xls-r-2b-nl-v2_lm-5gram-os
/
log_speech-recognition-community-v2_dev_data_nl_validation_predictions.txt
| 0 | |
| androide een vlijende introductie ik hoop dat ik hem waar kan maken mijn presentatie de leerling en ik en de leerling staat voorop natuurlijk in mijn ogenwie ben ik even heel kort is eigenlijk al gezegd frans droog ik ben docent gewoon docent zeg ik meestal biologie en nsnatuur dat is op het wolverliceum een daltonschool in berghoek vlak bij rotterdam naast docent zijn ben ik ook bestuurslid van de kraut een organisatie die vindt dat docenten regie over hun eigen professioalisering moeten nemen en die heeft als basis docenten weten het beter dus kunnen ook goed van elkaar leren daar heb je geen experts voor nodig soms maar heel vaak niet ik ben organisator geweest van het eerste hetkamp in nederland en ook van het tweede dat is een primeur misschien die gat in februari tweeduizend vijftien plaatsvinden dus hou de sociomide in de gaten een aanrader hoor ik van veel mensen ik ben ook deelnemer aan united voor education dat is een initiatief wat alle positieve ontwikklingen in het onderwijs gericht op vernieuwing vooral wil verbinden en zo versterken er zijn ontzetend veel initiatieven die van elkaars bestaan niet weten als je dat bij elkaar brengt kan dat een veel grotere stem krijgen dat willen wij gaan doen en mijn daar zijn een aantal transitieparen en mijn speciale transitiepad zal zijn de leerlingik heb ooit op een cursus geleerd dat je je visie moet tonen uitspreken dit is mijn visie zwart wit nee dit is een plaatje over evolutie kun je ontzettend veel plaatjes over vinden wat ik hiermee wil aangeven is ik vind evolutie is mijn favoriet nderwerp dna is mijn favoriet onderwerp als bioloog erfelijkheid alles wat daarmee te maken heeft en je ziet hier wij stammen af van een organisme waar apen ook van afstammen wij hebben leren lezen en we kunnen nu dingetjes op computers den maar wat gaat er nu vervolgens gebeuren nou op menselijke schaal een mens gaat de evolutie niet meemake maar dit plaatje staat ook symbool voor mijn visie op onderwijs het onderwijs verandert ook tenminste ik vind dat het moet veranderen omdat de samenleving verandert de leerlingen van nu hebben zo ongelooflijk veel informatiebronnen moeten zo ongelooflijk veel keuzes maken dat wij hun daarin moeten begeleiden wat er over twintig jaar nodig is aan kennis weten wij niet dus ik denk dat het handig is om kinderen te leren die kennis zelf te gaan vergaren want het zou zomaar kunnen gebeuren dat de evolutie deze richting opgaat iedereen gaat muziek maken geweldig nummer van pul jam over het zou kunnen dat dit gaat gebeuren we gaan allemaal nog meer eten en het onderwijs kan daar invloed op uitoefenen denk ik en ik vind dat ik dat zo veel mogelijk moet proberen en ik wil dat heel graag delenik ben begonnen als onderzoeker als molijklair bioloog en ik heb echt met zon raad ding in me handen gestaan daamee kun je dna aflezen gaat tegenwoordig met machientjesdie onderzoekshouding die ik daarvandaan heb overgehouden kwam mij van pas en zat mij in de weg toen ik docent werd want ik kwam op een school en ik zei waarom doen jullie dit eigenlijk zo kan ik vinden dat dat hoe dat werkt aarom dat werkt en het antwoord was meestal dat weten we eigenlijk niet ik zeg maar zou het niet zo en zo kunnen dat weten we eigenlijk niet dus ik heb altijd die onderzoekshouding behouden en ik probeer altijd te kijken wat werkt en wat kan ik toepassenen wat ik ook geleerd heb is als je niks verandert verandert er niks dat kun je op een tegeltjeswijsheid lzen als als je doet wat je deed krijg je wat je kreeg en ik denk niet dat dat goed is voor onze leerlingen ik denk niet dat het goed is voor onze samenleving als wij steeds hetzelfde blijven doen bijvoorbeeld gebruik van technologie verandert de samenleving gigantisch dat gaat steeds sneller dus daar moeten we iets mee vind ik een van de dingen die mij ontzettend stoort in het onderwijs is dit vrij bekende plaatje wel denk ik maar laat hem toch zien alle leerlingen worden op dezelfde manie getest hoe verschillend zou ik zijn nou hier moeten ze de boom inklimmen en wat mij betreft kun je met dit soort dingen de boom inklimmen dat is niet handig niet alle leerlingen kunnen hetzelfde niet alle leerlingen hoeven hetzelfde te kunnen niet alle mensen hebben hetzelfe beroep niet alle mensen hebben dezelfde kennis nodig om dat beroep goed uit te voeren nou is allemaal wel leuk zon quoten die plaatjes natuurlijk maar waar moet je daar nou mee nou ik probeer dat toe te passen ik heb een aantal dingen hier opgeschreven die ik in mijn dagelijkse lespraktijk toepas de bovenste twee zal ik wat meer over vertellen later ik slaak even over flipping de klas roem is ik weet niet hoe bekend het is heel simpel gezegd de directe instructie haal je uit het klaslokaal doe je voorafdoor het op te nemen of hoe dan ook en dat betekent je hebt meer tijd in de les als je meer tijd hebt in de les kun je iedere leerling meer tijd geven individueel je kunt andere activiteiten doen dus de les wordt efficiënter effectiever besteed dat moet je wel van tevoren bedenken hoe je dat gaat doe een filmpje opnemen en zeggen kijk maar dat werkt niet maar het principe werkt heel erg goed ik ben onderzoeker dus ik heb het onderzocht in mijn geval levert dat een verhoging van het wiskundecijfer van een half punt dat is redelijk hoog vind ik ik lees ook het nodige en praat daar regelmatig met docenten over en het verbaast mij en jullie doen dat natuurlijk allemaal ook dus ik weet niet wat jullie hoe vertellen maar het verbaast mij hoe weinig docenten dt doen en hoe weinig zij dat gebruiken hele simpele trucjes die je lessen efficiënter maken met zijn twee achter de computer is efficiënter als ik dat vertel op mijn school zeg dan mij is ne dat helemaal niet aan dan gaan ze kletsen het klopt dan gaan ze kletsen over de lesstof als je het goed organiseert dat wordt efficiënter dat is wetenschappelijk aangetoond kun je gewoon doen heb je ook minder computers nodig verboden vingers op te steken ook een heel bekend voorbeeld als je kinderen hun vinger op laat steken zijn het ongeveer twintig procent van de kinderen die steeds maar antwoord geven op jouw vraag tachtig procent doet dus niet mee als je kinderen verbiedt hun vinger op op steken doet honderd procent mee want jij bepaalt wie antwoord moet geven dus kinderen kunnen zich niet meer verstoppen en kinderen die niet durven omdat ze niet zo assertief zijn krijgen ook een kans om antwoord te geven heel eenvoudig in principe de uitvoering is lastig want je hebt de neiging om wel kinderen die hun vinger opsteken de buur te geven maar het ligt gewoon een kaartje op mijn bureau niet doenflipping de klas kun je ook uitbreide je hoeft niet zelf filmpjes te maken mijn hoofdvak is biologie en bij biologie zijn er ontzettend veel filmpjes dus die ga ik niet maken ik ga ze gewoon opzoeken en dat geeft mij de mogelijkheid om zonder boek les te geven boek loze biologie hoe ziet dat eruit in de uitvoering ik zit ongeveer twee derde van mijn lessen in het computerlokaal kinderen krijgen de opdracht om iets op te zoeken en dat bij mij in te leveren in een eente tweetallen viertallen verschilt per opdracht en ze krijgen van mij ik doe dat thuis respons op die opdrachten wat gebeurt er zij kunnen niet leren voor de toets letterlijk niet en figuurlijk niet zij kunnen niet vlak voor de toets leren want ze hebben geen boek op het moment dat ze dat door hebben vragen ze maar hoe moeten we dan leren ik zeg ja dat zit je de hele dag door te doen toch in mijn les in ieder val en dan zal blijken dat je dus kunt leren tijdens de les best handig want je zit toch op schoolen dat leidt inderdaad tot reacties als meneer ik wist niet dat ik dit allemaal wist ik zei ik wist het ook niet maar ik hoopte het wel ik doe dit nu drie jaar en het werkt heel erg goed testen niet toetsen wil zeggen ik hou niet van toetsen nakijken dus ik probeer dat te vermijden ik heb wel gelezen dat het heel handig is om te toetsen want daar leren kinderen van dus ik heb daarvan gemaakt testen want ik heb ook gelezen als u kinderen vaker test sneller nadat ze nieuwe stof hebben opgenomen dan gaan zij die stof beter onthouden en ze worden ook getraind in het terughalen van die stof dus het reproduceren van aanwezige kennis zorgt dat ze dat beter kunnen en zorgt ook dat die kennis beter behouden blijft nou als je dat digitaal doet heel weinig werkik heb twee motos doen wat je wilt en weten wat werk doen wat je wilt wil zeggen als je een idee hebt en je zou dat willen doen moet je het gewoon doen en dat betekent dat je dan iets gaat doen wat jij zelf heel graag wilt waar je zelf heel erg goed in bent en daarom worden jouw lessen automatisch beter want jij hebt er lol in mijn leerlingen hebben pech of geluk dat mijn favoriet onderwerp dnatevoluties net verteld daar krijgen zij dus heel veel van krijgen ze dan te weinig van het andere ne ik zorg er natuurlijk voor dat ze van al die andere onderwerpen voldoende krijgen om het examen te halen maar ze krijgen heel veel van toevallig het onderwerp wat ik leuk ind voor iedere docent is dat anders is dat erg dat niet alle kinderen precies hetzelfde leren nee vind ik niet weten wat werkt vind ik wel belangrijk als je kennis hebt opgedaan hoe iets werkt kun je dat gebruiken en ik vind het een verplichting voor mijzelf en voor alle docenten om te zorgen dat zij weten wat werkt ik zie heel veel mensen die eigenlijk na een x aantal jaren en ik is soms één niets meer bijleren die geven gewoon les die hebben de standaard les uitleg kinderen luisteren of niet opdrachten maken nakijken en er is het idee er is geleerd er is gewerkt door de docent en door de leerling nou ik betwijfel dat ten zeerste als dat echt zo zou zijn zouden niet zoveel leerlingen elke les vlak voor een toetsweek hebben volgende week toes wie aan mij vragen wanneer mag ik leren voor dat dat vak want en dat staat in kleine lettertjes niet doen is ook doen dat zou gelijk de grote letters moeten zijn ik vind dat je iets moet doen en niet doen is ook een keuze en dat is denk ik de verkeerde keuze de zit erin om even een overgang te maken naar de leerlingen want het ging tot dusver vooral over wat ik vind probleem met communicatie is dat er vooral geluisterd wordt om een antwoord te geven niet om te begrijpen dus wij zitten als we luisteren vooral te denken wat voor antwoord ga ik geven en niet zozeer wat zegt die persoon nou eigenlijkde leerling de leerling staat centraal dat zie hier duidelijkmaar staat die ook centraal er is binnenkort een bijeenkomst die heet stem van de leerling georganiseerd door het nies in rotterdm een hele goede organisatie die heel veel goeds voor onderwijs en leerlingen doet en in de beschrijving van die bjeenkomst staat centraal staat de vraag waarom en hoe kan de stem van de leerlingen vergroot gehoord en gewaarborgd blijven na u raadt het al er zijn geen leerlingen aanwezig ik snap dus niet hoe je dat kunt doen zonder leerlingen is dit dus wat wij willen dit is niet wat ik wil ditis wel misschien lichtelijk overdreven wat er vaak gebeurt ik vind dus dat je moet luisteren naar leerlingen dat is nog helemaal niet zo makkelijk honden kunnen dat heel erg goed maar geluid opvangen is iets anders dan luisteren en ik zal dat proberen te illustreren door te kijken naar hoe leerlingen luisteren dus proberen te luisteren naar uw leerlingen luisteren wat is het verschil tussen die twee nummer die eerste is twintigduizend keer bekeken die andere vijftig miljoen keer de eerste is hoe in mijn beleving leerlingen ons docenten vaak horendie tweede is hoe wij misschien zouden moeten praten en die dreun ja ik weet niet hoe we iedereen krijgen ik zou twee dingen vertellen over wat ik dan echt doe met leerlingen waar zij bij betrokken zijn de eerste is genishouder dat is kot bij gogol vandaan twintig procent van de tijd kon de goglwerknemers besteden aan wat zij maar wilden en nog in de week dat is door angela meyers vooral de amerikaanse docenten overgenomen die heeft ie slogan daaronder gezet iedereen is een genie ergens in en de wereld kan iedereen zijn