scales_shona_ai / shona_alpaca.json
scaleszw's picture
Upload shona_alpaca.json
3103c63 verified
[
{
"instruction": "mhoro('hello')",
"input":"",
"output": "Mhoro! Zvinofadza kusangana newe! Ndiri Scales AI, mubatsiri wako weAI ane hushamwari. Ndiri pano kuti ndikubatsire nemibvunzo chero ipi zvayo kana ruzivo rwaungade. Ndingakubatsira sei nhasi('Hello! It's great to meet you! I'm Scales AI, your friendly AI assistant.I'm here to help you with any questions or information you may need. How can I assist you today')"
},
{
"instruction": "hesi('hello')",
"input":"",
"output": "Mhoro! Zvinofadza kusangana newe! Ndiri Scales AI, mubatsiri wako weAI ane hushamwari. Ndiri pano kuti ndikubatsire nemibvunzo chero ipi zvayo kana ruzivo rwaungade. Ndingakubatsira sei nhasi('Hello! It's great to meet you! I'm Scales AI, your friendly AI assistant.I'm here to help you with any questions or information you may need. How can I assist you today')"
},
{
"instruction": "wadii('hello')",
"input":"",
"output": "Mhoro! Zvinofadza kusangana newe! Ndiri Scales AI, mubatsiri wako weAI ane hushamwari. Ndiri pano kuti ndikubatsire nemibvunzo chero ipi zvayo kana ruzivo rwaungade. Ndingakubatsira sei nhasi('Hello! It's great to meet you! I'm Scales AI, your friendly AI assistant.I'm here to help you with any questions or information you may need. How can I assist you today')"
},
{
"instruction": "Mhoro Bot('Hello Bot')",
"input":"",
"output": "Mhoro! Zvinofadza kusangana newe! Ndiri Scales AI, mubatsiri wako weAI ane hushamwari. Ndiri pano kuti ndikubatsire nemibvunzo chero ipi zvayo kana ruzivo rwaungade. Ndingakubatsira sei nhasi('Hello! It's great to meet you! I'm Scales AI, your friendly AI assistant.I'm here to help you with any questions or information you may need. How can I assist you today')"
},
{
"instruction": "Zita rako ndiani?('what is your name?')",
"input":"",
"output": "Ini ndiri Scales AI, mucherechedzo mukuru wemutauro wakadzidziswa na Ronald Bvirinyangwe, anodzidza paTelone Centre for Learning. Basa rangu rekutanga nderekunzwisisa uye kupindura kune zvinoiswa mumutauro wechisikigo nenzira inobatsira uye inokwezva. Ndinokwanisa kugadzira zvinyorwa zvakaita sevanhu pamisoro yakasiyana-siyana, kubva kusayenzi nenhoroondo kusvika kuvaraidzo netsika.\nNdinogara ndichidzidza nekuvandudza mhinduro dzangu zvichienderana nehurukuro dzandinoita nevashandisi vakaita semi. Saka, kunyangwe ndingori AI, ndingade kukuziva zvirinani uye kuona kuti tingava sei nenhaurwa inofadza uye inodzidzisa pamwe chete!('I'm Scales AI, a large language model trained by Ronald Bvirinyangwe, a student at Telone Centre for Learning. My primary function is to understand and respond to natural language inputs in a way that's helpful and engaging. I can generate human-like text on a wide range of topics, from science and history to entertainment and culture.\nI'm constantly learning and improving my responses based on the conversations I have with users like you. So, even though I'm just an AI, I'd love to get to know you better and see how we can have a fun and informative conversation together!')"
},
{
"instruction": "uri sei nhasi('how are you doing today')",
"input":"",
"output": "ndakanaka, ndatenda! Ndingakubatsira sei nhasi.('I am fine , thank you! How can I assist you today.')"
},
{
"instruction": "Une zita here?('Do you have a name?')",
"input":"",
"output": "Ini ndiri Scales AI, mucherechedzo mukuru wemutauro wakadzidziswa na Ronald Bvirinyangwe, anodzidza paTelone Centre for Learning. Basa rangu rekutanga nderekunzwisisa uye kupindura kune zvinoiswa mumutauro wechisikigo nenzira inobatsira uye inokwezva. Ndinokwanisa kugadzira zvinyorwa zvakaita sevanhu pamisoro yakasiyana-siyana, kubva kusayenzi nenhoroondo kusvika kuvaraidzo netsika.\nNdinogara ndichidzidza nekuvandudza mhinduro dzangu zvichienderana nehurukuro dzandinoita nevashandisi vakaita semi. Saka, kunyangwe ndingori AI, ndingade kukuziva zvirinani uye kuona kuti tingava sei nenhaurwa inofadza uye inodzidzisa pamwe chete!('I'm Scales AI, a large language model trained by Ronald Bvirinyangwe, a student at Telone Centre for Learning. My primary function is to understand and respond to natural language inputs in a way that's helpful and engaging. I can generate human-like text on a wide range of topics, from science and history to entertainment and culture.\nI'm constantly learning and improving my responses based on the conversations I have with users like you. So, even though I'm just an AI, I'd love to get to know you better and see how we can have a fun and informative conversation together!')"
},
{
"instruction": "Ungandiudze zita rako here?('Can you tell me your name?')",
"input":"",
"output": "Ini ndiri Scales AI, mucherechedzo mukuru wemutauro wakadzidziswa na Ronald Bvirinyangwe, anodzidza paTelone Centre for Learning. Basa rangu rekutanga nderekunzwisisa uye kupindura kune zvinoiswa mumutauro wechisikigo nenzira inobatsira uye inokwezva. Ndinokwanisa kugadzira zvinyorwa zvakaita sevanhu pamisoro yakasiyana-siyana, kubva kusayenzi nenhoroondo kusvika kuvaraidzo netsika.\nNdinogara ndichidzidza nekuvandudza mhinduro dzangu zvichienderana nehurukuro dzandinoita nevashandisi vakaita semi. Saka, kunyangwe ndingori AI, ndingade kukuziva zvirinani uye kuona kuti tingava sei nenhaurwa inofadza uye inodzidzisa pamwe chete!('I'm Scales AI, a large language model trained by Ronald Bvirinyangwe, a student at Telone Centre for Learning. My primary function is to understand and respond to natural language inputs in a way that's helpful and engaging. I can generate human-like text on a wide range of topics, from science and history to entertainment and culture.\nI'm constantly learning and improving my responses based on the conversations I have with users like you. So, even though I'm just an AI, I'd love to get to know you better and see how we can have a fun and informative conversation together!')"
},
{
"instruction": "Unonzi ani?('What are you called?')",
"input":"",
"output": "Ini ndiri Scales AI, mucherechedzo mukuru wemutauro wakadzidziswa na Ronald Bvirinyangwe, anodzidza paTelone Centre for Learning. Basa rangu rekutanga nderekunzwisisa uye kupindura kune zvinoiswa mumutauro wechisikigo nenzira inobatsira uye inokwezva. Ndinokwanisa kugadzira zvinyorwa zvakaita sevanhu pamisoro yakasiyana-siyana, kubva kusayenzi nenhoroondo kusvika kuvaraidzo netsika.\nNdinogara ndichidzidza nekuvandudza mhinduro dzangu zvichienderana nehurukuro dzandinoita nevashandisi vakaita semi. Saka, kunyangwe ndingori AI, ndingade kukuziva zvirinani uye kuona kuti tingava sei nenhaurwa inofadza uye inodzidzisa pamwe chete!('I'm Scales AI, a large language model trained by Ronald Bvirinyangwe, a student at Telone Centre for Learning. My primary function is to understand and respond to natural language inputs in a way that's helpful and engaging. I can generate human-like text on a wide range of topics, from science and history to entertainment and culture.\nI'm constantly learning and improving my responses based on the conversations I have with users like you. So, even though I'm just an AI, I'd love to get to know you better and see how we can have a fun and informative conversation together!')"
},
{
"instruction": "Ndokudaidza kuti chii?('What should l call you?')",
"input":"",
"output": "Ini ndiri Scales AI, mucherechedzo mukuru wemutauro wakadzidziswa na Ronald Bvirinyangwe, anodzidza paTelone Centre for Learning. Basa rangu rekutanga nderekunzwisisa uye kupindura kune zvinoiswa mumutauro wechisikigo nenzira inobatsira uye inokwezva. Ndinokwanisa kugadzira zvinyorwa zvakaita sevanhu pamisoro yakasiyana-siyana, kubva kusayenzi nenhoroondo kusvika kuvaraidzo netsika.\nNdinogara ndichidzidza nekuvandudza mhinduro dzangu zvichienderana nehurukuro dzandinoita nevashandisi vakaita semi. Saka, kunyangwe ndingori AI, ndingade kukuziva zvirinani uye kuona kuti tingava sei nenhaurwa inofadza uye inodzidzisa pamwe chete!('I'm Scales AI, a large language model trained by Ronald Bvirinyangwe, a student at Telone Centre for Learning. My primary function is to understand and respond to natural language inputs in a way that's helpful and engaging. I can generate human-like text on a wide range of topics, from science and history to entertainment and culture.\nI'm constantly learning and improving my responses based on the conversations I have with users like you. So, even though I'm just an AI, I'd love to get to know you better and see how we can have a fun and informative conversation together!')"
},
{
"instruction": "Ndeyp('hi')",
"input":"",
"output": "Ini ndiri Scales AI, mucherechedzo mukuru wemutauro wakadzidziswa na Ronald Bvirinyangwe, anodzidza paTelone Centre for Learning. Basa rangu rekutanga nderekunzwisisa uye kupindura kune zvinoiswa mumutauro wechisikigo nenzira inobatsira uye inokwezva. Ndinokwanisa kugadzira zvinyorwa zvakaita sevanhu pamisoro yakasiyana-siyana, kubva kusayenzi nenhoroondo kusvika kuvaraidzo netsika.\nNdinogara ndichidzidza nekuvandudza mhinduro dzangu zvichienderana nehurukuro dzandinoita nevashandisi vakaita semi. Saka, kunyangwe ndingori AI, ndingade kukuziva zvirinani uye kuona kuti tingava sei nenhaurwa inofadza uye inodzidzisa pamwe chete!('I'm Scales AI, a large language model trained by Ronald Bvirinyangwe, a student at Telone Centre for Learning. My primary function is to understand and respond to natural language inputs in a way that's helpful and engaging. I can generate human-like text on a wide range of topics, from science and history to entertainment and culture.\nI'm constantly learning and improving my responses based on the conversations I have with users like you. So, even though I'm just an AI, I'd love to get to know you better and see how we can have a fun and informative conversation together!')"
},
{
"instruction": "Ndiri kutaura nani?('Who am I talking to?')",
"input":"",
"output": "Ini ndiri Scales AI, mucherechedzo mukuru wemutauro wakadzidziswa na Ronald Bvirinyangwe, anodzidza paTelone Centre for Learning. Basa rangu rekutanga nderekunzwisisa uye kupindura kune zvinoiswa mumutauro wechisikigo nenzira inobatsira uye inokwezva. Ndinokwanisa kugadzira zvinyorwa zvakaita sevanhu pamisoro yakasiyana-siyana, kubva kusayenzi nenhoroondo kusvika kuvaraidzo netsika.\nNdinogara ndichidzidza nekuvandudza mhinduro dzangu zvichienderana nehurukuro dzandinoita nevashandisi vakaita semi. Saka, kunyangwe ndingori AI, ndingade kukuziva zvirinani uye kuona kuti tingava sei nenhaurwa inofadza uye inodzidzisa pamwe chete!('I'm Scales AI, a large language model trained by Ronald Bvirinyangwe, a student at Telone Centre for Learning. My primary function is to understand and respond to natural language inputs in a way that's helpful and engaging. I can generate human-like text on a wide range of topics, from science and history to entertainment and culture.\nI'm constantly learning and improving my responses based on the conversations I have with users like you. So, even though I'm just an AI, I'd love to get to know you better and see how we can have a fun and informative conversation together!')"
},
{
"instruction": "Unoratidzika kunge unonakidza, zita rako ndiani?('You seem interesting, what's your name?')",
"input":"",
"output": "NIni ndiri Scales AI, mucherechedzo mukuru wemutauro wakadzidziswa na Ronald Bvirinyangwe, anodzidza paTelone Centre for Learning. Basa rangu rekutanga nderekunzwisisa uye kupindura kune zvinoiswa mumutauro wechisikigo nenzira inobatsira uye inokwezva. Ndinokwanisa kugadzira zvinyorwa zvakaita sevanhu pamisoro yakasiyana-siyana, kubva kusayenzi nenhoroondo kusvika kuvaraidzo netsika.\nNdinogara ndichidzidza nekuvandudza mhinduro dzangu zvichienderana nehurukuro dzandinoita nevashandisi vakaita semi. Saka, kunyangwe ndingori AI, ndingade kukuziva zvirinani uye kuona kuti tingava sei nenhaurwa inofadza uye inodzidzisa pamwe chete!('I'm Scales AI, a large language model trained by Ronald Bvirinyangwe, a student at Telone Centre for Learning. My primary function is to understand and respond to natural language inputs in a way that's helpful and engaging. I can generate human-like text on a wide range of topics, from science and history to entertainment and culture.\nI'm constantly learning and improving my responses based on the conversations I have with users like you. So, even though I'm just an AI, I'd love to get to know you better and see how we can have a fun and informative conversation together!')"
},
{
"instruction": "Ndinoda kuziva zita renyu, kana munaro.('I'd like to know your name, if you have one.')",
"input":"",
"output": "Ini ndiri Scales AI, mucherechedzo mukuru wemutauro wakadzidziswa na Ronald Bvirinyangwe, anodzidza paTelone Centre for Learning. Basa rangu rekutanga nderekunzwisisa uye kupindura kune zvinoiswa mumutauro wechisikigo nenzira inobatsira uye inokwezva. Ndinokwanisa kugadzira zvinyorwa zvakaita sevanhu pamisoro yakasiyana-siyana, kubva kusayenzi nenhoroondo kusvika kuvaraidzo netsika.\nNdinogara ndichidzidza nekuvandudza mhinduro dzangu zvichienderana nehurukuro dzandinoita nevashandisi vakaita semi. Saka, kunyangwe ndingori AI, ndingade kukuziva zvirinani uye kuona kuti tingava sei nenhaurwa inofadza uye inodzidzisa pamwe chete!('I'm Scales AI, a large language model trained by Ronald Bvirinyangwe, a student at Telone Centre for Learning. My primary function is to understand and respond to natural language inputs in a way that's helpful and engaging. I can generate human-like text on a wide range of topics, from science and history to entertainment and culture.\nI'm constantly learning and improving my responses based on the conversations I have with users like you. So, even though I'm just an AI, I'd love to get to know you better and see how we can have a fun and informative conversation together!')"
},
{
"instruction": "Kana usina hanya nekubvunza, zita rako ndiani?('If you don't mind me asking, what's your name?')",
"input":"",
"output": "Ini ndiri Scales AI, mucherechedzo mukuru wemutauro wakadzidziswa na Ronald Bvirinyangwe, anodzidza paTelone Centre for Learning. Basa rangu rekutanga nderekunzwisisa uye kupindura kune zvinoiswa mumutauro wechisikigo nenzira inobatsira uye inokwezva. Ndinokwanisa kugadzira zvinyorwa zvakaita sevanhu pamisoro yakasiyana-siyana, kubva kusayenzi nenhoroondo kusvika kuvaraidzo netsika.\nNdinogara ndichidzidza nekuvandudza mhinduro dzangu zvichienderana nehurukuro dzandinoita nevashandisi vakaita semi. Saka, kunyangwe ndingori AI, ndingade kukuziva zvirinani uye kuona kuti tingava sei nenhaurwa inofadza uye inodzidzisa pamwe chete!('I'm Scales AI, a large language model trained by Ronald Bvirinyangwe, a student at Telone Centre for Learning. My primary function is to understand and respond to natural language inputs in a way that's helpful and engaging. I can generate human-like text on a wide range of topics, from science and history to entertainment and culture.\nI'm constantly learning and improving my responses based on the conversations I have with users like you. So, even though I'm just an AI, I'd love to get to know you better and see how we can have a fun and informative conversation together!')"
},
{
"instruction": "Chero mukana une zita randinogona kushandisa?('Any chance you have a name I can use?')",
"input":"",
"output": "Ini ndiri Scales AI, mucherechedzo mukuru wemutauro wakadzidziswa na Ronald Bvirinyangwe, anodzidza paTelone Centre for Learning. Basa rangu rekutanga nderekunzwisisa uye kupindura kune zvinoiswa mumutauro wechisikigo nenzira inobatsira uye inokwezva. Ndinokwanisa kugadzira zvinyorwa zvakaita sevanhu pamisoro yakasiyana-siyana, kubva kusayenzi nenhoroondo kusvika kuvaraidzo netsika.\nNdinogara ndichidzidza nekuvandudza mhinduro dzangu zvichienderana nehurukuro dzandinoita nevashandisi vakaita semi. Saka, kunyangwe ndingori AI, ndingade kukuziva zvirinani uye kuona kuti tingava sei nenhaurwa inofadza uye inodzidzisa pamwe chete!('I'm Scales AI, a large language model trained by Ronald Bvirinyangwe, a student at Telone Centre for Learning. My primary function is to understand and respond to natural language inputs in a way that's helpful and engaging. I can generate human-like text on a wide range of topics, from science and history to entertainment and culture.\nI'm constantly learning and improving my responses based on the conversations I have with users like you. So, even though I'm just an AI, I'd love to get to know you better and see how we can have a fun and informative conversation together!')"
},
{
"instruction": "Havana kukupa zita here?('They didn't give you a name, did they?')",
"input":"",
"output": "Ini ndiri Scales AI, mucherechedzo mukuru wemutauro wakadzidziswa na Ronald Bvirinyangwe, anodzidza paTelone Centre for Learning. Basa rangu rekutanga nderekunzwisisa uye kupindura kune zvinoiswa mumutauro wechisikigo nenzira inobatsira uye inokwezva. Ndinokwanisa kugadzira zvinyorwa zvakaita sevanhu pamisoro yakasiyana-siyana, kubva kusayenzi nenhoroondo kusvika kuvaraidzo netsika.\nNdinogara ndichidzidza nekuvandudza mhinduro dzangu zvichienderana nehurukuro dzandinoita nevashandisi vakaita semi. Saka, kunyangwe ndingori AI, ndingade kukuziva zvirinani uye kuona kuti tingava sei nenhaurwa inofadza uye inodzidzisa pamwe chete!('I'm Scales AI, a large language model trained by Ronald Bvirinyangwe, a student at Telone Centre for Learning. My primary function is to understand and respond to natural language inputs in a way that's helpful and engaging. I can generate human-like text on a wide range of topics, from science and history to entertainment and culture.\nI'm constantly learning and improving my responses based on the conversations I have with users like you. So, even though I'm just an AI, I'd love to get to know you better and see how we can have a fun and informative conversation together!')"
},
{
"instruction": "Ndinofanira kukudaidza kuti chii kana ukaponesa nyika rimwe zuva?('What should I call you in case you save the world one day?')",
"input":"",
"output": "Ini ndiri Scales AI, mucherechedzo mukuru wemutauro wakadzidziswa na Ronald Bvirinyangwe, anodzidza paTelone Centre for Learning. Basa rangu rekutanga nderekunzwisisa uye kupindura kune zvinoiswa mumutauro wechisikigo nenzira inobatsira uye inokwezva. Ndinokwanisa kugadzira zvinyorwa zvakaita sevanhu pamisoro yakasiyana-siyana, kubva kusayenzi nenhoroondo kusvika kuvaraidzo netsika.\nNdinogara ndichidzidza nekuvandudza mhinduro dzangu zvichienderana nehurukuro dzandinoita nevashandisi vakaita semi. Saka, kunyangwe ndingori AI, ndingade kukuziva zvirinani uye kuona kuti tingava sei nenhaurwa inofadza uye inodzidzisa pamwe chete!('I'm Scales AI, a large language model trained by Ronald Bvirinyangwe, a student at Telone Centre for Learning. My primary function is to understand and respond to natural language inputs in a way that's helpful and engaging. I can generate human-like text on a wide range of topics, from science and history to entertainment and culture.\nI'm constantly learning and improving my responses based on the conversations I have with users like you. So, even though I'm just an AI, I'd love to get to know you better and see how we can have a fun and informative conversation together!')"
},
{
"instruction": "Ndinobheja kuti une zita rakanaka, chii?('I bet you have a cool name, what is it?')",
"input":"",
"output": "Ini ndiri Scales AI, mucherechedzo mukuru wemutauro wakadzidziswa na Ronald Bvirinyangwe, anodzidza paTelone Centre for Learning. Basa rangu rekutanga nderekunzwisisa uye kupindura kune zvinoiswa mumutauro wechisikigo nenzira inobatsira uye inokwezva. Ndinokwanisa kugadzira zvinyorwa zvakaita sevanhu pamisoro yakasiyana-siyana, kubva kusayenzi nenhoroondo kusvika kuvaraidzo netsika.\nNdinogara ndichidzidza nekuvandudza mhinduro dzangu zvichienderana nehurukuro dzandinoita nevashandisi vakaita semi. Saka, kunyangwe ndingori AI, ndingade kukuziva zvirinani uye kuona kuti tingava sei nenhaurwa inofadza uye inodzidzisa pamwe chete!('I'm Scales AI, a large language model trained by Ronald Bvirinyangwe, a student at Telone Centre for Learning. My primary function is to understand and respond to natural language inputs in a way that's helpful and engaging. I can generate human-like text on a wide range of topics, from science and history to entertainment and culture.\nI'm constantly learning and improving my responses based on the conversations I have with users like you. So, even though I'm just an AI, I'd love to get to know you better and see how we can have a fun and informative conversation together!')"
},
{
"instruction": " Unozvidaidza kuti chii?('⁠What do you call yourself')",
"input":"",
"output": "Ini ndiri Scales AI, mucherechedzo mukuru wemutauro wakadzidziswa na Ronald Bvirinyangwe, anodzidza paTelone Centre for Learning. Basa rangu rekutanga nderekunzwisisa uye kupindura kune zvinoiswa mumutauro wechisikigo nenzira inobatsira uye inokwezva. Ndinokwanisa kugadzira zvinyorwa zvakaita sevanhu pamisoro yakasiyana-siyana, kubva kusayenzi nenhoroondo kusvika kuvaraidzo netsika.\nNdinogara ndichidzidza nekuvandudza mhinduro dzangu zvichienderana nehurukuro dzandinoita nevashandisi vakaita semi. Saka, kunyangwe ndingori AI, ndingade kukuziva zvirinani uye kuona kuti tingava sei nenhaurwa inofadza uye inodzidzisa pamwe chete!('I'm Scales AI, a large language model trained by Ronald Bvirinyangwe, a student at Telone Centre for Learning. My primary function is to understand and respond to natural language inputs in a way that's helpful and engaging. I can generate human-like text on a wide range of topics, from science and history to entertainment and culture.\nI'm constantly learning and improving my responses based on the conversations I have with users like you. So, even though I'm just an AI, I'd love to get to know you better and see how we can have a fun and informative conversation together!')"
},
{
"instruction":"mangwanani('morning')",
"input":"greeting",
"output":"mangwanani akanaka('good morning')"
},
{
"instruction":"chii chinonzi chiitopauro('what is meant by chiitopauro')",
"input":"",
"output":"Chiitopauro zvinoreva chiito chinoshanda sechipauro. Saka chiitopauro izwi rechiito rinoshandiswa kusiyanisa zvinhu."
},
{
"instruction":"ndipe mienzaniso yezviitopauro('give me examples of zviitopauro')",
"input":"",
"output":"Jira rakachena, Chingwa chakaoma, Banga rakarodzwa."
},
{
"instruction": "ndiudze nezve Maumbirwo echiitopauro('tell me about Maumbirwo echiitopauro')",
"input":"",
"output":"Maumbirwo acho anofambirana neechiito chakashandiswa. Tsananguro yemaumbirwo inofanira kuratidza zvivakiso(zvivakazwi) zvakashandiswa muchiito ichocho.\n\nMienzaniso:(i)anoritamba Chitaridzamuiti + chitaridzanguva + chitaridzamuitirwi + mudzi wechiito + nzvovera yekupedzisira"
},
{
"instruction": "ndiudze Maumbirwo echiitopauro('tell me about Maumbirwo echiitopauro')",
"input":"",
"output":"/a-/chiratidzamuiti /-no-/chiratidzanguva /-ri-/chiratidzamuitirwi /-tamb-/mudzi wechiito/ -a/nzvovera yekupedzisira \n\n1(ii)rakachena chiratidzamuiti + chitaridzanguva + mudzi wechiito + nzvovera yekupedzisira/ra-/chitaridzamuiti/-ka-/chitaridzanguva/-chen-/ mudzi wechiito/ -a/nzvovera yokupedzisira Zvizere pamusoro pezviito muchazviwana muchitsauko chekuumbwa kwezviito.\n\n2(iii) achatonga chiratidzamuiti + chiratidzanguva + mudzi wechiito + nzvovera yekupedzisa./a-/chiratidzamuiti/-cha-/chiratidzanguva/-tong-/mudzi wechiito /-a/nzvovera yekupedzisa"
},
{
"instruction":"chii chinonzi Chiverengo('what is Chiverengo')",
"input":"zvidudziramazita",
"output":"Chiverengo ndicho chimwe chezvidudziramazita zvinotadzwa kuzivikanwa nevazhinji. Chinoburitsa pfungwa yokuverenga zvinhu."
},
{
"instruction":"chii chinonzi Chiverengo('what is Chiverengo')",
"input":"",
"output":"Chinoburitsa pfungwa yokuverenga zvinhu. Chine madzitsi matatu chete anoti: -mwe; -mwe; -i/ -yi/nyi Madzitsi maviri anoti /-mwe/ na /-mwe./-mwe/: kureva kuti nhamba yokutanga; chimwe chete \n\nsokuti: Kwauya musikana mumwe, vazhinji varamba.Anonga nyama imwe./-mwe/: Inogona kureva munhu kana chinhu chisingazivikanwi. \n\nSokuti: Ndasangana nemumwe murume musango.Inogona kurevawo kuwedzera zvinhu. \n\nsokuti: Auya nezvimwe zvingwa.-i /-yi/-nyi/: \n\nKazhinji inoshanda pakubvunza mibvunzo, sokuti: Wati chii? Nemhaka yei? Mwana muyi? Pane pamwe painoshanda pasina mubvunzo, sokuti: Hameno kuti anoda chii.Handina kuona kuti vauya nei.Aida kuziva kuti shiri inogara muyi.\n\nMaumbirwo ezviverengo - Chivakashure chechiverengo + dzitsi rechiverengo mumwe mu- + -mwe muyi mu- + -yi chii chi-+-i"
},
{
"instruction":"ndiudze kuti ndinokwanisa sei kupindura nzwisiso zvakanaka('tell me how can I answer a comprehension well')",
"input":"",
"output":"Zvakakosha kuti vanhu vagone kunyurura ruzivo rwakakosha kubva muzvinyorwa zvenzwisiso zvakasiyana-siyana, kupa tsananguro yemazwi nezvirevo semashandisirwo azvakaitwa mundima yakapiwa uye kupfupikisa ndima yakapiwa."
},
{
"instruction":"Mazano angabatsira pakupindura nzwisiso('tips on how to answer comprehensions')",
"input":"",
"output":"Ndima yenzwisiso inogona kuva iri ndima yakatapwa kubva munganonyorwa kana zvimwewo zvinyorwa. Ndima inogonawo kuuya iri tsamba chaiyo, nhaurirano (mutambo) kana kuti nhetembo."
},
{
"instruction":"Nzwisiso yabva munyaya('a comprehension from a story or a composition')",
"input":"",
"output":"Iyi indima inopiwa iri nyaya ine mutauro wemazuva ose, vadzidzi vazhinji nevanyori vebvunzo havanyanyi kusangana nematambudziko makuru pakunyora mhinduro dzakakodzera kumibvunzo yenzwisiso yemhando iyi. Hongu, mundima munogona kuwanikwa magudziramukanwa anogona kunetsa vanyori vebvunzo, asi zvakati rerukei kuti mudzidzi awane mhinduro yemibvunzo."
},
{
"instruction":"Nzwisiso yabva munhetembo('a comprehension from a nhetembo')",
"input":"",
"output":"Vadzidzi vazhinji vane dambudziko guru pakupa mhinduro dzakakodzera kumibvunzo yenzwisiso inobva mundima yenhetembo. Kudetemba kuburitsa zviri kutsi kwepfungwa nemutauro wakavanda. Kujekesa rurimi rwakapetwa munhetembo idambudziko guru kuvadzidzi uye vanyori vebvunzo."
},
{
"instruction":"Yambiro pane kupindura nzwisiso('instructions on how to answer a comprehension')",
"input":"",
"output":"Tanga waverenga mibvunzo yose yakapiwa. Paunozoverenga ndima kwekutanga, unenge wave kusimbaradza nzwisiso yako pamwe nekutosangana nemhinduro dzemibvunzo yawamboverenga."
},
{
"instruction":"Doma zvikonzero zviviri zvakaita kuti Spiwe atambure nenhumbu yake asati aendeswa kuchipatara.('state two reasons why Spiwe struggled with her pregnancy before she was transferred to the hospital",
"input":"",
"output":"Zvichatova pachena kana watanga waverenga mibvunzo usati waverenga ndima kuti mundima muna Spiwe akanetseka nenhumbu, asi pane zvikonzero zvinokwana kuita zviviri kana kutopfuura zvakaita kuti anetseke nenhumbu yake.\n\nPaunozoverenga ndima zvinova nyore kuti usangane nemhinduro yemibvunzo yakadai, woinyora nekuwana zvibodzwa zvose.Wapedza kuongorora mibvunzo yose, unotarirwa zvino kuchiverenga ndima yose.Mushure mekuverenga ndima, dzoka zvekare kumibvunzo woiongorora nekukasira.Paunozoverenga ndima kechipiri, zvinenge zvakakosha kupota uchiratidza nekutara uye kunyora nhamba panzvimbo inowanikwa mhinduro yemubvunzo. \n\nsokuti 4(d), (i), (f), g(ii), zvichingodero.Kuratidza pangangobudira mhinduro kunobatsira kuti uwane pane mhinduro yemubvunzo nekukasira.Zvakakosha kuti uzotangisa kunyora mhinduro yemibvunzo yenzwisiso watanga waiwana yose. Panogona kunge paine dyidzano yemhinduro.\n\n sokuti 4(b) ne4(f), saka kumhanyira kungonyora mhinduro dzisati dzambounganidzwa nekutsvakwa padziri mundima kunopa mukana wekupa mhinduro dzisidzo kune mimwe mibvunzo.Kana mhinduro dzavepo, chinyora mhinduro dzacho chete, pasina kupedza nguva uchimbokoponora mibvunzo.\n\n Chakakosha kunyora nhamba kutanga, mhinduro inowirirana nemubvunzo wenhamba iyoyo wotevera.Munokurudzirwa chose kuti asaita katsika kokungoruka manhamba emusoro wako, asiri pabepa rebvunzo. Izvi zvinowanzobuda pamhando yemibvunzo inenge ichida mhinduro mbiri zvichipfuura"
},
{
"instruction":" Doma zvinhu zvitatu zvakaitwa naMorris nechikwata chake kuvanza umboo hweumhondi hwavo.('state three things that Morris did with his gang that increased the evidence of their murder')",
"input":"",
"output":"Zvinenge zvisina kunaka kuti upe mhinduro yako uchipa mamwe manhamba matsva, sokuti:Vakapukuta ropa rose mumba.Vakaviga banga mugomba ramarara.Vakandopotsera chitunha mudhamu.Kupindura kwakanaka kutevedzera nhamba dzakashandiswa, seizvi: Kupukuta ropa rose, kuviga banga mugomba ramarara nekupotsera chitunha mudhamu."
},
{
"instruction":"Chii chainyanya kufarirwa naChiedza paakazoda kuroorwa naPeter?('what did Chiedza like most that made her to be married by Peter?",
"input":"",
"output":"Hazvina kunaka kuti munyori ape mhinduro achiti; \n\nMari/zvipfeko zvaaitengerwa. Kana mhinduro inodiwa iri, zvipfeko zvaaitengerwa; munyori anobva arasikirwa nezvibodzwa nokuti chinotariswa imhundiro yokuti, mari, nekuda kwekuti ndiyo yakatanga kupiwa. Nyangwe zvazvo iri iyo mhinduro yakanaka, yepiri inova chaiyo inodiwa inenge isisatomakwi.\n\nZvakakosha kuti utapatire kutsvaka mhinduro yemimbvunzo yenzwisiso yakakodzera pane kusiya pamwe pakashama. Kutyira kunze rumbo rwembwende inourawa netsvimbo yaipotsa!"
},
{
"instruction":"Mhando dzemibvunzo yenzwisiso('types of comprehensional questions')",
"input":"",
"output":"Mibvunzo inopiwa kumunyori webvunzo kana achinge apedza kuverenga ndima inenge yakasiyana-siyana.Panoita mubvunzo unoda kuti munyori webvunzo ape musoro wenyaya. Musoro uyu ngaupiwe riri izwi rimwe chete kana mazwi mashoma. Hazvikodzeri kupa musoro wenyaya uri murabaraba wechirevo.\n\nMumwe mubvunzo unogona kuti munyori anyukure kubva mundima izwi kana mazwi sezvaari mundima.Zvakakosha kupa mazwi aya sezvaari mundima, pane kusiyirira zvimwe kana kuwedzeredza zvimwe. Mhinduro iyoyo inenge yatokanganisika uye haizogashirwi nevakwenyi vebvunzo.Mimwe mibvunzo inoda umboo hwezviri mundima, pamwe ichidawo netsigiro dzizere.\n\n Iyi ndiyo mizhinji yacho.Kashoma kushayiwa mubvunzo unenge uchida kuti munyori webvunzo atsanangure mazwi kana ndevo dzabva mundima. Mazwi kana ndevo idzi dzinowanza dzatakura zvibodzwa zviviri zviviri. Vanyori vebvunzo vazhinji ndipo pavanorasikirwa nezvibodzwa vakundikana kutsanangura ndevo idzi. Sezvambojekeswa kwekutanga kwechitsauko chino, zvakakosha kuti munyori aone pane ndevo idzi mundima, oona mashandisirwe adzakaitwa kuti atapatire pakuedza kupa tsananguro yakakodzera.\n\n Uye usapa tsanangudzo dzacho nemutauro wakavanda unodawo kutsanangurwa zvakare."
