Datasets:

yiyic

/

oscar_mhr_Cyrl_train

like 0

Сымыктышын тӱрлӧ направленийыштыже пашам ыштыше творческий еҥ ий гыч ийыш опытым пога. Усталык ешаралтме дене калыкат тудын пашажым ончен куанаш тӱҥалеш. Тыгак ойлаш лиеш Йошкар-Олаште шочын-кушшо да кызыт Э.Сапаев лӱмеш опер да балет театрыште пашам ыштыше артистке Любовь Добрынина нергенат. Тыматле койышан, ошалге чурийвылышан самырык ӱдырамашын сценыште кугурак ийготан чыган ӱдырамашым, Карменым, ончыктен кертмыжлан вигак от ӱшане. Но сценыште тудым ужмек, вий-куатшым шижат. А тидыже артисткын шке сомылжым моткоч устан шуктымыж нерген ойла. Л.Добрынина Озаҥыште шке ешыж дене ила. Пашашке Йошкар-Олашке кудалыштеш. 14 февральыште театрыште черетан «Кармен» (Ж.Бизе) опер ыле. Тылеч ончыч мый Люба дене вашлийын кутырышым. Мут – Л.Добрыниналан. Музыкышто — ача-авалан кӧра — Ачам, Владимир Дмитриевич Добрынин, ӱмыржӧ мучко Сапаев лӱмеш опер да балет театрыште хорышто мурен. Тудын йӱкшӧ — драматический тенор. Изиэм годым шонкалыме, кутырымо, книга гоч тунемме, шке пашам лончылымо элитарный сымыктыш мыйынлык огыл шоненам. Ачам мыйым театрыш коштыктен, тунам балетым ончаш йӧратенам. Йоча-шамычлан шындыме «Ритмы мистики» спектакль келшен шинчын ыле. Кажне гана ачам деч кунам тудо лиеш манын йодынам. Варажым Йошкар-Оласе музыкальный училищыш тунемаш пурымеке, театрыште кулисе шеҥгелсе илышым онченам: артист-влакын гримым ыштымыштым, выступатлаш ямдылалтмыштым эскеренам. Ачам самырык жапше, консерваторийыште тунеммыж нерген шуко каласкален. Тылеч вара мылам ты сомыл моткоч оҥайын чучаш тӱҥалын. Ачам телевизор гыч концерт-влакым южгунам возен налын. Сандене кумдан палыме оперный мурызо-влакым, могай йӱк улмым паленам. Пайрем годым ешыште чыланат мураш йӧратенна. Мыланем «Октава» фортепианом налын пуэныт. Ачам южгунам шоктен, мыйым туныктен. Икана, шарнем, ковам (авамын аваже) мылам «У церкви стояла карета» мурым туныктен да ешна ончылно, пӱкеныш шогалын, мурыктен. А Чайковский лӱмеш музыкальный школыш авам Алевтина Леонидовна пуэн. Ачамже тыгодым «Йочалан молан музык кӱлеш?» манын. Но авам профессийже дене инженер лийын гынат, сымыктышым йӧратен. Мыят, варажым Мария шӱжаремат музык дене шинчымашым налынна. Шӱжарем кызыт Чувашийысе опер да балет театрыште пашам ышта, хорышто мура. Тудо мый дечем шым ийлан изирак. Музыкальный школышто «Фортепиано» специальностьым налынам, а училищыште дирижёрско-хоровой отделенийыш пуренам. Тунам Александра Гинзбургын туныктымо хорышкыжо уло кумылын коштынам. Общий вокалым туныктышо Владимир Ромашкин оперыште мураш йӱкем келшыше манын, мыйым Фаина Ефимовна Олейникова деке наҥгаен. Училищыш оперный мурызо, землячкына Галина Трофимовна Ластовка мастер-классым ончыкташ толын ыле. Тунам мурен ончыктенам, туддеч вокалистлан тунемаш пурен кертам мо манын йодынам. Тыге мый, дирижёрлан тунемше студентке, мураш кумылаҥым да Озаҥысе консерваторийыш солист-вокалистлан тунемаш пурышым. Дуняша, Ольга… — Озаҥ консерваторийыште тунеммем годым ме оперный классыште тӱрлӧ партий-влакым тунемынна. Римский-Корсаковын «Царская невеста» оперыштыже Дуняша партийым тунем шуктымекем, консерваторийышкына Санкт-Петербург гыч ты партийым мураш ӱжмаш толын. Тушто тӱрлӧ консерваторийлаште тунемше студент ден выпускник-влакым иктыш чумырен, «Дебют» программе почеш оперым шынденыт. Санкт-Петербургышто мыят выступатленам. Тунам кумшо курсышто тунемынам. Пашаш толмеке, икымше пашам лач Дуняша лийын. Тылеч посна варажым ты оперыште Любашан партийжымат муренам. Тунемме годымак консерваторийыште Римский-Корсаковынак «Снегурочка» оперыштыже Лельын партийже дене выступатленам. Варажым Йошкар-Олашке опер да балет театрыш меццо-сопрано йӱкан мурызо кӱлмым пален налынам. Мыйым ӱжыныт да пашаш налыныт. Ты театрыште икымше ролем — Чайковскийын «Евгений Онегин» оперыштыже Ольга. Тудым 4-ше курсышто тунемме годсек мурем. Теве шукерте огыл, декабрьыште, угыч ты партий дене, лу ий эртымеке, выступатленам. Консерваторийым пытарымек, вес вере ӱжыныт гынат, мый Йошкар-Оласе театрым ойырен налынам. Ты жаплан ачам илыш гыч каен ыле, авам шкетын кодын. Мый пашаш пуренам да тыгодымак Озаҥ консерваторийысе аспирантурышто тунемынам. Эн ончыч «Царская невеста» опер Чарла кремльыште шындалте. Дуняша роль изи, но тыгодымак сценыште вигак тудым почын пуэн шуктыман. Вара Мусоргскийын «Борис Годуновышто» Марина Мнишекын рольжым пуышт. Образ шуко — Кармен рольышто шке усталыкем да вийым ик вере поген, опер мучко тудым кучылтын моштыман. Ты партийым мураш манын, йӱкемым кугемдыме да иземдыме шотышто шканем шеледен каем. Ты паша деч вара вес изирак партий-влакым умылаш куштылгырак. Сценыш лекме деч ончыч арня але кок арня ямдылалтман. Мурызо улат гын, спорт семынак эре заниматлыман. Тӱҥалтыш гыч мучаш марте сценыште чаткан мураш манын, вокалистке кочкын да мален темшаш, моло сомылымат шуктышаш. Шуко образым чоҥаш логалеш. Тыгодым героиня-влак мыйын гайрак улыт манын ом керт. Ольга гай эре весела лияш ок лий. Но кӱлеш гын, сценыште тидым ончыктем. Кудалтен кодымо Любаша семын илашат неле, кеч-могай йӧн дене йӧратымашым пӧртылтынеже, тыгайже илышыште ынжат лий шонем. Кармен семынат койын ом керт. Тудын гай койыш-шоктышан шочаш кӱлеш. Вокал полшымо дене мый нине партий-влакым мураш эре ямде улам. Образыш пураш ятыр жап кӱлеш, моло шӱдыр-влакын выступленийыштым ончем. Мутат уке, южгунам шукырак мурымо шуэш. Английыште теве классический сынан Карменым ончыктышна. Кече коден, ты образым кычалаш да йӱк денат тудым ончыкташ нелырак улмаш. Ачам дене мутланымына годым икана мыланем кагазеш тыге возен пуэн: «Не сдаваться! Не отступать! Только вперёд к победе! С богом. Твой папа». Нине шомак-влак илыш девизем улыт манынат кертам. Ты кагазым, скотч дене клеитлен, пеленем коштыктем. Любовь Добрынина кызыт 15 партийым мура. Ик эн сай партнёржылан Чебоксар гыч толшо мурызо Дмитрий Сёмкиным шотла. Ешыштат тудын пашажым умылат. Чӱчкыдынак Александр пелашыж дене (тудо финансист) Любан выступленийжым лончылат, мӧҥгыштӧ оперым колыштыт. Тудо пелашыжлан оперыште мо нерген ойлалтме нерген умылтара. Вич ияш ӱдыржат аважын выступленийжым ончаш йӧрата. «Кармен» оперымат вер гыч тарваныде ончен шинчен. Актрисын мурымо моло героиняже-влакымат ӱдыржӧ пален кушкеш. Ӱдырлан тидыже моткочак келша, сандене тудлан ончыкыжым музыкальный шинчымашым пуаш шонат. Эльвира Терентьева. lenta photo top У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

Теле тылзын 14 кечынже Тартушто илыше марий-влак Изи Рошто-Шорыкйол-У ий пайремым марла эртарен колтышт. Тыгак эртыше ийым иктешлыме. Йоча-влаклан У ий программе 15 шагатлан Литератур пӧртыштӧ тӱҥалын. Пайремым Татьяна Албахтина ден Светлана Акельдина вӱденыт. Марий рушарня школышто тунемше-влак «Лӱдшӧ мераҥ» йомакым модын ончыктеныт. Кок командылан шелалтын, пайремыш толшо-влак тӱрлӧ модышлаште шке вуй уш писылык, чолгалыкыштым ончыктеныт да таҥасеныт. Читать далее → 4 комментария Filed under Артикль-влак, Йоча-влаклан Tagged as Тарту Марий-влак Ушем 22.12.2014 · 00:27 У книга – марийын эртыме корныжо нерген Йошкар-Олаште эше ик пайдале, чапле книга савыкталт лекте. Тиде – Озаҥ университетын профессоржо, морко марий Иван Николаевич Смирновын (1856–1904) «Черемисы. Историко-этнографический очеркше». Тыгаяк лҥман книга икымше гана 1889 ийыште ош тӱням ужын да тетла тудым нигунам угыч лукмо огыл ыле. Сандене ты савыктышым 125 ияш лӱмгечылан пӧлеклыме семын ончыман. Ты книгам ямдылаш «Валентин Колумб лӱмеш рӱдер-тоштер» эше 2002 ийыштак пижын ыле. Но тӱрлӧ амаллан кӧра лудшын ты вучымо пиалан кечыже латкок ий шуйналте. Эше 2005 ийыштак Тӱнямбал финн-угор шымлызе-влакын X конгрессышт вашеш Марий университет дене пырля ямдыленна ыле, но савыкталт ыш керт Читать далее →

Тыге манын Марий Элым вуйлатышын пашажым жаплан шуктышо Юрий Зайцев Медицине пашаеҥын кечыжлан пӧлеклалтше торжественный мероприятийыште. Пайрем 24 июньышто Э.Сапаев лӱмеш опер да балет академический театрыште эртен. «Те пеш ответственный пашам шуктеда, тудын лектышыжлан айдемын тазалыкше, а шуэн огыл айдеме илышат шотлалтеш», – тазалык аралтыш аланын пашаеҥже ден ветеранже-влакым саламлымыж годым манын Ю.Зайцев да медик-шамычын у коронавирус инфекций ваштареш кучедалмашке пыштыме надырыштым посна палемден. Республикым вуйлатышын пашажым жаплан шуктышын мутшо почеш, медпашаеҥ-влак кызытат, Украиныште эртарыме военный спецоперацийыште, айдеме илышым утарымышт дене передовойышто военнослужащий-шамыч дене пырля ик радамыште улыт. Медпашаеҥын профессийже ответственность, порылык, шкем чаманыдымаш дене кылдалтын, да республикысе врач ден медсестра-влак чылан тыгай улыт, палемден Ю.Зайцев да, пашам сайын шуктымылан, профессионализмым ончыктымылан, пациент-шамыч деке тӱткӧ улмылан тауштен, сулен налме награде-влакым кучыктен. Здравоохраненийым вияҥдымашке надырым пыштымылан да пашам шуко ий тыршен ыштымылан Республиканский клинический больницын отделенийым вуйлатышыже Артем Зуев (снимкыште) Лука Крымскийын медальже дене палемдалтын. Тиде профильный кугыжаныш наградым Россий президент В.Путинын пунчалже дене учредитлыме. «Россий Федерацийын сулло врачше» лӱмым Йошкар-Оласе эмлымверын регионысо вӱргорно рӱдерже отделенийжым вуйлатыше Елена Шишкиналан пуымо, «Марий Эл ончылно заслугылан» орденын медальжым Республиканский психиатрический больницын тӱҥ врачше Тагир Бедертдиновлан кучыктымо. Эше 11 медикым тӱрлӧ чап лӱм дене палемдыме. Марий Эл Республикым вуйлатышын организаций да аналитике виктемжын уверже негызеш М.ИВАНОВА ямдылен Лудаш темлена: ЙОШКАР-ОЛА КУЧЕМЫШТЕ УВЕР ЙОГЫН Оласе кудывечылаште – сай вашталтыш Йошкар-Оласе кудывечылам олмыкташ эше 70 миллион теҥгем ешарен ойырымо. Тидын нерген Марий Эл вуйлатышын пашажым жаплан шуктышо Юрий Зайцев лудаш… КУЧЕМЫШТЕ Ончыл верыште – калыкын илышыже 1 декабрьыште Марий Элын шымше гана чумырымо Кугыжаныш Погынжын 33-шо бюджет сесийже лийын. Депутат-влак «2023 ийлан да плановый 2024 лудаш… КУЧЕМЫШТЕ МЕДИЦИНЕ УВЕР ЙОГЫН Онкологий черым тӱҥалтыштак «сорлыклыман» Оперативный совещанийыште Марий Эл вуйлатышын пашажым жаплан шуктышо Юрий Зайцев еҥ-влакын диспансеризацийым эртыме йодышлан посна кугу тӱткышым ойыраш лудаш… Добавить комментарий Отменить ответ Для отправки комментария вам необходимо авторизоваться. КАЛЕНДАРЬ ЯнварьФевральМартАпрельМайИюньИюльАвгустСентябрьОктябрьНоябрьДекабрь 20172018201920202021202220232024202520262027 Пн Вт Ср Чт Пт Сб Вс 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 АРХИВ Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ГОРОСКОП Гороскоп Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 9 май. Ӱпым пӱчкаш келшыше кече огыл. Молан манаш гын тазалыкда начаремме лӱдыкшӧ уло. Хна дене чиялтеда гын, пашаште лудаш… 9-15 майлан гороскоп 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 18-24 апрельлан гороскоп 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) ТЕАТР УВЕР Книгаште – Шкетан театрын 100 ияш эртыме корныжо «Пеленда улам пиалан» «Китай кува» — кумшо у паша «Мый улам шийгорнышто…» сылнымут кас Калык чонышто тачат ила ЛИЙ ПЫРЛЯ © 1915-2018 «Марий Эл» газет. Газетым Роскомнадзорын Марий Элысе управленийыштыже регистрироватлыме. Реситрационный номер - ПИ № ТУ12-0118, 2012 ий 25 июнь. Copyright газетамарийэл.рф |

Марий Элым вуйлатышын пашажым жаплан шуктышо Юрий Зайцев Волжскышто 2-шо №-ан оласе поликлиникыште олмыктымо пашам писемдаш каласен. Волжскышко миен коштмыж годым Ю.Зайцев 2-шо №-ан поликлиникым олмыктымо паша дене кылдалтше ситуацийым шымлен. Кызыт объект 50 процентлан ямде, но паша почеш кодын шукталтеш. Поликлинике – кӱлешан социальный объект, калык тудым олмыктен пытарымым вуча, сандене эскерыше орган-влаклан чылажымат жапыштыже шуктымым тергенак шогаш кӱлеш, манын Ю.Зайцев да ситыдымашын амалжым рашемдаш йодын. Подрядчикын мутшо почеш, вараш кодмо амал проект документацийыш пуртыде кодымо ешартыш пашам шуктымо дене кылдалтын, поликлиникым ик тылзе гыч олмыктен пытарат. «12 августышто мыланем объектым сдатлыме нерген каласыза. Тылеч посна пашан кузе шукталтмыжым оперативный режимыште эскераш тӱҥалына», – манын республикым вуйлатышын пашажым жаплан шуктышо. Тымарте зданийын икымше пачашыжым олмыктен пытарыме: шокшо ден йӱштӧ вӱдым налме пучым, олтымо системым вашталтыме, у сантехникым шындыме. Кӧргым тӱрыснек олмыктымо: пырдыжым чиялтыме, туврашым шупшмо, линолеумым вашталтыме, режимный кабинетлаште пырдыжым плитке дене ковыжымо. 1,7 миллион теҥгеаш медицине оборудований ден мебельым налме. Марий Эл Республикым вуйлатышын организаций да аналитике виктемжын уверже негызеш М.ИВАНОВА ямдылен Tagged волжск, зайцев, поликлиника, ремонт Лудаш темлена: КУЧЕМЫШТЕ Туныктымым чараш амал уке Марий Элыште у коронавирус инфекцийын шарлымыжлан кöра утларак ямде улмо режимым 4 апрель марте шуйымо. Тидын нерген регионым вуйлатыше лудаш… КУЧЕМЫШТЕ Йодмашым эшеат пеҥгыдемдыме 21 октябрьыште Марий Элым вуйлатыше Александр Евстифеев 30 октябрь гыч 7 ноябрь марте жапым пашам ыштыдыме кече-влак семын увертарен лудаш… КУЧЕМЫШТЕ Кум закон ден лу пунчалым – вийыш 28 октябрьыште Марий Эл Республик Кугыжаныш Погынын 28-ше сессийже эртен. Тудын кышкарыштыже депутат-влак шым йодышым онченыт: молодёжный политике нерген лудаш… Добавить комментарий Отменить ответ Для отправки комментария вам необходимо авторизоваться. КАЛЕНДАРЬ ЯнварьФевральМартАпрельМайИюньИюльАвгустСентябрьОктябрьНоябрьДекабрь 20172018201920202021202220232024202520262027 Пн Вт Ср Чт Пт Сб Вс 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 АРХИВ Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ГОРОСКОП Гороскоп Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 9 май. Ӱпым пӱчкаш келшыше кече огыл. Молан манаш гын тазалыкда начаремме лӱдыкшӧ уло. Хна дене чиялтеда гын, пашаште лудаш… 9-15 майлан гороскоп 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 18-24 апрельлан гороскоп 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) ТЕАТР УВЕР Книгаште – Шкетан театрын 100 ияш эртыме корныжо «Пеленда улам пиалан» «Китай кува» — кумшо у паша «Мый улам шийгорнышто…» сылнымут кас Калык чонышто тачат ила ЛИЙ ПЫРЛЯ © 1915-2018 «Марий Эл» газет. Газетым Роскомнадзорын Марий Элысе управленийыштыже регистрироватлыме. Реситрационный номер - ПИ № ТУ12-0118, 2012 ий 25 июнь. Copyright газетамарийэл.рф |

31 январьыште Марий Эл вуйлатыше паша дене Оршанкыште лийын да капитально олмыктымо деч вара тушто уэмдыме Физкультур да спорт рӱдерым почын. Тиде – Оршанкысе йоча-юношеский спорт школын пашажым шуйышо учреждений. Школ 30 ий ончычак пашам ышташ тӱҥалын, но шкенжын залже лийын огылат, тудым але марте тунемме учрежденийлаште айлен. — Тиде районлан гына огыл, а пӱтынь республиклан пайрем. Молан манаш гын калыкым физкультур да спорт дене кылым кучаш кумылаҥдымаш – кучем орган-влакын шуктышаш задачышт. Мемнан шонымашна шуко. Спорт инфрастурктур тендан районышто веле огыл, республикын моло илемыштыжат вияҥеш, — каласен Александр Евстифеев. Ты рӱдерыш Марий Эл вуйлатыше кокымшо гана толын каен. Икымше гана идалыкат пеле ончыч тыште лиймыж годым, шарнем, тудо верысе калыкын неле ты социальный йодышыжым личный конрольышкыжо налме нерген каласыш да спорт дене кылым кучаш чыла условийым ышташ кӱштыш. — Ачалыме пашам шот дене шуктымо. Ты шотышто нимогай ӧпке мут уке, — палемден кызыт лиймыж годым Александр Евстифеев. Тыште ыштыме тӱрыс пашан акше 9,5 млн. теҥгешке шуын. Тиде окса Марий Эл Республикын правительствыжын резерв фондшо гыч ойыралтын. Шийвундо оралтым олмыкташ веле огыл ситен, тыгак тудын дене ӱмаште декабрьыште кӱлеш чыла спорт инвентарьым налыныт, пожар сигнализаций системым вераҥденыт. Оршанке муниципал район администраций вуйлатыше полышым пуымылан республик вуйлатышылан тауштен да ӱдыр-рвезе-влакын шонымашышт шукталтмым палемден. Ынде кеч-могай кӱкшытан таҥасымашым эртарашат намыс огыл манын каласен. Кызыт тиде рӱдерыште 18 спорт да тазаҥдарыше группылаште 260 еҥ футбол, баскетбол, дзюдо, спорт туризм дене заниматла. А уэмдыме полатыште кок пачаш наре, 500 марте, еҥ капкылжым да тазалыкшым шуарен кертеш. Тидын дене пырля фитнес, аэробике, ӱстембал теннис да хоккей дене тренер-преподаватель-влакын чотыштым ешарат. Тыгак ынде тыште Оршанке школышто тунемше-влаклан физкультур урок-влак эртаралташ тӱҥалыт. Уке гын але марте спортзалыште иканаште кок, южгунамже кум классат пырля заниматленыт. Волгыдо кумда спортзаллан да у татамилан таушташ пытартышлан Марий Эл вуйлатыше деке дзюдо секцийыш коштшо рвезе лишемын да Александр Евстифеев дене кидым кучен. Тыгодым чыла тренировкыш кошташ, таҥасымашлаште сеҥаш товатлен. Вашешыже республик вуйлатыше таҥасымашлаште сай результатым ончыктымыштлан йоча-шамычлан тауштен да у кӱкшытыш шуаш тыланен, палдара Марий Эл Республик вуйлатышын организаций да аналитике виктемже. Л.Камалетдинова. Лудаш темлена: УВЕР ЙОГЫН «Туриада-2018» спортивно-туристический лагерьыште Марий Элын командыже кумшо верыш лектын Юл кундем федерал округышто эртыше «Туриада-2018» спортивно-туристический лагерьыште Марий Элын командыже кумшо верыш лектын. КРАЕВЕДЕНИЙ МАРИЙ ТӰНЯ УВЕР ЙОГЫН Йыван Кырлалан чапкӱ Шернурыштат лийшаш Пагалыме йолташ-влак! Йошкар-Оласе Шернур землячестве ден Шернур район администраций поро пашаш ушнаш ӱжыт. Марий поэт да киноактер, «Путевка в лудаш… УВЕР ЙОГЫН Улыжат кумытын кодыныт 1995 ий 13 мартыште лукмо федеральный закон дене келшышын, Совет войскан немыч-фашист войскам Сталинград кредалмаште кырен шалатыме кече талук лудаш… Добавить комментарий Отменить ответ Для отправки комментария вам необходимо авторизоваться. КАЛЕНДАРЬ ЯнварьФевральМартАпрельМайИюньИюльАвгустСентябрьОктябрьНоябрьДекабрь 20172018201920202021202220232024202520262027 Пн Вт Ср Чт Пт Сб Вс 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 АРХИВ Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ГОРОСКОП Гороскоп Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 9 май. Ӱпым пӱчкаш келшыше кече огыл. Молан манаш гын тазалыкда начаремме лӱдыкшӧ уло. Хна дене чиялтеда гын, пашаште лудаш… 9-15 майлан гороскоп 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 18-24 апрельлан гороскоп 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) ТЕАТР УВЕР Лӱмлӧ артистын лӱмгечыже Книгаште – Шкетан театрын 100 ияш эртыме корныжо «Пеленда улам пиалан» «Китай кува» — кумшо у паша «Мый улам шийгорнышто…» сылнымут кас ЛИЙ ПЫРЛЯ © 1915-2018 «Марий Эл» газет. Газетым Роскомнадзорын Марий Элысе управленийыштыже регистрироватлыме. Реситрационный номер - ПИ № ТУ12-0118, 2012 ий 25 июнь. Copyright газетамарийэл.рф |

Эх, рвезе жап, студент пагыт! Пуйто теве гына педучилище деч вара тӱрлӧ вере шаланенна. А вет тидлан 45 ий эртыш. Чолга ӱдырна-влакын тыршымыштлан кӧра мыланна Юмо угыч вашлияш пӱрен. Погынышо-влак лӱм дене тыршышына-влаклан кугу таум каласем. Ончыкыжымат тыгаяк инициативный лийза. Тиде Нина Хайретдинова, Ульяна Вайтина, Соня Изимариева, Роза Шаякбаева. Палемдыме жаплан ме Калтаса селасе «Городок» кафеш погынышна. Кумло еҥ гыч латиктын веле чумыргенна. Чаманен каласаш логалеш, Лида Калиева ден Римма Аптраева ош тӱня дене шукертак чеверласеныт. Молына тӱрлӧ амал дене миен кертын огытыл. Вашлиймашна пеш шокшын да веселан эртыш. Южына чот вашталтын, «Тиде кӧ?» йодышат лекте. Погынышо-влак - Анна Айдимирова, Люда Амиева, Дуся Васиева, Ульяна Вайтина, Света Васильева, Лида Давлетбаева, Соня Изимариева, Роза Исинбаева, Роза Шаякбаева, Нина Хайретдинова, Римма Яманаева да мемнан пагалыме класс вуйлатышына Надежда Ивановна Бушкова. Ятыр ийготым поген гынат, мӱндыр корным ончыде, мемнан дене вашлияш толын. Мыланнат, тудланат кугу куан лие. Вашлиймаш чынжымак класс шагат семын эртыш. Тольык урок лу минут, а перемен нылле вич минут шуйнышт. Кажнына вашталтынна, ӱпна чалемын, кап-кылна вестӱрлемын. Кумылна дене студент годсо гай улмо семын чучеш гынат, шоҥгемынна. Чыланат кова-коча улына. Тидыжым шке нерген ойлымо годым палышна. Чылан гаяк, школышто ыштен, пенсийыш лектынна. Тӱрлӧ модыш дене модна, конкурс-влакым эртарышна. Лида Давлетбаева руш йылмым шарналташ таратыш, оҥай йодыш-влакым ямдылен ыле. Изиш вуйым пудыратен, вашмутым кычалын вашештышна содыки. Надежда Ивановнан тиде ийлаште эртыше илышыже нерген ойлымыжым пеш тӱткын колыштна. Пуйто чынак класс шагат але марий йылме урок… Пеш чулым, таза улеш. Мылам гын йӧршын вашталтдымыла койо. Ончыкыжымат тыгаяк таза-эсен, чолга лийже. Кажнына тудлан поро, тау мутым ойлышна. Тунемме жапыште ныл ий мыланна авана семын ыле. Кунам кӱлеш, вурсен, кунам кӱлеш, моктен. Мемнам экскурсий дене Йошкар-Ола, Волгоград, Уфа олалаш кондыштарыш. Уфа оласе циркыш, театрыш мийымым шотленат от пытаре. «Астрахань олаш арбузым погаш намиен шым керт», - чаманен каласыш. Тунемме жапыште ала сыратеннат тудым, садлан извиненийым йодна. Уло кумыл дене пӧлекнам кучыктышна. Пеш кугу таум ойлыш. Йӧратыме мурыжымат муралтышна. Мияш сӧрышӧ ди-джейна ыш мий гынат, ме тидым ышна шиж. Тунеммына годымат йокрокланен ышна иле. Мом-гынат эре шонен луктынна, веселитленна. Могай гына организацийлашке концерт дене ышна мие! Уста гармонистна Ульяна Вайтина баян дене шокталтен мурыктыш, куштыктыш. Эше тиде жаплан шкенжын возымо мурыжым пӧлеклыш. Пешат кугу тау Улялан. Ончыкыжымат тыгаяк уста лийже. Вучыдымын Сонянат баян дене шоктен муралтыш. Могай гына мурынам ышна йоҥгалтаре! Нинан студент годсо фото-влак гыч ямдылыме фотостендшым ончен, самырык жапнам шарналтышна. Фото-влакым ончен, шкенан дене лийше оҥай случай-влакым шарналтен, рӱжге воштыл шинчышна. Вашлиймаш куд шагат шуйныш гынат, омеш ужмо гай чучеш - писын эртен кайыш. Таза лийына гын, вич ий гыч 12 июлеш тыгак погынаш кутырен келшышна. Тумарте чылаланнат таза-эсен лияш пӱрыжӧ. Вес ийлан шукына 65 ийым тема. Кӧн жапше лиеш гын, юбиляр дек мияш мутланен келшышна. Икте-весылан шкенан адреснам пуышна да шочмо кечынам кунам палемдыме нерген ушештарышна. Тиде возымемым вашлиймашыште лийдыме йолташна-влакат, «Чолман» газетым налыт гын, лудыт, шонем. Мийыдымыштлан чаманенат колтат, очыни. Ме тендам поро мут дене шарналтышна. Вес гана вашлиймеш, чылаланнат таза-эсен лияш да уэш вашлияш тыланем. Июль тылзыште педучилищыште физикым туныктышо Михаил Минильбаевич Мадияровым 80 ияш юбилейже дене шуко студент саламлыш. Пеш поро, чыным йӧратыше, сай туныктышо. Меат, Надежда Ивановнан классше, 1974-ше ийысе выпуск лӱм дене тиде саламлымашыш ушнена. Читайте нас в «Чолман». Республиканская общественно-политическая газета на марийском языке. Издается с 24 апреля 1991 г. Главный редактор - Губаев Игорь Иванович. При использовании материалов гиперссылка на сайт cholman.info обязательна. Категория информационной продукции 12+ Связь, информационный технологий да массовый коммуникаций сферым эскерыше Федеральный службын Башкортостан Республикысе Управленийже 2016 ий 11 июльышто ПИ ТУ02-01543 № дене регистрироватлен. Мы в соцсетях: ВКонтакте - vk.com/cholman Telegram - https://t.me/cholmantv Я.Дзен - zen.yandex.ru ОК - ok.ru/cholmanrb TikTok - tiktok.com/@cholman.tv Телефон Телефон: 8(34783)7-07-97. Электрон почто [email protected] Адрес Адрес редакции, типографии: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, Березовское шоссе, 4А, 1 этаж. Для писем: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, 8-е почтовое отделение, а/я 116, для редакции газеты «Чолман».

Морко районысо Шеҥше ял шотан илем администрацийым вуйлатыше Полина ИВАНОВА дене мутланымашнам тӱҥалын веле шуктышна, телефонжо муралтыш. «Вучалте, тиде пеш кӱлешан» манят, йыҥгыртыше еҥым колышт налмек, пеҥгыде йӱкын уэш рашемдыш: –Тугеже те шке толыда? Бетоным, арматурым кондеда, 8 шагат эрдене пашам тӱҥалыда. Мыят тушто лиям, – манын, телефонжым йӧртыш. Мутланымашна умбакыже шуйныш. – Шеҥше селасе Тукым кӱварым чоҥен пытарена. Тиде объектын акше смете почеш 1 227 599 теҥгеш шуын. Тышеч 1 миллион теҥгем Марий Элын экономике министерствыже пуа, 91099 теҥгем Шеҥше ял кундем администраций ойыра, 136 500 теҥгеже – юрлицан да калыкын ужашыже. Конкурс почеш тиде объектым Татарстан Республик сеҥен налын, но подрядчикын оксаже укелан кӧра паша тымарте эре «чыгынен». 15 августыштак актым подписатлышаш улына ыле. «Закупко нерген» 44-ше ФЗ дене келшышын, оксам пашам ыштен пытарымеке веле тӱлен кертына, а чоҥышын материалым налаш оксаже уке, кредитым да монь налын толаша. А калыклан кӱвар пеш кӱлеш, тудын гоч вольыкым кӱтӱш коштыктат, Усуртыш, Тат-Чодыраялыш корно шуйна, еҥ-влак чодыраш коштыт, адакшым кӱвар вес могырым Шеҥше селаште илыше-влакын мландышт уло. Паша кучалтын, калык йодеш, вашкерак ыштен шуктыман. Тиде паша «Поддержка местных инициатив» (ПМИ) проект почеш шукталтеш. – Тугеже тиде программе дене пайдаланеда. Мыняр гана оксам налында? Могай пашам шуктенда? – Вич гана возенна, кум проектшылан оксам налынна. МАО-н икымше вуйлатышыже, Шеҥше ялыште шочшо Иван Петрович Петровын шочмыжлан 100 ий темме вашеш тудын лӱмжым нумалше уремыште лакылам тӧрлатыме пашалан 650 тӱжем теҥгем налынна. Кокымшо проект почеш памашым эрыктен, ачален, леведыш йымак пуртен шынденна. Пеш мотор лектын, Морко райцентр покшелне йоген лекше гаяк. ПМИ-н кумшо проектше почеш теве, каласышым, Усурт кӱварым ачалена. Тыгай программышке пурымо годым софинансирований кӱлеш, уке гын балл ок погыно. Кок проектна, тидын шотыштак, йоча площадкым шындаш шоненна ыле, конкурс гоч эртен огыл. Но ме вес йӧным муынна, шкенан погымо окса кӱшеш Шеҥше культур пӧрт пелен йоча-влаклан модмо верым тӱзатенна. Ялыш толын пурымаште «Марийскмеллиорацийын» 13-шо номеран ПМК-же ондак лийын, тудо шукертак пытен, а мландыже, чумыр инфраструктуржо, электролиний – чыла кодын. Озадыме озанлыклан шотлалтеш. Тудым ни ужалаш ок лий, ни мо, а мландыже – ялсовет кумдыкышто. «Марийскмеллиораций» панкрутыш лекмыж годым молан нигӧлан пуэн огытыл – мый ом пале. Электровоштырым шупшман меҥге-шамыч чыла шӱын пытеныт. Подстанций чыла моло линийым обслуживатла, а тудым – огеш. Тыге жапын-жапын тул йомеш ыле, меҥге-влак йӧрлыныт. Ме проектым возышна, но тудым кӱлешанлан шотлен огытыл. – Проект проект дене, но экшыкшым садикте кораҥдаш кӱлын. Вес йӧным муында вет? Л.СЕМЕНОВА мутланен Тичмаш интервьюм 16 сентябрьыште лекше «Марий Эл» газетыште лудса. Tagged интервью Лудаш темлена: КУЧЕМЫШТЕ Паша гыч каеныт 22 сентябрьыште Марий Эл вуйлатыше Александр Евстифеев Марий Эл Республикын внутренний политике, верысе самоуправленийым вияҥдымаш да юстиций министрже Михаил лудаш… КУЧЕМЫШТЕ Кум йочан кумылжым шукта Марий Элым вуйлатыше Александр Евстифеев регионысо кум йочан у ий кумылжым шукта. А.Евстифеев «Кумыл кож» всероссийский акцийыш ушнен – лудаш… КУЧЕМЫШТЕ УВЕР ЙОГЫН Пассажир терминалым чоҥат Россий Главгосэкпертизе гыч увер толын: Йошкар-Оласе аэропортышто пассажир терминалын проектше да чоҥымо паша документацийым ончен лектыныт да сайлан лудаш… Добавить комментарий Отменить ответ Для отправки комментария вам необходимо авторизоваться. КАЛЕНДАРЬ ЯнварьФевральМартАпрельМайИюньИюльАвгустСентябрьОктябрьНоябрьДекабрь 20172018201920202021202220232024202520262027 Пн Вт Ср Чт Пт Сб Вс 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 АРХИВ Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ГОРОСКОП Гороскоп Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 9 май. Ӱпым пӱчкаш келшыше кече огыл. Молан манаш гын тазалыкда начаремме лӱдыкшӧ уло. Хна дене чиялтеда гын, пашаште лудаш… 9-15 майлан гороскоп 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 18-24 апрельлан гороскоп 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) ТЕАТР УВЕР Лӱмлӧ артистын лӱмгечыже Книгаште – Шкетан театрын 100 ияш эртыме корныжо «Пеленда улам пиалан» «Китай кува» — кумшо у паша «Мый улам шийгорнышто…» сылнымут кас ЛИЙ ПЫРЛЯ © 1915-2018 «Марий Эл» газет. Газетым Роскомнадзорын Марий Элысе управленийыштыже регистрироватлыме. Реситрационный номер - ПИ № ТУ12-0118, 2012 ий 25 июнь. Copyright газетамарийэл.рф |

Башкортостан Республикысе кугыжаныш кучем шуко пачеран пӧртлаште подъездым ачалаш 6 миллиард теҥгем ойырен. Тиде окса кӱшеш 26 тӱжем подъездым ачалат, тушеч 4 тӱжемжым тений ачалаш палемдыме. Ола да район администраций-влак тидын шотышто шуктышаш паша радамым пеҥгыдемденыт. Шке илыме олам, районым house.bashkortostan.ru, а илыме пӧртыштыда кунам леведышым ачалымым, лифтым але электровоштырым вашталтымым региональный операторын сайтыштыже kapremont02.ru ссылка почеш муаш лиеш. Пачер оза-влак тыгак февральын пелыже марте шке илыме пӧртыштӧ собранийым эртарышаш, подъездыште мом тӱзатыме нерген каҥашышаш да официальный полномочиян еҥым ойырышаш улыт. Подъездым ачалыме сомылыш мо пура? Подъездыш пурымаште у омсам шындат, окнам, почта яшлыкым, энергосберегающий светильникым, подъездыш пурымо леведыш козырекым, бетон тошкалтышым, пандус-влакым уэмдат. Икымше пачашыште кӱварым керамик плитка дене вакшыт, тудо пу гыч ыштыме гын - чиялтат. Подъездыште тыгак пырдыж ден потолокым, кидкучемым, люкым, мусоропроводын авыртышыжым чиялтат. Эскерыше системымат вашталташ лиеш. Подъездым ачалыме сомыл тӱрыснек бюджет окса кӱшеш шукталтеш. Кызыт капитальный ачалымашлан тылзе еда тӱлымаш тышке ок пуро. Тиде йӧршын вес программа. Шуко пачеран пӧртлаште собранийым эртарыме нерген верысе управляющий компаний да райадминистраций-влак шижтарат. Собранийыште пӧртын чумыр кумдыкшын (мутлан, 1000 кв.м) пелыж деч утла кумдыкыштыжо илыше (мутлан, 501 кв.м) еҥ лийшаш. Уке гын, собранийым эртарымылан огыт шотло да оксам вес пӧртлан пуат. «Башкортостан Республика» Издательский пӧрт ГУП гыч колтымо материал негызеш ямдылыме. Читайте нас в «Чолман». Республиканская общественно-политическая газета на марийском языке. Издается с 24 апреля 1991 г. Главный редактор - Губаев Игорь Иванович. При использовании материалов гиперссылка на сайт cholman.info обязательна. Категория информационной продукции 12+ Связь, информационный технологий да массовый коммуникаций сферым эскерыше Федеральный службын Башкортостан Республикысе Управленийже 2016 ий 11 июльышто ПИ ТУ02-01543 № дене регистрироватлен. Мы в соцсетях: ВКонтакте - vk.com/cholman Telegram - https://t.me/cholmantv Я.Дзен - zen.yandex.ru ОК - ok.ru/cholmanrb TikTok - tiktok.com/@cholman.tv Телефон Телефон: 8(34783)7-07-97. Электрон почто [email protected] Адрес Адрес редакции, типографии: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, Березовское шоссе, 4А, 1 этаж. Для писем: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, 8-е почтовое отделение, а/я 116, для редакции газеты «Чолман».

Марий йӱлан да историян тыгай илемже тыштак веле, очыни. Калыкшат тыште марий шӱлышан. Адакше ялшотан илемжымат да тӱшка озанлыкшымат тыгаяк марий чонан еҥ-влак виктарат. Кум ий ончыч Финн-угор тӱнян тӱвыра рӱдыверже семынат Унчо шкенжым пеш сайын ончыктыш. Ынде илемын статусшым нӧлталме кугу пашалан пижын. Мом тиде пуа, кузе тышке шуман? – теве мом почын пуаш тыршыме илем мучко коштын савырныме да тӱшкан погынен каҥашыме годым. Шарнем, ик интервьюштыжо Морко район «Передовик» ялозанлык артельын председательже Юрий Игнатьев каласен ыле: экономике ден тӱвырам икте-весышт деч ойыраш ок лий, нуно айдемын кок йолжо гаяк улыт. Иктыжым вияҥден, кокымшыж нерген мондена гын, окшаклаш тӱҥалына але эше пуреҥгаена. Тидым тудо шке пашаштыже эреак ушыштыжо куча. Каҥашышаш йодышымат тудак нӧлталын да Унчо ялшотан илем администраций вуйлатыше Иван Евсеев велымат тыгаяк умылымашым вашлийын. Вара нунын деке Морко район деч Мер Каҥаш президиумын еҥже Анатолий Титов ушнен. Тыге ты йодышым кугу каҥашымашке лукташ кутырен келшыме да республик гыч мер пашаеҥ-влакым чумырымо. Уна-влакым марий йӱла почеш мелна кышыл да пура дене, тыгак муро дене саламлен, таклан огыл озанлыкын машинавечыж воктенысе пасу капка дене вашлийме. Вет мутланымашыжымат машинавече гычак тӱҥалме. Российыште ыштен лукмо 375 имне виян кок у тракторым ончыктен, Юрий Арсентьевич кодшо курымышто изирак кумдыкышто ага пашам шукташ 26 трактор кучылталтме нерген ушештарыш да ешарыш: а тений кугурак кумдыкышто тӱҥ шотышто тиде кок агрегат ӱден. Ончыч озанлыкыште 600 еҥ ыштен гын, тачылан 60 еҥат сита. Но ферме у огыл гын, пашам ыштыше чумыржо 100 наре погына, мане. Тыгодымак кажне ушкаллан шотлымаште шӧр лӱштыш дене артель «Семёновский», «1 Май» да «Звениговский» гай виян озанлыкла дене тӧр кая – 8600 литрым шупшылеш. Лӱштымӧ вуй шагалрак улмылан кӧра гына нуным ончылтен ок керт. Вара тиде нунын деч изирак артельлан сеҥымаш огыл мо? Ончылно кайымыжак ял шотан илемыште мер паша ден тӱвыралан полшаш йӧным пуа. А тидым озанлык вуйлатыше шке порысшо семын онча. Вара корно Унчо села покшелнысе мемориал кумдыкыш шуйналте. Тушто ты кундемын шочшыжо, марий сотемдарче, икымше марий гимнын авторжо Т.Ефремовын бюстшым кодшо ийын шындыме. Тидлан 150 тӱжем теҥгем республикын Тӱвыра, савыктыш да калык паша шотышто министерствыже проект почеш ойырен, тынарымак Ю.Игнатьев пыштен, а молыжо – калыкын пашаже, каласыш Иван Михайлович. Адакше тиде да моло памятникым ушен шогышо ты мемориал кумдыкшо селасе икымше школ олмышто верланен. А тушто Тихон Ефремов деч посна уста туныктышо-влак Петр Григорьев, Гавриил Яковлев да Тыныш Осып пашам ыштеныт, чолга мер пашаеҥ-влак Иван Петров ден Владимир Мухин, сылнымут мастар-влак Сергей Чавайн ден Николай Мухин тунемыныт. Образований аланыштат Унчын верже изи огыл. 150 ий утла ончыч почылтшо тиде школ уш-акыл вийым пуышо памаш лийын гын, уна-влакым чӱчкыдынак пӱртӱс вийым пуышо памаш деке наҥгаят. А тудым 300 ий утла ончыч Янык лӱман еҥ почын, маныт. Верысе легенде почеш, тудо Петр I кугыжа деке служитлаш каен да мӧҥгӧ пӧртылын огыл. Памашым латик ий ончыч верысе мер пашаеҥ-влак, шотыш конден, леведыш йымаке пуртеныт. Тушто Вӱд Авалан пелештыме мутым вераҥдыме. Тудым пелештен, памаш вӱд дене кум гана кидым шӱялтет, кум гана шӱргым ниялтет да кум гана подылат гын, ӱмбачет чыла осал шӱялталтеш. Тыгай деч вара памаш лап гыч курыкышкыла нӧлталташат куштылго. А тушто тошто марий сурт тоштерыш капкам почмо. Кӧргыштыжӧ XIX курым ден XX курым тӱҥалтышым ончыктышо экспонат-влак улыт. Тидын денак тудо шергакан. «Экспонатше шуко огыл гынат, нунын полшымышт дене марий айдемын кузе шкенжым пукшен-йӱктымыж нерген каласкален кертына», – мане тоштер директор Людмила Аксюбина, да пашаеҥже Зинаида Николаева дене коктын шке пашаштлан пижыч. Шке каласкалымышт да ончыктымышт дене гына ышт серлаге, уна-влакымат тушко ушышт. Нунышт комдо гыч пырчымат ӱден ончышт, шушо шурно кылтам сапондо денат шийыч, кынемат тулышт, кӱнчылавондо дене шӱртымат шӱдырышт… Пеш келыштарышт. Воктенак «Порсын кумыл» тӱрлемстудий вучен. Вуйлатышыже Любовь Фёдорован ойлымыж почеш, тӱрлымӧ цехым ончыч колхоз почын. Жапше годым тушто коло наре ӱдыр ыштен, а централизоватлыме клуб системыш ушымо деч вара кудытын кодыныт, кызыт нылытын тыршат, калык йодмым шуктат. Уна кокла гыч южышт тӱрлымӧ вургемым чиенат ончышт, налме нергенат шоналтышт. А мо, тидлан пеш сай йӧн ыле. Но эн чотшо мемнам тысе акрет калыкын эн ончыч илыме верышкыже, Унчо деч кок километр ӧрдыжтӧ Шора эҥер воктеке, лекме чыгылтарыш. «Азелинский тойымвер» манын возен шындыме тушто да мемнан жапысе VI-VIII курымлаште илыше азелин племеналан келшен толшо тойымо верлаште Марий археологий экспедицийын 1963 ден 1988 ийлаште кӱнчымӧ пашам шуктымыж нерген ушештарыме. – Чаманен каласаш логалеш, тыште тылеч ончыч карьерым почыныт. Трактор дене шӱкен лукмо кӱм эҥерым пӱялаш кучылтыныт. Ожсо еҥ-влакын ойлымышт почеш, тыште лулеге дене пырля тӱрлӧ сӧрастарыш ден ӱзгарым муыныт, но лӱдмышт дене нуным вӱдыш кышкеныт. Шукыжым арален кодымо огыл. Кызыт угыч кычалаш да шымлаш тӱҥалме. Тылеч вара кугезына-влакын илемыштым ыштен ончыктышаш улына, да тудо турист маршрутын ик рӱдӧ верже лийшаш, – каласыш илем вуйлатыше И.Евсеев. Лишнак кок кугу кӱм ужна. Нуным пуйто Мланде Ава шкежак шӱкен луктын да ты кундемым шымлаш кӱлмым шижтарен. Ты шижтарымым шукташ угычшо кодшо ийын пижме. Тушкат миен лекна. – Ӱмаште ик шӱгарым мумо ыле. Тойымо еҥым шӧрын, йолым туртыктен пыштыме лийын. Но пеленже нимогай ӱзгарым мумо огыл. Лужым тергаш колташ да сай анализым ышташ гын, тудын кунамсе улмыжым, мом кочкын-йӱын илымыжым, могай пашам шуктымыжым да молымат пален налаш лиеш ыле. Но тидлан пеш кугу шийвундо кӱлеш. Сандене ты материал институтыштак аралалтеш. Кӱнчымӧ пашам тений угыч шуйымо. Результатшым чытен чытыдымын вучена, – увертарыш МарНИИЯЛИ директорын пашажым жаплан шуктышо Людмила Григорьева. Кӱнчымӧ пашам вуйлаташ шымлыше институтын археологий йодыш дене самырык шанче пашаеҥже Дария Кутузовалан ӱшаныме. Тудын ойлымыж почеш, тиде паша тений кумданрак ышталтеш, но – изин-изин да шымлен-шымлен. Кольмо дене кӱнчаш Унчо школын тунемшыже-влакымат ушымо. Тек нунат шке кундемыштышт археологий пашам кузе шуктымым пален налыт, мане. Но кызытеш иктаж-мом уым мумо дене куандарен ыш керт. Но Людмила Яковлевна кумылнам нӧлталме шот дене ешарыш: «Тыште лач азелин культур нерген ойлаш гын, тудо марий ден удмурт кокласе вашкыл жапым авалта. Ты ойыртемым почын пуышо настам муына гын, мом-гынат уым пален налына». А ме умбакыже йолын ошкылына. Кӱкшакаштырак кужу пӱнчӧ-влакын кавашке нӧлталтшыла кушкын шогалмышт вигак шинчалан перныш. «Тыште кугезына-влакын шогалме икымше верышт лийын манын кертына», – ӧрыктараш вашкыш Юрий Арсентьевич да тидын кунам лиймыжым рашемдаш Л.Григорьева деч йодо. «Мемнан эра деч шым тӱжем ий ончыч, – пеҥгыдемдыш тудат да ешарыш: – «Шоруньжинская стоянка» маналтеш. Тыгак федерал кӱкшытан реестрыш пуртымо. Шке номерже уло, да тудо кугыжаныш велым аралалтеш». – Тушто эсогыл кӱ товарым мумо. Да кызытат кӱ дене ыштыме ӱзгарын катышыже-влак лектедат, – мутшым умбакыже шуйыш Ю.Игнатьев. – Тыгай катышым мыланна кодшо ийын кӱнчымо пашам вуйлатыше учёный-археолог Татьяна Багишевна Никитинат ончыктыш. Марийже, тудат учёный-археолог, Валерий Валентинович ты шотышто шымлымашым эртарен, мане. Ойлымышт почеш, тиде тураште вӱд воктене кӱ гыч ӱзгарым ыштыше мастерской лийын кертын. Адакше кундемжат калыклан илаш келшен толын – тысе чодыра янлыклан, а эҥер коллан поян лийыныт. Умбакыже корно памаш да тушто йӱштылаш келыштарыме вер деке шуйныш. Памаш деке волымо тошкалтышым да йӱштылмӧ верым пеш чаплан чоҥен шындыме. Ты поро пашам «А-транс» ООО-н Уньжа чодыра участкыжын арендаторжо Андрей Чернядьев шуктен, тидлан 600 тӱжем теҥге чоло кучылтын. Юрий Арсентьевич тыгак Шора эҥер вес велныла нӧлтен шындыме мардежвакшым, апшаткудым да пӧрт оралтым ушештарыш. Жап ситыдымылан кӧра тушко миен ыжна шу. Ойлымыж почеш, икымшыжым вес илем гыч рончен кондымо гын, кокымшыжым – пошкудо Шлань ял гычак. Коктынат 100 ияш улыт, сандене нуным уэмдыде кертме огыл. Но тӧрлымӧ деч вара тошто семынак пашам ыштен кертыт – пырчым йоҥыштен, апшат сомылым шуктен. Кокымшыштыжо эсогыл пу гыч ыштыме токарный станок уло. Шора эҥерым пӱялен, плотинам ышташ гын, Шлань гыч яра шинчыше вӱдвакшымат конден шындаш лиеш – тыгай оят шоктыш. Плотинаже тушто ончычат лийын – вӱдвакшлан чоҥеныт улмаш да вара электростанцийым ыштеныт. Кодшо курымысо 50-ше ийлаште республикыштына эше шуко кундемыш электротул толын шуын огыл, а Унчышто лийын. Чыла тидым уэш пӧртылташ, пӧрт пелен эше вӱта оралтым нӧлташ, кычкыме имньым кучаш гын, улан илыше марийын илемжым ыштен шындаш, калыкнан кузе илымыжым ончыкташ пеш сай йӧн лиеш ыле. Тыгай оҥай экскурсий деч вара Унчо этно-тӱвыра комплексын Шлань ялысе объектышкыже миен пурышна. Тушто вес тӱрлемстудий дене палыме лийна. Вич еҥан пашаче ешым вуйлатыше Марина Гаврилован ойлымыж почеш, нуно тошто тӱрым пӧртылтымылан кугу тӱткышым ойыреныт да йоҥылыш лийын огытыл: тӱрлымӧ сатулан калык деч йодмаш пуренак шога. Воктенак воштыр гыч пидме студий уло. Кидмастар Иван Гаврилов корзиҥга гыч тӱҥалын кресло марте тугай чапле сатум шочыкта – ончен йывыртет. Этно-тӱвыра комплексын вуйлатышыже Алексей Иванов тыштак марий кочкыш студий дене палдарыш. Тушто турист-влаклан марий кочкышым тамлен ончаш йӧным пуат. Мемнамат тысе калыкын ойыртемалтше кочкышыжо – палыш – дене сийлышт. «Палышым пӱчмӧ деч ончыч Юмылан пелештыман, – мане Алексей Витальевич. – Тидым оза марий але карт кугыза ышта». Марий вургеман да теркупшан ыле гын, ты сомылым шкежак шуктыш. Но икымше кӱшыл пӱчкышым кӱэштше озаватылан шуялтыш. Йӱла почеш тыге ыштыман, мане. Озаватак тыланыме мутым ойлыш да ты пӱчкышым кече почеш колтыш. Молат шке ойыштым ешарышт. А мом нуно тыланен кертыныт? Мом шонен толмо, тудо шукталтше манын. Тидын шумлык мутланымашыже воктенак тӱвыра пӧртыштӧ шуйныш. Унчо ял шотан илем администраций вуйлатыше Иван Евсеев йодышым тура шындыш: – Те таче ужда, могай мемнан историйна, йӱлана да тӱвырана. А кузе чыла тидым ончыкылык тукымлан арален кодаш да вияҥден толаш? Тидлан утларак кугу йӧн лийже манын, Унчылан историй да тӱвыра илем статусым кӱшыл уровеньыште пуаш гын, сай ыле. Но тыгай оят шоктыш: йодышым вигак тыге шындаш эше ондак огыл? Сандене тӱшка вий дене келшыше ойыш шушаш улына. Тудо эн ончыч мутым Российысе марий-влакын федерал калыкле-тӱвыра автономийыштым вуйлатыше Лариса Яковлевлан пуыш. Тудо вигак каласыш: – Огеш кӱл нимо деч лӱдаш. Те тыгай шонымашке толында, те тидым ыштынеда. Тугеже тышке шуаш тыршыман. Могай илемым ыштынеда, тугайже элыштына шукак огыл. Тидлан могай-гынат йодмашлан, стандартлан келшен толман. Тыште чаракат лийын кертеш, но кумыл волышаш огыл. Нимоат иканаште ок пуалт. Изин-изин ошкыл почеш ошкылым ыштыман. Тыге гына шонымашке шуаш лиеш. Морко район муниципал образований вуйлатыше Светлана Иванова йодышым тыге нӧлталмым утыждене кугу йодмаш семын ончымо ок кӱл мане. «Тидым ышташ историй вожна да тушеч лектын шогышо йӱлана ден тӱвырана йодыт», – пеҥгыдемдыш тудо шке ойжым. А историй да тӱвыра илемже могай лийшаш? Лекше йодышым МарНИИЯЛИ директорын пашажым жаплан шуктышо Людмила Григорьева рашемдыш. Тыгай илем федерал да регионал кӱкшытан лиеш. Федерал кӱкшытанже республикыштына эше уке. Тидлан объектым культур наследий реестрыш пуртыман. Адакше тудо историй сынжым чоҥымо ойыртем велым арален кодышаш. Тидыжак нелылыкым луктеш. Вет марий калык чылажымат пу дене чоҥен, а пу дене ыштыме кужу жап аралалт ок керт. Тугеже ала вес корным ойырен налаш. Мо кодшо объектлам, Шора эҥер воктене негызлыме илемыш кусарен, тӱсшым арален коден, олмыктен шындаш. А вет тиде пашаже ышталтеш. Акрет кугезынан мемнан эра деч VII тӱжем ий ончыч илаш шогалме вержым мумо веле огыл, федерал кӱкшытан реестрышкат пуртымо. Мемнан жапысе V-VII курымла дене кылдалтше акрет шӱгарламат, умбакыже шымлен, тыгаяк реестрыш пуртымо. Тидым научно шымлыше институтышто археологий пашам виктарыше Александр Акилбаев пеҥгыдемдыш. Институтынак этнологшо Ольга Калинина Унчо кундемыште пайрем йӱлам ожсо тӱсшӧ дене арален кодымым пеш кӱкшын аклен ойлыш. Марий оналмаш Валерий Мочаеват, таче мом ужмыжым-колмыжым иктешлен, кугешнен каласыш: «Тендан дене историйнам, йӱланам да тӱвыранам арален кодымо шотышто кугу паша ышталтын да ышталтеш. Сандене шонымашкыда шушашлан ты пашам умбакыже шуйыман. Иканаште огыл гын, посна-посна проектла негызеш тидым вияҥден толман». А «ВийАр» ушем вуйлатыше Елена Иванова, Финн-угор тӱнян тӱвыра рӱдыверже лияш Унчылан проектым ямдылыме пашажым шарналтен, ты у пашаштат полшаш ямде улмыж нерген ӱшандарыш. Молат – Российысе АФУН-ын марий пӧлкажым вуйлатыше Светлана Пехметова, Марий калыкле конгресс вуйлатыше Эдуард Иманаев, «Интеллектуал» тӱвыра-увер рӱдер вуйлатыше Эльвира Куклина, «Мари ушем» вуйлатыше Василий Петров да «Марий ушем» вуйлатышын алмаштышыже Алексей Гаврилов– полшаш кумылан улмыштым пеҥгыдемдышт. Марий Эл Кугыжаныш Погын депутат Наталья Пушкина, Йошкар-Олаште Морко землячествым вуйлатыше Лидия Иксанова да Морко район деч Мер Каҥаш президиумын еҥже Анатолий Титов тиде пашам раш ошкыл дене виктарен колташ кӱлмӧ нерген палемдышт. – Ме тыгай йодышым негыз деч посна огыл нӧлталынна. Ме тышке ийла дене шуктымо пашаланна эҥертен лишемынна. Палена, кугу шонымашым илышыш пурташ куштылго огыл. Но ме марий, акрет годсо да пеҥгыде калык, улына, сандене шонымашкына шушаш верч тӱшка вий дене тыршаш тӱҥалына, – каласыш иктешлыме семын Унчо кундемын марий чонан шочшыжо да тусо ончыл озанлыкын уста вуйлатышыже Юрий Игнатьев. Юрий ИСАКОВ Снимкылаште: И.Евсеев, Л.Фёдорова да Ю.Игнатьев – уна-влакым вашлийме годым; Л.Григорьева (ончылно) археолог-влакын кӱнчымӧ пашашт дене палдара; памаш деке – тошкалтыш дене; Т.Ефремовын бюстшо; тоштерыште; каҥашыме тат. Авторын да С.Пехметован фотошт Лудаш темлена: МЕР ИЛЫШ ДА ЙӰЛА УВЕР ЙОГЫН Йӱдвел рӱдолашке марий саламутна Лӱмгече Йӱдвел рӱдолашке марий саламутна Шӱм гыч лекше саламлышна чоҥештыже Ленинград кундемысе Сестрорецк олаште илыше медицине службын подполковникше, 24 лудаш… МЕР ИЛЫШ ДА ЙӰЛА Марий Конституцийын волгыдыжо Эрла, 21 июньышто, Марий АССР-ын Конституцийжым приниматлымылан 80 ий темеш. Тудо кундемнам вияҥден колтымаште моткоч кугу шÿкалтышым ыштен. Тунамсе лудаш… Книгагудышто СТАТЬИ «Кава тӱр» у тӱням почо У книга дене палдарена «Кава тӱр» у тӱням почо С.Чавайн лӱмеш калыкле книгагудын краеведений пӧлкажын «Марла календарь» стендше тиде лудаш… Добавить комментарий Отменить ответ Для отправки комментария вам необходимо авторизоваться. КАЛЕНДАРЬ ЯнварьФевральМартАпрельМайИюньИюльАвгустСентябрьОктябрьНоябрьДекабрь 20172018201920202021202220232024202520262027 Пн Вт Ср Чт Пт Сб Вс 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 АРХИВ Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 Июнь 2022 ГОРОСКОП Гороскоп Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 9 май. Ӱпым пӱчкаш келшыше кече огыл. Молан манаш гын тазалыкда начаремме лӱдыкшӧ уло. Хна дене чиялтеда гын, пашаште лудаш… 9-15 майлан гороскоп 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 18-24 апрельлан гороскоп 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) ТЕАТР УВЕР Книгаште – Шкетан театрын 100 ияш эртыме корныжо «Пеленда улам пиалан» «Китай кува» — кумшо у паша «Мый улам шийгорнышто…» сылнымут кас Калык чонышто тачат ила ЛИЙ ПЫРЛЯ © 1915-2018 «Марий Эл» газет. Газетым Роскомнадзорын Марий Элысе управленийыштыже регистрироватлыме. Реситрационный номер - ПИ № ТУ12-0118, 2012 ий 25 июнь. Copyright газетамарийэл.рф |

