୨.୧୫% ଶ୍ରମିକ ପ୍ରାଥମିକ କ୍ଷେତ୍ରରେ (କୃଷି, ଜଙ୍ଗଲ, ଖଣି ଇତ୍ୟାଦି) ନିୟୋଜିତ ହୋଇଥିଲେ; ୨.୧୮% ଦଳୀୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ (ଶିଳ୍ପ ଏବଂ ଉତ୍ପାଦନ) କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥିଲେ; ଏବଂ ୯୫.୬୭% ତୃତୀୟ କ୍ଷେତ୍ର (ସେବା ଶିଳ୍ପ)ରେ କାର୍ଯ୍ୟ କରିଥିଲେ |
୨୦୧୧ ରେ, ଆସୋସିଏଟେଡ୍ ଚାମ୍ବରସ୍ ଅଫ୍ କମର୍ସ ଆଣ୍ଡ ଇଣ୍ଡଷ୍ଟ୍ରି ଅଫ୍ ଇଣ୍ଡିଆର ଏକ ଅଧ୍ୟୟନ ଅନୁଯାୟୀ, ଭାରତର ୧୭ ଟି-୨ ସହର ମଧ୍ୟରେ ଭୁବନେଶ୍ୱରରେ ନିଯୁକ୍ତି ଅଭିବୃଦ୍ଧି ହାର ସର୍ବାଧିକ ଥିଲା। ଜନସଂଖ୍ୟା, ଶାରୀରିକ, ସାମାଜିକ ତଥା ରିଅଲ୍ ଇଷ୍ଟେଟ୍ ଭିତ୍ତିଭୂମି, ଅର୍ଥନୈତିକ କାର୍ଯ୍ୟକଳାପର ସାମ୍ପ୍ରତିକ ସ୍ତର ଏବଂ ପରିସର ତଥା ସରକାରୀ ସହାୟତା ପରି କୁଶମାନ ଏବଂ Walkfield India ଦ୍ବାରା ଏହା ଭାରତର ଶ୍ରେଷ୍ଠ ଦଶଟି ଉଦୀୟମାନ ସହର ମଧ୍ୟରେ ତାଲିକାଭୁକ୍ତ ହୋଇଛି। ୨୦୧୨ ରେ, ବ୍ୟାଙ୍କ ଦ୍ବାରା ବ୍ୟବସାୟ ଆରମ୍ଭ ତଥା ପରିଚାଳନା କରିବାରେ ଭୁବନେଶ୍ୱର ଭାରତୀୟ ସହର ମଧ୍ୟରେ ତୃତୀୟ ସ୍ଥାନ ଅଧିକାର କରିଥିଲା। ଭୁବନେଶ୍ୱର ପାରମ୍ପାରିକ ଭାବରେ ହସ୍ତତନ୍ତ ଶିଳ୍ପରେ ରହିଆସିଛି, ଯେଉଁଥିରେ ରୂପା ତାରକସି କାମ, ଚାନ୍ଦୁଆ କାମ, ପଥର ଏବଂ କାଠ ଖୋଦନ ଏବଂ ପଟ୍ଟଚିତ୍ର, ଯାହା ସହରର ଅର୍ଥନୀତିରେ ବିଶେଷ ଅବଦାନ ଦେଇଥାଏ | ୨୦୦୦ ଦଶକର ଶେଷ ଭାଗରେ ରିଅଲ୍ ଇଷ୍ଟେଟ୍, ଭିତ୍ତିଭୂମି, ଖୁଚୁରା ଏବଂ ଆତିଥ୍ୟ କ୍ଷେତ୍ରରେ ପୁଞ୍ଜି ବିନିଯୋଗର ବୃଦ୍ଧି ଘଟିଥିଲା; ଅନେକ ସପିଂ ମଲ୍ ଏବଂ ସଂଗଠିତ ଖୁଚୁରା ଭୁବନେଶ୍ୱରରେ ଆଉଟଲେଟ୍ ଖୋଲିଥିଲା। [39] [40] [41] [42]
ଜନସଂଖ୍ୟା
୨୦୧୧ ଜନଗଣନା ଅନୁସାରେ ଭୁବନେଶ୍ୱର ସହରର ଲୋକସଂଖ୍ୟା ୮,୩୭,୭୩୭ ଓ ଭୁବନେଶ୍ୱର ନଗରାଞ୍ଚଳର ଲୋକସଂଖ୍ୟା ୮,୮୧,୯୮୮ । Bhubaneswar (Bhubaneswar Town) City
ଯାତାୟତ
ସଡ଼କ ପଥ
thumb|ଜୟଦେବ ବିହାର
ଓଡ଼ିଶା ରାଜ୍ୟ ସଡ଼କ ପରିବହନ ନିଗମର ପ୍ରଶାସନିକ କେନ୍ଦ୍ର ଭୁବନେଶ୍ୱରରେ ଅବସ୍ଥିତ । ଭୁବନେଶ୍ୱର ବସଷ୍ଟାଣ୍ଡଟି ଭୁବନେଶ୍ୱରର କେନ୍ଦ୍ରସ୍ଥଳିଠାରୁ ୮ କି.ମି ଦୁର ବରମୁଣ୍ଡାଠାରେ ଅବସ୍ଥିତ । ଭୁବନେଶ୍ୱର ଦେଶର ଅନ୍ୟ ସହର ସହିତ ଜାତୀୟ ରାଜପଥ ୫ ଓ ଜାତୀୟ ରାଜପଥ ୨୦୩ଦ୍ୱାରା ଯୋଡ଼ି ହୋଇଛି । ଭୁବନେଶ୍ୱରର ବିଭିନ୍ନ ଅଞ୍ଚଳକୁ ଯାତାୟତ କରିବା ନିମନ୍ତେ ସିଟି ବସ ଏବଂ ଅଟୋରିକ୍ସାର ସୁବିଧା ରହିଛି । ସିଟି ବସ ସେବା ଭୁବନେଶ୍ୱରର ବିଭିନ୍ନ ଅଞ୍ଚଳକୁ ଯୋଗାଯୋଗ କରିବା ସହ ଭୁବନେଶ୍ୱରକୁ କଟକ ଏବଂ ପୁରୀ ସହିତ ଯୋଡୁଛି । ଟ୍ରାଫିକ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ ରକ୍ଷା କରିବା ପାଇଁ ଭୁବନେଶ୍ୱରର ବିଭିନ୍ନ ସ୍ଥାନରେ ନିୟନ୍ତ୍ରଣ କେନ୍ଦ୍ର ରହିଛି ।
thumb|ଏକ ବସ ରହିବା ସ୍ଥାନରେ ଓଦା ଏବଂ ଶୁଖିଲା ଆବର୍ଜନା ପକାଇବାକୁ ତିଆରି ହୋଇଥିବା ଡଷ୍ଟବିନ
ରେଳ ପଥ
thumb|ବି.ଡି.ଏ. କାର୍ଯ୍ୟାଳୟ
ପୂର୍ବତଟ ରେଳର ପ୍ରଶାସନିକ କେନ୍ଦ୍ର ଭୁବନେଶ୍ୱରଠାରେ ଅବସ୍ଥିତ । ଭୁବନେଶ୍ୱର ରେଳ ଷ୍ଟେସନ ଭାରତର ଉନ୍ନତ ରେଳଷ୍ଟେସନ ମଧ୍ୟରୁ ଅନ୍ୟତମ । ଭୁବନେଶ୍ୱରର ମୁଖ୍ୟ ରେଳଷ୍ଟେସନଟି ଭୁବନେଶ୍ୱରର କେନ୍ଦ୍ର ସ୍ଥଳରେ ଅବସ୍ଥିତ, ଏହା ଭୁବନେଶ୍ୱରକୁ ଭାରତର ଅନ୍ୟ ସହର ସହିତ ଯୋଗା ଯୋଗ କରାଏ । ଭୁବନେଶ୍ୱର ସହର ମଧ୍ୟରେ ୫ ଗୋଟି ରେଳଷ୍ଟେସନ ଅବସ୍ଥିତ । ନିମ୍ନ ପ୍ରଦତ୍ତ ରେଳଷ୍ଟେସନଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରୁ ବାଣୀବିହାର ରେଳଷ୍ଟେସନ( ମାଷ୍ଟର କ୍ୟାନ୍ଟିନ ରେଳଷ୍ଟେସନ )ଟି ପ୍ରଧାନ. ଯାହା ବାଣୀବିହାର ଛକ ଥାରୁ ପ୍ରାୟ ୩ କିମି ଦୁରରେ ଅବସ୍ଥିତ.
ସେଗୁଡିକ ହେଉଛି :
ପଟିଆ ରେଳଷ୍ଟେସନ
ମଞ୍ଚେଶ୍ୱର ରେଳଷ୍ଟେସନ
ବାଣୀବିହାର ରେଳଷ୍ଟେସନ
ଭୁବନେଶ୍ୱର ରେଳଷ୍ଟେସନ
ନିଉ ଭୁବନେଶ୍ୱର ରେଳଷ୍ଟେସନ
ଲିଙ୍ଗରାଜ ମନ୍ଦିର ରୋଡ଼ ରେଳଷ୍ଟେସନ
ଆକାଶ ପଥ
thumb|right|250 px|ବିଜୁ ପଟ୍ଟନାୟକ ବିମାନ ବନ୍ଦର
ବିଜୁ ପଟ୍ଟନାୟକ ଅନ୍ତର୍ଜାତୀୟ ବିମାନ ବନ୍ଦରଟି ଓଡ଼ିଶାର ସର୍ବବୃହତ ବିମାନ ବନ୍ଦର । ଏହି ବିମାନ ବନ୍ଦରଟି ଭୁବନେଶ୍ୱରର କେନ୍ଦ୍ରସ୍ଥଳଠାରୁ ମାତ୍ର ୩ କି.ମି ଦୁରରେ ଅବସ୍ଥିତ । http://www.orissalinks.com/orissagrowth/archives/671http://www.bhubaneswarairport.com/php/showNews.php?newsid=374&linkid=1052
ଶିକ୍ଷା ବ୍ୟବସ୍ଥା
ଭୁବନେଶ୍ୱର, ସମଗ୍ର ପୂର୍ବ ଭାରତରେ ଏକ ବଡ଼ ଶିକ୍ଷା କେନ୍ଦ୍ର ଭାବରେ ଉଭା ହୋଇଛି । ପାରମ୍ପାରିକ ଶିକ୍ଷା ସହ ବହୁ ବୈଷୟିକ ଅନୁଷ୍ଠାନ ଉଭୟ ସରକାରୀ ଓ ଘରୋଇ ସ୍ଥରରେ ଗଢ଼ିଉଠିଛି । ସେଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରେ ଆଇ.ଆଇ.ଟି, ଆଇ.ଆଇ.ଆଇ.ଟି, ଆଇ.ଆଇ.ଏମ, ନାଇଜର, ଏମ୍ସ,ଏନ.ଆଇ.ଏଫ.ଟି ଆଦି ଅନ୍ୟତମ । ସମ୍ବାଦ ୧୩/୦୪/୨୦୧୫ ପୃଷ୍ଠା ୧୨ରେ ପ୍ରକାଶିତ ପ୍ରସଙ୍ଗ "ଆମ ରାଜଧାନୀ ସହର"
ସଂସ୍କୃତି ଓ ପରମ୍ପରା
ଗ୍ୟାଲେରି
ଆଧାର
ଅଧିକ ତଥ୍ୟ
Bhubaneswar Development Authority
Official Web Site of Bhubaneswar Municipal Corporation
ଶ୍ରେଣୀ:ଖୋର୍ଦ୍ଧା ଜିଲ୍ଲାର ଗାଆଁ ଓ ସହର
ଶ୍ରେଣୀ:ଭୁବନେଶ୍ୱର
ଶ୍ରେଣୀ:ଭାରତୀୟ ରାଜଧାନୀ ସହର |
ପୁରୀ | https://or.wikipedia.org/wiki/ପୁରୀ | ପୁରୀ ଓଡ଼ିଶାର ଏକ ସହର ଓ ପୁରୀ ଜିଲ୍ଲାର ସଦର ମହକୁମା । ଏହା ବଙ୍ଗୋପ ସାଗର କୂଳରେ ଓ ରାଜ୍ୟ ରାଜଧାନୀ ଭୂବନେଶ୍ୱରଠାରୁ ୬୦ କି.ମି. (୩୭ ମାଇଲ) ଦୂରରେ ଅବସ୍ଥିତ । ଏହା ମୁଖ୍ୟତଃ ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିର ପାଇଁ ପୃଥିବୀ ପ୍ରସିଦ୍ଧ । ଭାରତର ଚାରି ଧାମ ମଧ୍ୟରୁ ପୁରୀ ଅନ୍ୟତମ । ଏହା ଜଗନ୍ନାଥ ପୁରୀ ନାମରେ ମଧ୍ୟ ପ୍ରସିଦ୍ଧ ।
ପୁରୀର ଅନ୍ୟନାମ ଶ୍ରୀକ୍ଷେତ୍ର ଓ ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିରର ଅନ୍ୟ ନାମ ବଡ଼ଦେଉଳ । ମନ୍ଦିରରୁ ମୂଲ୍ୟବାନ ସଂପତି ଲୁଣ୍ଠନ ଆଶାରେ ଚତୃର୍ଥ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦରୁ ଉନବିଂଶ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦ ମଧ୍ୟରେ ଅନେକ ହିନ୍ଦୁ ଓ ମୁସଲମାନ ଶାସକ ପୁରୀ ଓ ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିର ୧୮ ଥର ଆକ୍ରମଣ କରିଥିଲେ । ୧୮୦୩ ମସିହା ପରଠାରୁ ଭାରତର ସ୍ୱାଧୀନତା ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ ପୁରୀ ମନ୍ଦିର ଇଂରେଜ ଶାସନାଧିନ ଥିଲା । ମନ୍ଦିରର ବିଧିବିଧାନ ଗଜପତି ବଂଶର ରାଜା ମାନଙ୍କଦ୍ୱାରା ଏବେ ମଧ୍ୟ ପାଳିତ ହେଉଅଛି । ଏହି ମନ୍ଦିର ନଗରୀରେ ଅନେକ ହିନ୍ଦୁ ମଠ ଅଛି ।
ଭାରତ ସରକାରଙ୍କାର ହ୍ରିଦୟ (HRIDAY) ଯୋଜନାରେ ଚିହ୍ନିତ ହୋଇଥିବା ବାରଗୋଟି ସହର ମଧ୍ୟରେ ପୁରୀ ଅନ୍ୟତମ .
