ba
stringlengths
1
1.88k
ru
stringlengths
1
698
is_correct
int64
0
1
idx
int64
0
177k
– Өфө: Китап, 2013.
– Уфа: Китап, 2021.
1
0
Ҡыҙҙырылған бойҙай, йәғни ҡурмас, ыуыҙ ҡоймағы, яңы быҙаулаған һыйырға бер биҙрә итеп быҡтырылған мәтрүшкә сәйе...
Иногда в нашем доме пахнет курмасом из каленой на огне пшеницы, блинами на сыворотке или запаренной для отелившейся коровы душицей...
1
3
Илағым килде ҡапыл...
Мне вдруг захотелось заплакать...
1
4
Ә ҡартәсәйемдең һынамыштары тағы ла серлерәк.
А приметы картэсэй еще более удивительные.
1
5
— Әй, эйе шул.
— Ах, да.
1
8
1 Ҡарурманда, бүре һуҡмағында, осрашты улар – ике ҡырағай йән.
В глухом лесу, на волчьей тропе встретились они – две дикие твари, две живые души.
1
9
Күҙемде асҡас, дәү йәнде, ниһайәт, тыштан күрҙем: ул ысынлап та шундай дәү, ике аяғы өҫтә ҡыймылдай, ҡулдары – уртала, башы аҫта тәгәрләп йөрөй.
Открыв глаза, я наконец-то увидела Родную снаружи: ее огромные ноги шевелятся в вышине, руки сложены посередине громадного тела, внизу качается голова.
1
11
Элек Шәрифә апайымдың бирнә һандығы ултырған мөйөштә ят әйбер күренә – дүрткел сумаҙан.
В углу, где раньше стоял сундук с приданым тети Шарифы, теперь красуется большой чемодан.
1
13
Ана, бер оста ғына, Биксәнәй осонда, әллә нисә Сәғүрә, нисек айыраһың уларҙы ҡушаматһыҙ? Әһә, телен систем ҡартәсәйемдең!
Вон, на том конце, где родник Биксэнэй, сразу нескольких зовут Сагура, и у каждой – свое прозвище, иначе как их различать?
1
14
Дөрөҫө, унда ла түгел хәсрәтем, ә тыуасаҡ туғанымда.
Вообще-то я думаю не о нем, а о будущем братике или сестренке.
1
16
Сталиндың хаталары етерлек, был һуғыш ул хәтлем ҡанлы булмаҫ ине, әгәр юлбашсы алдан күрһә.
У Сталина было полно ошибок, будь он более дальновидным, избежали бы мы многих страшных потерь, война была бы не такой кровопролитной.
1
19
— Алдашма, Бүреһуҡҡан олатай, бар, үҙең ҡайт, беҙ сорлауыҡ уйнайбыҙ, – тим, тауышымды баҫып ҡына, әтеү мине ишетеп ҡалһалар, малайҙар тиҙ үк эҙләп табасаҡтар.
Я в это время пряталась от мальчишек и, чтобы они не услышали, шепотом ответила: — Не ври, олатай, сам иди.
1
20
Яҡупова Г.М. Ҡатындар: трилогия / Гөлнур Яҡупова.
Якупова Г.М. Женщины : трилогия / Гульнур Якупова.
1
21
* * *
* * *
1
23
Йәһәт кенә ҡуҙғалды ла атайым, соландан ике тоҡто ике яурынына һалып тышҡа атланы.
Отец рывком вскочил, вышел в сени, закинул на плечи по мешку и зашагал во двор.
1
24
Мәүлиҙә мәүешерәк инде ул, әйттем дәһә, түшенә төкөрә, тип...
Конечно, Мавлида немного растяпа, говорила же, как она оплевала всю грудь...
1
25
— Улда һуғыштан ҡайтманы...
— Он тоже не вернулся с войны.
1
26
Хәҙер үҙебеҙ ҙә йөрөй башланыҡ унда, Мәүлиҙә әхирәтем менән кисә генә барҙыҡ, өс кенә туҡтап ял иттек.