Молодёжный политике, спорт да туризм министерствын увертарымыж почеш, 21 мартыште Марий Элыште тенийсе турист сезон почылтын. Икымше кугу мероприятий семын «Территориальный брендинг: кузе да молан» семинар лийын. Тудым City Branding Forum терииториальный брендинг шотышто Российысе да тӱнямбал отраслевой форумлан тӱҥалтышым ыштыше Василий Дубейковский эртарен. Республикысе туризмым вияҥдыме пашаште тыршыше-влак регионым чапландарыше бренд-влакым ыштыме йодышым каҥашеныт. У турист сезонлан министерствын специалистше-шамычат ямдылалтыт. Паша планышт кугу. Мутлан, лишыл жапыште кундемын турист потенциалже дене палдарыше кугу проект илышыш шыҥдаралтшаш, турист порталым пашаш колтышаш улыт. Ешартыш турист-увер рӱдер-влакым почаш палемдыме. У бренд-влакым ышташ шонат. Но ик эн ончыч Марий Элыште турист маршрут ден экскурсий программын реестржым уэмдыме. Мо уым тушто ужаш лиеш? Мо дене ме кундемышкына толшо турист-влакым ӧрыктараш тӱҥалына? Айста уэмдыме реестрым шергал лектына. Чылаже республикыште 239 маршрутым почмо. Каласен кодыман, кугурак ужашыже — йолын коштын савырныме улыт. Специалист-влакын палемдымышт почеш, мемнан деке толшо турист-влак поснак кум кечаш але каныш кечылан темлалтше тур-влакым ойырен налыт. Марий кундемын сылне верлажым, поснак «Кугу Какшан» заповедникым, «Марий чодра» национальный паркым, мотор ерлам ончал савырнаш йӧным пуышо маршрут-влакымат ӧрдыжеш огыт кодо. Калыкнан национальный кочкышыж дене палдарыше маршрут-влакат пытартыш жапыште поснак шукыштлан келша. Тыгай туржо «Мари» — сийгудо» рестораным, сыр тоштерым авалта. Оланам дене калыкнан тӱвыра ден искусствыж гоч ужаш шонышо-шамычат уке огытыл. Йошкар-Ола дене лишкырак палдарыше шуко маршрут ышталтын. Кодшо ийын марий Йӱштӧ Кугызан Шернур районысо Кукнур резиденцийышкыжат миен, канен толаш корно почылтын. Мемнан Йӱштӧ Кугызан эсогыл Российысе моло йӱштӧ кугыза-влак коклаште рейтингшат кӱкшӧ. Тыгак руш калык йӱла дене палдарыше маршрут-влак оҥай улыт: чайымат йӱла почеш «йӱктат», купеч пӧртышкат «намиен коштыктат»… Руш национальный кочкышым темлыше посна рестораннат уло. Йошкар-Ола ден Козьмодемьянскым авалтыше «Чудеса земли марийской» да «Край звонких гуслей» кок бренд маршрутымат ушештарен кодыман. Экскурсий-влакым организоватлыше-влак кум кече жапыште Йошкар-Олан ӧрыктарыше, Италийым, Бельгийым, Голландийым ушештарыше луклаж дене палдарат, моритлыме тумо гыч ыштыме арвер тоштерыш намиен коштыктат, Остап Бендер дене вашлиймашым пӧлеклат… Тидын дене пырля турист-влак марий калык йӱла кочкыш дене палыме лийын кертыт. Икманаш, Марий кундемыш толшо турист-влакым уло мо дене куандараш да ӧрыктараш. Эшежым районлаштат туризм пашам чолганрак ворандараш тӱҥалыныт. Тидын шотышто Курыкмарий район сайын пашам ышта. Могай гына маршрутышт уке. Мутат уке, ты кундемыште исторический объектшат ятыр. Но эшежым шкештат эре уым кычалыт, у туробъект-влакым почыт, пӱртӱсын пуымыжымат моштен кучылтыт. У Торъял районыштат чулымрак лийыныт. Кужэҥер районыштат вич у турист маршрутым почаш шонат. Кеч тидыжым ончычракат ыштен кертыт ыле, очыни. Ӧрдыж туроператор-влак тусо объектлаш ынде икмыняр ий турист-влакым коштыктат, а верысе-влак мален кият, лектеш. Кеч районым пӱртӱс юмын пуымо поянлык дене ойырен коден огыл. «Горное Заделье» заказникым, Марий Швейцарий дене таҥастарыме Шой, Визым кундемлам, пеш моторын вӱд йоген волыман Рывыж курыкымак ончыкташ лиеш. Чыным каласаш гын, районлаште эше туризм пашаш эркынрак ушнат. Утларакше посна еҥ-влак веле. Кеч ты шотышто туризм пашам тӱҥалшашлан, проектым ямдылен, республикысе правительстве кӱкшытыштат грантым сеҥен налаш йӧн уло. Тудо кажне ийын увертаралтеш. Теве Звенигово районышто «Культурная мозаика малых городов и сёл» Российысе грант проект конкурсыш ушнымылан кӧра «Пугачёвын кышаж почеш» маршрутым почын кертыныт. Шкалан гына чулымрак лийман, очыни. Сай пример шотеш Морко районысо Унчымак налаш. Верысе калыкын чулымлыкшылан кӧрак тудо эсогыл тенийлан финн-угор тӱнян культур рӱдыверышкыже лектын кертын да ӧрдыж гыч толшо турист-влакын тудым ончалаш кумылыштым савырен. С.Носова. Лудаш темлена: УВЕР ЙОГЫН Сессийым погымо нерген Марий Эл Республикын шымше созыв Кугыжаныш Погынжын коло визымше сессийжым погымо нерген Марий Эл Республикын Кугыжаныш Погынжын Председательжын 2022 лудаш… УВЕР ЙОГЫН Марий Элыште Крешеньылан ямдылалтме паша тӱҥалын Россий МЧС-н Марий аварийно-утарыше да экологий паша службыжын пашаеҥже да Изи судно-влак шотышто кугыжаныш инспекцийын инспекторжо-влак эҥер ден ерлаште лудаш… СЫЛНЫМУТ УВЕР ЙОГЫН Кидетым пу, поэт йолташ! 2–4 ноябрьыште Татарстан Республикыште регион-влак кокласе «Рукопожатие республик» музык да поэзий фестиваль лийын. Тудым Татарстан Республикын Тӱвыра министерствыжын полшымыж лудаш… Добавить комментарий Отменить ответ Для отправки комментария вам необходимо авторизоваться. КАЛЕНДАРЬ ЯнварьФевральМартАпрельМайИюньИюльАвгустСентябрьОктябрьНоябрьДекабрь 20172018201920202021202220232024202520262027 Пн Вт Ср Чт Пт Сб Вс 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 АРХИВ Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ГОРОСКОП Гороскоп Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 9 май. Ӱпым пӱчкаш келшыше кече огыл. Молан манаш гын тазалыкда начаремме лӱдыкшӧ уло. Хна дене чиялтеда гын, пашаште лудаш… 9-15 майлан гороскоп 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 18-24 апрельлан гороскоп 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) ТЕАТР УВЕР Лӱмлӧ артистын лӱмгечыже Книгаште – Шкетан театрын 100 ияш эртыме корныжо «Пеленда улам пиалан» «Китай кува» — кумшо у паша «Мый улам шийгорнышто…» сылнымут кас ЛИЙ ПЫРЛЯ © 1915-2018 «Марий Эл» газет. Газетым Роскомнадзорын Марий Элысе управленийыштыже регистрироватлыме. Реситрационный номер - ПИ № ТУ12-0118, 2012 ий 25 июнь. Copyright газетамарийэл.рф |

«Финляндий-Россий» ушем тений кеҥежым «Социальный сетьлаште финн-угор шӱдыр-влак» конкурсым эртарен. Тушто финн-угор ден самодий калык-влакын 57 ӱдыр-рвезышт таҥасеныт. Нуно чыланат Instagram, YouTube, Вконтакте але Facebook платформылаште шке шочмо йылмышт дене возкалат, блог-влакым вӱдат. Марий Эл гыч ты конкурсышто шке вийжым Марий кугыжаныш университетыште 5 курсышто тунемше Надежда Имаева терген да сеҥыше-влак радамыш логалын. Сеҥыше-влаклан Финляндийыште эртаралтше Ugrifest финн-угор фестивальыш каяш ӱжмашым пуэныт. Фестиваль 16-23 октябрьыште эртаралтын. Надежда дене пырля Марий Эл гыч тушко интернетыште марий йылмым чапландарыше эше ик самырык еҥ миен. Тиде – Максим Александров. Максим «Марла мурем» Instagram лаштыкым вӱда. Рвезым Финляндийысе фестивальыш организатор-влак шкеак ӱжыныт. Н.Имаева: – Sugrifest фестивальын тӱҥ цельже – финн калыклан Российыште илыше родо-тукым калык-влак дене палдараш. Молан манаш гын южо финн шкенжым индоевропеец-влак тӱшка гыч лекшылан шотла, а финн-угор тӱшка гыч огыл. Россий гыч тӱрлӧ калык-влак гыч лекше 14 еҥ миенна. Ме Суомисе школлаште, гимназийлаште да колледжлаште тунемше-влак дене вашлийынна, презентаций йӧн дене калыкна нерген каласкаленна. Кугыеҥ-влак дене вашлиймаш книгагудышто эртаралтын. Мемнам икмыняр тӱшкалан шелыныт. Мый Похьёйс Карьяла, Савонлинна, Энонкоски, Каухайоки, Сеинӓйоки олалаште лийынам. Чыла вере шкемын блогым вӱдымӧ пашам нерген каласкаленам да марий калыкем дене палдаренам. Презентацийым финла ямдыленам. Марий-влак кушто илат, мыняр тӱшкалан шелалтыт, могай ойыртемышт, семӱзгарышт, вургемышт – чылажымат каласкаленам. Кызытсе марий самырык тукымын илыш умылымашыштымат почын пуаш тыршенам. Хельсинкиште да Тампереште кугу фестиваль лийын. Тыште ме чыланат погыненна. Суоми кундемыш пеленем марий тувырым, шымакшым, сӧрастарыме ӱзгар-влакым, икмыняр марий книгам налынам. Финнла да марла муралтенам, марий куштымашым ончыктенам. Чылаже 17 вере выступатленам. Икымше презентацийым лудын каласкаленам, варажым чыла наизусть шарнен ойленам. Надя МарГУ-што марий да финн йылмылам да литературым келгын тунемеш, финла сайын мутланен мошта. Ты фестиваль ӱдырым финн йылмым тунемаш да марий йылмым эшеат чот йӧраташ шӱмаҥден. Н.Имаева Пошкырт кундем Мишкан район Шаде Шогертен ялыште шочын-кушкын. Интернетысе шке аккаунтлаштыже марий йылме дене воза, моло-шамычымат калыкнам да йылмынам йӧраташ кумылаҥден шога. Марий-влак шке йылмышт дене соцсетьлаште шагал возат манын тургыжлана. «Мый кажнылан шочмо йылмынам кеч-кунамат да кеч-куштат кучылташ лиеш манын умылтарынем», – ойла Надя. Максим Александров Морко район Унчо селаште шочын-кушкын. Марий кугыжаныш университетыште технологий ден экономике туныктышо специальностьым налын. Кызыт ПГТУ-со магистратурышто «Экономика предприятий и анализ отраслевых рынков» специальность дене шинчымашым пога. Ужалыме сферыште пашам ышта. Блогер семын тыршымыж нерген да Финляндийысе Ugrifest фестиваль шотышто рвезе тыгерак каласкалыш: – «Марла мурем» инстаграм каналыште мыйын пашам чылт кугу манаш ок лий. Тудым Роман Семёнов ыштен. Тудлан мый дечем посна Ян Евсеев, Олег Иванов полшен шогат. Ме чыланат Унчо гыч улына. Ты канал утларакше самырык ӱдыр-рвезе-влакын мурымо видеоштым инстаграмыш луктеш. Шукынжо профессионал мурызо огытыл. Кызытсе жаплан каналлан 11 тӱжем еҥ возалтын. – Финляндийыш мийымеке, мемнам тӱрлӧ тӱшкалан шелыныт. Ме ненец калык гыч лекше Альберт Окотетто да одо ӱдыр Анастасия Иванова дене пырля ик тӱшкаш логална. Мемнан корнына икмыняр финн да ик швед ола гоч шуйнен: Коувола – Оулу (Кемпеле да Лиминка – Оулу воктенысе изирак илыме вер-влак) – Кеми – Хапаранда (швед Ола) – Кеми – Иисалми – Куопио – Хельсинки. Мый марий калык нерген да шкенан инстаграм-каналнан пашаж нерген каласкаленам. Школлаште йоча-влакым марий ден финн йылмылаште улшо икгай (ик семын чоҥалтше да йоҥгалтше) мут-влак дене палдаренам. Суомиште мый тылеч ончычат лийынам. Ты гана тыгай шонымаш дене пӧртыльым: вес элысе организаций Российысе финн-угор блогер-влакын пашаштым пален налыныт, тӱткышым ойыреныт, акленыт. А мемнан элыште шагалрак еҥан каклык-влак гыч лекше блогер-влакын пашашт кӧлан кӱлеш? Интернетысе тӱня тачысе самырык тукымын илыш йӱлашкыже сайынак шыҥен. А марий ӱдыр-рвезе-влакын кызытсе илыш йогынеш рыҥ шогалын, ончыко ӱшанлын ончымышт куандара. Надежда ден Максим семын интернет гоч шочмо йылмынам чапландарыше-влак такшым эше икмынярын улыт. Марий Элыште веле огыл, моло кундемлаште илыше-влакат ты пашаш чолган ушнат. Но ончыкыжым йылмынам сайын палыше чолга ӱдыр-рвезе-влак эшеат шукын лийыт манын, ӱшанен кодына. lenta photo top У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

Звенигово районысо Кожласола ял калык Роза Петровна ден Валерий Викторович Ватютовмытым ушан-шотан, пашаче, чолга да поро мужыр семын пагала. Вате-марийын 13 сотык кугытан участкыштышт яра кийыше ик лапчык мландат уке: путырак чапле оралтым чоҥен шындымышт деч посна эше шуко тӱрлӧ пеледышым, саскан кушкылым да пакчасаскам ончат. Журналист пашам дене шуко вере лийынам, но тынар розам ик садыштат ужын омыл! – Улыжат нылле вич вондо… ала утларакат, – воштылеш озавате. – Нылле мартеже шотленам, тылеч вара эше мыняр шынденам, ом шарне. Ватютовмытын кудывечышкышт пурымеке, каласен мошташ лийдыме моторлыкым ужын, ой, Юмыжат манын, ӧрмем да куанымем дене изиш гына кычкырал шым колто. Тыште шола велнат, пӧрт ончылно, пурла велнат, пӧртӧнчыл ончылно, – эре пеледыш. 25 сантиметр гыч тӱҥалын кок метр марте ала утларакат кӱкшытан роза-влак пуйто икте-весышт дене ӱчашен кушкыт да пеледыт! А тӱсыштым радамленат от пытаре: ошо, шышталге, нарынче, кына, йошкарге, кандалге… Пеледышым, конешне, Роза Петровна ончен кушта, алди-вулдим огыл, а чайно-гибридный, полиантовый, флорибунда, почвопокровный да моло тӱшкаш пурышо эн чапле сортым. Шукыжым шке вожаҥда: иктаж-кушко унала ма паша дене мийымыж годым келшыше кушкылым ужеш гын, ик вондым мӧҥгышкыжӧ кӱрлын конда. Тудымат, родыжо, йолташыже, палымыже-влакын йодмышт почеш шкенжынымат теплице воктенысе ӱшык верыште пластик ате йымалне вожаҥден кушта. Розам веле огыл, чапле сорт виноградымат, моло кушкылымат. Поснак розажын рӱжге да лӧзан пеледалтмыжым ужын, ой, тиде ӱдырамаш ала-мом пала, очыни, манынат шоналтет. Конешне, пала! Эн ончычак – кушкылыш мом да кунам ешарышашым. Роза Петровна пеледышыжлан терысан, нашатырь спиртан, мочевинан, руан, сакыран вӱдым веле огыл йӱкта, аракамат подылта. Тыге йӧратымым шижын, розажат порын вашешта – ик вондерыште иканаште 70 штук марте пеледеш. Да роза веле огыл, лилият, клематисат, хризантемат… Участкыште роза деч посна эше 27 тӱрлӧ лилий, 13 сорт лилейник, 4 тӱрлӧ клематис, 13 сорт хризантеме пеледыт, а моло, поснак нарцисс ден тюльпан нерген мутымат лукман огыл – чыла сортшым шотленат от лук! Икманаш, сад-пакча эр шошо гыч тӱҥалын лум вочмеш тӱзлана. Ватютовмыт пеледыш деч посна эше тӱрлӧ сорт олмапум, грушым, сливым, вишньым, эҥыжым, шоптырым, пуншоптырым, кугымӧрым ончен куштат да ий еда чапле лектышым налыт. Мутлан, виноград орлаҥге 800 марте грамм нелытан лиеш, шемэҥыжат тудын деч почеш огеш код. – Мыланна, руш манмыла, количестве огыл, а качестве шергакан. Изи кумдыкыш шагал, но чапле сорт кушкылым шынден, тудым сайын ончен куштен, кугу лектышым налаш лиеш, – манеш озавате. Чынак, кеч кугымӧр йыраҥыш, кеч олмапуш, кеч теплицыш ончал – чыла вережат саска умен кушкеш. Роза Петровнан ыштыш-кучышыжлан куанаш веле кодеш. Мутлан, таче ярсыше йыраҥым вес кечынак кӱнча да тушан шӱльым але викым ӱда. Кеҥежым нине кушкылым коштен шапашла, вес ийын кугымӧр да помидор йымак мульчо семын опта. Шыжым чумыр пакчам кӱнчымыж годым мланде йымак савыртен пышта – пеш чапле ӱяҥдыш лиеш. Ватютовмытын сад-пакчаштышт утларакше озаватын гына шогылтмыжо газетым лудшо южо еҥым изишак ӧрыктарыш, очыни. Уке-уке, суртоза нерген нимо удам ида шоналте. Тудо нимынярат йолагай але черле огыл, а шӧртньӧ кидан газосварщик! Валерий Викторовичын пашажым Провой кундемыште да Марий Элыште веле огыл, пошкудо регионлаштат кӱкшын аклат, садланак пӧръеҥ шуко жапым сурт-пече деч ӧрдыжтӧ эртара – манмыжла, оксам ышта. Но мӧҥгыштӧ улмыж годым эр гыч кас ӱжара марте лым лийде тырша. Тудын гараж воктенысе клумбышко кӱртньым погымо базе гыч конден шындыме 1941 ийыште лукмо плугшым раритетланат шотлаш лиеш. Роза Петровна ден Валерий Викторович шочынжо Волжский район гыч улыт. Шушаш ийын коктынат 70 ийым темат, озавате – 3 январьыште, суртоза – 7 январьыште. Но тынар ийым нунылан иктат огеш пу! Амалжат раш: коктынат моткоч чулым, пашаче, илышым йӧратыше да волгыдо шӱм-чонан улыт. – А эше цивилизованный улына, – пӧрт кӧргыдажат кызытсе жаплан келшыше интерьер да дизайн дене палдарыше чиян журнал гыч гай манмемлан мыскара йӧре вашештыш Роза Петровна.– Шоҥгемаш жапна уке. Ме эше тӱрлӧ книга ден журналым лудына, интернет денат пеҥгыде кылым кучена – тӱнямбалне мо ышталтеш, чыла палена. Маргарита ИВАНОВА Авторын фотожо Tagged розы, сад, цыеты Лудаш темлена: УВЕР ЙОГЫН «Кажне пырчыже, шытен лектын» Кече ший йолваж дене утыр да утыр мландым ырыкта, вуй ӱмбалне кайык-влакын сылне мурыштат чӱчкыдынрак йоҥга. Теве ик жап лудаш… УВЕР ЙОГЫН Кузе ямдылалтман? Мом ыштыман? 9 сентябрьыште Марий Элын Рӱдӧ сайлымаш комиссийыштыже уэш йӱклымашым эртарышаш избирательный комиссий-влакын еҥышт дене видеоконференцкыл йӧн дене семинар-совещаний лийын. лудаш… УВЕР ЙОГЫН Шуко ача-аван шонымашыже шукталтын Кушкыжмын, 22 январьыште, Марий Эл вуйлатыше Александр Евстифеев Медведево районысо Знаменский поселкышто у йочасадым почын. Тиде тыглай садик гына лудаш… Добавить комментарий Отменить ответ Для отправки комментария вам необходимо авторизоваться. КАЛЕНДАРЬ ЯнварьФевральМартАпрельМайИюньИюльАвгустСентябрьОктябрьНоябрьДекабрь 20172018201920202021202220232024202520262027 Пн Вт Ср Чт Пт Сб Вс 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 АРХИВ Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 Июнь 2022 ГОРОСКОП Гороскоп Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 9 май. Ӱпым пӱчкаш келшыше кече огыл. Молан манаш гын тазалыкда начаремме лӱдыкшӧ уло. Хна дене чиялтеда гын, пашаште лудаш… 9-15 майлан гороскоп 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 18-24 апрельлан гороскоп 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) ТЕАТР УВЕР Книгаште – Шкетан театрын 100 ияш эртыме корныжо «Пеленда улам пиалан» «Китай кува» — кумшо у паша «Мый улам шийгорнышто…» сылнымут кас Калык чонышто тачат ила ЛИЙ ПЫРЛЯ © 1915-2018 «Марий Эл» газет. Газетым Роскомнадзорын Марий Элысе управленийыштыже регистрироватлыме. Реситрационный номер - ПИ № ТУ12-0118, 2012 ий 25 июнь. Copyright газетамарийэл.рф |

«Мый рвезем годым, ӱдыр гынат, плугарь лийын коштым. Кызытсе рвезе-влак тыгай мутымат огыт пале докан. Тиде - пасум куралме годым трактористын полышкалышыже. Но мыйым эре «шофер» маныт ыле», - тӱҥале мутшым Езбика акай. «...Мый, мутат уке, моктанен ом ойло, но сай плугарь лийынам дыр. Уке гын, Андыган павайын эргыже, Метрий изай, эре полышкалышыжлан ок нал ыле. Бригадирлан «Мылам Езбика деч посна моло плугарь ок кӱл» манын каласен. Тракторымат виктараш тунемым. Но эре шоферлан тунеммем шуын. Тунам машина шагал лийын. Уржа-сорла жаплан Октябрьский ола гыч командировкыш автомашина-влак толыныт ыле. Шурным шупшыктат, идымыште тыршат. Вышт да вушт кудалыт - пурак веле нӧлталт кодеш. Эх, шонем, ик гана кудал ончаш! Кочкаш толмекышт, писын гына кочкам да машина йыр ончен тыртам. Фарышт-влакым кучен ончем, пурен шинчын, рульымат пӱтыркалем. Тыге ик-кок кече машина-влак йыр пӧрдмеке, воктекем ик шофержо тольо да йодо: «Машина дене коштнет мо?» «Да, - манам, - пеш коштын ончынем». А шинчашкыже тунар йодын ончем. Ала йодмем, ала шинчаончалтышем полшыш. «Шич, - манеш, - пассажир олмыш. Пасу корныш лекмек, рульым пуэм». Тарванышна, палыме лийна. Машинам виктара, шкеже мылам газым, тормозым, сцеплений педаль-влакым ончыкта, кузе тарванаш умылтара. Вияш корныш лекна. Мый шофер олмыш пурен шинчым. Тӧчен-тӧчен, кокымшо гана пыкше тарванышна. Корно ял мучаш гоч эрта. Эн тӱрыштӧ Малик павайын олма садше. Саварже - воштыр гыч пунымо. Кокымшо передачыш кусарымем годым скорость рычагыш кужашрак онченам дыр. Колян «Тормозым тошкал!» манын кычкыралмыжлан ончал колтышым - савар деке лишемам. Йӧра, тошкальым. Газым пуышо педаль улмаш. Пече шуҥгалте. Машина шоҥго олмапуш миен тӱкныш да шогале. Ала-кушеч чоҥештен толын, мӱкш-влак гӱжлаш тӱҥальыч. Олмапу воктен шинчыше омартамат тӱкенам улмаш. Николай «Лек» манеш. Машинам олма сад гыч чактарен лукташ кӱлеш вет. А кушко лектат? Мо, мый шкаланем тушман улам мо? Йӧра, тӧчен-тӧчен, вернам алмаштышна. Машинам ылыжтен ончыш. Ылыжеш, пудырген огыл. Апшаткудыш миен тӧрлышна. Воштырым конден, печыжым тӧрлатышым. Эрлашыжым кочмыверыште мыйым «Шофер толеш» манын вашлийыч. Тылеч вара мылам «Шофер» лӱм пиже. Но варарак мый садак шоферлан тунем лектым да йошкар «Запорожец» машинам нальым. Авамым шынден, шочмо ялышкыже, Пӱрнӱшыш, кондыштарен тольым. Икмыняр гана ӱдырым налашат мийышым. Тунам «Запарай» кызытсе «Ланд крузер» гай ыле. Кызыт гына, нерыштым кӱш нӧлтен, «болт ден темше ведра» манылдат. Туге, айдеме поя гын, мӱшкыржӧ тореш кая. Варажым чынак шофер лийым. А ӱмырем мучко ораван Т-40 трактор дене ыштышым». Читайте нас в «Чолман». Республиканская общественно-политическая газета на марийском языке. Издается с 24 апреля 1991 г. Главный редактор - Губаев Игорь Иванович. При использовании материалов гиперссылка на сайт cholman.info обязательна. Категория информационной продукции 12+ Связь, информационный технологий да массовый коммуникаций сферым эскерыше Федеральный службын Башкортостан Республикысе Управленийже 2016 ий 11 июльышто ПИ ТУ02-01543 № дене регистрироватлен. Мы в соцсетях: ВКонтакте - vk.com/cholman Telegram - https://t.me/cholmantv Я.Дзен - zen.yandex.ru ОК - ok.ru/cholmanrb TikTok - tiktok.com/@cholman.tv Телефон Телефон: 8(34783)7-07-97. Электрон почто [email protected] Адрес Адрес редакции, типографии: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, Березовское шоссе, 4А, 1 этаж. Для писем: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, 8-е почтовое отделение, а/я 116, для редакции газеты «Чолман».

Никандр Попов MariUver лаштыкын комментарийлаштыже Марий Элысе Марий йӱмыйӱлам кучышо-влак коклаште экстремизм да радикализм шӱлыш уло мо манын, шке шонымашыжым коден. Ме тудым изиш тӧрлатен савыктена. Элыштына экстремизм койыш да экстремизм паша дене кучедалмашлан кугу вниманий ойыралтеш. Тудо 2002 ий 25 июльышто пеҥгыдемдыме 114 номеран «О противодействии экстремистской деятельности» федеральный законлан эҥертен шукталтеш. Закон экстремизмын 13 лӱдыкшӧ ойыртемжым палемден. Тушто ойлалтеш: экстремизм койыш конституционный стройым виеш алмашташ, элын тичмашлыкшым шалаташ тыршымаш, терроризм да террор пашаш ушнымаш, мер илышыште социальный, расовый, национальный, религиозный сынан шелалтмашым вияҥден, ваш-ваш шотлыдымашым, ужмышудымашым шыҥдарымаш, айдеме да граждан-влакын праваштым шотыш налде, эрыкыштым торжан шыгыремдаш, кумыл шонымыштым шукташ мешайыше чаракым ыштымаш гоч палдырна. Экстремизмын ойыртемже — нацизм шӱлыш. Экстремизмын вес ойыртемалтше палыже – кугыжаныш кучем-влакын, верысе самоуправлений, избирком, мер да религиозный организаций-влакын пашаштым виеш, тӱрлӧ семын лӱдыктылын чараш тыршымаш. Документыште палемдыме: экстремист-влак чӱчкыдынак кугыжаныш кучемыште ыштыше пашаеҥ-влакым лӱмын шонен лукмо аляк ой дене титаклаш тыршат. Экстремизм ваштареш кучедалаш йӧнанрак лийже манын, 2013 ий 11 сентябрьыште Генаральный прокуратур да МВД Уголовный кодекс-влакын 26 статьяштым уэмден рашемдышт. Административный правонарушений-влакым виктарыше кодекс-влакымат кызытсе пагытлан келыштареныт. 2013 ийын, 28 декабрьыште технологий шотышто федеральный законышкат экстремизмым сорлыклашлан йӧнештарыме вашталтыш-влакым пуртымо. Экстремизм ваштареш кучедалме пашам саемдашлан верчын 2020 ийын 29 майыште Президент 344 номеран “Об утверждении Стратегии противодействия экстремизму в Российской Федерации до 2025 года” лӱман указым лукто. Документыште виешлен ыштыме, экстремизм идеологий-влаклан да радикализм койышлан у умылымашым, политический акым пуымо. Мутлан, «радикализм — бескомпромиссная приверженность идеологии насилия, характеризующаяся стремлением к решительному и кардинальному изменению основ конституционного строя Российской Федерации, нарушению единства и территориальной целостности Российской Федерации» манын рашемдыме. Документ экстремизмым политический, идеологический, расовый, национальный да религиозный ваш ужмышудымаш да кучедалмаш негызеш ылыжше, мер илышлан лӱдыкшылыкым шочыктышо, айдемын праважым, кугыжаныш кучемысе закон-влакым торжан пудыртен ыштыме паша семын акла. Тыгай шакше паша чынжымак калык да религий-влак кокласе кылым йӱкшыктара, Стратегийыште палемдыме: тудо тыгак Россий Федерацийын конституционный стройжылан, элнан иктешлыкшылан лӱдыкшым шочыкта. Экстремист-влак ваш-ваш ужмышудымашым, кучедалмашым ылыжтен шогат, айдемын чапшым, лӱмнержым шотлыде игылтыт, чылажымат террор йӧн дене, виеш поген налын ышташ ӱжыт… Юмылан тау, Марий Элыште экстремизм, радикализм – «насилий идеологий» огеш озалане. Марий Элысе юмыйӱла организацийлаште экстремизм, радикализм шӱлыш уке. Тудо марий онаеҥ-влак коклашке шыҥенат ок керт. Вет нуно кугыжаныш кучем дене иквереш пашам ыштат. Кӧм вара онаеҥ-влак радикаллан шотлат? Улыт мо нунын коклаште виешлен, тошкен-шурен пытараш шонышо, Российысе конституционный стройым шалаташ тыршыше, элнам пайлен шеледаш ӱжшӧ иктаж-могай еҥ? Мутат уке, илалше да рвезырак онаеҥ-влак коклаште тыге шонышо иктат уке. Политический йодышышто Юмыйӱла организаций Российысе кугыжаныш кучемын идеологийже дене келшен пашам ышта. Але ончалына экстремизм шӱлышым, экстремизм идеологийым, айдемын праважым, кугыжаныш кучемысе законым пудырташ ӱжшӧ-влак шотышто. Тыгай еҥат нунын коклаште уке!!! А кӧм вара экстремист маныт? Тыгай шомак онаеҥ-влак коклаште 2020 ийыште лекте. Амалжылан организацийын пашажым вияҥдыме шотышто ончыклык корным палемдыме шотышто мутланымаш лийын. очыни. Юмыйӱлан пашажым вияҥден колташ ӱжшӧ, калык шинчаончалтышнам пойдарен шогаш, кушкын толшо рвезе тукым дене лишкырак лийын пашам ышташ темлыше еҥым вурсымышт годым ала-молан «экстремист» мутым умшашкышт налыныт. Илалше-влаклан у корно, ондак ыштыдыме паша йӧндымын чӱчын. Тидын негызеш вашумылыдымаш шочын, а варажым … «экстремист тӱшка» ой шочын… Але налына «радикал-влак» шотышто мутым. Тыштат уке Стратегийыште кучылтмо «радикализмын» пушыжо. Онаеҥ-влак коклаште власть ваштареш ойлен коштшо иктат уке. Нигӧжымат «бескомпромиссно приверженные идеологии насилия, стремящиеся к решительному и кардинальному изменению основ конституционного строя Российской Федерации, нарушению единства и территориальной целостности Российской Федерации» манын огына керт. Радикал мутым онаеҥ-влак шке семынышт, бытовой уровеньыште умылымо семын гына умылат. Тиде умылымаш политический оценке дене йылт икгай огыл! Кызыт чыла эл мучко 2020 ийыште лукмо Стратегийым илышышке шыҥдараш пижыныт. Марий Элыштат тиде паша ышталтеш. Ала-кӧлан кӱлын Стратегийын Марий Эллан кӱлешлыкшым ончыкташ, экстремизм шӱлыш дене кучедалме пашан каен шогымыжым рашемдаш. Вот и лектын МТР активист-влак коклаште «экстремист», «радикалист-влак» нерген шонкалымаш. А муниципальный организацийлашке колтымо документ редакционно йоҥылыш возымо лийын. Сайын шоналтен возаш гын ончыкташ кӱлеш ыле, кузе онаеҥ-влакым Стратегийым илышышке пуртымо пашашке лишемдаш, нунын полшымо дене тиде пашам вияҥдаш. Вашкеныт… А вашке паша – важык кая! Чаманен каласаш логалеш: ала могай еҥын экстремизм, радикализм мут-влакым колын, нунын кӧргӧ содержанийжым умылыде ойлыштшо-влак шкештат огыт пале: мом ойлат, молан тыге ойлат. Тӱҥжӧ нуно огыт пале: кушко шуктен кертеш умылен шуктыдымо политический термин-влакым тыглай илышыште вашлиялтше умылыдымаш-влакым рашемдашлан кучылтмаш. Нине термин-влакым кучылтшо илалше онаеҥын умылтарымашыже власть кучемыште тыршыше политик-влакын умылымашышт деч кава ден мланде кокласе ойыртем семынак ойыртемалтыт. Туге гынат онаеҥ-влакын шоналтыде ик-кок мутым кучылтмыштлан политик-влак шке акыштым пуэн сеҥат. Эн чот лӱдыкшыжӧ: тыгай казус пӧрдшӧ вакшкӱ коклашкат шуктен кертеш. Торъялыште погынышо-влаклан сайынрак шоналташ кӱлеш ыле. Кузе молан да кӧм нуно экстремист семын аклат, кузе 2020 ийыште пеҥгыдемдыме Стратегийым илышышке пурташ, калыкым азапыш логалме деч утарашлан мом ышташ темлат, Юмыйӱла организаций-влакын пашаштышт тиде шонымаш ончыкыжым могай верым налаш тӱҥалеш. Очыни, тиде йодыш деке эше ик гана пӧртылаш верештеш… Никандр Попов Share this: Twitter Facebook Понравилось это: Нравится Загрузка... Похожее 6 комментариев Filed under Артикль-влак Tagged as МТР, Марий юмыйӱла, Никандр Попов, радикализм, экстремизм ← Шкетан садыште кеҥеж тӱҥалеш Татьяна Кибаева «Йӱштӧ» → 6 responses to “Марий Элысе юмыйӱла организацийлаште радикализм шӱлыш уке” Чимари 28.05.2021 в 15:36 Пеш сай сералтын. Марий калык Ош поро Кугу Юмылан ишаныше калык, нигунам емгак пашалан нигӧмат ӱжын огыл, кумалтышыште нигунамат политика нерген мут лектын огыл. Мый колынам, кунам Таныгин А.И. марий погын годым политика нерген ойлен, а моло карт шамыч-влакын тыгай мутыштым колын ом ул. Садлан мый кок кидымат нолталам Марий Ушемын тале айдеме-влакын пашашт сай кайже манын. Нуным вурсаш толашат, а ведь нуно веле уло ыштышаш паша-влакым Марий Элыште нӧлталыт. Да и Радыгиным Удмуртий гыч эре вурсаш тӧчат, неретым Марий Элыш ит шӱш манын. А тудо огыл гын, кӧ тыланда полша? Яковлева, Александров, Мочаев или Юзыкайн. Те нунылан ода кӱл, нунын проблемышт весе, кузе шкеныштым ончыктыш выбор годым и кузерак депутатыш логалаш. Ответить Анатолий 30.05.2021 в 04:43 Чыла раш,чын, профессор Никандр Поповын возымыштыжо. Ответить Аноним 03.06.2021 в 11:57 Радикализм уке маныда? Сайракын Танаковын серымаш-влакым лудын лекса. Ответить Аноним 03.06.2021 в 12:00 А Головин радикал огыл мо? Карт-кугыза шкенжым лӱмден йӧршын Марий Юмынйӱла дене кылдалтдыме «знахарский» услугым пуен оксам ышта. Тиде Марий Юмынйӱлам шӱктарымаш огыл мо? Ответить Илья Бирский 06.07.2021 в 05:16 А улыт шукын моло-влак, кудышт вес ен’ым толэн оксам ыштат. Капиталистический системыжат тугаяк — икте-весым толен илаш. Теже тидлан тореш огыдал, а эре «Единый Россий» верч йу’кледа. Тендан глава да депутатда-влакат икте-весым толен илыман капитализм верч тыршат, тугеже теже шкежат тугаяк улыда, а Головиным вурсаш тоштыда. Воштончышыш ончалза тегыт шу’ргыдам, а огыл вес ен’ дене ку’нлшаш. Головин — успешный ен’, знахарь и тунамак онаен’. Разве знахарьлан онаен’лияш ок лий? Ответить Илья Бирский 26.06.2021 в 17:07 Тошто, 100 ий ожсо марий йу’ла тугаяк шон’го коча-кова-влак дене пырля вес ту’няшке кая. XXI курымыштат у айдеме-влак XV курымысо семынак шонаш ту’н’алыт манын шонымаш йон’ылыш. Сандене у курым дене келшышын у шонымаш, у шинчымаш марий йу’лашке тоже шын’ышаш. «Радикализм» мутын синонимже — «решительность». Пен’гыдемалтмаште решительность, радикализм уке гын, марий вера шарла манын у’шанаш амал уке. Руш шовинист-влак лу’мынак, марий-влак уэммаште, ту’зланымаште решительный ынышт лий манын, «решительный, радикальный лиймаш сай огыл вет» шоя мут дене мемнан, марий калыкын развитийжым чараклен шогалтынешт. Нунылан пеш келша ыле марий-влакым «пундышлан кумалыда» манын мыскылен ойлаш. Марий коклаште пеш огыт сите моткоч кугу ушан, радикальный шонымашан, марий верам у ку’кшытыш но’лталын да шарен кертше ен’-влак. Уло мемнан ик тале онаен’на, кудыжо дене кугешнен кертына — Танаков. Тудыжымат руш кутаныште шинчыше-влак орлаш тоштыт. Кушто марий веран философий книгаже? Тудо эн-эн да у, ончыко нан’гаен кертше лийшаш. Коран ден Библий чынжымак пычкемыш да экстремистский книга улыт, но нуным огыт чаре. Марий-влак, ончыкыжат «ни рыба, ни мясо» лийыда гын, ту’зланымаште, у шинчымашым налмаште решительный (радикальный) огыда лий гын, те ош-чий марий радам гычат лектыда да ончыл, развитой калык лийын огыда керт.

Апрель мучаште Маядык школышто Дőртыльő районысо марий йылмым туныктышо-влакын ямдылыме «Шочмо элемым моктем» пайрем-конкурсым эртарышна. Тиде кечын Маядык школын тунемшыже, туныктышо да ача-ава-влак районысо куд марий школ гыч тунемше-влакым вашлийыч. Тидлан «Тошто марий чием» выставкым, Пошкырт кундем нерген презентацийым, Марий талешке кечылан пӧлеклыме сÿрет-влакым ямдылыме ыле. Шочмо Пошкырт кундемлан лӱмлымӧ конкурсышто тунемше-влак почеламутым лудыч, мурышт, куштышт. Пайремлан кажне школ пеш сайын ямдылалтын, конкурсант-влак мастарлыкыштым кÿлеш семын ончыктышт. Жюриште Дőртыльő районысо ИМЦ вуйлатыше И.М. Фатхутдинова, образо-ваний управленийын мето-дистше-влак С.А. Конакбаева ден Н.А. Шамукаева ыльыч. Почеламутым лудмаште рес-публикысе «Пою мою республику» конкурсышто се-ҥышыш лекше Маядык школ гыч Э. Байгильдина икымше, Ярмия школ гыч М. Каранаева кокымшо, Янтыз школ гыч А. Биксандаева кумшо верым сулен нальыч. Муро конкурсышто икымше вер дене Байгелде школ гыч рвезе-влакын мурышо ансамбльыштым, кокымшо вер дене Чарлак школ гыч П. Айтиевам, кумшо вер дене Маядык школ гыч Л. Илтибаевам палемдышт. Куштымаш конкурсышто сеҥышым ойыраш жюрилан куштылго огыл ыле: сценыш лекше кажне школ гыч толшо участник шкетотан, оҥай, кумылым савырыше куштымашым ончыктыш. Туныктышо да ача-ава-влакын ямдылыме, мотор марий вургемым чийыше изи артист-влак поснак сылнын койыч. Кужу жап каҥашымек, жюри икымше верым Чарлак школлан пуо, кокымшо верыш Ярмия школын тунемшыже-влак лектыч, кумшо вер дене Йывачъял школым палемдышт. Сеҥыше-влаклан Дőртыльő район образований управленийын Чап грамотыжым кучыктышт. Пайрем мучаште тыгай йодышлам тарватышт: «Пагалыме йолташ, шочмо мландетлан тый мом ыштенат? Шочмо-кушмо вер-шőретым пойдараш пÿжвÿдым йоктаренат мо? Пален лий: шочмо мландыште ме уна семын огыл илена, а тудын озаже улына, сандене мландым тÿзатымаш - тиде мемнан парымна, суапле пашана». Нине шомакым иктешлен, ойым ешарыме шуэш: «Кызыт ме, Пошкырт кундемыште илыше марий-влак, пошкырт да руш калыклан таум каласен огына ситаре. Тÿрлő калык коклаште келшымашлан кőра веле таче пиалан илышым чоҥена, шкенан йылмынам, тÿвыранам шымлена». Владимир Путин: «Для каждого народа вопрос сохранения родного языка – это вопрос сохранения идентичности, самобытности и традиций. И комплексная, всесторонняя работа по изучению, поддержке языков народов России, безусловно, должна продолжаться». Читайте нас в «Чолман». Республиканская общественно-политическая газета на марийском языке. Издается с 24 апреля 1991 г. Главный редактор - Губаев Игорь Иванович. При использовании материалов гиперссылка на сайт cholman.info обязательна. Категория информационной продукции 12+ Связь, информационный технологий да массовый коммуникаций сферым эскерыше Федеральный службын Башкортостан Республикысе Управленийже 2016 ий 11 июльышто ПИ ТУ02-01543 № дене регистрироватлен. Мы в соцсетях: ВКонтакте - vk.com/cholman Telegram - https://t.me/cholmantv Я.Дзен - zen.yandex.ru ОК - ok.ru/cholmanrb TikTok - tiktok.com/@cholman.tv Телефон Телефон: 8(34783)7-07-97. Электрон почто [email protected] Адрес Адрес редакции, типографии: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, Березовское шоссе, 4А, 1 этаж. Для писем: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, 8-е почтовое отделение, а/я 116, для редакции газеты «Чолман».