ଭୂଗୋଳ
ପୁରୀ ଭାରତର ପୁର୍ବ ଦିଗରେ ବଙ୍ଗୋପସାଗର କୂଳରେ ଅବସ୍ଥିତ । ଏହା ବଙ୍ଗୋପସାଗର ଉପକୂଳରେ, ଓଡ଼ିଶାର ରାଜଧାନୀ ଭୁବନେଶ୍ୱରଠାରୁ ୬୦ କିଲୋମିଟର ଦୂରତାରେ ଅବସ୍ଥିତ । ଏହାର ଦକ୍ଷିଣ-ପୂର୍ବରେ ବଙ୍ଗୋପସାଗର, ପଶ୍ଚିମରେ ସିପସରୁବାଲି ମୌଜା, ପୂର୍ବରେ ବାଲୁଖଣ୍ଡ ମୌଜା, ଉତ୍ତରରେ ଗୋପୀନାଥପୁର ମୌଜା ଅଛି ।
ଇତିହାସ
ପ୍ରାୟ ଦୁଇଶହ ବର୍ଷ ପୂର୍ବେ ବଡ଼ଦେଉଳ ଓ ଗୁଣ୍ଡିଚା ବାଡ଼ି ମଧ୍ୟରେ ବାଙ୍କୀ ମୁହାଣ ନଦୀ ପ୍ରବାହିତ ହେଉଥିଲା । ବର୍ତ୍ତମାନ ଯାହାକୁ ଶରଧା ବାଲି କୁହାଯାଉଛି ତାହା ପୂର୍ବେ ନଦୀର ଗର୍ଭ ଥିଲା । ରଥଯାତ୍ରାରେ ଦୁଇସାରି ରଥ ତିଆରି ହେଉଥିଲା ଏବଂ ନଦୀର ପ୍ରତ୍ୟେକ ତୀରରେ ସାରିଏ ରଥ ରହୁଥିଲା । ଏହି ବାଙ୍କୀ ମୁହାଣ ନଦୀ ବର୍ତ୍ତମାନ ଚକ୍ରନାରାୟଣ ମନ୍ଦିର ପାଖରେ ସମୁଦ୍ରରେ ମିଶୁଛି । ବାଙ୍କୀ ମୁହାଣ ନଦୀ, ମିଟିଆଣି ନଦୀ ଓ ମଙ୍ଗଳା ନଦୀ, ଏହି ତିନୋଟି ନଦୀ ପୁରୀ ସହରକୁ ପୂର୍ବେ ତିନି ଆଡୁ ବେଢ଼ି ରହିଥିଲା ଏବଂ ଅନ୍ୟ ଦିଗରୁ ସାଗର ବେଢ଼ି ରହିଥିଲା। ତେଣୁ କ୍ଷେତ୍ରଟି ଦ୍ୱୀପ ପରି ଦେଖାଯାଉଥିଲା।
ପୌରାଣିକ
ପରମ ତୀର୍ଥକ୍ଷେତ୍ର ପୁରୀ ପୁରୁଷୋତ୍ତମ କ୍ଷେତ୍ର ନାମରେ ପ୍ରସିଦ୍ଧ । ଏହାର ଅନ୍ୟନାମ ଶଙ୍ଖକ୍ଷେତ୍ର । ସ୍କନ୍ଧ ପୁରାଣ ଅନ୍ତର୍ଗତ ଉତ୍କଳ ଖଣ୍ଡ ଅନୁଯାୟୀ ଏହି କ୍ଷେତ୍ରର ଆକାର ଶଙ୍ଖ ସଦୃଶ ଥିବାରୁ ଏହାକୁ ଶଙ୍ଖକ୍ଷେତ୍ର କୁହାଯାଏ । ଏହି କ୍ଷେତ୍ରର ଆୟତନ ପଞ୍ଚକୋଶ ଏବଂ ଆକାର ତ୍ରିକୋଣ । ପାଞ୍ଚକୋଶ ଆୟତନରୁ ପ୍ରାୟ ଅର୍ଦ୍ଧଭାଗ ସମୁଦ୍ର ଜଳରେ ନିମଗ୍ନ ଏବଂ ଉପରିଭାଗର ଆକୃତି ଶଙ୍ଖ ସଦୃଶ ।
ଏହି ଶଙ୍ଖାକାର କ୍ଷେତ୍ରର ମୂର୍ଦ୍ଧନୀ ହେଉଛି ପଶ୍ଚିମ ସୀମା । ନୀଳକଣ୍ଠ (ଇନ୍ଦ୍ରଦ୍ୟୁମ୍ନ ସରୋବର କୂଳରେ) ଏହି ଶଙ୍ଖର ଅଗ୍ରଭାଗରେ ଅବସ୍ଥାନ କରୁଛନ୍ତି । ଶଙ୍ଖର ନାଭିଦେଶରେ ରୋହିଣୀ କୁଣ୍ଡ, ଅକ୍ଷୟ ବଟ ଓ ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ଆସ୍ଥାନ । ଅର୍ଦ୍ଧାଶିନୀ ଶଙ୍ଖର ମଧ୍ୟଭାଗରେ ଅବସ୍ଥାନ କରୁଛନ୍ତି । ନୀଳଗିରି ଏହି କ୍ଷେତ୍ରରେ ଶୋଭାପାଉଛି । ଏହି ନୀଳଗିରି ପୁରୁଷୋତ୍ତମ ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ନିବାସ ସ୍ଥଳ ।
ପୁରୀ ଧାମ
ତପସ୍ୟା, ଯଜ୍ଞ, ସେବାପୂଜା ଓ ନାମ ଆର୍ଯ୍ୟସାଧନ ମାର୍ଗର ମୁଖ୍ୟ ଚାରିଗୋଟି ଉପାୟ । ଚତୁମାର୍ଗଂ ହି ସାଧନମ୍ ହି ସାଧନମ୍ ଏହି ଚାରିଗୋଟି ମାର୍ଗକୁ କେନ୍ଦ୍ରକରି ଚାରିଧାମର ସ୍ଥାପନା ହୋଇଛି । ଭଗବାନ ନରନାରାୟଣ ସତ୍ୟଯୁଗରେ ବଦ୍ରିକାଶ୍ରମରେ ତପସ୍ୟା କରି ତାକୁ ତପୋଭୂମି ରୂପରେ ସତ୍ୟଯୁଗର ଧାମ ରୂପରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଲେ । ତ୍ରେତାଯୁଗରେ ସ୍ୱୟଂ ରାମଚନ୍ଦ୍ର ମହାଯଜ୍ଞରୁ ବାହାରି ରାମେଶ୍ୱରରେ ଶିବ ଓ ବିଷ୍ଣୁଙ୍କର ମିଶ୍ର ଯଜ୍ଞ କରି ସମନ୍ୱୟ ମତର ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରି ଯଜ୍ଞ ସ୍ୱରୂପ ଯୁଗଧାମ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଲେ । ଦ୍ୱାପର ଯୁଗରେ ଦ୍ୱାରକାରେ ସ୍ୱୟଂ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣ ରାଜତ୍ୱ କରି ସେବା ଭାବରେ ପରାକାଷ୍ଠା (ଗୁରୁତ୍ୱ) ବଢ଼ାଇ ମୂଳ ଦ୍ୱାରକାକୁ ସେବାପୂଜାରେ ପ୍ରତୀକ ତୃତୀୟ ଯୁଗଧାମ ରୂପରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କଲେ । କଳିରେ ସ୍ୱୟଂ ବ୍ରହ୍ମ ପୁରୁଷୋତ୍ତମ ଓଁକାର ବା ବ୍ରହ୍ମ ନାମରେ ପ୍ରତୀକ ରୂପରେ ପୁରୁଷୋତ୍ତମ କ୍ଷେତ୍ରରେ ସ୍ୱୟଂ ପ୍ରକଟ ହୋଇ ହରିକୀର୍ତ୍ତନ ସୂତ୍ରରେ ନାମମୟ ଧାମର ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଲେ । ଧାମ ବ୍ରହ୍ମେଣ ସ୍ଥାପିତମ୍ ଅର୍ଥାତ୍ ଚାରିଗୋଟି ମୁଖ୍ୟ ଧାମ ସାଧନ ମାର୍ଗ ଉପରେ ଆଧାରିତ ହୋଇଥିବାରୁ ଜଗଦଗୁରୁ ଶଙ୍କର ଜ୍ୟୋତି, ଦ୍ୱାରକା, ସେତୁଶଙ୍କର ଓ ପୁରୀ ଏହି ୪ ଧାମ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରିଥିଲେ । ଆପ୍ତ ପ୍ରମାଣରୁ ଏହାହିଁ ଜଣାଯାଏ ।
ପୁରୀର ପ୍ରାଚୀନ ନାମ
ପୁରୀର ନାମ ମାର୍କଣ୍ଡେୟ ପୁରାଣରେ ଥିଲେ ମଧ୍ୟ ଏହାର ସର୍ବପ୍ରାଚୀନ ନାମ "ଅନ୍ତର୍ବେଦୀ' ମହାଭାରତ ବନ ପର୍ବରେ ଅନ୍ତର୍ବେଦୀ ମିତିଖ୍ୟାତମ ଆସିଅଛି।
ଗୀତର ପୁରୁଷୋତ୍ତମ ଯୋଗରେ (୧୫ଦଶ ଅଧ୍ୟାୟ)
ଏହା ଲୋକରେ ପୁରୁଷୋତ୍ତମ ବା ପୁରୁଷୋତ୍ତମ କ୍ଷେତ୍ର ରୂପରେ
ହିଁ ନେଇଛନ୍ତି ।
ସ୍କନ୍ଧ ପୁରାଣ ୧୨ ଅଧ୍ୟାୟରେ ପୁରୀ ଶଙ୍ଖାକାର
ହୋଇଥିବାରୁ ଶଙ୍ଖକ୍ଷେତ୍ର ନାମରେ ମାନିଛନ୍ତି ଓ ସେହି କ୍ଷେତ୍ରରେ
ଅଷ୍ଟଶକ୍ତି, ଅଷ୍ଟଶମ୍ଭୁ ଓ ପଞ୍ଚତୀର୍ଥ ଥିବାର ବର୍ଣ୍ଣନା କରିଛନ୍ତି ।
ଦେବୀଭାଗବତ, କାଳୀକାପୁରାଣ ନୀଳତନ୍ତ୍ର ଏହିଠାରେ
ସତୀଙ୍କର ପାଦ ପଡ଼ିଥିବାରୁ ଏହାକୁ ପାଦାପୀଠ ବା ଉଡ଼ୀୟାନ
ପୀଠ ନାମଦେଇ ବିମଳାଙ୍କୁ ଭୈରବୀ ଓ ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କୁ ଭୈରବ
ବୋଲି କହିଛନ୍ତି ।
ସ୍କନ୍ଧପୁରାଣ, ବାମଦେବ ସଂହିତା, କପିଳ ସଂହିତା,
