Datasets:

LaMOP

/

Basis-Latin-French

like 1

Venerabilis Patris nostri Domni Hugonis Abbatis sanctionibus inhærentes, Nos qui sumus in Capitulo generali definitores constituti statuimus vt quatuor discretæ idoneæ personæ eligantur, scilicet duo Abbates, duo Priores, ad Cluniacēsem Ecclesiam pertinentes, qui semel in anno statuto termino, videlicet in octauis Apostolorum Petri Pauli, Cluniacum veniant, tam de persona ipsius Domini Abbatis Cluniacensis, quicumq. per succedentia tēpora fuerit, quam de statu Ecclesiæ in temporalibus spiritualibus, locorum coniacentium diligenter inquirant, quæ corrigenda fuerint, ad ipsorum consilium corrigantur, per eos omnia in generali Capitulo annis singulis innotescant, vt per talem visitationem in bono statu Cluniacensis Ecclesia perseueret, cæteri exemplum capitis imitantes, nostra firmius instituta obseruent. Quoniam plerumque in plerisque locis accidit, quod beneficia spiritualia, pactione conferantur interueniente, cum hoc sit sacris Canonibus inhibitum, legi diuinę contrarium, prohibemus statuendo ne Prioratibus dandis vel recipiendis, pro obedientiis, pro Ecclesiis Capellanis, pro monachis recipiendis, sepultura seu aliis rebus vel officiis spiritualibus, pactione mediante aliquid offeratur vel promittatur, excepto quod de Monacho dicit B. Benedictus. Quod eius deuotio sponte oblata non respuatur.

Priores Conuentuales non remoueantur nisi certis ex causis, scilicet si domorum dilapidatores, si inobedientes rebelles, si infames incontinentes, vel ad maiorem vtilitatem fuerint promouendi, hoc iudicio diffinitorum in Capitulo generali, nisi aliqua causa manifesta emerserit, pro qua domnus Abbas eos remouere compellatur. Cōfirmationes Prioratuum ad vitam nihilominus quassamus, exemplo Domini Papæ, ne fiant de cætero prohibemus.

Non videtur vtile vel honestum, quod fratres nobis subditi, maxime Priores in fraudem eludium disciplinæ fomitem cupiditatis, procurationem in aliis Monasteriis assequantur, vel professionē ibi faciant, vel obedientias nanciscantur, ideoque præsenti constitutione sancimus, vt omnes Priores nostri qui habent domos vel obedientias ab aliis Monasteriis, eas dimittāt, vel nostras amittant incontinenti. Claustrales vero nostri, si alienas habeant obedientias, eas dimittant, si nostras voluerint adipisci. Monachi autem qui habent procurationem in aliis Monasteriis, vel professionem fecerunt, vna vel alia sint contenti, si sine voluntate vel licētia Priorum illuc transierint, tanquam fugitiui habeantur: hinc enim inobediētia rebellio nascitur, nostris domibus grauia solent accidere detrimenta.

Nvllus Prioratus, Decanatus, vel alia Domus quæ possit per Monachum Cluniacensem gubernari, alteri personæ regenda tradatur, quia per hoc videtur, in nostris aut probos viros non esse, aut nos probis vtilibus inuidere. Si quando autem hoc necessitas exigerit, nequaquam fiat sine consilio Capituli generalis. Statuimus vt Clericorum, vel laicorum, homines, ad nos non pertinentium, vel serui domorum Cluniac. procuratores Cellarij, siue præpositi, nullatenus fiant, sed etiam nostris vllum ministerium ad hæreditatem, vel vitam committatur.

EDOCEMVR verbo Apostoli dicentis, Omnia honeste secundum Ordinem fiant in vobis. Igitur vt bonum Ordinis paribus imparibus sua loca cuique dispositione laudabili tribuentis, in nostro Ordine maneat, honorque debitus Cluniacensi Ecclesiæ matri nostræ Pastori eiusdem, Abbatibus, Prioribus, cæteris personis Ordinis, secundum eorum statum officium conseruetur. Nos Frater Bertrandus, miseratione diuina dictæ Cluniacensis Ecclesiæ minister humilis, innouando declarando statuimus infrascripta, super huiusmodi honoribus Ordine sedium in nostri Ordinis locis futuris temporibus obseruanda. In primis quod in Abbatiis, quinque Prioratibus principalibus, in aliis Conuentualibus Ordinis nostri in quibus vigilia Paschæ cereus benedicitur, tabula cerei scribitur, anni regiminis cuiuslibet Abbatis Cluniacensis, de cætero ponantur conscribantur in dicta tabula cerei benedicti. Item, Statuimus quod in Cluniacensi Monasterio, post Abbatem Cluniacensem in his quatuor locis, scilicet Monasterio, Claustro, Capitulo, Refectorio, ex vna parte sedeant, Moisiacensis, Balmensis, Lesatensis, Thiarnensis Abbates. Ex alia vero parte Figiacensis, Monasterij-noui Pictauensis, Belli-loci in Argona, Mauziacensis Abbates. Rursus post Priorem maiorem claustralem Cluniacensem, in prædictis quatuor locis incedent sedebūt quinque Priores principales isto modo. Videlicet post Priorem maiorem ex vna parte Prior Charitatis incedet sedebit, post eum Prior Siluiniacensis. Ex altera autem parte post Priorem claustralem Prior sancti Pancratij Lewensis, sancti Martini de Campis Parisius, Prior Celsiniarum. Item, statuimus quod in omnibus singulis Prioratibus, locis, membris Cluniacensis Ecclesiæ Ordinis, Prior Maior Cluniacensis in iam dictis quatuor locis, scilicet, Monasterio, Claustro, Capitulo Refectorio, cum fuerit ibidem, sedeat in loco Prioris, faciatque exerceat ante omnes ea quæ spectant ad Officium Priorum locorum in præfatis quatuor locis. Id idem faciat exerceat Prior claustralis Cluniacensis quando ad dicta loca Ordinis declinabit, hoc excepto, quod in quinque Prioratibus principalibus, præsente illius loci Priore in sede Prioris non sedebit, nec eiusdem Officium exercebit, quod tamen faciet habebit, absente illius loci Priore. Præsente vero Priore Prioratus principalis existentis de numero quinque Prioratuum, Prior Claustralis Cluniacēsis sedebit in refectorio cum eodem, in Capitulo post Priorem. In Ecclesia vero in choro dextro ante Subpriorem. Si autem vnum de quinque Prioribus, ad alium Prioratum de quinque Prioratibus contigerit declinare, præsente illius loci Priore, id idem habeat quod de Priore Claustrali Cluniacensi est superius expressum, hoc excepto, quod absente illius loci Priore Capitulum nō tenebit, nec sedem Prioris inibi obtinebit. Et si declinauerit ad alium Prioratum Conuentualem, quam de quinque Prioratibus, in his tribus locis, scilicet Ecclesia, Claustro, Refectorio, absente Priore, habebit sedem Prioris, facietque Officium eiusdem, absque correctionis punitionis effectu: præsente autem Priore ididem habebit, sicque sedebit sicut de Priore claustrali est dictum. Veruntamen, quia sacra Scriptura docente, tenemur nos honoribus inuicem præuenire, in benedictionibus dandis in Matutinis in Refectorio, Priori de quinque Prioratibus descendenti ad dictos Prioratus deferet, si voluerit, Prior loci: alij autem Conuentuales Priores ad alios Prioratus Ordinis, quam ad quinque Prioratus dictos, accedentes, comedent in Refectorio, cum Priore loci, si sit præsens, vel cum tenente Conuentum, absque hoc quod in loco Prioris sedeat, vel exerceat officium eius. Accedentes vero ad quinque Prioratus, præsente Priore comedent cum Subpriore, vel eius locum tenente. De Camerariis autem Prouinciarum vices nostras gerētibus in huiusmodi casu in idem ordinamus quod de Priore Claustrali Cluniacensi superius est præmissum, hoc adiecto quod in aliis Prioratibus Ordinis a quinque Principalibus Prioratibus Camerarij venientes ad Capitulum pro sibi commisso officio exercendo, sedebunt ante Priores locorum ante omnes. Et in quinque Prioratibus præfatis sedebunt in Capitulo post Priorem loci illius, prout est ordinatum de Priore Claustrali Cluniacensi. De sociis siquidem in Ordine apud Cluniacum de visitatoribus generalibus Ordinis, ordinamus quod in omnibus Abbatiis in quinque Prioratibus principalibus dicti Ordinis post Abbates, Priores, Conuentum tunc temporis tenentes in quatuor locis sæpedictis, scilicet Ecclesia, Claustro, Capitulo Refectorio, incedent sedebunt ante omnes alios de Conuentu. In Prioratibus vero aliis a quinque illam sedem illum locum habebunt, quam quem aliis Prioribus Conuentualibus deputauimus, cum accedent ad alium Prioratum Conuentualem quam de quinque. Nos ergo sanctimoniam sacræ religionis a filiis Prophetarum institutæ, ab ipso homine misso a Deo Ioanne Baptista inter natos mulierum maiore, præclarisque successoribus confirmatæ ampliatæ, ac vsque ad nos modicos desidiosos decurrentis, satagentes deuotis affectibus, virtuosis effectibus amplecti, eamque in nostro Ordine, iuxta mediocritatem virium nostrarum fouere exercitiis bonorum operum virtutum, vt pro excelsis patribus filij veri nascantur, ne si, quod absit, extra disciplinam sanctæ religionis obseruationem fuerimus, iam non filij, sed degeneres reputemur. Obsecrantes in Domino exhortamur omnes singulos Ordinis nostri fratres, quatinus hæc statuta præscripta quæ in locis omnibus dicti Ordinis nostri præcipimus haberi scribi, de bona legibili littera, loco communi poni, ne prætextu ignorantiæ, aliqui se valeant excusare; efficaciter obseruare studeant, seseque exhibere in omnibus sicut Dei ministros, Domino Deo per contemplationis amorem tenacius adhærēdo, cogitatus suos in ipsum iactando, Dei præcepta custodiendo, mundum contemnendo, vicia abhorrendo, diabolum, eius pompas fugiendo, pro amore vanæ gloriæ nil agendo, assidue in veracissimo exemplari Iesu Christo deuotius aspiciendo, qui dicit de seipso, Exemplum dedi vobis, vt quemadmodum ego feci, ita vos faciatis, vt per Regulæ professionis Monachalis, dictorumque statutorum debitam obseruationem, morum honestatem, de virtute in virtutem progressionem, cum aliis exercitiis bonorum operum laudabilium actionum; ad quæ comprehendenda in præsenti scriptura noster minime sufficit intellectus, recto cursu, obliquitate ociositate semotis, peruenire mereamur ad Creatorem nostrum, qui post huius vitæ cursum suis seruitoribus ministris, bona inuisibilia, ineffabilia æterna, omne desiderium excedentia tribuit pro mercede. Expliciunt prædicta statuta quibus vna cum regula B. Benedicti, statutis Apostolicis regitur Cluniacensis Ordo.

Sanctus Oddo primus, Abbas secundus, incepit regere anno nongentesimo vicesimo sexto; rexit annis xvij. Iste Venerabilis Oddo ex militari Francorum prosapia carnis originem duxit, sed magis luce fidei, quam natalium claritate resplenduit. Qui emenso pueritiæ spatio, cum in pleniorem adolescentiæ gratiam formaretur, Clericalibus studiis futurus clericus seruiebat. Et tandem promotus in Canonicum in Ecclesia sancti Martini Turonensis, in tantam animi sublimitatem excreuit, vt gloriam superbiam vitæ huius, humilitatis pede calcaret. Carnem suam amator ieiunij tanta cibi raritate curabat, vt dimidia panis libra suam per dies singulos inediam sustentaret, necessitatem sitis, faucium aridam siccitatem aquæ sobria perceptione mulcebat. Eum circa se inhumanum, eum in se solum expauesceres sæuientem. Quod miraculo proximum in illo erat, nec virtutem animi crebra ieiunia, nec in membris eius cādidam venustatem lectisternia dura soluebant. Indeficiens sanctitas in viro Dei, illæsa in eo integra mēbra seruabat. His diebus honestus iuuenis, succensus amore discendi, Parisium adiit, studendi gratia primam sedis regiæ ciuitatem. Ibi Remigius Antissiodorensis vir prædicabilis, thesauros scientiæ tunc temporis habens, moderandis regendis studiis insudabat. Huic adhærens Oddo hunc habuit in liberalibus multo tempore præceptorem, sub quo valde proficiens, ad magnæ sciētiæ cumulum euolauit. Quo tempore gloriosus iuuenis Oddo quadam die, hiemis tēpore, in atrio Ecclesiæ pauperem nudum, miserabiliter algescentem inuenit, cui compassus tunica sua latenter se exuens, frigoreticum inuestiuit. Quo peracto ingressus est ad cōdiscipulos, sed frigoris inclementiam vltra non sustinēs, redire ad lectulum, rigoris asperitate cōpulsus est. Iam cubiculi primas partes attigerat, cum in eius medio se reponens, repositam auri libram incurrit. Intellexit iuuenis cœleste donum. O virtus scholasticis disciplinis hactenus inexperta! Philosophus heremita Deū suum, quem apud Socratem Platonem inter aureos rationis eloquentiæ flores non inuenerat, nudum in nudo paupere comprehendit. Commodauit Domino ad vsuram, pro vili tunica magnum auri pretium reportauit. Regressus a studiis homo Dei, Concanonicorum suorum instantia cogebatur, vt Moralia in Iob, quæ nimis in prolixam longitudinem fundebantur, breuiore compendio coarctaret. Non esse suarum virium quod petebant, nec sibi licere humiliter respōdit, operis tam egregij famosam imminuere quantitatem. Sed finaliter precibus eorum deuictus, sancto Gregorio Papa cum Sāctorum cuneis detrahente pennam vnam, quæ in ipsius auricula inhærebat, porrigens eam Oddoni, Accipe, inquit, frater hanc pennulam, opus tibi a fratribus iniunctum aggredere. Qua certa visione commonitus beatus Oddo Librum Moralium instaurauit, qui adhuc apud nos est. Deinde ipse venerabilis Oddo cum beato Addegrino tunc milite sæculari adierunt Bernonem Abbatem Balmensis Cœnobij, qui eos suscepit more hospitum, tandem vterque ibi perpetuo militaturi, cœleste cingulum sibi assumpserunt. Quo assumpto idem Oddo perseuerauit de virtute in virtutem ascendens, qui ante habitum religionis fuerat. Et quia pietate mundicia specialius eminebat, visum est Abbati eius puerilem scholam Oddonis prouidentiæ posse committi. Iniungitur ei officium, nec recusat: ætatis infirmæ difficilem curam suscipiens, puerorum inuigilat disciplinæ. Cui contigit quadam die, vt micas illas, quæ supererant ante eum, non collegisset, raptus dulcedine lectionis, quæ in refectorio legebatur. Quas excipere pro consuetudine tamen non licebat. Vnde quid aliud faceret beatus Oddo non inueniens, micis pugillum impleuit. Qui coram Abbate se prosternens, exemicium de Oratorio pedibus sanctus aduoluitur. Animaduertit Abbas eum in aliquo deliquisse, ductus in præsentia omnium culpam suam prostrato corpore confitetur. Porrigit manum, negligentiæ signa daturus pugillum aperuit, micas ostensurus, sed protulit margaritas. Quas pater Abbas ad miraculum aureo textui iussit affigi, ne tantæ nouitatis memoria casu aliquo deleretur. Intuens Berno Abbas in viro Dei virtutum copiam, abundantiam gratiarum, dignum eum altiori gradu pronuncians, decreuit officio sacerdotis sacris altaribus promouendum, reclamantem tamen pro viribus, nolentē. Extrema tamen obedientiæ necessitate compellit, aduocato Bisuntino Episcopo, solemni consecratione præmissa Sacerdotis induit dignitatem. A quo siquidē Episcopo fuit rogatus requisitus, vt ea quæ scripserat super Hieremiam, quæcumque alia in libri seriem coaptaret, qui tribus Libellulis opus iniunctum explicuit, quod appellatur apud nos hodie, Liber Occupationum S. Oddonis, apud nos est. Tandem venerabilis Berno decedens ab humanis præfecit Oddonem in Abbatem Cluniacensem, Deo pro nobis melius operante, vt domus gratiæ virtutis toto orbe postmodū dilatanda in primo Pastore suo sanctimoniæ rundamentum, religionis exciperet firmitatem. Qui beatus Oddo in extruendis regularibus disciplinis diligentissimus fuit. Nam cum in Galliis totus ordo regularis obseruātia B. Benedicti penitus sopita fuisset, propter nimias eorum diuitias: paupertate cæteris virtutibus beati Oddonis restaurata extitit. Etenim Cluniacensis Ecclesia iam perfecta, suisque partibus absoluta consecrationis gratiam postulabat. Qui aduocans Episcopum, Ecclesiam ipsam, quæ nunc dicitur Sancti Petri veteris, dedicari fecit, fratrum Monachorum officinas construens, ipsos virtuose regebat. Cluniacensi itaque Ecclesia iam perfecta, consecrationis die ordinata, inuitatis Episcopis ad illius consecrationem peragendam, vir Dei Oddo recens Abbas delicias quas hominibus delicatis apponeret minime habens, anxietate verecundia distrahebatur. Tamen anchoram spei suæ ad Dominum referens, immanis aper in crepusculo diei consecrationis ad Monasterium e proxima sylua deuenit: quem morti se vltro offerentem occidunt. Cuius carnes artificio coccorum præparatæ, deliciis Episcoporum satisfecerunt. Inter discipulos eius fuit Nalgodus Monachus, vitæ simplicis honestæ, qui post decessum ipsius Sancti Oddonis, vitam miracula eius luculenter descripsit: qualiter Romæ apud Monasterium beati Pauli, quod ipse vir vitæ venerabilis beatus Oddo in obseruantia regulari reformauerat, libellum quem de vita beati Martini Postumanus Gallus ediderant, Abbatis precibus correxit, obscuraque loca, glosis appositis, deduxit in lucem. Et item ad beati Martini memoriam ampliandam, cui erat deuotissimus, solennes illas Antiphonas in transitu ipsius beati Martini dicendas, ipse composuit. Quæ fere per omnem Ecclesiam celebri deuotione frequentantur, cum hymno illo solemni, Rex Christe Martini decus. Scripsit vitam beati Geraldi, quæ apud nos est. Iste beatissimus Oddo cum cognouisset obitus sui diem, disposuit de Monasteriis sibi commissis. Et cum nihil diceret de Monasterio Cluniacensi, Monachi loci eiusdem Cluniaci orantes, vt eis de Pastore prouideret, respondit beatus pater Oddo, Cluniacum suæ dispositioni reseruauit Deus, nec nostræ ordinationi hac in re subditur ille locus. Obiit is sanctissimus Oddo, anno nōgentesimo xliiij Kal. Decembris, apud Turonicam ciuitatem, ibi iacet in Ecclesia sancti Iuliani, quam ipse a fundamentis fieri fecit. Celebratur autem eius solemnitas apud nos XIX. Nouembris.

Hvgo secundus Prior sanctimonialium de Marcigniaco, Abbas huius sacri Monasterij Cluniacensis octauus, Pontio in Abbatem substitutus, anno 1122. incepit regere hoc Monasterium Cluniacense. Circa ista tempora paulo ante vel post, Dux Burgundiæ nomine Hugo venit Cluniacum, ibi suscepit habitum sacræ Religionis monasticę, cuius epitaphium affixum retro Capellam sanctæ Mariæ Virginis, dictam dominam nostram de cimeterio tale habetur. Hic requiescit vir celebrandæ memoriæ, magnusque seculi contemptor, Hugo olim dux Burgundiæ, postea sacerdos Monachus huius sanctæ Ecclesiæ Cluniacensis. Anima eius requiescat in pace, Amen. Istis insuper diebus vel circa fuit Monachus Cluniacensis Dux Poloniæ, antequam Ducatus ille esset regnum. Et cum vacaret dictus Poloniæ Ducatus hærede, de licentia dispensatione Papæ dux de Monacho Cluniacensi factus est Rex Poloniæ. Postmodum habita prole in Monasterium rediit Cluniacum Religiosus. Fundauit enim ipse in suo regno Monasterium vocatum Magilicense sub vocabulo Apostolorum Petri Pauli. Iste Dux vocabatur Boleslaus, adhuc iuuenis missus a Patre nomine Brasimio Parisiis sacris litteris instruendus, qui tam in moribus quam in scientia sic edoctus est, vt toto corde affectione suo Creatori studeret præstare obsequium, Deo perpetuo famulari. Tandem Monasterium Cluniacense intrans habitum Monachalem induit, in eodem loco Diaconatus ordinem suscepit. Postmodum vero tractu temporis patre eius defuncto, quærunt eum regnicolæ per totum orbē. Tandem Cluniacum venerunt, suum dominum reperientes, ad Abbatem accedunt; petentes dominum suum Ducem, vt veniat regnare super eos. Quibus Abbas respondit hoc facere minime posse sine expressa licentia sedis Apostolicæ. Qui iter arripientes ad Papam, supplicarunt, vt Duci eorum dispensaret. Quo renuente, tandem eorum piis supplicationibus annuens dispensauit cum prædicto Duce, tali conditione, quod milites cliētes illius Ducatus perpetuo portarent tonsuram ad modum Cluniacensium, in signum Diaconi stolam ad modum Diaconi deferrent. Quam ordinationem libenter susceperunt, per certa tēpora seruauerunt. Verum quia satis aliena ab eorum moribus ista videbantur, obtinuerunt vt habitu pristino vterentur, sed tali conditione quod dictus Dux, qui pro tunc Rex erat, Monasterium construeret in honorem Domini nostri Iesu Christi, SS. Apostolorum Petri Pauli. Et istud Monasterium vocatum est Tyneetz, in quo erant continue residentes lx. Monachi. Et tandem iste Dux obtinuit ab Abbate Cluniacensi, qui pro tunc erat, XII. Monachos, quos in prædicto Monasterio posuit. In quo Regula S. Benedicti tenetur, cerimoniæ Cluniacensis Ecclesiæ obseruātur. Hunc tamen Cazimirum nominat Mathias Mechoniensis lib. 2. Chronicorum Poloniæ, cap. 13. quem a Religione absolutum cum dispensatione Benedicti VIII. anno circiter 1041. Poloniæ Regem refert coronatum. Nequaquam prætermittendum censui qualiter dæmon visibiliter Comitem Matisconensem importauit circa hæc tempora. Cuius rei mirandam iam adeamus facti seriem, quam hic inserere non veritus sum, eo quod is Comes magnus huius Cluniacensis fuit Monasterij persecutor. Sed quid moror? ne igitur diu vos suspensos teneam, arrigite ad hoc aures obsecro. Primum igitur ad terrorem correctionem malorum Principum, quod Matisconi gestum est, proferatur. Insolitæ quippe res. habes integram narrationem supra lib. 2. Miracul. Petri Venerab. cap. 1. Deinde paucis diebus post, venerunt Cluniacum Wido Comes Matisconensis, prædicti Comitis filius, cum vxore, filiis suis, XXX. militibus qui omnes Monachi facti sunt. Et similiter Wigo Comes Albionēsis. Mulieres vero prædicti Comitis Matisconensis, dictorum XXX. militum omnes Religiosæ factæ sunt apud Marcigniacum Monasterium Monialium. Quorum Epitaphium retro Ecclesiam sancti Petri Veteris, super cimiterium, ante Capellam Dominæ nostræ Cimiterij, tale extat. Hic requiescit Wido Comes Matisconi, boni exempli memoria, qui nullum hæredem seculo relinquens, conuersationis gratia, Domino ducente, Cluniacum venit cum vxore, filiis, filiabus, xxx. militibus suis, omnes Monachi facti sunt. Albionensis etiam Comes Wigo sepultus est in hoc loco, qui ipse huius Ecclesiæ miræ deuotionis Monachus extitit, Requiescant in pace Amen. Iste Hugo II. Abbas octauus obiit VII. Idus Iulij, anno 1122. per tres tantum menses rexit hoc Monasterium. Iacet itaque apud Cluniacum iuxta altare SS. Nazari Celsi.

Stephanus secundus de Berseyo Prior Siluigniaci, Abbas XXII. incœpit regere anno 1230. rexit annis quinque. Videtur autem secundum librum antiquum, secundum Chronicas, quod rexit sex annis. In fine tamen regiminis sui resignauit. Obiit II. Cal. Nouembris. Iacet apud Siluigniacum. Anno Domini 1233. fuit combustio, nisi de plano ante Monasterium, quæ fuit tertia combustio villæ Cluniacensis. Anno Domini 1234. duxit Ludouicus Rex Francorum in vxorem filiam Comitis Prouinciæ.

Martinus Papa IIII. De Indulgentiis solemnitatis Corporis Christi. Quarum summæ descriptæ sunt in fine dictæ Bullæ.

Nicolaus Papa III. Quod si Prælati visitauerint Ecclesias Clun. præsumpserint excedere nostrum cōstitutum, præter Procurationem in victualibus moderatis, Cluniacenses possunt libere denegare, sententiæ in Ecclesias, Religiosos, vel Clericos latæ non valent. Item Bulla eiusdem, Quod Cluniacenses percipere possunt decimas de noualibus infra parrochias ipsorum, prout veteres decimas a tempore cuius memoria extat, quod non fuerunt excultæ. Item Bulla eiusdem, Quod Cluniacenses non tenentur respondere Ordinariis in talliis, procurationibus indebitis: decernit sententias per eos promulgandas, in Ecclesias, aut Presbyteros, non tenere. Item Bulla eiusdem, per quam confirmauit omnes libertates, Priuilegia, indulgētias, exemptiones, tam a prædecessoribus suis, quam a Dominis terrenis concessas. Item Confirmatoria eiusdem, videlicet de Bulla Lucij Papæ III. per quam constat, quod in parrochiis ad ius Ecclesiæ Cluniac. pertinentibus nullus Ordo, seu Religio nisi Clun. ponatur, nec etiam Cimiterium infra terminos dictarum parrochiarum construatur, sine consensu Abbatis Cluniacensis.

Vrbanus Papa III. suscipit in sua protectione Monasterium Cluniacense, cætera Ordinis Cluniacensis, prout in Priuilegio Clementis III. Sed istud est antiquius de duobus annis. Item Bulla eiusdem, quod Prælati malitiose non præsumant procurationes exigere, aut extorquere contra antiquam consuetudinem extra eosdem Prioratus.