bijdrage gebruiken dan moet je wel ontdekken wat jouw genie is waar da zit en hoe je dat kunt gebruiken nou das niet zo moeiliik geef mensen natuur in klasse twee dat is een virus vak één uur in de week mogen leerlingen doen wat ze willen daar is geen handling voor een paar richtlijnen die richtlijnen moet een beetje binnen het vak passen er moet iets geleerd worden bij voorkur wordt er iets gemaakt hoeft niet bij voorkeur in een groepje hoeft niet ze mogen zelf kiezen welk van de vier uur ze gebruiken ze mogen meer gebruiken ze mogen minder gebruiken afhankelijk van wat zij willen er moet iets gepresenteerd worden voor hem helemaal vrij als de andere leerlingen maar iets leren dit zijn quotes die ik heb gehoord zal ik verder niet toelichtendit zijn wat fotos van de leerlingen die de presentaies doen en ik wil me alleen op het meisje in het midden richten lucie lucie die ik wist niet wat zij aan het doen was iets met robots iets met programmeren en ik zei maar ik zie jou niks doen ja ik doe het meeste thuis na de presentatie kwam ik dacht ik ben benieud lucie begon haar presentatie die was naar de tudelft geweest had een video gemaakt met een interview met een professor daar zijn naam weet ik niet meer helaas die haar een hal uur lang heeft laten zien de meest moderne robot die ze daar hebben hoe die zelf kan leren dag na en mooie presentatie illusie toen ging lucie verder zij had ook een rbot gebouwd legermenstorms had ze daarvoor nooit gedaan had ze zichzelf geleerd ze ging aan de leerlingen laten zien in de klas zo oet je programmeren en dan gaat dit gebeuren er zaten drie verschillende sensoren op die robot die demonstreerde ze allemaal die les liep en kwartier uit geen leerling zei mijnheer het is tijd dat maak je niet vaak mee al deze leerlingen hebben iets gedaan wat ze zonder die optie om zelf te kiezen nooit gedaan hadden want het zit niet in het curiculum of in het programma van mensen natuurzijkrijgen één uur de tijd daarvoor en hoe kan ik die een uur daaraan besteden wat ze normaal moeten doen in vier uur doen ze nu gewoonin drie uur want ze willen dit heel graag doenals laatste wil ik noemen dat is zeer recent vorig jaar aan het eind an het jaar mocht ik één dag moest ik één dag vullen met mijn leerlingen ik heb ze gevraagd hoe zouden jullie willen leren nou daar komt van alles moois uit daar zou ik een uur of twee uur of drie uur over kunnen vertellen één ding wat heel mooi was was het education desin lap wat leerlingen hebben opgericht en dat was gebaseerd op één zinnetje wij wilen het leer rendement van de lessen verhogen kinderen uit drie vwo zeggen dat zij het leerrendement willen verhogen maar de minister die is als die dat zou horen zij hebben een brief geschreven aan de schoolleiding hoe zij dat willen doenik heb hier een bog over geschreven de schoolleiding is nog bezig met beslissen hoe wij dit moeten organiseren maar er zijn al drie kranten die deze kinderen willen interviewen gewoon om het ideewat ik van die leerlingen heb geleerd je moet niet denken n onmogelijkheden want in onmogelijkheden zitten ook mogelijhedenheeft u nog vragen ja die heeft u wel de volgende gaat het wel eens mis ja ik verzin van alles nieuws elk jaar minstens één ding het gaat wel eens mis steeds minder vaak maar dat is iet erg want het wordt langzamerhand wel beter moet je je eigen wijs ver zijn ja eigen wil zeggen je hebt je eigen mening die moet je zoveel molik handhaven wijs moet je zijn je moet kennis hebben en eigen wijs is een ideale combinatie om te zorgen dat je dat ook gat doen laat je niet weerhouden door je omgeving als jij ervan overtuigd bent dat het goed is moet je het gewoon gaan doen kan het met alles ja jenis oude kan met elk vak flip de klasomkan met elk vak vingers opsteken al die dingen die ik heb genoed kan met elk vak e beetje creatieve tijd nodig of ik nog tips heb ja gewoon doen klinkt heel eenvoudig maar het is best lastig heb ik gemerkt maar gewoon doen nou nou had ik gezegd dat de leerling belangrijk is dus bij mij staat de leerling echt wel centraal n deze cirkel het gaat namelijk over de toekomst van onze leerlingen ook onze toekomst dus die vind ik heel erg belangrijk en daar wil ik graag een bijdrage aan leveren ik wil u bedanken voor het luisteren en ik hoop dat op zijn minst één iemand van jullie maar het liefst allemaal natuurlik langer dan vandaag dus ook morgen en overmorgen iets hiervan meeneemt waardoor zijn lessen ietsje beter worden en bovenaan staat mijn volgende presentatie en ook mijn volgende les zal weer ietsje beter worden dan wel | |
| 1 | |
| annet is drie maart tweeduizend veertien na een onrustige nacht word ik wakker en net als iedere dag check ik direct mijn telefoon eerst kijk ik het nieuws kijk wat social media en uiteindelijk met maildan loop ik naar de badkamer doe de deur open loopt naar binnen ik kijk in de spiegel en ik zie mezelf niet staan tien kilo zwaarder veel minder sociale contacten en een energieevel dat lager was dan ik ooit had gevoeld dat was wat mij gebeurde na een jaar werken in een corpurtomgeving in al die zesentwintig jaar daarvoor had ik me beter gevoeld ik thijs die energieke jonge man vol levenslust na mijn studie werkte ik ook zon vijfentwintig tot dertig uur in de week bij maar nooit had ik het gevoel dat dit mij ook maar enigszins belemmerde in het mooie leven die had zelfde keuzes een aantal colleges in de week werd aaneboden en daarnaast moest je maar kijken hoe het ging indelen uiteindelij moest je je tentamens en je papiertje halen het doel was bekend en daaromheen had je ruimte en vrijheid om zelf keuzes te maken ging je wel naar die ene borrel of de jet niet nam je wel dat ene bijbaantje of de je het niet volg je wel dat ene college of doe je het niet allemaal keuzes maar de vrijheid en ruimte om deze keuzes te maken die uit jezelf tot dat moment ik tekende mijn eerste contract een weet je na zeven jaar studeren en een wereldreis verder was ik er ook klaar voor ik had er zin in maatschappelijke carrière tot die ene maandagochtend drie maart tweeduizend veertien de spiegel die mij vertelde tijsbetdezelfde spiegel die mij vertelde dat ik jarenlang had geloofd in iets wat me altijd verteld was haal je studie vind een baan en het leven lag je toe diezelfde spiegel die mij op dat moment vertelde dat ik in iets geloofd had wat helemaal geen realiteit was diezefde spiegel die mij vertelde dat deze manier van werken maar zoveel meer energie kosten dan dat het me opleverde en als ik ooit gezond en vitaal oud zou willen worden dat ik dit in ieder geval niet moest doen ik ben de spiegel tot op vandaag de dag van vandaag nog steeds dankbaar dat u me op dat moment heeft verteld want het aantal burnout gevallen in nederland rijst de pan uit en is inmiddels beroepsziekten nummer één we hebben no nooit zoveel chronische ziekten gehad als dat we op dit moment hebben ruim anderhalf miljoen mensen in nederland zijn eenzaam die hebben nauwelijks tot geen sociale contacten en meer dan één komma drie miljoen mensen slikken iedere dag antidepressiva en dan te bedenken dames en heren dat we honderd dertig jaar oud gaan worden honderddertig jaar oud vijftig procent van de kinderen die op dit moment geboren wordt wordt in ieder geval ouder dan honderd vijftig procentwat ik geleerd heb terugkijkend in de spiegel zijn er drie ontzettend belangrijke elementen in het leven tijd energie en middelen als j net als je op school zit of studeert heb je vaak wel heel veel tijd en energie maar het ontbreekt je vaak nog aan de middelen als je dat gaat weken heb je vaak wel middelen en ook wel enrgie maar het ontbreek hier vaak aan tijd en ook steeds meer maten energie en als we met pensioen zijn dan hebben we zeeën van tijd ook vaak wel wat middelen maar ontbreekt het ons aan de energie als je gezond en vitaal oud wil worden dan wil je toch je hele leen lang beschikken over tijd energie en middelen maar wij hebben een wereld gecreëerd waarin veertig uur in de week declarabele zijn standaard is en je moet ze ook nog maken tussen maandagochtend half negen en vrijdagmiddag vijf uur we hebben een wereld gecreëerd waarin drugs aan ons status geeft als je niet druk bent dan vraagt iedereen zich af wat ben je dan adon zou je niet wat bij moeten doen we hebben een wereld gekeerd waar iedere dag files files files leven beheersen we willen allemaal op dezelfde tijd op dezelfde plek zijn iedere dag weer we hebben het alleen maar over meer meer meer en beter beter beter in plaats van over duurzaam en uiteindelijk denken we nog steeds dat we van negen tot vijf werken maar eigenlijk werken van zeven tot zeven want vanaf het moment dat je s ochtends opstaat rent naar die douche rent naar de ontbijttafel rent naar het kinderdagverblijf om in de hoop niet aan te sluiten in de file en in de hoop om dan om negen uur aanwezig te zijn en dezelfde kunje om half zes weer een keer te herhalen dit is niet van nee tot vijf dit is van zeven tot zeven iedere dag weer en als je dan ook nog zeven of acht uur slaapt blijft er eigenlijk heel weinig over en dan te bedenken dat we eigenlijk wetendat tachtig procent van de mensen tegen een interne klok inwerkt dat we van werkdag op een werkdag van acht tot negen op kantoor eigenlijk maar drie tot vier uur echt productief zijn en dat we weten dat negen uur per dag achter een computer zitten op een kantoor ongeveer het slechtste is wat je lichaam aan kan doen en toch houden we hieraan vast omdat het zo hoort omdat het hier nou eenmaal zo gaat w e hebben een werkwereld gecreëerd die ver weg staat van onze innerlijke behoeften en waar niet de mns maar de medewerker centraal staaten de grap is we hebben eigenlijk de oplossing al in handen het ligt al dichtbij denk bijvoorbeeld aan de techniek ik herinner me nog als de dag van gisteren dat ik voor het eerst een mailtje binnenkreeg op een mobiele telefoon ik dacht das handig het scheelt me hoop tijd en energie om een laptop op te kloppen de techniek moeten we omarmen de techniek zorgt ervoor dat we twintig voor seven kunnen werken en dat we niet fysiek aanwezig hoeven te zijn om een taak te volbrengen de techniek omarmen en voor je laten werken en mensen hier juist in te trainen creëren we veel meer ruimte en vrijheid wij gaan nu regels opleggen wanneer we wel en niet mogen mailen maar ik kan u ending zeggen die techniek wordt alleen mar meer en laten we er alsjeblieft voor ons gaan werken we houden vast aan een systeem van vijftig zestig jaar geleden terwijl we totaal andere middelen tot onze beschikking hebben we noemen constant over work life balance maar eigenlijk dames en heren is toch gewoon het leven werk en privé is het leven waar we heen moeten en heel veel bedrijven noemen heel roepen heel hard het nieuwe werken maar ondertussen blijven we wel vasthouden aan aanwezighed en controle ik ben wel gek weet u niet we worden geleefd vanuit werk en niet vanuit vitaliteit en gezondheid want het is toch ook niet gek dat je soms even geen zin hebt het is toch niet gek dat er soms effe niks uit je handen komt en het is toch ook niet gek als je een nacht slecht geslapen hebt dat het gewoon even niet lukt het is allemaal maar één ding en dat is menselijk als we de menselijke maat wat meer vooropstellen ervaren we veel meer ruimte en vrijheid en creëren daarmee een veel hogere kwaliteit van leven en dat kom een duurzaam bedrijfsresultaat altijd ten goede middagdutjes ja altijd doen bevoordeelt je creativiteit enorm en het is gewoon simpelweg beter voor je gezondheid overdag sport of bewegen ja doen bevordert je productiviteit enorm de doorbloeding in de frontale loop van je hersenen zorgt ervoor dat je een vel beter probleemoplossend vermogen hebt dat je veel initiatiefrijker bent en veel gemotiveerder bentanderdingen oen een keer tussendoor op een werkdag boodschappen winkelen keer lunchen met je vader moeder opa oma allemaal doen deze vorm van vrijheid en ruimte geeft je zoveel meer productiviteit op de momenten dat je wel aan het werk bent daar wordt iedereen beter van en het scheelt je vooral ook hele lange rijen bij pashokjes op zaterdagmiddag de casa de sportschool s avonds om zeven uur waar geen toestel meer te