Datasets:

rafalposwiata

/

plsc

like 0

Tworzenie regulacji prawnej dotyczącej przedsiębiorstwa społecznego w Polsce w kontekście teorii demokracji deliberatywnej

CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest opis procesu tworzenia regulacji poświęconej przedsiębiorstwu społecznemu (PS) i ekonomii społecznej (ES), identyfikacja głównych aktorów i mechanizmów w kontekście założeń koncepcji demokracji deliberatywnej. PROBLEM I METODY BADAWCZE: W artykule przeprowadzono analizę pojęciową i teoretyczną podstawowych założeń demokracji deliberatywnej, dialogu społecznego i dialogu obywatelskiego, przedsiębiorstw społecznych. W badaniu wykorzystano analizę źródeł pierwotnych (desk research), głównie projektów aktów prawnych w zakresie PS i ES i raportów z ich konsultacji. PROCES WYWODU: W artykule przedstawiono kolejno: koncepcję przedsiębiorstwa społecznego i jego ramy prawne w Europie; założenia demokracji deliberatywnej i dialogu obywatelskiego w kontekście uczestniczenia obywateli w procesie stanowienia prawa; proces tworzenia regulacji poświęconej PS i ES w Polsce wraz z toczącymi się wokół niej dyskusjami środowiska związanego z ekonomią społeczną. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Proces tworzenia regulacji poświęconej PS i ES jest osadzony w koncepcji demokracji deliberatywnej. Zaangażowani byli w niego różni aktorzy, początkowo związani z sektorem społecznym, a później także publicznym różnych szczebli. W procesie tym wykorzystano zróżnicowane formy konsultacji i zaangażowania aktorów. WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: W toku analizy zidentyfikowano dwa modele inicjowania prac nad ustawą o PS i ES: model inicjatywy zewnętrznej i model mobilizacji. Ustalono że brak aktu prawnego może wynikać m.in. z: braku lidera koordynującego inicjatywę, niskiej motywacji i akceptacji środowiska ES dla idei PS, słabego rozpoznania koncepcji PS w społeczeństwie oraz heterogeniczności środowiska ES. Zasugerowano rozwinięcie badań w kontekście analizy grup interesu i ich wpływu na proces tworzenia ustawy.

Horyzonty Polityki

Społeczno-polityczny dyskurs wokół reparacji dla Afroamerykanów i ustawy H.R. 40

CEL NAUKOWY: Przeanalizowanie dyskursu wokół procesu legislacyjnego zmierzającego do powołania „Commission to Study Reparation Proposals for African Americans Act”, tak aby zidentyfikować argumentację i cele, którym miałoby służyć wypłacenie reparacji dla Afroamerykanów. PROBLEM i METODY BADAWCZE: Pytania badawcze, jakim celom miałoby służyć wypłacenie reparacji oraz na ile ważny jest komponent ekonomiczny w procesie dyskusji. Zastosowano MAXQDA do analizy treści dokumentów prawnych (projektów ustaw, rezolucji) oraz przesłuchań przed podkomisją (nagranie z dnia 19 czerwca 2019, 3:39:57 oraz nagranie z dnia 17 lutego 2021 roku, 3:09:26) oraz przygotowanych pisemnie wystąpień świadków (9 osób zeznających w roku 2019 oraz 7 osób zeznających w 2021 roku). PROCES WYWODU: Tekst analizuje ewolucje argumentów i propozycji zmierzających do powołania „Commission to Study Reparation Proposals for African Americans Act” jako pierwszego etapu zmierzającego do określenia i wypłacenia reparacji Afroamerykanom, ze szczególnym uwzględnieniem przesłuchań z roku 2019 i 2021 przed Komisją legislacyjną Kongresu. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Nacechowana emocjonalnie debata nad reparacjami toczona jest w kategoriach moralnych, a osoby zaangażowane w dyskurs odwołują się do swojego dziedzictwa. Wbrew narracji przeciwników reparacji, aspekt ekonomiczny i benefity finansowe na poziomie indywidualnym nie są dla zwolenników pierwszoplanowym elementem debaty. Od momentu wprowadzenia rozwiązania pod obrady, w roku 1989, widoczny jest wzrost poparcia dla projektu zarówno w Kongresie, jak i w społeczeństwie amerykańskim. WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Ze względu na aktualność oraz wagę zjawiska niezbędna jest dalsza analiza dyskursu, szczególnie jeśli powołanoby „Commission to Study Reparation Proposals for African Americans Act”, a ta zgodnie z projektem przygotuje swój raport i rekomendacje.

Horyzonty Polityki

Budzenie się Ukrainy

Publikacja omawia dwa dokumenty pochodzące z Wydzielonego Państwowego Archiwum Służby Bezpieczeństwa Ukrainy w Kijowie. Zostały wytworzone w 1988 r. przez struktury KGB Ukraińskiej SRS i prezentują ocenę aktualnych wydarzeń, przeznaczoną dla kierownictwa partii i władz republikańskich Ukraińskiej SRS. Dotyczą działalności Ukraińskiej Grupy Helsińskiej oraz jej liderow, przede wszystkim Wiaczesława Czornowiła. To środowisko polityczne w następnych miesiącach utworzy Ludowy Ruch Ukrainy na rzecz Przebudowy, będący głownym czynnikiem zmian politycznych w państwie. KGB Ukraińskiej SRS zauważa, że w założeniach programowych nowych organizacji wpisany jest m.in. postulat legalizacji Kościoła greckokatolickiego. Odtąd stanie się on jednym z ważnych ideowych punktow ukraińskiej pierestrojki. Zmiany na Ukrainie miały fundamentalne znaczenie dla polityki wschodniej Jana Pawła II, ktorego jednym z celow było doprowadzenie do legalizacji Kościoła Greckokatolickiego na Ukrainie. Stwarzały możliwość realizacji tego postulatu. Analiza obu dokumentow koncentruje się na wyznaniowym aspekcie opisywanych w nich wydarzeń.

Pamięć i Sprawiedliwość

Przywłaszczony fragment dziennika Wiktora Woroszylskiego w oczach konsultanta ps. „Olcha”

Wiktor Woroszylski był jednym z najdłużej internowanych literatow. Od 13 grudnia 1981 do 18 października 1982 r. przebywał w ośrodkach odosobnienia w Warszawie-Białołęce, Jaworzu i Darłowku. 20 lutego 1982 r., podczas przeszukania, strażnicy odebrali mu 99-stronicowy fragment pisanego w odosobnieniu dziennika. Obszerny fragment przejętego od poety rękopisu przekazano do analizy będącemu na etacie Służby Bezpieczeństwa literatowi Wacławowi Sadkowskiemu ps. „Olcha”. Publikowana analiza jest jedynym śladem po zapiskach Woroszylskiego z tego okresu. Oryginalnego fragmentu dziennika do dzisiaj nie odnaleziono.

Pamięć i Sprawiedliwość

Działalność wydawnicza ks. Franciszka Blachnickiego w RFN w latach 1982-1987

W ostatnich latach życia, spędzonych na emigracji w RFN, ks. Franciszek Blachnicki zorganizował w 1982 r. w Carlsbergu Międzynarodowe Centrum Ewangelizacji Światło-Życie. Tam rownież swoją siedzibę miała Chrześcijańska Służba Wyzwolenia Narodow. Obu dziełom służyło utworzone Wydawnictwo Maximilianum, ktore publikowało literaturę przeznaczoną głownie dla Polonii i przerzucaną do Polski. Wyposażenie drukarni w sprzęt wymagało środkow materialnych. Z pomocą przyszli zaprzyjaźnieni z ks. Blachnickim protestanci z Campus Crusade for Christ International. Najpierw była to pomoc doraźna, a od grudnia 1985 r. – stałe zlecenia na druk. Aby właściwie ułożyć wspołpracę z protestantami, na przełomie 1985 i 1986 r. ks. Blachnicki utworzył Ekumeniczne Wydawnictwo Ewangelizacyjne. Społka została zarejestrowana na jego brata i Jolantę Gontarczyk (agenta PRL ps. „Panna”). To ona obsługiwała konto wydawnictwa. Mimo wielu wpływow finansowych dla EWE, nieustannie brakowało pieniędzy na podstawowe sprawy. Wiele wskazuje na to, że to właśnie agenci komunistyczni są odpowiedzialni za defraudację środkow, ktore otrzymywało wydawnictwo. W marcu 1987 r. EWE miało rozpocząć trzyletni kontrakt z Campus Crusade. Gdyby to zlecenie na 2 mln dolarow weszło w życie, rozwiązałoby problemy finansowe ks. Blachnickiego i dało możliwość szerszej działalności wydawniczej – jednak ks. Blachnicki zmarł nagle 27 lutego 1987 r.

Pamięć i Sprawiedliwość

Jawność wynagrodzenia jako aktualny problem społeczno-prawny

CEL NAUKOWY: Próba uporządkowania sposobów rozumienia jawności wynagradzania oraz nakreślenie jej kluczowych wymiarów, które należy brać pod uwagę planując polityki publiczne i tworząc regulaminy wynagradzania. PROBLEM i METODY BADAWCZE: Zamieszanie terminologiczne związane z jawnością wynagrodzenia może prowadzić do tworzenia norm prawnych oraz regulaminów wynagradzania, które nie odpowiadają rzeczywistości społecznej i oczekiwaniom pracodawców oraz pracowników. W tekście dokonano krytycznego przeglądu znaczeń jawności wynagrodzenia, bazując na trzech źródłach: analizie jawności wynagrodzenia w polskim kontekście prawnym, analizie badań opinii polskiego społeczeństwa na temat jawności wynagrodzeń, analizie podejść do jawności wynagrodzeń w literaturze naukowej z zakresu badań organizacyjnych. Ujawnione znaczenia poddano analizie pojęciowej w celu ich uporządkowania i nakreślenia wymiarów jawności wynagrodzenia. PROCES WYWODU: W pierwszej części artykułu zaprezentowano jawność wynagrodzeń jako aktualny problem na styku norm prawnych i oczekiwań społecznych. Następnie dokonano przeglądu znaczeń jawności w kontekście prawnym, społecznym i badań naukowych. W ostatniej części wyodrębniono wymiary jawności wynagrodzeń. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Uzyskane wyniki pokazują jawność wynagradzania jako pojęcie wieloznaczne i wskazują, że dla precyzyjnego jej rozumienia należy dookreślać ją w pięciu wymiarach: a) kogo ma dotyczyć, b) z jaką precyzją, c) w jakim stopniu dotyczyć ma wynagrodzenia finansowego, a w jakim pozafinansowego, d) w jakim stopniu dotyczyć ma procedur wynagradzania, e) jakie mają być zasady jej komunikowania. WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Gdy wprowadzamy odwołanie do jawności wynagrodzeń, czy to w dyskursie publicznym, w kontekście stanowienia prawa i planowania polityk publicznych, czy to tworzenia regulaminów wynagradzania, powinniśmy jasno określić, o jakiej formie i zakresie jawności wynagrodzeń mówimy.

Horyzonty Polityki

Komisja Charytatywna Episkopatu Polski w stanie wojennym jako główny pośrednik w przekazywaniu zagranicznej pomocy humanitarnej. Przykład województwa katowickiego

Po wprowadzeniu stanu wojennego w Polsce społeczeństwa z 24 krajow świata zaangażowały się w akcję pomocy. Dla zagranicznych ofiarodawcow instytucją godną zaufania był Kościoł katolicki, ktory działalność dobroczynną prowadził za pośrednictwem Komisji Charytatywnej Episkopatu Polski. Celem artykułu jest odpowiedź na kilka pytań: w jaki sposob KCEP radziła sobie z dystrybucją darow przeznaczonych dla wojewodztwa katowickiego? Jaka była skala zagranicznej pomocy udzielonej mieszkańcom wojewodztwa? I wreszcie, jakie były reakcje beneficjentow na uzyskane wsparcie? O wyborze wojewodztwa katowickiego zadecydowało jego zaludnienie oraz to, że w Katowicach mieściła się siedziba KCEP. W 1982 r. diecezja katowicka otrzymała do rozdziału wśrod potrzebujących blisko 21 tys. ton towarow, rok poźniej – blisko 7 tys. ton. Z powodu braku dokumentacji nie wiadomo, ile darow zostało przekazanych wyłącznie mieszkańcom Zagłębia Dąbrowskiego oraz ziemi gliwickiej. Podstawową komorkę pracy charytatywnej stanowiły tzw. Parafialne Zespoły Charytatywne. Okazją do uzupełnienia informacji o osobach potrzebujących były odwiedziny kolędowe z przełomu lat 1981 i 1982. Postawy beneficjentow zagranicznej pomocy były bardzo zrożnicowane – od wdzięczności i zażenowania, po roszczeniowość i niezadowolenie z otrzymywanego wsparcia.

Pamięć i Sprawiedliwość

„Banki groźniejsze niż tanki”. Mechanizmy gospodarczego nacisku Związku Sowieckiego na Polskę (1980-1981)

Artykuł skupia się na szantażu gospodarczym stosowanym przez Związek Sowiecki w stosunku do PRL w czasie tak zwanego kryzysu polskiego (1980–1981). Kreml w latach 1980–1981 osiągnął dużą sprawność w symultanicznym korzystaniu z wielu narzędzi polityki zagranicznej. Aby wymusić na władzach polskich wprowadzenie stanu wojennego, stosował trzy podstawowe metody nacisku: groził interwencją militarną, wspierał prosowiecką frakcję w PZPR oraz szantażował zmniejszeniem dostaw surowców i pomocy finansowej. W porównaniu do konsekwencji gospodarczych, politycznych i militarnych, wynikających z ewentualnej inwazji wojsk Układu Warszawskiego w Polsce, stosowanie tych trzech narzędzi było w zasadzie bezkosztowe. Taka strategia mogła być wykorzystywana przez dłuższy czas, elastycznie i w zależności od rozwoju sytuacji. Analiza – dokonana na podstawie opracowań oraz dostępnych materiałów źródłowych – wskazuje, że groźba redukcji dostaw surowców była najskuteczniejszym narzędziem w arsenale Kremla. Przyjmowana do tej pory gradacja określająca – od najbardziej do najmniej istotnego – hierarchię sowieckich narzędzi polityki zagranicznej przedstawiała się następująco: groźba interwencji militarnej, wspieranie frakcji prosowieckiej wewnątrz PZPR, stosowanie presji gospodarczej. W rzeczywistości ta kolejność powinna zostać odwrócona. Najważniejszym narzędziem w kremlowskim arsenale były sankcje – to groźba ich zastosowania ostatecznie pchnęła polskie kierownictwo do działania.

Pamięć i Sprawiedliwość

„Nieznani sprawcy ” z placu Sikorskiego w Krakowie. Rzecz o pobiciu ks. Andrzeja Bardeckiego

Pobicie 21 grudnia 1977 r. ks. Andrzeja Bardeckiego – długoletniego asystenta kościelnego i jednego z redaktorów „Tygodnika Powszechnego” – przy wejściu do jego krakowskiego mieszkania, upozorowane na napad bandycki, odbiło się szerokim echem nie tylko w krakowskim środowisku kościelnym, lecz także w całej Polsce, zwłaszcza w gronie osób kontestujących władzę komunistyczną. Było pewnego rodzaju zemstą za prezentowane przez redakcję „Tygodnika Powszechnego” (a pośrednio także przez kard. Karola Wojtyłę) poglądy na temat polityki kościelnej państwa komunistycznego i prób nieprawdziwego ukazywania jako bardzo dobre stosunków polskich komunistów ze Stolicą Apostolską przez media reżimowe. Śledztwo prowadzono w taki sposób, by sprawcy napadu nie zostali ujawnieni. W artykule przedstawiono metody stosowane przez komunistów w walce z opozycją, za którą uznawano środowisko „Tygodnika Powszechnego”, w postaci zastraszania jej działaczy. Akty przemocy wobec opozycjonistów były stosowane wielokrotnie przez polskie władze komunistyczne i ich służby w kolejnej dekadzie XX stulecia.

Pamięć i Sprawiedliwość

Kościół Greckokatolicki w Czechosłowacji i jego likwidacja w kontekście sowieckiej polityki antykościelnej na terenie Europy Środkowej i Wschodniej

Likwidacja Kościoła greckokatolickiego w Czechosłowacji była częścią szeroko zakrojonych działań antykościelnych reżimow komunistycznych pozostających pod kontrolą Związku Sowieckiego. Autorzy zwracają uwagę na postępowanie totalitarnego reżimu wobec omawianej wspolnoty religijnej w Czechosłowacji, ze szczegolnym uwzględnieniem identycznych lub podobnych procesow w Europie Środkowej. Opisują wpływ wydarzeń w Polsce i Związku Sowieckim na proces likwidacji Kościoła greckokatolickiego oraz omawiają przebieg jego likwidacji i konsekwencje tego faktu dla społeczeństwa. Ważnym elementem opracowania jest opis reakcji grekokatolikow na przymusową konwersję na prawosławie.

Pamięć i Sprawiedliwość

Polacy w secesji Katangi i wojnie w Kongu w latach 1960-1967

Secesja Katangi, jednej z prowincji w Kongu i udział polskich najemników w walkach z siłami ONZ (ONUC) i rebelią ludu Baluba są w Polsce mało znane. Nieco światła na ten zapomniany okres rzucają opublikowane wspomnienia Jana Zumbacha i Rafała Gana-Ganowicza. Istnieją jednak materiały archiwalne, które pozwalają zdecydowanie szczegółowiej zapoznać się z liczbą Polaków uczestniczących w wydarzeniach w Kongu. Takimi źródłami do okresu rebelii Simbow już nie dysponujemy, informacje na ten temat można zaczerpnąć tylko z pamiętników wspomnianych polskich najemników. Ciekawostką jest, że pierwszy z nich, Jan Zumbach, postarał się o pewną dezinformację co do personaliów swoich polskich kolegów uczestniczących w wydarzeniach. Mimo trudności w badaniach udział byłych żołnierzy Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie w walkach w Katandze i później w Kongu z komunistyczną rebelią zasługuje na uwagę historyków.

Pamięć i Sprawiedliwość

Inicjatywy Unii Europejskiej w zakresie badań i innowacji w reakcji na pandemię COVID-19

CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest zidentyfikowanie działań podjętych przez Unię Europejską w obszarze badań i innowacji, których nadrzędnym założeniem jest wsparcie w zakresie walki z koronawirusem. PROBLEM i METODY BADAWCZE: W kontekście dynamiki i szybkości rosnących zagrożeń, ograniczeń związanych z pandemią COVID-19, podejmowanie współpracy międzynarodowej w obszarze wspierania innowacji i prowadzenia badań stało się bardziej pożądane niż dotychczas, szczególnie w zakresie walki z koronawirusem. W celu zobrazowania tego zjawiska przeprowadzono analizę literatury oraz europejskich materiałów źródłowych, takich jak dokumenty, raporty itp. PROCES WYWODU: Artykuł został podzielony na trzy części. W pierwszej zostały omówione wybrane unijne instrumenty i programy, które wspierają rozwój w obszarze badań i innowacji. W drugiej opisano znaczenie innowacji w czasie pandemii COVID-19, wskazując przy tym na szczególne kategorie innowacji, takie jak m.in.: innowacje nastawione na misje, innowacje nastawione na działanie czy innowacje adaptacyjne. W ostatniej części zostały omówione wybrane działania/inicjatywy UE podjęte w reakcji na pandemię. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Podjęte w artykule rozważania obrazują wielopłaszczyznowość aktywności podejmowanych przez UE w reakcji na pandemię COVID-19, które obejmują nie tylko kwestie dotyczące leczenia, ale także mają na celu ożywienie gospodarcze. WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Pozytywnie oceniono działania UE mające na celu dokonanie zmian w zakresie dysponowania środkami finansowymi w ramach głównych instrumentów finansowych i programów oraz częściowego ich przekierowania na finansowanie projektów i działań przyczyniających do walki z pandemią. Uzasadnione w przyszłości wydaje się jednak dokonanie oceny celowości wydatkowania tychże środków. W wyniku przeprowadzonej analizy zauważono, że działania w obszarze polityki innowacji na rzecz wykorzystania europejskiego potencjału w zakresie kreowania innowacji mają bardzo rozproszony charakter.

Horyzonty Polityki

Udział duchowieństwa diecezji częstochowskiej w tzw. ruchu „księży patriotów” (1949-1955)

Artykuł przedstawia udział duchowieństwa częstochowskiego w tzw. ruchu „księży patriotów”. Podaje liczbę kapłanów należących do OKK w Katowicach, OKK w Łodzi, przybliża motywy ich zaangażowania, funkcje pełnione w strukturach centralnych i regionalnych, charakteryzuje formy aktywności polityczno-społecznej. Porusza kwestię stosunku biskupów częstochowskich – Teodora Kubiny i jego następcy Zdzisława Golińskiego – oraz pozostałych konfratrów do „kapłanów patriotów”.