Крап берет (краповый берет) – Россий МВД спецназ подразделенийысе военнослужащий-влакын формышкышт пурышо вуйчием. Тудым тыглай гына огыт пу, тидлан пӱжвӱдым ятыр йоктарыман, уш-акыл ден капкыл тазалык шотышто тӱрлӧ тергымашым эртыман. Икманаш, тудым сулен налман. Росгвардийын эн патыр спецназовецше-влак кокла гыч иктыже – Станислав Романов. Морко район Нурӱмбал ялыште шочын-кушшо рвезе тыгай кӱкшытыш шумыж нерген теве мом каласыш: – Нормативым лу тӱрлӧ направлений дене сдатлыман ыле. Тидым ышташ мылам утыжым неле лийын огыл. Крап беретым сулен налаш манын, ончылгоч шуко ямдылалтынам, тыршенам. Южыжо кандашымше але луымшо гана тӧчымеке веле тергымашым эртат, а мый чыла требованийым вигак шуктенам. Тиде моткоч кугу куан. Ты лӱмым сулышо шукын улыт манаш ок лий. Морко район гыч, мутлан, коктын веле крап беретан улына. Старший прапорщик Станислав Романов – Озаҥ олаште Росгвардийысе элкӧргӧ войскан боецше, кыл ден инновационный оборудований-влак шотышто кугурак техник. Тыште рвезе 2013 ий годсек контракт почеш службым эрта. Шукерте огыл Станислав Пермь олаште эртаралтше чемпионатыште бокс дене Российын чемпионжо лӱмым сеҥен налын. – «Краповик-влак» эре кредалаш тунемыт, кажне кечын тренировкым ыштат. А 2019 ий гыч Росгвардийын ик эн тӱҥ спорт видше – бокс. ОМОН, СОБР, войсковой спецназ – чыланат бокс дене мастар лийшаш улыт. Шукерте огыл Юл кундем федеральный округышто эн тале боксёр-влак таҥасышт. 20 участник коклаште мый сеҥышыш лектынам. Тыге Российысе чемпионатыш логальым. Тудо 26 гыч 31 май марте эртаралтын. Тыште тӱрлӧ округ гыч толшо индеш команде таҥасен. Мый ныл гана кредалынам. 64 килограмман-влак коклаште ныл ганажат сеҥышыш лектынам, садлан 1-ше верым пуышт. Российын чемпионжо лиям манын шоненат омыл. Таче кечылан тиде эн кугу сеҥымашем, – каласкалыш Станислав. Бокс С.Романовлан чылт палыдыме спорт огыл. Ты вид дене рвезе кок гана спорт мастер лӱмым сулен: 2012-шо ийыште – Татарстаныште да 2015-ше ийыште – Башкортостаныште. Бокслан кузе шӱмаҥмыжым шарналтен, Станислав тыгерак мане: – Коло кок ияш улмем годым таз луэм эмганен ыле. Врач-влак куржталаш, тӧрштылаш, неле упражненийым ыштылаш чареныт гынат, капкылым пеҥгыдемдаш шоненам. Спортзалыш кошташ тӱҥальым. Ик залыштак боксёр-влак заниматленыт. Шоныдымын тренер дене палыме лийна. Бокс дене заниматлаш мый кугу ийготанлан шотлалтынам гынат, тунем ончаш кумылем лекте. Эрлашымак уло капыштем корштымым чытен, тренировкым эртарышым. Йӧсӧ ыле, но арня гыч тунемалте. Ты жапыштак Марий кугыжаныш университетысе спорт факультетыш тунемаш пурышым. Кум ий гыч тренер-преподаватель лийым. Станислав спортым изинек йӧратымыж нерген каласкалыш. Изи Кугунур школышто тунеммыж годымак писын куржталын да ече дене коштын. Шке школысо веле огыл, районысо таҥасымашлаштат ончыл верыште лийын. Рвезын ачаже, Евгений Валентинович Романов, Изи Кугунур школышто 28 ий физкультурым туныктен. Тудым онченак, эрге спортлан шӱмаҥын, манаш лиеш. 8-ше класс деч вара Станислав Морко посёлкысо 6-шо №-ан школыш тунемаш каен. Тыште тудын мастарлыкшым умбакыжат нӧлтеныт. – Моткоч кугу тау Морко школысо тренерем Сергей Романович Александровлан. Тудо мыйым у сеҥымаш-влаклан кумылаҥден шоген, эре полшен. Тыгак школ директор Анатолий Леонидович Пауткинлан тау. Школ деч варасе сеҥымашем-влаклан Марий Элын сулло тренерже, Россий спортын мастерже Максим Михайлович Мосуновлан тауштем. Тудын полшымыжлан кӧра бокс дене заниматлаш тӱҥалмекем, пел ий гычак Марий Элын первенствыштыже сеҥышыш лектынам, спорт мастер кандидат марте шуынам. Российын спорт мастерже С.Романов кызыт Озаҥ олаште ила, пашам ышта. Пелашыже, кок йочаже улыт. «Ончыкылык паша шотышто шонымашет могай?» йодышлан Станислав тыге вашештыш: – Озаҥыште сай должностьым сулен налаш куштылго огыл, но спорт мылам корным почынак шога. У сеҥымаш-влак у кӱкшытыш шуаш полшат. Кызытат теве пашаштем чылан саламлат, куаныме кумылыштым ончыктат. Чемпионат деч вара мыйым 10 кечылан каналташ колтышт. Умбакыже кузе лиеш, ончалына. Верыште шогымо ок шу, офицер-влак радамыш ушнаш кумыл уло. Чемпион лӱмым налмем деч вара Москошко ӱжыныт, офицер должностьым темленыт. Но шочмо кундем деч торашке кайыме ок шу. Ачам ден авамым чӱчкыдынрак ужмо шуэш… Фотом С.Романовын архивше гыч налме. lenta photo top У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

Марий Эл вуйлатышын пашажым жаплан шуктышо Юрий Зайцев кыдалаш профессиональный образованийым пуышо системыште IT-направленийым кумданрак шыҥдараш задачым шынден. Республикын образований да науко министрже Лариса Ревуцкая «Образований» нацпроектын «Самырык профессионал-влак» федеральный проектше илышыш шыҥдаралтмыж нерген ойлымыж годым палемден: Марий Элыште пашазе да специалист-влакым 25 профобразований организаций ямдыла. «Ончылгоч шотлен лукмо почеш экономикыште кӱлеш наре пашазе специальность дене тунемаш налме контроль цифрым кажне ийын терген шогена», – каласен министр. Тунемше-влак кокла гыч тыгай профессийым да специальностьым налыт: промышленность – 16%, чоҥымо паша – 16,5%, транспорт да логистике – 13%, кочкышым ямдылыме – 9%, ялозанлык – 7%, IT-технологий – 6%. 2022 — 2023 тунемме ийлан 4784 еҥым тунемаш налаш палемдыме, тидыже кодшо ий дене таҥастарымаште 90 верлан шукырак. Министр порфессиональный шинчымашым производство да паша ресурс дене ушаш кӱлмӧ нерген посна ойырен каласен. 2022 — 2024 ийлаште федеральный казна гыч 30 мастерскойым почаш окса ойыралтеш, 11-же идалык мучаш марте пашам ышташ тӱҥалшаш. Тылеч посна «Самырык профессионал-влак» проект дене келшышын, тений республикыштына Профессийлан жапым ончылтен туныктымо рӱдер ышталтеш. Тушто граждан-влак йодмашан да кӱлешан специальностьым налын кертыт, тидыже республикыште кадр ситыдымашым мыняр-гынат кораҥдаш полша. Юрий Зайцев IT-направлений дене программе почеш кыдалаш профобразований организацийлашке тунемаш толшо-влак шагалемшаш огытыл манын палемден. Марий Эл Республикым вуйлатышын организаций да аналитике виктемжын уверже негызеш Л.СЕМЕНОВА ямдылен Д.РЕЧКИНЫН фотожо Лудаш темлена: ТАЗАЛЫК УВЕР ЙОГЫН Вӱрым пуэт – поро пашам ыштет «Российын Сбербанкше» ПАО-н Марий Элысе 8614-ше №-ан пӧлкажын пашаеҥже-влак донор акцийыш ушненыт. УВЕР ЙОГЫН Илышнам маяк семын волгалтарен Ой, книга, книга Чылажымат тый кертат… С.Г.Чавайн Тошто Торъял – шкешотан, мотор кундемыште верланыше ял. Тыгак тудо эше лудаш… ЙОШКАР-ОЛА УВЕР ЙОГЫН Кум субботник лиеш 28 март гыч Йошкар-Олаште уремлам эрыктыме шошымсо месячникым увертарыме.Тӱҥ шотышто лум йымач лекше шӱкшак-куштырам эрыктат, изи архитектур да светофор лудаш… Добавить комментарий Отменить ответ Для отправки комментария вам необходимо авторизоваться. КАЛЕНДАРЬ ЯнварьФевральМартАпрельМайИюньИюльАвгустСентябрьОктябрьНоябрьДекабрь 20172018201920202021202220232024202520262027 Пн Вт Ср Чт Пт Сб Вс 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 АРХИВ Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ГОРОСКОП Гороскоп Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 9 май. Ӱпым пӱчкаш келшыше кече огыл. Молан манаш гын тазалыкда начаремме лӱдыкшӧ уло. Хна дене чиялтеда гын, пашаште лудаш… 9-15 майлан гороскоп 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 18-24 апрельлан гороскоп 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) ТЕАТР УВЕР Книгаште – Шкетан театрын 100 ияш эртыме корныжо «Пеленда улам пиалан» «Китай кува» — кумшо у паша «Мый улам шийгорнышто…» сылнымут кас Калык чонышто тачат ила ЛИЙ ПЫРЛЯ © 1915-2018 «Марий Эл» газет. Газетым Роскомнадзорын Марий Элысе управленийыштыже регистрироватлыме. Реситрационный номер - ПИ № ТУ12-0118, 2012 ий 25 июнь. Copyright газетамарийэл.рф |

Шке сурт-оралтыжымат пеш моторын сӧрастарен. Пашам ышташ йӧнан лийже манын, кудывечыштыжак посна мастерскойым чоҥен шынден. Леведыш йымалне тӱрлӧ станок-влак улыт. Нунын кокла гыч иктыже гына налме, молыжым Радик Логинович шке кидше дене поген. Чыла арверын, кажне шуруп ден гайкын шке верышт улыт. Мастерскойым шокшо коҥга ырыкта. Тудым чиялтыме ӱзгар- влакым вашкерак кошташ манын ыштыме. Телым кӧргыштӧ кид дене чиялтат, кеҥежым компрессор дене. Мастерскойыш пурен шогалмеке, чия пушым шижна —окна рамым чиялтат ыле.Кидмастар тӱҥ шотышто омсам, окнам ышта. Тыгак мончаште арверым шындылме полкым, под леведышым, шкатулкым, наличникым йодын толыт. Шукерте огыл Приволжский посёлкышто вич пачашан пӧртыштӧ подъезд окнам вашталтен. – Икымше гыч индешымше класслаште эре хозяйственник лийынам. Школ деч вара путёвко дене ик тылзылан Шем теҥыз воктеке канаш миенна. Тушто мый фонтаныш ший оксам кудалтенам да армий деч вара шкенан колхозыш столярлан пашаш пураш шоненам. Тӱвыра да сымыктыш колледжыште тунеммем годым кумшо курс гыч армийыш каенам. Армий деч вара Славик Асмаев уэш тунемаш пураш ӱжын, но кумыл лийын огыл. Пел ий гыч колхозын столярныйышкыже пашаш нальыч, – ойлыш Р.Петров. Радик Логинович Надежда пелашыж дене кок шочшым – Станислав ден Марианнам – ончен куштат. Стас – 16 ияш. Кеҥежым ачаж дене пырля пашаш коштеш, мӧҥгыштат полшен шога. Изиж годсекак шкаланже да йолташыже-влаклан пу пистолетым ыштылын. Рвезе спорт дене пеҥгыде кылым куча, ончыкшым военный направлений дене тунемаш кайынеже. Школыштат шке мастарлыкшым ончыкта, литератур конкурслаште ятыр гана почеламутым лудын, сеҥышыш лектын. Марианна 4-ше классыште тунемеш, мураш-кушташ йӧрата, ансамбль дене концерт денат шуко верыш миен коштыныт. Уста шӱлышан ешыште чыланат талантан улыт. Тек умбакыжат пашашт тӱвыргӧ лектышан лиеш! lenta mustaeva top У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

Марий Турек районышто 29 ияш ӱдыр йӱдлан велосипедшым кудывечыште коден. Эрдене велосипед верыштыже лийын огыл. Полиций пашаеҥ-влак титаканым муыныт. Марий Турек посёлкышто илыше 31 ияш пӧръеҥ транспортым шолыштын да ужалаш шонен, но шуктен огыл. Йошкар-Оласе Ленин проспектыште тыгаяк случай лийын. 16 ияш рвезе йолташыж деке унала миен. Велосипедшым подъездысе кидкучемыш трос дене пижыктен коден. Шагат гыч пӧртылмекыже, велосипед верыштыже лийын огыл. Волжск олаште илыше ӱдырамаш ик сайтыш коляскым ужалыме нерген уверым пуэн. Ик жап гыч телефонышкыжо банк картыш оксам колтымо нерген серыш толын, туштак ссылке лийын. Ссылке почеш пурымеке, ӱдырамашын картше гыч 8000 утла теҥге йомын. Шернур районышто илыше 22 ияш рвезе Интернетыште тракторым ужалме нерген уверым ужын. Ужалыше дене кутырен келшен, 189 тӱжем теҥгем картыш колтен. Ик жап гыч «ужалыше» дене кыл йомын. lenta У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

Псковысо 104-ше парашютно-десантный полкын 6-шо ротыжын подвигым ыштымыжлан тений 1 мартыште коло ий темеш. Бойышо 84 десантник колен. Нунын коклаште иктыже Марий Эл гыч лийын. Тиде – батальонын командирже Марк Евтюхин. Йоча пагыт Кудлымшо ийлаште самырык ӱдыр Лидия ешыж дене Киров ола гыч Йошкар-Олаш илаш куснен гына улмаш. А Николай Евтюхин, военный академийым тунем пытарымеке, Марий кундемыш распределений почеш логалын. Лидия ден Николай Йошкар-Оласе Офицер пӧртыштӧ танце годым палыме лийыныт да келшаш тӱҥалыныт. 1964 ий 1 майыште 20 ияш Лидия ден 33 ияш Николай Евтюхинын эргышт шочын. Икшывылан кочан лӱмжым пуэныт. Марк кочаж гаяк пеҥгыде койыш-шоктышан кушкын. Эргын талукаш улмыж годым ачажым Чукоткыш служитлаш кусареныт. Тушто илыш условият уда лийын, климатат йочалан келшен огыл, сандене икшывым Николайын аваже деке Абхазийысе Гагра олаш илаш колтеныт. Николай ден Лидиян кокымшо йочаштат коваж дене кушкын. Икмыняр жап гыч Николайым Грузийысе Тбилиси олаш служитлаш колтеныт, туштак пачерым пуэныт. Тунам икшыве-влак уэш ача-ава дене илаш тӱҥалыныт. Но вич ий гыч Североморскыш куснаш логалын. Тыште икшыве-влак 7-ше №-ан школышто тунемыныт. Нылымше классыште Маркым Лилия лӱман ӱдыр дене ик парт коклаш шынденыт. Вараже ӱдыр рвезын пелашыже лиеш. Военный карьере Профессийым ойырен налме шотышто М.Евтюхин кужун шонен огыл, юж-десант войскан Рязаньысе кӱшыл командный училищышкыже тунемаш пурен. Тунеммыж годымак 1986 ийыште Лилиям марлан налын. А ик ий гыч Оля ӱдырышт шочын. Училищым тунем пытарымеке, Марклан лейтенант званийым пуэныт. 1985 ийыште рвезым Псков областьысе 76-шо юж-десант дивизийыш колтеныт. Тунам самырык военный боевой йолташыже-влак дене, Афганистаным, Абхазийым, Киргизийым, Боснийым эртем, Чечня марте шуам манын шонен огыл. 1985-1988 ийлаште взводын командирже Марк Николаевич Афган сарыште участвоватлен. 1987 ийыште тудо рото командирын алмаштышыже, а варарак ротын командирже лийын. 1993 ийыште батальон командирлан шогалтеныт. 1994-1996 ийлаште Марк Евтюхин икымше Чечня сарыште кредалын. Чечняште лиймыж нерген Марк Николаевич ешыжлан ойлен огыл. 1995 ийыште Марк Николаевич Югославийыште ООН-ын Миротворческий вийжын 554-ше посна пехотный батальонын ротыжым вуйлатен. 1998 ийыште тудым 76-ше гвардейский юж-десант дивизийысе 104-ше гвардейский парашютно-десантный полкышто батальон командирлан шогалтеныт. Изажын примерже почеш, Маркын Игорь шольыжо Рязаньысе десант училищым тунем пытарен. Икымше Чечня сарыште лийын да нелын сусырген. Тиде жапыште ача-аважлан колымо нерген кагаз йоҥылыш миен. Ик жап гыч Игорь мӧҥгыжӧ пӧртылын. Шоя увер деч вара ачажын, Николай Васильевичын, инфаркт лийын, колымашке шуктен. Ачаштын колымыжо рвезе-влаклан умбакыже элна ончылно порысым шуктымаште чаракым ыштен огыл. Кокымшо Чечня сар тӱҥалмеке, ондак Игорь, вара Марк тушко каеныт. Чечняш кайымыж нерген Марк Николаевич арня ончыч гына ешыжлан каласен. Пытартыш командировко Марк Евтюхин батальонжо дене Чечняшке 2000 ий 31 январьыште миен шуын. Нуно шындыме задаче-влакым вигак шукташ тӱҥалыныт, тыге 9 февральыште батальон икымше «боевой крещенийым» налын. Дышне-Ведено населённый пунктыш колонно дене кайыме годым боевик-влакын засадыштым ужыныт да кӱчык жапыште обороным ыштеныт. Боевик-влак шонымыштым шуктен кертын огытыл. Бой годым десантник-влак 30 боевикым да кок автомашинам пытареныт. 28 февральыште юж-десант войскасе 76-ше гвардейский дивизийын 104-ше полкысо 2-шо батальонысо 6-шо ротыжлан боевик-влакын коштмо маршрутыштышт засадым ышташ приказым пуэныт. Рото командирлан майор Сергей Молодовым шогалтеныт. Майор службыш шукерте огыл гына толшо лийын, сандене курыкыш ротым кокымшо батальонын командирже Марк Евтюхин наҥгаен. Курык коклаш 90 десантник кӱзен. Палемдыме верыш вич меҥге миен шуде, ончыко 12 разведчикым колтеныт. Разведчик-влак боевик-влак дене вашлийыныт, лӱйкалымаш тӱҥалын. Боевик-влакын виян, кугу отрядышт лийын. Тудым ваххабит Хаттаб вуйлатен. 2000 ий 29 февральыште 12 шагатат 30 минутышто 6-шо ротын пытартыш бойжо талышнен. Кредалмаш тӱҥалмеке, боевик-влак деке Аргунский ущелье гыч ешартыш полыш ынже тол манын, подполковник Марк Евтюхин 776.0 отметке кӱкшытыштӧ десантник-влак дене обороным тӱҥалыныт. Майор Молодовын колымыж деч вара Евтюхин командованийым шке ӱмбакыже налын. Шӱдӧ наре салтак, тӱҥ шотышто срочник-влак, опытан кокшӱдӧ утла боевик ваштареш кредалын. Бой 16 шагат шуйнен. Вес кечылан кудымшо ротын кумшо ужашыже веле кодын. Боец-влаклан курыкым эртен, Грузий чек воктене курык коклаш каяш кӱлын, сандене шонымыштым шукташак тыршеныт. Кредалме годым Хаттабын отрядше гыч 400 утла еҥ колен. Марк Евтюхин бой годым шуко гана сусырген, но садак командований деч кораҥын огыл. 1 мартыште эрдене М.Евтюхин раций дене кушто улмыж нерген каласен. Тыге тудо моло-влакым утарен, а шкеже колен. Тиде кечын куд шагат эрдене Лилия помыжалтын. Ушыштыжо эре ик сӱрет лийын: курыкыш шуко еҥ кӱза. Молан тиде сӱрет кончымым вара гына тудо пален налеш. Бойышто 84 десантник колен. Нунын коклаште – 13 офицер. 22 еҥлан (21 еҥлан колымек) Российын Геройжо лӱмым пуэныт. 68 (63-лан колымек) салтакым да офицерым Патырлык орден дене наградитленыт. Тушман дене вучыдымын вашлийыныт гынат, кудымшо рото боевик-влакын наступленийыштым чактарен. Мемнан войска-влак курыкым гына огыл, тыгак Дагестаным арален коденыт. Тушман-влак умбакыже тушто кугу террористический актым ышташ шоненыт. Россий Федераций Президентын 2000 ий 12 мартысе указше почеш подполковник, 35 ияш Марк Николаевич Евтюхинлан Россий Федерацийын Геройжо лӱмым пуэныт. – Тиде шучко кредалмашыште мемнан икшывына-влак коленыт. Нине рвезе-влакын ача-авашт лӱм дене каласем: тиде – кугу ойго. Жап эртыме семын чыла мондалтеш маныт, но ача-аван чонышт тугак коржеш. Тиде неле пагытыште вашлиймаш годым Россий Президентын мутшо гына лыпландарен: «Нине рвезе-влак Российым утарен коденыт»,– ойла Лидия Евтюхина. Йошкар-Олаште М.Евтюхинын ондак илыме пӧртышт (Гагарин урем 18 №-ан) фасадеш мемориал оҥам сакеныт. 2017 ий 2 августышто Сеҥымаш бульварыште Россий Федерацийын Геройжо Марк Евтюхилан бюстым почмо. 2018 ийыште Йошкар-Олан ик уремжылан тудын лӱмжым пуымо. Йошкар-Олаште В.Ленин лӱмеш тӱвыра полат ончылсо вер Воин-десантник-влакын скверышт маналтеш. Кажне ийын Йошкар-Олаште Марк Николаевич Евтюхин лӱмеш дзюдо дене турнир эртаралтеш. 2005 ий годсек М.Евтюхинын лӱмжым «Гром» военно-патриотический клуб нумалеш. lenta mustaeva photo top У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

Кызыт нимат ышташ огыл гын, икмыняр ий гыч марий йылме йомын кертеш. Кызытсе мер илышыште марий йылмым тунеммаште, шаркалымаште ала-мом уым, ӧрыктарышым кычалман. Марий йылмын престижшым тӱвыра гоч нӧлтыман Марий культурылан, марий йылмылан у формат-влак кӱлыт. Молан марла рок-фестиваль уке? Але мутлан, рэп-культур? Теве 2012 ийыште марийогыл-влак марла кино войзышт. Тидлан Российын Тӱвыра министерствыже эсогыл оксам ойырыш. Кино кугешнымашым ыш шочыкто. Марий-влак ваш вурседыл-вурседыл сырен пытышт. Тиддеч вара марий-влак шке кином сниматлаш тӧчышт. Сай тӱҥалтыш умбакыже ыш вияҥ… Марий-влак нерген чапле тӱнямбал кӱкшытан кином войзыман. Тиде кино мо нерген лийшаш? Марий археолог-влакын ойышт почеш марий-влакынат шке «Шӧртньӧ курымжо» лийын. Ала иктаж «Мосфильм» але «Голливуд» марий «шӧртньӧ курым» нерген триллерым але блокбастерым войза? Теве Олег Тактаров марий улмыж нерген интервьюшто ойла. Молан тудым Марий Элыш ӱжаш огыл?! Тек тудо самырык-влаклан иктаж мутым марла ойла: мутлан «Сайын тунемза, спорт дене кылым кучыза!» Йошкар-Олашке толмыжо огеш шу гын, тек марий талешке Михаил Долгов тудден Москошто вашлиеш, чапле видеом марла ышта… Марий йылме да кызытсе саманыште пеш престижле IT Кушто мемнан «Марий электрон книгагудо»? Молан марий википедий кызытат огеш вияҥ? Молан марла э-текст-влак Интернетыште пеш шагал койыт? Уло тыгай марий компьютер-лингвист Андрей Чемышев. Тудо мыняр пагыт ынде «Марий йылме корпус» нерген «шортеш». Ик айдеме корпусым ыштен огеш керт. Тидым иктаж йылме институт чыла марий тӧнеж-влакын полшымо дене ыштышаш. Корпус ала-молан огеш ышталт. Marla latin jükpale denat vozaš. Molan marla latin jükpale dene ik knigat lektyn ogyl?! Престижле марий йылмым Марий Мландыште чылан тунемшаш улыт! Марий йылмым виеш туныкташ ида толаше. Марий йылмым йӧратен туныктыза! Марий йылмым Марий Элысе школлаште чылан тунемшаш улыт! Тиде Закон! Молан тиде огеш ышталт? Молан тидын шотышто «Мер Каҥаш» шып шинча? Молан «Марий национальный конгресс» шып? «Саскавий» ӱдырамаш ушем? «ВийАр»? «Марий ушем»? «У вий»? Кызыт марий-влак Погынлан ямдылалтыт. Тыгай тумам нӧлталыныт, пурак веле шога! Молан марий-влак марий школ верч тыге огыт шурго? Марий йылмым школышто туныктымаш могай лийшаш? Марий йылме урок школышто эн чапле, эн оҥай лийшаш! Тидлан э-полшык-влакым кучылтман. Компьютер-лингвист-влакын полышышт пеш кӱлешан. Марий мер пашаеҥ, марий бизнесеҥ-влаклан школлам шефствыш налман. Эн йӧратыме туныктышына школышто марий йылмым туныктышо лийшаш! *** Тиде самырык-влакын икмыняр шонымашышт веле. Йодышым умбакыже рашемдыман. Садлан пайдаланыше-влакым каҥашымашке ушнаш ӱжына. Возыза! Марий йылме верч коляныше самырыкеҥ-влак ушем Share this: Twitter Facebook Понравилось это: Нравится Загрузка... Похожее 13 комментариев Filed under Артикль-влак Tagged as марий йылме ← Калык Путинлан шагалрак ӱшанаш тӱҥалын Токтайбелякыште юмынйӱлам шукташ туныктат → 13 responses to “Марий йылмын престижшым нӧлтыман” Евстафий 11.02.2016 в 22:10 Не верно: вместо латиницы надо использовать IPA (международный стандарт для фонетики). Хотя это «лёгкий вариант», чтобы хотя бы на немного отучить людей от акцента. Люди продолжают говорить с тем же ротовым аппаратом что и на русском. Не переключаясь. Хотя это и понятно, надо родиться в марийско-говорящей семье, и так чтобы наблюдался лёгкий акцент при разговоре на русском. Но это редкость в наше время, даже в «Мари Эл увер». Пример: ● Mɑɾlɑ latin jykpɑle ðenɑt βozɑʃ. Molɑn mɑɾlɑ latin jykpɑle ðene ik knigɑt lektɤn oɣɤl !? В идеале нужно создавать свою письменность, пусть и не идеографическую как иероглифическая, но хотя бы алфавитно-слоговую, используя к примеру обще историческую орхоно-елисейскую, которая оказала влияния на многие связанные. Прочитайте про венгров например ➡ http://dailynewshungary.com/rovas-the-szekely-hungarian-alphabet/ Традиционная письменность венгров, родственных марийцам уже за восемь лет прошла через предварительную комиссию Unicode ➡ http://unicode.org/charts/PDF/U10C80.pdf (Это как раз к господину Андрею Чермышеву) http://oldhungarian.eu/index_en.html Ответить Йылмызе 12.02.2016 в 09:56 А почему не использовать финно-угорскую транскрипцию? Она нам марийцам ближе: Marla latin jükpale denat βozaš. Molan marla latin jükpale δene ik kniɣat lektən oɣəl?! Ответить изерге 12.02.2016 в 06:37 Пеш чын ой да шонымаш.Тидым илышыш пурташ тӧчена «Марий ушем» гочын. Но могай вет чаракым шындат Минобразования манмет. Туге марий калыкым йӧратат, эсогыл марий йылмылан арнялан 1-2 шагатым пуат.., марий йылмым туныктышо — влакым «секвестироватлаш» толашат. Но илыш ончыко кая. Руш муро гай: Даже там, где лютый холод, из-под снега пробивается трава. Ответить Аноним 12.02.2016 в 07:48 тӱвыра, it, туныктыш — тиде шагал… юридик могырым ончалман, марий йылме шотышто норматив документ-влак лийшаш улыт. тын, йӱла ушем-влак — марий юмынйӱла кумалтышым марла вӱда, литературым марла луктеш, ортодокс, моло кристиан ушем-влак марий йылмым талынрак кучылтшаш улыт Ответить Йылмызе 12.02.2016 в 09:25 «туныктыш» (образований) мут нерген каласынем, ты мут туныкташ глаголын шкет чот 3-шо чурий (лица) формыж дене келшен толеш: Тудо туныктыш (Он учил). Шарнем MariUver ожно «туныктеж» мутым кучылтеш ыле, а вет тугаяк марий мут марий -еж суфикс ешарыме дене ышталтын, мутлан кукташ > куктеж, туныкташ > тыныктеж. Ответить Йылмызе 12.02.2016 в 09:38 Мом маннем ыле «туныктыш» мут шкетын логалеш гын, мом тудо ончыкта умылаш йӧсӧ, лач контекстыште веле пален налаш лиеш: ала «кто-то учил» ала «образование»… Тыгай омоним сынан мут формо-влак йылмыште шагалрак лийыт гын, сайрак ман шонем. «Туныктеж» мут формо весе-влак деч ойыртемалтеш да вик умылаш лиеш: «образований». Ответить Аноним 12.02.2016 в 20:14 кызытсе жапыште йодыш изиш вес семын шындалтеш: мом пуа марий йылмым палымаш? Ответить Илья Бирский 12.02.2016 в 20:22 Татар-влак тоже латин алфавитыш куснынешт ыле да Татарстан Госсовет пунчалмутымат луктын ыле. Тунам шонымаш ыле татар-влак дене икгай алфавитыш куснаш. Но РФ Гос.Дума законым лукто — тиде закон вонча Российыште латин алфавитым кучылташ огеш лий (ондак кучылтшо-влак, Карелий, исключений). Сандене Марий Эл, суверенный лийде, латин алфавитым кучылтмо шотышто шке законжым шындарен ок керт. А Марий Элыште, шкеат ужыда, кузе чиновник-влак марий калык суверенный ынже лий манын чот толашат. Ситуаций тыгела савырнымеке, мыйын вес темлымаш шочо — 30-шо ийласе гай чын марла возаш ту:налаш. Ужамат, Марий Элыште тидым тоже ниго: умылен огеш керт. Вес ий Бирскыште кугу погынымаш лиеш. Тушто ме, эрвел марий-влак, чын марла возаш ту:налме шотышто шке пунчалмутнам луктын кертына. Но тидыже адак Марий Эл калык деч ойырлымашым луктеш. Садикте иквереш тыршымаш ала кунам-гынат пайдале иктешлымашым шочыкта. Ответить Аноним 12.02.2016 в 22:18 Карелий Республикыште карел да вепс йылме-влакын кугыжаныш статусышт уке. Татар йылме латинла Суомиште вияҥеш, мутлан. Ответить Йылмызе 13.02.2016 в 01:27 >Молан марла э-текст-влак Интернетыште пеш шагал койыт? Вот тидым марий-влак ме шкенан деч йодшаш улына. А молан Интервотышто марла огына возо? Мый вот мемнан палыме марий-влакын мервотлаште (социальный сетьлаште) лаштыкыштым ончальым: пашашт марий йылме дене кылдалтын гынат Интернетыште нуно рушла возгален кият… Лӱм-влакым ом ойло: марий пеш ӧпкелыше да сырыше улеш, пычирик иктаж мом шылтален каласет гын, вик тыйым ӱмыраш тушманже коклаш пуртен шында… Мый Бирский дене келшем: нигӧ мыланна Рушэлыште латин йӱкпале дене возымашыш куснаш ок пу, эксперимент семын посна книга-влакым лукташ лиеш да кӱлеш. Но мыланна 1938 ий марте улшо марий йылме чынвозыш принципым пӧртылташ кӱлеш: марий кӱчык «ы»-м возымым — . Теле > тэлэ, ю > йу, ё > йо, я > йа д.т.м. Ответить Шарача 17.02.2016 в 22:19 моткоч куанен лудым марий йылме верч коляныше самырык ушемын шонкалымыштым. Чыла чын, ку:лын шонат. Палемдат мо ыштышаш паша радамым. Ужын моштат улшо экшыкым, темлат у технологийым туныктымо пашаште. Шукетсек тыгай ойым вучен иленам самырык -влак веч. О:рде, лу:дде ончыко ошкылза! Нимогай петырыме омсам почаш ида аптране. Чыла трибуным кучылтса. Тыгай коляныше воктене лиймем шуэш, полшен кертам ман шонем. Уло йо:н тендан _ кучылтса.! Ответить Парпон 03.03.2016 в 16:50 Эн кугу эҥгекым марий йылмым вияҥдыме пашалан Михаил Зиновьевич Васютин конда. Тудын вет могай принцип: марий-влак ваш-ваш кредалын кийышаш улыт, ваш-ваш вуйыштым нултышаш улыт — а тудо ӧрдыштӧ (чыла тыгай ошо, мамыкан) воштыл-шыргыжал шинча. Марий-влак, тендан эн кугу тушманда — тиде Васютин! Ответить Мрапон 03.03.2016 в 19:09 Вара Васютиным кораҥдымеке мо вашталтшеш? Ала шонет Маркелов тылат поро тӱвыра министрым олмешыже шогалта, кӧ марий-влак нерген азапланаш тӱҥалеш? Марий лач марийымак вел нултен мошта… А руш тӧра ваштареш ик мутым пелешташ ок тошт, лӱдын тарзыланен тудын верчынак сайлымаште йӱкла. Тыге огыл мо? Те вет марий-влак яллаште Маркелов верч йӱклен киеда. А чыла Маркелов деч 2001 ийыштак тӱҥале, тудо марий-влак, марий мер толкын ваштареш сарым тарватыш, кок 1-ше Оньыжам Марий Эл гыч шурен луктын колтыш, весыжым пеле колмешке кыраш шӱдыш…

 200 мл шокшо вӱдыш 20 г урвочым пыштыза, ик шагат шинчыктыза да шӱрыза. Лемым ик-кок кугу совла дене кечеш кум-ныл гана шондыгалташте кӱ улмо, шӱм черлан кӧра пуалме, шекшкалта, мокш пуалме, ӱдырамаш чер, атеросклероз, гипертоний чер годым йӱман. Ты лем дене кужун парем кертдыме, шӱйшӧ сусырым, йорам, могыр коваште пуаҥмым (пролежни) ӱшташ, подагре, ревматизм, плеврит годым корштышо йыжыҥыш, кокшаш компрессым ышташ лиеш. Ангине годым логарым шӱалташ сай.  200 мл шокшо вӱдыш 25 г урвочым пыштыза да изи тул ӱмбалне пел шагат шолтыза, шӱрыза. Вӱд пучен гын, шолшо вӱдым ешарыза. Лемым ик кугу совла дене кечеш кум-ныл гана кочмо деч вара шондым лукшо йӧн семын верге да шӱм, шондыгалта чер годым йӱман. Тыгак умшагӧргым, логарым шӱалташ, сусырым, йорам, могыр коваште пуаҥмым (пролежни) мушкаш, корштышо йыжыҥыш компрессым ышташ лиеш.  Свежа урвочым мушса, тыгыдемдыза да сокшым пунчал налза. Тудым холодильникыште аралыза. Сокым кок изи совла дене кечеш кум-ныл гана шондым лукшо йӧн семын пуалме (отёк) годым йӱаш сай. Тыгак вӱр йогыман, шӱйшӧ сусырым, йорам эрыкташ лиеш. Нер гыч чӱчкыдын вӱр йогымо годым неррожыш кок-кум чӱчалтыш дене чӱчыкташ сай. lenta top У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

Йошкар-Олан рӱдыштыжӧ верланыше ик мотор пӧртыштӧ эрдене визымше пачаште тул чӱкталте. Озавате помыжалте да, лишыл еҥже-влакым кынелташ огыл манын, шыпак кухньыш ошкыльо. Чайым шындыш, вара шкенжым тӧрлаш тӱҥале. Ынде пелаш ден изи ӱдырым кынелташ жап. Тиде озавате – «МЭТР» телерадиокомпанийыште 12 ий наре журналисткылан да вӱдышылан пашам ыштыше Наталья Ямаева (Курочкина). А пелашыже – Республикысе курчак театрын художественный вуйлатышыже, Марий Эл Республикысе сымыктышын сулло деятельже Алексей Ямаев. Воктенышт – ныл ияш Аня ӱдырышт. Рошто годым мыят нунын ешыште уна лийым. Мотор, йытыра кухньышто (озаватын арулыкшо шижалтеш) Наташа дене еш илыш нерген кутыралтен шинчышна. «Ме официально 2011 ий 21 июльышто мужыраҥынна. А пырля илаш тӱҥалынна 2009 ийыште. Кок ий гыч веле закон почеш ушненна. Пырля илымылан 10 ият лиеш», — ойлаш тӱҥале Наташа. — Мемнан икымше шинчаончалтыш гычак йӧратымаш лийын огыл. Мый Алексей Ямаев лӱман режиссёр улмым паленам, эсогыл тудым телевиденийыш войзашат миенам. Лёшат пален тыгай журналист, вӱдышӧ улмым. Но илыш корнына посна каен. Мый тудлан вӱдышӧ семын тӱҥалтыште йӧршеш келшен омыл улмаш. Тидым Леша шкежак вара мылам каласен. Мом шылташ: мыланемат тудо иканаште келшен огыл: кужу ӱпан ыле тунам, вигак шинчаш перныше гай чучын огыл. А 2009 ийыште Алексей Шкетан лӱмеш театрыште режиссёрлан да СМИ дене вашкылым ыштыше пашаеҥ семын тырша ыле. Икана мемнан телеканалыш толын да ойла: «Айста Шкетан театр нерген сюжет, оҥай передаче, вашлиймаш-влакым ыштена». Тыге пырля пашам ышташ тӱҥална. А икана «Шинчаваш» передачышкем еҥ пеш писын кӱлеш ыле. Мом ышташ? Мый Алеша деке йыҥгыртышым да полшаш йодым. «Айда мемнан театрын тӱҥ художникше Сергей Таныгин нерген передачым войзена» — манеш тудо. Тыге мылам неле ситуаций гыч лекташ полшыш. Вара паша келшымашке кусныш. Икте-весым ӱдыр-каче семын ончална». Мо оҥайже: келшаш тӱҥалмеке, нуно икте-весыштым кужу жап лӱм да ачалӱм дене ойленыт: Наталья Васильевна ден Алексей Анатольевич. Наташа – ялыште шочын-кушшо (Марий турек районысо Аимке ял гыч) марий ӱдыр. Алексей Ямаев, руш манмыла, городской. Шочынак Йошкар-Олаште ила. Оласе-влак мыланна эре «крутойракла» чучыт. Нунын дене шотым муаш куштылго огыл чай. Адакшым А.Ямаевын аваже – Галина Иванова-Ямаева – палыме актрисе, РСФСР-ын сулло артисткыже. Леша шкежат – режиссёр, брутальный еҥ. «Кузе тудын дене илаш тӱҥалам, аважлан келшем мо манын шоналтен отыл?» — йодым Наташа деч. «Ала? Тӱҥалтыште ала изиш шоненамат… Но Алеша пеш порын, шыман кутырен. А аваж нерген эре тыге ойла ыле: «Авам вет ялысе. Тудо вич ыр гай проста». Сандене келшаш, вашлияш тӱҥалмеке, чыла тыгай шонымаш йомо. Мылам туддене мутланаш, шкем кучаш куштылго ыле», — воштылале Наташа. Адакшым Галина Николаевна Юмо деч эргыжлан ушан-шотан, сай пелашым вашлияш йодын. Ялысе ӱдыр лиеш гын, тетла сай манын шонен. Марий ӱдыр – шыма, пашам йӧратыше, ава лийшыжым жаплыше. Вес могырым, Алеша тудо жаплан 30 ийым эрталтыше лийын, кеч-могай ават эргыж воктен ӱдырамашым ужнеже, уныкам куштынеже. «Чын, тудо шешкым марий ӱдырак лийже манын шонен. Адакшым мемнан бовойна — Юмылан ӱшаныше, садлан шешкыжат тынеш пурышо лийже манын шонен. Мый лач тыгай толын лектынам», — шыргыжалеш Наталья. Алеша Наташам эн ондак аважлан огыл, а коважлан, Татьяна Васильевналан, ончыктен. Тудыжлан марий ӱдыр пеш келшен. А ончыкылык пелашыжым аваж дене У ийым вашлийме годым палымым ыштен. Келшаш тӱҥалмеке, Наташа ден Леша шке ача-аваштым (Лешан тачылан аваже гына уло) пырля чумырен, У ийым вашлийыныт. Тыге лийшаш тулар-тулаче-влакым вашла палымым ыштеныт. Умбакыже 18 январьыште лекше номерыште лудса. lenta photo top У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

20-шо (21-ше) кечынже — шыжымсе кечытӧр (осеннее равноденствие), кече ден йӱд иктӧр лийыт. Идым тылзыште чӱчкыдын шокшо пӧртылеш, кечывалым +20..+25 °C марте шокшо лиеш. Тылзын кокымшо пелыштыже тыгай шокшеммашым «куван кеҥеж маныт». Памятный дате-влакПравить 1 идым 1939 ий — нацист Германий Польша ӱмбак кержалтын, Кокымшо тӱнямбал сар тӱҥалын. 2 идым 1945 ий — Кокымшо тӱнямбал сар мучашлалтын. 8 идым — Российын сарзе чап кечыже. Бородино воктенысе кучедалмашыште М. И. Кутузовын вуйлатымыж почеш руш армий француз армий ваштареш кредалын. (1812 ий). 11 идым —УАШыште Патриот кече. 21 идым — Российын сарзе чап кечыже. 1380 ийыште Дмитрий Донской великий князьын вуйлатымыж почеш руш полк-влак темник Мамайын войскажым Куликов кредалмашыште шалатеныт.

Кеч-могай улан да ток илыш огеш лий гынат, духовный кочкыш деч посна садак ала-мо ок сите гай чучеш. Чонышто лайык лийже манын, эше ямым муын да тудым шке йырет шарен мошташ кӱлеш. Пашам ыштыме, тунемме да тулеч моло сомыл коклаште шканет сем, сылнымут да искусство тӱняште пычырик гынат верым муын моштет гын, Айдеме лӱметым сандалыкыште арамлан от нумал, шонем. Тидланак, очыни, кажне ийын районлаште да олалаште художественный самодеятельность мастарлыкым ончыктымо конкурсым эртарат. Шукерте огыл Нефтекамск оласе предприятий да организаций-влак гыч самодеятельный артист-влак филармонийыште шке вийыштым тергышт. Вокал, хореографический композиций, тӱрлӧ семӱзгар дене шоктен моштымаш, мутмастар (художественное слово) да моло жанр денат пашазе коллектив гыч сценыш лекше еҥ-влакым ончен, ӧрыктарен кертшыжымат ужат - исполнительский кӱкшыт дене южиктыже профессиональный артист-влак дечат вараш огеш код. Жюрилан - куштылго огыл паша (Мастар деч мастаржым чылан талын выступатлыме годым кузе ойырен налаш?), конкурсант-влаклан - уло вийым, кумылым почын ончыкташ тыршыме чон вургыжмо тат, а ончаш толшо-влаклан - пеш чапле концерт. Тыгай пайрем идалыклан ик гана лиеш. Мурен-куштымаш номинацийыште марий койыш-шоктышым, шӱм-чон поянлык ден моторлыкым 36-шо йочасадысе воспитатель-влакын ӱдырамаш ансамбльышт ончыктыш. Нунын мастарлыкыштым жюри кокымшо степенян диплом дене палемдыш. Тыгай воспитатель-влакын тыршымышт марий шӱлышым паша ыштыме верыштышт гына огыл, олаштат арален кодаш полша. И. ГУБАЕВ. Нефтекамск ола. Авторын фотожо. Читайте нас в «Чолман». Республиканская общественно-политическая газета на марийском языке. Издается с 24 апреля 1991 г. Главный редактор - Губаев Игорь Иванович. При использовании материалов гиперссылка на сайт cholman.info обязательна. Категория информационной продукции 12+ Связь, информационный технологий да массовый коммуникаций сферым эскерыше Федеральный службын Башкортостан Республикысе Управленийже 2016 ий 11 июльышто ПИ ТУ02-01543 № дене регистрироватлен. Мы в соцсетях: ВКонтакте - vk.com/cholman Telegram - https://t.me/cholmantv Я.Дзен - zen.yandex.ru ОК - ok.ru/cholmanrb TikTok - tiktok.com/@cholman.tv Телефон Телефон: 8(34783)7-07-97. Электрон почто [email protected] Адрес Адрес редакции, типографии: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, Березовское шоссе, 4А, 1 этаж. Для писем: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, 8-е почтовое отделение, а/я 116, для редакции газеты «Чолман».

ФСБ-н Марий Эл Республикысе управленийжын пашаеҥже-влак Кугу Отечественный сар жапысе але марте секретыште кучымо дела дене палдареныт. Чаманаш гына кодеш, нацизм (Германийысе фашизм) 80 ий ончычат палдырнен, тачысе кечынат тиде койыш ваштареш кредалаш логалеш. «СС» войскаште (немыч-влакын «SS» (Schutzstaffel – оролышо отряд-влак) служитлыше еҥын делаже кызытсе илышланат пуйто келшен толеш, неонацизм дене кучедалаш кӱлмӧ нерген шонаш тарата… Третий рейхыште 1941 ий 22 июньышто сар тӱҥалмеке, шукынжо шке кумылын Шочмо элнам аралаш каеныт. Но кредалше-влак коклаште эше 81 ий ончычат фашист захватчик-влак велке вончышо-влак лийыныт. Мемнан порысна – калыкнан кугу подвигшым шарнаш да самырык тукымлан каласкалаш. Тыгодым Касвелын кызыт историйнам лугкалаш тӧчымыжым шотыш налаш огыл. Архивный документлаште Иван Христианович Шваб нерген ятыр факт уло. Украиныште Николаев областьыште 1924 ийыште шочын. Тукымвожшо немыч калык гыч лекмыж нерген ушештара. 1942 ий сентябрьыште Шваб Шочмо элнан ужалалтше еҥже (предательже) семын немыч-влакын совет мландым жаплан оккупироватлыме верыштыже кодын да «Сельпшуц» фашист полицийыш шке кумылын пашаш пурен, Гитлерын правительствыжлан ӱшанлын служитлаш товатлен. Службо годым Николаев областьыште Варваровский район Ландау селам совет партизан-влак деч оролен. Тыгак Ландау селаште совет военнопленный-влакын лагерьышт лийын, тушто караулышто шоген. Немыч полицийым вуйлатыше-влакын кӱштымышт почеш, Шваб 1942 ий октябрь гыч 1943 ий апрель марте полицейский-влакым туныктымо курсым эртен. Тылеч вара немыч орган-влакын йодмышт почеш коммунист, комсомолец, совет партизан да моло пашаеҥ-влак дене палдарыме шотышто обязательствым возен. Совет партизан-влак дене кылым кучымыж нерген личный делан 22, 23, 39-ше лаштыклаштыже ойлалтеш. Гитлерлан служитлен Ландау селаште Шваб фюрерын салтакше семын 1944 ий март йокте служитлен. Тудо шошым совет салтак-влак фашистын поген налме мландым мӧҥгеш пӧртылтеныт. 17 мартыште Шваб чакныше немыч-шамыч дене пырля Польшыш куржын. Тушто Германийын еҥже семын пашам ыштен, 1944 ий октябрьыште «СС» войскашке пурен, присягым приниматлен. Тылеч вара Иванлан обмундированийым, оружийым пуэныт. Тыгак тудо Чехословакийыште «СС» войскан школышкыжо коштын, тудым 1945 ий тӱҥалтыште тунем лектын. Допросышто ойлымыж почеш, И.Шваб «СС» войскан составыштыже оружий дене совет войска-влак ваштареш кредалын. Нунышт Украинын шочшыжым 1945 ий 30 январьыште пленыш налыныт. Немыч-влакын «СС» войскаште лиймыже Швабын шола кидысе чогашылыште ыштыме татуировко дене пеҥгыдемдалтын. Войскан символжым «А» буква семын сӱретлыме лийын. Сайынрак шоналташ гын, тунамат, кызытат айдаровец ден азовец-шамычын (РФ-ыште нине организаций-влакын пашаштым чарыме) тыгай сынан татушт лийын, кызытат уло. Тугеже Киевысе кызытсе кучем вуйлатыше-влак Украиныште нацист-влак уке улыт манаш кузе тоштыт?! Нацист уке гын, нацистский татуировкыжо кушеч лектеш? Судын пунчалже чын Айдеме сыным йомдарыше еҥ-влакым могай пунчал вучен? Але марте секретыште кучымо делан титаклыме приговорыштыжо возымо: «Министерством Госбезопасности Марийской АССР 21 октября 1950 года за измену Родине арестован выселенец Шваб Иван Христианович». Тудым УССР-ысе Уголовный кодексын 54-I статьяжын «а» пунктыштыжо ончыктымо осал паша шотышто титаклыме. Допросышто Иван контрразведке органын пашаеҥже-влаклан Кугу Отечественный сар годым Родинын чапшым волтышо 29 предательын лӱмжым каласен. 1951 ий 11 январьыште И.Швабым эрык деч посна кодаш, исправительный паша лагерьыш 25 ийлан колташ пунчалым лукмо. Но ныл ий гыч, 1955 ийыште, приговорын жапшым 10 ий марте иземдыме. 1993 ийыште Швабын делажым уэш ончымо: тунам чын судитлыме, реабилитироватлыман огыл манме пунчалым лукмо. Национализм кунам шочын? Украин национализм эше XIX курымышто Австро-Венгерский империйыште тӱҥалтышым налын. Тудым Николай Михновский, Дмитрий Донцов, Евгений Коновалец да Андрей (Роман) Шептицкий негызленыт. 1902 ийыште украин национализмын идейже-влакым Михновский луктын ойлен да «Самостiна Украiна» манифестыште вияҥден. Нине шомак-влакым тачат неонацист-влак ик мут кодде цитироватлат: «Все люди твои братья, кроме москалей, ляхов, венгров, румын да жидов – это враги нашего народа. Украина для украинцев!» 1906 ийыште Донцов «К украинскому народу» манме возымаштыже яндар украин нацийым ышташ да «Москальско-Азиатский империйым» пытараш ӱжеш. Австро-венгерский армийын ондакысе прапорщикше, 1918-1920 ийлаште буржуазный националистический толкыным вуйлатыше С.Петлюра дене служитлыше полковник Коновалец дене палыме лиймекыже, теорийже практикыш савырнен. 1917 ийыште Коновалец Галич олаште да тудын воктене илыше украинец-влакын сечевой стрелец-влакын корпусыштым вуйлатен. Кум ий гыч нуно «Украинысе военный организацийым» (УВО) чумыреныт. 1929 ийыште Веныште украин националист-влакын I конгрессышт эртаралтын. Тушто тӱрлӧ тӱшка Украинысе националист-влакын организацийышкышт ушнен (ОУН – РФ-ыште ты организацийын пашажым чарыме). Вуйлатышылан Е.Коновалецым шогалтыме. Конгресс годымак кок задачым шындыме: «Суверенный Соборный Украинский Держава» верч шогаш да Украиныште ден Польшышто постанческий толкын-влакым организоватлаш. Шонымашыже – иктак Тунамат, тачат ОУН-ын пашажым вияҥдымаште Касвел, мутлан, фашист Германий,полшен да полша. 1938 ийыште нацист партийын аппаратыштыже (НСДАП) украин йодыш дене меморандумым ямдыленыт. Варажым Гитлерын разведкыже УВО-н штаб-квартиржым Германийыш кусараш йодын. Тылеч вара Берлин деч тораште огыл украин националист-влакым ямдылаш лӱмынак рӱдерым почмо. Тушто абверын (военный разведке орган) офицерже ден Коновалецын полышкалышыже Рыхард Ярый туныктеныт. Икмыняр жап гыч Третий рейхын спецслужбыжо Бандера дене тыгаяк соглашенийым ыштен. Кугу сар тӱҥалмеке, ОУНовец-влак фюрер деке ушалтыныт. Тидлан эше нуно наградым наледеныт. Теве Шухевич СС-ын капитанышкыже савырнен, кок «Железный крест» орденан да ик медалян лийын. Совет архив-влакын данныйышт почеш, 1944-1956 ийлаште УПА-н (Российыште ты организацийын пашажым чарыме) «полшымыж» дене 22 тӱжем еҥ колен. Германийым сеҥыме да националист-влак дене кучедалме деч вара украин националист-влакын шем пашаштым чарен кертме. Но Совет Ушем шаланымеке, национализм адакат «вожым налын». Теве 2004 ийыште «оранжевый революцийым» тарватен. Тылеч вара национализм – кугыжаныш политике. Украинын шонымашыж дене от келше гын, руш йылме дене кутырышо калыкым шыгыремдылыт, тӱрлӧ вийым кучылташ ямде улыт. Чаманен огытыл Икмыняр ий ончыч «Марийцы Карелии» мер организацийым вуйлатыше Михаил Асессоров дене Кугу Отечественный сар корным пургедна. Тунам Карельский фронт, 1937-1938 ийлаште тӱшкан лӱен пуштмо Сандормах вер нерген икмыняр статьям ямдылышым. М.Асессоровын курыкмарий боец нерген «Линия жизни» книгаже савыкталте. «Сержант Георгий Сергеевич Синицынын подвигше нерген книгам ямдылыме годым тӱрлӧ шарнымаш-влакым лудынам. Тушто совет военнопленный-влакын немыч да финн концлагерьлаште мемнан калыкым немыч ден финн-влак гына огыл, лагерьысе полицейский-влакат орландареныт» манын возымо. «Лагерьысе полицай-влак мемнам чаманен огытыл, вучыдымо сӱретым ужаш логалын: нуно сырымышт дене вийдыме, черле еҥ-влакым тунар чот игылтыныт да мыскыленыт», – ойлен Советский районын шочшыжо, фашист концлагерьыште лийше А.К.Кошкин. Неонацизмым сеҥыман Украинын шуко национальностян эл улмыжым кызыт мондыктара. Чаманаш веле кодеш, украинец-влак 1941 ийысе семынак нацист шонымашан еҥ-влак пелен улыт. Чумыр касвел эл-влак «национальный карт» дене модыт – тидыже тӱрлӧ калыклан икте-весе ваштареш шогалаш тарата. Теве Украиныште илыше-влак кокла гыч икмыняр ужашыже неонацист-влак дене кылым куча, тыгодымак ик элыште шочшо-влак ваштареш, Донбасс ваштареш, шога. Кӧ шке историйжым ок пале але ок шарне, тудым угыч илен лектеш. Кугу Отечественный сар годым нацист-влакым наказатлыме. Кызытсе жапыштат тыгай осал пашам шуктышо-влакым мут кучаш шогалтат манын ӱшанена. blog lenta photo top У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

1-ше сентябрь шуэшат, шукерте пенсийыште улам гынат, таче мартеат школыш кайыме шуэш. Школышто ыштыме жапат, йоча жапат нигунам огыт мондалт. Мемнан тунемме жапыште сентябрь тылзыште школысо кугурак класс-влак колхозлан пареҥгым, ушменым, кешырым лукташ полшат ыле. Кудымшо классыште кок кече почела олымым каванлышна. Эше таҥасенна - кудо тӱшка шукырак каваным оптен. Изиэм годым мый денем тӱрлӧ оҥай лиеден. 5-ше классыште тунеммем годым Тошто Яш сӧсна ферма воктен ора дене конден опталме пареҥгым сайлышна. Паша деч вара мӧҥгӧ, У Яшыш, пӧртылна. Йолгорно дене эҥер йымач ошкылна. Курыкан верыште илыше-влак пакчасаскам ӱланрак шындат ыле. - Айста ковышта ден шере ревым налына, - мане ик ӱдыр. Икмынярна, пече гоч тӧрштен, ик вуй дене ковыштам, ревым шупшын лукна (Шкенанат уло вет ынде!) да куржна. Тиде жапыште курык вуйышто шогышо ик кокай мемнам ужо вет. - Эй, молан туге йодде налыда, шоҥго кокайын тудо, ода вожыл?! - мане. Мый палышым, тиде Янсепа ковай. Мыйын ковамын кок шочмо акаже. - Икыт-кокыт дене ок кӓме, - кычкыральым, а моло-влак уже куржыч, огыт пелеште. Ялыштына кок урем кокласе корнывожыш шунат, Катя йолташем «Мемнан шкенанат уло, мылам ок кӱл, на, тылат лийже, ато авай вурса» манын, ковышта ден ревым мылам шуялтыш. Кок вуй ковышта ден кок шере ревым кучен, мӧҥгӧ велыш ошкылам, а шкеже шонем: «Мемнанат тыгай пакчасаска темыныс, молан нальым? Ынде авай деч логалеш!» «Еҥыным нимом йодде ида нал, кӧ шолышташ тӱҥалеш, тудо име гыч имньыш шуэш, вара четлык коклаш логалеш» манмыже ушыш тольо. Капкаш пурымо деч ончыч кидысе пакчасаскамым шкенан сад-пакчасе сирень коклаш кудалтышым. Кӱлеш вет, авай окна гыч ужын. «Сирень коклаш мом шолышыч, дӧп да дӧп шоктыш?» - авырыш вигак. Мый ак-мук шогем. Каен, налын тольо. Кушечшым-можым ячыгенат ыш шукто, реве дене ик-кок гана перенат пуыш. Чынжым ойлаш вереште. Кастене ачай деч логале. Икана изишт годым авай ден йолташ ӱдыржӧ еҥ пакча гыч ужар шоганым кӱрын лектыныт улмаш. Тидым аважын шольыжо пален налын. Авайым шке пакчашкыже луктын, кинде деч посна шоган солым пукшен. Мыняр кочкын дыр, шортын пытен. Седыге павай, ончыкыжо йодде налдымашын, шолыштдымашын, авайым туныктен, а авай - мемнам. Эрлашыжым школыш мийышна. Урок тӱҥалме деч ончыч школ директор линейка лийшаш нерген увертарыш. «Теҥгече пашам сайын ыштенда, бригадир кугу таум каласаш шӱдыш, - мане. - Но алама пашам ыштышат лийын. Айдимирова (ӱдыр фамилием), линейка ончык лек але. Тый теҥгече шоҥго кован пакчаж гыч ковыштам шолышт лектынат. Палет, тудо могай кокай? Тудын марийже Чапаевын дивизийыштыже тушман ваштареш кредалын, тыныс илыш верч вуйжым пыштен, а тый тидым от умыло? (Тудын эргыжым, лӱмжӧ Володя гынат, «Чапай» да «Чапай» манмым колынам, кызыт уныкаже-влакым «Чапай» маныт). Тыгай алама пашам ыштыше еҥ пионер лийын ок керт, класс командир, шӱйжӧ гыч галстукшым руден нал». Икымше чырык пытымеш, галстук деч посна коштым. Пеш чот вожыльым. «Йӧра, - шоналтышым, - вес ганалан акыл лиеш». Читайте нас в «Чолман». Республиканская общественно-политическая газета на марийском языке. Издается с 24 апреля 1991 г. Главный редактор - Губаев Игорь Иванович. При использовании материалов гиперссылка на сайт cholman.info обязательна. Категория информационной продукции 12+ Связь, информационный технологий да массовый коммуникаций сферым эскерыше Федеральный службын Башкортостан Республикысе Управленийже 2016 ий 11 июльышто ПИ ТУ02-01543 № дене регистрироватлен. Мы в соцсетях: ВКонтакте - vk.com/cholman Telegram - https://t.me/cholmantv Я.Дзен - zen.yandex.ru ОК - ok.ru/cholmanrb TikTok - tiktok.com/@cholman.tv Телефон Телефон: 8(34783)7-07-97. Электрон почто [email protected] Адрес Адрес редакции, типографии: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, Березовское шоссе, 4А, 1 этаж. Для писем: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, 8-е почтовое отделение, а/я 116, для редакции газеты «Чолман».

