Datasets:

long292

/

PADNCH_4

like 0

Sự giác, Thượng hoàng dục trí ư tử dĩ hữu dược trị Đế công đắc miễn.

Việc phát giác, Thượng hoàng địng bắt Canh chết, nhưng vì có công chữa khỏi bệnh cho vua nên được tha.

Chế Mỗ hoặc kiến trách Bố Để mỗi cứu giải chi.

Chế Mỗ khi nào bị quở trách, Bố Để thưồng cứu gỡ cho.

Quốc nhân dĩ thị dị tâm bất chuyên thuộc ư Chế Mỗ.

Người trong nước do vậy mà có lòng khác, không chuyên tâm theo về Chế Mỗ nữa.

Thu thất nguyệt, đại thuỷ, phiếm dật quyết Bát Khối đê, hoà cốc yêm tẩm.

Mùa thu, tháng 7, nước lớn tràn ngập, vỡ đê Bát Khối lúa má chìm ngập.

Hạ lục nguyệt, đại cử phạt Chiêm Thành.

Mùa hạ, tháng 6, cử đại binh đi đánh Chiêm thành.

Bộ quân chí Cổ Luỹ thuỷ quân vận lương kiến trở nãi hoàn.

Quân bộ đến Cổ Luỹ , quân thuỷ chở lương gặp trở ngại lại quay về.

Kì nhân viết: "Mỗi nguyệt dụng dược sở phí bách kim, tam niên phương hiệu".

Người ấy nói: "Hàng tháng dùng thuốc phí tổn đến trăm lạng vàng, sau ba năm mới có kết quả".

Thu cửu nguyệt, Chiêm Thành khấu Hoá Châu, kích khước chi pha thất lợi.

Mùa thu, tháng 9, Chiêm Thành vào cướp Hoá Châu, quan quân đánh đuổi chúng rất bất lợi.

Nãi mệnh Hán Siêu lĩnh Thần Sách chư quân trấn Hoá Châu.

Vua bèn sai Trương Hán Siêu đem các quân Thần sách đi trấn giữ Hoá Châu.

Đông thập nhất nguyệt, hữu hắc hổ hiện ư thành nội .

Mùa đông, tháng 11, có con hổ đen xuất hiện trong thành.

Dị đoan tại khả truất, Thánh đạo đương phục.

Dị đoan đáng phải truất bỏ, thánh đạo nên được phục hưng.

Hành vi sĩ đại phu giả phi Nghiêu Thuấn chi đạo bất trần tiền, phi Khổng Mạnh chi đạo bất trước thuật.

Làm đại sĩ phu, không phải đạo Nghiêu Thuấn thì không trình bày, không phải đạo Khổng Mạnh thì không trước thuật.

chi ngôn cập thụ quá chi ngữ, tắc kì vi nhân khả tri dã.

và những câu ông ta tự nhận lỗi, thì đủ biết ông là người như thế nào.

Cập tốt, tặng Nhập nội hành khiển hữu ti lang trung đồng tri Tả ti sự.

Đến khi chết được truy tặng Nhập nội hành khiển hữu ty lang trung đồng tri tả ty sự.

Tam nguyệt, chí hạ lục nguyệt, hạn .

Từ tháng 3 đến tháng 6, mùa hạ, hạn hán.

Cửu nguyệt, lôi chấn Triều Nguyên môn cập tả hữu dịch môn .

Tháng 9, sát đánh cửa Triều Nguyên và hai cửa nách hai bên tả hữu.

Dĩ Nguyễn Trung Ngạn vi Lạng Giang trấn kinh lược sứ nhập nội đại hành khiển Thượng thư hữu bật kiêm tri Khu mật viện sự thị kinh diên Đại học sĩ trụ quốc Khai Huyện bá .

Lấy Nguyễn Trung Ngạn làm kinh lược sứ trấn Lạng Giang, Nhập nội đại hành khiển, thượng thư hữu bật, kiêm tri khu mật viện sự, thị kinh diên đại học sĩ, trụ quốc Khai Huyện bá.