Этим летом и мы изредка стали ходить туда, вчера с Мавлидой всего лишь три раза отдохнули, пока донесли ведра до дома.
1
27
Башта татар килен идем, кемгә – жиңги инде, аннары үзең күрәсең – Татар әби.
Сначала меня в деревне звали Татар-килен – снохой-татаркой, теперь вот Татар-эби.
1
28
...Август аҙаҡтарында, бер ҙур ҡабаҡтың эсенән емештәрен аралап алып ултырғанымда, әсәйем менән Зөлхизә өләсәйемдең һөйләшкәненә иғтибарлап ҡолаҡ һалдым.
Как-то в конце августа, когда я сидела дома и выбирала из тыквы семечки, услышала разговор мамы и Зульхизы-олэсэй, которые любили секретничать, пока рядом нет лишних ушей.
1
29
* * *
* * *
1
30
Күпмелер ваҡыттан һуң килеп ҡаранылар:
Через какое-то время проверили.
1
31
Тиҫтерҙәрең өс йыл тигәндә тып итеп ҡайтты ла төштө, ә һине көтә-көтә күҙ тондо...
Ведь твои сверстники, отслужив по три года, давно вернулись из армии, а тебя мы все ждали и ждали...
1
32
...Ниһайәт, тыуҙым!
...И вот я родилась!
1
33
– Сабый үҙ ризығы менән тыуа ул. Баязит кейәү ҙә, нишләп ташлап китһен, ти, һине, бынау алтын баланы (мине әйтә!).
– И зять Баязит не бросит ни тебя, ни эту, – она кивнула на меня, – золотую девочку. И свекровь у тебя добрая, не обижает, на похвалу не скупится.
1
34
Малайҙар!
Мальчишки!
1
35
Ә беҙҙең ҡапҡа төбөнән уларҙыҡына кәмендә ун аҙымдыр әле.
А от наших ворот до ее – шагов десять, не меньше.
1
37
Йылғаның яҙғы ташҡында өҙөлөп ҡалған бөгөлөндә, ҡамыш араһында, оя ҡора, бала сығара.
Эта птица строит свое гнездо в зарослях камыша, выводит птенцов.
1
39
Ана, тәҙрә асыҡ, ҡапҡалағы әллә күгәрсен, әллә аҡҡош миңә әле лә ҡырын ғына ҡарап тора – әһә!
Вон, окно открыто, а тот, не то голубь, не то лебедь, косится на меня – ну-ка я ему прямо в глаз!
1
42
Атайым ҡайтҡанға өс ай ҙа булып киткән, имеш.
Три месяца, как приехал отец, пролетели, как три дня.
1
43
«Беләбеҙ, кәрәкмәй, зинһар, һөйләмә», – тиҙәр.
— Не говори об этом, мы уже знаем, пожалуйста, перестань!
1
47
Былай уның әле һаҡалы юҡ, егерме өс йәшлек кенә сағы.
На самом деле у папы нет пока седой бороды, ему всего двадцать три.
1
50
Беҙ кеше түгелдер шул...
Как будто мы тут не люди...
1
51
Ҡурҡыныс һүҙ микән әллә ул ЗАГС?
Неужели такое страшное слово «ЗАГС»?
1
54
Ғәрләнгәндер Гөлбикәһенең хәленән, башын сит яҡҡа олаҡтырғандыр һуғыштан һуң, тип фараз итеүселәр ҙә булды.
Были и такие, кто говорил, что, мол, от стыда за жену-каторжанку на чужбине остался.
1
55
Көтә инде, тәҙрә төбөнән китмәй, урамдан күҙен алмай.
Вот и ждет его, караулит у окна, глаз не сводит с дороги.
1
56
Ер туңған, оҙаҡламай ҡар күҙе лә күренер.
Земля промерзла насквозь, наверное, скоро выпадет первый снег.
1
57
Инде мин дәү йән менән йылы йомро имсәктәре аша тоташам, уларҙан алмаш-тилмәш баллы һөт имәм.
