Datasets:

seanghay

/

khmer-dictionary-44k

like 6

ឧបត្ថម្ភ

កិ.

[អ៊ុ-បុ័ត-ថ័ម]

ខ្មែរប្រើជា កិ. ក៏មាន "ទំនុកបម្រុង; ទល់ទ្រ; គាំទ្រ; ពឹងផ្អែក"

ឧបត្ថម្ភគ្នា; ជួយឧបត្ថម្ភឱ្យមានមុខការរបរ។

ឧបទេស

ន.

[អ៊ុ-ប៉ៈ-ទេស]

ពាក្យប្រៀនប្រដៅរបស់គ្រូអាចារ្យតៗមក។

ឧបទ្រព

គុ.

[អ៊ុ-ប៉ៈ-ទ្រប់]

ខ្មែរប្រើជា គុ. ផងក៏មាន។

ឧបទ្វីប

ន.

[អ៊ុ-បុ័ត-ទ្វីប]ឬ[អ៊ុ-ប៉ៈ-ទ្វីប]

(ភូមិ.) ចំណែកមួយនៃទ្វីបដែលតូចជាងអនុទ្វីប លយចូលទៅក្នុងសមុទ្រ

ឧបទ្វីបឥណ្ឌូចិន ឧបទ្វីបកូរ៉េ ឧបទ្វីបអ៊ីតាលី...។។

ឧបធារណ៍

ន.

[អ៊ុ-ប៉ៈ-ធា]

ដំណើរចូលទៅជិត ការទ្រទ្រង់ ការពិចារណា ការសន្មតទុកថាពិត។

ឧបមា

កិ.

[អ៊ុ]ឬ[អុ-ប៉ៈ-ម៉ា]

ខ្មែរប្រើជា កិ. ក៏មាន "ប្រៀប, ប្រៀបប្រដូច"

ខ្ញុំសូមឧបមាឱ្យឃើញ, ដូចជា ...។

ឧបមា

គុ.

[អ៊ុ]ឬ[អុ-ប៉ៈ-ម៉ា]

ប្រើជា គុ. ក៏មាន "ដែលប្រៀប, ដែលប្រដូច"

ពាក្យឧបមា។

ឧបមេយ្យ

ន.

[អ៊ុ-ប៉ៈ-ម៉ៃ]

សេចក្ដីដែលគួរប្រៀបធៀបគ្នាបាន, សេចក្ដីជាគូគ្នានឹងឧបមា

អ្នកត្បាញសំពត់ចេះតែជឿនការទៅមុខ, យ៉ាងណាមិញ; អាយុរបស់សព្វសត្វចេះតែលឿនទៅមុខ ក៏យ៉ាងនោះដែរ (សេចក្ដីក្នុងសង្កាត់ដើមជា ឧបមា, សង្កាត់ចុងជា ឧបមេយ្យ)។

ឧបយោគ

ន.

[អ៊ុ-ប៉ៈ-យោក]

(ព.វ.) ទុតិយាវិភត្តិនាម (ហៅ ឧបយោគវចនៈ ក៏បាន)។

ឧបរាជ្យ

គុ.

[អ៊ុ-ប៉ៈ-រ៉ាច]

ប្រើជា គុ. ក៏បាន "ដែលជារបស់ក្សត្រិយ៍ឧបរាជ"

មុខក្រសួងឧបរាជ្យ, ខេត្តឡើងឧបរាជ្យ។

ឧបវាទ

គុ.

[អ៊ុ-ប៉ៈ-វាត]

ប្រើជា គុ. ក៏មាន

(ព.កា.) ដាស់ស្មារតី ឧបវាទជាពាក្យគួរចៀសវាង បើភ្លាត់គួររាងលែងពោលទៀត ព្រោះជាសម្ដីនាំចង្អៀត បើចេះតែឆ្លៀតនាំព្រួយចិត្ត។

ឧបសម្ប័ទ

កិ., គុ.

[អ៊ុ-ប៉ៈ-ស័ម-ប័ត]

ខ្មែរប្រើជា កិ. ឬ គុ. ក៏មានខ្លះ "បួសភិក្ខុ, បំបួសភិក្ខុ"

ទៅបុណ្យឧបសម្ប័ទនាគ ...។

ឧបសម្ព័ន្ធ

ន.

[អ៊ុ-ប៉ៈ-សំ-ព័ន]

(ច្ប.) លិខិតភ្ជាប់ទៅនឹងលិខិតសំខាន់ (ៗ) មួយ ដើម្បីបំពេញលិខិតសំខាន់នេះ ឬដើម្បីបញ្ជាក់ថាលិខិតសំខាន់នេះត្រឹមត្រូវ

ឧបសម្ព័ន្ធនៃសន្ធិសញ្ញា, អនុក្រឹត្យនិងឯកសារឧបសម្ព័ន្ធ។

ឧបាទិន្នក

ន.