Talibus, multiplicibusque miraculorum virtutibus honorans famulum suum Maiolum omnipotens Deus, inter mundani turbinis adhuc procellas positum, tandem respectu diuinæ suæ dignationis eum ad altioris sanctitatis gradus ascendere voluit. Nam mundani arbitrij dimittens amplam spatiosam viam, se sub leui iugo Christi constrinxit, monitione, exhortatione domni ac Religiosissimi Patris Heldebranni, Cluniacensis Monasterij Prioris, monachilis districtionis nobile magisterium expetiuit. Qui ipsum Patrem Maiolum secum per multos dies in Christi Domini seruitium enutriens, perfectum Athletam Dei protulit. In cuius sanctitatis operatione, in cæteris sententiis salutaris doctrinæ edoctus, qualiter illos duodenos humilitatis gradus ascenderit, quos per spiritum septiformis gratiæ Legislator Religionis Monasticæ Pater Benedictus edocuit, æquissimus retributor meritorum demonstrat: qui cum centuplicato fructu bonorum, vitæ æternæ beatitudinem ei donat in fine dierum suorum. Quodam igitur tempore, cum rerum victualium fertilitas more solito non proueniret, totamque regionem alimentorum indigentia fames acerba constringeret, ad virum Dei plus solito venire cœpit pauperum multitudo. Quorum importuna precatio dum cotidie mirabiliter insisteret, vt suæ inopiæ viri Dei pietas subueniret; charitatis persossus cuspide, nimia cœpit cogitatione æstuare. Larga enim habendi copia in magna penu iam defecerat, in similia dispertita opera. Hinc eos qui tuendi cura sibi domestica fuerant, alendi necessitas, istinc omnibus indigentibus subueniendi solicitabat voluntas. Cuncta quibus humanæ vitæ continetur actio abesse videbantur Cellario, suæque domus Præposito protestante sibi suisque parua quæ superfuerant non suppeditare, ne dum tot petentium quiuisset penuriam subleuare. Tunc vir Dei Oratoriolum, quod in honore S. Michaelis ipse trans Ararim reædificauerat, ad quod propter popularem tumultum, sese a ciuitate contulerat, quo secreta quiete peruigil in orationibus manciparetur, attentius ingressus: pauperum miseratione commotus, cœpit Dominum enixius exorare. Cumque pronus in terram sese cum lachrymis prosterneret, ac largiter flens diu in oratione persisteret: vt oculos a terra subduxit, ante se septem solidos aspexit, quos quidem tangere noluit, quia sibi metuit, ne aut fantastica illusio, aut alienum damnum esset, culpā velut exactione pietatis perpetraret. Egressus itaque ab Oratorio, solidos quos reperit, per omnes huc aduentare solitos direxit, eosque qui perdidisset percontari præcepit. Omnibus negantibus se denarios perdidisse, suosq. qui reperti fuerant asserentibus non fuisse, non ad vsum proprium, sed eos ad alimenta deputauit pauperum. Vir igitur Dei cum talibus, huiusmodi polleret moribus, eiusque nomen fama celebri diuulgaretur, Vesontiensi Archiepiscopo viam vniuersæ carnis ingresso, tam ipsius terræ Principis, quam totius Cleri consensu populi, ad eius culmen suscipiendum Pontificatus, beatus impellebatur Maiolus. Sed eius animus, robore licet firmatus authoritatis, ac deditus foret culmini virtutis, sub huius tamen specie ne mundi lucrum cogeretur expetere, ad mundi gloriam, quam mente iam spreuerat, per seculare negotium delectabiliter tendere, graue pondus procellosi culminis per custodiam refugit humilitatis, Creatoris omnium sequens exemplum, qui cum ante secula regnaret in cœlis, regnum percipere vitauit in terris. Scriptum quippe est. Iesus cum cognouisset, quia venturi essent vt raperent eum, constituerēt eum sibi Regem, ascendit iterum in montem solus orare. Quocirca beatus Maiolus æterni Regis magisterio edoctus, qui oblatam gloriam fugit culminis, postea sponte venit ad patibulum crucis, quatinus membrum eius fieret, omnem spem suam in eo collocans, hoc studuit opere adimplere, quod ille præcepit sermone; hoc enim præceptum est in Euangelio. Qui vult venire post me, abneget semetipsum, tollat crucem suam, sequatur me. Ita vir Dei per cœlestis studij disciplinam, mundi labilem contempsit gloriam, supernæ vitæ tactus dulcedine, quæ a mundi amatoribus concupiscuntur, omnia a se funditus tentauit abscindere. Igitur Cœnobium in collis valle, quæ Cluniaca dicitur, cui vir vitæ venerabilis Heymardus præerat, pro morum honestate, virtutum studiis appetiit, ibique secundum beati Benedicti Regulam, ab eodem viro iam præfato, conuersationis habitum petens, vt susciperetur, rogauit. Spretis itaque omnibus terrenæ possessionis stipendiis, ob spem futuræ repromissionis, habitum sanctæ conuersationis sumpsit, sicque deinceps alieno vixit imperio, vt a nullo deuiaret sanctæ conuersationis proposito. Quodam tempore pro Monasterij vtilitate, beatum Maiolum, cum altero fratre Romam dirigi contigit ab Abbate. Qui expleta legatione dum redirent, Yporediam ad hospitium venirent, frater qui eum comitabatur, nomine Holdricus, febrium correptus languore, fatigari cœpit acri ardore. Verumtamen ægritudine ingrauescente, cum toto iam pateretur corpore, de vita desperatus, circa mortem tenebatur solicitus. Vir autem Dei, qui nihilominus quam qui patiebatur, de fraterno cruciatu tristabatur, duplicato tunc afficiebatur fortunio, quia hinc eum fratris mœstificauerat ægritudo, inde paterna, quæ incœpta pendebat, legatio. Sed quid ageret nescius, diuinam clementiam exorare cœpit attentius. Tribus tandem diebus peractis, post matutinas laudes, cum se sopori dedisset, quidam vir canitie reuerendus ei visus est dicens. Quid ignauo mœrore deprimeris? Quid a memoria excidit, quod frater meus Iacobus de infirmantibus præcepit? Tristatur aliquis vestrum? oret æquo animo psallat. Infirmatur quis in vobis? inducat presbyteros Ecclesiæ, orent super eum, vngentes eum oleo, in nomine Domini, oratio fidei saluabit infirmum, alleuiabit eum Dominus. Hac visione aliquantulum subleuatus animo, statim vt surrexit a somno, celeri actione duxit ad effectum, quod Apostolica fuerat reuelatione compertum. Res mira vehementer stupenda. Eadem quippe die, qua sanctificationis oleo, qui patiebatur, est delibutus, ita sanitati pristinæ restitutus conualuit, ac si nullam corporis molestiam pertulisset. Altera die Domini gratulantes virtute, conatisunt iter cœptum perducere ad effectum. Quoniam quidem beati Iacobi voce sanari testabatur infirmus, fidei oratione. Ideo luce clarius patet beatum virum suis obtinuisse precibus, quod iste tam cito sanitati est redditus.

BEATVS igitur Maiolus, regionis quæ Prouincia nuncupatur oriundus, oppidanorum Auennicorum alumnus, Gallicana generositate conspicuus; Patre Fulcherio procreatus, nobilis parentelæ germen eluxit nobilius. Hunc parentes literarum studiis in ipsis infantiæ rudimentis extemplo destinauerunt, mentemque pueruli tenerrimam, talibus negotiis occupari decreuerunt. Docili quoque puero, diuina non defuit gratia, qui syllabarum elementis vix adhuc informatus, vltra ætatem literas combibebat, quodam sapientiæ fulgore insignitus prænitebat, præclaris morum ornamentis iam florebat. Non enim ætatulæ illius leuitatem sectabatur, sed Domino Deo duce, qui sibi eum iam peculiauerat, honestatis grauitate dotabatur, mirandis virtutum præsagiis ditabatur. Verborum obscœnitates deuitabat, , vt magis stupeas, quicquid honestum auribus hauriebat, pectoris armariolo commendabat. His nimirum gazis, animi sui thesaurum cumulabat; infantilibus a se dumtaxat remotis iocositatibus, ineptiis. Integritatem quoque corporis in eo Dominus ita conseruauit, vt nulla carnalis spurcitiæ macula fuscatus, liliorum floribus candidior, Christo suo complacuerit, super niuem dealbatus, ipsis magistris suis moralitatis honorificentia præminebat: qua de re coætaneis suis, immo prouectioribus admirabilis habebatur. Extollebant igitur eum magnis præsagiis, atque ipsum olim coaptandum diuinabant præcelsis magisteriis. In illis ferme diebus, vtrisque suis parentibus mortis articulo præuentis, regioneque ipsa gentili debacchatione paulo ante deuastata (gens etenim Saracenorum suis finibus exiliens, Prouinciam crudeliter præoccupauerat) bonæ indolis adolescens, sundis paternis derelictis, Burgundiam ingressus, Matisconensem applicuit vrbem. Vbi a quodam suo propinquo, qui inter ciuitatis proceres honorabilis habebatur, hospitio receptus, atque vrbis Episcopo commendatus, in maiori Ecclesia, nec mora, Canonicus est sublimatus. Episcopus etiam super eum affectu paterno inuigilans, ipsum aliquotiens de corporis castitate conseruanda commonebat, ne quibuslibet modis carnis suæ nitorem obnubilaret, frequentibus alloquiis precabatur. Bonus ager bonum semen lætabundus accipiebat, mandantis mandata fidelis auditor ruminando in se traiiciebat. Talibus igitur irrigationibus terra puerilis pectoris compluta fructificabat, columbinus adolescens ad meliora se semper erigebat. Castitatis igitur afflatus amore nociuas lenocinantium coætaneorum aspernabatur confabulationes, non suspectis semper adhærebat personis. Contubernales etiam suos volebat maturos esse, eos rogabat pudicos viuere. Peritorum sermonibus inhiabat, cordisque gazophylacium magistrorum sententiis adimplebat. Vnde factum est vt literarum discendarum desiderio instigatus, audita cuiusdam Antonij opinione, qui magnæ deditus Philosophiæ Lugdunenses regebat scholas, illuc gressum dirigeret, formaque discipuli assumpta, præsidentis magisterio se deuotus commiteret. Vbi vero liberalibus disciplinis aliquatenus est imbutus, Matisconensem reuersus est, in eadem Ecclesia pro virtutum suarum (quibus totus redundabat) odore, Diaconatus ordine, Archidiaconatus gradu nolens adiuratus exaltatus est. Maiolus igitur totius strenuitatis moribus ornatus, ætate prouectus, sicut solitus, membrorum viribus destituebatur, sic animi virtutibus semper inualescebat, de die in diem in Dei seruitio indefessus proficiebat. Non enim vt senum plerique solent, propter ætatis imbecillitatem, in aliquibus remisse agebat: neque corpori obluctanti vnquam satisfaciebat. Vigebat animus omnino irreuerberatus, vigebat armis sanctitatis munitus, miles inuictissimus. Tanquam nullas hucusque suo corpusculo indixisset pœnas, ieiunia, vigilias, orationes peculiares sibi assumebat, quæ omnia charitatis iocunditate condebat. Eleemosynam potissimum diligebat, qui manum vacuam nulli pauperum porrigebat, in omni religionis officiositate miles recens erat, nec in aliquo a perfectioribus sanctis discrepabat. Lectioni diuinæ plurimum intentus, dum de sanctis incidebat mentio, grauissime lamentabatur: suspirans si quomodo vocante Christo, eis in proximo sociari mereretur. Alternatim expeditus ad Dei, proximi dilectionem, vitam suam instar sanctorum in bonum satagebat consummare. Fortis Agonista, ac si iuuenilibus membris ac vegeto corpore totus valeret, in se solum immisericorditer dimicare videbatur, misericorditer compateretur. Biennio igitur obitum suum præsciuit, vocationemque suam non incertis indiciis appropinquare intellexit. Decreuit ergo in se de cætero, non ad publicum procedere, nisi necessitas ineuitabilis coegisset: neque ab incœpto labore vel aliquatenus torpore. Persistebat autem in Dei famulatu, vel in ipso Monasterio suo, vt fratribus viam sinceritatis verbis, exemplis ostenderet, vel in Cellis ipsi Cœnobio contiguis, quatinus alternatim, vel orationi, vel lectioni vacaret, o quam profundos gemitus, o quam vberes lachrymas, homo singultuosus sæpe profundebat! Dum inter fratres sedebat, sic aliquando a communi colloquio in contemplationem rapiebatur, vt ipsum extra se autumares: dum solus erat, in turba eum putares. Ita gemebūdus cum Deo colloquebatur. Sic multum exegit tempus a muniis temporalibus incentiuis cedere nescius, florebat cigneum Abbatis caput, senectutis maturæ albicantibus floribus, tamen valebat grandæuum corpus illibatis omnino sensibus. Neque siquidem oculorum eius caligauit acies, nec aurium cauernosæ obsurduerunt camerulæ, nec memoria defecit, nec sensus vigor igneus in eo refrixit. Sicut enim vixerat carne incorruptus, sic præstitit omnibus sensibus, vsque ad diem vltimam inuiolatus. Fatiscentis igitur corpusculi defectum non sentiebat, quam spes lucri specialis cotidie animabat armabat. Credebat etiam quia quotquot animas Deo suis monitis inuisceraret, tot a summo retributore stipendiorum mercedes in diem iudicij reciperet. Burgundiam itaque Maiolus egressus, Aruernensem regionem est ingressus, in confinio territorij Bituricensis, itaut limes duarum putetur esse regionum, Aruernensis Bituricensis. Villa est peroptima Siluiniacus nomine, quæ Cluniacensis Monasterij adiacens Cella est. Inhospitandi gratia, defessus viator deuenit, cum fratribus qui ibi morabantur cohabitare voluit. Cum autem iter incœptum maturare destinasset, ægritudinem superuenientem præsensit, finemque suum fratribus lætus alacer imminere prædixit. Eia fratres, inquit, Deo gratias, instat resolutio nostra, quæ vtinam sit lætitia vestra. Pastorem habetis Episcopum animarum vestrarum, cui vos committo, cuius tuitionem vobis imploro. Adiecit etiam, idipsum sciscitantibus. Non est nostrum, filij charissimi, vobis Abbatem eligere, sed magni consilij Angelus non patietur vos diu inconsultos: Pater omnium non deseret vos orphanos. Ab eius patrocinio quæso nusquam diffidatis, ipsum semper vobis patrocinaturum incessanter supplicetis. Erumpebant a circumstantium oculis lacrimæ, nec poterant pectora suspiriosa se cohibere. Sicut enim omnium in Patrem communis erat affectus, ita communis omnium gemitus. Sicut commune filiationis collegium, sic commune plorantis legionis lamentum. Interrogatus autem an doleret? se in nullo dolere respondit, sed quietum tranquillum, se sitire ad Deum viuum, vt videre mereretur bona Domini in terra viventium. Hos autem versiculos decantans frequentabat. Domine dilexi decorem domus tuæ, locum habitationis gloriæ tuæ. Et. Quam dilecta tabernacula tua Domine virtutum! concupiscit deficit anima mea in atria Domini. Et. Elegi abiectus esse in domo Dei mei, magis quam habitare in tabernaculis peccatorum. Personabat siquidem lingua, quantum decorem domus Dei cor eius dilexerat ............. qui plus perpendendus est in speciosis animabus, quam in marmoreis parietibus vel abiegnis laquearibus. Solotenus etiam fratres prostrati absolutionem benedictionem domni Abbatis lachrymabiliter expetebant. Qua tandem vix peracta, vbertas lachrymarum filiorum patris vocem interrumpebat. Sacro, in quo specialiter confidebat, refectus viatico, crucis etiam reuerendæ munitus signaculo, peregrinationis huius (inter manus discipulorū expirans) ærumnosum deseruit exilium; ad sanctorum conciuium mox introductus conuiuium. Iam vero ad eius triumphales exequias, quantus occurrerit populus, non est nostræ facultatis enumerare, quoniam tanta confluxerunt Clericorum, atque laicorum examina, vt vix eos totus capere potuerit Siluiniacus. Nemo a lachrymis abstinebat, præcipue tamen Christi milites præ longa parsimonia Monachi psallentes, præcordialiter ingemiscebant. De sancto corpusculo Cluniacum transferendo multi libenter procurarent; nisi copiosiores indigenarum manus conglobatæ violenter prohiberent. Persoluerunt igitur glebæ sanctissimæ, quæ sancti Spiritus templum idoneum extiterat, communiter exequias lugubres celebres. Lugubres enim communis affectus compellebat humanitas, celebres autem dictabat pia de Sancto securitas. Non enim ignorabant in Maioli solemni funere, plus gaudendum, quam lugendum: quamuis lachrymas a singulis, ab omnibus extorqueret totius dilectionis sinceritas. Dormiuit ergo Maiolus luculenter de sæculo triumphans quinto Idus Maij, feria sexta quæ Ascensionem subsequebatur Dominicam, sepultusque est magno procuratus apparatu Siluiniaci, in beati Petri Basilica, quo in loco sanctissimis eius meritis fideliter poscentibus, multa modo proueniunt euidenter beneficia. Ibi siquidem immundi Spiritus a diu obsessis effugantur corporibus, cæci aliquando illuminantur, obstructæ surdorum aures reserantur, qualiumcumque febrium grauis intemperies temperatur: Paralytici protinus conualescunt, pedes raptorum ad malum prompti torpescunt, indulgentia peccatorum supplicantibus pręstatur. Pręstante Domino Iesu Christo, cui cum Deo Patre, Spiritu sancto, est honor, virtus, gloria, per infinita sæculorum sæcula. Amen.

GLORIOSA virtutum opera, quæ omnipotentis Dei prouidentia per beatum suique dilectorem Maiolum dignata est operare, dum fragile sui ipsius corporis indumentum viuificaretur vitalis spiritus additamento, compendiosa prout scire potuimus, descripsimus ratione, ne diffusa verborum series legentibus fastidium generaret. Vnde excerptio virtutum adbreuiata ex innumerabilibus insignibus gestorum, o vtinam placeat legentibus cunctis; non perpensantibus interim, nec respicientibus vile meritum, pauperculum scire exaratoris. Quis etenim tantæ fuerit perspicacitatis animi, vt omnia laudabilia gesta, quæ pro sui fidelibus Christi Domini nostri dignatio peragit, scriptis vel verbis in toto comprehendere possit? Ipsi denique per Dei misericordiam patratores virtutum quædam per eos diuinitus gesta magistraliter occultare procurant. Et quamuis ammoneantur, vt videant opera nostra bona, glorificent patrem nostrum, qui in cœlis est. Tamen hoc præceptionis ammonitum expoliri debemus quodam salubri artificio, ne humanæ laudis fauor illud obnubilet in aliquo. Nam magni meriti apud Deum esse cognoscitur, qui in terra adhuc peregrinans pro bono fidei suæ elaborato opere, aliquibus præmonstratis miraculis honestatur. Sed inter diuersorum meritorum speciale prærogatiuum alicui nil esse poterit sanctius vtilius, quam vt per inhabitantem fidei, spei, charitatis spiritum, præparet in cordis sui hospitio Domini templum: vt de eo sanctæ indiuiduæ Trinitati, per Spiritum Paracletum dicere complaceat, Veniemus, mansionem apud eum faciemus. Venit etenim ille septiformis spiritus, septemplicibusque virtutibus illud purificatum beati Patris Maioli repleuit domicilium, dum eum exornauit spiritu sapientiæ intellectus, adimpleuit eum spiritu consilij fortitudinis, adornauit spiritu scientiæ pietatis, ignescere fecit in spiritu timoris Domini. His etenim virtutum carismatibus, illas innumerabiles legiones Monastici nominis, ipse signifer præuius coaptauit ad vnanimitatem eximiæ probabilitatis. Et sic vnus cum Deo spiritus fact9, sicut dicitur, Qui adhæret Deo, vnus spiritus est, in quadrifidis terrarum spatiis plurimos quosque fideles in Christi Domini nostri seruitio reddidit vnanimes. Quam enim inuiolabiliter magistrali censura dulcedine paterna decus cœnobitalis normæ custodire fecerit, quam non suo, sed alieno imperio viuentium amator fuerit: testatur illud Cluniacensis nobile collegium. Hoc Alamannia Longobardia, Burgundia Prouincia, Francia intonat cum Pictauensi patria. Plurima namque antiqui decoris Monasteria, suo exhortatu deifico, meliorationis recaptauerunt salutis honoris commoda. Multa ab eo incrementi profectus habuere principia. Et ex omnibus, vt in Propheta legitur, in cubilibus in quibus prius dracones habitabant, orietur viror calami iunci, resecata venenati vitij venena, exortum deinceps granum honoris ad incrementum succreuit æternæ benedictionis. Attamen inter multarum virtutum insignia, in illo laudum fundamēto, quod apud Deum speciale copiosum est, se semper exercuit, vt multos scilicet hæredes Dei, cohæredes autem Christi institueret, vel pro demonstrata in anterioribus via, vel pro insinuatæ recompensationis dono. In tali cooperationis studio se coaptauit assiduo, horum studiorum in vita sua consecutor cooperator fuit præpotens. Et nunc deposito carnis onere, in cœlis lucidum sanctissimum sydus renitens, ampliatarum virtutum eructat cumulos. Hos ex parte aliqua pro paterno imperio domni ac reuerentissimi Odilonis Abbatis, obedimus mādare scriptis. Quoniam eiusdem patris nostri Maioli ad Deum specialis aduocati armatus confidentia, fide, spe, præstolor: vt quantum distat Ortus ab Occidente, tantum longe faciat a me commissarum negligentiarum iniquitates proprias. Nam plenus bonitatis misericordiæ isdem beatus Maiolus iocundum sæculi memoriale, post multa in vita sua patrata miracula, post, secundo depositionis suæ die, prærogatiua, miraculorum resumpsit gesta, quæ indeficientissime ad laudem Dei, ad memoriam eiusdem patris perseuerant, quoniam dum aduiueret, vt id promereretur, fide rebus obtinuit.

Qvidam vero associatus magni Conuentus populi, oculorum visusque adgrauatus dispendio, ipso eodemque die, quia fidem habuit, dum sancti Patris Maioli gratiam inuocat, meritum ipsius corde voce petit, cum lumine mētis, lumen promeruit recipere capitis, Deum benedicendo. Cuius virtutis agnoscentes præconium, cum inluminato homine reddunt eiusdem loci fratres inluminatori cordium laudes, pulsatis campanis conlaudato Deo.

Eiusdem infirmitatis afficiebatur damno quidam de Neuernensi pago. Hic similior deformi materiæ, præ nimia condemnatione corporis, magis videbatur ad deuoluendum habilis, quam seruaretur ad honorem standi vel ambulandi. Qui simul opere manuum perditus, ob hoc magis videbatur esse deformis, quod mentum eius conglutinabatur genibus ambobus. Hic audiens multos populos aduenire ad sancti Maioli auxilium, hoc opus se debere experiri deliberat; confidens quia eiusdem sancti apud Deum tanta esset gratia meritorum, vt per eam sanari posset a distortuosa contractione membrorum suorum, posse se assequi eius interuentionibus sanitatem, si adductus fuisset ad eius sanctissimam ædem. Hanc voluntatem parentibus amicis suis indicans, quibus sanior mens fuit, illius voluntatem laudant: minus creduli hoc inaniter se facere pensant. Sed Deus qui alta a longe cognoscit, salubriori consilio hunc confortauit. In quodam comportatorio loculo transpositus, ad Siluiniacense Monasterium adducitur, vbi paucis diebus salutis sanitatis adtendens remedium, non remansit frustratus spe, quia illius itineris voluit subire laborem deuote. Nam post matutinale obsequium ante S. Maioli tumulum hic residens, cœlitus subitaneam recepit corporis alacritatem. Manuum ac pedum eius consolidantur nerui: mentum a genibus ipsius disrumpitur, gratia Christi. Et qui antea vt pronum animal terram respiciebat solummodo, erectus in statu naturali proclamat sancti Maioli virtutes in publico.

Omnipotens Dei misericordia ad glorificandum fidelem suum Maiolum, redire fecit ad suæ mentis statum quamdam mulierem. Hæc cum amissione mentis rationis, patiebatur pœnas superimpositæ cæcitatis. Et quāuis teneret oculos apertos, nullos tamen videndi recipiebat radios. Quæ ad sancti Maioli tumulum reducta, in proximo rationis videndi recepit officia.

Qvoddam etiam miraculum adiungimus, de quo non solummodo vulgarem populum testem deducimus, sed etiam ipsum Regem HVGONEM, Comitemq. Burchardum, filiumque eius domnum Rainaldum Parisiensem Episcopum. Hic igitur Rex, ad sancti Maioli expetendum auxilium veniens, super infirmitatis suæ grauitudinem inuenire promeruit aliquantulam leuigabilitatem. Qui vno dierum, post peracta orationum solemnia ab Ecclesia progrediens, quendam cœcum in eodem loco inluminatum audiuit. Quem ad se adduci iubet, vt ab eo veritatem retineret. Dum namque in pauperem talem virtutem factam esse, pro certo cognouit, præ gaudio sicut vir magnæ dulcedinis cum supradictis personis profluos lachrymarum riuulos effudit. Sic quoque cum multa turba populorum conlaudans Deum, sanctumque venerans Maiolum cæcus inluminatus ad propria rediit, rex magnificus lætior in Franciam viam assumpsit.

In Euguilinensi silua, in quodam loco est sancti Arnulphi Ecclesia, vbi quidam cæcus per multos dies adtendebat vt mereretur inluminari. Sed quia nec ibi sanabatur, nondum venerat hora miserendi eius, vt ad sancti Maioli sepulchrum adduceretur orabat instantius. Adductus autem, nec diutius ibi demoratus, lumen recepit oculorum lætus.