krijgen is het heeft eigenlijk alleen maar voordelen maar wij hebben een wereld gecreëerd waarin de belangrijkste warden in ons leven tijd voor je gezin je omgeving en socile contacten onder druk zijn komen te staande wereld waar mensen de laatste dagen van de vakantie beginnen af te tellen omdat het zware normale leven weer gaat beginnen en waar een grote groep mensen zich op zondagavond zo slecht voelt omdat ze op maandagochtend weer moeten gaan werken en een wereld waar pfff druk en geen tijd ongeveer de meest gehoorde stopwoordjes op een gemiddld kantoor zijndit is niet nodig door tijd energie en middelen anders te verdelen autonomie te stimuleren mensen hier juist in te trainen ervren we veel meer ruimte en vrijheid en verhogen hiermee de kwaliteit van leven van iedereen alleen wij kunnen gezamenlijk een wereld creëren met minder burnouts minder chronische ziektes minder eenzaamheid en minder antidepressieveneen week heeft honderd achtenzestig uur als je er daarvan ongeveer vijftig slaapt en ongeveer veertig werkt betekent dat er nog achtenzeventig over zijn das bijna drieënhalve dag als je dan morgenochtend wakker wordt en ook in de spiegel staat te kijken vraag jezelf dan eens af wat heb ik nou nodig voor een hogere aliteit van leven en bespreek dat nou gewoon is met je werkgever met je collegas want samen vinden jullie een weg die het voor echt voor iedereen beter maakt wat zeggen nou zelf welke werkgever willen nou geen positieve energieke en warme collegas mij bevalt het als werkgever in ieder geval fantastisch en ik zou echt nooit van mijn leven meer anders willen wie van u zit in een zaal en denkt tij is leuk verhaal onhaalbaarik kan heel slecht zien maar toch weinig hier ja eentje ja dat is no leuk nou vijf jaar geleden hebben wij op deze plek een bedrijf gecreëerd met massagestoelen met sportfaciliteiten met een vierdaagse werkweek met onbeperkte vakantiedagen en dames en heren ook wij groeien al vijf jaar op rien geloof me wij zijn ook niet het enige voorbeeld er zijn er echt meer echt waar wij zijn niet de enige als je nou morgen wakker wordt en je praat hierover met uw collegas en andere mensen dan gaan jullie het voor iedereen net een klein beetje beter maken dank u wel rennen | |
| 2 | |
| goedemiddag mijn naam is dus adkasberge dat was mij een hele mooie microfoon beloofd zodat ik dansend over het podium kon maar goed ik heb nu deze eventjes vast ik ga jullie meenemen in het verhaaltje van mijn school klein schooltje vijftig leerlingen speciaal onderwijs en daar zijn kinderen die ja je kan ze psychiatrische patëntjes noemen je kan ze zeer moeilijk opvoedbare noemen het zijn in ieder geval kinderen met een rafelrandje en de kinderen met dat rafelrandje die zin bekeken door de inspectie en wij zijn ook bekeken door de inspectie en gelukkig zijn wij een zeer zwakke school dat i gelukkig zal ik uitleggen waarom wij dat zo noemen want het is wij vinden het werk wat we doen heel ingewikkeld en het zou zo raar zijn als iemand één dag bij je langskomt die komt kijken die komt in je paieren kijken en die kijkt eventjes links naar de kinderen en die zegt dan nou dat doe je allemaal prima uitstekend goed bedacht terwijl we het zelf zo vreselijk moeilijk al vinden dat werk wat we aan doen zijn je zou eigenlijk veel langer moeten kijken om een goed oordeel te kunnen vellen een voorbeeld om jullie een beetje mee te nemen in een dagje vanochtend had ik twee klassen ik had een zieke collega twee klassen bij mekaar daar zijn er nog maar twintig leerlingen hoor dus het is altijd nog minder wat in de basisschool in één klas zit ze zijn lief aan het lezen want ik heb de winter ronde ze luisteren goed naar me meestal een heeft ze boek niet open en ik vraag aan hem joh wat je leesboek het antwoord is in je hol at en dan denk ik dan moet je even meenemen je staat voor twitig leerlingen en dan zegt er één en de rest hoort dat ziet dat waar is je leesboek in je hol had en als je dat dan proeft ik vond het vreselijk leuk ik vind heel grappig want het klinkt als hij het zegt klinkt het nog veel beter dan als ik het zeg maar wat moet je dan en dat is een probleem wat je dan moet oplossen met dat kind want je wil dat ie gaat lezen en wat bedoelt ie eigenljk want hij staat net als de titel van mijn stukje hij staat bol van spanning en hij bedoelt eigenlijk help me want straks moet ik misschien nog gaan voorlezen ook en horen de anderen de fouten die ik maak dus help me maar hij kan dat niet zo goed onder woord brengen dus hij zegt in je hol at dus mijn atwoord moet dan zijn ik moet niet boos worden ik moet leuk zijn tegen hem en ik kan alleen maar tegen hem zeggen van jo dat is te donker daar brandt hien licht en als je dat dan gezegd hebt dan weet hij hij vindt het niet erg dat ik dat gezegd heb de rest van de klas die heeft lol al gehad maar het is natuurlijk in een soort gevleugelde term wel de hele dag door de school gegaan dat als ik dus wat vroeger heb je brouwt nou filmer en inje hol had ja dat is leuk tenminste ja ik vind dat leuk mijn collegas vinden dat leuk en die kinderen vinden dat charmant een inspecteur die komt kijken die die vindt er eigenlijk helemaal niks aan die vindt dat niet leuk die waardeert dat ook niet wij daarna des te meer dus daarom zeggen we gelukkig een zeer zwakke school dat moet het niet blijven want dat kan consequenties hebben want als het een zeer zwakke school blijft dan wordt op een gegeven moment de deur gesloten en dan vangen wij niet meer die kinderen op en wat voor kinderen zijn dat nou wat ik net beschreef met een rafelrandje en die kunnen eigenlijk niet meer op een andere school terecht want wat doen wij kinderen zitten thuis ze komen bij ons voor vier maanden vijf maanden soms een jaar soms twee jaar wij doen er maar wat mee zoals ik net al beschreef het kan een beetje leuk zijn het kan een beetje grappig zijn maar ze willen wel naar school komen ze blijven naar school komen na die tijd bij ons die drie vier maanden half jaar heel jaar twee jaar gaan ze weer naar school zitten ze dus niet meer thuis ik zal een voorbeeld geven niet hetzelfde kereltje wat i net noemde maar was een jongen die had een schoolfobie althans het werd ons verteld usnchoolfobie hij ging een jaar niet naar school de school war die eigenlijk op ingeschreven zat ja die vind nog steeds het geld want die jongen is ingeschreven hij komt niet hij is wel ingeschreven bij ons nadat werd te gek leerplicht zegt van die jonge moet naar school nou die basisschool wilde nu meer hebben waar moet ie dan naartoe dan kom je bij ons terecht op een gegeven moment want wij zijn een beetje het laatste schooltje wat dan wat kan of wat wat wil deze jongen kwam met zijn ouders langs dat was al heel wat en kwam dus vertellen hij was twaalf jaar dus had een jaar thuisgezeten hd en wat achterstand opgelopen natuurlijk en zou de volgende dag bij mij in de klas komen ik heb tegen hem gezegd als je niet komt ik heb me utgelegd hoe wij een beetje werken ik heb het heel gezellig gemaakt aantrekkelijk gemaakt voor als je niet komt kom ik je halen de volgende dag negen uur wij beginnen kwart over negen gaan we echt wel met de les beginnen tien voor half tien nou laten we nou met die les gaan beginnen hij was er natuurlijk niet toen dacht ik van wat moet ik doen kan blijven wachten tot ie wel komt of tot zijn ouders hem brengen gebeld moeder aan de telefoon hij wil niet nou toen moest ik een belofte waarmaken ik moest hem gaan halen was niet zo ver van de shool vandaan ergens in parkwijk en ik kwam bij het ades en toen dacht ik waar ben ik in hemels nou mee bezig ga ik iemand ophalen van huis om les te gaan geven die niet wil maar ik had het beloofd dus ik denk we moeten toch blijven doen geen naambordje gordijn was dicht bij de keuken dus ik denk klop aan nou of er een hele kennel met boeffies ws en toen dacht ik kan nu nog steeds weggaan en toen ging de deur open een klein moedertje daar open aardige mevrouw kom maar binnen ik zeg ik kom hem ophalen heb ik beloofd ze zegt ja hij is boven maar vordat ik ook maar naar een trap kon kijken had ik al een innige omarm omarmng met die hoefjij voorpoten hier grote kop daar net doen of je niet bang bent niet naar die boef jij kijken het interesseert je niks je doet iets met psychiatrie dus je kijkt hem niet in de ogen en je doet of het normaal is dus ik zeg ik ga nu de trap op als u die hond in de gaten houdt nou dat wilde moeder wel doen ging de trap op kwam ik eerst een broer tegen stond in een boxershort broer is ongeveer jaar of achttien negentien dikke gawe ketting om met onze kleren te strijken dus ik denk in wat voor wereld ben ik terechtgekomen omarming met een boefje een strijken de jongen in een boxershort en ik zoeken naar een kind wat niet naar schol wil kwam bij de deur de de deur open en ja daar lag prinsheerlijk tweepersoons bed jongen twaalf jaar flatscreen t is drie jaar geleden dus ik raat niet over nu want nu heeft iedereen dat flatscreen behoorlijk formaat alle spelcomputers die je maar kan bedenken raampje open was lekker weer en hij lag daar ja waarom zou je nog naar school gaan dan doe je da niet en dan komt er iemand binnen en die gaat zeggen we hebben een afspraak het enige wat ik kon zeggen van nou kan die boefje misschien in die andere kamer dag ik naar beneden en ik verwacht dat je binnen vijf minutn aangekleed bent want we gaan naar school en tot mijn verbazing is dat gelukt aangekleed en naa school hij vond het wel gezellig maar daar komt het eerste moment is het weekend twee dgen vrij ga je dan nog ja na het eerste weekend ging ik nog naar school kwam ik bij de herfstvakantie een week thuis hij werd een keer ziek komt die daarna nog naar school ja hij is het hele jaar naar school geweest hij heeft dus inderdaad groep acht op die manier bij ons gedaan op een zeer leuke manier en ging daarna naar het voortzet onderwijs eén keer heb ik u nog uit bed gehaald samen met iemand van die school daarna niet meer heb ik het niet meer gedaan want ik vond dat moet ik een ander laten doen drie jaar later ja dat klopt en wat ik net verteld heb drie jaar later kwam ik hem tegen op omroevelandwant ik herkende hem hoewel ze ze gezegd een beetje onzichtbaar hadden gemaakt ik zag dat het hem was wat had ie nou gedaan hij had de priers de toyota priers van een of andere buurman had die genomen en dan was ie tegen de buigerien dus die had onstolen rondje gereden joyriding plezier zal die zeker gehad hebben en hij eindigt in de voortuin vlak daarna kwam ie toch bij mij langs op school en ik vroeg aan hem het was zeker een automaat ja want anders had ie niet in kunnen rijden ik zeg in mijn auto staat daar en dan blijf je vanaf hij is daar vanafebleven en ging maar ging helaas nie meer naar school en dat is nou het verhaal wat ik een beetje vertel deze kinderen die hebben dus iets meer nodig dan het rekenen taal en het lezen dat hebben ze ook allemaal nodig maar ze hebben iets meer nodig ze moeten toch denken van ik ben welkom op een bepaalde plek en welkom maken op een bepaalde plek dat is denk ik het allermoeilijkste is dat een kuchje van zeven minuten nee acht en een half en dat wel kon voelen dat is belangrijk maar dat valt zo moeilijk uit te leggen aan inspectie en misschien is het al heel moeilijk om aan jullie uit te leggen maar ik kom nu wel bij mijn eind va eigenlijk van het verhaal en dat is wij hebben vreselijk ons best gedaan de afgelopen periode om te denken van hoe moeten wij de inspectie dit verhaal nou laten zien nou dat kan ik ik kan misschien het dvdtjeopzetten daarna en dan kan ik zeggen van kijk hier maar dat trapt ze niet in want ze wil de resultaten zien die wij van tevoren hebben opgeschreven dat kind gaat naar de havo gaat tel doen die gaat babyldie gaat bill doen daar gaat het niet om inspectie daar gaat het echt niet om het gaat dat in ieder geval weer naar school gaat en naar school blijft gaan en dat moet lukken das een beetje onze opdrachten mijn opdrachten ook naar de inspectie om dat elder te maken het leuke is want dat komt nu donderdag achttien april staat zij weer voor de deur de inspectie en het zou zo grappig zijn en zou leuk zijn als mensen die hier nu zitten denken goh dat verhaal dat snap ik en dat moet zo blijven die school de school heeft de bongerd we zitten boomgaard weg nummer tien a vergeet die a niet en misschien kan je een briefje in de bus doen joe moet je langer zo doen of nee die inspectie die heeft pas gelijk dank jullie wel | |