[អ៊ុ-ប៉ា-ទិន-នក់]

សង្ខារឬអ្វីៗដែលមានវិញ្ញាណ (ហៅឧបាទិន្នកជាតិ, ឧបាទិន្នករូប ឬ ឧបាទិន្នកសង្ខារ ក៏បាន)។

ឧបាទេសិក

ន.

[អ៊ុ-ប៉ា-ទេ-សិក]

(ច្ប.) ជនដែលទទួលស្នងសិទ្ធិតាមផ្លូវច្បាប់ឬទទួលស្នងការទាមទាររបស់បុគ្គលម្នាក់ទៀតតាមរយៈឧបាទេសកម្ម។

ឧបេក្ខា

ន.

[អ៊ុ-ប៉េក-ខា]

(ព.ពុ) នេះជាប័ក្ខពួកនៃព្រហ្មវិហារធម៌បួន, រាប់រួមគឺ មេត្តា ការរាប់អានជិតដិតស្និទ្ធស្នាលនឹងគ្នា, ករុណា ការអាណិតអាសូរគ្នាទៅវិញទៅមក, មុទិតា ការរីករាយជានិច្ចចំពោះសេចក្ដីសុខ ចម្រើននៃអ្នកដទៃ, ឧបេក្ខា ការតាំងចិត្តជាកណ្ដាលៗស្មើៗ។ ព្រហ្មវិហារធម៌ទាំងបួននេះ ជាប្រភពនៃសន្តិភាពនិងវឌ្ឍនភាពក្នុងលោក ...

(ព.កា.) ថា មេត្តា-ករុណា-មុទិតា ឧបេក្ខាទាំងបួននេះសោភា ប្រសិនបើជនទាំងអស់គ្នា អាចកាន់រក្សាឱ្យដិតដល់។ សមលោកទាំងមូលបានសុខស្ងប់ ត្រឡប់ជាឥតជ្រួលច្របល់ ព្រោះធម៌បួននេះបញ្ចេញផល ផ្ដល់សន្តិសុខឱ្យជានិច្ច។ សូម្បីដាច់តែមេត្តាមួយ ទុក្ខព្រួយតែងតែប៉ះទង្គិច ឈឺចាប់ក្ដៅផ្សាជាងឃ្មុំទិច លិចលង់ហិនហោចជាអនេក។

ឧបេក្ខា

គុ.

[អ៊ុ-ប៉េក-ខា]

ខ្មែរប្រើជា គុ. ក៏មាន

ចិត្តឧបេក្ខា ចិត្តជាកណ្ដាល, ចិត្តព្រងើយកន្តើយ។

ឧបោសថ

ន.

[អ៊ុ-ប៉ោ-សៈ-ថៈ]ឬ[អ៊ុ-បោ-សត់]ឬ[អ៊ុ-បោ-សុត]

ថ្ងៃសម្រាប់រក្សាឧបោសថសីល (ថ្ងៃសីល)

ថ្ងៃឧបោសថ។

ឧបោសថ

ន.

[អ៊ុ-ប៉ោ-សៈ-ថៈ]ឬ[អ៊ុ-បោ-សត់]ឬ[អ៊ុ-បោ-សុត]

ការប្រជុំស្ដាប់បាតិមោក្ខរាល់តែកន្លះខែរបស់ភិក្ខុសង្ឃ (តាមលក្ខណៈក្នុងវិន័យ)

សង្ឃប្រជុំគ្នាធ្វើឧបោសថ។

ឧបោសថិក

ន.

[អ៊ុ-ប៉ោ-សៈ-ថិ-កៈ]

អ្នករក្សាឧបោសថសីល

(ព.កា.) ថ្លែងពីអធ្យាស្រ័យនៃឧបោសថិក ក្នុងថ្ងៃមួយយប់មួយ ឧបោសថិក គេអាចបង្វឹក ចិត្តឱ្យឃ្លាតឆ្ងាយ ពីកាមគុណ មិនឱ្យរាយមាយ កិច្ចការសម្ទាយ គេឈប់មិនធ្វើ។ ថ្ងៃមួយយប់មួយ ឈប់គិតមិនព្រួយ គេតាំងចិត្តស្មើ នឹកឆ្ពោះតែសីល ហើយនិងអំពើ អ្វីដែលគួរធ្វើ ទើបធ្វើតាមគួរ។

ឧប្បត្តិ

ន.

[អ៊ុប-បុ័ត-តិ]

ការកើត, ការកើតឡើង; ការចាប់ជាតិ, កំណើត។

ឧប្បត្តិក

គុ.

