Upload metadata.csv

metadata.csv

@@ -26,3 +26,757 @@ Kansi Nzambi fwaka bantu ya Bete-shemeshi, sambu bo talaka Sanduku ya Yehowa. Ya
 Ebuna bantu ya Bete-shemeshi yulaka nde: Nani ta telama na ntwala ya Yehowa, Nzambi yai ya santu, mpi keti yandi lenda katuka ve na kati na beto mpi kukwenda na bantu ya nkaka?
 Yo yina bo tindaka binati-nsangu na bantu ya Kiriati-yearimi, mpi bo tubaka nde: Bantu ya Filistia me vutula Sanduku ya Yehowa. Beno kwisa kukulumuka mpi beno baka yo.
 "
+1-samuele_1_audio.mp3,"
+Kuvandaka ti bakala mosi ya Ramatayimi-sofimi, muntu ya ntoto ya bangumba ya Efrayimi, zina na yandi Elkana yandi vandaka mwana ya Yerohami, mwana ya Elihu, mwana ya Tohu, mwana ya Sufi, muntu ya Efrayimi.
+Yandi vandaka ti bankento zole zina ya nkento mosi Ana, mpi zina ya nkento ya nkaka Penina. Penina vandaka ti bana, kansi Ana vandaka ve ti bana.
+Muntu yina vandaka kukatuka na mbanza na yandi konso mvula mpi kutombuka na Shilo sambu na kusambila mpi kupesa Yehowa ya makesa bimenga. Bana zole ya Eli, Hofni ti Fineasi, vandaka kusala kuna bonso banganga-nzambi ya Yehowa.
+
+Kilumbu mosi ntangu Elkana vandaka kupesa kimenga, yandi pesaka bitini ya mbisi na nkento na yandi Penina mpi na bana na yandi ya babakala ti ya bankento,
+kansi yandi pesaka Ana kitini ya mfunu, sambu yandi vandaka kuzola Ana mingi, kansi Yehowa pesaka yandi ve bana.
+Diaka, mbanda na yandi vandaka kusosila yandi mingi sambu na kuyangisa yandi sambu Yehowa pesaka yandi ve bana.
+Penina vandaka kusala mutindu yina konso mvula konso ntangu yina Ana vandaka kukwenda na nzo ya Yehowa, mbanda na yandi vandaka kusosila yandi mingi kibeni ebuna Ana vandaka kudila mpi kudia ve.
+Kansi bakala na yandi Elkana tubilaka yandi nde: Ana, nge ke dila sambu na nki, sambu na nki nge ke dia ve, mpi sambu na nki nge kele na mawa mingi? Keti mono kele ve mfunu kuluta bana kumi ya babakala sambu na nge?
+
+Ebuna ntangu bo manisaka kudia mpi kunwa na Shilo, Ana telamaka. Na ntangu yina, nganga-nzambi Eli vandaka na kiti pene-pene ya dikunzi ya kielo ya tempelo ya Yehowa.
+Ana vandaka kudiyangisa mingi kibeni, ebuna yandi yantikaka kusamba Yehowa mpi kudila ngolo kibeni.
+Yandi salaka lusilu yai: O Yehowa ya makesa, kana nge tala mpasi ya nsadi na nge mpi nge yibuka mono, mpi kana nge vila ve nsadi na nge mpi nge pesa nsadi na nge mwana-bakala, mono ta pesa yandi na Yehowa bilumbu yonso ya luzingu na yandi, mpi lutebu ta simba ve ntu na yandi.
+
+Sambu yandi vandaka kusamba ntangu mingi na ntwala ya Yehowa, Eli vandaka kutala munoko na yandi.
+Ana vandaka kutuba na ntima na yandi, bikobo na yandi mpamba vandaka kutekita, kansi ndinga na yandi vandaka kuwakana ve. Yo yina Eli yindulaka nde yandi me lawuka.
+Eli tubilaka yandi nde: Tii nki ntangu nge ta vanda ya kulawuka? Yambula kunwa vinu.
+Ebuna Ana vutulaka nde: Ve, mfumu na mono! Mono kele nkento yina ke kudiyangisa mingi mono me nwa ve vinu to konso kima yina ke lawusaka, kansi mono ke kangula ntima na mono na ntwala ya Yehowa.
+Kubaka ve nsadi na nge bonso nkento mosi ya kukonda mfunu, sambu mono ke tuba tii ntangu yai sambu na mpasi mpi mawa na mono ya ngolo.
+Ebuna Eli vutulaka nde: Kwenda na ngemba, mpi bika nde Nzambi ya Izraele kupesa nge kima yina nge me lomba yandi.
+Ana tubaka nde: Bika nde nge ndima nsadi na nge. Ebuna Ana kwendaka mpi diaka, mpi luse na yandi vandaka diaka ve mawa-mawa.
+
+Bo telamaka na suka-suka mpi fukamaka na ntwala ya Yehowa, na nima bo vutukaka na nzo na bo na Rama. Elkana vukisaka nitu ti nkento na yandi Ana, mpi Yehowa tudilaka Ana dikebi.
+Na nima ya mvula mosi, Ana bakaka divumu, butaka mwana-bakala, mpi pesaka yandi zina Samuele, sambu, mutindu yandi tubaka, mono lombaka yandi na Yehowa.
+
+Na nima Elkana tombukaka ti bantu yonso ya nzo na yandi sambu na kupesa Yehowa kimenga ya konso mvula mpi sambu na kupesa dikabu na yandi ya lusilu.
+Kansi Ana tombukaka ve, sambu yandi tubilaka bakala na yandi nde: Ntangu mwana ta bikisa kunwa mabele, mono ta nata yandi ebuna yandi ta monana na ntwala ya Yehowa mpi yandi ta bikala kuna kimakulu.
+Ebuna bakala na yandi Elkana tubilaka yandi nde: Sala mambu yina nge ke mona nde yo kele mbote. Bikala na nzo tii kuna nge ta katula yandi na mabele. Bika Yehowa kulungisa mambu ya nge me tuba. Yo yina, Ana bikalaka na nzo mpi nwisaka mwana na yandi tii kuna yandi katulaka yandi na mabele.
+
+Ntangu Ana katulaka yandi na mabele, yandi nataka yandi na Shilo, kumosi ti ngombe mosi ya bakala ya bamvula tatu, efa mosi ya fufu, mpi dibungu mosi ya nene ya vinu yandi kwendaka na nzo ya Yehowa na Shilo mpi nataka mwana yina ya bakala.
+Ebuna bo fwaka ngombe yina mpi bo nataka mwana yina na Eli.
+Yo yina Ana tubaka nde: Lolula mono, mfumu na mono! Mfumu na mono, ya kieleka mutindu nge kele kibeni na luzingu, mono kele nkento yina telamaka ti nge na kisika yai sambu na kusamba Yehowa.
+Mono vandaka kusamba sambu na mwana yai, mpi Yehowa pesaka mono kima yina mono lombaka yandi.
+Ntangu yai, mono ke defisa yandi na Yehowa. Sambu na bilumbu na yandi yonso, yandi kele muntu yina bo me defisa Yehowa.
+Ebuna yandi fukamaka pana na ntwala ya Yehowa.
+"
+1-samuele_2_audio.mp3,"
+Ebuna Ana tubaka mambu yai na kisambu:
+Ntima na mono ke wa kiese sambu na YehowaYehowa me nangula kibongo na mono.
+Munoko na mono me kanguka nene sambu na kupesa mvutu na bambeni na mono,Mono ke wa kiese sambu nge ke gulusaka.
+
+ Muntu mosi ve kele santu bonso Yehowa,Muntu ya nkaka kele ve katula kaka nge,Mpi kele ve ti ditadi bonso Nzambi na beto.
+
+ Beno bika kutuba ti lulendoBika nde ata diambu mosi ve ya lulendo kubasika na munoko na beno,Sambu Yehowa kele Nzambi ya nzayilu,Mpi yandi ke tesaka bisalu na mutindu ya me fwana.
+
+ Batolo-tolo ya bantu ya ngolo ke zengana,Kansi bo ke pesa ngolo na bantu yina ke bula sakuba.
+
+ Bantu yina vandaka kudia mbote fwete kudidefisa sambu na dimpa,Kansi bantu ya nzala ke wa diaka ve nzala.
+Mukobo me buta bana nsambwadi,Kansi nkento yina vandaka ti bana-babakala mingi ke buta diaka ve.
+
+ Yehowa ke nataka lufwa, mpi yandi ke taninaka luzinguYandi ke kulumusaka na Maziamu, mpi yandi ke tombulaka.
+
+ Yehowa ke kumisaka muntu nsukami, mpi yandi ke kumisaka muntu mvwamaYandi ke kulumusaka, mpi yandi ke nangulaka.
+
+ Yandi ke tombulaka muntu ya kukonda mfunu katuka na mfututuYandi ke tedimisaka nsukami katuka na putulu ya tiya,Sambu na kuvandisa bo kisika mosi ti bamfumu,Yandi ke pesaka bo kiti ya lukumu.
+Makunzi ya ntoto kele ya Yehowa,Mpi yandi ke tulaka ntoto na zulu na yo.
+
+ Yandi ke taninaka bitambi ya bantu na yandi ya kwikama,Kansi bo ta kanga bantu ya mbi munoko na mpimpa,Sambu muntu ke nungaka ve na ngolo na yandi mosi.
+
+Yehowa ta panza bantu yina ke nwana ti yandiYandi ta nganina bo katuka na zulu bonso nzasi.
+Yehowa ta sambisa ntoto ya mvimba,Yandi ta pesa ntotila na yandi ngoloMpi ta nangula kibongo ya muntu yina yandi me tulaka mafuta.
+
+Ebuna Elkana kwendaka na nzo na yandi na Rama, kansi mwana yina kumaka nsadi ya Yehowa na ntwala ya nganga-nzambi Eli.
+
+Kansi, bana ya Eli vandaka bantu ya mbi bo vandaka kuzitisa ve Yehowa.
+Yai mambu yina bo vandaka kusala sambu na bitini ya mbisi yina banganga-nzambi vandaka na nswa ya kubaka na bantu ya Izraele: Konso ntangu yina muntu vandaka kupesa kimenga, nsadi mosi ya nganga-nzambi vandaka kukwisa ti nsomo ya meno tatu na diboko na yandi ntangu musuni vandaka kutoka,
+yandi vandaka kukotisa yo na dilonga, na nzungu ya maboko zole, na nzungu ya nene, to na nzungu ya diboko mosi. Konso kitini yina nsomo vandaka kubasisa, nganga-nzambi vandaka kubaka yo sambu na yandi mosi. Yai mambu yina bo vandaka kusala na Shilo na bantu yonso ya Izraele yina vandaka kukwisa kuna.
+Diaka, na ntwala nde muntu yina ke pesa kimenga kuyoka mafuta sambu yo basisa midinga, nsadi ya nganga-nzambi vandaka kukwisa mpi kutubila yandi nde: Pesa nganga-nzambi musuni sambu yandi yoka. Yandi ta baka ve musuni na nge ya kutokisa, yandi ta baka kaka musuni ya mubisu.
+Kana muntu yina kutubila yandi nde: Vingila ntete mafuta kubasisa midinga, na nima nge ta baka konso kima yina nge ke zola, yandi vandaka kutuba nde: Ve, pesa mono yo sesepi yai kana ve, mono ta baka yo na ngolo!
+Na mutindu yina disumu ya bansadi kumaka nene kibeni na meso ya Yehowa, sambu bo vandaka kuzitisa ve dikabu ya Yehowa.
+
+Samuele vandaka kusala na ntwala ya Yehowa, yandi vandaka kulwata efodi ya lino, ata yandi vandaka kaka mwana.
+Diaka, mama na yandi vandaka kusadila yandi kazaka ya fioti ya kukonda maboko, mpi yandi vandaka kunatila yandi yo konso mvula ntangu yandi vandaka kukwisa ti bakala na yandi sambu na kupesa kimenga ya konso mvula.
+Ebuna Eli sakumunaka Elkana ti nkento na yandi mpi tubaka nde: Bika Yehowa kupesa nge mwana ya nkaka ti nkento yai na kisika ya mwana yina yandi me defisa Yehowa. Ebuna bo vutukaka na bwala na bo.
+Yehowa tudilaka Ana dikebi, yo yina yandi kumaka kubuta mpi yandi butaka bana tatu ya nkaka ya babakala mpi bana zole ya bankento. Leke yai Samuele landaka kuyela na ntwala ya Yehowa.
+
+Ntangu yai Eli vandaka mununu kibeni, mpi yandi waka mambu yonso yina bana na yandi vandaka kusala Izraele ya mvimba mpi mutindu bo vandaka kulala ti bankento yina vandaka kusala na munoko ya tenta ya lukutakanu.
+Yandi vandaka kutubila bo nde: Sambu na nki beno ke landa kusala mambu ya mutindu yai? Sambu mambu yina mono ke wa, yina bantu yonso ke tuba sambu na beno kele mbi.
+Ve, bana na mono, nsangu yina mono ke wa, yina ke tambula na kati ya bantu ya Yehowa kele mbote ve.
+Kana muntu me sala disumu na ntwala ya muntu ya nkaka, muntu mosi lenda bondila Yehowa sambu na yandi kansi kana yandi me sala disumu na ntwala ya Yehowa, nani lenda samba sambu na yandi? Kansi bo buyaka kuwila tata na bo, sambu Yehowa bakaka lukanu ya kufwa bo.
+Na ntangu yina, leke Samuele vandaka kaka kuyela na nitu, mpi Yehowa ti bantu landaka kundima yandi.
+
+Muntu mosi ya Nzambi kwisaka kutubila Eli nde: Yehowa me tuba nde: ‘Keti mono kudimonisaka ve pwelele na nzo ya tata na nge ntangu bo vandaka na Ezipte bonso bampika na nzo ya Farao?
+Mono solaka yandi na makanda yonso ya Izraele sambu yandi vanda nganga-nzambi na mono mpi sambu na kutombuka na mesa-kimenga na mono sambu na kupesa bimenga, kuyoka ndumbu, mpi kulwata efodi na ntwala na mono mpi mono pesaka nzo ya nkaka na nge makabu yonso ya bantu ya Izraele yina bo ke yokaka na tiya.
+Sambu na nki beno ke vweza kimenga na mono mpi dikabu na mono yina mono pesaka nsiku na kisika na mono ya kuzinga? Sambu na nki nge ke landa kupesa bana na nge lukumu kuluta mono na mutindu beno ke kudikumisa mafuta na bitini ya kuluta kitoko ya makabu yonso ya bantu na mono Izraele?
+
+‘Yo yina, Yehowa Nzambi ya Izraele ke tuba nde: Ya kieleka mono tubaka nde nzo na nge mpi nzo ya nkaka na nge ta tambulaka ntangu yonso na ntwala na mono. Kansi ntangu yai Yehowa ke tuba nde: Ngindu ya kusala yo lenda kwisila mono ve ata fioti, sambu bantu yina ke kumisa mono mono ta kumisa bo, kansi bantu yina ke vweza mono mono ta vweza bo.
+Tala! Bilumbu ke kwisa ntangu mono ta katula ngolo na nge mpi ngolo ya nzo ya tata na nge, mpidina muntu mosi ve na nzo na nge ta zinga tii na kimununu.
+Mpi nge ta mona mbeni na kisika yina mono ke zingaka, na kati ya mambu yonso ya mbote yina bo ke sala sambu na Izraele, mpi mununu ta vandaka diaka ve na nzo na nge ata fioti.
+Muntu na nge yina mono ta bikisa sambu na kusala na mesa-kimenga na mono ta sala nde meso na nge kubeba mpi yandi ta natila nge mawa, kansi bantu mingi ya nzo na nge ta fwa na mbele ya bitumba ya bantu.
+Ebuna mambu yina ta kumina bana na nge zole, Hofni ti Fineasi, ta vanda kidimbu sambu na nge: Bo zole ta fwa kilumbu mosi.
+Ebuna mono ta basisa nganga-nzambi mosi ya kwikama sambu na mono. Yandi ta sala mambu na kuwakana ti mambu yina ntima na mono ke zola mono ta tungila yandi nzo ya ke zingaka mingi, mpi yandi ta tambula ntangu yonso na ntwala ya muntu yina mono me tulaka mafuta.