ଏଠାରେ ନୀଳପର୍ବତ ନାମକ ପବିତ୍ର ପର୍ବତର ଗୁହାରେ ପ୍ରଭୁ ପ୍ରଥମେ ବିରାଜିତ ଥିବାରୁ ଏହି କ୍ଷେତ୍ରକୁ 'ନୀଳାଦ୍ରି' ନାମ ଦେଇଛନ୍ତି।
ନୀଳଶିଖର ଶୃଙ୍ଗସ୍ଥ ବିଭ୍ରତିବପୁ ସ୍କନ୍ଧ ପୁରାଣ ୭ ।୭୧
ତଥା ଜନ୍ତ୍ର ବିଶେଷତଃ ନୀଳତନ୍ତ୍ର, ଉଡ଼ାନ ତନ୍ତ୍ର, M.S.S କହନ୍ତି ।
ଏଠାରେ ନୀଳ ନାମକ ତନ୍ତ୍ର ମାର୍ଗର କେନ୍ଦ୍ର ଥିଲା । ତେଣୁ
ଏହା ନୀଳକ୍ଷେତ୍ର । ବାସ୍ତବରେ ତାରାତନ୍ତ୍ର ପ୍ରଥମ ପ୍ରକାରଣ
୮ମ ଶ୍ଳୋକ (ବାରଣାସୀ ପ୍ରକାଶନ)ରେ ମହାନୀଳ ଏକ
ସାଧନା ମାର୍ଗଥିଲା । ନୀଳ ସରସ୍ୱତୀ ସାଧକମାନେ ଏହାକୁ
ନୀଳକ୍ଷେତ୍ର କହନ୍ତି ।
ତେଣୁ ପୁରାଣ ଯୁଗ ପୂର୍ବରୁ ଏହାର ନାମ ଥିଲା
ଅନ୍ତର୍ବେଦୀ, ପୁରାଣଯୁଗରେ ପୁରୁଷୋତ୍ତମ କ୍ଷେତ୍ର, ଶଙ୍ଖକ୍ଷେତ୍ର,
ନୀଳାଦ୍ରି ନାମ ଖ୍ୟାତ ଥିଲା । ତନ୍ତ୍ର ମତରେ ଏହାର ନାମ ଉଡ଼ୀୟାନ
ପୀଠ । ଏହି ପାଞ୍ଚଗୋଟି ପ୍ରାଚୀନ ନାମ ବ୍ୟତୀତ ଏହାକୁ
ପତିତ ପାବନ କ୍ଷେତ୍ର, ମର୍ତ୍ତ୍ୟବୈକୁଣ୍ଠ, ଯମନିକ କ୍ଷେତ୍ର ପ୍ରଭୃତି
କେତେଗୁଡିଏ ନାମକୁ ସଂସ୍କୃତ ସାହିତ୍ୟ ସ୍ୱୀକାର କରିଅଛନ୍ତି ।
ପ୍ରାଚୀନ ଐତିହାସିକ ଶିଳାଲିପିରେ ମଧ୍ୟ ପୁରୀ ପୁରୁଷୋତ୍ତମ
କ୍ଷେତ୍ର ବୋଲି ବର୍ଣ୍ଣିତ ହୋଇଛି ।
ତାହା ମଧ୍ୟରୁ ଚନ୍ଦ୍ରିକା ଦେବୀଙ୍କର ୧୨୭୮ ଖ୍ରୀଷ୍ଟାବ୍ଦରେ
ଅନନ୍ତ ବାସୁଦେବଙ୍କ ଅବସ୍ଥିତ ବିଷୟ ଉଲ୍ଲେଖ କରାଯାଉଛି ।
ଦାଶଗୋଦା ତାମ୍ରଶାସନରେ ରାଘବ ଦେବ ପୁରୁଷୋତ୍ତମ
ନାମକୁ ପ୍ରଖ୍ୟାତ କରାଇ ଅଛନ୍ତି ।
ଦର୍ଶନୀୟ ସ୍ଥାନ
thumb|right|300px|ଦେଉଳମୁଁଡ(ଦୋଳମଣ୍ଡପ) ସାହିରୁ ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିରର ଦୃଶ୍ୟ
ଅଠରନଳା :
ଅଠରନଳା ହେଉଛି ଅଷ୍ଟାଦଶ ପୁରାଣର ପ୍ରତୀକ । ଅଷ୍ଟାଦଶ ପୁରାଣ ପାଠ ଓ ନାନାଦି ବ୍ରତ ଉପବାସ କରିଲା ପରେ ଯେମିତି ଧର୍ମ ଦିଗକୁ ମନବଳେ, ସେମିତି ଅଠରନଳା ଅତିକ୍ରମ କଲା ପରେ ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିର ବା ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର ଦେଖାଯାଏ । ବସ୍ ଯୋଗେ ପୁରୀକୁ ଯିବାବେଳେ ବାଟରେ ଅଠରନଳା ପଡ଼ିଥାଏ ।ଏହି ଅଠରନଳା ବନ୍ଧର ଦୈର୍ଘ୍ୟ ୨୯୦ ଫୁଟ।ଏଥିରେ ଥିବା ଖିଲାଣଗୁଡ଼ିକ ୧୬ ଫୁଟରୁ ୨୭ ଫୁଟ ପର୍ଯ୍ୟନ୍ତ । ଏହାର ମଝି ଖିଲାଣଟି ବଡ଼ ଓ ଅନ୍ୟ ଖିଲାଣଗୁଡ଼ିକ ଦୁଇପାଖକୁ କ୍ରମାନ୍ୱୟରେ ଛୋଟ ହୋଇଯାଇଛି । କନ୍ଦା ଓ ବାଲିଆ ପଥର ବ୍ୟବହାର କରି ଅଠର ନଳା ତିଆରି କରାଯାଇଛି ।
ପୁରୀ ବେଳାଭୂମି
ବଙ୍ଗୋପସାଗର ଉପକୂଳରେ ଥିବା ଏହି ବେଳାଭୂମି ଭାରତର ପଶ୍ଚିମବଙ୍ଗ କିମ୍ବା ଓଡ଼ିଶା ପରିଦର୍ଶନ କରୁଥିବା ପର୍ଯ୍ୟଟକଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଅନ୍ୟତମ ଲୋକପ୍ରିୟ ବେଳାଭୂମି । ପୁରୀ ନିଜେ ହିପ୍ପି ଏବଂ ବ୍ୟାକପ୍ୟାକର୍ ମଧ୍ୟରେ ଏକ ଲୋକପ୍ରିୟ ସହର ଏବଂ ସମୁଦ୍ର କୂଳ ସେହି ଭିଡ଼କୁ ମଧ୍ୟ ଆକର୍ଷିତ କରିଥାଏ |
ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିର:
ଜଗନ୍ନାଥ ମନ୍ଦିର (ବଡ଼ଦେଉଳ ବା ବଡ଼ମନ୍ଦିର ଓ ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର ନାମରେ ମଧ୍ୟ ଜଣାଶୁଣା) ଓଡ଼ିଶାର ପୁରୀ ସହରର ମଧ୍ୟଭାଗରେ ଅବସ୍ଥିତ ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥ, ଶ୍ରୀବଳଭଦ୍ର, ଦେବୀ ସୁଭଦ୍ରା ଓ ଶ୍ରୀସୁଦର୍ଶନ ପୂଜିତ ହେଉଥିବା ଏକ ଦେଉଳ । କଳିଙ୍ଗ ସ୍ଥାପତ୍ୟ କଳାରେ ନିର୍ମିତ ଏହି ଦେଉଳ ବିଶ୍ୱର ପୂର୍ବ-ଦକ୍ଷିଣ (ଅଗ୍ନିକୋଣ)ରେ ଭାରତ, ଭାରତର ଅଗ୍ନିକୋଣରେ ଓଡ଼ିଶା, ଓଡ଼ିଶାର ଅଗ୍ନିକୋଣରେ ଅବସ୍ଥିତ ପୁରୀ, ପୁରୀର ଅଗ୍ନିକୋଣରେ ଶ୍ରୀବତ୍ସଖଣ୍ଡଶାଳ ରୀତିରେ ନିର୍ମିତ ବଡ଼ଦେଉଳ ଏବଂ ବଡ଼ଦେଉଳର ଅଗ୍ନିକୋଣରେ ରୋଷଶାଳା, ଯେଉଁଠାରେ ମନ୍ଦିର ନିର୍ମାଣ କାଳରୁ ଅଗ୍ନି ପ୍ରଜ୍ଜ୍ୱଳିତ ହୋଇଥାଏ । ଏଠାରେ ମହୋଦଧିର ନିକଟରେ ଅବସ୍ଥିତ ଥିଲେ ହେଁ ଏଠାରେ କୂଅ ଖୋଳିଲେ ଲୁଣପାଣି ନ ଝରି ମଧୁରଜଳ ନିର୍ଗତ ହୋଇଥାଏ ।[ଆଧାର ଲୋଡ଼ା] ୧୯୭୫ ମସିହାରେ ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରକୁ ଜାତୀୟ କୀର୍ତ୍ତି ରୂପେ ଘୋଷଣା କରାଯାଇଛି ।
ପଞ୍ଚତୀର୍ଥ: ବ୍ରହ୍ମ ପୁରାଣ ଅନୁସାରେ ମାର୍କଣ୍ଡେୟ ପୁଷ୍କରିଣୀରେ ସ୍ନାନ, ଜଗନ୍ନାଥ ଓ ବଳରାମଙ୍କୁ ରତ୍ନବେଦୀରେ ଦର୍ଶନ, ସମୁଦ୍ରରେ ସ୍ନାନ ଓ ଇନ୍ଦ୍ରଦ୍ୟୁମ୍ନରେ ସ୍ନାନ । ଏହାକୁ ପଞ୍ଚତୀର୍ଥ କୁହାଯାଏ । ହଳଧରକୃତ ସ୍ମୃତି ଦର୍ପଣ ଅନୁସାରେ ମାର୍କଣ୍ଡେୟ, ଶ୍ୱେତଗଙ୍ଗା, ରୋହିଣୀକୁଣ୍ଡ, ସମୁଦ୍ର ଓ ଇନ୍ଦ୍ରଦ୍ୟୁମ୍ନ ହେଉଛି ପଞ୍ଚତୀର୍ଥ । କେହି କେହି ମାର୍କଣ୍ଡେୟ ପୁଷ୍କରିଣୀରେ ସ୍ନାନ, ମାର୍କଣ୍ଡେଶ୍ୱର ଶିବଙ୍କର ଦର୍ଶନ, ଅକ୍ଷୟବଟ ଓ ବଟମୂଳରେ ଥିବା ବଟେଶ୍ୱରଙ୍କୁ ଦର୍ଶନ, ମନ୍ଦିର ଭିତରେ ଗରୁଡ଼ ଓ ଠାକୁରଙ୍କୁ ଦର୍ଶନ, ଉଗ୍ରସେନଙ୍କୁ ଦର୍ଶନ କରି ସାଗର ଓ ଇନ୍ଦ୍ରଦ୍ୟୁମ୍ନରେ ସ୍ନାନ ଓ ତଦୁପରାନ୍ତ ନୃସିଂହଙ୍କୁ ଦର୍ଶନ କରିବାକୁ ପଞ୍ଚତୀର୍ଥ କହିଥାନ୍ତି । ଜ୍ୟେଷ୍ଠ ମାସର ଶୁକ୍ଳପକ୍ଷ ଦଶମୀଠାରୁ ପଞ୍ଚତୀର୍ଥ ବ୍ରତର ସଂକଳ୍ପ କରି ଏହାକୁ ସ୍ନାନ ପୂର୍ଣ୍ଣମୀଦିନ ଉଦ୍ଯାପନ କରାଯାଏ । କେହି କେହି କାର୍ତ୍ତିକ ମାସର ଶୁକ୍ଳପକ୍ଷ ଦଶମୀଠାରୁ ଏହି ବ୍ରତର ସଂକଳ୍ପ କରି ପୂର୍ଣ୍ଣମୀ ଦିନ ଉଦ୍ଯାପନ କରିଥାନ୍ତି । ପଞ୍ଚତୀର୍ଥରେ ପିଣ୍ଡଦାନ ବିଧି ଶାସ୍ତ୍ର ସମ୍ମତ । ପଞ୍ଚତୀର୍ଥର ଘାଟ ନିଲାମ ହୋଇ ମିଳୁଥିବା ଆୟ ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରକୁ ଯାଏ ।