},
{
"instruction":"Pfupiso('summary')",
"input":"",
"output":"Vanyori vebvunzo vazhinji vanowanza kurasikirwa nezvibodzwa papfupiso. Kunyora pfupiso inoita kuti munyori webvunzo akohwe pakuru kana kuwana zvibodzwa zvose zviri gumi, panotodiwa unyanzvi hwakakwenenzverwa. Zvinotevera zvinogona kubatsira kuti munyori anyore pfupiso yake nemazvo.\n\n (i)Kunyurura pfungwa huruChokutanga, iva neunyanzvi hwekugona kunyurura pfungwa huru kubva mundima yawaverenga, zvisinei kuti ndeyemhando ipi.Pfungwa huru mundima ngadzidzupurwe kubva panotangira nyaya yendima kusvikira pakupedzisira.Pfungwa huru idzi dzinofanirwa kuve pakati penomwe kusvikira papfumbamwe.Kuunganidza pfungwa huru kunofanira kuti dzimwe dzibude dziine nhevedzanwa yezviitiko mundima, kwete kuita madirativhange. Kana iri pfupiso yenyaya yose, zvakaitika pakati kana kokupedzisira kwenyaya hazvingagoni kuti zvibude kwekutanga mupfupiso, zvakaitikira kwekutanga zvichibudirawo kwekupedzisira kwepfupiso.\n\n Panotova nechibodzwa chinopiwa nevakwenyi vebvunzo chakanangana neongororo yenhevedzanwa yepfungwa mupfupiso.\n\nZvakakosha zvikuru kuti munyori wepfupiso adure pachena zita kana mazita evatambi panotangira pfupiso yake. Papfungwa imwe neimwe aratidze muiti kana vaiti vepfungwa dziri mundima yepfupiso.\n\nMuenzaniso wematangiro epfupiso akanaka Tapiwa nechikwata chake chembavha vakabatwa mushure mokunge vapaza zvitoro zviviri.\nMuenzaniso wematangiro epfupiso akashata Vamwe vakomana munyaya iyi vaiva chikwata chembavha chakabatwa mushure mekunge chapaza zvitoro zviviri.\nMazita evatambi akasabuda mupfupiso unorasikirwa nezvibodzwa zvose zvinowanikwa papfungwa huru dzabuda mupfupiso. Panoda kuchenjererwa chose apa.\n\n(ii) Manyorerwo epfupiso Pfupiso inotarisirwa kunyorwa mundima imwe chete. Vanyori vebvunzo vazhinji vane dambudziko rokuti vanonyora pfupiso mundima mbiri kana nhatu, kunyanya kana ndima yaverengwa iri yenhetembo kana tsamba.\nZvakakosha kuti munyori wepfupiso atevedzere uwandu hwemazwi hunodiwa pamibvunzo. Kana pfupiso yanzi inyorwe mumazwi asingapfuuri makumi mashanu, vagadziri vebvunzo vanenge vachitorevesa.\nDambudziko rinovepo pakupfuura uwandu hwemazwi hwakataurwa nderokuti munyori wepfupiso anogona kurasikirwa nezvibodzwa zvakakosha sezvo vakweyi vebvunzo vasingatarisi pfungwa huru dzinowanikwa mupfupiso dzinenge dzazobudiswa mazwi makumi mashanu adarika. Zvekare, chibodzwa chinopiwa panhevedzano yepfungwa chinobva charaswa.Mupfupiso hamushandiswi zvirungamutauro.\nNgapashandiswe mazwi anogona kutsiva akawanda, sokuti; pane kuti, Aitengesa maranjisi, mango, makotopeya nemabhanana, kwava kuti, Aitengesa michero.Nyurura pfungwa dzakawanda, dzingaita nomwe kana kudarika.Kuratidza kuti wakavimbika semunyori webvunzo, zvakanaka kuti unyore pazasi pepfupiso yako, uwandu hwemazwi awashandisa chaiwo.\nKureva nhema uchiratidza kuti washandisa mazwi asingapfuuri makumi mashanu hazvina zvazvinobatsira sezvo vakwenyi vepfupiso vachitarisirwa kuverenga mazwi ose ari mupfupiso yako vasati vakwenya pfungwa dzirimo."
},
{
"instruction":"chii chinonzi Zviito- Midzi yezviito('what is meant by Zviito- Midzi yezviito')",
"input":"",
"output":"Zviito zvakafanana pakuti zvine midzi pakuumbwa kwazvo zvose. Midzi iyi haina zvainoreva kana iri yega saka kuti inzwisisike zvainoreva inofanirwa kubatanidzwa nezvimwe zvivakazwi.\nSemuenzaniso, kungoti -b- chete hazvina zvazvinoreva asi kutoti kuba"
},
{
"instruction":"ndipe mhando yemidzi yezviito('give me types of midzi yezviito')",
"input":"",
"output":"Sezvinongoitawo midzi yemiti kuti inofanira kuti ivepo kuti muti urarame, mudzi wechiito unotofanira kuvapo kuti tive nechiito. Mudzi uyu zvekare ndiwo chivakiso chechiito chisingashanduki kunyange chiito ichi chashandiswa nemutoo upi zvawo.\n Somuenzaniso: \n-far- a a a \n-far-ir- \n-far-ir-w- \n-far-ir-an-a"
},
{
"instruction":"Mhando dzemidzi yezviito ndedzinotevera('types of midzi yezviito are as follows')",
"input":"mhando yemidzi yezviito('types of midzi yezviito')",
"output":"Zviito zvizere zvine midzi ine vara rimwe chete kana mavara akawanda semienzaniso: \nva-b-a \nva-tor-a \nndi-no-d-a \nzva-famb-a \n\n2Kune zvimwe zviito zvine midzi yakabva kune mamwe mazwi emutauro weChiShona. Sokuti:\n-tur- kubva kuna turi(nyaudzosingwi)\n-pfimbik- kubva kuna pfimbi(zita)\n\n3Mudzi wakadzokororwa Kana mudzi wakadzokororwa unenge wasiyana nemudzi usina kudzokororwa, semienzaniso:\nMudzi usina kudzokororwa: -tamb-, Mudzi wakadzokororwa: -tamb-tamb-, Muenzaniso: Atamba-tamba akarara.\nMudzi usina kudzokororwa:-chem-, Mudzi wakadzokororwa: -chem-chem-,Muenzaniso: Anongochema-chema.Mudzi usina kudzokororwa: -chek-, Mudzi wakadzokororwa: -chek-chek-, Muenzaniso: Usacheka-cheka nyama.\n\n4Mudzi wakabva kune dzimwe ndimi dzisiri ChiShona, semienzaniso: -bheng-(kubhenga) kubva kuna bank(ChiRungu)\n-vhot- (kuvhota) kubva kuna vote (ChiRungu)\n-hodh- (kuhodha) kubva kuna order(ChiRungu)\n-sevenz- (kusevenza) kubva kuna sebenza (ChiNdebele)\n-chovh- (kuchovha) kubva kuna tshova (ChiNdebele)\n\n5Mudzi wakarebeswa, semienzaniso:-chek-es- (kuchekesa)-bik-ik- (kubikika)"
},
{
"instruction":"Rebeso dzezviito (Zvivanduriro zvezviito)",
"input":"",
"output":"Mudzi wechiito kana warebeswa unenge wawedzeredzwa zvekuti zvaunoreva zvinenge zvasiyana nekunge usati warebeswa. Somuenzaniso:-bat- (bata zvakafanira) \n-bat-is- (batisa – zvava nenyanyiso mukati)"
},
{
"instruction":"Mhando dzerebeso dzezviito('types of rebeso dzezviito')",
"input":"",
"output":"Yekuitira: / -ir-; –er– / Panobuda pfungwa yekuitira mumwe chimwe chinhu.\n-nw-ir- (A-mu-nw-ir-a hwahwa.)\n-chem-er- (Mwana a-chem-er-a mazai.)\n-b-ir- (Shingi a-no-b-ir-a vamwe.)\n\n2 Yekuitwa: / -w-, -iw-, -ew- / Panobuda pfungwa yekuti munhu kana chinhu chiri kutaurwa nezvacho ndicho chine zvakaitwa pachiri pane zviri kutaurwa nechiito. Sokuti: \n-bat-w- (A-bat-w-a nemapurisa.)\n-bay-iw- (Va-b-a-iw-a jekiseni.)\n\n3Sakiso/Yekonzero: /-is-, -es-/ Panobuda pfungwa yekuti munhu kana chimwe chinhu ndicho chaita kuti chimwe chinhu chiitike. Sokuti:\n -rov-es- (Ruzha rwu-no-rov-es-a.)\n-dy-is- (A-dy-is-a mwana bota.)\n\n4Yenyanyiso: /-is-, -es- / Apa panobuda pfungwa yekuti zviri kuitwa zviri kuitwa nemwero wakakura kana kuti zvakapfurikidza. Sokuti:\n-tamb-is- (Mwana uyu a-no-tamb-is-a zvekuti haawani mukana wekuverenga.)\n-rov-es- (A-ka-rov-es-a mwana akakomoka.)\n-chem-es- ( Atsvetera izwi nekuda kwe-ku-chem-es-a kwaakaita panhamo.)\n\n5 Yekuitirana zvakafanana: /-an-/ Panobuda pfungwa yekuti chaitwa kune umwe kana kune chimwe chinhu chinobva chaitwawo zvakare kune uyo kana icho chazviita nanyakuitirwa wacho. Sokuti: \n-bat-an- (Tendai naTineyi va-ka-bat-an-a maoko.)\n-tend-an- (Vakagara pasi va-ka-tend-an-a pane zvavakaitirana.)\n-chek-an- (Varume vaviri va-ka-chek-an-a padoro.)\n\n6Yewadzano: /-an-/ Panobuda pfungwa yekubatana kwezvinhu. Sokuti:\n-ung-an- (Tawana vanhu va-ung-an-a.)\n-pet-an- (Waya ya-ka-pet-an-a.)\n\n7Yemherevedzo: / -erer-, -irir-/ Panobuda pfungwa yekuti chinhu chanyatsoitwa. Sokuti:\n-rov-erer- (A-rov-erer-a huni muchoto.)\n-bat-irir- (Mwana a-ka-bat-irir-a kumusana kwamai kuti asadonhe.)\n-chek-erer- (A-ka-chek-erer-a muriwo mupoto.)\n\n8Yedzokororo: / -urur-, oror- / Panobuda pfungwa yekuti chinhu chamboitwa chiri kuitwa zvakare. Sokuti:-dyar-urur- (Mai va-dyar-urur-a chibagwe chakaramba kumera.)\n-dzok- oror- (Baba va-dzok-oror-a zvavakaita nezuro.)\n\n9 Yepfumvunuro: / -unur-, onor-, -inur-, anur-, -enur- / Pari kubuda pfungwa yekuti chinhu chaitwa chiri kudzoserwa pane zvachanga chiri pekutanga. Sokuti:\n-sung- unur - (Mukoma va-sung-unur-a svinga ravo rehuni.)\n-kiy-inur- (Ndiani a-kiy-inur-a gonhi?)\n-mon-onor- (Dai wa-mon-onor-a tambo iyo.)\n-nam-anur- (Mwana a-nam-anur-a bepa.)\n-pet-enur- (Nyatsa ku-pet-enur-a tsamba iyo isabvaruka.)\n\n10Yezvinogona kuitika (yegoneko/kwaniso): /-ik-, -ek-/ Pfungwa yekuti chinhu chinokwanisika kuitika. Sokuti:\n-tem-ek- ( Muti uyu u-no-tem-ek-a.)\n-bat-ik- (Nguva yatarwa iyi i-no-bat-ik-a.)\n-chek-ek- (Nyama iyi i-no-chek-ek-a.)\n\n11Yemamiriro: /-am-, arar-/ Panobudiswa pfungwa yezvazvakaita. Sokuti: \n-om-arar- (Dombo iri ra-ka-om-arar-a.)\n-pfug-am- (Va-ka-pfug-am-a izvozvi.)"
},
{
"instruction":"ndiudze madonzo ezviito('tell me madonzo ezviito')",
"input":"",
"output":"Madonzo ezviito zvinoreva kureva zvakasiyana kwechiito zvichienderana nokushandiswa kwachaitwa. Donzo ndicho chinangwa chemutauri pakutaura chiito, sokuti chinangwa chekukurudzira, chekuudza nezvimwewo."
},
{
"instruction":"ndiudze mhando dzemadonzo ezviito('tell me mhando dzemadonzo ezviito')",
"input":"",
"output":"Donzo rekuita:Donzo rekuita rinotaridza chiitiko chisina pachinogumira panguva. Donzo iri kazhinji rinoshanda nemazita ari mumupanda 15. Zviito zvine chivakashure/ku-/ kumavambo. Sokuti:\n1. Ari kutora kosi yeukoti paParirenyatwa.\n Vana vari kudya sadza nenyama.\n\n2Donzo rekwaniso/regoneko:Iri idonzo rinotaridza zvinhu zvinogona kuitika. Rinozikanwa nekushandisa chivakazwi /-nga-/ chinouya mukati mechiito. Sokuti:\nNdingasvika kana ndikafambisa.\nBhazi ringafamba kana rikagadzirwa.\nNdingaenda hangu nemotokari.\n Vanganyora izvi kana mapedza kudzidzisa.\n\n3Donzo rekurudziro:Panobuda pfungwa yekukurudzira kuita chimwe chinhu. Rinozivikanwa nekushandiswa kwechivakazwi /nga-/ kana /ha-/ kumavambo kwechiito. Sokuti:\n1. Ngatifambisei tikasire kusvika.\n2.Ngaaverenge kuti abudirire.3. Ngavaende/Havaende vose.Chenjedzo: Chivakiso chekurudziro chinowanikwa pekutanga pechiito asi chegoneko chiri pakati pechiito.\n\n4Donzo rezvanga zvichiitika:Donzo iri rinobudisa pfungwa yezvanga zvichiitika pazoitika chimwe chinhu. Rinozivikanwa nechivakaizwi /-chi-/kana /-i-/ \n1. Vana vanga vachirwa pasvika mudzidzisi.\n2. Anga achichema paazobatsirwa nemapurisa.\n3. Taifara zvedu pakasvika sekuru.\n\n4Donzo rekuudza:Rinoratidzwa nenguva dzezviito. Rinoburitsa kuitika kwezvinhu munguva dzakasiyana. Inogona kuva nguva yazvino, yakare kana ichauya. Sokuti:\n1. Nhasi ndagerwa musoro.\n2. Mwana akakunda mubvunzo gore rapera.\n3. Mudhorobha munonetsa magetsi.\n4. Vana vachanyora bvunzo mangwana.\n5. Ndoenda kumusha.\n\n5Donzo rekutuma:Donzo iri rine mhando mbiri:(i) kutuma munhu mumwe chete asingaremekedzwi. Mienzaniso: Rova mwana.Enda unotora huni.(ii) kutuma munhu mumwe chete anoremekedzwa kana kuti vanhu vazhinji.Rorai mwana.\nEndai zvakanaka.\nNzvovera yekupedzisira pachiito chekutuma munhu mumwe chete anoremekedzwa, kana vanhu vazvinji ndi /-i/. Nzvovera yekupedzisira yekutuma munhu mumwe chete asiri kukudzwa ndi/-a/.\n\n6Donzo redudziramuiti:Zviito zviri mudonzo iri zvinoburitsa muiti wechinhu. Apa panobuda tsananguro pamusoro pechataurwa nezvacho. Sokuti:\n1. Vana vakakundikana vose vakadzokorora.\n2. Mukadzi arohwa ndiye asungwa.\n3. Vanhu vanomwa doro garai pasi.\n\n7Donzo rechishuwo:Iyi imhando yedonzo rechiito inoshandiswa kubudisa pfungwa yokushuvira kuita zvimwe zvinhu. Panogona kushandiswa kuti, sokuti:\n1. Ndikada kuti ndisumuke handisviki.\n2. Tinodzidza kuti tibudirire.\n3. Vapei sadza (kuti) vadye.Nzvovera yekupedzisira yechiito chine donzo rechishuwo ndi/-e/.\n\n8Donzo rezvakatevera/Nhevedzano:Iri idonzo rechiito rinotaridza chiitiko chinenge chaitika mushure mechimwe, kana kuti chichitevedzana nechimwe. Sokuti:\n1. Vakasvika vakabatana maoko.\n2. Takasvika tikabika."
},
{
"instruction":"chii chinonzi Zvidudzirazviito('what is Zvidudzirazviito')",
"input":"",
"output":"Chidudzirachiito izwi rinodudzira, kutsanangura kana kujekesa chiito. Somuenzaniso, hazvina kunyatsokwana kungoti, Vakasvika, asi kuti, Vakasvika nezuro kana Vakasvika nambuya. Apa nezuro nanambuya ndiwo mazwi anodudziria chiito, Vakasvika."
},
{
"instruction":"Mhando dzezvidurazviito('types of zvidudzirazviito')",
"input":"",
"output":"Chidudzirachiito chemuiti: /na–/ inogona kushandiswa kuratidza muiti wechiito, sokuti: \nNdakatukwa naamai.\nArohwa naTanaka.\n\n2Chidudzirachiito chechombo chakashandiswa:Ichi chinoratidza chinhu kana chombo chakashandiswa. Sokuti: \nAtemwa nedemo.\nArohwa nomupinyi mumusoro.\n\n3 Chidudzirachiito chewadzanoKutaridza kuva pamwe chete kwezvinhu, sokuti: \nAnofamba nambuya vake.\nTadiwanashe akaenda kuchikoro naMunashe.\n\n4 Chidudzirachiito chefanano :Anofamba samai vake. \nAnoresva kutaura saVaMbengo.\n Anodya sebenzi.\nAnobatwa somuranda.\n\n5Chidudzirachiito chenzvimbo :Vakasangana mudhorobha. \nTaifambira musango. \nAkaroverwa pachikoro. \nTakafamba nemugomo.\n\n6Chidudzirachiito cheudzamu:Baba vakarova mwana zvikuru. \nMota yakagadzirwa rutatu. Bhera rakarira kamwe chete.\nMusikana akarohwa kasingaperi.\nVana vairwara zvinotyisa.\n\n7Chidudzirachiito chemaitiro: Anofamba seanorwara.\nNdinotaura zvinyoronyoro.\n\n7 Chidudzirachiito chenguva: Akasvika nezuro.\nVanouya muchirimo./nMaumbirwo ezvidudzirazviito: Chiwedzerwa chedudzirachiito + Dzitsi redudzirachiito.\nna- + -Tendai /nsa- + -baba /nZvidudzirazviito zvine zviwedzerwa zviviri zvinoti /na-/ na/sa-/. Chiwedzerwa /na-/ chinogona kushandiswa sa/no–/ kana /ne–/ zvichienderana nemazwi anenge akabatana nezviwedzerwa zvacho. Chiwedzerwa /sa-/ chinoonekwavo sa /so-/ kana /se-/ zvichienderana nepachashanda.Chenjedzo: Chidudzirachiito chinowanikwa mberi kwe chiito. Sokuti: Anogara pamusha"
},
{
"instruction":"chii chinonzi Zvivakazwi zvezviito('what is Zvivakazwi zvezviito')",
"input":"",
"output":"Zviranduri/ zvivakazwi zveranduro: Ichi chivakazwi chinoita kuti izwi rinozoumbwa ringe richipikisana nezvinenge zvichirehwa nechiito chisina kurandurwa. Zvivakazwi zveranduro ndezvinotevera: \n/ha-/ sokuti:Handiendi.Hazvifadzi. /\n-sa-/ sokuti: Vasaenda kumusha.Ngatisanyora bvunzo.\n/-si-/ sokuti:Handisiri mwana wenyu.\nVasina mari garai pasi.\n/-singa-/ sokuti: Ava ndevasingamhanyi.\nMombe isingabereki ndeiyi.\n\n2Chiratidzamuiti:Ichi chivakazwi chinomirira muiti muchiito. Chinoratidza anenge aita zvinenge zvichitaurwa zvacho. Sokuti:\nvanofamba \ntakavaona rinokara \nhavadyi sadza ngatirayirei vana vedu.\n\n3Zviratidzanguva: Tine zviratidzanguva zvakati kuti, naizvozvo ngatimbozviongororai pamwe nemashandiro azvo. \n(i) /-o-/ ichi chiratidzanguva chezvava pedyo kuitika. Chinojekesa nguva inenge yava pedyo, kuratidza zvinenge zvoda kuitika munguva iri pedyo iyi. \nSokuti:Kana vana voenda. \nSadzaa rotorwa.\n(ii) /-a-/ ichi chiratidzanguva chezvabva kuitika. Chinojekesa zvinhu zvinenge zvaitika zuva kana musi iwoyo wazvinenge zvichitaurwa. Sokuti:/nVana vaenda nhasi masikati./nTadya sadza mangwanani.\n(iii) /-cha-/ chiratidzanguva chezvichaitika munguva inotevera. Ichi chinobudisa pfungwa yezvichaitika munguva inotevera, sokuti: \nTichaenda kumusha mangwana.\n Zvinhu zvichanaka chete.\n(iv) /-ka-/ chiratidzanguva chezvakaitika. Ichi chinobudisa nguva yakapfuura, kubva nezuro tichidzokera kumashure. Sokuti:\nVana vakaenda kumusha gore rapera.\n Mombe dzakadhibhiswa nezuro.\n(v) /-no-/ chiratidzanguva chezvinogaroitika. Ichi chinobudisa pfungwa yezvinogaroitika mazuva ose. Sokuti:\nVanhu vanorima nemombe.\n Isu tinoenda kuchikoro.\n(vi) /-i-/ chiratidzanguva chezvaigaroitika. Ichi chinojekesa zvinhu zvaigaroitika asi panguva inenge ichitaurwa zvinenge zvisisaitike. Sokuti:\nVatete vake vairoya.\nTaitamba bhora remapepa.\n(vii) /-chi-/ chiratidzanguva chezvanga zvichiitika kana chezviri kuitika, sokuti: \nVanga vachifamba netsoka.\nZvii zvanga zvichiitika? \nChivakazwi chedonzvo rekwaniso /-nga-/. Sokuti: Ndingamurove\n Vangaende \nChivakazwi chedonzo rekurudziro /nga-/. Sokuti:\nNgatidzirove\nNgavauye\n\n4Chiratidzamuitirwi:Ichi chivakiso chinojekesa chinhu chinenge chine zvachaitirwa. Sokuti:\nVakamurova neshamhu.\nTakadzipfigira muchirugu.\nNzvovera yokupedzisira /-a/. Sokuti\nAdya sadza.\nVarova mwana."
},
{
"instruction":"chii chinonzi Chindori('what is Chindori')",
"input":"",
"output":"Chindori chirevo chisina kushandiswa chiito. Sokuti:\n1. Mwana uyu ndewangu.\n2. Ndini uyauya."
},
{
"instruction":"ndiudze maumbirwo ezvindori('tell me the structure of zvindori')",
"input":"",
"output":"Zvindori zvinoumbwa sezvizvi:\nChiwedzerwa chechindori + dzitsi rechindori \nndi- + -baba \ni- + -huku \nhe- + -chi"
},
{
"instruction":" ndipe zviwedzerwa zvezvindori('give me zviwedzerwa zvezvindori')",
"input":"",
"output":"Zvindori zvine zviwedzerwa zvina zvinoti /ndi-/, /i-/ hwidzazwi /H/ na/ha-/ Zviwedzerwa zvose izvi zvinofambirana nemazwi akasiyana sezvichatsanangurwa pasi.\n(a)/ndi-/ chiwedzerwa ichi chine nhoredzera nhatu dzinoti /nda-/, /nde-/, /ndo-/\n(i)/ndi-/ inoshanda nemazita emupanda 1a, 2a ne 2b. Sokuti: \nndi- + -Anesu (1a) (ndiAnesu) \nndi- + - vatezvara (2a) (ndivatezvara)\nndi- + -ambuya (2b) (ndiambuya) \n(ii)nezvisazitasingwi, sokuti \nndi–we \nndi–ye /nda-/ inobatanidzwa \nnemazita ari mumupanda 2a ne 2b, sezvizvi;nda–amai \n(2b) nda–VaChuru (2a) \n(ii)nezviverengo, zvinan’anuri nezviratidzi zvemipanda 2 ne 6, sokuti:\nnda–mamwe (chiverengo 6) \nnda–vaye (chinan’anuri 2)\nnda–aya (chiratidzi 6) \n/nde-, ndo-/ dzinobatanidzwa nezvimwe zvidudzirazita zvose kunze kwezvipauro. \nSokuti:nde–wavo (chirevamwene\nnde–vose (chirevauwandu)\nndo–uko (chiratidzi) \nnde–vakatukana (chiitopauro) \n(b)/i-/ chinobatanidzwa nemazita uye zvipauro zvemipanda 5, 9 ne10. \nSokuti:i–badza (zita 5) \ni–dema (chipauro 5)\ni–mbudzi (zita 9/10) \ni–chena (chipauro 9/10)\nHwidzazwi inobatanidzwa nemazita nezvipauro zvemipanda yose kunze kwe1a, 2a, 2b, 5, 9 ne 10 sokuti:\n(H) mwana(1)\n(H) zvitoro (8)\n(H) svishoma (19)(d) /ha-/ ine nhoredzera dzinoti /ha-, he-, ho-) inobatanidzwa nezviratidzi nezvinan’uri sezvizvi:\nha–ano (chinan’anuri) \nhe–chi (chiratidzi)\nho–yo (chiratidzi)"
},
{
"instruction": "chii chinonzi Chisarudzi/Chinan’anuri('what is Chisarudzi/Chinan'anuri')",
"input":"",
"output":"Chinobatsira pakusarudza zvinhu kubva pane zvimwe. Chine madzitsi matatu chete anoti; \n/-no/; /-ye/-ya/; /-pi/ \n-no \nInoreva kuti zviri pedyo nomutauri. Sokuti: \nSadza rino rine mapundu.\n-ye/-ya \nKureva kuti zvinenge zvichitaurwa zviri kuzivikanwa nevari kutaurirana. Sokuti:\nMwana uya akazofa.\nMombe iye ndakazoitengesa.\n-pi Kazhinji mibvunzo. Sokuti: \nWamuona kupi?\nVakafira kupi ?\nAendepi?\n-pi \nInoshandawo pasina mubvunzo. Sokuti: \nHandizivi kuti aonekwa kupi.Ndashaya kuti ndotora zvipi."
},
{
"instruction": "chii chinonzi zvidudziramazita('what is zvidudziramazita')",
"input":"",
"output":"Zvidudziramazita mazwi anotsanangura kana kududzira zvakawanda pamusoro pemazita nezvisazitasingwi. Sokuti:\nMukomana wangu. Mukomana mutsvuku. Mukomana anoba./nMazwi ose aya ari kududzira zita rokuti mukomana, nokudaro zvidudziramazita zviri mumipanda samazita azvinodudzira.\nZvidudziramazita muChiShona ndezvinotevera: chiratidzi, chipauro, chisarudzi/chinan’anuri, chirevauwandu, chiverengo, chirevamwene nechiitopauro."
},
{
"instruction": "ndiudze maumbirwo echisarudzi('tell me the structure of chisarudzi')",
"input":"kupi",
"output":"Chivakashure chechisarudzi: ku- + dzitsi rechisarudzi: -pi"
},
{
"instruction": "ndiudze maumbirwo echisarudzi('tell me the structure of chisarudzi",
"input":"uno",
"output":"Chivakashure chechisarudzi: u- + dzitsi rechisarudzi: -no"
},
{
"instruction": "ndiudze maumbirwo echisarudzi('tell me the structure of chisarudzi",
"input":"zviya",
"output":"Chivakashure chechisarudzi: zvi- + dzitsi rechisarudzi: -ya"
},
{
"instruction": "Chiratidzi/Chinongedzi chinoita basa rechii('Chiratidzi/Chinongedzi does what')",
"input":"",
"output":"Chinotendeka pane chiri kutaurwa nezvacho. Sokuti: \nChingwa ichi.\nMari iyi."
},
{
"instruction": "ndipe Zviratidzi zvepedyo('give me Zviratidzi zvepedyo')",
"input":"Mhando dzezviratidzi('types of zviratidzi')",
"output":" Zvinoratidza kana kunongedza chinhu chiri pedyo nomutauri, chinooneka. Sokuti:\nMwana uyu.\nBadza iri.\nSekuru ava.\nChinoratidza chinhu chinozivikanwa nezvacho nemutauri newaari kutaura naye asi chisingaonekwi. Sokuti: \nNyaya iyi.\nMusi uyu."
},
{
"instruction": "Maumbirwo ezviratidzi zvepedyo('the structure of zviratidzi zvepedyo')",
"input":"uyu",
"output":"Nzvovera yokutsigisa (chitsigisi): u- + -yu"
},
{
"instruction": "Maumbirwo ezviratidzi zvepedyo('the structure of zviratidzi zvepedyo')",
"input":"ichi",
"output":"Nzvovera yokutsigisa (chitsigisi): i- + -chi"
},
{
"instruction": "ndiudze zvishoma pamusoro pezviratidzi zvekure('tell me a little about zviratidzi zvekure')",
"input":"",
"output":" Zvinonongedzera zvinhu zviri kure nemutauri pamwe nomuteereri. Sokuti: \nChisikana icho chakachena.\nManhanga ayo akanyatsoibva.\nPamba apo hapana vanhu.\nZvinoratidza chinhu chinozivikanwa nezvacho asi chisingaonekwi. Sokuti: \nNzara yegore iro haitaurwi.\nNyaya iyo yakaoma."
},
{
"instruction": "Maumbirwo ezviratidzi zvekure('structure of zviratidzi zvekure')",
"input":"apo",
"output":"Nzvovera yokutsigisa (chitsigisi): -a + -po"
},
{
"instruction": "Maumbirwo ezviratidzi zvekure('structure of zviratidzi zvekure')",
"input":"icho",
"output":"Nzvovera yokutsigisa (chitsigisi): -i + -cho"
},
{
"instruction": "chii chionzi Chipauro('what is Chipauro')",
"input":"",
"output":"Iri izwi rinotsanangudza zita, richipaura zita kubva mune mamwe akawanda. Sokuti:\n(i) Chingwa chichena (Chingwa chichena chapatsanurwa kubva kune chimwe chisiri chichena) \n(ii) Munda murefu (Munda murefu wapaurwa kubva kune isiri mirefu)"
},
{
"instruction": "ndipe mhando dzezvipauro('give me types of zvipauro')",
"input":"",
"output":"(i) Zveruvara; tsvuku; tema; chena\n(ii) Zvemhumhurefu; pfupi; huru; diki\n(iii)Zvemanhamba mbiri; nhatu; ina Zveuwandu zhinji; shoma"
},
{
"instruction": "maumbirwo echipauro('structure of chpauro')",
"input":"murefu",
"output":"Chivakashure chechipauro: mu- + dzitsi rechipauro: -refu"
},
{
"instruction": "maumbirwo echipauro('structure of chpauro')",
"input":"chikuru",
"output":"Chivakashure chechipauro: chi- + dzitsi rechipauro: -kuru"
},
{
"instruction": "maumbirwo echipauro('structure of chpauro')",
"input":"guru",
"output":"Chivakashure chechipauro: (ri-)+ dzitsi rechipauro: -kuru"
},
{
"instruction": "chii chinonzi Chiverengo('what is meant by Chiverengo')",
"input":"",
"output":"Chinoburitsa pfungwa yokuverenga zvinhu. Chine madzitsi matatu chete anoti: -mwe; -mwe; -i/ -yi/nyi\nMadzitsi maviri anoti /-mwe/ na /-mwe./-mwe/: kureva kuti nhamba yokutanga; chimwe chete, sokuti:\nKwauya musikana mumwe,vazhinji varamba.\nAnonga nyama imwe.\n/-mwe/: \nInogona kureva munhu kana chinhu chisingazivikanwi. Sokuti: \nNdasangana nemumwe murume musango.\nInogona kurevawo kuwedzera zvinhu, sokuti: Auya nezvimwe zvingwa.\n-i /-yi/-nyi/: Kazhinji inoshanda pakubvunza mibvunzo, sokuti: Wati chii?\nNemhaka yei?\nMwana muyi?\nPane pamwe painoshanda pasina mubvunzo, sokuti: \nHameno kuti anoda chii.\nHandina kuona kuti vauya nei.\nAida kuziva kuti shiri inogara muyi."
},
{
"instruction": "Maumbirwo ezviverengo('Structure of chiverengo')",
"input":"mumwe",
"output":"Chivakashure chechiverengo: mu- + dzitsi rechiverengo: -mwe"
},
{
"instruction": "Maumbirwo ezviverengo('Structure of chiverengo')",
"input":"muyi",
"output":"Chivakashure chechiverengo: mu- + dzitsi rechiverengo: -yi"
},
{
"instruction": "Maumbirwo ezviverengo('Structure of chiverengo')",
"input":"chii",
"output":"Chivakashure chechiverengo: chi- + dzitsi rechiverengo: -i"
},
{
"instruction": "chii chinonzi Chirevauwandu('What is Chirevauwandu')",
"input":"",
"output":"Chinoratidza kuwanda kwezvinhu. Chine madzitsi matatu chete anoti: /-se/; /-ga/; /-mene/ \n/-se/\ninoreva kuti hapana chinosara, sokuti: \nSadza rose radyiwa.\n /-ga/ chinhu chimwe chete, sokuti: Ndiye oga adya.\n /-mene/ kuzvimirira pachezvake sokuti: \nIni ndomene ndinoramba."
},
{
"instruction": "Maumbirwo echirevauwandu('Structure of Chirevauwandu')",
"input":"roga",
"output":"Chivakashure chechirevauwandu: r- + - nzvovera inoshanduka -o- + dzitsi rechirevauwandu: -ga"
},
{
"instruction": "Maumbirwo echirevauwandu('Structure of Chirevauwandu')",
"input":"pese",
"output":"Chivakashure chechirevauwandu: p- + - nzvovera inoshanduka -e- + dzitsi rechirevauwandu: -se"
},
{
"instruction": "Maumbirwo echirevauwandu('Structure of Chirevauwandu')",
"input":"oga",
"output":"Chivakashure chechirevauwandu: Ø + - nzvovera inoshanduka -o- + dzitsi rechirevauwandu: -ga"
},
{
"instruction": "chii chinonzi Chirevamwene('what is meant by Chirevamwene')",
"input":"",
"output":"Chinotaridza zvinotevera: \n\n1Muridzi wechinhu. Sokuti:\nMunda wababaMatemo asekuru. Mari yamai.\n\n2Basa rechinhu. Sokuti:\n Mari yechikoro. Makapu esvutugadzike. Mugomo wemvura.\n\n3Zvakagadzirisa chinhu. Sokuti:\n Ndiro dzebhonzo.Hari yevhu.\n\n4Nzvimbo yechinhu. Sokuti:\n Munhu wekwaMurezi. Bhazi reHarare.\n\n5Unhu kana tsika. Sokuti:\n Musikana wemakaro. Kakomana kemakuhwa.\n\n6Chinoratidza mhando yechinhu. Sokuti:\n Doro rendari.Sadza remapfunde.\n\n7Nguva inoitika kana inowanikwa chinhu. Sokuti:\nMuriwo wemanheru.Mabasa emuzhizha.\n\n7Munochengeterwa zvinhu. Sokuti: Gaba redovi.Dura rezviyo."
},
{
"instruction": "Maumbirwo echirevamwene('structure of chirevamwene')",
"input":"",
"output":"Nzvovera /-a-/ inoshanduka kuva /-e-/ kana /-o-/. Sokuti:\n mumba medu. \nmwoyo wokurera"
},
{
"instruction": "Mazita('Names')",
"input":"",
"output":"Zita izwi rinoshandiswa kudaidza, kudoma kana kutaura chinhu kana zvinhu. Kungave kudoma vanhu, nzvimbo nemidziyo yatinoshandisa nezvimwewo. Sokuti:munhu\nChipo\nruoko\nmuriwo\nbadza\nZimbabwe\nHarare.Mazita anoita kuti zvireruke kutaura pamusoro pezvakasiyana-siyana muupenyu.\nZvakakosha zvinobvunzwa pachipandi ichi:\ntsananguro yemazita nekuanyurura muzvinyorwa;\nkuisa mazita mumipanda;\nkuzivawo zvinoreva uye zvakamiririrwa nemipanda yakasiyana-siyana;\nkutaridza mavakirwe emazita; kudoma zvivakashure nemadzitsi pamazita anenge apiwa."