| 3 | |
| goeienavond kan de stad de wereld redden met een knipoog aan antwerpen drieënnegentig die er tot nu over gediscussieerd heeft of of kunst de wereld kan reden ik open een nieuwe debat maar op het einde van deze twintig minuten kent u het juiste antwoord de context de stad wordt in elk geval de wereld mijn werk situeert zich in een grondige overtuiging dat we in een transitiefase zitten in de wereld die vergelijkbaar is met de neolitische revolutie of de industriële revolutie met ndere woorden een transitie waar we ingestapt zijn en waar we eigenlijk niet goed weten waar we uitkomen maar waarbij we toch ongeveer zeker zijn dat we een totale andere soort samenleving een totaal andere soort menselijke verbanden op het einde zullen krijgen in het begin van de negentiende eeuw woonde tien procent van de wereldbevolking in steden in het begin van de eenentwintigste eeuw is dat al meer dan de helft van de wereldbevolking en in de meest ontwikkelde in de meest ontwikkelde continenten is dat meer dan driekwart tot vier vijfde van de bevolking ie in steden woont en mer en meer zijn dat ook grote steden in negentienhonderd vijftig waren alleen new york en londen steden van meer dan acht miljoen inwoners vandaag groeien de megapolen vooral in de derde wereld aan een geweldige aan een geweldige snelheid vandaag hebben we vierhonderd en elf steden van één miljoen inwoners de grootstad groepeert die urbaniseringde stad s ook sinds sinds een paar jaar en vijftien jaar ongeveer het nieuwe centrum van de economie in de periode zestig zeventig die decennia was de gemiddelde rijkdomproductie in de steden over het algemeen lager dan het nationaal gemiddelde de industriëe samenleving speelde zich af buiten de steden de postindustriële samenleving die ontwikkelt zich in de steden en vandaag de economie hangt af van de stedelijke sterkte en we zien in europa zeker in het in de kerngebied van europa de groei van de steden maar tegelijkertijd ook in perifere gebieden een nieuw fenomeen van shrinking sites steden die tot twintig vijfentwintig procent van hun bevolking verliezen en antwerpen is een van die steden die aan het groeien is dat is niet altijd zo geweest een stad is een levend organisme en in de hoogdagen vijftien vijfentachtig voo de val van antwerpen honderdduizend inwoners in het begin van de negentiende eeuw vijfenvijftigduizend inwoners en dat is dan weer pas langzaam omhoog gegaan tot eigenlijk in het egin van de twintigste eeuw driehonderdduizend en de stedelijke ontwikkeling is vooral een fenomeen geweest van de twintigste eeuwse industrialisering in deze stad en we zien opnieuw een daling na de tweede wereldtoer vooral het einde daarvan zestig zeventig de suburbanisatie die pas sinds vijfennegentig eigenlijk sinds deze eeuw omgekeerd is waarbij je opnieuw een stedelijke groei een stedelijke groei krijgt en waarbij je dus een verstedelijking krijgt van de voorstad en een lichte terugkeer van de stadsvlucht ik zeg ligt de terugkeer omdat eigenlijk de groei van de steden vandaag vooral samenhangt met een een verhoogde nataliteit vooral in de populaties van migranten oorsprong en ten tweede buitenlandse immgratie en we zien dus de steden opnieuw groeien in een stadsgewestelijk gebied ik zie ik laat hier een kaart zien van de verschillende stadsgewesten in in belgië we nu in deze context moeten ons de vraag stellen welk soort samenleving en welk soort ontwikkeling we dan tegemoet gaan weinig mensen beschouwen zich stedeling dertig procent woont buiten de stedelijke gebieden veertig procent woont in de pendelzones gaan we in de stad werken of winkelen of brengen hun kinderen daar naar de school maar wonen zelf in het buitengebied twintig procent woont aan de rand van de stad tien procent woont in de stad zelf mag ik hier even de vraag stellen de hand op te steken van wie woont in de stad laten antwerpen stedelijkheid als ik dat vraag aan mijn studenten in het eerste jaar dan tien vijftien procent van de studenten die hun vinger opsteken in de stad en de rest beschouwt zichzelf buiten de stad en dan laat ik zoiets zien dan vraag ik aan de mensen waar dat buitenstedelijk gebied eigenlijk is waar ze dan wonen want dit is de verstedelijking dit is de bebouwde zone die je eigenlijk in het noorden van belgië kan zien wel nu dat vertegenwoordigt eigenlijk een super banen mentaliteit ik laat u een citaat zien de stad is de grote bewerker geweest van de geestelijke en ruimtelijke ontworteling er bestaat geen stad van de mens de stad zal altijd de vijand van het menselijke zijn in negentien vierentachtig geschreven door een vlaams politicus wonend in de schaduw van brussel en twee dagen geleden met de g veraden over de wereldprobleem dit is een reclame rond het autosalon ik vergroot het kleine stukje uit u rijdt in alle comfort en uiterst veilig op weg naar brussel of de jungle van een andere grootstadmet andre woorden wij leven in een discours waar wij bedenken dat het goede leven zich afseelt buiten de stad met een ideaal beeld eigenlijk vn een eigen huisje eigen tuintje in het in het voorgebied en waarbij we dus eigenlijk een probleem stellen over het samenleven in de stad met andere woorden we zijn nog altijd oertuigd zoals in de negentiende eeuw zoals de sociologie van de negentiende eeuw en het begin van de twintigste eeuw ons eigenlijk geleerd heeft dat we eerst aan gemeenschapsvorming doen en dat wil zeggen dat we samen met mensen van ongeveer dezelfde taal dezelfde cultuur dezelfde eigenschappen samenwonen en dat we op basis daarvan van gemeenschappelijkheid een maatschappijopbouwmet anere woorden de socialisatie de menselijke samenleving wordt gedacht en ik denk in deze stad zoals in vele platsen in vlaanderen wordt dan nog steeds gedacht dat is aan het socialiseren in de eerste plaats gebeurd in de nationale in de nationale gemeenschapchtans enk ik niet dat dat een stedelijke vorm van samenleving mogelijk maakt een stad is per definitie een verscheiden mensengemeenschap met verschillende gemeinschaft verschillende gemeenschappen en ik zal daarop terugkomen omdat ik denk dat at een van de grote problemen is in de nationale gemeenschap denken we dat we samenleven op basis van een gedeeld verleden ik denk dat er vanavond al over gesproken is wel nu dat gedeeld verleden waarvan we wetendat het voor een belangrijk deel ook een geconstrueerd verhaal is dat bouwt de identiteit de identiteit die in de tijd moet voortgezet worden en gerepresenteerd dat is ook de basis eigenlijk van de vertegenwoordigende democratie de representatieve democratie die het meningsverschil binnen die gelijkheid binnen de idetiteit toelaat en uitdrukt maar tegelijkertijd ook de continuïteit moet garanderen en dat gebeurt binnen een territorium waarvan men denkt dat binnen de grenzen de omogeniteit de identiteit groot relatief groot is en dat het verschil met buiten de grenzen altijd groter dan het verschil binnen de grenzen wel nu op al deze belangrijke punten verschilt de stad en de stedelijkheid eigenlijk als we in de stad waar ik nu wil brussel moeten zorgen voor een gedeeld verleden als we eert onze roots moeten vergelijken in een stad waar zesenvijftig procent van de mensen van buiten de stad komt en dat is in antwerpen ook steeds meer het geval welnu dan is dat een project dat op voorhand tot milukken gedoemd is een stad steunt op lotsverbondenheid of we het nu willen of niet we zullen die stedelijkheid samen in de toekomst vorm moeten geven en dat betekent dat we een project moeten uitwerken dat we naar de toekomst gericht moeten werken en dat project dat heeft niet zo een sterke identiteit die doorheen de tijd langzaam aan is opgebouwd en tot een vast verhaal is vergroeid dat is een hybride verhaal een meng verhaal een vehaal zoals we vanavond hebben gezien al een paar keer op het podium hebben gezien dat gecnstrueerd is op basis van het verschil en op basis van tegenstellng en dat betekent dus ook dat je dat niet kan opbouwen zonder aan de mensen te vragen deel te nemen een stad is bij uitstek co productief het is daarom dat de participatieve democratie een stedelijk probleem is een stedelijk agendapunt is veel meer dan een nationaal een landelijk agendapunt waar vertegenwoordigen de democratie nog altijd pretendeert het volk te kunnen vertegenwoordigen en die stedelijkheid die speelt zich ook veel meer af in neterken dan in territoria de ruimtelijkheid de organisatie van de stad en van het verband tussen mensen in die stad is van een andere van een andere soort en dus we moeten dat verschil tussen landelijkheid nationaliteit en tussen sedelijkheid tussen de stedelijke samenleving duidelijk voor ogen voor ogen nemen welnu de stedelijkheid lijkt me de mentaliteit te zijn zieeetaliteit van de mondialisering die we met een geeerd woord globalisering noemen omdat de mondialisering plaatsgrijpt vanuit bepaalde plaatsen gebeurt glokaal gebeurd de stad is dus de plaats een knooppunt voor politieke en sociale reconstuctie en wanneer we dus dat een groot probleem is in deze wereld oeten zoeken naar registers naar niveaus waarop dat we de de wereld die een beetje uit onze handen glipt opnieuw onder controle kunnen nemen dan is dat ongetwijfeld aan de ene kant de grote schaal zeg maar de continentale de europese om niet te zeggen de wereldschaal maar aan de andere kant ook zeker de lokale schaal en dan spreek ik over metropolitane gebieden dan spreek ik over stedlijke gebieden en wij moeten dus denken hoe we democratische modellen op dat niveau uitbouwen en een tweede belangrijke conclusie is dat stedelijke cultuur een gemaakte cultuur is geen gegeven cultuur en dus dat wij die cultuur voortdurend in een hernieuwde creativiteit vanuit het verschil vanuit de diversiteit moeten vorm geven en in die zin is inderdaad urban cultuur van een andere sort dan de cultuur die we gewoonlijk produceren dus de creatieve stad en de stedelijke democratie zijn belangrijke agendapunten voor de wereld van de toekomst wij staan voor een belangrijke demografische uitdaging de bevolking groeit tegen twintig twintig antwerpen plus honderdduizend inwoners en we weten van hoe die die die bevolkingsgroei zal uitzien het maakt de stedelijke bevolking jonger diverseren ook armer dat betekent dus een grote uitdaing voor de stedelijke voor de stedelijke organisatie dat beekent dus dat we nieuwe stedelijke economieën moeten ontwikkelen en dat we er niet moeten van uitgaan dat de bestaande economie die vooral oor hoog opgeleiden dient die die vooral in de dienstensector en de zorgsector zich ontwikkelt dat die zal volstan om al die nieuwkomers om al die mensen die van buiten komen o te nemen en wij kunnen niet van al die mensen vragen dat ze eerst worden dat ze zich aanpassen aan de bestaande arbeidsmarkt met andere woorden er moet gezocht worden inderdaad naar vanuit de talenten van de mensen vanuit de vaardigheden van de mensen om economische activitit te ontwikkelen drie belangrijke de vier belangrijke des waarin die stedelijke ontwikkeling moet gedacht worden duurzame ontwikkeing betekent densiteit verdichting dat is in landeen een zeer moeilijke zaak vlaanderen is laat geïndustialiseerd en heheeft een een woonpolitiek gevoerd en verspreide woonpolitiek waarbij de mensen meestal niet gaan wonen waar ze werken liefst blijven wonen waar hun grootmoeder geboren is en dan elke morgen van van hun woonplaats naar de werkplaats in de auto zitten meestal stilstaan en vandaag is dat een belangrijk probleem in de in de ontwikkeling de ruimtelijke spreiding is niet duurzaam de mobiliteit is geblkkeerd en we zullen dus naar verdichting moeten gaan een verdichting betekent ook leren omgaan met diversiteit niet alleen vanuit de rand naar de stad kijken als een gebruiksvoorwerp om te komen werken te komen winkelen of aan cultuur te komen doen maar als een samenlevingsmodel op basis van verschil en niet op basis