ମାର୍କଣ୍ଡେୟ ପୁଷ୍କରଣୀ : ଏହି ପୁଷ୍କରିଣୀର ଉତ୍ତର ୩୫୦ ଫୁଟ, ପୂର୍ବ ୫୦୫ ଫୁଟ, ଦକ୍ଷିଣ ୩୮୫ ଫୁଟ ଓ ପଶ୍ଚିମ ୫୪୨ ଫୁଟ ଲମ୍ବ । ମାର୍କଣ୍ଡେୟ ମୁନି ତପସ୍ୟାକରି ଶିବଙ୍କୁ ସନ୍ତୁଷ୍ଟ କରି ମୃତ୍ୟୁଞ୍ଜୟ ହୋଇଥିବାରୁ ତାଙ୍କରି ନାମାନୁସାରେ ଏହି ପୁଷ୍କରିଣୀଟି ନାମିତ ବୋଲି କିମ୍ବଦନ୍ତୀ ରହିଛି। ଏହି ପୁଷ୍କରିଣୀ ତୀରରେ ମାର୍କଣ୍ଡେଶ୍ୱର ମନ୍ଦିର, ମୃତ୍ୟୁଞ୍ଜୟ ଲିଙ୍ଗ, ପଞ୍ଚପାଣ୍ଡବ ଓ କାଳୀୟଦଳନ ମୂର୍ତ୍ତୀ ରହିଛି। ମାଦଳା ପାଞ୍ଜି ଅନୁସାରେ କୋଶଳକେଶରୀ ରାଜା ମାର୍କଣ୍ଡେଶ୍ୱର ମନ୍ଦିର ଓ ପୁଷ୍କରିଣୀର ପଶ୍ଚିମ ପାର୍ଶ୍ୱସ୍ଥ ପଥର ପାଚେରୀ ନିର୍ମାଣ କରାଇଥିଲେ।
ଇନ୍ଦ୍ରଦ୍ୟୁମ୍ନ ପୁଷ୍କରଣୀ:
ଏହା ଗୁଣ୍ଡିଚା ମନ୍ଦିର ପାଖରେ ଅବସ୍ଥିତ । ଇତିହାସରୁ ଜଣାଯାଏ ରାଜା ଇନ୍ଦ୍ରଦ୍ୟୁମ୍ନ ଅଶ୍ୱମେଧ ଯଜ୍ଞ ଏବଂ ଜଗନ୍ନାଥସଂସ୍କୃତିର ଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ସମେତ ଚାରି ବିଗ୍ରହ ସ୍ଥାପନ କରିଥିଲେ । [୪] ଏହି ପୁଷ୍କରିଣୀ କିପରି ପବିତ୍ର ତାହା ଏହାର ସ୍ଥାପନାରୁ ଜଣାଯାଏ । ରାଜା ଇନ୍ଦ୍ରଦ୍ୟୁମ୍ନ ହଜାରେ ଗାଈ ବ୍ରାହ୍ମଣଙ୍କୁ ଦାନ ଦେଇ ଏହି ଜମିକୁ କିଣିଥିଲେ । ସେହି ଦିନଠୁ ଇନ୍ଦ୍ରଦ୍ୟୁମ୍ନ ପୁଷ୍କରିଣୀ ତୀର୍ଥଯାତ୍ରୀଙ୍କ ପାଇଁ ଏକ ପବିତ୍ର ତୀର୍ଥ ନାମରେ ପରିଗଣିତ ହେଲା ।
ନରେନ୍ଦ୍ର ପୁଷ୍କରିଣୀ
thumb|right|300px|ବେଳାଭୁଇଁରେ ବେଳବୁଡ଼
ସୁନାର ଗୌରାଙ୍ଗ
ଗୁଣ୍ଡିଚାଘର ବା ଗୁଣ୍ଡିଚା ମନ୍ଦିର
ଶ୍ରୀ ନୃସିଂହ ମନ୍ଦିର
ସିଦ୍ଧ ମହାବୀର
ଶରଧାବାଲି
ମାଉସୀ ମା’ ମନ୍ଦିର
ଲୋକନାଥ ମନ୍ଦିର
ଶ୍ରୀ କପାଳ ମୋଚନ
ଶ୍ରୀ ବେଡ଼ି ହନୁମାନ
ଶ୍ରୀ ଯମେଶ୍ୱର
ଦକ୍ଷିଣକାଳୀ
ସିଦ୍ଧ ବକୁଳ
ଶ୍ରୀ ଶ୍ୟାମାକାଳୀ
ଶ୍ରୀ ଅଷ୍ଟଶମ୍ଭୁ
ଶ୍ରୀ ତୋଟା ଗୋପୀନାଥ
ଶ୍ରୀକ୍ଷେତ୍ରର ସୁପ୍ରସିଦ୍ଧ ଆଶ୍ରମ
ଆଙ୍ଗିରା ଆଶ୍ରମ
thumb|ଅଙ୍ଗିରା ଆଶ୍ରମର ବାହାର ଦୃଶ୍ୟ
thumb|ଅଙ୍ଗିରା ଆଶ୍ରମର ଭିତର ଦୃଶ୍ୟ
ଆଙ୍ଗିରା ଆଶ୍ରମ ବଡ଼ଦେଉଳର ପୂର୍ବଦିଗରେ ଥିବା ଦୋଳମଣ୍ଡପ ସାହିର ଜହ୍ନିମୁଣ୍ଡିଆ ଛକରେ ଅବସ୍ଥିତ।ସେହି ପୁରାତନ ମଣ୍ଡପଟି ପୋତି ହୋଇ କାଳକ୍ରମେ ଗୋଟିଏ ଛୋଟିଆ ଚାନ୍ଦିନୀ ଆକାରର ହୋଇଯାଇଛି।ଜାଗାଘର କର୍ମକର୍ତ୍ତାମାନେ ବେଳେବେଳେ ଏଠାରେ ବୈଠକ ବସାନ୍ତି।ଏହି ମଣ୍ଡପଟି ବୃକ୍ଷଲତା ପରିବେଷ୍ଟିତ ।ଦୋଳମଣ୍ଡପ ସାହିର ନାମ ଏହି ମଣ୍ଡପର ନାମ ଅନୁଯାୟୀ ହୋଇଛି।ବର୍ତ୍ତମାନ ଦୋଳମଣ୍ଡପ ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରର ଅତି ନିକଟରେ ଉତ୍ତର ଦିଗରେ ସୁନ୍ଦର ଭାବେ ନିର୍ମିତ ହୋଇଛି ଓ ସେଠାରେ ଦୋଳ ଉତ୍ସବ ଏବଂ ଅବିର ଉତ୍ସବ ଖେଳ ହେଉଛି।ଆଙ୍ଗିରା ଆଶ୍ରମ ଜହ୍ନିମୁଣ୍ଡିଆ ଛକର ଦୋଳମଣ୍ଡପର ଦକ୍ଷିଣଦିଗରେ ରହିଛି।ବହୁ ପ୍ରାଚୀନ ବର ଅଶ୍ୱତ୍ଥ ବୃକ୍ଷର ଯୁଗଳବନ୍ଦୀରେ କେତୋଟି ଧ୍ୟାନ କକ୍ଷ ଥିଲା।ଏହି ଧ୍ୟାନ କକ୍ଷରେ ବିନା ବାଧା ବିଘ୍ନରେ ବସି ଋଷି ଆଙ୍ଗିରା ଓ ତାଙ୍କ ଶିଷ୍ୟମାନେ ମହାପ୍ରଭୁଙ୍କୁ ଧ୍ୟାନ କରୁଥିଲେ।ବର୍ତ୍ତମାନ ସେହି ବୃକ୍ଷ ମୂଳରେ ନୁଆଁଣିଆ ବଖୁରିଏ ଘର ଏବଂ ଗୋଟିଏ ଛୋଟିଆ ରୋଷେଇଘର ବଡ଼ଛତା ମଠ ତରଫରୁ ତିଆରି କରାଯାଇଛି ଓ ସେଠାରେ ପ୍ରତିଦିନ ଖେଚୁଡ଼ି ଭୋଗ ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଇଛି।ନୁଆଁଣିଆ ଟିଣଛପର ଘରର ଭିତରକୁ ନିରିଖିକି ଦେଖିଲେ ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥ, ଶ୍ରୀବଳଭଦ୍ର, ମା' ସୁଭଦ୍ରା ଓ ଶ୍ରୀସୁଦର୍ଶନଙ୍କ ଚତୁର୍ଦ୍ଧା ମୂର୍ତ୍ତି ଦୃଷ୍ଟି ପଥାରୁଢ଼ ହୁଅନ୍ତି।ଏହି ଚତୁର୍ଦ୍ଧା ମୂର୍ତ୍ତି ଅଧିକାଂଶ ସମୟ ଅନ୍ଧକାର ଗମ୍ଭୀରା ଭିତରେ ରହିଥାନ୍ତି ଓ ତାଙ୍କ ପାଖାପାଖି ଶ୍ରୀରାମଚନ୍ଦ୍ରଙ୍କର ମୂର୍ତ୍ତି ରହିଛି । ସେ ବଡ଼ଛତା ମଠର ଇଷ୍ଟଦେବତା ଅଟନ୍ତି।ଏହି ମୂର୍ତ୍ତି ପାଷାଣରେ ନିର୍ମିତ।ମହାପ୍ରଭୁଙ୍କ ଦାରୁ କେବେ କେମିତି ନବକଳେବର ହୁଅନ୍ତି।ସ୍ନାନ ପୂର୍ଣ୍ଣିମା ଓ ଅଣସର ସମୟରେ ଦୋଳମଣ୍ଡପ ସାହିର ଚିତ୍ରକରମାନେ ମହାପ୍ରଭୁଙ୍କୁ ବନକଲାଗି କରିଥାନ୍ତି।ଆଶ୍ରମର ପ୍ରବେଶ ପୂର୍ବରୁ ସପ୍ତର୍ଷିମଣ୍ଡଳସ୍ଥ ଋଷିଗଣ ଯଥା:- ଅତ୍ରି, ଆଙ୍ଗିରା, ବଶିଷ୍ଠ, ମରୀଚି, କ୍ରତୁ, ପୁଲହ, ପୁଲସ୍ତ୍ୟ ଆଦିଙ୍କ ଚିତ୍ର ଦୃଷ୍ଟି ପଥରେ ପଡ଼େ।ବଡ଼ଛତା ମଠ ଏହି ଆଶ୍ରମକୁ "ବଡ଼ଛତା" ଶାଖା "ଆଙ୍ଗିରାମଠ" ନାମକରଣ କରିଛନ୍ତି।ଆଶ୍ରମର ଅଗଣାରେ ଏକ କୂପ ରହିଛି ଯାହାକି ବ୍ୟବହାର ସୁଅନୁପଯୋଗୀ ।ବର ଅଶ୍ୱତ୍ଥ ବୃକ୍ଷର ସନ୍ଧି ସ୍ଥଳରେ ଭକ୍ତମାନେ କେତୋଟି ଶିବଲିଙ୍ଗ ସ୍ଥାପନା କରିଛନ୍ତି।ଏହି ଆଶ୍ରମର ଗମ୍ଭୀରାରେ ଗରୁଡ଼ କରଯୋଡ ମୁଦ୍ରାରେ ବିଦ୍ୟମାନ ହୋଇଛନ୍ତି।