+Konso muntu yina ta bikala na nzo na nge, ta kwisa mpi ta fukimina yandi sambu yandi futa yandi mbongo mpi kupesa yandi dimpa, mpi yandi ta tuba nde: Pardo, tula mono na kisalu mosi ya kinganga-nzambi sambu mono zwa kima ya kudia.’
+"
+1-samuele_5_audio.mp3,"
+Ntangu bantu ya Filistia botulaka Sanduku ya Nzambi ya kieleka, bo katulaka yo na Ebenezere mpi bo nataka yo na Ashdodi.
+Bantu ya Filistia bakaka Sanduku ya Nzambi ya kieleka, bo kotisaka yo na nzo ya Dagoni mpi bo tulaka yo na lweka ya Dagoni.
+Ntangu bantu ya Ashdodi telemaka na suka-suka na kilumbu yina landaka, Dagoni vandaka me bwa luse na ntoto na ntwala ya Sanduku ya Yehowa. Yo yina, bo bakaka Dagoni mpi bo vutulaka yandi na kisika na yandi.
+Ntangu bo telemaka na suka-suka, na kilumbu yina landaka, Dagoni vandaka me bwa luse na ntoto na ntwala ya sanduku ya Yehowa. Ntu ya Dagoni mpi bipala-pala ya maboko na yandi yonso zole zenganaka mpi yandi vandaka na ntoto na munoko ya nzo. Kaka kitini yina vandaka bonso mbisi ya masa bikalaka ya mvimba.
+Yo yina tii bubu yai, banganga-nzambi ya Dagoni mpi bantu yonso yina ke kotaka na nzo ya Dagoni, ke niataka ve munoko ya nzo ya Dagoni na Ashdodi.
+
+Yehowa pesaka bantu ya Ashdodi ndola, mpi yandi niokulaka Ashdodi ti bateritware na yo na bamputa-divumu.
+Ntangu bantu ya Ashdodi monaka mambu yina vandaka kusalama, bo tubaka nde: Beno bika ve nde Sanduku ya Nzambi ya Izraele kuvanda na kati na beto, sambu yandi me pesa beto ti nzambi na beto Dagoni ndola.
+Yo yina, bo tindaka bantu mpi bo vukisaka bamfumu yonso ya bantu ya Filistia, ebuna bo yulaka bo nde: Beto ta sala nki na Sanduku ya Nzambi ya Izraele? Bo vutulaka nde: Bo nata Sanduku ya Nzambi ya Izraele na Gati. Yo yina, bo nataka Sanduku ya Nzambi ya Izraele kuna.
+
+Ntangu bo nataka yo kuna, Yehowa pesaka bantu ya mbanza yina ndola, yandi kumisaka bo kisaka-saka kibeni. Yandi bulaka bantu ya mbanza yina, yantika na baleke tii na bambuta, mpi bamputa-divumu basikaka bo.
+Ebuna bo tindaka Sanduku ya Nzambi ya kieleka na Ekroni, kansi ntangu Sanduku ya Nzambi ya kieleka kumaka na Ekroni, bantu ya Ekroni yantikaka kuboka nde: Bo me natila beto Sanduku ya Nzambi ya Izraele sambu na kufwa beto ti bantu na beto!
+Ebuna bo tindaka bantu mpi bo vukisaka bamfumu yonso ya bantu ya Filistia mpi bo tubaka nde: Beno tinda Sanduku ya Nzambi ya Izraele yo kwenda beno bika nde yo vutuka na kisika na yo sambu beto ti bantu na beto kufwa ve. Sambu boma ya ngolo ya lufwa me panzana na mbanza ya mvimba Nzambi ya kieleka me pesa ndola ya ngolo kuna,
+kansi bantu yina fwaka ve, bamputa-divumu me basika bo. Kudila yina bantu ya mbanza vandaka kudila sambu na kulomba lusadisu tombukaka tii na zulu.
+"
+1-samuele_4_audio.mp3,"
+Ebuna Samuele landaka kutubila Izraele ya mvimba.
+Na nima Izraele basikaka sambu na kunwana ti bantu ya Filistia bo salaka camp na bo pene-pene ya Ebenezere, mpi bantu ya Filistia salaka camp na bo na Afeki.
+Bantu ya Filistia yilamaka sambu na kunwana bitumba ti Izraele, kansi bitumba yina balukaka mbi mpi bantu ya Filistia bedisaka bantu ya Izraele, bo fwaka bantu kiteso ya na ndonga ya bitumba ya Izraele na nseke.
+Ntangu basoda vutukaka na camp, bankuluntu ya Izraele tubaka nde: Sambu na nki Yehowa me bika nde bantu ya Filistia kubedisa beto bubu yai? Bika beto baka sanduku ya kuwakana ya Yehowa na Shilo, sambu yo vanda ti beto mpi yo gulusa beto na maboko ya bambeni na beto.
+Yo yina bo tindaka bantu na Shilo, mpi kuna bo bakaka sanduku ya kuwakana ya Yehowa ya makesa, muntu yina me vanda na zulu ya basherube. Bana zole ya Eli, Hofni ti Fineasi, vandaka mpi pana ti sanduku ya kuwakana ya Nzambi ya kieleka.
+
+Ntangu sanduku ya kuwakana ya Yehowa kumaka na camp, bantu yonso ya Izraele tulaka makelele ya ngolo, ebuna ntoto nikanaka.
+Ntangu bantu ya Filistia waka makelele yina, bo tubaka nde: Sambu na nki makelele ya ngolo ya mutindu yai kele na camp ya Baebreo? Nsuka-nsuka, bo zabisaka bo nde Sanduku ya Yehowa me kota na camp.
+Boma simbaka bantu ya Filistia, sambu bo tubaka nde: Nzambi me kota na camp! Ebuna bo tubaka nde: Mawa kibeni sambu na beto, sambu diambu ya mutindu yai me salamaka ntete ve!
+Mawa kibeni sambu na beto! Nani ta gulusa beto na maboko ya Nzambi yai ya nene? Yandi kele Nzambi yina bulaka Ezipte, na mutindu yandi fwaka bantu mingi na bampasi ya mitindu yonso na ntoto-makanga.
+Beno bantu ya Filistia, beno vanda kikesa mpi beno sala mambu bonso babakala, sambu beno sadila ve Baebreo mutindu bo sadilaka beno. Beno sala mambu bonso babakala mpi beno nwana!
+Bantu ya Filistia nwanaka mpi bo bedisaka Izraele, ebuna konso muntu tinaka na tenta na yandi. Bo fwaka bantu mingi kibeni basoda ya Izraele yina ke tambulaka na makulu fwaka.
+Diaka, bo botulaka Sanduku ya Nzambi, mpi bana zole ya Eli, Hofni ti Fineasi, fwaka.
+
+Muntu mosi ya Benyamini bakaka ntinu katuka na ndonga ya bitumba mpi kumaka na Shilo na kilumbu yina yandi vandaka ti bilele ya kupasuka-pasuka mpi ti ntoto na ntu.
+Ntangu yandi kumaka, Eli vandaka ya kuvanda na kiti pene-pene ya nzila, yandi ke tala, sambu ntima na yandi vandaka kutekita sambu na Sanduku ya Nzambi ya kieleka. Muntu yina kotaka na mbanza sambu na kupesa nsangu, mpi mbanza ya mvimba yantikaka kutula milolo.
+Ntangu Eli waka makelele ya milolo yina, yandi yulaka nde: Makelele ya milolo yai ke tendula nki? Muntu yina mosi kwisaka nswalu mpi pesaka Eli nsangu yina.
+(Na ntangu yina Eli vandaka ti bamvula 98 meso na yandi vandaka kutala kaka na ntwala, mpi yandi vandaka kumona ve.)
+Ebuna muntu yina tubilaka Eli nde: Mono kele muntu yina me katuka na ndonga ya bitumba! Mono me tina ndonga ya bitumba kaka bubu yai. Ebuna Eli yulaka yandi nde: Mwana na mono, inki me bwa?
+Kinati-nsangu yina tubaka nde: Izraele me tina na ntwala ya bantu ya Filistia, mpi bo me fwa bantu mingi kibeni diaka bana na nge zole, Hofni ti Fineasi, me fwa, mpi bo me botula Sanduku ya Nzambi ya kieleka.
+
+Ntangu yandi tangaka zina ya Sanduku ya Nzambi ya kieleka, Eli bwaka kinima-nima na kiti yina yandi vandilaka pene-pene ya kielo, ebuna nkingu na yandi bukanaka mpi yandi fwaka, sambu yandi vandaka mununu mpi kizitu mingi. Yandi sambisaka Izraele bamvula 40.
+Bokilo na yandi, nkento ya Fineasi, vandaka na divumu mpi yandi vandaka pene-pene ya kubuta. Ntangu yandi waka nsangu nde bo me botula Sanduku ya Nzambi ya kieleka mpi nde bokilo na yandi ti bakala na yandi me fwa, yandi fumbamaka mpi misongo simbaka yandi na kintulumukina ebuna yandi butaka.
+Ntangu yandi zolaka kufwa, bankento yina telamaka pene-pene na yandi tubaka nde: Kuwa boma ve, sambu nge me buta mwana-bakala. Yandi vutulaka kima ve mpi yandi tudilaka yo ve dikebi.
+Kansi yandi pesaka mwana yina zina Ikabodi mpi tubaka nde: Nkembo me katuka na Izraele mpi me kwenda na insi ya nkaka. Yandi vandaka kutubila mutindu bo botulaka Sanduku ya Nzambi ya kieleka mpi mambu yina kuminaka bokilo na yandi ya bakala mpi bakala na yandi.
+Yandi tubaka nde: Nkembo me katuka na Izraele mpi me kwenda na insi ya nkaka, sambu bo me botula Sanduku ya Nzambi ya kieleka.
+"
+1-samuele_3_audio.mp3,"
+Na ntangu yina, leke Samuele vandaka kusadila Yehowa na ntwala ya Eli, kansi ndinga ya Yehowa kumaka ya kusosa na bilumbu yina bambona-meso vandaka ve mingi.
+
+Kilumbu mosi Eli vandaka ya kulala na kisika yina yandi ke lalaka mbala na mbala, mpi meso na yandi kumaka mpimpa yandi vandaka kumona diaka ve.
+Mwinda ya Nzambi vandaka kupela, mpi Samuele vandaka ya kulala na tempelo ya Yehowa, kisika Sanduku ya Nzambi vandaka.
+Ebuna Yehowa bingaka Samuele. Samuele vutulaka nde: Mono yandi yai.
+Yandi kwendaka ntinu na Eli mpi tubaka nde: Mono yandi yai, sambu nge me binga mono. Kansi Eli tubaka nde: Mono me binga nge ve. Vutuka, kwenda kulala. Ebuna yandi kwendaka kulala.
+Yehowa bingaka diaka nde: Samuele! Ebuna Samuele telamaka, kwendaka na Eli, mpi tubaka nde: Mono yandi yai, sambu nge me binga mono. Kansi Eli tubaka nde: Mwana na mono, mono me binga nge ve. Vutuka, kwenda kulala.
+(Samuele zabaka ntete ve Yehowa, mpi Yehowa yantikaka ntete ve kuzabisa yandi ndinga na yandi.)
+Yehowa bingaka diaka, mbala ya tatu nde: Samuele! Ebuna yandi telamaka, kwendaka na Eli, mpi tubaka nde: Mono yandi yai, sambu nge me binga mono.
+Ebuna Eli bakisaka nde Yehowa muntu vandaka kubinga mwana yina.
+Yo yina Eli tubilaka Samuele nde: Vutuka, kwenda kulala, mpi kana yandi binga nge, nge ta tuba nde, ‘Yehowa tuba, sambu nsadi na nge ke widikila.’ Ebuna Samuele kwendaka kulala na kisika yandi ke lalaka.
+
+Na nima, Yehowa kwisaka mpi telamaka pana, mpi yandi bingaka bonso na bambala yina ya nkaka nde: Samuele, Samuele! Ebuna Samuele tubaka nde: Tuba, sambu nsadi na nge ke widikila.
+Yehowa tubilaka Samuele nde: Tala! Mono ke sala diambu mosi na Izraele, muntu yina ta wa yo, makutu na yandi yonso zole ta sala mpasi.
+Na kilumbu yina, mono ta lungisa sambu na Eli mambu yonso ya mono tubaka sambu na nzo na yandi, katuka na luyantiku tii na nsuka.
+Nge fwete songa yandi nde mono ke sambisa nzo na yandi kimakulu sambu na kifu na yandi. Yandi me zaba nde bana na yandi ke singa Nzambi, kansi yandi me nganina bo ve.
+Yo yina, mono me dia ndefi sambu na nzo ya Eli nde bo ta pesa ve ata fioti bimenga to makabu sambu na kufika kifu sambu na nzo ya Eli.
+
+Samuele lalaka tii na suka ebuna yandi kangulaka bakielo ya nzo ya Yehowa. Samuele vandaka kuwa boma na kuzabisa Eli mbona-meso yina.
+Kansi Eli bingaka Samuele nde: Mwana na mono, Samuele! Ebuna yandi tubaka nde: Mono yandi yai.
+Yandi yulaka nde: Inki nsangu yandi zabisaka nge? Pardo, kubumbila mono yo ve. Bika nde Nzambi kupesa nge ndola ya ngolo kana nge bumbila mono ata ngogo mosi na mambu yonso yina yandi zabisaka nge.
+Yo yina Samuele zabisaka yandi mambu yonso, mpi yandi bumbilaka yandi ve ata kima mosi. Eli tubaka nde: Yo kele Yehowa. Bika yandi sala mambu yina kele mbote na meso na yandi.
+
+Samuele vandaka kuyela kaka, mpi Yehowa yandi mosi vandaka ti yandi mpi yandi lungisaka mambu yonso yina yandi tubaka.
+Izraele ya mvimba katuka na Dani tii na Bere-sheba zabaka nde bo me tula Samuele mbikudi ya Yehowa.
+Yehowa landaka kumonika na Shilo, sambu Yehowa kudimonisaka na Samuele na Shilo na nzila ya ndinga ya Yehowa.
+"
+ruti_1_audio.mp3,"
+Na bilumbu yina bazuzi vandaka kuyala, nzala kotaka na insi mpi muntu mosi katukaka na Betelemi na Yuda sambu na kukwenda kuzinga bonso munzenza na banseke ya Moabi, yandi ti nkento na yandi mpi bana na yandi zole ya babakala.
+Zina na yandi Elimeleki, zina ya nkento na yandi Naomi, mpi bazina ya bana na yandi zole ya babakala Maloni mpi Kilioni. Bo vandaka bantu ya Efrata ya Betelemi na Yuda. Nsuka-nsuka bo kumaka na banseke ya Moabi mpi bo bikalaka kuna.
+
+Na nima ya mwa ntangu, Elimeleki, bakala ya Naomi, fwaka, mpi Naomi bikalaka ti bana na yandi zole.
+Ebuna bana-babakala yina kwelaka bankento ya Moabi zina ya nkento mosi Orpa, mpi zina ya nkento ya nkaka Ruti. Bo bikalaka kuna kiteso ya bamvula kumi.
+Na nima, bana yina zole, Maloni ti Kilioni, fwaka mpi, ebuna Naomi bikalaka kukonda bana na yandi zole mpi bakala na yandi.
+Ebuna yandi yilamaka sambu na kukatuka na banseke ya Moabi ti babokilo na yandi, sambu kuna na Moabi yandi waka nde Yehowa me tudila bantu na yandi dikebi mpi me pesa bo madia.
+
+Yandi bikaka kisika yina yandi vandaka kuzinga ti babokilo na yandi. Ntangu bo vandaka kukwenda na nzila sambu na kuvutuka na ntoto ya Yuda,
+Naomi tubilaka babokilo na yandi nde: Beno vutuka, konso muntu na nzo ya mama na yandi. Bika nde Yehowa kumonisila beno zola ya kwikama, kaka mutindu beno monisaka yo na babakala yina me fwaka mpi na mono.
+Bika nde Yehowa kupesa nzila sambu konso muntu na kati na beno kubaka lutaninu na nzo ya bakala na yandi. Ebuna yandi pesaka bo beze, mpi bo dilaka ngolo.