Ư thị trùng tu chi, thả ư tự đông thiên cấu đường, hựu kiến ốc kì hậu dĩ vi tổ tiên tiếp thần thoả linh chi sở.

Thế rồi sữa lại chùa đó, lại làm điện ở phía bên đông chùa và làm nhà ở phía đằng sau để cúng lễ tổ tiên thần thánh.

Hạ ngũ nguyệt, xa giá hoàn kinh .

Mùa hạ, tháng 5, xa giá trở về kinh sư.

Đế mệnh ngự chu giám tạo tử cung .

Vua sai người giữ thuyền ngự trông coi việc đánh quan tài.

Hiến Từ thái hậu thiết pháp hội ư Chiêu Khánh tự phát tiền thí bần dân vi Thượng hoàng đảo dã.

Hiến Từ thái hậu lập đàn chay ở chùa Chiêu Khánh, phát tiền bố thí dân nghèo để cầu đảo cho Thượng hoàng.

Nhược quả hành thử ninh tán tài dĩ trí bần chi vi dũ dã.

Nếu quả làm chuyện đó thì thà phân tán hết của cải cho người nghèo đi còn hơn.

Đế cụ, tức dụ Phạm Ứng Mộng xướng nghị dĩ thân đại vi ngôn phủ dĩ kì ngôn văn.

Vua sợ, lập tức bảo phủ là Phạm Ứng Mộng xướng nghị xin lấy mình chết thay.

Cái Trâu Canh xuất nhập cấm trung đa dĩ kì ngôn nguỵ kế huyễn hoặc Dụ Hoàn.

Vì Trâu Canh ra vào cung cấm, hay dùng những câu kỳ lạ, những kế quỷ quyệt để huyễn hoặc Dụ Hoàng.

Minh Tông ác chi, nhân thác thi dĩ phúng chi yên.

Minh Tông ghét hắn, nên mượn bài thơ để châm biếm.

Cập tiến dược tắc viết: "Nhân sinh trùng trùng khổ não.

Đến khi dâng thuốc lên thì ngài nói: "Người ta ở đời, bao nhiêu khổ não.

Kim nhật thoát thử khổ não tắc dị nhật thụ tha khổ não".

Ngày nay thoát được khổ não này, thì ngày khác lại phải chịu khổ não khác".

Dân Vọng trì lưu, Minh Tông viết: "Khả tích chi vật thượng bất khả tích hề, tích thử vi tai".

Dân Vọng còn do dự, thì Minh Tông nói: "Vật đáng tiếc còn không thể tiếc được, tiếc làm gì thứ ấy".

Hựu vị Hiến Từ Thái hậu viết: "Dư vong hậu nhữ cư Thánh Từ cung, vô nhập sơn".

Lại dặn Hiến Từ thái hậu: "Sau khi ta mất, người ở lại cung Thánh Từ, đừng vào núi ".

Phan Phu Tiên viết: Minh Tông hữu nhân hậu chi tư, thừa thái bình chi nghiệp, tổ tông thành hiến vô sở canh cải.

Phan Thu Tiên nói: Minh Tông có bẩm tính nhân hậu, nối nghiệp thái bình, phép cũ của tổ tông, không thay đổi gì cả.

Thời, hữu sĩ nhân thượng sớ vị dân đa du thủ du.

Bấy giờ có kẻ sĩ dâng sớ nói là trong dân gian có nhiều người du thủ du

Triều thần Lê Bá Quát, Phạm Sư Mạnh dục canh cải chế độ

Triều thần như bọn Lê Bá Quát, Phạm Sư Mạnh muốn thay đổi chế độ.

Sở khả tích giả, đức Trần Khắc Chung chi gian nịnh nhi sát Quốc phụ Thượng tể vi thông minh chi luỵ yên.

Điều đáng tiếc là nghe lời gian nịnh của Trần Khắc Chung mà giết Quốc phụ thượng tể, đó là điểm kém thông minh vậy.

Sử thần Ngô Sĩ Liên viết: Minh Tông chi đức chi thành tuy kì thiên tư chi mĩ, diệc do quân phụ giáo hối chi lực giả.