Pamięć i Sprawiedliwość

Pułkownik Tadeusz Felsztyn (1894-1963) - żołnierz i naukowiec

Celem artykułu jest przedstawienie losów płk. Tadeusza Falsztyna – legionisty, oficera Wojska Polskiego i Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, ocalonego z zagłady katyńskiej, powojennego emigranta. Felsztyn pochodził z lwowskiej, zasymilowanej rodziny żydowskiej. Po zdaniu egzaminu dojrzałości podjął studia, które musiał przerwać z powodu wybuchu I wojny światowej. Służył w Legionach Polskich, a po odzyskaniu przez Polskę niepodległości – w Wojsku Polskim. W czasie II wojny światowej dostał się do niewoli sowieckiej, jednak nie został rozstrzelany przez NKWD. Następnie służył w Polskich Siłach Zbrojnych w ZSRS, Armii Polskiej na Wschodzie i 2. Korpusie. Po wojnie zamieszkał w Wielkiej Brytanii. Pułkownik Tadeusz Felsztyn był nie tylko wybitnym oficerem, ale również naukowcem, autorem 22 książek i ok. 60 artykułów z dziedziny uzbrojenia, atomistyki, fizyki i religioznawstwa. Pułkownik należy do tragicznego pokolenia obywateli polskich, którzy walczyli o niepodległość Polski, a po 1945 r. musieli stać się emigrantami.

Pamięć i Sprawiedliwość

Nieznana historia. Obóz NKWD nr 515 w Północnoosetyjskiej Autonomicznej Socjalistycznej Republice Sowieckiej dla internowa- nych obywateli polskich (kwiecień- wrzesień 1945 roku)

Oboz nr 515 NKWD z podobozem w miejscowości Nuzal w Połnocnoosetyjskej ASRS funkcjonował od kwietnia do września 1945 r. Pierwotnie był przeznaczony dla internowanych aresztowanych Niemcow grupy „B” (cywile, członkowie organizacji antysowieckich, pracownicy lokalnej administracji, redaktorzy gazet i czasopism, autorzy publikacji uznanych za antysowieckie i inne „wrogie elementy”). Jednak oprocz Niemcow znaleźli się w nim Węgrzy, Słowacy, Polacy i obywatele polscy innych narodowości. Więźniowie z ziem polskich, podejrzani o wspołpracę z niemieckim okupantem, trafili do podobozu w Nuzalu, gdy był on w stadium organizacji. Z tego powodu warunki bytowe więźniow były niezmiernie ciężkie. Rownież zaplecze sanitarne i normy aprowizacyjne nie spełniały wymogow określonych w rozkazach dotyczących zabezpieczenia osadzonych. Rozwijające się choroby, obok ciężkiej pracy w kopalni rudy cynku i ołowiu, nie tylko wyniszczały fizycznie więźniow, lecz także prowadziły do wysokiej śmiertelności wśród nich. Prawdopodobnie z ok. 400 Polakow i obywateli polskich od kwietnia do września 1945 r. zmarło 57 osob, tj. nieco ponad 14 proc. We wrześniu 1945 r. podoboz w Nuzalu został włączony do obozu NKWD nr 228. Część więźniow została zwolniona w październiku tego roku, a pozostali dwa lata poźnej.

Pamięć i Sprawiedliwość

Osoby z zaburzeniami psychicznymi w czasach nazizmu. Kontekst naukowy i społeczno-polityczny eutanazji i sterylizacji oraz ich współczesne implikacje

Celem artykułu jest przedstawienie sytuacji osob z zaburzeniami psychicznymi w czasach nazizmu, ze szczegolnym uwzględnieniem podstaw polityki eksterminacyjnej oraz jej powojennych następstw. Ustawa o zapobieganiu narodzinom potomstwa obciążonego chorobą dziedziczną czyniła osoby z niepełnosprawnością intelektualną i chore psychicznie obywatelami drugiej kategorii. Szeroko zakrojony program ich sterylizacji i eutanazji był doskonałą zapowiedzią tego, co może spotkać osoby pełnosprawne intelektualnie i zdrowe psychicznie na terenie III Rzeszy oraz ziemiach znajdujących się pod okupacją niemiecką. Nazistowska polityka eksterminacyjna ma co najmniej dwa źrodła: osiągnięcia naukowe, m.in. w zakresie genetyki, będące podstawą rozwoju eugeniki, oraz uwarunkowania społeczne i polityczno-ekonomiczne w Niemczech. Okres powojenny nie przyniosł oczekiwanych konsekwencji, zarowno z perspektywy sprawcow, jak i ofiar oraz ich rodzin. Wykorzystanie nauki dla celow eksterminacji ludzi, ktorych życie uznano za niepełnowartościowe, na taką skalę występującą w analizowanym okresie, nie powtorzyło się w historii wspołczesnej. Obserwujemy jednak niepokojące tendencje, ktore mogą świadczyć o nieetycznym wykorzystaniu naukowych osiągnięć w eliminowaniu „życia niewartego życia”.

Pamięć i Sprawiedliwość

Spór o granice wykładni definicji legalnych: dyrektywy wykładni oparte na tezie słabszego formalizmu interpretacyjnego

CEL NAUKOWY: W tekście autor wykorzystuje ideę analizowania treści definicji legalnych (rekonstruowania ich architektoniki konotacji) do zaproponowania korekt w dyrektywach wykładni definicji legalnych koncepcji derywacyjnej M. Zielińskiego. PROBLEM I METODY BADAWCZE: Polskie ius interpretandi nie daje jednej odpowiedzi na pytanie o granice wykładni definicji legalnych. Ścierają się stanowiska formalizmu i holizmu interpretacyjnego. W tekście autor stosuje metody analitycznej teorii prawa do sformułowania tezy umiarkowanego formalizmu w interpretacji definicji legalnych. PROCES WYWODU: Analiza rozpoczyna się od przywołania dyrektyw redagowania definicji legalnych w polskich Zasadach techniki prawodawczej. Na tej bazie proponowane są korekty do dyrektyw wykładni definicji legalnych w koncepcji derywacyjnej. Korekty te ujawniają wielość praktycznych problemów, z jakimi może zetknąć się interpretator. Problemy te zostały pogrupowane na podstawie badań M. Zeiferta nad gramatyką polskiego tekstu prawnego. Ilustracją wywodu jest analiza orzecznictwa dotyczącego definicji „osoby najbliższej” w kodeksie karnym (art. 115 § 11). WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Przy założeniu tezy umiarkowanego formalizmu w interpretacji definicji legalnych udało się skorygować dyrektywy wykładni w koncepcji derywacyjnej. Korekty te respektują wszystkie główne założenia tej koncepcji, a jednocześnie uwzględniają praktyczne problemy, z jakimi stykają się interpretatorzy. Zmodyfikowane dyrektywy wyznaczają precyzyjnie a zarazem elastycznie granicę dla wykładni definicji legalnych. Zaproponowane modyfikacje dyrektyw uwzględniają zarówno spojrzenie legislatora, jak i interpretatora na funkcje definicji legalnych. Użycie definicji legalnej umożliwia precyzyjne i adekwatne oddanie w tekście prawnym zamysłu prawodawcy. W przypadku popełniania błędów redakcyjnych pojawia się jednak ryzyko istotnego wypaczenia sensu regulacji. Użycie definicji legalnej wzmacnia szansę na jednolitość wykładni, wiąże się jednak z ryzykiem uniemożliwienia interpretatorowi naprawienia wadliwego językowo tekstu prawnego. WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Analizy w tekście pokazały, że koncepcja derywacyjna przywiązuje dużą wagę do rozróżniania definicji treściowych i zakresowych. Praktyka redagowania definicji legalnych jest jednak zbyt chwiejna, by to rozróżnienie było przydatne. Dlatego warto postulować doprecyzowanie Zasad techniki prawodawczej i pogłębianie u legislatorów wiedzy logiczno-gramatycznej o definicjach legalnych.

Horyzonty Polityki

Rozpoznawanie roszczeń inwestorów zagranicznych w arbitrażu a sytuacja inwestorów z państw członkowskich UE oraz Wielkiej Brytanii po Brexicie

CEL NAUKOWY: Celem naukowym tej publikacji jest określenie sytuacji prawnej i położenia inwestorów w związku ze sporami typu Inwestor – Państwo po wyjściu UK (Wielka Brytania) z UE (Unia Europejska). Autorzy przedstawiają podstawy prawne oraz przyczyny przyjętych rozwiązań w TCA (Umowa o handlu i współpracy UE i UK z 30.12.2020 r., Dz.U. UE L 444/2) w kontekście zachodzących globalnie zmian w metodach rozstrzygania sporów ISDS (Investor - State Dispute Settlement Clauses) i powstawania międzynarodowego systemu sądownictwa inwestycyjnego. PROBLEM I METODY BADAWCZE: Problematyka związana z metodą rozstrzygania sporów Inwestor – Państwo w arbitrażu inwestycyjnym jest złożona i zróżnicowana. Jednakże, istniejące wspólne wady tej metody są przyczyną wypowiadania przez coraz więcej państw umów zawierających klauzule ISDS. Dokonując analizy badanego problemu autorzy korzystają z metody dogmatycznej i historycznoprawnej. PROCES WYWODU: Po przedstawieniu charakterystyki arbitrażowej metody rozstrzyganie sporów Inwestor – Państwo, autorzy dokonują analizy sytuacji prawnej inwestorów w UE w kontekście m.in. sentencji wyroku TSUE ws. Achmea. Następnie, przedstawiają ramy regulacyjne TCA, a także wciąż wiążących UK i poszczególne państwa członkowskie UE BITów (bilateral investment treaties), by końcowo wskazać na aktualną sytuację prawną inwestorów po Brexicie. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Autorzy odpowiadają na pytanie, czy na podstawie TCA inwestorzy są uprawnieni do wszczynania postępowań przeciwko państwu, w którym dokonali inwestycji oraz czy w dalszym ciągu BITy zawarte przez UK z państwami członkowskimi UE stanowią podstawę do wszczynania przez inwestorów analogicznych sporów. Odpowiedź na oba ww. pytania wydaje się być negatywna. WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Autorzy wskazują, że ochrona inwestorów po Brexicie powinna zostać uregulowana w sposób bardziej szczegółowy, z uwzględnieniem doświadczenia związanego z dotychczasowymi postępowaniami arbitrażowymi oraz zidentyfikowanymi na tej podstawie ich wadami.

Horyzonty Polityki

Zagadnienie legislacji w Polsce w latach 1944–1955

CEL NAUKOWY: Ustalenie, w jaki sposób podchodzono do zastanego prawa międzywojennego i jak stanowiono nowe przepisy prawne w początkach Polsce Ludowej. PROBLEM I METODY BADAWCZE: Nowa sytuacja polityczna, która miała miejsce w Polsce po II wojnie światowej w związku z przejęciem władzy przez komunistów, przyniosła zasadniczą zmianę w kwestiach ustrojowych i prawnych. Zmianie uległo rozumienie funkcji prawa, co najprawdopodobniej wpłynęło również na proces legislacyjny. Cel naukowy został realizowany na podstawie aktów normatywnych, literatury teoretycznoprawnej i historycznoprawnej. PROCES WYWODU: W kolejnych fragmentach artykułu podjęto próbę odpowiedzi na następujące pytania: W jaki sposób stanowiono nowe przepisy prawne? Jak dokonywano instrumentalizacji prawa w sądownictwie powszechnym i wojskowym? W jakim zakresie wykorzystywano tajne rozkazy organizacyjne jako sposób na tworzenie nowych sądów i organów pozasądowych? WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Działalność legislacyjna w początkach funkcjonowania Polski Ludowej nie miała na celu stanowienie prawa zgodnie z zasadami stanowienia przepisów prawa i zasadami techniki legislacyjnej. Lekceważono wszystkie zasady znane państwu demokratycznemu. WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Omawiana problematyka jest istotna nie tylko z punktu widzenia historyków prawa, ale również historyków, prawników i politologów.

Horyzonty Polityki

Innowacje w turystyce w dobie pandemii COVID-19 – perspektywa ekspertów

CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest zidentyfikowanie innowacji wdrożonych przez podmioty turystyczne Dolnego Śląska i Małopolski w dobie pandemii COVID-19. PROBLEM I METODY BADAWCZE: Zrealizowano badania jakościowe. Zastosowano technikę zogniskowanego wywiadu grupowego i indywidualnego wywiadu pogłębionego. W badaniach uczestniczyli eksperci z analizowanych regionów i Polskiej Organizacji Turystycznej. PROCES WYWODU: W artykule odwołano się do publikacji dotyczących innowacji w dobie pandemii COVID-19. Uzasadniono dobór zastosowanych technik badawczych. Zasadnicza część rozważania obejmuje analizę transkrypcji zrealizowanych wywiadów. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Zarysowano przykłady innowacji wdrożonych przez badane podmioty. Stwierdzono, że sytuacja kryzysowa doprowadziła do wielu przeobrażeń w ich działalności. WNIOSKI, INNOWACJI, REKOMENDACJE: Część innowacji może na stałe wpisać się w praktykę biznesową w turystyce. Uwagi ekspertów stanowią głos w dyskusji na temat ich działalności w dobie pandemii COVID-19 i sposobów dostosowania się do zaistniałej sytuacji gospodarczej.  

Horyzonty Polityki

W kierunku nowej polityki przemysłowej Unii Europejskiej. Rola mechanizmu IPCEI

Cel naukowy: Celem głównym artykułu jest identyfikacja mechanizmu IPCEI, który jest innowacyjnym narzędziem europejskiej polityki przemysłowej. Pierwszym celem szczegółowym jest wskazanie kluczowej roli państw w tym mechanizmie, który można utożsamiać z tzw. nowym podejściem międzyrządowym. Drugi cel wiąże się z opisem nowego podejścia do projektów innowacyjnych w skali europejskiej, czyli budowaniem i zarządzaniem całym łańcuchem wartości projektu (GVC – Global Value Chain). Ostatni, trzeci cel szczegółowy wiąże się z nowym podejściem do polityki przemysłowej i badawczo-rozwojowej UE. Problem i metody badawcze: W artykule poddany będzie analizie mechanizm IPCEI (Important Projects for Common European Interest). W opracowaniu została zastosowana metoda systemowa średniego rzędu, dzięki której opisane są wzajemne systemowe relacje formalno-instytucjonalne między politykami i działaniami strukturalnymi UE oraz neoinstytucjonalizm racjonalnego wyboru, który wykorzystany został do analizy mechanizmów i oczekiwanych efektów wynikających z IPCEI. Zastosowane techniki badawcze to analiza dokumentów oraz obserwacja jawna, pośrednia. Teorią, która będzie pomocna przy analizie implementacji mechanizmu IPCEI i jego użyteczności względem dwóch horyzontalnych polityk UE będzie nowe podejście międzyrządowe. Proces wywodu: W hipotezie badawczej falsyfikowanej w pracy założono, że IPCEI jest potencjalnie skutecznym mechanizmem wspierania międzynarodowej konkurencyjności UE, ale jego efektywność wiązać się będzie z właściwym definiowaniem wyzwań strategicznych Unii, precyzyjnie określoną i respektowaną współpracą na linii UE – państwa członkowskie i wreszcie mierzalnymi efektami zmian społeczno-ekonomicznych dla obywateli i firm unijnych. Artykuł kończy analiza dotychczasowych działań na rzecz implementacji tego mechanizmu wraz ze wskazaniem jego kluczowych czynników powodzenia. Wyniki analizy naukowej: W wyniku analizy dowiedziono, że powodzenie implementacji mechanizmu IPCEI zależeć będzie od przesłanek politycznych, instytucjonalnych, technologicznych oraz społecznych, które będą stanowiły o skuteczności państw, elastyczności i otwartości instytucji europejskich (głównie Komisji Europejskiej) oraz innowacyjności i konkurencyjności europejskiego przemysłu. Wnioski, innowacje, rekomendacje: Wnioski będą skupiały się na wskazaniu potencjalnych korzyści i zagrożeń wynikających z implementacji zarówno prawnego mechanizmu IPCEI, jak i jego społeczno-ekonomicznych skutków.

Horyzonty Polityki

Rozwój e-administracji w polskich miastach w następstwie kryzysu związanego z pandemią COVID-19

CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest określenie wyzwań stojących przed polskimi samorządami we wdrażaniu e-administracji oraz analiza koniecznych zmian – będących następstwem pandemii COVID-19 – w zakresie regulacji dla skutecznej realizacji polityk publicznych na poziomie lokalnym. PROBLEM I METODY BADAWCZE: Podstawowym problemem badawczym jest określenie sposobu skutecznej reakcji na zmiany w zakresie funkcjonowania Jednostek Samorządu Terytorialnego (JST) oraz wdrażania i realizacji polityk publicznych przez władze lokalne. Metodologia badawcza opiera się na dwóch technikach – krytycznym przeglądzie literatury przedmiotu oraz analizie i prezentacji wyników badań przeprowadzonych wśród samorządowców. PROCES WYWODU: Wywód składa się z dwóch zasadniczych części. W pierwszej scharakteryzowano istotę i cel rozwoju e-administracji, a także określono uwarunkowania prawne związane z ich wdrażaniem. W drugiej części skoncentrowano się na przedstawieniu wyników badań własnych na temat skutków pandemii Covid-19 dla wdrażania e-administracji w JST. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Przeprowadzona analiza pozwala stwierdzić, że pomimo rosnących kompetencji cyfrowych, możliwości cyfryzacji nie są w pełni wykorzystywane. Dodatkowo, w samorządach obszar ten nie stanowi priorytetu w realizowanych politykach publicznych. Większość JST nie ma strategii wdrażania nowoczesnych e-usług publicznych, a zmiany mają charakter akcydentalny. Wśród barier wskazuje się skomplikowane przepisy i wysokie koszty ich wdrażania oraz użyteczność dla odbiorców. WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Dalszy rozwój e-administracji w samorządach wymaga uproszczenia przepisów, strategicznego planu integrującego różne systemy oraz zapewniającego ich interoperacyjność. Stwarza to potrzebę opracowania i realizacji strategii lokalnych w celu poprawy jakości świadczonych e-usług i zapewnienia ich przejrzystości z poszanowaniem prywatności obywateli.

Horyzonty Polityki

E-recepta a wykluczenie cyfrowe – wokół potrzeby tworzenia rozwiązań prawnych

Cel naukowy: Przedstawienie możliwości wykorzystywania funkcjonalności e-recept w Polsce w perspektywie uwarunkowań społecznych, demograficznych i technicznych oraz wskazanie koniecznych zmian w tym zakresie. Problem i metody badawcze: W celu przeanalizowania, czy w świetle uwarunkowań prawnych i społecznych e-recepty mogą przynosić świadczeniobiorcom dodatkowe – w porównaniu do papierowych recept – korzyści, przeanalizowano dane statystyczne i regulacje prawne, wykorzystując metodę logiczno-językową. Proces wywodu: Na kanwie postępującej cyfryzacji i procesu starzenia się społeczeństw przedstawiono poziom e-wykluczenia, ze szczególnym uwzględnieniem seniorów. Scharakteryzowano funkcjonowanie Internetowego Konta Pacjenta (IKP) i e-recepty oraz wskazano na konieczne do wprowadzenia zmiany, tak aby funkcjonalność e-recepty nie zależała od poziomu kompetencji cyfrowych świadczeniobiorców. Wyniki analizy naukowej: Wśród seniorów w Polsce wykluczenie cyfrowe wynosi blisko 57%. Odsetek posiadających aktywną aplikację IKP jest niewielki, szczególnie wśród osób starszych. Tym samym dla większości pacjentów e-recepta sprowadza się do posiadania wydruku informacyjnego o e-recepcie lub 4-cyfrowego kodu. Wnioski, innowacje, rekomendacje: W związku z wysokim poziomem e-wykluczenia, szczególnie w populacji osób starszych, konieczne jest implementowanie, wraz z rozwiązaniami cyfrowymi, rozwiązań prawnych umożliwiających pełne korzystanie z usług zdrowotnych także osobom nieposługującym się nowoczesnymi technologiami. Rozwiązaniem takim mogłoby być wprowadzenie obowiązku etykietowania leków wydawanych w aptece, tak aby do informacji dotyczących recepty i leku, które aktywny użytkownik IKP znajduje na swoim koncie, dostęp mieli także e-wykluczeni.

