Datasets:

jvdgoltz

/

dbnl.org-dutch-public-domain

like 0

Weerkundige waarnemingen, te Haarlem. NB. De Schaal der Barometer is die van Fahrenheit: de Duimen zyn Engelsche. 1788. November.Barometer.Thermometer.Streek der Winden.Luchtsgesteldheid. 's morgens29.1153 ½Westbetrokken Woensdag 12. 's middags-54Zuid-westomtrent helder 's avonds29.1053Westbetrokken 's morgens29.1153Westzeer betrokken Donderdag 13. 's middags29.7 ½52-regen 's avonds29.750W. ten N.betrokken 's morgen29.7 ½44Westbetrokken Vrydag 14. 's middags29.846W. ten Z.- 's avonds29.8 ½43 ¾Westregen 's morgens29.841Westbetrokken Saturdag 15. 's middags29.8 ½44W. ten N.omtrent helder 's avonds30.1 ½38Noord west- 's morgens30.1 ½34Noord-westhelder Zondag 16. 's middags30.140-- 's avonds-38-- 's morgens29.10 ½38W. ten N.helder Maandag 17. 's middags29.9 ½42Noord-west- 's avonds29.846-- 's morgens29.9 ½42Noord-westbetrokken Dingsdag 18. 's middags29.9 ¾44-regen 's avonds29.1040-- Te Haarlem by A. Loosjes.

_alg004alge01_01_21_17

Berigten. Spanje. De Heren Hypolite Rios, Joseph Dabon en Isidore Galves, zyn, in het laatst der maand September, van hunne gedane Reize naar Peru, werwaarts zy, op order des Konings in de maand October van 1777. vertrokken waren, om ontdekkingen voor de Kruidkunde en Natuurl. Historie te doen, met het Fregat Dragon, laatstkomende van Callao, te Kadix, behouden te rug gekomen. Deze Geleerden hebben de uitgestrekte Gewesten van Peru doorkruist, en aldaar enen kostbaren schat verzameld van Natuurlyke voortbrengzels in alle de drie Ryken. Ondertusschen hebben zy het ongeluk gehad, dat ettelyke van hunne Papieren en Kruiden, door een toeval van Brand, gelyk ook nog 53 Kisten, met het verongelukte Schip St. Pierre d'Alcantara, verloren geraakt zyn. Zy hebben verscheiden Kruiden, ene menigte van Afgezette Tekeningen van anderen, nevens de beschryving van meer dan 2000 Planten, mede gebragt. Onder de laatsten bevinden zig ettelyke onbekenden, gelyk mede 70 Heester Gewassen, in vollen groei, en in enen zeer goeden staat overgekomen.

_alg004alge01_01_22_0

Italien. De Heer Advokaat Galanti is thans bezig aan het schryven van ene nieuwe Historische en Aardmeetkundige beschryving van beiden Sicilien, welken te Napels uitkomt, en waar van reeds 2 Delen het ligt zien; zullende door meer anderen agtervolgd worden. In de reeds voor handen zynde geeft hy, onder anderen, een Schets van den Staat der Wetenschappen en Konsten in Napels, waar van het ons niet ongepast voorkomt, onzen Lezeren, een kort begrip mede te delen. ‘Volgens de opgave des Heren Galanti, zyn de Napolitanen, met betrekking tot de Wetenschappen en Konsten meer agterlyk, dan de overige Gewesten van Italien. Hy schryft dit voornamelyk toe aan derzelver Nationalen Tongval. De verbetering der Tale blyft geheel verwaarloosd, bedienende men zich, nog heden ten dage, by de meeste openbare handelingen en in gedrukte Schriften, van een barbaarsch Latyn. De Jesuiten zyn, volgens zyn begrip, de voorname hinderpalen voor de Opklaring geweest. De Akademie der Wetenschappen, zedert den Jare 1780, met een inkomste van 10000 Dukaten, opgerigt, heeft tot nog weinig uitgevoerd. De Akademie van Herculaneum, in den Jare 1753 gestigt, is alrede te niet gegaan, na dat zy slegts een Deel der Beschryving van de 3 ontdekte Steden in 't licht gegeven hadde. De Universiteit in Napels, van Frederik II. gestigt, is nog zeer gebrekkig, schoon 'er van tyd tot tyd nieuwe Leerstoelen bygevoegd zyn. Ondertusschen kost zy jaarlyks niet weiniger dan 12700 Dukaten. In de Hoofdstad bevinden zig ook nog ene menigte Collegien en Seminarien, gelyk in de meeste Pro-vinciale Steden Scholen zyn; dog allen onder het opzigt en bestier der Geestelykheid. Zy komen, met elkanderen, jaarlyks ongeveer der Krone op 21000 Dukaten te staan. Schoon de Operastukken in Napels den voorrang van anderen verdienen, en men 'er voortreffelyke Virtuosi heeft, zo in de Muzyk als het Danzen, en voor de Pantomimen, heeft men 'er gene kennis aan goede Treur- en Blyspelen. De Napolitaansche Tongval is nog te zeer onbeschaafd en ruuw daar voor; en het Toneel is verre van ene Oeffenschool der Zeden, der Tale, der Welgemanierdheid en van den goeden smaak te zyn. Tot nog is 'er, in Napels, gene Akademie der Konsten, en men schynt, zedert enige Jaren, te vergeefsch aan ene soortgelyke inrigting te arbeiden: niettegenstaande 'er reeds een voortreffelyk Plan van gemaakt is. Napels heeft thans gene Konstenaars van betekenis, behalven enige vreemde Duitschers, in dienst des Konings. - De grootste Napolitaansche Meester was ongetwyffeld Girolama Licciolante van Sermoneta, een leerling en navolger van Raphaël, schoon in Napels weinig bekend: zynde zyne meeste Stukken in Romen. De 45 Boekdrukkeryen in Napels zynde enigste in het gehele Koningryk; schoon men 'er zig by na geheel met drukken van Pleitgedingen en andere publieke Schriften bezig houd. De meesten en genoegzaam alle Geleerde Werken worden van buiten ingevoerd: en Napels betaald, jaarlyks, voor Boeken, aan Frankryk, Zwitzerland en Holland 15000 Dukaten: aan Venetien ene gelyke Somme, en aan Toskanen 2000 Dukaten.’

_alg004alge01_01_22_1

Groot-Britannien. De Wel Eerw. Dr. Ogle, Deken van Winchester, heeft, dezer dagen, den eersten Steen gelegd aan een Obelisk, welken men bezig is op te regten, op zekere plaats, Peahill geheten, digt by zyn Huis, te Kirkley, in Northumberland, ter gedagtenis van de Landing van Koning William III. en de roemryke omwenteling, daar op gevolgd. Enige Arbeiders, onlangs aan het uitbaggeren zyn de van een oude vervuilde Sloot, digt by een Put, in het Vlek Derwen, in 't Graafschap Denbich, haalden een Aarden Pot op, waar in enige honderden kleine Zilvren Penningen, zamen ter waarde van 8 Pst. gevonden wierden. Deze Penningen dragen het Opschrift: Edwardus, Rex Angliae, Dominus Hiberniae; en op de tegenzyde: Civitas London. Onder de velerley Legaten, door wylen de Hertogin van Kingston, aan hare Vrienden gemaakt, is een aanzienlyk Kabinet van Natuurlyke Zeldzaamheden, 't geen zy aan den Heer Barrington besproken heeft. De Liefhebbers der Natuurl. Historie verheugen zig, dat deze Schat in zulke goede handen geraakt is.

_alg004alge01_01_22_2

Frankryk. De Koningl. Maatschappy der Geneeskunde, te Parys, in den Jare 1787 het Voorstel opgegeven hebbende: om naauwkeurig aan te wyzen, Of 'er, uit de manier, op welke men het Vlas en Hennip laat rotten, ook nadelige gevolgen voortspruiten voor de Gezondheid van Menschen en Beesten? welke deze nadelige gevolgen zyn? en of het water, waar in deze rotting geschied, by dezelve schadelyker hoedanigheden aanneemd, dan door het weeken van andere Plantgewassen; heeft den eersten Prys, voor het zelve geschikt, bestaande in ene Gouden Medaille van 150 Liv. waarde, toegewezen aan ene Verhandeling van den Heer Salva Campillo, van Barcelona, en de twede, zynde insgelyks een Gouden Gedenkpenning aan ene Memorie van den Heer Villermoz, fils, te Lyon. By de Akademie van Amiens, welke den 25 Aug. hare openlyke Zitting hield, heeft de Heer J.B. Fresnoi, de St. Quentin, Professor te Parys, den eersten Prys voor de Welsprekenheid gewonnen, op ene ingeleverde Lofreden op den Grave de Vergennes, Minister en Secretaris van Staat, by het Departement der Buitenlandsche Zaken: Het werktuig van 's Konings wysheid, ter herstelling van den Vrede in de vier Waerelddelen. Deze Prys bestaat in ene Gouden Medaille van 1800 Liv. zynde 1200 Liv. daar toe, door enen onbekenden geschonken, en nog 300 Liv. by de gewone Medaille der Akademie gevoegd, door enen anderen onbekenden, die zig alleen by den naam van een Geneefsch Burger heeft willen kenschetzen. De Twede Prys voor het zelfde Onderwerp van 300 Liv. is den Heer Mayer, Officier by de Cavalerie, te beurt gevallen. De gedane Vrage nopens het Vlas, niet naar genoegen beantwoord zynde, heeft zy dezelve, op nieuws, voor het Jaar 1789, opgegeven, onder toezegging van enen Gouden Eerpenning, ter waarde van 300 Liv. Dezelve is van dezen inhoud: 1. Welken zyn de middelen, om, in Picardyen, de Vlasteelt meer wis en voordelig te maken? 2. Welke zou de beste manier zyn, om het Vlas te doen rotten, en voorts te bereiden tot dat het gesponnen kan worden? Wyders zal de Akademie, in hare openbare Vergadering van 1789, een Gouden Eerpenning, ter waarde van 300 L. uitdelen, op de beste Verhandeling: Over den grond van Picardyen, en over de Delfschatten die 'er in opgesloten liggen. De Akademie der Wetenschappen , te Lyons, heeft in hare Vergadering van 26 Aug. uit de ingekomen Antwoorden op de Vraag van het voorleden Jaar: Welke zyn de Insekten in Frankryk, die als vergifting bekend staan? Van hoedanigen aart is derzelver Venyn? Welken zyn de middelen om het uitwerkzel daar van voor te komen? den Prys ener Gouden Medaille, uit het Fonds van den Heer Adamoli, toegewezen aan ene Verhandeling, ten Zinspreuke voerende: Morsu et Punctura, contactu exhalatione et baustu: waarvan de schryver is gebleken te zyn, de Heer Amoreux, Jun. M.D. Lid van de Universiteit van Montpelier &c. De Akademie, voorheen ene Verhandeling bekroond hebbende, waar in werd aangetoond: ‘de gevaarlyke gevolgen van het mengen van Aluin in de Wyn,’ hadde voor dit Jaar een voorstel opgegeven: (onder toezegging van twee Gouden Medailles, ieder van 300 Liv. waarde) ‘de eenvoudigste middelen aan de hand te geven ter ontdekking van de Aluin en de hoeveelheid daar van in den Wyn.’ Op welk voorstel verscheidene Antwoorden zyn ingekomen: dan vermits 'er een zo groot aantal proefnemingen vereischt worden, om dezelve te beoordelen, heeft de Commissie haar uitspraak daar over tot de Vergadering van December uitgesteld. Voorts zyn de volgende Prysvragen voor het Jaar 1789 opgegeven: 1. ‘Ene manier uit te vinden, om Leder zodanig te touwen, dat het zelve waterdigt is, zonder dat de sterkte of lenigheid daar van enig nadeel lyde, of ook de prys te veel verzwaard word.’ 2. ‘Zelfstandigheden uit het Ryk der Dieren of der Planten, door middel van Klipmos, byzonder Orseille, zo levendig en verscheiden te verwen, dat zy wegens een goede en vaste koleur uitmunten.’ 3. ‘Was de ontdekking van Amerika voordelig aan het Menschdom? zo ja; welken zyn de middelen, om die voordelen te behouden en te vergroten? zo neen; langs welken weg kan het nadeel best te keer gegaan worden?’ 4. ‘Is de Leer van de indrukking der Aarde, by de Polen, louter Hypothetisch, of kan dezelve gedemonstreerd worden?’ zynde de Prys voor deze Vraag ene Gouden Medaille, ter waarde van 300 Liv. 5. ‘Op te geven, wat men tot dus verre weet nopens de Natuurlyke Historie der Planten, welken door Ray en Linnaeus, onderscheiden worden onder de benaming van Stellatae: Naauwkeurig aan te wyzen de Genera, die in Europa daar van gevonden zyn, en te bepalen, of die, welken door de hedendaagsche Kruidkenners opgegeven worden, natuurlyke of konstmatige zyn. Naauwkeurig te beschryven elke Europische soort, in bewoordingen die by de hedendaagsche kenners verstaanbaar zyn, en overeenkomen met de manier van Linnaeus. De wezenlyke verscheidenheden, byzonderlyk in het Genus Gallium, juist aan te wyzen. Eindelyk by de beschryvingen de Synonima der beste schryveren te voegen, met overwyzingen op de Afbeeldingen, welken zy in 't licht gegeven hebben: en, zo mogelyk, gedroogde Proeven te zenden van de soorten of verscheidenheden, welke aanleiding tot nieuwe waarnemingen kunnen geven.’ De Prys voor de eerste Vrage is ene Gouden Medaille, ter waarde van 300 Liv.: voor de twede, twe Gouden Medailles, ieder van 300 Liv. waarde, voor de Derde 1200 L. uit het Fonds van den Abt Raynal. Voor de Vyfde een Gouden Medaille van 300 Liv. voor de eerste Verhandeling, en twe Zilvren voor het accessit. De Voorwaarden zyn naar gewoonte. De Verhandelingen, in 't Fransch of Latyn geschreven, moeten voor den 1. April 1789, Vragtvry gezonden en geaddresseerd worden aan den Heer de la Touret's Secretaire perpetuel, pour la Classe des Sciences, Rue Boissac, a Lyon.

_alg004alge01_01_22_3

Nederlanden. Leuven . By onze vorige No. het gearresteerde algemeene Reglement, voor de Universiteit alhier, en te Brussel, medegedeeld hebbende, gaan wy heden over, ingevolge onze gedane belofte, met de opgave van den korten inhoud der nieuw ontworpen Plans of Reglementen voor de afzonderlyke Faculteiten. Ziet hier het Hofdzakelyke van het Nieuw Reglement voor de Faculteit der Rechtsgeleerdheid. De Hoogleeraren van deze Faculteit zullen voortaan 6 in getal zyn: te weten 1. een voor het Recht der Natuur, het algemeen Staatsrecht en het Recht der Volkeren. 2. een voor de Geschiedenis en Instituten van het Roomsche Recht, als mede voor het Crimineel Recht. 3. een voor het Roomsche Recht, volgens de order der Pandekten. 4. een voor het Kanoniek Recht, zo algemeen als afzonderlyk; 5. een voor de Geschiedenis en het Staatsrecht des Roomsche Keizerryks en der Nederlandsche Provintien. 6. eindelyk een voor de Staatkunde en de kennis der Staten. De Cursus der Rechtsgeleerde Lessen zal van vier Jaren wezen; waar van het eerste zal besteed worden in de beoeffening van het Natuurlyk-, het algemeen Staatsrecht en dat der Volkeren, waar by tevens lessen over de Kerkelyke Geschiedenis zullen gevoegd worden: wordende hier by den Hoogleeraar in het Natuurlyk Recht aanbevolen, om zyne Vertogen, door feiten en voorbeelden, uit de Geschiedenis getrokken, op te helderen: als mede, dat hy, in het les geven over het Recht der Volkeren, zig niet enkel bepale tot bewyzen, uit het Natuurlyk Recht ontleend, maar 'er tevens de Verdragen byvoege, zo geschrevene als stilzwygende, welken tusschen de Natien van Europa stand grypen. De Historie en Instituten van het Roomsche Recht, het Crimineel Recht, de Staatkunde en kennis der Staten, zullen de onderwerpen der Studie voor het Twede Jaar opleveren. In de Lessen over de Instituten, zal de Hoogleeraar zig toeleggen, om de overeenkomst van het Roomsch- met het Natuurlyk Recht aan te tonen; en, wanneer hy over louter stellige Wetten gaat handelen, zal hy zorg dragen, om de byzondere omstandigheden van het Romeinsch Gemenebest op te geven, welken daar toe aanleiding gaven, of anders derzelver overeenkomst doen opmerken met de beginzelen van het algemeen Staatsregt. Ten aanzien van het Crimineel Recht, welk de leer der Misdaden en Straffen, nevens den loop der Criminele Procedures vervat, zal de Hoogleeraar zig stipt houden aan de Wetten en Gewoonten by de Landen in gebruik. Deze tak van Wetenschap, die ten doel heeft, uitmuntende Regenten te vormen, en hun de regtmatigste begrippen in te boezemen, zo omtrent het inwendig beheer der Staten, als omtrent de bescherming, welke men aan den Handel en Landbouw schuldig is; om den Rykdom, en gevolglyk den welvaart van het algemeen en van elk afzonderlyk te bevorderen; en eindelyk, omtrent de wyze en het heffen en beheren van 's Lands penningen; - deze tak van Geleerde oeffening is geheel nieuw voor de Leuvensche Universiteit: ook is dezelve niet oud voor de rest van Europa. Zonder den Hoogleeraar in dit Vak te verbieden, om zo van zyne eigene begrippen, die hy moge overdagt en uitgewerkt hebben, als van de Werken van onderscheidene Auteurs, die over de Stoffe geschreven hebben, gebruik te maken, worden hem, in 't byzonder, die van den Keizerl. Raad Sonnenfels aangeprezen, als niet slegts by de Oostenryksche, maar ook by alle andere, Akademien in Duitschland, in gebruik zynde. Men voegd by deze Studie, die van de Kennis der Staten, als daar uit van zelve voortvloeyende: waar omtrent de Hoogleeraar, na alvorens zyne Studenten een korte Schets te hebben gegeven van de Geschiedenis, nevens het Staatsrecht der Natien, en der Buitenlandsche Steden, vervolgens breder zal hebben uit te weiden, over derzelver Handel, Inkomsten, Krygsmagt, met een woord, derzelver Staatkundige Gesteldheid, in den uitgebreidsten zin des woords. De Lessen van het Derde Jaar zullen gaan over de Pandekten, de Geschiedenis van het Duitsch Keizerryk en der Oostenryksche Nederlanden. Deze Geschiedenis zal de Hoogleeraar na onderscheidene voorname Tydperken verdelen: elk derzelven beginnende met den voordragt, van 't geen betrekking heeft tot de Geschiedenis, zo der Volkeren, die oorspronkelyk Duitschers zyn, als van het Ryk der Franken, en het eigentlyk gezegd Keizerryk van Duitschland; en vervolgens daar aan dat gedeelte der Nederl. Geschiedenis hegtende, welk op dat Tydperk slaat. Voor al moet hy zig toeleggen op het ontvouwen der Gebeurtenissen, feiten en omwentelingen, welken dienden, om de Staatsgesteldheid der onderscheidene Volkeren, in verschillende Tydperken, te vestigen; zyne Voordragten daar omtrent, zo veel mogelyk is, met bewyzen uit gelyktydige Geschiedschryvers getrokken, of liever met de Diploma's, en andere openbare Bewysstukken, stavende. Gelyken weg zal hy hebben in te slaan, met betrekking tot het Staatsregt, wanneer het stelzel en de Constitutie van het Bondgenootschappelyk Duitsch Keizerryk, nevens de wyze van uitoeffening der Opperste Magt, by het zelve, moet verklaard worden: als mede wanneer hy de Voorregten, Rechten en Vryheden, en eindelyk de fondamentele Wetten der Nederlandsche Provintien gaat aanwyzen en ontvouwen. Belangende de Pandekten, zal de Hoogleeraar slegts met een kort woord gewag maken van de Wetten, thans in onbruik geraakt, maar des te uitvoeriger dezulken verklaren, die als nog in volle kragt en werking zyn: boven al zorg dragende, om, by elken tytel der Pandekten, te voegen het geen tot de algemene Wetten des Lands, en de algemeen aangenomen gebruiken, in de Oostenryksche Nederlanden, is behorende. Eindelyk zal het Vierde en Laatste Jaar van den Cursus besteed worden in het Kanoniek Recht, zo algemeen als afzonderlyk. Zo nogtans, dat het Onderwys van het eerste, dat van het laatste zal voorgaan: moetende het een en ander toegepast worden op 's Lands Wetten en gebruiken. (Het Vervolg in onze eerstkomende.) Vlissingen . Behalven het reeds, van hier, gemelde in No. 20. van de Algem. Kons en Letter-Bode, nopens het verrigte, ter laatste Vergadering van het Zeeuwsche Genootschap der Wetenschappen alhier, heeft het Genootschap, by deszelfs uitgegeven Programma, van dit Jaar, nog boven dien, deszelfs uitnodiging aan de Geletterden vernieuwd, zonder hen aan enige tydsbepaling te binden, tot het schryven van: ‘Een volledig en beknopt zamenstel van het Staatsrecht der Zeven Vereenigde Nederlanden, met aanwyzing der bronnen, waar uit men nadere en uitvoerige kundigheden, belangende de byzondere punten van dit Recht kan halen.’ - Gelyk ook van ‘Een Tydrekenkundig en naauwkeurig bericht van alle Inlandsche en Uitheemsche Schryveren en Schriften, die ter opheldering der Nederlandsche Geschiedenissen en Oudheden strekken, zedert het begin der Graaflyke Regeringe tot op dezen tyd.’ En te gelyk de drie Vraagstukken erinnerd, die voor den 1sten van Louwmaand des Jaars 1789. moeten beantwoord worden, zynde die Vragen van den volgenden inhoud: 1. ‘Dewyl het gerede gebruik van Penningen de Ziel is van alle Handelingen en bedryven; op welke wyze kunnen eerlyke en naarstige Kooplieden, Commissionarissen of Ondernemers van Fabrieken en Trafieken, (die gene Obligatien of zoortgelyke Effecten bezitten, om tot pand der minne te kunnen overgeven, maar voorzien zyn van vaste Panden, of Pakhuizen, Zolders, Kelders of Winkels, met genoegzamen voorraad van Goederen,) in deze Provincie van Zeeland, gelegenheid bekomen, om Gelden a Deposito, of op Wissel, voor zekeren tyd, magtig te worden, ter voortzetting hunner zaken; zo dat teffens de Geldschieters zekerheid hebben voor de veilige herkryging van Hoofdsom en Interessen?’ 2. ‘Hoedanig is de Staat der Zeden onzer Natie geweest, zedert de oprichting van ons Gemenebest, tot op dezen tyd? Welken waren de oorzaken hunner verbetering of verërgering? En welken zyn de beste middelen ter meer algemene verbetering onzer Nationale Zeden?’ 3. ‘Zyn 'er gene algemene en byzondere gebreken in de inrichting en leerwyze onzer Vaderlandsche Hooge Scholen? Welken zyn de voornaamsten? En wat kan tot verbetering daar van in 't werk gesteld worden tot spoediger voortzetting van allerlei Wetenschappen en ter meerdere beschaving onzer Natie?’ Rotterdam . Den 15 dezer maand November is alhier, in 't 74ste jaar zyns Ouderdoms overleden, de beroemde Konstenaar J. Koppen, die, in zyn leven, voornamelyk heeft uitgemunt in het snyden van fraaye Zeegezigten, en andere Konststukken, van Papier. Haarlem . Maandag avond, den 24 dezer maand Nov. is, alhier, aan ene spoedig toenemende Borstkwale, in den Ouderdom van ruim 30 Jaren, overle-den, de Heer Willem Brouwer Bosch, Medic. Doct. Lid van de Hollandsche Maatschappy der Wetenschappen, als mede van Teylers eerste Genootschap. De Geneeskonst, in alle welker betrekkelyke Wetenschappen hy zeer aanmerkelyke vorderingen gemaakt hadde, en welke hy zo gelukkig beoeffende, lyd geen gering verlies in dezen jeugdigen en nog zo veel belovenden Arts: wiens reeds verkregen en staag toenemende kundigheden, bekwaamheid en yver, gepaard met een by uitstek minzaam en braaf karakter, hem meer en meer belangryk maakten, zo voor de Geleerde waereld als voor de Burgerlyke Maatschappy, in onderscheidene zeer gewigtige betrekkingen; gelyk het een en ander hem, naar verdienste, ene algemene toegenegenheid en agting by zyne Stadgenoten hadde doen verwerven. Buiten de takken van Wetenschap, van welken hy zyne hoofdbezigheid maakte, hadde hy zig ook byzonder toegelegd op de Proefondervindelyke Natuurkunde, in welke hy, zints enigen tyd, eens ter weke, gedurende de Winteravonden, aan een bepaald Gezelschap van goede Vrienden, afzonderlyke Lessen gaf, met bygevoegde Proefnemingen.

_alg004alge01_01_22_4

Nieuw Reglement voor de Faculteit der Rechtsgeleerdheid. De Hoogleeraren van deze Faculteit zullen voortaan 6 in getal zyn: te weten 1. een voor het Recht der Natuur, het algemeen Staatsrecht en het Recht der Volkeren. 2. een voor de Geschiedenis en Instituten van het Roomsche Recht, als mede voor het Crimineel Recht. 3. een voor het Roomsche Recht, volgens de order der Pandekten. 4. een voor het Kanoniek Recht, zo algemeen als afzonderlyk; 5. een voor de Geschiedenis en het Staatsrecht des Roomsche Keizerryks en der Nederlandsche Provintien. 6. eindelyk een voor de Staatkunde en de kennis der Staten. De Cursus der Rechtsgeleerde Lessen zal van vier Jaren wezen; waar van het eerste zal besteed worden in de beoeffening van het Natuurlyk-, het algemeen Staatsrecht en dat der Volkeren, waar by tevens lessen over de Kerkelyke Geschiedenis zullen gevoegd worden: wordende hier by den Hoogleeraar in het Natuurlyk Recht aanbevolen, om zyne Vertogen, door feiten en voorbeelden, uit de Geschiedenis getrokken, op te helderen: als mede, dat hy, in het les geven over het Recht der Volkeren, zig niet enkel bepale tot bewyzen, uit het Natuurlyk Recht ontleend, maar 'er tevens de Verdragen byvoege, zo geschrevene als stilzwygende, welken tusschen de Natien van Europa stand grypen. De Historie en Instituten van het Roomsche Recht, het Crimineel Recht, de Staatkunde en kennis der Staten, zullen de onderwerpen der Studie voor het Twede Jaar opleveren. In de Lessen over de Instituten, zal de Hoogleeraar zig toeleggen, om de overeenkomst van het Roomsch- met het Natuurlyk Recht aan te tonen; en, wanneer hy over louter stellige Wetten gaat handelen, zal hy zorg dragen, om de byzondere omstandigheden van het Romeinsch Gemenebest op te geven, welken daar toe aanleiding gaven, of anders derzelver overeenkomst doen opmerken met de beginzelen van het algemeen Staatsregt. Ten aanzien van het Crimineel Recht, welk de leer der Misdaden en Straffen, nevens den loop der Criminele Procedures vervat, zal de Hoogleeraar zig stipt houden aan de Wetten en Gewoonten by de Landen in gebruik. Deze tak van Wetenschap, die ten doel heeft, uitmuntende Regenten te vormen, en hun de regtmatigste begrippen in te boezemen, zo omtrent het inwendig beheer der Staten, als omtrent de bescherming, welke men aan den Handel en Landbouw schuldig is; om den Rykdom, en gevolglyk den welvaart van het algemeen en van elk afzonderlyk te bevorderen; en eindelyk, omtrent de wyze en het heffen en beheren van 's Lands penningen; - deze tak van Geleerde oeffening is geheel nieuw voor de Leuvensche Universiteit: ook is dezelve niet oud voor de rest van Europa. Zonder den Hoogleeraar in dit Vak te verbieden, om zo van zyne eigene begrippen, die hy moge overdagt en uitgewerkt hebben, als van de Werken van onderscheidene Auteurs, die over de Stoffe geschreven hebben, gebruik te maken, worden hem, in 't byzonder, die van den Keizerl. Raad Sonnenfels aangeprezen, als niet slegts by de Oostenryksche, maar ook by alle andere, Akademien in Duitschland, in gebruik zynde. Men voegd by deze Studie, die van de Kennis der Staten, als daar uit van zelve voortvloeyende: waar omtrent de Hoogleeraar, na alvorens zyne Studenten een korte Schets te hebben gegeven van de Geschiedenis, nevens het Staatsrecht der Natien, en der Buitenlandsche Steden, vervolgens breder zal hebben uit te weiden, over derzelver Handel, Inkomsten, Krygsmagt, met een woord, derzelver Staatkundige Gesteldheid, in den uitgebreidsten zin des woords. De Lessen van het Derde Jaar zullen gaan over de Pandekten, de Geschiedenis van het Duitsch Keizerryk en der Oostenryksche Nederlanden. Deze Geschiedenis zal de Hoogleeraar na onderscheidene voorname Tydperken verdelen: elk derzelven beginnende met den voordragt, van 't geen betrekking heeft tot de Geschiedenis, zo der Volkeren, die oorspronkelyk Duitschers zyn, als van het Ryk der Franken, en het eigentlyk gezegd Keizerryk van Duitschland; en vervolgens daar aan dat gedeelte der Nederl. Geschiedenis hegtende, welk op dat Tydperk slaat. Voor al moet hy zig toeleggen op het ontvouwen der Gebeurtenissen, feiten en omwentelingen, welken dienden, om de Staatsgesteldheid der onderscheidene Volkeren, in verschillende Tydperken, te vestigen; zyne Voordragten daar omtrent, zo veel mogelyk is, met bewyzen uit gelyktydige Geschiedschryvers getrokken, of liever met de Diploma's, en andere openbare Bewysstukken, stavende. Gelyken weg zal hy hebben in te slaan, met betrekking tot het Staatsregt, wanneer het stelzel en de Constitutie van het Bondgenootschappelyk Duitsch Keizerryk, nevens de wyze van uitoeffening der Opperste Magt, by het zelve, moet verklaard worden: als mede wanneer hy de Voorregten, Rechten en Vryheden, en eindelyk de fondamentele Wetten der Nederlandsche Provintien gaat aanwyzen en ontvouwen. Belangende de Pandekten, zal de Hoogleeraar slegts met een kort woord gewag maken van de Wetten, thans in onbruik geraakt, maar des te uitvoeriger dezulken verklaren, die als nog in volle kragt en werking zyn: boven al zorg dragende, om, by elken tytel der Pandekten, te voegen het geen tot de algemene Wetten des Lands, en de algemeen aangenomen gebruiken, in de Oostenryksche Nederlanden, is behorende. Eindelyk zal het Vierde en Laatste Jaar van den Cursus besteed worden in het Kanoniek Recht, zo algemeen als afzonderlyk. Zo nogtans, dat het Onderwys van het eerste, dat van het laatste zal voorgaan: moetende het een en ander toegepast worden op 's Lands Wetten en gebruiken. (Het Vervolg in onze eerstkomende.) Vlissingen . Behalven het reeds, van hier, gemelde in No. 20. van de Algem. Kons en Letter-Bode, nopens het verrigte, ter laatste Vergadering van het Zeeuwsche Genootschap der Wetenschappen alhier, heeft het Genootschap, by deszelfs uitgegeven Programma, van dit Jaar, nog boven dien, deszelfs uitnodiging aan de Geletterden vernieuwd, zonder hen aan enige tydsbepaling te binden, tot het schryven van: ‘Een volledig en beknopt zamenstel van het Staatsrecht der Zeven Vereenigde Nederlanden, met aanwyzing der bronnen, waar uit men nadere en uitvoerige kundigheden, belangende de byzondere punten van dit Recht kan halen.’ - Gelyk ook van ‘Een Tydrekenkundig en naauwkeurig bericht van alle Inlandsche en Uitheemsche Schryveren en Schriften, die ter opheldering der Nederlandsche Geschiedenissen en Oudheden strekken, zedert het begin der Graaflyke Regeringe tot op dezen tyd.’ En te gelyk de drie Vraagstukken erinnerd, die voor den 1sten van Louwmaand des Jaars 1789. moeten beantwoord worden, zynde die Vragen van den volgenden inhoud: 1. ‘Dewyl het gerede gebruik van Penningen de Ziel is van alle Handelingen en bedryven; op welke wyze kunnen eerlyke en naarstige Kooplieden, Commissionarissen of Ondernemers van Fabrieken en Trafieken, (die gene Obligatien of zoortgelyke Effecten bezitten, om tot pand der minne te kunnen overgeven, maar voorzien zyn van vaste Panden, of Pakhuizen, Zolders, Kelders of Winkels, met genoegzamen voorraad van Goederen,) in deze Provincie van Zeeland, gelegenheid bekomen, om Gelden a Deposito, of op Wissel, voor zekeren tyd, magtig te worden, ter voortzetting hunner zaken; zo dat teffens de Geldschieters zekerheid hebben voor de veilige herkryging van Hoofdsom en Interessen?’ 2. ‘Hoedanig is de Staat der Zeden onzer Natie geweest, zedert de oprichting van ons Gemenebest, tot op dezen tyd? Welken waren de oorzaken hunner verbetering of verërgering? En welken zyn de beste middelen ter meer algemene verbetering onzer Nationale Zeden?’ 3. ‘Zyn 'er gene algemene en byzondere gebreken in de inrichting en leerwyze onzer Vaderlandsche Hooge Scholen? Welken zyn de voornaamsten? En wat kan tot verbetering daar van in 't werk gesteld worden tot spoediger voortzetting van allerlei Wetenschappen en ter meerdere beschaving onzer Natie?’ Rotterdam . Den 15 dezer maand November is alhier, in 't 74ste jaar zyns Ouderdoms overleden, de beroemde Konstenaar J. Koppen, die, in zyn leven, voornamelyk heeft uitgemunt in het snyden van fraaye Zeegezigten, en andere Konststukken, van Papier. Haarlem . Maandag avond, den 24 dezer maand Nov. is, alhier, aan ene spoedig toenemende Borstkwale, in den Ouderdom van ruim 30 Jaren, overle-den, de Heer Willem Brouwer Bosch, Medic. Doct. Lid van de Hollandsche Maatschappy der Wetenschappen, als mede van Teylers eerste Genootschap. De Geneeskonst, in alle welker betrekkelyke Wetenschappen hy zeer aanmerkelyke vorderingen gemaakt hadde, en welke hy zo gelukkig beoeffende, lyd geen gering verlies in dezen jeugdigen en nog zo veel belovenden Arts: wiens reeds verkregen en staag toenemende kundigheden, bekwaamheid en yver, gepaard met een by uitstek minzaam en braaf karakter, hem meer en meer belangryk maakten, zo voor de Geleerde waereld als voor de Burgerlyke Maatschappy, in onderscheidene zeer gewigtige betrekkingen; gelyk het een en ander hem, naar verdienste, ene algemene toegenegenheid en agting by zyne Stadgenoten hadde doen verwerven. Buiten de takken van Wetenschap, van welken hy zyne hoofdbezigheid maakte, hadde hy zig ook byzonder toegelegd op de Proefondervindelyke Natuurkunde, in welke hy, zints enigen tyd, eens ter weke, gedurende de Winteravonden, aan een bepaald Gezelschap van goede Vrienden, afzonderlyke Lessen gaf, met bygevoegde Proefnemingen.