Sử thần Ngô Sĩ Liên nói: Cái đức của Minh Tông mà nên được, tuy là do thiên tư tốt đẹp, cũng còn do sức dạy bảo của vua cha.

Đế tại Đông Cung thời phương ấu xung thường hí tạo trúc đoản kềnh Anh Tông sách quan chi, cụ bất cảm tiến.

Khi vua ở Đông cung, đang tuổi ấu thơ, có lần nghịch làm chiếc giá đèn bằng tre, Anh Tông đòi xem, sợ không dám dâng.

Hạ tứ nguyệt, chiếu Nghệ An, Thanh Hoá đẳng lộ tuấn cựu cảng .

Mùa hạ, tháng 4, xuống chiếu chỉ cho các lộ ở Thanh Hoá và Nghệ An khơi các kênh ngòi cũ.

Thu cửu nguyệt, bát nhật, tôn Hiến Từ Thái hậu vi Thái Hoàng Thái Hậu .

Mùa thu, tháng 9, ngày mồng 8 tôn Hiến Từ thái hậu làm Thái hoàng thái hậu.

Đông thập nhất nguyệt, thập nhất nhật, táng Mục Lăng, cái câu thời nhật dĩ thị hoãn dã .

Mùa đông, tháng 11, ngày 11, táng ở Mục Lăng , vì câu nệ ngày giờ nên để chậm.

Tự Ất Mùi chí thị tuế, phàm nhị niên, mễ nhất thăng trực tiền nhất mạch.

Từ năm Ất Mùi đến năm nay , trong 2 năm, một thăng gạo trị giá 1 tiền.

tặng Quốc phụ Thượng tể Quốc Chẩn vi Đại vương .

tặng Quốc phụ thượng tể Quốc Chẩn làm Đại Vương.

Tam nguyệt chí thu thất nguyệt, hạn, trùng ngư đa tử .

Từ tháng 3 đến tháng 7 mùa thu, hạn hán, sạu cắn lúa, cá chết nhiều.

Thu bát nguyệt, chiếu khuyến chư lộ phú gia xuất túc chẩn bần dân.

Mùa thu, tháng 8, xuống chiếu khuyến khích nhà giàu ở các lộ bỏ thóc ra chẩn cấp dân nghèo.

Dĩ Phạm Sư Mạnh vi Nhập nội hành khiển tri Khu Mật viện sự .

Lấy Phạm Sư mạnh là Nhập nội hành khiển tri Khu mật viện sự.

Ngô Bệ tái suất chúng tụ Yên Phụ sơn thụ đại kì ư sơn thượng, tiếm vị yết bảng viết Chẩn cứu bần dân.

Ngô bệ lại đem quân tụ họp ở núi Yên Phụ, dựng cờ lớn ở trên núi, tiếm sưng vị hiệu, yết bảng nói cứu giúp dân nghèo.

Đông thập nhất nguyệt, chiếu chư lộ an phủ sứ suất phong đoàn đội quân nhân bổ đạo.

Mùa đông, tháng 11, xuống chiếu cho An phủ sứ các lộ đem quân các đội phong đoàn đi bắt giặc cướp.

Thời Minh chủ dữ Trần Hữu Lượng tương trì vị quyết thắng phụ.

Bấy giờ, vua Minh cầm cự với Trần Hữu Lượng chưa phân được thua.

Đế khiến Lê Kính Phu sứ Bắc chiêm hư.

Vua sai Lê Kính Phu sang sứ phương Bắc để xem hư

Hạ tứ nguyệt, Chiêu Từ Hoàng thái phi hoăng, truy tôn Chiêu Từ Hoàng Thái hậu.

Mùa hạ, tháng 4, ChiềuTừ Hoàng thái phi mất, được truy tôn là Chiêu Từ hoàng thái hậu .

Thu thất nguyệt, dĩ Đỗ Tử Bình vi Khu Mật viện sự .

Mùa thu, tháng 7, lấy Đỗ Tử Bình làm Khu mật viện sự.