Дмитрий Айгузин, Мишкан район Кугу Соказа ялын шочшыжо, кодший сентябрьыште Сочиште, куржын, велосипед дене кудалын, вӱдыштӧ ийын, 226 километрым эртен да «Кӱртньӧ айдеме» лӱмым сеҥен налын. Кузе тыгай кӱкшытыш шумыж нерген шкенжым каласкален пуаш йодна. - Дмитрий, тыйым ешыштет изинек шуарен куштеныт докан, садланак спорт илышыштет кугу верым налын шога? - Мый изинек спорт дене заниматлаш тӱҥалынам. Ачам Кугу Соказа школышто тренерлан ышта, садлан мыйымат спортлан шӱмаҥден куштен. Мый нылымше класс гычак республикысе таҥасымашлаште вийым тергаш тӱҥальым. А студент годым Башкортостан Республикын сборный командыж дене пырля элысе таҥасымашлашкат коштына ыле. - А кушто шинчымашым погенат? - 2009 ийыште Туймазаште педколледжым тунем лектым. Физкультура туныктышо да тренер-преподаватель улам. Дипломым налмек, шкенан районысо Нерге кыдалаш школышто пашам ыштышым, Россий Армий радамыште служитлен тольым. Армий деч вара 2011 ийыште Сургут олаш илаш куснышым, «Сургутнефтегазыш» пашаш пурышым. - «Кӱртньӧ айдеме» лӱмым шагал еҥ сулен кертеш. Айда кызыт тидын нерген тичмашынрак кутырена. Тыгай таҥасымашке ушнаш шонымаш кузе шочын? Кузе тудлан ямдылалтынат? - 2017-ше ийыште триатлон манме таҥасымаш илышышкем шыҥен пурыш. Спортын тиде видше мыланем пеш чот келшен шинче. 2017 ий январьыште Уфаште вием тергышым, а кеҥежым Казань олаште 113 километр кужытыш («Пелекӱртньӧ» дистанцийлан шотлалтеш.) таҥасышым да 14 эл гыч мийыше 1500 спортсмен коклаште 13-шо верым нальым. Тулеч вара 226 километрым «сеҥыме» нерген шонаш тӱҥальым. Тиде дистанцийым эртен кертше еҥлан «Кӱртньӧ айдеме» лӱмым пуат. - Шонымо семын ямдылалташ йӧн лийын мо? Тый вет эше пашам ыштет? - Кугу кумыл улмо годым йӧным муаш лиеш. Тыге идалык ончыч таҥасымашке ушнаш шонымем нерген шижтарышым, шкаланем планым возышым да ямдылалташ пижым. Мый кандаш шагат эр гыч кандаш шагат кас марте пашам ыштем, вара заниматлаш тӱҥалам. Сай игече годым уремыште куржталам. Йӱдвелне Пошкырт кундемысе деч йӱштырак лиеда, садлан пашам ыштыме зданийыштат заниматлаш верештеш. Сайынрак ямдылалташ манын, шошым Казаньыште марафоным куржым, кеҥежым велосипед дене кудалыштым. Таҥасымаш лишемме семын «Кертам мо?» манме кокытеланымашат лиеден. Но пелашемын мыланем ӱшанымыже, чыла таҥасымашлашке пеленем коштмыжо мыланем вийым ешарышт. - Тиде таҥасымаш кушто эртыш? - Ironstar 226 тӱнямбал таҥасымаш кодший 22 сентябрьыште Сочиште эртыш. Ты дистанцийыш 15 эл гыч 500 еҥ лекте. - Ты кече кузе эртымым шагат, минут йотке шарнет, векат? - Да, ты кечын мый ныл шагат эрденак кынельым. Стакан утларак вӱдым подыльым да, ситыше вий-куатым погаш манын, шӱльӧ пучымыш, чыве шыл, шӱльӧ печене да стакан вӱд гыч шогышо эр кочкышым ыштышым. Таҥасыме годым спортсмен-влаклан подылаш-пурлаш келыштарыме «кочкыш-йӱышым» (изотоник, гель да молат) ямдылышым. Велосипедем, экипировкем уэш терген лектым. Старт деч ончыч разминкым ыштен шуктышым. Стартым вучымо годым изишак тургыжланымаш шижалтын. Пушко лӱйымӧ йӱкым колын, вигак теҥыз вӱдыш тӧрштышым. Леве вӱдыштӧ, а тудо кечын 26 градус марте ырен ыле, гидрокостюмым чияш огеш лий. Мый, нигӧм поктыде, шке темпем дене ияш тыршышым. Тулеч вара, транзит зонышто писын гына йолчиемым чиен, велосипед дене Адлер - Красная Поляна трассыш лектым. А йырым-йыр сӧрал пӱртӱс почылтеш - курык-влак койыт, эҥер шырчен йога… Икымше кругым - 90 километрым - куштылгын эртышым, курыкыш кӱзымаште ятыр еҥым эртен кайышым. Кокымшыштыжо, иктаж 120-шо километрым кайыме годым, эрде коржаш тӱҥале. Но чыташ, темпым кучаш верештын. А кече утларак пелтен, пелен налме вӱд шагалемын. Кок-кум километр кужытан тоннельыште гына, кислород ситыдымаш шижалтын гынат, изиш юалгырак чучын. Велосипед дене 180 километрым кудалмек, вургемым вашталташ да 42 километр утла куржаш кӱлын. Тӱҥалтыште куштылгылыкым шижым, но 24-25-ше километрыште нелынрак чучаш тӱҥале. Садлан вӱдым шукырак йӱаш тыршенам, пеленем шинчалан таблеткым, магнезийым налынам ыле. Тыгай годым «кочкыш» кугу верым налеш, а мый тудым чын ямдыленам улмаш. Чумыр ончымаште, вӱдыштӧ ийме деч вара мый 74-ше, куржаш тарваныме годым 31-ше ыльым, абсолютный зачетышто 13-шо, а 18-29 ияш-влак коклаште 5-ше лийым. - Ты таҥасымаште тӱҥжӧ - 226 километрым эртен кертмаш, но садак лектышыжат куандара? - Эше кузе куандара, вет мый 226 километр кужытым 10 шагатат 25 минут 50 секундышто эртен кертым! Шем теҥызыште 3 километрат 860 метрым 1 шагатат 16 минутышто ийынам, велосипед дене 180 километрым 5 шагатат 33 минутышто эртенам, 42,2 километрым 3 шагатат 27 минутышто (5-ше результат) куржын толынам. Йоҥылыш ом лий гын, Башкирийыште ты дистанцийым мый дечем писынрак эртыше але укеат. Чынак, лектыш деч коч ты кужытым эртен кертме шергырак. Ынде мыят «Кӱртньӧ айдеме-влак» коклаште улам! - Сочиште тый гына огыл, тыланет эреак ӱшаным ешарен шогышо илыш пелашетат вийжым терген? - Галина пелашем (Мишкан район Памаш ялеш шочын-кушкын.) ironlady манме таҥасымаште 5 километрым куржо. Диплом почеш тудо туныктышо улеш, Башкир кугыжаныш университетын Бирск филиалжым тунем лектын. Кызыт Сургутышто спорт сатум ужалыме кевытыште сервис шотышто специалистлан ышта. - Тӱжвач ончымаште тыйым тыглай рвезылан шотлаш лиеш, а таҥасымаш годсо фотолам ончалаш гын, «чогашыл ора». Эреак спортивный формым кучаш манын, паша да тренировка шотым кузе келыштарет? - Шкем эре формышто кучаш манын, кеҥежым пашаш велосипед дене кудалыштам. Эрдене вич шагатат кумло минутлан кынелам да Сургут деч 53 километр ӧрдыжтӧ верланыше паша верышкем велосипед дене каем, кастене мӧҥгӧ тыгак пӧртылам. Арняш кок гана бассейныш мияш тыршем. - Ончыкылан могай планым чоҥет? - 28 июльышто Казаньыш каяш ямдылалтам. Тушто Европын чемпионатше кышкарыште «пелекӱртньӧ» дистанцийыш - 113 километрыш - таҥасымаш лиеш. Йӧн лиеш гын, моло вереат шкем терген ончымо шуэш. - Паша да тренировка коклаште мутланаш жапым муметлан пеш кугу тау, Дмитрий! Ончыкыжат вурс гай пеҥгыде тазалыкым, таҥасымашлаште сеҥымашке шуаш тыланена. Меат тый денет - кӱртньӧ гай пеҥгыде марий рвезе дене - кугешнена! Моло фотом тыште ончыза Читайте нас в «Чолман». Республиканская общественно-политическая газета на марийском языке. Издается с 24 апреля 1991 г. Главный редактор - Губаев Игорь Иванович. При использовании материалов гиперссылка на сайт cholman.info обязательна. Категория информационной продукции 12+ Связь, информационный технологий да массовый коммуникаций сферым эскерыше Федеральный службын Башкортостан Республикысе Управленийже 2016 ий 11 июльышто ПИ ТУ02-01543 № дене регистрироватлен. Мы в соцсетях: ВКонтакте - vk.com/cholman Telegram - https://t.me/cholmantv Я.Дзен - zen.yandex.ru ОК - ok.ru/cholmanrb TikTok - tiktok.com/@cholman.tv Телефон Телефон: 8(34783)7-07-97. Электрон почто [email protected] Адрес Адрес редакции, типографии: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, Березовское шоссе, 4А, 1 этаж. Для писем: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, 8-е почтовое отделение, а/я 116, для редакции газеты «Чолман».

Эше 20 ий ончыч сото телефон нерген паленат огытыл гын, кызыт тудын дене изи йочат пайдаланен мошта. Кушеч сото телефон толын? Кӧ тудым шонен луктын? Историйжым ончалына Сотовый телефоным США-ште шонен луктыныт, маныт, но телефонлан патентым 1957 ий 4 ноябрьыште СССР-ыште Л.И.Куприянович налын. Аппарат «ЛК-1» маналтын. Сигнал 25 километрым авалтен. Тудын нелытше кум кило лийын. Телефон яшлык, диск номер, кок тумблер да трубка гыч шоген. Тудын дене пел шагат чарныде кутыраш лийын. 1958 ийыште телефоным изиш вашталтен луктыныт. Нелытше 500 граммлан куштылемын. 1961 ийыште Леонид Иванович кӱсеныш пыштен кошташ йӧршӧ аппаратым шонен лукытын. Учёный тудым «радиофон» манын. Радиофон 70 грамм нелытан лийын. Кажне ийын уэмеш Ий гыч ийыш телефон-влакым тӱрлӧ компаний-влак ышташ тӱҥалыныт. Кажне гана сото телефоныш вашталтыш-влакым пуртеныт. Тыге 1993 ийыште телефонышто шагат лийын, 1996 ийыште «раскладушка» форматан телефон лектын. Тиде ийынак тӱрлӧ дисплеян телефон лектын. 1998 ий гыч сенсор дисплей лектын. 1999 ийыште телефоныш кок SIM-картым йӧнештарыме. Пытартыш 20 ийыште могай гына вашталтыш пурен огыл! Кызыт телефонын кӱжгытшат вичкыж, вӱд йымалнат войзен кертеш, эсогыл 2-3 камерже уло, интернетышкат пураш лиеш. Тылеч посна йоча-влаклан кидеш пижыктен коштмо шагат гай телефонымат шонен луктыныт. Каласыман, тыгай телефон шулдыжак огыл, туге гынат ача-ава-влак налыт. Олаште тӱҥалтыш класслаш коштшо кажне гаяк йочан кидыштыже телефон уло. Южын шагат-телефонжат уло. Иктаж тунемшын телефонжо уке гын, тудым нужна лан шотлат, ойыркалат. Кызыт кажнын – шке тӱняже Ондак сото телефон огыл, тыглай стационарный телефонжат шагал еҥын лийын. Ала тиде амалланак кӧра пошкудо ден пошкудо ваш-ваш унала коштыныт, келшен иленыт. Йоча-влакат школ деч вара кас марте уремыште модыныт. Телефон дене йыҥгыртен ӱжмӧ олмеш окна ончык миен шогалын ӱжын луктыныт. А таче… эрдене шинчам почын веле шуктат – телефон. Малаш возыт – адак тудо. Яра жап годым эре телефон дене шинчылтыт. Тӱрлӧ сӱретым ужаш логалеш. Мутлан, ӱдыр-рвезе пырля шинчат, а когыньыштынат кидыштышт телефон. Ик мутымат ваш огыт лук. Кажныже – шке «тӱняштыже». Йоча-влакат уремыш модаш лекме олмеш пырля погынен шинчыт да телефон дене ваш ӱчашен модыт. Но эн чот чонеш логалше сӱрет, кунам ача-ава-влак кутырен моштыдымо йочалан телефоным кучыктен пуат. Вара маныт, молан йоча огеш кутыро, огеш мод, эре кычалтылеш. Тыгай годым шкендам веле вурсыман. Уда могыржо могай? Телефонлан кӧра тӱрлӧ чер лийын кертеш, мутлан, аллергий але радиоизлучений. Зарядке пытен шушо (ик тоя гына кодын) телефон тазалыклан поснак лӱдыкшым ышта. Рак да Альцгеймер чер-влак тӱҥал кертыт. Тыгак телефонлан кӧра ме шуко жапым йомдарена. Соцсетьышке пурена гын, тушто иктым-весым ончалына, йолташлан возена – жап эрта. Йоча-влак мӧҥгысӧ пашам ыштыме олмеш телефонысо модыш дене модыт, соцсетьыште шинчат. Кастене ача-ава дене мутланен шинчыме олмеш, адак телефон дене «мутланат». Сото телефоным пытартыш жапыште чӱчкыдын шолыштыт. Телефонлан кӧра, йоча ласкан ок мале, вниманийже лушка. Пайдажат уло Мутат уке, телефон илышым куштылемда. Тудын полшымыж дене кушто улмым, мом ыштымым писын пален налаш лиеш. Вес элыш каяш билетым электрон йӧн дене налаш, эмлым верыш кайыде, талоным налаш лиеш. Кӱчык жапыште книгагудыш кайыде, компьютерлан эҥертыде, кӱлеш уверым муаш лиеш. Тылеч посна телефон шуко ӱзгарым: будильникым, калькуляторым, фонарикым, блокнотым – алмашта. Сото телефон удажак огыл, но тудым кучылт моштыман. Шолыштыныт гын.. Телефоным шолыштыт гын, кушко кайыман да мом ыштыман? Нине йодыш-влаклан вашмутым Марий Эл МВД-н пресс-службыжым вуйлатыше Ольга Плотникова пуа: — Пытартыш жапыште сото телефоным чӱчкыдын шолыштыт, тушеч 30%-ым пӧртылтат. Шолыштмо нерген вигак полицийыш йодмаш дене толыт гын, титаканым писынрак муыт. Самырык-влакын телефонышт чӱчкыдын йомеш. Амалже – шергакан телефон дене коштыт. Шукыж годым шуко еҥ улман верыште шолыштыт. Южгунам ӱдыр-рвезе-влак телефоныштым шке монден кодат, а ужшо-влак налын каят. Тыгай паша дискотекылаште, барлаште, кассе воктене лиеда. Сото телефоным шолыштыныт гын, полиций пӧлкаш каяш кӱлеш. Тыгодым телефонлан документым, йыҥгыр-влак детализацийым пелен налман. Детализацийым сото компанийыште ышташ лиеш. Телефонышто «Мобильный банк» услугым чӱктымӧ гын,тудым чарыман. Уке гын, банковский карте гыч оксам шолыштын кертыт. lenta mustaeva У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

Караидель районысо марий ял-влак коклаште эн кугужо - Ӱткӱстӧ. Тыште кум шӱдӧ утла еҥ ила. Нунын коклаште чылалан палыме еҥ да пашам йӧратыше еш-влак шагал огытыл. Школьный уремыште, чодыра воктене, мӱндырчак ару мотор пӧрт коеш. Пеленже пеҥгыде сурт-оралте, кугу сад-пакча верланеныт. Кеҥежым тушто могай гына емыж да пеледыш огыт куш! Тыгай кугу сурт-печым пашам йӧратыше еш гына ончен сеҥен кертеш. Тиде - ныл икшыван Имучаевмыт еш. Эльза Михайловна, озавате, ялысе кум икшыван ешеш шочын-кушкын. Благовещенск педучилищым тунем лекмеке, шочмо ялышкыже пӧртылын да йочасадыште пашам ышташ тӱҥалын. Тудын вуйлатыме почеш йочасадыште да ялысе клубышто ятыр пайремым, вашлиймашым эртарыме. Ушан, тыматле, тыршыше койышан воспитательым изи йоча-влак писын йӧратен шынденыт, ача-ава-влак тудым пагаленыт. Тиде ялыштак Эльза шке йӧратымашыжым, Алик Михайловичым, вашлийын. Самырык ешыште ныл икшыве шочын. Кугу ӱдырышт, Регина, кооперативный колледж деч вара БГУ-н Бирск филиалыштыже тунемеш. Ешан, пелашыж дене эргым куштат. Екатерина Уральский кугыжаныш горный университетыште, Аделина БГПУ пеленсе колледжыште шинчымашым погат. Изи эргышт, Саша, нылымше классыште тунемеш. Тудо отличник, спортсмен да уста куштызо улеш. Икшыве-влак ава-ачам эре куандарен шогат да нунылан чыла пашаште эҥертыш улыт. Пытартыш ийлаште Эльза Михайловна школышто тӱҥалтыш класс-влакым туныкта. Тудын пашажым школ директор О. Янибекова кӱкшын акла. «Эльза Михайловна у верыштат шкенжым тыршышан да уста туныктышо семын ончыктыш, сандене коллективыште тудым пагалат да тудын дене кугешнат», - ойла Ольга Сергеевна. Кызыт Э. Имучаева икымше квалификаций категори-ян туныктышо улеш. Тунем-шыже-влак школышто да районышто эртарыме тӱрлӧ конкурс ден таҥасымашлаш-те чӱчкыдын ончыл верыш лектыт. Ӱдырамашын тыршымыжым аклен, образований район пӧлка тений тудым Чап грамот дене палемдыш. Эльза Михайловна - сай ава, поро кова, пагалыме туныктышо, уста озавате да ура чонан айдеме. Тудын илыш эҥертышыже - йӧратыме Алик Михайлович пелашыже. Тиде пеҥгыде ешлан тыныслыкым, икте-весым умылымашым, пиалым да ыҥгайлыкым тыланыме шуэш. Читайте нас в «Чолман». Республиканская общественно-политическая газета на марийском языке. Издается с 24 апреля 1991 г. Главный редактор - Губаев Игорь Иванович. При использовании материалов гиперссылка на сайт cholman.info обязательна. Категория информационной продукции 12+ Связь, информационный технологий да массовый коммуникаций сферым эскерыше Федеральный службын Башкортостан Республикысе Управленийже 2016 ий 11 июльышто ПИ ТУ02-01543 № дене регистрироватлен. Мы в соцсетях: ВКонтакте - vk.com/cholman Telegram - https://t.me/cholmantv Я.Дзен - zen.yandex.ru ОК - ok.ru/cholmanrb TikTok - tiktok.com/@cholman.tv Телефон Телефон: 8(34783)7-07-97. Электрон почто [email protected] Адрес Адрес редакции, типографии: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, Березовское шоссе, 4А, 1 этаж. Для писем: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, 8-е почтовое отделение, а/я 116, для редакции газеты «Чолман».

Шукерте огыл мыланем студент пагытым угыч шижаш йӧн лие. Тыге, 10 ий эртымеке, йӧратыме туныктышемын лекцийышкыже логальым. Яндар да чатка марий йылмым колыштын, шочмо йылмем верч кугешнен шинчышым. Лексикологий – йылмын ик эн оҥай, сылне ужашыже. Марий кугыжаныш университетыште ты дисциплиным Марий Эл республикысе образованийын сулло пашаеҥже, филологий шанче кандидат, доцент Барцева Людмила Ивановна туныкта. Людмила Ивановна 1955 ий 17 майыште Морко кундем Пектывайсола ялыште шочын. Туныктымо пашаште тудо ынде 40 ий наре тырша. Л.И Барцеван 100 утла савыкталтше шымлымаш пашаже уло. 1985 ий гыч тӱҥалын, 10 томан марий мутерым ядылымашке шке надыржым пыштен. Паша корныжо кузе тӱҥалме нерген туныктышо тыгерак каласкалыш: – Надежда Константиновна Крупская лӱмеш пединститутым тунем пытарымекем, икмыняр тылзе Йошкар-Оласе 13-шо №-ан школышто продленный группышто воспитательлан ыштенам. Такшым мый Морко район Кожлаер школыш туныкташ кайышаш улам ыле. Марлан кайымемлан кӧра рӱдолаштак кодым. Вара икшывем шочо. Икмыняр жап гыч 1-ше №-ан президент школ-интернатыште воспитатель лийынам да марий йылмым туныктенам. Тунам йоча-влак деке моткоч шӱмаҥынам, туныктымо паша чонемлан эреак келшен. Шарнем: икшыве-влак пашаш толмемым ужыт да, куржын лектын, мыйым йывыртен вашлийыт ыле. Вара пеленем шулдыр йымалан чумыргышо кайыкиге семын пызнат ыле… Нуным 5 ий туныктышым. А школ гыч кайымемым шарналтемат, шинчавӱдем лектеш. Кузе чот йӧсын нунын дене ойырлышна… Мыйым тунам Валериан Михайлович Васильев лӱмеш йылмым, сылнымутым да историйым шымлыше институтыш изирак научный сотрудниклан пашам ышташ ӱжыныт. Ты жапыште йылме секторым Николай Исанбаевич Исанбаев вуйлата ыле. Тудын йодмыж почеш 10 томан марла мутерым ыштымашке ушнышым. Эн ондак 1918-1920 ийлаште лекше чыла савыктыш-влакым шымленам, оҥай мут ден ойсавыртыш-влакым возен луктынам, тыге картотекым ыштенам. Мутерым ыштымаш – моткоч кугу паша. Тидлан йылмым чот шижын моштыман. Теорийым палыман, синонимым муын моштыман, шуко значениян шомак-влакым чын умылыман да моштен радамлыман… Адакшым тунам вет машинке дене чылажымат печатлен шинчыман ыле, а тылеч ончыч ыштышаш чумыр материалым кид дене возыман… Но ме, изирак-шамыч, кугурак-влакын тыршымыштым ужын, почеш кодын огынал. Исанбаев Николай Исанбаевич, Галкин Иван Степанович, Патрушев Геннадий Степанович, Иванов Иван Григорьевич, Учаев Зиновий Васильевич тачат ушыштем улыт. Тыгай тале шанчызе-влак дене пырля пашам ыштымем дене моткоч кугешнем. 1986 ий гыч 1989 ий марте Людмила Ивановна Эстонийысе Тарту университетыште аспирантурышто тунемын. Шанче вуйлатышыже кумдан палыме линвист академик Пауль Аристэ лийын. Людмила Ивановна – профессор Пауль Аристэн пытартыш аспирантше. – Мый, тыглай марий ватын ӱдыржӧ, Эстонийыш миен лектынам. Ны йылмым ом пале, ны олам. Юмылан тау, тудо жапыште эстон калык рушла сайын кутырен. Иктаж-мом от пале гын, тылат умылтарен кертын. Экзаменым сайын кученам. Аспирантурыш пурымем нерген декабрь мучаште пале лийын. Но мый тунемаш жапыштыже миен шуын омыл, молан манаш гын, мӧҥгыш пӧртылмекем, тазалык шотышто нелылык лектын. Тыге февральыште веле тунемаш тӱҥалынам. Шанчыеҥ лияш кугун тыршаш логалын. Кажне кечын эр гыч кас марте библиотекыште шинченам. Ик тылзе жапыште 47 научный книгам лудын-эскерен, конспектым ыштенам. Кузе шуктенам, ала… Шкеже книгажымат нумал кертын омыл. Сумкам нелырак лийын гын, Олег Арсентьевич Сергеевым полшаш йодынам (тунам тудат Тартушто тунемын). Тудлан нимучашдыме таум ыштем. Ешым коден, ӧрдыж верыште тунеммаш мыйым моткоч чот тыршен пашам ышташ таратен, садланак кандидатлык диссертацийым («Полисемия глаголов в марийском языке» теме дене) палемдыме жап деч ончыч возен пытаренам да араланем, – каласыш Людмила Ивановна. Аспирантурышто тунемме пагытшым Людмила Ивановна порын шарналтыш. Кузе марий ӱдыр эстон йылмым тунемын, кузе вес калык гыч лекше уна-влакым подкогыльо, мелна дене сийлен, мыняр тӱрлӧ еҥым, тӱрлӧ койышым пален налын… Самырык ӱдырлан куанжымат, шӱлыкшымат ужаш верештын. Эстоний деч вара Л.И.Барцева умбакыжат МарНИИ-ште пашам ыштен, мутерым ямдылымаште тыршен. Пашаче еҥ эре пагалымашым сула, маныт. Арам огыл самырык йылмызым 1991 ийыште иканаште кум вере пашашке ӱжыныт: туныктыш институтышко, Н.К. Крупская лӱмеш педагогический институтышко да Марий кугыжаныш университетышке. Тунам Людмила Ивановнан пелашыжат МарГУ-што пашам ыштен, садлан утыжым шонкалаш логалын огыл, туныктышо университетыште пашагорныжым шуяш кӧнен. Тыге 1991 ий гыч таче кече марте Л.И. Барцева Марий кугыжаныш университетыште марий йылмым туныкта, марий йылме лексикологий да «Марий йылмым туныктымо методикым» вӱда. Тылеч посна шке коллегыже-влак дене пырля православный книга-влакым кусара, «Рушла-марла мутерым» ыштымашкат ушнен, кызыт «Марий фразеологий мутерым» ямдылымаште тырша. Лӱдде каласен кертам: Людмила Ивановнам студент-влак моткоч пагалат. Шарнем: университетыште мемнан тунемме пагытыштат студент коклаште тудо ик эн жаплыме туныктышо ыле: чыным йӧратыше, ушан-шотан, пеҥгыдын йодшо да тунамак поро. Тӱҥалтыш жапыште шукынжо тудын деч лӱдыт ыле. Осаллан огыл, тале туныктышо улмыжлан. Тудо кажне студентым вошт ужын мошта, садлан ончылныжо чояланен от керт. Эртарыме занятийыштыже йылмым тунемме деч моло пашам ыштылаш лийын огыл. Мӧҥгӧ пашамат ямдылен толде ок лий ыле. Тидланак туныктышо пагалымашым сулен. Студент-влак дене пашам ыштыме шотышто Людмила Ивановна тыгерак мане: – Студент-влак южгунамже сыренат колтат дыр. Мый нунылан шпаргалкым мойн кучылташ ом пу. Тунемыштак шонем. Эн тӱҥжӧ – шинчымашышт лийже. Ончыкылык туныктышо-влаклан шочмо йылмым сайын палыман, Школлаште тӱҥ шотышто фонетике, морфологий, синтаксислан кугу тӱткышым ойырат, лексике эре ӧрдыжеш кодеш, а вет мутвундо – йылмын ик эн кӱлешан ужашыже. Тудым палыде шочмо йылмын сылнылыкшым шижаш неле. Пытартыш жапыште йылмым да литературым туныктымыште шагат чотым иземын, садлан студент-влаклан шкевуя паша ятыррак логалеш. Мутат уке, тунемше-влак тӱрлӧ улыт. Айдемылан чылт нимо огешак кӱл гын, виеш «тушкаш» ок лий. Южылан йылме нелынрак пуалтеш. Каласен кертам: айдемын музыкальный шижмашыже, семым колын моштымыжо уло гын, тудо кеч-могай йылмым вашке налеш. Уке гын, «зубритлаш» кӱлеш. Такшым мылам чевергаш ок логал: ӱдыр-рвезе-влак туныктымо предметем-влакым сайын палат. Шукерте огыл педагог-психолог-влак дене марий йылме урок-влакым эртарышым. Курс пытымеке, студент-шамыч мылам тынар тауштымо мутым ойлышт! Нуно тӱрлӧ национальностян ыльыч. Туге гынат мемнан йылмынам куанен тунемыч.. Нунын поро шомакышт мылам нимо деч шерге. Мый кажне тунемшылан уло чонем дене марий йылмынан моторлыкшым почын ончыкташ тыршем. Кажне занятийыш уло кумылын коштам. Марий йылмым тунемше рушла кутырышо студент-влак коклаште марий калык, марий йылме нерген удан ойлымым ик ганат колын омыл. Мыйын шонымаште, вес калыкым марий йылмылан туныктышо эн ончыч шкежак чыла шотыштат пример лийшаш. Тунам веле паша лектышан лиеш. Чыла мемнан кидыште. Людмила Ивановнан марла чаткан ойлымыжым чарныде колышташ лиеш. Тудын ойыштыжо тынар поро кумыл, тынар келге шонымаш-влак улыт! Туныктышо марий йылмын да калыкнан ончыкылыкшо верч тургыжлана. Ме тудын дене тачысе илышыште шочмо йылмым туныктымо шотышто тӱрлӧ нелылык улмо, тыгак еҥ-влак кокласе тӱрлӧ койыш нерген чон почын мутланышна. Марий йылме верч чонем коршта. Кызыт студент-влакат марла нелын кутырат, утларакшым шке коклаштышт рушла ойлаш тыршат. Садлан йылмына нерген радио я телевидений гоч шукырак ойлаш кӱлеш. Мутлан, яллаште концерт-влак эртаралтыт гын, нуным тӱҥалме деч ончыч калык дене шочмо йылмын кӱлешлыкше нерген мутланаш кӱлеш, шонем.. Могай ме улына? Калыкнан ик эн шерге поянлыкшым – йылмым – кузе арален кодаш? Йылмынам кузе вияҥдаш? Нине йодыш-влакым тӱшкан рашемдаш гын, оҥай ыле. Икманаш, сотемдарыме пашам шуктыман. Тыгай жап толын. Йылмым шыгыремдаш тӧчыман огыл. Чодыраштат шуко тӱрлӧ янлык, кайык улыт. Ик янлыкым, мутлан, пирым веле але лач шӱшпыкым веле ойырен кодена гын, мо лиеш? Тыге ыштыман мо? Пӱртӱслан кажне изи янлыкшат, тыгыде кайыкшат кӱлешыс! Тиде тичмашлык, гармоний. Йылме-влак шотыштат тыгак. Российыште тӱрлӧ калык, тӱрлӧ йылме лийышт, вет нунын кокла гыч кажныже шкешотан, ойыртемалтше. Мутат уке, руш йылмат пеш кӱлешан, тудын деч посна элыштына илыш ок вораҥ. Англичан йылмымат тунемман. Но шочмо йылмым мондена гын, ме кӧ лийына? Иктешлен каласаш гын, тек Российна шуко калыкан улмыжо дене, тӱрлӧ калыкын келшен илен моштымыжо дене чаплана, – пытартышлан каласыш Людмила Ивановна. top У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 Июнь 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

45 ийым темыме шот дене паспортем вашталтышым да ӧрын колтышым: у документ почеш ны пелашан, ны йочан омыл! Ынде кеч угыч ӱдырым нал!.. Тиде мо тыгай, а? Паспорт – личностьым пеҥгыдемдыше документ гын, тугеже тушто тудын нерген тичмаш увер лийшаш огыл мо? А.Дмитриев Параньга район Йодышлан Марий Эл Республикысе Элкӧргӧ паша министерствын Миграций йодыш шотышто виктемыштыже тыге вашештеныт: – Россий правительствын тений 15 июльышто лукмо пунчалже дене келшышын, РФ гражданинын икымше але вашталтыме, угыч пуымо паспортышкыжо мужыран, ойырлышо да йочан улмыж нерген отметкым огыт шынде, тиде радам гыч вӱрын группыжымат кораҥдыме. Но айдеме документыштыже чыла тидым ончыктынеже гын, кумылжылан нигӧат чаракым ок ыште. Паспортысо штамп – мужыраҥмым пеҥгыдемдыше документ огыл. Айдемын мужыран, ешан але шкет улмыжым нине документ гына пеҥгыдемдат – мужыраҥме нерген таныккагаз, шочмо нерген таныккагаз да мужыраҥмым шӧрымӧ нерген таныккагаз. Российыште 2018 ий гыч гражданский состояний акт-влакын единый кугыжаныш реестрышт пашам ышта. Тушко элыштына мужыраҥме нерген чыла увер пурталтеш. Тылеч посна загсын 1926 ий гыч тӱҥалын тачысе кече марте погымо чыла увержым цифровой носительыш кусарыме. Сандене, кызытсе пелаш дене ойырлыде, весым нигузеат марлан налын огыда керт. 2022 ий 1 июль гыч у паспортым налме радам улыжат вич кечым налеш. 20 да 45 ийым темыше-влаклан паспортым вашталтыме жапым кум тылзе марте шуйымо. Гражданинын йодмыж почеш, ончычсо паспортысо чыла уверым у документышкат пурташ лиеш. Паспорт-влакын цифровой трансформацийышт умбакыже шуйна. Воинский обязанность да илыме верыште регистраций нерген штамп-шамычым электрон видыш кусарат. Пытартышыжым шушаш ий кыдалнат илышыш пурташ палемдат. М.ИВАНОВА Tagged паспорт Лудаш темлена: КАЛАСЕ, "МАРИЙ ЭЛ" Шӱм коршта? Эм кӱлеш? Регионна «Здравоохранений» национальный проектын «Шӱм-вӱргорно чер дене кучедалмаш» региональный проектшым илышыш пуртымо кышкарыште шӱм-вӱргорно чер дене орланыше пациент-влакым эмлаш лудаш… КАЛАСЕ, "МАРИЙ ЭЛ" Кунам лиеш? Кажне ийын спорт гимнастике дене Олимпийский чемпион, СССР-ын сулло спорт мастерже З.Воронинам (Дружининам) шарныме лӱмеш турнир эрта. Тудо тӱрлӧ лудаш… КАЛАСЕ, "МАРИЙ ЭЛ" «Марийжын пенсийже дене илен…» Унала мийыме ял урем дене ошкылмо годым ик пӧртын капкаже ончылно колотка леведышым ужна. «Пеш шоҥго кова уке лийын, лудаш… Добавить комментарий Отменить ответ Для отправки комментария вам необходимо авторизоваться. КАЛЕНДАРЬ ЯнварьФевральМартАпрельМайИюньИюльАвгустСентябрьОктябрьНоябрьДекабрь 20172018201920202021202220232024202520262027 Пн Вт Ср Чт Пт Сб Вс 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 АРХИВ Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 Июнь 2022 ГОРОСКОП Гороскоп Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 9 май. Ӱпым пӱчкаш келшыше кече огыл. Молан манаш гын тазалыкда начаремме лӱдыкшӧ уло. Хна дене чиялтеда гын, пашаште лудаш… 9-15 майлан гороскоп 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 18-24 апрельлан гороскоп 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) ТЕАТР УВЕР Книгаште – Шкетан театрын 100 ияш эртыме корныжо «Пеленда улам пиалан» «Китай кува» — кумшо у паша «Мый улам шийгорнышто…» сылнымут кас Калык чонышто тачат ила ЛИЙ ПЫРЛЯ © 1915-2018 «Марий Эл» газет. Газетым Роскомнадзорын Марий Элысе управленийыштыже регистрироватлыме. Реситрационный номер - ПИ № ТУ12-0118, 2012 ий 25 июнь. Copyright газетамарийэл.рф |

16 февральыште Мишкан селасе Марий историй да тӱвыра рӱдер Караидель районысо Шопкер ялыште Коҥга пайремым эртарыш. Тиде ялым районысо марий тӱвыра рӱдерлан шотлаш лиеш. Тысе школышто марий йылмым тунемыт, а ялысе клубышто Башкортостан Республикысе тӱвыран сулло пашаеҥже Э. Салиеван вуйлатыме «Ший памаш» фольклор коллектив пашам ышта. Мемнан кундемыште тиде йӧршын у пайрем. Садланак, очыни, тудо калыкын кумылжым ылыжтен, ятыр ешым чумырен керте. Мо тыгай коҥга ялысе суртышто? Тиде шокшо, поро кумыл, коҥгаште ямдылыме тутло кочкыш. Перемечым, когыльым, мелнам, киндым электродуховкешат ямдылаш лиеш, конешне, но тудын тамже, пушыжо нигунамат пу дене олтымо коҥгаш кӱктымӧ гай огыт лий. Ялысе суртышто коҥга - илышын рӱдыжӧ. Проста марийын илышыштыже коҥга эре кугу верым налын. Арамлан огыл калык ойпогышто коҥга нерген калыкмут, пале, муро, ойӧрӧ моткоч шуко вашлиялтыт. Тиде кечын Шопкерыште райрӱдӧ гыч мийыше уна-влаклан Эмма Алексеевна Салиеван суртыштыжо «Ятас кучымаш» пайремым ончыктышна. А ял калык коклаште эн мотор коҥгалан конкурсым эртарышна. Тачысе кечын ончыл технологий-влак коҥгам тӱрлӧ семын лукташ йӧным ыштат, мутлан, кафель дене петыраш да молат. Тидлан кӧра эн сай коҥгам ойырен налаш чынжымак моткоч неле ыле. Пайрем ялысе клубышто умбакыже шуйныш. Озавате-влак мелнам кӱэштме конкурсышто усталыкыштым ончыктышт, калык йӱлам да тӱвырам палыме шотышто таҥасышт. Вашлиймашым Шопкер клубын «Ший памаш» да Марий историй да тӱвыра рӱдерын «МуроЭм» фольклор коллективышт сӧрастарышт. Конкурсыш ушнышо-влакым «Калык йӱла», «Уста озавате», «Тамле сий» да «Ушан-шотан» номинацийлаште БР-ысе Калык-влак келшымаш пӧрт деч диплом да шарнаш кодшо пӧлек дене палемдыме. А. ИБУЛАЕВ, Марий историй да тӱвыра рӱерын тӱҥ специалистше. Шопкер ял, Караидель район. Снимкыште: Э. Салиева унам сийла. Читайте нас в «Чолман». Республиканская общественно-политическая газета на марийском языке. Издается с 24 апреля 1991 г. Главный редактор - Губаев Игорь Иванович. При использовании материалов гиперссылка на сайт cholman.info обязательна. Категория информационной продукции 12+ Связь, информационный технологий да массовый коммуникаций сферым эскерыше Федеральный службын Башкортостан Республикысе Управленийже 2016 ий 11 июльышто ПИ ТУ02-01543 № дене регистрироватлен. Мы в соцсетях: ВКонтакте - vk.com/cholman Telegram - https://t.me/cholmantv Я.Дзен - zen.yandex.ru ОК - ok.ru/cholmanrb TikTok - tiktok.com/@cholman.tv Телефон Телефон: 8(34783)7-07-97. Электрон почто [email protected] Адрес Адрес редакции, типографии: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, Березовское шоссе, 4А, 1 этаж. Для писем: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, 8-е почтовое отделение, а/я 116, для редакции газеты «Чолман».

Пий - айдемылан йолташ, маныт. А айдеме пийлан кӧ улеш? Шушаш ийын тидым рашемдаш шонена, вет мландӱмбаке Пий идалык лишемеш. Эскерымем гыч шижам: кӧ йӧрата - тудо пийым ашна, йолташ семын ужеш. А кӧ ок йӧрате - тудо шке пий гай улеш, садлан ныл йолан йолташым ок ашне. Икана капкаште «Осторожно, злая собака!» манын возымо пий вуян табличкым ужымат, семынем озажым мокталтен шоналтышым: «Могай поро кумылан айдеме, толшо-влак нерген коляна, шекланен пураш йодеш». Капка дек лишемым. Пий опталтыме йӱк ок шокто. А табличке йымалне пор дене ешарен возымо: «И хозяин злой, и жена злая, и дети злые!» Пураш але савырнен каяш? Тошкешт шогем. Сомыл дене миенам ыле. «А-а, - шоналтышым, - осал ваштареш тоям налман. Ончена, кудына лӱдыктен сеҥа!» «Предупрежден, значит, вооружен» маныт тыгай годым. Кудывечыште орен оптымашат ыш ылыж, кержалташ ямдылалтше пият ыш кой. Кудыш пурен шуым. Озаже гын путырак поро, кумылзак да мыскараче улмаш. Пийже укеат, лӱдыктышӧ табличкым капкашкыже лӱмын сакен. «Пий олмеш арала, - манеш. - Порым тыланышым пурта, а осалым шонышо савырнен кая, садланак пор дене шке гыч ешарен возен коденыт». Мый гын шушаш идалыклан тыгай девизым темлынем: «Пийым йӧратыше-влак, ушныза!» Арамлан огыл почеламут корныла шочыныт: «Еҥ нерген мыняр шукырак палем, тунар пийым йӧратем». Чем больше узнаю людей, Тем больше нравятся собаки. Они честней, они добрей, По пустякам не лезут в драки. Тиде корнылам возышо семын тӱрлӧ еҥым - Мери де Рабютен-Шанталь де Севиньем, Генрих Гейнем, Антон Чеховым да молымат - ушештарат. Кӧжӧ-гынат шочыктен, а молышт цитата семын кучылтыныт, да тыге калыкыште шарлен. Но тӱҥжӧ икте: пийын ӱшанле, поро улмыжым айдеме койыш дене таҥастараш гын, кызытсе курымыштат вашталтыш уке, манаш лиеш. …У ий лишемеш. Туддеч шуко оҥайым, ӧрыктарышым, но чыла сайым гына вучена, икте-весыланна порылыкым да волгыдым тыланена. Айста Пий идалыкыште, тудын койыш-шоктышыжым эскерен, шкаланна кӱлешан иктешлымашым ыштена да, пий гай ырлен-кредалын огыл (Тиде йоҥылыш умылымаш.), а пий гай ӱшанле (шкенан калыкланна, йылмыланна, шочмо верлан, икте-весылан), поро лияш да тыматлын илаш тунемына. Тидын шотышто шушаш идалык гыч конкурсым увертарена. У ий пайремым кузе вашлийме гыч тӱҥалын, умбакыжат илышыште шкендан дене але иктаж-кӧ весе дене лийше, пий дене кылдалтше ӱшан, порылык да моло оҥай случай нерген видеороликым, фотосӱретым (мутлан, «Эн мотор пием»), мыскарам возен колтен кертыда. Конкурслан шке гыч оҥай номинацийым темлышын ойжымат шотыш налына. Кунам иктешлымашым ыштыме нерген, лудшо-влак дене каҥашен, варарак увертарена. Возымо да фото-, видеоматериалым почто гоч, тыгак редакцийын электрон адресышкыже ([email protected]) але газетын ВКонтакте лаштыкышкыже колтен кертыда. Шушаш У ий дене! И. ГУБАЕВ. Читайте нас в «Чолман». Республиканская общественно-политическая газета на марийском языке. Издается с 24 апреля 1991 г. Главный редактор - Губаев Игорь Иванович. При использовании материалов гиперссылка на сайт cholman.info обязательна. Категория информационной продукции 12+ Связь, информационный технологий да массовый коммуникаций сферым эскерыше Федеральный службын Башкортостан Республикысе Управленийже 2016 ий 11 июльышто ПИ ТУ02-01543 № дене регистрироватлен. Мы в соцсетях: ВКонтакте - vk.com/cholman Telegram - https://t.me/cholmantv Я.Дзен - zen.yandex.ru ОК - ok.ru/cholmanrb TikTok - tiktok.com/@cholman.tv Телефон Телефон: 8(34783)7-07-97. Электрон почто [email protected] Адрес Адрес редакции, типографии: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, Березовское шоссе, 4А, 1 этаж. Для писем: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, 8-е почтовое отделение, а/я 116, для редакции газеты «Чолман».