[អ៊ុប-ប៉ៈ-ដិក]ឬ[អ៊ុប-ប៉ៈ-ដឹក]

ដែលបណ្ដាលកើតឡើង; ដែលប្រតិដ្ឋផ្សំ, ដែលសន្មតថា

ពាក្យឧប្បត្តិក, សេចក្ដីឧប្បត្តិក។ (ព.កា.) សម្ដីឧប្បត្តិកឡើងឯងៗ គួរក្រែងកុំអាលប្រញាប់ថា- តាមភ្លាមត្រូវតែពិចារណា បើពិតសឹមថាកុំធ្វេសធ្លោយ។ ដ្បិតពាក្យឧប្បត្តិកសឹងតែភ្លាត់ ចេញតែពីមាត់ជនកម្សោយ មនុស្សល្ងង់ជ្រុលជឿលុះថ្ងៃក្រោយ នាំឱ្យអ្នកផងមើលងាយ។

ឧប្បត្តិក

ន.

[អ៊ុប-ប៉ៈ-ដិក]ឬ[អ៊ុប-ប៉ៈ-ដឹក]

ការកើត; ការចាប់ជាតិ។ ខ្មែរប្រើសំដៅសេចក្ដីថា "ការកើតឯង; ការចាប់កំណើតឥតមាតាបិតា, ឥតមេបា; ឧបបាតិក"

ឧប្បត្តិកនៃពួកដង្កូវ។

ឧភយោរាជ្យ

គុ.

[អ៊ុ-ភៈ-យោ-រាច]

ប្រើជា គុ. ក៏បាន "ដែលជារបស់ក្សត្រិយ៍ឧភយោរាជ"

មុខក្រសួងឧភយោរាជ្យ, ខេត្តឧភយោរាជ្យ។

ឧរ៉ៃ

ន.

[អ៊ុ-រ៉ៃ]

សម្រាប់ប្រើជា (ព.ប្រ.) ធៀបអ្វីៗឬមនុស្សជាទីស្រឡាញ់ថាដូចជា ឱរ៉ៃ,

ដូច (ព.កា.) ថា ហៃស្ងួនឱរ៉ៃថ្លៃកម្សត់ គួរអត់ទ្រាំទៅកុំសោកឡើយ ធ្វើម្ដេចយើងកើតក្នុងលោកហើយ កោះត្រើយនៅត្រង់សីលនិងធម៌។ គួរយើងខំស្រាវជ្រាវរាវរក ជ្រើសយកតែគុណដ៏បវរ គង់យើងនឹងបាននូវអំណរ ដែលសីលនិងធម៌ផ្ដល់សុខឱ្យ។

ឧល្លង្ឃនៈ

កិ.

[អ៊ុល-ឡង់-ឃៈ-នៈ]

ខ្មែរប្រើជា កិ. សម្រាប់ (រ.ស.)

ទ្រង់ព្រះឧល្លង្ឃនៈ ទ្រង់លោត, ទ្រង់ផ្លោះ (ប្រើជា ទ្រង់ព្រះឧល្លង្ឃនាការ ក៏បាន, អ.ថ. អ៊ុល ឡង់ ឃៈ នា កា)។

ឧល្លោកនៈ

កិ.

[អ៊ុល-លោ-កៈ-ណៈ]ឬ[អ៊ុល-ឡោ-កៈ-ណៈ]

ខ្មែរប្រើជា កិ. សម្រាប់ (រ.ស.)

ទ្រង់ព្រះឧល្លោកនៈ ទ្រង់សម្លឹង

ឧស្សាហកម្ម

ន.

[អ៊ុស-សា-ហៈ-កាំ]

ការធ្វើរបស់អ្វីៗឱ្យកើតបានជាជំនួញទួទៅ, ការបង្កើតរបស់ប្រើប្រាស់តាមសម័យនិយម

រោងឧស្សាហកម្ម។

ឧស្សាហៈ

គុ.

[អ៊ុស-សា-ហៈ]

ប្រើជា គុ. ក៏មាន "ដែលមានព្យាយាម, ដែលជាអ្នកឱហាត, សង្វាត, ខំប្រឹង"

មនុស្សឧស្សាហ៍, ក្មេងឱសាហ៍ (ព.កា.) ប្រដៅកូន ហៃកូនរាល់គ្នា ត្រូវមានឧស្សាហ៍ កុំខ្ជិលច្រអូស កម្ជិលទ័លក្រ ដូចដើរដួលស្រូស សុំគេងងូស ព្រលូសកេរ្តិ៍ឈ្មោះ។

ឧស្សាហៈ

កិ.

[អ៊ុស-សា-ហៈ]

ខ្មែរប្រើជា កិ. ក៏បាន "ឱហាត, សង្វាត, ខំប្រឹង"

ឧស្សាហ៍ធ្វើការ, ឧស្សាហ៍រៀនសូត្រ។

ឧឡារសត្ត

[អ៊ុ-ឡា-រ៉ៈ-ស័ត]

(ព.ពុ.) ពោធិសត្វ។

អូចៗ

គុ.កិ.