Idem namque sanctus Maiolus, sicut est mitis propitius suaue iugum Domini portantibus, sic castigator manet districtus, in incredulitatis duritia permanentibus. Hoc quædam mulier de Magniaco villa per semetipsam apprehendit hoc modo. Vespertinali namque hora, vigilias sancti Maioli aliis celebrantibus, hæc a textrino suo opere nolebat recedere, cuius præsumptionem digna subsequuta est castigatio: nam instrumentum quoddam ferreum, operi illius aptum, sic manui illius adhæsit, incuruatis infixis digitis in palma, vt videretur inibi esse quasi natum. Quod volūtarie acceptum, præsumptuose retentum, voluntarie reliquisset, si illi post pœnam licuisset, cum vicinis festiuitatem sancti Maioli custodisset. Vnde ipsa mulier recognita suæ nequitiæ culpa, in crastino sancti Maioli venit adiutorium requisitura: quam innumerabilis multitudo populi, sicut ad festiuitatem eiusdem sancti conuenerat, illud correptionis signum manu ferentem, ammirando conspexit. Hæc in Ecclesia ante S. Maioli sepulchrum, inter multam populorum turbam, negligentiæ suæ narrat euentū, pro quo talem in præsenti pœnam sustinebat. Sed quidam malæ curiositatis infecti vitio, hoc eam fingere pensantes portentu aliquo, manum arripiunt: digitos ipsius omni conamine, omnique artificioso studio aperire volunt, sed humanum ingenium aperire non potuit, quod clausit illud Dauidicum sceptrum de quo dicitur. Qui aperis, nemo claudit, claudis, nemo aperit. His itaque circumuallata aduersitatibus, hinc verecundia, hinc diuina vltione, populorū derisa exprobratione, salutare illud consilij capit, vt inuocet Deum, sanctumque Maiolum deprecetur esse sui adiutorem. Dum itaque in hoc sedula permanet, diuina ei pietas adest, quæ illico manum illius aperuit, sic quoque illud demonstratiuum negligentiæ serrum ad terram cecidit. Et ad comprobandum veræ virtutis indicium, pene tota videbatur manus eo loco esse rimata arsa, vbi illud ferrum iacuerat, singulorū digitorum numerus in ipsa palma videbatur profundius impressus, ea loca repleta erāt sanguine, vbi infixus fuerat vnusquisque. Hoc ammirabili sanata signo, hilaris redit ad propria, non incredula amplius miraculorum virtutum sancti Maioli.

Dilectis canonicis Sancti Vincentii. Ego Bernoenus et uxor mea Ermengardis, incaucionamus vineam unam que est sita in pago Matisconense, in agro Salorniacense, in villa Maneciaci; hanc vineam rectoribus Sancti Vincentii incaucionamus ad tres annos pro uno modio et tribus solidis, et post tres annos usque ad diem solutionis. S. Bernoeni et uxoris sue, qui firmare rogaverunt. S. Duranni. S. Otbranni. S. Gondulfi. S. Constantini.

Domino, fratribus Wicardo et uxori sue Rotrudi. Ego Eldinus excambio unum campum in pago Matisconense, in agro Laliacense, in ipsa villa vocat; hoc est unus campus quem terminat a mane terra Sancti Cirici, a medio die Sancti Vincentii, a sero et a circio Sancti Vincentii. Infra istos terminos, tibi excambio in longo perticas XXI, in uno fronte perticas III, et in altero fronte perticas III, et faciatis in omnibus quicquid facere volueritis. Si quis vero contradixerit auri unciam unam componat. S. Wandalberti. S. Etgelodi. S. Wicardi. S. Girbodi. S. Odrici.

Domino, fratribus, Bererio et uxori sue Ermengardi. Ego, in Dei nomine, Leotgart dono vobis aliquid de res meas que sunt site in pago Matisconense, in agro Ibiacense, in villa Leornaco vocat. Hoc est vinea que terminat a mane via publica, a medio die et a sero terra Stitis, a circio terra Warulfi; habet in longo perticas VIIII, in uno fronte perticas III et pedes X, in alio fronte perticas III et pedes II, infra istas terminationes totum ad integrum vobis dono et faciatis quod volueritis. S. Leotgart. S. Andree. S. Adalbert. S. Bladino. S. Adono.

Nos N......., permissione divina Matisconensis episcopus, notum facimus universis quod nos in primo nostro introitu jocondo villæ et civitatis Matisconensis, quam intramus hac die...... per portam vici Burgi Novi, juramus quod libertates, privilegia, statuta, consuetudines et jura dictæ civitatis Matisconensis observabimus toto posse; portam Burgi Novi et aliam portam Pontis Matisconensis proximiorem dictæ villæ cum juribus earumdem, more solito, manutenebimus et eas fideliter custodire faciemus. In cujus rei testimonium, nostrum his presentibus fecimus apponere sigillum. Datum Matiscone...…

Notum sit omnibus quia canonici Sancti Vincentii dederunt Gausberto de Monasterio, per precarie firmitatem, terram in villa Ginelgo. Et Gausbertus dedit Sancto Vincentio, in dotalitium illius precarie, unum mansum in villa Avistas, ubi Ansoldus stetit cum piscatoria, tali ratione ut ipse Gausbertus et uxor sua Eldeburga et duo filii eorum in vita illorum habuissent, et post illorum excessum omnia ad mensam fratrum pervenissent.

Notum sit filiis sancte Dei ecclesie quod ego Bernardus archipresbiter, in parrochia de Mardubrio, in duabus villis scilicet in villa Salgia, Uncionelis, decimas et primicias, oblationes et sepulturas recuperavi et Sancto Vincentio adquisivi, quas Dalmatius monachus violenter auferebat. Iterum in cimiterio de Mardubrio emi a Stephano monacho duo emplastra XX solidorum Lugdunensis monete, in quibus duas domos edificavi.

Même texte que la charte LXXII ci-dessus, p. 118.

Qualiter ego Ricendis, mulier, Christi famularum minima, alodum meæ proprietatis Floriacensi Monasterio tradiderim, sanctæ Dei Genitricis Mariæ, sancti quoque Principis Apostolorum Petri, beatissimi Confessoris Benedicti, ibi quiescentis honore dicato, in Christi nomine, tam futuris quam præsentibus notum volo esse. Cum ergo omnes progenitores, seu mei propinqui, pupillam me reliquissent, vir quoque meus viduam deseruisset, cernens cuncta præsentis vitæ esse transitura, iam fine propinquans, adij prædictum locum, super flumen Ligerim positum, Sanctorum Monachorum, quibus præerat dignus Deo Abbas Lambertus, poscens orationibus sociari. Aufferent pro me pro meo filio Pontio Clerico, cognomento Augerio, qui solus ex omnibus filiis supererat, ipsum alodum, quem ex progenitoribus meis habebam, cum omnibus quæ adquisieram; eo tenore, vt cum ipso suis orationibus me sociarent, si me superuiueret, eorum stipendiis aleretur; si verò Monachatus ordinem exposceret, pro hoc susciperetur. Cuius petitionem venerandus Abbas Lambertus, cum Deo dignis Monachis, voluntarie suscipientes, prædicto tenore quod petebam peregerunt. Habet autem ipse alodum in Parochia Kuldrensi, villam quæ dicitur Villatica, cum seruis ancillis, pratis, terris cultis incultis, siluis: in loco vero, qui dicitur Vitriacus, vnum mansum, cum vineis pratis; in alio item loco, qui dicitur Taneuegensis, vnum mansum, cum vineis, pratis, siluis. Si quis vero hanc donationem infringere temptauerit, hoc quod repetit non vindicet, sed insuper, sociante fisco, ei cui ita litem intulerit, auri libras decem componat, sua, vt dixi, repetitio nullum effectum obtineat, sed hæc præsens donatio firma stabilis permaneat, cum stipulatione subnixa. Actum Floriaco Monasterio, tempore Reuerendi Lamberti Abbatis, regnante Rodulfo Rege. S. Hildradi, / S. Leotaldi, / S. Halerici. Le Roy Raoul, ou Rodolfe, commença à regner l’an 923.

Quemadmodum a custode hospitii recipiuntur omnes peregrini qui faciunt iter equitando, eodem modo pedites ab elemosinario sunt recipiendi, excepto si legatus est et litteras defert: hunc colligit custos hospitii. Receptis autem singulis debet necessaria, [et recedentibus dat unum denarium], si tamen animadvertere [potest quod in loco nostro nunquam amplius] fuerint, aut infra unum annum non venerint. Sed quoniam est variis negotiis occupatus et semper ad hoc vacare non posset habeat socium scilicet vice-elemosinarium qui vicem ipsius absentis agat in omnibus (84) supradictis. Qui etiam omni tempore quidquid de pane et vino fratribus superfuerit in refectorio, totum accipit, vinumque reservat ut peregrini supervenientes semper de hoc habere possint. Sed et de ipso pane dat quotquot potuerit peregrinis et infirmis qui sunt in elemosinaria, et quod sibi deerit tam de pane quam de vino ipse procurat. Item quotidie accipit, quotquot defunctorum fratrum est anniversarius, præbendas totidem integras in pane et vino, in fabis et generalibus; præter hoc quod pro quolibet fratre nuper defuncto qui professus est nostræ congregationis, ubicumque obierit, præbendam integram per triginta die habet, sicut pro tricenario qui fit ter in anno pro cunctis familiaribus nostris omnibus insimul fratribus quorum obitus qualibet interveniente negligentia a nobis sciri non possunt. Habet quoque adhuc quotidie omnia quæcumque fratribus supersunt in refectorio de fabis, de generali, de pitantia, de oleribus, de pomis et silicibus, exceptis iis quæ remanent servitoribus, videlicet cocis et lectori et subcellario, quæ sartores consuetudinaliter habent. Recipit etiam fabas quæ supersunt cocis peracto fratrum servitio, expectato tamen crastino, propter hospites qui sæpius advenire solent. § Habet autem aliquos famulos sub se ex quibus unus major qui servit pauperibus et peregrinis, alter elemosinariæ domus ostiarius, duo alii qui faciunt quæ necessaria sunt in elemosinaria, [et duo] qui quotidie vadunt cum duobus asinis pro lignis ad silvam. Si generale fratrum defunctorum ipsa die qua in capitulo recitantur habere non potest, vice-elemosinarius computat usque ad aliquam summam et tunc reddit ei subcellarius denarios si vult; sint vero eadem generalia; et aliquoties pro generali piscium et pro eo quod tantumdem valet, carnes ipse quoque sibi [procurat], sicque providet ut carnes frequentius dare possit peregrinis. Denarii quoque qui intra claustrum inveniuntur, ut fit aliquando, sunt ejus. Præcipitur enim illi ab eo qui capitulum tenet, postquam dictum fuerit Loquimini de ordine nostro, ut accipiat eos. Mandatum etsi a fratribus non geratur a festivitate Omnium Sanctorum usque in caput jejunii, tamen elemosina nunquam remanet. Famulus enim elemosinarii, in hyeme, cum aqua calida pedes trium pauperum lavat, datque libram de tali pane qualem habent in refectorio fratres. Quem idem vice-elemosinarius de cellario quotidie recipit. § Hoc quoque pertinet ad elemosinarium ut semel in hebdomada totam villam perlustret, assumptis secum famulis, visitans illos qui pauperes alicubi jacent ægroti; et si masculus est, ipse visitaturus intrat; si femina, stat ad ostium, et famulum suum mittit ad eam; et dato eisdem quod melius potest, consolatur ipsos, et si quidlibet desiderant præter quod dederit eis, si commodum ullo modo est ei, inquirit, et postea mittit per famulos suos. Est autem consuetudo quatenus mulieres quæ in domibus sunt ubi infirmi jacent, mox ut viderint eum venientem exeant omnes. Nunquam enim quamdiu quælibet mulier intra domum fuerit, ingredietur. § Sciendum vero (85) quoniam peregrinis de quibus locuti sumus cum libra et vino, in ipsa nocte qua veniunt, de quovis alio edulio dabit, scilicet de piscibus et hujusmodi et aliquoties, ut prædictum est, de carnibus. Si autem aliquis peregrinorum habuerit ad hospitium suam conjugem debilem vel lassatam, seu socium quibus non sit commodum venire ad elemosinam, ipse eis in elemosinaria administrat. § Ejus est brevia pro fratribus defunctis per famulos suos ad hoc deputatos in quatuor partes dirigere. Idem facit afferri omnes virgas claustri tam majores quam minores. Omnes breves de defunctis per manum ejus afferuntur in capitulum, dictoque Loquimini de ordine surgit et armario recitanda tribuit. Aquam unde pedes fratres lavant poni facit in alveos, ipsosque alveos mundari scopis semper priusquam aqua infundatur. Ipse ministrat scutellas in quibus colliguntur fragmenta de tabulis et scopas unde adunantur in eis; et cum muscæ infestæ sunt fratribus in refectorio, ponit in unamquamque mensam unum flabellum de salice, tonsione mallei in modum papyri mollitum, unde arceantur; hoc autem facit in die Nativitatis sancti Johannis Baptistæ. Binas scopas, unam in coquina regulari, alteram in lavatorio, unoquoque sabbato ponit. Eidem pertinet ut faciat lavatorium inferius ubi aqua de manibus cadit purgari, quandocumque opus est, in circuitu, et etiam totum claustrum de lapidibus et hujusmodi inutilibus. Herbam ad necessariam procurat. Pertinet quoque ad illum ut, si necesse fuerit, faciat aperiri viam aquæ quæ currit in eadem necessaria, et in æstate, cum pro siccitate aqua minuitur, faciat sclusas fieri ut aliquantisper retenta majori impetu veniat. Debet quoque idem vice-elemosinarius ante completorium providisse ut ministratum sit omnibus illis pauperibus quibus se novit eadem nocte quidlibet daturum, et propter hoc dimittit famulo suo tres libras panis et totidem justas vini unde egenis serviat, si forte postquam recesserit aliunde venerint. Et est consuetudo ut famulus easdem in mane illi reddat aut ostendat ei illos quibus dedit. Juncus qui spargitur in omnibus officinis monasterii per elemosinarium est providendus. Sex enim vicibus per annum scopari facit claustrum, capitulum, refectorium, ecclesiam sancti Benedicti, et majorem, et contegi junco recenter adquisito universarum pavimentum, id est ad Natalem Domini, ad Pascha, ad Pentecosten, ad Nativitatem sancti Johannis, ad Assumptionem sanctæ Dei Genitricis, ad festivitatem Omnium Sanctorum.

IN VIGILIA (31 octobre). Ad Magnificat. ant. Salvator mundi, salva nos omnes; sancta Dei genitrix, virgo semper. Maria, ora pro nobis; precibus quoque sanctorum apostolorum, martyrum et confessorum atque sanctarum virginum, suppliciter petimus ut a malis omnibus eruamur, bonisque omnibus nunc et semper perfrui mercamur. Collecta de omnibus sanctis. Benedicamus Domino. Commemoratio de sancto Benigno: Ant. Almi Benigni martyris | munitos nos suffragiis | cœlorum rex perpetua | Christus ducat ad gaudia. ℣ Magna est gloria. Coll. Omnipotens, ut in missa sequenti. Commem. de sancto Cæsario, de Cruce et de Pace. IN FESTIVITATE OMNIUM SANCTORUM (1er novembre). Ad laudes, ad Benedictus, ant. Sanctum est lumen verum et admirabile, ministrans lucem his qui permanserunt in agone certaminis; recipiunt ab ipso splendorem sempiternum, in quo assidue felices lætantur. Coll. de omnibus sanctis. Benedicamus Domino. Commem. de sancto Benigno: Ant. O Benigne sancte, tui dignus | hæres vocabuli, qui benignus | vocabulo et justis operibus | martyr esse meruisti | pro nomine Jesu Christi | hinc precamur te supplices | ut pro nobis Deum ores | et ubique semper tua | sentiamus suffragia. ℣ Magna est gloria. Coll. Omnipotens, ut in missa sequenti. Commem. de sancto Cæsario et de Cruce. Missa matutinalis canitur ad altare sancti Benigni (in majori ecclesia vel ad Corpus sanctum) et est de sancto Benigno cum toto officio suo: 1a coll. de ipso, 2a de omnibus sanctis, 3a de sancto Cæsario. OFFICIUM MISSÆ. Introit. In virtute tua, Domine, lætabitur justus: et super salutare tuum exultabit vehementer, desiderium animæ ejus tribuisti ei. Ps. Quoniam prævenisti eum in benedictionibus dulcedinis; * posuisti in capite ejus coronam de lapide pretioso. ℣ Gloria Patri. Collect. Omnipotens sempiterne Deus, qui hunc diem nobis honorabilem beati Benigni martyris tui solemnitate tribuisti: da quæsumus ecclesiæ tuæ in hac celebritate lætitiam; ut cujus membra pio amore veneramur in terris, ejus intercessione sublevemur in cœlis. Per Dominum. Epist. Lectio libri Sapientiæ. Benedicentes Dominum, exaltate illum quantum potestis. Major est enim omni gloria. Ipse deduxit justum per viam rectam; cujus memoria in benedictione est. In sermone ejus siluit ventus; cogitatione sua placavit abyssum; et plantavit illum Dominus Jesus. Qui navigat mare enarrat pericula ejus; et audientes auribus non admirabimur. In bonitate benignitatis et alacritate animæ suæ; placuit Deo Israel. Ideo statuit ad illum testamentum pacis; ut sit illi sacerdotii dignitas in æternum. Invocavit Dominum omnipotentem; et dedit in dextera ejus tolerare hominem fortem in bello; et exaltare cornu gentis suæ. In diebus suis non pertimuit principem; et in potentia nemo vicit illum; nec superavit illum verbum aliquod; et mortuum prophetavit corpus ejus. In vita sua fecit monstra; et in morte operatus est mirabilia. In omni ore quasi mel indulcabitur ejus memoria; et ut musica in convivio vini. Ipse est directus divinitus in pœnitentiam gentis; et tulit abominationes impietatis. Et gubernavit ad Dominum cor ipsius; et in diebus peccatorum corroboravit pietatem. Homo princeps fratrum, firmamentum gentis; stabilimentum populi, rector fratrum. Et ossa ipsius visitata sunt; et post mortem prophetaverunt. Beatus qui in istis versatur bonis, qui ponit illa in corde suo; sapiens erit semper. Si enim hæc fecerit ad omnia valebit; quia lux Dei vestigium ejus est. ℟ Domine, prævenisti eum in benedictionibus dulcedinis; posuisti in capite ejus coronam de lapide pretioso. ℣ Vitam petiit et tribuisti ei longitudinem dierum in seculum seculi. Alleluia. ℣ Lætabitur justus in Domino et sperabit in eo et laudabuntur omnes recti corde. Evang. Secundum Matthæum. In illo tempore: circuibat Jesus civitates omnes et castella; docens in synagogis eorum et prædicans evangelium regni; et curans omnem languorem et infirmitatem. Videns turbas misertus est eis; quia erant vexati et jacentes sicut oves non habentes pastorem. Tunc dicit discipulis suis: Messis quidem multa; operarii autem pauci. Rogate ergo dominum messis; ut mittat operarios in messem suam. Euntes autem prædicate dicentes; quia appropinquabit regnum cœlorum. Infirmos curate, mortuos suscitate, leprosos mundate, dæmones ejicite. Gratis accepistis, gratis date. Ecce ego mitto vos sicut oves in medio luporum. Estote ergo prudentes sicut serpentes et simplices sicut columbæ. Offert. Posuisti Domine in capite ejus coronam de lapide pretioso; vitam petiit a te, tribuisti ei; alleluia. Secret. Munera populi tui quæsumus Domine placatus assume: et beati Benigni martyris tui suffragio, a cunctis cum nexibus peccatorum propitiatus absolve. Per Dominum. Comm. Magna est gloria ejus in salutari tuo; gloriam et magnum decorem impones super eum. Domine. Postcomm. Repleti muneribus sacris quæsumus omnipotens Deus; ut in cujus hæc veneratione peregimus, ejus semper meritis adjuvemur. Per Dominum. Ad processionem ante missam majorem: Eundo ad Sanctam Mariam, ℟ Stirps Jesse virgam produxit, virgaque florem: * Et super hunc florem requiescit Spiritus almus. ℣ Virgo Dei genitrix virga est, flos Filius ejus. * Et super hunc florem requiescit Spiritus almus. Gloria Patri et Filio et Spiritui sancto. * Et super hunc florem requiescit Spiritus almus. ℣ Post partum. Coll. de sancta Maria. Per claustrum, ℟ Concede nobis Domine, quæsumus, veniam delictorum, et intercedentibus sanctis quorum hodie solemnia celebramus, * Talem nobis tribue devotionem ut ad eorum pervenire valeamus societatem. ℣ Adjuvent nos eorum merita, quos propria impediunt scelera; excuset intercessio. accusat quos actio; et qui eis tribuisti cœlestis palmam triumphi, nobis veniam non deneges peccati. * Talem nobis tribue devotionem ut ad eorum pervenire valeamus societatem. Gloria Patri. Eundo ad Corpus sanctum, ℟ Insignis confessor, cum versu O quis odor, ut infra in officio nocturno. ℣ Ora pro nobis beate Benigne. Coll. Omnipotens, ut supra. Ad ingressum chori. ℟ Laudem dicite. Missa major, de omnibus sanctis, Gaudeamus, etc. Post coll. de festivitate, dicitur coll. de sancto Benigno, ut supra. Ad vesperus, ad Magnificat, ant. Beati estis, sancti Dei omnes, qui meruistis consortes fieri cœlestium virtutum et perfrui claritatis gloria; ideoque precamur ut memores nostri intercedere dignemini pro nobis ad Dominum Deum nostrum. Coll. de omnibus sanctis. Benedicamus Domino. Commemoratio solemnis de sancto Benigno: ℟ Sancte Benigne. Christi martyr, audi rogantes servulos * Et impetratam cœlitus * Tu defer indulgentiam. ℣ O sancte Benigne, sidus aureum, Domini gratia servorum gemitus solita suscipe clementia. * Et impetratam cœlitus tu defer indulgentiam. Gloria Patri et Filio et Spiritui Sancto. * Tu defer indulgentiam. Sancte Benigne, Christi martyr. Dum canitur præfatum ℟ vadit processio ad Corpus sanctum. Post regressum in choro, ℣ quem pronuntiat unus puer: Magna est gloria. Incenso imposito et benedicto, abbas incipit antiphonam: Ave pater gloriose | ave sidus jam cœleste | decorans Benigne cœlum | nos guberna viscus humum | quo lætemur triumphantes | te patronum venerantes. Iterum cantatur Magnificat, et ad altare majus adoletur incensum. Abbas et chorus incensantur. Finito cantico cum antiphona, dicit abbas: Dominus vobiscum et coll. Omnipotens, ut supra. Commem. de Cruce. IN REPETITIONE SANCTI BENIGNI (2 novembre). AD OFFICIUM NOCTURNUM. Invit. Martyris egregii recolentes festa Benigni, psallamus Christo quem decet omnis honor. Ps. Venite. Hymn. Martyr Dei qui unicum. IN I NOCTURNO. Ant. Christi miles Benignus ab ipsis cunabulis christianus, sacerdos extitit tandem valde devotus. Ps. Beatus vir qui non abiit. Ant. Hunc sanctus Polycarpus præsul egregius misit ab oriente prædicare Gallorum genti perfidæ. Ps. Quare fremuerunt. Ant. Tunc cæsar Aurelianus rabie suæ crudelitatis sæviebat in viros christianæ religionis. Ps. Cum invocarem. Ant. Cujus comes Terentius qui Christi nomen necdum audierat, sanctum presbyterum certis indiciis designat. Ps. Verba mea. Ant. Est, inquit, peregrinus in hac provincia qui baptizatorum balsamo linit corpora et, attonsus in coma, habitu videtur alienigena. Ps. Domine Dominus noster. Ant. Miraculorum gloria insignis cæremonias deorum respuit et vitam æternam sibi credentibus promittit. Ps. In Domino confido. ℣ Gloria et honore. Quatuor lectiones de Passione sancti Benigni. I. — ℟ Solemnitatem hodiernæ festivitatis benigno favore prosequamur. * Qua egregius Christi martyr Benignus occubuit. ℣ Hac die gaudent in cœlis angelici chori et in terris homines bonæ voluntatis. * Qua. II. — ℟ Sanctus Benignus dixit: Sacratissima vox Christi est; nolite timere eos qui occidunt corpus: * Animam autem non possunt occidere. ℣ Corpus enim tortores diversis pœnis affligunt et aliquando interimunt. * Animam. III. — ℟ Christi miles pretiosus sancti Polycarpi discipulus ab oriente Galliam est transmissus cum aliis suis fratribus, * Quos cæsar pro Christo interfecit. ℣ Non enim sunt condignæ passiones hujus temporis ad futuram gloriam quæ revelabitur in illis. * Quos cæsar. IV. — ℟ Laudemus Dominum in beati martyris Benigni meritis gloriosis. * Ad cujus sepulchrum ægri veniunt et sanantur. ℣ Vere mirabilis Deus qui assiduis beatum Benignum miraculis choruscare facit. * Ad cujus. IN II NOCTURNO. Ant. Tunc cæsar Aurelianus præcepit vinculis arcari et sibi vinctum præsentari ut posset quis et unde esset experiri. Ps. Domine quis habitabit. Ant. Terentius comes sanctum Benignum verbum Dei prædicantem gentibus furens reperit et vinctum in conspectu Aureliani exhibuit. Ps. Domine in virtute. Ant. Signifer christianorum, dixit cæsar ad sanctum Benignum, si te profiteris esse doctorem habes me tuum persecutorem. Ps. Exaudi orationem meam cum deprecor. Ant. Sanctum Benignum cæsar iniquissimus retrudi jussit in carcerem dicens: Per sex dies nullus illi aquam præbeat. Ps. Te decet hymnus. Ant. Exhibete saxum grande et transforate illud, ut pedes ejus plumbo immergantur: et in digitos manuum ejus calentes subulas configite. Ps. Bonum est. Ant. Cum Benigno canes ferocissimos esurientes et sitientes includite; reum in ergastulo carceris a militibus custodiri præcipite. Ps. Dominus regnavit, exultet terra. ℣ Posuisti Domine super caput ejus. Quatuor lectiones de Passione sancti Benigni. V. — ℟ Aurelianus sanctum presbyterum sacerdotem cupiebat esse deorum. * Sed Christi famulus nec terrore concutitur nec promissis seducitur. ℣ Promittens omnia bona mundi et principatum inter primos palatii. * Sed Christi. VI. — ℟ Sanctus Domini dixit cæsari Aureliano: Jam me non mutabis a Christo * Cui servio. ℣ Qui est verbum Patris et lux inenarrabilis, quique in se credentibus vitam æternam tribuit. * Cui. VII. — ℟ Audiens hæc Aurelianus nervis durissimis eum cædi præcepit dicens: * Nisi bodie sacrificaverit, diversis eum pœnis affligite. ℣ Qui cum traditus Terentio comiti fuisset, extensus est. * Nisi. VIII. — ℟ Beatissimus vir Benignus martyr Christi per supernam gratiam divina dans miracula, promissa sumens munera. * Vivit in Christo coronatus perenni gloria. ℣ Armis divinis protectus sævitiam persequentium feliciter superavit. * Vivit. Gloria Patri, et Filio, et Spiritui sancto. Beatissimus vir. AD CANTICA. Ant. Præcelsus martyr carceri mancipandus dixit: Audite me, filioli comites et tribuni, credite in Jesum Christum redemptorem nostrum, quia ipse est spes et salus credentium. Cantic. Beatus vir qui in sapientia morabitur et qui in justitia meditatur; * et in sensu cogitabit circumspectionem Dei. Cibabit illum pane vitæ et intellectus; * et aqua sapientiæ salutaris potabit illum. Et firmabitur in illo et non flectetur, et continebit illum et non confundetur; * et exaltabit illum apud proximos suos. Et nomine æterno hæreditabit illum; * Dominus Deus noster. Cantic. Benedictus vir qui confidit in Domino; * et erit Dominus fiducia ejus. Et erit tanquam lignum quod transplantatur super aquas, quod ad humorem mittit radices suas; * et non timebit cum venerit æstus. Et erit folium ejus viride, et in tempore siccitatis non erit sollicitum; * nec aliquando desinet facere fructum. Cantic. Beatus vir qui inventus est sine macula et qui post aurum non abiit; * nec speravit in pecuniæ thesauris. Quis est hic et laudabimus eum? * Fecit enim mirabilia in vita sua. Qui probatus est in illo et perfectus inventus est; * et erit illi gloria æterna. Qui potuit transgredi et non est transgressus; * et facere mala et non fecit. Ideo stabilita sunt bona illius in Domino; * et elemosinas illius enarrabit omnis ecclesia sanctorum. ℣ Justus ut palma florebit. Quatuor lectiones: Evangelium secundum Mathæum. Circuibat Jesus, cum homilia beati Hieronymi Cernis quod æqualiter. IX. — ℟ Sanctus Benignus cum fuisset cæsus et carceri mancipatus angelo confortante ita pristinæ sanitati est redditus. * Quasi nec unam plagam fuisset perpessus. ℣ Altera autem die suis eum conspectibus jussit præsentari sed omnino illæsus apparuit. * Quasi. X. — ℟ Gloriosus sacerdos gaudio repletus ait: Gratias tibi ago Jesu Christe. * Quod me sacrificiis dæmonum pollui non permittis. ℣ Tibi laus, tibi gloria, tibi gratiarum actio in secula sempiterna. * Quod me. XI. — ℟ Insignis confessor et martyr Benignus [lancea militis] vitam finire præcipitur; quo columba nivea de carcere exisse. * Et cœlum ascendisse visa est. ℣ O quis odor suavitatis in loco efferbuit, quando pretiosa anima corpus reliquit. * Et cœlum. XII. — ℟ Sanctus Benignus Christi martyr inclytus dum in carcere perimeretur a lictoribus, sacer ejus spiritus, * Cernentibus christicolis, in specie columbæ cœlos penetravit angelico comitante choro. ℣ Sancta illa anima corporeis nexibus absoluta ab omni malitiæ felle immunis. * Cernentibus. Gloria Patri, et Filio, et Spiritui sancto. Sanctus Benignus. Te Deum laudamus. Lectio evangelii, ut supra, et totum legitur. Oratio. Omnipotens (ut supra). AD MATUTINAS LAUDES. Ant. Inter choruscos Christi tirones emicat almus martyr Benignus, cujus ob amorem supplices odas regi concrepemus æthereo. Quinque ps. ut in breviario romano, festivis diebus. Ant. Athleta fortis Benigne, precamur, ferto preces nostras super sidera, quo mereamur adipisci Dei dona, te favente, in æterna gloria. Ant. Nostri memor. quæsumus, esto sacer benivolus, qui jure certando exsuperasti immanis hostis vesaniam, et triumphali functus exenio gaudes jam cum supernis civibus. Ant. Hymnum dicamus Domino qui suum gloriosum militem decoravit egregie; ipsum orantes annue pro nostris exorare contagiis. Ant. Laudet concentus omnis cœlestis et infimus Christum regem Dominum, qui Benignum dignum nomine lucida sublimavit in gloria, post devinctos hostes rigidos. Capit. Beatus homo qui invenit sapientiam et qui affluit prudentia: melior est acquisitio ejus negotiatione argenti, et auri primi et purissimi fructus ejus. ℟ Posuisti Domine super caput ejus * Coronam de lapide pretioso. ℣ Gloria et honore coronasti eum Domine. Hymn. Rex gloriose martyrum. ℣ Magna est gloria. Ant. O Benigne sancte, tui dignus hæres vocabuli, ut supra. Cantic. Benedictus. Oratio. Omnipotens, ut supra. Benedicamus Domino. Processio fit ad Corpus sanctum, cum ℟ Laudemus Dominum in beati martyris Benigni meritis vel Sanctus Benignus cum fuisset cæsus, ut supra. AD HORAS. De communi unius martyris, præter ant. Inter choruscos et alias, et coll. Omnipotens ad tertiam. AD OFFICIUM MISSÆ. Missa matutinalis canitur ad Corpus sanctum, et est de sancto Benigno, ut supra, eum una tantum collecta. Ad processionem ante missam majorem: Eundo ad Sanctam Mariam, Ant. Tota pulchra es, amica mea, et macula non est in te; favus distillans labia tua; mel et lac sub lingua tua; odor unguentorum tuorum super omnia aromata; jam enim hiems transiit, imber abiit et recessit: flores apparuerunt, vineæ florentes odorem dederunt, et vox turturis audita est in terra nostra: surge. propera, amica mea; veni de Libano, veni, coronaberis. Per claustrum. ℟ Solemnitatem hodiernæ festivitatis. Sanctus Benignus cum fuisset cæsus; et de aliis quantum opus fuerit. Dum descendunt ad Corpus sanctum. ℟ Sanctus Benignus Christi martyr inclytus. ℣ Sancta illa anima, qui cantatur ante Corpus sanctum. ℣ Ora pro nobis beate Benigne. Oratio. Omnipotens, ut supra. Ad ingressum chori, ant. Insignis confessor. Missa major eadem quæ et minor. AD VESPERAS. Antiphonæ vel de communi Virgam virtutis et aliæ, vel de laudibus Inter choruscos, vel sequentes. Quatuor ps. Dixit Dominus. Beatus vir qui timet Dominum. Laudate pueri. Credidi. Ant. Sancte Benigne, qui in cœlis lætaris cum angelis, videndo faciem creatoris, intercede pro nobis ut mereamur Domino reddere hostiam laudis. Ant. Martyr Domini, sancte Benigne, intercede pro nobis ad Dominum Deum nostrum. Ant. Sancte Benigne, martyr Domini pretiose, adesto nostris precibus pius ac propitius. Ant. Ora pro nobis, beate Benigne, ut digni efficiamur promissionibus Christi. Capit. Beatus homo. ut supra. ℟ Sancte Benigne, Christi martyr, audi rogantes servulos, ut supra in primis vesperis. Hymn. Jam simplex anima, vel de communi. ℣ Magna est gloria. Ant. Benigno Deo dignas fundens preces, martyr Benignus, lancea percussus, suæ benignæ simplicitatis testem columbam mox habuit, quæ relicto corpore visa est cœlorum alta petisse regna, quo benigne misereatur nostri. Alleluia, alleluia, alleluia. Cantic. Magnificat. Oratio. Omnipotens, ut supra. Benedicamus Domino. Sequuntur vesperæ defunctorum, quibus finitis, vadit processio ad Sanctam Mariam. Ad collationem legitur sermo sequens: Inter fortissimos athletarum Christi emicat almus martyr Benignus, qui, victrici passione triumphalis martyrii, videtur proprie hodiernam decorare solemnitatem (id est solemnitatem Omnium Sanctorum, quæ dies natalis est sancti Benigni). Qui, divina præelectus gratia evangelicaque informatus doctrina, de orientali climate mundi, a successoribus apostolorum, directus est Gallicæ genti ad prædicandam fidem Christi. Quem ut ipsa veritas demonstraret insignem verbi sui prædicatorem, atque non segnem multæ messis suæ operatorem, in numero quatuor evangelistarum, una cum devotorum collegio sociorum transmisit ad partes occidentalium regionum, quatenus per sacri baptismatis regenerationem adoptivum sibi populum acquirerent. Hic plane beatus, ut dominicorum fidelis esse valeret dispensator talentorum, quosdam salutiferæ prædicationis adjutores, dissimiliter ecclesiasticis gradibus fungentes, sed meritorum virtutibus æque fulgentes, habuit itineris sui comites spiritu et fide unanimes. Prorsus non eos ad perfruenda labentis seculi gaudia secum adduxit, sed ad toleranda passionum certamina exhortatorie animavit; scilicet ut inter lupos mordaces cohabitarent tanquam mitissimæ oves, et ideo forent imitatores illius qui ductus est ad victimam sicut agnus. Istis ergo ducatum præbebat in via justitiæ, quasi aries ex redempto assumptus grege, is qui ob benignitatem morum vocatus est Benignus nomine; qui erat justus opere, summus sacerdos officii dignitate, et vere invictissimi regis tiro aereas potestates debellando. Namque, ad superanda hostis antiqui castra, spiritalem assumens armaturam, postquam per viginti quatuor fere annos tuba evangelii auditorum suorum ad Dominum convertit animos, vecte ferreo confracta corporis ejus hydria, resplenduit lampas virtutum ipsius quaquaversum; ut impleretur in eo dicentis Domini promissum: «Qui credit in me, opera quæ ego facio et ipse faciet, et majora horum faciet.» Ipse profecto decertantium adjutor et vincentium remunerator, glorificans sanctum martyrem suum in mundo et in cœlo, non solum triumpho victoriæ beatificavit animam ejus in fine vitæ, sed etiam testimonium prudentissimæ simplicitati ejus dignatus est perhibere per speciem columbæ, quæ statim ut cœlestia petiit regna, per ascensum purpureum pervenit ad veri Salomonis æternæ requietionis ferculum; a quo gloria et honore coronatus, digne pro meritis choro martyrum est associatus, qui præcipue hac in festivitate omnium sanctorum præferunt palmas indeficientium præmiorum.