ପ୍ରତିବର୍ଷ ଶ୍ରାବଣ ପୂର୍ଣ୍ଣିମା ବା ରାକ୍ଷୀ ପୂର୍ଣ୍ଣିମା ତିଥିରେ ଶ୍ରୀସୁଦର୍ଶନ ବିମାନରେ ବସି ବିମାନବଡୁ ସେବକମାନଙ୍କ କାନ୍ଧରେ ଏଠାକୁ ମହାପ୍ରଭୁଙ୍କୁ ରକ୍ଷାବନ୍ଧନର ସାକ୍ଷୀ ରହିବା ପାଇଁ ଆସିଥାନ୍ତି।ଏଠାରେ ତାଙ୍କ ଭବ୍ୟ ସମ୍ବର୍ଦ୍ଧନା, ଉପାସନା ହେବା ସହିତ ସାହିର ଭକ୍ତମାନଙ୍କ ତରଫରୁ ପନ୍ତି ଭୋଗ ସମର୍ପଣ କରାଯାଇଥାଏ।ପୂର୍ବେ ଚକ୍ରରାଜ ସୁଦର୍ଶନ ଆଶ୍ରମକୁ ପରିକ୍ରମା କରିବାର ପରମ୍ପରା ଥିଲା କିନ୍ତୁ ଏବେ ଆଶ୍ରମର ଚତୁଃପାର୍ଶ୍ୱ ଆବର୍ଜନାରେ ପୂର୍ଣ୍ଣ ହୋଇଥିବାରୁ ଏହି ପରମ୍ପରା ଆଉ ପାଳନ ହେଉନାହିଁ।ଶ୍ରୀସୁଦର୍ଶନ କୁମାର ପୂର୍ଣ୍ଣିମା ରାତ୍ରିକାଳରେ ଏଠାରେ ବିଜେ ହୋଇ ପନ୍ତି ଭୋଗ ମଣୋହି କରନ୍ତି।ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ଶ୍ରୀଭୂଜରେ ଶୋଭା ପାଉଥିବା ସ୍ୱର୍ଣ୍ଣ ସୁଦର୍ଶନ ଚକ୍ର ମଧ୍ୟ ଏହି ଆଶ୍ରମକୁ ଶ୍ରାବଣ କୃଷ୍ଣ ଏକାଦଶୀ ବା ଚକ୍ର ବୁଲା ଏକାଦଶୀ ତିଥିରେ ବିଜେ ହୋଇଥାନ୍ତି ଓ ମୁନିଋଷିଙ୍କୁ ସମ୍ବର୍ଦ୍ଧିତ କରିଥାନ୍ତି।ଭକ୍ତମାନେ ଚକ୍ରରାଜଙ୍କୁ ପନ୍ତି ଭୋଗ ସମର୍ପଣ କରିଥାନ୍ତି।ମାର୍ଗଶୀର ମାସ ପୂର୍ଣ୍ଣିମା ବା ବା ପଣ୍ଡୁ ପୂର୍ଣ୍ଣିମାରେ ପଣ୍ଡୁ ନୃସିଂହ ଏବଂ ଶ୍ରାବଣ କୃଷ୍ଣ ଅଷ୍ଟମୀ ତିଥିରେ ବାଡ଼ି ନୃସିଂହ ଏହି ଆଶ୍ରମରେ ବିଜେ ହୋଇଥାନ୍ତି ଓ ଋଷି ଏବଂ ଭକ୍ତମାନଙ୍କୁ ସଂଖୋଳି ଅଭୟ ପ୍ରଦାନ କରନ୍ତି।ସେତେବେଳେ ଦିଅଁଙ୍କ ପାଇଁ ପନ୍ତି ଭୋଗର ଆୟୋଜନ କରାଯାଇଥାଏ।
ଭୃଗୁ ଆଶ୍ରମ
ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରର ଦକ୍ଷିଣ ପାର୍ଶ୍ୱରେ ବାଲିସାହି।ଏହି ସାହିର ଦାଣ୍ଡରେ ପ୍ରତି ଅମାବାସ୍ୟାରେ ଅମାବାସ୍ୟା ନାରାୟଣ ସାଗର ବିଜେ କରନ୍ତି।ମହାପ୍ରଭୁ ବଡ଼ଦାଣ୍ଡରେ ଗୁଣ୍ଡିଚା ଯାତ୍ରା କରୁଥିବାରୁ ତାହା ଯାତ୍ରା ଦାଣ୍ଡ ଏବଂ ବାଲିସାହି ଦାଣ୍ଡରେ ଉଆଁସ ଦାଣ୍ଡ ନାମରେ ଅଭିହିତ କରିଥାନ୍ତି।ଏହି ଦାଣ୍ଡ ବଡ଼ଦେଉଳଠାରୁ ଅଳ୍ପ ଦୂରରେ ଗଲେ ଭୃଗୁ ଆଶ୍ରମ ପଡ଼େ।ଏହି ଆଶ୍ରମ ଶ୍ୱେତଗଙ୍ଗା ସାମ୍ନାରେ ଅବସ୍ଥିତ।ଏହି ଆଶ୍ରମର ନାଁ ଭୃଗୁ ଆଶ୍ରମ ହେଲେ ଏଠାରେ ଉଗ୍ରସେନ ମହାରାଜ ପୂଜା ପାଉଛନ୍ତି।ସ୍ଥାନୀୟ ଲୋକମୁଖରୁ ଏହାକୁ ଉଗ୍ରସେନ ମୁଣ୍ଡି କୁହାଯିବାର ଶୁଣାଯାଏ। ଅନ୍ତକାଳରେ ପ୍ରାଣବାୟୁ ନଯାଇ କଷ୍ଟ ପାଉଥିବା ଲୋକମାନଙ୍କ ପାଇଁ ନିକଟସ୍ଥ ମୁକ୍ତିଶିଳା ପାଖରେ ହୋମକରି ଉଗ୍ରସେନଙ୍କୁ ପଣା ଭୋଗ ଦେଇ ପ୍ରାଣ ଛାଡୁ ନ ଥିବା ଲୋକଙ୍କୁ ପିଆଇ ଦିଆଯାଏ।"ଉଗ୍ରସେନ ମହାବାହୁ, ସମୁଦ୍ରକୂଳେ ଯିବା ହେଉ"ସ୍ୱର୍ଗଦ୍ୱାରକୁ ଲୋକମାନେ ଶବ ନେଲା ବେଳେ ଉଗ୍ରସେନଙ୍କ ସାମ୍ନା ଦାଣ୍ଡରେ କିଛି ସମୟ କୋକେଇ ରଖି ଏହି ପ୍ରାର୍ଥନା କରିଥାନ୍ତି।ଚତୁର୍ଭୁଜ ଉଗ୍ରସେନ ଉପର ଦୁଇ ହସ୍ତରେ ଶଙ୍ଖ ଚକ୍ର ଧରି ଉଭା ହୋଇଛନ୍ତି।ଉଗ୍ରସେନ କଂସର ଚୌକିଦାର ହୋଇଥିବା ବେଳେ ରାତି ଅଧରେ ବସୁଦେବଙ୍କ ମୁଣ୍ଡ ଉପରେ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କୁ ଦେଖି ପଚାରିଥିଲେ,
ତୁ ଯେବେ ଦେବ ଭଗବାନ
ଦେଖାଅ ଶଙ୍ଖ ଚକ୍ର ଚିହ୍ନ।
ପରେ କଂସର ନିଧନ ପରେ ଉଗ୍ରସେନ ମଥୁରାର ନୃପତି ହେଲେ।ବୋଧ ହୁଏ ସେ ଶିଶୁ ଶ୍ରୀକୃଷ୍ଣଙ୍କଠାରେ ରାତ୍ରି କାଳରେ ପହରା ଦେଲାବେଳେ ଦର୍ଶନ କରିଥିଲେ ଏବେ ମଧ୍ୟ ସେ ସେହି ଚିହ୍ନକୁ ଧାରଣ କରିଛନ୍ତି।
କଣ୍ଡୁ ଆଶ୍ରମ
ହରଚଣ୍ଡୀ ସାହି ଓ ଗୌଡ଼ବାଡ଼ ସାହିର ମଧ୍ୟ ଭାଗରେ ଶ୍ରୀଯମ୍ବେଶ୍ୱର ମହାଦେବଙ୍କ ଦକ୍ଷିଣ ପଶ୍ଚିମ କୋଣରେ ଯେଉଁ ନବନିର୍ମିତ ସୌନ୍ଦର୍ଯ୍ୟପୂର୍ଣ୍ଣ ଆଶ୍ରମଟି ରହିଛି ତାହା କଣ୍ଡୁ ଆଶ୍ରମ ନାମରେ ନାମିତ।କଣ୍ଡୁ ଋଷିଙ୍କ ଇଷ୍ଟଦେବତା ପଣ୍ଡୁ ନୃସିଂହ ଏଠାରେ ପୂଜା ପାଉଛନ୍ତି।୧୯୭୦ ମସିହାରେ ଏହି ଆଶ୍ରମ ପରିସରରେ ଗୌଡ଼ବାଡ଼ ସାହି ସତ୍ସଙ୍ଗ ଏକ ଭବ୍ୟ ମନ୍ଦିର ନିର୍ମାଣ କରିଛନ୍ତି।ସ୍ଥାନୀୟ ନୃସିଂହଯାଗା ତରଫରୁ ନିୟମିତ ଭାବେ ଏଠାରେ ପୂଜା ଅର୍ଚ୍ଚନା ଚାଲିଛି।ମହାପ୍ରଭୁଙ୍କ ଜଣେ ଭକ୍ତ ନିଜ ନାମକୁ ଗୁପ୍ତ ରଖି ପଣ୍ଡୁନୃସିଂହଙ୍କ ପୂଜା ଉପାସନା ଯଥା ରୀତିନୀତି ଅନୁଯାୟୀ କରିବାକୁ ସଂକଳ୍ପ ନେଇଛନ୍ତି।ଏହି ଆଶ୍ରମକୁ ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରୁ ଶ୍ରୀସୁଦର୍ଶନ, ଚକ୍ରନାରାୟଣ, ବାଡ଼ି ନୃସିଂହ, ପଣ୍ଡୁ ନୃସିଂହ ବିମାନରେ ବସି ବିମାନବଡୁଙ୍କ କାନ୍ଧରେ ଆସିଥାନ୍ତି।ଏଠାରେ ପନ୍ତିର ବ୍ୟବସ୍ଥା କରାଯାଏ।ଶ୍ରୀସୁଦର୍ଶନ ରାଧାଷ୍ଟାମୀ ତିଥିରେ ଯମ୍ବେଶ୍ୱର ମହାଦେବଙ୍କ ପାଖକୁ ଆସି ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର ଜମାଖର୍ଚ୍ଚ ଖାତାକୁ ତନଖି କରିଥାନ୍ତି।ସେତେବେଳେ ତାଙ୍କ ପାଇଁ ଏଠାରେ ପନ୍ତି ଭୋଗ ହୋଇଥାଏ।ଶ୍ରୀମଦନମୋହନ ଓ ଶ୍ରୀଦେବୀ ଗୁଆଲିରେ ଆସି ଶ୍ରୀଯମ୍ବେଶ୍ୱରଙ୍କ ବୃଷଭ ପୃଷ୍ଠରେ ବସି ଅଭ୍ୟର୍ଥିତ ହୋଇଥାନ୍ତି।ସେତେବେଳେ ମଧ୍ୟ କଣ୍ଡୁ ଆଶ୍ରମ ତରଫରୁ ପନ୍ତି ଭୋଗ କରାଯାଇଥାଏ।ଶ୍ରୀଯମ୍ବେଶ୍ୱର ମାମୁଁ ହୋଇ ବଡ଼ ଠାକୁରଙ୍କୁ ପୋଢୁଆଁ କରିଥାନ୍ତି।ସେତେବେଳେ କଣ୍ଡୁ ଆଶ୍ରମରେ ପନ୍ତି ଭୋଗର ବ୍ୟବସ୍ଥା ହୋଇଥାଏ।
ମାର୍କଣ୍ଡେୟ ଆଶ୍ରମ