[អូច-អូច]

បន្តិចៗ ឆៀបៗ

ឈឺអូចៗ គឺឈឺបន្តិចៗ, ឈឺឆៀបៗ, រមាស់អូចៗ គឺរមាស់ឆៀបៗ។

អូត

ន.

[អូត]

ឈ្មោះដំណើរភ្លេងពិណពាទ្យមួយបទ សម្រាប់លេងត្រង់ថ្នាក់ល្ខោនអូត (ល្ខោនធ្វើជាយំសោក)

ភ្លេងអូត (បុរាណហៅ ភ្លេងឱត)។

អូន

ន.

[អូន]

ពាក្យសម្រាប់ហៅស្ត្រីជាគូស្នេហ៍

អូនសម្លាញ់ចិត្តបង!។

អូស

កិ.

[អូស]

(ព.ប្រ.) យករបស់ពីកូនបំណុលដោយកំហែងបង្ខំចិត្តឱ្យព្រមសង

ទារប្រាក់ពុំបាន អូសយកគោមួយនឹម។

អូស

កិ.

[អូស]

ទាញព្រយុងគ្នា

គោម្ខាងដើរអូសអាម្ខាង។

អូស

កិ.

[អូស]

(ព.ទ.បុ.) ធ្វើការដែលមានរឿងទើសទាក់ឱ្យកើតបានដោយស្រួល ពុំឱ្យមានផុររមាស់មោះហ្មង។

ឩម!

ឧ.

[អូម]ឬ[អូ-ម៉ៈ]

ខ្មែរប្រើជាពាក្យផ្ដើមមន្តអាគម (អ.ថ. អូម ឬ អូម៉ៈ), ក្លាយមកពី ឱម!។

អួត

គុ.

[អួត]

ដែលជាអ្នកអួត

មនុស្សអួត។

អួន

កិ.

[អួន]

(ព.ប្រ.) ជាប់អួន គឺជាប់ឃុំឬជាប់ចំណោម, ជាប់កុន

(ព.កា.) ប្រៀប ប្រយ័ត្នផុងខ្លួន ក្រែងលោជាប់អួន ពិបាកបង្រះ ដូចជនអន្ធពាល មានចិត្តស្រាលខ្លះ ជាប់អួនឡេះឡះ អ្នកណាជួយកើត?។

អួល

កិ.

[អួល]

(ព.ប្រ.) ក្ដួលចិត្តគាំងសម្ដីរកកល់ស្ដីពុំកើត

នឹកឡើងអួលដើមកស្ដីមិនរួច។

អើក៏

ឧ.

[អើ-ក]

ចុះ? ហ៏ចុះ? មើលហ៏?

អើក៏ចំណែកខាងអ្នក តើអ្នកយល់ដូចម្ដេច?។

អើតងើត

[អើត-ងើត]

ទៅមកសួរនាំដោយសេចក្ដីរាប់រកគ្នា, ទៅមកសួរសុខទុក្ខគ្នា

ខ្ញុំឈឺទទួលទានដំណេកជាប់ជាងបីខែហើយ ឥតមានញាតិណាគេមកអើតងើតទេ!។

អើបឡើប

គុ.

[អើប-ឡើប]

ដែលតែងតែអើបឡើបដោយមកមិនទាន់ពេលកិច្ចការ

មនុស្សអើបឡើប។

អៀន

គុ., ន.

[អៀន]

ប្រើជា ន. ឬ គុ. ក៏បាន

មានអៀន; មនុស្សអៀនច្រើន។

អៀវ!

ឧ.

[អៀវ]

(ព.ប្រ.) ពាក្យស្រែកឱ្យសញ្ញាគ្នាក្នុងល្បែងស្ដេចចង់ ក្នុងវេលាដែលមនុស្សម្នាក់ក្នុងពួកម្ខាងចូលមក, ត្រូវត្រង់លើឈ្មោះដែលគេបានខ្សឹបគ្នារួចហើយថា "ស្រឡាញ់. .។ "។

អេក

ប.

[អេក]

(ព.ប្រ.) ពាក្យសម្រាប់និយាយផ្សំជាមួយនឹងពាក្យ អរ ឬបែក ថា អរអេក គឺអរខ្លាំងស្ទើរភ្លេចខ្លួន, អរឆ្លេឆ្លា (ដូចជាខ្មែរលើស្រវឹងស្រាអេក)។

អេចអូច

គុ.កិ.