Марий Эл вуйлатыше Юрий Зайцев Россий Федерацийыште региональный вияҥмаш шотышто правительственный комиссийын президиумжын заседанийышкыже ушнен. Заседанийым правительствын председательжын алмаштышыже Марат Хуснуллин вӱден. Участник-влак Национальный благосостояний фондын (ФНБ) средстваже кӱшеш чоҥымо, реконструкций да инфраструктурым модернизироватлыме шотышто проект-влакын илышыш шыҥдаралтмышт нерген каҥашеныт. Марий Элым ончалаш гын, ФНБ деч налме окса дене Йошкар-Оласе шокшым пуышо «ТЭЦ-1» предприятийым уэмдаш палемдыме, акше – 240,4 млн. теҥге. 2022-2024 ийлан палемдыме национальный да федеральный проект-влакын кузе шукталтмышт шотышто Россий правительствын рейтингше почеш сӱрет тыгайрак: РФ субъект-влак коклаште Марий Эл корным ыштыме дене 2-шо, (11 октябрьлан), «Юлым тазаҥдымаш» федерал проект дене тыгак 2-шо (6 октябрьлан), а «Оласе средам йӧнаным ыштымаш» федерал проект дене 10-шо верлам (10 октябрьлан) налын шога. Тений Марий Элыште 92 кумдыкым тӱзатыме паша шукталтеш, тидлан федеральный казна гыч 175,4 млн. теҥге окса ойыралтеш. Паша 91 кумдыкышто мучашлалтын, нунын кокла гыч 54-ше калык тӱшкан коштмо верлан шотлалтеш, 37 кудывече, кодшо иктыже – Изи Какшан серыште каныме вер. Единый федеральный платформышто граждан-влакын онлайн-йӱклымашышт почеш 2023 ийыште тӱзатышаш кумдык-влакым ойырымо. Чылаже 77 кумдыкым тӱзаташ палемдыме, тышеч 29 кудывече да 48 тӱшка вер. Кызыт ты пашам шуктышаш подрядный организацийым ойырен налме да муниципальный контрактым пеҥгыдемдыме шотышто конкурс эртаралтеш. Инфраструктур бюджет кредит (ИБК) кӱшеш 2022-2023 ийлаште Марий Элыште 3 проект илышыш шыҥдаралтшаш. Тиде: иктыже – Медведево посёлкысо Сеҥымашлан 75 ий бульварым ыштымаш, кокымшо – Медведево посёлкынак Черняков уремже Йошкар-Ола дене ушнымаште рекреационный кумдыкым чоҥымашын икымше этапше, нине пашам 2023 ий июньышто ыштен пытарышаш улыт; кумшо – Йошкар-Оласе аэропортышто пассажир терминалын проектшым ыштымаш да тудым чоҥымаш, 2024 ий 15 ноябрьлан ямде лийшаш. РФ региональный вияҥмаш шотышто Правительственный комиссийын президиумжын заседанийжын протоколжо почеш, 2024-2025 ийлаште кок проектлан инфраструктур бюджет кредитым ойырымо шотышто йодмашым сайлан шотлымо. Медведево посёлкысо Черняков урем Йошкар-Ола дене ушнымаште рекреационный кумдыкым умбакыже ыштыме пашалан (2-шо этап) 472,3 млн. теҥге, а вес проект почеш 5 троллейбусым налаш 133,5 млн. теҥге ойыралтшаш. Марий Эл Республикым вуйлатышын организаций да аналитике виктемжын уверже негызеш Л.СЕМЕНОВА ямдылен Д.РЕЧКИНЫН фотожо Лудаш темлена: КУЧЕМЫШТЕ Неле пагытыште – пырля «Мобилизоватлыме-влаклан да спецоперацийыште участвоватлыше военнослужащий-шамычын ешыштлан ешартыш социальный полыш мере-влакым ямдылен пеҥгыдемдыме шотышто республикна Юл кундем федеральный округышто ончылно лудаш… СЫЛНЫМУТ УВЕР ЙОГЫН Колумб лудмаш – тиде поэзий пайрем Марий каваште турийла «эре чоҥешташ» ӱжшӧ поэт-новатор, йӧратыме мутмастар Валентин Колумбын шочмыжлан 87 ий теме лӱмеш Йошкар-Олаште Колумб лудмаш лудаш… УВЕР ЙОГЫН Идалык ласкан эртен Марий Элысе Антиктризисный рӱдерыште РСЧС-ын территориальный подсистемыжын пашажым иктешлыме да тенийлан паша планым палемдыме шотышто республиканский сборжо эртен. Ты лудаш… Добавить комментарий Отменить ответ Для отправки комментария вам необходимо авторизоваться. КАЛЕНДАРЬ ЯнварьФевральМартАпрельМайИюньИюльАвгустСентябрьОктябрьНоябрьДекабрь 20172018201920202021202220232024202520262027 Пн Вт Ср Чт Пт Сб Вс 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 АРХИВ Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ГОРОСКОП Гороскоп Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 9 май. Ӱпым пӱчкаш келшыше кече огыл. Молан манаш гын тазалыкда начаремме лӱдыкшӧ уло. Хна дене чиялтеда гын, пашаште лудаш… 9-15 майлан гороскоп 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 18-24 апрельлан гороскоп 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) ТЕАТР УВЕР Лӱмлӧ артистын лӱмгечыже Книгаште – Шкетан театрын 100 ияш эртыме корныжо «Пеленда улам пиалан» «Китай кува» — кумшо у паша «Мый улам шийгорнышто…» сылнымут кас ЛИЙ ПЫРЛЯ © 1915-2018 «Марий Эл» газет. Газетым Роскомнадзорын Марий Элысе управленийыштыже регистрироватлыме. Реситрационный номер - ПИ № ТУ12-0118, 2012 ий 25 июнь. Copyright газетамарийэл.рф |

21 октябрьыште, Родо-тукым финн-угор кече-влак (17–24 октябрь) кышкарыште, В.М.Васильев лӱмеш Йылмым, сылнымутым да историйым шымлыше марий институтышто «Российысе калык-влакын кызытсе литературышт: Публицистике» антологийын презентацийже лийын. Статистике почеш Российыште 190 утла тӱрлӧ калык ила, литератур нормыш пуртымо 60 йылме дене возат да лудыт. 2015 ийым Российыште Сылнымут идалык семын увертарымеке, Роспечатьын да организационный комитетын (кызыт тудо Россий Федерацийыште литературым, книга лукмо пашам да лудмым вияҥдыме шотышто оргкомитет маналтеш) темлымышт почеш Российысе калык-влакын национальный литературыштлан эшеат ончык шӱкалтышым ышташ полшышо программым пеҥгыдемдыме. Оргкомитетым Россий исторический обществын председательже С.Е.Нарышкин вуйлата. Тиде программе негызеш «Российысе калык-влакын кызытсе литературышт» антологий цикл савыкталтеш. Мемнан республикыште тудым ямдылыме да лукмо шотышто редакционный советым Марий Эл правительствын председательжын икымше алмаштышыже (кызыт алмаштышын пашажм шуктышо) Михаил Васютин вуйлата, тудо тыгак Российысе федсоветын еҥжылан шотлалтеш. –Тачысе кечым ме кужу жап вученна. Туан (шочмо – авт.) йылмышт дене серыше автор-влак икмыняр ий дене тӱжем еҥан аудиторий деч торлен иленыт. Нунын возымышт пеш аҥысыр кышкарыште гына лийын, книгашт 200-300 экземпляр дене савыкталтыныт, шукыж годым шкеныштын оксашт кӱшеш. Тиде азап нерген Российысе редакционный советын еҥже-влакат ойлат. Таче мый тендан дене пырля куанем. Изирак калыкна гыч улшо автор-влакын возымышт антологийлашке пурталтыныт, тугеже нунын илыш умылымашыштым, мастарлыкыштым шӱдӧ миллион дене еҥ аклен, таҥастарен кертеш, – палемден Михаил Зиновьевич. Ушештарена, проект 2016 ий гыч шуйна. 2017 ийыште икымше книга – «Российысе калык-влакын кызытсе литературышт: Поэзий» – лектын. Тушто 67 национальный йылме дене произведений-влакым, руш йылмыш кусарыме вариант дене пырля, вераҥдыме. Марий Эл гыч Анатолий Тимиркаевын, Геннадий Оярын, Валентина Изилянован, Татьяна Соловьеван да Игорь Поповын почеламутышт-влак пуреныт. «Российысе калык-влакын кызытсе литературышт: Йоча литератур» кокымшо антологийыш икшыве-влаклан возышо 201 авторын 55 тӱрлӧ йылме дене серыме сылнымутышт дене палыме лийын кертына. Марий писатель-влак кокла гыч Елена Юнусован, Аркадий Богдановын, Светлана Григорьеван, Ипполит Лобановын, Юрий Соловьевын мастарлыкыштым аклаш лукмо. «Прозо» антологийыш 50, а «Драматургий» книгаш 40 национальный йылме гыч кусарыме сылнымут паша-влакым пуртымо. Марий Элыште чумырымо редакционный советын темлымыж почеш прозаик-влак Валерий Бердинскийын «Игем-влак», Василий Красновын «Вуверкува» да Мария Илибаеван «Омо» да «Пӧлек» ойлымашыштым, а драматург-влак кокла гыч Геннадий Гордеевын «Когда грянет гром» сатирический комедийжым, Владимир Матвеевын «Марпа» монодрамыжым ойырен налме. Марий сылнымут аланыште, коклан шылтален ойлымо шомак шокта гынат, тачысе кечын ятыр талантан серызе тырша, а у сынан Российыште савыкталт лекше антологийыш логалаш – мутат уке пиал да чап. Эше кугешнымаш. Теве ынде визымше – «Художественный публицистике» антологий ош тӱням ужын. Тылеч ончычсо ныл изданийыш пуртымо кажне калыкын литературжын эртыме корныжо да таче могай улмыж нерген ончылмут сералтын. Ты гана ончылмутым Марий кугыжаныш университетын марий йылме да сылнымут кафедрын доцентше, филологий шанче кандидат Галина Бояринова ден МарНИИЯЛИ-н шанче пашаеҥже, филологий шанче кандидат, Российын писатель ушемын йыжыҥъеҥже Надежда Федосеева возеныт. –Марий лиературышто публицистикым шымлыме огыл манашат лиеш, тыгай сынан паша-влак шагал улыт. Шарналтыме шуэш ыле Шкетанын, Ким Васинын, Сергей Николаевын возымыштым, вет нунын возымышт кызытсе публицистикылан негыз лийыныт. Гельсий Зайниевын пашаже антологийыш пурен огыл гынат, ме тудын творчествыжым кӱкшын аклена. Тыште тӱрлӧ ийготан автор-влакын тӱрлӧ тематикылан возымышт савыкталтыныт.Тиде сай ошкыл, ончыкыжым менан публицистикат литератуын моло жанрже семынак почеш ок код манын ӱшаныме шуэш, – каласен Г.Бояринова Черетан антологийыш 45 тӱрлӧ калык гыч лекше 134 авторын пашаже пурен, Марий Эл гыч – нылыт, нуным рушла возымо: Марий Элын калык поэтше Иван Горныйын «Возвращение на родину через шестьдесять семь дней» (Н.Федосеева кусарен), профессор, культорологий науко доктор Галина Шкалинан «Люди Белого Бога», Марий Элысе Чавайн лӱмеш кугыжаныш премийын лауреатше, Россий писатель ушемын еҥже, драматург Александр Петровын «Близкий и неизвестный народ мари» да «Кугарня» газет редакцийын журналистше Татьяна Попован «Борода» пашашт савыкталтыныт. Мутлан, Александр Петров кугезе марий калыкын историйжым 30 ий утла шымла, шке статьяштыже меря ден марий ик калык улмо йодышым тарватен. Галина Шкалина тошто чимарий вера, Юмынӱдыр нерген миф негызеш марий калыкын тӱняумылымашыжым радамлен. Самырык серызе Татьяна Попова шке паша саскажлан тыгай акым пуэн: – Российысе тӱрлӧ калык гыч лекше автор-влак дене пырля ик антологийыш логалаш – кугу куан. Тиде ончыкшымат тыршен пашам ышташ, возымем вияҥдаш кумылаҥда. Книгам чумырышо-влакын самырык автор-влак дене пашам ышташ ямде улмышт кумылым нӧлта. Антологийыш «Борода» («Пондаш») очерк сынан произведением пурен. Икымше гана тудо «Кугарня» газетыште марла савыкталтын, руш йылмыш шкак кусаренам. Произвденийыште ялысе туныктышын кочо илыш пӱрымашыже ончыкталтеш. Залыште шинчыше-влакым В.М.Васильев лӱмеш МарНИИЯЛИ-н директоржын сомылжым жаплан шуктышо Людмила Григорьева, Марий Эл Кугыжаныш Погын депутатше, Марий тӱвыра рӱдерым вуйлатыше Наталья Пушкина, Марий конгрессым вуйлатыше, «Кугарня» газет» предприятийын директоржо Эдуард Иманаев саламленыт. – Сылнымут литератур, шочмо йылме гоч ме Российыште илыше тӱрлӧ калык-влакын тӱняумылымашыштым пален налына, икте-весына дек чак лийына, келшымашна пеҥгыдемеш. Тылеч посна весымат палемден кодыде ок лий: ты проект кусарыме пашам вияҥден колташ полшышаш, вет нимом шылташ, сылнымут але вес стилян текстым марий йылме гыч руш йылмыш да мӧҥгешла кусарыме сомыл икмыняр ий тургыжланымашым луктеш. Тиде проект кусарыме пашам кӱлынак ылыжтен колташ шӱкалтышым пуышаш, – палемден Л.Григорьева. Моткоч чын! Вич антологийым шымлен лекмек, марий серызына-шамычын возымыштым кусарыше-влак коклаште улыт: Анатолий Спиридонов, Геннадий Смирнов, Герман Пирогов, Маргарита Ушакова, Венера Рябчикова, Иван Волков, Ирина Ермакова, Наталия Беляева, Зинаида Токтаулова, Николай Переяслов, Татьяна Смертина, Ольга Злотникова, икмыняр автор шке произведенийжым шке кусарен. Палыме лӱм шагал. Кусарыме йодышым тура шындаш жап шукертак шуын, республикысе кугыжаныш кучем, верысе писатель ушем, газет да редакций-влак велым ты пашам кӱлынак тарватен колтыман. Тыгеракын, вич антологийыш 19 марий серызын 34 сылнымут саскаже пурен. Финн-угор да пошкудо республиклаште илыше калык: одо (58), коми-пермяк (37), коми (19), карел (19), башкир (28), вепс (26), мокша (26), татар (24), хант (24), чуваш (35) – дене таҥастарымаште шагалжак огыл. Ончыкыжым антологий циклым «Калык пале» книга пойдарышаш. Вич антологий – вич кӱжгӧ книга, кажныжын посна тӱсшӧ. Нелытышт уло гынат, кидыш налын, оҥ пелен ишыктен кучымо шуэш. Тыште – кумда Российын тӱрлӧ кундемлаштыже илыше калык-влакын ший ойышт, шӧртньӧ мутвундышт, йылме поянлыкышт! КОКЫМШО ужашыште «Марий книга издательстве» савыктыш пӧрт» предприятийын вуйлатышыжын пашажым жаплан шуктышо Игорь Попов тений савыктыме изданийла дене палымым ыштен. Тудын мутшо почеш, тачысе кечылан издательстве 11 книгам луктын, идалык мучаш марте эше 8 у книга шке черетшым вуча. Лукмо книга пуракым поген пӧрдалшаш огыл, тудо лудшын кидышкыже логалшаш. Сандене, ала налаш кумылда лектеш манын, палашда каласенак кодена. Тиде – Х.Балдаев «Из дневников старого натуралиста», А.Васильева «Сказ о земле марийской», О.Васильева «Йӹнгӹл юк», С.Григорьева-Сото «Когда расцветает рябина», А.Иванов, К.Сануков «История марийского народа», Никон Игнатьев «Айырен нӓлмӹ произведенивлӓ», В.Осипов-Ярча «Улам мый ялысе», Б.Шамиев «Ом кӧране, ом моктане», А.Шурыгин «Фарватер души», Г.Ямбаршев «Вопреки или Иметь силы для добра», Л.Яндаков «Ший калык». Книгам лукташ автор-влак тӱрлӧ корным кычалыт, тидым ышташ кызыт ятыр йӧн уло. Тиде гана Елена Юнусова, Андрей Шурыгин, Людмила Очеева, Ирина Делянова, Кристина Архипова, Лидия Иксанова шкеныштын у сборникышт дене палдареныт. Книга-влак содержаний денат, сӧрастарыме велымат тӱрлӧ улыт, икгай акым нигузе пуаш шотлан ок тол, но нунын кокла гыч икмыняржым «Идалыкын книгаже – 2022» республиканский конкурсын шӧрлыкыштыжӧ ужына манын ӱшанена, адакшым, кӧ пала, ала иктаж-кудыжо сеҥыше радамышкат логалеш. Ушештарен кодена, конкурсыш йодмашым 20 ноябрь марте налыт. ФИНН-УГОР кечылаште родо деч посна кузе? Пайремыш, мӱндыр корным ончыде, Коми Республикын калык писательже, драматург Алексей Попов, И.А.Куратовын литератур тоштержын – Коми Республикын калыкле тоштержын пӧлкажын шанче пашаеҥже Диана Холопова да кусарыше Лариса Попова толыныт. Делегаций ик кече ончыч Курыкмарий районышто лийын, амалжат тыглай огыл – 20 октябрьыште Козьмодемьянскыште, Я.Эшпай лӱмеш калык тӱвыра рӱдерын сценыштыже Курыкмарий драмтеатр Алексей Поповын пьесыж почеш «Кынам-гынят вашлина» спектакльым шынден. Режиссёр-постановщик Ольга Искоскина, а текстым курыкмарий йылмыш ятыр ий театрын литератур частьшым вуйлатыше Валентина Степанова кусарен. Уна-влак тыгак Йыван Кырлан шочмо верыштыже, Шернур районысо Марисола велне, лийыныт. Нуным туштат шокшын вашлийыныт. А мыланна коми литературын эртыме корныжо нерген Д.Холопован радамын каласкалымыже, писатель Алексей Поповын ала чыным, ала шоям шойыштмыжо, книгаже-влак дене палдарымже шуко жаплан шарнымашеш кодыт. Лидия СЕМЕНОВА Авторыг фотожо Лудаш темлена: КУЛЬТУР ДА ИСКУССТВО Тӱвыра алан: «Йӧратем мый Шочмо элым!» Республикыштына икымше гана чумыр марий хор ышталтын КУЛЬТУР ДА ИСКУССТВО СЫМЫКТЫШ Вӱдшӧ йога, серже кодеш. Шкеже уке, а шарнымаш ила… Звенигово район Какшамарий кундем марий калыкын талантан эргыже, уста композитор-влак И.Ключников-Палантай, Яков ден Андрей Эшпаймыт дене кугешна. 15 майыште лудаш… СЫЛНЫМУТ А ШӰМ САДАК ЙӰЛА ТАЧАТ, ЭРЛАТ… Нина ЩЕРБАКОВА У Торъял район Шӱвылак ялыште шочын. Школым тунем пытарымеке, Фурманово оласе куымо фабрикыште мотальчицылан ыштен. Ялсовет вуйлатышын лудаш… Добавить комментарий Отменить ответ Для отправки комментария вам необходимо авторизоваться. КАЛЕНДАРЬ ЯнварьФевральМартАпрельМайИюньИюльАвгустСентябрьОктябрьНоябрьДекабрь 20172018201920202021202220232024202520262027 Пн Вт Ср Чт Пт Сб Вс 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 АРХИВ Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ГОРОСКОП Гороскоп Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 9 май. Ӱпым пӱчкаш келшыше кече огыл. Молан манаш гын тазалыкда начаремме лӱдыкшӧ уло. Хна дене чиялтеда гын, пашаште лудаш… 9-15 майлан гороскоп 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 18-24 апрельлан гороскоп 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) ТЕАТР УВЕР Лӱмлӧ артистын лӱмгечыже Книгаште – Шкетан театрын 100 ияш эртыме корныжо «Пеленда улам пиалан» «Китай кува» — кумшо у паша «Мый улам шийгорнышто…» сылнымут кас ЛИЙ ПЫРЛЯ © 1915-2018 «Марий Эл» газет. Газетым Роскомнадзорын Марий Элысе управленийыштыже регистрироватлыме. Реситрационный номер - ПИ № ТУ12-0118, 2012 ий 25 июнь. Copyright газетамарийэл.рф |

Шошымсо да кеҥежымсе кумалтыш Кугураклан (Курык Кугызалан) лиеш. Игече мотор, шурно лектышан лийже, кутуш лекше вольыкат сайын тӱланыже, пакча-саскат сайын тырлыже манын пелештат. Кеҥежымсе пӱртӱсын осал Калыкланна тазалыкым, уш-акылым пуэн шого! 07.11.2014, 12:15 126 2 ноябрьыште У Торъял район Саваран отышто Тӱня кумалтыш эртыш. Тушко кундемнан, тыгак марий-влак илыме моло вер гыч шуко еҥ погынен ыле. Палемдена: Тӱня кумалтыш график почеш кажне ийын ик гана (южгунам Акпатыр ден Полтыш онлан вуйым савымаш! 08.08.2014, 07:00 131 Марий-влак ош тӱняште тӱрлӧ верыште илат. Ожнат да кызытат Киров кундемыште пеш кугу тӱшка дене иленыт да илат. Арамлан огыл марий ола-влак эн ончыч ты вер шӧрыштӧ кушкын шогалыныт. Чумбылат курыкышто кумалтыш эртен! 23.06.2014, 09:30 128 Ош тӱняште тӱрлӧ семын шуктен шогышто калык коклаште марий шке кӧргӧ вий-куатше дене поснак ойыртемалтеш: шкенжым пагалыше айдеме марий улмыжым жапла да шочшыжымат тыгак туныктен шога, пӱртӱсын вийжылан «Марий юмынйӱла да пайрем-влак» книга нерген… 25.05.2014, 17:00 181 «Марий юмынйӱла да пайрем-влак» книга Шернур районысо «Марий кумалтыш» общинын 10 ияш лӱмгечыжлан пӧлеклалтын. Марий калык пайремым да юмынйӱлам жаплен шогышо-влак коклаште лачак Шернур районышто ик эн Навигация по записям Назад 1 … 4 5 Савыктыш нерген Рекламе Редакций Сайт нерген Проектлан полыш Лийза мемнан дене пырля Любое использование материалов допускается только при соблюдении правил перепечатки. Настоящий ресурс может содержать материалы 16+

Эрла, 8 октябрьыште, Кушшо тылзе чапле лектышан Скорпион шӱдыр палыште лиеш. Тиде кечын кокияш чеснокым, шоганым шынден кодаш ик эн йӧнан жап. Тыгак ончыч пакчаште кушшо пеледышан ковыштам, вуйым чумырышо салатым шокшемдыме теплицыш кусарен шындаш, батун, шнитт, ешан шоганым ужаргынек кочкаш шындаш келшыше кече. Пеҥгыде кылмыктыш лийме деч ончыч пушеҥге, вондо йырыш вӱдым шавен шукташ, мландым пушкыдемдаш, ешартыш кочкышым пуаш вараш кодман огыл. Пеледышым ончышылан – кеч-могай пеледышым, поснак шуйналтын кушшо але шуркалыше укшланым, иманым шындаш, кусарен шындаш ик эн йӧнан кече. 7, 8 октябрьыште кушкылым кӱчыкемден, шуэмден, уэмден пӱчкедаш, вожсаска да шоган дене шукемын шарлыше пеледыш вожым шеледаш огеш темлалт. Садыште – емыж ден пакчасаскам пуышо кушкыл ден вондым: вишньым, грушым, сливым, персикым, олмапум, эҥыжвондым, виноградым шындаш ик эн сай пагыт. Лишыл кечылаште органический ден минеральный ӱяҥдышан ешартыш кочкышым кушкыллан пуэн кодаш вараш кодман огыл. Вара шушо пакчасака дене сокым, тамле аракам шолташ, консервироватлаш, ковыштам шинчалташ келшыше жап. Православий йӱлам жаплен илыше-влак 8 октябрьыште Радонежын игуменже да уло Российын чудотворецше преподобный Сергийын кечыжым, 9 октябрьыштеАпостол да евангелист Иоанн Богословын колымо кечыжым, 11 октябрьыште Преподобный Кирилл ден Мария схимонах-влакын, преподобный Сергий Радонежскийын ача-аважын, кечыжым палемдат. А калык календарь почеш ожно 8 октябрьыште шыже велеш чывым шотлышо Сергейын кечыжым пайремленыт. Лач ты кече деч вара веле ярмиҥгаш кайыквусым ужалаш лекташ кресаньык-шамыч чывым шӱшкылаш, ковыштам шинчалташ тӱҥалыныт. 8 октябрь гыч Шыже кумалтыш почылтеш. А 9 октябрьыште – Покро шуматкечын тоштыеҥым уштымо кече. Покро деч вара моло пакчасаскамат шопыктараш, шинчалташ тӱҥалаш пу печкем шотыш конден ямдыленыт. Шинчалтыме деч ончыч тудым шолаш пуртымо вӱд дене сайын мушкыныт. Кӧргыжым тёркеш нӱжымӧ чеснок дене кум гана йыгеныт, коштымо чабрецым шикшыктен, йоҥгытын кӧргыжым тӱвыт тӱтырен луктыныт. Пар тӱжвак ынже лек манын, леҥежым мамыкан одеял але вес кӱжгӧ ӱмбал вургем, мутлан, мыжер дене петыреныт. Тыге ыштыме деч вара печкеште шинчалтыме пакчасаска ок шопо да ок пӱнышкӧ маныныт. Шинчалтыме кочкышын тамже да пушыжо тутло лийже манын печкеш коштымо укропын але пӱртньыкын вургыжым кудалтеныт. Ожно лачшымак 8 октябрьысе игечым эскерен, ончыкылык телын могай лийшашыжым рашемдаш тыршеныт. Ты кече дене кылдалтше моло калык пале-влак: Икымше лум теле тӱналме деч 40 кече ончыч вочшаш. Икымше лум Сергей кечылан возеш гын, 21 ноябрьлан ( Михайлов кечылан) теле вийым налын шуктышаш. Икымше лум тошто тылзын да ночко мландыш возеш гын, теле вашке толеш да кужу лиеш. Икымше лумын падырашыже «кукшо» да лавыртышым ок кондо гын, шокшо да сай кеҥежым сула. Вишне лышташ йоген пытымеке веле икымше лум коеш гын, тудо тетла ок кай да теле вашке толшашым шитара. Р.ЧЕПАКОВА ямдылен Лудаш темлена: КАЛЕНДАРЬ Калык календарьым лышташлен 19 май – (изарня). Кушшо тылзе – Висаште. Ты шӱдыр кокла лектышан. Пакчаш киярым, кабачокым, кавуным, пурсам, немычпурсам ӱдаш лудаш… КАЛЕНДАРЬ Кушмо верыштым алмашташак тыршыман «Сурт-пече» газетын 11-ше №-ан газетыште лудын кертыда. Пагыт паша Кушмо верыштым алмашташак тыршыман Чаманен каласыман, чыла пакчазыжак огыл шке лудаш… КАЛЕНДАРЬ Калык календарьым лышташлен Калык календарьым лышташлен 5 февральыште, Катлыше тылзе ик эн чапле лектышан Скорпион шӱдыр палыште лиеш. Февраль тылзе календарь почеш, лудаш… Добавить комментарий Отменить ответ Для отправки комментария вам необходимо авторизоваться. КАЛЕНДАРЬ ЯнварьФевральМартАпрельМайИюньИюльАвгустСентябрьОктябрьНоябрьДекабрь 20172018201920202021202220232024202520262027 Пн Вт Ср Чт Пт Сб Вс 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 АРХИВ Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ГОРОСКОП Гороскоп Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 9 май. Ӱпым пӱчкаш келшыше кече огыл. Молан манаш гын тазалыкда начаремме лӱдыкшӧ уло. Хна дене чиялтеда гын, пашаште лудаш… 9-15 майлан гороскоп 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 18-24 апрельлан гороскоп 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) ТЕАТР УВЕР Лӱмлӧ артистын лӱмгечыже Книгаште – Шкетан театрын 100 ияш эртыме корныжо «Пеленда улам пиалан» «Китай кува» — кумшо у паша «Мый улам шийгорнышто…» сылнымут кас ЛИЙ ПЫРЛЯ © 1915-2018 «Марий Эл» газет. Газетым Роскомнадзорын Марий Элысе управленийыштыже регистрироватлыме. Реситрационный номер - ПИ № ТУ12-0118, 2012 ий 25 июнь. Copyright газетамарийэл.рф |

Кажне кугарнян ме тендан суртышкыда тӱкалтена, черетан у номер гоч шке куаннам намиен шукташ вашкена. Тыге идалыкысе 52 арня кӱчык жап гай эртен кая. Кече еда тендан деч толшо чон шокшымат шижын илена: возен колтымо серышда дене, южгунамже кок-кум мутан але икмыняр корнан комментарий денат редакцийыште тыршыше-влаклан паша вийым ешареда. Тений гыч «Кугарня» газет эртыме корныштыжо у йыжыҥыш куснен манам гын, йоҥылыш ом лий, очыни. Вет ынде Йошкар-Ола покшелне редакцийын шке полатше уло. Сандене 2018 ий мыланна шкешотан пӧлекым ыштен. Калыкат тиде куаным шижше манын, кеҥежым «Какшан сер ӱмбалне» марий авторский муро фестивальым эртарышна. «Кугарнязе-влакын» юарлыше чоныштым почаш полшышо «Ах, Какшан» лӱман у муро шочо, ушышко шуко у сай шонымаш-влак толыт. Марий калыклан пайда утларак лийже манын, ончыкыжым ме тудым илышыш шыҥдараш шонена. Эртыше идалыкыште республик деч ӧрдыжтӧ илыше марий-влак декат миен толмо: кеҥежым – Татарстаныш, декабрь тӱҥалтыште – Башкотростаныш. Шижына: те мемнам чыла вере вучеда, сандене йӧн лийме семын миен шуына. У ий гыч газет вес тӱрлырак сынан лекташ тӱҥалеш. Тематикым кумдаҥдыме, содержанийым саемдыме шотышто журналист-влак эреак тыршат, тидлан кажне пашаеҥлан таушташ гына кодеш. Шижында, очыни, тений гыч возышына икмыняр у авторлан ешаралтын – чылажат газетым саемдаш. Сандене «Кугарням» лудшо-влак шукемыт, редакцийын эртарыме тӱрлӧ акцийыш калык эреак ушнаш тӱҥалеш манын ӱшанем. Тыге ме ончыкыжымат икте-весылан чон шокшынам утларак ситараш тӱҥалына, шонем. У ий дене чыладамат саламлем! У идалык сай паша лектышым кондыжо! Эдуард ИМАНАЕВ, «Кугарня» газетын тӱҥ редакторжо. appeal У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 Июнь 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: Пагалыме лудшына-влак! 2022 ийын 2-шо пелийжылан ПОДПИСКЕ кампаний мучашлалтын «Кугарня» газетлан возалт шуктен огыдал гын, вес тылзе гыч налаш тӱҥал кертыда. Тидлан 15 числа марте подпискым оформитлыман.

2019 ий июньышто Эстонийыште илыше марий этнолог Людмила Ямурзина ден Финляндийыште илыше палыме профессор, финн этнолог Ильдико Лехтинен Пошкырт кундемыште экспедицийыште лийыныт. И.Лехтинен марий калыкын илышыжым, тӱвыражым шукертсек шымла. Учёный икымше гана Пошкырт кундем Мишкан районыш 1980-ше ийлаште миен. Тылеч варат марий-влакын илыме тӱрлӧ верлашкышт экспедиций дене коштын, тӱрлӧ йодышым шымлен. Тудлан марий тӱвыран да марий ӱдырамашын илышыже путырак оҥай темыла чучын. Марий шымлызе-влак коклаште марий ӱдырамашым тӱрлӧ могырым шымлыше, культурын элементше-влакым лончылышо шымлызе шагалрак. Марий ӱдырамаш дене кылдалтше темым историй науко кандидат Тамара Молотова ден Галина Шкалина шке пашалаштышт тарватеныт. А эн кугу шымлымашым Ильдико Лехтинен эртарен манаш, очыни, чын лиеш. Шуко пашаже финн йылме дене савыкталтын, тыгак рушлат уло. Икмыняр пашажым марий йылме денат муаш лиеш. Теве 2009 ийыште «Ош Юмын ӱдырышт-влак» книга лекте. Тушто Морко район Унчо кундемысе ӱдырамаш-влак нерген возен. «Пытартыш жапыште мый Эстонийыште илыше марий ӱдырамаш ден эрвелмарий ӱдырамаш-влакым шымлем, – каласыш Л.Ямурзина. – Сандене Ильдико дене ты паша пырля ворандараш да шочмо Пошкырт кундемышкем каяш кутырен келшышна. Жапна шукак огыл ыле, сандене Ильдикон тошто палымыже-влак деке кайышна. Мыланна экспедицийым эртараш туныктышо-ветеран Рита Каникеевна Ялаева полшыш. Тудо Ильдико толмо годым ондакат тӱрлӧ верыш кондыштарен ыле. Тыгак изи огыл полышым Мишкан район администрацийыште пашам ыштыше еҥ-влак пуэныт». Экспедицийнан тӱҥ йодышыжо – пытартыш гана вашлиймаш деч вара могай вашталтыш лиймым пален налаш. Тудо шке информантше-влак дене 5 ий але 15 ий ужын огыл. Южыжо, очыни, тиде вашлиймашым вучен шуктен огыл, вет тӱҥ шотышто шымлымаш годым шоҥгырак ӱдырамаш-влак деч йодыштыт. Тыгак марий яллаште да олалаште илыше марий-влакын кызытсе илышыштым рашемдаш шоненыт. Тидлан эн ончыч Мишкан район Чорай селашке кудалыныт. Тусо школышто нуным туныктышо-активист ден селаште илыше шоҥгырак ӱдырамаш-влак вученыт. Эн ончыч уна-влаклан Яныш Ялкайн лӱмеш историко-краеведческий тоштер мучко экскурсийым эртареныт. Шымлызе-влак Корак ялыште марий сӱаным онченыт. А вара Пӱрӧ районысо Кужнур ялыште марий калык нерген каласкалыше тоштерыште ятыр уым пален налыныт. Мишкан район Арзамат ялыште илыше 94 ияш ковай нунылан шке илыш пӱрымашыж нерген каласкален. Ковай кызытат газетым лудеш да ургымо машинке дене урга. Мишкан районысо Озерка ялыште шымлызе-влак сӱретче Светлана Шамаеван выставкыжым онченыт. А Бирск (Пӱрӧ) олаште И.Лехтинен 1988 ийыште палыме лийме информантшым кычал муын да туддене мутланен. Учёный-шамычым Мишкан селаште Рита Ялаева, а Пӱрӧ олаште Галина Ямурзина уна семын онченыт. Тыгак нунат ятыр увер дене палдареныт. Экспедиций годым тора гыч толшо уна-влак дене мутланеныт гына огыл, нунылан тӱрлӧ программым ямдыленыт, марий кочкыш дене сийленыт. Чынжымак, ӱстел сийым поген моштымаш, лишыл еҥже дене мутланымаш да могай сурт-оралте, озанлык улмат оза-влак да тыгодым ӱдырамаш нергенат ятыр уверым пален налаш полшат. «Кажне суртышто мемнам мелна дене сийленыт, мончашке ӱжыныт. Йоча жап гыч йӧратыме шем мончашке пурымемлан моткоч куаненам, – иктешлен каласыш Людмила Ямурзина. – Мутат уке, марий ӱдырамашын илышыже олашке илаш куснымылан вашталтеш. Ӱдырамаш-влакын илыш-йӱлам шуктымыштым, пӧртым але пачерым яндарын кучымыштым ужын, икте-весе кокласе кылыштым шекланен, традиционный культурыштым пален налаш йӧн уло. Цивилизаций ӱдырамашын илышыжым куштылемдаш полша, сандене тудо шке озанлыкшым сӧрастараш да кидпашам шукташ шукырак жапым ойыра». Кызыт Л.Ямурзина Эстонийыш тӱрлӧ ийлаште тӱрлӧ амаллан кӧра толшо да тушан илаш кодшо марий ӱдырамаш-влакын илышыштым шымла. А И.Лехтинен дене коштмо экспедиций тудлан кугу полышым, опытым пуэн. «Тудын гае мудреч, опытан, чот тыршыше, чытыше наставникым муаш неле. Мыланна пашаштына полшышо чыла еҥлан таум ойлена. Тиде полыш мыланна путырак шергакан», – мане Мишкан селан ӱдыржӧ Людмила Ямурзина. blog lenta photo top У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

Ик кугу эҥер воктене колызо ешыж дене илен. Ала-кунам пашаже сайын воранен. Но ынде колым шагалрак кучен, ӱзгаржат тоштемын. У пушым налаш окса уке, садлан кажне кечын ачалаш логалын. Икана ты вер воктеч шоҥгыеҥ эртен каен да колызо деке малаш пурен. Эрдене оза деч мо дене таушташ манын йодын. Колызылан нужналык деч кузе утлаш лийме шотышто поро каҥаш гына кӱлын. «Нужналык деч утлынет гын, пушет вӱд йымаке колто!» – манын шоҥгыеҥ да каен. Колызо тыгай каҥашым умылен огыл. «Кузе пушем вӱд йымак колтем? Кызытшат кочкаш ситыше колым гына кучена. Пуш деч посна йӧршеш кошаргена», – шоналтен тудо. Илыш умбакыже каен, нужналык эше чот темден. Икана тӱтан мардеж тарваненат, тошто пуш шаланен. Еш мо уло погыжым погалтен да сайрак илышым кычал каен. Тыге колызо-влакын илыме кугу посёлкыш миен лектыныт. Мыняр тушто пуш лийын! Колызо ужеш: я иктым, я весым ачалыман. Тыге пуш-влакым олмыкташ пижын. Мастар еҥ нерген мут вашке шарлен, туддеке умбачынат толаш тӱҥалыныт. Тыге, жап эртымеке, колызо у пӧртымат налын кертын. Шужен илыме нерген ешыште шоналтенат огытыл. Тунам гына колызо саде шоҥгыеҥын пушым вӱд йымаке колташ каҥашыжым шарналтен. Садлан тоштым колташ да илышыш ум пурташ тунемман. lenta top У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

1 ноябрьыште Марий Элым вуйлатыше Юрий Зайцев Волжск олаште тулык йоча ден аварийный пӧртлаште илыше-влаклан у пачер сравочым кучыктен. Чыла шотыштат йӧнан пачерым тымарте 20 утла аварийный пӧртыштӧ илыше 66 еш налын. Тылеч посна 24 пачер тулык йоча-шамычлан логалын. Ю.Зайцев волжан-влакым кужун вучымо куанле кече дене шокшын саламлен да аварийный илыме верым шагалемдыме, калыкым шӱкшемше илыме фонд гыч кусарыме да тулык йоча-влаклан пачерым ойырымо пашам Марий Эл правительствын ик эн ончыч шуктымо задачыж семын палемден. «Тиде пеш серьёзный событий. Шукерте огыл чоҥымо шуко пачеран у пӧртыш 194 еҥ илаш кусна. Таче тыгак ача-аван ончымыж деч посна кодшо 24 гражданин сравочым налеш. Тиде пашам умбакыжат шуена. Идалык мучаш марте ме эше 932 еҥым кусарышаш, 20 тулык йочалан пачерым пуышаш улына», – манын тудо. Регионым вуйлатыше у пачер оза-шамычлан пиалым, улан илышым, йӧратымашым, порылыкым да вашумылымашым тыланен. Волжск олан мэрже Рафис Шагвалеев республикым вуйлатыше Ю.Зайцевлан калыкым аварийный илыме верла гыч кусарыме программым илышыш пурташ да олалан кӱлешан моло йодышымат решитлаш полшымыжлан тауштен. Ю.Зайцев пачер-влакым ончал савырнен, тыгодым нунын илаш йӧнан улмыштым палемден. «Граждан-влакым аварийный илыме фонд гыч кусарымаш» республиканский адресный программын кышкарыштыже Волжскышто тиде паша дене кылдалтше мероприятий-влак 2020 ий гыч шукталтыт. 2017 ий 1 январьлан тыште шуко пачеран 67 пӧртым аварийныйлан шотлымо. Кок ий наре жапыште 640 утла еҥым у пачерыш кусарыме, 10 тӱжем квадрат метр аварийный илыме верым кораҥдыме. 45 тулык йочалан пачерым пуымо. Марий Эл Республикым вуйлатышын организаций да аналитике виктемжын уверже негызеш М.ИВАНОВА ямдылен Tagged волжск, переселенцы, сироты Лудаш темлена: КУЧЕМЫШТЕ ОБРАЗОВАНИЙ УВЕР ЙОГЫН Уэмдыме паша умбакыже шуйна 23 августышто Марий Элым вуйлатышын пашажым жаплан шуктышо Юрий Зайцев республикысе образований пашаеҥ-влакын республик кӱкшытан Августысо форумыштышт лийын. Йӱлаш лудаш… КУЧЕМЫШТЕ Лӱддымылыкым ончыктымыштлан тауштеныт Марий Эл гыч икшыве-герой-влак Федераций Советын наградыже-влак дене палемдалтыныт. Тиде церемонийыште республикысе правительстве председательын икымше алмаштышыже Михаил Васютин, РФ лудаш… КУЧЕМЫШТЕ Йöн шуко – ойырен гына нал 2021 ийыште Марий Элыште самозанятыйлан шотлалтше 117 еҥлан 2 миллион утла теҥгеаш полышым пуымо, палемден Марий Элым вуйлатыше Александр лудаш… Добавить комментарий Отменить ответ Для отправки комментария вам необходимо авторизоваться. КАЛЕНДАРЬ ЯнварьФевральМартАпрельМайИюньИюльАвгустСентябрьОктябрьНоябрьДекабрь 20172018201920202021202220232024202520262027 Пн Вт Ср Чт Пт Сб Вс 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 АРХИВ Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ГОРОСКОП Гороскоп Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 9 май. Ӱпым пӱчкаш келшыше кече огыл. Молан манаш гын тазалыкда начаремме лӱдыкшӧ уло. Хна дене чиялтеда гын, пашаште лудаш… 9-15 майлан гороскоп 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 18-24 апрельлан гороскоп 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) ТЕАТР УВЕР Лӱмлӧ артистын лӱмгечыже Книгаште – Шкетан театрын 100 ияш эртыме корныжо «Пеленда улам пиалан» «Китай кува» — кумшо у паша «Мый улам шийгорнышто…» сылнымут кас ЛИЙ ПЫРЛЯ © 1915-2018 «Марий Эл» газет. Газетым Роскомнадзорын Марий Элысе управленийыштыже регистрироватлыме. Реситрационный номер - ПИ № ТУ12-0118, 2012 ий 25 июнь. Copyright газетамарийэл.рф |

Кажне ийын 15 февральыште Российыште Афганистан гыч совет войскам лукмо кечым палемдат. 1989 ийыште СССР правительстве совет войскам ты эл гыч лукташ пунчалын. Сар 1979 ий 25 декабрьыште тӱҥалын. Афганистаныште душман-влак ваштареш кредалмаште 15 тӱжем совет салтак ден офицер коленыт. Совет армийын 14427 воинже ӱмыр лугыч лийын, увер деч посна йомын. КГБ органлаште пашам ыштыше 576 еҥ, элгӧргӧ паша министерствын 28 пашаеҥже колен. Эн ончыч – Туркменистан, вара – Афганистан Морко районын шочшыжо Владимир Васильевич Константиноват Афган сарыште лийын. Тудо 1966 ий 3 январьыште шочын. «Авам мыйым эмлымверыште огыл, мӧҥгыштӧ ыштен. Пошкудо кова кылымдем пӱчкын. Шым тылзаш шочынам. Варажым эмлымверыште ятыр жап киенам. Волаксола кандашияш школым тунем лекмеке. Зеленогорский школышто кыдалаш шинчымашым налынам. Ялыштына милиционерлан пашам ыштыше Юрий Шуралёв ыле, туддеке икана миенам да «Тендан семын милиционер лиймем шуэш, кушко тунемаш кайыман?» йодынам. «Милиций школыш каяш вараш кодынат, Иваново оласе пожарно-спасательный академийыш каен ончо, а тунем лекмекет, милиционерат лийын кертат» манын. Тушто ик предмет дене баллым шагал погенам, а спорт дене эн ончылно лийынам. Спорт мастерлан кандидатым эртен каенам, да тудыжо «Эркын курж, мыйым вожылмашеш пуртет» манын. Йошкар-Олашке кумыл волен пӧртыльым, шке вел рвезе-влакым ужым. Нуно 1-ше номеран ГПТУ-шко тунемаш пураш темлышт. Мылам тӱшкагудышто верым пуышт, слесарьлан тунемаш тӱҥальым. «Контакт» заводышто практикым эртенам», – ойла Владимир Константинов. 1984 ий 7 ноябрьыште тудым армийыш налыныт. А тылеч ончыч Йошкар-Олаште Волжский район Купсола ял ӱдыр Сима дене палыме лийын. Вашла йӧратен шынденыт. Ача-аважлан ӱдырым палымым ышташ унала мӧҥгыжӧ конден. «Йошкар-Оласе призывной пунктышто кушко наҥгайыме нерген ойлен огытыл. Миен шумеке, Туркменистан Республикысе Теджен олаште улына маныныт. «Афганистаныш колташ ямдылена, механик-водительлан туныкташ тӱҥалына», – ойлен замполит. Мый кӱлеш экзаменым чыла визытанлан кученам. Учебкыште школышто «Зарнице» модыш дене модмыла веле чучын, нимогай лӱдмаш лийын огыл. Ик кечын учебке гыч толына , мылам старшина «Константинов, тый декет родет толын. КПП-ште вуча» , – ышталеш. Мый ӧрынам: могай родо, тыгай торашке кӧ толын кертеш? Мыскарам ышта манын шым кай. Адакат почешем куржын толеш. Миен ончальым — Симукем шогылтеш! Туркменистаныш шумеш мыйым кычал миен! Ротыш куржым, командир уке ыле, замполит мылам каптёркыш каяш да чаплын чияш кӱштыш. Увольнительныйым пуышт, а замполит мемнам ончал колтыш да «Пагалымем-влак, офицерский городокыш кайыза да унагудышто вераҥза» мане. Тыгак ышташ шонен тарванышна, корныш лекна веле, «Жигули» машина шогале, ик туркмен лекте да «Шичса. Кушко наҥгаяш?» йодеш. Тӱшкагудышко миен шуна, а тушто ик яра вер уке. Туркмен изай «Ида ойгыро, мый декем мӧҥгӧ каена» мане. Вот могай поро еҥ лектын. Мийышна, пӧртшӧ тугай кугу, мыланна ик пӧлемым пуыш, мыйын таҥаш эргыжын вургемжым чиктыш. Ӱстелтӧрыш шындышт, меат шкенан йокманам лукна. Тушто кочкышым кид дене кочкыт, меат тыгак ыштышна. Ныл кече эртымым шижынат огынал. Симукем ужаташ манын вокзалыш кайышым, а тушто мемнан часть гыч патруль коштеш. «Тыйым ныл кече кычалына, мӧҥгет каенат шоненна. Молан отмечатлалташ толын отыл? Теве парадный вургемет денак гаубвахтыш петырат», – ойлен сержант. Мылам черетдыме нарядым пуышт, тиде случай вашке мондалте. Мемнам Афганистаныш Кабул олашке колтышт. Кумло наре салтак ик взводыш логална», – шарналта Владимир Васильевич. «За отвагу» медаль Вара тудо Гардез олашке логалын, тушко ныл взводым вераҥденыт. Южышт землянкыште, южышт палаткыште иленыт. Владимир десантно-гвардейский 56-шо отдельный бригадын танкистше лие. Тыге 16 салтак да ик командир (ик взвод) кажне кечын могай-гынат боевой действийыш лектыныт. Душман-влак кечывалым шылын кият, а йӱдым осал пашаштым шуктат. Боевой действийыш кок кече гычак ушненыт, Джалабат олашке колтеныт. Ик салтак танк ончылно миным терген кая, почешыже танк кудалеш. Командир каналташ кӱшта. Рвезе-влак эҥерыште мушкылт лектыт, а йӱдлан часовой семын шинчат. Ик тыгай йӱдым Константинов ороллан кодо. Курык вуй гыч кандырам шупшыныт, тушман але янлык кая гын, сигнал пура, йӱк лектеш. Кенета тулсавыш волгалте, Володя, кидышке автоматым налын, лӱйкалаш тӱҥалеш. 45 патронан автомат вигак ярса. Душман гранатомётым взвод ӱмбак кудалтен огеш шукто. «Константинов, кольмым нал да душманет-влакым тояш кай», – эрвелеш воштылал ойла дежурный салтак. Комвзвод марий рвезым мокталтен да салтак-влакын илышыштым утарен кодымылан кугу таум ойлен. «За отвагу» медальым суленат, подвигым ыштенат манын. Медаль шке озажым 1985 ийыште Афганистаныште службо кайыме годымак муын. Владимир Константиновын танкше кок ий служитлыме жапыште ныл гана миныш логалын, эре тыге лектын: тудо весе-влакым утарен коден. Афганистан ден Российын армийже-влакын разведкышт пашам пырля ыштеныт. Афган разведке мемнан-влаклан бандит-шамычын кушто верланымыштым шижтарен шогеныт. «Ме кок колонно денат, ик колонно денат кредалмашке лектынна. Танк йымалне изи салма гай авиабомбым оптат, ончылно сапер пий дене шымлен кая гынат, пластикан итальян миным чылаж годым огыт му», – ойла афганец. Владимир Константинов ятыр бойышто шке чолгалыкшым, писылыкшым ончыктен. Тудлан «Малыш» кличкым пуэныт. Икана танк дене кудалме годым ужеш: нунын бронетранспортёрышт ӱмбак лӱйкалаш ямдылалтыт. А кӱшнӧ салтак-влак шинченыт. Володя ончыкырак кудалын да шке танкше дене вес машинаште улшо салтак-влакым утарен коден. Тунам тудын танкысе топливе бак пудештын, рвезе иктаж 15 минут ушым йомдарен киен. «Вашкеполыш» эмлымверыш намиен шуктен. «Мылам медсестра справкым конден пуа, тушто возымо: тыгай кечын, тыгай жапыште мине пудештме дене … «Огеш кӱл» манмымлан «Кунам кӱлеш лиеш, тунам луктын ончыктет» каласен эмлызе ӱдыр. Илен-толын, ты справке Константиновмытлан пачерым налаш полшен. Владимир Васильевичым «Йошкар шӱдыр» орденлан темленыт, но сомыл мучаш марте шукталтын огыл. Марий рвезе мӧҥгӧ 1986 ий 7 ноябрьыште толын шуын. Йӧратыме Симаже тудым вучен, ешаҥыныт, эргышт шочын. Тӱрлӧ техникым шке кидше дене пога, садпакчаштыже кучылтеш. Шым шочшан ешыште Володя (ачаже школышто туныктен, аваже колхоз пашам ыштен) кугурак эрге лийын. Толий Чечняште колен Владимирын Анатолий шольыжо 1995 ийыште Чечня сарыште йомын. Ик сурт гыч кок боец эллан порысым пуэн. «Тудо Чечняш логалын. Ондак Тоцкышто танкистлан тунемын. Вара Пермьысе «Миротворческая сила России» ушем рвезе-влакым сарышке наҥгаен. Тушко Толикат логалын. Грозныйышто кӱртньӧ вокзал воктене кочкаш шогалыныт, трукышто ӱмбакышт мине чоҥештен толын… «Азий, тыйын нарак ужаш логалеш» манын возен ыле. Ужын ыш шукто. Чечня гыч салтак-влакым Ростовыш конденыт, колышо-влак рефирежаторышто пу артана гай кият. Чылаштым ончен лектынам, но шольымым шым му. Фотоланым( кажне салтакым сниматленыт), паталогоанатомым эртен манме документ уло, а шкеже уке. Иктаж-кӧ эргыже манын наҥгаен тоен, шонем. Ногинск олаште тӱшкан тойымо шӱгарлашке миен вуем савен толынам. Ялыштына Чап монумент воктене Анатолийлан памятникым шогалтыме. Тушко миен, воктеныже гитарым шоктен шарналтена. Пеш молодец ыле, пашаче, Кулибин гай чыла техникым поген. Шольымым муын омылат, чонем кызытат коршта», – манеш Владимир Васильевич. Афган сарын кышажым палыше Морко марийым Йошкар-Оласе школлашке, йочасадлашке вашлиймашыш ӱжыт. «Шочмо элым аралаш – кугу чап. Спорт дене изинек пеҥгыде кылым кучаш темлем», – манеш Владимир Константинов. lenta photo top У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