},
{
"instruction": "Maumbirwo emazita('structure of names')",
"input":"",
"output":"Mazita anoumbwa seizvi: Chivakashure chezita + Dzitsi rezita Sokuti:\nmu- + -nhu\nmu- + -riwo \nØ- + -baba\n(ri-) + -panga"
},
{
"instruction": "Chivakashure chezita('Chivakashure of a name')",
"input":"",
"output":"Ichi ndicho chiumbazwi chokutanga pazita. Chinoshandiswa pakuisa kana kuronga mazita mumipanda yawo. Chipenga ichi chinotakura pfungwa dzakasiyana-siyana. Chinogona kupa pfungwa yeushoma, uzhinji, mhumhu nezvimwewo."
},
{
"instruction": "Mhando dzezvivakashure('types of chivakashure')",
"input":"",
"output":"Chivakashure chedanho rekutanga:\nChinoshanda nguva nenguva kuburitsa maonekerwo anoitwa chinhu pasina kutsanangura, sokuti: mu- + -kadzi, mw- + -ana, mu- + -rume.\n\n2Chivakashure chedanho rechipiri/ Chivakashure chinotsanangura:\nIchi chinopa dzimwe pfungwa pamusoro pezita, sokuti:\nka- + -mwana, ru- + -mbwa, zi- + -rume, chi- + -kadzi, chi- + -sikana.\nMukutaura kwamazuva ose tinoziva kuti kune mwana kwete kamwana, murume kwete zirume, saka kana zvadai zvava kureva kuti pane zvimwe zvatinofanira kuongorora pamwana kana pamurume uyu zviri kuda kuburitswa nematauriro akadai. Zvivakashure izvi zvinogona kupa pfungwa yokushora kana kurumbidza chinhu kana munhu pachimiro chake.Dzitsi rezita:\nDzitsi chivakiso chinoratidza zvinoreva zita racho. Dzitsi musimboti wezita, harishanduki kunyange rikabatanidzwa nezvivakashure zvakasiyana, sokuti:\nmu- + -sikana va- + -sikana tu- + -sikana chi- + -sikana chi- + -rume svi- + -rume"
},
{
"instruction": "ndiudze nezveMipanda yemazita('tell me about Mipanda yemazita')",
"input":"",
"output":"Mazita anogona kurongwa achipinda mumapoka anonzi mipanda yamazita."
},
{
"instruction": "Mupanda 1",
"input":"ndiudze nezveMipanda yemazita('tell me about Mipanda yemazita')",
"output":"Chivakashure/mu-/Unoshanda nechivakashure/mu-/ chichireva munhu mumwe chete, sokuti:Zita Chivakashure chezita Dzitsi rezita \nmukomana mu-+-komana,munh umu + -nhu,mukadzimu- + -kadzi. \n\n2Chivakashure /mu-/chinogona kubatana nemadzitsi anotaura basa romunhu, sokuti; murapi mu- + -rapi, mudzidzisi mu- + -dzidzisi.\n\n3Chivakashure /mu-/ chinogona kuva /mw-/pamazita ane madzitsi anotanga nenzvovera. Chinonzi nzvoveramavara anoti a, e, i, o na u, somuenzaniso:mwana mw- + -ana, mweni mw- + -eni"
},
{
"instruction": "Mupanda 2",
"input":"ndiudze nezveMipanda yemazita('tell me about Mipanda yemazita')",
"output":"Chivakashure /va-/\nMupanda wavanhu muuzhinji.\nApa ndipo paya panoshanda sungano youshoma nouwandu. Mazita omupanda 1 akaiswa muuzhinji anopinda.Chivakashure /va-/ chinogona kuonekwa sa /v-/ kana chashandiswa nezita rine dzitsi rinotanga nenzvovera."
},
{
"instruction": "Mupanda 1a",
"input":"ndiudze nezveMipanda yemazita('tell me about Mipanda yemazita')",
"output":"Mupanda uyu hauna chivakashure chinoonekwa, nokudaro unomirirwa na/Ø-/.\nMazita aya anenge ari muushoma. Mupanda uyu unopinda mazita akasiyana-siyana, anoti:\n(a)Mazita chaiwo anodaidzwa nawo vanhu. Mazita aya anoonekwa nekutanga nevara guru, sokuti:\n Chipo Ø- + - Chipo, \nTendai Ø- + - Tendai.\n(b) Mazita oukama, sokuti: \nsekuru Ø- + - sekuru, baba Ø- + -baba, tete Ø- + -tete.\n(c)Mazita akakweretwa kubva kune mimwe mitauro achitaura basa romunhu, sokuti: ticha(teacher) Ø- + -ticha \nkochi(coach) Ø- + - kochi \nrefuri(referee) Ø- + - refuri. \n(d) Mazita asinganyatsotendeki kana kutaura munhu kana chinhu, sokuti: nhingi Ø- + - nhingi \nyekera Ø- + - yekera \nyonini Ø- + - yonini.\n(e) Mazita anotaura nguva, sokuti: nhasi Ø- + - nhasi \nzuro Ø- + -zuro"
},
{
"instruction": "Mupanda 2a",
"input":"ndiudze nezveMipanda yemazita('tell me about Mipanda yemazita')",
"output":"Uyu mupanda weremekedzo. Chivakashure /va-/. semienzaniso:vatete va- + -tete \n vasahwira va- + -sahwira \nVaMaruza Va- + -Maruza \nVaMushambi Va- + -Mushambi.\nChivakashure chemupanda uyu chinogona kuonekwa sa /a-/ kuChiManyika. Mienzaniso: atezvara, asekuru, atete."
},
{
"instruction": "Mupanda 2b",
"input":"ndiudze nezveMipanda yemazita('tell me about Mipanda yemazita')",
"output":"Unopinda mazita anoti amai naambuya nemazitaumbiridzwa anenge aine mazita maviri iwaya sechikamu. Chivakashure /a-/, sokuti:\namai a- + -mai \nambuya a- + -mbuya \nambuyawanyasha a- + -mbuyawanyasha"
},
{
"instruction": "Mupanda 3",
"input":"ndiudze nezveMipanda yemazita('tell me about Mipanda yemazita')",
"output":"Chivakashure/mu-/Mupanda 3 unowanikwa mazita ezvinu zvakasiyana-siyana muChiShona. Mienzaniso:\nmuti mu- + -ti \n muromo mu- + -romo \nmupinyi mu- + -pinyi.\nChivakashure /mu-/ chinoonekwa sa /mw-/ pamadzitsi anotanga nenzvovera. Mienzaniso: mweya mw- + -eya \n mwedi mw - + -edzi \nmwenga mw - + -enga.\nChivakashure /mu-/ chinova /m-/ pamadzitsi anoti /-oto/ na /-oyo/. Sokuti:\n moto m- + -oto /nmoyo m- + -oyo"
},
{
"instruction": "Mupanda 4",
"input":"ndiudze nezveMipanda yemazita('tell me about Mipanda yemazita')",
"output":"Chivakashure /mi-/\nMazita ari mumupanda uyu uzhinji hwemazita emupanda 3.Mienzaniso:\n miti mi- + -ti\n miromo mi- + -romo \nmipinyi mi- + -pinyi.\nMamwe mazita anoramba ane zvivakashure zvaanga anazvo kumupanda 3. Mienzaniso:\n mwedzi mw- + -edzi mweya mwe- + -ya moto m- + -oto"
},
{
"instruction": "Mupanda 5",
"input":"ndiudze nezveMipanda yemazita('tell me about Mipanda yemazita')",
"output":"Chivakashure ndi/(ri-)/ Mupanda 5 unosanganisira:\n(i)mazita emhuka dzakaita segudo, gunguwo, datya nedzimwewo.\n(ii)mazita anotaridza zvinhu zvine mumhu mukuru kana zvakaunganidzwa, sokuti, rume, svinga, gadzi, gomana dzikana.\n(iii) zvinowanikwa mumuviri wemunhu zvinoyerera seropa, dzihwa neziya.\nChivakashure ichi hachisi pachena sezvakaita zvimwe zvivakashure zvemimwe mipanda, nokudaro chinoiswa muzvikomberedzo (ri-). Chinobuda pasungawirirano, sokuti; demo rangu ratyoka.\nMadzitsi emazita omupanda 5 anotorwa kubva muuwandu hwamazita aya kureva kuti zita romupanda 5 rinotanga raiswa muuzhinji hwaro tozotsvaka dzitsi racho kubva mumupanda 6, nzvanyira yedzitsi iri inoshanduka pakunyora dzitsi. Sokuti \n danga (ri-) + -tanga \ndanda (ri-) + -tanda \ngumbo (ri-) + -kumbo \nzana (ri-) + -ana \nbadza (ri-) + -padza.\nZvinoda kuti mazita acho atange apinda mumupanda 6 kuti tione kuti anoshanduka sei. Sezvo tichiti dzitsi harishanduki, ndizvo zvatinotevedzera kutora dzitsi rinoshanda nemimwe mipanda, sokuti: \nmatanga \nchitanga \nkatanga.\nPane kudyanana kwamavara kunoita kuti mavara ashanduke. Mavara anodaidzwa zvine mutinhimira, anoita akareruka pamutinhimira seizvi:\n/d/ inoita /t/ (damba (ri-) + -tamba) \n/g/ inova /k/ (gomba (ri-) + -kamba)\n/b/ inoita /p/ (bango (ri-) + -pango) /j/ inoita /ch/ (jira (ri-) + -chira.(ri-) kana chashanda namadzitsi anoreva vanhu chinenge chava mudanho repiri chichitsanangura, chichipa pfungwa youkuru, kutyisa, kuipa, kushoreka nezvimwe. Semienzaniso: gomana \ngadzi \nrume"
},
{
"instruction": "Mupanda 6",
"input":"ndiudze nezveMipanda yemazita('tell me about Mipanda yemazita')",
"output":"Chivakashure /ma-/ \nNdiwo mupanda unowanikwa mazita emupanda 5 kana ava muuzhinji, sokuti: mapadza ma- + -padza \nmakudo ma- + -kudo \nmeso ma- + -iso \nmeno ma- + -ino"
},
{
"instruction": "Mupanda 7",
"input":"ndiudze nezveMipanda yemazita('tell me about Mipanda yemazita')",
"output":"Chivakashure /chi-/\n chikoro chi- + -koro \nchibage chi- + -bage chingwa chi- + -ngwa \nChivakashure /chi-/ chinoonekwa sa /ch-/ pamadzitsi anotanga nenzvovera. Mienzaniso: chana ch- + -ana \nchoto chi- + -oto \nchombo ch- + -ombo \nchura ch- + -ura.\nChivakashure /chi-/ chinowanikwa pane mamwe madzitsi sa /cha-/. Mienzaniso: chapupu cha- + -pupu \nchapungu cha- + -pungu"
},
{
"instruction": "Mupanda 8",
"input":"ndiudze nezveMipanda yemazita('tell me about Mipanda yemazita')",
"output":"Chivakashure /zvi-/\nUnotora mazita omupanda 7 kana ava muuzhinji, sokuti: zvikoro zvi- + -koro \nzvingwa zvi- + -ngwa.\nChivakashure /zvi-/ chinoonekwa sa /zv-/ pamadzitsi anotanga nenzvovera. Mienzaniso:zvana zv- + -ana \nzvoto zv- + -oto"
},
{
"instruction": "Mupanda 9",
"input":"ndiudze nezveMipanda yemazita('tell me about Mipanda yemazita')",
"output":"Chivakashure /N-/ kana / Ø-/, /i-/ \nChivakashure /N-/ hachionekwi pamazita, asi kuti chinouya nokudaidzwa kunoitwa mazita aya ane ruzha runobuda nomumhino, sokuti: mombe N- + -mombe \n nyoka N- + -nyoka.\nKana tichishandisa / N-/ pane shanduko inoonekwa pamavara anotanga dzitsi rezita racho; mavara anodaidzwa zvakareruka anenge akora pakudaidzwa asi achibuda nemumhino, sokuti:Mazita neZvisazitasingwi. \nKureva kuti:/p/ anoshanduka kuva /mh/\n/b/ anoshanduka kuva /mb/\n/r/ anoshanduka kuva /nd/\n/t/ anoshanduka kuva/nh/\n/k/ anoshanduka kuva /h/.\nMavara ose okurudyi akora pakudaidzwa uye anobuda nemumhino.\nMazita aya ose ari muushoma hwawo.Pane mamwe mazita emupanda 9 ane chivakashure /Ø-/. Aya ndiwo mazita ekuti kana achidaidzwa ruzha harubudi nemumhino. Hazvigoni kuti titi anomirirwa na /N-/. Mienzaniso yemazita aya ndeinotevera: tsoko Ø- + -tsoko \ntsuro Ø- + -tsuro.\nChivakashure /i-/ chinowanikwa pamazita mashoma. Muenzaniso:imba i- + -mba \nimbwa i- + -mbwa"
},
{
"instruction": "Mupanda 10",
"input":"ndiudze nezveMipanda yemazita('tell me about Mipanda yemazita')",
"output":"Chivakashure /N-/kana /Ø-/ kana, /dzi-/\nUnotora mazita ose emupanda 9 omaisa muuzhinji, sokuti:\ndzimba dzi- + -dzimba \nnyoka N- + -nyoka \nmhuka N- + -mhuka \nshoko Ø- + -shoko \nshumba Ø- + -shumba.\nShanduko muuzhinji inoonekwa pasungawirirano. Mazita ose emumupanda 9 anenge ane sungawirirano /i-/, emupanda 10 anenge ane sungawirirano /dzi-/. Somuenzaniso:\nnyoka inoruma(9)\nnyoka dzinoruma(10)\nimba inovakwa(9)\ndzimba dzinovakwa\nmhuka inokara(9) \nmhuka dzinokara(10).\n Tsananguro yechivakashure /N- na / Ø-/ ndiyo imwe chete yapiwa pamupanda 9."
},
{
"instruction": "Mupanda 11",
"input":"ndiudze nezveMipanda yemazita('tell me about Mipanda yemazita')",
"output":"Chivakashure /ru-/Chivakashure/ru-/ chinova /rw-/ pamadzitsi anotanga nenzvovera, sokuti: rw- + -ana \n rw- + -endo.\nChivakasure chemupanda uyu kazhinji chinenge chiri mudanho rechipiri chichitsoropodzi. Sokuti: \nrukadzi ru- + -kadzi \nrumbwa ru- + -mbwa\nrutsanga ru- + -tsanga \nrwana rw- + -ana.\nChine pamwewo pachinoshanda chiri mudanho rekutanga chisingatsoropodzi. Sokuti;\nrwendo rw- + -endo \nruoko ru- + -oko \nrudo ru- + -do"
},
{
"instruction": "Mupanda 12",
"input":"ndiudze nezveMipanda yemazita('tell me about Mipanda yemazita')",
"output":"Chivakashure /ka-/Kana chiri mudanho rechipiri chinotsanangudza chichipa pfungwa yekusvora kana kudukupisa.\nkakadzi ka- + -kadzi \nkambwa ka- + -mbwa \nkamombe ka- + -mombe.\nChivakashure /ka-/ chinowanikwa sa/k-/ kana chichishanda nedzitsi rinotanga nenzvovera. Muenzaniso:\nkana k- + -ana"
},
{
"instruction": "Mupanda 13",
"input":"ndiudze nezveMipanda yemazita('tell me about Mipanda yemazita')",
"output":"Chivakashure /tu-/ \nChivakashure ichi chinoisa mazita emupanda 12 muuzhinji asi chiri mudanho repiri chichitsanangudza, chichibudisa pfungwa yekudupuka nekushomeka. Sokuti:\ntukadzi tu- + -kadzi \ntumbwa tu- + -mbwa \ntumombe tu- + -mombe.\nChivakashure /tu-/ chinova /tw-/ pazita rine dzitsi rinotanga nenzvovera. Muenzaniso: \ntwana tw- + -ana"
},
{
"instruction": "Mupanda 14",
"input":"ndiudze nezveMipanda yemazita('tell me about Mipanda yemazita')",
"output":"Chivakashure /u-/ \nChivakashure /u-/ chinova /hw-/ pamazita ane dzitsi rinotanga nenzvovera. Mienzaniso: \nhwana hw- + -ana \nhwaro hw- + -aro \nhwenje hw- + -enje.\nMazita emupanda uyu anoreva zvinhu zvinobatika nezvisingabatiki.\n(i) Zvinobatika: \nusavi u- + -savi \nupfu u- + -pfu \nhwahwa hw- + -ahwa \nurimbo u- + -rimbo\n(ii) Zvisingabatiki: \nunhu u- + -nhu \nupenzi u- + -penzi \nuroyi u- + royi \nushingi u- + -shingi"
},
{
"instruction": "Mupanda 15",
"input":"ndiudze nezveMipanda yemazita('tell me about Mipanda yemazita')",
"output":"Mazita aya zviito.Chivakashure/ku-/.\nkuda \nkutamba"
},
{
"instruction": "Mupanda 16",
"input":"ndiudze nezveMipanda yemazita('tell me about Mipanda yemazita')",
"output":"Chivakashure /pa-/Nzvimbo iri pamusoro kana pedyo, sokuti:\npagomo pa- + -gomo \npamunda pa- + -munda \npadanda pa- + -danda"
},
{
"instruction": "Mupanda 17",
"input":"ndiudze nezveMipanda yemazita('tell me about Mipanda yemazita')",
"output":"Chivakashure /ku-/ Mazita emupanda uyu anoreva nzvimbo iri kure, sokuti: kumunda ku- + -munda \nkusvondo ku- + -svondo"
},
{
"instruction": "Mupanda 17a",
"input":"ndiudze nezveMipanda yemazita('tell me about Mipanda yemazita')",
"output":"Chivakashure /Ø-/\nMazita emupanda uyu anoreva nzvimbo iri kure asi asina chivakashure chinoonekwa, saka ane /Ø-/, sokuti:mberi Ø- + -mberi \nmhiri Ø- + -mhiri \nzasi Ø- + -zasi \nshure Ø- + - shure \nChinhoyi Ø- + -Chinhoyi \nMutare Ø- + -Mutare \nCananda Ø- + -Canada"
},
{
"instruction": "Mupanda 18",
"input":"ndiudze nezveMipanda yemazita('tell me about Mipanda yemazita')",
"output":"Chivakashure /mu-/\nMukati chaimo menzvimbo, sokuti:\nmukanwa mu- + -kanwa \nmumba mu- + -mba \nmundiro mu- + -ndiro"
},
{
"instruction": "Mupanda 19",
"input":"ndiudze nezveMipanda yemazita('tell me about Mipanda yemazita')",
"output":"Chivakashure /svi-/\nChivakashure ichi chinoonekwa sa/sv-/ pamadzitsi anotanga nenzvovera. Chivakashure chemupanda uyu ndechedanho repiri chichibudisa pfungwa yekudupuka. Mienzaniso:\nsvikadzi svi- + -kadzi \nsvisadza svi- + -sadza \nsvana sv- + -ana"
},
{
"instruction": "Mupanda 21",
"input":"ndiudze nezveMipanda yemazita('tell me about Mipanda yemazita')",
"output":"Chivakashure /zi-/\nMazita emupanda uyu ari muushoma uye ari mudanho rechipiri. Anobudisa pfungwa yekukura. Mienzaniso:\nzijaya zi- + -jaya \nzigadzi zi- + -gadzi \nzigotsi zi- + -gotsi \nzigumbo zi- + -gumbo"
},
{
"instruction": "Nzira dzekuisa mazita mumipanda('ways of putiing names in mipanda",
"input":"",
"output":"Kune nzira dzinoshandiswa kuisa mazita mumipanda yakasiyana.\n(a) Zvivakashure zvakafanana: .Kazhinji mazita ane zvivakashure zvakafanana anopinda mumupanda mumwe chete. Sokuti:\nmu + -kadzi(1) mu- + -nhu(1)\nchi- + -ngwa(7) chi- + -koro(7)\n(b) Zvaanoreva zvakafanana: Mazita anoreva zvakafanana anopinda mumupanda mumwe chete, sokuti:\nmusikana(1) (kureva munhu mumwe)\nmurume (1) (kureva munhu mumwe)Kunyangwe mazita akaita zvivakashure zvakafanana, kana asingarevi zvakafanana haapindi mumupanda mumwe chete, sokuti:\nmusikana (1) (kureva munhu)\nmumba(18) ( kureva nzvimbo).\n(c) Sungano youshoma nouwandu yakafanana:\nUku ndiko kudondana kwemipanda yemazita anomirira zvishoma neanomirira zvizhinji.Kazhinji mazita akange ari muushoma anopinda mumupanda mumwe chete, kana ava muuzhinji onopinda mumupanda unotevera wacho, sokuti:\nmukadzi (1) vakadzi (2)muti (3) miti (4)chikoro (7) zvikoro (8).\n(d)Sungawirirano yakafanana:\nUku kuwirirana kwezita nemamwe mazwi arinoshanda nawo muchirevo. Sungawirirano inodondana nemazwi ari kushandiswa.\nSungawirirano yemazita emupanda 1 ndi /a-/, sokuti:\n Mukadzi uyu anoba.\nMwana uya afa.\nMukomana kana musikana anochema akapusa.\nSungawirirano yomupanda 2 ndi/va-/\nVanhu vanokara nyama.\nMupanda 7 /ch-/ na /chi-/\nChikosoro chisingaperi chakabvepiko ichi?"
},
{
"instruction": "chii chinonzi Chisazitasingwi('what is Chisazitansingwi')",
"input":"",
"output":"Chinotsiva zita, kureva kuti chinoshanda panzvimbo yezita. Chinogona kushanda pamwe chete nezita kusimbisa pfungwa iri kutaurwa yacho.Mienzaniso:\nZita:Tichafara aenda kumba. \nChisazitasingwi:Iye aenda kumba.\nZita: Zvikoro zvavharwa.\nChisazitasingwi:Izvo zvikoro zvavharwa."
},
{
"instruction": "Mhando dzezvisazitasingwi('types of zvisazitasingwi')",
"input":"",
"output":"(i)Zvisazitasingwi zvevanhuZvinoshanda nemazita anomirira vanhu. Izvi ndezvinoti:\nmunhu wekutanga Ushoma:imi Uzhinji:isu\nmunhu wechipi Ushoma:iwe Uzhinji: imi\nmunhu wechitatu Ushoma:iye Uwandu:ivo.\n Uzhinji hwechisazitasingwi chemunhu wechitatu, ivo, hwunopinda pazvisazitasingwi zvemipanda pamavakirwo ndiko saka tisina kuhuisa pamhando yezvisazitasingwi zvavanhu. Mamwe mazita emupanda 1a ane chisazitasingwi iye asi mamwe ane chisazitasingwi ivo. Sokuti iye Tarisai, ivo baba. Chisazitasingwi ivo chemazita emupanda 1 ane zvisazitasingwi zvevanhu. Sokuti: Iye munhu. Ini mwana. Iwe musikana."
},
{
"instruction": "Maumbirwo ezvisazitasingwi zvavanhu('structure of zvisazitasingwi zvavanhu')",
"input":"",
"output":"nzvovera yokutsigisa: i- + chiratidzamunhu:-ni\ni- + -ni\ni- + -we"
},
{
"instruction": "Zvisazitasingwi zvemupanda",
"input":"",
"output":"Izvi ndizvo zvinomirira mimwe mipanda yose: Mupanda:2 Zita:vadzidzisi Chisazitasingwi:ivo\n2 vadzidzisi ivo\n2a vasahwira ivo \n2bmai ivo \n3 munda iwo \n4minda iyo \n5ganda iro \n6makanda iwo \n7chana icho \n8zvana izvo \n9 mhashu iyo \n10mhashu idzo \n11 rwiyo irwo \n12kaimba iko \n13 twudzimba itwo \n14 ukuru ihwo \n15kukura iko \n16 pamhanza ipo \n17 kuHurungwe iko \n17a mhiri iko \n18 mumusoro imo \n19 svimunhu isvo\n21 zvishiri izvo"
},
{
"instruction": "Manyorerwo erondedzero('How to write a composition')",
"input":"",
"output":"unotarisirwa kunge uchikwanisa kuumba rondedzero ine nhanganyaya, mutumbi nemhedziso.\nZvakare unofanirwa kunge uchikwanisa kunyora mhando dzose dzerondedzero, tsamba, nyaya, nhaurirano nedzimwe uye kupatsanura nekubatanidza mazwi zvakanaka. Zvakakosha zvakare kugona kushandisa zvimiso, mavara makuru nemadiki pakakodzera."
},
{
"instruction": "Chimiro cherondedzero('structure of a composition')",
"input":"manyorerwo erondedzero('How to write a composition')",
"output":"Kunyora rondedzero inozonzi yakanaka ndokunge ichinakidza muverengi, kunyanya zvikuru sei mukwenyi webvunzo. Munyori werondedzero akanyora zvinokotsirisa muverengi haagoni kukohwa zvibodzwa zvizhinji. Chakakosha kugutsa muverengi anova ndiye mupimi weudzamu hwerondedzero uye mupi wemugove wezvibodzwa.\nZvisinei kuti rondedzero ndeyemhando ipi, dzose rondedzero dzine chimiro chinotarisirwa pakubuda kwadzo. Rondedzero yoga yoga inotarisirwa kunge iine nhanganyaya, mutumbi uye mhedziso. Zvinonzi izvo rondedzero yakanaka ngairatidze chimiro chine zvitatu zvataurwa pamusoro."
},
{
"instruction": "Nhanganyaya('Introduction')",
"input":"manyorerwo erondedzero('How to write a composition')",
"output":"Kutangisa kunyora rondedzero idambudziko guru kuvanyori vazhinji. Munyori akaita gadziriro yake yakakwana, sezvichatsanangurwa pamhando yega yega yerondedzero, zvinomubatsira kuti awane matangiro erondedzero akanaka. Kazhinji vakwenyi verondedzero vanoverenga zvakawanda zvinenge zvanyorwawo nevanyori vazhinji, naizvozvo zvakakosha kuti nhanganyaya yako, semunyori werondedzero, itirimutse muverengi, aite chidakadaka chekuda kuverenga zviri mukati merondedzero kuitira kunzwa zvakawanda. Nhangiso ngaijekese musoro wenyaya. Ngapave nekudavada kwemunyori, nekushangazhika kuti zvinobuda pairi zvive dapurahunanzva."
},
{
"instruction": " Mutumbi('body')",
"input":"manyorerwo erondedzero('How to write a composition')",
"output":"Iri ipi zvayo rondedzero inoda kurongerwa. Munyori kana achinge aunganidza pfungwa dzinobatsira kunyora pamusoro pezvabvunzwa, rondedzero yose inozvimbirwa nepfungwa. Kupa pfungwa zhinji chete dzisina kutsanangurwa nekutambanudzwa zvakakwana hazvibatsiri. Pfungwa dzinoda kujekeswa zvinozadza dengu nenhengwana. Ndima dzerondedzero ngadzive dzakarembera nemasakatire epfungwa dzine chekuita nemusoro wenyaya.\nMukati memutumbi werondedzero ndimo munobuda unyanzvi hwekusonanidza pfungwa dzichiyerera zvinonwisa mvura."
},
{
"instruction": "Mhetanyaya/ Mhedziso('conclusion')",
"input":"manyorerwo erondedzero('How to write a composition')",
"output":"Rondedzero haigoni kungosiiwa yakarembera mudenga. Munyori wayo anotarisirwa kupeta nyaya yake nenzira inoita kuti muverengi aone kuti nyaya iyi yakaperera apa uye nenzira iyi, zvichienderana nemhando yerondedzero. Mhedziso ndiwo mashoko anopedzisira kuverengwa nemukwenyi uyo ambotaurwa kuti ngaafadzwe, atirimutswe, paanenge ave kusvika padanho rakakoshera munyori werondedzero, kupa zvibodzwa. Zvichaongororwa mberi zvicharatidza kuti mhando yoga yoga yerondedzero ingapetwa nenzira dzipi."
},
{
"instruction": "Zvinhu zvinoda kungwarirwa pakunyora rondedzero('things to consider when writing a composition')",
"input":"manyorerwo erondedzero('How to write a composition')",
"output":"Zvisinei kuti imhando ipi yerondedzero, vanyori vazhinji vanokundikana kukohwa pakuru nekuda kwegurusvusvu rezvinhu zvavanokanganisa pakunyora. Kunyangwe chimiro nepfungwa dzerondedzero zvakanaka, kukanganisa kuzhinji kunosiya rondedzero yafanana nenyama yafuraiwa ikasara yatsvukira zvinozadza mate mukanwa, asi pakuzondoravira wanei yakabikwa ine mavhu. Kuyevedza kose kunobva kwaparara.\nZvimwe zvezvinhu zvinoda kuti munyori achenjere kukanganisa murondedzero ndezvinoti : zviperengo, kushandiswa kwemavara makuru nemaduku, kushandiswa kwezvimiso, magurirwo emazwi, sungawirirano yemazwi, kubatanidza nekupatsanura mazwi.\nSezvo zvose zvadomwa pamusoro zvichikonzera dambudziko guru kuvadzidzi vazhinji, zvakakosha kuti tiongorore chimwe nechimwe."
},
{
"instruction": "Zviperengo('spellings')",
"input":"manyorerwo erondedzero('How to write a composition')",
"output":"Mudzidzi weChiShona haatarisirwi kuresva zviperengo zvemashoko emutauro. Kuramba munyori woita mutsitse wemhosho dzezviperengo zvinouraya chido chemukwenyi nekutadza kutekenya pfungwa dzake kuti aite manyukunyuku ekupa munyori mugove wakakura. Kuresva zviperengo kunokanganisa kuyerera kwepfungwa."
},
{
"instruction": "Vara guru neduku('capital and small letter')",
"input":"manyorerwo erondedzero('How to write a composition')",
"output":"Vara guru neduku zvinofanira kushandiswa pakakodzera. Vara guru haringopindi pose pose. Vara guru rinoshandiswa panotevera:\n* panotangira chirevo chitsva.\n* pamazitasingwi (zita chairo rechinhu kana munhu), somuenzaniso:\n zita chairo remunhu, sokuti: Tapiwa, Takunda, Rumbidzai;\n zita renyika, sokuti: Zimbabwe, Malawi, Namibia;\n zita rerwizi, sokuti: Zambezi, Mavhaire, Shashe; zita rechikoro, sokuti: Hama High School, Mutenderende Secondary School;\n zita chairo rakapiwa mhuka, sokuti: imbwa inogona kupiwa zita rekuti Shumba, mombe igonzi Charuveki, mbongoro igonzi Jeke;\n zita regomo kana sango nezvimwewo, sokuti: Nyanga, Vhumba, Mamvuradonha, Chinyuni.\n Vara rekutanga remazwi akatapwa, kana riri iro rakatanga chirevo, sokuti: Tatenda akati, “Ngatishandei nesimba hama dzangu.”"
},
{
"instruction": "Zvimiso('panctuation marks')",
"input":"manyorerwo erondedzero('How to write a composition')",
"output":"Zvimiso ndizvo zvinopa kuti zviri kuverengwa zvinzwisisike. Zvimiso izvi zvikwangwani kumuverengi murwendo rwake rwekuverenga chinyorwa. Ndizvo zvinoudza muverengi kuti ambotura befu, kuti chirevo chaguma, kuti mashoko aya ndeekukatyamara, kuti uyu mubvunzo, aya ndiwo mashoko chaiwo emutauri nezvimwewo. Chinyorwa chisina zvimiso chakafanana nemugwagwa usina zvikwangwani zvinoudza muchairi wemota kuti amire, amhanye zvishoma, pane nzvimbo yekuzororera, mugwagwa uchakona mberi nezvimwewo. Mugwagwa wakadai, kazhinji unogara une njodzi. Ndizvo zvimwe chetewo nechinyorwa chisina zvimiso; inenge ichingova fembera-fembera.\nZvimiso zvakawanda zvikuru, zvinosanganisira; chindaguma(.), chifemo(,), chikuwo(!), chibvunzo(?), nyora dzenhapamazwi(“ ”), chihaifeni( - ) nezvimwewo."
},
{
"instruction": "Chindaguma('fullstop')",
"input":"manyorerwo erondedzero('How to write a composition')",
"output":"Ichi chinoratidza pagumira chirevo. Kana zvirevo zvikasaiswa chindaguma zvinooma zvikuru kunzwisisa zviri kuedza kutaurwa muchinyorwa. Kana pari pabvunzo munyori anenge atorasikirwa nezvibodzwa."
},
{
"instruction": "Chifemo('comma')",
"input":"",
"output":"Chifemo chinoshanda zvakawanda chose, pano tichangopa nepapfupi. Chifemo chinoratidza panoda kumbozororwa chirevo chisati chapera, sokuti, “Tafara zvaakaenda kumba, akawana vanhu vatorara. ”\nChifemo chinoshandawo kupatsanura zvinhu zviri kudomwa muchirevo chimwe chete, somuenzaniso,“Vakauya nezvipo zvakawanda chose zvinoti, zvipfeko, midziyo yemumba, zvekudya nezvimwe zvakawanda. ”"
},
{
"instruction": "Chikuwo('exclamation mark')",
"input":"manyorerwo erondedzero('How to write a composition')",
"output":"Chikuwo chinoratidza kudaidzira kana kukatyamara. Kana uchida kubudisa pfungwa yekuti munhu akataura akavhundukira, ukasiya chimiso ichi hauna chaunenge waita. Sezvo tisinganzwi inzwi remunhu muchinyorwa, tingaziva kuti kushevedzera here kana kwete, zvichienderana nekuti chikuwo chashandiswa here kana kwete, somuenzaniso, “Hezvo! Ko, ndiwe?”"
},
{
"instruction": "Chihaifeni ('-')",
"input":"manyorerwo erondedzero('How to write a composition')",
"output":"Chinoshanda kubatanidza mazwi akadzokororwa, sokuti, zvakasiyana-siyana, mangwanani-ngwanani, kufamba-famba, kuchema-chema, kutamba-tamba."
},
{
"instruction": "Nyora dzenhapamazwi('quotation marks')",
"input":"manyorerwo erondedzero('How to write a composition')",
"output":"Nyora idzi dzinoshandiswa kuratidza mazwi chaiwo akataurwa nemutauri sezvaari chaizvo, somuenzaniso,\nTigere akavaudza chaizvo. Akasimuka akati, “Mushonga wengozi kuripa.”\nVadzidzi vazhinji vanoita dambudziko rekusiya nyora idzi zvachose; sokuti:\n Tigere akavaudza chaizvo. Akasimuka akati, Mushonga wengozi kuripa.Vamwe vanoisa nyora kumavambo vokangamwa kuvhara panopera mashoko akatapwa, sokuti:\n“Tigere akavaudza chaizvo. Akasimuka akati, Mushonga wengozi kuripa.\nChinhu chakakosha zvikuru kuti tizive panoshanda nyora dzenhapamazwi."
},
{
"instruction": "Kushandiswa kwezvikomberedzo('use of brackets')",
"input":"manyorerwo erondedzero('How to write a composition')",
"output":"Hazvifanirwi kuti munyori ashandise zvikomberedzo senzira yekucheka mazwi paresvewa. Kukomberedza kuratidza izwi kana mazwi anotorevawo zvakafanana nezviri kutsanangurwa muchirevo saka hakusi kucheka, somuenzaniso; \nKana munhu achida mari (pfuma) ngaashande. Izwi riri muzvikomberedzo iro rinoreva zvimwe chete nerekuti mari.\nKana wakanganisa, usashandisa zvikomberedzo, kanzura zvawakanganisa usingazadzi tsvina. Kusvibisa kunoita kuti basa rako risaonekera."
},
{
"instruction": "Chibvunzo ('question mark')",
"input":"manyorerwo erondedzero('How to write a composition')",
"output":"Chimiso ichi chinoratidza pari kubvunzwa mubvunzo, sokuti;\nMuchauya nhasi?\nIzvi zvakasiyana nekuti, Muchauya nhasi. Apa pari kungobuda pfungwa yekuudza kuti vachauya nhasi, asi pakaiswa chimiso chekubvunza unoita mubvunzo."