Bát nguyệt, nhị thập thất nhật chí cửu nguyệt tam nhật, đại vũ thuỷ phiêu dân, cư xá, hoà cốc yêm tẩm .

Từ ngày 27 tháng 8 đến ngyà mồng 3 tháng 9, mưa to, nước lớn, trôi cả nhà cửa của dân, thóc lúa bị ngập.

Đông thập nguyệt, dĩ Phạm Sư Mạnh vi Hành Khiển tả ti lang trung, Lê Quát kiêm Hàn Lâm viện phụng chỉ.

Mùa đông, tháng 10, lấy Phạm Sư Mạnh làm Hành khiển tả ty lang trung, Lê Quát kiêm chức Hàn lâm viện phụng chỉ.

Thạc đẳng nhân kì tranh quốc chi dư thu đắc tam bách dư nhân .

Bọn Thạc nhân việc họ tranh nước với nhau thu được hơn 300 người.

Thập nhị nguyệt, chiếu vương hầu công chúa gia nô đề ngạch xưng hàm.

Tháng 12, xuống chiếu bắt gia nô của các vương hầu, công chúa đều phải thích chữ vào trán và phải gọi theo loại hàm.

đạo kiếp đại giả tội chi tiểu giả một quan.

giặc cướp, lớn thì trị tội, bé thì sung công.

Trần Hữu Lượng thoái cư Võ Xương, sử nhân lai khất sư.

Trần Hữu Lượng lưu giữ Vũ Xương, sai người sang ta xin quân .

Tam nguyệt, Chiêm Thành thảo tặc giá hải lược Dĩ Lí hải môn.

Tháng 3, giặc cỏ Chiêm Thành vượt biển đến cướp dân ở cửa biển Dĩ Lý .

Hạ ngũ nguyệt, dĩ Phạm A Song vi Lâm Bình phủ tri phủ .

Mùa hạ, tháng 5, lấy Phạm A Song làm tri phủ phủ Lâm Bình .

Thu thất nguyệt, Tạ Lai hữu tội phục tru.

Mùa thu, tháng 7, Tạ Lai có tội bị giết.

Tiên thị, phá Toa Đô thời hoạch ưu nhân Lí Nguyên Cát thiện ca, chư thế gia thiếu niên tì tử tòng tập Bắc xướng.

Trước đấy, khi đánh Toa Đô, bắt được người phường hát là Lý Phương Cát rất giỏi hát, những con ở trẻ của các nhà thế gia theo y tập hát điệu phương Bắc.

Nguyên Cát tác cổ truyền hí hữu Tây phương Vương Mẫu hiến bàn đào đẳng truyện.

Nguyên Cát sáng tác các vở tuồng truyện cổ, có các tích như Tây vương Mẫu hiến bàn đào.

Hạ tứ nguyệt, mệnh Đỗ Tử Bình định bổ Lâm Bìn, Thuận Hoá quân cập thiện hoàn Hoá Châu thành .

Mùa hạ, tháng 4, sai Đỗ Tử Bình duyệt bổ quân ở Lâm Bình, Thuận Hoá và đắp thành Hoá Châu.

Tự ngũ nguyệt chí thu thất nguyệt, hạn.

Từ tháng 5 đến tháng 7 mùa thu, hạn hán.

Chiếu miễn thiên hạ kim niên tô thuế chi bán .

Xuống chiếu miễn cho cả nước một nửa tô thuế năm ấy.

Bát nguyệt, dĩ Hành Khiển Phạm Sư Mạnh tri Khu Mật viện sự .

Tháng 8, lấy Hành khiển Phạm Sư Mạnh làm tri Khu mật viện sự.

Chiếu phú gia tiến túc chẩn bần dân, tứ tước hữu sai .

Xuống chiếu cho các nhà giàu dâng thóc để phát chẩn cho dân nghèo, ban tước theo thứ bậc khác nhau.

Dân hữu tật dịch tứ quan dược cập tiền mễ hữu sai.

Dân có ai ốm thì được ban thuốc uống công và tiền gạo, ít nhiều khác nhau.