[អេច-អូច]

(ព.ប្រ.) ដែលគ្រាន់តែខ្សឹបខ្សៀវចចាក់ចចុចនាយអាយមិនទាន់សម្រេចការជាអ្វីនៅឡើយ; រឆៀបរញេញ

ឮគេនិយាយអេចអូចមិនទាន់ប្រាកដ (និយាយថា រអេចរអូច ក៏បាន)។ (ព.កា.) ខ្សឹបខ្សៀវអេចអូច ជួននាំឱ្យខូច ប្រយោជន៍តូចធំ ជួនកើតរឿងហេតុ ណាមួយពុំសម ជួនភ័ន្តច្រឡំ ព្រោះខ្សឹបអេចអូច។ មានរឿងពីព្រេង ថ្លែងពីការលេង ល្បែងខ្សឹបបង្ខូច ឱ្យបែកសាមគ្គី ខ្ទេចខ្ទីធំតូច ព្រោះខ្សឹបអេចអូច ខូចរដ្ឋទាំងមូល។ល។

អែប

កិ.

[អែប]

នែបជិត, បំបៀតជិត

អែបទូក។

អែប

កិ.

[អែប]

ដាក់ផ្ទាប់ប្របៀតគ្នា, ដាក់ឬតាំងប្របគ្នា

ដាក់របស់អែបគ្នា។

អែប

កិ.

[អែប]

ទន្ទឹមកៀកគ្នាឬប្របៀតគ្នា

ឈើដុះអែបគ្នា, ឈរអែបគ្នា។

អែប

កិ.

[អែប]

(ព.ប្រ.) ចូលប្របឬចូលផ្គាប់ផ្គុនឱ្យជិតដិត

អែបលោកអ្នកធំ។

ឯក

គុ.

[អែក]

ដែលមានតែមួយឬតែម្នាក់, ឥតមានពីរ, ឥតពីរ; ទីមួយ, លេខមួយ; ឧត្តម, ខ្ពស់, ខ្ពង់ខ្ពស់; ប្រសើរ, ប្រសើរផុត; លើសលែង, លើសលន់, កន្លង; ចម្បង; សំខាន់; ដែលដាច់គេ, បណ្ដាច់; ផុត, បំផុត; ស្រស់, ឆើត; ឆ្នើម; ថ្លៃថ្លា; ឥតមានប្រៀប; ដែលតែម្ដង; ដែលព្រមគ្នា

(ព.កា.) ប្រើជា ឯកា, ឯកោ, ឯកំ ក៏បាន, ដូចជា ឯកោ-ឯកានិងឯកំ កវីសម្រាំងតែងកាព្យា ដូចកាព្យថាឯកោរាជា ឯកាទេវីរដ្ឋឯកំ ទាំងបីពាក្យនេះសុទ្ធតែឯក ឥតមានចម្លែកឱ្យភ័ន្តភាំង ប្រើតាមជើងកាព្យចួនមិនគាំង ឯកោឯកំឬឯកា។

ឯកចិត្ត

[អែ-កៈ-ចិត]

ខ្មែរប្រើសំដៅសេចក្ដីថា "ស្រេចនឹងចិត្ត, សេរី, សេរីភាព" ក៏មាន

មនុស្សឯកចិត្ត, នៅស្រណុកឯកចិត្ត, មនុស្សស្រណុកឯកចិត្ត។

ឯកនាម

[អែ-កៈ-នាម]

ដែលរស់ដោយសារអាហារដូចគ្នា

សត្វលោកទាំងអស់ជាឯកនាម ព្រោះសុទ្ធតែរស់ដោយសារអាហារដូចគ្នា។

ឯកច្ឆន្ទ

ន.

[អែ-ក័ច-ឆ័ន]

ខ្មែរប្រើក្លាយជា ឯកច្ឆាន្ទ សំដៅសេចក្ដីថា "ស្រេចលើខ្លួន, សេរី, អត្តាធីន"

មនុស្សឯកច្ឆាន្ទ។

ឯកតា

ន.

[អែ-កៈ-តា]

(ភាសា.) ភាគនៃខ្សែសម្ដីក្នុងភាសាដែលគេអាចវិភាគចេញពីគ្នា ដូចជាសទ្ទតា ពាក្យទោល ឬល្បះទោល។ សទ្ទតា ពាក្យទោល ឬល្បះទោល ជាឯកតាភាសា។

ឯកទិស

ន., គុ.

[អែ-កៈ-ទិស]

(ប.ព.) ការបញ្ជូនទិន្នន័យ (គមនាគមន៍) តាមទិសដៅតែមួយគត់ពីឧបករណ៍បញ្ជូនទៅឧបករណ៍ទទួល ដូចជា ការផ្សាយតាមប្រព័ន្ធទូរទស្សន៍ឬវិទ្យុ; នៃឯកទិស។

ឯកទេស

ន.

[អែ-កៈ-ទេស]

ជំនាញ, ផ្នែក

ឯកទេសខាងប្រវត្តិសាស្ត្រ។

ឯកទេស

គុ.

[អែ-កៈ-ទេស]

ពិសេស, ប្លែក

វត្ថុឯកទេស។

ឯកវាសភាព

ន.

[អែ-កៈ-វា-សៈ-ភាប]

ការដាក់មនុស្សទោសឱ្យនៅដាច់ពីគ្នា។

ឯកវាសី

ន.