31 октябрьыште Йошкар-Оласе Мер-политике рӱдерыште тенийsсе шыже призыв дене палдареныт. Журналист-влак дене вашлиймашке Марий Эл Республикын военный комиссарже Ю.В.Аксенов, Военно-врачебный экспертизе рӱдерым вуйлатыше Р.А.Фаизов, Марий Элысе Военный комиссариатын еҥ-влакым военный службылан ямдылыме да призыв пӧлкажым вуйлатыше В.В.Фоминых толыныт. Шыже призыв дене кылдалтше мероприятий-влак молгунамсе семынак РФ законодательствын палемдыме радамже дене да жапыштыже лийыт. «Призывник-влаклан да нунын ача-аваштлан каласынем – призыв деч лӱдман огыл, но тудлан ямдылалтман. Ончыкылык салтак-влаклан службым эртыме годым боевой подготовкышто сай лектышым тыланем. Россий Вооружённый вийын элитный войскалаштыже службым эрташ кумылан самырык еҥ-влакын шонымашышт тек шукталтеш», – ойлен Ю.В.Аксёнов. Частичный мобилизацийлан кӧра тений РФ Президент В.В.Путин 30 сентябрьысе указше дене призыв жапым ик тылзылан кусарен – призыв 1 ноябрьыште тӱҥалын, молгунамсе семынак 31 декабрьыште мучашлалтеш. Ты жапыште военный службыш 18-27 ияш еҥ-влакым налыт. Марий Эл Республик Правительствым Вуйлатышын распоряженийжылан келшышын, республикысе призывной комиссий, районласе 14 да ола округласе кум призывной комиссий-влак пашам ышташ тӱҥалыт. Тений ноябрь-декабрьыште военный службыш призыв почеш 700 наре рвезым наҥгайышаш улыт. Ноябрь кыдал гыч нуным Касвел военный округыш колтат. Призывыш логалше военнослужащий-влакым Вооружённый вийын тӱрлӧ войскашкыже колтат, утларакшым – сухопутный войскалаш. Элитный манме войскалаште службым эрташ кумылан еҥл чыла шотыштат чот ямдылалтше лийшаш. Призывник-влакым воинский частьын учебный соединенийлашкыже колтат. Тушто военный технике дене палдарат, военный учётный специальностьлан туныктат. Ученийым эртымекышт, нуно военный подготовкылан келшен толшо войскаш военный службыш каят. Тенийысе шыже призыв дене палдарымеке, Ю.В.Аксёнов журналист-влакын йодышыштлан вашештен. – Шке эргыштым армийыш ужатыше ача-ава-влакым эн ончыч ик йодыш тургыжландара – икшывышт СВО эртарыме верлаш логалын кертыт мо? Мутлан, пел ий служитлымеке, салтак контрактым подписатла да лӱмын военный операцийыш кая. Тыгай лийын кертеш? – Призыв почеш службыш логалше салтак службым частьлаште да соединенийлаште эрташ тӱҥалеш, лӱмын военный операций кайыме зоныш тудым огыт колто. Тиде Верховный главнокомандующийын кӱштымыж почеш шукталтеш. – Салтак-влакым службылан ойырен налме критерий-влак молгунамсе гаяк улыт? – 51-ше номеран федеральный законлан келшышын, призыв почеш военный службыш наҥгайышаш граждан-влак медосвидетельствованийым, профотборым эртышаш улыт, тылеч вара районысо призывной комиссий ончыкылык салтак шотышто пунчалым луктеш. – Срочный военный службым эртыше салтак контрактым подписатлен кертеш? – Федеральный законлан келшышын, «призыв почеш службо» шомак уло. Гражданин тыгак контракт почеш шке кумылын службым эртен кертеш. Тиде кок тӱрлӧ категорий, нуным лугыман огыл. Нормативный актлан келшышын, призывлан келшен толшо ийготыш шушо гражданинын кыдалаш профессиональный але кӱшыл шинчымашыже уло гын, призыв почеш службо олмеш тудо контракт почеш добровольный службым ойырен налын кертеш. Призыв почеш службо 12 тылзе шуйна гын, контракт почеш добровольный службо – 24 тылзе. – Альтернативный гражданский службым эрташ кумылан-влак тений улыт? – Тенийысе шыже призыв годым ик еҥ альтернативный службым эрташ тӱҥалеш, тыгай службо 18 тылзе шуйна. – Спортрото-влак лийыт? – Россий Вооружённый вий рвезе-влаклан воинский учётный специальностьым налаш, службым контракт почеш умбакыже шуяш йӧным пуа. Спортрото-влак кажне воинский округышто улыт. Но тушто службым эрташ шонышо еҥын спорт аланыште кугу сеҥымашыже лийшаш. Тыгак 17 научный рото уло, тушечын кандашыже Анапа оласе технополисыште верланен. Тыгай ротылаште Марий Эл гычат призыв почеш службым 19 еҥ эртен. Научный ротыш службыш логалаш манын, Россий Обороно министерствын сайтышкыже йодмашым колтыман. Самырык еҥын возымо шанче пашаже-влак лийшаш улыт, шымлыме пашан лектышыже Вооружённый вийлан пайдам кондышаш, мутлан, тыгай шымлыме паша беспилотник, ударный комплекс дене кылдалтшаш. – Призыв почеш службыш логалше рвезе-влаклан мобильный телефон дене пайдаланаш лиеш? – Нине устройство-влакын сай могыржат, удажат улыт. Кызытсе самырык тукым смартфон, соцкыл деч посна илен тунемын огыл. Но смартфон-влак озаштын кушто улмыштым пален налаш разведкылан пеш сайын полшат. Садлан призывник-влаклан кнопкан проста телефон дене пайдаланаш темлена. – Пандемийлан кӧра кок ий почела ончыкылык салтак-влакым ача-аваштлан, родо-тукымыштлан кӱлеш семын ужаташ йӧн лийын огыл. Тений тидын шотышто кузерак лиеш? – Маскым чийыме режимым чарыме гынат, коронавирус чер нигуш йомын огыл. Сборный пунктыш чер ынже логал манын, правил-влакым шуктымым тергаш тӱҥалына, рвезе-влак коронавирус черым пален налаш полшышо тестым эртышаш улыт. Нунылан вакцинацийым эрташ темлена. lenta top У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

Шукерте огыл Татарстан Республикысе Менделеевск район Элнет селасе школышто уна лийна. Мийымына годым сад-пакчаште паша шолеш ыле гынат, йоча ден туныктышо-влак мыланна уло кумылын жапыштым ойырышт, школ илыш дене палдарышт. – Пакчасаскам йоча-влак дене пырля ончен-куштена, икшыве-шамыч кеҥеж гоч тыршат. Теве телылан ямдылалтына, пырля у саскам поген налына, чыла эрыктена, — каласкалышт туныктышо-влак. Элнет школ марий поэт, туныктышо М.С.Герасимовын лӱмжым нумалеш. Тыштак тудын лӱмеш тоштер пашам ышта. Школ оралте кугу, чапле, тунемаш чыла йӧн уло. Теве шукерте огыл школ республикысе грантым сеҥен налын. Пуалтше окса кӱшеш школ технике шотышто пойдаралтын: класслаш проектор ден экран-влакым вераҥдыме, школ пеленысе «Марий сем» йоча ансамбльлан йолчиемым да тӱрлӧ калык вургемым наледыме. Кугу чатка школым ужмеке, чон куана. Но чаманаш логалеш, илыш йогын шке пашажым чарныде ышта… Школышто таче кечылан 22 йоча гына шотлалтеш. Икымше классыш тений ныл икшыве толын, а школ пеленысе йочасадыш кок йоча коштеш. Тыгай чотым пален налмеке, школын ончыкылыкшо шотышто чон коржеш. Шочмо йылмынам тунемме нергенат йодыш тарваныш. Марий йылмым да литературым туныктышо Елена Борисовна Семякован ойлымыж почеш, кызыт йоча-влаклан марий йылмым шочмо йылме семын туныкташ куштылгыжак огыл. Молан манаш гын икшыве-влак шке шочмо йылмыштым ончычсо тукым семын палат да умылат манаш ок лий. Шочмо йылме семын туныкташ учебникат кажне классыште уке. Тыге гынат, вуйым нигӧ ок ший. Йоча-влак шке йылмыштым пагалат, туныктышат нуным кугезе йылмыштым йӧраташ эреак кумылаҥден шога. Вашлиймаш годым меат йоча-влак дене палыме лийна. Нуно Элнет тӱвыра пӧртысӧ сылнымут концертнамат порын вашлийыч, эсогыл шкеат почеламут-влакым лудын пуышт. Тыгак семӱзгар мастар Иван Каменщиковын марий муро тӱняш ужатыше лекцийжым уло кумылын колыштыч. Тыште марий улмыж деч ик икшыват огеш вожыл, тиде шижалтеш. Но шке коклаште ӱдыр-рвезе-влакын марла пелештымыштым колаш ала-молан йӧршеш ыш логал… Фото: Тунемше-влак дене пырля — Элнет тӱвыра полатыште эртаралтше сылнымут концерт годым. Савельева Эльвира Аркадьевна, Элнет школ директор: – Меман школна этнокультурный компонентан школлан шотлалтеш. Ме у кугыжаныш стандарт (ФГОС) почеш туныктена. Ты стандарт почеш учебный планым школ шке ойырен налын кертеш. Ме ты планым коллектив дене да ача-ава-влак дене каҥашенна, «с изучением родного языка» вариантым ойырен налынна. Тыге кажне классыште арняште кок гана шочмо марий йылме, ик гана шочмо марий литератур, шочмо руш йылме да литератур, тыгак кугыжаныш татар йылме урок-влак эртаралтыт. «Обязательный» манме ужашыште предмет уке гын, тудым ешартыш компонент гыч ешараш лиеш. Кугыжаныш татар йылме предметым ме лач тыге туныктымо планыш пуртенна. Шочмо марий йылмым аралашак тыршена. Тыгодым кугыжаныш татар йылмымат туныктена. Татарстан Республикыште илена гын, йылмымат палышаш улына. Йоча-влак кеч тӱрлӧ лӱмсакышым умылышаш я илышыште кучылталтше ойсавыртыш-влакым палышаш улыт. Ача-ава-влаклан йылмын кӱлешлыкше нерген эре умылтарена, сандене марий я татар йылмылам туныктымо шотышто нимогай нелылык уке, йодмашым чыланат возат. ВКонтактеTwitterWhatsApp Лудаш темлена Агавайрем Юмо, шулыкым пу! Унагудо Часы 05.06.2022 05.06.2022 Шошо ага мучашлалтмеке, пӱртӱс пеледалтме годым марий йӱлам шуктышо-влак ий еда Агавайрем кумалтышым эртарат. Агавайремым тӱҥ шотышто Кугече деч… чыла лудаш Агавайрем Юмо, шулыкым пу!Продолжить Памашъял эрге — тале гармоньчо Вероника Мустаева Часы 05.07.2022 06.07.2022 Мемнан Марий Элна кугужак огыл, сандене шукын ваш-ваш палена. Шинчаваш от уж гынат, иктаж-кушто тиде але тудо лӱмым колат,… чыла лудаш Памашъял эрге — тале гармоньчоПродолжить Алхалалалай! Надежда Моисеева Часы 17.01.2022 27.01.2022 Коряк рвезе Пётр Нестеров дене мый Наро-Фоминск олаште эртыше «Поколение» межнациональный лагерьыште палыме лийынам. Тудо Камчатский крайысе Петропавловск-Камчатский олаште… чыла лудаш Алхалалалай!Продолжить Тӱням чонжо дене шижеш Надежда Моисеева Часы 08.06.2022 08.06.2022 Провой вел Кожласола ялын ӱдыржӧ Карина Ватютова шуко еҥлан Изи Карина семын палыме. Яндар йӱкан, поро, волгыдо кумылан ӱдыр… чыла лудаш Тӱням чонжо дене шижешПродолжить «Тый улат мыланем ныжыл йӱр» Надежда Моисеева Часы 19.08.2022 02.09.2022 Алевтина Сенькован лӱмжым икымше гана кунам колынам, ынде каласенат ом керт. Очыни, «Кугарня» газетыште лекше ик статья деч вара…. чыла лудаш «Тый улат мыланем ныжыл йӱр»Продолжить Лийже тыныс кава вуй ӱмбалне Надежда Моисеева Часы 23.02.2022 23.02.2022 Морко район Унчо кундемысе Шлань ялын эргыже, милицийын отставкысе подполковникше Талгат Камильевич Мухамадеев элым аралыме пашалан 25 ийым пуэн….

манеш Марий самырык театрыште сӱретчылан пашам ыштыше Алексей Голубцев. Тудо кодшо ий ноябрьыште 50 ийым темен. Шочмо кечыжым пашаште вашлийын, ик районышто спектакльым ончыктымо годым пульт воктене шинчен. Кодшо ийын, Марий тиште кечын, А.Голубцевым сценыш ӱжыч да «Служение народу» медальым кучыктышт. Тыгай кугу акым тудлан марий мультфильмлан сӱрет-влакым ямдылымыжлан пуэныт. Шочмо Чывыж ялже Кызыт Шернур район Чывыж ялыште шочмо суртшо пустаҥын шинча. Йочаж годымат тиде изи ялыште 14 пӧрт веле лийын. Но мыскара кумылан сӱретчын шарнымашыштыже тудо оҥайын сӱретлалтеш. Ноябрьыште шочмыжлан кӧра Алексейым шке таҥашыж-влак дене пырля школыш налын огытыл. Сандене сентябрь-октябрьыште тудо пырля модын коштмо йолташыже-влаклан, тыгак пошкудыжо-влаклан школ гыч пӧртылмӧ жапыштлан альбом кагазеш икмыняр сӱретым сӱретлен да иктаж-мом возен ямдылен. Чыла тидым палисадникеш пижыктылын. Эртен кайыше еҥ-влак тудым онченыт, лудыныт да шыргыжал ошкылыныт. Тидлан Алёша моткоч куанен. Кучанур тӱҥалтыш школышто тунеммыж годым рисований урокышто портфельым сӱретлаш ойленыт. Тидлан туныктышо «визытаным» шынден. Тылеч вара изи Алёша аваж деч кажне кечын альбомым налын пуаш йодын. Вет ик кечыште ик альбомым сӱретлен пытарен. Нылымше классыште тунеммыж годым Йошкар-Оласе школ-интернат гыч туныктышо-влак толыныт да сӱретлен ончыкташ йодыныт. Пашаже келшен, сандене Алёшам школыш ӱжыныт. Варажым аваж дене пырля рӱдолаш толын, экзаменым кучен. Пурен кертме нерген серыш толмеке, кажне пӧртыштӧ илыше еҥ-влак палышт манын, ты серышым кучен, Алёша «Тунемаш налыныт!» манын кычкырен, уло ял мучко куржын эртен. МУЛЬТФИЛЬМ-влакым кузе йӧратымыж нерген умбакыже 21 февральысе КУГАРНЯ газетыште лудса. Тидын нерген теве нине фото-влакат ойлат. blog lenta photo top У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

Пленарный заседанийыште утларакшым кумда элыштына шочмо йылме дене савыкталтше газет, журнал, телерадио редакций пашаеҥ-влакын тачысе илышыштым саемдаш, мом ышташ кӱлмым каҥашыме. Шочмо йылмым тунемаш, йӱлам, тӱвырам арален кодаш гына огыл, вияҥдаш Татарстан Республикыште шуко ышталтеш. Тидлан федерал программе деч посна республикын шкенжынат посна программыже уло, кудыжо ий гыч ийыш 100 процент дене шукталтеш, маньыч. Казань вес регионышто илыше татар-влакланат шуко полша, СМИ пашалан оксам ойыра. — Тачысе кечын шке калык верч шонымо деч посна эше икте-весе коклаште келшымаш шотышто тургыжланышаш улына. Шочмо йылме дене возыза, лудса, кутырыза. Ме Российыште илена, сандене руш йылмымат сайын палаш кӱлеш, — манеш Татарстан Кугыжаныш Советын председательже Фарид Мухаметшин. lenta top У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

Кажне айдеме, тӱткынрак ончалаш гын, шке семынже оҥай. А тиде айдеме оҥай-влак коклаштат оҥайрак. Уке, мыйын икымше туныктышем лиймылан огыл, а тукымвожшо да шкенжын пеш ушан улмыштлан. «Умуракович» манме годым чылан умыленыт: тиде - Красный Октябрь яллан негызым пыштыше Умурак Умурбаевын кугу эргыже - Андрьян. Тудо Майтена Байрамовна Байрамован йӧратыме тунемшыже лийын. Сар гыч колтымо серышыштыжат ачаже «Андрьянем, сай тунем» манын возен. Калеза пелашыжлан «Андрьянын тунеммыжым ида пӧлӧ, йоча-влак шужен ынышт кошт» манын шижтарен шоген. Чынак, Андрьян, ачажын сугыньжым шуктен, школышто эре «5»-лан гына тунемын. Ондак Красный Октябрь тӱҥалтыш, вара Анач шымияш школлаште шинчымашым поген. Тулеч вара Эльян педучилищым сайын тунем пытарен. Но тиде тукымын вӱрыштыжӧ эре военный, элым аралыше лияш шонымаш илен. Вет тукымвожысо кум шочмо изаже, Пураял эрге Илтыбай Искибаевич Искибаев, - генерал-майор. Андрьянын ачаже, Умурак Умурбаев, Граждан сар жапыште Питерыште Генеральный штабын курсыштыжо тунемын, а Кугу Ачамланде сарыште старший сержант лийын кредалын, 1943 ий 31-ше январьыште геройла ош тӱня дене чеверласен. Садлан, педучилищым тунем пытарымек, Менделеевск оласе военный училищыште шинчымашым поген, лейтенант званийым налын. Э, тыште мо оҥайже, маныда. Шагал еҥын пӱрымашыже тыгай мо? Чыталтыза. Тендан коклаште Совет Ушемыште икымше атомный бомбым пудештарыме испытанийыште лийше офицер але кеч тыглай салтак уло мо? А Андрьян Умуракович Тоцк ола воктене икымше ядерный бомбым пудештарыме испытанийыште лийын, могай тиде шучко вий улмым шке шинчаж дене ужын. «Танк, неле тягач-влакым комбо пыстыл гай чоҥештара. Улшо вольык-влак сорта гай йӱленыт. Техникым полигонышто старший офицер-влак виктареныт. Шучко сӱрет, шучко. Юмет саклыже», - шарналтен каласкала ыле тудо. Полигонышто Андрьян Умуракович офицер-связист лийын. Вара 62-шо Клайпедский дивизийыште служитлен. Н.С. Хрущев элым вуйлатыме годым армий чотым шагалемденыт. Тудат тиде сокращенийыш логалын да Лапкашор шымияш школышто математикым, физикым туныкташ тӱҥалын. Лапкашорышто ыштыме жапшым А.А. Андреев тыге шарналта: «Кӱкшӧ, вияш, таза кап-кылан, чевер чурийвылышан, офицер вургем дене коштын. Авай «Тиде мотор йыгыт могай ӱдырлан логалеш гын?» манеш ыле». Тиде школышто ыштымыж годым Лапкашор ӱдыр Сакева дене ушненыт. Нунын ныл йочашт - Вера, Марина, Анисия да Роман - ынде шке коча-кова улыт. Варарак Красный Октябрь тӱҥалтыш школышто тыршен. Самырык туныктышо-влакын наставникышт лийын. Илыш дене тӧр ошкылаш тыршен. Шуко лудын. Элыште лийше событий-влак деке шкенжын позицийже, умылымашыже лийын. Ачам деке кастене лӱмын мутланен шинчаш толеш ыле. А мый пылышым шогалтен колыштынам - йоча вет, оҥай. Да эше «Молан?» йодышем шуко лийын. Садлан ачам «прокурор» лӱмымат пуэн ыле. Ялыште иктаж-кушко кӱлеш кагазым тӧрлатен пуашат тудын деч йодыныт. Нигӧлан полшаш торешланен огыл. Эре чын верч шоген. Еҥым ондалымым, шолыштмым чытен ок керт ыле. Койыш-шоктышыштыжо шке пашажым шуктен ыштымаш, дисциплине, ответственность шижалтыныт. Шке шонымашыжым раш каласен, умылтарен пуа ыле. Шарнем, рисований урокышто тореш пилам ик лу гана сӱретленам докан. А чайникым ныл-вич гана - нерже ӱлнӧ лийын. Мыйын сӱретлыме чайникыш вӱдым пелыж наре гына пышташ лийын. Вот тыге, шке гыч шонен, умылаш да ышташ туныкта ыле Умуракович. Школын историешыже тудо эше школ пакчаш олма садым шынден куштышо туныктышо семын шарнаш кодын. Могай гына олма, шоптыр, эҥыж, крыжовник уке ыле пакчаште! Тунемше-влакым У ий марте тамле олма дене сийлен. Эн сай возышылан, лудшылан, задачым решатлышылан, мокталтен, тамле кугу йошкар олмам кучыктен. Изи йочан кумылжо пыл помышыш кӱзен каен! Да, мут толмашеш, каласыман: школ йырысе саварым туныктышо-влак Б.Ш. Шайхулов ден В.И. Исанов ыштеныт (Ондак тореш вара дене печыме улмаш.). Чодыра гыч пушеҥгым конден, пилорамеш шелын, школ йырым оҥа савар дене авырен налыныт. А меҥгыжым А.А. Андреев армийыш кайымешкыже шынден коден. Школышто ыштыше кажне туныктышо, школ пеледше, тӱзланыже манын, вийжым пыштен. Октябрь ялысе тӱҥалтыш, Анач шымияш школлаште тунеммыже, вара Лапкашор школышто пашам ыштымыж годымат Андрьян Умураковичын пеленже эре икымше туныктышыжо, Майтена Байрамовна, лийын, поро каҥашым пуэн, полшен шоген. Умураковична ынде шукертак илыш дене чеверласен, но ял калык тудым алят шарна. Ош тӱняште, илышыште тудо поро кышам коден. Ф. БАЙТУКОВ. Красный Октябрь ял, Илиш район. Читайте нас в «Чолман». Республиканская общественно-политическая газета на марийском языке. Издается с 24 апреля 1991 г. Главный редактор - Губаев Игорь Иванович. При использовании материалов гиперссылка на сайт cholman.info обязательна. Категория информационной продукции 12+ Связь, информационный технологий да массовый коммуникаций сферым эскерыше Федеральный службын Башкортостан Республикысе Управленийже 2016 ий 11 июльышто ПИ ТУ02-01543 № дене регистрироватлен. Мы в соцсетях: ВКонтакте - vk.com/cholman Telegram - https://t.me/cholmantv Я.Дзен - zen.yandex.ru ОК - ok.ru/cholmanrb TikTok - tiktok.com/@cholman.tv Телефон Телефон: 8(34783)7-07-97. Электрон почто [email protected] Адрес Адрес редакции, типографии: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, Березовское шоссе, 4А, 1 этаж. Для писем: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, 8-е почтовое отделение, а/я 116, для редакции газеты «Чолман».

Шукертсе йолташем, 1990-шо ийла годсек Германийыште илыше композитор да дирижёр Борис Нухов деч кужу жап увер укелан кӧра ӧрын да тӱрлыжымат шонкален коштам ыле, ынде чонем пурыш: кугу кӱрылтыш деч вара тудо йӱкшым пуыш – май мучаште да июль тӱҥалтыште йыҥгыртыш. Юмылан тау, ила, пашам ышта. Чын, пелашыжын тазалыкше начаремме амал дене чотак азапланаш да эсогыл илыме верым вашталташ логалын. Ончычшо кугун чапланыше Веймар ола деч тораште огыл илат ыле, ынде Германийын кечывалвел-касвел кундемышкыже кусненыт, тушечын Италийын да Францийышт чекышт марте тора огыл. Борис Нургалиевич Нухов Пошкырт эл, Балтач район Кӱан Эҥер лӱман марий ялыште кресаньык ешеш 1940 ий 5 февральыште шочын. Ачаже сарыште колен. Кыдалаш школ деч вара Борис Йошкар-Оласе музыкальный училищым тунем пытарен. 1963 ийыште дипломым налынат, направлений дене Тува АССР-ыш, Кызыл олашке, колтеныт. Тыге ик йошкар ола гыч весыш логалын, вет «кызыл» марлаже «йошкарге» лиеш. Тушто оркестрыште шоктен. 1971 ийыште Нухов Озаҥ консерваторийыш тунемаш пура. Студент жапыште ик эн лишыл йолташыже Юрий Евдокимов, Марий Эл гимнын ончыкылык авторжо, лиеш. Музыкальный вузым 1976 ийыште композитор да вес ийжылан симфонический дирижёр семын тунем пытара. Кызылысе йолташыже-влак Борисым тошто верышкак пӧртылаш ӱжыт. «Тый толат гын, – маныт, – тыште шкенан композитор ушемым почын кертына». Нухов Кызылыш кая. 1977 ийыште тудым СССР композитор ушемыш пуртат, да саде ийынак Тува АССР-ыште семмастар-влакын ушемышт ышталтеш. Борис шке гыч музыкым консерваторийыш толмо деч ончычак возен ончен, икмыняр спектакльым семпого дене сӧрастарен. Но ты пашаште кугу ошкылым консерваторий деч вара, 1980-ше ийлаште, ыштен. Тунам Икымше ден Кокымшо симфоний-влак, кум ужашан Струнный квартет, «Путешествие» вокальный цикл (тудын поэтический негызше – тува поэт-влакын почеламутышт), сопрано йӱкан мурызылан, органлан да оркестрлан «Кагаз турня-влак нерген балладе», оркестрлан токката, рапсодий да молат шочыныт. Самырык композитор-влакын 1-ше всесоюзный конкурсыштын лауреатше Борис Нуховын куд у произведенийжым Кызыл оласе искусство училищын залыштыже колыштмо деч вара музыковед В.Сибирцева «Тувинская правда» газетыште возен: «Выступление Б.Н.Нухова с его смелыми в творческом отношении произведениями должно быть оценено по достоинству. Исполненная музыка показала, что этот композитор работает с полной творческой отдачей, что он овладел современной технологией музыкального творчества и неустанно ищет новые формы и средства, а главное – честно исполняет свой гражданский долг». Автор шке статьяжым «Прежде всего гражданин» манын лӱмден. 1984 ийыште Москошто Тува АССР-ын литератур ден искусство кечылажым эртарыме. Тушто Нухов тале композитор да дирижёр улмо сынжым тӱрыс ончыктен, сандене шкешотан тиде творческий смотр деч вара вигак тудлан Тува АССР-ын заслуженный артистше лӱмым пуэныт. Тусо газетлаште Нуховым моктымо статья лектеден, тудо шкежат музык тӱня дене кылдалтше тӱрлӧ йодыш нерген шуэн огыл возен. 1988 ийыште Борис Нургалиевичым ТАССР композитор ушем правленийын председательжылан сайленыт. Тусо искусство тӱняште пеш кӱлешан кок должностьым (икте гына улшо симфонический оркестрын тӱҥ дирижёржо да композитор ушем вуйлатыше) налын шоген гынат, Борис Нургалиевич Марий Элыш пӧртылаш шонымыжым кудалтен огыл. …Ончыч ме Борис дене кылым серыш гоч кученна. 1989 ий шошым икымше гана шинчаваш ужна – тудо Йошкар-Олашке тольо. Тунам тыште тӱнямбалсе финн-угор писатель-влакын икымше кугу вашлиймашышт эрта ыле. Ончыкылык паша нерген Нухов КПСС обкомышто, культур министерствыште, музыкальный театрыште да музыкальный училищыште, композитор ушемыште кутырен. Чыла вереат ик семынрак каласеныт: «Пӧртылаш кумылет уло гын, тылат паша верым муына, тол, ит юватыл». Ӱшандарыше мутым колмеке, музыкант Кызылыш кудалеш, кок вережат паша гыч лектеш да, эн кӱлешан арверым чемоданыш погалтен, 1989 ий 12 октябрьыште Йошкар-Олашке толын шуэш. Но тыште пашаш налме олмеш чишкам ончыктат. Вара рашемеш: марий музыкант-влак шкештак (мый нунын лӱмыштым палем) Нуховлан корным пуымо ваштареш лийыныт. Векат, у еҥ нунылан логалшаш киндым да шийвундым руалта манын лӱдыныт. Кызылыш нимо деч посна пӧртылмекше, 1990 ийысе ик письмаштыже Нухов мылам возен ыле: «Конешне, республик тырша гын, Яшмолкин (Композитор ушем председатель – Г.З.) деч тӱҥалын, кӱшкылаже, шонат гын, мыйым Йошкар-Олаште коден кертыт ыле, пашамат, илашем иктаж-могай лукымат муыт ыле. Союзышто (ушемыште) отношений тыгайрак лийын: толат – йӧра; а от тол гын, эшеат сай». Туваште паша деч посна кодмек, Нухов Хакасийыш, Абакан олашке, пиалым кычал кая. Тусо оркестр дене 1992 ийыште Германийыш миен коштеш. Кок талук гыч шкежат тушко илаш кусна, кокымшо гражданствым налеш. Лейпциг оласе нотный издательствыш редакторлан пура. Возымо нергенат ок мондо. Дирижёр улмыжо туштат кугу эҥертыш лиеш. Ик письмаштыже тунам мылам увертарен ыле: «Мом возем, чылажат шокталтеш». Ойлыманат огыл, шке шӱм-чонет гыч лекше сем йогыным колышташ – кеч-могай композиторлан кугу куан, пиал. Тораште ила гынат, Борис Нухов Марий Элыште мо ышталтмым пален шогаш тырша. Валентин Колумбын возымыжым вич том дене лукмек, нуным колташ йодын возен. Но визымше томым налын шуктен огыл улмаш, тидын нерген кызыт чаманыме семын ойлыш. Композитор шке землячкыжым, М.К.Илибаевам, поснак чот пагала. Тудын кызыт кузе илымыж нерген йодат, мый Мариялан Марий Элын калык писательже лӱмым пуымо да шукерте огыл «Тиде ушдымо тӱняште» у романже посна книга дене лекме нерген каласышым. Конешне, тиде уверлан Нухов моткоч йывыртыш. Мутшо гыч рашеме: кызыт книгам вес элыш посылке (бандероль) дене колташ-налаш куштылгыжак огыл улмаш, но тудо иктаж-могай йӧным муаш шонымыж нерген каласыш. Изи годсекак марий ялыште илыше южо еҥ шочмо йылме дене пеле-пуле кутыра. А Нухов лу ияшыж годымак шочмо Кӱан Эҥерже деч торлен да теве ынде 70 ий наре вес йылме дене мутланыше еҥ-влак коклаште ила. Но кузе тудо марла сайын кутыра! Мый Тува да Германий гыч марла возен колтымо серышлажым коклан шергалам да уэш-пачаш шоналтем: «Вӱрвем вошт марий чонан еҥ гына тыге серен кертеш!» А меже, вузышто марий филологийын тичмаш курсшым эртыше да пашаштына (печать, ТВ, радио) шочмо йылме дене пайдаланыше еҥ-влак, тудын поянлыкшым кӱлеш семын кучылт моштена мо? …Ила шочмо кундем деч тораште, Германийыште, марий еҥ, композитор да дирижёр. Тиде элын совет мландыш керылт пурышо армийже ваштареш кредалмаште вуйжым пыштыше Нургалий Нухов иктаж-кунам эргым тиде тушманын элыштыже илаш тӱҥалеш манын шоналтен кертын мо? Уке, конешне. Тыге пӱралтын докан. Тек ончыкыжо тиде пӱрымаш Борис Нуховлан да пелашыжлан нимо осалым, вучыдымым ок кондо. Гельсий Зайниев. lenta top У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

Ты гана йоча акушер-гинеколог Е.Е.Николаева дене кутырена. Елена Евгеньевна Йошкар-Оласе 3-шо №-ан йоча поликлиникыште пашам ышта. – Елена Евгеньевна, акушер-гинеколог икшывым кунам тергышаш? – Йочам ыштыме пӧртыштак шочын вочшо азам акушер-гинеколог онча. Йочан половой органже чын формироватлалтын але укtм терга. Варажым профилактический осмотр-влак 3, 6 да 14 ияш годым лийыт. 14 гыч 18 ияш марте ӱдыр идалыклан ик гана йоча акушер-гинеколог дек приёмыш толшаш. – Ӱдыр-влакын могай чер-влак чӱчкыдынрак вашлиялтыт? – Вульвит, вагинит, «атрезия девственной плевы» диагноз-влакым чӱчкыдын шындем. Нине чер-влак кеч-могай ийготан ӱдырын лийын кертыт. Вульвит ден вагинит, мутлан, гигиеным чын огыл шуктымылан вияҥыт. Южгунам ача-ава йочаштым чын огыл мушкыт але тидым ышташ мондат. Подгузниклан кӧра тыгак южгунам чер вияҥеш. Эше ик чер «синехии малых половых губ» маналтеш, тудо кум ияш ӱдыр-влакын чӱчкыдын вашлиялтеш. Тидын годым изи половой губа-влак ваш пижын кушкыт. Синехии годым влагалище гыч вещества тӱжвак ок лек, садлан инфекций шарла да кӧргышкӧ логалын кертеш. – Ӱдыр икшывын капше кунам вашталташ тӱҥалеш? Тидын шотышто палемдыме ийгот уло мо? – 8 ий марте ӱдыр икшывын нимогай вторичный манме половой палыже лийшаш огыл. Южгунам ӱдыр-влак вашке кугемыт: оҥ кушкеш, ӱлнӧ да коҥла йымалне пун кушкаш тӱҥалеш. Тидыже гормон-влакын чын огыл пашам ыштымыштлан кӧра лийын кертеш. Тыгай годым ӱдырым эндокринолог дек консультацийыш колтем. – 14 ияш да кугурак ӱдыр-влак тергалташ толыт мо? – 14 ийым эртыше ӱдыр-влакым школышто тергена, тидын нерген нунылан ончылгоч шижтарена. Ӱдыр-влак мӧҥгыштышт ача-аваштым палдарат, тергымашлан ямдылалт толыт. Чаманен каласыман, ятыр ӱдыр тергымашке толаш тореш лиеш. Аптыранат, лӱдыт. Тидланже тӱрлӧ амал лийын кертеш. Школлаш куд ий наре лектын коштам, садлан ӱдыр-влак мыйым палат, южо ава тергымаш кече годым тургыжландарыше йодышым кагазеш возен колта. Мый вара тидын шотышто мо-кузем умылтарем. Менструаций циклым, мыняр кече шуйнымым, мӱшкыр коршта але укем йодыштам. – Ӱдырын шкешумо жап кунам толшаш? – 16 ий марте менструаций ок тол гын, специалист дене тергалтман. Амалже тӱрлӧ лиеш, тукым гыч тукымыш куснылшо фактор, мутлан. Но мый могай черлан кӧра тыге лийын кертмым тергышаш улам, эн ончыч – рак черым. Чаманен каласыман, самырык-влакынат тиде чер палемдалтеш, нунат онколог дене учётышто шогат. – 14-18 ияш ӱдыр-влак кызыт могай улыт, шке тазалыкышт верч тургыжланат? – Тӱрлӧ ситуаций лиеш. Шукыж годым шке тазалык шотышто ӱдыр-влак грамотный улыт манын кертам. Менструальный циклышт нерген сайын палат, иктаж-мо тургыжлана гын, гинеколог дек приёмыш толыт. Ава ден ӱдыр коклаште кыл пеҥгыде лийшаш. Ава-влак шке ӱдырышт, нуным тургыжландарыше йодыш нерген чыла палышаш улыт. Мутлан, шукерте огыл 11 ияш ӱдыр приёмыш аваж деч посна толын. Ийгот дене кугун коеш, тудлан 15-16 ийым пуэт. Но ме 16 ий марте ача-ава але законный представитель деч посна икшывым огына приниматле, садлан аважым ӱжыктенна. – Кызытсе ӱдыр-влак шке ийготышт деч кугун койыт. Иктаж 20 ий ончыч вестӱрлырак улыт ыле… – Тиде утларакшым экологий, кочкыш дене кылдалтын. Кевытыште налме шылыште гормон-влак шуко лийын кертыт. Садланак ӱдыр-влак шке ийготыштым 2-3 ийлан ончылтат. – Ӱдыр-влакын ача-аваштлан могай темлымашда лиеш? – Ава ден ӱдыржӧ сай йолташ лийшаш улыт. Йоча аважлан шке секретшым, лӱдде, вожылде луктын ойлышаш. Ача-ава йочам колышт моштышаш. Ава ӱдыржын менструальный функцийжым шекланышаш. Южгунам ӱдырын тылзе наре шкенжын кая, а таза еҥын шым кече деч кужун кайышаш огыл. Мӱшкыр корштымым шотыш налман. Чот коршта гын, врач дене тергалтман. Ӱдырым изинек чын гигиенылан туныктыман. Самырык-влак телым вичкыжын чиен коштыт. Кылмен коштмо дене тӱрлӧ чер вияҥын кертеш. Садлан ача-ава-влаклан тидымат шотыш налман. – Тау, Елена Евгеньевна. top У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 Июнь 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

Элна мучко шошо призыв тӱҥалын. Тудо 2 апрель гыч 15 июль марте шуйна. Тиде пагытыште республикыште 700 (18 гыч 27 ияш марте) наре еҥ салтак радамыш шогалшаш. Марий Элын сборный пунктшо гыч икымше тӱшка рвезе-шамычым 25 апрельыште колтат. Тӱҥ налмаште шукышт сухопутный войскашке логалыт. Дипломан рекрут тыглай салтак семын латкок тылзылан стройыш шогалаш але кок ийлан контрактник лияш – шке ойырен налеш. – Призыв молгунамсе семынак эрта. Тыгодым икмыняр вашталтышым пуртымо. Мутлан, ончыч армийлан йӧрдымӧ але иктаж черлан кӧра салтак радамыш логалдыме рвезе-влак, уэш медосмотрым эртен, шке кумылын салтак радамыш каен кертыт. Тачысе кечылан лу йодмаш пурен, – мане журналист-влак дене пресс-конференцийым эртарымыж годым республикын военный комиссарже С.Сидоркин. – Военный службым эрташ ямдылалтше-шамыч профотборым, поснак психологически келгын тергымашым эртат. Вузын талантан выпускникше шке кумылын научный ротыш служитлаш возалт кертеш. Спорт ротыш шонышо чыла кумылан еҥак ок логал. Тушко элнан сборный командыштыже улшо але кандидат-влакым ойырат. Тыгак Сергей Михайловичын ойлымыж почеш, кӱшыл заведенийым тунемын лекше-влакын специальностьыштымат шотыш налыт. Адакшым армийыш кайышаш рвезе-влак верч мутым муниципальный образований вуйлатыше-влак кучаш тӱҥалыт. Призывник-шамычлан посна персональный картым (тушто айдеме нерген ятыр увер лиеш) пуат. Тудыжо службо деч варат кӱлеш лиеш. Тылеч посна «Мир» банке картым кучыктат. Тушко салтаклан кажне тылзын оксам пыштат. Палаш оҥай: 2003 ий гыч таче кече марте 63 еҥ альтернативный службым эрташ кӧнен. Палемдыме верыш колтымо деч ончыч рвезылан тыглай вургемым чиктат: ВМФ-ыш – шем тӱсаным, ВКС ден ВДВ-ыш – кандым, моло тӱрлӧ войскалашке – (шемалге-ужар) защитный тӱсаным. Юж десант войскаш каяш ямдылалтше-влак моткоч келге тергымашым эртат. Кажне призывниклан службым эртыме вер марте каяш кочкыш-паёкым пуат. Тыгак несессорым (19 предмет) кучыктат. – Контракт почеш кайышат ятырын улыт. Мутлан, 2016 ийыште 700 наре, 2017 ийыште 600 наре еҥ контракт почеш службыш каен. Нуно йодмашым призыв тӱҥалме деч ончыч возышаш улыт. Таче кечылан ты тургымышто вузлаште тунемше-влак кокла гыч 40 еҥ, сузлаште тунемше-шамыч кокла гыч 50 еҥ контракт почеш службым эрташ йодмашым пуэн. Тыгак кажне ийын 300 наре еҥ военный вузлашке тунемаш пураш йодмашым возен. Тышеч 35 процентше тунемаш пурен кертын. Тидыже – мемнан кундемлан сай результат, – мане контракт почеш службыш погымо шотышто начальник В.Фоминых. Е.Эшкинина Лудаш темлена: РУБРИКИ Тазалык – поянлык: Яра шинчыше писынрак шоҥгемеш Кумдан палыме да пагалыме доктор Александр Мясниковын 90 ийым вончышо аваже, Ольга Халиловна, кызытат кӱварым кид дене мушкеш да лудаш… РУБРИКИ Вакансий ярмиҥга: Пашат, пашадымат улыт… 2018 ий I кварталыште Марий Элыште вакансий да тунемме паша верым темлыме 86 ярмиҥгам эртарыме. Тушто 194 предприятий, организаций, лудаш… РУБРИКИ Тачысе темылан: Лумын шке семынже шулен пытымыжым вучат мо? Шошо шумо дене леведыш ӱмбалне лум шула. Манмыла, тӱрволак гыч вӱд йога. Но чылажак огыл. Лум, ырыктыше кечеш шулен, лудаш… Добавить комментарий Отменить ответ Для отправки комментария вам необходимо авторизоваться. КАЛЕНДАРЬ ЯнварьФевральМартАпрельМайИюньИюльАвгустСентябрьОктябрьНоябрьДекабрь 20172018201920202021202220232024202520262027 Пн Вт Ср Чт Пт Сб Вс 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 АРХИВ Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ГОРОСКОП Гороскоп Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 9 май. Ӱпым пӱчкаш келшыше кече огыл. Молан манаш гын тазалыкда начаремме лӱдыкшӧ уло. Хна дене чиялтеда гын, пашаште лудаш… 9-15 майлан гороскоп 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 18-24 апрельлан гороскоп 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) ТЕАТР УВЕР Книгаште – Шкетан театрын 100 ияш эртыме корныжо «Пеленда улам пиалан» «Китай кува» — кумшо у паша «Мый улам шийгорнышто…» сылнымут кас Калык чонышто тачат ила ЛИЙ ПЫРЛЯ © 1915-2018 «Марий Эл» газет. Газетым Роскомнадзорын Марий Элысе управленийыштыже регистрироватлыме. Реситрационный номер - ПИ № ТУ12-0118, 2012 ий 25 июнь. Copyright газетамарийэл.рф |

Шукерте огыл гына газетыштына Михаил Веселов нерген возенна ыле, но адакат тудын нергенак серыде нигузе огына керт. Амалжым утыжым умылтарашат огеш кӱл, очыни. Интернетысе кеч-могай соцкылыш пуро – чыла вере Михаил Веселов ден Лилия Петухован рушарнян, 30 октябрьыште, Ульяновскышто мобилизованный-влаклан ончыктымо концертыштым сниматлыме видео «коштеш». Тунамже гын туге чучын, пуйто тиде кечын чыланат тидымак гына ваш-ваш колтылыныт да онченыт. Чыным ойлаш гын, нунын дене пырля мыят кайынем ыле. Содыки мобилизоватлыме рвезе ден пӧръеҥ-шамычын илыме условийышт могай улмым, молым шке шинча дене ужмо да тендам палдарыме шуын. Ты шотышто Миша дене мутланышна. Но концертым ончыкташ каяш тарванымышт нерген тудо икмыняр кече ончыч интернетыш возен да салтак-шамычлан кӧн полшаш кумылжо уло гын, конден кертыда манын палемден ыле. Тылеч вара полшаш шонышо-шамыч тунарын лектыныт – мылам вер кодын огыл! «Тушеч шкештат журналистым кондаш темленыт да наҥгайынена ыле, но, нелеш ит нал, огына керт», – мане Миша. Адакшым тудо концертым ончыкташ аппаратуржым наҥгаен. Тидлан кӧра миен толмышт деч вара тушто мо, кузе улмо, кузе вашлийме нерген телефон дене мутланен веле ты интервьюм возаш логале. – Миша, мобилизоватлыме-влак деке Ульяновск областьыш каяш шонымашда кузе шочын? Иктаж-кӧ темлен але йодын мо? – Тиде мыйын тыгай шонымашем лектын. Кунам мобилизацийым увертарышт да повесткым пуэдаш тӱҥальыч, тунамак нунылан кузе полшаш, кумылаҥдаш лийме шотышто шонкалаш тӱҥалынам. Тыге тылеч вара икте, весе, кумшо палыме предприниматель-шамыч дене мутланышым да тушко каяш, кертме семын полышым наҥгаяш шонымем нерген ойлышым. Нуно да молат тыгай кумылым ончыкташ тӱҥальыч. Мутлан, ик благотворительный фонд гыч шкешт мыйым муыныт, йыҥгыртеныт да полшаш шонымышт нерген каласеныт. Кеч лишыл жапыште шкештат передовойыш кугу полышым колташ ямдылалтыт. Ончычшо 23 октябрьыштак каяш мутланенна. Но эрлашыжым Москва гыч съёмкым ышташ толшаш улыт ыле да 29 октябрьышке кусарышна. Тыге, кӱлеш еҥ-шамыч гоч кылым ыштен, военный округын командирже дене мутланышым. «Толза, ме тендам куанен вашлийына», – мане да шуматкечын йӱдым корныш тарванышна. А тылеч ончычшо кӧн мом колташ ямдылымыштым Шернур поселкыш миен нальым, вара Моркышто пурен лекна. Шкенан села, воктенысе Вочарма ял гыч еҥ-шамыч погеныт да тудымат нальым. Южышт посна еҥланак посылкым ямдыленыт. Мутлан, Кужэҥер ден Эльпанур гыч рвезе ден пӧръеҥ-шамычлан. Вочарма гыч кок еҥым наҥгаеныт да нунылан ял калык кочкышым, молым кевытыште пырля налын колтен. Миен шумеке, кажныжлан кидышкыштак кучыктымеке, чот ӧрыныт да моткоч куаненыт ыле. – А такше мом-мом намиенда? – Тӱҥ шотышто тӱрлӧ кочкышым, шуко наколенникым, рацийым, тамакым, кофем, чайым. Пытартышыштым шкеат икмыняр упаковко дене налынам. Южышт 5 тӱжем теҥге дене колтеныт да погынышо оксамат утларакше тамакланак кучылтынна. Йӧра, опт дене ужалыше палымем уло да тудын деч сай сигаретым шулдынрак налынна. Мобилизованный-влаклан республик гыч кочкышым наҥгаен ситарыме. Кызыт тушто нунылан эн чот противовирусный, кокырымо деч да моло медикамент ден минеральный вӱд, поснак «Ессентуки 17» манын палемдышт, кӱлеш. Ой, колыда ыле гын, кузе нуно кокырат! Хор гай шокта! Ме миен шогална да машина гыч лекна гын, тыгайым колын, тунар чот ӧрна! Йӧра кеч палыме семын пошкудо ялыште илыше да пакчасаскам шуко ончен куштышо Валерий Аймаков деч пел мешак чеснокым налын наҥгаенам! Тазалыкыштлан ала изишак полыш лиеш. – Чыла тиде да эше иктаж моло нерген командирышт дене мутланен шуктен огыдал? – Уке. Тудо эрдене мемнам сӧрымыж семынак вашлие, кондымо гуманитар полышым кушко оптышаш нерген мутланышна да кайыш веле. – А те лачшымак кушко кайышашдам кузе ойырен налында? – Кушто марий-шамыч шукынрак улыт, тушко каяш шоненна. Тыге 5-ше ден 6-шо площадкылашке миенна. Тушто иктаж тӱжемат пеле нарын улыт. Но визымшыштыже шукыштым Тоцкыш ученийыш наҥгаеныт ыле да кондымо гуманитар полышнам улшыштлан веле кодышна. Кудымшышто шукынрак лийыныт да молыжым тушто пуэденна. – Салтак-шамыч тушто кузерак илат? Условийышт могай? Тидым ончен савырненда? – Нуно ангар гай кугу оралтыште илат. Кок ярусан пу кроватьыште малат. Условийышт сайжак манаш ок лий. Кӧргыштышт юалге. Шокшо ынже лек манын, шоҥ дене петыркалыме. А тиде – химий. Нуно тидым шӱлат. Санденат чот кокырат дыр. Ончыч вентиляцийыштат лийын огыл. Кызыт веле ышташ тӱҥалыныт. – Кузерак нуно тендам вашлийыныт? Очыни, чот куаненыт, вет интернетыш шындыме ик видеороликыште пӧръеҥ ден рвезе-шамыч лач тыйын мурет почеш строй дене ошкылыт! – Чот куаненыт. Кузе кок ангар коклашке машиным шогалтышым да лектым, туге чыланат «Миша-а!», «Ура-а!» манын кычкыраш, кидыштым рӱзаш тӱҥальыч. – А тиде видеом ужмекет, шкендын чонетлан кузе чучын? «Мыйын мурем почеш ошкылыт вет!» манын шонен, кугешныме кумыл лектын огыл? – Уке. Тыге йӧршынат шонен омыл. Мыйын мурем салтак-влакын кумылыштым нӧлта гын, тугеже сай. Да вес муро-влак почешат нуно куштат, мурат. А тиде видеошто утларакше Пошкырт кундемысе Калтаса, Мишкан районла гыч рвезе ден пӧръеҥ-шамыч мыйын мурем почеш передовойыш ошкылыт. Тушто Марий Эл гычат мобилизованный-влак улыт, но нуно ончылнырак ала шеҥгелнырак лийыныт да кадрыш логалын огытыл манын ойлышт. Нине рвезе-шамыч дене кылым кучена да шукерте огыл гына кум кече окопышто кынелде манме гай кийымышт, бомбо-шамыч шӱшкымӧ нерген каласкалышт. – А чеверласымыда годым тушто улшо рвезе ден пӧръеҥ-шамыч мом ойленыт? – Тиде йодышлан вашешташ манын, айда, мый тылат ик видеом колтем. Тушто кӱчыкын, но пеш сайын каласеныт. Ончен лек. Ончышым. Ик пӧръеҥ ойла: «Салам, марий калык. Каена, мӧҥгеш пӧртылына». Чынак, улыжат кок предложенийым ойла, но пытартыш кум мутшо тунар чот чоныш логалеш да логар аҥыш комыля кӱза, шинча йыр вӱд налеш, вет кӧн пӧртылшашыжым, кӧн укем Юмо веле пала… Миша тидын дене гына ынеж серлаге. Москвашке «Привет, Андрей» передачылан съемкыш 8 ноябрьыште миен толмыж деч вара 12 ноябрьыште Ульяновскыш уэш каяш шона. Но тунамже концертым ончыктат але уке – эше раш каласен огыт керт. Тӱҥжӧ – полышым наҥгайынешт. Эн ончычак медикаментым да минеральный вӱдым. А чылажат шукырак пурыжо манын, ты гана кугурак машина дене кайынеже. – Салтак-шамычлан иктаж-кӧн полшаш кумылжо уло гын, мый денем кылым ыштен кертыда, – мане Михаил Веселов. Тугеже, чынжымак, ала лудшына-влак коклаштат тыгай-влак улыда гын, поро пашашке ушныза. Поро шӱдӧ пачаш поро денак пӧртылеш, паледас… Любовь Камалетдинова Фотом М.Веселов колтен Лудаш темлена: УВЕР ЙОГЫН Маркеловын погыжо ынде – кугыжанышын погыжо Россий Федерацийын Генеральный прокуратуржын йодмашыжым суд шуктен да кодшо кечылаште Марий Элын ончычсо вуйлатышыже Леонид Маркеловын 374 миллионат 800 лудаш… УВЕР ЙОГЫН Тӱтан эртен Кодшо кугарнян Йырым-йырысе средан мониторингше да гидрометеорологий шотышто марий рӱдерын кечывалым республик мучко верын-верым кугу кӱдырчан йӱр лийын кертме лудаш… УВЕР ЙОГЫН Шарныктыш у сыным налын Йошкар-Оласе Первомайский уремын 173-шо ден 175-ше №-ан пӧрт коклаштыже ик оҥай памятник уло. Тудым 1970 ийыште Марий автономийым ыштымылан лудаш… Добавить комментарий Отменить ответ Для отправки комментария вам необходимо авторизоваться. КАЛЕНДАРЬ ЯнварьФевральМартАпрельМайИюньИюльАвгустСентябрьОктябрьНоябрьДекабрь 20172018201920202021202220232024202520262027 Пн Вт Ср Чт Пт Сб Вс 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 АРХИВ Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ГОРОСКОП Гороскоп Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 9 май. Ӱпым пӱчкаш келшыше кече огыл. Молан манаш гын тазалыкда начаремме лӱдыкшӧ уло. Хна дене чиялтеда гын, пашаште лудаш… 9-15 майлан гороскоп 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 18-24 апрельлан гороскоп 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) ТЕАТР УВЕР Книгаште – Шкетан театрын 100 ияш эртыме корныжо «Пеленда улам пиалан» «Китай кува» — кумшо у паша «Мый улам шийгорнышто…» сылнымут кас Калык чонышто тачат ила ЛИЙ ПЫРЛЯ © 1915-2018 «Марий Эл» газет. Газетым Роскомнадзорын Марий Элысе управленийыштыже регистрироватлыме. Реситрационный номер - ПИ № ТУ12-0118, 2012 ий 25 июнь. Copyright газетамарийэл.рф |

Кодшо кугарнян Башкортостан Республика Вуйлатыше Рустэм Хамитов Бирск да Мишкан районлаш миен коштын. Август тылзысе паша ойыртемым шотыш налын, эн ончычак уржа-сорла кузе эртыме дене палыме лийын. Виктор Челнынцевын кресаньык-фермер озанлыкыштыже (Бирск районысо Калинники села) шурным, тыгак рапсым, ош горчицым, крамбем да моло ӱян кушкылым кузе куштымым ончен. Мишкан районысо Ардаш ялыште Тӧргым эҥер гоч кӱварым капитально ачалыме пашам аклен. 1970 ийыште ыштыме кӱвар чот тоштемынат, тудын гоч вончаш лӱдыкшӧ лийын, школ автобусланат, еҥ-влакланат автомашина дене Чорай села велчын йыр кошташ логалын. Шукерте огыл «Дормост» ООО транспортланат, йолешкыланат эҥер гоч лекташ йӧнан кӱварым чоҥен шуктен. Рустэм Хамитов ял калык дене мутланен, тусо илыш нерген йодыштын. Кызыт ардаш-влак пӱртӱс газ дене пайдаланат, вӱдпучым ачалыме сомылым ворандарат. Республика Вуйлатыше нунылан селаласе ФАП-влакым уэмдыме программа негызеш модульный фельдшер пунктым ышташ лийме нерген ойлен. Республика Вуйлатыше Ирсайыште шоҥгыеҥ да инвалид-влаклан стационарный социальный пансионатым: илыме, каныме, медицина пӧлемлам, столовыйым да молым – ончал савырнен. Проект почеш тушко 25 еҥым ончаш, 15 еҥым пашаш налыт. 2013-шо ий годсек пансионатыште ятыр ачалыме сомылым шуктымо, республикысе Паша да калыкым социальный аралыме министерствын направленийже дене толшо шоҥгыеҥ-влакым вераҥдат. Сентябрь тылзе гыч коммерческий йӧн денат ончаш налаш тӱҥалыт. «Те элыште эн ончыч концессий соглашенийым пеҥгыдемденда. Тыланда полшен шогыман. Чылажат миен лектеш гын, ты опытым кумданрак шарен колтыман», – палемден Рустэм Хамитов. Мишкан агропромышленный колледжын пасулаштыже лачак уржа-сорла каен. Колледжын директоржо Валерий Байбулатов кеҥеж практик жапыште тунемше-влакын комбайн дене шурным шкеак погымышт нерген каласкален. Тений колледжыш эше 150 студентым налыныт, нуным ял озанлык производствын мастержылан, мӱкшызылан, чоҥышылан, поварлан, кондитерлан туныктат. Ты кечынак Рустэм Хамитов «Триумф» физкультурно-оздоровительный комплексыште (2016-шо ийыште тудым Паралимпийский спорт рӱдер семын почмо), районысо туныктышо-влакын педсоветыштышт лийын. Педагог-влакым у тунемме идалык дене саламлен, республикыште образований система эффективно пашам ыштымым, олимпиада толкыным вияҥдаш, электронный туныктымаш технологий-влакым шыҥдарен толаш, профессиональный образований шотышто утларак тыршаш кӱлмым палемден да туныктышо-влаклан кундемна, элна верч эреак тыршен пашам ыштымыштлан таум каласен. «Башинформ». Читайте нас в «Чолман». Республиканская общественно-политическая газета на марийском языке. Издается с 24 апреля 1991 г. Главный редактор - Губаев Игорь Иванович. При использовании материалов гиперссылка на сайт cholman.info обязательна. Категория информационной продукции 12+ Связь, информационный технологий да массовый коммуникаций сферым эскерыше Федеральный службын Башкортостан Республикысе Управленийже 2016 ий 11 июльышто ПИ ТУ02-01543 № дене регистрироватлен. Мы в соцсетях: ВКонтакте - vk.com/cholman Telegram - https://t.me/cholmantv Я.Дзен - zen.yandex.ru ОК - ok.ru/cholmanrb TikTok - tiktok.com/@cholman.tv Телефон Телефон: 8(34783)7-07-97. Электрон почто [email protected] Адрес Адрес редакции, типографии: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, Березовское шоссе, 4А, 1 этаж. Для писем: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, 8-е почтовое отделение, а/я 116, для редакции газеты «Чолман».