И тут я снова соединилась с ней через теплую круглую грудь, всасываю из нее сладкую жидкость.
1
59
Көн дә һаҡ аҫтында быяла заводы өсөн сеймал – һүнгән вулкан итәгендәге көлдө, ти, – тейәтергә йөрөткәндәр, көн дә кәбеҫтә һурпаһы эсергәндәр.
Каждый день ее под охраной водили вместе с другими на работу – грузить сырье для стекольного завода. Кормили капустной баландой.
1
60
Мин дә, аяҡтарымды һауала һәлендергән килеш, шымтайҙым да уның күҙҙәренә баҡтым. Оҙаҡ, бик оҙаҡ бағыштыҡ һымаҡ.
Я, присмиревшая, свесив ноги, тоже глядела ему прямо в глаза, удивилась про себя, что они сине-зеленоватым цветом напоминают осоку.
1
61
Балыҡтарға ҡулын һуҙҙы... һәм уянып китте.
Протянула к ним руки и... проснулась.
1
64
«Камил бит, мин дөрөҫ әйткәнем, – тип ҡыуана Мәүлиҙә, – ана лаһа турғайы!»
Я угадала! – радуется Мавлида. – Вот, смотри, "птенчика" видать».
1
65
— Һин әбей түгелһең әле, күҙлек кейһәң генә оло сырай керә әҙерәк, – тип йыуатҡан булам уны, ыңғайына.
Я успокаиваю ее, что она не такая уж старая. Просто, дескать, очки придают ей солидность.
1
66
* * *
* * *
1
68
Береһе үлгән, икенсеһе тере һымаҡ?
Один дохлый, а второй, кажись, жив.
1
69
Өләсәйем мин Күрәнленән әйләнеп ҡайтҡанда ла аласыҡ алдында алйып баҫып тора ине. Ҡобараһы осҡан.
Когда я вернулась с реки, олэсэй все еще столбом стояла там, где я застала ее.
1
70
— Холҡоң Рәйханаға тартҡан, ул да күҙгә ҡарап, танмай һөйләшә.
— Как ты похожа нравом на Райхану, она тоже всегда выкладывает правду в глаза.
1
71
— Һеҙгә ни, төпкөл ауылда...
— Вам, конечно, в глухой деревне...
1
72
— Һөйләп торам даһа...
— Говорю же тебе, да...
1
76
Атайым ҡайтып килә, ҡулында бүре тиреһенән тегелгән бүрек. Тотоп ҡарамайынса уҡ беләм: Бүреһуҡҡан олатай атайыма тип иләп ҡуйған тирене әллә күпме ваҡыт соланында киреүле тотто, ә яңыраҡ бесеп, бүрек тегеп ултыра ине.
В руке шапка из волчьей шкуры, Бурехуккан-олатай еще давно эту шкуру выделал, она долго висела у него в сенях на перекладине, недавно достал ее, сам раскроил, сам сшил для папы... волчью шапку.
1
77
— Әсәй, һин кисә, бик ҙур эш бар иртәгәгә, тигәйнең?
— Мама, ты вроде вчера говорила, что с утра предстоит важное дело?
1
78
Ҡеүәтле ҡойроғо «ҡоп» итеп ергә ҡағылды, типкер тырнаҡтары «ҡуян»ды матҡыны.
Мощным хвостом Ыласын слегка коснулся земли, вонзил когти в добычу.
1
81
Улым булһа, Ыласын тип нарыҡларға хыялланғайным...
— Я всю жизнь мечтал, что если будет у меня сын, дам ему имя Ыласын...
1
83
Ҡулындағы бәпесе тубығына тәгәрәп төшкән, күҙҙәре йомоҡ...
Малыш выпал из объятий на ее колени, глазки закрыты...
1
84
Бөркөтсөнөң һәр ишараһын аңлап тора кеүек.
Кажется, все понимает без единого слова.
1
86
Бында тик үҙебеҙ генә.
Дома лишь мы.