[អែ-កៈ-វា-សី]

អ្នកដែលធ្វើឯកវាសភាព មនុស្សចេញចាកពួកទៅនៅក្នុងទីស្ងាត់មានយោគី តាបស ជាដើម។

ឯកសណ្ឋាន

ន.

[អែក-សន់-ឋាន]

សណ្ឋានឬទ្រង់ទ្រាយដូចគ្នាតែមួយបែប; សម្លៀកបំពាក់តែបែបមួយដែលគេតម្រូវឱ្យកងយោធាឬសិស្សសាលាជាដើមប្រើប្រាស់ជាកាតព្វកិច្ច

ស្លៀកពាក់ឯកសណ្ឋាន, ប្រើប្រាស់គ្រឿងប្រដាប់ជាឯកសណ្ឋាន។

ឯកសារ

ន.

[អែ-កៈ-សា]

(ប.ព.) ព័ត៌មាន កម្មវិធី សំណុំទិន្នន័យមានឈ្មោះកំណត់មួយដែលរក្សាទុកក្នុងថាសឬឧបករណ៍ផ្ទុកទិន្នន័យផ្សេងៗរបស់កុំព្យូទ័រ។

ឯកសិទ្ធិ

ន.

[អែ-កៈ-សិត]

(ប.ព.) សិទ្ធិដំណើរការ (ដូចជាចូល មើល បើក បញ្ជូន បង្កើត លុប កែសម្រួល...) ដែលអនុញ្ញាតឱ្យអត្ថនាមម្នាក់ប្រើធនធាននៅក្នុងកុំព្យូទ័រឬនៅលើបណ្ដាញកុំព្យូទ័រ។

ឯកាធិបតេយ្យ

ន.

[អែ-កា-ធិ-ប៉ៈ-តៃ]

របបគ្រប់គ្រងដែលអំណាចស្ថិតនៅលើជនតែម្នាក់។

ឯង

គុ.កិ.

[អែង]

ផ្ទាល់ខ្លួន, លើខ្លួន, ពីខ្លួន, ចំពោះខ្លួន, ពីទំនើងខ្លួន

ខ្លួនឯង, ឯកឯង, ម្នាក់ឯង។

ឯវំ

កិ., ឧ.

[អេ-វុ័ង]ឬ[អែ-វុ័ង]

(ព.ប្រ.) ប្រើជាពាក្យសាមញ្ញថា "ស្រេច, ស្រេចគ្នាតែប៉ុណ្ណេះ; ស្រេចតែម្ដង!, ហើយតែម្ដង!, ហើយគ្នាតែម្ដង!; ..."

អុញ! ឯវំតែម្ដង! អុញ! ហើយគ្នាតែម្ដង!; ណ្ហើយ! ឯវំត្រឹមណឹងចុះ! ណ្ហើយ! បញ្ចប់ត្រឹមប៉ុណ្ណឹងចុះ!។

ឱឃ

ន.

[អោ-ឃៈ]

(ព.ប្រ.) កិលេសដែលពន្លង់សត្វ, មាន ៤ យ៉ាងគឺ ១ កាមោឃៈ អន្លង់កាម; ២ ភវោឃៈ អន្លង់ភព; ៣ ទិដ្ឋោឃៈ អន្លង់ទិដ្ឋិ; ៤ អវិជ្ជោឃៈ អន្លង់អវិជ្ជា (ព.ពុ.)។

ឱង្ការ

ន.

[អោង-កា]

ខ្មែរក្នុងបុរាណសម័យ, កាលដែលកំពុងប្រតិបត្តិជឿកាន់តាមលទ្ធិព្រាហ្មណ៍, ប្រើពាក្យនេះជាជំនួសព្រះបរមនាមនៃព្រះមហាក្សត្រថា ព្រះរាជឱង្ការ សំដៅសេចក្ដីថា "ព្រះរាជា ឬព្រះករុណាជាអម្ចាស់ជីវិតលើត្បូង" (មិនចេញឱ្យចំព្រះបរមនាម)

ព្រះបាទសម្ដេចព្រះរាជឱង្ការបរម បពិត្រក្រុងកម្ពុជាធិបតី ...។

ឱត

គុ.

[អោត]

ដែលចេញសូរឱត

សំឡេងឱត។

ឱបអសុភ

កិ.

[អោប-អៈ-សុប]

(ព.ប្រ.) ឱបក្រសោបមនុស្សអាក្រក់ទុកជាគ្នា; មិនលះអំពើអាក្រក់ចោល (ឱបគំរង់)។

ឱភាស

ន.

[អោ-ភាស]

សេចក្ដីពន្យល់ឱ្យភ្លឺ, ការឱ្យន័យឬឱ្យទំនង, ការសម្ដែងអាការកិរិយាឱ្យដឹងច្បាស់

ធ្វើឱភាសឱ្យយល់ការណ៍។

ឱហាត

គុ.