+Bo landaka kutubila yandi nde: Ve, beto ta kwenda ti nge na bantu na nge.
+Kansi Naomi tubaka nde: Bana na mono, beno vutuka. Sambu na nki beno fwete kwenda ti mono? Keti mono lenda buta diaka bana yina lenda kuma babakala na beno?
+Bana na mono, beno vutuka. Beno kwenda, sambu mono me nuna mingi mpi mono lenda kwela diaka ve. Ata kana mono vandaka ti kivuvu ya kuzwa bakala na mpimpa yai mpi kubuta bana-babakala,
+keti beno zolaka kuvingila bo tii kuna bo zolaka kuyela? Keti beno zolaka kubuya kukwela diaka sambu na bo? Ve, bana na mono, luzingu na mono me kuma bululu kibeni sambu na beno, sambu diboko ya Yehowa me balukila mono.
+Bo dilaka diaka ngolo, na nima Orpa pesaka bokilo na yandi beze mpi yandi kwendaka. Kansi Ruti kangamaka ti Naomi.
+Ebuna Naomi tubaka nde: Tala! Mbanda na nge ya kele mufwidi me vutuka na bantu na yandi mpi na banzambi na yandi. Vutuka ti mbanda na nge.
+
+Kansi, Ruti tubaka nde: Kubondila mono ve na kubikisa nge, na kuyambula kukwenda ti nge sambu kisika ya nge ta kwenda, mono mpi ta kwenda, mpi kisika ya nge ta lala, mono mpi ta lala. Bantu na nge ta vanda bantu na mono, mpi Nzambi na nge Nzambi na mono.
+Kisika ya nge ta fwa, mono mpi ta fwa, mpi bo ta zika mono kuna. Bika nde Yehowa kupesa mono ndola ya ngolo, kana kima ya nkaka kukabula mono ti nge, katula kaka lufwa.
+
+Ntangu Naomi monaka nde Ruti dindamanaka na kukwenda ti yandi, Naomi yambulaka kundimisa yandi na kuvutuka na bwala na yandi.
+Ebuna bo zole landaka kusala nzietelo na bo tii kuna bo kumaka na Betelemi. Ntangu bo kumaka na Betelemi, mbanza ya mvimba nikanaka sambu na bo, mpi bankento vandaka kutuba nde: Keti yai Naomi?
+Yandi vandaka kutubila bo nde: Beno binga mono ve Naomi. Beno binga mono Mara, sambu Nkwa-Ngolo Yonso me kumisa luzingu na mono bululu kibeni.
+Mono vandaka ya kulunga ntangu mono kwendaka, kansi Yehowa me vutula mono maboko-mpamba. Sambu na nki beno fwete binga mono Naomi, na ntangu Yehowa me nwanisa mono mpi Nkwa-Ngolo Yonso me pesa mono mpasi?
+
+Yai mutindu Naomi katukaka na banseke ya Moabi mpi kwisaka kuvutuka, ti bokilo na yandi Ruti, muntu ya Moabi. Bo kumaka na Betelemi na luyantiku ya nsungi ya kukatula bambuma ya orze.
+"
+ruti_2_audio.mp3,"
+Naomi vandaka ti mpangi mosi ya bakala na yandi, yina vandaka ti kimvwama mingi, zina na yandi Boazi. Yandi vandaka muntu ya dibuta ya Elimeleki.
+
+Ruti muntu ya Moabi tubilaka Naomi nde: Pardo, pesa mono nzila ya kukwenda na bilanga mpi ya kulokuta bima yina ke bikalaka na bilanga na kati ya misusu ya bambuma na nima ya konso muntu yina ta ndima mono. Naomi tubilaka yandi nde: Kwenda, mwana na mono.
+Ebuna Ruti basikaka mpi kwendaka kulokuta bima yina ke bikalaka na bilanga na nima ya bantu ya ke katulaka bima na bilanga. Kukonda kuzaba, yandi kumaka na kilanga ya Boazi, muntu mosi ya dibuta ya Elimeleki.
+Kaka na ntangu yina Boazi katukaka na Betelemi mpi kwisaka, ebuna yandi tubilaka bantu ya ke katulaka bambuma nde: Yehowa kuvanda ti beno. Bo vutulaka nde: Yehowa kusakumuna nge.
+
+Ebuna Boazi yulaka leke ya bakala yina vandaka kutwadisa bantu ya ke katulaka bambuma nde: Mwana-nkento yai kele na dibuta ya nani?
+Leke ya bakala yina vandaka kutwadisa bantu ya ke katulaka bambuma vutudilaka yandi nde: Mwana-nkento yai kele muntu ya Moabi yandi katukaka na banseke ya Moabi mpi kwisaka ti Naomi.
+Yandi yulaka nde: ‘Pardo, keti mono lenda lokuta bima yina ke bikalaka na bilanga mpi kuvukisa misusu ya bambuma yina bo me zenga ya ke bikala na nima ya bantu yina ke katula bima na bilanga?’ Yandi kele kaka ya kutelama katuka ntangu yandi kwisaka na suka tii kaka ntangu yai ya yandi me vanda na madidi sambu na kupema fioti.
+
+Ebuna Boazi tubilaka Ruti nde: Wa, mwana na mono. Kukwenda ve kulokuta bima yina ke bikalaka na kilanga ya nkaka, mpi kukwenda ve na kisika ya nkaka bikala pene-pene ya bansadi na mono ya bankento.
+Tula meso na nge kaka na kilanga yina bo ke katula bambuma, mpi kwenda ti bo. Mono me songa baleke ya babakala na kusimba nge ve. Kana nge wa nzala ya masa, kwenda kisika mabungu ya masa kele mpi nwa masa yina baleke ya babakala me baka.
+
+Ebuna yandi bwaka luse na ntoto, fukamaka mpi tubilaka Boazi nde: Inki mutindu nge me ndima mono, mpi sambu na nki nge me tudila mono dikebi, ata mono kele munzenza?
+Boazi vutudilaka yandi nde: Bo me zabisa mono mambu yonso ya nge me sala sambu na bokilo na nge ya nkento na nima ya lufwa ya bakala na nge mpi mutindu nge bikaka tata na nge, mama na nge, ti ntoto ya bampangi na nge sambu na kukwenda na bantu yina nge zabaka ve na ntwala.
+Bika Yehowa kufuta nge sambu na mambu yina nge me sala, mpi bika nde Yehowa Nzambi ya Izraele, yina nge me kwisa kusosa lutaninu na nsi ya mapapu na yandi, kupesa nge lufutu ya kukuka.
+Ebuna Ruti tubaka nde: Mfumu na mono, bika mono ndimama na meso na nge, sambu nge me lembika mono mpi nge me tuba na nsadi na nge na mutindu ya ke pesa kikesa, ata mono kele ve na kati ya bansadi na nge.
+
+Na ntangu ya kudia, Boazi tubilaka yandi nde: Kwisa awa, dia ndambu ya mampa, mpi kotisa yo na masa yai ya ngani. Yo yina yandi vandaka pene-pene ya bantu yina ke katulaka bima na bilanga. Na nima Boazi pesaka Ruti ndambu ya bambuma ya kukalanga, ebuna yandi diaka mpi fulukaka, mpi yandi bikalaka ti ndambu ya nkaka.
+Ntangu yandi telamaka sambu na kulokuta bima yina ke bikalaka na bilanga, Boazi songaka bansadi na yandi ya babakala nde: Beno pesa yandi nzila ya kulokuta bima yina ke bikalaka na bilanga ata na kati ya misusu ya bambuma yina bo me zenga, mpi beno niokula yandi ve.
+Beno fwete bendila yandi ndambu ya misusu na banti yina bo me zenga, beno bika yo na nima sambu yandi lokuta bima yina ke bikalaka na bilanga, mpi beno tuba ve ata kima mosi sambu na kukanga yandi nzila.
+
+Yo yina yandi landaka kulokuta bima yina ke bikalaka na bilanga tii na nkokila. Ntangu yandi tutaka bambuma yina yandi lokutaka, yo vandaka kiteso ya efa mosi ya orze.
+Yandi bakaka yo mpi kwendaka na mbanza, mpi bokilo na yandi ya nkento monaka bambuma yina yandi lokutaka. Ruti basisaka mpi madia yina bikalaka ntangu yandi diaka mpi fulukaka, ebuna yandi pesaka yandi yo.
+
+Bokilo na yandi tubilaka yandi nde: Na wapi nge lokutaka bima bubu yai? Na wapi nge salaka? Bika nde muntu yina monaka nge kubaka lusakumunu. Ebuna Ruti songaka bokilo na yandi na kilanga ya nani yandi salaka. Yandi tubaka nde: Zina ya muntu yina mono salaka na kilanga na yandi bubu kele Boazi.
+Yo yina Naomi tubilaka bokilo na yandi nde: Bika nde Yehowa, yina me monisa zola na yandi ya kwikama na bantu ya moyo mpi na bafwa, kusakumuna yandi. Naomi yikaka nde: Muntu yina kele mpangi na beto. Yandi kele mosi na kati ya bantu yina lenda sumba beto diaka.
+Ebuna Ruti muntu ya Moabi tubaka nde: Boazi songaka mono mpi nde, ‘Bikala pene-pene ya baleke ya babakala tii kuna bo ta manisa kukatula bima na mono yonso na bilanga.’
+Yo yina, Naomi tubilaka bokilo na yandi Ruti nde: Mwana na mono, yo kele mbote mingi nde nge kwenda ti bansadi na yandi ya bankento na kisika nde bo yangisa nge na kilanga ya nkaka.
+
+Yandi bikalaka pene-pene ya bansadi ya Boazi ya bankento mpi lokutaka bambuma tii kuna nsungi ya kukatula bambuma ya orze ti ya ble manaka. Yandi landaka kuzinga ti bokilo na yandi.
+"
+ruti_4_audio.mp3,"
+Ntangu yai Boazi tombukaka na kielo ya mbanza mpi vandaka pana. Ebuna muntu yina lenda sumba diaka yina Boazi tubilaka lutaka pene-pene. Yo yina Boazi tubaka nde: Kingandi, kwisa awa mpi vanda. Ebuna yandi kwendaka mpi vandaka.
+Na nima Boazi bakaka bankuluntu kumi ya mbanza mpi tubaka nde: Beno vanda awa. Ebuna bo vandaka.
+
+Ntangu yai Boazi tubilaka muntu yina lenda sumba diaka nde: Naomi, yina me katuka na banseke ya Moabi mpi me kwisa kuvutuka, fwete teka bilanga yina vandaka ya mpangi na beto Elimeleki.
+Yo yina mono monaka nde mono fwete zabisa nge diambu yina, ‘Sumba yo na meso ya bantu ya mbanza mpi ya bankuluntu ya bantu na mono. Kana nge ta sumba yo diaka, sumba yo diaka. Kansi kana nge ta sumba yo diaka ve, songa mono sambu mono zaba, sambu nge kele muntu ya ntete yina kele na nswa ya kusumba yo diaka, mpi mono ke landa na nima na nge.’ Yandi vutulaka nde: Mono me ndima kusumba yo diaka.
+Ebuna Boazi tubaka nde: Kilumbu yina nge ta sumba kilanga yina na maboko ya Naomi, nge fwete sumba yo mpi na maboko ya Ruti muntu ya Moabi, nkento ya muntu yina fwaka, sambu na kuvutula zina ya muntu yina fwaka na dikabu na yandi.
+Ebuna muntu yina lenda sumba yo diaka tubaka nde: Mono lenda sumba yo diaka ve, kana ve mono ta bebisa dikabu na mono. Nge mosi sumba yo na nswa na mono ya kusumba diaka, sambu mono lenda sumba yo diaka ve.
+
+Bo vandaka ti kikalulu ya kusala mutindu yai na Izraele na ntangu ya ntama na yina me tala nswa ya kusumba diaka mpi ya kuyingisa kima sambu na kumonisa nde mambu yonso yina bo me wakana kele ya kieleka: Muntu fwete katula sandale na yandi mpi kupesa yo na muntu yina ya nkaka, mpi yai mutindu bantu ya Izraele vandaka kusala sambu na kusonga nde mambu yina bo me wakana kele ya kieleka.
+Yo yina, ntangu muntu yina tubilaka Boazi nde, Sumba yo sambu na nge mosi, yandi katulaka sandale na yandi.
+Ebuna Boazi tubilaka bankuluntu mpi bantu yonso nde: Beno kele bambangi bubu yai nde mono ke sumba na maboko ya Naomi bima yonso yina vandaka ya Elimeleki mpi bima yonso yina vandaka ya Kilioni ti Maloni.
+Mono ke kwela mpi Ruti muntu ya Moabi, nkento ya Maloni, sambu na kuvutula zina ya muntu yina fwaka na dikabu na yandi, mpidina zina ya muntu yina fwaka bo ta katula yo ve na kati ya bampangi na yandi mpi na kielo ya mbanza ya bwala na yandi. Beno kele bambangi bubu yai.
+
+Ebuna bantu yonso yina vandaka na kielo ya mbanza mpi bankuluntu tubaka nde: Beto kele bambangi! Bika nde Yehowa kusakumuna nkento yina ke kota na nzo na nge sambu yandi vanda bonso Rashele mpi Lea, bankento yina tungaka nzo ya Izraele. Bika nde nge toma na Efrata mpi nge kudisadila zina ya mbote na Betelemi.
+Bika nde nzo na nge kukuma bonso nzo ya Peresi, yina Tamare butilaka Yuda, na nzila ya bana yina Yehowa ta pesa nge na leke yai ya nkento.
+
+Yo yina Boazi kwelaka Ruti mpi yandi kumaka nkento na yandi. Boazi vukisaka nitu ti Ruti, mpi Yehowa bikaka nde yandi baka divumu mpi yandi butaka mwana-bakala.
+Ebuna bankento tubilaka Naomi nde: Yehowa kubaka lukumu, yandi muntu yina me bikisa nge ve bubu yai kukonda muntu yina lenda sumba nge diaka. Bika nde bo zabisa zina na yandi na Izraele!
+Yandi me vutula luzingu na nge mpi yandi ta sadisa nge na kimununu na nge, sambu bokilo na nge yina ke zolaka nge me butila nge yandi mpi yandi kele mbote mingi sambu na nge kuluta bana-babakala nsambwadi.
+Naomi bakaka mwana yina mpi tulaka yandi na ntulu na yandi, ebuna yandi kumaka ndesi na yandi.
+Na nima, bankento yina vandaka kuzinga pene-pene pesaka mwana yina zina. Bo tubaka nde, Bo me butila Naomi mwana-bakala, mpi bo pesaka yandi zina Obedi. Yandi kele tata ya Yese, tata ya Davidi.
+
+Yai ndonga ya dibuta ya Peresi: Peresi butaka Esroni
+Esroni butaka Rami Rami butaka Aminadabi
+Aminadabi butaka Nashoni Nashoni butaka Salmoni
+Salmoni butaka Boazi Boazi butaka Obedi
+Obedi butaka Yese mpi Yese butaka Davidi.
+"
+ruti_3_audio.mp3,"
+Ntangu yai, bokilo na yandi Naomi tubilaka yandi nde: Mwana na mono, keti mono fwete sosila nge ve nzo, na mpila nde mambu kukwendila mbote sambu na nge?
+Keti Boazi kele ve mpangi na beto? Baleke ya bankento yina nge vandaka ti bo kele bansadi na yandi. Na mpimpa ya bubu, yandi ke katula bampusu ya orze na kisika ya bo ke tutaka bambuma sambu na kukatula yo bampusu.
+Yobila mpi pakula mafuta ya nsudi ya kitoko ebuna lwata bilele mpi kulumuka na kisika ya bo ke tutaka bambuma sambu na kukatula yo bampusu. Sala na mpila nde yandi mona nge ve tii kuna yandi ta manisa kudia mpi kunwa.
+Ntangu yandi ta lala, tala kisika yina yandi ta lala ebuna kwenda mpi katula yandi lele na makulu mpi lala. Yandi ta songa nge mambu ya nge fwete sala.
+
+Ebuna Ruti vutulaka nde: Mono ta sala mambu yonso ya nge me songa mono.
+Yandi kulumukaka na kisika ya bo ke tutaka bambuma sambu na kukatula yo bampusu mpi yandi salaka mambu yonso yina bokilo na yandi songaka yandi na kusala.