In nomine Domini Dei et Salvatoris nostri Jhesu Christi, Hludowicus et Hlotharius divina ordinante providentia Imperatores Augusti. Si peticionibus servorum Dei justis et rationabilibus divini cultus amore favemus, superna nos gratia muniri non diffidimus. Proinde comperiat omnium fidelium nostrorum, præsentium scilicet ac futurorum sollertia, quia suggessit mansuetudini nostræ vir venerabilis Albericus Lingonensis Ecclesiæ Præsul, qualiter quandam Abbatiam, cujus vocabulum est Fons-Besuus, ex rebus videlicet Episcopatus sui, ubi condam Monachi regulariter viventes fuerant, sed moderno tempore penitus erat destructa, a fundamentis reædificavit, ædificia congrua construxit, Monachos adunavit, Abbatem etiam nomine Seraphin præfecit. Et ut Monachi in eodem loco Domino adjuvante congregati melius et liberius sub norma sanctæ Regulæ Deo militarent, non solum res quæ ad prædictam Abbatiam legaliter pertinebant, ibi reddidit, sed etiam alias res de præfato Episcopatu ibidem subjecit; sed et constitutionis Cartulam, quam ipse una per consensum Metropolitani sui Agobardi Archiepiscopi, et suffraganeorum suorum, necnon et cleri sibi subjecti, et quorumdam laicorum nobilium confirmaverat, nobis ostendit, in qua plenius conscriptum erat, non solum res ad jam dictam Abbatiam legaliter pertinentes ibi reddidisse, verum etiam ei quasdam res de memorato Episcopatu suo ibidem subjecisse. Quarum hæc sunt nomina. Pauliacum cum appenditiis suis, Bellenavum vicum cum suis appenditiis, Arcionem cum appenditiis suis. Istas villas cum omnibus adjacentiis, seu et omni re superposita, campis, pratis, silvis, pomiferis, pascuis, accessibus, aquis, aquarumque decursibus, et omnes redditus, totum ad integrum, una cum mancipiis, libertis, cum omni peculio ipsorum, una cum acolabus dedit ad servitium Monachorum jure perpetuo ad possidendum. Ecclesiam etiam, quæ est in ipsa Belenavo villa, in honore sancti Stephani prorsus ab omni consuetudinali exactione liberrimam. Ecclesiam quoque de villa quæ dicitur Danbrum cum appenditiis suis, et villam Danblin cum Ecclesia et omnibus appenditiis suis. Et villam Trescasas cum Ecclesia, et omnibus appenditiis suis. Item Ecclesia de villa quæ dicitur S. Sequani cum appenditiis suis: et Ecclesiam de villa Morniaco cum omnibus ad eam pertinentibus. Necnon etiam Ecclesiam, quæ est in valle Verona in honore sancti Mauricii. Ecclesiam de villa Beria in honore sancti Laurentii cum omnibus appenditiis suis. Præterea in territorio Divionensi decimas illarum vinearum, quas donaverat huic Ecclesiæ Domnus Amalgarius Dux et fundator hujus sacri cœnobii. Apud villam quæ dicitur Fiscinis vinearum non modicam quantitatem, cum pratis, et campis, et servis et ancillis ad ea excolenda. Et in villa Fisciaco vineas similiter: et in Marcennaco similiter. Horum omnium facta donatione, precibus quibus valuit exorans nostram Clementiam, ut super eandem constitutionem nostram auctoritatem firmitatis gratia mererentur habere, qualiter prædictus locus, quem pro divino amore, et nostra eleemosyna restauravit, et Monachos ibi congregavit, qui pro nobis et cuncto populo nobis subjecto perpetim Domini misericordiam exorent, nostra auctoritate confirmatus esset. Videlicet ut si cuilibet successorum ejus animo sederit, ut alias res ibi superaddere velit, in suo jure et potestate, salva discretionis ratione, id faciendi permaneret. Sin autem sua devotio quæ per consilium tantorum bonorum virorum facta et confirmata est, nostro liberalitatis præcepto firma et stabilis permaneret. Cujus peticionem dignam ac rationabilem judicantes, hos nostros Imperiales apices fieri jussimus: per quos decernimus atque jubemus, ut memoratus ordinationis modus, quem prædictus venerabilis Albericus Episcopus in præfato loco constituit, inviolabilis permaneat, et nullus Rector qui in eodem loco successerit, licentiam habeat præscriptum ordinem permutare, aut res quas ibi reddidit, sive subjecit, ullo modo auferre; sed ejus constitutio per hanc nostram Confirmationem firma et stabilis permaneat. Et ut hæc auctoritas confirmationis nostræ per futura tempora inviolabilem atque inconvulsam obtineat firmitatem, de anulo nostro subter illam jussimus assignari. § Signum HLVDOWICI (monogramme) Imperatoris. § Signum LOTHARII filii ejus. § Actum anno ab Incarnatione Domini octingentesimo XXX. Indictione VIII. Epacta XV. § Suscepta deinde regali auctoritate Albericus Episcopus, confirmatisque, ut prædiximus rebus, rediens domum, ut præsentibus notum atque futuris fieret, propriam inde conscriptionem fecit, in qua omnia quæ huic cœnobio donaverat, quæque in posterum futurorum fidelium largitate donanda sperabat, inserens, sic ait.

Isaac deinde hujus vitæ diem obeunte, ejus loco Geilo substituitur Episcopus, huic Besuensi Monasterio amicissimus, et nobis fere omnibus melioribus optimus. Cum enim alii nobis providerint terrena subsidia, iste apud Deum nobis procuravit animarum patrocinia. Rediens enim ex Aquitania, beatissimi Prudentii Martyris corpus huic loco intulit, et cum aliis multis sanctorum pignoribus ad exorandum Deum pro se, et pro nobis, ut decuit, collocavit. Ad quorum honorem, et reverentiam quædam de Episcopio suo ad luminaria obtulit exibenda, et eorum quæ obtulit facta legaliter et publice donatione, scriptum edidit hoc modo.

Quidam Miles, Richardus nomine, mente non inconvenienter pertractans, et admodum timens sacri eloquii consilio fretus, confidenter aggrediens illud: Facite eleemosynam, et ipsa orabit pro vobis, et omnia munda sunt vobis. Et: Date, et dabitur vobis, atque similia. Unde pro remedio animæ suæ cœlesti Janitori, atque Apostolorum Principi sancto Petro Besuæ-Fontis donavit mansum unum, in loco qui vocatur Fontanellas. Quod quidem conjux sua, Radmodis nomine, et filius ejus Hugo, fautores libenter concesserunt, immo amplius etiam se daturos sancto loco promiserunt. Actum vero hoc publice in præfati sancti cœnobio, et super ejusdem altare. Regnante Domino nostro Jhesu-Christo cum Spiritu sancto in paternæ Majestatis dextera, anno Incarnationis ipsius MXXXVI. Indict. IIII. Epacta XX, pridie Kal. Julii, IIII feria, III Lunæ, in qua B. Pauli passio celebre recolitur, pridie Coapostoli ejus Petri festo, debito honore peracto, Rege Heinrico in sceptris Francorum agente, Hugone vero in Pontificatus honore Ecclesiam regente sanctæ sedis Lingonicæ.

Alius quidam homo, Bernardus nomine, dedit quicquid juris sui videbatur esse in finibus Vetus-vineis.

Similiter et Humbertus, et conjunx ejus, et filii, qui injuste conabantur detinere servum sancti Petri, Fuldradum scilicet, et conjugem ejus, nomine Richeldem, et filios eorum, dimiserunt eos liberos, quatinus ad proprium dominum cœlestem Clavigerum redeant.

Notificamus modernis, et successuris, quod Hildeberga soror Ærleii sapientis Clerici, delegavit sancto Petro mansum unum in villa, cui nomen Ycio, et unius diei arationem in fines ejusdem villæ ad eundem pertinentem; eo tenore, ut in eo consistens homo, et excolens eum, cui nomen Jordanius, liber tamen, ut censum, quod sibi reddere consueverat, Monachis persolvat. Insuper etiam unam ancillam, quæ vocatur Raimburgis, solitum capitis sui duorum denariorum omni anno reddituram debitum. Testes hujus donationis sunt hii: Robertus, Widricus, Johannes, Hugo.

Tradimus litteris ad posterorum memoriam, quod Oddo Clericus de Gimellis, concessit sancto Petro unam vineam in Arciaco villa, pro Dodone fratre suo. Signum Oddonis, Bernardi, Beraldi.

Operæ precium duximus litteris tradere, quod Hildelerius, quem superius præfati sumus, dederit sancto Petro pro filia sua, uxore scilicet Oddonis qui dicebatur Vetulus, unum mansum in villa prænominata Nogdanti, cum una ancilla. Signum Oddonis, Bernardi, Beraldi, Walterii.

Censemus apicibus notificandum præsentibus et futuris, quod Rotbertus Montis Salionis Miles, frater Widonis Magni concesserit sancto Petro ad exitum veniens, et Monachicum indumentum capiens, unum mansum in vico Curtis Salonis, in parrechia Ruciacensis villæ amplissimum, cum uno servo, nomine Alberico. Signum Widonis fratris ejus. Oddonis senioris montis Salionis. Hugonis fratris ejus. Item Hugonis Lanfredi curtis.

Quidam Miles Humbertus, in extremo vitæ constitutus, pro remissione peccatorum suorum dedit sancto Petro apud Marceacum-villam, dimidium mansum, jam pridem a fratre suo Girardo alterius medietatis donatione facta ipsi sancto Petro. Tradidit etiam servum nomine Constantium, cum uxore et infantibus suis: pariter etiam unum apud Rainaldi-Curtem, in quo habitabat David, cum omnibus appendiciis suis, in campis, in partis, in sylvis, in aquis, in aquarum decursibus. Piscatoriam etiam prædicti Constantii, sicut vivente eo tenuerat, attribuit monachis loci. Et ut hæc donatio obtineat firmitatem vigoris perpetui, litteris sollempniter adnotavit. Sign. Girardi fratris ejus, Oddonis, Hugonis, Adelaïdis uxoris ipsius Humberti.

In nomine Patris, et Filii, et Spiritus sancti. Præsentis Ævi scire volentibus, futurisque deinceps clarificetur hominibus, quod Oddo Montis-Salionis Dominus, pœnam æterni supplicii cupiens evadere, et Paradisi præmia percipere, in die sepulturæ fratris sui Hugonis sua spontanea voluntate partem non minimam Militum de Monte Salvionis, et clientum, nec non amicorum et vicinorum suorum in Besuensi Capitulo antequam corpus defuncti ad tumulum deferretur, convocavit, ibique dona, quæ antea fecerat de Ecclesiis, scilicet de Albiniaco, de sancto Benigno, de Capella Montis-Salvionis, de Icioma, hoc modo confirmavit. In præsentia namque Dom. Stephani Abbatis, et Monachorum, et eorum quos ipse convocaverat, prædictus Oddo, et Domnus Petrus avunculus ejus, iterum donationem supradictarum Ecclesiarum ex toto fecerunt et confirmaverunt Deo, et sancto Petro Besuensis Ecclesiæ, possidendam in perpetuum. § Textum etiam Euvangelii coopertum de argento ad donationem confirmandam super altare posuerunt, pro anima supradicti Hugonis, et pro animabus omnium antecessorum suorum, et pro semetipsis. Addiderunt etiam huic elemosynæ unum mansum in Albiniaco, et unum servum et unam ancillam. § Rogatu itaque eorum pro confirmatione hujus rei Domnus Abbas Stephanus, ab Episcopo Roberto in synodo supradictum Hugonem, et patrem ejus, et antecessores suos defunctos absolvi fecit. Ut vero donatio ista inconvulsa permaneat, adsignamus testes. Sig. Stephani Abbatis. Sig. Widonis Prioris. Wilenci. Sig. Oddonis et Petri, qui hoc donum fecerunt. § Acta sunt hæc tempore, quo Pascalis summum Pontificatum tenebat in Roma, Philippus regimen in Francia, Rotbertus cathedram Episcopalem in Lingonis, Stephanus Abbas pastoralem curam in Besua. Anno ab Incarnat. Domini MCI. Indict. VIIII. Epacta XVIII. Sig. Teboldi. Teoderici. Landrici Lanfricurtis. Lamberti de Domarim. Widrici Præpositi. Ricardi de Vircillis. Rodulfi. Oddonis de Bellomonte. Haimonis de Fontanis. Oddonis. Walonis de Calmis. Clericorum vero, Humberti Archipresbyteri. Wilenci Sacerdotis. Johannis Sacerdotis.

Operæ precium visum est ac necessarium posteris commendare memoriæ, quod Oddo Chaterius de Cypeto elemosynam socrus suæ Elisabez, quæ et Karitas appellata fuerat, videlicet partem suam de sylva, quæ adjacet villæ, quam dicunt Veteres-vineas, licet injuste calumpnians, postmodum resipuit, et priorem donationem, sicut facta fuerat, sancto Petro, et Ecclesiæ Besuensi liberrime concessit. Addidit etiam ut Monachus, qui Cypeto manebit, habeat usuarium liberrimum in sylvis, campis, pratis, et in omnibus aquis piscatione, excepto vivario Domni dato, sed et in ipso, si Abbas in ipsa villa Cypeto venerit. Testes hujus rei. Signum Oddonis, qui hoc donum fecit. Signum Oddonis Viridis. Sign. Stephani Abbatis. Sign. Wilenci. Et de familia sancti Petri. Sign. Otberti Cocci. Sign. Hugonis, et aliorum multorum.

Notificamus modernis quibusque et futuris, quod Alwidis nobilis matrona de Bellojoco, soror Ermuini, et uxor Ermuini, et uxor Ulrici de Trevia castro, in suo obitu pro remedio animæ suæ, suorumque antecessorum, dedit fideliter Deo, et sancto Petro, et Besuensi Ecclesiæ unum mansum in Bellojoco cum servo nomine Rotberto, in illo manso habitante, cum uxore ejus, et uno filio nomine Tebaldo, et una filia, quæ vocatur Grimoeldis, et simul dedit unam vincam novellam scilicet nuper plantatam. Hoc totum, et mansum, et vineam, et servos, et ancillas, sicuti ipsa de proprio jure possidebat, honorifice, et cum omni libertate dedit Deo, et sancto Petro, et Besuensi Ecclesiæ, ut supra dictum est, ipsa et filii ejus omnes. Ne aliquis infidelis falsum hoc existimet, adsignamus testes. Sig. Teoderici pueri, Oddonis de Bello monte, et uxoris ejus, Hugonis Columbæ, Oddonis de Scia, Milonis de Bellojoco, Fulconis, Hugonis, Herberti vuillici, Giraldi coriarii. De Clericis, Acilini Sacerdotis, Rainaldi Diaconi, Tebaldi de Agiliaco. De nostris Monachis, Widonis Prioris, Wilenci, Warnerii, Landrici, et aliorum multorum.

Dignum duximus memoriæ tradere, quod Hugo cognomento Rubeus, et uxor ejus, cognomento Regina, per mansum Stephani Abbatis, dederunt Deo, et sancto Petro, et Besuensi Ecclesiæ terram, quæ dicitur de Romanisca ad integrum cum omnibus appendiciis suis, in quocumque loco jaceret cum servis, et ancillis, nec non et Ecclesiam de Verona. Tali pacto, si supradicta matrona vivens vellet ire ad Besuam post obitum viri sui, susciperent eam Monachi cum terra procurandam. Sin autem nollet usque ad mortem post obitum suum, reciperet Ecclesia terram suam cum omni libertate, et cum servis, et ancillis, sicuti supra taxatum est. Pro hac quoque elemosyna dedit Domnus Abbas Stephanus et viro et mulieri societatem et omne bonum quod factum fuerit in Besuensi Ecclesia usque ad finem mundi, pro remedio animarum suarum, suorumque antecessorum fidelium. Ut hæc traditio firma permaneat, asignamus ei testes. Signum Ulrici Militis, qui fuit frater Hugonis. Widonis Militis filii ejus. Richardi Militis de Vercillis. Widonis fratris ipsius. Widonis Capellani. Petri Presbyteri. Rogerii qui fuit filius Hugonis. Duranni de Maiasco. Fanuelis, et aliorum multorum. De Monachis autem Stephani Abbatis, Warnerii Prioris, Wilenci, Widonis, Capellani, Albrici.

Ratum et cognitum permaneat modo viventibus, post nosque futuris, quod Sewinus Miles, et ejus uxor de loco, que Villesons dicitur, sancto Petro, et Besuensi Ecclesiæ, pro remedio animæ suæ, et suorum parentum in elemosyna duos mansos concessit: unum in villa, quæ nuncupatur Firdriacus cum servo, Bisontico nomine, manente; et alium in villa, quæ Wascum curtis appellatur, cum servo ad eundem mansum pertinente. Signum Widonis de Raiaco, Sewini, Hermuini, Teoderici, de Trevia, Fulconis, Oddonis, Moranni Archipresbyteri.