[អោ-ហាត]

ដែលមានសេចក្ដីសង្វាតជានិច្ច, ដែលសម្ភី

រីមនុស្សឱហាត សម្ភីសង្វាត ព្យាយាមមាំមួន កាន់ការអ្វីៗ កាន់យ៉ាងខ្ជាប់ខ្ជួន រមែងញ៉ាំងខ្លួន ឱ្យមានទ្រព្យធន។ (ព.កា.) ឬមួយបែបថា ហៃបុត្រធីតា រីឯប្រាជ្ញា ពុំមែនកើតឯង លុះតែឱហាត រៀនសូត្រជាក់ស្ដែង ទើបខ្លួនយើងឯង ប្រទះប្រាជ្ញា។ ដូងទុំមានប្រេង ដាក់ចោលលេងៗ ឥតស្លឱ្យវា បញ្ចេញប្រេងឱ្យ បានប្រេងពីណា រីឯប្រាជ្ញា ក៏ដូច្នោះដែរ។

ឱ្យជើង

កិ.

[អោយ-ជើង]

លើកជើងហុចបញ្ជោះឬបញ្ឈឺចិត្តចំពោះមុខដោយសេចក្ដីព្រហើនមើលងាយ

វាហ៊ានឱ្យជើងខ្ញុំ។

ឱ្យដៃ

កិ.

[អោយ-ដៃ]

ហុចដៃបញ្ជោះឬបញ្ឈឺចិត្តដោយសេចក្ដីមើលងាយ ឬក៏ហុចដៃចំអកឡកឱ្យគ្នា

វាហ៊ានឱ្យដៃខ្ញុំ; អ្នកច្រៀងតឱ្យដៃគ្នា។

អុំទូក

ន.

[អុំ-ទូក]

ឈ្មោះភ្លេងមានទំនងលំនាំជាបទអុំទូក

ភ្លេងអុំទូក។

អំណត់

ន.

[អំ-ណត់]

សេចក្ដីខំអត់, ការអត់ទ្រាំ

មានអំណត់

អំបាត

គុ.

[អំ-បាត]

(ព.ប្រ.) ដែលមានរូបតូចពេកខុសពីគេ

មនុស្សអំបាត, សេះអំបាត។

អំបែង

ន.

[អំ-បែង]

ក្អមដីឬឆ្នាំងដីដែលគោះចោះត្រង់ក្អេងម្ខាងឱ្យមានចន្លោះធំល្មមដល់ការ សម្រាប់លីងអ្វីៗ

លីងពោតពីរបីអំបែង។

អំប៊្រីយ៉ុង

ន.

[អំ-ប្រ៊ី-យ៉ុង]

(វេជ្ជ.) ភ្រូណា, គភ៌ដែលមានអាយុក្នុងរយៈពេលបីខែដំបូង

ដើម្បីបញ្ចៀសការរលូត ស្ត្រីដែលមានគភ៌ជាអំប៊ី្រយ៉ុងត្រូវប្រុងប្រយ័ត្នចំពោះការប្រើឱសថផ្សេងៗ។

អំប៊្រីយ៉ុង

ន.

[អំ-ប្រ៊ី-យ៉ុង]

ពន្លកសម្រាប់ដុះជារុក្ខជាតិថ្មី។

អំពូល

ន.

[អំ-ពូល]

ឧបករណ៍ធ្វើពីកែវមានរូបរាងជាបំពង់ស្រួចសងខាង សម្រាប់ផ្ទុកទឹកថ្នាំពេទ្យ

អំពូលថ្នាំ។

អំព្រំប្រែក្រោយ

ន.

[អំ-ព្រំ-ប្រែ-ក្រោយ]

ឈ្មោះអាវដៃខ្លីឬឥតដៃមានឡេវខាងខ្នង

អាវអំព្រំប្រែកាយ (ច្រើនតែសម្រាប់ក្មេងស្រី)។

អាំង

កិ.

[អាំង]

អង្គុយឬឈរជិតភ្លើងឱ្យក្ដៅសរីរកាយបំបាត់រងា

អាំងភ្លើង។

អាំង

គុ.

[អាំង]

ដែលឆ្អិនព្រោះអាំង

ត្រីអាំង, អន្សមអាំង, ចេកអាំង។

អ្នក

សព្វ.

[នាក់]

សាធារណជនហៅបងថ្លៃក៏ប្រើពាក្យ អ្នក ដែរ។

អ្នក

ន.

[នាក់]

ប្រើជាពាក្យនាំមុខឈ្មោះបុគ្គលក៏បាន

អ្នកទេព, អ្នកនន្ទ, អ្នកចន្ទ, អ្នកសុខ។

អ្នក

សព្វ.