+Na ntangu yina, Boazi diaka mpi nwaka mpi yandi vandaka kuyangalala na ntima. Ebuna yandi kwendaka kulala na nsuka ya kita ya bambuma. Na nima, Ruti kwisaka malembe-malembe, katulaka yandi lele na makulu, mpi yandi lalaka.
+Na midi ya mpimpa Boazi yantikaka kutekita, ebuna yandi balukaka mpi yandi monaka nkento mosi me lala na makulu na yandi.
+Yandi tubaka nde: Nge nani? Ruti vutulaka nde: Mono nsadi na nge Ruti. Tandula lele na nge na zulu ya nsadi na nge, sambu nge kele muntu yina lenda sumba mono diaka.
+Ebuna Boazi tubaka nde: Bika nde Yehowa kusakumuna nge, mwana na mono. Nge me monisa zola na nge ya kwikama na mbala yai kuluta na mbala ya ntete, na mutindu nge me landa ve baleke ya babakala, ata bansukami ata bamvwama.
+Mpi ntangu yai, mwana na mono, kuwa boma ve. Mono ta sadila nge mambu yonso ya nge me tuba, sambu bantu yonso na mbanza me zaba nde nge kele nkento ya mbote kibeni.
+Ata yo kele kieleka nde mono kele muntu yina lenda sumba nge diaka, kele ti muntu yina lenda sumba nge diaka yina kele mpangi ya pene-pene kuluta mono.
+Bikala awa na mpimpa yai, mpi kana yandi ta sumba nge diaka na suka, yo kele mbote! Bika yandi sumba nge diaka. Kansi kana yandi buya kusumba nge diaka, mono mosi ta sumba nge diaka, mutindu Yehowa kele na luzingu. Lala awa tii na suka.
+
+Yo yina, Ruti lalaka na makulu ya Boazi tii na suka mpi telamaka na ntwala nde nsemo kukuma mingi sambu muntu kuzaba muntu ya nkaka. Ebuna Boazi tubaka nde: Sala na mpila nde bantu kuzaba ve nde nkento mosi kwisaka na kisika ya bo ke tutaka bambuma sambu na kukatula yo bampusu.
+Yandi tubaka diaka nde: Nata kazaka yina nge me lwata, mpi tandula yo. Ruti tandulaka yo, ebuna Boazi tulaka bitesilu sambanu ya orze na kati na yo mpi tulaka yo na ntu ya Ruti, na nima Boazi kwendaka na mbanza.
+
+Ruti vutukaka na bokilo na yandi, ebuna bokilo na yandi tubaka nde: Mwana na mono, mambu lutaka inki mutindu sambu na nge? Ruti zabisaka yandi mambu yonso yina Boazi sadilaka yandi.
+Ruti yikaka nde: Yandi pesaka mono bitesilu sambanu yai ya orze mpi songaka mono nde, ‘Kukwenda ve maboko-mpamba na bokilo na nge.’
+Ebuna Naomi tubaka nde: Vanda awa, mwana na mono, tii kuna nge ta zaba mutindu mambu ta suka, sambu yandi ta pema ve kana yandi me yidika ntete ve diambu yai bubu.
+"
+bazuzi_6_audio.mp3,"
+Kansi bantu ya Izraele salaka diaka mambu ya mbi na meso ya Yehowa, yo yina Yehowa pesaka bo na maboko ya Madiani bamvula nsambwadi.
+Diboko ya Madiani yalaka Izraele. Sambu na Madiani, bantu ya Izraele salaka bisika ya kubumbana sambu na bo mosi na bangumba ya nene, na mabulu, mpi na bisika yina yo kele mpasi na kukuma.
+Ntangu Izraele vandaka kukuna nkeni, Madiani, Amaleki, mpi bantu ya ndambu ya Esti vandaka kunwanisa bo.
+Bo vandaka kutula camp sambu na kunwanisa Izraele mpi kubebisa bima ya bilanga tii na Gaza, mpi bo vandaka kubikila ve Izraele ata kima ya kudia, yo vanda dimeme, ngombe to mpunda.
+Bo vandaka kutombuka ti bitwisi na bo mpi batenta yina vandaka mingi kibeni bonso bampasu, ebuna mpila ya kutanga ntalu na bo ti ya bashamo na bo vandaka ve, mpi bo vandaka kukota na insi sambu na kufwa yo.
+Yo yina Izraele kumaka na kinsukami ya ngolo sambu na Madiani ebuna bantu ya Izraele bingaka Yehowa sambu na kulomba lusadisu.
+
+Ntangu bantu ya Izraele bingaka Yehowa sambu na kulomba lusadisu sambu na Madiani,
+Yehowa tindilaka bantu ya Izraele mbikudi mosi yina tubilaka bo nde: Yehowa Nzambi ya Izraele me tuba nde: ‘Mono basisaka beno na Ezipte mpi na mutindu yina mono basisaka beno na nzo ya kimpika.
+Ebuna mono gulusaka beno na maboko ya Ezipte mpi ya bantu yonso yina vandaka kuniokula beno mpi mono kulaka bo na ntwala na beno mpi pesaka beno insi na bo.
+Mono tubilaka beno nde: Mono kele Yehowa Nzambi na beno. Beno fwete wa ve boma ya banzambi ya bantu ya Amore yina beno ke zinga na insi na bo. Kansi beno lemfukilaka mono ve.’
+
+Na nima, wanzio ya Yehowa kwisaka mpi vandaka na nsi ya nti ya nene yina vandaka na Ofra, yina vandaka ya Yoashi muntu ya Abi-ezere. Mwana na yandi Gideoni vandaka kubula ble na kati ya kikamuninu ya vinu sambu Madiani kumona yo ve.
+Wanzio ya Yehowa kwisaka kumonika na yandi mpi tubaka nde: Yehowa kele ti nge, nge soda ya ngolo.
+Ebuna Gideoni tubaka nde: Lolula mono mfumu na mono, kansi kana Yehowa kele ti beto, sambu na nki mambu yai yonso ke kwisila beto? Wapi mambu na yandi yonso ya kuyituka yina batata na beto vandaka kutela beto mpi kutuba nde: ‘Keti Yehowa basisaka beto ve na Ezipte?’ Ntangu yai Yehowa me yambula beto mpi yandi me pesa beto na diboko ya Madiani.
+Yehowa talaka yandi mpi tubaka nde: Kwenda ti ngolo yina nge kele na yo, ebuna nge ta gulusa Izraele na diboko ya Madiani. Keti mono ve muntu me tinda nge?
+Gideoni pesaka yandi mvutu nde: Lolula mono, Yehowa. Inki mutindu mono lenda gulusa Izraele? Tala! Dibuta na mono kele ya kuluta fioti na Manase, mpi mono kele muntu ya kukonda mfunu na nzo ya tata na mono.
+Kansi Yehowa tubilaka yandi nde: Sambu mono ta vanda ti nge, nge ta fwa bantu ya Madiani bonso nde bo vandaka muntu mosi.
+
+Ebuna Gideoni tubilaka yandi nde: Ntangu yai, kana nge me ndima mono, songa mono kidimbu mosi ya ke monisa nde nge muntu ke tuba na mono.
+Pardo, kukatuka ve awa tii kuna mono ta kwisa kuvutuka ti dikabu na mono mpi kutula yo na ntwala na nge. Ebuna yandi tubaka nde: Mono ta vanda awa tii kuna nge ta kwisa kuvutuka.
+Gideoni kotaka mpi lambaka mwana-nkombo mpi yandi bakaka efa mosi ya fufu mpi salaka dimpa ya kukonda levire. Yandi tulaka musuni yina na kitunga mpi supu na nzungu ya kulambila ebuna yandi natilaka yandi yo na nganda mpi pesaka yandi yo na nsi ya nti ya nene.
+
+Ebuna wanzio ya Nzambi ya kieleka tubilaka yandi nde: Baka musuni yina ti dimpa ya kukonda levire mpi tula yo na zulu ya ditadi yina ya nene, ebuna tiamuna supu. Yandi salaka mutindu yina.
+Ebuna wanzio ya Yehowa tandulaka nsongi ya nti yina vandaka na diboko na yandi mpi simbaka musuni ti dimpa ya kukonda levire, ebuna tiya basikaka na ditadi yina mpi yo yokaka musuni ti dimpa ya kukonda levire. Ebuna wanzio ya Yehowa walukaka na meso na yandi.
+Ntangu yai Gideoni bakisaka nde yo vandaka wanzio ya Yehowa.
+Na mbala mosi Gideoni tubaka nde: Mawa na mono, Yehowa Mfumu ya Kuluta Nene, sambu mono me mona wanzio ya Yehowa na meso!
+Kansi Yehowa tubilaka yandi nde: Vanda na ngemba. Kuwa boma ve nge ta fwa ve.
+Ebuna Gideoni tungaka mesa-kimenga mosi pana sambu na Yehowa, mpi bo ke bingaka yo Yehowa-shalomi tii bubu yai. Yo kele kaka na Ofra ya bantu ya Abi-ezere.
+
+Na mpimpa yina, Yehowa tubilaka yandi nde: Baka mwana-ngombe ya bakala ya tata na nge, mwana-ngombe ya zole yina kele na bamvula nsambwadi, mpi panza mesa-kimenga ya Baale ya tata na nge mpi zenga nti ya santu yina kele pene-pene na yo.
+Na nima ya kutunga mesa-kimenga sambu na Yehowa Nzambi na nge na zulu ya kisika yai ya ngolo ya lutaninu ti matadi ya kutula na ndonga, baka mwana-ngombe yina ya zole mpi pesa yo bonso dikabu ya kuyoka na zulu ya bitini ya mabaya ya nti ya santu yina nge ta zenga.
+Yo yina, Gideoni bakaka babakala kumi na kati ya bansadi na yandi mpi salaka kaka mutindu Yehowa songaka yandi. Kansi yandi waka bantu ya nzo ya tata na yandi mpi bantu ya bwala boma mingi sambu na kusala yo na mwini, yo yina yandi salaka yo na mpimpa.
+
+Ntangu bantu ya mbanza telamaka na suka, bo monaka nde bo me bwisa mesa-kimenga ya Baale, bo me zenga nti ya santu yina vandaka pene-pene na yo, mpi bo me pesa mwana-ngombe ya bakala ya zole dikabu na zulu ya mesa-kimenga yina bo tungaka.
+Bo yulanaka bo na bo nde: Nani me sala diambu yai? Na nima ya kuzikisa, bo tubaka nde: Gideoni mwana ya Yoashi muntu me sala yo.
+Yo yina bantu ya mbanza tubilaka Yoashi nde: Basisa mwana na nge sambu yandi fwa, sambu yandi me bwisa mesa-kimenga ya Baale mpi me zenga nti ya santu yina vandaka pene-pene na yo.
+Ebuna Yoashi tubilaka bantu yonso yina vandaka kuswanisa yandi nde: Keti beno bantu fwete nwanina Baale? Keti beno bantu fwete gulusa yandi? Konso muntu yina ke nwanina yandi, bo fwete fwa yandi na suka yai. Kana yandi kele nzambi, bika nde yandi kudinwanina yandi mosi, sambu muntu mosi me bwisa mesa-kimenga na yandi.
+Ebuna kilumbu yina, yandi bingaka Gideoni nde Yerubaale mpi tubaka nde: Bika Baale kudinwanina yandi mosi, sambu muntu mosi me bwisa mesa-kimenga na yandi.
+
+Madiani ya mvimba, Amaleki, mpi bantu ya ndambu ya Esti vukisaka basoda na bo mpi bo sabukaka sambu na kukwenda na Muwanda ya Yizreele mpi salaka camp.
+Ebuna mpeve ya Yehowa kwisaka na zulu ya Gideoni mpi yandi bulaka kibongo, ebuna bantu ya Abi-ezere vukanaka mpi landaka yandi.
+Yandi tindaka binati-nsangu na Manase ya mvimba, ebuna bo mpi vukanaka mpi landaka yandi. Yandi tindaka mpi binati-nsangu na Asere, Zebuloni ti Naftali, ebuna bo tombukaka sambu na kukutana ti yandi.
+
+Ebuna Gideoni tubilaka Nzambi ya kieleka nde: Kana nge ke gulusa Izraele na nzila na mono, kaka mutindu nge silaka,
+awa mono ke tanda mika ya dimeme na kisika ya bo ke tutaka bambuma sambu na kukatula yo bampusu. Kana malulu kele kaka na zulu ya mika kansi ntoto yonso ya kele na nziunga na yo kele ya kuyuma, pana mono ta zaba nde nge ta gulusa Izraele na nzila na mono, kaka mutindu nge silaka.
+Mpi yo salamaka mutindu yina. Na kilumbu yina landaka, ntangu yandi telamaka na suka mpi kamunaka mika, yandi basisaka na mika yina malulu ya me fwana na kufulusa bolo ya nene ya nkinsi na masa.
+Kansi, Gideoni tubilaka Nzambi ya kieleka nde: Kuwila mono ve makasi, kansi bika nde mono lomba diaka mbala mosi. Pardo, bika nde mono meka mbala mosi diaka kima ya nkaka ti mika. Pardo, bika nde mika mpamba kuvanda ya kuyuma kansi malulu kuvanda na ntoto na kisika yina yonso.
+Nzambi salaka mutindu yina na mpimpa yina mika mpamba vandaka ya kuyuma, kansi malulu vandaka na ntoto na kisika yina yonso.
+"
+bazuzi_1_audio.mp3,"
+Na nima ya lufwa ya Yozue, bantu ya Izraele yulaka Yehowa nde: Nani na kati na beto ta tombuka ntete sambu na kunwanisa bantu ya Kanana?
+Yehowa vutulaka nde: Yuda ta tombuka. Tala! Mono ke pesa insi yina na diboko na yandi.
+Ebuna Yuda tubilaka mpangi na yandi Simeoni nde: Kwisa kutombuka ti mono na teritware ya bo me pesa mono sambu na kunwanisa bantu ya Kanana. Na nima mono ta kwenda ti nge na teritware ya bo me pesa nge. Ebuna Simeoni kwendaka ti yandi.
+
+Ntangu Yuda tombukaka, Yehowa pesaka bantu ya Kanana ti bantu ya Perizi na maboko na bo, ebuna bo bedisaka bantuc na Bezeki.
+Bo monaka Adoni-bezeki na Bezeki, mpi kuna bo nwanisaka yandi mpi bedisaka bantu ya Kanana ti bantu ya Perizi.
+Ntangu Adoni-bezeki tinaka, bo landaka yandi, bo kangaka yandi, mpi bo zengaka misapi na yandi ya nene ya maboko ti misapi na yandi ya nene ya makulu.
+Ebuna Adoni-bezeki tubaka nde: Kele ti bantotila yina bo zengaka misapi ya nene ya maboko ti misapi ya nene ya makulu mpi yina ke lokuta madia na nsi ya mesa na mono. Kaka mutindu mono salaka, Nzambi me vutudila mono. Na nima, bo nataka yandi na Yeruzalemi mpi yandi fwaka kuna.
+
+Diaka, bantu ya Yuda nwanisaka Yeruzalemi mpi botulaka yo bo fwaka yo na mbele ya bitumba, mpi tulaka mbanza yina tiya.
+Na nima, bantu ya Yuda kulumukaka sambu na kunwanisa bantu ya Kanana yina vandaka kuzinga na ntoto ya bangumba, na Negebi mpi na Shefela.
+Mpidina Yuda kwendaka kunwanisa bantu ya Kanana yina vandaka kuzinga na Ebroni (ntete zina ya Ebroni vandaka Kiriati-arba), ebuna bo fwaka Sheshai, Ahimani, mpi Talmai.
+
+Bo katukaka kuna mpi kwendaka kunwanisa bantu ya Debire. (Ntete zina ya Debire vandaka Kiriati-sefere.)
+Ebuna Kalebi tubaka nde: Muntu yina ta nwanisa Kiriati-sefere mpi ta botula yo, mono ta pesa yandi mwana na mono ya nkento Aksa sambu yandi kuma nkento na yandi.
+Otniele mwana ya Kenazi, leke ya Kalebi, botulaka yo. Yo yina Kalebi pesaka yandi mwana na yandi ya nkento Aksa sambu yandi kuma nkento na yandi.