1
87
— Через два дня придешь. – Оҫта знакум ике бармағын күрһәтте лә нығытып ҡуйҙы: – Ладно?
— Через два дня придешь, – Мастер показал два пальца, подтверждая договор: – Ладно?
1
88
Моғайын, мин күлдә – балыҡ яралғыһы, ыуылдырыҡ эсендәге селбәрәмендер?
Может быть, я – обитатель озера, рыбья икра или малек?
1
89
Шул тиклем оҡшашҡан улар, айырып та булмай.
Они так похожи друг на друга, что не могу их различить.
1
91
Ярай, әләйһәң, мин үсегә белмәйемме ни?
Ну ладно, я тоже набрала в рот воды.
1
97
— Ярар, уларын һөйләгәнең бар.
— Ладно, про это мы уже слышали.
1
98
Исламетдин ағайҙың улы. — Ә, Исламетдиндыҡы булғас, йүнһеҙ малай түгелдер?
— Ну если он сын Исламетдина, наверное, неплохой мальчик?
1
99
– Ҡартәсәйем тымғас, атайым дауам итте:
Картэсэй притихла, а отец продолжил:
1
100
Мин һиңә тип йәй көнө бер көлтә мәтрүшкә йыйғайным...
Я для тебя еще летом собрала охапку душицы...
1
102
Инеп торманым, үҙебеҙгә боролдом.
Не стала к ним заходить, развернулась обратно.
1
103
Рәхмәт инде Әмингә, мөғәллим ҡустыға, ҡанатыңды бәпләп тора.
Спасибо Амину, дорогому учителю, что не забыл про тебя.
1
104
Ә миңә теймәй, «Кәйҙерем»дән һалдырып тик йөрөйөм үҙен.
Лишь я могу называть его Торопыжкой, меня он не трогает.
1
105
Хәйруллаһы уның өҫтөнән ике тапҡыр йәш кәләш (ҡыҙҙан, ти!) алып ҡараған, тора алмаған.
Он якобы пытался сбежать, дважды женился на молодушках, но все равно возвращался к своей Фаризе.
1
106
Ә инде дүртемә китеп, «шәп ҡатын» буласағым фаразланғас, мин хәбәрҙең айышын үҙ аллы аңғарырға өйрәндем.
А когда мне пошел четвертый год, и уже стало ясно, что из меня вырастет достойная женщина, я научилась догадываться о многом сама.
1
107
– Әсәйем, Карагандаға китмәҫ өсөн, ун мейесте һылап бурларға ла әҙер, күреп торам.
Вижу, что мама, лишь бы не ехать в Караганду, готова и десять печей обмазать и побелить.
1
108
Былай, ул еңгәне күргәнем юҡ түгел, һауынсы булып эшләгәнен беләм.
Тетю Фаризу я изредка встречала, знаю, что работает в колхозе дояркой.
1
111
Зөлхизә өләсәйемдән, хисапҡа алып, фекер һораусы юҡ инде, ә минән ниңә һорамайҙар?
Вот как, сидят, обсуждают, а меня и в расчет не берут.
1
112
Таңғы һибеүгә уятмайҙар, ә кискеһенән беҙҙе ҡалдырмайҙар.
Правда, на утренний полив нас не будят, а уж вечерний – за нами.
1
113
— Һеҙгә бында, төпкөл ауылда, күп нәмә ҡараңғы инде ул. Мин унда, хеҙмәттә, төрлө милләт араһында күпте аңланым.
— Вам тут, в глухой деревне, не все известно. А я на службе многое понял.
1
114
Тәүге ауыртыу, тәүге күҙ йәше.
Первая боль, первые слезы.
1
115
Еңел уҡыным, әсәйем эре хәрефтәр менән яҙа, асыҡ ҡына итеп.
Пишет мама разборчиво, большими буквами, несложно понять.
1
120
Түгел шул! Ана бит, эргәмдә баҫып тора ул герой, ауыҙын йырып.
Эх, нет, вот он, герой, стоит рядом и улыбается, весь в пылу охоты.