_alg004alge01_01_22_5

Nieuw uitkomende boeken, akademische en andere schriften. Italien . Nuova Descrizione Storica e Geografica delle Sicilie, &c. Nieuwe Geschied- en Aardmeetkundige Beschryving der Sicilien, door den Adv. Galanti, 1ste en 2de Deel. Napels, 1787 en 88. De Opsteller dezer beschryving der beiden Sicilien, welke buiten twyffel een der voornaamste en belangrykste voortbrengzels is, door Italien, in den tegenwoordigen tyd, opgeleverd, is reeds door vorige gunstig ontvangen Schriften bekend. Op elken Regel ontdekt men den man, die den aart der Staten, de Staatkundige in rigting van derzelver delen, en het huishoudelyke van het geheel, als Wysgeer beschouwd. Liefde voor de waarheid, gepaard met ene edele zugt voor 't Vaderland, bescheidene vrymoedigheid, van alle winderigheid vervreemd, order en klaarheid kenschetzen zyn schryfstyl. Hy kend het ingeworteld gebrek der tegenwoordige inrigting, spoort het zelve in zynen oorsprong op, gaat deszelfs voortgangen na, en toond de noodzakelykheid aan van ene zelfs kragtdadige verbetering. De voorhanden zynde eerste Delen (die nog door 3 anderen staan agtervolgd te worden) handelen van Puglia of het Koningryk Napels alleen; de Schryver, die van begrip is, dat het Eiland Sicilie eertyds aan het vaste Land gehegt was, geeft eerst ene Natuurkundige Beschryving van Napels, vervolgens de Geschiedenis van dat Ryk, en handeld daar na over de Regeringsform, Magistrature en Wetten, de Krygsmagt, Geestelykheid, de Kunsten en Wetenschappen; en eindelyk, over den Huishoudelyken Staat en het Finantiewezen. Grootbritannien . Sermons on Various Subjects. Leerredenen over verschillende onderwerpen, door wylen den Eerw. Heer Th. Leland, D.D. 3 Delen, 8vo. gedrukt te Dublin en te bekomen te Londen, by Longman, 1788. prys [...]5 sch. Van een zo beroemd Schryver, als de Vertaler van Demosthenes en de Geschiedschryver van Ierland, kan ene belangryke Proeve van Welsprekenheid des Predikstoels, in zyne nagelatene Kerkredenen, verwagt worden. En de Lezer zal zig, by het doorbladeren van dit Werk, hier in niet te loor gesteld vinden. Enigen van deze Predikatien handelen over de bewyzen voor den geopenb. Godsdienst; enige weinige, by byzondere gelegenheden gehouden, verschenen reeds, voor heen, in 't licht: de overigen gaan over prakticale en algemeen nuttige Stoffen. Voor af gaat een wel opgesteld berigt aangaande het Leven en de Schriften van den Heer Leland [Month. Rev] A short and plain Exposition of the Old Testament, with devotional and Practical Reflections &c. Korte en duidelyke Verklaring van het Oude Testam. met Godvrugtige en praktikale Bedenkingen, ten dienste van Huisgezinnen; door J. Orton, naar deszelfs Handschriften in 't ligt gegeven, door R. Gentleman, 1ste Deel, 8vo. Londen, by Longman, 1788. 6 s. Dit Werk word by intekening gedrukt, en zal tot 5 of op zyn hoogst 6 Delen uitlopen. Het wordt, in de Month. Rev. als een nuttig en aangenaam Huisboek aangeprezen De Heer Orton die meer goede Schriften uit gaf, was een zeer geagt Predikant onder de Dissenters in Engeland. Tables of the apparent Places of the Comet of 1661. whose Return is expected in 1789. Tafels der schynbare Plaatsen van de Staartster van 1661. die in 1789. wederom verwagt word. Waar by gevoegd is ene Nieuwe manier om het Instrument, door Dr. Bradley uitgevonden ter afmeting der nette grootte van de Eclipsen (Reticule Rhomboid) te gebruiken. Door den Heer Henr. Englefield, 4to. Londen, by Elmsley, 1788. 2 s. 6 d. De Schryvers der Month. Rev. spreken met lof van dit Werk. Het zelve is ondertusschen alleen voor Sterrekundigen geschikt. Military Antiqities, respecting a History of the Engelisch Army: Krygskundige Oudheden, dienende tot ene Geschiedenis der Engelsche Legermagt, van de Verovering tot op den tegenwoordigen tyd; door F. Grose, Esq. F.A.S. 4to. 2 Del. Londen, by Hooper, 1788. 4 L. 4 s. - Een Werk, 't geen met ongemenen vlyt, en tevens zeer veel oordeel en smaak is zamengesteld; schoon grotendeels van het meeste belang voor Engelsche Lezeren. A Defence of the Constitutions of Governement of the United States of Amerika. Verdediging der Regerings-inrigtingen by de Verenigde Staten van Amerika, door John Adams, L.L.D. Lid van de Akademie der Konsten en Wetenschappen, te Boston, 3de D. 8vo. te London, by Dilly, 1788. prys 6 s. By de Recensie van dit Deel, waar in de Schryver voortgaat met de reeds aangevangen beschouwing der Italiaansche Republieken, in de Middel Eeuw, en 'er vervolgens een Stuk byvoegd, onder den Tytel van: De welgestelde inrigting enes Burgerstaats ter toetse gebragt; beklagen zig de Schryvers der Monthly Review over hun te voren geveld min gunstig oordeel omtrent dit Werk, als onkundig geweest zynde, dat hetzelve stond vervolgd te worden. Het evengemelde Stuk, 't geen voornamelyk een toets behelsd, van een in den Jare 1656. door M. Nedham, in 't ligt gegevene Verhandeling over ‘de voortreffelykheid van enen vryen Staat, of de regte Constitutie van een Gemenebest;’ schynt voornamelyk genoemde recensenten met den Schryver bevredigd te hebben. Althans zy geven nu van het Werk dit getuigenis: ‘Het is niet zo zeer, gelyk de Tytel inhoud, ene verdediging der Amerikaansche Regeringsvormen; maar een sterk pleit voor die van Grootbrittannien. Het is de beste Anti-Democratische Verhandeling, welke wy zagen; blykende de Heer Adams bedugt te zyn, datzyne Landgenoten tot dit uitterste natuurlyker wyze konden overslaan: en hierom zyn best doende tot voorkoming van dit kwaad. - Het voorhanden zynde Deel eindigt met een Afschrift der nieuwe Regerings-Constitutie voor Amerika, by de meeste Staten reeds aangenomen: In de laatste afdeling wederlegd de Schryyer enige begrippen van Montesquieu, waar in men reeds te lang, zonder onderzoek, berust heeft. 'Er is een breedvoerig Register by alle de drie Delen gevoegd. ‘In 't algemeen, beschouwen wy, dit laatste Deel van het Werk, als een belangryk toevoegzel aan den gedrukten stapel van Staatsschriften. De Schryver geeft hier blyken van uitgestrekte belezenheid: niet van die soort van belezenheid, welke enkel bestaat in het opzamelen van Namen en Dagtekeningen, maar welke onderscheid weet te maken tusschen zyn en schyn, en die voorgevingen, van werkelyke oorzaken, schift. De Geschiedenis is zo schaarsch in dien trant beoeffend, dat, zo Dr. Adams immer tyd mogt vinden, om dit gedeelte van zyn Werk over te zien en daar aan den fynsten schaaf te leggen, het, onzes eragtens een zeer aangenaam geschenk voor het Gemenebest der Letteren zou opleveren, daar het konde dienen, om verscheidene Volksdwalingen te verbeteren, welken reeds te lang by het menschdom in zwang gegaan zyn.’ Nederlanden . Geschiedenis der Verenigde Nederlanden, voor de Vaderlandsche Jeugd, met pl. en pourtr. 11e. deel, te Amsterdam, by Joh. Allart, kl. 8vo. Verzameling van Plakaten, Resolutien en andere authentike Stukken, betrekking hebbende, tot de gewigtige Gebeurtenissen, in de maand Sept. 1787. enz. 7e Deel, te Campen, by Chalmot, gr. 8vo. Nymegen, de oude Hoofdstad der Batavieren, in Dichtmaat geschreven, en met Aantekeningen, de Oudheden van de Stad en die van het Quartier van Nymegen betreffende, opgehelderd door H.K. Arkstée, met Printverbeeldingen. Nieuwe druk, veel vermeerderd en verbeterd, te Nymegen, by I. v. Campen, gr. 8vo. Waarnemingen wegens de Omwenteling van de Lyf- of Baarmoeder, door G. Bodenstaf, Chirurgyn en Amptsvroedmeester des Ampts van Tusschen Maas en Whaal; te Nymegen, by I. v. Campen, gr. 8vo. Carolina van Lichtfield, naar 't Fransch vertaald, 1e. en 2e. Deel, met pl. te Leyden, by A. en J. Honkoop. De Geschiedenis van Joseph, in Leerredenen, door Felix Herder, naar 't Hoogduitsch, te Leyden, by A. en J. Honkoop. Brieven over Egypten, in welken de Zeden van 's Lands Oude en Hedendaagsche Inwooners met elkander vergeleken, en den tegenwoordigen Staat des Lands, zyn Koophandel, Akkerbouw, Regeringswyze en oude Godsdienst, benevens de Landing van Lodewyk den Negenden, Koning van Frankryk, te Damiate, volgens het Verhaal van Joinville, en zommige Arabische Schryvers, beschreven worden, door den Heer Savary, uit 't Fransch in 't Nederduitsch overgebragt, met de Aantekeningen zo van den Hooggeleerden Heer Johan Godl. Schneider, Hoogler. te Frankfort aan den Oder, uit de Hoogduitschen druk ontleend, als van den Nederduitsche Vertaler vermeerderd, 1e. Deel, met pl. en Landk. te Amsterdam, by M. de Bruyn. Redevoering, uitgesproken voor de Maatschappy tot Bevordering van Kennis en Godsdienstigheid, onder den Gemenen Man, binnen Londen, op den 21. van Slagtmaand 1787. door Johan Newton, Predik. aldaar; benevens Gedachten over den Africaanschen Slavenhandel, door denzelven; waar agter gevoegd is, Bericht van den Slavenhandel op de Kust van Afrika, door Alex. Falconbridge, onlangs Heelmeester op de Afrikaansche Vaart. Alles uit het Engelsch vertaald, door M. van Werkhoven, te Amsterdam, by M. de Bruyn. Over het schryven der Geschiedenis, of de wyze hoe dezelve behoorde geschreven te worden; door den Heer Abt de Mably, uit het Fransch vertaald en met enige Aanmerkingen vermeerderd, door Laurens van Limburg, te Amsterdam, by Emenes en de Vries. Anekdoten van Frederik den Groten, Koning van Pruissen, en van enige Personen die gemeenzaam met hem verkeerden; benevens verbetering van zommige reeds gedrukte Anekdoten, uitgegeven door Frederik Nicolai, 1e. Stuk, te Amsterdam, by Emenes en de Vries. Arcanio en Loizetta, eene Vorstelyke Roman, het oorsprongelyke Spaansch vry gevolgd, door G van Antwerpen, eerste Stukje, te Dordrecht, by J. Krap, Az. Salzman, Stichtend en Vermakend Leeraar van Kinderen en Kindervriend, in 8vo. te Leyden, by A. en J. Honkoop. Vervolg op Chomel's Woordenboek, 6e. Deel, by Chalmot en Yntema. La Vie de Frideric Baron de Trenck, Traduite de l'allemand, par M. le Tourneur, avec fig. 2 part. a Amsterdam, Leiden, Rotterdam en Utrecht, chez les Libraires Associés. Nagelaten Schriften van Margaretha Klopstock, uit het Hoogduitsch, te Amsterdam. by W. v. Vliet. Eleonora, geen Roman, ene ware Geschiedenis in Brieven, naar het Hoogduitsch, 2 Delen, in 's Hage, by I. v. Cleef. Immanuel beschouwd, in vier Kerkleerredenen, over Phil. 2. vs. 6-11. door M. de Bleyker, te Amst. by C. de Vries.

_alg004alge01_01_22_6

Narigten en byzonderheden, tot den handel en scheepvaart, land- en veebouw, als mede de huishoudkunde, handwerken en fabrieken, betrekkelyk. By ene Ordonantie van 9 Sept. 1788. des Konings van Engeland, als Keurvorst van Hannover, zyn enige aanzienlyke Voordelen en Praemien beloofd, ter aanmoediging van den Zeevaart en Handel onder de Onderdanen van dat Keurvorstendom. als: 1. halve Tolvryheid van de nodige Materialen en Waren, tot de bouw- en bevragting van Schepen, aan de Maas: zullende wel den gehelen Tol, op de gewone wyze, moeten worden betaald, dog de helft gerestitueerd by het Handel-Collegie, op behoorlyke vertoonde Documenten van de Rheders en bevragters. 2. Een Praemie van 3 Thl. per Last a 400 pond, op een Schip van 20 tot 100 Lasten. en van 4 Th. per last op een Schip van meer dan 100. Lasten, 't geen in de Keurvorstelyke Landen, voor eigen rekening der Ingezetenen gebouwd word en by aanhoudenheid ter Zee uitgerust. 3. Ene opschieting van 3 prCt. (des verzogt zynde, by het Handel-Collegie) der waarde van het vierde gedeelte der Koopgoederen, 't zy Inlandsch gefabriceerde Waren, of ongewerkte Produkten, die voor rekening der Landzaten, over Zee, naar elders ingescheept worden; de waarde gerekend naar den cours ter plaatse der Inlading. 4. Ene Praemie van 2 Thl. voor ieder Matroos, een Landskind zynde, op zulk een Zeevaarder geplaatst, na het volbrengen der Reize, aan de Rheders te betalen. 5. Eindelyk voor Schepen ter Walvisch- of Robben vangst, of ter Haringvangst, uit de Maas uitgerust, ene Praemie van ½ Thl. voor ieder Vat Traan, welk uit de Vangst gestookt word, en van ¼ Thl. voor elke Ton gezouten Haring. De Staten van Oostenryksch Vlaanderen, hebben by een Provintiaal besluit van 8 Nov. toegestaan, om ten behoeve van zyne Keizerlyke Majesteit, op het Credit der Provintie, ene Geldlening te openen van 3 Millioenen Guldens tegen 4 pCt. interest. By de Engelsche Nieuwspapieren is het volgend Extract, ten behoeve der Zeevarenden bekend gemaakt. London, Trinityhouse. ‘Daar word hier mede bekend gemaakt, dat 'er onlangs een Zandplaat is aangegroeid na het Z.O. van de Zandbank, genaamd Halsborough, liggende met de volgende streken van 't Kompas. De Kerk van Winterton strekt van het Zuid-end van die Zandplaat na W. by Z. van daar loopt het na N.O., tot dat de Kerk van Halsborough zich uit schiet na het W. by N. - De meeste hoogte van die Zand-plaat ligt aan het Zuid-End, heeft met laag water niet meer dan 9 voet water, en gaat trapswyze diep na het N.O. End. Gemelde Zandplaat ligt circa een en een halve Myl van de Zandbank van Halsborough, en is zeer naauw.’ Uit Braband heeft men, dat de Uitvoer van Granen aldaar verboden is. De Staten van Holland hebben, by ene Publicatie van 15 Nov. dezes jaars, een Havengeld gelegd van 1 stuiver per Last, op alle Schepen, zo vreemde als Nationale, ('s Lands Oorlogschepen alleen uitgezonderd) die in Texel en in 't Vlie t'huis komen; als mede van 3 stuivers per Last, op alle uit- en thuiskomende Schepen, die van de Haven in 't Nieuwe Diep gebruik maken, met afkorting egter van de ene stuiver, die reeds in Texel of in 't Vlie mogt betaald wezen; gelyk dezelve, na de betaling van het volle Havengeld in 't Nieuwe Diep, van dat in Texel en in 't Vlie zullen bevryd zyn; terwyl ook, om dezen last te ligter te dragen, de Schippers van de Ontvangers der Ladingen, hier voor zullen mogen vorderen, een penn. van ieder Gulden vragt, wanneer dezelve minder dan 8 Duizend Guldens bedraagt; en van ½ penn. per Gulden, ingevalle de vragt hoger loopt.

_alg004alge01_01_22_7

London, Trinityhouse. ‘Daar word hier mede bekend gemaakt, dat 'er onlangs een Zandplaat is aangegroeid na het Z.O. van de Zandbank, genaamd Halsborough, liggende met de volgende streken van 't Kompas. De Kerk van Winterton strekt van het Zuid-end van die Zandplaat na W. by Z. van daar loopt het na N.O., tot dat de Kerk van Halsborough zich uit schiet na het W. by N. - De meeste hoogte van die Zand-plaat ligt aan het Zuid-End, heeft met laag water niet meer dan 9 voet water, en gaat trapswyze diep na het N.O. End. Gemelde Zandplaat ligt circa een en een halve Myl van de Zandbank van Halsborough, en is zeer naauw.’ Uit Braband heeft men, dat de Uitvoer van Granen aldaar verboden is. De Staten van Holland hebben, by ene Publicatie van 15 Nov. dezes jaars, een Havengeld gelegd van 1 stuiver per Last, op alle Schepen, zo vreemde als Nationale, ('s Lands Oorlogschepen alleen uitgezonderd) die in Texel en in 't Vlie t'huis komen; als mede van 3 stuivers per Last, op alle uit- en thuiskomende Schepen, die van de Haven in 't Nieuwe Diep gebruik maken, met afkorting egter van de ene stuiver, die reeds in Texel of in 't Vlie mogt betaald wezen; gelyk dezelve, na de betaling van het volle Havengeld in 't Nieuwe Diep, van dat in Texel en in 't Vlie zullen bevryd zyn; terwyl ook, om dezen last te ligter te dragen, de Schippers van de Ontvangers der Ladingen, hier voor zullen mogen vorderen, een penn. van ieder Gulden vragt, wanneer dezelve minder dan 8 Duizend Guldens bedraagt; en van ½ penn. per Gulden, ingevalle de vragt hoger loopt.

_alg004alge01_01_22_8

Geboorte- trouw- en sterflysten. Het getal der Doden, gedurende de laatstverlopene week, is geweest: te Amsterdam 197: in 's Hage 21: en te Haarlem 17, onder welken laatsten 15 beneden de 12 jaren.

_alg004alge01_01_22_9

Openbare verkopingen van boekeryen en konstverzamelingen. De Makelaars Ph. van der Schley, C. Ploos van Amstel, Jac. Cornz., H. de Winter en J. Yver, zullen, op Maandag den 8. December 1788. en volgende dagen, in het O. Heeren Logement, te Amsterdam, Verkopen: ene fraaye Collektie SCHILDERYEN, TEKENINGEN en KAPITALE ZWARTEKONST- en andere PRENTEN, allen door beroemde Nederl. en andere Meesters; zindelyk gebonden, en Losse Prentwerken, Plans van Steden, Land- en Wapen Kaarten, koperen gegraveerde Platen en Pakketten, met deszelfs Afdrukken: alles nagelaten, by wylen den Heer F.W. Greebe, Konsthandelaar: waar van de Catalogus, vroegtydig, by gemelde Makelaars zal te bekomen zyn.

_alg004alge01_01_22_10

Bekendmakingen en prys-opgaven van in- en uitlandsche boeken en geschriften. De Nederlandsche Geleerden, welke begerig zyn naar de Uitgave van den Codex Boernerianus, door den Hoogleraar Matthei, te Neissen, gelieven hunne naamen voor den eersten January 1789, aan den Heere Mutzenbecher, Predikant te Amsterdam, of wel aan den Drukker van dit Weekblad, op te geven. De prys der Intekening, voor een Exemplaar daar van, is een halve Louis d'Or; het geen, met de transportkosten, omtrent 5 Guldens Hollandsch zal bedragen Men kan ter gemelder plaatse nog enige gedrukte Aankondigingen bekomen, welke een breder Bericht van de inrichting dezes Werks behelzen. De Heer F.C. Schmidt , in Gotha, heeft onlangs een Werk aangekondigd, bestaande in Ontwerpen en Aanwyzingen tot een fraaye en gemaklyke burgerlyke Bouwkunde. Het zelve zal ten Tytel voeren: De burgerlyke Bouwmeester; of Betoog dat men overäl op een bekwaame wyze kan bouwen. Het Werk zal 32 Bladen in 8vo. beslaan, versierd met 110 Platen in folio, gegraveerd door dezelfde hand, waar aan men de fraaye Prentverbeeldingen in Hirschfelds, Theorie der Tuinkunst, te danken heeft. De prys der Intekening is een en een halve Louis d'Or (ruim 14 Guldens Hollands) Men kan, by den Uitgever van dezen Konst en Letter-bode daar op intekenen; by wien ook een breedvoeriger Bericht van het Werk zelve Gratis wordt uitgegeven. *** P. PLUIGERS, Boekverkoper, te Leyden, zal in het Nederduitsch doen Vertalen en Uitgeven: UEBER DEN UMGANG MIT MENSCHEN, 2 Th. 8vo. 1788. Van welk Werkje in No. 20. van dit Weekblad gesproken is. Gemelde Boekverkoper heeft thans alom verzonden; ADOLPH en JOHANNA, in Brieven, door den Heer Johan Thiard, naar het Hoogduitsch, proper gedrukt en in Carton gebond. a 18 st. - aan Eerlykheid en Liefde tot de Waarheid zyn deze Brieven hun bestaan verschuldigd. - Om bedorven harten te recht te brengen, door onvervalschte Voorbeelden, zo als de Tonelen des Levens die opleveren, in derzelver eenvoudige gedaante aan te voeren, was het doelwit des Schryvers, en kan zyns oordeels, de beste overtuiging worden te weeg gebragt. †‡† Het geen in de Alg. Konst- en Letterbode, No. 20. aangaande de Vertalingen der Levens Geschiedenis van den Baron van der Trenck gezegd is, moet alleen verstaan worden van de Fransche, Engelsche, en andere Overzettingen, die buiten ons Vaderland vervaardigd zyn, en in genendele worden toegepast op de Nederduitsche Overzetting, die woordelyk naar den Hoogduitsche Tekst gemaakt is, en van welke de Baron van der Trenck zelf, in een' Brief aan den Vertaler, een allerloflykst getuigenis gegeven heeft.

_alg004alge01_01_22_11

Weerkundige waarnemingen, te Haarlem. NB. De Schaal der Thermometer is die van Fahrenheit: de Duimen der Barometer zyn Engelsche. 1788. November.Barometer.Thermometer.Streek der winden.Luchtsgesteldheid. 's morgens29. 1141Noord westbetrokken Woensdag 19. 's middags29. 10 ½48-omtrent helder 's avonds29. 1247N ten W.- 's morgens29. 1048N. ten O.omtrent helder Donderdag 20. 's middags29. 1145N.N.O.betrokken 's avonds30. 043Zuid-westomtrent helder 's morgens30. ½44Zuid-westbetrokken Vrydag 21. 's middags30. 150-- 's avonds-49Z.Z.W.omtrent helder 's morgens30. 147Westbetrokken Saturdag 22. 's middags-48 ½Zuid-west- 's avonds-47West- 's morgens30. ½45 ½Zuid westomtrent helder Zondag 23. 's middags-47W.Z.W.betrokken 's avonds30. 044 ½Noord-oost- 's morgens30. ½37 ¾Oosthelder Maandag 24. 's middags30. 039Noord- 's avonds-33-betrokken 's morgens30. 129 ½N.N.O.helder Dingsdag 25. 's middags30. 2 ½32Oost- 's avonds30. 230Noord-oost- Te Haarlem by A. Loosjes.

_alg004alge01_01_22_12

Berigten. Italien. Men is thans te Subaico bezig, met een Triomfboog, van gehouwen Steen, op te regten, ter eere van den tegenwoordigen Paus, zullende met de daar aan passende Zinnebeelden en Opschriften versierd wezen. Men begroot de kosten daar van op omtrent 100,000 schudi. By de Universiteit, te Napels, is een Collegie ingevoerd, waar by Lessen over den Landbouw zullen gegeven worden, volgens de manier van bearbeiding by de Engelschen en Franschen in gebruik.

_alg004alge01_01_23_0

Frankryk. De Koningl. Akademie der Opschriften en fraaye Letteren, te Parys, heeft, in hare Vergadering van 12 Aug. den Heer Ameilhon, Pensionaire dier Akademie, verkoren ter vervulling van de open gevallen plaats, door den dood des Heren de Rochefort, by het Comité, door den Koning ingevoerd, om te arbeiden over de Handschriften zyner Boekery.

_alg004alge01_01_23_1

Duitschland en naburige Ryken. Onder alle Verzamelingen, zo van Natuurlyke als andere Zeldzaamheden, die, in enige Landen, by afzonderlyke Liefhebbers gevonden worden, is 'er misschien gene, welke zo veel opmerking verdiend, en welke met zo veel oordeel en smaak by een gebragt is, dan het Kabinet van den Baron van Hupsch, beroemd wegens zyne veelvuldige ontdekkingen en geleerde Werken. Dit Kabinet, in deszelfs Huis, te Keulen, geplaatst, bevat ene menigte van ongemene Stukken, te veel om allen op te tellen; dog waar van enigen ene byzondere melding overwaardig zyn. By voorb. vind men 'er, in de talryke Verzameling van Oude Handschriften, uit alle Landen, een Chineesch Geestelyk Boek, van ene byzondere Zeldzaamheid, daar zulk slag van Boeken nauwlyks in Chïna te krygen zyn. Het zelve bestaat uit een rol Papier van Zyde gemaakt, geschreven met Chineesche Letters, en ettelyke Spreuken uit de Leer van Confucius behelzende. Wyders een Hebreeuwsch Handschrift, 't geen inzonderheid uitmunt, door deszelfs fraayheid van Letter, antieke afgezette Figuren en andere versierzels, waar mede het opgeschikt is. Dit Handschrift vervat Joodsche Gebeden, zynde van de 13de Eeuw. Onder de Romeinsche Oudheden verdienen de volgende Stukken bovenal opgemerkt te worden: Een metalen Afdrukzel van een Stuk Gelds, door Keizer Augustus gemunt: Enige namaakzels van Romeinsche Penningen, uit ene onbekende Compositie, van welke waarschynlyk de valsche Munters zig, ten tyde der Romeinen, bedienden; wyders glazen Paerlen van den tyd der Romeinen. Men vind ook in dit Kabinet ene Verzameling van stukjes of lappen van Oude geweven Zyden Stoffen, in de Middel-eeuwen gefabriceerd, en waar van enigen al zeer oud zyn; zommigen hebben een Gouden en Zilvren inslag, en van deze soort ziet men 'er die tusschen de 6de en 9de Eeuw gewerkt zyn; dezelve overtreffen in fraayheid van tekening, en keurige bewerking, schoon een weinig styver zynde, het geweefzel van de 13de en 14de Eeuw. Voorts ene Verzameling van Oostersche en Westersche Klederstukken: welke, over enigen tyd, vry aanzienlyk vermeerderd is, door een geschenk van de Maatschappy der Wetenschappen, te Batavia, aan den Baron, in verscheidene soorten van Chinesche Dragten bestaande. Ene vergelyking van deze onderscheiden Klederen heeft den Baron van Hupsch op de niet onwaarschynlyke onderstelling gebragt: dat de Chinezen of andere Asiatische Volkeren, misschien reeds veel vroeger gemeenschap met de Amerikanen gehad hebben, dan de Europeanen, aangezien men in deze Verzameling zekere Sieraadjen vind, die de Iroquoisen, Brasilianen, enz. aan hunne Wapens en Pluimen voegen, en die, naar alle waarschynlykheid, van de Asiatischen ontleend zyn. Ettelyke Jaren geleden, gaf de Baron ene Verhandeling in 't licht, in welke hy den waren oorspronk van het Keulsche Omber aanwees, en langs dien weg aanleiding gaf tot enen vry voordeligen Handel naar buiten, met dit produkt van het Keurvorstendom Keulen en de Hertogdommen Gulik en Berg. Hy toond, in die Verhandeling, op ene overtuigelyke wyze aan, dat deze Aardverw ontstaan is, uit verteerd hout, van gehele bosschen, die in de Aarde begraven liggen. Uit zyne verzameling is op te maken, dat de Bomen een soort van Noten moeten geweest zyn, die veel overeenkomst hebben met de Juglans nigra der Amerikanen. Het ontbreekt ons niet aan verscheiden Werken, die over de Mythologie der oude Egyptenaren, Grieken en Romeinen handelen; dan 'er zyn weinige Schryvers, die de Mythologie der Landen van den Levant, en andere Gewesten, naar eisch beschreven hebben. In verscheidene Reisbeschryvingen ontmoet men, wel is waar, een groot aantal Beschryvingen van de Afgoden en Godsdienst-leer der Indianen; maar dezelve zyn niet dan Fragmenten. - Om een nieuw licht over de Historie van den Godsdienst der Asiatische Volkeren te verspreiden, heeft de Baron van Hupsch ene Verzameling beginnen te maken van Oostersche Afgoden en Godheden, onder welke byzonderlyk uitmunt de vermaarde Chinesche Godes Fulda, in brons afgebeeld. Van dit zeldzaam stuk vind men ene beschryving in het 2. Cap. van het 3de. Deel, van 't verhaal, 't geen Vader Kircher, in China, heeft laten drukken China monumentis qua Sacris, qua profanis, nec non Variis Naturae & Artis Spectaculis illustrata, &c. Part. 3. Cap. 2. pag. 142. Tab. kk.. Zy word aldaar verbeeld op een Plank, in de gedaante ener zittende Vrouw, met 18 armen. Wyders ziet men 'er een Burchan, of God der Kalmukken, Dschak Dschimmuni: die gehouden word den Godsdienst van Lama te hebben ingevoerd, en die in 't algemeen by alle de Kalmukken aangebeden word; gelyk de Heer Pallas, in zyne beschryving der zuidelyke delen van het Russisch Keizerryk, heeft aangemerkt. Hier op volgd ene niet min zeldzame Verzameling van Kerkplegtige Oudheden, onder welken een klein Huis Altaar, van den tyd van Charlemagne: Reis-Altaren der vroegere Kristenen (Arae Viatoriae, Altaria portatilia) en zoortgelyke Stukken in menigte, welke tot opheldering der Kerkelyke Geschiedenis en van het Kerkplegtige der oude Kristenen kunnen dienen. Onder de Verzamelingen van Edelgesteenten, vind men een grote Oostersche Topaas, van byna 2 ½ duim lengte, omtrent 2 duimen breedte, en byna 1 ½ duim dikte. Dezelve overtreft in schoonheid, gloed, polyst en waarde, die, welke aan het Graf der drie Koningen, te Keulen, gezien word. Eindelyk word, in de Verzameling van Delfstoffen, de byzondere oplettenheid bepaald by een Endje Kaars, als een dier aanmerkelyke verschynzels opleverende, welken meermalen in den boezem der Aarde zig voordoen. Dit Stukje Kaars is gevonden in een diep hol, onder een Berg, in Bergsland, alwaar het, waarschynlyk, Eeuwen geleden, door Myngravers agter gelaten is. - Het zelve naauwkeurig beschouwende, bespeurd men, dat enige grovere delen, krings wyze, door onderaardsche Dampen ontbonden zyn, en anderen droger en harder geworden, zulks men kan opmaken, dat dit Stukje smeer tot ene soort van verstening begon over te gaan: hoe onbegrypelyk het ook voorkome, dat een vettig lighaam kan verstenen. De Baron van Hupsch zal van dit zonderling verschynzel, in het Ryk der Delfstoffen, ene beschryving geven, in zyne Histoire Naturelle de la Basse-Allemagne, waar van het 1ste Deel over enigen tyd is uitgekomen. Hamburg . De Heer van Archenholz, te Brunswyk, ontfangt nog by aanhoudenheid Vorstelyke geschenken, voor zyne Geschiedenis van den Zevenjarigen Oorlog; hebbende hem de Hertog van Courland ene Gouden Medaille gezonden, en daar by alle zyne Schriften van hem gevraagd; gelyk ook de regerende Vorst van Waldeck hem een pragtige Gouden Doos geschonken heeft.

_alg004alge01_01_23_2

Nederlanden. Vervolg van het Nieuw Reglement voor de Rechtsgeleerde Faculteit, te Leuven. ‘By Art. 6. is bepaald, dat ieder Hoogl. alle dagen twe Lessen zal houden, elk van een uur, uitgezonderd Donderdags en Woensdag na den middag. Deze laatste halve dag zal dienen voor de inaugurate Disputen en de scherpe Examens. ‘Alle de Lessen zullen, des voormiddags, van 8 tot 10 uren, en des namiddags van 3 tot 5 uren, gehouden worden: kunnende de tyd van 10 tot 12 uren, nevens het overige van den dag, na 5 uren, mede besteed worden aan het houden der gem. Disputen en Examens; by aldien de namidd. van Woensdag daar aan niet mogte toereiken. Van den tyd der Leshouding zal nimmer mogen afgesnipperd worden. ‘Geen Student, een Oostenryks Onderdaan zynde, mag toegelaten worden tot de Studie der Rechten, ten zy voor zien van een Getuigschrift, dat hy den wysgerigen Cursus vol uit gehouden heeft; desgelyks zal hy gene Lessen mogen nemen in de Instituten en het Crimineel Recht, voor en al eer hy het Natuurlyk Recht, nevens het algemeen Staatsrecht en dat der Volkeren gehouden heeft, ook moet hy den Cursus van de Instituten en het Crimineel Recht door lopen hebben, eer hy Lessen over de Pandekten mag houden. - Het zal aan alle Studenten vrystaan, om de beoeffening der Staatkunde, der Kennis van de Staten, der Geschiedkunde en van het Staatsrecht, in 't afzonderlyke, tot het 5de of 6de Jaar uit te stellen. Men zal egter geen Les kunnen nemen in het laatste Vak, voor dat men de Collegien over de Geschiedenis des Duitschen Keizerryks en der Nederlanden zal bygewoond hebben: op gelyke wyze zal men, om tot de Lessen over het Kerkelyk recht toegelaten te worden, vooraf die over de Kerk-Geschiedenis, het Natuur-Recht, het algemeen Staatsrecht, en dat der Volkeren moeten horen. - Vreemdelingen zullen volkomen vryheid hebben, om de Lessen by te wonen, in die order, in welke zy zullen verkiezen. ‘Elke Hoogleeraar zal, met den aanvang van 't Jaar, een Lyst maken van alle zyne Toehoorderen, die ten minsten van vier Kolommen moet zyn, waar van de eerste de Naam en Toenaam, de twede het Vaderland van den Student, en de derde ene aantekening van zyne vordering bevat, zullende de vierde dienen, om 'er op te zien hoe hy het over 't geheel gemaakt hebbe. - Om van de vordering der Kwekelingen des te meer verzekerd te zyn, zal de Hoogl. dagelyks een gedeelte van zyn Les uren besteden, in nu den een, dan den anderen, zonder onderscheid, of zonder order of rang in agt te nemen, te ondervragen over de Stukken, die hy zo even ontvouwd heeft. Die afwezig zyn, of zig van het antwoord onttrekken, zullen, als afwezig, aangetekend worden; en die genen, welken zig, gedurende 2 volle maanden, afwezig gehouden hebben, zullen van de Lyst der Toehoorderen uitgeschrapt worden, ten minsten, zo zy gene voldoende reden van het afwezen weten by te brengen. ‘Behalven de daaglyksche Examens, zullen 'er twe algemene, op het einde van elk half jaar, gehouden worden, in tegenwoordigheid van den Directeur der Faculteit, over alle de Stukken, die, tot dien tyd, zullen ontvouwd wezen. - De Directeur zal den dag dezer Examens bepalen, waar van de Hoogl. zyne Toehoorders kennis zal geven. Ten bepaalden dage en ure, zal deze den Directeur een dubbeld overhandigen, van zyne Aantekeningen nopens de vordering zyner Studenten; en vervolgens tot het Examen overgaan: zullende de Directeur ook altyd de magt hebben, om de gedane Vragen van den Hoogl. verder aan te dringen, en 'er nieuwe by te voegen. - Die genen der Kwekelingen, die zig het meeste ten voordeligste zullen onderscheiden hebben, zo in de dagelyksche Examens, als in het groot Examen, zullen aangeschreven worden voor de eerst Klasse. Op het einde van elk half Jaar, of ten minsten van elk gedeelte der Rechtsgeleerde Studien, zal het, aan een of twee Studenten, die uitgemunt hebben, vrystaan, om ene Stelling in het openbaar te verdedigen, over de Stoffen, welken het gegeven onderwys inhielden. Alle andere gewone publieke Akten zullen afgeschaft zyn. Van gelyken worden afgeschaft de graden van Bachelaurus en Licentiaat; behoudende men alleen dien van Meester. Om dezen te verwerven, moet men vooraf drie scherpe Examens ondergaan; waar voor allen, zonder onderscheid, zullen toegelaten worden, die de vereischte Collegien, 't zy aan deze Universiteit, of aan ene andere, zullen gehouden hebben. Het Natuurregt, het algemeen Staats- en Volkenregt, het algemeen Kanoniek recht, zal de Stoffe van het eerste Examen voor het Meesterschap opleveren. Het twede zal over het burgerlyk Roomsch-Recht, de algemene Lands Wetten en het Crimineel Recht gaan. Eindelyk, zal het derde de Geschiedenis en het afzonderlyk Staatsrecht, de Staatkunde en kennis der Staten, ten voorwerpe hebben. De Candidaat, die in het eerste Examen zal ontvangen zyn, mag zich ook voor het twede aanbieden. By aldien hy afgewezen word, moet hy zig ten twedenmale aanbieden, zonder een later Examen te kunnen ondergaan, wanneer hy het voorgaande niet doorgestaan heeft. Zy die alle de drie Examens doorgestaan hebben, zullen toegelaten worden tot het opstellen van ene inaugurale Dissertatie, waar van het onderwerp aan de vrye keuze van ieder gelaten word. By aldien deze Dissertatie goedgekeurd word, zal de Candidaat een inauguraal Dispuut mogen houden, 't geen hy, zonder behulp van een Voorzitter, zal moeten verdedigen. Na het aflopen van deze Formaliteiten, zal het den Candidaat vergund worden, den graad, de waardigheid en rechten van Meester te ontvangen. Deze Plegtigheid zal in het Gebouw der Universiteit verrigt worden, alwaar de Directeur, de Kanselier, de Direkteur der Rechtsgel. Faculteit, de Dekens van de Faculteiten der Rechtsgeleerdheid, Geneeskunde en Wysbegeerte, nevens de Secretaris der Rechtsgeleerde Faculteit, by die gelegenheid zullen moeten tegenwoordig zyn. Men kan ook afzonderlyk den graad van Meester in het Kanoniek Recht bekomen, waar voor men slegts twee Examens zal behoeven te ondergaan; namel. een over het Natuurlyk het Staatsrecht en dat der Volkeren; en het ander over het Kanoniek Recht, zo algemeen als afzonderlyk. Men zal voortaan de Faculteit kunnen bekomen, om Repetitor in de Rechten te wezen. Utrecht . De Wel Ed. Heren A. Harlingh, en L. Kuiper, Med. Dokts., neffens de Heren B. van Senus en J. de Wids, Chirurgyns, als mede J. van de Water, Leerling by gem. B. van Senus, alhier, op den 29 Aug. laatstleden, het Agtjarig Zoontje, van zekeren Gruttersknegt H. le Pondre, welk voor dood uit het water gehaald was, gered en in 't leven te rug gebragt hebbende; is hun daar voor, en tot aansporing van hunnen yver, op gepass. Woensdag, door de Maatschappy, tot Redding der Drenkelingen, te Amsterdam, in den Jare 1767 opgericht, elk ene Zilveren Medaille geschonken geworden. De ene zyde van deze Gedenkpenning verbeeld een Drenkeling, liggende op den Oever enes Grafs uitgestrekt. De dood, die zich vleidde hem te doen sneuvelen, word door de Menschlievenheid te rug gehouden, die met haar linkerhand zyne Zeis weerhoud, en met haar regter het hart van den ongelukkigen bedekt, en zig gereed maakt, om alle middelen, tot behoud van 't leven, in 't werk te stellen. Naast haar ziet men een Flesje, met geestryke Dranken, een Tabaks-Clysteer, een gewone Tabakspyp, en de schede van een Mes. In 't verschiet vertoond zig een Huis, om den Drenkeling te ontfangen. Het omschrift bestaat in een Latynsch Vaers, van den beroemden Hoogleraar Pieter Burman den tweden, luidende: Redditur hic enectus aquis Patriaeque Suisque. dat is: Deze, in de Wateren gesmoord, word het Vaderland en den zynen wedergegeven. Op de tegenzyde ziet men een groene Eykenkrans of Kroon, welken de Romeinen verleenden aan elk die een Burger behouden had. Binnen dezen Krans staat den naam gegraveerd van hem, wien de Praemie is toegewezen, met het Jaargetal, wanneer hy dezelve verdiend heeft. Rondom den Krans leest men dit Opschrift: Ob servatum civem, ex dono Societ. Amstelaed. CIƆIƆCCLXVII. dat is: Wegens het redden van een Burger, tot een Geschenk van de Maatschappy, te Amsterdam opgericht in den Jare MDCCLXVII. De Medaille is getekend, volgens een opgegeven ontwerp, door den Plaatsnyder Vinkeles, en de stempel door den Medailleur Holtshey vervaardigd. Amsterdam . De Maatschappy, tot Nut van 't algemeen heeft, uit de ingekomen Stukken, op de Vraag, aangaande een verbeterd Rekenboek, waar op zy een dubbele Gouden Medaille gesteld hadde, drie derzelver in aanmerking genomen, welke, schoon niet in allen deele, aan de vereischten der Vraag beantwoordende, egter ene behoorlyke beloning zyn waardig gekeurd. Zy heeft dus aan den Schryver der Verhandeling ter Zinspreuke voerende: Iets volmaakter te maaken, word door het vermogen van een Sterveling niet volbragt, den gewonen Gouden, - en aan de Schryvers onder de Zinspreuken: In numero est omnis Operatio ejus. en Die Kunst waardeert, door yver leert. Elk een Zilvren Eerpenning toegewezen, onder de Voorwaarde, dat de gemelde drie Schryvers zich onderwerpen aan zodanige Voorstellen, als hen, wegens de Maatschappy, zullen worden gedaan. Zy worden derhalven verzogt, hun naam te openbaren, of gelegenheid te geven, aan den ondergetekenden, om met hun te Correspondeeren, uitterlyk voor het einde dezes Jaars; zullende anders zodanige schikkingen daar omtrent gemaakt worden, als men nodig zal oordelen. M. Nieuwenhuizen , Med. Dokt. Secretaris der Maatschappy. Haerlem. Teyler's Godgeleerd Genootschap heeft, in deszelfs laatste Byeenkomst, goedgevonden, het volgende Voorstel op te geven: ‘Hoe zal men den Grondregel der Protestanten, dat ieder Christen, zynes verstands magtig, geregtigd, en naar zyne bekwaamheid, verpligt is, om in zaken van den Godsdienst voor zig zelven te oordelen, duiduidelykst verklaren, en deszelfs aannemelykheid ten bondigste bewyzen?’ De Prys, aan het bestgekeurde Antwoord op deze Vraag toegelegd, is ene Gouden Medaille, ter waarde van 400 Hollandsche Guldens, buiten den Stempel. Die naar dezen Prys willen dingen, moeten hunne Antwoorden addresseren, aan het Fundatiehuis van wylen den Heer Pieter Teyler van der Hulst, by het Slepershoofd, te Haarlem, voor den Eersten December 1789. om beoordeeld te kunnen worden voor den Agtsten April 1790. De Antwoorden moeten in goed leesbaar Nederduitsch, Latyn, Fransch of Engelsch, geschreven zyn, verzegeld met een Cachet, en alleen ondertekend met ene Spreuk, waar by een insgelyks gecachetteerd Briefje; dezelfde Spreuk ten opschrift hebbende, en van binnen des schryvers Naam en Adres bevattende. Voorts houdt zig het Genootschap aan de Voorwaarden van deszelfs Bericht, in de Hedendaagsche Vaderlandsche Letteroeffeningen, in de Boekzaal, in de Gazette Litteraire, en in het Monthly Review te vinden; gelyk ook in een afzonderlyk Blad, in het Najaar van 1778. by de Boekverkopers Enschedé en van Walré, te bekomen.