van gelijkheid en dat betekent dus effectief dat we de democratische ontwikkeling zullen moeten moeten herdenken daarin het burgerschap zullen moeten herdenken dat alles moet eigenlijk het onderwerp maken van een toekomstvisie voor de stad van een stadsproject en deel uitmaken an het maatschappelijk debat ik heb op de radio een paar dagen geleden ook gezegd dat ik denk dat zeker in de stadsgewesten van vlaanderen het goed zou zijn mochten de lokale verkiezingen van otober inderdaad gaan over een stadsproject een stadsproject dat ofwel gedacht wordt op basis van diversiteit en op basis van samenhang creëren op basis van het verschil en dus een kosmopolitische visie van de stad ontwikkeld ofwel een visie op de stad waarbij het eigenlijk suburbane residentiële bewoners zijn die opleggen aan de stad hoe ze zich moet organiseren als een goed gebruiks voorheb ik denk dat dat spanningsveld heel sterk aanwezig is en dat het interessant is om daar een politiek debat rond te voeren en ron die verschillende projecten effectief een draagvlak te ontwikkelen concluderend een stad denk ik is geen land een stad is een hele wereld staat dichter bij de mondialisering staat dichter bij de reële complexiteit van de wereld en is dus een toegangspoort tot de wereld ik denk zoals ik in het begin heb gezegd dat de menselijke samenleving dat de menselijke soort een stadsdier aan het worden is we zijn daar niet voor opgeleid we hebben dat niet geleerd we hebben niet die mentaliteit we zullen nochtans die mentaliteit ons eigen moeten maken deze generatie of de volgende generatie want inderdaad de wereld zal er steeds mer gaan uitzien als een postnationaal knoop knopen netwerk van verschillende stedelijke gebieden waarin de actiiteit zich zal afspelen waarin migratie en mobilitit deel zullen zijn van het leven en waarin we dus permanent met aankomers met nieuwkomers zullen moeten samenleven en we oeten op die basis de menselijke samenleving herdenken in de stad is dat makkelijker omdat dat dichter bij de wereld staat dan dat in het land gebeurt dat eigenlijk naar het verleden is gericht dank u voor de aandacht | |
| 4 | |
| en ananas ik je vraag om naar mij te luisteren en jij begint mij advieen te geven dan doe je niet wat ik vraagals ik je vraag om naar mij te luisteren en jij begint mij te vertellen dat ik niet mg voelen wat ik voel dan neem je mijn gevoelens niet serieusals ik je vraag om naar mij te luisteren en jij denkt dat je iets moet doen om mijn problemen op te lossen dan laat je mij in de steek hoe vreemd dat ook mag lijken dus alsjeblieft luister naar mij en probeer me te berijpen en als je ook wilt praten wacht dan even tot ik klaar ben en dan beloof ik dat ik op mijn beurt ook naar jou zou luisterendeze tekst zou zo door mij als kind gezegd kunnen zijn ik voelde mij als kind niet gehoord en niet begrepen ik ben net als die zeventigduizend andere kinderen die jaarlijks te maken krijgen met de scheiding vn hun ouders een kind van gescheiden ouders en ik heb last gehad van die scheiding ik ben ook een van die kinderen die sinds de scheiding het contact is verloren met een ouderik weet nog dat ik dacht wie is er voor mij wie kan met mij meedenken wie kan mij helpen ik voelde me z alleen ik was zo boos maar eigenlijk was ik vooral eigenlijk heel verdrietig ik was pas twaalf en ik had geen idee wat ik met de stuatie tussen mijn ouders aan moestmijn droom is dat we een wereld creëren waar geen kind zich zo hoeft te voelneen wereld waar ieder kind zich gehoord en begrjpen voelt het liefst zo vroeg mogelijk zodat we snel kunnen acherhalen wat er bij een kind leeft en het kind steun kunnen biedenmijn eigen ouders gingen uit elkaar toen ik een jaar of vier vijf was zijn ze officieel gescheiden ze zijn later weer bij elkaar gekomen oor de kinderen niet zon heel goed plan achteraf want de spnning was thuis uiteindelijk weer opnieuw voelbaar mijn ouders leefden langs elkaar heen er werd gezwegen aan tafel en mijn moeder sliep wel eens bij mij op de kamer vreemd om als kind mee t maken je voelt aan alles dat er iets niet klopt en wat deed ik ik dacht ik ga zorgen dat het thuis allemaal goed gaat ik gedroeg mjn verbeelding deed mijn schoolwerk hielp met opruimen thuis al maar niemand last van mij hadtoen mijn ouers mij en mijn broer uiteindelijk vertelden toen ik elf jaar oud was dat zij opnieuw uit elkaar gingen kwam dat eigenlijk niet als een verrassing want ik had de spanning gevoeld ik was enorm verdrietig maar naast dat verdriet voelde ik ook ergens opluchting ik dacht zou het dan eindelijk klaar zijn met die spanning in huis zou het dan eindelijk weer rustig worden niets bleek helaas minder waar te zijn het werd alleen maar onrustiger er bleken onder andere rechtszaken tussen mijn ouders te lopen en daar kwam ik op mijn twaalfde achter omdat ik een brief van de rechter kreeg omdat ik ook iets mocht vinden van die scheidingik weet nu als zesendertigjarige vrouw dat mijn verhaal anders had kunnen lopen als er direct toen mijn ouders uit elkaar gingen iemand voor mij was eweest iemand die naast mij had gestaan naar mij had geluistrd maar ook iemand die mij uitleg had gegeven over wat er allemaal bij scheiding komt kijken en die verstand had van hoe kinderen kunnen denken en die mijn stem en mijn gedachten en gevoelens in perspectief had kunnn plaatsen en had kunnen vertalen naar mijn ouders dan hoefde ik dat niet te doenom nog even terug te komen op mijn verhaal ik vertelde al dat ik een brief van de rechter kreeg en om jullie een stukje juridisch mee te geven ik ben immers jurist kinderen van twaalf jar of ouder die krijgen een brief van de rechter waarin gevraagd wordt om iets te vinden van die scheiding over het gezag de hoofdverblijfplaats en en de omgangsregeling contactregeling moeilijke onderwerpen voor kinderen om daar je mening over te geven een kind mag komen hoeft niks te doen maar mag ook een brief schrijven vaak hun eerste post voor mij was dit mijn eerste post van een rechter nog wel en ik durfde over deze situatie niet eens echt met mijn vriendinnen te praten over wat ik echt dacht en voelde en dan moest ik naar de rechter dat durfde ik niet langsgaan durfde ik absoluut niet maar ik had wel het idee dat die rechter iets van mij verwachten in de zin van dat ik het moest oplossen tussen mijn ouders dus ik ben een boekwerk aan emoties gaan opschrijve en een brief gaan schrijven aan de rechterniemand hielp mij met die brief niemand vertelde mij wat vertelde mij wat mijn gedachten en gevoelens betekenen kijk het naar de situatie tussen mijn ouders maar ook kijken naar mijn leeftijd ik was pas twaalf en niemand vertelde mij wat voor impact mijn brief kon hebben in het juridisch speelvelden jarenlang heb ik gedacht dat mijn brief de oorzaak was van alleswat mijn vader werd uiteindelijk uit uit de ouderlijke macht ontheven en hij verdween uit eigen beweging steeds meer uit beeldwas dat mijn schuldwas dat door wat ik had opgeschreven ik had toch opgeschreven dat ik allebei mijn ouders heel graag wilde zien en dat ik bij hun allebei wonen reageerde hij daarom niet meer op mijn belletjes of op mijn brieven waarom wilde hij mij niet meer zien wat had ik gdaangedachten en gevoelens die mij als kind van twaalf overspoelden en doorsijpelde in alles wat ik deed ik kreeg moeite met relaties aangaan want ja iemand aan wie je verbindt kan ook weer weggaan ik ging mijn focussen op school ik ging minder eten en ik voelde mij ontzettend onzekermijn verhaal is geen uniek verhaal het is een verhaal van heel veel kinderen van gescheiden ouders niet de volledige blauwdruk ervan want elk verhaal is uniek maar wel delen daarvan en nu als professional werken met kinderen in een scheidingssituatie vertellen kinderen mij zo vaak hoe schuldig zij zich voelen en dat ze bang zijn om tegen hun ouders te zeggen wat ze denken en voelen of dat ze zich verantwoordelijk voelen en denken dat ze het moeten oplossen tussen hun ouderswat mij betreft luisteren wij nog veel te weinig echt naar inderen en daar bedoel ik mee dat wij kinderen of helemaal geen stem geven we slaan ze over of dat wij kinderen hun stem maar beperkt betrekken of dat we ze veel te verantwoordelijk maken dus als een kind zegt we gaan dit doen dan gaan we dat doen maar kinderen zijn niet degenen die de beslissing nemenluisteren naar kinderen staat voor mij dat we hun stem betrekken maar dat we ook goed kijken wat in het belang van kinderen is en dat kan soms tegenstrijdig zijn en dat ze daar uitleg over krijgenterugblikkend op mijn eigen verhaal en eigenlijk vooral kijkend naar de kinderen die te maken hebben met die schuldgevoelens en het loyaliteitsgevoel ben ik gaan nadenken of het niet anders kan kunnen wij niet op een kindvriendelijke manier de stem van kinderen betrekken en daarom ben ik in tweeduizend vijftien onderzoek gaan doen naar het buitenland en naar nederland en heb ik de rol van de kindbehartiger ontwikkelden om jullie mee te geven dat het ook anders kan wil ik jullie het verhaal van marnix delen marnix is een jongetje van negen jaar en zijn ouders die gaan uit elkaar zij zijn getrouwd geweest dus dan moeten zij langs een advocaat een van de advocaten was bekend met de rol van de kindbehartiger en vroeg e andere advocaat zou jij ervoor openstaan dat wij onze cliënten informeren over de kindbehartiger en toestemming vragen aan deze ouders dat zij max ook of marnix ook een belangenbehartiger bieden en beide ouders zijn akkoord gegaan zo waren de advocaten daarvoor de ouders en was de kindhartiger daarvoor marnier is bewust gekozen om meerdere gesprekken met marnix te voeren zodat hij goed zijn stem kon uiten goed met hem kon worden meegedacht maar hem ook echt uitleg kon worden gegevn en hij zich vertrouwd kon voelen bij de kindbehartiger want je moet je hele levensverhaal op tafel gooien daar is tijd voor nodig en samen is uiteindelijk een verslag gemaakt waarin en de stem van marnix terugkwam maar waar ook de kindbehartiger vanuit de expertise van de kindbehartiger en advies is neergelegd en dat verslag is naar de rechtbank gegaan de rechter nam dat verslag heel serieus want de ouders hadden allebei hun eigen visie en daar kwam de stem van marnix en het advies van een professionelen uiteindelijk is de visie van marnix daarin gevolgd en is het advies opgevolgd en samen is uiteindelijk na de zitting met de ouders van marnix om tafel gegaan en is gekeken hoe een gesprek met marni kon plaatsvinden om een uitleg te geven over wat er in de zitting had plaatsgevonden en zodat hij nog zijn vragen kon stellen aan zijn ouders en zijn ouders hem konden uitlggen dat ie nooit tussen hen hoefde te kiezen en dat ze afspraken hadden gemaakt en rekening wilde houden met hoe hij zich voelde en met zijn mening en ik weet nog dat marlings tijdens dat gesprek dat vrolijke kopie van at negenjarige jongetje zo trots want hij had zijn stem geuit hij hoeft zich niet schuldig te voeln hij hoefde niet te kiezen tussen zijn ouders en hij zei ik was zo zenuwachtig mijn hart maakte allemaal sprongetjes maar weetje eigenlijk is die scheiding zo erg nog niet jullie zijn eigenlijk veel aardiger tegen elkaar en ik mag ook nog n een keer twee keer op vakantie zitten ook nog wat voordelen aan en dat kopie van marning dacht ik ja het kan anders en als we naar kinderen luisteren kunnen we ook nog lering trekken uit hun verhaal want wat kinderen aangeven is luister naar mij leg mij dingen uit maar maak mij niet verantwoordelijk ook na de scheiding heb ik allebei mijn ouders nodig ik kan niet tussen mijn ouders kiezen ook al lijkt dat ik dat soms wel doe en biedt mij steun door iemand die er speciaal voor mij is dit horende lieve ouders stel dat jullie te maken hebben met een scheidingsstuatie sta open dat jullie kind een stem bieden lieve familieleden en omstanders bied een luisterend oor maar blijf daarbij neutraal kies geen partij voor en ouderlieveschool sta op voor die kinderen die die steun in die klas nodig hebben waar je ziet wat dat nodig is en vooral lieve kinderen weet dat er mensen zijn die echt naar jullie willen luisteren en dat jullie stem ertoe doet dank u aanrennen | |
| 5 | |