Эстонийын рӱдолажын Туныктышо-влак пӧртыштыжӧ — Õpetajate maja кылме тылзын 7-ше кечынже Марий Эллан 100 да эстон-марий вашкыллан 30 ий теммым пайремленыт. Тыгак марий талешкына-влакымат шарналтеныт. Мероприятий Марий автономийын 100 ияш лӱмгечыжлан да ушем кӱкшытыштӧ эстон-марий сотрудничествылан 30 ий теммылан пӧлеклалтын. Шошым коронавируслан кӧра Талешке кечым палемдаш йӧн лийын огыл да, марий геройна-влакымат уштеныт. Пайремыште кок марий организацийын, Фенно-Угрийын, моло калыкле ушемын еҥышт-влак лийыныт. Тыгак Эстонийыште калык-влак кокласе кыл да фольклор сомылым шуктен шогышо тӧра-влакат ӱжмӧ почеш толыныт. Кас кум ужаш гыч шоген да тудым Жанна Тохт ден Давид Рябчиков вӱденыт. Тӱҥалтыш Марий Эл Республикын 100 ийым темымыж нерген ойлен. Марий Инга Погонина ден япон ӱдыр Сакико Ишии кӱсле дене шоктеныт. Анна Макеева (Мишина) ден И.Погонина «Юмо аралыже шочмо элнам» чапмурым муралтен пуэныт. Вара марий талешкына-влак лӱмеш шарнымаш сортам чӱктеныт. Кумшо ужаш Эстон-марий ушемым ыштымылан 30 ий теммылан пӧлеклалтын. Тиде организацийлан негызым пыштымаште эн чот курык марий Валерий Аликов тыршен. Тидын нерген Йаак Прозес ойлен. 1990-ше ийлаште марий да эстон калык коклаште кыл кугыжаныш кӱкшытыштат пеш пеҥгыде лийын. Тидым кокымшо Эстон президент Арнольд Рӱӱтельын ватыж дене пырля серыш семын колтымо да тунамсе Марий Эл туныктыш министр Римма Катаеван видео йӧн дене саламлымашышыштат пеҥгыдемдышт. Римма Григорьевна дене пырля ончычсо Оньыжа да Марий ушем вуйлатыше Владимир Козловат пайрем кумалаҥдымашым ойлен. Марий-влакым саламлаш Эстон тӱвыра министерствын еҥже Анне-Ли Реймаа, Эстон кугыжаныш погынышто — Riigikogu Финн-угор калык-влаклан полшышо тӱшкам вуйлатыше Райво Тамм, Эстонийысе изи калык-влак ассоциацийым вуйлатыше Наталия Ермакова, Фенно-Угрий директор Кади Раудалайнен толыныт ыле. 1999 ийыште Эстон-марий ушемлан Марий землячестве лӱмым пуэныт. Тудым Виталий Рыбаков вуйлатен. Тидын нерген Виталий шкежак ойлен пуэн. А.Макеева, И.Погонина да В.Рыбаков марий такмак-влакым шергылтареныт. Таллинн марий ушемын (ТМУ) ансамбльжат муралтен-кушталтен. Да Алексей Алексеевын «Кӱдыроҥгыр» мурыжым мурен. Таллинн марий ушемым вуйлатыше Людмила Ямурзина организацийышт нерген видеопрезентацийым ончыктен да таче кечысе илышыж нерген каласкален. А.Алексеев верысе йоча-влакын Марий Элым саламлымыштым видеош войзен да келыштарен. Наталья Лилль марий вургем ончерым ямдылен. Тыгак тудо марий тӱран тӱрлӧ нӓстӓм да коронавирус деч маске-влакым ыштен конден. Пайрем газет Лӱмгече вашеш Mari leht (Марий газет) ТМУ инфо-бюллетеньым луктын. Жаплышташыште Васли Николаев Марий автономий областьлан негызым пыштыме да молан Сталин репрессий годым марий-влакым тынаре шуко пытарыме нерген эстонла воза. Таллинн марий ушемым вуйлатыше Людмила Ямурзина эстонийысе марий организаций-влакын кузе шочмышт да вашталт толмышт нерген каласкала. Йаак Прозес эстон-марий вашкыллан пӧлеклалтше статьям эстонла серен. 1991 ийыште Эстонийыш тунемаш толшо икымше ныл студент гыч иктыже Юлия Куприна лийын. Тудо шке шарнымашыжым курык марла темла. Пайрем сценарийым И.Погонина, Ж.Тохт, Н.Лилль да Л.Ямурзина возеныт. Касым Таллинн марий ушем ямдылен да эртарен колтен. Мероприятий гыч фотосӱрет-влак: Моло фото да видеом ТМУ Facebook тӱшкаштыже ончыза >> MariUver Материалым Анна Макеева, Жанна Тохт да Елена Ткаченко пуэныт, ик тӱшка фото ТМУ Facebook группыж гыч Share this: Twitter Facebook Понравилось это: Нравится Загрузка... Похожее 4 комментария Filed under Видео, Марий муро, Музык, Увер-влак, Фото-влак Tagged as Марий Эллан 100 ий, Таллинн марий ушем, Эстоний, эстон-марий кыл ← Киров марий калык муро Кок тул коклаште → 4 responses to “Таллинн марий-влак кок лӱмгечым палемденыт (УЭМДЫМЕ)” Уведомление: Марийцы Таллинна отметили три памятные даты | MariUver Лайд 09.11.2020 в 01:55 Поро! Мокталтыде ок лий. Патыр улыда. Ик йодмаш: «Ару Элнет» тоштерлан кӧ ик-кок «Марий газет»-ым муын кертеш? Ответить Лайд 10.11.2020 в 17:46 Поро! Кугу тау Васли Николаевлан — газетым колтымыжлан. Тудо тоштерын чондайыштыже аралалташ да калыклан ончыкталташ тӱҥалеш.

Ноябрь мучаште Нефтекамск оласе 41-ше йочасадыште Марий тӱвыра кечылан пӧлеклыме оҥай пайремым эртарышт. Изи ньога-влак тиде кечын Башкортостаныште илыше марий калыкын илыш-йӱлаж дене лишкырак палыме лийыч. Пайремыште нуно марла почеламутым йоҥгалтарышт, мурым муралтышт, видеослайдыште кӱсле, шӱвыр да моло марий семӱзгарым ончышт, марий калыкын куштымо мастарлыкшым шымлышт - йыр шогалын, марла чӱчкалтышт. Тыгай пайрем-влакым эртараш марла тувырым нунылан лӱмын йочасадыштак ургеныт. «Рывыж ден тумна» калык йомакым модын ончыктымо годым йоча-влак чылт изи артистла койыч! А эше тиде кечын йоча-влак, марий кухньо дене палыме лиймеке, кочмыверыште пареҥге перемечым тамленыт. Тыгай пайдале мероприятийым воспитатель Ж.Ф. Николаева ямдылен, вӱдышӧ семын тудлан воспитатель Р.Ф. Сахаува да музык пашаеҥ Р.М. Гильмуллина полышкалышт. Марий калык вургемын ойыртемже нерген йоча-влаклан 16-шо школын библиотека пашаеҥже Р.Н. Акмалова каласкалыш, пеленже кондымо калык вургем дене пайремым сӧрастарыш. «Мемнан йочасадыш тӱрлӧ калыкын икшывыже-влак коштыт, садлан ме поликультурный воспитаний сомыллан кугу тӱткышым ойырена. Йоча-влакым Башкортостан Республикыште илыше калык-влакын илыш-йӱлашт, тӱвырашт дене палдарена, йырысе калыкым пагалаш туныктена. Тидлан шке пашаштем шочмо калыкын тӱвыра поянлыкшым - калык модышым, мурым, туштым да моло йӧным - кумдан кучылтам», - ойла марий воспитатель, Дӧртыльӧ район Чарлак ялын шочшыжо Жанна Николаева. «Солнышко» йочасадыште краеведений пашам устан виктарыме шӱлышым изирак музейыште лиймашат рашемдыш. Тушто тоштер вуйлатыше М.Ф. Хайретдинова пайрем деч вара уна-влаклан оҥай экскурсийым эртарыш. Пайрем гыч фоторепортаж (Фоторепортаж с мероприятия) Читайте нас в «Чолман». Республиканская общественно-политическая газета на марийском языке. Издается с 24 апреля 1991 г. Главный редактор - Губаев Игорь Иванович. При использовании материалов гиперссылка на сайт cholman.info обязательна. Категория информационной продукции 12+ Связь, информационный технологий да массовый коммуникаций сферым эскерыше Федеральный службын Башкортостан Республикысе Управленийже 2016 ий 11 июльышто ПИ ТУ02-01543 № дене регистрироватлен. Мы в соцсетях: ВКонтакте - vk.com/cholman Telegram - https://t.me/cholmantv Я.Дзен - zen.yandex.ru ОК - ok.ru/cholmanrb TikTok - tiktok.com/@cholman.tv Телефон Телефон: 8(34783)7-07-97. Электрон почто [email protected] Адрес Адрес редакции, типографии: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, Березовское шоссе, 4А, 1 этаж. Для писем: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, 8-е почтовое отделение, а/я 116, для редакции газеты «Чолман».

Тиде кечым кугурак судебный пристав Надежда Николаевна Богдановат палемда. Тудо Суд пристав-влакын федеральный службын Йошкар-Оласе управленийыштыже 2-шо №-ан пӧлкам визымше ий пӧлкам вуйлата. Н.Богданова Калмыкий Республикыште шочын-кушкын. Марлан лекмеке, 2001 ийыште ешыж дене Марий Элыш илаш куснен. – Йошкар-Олашке толмеке, ондак «Контакт» заводышто пашам ыштенам. Тунамак строительный техникумышто «Право и организация социального обеспечения» направлений дене тунемынам. Вара Медведево районысо судышто судебный заседанийын секретарьжылан ыштенам. Тыгодымак МОСУ-што юридический факультетыште тунемынам. Секретарьлан кум ий утла пашам ыштымеке умыленам: мый самырык, чолга коллективыште лийнем. 2006 ий сентябрь годсек УФССП-ыште пашам ыштем. Эн ондак судебный пристав-исполнитель лийынам. Могай сомылым шукташ логалеш, мый паленам, сандене ӧрын омыл, пашам уло кумылын шуктенам. Йошкар-Оласе УФССП-ыште 2-шо №-ан пӧлка физический лица-влак деч алиментым, налогым, административный штрафым «кӱрын луктеш». Кодшо ий дене таҥастарымаште тений парыман еҥ-влак деч 3 млн шукырак окса бюджетыш пурен. – Надежда Николаевна, тыгай пашам ышташ тӱҥалам манын шоненда мо? – Ондак тыгак профессий улмо нерген паленат омыл. Моло ӱдыр-влак семынак кидпашам йӧратенам: тӱрленам, пидынам, ургенам. Ончыкыжымат тиде пашам ыштем манын шоненам. Но пӱрымашем весе улмаш. Тудо жапыште нимогай образованием лийын огыл, пелашем дене Марий Элышке толынна. Тунам тудо пограничный войскан офицерже ыле. – Молан лач тыгай куштылго огыл профессийым ойырен налында? – Тиде, очыни, мыйын койышем дене кылдалтын – холерик улам. Эре ала-мом уым кычалам, вашкем, икманаш, илыш «шолмым» йӧратем. Пелашемат Медведево районысо пӧлкан суд пристав-влакын начальникышт лийын. Мый ужынам: могай тушто коллектив, кузе нуно пашам ыштат, сандене чонем тышке шупшын. Умылтарен мошташ неле, но тиде мыйын верем, йӧратыме пашам. – Пашаште могай нелылыкым шижыда? – Тӱҥ шотышто – еҥ-влак дене вашумылыдымаш. Паша тыгай: должник-влак деч оксам налшаш улына. Южгунам мыланна сырат, вурседылыт, но титаканже нуно шке улыт: могай-гынат налогым але штрафым жапыштыже огыт тӱлӧ. Пытартыш жапыште парыман еҥ-влак чӱчкыдын вуйым шийыт, тугеже ме сайын пашам ыштена. – Те кидпашам ышташ йӧратенда манын ойлышда. Кызыт тидлан жап уло мо? – Шагал, шуко жапым службо налеш. Парыман еҥ-влак деке кастенат кошташ логалеш, каныш кечынат пашаш лектына. Южгунам эр кандаш шагат гыч тӱҥалын, лу шагат кас марте пашам ыштена. Туге гынат кидпашалан жапым мый эре муам. Тасма дене сӱретым ыштем, ургем, фоамиран дене тӱрлӧ пеледыш-влакым ыштылам. lenta photo top У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

Калыкнан эртыкшым шымлыше-шанчызе-влак марий калыкна верч тӱрлӧ пагытыште тыршыше, шке вӱрыштымат чаманыде, эрык верч кредалше тале еҥ-влак коклаште Болтушым, Акпатырым, Мамич Бердейым, Чоткарым, Канайым, Кронушым, Сарайым, Токтаушым, Эшполдым, Алтыбайым, Яшманайым, Урусым, Атурайым, Ош Пондашым, Абызым, Акмазикым, Алека Черемисиным, Алтышым, Аникейым, Казимирым, Кельдибекым, Кочакым, Коджа-Ералтемым, Пашканым, Янтемирым да эше икмыняр молымат ушештарат. Марий талешке кечын нунын лӱмыштым, поро пашаштым, калыклан ыштыме суапыштым шарналташ, шкалан ала-могай да иктешлымашым ышташ амал уло. Калык поэт Миклай Казаковын «Акпарсын маршыже» почеламутын икымше корнылаже тыге йоҥга: «Эртале шӱдо ий, Эрталже кеч-кунар, Алмаштыже ик курым весым, кумшым, Кугезе патыр ончыко ӱжеш Ок мондо калык тудын лӱмжым…» Тыште «тудын» олмеш «нуным» шомак дене алмаштыме шуэш. Тауштыман таче тале просветитель Павел Петрович Глезденёвланат шке жапыштыже – 1917 ийыште – Пошкырт кундемысе Пӱро олаште марий-влакын 1-ше съездыштышт 26 апрельыште Марий талешкын кечыжым эртараш ӱжмыжлан. 16-шо курымышто Малмыж кундемыште марий патыр, Полтыш, илен. Тудо шке мландыже, калыкше верч пеҥгыдын шоген. 1556-шо ийыште Иван Грозныйын виян войскаж дене вашпижмаште Полтыш кугу кредалмашеш колен. Тиде Вӱдшор тылзын 26-шо кечыштыже лийын. Лач Полтыш оным шарныме лӱмеш Талешке кече палемдалтеш. Тауштыман «Марий ушем» мер толкынланат 1990 ийыште посна Талешке кечым палемдаш пунчалмыжлан да марий мер толкынын тидым шуктен толмыжлан. Талешкылан ме марий просветитель, писатель, мер пашаеҥ-влакымат шотлена. Кугу Отечественный сарын участникше-шамычат ты радамыштак улыт. Таче Украинысе спецоперацийыште участвоватлыше пӧръеҥ-шамыч але вара Талешке огытыл. Калык верч, тудын тыныс илышыжым арален, тӱзатен толмо, тӱвыражым нӧлтымӧ верч тыршыше, самырык тукымлан примерым ончыктышо кажне еҥ але вара Талешке огыл?! А таче ты кече дене кылден, марий мер толыкынын еҥже, моло организаций-влакын, Марий тӱвыра рӱдерын тыршымышт дене кажне ийын ятыр мероприятий эртаралтеш. Но эн ончыч кундемнан чапым налше Талешкына-шамычын шарныктышышт воктеке пеледышым пыштат, «Шарнымаш сорта» акцийыш ушнат. А тылеч ончыч шарныктыш верым эрыктат да тӱзатат. Теве Оршанке районысо Мамич Бердейлан пӧлеклалтше кумдыкым тений тыгак верысе-влак лектын эрыктеныт. Ты кечын Оньыжа Эдуард Александров, Валерий Мочаев, Вячеслав Воронцов тушко лӱмын вуйым саваш миен коштыныт. Талешке-влакым уштымо шомакым Виталий Кудрявцев ойлен. Юмылан тау, Талешкына-шамычлан шогалтыме шарныктышыже, Йошкар-Олаштат, республик мучкат шагал огыл. Мутлан, Советский посёлкысо марий-влак ты кечын Чумбылат курык гыч кондымо Шарнымаш кӱ воктеке погынат. А южо организацийже эсогыл Талешкынак лӱмжым нумалеш. Мутлан, Йылмым, историйым да сылнымутым научнын шымлыше марий институт просветитель В.М.Васильевын лӱмжӧ дене кылдалтын. Сандене ты пашаче коллектив пырдыжыш сакыме мемориал оҥа воктеке погынен. «Марий Эл» редакцийын пашаеҥже-шамычат Йошкар-Оласе Ленин проспектысе ик пӧртын пырдыжышкыже вераҥдыме газетын ончычсо редакторжо П.Г.Корниловлан да Печать пӧртыштӧ тале марий просветитель П.П.Глезденевлан пижыктыме мемориал оҥа-влак воктеке миен, пеледышым пыштеныт. «Талешке корно» Марий тӱвыра рӱдер Марий талешке кечылан «Талешке корно» лӱм дене декадым пӧлеклен. Ты кышкарыштак Российысе калык-влакын тӱвыраштын идалыкшылан, Кугу Отечественный сарыште сеҥымылан 77 ий теммылан пӧлеклалтше мероприятий-влак эртат. Иктыже – «Ший талешке» кидмастар сымыктышлан пӧлеклалтше краеведений конференций лийын. Школ, кыдалаш да кӱшыл тунемме заведенийлаште тунемше-влак коклаште, ешартыш шинчымашым пуышо учрежденийлаште, тӱрлӧ клуб ден объединенийлаште шинчымашым нӧлтышӧ-влак коклаште вес мероприятий – «Сеҥымаш корно дене» республиканский творческий конкурс – эрта. 30 апрель марте 9 майлан пӧлеклалтше электронный графический паша-влакым (сӱретым, коллажым, графический композицийым) да видеоролик-влакым колташ лиеш. Рӱдерын эртарыме марий сӱанын икмыняр йӱлаж дене палдарыше фестивальыш районласе фольклор коллектив-влак толыныт ыле. Мероприятийын кӱлешлыкшым палемденак кодыман: ешым пеҥгыдемдаш, тудын статусшым нӧлталаш полшышо йӱлажым самырык-влаклан туныкташак кӱлеш. Кажне ийын эртаралтше «Мый марла ойлем» акцият шочмо йылмынам арален кодымашке виктаралтын. Тений тудо Марий кугыжаныш университетыште эртен. Мероприятийын унаже марий прозаик, Россий писатель ушемын еҥже Анатолий Ишалин лийын. Кастене Талешке кечылан пӧлеклалтше кугу концерт марий-влакым Ленин лӱмеш тӱвыра полатыште иктыш чумырен. Сеҥымаш кече вашеш 8 майыште Чарла кремльыште «Ме шарнена. Мы помним» бард муро да позий фестивалят оҥай программе дене куандарышаш. С.Носова М.Скобелевын фотожо Лудаш темлена: УВЕР ЙОГЫН Поро кумыл паша нерген мутланеныт Звенигово оласе «Жемчужина» спорткомплексыште «йыргешке ӱстел» лийын. Тудо ты районышто добровольчество да волонтерство дене кылдалтше пашам эртарымылан пӧлеклалтын. УВЕР ЙОГЫН Вес ийын – Марий Шойышто 2018 ий 12 февральыште Кужэҥер районысо Кугу Лаждӱр ялыште «Коҥга пазар» пайрем эртен. УВЕР ЙОГЫН «Сурт-печын» коҥга ончылныжо — Елена Нестеренко Тачысе номерыште шке рецептше-влак дене тендам Елена Нестеренко (снимкыште) палдара. Тудо Волжский районысо Усола Корамас ялыште кушкын, а вараже лудаш… Добавить комментарий Отменить ответ Для отправки комментария вам необходимо авторизоваться. КАЛЕНДАРЬ ЯнварьФевральМартАпрельМайИюньИюльАвгустСентябрьОктябрьНоябрьДекабрь 20172018201920202021202220232024202520262027 Пн Вт Ср Чт Пт Сб Вс 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 АРХИВ Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ГОРОСКОП Гороскоп Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 9 май. Ӱпым пӱчкаш келшыше кече огыл. Молан манаш гын тазалыкда начаремме лӱдыкшӧ уло. Хна дене чиялтеда гын, пашаште лудаш… 9-15 майлан гороскоп 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 18-24 апрельлан гороскоп 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) ТЕАТР УВЕР Лӱмлӧ артистын лӱмгечыже Книгаште – Шкетан театрын 100 ияш эртыме корныжо «Пеленда улам пиалан» «Китай кува» — кумшо у паша «Мый улам шийгорнышто…» сылнымут кас ЛИЙ ПЫРЛЯ © 1915-2018 «Марий Эл» газет. Газетым Роскомнадзорын Марий Элысе управленийыштыже регистрироватлыме. Реситрационный номер - ПИ № ТУ12-0118, 2012 ий 25 июнь. Copyright газетамарийэл.рф |

Тӱвыра пӧртын пӧрдемыштыже йоча-влакым керек-кунамат куанен вучена. А каникул жапыште нуным тӱрлӧ сынан мероприятийлашке толаш кумылаҥдаш тачысе саманыште нелырак гынат, мемнан Кораксола ялысе икшыве-влак вуйым огыт шупш. Кугергинмыт ешым поснак палемдынем. Ешыште ныл икшыве кушкеш: Ангелина, Давид, Богдан да Даниэль. Нуно икте-весышт дене пеш келшен илат. Теве кеҥеж жапыште Кораксола тӱвыра пӧртна пелен «Кече» лӱман сводный отрядын пашам ыштыме жапыштат, кеҥеж гоч ялысе икшыве-влак дене мероприятийлам эртарыме годымат, шыже каныш годым Марий Эл Республикнан пайремжым палемдыме татыштат – чыла годымат Кугергинмыт еш мемнан деке куанен коштыныт. 4 ноябрьыште клубыштына кум мероприятий эртаралте, тушто адакат нине чолга йоча-влак кугу усталыкым ончыктышт. «Мемнан элна – Россий» сӱрет таҥасымаште, «Йӧратыме Марий Элем» викториныште да «Пу кидетым, йолташ!» акцийыште шке вий-куатыштым тергышт. Шӱргыял школышто тунемше моло икшыве-влакат Кораксола тӱвыра пӧртнан сай йолташыже улыт. Нуно, мемнан деке толыт, усталык памашыштым вияҥдат. Йоча-влак дене художественный вуйлатыше В.Г.Кириллова тӱрлӧ сынан мероприятийым эртара. Кызыт Вероника Геннадьевна дене Шӱргыял школысо тӱҥалтыш класслаште тунемше-влак Ава кечылан ямдылалтыт. Шке кидышт дене пӧлекым ыштат. Ӱшанен кодына: ончыкыжымат мемнан деке йоча-влак уло кумылын кошташ тӱҥалыт. Тидланже ме нунылан таум веле ойлена. Елена Григорьева, Кораксола тӱвыра пӧртым вуйлатыше. Снимкыште: Марий Элын кечыжлан пӧлеклалтше мероприятийлаште чолгалыкым ончыктышо Кугергинмыт еш. lenta top У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

Иван Богомолов. Тиде лӱм Марий кундемыште палыме да палыдыме манашат лиеш. Кодшо ийын уста сӱретче «Марийский край» выставкыш шке радынажым икымше гана лукто. Да эше могайым! Марий калыкын историйжым палдарыше «Мамич-Бердей» картиным шуко еҥым куандарен. Тушто икмыняр имне коеш, ХVI курымысо сарзе-влакын чулымлыкыштым да чолга оным ончыктымо. 2000 ий годсек Россий художник ушемын еҥже, усталык дене ойыртемалтше сӱретче молан вара тынар жап шып илен манын йодшат лектеш докан. Иван Александрович эре сӱрет тӱням пойдарымаште тыршен. Элнан рӱдолаштыже 23 ий илен, тушто кыртмен пашам ыштен. Тудын радынаже-влакым США-ште, Европышто, Скандинавийыште, Норвегийыште да Российыштат частный коллекционер-шамыч налыныт, галерейлаште аралалтыт. Лу ий ончыч И.Богомолов Марий Элыш пӧртылын. Тылеч вара эрыкан художник марий калыкын илышыжым утыр тӱслен-шымлен ила, шке пашаштыже тидым сӧралын ончыкта. Частный коллекций манме годым шижым: землякнан картиныже иктаж палыме еҥ денат «ила». Йоҥылыш лийын омыл. Кумдан палыме балерине Майя Плисецкаялан Богомоловын сӱретлыме пӱртӱсшӧ келшен улмаш. Тыгак тӱнямбалне палыме амалкалче-влакат лачак ты художникын радынаже-влакым наледеныт. Тудын пашажым Америкыште илыше-влак чынжымак акленыт, ты элыш 100 утла картиныже ужалалтын. А шочынжо Иван Богомолов Советский район Кукмарий ялыште, кеч тудо йоча жапем Шернур район Нольыкмарий ялыште эртен манеш. Мартин кочаже шӱвырым ыштыше да шоктышо мастар улмаш. А Вера коважын шондыкыштыжо чинче-вунчо семын йылгыжше да кумылым савырыше вургем ятырак киен. Тудымат Ваня жапын-жапын луктеден ончен. Тыге шӱвыр сем ден марий вургем рвезым марий сымыктыш тӱням йӧраташ кумылаҥденыт. Ача-аваже, сӱретлаш тыршымыжым ужын, изи Ванюшым 1977 ийыште Йошкар-Оласе 1-ше №-ан интернат-школыш конден кодат. Вара – Йошкар-Оласе художественный училище, Москошто В.И.Суриков лӱмеш академический художественный институт, Российысе художество академий. Кеч-кушто тунемын гынат, шке пашалаштыже марий калыкын илышыжым, койышыжым ончыкташ тыршен. Институтысо диплом пашажат «Марий куштымаш» маналтын. Радынаште марий ӱдырын кид лывыргылыкше, тӱрлеман тувыржо, шиян вургемже да куштен моштымыжо раш койыт. Весымат каласыман: 2006 ийыште Моско олаште «На пороге ХХI века» (авторжо – Леонид Ханбеков) автобиблиографический книгашке сымыктыш тӱняште тыршыше 800 утла коклаште Иван Богомоловын лӱмжӧ пурталтын да илыш корныжо возалтын. «Пӱртӱсын сылнылыкшым, портретым, зарисовкым, этюдым сӱретлет. Вара тидыже моло кугу сӱретыште кучылташ шотлан толеш да кид лывыргылыкым пуа, – манеш сӱретче. – Марий историйым шымлымаште кугу эҥертышем Сергей Константинович Свечников лийын. Шымлымашыжым лудынам, марий калыкын тошто вургемжым ончыкташ полшен. Марий йӱлаште моткоч шуко сылнылыкым ужам да вий-куатым налам». Илышысе ик эн кугу наградыжлан Иван Богомолов «Тотал» нефтяной компанийын стипендиантше лияш грантым сеҥен налмым шотла. Тыге художник Норвегийым 1994 ийыште кум тылзе ончен коштын да варажым Йӱдвел моторлыкым шке радыналаштыже ончыктен. Но шочмо верже нерген монден огыл, ик картиныже «Йоча пагыт гыч шарнымаш» маналтын. Вара тудын «Йӱдвел Норвегий» триптихшым эн сылнылан шотлымо. УМБАКЫЖЕ — «Кугарня» газетын 12 апрельысе номерыште лудса. (2019) lenta photo top У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 Июнь 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: Пагалыме лудшына-влак! 2022 ийын 2-шо пелийжылан ПОДПИСКЕ кампаний мучашлалтын «Кугарня» газетлан возалт шуктен огыдал гын, вес тылзе гыч налаш тӱҥал кертыда. Тидлан 15 числа марте подпискым оформитлыман.

Кызыт М.Шкетан лӱмеш Марий драме театрыште «Путёвка в жизнь/Йыван Кырла» спектакльым ямдылат. Тудым Санкт-Петербургышто илыше режиссёр, Российсе кугыжаныш премий-влакын лауреатше Степан Пектеев шында. 2019 ийыште Российыште С.Пектеев 50 эн сай самырык режиссёр-влак спискыш пурталтын. Нине еҥ-влаклан Бельгийысе художник, скульптор, театральный режиссёр, драматург, сценарист, хореограф Ян Фабр «Я – ошибка» шке книгажым кучыктен. – Степан, режиссёр лияш кунам шонен пыштенат? – Ачам, Василий Александрович Пектеев, мылам эре пример лийын, тудын пашажым ончен кушкынам. Шӱм-чонышкем режиссёр сомыл кузе да могай жапыште шыҥдаралтын, умылен омыл. Мый шке илышемым театр дене кылдаш шонен омыл. Изиэм годым разведчик, музыкант але банкир лиям манынам. Троллейбус дене школыш кудалыштме годым шкемым еҥ-влакын паша верышкышт шынден онченем. Мутлан, кондуктор улам, билет-влакым кушкед пуэм. Кондуктор лияш шонен омыл, ала-молан фантазироватленам. Иктаж-куш миенам гын, тушто улмем, иктаж-мом ыштымем нерген шонкаленам. А вара Йошкар-Оласе 14-ше №-ан гимназийым тунем пытараш жап шуын. Тылеч посна Пётр Чайковский лӱмеш йоча сымыктыш школышто фортепиано дене шокташ тунемынам. Театр корным ойырен налынам да 17 ияш улмем годым Санкт-Петербургыш лектын каенам, кызытат тушто илем. Театральный продюсерлан кум ий, театральный режиссёрлан вич ий да вара эше театрыште тӱрлӧ проектым ыштыше вуйлатышылан кок ий тунемынам. Товстоногов лӱмеш Кугу драме театрыште режиссёрлан пашам ыштем. Тылеч посна тиде да моло олаласе театрлаштат тӱрлӧ постановкылам шындем. – А Марий драмтеатрыште иктаж постановкым шындыме нерген шкеак шонен муынат але ачат темлен? – Василий Александровичын уэш театрыш пӧртылмекыже, тудын пашашкыже шӱшкылташ огыл, тек чылажымат шке шукта, шонымашыже-влакым илышыш пурта шоненам. Театр икмыняр ий «паша рельс дене тыматлын кудале». А вара жап эртымеке, вестӱрлӧ ой вуйыштем шочын: «Режиссёрлан ыштем, а шочмо театрыштем (мый тыште кушкынам, изиэм годым куржталыштынам) молан иктаж-мом шындаш огыл?» Шарнем, ныл ияшем годым театрыште мыйым электроток перен ыле. Мый синхронно кусараш келыштарыме наушник дене модынам. Тунам наушникын штекержым 220 вольтан розеткыш керынам. Пылышем, кидем когаргеныт, шокышто лийынам. Кызытат шарнем, кузе ачам театр гыч мыйым травпунктыш нумал наҥгаен. Тыге театрын «энергийже» кӧргышкем шыҥен пурен (Воштылеш. – Авт.) Икана ачам дене вашлийме годым Йыван Кырла нерген мутланышна. Йоча жап годсек «Ой, луй модеш…» спектакльым сайын шарнем, тусо сценке-влак шинча ончылнем кызытат койыт. А молан шындаш огыл?! 1994 ийыште Василий Александровичын шындыме спектакльжым видеошто угыч ончымеке, сай да келге содержаниян пашам ужынам. Тунам кум киноэкран лийын. Сцене мучко кӱртньӧ дрезине коштын. Рельсым пыштыме. Эн ончыч тиде спектакльлан ремейкым, кызытсе шинчаончалтышан пашам, возаш шоненам. Но материал-влакым шымлымеке, у оригинальный постановко шочын кертеш манын умыленам. – Могай материал-влак негызеш Йыван Кырла нерген спектакль чоҥалтын манаш лиеш? Сценарий кузе возалтын? – Йыван Кырлан пӱтынь илышыж нерген ятыр материалым онченам, документ-влакым шымленам. Нине документ-влак коклаште «Путёвка в жизнь» кинофильмын сценарийже, киноартистын илышыште вашлиялтше факт, допросым эртарыме протокол да фильм нерген статья-влак лийыныт. Нине материал-шамыч негызеш сценарийым шкеак возенам. Репетиций годым тудым кӱлеш семын тӧрлатенна, икмыняр ешартышым пуртенна. – А мыняр артист ты спектакльыште модеш? – Спектакльыште 19 артист модеш. Тышеч 17 артист Йыван Кырлан образшым чоҥа. Тӱҥ рольым Йыван Кырлам артист Иван Смирнов келыштара. Весышт Кырлан илышыж гыч фрагментым ончыктат. Актёр Олег Кузьминых паша коммунын педагогшо Сергеевым модеш. Кырлам национальный миф семын ужына, сандене тудын могай лиймыжым раш огына пале, тӱрлӧ могырым ончалаш темлена. Тӱрлӧ шинчаончалтыш лийын кертеш манын, кажне артист дене образ-влакым почын пуэна. Тыште плюрализм палдырна. УМБАКЫЖЕ «Кугарня» газетын 44-ше № (2019, 1 ноябрь) 11-ше страницыштыже лудса. blog lenta photo top У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

Пошкудо дене вашлияш, икте-весылан куан чоным почаш, икте-весым утларак умылаш ял пайрем полша. Сандене тудым кызыт шуко вере эртарат. Тачысе жап тыгай: сайлан ÿшанен але оксам ышташ шонен, шукын шочмо вер деч торашке каят, утларакше – олашке. Ял пустаҥше гай кодеш. Но чылт тулыкшак ок лий: улыт тыште шочмо пыжашын ямжым шижын илыше-влакат. Ялын ончыкылык пӱрымашыже лач нунын кидыште манын кертына. Морко районысо Усурт ялыште кызыт 26 пӧрт уло, прописке почеш шӱдӧ утла еҥ шотлалтеш, илышыже кок пачаш шагалрак. Шке жапыштыже тыште «15 лет Октября» колхоз лийын, вакш пашам ыштен, кум мӱкшотар улмаш. Кугу Отечественный сарыш 45 еҥ каен, 23 салтак тушеч пӧртылын огыл. – Але марте документлаште ял 1834 ийыште шочын манын палемдалтын. Но архив кагаз коклаште кычалмем годым тылечат ончыч ушештаралтмыжым рашемденам,– ойла Усурт ялын шочшыжо, историй шанче кандидат, республикысе МарНИИЯЛИ директор Е.Кузьмин. – 1828 ийыште 30 июньышто Морко воктенысе отышто кумалмаште коло кум еҥ лийын манын возымо. Тушко лекше-влакым поген наҥгаеныт. Допрос кагазыште лӱмыштым да кушеч улмыштым возымо. Нунын коклаште иктыжым «Новый Юрт гыч Шаблат» манме. Тиде документлан эҥертен, тений яллан 191 ий темын манын кертына. Сандене Усурт ялын пайремжым 29 июньышто эртареныт. Калык шуко погынен ыле: ял урем гӱжлен, гармонь йÿк, весела сем эр гычак йоҥгеныт. Пайремым почмо годым вÿдышö эн ончыч уна-влаклан мутым пуыш. Нунын коклаште Морко район администраций вуйлатышын алмаштышыже А.Васильев, республикысе Кугыжаныш Погын деч А.Петров да молат лийыныт. Нуно шокшын саламлен, пӧлекым пуэныт. «Кугарня» газет редакций деч верысе библиотекылан идалыкаш газет подшивкым кучыктышна, ончыкыжым ты кундемыште лудшо-влак утларак лийыт манын ÿшанена. Ялыште тачысе илыш нерген Шеҥше ял администрацийым вуйлатыше П.Иванова раш сÿретым почаш полшыш. Шарналтыш газым пуртымо годым нелылык лиймымат. «Чылажат кугыжаныш казна кÿшеш ышталтшаш» манын, ял калык оксам шке гыч пуаш тореш лийын. Но район администраций велым да тысе старостын тыршымышт почеш умылтарен моштеныт. Ынде тыште пӱртӱс газ дене пайдаланен, куанен илат. «Газ толеш, тугеже ял пытышылан ок шотлалт, илыше-влак тышеч куржаш огыт толаше», — манеш администраций вуйлатыше. Тылеч вара Полина Сергеевна тыште илыше кокла гыч ойыртемалтше еҥ-влакым палемдыш, Усуртышто шочшо лÿмлö еҥ-влак дене палдарыш. Пайремыште военный пашаште тыршыше-влак кокла гыч подполковник Владимир Полатов лийын. Тудо кызыт — отставкыште, Башкортостаныште ила. Дмитрий Осипов шукерте огыл Санкт-Петербургысо военный академийым тунем лектын, кызыт Угарман кундемысе военный частьыште врачлан тырша. Марий Эл культурын сулло пашаеҥже Анна Якушеват — ты ялын шочшыжо. Тудо «Рвезылык» ансамбльым выступатлаш намиен, Шеҥше тӱвыра пӧртын пашаеҥже-влак дене пырля оҥай концертым ончыктеныт. Пайрем кечын Марий Элын калык артисткыже Зоя Берникован муралтымыже калыклан нимо деч шерге муро пӧлек лийын. Тудын такмак семже почеш еҥ-влак кушталтыде чытен огытыл. Верысе предприниматель эсогыл тудлан пеледыш аршашым да фрукт дене темыме корзиҥга пӧлекым ыштыш. Пайрем жапыште икте-весе дене саламлалт-куанен пелештымышт годым пошкудо-влак улшо нелылыкымат пырля сеҥаш кÿлмӧ нерген ойленыт. Эн кугужо икте веле кодын, манаш лиеш: пеҥгыде шартышан корно уке. Тудат лишыл жапыште лиеш манын ÿшанат. Марий Эл Республикым вуйлатыше А.Евстифеевын темлымыж почеш тений лӱмын саламлымашан открыткым ямдылыме, тудым ял пайрем годым калыклан кучыктат. «Тугеже мемнан нерген чылт монденжак огытыл, тау» манын пелештыш южыжо открыткым налмышт годым. Эдуард ИМАНАЕВ. Снимкылаште: Е.Кузьмин; В.Полатов ден Д.Осипов; З.Берникова калыкым куандара. Авторын фотожо-влак. lenta У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

Ужар, свежа кушкылын тазалыклан моткоч пайдале улмыжым чыланат палена. Ме тӱрлӧ салат шудым, укропым, петрушкым да ятыр моло ужар кушкылымат кочкаш тыршена. Йӧн уло гын, нуным ончен куштена, уке гын, кевытыште налына. Ала-молан тыге тунемалтын: мо пакчаште кушкеш, тудо кочкыш, а мо олыкышто але чодыраште, тудо тыглай шӱкшудо. Пӱртӱсын поянлыкшым аклен моштышо-шамыч «ир» кушкыл-влакын пакчаште кушшо деч пайдалырак улмыштым сайын палат, уло кумылын пӱртӱсын пуымо сийжым погат да кочкыт. Майыште ме икмыняр кушкыл нерген возенна ыле, а ты гана кочкаш йӧрышӧ кушкыл-влак дене умбакыже палдарена. ПОЛДЫРАН Полдыраным ожно ковышта олмеш кочкыныт. Тиде кушкыл утларакше шӱрым шолтымо годым кучылталтын. Арам огыл руш йылмыште тудо «борщевик» маналтеш. Тиде мутым колмеке, южо еҥже шуко вере вашлиялтше аяр полдыраным гына шарналта. Тиде амал денак пытартыш жапыште полдыран шудо деч шукын лӱдыт. Садлан ты кушкыл нерген ойлымо деч ончыч аяр полдыран-влак (борщевик Сосновского, борщевик Мантегацци) деч тыглай полдыраным (борщевик сибирский) ойыраш тунемман. Кушкылын кугытшым шотыш налза. Кочкаш йӧрышӧ полдыран «осал родыжо»-влак деч лапкарак, тудо 1 метр наре кушкеш. Лышташыже шемалге ужар тӱсан, шукырак «пӱчкышан», пунанрак, пушкыдырак. Аяр полдыранын лышташыже волгыдырак, ошалге ужар тӱсан, яклака, йылгыжалше. Эн тӱҥжӧ – аяр полдыранын пеледышыже ошо лиеш, а кочкаш йӧрышӧ полдыран нарынчалге-ужар пеледышан. Кеч-мо гынат, кочшаш полдыраным нигунам поген огыдал гын, тидым шкетын ида ыште. Тиде кушкылым ончыч ужшо, кочкын ончышо еҥ веле сай полдыран деч аярым раш ойырен мошта. Тыглан полдыран вӱдыжгырак олыклаште, чодыраште але эҥер воктене шочеш. Нӧргыж годым тиде кушкылын вургыжым (полдыранвучым) пунан шӱмжӧ деч эрыктен кочман. Моткоч тамле, шерырак, изишак киярым ушештара. Полдыранын лышташыжымат, вожшымат кочкаш лиеш. Лышташым гын шокшо вӱд дене когарташ темлалтеш. Вожышто 10% наре сакыр да ятыр пайдале вещества улыт. Ты кушкыл эфирный ӱйлан, фолиевый кислоталан, протеинлан, кумаринлан да С, Р витамин-влаклан поян. Тылеч посна полдыраныште17 тӱрлӧ аминокислота уло. Полдыраным жаритлен, шолтен я ужаргымак кочкаш лиеш. Чылан кочкын кертыт, нимогай лӱдыкшӧ уке. Полдыран шӱр: Кӱлыт: 300 гр полдыранвуч ден лышташыже; 1,5 литр шылан лем; 2 изирак йошкарушмен; 2 пареҥге; ужар шоган; уксус; шинчал; изишак сакыр; нӧшмӱй. Пареҥгым шӱмжыге посна шолтыман, вара эрыктен, кубик семын падыштыман. Полдыраным шокшо вӱдеш когартыман, изишак кошкымекыже пӱчкедыман. Йошкарушменым кубик семын падыштен, нӧшмӱеш, уксусым ешарен жаритлыман. Пареҥгым, полдыраным, йошкарушменым, шылан лемым пырля ушен, шинчал ден сакырым шавалтыман да 5-7 минут шолтыман. Мучашлан шоганым падыштен ешарыза. Кӱмыжыш волтымеке ты шӱрыш шолтымо муным покшеч пӱчкын пыштыза, ик совла ӱмбалым ешараш лиеш. ТУАРАШУДО (сӧснатуара) Тиде кушкыл мальвовый тӱшкаш пура. Чыла вере шочеш: пакчаште, савар воктене, корно тӱрыштӧ. Июнь гыч сентябрь марте пеледеш. Изи туара гай койшо икымше саска-влак июльышто тӱвырген шуыт. Нуным октябрь мартеат поген кочкаш лиеш. Туарашудын нӧргӧ лышташыже тамле, тудым салатыш ешарыман але тыгак кочман. Туарашудышто аскорбиновый кислота, каротин, витамин-влак улыт. Белок шуко улмо шот дене туарашудо бобовый тӱшкаш пурышо кушкыл-влак дене икгай манаш лиеш. Тудым карныктыш да шоло атоний годым кочкаш темлат. Шудо лышташыште улшо тазыла логарым кылмыме чер деч арала, пуалмым чара. АРЛЫГАН (вуйдеҥге, ырлыканшудо, кипрей) Тиде кандалге-йошкар пеледышан кушкылым кӧ ок пале?! Арлыган дене ямдылыме чайын пайдаже нерген ме шуко колынна. Но ты кушкылым чай семын веле огыл, кочкыш семынат кучылташ лиеш: лышташыжымат, вожшымат. Тыште моткоч шуко белок, углевод, сакыр, органический кислота-влак улыт. Лышташым тыглай салат лышташ семын кучылтман, а вожым свежамак але шолтен кочкаш лиеш. Тылеч посна арлыган вожым коштат да тӱят, ложашым ямдылат. Тышке уржа я шыдаҥ ложашым ешарен, мелнам, лепошкам ыштат. Тыгыдемдыме вож дене пучымышым шолтат. Шуктымо вож спиртан йӱышым ямдылыме годым кучылталтеш. «Сай» салат Арлыган шудо лышташым тыгыдын падыштен, пӱчкедыме шинчаланшудо дене варыза. Тышке тыгыдемдыме шолтымо муным ешарыза. «Тазалык» мелна Арлыган вож дене ямдылыме 100 г ложашым 200 г кеч-могай (уржа, шыдаҥ, кукурузо, шемшыдаҥ да молат) ложаш дене варыман. Тышке 500 мл кӱчымдорыкым але кефирым, муным, сакырым, шинчалым ешарен лугыман. Изи мелнам нӧшмӱым пыштыме салмаш жаритлыман. Палаш оҥай: Арлыган шудо пелед пытымекыже пунаҥеш. Ожно ты пун дене кӱпчыкым ыштеныт. Пун кӱнчылам шӱдырен, шӱртым ямдыленыт. Кушкылын вургыжат шӱртым ыштымаште кучылталтын. Николай II кугыжан ешыжым эмлыше врач Петр Александрович Бадмаев арлыган кушкылым шымлен, тудын кугу пайдаже нерген ойлен. Эмлызе 110 ийым илен да 100 ияш улмыж годым йочаже шочын. КИЯКШУДО (кияк, йожгашудо, яжгашудо) Медициныште йожгашудым эм шудо-влак радамыш огыт пурто гынат, тудын нерген ойлен кодыде ок лий. Молан манаш гын кугурак еҥ-влак деч «тиде шудын вожшым кочкына ыле» манмым ик гана веле огыл колаш логалын. Тудо моткоч тамле, пушкыдо да моло кушкыл семынак пайдале. Ты кушкыл осоковый тӱшкашке пура. Ты тӱшкаште шуко тӱрлӧ кияк-влак улыт. Икте чодыраште шочеш, весе – пустыньыште, кумшо – Арктикыште… Ме коремлаште, вӱдыжгӧ але ночко верлаште шочшо йожгашудо нерген ойлена. Шудым тӱҥжӧ гыч кучен шупшылат гын, ты кушкыл вож гыч эрыкталтынак лектеш. Кушкылын ӱлыл ош ужашыжым кочкаш лиеш. Южо элыште ожнысо кочкыш йӱлам таче мартеат араленыт. Английыште, мутлан, салатыш лумйымал шудо лышташыжым оптат, Японийыште лопшудо лышташ гыч тӱрлӧ сийым ямдылат, а Францийыште илыше-влаклан мамыквуй лышташ – йӱлаш пурышо кочкыш. «Изборник Святослава» – акрет руш возыктышын памятникше (XI курым) Тыште тыге возымо: «В овоще силы велики». Тудо пагытыште пакчасаска кызытсе наре лийын огыл. Тунам илыше-влак лачак пӱртӱсыштӧ вашлиялтше кушкыл ден шудо-влакым «овощи» манын лӱмденыт. Икмыняржым шке пакчашкышт конден шынденыт. Кырашудо (ир шоган) але шинчаланшудо кызытат кажнын пакчаштыже кушкеш, очыни. lenta photo top У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

Тӱняште коронавирус инфекций шарлымылан кӧра шуко еҥ паша деч посна кодын. Мӧҥгыштӧ шинчыме жапыште паша верыште оксам тугак тӱлат гын, илен лекташ лиеш. А уке гын? Самырык-влак тиде неле пагытым кузе илен лекташ шонат? Владимир Ч., Йошкар-Ола: – Мый активно каныме рӱдерыште пашам ыштем. Тушто официально ом шотлалт. Мӧҥгыштӧ паша деч посна шинчымемлан тылзат шуэш. Тиде жапыште мыланем пашадарым тӱлен огытыл. Умбакыжат карантин пытымешке тӱлаш огыт тӱҥал. Мом ышташ, кызытеш ом пале. Иктаж вес пашаш жаплан каяш шонымаш лийын, но кушто кызыт пашам муаш? Ала пилорамылаш каен ончаш?.. Екатерина Э., Советский район: – Мый Йошкар-Олаште шӧртньӧ ден ший сӧрастарыш-влакым ужалыме кевытыште пашам ыштем. Пашам ыштыдыме арням увертарымеке, мыланна ик тылзылан шке кумылын канаш каяш йодмашым возаш кӱштеныт. Тунам ме март тылзылан пашадарымат налын шуктен огынал. А вара апрельлан компенсацийым тӱлаш тӱҥалыт манын каласышт, тыгодым компенсацийлан оксам мемнан пашадар гычак налыт. Йошкар-Олаште пачерым айлем, вашке тудланат тӱлыман. Икманаш, неле пагыт шуын. Кызыт мый ялыште ача-авам дене илем, сурт сомылкам ышташ полшем. Светлана Т., Йошкар-Ола: – Мыйын паша верыште пашадарым огыт тӱлӧ, кузе шонеда, туге илыза манме гай. Пелашемлан тӱлат, сандене вес паша нерген шонен омыл. Шуко йолташ ӱдыр-влак Интернетыште «удалённый» але кевытлаште пашам кычалыт. Кӧ официально пашам ыштен да паша деч посна кодын, нуно паша верым темлыше рӱдерыш учётыш шогалыт, тыге кеч иктаж теҥгем кугыжаныш деч налын кертыт. Анна И., Медведево посёлко: – Мый моторлык салонышто пашам ыштенам. Кызыт клиент-влакым мӧҥгыштӧ приниматлем. Кӱлеш гын, ӱпымат тӱредам, кӱчымат шотыш кондем. Заказ шуко огыл, арняште кокыт-кумыт гына. Пелашемат паша деч посна кодын, а мемнан изи йочана уло, тудым пукшаш кӱлеш. Адакшым пачерым айлена. Тудланат тӱлыман. Татьяна Н., Козьмодемьянск ола: Аныклен моштет гын, илен лекташ лиеш. Рвезе-влаклан Интернетыште оксам ышташ кызыт йӧн шуко, кумыл гына лийже. Мыйын шке бизнесем уло, Интернет йӧн дене вургемым ужалем. Элыштына неле ситуаций гынат, пашам тугак ыштем, йодшо-влак улыт. lenta top У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

Сентябрьыште илалше-влак дене пашам ыштыме тылзе мия. Тудын лӱмеш У Пураял клуб да библиотека пашаеҥ-влак туныктымо пашан ветеранже-влакым уналыкеш ӱжна. Сентябрьыште илалше-влак дене пашам ыштыме тылзе мия. Тудын лӱмеш У Пураял клуб да библиотека пашаеҥ-влак туныктымо пашан ветеранже-влакым уналыкеш ӱжна. Туныктышын пашаже куштылго огыл: тудлан эре ушан, поро, весела да тунамак серьезный лийын моштыман. Нунын пашаштым пагалат да аклат. Вашлиймашке Л.К. Аптриева, П.А. Аптриев, С.К. Байдуганова, А.К. Алексеева, Г.Ш. Валеева, М.И. Ис-ламгулова (мыйынат икымше туныктышем) да техничка Ш. Закирова (Школлан 50 ий вийжым пуэн, но эше чулым улеш, уныкаже-влакым ончаш полша.) тольыч. Жапна пайдалын да веселан эртыже манын, тӱрлӧ конкурсым да модышым ямдыленна ыле. Туныктышо-влакым тунемше семын парт коклаш шындышна, а шкеже пуйто «туныктышо лийна». Икымше конкурсна «Экзамен» маналтын. Мемнан заданийна-влаклан вашештыме годым чылан «визытан» отметкым нальыч. Мыскара коклаште серьезный йодыш-влакат ыльыч. Мутлан, «Мо дене тендам кызытсе самырык-влак куандарат, мо дене ойгандарат?» йодыш ток-шоусо гай ӱчашымашым тарватыш. Тугак «ЕГЭ шотышто мом шонеда?», «Пашаштыда указкым «йӱштӧ оружий» семын кучылташ логалын мо?», «Тендам йоча-влак «чиялтылыныт»?» да моло йодышлан оҥайын вашештышт. Вара унана-влаклан икмыняр корным ушештарыме почеш тошто муро-влакым шарналташ темлышна. Можо мемнам ӧрыктарыш: чыланат мурын мутшым сайын шарнат, муренат ончыктышт. Умбакыже аукционым эртарышна: ме кино-влак гыч ойсавыртышым ойленна, а нуно кинон лӱмжым палаш тыршеныт. Каныме жапыште Валентина Афкаликова муралтен пуыш. Туныктышо-влак шке илышышт, кузе ты пашам ойырымышт нерген каласкалышт, тӱрлӧ оҥайым шарналтышт. Пайремна веселан эртыш. Мучашлан кажне туныктышылан профессиональный пайремже вашеш тазалыкым, поро кумылым, эре тыгай весела, чулым лияш тыланыме шуэш. Пеш кугу тау С.И. Байдугановалан ой-каҥашым пуымыжлан! Л. ШАМШУКОВА, У Пураял клубын вуйлатышыже. Краснокам район Читайте нас в «Чолман». Республиканская общественно-политическая газета на марийском языке. Издается с 24 апреля 1991 г. Главный редактор - Губаев Игорь Иванович. При использовании материалов гиперссылка на сайт cholman.info обязательна. Категория информационной продукции 12+ Связь, информационный технологий да массовый коммуникаций сферым эскерыше Федеральный службын Башкортостан Республикысе Управленийже 2016 ий 11 июльышто ПИ ТУ02-01543 № дене регистрироватлен. Мы в соцсетях: ВКонтакте - vk.com/cholman Telegram - https://t.me/cholmantv Я.Дзен - zen.yandex.ru ОК - ok.ru/cholmanrb TikTok - tiktok.com/@cholman.tv Телефон Телефон: 8(34783)7-07-97. Электрон почто [email protected] Адрес Адрес редакции, типографии: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, Березовское шоссе, 4А, 1 этаж. Для писем: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, 8-е почтовое отделение, а/я 116, для редакции газеты «Чолман».