Tam nguyệt, thí sĩ nhân, dĩ văn nghệ sung quán các.

Tháng 3, thi học trò, hỏi văn nghệ để lấy người bổ sung vào quán các.

Thí lại viên dĩ thư tả sung sảnh viện thuộc .

thi lại viên bằng viết chữ, lấy làm thuộc viên các sảnh, viện.

Hạ ngũ nguyệt, hoàn Trâu Canh tiền chức tước .

Mùa hạ, tháng 5, trả lại cho Trâu Canh chức tước cũ.

Lục nguyệt, một tịch Đại Lai xã trại chủ Ngô Dẫn gia.

Tháng 6, tịch thu gia sản của Ngô Dẫn, trại chủ xã Đại Lai.

Trì trung tích thạch vi sơn tứ diện các khai xuyên lộ thông lưu.

Trong hồ xếp đá làm núi, bốn mạch đều khai ngòi cho chảy thông nhau.

Trì thượng chủng tùng trúc tạp thụ cập kì hoa dị bôi trân cầm dị thú.

Trên bờ hồ trồng thông, tre và các thứ hoa thơm cỏ lạ.

Hạ tứ nguyệt, triệu Vĩnh An cung chính chưởng phụng ngự Bùi Khoan dữ chi.

Mùa hạ, tháng 4, gọi Cánh chưởng phụng cung Vĩnh An là Bùi Khoan cùng

Khoan dĩ kế trá ẩm tận bách thăng, Thưởng tước nhị tư .

Khoan lập mẹo uống vờ hết 100 thăng rượu, được thưởng tước 2 tư.

Lệnh dược quan Trâu Canh đẳng nhật dạ luân trực thị thang dược .

Sai quan thầy thuốc là bọn Trâu Canh thay nhau hầu thuốc thang.

Bát nguyệt, tuyển thiên hạ hoàng nam định tam đẳng quân ngũ tu chiến thuyền chiến khí dĩ phòng biên sự .

Tháng 8, chọn hoàng nam trong nước, định 3 bậc quân ngũ, sữa soạn thuyền chiến và vũ khí để phòng việc biên cương.

Đông thập nguyệt, Cung Túc vương Nguyên Dực tốt.

Mùa đông, tháng 10, Cung Túc Vương Nguyên Dục mất.

Tiên thị Hoá Châu tục mỗi niên xuân chính nguyệt hội sĩ nữ thu thiên ư BÀ Dương.

Trước đây, theo tục Hoá Châu, tháng giêng hàng năm, trai gái họp nhau ở Bà Dương chơi trò đánh đu.

Chiêm nhân ư tiền niên thập nhị nguyệt tiềm phục Hoá Châu nguyên đầu chí thị yểm chí lỗ lược nhân khẩu dĩ quy .

Người Chiêm đã nấp sẵn ở đầu nguồn Hoá Châu từ tháng 12 năm trước, đến khi ấy ập tới cướp bắt đem về.

Đông thập nhất nguyệt, chiếu Lạng Giang sơn liêu đẳng quân trấn thủ.

Mùa đông, tháng 11, xuống chiếu cho các quân Sơn Lão ở lạng Giang trấn giữ

biên phòng dĩ Bắc địa loạn Minh Hán tương tranh đồn Nam Ninh, Long Châu cố dã .

biên phòng, vì đất Bắc có loạn, Minh, Hán tranh nhau , đóng binh ở Nam Ninh, Long Châu.

Thời Thanh Hoá nhân Thiều Thốn vi Lạng Giang phòng ngự sứ thống Lạng Giang quân đồn Đông Bình giang, thiện phủ quân sĩ, quân trung lạc chi.

Bấy giờ có Thiều Thốn người Thanh Hoá, làm phòng ngự sứ Lạng Giang, thống lĩnh quân Lạng Giang, đóng ở sông Đông Bình, khéo vỗ về quân sĩ, trong quân ai cũng thích ông ta.

Hậu dĩ đệ kiêu điểm liên toạ, lạc chức.