Sciant omnes præsentes, et futuri, quod Thebaldus, qui nuncupatur de sancto Prudentio, quicquid ædificii habuit super campum, qui cappellæ sanctæ Mariæ adjacet scilicet de vinea, reddidit beato Petro, et Stephano Abbati et Secretario Johanni in perpetum possidendum, et pro tali commercio, dedit illi Johannes Secretarius XXV solidos, et unam combam quam plantaverat: communicavit ei taliter, ut per medium excolat, et per medium fructum capiat. Eo tenore, si fidelis cultor extiterit, habeat eam cum honore tempore vitæ suæ absque censu. Post ejus obitum si quis legalis hæres ejus supradictam vineam habere voluerit, cum Secretario qui Dominus et socius inde est inprimis eam offerat. Si ipse eam sibi retinuerit, bene, sin autem noluerit, per consilium Abbatis et Monachorum vendat eam alicui de servis sancti Petri qui eam fideliter excolat, et censum et consuetudines Secretario reddat. Huic Cartæ assignamus testes. Signum Stephani Abbatis, Wilenci, Johannis Secretarii, qui hoc fecit, Girardi, Albrici, Thebaldi, Hugonis villici, Haidulfi, Hugonis famuli, Berengarii, Baldi, et aliorum multorum de familia Ecclesiæ.

Notum sit omnibus, quod Pontius de sancto Sequano, et Humbertus frater suus pro pace, et fine quam fecerunt cum Gisleberto d’Avenne de morte fratris sui Willelmi, qui apud villam sancti Sequani fuit occisus, et avunculis ipsius Widone, et Renaldo, dederunt Deo, et sancto Petro, quicquid habebant in nemore, qui dicitur Rotardus. § Item pro hac eadem pace et fine Hugo Belmontis dominus quinque solidos censuales apud Montaniacum in manso de Siligne, sanctæ MARIÆ de Fonvenz, ubi corpus defuncti jacebat, dari constituit, tertia die post natale sancti Bartholomæi, quo anniversaria dies ejus agitur. Quod etiam testimonio proborum virorum roborari volumus. Sig. Abbatis de Tusleio. Sig. Abbatis de Karitate, Rotgero de Abens Monachi Bellæ vallis, Odonis de Furno. De Monachis nostris, Sig. Richardi Præpositi, Poncii, Nerduini. De Militibus, Haymonis Columbe, Hugonis Channe.

Quia temporum instabilitate generatio vadit et generatio advenit, ad delendam mortis imitatricem oblivionem litterarum noticia veritatis firmanda est auctoritas. Id circo præsentibus futuris et notificamus, quod Hugo Boruns miles de Virgeio, pro onima matris suæ oblationem Ecclesiæ Aqueductus et minutam decimam ipsius villæ, Ecclesiæ Sancti Stephani Divionensis dedit. Aliarum vero decimarum partem sibi competentem ea conventione dedit, quod singularis annis ei reddentur septem sextaria emine, medium frumenti et medium avenæ talis annonæ qualem illa terra fert Vini autem decimam retinuit similiter, et hoc rectum Ecclesiæ ubicumque esset opus manutenere.... Fecit hoc in manu domini Herberti abbatis, coram Arveio Vergiacensi, Viudonecrasso, Valterio, Deniblens, Lebaldo de Eschire, Viudone Alenardo, Vittino præposito vice comitis Affuerant etiam Vuarnerius præpositus, Arnulfus Vergiacensis decanus et Robertus Divionensis, laudaverunt et concesserunt hoc uxor ipsius Hugonis Engeliudis et filius petrus clericus. Inde sunt testes Arnulfus decanus et Johannes canonicus vergacensis, Vido Crassus, Letaldus de Calsi, Milo canonicus Divionensis et Bonus amicus nepos Tebaldi de Marceniaco. Fecit hoc, Girardus filius annos natus VII et semis manu Herberti abbatis, coram Vualterio præposito, Odone de Eschire, Odone Malnuri, Vuamerio præposito vice comitis, Galterio Ventario, Odone Grosso.

Notum sit omnibus, quod domnus Joannes de Blancavalle, venerit in capitolum sancti Stephani, ibique dedit prædicto Martiri, et ejus canonicis, locum suumque vocatur blancavallis. De quo loco canonici habebunt in singulis annis, in vestitura, duodecim numnos, quam diu ipse vixerit. Post mortem vero illius vel prius decessionem, Canonici locum et possessionem loci obtinebunt. Hoc factum est laude domni Joceranni Lingouensis Episcopi et laude suorum conversorum.

Notum sit omnibus, quod Lebaudus præsbyter Guilenus, ad conversionem veniens, Ecclesiæ beati Stephani Divionensis, duo mansa dedit. Mansum Argilliaci, in quo vinea et arbores, Mansum Prati ferreoli, arboribus insingne. Retro mansum Argilliacense sunt, octo campi, idem agri, eidem manso contigui ante domum Bernardi Benlini, jornalis unus, per partes divisus, cum quinque noeriis. Juxta domum Bernarpi Rasili; a sinistris intrauctum ipsam, duo seillones, cum quintor noeriis et prescherio. Non longe ab illis, a sinistris euntibus pratrum ferreoli, est Ochi habens, quator campos cum arboribus. Inde procedens, inveniens a sinistris, unum Jornalem contiguum chymino, qui dicitur Chentia. Supra quem contra mons versus Boschet, sunt, quinque alii. Paulo post ad crucem Chimini ab eadem parte. Item non longe post crucem ab eadem parte chimini sunt VII agri, qui locus dicitur Larnach. Item paulo post ab eadem parte, chimini VIII agri qui locus dicitur Boschaz iliceret Præterea a dextra parte chimini. Plurimum quidem invenies, unum seyllonem. Deinde duos sub quibus etiam inferius a chimino, agrum majorem. Ab eadem quoque parte inferius juxta concisam, XI, Andeys prati, implius Jornalium. Transita autem proxima silva, ab eadem rursus parte inveniens, aliam corveam ejus Longitudinis, cujus et prior ab chemino videlicet usque ad concisam inferiorem quæ dicitur Barria, Habentem XXX et eo amplius Jornales, et in ejus medio est Lamarz. Et hæc quidem pertinent ad mansum Argilliacense. Ad mansum vero prati Ferreoli pertinent ager et semis, qui sunt ad tortam viam juxta Lamarz, et Agercollis, contiguis agro Bellini, sicut cum distinguit in latu concisa, et vallicula. Post quem est pratum commune, cujus habemus nonam partem. Est præterea quedam silva, cujus habemus terciarum quartam partem. In tota ætiam potestate Argilliaci per omnia nemora pascionem porcorum gratis.

Notum sit omnibus quod dominus Willermus de Orgoyl calumniabatur domno Gisleberto abbati terram de Espire que uocatur terra sancti Martini dicens eius terre partem pertinere ad finagium de Roseio. Canonici uero affirmabant se tenuisse eam XXI annis continuis. Iudicatum est quod si canonici possent habere probationes possessionis tricenarie in pace debent esse. Probatores ergo qui iurauerunt fuerunt hi: Stephanus de Sancto Martino, Amiculus de Sancto Martino, Iosbertus de Pulleio ministerialis canonicorum, Wido Garnerius, Paganus uentarius. Testes Odo Malnorrit qui eschuauit iusiurandum, Bonet de Pulle, Oldemarus carpentarius, Domingius Cholez.

In latere quodam ville Marniaci erat ager qui fuit alodium quondam Rotberti cujus fuit olim villa Marniaci, sed pro sorore ejus, que fuit mater Walterii et Rodulfi, obvenit eis fundus iste. Walterius igitur partem suam pro sepultura uxoris sue beato Marcello contulit. Porro ab altero fratre Rodulfo eunte Iherosolimam, comparavit alteram partem XV solidis Guillelmus cognatus ejus, monachus sancti Marcelli, laudantibus fratribus suis, sicque agrum totum acquisivit beatus martir, cum utriusque partis jus retinuit. Cujus rei testes fuerunt cognati eorum, Ydmarus et Heinricus; idem Wido de Camiliaco et Eldierius de Fontaneis.

Provida cura Divionensium canonicorum, tam future posteritati quam presentibus, sub istarum testimonio litterarum notificare curavit, domnum scilicet Widonem de Grancyacho et eumdem comitem de Salico, pro remissione suorum peccatorum, nec non suorum antecessorum, Ecclesie beati Stephani Divionensis donasse, quicquid calumpniabatur, scilicet Tezam et suam sobolem super homines apud Aquodium conmemorantes. Huic profecto laudi atque favori, ex nostra parte Odo, dux Burgundie interfuit et Almardus. Ex parte vero Widonis, Gosbertus, Rufus de Castelione et Scimaudus de Tylocastro, et quod dederat Ecclesie, ut firmum atque ratum in eternum perseveraret hoc rodulo donum fecit super altare, presentibus supra memorato duce, Almardo, Gemelino, nostra de parte, nec non maxima parte Cleri Ecclesie, quorum hec sunt nomina Cuschelinus, Paganus, Valterus, Humbertus et de familia Oddemarus, Tebertus, Petrus, Oldierius, Rodulfus.

Notum sit omnibus hominibus, quod ego Garinus Christicola dono Deo et sancto ejus martiri Marcello, pro sepultura mea, aliquid de res meas que sunt site in Olonensi villa, id est XXII° seliones de terram arabilem, de uno latere terra sancti Petri, et de altero latere Bernardi et fratribus ejus, item de uno fronte terra Bernardi superius nominati et fratribus ejus, et de altero fronte terra Sancti Marcelli et Manasse. Si quis autem hanc donationem calumpniaverit componat auri untias Ve. S. Ansidis et Oddonis qui hanc cartam fieri rogaverunt et firmaverunt. S. Richerii. S. Bernardi. S. Berengerii. S. Hugonis. S. Ebrardi. S. Alberici; S. Constantini; S. Pascasii.

Ego in Dei nomine Hugo perdono consuetudines quas solebam requirere in villa Baierias de manso Guntardi, ex illa parte que me contingit, et de manso Engilbaldi similiter, similiter Rainaldi Bruti manso, et consuetudines quas huc usque de illis terris requirebam, quas homines dederunt pro animabus suis ad capellam sancti Petri in ipsa villa, in transacto tempore usque in hunc diem, hoc est VIImo Xmo k. jul., et similiter ne mei homines retineant ventas ne mercato sancti Marcelli ulterius. Hoc autem facio, pro remedio anime mee et patris mei, ad locum sancti Marcelli. S. Hugonis qui hanc cartam fecit et firmare rogavit. S. Gaufredi. S. Hugonis. S. Oddonis. S. Eldini. S. Ebrardi. S. Icterii.

Achinus etiam alium mansum dedit in eodem loco, cum ancilla quadam et duobus filiis, num marem et feminam alteram, et querelas quas habebat adversus sanctum Marcellum, de Lamberto et filiis suis, omnino absolvit.

In nomine Domini Dei Salvatoris nostri Jesu Christi HLUDOVICUS divinâ ordinante providentiâ Imperator Augustus. Notum sit omnium fidelium nostrorum, præsentium scilicet futurorum sagacitati, qualiter vir venerabilis Arnulfus Abbas ex monasterio sancti Filiberti, quod est situm in insulâ quæ dicitur Æri, propter incursiones barbarorum qui frequenter ipsum monasterium depopulantur, foràs in pago qui dicitur Erbadellicus, in loco cujus vocabulum est Deas, per nostrum confensum atque adjutorium, novum monasterium ædificasse, ob commoditatem ejusdem monasterii, Congregatione ibidem degenti, ex fluvio qui dicitur Bedoniam, aquam ibi velle perducere: obsecrans clementiam Excellentiæ nostræ, ut transitum ei per viam regiam quam stratam sive calciatam dicunt, eidem aquæ concederemus, qualiter ad prædictum monasterium nostris futuris temporibus absque alicujus impedimento venire potuisset. Et in eodem loco velle pontem facere ut transeuntibus nihil impedimentum esset. Cujus petitioni, quia justa prædicto monasterio utilis esse videbatur, adsensum præbuimus, licentiam, aquæductum, per prædictam stratam esse tantum, ut pons desuper talis fieret qui transeuntibus nihil obesset, concessimus. Idcircò præcipimus atque jubemus, nullus quilibet nostris nec futuris temporibus, aliquod obstaculum, aut impedimentum, vel calumniam rectoribus prædicti monasterii de prædicto aquæducto facere aut ingerere præsumat; sed absque ullius infestatione hoc quod nos concessimus, ratum stabile omni tempore permaneat. Et ut hæc nostra jussio omni tempore stabilis inconvulsa permaneat, de anulo nostro subter jussimus sigillari. Ego Durandus Diaconus ad vicem Helizachar recognovi subscripsi. Data XVII. Kalendas Aprilis, anno Christo propitio VI. imperii Domni HLudovvici piissimi Augusti, Indictione XII. Actum Aquis Grani palatio in Dei nomine feliciter, Amen. Hic sunt vestigia sigilli olim membranæ affixi.

Omnibus intra gremium sancte matris ecclesie constitutis notum sit, quod ego Adalbertus et uxor mea Beringa donamus Deo et sanctis ejus Petro et Paulo aliquid de nostra hereditate que sita est in pago Matisconense, in villa Curtiaco, in Reda vocat, hoc est unum curtilum cum mansione; et terminat a mane terra Otgisi, a medio die via publica, a sero bosc Greppio, a cercio terra Ildini. Facio autem hanc donationem pro remedio anime mee, et in tali conventu ut quamdiu vixero teneam; et si voluntas michi venerit ut monachus sim, recipiant me, et uxorem meam post obitum suum sepeliant. Et ut firmum permaneat, manibus propriis firmavimus testibusque tradimus roborandam. S. Adalberti, qui donavit. S. Beringe, uxoris ejus. S. Constancii presbiteri. S. Arnulfi. S. Drogonis. S. Duranni. S. alii Duranni. Dono et duas perticas de prato pro uxore mea. Reddam in vestitura duos sextarios de vino.

Sacrorum ordo patrum olim benigne instituit ut cuncta que a primatibus ecclesiarum acta forent litterali auctoritate et placida firmitate corroborata haberentur. Idcirco notum sit omnibus quod cum esset Maimbodus pontifex apud Matisconem, secus basilicam egregii martiris Christi Vincentii, postulavit serenitatem ejus quidam vir strenuus, Arembertus nomine, quatenus dignaretur ei et uxori ejus Girtrudi et filio eorum Widoni conferre quoddam mansum in Classiaco villa, ubi Ardradus residet, et alium absum cum omnibus appendenciis; et in his villis, in Colonicas et Omanco, colonicas II absas quarum una est ex abbatia Sancte Marie cujus ecclesia est Matisconum, altera vero ex ratione Sancti Stephani cujus ecclesia est fundata in suburbio predicte civitatis, de quibus ex unaquaque exeunt in censum denarii XII. Domnus itaque Maimbodus presul, annuentibus fidelibus suis, contulit illis cum omnibus adjacentiis quod deprecati sunt ut temporibus vite sue sine alicujus contradictione tenerent et possiderent. Denique domnus episcopus hanc precariam eis fieri jussit nequando ab alicujus contradictione falsaretur. Dedit predictus episcopus ipsis supra nominatis quamdam vineam, in villa Classiaco, quam idem Arembertus de Allone conquisivit et Sancto Vincentio donavit; que terminat de tribus partibus viis publicis, a medio die terra Sancti Stephani. S. Maimbodi episcopi. S. Huberti. S. Adonis. S. Maioli. S. Aimonis. S. Hugonis. S. Rainoldi. Hactum est hoc regnante Hludovico rege.

Notum esse omnibus volumus quia cum resideret domnus Maimbodus reverendus pontifex in Matiscono, secus basilicam Almi Vincentii egregii martiris Christi, venit ante presentiam ejus quidam canonicus predicti martiris, Flotbertus nomine, diaconus et mater ejus Cristina, humiliter poscentes quatenus dignaretur eis per precarie firmitatem conferre quasdam res Sancti Vincentii conjacentes in pago supradicto; videlicet capellam unam in honore Beate Marie dicatam et in Cantriaco villa sitam, alteram vero in honore Sancti Amoris in villa Albuciniaco, cum rebus et decimis et omnibus ibi pertinentibus. Petierunt autem et alias res in villa Vincella conjacentes, curtilum scilicet indominicatum cum omnibus adjacentibus, curtilum unum quem in ipso loco predicta femina sancto martiri contulit, et quicquid in ipsa villa videbatur habere preter unam plantam, necnon in Masciaco curtilum unum cum vinea, et in Exartis villa similiter curtilum unum cum vinea; hec omnia postulaverunt sibi concedere. Domnus itaque presul per consilium canonicorum, quia de eorum ratione eodem res videbantur esse et ad mensam eorum fuerant destinate, concessit illis quod postulabant, prescriptas scilicet capellas cum rebus et decimis et alias res que hic inferre habentur, notas et occultas, cum universis rebus sibi pertinentibus, ut dum eis vita comes fuerit teneant et possideant, et loco census tres solidos denariorum festivitate Sancti Vincentii non negligenter persolvant. S. Maimbodi episcopi qui fieri et firmare jussit. S. Humberti. S. Adalardi. S. Aymini. S. Ramerii. S. Aldonis. Hactum est hoc regnante Hludovico rege.

In nomine Verbi incarnati. Notum sit omnibus fidelibus christianis, quod ego Gauzfredus, recogitans æternum Dei judicium atque malorum meorum peccaminum, dono Deo et sanctis apostolis ejus Petro et Paulo, et ad locum Cluniachum, aliquid ex rebus meis quæ sunt sitæ in pago Matisconensi, in agro Tysiaco, in ipsa villa, mansum de Roca, unam medietatem, quantum michi pars obvenit: hoc est vineam cum campis, pratis, silvis, quesitum et inquirendum, vobis dono, eo tenore ut quamdiu vixero teneam vel possideam; et in vestitura dono dimidium campum qui est in Mochias; intem (sic), in alio loco, in villa Tresdet, unam coloniam quam mater mea vobis antea dedit, et ego contra morem ecclesiasticum retinui; quicquid vero in ipsa colonia aspicit vel aspicere videtur, totum et integrum in presenti tempore dono ad locum supranominatum; et dono vobis in alio loco terra Letbergane, ea ratione ut quamdiu vixero teneam vel possideam; post meum quoque discessum ad jam dictum locum perveniat. Si quis autem hujus donationis causam a me libentissime factam calumniare voluerit, primitus iram Dei omnipotentis incurrat et sanctorum apostolorum Petri et Pauli atque omnium sanctorum, nisi ad emendationem venerit; secundum etiam mundanam legem, cui litem inferre non timuit, auri libras IIII persolvat, et inantea firma ac stabilis permaneat, cum stipulatione subnixa. S. Gauzfredi et uxori sue Eva, qui fieri et firmare rogaverunt. S. Alberici presbiteri. S. Rainardi presbiteri. S. Stephani. S. Vuitburgis. S. Girber. S. Natalis. Rotbertus sacerdos scripsit.

Sacrosancte Dei ecclesie Sancti Vincentii que est constructa infra muros Matisconum, cui Ado episcopus preest. Ego Bladinus sacerdos dono ad ipsam casam Dei de rebus meis que sunt site in pago Matisconense, in agro Igiacense, in villa Mariniaco, vel in villa Verciaco, vel in Verchisoto. Inprimis in Mariniaco, curtile terminatur a mane Tecardo, a medio die Sancti Petri, a sero Sancti Vincentii, a cercio via publica. Et dono vineam in ipsa villa, terminat a mane Sancti Marcelli, a medio die Sancti Petri, a sero via vicinabile, a circio Grolgardi; infra istas terminationes, quicquid ad ipsum curtilum aspicit, totum ad integrum donamus. Et dono vobis in Verciaco mansum cum vinea insimul tenente, terminat a mane Anai, a medio die Sancti Petri, a sero via publica, a circio Sancti Vincentii; infra isto termino totum ad integrum. Et dono vobis in ipsa villa vinea in Bornesia vocata, terminat a mane via publica, a medio die Sancti Mammertis, a sero terra Susanne, a cercio de ipsa hereditate. Et dono vobis vineam in Vercosono, terminat a mane terra Blanno, medio die Martino, a sero Tetberto, a cercio Sancti Vincentii; infra istas terminationes, donamus ad ipsam casam Dei, eo tenore ut dum vivimus usum et fructum habeamus, post decessum nostrum, ad ipsam casam Dei veniat, quicquid voluerit. Si quis contradixerit, auri unciam componat. S. Blanno. S. Bernardi. S. Aynardi. S. Aalberici. S. Arardi. S. Blanni. Hactum est hoc regnante Lothario rege.

Salvator humani generis hanc indulgentiam previdit fidelibus suis, ut ex rebus temporalibus atque caducis, si eas juste, ut dignum est, dispertierint, eternam et inconcussam mercedem ex his valeant promereri. Quapropter ego Aydoardus et genitrix mea, nomine Ildeburgis, donamus Deo et sanctis apostolis ejus Petro et Paulo, et ad locum Cluniacum, aliquid ex rebus nostris que sunt site in pago Matisconense, in villa Chesiacensi, pro anima Josberti: hoc est coloniam ubi Mainaldus residet, cum omnibus sibi pertinentiis, campis, pratis, vineis, silvis, aquis, cultum et incultum, quesitum et ad inquirendum, totum ad integrum, ut ei Deus in suo futuro judicio pius remunerator appareat; ipsum etiam servum cum uxore sua simili modo condonamus, nomine Maynaldum. Si quis autem, nos ipsi, aut ulla intromissa persona contra hanc donationem venire temptaverit, non valeat omnino vindicare quod repetit, sed frustata omni sua astutia, cui vim inferre non timuit, potestate cogente, auri libram unam persolvat, et inantea hæc donatio firma et stabilis permaneat, cum stipulatione subnixa. S. Aydoardi et Ildeburgis, qui fieri et firmare rogaverunt. S. Evrardi. S. Girmundi. S. Sieverti. S. Malguini. S. Josberti. S. Leotardi. S. Gundrici. S. Sadoni. S. Constabuli. Data mense decembrio, anno XX Hlotharii regis. Rothardus rogatus scripsit.

Domino magnifico et potentissimo et vero judici. Ego Hebreus, pertimescens ejus ineffabilem potentiam, et sperans de ejus magnifica misericordia, ut ipse potentissimus judex in die judicii faciat mecum misericordiam, propterea ego et uxor mea Isemberga [donamus] aliquid de rebus meis, que sunt site in pago A[r]vernico, in vicario Donovrensis, in villa Linaris; hoc est vinea quæ terminat de duabus partibus vinea mea, a tertia parte vinea Hebraldi, de quarta parte vinea Sancti Petri. Infra istas terminationes, totum dono Deo et supradictis ejus apostolis, ad locum Cluniacum, ubi donnus Maiolus venerabilis [abbas] preesse videtur, in tali tenore, ut quandiu vixero, teneam et possideam, et uxor mea; [et] omni anno in vestitura dimidium vini modium persolvam. Si quis autem huic donationi calumpniam inferre temptaverit, primitus iram omnipotentis Dei incurrat et sanctorum apostolorum, et cum Dathan et Abiron, quos vivos terra absorbuit, partem et societatem habeat in inferno; ipse autem vindicare non valeat quod repetit, sed insuper coactus auri libram unam persolvat, et inantea firma et stabilis permaneat. S. Hebrei, qui fieri et firmari rogavit. S. Cristiani, Aldefredi, Adalelmi, Stephani.

Sanctissimo et exorabili loco in honore Dei et sanctorum apostolorum Petri et Pauli dicato, Cluniacensis scilicet monasterii, cui preest donnus Maiolus, abbas venerabilis. Nos, in Dei nomine, Adda et filius meus Rotbertus, donamus Deo et jam dictis apostolis aliquid ex rebus nostris quæ sunt in pago Matisconensi, in fine Talmariacense, in villa Lavalt: hoc sunt duas vineas. Una terminatur de una parte terra Sancti Johannis, et in uno fronte de ipsa hereditate, in quarta parte terra Christiani; alia vero terminatur de una parte via publica, de alia terra Sancti Grati. Infra istas terminationes, totum ad integrum donamus pro anima senioris mei Atonis, et in locum sepulturæ, ut ei Dominus in suo juditio propitius fiat. Faciant autem rectores prefati loci de his omnibus quicquid facere voluerint. Actum Cluniaco monasterio publice. S. Addæ et Rotberti, qui fieri et firmare rogaverunt. S. Leotaldi et Humberti et Fulconi et Witberti et Rainaldi et Jodsaldi. Data mense decembri, anno secundo regis Hugonis. Rothardus, indignus monachus, ad vicem cancellarii, scripsit.

Domino fratribus Volfar et uxsor sua Ermengar. Ego Rannoldus et uxsor sua Aia vendimus pratum in pago Matisconense, in agro Ibiacense, in issa villa Ibiaco; terminat a mano Santo Germano, a medium die Aalbert, a sero reo volventem, a cercio Sancta Maria: abet in quisque fronte perticas II, et accepio de vobis precium denarios XVII, faciatis qui facere volueris. Si quis contradixserit, auria uncia componat; firma permaneat, cusbulacione sunnixsa. S. Rannol, qui donacione ista fierit et firmare rogavit. S. Radul. S. Bladino. S. Costantino. S. Girardo. S. Estefano. Data per manet Berno, sub die lunis, in mense madio, annos V rennante Ugone regis.

Placuit adque convenit inter donni abati Hodelus et haliis monatis donnus Vivianus, necnon et hab alia parte Madalgerius, quod terras inter se scamio. In primis donad Madalgerius et uxor sua Odsenda uno prato quid est in pago Matisconense, in hagro Quintiacense, in La Molia vocat; terminet ha mane Craonam, ha meridie de ipsa hereditate, ha sero villa pullica, a certio pascario. Habet in longo perticas XXXII, et pedes quatuor, in lato perticas VI et pedes X. Infra hos terminos vel perticatio vobis scamio. Et in halio loco uno campo inter Chivinias et Prisciaco, hoc est campus qui terminet ha mane via publica, ha medio die terra Rodierii, a sero Uthuldric, a cercio Sancti Clementi; abet in longo perticas XXXXXV, in ambis fronte perticas quatuor. Infra hos terminio vel perticatio, vobis scamio a partibus Sancti Petri. Similiter donet domnus aba et haliis monatis unum campum a partibus Madaljerio et uxor sua Odsenda; terminet tres latus Sancte Petri, a certio Aldrigo et Sancte Petri. Habet in longo perticas XXXVIII, et in hambis fronte perticas XII. Infra hos terminio vel perticatio, faciad unusquisque de suo escammio quiquid facere voluerit. S. donnus aba Odelus, qui fierit et firmare rogavit. S. Vivianus. S. Guitbert. S. Ennebaldus. [S. Sigefredi.] S. Engelbertus. S. Warnerius. Data per manum Gudvinni excripsit in die dominico, mense febroario, anno primo regnante Rotbertus rege.