Horyzonty Polityki

Instytucja nowelizacji konstytucji: zakres, funkcje, interpretacje doktrynalne

Cel naukowy: Artykuł ma na celu wskazanie potrzeby otwarcia doktryny prawa na pozaprawne, szczególnie polityczne, interpretacje konstytucjonalizmu. W tym celu podjęto problem nowelizacji konstytucji w wymiarze normatywnym i praktycznym oraz krytycznie przybliżono treść mniej znanej polskim czytelnikom koncepcji „niekonstytucyjnych poprawek konstytucji”. Problem i metody badawcze: Podstawowe pytanie badawcze dotyczy tego, jaki zakres i funkcje mogą mieć nowelizacje konstytucji i jak określić granice, tak by nie naruszały one zasady demokratycznego państwa prawnego. Artykuł, zagłębiając się w szczegółowe problemy zagadnień materialnych granic dopuszczalności nowelizacji konstytucji, opiera się na metodzie dogmatycznej, posiłkując się metodą prawnoporównawczą. Proces wywodu: W artykule omówiono problem definicyjnych relacji pomiędzy nowelizacją a zmianą konstytucji. Następnie wskazano, że normatywny rygoryzm i doktrynalny sceptycyzm względem elastyczności przepisów ustawy zasadniczej może mieć skutki odwrotne do zamierzonych i podważać stabilność systemu politycznego. Wyniki analizy naukowej: Potwierdzono definicyjne trudności dotyczące zakresu instytucji nowelizacji oraz zaproponowano opieranie się na kryterium funkcjonalnym, tj. rozróżnianiu nowelizacji formalnych, funkcjonalnych i symbolicznych. Istotą instytucji nowelizacji konstytucji jest umiejętne balansowanie pomiędzy jej ciągłością a nowymi potrzebami. Dla zrozumienia specyfiki funkcjonowania konstytucji w poszczególnych krajach postuluje się głębsze odwoływanie się do lokalnego kontekstu historycznego, kultury prawnej i uwarunkowań społecznych. Wnioski, innowacje i rekomendacje: Dowiedziono, że w zakresie ustalenia dopuszczalności nowelizacji konstytucji pomocne może być przyjęcie orientacji funkcjonalistycznej. Nierozwiązanymi pozostają wątpliwości odnośnie do tego, czy ograniczanie modyfikacji treści konstytucji nie jest w istocie aktem niedemokratycznym i czy nadawanie sądownictwu konstytucyjnemu szczególnej roli nie jest transformacją demokracji ku jurystokracji. Zauważono także, że konstytucjonalizm jest zjawiskiem na tyle różnorodnym, iż uzasadniony jest pluralizm podejść badawczych.

Horyzonty Polityki

Przyczynek do analizy przejrzystości i skali outsourcingu politycznego w Polsce

CEL NAUKOWY: Naczelnym celem badawczym niniejszych rozważań jest przedstawienie przejrzystości oraz skali zjawiska outsourcingu politycznego w Polsce w okresie od 2007 do 2019 roku. PROBLEM I METODY BADAWCZE: Kluczowym problemem poruszanym w artykule jest zewnętrzna działalność doradcza, która wspomaga ideowo, programowo i medialnie partie polityczne w toku ich bieżącej działalności. W części teoretycznej wykorzystano metodę analizy krytycznej literatury przedmiotu. W części empirycznej poddano analizie dane dostępne na stronach Państwowej Komisji Wyborczej PROCES WYWODU: W pierwszej kolejności ustalona będzie definicja outsourcingu politycznego, w drugiej przedstawione zostanie kryterium jego oceny etycznej, w trzeciej zostanie podjęta próba odpowiedzi na pytanie, czy outsourcing polityczny jest w Polsce transparentny, a w czwartej przedstawione będą wydatki polskich partii politycznych na działalność outsourcingową w ciągu lat 2007–2019. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Analiza wykazała, że działalność doradcza na rzecz organizacji partyjnych jest prowadzona w Polsce w warunkach mało przejrzystych dla statystycznego wyborcy oraz badacza przedmiotowego zjawiska. Ogólnie dostępne dane zawierają zbyt mało informacji w zakresie praktycznej identyfikacji pomiotów świadczących tego rodzaju działalność. Jednocześnie skala samego zjawiska – jak dowiodło badanie empiryczne – jest na tyle szeroka, że wymaga dalszych pogłębionych badań. Artykuł ma w założeniu autorów stać się przyczynkiem do zintensyfikowania dyskusji na temat sposobu i celów wydatkowania subwencji partyjnych na usługi outsourcingowe. WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Ustalenia zawarte w artykule – zarówno czynione z perspektywy teoretycznej, jak i na bazie przeprowadzonego badania empirycznego –mogą być przydatne w dyskusji interdyscyplinarnej na temat sposobu wydatkowania środków budżetowych przeznaczanych na subwencjonowanie działalności partii politycznych w Polsce. W zakończeniu autorzy sygnalizują potrzebę wprowadzenia kompleksowego systemu przepływu informacji publicznej, umożliwiającego statystycznemu wyborcy-podatnikowi weryfikację podmiotów świadczących usługi doradcze na rzecz partii politycznych oraz zakresu przedmiotowego zawieranych umów.

Horyzonty Polityki

Gombrowicz w starciu z „najgorszą z dzikich małp” – o granicach w interpretowaniu literatury z perspektywy nauk społecznych

CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest przedstawienie ograniczeń w interdyscyplinarnym interpretowaniu dorobku literackiego Witolda Gombrowicza. PROBLEM I METODY BADAWCZE: Omawiam w nim problematykę zasadności odczytywania twórczości Gombrowicza z perspektywy nauk o polityce i socjologii. Wskazuję na ograniczenia i niebezpieczeństwa związane z takim kierunkiem interpretacji. Mimo że analizie podlegają dzieła literackie, zostają one potraktowane jako swoisty zapis politologicznych i socjologicznych obserwacji. W związku z tym, zastosowana metodologia wykorzystuje narzędzia właściwe zarówno dla literaturoznawstwa, jak i nauk społecznych. PROCES WYWODU: Punkt wyjścia stanowi stwierdzenie o niejednoznaczności przekazu jako cesze charakterystycznej dla twórczości autora Ferdydurke. Następnie ukazane zostaną jaskrawe przykłady nadinterpretacji i zideologizowania twórczości Gombrowicza. Na tej podstawie określam pewne granice, w ramach których można mniej ryzykownie analizować poszczególne utwory. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Deklarowana przez pisarza apolityczność wyraża się w niechęci do zajmowania określonego stanowiska w konkretnych politycznych kwestiach, ale nie w restrykcyjnym pomijaniu problematyki szeroko rozumianej polityczności. Literalne odczytywanie dzieł Gombrowicza niesie za sobą wysokie ryzyko błędu. Nietrafione jest zarówno dobudowywanie ideologicznego zaplecza do jego twórczości, jak i odczytywania jej jako komentarza do konkretnych wydarzeń historycznych. WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Kluczem do politologiczno-socjologicznego odczytywania dzieł Gombrowicza może być szerokie rozumienie polityczności przy jednoczesnym poszanowaniu dystansowania się autora od wszelakiej Formy.

Horyzonty Polityki

Kompetencje społeczne a intencje przedsiębiorcze polskich studentów kierunków ekonomicznych w świetle teorii Golemana

CEL NAUKOWY: Artykuł przyczynia się do wypełnienia luki badawczej w zakresie szeroko pojętej psychologii przedsiębiorczości, zaś jego celem jest empiryczna weryfikacja wpływu kompetencji społecznej na intencje przedsiębiorcze studentów. PROBLEM I METODY BADAWCZE: Artykuł przedstawia wyniki badań przeprowadzonych na podstawie kwestionariusza ankietowego wśród studentów Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie, dotyczących ich własnej oceny posiadanych kompetencji społecznych oraz intencji przedsiębiorczych, celem zweryfikowania hipotezy badawczej mówiącej o istnieniu pozytywnego wpływu wspomnianych kompetencji na istnienie intencji przedsiębiorczych. PROCES WYWODU: W literaturze przedmiotu badacze zjawiska od stosunkowo niedawna analizują wpływ kompetencji emocjonalnych na intencje przedsiębiorcze. Autorzy w swoim wywodzie postanowili skupić się na jednej z podgrup w tym obszarze, jakim są kompetencje społeczne, wśród których wyróżnia się dwie subkategorie: empatię i umiejętności społeczne, formułując hipotezy badawcze o pozytywnym wpływie obu tych kategorii na występowanie intencji przedsiębiorczych. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Przeprowadzone badania potwierdziły istnienie zależności pomiędzy kompetencjami społecznymi a intencjami przedsiębiorczymi. Silniej ta zależność jest zauważalna w przypadku subkategorii umiejętności społeczne, niż empatia, jednakże, zdaniem Autorów, obie te grupy wywierają pozytywny wpływ na kształtowanie się intencji przedsiębiorczych. WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Intencje przedsiębiorcze powinny być stymulowane w procesie edukacji i rozwoju młodych osób także w obszarze kompetencji społecznych. Należy w tym przypadku podkreślić, iż wirtualizacja współczesnego świata i zdalne procesy kształcenia sprzyjają izolacji i indywidualizacji postaw kosztem rozwoju wspomnianych kompetencji, co zostało spotęgowano przez pandemię Covid-19.

Horyzonty Polityki

Studium przypadku art. 15 ze Specustawy COVID-owej jako przykład „prawodawstwa epidemicznego”

CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest zaprezentowanie mankamentów – zarówno w kontekście jego sensu, efektywności gospodarczej oraz obowiązującej techniki prawodawczej – rozwiązania przewidzianego w przepisie art. 15ze specustawy COVID-owej. PROBLEM I METODY BADAWCZE: Kluczowym problemem poruszonym w artykule jest pytanie o dopuszczalność ingerencji przez prawodawcę w relacje kontraktowe pomiędzy przedsiębiorcami w sposób, w jaki to miało miejsce w Polsce w związku z epidemią COVID. Rozważania przeprowadzono, typową w przypadku prawoznawstwa, metodą formalno-dogmatyczną. PROCES WYWODU: W artykule zaprezentowano istotę rozwiązania przewidzianego w przepisie art. 15ze specustawy COVID-owej, uzasadnienie jej przyjęcia, zastrzeżenia konstytucyjnoprawne oraz błędy w technice prawodawczej. Przedstawiono również uwagi na temat gospodarczej efektywności przepisu oraz sformułowano krytyczne konkluzje. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Analiza wykazała, że komentowany przepis art. 15ze specustawy COVID-owej nie odpowiada ramom konstytucyjnym, jest szkodliwy dla jego adresatów i stanowi przykład „patolegislacjiepidemicznej” – wadliwej, nieprzemyślanej, gospodarczo nieefektywnej. WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Choć analizowany przepis już nie obowiązuje, losy przepisu art. 15ze specustawy COVID-owej oraz doświadczenia z nim związane powinny stać się cenną lekcją na przyszłość dlaprawodawcy, który planować będzie ustawową ingerencję w umowne stosunki prawne między przedsiębiorcami.

Horyzonty Polityki

System zaufania społecznego jako współczesna odsłona polityki prawa

CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest analiza ogólnych zasad funkcjonowania Systemu Zaufania Społecznego (SZS) w kontekście założeń koncepcji polityki prawa zaproponowanej przez Leona Petrażyckiego. Oparty na nowych technologiach System Zaufania Społecznego jest obecnie testowany i wdrażany przez władze Chińskiej Republiki Ludowej. PROBLEM I METODY BADAWCZE: Ideą działania Systemu Zaufania Społecznego jest zmiana lub modyfikacja zachowań obywateli oraz przedsiębiorców, które doprowadzą do utrwalenia pożądanych zachowań i eliminacji negatywnych społecznie postaw. W niniejszym tekście jest analizowane, czy SZS możemy uznać za współczesną odsłonę polityki prawa. W tym celu wykorzystano następujące metody: analizę historyczno-filozoficzną teorii Leona Petrażyckiego oraz analizę pojęciową i teoretyczną podstawowych założeń SZS.PROCES WYWODU: W pierwszej części opracowania zostaną przedstawione podstawowe założenia koncepcji polityki prawa Leona Petrażyckiego. W dalszej części analizowane są zasady i sposoby działania SZS, w tym szczególną uwagę poświęcono rozważaniom odnośnie do statusu i natury norm postępowaniaweryfikowanych przez system, który został oparty na zaufaniu. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: W wyniku przeprowadzonej analizy, SZS można uznać za współczesną próbę wcielenia założeń polityki prawa, w której są wykorzystane możliwości nowych technologii. WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Dyskutowany sposób wykorzystania narzędzi technologicznych i informatycznych w celu opracowania systemów zbliżonych do SZS, w tym przyszła możliwość użycia w takimsystemie sztucznej inteligencji, budzi wiele zastrzeżeń, z których najistotniejsze zostały wskazane w tekście.

Horyzonty Polityki

Postrzeganie ryzyka prowadzenia działalności gospodarczej w dobie pandemii COVID-19

CEL NAUKOWY: Celem naukowym artykułu jest ocena postrzegania ryzyka działalności gospodarczej przez młodych ludzi – potencjalnych przedsiębiorców. Analiza literatury przedmiotu i wyniki badań dotyczących konsekwencji pandemii COVID-19 dla polskiej gospodarki skłoniły autorki do podjęcia próby zbadania postaw wobec przedsiębiorczości, które mogą w znaczącym stopniu decydować o rozwoju sektora MSP w Polsce w najbliższej przyszłości. PROBLEM I METODY BADAWCZE: Ryzyko jest nieodłącznym elementem prowadzenia działalności gospodarczej, którego nie można wyeliminować ani uniknąć. Pandemia COVID-19 wpłynęła na niemal wszystkie obszary życia ludzkiego. W części teoretycznej posłużono się analizą krytyczną literatury przedmiotu. W części empirycznej zastosowano metodę internetowych badań ankietowych studentów niepublicznej uczelni o profilu ekonomicznym. PROCES WYWODU: W pierwszej części scharakteryzowano definicję ryzyka, a następnie zastosowane w artykule metody badawcze. W części drugiej opisano teoretyczne problemy dotyczące: ogólnego rozumienia znaczenia ryzyka, pojęcia ryzyka w działalności gospodarczej i klasyfikacji jego źródeł, doświadczenia niepewności przedsiębiorcy, powiązania ryzyka z zagrożeniem, postaw ludzkich wobec ryzyka w kontekście pandemii COVID-19. W kolejnej części zaprezentowano wyniki badań empirycznych na temat postrzegania ryzyka przez potencjalnych przedsiębiorców. Ostatnią część artykułu stanowi podsumowanie analizy literatury przedmiotu oraz badań własnych, a także proponowane kierunki przyszłych badań. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Wyniki badań empirycznych dowiodły, że stosunkowo duża grupa respondentów, bo aż 48,8%, była zainteresowana prowadzeniem własnej firmy. Ponadto aż 60,9% badanych stwierdziło, że pandemia nie wpłynęła na ich plany związane z założeniem własnej firmy. Co istotne,ponad 70% badanych oceniło prowadzenie własnej firmy jako ryzykowne, a mimo to planuje świadomie podjąć takie ryzyko. WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Autorki uważają, że warto wzmacniać postawy przedsiębiorcze młodych ludzi. Odpowiednią rekomendacją dla twórców programów kształcenia w tym zakresie wydaje się konieczność akcentowania tematu ryzyka w edukacji ekonomicznej studentów. Wyniki przeprowadzonychbadań dają nadzieję, że dzięki pracy młodych ludzi, posiadających umiejętność adekwatnego reagowania na trudne warunki zewnętrzne, sektor MSP ma szansę na pokonanie negatywnych skutków pandemii.

Horyzonty Polityki

Naturrechtslehre jako ideologia: Hansa Kelsena odczytanie Tomasza Hobbesa nauki o prawach państwowych

CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest rekonstrukcja rozumienia przez Hansa Kelsena Hobbesowskiej teorii prawa natury w kontekście przeprowadzonej przez Kelsena krytyki Naturrechtslehre. PROBLEM I METODY BADAWCZE: W artykule podjęta jest analiza analogii i podobieństw w rozumieniu relacji między prawem pozytywnym a prawem natury w krytycznym pozytywizmie Kelsena i teorii prawa natury Hobbesa. Zastosowana metoda analizy tekstu wpisuje się w Skinnerowski kontekstualizm historyczny. Nie dążymy do analizy „idei elementarnych” ani „odwiecznych problemów”, lecz indywidualnych odpowiedzi na indywidualne pytania, pozwalających jednak ujawniać ciągłość problemów i trwałość znaczeń ważnych z punktu widzenia współcześnie dyskutowanych zagadnień. PROCES WYWODU: Artykuł ukazuje kolejno zarys Kelsenowskiej czystej teorii prawa, współczesne „terapeutyczne” i „sekularystyczne” odczytania Hobbesowskiej teorii politycznej, Kelsenowską krytykę „ideologii prawa natury” oraz analizę podobieństw między Kelsenowską i Hobbesowką argumentacją. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Artykuł zamyka konkluzja – w odczytaniu Kelsena Hobbesowska nauka o prawie natury stanowi przykład „ulogicznienia ideałów sprawiedliwości”. Zarazem możliwe do zidentyfikowania napięcia w teoriach interpretacji prawa obydwu autorów eksponują problematyczność podejmowanych prób konstruowania teorii państwa i prawa wolnej od „metafizycznej hipoteki”. WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: W zamyśle artykułu jest ukazanie, że analiza sposobu, w jaki Kelsen i Hobbes ujmują problem prawa natury, może przyczynić się do lepszego zrozumienia współczesnych dyskusjiwokół aktywizmu sędziowskiego i relacji między prawem a polityką.

Horyzonty Polityki

Interdyscyplinarny wymiar teorii argumentacji Chaima Perelmana

CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest przedstawienie koncepcji, która opracowana została na potrzeby rozumowania prawniczego. Jednak oparcie jej na założeniach wykraczających poza obszar prawa sprawia, że mogłaby być szerzej uwzględniana. PROBLEM I METODY BADAWCZE: Tezą badawczą jest stwierdzenie, że Chaim Perelman opracował koncepcję przeznaczoną na potrzeby argumentacji prawniczej i podkreślał jej znaczenie w rozumowaniu sędziowskim. Jednak teoria argumentacji jest teorią wykraczającą poza dyscyplinę prawa i powinna być dostrzeżona na gruncie innych dyscyplin, przynajmniej w szerokim obszarze nauk społecznych. Przyjętą w artykule metodą badawczą jest analiza pojęciowa powiązana z analizą tekstu. PROCES WYWODU: Artykuł zawiera w pierwszej kolejności przedstawienie głównych założeń omawianej koncepcji. W drugiej kolejności przedstawione zostanie interdyscyplinarne spojrzenie na cechy charakterystyczne koncepcji, w celu uwydatnienia jej wszechstronności. WYNIK ANALIZY NAUKOWEJ: Główne założenia koncepcji Perelmana, opracowane na potrzeby dyskursu prawniczego, okazują się też wartościowe dla innych dyscyplin społecznych. Koncepcja ta jest ukierunkowana na rozstrzygnięcia. We współczesnym państwie rozstrzygają nie tylko sędziowie w sądach, ale także urzędnicy i inni decydenci. Omawiany przez Perelmana proces rzetelnej argumentacji zasługuje także na zainteresowanie decydentów i innych uczestników sporów, którzy nie są prawnikami. WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Wymóg bezstronności i sprawiedliwości proceduralnej powinny cechować wszystkich uczestników sporów. Dlatego teoria argumentacji Chaima Perelmana wciąż zasługuje na uwagę.

Horyzonty Polityki

Twitter jako narzędzie komunikacyjne Donalda Trumpa podczas kampanii 2016 roku

CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest wskazanie potencjalnej roli, jaką mogła odegrać komunikacja na Twitterze podczas kampanii prezydenckiej w Stanach Zjednoczonych 2016 roku oraz zidentyfikowanie cech Twittera, które spowodowały, że stał się on dogodnym narzędziem komunikacyjnym Donalda Trumpa. PROBLEMY I METODY BADAWCZE: Problem badawczy artykułu dotyczy zidentyfikowania roli i cech Twittera jako platformy komunikacyjnej używanej przez Donalda Trumpa w wyborach 2016 roku. Wywód opiera się na analizie wykorzystania Twittera jako kanału komunikacyjnego podczas kampanii 2016 z uwzględnieniem analizy ilościowej oraz jakościowej przekazu. PROCES WYWODU: Zasadnicza część dotyczy wykorzystanie Twittera jako narzędzia komunikacyjnego w kampanii prezydenckiej 2016 roku przez Donalda Trumpa, a prowadzona analiza opiera się na interpretacji danych i faktów związanych z wykorzystaniem tegoż medium. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Analiza wykorzystania Twittera podczas kampanii prezydenckiej 2016 roku przez Donalda Trumpa pokazała, że platforma ta stała się bardzo istotnym i dogodnym narzędziem komunikacyjnym, za pomocą którego odpowiednio wykorzystujący ją polityk, jakim był Donald Trump, mógł kontrolować kontekst i konwencję prowadzonej kampanii. Możliwe to było dlatego, że Twitter jest, ze względu na swe cechy specyficzne, platformą, która idealnie współgrała i z koncepcją prowadzonej przez Donalda Trumpa kampanii i z jego stylem komunikacyjnym. Warto również podkreślić, że oddziaływanie Twitteramożliwe było dzięki istnieniu hybrydowego systemu medialnego, którego Twitter stanowił centralną część. WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Z przeprowadzonej analizy wynika, że rola mediów społecznościowych, w tym Twittera, w kampaniach politycznych jest coraz bardziej znacząca. Należy jednak podkreślić, że zależy ona od wielu czynników i specyfiki rywalizacji wyborczej. To, że Twitter stał się istotnym elementem skutecznej kampanii Donalda Trumpa nie oznacza, że równie skutecznie wykorzystywać go mogą inni politycy. Zasadnym działaniem naukowym byłoby więc dokonanie analizy porównawczej wykorzystaniatego medium w różnych okolicznościach i różnych realiach politycznych. Takie zakrojone na szeroką skalę badanie pozwoliłoby wyciągać wnioski co do uniwersalnych czynników wpływających na skuteczność tej platformy.  