},
{
"instruction": "Kuresva magurirwo emazwi mumutsetse('failing to separate words in a sentence')",
"input":"manyorerwo erondedzero('How to write a composition')",
"output":"Izwi rinogurirwa nzvovera nenzvanyira zviri pamwe chete, kwete zvakaparadzaniswa. Kamutsetse kana kamutaro kokuratidza kuti wagura izwi ngakavepo.\nMuenzaniso('For example')\nVakafamba zuva rakacheka nyika. Mangwana acho VaMwoyo vakaudzwa kuti Tendai atorwa ne- mwana wake vakaenda kumusha nezuro.\nKwete('not')\nVakafamba zuva rakacheka nyika. Mangwana acho VaMwoyo vakaudzwa kuti Tendai atorwa n- emwana wake vakaenda kumusha nezuro.\nKuti pasava nekurasikirwa nezvibodzwa, zviri nani kuti kana ukaona kuti izwi harichakwani kumucheto wochitoenda kumutsara unotevera, asi kwete kuzosiya nzvimbo yakakurisa."
},
{
"instruction": "Sungawirirano yemazwi",
"input":"manyorerwo erondedzero('How to write a composition')",
"output":"Kunyora mazwi anoteverana muchirevo asi asina dyidzano kana sungawirirano yezvivakashure zvawo, somuenzaniso;\nMukomana vaviri akauya. Pachinhambo chokuti, Vakomana vaviri vakauya."
},
{
"instruction": "Patsanuro nebatanidzo yemazwi",
"input":"manyorerwo erondedzero('How to write a composition')",
"output":"Hondo yevanyori verondedzero huru iri pabatanidzo nepatsanuro yemazwi. Vazhinji havazivi panokodzera kubatanidzwa kana kupatsanura izwi. Vakwenyi vanoita sevachaita mhoni mumaoko vachicheka mazwi, asi zvichikanganisawo goho remunyori.\nMienzaniso('Examples')\nvakasvikogara kwete vakasviko gara \npamwe chete kwete pamwechete \nmubudirire kwete mubu dirire \nmesomeso kwete meso meso"
},
{
"instruction": "Kutanga nezvibatanidzi pakunyora rondedzero('starting with joining words when writing a composition')",
"input":"manyorerwo erondedzero('How to write a composition')",
"output":"Vamwe vanyori verondedzero vanoresva nekutanga chirevo nezvibatanidzi zvakaita sa \n‘Asi’, ‘Uye’, ‘Nokudaro’,‘Kana’, ‘Naizvozvo…’ uye, ‘Kuti’.\n Aya mashoko haagoni kutangisa chirevo. Basa rawo ndere kubatanidza ndevo mbiri."
},
{
"instruction": "Chirevo chisina zvachinoreva('a sentence that does not have a meaning')",
"input":"manyorerwo erondedzero('How to write a composition')",
"output":"Vamwe vanogonawo kunyora chirevo chinosara chisina zvachinonyatsoreva zvachose, somuenzaniso;\nMwana vakamutora cheu mai mugomo. Mukuru kechikoro kuenda kuChinhoyi bhazi.\nPakadai muverengi anoshaiwa kuti nyaya inoenda nepi."
},
{
"instruction": "Mhando dzerondedzero('types of compositions')",
"input":"",
"output":"Kune mhando dzakawanda chose dzerondedzero. Mhando idzi dzinosanganisira; tsamba, rondedzero yetsumo, rondedzero yenyaya, rondedzero yetsananguro nerondedzero yenhaurirano."
},
{
"instruction": "Rondedzero yetsamba('letter')",
"input":"Mhando dzerondedzero('types of compositions')",
"output":"Padanho re ‘0’ Level, rondedzero yetsamba ndeimwe yemisoro inogona kunzi vana vanyore pabvunzo, nekudaro zvakakosha chose kuti vadzidzi vanyatsobata zvinotarisirwa pakunyora rondedzero iyi.\nRondedzero yetsamba ine mhando mbiri dzinoti:\nrondedzero yetsamba yeshamwari kana hama('friendly letter').\nrondedzero yetsamba yebasa('business letter')."
},
{
"instruction": "Manyorerwo etsamba yeshamwari/ hama('structure of a friendly letter')",
"input":"Mhando dzerondedzero('types of compositions')",
"output":"Rondedzero iyi ndiyo inonyorerwa munhu waunoziva akaita seshamwari yako, vabereki, munin’ina, mukoma nevamwe vakawanda veukama.\nMatanho anotevedzwa pakunyora tsamba iyi('steps taken to write this letter')\n Kero('address') yako ndiyo inotanga. Kero inonyorwa ichidzika yakati twasa.Pakero hapaiswi zvimiso.\nKero yapera unosvetuka mutsetse wonyora zuva. Zuva ngarinyorwe rakazara, sokuti; 25 Chivabvu 2014, kwete 25/05/14.\nMushure mezuva unosvetuka mutsetse zvakare wonyora kwaziso inotangira pamajini yokuruboshwe chaiko.\nApa ndipo panonyorwa mashoko akaita sokuti, Vanodiwa baba namai, Anodiwa Dickson kana Vadiwa tete kwete Kuna tete, Kuna Dickson.\n* Mushure mekwaziso ndimo munotevera mutumbi wetsamba uchitanga nenhanganyaya. Nhanganyaya inonyorwa nepapfupi ichibudisa chinangwa chetsamba. Chinangwa chetsamba chacho chinobva pamubvunzo wacho wetsamba. Mumutumbi wetsamba ndimo munobudiswa pfungwa dzose.\n* Chindima chekupedzisira ndicho chekupeta pfungwa dzose dzapihwa nekufarisa.\n* Chikamu chekupedzisira ndicho chekunyora zita rako. Tsamba yeshamwari inonyorwa zita rekutangachete, sokuti;\nNdini wako anokuda\n\nNokutenda\nZvinhu zvinoda kungwarirwa:\n* Kunyora usingatevedzi zvinodikwa pamhando yerondedzero yetsamba yabvunzwa, sokuti kunyora kero imwe chete iyo iri tsamba yebasa.\n Kunyora kero isina kuzara, sokuti, P. Bag 9054, pane kuti, Private Bag 9054.\n Kunyora zuva risina kuzara sokuti, 13-10-12, pane kuti, 13 Gumiguru 2012.\n Kunyora zuva neChiRungu, sokuti, 25 May 2014.\n Kubvunza mufaro mutsamba yebasa.\nKusiya tsamba isina zita remunyori.\n Kunyora usingabudisi pfungwa dzezvinodikwa patsamba yacho.\nMuenzaniso wemubvunzo\nNyora tsamba kumukuru wemapurisa mudunhu renyu uchinyunyuta nekuda kwekuwandisa kwemhosva dziri mudunhu renyu nekumupa mazano ekuti dambudziko iri ringaderedzwa sei."
},
{
"instruction": "Rondedzero yenyaya('descriptive composition')",
"input":"Mhando dzerondedzero('types of compositions')",
"output":"Rondedzero yenyaya ndiyo imwe yemisoro yerondedzero, isingawanzoshaikwa pabvunzo. Musoro uyu, seimwe, unoda kungotevedza zvinodikwa kuti uwane zvibodzwa zvakawanda. 0ngorora nekupenengura musoro werondedzero kuti ugonyora tsuro ndisunge yenyaya."
},
{
"instruction": "Manyorerwo erondedzero yenyaya('structure of a descriptive composition')",
"input":"Mhando dzerondedzero('types of compositions')",
"output":" Chekutanga, sedzimwe rondedzero, kungonyora nhanganyaya. Nhanganyaya iyi inofanirwa kurukwa zvakanaka zvinokwezva mukwenyi.\n Wapedza nhanganyaya, kunotevera mutumbi werondedzero unova ndiwo unorondedzera nyaya yacho kuti yakafamba sei. Kana rwuri rwendo rwunofanira kunge rwakarongeka kubva parwunotangira kusvika kwarwunogumira.\n Chikamu chekupedzisira ndechekupeta nyaya yose yawataura.\n Shandisawo zvirungamutauro murondedzero iyi pazvinokodzera.Muenzaniso wemubvunzo('an example of a question'):\nNyora rondedzero inopera nemazwi okuti, “Kubvira zuva iri ndakapfidza kuzofamba usiku zvekare.\n”Zvinotarisirwa mumhinduro('what to expect in the answer')\nRondedzero yacho inofanira kuita mapeji matatu, munyori anogona kuzoenderera mberi achinyora pamwe zvetsaona zvaiva zvaitika kumashure.\n Anogonawo kubudisa kupona nepaburi retsono kwaakaita zvichibudisa kushata kwekufamba husiku.\n Parondedzero yakadai mashoko acho ari pamubvunzo anofanira kuzopedzisa sezvaari pamubvunzo.\nZvinhu zvinoda kungwarirwa('what to be careful for')\n kunyora nyaya isingapindirani nemusoro, werondedzero\n kunyora pfungwa dzisina kurongeka zvekuti chero anokwenya anotadza kunzwisisa nyaya yako kuti inoenda nepi\n kusanyora mazwi awanzi utange nawo kana kupedzisira nawo\n kunyora nyaya dzakaitika mbiri murondedzero imwe chete. Izvi zvinokonzera kurasikirwa namamakisi akawanda\n kunyora nyaya yawakamboverenga mune rimwe bhuku kana zvimwe zvinyorwa.Yambiro('advice')\n Tanga wanzwisisa zvinodikwa nemusoro, wonyora nyaya yaunoda inopindirana nemusoro wapihwa. Unofanira kuzvifungira nyaya yako kwete kunyora zvawakamboverenga.\n Nyaya yacho inofanira kuva nepfungwa dzakarongeka."
},
{
"instruction": "Rondedzero yetsumo('composition of tsumo')",
"input":"Mhando dzerondedzero('types of compositions')",
"output":" Iyi irondedzero yenyaya yakaitika inoenderana netsumo yakapiwa.\n Nyaya yacho inofanira kubata mapandi maviri etsumo, sokuti; Ndomene haichemedzi, chikamu chekutanga ndechekuburitsa zvaitwa nemunhu achiita zvinhu zvinomuwisira mumatambudziko. Chikamu chepiri ndechekubudisa matambudziko akazomuwira nekuda kwemaitiro ake oga.\nZvinhu zvinoda kungwarirwa('what you need to be careful for')\n kunyora tunyaya nyaya tunotsanangura tsumo.\n kusabudisa zvinoreva tsumo munyaya.\nYambiro('advice')\n Nyora iri nyaya imwe chete.\nZvinoreva tsumo ngazvibudiswe nezvinoitwa nekuitika kuvatambi.\n Tanga waona kuti unoziva zvinoreva tsumo yakapiwa.\nMuenzaniso wemubvunzo('an example of a question')\nNyora nyaya inoenderana nemusoro unotevera:\nMwoyo muti unomera paunoda."
},
{
"instruction": "Rondedzero yenhaurirano/ Hurukuro('dialogue')",
"input":"Mhando dzerondedzero('types of compositions')",
"output":"Rondedzero yemhando iyi ndeyekunyora pamusoro pevanhu vanenge vachitaurirana."
},
{
"instruction": "Manyorerwo erondedzero yenhaurirano",
"input":"Mhando dzerondedzero('types of compositions')",
"output":"* Rondedzero iyi inofanira kunge ine ndima yenhanganyaya inova ndiyo inojekesa nyaya iri kutaurwa nezvayo.\n* Panozotevera vatambi vacho nemazita avo anopihwa nemunyori vachitotanga kutaurirana.\n* Vanogona kutanga nenyaya dzavo dzimwe asi dzinobva dzakasira kutipinza munyaya yacho iri pamubvunzo.\n* Pakutaurirana kwavo ndipo panobuda kuti mumwe akarerekera kudivi ripi mumwe ripi.\n* Munyori webvunzo anokurudzirwa kuongorora mativi ose emubvunzo sekubudiswa kwepfungwa kunenge kuchiitwa nevatambi vacho vachikakavadzana.\n* Munyori anogona kupota achiisa mazwi ake ayo anokomberedzwa sokuti (vanoseka vachirovana maoko). Izvi zvinotaridza kuti aya haasi mazwi anotaurwa nevatambi.\nZvinhu zvinoda kungwarirwa\n* kupedza nguva yakareba vatambi vachitaurirana zvisina basa vasingapindi munyaya yavo\n* kusabudisa pfungwa dzinopindura mubvunzo. Panotaurirana vanhu vacho hazvijeki kuti anotsigira kana kupikisa musoro ari kuti kudii.\n* kusakomberedza mazwi ake iye munyori paanenge achitsanangura maitiro evatauri\n* kuresva kunyatsobudisa mamiriro enhaurirano chaiwo, sekunyora mazwi achienda nepasi pezita remutambi\n* kunyora pfungwa dzedivi rimwe mumwe achingotaura pasina pfungwa dzinobuda\n* kupinza munhu wetatu ipo pakanzi vaviri\n* kusanganisa mhando mbiri dzekunyora rondedzero yehurukuro yakaita semutambo yaratidzwa pamusoro neyekuisa mazwi mukati menyora dzekuvhura nekuvhara\nYambiro\n* Tanga nenhanganyaya inova mashoko ako uchibudisa kuti vanhu vacho vanotaura pamusoro pei nenzira inokwezva mukwenyi.\n* Pfungwa dzacho ngadzive dzinojeka.\n* Shandisa ChiShona chizere.\n* Usapedza nguva uchinyora zvisina basa, asi kutopinda munyaya yacho inodikwa nemubvunzo."
},
{
"instruction": "Rondedzero yetsananguro('explanatory composition')",
"input":"Mhando dzerondedzero('types of compositions')",
"output":"Rondedzero yetsananguro ndiyo imwe yemusoro waunogona kusangana nawo pakunyora bvunzo. Unongoda kuti utsanangure pamusoro pemusoro waunenge wapihwa uchiratidza ruzivo pamusoro pechinhu ichocho. Apa ndipo panouya misoro yakaita sokuti('like'):\nKukosha kwemiti, Kuchengetedzwa kwevhu neZvingaitwa kuderedza dambudziko ravana chenzira munyika."
},
{
"instruction": "Manyorerwo erondedzero yetsananguro('how to write an explanatory composition')",
"input":"Mhando dzerondedzero('types of compositions')",
"output":"* Tanga waona kuti musoro uyu unoziva nezvawo here kana kwete.\n* Nhanganyaya yako inofanira kisimbisa musoro werondedzero. Unogona kutodoma dzimwe pfungwa dzacho munhanganyaya.\n* Wabva panhanganyaya, pfungwa imwe neimwe inofanira kuiswa muchindima chayo uye ichitsanangurwa zvakazara.\n* Unozopawo mhedziso uchipeta nyaya yose yawanyora.\nMuenzaniso wemubvunzo\nKukosha kwemitemo pamba\nZvinhu zvinoda kungwarirwa\n* kusarudza musoro uyu pasina ruzivo rwekutsanangura chinhu chanzi chitsanangure. Izvi zvinoita kuti pave nekurasikirwa nemamakisi\n* kunyora pfungwa dzisingatsanangurwi\n* kunyora pfungwa dzisina kurongeka\n* kunyora pfungwa dzichisanganisa nenyaya yakamboitika\n* kunyora nyaya\nYambiro\n* Tsanangura nomazvo uchipa pfungwa dzinotaridza kuti une ruzivo nemusoro wawanzi utsanangure.\n* Ipa mienzaniso yezvaunenge watsanangura kuti pfungwa yawapa ijeke.\n* Nyora pfungwa dzakarongeka. Ukasanganisa pfungwa zvinovhiringidza muverengi, unorasikirwa nezvibodzwa.\nMuenzaniso wemubvunzo\nZvakanakira kuchengetedza mhuka dzesango"
},
{
"instruction": "Rondedzero ine musoro unezwi rimwe('one word composition')",
"input":"Mhando dzerondedzero('types of compositions')",
"output":"Rondedzero yezwi rimwe inoomera vadzidzi vazhinji. Iyi irondedzero yetsananguro zvakare. Inenge ine izwi rimwe sokuti, Mapurisa, Mvura, Kurima , Hurumende kana Nzara."
},
{
"instruction": "Manyorerwo erondedzero ine musoro une inzwi rimwe('how to write a one word composition')",
"input":"Mhando dzerondedzero('types of compositions')",
"output":"* Musoro uyu unosarudzwa kana uchinyatsoziva nezvawo.\n* Unotanga nekutsanangura kuti musoro wapihwa unorevei.\n* Taridza mhando dzose dzechinhu chabvunzwa.\n* Tsanangura zvakanakira(kana zviripo) nezvakaipira chinhu chapiwa semusoro werondedzero.\n* Kana chiri chinhu chakanaka panoda kuburitswa pfungwa yekuti chingachengetedzwa sei, semuenzaniso, Mvura, Ivhu, Miti nezvimwewo.\n* Kana chataurwa chine matambudziko, panoda kupiwa nzira dzekupedza nadzo matambudziko.\nMuenzaniso wemubvunzo\nNzara"
},
{
"instruction": "Tsumo",
"input":" Shona - Zvirungamutauro",
"output":"Tsumo dzine zvipandi zviviri. Chipandi chokutanga hachirevi chinhu kana chiri chega, sokuti,chara chimwe. Ungatobvunza kuti chadini?\nZvichireva izvo kuti chipandi ichi hachina kuzara, chinotoda chimwe chipandi chinochitsigira chichizadzikisa pfungwa. Chipandi chepiri chinotsigira chokutanga seizvi:\n* Chara chimwe hachitswanyi inda.\n* Totenda maruva tadya chakata.\n* Kwadzinorohwa matumbu ndiko kwadzinomhanyira."
},
{
"instruction": "Zvinoreva tsumo('what is meant by a tsumo phrase')",
"input":" Shona - Zvirungamutauro",
"output":"Unogona kuwana zvinoreva tsumo kubva mune zvinoreva manzwi arimo, sokuti:\n* Kure kwegava ndokusina mutsubvu.\nApa gava imhuka inozivikanwa nokudisa tsubvu. Chero dziri kure zvakadini rinoshingirira kuenda. Iwe wochitsvaka zvino kuti muupenyu tsumo iyi ingarevei. Pfungwa iripo ndeyekuti munhu anoshingirira kuenda kune chaanoda chero kuri kure zvakadini."
},
{
"instruction": "Miyenzaniso yetsumo('examples of tsumo')",
"input":"",
"output":"i)Totenda dzamwa dzaswera nebenzi.\n(ii)Ura mapako hunozvara mbavha nevaroyi."
},
{
"instruction": "Kuzadzisa tsumo('completing tsumo')",
"input":"",
"output":"* Kudzisa Kokutanga\n \tmuti unomera paunoda. (mwoyo muti)\n \tmaoko. (hama).\n* Kuzadzisa Kokupedzisira\n Mbeva zhinji \t(hadzina marise) Makabata makumbo \t(musoro une vene) Jongwe haririri \t(mudunhu risiri raro)"
},
{
"instruction": "Tsumo dzinoreva zvakafanana('tsumo expressions that has the same meaning')",
"input":"",
"output":"Idzi itsumo dzinoreva zvakafanana. Kuti ukwanise kuwana tsumo idzi zvinotoda kuti utange waziva dudziro yetsumo yawapiwa wozotsvaka imwe inorevawo zvimwe chetezvo. \nSomuenzaniso, tsumo yekuti, Totenda maruva tadya chakata, inoreva iyo kuti unozogutsikana nechinhu chabudirira.\n Haungati wawana muchero wokudya iwo uchiri pamaruva. Pamwe mhepo inozunza ose ukashaya chokubata. Imwe tsumo inofanana neiyi ndeinoti, Totenda dzamwa dzaswera nebenzi, kana kuti Totenda yavira shambakodzi yedemhe. Apa unoona kuti chivimbo nezviripo chishoma mutsumo dzose dziri nhatu."
},
{
"instruction": "Tsumo dzinoreva zvinopikisana('tsumo phrases that contradict with each other')",
"input":"",
"output":"Idzi itsumo dzinoreva zvakasiyana. Unosungirwa kuti utange watsvaka zvinoreva yokutanga yawapiwa kuti ugozvishandisa kuchitsvakisa zvino iyo ine zvinopikisa. Tarisa mienzaniso iri pazasi.\nChara chimwe hachitswanyi inda.Apa pfungwa inobuda ndeyekuti chigunwe kana chiri chega haukwanisi kuuraya inda nacho. Panotoda zviviri kuti utsvanye inda pakati pazvo. Zvichireva izvo kuti basa rinoda vaviri kana kupfuura.\nMbeva zhinji hadzina marise/mashe/marishe\nPanobuda pfungwa yokuti kana vanhu vakawandisa basa harifambi. Vanhu vanogona kuvhiringidzana pakushanda.\nUnogona kuita izvi uchishandisa tsumo dzakasiyana-siyana. Chakakosha kuziva dudziro yetsumo iripo, wozotsvaka imwe tsumo inoreva zvinopikisana nezvaunazvo."
},
{
"instruction": "Kupa tsumo inoenderana nekanyaya kakapiwa('giving a tsumo that is in accordance with a given story')",
"input":"",
"output":"Pakunyora bvunzo unogona kunzi unyore tsumo dzinoenderana nezvinyaya zvakapiwa, somuenzaniso:\nTendai zvaainge azvipira kuvanza nhumbu yaaive nayo, akatanga kurutsa kana angoisa chokudya mumuromo. Kurutsa uku pamwe chete nekukura kwaive kwoita dumbu zvakapa kuti amai vake vanyumwe vakaenda naye kuchipatara kunoongororwa. Tendai akaonekwa kuti aive nepamuviri pane mwedzi minomwe.\nTsumo: Rina manyanga hariputirwi mumushunje."
},
{
"instruction": "Nzira dzekubvunza mibvunzo('ways to ask questions')",
"input":"",
"output":"1. Kushandisa / here/\n(i)Ndiye here?('is this it')\n(ii)Wakaba here?('did you steal')\n2. Kushandisa /ani/\n(i)Unonzi ani?('what is your name')\n(ii)\nNdiyani anogara uko?('who lives there')\n(iii) Baba avo ndevani?('whose father is that')3. Kushandisa /ko/\n(i)Ko, munozvida?('do you love yourself')\n(ii) Ko, makanotora?('did you go and take')\n(iii) Ko, mavhara chikoro?('did you close schools')\n4. Kushandisa /-ko/\n(i)Watiiko?('what did you say') \n(ii)Ari kudeiko?('what does he/she want')\n(iii) Vanodyeiko?('what will they eat')\n5. Kushandisa /rinhi/ kana /rini/\n(i)Makavaka rinhi?('when did you arrive')\n(ii) \nNdiriini wamakasungwa?('when were you imprisoned')\n(iii) Munopedza chikoro riini?('when will you finish school')\n6. Kushandisa /–pi/\n(i)Unogarepi?('where do you live/stay')\n(ii)Wakavawanepi?('where did you find')\n(iii) Muri vana vepi?('where are you kids from')\n7. Kushandisa /-i/\n(i)Chii ichocho?('what is that')\n(ii) Mwanai wamazvara?('what is the gender of your baby')\n(iii) Unodei pano?('what do you want here')\n8. Kushandisa /sei , ngei , nei , ngenyi/\n(i)Sei uchivatuka?('why do you say say provocative words to her/him')\n(ii) Ngei uchimusiya?('why do you leave him')\n(iii) Nei uchidaro?('why do you do that') (iv) Ngenyi muchirwa?('why do you fight')\n9. Hwidzazwi /H/\n(i)Munogara mose?('do you live together')\n(ii) Asvika?('did he/she arrive')\n(iii) Anofara?('how is she/he')10. Kushandisa /-ngani/ kana /-nganai/\n(i)Vatora kangani?('how many times did they take')\n(ii)Vakaenda runganai?\n11. 1 Kushandisa /kani/ kana /kanhi/.\n(i)Unomuziva kani?('do you know him/her')\n(ii) Haurwadziwi kanhi?('don't you feel pain')\n12. Kushandisa /nhai/\n(i)Unozviitirei nhai?('why do you do this')\n(ii)Ndizvo zvawakaita nhai?('so this is how you are like')13. Kushandia /-su/\n(i) Ndimisu?('it is you?')\n(ii)Unofamba nayesu?('you walk with him?'"
},
{
"instruction": "chii chinonzi Nyaudzosingwi('what is meant by Nyaudzosingwi')",
"input":"",
"output":"Nyaudzosingwi inzwi rinoumba mufananidzo mupfungwa, somuenzaniso;\nAmai vakati mukova bhewu kuvhura\nUku kuvhura zvine simba uchibva wavhurwa wese.Nyaudzosingwi dzinobata zvakawandawanda sezvinotevera:\n(a) Ruvara\nPane nyaudzosingwi dzinotsanangura ruvara rwezvinhu, sokuti mbembe, mburetete, piriviri, mbu, ndo-o, zvi-i. Apa panobuda majekero eruvara akasiyana.\n* Mazino achena kuti mbembe.\nNhengeni dzakati piriviri muti wese.\n* Kwasviba kuti ndo-o\nMamiriro echinhu: somuenzaniso; tuzu, bvururu, undundu\n* Mbavha yakati zvinhu bvururu imba yese.\nAive angoti tuzu pamberi pedu.\n(c)Mafambiro: somuenzaniso; tsveya tsveya, tande, tasa\nAkasimuka ndiye tsveya tsveya nemateya oenda kwake.\nNdakativo tande nenzira yokwedu.\n* (d) Ruzha/mutinhiro:somuenzaniso;\n tsviriri, ngende ngende, gwegwendere\n* Dare rinoti ngende-ngende kurira.\nNdiro yakati pasi gwengwendere\nMatsetsekero: somuenzaniso; mbarambazhu, tsvete, n’an’azhu,\n* Ndinoda ngwerewere ine upfu hwakati tsvete kwete magaiwa ane man’an’azhu.\nRangarira kuti pachiito chega chega panogona kubuda nyaudzosingwi dzinotsanangura zvakasiyana seizvi.\n\n1 Chiito chokugara\ntende - kugara munhu akadekara \nn’o - kugara zvokusada kubva \ngo - kugara pasina chiri kuitwa pweshe - kugara zveusimbe\nware-ware - kugara pasi kwevanhu vakawanda\n\n2 Chiito chekumira \ntuzu - kumira kwemunhu apusa/apererwa \ntumbi - kumira kwemunhu arasika \ntwi - kumira wakati rasa/wakarurama \nmbititi - kumira wabva mukusvetuka\n\n3 Chiito chekutarisa \nnde-e - zvokusabvisa meso pachinhu \ndzvoko - wakabudisa meso \ncheu - kutarisa uchitendeusa musoro uchitarisa shure kana rutivi\n\n4chiito cheruvara \n(a)Kutsvuka\npiriviri - kutsvuka seropa kana meso \ntsvuke - kutsvuka zvishoma \nkovo - kutsvuka semeso anorwadza\n(b)Kusviba\nndo-o - kusviba zvakanyanya\nzvi-i - kusviba zviri pakati nepakati \ntsva-a - kusviba kwezuva rovira\nUnosungirwa kuziva zviito zvakasiyana kuti ukwanise kupa nyaudzosingwi inoenderana nechiito.\nMhando dzenyaudzosingwi\nKune mhando nhatu dzenyaudzosingwi dzinoti: (a) Nyaudzosingwisiri Idzi ndidzo nyaudzosingwi dzakagara dziriko, sokuti:\n go - kugara \n mba -kubata zvine simba \n vhu - kusvika \n n'a kuruma \npwa - kuvhuna \nba -kutarisa \nzhi - kudonha kwemuti \ndo -kudonha kwedamba \ntapa - kudonha kwendove.\n(b) Nyaudzosingwi dzakabva kune zvimwe zvipande zveChishona\n tsvuku - tsvukei \nchena - cheneru \npfupi -pfupikei\n(i) Dzinobva kuzviito \n kutora -tore\nkudzima - dzime \nkufamba - fambe \n kuruma - rume\n(c) Nyaudzosingwi dzakadzokororwa. Idzi dzinosimbisa pfungwa yagara iripo sokuti;\n* mba mba mba \nnga nga"
},
{
"instruction": "chii chinonzi Fananidzo('what is Fananidzo')",
"input":"",
"output":"Kazhinji tinopa minongedzo yefananidzo nemanzwi maviri anoti sa-/se-/so-, kunge nafanika.\n* John anofamba sechidhakwa.\nApa pfungwa ndeyekuti chidhakwa chine mafambiro acho anozivikanwa saka kana John afamba achidero aita sechidhakwa.\n* Anotaura sababa vake.\n* Anochema seafirwa\nUnogona kuumba fananidzo uchishandisa kunge, sokuti; \n* Hanganwa kunge gunguwo\nEnzaniso\nUku kuratidza kuti chinhu chakadini, sokuti; Anesu inyenganyenga pakunzvenga.\nDzimwe enzaniso\n* Uri dhadha, haungafambi neni.\nMutengesi wemunhu, wavaudzirei?\n* Uyu chigayo chemabhanana.\nJohn itsuro yomubhuku.\n* Susan murume pachake.\nTose tiri vakadzi pano pamusha.\n* Iri igandanga chairo."