Noticia werpitionis quæ facta est apud villam Draciacum, ad æcclesiam Sancti Petri, ante presentiam Artoldi, atque fidelium suorum, Vualdrici videlicet, Heldini, Fulcredi, Odgeri, Gulberti. Venit quidam vir, nomine Gausbertus ante eorum presentiam, proclamans se de monachis Sancti Petri, quod injuste detinerent quemdam curtilum, qui est situs in villa Curcellis, quem eis dedit Fredelo. Recognoscens igitur prefatus Artoldus et omnes qui aderant, quod non haberet rationem in ipso curtilo, fecerunt hanc vuerpitionem [fieri], ut nequaquam ultra ipse Gauzbertus, nec ullus heres ejus interpellaret fratres Cluniensis monasterii, sed semper in perpetuum ab hodierna die obtinerent eam. Quod si iterum repetere voluerint, erunt maledicti coram Deo et sanctis ejus, nisi ab hac nequicia resipuerint. Igitur propter pacem et benignitatem ut haberent inter se, dederunt [monachi] prefato Gauzberto solidos VII denariorum in valente, et hoc facto, propriis manibus firmavit [firmandumque hanc cartam testibus idoneis tradidit]. S. Gozberti. S. Constabuli. S. Fulcradi. S. Vualdrici. S. Gislard. S. Fridricus. S. Vuandalmar. S. Lanfred. Rodulfus, cancellarii ad vicem, scripsit.

Alter quidam miles predicti comitis Ottonis*, Letbaldus dictus, quandam ęcclesiam in honore sancti Petri dicatam, loco qui dicitur Puteolis, quam beneficiario jure tenebat ab ipso comite, per ejus laudem dedit sancto Benigno, ditans eam rebus propriis. [235 II] Utque hoc donum stabiliretur, peciit a pretaxato rege Rotberto* memoratis intervenientibus legatis, regali munificentia firmari ut monachi ibi Deo servientes pro ipso rege et ejus prole, proque largitoribus hujus doni et eorum progenie, omnique populo christiano, Dominum studeant exorare. Factum anno .M.VI.

Domnus Hugo comes, inter multa bona quæ huic loco concessit, dedit vineas quas nominant in Curte Judæa, cum mansionibus et curtilis, in quibus coloni habitant qui excolunt terram vel vineas, et omnibus appenditiis: quicquid ibidem Judæi ante tenuerunt ac possederunt quolibet modo, usque ad inquirendum, totum ad integrum. Sign’ Hugonis comitis. S. Rocleni præpositi, Landrici, Salicherii. Sig’ Lamberti, Seguini, Helderici, Walterii, Rotberti.

Domino fratribus, ego Rotbertus cogitavi de Dei misericordia, pro redemtione anime mee, dono Deo et sanctis apostolis ejus Petro et Paulo, et ad locum Cluniacum, cui preest domnus Odilo, venerabilis abba, aliquid ex mea hereditate pro Dei amore, ut Deus omnipotens eripiat me de potestate diaboli et de penas inferni: hoc est unum campum, meam partem Ad Pontem vocat, et in alio loco unum pratum meam partem, et unum campum insimul tenente, meam partem, Ad Balaosam vocat; et faciant rectores Sancti Petri ab odierno die et deinceps quicquid facere voluerint, sine ullo contradicente. Si quis vero ullus homo de eredibus meis istam donationem calumniare voluerit, auri uncias IIII componat; et postea firma et stabilis permaneat, cum stipulatione subnixa. S. Alsoendi, ucsori ejus. S. Bernardi, nepoti ejus. S. Rotlant. S. Teoni. S. Durant. S. Eva. S. Osanna. S. Girbergit. S. Teutberga. S. Aalberga. S. Raineldis. Data per manu Dodoni levita.

Sacrosanctæ æcclesiæ Cluniacensis cænobii, in honore beatorum apostolorum Petri et Pauli. Ego, in Dei nomine, Agia et filius meus Agnus, pro remedio animarum nostrarum, donamus aliquid de nostra hereditate quæ sita est in pago Lucdunensi, in villa Masiriaco, hoc est quartam partem unius æcclesiæ quæ dicata est in honore sancti Andreæ. Testis Agno.

Si quis ex rebus suæ proprietatis, quos paterna maternaque hereditate, sive quolibet lægitimo adtractu possidere videtur, ob amorem Domini nostri Jesu Christi ac reverentiam honoremque sanctorum locis Deo dicatis, in æmolumentum animæ suæ aliquid contulerit, procul dubio mercabitur ex caducis et transitoriis rebus vitam æternam. Nam si Dominus pro calice aque frigide quem quis in ejus nomine dederit, mercedem se promisit redditurum, et vidua pauper quæ duo minuta in gazofilatium jactavit a Domino est laudata, multo magis qui plura Deo sanctisque suis ad profectum multorum, ob remedium animæ suæ æternamque remunerationem condonare voluerit, plurima recipiet præmia, cum Apostolus dicat: «Redemptio animæ viri, propriæ divitiæ.» Quapropter ego Wido, in nomine sanctæ et individue Trinitatis, cum consilio fidelium meorum, tribuo sanctæ Dei ecclesiæ, quæ est constructa in loco qui Cluniacus vocatur, in honore Domini nostri Jesu Christi, et beatorum apostolorum Petri et Pauli, cui feliciter preesse et admodum prodesse videtur domnus et cum summa reverentia nominandus Odilo beatus, aliquantulam prediorum meorum partem, in comitatu Arvernico, prope castellum quod antiquo et vulgari nomine Mons Pantiarius vocatur, hoc est omnem terram quam in Yfiaco ad presens [in meo dominio excolo. Hæc offero] Deo Patri et Filio et Spiritui Sancto et beatis apostolis Petro et Paulo atque domno meo Odiloni abbatis, monachisque sub ejus sancto regimine in prelibato archysterio Deo militantibus, tam presentibus quam et futuris, et per hoc testamentum in proprium trado, concedo et promptissima voluntate confirmo. Cædo insuper eidem loco sancto, in villa quæ dicitur Donone, unum mansum quem Rodgerius usque nunc jure benefitii possederat, ea ratione ut ab hac die liberam in omnibus habeant prescripti monachi facultatem faciendi quicquid exinde facere voluerint; deprecans humiliter illorum magnanimem fidem et piam charitatem quam habent in Domino Jesu Christo, ut semper mei dignentur esse memores in cotidianis suis sacris orationibus, ut a Domino pariter coronam ex hoc recipere mereamur æternam: ego quia hoc donum meæ parvitatis Deo et vobis libentissime obtuli, vos de benivolentia servitutis vestre et de eximia charitate. Si quis vero (quod absit!) hujus testamenti destructor aut in ejus destructione fraudulentus machinator in posterum emerserit, salutem propriam neglegens, aliorumque persequens, qui as res Deo et vobis collatas a vobis subtrahere vel etiam diminuere et in suos usus retorquere moliatur, iram Dei omnipotentis incurrat, et insuper quibus litem intulerit cogatur exsolvere auri libras viginti et sua repetitio careat effectu. Hæcque donatio mea aliorumque virorum illustrium manibus roborata firma et stabilis perpetualiter maneat inconvulsa, cum stipulatione subnixa. Signum domni Widonis, qui hanc cartam fieri jussit, firmavit et firmare rogavit. S. Stephani abbatis. S. Theotardi. S. Wilhelmi. S. Rotgerii. S. Pontii.

Quando omnipotens Deus, carens initio et fine, cuncta quæ sunt visibilia et invisibilia verbo creavit ex nihilo, post omnem creaturam, hominem formavit de limo terræ. Videns etenim Dominus non esse bonum hominem solum, dedit ei simile sibi adjutorium. Splendor vero gloriæ et figura substantiæ manens Verbum ante sæcula, perfectus homo creatus est juxta finem sæculorum, conceptus ex Spiritu-Sancto, et natus ex Maria virgine, qui nostram naturam suscepit absque peccato, et nos liberavit de serpente antiquo, suum piissimum nuptiis voluit adesse vultum, et potenti, mirabilique virtute limpham convertit in vinum, et sic præclarissimo poculo lætificavit nuptiale convivium. Ipse itaque dispositor atque ordinator omnium creaturarum, qui nuptias constituit, et sua sancta presentia eas inlustravit, ordinavit ut ex eis procederent sancti et electi qui, pro diversis meritis, sanctorum angelorum efficerentur socii. Quapropter ego Rainaldus credens a Domino constitutas esse legales nuptias, volo per Dei misericordiam, more prædecessorum meorum, conjungere mihi mulierem, nomine Juvillam, quatenus sint nobis filii et filiæ, Domino concedente, qui eum adorantes, vere mereantur, post cursus hujus vitæ, ad vitam beatam transire. Sed præcipiuntur (sic) leges humanæ sponso sponsam suam ex propriis dotare. Ideoque ego Rainaldus sponsus, ex proprietate mea concedo tibi de hereditate mea quæ est in pago Senonico, in villa quæ dicitur Basseyus, totam partem meam, vineas scilicet cum pratis, terris, sylvis, cultis et incultis. Item in eodem pago, in villa quæ vocatur Flaceyus, partem meam de hereditate, aquas videlicet cum pratis, terris, sylvis, cultis et incultis. Item in pago Altissiodero, in villa quæ vocatur Juilleyus, totam partem meam, vineas cum aquis, pratis, sylvis, terris cultis et incultis. Item in alio loco, in Wastinensi pago, totam partem meam alodi de Monte-Edonis, molendinum, cum aquis, pratis, terris, sylvis, cultis et incultis. Et de mancipiis meis Olmerum cum uxore et infantibus suis, Beraldum cum uxore, Gorcelinum cum uxore et infantibus suis, Olbertum cum uxore et medietatem de infantibus suis, Oldevaldum cum uxore et infantibus suis, Noë cum uxore et infantibus suis, Berarnicum cum uxore et infantibus suis, Witbertum cum uxore et infantibus suis, Durannum cum uxore et infantibus suis, Trodonem cum uxore et infantibus suis, Fulconem cum uxore et infantibus suis. Hæc omnia superius scripta per hanc donationem dono tibi sponsæ meæ, ut exinde liberam ac firmissimam habeas potestatem faciendi. Si vero, quod nec fieri credo, aliqua persona contra hoc dotalitium venerit, præjudicare non valeat, sed insuper coactus exsolvat auri libras CC, et hoc dotalitium firmum et stabile permaneat, stipulatione subnixa. Actum publice. Signum RAINALDI, qui hoc dotalitium fieri jussit. Signum GOTBERTI. Signum DODONIS. Data mense julio, anno XXVII regnante Roberto rege, regnante Hugone filio suo anno secundo. Signum (Place du monogramme de Rainaldus) qui hoc dotalitium composuit in nomine Domini.

Notitia rationis factæ apud castrum Sancti-Florentini in domo Arnulfi præpositi comitis Tetbaldi, inter donnum Odonem loci Sancti-Germani Autissioderensis abbatem et Waldricum prædicti castri Bosonis filium, de salvamento potestatis Willaris-Vinosi. Clamorem fecerat prænominatus abba ad supra dictum comitem Tetbaldum de diversis direptionibus et injuriis ac torturis quas idem Waldricus, pro occasione salvamenti, vel inmoderata vi faciebat in potestate memorata, præter salvamentum quod est triginta modii vini, aut triginta solidi, si vinum in eadem regione vel villa defuerit. Quod a predecessore suo, abbate videlicet Heldrico avus ejus, in salvamenti nomine acceperat, sicut testamentum notitiæ, ipso in tempore factæ, convenienter narrat. Quem clamorem jam præfatus comes in discretione suorum mittens judicum, audita ratione supradictæ notitiæ, dijudicatus est ipse Waldricus ab omnibus infideliter et non recte erga Sanctum-Germanum et monachos ejus agere. Qui convictus omnium judicio de reliquid (sic), in eorum præsentia, omnes torturas et consuetudines quas per suam vim inmiserat, superius memoratæ potestati ac tenere injuste, judicatus est juste: hoc est bannum, placitum, justitiam, districtum, incendium, homicidium, violentiam quæ vulgo apellatur rat; furtum, taxiam, infracturam, assaltus et quidquid culparum dici aut estimari potest, omnibus derelictis. Dixit deinceps se non plus supradictis XXX modiorum vini, si vinum habundaverit, aut XXX solidorum et sextario uno annonæ, de illo homine qui cum bubus laborat, et plenam minam de illo qui cum fossorio capturus, sicut scriptum est in prima notitia. Dedit ergo item præfatus abbas invitus, suasu præsentium judicum qui ibi erant, eidem Waldrico, se petente, eo die quo vinum susciperet, aut ante vel post, unum manducare in anno, cum viginti hominibus qui secum essent, de pane et vino, et duabus ministrationibus carnis calidam scilicet atque assatam, in mansione dominica Sancti-Germani, sine annona pabulo equorum, tali conventione ut ministro credulo Sancti-Germani, quicquam sit, seu monachus, sive laïcus, ejusdem potestatis octo dierum spatio primo notum faciat; et sic quieti maneant rustici secure deinceps in ea viventes. Signum SAXWALONIS; MANASSE avunculi ejusdem Waldrici, WALDRICI ejusdem qui laudator extitit, HILDUINI, HECELINI præpositi, HUGONIS de Sezanna, ARNULFI præpositi, WIDONIS Merlenniacensis, AGANI, VICARII, ARDUINI, HENGELEBALDI præpositi et cæterorum fidelium ejus, HENGELMARI præpositi, LETARDI. Ego frater WIDO, scripsi ad vicem Widonis cancellarii, anno tricesimoquinto regnante Henrico rege.

Carta Artaldi de Bargia et Gerardi fratrum pro fundanda ecclesia Sanctae Fidis. In Dei nomine ego Artaldus de Bargia et Gerardus frater meus cum uxore sua et Leotardus de Caleodo cum conjuge sua, Ama vocabulo, pro amore Altissimi et animarum nostrarum seu parentum nostrorum atque omnium fidelium defunctorum remedio, aliquid juris nostri, desiderio fundandi ecclesiam, donavimus beatis apostolis Petro et Paulo ad locum Sanctae Fidis, hoc est desertulum, cum fruticibus illi adhaerentibus, quod est in confinio duorum pagorum, videlicet Augustodunensis et Matisconensis, et in sylva quae Morventus dicitur resedit, et terminatur ab oriente muro existenti supra fontem qui ad Parnicerias vocatur, et ab occidente petra quae vulgo vocatur Fola, a meridie vero sylva ipsius haereditatis, et ab aquilonis parte via publica quae ducit ad Sedemurum castellum, et hoc sine posteritatis nostrae consuetudine. Testes hujus dotis Hugo de Bargia, Petrus clericus, Willelmus de Castello, Bernardus Modicus, Gunterius vicarius, Ansedeus de Caleodo, Bernardus Crassus. Beatae Fidis cimiterium, cum esset dedicandum et, ab aquilonis parte adhaerens viae publicae quae ducit ad Sedemurum castellum, esset angustum, monachus quidam Bernardus nomine, Amicus cognomine, qui tunc illic morabatur, rogavit unam quandam nomine Madalgardim et filios ejus Hugonem et Archimbaldum ut viam suprascriptam modicam per eorum sylvam quae viae huic adhaerebat transmutarent. Favente Domine Deo et omnibus sanctis, sponte et sine ullo habere, sed pro Dei amore et pro animarum suarum parentumque suorum remedio donaverunt modicum de sylva et viam per ipsam. Hujus rei testes sunt Hugo de Laval, Adraldus d’Escabelt, Bernardus Modicus. Artaldus donavit sanctis apostolis Petro et Paulo ad locum Sanctae Fidis mansum quem Natalis servus ejus tenuit, qui inter Bargam et Monticulum resedit. Girardus frater Artaldi dedit pro susceptione sua mansum quem Benedictus de Muntet tenebat, laudante Girardo filio suo.

Notum sit omnibus hominibus, tam presentibus quam futuris, quod ego Giraldus de Vilar et frater meus Rodulfus clericus, recognoscentes enormitatem peccatorum nostrorum, patris et matris, parentum nostrorum, et pompam hujus seculi pro nihilo habentes, donamus Domino Deo et sanctis ejus apostolis Petro et Paulo, et loco Cluniaco, ubi domnus Hugo abbas magis videtur prodesse quam preesse, et fratribus in superdicto cenobio Deo servientibus; ego G. suprascriptus et frater meus R. donamus omnem alodium quem habemus in villa Vilar, vel in episcopatu de Lausana: id est æcclesiam in honore Sancte Trinitatis constructam et omnia que habemus in eadem villa sive in aliis locis, hoc est in servis, ancillis, in pratis, in vineis, in campis, in silvis, in molendinis, in piscariis, in arboribus, sive cultis, sive incultis, totum ab integro donamus supradicto loco, extra novem diurnales boum, et unum casalem. Facimus autem istud donum tali tenore, ut si voluntas nobis venerit derelinquindi seculum, recipiant nos ad habitum Sancti Benedicti; tamen si non venerimus, donum nostrum firmum sit et stabile in perpetuum. Mittimus autem duodecim denariorum censum solventes. Si quis autem hanc nostram donationem infringere voluerit, nisi ad satisfactionem venerit, sit anathema maranata. Facta sunt autem hec apud Cluniacum, XII kalendas marcii, gubernante romanam ecclesiam domno Gregorio septimo, regnante rege Philippo in Francia anno XXIIº. Testibus his Rodulfo de Curgivuol, Burcardo de Crissei, Turumberto et Anselmo fratre eorum. Anno Verbi incarnati millesimo LXXXmo, indiccione III.a

Sacrosancte Dei ecclesie infra muros Matiscensis civitatis site atque in honore gloriosissimi Vincentii martiris dicate, cui preest Landricus episcopus. Anserius de Monte-Rinno illud donum quod Hugo frater suus dederat portiuncule sue Sancto Vincentio, de molendino Corcellis, dedit ipse ad mensam fratrum. Que utriusque dona Berardus nepos ipsorum annuo, ratione Otgerii patruelis sui, et humillima deprecatione Jarento Matiscensis ecclesie canonici, laudavit atque corrobavit; quapropter bona presentis vite atque future sibi a fratribus donata.

Sancte Dei ecclesie in honore Sancti Vincentii dicate, infra menia Matisconis posite cui Landricus preest episcopus. Ego Udo, canonicus ejusdem, dono in communione fratrum quamdam terram arabilem in villa Siniciaci sitam. Dono autem istam terram, pro anima fratris mei Wichardi, ad predictum locum; que terminatur a mane terra Wichardi et Adalgardis, a meridie terra Sancti Petri sibi adherentis, a sero terra supradicti Wichardi et Bernardi de Planiaco, a circio terra Sancti Vincentii. Habet vero in longum supradicta terra perticas XXI, et in lato de ambobus frontibus XIII perticas et V pedes. Infra istas terminationes vel perticationes, dono istam terram pro anima fratris mei supradicti Wichardi in communione canonicorum Sancti Vincentii, ut habeant et possideant sine ullo contradicente. S. Udonis qui fieri et firmare rogavit. S. Udonis consobrini ejus. S. Stephani nepotis ejus.

Domnus Hugo, prior hujus loci, dedit fratri Wichardo, ad opus heleemosynæ, molinum a la Planchi dictum, etc.

Agnoscant omnes futuri et presentes quod Ansericus, pater Milonis de Cacennaco, dedit deo et sancte Marie Molismensi feodum illud quod Hugo de Mercennaco et Milo, filius ejus, apud Molismum et apud Vertellum, et apud Baynolum tenebant ab eo. Milo autem filius ipsius Anserici ex hoc dono duos tantummodo homines sibi retinuit, scilicet Walannum fabrum Castellione et Ricardum calvum, quos nullo modo ecclesie Molismensi voluit concedere, nisi in vita patris sui; alia ergo omnia concessit. Hujus prime concessionis testes existunt: Norgaudus et Hugo de Monte Regio. Alia namque vice, dominus Robertus supra memorati loci abbas ex hac eadem re apud Granciacum villam cum eodem Milone locutus est deprecans eum ut feodum de quo superius diximus ita ut pater suus dederat concederet, quod ipse exceptis illis duobus viris ante dictis concessit. Post mortem vero suam neque ipsos homines quos primum retinuerat, nec aliud quicquam retinuit, sed omnia perfecte sicut ad ipsum feodum pertinebant pro salute anime sue concessit. Sepe dicte hujus concessionis testes sunt: Haimo de Brieio, Ansculfus juvenis de Firmitate et Milo de Molismo. Dedit preterea isdem Ansericus sancte Marie Molismensis ecclesie ecclesiam de Sistiniacio cum atrio et decimatione vini et annone, eo tenore ut quod annis reddatur census videlicet que duo solidi Norgaudo de Monte-Regio. Medietatem autem hujus ecclesie retinuit sui Odo filius Rocelini de Monte-Rubeo. Hujus rei testes sunt: Odo Dux, et Raynerius dapifer et Bernardus de Montebarri. Hoc etiam notandum est quod longo post tempore isdem Milo cum uxore sua Adelaide et filio Hugone Molismum adveniens coram donno abbate Roberto cum quibusdam fratribus, quicquid pater suus vel ipse Molismensi ecclesie concesserant iterum laudavit, et uxorem ac filios laudare fecit, et precipue terram Ricardi de Vertello de qua tunc inter eos querimonia esse videbatur. Pro qua terra tunc et donnus Abbas Rotbertus unum equum promisit. Postea apud Britanniolam solvit. Cujus rei testes sunt isti: Girardus Bovarius, tunc monachus et filius ejus, Odo monachus, et Milo miles.

In nomine sanctæ et individuæ Trinitatis. Noverint omnes filii sanctæ æcclesiæ, presentes et futuri, quod ego Nariodus, Eduensis episcopus, a Roma rediens, juxta peticionem Petri, domini papæ Paschalis camerarii, pro remedio animæ meæ et pro salute totius mei episcopatus, dono Domino Deo et beato Petro Cluniensique cænobio, ad locum scilicet Marciniacum, æcclesiam Sancti Juliani in Briennensi territorio sitam, ut deinceps, sine omni calumpnia, Marciniaco pertineat ac respondeat, quatinus Deus omnipotens tam mihi quam omni diocesi mihi commissæ pacem tribuat presentem et futuram, meque participem faciat bonorum omnium quæ ipse fieri permittet in jam dicto cænobio Cluniacensi ac Marciniacensi. Hoc donum fideliter feci apud Cluniacum, in manu domni Hugonis abbatis, tenens ejus baculum, et factum per presentem cartam confirmavi, anno Dominicæ incarnationis M. C. V, indictione XIII, epacta III, videlicet XVIII kalendas februarii, presentibus ac testificantibus Wilencho, Lingonensi archidiacono, Willelmo, archipresbitero de Parriciaco, Girardo cognomine Meschino, sacerdote de Paredo, Pascali papa II Romanæ æcclesiæ presidente, Philippo Francorum rege superstite. Factum est hoc presentibus et audientibus domno Bernardo, Cluniacensi priore; Seguino camerario, Jarentone cellarario, Luca armario, cum multis aliis.

Ad memoriam presentium et posteritatis future est annotatum quod Hugo* dux Burgundie, filius Odonis* ducis in Iherosolimitano exercitu mortui, feriam sancti Benigni, necnon et mercatum de terra sancti Stephani, in qua fuit ab antiquo tempore ducum et regum, voluit transferre in Claustrum, in vicum sancti Johannis, instinctu burgensium et utilitate eorum. Propter quam injuriam canonici ad ducem venerunt super hoc quod facere moliebatur, apud eum conquerentes et deprecantes ne, malo consilio impulsus, tale quid faceret, unde suis temporibus ecclesia sancti Stephani detrimentum pateretur: que suis antecessoribus in maxima reverentia et honore habebatur. Tandem, duce verissimis rationibus suam injusticiam atque pravum consilium agnoscente, multis precibus militumque suffragio canonici apud eum impetraverunt quod supradictam feriam vel quamlibet aliam feriam, quandoque fortasse futuram, nec forum de loco suo, id est de terra sancti Stephani amplius removeret. Istud etiam concessit quod ecclesia sancti Stephani suos usus, suas consuetudines, suos tenores haberet, sicut umquam melius tenuerat, suorum predecessorum tempore et ea die tenebat. Testes hujus rei sunt: Warnerius* prepositus ejusdem ecclesie et Galo* abbas Latonensis et Guido* decanus Divionensis et Manerius* dapifer et Durannus* precentor et Arnulfus* et ceteri fratres; et ex parte ducis: Wido* Rufus de Monestello, et Galerannus* de Monte Regali, et Aimo* de Porta, et Aymo*, frater Galonis abbatis, et Huo* Canlar, et Verricus*, et Hugo* filius Alenardi, et Hugo* de Bessua.

Noverit universitas fidelium præsentium pariter et futurorum quoniam controversia illa quæ erat inter canonicos beati Nazarii et Simonem de Belna, de terra videlicet quæ est in pago Belnensi, in villa quæ Alossia appellatur, in curia domini Stephani, Eduensis episcopi, præsente nichilominus domino Hugone, Lugdunensi archiepiscopo, aliisque quamplurimis honestatis viris tam clericis quam laicis, tali fine terminata est. Predictus siquidem Simon querebat in terra sancti Nazarii, quam duo fratres tenebant, alter dictus Hugo, alter Tebbaldus, salvamentum, et super prisiam unde statutum est ut in eadem terra annuatim pro salvamento in vindemiis modium vini, denarium pro pane, unum alterum pro vino, tercium pro caseo predictus Simon accipiat et agnum unum circa Pasca. In alia vero terra territorii ejudem villæ, in qua tunc nullus villanus domum habebat, nichil predictus Simon penitus accipiat, quousque domini terræ canonici faciant eam ab aliquo rustico per domum inhabitari, et taliter terra illa vestita, tunc tandem habitata, existimatione et qualitatis terræ et quantitatis per legitimos viros accipiat salvamentum quod illi fideliter et legitime statuerint, et quoque in eodem territorio quædam nuper edificata vinea in qua ipse similiter colomniabatur salvamentum, quod penitus dimisit. Erat autem circa eandem villam quædam vinea quam predicti Simonis pater Sevinus sub censu duodecim denariorum a canonicis tenuerat quam liberam et absolutam et sine omni retentione eisdem canonicis idem Simon dereliquit, reddidit et dedit. In omnibus istis terris nichilomnino sepedictus Simon retinuit præter illa solummodo de salvamento, quæ superius annotata sunt, neque super prisiam neque aliquam penitus exactionem, sed quidquid in eisdem terris hereditario jure vel aliqua violentia requirebat, pro anima sua et antecessorum suorum, in manu supradicti episcopi cum osculo bonæ fidei guerpivit, dedit et penitus dereliquit, et hoc ipsum laudari ab uxore sua et a filiis quando ad legitimam ætatem pervenerint se facturum fidelitur repromisit. Justitiam autem quam in eadem terra calumniabatur, nullam penitus habebit quousque legitimo tempore et legitima discussione cum canonicis eam valeat obtinere. Propter quæ omnia accepit a canonicis Simon idem XIIII libras, uxori suæ XX solidos, et duobus sociis suis Raginaldo et Teobaldo X solidos. Hujus rei definitio facta est Eduæ in curia pontificali, crastina die festi beati Symphoriani, videntibus et audientibus Abbone decano, Walterio archidiacono, Willelmo cantore, Girardo archidiacono; de militibus: Aganone ducis dapifero, Arnulfo de Arneto, Landrico cum fratre ejus Rainaldo de sancto Romano, Arlesio Torto, Arnulfo de Curte Jaboni, Teobaldo, Rainaldo. Uxor autem Simonis, nomine... (nom resté en blanc) predictam definitionem apud Belnam, in claustro beatæ Mariæ, concessit et laudavit, videntibus et audientibus Bertranno decano, Hugone Pilfolio, Stephano de Belna, Humberto archipresbitero, Lamberto de Mille Ponto; de militibus: Lamberto de Belna, Odone de Antiniaco, Pontio dapifero, Bernardo de Videliaco, anno ab incarnatione Domini Mº Cº XVIº; epacta III, concurrente II, indictione XIIII, regnante Lodovico rege, Stephano pontifice, Hugone duce Burgundiæ.