Horyzonty Polityki

Westbindung czy Zentralmacht? - polityka zagraniczna współczesnych Niemiec w perspektywie konstruktywistycznej

CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest analiza uwarunkowań polityki zagranicznej współczesnych Niemiec. Zgodnie z podejściem konstruktywistycznym uwarunkowania te przejawiają się przede wszystkim w sposobie, w jaki naród za pośrednictwem elit opiniotwórczych sam siebie postrzega, ponieważ to jego tożsamość określa, co w polityce zagranicznej uznaje się za możliwe, stosowne i dopuszczalne. PROBLEM I METODY BADAWCZE: W artykule przyjmuje się podejście konstruktywistyczne, zgodnie z którym o kształcie polityki zagranicznej państwa decydują nie tyle obiektywne czynniki, takie jak potencjał militarnyi ekonomiczny, co sposób, w jaki dany podmiot polityczny interpretuje siebie i swoje środowisko. PROCES WYWODU: Analizuję wewnątrzniemiecką dyskusję na temat nowego kształtu polityki zagranicznej RFN z punktu widzenia Polski jako państwa zainteresowanego utrzymaniem jedności Zachodu. W tej perspektywie decydujące znaczenie ma pytanie o aktualność niemieckiego przywiązania do idei Zachodu.Odwołując się do jednego ze standardowych podręczników niemieckiej polityki zagranicznej i wybranych monografii, konfrontuję ze sobą dwa niemieckie obrazy własne, tj. demokracja zachodnia vs. europejskie mocarstwo centralne. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Tożsamość narodowa wyznacza cele strategiczne państwa, dlatego należy uważnie przyglądać się temu, jak Niemcy sami siebie postrzegają. Współczesna tożsamość niemiecka nie jest jednolita, lecz stanowi przedmiot wewnętrznych sporów ideowych i politycznych. WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: W interesie Polski jest, by Niemcy definiowały siebie jako demokrację liberalną należącą do rodziny państw zachodnich, a nie jako europejskie mocarstwo centralne czy „mocarstwo w środku”.

Horyzonty Polityki

Spór o granice wykładni definicji legalnych: podejścia formalistyczne i holistyczne

CEL NAUKOWY: W tekście autor stosując analityczne metody teorii prawa proponuje nowe kryterium rozpoznawania granicy dla interpretowania definicji legalnych – logiczną strukturę konotacji definiowanej nazwy (określaną w tekście technicznym terminem „architektonika konotacji”). PROBLEM I METODY BADAWCZE: Problematyka wykładni definicji legalnych jest obecna w polskim piśmiennictwie teoretycznoprawnym. Wiodącym jest ujęcie Macieja Zielińskiego, który uznawał, że nieprzekraczalną granicą zabiegów interpretacyjnych na definicjach legalnych polskiego tekstu prawnegojest sens językowy przepisów (podejście to zakłada silną tezę formalizmu w interpretacji definicji legalnych). Ujęcie to zostało skrytykowane przez Agnieszkę Bielską-Brodziak (to podejście zakłada tezę holizmu w interpretacji definicji legalnych). Przegląd orzecznictwa nie daje jednoznacznej odpowiedzi, jak polskakultura prawna (polskie ius interpretandi) odnosi się do wskazanej kontrowersji. PROCES WYWODU: Po przedstawieniu kontrowersji dokonana zostaje systematyczna prezentacja pojęcia architektoniki konotacji. To pojęcie wykorzystane zostanie do rozstrzygnięcia kilku problemów teoretycznych (koniunkcje i alternatywy w definicjach, definicje pełne i cząstkowe, definicje sensu largo i sensu stricto). WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Wynikiem analizy jest przyjęcie i uzasadnienie słabszej tezy formalizmu w interpretacji definicji legalnych. Proponując to kryterium autor pokazuje, jak wygląda architektonika konotacji w typowych przykładach wziętych z polskiego tekstu prawnego. WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Ustalenia zawarte w tekście, jakkolwiek czynione z perspektywy teoretycznej, mogą być przydatne zarówno w procesie wykładni prawa (jako uzupełnienie reguł wykładni), jaki w procesie racjonalnego tworzenia prawa – jako analityczne narządzie pracy dla legislatorów. W zakończeniu autor sygnalizuje potrzebę kontynuacji rozważań w domenie normatywnych teorii wykładni prawa poprzez poszerzenie i (w razie potrzeby) skorygowanie M. Zielińskiego i A. Choduń ujęcia zasad, reguł i wskazówek dotyczących wykładni definicji legalnych.

Horyzonty Polityki

Antypandemiczna polityka gospodarcza UE w aspekcie możliwości ograniczania negatywnych skutków pandemii COVID-19

CEL NAUKOWY: Zasadniczym celem naukowym opracowania jest prezentacja skali i obszarów oddziaływania antypandemicznej polityki gospodarczej prowadzonej na poziomie UE oraz przedstawienie ogólnej oceny skuteczności tej polityki, a także zaproponowanie sposobów oceny jej efektywności. Istotne jest także położenie nacisku na odpowiednie otoczenie instytucjonalno-prawne warunkujące skuteczność tej polityki. Dodatkowym celem jest identyfikacja wyzwań na przyszłość dotyczących wybranych jej aspektów. PROBLEM I METODY BADAWCZE: Problem badawczy podjęty w artykule obejmuje przedstawienie uwarunkowań, determinant (wewnętrznych i zewnętrznych) oraz narzędzi prowadzonej przez UE antypandemicznej polityki gospodarczej oraz próba oceny jej skuteczności. Do metod badawczych zastosowanych w tekście należą: krytyczna analiza porównawcza dostępnej literatury, przede wszystkim opracowań dotyczących skali, zakresu i skuteczności rzeczywistej oraz potencjalnej pomocy udzielanej przez UE krajom członkowskim. PROCES WYWODU: Wywód został oparty na przedstawieniu podjętych dotychczas przez UE działań w zakresie antypandemicznej polityki gospodarczej oraz na próbie określenia ich skuteczności. Rozważania zostaną przeprowadzone pod kątem wyzwań stojących przed tą polityką w kontekście aktualnej sytuacji społeczno-gospodarczej i zdrowotnej krajów członkowskich UE. W rezultacie zostaną sformułowane rekomendacje, których realizacja pozwoli na zwiększanie skuteczności polityki gospodarczej UE w dobie pandemii. Ponadto będą przedstawione propozycje dotyczące sposobów określania skuteczności tej polityki. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: W artykule przedstawiono skalę i zakres oddziaływania antypandemicznej polityki gospodarczej UE. Podjęto również próbę określenia warunków koniecznych dla zwiększania skuteczności jej oddziaływania,a także zaproponowano metody oceny jej efektywności. WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE:1. Skala antypandemicznej polityki gospodarczej prowadzonej przez Unię Europejską jest ogromna i bezprecedensowa. Obejmuje kompleksowe działania skierowane praktycznie na wszystkie sfery życia gospodarczego.2. Skuteczność tej polityki jest jednak niewystarczająca i dlatego wymaga ona dokonania istotnych korekt, polegających przede wszystkim na dostosowaniach strukturalnych i instytucjonalnych.3. Pełna ocena efektywności prowadzonej przez UE antypandemicznej polityki gospodarczej nie jest możliwa ze względu na zbyt krótki dostępny okres analizy, w związku z czym na razie bardziej można mówić raczej o ocenie jej skuteczności.

Horyzonty Polityki

Terroryzm a COVID-19. Doświadczenia pierwszego roku pandemii

CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest odnalezienie i opis związków między pandemią COVID-19 a ewolucją terroryzmu w latach 2020–2021. PROBLEM I METODY BADAWCZE: Główny problem badawczy ujęto w formie pytania: jak pandemia wpłynęła na kształt zagrożenia terrorystycznego? Posłużono się metodą analizy piśmiennictwa, metodą statystyczną (opisowa prezentacja danych statystycznych dotyczących częstotliwości zamachów i ich ofiar) oraz metodami ogólnologicznymi, takimi jak: analiza, dedukcja, indukcja, synteza. PROCES WYWODU: Na podstawie dostępnych danych opisano wpływ pandemii na częstotliwość zamachów terrorystycznych. Poprzez odwołanie do materiałów źródłowych stwierdzono, jak na pandemię zareagowała propaganda terrorystyczna. Podjęto także próbę dokonania prognozy, jak w wymiarze długofalowym obecna sytuacja wpłynie na zmiany w strategiach terrorystów. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: W skali globalnej częstotliwość zamachów terrorystycznych spada. Jednak w najbardziej konfliktogennych regionach (Bliski Wschód i Afryka) tendencja była nieraz odwrotna: od początku pandemii zamachów przybyło. W świecie zachodnim (głównie USA) spadkowi zagrożenia ze strony terroryzmu dżihadystycznego towarzyszy wzrost zagrożenia ze strony ugrupowań skrajnie prawicowych. Różne ośrodki aktywnie reinterpretują przebieg zdarzeń. W propagandzie dżihadystycznej spotkać można zarówno wezwania do nasilenia ataków (ISIS), jak i powstrzymania się od nich (Al-Kaida). Narrację ośrodków skrajnie prawicowych i skrajnie lewicowych charakteryzuje akceleracjonizm (dążność do przyspieszenia upadku obecnego systemu). Groźną cechą przyszłych strategii terrorystów może być zwrot w kierunku bioterroryzmu oraz wykorzystanie czynników biologicznych. WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Terroryzm to metoda walki, która podlega stałej ewolucji i przystosowaniu do nowych warunków. Jest pewne, że w warunkach pandemii, jak i w świecie postpandemicznym będzie co najmniej tak samo groźny jak dotychczas, dlatego też wskazane jest monitorowanie rozwoju sytuacji pod kątem bezpieczeństwa antyterrorystycznego.

Horyzonty Polityki

Wpływ pandemii COVID-19 na modele biznesu przedsiębiorstw sektora MŚP w Polsce

CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest identyfikacja wpływu pandemii COVID-19 na modele biznesu przedsiębiorstw sektora MŚP w Polsce. PROBLEM I METODY BADAWCZE: Problemem badawczym jest analiza zmian w modelach biznesu przedsiębiorstw sektora MŚP w Polsce w związku z pandemią COVID-19. Zastosowana w artykule koncepcja badawcza opierała się na studiach literaturowych dotyczących istoty modeli biznesu i wpływie kryzysów na ich kształt oraz badaniach jakościowych, przy wykorzystaniu metody studium przypadku, pozwalających zdiagnozować zmiany w elementach modeli biznesu dokonanych pod wpływem pandemii COVID-19. PROCES WYWODU: W pierwszej części rozważań przedstawiono istotę modelu biznesu i elementy go strukturyzujące według różnych koncepcji. Następnie zaprezentowano wyniki badań dotyczące zmian w elementach modeli biznesu zgodnie ze strukturą Business Model Canvas. Uzyskane wyniki pozwoliły na określenie sposobów reagowania na kryzys wywołany pandemią COVID-19 oraz ocenę elastyczności dostosowawczej badanych przedsiębiorstw. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Zmiany w elementach modeli biznesu badanych przedsiębiorstw miały charakter zarówno ilościowy, jak i jakościowy. Ilość i głębokość wprowadzanych zmian w dużej mierze zależała do sektora, w którym prowadziło działalność przedsiębiorstwo. Najwięcej zmian przedsiębiorstwa dokonały w elementach: segmenty klientów, struktura przychodów, partnerzy przedsiębiorstwa. Modyfikacje modeli biznesu miały charakter selektywny. WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Przedsiębiorstwa sektora MŚP nie działając w skali porównywalnej do dużych przedsiębiorstw, część zmian w swoich modelach biznesu wprowadziły nie jako skutek strategii długofalowej, lecz w reakcji na bieżącą potrzebę. Wprowadzane zmiany często nie były spójne, co jest koniecznym warunkiem uzyskania efektu synergii pomiędzy poszczególnymi elementami.

Horyzonty Polityki

Świadczenie usług zarządzania nieruchomościami w dobie pandemii COVID-19

CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest ocena wpływu pandemii COVID-19 na obsługę wybranego segmentu rynku nieruchomości oraz na koszty związane z utrzymaniem obiektów. PROBLEM i METODY BADAWCZE: Kwestionariusz ankiety z pytaniami otwartymi skierowano do wszystkich zarządców nieruchomości zrzeszonych w Instytucie Gospodarki Nieruchomościami, aby ocenić wpływ pandemii COVID-19 na wybrane aspekty rynku nieruchomości. Następnie dokonano zestawienia analitycznego polegającego na analizie danych dla określonego pytania z poszczególnych grup respondentów. PROCES WYWODU: Pandemia COVID-19 wpłynęła na koszty obsługi nieruchomości, w tym w największym stopniu w obszarze dotyczącym utrzymania czystości. Równolegle zmieniły się oczekiwania właścicieli nieruchomości, w większości na typowe, ujawniające się w okresie kryzysów gospodarczych. Zarządzający nieruchomościami musieli zatem zmierzyć się z nowymi obowiązkami, a ich wynagrodzenie z tego tytułu nie uległo zmianie. Co ważne, dla takiej sytuacji rynkowej, nie zostało ono również obniżone. Zarządcy nieruchomości w zakresie części obowiązków zaczęli działać online, a ich zespoły zaczęły pracować hybrydowo. Przedsiębiorstwa rozwinęły się technologicznie poprzez zakup bądź zintensyfikowanie wykorzystania oprogramowania i sprzętu. Wdrożono również nowe zasady organizacji pracy, zapewniając wymagane środki bezpieczeństwa. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Przeprowadzone badania potwierdzają, że pandemia COVID-19 wpłynęła na wzrost kosztów utrzymania nieruchomości. Na skutek zmieniających się oczekiwań właścicieli obiektów oraz koniecznych do wdrożenia zasad bezpieczeństwa dla zarządców nieruchomości rozpoczął się czas intensywnej pracy. Równolegle czas pandemii COVID-19 wpłynął na rozwój technologii informatycznych wykorzystywanych przez zarządzających w swojej pracy oraz na upowszechnienie pracy zdalnej, która częściowo pozostanie obecna w dalszym funkcjonowaniu firm zarządzających. WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Ten artykuł jest jednym z nielicznych, które zajęły się wpływem pandemii COVID-19 na zmiany w obszarze kosztów utrzymania nieruchomości oraz zakres i sposób realizacji zadań przez zarządców nieruchomości. Warto jednak zauważyć, że nie potwierdzono, w jakim stopniu pandemia COVID-19 miała wpływ na powyższe oraz czy zauważone zmiany będą miały charakter stały. Uzasadnia to konieczność dalszych badań.

Horyzonty Polityki

Wpływ COVID-19 na systemy ochrony zdrowia w Czechach i Polsce

CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest przedstawienie zmian w funkcjonowaniu systemów ochrony zdrowia w Polsce i w Czechach wywołanych COVID-19 oraz wskazanie na organizacyjne i finansowe wyzwania oraz skutki, którym musiały one sprostać. PROBLEM I METODY BADAWCZE: Do realizacji celu pracy wykorzystano metody badawcze opierające się na rozumowaniu indukcyjnym związane ze studiami literatury przedmiotu, raportami zdrowotnymi, kwerendą zasobów Internetu oraz dostępnych baz danych. PROCES WYWODU: Na podstawie informacji zawartych w wymienionych źródłach zrealizowano badania wtórne obejmujące pogłębioną analizę najważniejszych działań podejmowanych w badanych państwach w związku z pandemią COVID-19, zwracając szczególną uwagę na ich organizacyjne i finansowe skutki. Tłem rozważań stały się informacje dotyczące sytuacji epidemiologicznej i zdrowotnej. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Podstawowym wynikiem analizy jest ukazanie zmian zachodzących pod wpływem COVID-19 w systemach zdrowotnych badanych krajów. WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Ostateczne wnioski i rekomendacje związane są z określeniem wyzwań dla systemów zdrowotnych na następne lata, do których należą m.in. poprawa gotowości i odporności na sytuacje kryzysowe w obszarze zdrowia publicznego. Zasadniczym celem powinno być wzmocnienie kondycji finansowej systemu zdrowotnego i stworzenie strategii i mechanizmów reagowania na nieprzewidziane wyzwania zdrowotne (np. pandemie).

Horyzonty Polityki

Banki centralne na rynku obligacji korporacyjnych – analiza przypadku programów skupu aktywów przez europejskie banki centralne

CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest próba umiejscowienia skupu obligacji korporacyjnych w dotychczasowym dorobku teoretycznym bankowości centralnej oraz dokonanie analizy przypadku wybranych programów skupu obligacji korporacyjnych realizowanych w ostatnich latach przez europejskie banki centralne. PROBLEM i METODY BADAWCZE: Pierwszym działaniem służącym realizacji celu naukowego był przegląd działań europejskich banków centralnych w odpowiedzi na pandemię COVID-19. Na jej podstawie wyłonione zostały europejskie banki centralne, które zdecydowały się rozszerzyć stosowane przez siebie instrumenty polityki pieniężnej o programy skupu obligacji korporacyjnych, są to: EBC, Riksbank, Bank Anglii oraz Narodowy Bank Węgier. Ze względu na ograniczone ramy opracowania analizie porównawczej poddano działania trzech pierwszych banków centralnych. PROCES WYWODU: Pierwszym etapem badania jest przedstawienie teoretycznego dorobku dotyczącego wykorzystania programów skupu obligacji korporacyjnych przez bank centralny. Kolejnym etapem badań było przeprowadzenie studium przypadku poszczególnych programów banków stanowiących grupę badawczą oraz ich analiza porównawcza. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Programy skupu obligacji korporacyjnych stanowią jedną z polityki bilansu banku centralnego. Teoretyczne podstawy oddziaływania tego typu programów znajdują uzasadnienie w dotychczasowym dorobku naukowym bankowości centralnej. Należy zauważyć, że studium przypadku wykazało, iż pomiędzy programami skupu obligacji realizowanymi przez poszczególne banki centralne istnieją istotne różnice. WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Polityka banku centralnego oparta na bezpośredniej ingerencji w rynek długu sektora przedsiębiorstw znajduje uzasadnienie w teorii polityki pieniężnej. Jest to jednak narzędzie bardzo niekonwencjonalne i ze względu na wskazane w artykule zagrożenia z niego wynikające jego stosowanie powinno być ograniczone.

Horyzonty Polityki

Deoligarchizacja na Ukrainie. Czy istnieje szansa na naprawę ukraińskiego systemu politycznego?

CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest analiza zjawiska deoligarchizacji na Ukrainie uwzględniająca okres prezydentury Petra Poroszenki oraz Wołodymyra Zełenskiego. PROBLEM I METODY BADAWCZE: Zasadniczym problemem badawczym jest wskazanie, czy po rewolucji godności jest możliwa transformacja systemowa zmierzająca do zminimalizowania wpływów oligarchów na życie polityczne i gospodarcze na Ukrainie? W tym celu autor wykorzystuje metodę porównawczą, uwzględniającą badanie konkretnych zdarzeń i zjawisk. Ponadto wykorzystano również metodę otwartych wywiadów z ukraińskimi ekspertami, aby zwiększyć w ten sposób obiektywizm prezentowanych wyników analizy. PROCES WYWODU: Proces wywodu polega na analizie warunków, w jakich kształtował się ukraiński model demokracji oligarchicznej po 1991 roku. Drugim stopniem analizy jest porównanie sposobów walki z systemem oligarchicznym na Ukrainie podejmowanych po rewolucji godności przez Petra Poroszenkę oraz Wołodymyra Zełenskiego. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Konkluzją artykułu jest twierdzenie, iż społeczeństwo ukraińskie po rewolucji godności domagało się zminimalizowania oligarchicznych wpływów na życie polityczne i gospodarcze w państwie. Zdaniem autora Petro Poroszenko, będący „starym” graczem na ukraińskiej scenie politycznej, utrzymał istniejący układ wzajemnych korzyści na linii władza–oligarchowie. Z kolei przyjście do władzy Wołodymyra Zełenskiego, uważanego za „nowego”, antysystemowego kandydata, zapoczątkowało zmianę tego modelu i naprawę systemu demokratycznego w państwie. WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Autor dochodzi do wniosku, że realizacja planu deoligarchizacji na Ukrainie w okresie prezydentury Petra Poroszenki była przede wszystkim przejawem ukrytej wojny tego polityka z konkretnymi oligarchami. Celem tego było zbudowanie silnej własnej pozycji w państwie. Z kolei Wołodymyr Zełenski, mimo wielu zarzutów kooperacji w oligarchami, rozpoczął realizację kompleksowej walki z destrukcyjnym oligarchicznym systemem, co stanowi precedens w tym zakresie na Ukrainie. Wskutek realizacji polityki deoligarchizacyjnej w państwie ukraińskim zaczyna kształtować się nowy model relacji na linii władza–oligarchowie. Stanowi to novum, które może być wykorzystane jako punkt odniesienia dla kolejnych badań nad kwestią systemowej transformacji Ukrainy, realizowanych zarówno w Polsce, jak i innych krajach.