_alg004alge01_01_23_3

Nieuw uitkomende boeken, akademische en andere schriften. Frankryk . Lettres de Theotime le Philantrope a Mad la Comtesse de B*** &c. Brieven van Theotimus den Menschenvriend, aan de Gravinne van B***. over enige Letter- en Zedekundige onderwerpen. Paris, 8vo. 1788. Deze Brieven wil men dat door den Burggrave de Toustain-Richebourg, aan de Gravinne Beauharnois geschreven zyn. De Fransche Journalisten spreken 'er hoog van. Dezelver doel is edel: strekkende om de overeenstemming te betogen van den Godsdienst, de liefde voor 't Vaderland, en de Wysbegeerte. Encyclopedie par ordre des Matieres. Parys 1788. Zeven en twintigste Aflevering; bestaande in het I. Deels 1. Stuk der fraaye Konsten, of het Woordboek der Schilders, door Watelet en l'Evesque; I. Deel 1. Stuk der Bouwkunde, door de Quiney; III. Dl. 1. St. der Politike Huishoudkunde, door Demeunier; en I. Dl. 2. St. der Godgeleerdheid, eindigende met Ezechiel. De prys dezer vier Stukken is 24. Liv. Eclaircissemens Historiques sur les Causes de la Revocation de l'Edict de Nantes &c. Geschiedkundige ophelderingen omtrent de oorzaken der herroeping van het Edict van Nantes, en over den Staat der Hervormden in Frankryk, zedert den aanvang der Regering van Lodewyk XIV. tot aan onzen tyd, 2 Delen, 8vo. Een der beste Schriften, waar toe het laatste Edict in Frankryk, betreffende de Protestanten, aanleiding gegeven heeft. Plan d'une Restauration Générale des Finances, &c. Plan ener algemene herstelling der Finantien, of ener belasting op de Landeryen: overeenkomstig de bestieringsgronden van Sully en Colbert, toegepast op den tegenwoordigen toestand van Frankryk: door den Grave de la Merville, 4to. Straatsburg, 1788. Uit de Opdragt van dit Werk, aan den Koning, en uit de Voorrede, verneemd men, dat het zelve uit de nagelatene Papieren des Overledenen Dauphins, Vader des tegenw. Konings, gesproten is; zynde de Schryver gelast geweest, om die Papieren in order te brengen. Men vind in dezelve de begrippen van dezen Prins, over een in te voeren stelzel van Finantieel bestier, ontvouwd; welken hier op neer kwamen, om het merendeel der belastingen op de Landeryen te leggen, alle indirekte Schattingen op te heffen, en den binnensten Handel in 't gehele Ryk vry te stellen. Het Plan, waar in de Schryver deze begrippen by een gevoegd hadde, stond by ene Commissie van den Staatsraad onderzogt te worden, toen de dood des Marschalks de Muy, die de zaak voornamelyk doordreef, en de Amerikaansche Oorlog tusschen beiden kwam. Zes jaren geleden wierd het den Koning voorgelegd, die het met genoegen ontving; dan de Nayver der Ministers wist het onderzoek aan een kant te doen zetten, en de Schryver ene Ballingschap te bezorgen. By ene volgende verandering van het Ministerie, ontving de Controlleur Generaal op nieuw last, om het Plan ter toets te brengen, en deze scheen geneigd om deswegen op ene gunstige wyze aan de Commissie der Finantie te berigten, wanneer hy van zyn Post ontzet wierd. - Het tegenwoordig Finantieel Systhema, in Frankryk, is gelyk de Schryver zig uitdrukt, een oud Gebouw, 't geen van tyd tot tyd opgetrokken is, en dikwyls verbeteringen ondergaan heeft, zonder dat enig Bouwmeester het Plan daar van ontwierp, of de uitvoering, onder zyn opzigt, tot stand deed brengen. - Hy merkt onder anderen aan, hoe het tegenwoordig verderflyk Systhema van Geldleningen de waarde der Landeryen in Frankryk staag meer en meer verminderd, zulks 'er thans 4000 Adelyke Landgoederen te koop waren, die geen koper vinden, nog naar behoren bebouwd kunnen worden, overmits het aan Geld en aan Lieden, die verkiezen op Landeryen geld te schieten, mangeld. - Het hier by voorgeslagen Plan komt zo zeer over een met de wenschen en de denkbeelden der Natie, dat men slegts de voordragten harer opperste Gerechtshoven, die de Schryver, na de Jaren in welken zy ingeleverd wierden, bybrengt, behoefd in te zien, om overtuigd te worden, dat dezelven, ten aanzien van hare voornaamste delen, in zeker opzigt, uit deze voorslagen zelve ontleend waren. Dit nieuw Systhema verenigd de grondregels van Sully met die van Colbert: deszelfs invoering dreigd het Ryk met gene de minste geweldige verandering, blyvende de Rechten van alle deszelfs afzonderlyke Leden en Standen geheel ongekrenkt. Het zal slegts op de uitvoering van deszelfs grootsch denkbeeld aankomen, te weten, 's Konings Schatkist meer te verryken, terwyl de Natie minder betaald, de Binnenlandsche Industry te verlevendigen; terwyl men de drukkende lasten voor dezelve weet weg te nemen; en voornamenlyk om het publiek Crediet, door ene trapswyze aanhoudende aflossing der byster groote Nationale Schuld, op enen vasten voet te brengen; ondertusschen geeft het Plan de vereischte middelen voor het een en ander aan de hand. Duitschland . Epochen der vorzuglichsten Philosophischen Begriffen, nebst den nothigen Beylagen &c. Tydperken der voornaamste wysgerige begrippen, nevens de nodige Bylagen Eerste Deel: Tydperken der denkbeelden, aangaande enen Geest, aangaande God en de Menschelyke Ziel, door Christoph. Gottfr. Bardili, Mr. der Wysbeg. &c. in gr. 8vo. Halle, by J.J. Gebauer, 12 gr. Ene ongemeen verdienstelyke Proeve van enen nog jongen Wysgeer, wiens manier van denken, yver en kundigheid, nog vele verdere ophelderingen in de Geschiedenis der Wysbegeerte beloofd, strekkende om den oorspronk der denkbeelden aangaande enen Geest, aangaande God en de menschelyke Ziel in 't algemeen, derzelver voortgang en verdere ontwikkeling, uit de bronnen der wysgerige Geschiedenis natesporen; alles met zo veel onvermoeiden arbeid, met zulk enen wysgerigen Geest, geschreven, en zo wel gestaafd, dat het Werkje tot een model van soortgelyken kan dienen. De Tydperken brengt de Schryver tot 4, waar over hy in zo vele Afdelingen handeld, te weten, het versierings Tydperk, dat des redekavelenden Verstands, dat der Kristelyke Openbaring; en eindelyk, dat der Kartesiaansche Wysbegeerte: voorts volgen enige fraaye algemene aanmerkingen over den invloed van een zuiver begrip der Godheid op het hart, en over de dwaasheid der Twyfelary. Ueber die Europaische Republik. Over het Europeesch Gemenebest, 1ste en 2de Deel, 8vo. Frankfort aan den Main, by Varrentrap en Wenner, 1787 en 1788. De Heer Profess. N. Vogt, in Mainz, die de Schryver van dit Werk is, handeld in het eerste Deel over het Staatkundig, en in het 2de over het Huishoudelyk Systhema, der Europeesche Republiek; zullende nog een derde over de Europeesche Geleerde Republiek volgen. Volgens de beoordeling en bredere opgave, in de Alg. Litt. Zeitung, verdiend dit Werk gelezen te worden. Beytrage zur Naturgeschichte des Herzogthums Wirtemberg. Bydragen voor de Natuurlyke Historie des Hertogdoms Wirtemberg, volgens de rangschikking en oorden der aldaar doorstromende Rivieren, door G. Fr. Rösler, 1ste stuk, 8vo. Tubingen, met een platte grond der Gebouwen &c. tot de Hertoglyke Zout-Fabriek te Sulz, aan den Necker, behorende. De Schryvers der Göttingschen Anzeigen agten, dat dit Werkje, niet alleen by Duitsche Inboorlingen, maar ook by Buitenlanders, die de Natuurl. Historie beoeffenen, welkom zyn moet. De Schryver van het zelve bepaald zig niet zo zeer tot byzondere, ten zy tevens blykbaar nuttige, dan wel tot algemene Natuur voortbrengzels, gelyk mede tot de Inwoners, derzelver Landbouw en verdere Handteringen, Zeden en Klederdragten. Vooraf gaat een Bericht nopens de algemene en byzondere Kaarten en Afbeeldingen, die ter opheldering der Wirtembergsche Nat. Historie dienen kunnen, als mede iets over de verdelingen van dat Hertog dom. Nederlanden . Grafzang by het Overlyden van den Wel Ed. Gestr. Heer en Mr. A. Paludanus, overleden den 23. van Wynmaand 1788. te Alkmaar, by H. Hartemink, gr. 8vo. Zelie in de Wildernis, uit het Fransch vertaald, 2 Delen, te Leyden, by Meerburg en Pluigers, kl. 8vo. Fragmenten, door J.E. de Witte, 2e. Stuk, in 's Hage, by J. van Gemert, gr. 8vo. Oude Joodsche Brieven, Zamenspraken van zommige Tydgenoten des Zaligmakers, gevolgd naar het Hoogduitsch van Pfenninger, 4e. Deel, te Leyden, by L. Herdingh, gr. 8vo. Reizen door Duitschland, in 't Hoogduitsch beschreven door den Baron Riesbeck, in de vorm ener Vertalinge der Brieven van enen Franschen Reiziger aan zynen Broeder te Parys, naar de twede Hoogduitsche uitgave in 't Nederduitsch overgezet, 1e. Deel, te Leyden, by L. Herdingh, gr. 8vo. Elliot ou le Genereux Americain: traduit de l'Anglois, 2 part. a Amsterdam, Leyden, Rotterdam, et Utrecht, chez les Libraires Associés, kl. 8vo. Fanny Wilkes, zo goed als uit het Engelsch vertaald, 1e. Deel, te Amsterdam, by J. Allart, gr. 8vo. Aangenaam Kinderschool, twede vermeerderde en verbeterde uitgave, te Amsterdam, by de Wed. J. Doll, kl. 8vo. Zes Muziekstukjes, gecompon. voor de Proeve van kleine Gedichten voor Kinderen, van Mr. Hieronymus van Alphen, gecomponeerd door een eerst Liefhebber der Muziekkunst en fraay in 't koper gebragt, door C.H. Koning, No. 1. te Amst. by J. Roos en Zoon, kl. 8vo. Hartense, een Fragment, door J.E. de Witte Junior, te Amst. by de Wed. J. Doll, 12mo. Etude de la Nature, par Jacques Henri, Bernardin de Saint Pierre, Troisieme Edition revue, corrîgée et augmentée, 4 vol. 12 fig. Bruxelles, chez B. le Francq, 12mo. Les Imprudences de la Jeunesse, par l'Auteur de Cécilia, trad. de l'Anglois, par Mad. la Baronne de Vasse, 4 vol. 12mo.

_alg004alge01_01_23_4

Narigten en byzonderheden, tot den handel en scheepvaart, land- en veebouw, als mede de huishoudkunde, handwerken en fabrieken, betrekkelyk. De belastings-Inkomsten van het Koningryk Napels, worden, jaarlyks, op ruim 9 Millioenen Dukaten gerekend. Hier van brengt het Haardstede geld (waar van egter de Geestelykheid, de Adel, Staatsbeampten, de geletterde Klasse, pieüse Gestigten, en enige andere bevoorregten, vry zyn) enne somme op van 2 Mill. 527,891 Duk. De Aksynsen en Tollen bedragen ongeveer 1,434,569 Dukat. De Belastingen op de Oly, Zyde, Saffraan, &c. op het verkopen van Zout, Buchkruid enz. nevens andere Regalien, en Inkomsten uit de Posteryen, de Jagt, het Lottospel, Eyken van Maten en Gewigten, Zee-Assurantie, Speelkaarten, Gezegeld Papier, Kermissen, Jaarmarkten, enz. brengen omtrent 3,665,450 Duk. op. - Ieder pond Zyde betaald 38 Grainen, en men rekend de jaarlyksche teeld, het ene jaar door het ander gerekend, op 1 Mill. en 100,000 ponden, waar van egter slegts 800,000 aangegeven worden. Op de Saffraan, die meestal in de beiden Abbruzzo gekweekt word, is een zware belasting gelegd; alhoewel die belasting een merkelyk verval in de teeld gebragt heeft, wordende thans slegts by de 5000 pond gewonnen, daar voor heen het produkt ruim viermalen zo veel was. Het Zout is niet verpagt, en brengt der Krone jaarlyks een inkomen van 1,800,000 Dukaten aan. 'Er zyn 3 Zoutwerken in 't gehele Ryk. Te Barletta en Auetrana maakt men Zee-zout: in Kalabrie word het Delfzout gevonden. Het Lotto heeft een zuiver inkomen van 271,000 Dukaten. - De afzonderlyke pagten in de Stad Napels bedragen 895,245 Duk. De vermaarde Schaap-weiden, des Zomers, in het Gebergte van Abbruzzo, en des Wintes, in de grazige Vlakten van Puglia, brengen jaarlyks 499,255 Duk. op. Eindelyk bedragen de Wegtollen, die op 245 plaatsen geheven worden, ene somme van 73,500 Duk. Deze Tollen behoren meestal aan Particulieren, die ze gekogt hebben. Ondertusschen heeft de tegenwoordigen Koning ene afzonderlyke Schatting ingevoerd, tot onderhoud der wegen, welke 240,924 Duk. jaarlyks opbrengt, en waar toe ook de Adel en Geestelykheid 10 prCent. betaald. De Handel balans was in den Jare 1771 meer ten voordele van het Ryk, dan vroeger of later. Frankryk deelde wel voornaamlyk in den Handel, vervolgens Engeland en Holland: Duitschland, Zweden en Rusland hadden 'er weinig van; dog de Italiaansche Staten en de Levant des te meer. De waarde der in- en uitgevoerde Goederen be-droeg circa 18 Mill. Duk., waar van een half Mill. op de balans, ten nadele van Napels, stond. De Koning van Denemarken heeft onlangs, in Genua, ene Geldlening van 10 Millioenen Genuesche Eivres, tegen 5 prCt. laten negotieren. Op de laatste Leipsiger Michiels Misse, zyn maar weinige Russische Kooplieden geweest. De Poolsche Joden kwamen eerst in de twede Week. Dit maakte vry goed vertier, byzonderlyk in de Zyde Stoffen. Men zegt, dat 'er uit Rusland omtrent 130,000 Dld aan Remises, wegens de hoge cours, agtergebleven zyn. Ondertusschen zyn 'er meer dan 200 Wagens met Pakgoederen derwaarts afgezonden. Turksleder was 'er weinig of niet. Daar tegen is 'er veel Peltwerk ter Markt gebragt. Hazevellen waren zeer duur en de meesten zyn naar Hamburg gegaan. De gehele Massa van circulerend Geld, in Polen, bedraagt, volgens de berekening der Bankiers le Blanc en Tepper, die het meeste omzetten, omtrent 40 Mill. Poolsche Guldens. Hier van nogthans bepaald zig 2/3, of ten minsten de helft, tot Warschouw of den omtrek dier Stad. Gedurende de Regering des tegenwoordigen Konings, zyn, van 1764 tot 1779 48 Mill. Poolsche Guldens gemunt geworden, waar onder 7 Mill. Koper, 1,296,000 Goud- en 39,704,000 Zilvergeld. De omloop gaat tragelyk voort, wegens de geringe industrie in dat Ryk, bepalende zig de meeste handteringen tot Houtkloven, Potaschbranden, enz. als mede ter oorzake van het gebrekkige in het Poolsche Muntwezen. Prys der in- en uitlandsche Effecten. Inlandsche . Holland. Recipiss. 25ste Penn. ordin. 2 ½ prCts. 78 ½ a 79. Dito 30 jar. Rent. 5 prCts. 78 a 78 ½. Dito Lotery 1782. 2 ½ prCts. 77 a 77 ½. Oblig. op naam en met Pap. 2 ½ prCts. 72 a 77. Zeeland. 4 prCts. 90 a 92. Dito 3 prCts. 75 a 77. Dito 2 ½ prCts. 62 a 64. Friesland. 2 prCts. 60 a 62. Utrecht. 2 ½ prCts. 73 a 75. Generaliteit. 3 prCts. 82 a 85. Z Doorl. Hoogh. 3 prCts. 88 a 90. Dito 2 ½ prCts. 78 a 80. O.I.C. Lot. 3 prCts. 78 a 80. Engelsche . Bank-Act. - O. Ind. - Z. Zee. - O.Z.Z. Ann. - Dito nieuwe - 3 prCts. Gecons. 74 ¾ a 7/8. Dito gerd. 73 7/8. Dito 1751. - 4 prCts. Gecons. 93 ½ a 5/8. 5 prCts. dito - Lange dito - 30 jarige dito 1770. - Loten, 16 Pstr. 9 s. 6 d. Fransche . O.I.C. Act. van L. 2500. L. 1800. Dito van L. 1000. L. 990. Disc. Kas L. 4000. Lotery April 1783. L. - Dito Octob. L. 478. Dito Empr. 200 Mill. 80 prCt. Dito 125 Mill. 84 pCt. Dito 80 Mill. a 87 a 88 prCt. Dito zonder Bullet 83 prCt. Dito 120 Mill. L. 679. [Par. 28 Nov.] Diverse Buitenlandsche . Amerika. 5 prCts. 96 a 97 ½. Dito 4 pCts. 96 a 97. Kwik en Wenerbank 4 ½ prCts. 100 a 100 ½. Dito 4 prCts. 96 a 98. Spanje, 5 prCts. 100 a 101. Dito 3 ½ prCts. 84 a 85. Frankr. Gener. Gnar. 4 prCts. 96 a 97. Rusland. 5. prCts. 100. Dito 4 ½ prCts. 98 a 98 ½. Dito 4 prCts. 95 a 96. Zweden. 5 prCts. 100 a 101. Dito 4 ½ prCts. 99 a 99 ½. Dito 4 prCts. 96 a 97. Denemarken. Toll. 4 prCts. 96 ½ a 97 ½. Dito Holst. 4 prCts. 96 ½ a 97 ½. Dito Leen. en Wiss. B. 4 prCts. 95 a 96. Dito Kroon. 4 prCts. 95 a 96. Polen. 5 prCts. 99 a 100. Saxen. Onverwiss. Steuer 3 pCts. 34 a 34 ½ stv. Dito Ordin. 3 pCts. 35 ½ a 36 stv. Dito Kamerst. 3 prCts. 34 ½ a 35 stv. Dito 2 prCts. 31 ½ a 32 stv. NB. Deze Lyst zal voortaan, by elke eerste No. van de Maand, agtervolgd worden.

_alg004alge01_01_23_5

Prys der in- en uitlandsche Effecten. Inlandsche . Holland. Recipiss. 25ste Penn. ordin. 2 ½ prCts. 78 ½ a 79. Dito 30 jar. Rent. 5 prCts. 78 a 78 ½. Dito Lotery 1782. 2 ½ prCts. 77 a 77 ½. Oblig. op naam en met Pap. 2 ½ prCts. 72 a 77. Zeeland. 4 prCts. 90 a 92. Dito 3 prCts. 75 a 77. Dito 2 ½ prCts. 62 a 64. Friesland. 2 prCts. 60 a 62. Utrecht. 2 ½ prCts. 73 a 75. Generaliteit. 3 prCts. 82 a 85. Z Doorl. Hoogh. 3 prCts. 88 a 90. Dito 2 ½ prCts. 78 a 80. O.I.C. Lot. 3 prCts. 78 a 80. Engelsche . Bank-Act. - O. Ind. - Z. Zee. - O.Z.Z. Ann. - Dito nieuwe - 3 prCts. Gecons. 74 ¾ a 7/8. Dito gerd. 73 7/8. Dito 1751. - 4 prCts. Gecons. 93 ½ a 5/8. 5 prCts. dito - Lange dito - 30 jarige dito 1770. - Loten, 16 Pstr. 9 s. 6 d. Fransche . O.I.C. Act. van L. 2500. L. 1800. Dito van L. 1000. L. 990. Disc. Kas L. 4000. Lotery April 1783. L. - Dito Octob. L. 478. Dito Empr. 200 Mill. 80 prCt. Dito 125 Mill. 84 pCt. Dito 80 Mill. a 87 a 88 prCt. Dito zonder Bullet 83 prCt. Dito 120 Mill. L. 679. [Par. 28 Nov.] Diverse Buitenlandsche . Amerika. 5 prCts. 96 a 97 ½. Dito 4 pCts. 96 a 97. Kwik en Wenerbank 4 ½ prCts. 100 a 100 ½. Dito 4 prCts. 96 a 98. Spanje, 5 prCts. 100 a 101. Dito 3 ½ prCts. 84 a 85. Frankr. Gener. Gnar. 4 prCts. 96 a 97. Rusland. 5. prCts. 100. Dito 4 ½ prCts. 98 a 98 ½. Dito 4 prCts. 95 a 96. Zweden. 5 prCts. 100 a 101. Dito 4 ½ prCts. 99 a 99 ½. Dito 4 prCts. 96 a 97. Denemarken. Toll. 4 prCts. 96 ½ a 97 ½. Dito Holst. 4 prCts. 96 ½ a 97 ½. Dito Leen. en Wiss. B. 4 prCts. 95 a 96. Dito Kroon. 4 prCts. 95 a 96. Polen. 5 prCts. 99 a 100. Saxen. Onverwiss. Steuer 3 pCts. 34 a 34 ½ stv. Dito Ordin. 3 pCts. 35 ½ a 36 stv. Dito Kamerst. 3 prCts. 34 ½ a 35 stv. Dito 2 prCts. 31 ½ a 32 stv. NB. Deze Lyst zal voortaan, by elke eerste No. van de Maand, agtervolgd worden.

_alg004alge01_01_23_6

Letterkundige anekdoten. Gedurende den tyd, waar op zig Voltaire, voor de laatste maal, te Parys bevond, ontving hy dagelyks bezoeken van allerley slag van lieden. Een jong Auteur, van slegts middelmatige bekwaamheden, dog te gelyk van verregaande verwaandheid, begreep, dat hy insgelyks verpligt ware, om aan den Nestor der Letterkunde een compliment te gaan maken. Hy liet zig des, op zekeren dag, by Voltaire aandienen: en in het Kabinet des Wysgeers gelaten zynde, sprak hy dezen volgender wyze aan: Grote Man! het mag my thans gebeuren, om myne opwagting by Homerus te maken: ik zal morgen Sophocles en overmorgen Plato bezoeken .... Hy ging nog voort, toen Voltaire hem in de rede viel en te gemoet voerde: Klein mannetje! Ik ben al oud, zoud gy alle uwe bezoeken niet op een en denzelfden dag kunnen afleggen? Het is bekend, dat de Digter Milton, in den bloei zyner Jeugd, en terwyl hy te Cambridge studeerde, ongemeen schoon was. Op zekeren Zomerschen dag, verre buiten het gebied der Universiteit, op het veld wandelende, wierd hy zo verhit en vermoeyd, dat hy zig aan den voet van een Boom nederleidde en weldra in slaap viel. Eer hy wakker wierd, kwamen twee vreemde Jufvrouwen, in een Rytuig, dien weg henen. Verrukt door het beminlyk uitzigt des Jongelings, stapten zy af, begluurden hem een poos, zonder door iemand, zo zy meenden, gezien te worden; eindelyk nam een der Jufvrouwen, de schoonste van de twee, een stukje Papier, schreef met Potloot enige regels daar op, en stopte het vervolgens, met een trillende hand. in die des slapenden. Zy gingen vervolgens heen. Enige Makkers van Milton, van verre dit bedryf beschouwd hebbende; schoon zy, door den afstand, den slapenden niet hadden kunnen onderkennen; vertelden hem, by het ontwaken, wat 'er gebeurd ware. Milton opende hier op het Briefje, en las met verbazing de volgende Vaersen van Guarini: Occhi, Stelle Mortale! Ministri de mici mali: Se chiuse m'accidete, Apparen desarere? Dat is: ‘Ogen! sterflyke Sterren! bewerkers myner verrukking! indien gy, gesloten zynde my dus weet te treffen, wat zou 'er van my geworden zyn waart gy geopend geweest:’ Van dit ogenblik reikhalzende, om de Schone onbekende te ontdekken, doorreisde Milton, te vergeefsch, alle oorden van Italien. Zyn Dichterlyk vuur ontvlamde meer en meer door het denkbeeld, het geen hy zig van zyne Verwonderaarster gevormd hadde. En het was aan haar, dat wy grootdeels, de vurigste en verrukkelykste trekken, in zyn Paradys verloren, te danken hebben.

_alg004alge01_01_23_7

Geboorte- trouw- en sterflysten. Het getal der Doden, gedurende de laatstverlopene week, is geweest: in 's Hage 22: en te Haarlem 22 onder welken laatsten 14 beneden de 12 jaren. De opgave van dat te Amsterdam hebben wy heden niet ontvangen.

_alg004alge01_01_23_8

Bekendmakingen en prys-opgaven van in- en uitlandsche boeken en geschriften. Door het herdrukken van enige mankerende Nrs, is 'er thans wederom een aantal van 150 compl. Exemplaren voor handen, van het WEEKBLAD VOOR NEDERLANDSCH JONGELINGSCHAP, bestaande in 4 Delen, groot 8vo. en behelzende 208 oordeelkundige en leerzame Vertogen, byzonderlyk voor de Jeugd, zo tot Nieuwjaars geschenken, als Pryzen van Naarstigheid, geschikt, als dienende, om haar, op ene aangename wyze, ter deugd op te leiden, en tot nuttige en gelukkige Leden der Maatschappy te vormen: voor weinige Jaren in enen vloeyenden en bevalligen styl geschreven, door den Wel Eerw. Heer A. Sterk , thans Predikant by de Luthersche Gemeente te Amsterdam. Dezelven worden nogmaals, tot den voorheen verminderden Prys van ƒ7:0 0- het Exemplaar ingenaait, aangeboden, en gedurende dit Jaar, afgeleverd Deze Aflevering geschied, te Haarlem, in den Boekwinkel van A. Loosjes, en by de meeste Boekverkopers in ons Vaderland; waar een breder Bericht Gratis te bekomen is, en by welken de Exemplaren kunnen besteld worden: dewyl het gering aantal niet toelaat, om dezelven in Commissie te verzenden.

_alg004alge01_01_23_9

Weerkundige waarnemingen, te Haarlem. 1788. November.Barometer.Thermometer.Streek der winden.Luchtsgesteldheid. 's morgens30. 127 ½Noordhelder Woensdag 26. 's middags30. ½32O.N.O.betrokken 's avonds30. 126Noord- 's morgens30. 025 ½Oosthelder Donderdag 27. 's middags29. 10 ½27O.N.O.betrokken 's avonds29. 1026Noord-oost- 's morgens29. 9 ½25 ½Noord-oostbetrokken Vrydag 28. 's middags29. 9 ¾28Oostsneeuw 's avonds29. 926 ½-betrokken 's morgens29. 1028Noord-oostbetrokken Saturdag 29. 's middags-29-sneeuw 's avonds29. 9 ½27O. ten N.betrokken 's morgens30. 028Noord-oostbetrokken Zondag 30. 's middags-30N. ten O.- 's avonds-30O. ten N.- December. 's morgens29. 11 ½30 ½N.N.O.sneeuw Maandag 1. 's middags-29Oosthelder 's avonds29. 9 ½26 ½Noord-oostsneeuw 's morgens29. 820O. ten N.sneeuw Dingsdag 2. 's middags29. 7 ½24Oostbetrokken 's avonds29. 721N.N.O.- Te Haarlem by A. Loosjes.

_alg004alge01_01_23_10

Berigten. Italien. De Heer Passeroni, te Pavia, die zig reeds op het voordeligst heeft doen kennen door zyn Dichtstuk Il Cicerone, en door zyne Fabelen, waar van reeds 6 Stukken in 't ligt zyn, heeft, onlangs, een 7de Deel der laatsten uitgegeven. Men kan dezen Dichter enen anderen Gellert noemen, en zyne Werken verdienen ook aan de Buitenlanders bekend te worden. De Heer Spallanzani blyft nog by aanhoudenheid in Sicilien Reizen, ten einde de verborgene Natuurschatten van dat Eiland, van welke men, tot nog, slegts ene gebrekkige kennis heeft, na te vorschen. De Heer Partoccini, Hoogl. der Proefondervindelyke Natuurkunde, te Mantua, doet insgelyks een Reize in het Koningryk Napels; terwyl de Ridder Landuani zig op enen togt door Europa bevind, en zig, in October, te Londen ophield. Het ontbreekt dezen 3 Geleerden van Oostenryks Lombardye, die in dienst des Keizers zyn, aan gene bekwaam- en gelegenheid, om ten nutte der Wetenschappen te arbeiden; en men ziet de verhalen en vrugten hunner Reizen, als een schat van kundigheden en zeldzame Waarnemingen, met verlangen te gemoet. De verdienstelyke Aarts-Bisschop Airoldi, die, in zynen gehelen Letterkundigen arbeid, enen edelen yver voor zyn Vaderland, en de bevordering van ware Geleerdheid doet uitblinken, heeft onlangs ene Verzameling van Landkaarten uitgegeven, die van ongemeen belang voor de Geschiedenis zyn. Deze Kaarten zyn Aardmeetkundige vergelykingen van Sicilien, in onderscheidene tydperken, met de uitterste naauwkeurigheid, en in de beste order, vervaardigd. Sub Sicanis et Siculis, sub Graecis & Carthageniensibus, sub Romanis, sub Byzantinis, sub Saracenis, sub Northmannis. Men kan ligt naargaan, welke uitgestrekte naarvorschingen voor dusdanig een Werk vereischt wierden; inzonderheid wegens de wanorde, waar in zig de Geschiedkundige Gedenkstukken van een Land bevinden, 't welk zo vele verwisselingen ondergaan heeft. Ondertusschen straalt overal, in deze Kaarten, de grootste naauwkeurigheid door. In de onderaardsche overblyfzels van Pompeja, te Napels, zyn, onlangs, ettelyke Kamers of Vertrekken ontdekt, die blyken opleveren van een uitgestrekt Gebouw. Dezelve zyn met verscheidene Konststukken versierd. Men heeft in een derzelve een Vrouwenbeeld gevonden, met Gouden Armringen opgeschikt; en het zelve in het Museum van Portici ter bewaring gebragt.