ବଡ଼ ଦେଉଳର ଉତ୍ତର ପଶ୍ଚିମ ଦିଗରେ ମାର୍କଣ୍ଡେଶ୍ୱର ସାହି ରହିଛି।ଏହା ପୁରୀର ଏକ ସର୍ବ ପୁରାତନ ସାହିମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରୁ ଗୋଟିଏ।ଏହି ସାହିର ଶେଷରେ ମାର୍କଣ୍ଡେଶ୍ୱର ସରୋବର ଏବଂ ସରୋବର କୂଳରେ ମାର୍କଣ୍ଡେଶ୍ୱର ମହାଦେବ ମନ୍ଦିର ବିଦ୍ୟମାନ।ଏଠାରେ ଆଗରୁ ସପ୍ତ ମାତୃକା ମୂର୍ତ୍ତି ପୂଜା ପାଉଥିଲେ।କାଳକ୍ରମେ ଶାକ୍ତମାନଙ୍କ ପୂଜା ଉପାସନା ସହ ଶିବ ଉପସକମାନଙ୍କ ପୂଜା ଉପାସନା ଯୋଡ଼ି ହୋଇ ବର୍ତ୍ତମାନ ଶିବ ଶାକ୍ତ ଉପାସନା ସ୍ଥଳୀ ରୂପେ ଏହା ପ୍ରସିଦ୍ଧି ଲାଭ କରିଛି।ମାର୍କଣ୍ଡେଶ୍ୱର ଜଳାଶୟ ବହୁ ପୁରାତନ ଓ ଏକ ତୀର୍ଥକ୍ଷେତ୍ର ମଧ୍ୟ ।ଐତିହାସିକମାନେ ମତ ଦିଅନ୍ତି ଯେ, ଏହି ଜଳାଶୟ ଏକାଦଶ ଶତାବ୍ଦୀର ମଧ୍ୟ ଭାଗରେ ଚୋଡ଼ଗଙ୍ଗ ଦେବ ଖନନ କରାଇଥିଲେ।ଶ୍ରୀକ୍ଷେତ୍ରାଗତ ଶ୍ରଦ୍ଧାଳୁମାନେ ଏହି ପବିତ୍ର ଜଳାଶୟରେ ବୁଡ଼ ପକାଇ ମାର୍କଣ୍ଡେଶ୍ୱର ପ୍ରଭୁଙ୍କୁ ଦର୍ଶନ କରି ଶ୍ରୀମନ୍ଦିର ଯାଉଥିଲେ।ଏହିଠାରେ ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରର କାଳୀୟଦଳନ ନୀତି ଓ ବଳଭଦ୍ରଙ୍କ ଜନ୍ମନୀତି ଅନୁଷ୍ଠିତ ହେଉଅଛି।
ସ୍କନ୍ଧ ପୁରାଣରେ ବର୍ଣ୍ଣିତ ଯେ, ମହାପ୍ରଳୟ କାଳରେ ଶ୍ରୀନାରାୟଣ ପ୍ରଳୟ ଜଳର ଉପରି ଭାଗରେ ଦୃଶ୍ୟମାନ କଳ୍ପବଟର ପତ୍ରପୁଟରେ ବାଳମୁକୁନ୍ଦ ରୂପେ ଶୟନ କରିଥିଲେ।କଳ୍ପଜୀବି ମାର୍କଣ୍ଡେୟ ତାଙ୍କୁ ଦେଖି ତାଙ୍କ ଗର୍ଭରେ ପ୍ରବେଶ କରି ତାଙ୍କ ଉଦର ମଧ୍ୟରେ ସାରା ବିଶ୍ୱବ୍ରହ୍ମାଣ୍ଡ ଦର୍ଶନ କରିଥିଲେ।ମହାପ୍ରଭୁଙ୍କଠାରୁ ବର ଲାଭ କରି ଏବଂ ମହାପ୍ରଭୁଙ୍କ ଆଜ୍ଞାରେ ନୀଳଗିରିର ବାୟୁକୋଣରେ ଏକ ଖାତ ଭିତରେ ରହି ତପସ୍ୟା କରିଥିଲେ।କାଳକ୍ରମେ ଏହି ଖାତ ବିରାଟ ଜଳାଶୟ ମାର୍କଣ୍ଡ ପୁଷ୍କରିଣୀ ନାମରେ ନାମିତ ହେଲା ଓ ତୀର୍ଥସ୍ଥଳୀ ମଧ୍ୟ ହେଲା।ମାର୍କଣ୍ଡ ଋଷିଙ୍କ ଇଷ୍ଟଦେବତା ପ୍ରଭୁ ମାର୍କଣ୍ଡେଶ୍ୱର ମହାଦେବ ଏହି କ୍ଷେତ୍ରର କ୍ଷେତ୍ରେଶ୍ୱର ଅଟନ୍ତି।ମହାଦେବଙ୍କ କୃପାରୁ ବାଳକ ମାର୍କଣ୍ଡେୟ ଚିରାୟୁରେ ପରିଣତ ହୋଇଥିଲେ।ମୃତ୍ୟୁ ଦେବତା ଯମ ତାଙ୍କ ପାଖ ମାଡିବାକୁ ସାହସ କରିପାରିଲେ ନାହିଁ।
ବର୍ତ୍ତମାନ ମାର୍କଣ୍ଡ ଋଷିଙ୍କ ଅବଟ ବିରାଟ ତୀର୍ଥକ୍ଷେତ୍ରରେ ସୁନ୍ଦର ଶିବ ମନ୍ଦିର, ସପ୍ତମାତୃକା ମନ୍ଦିର ଏବଂ ଅନ୍ୟ ଦେବାଦେବୀଙ୍କ ମନ୍ଦିର ଏବଂ ମଣ୍ଡପମାନ ନିର୍ମିତ ହୋଇଛି।ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରର ନୀତିକାନ୍ତି ପାଇଁ ସମସ୍ତ ଦେବାଦେବୀ ଏଠାକୁ ଆସି ପନ୍ତି ଭୋଜନରେ ଯୋଗ ଦିଅନ୍ତି।ସ୍ୱୟଂ ମାର୍କଣ୍ଡେଶ୍ୱର ପଞ୍ଚୁ ପାଣ୍ଡବଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଜଣେ ହୋଇ ଚନ୍ଦନ ଯାତ୍ରାରେ ଯୋଗ ଦେଇ ଚାପ ଖେଳନ୍ତି।ଶିବ ବିବାହ ପରଦିନ ଶୀତଳ ଷଷ୍ଠୀ ତିଥିରେ ପାର୍ବତୀଙ୍କୁ ସଙ୍ଗରେ ଧରି ଶ୍ରୀଜଗନ୍ନାଥଙ୍କ ନିମନ୍ତ୍ରଣ ରକ୍ଷା କରି ଶ୍ରୀମନ୍ଦିରକୁ ବୃଷଭ ବାହନରେ ବସି ଯାତ୍ରା କରନ୍ତି।ସେଠାରେ ପଞ୍ଚୁଗ୍ରାସୀ ପରେ ବିଶ୍ରାମ ନେଇ ପରଦିନ ଆପଣା ମନ୍ଦିରକୁ ବାହୁଡା ବିଜେ କରନ୍ତି।ଏସବୁ ମହାନ୍ ତପସ୍ୱୀ ମାର୍କଣ୍ଡେୟ ମୁନିଙ୍କର ସାଧନାର ଫଳ ବୋଲି କୁହାଯାଇପାରେ।
ବିଶେଷତ୍ୱ
ପୁରୀ ଜିଲ୍ଲା ଚିକିତ୍ସାଳୟ, ପୁରୀ: ଓଡ଼ିଶାର ଏକମାଲ୍ର ଡାକ୍ତରଖାନା ଯାହା କି ଆଇ ଏସ୍ ଓ (ISO) ସ୍ୱୀକୃତିପ୍ରାପ୍ତ । ଏଠାରେ ପରିବାର ନିୟୋଜନ, ଜନ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ, ଅର ସି ଏଚ୍, ବର୍ଣ୍ଣାନ୍ଧତା, ମ୍ୟାଲେରିଆ, ଫାଇଲେରିଆ, ଯକ୍ଷ୍ମା ଆଦିରେ ସ୍ୱତନ୍ତ୍ର ଚିକିତ୍ସା ପ୍ରଦାନ କରାଯାଏ ।
ରାମକୃଷ୍ଣ ମିଶନ: ଏହା ୧୯୨୫ ମସିହାରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ହୋଇଥିଲା । ଏଠାରେ ବିଭିନ୍ନ ଶ୍ରେଣୀର ୭୦ ଜଣ ଆଦିବାସୀ ଛାତ୍ରଙ୍କ ପାଇଁ ମାଗଣା ଖାଇବା ଓ ରହିବା ସ ହ ପାଠ ପଢ଼ିବାର ବନ୍ଦୋବସ୍ତ ରହିଛି । ଏଠାରେ ଥିବା ପାଠାଗାର ଏହାର ସବୁଠାରୁ ପୁରୁଣା ଓ ପ୍ରଥମ ଲୋକା ସେବା । ଏଠାରେ ପ୍ରାୟ ୨୨,୦୦୦ଟି ପୁସ୍ତକ ରହିଛି ଏବଂ ଏହା ୫ଟି ଖବାରକାଗଜ ଓ ୪୦ଟି ପତ୍ରିକା ଯୋଗାଏ । ଏଠାରେ ସ୍ୱାସ୍ଥ୍ୟ ସେବା ୧୯୮୪ ମସିହାରେ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା । ବର୍ତ୍ତମାନ ଏହା ମୟୁରଭଞ୍ଜ, ସମ୍ବଲପୁର ଓ ଗଞ୍ଜାମ ଜିଲ୍ଲାରେ ସେବା ପ୍ରଦାନ କରୁଛି । ପୁରୀ ରଥଯାତ୍ରାରେ ଏହା ଏକ ଅଗ୍ରଣୀ ସେବା ପ୍ରଦାଙ୍କାରି ସଂସ୍ଥା ।
ରାଜ ଭବନ: ଏହା ବ୍ରିଟିଶ ଅମଲରେ ଗଭର୍ଣ୍ଣର ହାଉସ ଭାବେ ଜଣାଶୁଣା ଥିଲା । ବିହାର ଓ ଓଡ଼ିଶାର ଲ୍ୟୁଟନାଣ୍ଟ ଗଭର୍ଣ୍ଣରଙ୍କ ଗ୍ରୀଷ୍ମ ଛୁଟି କଟାଇବା ପାଇଁ ଏହା ୧୯୧୩-୧୪ରେ ତିଆରି କରାଯାଇଥିଲା ।
ଶ୍ରୀ ସଦାଶିବ ସଂସ୍କୃତ ମହାବିଦ୍ୟାଳୟ: ଏହାକୁ ୧୯୭୧ ମସିହାରେ ପ୍ରତିଷ୍ଠା କରାଯାଇଥିଲା । ବର୍ତ୍ତମାନ ଏହା ଶ୍ରୀ ସଦାଶିବ ସଂସ୍କୃତ ସଂସ୍ଥାନ, ଶ୍ରୀ ସଦାଶିବ କ୍ୟାମ୍ପସ, ପୁରୀ ଭାବେ ପରିଚିତ । ଏଠାରେ ସାହିତ୍ୟ, ନବ୍ୟ ବ୍ୟାକରଣ, ଧର୍ମଶାସ୍ତ୍ର, ପୁରାଣ ଇତିହାସ, ସିଦ୍ଧାନ୍ତ ଜ୍ୟୋତିଷ, ଫଳିତ ଜ୍ୟୋତିଷ, ଅଦ୍ୱୈତ୍ୟ ବେଦାନ୍ତ, ସାଂଖ୍ୟ ଯୋଗ, ନବ୍ୟ ନ୍ୟାୟ, ସର୍ବଦର୍ଶନ ଓ ଶିକ୍ଷା ଶାସ୍ତ୍ର ପ୍ରଭୃତି ଶିକ୍ଷା ଦିଆଯାଏ ।