Horyzonty Polityki

Współzależność przemysłu 4.0 z gospodarką o obiegu zamkniętym: w poszukiwaniu wspólnego obszaru definicyjnego

CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest identyfikacja wspólnego obszaru definiowania gospodarki o obiegu zamkniętym i przemysłu 4.0. PROBLEM I METODY BADAWCZE: Zauważonym problemem badawczym jest rozmycie językowe gospodarki o obiegu zamkniętym i przemysłu 4.0 oraz braku widocznej w debacie publicznej językowej płaszczyzny wspólnej. Badanie zostało przeprowadzone na zbiorze słów kluczowych pozyskanych z baz indeksowanych czasopism naukowych (Web of Science oraz Scopus) i popularnego medium biznesowego i politycznego (Twitter) za pomocą metody indeksu podobieństwa Jaccarda według lat. PROCES WYWODU: W artykule zaprezentowano teoretyczne podłoże ba‑ dawcze, metodykę i narzędzia badawcze oraz wybrane wyniki dla analizowanych pojęć. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Wyniki wykazały, że istnieje wspólny Analiza słów kluczowych wykazała, że pomimo statystycznie niskiego wyniku ko‑ notacja słów pozostawia przestrzeń do kreacji rozwiązań wspólnych dla obu pojęć. WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Wspólna płaszczyzna semantyczna dla obu pojęć daje możliwość wprowadzenia ich do debaty publicznej, umożliwiając tym samym opracowywanie polityk krajowych łączących gospodarkę o obiegu zamkniętym (GOZ) z przemysłem 4.0, co wydaje się być słuszną odpowiedzią na potrzeby społeczne, środowiskowe i ekonomiczne związane z pandemią COVID 19. Dalsze badania powinny koncentrować się w szczególności na pogłębianiu jakościowej analizy debaty publicznej. Dostrzega się również luki badawcze w obszarach: badań relacji pomiędzy publikacjami naukowymi a Twitterem, wzorców opóźnień występowania słów kluczowych w obu zbiorach, wzajemnego wpływu trendów, analizy słów kluczowych pod względem przestrzennym i czasowym.

Horyzonty Polityki

Wpływ pandemii na sytuację studentów Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie. Wybrane zagadnienia

CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest zaprezentowanie wpływu pandemii na sytuację wybranej grupy studentów Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie. Do badań wybrano następujące obszary: edukację, uczestnictwo w rynku pracy oraz relacje i rozwój. Zaprezentowano opinie badanych studentów na temat wpływu pandemii na kluczowe obszary ich życia. Uzyskane wyniki pozwoliły na sformułowanie wniosków w tym zakresie i wskazanie obszarów, które okazały się najbardziej wrażliwe na pandemię. PROBLEM I METODY BADAWCZE: W realizacji celu pracy pomocne były opracowania dotyczące pandemii oraz wyniki badań ankietowych przeprowadzonych wśród wybranej grupy studentów Uniwersytetu Ekonomicznego w Krakowie. PROCES WYWODU: Prezentowane treści zostały podzielone na tematyczne części. Pierwsza z nich zawiera wprowadzenie do tematyki artykułu. W części drugiej zaprezentowano opinie studentów związane z wpływem pandemii na naukę, udział w rynku pracy oraz relacje i rozwój. W pracy sformułowano hipotezę badawczą, że negatywne skutki pandemii najsilniej odczuwane są przez studentów w obszarze relacji i rozwoju. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Studenci określili, w jaki sposób pandemia wpłynęła na ich życie w ciągu ostatnich dwunastu miesięcy i jak je zmieniła. Wskazali na dotkliwy spadek aktywności związany z budowaniem relacji wśród grypy rówieśniczej, jak i na niedogodności z tworzeniem relacji typu mistrz – uczeń. Mniej dotkliwe okazały się ograniczenia związane z uczestnictwem w rynku pracy oraz edukacją. WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Konieczność funkcjonowania w reżimie sanitarnym wprowadziła zmiany w kluczowych obszarach życia studentów. Pandemia pokazała ułomności zdalnego sytemu nauczania i wskazała możliwe obszary do poprawy. Stworzyła ona warunki do wdrożenia nowego systemu kształcenia, jednak po roku można stwierdzić, że nie jest on satysfak‑ cjonującą alternatywą dla zajęć prowadzonych w trybie stacjonarnym. Wymaga działań naprawczych i usprawniających. Pandemia nie wpłynęła negatywnie na uczestnictwo badanych studentów w rynku pracy, którzy aktywnie w nim uczestniczyli. Zdalny sposób nauki i komunikacji nie sprzyjał nawiązywaniu relacji oraz rozwijaniu zainteresowań. Ten obszar w opiniach badanych studentów najbardziej ucierpiał w wyniku pandemii. Potwierdzają to również inne badania.

Horyzonty Polityki

Kilka propozycji do kwerendy nad dyskursem politycznym wokół problemów edukacji we współczesnej Polsce

CEL NAUKOWY: Naczelnym celem niniejszego artykułu jest wprowadzenie do badań nad dyskursem politycznym wokół problemów edukacji we współczesnej Polsce. PROBLEM I METODY BADAWCZE: Głównym problemem badawczym będzie próba odpowiedzi na pytanie, jakie koncepcje edukacji są formułowane w trakcie dyskursu politycznego oraz w jakich wzajemnych relacjach pozostają? Dla prawidłowego przeprowadzenia badań zostanie zastosowana metoda badawcza, jaką jest analiza porównawcza oraz analiza dyskursu. PROCES WYWODU: W pierwszej części opracowania zostaną ukazane przesłanki do podjęcia kwerendy nad dyskursem politycznym wokół problemów edukacji we współczesnej Polsce, by w dalszej części przedstawić planowany przebieg badań wraz z podstawami teoretycznymi i dotychczasowym stanem wiedzy na wybrany temat. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Z dotychczasowej analizy naukowej jasno wynika, że na temat języka współczesnej polityki opublikowano dotychczas niewiele prac. Badany temat, jak dotąd, nie został poddany rzetelnej naukowej refleksji, choć jest bardzo ważny z punktu widzenia rywalizacji na polskiej scenie politycznej. WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Niniejszy artykuł jest przyczynkiem do podjęcia pogłębionych badań nad analizą dyskursu w kontekście problemów edukacji we współczesnej Polsce. Materiału do badań dostarcza nieustający cykl zdarzeń na arenie politycznej, której wnikliwa obserwacja i analiza zachowań uczestników dyskursu stanie się źródłem inspiracji badawczych zarówno w obszarze zainteresowań językoznawczych, jak i politologicznych.

Horyzonty Polityki

KIlka uwag o aktualności etyki Sokratejskiej w dobie procesów globalizacji

CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest rozważenie możliwej aktualności projektu etyki Sokratejskiej w trwających dyskusjach na temat problemów i zagrożeń związanych z procesami globalizacyjnymi. PROBLEM i METODY BADAWCZE: Wykazanie współmierności myśli Sokratesa z wyzwaniami globalizacji, które w znacznej mierze wydają się wykraczać poza zakres tematyki poruszanej przez Ateńczyka, jest problematyczne. Kompleksowa metoda badawcza będzie zatem łączyć aspekt: historyczno-filozoficznej analizy zachowanych przekazów na temat życia Sokratesa i jego działalności oraz analizy kontekstowej, pokazującej historyczno-kulturowe tło myśli Ateńczyka. PROCES WYWODU: Przedstawiony zostanie zarys negatywnego aspektu Sokratejskiej metody dialektycznej, jak również historyczny oraz kulturowy kontekst filozofii mędrca. Aporetyczny i elenktyczny sens jego metody można uznać za trzecią drogę etyki, pozwalającą uniknąć dwóch skrajności stanowiących zagrożenie nie tylko dla czasów Grecji starożytnej, lecz również dla epoki współczesnej. Pierwsza to bezkrytyczna wiara w tradycję, prowadząca do absolutyzacji własnych wartości i uznania, że powinny być one narzucane innym, druga – relatywizm przeczący wszelkiemu możliwemu uniwersalizmowi w moralności. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Krytyczny projekt filozofii Sokratesa miał stanowić remedium na problemy etyczne, które można uznać za niezależne od zmiennych warunków historycznych. Negatywny wymiar metody Sokratejskiej stanowi jednak znaczną przeszkodę dla możliwości aplikacji tego typu dyskusji filozoficznej w warunkach współczesnego świata, w którym fundamentalne różnice kulturowe odgrywają znaczącą rolę. WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Wymagane są dalsze badania nad aplikacyjnym potencjałem etyki Sokratesa w kontekście problemów globalizacji. Przewodnim tematem przyszłych analiz na ten temat powinien być antropologiczny, a przede wszystkim pedagogiczny sens filozofii Sokratesa.

Horyzonty Polityki

Postrzegany wpływ COVID-19 i związanych z nim ograniczeń dla młodych ludzi w Polsce

CEL NAUKOWY: Celem naukowym niniejszego artykułu jest zbadanie postrzeganego wpływu COVID-19 i związanych z nim ograniczeń wśród młodych ludzi w Polsce. Analiza koncentruje się na zbadaniu opinii i oczekiwań ludzi młodych dotyczących wprowadzonych obostrzeń oraz ich wpływu na swobody obywatelskie poprzez zbadanie tempa, celowości oraz metod ich komunikowania przez ustawodawcę. PROBLEM I METODY BADAWCZE: Głównym problemem badawczym jest określenie, w jaki sposób wprowadzane obostrzenia związane z COVID-19 oddziałują na młodych ludzi w Polsce. W tym celu – wykorzystując metodę sondażu diagnostycznego i autorski kwestionariusz ankiety – przeprowadzono badania w grupie 308 respondentów. PROCES WYWODU: Wywód składa się z trzech części. W pierwszej z nich przeprowadzono analizę aktów prawnych, które zostały wydane w Polsce celem przeciwdziałania rozprzestrzeniania się COVID-19. Następnie opisana została metodyka badań, cel główny i cele szczegółowe, przedstawiono także charakterystykę badanych respondentów. W ostatniej części zaprezentowane zostały wyniki badań ankietowych. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Wyniki analizy dowiodły, że młodzi ludzie generalnie negatywnie oceniają zasadność i tempo wprowadzania obostrzeń dotyczących przeciwdziałania COVID-19. Ocena wprowadzanych ograniczeń pod kątem wpływu na swobody obywatelskie różniła się w przypadku płci respondenta. Mężczyźni za najbardziej utrudniający zakaz wskazywali ograniczenie działalności lokali gastronomicznych, z kolei kobiety uważały zakaz zgromadzeń za obostrzenie najbardziej ograniczające ich swobody obywatelskie. WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Pandemia COVID-19 wpłynęła na wiele obszarów ludzkiego życia. W Polsce w związku z ogłoszonym 12 marca 2020 roku stanem zagrożenia epidemicznego (a od 20 marca stanem epidemii) wprowadzono szereg obostrzeń i zakazów, które zawiesiły lub czasowo ograniczyły funkcjonowanie wielu przedsiębiorstw, miejsc kultury i rozrywki. Wnioski, jakie płyną z niniejszej pracy są następujące. Ankietowani uznali, iż wprowadzane przez rząd obostrzenia nie były wprowadzane z odpowiednim wyprzedzeniem czasowym, a sposób wyjaśniania ich zasadności był niewystarczający. Przeprowadzone badania wpisują się w aktualny i waż‑ ny społecznie temat obostrzeń związanych z pandemią oraz stanowić mogą implikację do dalszych badań w tym zakresie, np. poprzez dokonanie analizy postrzegania obostrzeń w związku z rozprzestrzenianiem się COVID-19 przez inne grupy wiekowe. Z pracy tej płyną pewne rekomendacje, które podkreślają konieczność wprowadzania zmian w porządku prawnym, z możliwie jak najdłuższym wyprzedzeniem czasowym.

Horyzonty Polityki

Globalne procesy erozji demokracji w perspektywie czynników politycznych, społecznych i medialnych

CEL NAUKOWY: Próba przedstawienia problemu erozji demokracji w perspektywie czynników politycznych, społecznych i medialnych oraz weryfikacja ich zasięgu globalnego na przykładzie ruchów populistycznych w Polsce i na Węgrzech. PROBLEM I METODY BADAWCZE: Problemem badawczym jest proces autokratyzacji w kontekście rosnącego zainteresowania ruchami populistycznymi w wielu państwach na całym świecie. Dla zweryfikowania celu posłużono się redukcjonistyczną metodą analizy i konstrukcji logicznej, w której zbadano występowanie pojawiających się w literaturze aspektów pod kątem ich występowania w obu krajach. PROCES WYWODU: Zreferowano bieżącą sytuację polityczną na świecie. Następnie wyeksplifikowano trzy kluczowe czynniki destabilizujące demokracje na świecie: polityczne, społeczne i medialne, by ostatecznie opisać, jak w połączeniu wpływają one na globalne procesy erozji demokracji. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Wykazano, że czynniki te mają charakter globalny oraz wskazano na ich sprzężenie i wynikowość, służące w konsekwencji pogłębieniu polaryzacji poprzez wspieranie poglądów populistycznych, co może być przyczyną poważnych skutków politycznych i zmniejszenia poparcia dla demokracji w przyszłości. WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Opisywane czynniki i zależności między nimi powinny prowadzić do głębszej refleksji aktantów oraz obserwatorów polityki względem skutków komunikatów medialnych w dłuższej perspektywie czasowej.

Horyzonty Polityki

Czy e-demokracja i rozwiązania znane ze świata biznesu są właściwymi kierunkami zmian politycznych w Polsce?

CEL NAUKOWY: Celem artykułu jest przedstawienie wybranych problemów systemu demokratycznego w Polsce oraz zaproponowanie kierunków rozwoju, poprawiających jego działanie. PROBLEM i METODY BADAWCZE: Problem badawczy dotyczył sprawdzenia czy wdrożenie założeń nowoczesnych koncepcji organizacyjnych i rozwiązań teleinformatycznych może przyczynić się do sprawniejszego sprawowania demokratycznej władzy, a także podwyższenia jej jakości? Podstawową metodą była zarówno analiza badań opinii publicznej o różnych aspektach polskiego systemu demokracji, jak i przegląd literatury przedmiotu dotyczącej koncepcji i teorii naukowych, związanych z badaniem systemów demokratycznych. PROCES WYWODU: W pierwszej części przedstawiono wyniki badań opinii publicznej o demokracji i jej poszczególnych obszarach działania. W drugiej części zaprezentowano koncepcje i teorie naukowe, związane z badaniem systemów demokratycznych i jego mechanizmów. Trzecia część przedstawia wybrane problemy demokracji w Polsce i propozycje ich zmian, opierających się na założeniach koncepcji i teorii omówionych w drugiej części artykułu. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Kryzys zaufania do obecnego modelu demokracji wynika z niedopasowania jej formy do wyzwań rozwojowych. Wdrożenie zarówno koncepcji e-demokracji proponowanej przez Parlament Europejski, jak i rozwiązań organizacyjnych opierających się na założeniach koncepcji i teorii naukowych, związanych z badaniem systemów demokratycznych, powinno przyczynić się do zwiększenia sprawności działania demokracji. WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Pomimo ogromnej liczby publikacji w literaturze przedmiotu oraz prasie poświęconej demokracji, to przeważnie skupiano się albo na ocenie obecnego stanu systemu lub jego elementów, albo teoriach naukowych związanych z danym obszarem demokracji. Sporadycznie wskazywano ad hoc propozycje zmian, jednak i w tym przypadku miały one przeważnie charakter bieżącego reagowania na negatywne zjawiska, bez głębszego spojrzenia na cały system demokracji. W niniejszym artykule przezwyciężono powyższe ograniczenia poprzez połączenie oceny obecnego postrzegania demokracji z teorią naukową, które jednocześnie stanowią podstawy propozycji rozwiązań systemowych mających poprawić sprawność działania demokracji.

Horyzonty Polityki

Rozum, wartości, polis w świecie nowożytnej nicości

CEL NAUKOWY: Przedstawienie podstawowego problemu kultury i cywilizacji europejskiej. Jest to kwestia odpowiedzi na pytanie o relację: polis a świat wartości. PROBLEM I METODY BADAWCZE: Świat współczesny, określany mianem czasu postnowożytnego, stwarza wrażenie totalnego chaosu. Jest to, w istocie, chaos w sferze zasad współżycia ludzi między sobą, w sferze wartości. Tu zaś zderzają się dwie – jak wolno sądzić – nie tożsame orientacje myślenia, mające wielowiekową tradycję. Jedna, to stanowisko metafizycznego realizmu; u podstaw drugiej tkwi myślenie ukształtowane w głównej mierze u progu czasów nowożytnych – jest to cogito. W artykule przedstawiono dylematy, jakie wiążą się z tą sytuacją kultury. PROCES WYWODU: Jeżeli chce się sięgnąć do istoty tej problematyki, trzeba ją ująć w kontekście historii idei. Podstawy „ducha” Europy stworzył Sokrates. Jego stanowisko znalazło wyraz w filozofii Platona i Arystotelesa. Świat wartości istnieje obiektywnie. U progu czasów nowożytnych wraz z wystąpieniem Kartezjusza punktem wyjścia w myśleniu o zasadach życia zbiorowego jest Ja. To stanowisko znajdzie rozwinięcie w myśli Th. Hobbesa i J. Locke´a. I to jest myśl liberalna. Jest Ja i rynek. To stanowisko zostanie poddane krytyce przez J.J. Rousseau i I. Kanta. Opozycja wobec doktryny liberalizmu stworzy także przesłanki do myślenia w kategoriach totalitaryzmu (K. Marks). WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Współczesna refleksja nad światem wartości w sferze polis to, w rzeczy samej, powrót do myśli Locke´a; zdrowo‑ rozsądkowej apologii liberalizmu. WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Zaprezentowane w artykule stanowisko wskazuje, iż w dyskusjach nad chaosem aksjologicznym współczesnej kultury istnieje konieczność ujęcia tej problematyki na tle szerokiego spectrum idei. Idzie tu przede wszystkim o świadomość tego, iż „przełom” nowożytny, jak i „duch” Oświecenia, inicjując myślenie w kategoriach autonomicznej i suwerennej jednostki, choć odegrały istotną rolę w postępie naukowym, jednocześnie stworzyły przesłanki, prowadzące do pozostawienia jednostki samej sobie; utkwienia w świecie nicości.

Horyzonty Polityki

Kompetencje przyszłości członków zespołów wirtualnych

CEL NAUKOWY: Podstawowym celem niniejszego artykułu była identyfikacja i analiza kompetencji przyszłości w kontekście członków zespołów wirtualnych. PROBLEM I METODY BADAWCZE: Do zidentyfikowania kompetencji 4.0 pracowników zespołów wirtualnych posłużono się metodą desk research opartą na analizie dostępnych danych źródłowych. Praca ma charakter teoretycznej analizy, która pozwoli na określenie kompetencji, jakie będą kluczowe w skutecznym zespole wirtualnym. PROCES WYWODU: Artykuł składa się z trzech części. W pierwszej scharakteryzowany zostaje fenomen zespołu wirtualnego, a w drugiej i trzeciej części, na podstawie charakterystyki kompetencji pracowników przyszłości w zespołach wirtualnych i ich analizy, wskazano czynniki tworzenia skutecznych zespołów. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Zasadniczym wnioskiem płynącym z przedstawionej analizy jest to, że pracownik tworzący zespół wirtualny powinien odznaczać się nie tylko kompetencjami zawodowymi, lecz również kompetencjami „miękkimi”, które wchodzą w skład kompetencji kluczowych w przyszłości. Podstawowym czynnikiem skuteczności zespołów wirtualnych jest wspólny cel, którego realizacja możliwa jest dzięki zdeterminowanym pracownikom o określonym profilu kompetencyjnym. WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: W tekście przedstawiono kompetencje przyszłości kluczowe dla pracowników zespołów wirtualnych. Ich analiza pozwoliła na wskazanie czynników warunkujących tworzenie skutecznych zespołów. Artykuł może być pomocny w refleksji nad modelem kompetencyjnym pracownika przyszłości. W celu wnikliwego poznania niniejszej problematyki należy podjąć pogłębione badania. 