_alg004alge01_01_24_0

Nederlanden. Brussel . Het Gouvernement heeft, by ene aanschryving van 12 Nov. aan de Geneeskundige Faculteit der Leuvensche Universiteit, ten behoeve der Studenten in de Heelkunde, welken geen Latyn verstaan, en ten einde dezen intusschen tyd te geven, om zig in deze Tale te oeffenen, toegestaan, dat 'er, gedurende 3 agtereenvolgende Jaren, dog ook niet langer, door vier Hoogleeraren, in het Hospitaal van St. Pieter, weeklyks, enige afzonderlyke Lessen, buiten de gewone, in het Fransch en Vlaamsch, zullen gegeven worden, zo in de Kruid-, Schei- en Heelkunde, als in de verdere daar toe betrekkelyke Wetenschappen. Haarlem . In onze No. 21. onder Zwitzerland, gewag gemaakt hebbende van des Heren de Saussure's vertoef, gedurende ettelyke dagen, op een der hoogste Alpen, menen wy thans onzen Lezeren geen ondienst te zullen doen, met het breder verhaal van den togt derwaarts, en de byzonderheden van dit verblyf, door hem zelven aan de Schryvers van het Journal de Physique opgegeven, mede te delen. Ziet hier den inhoud van dit verhaal, zo als het door ons uit het opgemeld Journal is overgenomen. Beschryving ener Reize naar de Alpen. Wanneer de Natuurkundigen en Natuuronderzoekers den top van dezen of genen hogen Berg gaan bezoeken, schikken zy het doorgaans in dier voegen, dat zy dien op het midden van den dag bereiken; en haasten zig vervolgens met het doen van hunne Waarnemingen, om voor den avond weder naar beneden te kunnen komen. Zy bevinden zig des op de grote hoogten, altyd, op gelyke uren, gedurende slegts weinige ogenblikken; en kunnen, gevolglyk, geen regt denkbeeld bekomen aangaande de luchtgesteldheid, op andere gedeelten van den dag, en nog veel weiniger nopens die van den nagt. Het kwam my van belang voor, deze gaping in de order onzer Kundigheden nopens den Dampkring, indien mogelyk, aan te vullen, met op enen verheven top zo lang te vertoeven, als genoegzaam ware, om den dagelykschen loop van onderscheidene lugtmeetkundige Werktuigen, als: van Barometer, Thermometer, Hygrometer en Electrometer &c. te kunnen opmaken, en om aldaar den oorsprong der onderscheidene Lugtverschynzels, gelyk den Regen, de Winden en Onweders waar te nemen. De begeerte hier na was niet weinig by my toegenomen, zedert ik getragt hadde, om ettelyke Proeven op Mont blanc te nemen, dan, in welker uitvoering ik, door de kortheid des tyds, en het ongemak, door de ylheid der lucht veroorzaakt, verhinderd geworden was. De zwarigheid was alleen, hoe best een gevoeglyke plaats te vinden; liefst hadde ik dezelve op omtrent de hoogte van 1800 Toises; Een Toise, of halve Roede, heeft de lengte van 6 voeten.ook diende dezelve rondom open te wezen, zo dat de Winden en alle Luchtverschynzels 'er vry door spelen konden. Men kon wel, zonder veel moeyte, een besneeuwden top vinden, aan welken alle deze hoedanigheden eigen waren; maar op de sneeuw was het niet mogelyk een verblyf van enigen duur te houden, zo uit hoofde van het niet genoeg vast staan der Werktuigen, die 'er moesten geplaatst worden, als ter oorzake van de koude en vogtigheid: ook was het moeylyk op onze Alpen, ter zodanige hoogte, een Rots te vinden, die van sneeuw ontbloot, en te gelyk beklimbaar was, als mede breed genoeg, om 'er een soort van Huisje op te zetten. Ondertusschen verzekerde my de Heer Exchaquet, dien ik over het ontwerp raadpleegde, dat ik, op den nieuwlings ontdekten weg, van Chamouni naar Courmayeur, over de Tacul gaande, zulke Rotsen, als ik verlangde, zoude vinden. My op zyn woord verlatende, maakte ik, in het laatste Voorjaar, de nodige toebereidzels voor dezen togt; en ging in het begin van de maand Juny, met myn Zoon, naar Chamouni, om aldaar goed Weder af te wagten, en 'er my, op deszelfs komst, van te bedienen. Ik nam twee kleine linnen Tenten mede, dan ik wilde nog, boven dien, gaarne een Stenen huisje hebben. Ik hadde meer dan ene schuilplaats, of afgescheidene verblyven, nodig, niet slegts voor onze personen en voor onze Gidsen, maar ook om dat de Magnetometer en het Kompas voor de verandering der afwykingen van elkanderen dienden verwyderd te zyn, om geen invloed op derzelver onderlinge afwykingen te hebben. Ik zond derhalven vooraf Werklieden, om zodanig een Huisje te bouwen. Dit gereed zynde, vertrokken wy, zo dra het schoon Weder my bestendig voorkwam, van Chamouni. Den eersten dag, zynde den 2. July, bereikten wy Tacul, en sliepen aldaar des nagts, onder onze Tenten. Men geeft dezen naam aan ene grazige Vallei, welke aan den oever ligt van een klein Meir, tusschen het einde der Ysbeddingen van Bois, en den voet ener Rotse, welke den naam draagt van Montagne du Tacul. Des anderdaags 's morgens, om half 6 uren, vertrokken wy van daar, en kwamen tegen half één by ons Huisje. Ik hebbe deze plaats den naam van Col du Geant (Reuzenhals) gegeven, om dat dezelve werkelyk gelegen is aan den ingang van ene Engte, door welke men naar Courmayeur afdaald, en om dat de Berg, daar aan zig digtst naby vertonende, en die deze Engte bestrykt, de Geant (Reus) is, ene hoge spitzige Rots, die men zeer duidelyk van den oever van ons Meir kan zien. Van Tacul naar Col du Geant gaande, konden wy niet over de Ysvelden van Trelaporte trekken, gelyk onze Voorlopers het jaar te voren gedaan hadden; de spleten dezer Ysbeddingen waren open en met geen sneeuw bedekt, zulks dezelve volstrekt ontoeganglyk waren. Wy waren des genoodzaakt beneden een hogen top, la Noire geheten, en langs sterk afhellende sneeuw-hopen, die met diepe spleten doorboord waren, om te lopen. Onze Gidsen verzekerden ons, dat deze weg veel gevaarlyker is, dan dien zy voorleden jaar genomen hadden; schoon ik egter niet veel op hebbe met hunne verzekeringen; deels om dat een tegenwoordig gevaar altyd groter schynt, dan het geen voorby is; deels daar deze luiden geloven, dat zy den Reizigers dienst doen met hun te zeggen, dat zy grote gevaren te boven gekomen zyn. Met dit alles, is het waar, dat deze weg van la Noire met 'er daad gevaarlyk is. Zelfs zou het, daar het 's nagts gevrozen hadde, onmogelyk geweest zyn, over de harde sneeuw hopen te komen, zo niet ons Volkje, daags te voren, terwyl de sneeuw week door de Zon gemaakt was, een pad gebaand hadde. Daar na liepen wy nog gevaar, gelyk op Mont blanc, van de spleten, die onder een dun dekzel van sneeuw verborgen lagen. Deze Kloven worden enger en weiniger in getal by den top des Bergs, en wy vleyden ons, dezelve na genoeg over te zyn, toen wy op het onverwagtst hoorden schreeuwen: Koorden! Koorden! Men riep om deze Koorden, ten einde een der Dragers van ons Reistuig, Alexis Balmar, die ons omtrent 100 passen voor uit, en eensklaps van tusschen zyne makkers, in enen Ysspleet, van ongeveer 60 voeten diepte, verzonken was, weder naar boven te halen. Gelukkig was hy, ter halver diepte, door een klomp sneeuw, in de engte vastgeklemd, opgehouden: en daar op gevallen, waar door hy 'er met slegts enige schrammen in 't aangezigt afkwam. Terstond liet zig zyn Vriend P.J. Favret aan het touw binden, en naar beneden zakken, om hem des te beter vast te maken. Men haalde eerst zyn pak, en vervolgens de twee mannen, een voor een, na boven, Balmar, schoon een weinig verbleekt, scheen geheel niet ontsteld; hy nam onze Matras, waar in zyn last bestond, wederom op zyn nek, en hervatte den togt, zo gerust als voorheen. Het ogenblik onzer komste aan het einde van onzen weg was voor ons niet zo genoeglyk, als het doorgaans is. Ik zag terstond, en met leedwezen, de gelegenheid van ons Huisje met andere my bekende hoogten vergelykende, dat zy geen 1800 Toises bereikte, zo als men ons hadde doen hopen: wyders bevond ik ons Hutje zeer klein; het was niet meer dan slegts zes voeten in 't vierkant, en zo laag, dat men 'er niet regt over einde in staan konde; terwyl boven dien de stenen zo slegt gemetzeld waren, dat 'er de sneeuw was ingedrongen, en het byna half gevuld hadde. De rand der Rotsen, waar op onze Tenten gespannen moesten worden, en aan welks uitstekenden hoek ons Huisje stond, was besloten tusschen twee zeer smalle, ongelyke, Ys-beddingen, die rondom omzoomd waren met hellingen van sneeuw, en zulke steile Rotsen, dat men ze bykans afgronden mogt heten. Voor een verblyf van ettelyke dagen gaf deze stand juist geen aangenaam vooruitzigt; dan dezelve was, voor een fraayen uitkyk, met 'er daad heerlyk. Van den kant van Italien hadden wy een Gezichteinder van onmeetlyke uitgestrektheid, bestaande uit een dubbele keten van Bergen, gedeeltelyk met sneeuw bedekt, tusschen welken men egter enige Bosschen, en enige vrolyke en bebouwde Valleyen, ontdekte. Aan de zyde van Savoyen leverden Mont-blank, de Geant, en de tusschen beiden komende toppen, een ongemeen groots, verscheiden en aantrekkelyk, Schouwtoneel op. De dragers van het Reistuig en der Werktuigen vertrokken terstond naar Chamouni; doch ik hield, behalven myn Knegt, vier van de beste Gidsen by my, om, beurtlings, Kolen en Leeftogt van Courmayeur te halen. Na wat uitgerust en zich verfrischt te hebben, wilde ik dat zy de nodige toebereidzels voor ons verblyf zouden maken; dan ene nog overgebleven vermoeijenis, gepaard met het vooruitzigt van de ongemakken, welken zy uit dit verblyf te wagten hadden, maakte hen slap en moedeloos. Toen ondertuschen de koelte van den avond zig begon te laten gevoelen, begrepen zy nodig te hebben, om aan ene verschuiling voor den nagt te denken Zy begonnen daar op de grote losse Stukken Granitsteen, die den grond van onze Standplaats uitmaakten, een weinig in order te schikken, en 'er de Tenten op te spannen, om daar in den nagt door te brengen; want in het Huisje was het niet uit te staan, voor en al eer men het ontruimd hadde van een bed hard Ys, 't geen beneden de sneeuw lag, waar mede het opgevuld was. Wat my betreft, ik hadde terstond een begin gemaakt, met het nazien van myne Werktuigen, en die genen ter Proefneming te stellen, welken niet vooraf behoefden gereed gemaakt te worden. Tot myn spyt, vond ik myne twee Barometers ontsteld; de grote droogte, zedert ons vertrek uit Chamouni, hadde ze beiden van den gang geholpen. Ondertusschen was 'er nog geen lucht ingedrongen, en het gelukte my, een derzelver te herstellen, door het aanwenden van een middel, 't geen de oorzaak van dezen ramp my van zelve aan de hand moest geven. Wy sliepen dien nagt, schoon op een gebrekkig leger, egter tamelyk wel; waar door wy nieuwe kragten en moed verkregen. Des morgens begaven wy ons met yver aan het ys uit ons Huisje te halen, en het zo hoog op te trekken, dat men 'er regt over einde in staan konde: voorts maakten wy Voetstukken voor de Magnetometer, het Kompas, ter waarneming van de verandering der Miswyzingen, en het vlak om den Meridiaan te trekken, en namen zelfs enige Waarnemingen. Onze Gidsen, die ene verandering van Weder te gemoet zagen, deeden inzonderheid hun best, om onze Tenten ter dege vast te zetten, 't geen niet gemakkelyk op onze Standplaats te doen was, als smaller zynde, dan de Tenten zelve, ongelyk, en uit grote losse brokken bestaande. Gelukkig voor ons, dat wy deze voorzorg genomen hadden; want, in den volgende nagt, zynde die van 4 tot 5 July, wierden wy door den verschrikkelyksten Storm overvallen, waar van ik ooit getuige was. Tegen 1 uur, na middernagt, stak de wind zo geweldig, uit het Zuid-oost, op, dat ik ieder ogenblik dagt, dat dezelve het Stenen Huisje, waar in ik met myn Zoon te slapen lag, zoude wegvoeren. Deze wind was des te meer zonderling, daar dezelve telkens door doodstille tusschenpozen vervangen wierd; gedurende welke tusschenpozingen, wy den wind, beneden ons in de Vallei van de witte Allée, hoorden loeyen; terwyl het geheel stil was rondom ons Huisje. Dan op deze stilten volgden rukwinden van onbeschryflyk geweld; men hoorde dubbele vlagen, even als of 'er ettelyke Stukken Geschut losbrandden. Wy voelden den Berg zelven, onder onze Matrassen, bewegen; de wind gierde door de reten der Stenen van ons Huisje; ligtte zelfs het dek, waar onder ik lag, op, en deed my, van 't hoofd tot de voeten, verstyven Met het krieken van den dag, begon de wind een weinig te gaan leggen; dog wakkerde weldra weder, en stak op nieuw op, verzeld van een Sneeuwjagt, die aan alle kanten in ons Huisje doordrong. Dit deed ons naar een der Tenten den wyk nemen, om 'er een betere verschuiling te vinden. Ondertusschen moesten onze Gidsen de staken gestadig vast houden, uit vreze dat de wind dezelve zou om verre rukken, en met de Tent wegvoeren. Tegen 7 uren, des morgens, kwam by den Storm ook een Hagel- en Donderbui, volgende de slagen elkanderen onophoudelyk. Een der blixemstralen viel zo naby ons, dat wy onderscheidenlyk een vonk zagen, die langs het Linnen, over de Tent gespannen, heen ziste, vlak agter de plaats, waar myn Zoon zig bevond. De lugt was zo vol van Elektriek vuur, dat zo als ik maar het puntje van den Geleider van myn Elektrometer, uit de Tent slak, de bolletjes zo verre van elkanderen verwyderden als de draden konden reiken; en de Elektrometer wierd, by na by elken Donderslag, negatif van positif, of omgekeerd. Om zig een denkbeeld te vormen van de hevigheid des winds, zal ik alleen melden, dat onze Gidsen, tot twemalen, levensmiddelen uit de andere Tent willende halen, en hier voor een enigzins stiller bui afwagtende, ten halver wege, schoon de afstand der ene Tent van de andere niet boven de 16 of 17 treden was, zig door zulk een geweldige vlaag winds belopen vonden, dat zy, om niet van boven neder geworpen te worden, verpligt waren, zig aan een Rots, die gelukkig op de helft van den weg stond, vast te houden, en aldaar 2 of 3 minuten te blyven staan; terwyl de wind hunne klederen om hunne hoofden geslagen hield, en hunne lighamen niet weinig door den hagel geteisterd wierden, eer zy het durfden wagen weder voort te stappen. Tegen den middag klaarde het Weder op, en de Heer Exchaquet, die, daags te voren met vier Gidsen ons een bezoek was komen geven, en het ongeluk hadde, met ons te delen in dezen kwaden nagt, en stormenden morgenstond, maakte gebruik van het bedaard Weder, om te rug te keren; hy verliet ons en klom af over Courmayeur. Ons aangaande, wy waren ongemeen in onzen schik, te bespeuren, dat wy, met onze Schuilplaatsen, hoe elendig zy ook waren, de zamengespannen Elementen konden wederstaan; en, ons verzekerd houdende, dat het bykans onmogelyk ware, om door slegter Weder belopen te worden, agtten wy ons veilig voor de meest gevaarlyke onweersbuyen, die men ons op deze hoogten gespeld hadde. Wy gingen des yverig voort, met de nodige schikkingen voor onze waarnemingen te maken. Wy begonnen 'er mede, des anderen daags, op ene regelmatige en onafgebroken wyze. Het Weder niet al te slegt zynde, stond myn Zoon des morgens ten 4 uren op, om een begin te maken met de Weerkundige Waarnemingen: ik zelve rees niet voor 7 uren, dog bleef, in vergoeding hier van, tot midden nagt op, terwyl myn Zoon tegen 10 uren te bedde ging. Op den dag, hadden wy elk onze afzonderlyke bezigheden. Deze gestadige bezigheid deed den tyd spoedig voor ons omgaan. Ondertusschen hadden wy niet weinig te lyden van de koude, in het slegte Weder, en op de meeste avonden, zelfs van de schoonste dagen. Bykans alle avonden, tegen 5 uren, stak de wind op van den kant der besneeuwde Afhellingen, die boven ons, ten Noorden en Oosten, uit staken. Deze wind, dikwyls van sneeuw en hagel verzeld, was ongemeen koud en hinderlyk. De warmste klederen, zelfs peltwerken, konden ons voor de koude niet beschutten. In onze linnen Tenten, konden wy geen vuur stoken, en onze elendige Hut, zo doorluchtig, dat 'er de dag doorspeelde, was niet warm te krygen, met onze kleine Komforen. Zelfs de Kolen brandden niet dan slegts flaauw, in deze yle lucht. Men hadde gestadig nodig, om ze aan te blazen; zo dat, wanneer wy al eens onze benen en voetzolen verwarmd kregen, ons lighaam voor 't overige altyd verstyfd van koude bleef, door den wind, die in onze Hut gierde. Zulke ogenblikken deedden ons minder berouw hebben, dat wy ons slegts op de hoogte van 1703 toises, boven de oppervlakte van het Meir bevonden: door dien, op ene grotere hoogte, de koude ons des te meer ongemaks zou veroorzaakt hebben. Boven dien troosten wy ons hier over met de gedagten, dat wy ons nog 180 Toises hoger bevonden, dan de top van Buet, die, voor enige jaren voor den hoogsten beklimbaren kruin der Alpen gehouden wierd. Tegen 10 uren 's avonds ging de wind leggen: tegen welk uur ik myn Zoon, in ons Huisje, zig ter ruste liet begeven; terwyl ik my terstond naar de Tent, waar het Kompas voor de verandering der Afwykingen stond, begaf, en my, in myn Pels gewonden, en met een heten steen onder myn voeten, aan het in het net schryven zette, van de aantekeningen, die wy des daags gemaakt hadden. Nu en dan liep ik eens naar buiten om myne Werktuigen waar te nemen, en de lucht te beschouwen, die, vervolgens, byna altyd ongemeen helder was. By uitstek aangenaam waren my deze twee uuren van afzondering en bespiegeling: na verloop van welken ik my, in ons Huisje, op een kleine Matras, naast die van myn Zoon op den grond liggende, ging nedervleyen, slapende aldaar ruim zo goed als op myn beste gespreid bed. De 16de en laatste avond, dien wy op Col du Geant door-bragten, was verrukkelyk schoon. Het scheen of ons deze hoge toppen niet zonder smert wilden laten vertrekken. De gure wind, die ons, de meeste avonden, zo hinderlyk geweest was, waaide thans niet. De Bergkruinen, die boven ons uit staken, en de sneeuw hopen, die dezelven van elkanderen scheidden, stonden in de fraaiste schakeringen, van rozen en karmyn koleur geverwd. De gantsche Italiaansche Gezichteinder vertoonde zig met een purpren zoom omgeven; en de volle Maan verhief zig van agter dezen zoom, met de Majesteit ener Koninginne, en met het schoonste vermiljoen beschilderd. De lucht, rondom ons, was zo volmaakt zuiver en helder, als Homerus die van den Olympus schetst: terwyl de Valleyen, met nedergevallen dampen vervuld, zig als een duister en schaduwagtig verblyf opdeden. Hoe zal ik egter den Nagt best afschilderen, die op dezen schonen Avond volgde, wanneer, op de schemering, de Maan, alleen aan den Hemel schitterende, de stralen van haar zilver licht over den uitgestrekten kring van sneeuwtoppen en Rotsen, die onze Hut omringden, uitschoot? welk een verbazend en verrukkelyk Schouwtoneel leverden de sneeuw- en ystoppen op, wier glans by het licht der Zonne niet te dragen valt, onder dit flauwer schynzel van den Nagtfakkel! Hoe luisterryk staken thans de Rotsen, van gebruineerd Granit, en zo net en stout afgesneden, te midden van deze schitterende besneeuwde kruinen af! Welke gunstige ogenblikken voor de bespiegeling! Voor hoe veel moeyte en gemis van soortgelyke ogenblikken, strekken zy in vergoeding! De Geest verheft zig, deszelfs beschouwingen schynen zig te verwyden, en men verbeeld zig, te midden dezer majestieuse stilzwygenheid, de stem der Nature te horen, en een vertrouweling te worden van hare geheimste verrigtingen! Des anderen daags, den 19 July, de Waarnemingen en Proeven, die wy ons voorgenomen hadden, volbragt hebbende, verlieten wy onze verblyfplaats en gingen af naar Courmayeur. Het eerste gedeelte van den weg, benedenwaarts over losse Rotsen gaande, loopt zeer steil af en is dus moeylyk, schoon egter geheel niet gevaarlyk, en dus, ten dezen aanzien, in gene vergelyking komende, met dien van Aiguille-du-Gouté, waar mede men dezelve gelyk gesteld hadde. Aan den voet dezer Rotsen, komt men in Weiden, beneden welken men Boschaadje vind, en eindelyk bebouwde Velden, langs welken men te Courmayeur komt: Alhoewel nu deze gehele weg zeer gemakkelyk is, hadden wy daar op ondertusschen niet weinig ongemaks uit te staan, zo wegens de hitte die ons, uit ene zo koude luchtstreek komende, in den be-ginne ondragelyk viel, als ook en wel inzonderheid wegens den honger. Wy hadden enige levensmiddelen voor dezen korten togt bewaard, dan dezelven waren 's nagts te voren verdwenen Wy hadden een sterk vermoeden, dat enigen onzer Leidslieden dezelven ons ontvreemd hadden, niet zo zeer om 'er zelven gebruik van te maken, dan wel ten einde ons in de volstrekte noodzakelykheid te brengen, om te vertrekken. Het verveelde hen dodelyk op Col du Geant, en onze verrukking van 's avonds te voren, nevens het hartzeer 't geen myn Zoon hadde laten blyken, hadde hen doen vrezen, dat wy ons verblyf zouden hebben willen verlengen. De hitte en gebrek aan voedzel deeden myne kragten bezwyken; ik kreeg zelfs beginzels van flaauwte en begon ligt in 't hoofd te worden, zo dat ik gene woorden meer wist uit te brengen, om myne gedagten mede te delen. Myn Zoon en myn Huisknegt hadden het insgelyks kwaad, dog op verre na zo erg niet als ik. Myne zwakheid deed onzen gang vertragen, en onthield ons, zelfs hier door, des te langer, het hulpmiddel. Wy bereikten, niet voor 7 uren des avonds, het Dorp Entreve, waar de eerste huizen waren, in welken wy iets te eten konden krygen. Een dag uitrustens egter te Courmayeur herstelde my volkomen. Van daar kwamen wy, over Col Ferret, te Martigny, en vervolgens te Chamouni, alwaar wy nog drie dagen doorbragten, om enige waarnemingen te doen, welken wy konden vergelyken met die, welken wy op Col-du Geant gemaakt hadden. Van daar kwamen wy, tegen het einde van July, te Geneve te rug. In een der eerstvolgende Journalen, zal ik enige onzer waarnemingen breder opgeven en beschryven.

_alg004alge01_01_24_1

Beschryving ener Reize naar de Alpen. Wanneer de Natuurkundigen en Natuuronderzoekers den top van dezen of genen hogen Berg gaan bezoeken, schikken zy het doorgaans in dier voegen, dat zy dien op het midden van den dag bereiken; en haasten zig vervolgens met het doen van hunne Waarnemingen, om voor den avond weder naar beneden te kunnen komen. Zy bevinden zig des op de grote hoogten, altyd, op gelyke uren, gedurende slegts weinige ogenblikken; en kunnen, gevolglyk, geen regt denkbeeld bekomen aangaande de luchtgesteldheid, op andere gedeelten van den dag, en nog veel weiniger nopens die van den nagt. Het kwam my van belang voor, deze gaping in de order onzer Kundigheden nopens den Dampkring, indien mogelyk, aan te vullen, met op enen verheven top zo lang te vertoeven, als genoegzaam ware, om den dagelykschen loop van onderscheidene lugtmeetkundige Werktuigen, als: van Barometer, Thermometer, Hygrometer en Electrometer &c. te kunnen opmaken, en om aldaar den oorsprong der onderscheidene Lugtverschynzels, gelyk den Regen, de Winden en Onweders waar te nemen. De begeerte hier na was niet weinig by my toegenomen, zedert ik getragt hadde, om ettelyke Proeven op Mont blanc te nemen, dan, in welker uitvoering ik, door de kortheid des tyds, en het ongemak, door de ylheid der lucht veroorzaakt, verhinderd geworden was. De zwarigheid was alleen, hoe best een gevoeglyke plaats te vinden; liefst hadde ik dezelve op omtrent de hoogte van 1800 Toises; Een Toise, of halve Roede, heeft de lengte van 6 voeten.ook diende dezelve rondom open te wezen, zo dat de Winden en alle Luchtverschynzels 'er vry door spelen konden. Men kon wel, zonder veel moeyte, een besneeuwden top vinden, aan welken alle deze hoedanigheden eigen waren; maar op de sneeuw was het niet mogelyk een verblyf van enigen duur te houden, zo uit hoofde van het niet genoeg vast staan der Werktuigen, die 'er moesten geplaatst worden, als ter oorzake van de koude en vogtigheid: ook was het moeylyk op onze Alpen, ter zodanige hoogte, een Rots te vinden, die van sneeuw ontbloot, en te gelyk beklimbaar was, als mede breed genoeg, om 'er een soort van Huisje op te zetten. Ondertusschen verzekerde my de Heer Exchaquet, dien ik over het ontwerp raadpleegde, dat ik, op den nieuwlings ontdekten weg, van Chamouni naar Courmayeur, over de Tacul gaande, zulke Rotsen, als ik verlangde, zoude vinden. My op zyn woord verlatende, maakte ik, in het laatste Voorjaar, de nodige toebereidzels voor dezen togt; en ging in het begin van de maand Juny, met myn Zoon, naar Chamouni, om aldaar goed Weder af te wagten, en 'er my, op deszelfs komst, van te bedienen. Ik nam twee kleine linnen Tenten mede, dan ik wilde nog, boven dien, gaarne een Stenen huisje hebben. Ik hadde meer dan ene schuilplaats, of afgescheidene verblyven, nodig, niet slegts voor onze personen en voor onze Gidsen, maar ook om dat de Magnetometer en het Kompas voor de verandering der afwykingen van elkanderen dienden verwyderd te zyn, om geen invloed op derzelver onderlinge afwykingen te hebben. Ik zond derhalven vooraf Werklieden, om zodanig een Huisje te bouwen. Dit gereed zynde, vertrokken wy, zo dra het schoon Weder my bestendig voorkwam, van Chamouni. Den eersten dag, zynde den 2. July, bereikten wy Tacul, en sliepen aldaar des nagts, onder onze Tenten. Men geeft dezen naam aan ene grazige Vallei, welke aan den oever ligt van een klein Meir, tusschen het einde der Ysbeddingen van Bois, en den voet ener Rotse, welke den naam draagt van Montagne du Tacul. Des anderdaags 's morgens, om half 6 uren, vertrokken wy van daar, en kwamen tegen half één by ons Huisje. Ik hebbe deze plaats den naam van Col du Geant (Reuzenhals) gegeven, om dat dezelve werkelyk gelegen is aan den ingang van ene Engte, door welke men naar Courmayeur afdaald, en om dat de Berg, daar aan zig digtst naby vertonende, en die deze Engte bestrykt, de Geant (Reus) is, ene hoge spitzige Rots, die men zeer duidelyk van den oever van ons Meir kan zien. Van Tacul naar Col du Geant gaande, konden wy niet over de Ysvelden van Trelaporte trekken, gelyk onze Voorlopers het jaar te voren gedaan hadden; de spleten dezer Ysbeddingen waren open en met geen sneeuw bedekt, zulks dezelve volstrekt ontoeganglyk waren. Wy waren des genoodzaakt beneden een hogen top, la Noire geheten, en langs sterk afhellende sneeuw-hopen, die met diepe spleten doorboord waren, om te lopen. Onze Gidsen verzekerden ons, dat deze weg veel gevaarlyker is, dan dien zy voorleden jaar genomen hadden; schoon ik egter niet veel op hebbe met hunne verzekeringen; deels om dat een tegenwoordig gevaar altyd groter schynt, dan het geen voorby is; deels daar deze luiden geloven, dat zy den Reizigers dienst doen met hun te zeggen, dat zy grote gevaren te boven gekomen zyn. Met dit alles, is het waar, dat deze weg van la Noire met 'er daad gevaarlyk is. Zelfs zou het, daar het 's nagts gevrozen hadde, onmogelyk geweest zyn, over de harde sneeuw hopen te komen, zo niet ons Volkje, daags te voren, terwyl de sneeuw week door de Zon gemaakt was, een pad gebaand hadde. Daar na liepen wy nog gevaar, gelyk op Mont blanc, van de spleten, die onder een dun dekzel van sneeuw verborgen lagen. Deze Kloven worden enger en weiniger in getal by den top des Bergs, en wy vleyden ons, dezelve na genoeg over te zyn, toen wy op het onverwagtst hoorden schreeuwen: Koorden! Koorden! Men riep om deze Koorden, ten einde een der Dragers van ons Reistuig, Alexis Balmar, die ons omtrent 100 passen voor uit, en eensklaps van tusschen zyne makkers, in enen Ysspleet, van ongeveer 60 voeten diepte, verzonken was, weder naar boven te halen. Gelukkig was hy, ter halver diepte, door een klomp sneeuw, in de engte vastgeklemd, opgehouden: en daar op gevallen, waar door hy 'er met slegts enige schrammen in 't aangezigt afkwam. Terstond liet zig zyn Vriend P.J. Favret aan het touw binden, en naar beneden zakken, om hem des te beter vast te maken. Men haalde eerst zyn pak, en vervolgens de twee mannen, een voor een, na boven, Balmar, schoon een weinig verbleekt, scheen geheel niet ontsteld; hy nam onze Matras, waar in zyn last bestond, wederom op zyn nek, en hervatte den togt, zo gerust als voorheen. Het ogenblik onzer komste aan het einde van onzen weg was voor ons niet zo genoeglyk, als het doorgaans is. Ik zag terstond, en met leedwezen, de gelegenheid van ons Huisje met andere my bekende hoogten vergelykende, dat zy geen 1800 Toises bereikte, zo als men ons hadde doen hopen: wyders bevond ik ons Hutje zeer klein; het was niet meer dan slegts zes voeten in 't vierkant, en zo laag, dat men 'er niet regt over einde in staan konde; terwyl boven dien de stenen zo slegt gemetzeld waren, dat 'er de sneeuw was ingedrongen, en het byna half gevuld hadde. De rand der Rotsen, waar op onze Tenten gespannen moesten worden, en aan welks uitstekenden hoek ons Huisje stond, was besloten tusschen twee zeer smalle, ongelyke, Ys-beddingen, die rondom omzoomd waren met hellingen van sneeuw, en zulke steile Rotsen, dat men ze bykans afgronden mogt heten. Voor een verblyf van ettelyke dagen gaf deze stand juist geen aangenaam vooruitzigt; dan dezelve was, voor een fraayen uitkyk, met 'er daad heerlyk. Van den kant van Italien hadden wy een Gezichteinder van onmeetlyke uitgestrektheid, bestaande uit een dubbele keten van Bergen, gedeeltelyk met sneeuw bedekt, tusschen welken men egter enige Bosschen, en enige vrolyke en bebouwde Valleyen, ontdekte. Aan de zyde van Savoyen leverden Mont-blank, de Geant, en de tusschen beiden komende toppen, een ongemeen groots, verscheiden en aantrekkelyk, Schouwtoneel op. De dragers van het Reistuig en der Werktuigen vertrokken terstond naar Chamouni; doch ik hield, behalven myn Knegt, vier van de beste Gidsen by my, om, beurtlings, Kolen en Leeftogt van Courmayeur te halen. Na wat uitgerust en zich verfrischt te hebben, wilde ik dat zy de nodige toebereidzels voor ons verblyf zouden maken; dan ene nog overgebleven vermoeijenis, gepaard met het vooruitzigt van de ongemakken, welken zy uit dit verblyf te wagten hadden, maakte hen slap en moedeloos. Toen ondertuschen de koelte van den avond zig begon te laten gevoelen, begrepen zy nodig te hebben, om aan ene verschuiling voor den nagt te denken Zy begonnen daar op de grote losse Stukken Granitsteen, die den grond van onze Standplaats uitmaakten, een weinig in order te schikken, en 'er de Tenten op te spannen, om daar in den nagt door te brengen; want in het Huisje was het niet uit te staan, voor en al eer men het ontruimd hadde van een bed hard Ys, 't geen beneden de sneeuw lag, waar mede het opgevuld was. Wat my betreft, ik hadde terstond een begin gemaakt, met het nazien van myne Werktuigen, en die genen ter Proefneming te stellen, welken niet vooraf behoefden gereed gemaakt te worden. Tot myn spyt, vond ik myne twee Barometers ontsteld; de grote droogte, zedert ons vertrek uit Chamouni, hadde ze beiden van den gang geholpen. Ondertusschen was 'er nog geen lucht ingedrongen, en het gelukte my, een derzelver te herstellen, door het aanwenden van een middel, 't geen de oorzaak van dezen ramp my van zelve aan de hand moest geven. Wy sliepen dien nagt, schoon op een gebrekkig leger, egter tamelyk wel; waar door wy nieuwe kragten en moed verkregen. Des morgens begaven wy ons met yver aan het ys uit ons Huisje te halen, en het zo hoog op te trekken, dat men 'er regt over einde in staan konde: voorts maakten wy Voetstukken voor de Magnetometer, het Kompas, ter waarneming van de verandering der Miswyzingen, en het vlak om den Meridiaan te trekken, en namen zelfs enige Waarnemingen. Onze Gidsen, die ene verandering van Weder te gemoet zagen, deeden inzonderheid hun best, om onze Tenten ter dege vast te zetten, 't geen niet gemakkelyk op onze Standplaats te doen was, als smaller zynde, dan de Tenten zelve, ongelyk, en uit grote losse brokken bestaande. Gelukkig voor ons, dat wy deze voorzorg genomen hadden; want, in den volgende nagt, zynde die van 4 tot 5 July, wierden wy door den verschrikkelyksten Storm overvallen, waar van ik ooit getuige was. Tegen 1 uur, na middernagt, stak de wind zo geweldig, uit het Zuid-oost, op, dat ik ieder ogenblik dagt, dat dezelve het Stenen Huisje, waar in ik met myn Zoon te slapen lag, zoude wegvoeren. Deze wind was des te meer zonderling, daar dezelve telkens door doodstille tusschenpozen vervangen wierd; gedurende welke tusschenpozingen, wy den wind, beneden ons in de Vallei van de witte Allée, hoorden loeyen; terwyl het geheel stil was rondom ons Huisje. Dan op deze stilten volgden rukwinden van onbeschryflyk geweld; men hoorde dubbele vlagen, even als of 'er ettelyke Stukken Geschut losbrandden. Wy voelden den Berg zelven, onder onze Matrassen, bewegen; de wind gierde door de reten der Stenen van ons Huisje; ligtte zelfs het dek, waar onder ik lag, op, en deed my, van 't hoofd tot de voeten, verstyven Met het krieken van den dag, begon de wind een weinig te gaan leggen; dog wakkerde weldra weder, en stak op nieuw op, verzeld van een Sneeuwjagt, die aan alle kanten in ons Huisje doordrong. Dit deed ons naar een der Tenten den wyk nemen, om 'er een betere verschuiling te vinden. Ondertusschen moesten onze Gidsen de staken gestadig vast houden, uit vreze dat de wind dezelve zou om verre rukken, en met de Tent wegvoeren. Tegen 7 uren, des morgens, kwam by den Storm ook een Hagel- en Donderbui, volgende de slagen elkanderen onophoudelyk. Een der blixemstralen viel zo naby ons, dat wy onderscheidenlyk een vonk zagen, die langs het Linnen, over de Tent gespannen, heen ziste, vlak agter de plaats, waar myn Zoon zig bevond. De lugt was zo vol van Elektriek vuur, dat zo als ik maar het puntje van den Geleider van myn Elektrometer, uit de Tent slak, de bolletjes zo verre van elkanderen verwyderden als de draden konden reiken; en de Elektrometer wierd, by na by elken Donderslag, negatif van positif, of omgekeerd. Om zig een denkbeeld te vormen van de hevigheid des winds, zal ik alleen melden, dat onze Gidsen, tot twemalen, levensmiddelen uit de andere Tent willende halen, en hier voor een enigzins stiller bui afwagtende, ten halver wege, schoon de afstand der ene Tent van de andere niet boven de 16 of 17 treden was, zig door zulk een geweldige vlaag winds belopen vonden, dat zy, om niet van boven neder geworpen te worden, verpligt waren, zig aan een Rots, die gelukkig op de helft van den weg stond, vast te houden, en aldaar 2 of 3 minuten te blyven staan; terwyl de wind hunne klederen om hunne hoofden geslagen hield, en hunne lighamen niet weinig door den hagel geteisterd wierden, eer zy het durfden wagen weder voort te stappen. Tegen den middag klaarde het Weder op, en de Heer Exchaquet, die, daags te voren met vier Gidsen ons een bezoek was komen geven, en het ongeluk hadde, met ons te delen in dezen kwaden nagt, en stormenden morgenstond, maakte gebruik van het bedaard Weder, om te rug te keren; hy verliet ons en klom af over Courmayeur. Ons aangaande, wy waren ongemeen in onzen schik, te bespeuren, dat wy, met onze Schuilplaatsen, hoe elendig zy ook waren, de zamengespannen Elementen konden wederstaan; en, ons verzekerd houdende, dat het bykans onmogelyk ware, om door slegter Weder belopen te worden, agtten wy ons veilig voor de meest gevaarlyke onweersbuyen, die men ons op deze hoogten gespeld hadde. Wy gingen des yverig voort, met de nodige schikkingen voor onze waarnemingen te maken. Wy begonnen 'er mede, des anderen daags, op ene regelmatige en onafgebroken wyze. Het Weder niet al te slegt zynde, stond myn Zoon des morgens ten 4 uren op, om een begin te maken met de Weerkundige Waarnemingen: ik zelve rees niet voor 7 uren, dog bleef, in vergoeding hier van, tot midden nagt op, terwyl myn Zoon tegen 10 uren te bedde ging. Op den dag, hadden wy elk onze afzonderlyke bezigheden. Deze gestadige bezigheid deed den tyd spoedig voor ons omgaan. Ondertusschen hadden wy niet weinig te lyden van de koude, in het slegte Weder, en op de meeste avonden, zelfs van de schoonste dagen. Bykans alle avonden, tegen 5 uren, stak de wind op van den kant der besneeuwde Afhellingen, die boven ons, ten Noorden en Oosten, uit staken. Deze wind, dikwyls van sneeuw en hagel verzeld, was ongemeen koud en hinderlyk. De warmste klederen, zelfs peltwerken, konden ons voor de koude niet beschutten. In onze linnen Tenten, konden wy geen vuur stoken, en onze elendige Hut, zo doorluchtig, dat 'er de dag doorspeelde, was niet warm te krygen, met onze kleine Komforen. Zelfs de Kolen brandden niet dan slegts flaauw, in deze yle lucht. Men hadde gestadig nodig, om ze aan te blazen; zo dat, wanneer wy al eens onze benen en voetzolen verwarmd kregen, ons lighaam voor 't overige altyd verstyfd van koude bleef, door den wind, die in onze Hut gierde. Zulke ogenblikken deedden ons minder berouw hebben, dat wy ons slegts op de hoogte van 1703 toises, boven de oppervlakte van het Meir bevonden: door dien, op ene grotere hoogte, de koude ons des te meer ongemaks zou veroorzaakt hebben. Boven dien troosten wy ons hier over met de gedagten, dat wy ons nog 180 Toises hoger bevonden, dan de top van Buet, die, voor enige jaren voor den hoogsten beklimbaren kruin der Alpen gehouden wierd. Tegen 10 uren 's avonds ging de wind leggen: tegen welk uur ik myn Zoon, in ons Huisje, zig ter ruste liet begeven; terwyl ik my terstond naar de Tent, waar het Kompas voor de verandering der Afwykingen stond, begaf, en my, in myn Pels gewonden, en met een heten steen onder myn voeten, aan het in het net schryven zette, van de aantekeningen, die wy des daags gemaakt hadden. Nu en dan liep ik eens naar buiten om myne Werktuigen waar te nemen, en de lucht te beschouwen, die, vervolgens, byna altyd ongemeen helder was. By uitstek aangenaam waren my deze twee uuren van afzondering en bespiegeling: na verloop van welken ik my, in ons Huisje, op een kleine Matras, naast die van myn Zoon op den grond liggende, ging nedervleyen, slapende aldaar ruim zo goed als op myn beste gespreid bed. De 16de en laatste avond, dien wy op Col du Geant door-bragten, was verrukkelyk schoon. Het scheen of ons deze hoge toppen niet zonder smert wilden laten vertrekken. De gure wind, die ons, de meeste avonden, zo hinderlyk geweest was, waaide thans niet. De Bergkruinen, die boven ons uit staken, en de sneeuw hopen, die dezelven van elkanderen scheidden, stonden in de fraaiste schakeringen, van rozen en karmyn koleur geverwd. De gantsche Italiaansche Gezichteinder vertoonde zig met een purpren zoom omgeven; en de volle Maan verhief zig van agter dezen zoom, met de Majesteit ener Koninginne, en met het schoonste vermiljoen beschilderd. De lucht, rondom ons, was zo volmaakt zuiver en helder, als Homerus die van den Olympus schetst: terwyl de Valleyen, met nedergevallen dampen vervuld, zig als een duister en schaduwagtig verblyf opdeden. Hoe zal ik egter den Nagt best afschilderen, die op dezen schonen Avond volgde, wanneer, op de schemering, de Maan, alleen aan den Hemel schitterende, de stralen van haar zilver licht over den uitgestrekten kring van sneeuwtoppen en Rotsen, die onze Hut omringden, uitschoot? welk een verbazend en verrukkelyk Schouwtoneel leverden de sneeuw- en ystoppen op, wier glans by het licht der Zonne niet te dragen valt, onder dit flauwer schynzel van den Nagtfakkel! Hoe luisterryk staken thans de Rotsen, van gebruineerd Granit, en zo net en stout afgesneden, te midden van deze schitterende besneeuwde kruinen af! Welke gunstige ogenblikken voor de bespiegeling! Voor hoe veel moeyte en gemis van soortgelyke ogenblikken, strekken zy in vergoeding! De Geest verheft zig, deszelfs beschouwingen schynen zig te verwyden, en men verbeeld zig, te midden dezer majestieuse stilzwygenheid, de stem der Nature te horen, en een vertrouweling te worden van hare geheimste verrigtingen! Des anderen daags, den 19 July, de Waarnemingen en Proeven, die wy ons voorgenomen hadden, volbragt hebbende, verlieten wy onze verblyfplaats en gingen af naar Courmayeur. Het eerste gedeelte van den weg, benedenwaarts over losse Rotsen gaande, loopt zeer steil af en is dus moeylyk, schoon egter geheel niet gevaarlyk, en dus, ten dezen aanzien, in gene vergelyking komende, met dien van Aiguille-du-Gouté, waar mede men dezelve gelyk gesteld hadde. Aan den voet dezer Rotsen, komt men in Weiden, beneden welken men Boschaadje vind, en eindelyk bebouwde Velden, langs welken men te Courmayeur komt: Alhoewel nu deze gehele weg zeer gemakkelyk is, hadden wy daar op ondertusschen niet weinig ongemaks uit te staan, zo wegens de hitte die ons, uit ene zo koude luchtstreek komende, in den be-ginne ondragelyk viel, als ook en wel inzonderheid wegens den honger. Wy hadden enige levensmiddelen voor dezen korten togt bewaard, dan dezelven waren 's nagts te voren verdwenen Wy hadden een sterk vermoeden, dat enigen onzer Leidslieden dezelven ons ontvreemd hadden, niet zo zeer om 'er zelven gebruik van te maken, dan wel ten einde ons in de volstrekte noodzakelykheid te brengen, om te vertrekken. Het verveelde hen dodelyk op Col du Geant, en onze verrukking van 's avonds te voren, nevens het hartzeer 't geen myn Zoon hadde laten blyken, hadde hen doen vrezen, dat wy ons verblyf zouden hebben willen verlengen. De hitte en gebrek aan voedzel deeden myne kragten bezwyken; ik kreeg zelfs beginzels van flaauwte en begon ligt in 't hoofd te worden, zo dat ik gene woorden meer wist uit te brengen, om myne gedagten mede te delen. Myn Zoon en myn Huisknegt hadden het insgelyks kwaad, dog op verre na zo erg niet als ik. Myne zwakheid deed onzen gang vertragen, en onthield ons, zelfs hier door, des te langer, het hulpmiddel. Wy bereikten, niet voor 7 uren des avonds, het Dorp Entreve, waar de eerste huizen waren, in welken wy iets te eten konden krygen. Een dag uitrustens egter te Courmayeur herstelde my volkomen. Van daar kwamen wy, over Col Ferret, te Martigny, en vervolgens te Chamouni, alwaar wy nog drie dagen doorbragten, om enige waarnemingen te doen, welken wy konden vergelyken met die, welken wy op Col-du Geant gemaakt hadden. Van daar kwamen wy, tegen het einde van July, te Geneve te rug. In een der eerstvolgende Journalen, zal ik enige onzer waarnemingen breder opgeven en beschryven.