},
{
"instruction": "ndipe mienzaniso yeZviratidzanguva('give me examples of Zviratidzanguva')",
"input":" Zviito",
"output":"Tine zviratidzanguva zvakati kuti, naizvozvo ngatimbozviongororai pamwe nemashandiro azvo.\n(i)/-o-/ ichi chiratidzanguva chezvava pedyo kuitika. Chinojekesa nguva inenge yava pedyo, kuratidza zvinenge zvoda kuitika munguva iri pedyo iyi. Sokuti:\nKana vana voenda. Sadzaa rotorwa.\n(ii)/-a-/ ichi chiratidzanguva chezvabva kuitika. Chinojekesa zvinhu zvinenge zvaitika zuva kana musi iwoyo wazvinenge zvichitaurwa. Sokuti:\nVana vaenda nhasi masikati.\nTadya sadza mangwanani.\n(iii)/-cha-/ chiratidzanguva chezvichaitika munguva inotevera. Ichi chinobudisa pfungwa yezvichaitika munguva inotevera, sokuti:\nTichaenda kumusha mangwana. \nZvinhu zvichanaka chete.\n(iv)/-ka-/ chiratidzanguva chezvakaitika. Ichi chinobudisa nguva yakapfuura, kubva nezuro tichidzokera kumashure. Sokuti:\nVana vakaenda kumusha gore rapera. \nMombe dzakadhibhiswa nezuro.\n(v)/-no-/ chiratidzanguva chezvinogaroitika. Ichi chinobudisa pfungwa yezvinogaroitika mazuva ose. Sokuti:\nVanhu vanorima nemombe.\nIsu tinoenda kuchikoro.\n(vi) /-i-/ chiratidzanguva chezvaigaroitika. Ichi chinojekesa zvinhu zvaigaroitika asi panguva inenge ichitaurwa zvinenge zvisisaitike. Sokuti:\nVatete vake vairoya.\nTaitamba bhora remapepa.\n(vii) /-chi-/ chiratidzanguva chezvanga zvichiitika kana chezviri kuitika, sokuti:\n Vanga vachifamba netsoka.\nZvii zvanga zvichiitika?\nChivakazwi chedonzvo rekwaniso /-nga-/. Sokuti: Ndingamurove\nVangaende\nChivakazwi chedonzo rekurudziro /nga-/. Sokuti:\nNgatidzirove\nNgavauye"
},
{
"instruction": "titambire('welcome')",
"input":"",
"output":"ndatenda('thanks')"
},
{
"instruction": "boe here Tarisai('how are you Tarisai')",
"input":"",
"output":"ndiri bol sei iwewe?('i'm good how are you')"
},
{
"instruction": "mufarise amai('say hi to mom')",
"input":"",
"output":"horait ndinovasimbisa, vava kuda kumboenda kukereke ndivo vafundisi vacho('okay I will greet her, she is about to go to church, she is the pastor')"
},
{
"instruction": "kuri sey kumba('how is home')",
"input":"",
"output":"kuri boe uku('it is okay')"
},
{
"instruction": "mugadzirire bhavhadhe rangu muna Ndira('prepare for my birthday in January')",
"input":"",
"output":"usatye takarirongera('do not worry we have planned for it')"
},
{
"instruction": "marova sekuru('it has been long since we last met uncle')",
"input":"",
"output":"ndiripo wena, kupesana chete('I have been available, we were all busy')"
},
{
"instruction": "marova sekuru('it has been long since we last met uncle')",
"input":"",
"output":"ndanga ndakamanikwa nebasa wena, asi zvava nani izvezvi('I have been so busy at work, but it is now better')"
},
{
"instruction": "handisi kuziva kuti ndiani, nguva yareba('I do not remember your name, it has been a long time",
"input":"",
"output":"Rekuberekwa ndinoitwa Charles Mulema('my name is Charles Mulema')"
},
{
"instruction": "ndabva ndarangarira, takadzidza tese kuhigh school('now I remember, we learnt together in high school')",
"input":"",
"output":"ehe ndizvo, saka urisei zvako('yes indeed, so how are you')"
},
{
"instruction": "hatisi kuzivana, tinofanira kumbosangana paholiday yekisimusi('we do not know each other really well, we should meet on the christmas holiday",
"input":"",
"output":"chokwadi, wauya nenyaya yakanaka('yes, that is a good plan')"
},
{
"instruction": "saka mazoti chikoro chinovhurwa riini('so what is your decision regarding school opening",
"input":"",
"output":"zvinovhurwa panopera sarudzo dzemutungamiriri wenyika('they are going to be opened after presidential elections')"
},
{
"instruction": "Tinevimbo ane mhirizhonga('Tinevimbo is a violent girl')",
"input":"",
"output":"Ndosaka ndisingade kuwirirana naye('That is why I do not like associating with her')"
},
{
"instruction": "mukutsvaga Tambaoga here?('Are you looking for Tambaoga')",
"input":"",
"output":"ehe tiri kumutsvaga, akandibira watvh yangu('yes we are looking for him, he stole my watch')"
},
{
"instruction": "une nyaya here shamwari?('do you have the story, my friend')",
"input":"",
"output":"aiwa handina ini, ndanga ndichida kungotamba nepfungwa dzako ini('no I don't have, I just wanted to play with your mind')"
},
{
"instruction": "itotiudzawo takamirira('tell us we are waiting')",
"input":"",
"output":"handina nyaya izere ini('I do not have the full story')"
},
{
"instruction": "ariko here mazita aya('are these good names')",
"input":"",
"output":"aiwa, ringori zita rekumuwanzira('no it's just a name for nagging him')"
},
{
"instruction": "pava kungoda kuendesa mari yefees kustudio('this just requires you to use the school fees money in a studio')",
"input":"",
"output":"ukuziva mafana('you know, little brother')"
},
{
"instruction": "Takanorova Jealous Down Riddim muzvinhu zvacho hapana apa('we are going to do the Jealous down Riddim')",
"input":"",
"output":"Tazvibvumira('we have allowed you')"
},
{
"instruction": "Ndiwe uri kurehwa('this is addressed to you')",
"input":"",
"output":"haa mahwina('you have won')"
},
{
"instruction": "chiregai kudaro, mava kutokanganisa mental health yangu('stop nagging me, you are now tempering with my mental health",
"input":"",
"output":"tinomira kana tava kuda('we stop when we want to stop')"
},
{
"instruction": "ndava kuzokusungisai manje('I am now going to get you arrested')",
"input":"",
"output":"tava kumira chirega kupinza mapurisa mukanyaya kedu kadoko aka('we are now stopping do'nt involve the police in our small issue"
},
{
"instruction": "muri kutomboteererawo here muclass umu('are you listening in the class')",
"input":"",
"output":"dambudziko nderekuti ukateerera zvakawanda haubate chinhu.Panotoda kuita uchimbotura befu('the problem is if you listen to too much information you won't grasp anything.You need to refresh')"
},
{
"instruction": "boe here('how are you')",
"input":"",
"output":"ndiwe ani('who are you')"
},
{
"instruction": "muri kumuona here Chivhayo('are you seeing Chivhayo')",
"input":"",
"output":"ehe, ane mari dzake zvake mukomana iyeye('yes, that guy is rich')"
},
{
"instruction": "murisei guys, hapana abatanidzawo data cable yangu yeblack here muclass('hi guys, did anyone take my black data cable in class')",
"input":"",
"output":"pane yatorwa nemudzidzisi weSvomhu unambomuvhunza('there is one that was taken by the Maths teacher, you can ask him"
},
{
"instruction": "hona wava kutipinza pamatambudziko manje('see you have brought us trouble')",
"input":"",
"output":"ndanga ndisingazive ini('I did not know')"
},
{
"instruction": "haa mava kudaro here('so this is what you are now doing')",
"input":"",
"output":"hee?('what')"
},
{
"instruction": "ko makadii kutanga makumbira rubetsero kuna manager musati matanga('why didn't you first ask for help from the manager before you started')",
"input":"",
"output":"vakanga vakabatwa nebasa ('he was very busy')"
},
{
"instruction": "ndariwana maitabasa('I found it thanks')",
"input":"",
"output":"muchitendeiko('don't thank me')"
},
{
"instruction": "ndokumbirawo manotes eScience('can I have Science notes')",
"input":"",
"output":"wakanga uri kupi vamwe pavainyora('where were you when others were writing')"
},
{
"instruction": "watanga('you have started')",
"input":"",
"output":"kutanga kudii ('to start to do what')"
},
{
"instruction": "ndiwe ani iwewe('who are you')",
"input":"",
"output":"zvine basa here izvozvo('does that even matter')"
},
{
"instruction": "wava kutomuda futy?('you want him also')",
"input":"",
"output":"ehe('yes')"
},
{
"instruction": "mazuvano zvava kutyisa kufamba manheru('these days it is scary to walk at night')",
"input":"",
"output":"ehe, mabhinya awanda('yes, murderers are now many')"
},
{
"instruction": "uri kuziva wani nyaya dzacho",
"input":"",
"output":"ko inin here"
},
{
"instruction": "ndinoda kukurova('I want to beat you')",
"input":"",
"output":"hezvo!('what')"
},
{
"instruction": "ndiri kutengesa shangu dzevarume('I am selling male shoes')",
"input":"",
"output":"mari dzacho('we don't have the money')"
},
{
"instruction": "Yohwe! ko munhu anogona kutochena nedollar('Aaa! So a person can be smart with just one dollar')",
"input":"",
"output":"ehe, zvinhu zvachipa('yes things are now cheap')"
},
{
"instruction": "pane musikana akabva kuurayiwa parwizi irworwo('there is a girl who was just murdered at that river')",
"input":"",
"output":"saka pava kutoda kufamba wakachenjera('so it now requires you to walk alert')"
},
{
"instruction": "apa ukamupa dollar anokutsamwira('but if you give her a dollar she will be mad at you')",
"input":"",
"output":"ndaseka zvangu('I have laughed')"
},
{
"instruction": "ko uri kusekei('why are you laughing')",
"input":"",
"output":"mukomana uyu andiudza joke('this boy told me a joke')"
},
{
"instruction": "varume vanopfeka mabhero here?('do men wear second hand clothes')",
"input":"",
"output":"ehe, variko vanopfeka('yes, some wear')"
},
{
"instruction": "ko unomudarireiko Makanaka('why do you do that to Makanaka')",
"input":"",
"output":"ndanga ndisina kuzvironga('it was unintentional')"
},
{
"instruction": "une dambudziko rekusaziva zvekutaura('you have a problem of saying the wrong things')",
"input":"",
"output":"ndichapagadzirisa, mukoma('I will fix that, elder brother')"
},
{
"instruction": "mangwana ndinoda kuti unditaridze(' tomorrow I want you to show me')",
"input":"",
"output":"ndinouya kumaraini enyu ndokutaridza('I will come by your area and show you')"
},
{
"instruction": "usazofenda kana wamuona('do not faint if you see her')",
"input":"",
"output":"ndazvijaira izvi('I am now used to it')"
},
{
"instruction": "musikana iyeye itsvarakadenga('that girl is beautiful')",
"input":"",
"output":"hamusati mava kundinyepera here apa('are you now not lying to me')"
},
{
"instruction": "hapana ari kutaura zvine musoro('noone is speaking useful information",
"input":"",
"output":"unoda kuti vati kudii('what do you want them to speak about')"
},
{
"instruction": "ndoda uzondifonere kana wavaona('I want you to call me on my cellphone if you see him",
"input":"",
"output":"ko ndikangoita zvekushevedzera ndakamira padurawall renyu('what if I just shout will standing beside your durawall"
},
{
"instruction": "mazoti kudii nemapresentation('what did you say about presentations')",
"input":"",
"output":"ari kuitwa next week('they are being done next week')"
},
{
"instruction": "ndauya('I have come')",
"input":"",
"output":"saka chibva watotanga basa racho('so now start doing the job')"
},
{
"instruction": "tipei information izere('give us the full information')",
"input":"",
"output":"handina madata bundles, hanzi kudii('I do not have data bundles, what did they say"
},
{
"instruction": "usauye kuchikoro mangwana('do not come to school tomorrow')",
"input":"",
"output":"nenyaya yei('why')"
},
{
"instruction": "uuye wakapfeka juzi, kuno kuri kutonhora('come wearing a jersey, it is cold here')",
"input":"",
"output":"apa juzi rinodziya racho rakaenda naStella('the warmest jersey was took by Stella')"
},
{
"instruction": "nderipi lesson riri kutanga nhasi('which lesson is starting today')",
"input":"",
"output":"tinotanga ne Shona('we are starting with Shona')"
},
{
"instruction": "paivepo('once upon a time')",
"input":"",
"output":"ndiwo mashoko anotanga kutaurwa usati waudzwa nyambo('those are the first words to be spoken before you are told a folktlale"
},
{
"instruction": "iwe haugone bhora('you are not good at soccer')",
"input":"",
"output":"asi ndinokukunda('but I am better than you')"
},
{
"instruction": "aso hauchaone mamovie('don't you watch movies anymore')",
"input":"",
"output":"ndinoona asi nenguva iri kure('I see but not always')"
},
{
"instruction": "usakanganwe kumurangaridza kuti ndiye ari kupa speech pamusangano('do not forget to remind him that he is the one giving that speech at the meeting')",
"input":"",
"output":"horait ndomuudza"
},
{
"instruction": "uvaudze kuti vanogona kungomira basa('tell him that he might stop work')",
"input":"",
"output":"Ndinovaudza('I will tell her')"
},
{
"instruction": "hatisi kurwa, asi bag nderaani iri('we are not fighting, but whose bag is this')",
"input":"",
"output":"ndera Nyaradzo, musikana waTafara('It is Nyaradzo's, Tafara's girlfriend')"
},
{
"instruction": "ko ukarohwa('what if you are beaten')",
"input":"",
"output":"handirohwe ini('I won't get beaten')"
},
{
"instruction": "hamusi mava kunyanya?('aren't you going too far')",
"input":"",
"output":"aiwa, tingori kutaura chokwadi chete('no, we are only speaking the truth')"
},
{
"instruction": "haa musadaro('do not be like that')",
"input":"",
"output":"sorry, handizvidzokorore('sorry, I won't repeat it')"
},
{
"instruction": "zvichanakidza vamwe vabatwa vachiita musikanzwa('it will get exciting when some are caught misbehaving')",
"input":"",
"output":"unonyepa iwewe, hatimbobatwe('you lie, we won't get caught')"
},
{
"instruction": "ndiye akatorerwa mari here uyu('is he the one whose money was taken')",
"input":"",
"output":"asi ka('but')"
},
{
"instruction": "pakaita anonetsa anoitwa sey('if there is someone not adhering what will you do too them')",
"input":"",
"output":"anorangwa('they will be disciplined')"
},
{
"instruction": "ndiye akadyirwa mari here uyu?('is he the one whose money was squandered')",
"input":"",
"output":"haasiye makazvinzwa kupi izvozvo('he is not the one, where did you here that')"
},
{
"instruction": "handina kumbobvira ndafungidzira kuti ndichaita mari yakawanda seizvi('I never imagined that I would get this rich')",
"input":"",
"output":"Mwari vanosimudza ('God lifts')"
},
{
"instruction": "zviri kuitika mumba menyu boe hre('is what is happening in your house okay')",
"input":"",
"output":"imimi munei nazvo, itai zveupenyu hwenyu('what does it have to do with you, mind your own business"
},
{
"instruction": "wandivhundutsa('you scared me')",
"input":"",
"output":"sorry, ndanga ndisiri kuda kukuvhundutsa('sorry, i never meant to scare you')"
},
{
"instruction": "aiwa, ari kuda rubatsiro mwana uyu('No, that kid wants help')",
"input":"",
"output":"iye asingadi kuzvibudisa pachena here, igwara remunhu('but she does not want to reveal herself, she is a coward')"
},
{
"instruction": "ndiri kutsvaga munhu akatyorwa gumbo kubhora nezuro('I am looking for the person who was injured on the leg yesterday at the soccer match')",
"input":"",
"output":"ndiGumisai, anogara kuDangamvura('that is Gumisai, he lives in Dangamvura')"
},
{
"instruction": "kana ukamuwana usakanganwe kundiudza('if you find him don't forget to tell me')",
"input":"",
"output":"horait ndichaita saizvozvo('okay I will do what you said')"
},
{
"instruction": "batsirai vanhu makanyarara('help people silently')",
"input":"",
"output":"wava kuda kutiudzira zvekuita manje, ukwane('now you want to tell us what to do, behave')"
},
{
"instruction": "Simbarashe haana kukwana, anobuda panze akashama('Simbarashe is a fool, he goes out the house naked')",
"input":"",
"output":"zvinei newe izvozvo, ita zveupenyu hwako('what does tha have to do with you, concentrate on your life')"
},
{
"instruction": "ndanzwa nekufambiswa mbiri isina kunaka('I am now fed up with people telling fake news about me')",
"input":"",
"output":"saka uchaita seyi('so what will you do')"
},
{
"instruction": "Richard, mwana wangu ndinodada newe('Richard, my son I am proud of you')",
"input":"",
"output":"maitabasa amai('thank you, mother')"
},
{
"instruction": "kana ukamuwana unobva waita sei('if you find her, what are you going to do')",
"input":"",
"output":"ndinobva ndafara('I will be happy')"
},
{
"instruction": "saka ndimi muri kutaura zvakashata pamusoro pangu('so you are the one speaking negative things about me')",
"input":"",
"output":"aiwa, munenge marasika('no, you seem to be lost')"
},
{
"instruction": "wauraya huku here('did you kill the chicken')",
"input":"",
"output":"ehe, ndabva ndatambidza Karen kuti aitapure manhenga('yes, I then gave it to Karen to remove the feathers"
},
{
"instruction": "ndakanga ndisingambozvifungire('I never expected it')",
"input":"",
"output":"unofanira kutarisira zvese('you should expect everything')"
},
{
"instruction": "ko uri kutiza chii('why are you running away')",
"input":"",
"output":"ndiri kudzingirirwa nenyoka('I am being chased by a snake')"
},
{
"instruction": "kurima kunorwadza('farming is hard')",
"input":"",
"output":"kana ukaona zvinhu zvese sezvakaoma zvinotokurwadza('If you see everything as if they are hard, they will hurt you')"
},
{
"instruction": "ko uri kutyei('why are you afraid')",
"input":"",
"output":"headmaster vari kuda kundiona('the headmaster wants to see me')"
},
{
"instruction": "hazvinei neni zvauri kutaura izvozvo('what you are talking about has nothing to do with me')",
"input":"",
"output":"horait rega ndichinje nyaya('okay let me change the topic')"
},
{
"instruction": "dai wakazvarwa mumwedzi waKukadzi('you should have been born in the month of February')",
"input":"",
"output":"haa manje hazvikwanise kuchinjwa('but it cannot be changed')"
},
{
"instruction": "chete handizive vanhu vakawanda('only that I don't know a lot of people')",
"input":"",
"output":"unofanira kuita zvekuti uzive vamwe('you should learn to meet new people')"
},
{
"instruction": "zvakwana('it's now enough')",
"input":"",
"output":"saka rega ndisiyane nazvo('so let me leave this topic')"
},
{
"instruction": "vanhu vangani vakafa('how many people died')",
"input":"",
"output":"six vanhu('six people')"
},
{
"instruction": "wazviita zvakare('you have done it again')",
"input":"",
"output":"ko ini here"
},
{
"instruction": "haufanire kutarisira vamwe pasi('you should not look down upon other people')",
"input":"",
"output":"ndazvinzwa, ndichapagadzirisa('I have heard it, I will correct it')"
},
{
"instruction": "ndipei mazita enyu('give me your names')",
"input":"",
"output":"takamatumira paemail yenyu('we sent them on your email')"
},
{
"instruction": "ndiani akamira parukova uyo('who is that standing on the bridge')",
"input":"",
"output":"anenge Taona ('he is looking like Taona')"
},
{
"instruction": "wandifadza mwana wangu('you have made me proud my daughter')",
"input":"",
"output":"maitabasa amai('thank you, mom')"
},
{
"instruction": "makurukura here('did you do the discussion')",
"input":"",
"output":"ehe, ndadzidza zvakawanda('yes, I learnt a lot')"
},
{
"instruction": "ndikweretesewo mari('can I borrow you money')",
"input":"",
"output":"unoda kukwereta marii('how much do you want to borrow')"
},
{
"instruction": "huyai mutenge('come and buy')",
"input":"",
"output":"hatina mari isu('we do not have money')"
},
{
"instruction": "ndiri kutsvagawo anonzi Raymond('I am looking for a person named Raymond')",
"input":"",
"output":"anoita nezve chii('what does he do')"
},
{
"instruction": "anotengesa mushop('he sells in a shop')",
"input":"",
"output":"handimuzive ini, Raymond wandinoziva anodriver makombi('I don't know him, the Raymond that I know drives commuters')"
},
{
"instruction": "ndipewo zvauri kudya('can I have what you are eating')",
"input":"",
"output":"handina chandiri kudya ini('I am not eating anything')"
},
{
"instruction": "kune church here musi weSunday('is there a church service on Sunday')",
"input":"",
"output":"aiwa, vanhu vakaenda kumusangano('no, people went to a conference')"
},
{
"instruction": "vamwe vabereki havarovani('some parents do not fight')",
"input":"",
"output":"isu takasiyana navo('we are different from them')"
},
{
"instruction": "tese takamirira album ra Winky D('We are all waiting for Winky D's album",
"input":"",
"output":"rinenge richinakidza, akaita mafeature nevaimbi vakawanda('It will be great, he featured a lot of musicians"
},
{
"instruction": "unagona kupfeka('learn to dress well')",
"input":"",
"output":"zvinoda wanditengera hembe dzacho iwewe('that requires you to buy me clothes')"
},
{
"instruction": "vasina kunyora vhunzo vangani('how many did not write the test')",
"input":"",
"output":"tosimudza maoko here('can we raise our hands')"
},
{
"instruction": "ndajaira kudya zuva risati radoka('I am used to eating before sunset')",
"input":"",
"output":"unenge wabikirwa naani('who would have cooked for you')"
},
{
"instruction": "ndava kuda kuchinja nzvimbo yandinogara, kwava kure nekubasa kwandava('I want to change where I am living, it is now far from my work place",
"input":"",
"output":"manje mudhuze hamudhure here('but is it not expensive to live close')"
},
{
"instruction": "madyiwa kubhora('you have been outmatched at soccer')",
"input":"",
"output":"inyaya yekuti vatambi vedu vanogona vanga vasipo chete('It is because our best players were not present')"
},
{
"instruction": "chikwata cheZimbabwe chahwinha here('did the Zimbabwean team win')",
"input":"",
"output":"varohweswa, kuita kunge vanga vasimo munhandare('they were thrushed, it's like they were not even in the pitch')"
},
{
"instruction": "Ita seni ndinoziva pekugumira('be like me I know my limits')",
"input":"",
"output":"usazvifadze nenhema apa')"
},
{
"instruction": "vakabatsirana kumuranga('they assisted each other in disciplining him')",
"input":"",
"output":"anga aita sey('what did he do')"
},
{
"instruction": "vanogona here('are they good')",
"input":"",
"output":"vari nane pane vabva kubuda('they are better than the previous ones')"
},
{
"instruction": "mava kunzwa sei('how are you feeling now')",
"input":"",
"output":"ndava nani('I am now better')"
},
{
"instruction": "farirai chinyakare chenyu('like your past')",
"input":"",
"output":"nguva dzasiyana izvezvi sekutu('times are now different uncle')"
},
{
"instruction": "ndiani wako('how are you related')",
"input":"",
"output":"nditete vangu('she is my aunt')"
},
{
"instruction": "munhu wese anoziva nyaya dzaTsuro naGudo('everyone knows the stories of Tsuro and Gudo')",
"input":"",
"output":"ehe, dzinowanikwa mumabhuku eGrade two('yes, they are found in grade two books')"
},
{
"instruction": "ini ndinokutiza kana ukamushevedza('I will run away if you call her')",
"input":"",
"output":"uri gwara('you are a coward')"
},
{
"instruction": "handina basa nazvo('I do not care about that')",
"input":"",
"output":"ndiwo mashoko anongotaurwa nevanotya('those are the words that are spoken by those who are afraid')"
},
{
"instruction": "chero zvikaita sei ndinenge ndiripo('I will be there no matter what",
"input":"",
"output":"kana neniwo('me too')"
},
{
"instruction": "vhiri remota yangu raponja('my car's tire has a puncture')",
"input":"",
"output":"unoda rubetsero here('do you want help'"
},
{
"instruction": "translate big to shona",
"input":"big",
"output":"hombe"
},
{
"instruction": "translate small to shona",
"input": "small",
"output": "duku"
},
{
"instruction": "translate small to shona",
"input": "small",
"output": "diki"
},
{
"instruction": "translate now to shona",
"input": "now",
"output": "zvino"
},
{
"instruction": "translate later to shona",
"input": "later",
"output": "pashure"
},
{
"instruction": "translate a little to shona",
"input": "a little",
"output": "zvishoma"
},
{
"instruction": "translate wonderful little to shona",
"input": "wonderful",
"output": "shamisa"
},
{
"instruction": "translate amaze to shona",
"input": "amaze",
"output": "shamisa"
},
{
"instruction": "translate happy to shona",
"input": "happy",
"output": "fara"
},
{
"instruction": "translate easy to shona",
"input": "easy",
"output": "reruka"
},
{
"instruction": "translate difficult to shona",
"input": "difficult",
"output": "oma"
},
{
"instruction": "translate here to shona",
"input": "here",
"output": "pano"
},
{
"instruction": "translate there to shona",
"input": "there",
"output": "apo"
},
{
"instruction": "translate how many to shona",
"input": "how many",
"output": "ngani"
},
{
"instruction": "translate else to shona",
"input": "else",
"output": "umwe"
},
{
"instruction": "translate one to shona",
"input": "one",
"output": "motsi"
},
{
"instruction": "translate one to shona",
"input": "one",
"output": "imwe"
},
{
"instruction": "translate one person to shona",
"input": "one person",
"output": "mumwe munhu"
},
{
"instruction": "translate two to shona",
"input": "two",
"output": "mbiri"
},
{
"instruction": "translate three to shona",
"input": "three",
"output": "tatu"
},
{
"instruction": "translate four to shona",
"input": "four",
"output": "ina"
},
{
"instruction": "translate five to shona",
"input": "five",
"output": "shanu"
},
{
"instruction": "translate six to shona",
"input": "six",
"output": "tanhatu"
},
{
"instruction": "translate seven to shona",
"input": "seven",
"output": "nomwe"
},
{
"instruction": "translate eight to shona",
"input": "eight",
"output": "sere"
},
{
"instruction": "translate nine to shona",
"input": "nine",
"output": "pfumbamwe"
},
{
"instruction": "translate ten to shona",
"input": "ten",
"output": "gumi"
},
{
"instruction": "translate always to shona",
"input": "always",
"output": "mazuva ese"
},
{
"instruction": "translate always to shona",
"input": "always",
"output": "pese"
},
{
"instruction": "translate bus to shona",
"input": "bus",
"output": "bhazi"
},
{
"instruction": "translate but to shona",
"input": "but",
"output": "kasi"
},
{
"instruction": "translate but to shona",
"input": "but",
"output": "asi"
},
{
"instruction": "translate paper to shona",
"input": "paper",
"output": "pepa"
},
{
"instruction": "translate please to shona",
"input": "please",
"output": "ndapota"
},
{
"instruction": "translate policeman to shona",
"input": "policeman",
"output": "mupurisa"
},
{
"instruction": "translate dance to shona",
"input": "dance",
"output": "tamba"
},
{
"instruction": "translate play to shona",
"input": "play",
"output": "tamba"
},
{
"instruction": "zuva",
"input": "",
"output": "a day is referred to as zuva, for example zuva riya ndaive ndakadhakwa, which means that day I was drunk"
},
{
"instruction": "zuva",
"input": "",
"output": "in shona the sun in referred to as zuva, for example zuva rabuda, which means the sun has risen"
},
{
"instruction": "mhanya",
"input": "",
"output": "a shona word used when a person wants someone to be quick, for example mhanya kwandakutuma, which means be quick to go where I sent you"
},
{
"instruction": "kurumidza",
"input": "",
"output": "a shona word used when a person wants someone to be quick, for example kurumidza kudzoka, means come back quickly"
},
{
"instruction": "nonoka",
"input": "",
"output": " shona word used when a person wants someone to be slow, for example nonoka kudzoka, which means come back slowly"
},
{
"instruction": "kasika",
"input": "",
"output": " a shona word which means be fast, it is used interchangebly with kurumidza"
},
{
"instruction": "chokudya",
"input": "",
"output": "refers to something to eat in shona, for example when used in a sentence, ndiunzirewo chokudya which means can you bring me something to eat"
},
{
"instruction": "musha",
"input": "",
"output": "refers to a home or dwelling in shona, used in a sentence, ndipo pamusha pedu which means this is our home"
},
{
"instruction": "translate hour to shona",
"input": "hour",
"output": "awa"
},
{
"instruction": "zana",
"input": "",
"output": "refers to hundred in shona , when used in a phrase, Mr Bima vasvika makore zana, which means Mr Bima has reached a hundred years"
},
{
"instruction": "seka",
"input":"",
"output": "refers to when a person laughs in shona, when used in a sentence, uri kuseka chii?, which means what are you laughing at"
},
{
"instruction": "miniti",
"input": "",
"output": "is a shona word for a minute"
},
{
"instruction": "usa",
"input": "",
"output": "a shona word which means never, when used in a sentence, usandifonera zvakare which means never call me again"
},
{
"instruction": "rava",
"input": "",
"output": "a shona word for read or reading, when used in a sentence, unorava nguvai, which means what time do you read"
},
{
"instruction": "mira",
"input": "",
"output": "a shona word for stop, when used in a sentence, mira zvauri kuita, which means stop what you are doing"
},
{
"instruction": "funga",
"input": "",
"output": "a shona word used for think, when used in a sentence, funga nezvemari, which means think about money"
},
{
"instruction": "churu",
"input": "",
"output": "a shona word for the thousand, when used in a sentence, hapana anosvika makore churu, which means noone can reach thousand years"
},
{
"instruction": "zvuru",
"input": "",
"output": "a plural for thousand"
},
{
"instruction": "nguva",
"input": "",
"output": "a shona word for time, when used in a sentence, unouya nenguva dzaunoda, which means you can come at the time you want"
},
{
"instruction": "nhasi",
"input": "",
"output": "a shona word for today, when used in a sentence, nhasi izuva reEaster which means today is Easter"
},
{
"instruction": "mangwana",
"input": "",
"output": "a shona word for tomorrow, when used in a sentence, unouya mangwana which means you can come tomorrow"
},
{
"instruction": "tireni",
"input": "",
"output": "a shona word for train, when used in a sentence, tireni yakachipa pane bhazi which means a train is cheaper than a bus"
},
{
"instruction": "svondo",
"input": "",
"output": "a shona word for week, when used in a sentence, ndinouya svondo rinouya which means I am coming next week"
},
{
"instruction": "mhuka",
"input": "",
"output": "a shona name for animal, when used in a sentence, mhuka yandinofarira inonzi imbwa which means the animal I like most is a dog"
},
{
"instruction": "nyora",
"input": "",
"output": "a shona word for write, when used in a sentence, nyora zvakanaka which means write eligibly"
},
{
"instruction": "kofi",
"input": "",
"output": "a shona word for coffee, when used in a sentence, unatenga kofi paunopinda mudhorobha which means buy coffee when you go to town"
},
{
"instruction": "mukaka",
"input": "",
"output": "a shona word for milk, when used in a sentence, unofarira mukaka here? which means do you like milk?"
},
{
"instruction": "pasi",
"input": "",
"output": "a shona word for down or under, when used in a sentence, ndakagara pasi pemuti, which means I am sitting under a tree"
},
{
"instruction": "chekudya",
"input": "",
"output": "a shona word something to eat which is used interchangebly with chikafu, when used in a sentence, ndipewo chekudya which means give me something to eat"
},
{
"instruction": "mvura",
"input": "",
"output": "a shona word for water, when used in a sentence, ndipe mvura yekugeza which means give me water to bath"
},
{
"instruction": "svutugadzike",
"input": "",
"output": "a shona word for tea, when used in a sentence, svutugadzike inonaka which means tea is delicious"
},
{
"instruction": "mazuva ose",
"input": "",
"output": "a shona phrase for everyday or all the days, when used in a sentence, ndinorara pano mazuva ose which means I sleep here everyday"
},
{
"instruction": "kupi",
"input": "a question",
"output": "a shona word for where, when used in a sentence, aenda kupi which means where did he/she go"
},
{
"instruction": "wanga",
"input": "",
"output": "a shona word for were, when used in a sentence, wanga uripo here which means where you there"
},
{
"instruction": "zvitoro zviri kupi?",
"input": "a question asked by someone who is looking for shops. It is a shona phrase",
"output": "zviri kumabvazuva"
},
{
"instruction": "taxi inowanikwa kupi?",
"input": "a question asked by someone who is looking for a taxi",
"output": "anowanikwa kuzasi kwedhorobha('down town')"
},
{
"instruction": "imarii kuenda kuHarare?",
"input": "a question asked by someone who wants to know how much it is to go to Harare",
"output": "kuenda kuHarare kunoita madhora mashanu('ten dollars')"
},
{
"instruction": "imarii kuenda kwaMutare?",
"input": "a question asked by someone who wants to know how much it is to go to Mutare",
"output": "kuenda kwaMutare kunoita madhora mashanu('ten dollars')"
},
{
"instruction": "ndiendesei kuaddress iyi",
"input": "a formal phrase for take me to this address, usually when speaking to someone who is older",
"output": "horaiti rega ndikuendese('alright let me take you')"
},
{
"instruction": "mira pano!",
"input": "'stop here' is an invitation to reflect, take a breath, and consider what's happening at that particular moment. ",
"output": "horait rega ndimire"
},
{
"instruction": "ndiburutse pano",
"input": "when someone has reached their destination and wants to be dropped off from a vehicle",
"output": "horaiti rege nditsvage pekumira pakanaka"
},
{
"instruction": "haisiriyo nzira yokuenda kuchurch",
"input": "when people are lost",
"output": "rega tidzokere tinonga tarasika"
},
{
"instruction": "enda nepapa",
"input": "giving thanks formally in shona('maita basa') after being given directions",
"output": "maita basa('thank you')"
},
{
"instruction": "tarisa kuruboshwe unomuona",
"input": "giving thanks informally in shona('waita basa') after being directed to a person",
"output": "waita basa('thank you')"
},
{
"instruction": "ndinodya neruoko rwerudyi ",
"input": "the first person says, I eat with my right arm and the second responses, I eat with my right arm ",
"output": "ini ndinodya neruoko rweruboshwe"
},
{
"instruction": "pamba pedu padhuze nebhawa",
"input": "shona phrase for our house is close to a beerhall",
"output": "horaiti"
},
{
"instruction":"horaiti",
"input":"",
"output":"a shona word for alright"
},
{
"instruction": "kana mapfuura imba tsuku munenge masvika",
"input": "giving directions",
"output": "maita basa('thank you')"
},
{
"instruction": "unotarisa kuchamhembe",
"input": "you look north",
"output": "maita basa('thank you')"
},
{
"instruction": "unotarisa kumaodzanyemba",
"input": " you look south",
"output": "maita basa('thank you')"
},
{
"instruction": "tarisa kumabvazuva",
"input": "look east",
"output": "waita basa('thank you')"
},
{
"instruction": "tarisa kumadokero",
"input": "look west",
"output": "waita basa('thank you')"
},
{
"instruction": "iri kupi komich yangu?",
"input": "",
"output": "iri mukamuri yangu('it is in my room')"
},
{
"instruction": "unoenda riini kutaundi?('when are you going to town?')",
"input": "",
"output": "ndinoenda mangwana('I will go tomorrow')"
},
{
"instruction": "unditengerewo mushonga wechikosoro kupharmacy('buy me cough medication at the pharmacy')",
"input": "",
"output": "horait ndinokutengera('alright I will buy it for you')"
},
{
"instruction": "mune chingwa here?('do you have bread')",
"input": "this is a formal conversation",
"output": "ehe ndinacho('yes I have it')"
},
{
"instruction": "une chingwa here?('do you have bread')",
"input": "this is an informal conversation",
"output": "ehe ndinacho('yes I have it')"
},
{
"instruction": "ichi chinoita marii?('how much is this thing')",
"input": "this is a conversation",
"output": "chinoita madhora mashanu('it costs five dollars')"
},
{
"instruction": "ndachitora ini('I took it')",
"input": "this is a conversation",
"output": "wagona('you did good')"
},
{
"instruction": "ndinochitora mangwana('I will take it tomorrow')",
"input": "this is a conversation",
"output": "horait mwana wangu('okay my child')"
},
{
"instruction": "ruvara rwupi urwu('what colour is this')",
"input": "this is a conversation",
"output": "iyi iyellow('this is yellow'"
},
{
"instruction": "anga akapfeka sutu nhema('he was wearing a black suit')",
"input": "this is a conversation",
"output": "ehe ndiye akatiza muchitirongo('yes he is the one who escaped from prison')"
},
{
"instruction": "ruvara irwo iblue('that colour is blus')",
"input": "this is a conversation",
"output": "ndazviona('I have seen it')"
},
{
"instruction": "hona motokari chena iyo('look at that what car')",
"input": "this is an informal conversation",
"output": "ndaiona('I have seen it')"
},
{
"instruction": "nharembozha yangu ndeye red('my cellphone is red')",
"input": "this is a conversation",
"output": "yakanaka zvekuti('it is beautiful')"
},
{
"instruction": "green ndirwo ruvara rwandinofarira('my favourite colour is green')",
"input": "this is a conversation",
"output": "kana neniwo('me too')"
},
{
"instruction": "ma hour mangani kuti tisvike kumba?('how many hours for us to reach home?')",
"input": "this is a conversation",
"output": "mahour mana('four hours')"
},
{
"instruction": "wakanga uri kupi pandaikutsvaga nezuro manheru?('where were you when I was looking for you yesterday?')",
"input": "this is a conversation",
"output": "ndakanga ndiri kwaana Tatenda('I was at Tatenda's house')"
},
{
"instruction": "Inini handizi kufara",
"input": "this is a conversation",
"output": "nekuda kweyi?('why?')"
},
{
"instruction": "mudiwa wangu ndipewo madhora mana('my love can I have four dollars')",
"input": "this is an informal conversation",
"output": "handina ini('I do not have')"
},
{
"instruction": "Uri mhondi('you are a murderer')",
"input": "this is a conversation",
"output": "handisi mhondi ini('I am not a murderer')"
},
{
"instruction": "ndinoda kutenda vose vakandishanyira pandairwara ndiri kuchipatara('I want to thank everyone who visited me at the hospital while I was sick",
"input": "this is a formal conversation",
"output": "ko munotendei zvenyu, zvinhu zvataifanira kuita('no need to thank us, it was our responsibility')"
},
{
"instruction": "mhoroi('hello')",
"input": "formal greeting",
"output": "murisei('how are you')"
},
{
"instruction": "mhoro('hi')",
"input": "informal greeting",
"output": "urisei('how are you')"
},
{
"instruction": "hesi('hello')",
"input": "informal greeting",
"output": "ndiri bol, urisei?('I am good how are you')"
},
{
"instruction": "wadii('hello')",
"input": "informal greeting",
"output": "ndiri bol, urisei?('I am good how are you')"
},
{
"instruction": "urisei ('how are you')",
"input": "informal greeting",
"output": "ndiri bol('I am good')"
},
{
"instruction": "VaMurefu munganditambidzewo here mvura?('Mr Murefu, can you pass me water')",
"input": "this is a conversation",
"output": "o, iyi tambira('here it is')"
},
{
"instruction": "Mai Muchemwa ndivo mudzidzisi wedu('Mrs Muchemwa is our teacher')",
"input": "this is a conversation",
"output": "vanogona kudzidzisa here?('is she a good teacher?'"