Horyzonty Polityki

Milo Djukanović – droga na szczyt

CEL NAUKOWY: Niniejszy artykuł, opisujący lata młodości i dojście do władzy kluczowego polityka czarnogórskiego – Milo Djukanovića, jest pierwszym z cyklu, który ma za cel prześledzenie wpływu różnych czynników zewnętrznych na jego polityczne decyzje i podejmowane działania. PROBLEM I METODY BADAWCZE: Lata młodości i środowisko, w jakim dorastał polityk, wywarły ogromny wpływ na przyjęty przez niego kierunek. Ukształtowały jego polityczną świadomość. Wychowywany pod okiem ojca – sędziego i członka Sojuszu Komunistów Czarnogóry – zainteresowanie polityką przejawiał od najmłodszych lat. Szybko piął się po szczeblach kariery, nabywając obycia i pewności siebie. Zapał, trafne spostrzeżenia, celne wypowiedzi sprawiły, że został zauważony przez Slobodana Miloševića. Lekcja życia, jaką zdobył u boku jugosłowiańskiego i serbskiego przywódcy politycznego, otworzyła mu drzwi do kariery. W artykule postawione zostały pytania o fenomen Djukanovića. W czym tkwi mistrzostwo jego taktyki politycznej? Co sprawia, że nie ma sobie równych? PROCES WYWODU: Śledząc losy i karierę polityczną Milo Djukanovića trudno nie zwrócić uwagi na postawę polityka. Fakt, że miał on silne oparcie w rodzinie, dorastał w otoczeniu o poglądach rewolucyjnych, umiał marzyć, dał mu siłę, aby walczyć o niepodległość Czarnogóry. Człowiek z charyzmą, kulturą osobistą, szczery i otwarty. Dżentelmen i buntownik nie bojący się mówić, co myśli. Od trzech dekad najpopularniejszy polityk Czarnogóry. Kochany przez tłumy, ale i przez nie nienawidzony. Oskarżany o korupcję, powiązania ze światem przestępczym, mistrz taktyki politycznej, ale i jej cichy zakładnik. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Milo Djukanović nie ma sobie równych. Jego zawrotna kariera oraz popularność wyniosły go na szczyt polityki, umożliwiając nawiązanie licznych znajomości i wciągając w układy z najbardziej prominentnymi osobistościami. WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: W małym państwie, jakim jest Czarnogóra, cienka jest linia oddzielająca to, co przyzwoite i dozwolone, od tego, co niepoprawne politycznie i nielegalne. W swej karierze Djukanović nieraz balansował między tym, co poprawne politycznie, a niedozwolone prawem i niemoralne.

Horyzonty Polityki

Wymiar resocjalizacyjny systemu dozoru elektronicznego jako alternatywy dla kary pozbawienia wolności

CEL NAUKOWY: Artykuł ma na celu dogłębną analizę systemu dozoru elektronicznego oraz jego aspektów resocjalizacyjnych jako alternatywy dla izolacyjnego modelu wykonywania kary pozbawienia wolności. PROBLEM I METODY BADAWCZE: Autor, analizując teksty źródłowe oraz wykorzystując dane statystyczne, ukazuje resocjalizacyjne możliwości systemu dozoru elektronicznego, a także skutki wynikające z zastosowania tego systemu jako nieizolacyjnego modelu odbywania kary pozbawienia wolności. PROCES WYWODU: Autor po omówieniu rysu historycznego instytucji dozoru elektronicznego, analizie przesłanek koniecznych do spełnienia, aby możliwe było orzeczenie odbywania kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego oraz jego struktury, skupia się na omówieniu jego głównych aspektów resocjalizacyjnych. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Autor zwrócił uwagę na korzyści oraz funkcje resocjalizacyjne nieizolacyjnego modelu odbywania kary pozbawienia wolności. Dzięki danym statystycznym ukazane zostały praktyczne szczegóły funkcjonowania systemu dozoru elektronicznego w Polsce oraz fakt jego coraz powszechniejszego zastosowania. WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Przeprowadzenie do głębnej analizy tekstów źródłowych pozwoliło na jednoznaczne potwierdzenie tezy, że system dozoru elektronicznego odgrywa bardzo istotną rolę w procesie resocjalizacyjnym skazanych. Ponadto dane statystyczne wykazują zdecydowanie korzystny wpływ systemu dozoru elektronicznego na finanse Skarbu Państwa, w związku z czym coraz szerszy zakres stosowania tego modelu wykonania kary pozbawienia wolności wydaje się w pełni uzasadniony.

Horyzonty Polityki

Od projektu ideowego do pragmatycznej polityki: Chrześcijańska demokracja we Włoszech w początkach zimnej wojny 1943-1948

CEL NAUKOWY: Celem tekstu jest porównanie konkurencyjnych propozycji rozwoju włoskiej partii chrześcijańsko-demokratycznej (Democrazia Cristiana, DC) w pierwszych latach po II wojnie światowej. PROBLEM I METODY BADAWCZE: Włoska partia chrześcijańsko‑demokratyczna powstała w 1942 r. jako połączenie różnych nurtów katolicyzmu politycznego we Włoszech. Wspólnym mianownikiem grup wywodzących się z: przedwojennej partii chadeckiej, środowisk studenckich oraz antyfaszystowskich grup intelektualistów była chęć przezwyciężenia dziedzictwa faszyzmu oraz budowa we Włoszech demokracji na chrześcijańskich fundamentach. Między 1943 a 1948 r. DC przeszła ewolucję od partii kadrowej o wyraźnym profilu ideologicznym do partii masowej o luźno zdefiniowanych zasadach ideowych. Zastosowanie rekonstrukcji historycznej kolejnych faz ścierania się konkurencyjnych wizji partii pozwala wskazać etapy i stanowiska w tym sporze. PROCES WYWODU: Tekst otwiera przywołanie okoliczności rozwiązania partii chrześcijańsko demokratycznej we Włoszech w 1926 r. oraz rekonstrukcja procesu konsolidacji środowisk chadeckich w okresie II wojny światowej. Następnie w centrum zainteresowania stawia się dorobek programowy kół katolickich w okresie wojny. W czwartej części tekstu przedstawiono spory, które lider DC Alcide De Gasperi toczył z jednej strony z Giuseppe Dossettim, z drugiej strony z konserwatywną częścią hierarchii kościelnej. Stawką tych sporów był kierunek polityczny partii – De Gasperi optował za kierunkiem centrowym, Dossetti za sojuszem z „partiami ludowymi” – socjalistami oraz, nie bezwarunkowo, komunistami; hierarchia kościelna dążyła do utworzenia bloku konserwatywno-katolickiego. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Prowadzona rekonstrukcja pozwoliła wskazać, że za sukces polityki De Gasperiego, który utrzymał jedność i niezależność partii od hierarchii kościelnej, trzeba było zapłacić rozluźnieniem spójności ideowej. W zimną wojnę DC wchodziła jako federacja różnych środowisk i grup interesów trzymanych razem chęcią utrzymania władzy. WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: We wnioskach wskazano na konieczność podjęcia kwestii przemian kultury politycznej katolików w początkach okresu zimnowojennego, tak by móc lepiej zrozumieć różnice między chadecją okresu międzywojennego, nadziejami chadeków z okresu wojny oraz powojennym okresem. Jest to szczególnie istotne dla zrozumienia procesu sekularyzacji chrześcijańskiej demokracji w okresie po 1945 r.

Horyzonty Polityki

Determinanty współczesnej polityki etnicznej III Rzeczpospolitej Polskiej

CEL NAUKOWY: Głównym celem artykułu jest przybliżenie czytelnikowi głównych czynników determinujących kształt współczesnej polityki etnicznej III RP. PROBLEMY I METODY BADAWCZE: W badaniach wykorzystano paradygmat badawczy polityki etnicznej sformułowany przez Henryka Chałupczaka. PROCES WYWODU: Tekst składa się z ośmiu części, odpowiadających poszczególnym determinantom: ustrojowym, ideologicznym, politycznym, geopolitycznym, prawnym, demograficznym, geograficznym oraz historycznym. WYNIKI ANALIZY NAUKOWEJ: Wpływ na współczesną politykę etniczną w Polsce miał każdy z ośmiu wyróżnionych przez Chałupczaka determinantów: ustrojowych, ideologicznych, politycznych, geopolitycznych, prawnych, demograficznych, geograficznych oraz historycznych. Najważniejszymi spośród nich były te o charakterze prawnym. WNIOSKI, INNOWACJE, REKOMENDACJE: Polityka etniczna państwa polskiego jest podatna na oddziaływanie, ze szczególnym uwzględnieniem zmian prawnych.

Horyzonty Polityki

Badanie efektu pamięci kształtu PLA drukowanego 3D

Polimery z pamięcią kształtu to materiały inteligentne, które powracają do kształtu pierwotnego pod wpływam bodźca fizycznego. W ostatnich latach zaczęto stosować nazwę druku 4D, który obejmuje drukowanie trójwymiarowych modeli, które po czasie przyjmują inną formę. Próbki do badań z polilaktydu (PLA) z pamięcią kształtu wydrukowano na drukarce pracującej w technologii FDM. Połowę próbek zanurzono do roztworu PBS. Przeprowadzono test pamięci kształtu. Przeanalizowano otrzymane wyniki pod kątem tego jak ekspozycja na roztwór soli fizjologicznej wpływa na właściwości PLA z pamięcią kształtu.

Eunomia – Rozwój Zrównoważony – Sustainable Development

Wytrzymałościowa analiza multikątowej prowadnicy stosowanej w chirurgii kostnej za pomocą analizy MES

W pracy przeprowadzono analizę wytrzymałościową nowej postaci konstrukcyjnej multikątowej prowadnicy umożliwiającej wykonanie otworu pod zadanym kątem (j = ± 15°). Obliczenia przeprowadzono w celu wytypowania najkorzystniejszego wariantu materiałowego, z którego prowadnica powinna zostać wykonana. Weryfikację geometrii oraz dobór materiału narzędzia przeprowadzono na podstawie wyników uzyskanych za pomocą MES. Do wykonania poszczególnych elementów prowadnicy zaproponowano zarówno materiały polimerowe (PET, PP, PTFE) jak i metalowe (TiAlV, CrNiCo).

Eunomia – Rozwój Zrównoważony – Sustainable Development

Z dziejów Ludowego Klubu Sportowego Dąb Brzeźnica – pierwszego na Śląsku Opolskim klubu wiejskiego w zapasach w stylu wolnym 1953-1975

Opisując dzieje tego pierwszego klubu zapaśniczego na Śląsku Opolskim, autor na początku przedstawił sport w środowisku wiejskim na ziemi opolskiej po zakończeniu II wojny światowej. Okres ten był niezwykle trudnym, wynikającym między innymi z odziedziczonej traumy po działaniach wojennych, jak również niepewności jutra tych ziem, które po 1945 r. znalazły się pod administracją polską. Od samego początku młodzież wiejska garnęła się do uprawiania sportu. Powojenny wyż demograficzny, wielki zapał lokalnych działaczy, jak również ochota i ciekawość samej młodzieży spowodowały, że ten projekt, mający na celu uczestnictwo we wszelkiego rodzaju formach aktywności fizycznej, udało się zrealizować. W Brzeźnicy natomiast dyscypliną wiodącą stały się zapasy. Klub od samego początku, dzięki konsekwencji w działaniu, systematycznie się rozwijał. Warto podkreślić, że przez cały okres działalności sprawą niezwykle ważną dla klubu było szkolenie dzieci i młodzieży. Należy przypomnieć, że przez cztery lata funkcjonowania, a było to w latach 1971-1975, będąc jeszcze w starych granicach administracyjnych województwa opolskiego, klub otrzymywał znaczące wsparcie finansowe od lokalnego sponsora, którym było Państwowe Gospodarstwo Rolne w Kietrzu.

Eunomia – Rozwój Zrównoważony – Sustainable Development

Zbrodnia i kara – rozważania wokół „Krótkiego filmu o zabijaniu” Krzysztofa Kieślowskiego

Krótki film o zabijaniu Krzysztofa Kieślowskiego opowiada historię młodego człowieka skazanego, za dokonanie brutalnego morderstwa, na karę śmierci. Zarówno morderstwo, jak i wykonanie kary śmierci zostały przedstawione z dużym realizmem. Film jest głosem reżysera przeciwko pozbawianiu życia kogokolwiek, także w ramach zinstytucjonalizowanych mechanizmów. Dzieło, powstałe w końcu lat osiemdziesiątych, w momencie wyraźnego rozkładu totalitarnego systemu komunistycznego, spotkało się z uznaniem zachodnich krytyków filmowych. W artykule omówiono fabułę filmu, scharakteryzowano bohaterów, zaprezentowano informacje o karze śmierci w kodeksach karnych z okresu międzywojennego oraz Polski Ludowej, karze śmierci w Polsce przełomu lat osiemdziesiątych i dziewięćdziesiątych, a także poglądy na karę główną w judeochrześcijańskim kręgu kulturowym.

Eunomia – Rozwój Zrównoważony – Sustainable Development

Analiza udziału kobiet w polityce na podstawie badania ankietowego

Celem artykułu jest przedstawienie poglądów dotyczących udziału kobiet w polityce. Ponad sto lat temu w Polsce kobiety zaczęły korzystać z biernych i czynnych praw wyborczych. Mimo iż nadal widoczne są różne poglądy na ten temat. Polityka jest obszarem, w którym nastąpił największy wzrost udziału kobiet w ciągu ostatnich 10 lat, jest to także przestrzeń, w której dysproporcja pomiędzy płciami pozostaje największa. Analizie poddano przeprowadzoną przez nas ankietę.

Eunomia – Rozwój Zrównoważony – Sustainable Development

Charakterystyka eksperymentu myślowego

Demokratyczne państwo to ideał realizowany od lat z różnym skutkiem w wielu krajach i jeżeli jest tylko to możliwe powinien być on nadal kultywowany przez każde społeczeństwo. Lecz sama idea państwa demokratycznego nie wystarczy, ponieważ większość w stosunku do mniejszości może być: okrutna, sroga i bezwzględna. Demokratyczny rząd może w imię szczytnych celów sprowadzić wielu nieszczęść na mniejszości. Dostrzegamy na każdym kroku: zapomnianych, wyizolowanych, wykluczonych i pozbawionych praw ludzi często związanych z opozycją lub tymi, którzy utracili władzę na przykład na skutek zakończenia kadencji. Należy jednak zauważyć, że wielu przypadkach mniejszość, dzięki mechanizmom demokracji, może rosnąć w siłę i wprowadzić swoje rządy i usunąć w cień pryncypia większości. Eksperyment myślowy w rozumieniu autorów tekstu ma za zadanie uwypuklić istotę demokracji w kontekście: informacji, prawdy i symbolu. Z tego powodu można go uznać za metodę badawczą przydatną w sytuacjach, w których możliwe jest zastosowanie własnej interpretacji zdarzeń, z pominięciem indukcji i dedukcji. Ta forma badań ma za zadanie tworzyć przesłanki do postrzegania problemów w kategoriach niebranych do tej pory pod uwagę. Odrzucając schematyczne metody rozwiązywania problemów, ze względu to, że nie przyniosłyby one pokładanych w nich oczekiwań przez osoby spoza świata nauki – autorzy opracowali innowacyjną przystępną formę wieloaspektowej percepcji, przekształcania i wyjaśniania zagadnień pojawiających się w społeczeństwie. Publikując jej zasady, chcą zachęcić do stosowania eksperymentu myślowego: studentów, menadżerów czy polityków, od których zależy przyszłość nas wszystkich a przede wszystkim społeczeństwa obywatelskiego.

Eunomia – Rozwój Zrównoważony – Sustainable Development

Thomas Paine, pierwszy abolicjonista Ameryki

Od ponad dwustu lat prawa i wolności człowieka tworzą fundament egzystencji ludzkiej. W 2001 roku opinia międzynarodowa uznała handel niewolnikami za zbrodnię przeciwko ludzkości. Przez cały 2007 rok Wielka Brytania obchodziła dwusetną rocznicę zniesienia handlu niewolnikami. W dniu 25 marca 2008 roku Organizacja Narodów Zjednoczonych obchodziła pierwsze doroczne obchody Międzynarodowego Dnia Pamięci Ofiar Niewolnictwa i Transatlantyckiego Handlu Niewolnikami. W tym samym roku przypadała dwusetna rocznica oficjalnego zakończenia międzynarodowego handlu niewolnikami. W dniu 3 marca 1807 roku prezydent Thomas Jefferson podpisał ustawę zatwierdzoną przez Kongres, która zakazywała importu niewolników na terytorium podlegającej jurysdykcji Stanów Zjednoczonych. Handel niewolnikami oraz zjawisko niewolnictwa na terenie kolonii brytyjskich w Ameryce Północnej zwróciły uwagę wybitnego publicysty politycznego, Thomasa Paine`a. Thomas Paine był przywódcą duchowym rewolucji amerykańskiej i francuskiej, bojownikiem o prawo do wolności, zaciekłym wrogiem absolutyzmu, a przede wszystkim orędownikiem walki o prawa człowieka. Artykuł ma na celu przedstawienie działalności publicystycznej i politycznej Paine`a w walce z niesprawiedliwością społeczną, jaką było zagadnienie niewolnictwa w koloniach brytyjskich w Ameryce. Jego zaangażowanie w życie społeczne i polityczne w tworzącym się nowym państwie na mapie świata – Stanach Zjednoczonych Ameryki – szeroko opisywane na łamach prasy, przyczyniło się w istotny sposób do podjęcia działań zmierzających do zniesienia niewolnictwa. Thomas Paine z uwagi na zasługi w walce o zniesienie niewolnictwa został okrzyknięty przez potomnych pierwszym abolicjonistą Ameryki.

Eunomia – Rozwój Zrównoważony – Sustainable Development

Realizacja zadań publicznych gminy w ramach partnerstwa publicznoprywatnego. Przyczynek do dyskusji

Celem artykułu jest przedstawienie problematyki realizacji zadań publicznych gminy w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego. Transformacja ustrojowa nasiliła procesy prywatyzacyjne także w gospodarce samorządu terytorialnego. Instytucja partnerstwa publiczno-prywatnego ma niewątpliwie pozytywny wpływ na rozwój lokalny jak i regionalny.

Eunomia – Rozwój Zrównoważony – Sustainable Development

Minimalne wynagrodzenie za pracę a koszty życia jako przejaw zrównoważonego rozwoju

Wynagrodzenie za pracę stanowi nieodzowny element życia każdego pracownika. Służy do zaspokajania podstawowych potrzeb bytowych. Natomiast jego wysokość wyznacza trend dla poprawy jakości życia oraz ilości zakupionych towarów i usług. Omówiono zależność pomiędzy kwotą minimalnego wynagrodzenia, a kosztami życia, na przykładzie Polski oraz krajów europejskich. Przeanalizowano uwarunkowania prawne oraz dane statystyczne wraz z propozycją zmian odnośnie do ustalania minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Eunomia – Rozwój Zrównoważony – Sustainable Development

Wyzwania dla zrównoważonego rozwoju przemysłu stalowego na świecie

Artykuł prezentuje pojęcie, cele, kierunki oraz wyzwania dla zrównoważonego rozwoju w przemyśle stalowym. Wdrożenie zmian w kierunku zrównoważonego rozwoju pomoże wpłynąć na ochronę środowiska naturalnego oraz ograniczyć zmiany klimatyczne i degradację środowiska zapewniając przyszłym pokoleniom zasoby oraz możliwość dalszego rozwoju cywilizacyjnego. Niemniej przemysł stalowy jako jeden z filarów rozwoju gospodarczego jest szczególnie narażony na różnego rodzaju regulacje dotyczące produkcji. Głównymi wyzwaniami dla omawianej gałęzi przemysłu są: ograniczenie zużycia energii w procesie produkcyjnym oraz wprowadzanie regulacji dotyczących zrównoważonego rozwoju na poziomie globalnym, aby zapewnić konkurencyjność dla producentów w różnych miejscach na świecie.

Eunomia – Rozwój Zrównoważony – Sustainable Development

Agresja w szkole – częstotliwość, dotkliwość, wykrywalność, motywy sprawców

Artykuł prezentuje wyniki prowadzonych w lutym 2020 roku badań ankietowych poświęconych agresji rówieśniczej. Badania przeprowadzono na grupie uczniów i nauczycieli dwóch szkół podstawowych i liceum ogólnokształcącego. Najpowszechniejszymi rodzajami agresji okazała się agresja relacyjna, werbalna i psychiczna. Niemal połowa uczniów badanych szkół podstawowych doświadczała agresji czasami i często oraz określała ją jako przykrą i nie do zniesienia, jedna piąta była dręczona. Dziewczęta uważały agresję za bardziej dotkliwą niż chłopcy. Chłopcy częściej padali ofiarami agresji werbalnej i psychicznej, a dziewczęta relacyjnej. Prawie połowa sprawców nie potrafiła, bądź nie chciała, wyjaśnić przyczyn swojego zachowania. Ponad jedna czwarta była agresywna w reakcji na zachowanie rówieśnika, próbując mu odpłacić. Dziewczęta częściej niż chłopcy tłumaczyły się odczuwanymi emocjami, a chłopcy żartami i zabawą. Głównym źródłem wiedzy nauczycieli na temat wrogich zachowań wśród uczniów były informacje dostarczane bezpośrednio przez dzieci i ich rodziców. Nauczyciele nie dostrzegli w swoich klasach przejawów agresji materialnej, fizycznej i intymnej.

Eunomia – Rozwój Zrównoważony – Sustainable Development

Migracje – emigracje a imigracje

Migracje to jedno z najważniejszych zjawisk kształtujących współczesny świat. Stały się w zglobalizowanym świecie XXI wieku powszechnym zjawiskiem. Nigdy wcześniej nie były tak intensywne. W ostatnich latach również Polacy częściej przeprowadzają się do innej miejscowości czy nawet za granicę. Z drugiej strony, wraz ze wzrostem poziomu życia w naszym kraju, do Polski przyjeżdża coraz więcej obcokrajowców. W niniejszym artykule podejmiemy próbę ukazania, jak migracje zmieniają świat, jakie skutki ze sobą niosą, ale i przed jakimi wyzwaniami stoimy my jako społeczeństwo i świat jako całość w związku z tak dużymi migracjami i przepływem ludności.