Sau vì em trai kiêu ngạo làm bậy, ông bị tội lây, mất chức.

Triều đình văn chi, phục kì quan quân trung hựu vi ngữ viết: Thiên tri kì oan Thiều công đắc quan Vị cơ tốt .

Triều đình nghe biết chuyện ấy, khôi phục quan chức cho ông, trong quân lại có câu ca: "Trời đã thấu oan, ông Thiều lại làm quan".

tam thiên quân cứ an Hải môn thập nhị ngã hoàn sơn

tam thiên quân cư an, Hải môn thập nhị ngã hoàn san.

Thụ A Song Lâm Bình phủ đại tri phủ hành quân thủ ngự sứ .

Thăng A Song làm đại tri phủ Lâm Bình, Hành quân thủ ngự sứ.

Hạ tứ nguyệt, chiếu chư lộ An phủ sứ thu bổ đạo kiếp .

Mùa hạ, tháng 4, xuống chiếu cho An phủ sứ các lộ đi bắt giặc cướp.

Lục nguyệt, Đế ngự tiểu chu hạnh Mễ Sở hương Thiếu uý Trần Ngô Lang gia tam canh nãi hồi.

Tháng 6, vua ngự thuyền nhỏ đến chơi nhà Thiếu uý Trần Ngô Lang ở hương Mễ Sở , đến canh ba mới về.

Chí Chử Gia giang bị đạo thất bảo tỉ bảo kiếm.

khi tới sông Chử Gia bị cướp mất ấn báu, gươm báu.

Tự tri nghiệp đoản ích tung vi dật lạc yên .

vua tự biết mình không sống lâu, càng thả sức chơi bời.

Tam nguyệt, tạo trường lang tự Nguyên Huyền các trực để Tây đại triều môn dĩ tiện bách quan tiến triều tị thử vũ .

Tháng 3, làm hành lang dài suốt từ gác Nguyên Huyền đến tận cửa Đại triều phía Tây để tiện cho việc các quan vào chầu tránh nắng mưa.

Hạ tứ nguyệt, Trần Thế Hưng chí Chiêm Động.

Mùa hạ, tháng 4, Trần Thế Hưng đến Chiêm Động .

Chiêm nhân phục binh đạo phát ngã quân đại hội.

Người Chiêm phục quân đánh trộm, quân ta tan vỡ.

Thế Hưng vi tặc sở cầm, Tử Bình dẫn quân hoàn .

Thế Hưng bị giặc bắt, Tử Bình đem quân trở về.

Minh Thái Tổ tức vị ư Kim Lăng, kiến nguyên Hồng Vũ khiến Dịch Tế Dân lai sính .

Minh Thái Tổ lên ngôi ở Kim Lăng, đặt niên hiệu là Hồng Vũ, sai Dịch Tế Dân sang thăm ta.

Thu bát nguyệt, khiến Lễ bộ thị lang Đào Văn Đích như Minh báo sính .

Mùa thu, tháng 8, sai Lễ bộ thị lang Đào Văn Đích sang Minh đáp lễ.

Đông thập nguyệt, triệu Chí Linh đạo sĩ Huyền Vân phó kinh vấn dĩ tu luyện chi pháp.

Mùa đông, tháng 10, cho mời đạo sĩ Huyền Vân ở núi Chí Linh đến kinh để hỏi về phép tu luyện.

Bất hữu Nghệ Hoàng cập chư tông thất, tắc quốc gia dĩ phi Trần hữu hĩ.

Nếu không có Nghệ Hoàng và các vị tông thất khác thì quốc gia đã không còn là của họ Trần nữa rồi.

Đế năng tôn sư trọng đạo nhi bất dữ mưu cập quốc sự cố hiền giả bất khả hư câu.

Vua biết tôn trọng thầy dạy, nhưng lại không bàn việc nước với thầy.

Chu An chi khứ vô nhân cáo dĩ thiện đạo Sở vị bất tín nhân hiền tắc quốc không hư thị dã.

Chu An đi rồi, không còn ai bảo ban vua đạo hay lẽ phải nữa.