_alg004alge01_01_24_2

Nieuw uitkomende boeken, akademische en andere schriften. Spanjen . Historia del Luxo y de las Leyes Sumptuarias de Espagne &c. Geschiedenis der weelde en der verkwistings-wetten in Spanjen, door den Advok. Giovanni Sempere, 8vo. 2 Del. Madrid, 1788. De Staat- en Huishoudkundigen van Europa zullen, zelfs na het lezen van Montesquieu, Melon en Hume, met nut en vermaak, dit Werk over de weelde der Spaansche Natie kunnen doorbladeren. De Heer G. Sempere, reeds bekend, by het Gemenebest der Letteren, door zyne vorige Schriften, heeft deze Stof met zeer veel oordeel weten te behandelen. Hy toond een zo diep denkend Wysgeer als getrouw Geschiedboeker te zyn. Zyn Styl is fraai, en overal geeft hy blyken van ongemene belezenheid en een fyn oordeel. De Geschiedenis begint van den tyd der Kar thagers, en loopt tot aan de gelukkige Regering van Karel de III. Italien . Dell' arte Ostetricia &c. Over de Verloskunde: een Tydschrift, met afgezette Platen. Eerste vierendeeljaars Stukje. 8vo. Bologne, ter Drukkery van S. Tommaso d'Aquino. De Schryvers dezer bladen zyn de Heren Cettani en Nerozzi, die voornemens zyn, in het Italiaansch, ene volledige Verhandeling over de Verloskunde uit te geven. Het voorhanden zynde 1ste Stukje behelsd de beschryving der Vrouwelyke uit- en inwendige delen; nevens die der Borst en Buikspieren Uit de manier, waar op dit Werk begint, mag men verwagten, dat het niet min belangryk voor lieden van de Konst, dan vermakelyk en lezenswaardig voor anderen staat te worden. Prospetto delle Malattice &c. Beschouwing der uitwendige Ziekten van 't Hoornvee, met derzelver onderscheidene behandelingen, getrokken uit een aantal van beroemde Schryveren, door M. Francesco Bousi de Rimini, 2de druk, 12mo. Florence, by Moucke 1788. De Schryver teld 30 uitterlyke Ziekten by het Hoornvee; zullende mogelyk ook de inwendige kwalen opgeven. De beschryving van elk ongemak, nevens de afzonderlyke behandeling daar van, word in weinige regels, en voor elk verstaanbaar, opgeven. De Autheur staat bekend voor een der eerste Vee-Artsen van Italie, en tevens voor een zeer bekwaam Schryver. De waarde van dit zyn Werkje, hoe klein ook, als slegts 48 bladzyden beslaande, overtreft, zonder tegenspraak, die van een menigte uitgebreider Schriften over deze Stoffe. Te Turin, is dit jaar, het 3de Deel uitgekomen, der Verhandelingen van de Koningl. Akademie der Wetenschappen, voor de jaren 1786 en 1787. in 4to. van omtrent 700 bladz. met platen; behelzende, buiten het Voorberigt, een aantal van 30 belangryke Verhandelingen, Proeven en Waarnemingen. Duitschland . Geschichte des Holländischen Händels &c. Geschiedenis des Hollandschen Koophandels, na Luzac's Hollandsch Rykdom bearbeid, door A.F. Luder, gewoon Hoogl. der Geschiedenis enz aan het Karolinum, te Brunswyk, gr. 8vo. Leipzig, by Crusius, 2 Rthl. De Hoogl. L. heeft in dezen enen arbeid ondernomen, die niet weinig danks verdiend, als ten minsten hier ene Geschiedkundige Proeve gevende over den zo aanzienlyken Hollandschen Handel, welke niet te ontkennen is, dat hem veel moeite moet gekost hebben en blyken opleverd van 's mans ongemene kundigheden. Hy heeft zig, zonder een enkel uittrekzel te maken, van de beiden Werken des Heren Luzac, Hollands Rykdom, en la Richesse de Hollande, 't geen reeds te voren uitgegeven en in den jare 1778. te Leipzig, in 't Hoogduitsch vertaald, was, bediend, waar hy zulks met vrugt konde doen, en de daar uit ontleende Berigten deels beknopt byeen getrokken, deels verbeterd en aangevuld: veel egter geheel zelve bearbeid, met een woord een nieuw, beter ingerigt, minder omslagtig, en, by ene meerdere beknoptheid, veel volkomener Werk over deze Geschiedenis, van zyn eigen maakzel geleverd; schoon by tevens erkend, hoe veel hy nog, by mangel aan betere hulpmiddelen, te kort geschoten is, en deze Geschiedenis slegts enige schreden nader aan de volkomenheid heeft weten te brengen. Uit drie Boeken bestaat dit Levenswaardig Werk, waar van het Eerste, in 3 Afdelingen, de Geschiedenis behelsd van de Scheepvaart der Hollanderen; derzelver Visseryen, Manufakturen en Handel, van de vroegste tyden af tot op den Munsterschen Vrede. Het Twede vervat deze Geschiedenis tot op den tegenwoordigen tyd; terwyl het Derde over de oorzaken van den bloey en het verval des Hollandschen Handels gaat, met aanwyzing, alhoewel slegts in 't algemeen, van de middelen, om dien op nieuw te herstellen. Hoe veel moeite zig de Heer L. gegeven heeft, alleen in het nasporen der hulpmiddelen voor zyn Werk, en tot staving zyner opgaven, blykt uit de overal aangewezene bronnen, de veelvuldige tuschen beiden ingevlogte Lysten van in- en uitgevoerde waren, en uit de by-gevoegde Tafels, die dusdanige of soortgelyke opgaven in houden. [Hallische Gelehrte Zeitungen.] Fassliche Beschreibung der gemeinnutzlichste Künste und Hand wercke. Bevattelyke Beschryving der algemeen nuttige Konsten en Handwerken, of onder enen anderen Tytel: Zweyte Theil der Unterhaltungen fur junge Leute. (Twede Deel der onder rigtingen voor de Jeugd,) 8vo. met 48 kopre platen, door Voigt. Archidiaken en Profess. te Schweinfurt: Neurenberg, by Weiger en Sneider, prys 2 Rthl. De Heer V. bepaald zig in dit Deel alleen tot die Konsten en Handwerken, waar van in het eerste nog niet gehandeld was; gevende daar omtrent zo duidelyke onderrigtingen, als buiten ogenschouw, kan verlangd worden. De bygevoegde Afbeeldingen, voor welker nauwkeurigheid de Schryver zig alle moeyte gegeven heeft, dienen in dezen tot verdere opheldering. De beknoptheid en klaarheid doet dit Werkje alle anderen van dien aart overtreffen. Nederlanden . Wy zyn, door de vriendelyke bezorging van enen onzer Begunstigers, in staat gesteld, om onze Lezers te berigten, dat, in dit lopende Jaar, de navolgende Geneeskundige Verhandelingen, onder meer anderen, aan de Hoge School, te Leyden, ter verkryging der Doctorale waardigheid, verdedigd zyn. Te weten: ABRAHAMI van STIPRIAAN, M.D. Observationes Chemicae de quil usdam Salibus essentialibus Vegetabilium, publice defensae. (Scheikundige Waarnemingen over enige wezenlyke zouten der Planten.) PETRI JACOBI GROEN van PRINSTERER, Dissertatio Med inaugur. publice defensa, sistens nonnulla Calculorum Genesin, naturam & cum topbis podagricis con enientiam spectantia Quibus accedit singularis Icteri periodici, depositione materiae Calculosae ad cutim soluti, Historia. (Enige byzonderheden over de groeying en de natuur der Stenen in 't menschelyk lighaam, en derzelver overeenkomst met de jigtige Kalkbui len. Waarby gevoegd is ene beschryving van ene zonderlinge periodieke Geelzugt, die, door het neerzetten van ene steenagtige Stof onder de huid, genezen wierd.) CORNELII van GALEN, Diss. med. inaug. de Urinarum Statu & Significatione in morbis. (Over de gesteldheid der Urine, en derzelver betekenis in de ziektens.) THOMAE TOMSON, Diss. med. chem. inaugur. de Alkali volatili (Over het vlugge Loogzout.) Schoon de natuur van ons Blad ons niet toelaat, een uittrekzel van deze lezenswaardige Akademische Verhandelingen mede te delen, mogen wy egter onze Lezers niet geheel onkundig laten, van het zeer zonderling geval der periodieke Geeluw, door den beroemden Leydschen Hoogleraar F.J. Voltelen waargenomen, en aan den Heer van Prinsterer zelven ter hand gesteld. ‘Ene gezonde, sterke, 29 jarige aanzienlyke Vrouw, die zedert haar Huwelyk, in het Jaar 1778 een en andermaal zwanger geweest was, en, behalven de Pokjes, Mazelen en andere zware Ziektens, in 1782 ene anderdaagsche Koorts kreeg, waar van zy door den Koortsbast genezen wierd hield daar uit ene zwaarte en pynelykheid in de regterzyde van den Buik, die twe Jaren daarna, door een schrik, zeer toenamen, en van ene ligte en kortstondige geelagtigheid der huid gevolgd wierden. In December 1784, kreeg zy ene hardnekkige Geeluw, met de gewone toevallen, die in February 1785 byna verdween; doch in Maart, daarna in Juny, en vervolgens van tyd tot tyd, altoos met geweldige verheffing van pyn in de regter zyde, in den rug, en in den regter schouder, vernieuwde. Alle aangewende middelen waren vrugteloos. De Heer Voltelen wierd, tegen het einde van September des laatstgemelden Jaars, over deze verzwakte Lyderes geraadpleegd. Schoon de omstandigheden enen Steen in de Galblaas deeden vermoeden, scheen 'er gene hoop te zyn, om dezen vyand, door de gebruikelyke middelen, in een uitgeput lighaam, te overwinnen. Ten einde derhalven de spysvertering te bevorderen, en den Buikloop, die zeder enige weken plaats had, te keer te gaan, gaf de Heer Voltelen eerst ene matige gift Rhabarber, en vervolgens een drankje met een halve once Extractum Cort Salicis Albae, waar mede de afgang geregeld, en alle de omstandigheden wat gunstiger wierden; hoewel de voorname ziekte op denzelfden voet aanhield. Deze middelen liet de Heer Voltelen, vooraf gaan, met oogmerk om van de Aether en Ol Still. Terebinthinae, tot gelyke delen gemengd, in naarvolging van Percival, Durande, en anderen, gebruik te maken, zo als de Lyderes, den 19 November, een Thelepel daags daar van begon te nemen, met een Glas vol van het Decoctum Gramin. Taraxac &c. terwyl men tegen het geweld der toevallen het Opium gebruikte. Het gevolg was, dat, onder het naarstig gebruik dezer middelen, de verheffing der ziekte langer uitbleef, en de toevallen verminderden. Omtrent de maand April 1786, ontstonden 'er hevige pynen in verscheidene delen van 't ligchaam, inzonderheid in de toppen van de vingers, de muizen van de handen, en in de onder armen, met ene zekere styfte, die, na 't verloop van enige weken, door een zonderlinge uitslag, op de wyze als steenagtige Gierst, zynde scherp, geelagtig, onder de opperhuid zigtbaar en beweeglyk, vervangen wierden. Op dit verschynzel deed men haar in het gebruik van het middel, ter helfte vermeerderd, met wat Spaansche Wyn, in de plaats van het afkookzel, voortgaan. Om de onaangename gevolgen van het Opium, dat reeds tot 18 Grein in het etmaal genomen wierd, voor te komen, gaf de Heer Voltelen het Laudanum met wat Ipecacuanna en Salpeter, op de wyze van het Poeder van Dover, 't welk de uitwaaszeming bevorderde. Omtrent het einde van September, van 't zelve jaar, waren de aanvallen der Geeluw, en vooral de voorafgaande en verzellende toevallen, veel verminderd. De uitslag was toen in grootte en uitgebreidheid aanmerkelyk toegenomen, voornamelyk aan de vingers en derzelver gewrigtjes, aan de onderarmen, aan de overige gewrigten, aan de beide grote ooghoeken, en aan de kraakbeenderen der lugtpyp, zo dat dezelve, op zommige plaatzen in een lopende, als een steenagtig dekzel, elders verhevene, rondagtige, en enigzins beweeglyke lighaamtjes, ter grootte van ene erwt, enkeld of troswyze, zich vertoonde, waar van zommigen, door ene gemaakte opening ontlast, kuiltjes nalieten. Een naauwkeurige waarneming ontdekte, dat 'er, na elken nieuwen aanval der Geeluw, zodanig ene neerzetting gebeurde; en dat 'er, na ene voorafgaande jeukte, een zeer klein geelagtig puistje ontstond, dat schielyk in grootte en hardheid toe-nam, doch 't welk, in den beginne, geopend zynde, een taai, kleverig geelagtig, scherp, wegëtend vogt ontlastte. De Urine was in dien tyd altoos rykelyk met een zandagtig geel bezinkzel voorzien. Gedurende het gehele Jaar 1787 wierd met het middel, om het gunstig gevolg, bestendig aan gehouden, zynde de aanvallen, die eerst naauwlyks drie of vier weken uitbleven, toen op een tusschenpozing van 8, 9 tot 11 weken gebragt, en ongelyk minder hevig, schoon met denzelfden uitslag aan den huid. Zedert het Voorjaar scheen de aanval door het te Paard ryden nu en dan voor gekomen te worden, hoewel de uitbotting op de huid ook dan egter volgde, en 'er veel dikke scherpe stof met de Urine weg ging. In den afgang is nimmer een Steen ontdekt. - Dewyl men eindelyk omtrent de maand April 1788. door de vermeerdering der kragten, de gezonde kleur, het niet vernieuwen van den uitslag, het afslyten der steenagtige delen van de handen, en andere gunstige omstandigheden, ene volkomene genezing te gemoet zag, en de Lyderes reeds zes maanden van een nieuwen aanval der Geeluw vry was gebleven, raadde de Hooggeleerde Heer Voltelen het Geneesmiddel nog enigen tyd, om den anderen dag voort te gebruiken, en eindelyk geheel na te laten.’

_alg004alge01_01_24_3

Tekeningen en prenten. Parys. De Plaatsnyder Morthey heeft, by een afzonderlyk gedrukt berigt, een aantal in 't koper gesneden Konstplaten aangekondigd, over De Geschiedenis van het Duitsche Keizerryk: in denzelfden smaak als de reeds in 't licht gekomene over de Romeinsche en Fransche Geschiedenis zyn. Aan den voet van elke Plaat, zal de korte inhoud, mede op koper gegraveerd, en uit la Barre ontleend, te lezen zyn. Men is reeds zo verre met dezen arbeid gevorderd, dat men ieder maand ene Aflevering van 4 bladen, die op 4 Liv. te staan komen, doen kan. Men laat de rand zo breed dat het Formaat, by het inbinden, deszelfs volkomen grootte behouden kan.

_alg004alge01_01_24_4

Parys. De Plaatsnyder Morthey heeft, by een afzonderlyk gedrukt berigt, een aantal in 't koper gesneden Konstplaten aangekondigd, over De Geschiedenis van het Duitsche Keizerryk: in denzelfden smaak als de reeds in 't licht gekomene over de Romeinsche en Fransche Geschiedenis zyn. Aan den voet van elke Plaat, zal de korte inhoud, mede op koper gegraveerd, en uit la Barre ontleend, te lezen zyn. Men is reeds zo verre met dezen arbeid gevorderd, dat men ieder maand ene Aflevering van 4 bladen, die op 4 Liv. te staan komen, doen kan. Men laat de rand zo breed dat het Formaat, by het inbinden, deszelfs volkomen grootte behouden kan.

_alg004alge01_01_24_5

Schilderyen en beeldhoustukken. Parys. De Heer Hue, Schilder des Konings, en Lid van de Kon. Akademie der Schilder- en Beeldhoukonst, op order van zyne Majesteit, ene Afbeelding vervaardigd hebbende van den Zeeslag, op den 6. July 1779. tusschen 's Konings Vloot, onder het bevel van den Vice-Admiraal, Grave d'Estaing, en de Engelsche, gecommandeerd door den Admir. Byron, geleverd, en waar van de verovering van het Eiland Grenada een gevolg was, heeft, onlangs, dit Schilderstuk aan den Koning gepresenteerd.

_alg004alge01_01_24_6

Parys. De Heer Hue, Schilder des Konings, en Lid van de Kon. Akademie der Schilder- en Beeldhoukonst, op order van zyne Majesteit, ene Afbeelding vervaardigd hebbende van den Zeeslag, op den 6. July 1779. tusschen 's Konings Vloot, onder het bevel van den Vice-Admiraal, Grave d'Estaing, en de Engelsche, gecommandeerd door den Admir. Byron, geleverd, en waar van de verovering van het Eiland Grenada een gevolg was, heeft, onlangs, dit Schilderstuk aan den Koning gepresenteerd.

_alg004alge01_01_24_7

Narigten en byzonderheden, tot den handel en scheepvaart, land en veebouw, als mede de huishoudkunde, handwerken en fabrieken, betrekkelyk. Uit Amerika heeft men, dat de byzondere Staten van het nieuw Gemenebest aldaar zig zo zeer beijveren, om, elk in den haren, den Landbouw, Handwerken en Manufakturen aan te moedigen, dat men waarschynlyk, binnen weinige Jaren, alle buitenlandsche Produkten en Maakzels, aldaar, geheel zal kunnen missen. - Niet minder was men 'er bedagt om het National crediet op enen vasten voet te brengen: hebbende het Congres, tot de betaling der kosten van de civile Lyst, en van de Interessen der Kapitalen, by de Buitenlanders opgenomen, van de afzonderlyke Staten, een somme van 5 Mill. Dollars geëischt, waar van reeds 2 Mill. waren opgebragt: wyders had men elks quota bepaald voor de betaling der Binnenlandsche Schuld, of zogenaamde Domestic Debt, die een somme van 28 Mill. Doll. bedragen heeft, dog waar van reeds, door het verkopen van enige gronden, in het westelyk deel der Verenigde Staten gelegen, die, by den Vrede, door Groot-Brittannien waren afgestaan, 7 Mill. afgelost zyn. In den Jare 1764 was de gehele Landschuld van Saxen tot op ene somme van 42,742,009 Thl. geklommen. Dezelven bestond, aan Hofschulden in Thl. 6,000,000 Aksyns schulden 6,000,000 Acterstallen der Armée, die in 1767 betaald zyn 1,457,584, 9,11 En in eigenlyke Steuer Cap. sch. 29,284,421,18, 6 ¾ Van de laatsten zyn, zedert het jaar 1764 tot op 1786 afgelost geworden, Thl. 7,643,303,5,11 ¼ zulks dezelven toen nog beliepen ene somme van 21,385,121,12,7 ½ gaande de aflossing tog jaarlyks op 2 Termynen van Paschen en St. Michiel onafgebroken voort, uit een daar toe expres opgerigt Fonds, onder den naam van Steuer-Credit Cassa bekend. - Op gelyke wyze is 'er, met den jare 1763, een twede Fonds van 300,000 Thl. groot, spruitende uit de inkomsten der Keurv. Domainen en Regalien, en onder den naam van Cammer-Credit Cassa bekend, opgerigt, tot aflossing der Kamer- en Aksynsschulden. Het een en ander heeft het Lands Crediet dermate hersteld, dat de zogenaamde Steuerscheine, de Lands-Obligatien en overige Staats-schuldbrieven van 60 pCt. en daar beneden, niet slegts, weinige gevallen uitgezonderd, tot het volle Kapitaal gerezen zyn, maar zelfs 1 a 2 pCt. opgeld doen, niettegenstaande zy slegts 3 pCt. jaarlyksche Interessen geven. De Handel in Boter, op Spanje, is dit Jaar voor Ierland zo slegt uitgevallen, dat 'er, volgens kortlings ontvangen Berigten uit Cadix, nog wel 8 Ladingen in die Haven, onverkogt, lagen: waar uit men ene merkelyke daling in den prys van dat Produkt, in Ierland, te gemoet zag. Bekend is het, hoe yverig men, zints enigen tyd, in Engeland, in den weer is, om de afschaffing van den Slavenhandel, in de West-Indische Volkplantingen, te bewerken. Een groot aantal van gedrukte Vertogen hier toe zien reeds het licht, en komen nog dagelyks uit: om de kosten hier voor, als mede voor het inwinnen van de nodige Getuigschriften, en het overleveren der Remonstrancies by het Parlement, ter bereiking van dat oogmerk, goed te maken, was 'er reeds, over enigen tyd, ene inschryving geopend, welke, volgens een gemaakte Balans, op 12 Aug. dezes jaars, ene somme van 628 Pstr. 9 s. 6 d. in handen van het Comité der opgerigte Maatschappy voor deze Afschaffing gebragt hadde. Zedert is deze Inschryving, door ettelyke bykomende Fournissementen, zo van particulieren als byzondere Commissies, nog aanmerkelyk vermeerderd, zulks zy met het ontvangene tot 12 Aug. op den 18 Nov. laatstl. reeds een somme van 1028 Pstr. 4 s. 3 d. bedroeg.

_alg004alge01_01_24_8

Geboorte- trouw- en sterflysten. Het getal der Doden, gedurende de laatstverlopene weck, is geweest: te Amsterdam 227, en dat der voorgaande aldaar 173: en te Haarlem 24, onder welken laatsten 10 beneden de 12 jaren.

_alg004alge01_01_24_9

Bekendmakingen en prys-opgaven van in- en uitlandsche boeken en geschriften. De Boekhandelaar Treusell, te Staatsburg, is door inkoop meester geworden van den gehelen opleg der pragtige 4to. of liever klein Folio druk van HORATIUS, die, onlangs, uit de nieuwe Boekdruk- en Lettergietery der Heren Rolland en Jacob, in 't licht gekomen is. Liefhebbers derhalven, die hunne Boekverzameling met dit ongemeen fraai Gedenkstuk van Typographische schoonheid versieren willen kunnen zig by opgemelden Boekhandelaar vervoegen. - Het Exemplaar kost 30 Liv. ingenaaid. In onze laatsvorige No. Bladz. 178. 2de Kol. reg. 12 a 13. staat: Ariae Viatoriae, Altariae portatiliae. moet zyn: Arae Viatoriae, Altaria portatilia.

_alg004alge01_01_24_10

Weerkundige waarnemingen, te Haarlem. 1788. December.Barometer.Thermometer.Streek der winden.Luchtsgesteldheid. 's morgens29. 5 ½20 ½Z.Z.O.helder Woensdag 3. 's middags29. 523 ½Zuidsneeuw 's avonds29. 422Z.Z.O.betrokken 's morgens29. 417Z.Z.O.betrokken Donderdag 4. 's middags29. 4 ½24Zuid-oost- 's avonds29. 529Z.Z.O.- 's morgens29. 727 ½Noord oostomtrent helder Vrydag 5. 's middags29. 828-helder 's avonds29. 8 ½24Noordbetrokken 's morgens29. 823N. ten O.omtrent helder Saturdag 6. 's middags29. 8 ½25N.N.O.helder 's avonds-22 ½Noord- 's morgens29. 816 ½N. ten O.helder Zondag 7. 's middags29. 9 ½22-- 's avonds29. 1024-- 's morgens29. 1024N. ten O.betrokken Maandag 8. 's middags-28-- 's avonds-21Noord- 's morgens29. 9 ½27Zuidbetrokken Dingsdag 9. 's middags29. 932Noord-westhelder 's avonds29. 8 ½27Westbetrokken Te Haarlem by A. Loosjes.

_alg004alge01_01_24_11

Berigten. Rusland. De Heer Bacmeister, Bibliothekaris en Opzigter over het Kabinet van Natuurl. Zeldzaamheden, als mede over de Konstkamer, by de Akademie der Wetenschappen, te Petersburg, is den 18 Septemb. O.S. aldaar overleden. Hy word opgevolgd door den Heer Busse, tot dus verre Conrector by het Akademisch Gymnasium, welken post hy tevens nog blyft bekleden. Men wagt met reden, van een zo Geleerd man, als de Heer Busse is, het yverigste gebruik van den Letter-schat der Boekery, ten nutte van 't Algemeen. De Keizerl. Akademie der Wetenschappen, heeft in hare Vergadering van 3 Novemb. dezes Jaars 1788 de volgende bekendmaking gearresteerd.

_alg004alge01_01_25_0

Prys-voorstel Van zyne Doorl. den Grave en Russ. Keizerl. Kamerheer Apollos Moussin Puschkin, voor den jare 1790. Hoe vele en schrandere proeven men ook reeds, omtrent de Elektrisiteit, genomen heeft, en hoe zeer het langs dien weg gelukt moge wezen, de gewigtigste ontdekkingen, aangaande de algemene en bestendige Wetten der Elektrieke kragt, te doen, is men egter, niettegenstaande dit alles, nog niet zeer verre gevorderd in het onderzoek der eigenlyke grondstoffe van deze verwonderlyke verschynzels, en heeft men slegts weinige voldoende kennis, aangaande de Natuur en Eigenschappen van dat Wezen, welk men Elektrische Stoffe gewoon is te noemen. De Franklinsche Theorie der Elektriciteit, bekend onder dezen naam hares beroemden uitvinders, ondersteld niet meer dan het aanwezen van slegts ene enkele Elektrieke Stoffe. Hoe verwonderlyk nu ook deze schone en eenvoudige Theorie met de ondervinding overeenstemme, kan men haar egter nog als gene volkomen bewezene Waarheid beschouwen, zo lang nog enige Elektrieke geval en het aanwezen van twederlei Elekrieke Stoffe, van onderscheiden aart, schynen aanteduiden, en men van alle proeven, die, door middel van ene enkele dusdanige stoffe, te verklaren zyn, gene kan bybrengen, welke niet even gemakkelyk, op de onderstelling van twederlei, kan opgelost worden. Zelfs ondersteld zynde, dat de Franklinsche Theorie voor ene ontwyffelbare Wet der Nature te houden ware, zoude zy tog van hare onderstelde Elektrieke Stoffe gene andere Eigenschappen aan de hand geven, dan dat de deeltjes van deze in alle lighamen opgesloten vloey stoffe, uit kragt van enen hogen graad van Elasticiteit, elkanderen afstoten, en, uit hoofde ener Chemysche affiniteit tot de stoffe van alle andere Lighamen, door dezen aangetrokken worden, en zig daar in, met mindere of meerdere snelheid, bewegen. Dan is deze Elektrieke stoffe ene byzondere Hoofdstoffe? ene vloeystof van enen geheel onderscheiden aart? of heeft zy enige overeenkomst met de vuur- of lichtstoffe? of zyn misschien Elektriciteit en vuur slegts verschillende modificatien van ene en dezelfde grondstoffe? En, wanneer 'er in de natuur twee verschillende soorten van Elektrieke stoffen bestaan, hebbe men dan ook de ene voor de brandbare zelfstandigheid, of het zogenaamde Phlogiston der Scheikundigen, en de andere voor een soort van Zuur te houden, gelyk enige proeven schynen aantedui-den? Deze allen zyn vragen, welker beantwoording nog veel onderzoeks vereischt, en ene zeer grondige Scheikundige ontleding ondersteld, dog welke tegelyk voor de Natuurkunde in 't algemeen van het grootste belang zou wezen, en, in meer dan enen opzigte, tot een nuttig gebruik aanleiding kunnen geven. De voornaamste proeve welke te bewyzen schynt, dat de Elektrieke stoffe, by aldien zy niet zelve het Phlogiston uitmake, het zelve egter in zich bevatte, is de revificatie der Metaalkalken, welke, door de Elektriciteit, even als door middel van een bygevoegd Phlogiston, volgens de gewone Scheikundige manier, kan te weeg gebragt worden. Deze proeve, zou, zonder twyffel, beslissend wezen, en over de natuur der Elektrieke stoffe een aanmerkelyk licht verspreiden, wanneer men slegts konde bewyzen, dat het Phlogiston, aan welks bewerking men de revificatie van het Metaalkalk, in ene Elektrieke proeve, toeschryft, niet enigermate uit het lighaam, waar in de kalk opgesloten was, of uit de Geleiders, die, gelyk bekend is, de Elektriciteit des te beter overbrengen, naar mate zy meer Phlogiston in zig bevatten, nog uit enige andere zig ergens in de lucht bevindende stoffe, door den Elektrieken slag ontwikkeld geworden zy. Zouden niet de nieuwe ontdekkingen, aangaande de Eigenschappen der zogenaamde konstlucht-soorten, een tot nog onbekend middel aan de hand geven, om deze gewigtige vraag, door nieuwe proeven, optelosschen? Het is bekend, dat zulken van deze luchtsoorten, die men zuivre of gedephlogisteerde lucht noemd, by de verkalking der Metalen en de revificatie van deze kalk, om zo te zeggen, mede in 't spel komen, daar zy, middelerwyl zy gebeure, derzelver bewerking bevorderen en wederom uit de kalk ontwikkeld worden, wanneer deze, zonder byvoeging van brandstoffe, in besloten vaten, door sterk vuur gerevificeerd word: ook is het bekend, dat de Elektriciteit een middel zy, om de verschillende lucht-soorten te phlogisteren, of dezelven in gelyken staat te brengen, in welken zy, door byvoeging van het brandbaar beginzel, overgaan. Deze overweging en het gegrond vermoeden, dat scheikundige proeven, met dat oogmerk ingerigt, gewigtige ophelderingen hier omtrent zouden geven, hebben den Heer Grave Moussin Puschkin, die den voortgang der Wetenschappen met gelyken yver bevorderd, als hy zelve zig met zo gelukkig gevolg daar op toelegt, bewogen, om, by de Keizerl. Akademie der Wetenschappen, te St. Petersburg, met goedkeuring van het Doorlugtig Hoofd derzelve, de Vorstin Daschkaw, ene somma van 50 Hollandsche Dukaten te bestemmen, welke den genen der Uit- of Inlandsche Geleerden (de Medeleden der Akademie zelve niet uitgezonderd) zal toegewezen worden, die, naar het oordeel van enen by de Akademie te benoemen Regter, het beste Antwoord op het volgend Voorstel zal geven: ‘Door Proeven te bepalen, in hoe verre de Konstlucht-soorten, of de Elektrisiteit, of deze in zamenvoeging met genen, in de Mineralisatie medewerken; en door deze proeven te beslissen, of de Elektrisiteit met 'er daad een Phlogiston dan niet in zig bevatte.’ De Verhandelingen moeten, in de Hoogduitsche, Russische of Fransche Tale geschreven, voor den 1. Juny 1790, aan de Keizerl. Akademie der Wetenschappen, te St. Petersburg, gezonden worden; zullende de later inkomende, onder generhande voorwendzel, aangenomen worden. Voorts moeten de Verhandelingen niet met den naam des Schryvers, maar slegts met ene Zinspreuk of Devies, ondertekend zyn: gelyk mede de Schryvers verzogt worden om 'er een verzegeld Briefje by te voegen, 't geen, nevens hun Devies, hun Naam, Karakter en Woonplaats bevat. Dit Briefje word niet geopend, ten zy de Verhandeling den Prys behale. De Akademie zal haar uitspraak, in het begin van de maand December deszelven Jaars, bekend maken.

_alg004alge01_01_25_1

Portugal. Men heeft, kortlings, in het Dorp van St. Michael de Caldas, omtrent een myl van het Steedje Guimaranes, in de Provincie Entre Douro y Minho gelegen, ettelyke oude Baden ontdekt, die van vroeger tyd dan de Romeinsche Werken schynen te zyn. Dezelven zyn 10 of 11 in getal, en van verschillende gedaante en grootte. Een daar van is groot genoeg om 25 personen te bevatten; dezelven gaan af met trappen, en zyn met witte en blauwe Stenen opgehaald. Men heeft ook enige toegangen gevonden, om van het ene Bad naar 't andere te gaan: zommigen schynen byzonderlyk ten dienste van ziekelyke personen ingerigt te zyn.