1
123
Жанкисәк тә булдым берәүгә...
Да, в свое время кое для кого была Жанкисэк – Отрада души...
1
124
Тотош һөйләһәң, оҙаҡ...
Если про все рассказывать, получится долго.
1
125
Холҡома күнеп бөткән ҡартәсәйем дә аптырап ҡалды:
Картэсэй опешила:
1
127
* * *
* * *
1
128
Әсән дөм иҫәр ҙәһә...
— Нет...
1
130
...Хозур йәйге көн.
...Теплый летний день.
1
131
— Яҙғы сәсеүгә сәскес-тырмалар әҙер, көҙгә тиклемен күҙ күрер.
— К весеннему севу вся техника уже готова, а дальше видно будет.
1
132
Уңарсы тирә-яҡты ҡыҙыра һалып байҡап, Бүреһуҡҡан энекәш килеп етте, гәпкә ул оҫта, һәүетемсә генә һөйләшеп сәй эстек.
Тем временем подошел Ахмадин, и мы долго пили чай, слушая байки, на которые он признанный мастер.
1
133
Никах көнөндә тәү күрҙем уны, мин бит күрше ауылдан, Ерекленән.
Увидела его только во время никаха, я же родом из соседней деревушки – Зирикле.
1
134
Башын артҡа ташлап, ҡысҡырып көлөп ебәрҙе лә, кәүҙәмде ҡымтып тотҡан ҡулдарын алға һуҙып, оҙаҡ итеп миңә ҡарап торҙо.
Но, кажется, все равно удивила отца, потому как он, вытянув руки и откинув назад голову, долго и пристально смотрел на меня.
1
135
Гәүһәр менән Баязиттың ҡыҙы.
Дочка Баязита и Гаухар.
1
137
Әле берәү ҙә белмәй Фаризаның Хәйрулланан олораҡ икәнен, тәжрибәлерәктәре һиҙенһә лә, ун йәшләп айырма барҙыр, тип башына ла килтермәй.
Еще никто не знает, насколько старше она своего мужа.
1
138
Бар, ти, тәүге иренән бер улы, Силәбелә ҡалған икән уныһы.
У нее, по слухам, от первого мужа есть сын, который остался в Челябинске.
1
139
Кемде?
А кого?
1
140
* * *
* * *
1
141
Бына – мин юллаған сәбәп тә... Донъябыҙ былай бөтөн ҡаласаҡ: баҙ тулы бәрәңге, ҡабаҡ уңды, көнбағышыбыҙ ике тоҡ булды.
Конечно, хозяйство он оставляет в исправности: полный подпол картошки, тыква в этом году уродилась, семечек подсолнечника собрали аж два мешка...
1
142
Иҫем китеп уҡыным, донъяла шундай мөхәббәт булмайҙыр, тип. Әкиәттер, тип...
Удивлялась, думала: в жизни, наверное, не встретишь подобной любви, такое бывает лишь в сказках...
1
143
— Беләм дә инде, янғын мискәһен ҡарауыллай. «Мин ҡарауылсы түгел, ә янғын һүндереүсе, пожарник!» – ти үҙе.
— Знаю, знаю, караулит колхозные амбары, а заодно пожарную бочку и каланчу, и хвалится, что он не сторож, а пожарный!
1
144
— Һүҙ эйәһе менән йөрөмәй... Ҡартәсәйем шулай ти.
— Как говорит моя картэсэй, у слухов нет хозяина...
1
146
— Фариза еңгә, һиңә ифрат ҙур йомошом бар...
— Тетя Фариза, у меня к тебе огромная просьба...
1
147
Эйе...
Да...
1
150
– Һинең йәшеңдә, ғәҙәттә, әкиәт уҡырға әүәҫ булалар.
– В твоем возрасте дети обычно сказки читают.
1
151
Минең менән ҡалһа – булыр ирем, ҡалмаһа... Ярһып китеп, артығын әйттем, аңлайым.
Останется вместе со мной, значит, будет муж, если ж не захочет, то...
1
152