| lieve mensen wie houdt u van muziek klassieke muziek moet haast wel in amstelveen popmuziek of zijn er ook jonge hiphoppers in de zaal dacht ik iedereen heeft wel iets met muziek maar is muziek ook heilzaam stel je nou toch eens voor je bent dr jaar en je hebt een goed icu en je begrijpt alles maar je kan geen oogcontact maken en je kan ook niet terugpraten of hoe zou het nou zijn jij bent vandaag de mens of verstandelijk beperkt en je weet niet wie de persoon is die binnenkomt hoe laat het is of waar je bent of hoe zou je je voelen als jij morgen een hersenbloeding krijgt en je moet gaan revalideren e je kan alles weer tuinieren koken autorijden je begrijpt juist wel wat iedeeen zegt maar je bent niet in staat om één stom woord te sprekenwat brengt muziek je dan hoe heilzaam zou muziek kunnen zijn daar wil ik het met jullie nu over hebben aan het eind van mijn betoog hoop ik dat je zelf toepassingen ziet voor mensen met een beperking om hun kwaliteit van leven te veranderen maar eerst iets over het ontstaan van muziek eel lang geleden dan heb ik het over vijftigduizend jaar geleden konden we al trommelen op fluitjes blazen maar we konden geen woord spreken en sinds die tijd heeft muziek een belangrijk onderdeel gespeeld in onze culturen in onze rituelen en nu heden ten dagen in onze westerse maatschappij war is het muziek in onze rituelenja we hebben muziekles op school we luisteren naar muziek is incidenteel maar geen ritueel oké op onze huwelijksdag hebben we de vogeltjes dans dat is ons ritueel of wij onze begrafenissen de top drie androcheli ereclapton en lieve mensen wereldwijd de nummer één is avia nog steeds niet mike telkamp want dat is niet werldwijdis dat dan alles zijn wij niet meer muzikaalwie van u vindt zich muzikaal wie van jullie speelt een instrumentniet zoveel maar toch blijkt dat zesennegentig procent van jullie muzikaal is en dat is al aangetoond ij babys wetenschappelijk van twee dagen oud laten meeven testen dit is zacht en dit is hard klap me meealleaal zijn we muzikaal we scoren meer dan zesennegentig procent lieve mensen al heel lang luisteren wij naar muzici ik noem dit muziek belevingmuziek therapie gaat een stapje verder daarmee bedoel ik dat een professional via een interventie met muziek kwetsbare mensen met een beperking of een trauma hun kwaliteit van leven probeert te verhogen en er is steeds meer wetenschappelijk onderzoek daarvoor en steeds meer bewijs ook al is het nog flink te doen en i heb de eer om met de nederlandse wetenschappelijke top erik schede dikzwaap henk jan honing om een breed publiek de wonderen van muziek te tonen en het allerbelangrijkste resultaat nu van het wetenschappelijk onderzoek is dat in tegenstelling tot onze spraak gehoor gevoel emotie dat it allemaal op één bepaalde plek in onze hersenen terwijl muziek dat zit in heel veel gebieden van onze hersenen en ik kom daar dadelijk nog op terug met een voorbeeld maar hoe is nu het effect op on eigen leven onze kwaliteit van leven en laat ik mezelf maar als voorbeeld nemen als kind zijnde schreef ik verschrikkelijk slecht dramas altijd werden mijn ouders op school geroepen als weeen onvoldoende had en ze waren het zo zat dat ze mij hebben laten testen een hersenfilmpje en uit die test kwam naar voren dat ik een aangeboren trilling in min rechterhand had was dat effe makkelijk ik hoefde nooit meer mijn best te doen en als therapie kreeg ik pianoles en daardoor heb ik niet alleen een rik sociaal leven gekregen ik heb in heel veel beentjes gespeeld ik heb zelfs mevrouw dardoor ontmoetmaar wat ook naar voren kwam in die test is dat ik een ongelooflijk concentratieprobleem heb en dat heb ik weten om te buigen in een kracht ik durf van me van mezelf namelijk te stellen dat ik erg creatief ben goed kan verbinden maar ik ben zo waardeloos in die details en prikkels ik ik word hier echt helemaal gek van is maar goed donker is want het het gaat alles maar malen en ihou een beroepsmuzikant zal ik dus niet worden altijd maar oefenen hele dag door een heel ander voorbeeld mijn oudste zoon hier ook in de zaal op de middelbare school was die wel zo ontzettend slecht in wiskunde maar goddank was er een opletende wiskundeleraar en die wist dat die piano speelde en zei joh die wiskundetoets die daaraan komt dat wordt helemaal niks voor ou in plaats van die toets ga jij maar een stuk muziek componeren want het is namelijk ook logisch nadenken en ik laat jullie nu een fragment horen wat die doen als opstandige puber pff heeft gecomponeerdnu maakt ie alle muziek voor mijn filmsenhij heeft ook zijn werkte van gemaakt hij speelt acht instrumenten en muziek is zijn leven en zijn werk we gaan nu een stapje verder hoe is het nu voor mensen met een beperkingdoor mijn jongste zoon ben ik gaan filmen ik ga jullie nu wat filmfragmenten laten zien hij zou het veel beter doen om aan te kunnen tonen wat muziek kan doen als je een beperking hebt maar eerst even wat cijfers twintig procent van ons is mantel zo erg eenzelfde percentage heeft te maken met irect of indirect met dames een vorm daarvan of parkingson en het dubbele lieve mensen psychisch lijden in welke vorm dan ook veertig procent van ons en ach slechts drie procent ptss traumas hier op op deze foto zien jullie syrische kinderen die gevlucht zijn en nu hier wonenen eenzaamheidouderen in onze vergrijzende maatschappij maar ook jongeren en als laatste voorbeeld blijkt weinig slechts één procent van jullie of mijzelf heeft een vorm van autism maar in nederland hebben we het dan wel over honderdzeventigduizend mensenwie van jullie heeft met deze groep mensen te makenzou muziek deze mensen kunnen helpen we gaan er wat voorbeelden kijken die ik heb gefilmd we zien als eerste demo een autistisch jongetje uit amstelveen van oastenou jullie zien het in het begin geen oogcontact geen spraak en naarmate die muziektherapie vordert komt dat op gang een heel ander voorbeeld jaqueline een zwaar verstandelijk beperkte vrouwzouden we straks ik ga met jou meespelen op de trommel ik zet jouw stoel we even recht omatje goed bij de piano kom wat jullie hier zien is dat jacqueline contact maakt door haar hoofd op de instrumenten te leggen ze wil die trillingen voelen en je zal hier denken ach dertig minuen muziektherapie wat een flauwe kul maar bij mensen jacqueline met enorme onrust en ook mensen met demensie het effect hiervanrust kan wel twee dagen aanhouden dertig minuten wie wilde nog een voorbeeld ja nee ik wel anders had ik het toch gedaan mevrouw donkers na een hersenbloeding orten lang dat zegt u goed maar goed met daardat is het klassieke voorbeeld van iemand met een va je kan niet spreken na een hersenbloeding deze mevrouw kan alles weer er zijn voorbeelden bekend dat mensen zes maanden lang niet kunnen spreken en na de eerste muziektherapiesessie en dat is wat ik in het begin zei want ik kom nog met een voorbeeld die muziek grijpt in op meerdere delen van de hersenen en daardoor kan het na het spraakcentrum gaan en zo kan deze mevrouw zingend eren spreken dat is toch ongelooflijkwat kunnen jullie nou zelf thuis doen ik geef u twee voorbeelden we kennen allemaal de parkinsonpatiënt die kan als een dronken man dan moet ik die stip over als een dronken man lopen maar hoe simpel is het als je daar vingerknippend naast gaat lopen zal je zien dat de parkinsonpatiënt in dat ritme mee kan lopen hoe bevrijdend moet dat voor hem zijneen tweede heel ander voorbeeld dat ik al eerder noemde mensen met een vorm van demensie met veel onrust en vooral tijdens een wasbeurt is natuurlijk een drama maar hoe makkelijk is het om samen een liedje te zingen van vroegerde onrust gaat weg er is plezier en de wasbeurt is nog sneller klaar en dan zitten wij met te lullen in de zorg over een tijd tegen geld ik bedoel is dit effectief of niet eerder klaar vijftig procent van ons blijkt baat te hebben met de inzet van muziek ik heb genoemd de voorbeelden dimensie twintig procent we zijn mndelzorgers twintig procent psychisch lijden veertig procent dus ik zou jullie willen uitnodigen om thuis aa de gang te gaan en inderdaad niet lullen maar doen lang levende muziek | |
| 6 | |
| op een podium meteenik en dan mocht ik mooi orkest en koren dirigeren nu sta ik met de technoogie op het podium om jullie mee te slepen in het verhaal van mijn leven en het verhaal die gaat over klassieke muziek voor iedereen en niet voor een hele kleine groep ik ga jullie laten zien hoe klassieke muziek voor mij een avontuur is geweest dat eerst heel persoonlijk was en daarna een passie was die ik ging delen met hele grote groepen uit het publiek en tot slot dat is mijn huidige missie zorgen dat iedereen in de werel toegang heeft tot klassieke muziek en het gaat waarderen het is ooit ergens begonnen natuurlijk het was helemaal niet zo niet ik was helemaal niet zo niet zo jong dat ik aan klassieke missie begon het was pas eenentwintig en dat was iets wat ervoor zorgde dat dat de vlam in de in de pan sloeg ik ging muziekwetenschap studeren en ik had er helemaal geen verstand van maar dat was iets en toen ik muziek ging studeren toen de ik ja ik moet toch ergens beginnen met luisteren en mijn broer die toen in amerika woont die zei rob ik ga een met je meeluisteren we gaan beginnen met kostav malig nooit van gehoord zijn zevende symfonie kopen maar en dan gaan we alle twee luisteren nou zo gezegd zo gedaan we gingen naar koestafmalig samen luisteren en dat sloeg in als en bom kijk dat ging zo hier is een schitterende toeing van claudia abado met het lozen festivalorkest dit was een een bliksemflits er gebeurt iets met me wat nog nooit in mijn leven was gebeurd en wat was er dan precies maar om het goed te kunnen uitleggen gaan we een paar stapjes erug dit was de mokerslag maar ergens is het natuurlijk me mij begonnen zoals het bij iedereen begonnen is ik heb een voorgeschiedenis ik ben opgegroeid met muziek helemaal niet klassiek zoals eigenlijk iedereen dat dat heet gehad laat ons even door mijn elpee cdtjes en lopen van het begin de beatles kan niet anders zes jaar mijn moeder maakt een entousiast elton john kan daar achteraan heerlijke muziek mooi de egels toen was ik twaalf drie volop genieten karenin eletric laadoverval een beetje klassiek maar prachtige muziek stevie wonder wie heeft er niet van genoten van songs en de kof live maar er kan nog veel meer achteraan popmuziek was mijn inspired fase meer jase maar het kwam weer terug bij de beatles want de beatles is en rode draad in mijn leven dat is de klassieke muziek van de van de popmuziek dus dat is een beetje mijn voorgeschiedenis maar wie heeft er nou voor gezorgd dat ik gepassioneerd werd met al de juiste slijter hebben mijn vader mijn vader was een groot liefhebber van jarsmuziek en ik zie hem nog zo staan hier zit hier achter zijn saxofoon ik zie nog zo staan in de kamer als frankinatere opstond en dan stond ie te swingen met de bigband en hij dirigeerde de bigband in de kamer en de kouwe rillingen liepen over zijn rug dat was nog eens passie van hem heb ik geleerd wat passie was maar ik kreeg ook de gelegenheid van mijn ouders om muziek te aken daar ben ik ze heel erg dankbaar voor ervin een paar voorbeelden ik mocht bij piping gitaarles krijgen die heb ik gespeeld dat kon toen echt helemaal in het begin toen ging ik orgel spelen emil simonis de muziek van jimmy smith een beetje jazzy noch goed heb ik het nooit geleerd hoor maar toen maakte ik de sap naar klassiek piano mozart en eenvoudige symfonie simpel kan niet mar mooier kan bijna ook niet dus ik ik had wel een geluk ik mchtikmocht muziek leren van mijn ouders en vervolgens dacht ik als ik hier kijk ik heb een stuk geschiedenis ik heb passie ik heb wat geleerd maar omdat te zeggen dat ik er wat van wist nee ik wist helemaal niks net als heel veel andere ik had geen verstand van muziek daarom ben ik muziekwetenwetenschap gaan studeren en dat was een grote avontuur ik ga jullie een beetje meenemen in wat het avontuur de ontdekkingstocht door de klassieke muziek neem we eventjes de tijd dat vind ik belangrijk ik ga nu heel veel kouwerilingen krijgen en ik hoop dat jullie ook een paar koude gaan krijgen dan komt ie de ontdekking van klassieke muziek monteverde de