_alg004alge01_01_25_2

Groot-Britannien. De tegenwoordige Eeuw schynt zich byzonderlyk te kenmerken door de oprigting van Letterkundige Maatschappyen. De verhandelingen der Amerikaansche en Schotsche Akademien hebben wy onlangs in het licht zien verschynen: en wy bespeuren met genoegen, dat de liefde voor de Letteren niet minder sterk in Ierland begint door te breken. Het Deel der Verhandelingen, 't geen, over enigen tyd, door de Koningl. Iersche Maatschappy gemeen gemaakt is, bevat een aantal van lezenswaardige Stukken, die het Vernuft, der Geleerdheid, en den smaak der Ieren niet weinig eers aan doen. Men schynt 'er eindelyk in dat Gewest het verwyt moede geworden te zyn, 't geen het zelve zo lang, over het stilzwygen, heeft moeten verdragen. De Wel Eerw. Robert Burrowes onderrigt ons, in de Voorreden van dat Deel, nopens verscheidene mislukte pogingen, die, van tyd tot tyd, ter opregting ener Maatschappy aldaar zyn aangewend geworden. ‘In den Jare 1683. bragt William Molyneux de instand brenging van ene Maatschappy, van gelyken aart als de Koningl. Maatschappy, te Londen, waar van hy een voortreffelyk Lid was, in Dublin te weeg: en 'er zou zeer veel van ene Stigting te wagten geweest zyn, van welke de Heer William Petty Voorzitter, en Molyneux Geheimschryver was, zo niet de beroerde Staat van het Koningryk haar reeds in het Jaar 1688. den bodem ingeslagen hadde. Vrugteloos schynt het ontwerp hervat geweest te zyn, in den aanvang dezer Eeuw, toen de Graaf van Pembroke, op dien tyd, Onderkoning, den post van Voorzitter bekleedde by een wysgerig Genootschap, in het Dublin's Collegie opgerigt. In den Jare 1740 wierd de Natuur- en Geschiedkundige Maatschappy opgericht: van welker Aantekeningen nog 2 Delen voor handen zyn, en onder welker opzigt Smith zyne Geschiedenis van Waterford uitgaf. En in 't Jaar 1772. wanneer de aandagt dezer Maatschappy op den vroegeren staat van Ierland zich vestigde, wierd by haar ene afzonderlyke Commissie ingevoerd, met het bepaald oogmerk om 's Lands Oudheden te onderzoeken. De gunstige wyze, op welke hare gemeen gemaakte Voorstellen, buiten 's Lands, ontvangen wierden, wyst de genegendheid aan by vreemde Natien, om dezen tak van Letterkunde te helpen aankweken: waar van de Koninglyke Iersche Akademie dankelyk erkend, reeds de belangrykste blyken ontvangen te hebben. De byeenkomsten van deze Oudheidkundige Commissie hielden, na verloop van 2 Jaren, op: doch de yver van enige weinige Leden, steeds aanhoudende, heeft het publiek ettelyke Vertogen geleverd, die zedert in 4 Delen by elkanderen verzameld en uitgegeven zyn, onder den Tytel van: Collectanea de Rebus Hibernicis. Omtrent den Jare 1782, nam de Maatschappy, waar uit naderhand de Akademie ontstond, een aanvang: dezelve bestond uit een onbepaald getal van Leden, meestal tot de Universiteit behorende: die, in hunne weeklyksche Vergaderingen, beurtswyze, Verhandelingen voorlezen. Zig beyverende om hunnen arbeid tot eer en voordeel van hun Land te doen gedyen, vormden zy een uitgestrekter Plan, en deze en gene nieuwe buitenleden by zig kiezende, wier namen hunne nieuwe Stigting des te meer luister konden byzetten, of wier uitgegeven schriften grond gaven om enig nut van hunnen arbeid te hopen, wierden zy de grondleggers der Koningl. Akademie.

_alg004alge01_01_25_3

Frankryk. De Heer Messer, welke zig reeds beroemd gemaakt heeft, door zyne ontdekking van een groot aantal Kometen, heeft op nieuws des morgens van den 26. der laatstverlopen Maand, een Staartster ontdekt by den agterklaauw van den Groten Beer. Dezelve heeft ene staart van bykans 3 graden: en is voor het blote oog niet zigtbaar. Des morgens ten 3 uren was hare regte ascensie 167 graden, en hare afwyking 48 graden. De Heer Gin, Raadsheer in den groten Raad, heeft het 3de Deel zyner Vertaling van Homerus, waarop de Koning wel hadde gelieven in te schryven, aan zyne Majesteit en de Koningl. Familie voorgedragen. De Koningl. Akademie der Wetenschappen en fraaye Letteren, te Angers, heeft tot een onderwerp van den prys, die by dezelve, in de openbare Vergadering van 19 Juny 1789. staat uitgedeeld te worden, bepaald: Ene Lofrede op Charles de Cossé, den eersten van dien naam, en bekend onder den naam van den Marschalk de Brissac, in den Jare 1563 overleden: moetende de Stukken voor het einde van Febr. aan den Heer de Narcé, aanhoudend Geheimschryver der Akademie, te Angers, vragtvry, gezonden worden. By de Akademie der fraaye Letteren, te Montauban, is, voor het volgend Jaar 1789. een prys der Welsprekenheid van 250 Livres, uit het Fonds van den Heer de Latour, Deken der Kerke van Montauban, en Medelid der Akademie, beloofd op ene Lofrede over Jean de la Valette-Parisot, Grootmeester der Maltheser orde. Als mede een Prys der Dichtkunde, van gelyke waarde, op ene Redenvoering in Versen, over het onderscheiden Karakter en de overeenkomsten der Welsprekenheid en Dichtkunde: welken beide pryzen, den 25 Aug. eerstkomenden, staan uitgedeeld te worden. Het Letterkundig Genootschap van Grenoble, heeft de volgende Prysvragen, voor het Jaar 1789 opgegeven. 1. Ene Geschiedkundige Lofreden op den Konnestabel Lesdiguieres. 2. Ene soortgelyke op den Ridder Bayard 3. Welke zyn de beste middelen, om de Bedelaars uit te rooyen, en zo aan oude als jonge Noodlydenden enen kragtdadigen onderstand te verschaffen, in de Provincie van Dauphiné? zynde ten 4. de Vrage des vorigen Jaars, betreffende de Zyde-windery, en het voor- of nadelig gebruik van Steenkolen by dit Handwerk, voor dit Jaar gecontinueerd. Elk der Pryzen is een Gouden Medaille van 300 Liv. moetende de Antwoorden voor 1 Mey 1789. ingezonden worden aan den Intendant der Generaliteit te Grenoble.

_alg004alge01_01_25_4

Duitschland en naburige Ryken. Men heeft, te Novi (een Stad in Bosnie, aan de Rivier Unna) een Turks Handschrift gevonden, behelzende ene Geschiedenis van den Oorlog tusschen Oostenryk en de Porte, beschreven door enen Turkschen Pacha, in den Jare 1730. Dit Handschrift word, op order van den Generaal Laudon, in het Hoogd. overgezet, door den Baron van Uhsky; en men verzekerd, dat deze Vertaling gedrukt, en openlyk gemeen gemaakt, zal worden. Het fraaye Stuk van Corregio, 't geen, zo als voor heen gemeld is, met nog twee andere Stukken, uit het Keurvorstelyk Kabinet, te Dresden, zedert weder te rug gezonden, gestolen was, is ook, onlangs, wederom te regt gekomen. In den nagt, tusschen den 28 en 29 Sept. is te Altorf overleden, de Heer J.A.M. Nagel, Hoogl. in de Oostersche Talen, enz. die zig, door verscheidene Akademische en andere kleine Schriften, met lof hadde doen kennen, en vele voorname Mannen tot Leerlingen gehad heeft. Hy was geboren in den Jare 1710. Ook is, den 18 October, in den Ouderdom van 76 Jaren, de Heer S. Uriot, Hoogl. in de Fransche Tale, by de Kaarls Hoge School, te Wurtemberg overleden. Hy was een beroemde Letterkundige en Geschiedkenner, een zeer bekwaam Redenaar, en in zyn jeugd een voortreffelyk Schouwspeler. Reeds in den Jare 1737 wierd hy, door Koning Stanisslaus, tot Hoogl. in de Geschiedenis en Aardmeetkunde, by de Ridder-Akademie te Luneville, benoemd. Zedert begaf hy zig aan het reizen, en wierd vervolgens aan het Bareutsche Hof tot Onderwyzer der Prinsessen aangesteld. Van daar trad hy, in den Jare 1759, in dienst des Hertogs van Wurtemberg. 'Er zyn ettelyke gedrukte Redenvoeringen, Brieven, Gedichten en Toneelschriften van hem voorhanden.

_alg004alge01_01_25_5

Nederlanden. Haarlem . In ons laatst voorgaand Blad, gaven wy enig berigt aangaande de drie Geleerden van Oostenryks Italien, die thans, in dienst des Keizers, ten nutte der Wetenschappen reizen. Zedert vernemen wy, dat een derzelven, de beroemde Ridder Landriani, in het laatst van October, in Holland gekomen is, en zig ook eenigen tyd alhier, by den Heer Dokt. van Marum, heeft opgehouden: dat wyders deze Ridder, den 24 Novemb van Amsterdam, herwaarts te rug gekomen is, om met gem. Dokt. enige nieuwe Physische Proefnemingen, door de sterke kragt van Teylers Electriseer Machine, te doen; van welke Proefnemingen Dokter van Marum, in het Twede vervolg der Elektrische proeven, met Teyler's Elektriseer-Machine in 't werk gesteld, 't geen hy voornemens is, in het aanstaande Voorjaar op de Pers te geven, verslag zal doen. De Ridder Landriani is, den 4den dezer, van Amsterdam vertrokken, naar Utrecht; voornemens zynde, van daar deszelfs Reize te nemen, over Munster, naar Kassel en Gottingen, vervolgens naar Saxen en Bohemen, om in January 1789 te Wenen te zyn, en tegen May weder te Milan te rug te komen, om als dan ten spoedigste zyne nieuwe en gewigtige Proefnemingen, omtrent het vuur en de warmte, in het licht te geven, welken, door de Natuurkundigen, met verlangen te gemoet gezien worden. Tot nog toe zag men, by onze Bloemisten, slegts enige weinige soorten van Afrikaansche Bloemen, die, in de nabyheid onzer Volkplanting aan de Kaap de Goede Hoop, gevonden worden, en van daar herwaarts, van tyd tot tyd, gezonden waren. Dan, in den Nazomer van dit Jaar, heeft een Uitlandsch liefhebber ons ene talryke Verzameling van Bloemen, uit dat waerelddeel, en, als 't ware, een geheelen Kaapschen Bloemhof vertoond. - Het is een Fransch Officier, die, gedurende 6 Jaren, aan de Kaap de Goede Hoop, verblyf hield, en, een liefhebber der Plantkunde zynde, zig de moeyte gegeven, en de gevaren getroost heeft, om ene menigte van wilde Bloemgewassen, diep landwaarts in, op te zoeken, en ze vervolgens, aan den gezegden uithoek, zorgvuldig te kweken. Den 18 February dezes jaars van daar vertrokken, en, den 24 Juny, te Amsterdam aangekomen zynde, begaf hy zig, met zyne keurige Verzameling, uit meer dan 2000 Bloembollen, van onderscheidene soorten, bestaande, herwaarts, om, in de nabuurschap dezer Stad, als de beroemde Kweekhof van Bloemen, voor geheel Europa, een proef te nemen, hoe verre onze grond en luchtstreek geschikt waren voor de kweking zyner medegebragte uitheemsche Plantgewassen. Niettegenstaande de mede gebragte Bollen reeds in Maart hadden moeten in den grond gelegd worden, waren zy nogthans allen in goeden staat gebleven, en zommigen zelfs. hoe digt ook in Kasjes gesloten, en met papier omwikkeld, aanmerkelyk uitgelopen. Ondertusschen was men niet zonder reden bedugt, of zy, daar het Saisoen reeds zo verre verlopen was, hier in Holland, nog dit jaar wel zouden bloeyen, en vooral nieuwe Bollen, van genoegzame rypheid, voortbrengen. Zonder welk laatste, de gehele schat verloren zou gegaan zyn: daar de Bollen slegts voor een jaar goed zyn en ene jaarlyksche verjonging nodig hebben. Met dit alles egter slaagde de Planting volkomen naar wensch. De vroegere soorten bloeyden in de eerste dagen van Augustus, de overigen volgden elkanderen trapswyze, en allen konden, met het begin van November, of verplant of opgenomen worden: zelfs de meest agterlyken, en die nog niet in bloey waren, hadden jonge Bollen van genoegzame grootte en rypheid voortgebragt; terwyl ook die genen, welken, by de aankomst der koude en herhaalde nagtvorst, nog in bloey stonden, niets van deze voor haar ongewone strenge lucht geleden hadden. In der daad, dit vreemd Plantsoen, gedeeltelyk in een besloten Hof, gedeeltelyk op het open Veld staande, leverde een zo fraai als ongewoon Schouw-spel op. Men zag de schoonste schakeringen in de koleuren, zo wel als de treffenste verscheidenheid in de formen en gedaanten, der Bloemen. By velen waren de Bloembladen gedubbeld, op dezen lag een ongemene fluwelen gloed, genen vertoonden zig als pluimen. 'Er waren onder de verschillende soorten, die, volgens de verzekering des Planters, 6 maanden lang bloeyen, en dus in den vollen bloey opgenomen moesten worden. Deze soorten groeyen laag by den grond, spreidden zig wyd uit, en bedekten dus de Aarde met een digt groen tapyt, waar uit men, allerwegen, ene verscheidenheid van de keurigste, zo witte als gele, Violet-rozen, zwavel- en roodkoleurige Bloemtjes zag opgaan. Na de opneming, heeft de Eigenaar zyne nieuwgekweekte Bollen in bakjes gerangschikt, en, in een warm gestookte Kamer, om voor de vorst bewaard te wezen, geplaatst. Hy is voornemens dezelve met het Voorjaar, op nieuws te planten, 't zy hier of in Frankryk, naar dat hem best gelegen zal komen. Meergemelde Officier, die ene manier aan de hand weet te geven, om zommigen zyner Bloemen, altyd, zelfs gedurende den Winter, in bloey te hebben, heeft ook Bollen medegebragt, die goed zyn, om te eten, smakende enigermate als Kastanjes. Nog bezit hy 'er, die zeer zonderling zyn, in gedaante naar het Popje van een Zyworm gelykende, schoon egter rond, en een soort van Wol of Zyde, van Nanquin koleur, voortbrengende, waar mede hy zig voorsteld dat Proeven zouden kunnen genomen worden, voor de Manufakturiers in Wolle en Zyde Stoffen. Wyders heeft hy nog mede gebragt op zyn minst 200 verschillende soorten van Zaden, zo van Bloemplanten, als bloem- en vrugtdragende Heester en andere Plantgewassen, allen wel bewaard en in den besten staat. Eindelyk een party opgezette Afrikaansche Vogelen, keurig gevuld, en zo wel bewaard, dat dezelve niets van de levendigheid hunner koleuren, of iets van de Vederen verloren hebben. Volgens het oordeel van kenneren, zyn deze zyne Vogelen niet minder, dan die, waar van de Heer Levaillant, over 3 of 4 Jaren, ene zo fraaye verzameling, uit dat Waerelddeel, naar Frankryk heeft overgebragt.

_alg004alge01_01_25_6

Programma van Teylers Tweede Genootschap, Voor den Jaare 1789. Teyler's Tweede Genootschap, de uitbreiding der Proefondervindelyke Natuurkunde wel willende, zo veel in deszelfs vermogen is, bevorderen, zoude gaarn zien, dat men van de veelvuldige nuttigheid deezer Weetenschap meer algemeen overtuigd waare, ten einde men des te yveriger pogingen mooge aanwenden, tot voortzetting van dezelve Het Genootschap belooft derhalven, (dit jaar, door den wil des Stichters, tot het uitschryven eener Vraage, betrekkelyk de Natuurkunde, verplicht zynde) de gewoone Eerepenning van ƒ400: innerlyke waarde aan den genen, ‘die, op de meest bevatbaare en overtuigendste wyze, zal hebben aangetoond; - welke uitgebreide Nuttigheid de Proefondervindelyke Natuurkunde hebbe, zo voor het huishoudelyk leven, in 't algemen, als voor elken beoeffenaar van dezelve in 't byzonder? - welk licht zy over andere nuttige Wetenschappen verspreide? - op welke wyzen men eene meer algemeene beoeffening, byzonderlyk in deeze Landen, het best zoude kunnen bevorderen? - En laatstelyk, wat men ter uitbreiding onzer Natuurkennis zoude kunnen in 't werk stellen, met gegronde redenen van verwachting van dezelve met nieuwe en belangryke ontdekkingen te zullen verryken?’ De Antwoorden verlangt men, het zy in de Latynsche of Fransche, doch liefst in de Nederduitsche Taal, goed leesbaar geschreven, verzegeld met een Cachet, en alleen ondertekend met een Spreuk: waar by een Briefje, dezelfde Spreuk tot Opschrift hebbende, met het zelfde Cachet verzegeld, en van binnen des Schryvers Naam en Woonplaats bevattende. Dezelven moeten gezonden worden aan Teylers Fondatiehuis, te Haarlem, voor of uiterlyk op den 1. April 1790, om beoordeeld te worden, voor den 1. November van het zelfde Jaar. De schryvers gelieven zich te wachten, hunne Verhandelingen met hunne eigen hand geschreven toe te zenden, of daar in hunne hand, hier en daar, te laaten zien, voor al de geenen, die weeten, dat hunne handen by Leden der Fondatie bekend zyn; alzoo elk stuk, waar in de hand des Schryvers ontdekt wordt, tot het mededingen naa den Prys niet zal toegelaaten worden, even als of het met des schryvers eigen naam ondertekend waare: ook gelieven de schryvers verdacht te zyn, Copien van hunne Verhandelingen te houden, vermits het Genootschap geene ontfangene Verhandelingen of Copien van dezelve ter revisie zal afgeeven, onder welke Voorwaarden dezelven ook mogen gevraagd worden. Wyders herinnert het Genootschap, by deeze, den algemeenen regel: dat de Schryvers, by het afzenden hunner Verhandelingen, zich verplichten, die Verhandelingen, op welken zy den Eereprys mogen behaalen, of waar van het Genootschap eenig ander gebruik verkiest te maaken, niet te mogen laaten drukken, het zy geheel of gedeeltelyk, dan met toestemming van het Genootschap, noch van dezelven eenig ander gebruik te maaken, voor dat zy, door het Genootschap, zullen zyn uitgegeven.

_alg004alge01_01_25_7

Iets over de eerst verwagt wordende komeet. (Uit het Hoogduitsch.) Zedert men kennis gekregen heeft aan de eigentlyke Wetten, naar welken de Kometen zig bewegen, hebben de Sterrekundigen het gewaagt, om den tyd van derzelver wederkeringe te bepalen. De manier, van welken zy zich, ten dien einde, bedienen, bestaat hier in, dat men de Omlopen van alle waargenomen Kometen, volgens een parabolysche kromme Lyn, berekend. Wanneer men nu, by vergelyking, bevind, dat de Reken-beginzels, hier voor ten gronde gelegd, byna dezelfde zyn, dan heeft men reden, dusdanige overeenkomstige loopkringen aan een en dezelfde, meermalen zig vertoond hebbende, Staartster toe te eigenen. Op die wyze heeft de beroemde Edmund Halley ontdekt, dat de Komeet van 1682 van die van 1607 en 1531 niet onderscheiden ware, dat de tyd van haar omloop 75 a 76 Jaaren beslaat, en dat zy, in den jare 1758, of in het begin van 1759 wederom te verschynen stond; ene voorspelling, door de uitkomst, ten vollen bewaarheid. Volgens dezelfde manier is opgemelde Halley ook tot de gissing gekomen, dat de Komeet van 1661 gene andere dan die van 1532 zy, dat hare gemiddelde Loopkring 128 a 129 Jaren beslaat, en dat zy tegen het jaar 1789 of 90 zich weder staat te vertonen. Eindelyk zyn, ook langs dienzelfden weg, de Heren Dunthorne en de Abt Pingré, op het vermoeden gebragt, dat de Komeet van 1556 dezelfde is, welke in den jare 1264 verscheen, dat zy een omloopstyd van ongeveer 292 Jaren hebbe, en omtrent het jaar 1848 weder staat te verschynen. De Komeet, welke tegenwoordig de aandagt van 't Algemeen byzonderlyk tot zig trekt, is die, welke door Hevel, in den jare 1661, en mogelyk ook 1532. door Apianus, is waargenomen, en welker wederkering tegen het einde des tegenwoordigen, of met het begin des volgenden jaars 1789, te gemoet gezien word. Het ontbreekt aan gene Sterrekundigen, die, even zeer, aan de terugkomst dezer Komeet twyffelen, als anderen desaangaande de stelligste verzekeringen aan het Publiek geven: zy hebben, ten minste gene ongegronde redenen voor dezen twyffel, en het is niet ondienstig, om het Publiek van de verschillende meningen te onderrigten nopens een onderwerp, waar op thans deszelfs gehele oplettenheid zig gevestigd houd. Toen Halley, in den jare 1705, een kort begrip zyner Kometographie uitgaf, en deszelfs gedagten omtrent de wederkomst der Komeet van 1682, welke hem dezelfde met die van 1531 en 1607 voorkwam te wezen, voordroeg, gaf hy te kennen, niet ongenegen te zyn om te geloven, dat de Komeet van 1532 dezelfde ware, welke 1661, door Hevel was waargenomen. Ondertusschen zyn de waarnemingen van Apianus te onvolkomen, om iets stelligs omtrent een zo netelig stuk te bepalen. - In ene nieuwe uitgave dezer Kometographie kondigde Halley, met meer zekerheid, de terugkomst der Komeet van 1682, tegen het jaar 1758 of 59, aan: dan hy laat zig daar by niet verder uit over de gelykwezenheid der Kometen van 1532 en 1661. Ondertusschen waren de Sterrekundigen, uit hoofde van de overeenkomst der Loopkringen van deze beiden Kometen, volgens Halley's Tafel, nog altyd in het vermoeden gebleven, dat men deze beiden voor één en dezelfde te houden hebbe, welker omlooptyd van 128 a 129 Jaren is, en dat zy in den jare 1789 of 90 stond te rug te keren. Zulks bewoog ook de Koningl. Akademie der Wetenschappen te Parys, om voor den jare 1782, het volgende Prys voorstel op te geven: ‘De verscheidene vroegere omloop tyden zulker Kometen, waar van de Geschiedschryvers gewag gemaakt hadden, zo veel mogelyk, te bepalen, en met bewyzen te staven.’ De bekroonde Verhandeling was ene van den Heer Mechain: welke bekwame Sterrekundige, na 14 Komeet verschyningen van tusschen tyden, die na genoeg met den verlopen tyd van 1532 tot 1661 gelyk stonden, onderzogt te hebben, hadde bevonden, dat ettelyke derzelven met 'er daad op de Komeet van 1661 toepasselyk waren, dan dat wederom anderen zodanige toepassing niet toelieten. Het eindelyk besluit van alles was, dat'er gene bewyzen genoeg voor handen waren, om de Komeet van 1532 en die van 1661 voor een en dezelfde te houden. Het verschil, 't geen hy tusschen de berekening en de waarnemingen der Komeet van 1532 vond, hield hem nog meer te rug. Hy geeft wel toe, dat de Waarnemingen van Apianus niet zeer naauwkeurig zyn, doch het verschil komt hem te aanmerkelyk voor, om het zelve alleen aan deze Waarnemingen toe te schryven. De Waarnemingen van Fra Castor slaan 'er nog minder op. 't Geen egter wel van de meeste kragt is om het gevoelen, als of de Komeet van 1532 dezelfde met die van 1661 zou kunnen zyn, te wederleggen is, het verschil van de Reken-beginzels der omlopen van deze beide Kometen, door den Heer Mechain ontdekt. Het gelukte hem, wel is waar, de Waarnemingen van Apianus, door Rekenbeginzels, welke van die van Halley niet weinig verschillen, in een voordeliger licht te stellen, dan dusdanig een overeenkomst bevond hy niet voor die der Komeet van den jare 1532.

_alg004alge01_01_25_8

Nieuw uitkomende boeken, akademische en andere schriften. Nederlanden . Proeve geschikt voor jonge getrouwde Vrouwen, door Juffrouw Griffith, te Amsterdam by Woertman. Iets over Koning Frederik den Groten, en myne gesprekken met hem, kort voor zyn dood. Door den Ridder van Zimmermann, Koninglyke Grootbrittannische Lyf-Artz en Hofraad, te Amsterdam by M. de Bruin en A.B. Saakes. Verhandeling over het gebed, naar de Lering der Openbaaring, en der rede, van J. A Cramer Kanzelier van de Hoogeschool te Kiel uit het Hoogduitsch, te Utrecht by A. v. Paddenburgh. Voorreden voor Bonnet's Leerreden 3de Deel. Jesus Menschen Kennis of Overdenkingen over de Gelykenissen van onzen Heiland, door J.L. Ewald, Generaal Superintendant en Predikant te Detmold, een Leesboek voor belyders van Christus uit het Hoogduitsch te Utrecht by de Wed. S. de Waal en Zoon. Verhandelingen over de Fortuin, ter betooginge dat de ouden onder dien naam, gelyk onder den naam van Fortuin, of noodlot niets dan de Goddelyke Voorzienigheid verstaan hebben, in 2 Afdelingen, voorgelezen in, en opgedragen aan de Maatschappyë der verdiensten onder de zinfpreuk Felix Meritis door Arend Fokke Simonsz. Medelid derzelver Maatschappyë, Hoofdlid van het Amsteldamsch Dicht- en Letter-oefenend Genoodschap, enz. te Amsterdam by Arend Fokke Simonsz. Over het groote en schoone in de Natuur door Hendrik Sander, Professor aan de Illustre School te Karelsruhe, Medelid van het Genootschap van Natuur onderzoekers te Berlyn, en Honorair Lid van het Vorstelyk Sinhaltisch Duitsche Gezelschap Beerenburg, 2de Deel. Uit het Hoogduitsch vertaald door J.V.M., A.Z. te Utrecht by G.T. v. Paddenburgh en Zoon. Geographische Historie van den Mensch en der alom verbreide viervoetige Dieren, in het Hoogduitsch beschreven door den Hoogg. Heer E.A.W. Zimmerman, Hoogl. in het Carolinisch Collegie te Brunswyk, vertaald en met aanmerkingen vermeerderd, 1e. Deel, te Utrecht, by G.T. van Paddenburg en Zoon.

_alg004alge01_01_25_9

Geboorte- trouw- en sterflysten. Het getal der Doden, gedurende de laatstverlopene week, is geweest: te Amsterdam 255, in 's Hage 54: en dat der voorgaande Week aldaar 29: en te Haarlem 13, onder welken laatsten 7 beneden de 12 jaren.

_alg004alge01_01_25_10

Bekendmakingen en prys-opgaven van in- en uitlandsche boeken en geschriften. By Alex Hogg, te Londen, en alle andere Boekverkopers in en buiten die Stad, word thans uitgegeven: Alle de Werken van den vermaarden Latynschen Dichter Virgilius, uit het oorsprongelyke vertaald, en met keurlyke Platen versierd, en verrykt met aantekeningen en ophelderingen, als mede ene Levensbeschryving van Virgilius, en Vertogen over de onderscheidene soorten van Dichtkunde, door W.H. Melmoth, uitgever van den nieuwen 4to. Druk van Homerus Werken, en van den Telemachus, No. 1. zullende weeklyks met één No. tot 30 in getal, agtervolgd worden. Dit eerste No. pronkt 1. met het Afbeeldzel van Virgilius. 2. nevens een fraaye Plaat, door Lowrey, in 't koper gebragt, verbeeldende de Trojaansche Vorsten AEneas en Turnus, Koning der Rutiliers, de Goden aanroepende voor het aangaan van hun Tweegevegt. De prys is een Sixpence.

_alg004alge01_01_25_11

Aan het Nederlandsch publiek. Het mangelt onzer Natie geenzins aan Tydschriften, die, of oorsprongelyk, of uit andere Talen overgezet, ter verlichting des verstands, of beschaving van het hart dienen. Geen derzelven egter bepaalt zig tot de beschouwing van den Mensch, ten aanzien van zyne eigenschappen, bekwaamheden, betrekkingen en handelingen, door alle de tydperken van zyn leven. Geen derzelven houdt zig opzetlyk bezig met het Stuk der Opvoeding, het gewigtigst onderwerp in de daad voor 's Menschen beoefening! - De uitgebreidheid. of duisterheid van afzonderlyke Verhandelingen, over deze onderwerpen reeds uitgegeven, heeft veroorzaakt, dat zy niet algemeen zyn ter harte genomen. Het is de vervulling van dit gebrek, welke een Gezelschap van Menschen-vrienden heeft doen besluiten, om een nieuw Tydschrift aan Neerlandsch Publiek aan te bieden, onder den naam van: BYDRAGEN tot het MENSCHELYK GELUK, welke zal dienen, om ene egte kennis van den Mensch, in zyne vatbaarheden, betrekkingen en betrachtingen, volgens het beloop des Menschelyken levens, te verspreiden; onze Land-genoten, langs de onzydigste, treffenste en bondigste redeneringen, tot de edelste beginzelen en handelingen op te leiden; de beste inrichtingen voor te dragen, door welke het ware Geluk der Menschen, in den kring der Maatschappye, zou kunnen bevorderd worden; en byzonderlyk, om de zuiverste Voorschriften mede te delen, betreffende de Lighaamlyke en Zedelyke Opvoeding der Jeugd, van hare eerste kindsheid, tot in dien ouderdom, in welken zy zig gewoonlyk aan de Maatschappy verbindt, welk alles zodanig zal behandeld worden, dat het zo wel vermaken, als stichten zal. De schryvers van dit Tydschrift zullen zig tot dit einde bedienen, zo van Uitheemsche werken, die over deze onderwerpen reeds in 't ligt zyn, als van hunne eigen opstellen, of oorsprongelyke verhandelingen, met welke Nederlandsche Geleerden hen zullen gelieven te verëeren, gelyk zy alle ware Menschen Vrienden by dezen zeer vriendelyk uitnodigen, hun daar toe de behulpzamen hand te bieden, als houdende zy zig verzekerd, dat zulk een Tydschrift, door de edelmoedige hulp van Geleerden ondersteund, en door een gunstig Debiet aangemoedigd niet missen zal, enen voordeligen invloed op het Algemeen te maken. Op de helft van ieder Maand zal'er een Stukje verschynen, ter grootte van 6 a 7 Drukbladen, in een geschikt Octavo formaat en netjes uitgevoerd, waar van de prys matig zal worden berekend, zullende het 1ste Stuk met half January van 1789 worden uitgegeven. Te Utrecht, by G.T. van Paddenburg en Zoon, en te Amsterdam, by M. Schalenkamp. Te Haarlem, by den Boekverkoper F. Bohn , wordt thans uitgegeven: J.D. MICHAELIS, Inleiding in de Boeken des Ouden Verbonds, 1ste Deels 2de Afdeling, (bevattende de Vyf Boeken van Moses,) in gr. 8vo. ƒ2:6 Van het 1ste Stuk, (behelzende 't Boek van Job,) zyn nog te bekomen ƒ1:12 Dit gevoegd by 's Mans Inleiding in 't N. Testament, maken de Inleiding voor alle de Bybelboeken tot een kompleet Werk. - Volgens 't Plan van den Autheur, zal dit Werk niet meer dan in 2 Delen 4 Stukken bestaan, dewelke elkaar zo spoedig doenlyk volgen zullen. Van het alom geagte Werkje: De VRIEND der KINDEREN, 8 Delen, zyn van den 2de Druk weinig compl. Exempl. meer voor handen ƒ5:14 Van denzelfden Auteur is gedrukt, BRIEFWISSELING tusschen de Familie en Bekenden van den Vriend der Kinderen, 4 stukken ƒ3:6 Den gem. Uitgever, F. Bohn , door aankoop Eigenaar geworden zynde van een Werk, voor alle Christenen zonder onderscheid allernuttigst, te weten: HET EERSTE CHRISTENDOM, of DE GODSDIENST der OUDE CHRISTENEN, in de eerste Eeuwen des Euangeliums, door W. Cave, vertaald door S. Bor, Pred. te Zeist, vyfde druk. van nieuws overzien en in styl en taal verbeterd, met ene aanpryzende Voorreden van den Profess. H. Witzius en H.S. van Alphen, en met XVI nieuwe Kunstplat. 2 Delen in gr. 8vo; levert het zelve een bepaalden tyd, of zo lang de weinige Exemplaren strekken, af, voor den ongemeen goed kopen prys van ƒ2:10- in plaats van ƒ5:10- in den voortreflyken inhoud van dit Werk hebben alle Christenen van alle Gezindheden belang. Het beschryft in 3 Boeken, 1. Hoe de oude Christenen zig tegen de lasteringen der Heidenen verdedigen: hunnen Godsdienst, Godsdienstige Vergaderplaatsen, vieren van 's Heren dag, Leeraars en Ledematen, openbare en huislyke Godsdienstoeffeningen, bedienen van Doop en Avondmaal: 2. Hunne Nedrigheid, Hemelsgezindheid, Zedigheid, Matigheid, Kuisheid, Volvaardigheid en Standvastigheid in hunne Geloofsbelydenis, en, 't geen alle verwondering te boven gaat, hunne Lydzaamheid onder het Lyden En 3. Hunne Rechtvaardigheid, Liefde, Weldaadigheid, Eendragt, Vreedzaamheid en Gehoorzaamheid aan de Burgerlyke Overheden, en Strengheid hunner Kerkelyke Tucht. Van alle welke wetenswaardige dingen, in dit Boek, Voorbeelden en Historien voorkomen, die in waarheid zeldzaam zyn. Ook is alles met zonderlinge Geleerdheid, juistheid, klaarheid en beknoptheid uitgewerkt. Behalven dien, zyn vyf Drukken, en de Voorreden van H. Witsius en H.S. van Alphen, aanpryzings genoeg. Een uitvoeriger Bericht is van dit Werk alom gratis by de Boekverkopers te bekomen.

_alg004alge01_01_25_12

Weerkundige waarnemingen, te Haarlem. 1788. December. Barometer. Thermometer. Streek der winden. Luchtsgesteldheid. 's morgens 29. 9 32 Noord betrokken Woensdag 10. 's middags - 34 N. ten O. - 's avonds 29. 10 22 Zuid-west helder 's morgens 29. 10 21 ½ Zuid betrokken Donderdag 11. 's middags 29. 9 ½ 31 - - 's avonds - 30 Noord - 's morgens 29. 10 31 West betrokken Vrydag 12. 's middags 29. 9 ½ 35 Zuid-west - 's avonds 29. 9 33 Noord sneeuw 's morgens 29. 9 ½ 21 Oost betrokken Saturdag 13. 's middags 29. 9 25 Zuid-west omtrent helder 's avonds 29. 7 20 Oost betrokken 's morgens 29. 7 13 Oost helder Zondag 14. 's middags 29. 6 14 N. ten O. - 's avonds - 11 ½ - - 's morgens 29. 7 10 ½ N. ten O. helder Maandag 15. 's middags - 12 ½ - - 's avonds - 13 Noord - 's morgens 29. 7 7 ½ N. ten O. helder Dingsdag 16. 's middags 29. 6 13 - - 's avonds 29. 7 14 - - Te Haarlem by A. Loosjes.

_alg004alge01_01_25_13

Berigten. Amerika. 'Er bevind zig thans, in Maryland een Neger-Slaaf, Thomas Fuller geheten, en toebehorende aan zekere Juffr. Coxe, die ene verbazende bekwaamheid bezit, om uit het hoofd te rekenen. De volgende byzonderheid kan hier omtrent tot een staal dienen. Enige Heren van Philadelphia, door Maryland reizende, lieten gemelden Slaaf by zig komen, ten einde zig van de waarheid te verzekeren, van 't geen het gerugt nopens hem verspreid hadde. Een van 't Gezelschap vroeg hem hoe menige Seconden iemand, van 70 Jaren en enige maanden, weken en dagen oud, geleefd hadde? Binnen anderhalf minuut gaf hy het Getal op. De vrager als toen dit getal op het Papier narekenende, zeide hem, dat het zelve te groot was. Dan de Slaaf bragt hem terstond onder 't oog, dat hy de Schrikkeljaren vergeten hadde; wanneer het bleek dat zyne berekening juist was. Opgemelde Slaaf is een Afrikaan van geboorte, en kan lezen nog schryven, ondertusschen multipliceerd hy, met groot gemak, en ene ongelovelyke vaardigheid, Negen-tallen met elkanderen.

_alg004alge01_01_26_0

Groot-Britannien. De Koningl. Maatschappy hield, den 1sten December, hare gewone Jaarlyksche Vergadering: wanneer de Leden van den Raad voor het aanstaande Jaar gekozen, en tevens de Posten van Voorzitter, Thesaurier en Geheimschryver, begeven wierden. Ter dezer gelegenheid overhandigde de Voorzitter J. Banks Bart, uit naam der Maatschappy, de Gouden Medaille (die van den Heer Godfrey Copley geheten,) aan Charles Bagden, M.D. Sec, R.S. voor zyne twee Geschriften: ‘Over de bevriezing,’ en hield de gebruikelyke Redenvoering over de onderwerpen, in deze Geschriften vervat. De beroemde Geschiedschryver Gibbon is tot Lid der Maatschappy verkozen. De Geneeskundige Maatschappy, te Edenburg, welke reeds in den Jare 1771 was opgerigt, wierd by een Charter van zyne Majesteit, van 5 Mey dezes jaars, tot ene Koningl. Maatschappy, en geoctroyeerde incorporatie, verheven. Dezelve bestaat thans uit ettelyke Edellieden, en verscheiden bekwame Geleerde Mannen: en heeft alrede een aantal treffelyke Verhandelingen, zo in het Latyn als Engelsch, in 't licht gegeven. Men beloofd zig dus niet weinig nuts van deze Geleerde Stigting. Men verzekerd, dat het Akademie Gebouw, te Edenburg, eerlang, aanmerkelyk vergroot en verbeterd staat te worden.