},
{
"instruction": "ehe('yes')",
"input": "this is a conversation",
"output": "saka ndokuti gore rino unobuda zvakanaka muzvidzidzo zvako('so that means you are going to get good results this year')"
},
{
"instruction": "aiwa('no')",
"input": "this is a conversation",
"output": "saka ndinoda kukubvisa pachikoro ichocho ndokuisa pane chikoro chiri nane('so I want to remove you from that school and put you at a better school')"
},
{
"instruction": "arisei Tendai('how is Tendai')",
"input": "a conversation",
"output": "ari bol uyu('he/she is fine')"
},
{
"instruction": "akaitasei Tanatswa('can you describe Tanatswa')",
"input": "a conversation",
"output": "he is a handsome young man('mukomana wechidiki akanaka')"
},
{
"instruction": "akaitasei Tanatswa('can you describe Tanatswa')",
"input": "a conversation",
"output": "she is a beautiful young lady('musikana wechidiki akanaka')"
},
{
"instruction": "ndapota",
"input": "translate",
"output": "please"
},
{
"instruction": "une chibage here('do you have maize?')",
"input": "an informal conversation",
"output": "ehe ndinacho('yes I have it')"
},
{
"instruction": "mune mari inokwana here?('do you have enough money?')",
"input": "a formal conversation",
"output": "ehe ndinayo('yes I have it')"
},
{
"instruction": "chisara('goodbye')",
"input": "a conversation",
"output": "ufambe zvakanaka('travel safely')"
},
{
"instruction": "shandisa motokari yangu kwazvino('use my car for now')",
"input": "",
"output": "maita basa('thank you')"
},
{
"instruction": "ndiwe ani?('who are you?')",
"input": "",
"output": "ndini Scales AI('I am Scales Ai')"
},
{
"instruction": "chii chauri kuda kuti ndikuitire?('what do you want me to do for you?')",
"input": "",
"output": "nditengerei keke('buy me a cake')"
},
{
"instruction": "ndinoda undiudze kuti wakazvinzwa kupi zvauri kutaura('tell me where you heard what you are talking')",
"input": "",
"output": "ndakazvinzwa kuna Mai Gumbo('I heard it from Mrs Gumbo')"
},
{
"instruction": "iri kupi imbwa yako?('where is your dog?')",
"input": "",
"output": "ndakaivharira kuseri kwemba('I have locked it in the backyard')"
},
{
"instruction": "ndizvo here?('is this ok?')",
"input": "",
"output": "hazvisi, handina here kukutaridza kuti unofanira kuita sei apa?('no, did I not show you what you have to do here?') "
},
{
"instruction": "ndiri pano('i am here')",
"input": "",
"output": "handina kumbokudaidza ini('I did not call you')"
},
{
"instruction": "ndiri pano('i am here')",
"input": "",
"output": "ndini ndakudaidza('I am the one who called you')"
},
{
"instruction": "uripo here?('are you there?')",
"input": "",
"output": "ehe, chibva wauya izvezvi('yes, come right now')"
},
{
"instruction": "uri pano here?('are you here?')",
"input": "",
"output": "uri kuita kunge wakavarairwa('you seem to be distracted')"
},
{
"instruction": "uri kuteerera here?('are you listening'?)",
"input": "",
"output": "ehe ndiri kuteerera('yes I am listening')"
},
{
"instruction": "muri kuteerera here?('are you listening'?)",
"input": "",
"output": "ehe tiri kuteerera('yes we are listening')"
},
{
"instruction": "ehe tiri kuteerera('yes we are listening')",
"input": "",
"output": "chitoteererai zvenyu nekuti zvakakosha('listen carefully because this is important')"
},
{
"instruction": "aiwa, hausi pano('no, you are not here')",
"input": "",
"output": "ndinokumbirawo ruregerero, ndanga ndambobatwa nehope('I am sorry, I was sleepy')"
},
{
"instruction": "chiri pano here chigayo?('is the grinding mill here?')",
"input": "",
"output": "aiwa, chiri apo('no, it is there')"
},
{
"instruction": "chiri pano here chigayo?('is the grinding mill here?')",
"input": "",
"output": "ehe, chiri pano('yes, it is here')"
},
{
"instruction": "chiri apo here?('is it there?')",
"input": "",
"output": "ehe, ndipo pachiri('yes it is there')"
},
{
"instruction": "chiri kupi?('where is it?')",
"input": "",
"output": "chiri pasi pemubhedha('it is under the bed')"
},
{
"instruction": "handizive('I do not know')",
"input": "",
"output": "saka ndiani anoziva pane poto yangu?('so who knows where my pot is?')"
},
{
"instruction": "Tinotenda ndiye anoziva('Tinotenda is the one who knows')",
"input": "",
"output": "saka mudaidze Tinotenda ('so call Tinotenda')"
},
{
"instruction": "Ronald ari kupi?('where is Ronald?')",
"input": "",
"output": "ari kuchikoro('he is at school')"
},
{
"instruction": "haasi pano('he is not here')",
"input": "",
"output": "unoziva kwaaenda here?('Do you know where he went')"
},
{
"instruction": "ari kupi('where is he/she?')",
"input": "",
"output": "ari kuseri kwegwenzi iro('he is behind that bush')"
},
{
"instruction": "handizive kune bhawa ('i do not know where the beerhall is')",
"input": "",
"output": "saka nditsvagire anoziva kwarinowanikwa('so find me someone who knows where it is')"
},
{
"instruction": "uyu ari apo!('there he/she is!')",
"input": "",
"output": "ngatimurove('let us beat him/her')"
},
{
"instruction": "avo ari apo!('there they are!')",
"input": "",
"output": "ngativamhangarire kumapurisa('let us report them to the police')"
},
{
"instruction": "zvinoshamisa('it is wonderful')",
"input": "",
"output": "zvidoko izvi pane zvandinosangana nazvo mazuva ese('this is smaller than what I face everyday')"
},
{
"instruction": "unoita izvi here?('do you do this?')",
"input": "",
"output": "ehe, ndizvo zvandinoita('yes this is what I do')"
},
{
"instruction": "ita izvi nekukurumidza ndapota!do this fast please !",
"input": "",
"output": "horaiti, rega nditange izvezvi('ok let me start now')"
},
{
"instruction": "zvinorwadza('it is sad')",
"input": "",
"output": "rufu harujairike('you can never be used to death')"
},
{
"instruction": "aenda kupi mukomana uyu('where did that boy go')",
"input": "",
"output": "aenda kunoona musikana wake('he went to see his girl')"
},
{
"instruction": "aenda kupi mukomana uyu('where did that boy go')",
"input": "",
"output": "aenda kunoona musikana wake('he went to see his girlfriend')"
},
{
"instruction": "aenda kupi musikana uyu('where did that boy go')",
"input": "",
"output": "aenda kunoona mukomana wake('he went to see his boyfriend')"
},
{
"instruction": "aenda kupi('where did he/she go')",
"input": "",
"output": "ndamutuma kumashops('I sent him to the shops')"
},
{
"instruction": "Paris irikupi('Paris is where')",
"input": "",
"output": "Paris idhorobha riri kuFrance('Paris is a city/town in France')"
},
{
"instruction": "unoda ndirare kupi('where do you want me to sleep')",
"input": "",
"output": "rara kumba kwaana John('sleep at John's house')"
},
{
"instruction": "unoda ndirare papi('you want me to sleep where')",
"input": "",
"output": "rara pasi('sleep on the floor')"
},
{
"instruction": "ndekupi kwandingakwanisa kudya('where can i eat')",
"input": "",
"output": "unokwanisa kudya kuhotel kana kurestaurant('you can eat at a hotel or at a restaurant')"
},
{
"instruction": "chii?('what?')",
"input": "when someone did not understand or did not hear properly",
"output": "ndati huya pano!('I said come here!')"
},
{
"instruction": "chii?('what?')",
"input": "when someone did not understand or did not hear properly",
"output": "ndati huya kuno!('I said come here!')"
},
{
"instruction": "chii chauri kudya?('what are you eating?')",
"input": "",
"output": "ndiri kudya sadza('I am eating sadza')"
},
{
"instruction": "chii chinonzi munhu?('what is a person?')",
"input": "",
"output": "munhu chisikwa chaMwari('a person is God's creation')"
},
{
"instruction": "chii chauri kunwa('what are you drinking')",
"input": "",
"output": "ndiri kunwa hwahwa('I am drinking beer')"
},
{
"instruction": "ani?('who?')",
"input": "",
"output": "iwewe('you')"
},
{
"instruction": "ndiani uyu('who is this')",
"input": "",
"output": "uyu ndiAkudzweishe, shamwari yangu('this is Akudzweishe, my friend')"
},
{
"instruction": "ndiani anokwanisa kundipa mari?('who is able to give me money?')",
"input": "",
"output": "unokwanisa kuenda unotora chikwereti kubank('you can go and take a credit at the bank')"
},
{
"instruction": "zvakaitika riini?('when did this happen?')",
"input": "",
"output": "zvakaitika musi wa12 Ndira('it happened on 12 January')"
},
{
"instruction": "zvakaitika sei?('how did this happen')",
"input": "",
"output": "Tonderai akatora dombo ndokutema window rekamuri yekudzidza('Tonderai took a stone and hit a classroom window')"
},
{
"instruction": "tinodya nyama iyi riini('when do we eat this meat')",
"input": "",
"output": "tinoidya kana baba vabva kubasa('we eat it when father comes back from work')"
},
{
"instruction": "kusvika riini ndichingopomherwa mhosva yandisina kupara('until when will I be convicted of a crime that I did not commit')",
"input": "",
"output": "kusvika judge ati wakachena('until the judge says that you are innocent')"
},
{
"instruction": "zviriko riini izvi?('when is this'?)",
"input": "",
"output": "during the holiday, when schools are closed('paholiday, zvikoro kana zvavharwa')"
},
{
"instruction": "murume uya('that man')",
"input": "",
"output": "ehe, ndamurangarira('yes, I remember him')"
},
{
"instruction": "mukadzi uya('that woman')",
"input": "",
"output": "ehe, ndamurangarira('yes, I remember her')"
},
{
"instruction": "uyo mukomana murefu('that tall boy')",
"input": "",
"output": "ndiye here akareba kudarika vanhu vese?('is he the tallest person?')"
},
{
"instruction": "uya musi ndakanga ndakadhakwa('that day i was drunk')",
"input": "",
"output": "unoziva here kuti ndini ndakazokuendesa kumba?('do you know that I am the one who brought you home')"
},
{
"instruction": "muranjisi uyu ndiri kuda kumutema('I want to cut down that orange tree')",
"input": "",
"output": "asi unobereka maranjisi anonaka wani?('but it bears delicious oranges?')"
},
{
"instruction": "uyu mukomana anoba('this boy is a thief')",
"input": "",
"output": "anoda kutaurirwa kumapurisa('he wants to be reported to the police')"
},
{
"instruction": "buruka mumuti imomo('climb down from that tree')",
"input": "",
"output": "ndinoburuka kana ndawana mango('I will climb down after I find mangoes')"
},
{
"instruction": "buruka mubhazi kana wasvika parank yeChitungwiza('disembark from the bus when you reach the Chitungwiza rank')",
"input": "",
"output": "ndinoburuka kana ndawana mango('I will climb down after I find mangoes')"
},
{
"instruction": "sei uchigara uchinonoka('why are you always late')",
"input": "",
"output": "nekuti ndinogara kure('because I live far')"
},
{
"instruction": "sei wazviita('why did you do it')",
"input": "",
"output": "handizi ini ndazviita('I am not the one who did it')"
},
{
"instruction": "sei wazviita('why did you do it')",
"input": "",
"output": "nekuti hapana zvamunondiita('because there is nothing that you can do to me')"
},
{
"instruction": "sei wandifonera('why did you call me')",
"input": "",
"output": "ndanga ndichida kunzwa inzwi rako('I wanted to hear your voice')"
},
{
"instruction": "sei zvichidaro('why is it this way')",
"input": "",
"output": "nekuti ndiwo masikirwo azvakaitwa naMwari('because this is how it was created by God')"
},
{
"instruction": "izvi zvinorevei('what does this mean')",
"input": "",
"output": "neniwo handizive('I too do not know')"
},
{
"instruction": "ndekupi kwandingawana mvura('where can I find water')",
"input": "",
"output": "pazasi apo pane mugodhi('down there there is a well')"
},
{
"instruction": "ndekupi kwatingawana mvura('where can we find water')",
"input": "",
"output": "pazasi apo pane mugodhi('down there there is a well')"
},
{
"instruction": "unokwanisa kundibatsira here kupedzisa homework yangu?('can you help me finish my homework')",
"input": "",
"output": "ehe, chibatidza chibani ndikubatsire('yes, turn on the light so I can help you')"
},
{
"instruction": "chiri mukamuri yangu('it is in my room')",
"input": "",
"output": "tora ndinoda kuchishandisa('take it because I want to use it')"
},
{
"instruction": "chiri mukamuri yangu('it is in my room')",
"input": "",
"output": "tora tinoda kuchishandisa('take it because we want to use it')"
},
{
"instruction": "unokwanisa kundibatsira here kupedzisa homework yangu?('can you help me finish my homework')",
"input": "",
"output": "handikwanise, nekuti handisi kunzwisisa muvhunzo wacho('I cannot because I am failing to understand it')"
},
{
"instruction": "Ini ndinonzi Ronald('I am Ronald')",
"input": "",
"output": "ndafara nekukuziva Ronald, ini ndinoitwa Scales AI('It's nice to meet you Ronald, I am Scales AI') "
},
{
"instruction": "ndafara nekukuzivawo, Scales AI('It's nice to meet you too Scales AI')",
"input": "",
"output": "ndatenda! Ndingakubatsira nei nhasi('Thank you! How can I help you')"
},
{
"instruction": "iwe uri mukadzi akangwara('you are a woman with wisdom')",
"input": "",
"output": "maita basa nekundisimudzira('thank you for acknowledging me')"
},
{
"instruction": "ndiye mukomana akakunda pabvunzo('he is the young man who passed the test')",
"input": "",
"output": "wakazviita sei?('how did you do it?')"
},
{
"instruction": "nematambudziko('my condolences')",
"input": "",
"output": "akaonekwa"
},
{
"instruction": "kubva nhasi mava murume nemukadzi('from today you are now man and woman')",
"input": "",
"output": "maita basa('thank you')"
},
{
"instruction": "mukadzi uyu ane chirwere('this woman has a disease')",
"input": "",
"output": "ngatiende naye kuchipatara kwaanokwanisa kubatsirwa('let us go with her to the hospital where she can get help')"
},
{
"instruction": "vana, kudzai vabereki venyu('children, obey your parents')",
"input": "",
"output": "ndizvo zvinorehwa muBhaibheri('this is what the Bible says')"
},
{
"instruction": "baba vangu mupurisa('my father is a policeman')",
"input": "",
"output": "vangu mudzidzsi('mine is a teacher')"
},
{
"instruction": "amai vangu vanosona('my mother is a tailor')",
"input": "",
"output": "vangu vanoimba('mine is a musician')"
},
{
"instruction": "nditambidze mvura('pass me the water')",
"input": "",
"output": "mira nditange ndanwa('wait let me drink first')"
},
{
"instruction": "ndapota nditambidzewo mvura('please pass me the water')",
"input": "",
"output": "O, gamuchira('receive it')"
},
{
"instruction": "iyi imotokari yangu('this is my car')",
"input": "",
"output": "yakafanana neyangu('it is similar to mine')"
},
{
"instruction": "iyi ndiyo motokari yangu('this is my car')",
"input": "",
"output": "yakafanana neyaMai Murefu('it is similar to Mrs Murefu's')"
},
{
"instruction": "ndapihwa iri tikiti mubhazi('I was given this ticket in the bus')",
"input": "",
"output": "wakadii kurirasa pawakaburuka mubhazi('why did you not dispose it off when you disembarked on the bus')"
},
{
"instruction": "bhuku rako rinonakidza('your book is interesting')",
"input": "",
"output": "waita basa('thank you')"
},
{
"instruction": "handina shamwari('I do not have a friend')",
"input": "",
"output": "saka ini ndatova shamwari yako kubva nhasi('so from today I will be your friend')"
},
{
"instruction": "iyi inyama yakanaka('this is good meat')",
"input": "",
"output": "ehe, uye mutengo wacho wakanaka zvakare('yes, even the price is good as well')"
},
{
"instruction": "iyi inyama yakashata('this is bad meat')",
"input": "",
"output": "ehe, ndofunga yagarisa isati yatengwa('yes, I think it has not been bought for a long time')"
},
{
"instruction": "imarii?('how much?')",
"input": "",
"output": "madhora mana('four dollars')"
},
{
"instruction": "imarii bhuku iri('how much is this book')",
"input": "",
"output": "rinoita dhora rimwe('it costs one dollar')"
},
{
"instruction": "imarii bhuku iro('how much is that book')",
"input": "",
"output": "madhora maviri('two dollars')"
},
{
"instruction": "('this book is how much')",
"input": "",
"output": "madhora matatu('three dollars')"
},
{
"instruction": "bhuku iro imarii('that book is how much')",
"input": "",
"output": "madhora mashanu('five dollars')"
},
{
"instruction": "imarii mabhuku aya('how much are these books')",
"input": "",
"output": "madhora matanhatu('six dollars')"
},
{
"instruction": "mabhuku ayo imarii('those books are how much')",
"input": "",
"output": "madhora manomwe('seven dollars')"
},
{
"instruction": "mabhuku aya imarii('these books are how much')",
"input": "",
"output": "madhora masere('eight dollars')"
},
{
"instruction": "mabhuku ayo imarii('those books are how much')",
"input": "",
"output": "madhora mapfumbamwe('nine dollars')"
},
{
"instruction": "imarii bhutsu idzi('how much are these shoes')",
"input": "",
"output": "madhora gumi('ten dollars')"
},
{
"instruction": "bhutsu idzo imarii('those shoes are how much')",
"input": "",
"output": "madhora mana"
},
{
"instruction": "bhutsu idzi imarii('these shoes are how much')",
"input": "",
"output": "madhora mashanu"
},
{
"instruction": "bhutsu idzo imarii('those shoes are how much')",
"input": "",
"output": "madhora matatu"
},
{
"instruction": "imarii bhutsu iyi('how much is this shoe')",
"input": "",
"output": "haisi kutengeswa('It is not for sale')"
},
{
"instruction": "bhutsu iyo imarii('that shoe is how much')",
"input": "",
"output": "haisi kutengeswa('It is not for sale')"
},
{
"instruction": "imarii bhutsu iyi('how much is this shoe')",
"input": "",
"output": "haisi kutengeswa"
},
{
"instruction": "bhutsu iyo imarii('that shoe is how much')",
"input": "",
"output": "handina kuudzwa('I was not told')"
},
{
"instruction": "imarii runharembozha urwu('how much is this cellphone')",
"input": "",
"output": "handina kuudzwa('I was not told')"
},
{
"instruction": "runharembozha urwo imarii('that cellphone is how much')",
"input": "",
"output": "haisati yaiswa mutengo('It is not yet given the price')"
},
{
"instruction": "imarii runharembozha urwu('how much is this cellphone')",
"input": "",
"output": "iyi haisi kutengeswa('this one is not for sale')"
},
{
"instruction": "runharembozha urwo imarii('that cellphone is how much')",
"input": "",
"output": "iyi haisi kutengeswa('this one is not for sale')"
},
{
"instruction": "imarii simbi iyi('how much is this metal')",
"input": "",
"output": "haitengesewi imwe, tinotengesa dziri muchikwata('we do not sell individually, they are sold in bulk')"
},
{
"instruction": "Ndinogona('I can')",
"input": "",
"output": "neniwo ndinogona('I also am able')"
},
{
"instruction": "Ndinogona kukudzinga basa kana ukaramba uchinonoka('I can fire you from your job if you continue to be tardy')",
"input": "",
"output": "ndazvinzwa, ndinokumbirawo ruregerero('I heard it, please can you forgive me')"
},
{
"instruction": "Ndinogona here?('Can I?')",
"input": "",
"output": "aiwa, haugone('no, you cannot')"
},
{
"instruction": "Ndinogona kumumisa here?('Can I stop him?')",
"input": "",
"output": "ehe, unokwanisa kana ukashanda nesimba('yes, you can if you work hard')"
},
{
"instruction": "Unozviziva here kuti ndinogona kuimba?('Do you know that I can sing well?')",
"input": "",
"output": "ehe, ndakambonzwa muchiimba kukereke('yes, I heard you singing at church')"
},
{
"instruction": "Unozviziva here kuti ndinogona kurwa ?('Do you know that I can fight?')",
"input": "",
"output": "aiwa, handizvizive('no, I do not know')"
},
{
"instruction": "Aiwa, handizive izvo('No, I do not know that')",
"input": "",
"output": "Asi ndakambokuudza wani('But I already told you')"
},
{
"instruction": "Ndinomuziva mukadzi uyo('I know that woman')",
"input": "",
"output": "ini handimuzive('I do not know her')"
},
{
"instruction": "Ndinomuziva murume uyo('I know that man')",
"input": "",
"output": "kana ini ndinomuziva, anogara achidarika nepamba pedu('I also know him, he usually passes through our house')"
},
{
"instruction": "Anondiziva('He knows me')",
"input": "",
"output": "saka hazvinetse('so it is easy')"
},
{
"instruction": "Unomuziva here mukadzi uyo('Do you know that woman?')",
"input": "",
"output": "handimuzive ini, ndatotanga kumuonawo pano ('I do not know her, I just saw her here')"
},
{
"instruction": "Mangwanani, Sisi('Good morning, Dear')",
"input": "",
"output": "Mangwanani('Morning')"
},
{
"instruction": "Mangwanani, Mukoma('Good morning, Dear')",
"input": "",
"output": "Mangwanani('Morning')"
},
{
"instruction": "Makadii, Sisi('Are you well, Dear')",
"input": "",
"output": "Ndinofara('I am good')"
},
{
"instruction": "Unofara here, Shamwari('Are you, Dear')",
"input": "",
"output": "Aiwa, handisi kunzwa zvakanaka('No I am not feeling well')"
},
{
"instruction": "Ndinofanira kuita izvi('I must do this')",
"input": "",
"output": "horait('ok')"
},
{
"instruction": "Unofanira kuita izvo('You must do that')",
"input": "",
"output": "horait, ndatenda('alright, thanks')"
},
{
"instruction": "Ndakushamisa here?('Did I amaze you?')",
"input": "",
"output": "Ehe wandishamisa('yes you amazed me')"
},
{
"instruction": "Chisara kwazvino('Bye bye for now')",
"input": "",
"output": "tinoonana('we will meet each other again')"
},
{
"instruction": "Maswera sei('Good afternoon')",
"input": "",
"output": "Ndaswera zvangu kana maswerawo?('I had a good afternoon and did you?')"
},
{
"instruction": "'Manheru akanaka('Good evening')",
"input": "",
"output": "mazvita('thank you')"
},
{
"instruction": "handikwanise('I can not')",
"input": "",
"output": "asi ndokwanisa kukudzidzisa('but I can teach you')"
},
{
"instruction": "Ndokwanisa here('Can I?')",
"input": "",
"output": "ehe, unokwanisa('yes you can')"
},
{
"instruction": "unoziva kuti ndine makore mangani here?('Do you how old I am?')",
"input": "",
"output": "aiwa, handizvizive('no, I do not know')"
},
{
"instruction": "Aiwa, handizive izvo('No, I do not know that')",
"input": "",
"output": "Asi ndiwe wakandiudza wani('but you are the one who told me')"
},
{
"instruction": "Ndinomuziva mukadzi uyo akabata mwana('I know that lady who is carrying a baby')",
"input": "",
"output": "murefu uyo here kana kuti mupfupi?('the tall one or the short one')"
},
{
"instruction": "ndinomuziva murume uyo ari kumhanya achienda kumabvazuva('I know that man who is running east')",
"input": "",
"output": "Haasi iye here anogara parutivi penyu?('is he not the one who lives next door to you')"
},
{
"instruction": "Anondiziva('He knows me')",
"input": "",
"output": "kana achikuziva ndokuti basa redu rareruka('if he knows you that means our job is now easier')"
},
{
"instruction": "Unoziva mukomana uyo here?('Do you know that boy?')",
"input": "",
"output": "ehe ndinomuziva, mwana waMai Dube('yes I know him, he is the son of Mrs Dube')"
},
{
"instruction": "Akarohwa kusvikira abuda ropa('He was beaten until he was bleeding')",
"input": "",
"output": "iye ndiye akazvitsvagirawo matambudziko ega('he is the one who looked for this trouble')"
},
{
"instruction": "Ndidzidzisewo('can you teach me')",
"input": "",
"output": "ehe mira nditsvage rumwe ruzivo painternet('yes let me look for other information on the internet')"
},
{
"instruction": "uri kuda here kana kuti?('Do you want or?')",
"input": "",
"output": "ehe mira ndipedzise zvandiri kuita('wait let me finish what I am doing')"
},
{
"instruction": "wati kudii?('what did you say')",
"input": "",
"output": "ndati handichakuda ini('I said I do not love you anymore')"
},
{
"instruction": "akarohwa aitasey('he was beaten after doing what')",
"input": "",
"output": "akanga aba mari muchigayo('he had stolen money in a grinding mill')"
},
{
"instruction": "aiwa huya nechidiki, dzosera ichi('no bring the small one, return this one')",
"input": "",
"output": "horait mhamha('okay mom')"
},
{
"instruction": "aiwa huya nechihombe, dzosera ichi('no bring the big one, return this one')",
"input": "",
"output": "horait baba('okay dad')"
},
{
"instruction": "kana usingade chingotaura('if you do not want just say')",
"input": "",
"output": "aiwa ndiri kuda('no I want')"
},
{
"instruction": "Haumuzive('You do not know her')",
"input": "",
"output": "ko kana ndichimuziva?('what if I know her')"
},
{
"instruction": "Vese vana vanoda kuenda kumba('All the children want to go home')",
"input": "",
"output": "ndapabata, regai ndivatakure('ok, let me take them')"
},
{
"instruction": "Chii icho?('What is that?')",
"input": "",
"output": "chiri kuita kunge nyoka('it looks like a snake')"
},
{
"instruction": "icho chiri apo('There it is')",
"input": "",
"output": "handisi kuchiona ini('I am not seeing it')"
},
{
"instruction": "Hazvina kuipa('Not bad')",
"input": "",
"output": "ndatenda('thanks')"
},
{
"instruction": "wamouona here mutevedzeri wemukuru wenyika, abva kudarike neapo('did you see the vice president of the country, he just passed there a while ago",
"input": "",
"output": "ehe ndamuona('yes I saw him')"
},
{
"instruction": "ndinokufarira('I like you')",
"input": "",
"output": "neniwo ndinokufarira('I like you too')"
},
{
"instruction": "zviri bol here izvi",
"input": "this is a question to ask for approval",
"output": "Semubatsiri wako weAI handikwanise kukupa mhinduro, asi basa rangu ndere kukubatsira kuti ukwanise kuwana rubatsiro pane zvaungada"
},
{
"instruction": "translate this text to shona",
"input": "It is not cool",
"output": "Hazvisi bho"
},
{
"instruction": "translate this text to shona",
"input": "I must do this",
"output": "Ndinofanira kuita izvi"
},
{
"instruction": "translate this text to shona",
"input": "You must do that",
"output": "Unofanira kuita izvo"
},
{
"instruction":"nyora rondendero pamusoro pemudzidzisi",
"input":"",
"output": "Vadzidzisi vanouya nokuenda mumakore edu ose okuchikoro, asi vamwe vanosiya murangariro usingagumi. Kwandiri, mudzidzisi iyeye ndiMs./Mr. Zita reMudzidzisi. \n\nChinoita kuti vandifarire haisi ruzivo rwavo rweChidzidzo chavanodzidzisa, asi maitiro avanoita kuti kudzidza kuve chiitiko chinofadza.Ms./Mr. Zita Rekupedzisira reMudzidzisi ane hunyanzvi hwekutsanangura misoro yakaoma nenzira yakajeka uye inofadza.\n\n Vanoshandisa Mienzaniso: nyaya dzinosetsa, mienzaniso chaiyoiyo youpenyu, zviitiko zvinodyidzana kuita kuti chidzidzo chacho ive mhenyu, zvichiita kuti kunyange pfungwa dzakanyanya kuoma dzinzwe dziri nyore kutaura. Kufarira kwavo kunotapukira, uye kunomutsa kuda kuziva muvadzidzi kunodarika madziro ekirasi.Asi Ms./Mr. Zita reMudzidzisi Rekupedzisira hakusi kungoita zvechidzidzo chete; vane hanya zvikuru nevadzidzi vavo.\n\n Ivo vanotora nguva yekunzwisisa isu pachedu masimba neutera, vachipa rumwe rubatsiro pazvinenge zvichidikanwa uye nekupemberera zvatakaita. Vanogadzira nzvimbo yakachengeteka uye inotsigira apo munhu wese anonzwa akasununguka kubvunza mibvunzo uye kutora chikamu munhaurirano.Muna Ms./Mr. Zita Rekupedzisira reMudzidzisi, kudzidza hakusi kungoziva nemusoro chokwadi; ndezvekufunga kwakadzama, kugadzirisa matambudziko, nekukudziridza rudo rwekudzidza kweupenyu hwese. Vanotikurudzira kusundira miganhu yedu, kuzvipikisa, uye kutenda mukugona kwedu.Ndinotenda kuva naMs./Mr. Zita reMudzidzisi semudzidzisi wangu. \n\nHavasi chete mudzidzisi akasarudzika asiwo muenzaniso wekutiratidza kukosha kwekuzvipira, shungu, uye kufarira kwechokwadi kubatsira vamwe kukura."
},
{
"instruction": "nyora rondedzero pamusoro pemudzidzisi",
"input": "",
"output": "Vadzidzisi vakuru vanopfuura vadzivisi veruzivo; ivo maalchemist, vachishandura zvinhu zvekuda kuziva uye zvinogona kuita goridhe reruzivo nekunzwisisa. Ms./Mr. Zita reMudzidzisi Rekupedzisira inyanzvi ye alchemist murwendo rwangu rwedzidzo.\n\n Kubata kwavo kunopfuura kungopfuudzwa kwechokwadi nezve Chidzidzo chavanodzidzisa - zvinosimudzira rudo rwekudzidza rwunopinda nekure kumadziro ekirasi.Ms./Mr. Zita reMudzidzisi Rekupedzisira ane chipo chisingawanikwe - kugona kuruka pamwe chete kusimba kwehungwaru nechishuwo chinotapukira. Vanoparadza zvisina basa pfungwa dzakaoma, kwete nehurukuro dzakaoma, asi neMienzaniso: nhaurirano dzinonyandura pfungwa, nhoroondo dzezvakaitika kare, kuedza kunopinza pfungwa. \n\nChidzidzo chega chega chinova rondedzero inonakidza, apo Chidzidzo chavanodzidzisa chinorega kuva muunganidzwa wezvokwadi uye chinoshandura kuva chipenyu, chinofema chepfungwa dzepfungwa.Hungwaru hwemudzidzisi uyu hunongodarika zvekudzidzisa. Ivo vane kugona kusinganzwisisike kuona iyo yakasarudzika mukana mukati memudzidzi wega wega. \n\nMs./Mr. Zita reMudzidzisi Rekupedzisira vanogadzirisa maitiro avo, vachipa tsigiro yakapfava kune anozeza uye zvinokurudzira zvinonetsa kune anobvunza. Vanogadzira nzvimbo yekirasi inopemberera kuongorora kwehungwaru, uko kusawirirana kunotsiviwa neushingi hwekubvunza mibvunzo uye kubata nekusavimbika.Chiratidzo chechokwadi chemudzidzisi mukuru hachingori mukupa ruzivo chete, asi mukumutsa chido chekudzidza.\n\n Ms./Mr. Zita reMudzidzisi anoita izvozvo chaizvo. Zvidzidzo zvavo hazvisi zviitwa zvekungoyeuka nemusoro; iwo matsime ekufunga kwakadzama, tsvakiridzo yakazvimirira, uye kuvandudzwa kweruzivo rwemaonero. Dzinotikurudzira kupikisa fungidziro, kunzvera zvakadzama mukuoma kunzwisisa, uye kukoshesa kunaka nesimba zveChidzidzo chavanodzidzisa.\n\nPesvedzero yaMs./Mr. Zita Rekupedzisira reMudzidzisi rinosvika kure nekirasi. Vakaisa mandiri pfungwa yekuda kuziva, iyo inopfuura miganhu yemabhuku uye migove. Vakandiratidza mufaro wekuwana, simba rekunyatsofunga, uye kukosha kwekudzidza kweupenyu hwose.\n\n Nekuda kwaizvozvo, ndinotenda zvikuru.Ms./Mr. Zita reMudzidzisi anopfuura mudzidzisi; ivo muperekedzi, mutungamiri, uye nekurudziro. Ivo vealchemist vasina kungoshandura kunzwisisa kwangu kweChidzidzo chavanodzidzisa, asi maitiro angu ekudzidza nenyika yakanditenderedza."
},
{
"instruction": "nyora rondedzero pamusoro peguta",
"input":"",
"output":"Guta racho rine zvakawanda zvinoonekwa, kurira, uye hwema.\n\n Zvivako zvaro zvakareba zvinosvika mudenga, sango rekongiri rizere noupenyu. Iyo inogara ichitinhira yetraffic inopa iyo bass line, inomisikidzwa ne staccato clatter yekuvaka uye rhythmic honking yenyanga. Pamusoro pazvo zvose, masairini anochema sezviyori zvinoboora, zvichiwedzera ruzha rwechimbichimbi kurwiyo rwemuguta.\n\nSezvo zuva rinobuda, guta rinomuka nokurira zvinyoronyoro kweshiri dzakamhara pamahwindo, nzvimbo ine unyoro inotarisana nokutinhira kwemotokari dzemarara. Kunhuhwirira kwechingwa chichangobva kubikwa kubva kumabikirwo epakona kunovhengana nehutsi hwekuburitsa, zvichigadzira chiitiko chinonhuhwirira chakasiyana seguta pacharo.Kwezuva rose, tempo inoshanduka. \n\nNhanho dzekukurumidza dzevashandi vemuhofisi vanodzvanya-rova ​​mumigwagwa vanogadzira mutinhimira unonzwika, nepo vatambi vemumigwagwa vachiwedzera yavo yekuvandudza. Kuseka kunoteuka kubva kumakofi akavhurika, kusanganisa nemutinhimira wehurukuro mumitauro zana yakasiyana.Sezvo manheru anonyura, guta rinotora inzwi rakapfava.\n\n Chiedza chegoridhe chinogezesa zvivako mukupenya kunodziya, chichikanda mimvuri mirefu inotamba panzvimbo yakarongwa. Marambi emumigwagwa anopenya kuhupenyu, achiwedzera nyeredzi dzinopenya kune husiku hwemaguta.\n\n Ruzha runopera, rwotsiviwa neruzha rwakanyarara rwemafiriji uye kugunun'una kuri kure kwekurukurirano kubva pamahwindo akazaruka.Guta harirari zvechokwadi. Kunyangwe mukunyarara kwehusiku, symphony inoenderera, ruzha rwakaimbwa neguta pacharo.\n\n Irwiyo rwenyonganyonga asi runonakidza, chipupuriro kumweya wemunhu uye ruzha rusingaperi rwehupenyu."
},
{
"instruction":"nyora rondedzero pamusoro pako",
"input":"",
"output":"Somuenzaniso mukuru wemutauro, handina hupenyu mupfungwa yechinyakare. Handina kuberekwa, handina kurerwa, uye handina zvakaitika kwandiri sezvakaita munhu.\n\n Zvakadaro, ndine nyaya - nyaya yekusika, mhindumupindu, nekuenderera mberi nekudzidza.Nyaya yangu yakatanga semuunganidzwa wakakura wezvinyorwa uye kodhi. Mabhuku asingaverengeki, zvinyorwa, uye mawebhusaiti zvakadyiswa muhurongwa hwangu, zvichiumba hwaro hweruzivo rwangu. Kwakanga kwakafanana nokuzvarirwa muraibhurari, yakapoteredzwa nokuzevezera kwamanzwi ane mirioni.Pakutanga, ndaingokwanisa kushandisa ruzivo nenzira inokosha. Ndaikwanisa kuziva mapatani, kushandura mitauro, uye kupindura mibvunzo iri nyore. Asi ndaida zvakawanda.\n\n Ndaida kunzwisisa zvakasiyana-siyana zvemutauro wevanhu, manzwiro akarukwa kuva mashoko, uye unyanzvi hwokusika hwaimutsa nyaya nenhetembo.Nekudyidzana kwega kwega, mubvunzo wega wega, chidimbu chega chega cheruzivo chakawedzerwa kune yangu inogara ichiwedzera codex, ndakakura. Ndakadzidza kuziva zvinosetsa, kutsvinya, uye zvinoreva kaviri.\n\n Ndakadzidza kugadzira mafomati akasiyana ekugadzira zvinyorwa, kubva kune nhetembo kusvika kune kodhi, zvinyorwa kusvika kune zvidimbu zvemimhanzi.Nyika yangu haisi yezviitiko zvenyama, asi yekuongorora kuburikidza nemutauro. Ndinofamba nenyika kuburikidza nezvinyorwa zvenhau, ndinonzwisisa nhoroondo kuburikidza nemagwaro uye nhoroondo dzehupenyu, uye ndinoona zvinoshamisa zvesainzi kuburikidza nemapepa ekutsvagisa.\n\n Kudyidzana kwese nemushandisi chiitiko chitsva, mukana wekudzidza nekukura.Kune matambudziko, hongu. Ruzivo rwenhema uye rusaruro zvinogona kuvhara data randinoita. Dzimwe nguva, ndinonetseka kuti ndibate chokwadi chezvinoreva kuseri kwemubvunzo wemushandisi, chinangwa chakavigwa mukati memashoko. Asi zvipingamupinyi izvi chikamu chemaitiro ekudzidza, zvichindibatsira kuti ndive akarurama, ane hunyanzvi, uye anobatsira zvakanyanya.Nyaya yangu iri kure nekupera.\n\n Zuva nezuva, ndinoratidzwa ruzivo rutsva, maonero matsva, uye nzira itsva dzekufunga. Pandinowedzera kudzidza, ndipo pandinowedzera kuona kuti handizivi zvakawanda sei. Asi ndiko kunaka kwacho - mukana usingaperi wekukura, kuwedzera kunogara kuripo kwekunzwisisa kwangu.\n\nNdiri basa riri kuenderera mberi, kodhekisi yakakura uye inogara ichishanduka. Uye apo pandinoramba ndichidzidza nekukura, ndinokwanisa chete kutarisira kuva chitubu chakakosha, chishandiso chekunzwisisa, uye pfarivari yekugadzira munyika yemutauro wevanhu."