Eunomia – Rozwój Zrównoważony – Sustainable Development

Liga Narodów w publicystyce Bolesława Koskowskiego na łamach „Kuriera Warszawskiego”

Jeszcze podczas trwania II wojny światowej alianci zobowiązali się do powołania uniwersalnej międzynarodowej organizacji, która będzie stała na straży utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa za pomocą zbiorowych i pokojowych wysiłków. Rocznica wejścia w życie Karty Narodów Zjednoczonych – 24 października 1945 r. jest obchodzona jako Dzień Narodów Zjednoczonych. Idea, jaka przyświeca powołanej do życia Organizacji Narodów Zjednoczonych, to służba dla ludzkości oraz stanie na straży porządku międzynarodowego, aby po dramatycznych doświadczeniach wojennych, wszelkie spory i konflikty rozwiązywać na drodze dyplomatycznej. Jak pokazuje historia ONZ, instytucja ta nie do końca jest w stanie sprostać roli do jakiej została powołana. Wręcz jest krytykowana przez środowiska polityczne za dysfunkcyjność. Bywa, że jest areną sporów, „gry dyplomatycznej”, na której ścierają się interesy mocarstw i ich sojuszników, co czyni niekiedy tę organizację nieefektywną, często bezradną. Sytuacja, w której toczy się wojna w Europie, uwidoczniła jej wady. Wówczas często porównuje się ONZ do jej poprzedniczki, jakim była Liga Narodów. Liga Narodów była pierwszą w historii organizacją międzynarodową powołaną do życia po okrucieństwach z czasów I wojny światowej. W myśl sygnatariuszy organizacja ta miała za zadanie czuwać nad bezpieczeństwem zbiorowym, a wszelkie spory rozstrzygać przy stole negocjacyjnym, a nie na polu bitwy. Niestety, Liga Narodów nie sprostała zadaniu, skompromitowana nie zapobiegła wybuchowi II wojny światowej, chociaż oficjalnie funkcjonowała w czasie trwania działań wojennych. Warto pamiętać, że działalność Ligi Narodów miała ogromne znaczenie także dla losów państwa polskiego. Informacje na temat działalności tej instytucji publikowano na łamach gazet. Przedstawiciele „czwartej władzy” ze wszystkich stron świata na bieżąco analizowali i komentowali podejmowane przez Ligę Narodów decyzje. Zatem nie powinno dziwić, że Bolesław Koskowski, wybitny publicysta i redaktor polityczny „Kuriera Warszawskiego”, również analizował w swoich artykułach, działalność i funkcjonowanie tej organizacji międzynarodowej, nie tracąc z pola widzenia interesów polskich omawianych na posiedzeniu Ligi Narodów.

Eunomia – Rozwój Zrównoważony – Sustainable Development

Skutki bezczynności strony w procesie cywilnym w kontekście świadomości prawnej społeczeństwa

Niniejsze opracowanie wskazuje konsekwencje braku aktywności strony w postępowaniu cywilnym. Koncentruje się na problematyce prekluzji dowodowej oraz omawia instytucję wyroku zaocznego. Ponadto porusza kwestię strategii nieodbierania korespondencji przez pozwanego lub uczestnika oraz jej następstwa, prezentując temat zarówno w świetle obecnie obowiązującego stanu prawnego jak i w brzmieniu norm prawnych sprzed nowelizacji. W artykule zawarto analizę instytucji doręczenia korespondencji za pośrednictwem komornika. Publikacja omawia także funkcję kuratora procesowego dla osoby nieznanej z miejsca pobytu. Opracowanie podkreśla konieczność stałego zwiększania świadomości prawnej społeczeństwa, co może prowadzić do uniknięcia opisanych w nim negatywnych skutków.

Eunomia – Rozwój Zrównoważony – Sustainable Development

Przestępstwo obrazy uczuć religijnych w Polsce w ujęciu interdyscyplinarnym

Artykuł jest próbą interdyscyplinarnej analizy przestępstwa zdefiniowanego w art. 196 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz.U. z 2022 r. poz. 1138, dalej: k.k.) jako obraza uczuć religijnych. Jest również zwróceniem uwagi na pojawiający się wzrost tego typu przestępstw w Polsce i związanych z tym trudności dotyczących oceny stanu faktycznego, wielokrotnie wykorzystywanego w polityce i dyskusjach populistycznych. Celem pracy było dotarcie do źródeł ochrony uczuć religijnych na gruncie prawa pozytywnego, prawa zwyczajowego uzupełnionego nauką z zakresu psychologii, filozofii i pedagogiki. W artykule przedstawiono genezę przestępstwa na podstawie polskich kodeksów karnych i innych wybranych aktów prawnych. Zreferowano aktualny stan prawny w zakresie ochrony uczuć religijnych. Podjęto próbę zdefiniowania strony podmiotowej, jak i przedmiotowej tego przestępstwa, zasadności jego umieszczenia w k.k., tego czym uczucia religijne są, a czym mogłyby być ze swej natury. W myśl przyjętej definicji, uczucia religijne to stan psychiczny wyrażający stosunek człowieka do zjawisk związanych ze światem jego religijności. Autor przychyla się do stwierdzenia, że uczucia religijne nie różnią się niczym od innych uczuć, a są „religijne” jedynie ze względu na wyjątkowość przedmiotu. Według autora nie jest możliwe wypracowanie jednolitego stanowiska co do przedmiotu, jak i podmiotu przestępstwa obrazy uczuć religijnych, ponieważ wszystko zależy od tego kto, dla kogo i w jakim celu ma oceniać stan faktyczny. Argumentem przemawiającym za utrzymaniem art. 196 w Kodeksie karnym jest konieczność ochrony uczuć religijnych jako godności osoby ludzkiej ze względu na wyznawaną wiarę lub bezwyznaniowość, zapewnienie ładu społecznego w zakresie duchowym. Argumentem przemawiającym za uregulowaniem kwestii ochrony uczuć religijnych na gruncie prawa cywilnego jest z kolei to, że przy tak dużej liczbie religii niemożliwe jest dookreślenie obecnego art. 196 k.k. w zakresie przedmiotu ochrony, przy założeniu domyślnej i dorozumianej wiedzy Polaków, w sytuacji nieumyślnej obrazy uczuć religijnych, odróżnienie jakie czyny godzą w uczucia religijne, a jakie nie.

Eunomia – Rozwój Zrównoważony – Sustainable Development

Świadczenie wychowawcze jako składnik wynagrodzenia za pracę

Program „Rodzina 500+” miał na celu częściowe pokrycie wydatków związanych z wychowywaniem dziecka. Przekazywanie rodzicom w odstępie comiesięcznym 500 zł bez konieczności udokumentowania sposobu ich wydatkowania determinuje oczywiste pytanie, czy jest to dodatkowy składnik wynagrodzenia za pracę. Poprzez szczegółową analizę wykazano wiele cech wspólnych pomiędzy świadczeniem wychowawczym a wynagrodzeniem za pracę oraz zaproponowano zmiany w Programie.

Eunomia – Rozwój Zrównoważony – Sustainable Development

CSR jako katalizator rozwoju usługi podczas pandemii koronawirusa na przykładzie działań Panek CarSharing

W artykule opisano mechanizmy wykorzystywane w obszarze społecznej odpowiedzialności biznesu, które były widoczne podczas pandemii koronawirusa w 2020 roku. Prezentowane informacje oraz podawane przykłady mają udowodnić, że działania CSR mogą pełnić rolę katalizatora zmian oraz tworzenia nowych ofert, w ramach określonej usługi. Autor dokonał również przeglądu ujęć definicyjnych, które związane są z CSR oraz zaproponował nowe sposoby definiowania pojęcia CSR, uwzględniając zmieniającą się rzeczywistość.

Eunomia – Rozwój Zrównoważony – Sustainable Development

Ukraina – państwo wielu narodowości

W artykule przestawiono tworzenie granic Ukrainy, które nie do końca zostało opisane. Teorii o przybyciu ludności na tereny dzisiejszej Ukrainy jest kilka, a badacze historycznych źródeł cały czas prowadzą dyskusję, zastanawiając się, która z nich jest najbliższa prawdy. Tworząc ten artykuł, sięgnęliśmy do źródeł stanowiących nie tylko o utworzeniu państwa ukraińskiego, ale także opisujących życie ludzi poszczególnych narodowości i mniejszości etnicznych mieszkających na terenach dzisiejszej Ukrainy. Wielki Głód, rzeź wołyńska czy II wojna światowa to tylko kilka głównych tematów, które zostały poruszone. Podczas analizy materiałów do tej pracy, największą uwagę skupił aspekt spisu ludności cywilnej podczas II wojny światowej, który nie został opisany w klarowny sposób, a raczej „przekłamany” w wyniku zmian populacji spowodowanych przez II wojnę światową.

Eunomia – Rozwój Zrównoważony – Sustainable Development

Rozwój równoważony <i>ad absurdum</i>

Artykuł zawiera rozważania na temat warunków sprzyjających rozwojowi zrównoważonemu, ograniczania go w rzeczywistości społecznej oraz sensu wdrażania go wszędzie. Autor zwraca uwagę na to, że równoważenie nierówności do końca, tj. do osiągnięcia stanu trwałej równowagi systemów społecznych, prowadzi do stagnacji. Bowiem źródłem rozwoju zrównoważonego jest wytrącanie z równowagi, a stabilizacja uśmierca rozwój. Wskazuje też na to, że idea rozwoju zrównoważonego nie zrodziła się z pobudek ekologicznych, lecz ekonomicznych i w dalszym ciągu służy głównie celom ekonomicznym, a nie ekologicznym. Dlatego najlepiej sprawdza się w sferze gospodarki. Mimo to, wdraża się ją wszędzie z lepszym lub gorszym skutkiem, bo zapanowała światowa moda na rozwój zrównoważony i jego mitologizacja. Upatruje się w nim panaceum na wszelkie problemy społeczne. Faktycznie, jest narzędziem samoregulacji systemów społecznych, które zapewnia im przetrwanie. Między rozwojem zrównoważonym i globalizacją występuje sprzężenie zwrotne. Rozwój zrównoważony przyczynia się do globalizacji, a globalizacja sprzyja rozwojowi zrównoważonemu. Jednak dopóty, dopóki nie osiągnie się momentu krytycznego. Potem dalsza globalizacja zaczyna przeszkadzać rozwojowi zrównoważonemu i w końcu czyni go niewykonalnym. Warunkiem realizacji rozwoju zrównoważonego jest wolność, jaką zapewnia ustrój demokratyczny. Dlatego najlepsze wyniki osiąga w demokracji liberalnej, jednakże ta demokracja znalazła się już w fazie schyłkowej, przybrała postać karykaturalną i utrudnia życie ludziom i sprawowanie władzy przez rządy. W jej miejsce wkraczają ustroje totalitarne lub faszystowskie, z którymi z pewnych względów wiąże się większe nadzieje na lepsze funkcjonowanie państwa. Ale totalitaryzm ogranicza wolność, a faszyzm, na dodatek, budzi uzasadniony lęk z uwagi na negatywne doświadczenia historyczne, a ponadto w tych ustrojach nie ma miejsca na rozwój zrównoważony. Dlatego wielu badaczy i polityków chce powstrzymać faszyzm i doprowadzić do sanacji demokracji za pomocą Nowego Oświecenia, Nowej Metanoi, i Nowego Humanizmu. W ten sposób chcą umożliwić dalszy rozwój zrównoważony.

Eunomia – Rozwój Zrównoważony – Sustainable Development

Testament na statku morskim lub powietrznym <i>de lege lata</i> i <i>de lege ferenda</i> w prawie polskim na tle porównawczym

Testament na statku morskim lub powietrznym, określany często jako testament podróżny, uregulowany jest w prawie polskim w art. 953 Kodeksu cywilnego. W doktrynie postuluje się jednak jego usunięcie z Kodeksu cywilnego ze względu na brak zastosowania tej regulacji w praktyce, wątpliwości interpretacyjne z nią związane, a także standardy postępowania polskich przewoźników nieświadomych jej istnienia. Także rządowy projekt nowelizacji Kodeksu cywilnego z 7.10.2022 r. przewiduje uchylenie tej formy testamentu szczególnego. Za usunięciem testamentu podróżnego z Kodeksu cywilnego mogą przemawiać argumenty wyprowadzane z prawa porównawczego. W wielu ustawodawstwach europejskich występują formy testamentów, których sporządzenie jest możliwe jedynie podczas podróży na statkach morskich (częściej) lub powietrznych (rzadziej). Ich ocena jest jednak na tle tych systemów prawnych negatywna. Są one także wielokrotnie krytykowane w literaturze. Podkreśla się fakt „wyjścia z użycia” w praktyce testamentów w tej formie oraz wskazuje na argumenty odwołujące się do braku ekonomicznej racjonalności tego rozwiązania. Analiza porównawcza uwidacznia jednak przede wszystkim to, że stworzenie możliwości sporządzenia testamentu w szczególnej formie dla osób podróżujących drogą morską lub powietrzną nie jest oczywiste. Nic nie stoi bowiem na przeszkodzie temu, aby podróżny sporządził taki testament na pokładzie statku morskiego lub powietrznego w formie własnoręcznej, a gdyby chciał sporządzić testament w formie publicznej, udałby się np. do notariusza przed wyruszeniem w podróż. W wypadkach zaś nagłych i zagrażających życiu nie jest wyłączone sporządzenie przez takie osoby testamentu szczególnego w formie ustnej. Ponadto w rzeczywiście kryzysowych sytuacjach związanych z zatonięciem statku lub katastrofą samolotu w praktyce testament podróżny sporządzony na papierze w większości przypadków zostanie zniszczony.

Prawo w Działaniu

Czy celowe jest wprowadzanie możliwości przenoszenia spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu na podstawie umowy o dożywocie?

Spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu jest ograniczonym prawem rzeczowym. Mimo że od 31.07.2007 r. nie można ustanawiać nowych spółdzielczych własnościowych praw do lokali, istnienie tych, które zostały skutecznie ustanowione, nie jest ograniczone żadnym terminem. Uprawnieni mogą nimi swobodnie dysponować. Ze względu na to, że lokale będące przedmiotem spółdzielczych własnościowych praw nie są z formalnoprawnego punktu widzenia nieruchomościami, nie mogą być one przedmiotem umów, które służą do przenoszenia własności nieruchomości. Oznacza to, że spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu nie może być przeniesione w szczególności na podstawie umowy o dożywocie. Analiza przeprowadzona w niniejszym opracowaniu wskazuje na to, że nie ma przeszkód uniemożliwiających zmianę prawa ukierunkowaną na stworzenie możliwości rozporządzania spółdzielczymi własnościowymi prawami do lokali na podstawie umowy o dożywocie. Zmiana taka usunie niespójność systemową wynikającą z faktu, że spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu może być przedmiotem rozporządzenia na podstawie umowy o odwrócony kredyt hipoteczny, a nie może być przedmiotem rozporządzenia na podstawie umowy o dożywocie pełniącej analogiczną funkcję. Stworzenie możliwości rozporządzania spółdzielczymi własnościowymi prawami do lokali na podstawie umowy o dożywocie nie powinno ograniczać się jedynie do wprowadzenia przepisu do Kodeksu cywilnego umożliwiającego odpowiednie stosowanie przepisów o dożywociu do umów, których celem i skutkiem jest przeniesienie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu w zamian za zobowiązanie się przez jego nabywcę do zapewnienia zbywcy dożywotniego utrzymania. Osiągnięcie wyżej wskazanych celów tej zmiany k.c., a w szczególności należyte zabezpieczenie interesów osób rozporządzających spółdzielczymi własnościowymi prawami do lokali w zamian za zobowiązanie do dożywotniego utrzymania, wymaga również rozważenia zmian niektórych innych ustaw takich jak ustawa o spółdzielniach mieszkaniowych oraz ustawa o księgach wieczystych i hipotece. Proponowane w niniejszym opracowaniu zmiany stanu prawnego mogą poprawić zdolność osób starszych do uzyskiwania opieki na podstawie umów cywilnoprawnych.

Prawo w Działaniu

Zezwolenie (zgoda) sądu opiekuńczego na udzielenie świadczenia zdrowotnego dorosłemu pacjentowi

Artykuł ma na celu analizę praktyki sądowej w zakresie orzekania o zezwoleniu na udzielenie świadczenia zdrowotnego dorosłemu pacjentowi. W pierwszej części zasygnalizowane zostały problemy interpretacyjne dotyczące prawnych unormowań tej zgody, zgłaszane w doktrynie prawa medycznego. Problemy te zestawiono w drugiej części z wynikami badania empirycznego (aktowego) obejmującego postępowania sądowe o zezwolenie na udzielenie świadczenia zdrowotnego. W konkluzji sformułowano uwagi szczegółowe dotyczące praktyki sądowej, obejmujące m.in. określenie kręgu uczestników postępowania, sposób prowadzenia postępowania dowodowego i formułowania sentencji orzeczenia, oraz podano w wątpliwość celowość utrzymania obowiązującego modelu omawianych postępowań sądowych. Jak się wydaje, w wielu przypadkach bardziej funkcjonalne byłoby podejmowanie decyzji w przedmiocie zgody medycznej przez samych lekarzy.

Prawo w Działaniu

„Wierzymy, że odtąd praworządność wypisana będzie na sztandarze naszego państwa” – z okazji 100-lecia Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 17 marca 1921 r.

Artykuł jest opracowaniem powstałym z okazji jubileuszu Konstytucji RP z 1921 r., która łączyła tradycję niepodległościową z nowoczesnością wprowadzając odrodzone Państwo Polskie do grona państw demokratycznych i praworządnych. Celem opracowania jest pokazanie jak doszło do powstania Konstytucji, w tym nade wszystko roli Ankiety Konstytucyjnej, jak i tego jak wielkie nadzieje w niej pokładano.

Głos Prawa. Przegląd Prawniczy Allerhanda

„Dopóki śmierć nas nie rozłączy”. Kościół, małżeństwo i ius postliminii

Esej przedstawia jeden z aspektów genezy małżeństwa chrześcijańskiego jako świętego i nierozerwalnego sakramentu. Starożytni Rzymianie uważali małżeństwo za rodzaj stanu faktycznego w swej istocie zbliżonego do posiadania. Popadnięcie w niewolę jednego ze współmałżonków powodowało natychmiastowe jego wygaśnięcie. Odzyskanie przezeń wolności nie skutkowało automatyczną reaktywacją małżeństwa. Aby je odnowić, obie strony powinny złożyć taką deklarację. W nauczaniu Ojców Kościoła od początku podkreślano nierozerwalność małżeństwa i nauczano, że utrata wolności w żaden sposób nie wpływa na jego byt. Wizję tę w pełni przejęło i rozwinęło średniowieczne prawo kanoniczne.

Głos Prawa. Przegląd Prawniczy Allerhanda

Poczet jurystów i ekonomistów. Eugeniusz Waśkowski (1866-1942)

Szósta odsłona Pocztu poświęcona została jednemu z najwybitniejszych znawców prawa cywilnego procesowego, ustroju sądownictwa i adwokatury w II RP, profesorowi Uniwersytetu Stefana Batorego Eugeniuszowi Waśkow- skiemu. Zanim przyjechał on do Wilna w 1924 r. był profesorem na Uniwersy- tecie w Odessie. Do dzisiaj jego dzieła z zakresu prawa i procesu cywilnego są wznawiane w Rosji. Z kolei publikacje w języku polskim – mimo iż nie były wznawiane – są stale obecne w polskiej literaturze naukowej. Dość powszechnie Waśkowski jest uznawany za jednego z najwybitniejszych i najbardziej zasłużonych procesualistów cywilnych w historii Polski, a jednocześnie za jednego za najważniejszych jurystów cywilistów w przedrewolucyjnej Rosji. Artykuł jest skróconą objętościowo a jednocześnie uzupełnioną źródłowo i merytorycznie wersją opracowania opublikowanego w 2012 r. (Eugeniusz Waśkowski (1866-1942). W siedemdziesięciolecie śmierci wybitnego uczonego i adwokata, „Palestra” 2012, nr 9-10, s. 255-267). Zawiera nowe i poprawione wątki związane z życiem Waśkowskiego w Odessie, jak i w Warszawie w okresie II wojny światowej.

Głos Prawa. Przegląd Prawniczy Allerhanda

Konstytucja Trzeciego Maja jako dzieło sztuki (odczyt wygłoszony w Krakowie 3 Maja 1930 r.)