II. Quod donum postea, aliquanto elapso tempore cum jam monachi vergiacensis castri ęcclesiam Latunne haberent, in presentia domni Brocardi prioris eorum et quorumdam fratrum suorum, Rainardi etiam supradicti loci Cistercii abbatis, in claustro prefatę ęcclesie Latunne recognitum et laudatum est. Ab utraque etiam parte abbatis scilicet cisterciensis et prioris vergiacensis et fratrum eorundem, ibidem firmatum est ut monachi cistercienses singulis annis ęcclesie latunnensi VI. nummos divionensis monete in memoriam hujus doni reddant. Et hoc factum est his presentibus: Girardo domno [de] Pulleio, Widone de Chalvis, Girardo de Basseio, Girardo majore, Henrico, Bering[er]o majore de Eschinun, Philiberto, Ricardo monachis.

Petrus, Dei gratia Cluniacensis abbas, universis Dei fidelibus, ad quos littere iste pervenerint, salutem. Notum esse volumus dilectioni vestre, quod inter Vizeliacense cenobium et Hamensem ecclesiam pro ipsa eadem quam Vizeliacenses reclamant, questio est diutius agitata. Que cum per justitiam vel concordiam non posset finem accipere, tandem a domino papa Innocentio Pisis per apostolicas litteras utrique invitati venerunt. Ibique in presentia domini pape pace et concordia inter utrosque reformata, eadem controversia terminata est, ita ut deinceps Hamensis ecclesia ab omni reclamatione et inquietatione Vizeliacensis monasterii libera prorsus maneat et quieta. Et pro bono pacis ecclesiam de Canlorro, quam ecclesia Hamensis tenebat et ecclesiam de Fraxino, quam Hugo cancellarius Simonis Noviomensis episcopi ab eodem domino suo tenebat, concedente ipso Hugone, in manu ipsius episcopi reddi precepit et ipsis episcopus istis ecclesiis Albricum Vizeliacensem et ipse Vizeliacense monasterium investivit. Scire ergo nos volumus, quod hanc pacem et concordiam, sicut in presentia domini pape Innocentii facta est, laudamus et confirmamus et amodo in perpetuum Hamensem ecclesiam ab hac reclamatione liberam fore concedimus et perpetuum silentium super hoc successoribus nostris indicimus. Vale.

Contra id quod dicunt, viuorum beneficia nihil prodesse defunctis. Qvinto dehinc vltimo Capitulo, iaculum aduersariorum amento hæretico intortum, quod in pernitiem Ecclesiæ iam aduolat, scuto veritatis falsitati opposito repellendum est. De quo Propheta. Scuto circumdabit te veritas eius, non timebis a timore nocturno, a sagitta volante. Excreuit enim malitia perfidorum, quasi ex adipe iniquitas eorum prodiit, cum non solum viuorum saluti, sed etiam mortuorum spei inuident, vniuersorum communes publici hostes effecti, non tantum viuos occidere, sed ipsos mortuos, si possibile esset, rursus extinguere moliuntur. Instant mortalibus, vt cito moriantur: mortuis ne ad vitam respirare audeant, aditum intercludunt. Non parcunt miserandæ hominum forti, post ærumnosam vitam denuo sub diuino iudicio laborantibus humanis speciebus, velut nunquam morituri misereri nesciunt, vere impij, quia absque pietate Christum pietatem benigne commendātem, vt surdi audiunt, Beati misericordes, quoniam ipsi misericordiam consequentur. Quam quia aliis nec affectu retinent, nec effectu exhibent, non vt beati, sed vt miseri, nunquam eam consequentur. Liberales certe homines, de suo munificentissimi iudicandi, qui nec de alieno dapsilitatem fieri, æquis intueri oculis, vel tolerare aliquatenus possunt, diuitias bonitatis Dei ac patientiæ ignorantes, qui secundum Apostolum, diues est in omnes qui inuocant eum: iuxta alium, dat omnibus affluenter, non improperat, leges diuinæ largitati præscribunt, ne mortuis liber inter mortuos misereatur, cœlestis censuræ iudices interdicunt. Hoc faciunt quando altaris sacrificia, oblationes, orationes, eleemosynas, vel reliqua bonorum bona viuorum bonis mortuis prodesse non posse contendunt, Ecclesiæ Christi tam celebrem, tam antiquum ab ipso Christo, immo ante Christum ab eius cultoribus obseruatum morem, vniuerso orbe reclamante contemnunt. Vnde quam non contemnendus, immo quanto studio hic error refellendus sit, etiam negligenter attendentes aduertere possunt. Quis enim, o Catholici lectores, non aduertat satanam, cuius cogitationes iuxta supradictum Apostolum, non ignoramus, hoc cogitasse, vt tot bona a tantis bonis assidue per orbem pro mortuis facta, hoc astu auerteret, iuges eleemosynas, continua sacrificia, irrequietas orationes, his similia, quæ viuis comparant meritum, defunctis requiem, consilio infernali auferret? Sed spiritus consilij eius dolos retegens, vultum fallaciæ nubilo opertum denudabit, Ecclesiæ suæ magis lucrosam quam damnosam eius extitisse tentationem monstrabit. Nam quod magnus Apostolus ante multa secula ait, oportet hæreses esse, vt qui probati sunt, manifesti fiant, hoc non solum patrum temporibus, sed etiam nostris diebus experimur, quia sicut semper extrinsecus hostium persecutionibus dilatatur, sic intestinis falsorum fratrum tentationibus magis magisque purgatur. Dilatabitur ergo, non angustabitur: purgabitur, non inficietur auxilio diuini Spiritus Ecclesia: cum illud, quod ab aduersa parte opponitur, studiosius discutietur, subtilius inuestigabitur, perfectius inuenietur, robustius defensabitur. Et ne diu differam, quid est, o hæretice, quod proponis? Non, inquit, prodesse possunt bona viuorum mortuis, quia translatis e vita nec augeri queunt merita, nec minui: quia extra vitam hanc non potest iam locus esse meritorum, sed retributionum; nec ab aliquo potest sperare mortuus, quod dum in seculo esset, non obtinuit viuus. Idcirco inania dico quæcumque a viuis pro mortuis fiunt: quia dum mortales per mortem vniuersæ carnis viam ad statum futuri seculi transeunt, secum totum meritum suum, cui nihil possit adiici, ferunt. Nouit, inquam, vniuersa Ecclesia Dei, ego qualiscunque eius alumnus non ignoro, sapientiam Dei per Salomonem dixisse. Cuncta quæ fiunt adducet Deus in iudicium pro omni errato, siue bonum siue malum sit: Apostolum, Vnusquisque onus suum portabit, Oportet nos stare ante tribunal Christi, vt referat vnusquisque prout gessit in corpore, siue bonum siue malum: Dauid, Duo hæc audiui, quia potestas Dei est, tibi Domine misericordia: quia tu reddes vnicuique iuxta opera sua: Christum Dominum, Filius hominis venturus est in gloria Patris sui cum Angelis suis, tunc reddet vnicuique secundum opus eius. Noui plane ista, adhuc plura, nec quam dixi Ecclesiam fallere potuerunt tanta tamque clara testimonia, nec tam cæcus esse potuit totus mundus, vt non posset cernere quod potuit videre rarus hæreticus, vnumquemque scilicet ex suis operibus aut iustificari, aut condemnari. Vidit certe ista, nec ad videndum multo conamine opus fuit. Vidit quicquid tu videre potuisti, sed quicquid ipse vidit, tu hæretice non vidisti. Vidit fines beatitudinis ac miseriæ sempiternæ ex vita mortalium pendere, vnde pro eius qualitate agnouit omnipotentis misericordiam, aliorum piis operibus etiam post mortem mortuis subuenire. Nam etsi aliena videntur viuentium opera, vt tamen mortuis prodesse valerent, mortuorum, dum viuerent, sunt meritis comparata. Idcirco nec aliena esse iudicanda sunt, quæ mortuorum præcedentibus meritis propria facta sunt. Orat ea de causa Ecclesia pro requie vel gloria membrorum suorum ad statum vitæ alterius translatorum, quos fide ac charitate ad membra Domini sui pertinere cognoscit, a fructu suorum bonorum operum non excludit. Non excludit eos, immo vt dignum est, plenissime admittit, vt sicut abiectos a facie Dei concordans iustitiæ Dei a memoria sua abiicit, sicut perfectos coram facie Dei, certa de misericordia Dei auxilio suo non indigere cognoscit: sic laborantes sub iudicio Dei, confisa de diuitiis bonitatis Dei, quibus potest modis iuuare contendit. Habet inde auctoritatem ex verbis Domini Dei sui, a quo per Euangelium audit, remitti peccata non solum in hoc seculo, sed etiam in futuro. Quando enim de blasphemia spiritus loquens ait, qui dixerit verbum contra Spiritum sanctum, non remittetur ei neque in hoc seculo, neque in futuro, ostendit veniam quidem peccatorum in hoc seculo semper dignis concedi, remissionem tamen pœnarum quas peccata exigunt, in futuro seculo aliquando differri. Quæ secundum nobis occultas dispensationes iustitiæ misericordiæ Dei, piis operibus bonorum viuorum, aut tempore breuiantur, aut qualitate mitigantur, ad remedium bonorum, sed imperfectorum mortuorum. Quos bonos vocaui, quia non excidunt a salute: imperfectos, quia indigent purgatione. Quæ purgatio ab æterna damnatione secernens, aut per occultum Dei iudicium reis illis pro qualitate reatuum exhibetur, aut per inexhaustam eius bonitatem, Ecclesiæ sacrificiis, orationibus, eleemosynis, his similibus recompensatur: quia manet verax veritatis sententia, remitti peccata, hoc est, pœnam peccatorum, aliquando in hoc seculo, aliquando in futuro. Sed iam latissimis scripturarum exemplis vtamur, quibus Sole clarius elucescat, non damnosam, sed lucrosam nobis hæreticam propositionem fuisse, probando quod non solum bona viuorum mortuis, sed etiam bona mortuorum mortuis, bona viuorum viuis, bona mortuorum mortuis, olim profuerint, quotidie prodesse vel proficere possint. Ad quod asserendum, ipse in primis auctor saluator hominum Iesus Dominus veniat, cuius adhuc inter homines viuentis bona viuis, mortui mortuis, viui mortuis, mortui viuis profuisse, nulli dubium vel obscurum, sed certum perspicuum est. Quando enim eius bona numerari poterunt, quæ cum adhuc mortalis inter mortales viueret, eisdem mortalibus non tantum spiritualiter, sed etiam corporaliter profuerunt? Spiritualiter autem dixi, cum mulieri peccatrici diceret, Fides tua te saluam fecit, vade in pace: cum Paralytico, Fili remittuntur tibi peccata: cum de Zachæo, Hodie salus domui huic facta est: quando conuersus respexit Petrum, quando latroni ait, Hodie mecum eris in paradiso, alia quingenta. Corporaliter vero dixi, cum leproso diceret, Volo, mundare, statim mundata est lepra eius: cum aliis decem leprosis simul occurrentibus præciperet, Ite, ostendite vos sacerdotibus, dum irent mundati sunt: dum cæco nato iuberet, Vade ad natatoria Syloe, laua, ille abiit, lauit, vidit: cum alio cæco diceret, Respice, fides tua te saluū fecit, confestim vidit: quando accesserunt ad eū multi cæci claudi in templo, curauit eos omnes: quādo Sole occidente omnes qui habebant infirmos variis languoribus, ducebāt eos ad ipsum curabantur: quando præcepto eius exibant dæmonia a multis clamantia, dicentia: quia tu es filius Dei, mille similia, tam per se quā per discipulos facta. Hoc ergo modo bona viuentis Domini viuis profuisse monstraui. Bona autē mortui Domini mortuis profuisse quis dubitat, quicumque in symbolo Christiano credit confitetur, passum sub Pontio Pilato, crucifixum, mortuum, sepultum, descendisse ad inferna? De quibus innumerabiles sanctorum animas eruens, beatitudini æternæ restituens, impleuit quod solennis Prophetia prædixerat. De manu mortis liberabo eos, de morte redimam eos, ero mors tua o mors, morsus tuus ero inferne, quod alius, Deus vltionum, Dominus Deus vltionum libere egit, quodque Apostolus, qui constitutus est, inquit, a Deo iudex viuorum mortuorum. Sed quid mirabile, si mortuus Dominus morte sua mortuis fidelibus subuenerit, cum exinde mortuis seu morituris vsque ad cōsummationem seculi Christianis omnibus ad vitam præordinatis, quod est mirabilius, eadem morte quotidie subueniat? Bona ergo mortui Domini, mortuis hominibus hoc modo profuisse prodesse monstraui. Viuentis autem Domini bona mortuis profuisse, vnde clarius quam ex ipsa mortuorum resurrectione probatur? Nonne hoc illa trina notissima mortuorum resurrectio attestatur, puellæ in domo, adolescentis in porta, Lazari de sepulchro? Nonne illud iam viuentis, quia a morte resurgentis, tam insolitum, tam nobile, tam famosum miraculum idem confirmat, quando eo, vt dixi, resurgente, immortaliter iam viuente, multa corpora sanctorum qui dormierant surrexerunt? Nec mirum hoc etiam si viuentis virtute mortuorum corpora surrexerunt, quando eiusdem viuentis dicta omnia, facta omnia ad resurrectionem non tantum corporum, sed etiam, quod primum est, animarum omnium fidelium hominum profecerunt. Ostensum est igitur viuentis Domini bona mortuis profuisse. Sed ad supplementum omnium demonstretur, mortui insuper bona viuentibus potuisse prodesse. Ad quod non expectata responsione mea, totus orbis terrarum conclamat, vociferans se bono mortis Domini a morte æterna ereptum, saluti redditum, vitæ perpetuæ restitutum. Hoc duodecim Apostoli, hoc septuaginta duo discipuli, hoc quingenti fratres, quibus simul resurgens apparuit, hoc innumera multitudo credentium vel non credentium, qui dum ipse temporaliter carne mortuus esset, ipsi etiam temporaliter in carne viuebant. Hoc, inquam, omnes isti attestantur: quos, vt dixi, in corpore mortali viuentes, in corpore mortali eodem tempore mortuus saluauit, ipsis viuentibus bona mortis suæ profuisse monstrauit. Quæ cum ita sint, nullo sani capitis, vt æstimo, reclamante, bona viuentis Domini viuis, mortui mortuis, viui mortuis, mortui viuis profuisse, probatum est. Sed quoniam vt dignum erat, hoc in Domino Saluatore velut in capite corporis sui, quod est Ecclesia, ostensum est, subsequenter in eodem corpore eius, hoc est fidelibus eius, prout ipse dederit, ostendendum est. De ipso enim Saluatore, ad quem singulariter pertinebat, vt eius vita vel mors saluti viuentium, mortuorum impenderetur, nullus fidelium dubitare permittitur. De reliquis vero, quod scilicet bona viuorum mortuis prodesse valeant, hi hæretici negant, quidam etiam Catholici dubitare vidētur. Propter quos maxime hoc demonstrandum est, vt hæreticus si fieri potest, fidem quam abiecit resumat, Catholicus in fide, quam confitetur, nequaquam vltra languescat. Et vt eo ordine quo de Domino illa superius ostensa sunt, eodem quoque ista inferius de seruis fidelibus ostendantur, probandum est bona viuorum viuis, bona mortuorum mortuis, bona viuorum mortuis, bona mortuorum viuis, profuisse in præteritis seculis, posse prodesse vsque ad consummationē seculi, etiam in futuris. Quando autem dies sufficere poterit, si vndique occurētia certatim se ingerentia exempla profundere voluero, demonstrando bona viuorum viuis profuisse, inuicē se bonos omnes mutuis beneficiis adiuuisse ante legem, sub lege, sub gratia, in Heptatico, in Prophetis, in Psalmis, in Euāgeliis, in Apostolorum Actibus Epistolis, in omni ad vltimum lege diuina, tam ea quæ dicitur vetus, quam ea quæ dicitur noua? Sed quia non est necesse cuncta huiusmodi de scripturis eruta in vnum colligere, quæ sufficiant proponantur, quibus quę proposita sunt robustissime defendantur. Proposita autem sunt, quod bona viuentium viuis prodesse possint. Et possem quidem dicere ad remotiora secedens, Abraham pro Ismaele, Isaac pro sterilitate Rebeccæ, Iacob pro nepotibus, Moysen pro Iudæis, eundem contra Amalech, contra Dathan Abyron, contra plures rebelles seditiosos: hos, inquam, magnos Patriarchas vel pro aliis vel contra alios deprecantes exauditos fuisse, Dauid precibus suis a morte populi Angelum auertentem, Samuelem paulo superiorem eidem Iudaico populo dicentem. Absit a me peccatum hoc vt cessem orare pro vobis. Esaiam Hieremiam Prophetas, tam precibus quam meritis, Ezechiam Iosiam reges, ab eadem gente sæpe iram commoti Domini auertisse. Præter hos innumerabiles alios, quos breuitatis studio intermitto, possem producere, qui virtute sua infirmitatem, qui iustitia sua iniquitatem, qui bonis suis mala priorum temporum supportabant, Deum iniquitates hominum ferire disponentem, quasi vim inferentes, supplicationibus retrahebant. His ergo dimissis, ad nostra Euangelica tempora veniendum est, in quibus maximum in Apostolis, vt sæpe dictum est, Paulum sermo producat, ex eo maxime viuentium bona viuentibus prodesse ostendat. Ait enim in Epistola sua Romanis. Testis mihi est Deus, cui seruio in spiritu meo in Euangelio filij eius, quod sine intermissione memoriam vestri facio semper in orationibus meis. Item Ephesiis. Flecto genua mea ad Patrem Domini mei Iesu Christi, ex quo omnis paternitas in cœlo in terra nominatur, vt det vobis secundum diuitias gratiæ suæ virtute corroborari per spiritum eius, reliqua. Item Colossensibus. Orationi instate, vigilantes in ea in gratiarum actione, orantes simul pro nobis: vt Deus aperiat nobis ostium sermonis, ad loquendum mysterium Christi, vt manifestem illud ita vt oportet me loqui. Rursus in iam dicta Epistola Romanis. Obsecro vos fratres per Dominum nostrum Iesum Christum, per charitatem Spiritus sancti, vt adiuuetis me in orationibus ad Deum, vt liberer ab infidelibus qui sunt in Iudæa, obsequij mei oblatio accepta fiat in Hierosolyma sanctis. Item ad Timotheum. Obsecro primum omnium fieri obsecrationes, orationes, postulationes, gratiarum actiones pro omnibus hominibus, pro regibus omnibus qui in sublimitate sunt, vt quietam tranquillam vitam agamus, in omni pietate castitate. Hoc enim bonum est, acceptum coram Saluatore nostro Deo. Hinc lacobus postquam dixit, Confitemini alterutrum peccata vestra, addidit: orate pro inuicem vt saluemini. Quod fieri debere Prophetico testimonio comprobat, cum Heliam introducit orasse vt non plueret super terram, nō pluisse annos tres menses sex: rursum orasse, cœlum dedisse pluuiam, terram dedisse fructum suum. Quid vltra? quid vltra certe, aut me loquendo, aut te, o lector, fatigarem legendo? Ecce his paucis plenissime, his breuibus exemplis largissime monstratum est, bona viuorum viuis, iuxta quod gratia diuina dispensat; vtriusque partis meritum postulat, olim profuisse, , vt dictum est, semper dum hic viuitur posse prodesse. Dum enim Paulus Romanorum in suis orationibus memoriam facit, dum pro Ephesiis ad Deum genua flectit, dum rursum Romanos, per Iesum Christum, per charitatem Spiritus sancti obsecrat, vt adiuuent se in orationibus ad Deum, dum Colossenses monet vt orationi instent, orent etiam simul pro ipso: dum Timotheo loquitur obsecrare se vt fiant obsecrationes, orationes, postulationes, gratiarum actiones, pro regibus omnibus qui in sublimitate sunt: nec tantum pro illis, sed sicut præmittit: pro omnibus hominibus: dum Iacobus hortatur duodecim tribus, quæ sunt in dispersione, in illis totius mundi fideles, vt orent pro se inuicem; subditque causam, vt saluentur: dum Heliam etiam pro impiis orasse exauditum fuisse memorat; quid, inquā, in his omnibus tantis tamque solen ibus sacræ legis testimoniis? quid certe aliud docetur quam omnia Christi membra, omne sibimetipsis auxilium inuicem ferre, pro invicem orare, vt lex Christi, quæ charitas est, impleri valeat, alterum alterius onera vel spiritualia vel corporalia, spiritualibus aut corporalibus subsidiis portare debere? Iam sequentis particulæ probatio, vnde melius quam ex præcedentis probatione probatur? Sacris enim auctoritatibus multipliciter probatum est, viuentium bona viuentibus, si digni sunt, posse prodesse. Inde ergo colligitur mortuorum hominum bona mortuis hominibus, si ipsi digni sunt, ad salutem seu ad malorum leuamē posse proficere. Cum enim bonorum viuentium oratio viuentibus profuerit, cur eorumdem vel similium mortuorum deprecatio mortuis prodesse non poterit? An apud piissimam maiestatem plus possunt viuentes iusti, minus mortui iusti? An maioris apud Deum pretij sunt preces bonorum viuentium quam bonorum supplicationes mortuorum? Nunquid excellentioris meriti sunt apud Dominum suum sancti in corpore constituti, inferioris mortalitate exuti? Nūquid maioris gradus vel gratiæ sunt adhuc in carne positi, minoris iam Deo coniuncti? Non hoc, non hoc, inquam, ratio vel iustitia patitur, vt quando debent esse robustiores, fiant infirmiores, quando debent esse potentiores, sint impotentiores, quando debent esse perfectiores, sint imperfectiores, quando solet talibus adaugeri gloria, minuatur gratia, quando supernæ largitatis erga tales dona solent ineffabiliter accumulari, quæ prius collecta fuerant, videantur auferri. Potuit certe Paulus orare pro Romanis, genua flectere pro Ephesiis, dum in misera carne viueret: , vt par est credere, exauditus est, nunc omni miseria exutus, beatitudini sempiternæ coniunctus, pro eisdem vel quibuslibet digne deprecabitur, non exaudietur? Orauit, vt dictum est, Helias pro pluuia tollenda, orauit pro eadem reddenda in corpore manens; nec precum effectu vel in modico frustratus est, dum exutus corpore fuerit (nam adhuc in corpore viuit), pro quibuslibet dignis tamen orabit, nec quod orauerit obtinebit? Rogant Apostoli Dominum pro Chananæa dicētes, Dimitte eam Domine, quia clamat post nos, audiuntur. Orant Martha Maria, vt resurgat frater earum Lazarus, Christo eas exaudiente resurgit. Hoc, inquam, sanctæ mulieres sanctique discipuli adhuc miseri obtinuerunt, si quid dignum petierint iam beati non obtinebunt? Facta est oratio ab Ecclesia adhuc peregrina ad Deum pro Petro, vt de carcere erueretur, misso Angelo ereptus est: orabit iam coniuncta Ecclesia Deo, vt pro aliquibus obtinendis audiatur, non exaudietur? Et certe rationi huic auctoritate sua eadem Ecclesia attestatur, mortuis videlicet aliorum mortuorum bona posse prodesse, dum quotidie per vniuersum mundum cum signo fidei exeuntes de corpore somno pacis dormientes mortuos suos, perfectioribus mortuis, hoc est, sanctis martyribus aliisque summe iustis commendat, quos scilicet iam mortuos mortuis aliis non commendaret, nisi mortuorum in bonis perfectorum bona bonis mortuis, sed imperfectis posse prodesse confideret. De qua Ecclesiastica consuetudine, nec Catholicus dubitasse, nec hæreticus inuentus est illi aliquando restitisse. Adiuuat ista libri Machabæorum lectio, quæ sicut in sequentibus loco proprio clarius exponetur, summum sacerdotem Oniam, magnumque Prophetam Hieremiam iam mortuos orasse exauditos esse pro viuētibus introducit. Cum igitur viuentes pro viuentibus orare præcipiantur, mortui pro viuentibus exauditi esse legantur: cur mortui mortuis posse prodesse sanctis supplicationibus dubitantur. Quod si quis forte opposuerit, bona mortuorum idcirco mortuis prodesse non posse: quoniam in statu illo futuri seculi non est locus bonorum vel malorum meritorum, sed bonarum vel malarum retributionum. Respondeo esse quidem hic locum meritorum, ibi retributionum, sed sicut malorum malorum varietatem distingui, sic bonorum bonorum diuersitatem oportere discerni. Sicut enim diuerso respectu voco malum quod est peccatum, malum quod est pœna peccati: de quo primo malo ait Propheta, Peccatum meum coram me est semper. Tibi soli peccaui malum coram te feci: de sequenti vero Deus ipse, Ego Dominus faciens pacem creans malum. Itemque, si est malum in ciuitate quod Dominus non fecerit, sic diuerso intuitu voco bonum opus eius, voco [...]

Ego Frotmundus Dei gratia Niv. episcopus, notum facimus omnibus ...quod Avraudus Davaille et Richardus frater ejus concesserunt et laudaverunt ipsi et uxores eorum partem suam quam in decima de Sarmasia habebant, Deo et b. Stephano et Bernardo tunc temporis ejusdem loci priori; et nos eamdem decimam eidem ecclesiæ laudavimus et concessimus. S. Hugonis decani, S. Drogonis precentoris, S. Stephani capellani episcopi. Factum est hoc anno 1141.