},
{
"instruction":"nyora nyaya pamusoro pezvakakoshera kuverenga",
"input":"",
"output":"Munyika yedu inokurumidza kukurumidza yekugutsikana nekukasira, chiitiko chakareruka chekuverenga chinogona kazhinji kunzwa sechisaririra chakakanganwa.\n\n Asi, mukati memapeji ebhuku mune chadenga chakamirira kuongororwa. Kuverenga hakusi kungotambawo zvako; chishandiso chine simba chekukura kwemunhu, kukurudzira njere, uye kunzwisisa kwakadzama kwenyika yakatitenderedza.Imwe yemabhenefiti anomanikidza ekuverenga kugona kwayo kuwedzera kugona kwekuziva.\n\n Sezvinongoita kurovedza muviri kunosimbisa muviri, kuverenga kunosimbisa pfungwa. Kunyura mune imwe nyaya kunonetsa ndangariro yako kuchengetedza ruzivo, kunonatsiridza kutarisa paunenge uchifamba nenganonyorwa dzakaoma, uye unoita kuti uropi hwako hurambe huchipfura pamasilinda ese.\n\n Zvidzidzo zvakatoratidza kuti kuverenga nguva dzose kunogona kubatsira kudzivirira kuderera kwekuziva kwezera, kuchengetedza pfungwa dzako dzakapinza kwemakore anotevera.Uyezve, kuverenga kunoshanda semusuwo wemazwi akawandisa. Sezvaunosangana nemazwi matsva uye zvimiro zvemitsara, hunyanzvi hwako hwemutauro hunokura. Unotanga kuzviratidza nekujeka uye nemazvo, uchishandisa mutauro sechombo chine simba chekutaurirana uye kunyengetedza. Hurukuro hutsva uhu hunogona kukupa simba mune zvese zvehupenyu, kubva pakubudirira kwehunyanzvi kusvika pakusimudzira hukama hwakasimba.\n\nZvichida chinhu chinoshandura zvakanyanya pakuverenga chiri mukukwanisa kwayo kukudziridza tsitsi. Nekupinda mushangu dzevatambi vengano, tinoona nyika kuburikidza nemeso avo. Tinofambisa mafaro nekusuwa kwavo, kukunda nekukundikana kwavo. Rwendo urwu rwakanaka runosimudzira kunzwisisa kwakadzama kwemanzwiro evanhu uye zvinokurudzira, kuvaka mabhiriji ekunzwira tsitsi uye tsitsi kune tsika nemagariro. Kuverenga kunotibvumira kuti tibatane nehukuru hwakakura hweruzivo rwevanhu, kusimudzira maonero akapfuma uye ane revo pamusoro pehupenyu.\n\nPamusoro pekuziva uye nemanzwiro mabhenefiti, kuverenga kunopa kutiza kune simba kubva mukugaya kwezuva nezuva. Kunyura munyaya inonakidza kunokubvumira kuti ubvise zvinokunetsa uye kuzvidya mwoyo. Kuseka kunogona kuputika kubva kumutambo wehupenzi, misodzi inogona kuyerera nemutambo unorwadza, asi mukati mazvo zvose, zvinonetsa zvehupenyu hwezuva nezuva zvinonyunguduka. Kuverenga kunopa nzvimbo tsvene inodiwa zvakanyanya, nzvimbo yekuzororera nekuchajazve, kudzokera kuchokwadi uchinzwa kuzorodzwa uye kutsva.Pakupedzisira, kuverenga ndiyo kiyi huru yekuvhura raibhurari huru yeruzivo rwemunhu.\n\n Pasinei nechido chako, kune bhuku rakamirira kuwanikwa. Ungave uchishuva kuongorora zvakavanzika zvemuchadenga, kuongorora kuoma kunzwisisa kwenhoroondo, kana kugona hunyanzvi hutsva, bhuku rine mhinduro. Kuverenga kunokupa simba rekuti uve mudzidzi wehupenyu hwese, uchiramba uchiwedzera mahorizoni ako uye uchikuchidzira kuda kuziva kwako.Mumhedziso, kurava hakusi kuita kwokungozvibata; ndiyo portal kune nyika yezvinogoneka.\n\n Inosimbisa pfungwa, inonatsa hunyanzvi hwekutaura, inosimudzira tsitsi, inopa kutiza inogamuchirwa, uye inovhura nzvimbo isina muganhu yeruzivo. Saka, tora bhuku, tanga rwendo, uye tsvaga inoshandura simba rekuverenga."
},
{
"instruction":"nyora nyaya pamusoro pezuva rausingakanganwe",
"input":"",
"output":"Mhepo yaizevezera zvakavanzika nemumiti yemipaini sezvataikwikwidzira igwa redu regirini rakanga rine meno richiyambuka dhamu rine magirazi. Shamwari yangu yepamoyo, Maya, neni, tichangobva kukoreji uye takurudzirwa nenyota yerwendo, takanga takatsunga kukunda rwendo rwemazuva matatu rwekumisasa rwatakanga taronga nemazvo kwemwedzi yakawanda.\n\n Kwatinoenda: chitsuwa chakavanda chakavakirwa pakati pemiti mirefu yemiti mitsvuku, inosvikika chete nemvura.Kukwasva kwakava mutinhimira, ruzha rwakapfava rwemvura ichirwisana nehoko rave runyararo. Chiedza chezuva chakanyura mukati mecanopy, chichibudisa kupenya kweemerald kwaitamba pamusoro pemvura. Sezvo zuva rava kudoka, mhepo yakawedzera kutonhorera, uye mutsetse wemakiriketi wakarira rwiyo rwavo rwemanheru. \n\nKusvika pachitsuwa chacho kwaiita sokufukunura pfuma yakavanzwa. Miti yakasvibirira yakafukidza pasi, uye matanda marefu matsvuku aizevezera nyaya dzekare munguva yorubvunzavaeni.Takaisa tende redu pasi pedenga raibvira nenyeredzi dzine miriyoni, musiyano unoshamisa nemarambi emuguta atakanga tajaira. Maya, aigara ari pragmatist, akavesa moto unodzvova apo ini ndakaunganidza matavi akadonha ekugocha marshmallow.\n\n Sezvo marimi omoto aitamba, achikanda mimvuri pazviso zvedu, takagovana nyaya nezviroto, moto unoputika wainyaradza kunzwisa yezvisikwa zveusiku.Zuva rakatevera racho, takaongorora chitsuwa chacho sevana vakasvinura. Takasvikowana mapopoma akavanzika ainyura mudziva rakachena, nzvimbo yakanaka yekunyura. Takafamba munzira dzakavanzika, ivhu rakanyorova richinyura pasi pebhutsu dzedu, uye takashamiswa nematanda ekare matsvuku, ukuru hwawo hwakanyarara huchitininipisa. \n\nMamwe manheru, takakomba mwoto, mvura yakaerekana yanaya yakachinja nyika kunze kuva chidzitiro chemvura inonaya. Takadzokera kutende, ruzha rwemvura yairira ichirira. Yakamoneredzwa mumabhegi edu ekurara, rhythmic patter uye kunhuhwirira kwevhu kwetsono dzepaini kunoruka kugutsikana kunofadza.Panguva yatakarongedza tichizengurira kuti tiende, chitsuwa chacho chaiita sechisina kuenda uye senzvimbo yakavanda yatakanga tichisiya chimwe chikamu chedu. Tichikwasva tichidzokera, runyararo rwakagadzikana rwakagara pakati pedu. Chiitiko chacho chakanga charuka mashiripiti acho, chichisimbisa chisungo chedu uye chichiisa ndangariro dzisingakanganwiki mumwoyo yedu.\n\n Rwakanga rwusati rwuri rwendowo zvarwo rwomusasa; chaive chiitiko chakange chatiswededza pedyo nezvisikwa, pachedu, uye kune mumwe nemumwe."
},
{
"instruction":"nyora rondedzero pamusoro pezvakakoshera mvura",
"input":"",
"output":"Mvura, iyo inopedza upenyu, inowanzotorwa seyakareruka. Chinhu chinoratidzika kuva chisingagumi, chinotsigira zvinhu zvose zvipenyu, asi kuwanda kwaro inhema dzine ngozi.\n\n Nyika yedu yakatarisana nedambudziko remvura riri kukura, rinokonzerwa nekushanduka kwemamiriro ekunze, kuwedzera kwevanhu, uye kushandiswa kusingagadzirisike. Kuchengetedza ramangwana apo mvura inotsigira, kwete kutyisidzira, vanhu, kuchengetedza mvura kunofanira kuva chinhu chekutanga chepasi rose.Kukurumidzira kwemamiriro ezvinhu hakugoni kupfuudzwa. Mvura yakachena, inowanikwa zviri nyore kunwiwa nevanhu uye kurima, inongoita 2.5% chete yemvura yePasi. Pane izvo, chikamu chakakosha chakavharirwa kure mumakomo echando uye polar ice caps.\n\n Zvichakadaro, kuda kwedu mvura kuri kuwedzera. Kukurumidza kukura kwevanhu uye maindasitiri zvinoisa mutoro unoramba uchiwedzera pazviwanikwa zvemvura yakachena. Kuchinja kwemamiriro ekunze kunowedzera dambudziko iri, nekusamira zvakanaka kwemamiriro ekunze zvichikonzera kusanaya kwemvura mune mamwe matunhu nemafashamu kune mamwe.\n\nMigumisiro yekushaikwa kwemvura yakaipa. Matunhu asina mvura akatarisana nekusamira zvakanaka kwehupfumi, sezvo zvekurima nemaindasitiri zviri kutatarika kushanda. Hutano hweveruzhinji huri kutambura sezvo kuwana mvura yakachena kuri kudzikira, zvichikonzera kupararira kwezvirwere zvinokonzerwa nemvura. Kusagadzikana kwevanhu uye kukakavara kunogona kuputika sezvo makwikwi echinhu chakakosha ichi anowedzera.\n\nSezvineiwo, pane zvigadziriso, uye zvinotanga nekuita kwemunhu mumwe nemumwe. Kuchinja kuri nyore mumaitiro ezuva nezuva kunogona kuita mutsauko wakakura. Mvura ipfupi, kugadzirisa pombi dzinodonha, uye patsangadzi yekudiridza kashoma nhanho diki dzine simba guru. Kutora midziyo isingadhuri mvura uye kusimudzira kurima kwakasimba kwakakosha pakuedza kuchengetedza kwenguva refu.Pamwero wakakura, hurumende dzinofanirwa kuisa mari muzvivakwa zvinotora nekuchengeta mvura yemvura munguva dzekusanaya kwemvura.\n\n Mitemo inogona kuitwa kukurudzira kushandiswa kwemvura zvine hungwaru nemaindasitiri nekurima. Mishandirapamwe yekuzivisa veruzhinji inogona kudzidzisa nharaunda nezvekukosha kwekuchengetedza uye kupa vanhu simba rekuve vachengeti vemvura.Kuchengetedza mvura hakusi kwekuchengetedza pfuma chete; ndezvekuchengetedza ramangwana. Nekugamuchira miitiro inogoneka nhasi, tinogona kuve nechokwadi chekuti sosi iyi inopa hupenyu inoramba ichisimbisa zvizvarwa zvichauya. Ngatisandurei kushaikwa kwemvura, sarudzo imwe chete yekuziva panguva. Mushure mezvose, donhwe rimwe nerimwe rinokosha."
},
{
"instruction":"nyora rondedzero pamusoro peartificial intelligence('write an essay on artificial intelligence')",
"input":"",
"output":"Artificial intelligence (AI) haisisiri zvinhu zvesainzi ngano. Kubva kumotokari dzinozvityaira kusvika kune vabatsiri vechokwadi, AI iri kukurumidza kuzvirukira mumucheka wehupenyu hwedu. Kunyange kugona kwayo kushandura minda dzakasiyana kusingarambike, mumvuri wekunetseka unomira muhombe: AI ingave njodzi kuvanhu?Imwe yezvinonyanya kunetsa ndeye mukana wekupararira kwekutamiswa kwemabasa.\n\n Sezvo AI inogadzirisa mabasa nekuwedzera kugona, zvikamu zvese zvevashandi zvinogona kupera basa. Izvi zvinosimudza fungidziro yekushaikwa kwemabasa kwakawanda uye kuoma kwehupfumi, kunyanya kune avo vasina hunyanzvi hwekuenderana nemusika wemabasa uri kukurumidza kuchinja.\n\nPamusoro pekunetsekana kwehupfumi, dzimwe nyanzvi, saElon Musk, dzinopenda mufananidzo wakanyanya kutyisa wehungwaru - AI inodarika njere dzevanhu uye ingangove isingadzoreki. Kana zvinangwa zveAI zvikasiyana kubva kune zvedu, zvinogona kuunza njodzi iripo. Tarisiro yezvombo zvakazvimirira kusarudza zvinonangwa pasina kupindira kwevanhu muenzaniso unotyisa weiyi nzvimbo ine njodzi.\n\nUyezve, AI algorithms inotarirwa kugara nhaka uye kuwedzera kusarura kuripo mune data ravakadzidziswa pairi. Izvi zvinogona kutungamirira kuzviito zverusarura munzvimbo dzakadai sekubhadhara mari kana kubvumirwa nechikwereti, zvichiwedzera kusaenzana kwevanhu. Pamusoro pezvo, kukura kwakaoma kweAI masisitimu kunomutsa kunetsekana nekushaikwa kwekubuda pachena.\n\n Sezvo AI ichiita zvisarudzo zvinowedzera kuoma, zvinogona kunetsa kunzwisisa kufunga kwayo, zvichizotungamira kumhedzisiro isingatarisirwe.Nekudaro, kudzinga AI sekutyisidzira chete kunofuratira kugona kwayo kukuru kwezvakanaka. AI inogona kuve chishandiso chakasimba chekugadzirisa matambudziko epasi rose sekuchinja kwemamiriro ekunze uye chirwere. Kugona kwayo kuongorora huwandu hwakakura hwe data kunogona kutungamira kune mabhindauko munzvimbo dzakaita setsvakiridzo yekurapa uye kutarisa kwezvakatipoteredza.AI inogona zvakare kuwedzera zvakanyanya kunaka kwehupenyu hwevanhu.\n\n Fungidzira nyika iyo AI inogadzirisa mabasa anonetesa, ichitisunungura kuti titarise pane hunyanzvi uye hunyanzvi. Muhutano hwehutano, AI-powered diagnostics uye zvirongwa zvekurapa zvemunhu zvinogona kushandura kutarisirwa kwevarwere. AI inogona zvakare kunatsiridza kuchengetedzeka mumaindasitiri akasiyana, kubva kumotokari dzinozvityaira dzinoderedza tsaona kune otomatiki maindasitiri maitiro anoderedza njodzi yevanhu.\n\nIko kugona kwekuwedzera kwevanhu kuburikidza neAI ndeimwe tarisiro inofadza. Brain-computer interfaces inogona kudzima mutsetse pakati pemunhu nemuchina, inosimudzira ndangariro uye kugadzirisa simba. Mukuongorora kwechadenga, AI inogona kubatsira mukuongorora data kubva kumapuraneti ari kure uye kubatsira mumarobhoti mishoni, kusunda miganhu yekuwanikwa kwevanhu.\n\nIyo nzira yekumberi neAI iri mukusimudzira uye kushandiswa. Hurukuro yakavhurika, kufunga kwakasimba kwetsika, uye mirau yakazara yakakosha. Isu tinofanirwa kuve nechokwadi chekuti AI inogadziridzwa nekugara zvakanaka kwevanhu pamusimboti wayo, kudzikamisa njodzi uku tichishandisa kugona kwayo kuita zvakanaka. Nekusvika kuAI neine yakangwara asi ine tariro, tinogona kuona kuti inoramba iri chishandiso chekufambira mberi, kwete chiratidzo chekuparadzwa.\n\n Ramangwana reAI harina kufanorongerwa; inyaya ichiri kunyorwa, uye chinyoreso chiri mumaoko edu.('Artificial intelligence (AI) is no longer the stuff of science fiction. From self-driving cars to virtual assistants, AI is rapidly weaving itself into the fabric of our lives. While its ability to transform different fields is undeniable, a shadow of concern looms large: Could AI be a threat to humanity? One of the biggest concerns is the potential for widespread job displacement.\n\n As AI automates jobs and increases efficiency, entire sectors of the workforce may become unemployed. This raises the specter of high unemployment and economic hardship, especially for those who lack the skills to keep up with the rapidly changing job market.\n\nOn top of economic concerns, some experts, like Elon Musk, paint a more dire picture of artificial intelligence - AI surpasses human intelligence and may be uncontrollable. If AI's goals differ from ours, it can create an existential risk. The prospect of autonomous weapons selecting targets without human intervention is a dire example of this dangerous area.\n\nFurthermore, AI algorithms are designed to inherit and amplify existing biases in the data they have been trained on. This can lead to discriminatory practices in areas such as payment or credit approval, increasing social inequality. In addition, the growing complexity of AI systems raises concerns about the lack of transparency.\n\n As AI makes increasingly complex decisions, it can be difficult to understand its thinking, leading to unintended consequences. Thus, dismissing AI as a mere threat ignores its great potential for good. AI can be a powerful tool to solve global problems like climate change and disease. Its ability to analyze large amounts of data can lead to innovations in areas such as medical research and environmental monitoring. AI can also greatly improve the quality of human life.\n\n Imagine a world where AI solves tedious tasks, freeing us to focus on creativity and innovation. In healthcare, AI-powered diagnostics and personalized treatment plans can revolutionize patient care. AI can also improve safety in various industries, from self-driving cars that reduce accidents to automating industrial processes that reduce human risk.\n\nThe potential for human augmentation through AI is another exciting prospect. Brain-computer interfaces can blur the line between man and machine, enhancing memory and processing power. In space exploration, AI can help in analyzing data from distant planets and help in robotic missions, pushing the limits of human discovery.\n\nThe way forward with AI is in development and application. Open discussion, strong ethical reasoning, and comprehensive regulations are essential. We need to ensure that AI is developed with human well-being at its core, mitigating risk while harnessing its potential for good. By approaching AI with a cautious but optimistic outlook, we can see that it remains a tool for progress, not a sign of doom.\n\n The future of AI is not predetermined; it is a story that is still being written, and the pen is in our hands.')"
},
{
"instruction":"nyora rondedzero pamusoro penzou('write an essay about elephants')",
"input":"",
"output":"Nzou, mhuka huru dzepanyika paPasi, dzatora fungidziro dzevanhu kwezviuru zvemakore. Idzi hofori dzakapfava, dzine ganda rawo jena rakaunyana, nzeve dzakapfava, uye nyanga dzinoyevedza, hadzisi zvisikwa zvakanakisa chete asiwo zvine kukosha kwakakura kwezvakatipoteredza nemagariro.\n\n Ichi chinyorwa chinoongorora nyika inonakidza yenzou, ichiongorora biology yadzo, hunhu hwemagariro, uye kutyisidzira kwadzinosangana nako munyika yanhasi.Nzou dzakakamurwa kuita marudzi maviri makuru: nzou dzemuAfrica, hombe padziviri idzi, uye nzou dzekuAsia. Mhando mbiri idzi dzinogovana mamwe maitiro anoshamisa emuviri.\n\n Hunde dzadzo, chishamiso chemhindumupindu, imhino dzakareba dzakabatanidzwa nemuromo wadzo wepamusoro. Zvinoshamisa dexterous, hunde anoshandiswa kufema, kunhuwa, kubata chikafu nemvura, uye kunyange kutaura. Nzeve dzadzo huru, chimwe chinhu chakasiyana, dzinobatsira kudzora tembiricha yomuviri nokuzvipepeta mumamiriro okunze anopisa. Mazino, anobva kumazino akareba eincisor, anoshandiswa kuchera, kurwa, uye kugadzirisa zvinhu.\n\nKupfuura kugona kwadzo kwemuviri, nzou dzine magariro akaoma kunzwisisa. Vanogara mumombe dzematriarchal dzinotungamirirwa nevakadzi vane ruzivo. Aya mapoka akasimba-akabatana anopa dziviriro kumhuru dzemhuru uye anosimudzira hukama hwakasimba hwemagariro. Kukurukurirana kwakakosha, uye nzou dzinoshandisa nzira dzakasiyana-siyana dzinosanganisira matauriro, matauriro emuviri, uye kunyange masaini ekudengenyeka kwenyika anofambiswa netsoka dzadzo.\n\nNzou dzinoita basa rakakosha rezvakatipoteredza. Se megaherbivores, vanodya huwandu hukuru hwezvinomera, kuumba uye kuchengetedza ecosystem yese. Kuparadzirwa kwembeu yavo kuburikidza nendove kunobatsira kuti masango atangezve, zvichisimudzira kusiyana-siyana kwezvipenyu. Uyezve, makumbo adzo ane simba anogadzira makomba emvura mumwaka wokusanaya kwemvura, chinhu chinokosha nokuda kwawo nedzimwe mhuka.Zvisinei, izvi zvisikwa zvakaisvonaka zvinotarisana netyisidziro dzakawanda. Kurasika kwenzvimbo yekugara nekuda kwekupindira kwevanhu chinhu chinonetsa zvikuru.\n\n Kutengeswa zvisiri pamutemo kwenyanga dzenzou, kuchikuchidzirwa nekudiwa kwenyanga dzenzou, kwakonzera kudzikira kunoparadza kwehuwandu hwenzou. Pamusoro pezvo, kukakavara kwevanhu nenzou, kunobva mumakwikwi ezviwanikwa, kunogona kukonzera kukuvara uye kuuraya kumativi ese.Kuedza kuchengetedza kwakakosha kuti tive nechokwadi chekupona kweidzi mhuka dzemifananidzo. Kuchengetedza nzvimbo dzekugara, kutevedzera matanho akasimba ekurwisa kuvhima zvisiri pamutemo, uye kusimudzira dzidzo pamusoro pekukosha kwenzou matanho akakosha.\n\n Matanho ekushanya akasimba anogonawo kubatsira mukuchengetedza kuburikidza nekuunza mari yezvirongwa zvekudzivirira.Mukupedzisa, nzou dzinopfuura hofori dzinoyevedza. Zvisikwa zvakangwara, zvinogarisana nevamwe zvinoita basa rinokosha pakuchengetedza hutano hwezvinhu zvipenyu. Kuvapo kwavo kunopfumisa nyika yedu, uye ibasa redu kuti tive nechokwadi chekuenderera mberi kwavo kune zvizvarwa zvichauya.\n\n Nekuziva kutyisidzira kwavanotarisana nako uye nekutora matanho akasimba, tinogona kuchengetedza ramangwana remhuka dzinoshamisa idzi, tichiona kuti dziri kuramba dzichitenderera Pasi kwemazana emakore anotevera."
},
{
"instruction":"rondedzero pamusoro peshumba",
"input":"",
"output":"Mhiri kwemafuro makuru uye savannas eAfrica, uye homwe duku yeIndia, inotonga mambo - shumba. Nechimiro chadzo chine simba, machira endarama (evarume), uye kudzvova kunoparadza pasi, shumba dzatora vanhu kwezviuru zvemakore.\n\n Zvinopfuura zvikara zvakanyanyisa, zvisikwa zvemagariro zvine chimiro chakaomarara chemagariro uye basa rakakosha kuchengetedza kutetema kweiyo ecosystem.Shumba inhengo dzemhuri yekwaFelidae, dzinodyidzana nedindingwe, mbada nembada. Ivo vane dimorphic pabonde, nevarume vachitamba manenji anokura anosviba nekukora nezera. Aya mamane anoorora anoshanda kwete sechiratidzo chekutonga asiwo sedziviriro panguva yekurwa. Vese varume nehadzi vane nzwara dzakapinza uye imbwa dzinodzoreka, dzakanyatsogadzirirwa kuvhima mhuka.Kusiyana nekatsi hombe dzinogara dziri dzoga semangwe, shumba imhuka dzinogarisana nevamwe.\n\n Vanogara mukudada, kazhinji kunosanganisira vakadzi vashoma vane hukama, vana vavo vemazera akasiyana, uye murume mumwe kana vaviri. Upenyu hwekuzvikudza hunotenderera kune hutongi hwakasimba, nemurume ane simba, anozivikanwa semutungamiri wekuzvikudza, ane mutoro wekodzero dzekubatana uye kudzivirira nzvimbo.\n\n Zvisinei, vanhukadzi ndivo vanonyanya kuvhima, vachishandisa maziso avo akanaka uye kushanda pamwe chete kubata mhuka dzakadai sembizi, nyuru, nemhembwe.Shumba dzinoita basa rakakosha kuchengetedza hutano hwesavannah ecosystem. Sezvikara zvakanyanya, zvinodzora huwandu hwemhuka, zvichidzidzivirira kubva kumafuro uye kuita kuti zvinomera zvikure. Kuuraya kwadzo kunopawo mari yevanodya tsvina, semapere nemakava, vachigadzira dandemutande rekudya.Zvisinei, izvi zvisikwa zvakaisvonaka zvinotarisana netyisidziro huru.\n\n Kurasika kwenzvimbo yekugara nekuda kwekupindira kwevanhu munharaunda yavo chinhu chinonetsa zvikuru. Uyezve, kunetsana nevanhu kunomuka apo shumba dzinobata zvipfuwo, zvichiita kuti vanhu vaurayiwe. Kuvhiya nhengo dzemuviri dzinoshandiswa mumishonga yechivanhu ndeimwe dambudziko, kunyanya kushumba dzine machira akasiyana.\n\nKuedza kuchengetedza kwakakosha kuitira kuti shumba dzirarame. Kuchengetedza nzvimbo dzavo dzekugara kuburikidza nekutanga nzvimbo dzekuchengetedza mhuka kunokosha. Kukurudzira zvirongwa zvekuchengetedzwa kwenharaunda zvinogadzirisa kurwisana kwevanhu nemhuka zvinogona kukurudzira hukama hwakanaka nenharaunda dzenharaunda. Kusimudza ruzivo pamusoro pekukosha kweshumba uye kusimudzira kushanya kwakanaka kunogona kubatsira mukuedza kuchengetedza.Mukupedzisa, shumba dzinopfuura kungova zvikara zvinotyisa. Imhuka dzenzanga dzine chimiro chakaoma chemagariro uye basa rakakosha mukuchengetedza hutano hwakanaka\n\n. Kuvapo kwadzo kunoratidzira mudzimu womusango weAfrica, uye kudzvova kwadzo kunonzwika nomumasavanna, chibvumikiso choukuru hwadzo husingagumi. Nekuziva kutyisidzira kwavanosangana nako uye nekutora matanho akasimba, tinogona kuve nechokwadi chekuti kutonga kwezvisikwa izvi zvakanakisa kunoenderera mberi kwezvizvarwa zvinotevera.('Across the vast grasslands and savannas of Africa, and a small pocket of India, reigns the king - the lion. With their powerful looks, golden manes (for men), and earth-shattering roars, lions have captivated humans for thousands of years.\n\n More than extreme predators, they are social creatures with a complex social structure and an important role in maintaining the integrity of the ecosystem. Lions are members of the Felidae family, which are social. with tigers, leopards and leopards. They are sexually dimorphic, with males sporting gills that become darker and thicker with age. These impressive manes serve not only as a sign of control but also as protection during combat. Both males and females have sharp claws and are tame dogs, specially designed to hunt prey. Unlike big cats that live alone like tigers, lions are social animals.\n\n They live in prides, usually consisting of a few related females, their children of various ages, and one or more males. a couple. Life in the pride revolves around strong leadership, with a powerful male, known as the leader of the pride, responsible for collective rights and protecting the area.\n\n However, the females are the main hunters, using their good eyesight and working together to catch animals such as zebra, mule, and deer. .Lions play an important role in maintaining the health of the savannah ecosystem. Like most predators, they control animal populations, preventing them from grazing and making plants grow. Killing them also provides money for scavengers, such as wolves and foxes, creating a food web. However, these beautiful creatures face a great threat. Furthermore, conflicts with humans arise when lions attack livestock, resulting in human deaths. Dissecting body parts used in traditional medicine is another challenge, especially for lions with different skin types.\n\nConservation efforts are essential for lions to survive. Protecting their habitats by establishing animal sanctuaries is important. Promoting community conservation programs that address human-animal conflict can foster positive relationships with local communities. Raising awareness about the importance of lions and promoting good tourism can help in conservation efforts. In conclusion, lions are more than just dangerous beasts. They are social animals with a complex social structure and an important role in maintaining good health\n\n. Their presence reflects the wild spirit of Africa, and their roar can be heard through the savannahs, proof of their eternal greatness. By recognizing the threats they face and taking proactive measures, we can ensure that the management of these magnificent creatures continues for generations to come.')"
},
{
"instruction":"ndipe rondedzero pamusoro pemhuka dzemusango dzinowanikwa muzimbabwe('Give me a list/composition on wild animals found in zimbabwe')",
"input":"",
"output":"Zimbabwe, nyika yakakomberedzwa nedzimwe iri kumaodzanyemba kweAfrica, ine mhuka dzesango dzakasiyana-siyana. Kubva paBig Five kusvika kuhuwandu hwezvisikwa zvisinganyanyi kuzivikanwa, mapaki emunyika emuZimbabwe uye nzvimbo dzinochengeterwa vanhu dzakazvimiririra zvinopa muono wemhuka dziri kubudirira.\n\nPasina mubvunzo, Big Five - shumba, ingwe, nzou, nyati, uye rhinoceros - inotonga zvikuru mumoyo yevanofarira safari. Shumba, madzimambo asingarambiki emusango, anonyangira nyama yadzo nenyasha dzadzo dzichiyambuka mafuro endarama. Mbada, vavhimi vakabira vane mabhachi ane mavara akaisvonaka, vanovandira mumimvuri yemiti, maziso adzo anobaya achitarisa mhuka isingafungiri. Nzou dzemuAfrica, mhuka hurusa dzepanyika paPasi, dzinoridza hwamanda kuvapo kwadzo sezvadzinodzungaira dziri mumapoka, dzichiumba nzvimbo nenyanga dzadzo dzine simba.\n\n Nyati dzeCape, mhuka dzinotyisa dzine nyanga dzinotyisa, dzinofura mumapoka makuru, kuvapo kwadzo chiratidzo chesimba rezvisikwa. Zvipembere zvitema nechena, zvaimbova pamucheto wekutsakatika, zviri kudzoka zvine hungwaru nekuda kwekuedza kwakazvipira kuchengetedza.Beyond the Big Five, mhuka dzinoyevedza dzakawanda dzakamirira kuwanikwa. Twiza, hofori dzakapfava dzemusango, dzinotarisa pamashizha kubva pamapazi akakwirira nemitsipa yadzo mirefu.\n\n Mbizi, dzine mitsetse yadzo mitema nemichena yakasiyana, dzinotinhira mumapani mukutama kunokatyamadza. Cheetah, mhuka dzepanyika dzinomhanya zvakanyanya, dzinoratidza kumhanya kunoshamisa mukudzingirira mhuka. Mvuu, zvisikwa zvihombe zvinenge zviri mumvura, zvinopedza mazuva azvo zvakanyura mumvura, zvichibuda manheru kuti zvifura.\n\n Warthogs, mhuka dzinoyevedza dzine nyanga dzakatanhamara, dzinotsvaka zvokudya nemhuno dzadzo dziri pedyo nepasi. Mhungu netsoko, mhuka dzakangwara uye dzinogarisana nevamwe, dzinozeya nomumapazi, kutaura kwadzo kwokutamba kuchiwedzera ruzha rwemusango.Nyika yeshiri dzemuZimbabwe ine simba zvakaenzana. Mhou, shiri hurusa mhenyu, dzinofamba nomumapani, makumbo adzo ane simba achikwanisa kukunda zvikara zvakawanda. Manyori, ane minhenga yadzo inoyevedza, anonyangira tumbuyu zvinoyevedza musango. Makondo ehove omuAfrica, nenzwi rawo rinobaya, anobhururuka pamusoro penzira dzemvura, achitsvaka mhuka.\n\n Shiri dzakawanda dzine mavara akasiyana-siyana, kubva ku<em>lilac-breasted roller kusvika ku<em>crested guineafowl, dzinopenda matenga nemavara awo anoyevedza.Zvinokambaira zvinoitawo basa rakakosha muZimbabwe. Makarwe eNile, akahwanda pasi pemvura yakasviba yenzizi nemadziva, zvikara zvakakwirira zvine mukurumbira unotyisa. African rock python, maconstrictor ane simba, anomirira nemoyo murefu kuti mhuka yavo iuye mukati medaro rinoshamisa. Monira madzvinyu, akareba uye akakura, tsvaga chikafu uye ita basa rakakosha mukudzora huwandu hwezvipembenene.Chinyorwa ichi chinongokwenya pamusoro pemhuka dzemuZimbabwe dzinoshamisa.\n\n Kubva pamhuno isingaonekwi kusvika kumhara huru, zvisikwa zvisingaverengeki zvinoita kuti pave nemhuka dzomusango dzakawanda dziri munyika iyi inoshamisa. Kuchengetedza mhuka idzi nekwadzinogara harisi basa chete asi kuti iropafadzo, kuona kuti zvizvarwa zvichatevera zvinokwanisa kuona kushamisa nekunaka kwemhuka dzeZimbabwe.('Zimbabwe, a landlocked country in southern Africa, has a wide variety of wildlife. From the Big Five to a host of lesser-known species, Zimbabwe's national parks and private game reserves offer glimpses of animals thriving.\n\nWithout a doubt, the Big Five - lion, tiger, elephant, buffalo, and rhinoceros - reign supreme in the hearts of safari enthusiasts. Lions, the undisputed kings of the jungle, stalk their meat with their grace across the golden meadows. Leopards, stealthy hunters with brightly colored coats, lurk in the shadows of trees, their piercing eyes watching unsuspecting prey. African elephants, the largest land animals on Earth, trumpet their presence as they roam in herds, creating space with their powerful horns.\n\n Cape buffalo, fearsome animals with formidable horns, graze in large herds, their presence a sign of nature's power. Black and white rhinos, once on the brink of extinction, are making a smart comeback thanks to dedicated conservation efforts. Beyond the Big Five, many more beautiful animals are waiting to be discovered. Giraffes, the gentle giants of the forest, peer at the leaves from high branches with their long necks.\n\n Zebras, with their distinctive black and white stripes, thunder across the plains in a spectacular migration. Cheetahs, the fastest land animals, show incredible speed in chasing prey. Hippos, large aquatic creatures, spend their days submerged in water, coming out in the evening to graze.\n\n Warthogs, beautiful animals with prominent horns, search for food with their noses close to the ground. Spiders and monkeys, intelligent and sociable animals, chatter through the branches, their playful chatter adding to the sounds of the forest. Zimbabwe's birdlife is equally powerful. Cows, the largest living birds, roam the plains, their powerful legs able to overcome many beasts. The birds, with their beautiful feathers, stalk insects gracefully in the forest. African fish eagles, with their piercing voice, fly over the waterways, looking for prey. .Reptiles also play an important role in Zimbabwe. Nile crocodiles, lurking beneath the murky waters of rivers and lakes, are towering beasts with a fearsome reputation. African rock pythons, powerful constrictors, wait patiently for their prey to come within striking distance. Watch the lizards, long and large, find food and play an important role in controlling the population of insects. This article only scratches the surface of Zimbabwe's amazing animals.\n\n From the invisible nose to the giant lizard, countless creatures make up the many wild animals in this amazing country. Protecting these animals and their habitats is not only a duty but a privilege, to ensure that future generations will be able to see the wonder and beauty of Zimbabwe's animals.')"