ଗ୍ୟାଲେରି ଓ ତଥ୍ୟ
ମନ୍ଦିର
ମନ୍ଦିର ସମ୍ବନ୍ଧୀୟ
ମଠ/ ଆଶ୍ରମ
ସମାଧୀ
ଅନୁଷ୍ଠାନ/ ସରକାରୀ କାର୍ଯ୍ୟାଳୟ
ପୁଷ୍କରିଣୀ/ ନଈ
ଅନ୍ୟାନ୍ୟ
ଆଧାର
ଅଧିକ ତଥ୍ୟ
ଶ୍ରେଣୀ:ପୁରୀ ଜିଲ୍ଲାର ଗାଆଁ ଓ ସହର
ଶ୍ରେଣୀ:୨୦୧୬ ରଥଯାତ୍ରା ଗଣସମ୍ପାଦନାରେ ଗଢ଼ା ବା ଉନ୍ନତ କରାଯାଇଥିବା ପ୍ରସଙ୍ଗମାନ |
ରାମ ମନ୍ଦିର | https://or.wikipedia.org/wiki/ରାମ_ମନ୍ଦିର | ଆପଣ ଖୋଜୁଥିବା ପ୍ରସଙ୍ଗଟି ତଳଲିଖିତ ପ୍ରସଙ୍ଗମାନଙ୍କ ଭିତରୁ ଗୋଟିଏ ହୋଇଥାଇ ପାରେ:
ରାମ ମନ୍ଦିର, ଜୁଣିଆ
ଶ୍ରୀରାମ ମନ୍ଦିର, ଡୁମୁରିପୁଟ
ରାମ ମନ୍ଦିର (ଭୁବନେଶ୍ୱର) |
ଗୁଗଲ | https://or.wikipedia.org/wiki/ଗୁଗଲ | ଗୁଗଲ ହେଉଛି ଇଣ୍ଟରନେଟରେ ସର୍ବବୃହତ ଖୋଜାଯନ୍ତ୍ର । ଏହା ଖୋଜାଯନ୍ତ୍ର ଛଡ଼ା ଅନ୍ୟ କାମ ମଧ୍ୟ କରେ । ଏଓଏଲ୍ ପରି ଖୋଜାଯନ୍ତ୍ର ଏହାର ସଫ୍ଟୱେର୍ ଓ ତଥ୍ୟାଧାର ବ୍ୟବହାର କରନ୍ତି । ତେଣୁ ଏହା ୱେବ୍ର ସର୍ବାଧିକ ବ୍ୟବହୃତ ଖୋଜାଯନ୍ତ୍ର । ପ୍ରତିଦିନ ପ୍ରାୟ ୨୨ କୋଟି ଲୋକ ଏହାକୁ ବ୍ୟବହାର କରନ୍ତି । ଆମେରିକାର କାଲିଫର୍ନିଆ ରାଜ୍ୟରେ ଗୁଗଲର ମୁଖ୍ୟ ଦପ୍ତର ଅଛି ।
ଗୁଗଲରେ ଲୋକେ ଛବି, ସମ୍ବାଦ ସନ୍ଧାନ କରିବା ସହିତ କିଣାକିଣି ମଧ୍ୟ କରିପାରିବେ । ଜୁନ ୨୦୦୪ ସୁଦ୍ଧା, ଗୁଗଲରେ ୪.୨୮ ଅର୍ବୁଦ ୱେବ୍ ପୃଷ୍ଠା, ୮୮ କୋଟି ଛବି, ୮୪.୫ କୋଟି ସନ୍ଦେଶ, ଅର୍ଥାତ ମୋଟ ୬ ଅର୍ବୁଦ ବସ୍ତୁ ଥିଲା ।
ଗୁଗଲ କରିବା ଏକ କ୍ରିୟାକୁ ବୁଝାଏ ଯାହାର ଅର୍ଥ ଗୁଗଲରେ ସନ୍ଧାନ କରିବା । ଗୁଗଲର ପ୍ରସିଦ୍ଧି ଯୋଗୁ, ଗୁଗଲ କରିବା ଅର୍ଥ ୱେବ୍ ଖୋଜାକୁ ମଧ୍ୟ ବୁଝାଇଥାଏ । କମ୍ପାନୀର ବାଣିଜ୍ୟସଂକେତ ହୋଇଥିବାରୁ ଗୁଗଲ ଏହା ପସନ୍ଦ କରେ ନାହିଁ । ଲୋକେ ଅତ୍ୟଧିକ ବ୍ୟବହାର କଲେ ଗୁଗଲ ବାଣିଜ୍ୟସଂକେତ ହରେଇପାରେ ।
ଇତିହାସ
୧୯୯୬ରେ ଷ୍ଟାନ୍ଫୋର୍ଡ଼୍ ବିଶ୍ୱବିଦ୍ୟାଳୟର ଦୁଇ ଛାତ୍ର ଲାରୀ ପେଜ୍ ଓ ସର୍ଜି ବ୍ରିନ୍ଙ୍କଦ୍ୱାରା ଗୁଗଲ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିଲା । କାଲିଫର୍ନିଆର ମେନ୍ଲୋ ପାର୍କରେ ଥିବା ଜଣେ ବନ୍ଧୁଙ୍କ ଗ୍ୟାରେଜ୍ରେ ୭ ସେପ୍ଟେମ୍ବର, ୧୯୯୮ରେ ଗୁଗଲ କମ୍ପାନୀରେ ପରିଣତ ହେଲା । ୧୯୯୯ ଫେବ୍ରୁୟାରୀରେ କାଲିଫର୍ନିଆର ପାଲୋ ଆଲ୍ଟୋକୁ କମ୍ପାନୀ ସ୍ଥାନାନ୍ତରିତ ହେଲା । ଏହାର ବର୍ଷେ ପରେ 'ଗୁଗଲ୍ପ୍ଲେକ୍ସ' ନାମକ ସ୍ଥାନକୁ ଏହା ଅଣାଗଲା ।
ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୨୦୦୧ରେ ଗୁଗଲର ପୃଷ୍ଟା ତଉଲ (PageRank) ପଦ୍ଧତିକୁ ଆମେରିକୀୟ ପେଟେଣ୍ଟ ମିଳିଲା । ଏହାର ଉଦ୍ଭାବକ ଥିଲେ ଲାରୀ ପେଜ୍ ।
ଅଗଷ୍ଟ ୧୦, ୨୦୧୫ରେ ସୁନ୍ଦର ପିଚାଇ ଗୁଗଲର ସିଇଓ ଭାବେ ସ୍ଥାନ ଗ୍ରହଣ କରିଥିଲେ ।
ବସ୍ତୁ ଓ ସେବା
ବିଜ୍ଞାପନ
thumb|
Google on ad-tech London, 2010
ବିଜ୍ଞାପନ ଜଗତରେ ଗୁଗଲ ଏକ ପ୍ରମୁଖ ଭୂମିକା ଗ୍ରହଣ କରିଛି । ୨୦୧୧ରେ ଗୁଗଲର ସମୁଦାୟ ଅମଦନିର ୯୬% କେବଳ ବିଜ୍ଞାପନରୁ ଆସିଥିଲା । ସନ୍ଧାନ ସେବା ସହିତ ଗୁଗଲ ନିଜର ବିଜ୍ଞାପନ ସେବା ମଧ୍ୟ ଆରମ୍ଭ କରିଛି । ଯେଉଁଥିରେକି କ୍ଲିକ୍ ହିସାବରେ ବ୍ୟକ୍ତିକୁ ପଇସା ଦେବାକୁ ପଡିଥାଏ । ଗୁଗୁଲର ଏହି ବିଜ୍ଞାପନ ସେବାଟି ସମୟ, କାଳ, ବୟଷ ଅନୁସାରେ ଲୋକମାନଙ୍କ ନିକଟରେ ପହନ୍ଚି ଥାଏ ।
ଗୁଗୁଲ ଅନଲିଟିକସ୍, ୱେବସାଇଟ ମାଲିକମାନଙ୍କୁ ୱେବସାଇଟ ଟ୍ରାଫିକ୍ ଜନିବରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥାଏ । ସେହିପରି ଗୁଗୁଲ AdWords ବିଭନ୍ନ ସ୍ଥାନରେ ବିଜ୍ଞାପନ ଦେଖେଇବରେ ସାହାଯ୍ୟ କରିଥାଏ ।
ଗୁଗଲ ସନ୍ଧାନ
thumb|250px|ସେପ୍ଟେମ୍ବର ୧, ୨୦୧୫ରେ ଗୁଗଲର ମୂଳପୃଷ୍ଠା
ଆଜି ସମୟରେ ଗୁଗୁଲର ସନ୍ଧାନୀ ଇଞ୍ଜିନ୍ କୋଟି କୋଟି ଲୋକଙ୍କୁ ସାହାଯ୍ୟ କରି ଚାଲିଛି । ୨୦୦୯ ମସିହାରେ CamScoreଦ୍ୱାରା ହୋଇଥିବା ଏକ ଅନୁଧ୍ୟାନରୁ ଜଣାପଡିଛି ଯେ ଗୁଗୁଲର ଏହି ସନ୍ଧାନୀ ଇଂଜିନ ବିଶ୍ୱର ସର୍ବ ବୃହତ ସନ୍ଧାନୀ ଇଂଜିନ ।
ଗୁଗୁଲ ଆଜି କଲି ବହିପତ୍ର ବିକିବାରେ ମଧ୍ୟ ଅଗ୍ର ଧାଡିରେ ରହି ଅଛି । ଗୁଗୁଲ ବୁକ ନାମକ ଏକ ସେବାଦ୍ୱାରା ଗୁଗୁଲ ବହି ବ୍ୟବସାୟରେ ଆମାଜନ ଭଳି କମ୍ପାନୀ ମାନଙ୍କ ସହିତ ତଳ ଦେଇ, ନିଜ ବହି ବ୍ୟବସାୟରେ ଅଗ୍ରଗତି କରି ଚାଲିଛି ।
ବର୍ତ୍ତମାନ ଗୁଗୁଲ ସର୍ଚ୍ଚରେ ଭୟେସ୍ ଟାଇପିଂ ଭଳି ବିଚକ୍ଷଣ ସେବା ରହିଛି ।
ମେସିନ ଲରନିଙ୍ଗ ଏବଂ ଗୁଗଲ
ପୂର୍ବରୁ ଏକ ସନ୍ଧାନୀ ସେବା ଭାବେ କାମ କରୁଥିବା ଗୁଗଲ, ବର୍ତ୍ତମାନ ମେସିନ ଲରନିଙ୍ଗ ଏବଂ ଆର୍ଟିଫିସିଆଲ ଇଣ୍ଟେଲିଯେନ୍ସ ଆଡକୁ ଆଗେଇ ଚାଲିଛି । ୨୦୧୬ ଗୁଗଲ ଆଇ/ଓରେ ଉନ୍ମୋଚିତ ଗୁଗଲ ଆସିଷ୍ଟାଣ୍ଟ ସହାୟତାରେ ଲୋକମାନଙ୍କୁ ସହାୟତା କରିବା ସହିତ, ନିଜର ଚିତ୍ର ସନ୍ଧାନୀ ସେବା, ସ୍ୱର ସନ୍ଧାନୀ ସେବା, ଇମେଜ ପ୍ରୋସେସିଙ୍ଗ ଏବଂ ଅନୁବାଦ ସେବାକୁ ଦିନକୁ ଦିନ ଉନ୍ନତ କରିଚାଲିଛି ।
ଏପରିକି ଗୁଗଲ ଆଇ/ଓ ୨୦୧୭ରେ ଗୁଗଲର ସି.ଇ.ଓ ସୁନ୍ଦର ପିଚାଇ ଲୋକମାନଙ୍କୁ ଆର୍ଟିଫିସିଆଲ ଇଣ୍ଟେଲିଯେନ୍ସ ଆଡକୁ ଆଗେଇବା ପାଇଁ କହିଛନ୍ତି ।