+Ntangu Aksa vandaka kukwenda na nzo ya bakala na yandi, Aksa siamisaka Otniele na kulomba tata na yandi kilanga. Ebuna Aksa tulukaka na mpunda na yandi. Kalebi yulaka yandi nde: Nge ke zola inki?
+Aksa tubilaka yandi nde: Pardo, sakumuna mono, sambu nge me pesa mono kitini ya ntoto na sudi pesa mono mpi Guloti-mayimi. Yo yina Kalebi pesaka yandi Guloti ya Zulu mpi Guloti ya Nsi.
+
+Bana ya muntu ya Keni, bokilo ya Moize ya bakala, katukaka na mbanza ya maba ti bantu ya Yuda mpi tombukaka na ntoto-makanga ya Yuda na sudi ya Aradi. Bo kwendaka kuna mpi zingaka na kati ya bantu.
+Kansi Yuda kwendaka ti mpangi na yandi Simeoni, mpi bo nwanisaka bantu ya Kanana yina vandaka kuzinga na Sefati mpi bo fwaka yo. Ebuna bo pesaka mbanza yina zina Orma.
+Na nima, Yuda botulaka Gaza ti teritware na yo, Ashkeloni ti teritware na yo, mpi Ekroni ti teritware na yo.
+Yehowa vandaka ti Yuda, ebuna bo bakaka ntoto ya bangumba, kansi bo kukaka ve kukula bantu ya ntoto ya kukonda ngumba, sambu bo vandaka ti bapusu-pusu ya bitumba ya bibende.
+Bo pesaka Kalebi Ebroni, kaka mutindu Moize silaka, ebuna yandi kulaka bana tatu ya Anaki kuna.
+
+Kansi bana ya Benyamini kulaka ve bantu ya Yebusi yina vandaka kuzinga na Yeruzalemi, yo yina bantu ya Yebusi ke landaka kuzinga ti bana ya Benyamini na Yeruzalemi tii bubu yai.
+
+Na ntangu yina, nzo ya Yozefi tombukaka sambu na kunwanisa Betele, ebuna Yehowa vandaka ti bo.
+Nzo ya Yozefi vandaka kutala Betele na mayele (nkutu, zina ya mbanza yina vandaka ntete Luzi),
+mpi bantu yina vandaka kutala na mayele monaka bakala mosi ke basika na mbanza yina. Yo yina bo tubilaka yandi nde: Pardo, songa beto nzila ya kukota na mbanza, ebuna beto ta sadila nge mambu na mawete yonso.
+Yo yina bakala yina songaka bo nzila ya kukota na mbanza, ebuna bo fwaka mbanza yina ti mbele ya bitumba, kansi bo bikisaka bakala yina ti dibuta na yandi yonso bo kwenda.
+Bakala yina kwendaka na insi ya bantu ya Heti mpi tungaka mbanza mosi ebuna yandi pesaka yo zina Luzi, zina na yo yo yina tii bubu yai.
+
+Manase bakaka ve Bete-sheani ti babwala yina kele na nziunga na yo, Tanaki ti babwala yina kele na nziunga na yo, bantu ya Dore ti babwala yina kele na nziunga na yo, bantu ya Ibleami ti babwala yina kele na nziunga na yo, mpi bantu ya Megido ti babwala yina kele na nziunga na yo. Bantu ya Kanana landaka kuzinga na insi yai.
+Ntangu Izraele kumaka ngolo, bo pusaka bantu ya Kanana na kusala kisalu ya ngolo, kansi bo kulaka bo yonso ve.
+
+Efrayimi mpi kulaka ve bantu ya Kanana yina vandaka kuzinga na Gezere. Bantu ya Kanana landaka kuzinga na kati na bo na Gezere.
+
+Zebuloni kulaka ve bantu ya ke zingaka na Kitroni ti bantu ya Nahaloli. Bantu ya Kanana landaka kuzinga na kati na bo mpi bo pusaka bo na kusala bisalu ya ngolo.
+
+Asere kulaka ve bantu ya Ako ti bantu ya Sidoni, na Ahlabi, na Akzibi, na Elba, na Afiki, mpi na Rehobi.
+Yo yina bantu ya Asere landaka kuzinga na kati ya bantu ya Kanana yina ke zingaka na insi yina, sambu bo kulaka bo ve.
+
+Naftali kulaka ve bantu ya Bete-shemeshi ti bantu ya Bete-anati, kansi bo landaka kuzinga na kati ya bantu ya Kanana yina ke zingaka na insi yina. Bantu ya ke zingaka na Bete-shemeshi ti bantu ya Bete-anati kumaka bantu ya ke sadilaka bo kisalu ya ngolo.
+
+Bantu ya Amore kulaka bantu ya Dani tii na ntoto ya bangumba, bo pesaka bo ve nzila ya kukwisa kukulumuka na ntoto ya kukonda ngumba.
+Yo yina bantu ya Amore landaka kuzinga na Ngumba ya Eresi, na Ayaloni, mpi na Shaalbimi. Kansi ntangu ngolo ya bantu ya nzo ya Yozefi kumaka mingi, bo pusaka bo na kusala kisalu ya ngolo.
+Teritware ya bantu ya Amore yantikaka na ngumba ya Akrabimi, katuka na Sela mpi tombuka.
+"
+bazuzi_7_audio.mp3,"
+Ebuna Yerubaale, disongidila Gideoni, ti bantu yonso yina vandaka ti yandi telamaka na suka mpi salaka camp pene-pene ya dibulu ya masa ya Harodi, na ntangu camp ya Madiani vandaka na ndambu na yandi ya nordi, na ngumba ya fioti ya More na kati ya muwanda.
+Ntangu yai Yehowa tubilaka Gideoni nde: Bantu yina kele ti nge kele mingi kibeni sambu mono pesa Madiani na maboko na bo. Kana ve Izraele ta tudila mono lulendo mpi ta tuba nde: ‘Diboko na mono mosi gulusaka mono.’
+Ebuna, pardo, zabisa na meso ya bantu nde, ‘Konso muntu yina ke wa boma mpi ke tekita, yandi vutuka na nzo.’ Yo yina Gideoni mekaka bo. Ebuna, bantu vutukaka na nzo, mpi bikalaka.
+
+Ata mpidina Yehowa tubilaka Gideoni nde: Bantu kele kaka mingi kibeni. Lomba bo na kukulumuka na masa sambu mono meka bo kuna sambu na nge. Kana mono tubila nge nde, ‘Muntu yai ta kwenda ti nge,’ yandi ta kwenda ti nge, kansi kana mono tubila nge nde, ‘Muntu yai ta kwenda ve ti nge,’ yandi ta kwenda ve.
+Yo yina yandi kulumusaka bantu yina na masa.
+Ebuna Yehowa tubilaka Gideoni nde: Konso muntu yina ke nwa masa ti ludimi mutindu mbwa ke nwaka kabula yandi ti bantu yina ke fukama sambu na kunwa masa.
+Ntalu ya bantu yina nwaka masa ti ludimi, bayina tulaka diboko na bo na munoko, vandaka 300. Bantu yina ya nkaka fukamaka sambu na kunwa masa.
+
+Ebuna Yehowa tubilaka Gideoni nde: Mono ta gulusa beno ti bantu yina nwaka masa bonso bambwa mpi mono ta pesa Madiani na maboko na nge. Kansi bika bantu yina yonso ya nkaka kuvutuka na nzo.
+Na nima ya kubaka bima ya kudia mpi bibongo na maboko ya bantu yina, yandi vutulaka bantu yina yonso ya nkaka ya Izraele na nzo, mpi yandi bikalaka kaka ti bantu 300. Camp ya Madiani vandaka na nsi na yandi na muwanda.
+
+Na mpimpa yina, Yehowa tubilaka yandi nde: Telama, nwanisa camp, sambu mono me pesa yo na maboko na nge.
+Kansi, kana nge ke wa boma ya kunwanisa yo, kulumuka na camp ti nsadi na nge Pura.
+Wa mambu yina bo ke tuba, mpi na nima nge ta baka kikesa sambu na kunwanisa camp. Yo yina Gideoni ti nsadi na yandi Pura kulumukaka na ndilu yina basoda salaka camp.
+
+Ebuna Madiani, Amaleki, mpi bantu yonso ya ndambu ya Esti fulukaka na muwanda bonso kimvuka mosi ya bampasu, mpi mpila ya kutanga ntalu ya bashamo na bo vandaka ve, yo vandaka mingi bonso bambuma ya zelo na lweka ya nzadi-mungwa.
+Ebuna Gideoni kwisaka, mpi muntu mosi vandaka kutela nduku na yandi ndosi, mpi yandi tubaka nde: Ndosi ya mono lalaka yo yai. Dimpa mosi ya orze yina vandaka bonso dimbuma vandaka kudindumuka na camp ya Madiani. Yo kwisaka tii na tenta mosi mpi tutaka yo ngolo kibeni na mpila nde tenta yina bwaka. Ee, dimpa yina balusaka tenta ludi na ntoto, ebuna tenta bwaka.
+Ebuna nduku na yandi tubaka nde: Yo lenda vanda kaka mbele ya bitumba ya Gideoni mwana ya Yoashi, muntu ya Izraele. Nzambi me pesa Madiani mpi camp ya mvimba na maboko na yandi.
+
+Kaka ntangu Gideoni waka muntu yina ke ta ndosi yina mpi ntendula na yo, yandi fukamaka sambu na kusambila. Na nima yandi vutukaka na camp ya Izraele mpi tubaka nde: Beno telama, sambu Yehowa me pesa camp ya Madiani na maboko na beno.
+Ebuna yandi kabisaka bantu yina na bimvuka tatu mpi yandi pesaka bo yonso bibongo mpi mabungu ya nene ti minda na kati ya mabungu yina.
+Yandi tubilaka bo nde: Beno tala mono mpi beno sala kaka mutindu mono ke sala. Ntangu mono ta kwisa na ndilu ya camp, beno fwete sala kaka mutindu mono ke sala.
+Ntangu mono ta bula kibongo, mono ti bantu yonso yina kele ti mono, beno mpi fwete bula bibongo na nziunga ya camp mpi kuboka nde, ‘Sambu na Yehowa mpi sambu na Gideoni!’
+
+Gideoni mpi bantu yina vandaka ti yandi kwisaka na ndilu ya camp na luyantiku ya kati-kati ya kukengila ya mpimpa, kaka ntangu bo katukaka kutula bankengidi. Bo bulaka bibongo mpi pasulaka mabungu ya nene ya masa yina vandaka na maboko na bo.
+Ebuna bimvuka yina tatu bulaka bibongo mpi pasulaka mabungu yina ya nene. Bo simbaka minda na diboko ya kimama mpi bulaka bibongo na diboko ya kitata, ebuna bo tubaka na ndinga ya ngolo nde: Mbele ya bitumba ya Yehowa mpi ya Gideoni!
+Na ntangu yina, konso muntu telamaka na kisika na yandi na nziunga ya camp, ebuna basoda yonso tinaka mpi vandaka kuboka ntangu bo vandaka kutina.
+Bantu yina landaka kubula bibongo, ebuna Yehowa salaka nde na camp ya mvimba konso muntu kufwa nkweno na yandi na mbele ya bitumba mpi basoda tinaka tii na Bete-shita, na nzila ya Serera, tii na bandilu ya Abele-mehola pene-pene ya Tabati.
+
+Ebuna bo bingaka bantu ya Izraele tuka na Naftali, na Asere, mpi na Manase ya mvimba, mpi bo landaka Madiani.
+Gideoni tindaka binati-nsangu na ntoto ya mvimba ya bangumba ya Efrayimi mpi tubaka nde: Beno kulumuka sambu na kunwanisa Madiani, mpi beno botula banzila yina ke nataka na masa tii na Bete-bara mpi Yordani. Yo yina bantu yonso ya Efrayimi vukanaka kisika mosi, mpi bo botulaka bamasa tii na Bete-bara mpi Yordani.
+Bo kangaka mpi bamfumu zole ya Madiani, Orebi ti Zeebi bo fwaka Orebi na ditadi ya Orebi, mpi bo fwaka Zeebi na kisika ya kukamunina vinu ya Zeebi. Bo vandaka kaka kulanda Madiani, mpi bo natilaka Gideoni ntu ya Orebi mpi ntu ya Zeebi pene-pene ya Yordani.
+"
+bazuzi_9_audio.mp3,"
+Na nima, Abimeleki mwana ya Yerubaale kwendaka na bampangi ya mama na yandi na Shekemi, mpi yandi tubilaka bo ti dibuta ya mvimba ya nkaka na yandi ya bakala nde:
+Pardo yula bantwadisi yonso ya Shekemi nde, ‘Inki kele mbote mingi sambu na beno, nde bana yonso ya Yerubaale kuyala beno to nde muntu mosi mpamba kuyala beno? Beno yibuka nde mono kele mpangi na beno ya menga.’
+
+Yo yina bampangi ya mama na yandi tubaka mambu yina sambu na yandi na bantwadisi yonso ya Shekemi, ebuna ntima na bo pusaka bo na kulanda Abimeleki, sambu bo tubaka nde: Yandi kele mpangi na beto mosi.
+Ebuna bo pesaka yandi mbongo ya bibende ya bo bakaka na nzo ya Baale-beriti, mpi Abimeleki sadilaka yo sambu na kufuta bantu ya me konda kisalu mpi bantu ya kukonda luzitu sambu bo landa yandi.
+Na nima, yandi kwendaka na nzo ya tata na yandi na Ofra mpi fwaka bampangi na yandi, bana ya Yerubaale, babakala 70, na zulu ya ditadi mosi. Muntu mosi mpamba yina gulukaka vandaka Yotami, mwana ya nsuka ya Yerubaale, sambu yandi bumbanaka.
+
+Ebuna bantwadisi yonso ya Shekemi mpi Bete-milo ya mvimba vukanaka kisika mosi mpi tulaka Abimeleki ntotila, pene-pene ya nti ya nene, ya dikunzi yina vandaka na Shekemi.
+
+Ntangu bo songaka Yotami diambu yina, na mbala mosi yandi kwendaka kutelama na nsongi ya Ngumba ya Gerizimi mpi tubilaka bo na ndinga ya ngolo nde: Beno bantwadisi ya Shekemi, beno wa mono, ebuna Nzambi ta wila beno.
+
+Kilumbu mosi, banti kwendaka kutula ntotila mosi mafuta sambu yandi yala bo. Yo yina bo tubilaka nti ya olive nde, ‘Yala beto.’
+Kansi nti ya olive tubilaka bo nde, ‘Keti mono fwete yambula mafuta na mono, yina bo ke sadilaka sambu na kupesa Nzambi ti bantu nkembo, sambu na kukwenda kunikana-nikana na zulu ya banti ya nkaka?’
+Na nima, banti yina tubilaka nti ya bafige nde, ‘Kwisa kuyala beto.’
+Kansi nti ya bafige tubilaka bo nde, ‘Keti mono fwete yambula ntomo na mono mpi bambuma na mono ya kitoko sambu na kukwenda kunikana-nikana na zulu ya banti ya nkaka?’
+Na nima, banti yina tubilaka nti ya vinu nde, ‘Kwisa kuyala beto.’
+Nti ya vinu vutudilaka bo nde, ‘Keti mono fwete yambula vinu na mono ya mpa yina ke pesaka Nzambi ti bantu kiese sambu na kukwenda kunikana-nikana na zulu ya banti ya nkaka?’
+Nsuka-nsuka, banti yonso ya nkaka tubilaka mwa-nti ya bansende nde, ‘Kwisa kuyala beto.’
+Ebuna mwa-nti ya bansende tubilaka banti yina nde, ‘Kana ya kieleka beno ke tula mono mafuta sambu mono vanda ntotila na beno, beno kwisa mpi beno bumbana na nsi ya kivudi na mono. Kana ve, bika nde tiya kubasika na nti ya bansende mpi kuyoka banti ya sedre ya Libani.’
+
+Ntangu yai, keti beno me sala mambu na masonga yonso ti na lukumu yonso na mutindu beno me tula Abimeleki ntotila? Keti beno me monisa bumbote na Yerubaale ti na bantu ya nzo na yandi? Keti beno me sadila yandi mambu na mutindu yina me fwana sambu na yandi?