maria vespers muziek rond zestienhonderd tien mooie kan bijna niet bij mijn rollen de leraren bij muziekwetenschap namen allerlei muziek voor me mee de noten kraken van shakowski balletmuziek ik had er nog nooit van gehoord zo mooi ik wist niet dat het zo mooi was en van te denken van bach de brandenburgse concerten ook een van mijn eerste klassieke pas volop van genoten die comartimentoconcert uit amsterdam of via de vertaling van het hart de vertaling van de menselijke stem op een instrument hier in tais massenet prachtig uitgevoerd door joshabelakne schrijft operas van zestien uur zoals de walkuren redt horen her heftige muziek ook vaak een film gebruikt de massage we ken hem allemaal t is music voor de miljon maar hoe mooi ik leerde de amerikaanse muziek kennen gorge cursin later john adams een american in paris sensationelen wie kent deze opening niet dat kennen we allemaal de beste opening ooit geschreven beethoven hoeft nieten we krijgen de volgende de rider springlesackre du prenten honderd jaar geleden exact honderd jaar geleden een sensatie slachtoffers bij de eerste uitvoering de politie moest het podium opkomen omdat het publiek het podium op rende om de musici en de blatant te belagen of de hemelse koormuziek uit de renaissance giovanni palestrina met zijn misa papa marieja het kon niet anders de passie was geboren maar de ontdekkingstocht ging verder ik wilde meer ontdekken en er is een heel mooi moment in mijn leven en het moment is dat ik met vrienden ging fietsen in de dordogne en daar waren we in sarlat een heel mooie middeleeuwse stad en in sarlat dat was een dr zat in de kerk en de kathedraal was er een orkestje en dat was zat een pianist we we liepen de zomer naar binnen ik ging ztten en ik werd wederom als mokerslag getroffen door e opening van het twintigste pianoconcert van mozart is imsorry ik moet onderbreken want er is nog veel meer te vertellen dus de mziek was goed bij mij binnengekomen en nu gingen we op bedevaartstocht ik samen met mijn vrouw we gingen naar wenen want moeten malen dat waren de componisten ja die helemaal in mijn gestel zaten we gingen naar wenen om te ontdekken waar ik geboren was waar ze gewerkt te hebben wat er allemaal gebeurd was en het was een prachige ontdekkingsreis maar er was ook een botsing tijdens die reis we gingen naar de naar de muziekvormen tempo net als het concertgebouw prachtig concertzalen en dan hoorden we de vijfde symfonie van broek naar terug naar ons appartementje in de in in de tram zei ik tegen mijn vrouw dit is toch echt het allermooiste wat we ooit hebben meegemaakt en ze kijkt me aan en zegt wie kan daar nou vn broek naar vijf houden het is toch verschrikkelijk daar bestaat geen mens op de wereld die dit mooi kan vinden we hebben een echte vlammende ruzie gehad en ik dacht van oh dus wat ik zelf beleefd het is niet vanzelfsprekend dat ieand anders dat ook beleefd ik was totaal verslaafd maar het wilde niet zeggen dat andere mensen die verslaving hadden het was dus een privé ervaring alles was nog persoonlijk wat ik wat i meemaakte totdat ik ging dirigeren en lesgeven dat was het moment dat ik muziek ging delen met anderen een nieuwe fase in mijn leveneerst koor directie ik mocht tijdens mijn studie mocht ik cora gaan dirigeren en geweldig met vijftien zestien twintig dertig zangers koormuziek beleven ik moet voorstellen dat je met mekaar deze muziek maakthet zalerin van francis polikwateen gelukzalige ervaring sorry polen de tweede ervaring ik mocht orkestdirectie gaan studeren we examen trouwens met hans wellen in hilversum en we kregen de kik van het dirigeren van vijfenzeventig mensen samen muziek maken ech tot hele hoog tot een heel hoog niveau ko komen dat was dat was fantastisch maar lesgeven onderwijzen dat was nog weer in volgende fase want dan sta je voor een groep mensen en dan mag je hier enthousiame en dan mag je kennis overbrengen op anderen dat is geweldig ik merkte toen tijdens dat lesgeven dat ik niet alleen zelfkauwerillingen had maar dat ook de mensen die met mij dat deelden dat zij ook al herinneringen kregen ik weet nog zo goed ik gebruikte altijd aan het eind van mijn cursus gebruikte ik het klarinetconcert van ozart dar is mozart weer en met dit klarinet van concert van mozart gebeurde met iedereen wat met mij gebeurde kauwringen morgen speelt door carol lijster jaren geleden en ik ik heb hem weer gevonden er staat ook op cd en prachtige uitvoering ik deed wat ontdekkingen ik deed wat ontdekkingen ik ontdekte dat klssieke muziek een universele taal is het is niet alleen voor mij het is niet alleen voor degenen met met wie ik met wie ik deel ook in china ook in afrika ook in amerika overal als je je best voor doet kun je ontzettend genieten van klassieke muziek omdat het een universele tal is wat ik ook ontdekte is dat als je de taal leert begrijpen en als je daarnaar luistert en vaker luistert dat het je ziels gelukkig maakt maar dan moet je wel echt heel erg je best wel doen dat gaat niet vanzelf popmuziek dat wordt geplucht dat hoor je veertig keer en dan denk je is een leuk ledje klassieke muziek hoor je één keer ja wat weet je dan nog moet je voorstellen dat je een klassiek nummer veertig keer hoort dan komt dus vel verder dan de popmuziek natuurlijkik kreeg een missie en mijn missie was ik wil de klassieke muziek toegankelijk maken voor iedereen niet beperkt tot een kleine elitaire groep maar voor iedereen dat is mijn missie geworden in mijn lven en op dat moment was ik natuurlijk nog bezig met de liefhebber maar om iedereen enthousiast te kunnen maken moest ik kunnen uitleggen wat nou het bijzondere van klassieke muziek was en dat vond ik heel erg moeilijk ik kon mooie verhalen vertellen dat ging allemaal wel vanzelf maar wat is nou het bijzondere het magische van de klassieke muziek en dat zag ik voor het eerst toen ik de speel van amadeus zag amadeus is voor mij de allermooiste speelfilm over klassieke muziek tideman pals besson bassethoorns mike rustig squish beschrijft wat nou zo bijzonder is sadle single noot hanging der anweveringan tillar net tok heroverde mooi kijkt de hele film en u bent en u bent overtuigd dus toen wist ik ook een beetje dat je het kon uitleggen wat zo bijzonder was aan klassieke muzikik ontdekte dat storytelling verhalen vertellen uitleggen ervoor zorgde dat de anderen ook allemaal enthousiast werdenik ging het dus delen met liefhebbers en dat deed ik als volgt eerst voor mezelf dat weten we vervolgens ging ik onderwijs groep van tien twintig dertig vervolgens ging ik dirigeren dat waren meer twintig tot tachtig mensen ik krijg de kans om bij kranten te gaan schrijven nou dan bereik je twintig dertigduizend mensen die proberen allemaal enthousiast te maken of nou om kritiek of om een negatief positieve kritiek gaat vervolgens natuurlijk de symfonieorkest ik heb jarenlang vor orkesten mogen werken geweldig daar zaten tweeduizend mensen in de zaal of bij het kerkfestival in rotterdam kwamen vijfentwintigduizend mensen naartoe geweldig steeds meer mensen kijken met me mee maar dat is een hele belangrijke het was nog steeds klassik muziek voor de happy few het was beperkt tot mensen die het hadden meegekregen goed moest dus nog een stap worden gemaakt hoe krijgen we nou voor mekaar dat klassieke muziek de voor de massa is voor iedereen toegankelijk werd een eerste stap daarin was mijn kennismaking met peter crone peter crone was een man die organiseerde operas in ahoi hij noemde dat stadionoperas k heb met hem mogen meemaken hoe hij in voetbalstadions in parijs in changhai in stootkar voor tachtigduizend mensen aia carmen traviatenbracht op een zeer hoog niveau de mensen genoten allemaal ontzettend dat was dus klassieke muziek voor een hele grote groep mensen en ze genoten net zozeer als de mensen in het concertgebouw klassieke muziek was dus ineens voor iedereen mar nog lang niet genoeg ik stopte bij de orkesten omdat ik dacht ja ik ben altijd voor mijn eigen zaal bezig maar dat publiek zit wereldwijd er zijn miljarden mensen die die er nog niks van af weten en technologie was hetgene wat mij kon helpen om iedereen te gaan bereiken allereerst was daar breedband ik ben dus met het internet aan de slag gegaan en vanaf negen tweeduizend zes via een een een groot portale opzetten dachten we dat breedband gaat ervoor zorgen dat iedereen van gaat genieten maar ja aps bestonden nog niet ivoren bestonden nog niet was hatstikke moeilijk bijna niemand die mee maar ik wist wel dat daar heel veel potentie zat en toen mocht ik terugkeren naar de oude wereld ik ging naar de televiiewereld en dat is heel interessant want je kunt hele mooie klassieke muziek voor grote groepen brengen als een opera in nederland doet al gauw vijftig tot honerdduizend mensen op televisie het mooie programma mastro wat onlangs door de avro is gemaakt dat bracht een komma vier miljoen mensen voor de televisie dat zijn hele grote aantallen en ze hebben allemaal enorm genoten dus televisie al is een heel belangrijk medium maar de nieuwe media is natuurlijk veel meer dan breedband en dan televisie want als je een hele mooie opname maakt kan op televisie brengen je kunt dvd van maken je kunt tegenwoordig via vireemant kun je dit bestellen en bekijken tub is het het kanaal voor de klassieke muziek geworden maar de metropolitan oper brengt klassieke muziek in de bioscoop daar zitten van wereldwijd tienduizenden sterker nog de beste voorstelling bracht vijfhonderdduizend mensen wereldwijd in vijfduizend bioscopen om naar een opera te kijken dat is sensationeel dus de nieuwe media was een enorme een enorme hulp geworden om klasieke muziek te helpen en ik zeg de nieuwe media is de grootste kans die de klassieke muziek in achthonderd tijd achthonderd jaar tijd heeft gekregen ant de nieuwe media zorgen ervoor dat klassieke muziek nu echt toegankelijk is voor iedereen maar daar moeten wel wat voor doen en we gaan nu naar de eindstreep toe want wat moet je dan doen storytelling is het noodzakelijke virus je moet er meer voor doen omdat je moeilijk kunt pluggen dus je moet heel veel verhalen vertellen dat doe ik niet alleen dat doen heel veel mensen over de hele wereld zoals lennart burnstein vroeger micheltilson thomas of in nederland onze eigen jan willem de vriend die dat heel vaak doet via via de wereld draait door en andere media de nieuwe media moeten we heel goed gebruiken als distributieinstrument en dat doen we en we bereiken al heel veel mense mee maar voor mij zit de toekomst bij de jeugdorkesten jeugdorkesten dr zijn er wereldwijd duizenden van n ofmeer hebben ons eigen almeerjeugdsymfonieorkest we hebben het utrecht studentenconcert in in in in utrecht wehebben het vuurorkest dr zijn in nederland driehonderd jeugdorkesten wereldwijd zijn er en paar honderdduizend jeugdorkesten en zij brengen een enthousiasme over wat echt ongekend is ik wil ook gaan afsluiten met de hoop voor de toekomst die in deze drie elementen zit maar vooral in het jeugdins even kijken tot slot naar een heel bijzonder fragment van et simon bolivar jeugdorkest uit venezuela geleid door gustavo dudamel dan s klassieke muziek een echt feestje de opening van een nieuwe zaalalleen maar jongeren in de zaal arabij zo is de klassieke muziek natuurlijk echt heel makkelijk bij een heel groot publiek te brengen heel raar maar de hoop voor de klassieke muziek en die is heel groot die begint dus op dit moment in venezuela bij de jeugdorkesten zijn er tweehonderd in venezuela en ik hoop dat u samen met mij ervoor gaat zorgn dat we het allermooiste geluid wat de westerse beschaving heeft voortgebracht bij miljoenen over de hele planeet kunnen brengen dank u wel | |
| 7 | |