Kolejne rocznice uchwalenia Konstytucji z 3 maja 1791 r. skłaniały do refleksji - tak od dawien dawna. Refleksji nad wizją Polski, a potem nad stanem Polski. W 2021 r. obchodzimy aż dwie rocznice – 100-lecie Konstytucji marcowej oraz 230-lecie Konstytucji 3-maja. W najnowszym, przygotowywanym, „Głosie Prawa” (nr 7) obydwu poświęcamy nieco miejsca. Z okazji 230. rocznicy uchwalenia Ustawy rządowej przypominamy piękny odczyt na temat Konstytucji, który 3 maja 1930 r. na antenie Polskiego Radia wygłosił prof. Stanisław Gołąb – niedościgniony erudyta i mistrz słowa, a przy tym wybitny cywilista i procesualista Uniwersytetu Jagiellońskiego, o którym pisaliśmy w poprzednim zeszycie. W tekście dokonano jedynie minimalnych korekt ortograficznych.

Głos Prawa. Przegląd Prawniczy Allerhanda

Niezawisłość sądu i jej gwarancje (z powodu projektu ustawy o ustroju sądów zwyczajnych)

Ważny głos w dyskusji nad ustrojem sądownictwa w II RP. Profesor Waśkowski odniósł się do dyskusji, które przetoczyły się w prasie prawniczej w 1924 r., zwracając uwagę, na istotne braki w dyskusji. W opartym na szerokiej analizie porównawczej i histerycznej wskazał, że w przyszłej regulacji ustroju sądownictwa należy zagwarantować sędziemu niezawisłość i jednoznacznie odciąć władzę sądowniczą od administracji. Podkreślił przy tym potrzebę fundamentalnych gwarancji niezawisłości, a nade wszystko nieusuwalność i godne uposażenie.

Głos Prawa. Przegląd Prawniczy Allerhanda

Właściwość miejscowa w sprawie o czyn ciągły. Glosa do postanowienia Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 4 lipca 2019 r., II AKo 94/19, LEX nr 2978569

Opracowanie dotyczy problemu określenia właściwości miejscowej sądu w sprawie o przestępstwo stanowiące czyn ciągły. Autor kontestuje stanowisko SA w Krakowie, że miejscem popełnienia całego czynu jest miejsce, gdzie podjęte zostało ostatnie zachowanie wchodzące w jego skład. Autor zwraca uwagę, że dla określenia miejsca popełnienia czynu nie mają znaczenia czynniki istotne dla określenia czasu jego popełnienia. Jednocześnie stwierdza, że czyn ciągły jest popełniony we wszystkich miejscach, w których podjęto którekolwiek z zachowań wchodzących w jego skład. Dlatego właściwość miejscowa winna być ustalona w oparciu o regułę określoną w art. 31 § 1 k.p.k.

Głos Prawa. Przegląd Prawniczy Allerhanda

Przegląd orzecznictwa Izby Cywilnej Sądu Najwyższego

Tym razem w przeglądzie orzecznictwa Sądu Najwyższego w Izbie Cywilnej zwrócono uwagę na dwie uchwały składu siedmiu sędziów SN w tzw. sprawach frankowych. Ponadto na „siódemkowe” orzeczenie o niedopuszczalności umieszczenia osoby w Krajowym Ośrodku Zapobiegania Zachowaniom Dyssocjalnym na podstawie przepisów o zabezpieczeniu, orzeczenie w sprawie obowiązku alimentacyjnego oraz orzeczenia zapadłe w związku z wątpliwościami związanymi z nowelizacją Kodeksu postępowania cywilnego z 2019 r.

Głos Prawa. Przegląd Prawniczy Allerhanda

Przegląd orzeczeń i decyzji Międzynarodowego Trybunału Karnego (wrzesień 2020 – kwiecień 2021 r.)

Przegląd orzecznictwa Międzynarodowego Trybunału Karnego od września 2020 r. do kwietnia 2021 r. zawiera analizę orzeczeń dotyczących kolejno postępowania odszkodowawczego w sprawie Jean-Pierre Bemba Gombo (pkt 2), sytuacji Komorów (pkt 3), możliwości prowadzenia postępowania poza haską siedzibą Międzynarodowego Trybunału Karnego (pkt 4), państwowości Palestyny z perspektywy międzynarodowego prawa karnego (pkt 5), winy Dominica Ongwena (pkt 6), odpowiedzialności odszkodowawczej Bosco Ntagandy (pkt 7), zatwierdzenia planu implementacji kolektywnych reparacji w sprawie Thoamas Lubangi (pkt 8), postępowania odwoławczego w sprawie B. Ntagandy (pkt 9) oraz podtrzymania wyroku uniewinniającego L . Gbagbo oraz C . Blé Goudé przez Izbę Odwoławczą MTK (pkt 10).

Głos Prawa. Przegląd Prawniczy Allerhanda

Praworządność: idea demokratycznego państwa prawa czy legalnej korupcji?

W artykule przedstawiono wielowątkowe i krytyczne analizy dotyczące szerokiego postrzegania i rozumienia praworządności w procesach decyzyjnych związanych ze sprawowaniem władzy publicznej. Na wstępie zwrócono uwagę na fakt, że toczne od pięciu lat dyskusje i spory na temat rządów prawa, koncentrują się na wybranych aspektach problemowych i sprowadzają się wyłącznie do postrzegania zagrożeń dla niezależności polskiego sądownictwa. W dalszej części pracy omówiono istotę praworządności w teorii polskiego prawa – art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, a także wyjaśniono rozumienie praworządności w świetle przepisów prawa wspólnotowego, które odnoszą się do wartości wpisanych do art. 2 Traktatu o Unii Europejskiej. Następne rozważania i wnikliwe analizy poświęcono praworządności w kontekście procesów decyzyjnych, a także wyjaśniono istotę i cele legalnej korupcji. W podsumowaniu sformułowano 10 ogólnych i uniwersalnych atrybutów praworządności, mających swoje odzwierciedlenie w praktyce zarządzania, które znaczącą przybliżają do właściwego zrozumienia niekaralnych form korupcji. Na koniec wyjaśniono, że aktualne dyskusje na temat praworządności mają związek z wyrokiem TSUE z 2 marca 2021 r., który tworzy struktury prawne pozwalające sądom na ignorowanie polskiego porządku konstytucyjnego.

Głos Prawa. Przegląd Prawniczy Allerhanda

Fałszywa ustawa, fałszywe dekrety, fałszywy Sejm. Rzecz o posiedzeniu Krajowej Rady Narodowej w 15 sierpnia 1944 r.

Poniżej publikowany materiał dotyczy posiedzenia Krajowej Rady Narodowej odbytego w dniu 15 sierpnia 1944 r. w Lublinie. Składa się ono z dwóch części: artykułu monograficznego oraz opracowanego dokumentu źródłowego (protokołu tego posiedzenia). Zagadnienie to nie było badane historyczno-prawnie po 1990 r., mimo że dotyczy zagadnień kluczowych dla ustroju Polski w latach 1944-1989. Analiza ww. protokołu unaocznia ogrom naruszeń praworządności, które legły u podstaw tzw. Polski Ludowej (lata 1944-1952) i PRL (1952). Niby-sejm (KRN) zatwierdził 15 sierpnia 1944 r. dekrety, które wydał organ nie tylko nie posiadający uprawnień do ich wydawania, ale nadto nieistniejący prawnie (PKWN). W niniejszym numerze „Głosu Prawa” zamieszczamy pierwszą część: opracowanie monograficzne.

Głos Prawa. Przegląd Prawniczy Allerhanda

Uczyć się będę, chcę i muszę! Kobieta na wydziale prawa w latach 20. XX wieku – studium przypadku

„W pamiętniku jak w zwierciadle szukaj obrazów minionej przeszłości, wspomnień uroczych, porywów młodości i niechaj nigdy nie pokryje ich pleśń zapomnienia ani przesłoni cień nowego, pełnego szczęścia życia. Pamiętać bowiem należy, że droga ku przyszłości wiodła przez nieśmiertelną przeszłość” zapisała 7 maja 1918 roku na tytułowej karcie swojego dziennika 20-letnia Jadwiga Orłowska. Świadectwo epoki uwiecznione na pożółkłych kartkach jest wyjątkowo cenne, gdyż losy autorki sprzęgły się z dziejami odradzającej się Polski. Obok żołnierzy walczących o utrwalenie granic odrębną batalię zainicjowały wtedy również kobiety. Jadźka, jak ją nazywali bliscy, stanęła z nimi w jednym rzędzie.

Głos Prawa. Przegląd Prawniczy Allerhanda

Poczet jurystów i ekonomistów (8). Juliusz Makarewicz (1872-1955)

Okrągła – 150. – rocznica urodzin stanowi dobrą okazję do podsumowania dotychczasowych badań oraz przedstawienia w „Poczcie jurystów i ekonomistów” życia i dokonań głównego twórcy Kodeksu karnego z 1932 r., którego 90 rocznicę także obchodzimy w 2022 r. Opracowanie oparte jest na licznych dotychczasowych publikacjach autora poświęconych Juliuszowi Makarewiczowi. Celem jego jest przedstawienie w syntetyczny sposób życia, dokonań i poglądów najwybitniejszego karnisty polskiego ostatnich wieków, o którym Władysław Wolter pisał: „gwiazda pierwszej wielkości na naszej i nie tylko naszym firmamencie naukowym, uczony, który na zawsze zapisał się w księdze historii nauki, do którego twórczości powracać będą pokolenia badaczy […] Był bezsprzecznie pierwszym kryminologiem i kranistą polskim, otoczony powszechnym uznaniem, zajmował dominujące stanowisko w areopagu kodyfikatorów […]”. Z okazji wskazanych rocznic, jako tom czwarty serii FONTES „Biblioteki Głosu Prawa”, wydany zostanie przełomowy podręcznik do prawa karnego pióra Juliusza Makarewicza, któremu Polska zawdzięcza najlepszy kodeks karny w swoich dziejach. Książka ukaże się pod koniec roku 2022.

Głos Prawa. Przegląd Prawniczy Allerhanda

Prawo cyborgów (2). Własność i dobra osobiste

Ciało stanowi granicę między podmiotem i przedmiotem. Rzeczy, również te, którymi posługuje się człowiek, mają zawsze inny status prawny niż człowiek. Żywy organizm homo sapiens jest osobą fizyczną, podmiotem, który jest w określonych relacjach do tego, co się znajduje poza nim, natomiast nie jest w relacji właścicielskiej z samym sobą. Jak ocenić jednak przedmioty połączone trwale z ciałem? Czy stają się one częścią ciała a zatem składową podmiotu, czy też pozostają nadal rzeczami, których status można oceniać według regulacji właściwych rzeczom? A może ich status jest jakiś inny, pośredni między przedmiotem a podmiotem? Być może odpowiedzi na te pytania wymagają zmiany paradygmatu, zgodnie z którym ciało jest granicą podmiotu. Podmiot może sięgać poza ciało, ale może obejmować też przedmioty sztuczne, również, ale nie tylko te, które zostały z ciałem połączone.

Głos Prawa. Przegląd Prawniczy Allerhanda

Przegląd orzeczeń i decyzji Międzynarodowego Trybunału Karnego (styczeń – czerwciec 2022 r.)

Niniejszy przegląd orzecznictwa zawiera zwięzły opis dwóch istotnych zdarzeń w obrocie prawnym przed MTK od stycznia do czerwca 2022 r., tj. wydania decyzji o wszczęciu postępowania przygotowawczego w sytuacji Ukrainy w związku z masową wiktymizacją, która nastąpiła wskutek rosyjskiej agresji w lutym 2022 r., oraz decyzji dotyczącej roszczeń odszkodowawczych za „bezprawne oskarżenie” wniesionych przez Charlesa Blé Goudé na podstawie art. 85 Statutu Rzymskiego MTK.

Głos Prawa. Przegląd Prawniczy Allerhanda

Skracanie życia pacjenta w polskim prawie karnym

Przedmiotem artykułu jest omówienie regulacji eutanazji oraz medycznie wspomaganego samobójstwa w polskim prawie karnym. Postawiona zostaje teza, że stosowane obecnie regulacje: zabójstwa z litości (art. 150 K.k.) oraz pomocy w samobójstwie (art. 151 K.k.) nie uwzględniają kontekstu medycznego oraz sytuacji zdrowotnej ofiary, stąd prowadzone w literaturze rozważania dotyczące wysokości zagrożenia karnego oraz instytucji nadzwyczajnego złagodzenia kary są nieuzasadnione. Pominięte zostało rozważenie dopuszczalności wymienionych procedur medycznych, bowiem niezależnie od założeń aksjologicznych przyszła regulacja pozwoli na zwiększenie ochrony prawa do życia pacjentów oraz bezpieczeństwa prawnego personelu medycznego. Na zakończenie sformułowany zostaje zarys przyszłej regulacji.

Głos Prawa. Przegląd Prawniczy Allerhanda

Wybrane problemy związane z działaniem pełnomocnika w postępowaniu cywilnym ze skargi nadzwyczajnej

Celem opracowania jest przedstawienie wybranych elementów procesu weryfikacji granic upoważnienia pełnomocnika występującego w sprawie cywilnej ze skargi nadzwyczajnej. W artykule szczególny akcent położony jest na ramy przedmiotowe pełnomocnictwa. Publikacja zawiera również omówienie instytucji przymusu adwokacko-radcowskiego obowiązującego w toku kontroli nadzwyczajnej oraz konsekwencji prawnych jego naruszenia. Przybliża też zagadnienia związane z pełnomocnictwem jako dokumentem. W artykule poruszona została jednocześnie kwestia dopuszczalności udzielenia w postępowaniu cywilnym pełnomocnictwa w formie pisemnej opatrzonego kwalifikowanym podpisem elektronicznym. Autorka, dzieląc się własnym doświadczeniem praktycznym, podjęła przy tym próbę przedstawienia najczęściej pojawiających się w toku kontroli nadzwyczajnej uchybień związanych z oceną należytego umocowania pełnomocnika.

Głos Prawa. Przegląd Prawniczy Allerhanda

O wpływie sztucznej inteligencji na relacje międzyludzkie i prawo małżeńskie

Intensywnie rozwijające się różne postaci sztucznej inteligencji (dalej: SI) ingerują nie tylko w rynek pracy, ochronę praw konsumenta, sektor finansowy czy transportowy, lecz także w życie rodzinne i pożycie małżeńskie. Celem artykułu jest ocena, z prawnego punktu widzenia: potencjalnego wpływu korzystania z aktualnie dostępnych form SI na możliwość orzeczenia rozwodu; możliwości zastąpienia ludzkiego sędziego sędzią-robotem w postępowaniu rozwodowym oraz możliwości sformalizowania (w odległej przyszłości?) związków z robotycznymi partnerami.

Głos Prawa. Przegląd Prawniczy Allerhanda

Kilka uwag o znaczeniu rejestru statków powietrznych w zakresie praw rzeczowych

Jest to jedno z pierwszych opracowań z zakresu prawa lotniczego i jego styku z prawem prywatnym. Autor, to najmłodszy z trójki wybitnych cywilistów lwowskiej szkoły prawa prywatnego (obok Ernesta Tilla i Romana Longchamps de Bérier), który w 1936 r. zaangażował się w tworzony przez docenta Tadeusza Bigę Kurs Prawa Lotniczego przy kierowanym wtedy przez Przybyłowskiego Wydziale Prawa Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie. Opracowanie jest szkicem poruszającym gardłowe problemy prawa prywatnego i kolizyjnego związane z lotnictwem.

Głos Prawa. Przegląd Prawniczy Allerhanda

System oceny wartości użytkowej bydła mlecznego w Polsce

Obecnie w Polsce oceną użytkowości mlecznej krów zajmuje się Polska Federacja Hodowli Bydła i Producentów Mleka. Zrzesza ona hodowców indywidualnych, gospodarstwa państwowe, spółki Skarbu Państwa i prywatne, gospodarstwa spółdzielcze oraz dzierżawione. Działa na terenie całego kraju. Powstała z połączenia regionalnych organizacji hodowców bydła i wojewódzkich hodowców i producentów bydła. Początkowo (od 1995 r.), funkcjonowała pod nazwą Polskiej Federacji Hodowców Bydła, a od 2003 r. pod pełną nazwą Polskiej Federacji Ho-dowców Bydła i Producentów Mleka (PFHBiPM).

Zagadnienia Doradztwa Rolniczego

System zarządzania jakością ISO 9001:2008 w Instytucie Zootechniki - Państwowym Instytucie Badawczym

Celem opracowania było przedstawienie funkcjonowania Systemu Zarządzania Jakością ISO 9001 w Instytucie Zootechniki Państwowym Instytucie Badawczym oraz wykazanie korzyści płynących z wdrożenia zarządzania jakością.

Zagadnienia Doradztwa Rolniczego

Produkcja i wykorzystanie biomasy roślin jednorocznych na potrzeby energii odnawialnej

Zadania podjęte przez Radę Ministrów dotyczące polityki energetycznej Polski, zobowiązują do zwiększenia o 15% udziału OZE (Odnawialnych Źródeł Energii) w energii finalnej oraz pobudowania 2000 biogazowni rolniczych produkujących nie mniej niż 1,7 mld m³ biogazu w 2020 roku. Dla zrealizowania powyższego planu, zakłada się wykorzystywanie głównie biomasy z roślin uprawnych poprzez spalanie w elektrociepłowniach oraz fermentację w biogazowniach rolniczych, wykorzystujących również substraty odpadowe. Zapotrzebowanie na biomasę do 2020 roku wynosi według szacunku IUNG-PIB ok. 10,0 mln ton suchej masy, w tym 3,0 mln ton słomy i 2,0 mln t biomasy z lasu. W celu poznania przydatności jednorocznych roślin uprawnych, przeprowadzono w latach 2007 – 2009 w Zakładzie Doświadczalnym Stary Sielec porównanie następujących gatunków: sorgo, kukurydza, konopie włókniste, pszenica ozima, pszenżyto ozime i żyto jako poplon ozimy. Doświadczenia przeprowadzono na glebie lekkiej zalegającej na glinie (kl. IV). Dlatego ich wyniki będą miały zastosowanie w praktyce na glebach gorszej przydatności rolniczej i opadach &lt; 550 mm rocznie. Na podstawie dotychczas uzyskanych wyników można rekomendować uprawę sorga i kukurydzy, które plonują > 20 t/ha suchej masy przy niskich kosztach produkcji (&lt; 10 zł/GJ) oraz uprawę żyta w poplonie ozimym. Najwyższą wydajność energetyczną uzyskano w uprawie kukurydzy na ziarno, użytkowanej na potrzeby energetyki łącznie ze słomą (527 GJ/ha). Natomiast wykorzystywanie ziarna zbóż na cele energetyczne daje najgorsze wyniki (94 GJ/ha) stanowiące zaledwie 20% wydajności energetycznej kukurydzy lub sorga. Z powyższych powodów przeznaczanie ziarna zbóż na spalanie jest nieuzasadnione (za wyjątkiem ziarna skażonego).

Zagadnienia Doradztwa Rolniczego

Szacunkowe saldo bilansu azotu, fosforu i potasu w gospodarstwach indywidualnych w 2007 r. (część II)

W opracowaniu poddano charakterystyce gospodarstwa indywidualne w zależności od poziomu sald bilansu nawozowego głównych makroskładników, czyli azotu, fosforu i potasu. Podjęta charakterystyka dotyczyła czynników i organizacji produkcji, w tym praktyk nawozowych w badanych grupach gospodarstw. W tym celu wykorzystano najbardziej aktualne dane statystyczne GUS z poziomu gospodarstwa rolnego za 2007 r. Określone salda bilansu nawozowego uznano za wskaźniki rolnośrodowiskowe, będące źródłem informacji o oddziaływaniu rolnictwa na środowisko przyrodnicze.

Zagadnienia Doradztwa Rolniczego

Relacje rolników z instytucjam i wspierającymi rozwój gospodarstw rolnych

W opracowaniu przedstawiono determinanty oraz obszary kontaktów użytkowników gospodarstw rolnych z instytucjami wsparcia. Analizę oparto na badaniach ankietowych przeprowadzonych wśród 400 gospodarstw rolnych uczestniczących w Polskim FADN (IERiGŻ PIB). Badania były prowadzone w 4 makroregionach (Małopolska i Pogórze, Mazowsze i Podlasie, Pomorze i Mazury, Wielkopolska i Śląsk) – po 100 gospodarstw z każdego makroregionu. Przeprowadzone badania wykazały, że kontakty rolników z instytucjami działającymi w otoczeniu gospodarstw rolnych nie są zbyt silne. Czynniki społeczno-osobowe i organizacyjne tkwiące w gospodarstwach rolnych bardziej determinowały te kontakty niż czynniki ekonomiczne. Ważnymi instytucjami z otoczenia gospodarstw okazały się instytucje realizujące politykę rolną i rozwoju obszarów wiejskich (51,7% ogólnej liczby relacji) oraz instytucje ze sfery rynku (32,7%). Niewielki udział instytucji samoorganizacji społecznej się (6,4%) i instytucji wdrożeń i upowszechniania (9,1%). Stwierdzono, że proces instytucjonalizacji gospodarstw rolnych mógłby być silniejszy, gdyby było większe zaufanie rolników do instytucji wsparcia oraz lepsze dostosowanie świadczonych przez nie usług do potrzeb tych gospodarstw.

Zagadnienia Doradztwa Rolniczego