+Ntangu tata na mono nwanaka sambu na beno, yandi tulaka luzingu na yandi na kigonsa sambu na kugulusa beno na maboko ya Madiani.
+Kansi bubu yai beno me telama sambu na kunwanisa bantu ya nzo ya tata na mono mpi beno me fwa bana na yandi, babakala 70, na zulu ya ditadi mosi. Ebuna beno me tula Abimeleki, mwana ya mpika na yandi ya nkento, ntotila ya bantwadisi ya Shekemi kaka sambu yandi kele mpangi na beno.
+Ya kieleka, kana bubu yai beno ke sala mambu na masonga yonso mpi na lukumu yonso sambu na Yerubaale ti bantu ya nzo na yandi, beno vanda na kiese sambu na Abimeleki, yandi mpi kuvanda na kiese sambu na beno.
+Kana ve, bika nde tiya kubasika na Abimeleki mpi kuyoka bantwadisi ya Shekemi ti ya Bete-milo, mpi bika nde tiya kubasika na bantwadisi ya Shekemi ti ya Bete-milo mpi kuyoka Abimeleki.
+
+Ebuna Yotami tinaka mpi kwendaka kubumbana na Beere, mpi yandi zingaka kuna sambu yandi vandaka kuwa mpangi na yandi Abimeleki boma.
+
+Abimeleki yalaka Izraele bamvula tatu.
+Ebuna Nzambi bikaka nde kimbeni kukuma ngolo na kati ya Abimeleki ti bantwadisi ya Shekemi, mpi bo sadilaka Abimeleki mambu kukonda kwikama.
+Yo vandaka mutindu yina sambu na kuvutula mbi na mambu ya nku yina bo salaka bana-babakala ya Yerubaale, sambu na kutula mfuka ya menga na bo na zulu ya mpangi na bo Abimeleki na mutindu yandi fwaka bo, mpi na zulu ya bantwadisi ya Shekemi na mutindu bo sadisaka yandi na kufwa bampangi na yandi.
+Yo yina bantwadisi ya Shekemi tulaka bantu na kubumbana na zulu ya bangumba sambu na kusala yandi mbi, ebuna bantu yango vandaka kuyiba bima ya konso muntu yina vandaka kuluta pene-pene na bo na nzila yina. Na nima bo songaka Abimeleki diambu yango.
+
+Ebuna Gaale mwana ya Ebedi ti bampangi na yandi sabukaka mpi kotaka na Shekemi, mpi bantwadisi ya Shekemi tulaka ntima na bo na yandi.
+Bo basikaka mpi kwendaka na bilanga ebuna bo katulaka bambuma ya vinu na bilanga na bo ya vinu, bo niata-niataka yo, mpi salaka nkinsi, na nima bo kotaka na nzo ya nzambi na bo, bo diaka, bo nwaka mpi singaka Abimeleki.
+Ebuna Gaale mwana ya Ebedi tubaka nde: Abimeleki kele nani, mpi Shekemi kele nani sambu beto sadila yandi? Keti yandi kele ve mwana ya Yerubaale, mpi keti Zebule kele ve mumonisi na yandi? Beno sadila bantu ya Amore, tata ya Shekemi! Kansi beto, sambu na nki beto fwete sadila yandi?
+A kana bantu yai vandaka na nsi ya kiyeka na mono, mono zolaka kukatula Abimeleki na kimfumu. Ebuna yandi tubilaka Abimeleki nde: Kumisa basoda na nge mingi mpi basika.
+
+Ntangu Zebule mfumu ya mbanza yina waka mambu yina Gaale mwana ya Ebedi tubaka, yandi waka makasi.
+Yo yina yandi tindilaka Abimeleki binati-nsangu na kinsweki na kutuba nde: Tala! Gaale mwana ya Ebedi ti bampangi na yandi kele ntangu yai na Shekemi, mpi bo ke pusa mbanza na kusala nge mbi.
+Yo yina kwisa na mpimpa, nge ti bantu na nge, mpi beno bumbana na nseke.
+Na ntangu ntangu ta basika na suka, nge fwete telama na suka-suka mpi kunwanisa mbanza ebuna ntangu yandi ti bantu na yandi ta basika sambu na kunwanisa nge, sala yonso yina nge lenda sala sambu na kubedisa yandi.
+
+Yo yina Abimeleki ti bantu yonso yina vandaka ti yandi telamaka na mpimpa, ebuna bo kudikabisaka na bimvuka iya mpi bumbanaka sambu na kunwanisa Shekemi.
+Ntangu Gaale mwana ya Ebedi basikaka mpi telamaka na munoko ya kielo ya mbanza, Abimeleki ti bantu yina vandaka ti yandi basikaka na kisika yina bo bumbanaka.
+Ntangu Gaale monaka bantu, yandi tubilaka Zebule nde: Tala! Bantu ke katuka na nsongi ya bangumba mpi ke kwisa kukulumuka. Kansi Zebule tubilaka yandi nde: Nge ke mona bizuzi ya bangumba bonso bantu.
+
+Na nima, Gaale tubaka nde: Tala! Bantu ke katuka na kati-kati ya insi mpi ke kwisa kukulumuka, mpi kimvuka mosi ke kwisa na nzila ya nti ya nene ya Meonenimi.
+Zebule vutudilaka yandi nde: Ntangu yai, wapi mambu ya nge vandaka kutudila lulendo nde, ‘Abimeleki kele nani sambu beto sadila yandi?’ Keti yai kele ve bantu yina nge buyaka? Ntangu yai basika mpi nwana ti bo.
+
+Ebuna Gaale basikaka, yandi vandaka na ntwala ya bantwadisi ya Shekemi mpi nwanaka ti Abimeleki.
+Abimeleki landaka yandi, mpi Gaale tinaka yandi, ebuna bantu mingi bwaka mpi fwaka tii na munoko ya kielo ya mbanza.
+
+Abimeleki landaka kuzinga na Aruma, mpi Zebule kulaka Gaale ti bampangi na yandi na Shekemi.
+Na kilumbu yina landaka, bantu basikaka mpi kwendaka na nseke, ebuna bo songaka yo Abimeleki.
+Yo yina yandi bakaka bantu, yandi kabisaka bo na bimvuka tatu mpi bumbanaka na nseke. Ntangu yandi monaka bantu ke basika na mbanza, yandi nwanisaka bo mpi fwaka bo.
+Abimeleki ti bimvuka yina vandaka ti yandi kwendaka na ntwala mpi telamaka na munoko ya kielo ya mbanza, na ntangu bimvuka zole vandaka kunwanisa bantu yonso yina vandaka na nseke, ebuna bo fwaka bo.
+Abimeleki nwanisaka mbanza kilumbu yina ya mvimba mpi botulaka yo. Yandi fwaka bantu yina vandaka na kati, na nima yandi fwaka mbanza mpi kunaka mungwa kuna.
+
+Ntangu bantwadisi yonso ya nzo-zulu ya Shekemi waka mambu yai, na mbala mosi bo kwendaka na kisika ya kubumbana ya nzo ya Ele-beriti.
+Kaka na ntangu bo songaka Abimeleki nde bantwadisi yonso ya nzo-zulu ya Shekemi me vukana kisika mosi,
+Abimeleki ti bantu yonso yina vandaka ti yandi tombukaka na Ngumba ya Salmoni. Abimeleki bakaka disoka na diboko na yandi, yandi zengaka lutangu ya nti, tulaka yo na zulu ya dipeka na yandi mpi tubilaka bantu yina vandaka ti yandi nde: Mambu ya beno me mona mono me sala, beno sala nswalu mpi beno sala mutindu mosi!
+Yo yina bantu yonso mpi zengaka balutangu mpi landaka Abimeleki. Ebuna bo tulaka balutangu yango na kisika yina ya kubumbana mpi bo tulaka kisika yina ya kubumbana tiya. Mpidina bantu yonso ya nzo-zulu ya Shekemi mpi fwaka, babakala mpi bankento kiteso ya 000.
+
+Ebuna Abimeleki kwendaka na Tebesi yandi salaka camp sambu na kunwanisa Tebesi mpi botulaka yo.
+Nzo-zulu mosi ya ngolo vandaka na kati-kati ya mbanza yina, ebuna babakala ti bankento yonso mpi bantwadisi yonso ya mbanza tinaka kuna. Bo kudikangilaka na kati mpi mataka na zulu ya ludi ya nzo-zulu.
+Abimeleki kwendaka na nzo-zulu yina mpi nwanisaka yo. Yandi pusanaka pene-pene ya munoko ya nzo-zulu yina sambu na kutula yo tiya.
+Ebuna nkento mosi losaka ditadi ya zulu ya bo ke nikilaka bambuma na zulu ya ntu ya Abimeleki, ebuna mukwa ya ntu na yandi panzanaka.
+Yandi bingaka nswalu nsadi yina vandaka kunata bima na yandi ya bitumba mpi tubilaka yandi nde: Baka mbele na nge ya bitumba mpi fwa mono, mpidina bo ta tuba ve sambu na mono nde, ‘Nkento mosi muntu fwaka yandi.’ Yo yina nsadi na yandi kotisaka yandi mbele mpi yandi fwaka.
+
+Ntangu bantu ya Izraele monaka nde Abimeleki me fwa, bo yonso vutukaka na nzo.
+Na mutindu yina, Nzambi vutudilaka Abimeleki mbi yina yandi salaka tata na yandi na mutindu yandi fwaka bampangi na yandi 70.
+Nzambi salaka mpi nde mambi yonso ya bantu ya Shekemi kuvutuka na zulu ya ba-ntu na bo mosi. Yo yina, kusinga yina Yotami mwana ya Yerubaale singaka kwisaka na zulu na bo.
+"
+bazuzi_13_audio.mp3,"
+Bantu ya Izraele salaka diaka mambu ya mbi na meso ya Yehowa, ebuna Yehowa pesaka bo na maboko ya bantu ya Filistia bamvula 40.
+
+Na ntangu yina, kuvandaka ti muntu mosi ya Sora, ya dibuta ya bantu ya Dani, zina na yandi Manoa. Nkento na yandi vandaka mukobo mpi yandi vandaka ve na mwana.
+Na nima, wanzio ya Yehowa monikaka na nkento yina mpi tubilaka yandi nde: Tala, nge kele mukobo mpi nge kele ve na mwana. Kansi nge ta baka divumu mpi ta buta mwana ya bakala.
+Ntangu yai, keba, kunwa ve vinu to konso kima yina ke lawusaka, mpi kudia ve konso kima yina kele mvindu.
+Tala! Nge ta baka divumu mpi ta buta mwana ya bakala, mpi lutebu fwete luta ve na ntu na yandi, sambu mwana yina ta vanda Nazire ya Nzambi katuka ntangu yina yandi ta butuka, mpi yandi ta baka ntwala sambu na kugulusa Izraele na maboko ya bantu ya Filistia.
+
+Ebuna nkento yina kwendaka mpi songaka bakala na yandi nde: Muntu mosi ya Nzambi ya kieleka kwisaka na mono yandi vandaka kumonana bonso wanzio ya Nzambi ya kieleka, mpi yandi vandaka kupesa boma mingi. Mono yulaka yandi ve kisika yandi me katuka, yandi songaka mono mpi ve zina na yandi.
+Kansi yandi tubilaka mono nde, ‘Tala! Nge ta baka divumu mpi ta buta mwana ya bakala. Ntangu yai, kunwa ve vinu to konso kima yina ke lawusaka, mpi kudia ve konso kima yina kele mvindu, sambu mwana yina ta vanda Nazire ya Nzambi katuka ntangu yina yandi ta butuka tii na kilumbu ya lufwa na yandi.’
+
+Manoa bondilaka Yehowa mpi tubaka nde: Lolula mono, Yehowa. Pardo, bika nde muntu ya Nzambi ya kieleka yina nge me katuka kutinda kukwisa diaka sambu na kulonga beto mambu ya beto fwete sala sambu na mwana yina ta butuka.
+Yo yina Nzambi ya kieleka wilaka Manoa, ebuna wanzio ya Nzambi ya kieleka kwisaka diaka na nkento yina ntangu yandi vandaka ya kuvanda na bilanga bakala na yandi Manoa vandaka ve ti yandi.
+Kukonda kusukinina, nkento yina bakaka ntinu mpi songaka bakala na yandi nde: Tala! Muntu yina kwisaka na mono kilumbu yina, yandi me kwisa kumonika na mono.
+
+Ebuna Manoa telamaka mpi kwendaka ti nkento na yandi. Yandi kwisaka na muntu yina mpi tubilaka yandi nde: Keti nge muntu solulaka ti nkento na mono? Yandi tubaka nde: Ee, yo kele mono.
+Ebuna Manoa tubaka nde: Bika nde mambu ya nge tubaka kulungana! Luzingu ya mwana yina ta vanda nki mutindu, mpi nki kisalu yandi ta sala?
+Yo yina wanzio ya Yehowa tubilaka Manoa nde: Nkento na nge fwete sala mambu yonso yina mono songaka yandi.
+Yandi fwete dia ve konso kima yina nti ya vinu ke buta, yandi fwete nwa ve vinu to konso kima yina ke lawusaka, mpi yandi fwete dia ve konso kima yina kele mvindu. Mambu yonso yina mono songaka yandi, bika nde yandi zitisa yo.
+
+Ebuna Manoa tubilaka wanzio ya Yehowa nde: Pardo kukwenda ve, mpi bika nde beto lambila nge mwana-nkombo.
+Kansi wanzio ya Yehowa tubilaka Manoa nde: Kana mono bikala, mono ta dia ve madia na nge kansi kana nge ke zola kupesa dikabu ya kuyoka na Yehowa, nge lenda pesa yo. Manoa zabaka ve nde muntu yina vandaka wanzio ya Yehowa.
+Ebuna Manoa tubilaka wanzio ya Yehowa nde: Zina na nge nani, sambu beto pesa nge lukumu ntangu diambu ya nge me tuba ta lungana?
+Kansi, wanzio ya Yehowa tubilaka yandi nde: Sambu na nki nge ke yula zina na mono, sambu yo kele zina mosi ya kuyituka?
+
+Na nima Manoa bakaka mwana-nkombo ti dikabu ya mbuma mpi pesaka yo na Yehowa, na zulu ya ditadi. Ebuna yandi vandaka kusala diambu mosi ya kuyituka, na ntangu Manoa ti nkento na yandi vandaka kutala.
+Ntangu midinga katukaka na mesa-kimenga mpi tombukaka na zulu, wanzio ya Yehowa tombukaka na kati ya midinga yina katukaka na mesa-kimenga ntangu Manoa ti nkento na yandi vandaka kutala. Na mbala mosi, bo bwaka baluse na ntoto.
+Wanzio ya Yehowa monikaka diaka ve na Manoa mpi na nkento na yandi. Ebuna Manoa bakisaka nde muntu yina vandaka wanzio ya Yehowa.
+Yo yina Manoa tubilaka nkento na yandi nde: Ya kieleka beto ta fwa, sambu beto me mona Nzambi.
+Kansi nkento na yandi tubilaka yandi nde: Kana Yehowa zolaka kufwa beto, yandi zolaka kundima ve dikabu ya kuyoka mpi dikabu ya mbuma yina me katuka na maboko na beto, yandi zolaka ve kusonga beto mambu yai yonso, mpi yandi zolaka kutubila beto ve mambu yai yonso.
+
+Na nima, nkento yina butaka mwana ya bakala mpi pesaka yandi zina Samsoni ntangu mwana yina vandaka kuyela, Yehowa landaka kusakumuna yandi.
+Na nima, mpeve ya Yehowa yantikaka kukulumuka na zulu na yandi na Mahane-dani, na kati-kati ya Sora ti Eshetaole.
+"
+bazuzi_14_audio.mp3,"
+Ebuna Samsoni kulumukaka na Timna, mpi na Timna yandi monaka nkento mosi ya Filistia.
+Yo yina, yandi tombukaka mpi songaka tata na yandi ti mama na yandi nde: Na Timna nkento mosi ya Filistia me budisa mono ntima, ebuna mono ke zola nde beno kwedila mono yandi.