_alg004alge01_01_26_1

Duitschland en naburige Ryken. De Heer Prof. Lichtenberg, te Göttingen, heeft ene byzondere manier uitgevonden, om op Glas te etsen, en is daar by tevens op den gelukkigen inval gekomen, om deze uitvinding ten nutte der werkdadige Sterrekunde aan te wenden. Het Glas word, aan weerskanten, met het gewoon Graveer Vernis, bestreken, en het Beeld op de éne zyde geëtst. - Men houd vervolgens dien kant over een op gloeyende Asch gezette Pot, waar in zich, uit vergruisde Vloeyspath, en daar op gegoten geconcentreerd Vitriool-zuur, het Vloey-spath Zuur, als ene luchtaartige Vloeystoffe, door de hitte, ontwikkeld. Deze Spathzuure Lucht klimt op in de groefjes van het geschetste Beeld, en in weinig minuten heeft men het fraayste Glasgraveerzel. Opgemelde Hoogl. is van mening, dat de Micrometer van Meyer, op die wyze, veel gemakkelyker en zeer naauwkeurig nagemaakt zal kunnen worden. NB. Het Graveren op Glas is reeds in 't Jaar 1786, door zekeren Graaf de G..... en vervolgens, op ene nog betere manier, door den Heer Puymaurin, te Thoulouze, in het voorleden Jaar 1787 uitgevonden. De laatste bestrykt alleen het Stuk glas, waarop de Figuur in Was of Vernis geschetst is, met Zuur van vloeying, en zet het dus aan de Zon, enige weinige uren, bloot. Het Latynsch Genootschap, te Jena, heeft den Heer Mr. Laurens van Santen, Dokter in de Rechten, te Leyden, uit hoofde van deszelfs getoonde kunde in het zuiver Latyn, met eenparige Stemmen, tot Honorair Medelid verkozen. Men spreekt thans weder druk over het opregten van ene Universiteit, te Luik, alwaar, in vroegere tyden, gene onvermaarde Akademie geweest is, en men wil, dat de goederen der Ex-Jesuiten, voor deze Stichting gedestineerd zyn: terwyl inmiddelyks, en zo lang de Pensioenen, aan de Leden dier gewezen Societeit, welke egter dagelyks verminderen, nog betaald moeten worden, de Lands-stenden, nevens de Geestelykheid, het jaarlyks te kort komende, tot goedmaking der kosten, zouden vervullen. Den 11 December, is te Kiel overleden, in den Ouderdom van ruim 70 Jaren, de Heer Will. Christ. Justus Chrysander, Konsistoriaal Raad, Doktor in de Theologie, en eerste Hoogl. in dezelve, gelyk ook Professor in de Oostersche Talen, aan deze Koningl. Universiteit. Zyne Hooggel. die door zyne Schriften, inzonderheid van den Jare 1740 tot 1770, algemeen bekend is, wierd in den Jare 1722 van Helmstad, alwaar hy Doktor in de Philosophie was, als Professor in de Theologie naar Rintelen, en in den Jare 1768 door hare Majesteit, de Keizerin van Rusland, herwaards beroepen; hebbende de laatste 20 Jaren zynes levens zyn Akademisch Leeraar-ampt met alle getrouwheid waargenomen.

_alg004alge01_01_26_2

Nederlanden. Haarlem . Zo men op de berigten der Engelsche Nieuwsschryvers staat konne maken, zoude de verwagt wordende Komeet in Engeland, 's nagts tusschen den 11den en 12den dezer maand, in het Zuidervak des Hemels, reeds ontdekt zyn. Wy agten onzen Lezeren geen ondienst te zullen doen met de mededeling der volgende zo keurige als belangryke Waarneming en aanmerkingen op de Koude dezer Maand, ons uit Harderwyk toegezonden. Het nypen der Winterkoude voelt men ook doorgaans by uitnemenheid in deze Stad, die, aan het vlakke zuivere Strand, onmidlyk bloot legt aan de ruime Zuiderzee, daar zy de Noordzyde onzer Veluwe bespoelt. Onder de hevige koude van vorige jaren, waren de laatste dagen van 1783, en eenige eersten van 1784, zeer opmerklyk; zynde toen de Quik van een goede Thermometer van Fahrenheit, gehangen in de vrye lucht der Academietuin, die aan het Zuidereind der Stad aan deszelfs muur ligt, meermaalen beneden 0 gedaald geweest, ja, in den nagt tuschen 30 en 31 Dec. van dat jaar, tot 8 gr. onder 0. 'Er was toen een zeer heete en droge Zomer voorafgegaan, welke dien fellen geessel van Persloop na zich sleepte, elders beschreeven, doch welke ziekte toen deeze Stad geheel vry gelaten had. Tegenwoordig heeft geen minder strenge koude, maar veel vroeger dan andere Jaaren, ook hier zich ingesteld. Er is ook dit Jaar weer een by uitstek warme Zomer voorafgegaan; die wel geene Epidemie van Persloop (ofschoon, doch wel een enkel mensch hier en daar door die ziekte getroffen is) gebroeid; maar die doch, en nu byzonderlyk in deeze Stad, eene vry algemeene Keelziekte verzeld met Scharlaken uitslag heeft met zich gevoerd, welke van July af, tot voor eenige weeken toe, byna gestadig hier heerschte; schoon, na gelang van 't groot aantal zieken, niet doodlyk; gelyk trouwens in onze gezonde Stad de Epidemien zeldsaam zo sterk of verderflyk uitvallen, als wel elders Doch met de opgekomen vorst schynt nu ook die Epidemie geheel en al geweeken te zyn. 't Is dan van deeze vroege en ongewone koude dat ik nu een kort verslag wilde geeven, op dat men ook onze waarneemingen met die van andere plaatsen, door de Nieuwspapieren aangekondigd, zoude kunnen vergelyken, waar toe dit nuttig Weekblad een gevoeglyk middel schynt aan de hand te geeven. Het begin der tegenswoordige Vorst nam men hier waar, twee of drie dagen voor de laatste Nieuwe Maan van den 27 November. Op deezen zelfden dag dreef de doorzettende Vorst reeds de Veerschepen van onze Rede. Dien avond begon ook Sneeuw te vallen. Deze hield met het vriezen een paar dagen aan, met weinig Wind, zo dat het Aardryk zeer welbedekt wierd. Het vriezen duurde al verder voort tot in December, ook viel 'er nog sneeuw De stand der Thermometer, op den beschrevenen kouden oord in de Academie tuin, was doorgaans beneden 32o, dikwyls 24o en daaromtrent. Tegens het Eerste Quartier der Mane, zynde den 5 Dec., werd de vorst veel scherper; de Therm. twee dagen daar voor reeds gedaald zynde op 10o, en twee dagen daar na op 8o. Tot nog toe waren onze Waarnemingen niet zo geregeld genomen en aangeteekend, als toen naderhand het nog meer buitengewoone, gelyk het doorgaans gaat, daar toe aandreef. Zo dat Ik van de nu eerst volgende dagen slegts berigten kan, dat het voort voer te vriezen, doch allengs minder sterk, naar mate de Maan meer vol werd; de Therm. soms 30o, 32o, en daar omtrent, ja daags voor volle Maan scheen de Vorst te ontlaaten. Dan, den 13 Dec., Volle Maan, begon het weer te nypen. Een dikke vogtige Mist van daags te vooren, die 's avonds opgetrokken was, maakte plaats voor meer Vorst, met O.N.O. Wind; zo dat op gezegden 13 Dec. de Therm. 's morgens weer gedaald was tot 24o, tegens den avond tot 13o, laater tot 7o, nog laater tot 5o. De Wind als voren. Den 14 Dec. Zondags, de Therm. 's morg. 4o, 's midd. 7o, 's avonds 3o. Wind als voren. Den 15 Dec. Maandags, de Therm. 's morg. 1o, 's midd. 6o, 's avonds 1o ben. 0. Wind als gister, maar sterker, Daar nu de vorst zo ongemeen heftig werd, begonnen wy uitvoeriger en meer geregelde Waarnemingen te doen. Ten dien einde, werden driemalen daags, 's morgens ten 8, 's middags ten 1, en 's avonds ten 9 uren, de standen aangetekend van drie beproefde Quik-Thermometers; de ene op de gemelde koude expositie in den Hortus; de twede, aan een staak, midden op de zeer ruime plaats agter myn huis op het Oosten; de derde, aan de Noordzyde, aan de muur van het Huis, 18 voeten boven den grond. Van deze expositien was de Therm. in den Hortus doorgaans eerst en sterkst aangedaan, daarna die agter myn Huis, en hierna die aan den bovenmuur. Om nu niet te vervelen met de byzondere opgaven der standen van elk dezer Thermometers, zal ik dezelve telkens tot een midden getal brengen, uit deze drie standen opgemaakt. En zo was, op de gemelde uuren, de gemiddelde Therm. stand verder als volgt. Den 16 Dec. Dingsdag, 's morg. 7o ben. 0, 's midd. 8o daar boven, 's av. 13o. Aanmerkelyk was het op dezen vreeslyk kouden morgen, dat de Thermometer voorm. ten 10 uren nog stond op 7o beneden 0, terwyl hy 's morgens ten 6 uren nog maar op 2o beneden 0 gestaan had. Zo dat de koude, gelyk meermalen, met en na Zonnen opgang strenger geworden was. De Barometer, die doorgaans vry hoog gestaan had, stond gister en heden op 29 11/12 en 29 10/12 Eng. duimen. De wind O.N.O. gister sterk, heden stil, meest heldere lucht. 17 Dec. Therm. 's morg. 5o boven 0, 's midd. 15o, 's av. 2o. Barom. gerezen tot 30 4/12. Wind O.N.O. Helder. 18 Dec. Therm. 's morg. 4o boven 0, 's midd. 18o, 's av. 25o. Barom. allengs gezakt tot 29 11/12. Wind Z.W. Sneeuw. 19 Dec. Laatste Quart. Maan. Th 's m. 26o, 's m. 32o, 's av. 25o. Barom. allengs gerezen tot 30. Wind W.Z.W. stil. Betrokken lugt. 20 Dec. Therm. 's morg. 23o, 's midd. 33o, 's avonds 27o. Barom. 30 en lager. Wind W.Z.W. stil. Betrokken. 21 Dec. Therm. 's morg 33o, 's m. 37o. Sneeuw en dooi. W. Barom. gedaald tot 29 6/12, op den middag, terwyl ik dit schryve. Hier by nu merk ik kortlyk het volgende aan: I. Deze Vorst schynt een merkelyken invloed by de wisselingen der Maan gehad te hebben. Immers was zy in 't laatst van Nov. met de Nieuwe Maan opgekomen, voorts met het Eerste Quartier seller geworden, na Volle Maan allerfelst terwyl zy thans met het Laatste Quartier in Dooi schynt over te gaan; moetende de tyd het verder gevolg leeren. II. De Barometer is in al dien tyd doorgaans vry hoog blyven staan, om en by de 30 duimen, niet meer dan 4 lyn daar boven en 3 daar onder, zonder vasten invloed op de koude De wind was doorgaans uit den N. en O. terwyl het koudst was. III. De scherpheid der koude, in vergelyking tot vorige Winters, is my nog uit het volgende gebleken. 1o. Een goede veelheid gedestilleerde, en in den Winter van 1783 en 1784, in de open lugt, door herhaalde uitvriezing, gerectificeerde, en naderhand niet verder bevriesbaar gevondene Azyn, is thans den 15 en 16 Dec. weder uitgezet zynde, geheel tot Ys gestold. 2o. Binnen myn Praeparaat Kabinet, staande in een grote Kamer, daar geen vuur gestookt was, tegens de oostelyke muur, welke van buiten de ruime koude lucht heeft, is in verscheidene Flessen de Spir. frumenti bevrozen, en de praeparaten in 't ys verdonkerd, zynde alzo, nog een etmaal na dien strengen vriesdag, door my gevonden. Iets dat my nooit te voren wedervaren is. Wat zou het dan geweest zyn, zo men Spiritus in de open lucht gezet had! IV. Eindelyk, om den verbazend onderscheidenen trap van warmte en koude, in ons climaat, in 't zelfde Jaar, en wel in een afstand van 5 Maanden, nog op te merken, en teffens de beweeglykheid en deugd myner Thermometers te bevestigen, voeg ik hier by: dat dezelfde Thermometer, die thans agter myn Huis zo laag getekend heeft, in de grote hitte der laatste maand July, meermalen by de 90o heeft aangewezen, ja, op dien heten Saturdag van 12 July, 's middags, in de schaduw, 92o, waarop hy, in de Zonnestralen geplaatst zynde, na een uur verloops, tot boven de 128o klom. Dit moge den Natuur- en Geneeskundigen aanleiding geven tot verdere beschouwingen! Harderwyk 21 Dec. 1788.

_alg004alge01_01_26_3

Waarneming en aanmerkingen op de Koude dezer Maand, ons uit Harderwyk toegezonden. Het nypen der Winterkoude voelt men ook doorgaans by uitnemenheid in deze Stad, die, aan het vlakke zuivere Strand, onmidlyk bloot legt aan de ruime Zuiderzee, daar zy de Noordzyde onzer Veluwe bespoelt. Onder de hevige koude van vorige jaren, waren de laatste dagen van 1783, en eenige eersten van 1784, zeer opmerklyk; zynde toen de Quik van een goede Thermometer van Fahrenheit, gehangen in de vrye lucht der Academietuin, die aan het Zuidereind der Stad aan deszelfs muur ligt, meermaalen beneden 0 gedaald geweest, ja, in den nagt tuschen 30 en 31 Dec. van dat jaar, tot 8 gr. onder 0. 'Er was toen een zeer heete en droge Zomer voorafgegaan, welke dien fellen geessel van Persloop na zich sleepte, elders beschreeven, doch welke ziekte toen deeze Stad geheel vry gelaten had. Tegenwoordig heeft geen minder strenge koude, maar veel vroeger dan andere Jaaren, ook hier zich ingesteld. Er is ook dit Jaar weer een by uitstek warme Zomer voorafgegaan; die wel geene Epidemie van Persloop (ofschoon, doch wel een enkel mensch hier en daar door die ziekte getroffen is) gebroeid; maar die doch, en nu byzonderlyk in deeze Stad, eene vry algemeene Keelziekte verzeld met Scharlaken uitslag heeft met zich gevoerd, welke van July af, tot voor eenige weeken toe, byna gestadig hier heerschte; schoon, na gelang van 't groot aantal zieken, niet doodlyk; gelyk trouwens in onze gezonde Stad de Epidemien zeldsaam zo sterk of verderflyk uitvallen, als wel elders Doch met de opgekomen vorst schynt nu ook die Epidemie geheel en al geweeken te zyn. 't Is dan van deeze vroege en ongewone koude dat ik nu een kort verslag wilde geeven, op dat men ook onze waarneemingen met die van andere plaatsen, door de Nieuwspapieren aangekondigd, zoude kunnen vergelyken, waar toe dit nuttig Weekblad een gevoeglyk middel schynt aan de hand te geeven. Het begin der tegenswoordige Vorst nam men hier waar, twee of drie dagen voor de laatste Nieuwe Maan van den 27 November. Op deezen zelfden dag dreef de doorzettende Vorst reeds de Veerschepen van onze Rede. Dien avond begon ook Sneeuw te vallen. Deze hield met het vriezen een paar dagen aan, met weinig Wind, zo dat het Aardryk zeer welbedekt wierd. Het vriezen duurde al verder voort tot in December, ook viel 'er nog sneeuw De stand der Thermometer, op den beschrevenen kouden oord in de Academie tuin, was doorgaans beneden 32o, dikwyls 24o en daaromtrent. Tegens het Eerste Quartier der Mane, zynde den 5 Dec., werd de vorst veel scherper; de Therm. twee dagen daar voor reeds gedaald zynde op 10o, en twee dagen daar na op 8o. Tot nog toe waren onze Waarnemingen niet zo geregeld genomen en aangeteekend, als toen naderhand het nog meer buitengewoone, gelyk het doorgaans gaat, daar toe aandreef. Zo dat Ik van de nu eerst volgende dagen slegts berigten kan, dat het voort voer te vriezen, doch allengs minder sterk, naar mate de Maan meer vol werd; de Therm. soms 30o, 32o, en daar omtrent, ja daags voor volle Maan scheen de Vorst te ontlaaten. Dan, den 13 Dec., Volle Maan, begon het weer te nypen. Een dikke vogtige Mist van daags te vooren, die 's avonds opgetrokken was, maakte plaats voor meer Vorst, met O.N.O. Wind; zo dat op gezegden 13 Dec. de Therm. 's morgens weer gedaald was tot 24o, tegens den avond tot 13o, laater tot 7o, nog laater tot 5o. De Wind als voren. Den 14 Dec. Zondags, de Therm. 's morg. 4o, 's midd. 7o, 's avonds 3o. Wind als voren. Den 15 Dec. Maandags, de Therm. 's morg. 1o, 's midd. 6o, 's avonds 1o ben. 0. Wind als gister, maar sterker, Daar nu de vorst zo ongemeen heftig werd, begonnen wy uitvoeriger en meer geregelde Waarnemingen te doen. Ten dien einde, werden driemalen daags, 's morgens ten 8, 's middags ten 1, en 's avonds ten 9 uren, de standen aangetekend van drie beproefde Quik-Thermometers; de ene op de gemelde koude expositie in den Hortus; de twede, aan een staak, midden op de zeer ruime plaats agter myn huis op het Oosten; de derde, aan de Noordzyde, aan de muur van het Huis, 18 voeten boven den grond. Van deze expositien was de Therm. in den Hortus doorgaans eerst en sterkst aangedaan, daarna die agter myn Huis, en hierna die aan den bovenmuur. Om nu niet te vervelen met de byzondere opgaven der standen van elk dezer Thermometers, zal ik dezelve telkens tot een midden getal brengen, uit deze drie standen opgemaakt. En zo was, op de gemelde uuren, de gemiddelde Therm. stand verder als volgt. Den 16 Dec. Dingsdag, 's morg. 7o ben. 0, 's midd. 8o daar boven, 's av. 13o. Aanmerkelyk was het op dezen vreeslyk kouden morgen, dat de Thermometer voorm. ten 10 uren nog stond op 7o beneden 0, terwyl hy 's morgens ten 6 uren nog maar op 2o beneden 0 gestaan had. Zo dat de koude, gelyk meermalen, met en na Zonnen opgang strenger geworden was. De Barometer, die doorgaans vry hoog gestaan had, stond gister en heden op 29 11/12 en 29 10/12 Eng. duimen. De wind O.N.O. gister sterk, heden stil, meest heldere lucht. 17 Dec. Therm. 's morg. 5o boven 0, 's midd. 15o, 's av. 2o. Barom. gerezen tot 30 4/12. Wind O.N.O. Helder. 18 Dec. Therm. 's morg. 4o boven 0, 's midd. 18o, 's av. 25o. Barom. allengs gezakt tot 29 11/12. Wind Z.W. Sneeuw. 19 Dec. Laatste Quart. Maan. Th 's m. 26o, 's m. 32o, 's av. 25o. Barom. allengs gerezen tot 30. Wind W.Z.W. stil. Betrokken lugt. 20 Dec. Therm. 's morg. 23o, 's midd. 33o, 's avonds 27o. Barom. 30 en lager. Wind W.Z.W. stil. Betrokken. 21 Dec. Therm. 's morg 33o, 's m. 37o. Sneeuw en dooi. W. Barom. gedaald tot 29 6/12, op den middag, terwyl ik dit schryve. Hier by nu merk ik kortlyk het volgende aan: I. Deze Vorst schynt een merkelyken invloed by de wisselingen der Maan gehad te hebben. Immers was zy in 't laatst van Nov. met de Nieuwe Maan opgekomen, voorts met het Eerste Quartier seller geworden, na Volle Maan allerfelst terwyl zy thans met het Laatste Quartier in Dooi schynt over te gaan; moetende de tyd het verder gevolg leeren. II. De Barometer is in al dien tyd doorgaans vry hoog blyven staan, om en by de 30 duimen, niet meer dan 4 lyn daar boven en 3 daar onder, zonder vasten invloed op de koude De wind was doorgaans uit den N. en O. terwyl het koudst was. III. De scherpheid der koude, in vergelyking tot vorige Winters, is my nog uit het volgende gebleken. 1o. Een goede veelheid gedestilleerde, en in den Winter van 1783 en 1784, in de open lugt, door herhaalde uitvriezing, gerectificeerde, en naderhand niet verder bevriesbaar gevondene Azyn, is thans den 15 en 16 Dec. weder uitgezet zynde, geheel tot Ys gestold. 2o. Binnen myn Praeparaat Kabinet, staande in een grote Kamer, daar geen vuur gestookt was, tegens de oostelyke muur, welke van buiten de ruime koude lucht heeft, is in verscheidene Flessen de Spir. frumenti bevrozen, en de praeparaten in 't ys verdonkerd, zynde alzo, nog een etmaal na dien strengen vriesdag, door my gevonden. Iets dat my nooit te voren wedervaren is. Wat zou het dan geweest zyn, zo men Spiritus in de open lucht gezet had! IV. Eindelyk, om den verbazend onderscheidenen trap van warmte en koude, in ons climaat, in 't zelfde Jaar, en wel in een afstand van 5 Maanden, nog op te merken, en teffens de beweeglykheid en deugd myner Thermometers te bevestigen, voeg ik hier by: dat dezelfde Thermometer, die thans agter myn Huis zo laag getekend heeft, in de grote hitte der laatste maand July, meermalen by de 90o heeft aangewezen, ja, op dien heten Saturdag van 12 July, 's middags, in de schaduw, 92o, waarop hy, in de Zonnestralen geplaatst zynde, na een uur verloops, tot boven de 128o klom. Dit moge den Natuur- en Geneeskundigen aanleiding geven tot verdere beschouwingen! Harderwyk 21 Dec. 1788.

_alg004alge01_01_26_4

Narigten en byzonderheden, tot den handel en scheepvaart, land- en veebouw, als mede de huishoudkunde, handwerken en fabrieken, betrekkelyk. Volgens een naauwkeurig opgemaakte Lyst van 18 Juny 1787. waren 'er in de Stad Krakau, de Voorsteden, waar van zommigen vry uitgestrekt zyn, uitgezonderd, 36 Kerken, 74 Adelyke, 87 Geestelyke Gebouwen, en 387 Burgerhuizen. Men telde aldaar 170 Kooplieden, die 42 Comptoirbedienden hadden: 816 Bazen, in onderscheidene Handwerken, en 524 Leerlingen, het getal der gepriviliegeerde Bedelaren bedroeg 409. De Koning van Polen trekt een jaarlyks inkomen uit de Stad van 33,758 Poolsche Guldens. Hare gehele jaarlyksche Uitgave word op 58,294 van deze Guld. gerekend. By een Koningl. Patent van 28 Oct. 1788. is, te Berlyn, ene Geldlening geopend, by wege van opklimmende Lyfrenten, voor het maken en onderhouden der wegen in het Hertogdom Magdenburg en 't Vorstendom Halberstad. De Renten, in 4 onderscheiden Klassen, met het 25ste jaar tot 40, 35, 30 en 20 prCt. opgeklommen, zullen uit een daar voor aangewezen Fonds in de Hoofdbank, te Berlyn, betaald worden. De Keizerin van Rusland heeft, onlangs, te Amsterdam, ten Compt. Hope en Comp. 3 Millioenen tegen 5 prCt. laten negotieeren. Ook heeft de Deensche Asiatische Comp. ten Compt. Dull en Zoonen; ene Geldlening van 1 Millioen mede tegen 5 prCt. doen openen; - gelyk mede de Bewindhebbers der West-Ind. Comp. hier ten Lande, door H. Hoogm. geauthoriseerd zyn, om, onder Guarantie der Generaliteit, ene somma van 500,000 te Negotieeren. De Linnen-Reders in Schotland klagen thans zeer over den Invoer van Iersche Linnens, zo in dat Ryk als in Engeland: waar door hunne Weveryen niet weinig in verval geraakt zyn. De Ieren schynen ettelyke prCenten beter koop te kunnen werken. De ingeschreven Penningen, by de Maatschappy tot afschaffing van den Slavenhandel, te Londen, waar van wy onlangs gewag maakten, hebben, zo als wy zedert vernamen, reeds ene somma van 2700 Pstr. bedragen: en men laat thans voor nog 3000 Pstr. intekenen; die men bereken verder nodig te zullen hebben.

_alg004alge01_01_26_5

Geboorte- trouw- en sterflysten. Het getal der Doden, gedurende de laatstverlopene week, is geweest: te Amsterdam 251: in 's Hage 49: en te Haarlem 22, onder welken laatsten 11 beneden de 12 jaren. Te Antwerpen is, den 12den dezer maand Overleden, in den Ouderdom van 103 Jaren, en omtrent 8 Maanden, zekere Philippus Coets, uit Bohemen geboortig. 10 Kindskinderen uit zyn eerste Huwelyk, en 30 uit zyn twede, 't geen hy in zyn 60ste Jaar aanging, verwerkt, zyn van hem overgebleven: ook laat hy ene Weduwe van 50 Jaren na, aan welke hy, in den Ouderdom van 92 Jaren, gehuwd was.

_alg004alge01_01_26_6

Weerkundige waarnemingen, te Haarlem. 1788. December.Barometer.Thermometer.Streek der winden.Luchtsgesteldheid 's morgens29. 10 ½13N. ten O.helder Woensdag 17. 's middags29. 1016-- 's avonds30. 013Oost- 's morgens29. 11 ½12 ½Zuid-westbetrokken Donderdag 18. 's middags29. 832-sneeuw 's avonds29. 733-betrokken 's morgens29. 836Noord-oostbetrokken Vrydag 19. 's middags29. 9 ½32-- 's avonds29. 10 ½29Zuid-oost- 's morgens29. 1127Zuidbetrokken Saturdag 20. 's middags29. 7 ½36West- 's avonds29. 5 ¾35-helder 's morgens29. 5 ½34Westbetrokken Zondag 21. 's middags29. 3 ½35-- 's avonds29. 5 ½32 ½-omtrent helder 's morgens29. 727Zuid-westbetrokken Maandag 22. 's middags-28Oost- 's avonds29. 10 ½23-- 's morgens30. 116Z. ten O.omtrent helder Dingsdag 23. 's middags30. 2 ½1Zuidbetrokken 's avonds30. 023West-

_alg004alge01_01_26_7

A. ADLER wordt Hoogl. in de Godgel. te Koppenhagen.bl. 113. a Africa, (Te London een Maatsch. opgericht om ontdekking. te doen omtrent)18. a AIROLDI geeft een Verzameling van Landkaarten uit.185. a Akademie (De Koningl.) der Byschriften te Parys, schryft een Vraag uit tegen 1790.2. a Akademie (Keizerlyke) der Wetenschappen, te Petersburg, geeft een Vraag op tegen 1789.9. b Akademie, (Twe Zittingen der Arkadische)107. a Akademie (Zitt. der Kon.) der Heelk. te Parys van 3 Ap. 1788.18. b Akademie, te Dyon geeft Prysvragen op.43. a Akademie (Kon.) der fr. Lett. en konsten te Marseille doet 't zelfde.ib. Akademie, te Nimes geeft Prysvragen op.43. b Akademie, der Opschriften, fraaye Wetenschappen enz. te Stokholm, deeld Premien uit en geeft nieuwe Prysvrag. op, kiest 2 nieuwe Leden.57. a 81. b Akademie, der Wet te Par., ontvangt Waarn. uit Ispahan, benoemd 3 Led. tot het onderz der byz. van den storm in Ju y.59. a 122. b Akademie (Fransche) deeld de pryzen der Nuttigheid uit, aan de Hrn Necker en Noël, ib. geeft nieuwe prys onderwerpen op.82. b ALBUQUERQUE (A.) stelt voor om het Romeinsch Amphitheater, te Karthagena op te delven.98. b ALLAMAND, ('t Kabinet van Natuurl. Zeldzaamheden van wylen Prof. J.N.S. door zyne Wed. aan de Akademie afgestaan.13. a AMALIA (Prinses van Pruiss.) besp. hare Boek. aan de Joachems Sch.60. b AMEILHON wordt Pens. van de Akademie der Ops. te Parys.177. a Americanen, (Uitbr. van den Handel en van de Fabr. der)24. a America, (Vaart der Engelschen op Noord.)95. a Amerika. (Industrie van)191. b Amiens, (Zitting der Akademie te) 25 Aug.170. b AMSCHEL wordt Hoogleeraar in de Natuurkunde te Wenen.123. a Amsterdam (Maatschappy van den Landbouw te) beloofd een Premie omtrent zeker ongemak der Schapen.109. b ANCHAR (P.K.) sterft.73. a Angers (De Kon. Akademie der Wetensch. te) stelt een onderwerp tot een Lofrede voor 1789 vast.195. b Appelen en Peeren. (Ongemene Vrugtbaarheid van)166. b ARCHENHOLZ begiftigd voor zyne Schrifte.178. b ARGAND vindt een nieuwe manier van Brandew. stoken uit.162. a ARNTZENIUS (H.J.) aanvaart zyn Hoogl. ampt, te Utrecht.101. a AURIVILLIUS (Levensbyzonderheden van)1. a

_alg004alge01_01_27_0

B. BACHIENE (P.J.) wordt Hoogl. der Godgeleerdh. te Utrecht. Doet zyn Intrede.34. b 138. b BACMEISTER sterft.193. a Baden (Oude) ontdekt te St. Michael de Caldas.194. b BALLOT (C.H.D.) wordt Hoogl. in de Proefonderv. Natuurk. aan 't Illustre School, te Middelburg.2. b Bannaat. (Producten van het)166. b Barcelona (te) een Teken- en Schilder Akademie opgericht.69. b Barcelona. (Gevolgen van den Konstyver en Werkzaamh. te)41. b BARKEY (N.) sterft.4. a BATHE (D.) wordt buiteng. Hoogl. in de Rechten, te Halle.114. b BAUMER (J.W.) sterft.90. a BEAUCHAMP, (DE) Sterrek. Waarnemingen, te Bagdad.66. b Berberisse. (Proef van Dr. SMITH op de)10. b Berlin, (Vergadering van de Kon. Akademie der Wetenschappen te) 1788. 21 Aug. en 't verrichte aldaar. Zitting dier Akad. den 25 Sept. 1788. en 't verhandelde aldaar.83. b, 113. b Bevolking (Staat der) van verscheide Steden.166. b Bilboa (Oecon. Genootschapp. te) en Jena.106. b BISSCHOFF (J.N.) tot buiteng. Hoogl. te Helmstad benoemd.108. a BLANCHARD doet zyn 33ste Luchtreis.114. b Bloemspelen (Akad. der) te Toulouze, zal 1789 haar Verg. houden.83. a Bodegraven (Examen van Kinderen te) enz.90. b Boekdrukkeryen ('t Getal der) in Rusland.49. a Boekdrukpers (Een nieuwe) uitgevonden.143. a Boeknegotie en Boekdrukkeryen, door den Keizer als Vrye Ambagten aangemerkt.119. a BOSCH (WILLEM BR.) sterft.172. b BOSE (E.G.) sterft.130. b Braband (Uitvoer van Granen uit) verboden.175. b BRETEUIL. (Besluit tot de vervaard. van 't Borstb. van)74. a Brieven van 2 reizende Natuuronderzoekers.108. b Britsch Gouvernement koopt Actien in.166. a BROKMAN, zie SCHROEDER. BRONSWYK (L.E. van) LUNENBURGs Geleerde arbeid kort voor zyn' dood.8. b BROOKE (Z.) overlydt.58. a Brussel (Akadem der wetenschappen te) houdt haare vergadering den 27 en 28 Octob.162. b Brussel (Plegtige Installatie van de drie Leuvensche Fac. te)123. b Brussel (Schikk op de Univ. te) omt Stud. die geen Latyn verst.185. b BUCHMAN. (Gedenkteken opgericht voor den Dichter)98. b Buda. (Oprichting van den Schouwburg te)23. b BUFFON (Gedenkteken voor den Hr. de) opgericht, 1. b. Levensbericht, 11. b. Vervolg en Slot van het zelve,19. b BURGTDORF (F.A.L. van) wordt Medelid van 't Genootschap van Landbouw, te Celle.114. b BUSCHING sluit zyn Magazyn.138. a BUSSE wordt Biblioth. te Petersburg.193. a Buzow (De Boekery enz. der twede Akademie te) staat overgevoerd te worden, na Rostok.12. b Buzowsche (Beschikkingen omtrent de) Hoogleraren.137. b

_alg004alge01_01_27_1

C. Canton (Scheepvaard op) in 't Jaar 1787.166. b CAPELONGO maakt opheld. op 't Dichtstuk van SERENATI.26. b CATULLUS (Uitgaaf van) door WILKES.153. a CHASTELUX, (Door den dood van den Marschalk) valt een der 40 Stoelen by de Fransche Akademie open.161. b CHODOWIECKY wordt Vicedirect. der Akademie van fraaye Kunsten, te Berlin.123. a CHRISTIAN (EDW.) wordt Hoogl in 't Staatsr. te Cambridge.161. b CIRILLO (Dr.) geeft twee nieuwe Werken uit.25. b CHRYSANDER (W. Ch. J.) te Kiel, sterft.202. a CLEMENS (De Plaatsn. J.F.) wordt Lid der Akad te Berlyn.53. a CLOW (J.) sterft.33. a Coïmbra (Rechtsgel. Stellingen te) verdedigd.106. a Comeet (De verschyning van de) door APPIUS ontdekt.121. a COOTE (EYRE) wordt een Standbeeld opgericht.89. b CORREGGIO ('t vermiste Schilderst. van) komt te recht.196. a CRACKRODE bouwt een nieuwe Zaal voor zyne Boekery.42. b CRAMER (JOH. AND.) overlydt.12. b CRELL (De Bergraad) wordt Medelid van de Koningl. Maatschappy der Wetenschappen, te Londen.2. b CRESCENTIA. (Heiligverklaring van Zuster)64. b CUMIN (ROB.) overlydt.1. b CYBILLA (Standbeeld van) te Petersb. gegoten.161. a

_alg004alge01_01_27_2

D. DEELEMAN (KIER) behaalt Eerepryzen by den Oecon. Tak.84. b Denemarken. (Aangroei van den Deenschen Asiatischen Handel) Negotieerd 10 Millioenen te Genua.160. a 183. a Denemarken (Twee openbare Scholen in) opgericht.33. a DOLL (De Beeldhouwer) wordt Lid der Akad. te Berlin.53. a Drenkeling te Utrecht gered.179. b Dresden (Twee van de drie gestolen Schilderstukken uit het Kabinet te) ontdekt. 155. a. Kab. van Penn. aldaar aanm. verrykt.162. a DRONAIS. (Bekwaamheden van den Schilder)145. b Druiven (Middel om) te bewaren.95. b Drukkonst (Staat der) in Rusland, en zorgen daar omtrent door de Keizerin gedragen.9. a Dubbelschip (Berichten aangaande zeker) in Schotland.70. a Dublin. (Gevolgen der Bankroeten te)159. b Dusseldorp. (Gerucht omtrent een nieuwe Hogeschool te)2. b

_alg004alge01_01_27_3

E. Ecole des Meres. (Bericht nopens 't Blyspel).7. b Edict ('t Pruissisch Religie) buiten kragt gesteld.108. a EDWARDUS (Zilvr. Penningen ter eere van Koning) ontdekt.170. a EDWARD (JAMES) leest ene Verh. over de Irit. der Planten.10. b Effecten (Pryslyst van In- en Uitlandsche) beginnende bl. 183. a en voorts 's maandelyks vervolgende. EGGERS wordt Hoogl. aan de Akademie, te Koppenhagen 138. a EHRENFRIED wordt ber. tot Lyfarts van den Keurv. van Saxen.53. a EICHORN wordt Hoogl. der Wysbeg te Göttingen.146. a EICKMA (O.C.) wordt twede Secr. van 't Bat. Genoots.156. a Electriciteit (Voorstel over de) by de Akad. te Petersb. 193. a Elice (Bericht wegens 't Treurspel)7. b Emmerik (De Roomsch Cathol. Scholen te) beginnen te herbl.114. b Engeland. (Aksynsink. in) 165 b. Bankroeten van 1740-1787.166. a Erfurt (De Keurm. Akad. te) wint Honoraire Leden aan.162. a EULER. (Anekdote omtrent DIDEROT en)8. b

_alg004alge01_01_27_4

F. Fabrieken (invoer van vreemde) te Berlyn verboden.8. a Fabrieken (op dezelve) begind men zig in Spanje meer toeteleggen.ib. Fabrieken (Engelsche Katoen) in verval.64. a Fabrieken (Iersche) nemen toe.ibid. Faënza. (Berichten wegens het Kanaal van)112. b FARDON (A.B.) behaalt een Zilv. Eerprys over de Nat. Ton.21. b Felix Meritis. (Inwyding van het Gebouw der Maatschappy)147. b FELLER (G.C.) sterft.130. a Ferrara (Roof der Gedenkp. van de Universiteit te) ontdekt.146. a FIELANGERI (Nagelaten Papieren van)146. a FISSER (De Geheimk) voor zyne Beschr. van Anspach beloond.2. a Flora (eene) Barthelemica beloofd.1. a Flora Russica (De Keizerin van Rusland doet een) vervaardigen.73. a FLORIAN (DE) vervangt in de Fransche Akademie de plaats van den Kardinaal DE LUYNES.18. b FONTANA heeft het Leven van POMPEJUS beschreven.137. a FONTEIN (P.) sterft. 53 a. Verdere Byzonderhed. van hem.60. a FORSTER (G.) wordt Opperbibliothec. aan de Univ. te Mainz. 2. b FORSTEN (R.) legt zyn Rectoraat met een Redenv. neder.2. b Frankryk (Gevolgen van het Handelverd. tusschen) en Engeland.166. b FRANCESCHI (P.) tot Staatsr. der Repub. van Venetien ben.10. a FREDENHEIM (C.F.) reist na Rome en Napels.17. a FREDERIK den Tweeden. (Gedenkt. te Pyrmont, voor)99. b