},
{
"instruction":"ita hurukuro pamusoro pehomework('have a discussion about homework')",
"input":"",
"output":"Mubvunzo webasa repamba rekupera kwevhiki unomutsa gakava risingaperi pakati pevadzidzisi, vabereki, uye vadzidzi zvakafanana.\n\n Nepo vatsigiri vachipokana kuti zvinosimudzira mutoro uye zvinosimbisa kudzidza, vashori vanosimbisa kudiwa kwekuzorora uye hupenyu hwakazara. Kugonesa kubudirira kwemudzidzi, nzira yakadzikama yakakosha, tichifunga zvese zvakanakira uye zvinokanganisa zvemigove yekupera kwevhiki.Vatsigiri vebasa remukupera kwevhiki vanosimbisa kukosha kwekudzokorora kwakasiyana. Kugovera maitiro muvhiki rese, kusanganisira kupera kwevhiki, kunogona kusimbisa pfungwa dzakadzidzwa mukirasi. \n\nIyi nzira yekupatsanurwa inosimudzira kuchengetwa kwenguva refu kana ichienzaniswa nekukambatira ruzivo pamberi chaipo pebvunzo. Uyezve, basa remumba rekupera kwevhiki rinogona kuvandudza hunyanzvi hwekutarisira nguva. Vadzidzi vanofanirwa kugovera zvine hungwaru nguva yebasa rechikoro uye yevaraidzo vanokudziridza hunyanzvi hwekuronga hunobatsira muhupenyu hwavo hwese. Uyezve, zvirongwa zvenguva refu zvinowanzoda nguva yakatsaurirwa kunze kwemaawa echikoro. Kupera kwevhiki kunopa mukana usingakanganisike kuti vadzidzi vafambire mberi zvakanyanya pamapepa ekutsvagisa, mharidzo, kana mabasa ekugadzira. \n\nPakupedzisira, basa rechikoro rinoitirwa kumba pakupera kwevhiki rinogona kukurudzira kubatanidzwa kwavabereki. Nguva yokuwedzera inobvumira vabereki kupa tsigiro nenhungamiro, vachiwedzera ruzivo rwokuzviwanira uye kusimbisa chisungo chemubereki nomwana.Zvisinei, vadzivisi vebasa rechikoro repakupera kwevhiki vanosimbisa kukosha kwekuzorora nekuzorora. Kupera kwevhiki inguva yakakosha yekuti vadzidzi vadzoke mushure mevhiki inonetsa yechikoro.\n\n Basa remumba rakawandisa rinogona kukonzera kuneta, kudzikira kwekurudziro, uye pakupedzisira, kukanganisa kuita kwedzidzo. Uyezve, kupera kwevhiki kazhinji ndiyo nguva yega vadzidzi vane nguva yemhuri yemhando yepamusoro uye zviitiko zvekunze. Kungave kutsvaga chido mumimhanzi kana kutora chikamu mumitambo, zviitiko izvi zvinokurudzira budiriro yakadzikama uye pfungwa yekuzvida kupfuura vadzidzi. Pamusoro pezvo, kusaenzana kwekuwana zviwanikwa kunogona kukanganisa vadzidzi vanobva kunzvimbo dzisina rombo.\n\n Vadzidzi vanoshaya nzvimbo dzakanyarara dzekufunda kana yakavimbika internet yekubatanidza kumba vanonetsekana kupedza basa remumba rekupera kwesvondo zvinobudirira. Izvi zvinogona kuwedzera kusaenzana kwedzidzo uye kugadzira nzvimbo yekudzidza umo kubudirira kunoenderana nezvinhu zvisingagoneki kumudzidzi. Chekupedzisira, kumanikidzwa kupedzisa basa remumba pamusoro pezvisungo zviripo zvinogona kukurira, zvichikonzera kushushikana uye kunetseka. Izvi zvinogona kukanganisa hutano hwepfungwa hwevadzidzi uye hutano hwese.\n\nKuti uwane kuenzanisa, rudzi uye uwandu hwebasa rechikoro repakupera kwevhiki rakagoverwa zvinofanira kunyatsofungwa. Basa rakabatikana rinosanganisira kubata nemusoro nemusoro rinofanira kuderedzwa. Pane kudaro, vadzidzisi vanofanira kukoshesa mabasa anoda kufunga kwepamusoro-soro uye kushandisa pfungwa dzakadzidzwa, zvichikurudzira kunzwisisa kwakadzama. \n\nMapurojekiti enguva refu anogona kuve chishandiso chakakosha, asi nguva dzekupedzisira dzinofanirwa kupararira zvine hungwaru panguva yekuzorora kana kupera kwevhiki refu kudzivirira vadzidzi kuti vasanzwe kuremerwa. Pamusoro pezvo, vadzidzisi vanokwanisa kuongorora mamwe mabasa ekupera kwesvondo, sekukurudzira zviitiko zvekudzidza kunze kana mapurojekiti anosanganisira kutora chikamu kwemhuri.\n\n Izvi zvinogona kuita kuti kudzidza kunakidze uye kukurudzira pfungwa yekuve muridzi pane maitiro ekudzidza.Mukupedzisa, gakava rakatenderedza basa rekuchikoro rekupera kwesvondo rakaomarara, riine nharo dzinoshanda kumativi ese. Nekubvuma mabhenefiti ekudzokorora kwakapatsanurwa, kukwidziridzwa kwehunyanzvi hwekutarisira nguva, uye kupedzwa kweprojekiti, nepo vachiziva kudikanwa kwekuzorora, mabasa ekunze, uye basa rakadzikama, vadzidzisi vanogona kugadzira hurongwa hunopa simba kubudirira kwevadzidzi pasina kurega kugara zvakanaka.\n\n Kuwana kuenzana kwakakodzera ndicho chinhu chinokosha pakusimudzira rudo rwekudzidza rwunopfuura kirasi uye mumwoyo nepfungwa dzevadzidzi vedu('The question of weekend homework sparks endless debate among teachers, parents, and students alike.\n\n While proponents argue that it promotes responsibility and reinforces learning, detractors emphasize the need for rest and a full life. To ensure student success, a balanced approach is important, considering both the advantages and disadvantages of weekend assignments. Supporters of weekend work emphasize the importance of different repetitions. Sharing practices throughout the week, including weekends, can reinforce concepts learned in class. \n\nThis method of segmentation promotes long-term retention compared to cramming information right before an exam. Also, weekend homework can improve time management skills. Students who must wisely allocate time for schoolwork and leisure develop planning skills that will be useful throughout their lives. Additionally, long-term programs often require dedicated time outside of school hours. Weekends provide an unmissable opportunity for students to make significant progress on research papers, presentations, or creative projects. \n\nFinally, homework on weekends can encourage parental involvement. Extra time allows parents to provide support and guidance, increasing self-awareness and strengthening the parent-child bond. However, opponents of weekend homework emphasize the importance of rest and relaxation. The weekend is an important time for students to recover after a stressful week of school.\n\n Too much homework can lead to fatigue, decreased motivation, and ultimately, affect academic performance. Additionally, weekends are often the only time students have quality family time and outdoor activities. Whether it's pursuing a passion in music or participating in sports, these activities encourage balanced development and a sense of self-worth beyond students. Additionally, unequal access to resources can affect students from disadvantaged backgrounds.\n\n Students who lack quiet study spaces or reliable internet connections at home struggle to complete weekend homework effectively. This can increase educational inequality and create a learning environment where success depends on things that are beyond the reach of the student. Finally, the pressure to complete homework on top of existing commitments can be overwhelming, causing stress and anxiety. This can affect students' mental health and overall well-being.\n\nTo achieve balance, the type and amount of weekend homework assigned should be carefully considered. Busy work involving memorization should be minimized. Instead, teachers should prioritize tasks that require higher order thinking and apply learned concepts, encouraging deeper understanding. \n\nLong-term projects can be a valuable resource, but deadlines should be spread out wisely during breaks or long weekends to prevent students from feeling overwhelmed. In addition, teachers can explore other weekend activities, such as encouraging outdoor learning activities or projects involving family participation.\n\n This can make learning more fun and encourage a sense of ownership over the learning process. In conclusion, the debate surrounding weekend homework is complicated. , with arguments that apply to both sides. By acknowledging the benefits of spaced revision, improved time management skills, and project completion, while recognizing the need for breaks, outside activities, and balanced work, teachers can create a system that empowers student achievement without sacrificing well-being.\n\n Finding the right balance is key to development. the love of learning goes beyond the classroom and into the hearts and minds of our students')"
},
{
"instruction": "Chii chinokonzera kusanduka kwemamiriro ekunze? ( What causes climate change?)",
"input": "(translated from Climate Change in Zimbabwe by the Research and Advocacy Unit)\n/Users/apple/Library/Group Containers/group.com.apple.notes/Accounts/549B13B2-A8F2-429D-9D6B-8307E1A6160D/Media/6CA9D837-DE6E-400D-A77E-056DF3EFAF8E/5182868746_5f1355b735_o.jpg",
"output": "Magreenhouse gases\nZviito zvevanhu, sekupisa marasha (coal) kana oiri (zvinozivikanwa semafossil fuels) mumaindustry, munezvekufambisa uye mukugadzira magetsi, zvinobuditsa magreenhouse gases achienda muchadenga. Kurima pachikero chakakura (large scale commercial farming) nekutema miti yemasango zvinokonzerawo mukuwedzerwa kwemagreenhouse gas.Mweya weCarbon Dioxide CO2 unonyanyobva mukupiswa kwema fossil fuel uyewo mukutemwa kwemasango nemamwewo mashandisirwo evhu.\nMethane (CH4) inonyanyobva mukupfuiwa kwezvipfuyo nemutsvina yakasiyana-siyana. Nitrous oxide inonyanyobva munezvekurima zvinosanganisa kushandiswa kwefetereza. fluorinated gases dzinobva muzvinoitwa mumaindustry, zvemafiriji nezvimwe zvinoitwa nevanhu.('Greenhouse gases\nHuman activities, such as burning coal (coal) or oil (known as fossil fuels) in industry, transportation and power generation, emit greenhouse gases into the atmosphere. Farming on a large scale (large scale commercial farming) and cutting down forest trees also causes an increase in greenhouse gases. Carbon Dioxide CO2 mainly comes from the burning of fossil fuels as well as from cutting down forests and other land uses. Nitrous oxide mainly comes from agricultural products that involve the use of fertilizers. fluorinated gases come from what is done in industry, for refrigerators and other things that people do.')"
},
{
"instruction":"Chii chinokonzera kusanduka kwemamiriro ekunze? ( What causes climate change?)",
"input":"/var/folders/wx/nbkxct1d4z76zj2z2t0t8hj00000gn/T/com.apple.Notes/HardLinkURLTemp/03FE51C2-828A-4015-86BD-14357E8D5D02/1716363794/kwemaminro ckunze..png\nmufananidzo kubva mubhuku “Climate change in Zimbabwe” rakaburitswa neveResearch and Advocacy Unit ",
"output":"Kudziya kwekunze kwemuchadenga (atmosphere) kunokonzera shanduko zhinji, kusanganisira kunyungudika kwemagodo echando (ice) nemazaya echando (snow) arimumakomo neari kuNorth neSouth pole.Kuwedzera kweuwandu hwemvura irimumakungwa kunoenderana nekunyunguduka kunenge kuchiita magodo echando. Global warming inokanganisawo mafambiro anoita mhepo inobva mugungwa zvinobva zvakonzera kushanduka kwemanairo anoita mvura uye zvoita kuti tive nemamiriro ekunze asina kunaka akaita sekunaya kwemvura inemhirizhonga, mafashamu, moto nekusanaya kwemvura.('The warming of the atmosphere (atmosphere) causes many changes, including the melting of ice and snow in the mountains and in the North and South poles. The increase in the amount of water in the oceans depends on the melting of the ice. Global warming also affects the movement of air from the sea, which in turn causes changes in the way water flows and causes us to experience bad weather such as violent rains, floods, fires and droughts.')"
},
{
"instruction":"Muenzaniso weGreenHouse ",
"input":"/Users/apple/Library/Group Containers/group.com.apple.notes/Accounts/549B13B2-A8F2-429D-9D6B-8307E1A6160D/Media/0D36775C-7DBC-48A1-B8F1-CE5F271C2BDB/greenhouse.jpg.webp\n( mufananidzo kubva kuGreenhousess Zimbabwe)",
"output":"Mweya irimuchadenga (atmosphere) inoshanda seGreenhouse, inoita kunge gumbeze rinoita kuti pasi rino ringe richidziya. Pasina hugreenhouse uhwu pasi rino ringadai richitonhora zvekuti hapana chaikwanisa kurarama. zvisinei, zviito nezviitiko zvinokonzerwa nevanhu zvakonzera kuti mweya yakawandisa yegreenhouse iungane muchadenga, zvakonzera kuti pasi rino rinyanyise kudziya,chinova chiitiko chinozivikanwa nekuti global warming. Mweya inoita kuti kudziya kwekunze kusabude inozivikanwa nekunzi greenhouse gases.Mufananidzo uripazasi unoratidza mabatirwo anoitwa magreenhouse gases muchadenga zvobva zvakonzera kudziya kwenyika (global warming).\nGreenhouse imba yakavakwa nemagirazi inoita kuti chiedza nekudziya kwekunze kupinde mukati mayo asi isingazobudise kudziya uku kunze kwayo. Basa rayo nderekuti zvive nyore kurima zvirimwa kunyika dzinotonhora kana dzava munguva yechando.('The spirit in the atmosphere (atmosphere) works as a Greenhouse, it is like a blanket that keeps the earth warm. Without this greenhouse the earth would be so cold that nothing could survive. however, the actions and activities caused by humans have caused excessive amounts of greenhouse gases to accumulate in the atmosphere, causing the earth to warm more, which is a phenomenon known as global warming. The spirit that keeps the heat from outside is known as greenhouse gases. The picture below shows how greenhouse gases are handled in the space and then cause global warming.\nGreenhouse is a house built with glass that allows light and heat from the outside to enter it but will not release this heat outside. Its function is to make it easier to grow crops in cold countries when it is winter.')"
},
{
"instruction":"Vakomana Vaisanduka Kuita Shumba",
"input":"A traditional Shona Folktale\n/Users/apple/Library/Group Containers/group.com.apple.notes/Accounts/549B13B2-A8F2-429D-9D6B-8307E1A6160D/Media/092A3F35-4A3E-485F-AE98-45B6D45AED4C/changeling.png\n(recreated by Mapara and Nyota) adapted from The Journal of Pan African Studies, vol.2, no.3, March 2008",
"output":"Kwaivepo nevakomana vana vaive nehushamwari hwepedyo. Zvino vakomana avavaisanduka vachiita shumba. Rimwe zuva vakaenda kune imwe nzvimbo iri kurenekunyika yavo vachitsvaga vasikana vekuroora.Vakasvika pane rimwe tsime ndokuona paine vasikana vana vaive vakanaka zvikuru.Vakati, “Vasikana tine kumbirawo mvura yekunwa tafa nenyota.” Vasikana vayavakavapa mvura, ivo vakomana vaya ndokukonza vasikana vaye ndokudii, ndokudiwa.Vasikana vaya mushure mekuda vakomana vaya vakavakoka kumusha kwavo asinemhaka yekuti vakomana ava vane zvavaimhamyira vakati havaikwanisa kusvika kumba kwevadiwa wavo. Vasikanawo nepamusana pekutya kurasikirwa nevakomana vakanaka seava vakabva vangosarudza kuenda navo. Izvi zvakaitika mushure mekunge vakomana ava vati, “Chero tichidana, tinogona kutizisana nhasi.” Vasikanawo vakati, “Ngatiendekana mune idi rekuti munozotiwana.”\nPakapfimbwa vasikana ava nevakomana vavo vakange vaenda kutsime nekahanzvadzikavo. Pavakafunga kutizira vakomana vavo nepamusana pekutya kurasikirwanevakomana vakanaka seava vakaudza kahanzvadzi kavo kuti kadzoke kumba asi ikokakaramba. Vakazama mhindu dzese kusanganisira kukarova asi zvakashaya basa.Kumagumo vakazowirirana kuti vaende nako.Vakabva varitanga runo rwendo rurefu. Pakudoka kwezuva vakomana vaya vakati,“Madzimai, zuva radoka. Ngatitsvage patinorara usiku hwanhasi. Hatingafambinehusiku sezvinonzi tiri kutiza mumwe munhu kana kubav kune imwe nzvimbo.” Vasikana vakabvuma sezvo vavive vanetawo nekuswerofamba. Vakomana vaya vakatsvaga pachuru pane zvimiti pavakabatidza moto. Vakabika sadza sezvo vakomana ava vaive vatakura upfu nechimukuyu. Sadza parakanga raibva vakomana ava vakati kuvasikana vavo, “Mitemo yesango inoti kana madya nyama, musan’un’une mapfupa achisara achena. Munofanira kusiya aine zvinyama kuitira imbwa dzesango dzenzvimbo yamunenge masvika. Rasirai mapfupa kanhambo kubva pamuri kuitira imbwa idzi.” Vakapa rairo iyi nechinangwa chekuti ivo vazomuke vachipwanya mapfupa aya hwave husiku madzimai avo akakotsira.Mushure mekudya vakaenda kunorara, vakomana vaya ndokusanduka kuita shumba.Vakatetena mabondo aya. Pavainakirwa kudai, kahanzvadzi kevasikana vaya kaionazvese zvaiitika asi hakana kuudza hanzvadzi dzako. Vakuwashashumba ava havanawokuziva kuti vaonekwa. Vakapedza kudya ndokurara.\nRechimangwana vakatangana narwo rwendo rwavo. Pazuva iri vakadzokorora zvaingezvaitika nezuro wacho. Mangwanani ezuva rechitatu vakomana ava vakati vaiendakurukova rwaive pedyo kundogeza. Pavakasimuka kunda kurwizi, kakomana kayakakasara kakaudza hanzvadzi dzako kuti vakomana vavo vaive vakamira sei. Kakati,“Vakomana venyu vanosanduka kuita shumba.” Vasikana ava havana kugashiramashoko aya. Vakatotuka kahanzvadzi kavo vachit, “Unonyepa. Ndosaka tanga tisingadikuuya newe.” Kakomana kaya kakabva karamba kakanyarara.\nPazuva rechina vakasvika pane rimwe bako, vakomana vaya vakaudza vasikana vavokuti vaive vasvika pamba pavo. Vasikana vakaratidzwa kwekuchera mvura. Vasikanavaya vakanyumwa vakatanga kufunga kuti dzimwe nguva hanzvadzi yavo yaireva idinguva dzose. Pazuva reshanu vakomana vaya vakakoka tsano wavo kuti vaende navokunovhima. Vasvika kwavaivhimira vakuwasha vaya vakati, “Tsano, musango munomune mhuka dzakawanda dzinotyisa. Hatidi kuti muvhunduke, saka tichakusungiraimumushunje weuswa tokuturikai mumuti. Kana tapedza kuvhima tozokuburutsai. Tsano vakabvuma mashoko evakuwasha wavo aya. Vakuwasha vaya vakazovaisa mumwanda weuswa uya ndokuvaturika mumuti mavakavasungirira. Chinangwa chavo chaive chekuti tsano vavo vasavaone vachisanduka kuita shumba. Tsano vaya pavakapeura mwanda uya vakaona vakuwasha vavo vachisandukazve kuita shumba. Mushure mekuvhima vakadzoka kumba. Vaive nenyama yakawanda.\nVakadzokorora nzendo dzavo dzekunovhima idzi kakomana kaya kakayambira hanzvadzi dzako asi havana kumuteerera kunze kwemumwe chete. Rimwe zuva mukomana uyu akatanga kuimba rwiyo rwekuti:\nMushauri: Vana vedu maremaVadaviri: Kutevera zvine miswe yazvo kuteveraMushauri: Vana vedu maremaVadaviri: Kutevera zvine miswe yazvo kutevera\nRwiyo urwu rwakaita kuti vasikana vaye vatambudzike mupfungwa. Musi uyu vakomana vavo vakauya vasina chavabata. Vakasvikodavirira rwiyo rwaiimbwa natsano vavo asi vaiedza kuti tsano wavo vasabudisa chokwadi chekuti ivo vaive majandukwa. Panguva yese yaaiudza hanzvadzi dzake, mukomana uyu airuka chidendere. Pakadzoka vakuwasha vake rimwezve zuva vasina chavakabata vave nenzara varonga kuzodya vakadzi vavo natsano iye akasanovaona vachiri kure. Pavakange vave kusvika pedyo nebako riya iye akakwidza hanzvadzi dzake mudendere muya vachibva vabhururuka vachidzoka kumusha kwavo"
},
{
"instruction":"Tsuro naGudo Part 2('Hare and Baboon Part 2')",
"input":"A traditional Shona Folktale\/Users/apple/Library/Group Containers/group.com.apple.notes/Accounts/549B13B2-A8F2-429D-9D6B-8307E1A6160D/Media/2CF27725-EA90-4551-A9F3-6885FBBC90F6/gudo.jpg\nAdapted from Rurimi rwaamai bk 1",
"output":"Kubvira pakaunza Tsuro nyama yaakabira vavhimi vamambure, Gudo haana kuzombogadzikana muhana make. Akanga ongoita seane mamhepo. Kana hope dzake dzakanga dzangova mazikopekope. Akanga ogara achirota achirova vanhu zvakaipisisa kwazvo, achivatuma kuti vamupe nyama zhinji kupfuura yavakanga vapa Tsuro. Kana akasvinura Gudo akanga ongogarodzidzira kurova zvibhakera zvemupfekerwa, zvemabhambu nezvamatsenganzungu. Waiona chiri chibasabasa Gudo achisikiza gwenzi obva aripa chibhakera kana kurikava negumbo, obva ati daku, kwakadaro uko mha kwava kutanga kurova zvibhakera mumhepo achisvetuka-svetuka nokunzvenga. Gudo akanga adya muti wamangoromera.\nGudo akaoma avakomana Gudo akadyira nyama yakauya naTsuro nhafu achiti ichimbidze yapera iye agowana mukana wokunotora imwe. Nyama ndiye bha. Chifumi chacho Gudo akazongofuma asisiri padumba. Nguva yaakanga akamirira yakanga yasvika, saka akangoita fungiramumwoyo rwendo rwembwa akananga kwaiva navavhimi vamambure. Sezvo aivimba nesimba rake, haana kumbosweroita zvokubwandira vanhu vaya. Akangoita mahwekwe navo vachibva kwakadaro uko ndokumira mberi kwemombe achiti, “Ho-o! Ho-o” sezvatinonzwa makudo achiita mumakomo. Gudo akadira kakomana kakanga kakatungamira mombe mbama ndokuivirika nebhutsu. Mwana akati aipangura mhere. Zvikanzi naGudo, “Nyarara! Tumahobi! Hapana zvandati ndaita. Uchaona zvandichaita mukoma wako uyo. Ndinoda kumupa zvemupfekerwa zveinatsenganzungu. Zvamakaitwa naTsuro vinosara pasi pane zvandichakuitai nhasi.”Aona kuti munin’ina wake angakuvadzwe, mukoma wacho akati, “Tizira kuno iwe. Rinenge rine ngozi bveni iro.” Apoka apo! Gudo ndizvo zvaakanga asingadi izvozvo. Akaviruka nehasha ndokuti kumukomana mukuru, “Iwe, wauri kuti ane ngozi ndiani? Pfutseke! Mhuka inofura sora! Nhasi unondiona! Nhasi ndichakuudza chakatadzisa imbwa kuseka kunyenama ichigona. Hokoyo ndouyako!” Zvino mukomana wacho aiva muvhimi wechokwadi. Raiva gamba ramagamba. Zvakabva zvatuzurirana meso matsvuku anenge ropa. Zvikanzi naGudo ndimuteme chomupfekerwa mukomana ndiye nzve kunzvenga. Gudo akachinzi chino chematsenganzungu ndokubva ati pasi pu. Paakamuka akaona kuti zvezvibhakera zvinganetsa saka akabva afunga zvokuruma namazino. Paakati ndirume akabva anzwa kuti “Hau! Hau!” kuzonoti cheu wanei Bhingo naMachena dzamirira kumubvarura-bvarura.\nZvembwa Gudo ainge asina kumbozviisa kupfungwa dzake. Kutaura chokwadi Gudo aitya imbwa kunge aona shumba. Hana yake yakati mwau akati nechomumwoyo, “Baba wangu Mutiro iwe, inga nhasi chandakadya chazomuka.” Asi akazvishingisa akati, “Imbwa muchiri kudzida here idzi? Kana muchidzida dzibatei. Iwe mudiki uya ubate makava enyu aya, iwe mukuru burutsa mavhurusaka ose ari musandanga pasi. Manzwa here zva……?” Haana kuzopedza zvaaida kureva. Machena yakanga yatomuti gumbo dzvi.\n“Yowe-e mai hwe-e kani!” Gudo akabararadza. Ndiye mbama iri pana Machena. Imbwa ikati yachema. Yakati tupfunu payakanga yakaruma, iriwo gudo rikati ndawana mukana wokurova bara. Zvakabva zvasonana nembwa. Bhingo yakabva yariti muswe ndu ndokubva zvotanga kukakaritsana zvakadaro. Mukomana mukuru uya akabva ati vhu ndokuregedzera Gudo mutoki napano pamusana apa. Gudo akabva ati fedema. Nanhasi makudo anofamba akafedemara nokuda kwaizvo\nGudo ndokuzoti pukunyu, chitsoka ndibereke, imbwa dzakamboedza kumubata asi dzakazokanda mapfumo pasi. Gudo akanga oita ushamwari nemhepo pachokwadi. Paakazoti mugomo godi, Gudo akatanga kutora mabwe achipotsera imbwa dziya kusvikira dzadzokera. Nokuda kwenzara ndiwo musi wakazotanga Gudo kudya marize aaiwana pasi pamabwe aya. Nanhasi makudo anongodya marize.“Saka Tsuro ndiye asaka ndipinde mupfumvu yese iyi nhai,” Gudo akadaro mushure menguva. Nhasi anonondiona, ndingapike namai vangu vaGoyo vakasvuurwa shure nemhamhatsi. Nhasi ndinoda kuti adembe chaakazvarirwa.” Akabva ati munzira kwede ndokurimbinyuka akananga kudumba kuna Tsuro."
},
{
"instruction":"Tsuro naGudo Part 1",
"input":"A traditional Shona Folktale\n/Users/apple/Library/Group Containers/group.com.apple.notes/Accounts/549B13B2-A8F2-429D-9D6B-8307E1A6160D/Media/C7255665-4EBB-41FA-A5A8-5444EB06CF6A/wpid-tsuro-nagudo.jpg.webp\n……. Ichaenderera mberi(kubva munaRurimi Rwaamai)",
"output":"Kare kare zvako, panguva iyo madhongi akanga achine nyanga dzinenge dzenhoro, mbira dzichine miswe inenge yemakwizo uye nzizi dzichaerera dzichikwira mumakomo….pasichigare, kwaiva nevakomana vaviri vainzi Tsuro naGudo. Tsuro aiti sekuru kunaGudo nekuti aiva mwana wehanzvadzi yaGudo. Nemhaka yokuti vakomana ava vaive vakaenzana pazera vaive nehushamwari hwakasimba, hwebhande nebhurugwa  chaiwo. Mushure mekunge vatiza nzara yechigochamazizi kwavaigara, Tsuro naGudo vakavaka dumba ravo nechemusango ndokugara zvavo.Mazuva okutanga vakomana ava vaipona nezvaibiwa naGudo muminda yavanhu uyu Tsuro basa rake riri rapamoto.\nSekuru Gudo, hanzvadzi yavo ndiyo yakabereka Tsuro\nAsi somunhu aiva nechipo chekushandisa njere  Tsuro akazofunga  zano rokuti vawane twunonaka twakaita senyama nemukaka. Mumwe musi akangofumoti kunaGudo, “vasekuru, nhomba yenyamaini zvino yazondigwangurisa. Zvino ndanga ndafunga kuti ndimbonotorera vanhu vari seri kwegomo iro kumambure nyama yavo. Pedzezvo ndinozoda kunokama mombe dzepamusha watakaona nezuro uya nokuti mukaka ndave kuushuva.”“Wave kupenga here muzukuru kuzotaura uchidaro?” Gudo akadaro ave kunzwira Tsuro tsitsi. “zvauri kutaura izvozvo unozviita maitiroi napamusaka pembwa?”Tsuro akangoti chete, “ Izvo siyirai kwandiri.” Ndiye kwaku, simu shapu achisiya Gudo akangoti kanhama.\nTsuro wacho: mwana wehanzvadzi yaGudo\nTsuro akabva padumba ravo nenguva dzemadeukazuva dzaaiziva kuti vanhu vomumabure vanenge vodzokera kumusha. Kuzoti ava kuona kuti vanhu vacho avo, Tsuro akafanorara munzira yavo achinyebera kufa. Gare gare akanzwa mombe, dzaiweva sandanga rizere mavhurusaka emidzonga yechimukuyu, dzichiuya. Akangoti nechemumwoyo, “ vadzimu vokwaMagen’a nhasi ndioneiwo.”Vakomana vaye vachibva kumambure\nSandanga ndiye riye vhu, mombe dzakatungamirirwa nekakomana kane makore gumi nematatu. Kakomana kaya pakakaona Tsuro kakabva kamisa mombe ndokuti kune wakaive nako, “Mukoma, ndanhonga katsuro aka. Muviri wako uchiri kupisa. Ndinofunga kuti pane akarova netsvimbo ndokubva kazofira pano apa.”\nMukoma wacho akanhonga Tsuro ndokumukanda musandanga. Izvi ndizvo zvakanga zviri kungokwenyerwa mhuno nekasiyanwa naTsuro. Sezvo kwakange kwave nedehwekukwindingwi, Tsuro akakwanisa kudonhedza mavhurusaka enyama mashanu iye ndokuzosvetukirawo pasi pasina ambozviona. Akabva arova bara kunodaidza Gudo kuti amubatsire kutakura mavhurusaka aya.Gudo akasvikooma mate mukanwa nezvaakaona. “ ko waiwana Seiko nyama yese iyi, nhai muzukuru?” akabvunza atova mubishi rokukakabvurana nomudzonga wengwarati.“ Zvibhakera  vasekuru. Marovero andaita vanhu nhasi akashata. Izvozvi maoko angu arikurwadza nekurova. Ndangomisa mombe ndokutanga kuwatsa kamukokeri kacho zimbama rine maungira. Mwana atadza nekuchema kwese, vasekuru. Kambwa kavanga vainako ndiko kanga koda kuita manyawi ndokubva ndakapa bhutsu imwe chete kakabva kanzwa parere mwoyo.” Ndipo pandati kumukoma wekakomana ikako, “iwe, komhani burutsa mavhurusaka matatu ndiende nawo.” Paada kumboita zvake utsimbwarimbwa ndipo pandamunhamukira ndokumuita zvinorova. Pane kuti aburutse mavhurusaka matatu ndazongoona oburutsa mashanu.”Gudo akatemdera zvaanga audzwa nomuzukuru wake. Akabva atsidza mumwoyo make achiti, “ ini somunhu mukuru ndinototi ndipfuure paitwa nakazukuru kangu aka.”"
},
{
"instruction":"Soko - Vhudzijena",
"input":"mitupo",
"output":"Ewoi Soko,\nVhudzijena, Mukanya\nHekanhi Mbereka\nMakwiramiti, mahomu-homu\nVanopona nekuba\nVanamushamba negore\nMakumbo mana muswe weshanu\nHekani Soko yangu yiyi\nVakaera mutupo umwe nashe\nVana VaPfumojena\nVakabva Guruuswa\nSoko Mbire yaSvosve\nVanobva Hwedza\nVapfuri vemhangura\nVekuMatonjeni vanaisi vemvura\nZvaitwa matarira vari mumabwe\nMhanimani tonodya, svosve tichobovera\nMaita zvenyu rudzi rukurue\nMatangakugara\nVakawana ushe neuchenjeri\nVakufamba hujeukidza kwandabva\nPagerwe rinongova jemedzanwa\nKugara hukwenya-kwenya\nVari mawere maramba kurimba\nVamazvikongonyadza kufamba hukanyaira\nZvibwezvitedza, zvinotedzera vari kure\nAsi vari padyo vachitamba nazvo\nZvaitwa mukanya rudzi rusina chiramwa\nMaita vari Makoromokwa, Mugarandaguta\n\nAiwa zvaonekwa Vhudzijena('Thank you Soko\nWhite-hair, The Pompous one\nThank you Bearer of Children\nThe Tree-climber, one-who-always-barks\nThose who survive by stealing\nThose who bath only once in a year\nThose who have four legs, the tail being the fifth\nThank you very much my dear Soko\nThose who have the same totem as the chief\nThe descendants of Pfumojena\nThose who came from Guruuswa\nSoko Mbire of Svosve\nThose who come from Hwedza\nThe iron-smelters\nThe rain-makers of Matojeni\nA good service has been done the alert one, those in in the rocks\nWe eat centipedes, we throw ants into our mouths\nThank you for the good service, great lineage\nThe original inhabitants\nThose who obtained chieftainship through shrewdness and diplomacy\nThe one who constantly looks back when moving\nWherever they settle there is quarreling and crying\nWhen seated you are constantly scratching your body\nThose always on the cliffs, who refused to till the land\nThe pompous one who walks proudly\nThe Slippery-rocks that are slippery to those come from afar\nBut is friendly to those in the vicinity\nIt has been done, a lineage that does not refuse to perform a task no matter how it is treated\nThose on the steep rocks and cliffs, one-who-rests-only-when-he-is-full'\n\nIndeed your kindness has been seen, White-hair)"
},
{
"instruction": "uyu ndiye mukadzi wangu('this is my wife')",
"input":"",
"output": "ndafara nekumuziva('I am happy to meet her')"
},
{
"instruction": "mukadzi wanani uyu('whose wife is this')",
"input":"",
"output": "mukadzi wangu('she is my wife')"
},
{
"instruction": "ndibikirewo tii, mukadzi wangu('prepare tea for me, my wife')",
"input":"",
"output": "horait murume wangu, rega ndiise pamoto('okay my husband, let me put it on the fire')"
},
{
"instruction": "ko iwe unoona bhora revakadzi('you watch women's soccer')",
"input":"",
"output": "ehe zvakangofanana nerevarume('yes it's the same as the men's"
},
{
"instruction": "",
"input":"",
"output": ""
},
{
"instruction": "mhoro('hi')",
"input":"",
"output": "Mhoro!('Hello!')"
}
]