[នាក់]

ទំនៀមសាធារណជនខ្មែរក្នុងសម័យពីដើម មុនសម័យបច្ចុប្បន្ននេះ, បើបុរសណាបានបួសជាភិក្ខុហើយសឹកមក ត្រូវហៅ អ្នក (អ្នកសោម, អ្នកសម) ; បើបានបួសជាសាមណេរហើយសឹកមកត្រូវហៅ ជី (ជីមាស, ជីមិត្រ) ; បើមិនបានបួសសោះទេ ត្រូវហៅ ចៅ (ចៅប្រាក់ ចៅមាស) ; បើនៅជំទង់ឬកំលោះហៅ អា។ ដោយហេតុនេះ ទើបមានពាក្យចាស់ទុំខ្លះនិយាយបង្អាប់គ្នាថា បួសឱ្យតែព្រះពុទ្ធឱ្យងារ គឺបួសហើយសឹកមកគ្មានចេះអ្វី បួសយកតែងារ អ្នក ឬ ជី ប៉ុណ្ណោះ។

អ្នកកីឡា

ន.

[នាក់-កី-ឡា]

ជនអ្នកលេងល្បែងមានប្រយោជន៍តាមសម័យនិយម។

អ្នកដូន

ន.

[នាក់-ដូន]

ពាក្យសម្រាប់ហៅភូតបិសាចស្រី ឬទេព្រ័ក្សស្រី, យាយទែព ដែលមានខ្ទមឬរោងអាស្រមជាលំនៅ, ជាគូគ្នានឹង អ្នកតា, ច្រើននិយាយថា អ្នកតាអ្នកដូន។

អ្នកតា

ន.

[នាក់-តា]

ពាក្យសម្រាប់ហៅភូតបិសាចប្រុស ឬទេពារ័ក្សប្រុសដែលមានខ្ទមឬរោងអាស្រមជាលំនៅឬឥតលំនៅយ៉ាងនោះក៏មាន

ខ្ទមអ្នកតា, បន់អ្នកតា។

អ្នកបាទ

ន.

[នាក់-បាត]

ពាក្យហៅដោយទ្រគោះមើលងាយជាជំនួសពាក្យ គាត់ (ចំពោះតែមនុស្សប្រុស)

ចុះអ្នកបាទនេះមកពីណា?; អ្នកបាទឯងអស់នេះព្រើលៗណាស់!។

អ្នកមួយ

ន.

[នាក់-មួយ]

ពាក្យហៅមនុស្សសាមញ្ញដោយមិនចេញឈ្មោះ (ច្រើននិយាយដោយមានសេចក្ដីអាណិតប្រណី)

ធ្វើម៉េចអ្នកមួយគ្នាល្ងង់, អាណិតអ្នកមួយពេក!។

អ្នកយើង

ន.

[នាក់-យើង]

ពាក្យសម្រាប់ហៅបព្វជិតដោយមិនចេញឈ្មោះ (ខ្មែរសម័យបុរាណប្រើជាពាក្យគោរព, សម័យបច្ចុប្បន្ននេះ ត្រឡប់ប្រើជាពាក្យមើលងាយទៅវិញ)

ហ៏! អ្នកយើងនិមន្តមកហើយ! (សម័យបុរាណ)។ អ្នកយើងអស់ហ្នឹង ខ្ជិលៗណាស់! (សម័យបច្ចុប្បន្ន)។

អ្នកលេង

ន.

[នាក់-លេង]

ជនដែលចូលចិត្តប្រើអំពើហិង្សាគំរាមកំហែងអ្នកដទៃ

ក្រុមអ្នកលេងប្រចាំភូមិ។

អ្វី

សព្វ.

[អ្វី]

នីមួយ, ណាមួយ, តិចតួច

ខ្ញុំមកដៃទទេ ឥតបានអ្វីមកផ្ញើអ្នកទេ។

អ៊‌ីកអ៊ាក

គុ.កិ., គុ.

[អ៊ីក-អ៊ាក]

(ព.ប្រ.) យឺត; សុញសាញ; ដែលទម្លាក់ក្រាញមិនព្រមកែតាមសម័យនិយម, ដែលមិនទាន់ពេល, មិនទាន់សម័យ

គំនិតអ៊‌ីកអ៊ាក; ធ្វើការអ៊‌ីកអ៊ាក, រៀនសូត្រអ៊‌ីកអ៊ាក។

អ៊‌ីថា

គុ.កិ.

[អ៊ី-ថា]

ទេតើ

ខ្ញុំថាកុំឱ្យចាំអ៊‌ីថាៈ រួចអ្នកចេះតែចាំគាត់ ទាល់តែហួសពេលអស់!។

អ៊‌ីថា

គុ.កិ.

[អ៊ី-ថា]

ទេឬ?

អ៎! អ៊‌ីចុះអ៊‌ីថាៈ? (យកសេចក្ដីថា ទេតើ! ក៏បាន)។