+Kansi tata na yandi ti mama na yandi tubilaka yandi nde: Keti nge lenda sosa ve nkento na kati ya bampangi na nge mpi na kati ya bantu na beto yonso? Keti nge fwete kwenda mpi kubaka nkento na kati ya bantu ya Filistia ya kukonda kuyotisa? Kansi Samsoni tubilaka tata na yandi nde: Bakila mono yandi, sambu yandi kele nkento yina me fwana sambu na mono.
+Tata na yandi ti mama na yandi zabaka ve nde Yehowa muntu pusaka yandi na kubaka lukanu yina, sambu yandi vandaka kusosa dibaku ya kunwanisa bantu ya Filistia, sambu na ntangu yina bantu ya Filistia vandaka kuyala Izraele.
+
+Yo yina, Samsoni kulumukaka ti tata na yandi mpi mama na yandi na Timna. Ntangu yandi kumaka na bilanga ya vinu ya Timna, ntambu mosi kwisaka mpi nganinaka yandi.
+Ebuna mpeve ya Yehowa pesaka yandi ngolo, mpi yandi pasulaka yo bitini zole, kaka mutindu muntu ke pasulaka mwana-nkombo bitini zole, na maboko. Kansi yandi songaka ve tata na yandi to mama na yandi mambu yina yandi salaka.
+Ebuna yandi kulumukaka mpi solulaka ti nkento yina, mpi yandi vandaka kaka nkento yina me fwana na meso ya Samsoni.
+
+Na nima, ntangu yandi vandaka kuvutuka sambu na kubaka nkento yina mpi kunata yandi na nzo na yandi, Samsoni balukaka sambu na kutala ntambu yina ya kufwa, mpi kimvuka mosi ya baniosi ti bwiki vandaka na kati ya ntambu yina ya kufwa.
+Ebuna yandi bakaka bwiki yina na maboko na yandi mpi vandaka kudia yo ntangu yandi vandaka kutambula. Ntangu yandi kwendaka kukuta tata na yandi ti mama na yandi, yandi pesaka bo ndambu ya bwiki sambu bo dia. Kansi yandi songaka bo ve nde yandi bakaka bwiki yina na kati ya ntambu mosi ya kufwa.
+
+Tata na yandi kulumukaka tii na kisika nkento yina vandaka, mpi kuna Samsoni sadisaka nkinsi, sambu yo vandaka mambu yina bana-babakala vandaka kusala.
+Ntangu bo monaka yandi, bo kwisaka kunata bana-babakala sambu na kufidisa yandi.
+Ebuna Samsoni tubilaka bo nde: Bika mono tela beno kingana mosi. Kana na nsungi ya bilumbu nsambwadi ya nkinsi beno zwa mvutu mpi beno pesa mono yo, mono ta pesa beno bilele ya lino mpi bilele ya kitoko.
+Kansi kana beno kuka ve kupesa mono mvutu, beno fwete pesa mono bilele ya lino mpi bilele ya kitoko. Bo tubaka nde: Tela beto kingana na nge beto ke zola kuwa yo.
+Yo yina yandi tubilaka bo nde:
+Kima ya kudia me basika na muntu ya ke diaka,Mpi kima ya sukadi me basika na muntu ya ngolo.
+Bo kukaka ve kuzwa mvutu na kingana yina bilumbu tatu.
+Na kilumbu ya iya, bo tubilaka nkento ya Samsoni nde: Kusa bakala na nge, mpidina yandi ta pesa beto mvutu na kingana yina. Kana ve, beto ta yoka nge ti nzo ya tata na nge tiya. Keti beno bingaka beto awa sambu na kubaka bima na beto?
+Yo yina nkento ya Samsoni didilaka yandi mpi tubaka nde: Yo fwete vanda nde nge ke mengaka mono nge ke zolaka mono ve. Nge telaka bantu na mono kingana, kansi nge me songa mono ve mvutu. Ebuna Samsoni tubilaka yandi nde: Mono me songa yo ve ata na tata na mono mosi mpi na mama na mono mosi! Keti mono fwete songa nge yo?
+Kansi yandi landaka kudidila yandi na bilumbu yina bikalaka na bilumbu nsambwadi ya nkinsi yina. Nsuka-nsuka, Samsoni songaka yandi yo na kilumbu ya nsambwadi, sambu nkento yina yangisaka yandi mingi. Ebuna nkento yina songisaka bantu na yandi mvutu ya kingana yina.
+Yo yina, na kilumbu ya nsambwadi na ntwala nde ntangu kudinda, bantu ya mbanza tubilaka yandi nde:
+Inki me luta bwiki na sukadi,Mpi inki me luta ntambu na ngolo?
+Yandi vutudilaka bo nde:
+Kana beno bundulaka ve ti mwana-ngombe na mono ya nkento,Beno zolaka ve kuzwa mvutu na kingana na mono.
+
+Ebuna mpeve ya Yehowa pesaka yandi ngolo, yo yina yandi kulumukaka na Ashkeloni, yandi fwaka bantu mpi bakaka bilele na bo mpi pesaka bilele ya kitoko na bantu yina pesaka mvutu na kingana na yandi. Yandi vandaka na makasi mingi ntangu yandi vutukaka na nzo ya tata na yandi.
+
+Ebuna bo pesaka nkento ya Samsoni na mwana-bakala mosi na kati ya bana-babakala yina fidisaka Samsoni.
+"
+bazuzi_15_audio.mp3,"
+Na nima ya mwa ntangu, na bilumbu ya nsungi ya kukatula ble, Samsoni kwendaka kutala nkento na yandi, mpi yandi nataka mwana-nkombo. Yandi tubaka nde: Mono ke zola kukota kisika nkento na mono kele, na suku ya kulala. Kansi tata ya nkento yina pesaka yandi ve nzila ya kukota.
+Tata ya nkento yina tubaka nde: Mono yindulaka nde, ‘Nge ke menga yandi kibeni.’ Yo yina mono pesaka yandi na mwana-bakala mosi yina fidisaka nge na makwela. Keti leke na yandi ya nkento me luta yandi ve na kitoko? Pardo, baka leke na yandi na kisika na yandi.
+Kansi, Samsoni tubilaka bo nde: Mbala yai, bantu ya Filistia lenda pesa mono foti ve kana mono sala bo mbi.
+
+Yo yina Samsoni kwendaka mpi kangaka mikengi 300. Ebuna yandi bakaka minda, yandi kangisaka mikila ya mikengi yina, zole-zole, mpi yandi tulaka mwinda mosi na kati ya konso mikila yina zole.
+Na nima, yandi tulaka tiya na minda yina mpi bikaka mikengi yina yo kwenda na bilanga ya bambuma ya bantu ya Filistia. Yandi tulaka bima yonso tiya yantika na kita ya matiti tii na bambuma ya bilanga, mpi na bilanga ya vinu ti na banti ya olive.
+
+Bantu ya Filistia yulaka nde: Nani me sala mambu yai? Bo songaka bo nde: Yo kele Samsoni, bokilo ya muntu ya Timna, sambu yandi bakaka nkento ya Samsoni mpi pesaka yandi na mwana-bakala mosi yina fidisaka Samsoni na makwela. Yo yina bantu ya Filistia tombukaka mpi yokaka nkento yina ti tata na yandi tiya.
+Ebuna Samsoni tubilaka bo nde: Sambu beno me sala mutindu yai, mono ta kwenda ve tii kuna mono ta vutula mbi.
+Ebuna yandi fwaka bo mosi-mosi, bantu mingi kibeni, na nima yandi kulumukaka mpi zingaka na kati ya dibulu mosi ya kele na kati ya ditadi ya Etami.
+
+Na nima, bantu ya Filistia tombukaka ebuna bo salaka camp na Yuda mpi bo vandaka kutambula-tambula na Lehi.
+Ebuna bantu ya Yuda tubaka nde: Sambu na nki beno me tombuka sambu na kunwanisa beto? mpi bo pesaka mvutu nde: Beto me tombuka sambu na kukanga Samsoni, sambu na kusala yandi kaka mutindu yandi me sala beto.
+Yo yina bantu ya Yuda kulumukaka na dibulu ya kele na kati ya ditadi ya Etami mpi bo tubilaka Samsoni nde: Keti nge ke zaba ve nde bantu ya Filistia ke yala beto? Ebuna, sambu na nki nge me sala beto mambu yai? Yandi tubilaka bo nde: Mono salaka bo kaka mutindu bo salaka mono.
+Kansi bo tubilaka yandi nde: Beto me kwisa kukanga nge mpi kupesa nge na maboko ya bantu ya Filistia. Ebuna Samsoni tubaka nde: Beno zenga kieleka na ntwala na mono nde beno ta nwanisa mono ve.
+Bo tubilaka yandi nde: Ve, beto ta kangisa nge kaka bansinga mpi ta pesa nge na maboko na bo, kansi beto ta fwa nge ve.
+Yo yina bo kangisaka yandi bansinga zole ya mpa mpi basisaka yandi na ditadi yina.
+Ntangu yandi kumaka na Lehi, bantu ya Filistia tulaka milolo ya kiese ntangu bo monaka yandi. Ebuna mpeve ya Yehowa pesaka yandi ngolo, mpi bansinga yina vandaka na maboko na yandi kumaka bonso bansinga ya lino ya bo me yoka tiya, mpi miniololo yina bo kangisaka yandi kumaka pete-pete na maboko na yandi.
+Ntangu yai yandi monaka mukwa ya mbwanga ya mpunda ya bakala ya bo me katuka kufwa yandi tandulaka diboko, bakaka yo mpi fwaka bantu ti yo.
+Ebuna Samsoni tubaka nde:
+Ti mukwa ya mbwanga ya mpunda mosi—kita mosi, bita zole!
+Ti mukwa ya mbwanga ya mpunda mosi, mono me fwa bantu 000.
+
+Ntangu yandi manisaka kutuba, yandi losaka mukwa ya mbwanga yina mpi bingaka kisika yina Ramati-lehi.
+Ebuna yandi waka nzala ya ngolo ya masa, yo yina yandi bingaka Yehowa mpi tubaka nde: Nge muntu me pesa luguluku yai ya nene na maboko ya nsadi na nge. Ntangu yai, keti mono fwete fwa na nzala ya masa mpi kubwa na maboko ya bantu ya kukonda kuyotisa?
+Yo yina Nzambi pasulaka dibulu mosi yina vandaka na Lehi, mpi masa basikaka. Ntangu yandi nwaka, ngolo na yandi vutukaka mpi yandi bakaka diaka kikesa. Yo yina yandi pesaka kisika yina zina Ene-akore, yo kele na Lehi tii bubu yai.
+
+Yandi sambisaka Izraele na bilumbu ya bantu ya Filistia bamvula 20.
+"
+bazuzi_12_audio.mp3,"
+Ebuna bo lombaka bantu ya Efrayimi na kuvukana, mpi bo sabukaka na Safoni mpi tubilaka Yefte nde: Sambu na nki nge bingaka beto ve na kukwenda ti nge ntangu nge sabukaka sambu na kunwanisa bantu ya Amoni? Beto ta yoka nzo na nge tiya ti nge na kati.
+Kansi Yefte tubilaka bo nde: Mono ti bantu na mono, beto vandaka na kimbeni ya ngolo ti bantu ya Amoni. Mono bingaka beno sambu beno sadisa mono, kansi beno gulusaka mono ve na maboko na bo.
+Ntangu mono monaka nde nge ta gulusa mono ve, mono bakaka lukanu ya kutula luzingu na mono na kigonsa mpi kwendaka kunwanisa bantu ya Amoni, mpi Yehowa pesaka bo na maboko na mono. Ebuna sambu na nki beno me kwisa bubu yai sambu na kunwanisa mono?
+
+Na nima, Yefte vukisaka babakala yonso ya Gileadi, mpi bo nwanisaka Efrayimi babakala yina ya Gileadi bedisaka Efrayimi, yina tubaka nde: Beno bantu ya Gileadi ya kele na Efrayimi mpi na Manase, beno kele kaka bantu yina me tinaka Efrayimi.
+Gileadi botulaka bisika ya Yordani ya bo lenda sabuka na makulu na ntwala ya Efrayimi mpi ntangu bantu ya Efrayimi vandaka kusosa kutina, bo vandaka kutuba nde, Beno bika mono mono sabuka ebuna babakala ya Gileadi vandaka kuyula konso muntu nde, Keti nge kele muntu ya Efrayimi? Kana yandi vutula nde, Ve!
+bo vandaka kusonga yandi nde, Tuba Shiboleti. Kansi yandi vandaka kutuba nde, Siboleti, sambu yandi vandaka kukuka ve kutuba ngogo yina mbote-mbote. Ebuna bo vandaka kusimba yandi mpi kufwa yandi na bisika yina ya Yordani ya bo lenda sabuka na makulu. Na ntangu yina, bantu ya Efrayimi fwaka.
+
+Yefte sambisaka Izraele bamvula sambanu, na nima Yefte muntu ya Gileadi fwaka mpi bo zikaka yandi na mbanza na yandi na Gileadi.
+
+Na nima na yandi, Ibsani muntu ya Betelemi sambisaka Izraele.
+Yandi vandaka ti bana ya babakala mpi bana ya bankento. Yandi tindaka bana na yandi ya bankento na kukwenda kukwela babakala na nganda ya dikanda na yandi, mpi yandi kwisaka kunata bankento sambu bana na yandi ya babakala kukwela bo. Yandi sambisaka Izraele bamvula nsambwadi.
+Ebuna Ibsani fwaka mpi bo zikaka yandi na Betelemi.
+
+Na nima na yandi, Eloni muntu ya Zebuloni sambisaka Izraele yandi sambisaka Izraele bamvula kumi.
+Ebuna Eloni muntu ya Zebuloni fwaka mpi bo zikaka yandi na Ayaloni na ntoto ya Zebuloni.
+
+Na nima na yandi, Abdoni mwana ya Ilele muntu ya Piratoni sambisaka Izraele.
+Yandi vandaka ti bana ya babakala mpi bantekolo yina vandaka kunata bampunda 70. Yandi sambisaka Izraele bamvula nana.
+Ebuna Abdoni mwana ya Ilele muntu ya Piratoni fwaka mpi bo zikaka yandi na Piratoni na insi ya Efrayimi na ngumba ya bantu ya Amaleki.
+"
+bazuzi_2_audio.mp3,"
+Ebuna wanzio ya Yehowa katukaka na Gilgale mpi tombukaka na Bokimi mpi tubaka nde: Mono basisaka beno na Ezipte mpi nataka beno na insi yina mono zengaka kieleka na ba-nkaka na beno. Diaka, mono tubaka nde, ‘Mono ta fwa ve ata fioti kuwakana na mono ti beno.
+Kansi beno, beno fwete sala ve kuwakana ti bantu yina ke zingaka na insi yai mpi beno fwete bwisa bamesa-kimenga na bo.’ Kansi beno me lemfukila ve ndinga na mono. Sambu na nki beno me sala diambu yai?
+Yo yina, mono mpi tubaka nde, ‘Mono ta kula bo ve na ntwala na beno, ebuna bo ta kanga beno na mutambu mpi banzambi na bo ta pukumuna beno.’
+
+Ntangu wanzio ya Yehowa tubilaka bantu yonso ya Izraele mambu yai, bo yantikaka kudila ngolo.
+Yo yina, bo pesaka kisika yina zina Bokimi mpi bo pesaka Yehowa bimenga kuna.
+
+Ntangu Yozue songaka bantu na kukwenda, konso muntu ya Izraele kwendaka na ntoto na yandi yina vandaka dikabu na yandi sambu na kubaka ntoto.
+Bantu landaka kusadila Yehowa na bilumbu yonso ya Yozue mpi na bilumbu yonso ya bankuluntu yina bikalaka na luzingu na nima ya Yozue mpi yina monaka mambu yonso ya nene yina Yehowa salaka sambu na Izraele.
+Na nima Yozue mwana ya Nuni, nsadi ya Yehowa, fwaka ti bamvula 110.
+Ebuna bo zikaka yandi na teritware ya dikabu na yandi na Timnati-heresi, na ntoto ya bangumba ya Efrayimi, na nordi ya Ngumba ya Gaashi.
+Bo vukisaka ndonga ya bantu yina yonso ti ba-nkaka na bo, mpi ndonga ya nkaka ya bantu basikaka na nima, yina zabaka ve Yehowa mpi mambu yina yandi salaka sambu na Izraele.