[Lucius Episcopus, servus servorum Dei, dilecto filio Petro Cluniacensi Abbati, ejusque fratribus tam præsentibus quàm futuris regulariter substituendis in perpetuum. Quoniam sine veræ cultu religionis nec charitatis unitas potest subsistere, nec Deo gratum exhiberi servitium: expedit Apostolicæ auctoritati religiosas personas diligere, et religiosa loca, maximè quæ beati Petri juris existunt et ad Romanam spectant Ecclesiam specialiter. Sedis Apostolicæ munimine confovere, et sua jura eis illibata servare. Eapropter, dilecti filii, prædecessoris nostri felicis memoriæ Papæ Innocentii vestigiis inhærentes vestris justis postulationibus gratum impertimus assensum, atque Manerium de Lecdecumba, quemadmodum ab illustri viro Stephano Anglorum Rege, cum consuetudinibus et libertatibus illi pertinentibus, et omnibus appendiciis suis, de proprio Domino vobis devotionis intuitu concessum est, et scripto suo firmatum, pro centum videlicet marcis argenti, quas Henricus bonæ memoriæ Anglorum Rex prædecessor illius de thesauro suo annis singulis vobis concesserat, auctoritate Apostolica vobis, et per vos Cluniacensi Monasterio confirmamus: et præsentis scripti pagina communimus. Si qua igitur in futurum Ecclesiastica sæcularisve persona hujus nostræ confirmationis paginam sciens, contra eam temerè venire tentaverit, secundò tertióve commonita, si non satisfactione congrua emendaverit, potestatis honorisque sui dignitate careat, reamque se divino judicio existere de perpetrata iniquitate cognoscat, et à sacratissimo Corpore ac Sanguine Dei ac Domini Redemptoris nostri Jesu Christi aliena fiat, atque in extremo examine districtæ ultioni subjaceat. Observantibus autem sit pax Domini nostri Jesu Christi, quatinus et hic fructum bonæ actionis percipiant, et apud districtum Judicem præmia æternæ pacis inveniant. Amen. Amen. Amen. Ego LUCIUS Catholicæ Ecclesiæ Episcopus. Ego Theodevinus sanctæ Rufinæ Episcopus. Ego Ramerius Presbyter Cardinalis tit. sanctæ Priscæ. Ego Imarus Tusculanus Episcopus. Ego Thomas Presbyter Cardinalis tit. Vestinæ. Ego Petrus Albanensis Episcopus. Ego Gillebertus Presbyter Cardinalis tit. sancti Marci. Ego Manfredus Presbyter Cardinalis tit. sanctæ Sabinæ. Ego Ranerius Presbyter Cardinalis tit. sancti Stephani in Celio monte. Ego Aribertus Presbyter Cardinalis tit. sanctæ Anastasiæ. Ego Hugo Presbyter Cardinalis tit. sancti Laurentii in Lucina. Ego Octavianus Diaconus Cardinalis sancti Nicolai in carcere Tulliano. Ego Guido in Romana Ecclesia altaris minister indignus. Ego Rodulphus Diaconus Cardinalis sanctæ Luciæ in sept. sol. Ego Gregorius Diaconus Cardinalis sancti Angeli. Ego Astoldus Diaconus Cardinalis sancti Eustachii juxta templum Agrippæ. Ego Joannes Diaconus Cardinalis sanctæ Mariæ novæ. Datum Laterani per manum Baronis sanctæ Romanæ Ecclesiæ Subdiaconi XI. Kalendas Junii, indictione VII. Incarnationis Dominicæ, anno M. C. XLIV. Pontificatus verò Domni Lucii II. Papæ, anno primo.]

Ego Hugo, Dei gratia Senonensis archiepiscopus, notum omnibus esse volo, et præsentibus et futuris, quod, ad admonitionem quorumdam canonicorum informati, venimus ante hoc in capitulum et ibi de partitione præbendarum quæ jam aliquandiu duraverat excommunicavimus, nisi ipsæ præbendæ reducerentur in communitatem, et supposuimus interdicto omnes qui huic constitutioni vellent obviare. Verumtamen hoc nostrum temperavimus decretum, et ita, ex communi fratrum consilio, statutum est et divisum quod ipsa præbendarum communitas duraret usque ad annum, ac post in optione capituli esset vel tenere communitatem ipsam, aut earumdem præbendarum denuo facere partitionem; postea vero, capituli attendentes libertatem, cognovimus coram eis hoc nobis nequaquam licere, nec talem a nobis fieri debere super capitulum excommunicationem nisi ex communi canonicorum assensu. Igitur ne hoc quod fecimus debeat imposterum nocere capitulo, aut in prejudicium venire, præsenti scripto et sigilli nostri aucthoritate fecimus communiri, adjuncto pariter sigillo venerabilis fratris nostri Manassæ, Aurelianensis episcopi, qui tunc forte præsens aderat nobiscum, ob testimonium et firmitatem. Signatum MOREL, sigillatum cum duplici sigillo.

Dilectissimo fratri suo Girardo de Pulliaco soror eius E uxor Bosonis de Crusillis et maritus eius B sic transire per bona temporalia ut non amittat ęterna. Sciat dilectio vestra quod ille a quo est omne datum obtimum et omne donum perfectum inspirante concessimus inperpetuum Deo et Beate Marie Cisterciensi fratribusque inibi Deo servientibus pro remedio animarum nostrarum patrum et matrum fratrum et sororum nostrarum quicquid iure habuimus in territorio Lastriciacensi in hominibus, in terris, in aquis, in nemoribus in pratis.

In nomine sancte et individue trinitatis. Notum sit omnibus presentibus et futuris quod ego Ansellus de Venesiaco concedo ..... monachis Prulliacensis ecclesie, per manum domni Nigelli, ejusdem ecclesie abbatis, quicquid..... de feodo meo in parochia Blene. Hujus rei testes sunt: Norpaldus, abbas Vallis Lucentis, et Petrus monachus ejus, Gaufridus, abbas de Noeria, et Galterus monachus ejus, Galterius prior de Cones....... Hoc autem factum est anno 1153, pridie kalendas julii. Quod etiam laudavit uxor mea Isabel et Freherus et Hugo, fratres mei, et Petronilla soror mea, quae alio nomine Comitissa vocatur; hujus laudationis testes sunt: Hugo de Pulcro visu, Theobaldus de Venesiaco, Lisiaudus de Vilimet, Adam de Sancto Valeriano quod est..................................................; impressione sigilli domini Hugonis Senonensis archiepiscopi signatur atque firmatur.

Ludovicus, Dei gratia Francorum rex. Notum facimus universis presentibus et futuris quod abbas Sancti Benedicti, Macharius, Roberto de Molendineto septem viginti libras commodavit super redditus terre sue dimidios, quos Robertus pro hac pecunia ecclesie impignoravit, ita duntaxat ut abbas a festo sancti Remigii annuatim redditus illos pro capitali accipiat. Quod si de reddituum compensatione et valentia lis orta fuerit inter eos, non duello, non judicio sed solo villici abbatis sacramento composcetur. Porro si de rebus impignoratis quippiam si aliquis pro feodo vendicaverit unde abbati damnum inferatur, vertat se abbas ad ea que de ipso tenet Robertus. Quod ut ratum sit sigillo nostro confirmari precepimus. Actum Lorriaci anno incarnationis dominice M°C°L°IIII°, astantibus in palatio nostro quorum subtitulata sunt nomina et signa. S comitis Theobaudi dapiferi nostri. S. Guidonis buticularii. S. Matthei camerarii. S. Matthei constabularii. Data per manum Hugonis cancellarii.

In nomine sanctae et individuae Trinitatis. Ego Guillelmus, Dei gratia comes Nivernensis, notum fieri volo hominibus tam presentibus quam futuris quod ego et Guichardus, Pontiniaci abbas et fratres ejusdem ecclesiae, ad nostrum commodum utrique respicientes, fecimus commutationem de grangia quae dicitur Lorant. Pro qua grangia ego Guillelmus comes Nivernensis predictis monachis donavi quod sequens pagina declarat: scilicet quicquid apud villam, quae Sancta Porcaria vocabatur, ego ipse comes habebam et ad me pertinebat et alii a me ibidem tenebant et possidebant, eis ipsis possessoribus laudantibus et concedentibus. Quicquid igitur Guiardus Catus, quicquid Bartholomeus tunc vicecomes Lanniaci Castri, et si qui alii in toto territorio villae illius habebant, et ad eos eorumque successores ac filios pertinebat sive in dominio sive in casamento; quicquid et alii tenebant ab eis in eodem territorio, in nemoribus, in planis, in pratis, in aquis, concedentibus atque laudantibus tam ipsis quam uxoribus eorum ac filiis atque Guiardi filia Aramburge, totum ego comes dedi Pontiniacensi ecclesiae libere et quiete jure perpetuo possidendum, exceptis V solidis de census aquae quos predictus Guiardus sibi retinuit; et excepto quod nemus quod dicitur Revisiacum et nemus quod dicitur Vallis pagana et nemus Sancti Stephani et foresta de Contest, sicut ipsa se continet, in planitiem vel agriculturam non redigent Pontiniacenses; Guiardo autem, pro supra memoratis rebus quas in illo territorio habebat, XII libras pruviniensis monetae in peagio meo apud Autisiodorum assignavi, concedens ei ut ex illis XII libris de casamento Bartholomei vicecomitis [fº 12 vº, 1re col.] VII libras acciperet, propter id quod tenebat ab eodem Bartholomeo apud memoratam villam Sanctam Porcariam. Sed quoniam fratribus Pontiniacensibus nimis durum videbatur ut propter se habitatores villae illuis a suis possessionibus excluderentur, placitam illis hominibus feci recompensationem ita ut sponte discederent et in pace monachis locum dimitterent. Quia vero servientibus Deo pax et quies maxime necessariae sunt, ne fratres a transeuntibus molestiam aliquam aut inquietudinem patiantur, viam quae Lanniacum ducebat per Revisiacum Vallemque paganam feci transmutari ab inferiori plano in nemus superius; firmavique Pontiniacensibus conventione incommutabili ut, quemadmodum a me transponi jussa est eadem via, ita in posterum perpetua diuturnitate remaneat. Illud quoque supradicta conventione confirmationeque constitui, ut intra subscriptos terminos nulla quorumcumque aliorum hominum animalia ingrediantur, scilicet intra terminos planitiesque memorati territorii Sanctae Porcariae et grangiae quae dicitur Avaranda et ejus quam Buinionem appellant, et exinde, sicut mortuum de Boi venit a matre aqua, et inde, sicut mater aqua venit usque ad caput fosseii, inde quoque, sicut fosseium portat ad fontem Letardi, et inde, sicut fosseium idem vadit usque ad Argillerias, et inde, sicut tendit usque ad viam quae ducit a Pontiniaco Autisiodorum, intra hos terminos firmavi atque constitui ut nulla aliorum hominum animalia ingrediantur, sed Pontiniaci fratres libere et quiete possideant. Item sciendum quod ego comes dedi memoratis Pontiniacensibus terram et nemus; quae terra his terminis continetur, videlicet sicut via ducit de Pontiniaco ad Sulliacum, et inde Venussiam versus Pontiniacum, ita ut intra hos terminos, in terra quae Communia dicitur nemo aliorum hominum habitationem unquam habeat aut agriculturam exerceat, sed fratres Pontiniacenses libere semper et quiete possideant. Propter quam terram ipsi Pontiniacenses concesserunt mihi terram quam habebant in finagio de Mairé extra fosseios, excepto censu et coustumis eorum. Adjeci dare Pontiniacensibus, pro supradicta grangia de Lorant, terram quandam et nemus, quam terram et nemus acceperam mutuo a monachis Sancti Michaelis de Tornodoro, sicut in cartula domni Petri, abbatis ejusdem ecclesiae, scriptum esse volui nostroque sigillo communitum; hec terra et nemus est intra terminos qui subscribuntur: videlicet a via quae ducit de Nuceriis Autisiodorum, usque ad viam Poliaci et inde usque Lescherias et de Lescheriis usque ad viam quae de Nentreio per Vallem Carmi ducit usque ad supradictam de Nuceriis tendentem Autisiodorum, quicquid intra has quatuor vias habebat ecclesia Sancti Michaelis, cum ab abbate et conventu ejus mihi concessus esset et traditum, pro mutuo quod eis commutaveram, totum dedi Pontiniacensi ecclesiae. Quicquid et intra has quatuor vias, quas proxime diximus, Guillelmus Grossium Brachium habebat, laudantibus et concedentibus fratribus ejus, Hugone et Philippo, et uxore ejus quae Damnos vocabatur, dedi memoratae Pontiniacensi ecclesiae. Tam dedi Pontiniacensi ecclesiae quicquid Molismensis ecclesia et heredes Poliaci, videlicet Albericus et Garinus, fratresque eorum habebant de memorato alodio inter Lescherias et Sanctas Virtutes, preter prata et oscas quas predicti fratres in villa Sanctarum Virtutum possidebant, laudantibus uxoribus, filiis et filiabus [fº 12 vº, 2e col.] eorum. Concessi quoque Pontiniacensibus quicquid poterunt acquirere in terris vel pratis vel nemoribus et pascuis ad opus grangiae de Acri Monte que in proximo dicto territorio sita est, quod sit de feodo meo. Hec omnia, sicut hic scripta et digesta sunt, laudante uxore mea, Itta nomine, et filiis meis, Guillelmo et Guiardo, ego Guillelmus, comes Nivernensis, dedi Pontiniacensi ecclesiae quiete ac libere et sine omni contradictione perpetuo possidenda. Quae videlicet, ut in posterum semper rata permaneant, hanc cartulam, uti scripta sunt, nostro sigillo munivi; sed et domnum Alanum, tunc Autisiodorensem episcopum, ut eandem suo quoque sigillo muniret ipse, precatus sum, ut tam episcopali quam nostra auctoritate munita, hec pagina majori certitudine ac firmitudine contra omnes omnium hominum calumnias ac violentias, si quae forte emerserint, omnia nostra dona, sicut ea scripta continet, inconcussa defendat in perpetuum; tradatque memoriae posterorum nullatenus infringenda. Quod si forte aliqui contra fratres Pontiniacenses super his donis nostris calumniari quippiam vel aliquam vim inferre temptaverint, ego et heredes mei pro me contra omnes homines garentire habemus omnia Pontiniacensi ecclesiae memoratae. Grangiam autem et ea quae a predictis fratribus in commutationem recepi, iidem fratres in pace possidebant et longo tempore possederant. Unde si quis mihi vel heredibus meis calumnia moverit, fratres toties dicti in verbo veritatis, tamen sine alio gravamine, testificabuntur quod hec omnia quae mihi commutaverunt ipsis diebus commutationis tenebant et longo tempore ante libere et quiete tenuerant. Testes sunt: Stephanus cellerarius et Radulfus de Tociaco, canonici Sancti Stephani Autisiodorensis; magister Stephanus et Gaufridus, clerici comitis; Willelmus capellanus, Milo de Nuceriis, Bartholomeus vicecomes Laniaci, Columbus prepositus, Rodbertus prepositus, Petrus scriptor, Gaufridus camerarius. Actum est anno ab Incarnatione Domini Mº Cº Lº VIº, epacta XXVI, indictione IIII, Adriano papa, regnante Ludovico rege Francorum.

Notum sit omnibus quod Odilo Asneri invagiavit canonicis Sancti Stephani Divionis pratum quoddam pro L solidis Divionensis monete tali pacto quod III partes eiusdem prati non nisi post VIII annos redimi poterunt quarta vero pars XXV solidis obligata post III annos redimi poterit. Hoc autem factum fuit in presentia abbatis Sancti Sequani. Interfuit vero huic mercato Nicholaus monachus et decanus et Odilo Cusneth et Varnerius frater eius et Andreas de Mercato et Villicus de Pangis. Item Andreas de Mercato invagiavit canonicis pratum quoddam pro XXX solidis eiudem monete non redimendum usque ad VI annos. Item Constantius de Munel et Martinus frater eius invagiaverunt canonicis pratum quoddam pro XX solidis non redimendum nisi post VIII annos de hoc dati sunt fideiussores Andreas de Mercato, Odilo Cusneth et Varnerius frater eius et Martinus maior de Scuvilla tali modo quod garantiam huius invadiationis canonici portabunt et quicquid causa huius invadiationis amiserint reddent. Item Martinus de Pangis filius Henrici invagiavit canonicis quoddam pratum pro VIII solidis non redimendum usque ad VI annos. Item Bracherii de Saystra invagiaverunt canonicis pratum quoddam pro XXIIII solidis non redimendum usque ad XII annos. Item Bartholomeus maior Francheville et Lambertus nepos eius invagiaverunt canonicis III petias prati pro XXV solidis non redimendum nisi post X annos. Item Rodulphus de Pangis invagiavit canonicis pro VIII solidis pratum quoddam apud Vadum Petrosum non redimendum nisi post VIII annos. Et quia pratum ad unum mansum Sancti Sequani pertinebat laude abbatis et monachorum statutum est ut si infra tempus vagierie habitator mansi mansum deserens pratum ipsum non deserviret canonici pro eodem prato singulis annis VI denarios monachis Sancti Sequani solverent. Item Petrus decanus de Monte Sancti Sequani Martini et Richardus frater eius invadiaverunt canonicis unam petiam prati pro XII denariis non redimendum nisi post VI annos. Item Dominicus sutor de Monte invadiavit canonicis quoddam pratum pro VIII solidis non redimendum usque ad VII annos. Et hoc sciendum est quod omnia prata ista sunt in territorio Scuvilla laude et abbatis Sancti Sequani et monachorum hec omnia facta sunt anno ab Incarnatione Domini Mo Co LXIIII. Ex parte canonicorum testes sunt : Gislebertus abbas, Girardus Arveyus, Petrus, Galo canonices, magister Nerd[uinus], Constantius conversus, Huo et Robertus famuli. Ex parte vero monachorum : Arardus abbas, Garnerius monachus, Bartholomeus Corn[abréviation], maior de Saystra, Varnerius Carregnunx, Richardus Baratirs. Item Richardus Baratirs et Martinus consensu abbatis invagiaverunt canonicis pratum quoddam quod est in territorio Scuvilla pro X solidis non redimendum nisi post VIII annos et quia canonici timebant ne de prato isto aliqua eis insurgeret querela precipue propter illud quod homines de Lentegneio illud invademonio habebant nominaverunt eius aliud pratum pro hoc substituendum apud Scuvilla ex alia parte aque nisi canonici pacifice istud optinere possent. Huius autem pacti sunt fideiussores maior de Saystra laudante hoc uxore sua et Petrus de Monte et maior de Pangis. Item Obertus maior de Saystra laude uxoris sue et filiorum suorum invagiavit canonicis quoddam pratum pro XL solidis non redimendum usque ad VIII annos et quia canonici timebant ne de censu pratorum aliqua insurgeret eis querela. Placuit abbati Sancti Sequani et monachis ut canonici per singulos annos censum pratorum monachis solverent tali conventione quod census uniuscuiusque prati pro vagieria super pratum pro quo redditur habeatur. Acta fuit hec concessio abbatis Ayrardi et monachorum apud Sanctum Sequanum anno ab Incarnatione Domini M C LXV. Et hoc sciendum quod si aliquis hominum qui prata invadiaverunt censum reddere voluerit non coactus reddere poterit. Nec hoc pretereundum est quod prata nisi ab abbate vel ab aliquo hominum eius numquam redimi poterunt.

Quoniam ea que fide bona fiunt, stabili debent commendari memorie, ego Galterus Dei gratia lingonensis episcopus presentibus et futuris conventionem quandam notam facio quam fratres Cistercii, Deo et hominibus dilecti, et Renerus dominus Calvimontis inter se contraxerunt. Querelabat dictus Renerus cisterciensibus terram cujusdam grangie que Saules dicitur, qui ex utraque parte ad querelam illam diffiniendam in presentia mea convenerunt. Cistercienses vero, habito consilio super illam querelam, trecentos solidos divionensium eidem Renero commodaverunt non quia cognoscerent, eum aliquid juris habere in terra illa, set ut ita reprimerent illius instantiam et pacem cum eo haberent; fuit autem inter eos sub hoc tenore firmata conventio quod, dum debito nominate pecunie adversus eos tenebitur prefatus Renerus a querela sua cessabit, ipse et sui. Si demum tamen reclamare voluerit et de querela illa quod jus dictabit ei percipere, jam dictis fratribus ex integro conmodatam restituet pecuniam ipse Renerus, nec aliter de querela illa respondebunt ei Cistercienses, nisi prius recepta pecunia sua. Si prius tamen quam pecuniam reddiderit, sepedictum Renerum continget universe carnis viam ingredi, Deo et domui cisterciensi quicquid juris in terra illa se habere dicebat in elemosinam donavit et concessit, laudante Milone filio suo qui presens fuit, et hoc idem uxorem suam et reliquos filios sive filias suas facere laudare promisit. Ut autem hoc inconcussum teneatur, per meam et Hugonis ducis Burgundie manum firmatum est; quos etiam plegios et stande conventionis assecuratores posuit sepedictus Renerus. Hujus rei testes sunt: Matheus lingonensis canonicus, Johannes divionensis decanus, Johannes cisterciensis qui prior fuit de Lahona, Hunaudus capellanus meus, Bernardus miles de Horgiis. Actum est hoc anno ab incarnatione Domini M°.C°.LXX.I°.

Notum sit omnibus, quod donum quod fecerat Rodulfus de Buxi et Hugo frater ejus Deo et sancte Marię et monachis de Firmitate, de terra de Broul quę est in territorio de Caseul, laudavit Margarita uxor predicti Rodulfi, et Rodulfus filius ejus, et inde habuerunt LX solidos. Anno ab Incarnatione domini Mo Co LXXX III. Testes : dominus Valterus abbas sancti Petri Cabilonensis, Robertus Gaudris, Gaufridus presbyter de Jembles, Gaufridus de sancta Helena, Berengarius monachus sancti Petri Cabilonensis, Hugo de sancto Marcello burgensis, Hugo de Bisse et Matheus monachi Firmitatis.

Ego Manasses Dei gratia Lingonensis Episcopus notum facio omnibus, quòd ob salutem animæ meæ, prædecessorum meorum donaui Monasterio Reomensi in perpetuum Ecclesiam de Pise cum omnibus appendiciis suis, ita vt medietatem prouentuum percipiat, reliqua medietas sit presbyteri cum iure presbyteratus, quod tale est. Peræ peregrinorum, oblationes sponsi sponsæ, reconciliationes mulierum, oblationes campionum. Ita tamen quòd solus sit in prædictis quatuor. Oblationes sequentium partientur, tricenarij, procurationis mortuorum nuptiarum. Ita tamen quòd si aliquid proximorum trium præcedentium redimatur, partietur. Confessiones, absolutiones, Baptismatum oblationes, denarius, candela charitatis, decimæ grossæ, minutæ partiantur. Si quid residuum fuerit de cereo Paschali partiatur. Prædicto quoque Monasterio concessi electionem presbyteri quoties prænominata Ecclesia vacauerit, inde inuestiui Domnum Renaudum tunc eiusdem cœnobij Abbatem, testibus Lamberto Archidiacono, Milone Cantore, Petro Decano Barri. Magistro Hunaudo, Hugone de Chaumont. Actum anno incarnati Verbi millesimo centesimo octogesimo quinto.

Theodoricus, divina miseratione Bisuntine sedis humilis minister, presentibus et futuris rei geste noticiam. Officii pastoralis nobis commissa sollicitudo, tanquam ex suscepti regiminis debito nos hortatur, ut omnium ecclesiarum, que in archiepiscopatu nostro sunt constitute et earum tamen maxime, quarum filios religionis compedibus esse novimus adstrictos, possessiones et [bo]na manutenere et diligenter fovere studeamus. Inde est, quod presentibus et futuris per presentia scripta scire relinquimus, quod Lodovycus, dominus de Abans, ad presentiam nostram accedens, pro sue ac suorum predecessorum animarum remedio dedit in elemosinam Deo et domui Loci Dei per manum nostram, quandam vineam apud Torpam, quam Paganus et fratres ejus tenebant et preterea medietatem insule, que est sub Loco Dei et etiam quicquid hab[et] in salagio portus de Roches et concambium mansi de Monte autrui (?) quod da[tum] est apud Ruyllins. Laudaverunt autem hec omnia Otto et Theobaldus, filii sui, et Lodovycus, nepos suus. Testes Fredricus, camerarius et cantor; Willelmus de Arguel, archidiaconus de Asjoia; Willelmus de Chavys, archidiaconus Ledonis; Humbertus, Salinensis archidiaconus; Stephanus, thesaurarius Sancti Stephani; Oliverius, prior Montisacuti; Theobaldus, prior de Vallibus. Nos autem super hiis, que per manum nostram Deo et predicte ecclesie per elemosinam collata sunt, veritati[s] testimoni[um] perhibentes, presentem paginam ad evitandum scandalum in generationibus futuris, sigilli nostri auctoritate fecimus insigniri. Actum Bisuntii, in camera nostra, anno Dominice incarnationis millesimo centesimo octogesimo septimo. Acta per manum Amedei, cancellarii nostri. (Le sceau manque.)

Notum sit omnibus tam futuris quam presentibus, quod controversia que orta est inter fratres Clunienses et domnum Bernardum de Malli, qui quasdam possessiones quas diu legitime tenuerant donacione et mera concessione antecessorum ejus, eis calumpniabatur, tali modo ad concordiam perducta est. Siquidem domnus Bernardus, si quid juris habebat in condamina de Coctaney vel in prato quod dicitur Duarum Sororum, vel in qualibet possessione de Malli, quam quolibet justo titulo prescripti fratres ab antecessoribus ejusdem Bernardi adquisierant vel legitime obtinuerant, totum guerpivit ecclesie Cluniacensi, et inde firmam pacem juravit, et quod legitimam garantiam super hiis adversus omnes homines portaret, et nichil de cetero ipse neque heres ejus in omnibus rebus vel possessionibus de Malli, quas ecclesia Cluniacensis legitime possidet, reclamaret. Quod ut laudaret, dedit ei Girinus camerarius triginta quinque solidos Cluniacensium. Inde enim idem Bernardus fidejussores et obsides posuit Cluniacensi ecclesie: domnum Hugonem de Berzi, domnumque Hugonem primogenitum et ejus filium, qui, ob firmitatem hujus concessionis, huic carte apposuit suum sigillum. Actum anno incarnati Verbi millesimo centesimo octogesimo octavo, regnante domno Philippo, Francorum rege. Hujus rei testes sunt: Hugo, capellanus de Berzi, Johannes de Malli prepositus, Petrus Morel et Constancius, frater ejus, Stephanus, prepositus de Salis, Guillelmus de Salis, Amicus Morel, Andreas Charluis, Verrerius, Micholetus Berbeta, Petrus de Burgo Novo. (Trace de sceau.)