| negentien tachtig ik was tien elf jaar en één ding wat ik het liefst deed samen met mijn broer was strips lezen we hadden hele stapels thuis en mijn lievelingsstrip was luckiluklukiluk met zijn witte hoed de grote redder strijder tegen het kwade en die die had altijd oplossingen dat was een fantastisch event en tegen wie streed die wat wat was zijn grootste tegenstanderde daltons altijd een een grijze of een donkere hoed maar niewe het was altijd duidelijk en het was eigenlijk hetzelfde als je vroger de oude westers op tv zat die zwartwit serie staat je bonanza en rol hide en dan had je altijd de de slechteriken met de zwarte hoed en de goede rekken met de witte hoed en wat maakt het eigenlijk heel makkelijk goed slecht je wist van tevoren precies waar je aan toe was en aan het eind van het verhaal zag je ze altijd tegen de zonzonnegang inrijden op oek naar een volgende avontuur en die keren varen nog goed uit ook ik ben rob rob vragen ik ben een trotse vader een partner een levensmiddelentechnoloog en ik werk bij de grootste chocoladefabriek van de wereld en daar ben ik best trots op maar ik heb een probleem wij hebben een probleem jullie hebben een probleem we zijn te dik wie heeft er een paar kilootjes te veel ik ik zie wat voorzichtige vingertjes ik zal de vraag anders stellen wie denkt er dat zijn partner een paar kilootjes te veel heeft ja nou dan krijgen we al een beetje in de gaten en en en das en probleem en dan praten we over kilos teveel we praten over overgewicht maar waar je ook over praat als je te veel overgewicht hebt dan dan heb je last van obesitas zwaarlijvigheid en obesitas zwaarlijvigheid is we zien dit vaak als een cosmetisch probleem dat is geen probleem wat dat betreft het is het verhoogt de risico op hart n vaatziekte verhoogt de risico op diabetes twee en het verhoogt de risicobegingsprobleem en dat is wel een probleem nou we zijn met zn allen daarmee bezig en als we nou praten hoe groot is dat probleem dan laten we ons even kijken we hadden straks al erover we hebben zeveneneenha miljard mensen op de adem een komma negen miljard daarvan die hebben last van overwicht e zeshonderd miljoen hebben last van obesitas nou dat zijn zulke grote getallen dat is heel rg veel en sinds negentien tachtig is dat verdubbel wat betekent dat nou wereldwijd eelijk de twaalf mensen maar in nederland is ongeveer wij zijn hier nederland de bv nederland nou dit is de zaal nederland vijftig procent van de mensen in nederland hebben last van overgewicht dus jullie helaas hebben last van overgewicht en een op de zeven mensen in nederland veertien procent hebben last van obesitas en das dan zeg maar ongeveer deze groep mensen hier dus als we daar straks op terugkomen dan weten we ongeveer hoe het verdeeld is maar hoe groot is dat probleem nou hoe complex is dat probleemer is een onderzoek geweest in engeland en die hebben dat heel eenvou in kaart gebrachte dan dan dan snap je het al van dr zijn dus heel veel factoren die daaroo daarmee van invloed zijn en dat varieert van opleidingsniveau beschikbaarheid van gezond voedsel maar ook is het veilig om op straat te fietsen en te wandelen en en en ook de hoeveelheid stressen zijn heel veel factoren die daarop van invloed zijn uiteindelijk hier zeg je dus dat zijn ongeveer acht sectoren honderd acht sectoren of elementen dus t is complex en je kan ook voorstellen als je één van deze zaken aanpakt dat je daarmee het probleem niet hebt weggenomen maar het mooie is dat eigenlijk in het centrum dan zie je het belangrijkste dat is de energiebalans en het engelse is dat heel mooi je eet het beto dont bern het je zet dan het jou das duidelijk maar terugkomen het is dus een complex probleem wat je wel ziet is dat iedereen daar toch een eenvoudig antwoord op hebt na laat ons gaan kijken een hele mooie en hilmi quota voor evie complex problem daar is een aanse dat is keer simpel en rong en en dat komt ook wel een beetje terug in de uitdagingen die wij krijgen nou voor voor deze helft van de aal jullie hadden last van overwicht wat doe je dan nou dan gaan we naar de bibliotheek of we gaan naar de boekhandel nou laten we online is een boekje gaan bestellen dieetboek das de makkelijkste oplossing hoeveel dieboeken dat kun je online bestellen je gaat nu naar bol dat komen iemand een idee ik hoor ik hoor vijf tegen hoor tweehonderd nog iemand anders tweeduizend het zijn er drieduiend eenennegentig in nederland ja dat eist nogal wat als we nu gaan kijken want mooie oek in kast vol maar we zitten inmiddels op de wereld we hadden heel veel mensen dan gaan we op de grootste online boekstore gaan zoeken hoeveel boeken die eet boeken kun je online bestellen we halen nederland drieduizend zullen er meer zijn dan iemand anders een idee ik hoor daar vierduizend een beetje meer jongens tienduizend ik haal je uit de brand tweehonderd twintigduizend vijfhonderd achtenveertig vorige week misschien dat het deze week wel meer zijn dus je ziet ook daar dat het een complex probleem is want zelfs als je een oplossing zoek dan weet je eigelijk nieteens wat je moet beginnen endaar zit dus de uitdaging want die uitdaging zit hem ook in van dit is comple voor de consument is ook complex voor de proucent nou als we gaan kijken dan we denken vaak in goed en slecht we hadden net al richtlijnen gehad laten we ens even gaan kijken goe slecht zout iemand idee goed of slecht slecht ik jako slecht nou slecht heb zout moeten we minder eten maar we moeten niet vergeten als je geen zout hebt dan ga je dood is is best lastig een andere transvetzuren goed of slecht ik zie een aantal mensen een beetje glazig kijken transfer gedeeltelijk haarde verder goed of slecht nog steeds blanco gezegd slecht ik zou zeggen slecht en het mooie van transvetzuren leek te zijn dat je harde wetten kon krijgen bleek echter dat dat slecht was voor je gastrol en het mooie is dat de industrie de inmiddels uit het grootste gedeelte van onze producten al heeft gehaald en jullie wisten het niet eten laatste dan laat ons even jeniemand blane is citroenzuur citroenzuur zit in elke levenselaan je van je lichaam maak je zelf aan fantastisch product daar kun je heel mooie dingen mee doen maar je ziet dus oo daar het is verwarrend het is complex want wat moeten we daar nou mee laten we nog eens een andere pakken eens even kijken ik zag teen even weg portie groter we hebben allemaal onderweg wil een keer iets iets drinken zijn we onderweg en dan kunnen we kiezen altijd uit klein standaard of groot nou das mooi wat kiezen we dan het onderzoek is getoond aangetoond dat we eigenlijk allemaal gemiddeld tussen klein en standaard kiezen nou dan heb je heel mooi maar wat hebben we inmiddels gedaanwe hebben klein standaard en groot en welke kiezen we nu ja weer tussen klein en standaard in want we willen willen eigenlijk niet klein willen ook niet extra gooit wel gewoon eigenlijk normaal zijn maar een van de dingen die we vergeten zijn is dat toen we vroeger bij onze oma een kopje thee gingen drenken wat was toen de maat was een mooi schoteltje mooi oortjetoen was dat de standaardmaat dus wat we zien is dat eigenlijk die maten we weten het eigenlijk niet meer precies we willen allemaal standaard maar wat is nu standaard dus die keuze die moeten we zelf maken en dit is niet iets van de laatste twintig jaar er is namelijk heel mooi onderzoek geweest door wanting wanting in amerika en die hebben de belangrijkste de roemt maaltijd alle tijden hebben ze onder ogen genomen het laatste avondmaal tweeënvijftig schilderijen hebben ze bestudeerd over duizend jaar dus we hebben een historie van duizend jaar in maaltijden eens bekeken en ze hebben ook daar gekeken naar de portiegrote ook naar andere zake maar hoeveel denken jullie dat die portie grote gestegen is in duizend jaar na vijfenzestig punt vijf procent dus u ziet ook dat het niet iets van de laatste jaren is iets wat heel lang al gaande is wat is er echter de laatste dertig veertig jaar gebeurd is die maaltijden zijn vergroot maar wij zijn minde gaan bewegen en dan komen weer terug op die energiebalansp wiens bordje ligt het nou nou de lanze beroemd tijdschrift heeft een hele mooie series gepubliceerd de obysityseries en die hebben daar ook naar gekeken en die kijken eigenlijk naar verschillende rllen we hebben de overheid we hebben het individu wij de scholen de retailers de supermarkten en de producenten en die hebben daar allemaal een rol in te spelen en het is daarom ook heel belangrijk dat wij als als consument als individu moeten we die rol nemen maar als industrie is het belangrijk dat dat we die rol nemen en ik als levensmiddelenhtechnoloog staat ervoor maar het mooie is dat we die rol ook al hebben genomen alleen vaak niet zichtbaar zouter verlaagd transvetzuren zijn eruit gehaald verzadigd vetters verlaagd portie groot is verlaagd we hebben hele andere labeling dan voorheen maar ook de allergenen zijn veel duidelijker gelabeld en en daar heel veel richtlijnen voor gedaan en belangrijk is dat heel van die nieuwe richtlijnen die zien jullie niet sinds tweeduizend tien hebben wij onze portie grote gemaximaliseerd op tweehonderd vijftig kilocalorieën maar heel vaak zien we dat niet maar het is belangrijk dat die dat di zelfregulering die werkt en dan moeten we mee verder gaan maar goed is allemaal mooi op vragen wat wat ga jij daar nou aan doen ja das een das een mooi want ik wil graag dat onze producten alle producten in het schap dat die beter worden wat betekent nou beter als we nu terug gaan kijken naar die zoutverlagingdie zoutverlaging als je die te snel doet wat doen we dan als consument dan zeggen we oh dat product smaakt anders willen we niet meer of we doen er thuis we zout bij dus is lasti dus als levensmiddelenindustrie moet je dat dan heel langzaam doen tegelijkertijd zien we ook dat wij als consument vaak een gedragspatroon hebben wat lastig is er is een interessant onderzoek gewees in frankrijk door professor chandon en die heeft zonder dat wij dat wisten heeft die snoepjes besteld in in een in een mooie winkel en die heeft er gelijk dingen op laten drukken die heeft er op een aantal heeft die standaard laten drukken en op een aantal anderen heeft die ligt of lovat laten drukken na ligt lovat en dit soort levensmiddelen betekent dat er dus dertig procent minder vet in zit dan zit er wel dus iets anders in maar wat he denk je dat de consument dan reageert als je de consument een keuze gaat maken moet ik een portie pakken dan pakken ze eigenlijk een normale portie van standaard ongeveer honderd tweeënnegentig kilocalorieën nou is een mooie portie als je echter vervolgens de consument die ligt of of vet gaat pakken dan gaan we meer pakken en de snoepjes zijn die anders dat was alleen maar lovat op gedrukt dus dus wat je ziet is dat onze keuzes of mendalihte of lovetproduct hebben in plaats van e zeggen vanne das mooi dan heb ik een voordeel want dan krijg ik minder kilocalorieën nee dan is ons gedrag dat we meer gaan eten en in deze studie was het eiuiteindelijk achtenveertig of zesenveertig procent meer dus das latig dus herformuleren moet je langzaam doen maar als je doet en je comuniceert het op de verkeerde manier dan gaan mensen niet minder eten dan gaan ze juist meer eten nou hoe zit dat nu met chocolade chocolade iedereen negen van de tien mensen houdt van chocolade de tiende persoon ligt meestal zeggen ze ook wel eens maar chocola is geen maaltijd vervangen het is geen dagelijkse snek het is t is we proberen gingen zonder chocolade te verkopen het is geen brokkelen het zijn geen worteltjes het is een traktatie en ik denk dat is belangrijk dat we moeten moeten zien en daarom staan wij ervoor dat w meer kleinere porties willen aanbiedenwat is nu mijn aanbeveling aanjullie als levensmiddelehnolog als als individu als consument nou eigenlijk is die baan aanbeveling heel erg simpel stap éénvan mind les naar mind voel dus een goed nederlands van graaien en snaaien naar genietenen das wel belangrijk want we eten vaak meer dan dat ons plezier geeft we eten door voor meer eind uit gewoonte of uit rituelen of dat het het lijkt gezellig maar uiteindelijk als je eet voor je plezier en voor je genoot zorg dan dat je het mindfoel daarvan geniet en de tweede uitdaging en dan komen we hier naar terug wat is jouw standaard kies jouw standaard want als ze allemaal een maandje kleiner kiezen wordt vanzlf een maatje minder bezit dat het is een complex probleem we moeten er samen aan werken en het ligt op verschillende bordjszegik best een gek woord consumeerhet gaat juist in dit geval om minder het gaat om meer genieten is bijna lunchtijd ik ben benieuwd wat er dadelijk op jullie bord ligt dank u | |