କାର୍ଯକାରୀ ସଫ୍ଟୱେର
ଗୁଗୁଲ ଆଜି ଦଶରୁ ଅଧିକ କାର୍ଯ୍ୟକାରୀ ସଫ୍ଟୱେର ସେବା ଦେଉଛି, ଯାହାକି ବର୍ତ୍ତମାନ ଦୈନନ୍ଦିନ ଜୀବନର ଅଂଶ ହୋଇଗଲାଣି । ଗୁଗୁଲର ଏହି ସବୁ ସେବାଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରୁ ଜିମେଲ୍ ସେବା ଅନ୍ୟତମ । ଏପ୍ରିଲ ୧, ୨୦୦୪ରେ ଆରମ୍ଭ ହୋଇଥିବା ଏହି ସେବା ବର୍ତ୍ତମାନ ପ୍ରତେକ ମଣିଷର ଏକ ଆବଶ୍ୟକତାରେ ପରିବର୍ତିତ ହୋଇଗଲାଣି. ।
ସେହିପରି ଗୁଗୁଲ ୨୦୦୪ରେ ଗୁଗୁଲ କୋଡ଼ ନାମକ ଏକ ସେବା ଆରମ୍ଭ କର ଥିଲା ଯେଉଁଥିରେ ପ୍ରୋଜେକ୍ଟ ମ୍ୟାନେଜମେଣ୍ଟର କାମ ବହୁତ ସୁବିଧାରେ ହୋଇ ପାରୁଥିଲା । ପରବର୍ତ୍ତୀ କାଳରେ ଏହି ସେବାଟି ଗୁଗୁଲ ଡେଭଲପର ନାମରେ ପରିଚିତ ହୋଇଥିଲା ।
ଠିକ ସେହି ପରି Google for Work ସେବାଦ୍ୱାରା ଗୁଗୁଲ ନୂଆ ଗଢ଼ି ଉଠିଥିବା କମ୍ପାନୀ ମାନଙ୍କ ପାଇଁ ପରିବର୍ତନସିଲ ଗୁଗୁଲ ସେବାର ନିର୍ମାଣ କରି ଚାଲିଛି ।
ବ୍ୟବସାୟିକ ସଫ୍ଟୱେର
ବ୍ୟବସିୟିକ ସଫ୍ଟୱେରଗୁଡ଼ିକ ମଧ୍ୟରୁ Google apps ଅନ୍ୟତମ । ଯେଉଁଠିକି କମ୍ପାନୀମାନେ ନିଜସ୍ୱ ନାମରେ ମେଲ୍, Google Doc ଏବଂ ବାଣିଜ୍ୟ ଜନିତ ସଫ୍ଟୱେର ପୋଷ୍ଟିନି ବ୍ୟବହାର କରି ପାରିବେ ।
ଅନ୍ୟାନ୍ୟ ସଫ୍ଟୱେର
ଗୁଗଲର ଅନ୍ୟ ସଫ୍ଟୱେର ମାନଙ୍କ ମଧ୍ୟରେ ଗୁଗଲ ଟ୍ରାନ୍ସଲେଟ ସବୁଠାରୁ ଗୁରୁତ୍ୱ ପୂର୍ଣ । ଏହା ଏକ ସର୍ବର ସାଇଡ ସେବା ସାହାଯ୍ୟରେ ମଣିଷ, ନିଜେ ନ ଜାଣିଥିବା ଭାଷା ମଧ୍ୟ ବ୍ୟବହାର କରି ପାରୁଛି ଏବଂ ସହଜରେ ବୁଝିପାରୁଛି । ଏହି ସେବା ବର୍ତ୍ତମାନ ୮୦ଟି ଭାଷାରେ ଉପଲବ୍ଧ । ହସ୍ତଲିପିଠାରୁ ଆରମ୍ଭ ଲର ସ୍ୱର ଅନୁଷରଣ ମଧ୍ୟ ଗୁଗୁଲ ଟ୍ରାନ୍ସଲେଟ ସେବା କରି ପାରୁଛି ।
୨୦୦୨ରେ ଗୁଗୁଲ, ଗୁଗୁଲ ନିଉସ୍ ନାମକ ଏକ ସେବା ଆରମ୍ବ କରିଥିଲା ଯାହାକି ବର୍ତ୍ତମାନ ମଧ୍ୟ କାର୍ଯ୍ୟରତ ଅଛି ।
ଗୁଗୁଲ ନିଜ ଜନ୍ମ ସ୍ଥାନରେ ବର୍ତ୍ତମାନ ମାଗଣା Wi-Fiର ସେବା ପ୍ରଦାନ କରି ଆସୁଛି । ୨୦୧୦ ମସିହାରେ ଗୁଗୁଲ, ଗୁଗୁଲ ଫାଇବର୍ ନାମକ ଏକ ନୂଆ ସେବା ଆରମ୍ଭ କରିବାର ଘୋଷଣା କରିଥିଲା । ଯେଉଁଥିରେ ୫୦୦୦୦ରୁ ୫୦୦୦୦୦ ଗ୍ରାହକଙ୍କୁ ତୀବ୍ର ବେଗ ବିଶିଷ୍ଟ ଇଣ୍ଟରନେଟ ସେବା ଦେବାର ପ୍ରତିଶ୍ରୁତି ଗୁଗୁଲ କରିଥିଲା ।
୨୦୦୭ ମସିହାରେ ଗୁଗୁଲ ନିଜର ମୋବାଇଲ ଫୋନ୍ ତିଆରି କରିବା କଥା ଚିନ୍ତା କରି ଥିଲା, ଯାହାକି ଅପିଲ ମୋବାଇଲ ସହ ତାଳ ଦେଇ ଚାଲି ପାରିବ । ଏଥପାଇଁ ଗୁଗୁଲ Androidକୁ ଅଧିକାର କରି ଥିଲା ଏବଂ ଏହାକୁ Open Source ପ୍ରୋଜେକ୍ଟ ଭାବେ ବିତରଣ କରିଥିଲା । ଯାହାକି ପରବର୍ତ୍ତୀ କାଳରେ ଏକ ଅପରେଟିଂ ସିଷ୍ଟମରେ ପରିଣତ ହୋଇଥିଲା ।
ସେହି ପରି ଗୁଗୁଲର ଆଉରି ଅନେକ ସଫ୍ଟୱେର ଯଥା, ଗୁଗୁଲ ୱାଲେଟ, ଗୁଗୁଲ କାମେରା, ପ୍ରୋଜେକ୍ଟ ଫାଇ ଅନ୍ୟତମ ।
ଏପିଆଇ
ଗୁଗୁଲର ଏହି ଏପିଆଇ ସାହାଯ୍ୟରେ ଡେଭେଲପରମାନେ ନିଜର ଆପ୍ଲିକେସନ ଗୁଡିକରେ ଗୁଗୁଲ ସେବାଗୁଡ଼ିକ ସହିତ ସମ୍ପର୍କ ଯୋଡି ପାରୁଛନ୍ତି ।
ବ୍ୟବସାୟିକ ଘଟଣା ଓ ପରମ୍ପରା
thumb|250px|Larry Page speaking at the European Parliament on June 17, 2009
ଫରଚୂନ୍ ମାଗାଜିନ୍ ଅନୁଶାରେ ଗୁଗୁଲ ୨୦୦୭, ୨୦୦୮ ଏବଂ ୨୦୧୨ରେ ବିଶ୍ୱର ସର୍ବ ପ୍ରଥମ କମ୍ପାନୀର ମର୍ଯ୍ୟାଦା ପାଇଁ ଥିଲା। ୨୦୦୯ ଏବଂ ୨୦୧୦ରେ ଚତୁର୍ଥ ସ୍ଥାନରେ ରହିଥିଲା ।
କର୍ମଚାରୀ
୨୦୧୩ ମସିହାର ଗଣନା ଅନୁସାରେ ଗୁଗଲରେ ୪୭,୭୫୬ ଜଣ କର୍ମଚାରୀ ଥିଲେ । ଯେଉଁଥିରୁ ୧୦,୦୦୦ ଜଣ ସଫ୍ଟୱେର ଇଞ୍ଜିନିୟର ଅଟନ୍ତି । ୨୦୦୭ ଏବଂ ୨୦୦୮ରେ ବହୁତ ଉପରାଧିକାରୀମାନେ ଗୁଗୁଲ ଛାଡ଼ି ପଳାଇ ଥିଲେ । ୨୦୧୧ରେ ଲାରୀ ପେଜ୍ ଗୁଗୁଲର ସିଇଓ ହୋଇଥିଲେ ।
ଗୁଗୁଲର କର୍ମଚାରୀମାନଙ୍କୁ ଉତ୍ସାହିତ କରିବା ନିମନ୍ତେ ଗୁଗୁଲ ସେମାନଙ୍କୁ ୨୦% ସମୟ ନିଜ ପସନ୍ଦର କାମ କରିବା ପାଇଁ ଛାଡ଼ି ଥାଏ ।
ଗୁଗଲ କାର୍ଯ୍ୟାଳୟ
ମାଉଣ୍ଟନ ଭିଉ
ଗୁଗଲର ମୁଖ୍ୟ କାର୍ୟଳୟ ମାଉଣ୍ଟନ ଭିଉଠାରେ ଅବସ୍ଥିତ । ଏହାକୁ ଗୁଗଲପ୍ଲେକ୍ସ ବୋଲି ମଧ୍ୟ କୁହାଯାଏ । ଏହା ଏକ ବିରାଟ କାୟ କାର୍ୟଳୟ । ଏହାର କାରୁକାର୍ଯ୍ୟ ମଧ୍ୟ ଆକର୍ଷଣୀୟ । ମାଗଣା ଖାଇବା ପିଇବା ସୁବିଧା ଏଠାରେ କାମ କରୁଥିବା ବ୍ୟକ୍ତି ମାନଙ୍କ ପାଇଁ ସବୁ ବେଳେ ପ୍ରସ୍ତୁତ ହୋଇଥାଏ ।
ନିଉୟର୍କ ସିଟି
ଗୁଗଲର ଏହି କାର୍ଯ୍ୟାଳୟ ପ୍ରତିଷ୍ଠା ୨୦୦୬ରେ ହୋଇଥିଲା । ଏଠାରେ ଗୁଗଲର advertise ଏବଂ salesର କର୍ମୀ ମାନଙ୍କ ସଂଖ୍ୟା ସମସ୍ତଙ୍କଠୁଁ ଅଧିକ । ଦେଖିବାରେ ଏବଂ କମାକାର୍ୟରେ ଏହା ଦେଖିବାକୁ ମାଉଣ୍ଟନ ଭିଉ ସହିତ ପ୍ରାୟ ସମାନ । ଏଠାରେ ରୋଷେଇ ଘର, ଖେଳ ଘରଠାରୁ ଆରମ୍ଭ କରି ସମସ୍ତ ପ୍ରକାରର ସୁବିଧା ରହିଛି ।
ଅଣ ଆମେରିକୀୟ କାର୍ଯ୍ୟାଳୟ
ବର୍ତ୍ତମାନ ଗୁଗଲର କାର୍ୟଳୟ ଦେଶ ବିଦେଶରେ ବ୍ୟାପି ରହିଛି ।
ଦ୍ରଷ୍ଟବ୍ୟ
ବାହାର ଲିଙ୍କ
ଶ୍ରେଣୀ:ଇଣ୍ଟରନେଟ
ଶ୍ରେଣୀ:କମ୍ପାନୀ
ଶ୍ରେଣୀ:କମ୍ପ୍ୟୁଟର ବିଜ୍ଞାନ |
ଫକୀରମୋହନ ସେନାପତି | https://or.wikipedia.org/wiki/ଫକୀରମୋହନ_ସେନାପତି | ଲେଉଟାଣି ଫକୀର ମୋହନ ସେନାପତି |
Orissa | https://or.wikipedia.org/wiki/Orissa | REDIRECT ଓଡ଼ିଶା |