+
+Bantu ya Izraele salaka mambu ya mbi na meso ya Yehowa mpi sadilaka Babaale.
+Na mutindu yina, bo yambulaka Yehowa, Nzambi ya batata na bo, yina basisaka bo na insi ya Ezipte. Bo landaka banzambi ya nkaka, banzambi ya bantu yina vandaka na nziunga na bo, bo fukiminaka bo mpi bo pesaka Yehowa makasi.
+Bo yambulaka Yehowa mpi bo sadilaka Baale ti biteki ya Ashtoreti.
+Ebuna Yehowa wilaka Izraele makasi ya ngolo, yo yina yandi pesaka bo na maboko ya miyibi yina botulaka bima na bo. Yandi tekaka bo na maboko ya bambeni yina vandaka na nziunga na bo, ebuna bo kukaka diaka ve kununga bambeni na bo.
+Konso kisika yina bo vandaka kukwenda, diboko ya Yehowa vandaka kunwanisa bo mpi kunatila bo mpasi, kaka mutindu Yehowa tubaka mpi kaka mutindu Yehowa zengaka kieleka na ntwala na bo, ebuna bo vandaka na mpasi mingi.
+Ebuna Yehowa vandaka kubasisa bazuzi yina vandaka kugulusa bo na maboko ya bantu yina vandaka kuyiba bo.
+
+Kansi bo buyaka nkutu kuwila bazuzi yina, mpi bo vandaka kusala kindumba ti banzambi ya nkaka mpi kufukimina bo. Bo yambulaka nswalu nzila yina ba-nkaka na bo landaka, bayina lemfukilaka bantuma ya Yehowa, kansi bo, bo salaka yo ve.
+Konso ntangu yina Yehowa vandaka kubasisila bo bazuzi, Yehowa vandaka kuvanda ti zuzi yina mpi yandi vandaka kugulusa bo na maboko ya bambeni na bo na bilumbu yonso ya zuzi yina sambu Yehowa vandaka kuwa mawa mutindu bo vandaka kudila sambu na bantu yina vandaka kuniokula bo mpi bayina vandaka kusadila bo mambu na mutindu ya mbi.
+
+Kansi kana zuzi yina kufwa, bo vandaka kusala diaka mambu ya mbi kuluta ba-nkaka na bo na mutindu bo vandaka kulanda banzambi ya nkaka, kusadila bo mpi kufukimina bo. Bo yambulaka ve mambu na bo mpi kikalulu na bo ya ntu-ngolo.
+Nsuka-nsuka Yehowa wilaka Izraele makasi ya ngolo, mpi yandi tubaka nde: Sambu dikanda yai me fwa kuwakana na mono yina mono songaka ba-nkaka na bo na kuzitisa mpi bo me lemfukila mono ve,
+mono ta kula ve na ntwala na bo ata dikanda mosi yina Yozue bikisaka ntangu yandi fwaka.
+Yo ta vanda sambu na kumeka Izraele sambu na kuzaba kana bo ta landa nzila ya Yehowa mpi ta tambula na kati na yo mutindu batata na bo tambulaka.
+Yo yina Yehowa bikaka nde makanda yina kulanda kuzinga. Yandi kulaka bo ve nswalu mpi yandi pesaka bo ve na maboko ya Yozue.
+"
+bazuzi_5_audio.mp3,"
+Na kilumbu yina, Debora ti Baraki mwana ya Abinoami yimbaka nkunga yai:
+
+ Sambu na nsuki ya kukonda kukangisa na Izraele,Sambu na bantu yina kwendaka na bitumba na luzolo yonso,Beno kumisa Yehowa!
+
+ Beno bantotila, beno wa! Beno bantwadisi, beno widikila!
+Mono ta yimbila Yehowa.
+Mono ta yimba bankunga sambu na kukumisa Yehowa, Nzambi ya Izraele.
+
+ Yehowa, ntangu nge katukaka na Seire mpi basikaka,Ntangu nge basikaka na teritware ya Edomi,Ntoto nikanaka, mpi zulu nokisaka mvula,Matuti tiamunaka masa.
+
+ Bangumba kumaka masa-masa na ntwala ya luse ya Yehowa,Yo vanda Sinai na ntwala ya luse ya Yehowa, Nzambi ya Izraele.
+
+ Na bilumbu ya Shamgare mwana ya Anati,Na bilumbu ya Yaele, banzila ya nene vandaka ya kuyumaBantu yina vandaka kusala nzietelo vandaka kuluta na banzila ya fioti.
+
+ Na Izraele, bantu ya bwala vandaka diaka veBo vandaka diaka ve tii kuna mono, Debora, mono telamaka,Tii kuna mono telamaka bonso mama na Izraele.
+
+ Bo solaka banzambi ya mpaEbuna bitumba basikaka na bakielo.
+Bantu lendaka ve kumona kitaninu, to dikonga,Na kati ya bantu na Izraele.
+
+ Ntima na mono kele ti bakomanda ya Izraele,Bayina kwendaka na luzolo yonso ti bantu.
+Beno kumisa Yehowa!
+
+Beno bantu yina ke nata bampunda ya mpembe,Beno bantu yina me vanda na zulu ya batapi ya kitoko,Mpi beno bantu yina ke tambula na nzila,Beno yindulula!
+
+Bandinga ya bantu yina ke pesaka masa vandaka kuwakana na bisika yina bo ke bakaka masaKuna bo vandaka kuta masolo ya mambu ya lunungu yina Yehowa salaka,Mambu ya lunungu ya bantu na yandi yina ke zingaka na bwala na Izraele.
+Ebuna bantu ya Yehowa kulumukaka na bakielo.
+
+Telama na mpongi, telama na mpongi, O Debora!
+Telama na mpongi, telama na mpongi, yimba nkunga!
+Telama, Baraki! Nata bampika na nge, nge mwana ya Abinoami!
+
+Ebuna bantu yina bikalaka kulumukaka na kisika ya bantu ya lukumuBantu ya Yehowa kulumukaka kisika mono vandaka sambu na kunwanisa bantu ya nene.
+
+Bantu yina kele na muwanda katukaka na EfrayimiBo ke landa nge, O Benyamini, na kati ya bantu na nge.
+Bakomanda katukaka na Makire mpi kulumukaka,Mpi bantu yina ke nataka bisadilu ya muntu yina ke bakaka bantu na kisalu katukaka na Zebuloni.
+
+Bamfumu na Isakare vandaka ti Debora,Mpi kaka mutindu Isakare vandaka ti Debora, Baraki mpi vandaka ti yandi.
+Bo tindaka yandi na kukwenda na makulu na muwanda.
+Na kati ya mabuta ya Rubeni, bo vandaka kukuka ve kubaka lukanu.
+
+Sambu na nki nge vandaka na kati-kati ya basaki zole ya kiti ya mpunda,Mpi ke wa bo na ntangu bo ke bula misembu sambu na bitwisi?
+Na yina me tala mabuta ya Rubeni, bo vandaka kukuka ve kubaka lukanu.
+
+Gileadi bikalaka na simu ya YordaniEbuna Dani, sambu na nki yandi bikalaka ti bamaswa?
+Asere vandaka ya kuvanda mpi ke sala kima ve na lweka ya nzadi-mungwa,Yandi bikalaka pene-pene ya mabungu na yandi.
+
+Bantu ya Zebuloni vandaka bantu yina tulaka luzingu na bo na kigonsa tii na lufwaNaftali mpi, na zulu ya tu-bangumba.
+
+Bantotila kwisaka, bo nwanakaEbuna bantotila ya Kanana nwanakaNa Tanaki, pene-pene ya bamasa ya Megido.
+Bo bakaka ve ata kima mosi ya arza.
+
+Bambwetete nwanaka na zuluBo nwanisaka Sisera na banzila na yo.
+
+Masa ya Kishoni nataka bo,Masa ya ntama, masa ya Kishoni.
+O moyo na mono, nge niataka bantu ya ngolo.
+
+Ebuna maboto ya bampunda niata-niatakaNa ntangu bampunda na yandi ya babakala bakaka ntinu na makasi yonso.
+
+Wanzio ya Yehowa tubaka nde, ‘Beno singa Merozi,Ee, beno singa bantu na yandi,Sambu bo kwisaka ve kusadisa Yehowa,Kusadisa Yehowa ti bantu ya ngolo.’
+
+Yaele nkento ya Hebere muntu ya KeniKele nkento yina bo me sakumunaka mingi kuluta na kati ya bankentoYandi kele nkento yina bo me sakumunaka mingi kuluta na kati ya bankento yina ke zingaka na batenta.
+
+Sisera lombaka masa nkento yina pesaka yandi miliki.
+Yandi pesaka yandi mabele ya kukangama na bolo mosi ya kitoko ya nkinsi.
+
+Ti diboko na yandi, yandi bakaka pike ya tenta,Diboko na yandi ya kitata bakaka marto ya muntu ya kisalu.
+Yandi bulaka Sisera marto, yandi panzaka ntu na yandi,Yandi panzaka mpi tobulaka ntu na yandi.
+
+Sisera bwaka na makulu na yandi yandi bwaka mpi lalakaSisera bwaka na makulu na yandiKisika yandi bwaka, yo yina kisika yandi belaka.
+
+Nkento mosi vandaka kutala na nela,Mama ya Sisera vandaka kulongula na muyungulu ya nela,‘Sambu na nki pusu-pusu na yandi ke sukinina na kukwisa?
+Sambu na nki makelele ya makulu ya bapusu-pusu na yandi ke sukinina?’
+
+Bankento ya kuluta mayele na kati ya bankento na yandi ya lukumu vandaka kupesa yandi mvutuEe, yandi mpi vandaka kuditubila yandi mosi nde,
+‘Yo fwete vanda nde bo ke kabisa bima yina bo bakaka,Mwana-nkento mosi, bana-bankento zole, sambu na konso soda,Lele ya mukubu ya bo me botula sambu na Sisera, lele ya mukubu ya bo me botula,Lele mosi ya bo me tula bifwanisu, lele ya mukubu, bilele zole ya bo me tula bifwanisuSambu na bankingu ya bantu yina botulaka bima.’
+
+Yo yina, O Yehowa, bika nde bambeni na nge yonso kufwa,Kansi bika nde bantu yina ke zolaka nge kuvanda bonso ntangu yina ke basika na nkembo na yo.
+Ebuna insi vandaka na ngemba bamvula 40.
+"
+bazuzi_4_audio.mp3,"
+Kansi na nima, ntangu Ehudi fwaka, bana ya Izraele salaka diaka mambu ya mbi na meso ya Yehowa.
+Yo yina Yehowa tekaka bo na maboko ya Yabini ntotila ya Kanana, yina vandaka kuyala na Asore. Mfumu ya basoda na yandi vandaka Sisera, yina vandaka kuzinga na Arosheti ya makanda.
+Bana ya Izraele didilaka Yehowa, sambu Yabini vandaka ti bapusu-pusu ya bitumba ya bibende, mpi yandi niokulaka bana ya Izraele ngolo kibeni bamvula 20.
+
+Debora mbikudi mosi ya nkento, nkento ya Lapidoti, vandaka kusambisa Izraele na ntangu yina.
+Yandi vandaka ti kikalulu ya kuvanda na nsi ya diba ya Debora na kati-kati ya Rama ti Betele, na ntoto ya bangumba ya Efrayimi bana ya Izraele vandaka kutombuka na Debora sambu na lusambisu.
+Yandi tindaka bantu na kubinga Baraki mwana ya Abinoami na Kedeshi-naftali mpi tubilaka yandi nde: Keti Yehowa Nzambi ya Izraele me tuba ve mambu yai? ‘Kwenda na Ngumba ya Tabore, mpi nata babakala ya Naftali mpi ya Zebuloni.
+Mono ta kwisa kunatila nge Sisera, mfumu ya basoda ya Yabini ti bapusu-pusu na yandi ya bitumba mpi basoda na yandi na masa ya Kishoni, ebuna mono ta pesa yandi na maboko na nge.’
+
+Yo yina Baraki tubilaka Debora nde: Kana nge kwenda ti mono, mono ta kwenda, kansi kana nge kwenda ve ti mono, mono ta kwenda ve.
+Yo yina, Debora tubaka nde: Mono ta kwenda kibeni ti nge. Kansi bitumba yina nge ke kwenda ta natila nge ve nkembo, sambu Yehowa ta pesa Sisera na maboko ya nkento. Ebuna Debora telamaka mpi kwendaka ti Baraki na Kedeshi.
+Baraki bingaka Zebuloni ti Naftali na Kedeshi, mpi babakala landaka yandi. Debora mpi tombukaka ti yandi.
+
+Kisi ve, Hebere muntu ya Keni kabwanaka ti bantu ya Keni, bana ya Obabi, bokilo ya Moize ya bakala, mpi tenta na yandi vandaka ya kutedimisa pene-pene ya nti ya nene na Saananimi, yina kele pene-pene ya Kedeshi.
+
+Bo songaka Sisera nde Baraki mwana ya Abinoami me tombuka na Ngumba ya Tabore.
+Na mbala mosi, Sisera vukisaka bapusu-pusu na yandi yonso ya bitumba—bapusu-pusu ya bibende—mpi basoda yonso yina vandaka ti yandi katuka na Arosheti ya makanda sambu na kukwenda tii na masa ya Kishoni.
+Ebuna Debora tubilaka Baraki nde: Telama, sambu yai kele kilumbu yina Yehowa ta pesa Sisera na maboko na nge. Keti Yehowa ke basika ve na ntwala na nge? Baraki katukaka na Ngumba ya Tabore mpi kulumukaka ti bantu yina vandaka kulanda yandi.
+Ebuna Yehowa salaka nde Sisera ti bapusu-pusu na yandi yonso ya bitumba, mpi basoda yonso kukuma kisaka-saka na ntwala ya mbele ya bitumba ya Baraki. Nsuka-nsuka Sisera tulukaka na pusu-pusu na yandi mpi tinaka na makulu.
+Baraki landaka bapusu-pusu ya bitumba mpi basoda tii na Arosheti ya makanda. Basoda yonso ya Sisera fwaka na mbele ya bitumba ata soda mosi ve bikalaka.
+
+Kansi Sisera tinaka na makulu na tenta ya Yaele nkento ya Hebere muntu ya Keni, sambu Yabini ntotila ya Asore ti nzo ya Hebere muntu ya Keni vandaka na ngemba.
+Ebuna Yaele basikaka sambu na kukutana ti Sisera mpi tubilaka yandi nde: Kwisa kukota, mfumu na mono, kwisa kukota awa. Kuwa boma ve. Yo yina yandi kwendaka kukota na kati ya tenta ya Yaele, mpi Yaele fikaka yandi bulanketi.
+Ebuna Sisera tubilaka Yaele nde: Pardo, pesa mono ndambu ya masa ya kunwa, sambu mono ke wa nzala ya masa. Yaele kangulaka dibungu ya mpusu ya mbisi yina vandaka ti miliki mpi pesaka yandi, na nima yandi fikaka yandi diaka.
+Sisera tubilaka yandi nde: Telama na munoko ya tenta, mpi kana muntu kukwisa mpi kuyula nge nde, ‘Keti muntu kele awa?’ tuba nde, ‘Ve!’
+
+Kansi Yaele nkento ya Hebere bakaka pike ya tenta ti marto na diboko. Ebuna ntangu Sisera lalaka mpongi ya ngolo mpi lembaka kibeni, yandi pusanaka malembe-malembe pene-pene na yandi mpi kotisaka yandi pike na ntu mpi bulaka yo, yo kotaka tii na ntoto, ebuna yandi fwaka.
+
+Baraki kwendaka kuna ntangu yandi vandaka kulanda Sisera, ebuna Yaele basikaka sambu na kukutana ti yandi mpi tubaka nde: Kwisa mpi mono ta songa nge muntu yina nge ke sosa. Baraki kotaka ti yandi mpi monaka Sisera me lala na ntoto ya kufwa, ti pike ya tenta ya kukotisa na ntu na yandi.
+
+Na kilumbu yina, Nzambi bedisaka Yabini ntotila ya Kanana na ntwala ya bantu ya Izraele.
+Diboko ya bantu ya Izraele vandaka kaka kukuma kilo mingi na zulu ya Yabini ntotila ya Kanana, tii kuna bo fwaka Yabini ntotila ya Kanana.
+"