_alg004alge01_01_27_5

G. GAINSBOROUGH (Levensschets van den Schilder)51. a GALANTI bezig aan een Beschr. van Sicilien.169. a GAMBORG wordt Hoogl. in de Wysbeg. te Koppenhagen.113. a GARIPUY ('t Observat. van den Heer) ten gebruike aan de Akademie te Toulouse geschonken.33. a Gedenkzuil (Een derde egte Antieke) te Rome opgegraven.153. a Genootschap (De openb. Zitting, en het daar in verrichte van het Keurvorstelyk Duitsch) te Manheim 34. a Genootschap ('t Prov. Utrechtsch) deelt een Programma mede.2. b Genootschap ('t) tot verdediging van den Chr. Godsd. in 's Hage, neemt Correspond. Leden aan. 75: b. Geeft een Programma uit.130. b Genootschap ('t) van den Landbouw, te Parys, krygt den Tytel van Koninglyk, en verdere schikkingen.82. b GESSNER. (Verscheide Stukken ter Gedacht. van SALOMON)12. a Gezelschap ('t Koningl.) der Artzenykonst, te Parys, bekroont ene Verhandeling over 't Koningszeer. 2. a. Verhoogd den Prys ener gegevene Vraag.59. a GIBBON. (Schryfloon van den Heer) 73. b. Word Lid van de Kon. Maatsch. te Londen.202. b GIN biedt het 3de Deel van zyn' Homerus den Koning van Frankryk aan.195. b GOLDONI. (Enige byzonderheden omtrent CARLO)143. b Göttingen, (Vergad. van de Koningl. Societeit te) 1788. 't verrichte aldaar, 83. b. Voorstellen op de Vergad. van 12 July.90. a GRANGE (DE LA) wordt Direkteur van de Koningl. Akademie der Wetenschappen, te Parys.114. b Grenoble ('t Letterk Gen. te) stelt vragen voor tegen 1789.195. b GRUNER (De Hofraad) wordt Lid van 't Utrechts Provint Genootsch. en van 't Bataafsch Gen.115. a GRUNER (De Hofraad) wordt Medel. der Akademie, te Dyon.74. a GULDENSTAD. (Reizen van J.A.) zien het licht.105. a

_alg004alge01_01_27_6

H. HAEFF (G.G. TEN) wordt Eerste Secr. van 't Bataafsch Gen.156. a HACKERT arbeidt aan een Verh. over het schilderen van Landsch. 42. a. Den Post opg. om de Zeehavens van Napels te teken.81. b HACQUET (D.B.) wordt Prof. te Laybach.34. a Halberstad. (Staat der Geleerdheid te)67. a Halsborough. (Bericht betreffende de Zandplaat)175. a Handschriften (De Vertal. van eenige Arabische) aan Syrische Priesters opgedragen.41. b Handschriften. (Ontdekking van Iersche)89. a Hanover (De Handel in) aangemoedigd.175. a HANWAY. (Intekening geopend ter vervaardig. van een Gedenkstuk voor JAMES).94. a HARDY (T.) wordt Hoogl. der Kerkelyke Geschiedenis.33. a Haringjagers (De eerste) te Altona en te Vlaardingen aang. 1788.8. b Havengeld (Staten van Holland leggen een) op.175. a HAWKINS (Eenig berigt omtrent de reis van J.)26. b HEDWIGH wordt Medelid van de Maatsch. der Wet. te Londen.146. a Herfstdraden (Waarn. omt. de) 132. a. Nader bericht daaromtr.138. b HERMANDOZ (De Werken van) zullen het licht zien.41. b HERSCHEL ontdekt twee Maanen aan Uranus.129. a HERSCHEL zal een Fabriek van Teleskopen oprichten.34. b HERWEGHR, (D.) Bisschop te Karelstad, sterft.18. a HERZ (D.M.) wordt Prof. in de Wysbegeerte.53. a Heywerktuig van den Heer UNGER.79. b HOFMAN (Dr.) stigt een Ziekenhuis.130. a HOGENDYK (STEVEN) sterft.13. a HOLMES doet een voorslag ter Coll. van de Hands. der Zeventig.51. b Hoornvee (Uitvoer van 't) in Denemarken vry.16. a Hop (Manier om de kragt der) in Bierbrouwten te doen trekken.95. b Horologie. (Een nieuwe) Fabriek, te Parys.107. b HOYERS. (Anekdote betr. de Grafzerk van Graaf)48. a HUGO wordt buiteng. Hoogl. in de Rechten, te Göttingen.155. b Hull. (Molenbouw te)166. a HUNTER (J.) opent zyn Musaeum. 1. a. In het zelve munt de Verzameling van Bekkenelen uit.11. a HUPSCH. (Byzond. van het Kabinet van den Baron van)177. a HUSELAND (D.G.) wordt buit. Lektor der Rechten, te Jena.83. a

_alg004alge01_01_27_7

J. JACQUIER (Vader) sterft. Zyn redenvoering in de Akad. der Arkad. ib. ter zyner eere zal een naald worden opgericht.107. a. 146. a Jamaica (op) groeyen thans Kaneelbomen en Palma Christi.95. a Ierland. (Oprichting van een Letterk. Maatsch. in)194. b Jerusalem (De Kerk het Nieuw) te Londen gebouwd.121. a IMISON sterft.73. b Institutte der Wetensc. te Bologne geeft Prysstoffen op tegen 1789.27. a Italie (Staat der Bevolk. van) 104. a. Verliest enige Gel. Mannen.137. a

_alg004alge01_01_27_8

K. Kaap (Ber. nopens nieuwe Bloembollen van de) de Goede Hoop.196. b Kadetten Kweeks. (Inricht. van het Adelyk Land) te Petersburg.97. a KAINDS vindt een Werkt. uit om brandige Tarw te zuiveren.2. a Kam- of Kaardmachine. (Nieuw uitgevonden)158. b Kanalen (Gegrave) of Vaarten in Engeland in de laatste 50 Jaar.24. a Kortagena (G. VACAS e VELASCO houdt te) ene redenvoering.98. a Keizerin (De) van Rusland geeft enige Toneelstukken uit. 65. a. Haar geschenk aan NICOLAI. 73. a. Beloont zekeren Schotsman over het schryven van ene Verh. 72. a. Laat een Flora Russica drukken.ibid. KELLER (HEINRICH) sterft.155. a KENNICOTT. (Levensb. van B.)58 a en 66. b KINGSTON (De Hertogin van) maak haar Kabinet van Natuurl Zeldzaamheden aan Barrington.170. a KNIASNIR zet de Anacreon in 't Poolsch over.145. a Knoklade (Een Vuuruitbarsting uit den Berg) in Ierland.11. a Komeet. (Iets over de verwagt wordende)198. a Komeet word gezegd reeds in Engeland gezien te zyn.202. a KONING (J.H.O.) wordt Hoogl. der Rechten, te Halle.138. a Konsttuig (Zelfbewegend) van Dr. MULLER.38. a KOPPE (Dr.) Bibliothec. te Rostock.108. a KOPPE wordt Medelid van 't Genootsch. te Helmstadt.blz. 155. b KOPPEN (J.) te Rotterdam sterft.172. b Koraal [Beschikkingen omtrent het] te Napels.16. a Koran [Een afdruk van de] door den Keizerin van Rusland aan de Bibl. te Göttingen vereerd.67. b Krain ['t Gen. van Landbouw te] in een afzonderlyk veranderd.83. a KRAUT [A.J.] sterft.130. a Kroonen ['t Rouleeren van Valsche Fransche] in Henegouwen.127. b Kunstliefde spaart geen Vlyt. [Alg. Jaarlyksche Verg. van 't Gen.]75. b

_alg004alge01_01_27_9

L. Laybach ['t Franciscaner Klooster te] tot een Schoolgebouw gereed gemaakt.83. b LANDRIANI reist door Europa. 185. a. Zyn verbl. in Holland.196. a LANGLES heeft een Mantchou Tartartsch Woord. onder handen.82. a Lemberg [de Universiteit te] opgeheven.83. a LENZ, te Klagenfurth, vindt een nieuwe Snaphaan uit.127. a Leuven [Versch. Facult. van de Universiteit te] na Brussel overg. 34. b Verscheiden Leden van hun posten verlaten. 43. b. Inrichtingen en verandering omtrent de Faculteiten. 163. a. Reglement. ibid. b Regl. voor de Rechtsg. Facult. 171. b. 't Reglement vervolgd.178. a Limburg [De Ingezetenen van] mogen te Luxemburg lessen in de Philos. nemen. 130. a. Bloei van dezelve Provincie.119. a LINDBLOM'S [J.A.] ongemene bevordering.18. a Lyons [Zitting der Akademie te] 25 Aug. 1788.170. b Livius ['t Gerucht omtrent enige gevonden Boeken ontbrekende aan de Historie van] valsch bevonden. 10. a. Ontdekking van een Arabiesch Handschrift van de ontbrekende Boeken in Livius.41. b LOOSJES Pz. [A.] deelt de Pryzen uit der Teken-Ak. te Haerlem.27. b LUDER [A.F.] wordt Hoogl. te Brunswyk, 74. a. Geschichten des Hollandschen Handels.189. b

_alg004alge01_01_27_10

M. Maan. [Bericht omtrent den brandenden Berg der]107. b Maatschappy [Gen.] te Londen geeft vragen op tegen 1789 en 1790.1. b Maatschappy der Wetensch. [Hollandsch.] schryft een aantal Vragen uit op den 21 May 1788.4. a Maatschappy [Vrye Oeconomische] der Wetensch. te Petersburg, zal een Journaal uitgeven.9. a Maatschappy der Letterkunde te Leyden, houd hare Jaarlyksche Vergadering en steld enige vragen vast.44. a Maatschappy (Koninglyke) te Londen, houd hare Jaarlyksche Vergad. 201. a. Medailles, by dezelve uitgedeeld.ibid. b Maatschappy (Gen.) te Edenburg, tot ene Koning, verheven.ibid. Maats. [Vaderl.] te Milan, steld ettel. pryz. voor dit Jaar vast.50. a Maatschappy tot nut van 't Algemeen, te Amsterdam, houd hare Vergadering en geeft Prysvragen op. 61. a. deeld pryzen uit voor een verbeterd Rekenboek.180. a Madras [Een Geleerd Genootschap te] opgericht.89. b Madrid [te] maken Geleerden uittr. uit Journ. 41 en 98. a. De Dames richten daar een Geleerd Gen. op. 106. b. Een School voor Natuurkund. Wetens. opgericht.97. b Magnetizeeren ['t Bedrog van 't] ontdekt.100. a MAGUISE [JAMES] vindt uit en ontdekt een middel om de lengte zo wel op Zee als aan Land te bepalen.16. b MAINWARING wordt Prof. der Godgel. te Cambridge.73. b Mainz. ['t Getal der openbare Leraren te]2. b MALO de MEDINO [Don FRANC.] stigt een Weesch. te Madrid.106. b Mantua [Prysvragen der Akad. te] voor 't Jaar 1788.82. a MARCK [F.A.v.D.] wordt Hoogl. te Steinfurt.21. a Marcus [Uitbreiding van de Boekery van St.] te Venetien. 10. a. Van dezelve wordt door den Heer MORELLI een nieuwe Cat. gem10. b Marmerstenen. [Bericht nopens de Arundelsche]90. b Maryland [Vreeslyke Storm te] nadelig voor den Tabak.119. a MASCAGNI geeft Ontleedk. Tafelen uit.137. a Moiningen. [Uitbr. van 't Kabinet van Nat. Zeldzaamheden te]155. b MEISTER krygt een Medaille van de Keizerin van Rusland.162. a MESSIER ontdekt een nieuwe Komeet.195. a METASTASIO [Standbeeld voor P.] te Rome.15. b Metz [De Kon. Societeit der Wetens. te] houdt Vergad. 16 Oct. 1788. 't Verrichte aldaar.154. b Mexico [Een Akademie der Schoone Kunsten te] gesticht.41. a MEYER legt zyn ambt van Biblioth. neder.74. a Michielsmis. [De Handel op de Leipsiger]183. a MILTON slapende gevonden door twee Jufvrouwen.183. b MOGLICH [De Gebroeders] worden Medeled. van de Kunst-Akademie te Augsburg.138. a MOLLER wordt Hoogl. te Duisburg.114. a Montaubon [Akademie der fraaye Letteren te] stelt onderwerp ter beh. voor tegen 1789.195. b Mulhausen. [Staat der Wetenschappen te]59. b MUTZENBECHER [Ber. van E.H.] tegen zek. brief in de St. Secr.109. b

_alg004alge01_01_27_11

N. NAGEL [J.A.M.] sterft.146. a Napels. [Gebouw voor een Militaire Akad. te] 65. b. Huish. berichten wegens dat Koningryk. 119. a. Vervolg hier van. 127. b. Staat van deszelfs Kunsten en Wetensch. volgens GALANTI. 169. b. Belast. Ink. aldaar. 182. b. Een nieuw Koll. in den Landbouw opger.177. a Neteldoeken [Tol op] gezegd Brochees in de Oost. Nederl.16. b Negerslaaf in Maryland, bezit ene zonderlinge bekwaamheid om uit het hoofd te rekenen.201. a NITHSDALE [N.] te Nordhausen overlydt.52. b NODEL [J.A.] aanvaart zyn Rect. en Prof. met een Redenvoer.90. a Novi [Een Turksch Hands. te] gevonden.195. b

_alg004alge01_01_27_12

O. Oeconomische Tak begint te vergaderen. 16. a. Eindigt zyn Vergader. 28. a. Praemien op dezelve toegewezen. 35. a. Prysvragen van den Oecon. Tak. 110. b. Eerste Vervolg. 115. b. Twede Vervolg. 123. b Derde Vervolg. 132. a. Vierde Vervolg.139. a Olypers [Een nieuwe] uitgevonden.143. a Oost-Indien [Voordelen der Engelsche door hunnen Handel op de]95. a Operahuis [Verbeteringen aan het] te Berlin.69. b Osservatore [De] ziet te Madrid het licht.80. a Ouderdom [Hoge] van enige Personen in Engeland.167. a

_alg004alge01_01_27_13

P. Padua [De Veterinarea te] wordt ene Univ., derzelver inricht.98. a Paketboot [eerste] na de Kaap in Engeland aangelegd.24. b PALUDANUS [R.] sterft.138. b Parys. [Godshuizen en Hospitalen te]127. a PARTOCCINI reist door Napels.185. a PASSIRONI geeft een 7de Deel zyner Fabelen uit.185. a Pavia. [Stellingen aan de Universiteit te] verdedigd.81. b PERES [J.] vervaardigt een beweegbaar Planetarium.27. b PEROUSE. [Kort Dagverhaal van de Reize van DE LA]153. b PETANGE geeft een Beschr. van de Insecten in Calabrie.26. b Pharmacopoea [Schets ener] voor Armen.50. b PETIT. [Stichtingen en Medaille ter eere van den Geneesh. A.]11. a PINELLI. [Verkoop der Bibliotheek van]10. b PLUMPTREE [R.] sterft.153. a Pommeren [Producten van Zweedsch]159. b Pompeja [Overblyfzels der Oudheid in]185. b POLI geeft een' nieuwe druk zyner Natuurkunde.26. a Poolen. [Massa van 't circulerend Geld in]183. a PORTHAN [H.G.] geeft uit Hist. Biblioth. Aboënsis.17. a Portugal en Rusland. [Commercie-Tractaat tusschen]144. a Portugal, over den Finantiëelen Staat van dat Ryk.167. a POTT wordt Hoogl. der Godgel. te Helmstad.123. a Pruissen [De Koning van] opent zyn Schildery-Kabinet. 74. b. Looft Pryzen uit voor Schilders en Plaatsnyders.99. b

_alg004alge01_01_27_14

R. RACE richt een Fabriek op van Konst-Marmer.67. a RAFF [M.] sterft.34. a RAPHAEL [De Johannis van] weder aan 't licht gebragt.69. a RAWDON richt een Soc voor den Landbouw op te Licestershire.74. a RECKE. [Brief aan de Keizerin van Rusland aan Mevr. v.d.]100. a Regensburg [Staat der Wetenschappen te]146. a REUCHLIN [F.J.] sterft.74. a Reuskind [Het] in Engeland sterft.167. a RIEM wordt Sec. van de Kon. Akad. der fraaye Kunsten te Berlin.123. a RIOS [HIPP.] keert met enige Natuurk. van zyne reize te rug.169. a ROBERTSON [G.] Landschapschilder sterft. Zyn Levensbyzonderheden.121. a. ibid ROCHEFORT [G. de] sterft: zyne Werken.107. b Ros-Kastanjeboom [Bloeyende] in October buiten Londen.129. a en te Amsterdam.164. b Rotterdam ['t Bataafsch Genoots. te] houdt 1788 geen Vergader.84. a Rotterdam 't Genootschap Studium Scientiarum Genitrix houdt aldaar hare Verg. en 't gebeurde by die gelegenheid.109. a Rusland. [Staat van den Koophandel in] Yzer en Koper hutten aldaar.24. a. 159. b

_alg004alge01_01_27_15

S. SACCHINI [Borst eeld voor] vervaardigd.15. b Salpeter [Tol op den] in de Oostenr. Nederl.16. b. SANTEN [L. van] tot Lid by het Lat Gen. te Jena verk.202. a SANTINI koopt een Huis te Rome ter oprichting van een Teken-Akad. voor de Russen.98. a SAUSSURE onthoud zich op de Alpen. nader Verslag van dit verblyf162. a 186. a SAVARY sterft.98. b Saxen [De Keurvorst van] vergroot zyn Bibliotheek.129. b Saxen. [Staat van de Landschuld in]191. b SCHATGOTSCH [De Graaf] dingt na een Profess te Praag.137. b Scheprad [Een nieuw] uitgevonden.143. a SCHERIDAN [THOM.] sterft. Iets betr. tot zyn leven.113. a. ibid. Schilderstukken in het Koninglyk Paleis te Madrid.94. a SCHINMEYER wordt Gen. Superint. van Pommeren34. a Schip [het eerste] passeert den nieuwen Rhyny in den Nederpalz.8. a Schoolen [Op.] St. Croix, te Christiaanstad en te Fredrikstad opget.33. a Schouwburgen [Eigendomlyke waardy der] in Engeland.159. a Schouwtoneel [Vorderingen van 't Nationaal] te Berlyn.16. a SCHROEDER en BROKMAN, de voorn. Acteurs op 't Hoogduitsch Toneel te Parys.31. b Schroot [De Invoer van oud Yzer en] tolvry opengesteld in de Oostenr. Nederlanden.16. b SCHROTER [J.P.] sterft.114. b SCHULZE [G.E.] wordt Hoogleeraar te Helmstad.138. a Schryfkantoor [t Akadem.] te Parys, schenkt Mej. Vaillan en Chatelain eene Medaille.2. a SCOPOLI [J.A.] sterft.42. b SHEBBEARE [Dr.] te Londen overlydt.8. b Sittich [De Boek van de Abtdy] staat na Laibach verp. te worden123. a Slagzilver. [Ontdekk. van 't] ongelukk. Proeve daarvan.33. a. 154. b Slavenhandel [Pog. ter afschffing van den] in Engeland.192. a en 204. b SMALLENBURGH [N.] doet zyne Intrede als Hoogler in de Rechten, te Franeker.164. b SNEEDORF wordt Hoogl. in de Geschiedenis, te Koppenhagen.113. a Societeit [Koningl.] in Portugal opgericht.73. b Societeit [Koninglyke] der Geneesk. te Parys steld 2 Prysvr. voor 1790 vast. wyst den prys uit op beantw. vr. van 1787.99. a 170. b SPALDING legt zyn ampt neder.99. b SPALLANZANI zet zyn reize voort.185. a Spallatro. [Voordelen van 't Huishoud Genootschap te]104. a Spanje [Inrichting in] om Vossen en Wolven uit te rooyen.104. a Voordelen voor dat Ryk uit de Wolteelt.ibid SPATH [J.L.] tot Medelid van de Keurm Maatsch. der Wet. ben.2. b STANGE [T.F.] benoemd in het Ger. Gymnasium te Halle.74. a Steenpapier [Uitvinding van]81. a STEENSTRA [P.] sterft.34. b Subalco [te] wordt een Triomfb voor den tegenw. Paus opger.177. a SUJEW. [Waardy der Reize van]105. b Swabach. [Bloei van 't Steedje]159. b SWIETEN [P. v.] sterft.9e. b

_alg004alge01_01_27_16

T. Tabak. [Belasting op den] in den Kerkel. Staat.48. a Talen [onderzoek na de onders.] en Dial. op verzoek der Czaarin.9. a Tarw [Inv. van] uit zek. Gewesten van America in Engeland verb.16. a TAYLOR [R.] sterft. Levensbyzonderheden. ibid. a. Beschikkingen over zyne nalatenshcap.121. a. 129. b TELLER wordt Adjunct-Secr. van de Berlynsche Akademie.99. a TESSANCK [J.] sterft.67. b TESSIER [Vragen van den Heer] over den Landbouw. 70. b. Benevens twee gemagtigd om onderzoek te doen na de verwoest. van de Storm van 13 July.122. b TEYLER [Vergad. van de Fundatie van] in de maand Octob.156. b Voorstel van 't Godg. Gen. over den Grondregel der Protest.180. b Voorstel van 't tweede Gen. over de Proefonderv Natuurk.197. a THOTT. [Verkoping van de Boekery van OTTO de113. a TISCHBEIN vervaardigt het Pourtrait van GOETHE. 30. b. Schildert Historiestukken te Napels. 1b. Ontvangt een geschenk van de Koningin van Napels.146. a Toscaanen. [Byzond. van het Kabinet des Groot-Hertogs van]65. a TREMBLEY. [Leyensbyzonderheden van A.]115. a Trenck [Toneelstuk gen. de Baron] en Brief van Trenck dienaang.159. a Turin. Handschriften en Staat der Geleerdheid te]161. a Turken [Staat van de Litteratuur der]98. b Turksche Mosquée [plan tot oprigting ener] te Londen58. a TYCHSEN [M.] wordt Hoogl. der Wysbegeerte te Gottingen.27. b

_alg004alge01_01_27_17

U. UNGER [J.G.] sterft.74. b Universiteit [De oprichting van ene] te Richmond.25. a URIOT [S.] sterft.196. a

_alg004alge01_01_27_18

V. VELDHUSEN wordt Hoogleraar te Rostock.99. a Verlichting. [Opgang van een Verhandeling over de]99. b Vesuvius. [Nieuwe uitbarsting van den]161. a VIVENZIO arbeidt aan een Werk over de Aardb. in Calabrie.26. a Vlaanderen [De staaten van Oostenrytsch] openen een Geldlening.175. a Vlas [Prysvraag over 't rotten van Hennip en] beantwoord.170. b Vlissingen [Vergadering van het Zeeuwsch Gen. te] 29 Oct. 1788. en 't verrichte aldaar. Nog enige byzond. omtrent dat Gen.156. a. 172. b VOLTAIRE. [anecdote omtrent]183. b VRIES [JOCHEM DE] overlydt.164. b Vruchtbaarheid [ongemene] van het Jaar 1788.47. b

_alg004alge01_01_27_19

W. Waarnemingen [Weerkundige] te Haarlem, beginnen de blz. 152. en vervolgens agter elk Nr. Waarnem. en aanm op de koude in de Maand Dec. te Harderw.202. b Walvischtraan [Invoer van] in Frankryk verboden.151. b Walvischvangst [Slecht vooruitzicht omtrent den] 1788. 48. a. Slechte uitslag voor de Hollanders.136. a Was. [Riffestein heeft een Werk onder handen over 't schilderen met] De Schilderstukken in die stoffe voor Rusland, in Romen, openlyk ten toon gesteld.42. a 145. a WATSON [Dr] te Cambridge legt zyn Post als Hoogler. neer.11. a WEST [Jaarwedde van den Schilder]43. a Wetboek voor de Pruissische Staten. [ontwerp van een nieuw]60. a WIGERI [J.] behaalt een Prys over de Zed. Opv. der Kinder.75. b WILD [J.J.H.] legt een Konstkabinet aan.137. a WILLEM de Derde [Zuil voor de Landing van] te Londen op tericht 161. b. De eerste Steen aan een Obelisk gelegd.170. a Wol [In Portugal de Uitvoer van zogen. Spaansche] verboden.8. a Wollen Manufacturen [Berdraag van het Product der] in Engeland.16. b Wurzburg [Ontleedk. Toneel te] plegtig geopend.138. a

_alg004alge01_01_27_20

Z. Zaagmachine (Een) uitgevonden.143. a ZAEGA bezig aan het 2de Deel over de Penningen van 't Kabinet van BORGIA.42. b ZIMMERMAN (Hofraad) keert van zyne Gel. Reis te rug.108. a ZOLLIKOFFERS Leerr. in 't Engelsch vertaald.98. a Zonnetoortzen (Verhand. over de) by de Maatschappy te Gottingen ingeleverd, door den Heer SCHROTER.74. b Zout (De Impost op het) te Napels opgeheven.48. a Zweden (De Koning van) zendt zyn Pourtrait aan de Arkad. Akademie te Rome.107. a

_alg004alge01_01_27_21

A. Abenthever [Die.] des Persiles.93. a ABILGAARD [P.C.] Regii Veterenarii Hafnunsis Historia.117. a ADAMS [J.] Defence of the Constitution of Amerika.173. b Almanach. [du Commerce]53. b Alvigny. [l'Histoire de Barronne d']68. a Amante Abandonnie [een Muzykwerk]63 b Amerique [Recherches Historiques & politiques sur les Etats Unis de l'Sept.]53 b AMORETTI [M.P.] de jure dotum apud Romanos.101 a Ancyclopedia Brittannica. 14. a ANDRES [G.] Staat der Letterkunde.14. a ARIOSTO Rolando Furioso.149. a ASTI [T.] Memoria Sopra nuova China China.101. b Athenaid. [The]140. b Atlas [Intekening op een] voor BUSCHING Geographie.6. a Aufklarung. [Ueber]117. b

_alg004alge01_01_28_0

B. BALDINI [P.] Intorno alla prezervazione &c.101. a BARDILI [G.] Epochen der Philosophische Begriffe.181. b Beitrage sur beforderung des vernuftigen denkens, &c.14. b Belgrado. [Plan de la Ville de]94. a BELLARDI Observationes Botaniche.149. a BERETTINI Tabulae Anatomicae.149. a BERGER'S Servius Tullius.79. a Bergmannische Journal.142. a BERINGTON [J.B.] The Life of Abeillard and Eloize.91. b BERKENHOUT [J.] First lines of the Chimistry.14. a Betrachtungen. [Freymuthige]117. b BEYEREN [C.E. van] Fragments des Lettres Originales.85. a BIGLAND [R.] Historical monumental Collection.5. b BOLECHOU Latona vluchtende voor Juno.15. a BONDT (Uittr. uit de Dissertatio de Cortice Geoffreae Surin. N.)21. b BORDA Description des Cercle des Reflections. 29. b BOYDELL'S ontwerp omtrent SHAKESPEARS tooneelen.165. a BRICEAU de Heldin van Noyon, kunstplaat.56. a Briefe [Vertraute] &c.62. a BUFFON Histoire des Mineraux. 53. b BUSCH [J.D.] Archiv fur Rossartze.103. a Bydragen (Bericht omt. het Werk) tot het Menschelyk Geluk.199. b

_alg004alge01_01_28_1

C. CAMBINI Douze Quatuors.87. a CAROLIS [F.] Resposita.91. b Carte des environs de Paris.78. b Carte des Voyages del'Imperatrice Russ.78. b CATULLI [C.V.] Carmina.77. a CEPEDE [de la] Histoire Naturelle.84. b CHIMNITZ N. Systematische Conchylien Kabinet.141. b Chinois. [Memoires concernant l'Histoire des]53. a CLEMENS [J.F.] Socrates, konstplaat.142. b COEUR [Le] Visite au Grand Pere.126. b Contes [Les] de mon Bisaieul.67. b COXE [W.] Beschouwing der Zeden enz., 7 delen.70. a

_alg004alge01_01_28_2

D. DAPP [R.] Predigtbuch fur Chr. Landleute.117. a DAQUIN [M,] Topographie Medicale le Chamben.101. b DARONDEAU Recueil des Airs & Pastorelles.87. a DENMANN Collection of Engravings. Tabulae duae AEneae.86.a 103. b DIETRICH [H.F.] Schöpfung und schöpfer.54. b Dirce, Zetus en Amphion, een Marmerwerk.7. a DURAND. [Vues des plus beaux Monumens de Paris par]142. b DURGHT [J.] Conquest of Canaan.28. a DUTHE a Muse & Flora, konstplaat.63. b

_alg004alge01_01_28_3

E. EBERHARDT Gesch. der Philosophie.14. b EBERHARDT [J.A.] Neue vermischte Schriften.125. b ECKKEL. [Choix des Pierres Gravees, par Abbé d']143. b Eclaircissem. sur les Causes de la Revocation de l'Edict Nantes.181. a Edenburg [Transactions of the Society at] 1 deel.14. a ENGLEFIELD [H.] Tabl. of the Apparent Plac. of the Com.173. b ERLACH [R.D.] Code du Bonheur.141. a Eufemia [Zeekaarten van de Golven St.] en Gioïa.103. a EULERI Calculi Differentiales.101. a EURIPIDIS Tragoediae.29. b Eybiggia Soga.13. b

_alg004alge01_01_28_4

F. FABER [J.E.] Neues Geogr. Magazin.126. a Femme. [la Philosophie d'une]29. b Finances. [Plan d'une Restauration Gen. des]181. a FORNER [J.P.] Discursos Filosoficos.13. b FORSTER [J.R.] Waarneem. over de Aardryksk. 1ste. stuk.117. b FLEEDWOOD the life of J.C.29. a FLORIAN Estella.157. a Francis [le] a Constantinopole.125. a FREDRIK den II. [Geschriften betrekklyk]149. a FREDERIK de Tweede. (Byzond. van versch. Pap. betrekk. tot)149. a FREDERICI II Imperatoris. [Libri de arte Venandi]158. a FRESNOY [du] Des proprietes de la Plant. apellée Rhus Radic.92. b FREYBURGERS Beitrage &c.54. b FRIESEMAN. [Carte de la rade de Cherbourg par]13. b

_alg004alge01_01_28_5

G. Gaandery van de Vaderlandsche Geschiedenis by de Jongh.7. a GALANTI Nuova Descrizione delle Sicile.173. a GALEN (C. VAN) de Urinarum Statu.189. a GARDINER Observations on the animal Oeconomy.5. b GASSEAU Recueil d'Airs.63. b Geographia Germanica by Ortolini.6. b GERTANNER [C.] Abhandlung ueber die Ven. Krankheiten.141. a Geschichte der Martyren.76. a GESNER [J.A.P] Fortsetzung der Ontdeckkungen.141. b Gezigten [Vaderlandsche] by Gartman.112. a GIBBON The History of the rom. Empire.14. a GIORDANY Canonetts.15. b GIRARDET [P.A.] Nouveau Systeme.125. a GOLDWITZ Proeven omtrent den Gal.85. a GRAND [De] d'AUSSI Voyage.29. a GRANGE [de la] Mechanique Analytique.54. a GROZE [F.] Military antiquities.173. b

_alg004alge01_01_28_6

H. HALL [C.] Sonates.15. b HALLER [G.E. v.] Bibliothek.62. a HANDEL. [the Works of]15. b Handlingar [Kongl. Vetenschaps Academens Nya.]116. b HENCHE [Geschichte der Chr. Kirche von]125. b HERMAN Troisieme Concerto.87. a HERZBERG Recueil des Deductions.157. b HILDEBRANDT [F.G.] Bemerkungen.77. a Histoire de France.144. a HOME [H.] Sketkes of5. b HOMERU'S Works.29. a HUE Schildery van den Zeeslag op den July 1777.191. a

_alg004alge01_01_28_7

J. JAEGER opent een intekening op de Plans en Veldslagen van Fredrik den IIden.79. a JANINET Costumes & Annales des Grands Theatres de Paris.157. b JOUNG [R.] Essay on the Powers &c.14. a

_alg004alge01_01_28_8

K. Kaarten van de Staaten der oorlogvoerende Mogenheden.23. a KEATE [G.] Account of the Pelew Islands.14. a KEATE [T.] Cases of Hydrocele.5. b KIPPIS Life of Cook.5. b KOBELL [H.] en R. Bolchshaw, 2 konstplaaten.118. b KOZELUCHS Sonates.15. b KEUGGE ueber den Umgang mit menschen.157. b

_alg004alge01_01_28_9

L. LAUNAY (le Jeune) les soins Marites.94. a LAUTH [T.] Nosologia Chirurgica.30. a LAVREINCE Indiscretion.93. b LELAND [T.] Sermons on Varions subjects.173. a Lerkeanum. [Museum]55. a LINNE [Corali á] Systema Naturae.76. a LIVELLI Kaart des Aardkloots.6. b LODERS Anatomisch Handbuch.117. b Londres & les Environs.157. a LONGEUIL. [Onvoorz. geschenk, een konstplaat van]55. b Lucianus von Samosate samthliche Werke.85. a

_alg004alge01_01_28_10

M. MANNERT [K.] Geograp. der Griechen und Rom.125. b MANNONI Trattato de Anatomia.101. b MAREZOL [S.G.] Andachtsbuch fur das Weibliche Gesl.157. b MARREZ, kontsplaat van la Sainte Famille.7. a MARTIN, [Thirty Eigth Plates by]101. b MARTINET Vereenigd Nederland.63. a MASSARTO, konstplaat l'Hermite.164. b MEINERS [C.] ueber den Thierischen Magnetismus.126. a METASTAZIO. [Standbeeld ter eere van]15. b METASTAZIO. [Opere di]101. b MIRABEAU. [la Monarchie Prussienne par]68. a MIXELLE. [Le Desir Amoureux] konstplaat.63. b MOLDENHAUER Ueberzetzung von das N.T.54. b MORAAZ. [Uittrekzel uit het werk, Raad voor den Landman wegens de Inënting der Kinderpokjes, door S.A. de]37. a MORNAS [Atlas Histoirique & Geographique par Baydes]126. b MORTHEY Bericht over de plaaten van de Geschiedenis van 't Keizerryk.191. a MUNTER Fragmenta Patrum Graecorum.117. a

_alg004alge01_01_28_11

N. NAVORGILLE [T.] Six Sonates.117. a Naturforcher [der] 20ste stuk.76. a NECKER het wigtige der Godsdienstige Begrippen.102. b Nimes. [gezigt van de Vergaderplaats der Protestanten te]56. a

_alg004alge01_01_28_12

O. Osietricia [Dell'arte]189. a Ouevres Posthumes Fredric II.135. a ORTON [J.] Exposition of the Old Testament.173. b

_alg004alge01_01_28_13

P. PANZER Annalen der Deut: Litteratur.85. a PASQUIER [l'Amour prev a lancer une Fléche] konstplaat.63. a PASTORET [de] Moyse consideré comme Legislateur.84. b PERIGUON Vue des Ruines de Rome.19. a PERNOTIN & Hemery, Sensivilité du Henry, konstplaat.78. b PIERION [J.A.] L'Irresolution, konstplaat.78. b PICQUENOT Offrande au Dieu Pan, konstplaat,78. b PICQUENOT Prize de Thionville, konstplaat.164. a PRIESTLEY Lectures on History.28. b PRINSTERER [P.J. GROEN van] Diff. de Calulorum Genesi.189. a PUCOLI Method' o'di fare le sement &c.149. a

_alg004alge01_01_28_14

R. RAMBEY Pourtrait van Fred. de IIde.56. a RAMSAY the History of the Revolution.18. a RAUGNON [M.N.T.] Considerationes Pathologico Semeisticae.91. b RIBOLI sul Uso dell Fuoco.13. b RIMINI [M.T.B. de] Prospetto delle Malatici.189. b ROBERTSONS Additions & Corrections.102. a Rome. [Plan de Ville de]94. a ROOTHII [G.] Tentamen Florae Germanicae.62. a ROSENMULLER Predigten.117. a ROSLER [M.G.F.] Handbuch der practischen Astronomie.76. a ROY. [Engine & Ariane par le]126. b RUCHNAW Choralvorspielen.7. a

_alg004alge01_01_28_15

S. SACCHINI. [Standbeeld voor]15. b SCHARFF [J.H.] Recepten ueber farben.142. b SCHERIDAN [the Speech of]5. b Schiffer. [Calendar Hamburger]158. a SCHLEGER de Geographia Homerica.29. b SCHROETER [J.H.] Beytrage zu der neuesten Astr. Entd.76. b SEMPERE [G.] Historia del Luigo de Espagne.189. a SIMON & GUIOT Vues Pitoresques.94. a SKINNER An Ecclesiastical Hist. of Schotland.14. a Sonates Chantantes.87. a SOTSMAN kaart der Russische en Turksche Landen.69. a STERNE. [Works of Laurens]28. b STIPRIAAN [A v.] Observationes de Quihusdam Salibus.189. a STOLBERG [der Insel von den Grave von]77. b STROZZI [F.] Tragoedia.117. a SUHN [F.] Geschiedenis van Denemarken.5. a SUHN [F.] Leven van Glum.ib. a SUISSE. [Tableau de la]54. a

_alg004alge01_01_28_16

T. Taschen Atlas.69. a TENON [Memoires sur les Hospitaux de Paris]125. a THEESS [J.O.] Christliche Predigten.77. a Theotime. [Lettres de]181. a THUNBURG Museum Naturalium Academiae Upsaliensis.140. b THOMASSEN Diff. sur L'extraction des Corps &c.157. a TIELEMANNUS [D.] de Magitarum Artium origine.125. b TIRABOSCHI [G.] Storia della Litteratura Italiana.101. b TITIUS [J.D.] Nachricht der Elbbrucke.62. b TOBLER [J.] Verscheidene Predigten.77. a TOMSON [T.] Diff. de Alkali Volatili.189. a Toneelen van den Amst. Schouwb. Rom. Hof Galery en Legertenten.44. a Torino. [Memoirie della Societa Agaria &c.]101. b Toscaanen. [Schildergeschiedenis van]55. b TOUR [Brion de la] Theatre Itineral.55. b Transaction [Phil.] vol. 77.44. b Tychsen und Heeren, Bibliotheke des Alten Litteratur.62. a Turin. [Memorie della Societa Agraria in]28. a

_alg004alge01_01_28_17

U. Ueberzigt [Kritischen] des schonen Litteratur.142. a

_alg004alge01_01_28_18