Ик еҥлан шотлымаште доход илен лекташ кÿлмö окса кугыт наре огеш лек гын, шуко икшыван еш-шамыч кумшо да тылеч шуко йочам ыштымышт годым ава капитал гыч ик гана тÿлыман выплатым налын кертыт. Марий Эл вуйлатышын пашажым жаплан шуктышо Юрий Зайцев шуко йочан еш-влаклан палемдалтше социальный полышын у мерыжым илышыш пурташ кÿштен. Тыгодым тудо шуко икшыван еш-шамычлан полшымым демографийым вияҥдымаште кÿлешан фактор семын палемден. «Ешыште нылымше йоча шуэн лиеш. Тидымак шотыш налын, кумшо йочам ыштыше, тыгодым окса шотышто тÿнен илыше ешлан полшаш кÿлеш. Нунылан ава капитал гыч ик гана тÿлыман выплатым налаш правам пуышо чыла документым Минфин дене пырля ямдылаш кÿштем», – каласен Ю.Зайцев. Йочан ешлан кугыжаныш велым полшымо да шуко икшыван ешын статусшым нöлталме йодышым 25 майыште Россий президент пеленысе Кугыжаныш Советын заседанийыштыже онченыт. Кугыжаныш полышлан кöра Марий Элыште шуко шочшан еш-влакын чотышт кугемын толеш. Мутлан, 2019 ийыште республикыштына 8380 тыгай еш лийын гын, тений 1 январьлан 10259 ешым шотлен лукмо. «Республикыштына нылымше да тылеч моло йочам ыштыше еш-влаклан региональный ава капитал ойыралтеш. Социальный полышын тыгай мерыже Россий Федерацийын чыла регионыштыжак огыл уло. 2022 ийыште выплатын кугытшо 68377 теҥге лийын. Тыгай мерым ий еда 200-300 еш налеш», – палдарен Марий Эл правительстве председательын алмаштышыже Ольга Федорова. Таче кечылан Марий Элыште социальный полышын мерыже-влак дене 260 тÿжем утла еҥым авалтыме. Пытартыш икмыняр ийыште республиканский бюджетын роскотшо кок пачаш кугемын: 2017 ийыште 3,1 миллиард теҥге лийын гын, 2021 ийыште – 6,1 миллиард теҥге. Марий Эл Республикым вуйлатышын организаций да аналитике виктемжын уверже негызеш М.ИВАНОВА ямдылен Tagged выплаты, дети, индексация, многоднтные, пенсия Лудаш темлена: НОВОСТИ СПОРТ УВЕР ЙОГЫН Чолгалык Чылаштлан – пиалан стартым! Всероссийский ялысе кеҥеж модмаш Чылаштлан – пиалан стартым! 26-31 июльышто Омск областьыште XIII Всероссийский ялысе кеҥеж спорт модмаш эрта. лудаш… УВЕР ЙОГЫН Эмлымверыште 160 еҥ кия Марий Элын Тазалыкым аралыме министерствыжын палдарымыж гыч, 15 апрельыште Йошкар-Оласе больницын инфекционный отделенийже гыч у коронавирус инфекций деч паремше лудаш… УВЕР ЙОГЫН Марий Элыште 20 тӱжем наре пӱнчӧ озымым шынденыт Юл кундем кугыжаныш технологий университетын Чернушко лесничествыш пурышо тунемме-опытный участкыштыже у чодырам шынденыт. Добавить комментарий Отменить ответ Для отправки комментария вам необходимо авторизоваться. КАЛЕНДАРЬ ЯнварьФевральМартАпрельМайИюньИюльАвгустСентябрьОктябрьНоябрьДекабрь 20172018201920202021202220232024202520262027 Пн Вт Ср Чт Пт Сб Вс 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 АРХИВ Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 Июнь 2022 ГОРОСКОП Гороскоп Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 9 май. Ӱпым пӱчкаш келшыше кече огыл. Молан манаш гын тазалыкда начаремме лӱдыкшӧ уло. Хна дене чиялтеда гын, пашаште лудаш… 9-15 майлан гороскоп 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 18-24 апрельлан гороскоп 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) ТЕАТР УВЕР Книгаште – Шкетан театрын 100 ияш эртыме корныжо «Пеленда улам пиалан» «Китай кува» — кумшо у паша «Мый улам шийгорнышто…» сылнымут кас Калык чонышто тачат ила ЛИЙ ПЫРЛЯ © 1915-2018 «Марий Эл» газет. Газетым Роскомнадзорын Марий Элысе управленийыштыже регистрироватлыме. Реситрационный номер - ПИ № ТУ12-0118, 2012 ий 25 июнь. Copyright газетамарийэл.рф |

Медведево районысо Краснооктябрьский тӱвыра пӧртыштӧ тоштер уло, тушто кажне экспонат, арвер нерген оҥай историйым пален налаш лиеш. Тӱвыра пӧртым вуйлатыше Татьяна Семёнова мыланна шкешотан экскурсийым эртарыш. Тудо тыште 2014 ий годсек пашам ышта, да кажне шуктымо сомылжо чонжылан лишыл. Татьяна Михайловна тыгак Краснооктябрьский кыдалаш школышто тӱҥалтыш класслаште туныкта. «Мылам школыштат, клубыштат пашам ышташ моткоч келша. Адакшым йоча-влак тӱрлӧ кружоклаш коштыт, музыкальный школышто яра заниматлат, кидпашалан тунемыт. Школ деч вара клубышкына кружокыш шукын толыт. Тӱвыра пӧртыштына «Город мастеров», «Ивушка», «Витамин роста», «Карамель» да моло кружок-влак, «Художественное слово» студий да брейк-данс дене кум группо пашам ыштат. Кугурак-влак «Кудёрушки» ансамбльыште чоныштым кандарат, ты коллективлан 35 ий темеш», – мане Татьяна Семёнова. «Город мастеров» кружокын пашаже-влак тысе тоштерыште аралалтыт, моторлыкышт дене пӧлемым пойдарат. Моло пӧлемлаштат кидпаша-влакым ужаш лиеш. Кружокым Наталия ден Юрий Андреевмыт вуйлатат. Корасноктябрьскийыште илыше-влак пытартыш жапыште уэш «Посёлкын кечыже» пайремым эртарат. Тидлан Татьяна Михайловна кумылаҥден шога. Ты кундемыште улшо предприятий ден организаций-влак концерт программым ямдылат да шке усталыкыштым ончыктат. Тидыже икте-весе дене келшен илаш тарата. Тыгак 9 Май кечым чылан вучат. Тунамат кугу концерт тӱнӧ эртаралтеш. Самырык-влак дене пашам ыштыме годым видеофильмым, илыш гыч сюжетым кучылтыт, наркотик, СПИД, тамакым шупшмо да моло зиян деч аралалташ да туддене кылым кучаш огыл манын, умылтарымаш пашам шуктат. Призывникын кечыжым эртарат, викториным, модышым темлат. Краснооктябрьский школышто 500 утла йоча тунемеш, нунын урок деч вара жапышт пайдалын эртыже манын, клубышто ятыр мероприятий шукталтеш. Йошкар-Ола гыч лӱмынак брейк-дансым туныкташ Петр Колесников коштеш. Ондак ик группо гына лийын ыле, ынде кумыт чумырген, Йошкар-Олашке ты куштымаш дене батлыш миеныт. Кызыт Ӱарня арня веселан эрта, 1 мартыште еҥ-влак телым ужаташ ямдылалтыт. Садлан ӱян мелнам тамлаш, мурен-кушташ, веселитлаш уэш уремыш погынат. lenta photo top У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

31 октябрьыште Йошкар-Оласе Самырык театрыште «Ӱдырсий» конкурс эртаралтын. Республикын тӱрлö районлаж гыч толшо 9 ӱдыр шке мастарлыкым, кугезына деч куснышо марий йӱлам палымым ончыктеныт. Нунын кокла гыч иктыже – Звенигово район Ӱлыл Памъял ялын ӱдыржö Татьяна Батаева. Тудо шуко шочшан ешыште шочын-кушкын. Ача-аваже вич шочшан улмышт годым йочапöртла гыч эше куд икшывым ончаш налыныт. Ик ешыште кушшо ӱдыр-рвезе-влак шочмо шольо-шӱжар, иза-ака гаяк лийын шуыныт, икте-весылан ваш полшен, пагален илат. Таня – ача-аважын кокымшо икшывышт. Эн кугурак Аделина ӱдырышт марий эстрадыште шукылан палыме. Танян тыгак Эвелина, Магдалина шӱжарже-влак, Герман шольыжо улыт. Таня йочаж годсек мурен-куштен моштен, но сӱретлаш поснак йöратен. Аваже Елена Варсонофьевна ӱдыржын сӱретлен моштымыжым ужын да тудым Йошкар-Оласе президент школышко тунемаш пуэн. «Сӱретлаш авам шӱмаҥден. Изиэм годым тудо чиялташ келыштарыме книга-влакым наледа ыле. Мый чиялтен шинчылтын омыл, мöҥгешла, тудым ончен, шке сӱретленам. 1-4-ше классла марте Ӱлыл Памъял школышто, вара талантан йоча-влаклан президент школышто тунемынам. Тушто 8-ше классыште тунеммем годым «Дом моей мечты» конкурсышто 2-шо верым налынам ыле. Урок деч вара рисованийым туныктышо Юрий Михайлович Морозов деке коштынам. Тудын сӱретлаш, карандашым чын кучаш туныктымыжым шарнем. Школ деч вара художественный училищышке тунемаш пуренам. Тушто 2018 ийыште «дизайнер-преподаватель» специальностьым налынам. Кызыт Кужмара селасе йоча сымыктыш школышто йоча-влакым сӱретлаш туныктем. Йоча-влак дене пашам ышташ неле огыл, но чытыш кӱлеш. Нунын дене пырля шкеат шукылан тунемам», – ойла туныктышо. Татьяна портретым, пейзажым сӱретла. Мотор игече годым пӱртӱс лоҥгашке сӱретлаш лектеш. Пашаже-влакым гуашь чия дене сылнештара. Тачысе кечылан 100 утла сӱретше уло. «Ӱдырсий» конкурсышто самырык туныктышо икымше гана участвоватлен. «Ӱлыл Памъял клубым вуйлатыше Светлана Геннадьевна Иногородцева конкурсышто вийым тергаш темлен. Тидын шотышто ик жап шонышым, лӱдмашын чучо, молан манаш гын кугу сценышке але марте лектын омыл ыле. Вара тудын ойжо дене келшышым. Конкурсышто шкем нерген войзымо видео почеш палдаренам. Марий сӱаныште ӱдырын марлан кайыме йӱла сценкым ончыктенам. Тидлан клуб пеленысе «Памъял ӱдыр-влак» ансамбльын участницыже-влак полшеныт. Вара, костюм-влакым чиен, дефилем ончыктенам», – ойла участнице. 21 ияш ӱдырлан тиде конкурс чолгарак лияш куатым ешарен. Вет ӱдыр мура-кушта, сӱретлен мошта веле огыл, тыгак пашамат ышташ тале. Ача-аважын суртыштышт куд ушкал, кандаш презе, сöсна улыт. Кайыквусат ятыр. Пакчасаскам шуко шындат. Сандене самырык ӱдыр ача-аважлан эре полышкален шога. Поро, тыматле ӱдыр жапым кеч-кунамат пайдалын эртара. lenta photo top У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

Марий Эл КТРК-ан сорла тылзын 16-шо кечынже лекше «Марий йӱла» передаче марий калыкын кинде дене кылдалтше йӱлаж нерген каласкала. Читать далее → Оставьте комментарий Filed under Видео, Фольклор да йӱла Tagged as Марий Эл, Угинде, кинде, марий-влак 07.08.2019 · 20:07 06.08.2019 ий «Поро эр, Марий Эл» радиопередаче Йошкар-Олан шочмо кечынже мо лиеш? Республикын курымаш лӱмгечыже вашеш Марий кундемын пашаче калыкше дене палдарена. Тачысе уна — Морко район Маршан ялын ӱдыржӧ Екатерина Кудряшова-Петрова. «Кугезе сугынь» рубрикыште — Шернур районысо Мустай кундемын Угинде пайрем йӱлаже. Колыштса. Читать далее →

1 октябрь – илалше-влакын кечышт. Коча-коваланда нуным йӧратымыда, пагалымыда нерген ойлаш эше ик амал. Тугеже таче нуным шокшын-шокшын ӧндалза да тендан верч тургыжмыштлан тауштыза. А мом самырык-влак шке коча-ковашт нерген ойлат – айста пален налына. Роза Иванова, Морко район: – Мыйын ковам Мария Янситовна Николаева. Тений тудлан 83 ий темын. Тудо пеш шыма да уста. Моткоч сылне почеламут-влакым воза. Илалше гынат, пеҥгыде кап-кылан ӱдырамаш. Ковамын йоча годсо жапше нерген каласкалымыжым колышташ йӧратем. Ятыр жап акушерлан пашам ыштен, верысе ФАП-ын вуйлатыше-фельдшерже лийын. Ковам уналыкеш толеш гын, ме пырля тоштерыш, театрыш коштына. Тудо мыйым искусствым да медициным йӧраташ кумылаҥден. Инна Гусянова, Курыкмарий район: – Коча-ковам нерген кугурак-влакын ойлымышт гыч веле палем. Ковам пеш поро, шыма лийын маныт. Тудо кӱсле дене моткоч сылнын шоктен. Тидланже нигуштат тунемын огыл гынат, мастарлыкше музык грамотым палыше еҥ деч ойыртемалтын огыл. Кочам кидпашалан уста лийын. Коҥгамат оптен моштен. Ме, самырык-влак, илалше-шамычым пагалышаш улына. Марина Скуратова, У Торъял район: – Кова дене эртарыме жапым порын шарнем. Йочам годым тудлан концертым ончыктем ыле. Окна сакыш шеҥгеч лектын, такмак-влакым мурен, куштенам. Кугурак лиймеке тудын деке сурт сомылым ышташ полшаш коштынам. Яра жап годым тӱрлӧ нерген кутыркалыме. Тудо кӱлеш ой-каҥашым пуэн мошта ыле. Самырык ӱдыр-рвезе-шамычлан шке коча-кова дене жапым утларак эртараш кӱлеш. Илалше-влакын илыш опытышт кугурак, кӱлеш годым шомакышт денат полшат. Нунылан кызыт жапым эртарен, кутыркален шинчаш поро йолташ-влак кӱлыт. Ваш кылым йомдарыман огыл, лач тыге ме тукым вожнам арален коден сеҥена. О.МОШКИНА Лудаш темлена: САМЫРЫК ТУКЫМ Идалыкын этноблогерже 27 июньышто «Идалыкын этноблогерже» конкурс иктешлалтын. Мероприятийыш 14 регион гыч этно сынан интернет лаштыкым вудышӧ-влак ушненыт. «Чылаже 23 йодмаш лудаш… САМЫРЫК ТУКЫМ Кеҥеж лишемеш Студент отряд-влак кеҥеж пашалан ямдылалтыт. Йолташ-влак, канышдам пайдалын эртарынеда гын, теат нунын радамыш ушныза. Тидлан Зелёный урем 1-ше пӧрт лудаш… САМЫРЫК ТУКЫМ Чонышкем шошо толын «Кумыл – тиде шуко йӧн, Кумыл уке гын шуко амал уло…». Тыге возен шке почеламут корнылаштыже руш поэт Эдуард лудаш… Добавить комментарий Отменить ответ Для отправки комментария вам необходимо авторизоваться. КАЛЕНДАРЬ ЯнварьФевральМартАпрельМайИюньИюльАвгустСентябрьОктябрьНоябрьДекабрь 20172018201920202021202220232024202520262027 Пн Вт Ср Чт Пт Сб Вс 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 АРХИВ Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ГОРОСКОП Гороскоп Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 9 май. Ӱпым пӱчкаш келшыше кече огыл. Молан манаш гын тазалыкда начаремме лӱдыкшӧ уло. Хна дене чиялтеда гын, пашаште лудаш… 9-15 майлан гороскоп 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 18-24 апрельлан гороскоп 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) ТЕАТР УВЕР Лӱмлӧ артистын лӱмгечыже Книгаште – Шкетан театрын 100 ияш эртыме корныжо «Пеленда улам пиалан» «Китай кува» — кумшо у паша «Мый улам шийгорнышто…» сылнымут кас ЛИЙ ПЫРЛЯ © 1915-2018 «Марий Эл» газет. Газетым Роскомнадзорын Марий Элысе управленийыштыже регистрироватлыме. Реситрационный номер - ПИ № ТУ12-0118, 2012 ий 25 июнь. Copyright газетамарийэл.рф |

Йошкар-Олан шочмо кечыже вашеш икмыняр ий почела «С праздником, Йошкар-Ола!» почеламут конкурсым эртарат. Царев город — Царев город на Кокшаге — Царевококшайск — Краснококшайск — Йошкар-Ола. Теве тыгай корным рӱдолана эртен. 1584 ийыште шочшо олалан тений 437 ий темеш. Йошкар-Олан шочмо кечыже вашеш икмыняр ий почела «С праздником, Йошкар-Ола!» почеламут конкурсым эртарат. Йошкар-Ола Марий Эл Йолташ-влаклан палдараш Шонымашым ешараш Отменить ответ Имя * Email * Комментарий Δ Тыгак тыланда келшен кертеш Йошкар-Олаште лудшо-влакын конкурсышт лиеш Конкурсыш йодмашым 5-ше декабрь марте налыт Тиште кече — марий калыкнан пайремже Молан Тиште кечым лачак 10 декабрьыште палемдат? 1775-ше ий 10-шо декабрьыште Санкт-Петербург оласе кевытлашке «Сочинения, принадлежащие к грамматике черемисского Йошкар-Олаште эн сай сайт ден книга-влакым палемденыт Марий тиште кече — калыкын ик эн кугу пайремже. Тудын историйже акрет годсо пагытышке шуйналтеш — 1775 ий 10 декабрьыште Санк-Петербург олаште ужалымашке Савыктыш нерген Рекламе Редакций Сайт нерген Проектлан полыш Лийза мемнан дене пырля Любое использование материалов допускается только при соблюдении правил перепечатки. Настоящий ресурс может содержать материалы 16+

2020 ий 10-11 апрельыште Йошкар-Олаште Марий калыкын ХI погынжо эртаралтеш. Кызыт марий-влакын илыме верлаште погыныш делегат-влакым сайлыме паша шукталтеш. Ты сомылым тушто 1 декабрь гыч 29 февраль марте ыштышаш улыт. Эн ончычак делегат-влакым сайлыме конференций лийме шотышто еҥ-влаклан закон почеш ик тылзе ончыч увертарыман. Тылеч вара гына саде погынымаш эртаралтеш. Делегат-влакым ойырымо шотышто квото уло: марий-влакын илыме 1500 еҥ деч ик кандидатым ойырыман. Икымше улыт Эн ончыч тыгай вашлиймаш Пошкырт кундем Балтач районышто лийын. Тушто илыше чолга марий-влак 4 декабрьыште погыненыт (чылаже 120 наре еҥ лийын). Балтач районысо «Эрвел Марий» национально-культурный автономийым вуйлатыше П.С.Абдулов 2019 ийыште моло организаций ден тысе администрацийын мер пашаеҥ-влак дене пырля шуктымо пашашт нерген каласкален. Балтач районышто 18 марий ялыште 1700 наре еҥ ила. Районышто пошкырт, руш да марий-влак келшен илат, тӱрлӧ пашам пырля шуктат. Самырык-влак кажне ийын идалык мучаште да тӱҥалтыште эртаралтше лум да ий фигурым ыштыме конкурсыш ушнат. Кодшо ийын Марий Элыште лийше Марий самырык тукымын ХI слётышкыжо Балтач район гыч вич студент миен. Тиде – Регина Ишпаева, Диана Алексеева, Юлиана Альмакаева, Дарья ден Мария Захаровамыт. Нуно, пӧртылмекышт, слёт нерген Кабырга ден Мишкан яллаште ӱдыр-рвезе-влаклан слёт нерген каласкаленыт. Марий-влакын ты погынымашышт годым погыныш кок делегатым сайленыт. Иктыже – «Эрвел Марий» НКАМ-м вуйлатыше П.С.Абдулов. Чолга мер пашаеҥ Пётр Салиевич тӱвыра сферыште 32 ий пашам ыштен, кызыт – сулен налме канышыште. Кокымшо делегат – Кабырга ялын старостыжо, чолга общественник Р.А.Апкалиев. Тылеч посна Радик Александрович – ветеран-афганец, уста механизатор. Вес верлаште 7 декабрьыште Ижевскысе келшымаш пӧртыштӧ Удмурт Республикысе марий-влакын национально-культурный автономийыштын отчёт да сайлыме конференцийже эртаралтын. Туштат погыныш кок делегатым сайленыт. 14 декабрьыште Хант-Манси АО-што (Юграште) марий-влак конференцийыш Сургут олаште погыненыт ыле. Тыште марий-влак тӱҥ шотышто Нижневартовск, Пойковский, Пыть-Ях, Лянтор, Нефтеюганск, Советский, Нягань, Югорск да Ханты-Мансийск, Сургут олалаште илат. Чылаже шым тӱжем утла еҥ шотлалтеш. Тышке погынышо-влак кокла гыч вич еҥ верч йӱкленыт. Тыгак делегат-влак спискыш Мер Каҥашын еҥже Анатолий Алексеевым пуртымо. Урал кундемыште марий-влакын погынлан ямдылалтмышт шотышто Свердловск кундемысе марий-влакын национально-культурный автономийыштым вуйлатыше И.М.Роюков деч умылкалышым. Тудо тыгерак мане: «Ме, Свердловск областьыште илыше марий-влак, погынлан ямдылалтме шотышто мутланенна да делегат-влакым сайлыме шотышто, мер пашам шуктен толмо пашам иктешлыме погынымашым эртарышаш кече-влакым палемденна. Арти районышто погынымаш 14 февральыште, Красноуфимск районышто 15 февральыште лиеш. Делегат-влакым сайлыме деч посна тӱрлӧ паша йодыш-влакым рашемдаш шонена». Марий Элыште Республикысе районлаште еҥ-влак эркын тарванылыт, коеш. Морко районышто депутат-влакым погыныш сайлыме конференций эн ончыч 25 январьыште палемдалтын ыле, тудым 15 январьыште эртарышт. «Районысо 10 ял шотан илемыште илыше-влак кандаш кандидатым ойыреныт ыле. Ял шотан илемысе еҥ-влакын чотыштым шотлен, кок поселенийм весе деке ушен, делегат-влакым сайлыме. Сандене лу олмеш кандаше лектын. А вара конференцийыште 18 еҥ верч йӱклышна. Тыгак коктынжо, Мер Каҥашын да ревизионный комиссийын еҥышт, спискыш автоматически пурталтыныт. Тыге Морко район деч 20 делегатым пеҥгыдемдышна», – каласыш Анатолий Титов. Волжский, Звенигово районлаште марий-влак 20-23 январьыште погыненыт. Волжский район деч 14 делегат лийшаш. Тылеч посна Волжск олан квотыжо уло – 5 еҥ. Звенигово район деч 15 делегатым сайлыман. Марий Турек районышто марий калыкын сходшо-влак 20 февральыште тӱҥалыт. Ты кечын нуно Арборышто, Сардаялыште да Ӱлыл Мосараште лийыт, 21 февральыште – Косолопышто, Сысоевышто, 25 февральыште – Сендаште. А районысо конференций 26 февральыште лиеш. Медведево районышто сход-влак 17-19 февральыште эртаралтыт, Советский районышто – 17-21 февральыште, Параньга районышто – 19-20 февральыште. У Торъял районышто илыше марий-влакын сходышт 20-27 февральыште лиеш. Моло вереат ты пашалан пижыныт. Икманаш, делегат-влак вашке рашемын шуыт. Нуно марий калыкын улан илышыж верч тӱрлӧ шонымаш-влакым ямдылат. Вара чыла тидыже резолюцийыш возалтшаш. Нуным Мер Каҥашын еҥже-влак веле огыл, чумыр марий калык пырля ворандарен толшаш. blog lenta photo top У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

Айдеме туге ышталтын: чыла - порымат, осалымат - шарна. Ончылнем тошто, сар деч ончычсо фотографий. Тушто вой-залтше Гали Миннибаев, Сайран Байбатыров, Дмитрий Шамиев, Умурак Умурбаев, Исан Шамиев да эргыже Иксан Исанов, сар тӱҥалмек, фронтышто тушман ваштареш кредалыныт. Фронт гыч Дмитрий Шамиев да Иксан Исанов гына илыше пӧртылыныт. Гали павайын кум йочаже, Умурак павайын ныл икшывыже тулыкеш кодыныт. Тӱҥ мутем Сайран Байбатыров, Исан Шамиев да Макар Новиков нерген лиеш. Молан? Нуно кумытынат, ик кечын повесткым налын, ик имне орваш шинчын, музиканым шоктен, мурен-мурен, ял калык дене чеверласен, военкоматыш каеныт. Исан кочай шоктен, а Сайран павай кидшым рӱзен-рӱзен, «Ме пӧртылаш огына кай!» кычкыралын чеверласеныт. Ватышт, икшывышт, кугу грузовой имне орваш шинчын, военкомат марте ужатен миеныт. Чыла тиде шарнен ойлышо-влакын мутышт гыч пале. Исан кочай ден Сайран павай военкоматыш вигак пурен каеныт. Лач Макар вашкен огыл, имне ончылан пыштыме шудеш возын киен. Икмыняр гана лектын кычкыралынытат, иже пурен. Ожно пӧръеҥ-влак согышыш имньыге, орваге каеныт. Умбакыже Буздяк кӱртньыгорно станцийыш мийыман улмаш. Корно мучко мут лукдымо Макар, Давлекан районым эртыме годым орва гыч волен, чодыраш ошкылын. Сайран павай ден Исан кочай мыняр вученыт гынат, лектын огыл. Тыге ял гыч кумытын лектын каен, Буздякыш да фронтыш коктын веле миен шуыныт. Макар шылын. «Ик-кок тылзе гыч ачай серышешыже «Макар пӧртыл шуын мо?» манын йодын возен ыле», - манеш Кзепа акай. Тыге Макар Новиков, кудыжо снимкыште чарайолын шинча, шылшыш савырнен. Мо, Исан кочай ден Сайран павайын сарыш кайымышт шуын мо? Вет волгыдо уш-акылышт дене умыленыт: тушман виян, шучко. Но садак орва гыч волен кодын, лӱдын шылын огытыл. Умыленыт, ешыштым, пошкудыштым, ялыштым нуно огыл гын, кӧ эше арала? Кӧ тушман ваштареш шогалеш? Шочшыштым, ялыштым кодаш йӧсӧ лийын гынат, мушкындым чумыртен, вуйышт гыч лушкыдо шонымашым поктен, тушманым чактарен, кырен шалаташ кӱлеш манме шонымаш дене фронтыш каеныт. Исан кочай ден Сайран павай фронтышто ик частьыштак тушман ваштареш кредалыныт. Чын, 1941-ше ий пеш чот неле лийын. Нуно коктынат Москвам тушман деч араленыт. Сайран павай Тверской область Старицкий район Андреевка села воктен кредалме годым вуйжым пыштен. Тидын нерген ондак Исан кочай увертарен. «Таче Сайраным да 12 салтакым пырля тойышна», - возен тудо. Тиде 1941 ий 21 декабрьыште лийын. Серышыже У ий деч вара толын. Гульемыш кокай «похоронкым» кок тылзе гыч налын. Тыге вич йоча ача деч посна кодын. Варарак ачажым алмашташ Сайтай эргышт сарыш каен. Тудлан илыше кодаш пуйырен улмаш. 1945 ийыште, шыже велеш, оҥешыже Йошкар Шӱдыр орденым да «За отвагу», «За боевые заслуги» медаль-влакым пижыктен пӧртылын. 1941 ий ноябрьыште Исан кочайын Иксан эргыжат сарыш каен. Тудо, сар пытымешкак, авиационный частьыште механиклан служитлен. Янсепа ковай 1942 ий телым адак ик серышым налын: «…Кок арня чарныде кредална. Кид-йол кылмен пытыш…» Шошым серышыштыже возен: «…Аначыш миет гын, Сайпушева Кансыле дек пуро…» Байтук Сайпушев денат пырля лийын. 1942 ий шыжым Янсепа ковай марийжын колымо нерген уверым налын. «Авай олымбалне пӧрдал-пӧрдал магырыш», - шарналта Кзепа акай. Тыге Иксан, Гулсепа, Кзепа, Зина, Лиза ача деч посна кодыныт. Мом ыштет, ойгым чытен, йоча-влак верч илаш кӱлын. «Клубышто шкет кува-влак, погынен, татарла тыге муралтат ыле», - шарналта Лиза ӱдыржӧ. Быел кышлар бигрэк салкын, Тун тегэргэ тире юк. Алда рэхэт, шунысы рэхэт, Куп хатынныҥ ире юк. (Тений теле пешат йӱштӧ. Кӱрык ургаш коваште уке. Ончылно сайже, садыже пеш сай. Шуко ӱдырамашын марийже уке.) Ойгым кузе-гынат сеҥаш кӱлын. Шкеныштым, кузе кертыныт, туге лыпландареныт. Айдемын чын тӱсшӧ, шонымашыже, койыш-шоктышыжо неле годым почылтеш. Шоналташ веле: сар деч ончыч чылан сай лийыныт, иленыт, пашам ыштеныт, йочам куштеныт. Мутат уке, тыште эше ик ойыртем уло. «Пушеҥге вожшо, айдеме тукымжо дене виян» манын, арамлан огыл ойлат. Сайран павай ден Исан кочайын тукымышт ожнат кугу да виян лийын, кызытат тугаяк кодын. Исан кочайын Кзепа ӱдыржӧ кызытат ачажым шарнен ойла: «Мый эре ачам почеш коштам ыле. Вынемыш вӱдлан каен але моло сомылым ыштен - воктенже лийынам. Икана ачам почылтшо окна гыч, мурен-мурен, омасьым (клецки - йӧремлашка) ыштымем ончен шоген улмаш. Мый ужын кодым да тунар вожыльым. Ачам дене кастене уремыш модмашке, клубышко коштынам. Марла тывырдыкым тунам кӧтырмам чиен, эше клуб покшелан теҥгылым шынден, теҥгыл гоч тӧрштен-тӧрштен куштеныт. «Галича, галича кушто» кычкыреныт, вара «Макарча, макарча» (вес семынже - Макар гай) рӱж воштылыныт». «Исан ачай кумылло айдеме ыле. Мӱшкыржӧ дене куштен, калыкым воштылтен», - манеш Темырьян веҥыже. А ойлат, брейк-данс кызыт гына лектын. Шоя! Сайран павай сар деч ончыч ушкал фермым вуйлатен. Исан кочай ревком председатель лийын, шӧрым шупшыктен. Сайран павайын кугезе уныкажым тӱсыштым ушатен палышна. Поезд дене армий гыч пӧртылшӧ Сергей уныкажын, мотор парадный форман сержантын ӱмбач кум рвезе вургемжым кудаш налнешт улмаш. А мо, шонеда, нерже тугын, но кочаж гаяк вуйым пуэн огыл, парадный формыжым чиен лектын. Теве тыгай тукым. А Макар Челна велчын толын, маныт. Но раш иктат ок пале. Сар деч ончыч сӧснам ончен. Черлырак ӱдыр икшывыжат улмаш. Сар пытымеш, шылше-влак дене пырля шолыштын, толен коштын. Вара кученыт, судитленыт. А кодшо курымын 80-ше ийлаштыже Макар кенета ялыш пӧртылын. Донбасс гыч ужаш толын. Ончыч илыме суртышкыжо пурен. Костюман, пондашан пӧръеҥым ужын, толын пурышо пошкудо Ната акай ӧрын кычкыралын, маныт: «Ай-ай, пӧртыш могай каське толын пурен?!» А Макар, шкеже марий огыл гынат, чылт марла вашештен: «Ӱдырем, минь ынде каське омыл». Айдемын кӧргӧ шонымашыже, чонжо тӱжвал сынышкыже лектыт, витне. Тудым нигӧ вучен огыл, порын мутланышыжат лийын огыл, садлан кокымшо кечынак мӧҥгеш лектын каен, маныт. А Исан кочай ден Сайран павайым шочшышт, пошкудышт тачат порын шарнат. Ватышт пытартыш кече марте «Ала пӧртылеш» манме шонымаш дене иленыт. Тукымышт кугу, пӱтынь эл мучко шаланен. Пытартышлан шонымашемым А. Васильевын почеламут корнылаж дене кошартынем: Мо кодеш, уке лиймеке? Шарнымаш я мондымаш. Юмо деке мийымеке, Мом гын луктын ончыкташ? Ф. БАЙТУКОВ. Красный Октябрь ял, Илиш район. Снимкыште: Шола гыч шогат: Г. Миннибаев, Д. Шамиев, С. Байбатыров; шинчат: У. Умурбаев да Андриян эргыже, М. Новиков, И. Шамиев да Иксан эргыже. Читайте нас в «Чолман». Республиканская общественно-политическая газета на марийском языке. Издается с 24 апреля 1991 г. Главный редактор - Губаев Игорь Иванович. При использовании материалов гиперссылка на сайт cholman.info обязательна. Категория информационной продукции 12+ Связь, информационный технологий да массовый коммуникаций сферым эскерыше Федеральный службын Башкортостан Республикысе Управленийже 2016 ий 11 июльышто ПИ ТУ02-01543 № дене регистрироватлен. Мы в соцсетях: ВКонтакте - vk.com/cholman Telegram - https://t.me/cholmantv Я.Дзен - zen.yandex.ru ОК - ok.ru/cholmanrb TikTok - tiktok.com/@cholman.tv Телефон Телефон: 8(34783)7-07-97. Электрон почто [email protected] Адрес Адрес редакции, типографии: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, Березовское шоссе, 4А, 1 этаж. Для писем: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, 8-е почтовое отделение, а/я 116, для редакции газеты «Чолман».

Черетан оперативный совещанийыште Ю.Зайцев кумдыкым тӱзатыме, шыже-теле пагытлан ямдылалтме, социально кӱлешан объект-шамычым чоҥымо да калыкым аварийный илыме верла гыч кусарыме республиканский адресный программын шукталтмыж дене кылдалтше йодыш-влаклан посна тӱткышым ойырен. Палемдымыж почеш, социальный сетьлашке виктарыше компаний-влакын пашашт шотышто шуко вуйшиймаш пура. Тылеч посна, шыже-теле пагытлан ончылгоч ямдылалташ кӱлеш. Чоҥымо паша, архитектур да илыме-коммунал озанлык министр Михаил Степановын каласкалымыж почеш, республикым социально-экономически вияҥдыме индивидуальный программын кышкарыштыже илыме-коммунал озанлыкын инфраструктуржым модернизироватлат. Тений тидлан 82 миллион теҥгем кучылташ палемдыме. Тышке Волжскышто Александровский водозаборым чоҥымо пашам пуртымо. Кызыт тудо 48 процентлан ямде. Тыгак Звениговышто эрыктыме сооруженийын зданийжым чоҥат да канализацийын эрыктыме сооруженийжым уэмден олмыктат. Объект 60 процентлан ямде. Чумыр пашам 410 миллион теҥгелан аклыме. Тыгак Йошкар-Олаште Киров урем гыч Петров урем марте Ураев паркым, Волжскышто азам ыштыме отделенийлан зданийым да Республиканский ветеринар лабораторийым чоҥат. Чыла паша график почеш шукталтеш. Таче кечылан аварийный илыме верла гыч 1380 еҥым кусарыме, тидыже идалыклан палемдыме гыч 82,6 процент лиеш, тыгодым 16 тӱжем квадрат метр аварийный илыме верым кораҥдыме. 5 июльышто Советский районышто шуко пачеран пӧртым чоҥен пытарыме. Марий Эл Республикым вуйлатышын организаций да аналитике виктемжын уверже негызеш М.ИВАНОВА ямдылен Лудаш темлена: КУЧЕМЫШТЕ Юрий Зайцев – Волжский районышто Марий Элым вуйлатышын пашажым жаплан шуктышо Юрий Зайцев Волжский районысо фермер-влаклан полшаш сӧрен. 26 июльышто Ю.Зайцев Волжский районыш миен лудаш… КУЧЕМЫШТЕ Илыме вер ешаралтеш Марий Эл вуйлатыше Александр Евстифеев Россий Федерацийыште региональный вияҥмаш шотышто правительственный комиссийын президиумжын заседанийышкыже ушнен. Тудым видеоконференцкыл йӧн лудаш… КУЧЕМЫШТЕ Нелылыкым сеҥен, ончыко каена Вич ий ончыч Марий Элым Александр Евстифеев вуйлаташ тӱҥалын. Тудым 6 апрельыште республикым вуйлатышылан шогалтеныт. Но тунам Александр Евстифеев лудаш… Добавить комментарий Отменить ответ Для отправки комментария вам необходимо авторизоваться. КАЛЕНДАРЬ ЯнварьФевральМартАпрельМайИюньИюльАвгустСентябрьОктябрьНоябрьДекабрь 20172018201920202021202220232024202520262027 Пн Вт Ср Чт Пт Сб Вс 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 АРХИВ Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ГОРОСКОП Гороскоп Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 9 май. Ӱпым пӱчкаш келшыше кече огыл. Молан манаш гын тазалыкда начаремме лӱдыкшӧ уло. Хна дене чиялтеда гын, пашаште лудаш… 9-15 майлан гороскоп 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 18-24 апрельлан гороскоп 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) ТЕАТР УВЕР Книгаште – Шкетан театрын 100 ияш эртыме корныжо «Пеленда улам пиалан» «Китай кува» — кумшо у паша «Мый улам шийгорнышто…» сылнымут кас Калык чонышто тачат ила ЛИЙ ПЫРЛЯ © 1915-2018 «Марий Эл» газет. Газетым Роскомнадзорын Марий Элысе управленийыштыже регистрироватлыме. Реситрационный номер - ПИ № ТУ12-0118, 2012 ий 25 июнь. Copyright газетамарийэл.рф |

Ялын пӱрымашыже, ончыкылыкшо – самырык еҥын кидыште. Кызыт паша укелык тургыжландара, сандене ятыр ӱдыр-рвезе олашке илаш кусна. Но ялым ойырен налше-влакат улыт. Теве Шернур район Йошкар Памаш ялеш шочын-кушшо Рома Шабдаровым паша ялеш коден. Тудо Параньга район Кугу Пумарий школышто физкультурым, географийым, биологийым туныкта. Юлия пелашыж дене марий лӱман кум икшывым: Эрвинам, Эрайым, Талвим – ончен куштат. Романын Юлия пелашыже Кугу Пумарий селаште шочын-кушкын. Сандене самырык пӧръеҥ тысе вершӧрлан шукертак тунем шуын, калыкшат ӧрдыж еҥ гай ынде огыл. Ватыжын родо-тукымжо тыштак илат, кӱлеш годым полшат. Кугу Пумарий изи огыл, тудо корнымбалне верланен. Рӱдӧ урем гыч кажне кечын Марий Турек районышко маршрутко, тӱрлӧ машина кудалыштыт. Селаште школ, йочасад, кевыт, ФАП, почто, часамла, кевыт-влак улыт. Тыште газым пуртымо, вӱдпучым шупшмо. Но тӱшка озанлык уке, колхоз шукертак шаланен. Мер пашаште тыршен Иктаж-кунам туныктышо лиям, йоча-влак дене пашам ышташ тӱҥалам манын, Рома ондакше шоналтенат огыл. Марисола школышто тунеммыж годымак бизнес пашаш ушнаш кумылжо лийын. Но тӱрлӧ амал тудым туныктышо профессийым ойырен налаш таратен. 2008 ийыште МарГУ-шко физический культур, спорт да туризм факультетышке физкультурым да ОБЖ-м туныктышылан тунемаш пурен. Мер пашашкат талын ушнен. Марий тӱвыра рӱдерышке коштын, «У вий», «ВийАр», «Марий Ушем» мер организаций-влакын еҥыштлан шотлалтын. Марий самырык тукым слётыштат ятыр гана лийын. Марий калыкын илышыжым саемден колтымо, марла чаткан ойлымо верч чонжо йӱлен. Тачат марла моторын, лывыргын мутлана. – Мер пашалан икымше гана тукым акам Екатерина Шабдарова кумылаҥден. Тудо мый дечем ончыч Марий тӱвыра рӱдерышке коштын. Тыште тӱрлӧ мероприятийым, концертым эртараш полшымо, варажым шкеат участник семын коштмо. Умбакыже марий ушемлашке чолган ушненам, – мане Р.Шабдаров. Электрик, туныктышо… 2013 ийыште дипломым налмеке, Рома Йошкар-Олаште эше электромонтёрлан курсым тунем лектын. Вет ты профессий нерген тудо шукертак шонкален. Адакшым кочажат, ачажат ты пашам шуктеныт. Ондак рвезе тӱрлӧ пашаште шкенжым кычалын. Тудо Таир ер воктенысе лагерьыште культорганизаторлан тыршен, варажым Йошкар-Оласе тӱрлӧ организацийыште электриклан пашам ыштен. Ятыр жап эртымеке, чон школышко, йоча-влак деке шупшын. Тыге 2021 ий августышто Роман Валерьевич Параньга район Кугу Пумарий школын икоян ешышкыже ушнен. Таче самырык туныктышо йыр йоча-влак пӧрдыт, тудым пагалат, а кугыеҥ-влак, корнышто вашлийын, порын саламлалтыт. – Тӱрлӧ пашам ыштен ончен, мый умыленам: туныктышо лияш – тиде сай паша. Ялыште туныкташ тунар неле огыл, йоча-влак дене тыште пашам ышташ куштылгырак, адакшым оксамат шукырак тӱлат. Но опыт эше шагалрак. Кугурак-влакын полшен шогымышт, туныктымышт моткоч сай. Коллективыште эн самырык улам. Кок физрук тыршена. Мый 8-ше гыч 11-ше класслаште физкультур урокым эртарем. Географийым чыла класслаште туныктем. А биологийым 10-шо ден 11-ше класслаште гына вӱдем. Тыгак социальный педагоглан шотлалтам. Шкем кучен моштыдымо, проблемный тунемше-влак дене профилактике пашам шуктем. Нунын дене мутланен мошташ кӱлеш, сандене тидын шотышто тӱрлӧ йӧным кучылтам. Шинчымашем келгемдаш манын, онлайн-курс-влакым эртем. Йоча-влакым сцене илышлан кумылаҥдем. Тидын шотышто студент годым Марий тӱвыра рӱдер пелен актёр мастарлык школыш коштмем пашаштем кӱлеш лийын. Кокымшо чырыкыште Кугу Пумарий школна районысо школ-влак коклаште КВН модмаште икымше верыш лектын. Ты модмашлан йоча-влакым мыят ямдылаш чот полшенам. А тений икмыняр тунемшым Марий самырык тукым слётыш каяш кумылаҥденам, – мане Р.Шабдаров. Ялыште илаш сайрак Роман Валерьевичлан ялыште илаш келша. Илен лекташ манын, оксам ышташ тӱрлӧ йӧн уло. Тӱҥжӧ: паша деч лӱдман, ӧрканыман огыл. – Чыла вий – ялыште. Шукынжо тидым умылен шуктен огытыл. Вес регионлаште кузе ом пале, но Марий Элысе яллаште илаш йӧнанрак. Кугу оксам ышташ шонышо-влак тӱрлӧ олашке пашам ышташ каен кертыт. Колхоз пытен гынат, тиде жапыштак шке пашам почаш, вораҥдарен колташ лиеш. Тидлан кугыжаныш эре йӧным ышта, полша. Сандене лӱдын, аптыранен шогыман огыл. Ялын вийжым мый шижынам. Тидлан кӧрат ялыште кодаш кумылаҥынам. Эше изиш жап эртымеке, шукын мӧҥгеш ялыш пӧртылаш тӱҥалыт, – ойла Р.Шабдаров. Ешем – кугу пиалем Вате-марий кодшо ийын школ воктенак пачерым налыныт. Роман Валерьевич кечыгут школышто тырша гын, Юлия пелашыже идалыкат пелаш Талви эргыж дене мӧҥгыштӧ шогылтеш. Тудо шкеже менеджер, тыгак математикым туныктышо. Школышко пашаш лекташ ямдылалтеш. Яра жапше годым Юлия еҥ-влаклан мотор шинчапуным ыштылеш, тӱрла, пидеш. Озавате ешыжым тамле торт, когыльо дене кажне гана куандара. Куд ияш Эрвина ден ныл ияш Эрай йочасадышке коштыт. Йоча-влак сӱретлаш, тӱрлӧ кидпашам ышташ йӧратат. Каныш кечылаште уло ешге Романын шочмо кундемышкыже, Шернур район Йошкар Памаш ялышке, кудалыштыт. Шабдаровмыт еш – ялын ончыкылыкшо, ӱшанже. Сандене мыланем тыгай самырык еҥым ялыште вашлияш куанле. Тыгай еҥ-влак шукырак лийыт гын, ял вашталтеш, уэмеш, тӱзлана ыле. А Шабдаровмыт еш тидын шотышто молылан –пример. У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

«Пушым кузе лӱмдет, туге тудо иеш» манмым шарнеда? Капитан Врунгельын тиде ойжым еҥ-влак кевытлан, кафелан але иктаж вес заведенийлан лӱмым пуымо годым шотыш налыт але уке, каласаш неле. Кеч-мо гынат, уремыште вашлиялтше лӱмсакыш-влак кокланже шонаш таратат, воштылашат кумылаҥдат. Калыкын ушышкыжо пуренак шинчаш манын, предприниматель-влаклан сайынак тыршаш логалеш. Тӱжвал сын да чевер чия-влак дене веле кызыт нигӧм от ӧрыктаре. Садлан оза-влак тӱрлӧ йӧным кучылтыт: йот йылмыласе мут-влакым але шкенан йылмысе шомак-шамычым тусо буква-влак дене возкалат, оҥай лӱмым шонен луктыт. Теве ик кафеште «Папа – тут» манын возымо. Тышке икшыван пӧръеҥ-влак уло кумылын толыт дыр. А ава ден йоча-влак ты жапыште, очыни, «Мамин хвостик» йоча вургем кевытыште жапым эртарат. Кевытлан тыгай лӱмым пуышо-влак мыскара кумылан улыт, коеш, но икшывым «поч» манын лӱмдымышт дене нуно мом каласынешт ыле, ала… «Шкенан лӱмна дене тыланда вигак шинчашкыда пернаш, ушышкыда да чонышкыда шыҥаш тӧчымӧ. Тидым ышташ лиешыс», – умылтарат Йошкар-Оласе «ЁбиДоёби» лӱман кафен вуйлатышыже-влак. Вара рашемдат: ты ойсавыртыш такшым япон йылме гыч «Арня кече – шуматкече» манын кусаралтеш. Оҥай лӱман кафе почылтмеке, тушко ятыр еҥ кошто, кажнын ончалмыже шуын, очыни. Ну мом каласаш? «Пиар» – сай ошкыл. Умбакыже тыгай «пуш кузе ийын кая», илыш ончыкта. Кугыжаныш йылме – кокыт Олаштына оҥай лӱман заведений-влакым шуко ужаш лиеш. Но лӱмым пуымо – ик паша. Тудым эше лӱмсакышеш чын возыман, кӱчык умылтарымашым, паша жапым рашемдымашым да моло текстымат чын серыман. Республикыштына кок кугыжаныш йылме уло, садлан информаций рушла веле огыл, марлат возалтшаш. Тидым верысе самоуправлений орган-влак тергышаш улыт. Марий Элысе йылме-влак закон дене келшышын, республикысе калыклан информацийым пуымо годым Правительствын йылме-влакым кучылтмо шотышто 329 №-ан пунчалже тидым ышташ йодеш. (Постановление Правительства Республики Марий Эл от 08.12.2010 N 329 «Об утверждении Положения об использовании языков при публикации общественно значимой информации на территории Республики Марий Эл»). Руш йылме гыч марий йылмыш кусарымаш сомылым В.М. Васильев лӱмеш йылмым, сылнымутым да историйым шымлыше марий институтын йылме пӧлкаштыже тыршыше пашаеҥ-влак шуктат. Но чыланак нунылан кусараш пуат мо? Такшым лӱмсакышлан заказым пуышо еҥ эн ончыч архитектур ден градостроительство управленийыш йодмаш дене мия. Тыште возышаш текстым МарНИИ пашаеҥ-влаклан кусараш пуаш темлат, кузе да мо лийшашым умылтарат. Уремлаште вераҥдыме ямде лӱмсакыш-влакым ола администрацийын тергыше пӧлкаштыже тыршыше пашаеҥ-влак шуктышаш улыт. Воштылаш ала… Кусараш кӱлеш манын палена лийже, но кузе тидым ышташ – уке. Очыни, садлан южо кевытыш миен шогалат да, марла возымо текстым лудмеке, нимом от умыло. «Мыланна Тачана кокай кусарен», – ышталыт кевытче-влак. «Тудыжо кӧ?» йодышлан «Мемнан дене кӱварым мушкеш. Марла сайын мошта», – малдалыт. Тачана кокай шке йылмыжым пагала да полшаш тыршен улмаш, но кусарымаш пашаште содыки йылмын литератур нормыжым палыман шол. Йошкар-Ола уремыште ошкылшыла, Тачана кокай-влакын кусарымаш текстышт уке-уке да вашлияш логалеш. Руш-влаклан – керек, но марий-влаклан южгунам йӧндымын, намысын чучын колта. «Чыташ ок лий. Молан нигӧ кусарен ок пу?» манше-влакат улыт. Телым МарНИИ-ште кусарыме паша шотышто конференций эртаралте. Тушто филологий науко кандидат Галина Алексеевна Эрцикова лӱмсакыш текстлаште марий йылмым чын кучылтмо шотышто докладым ыштыш, презентацийым ончыктыш. Лӱмсакышым возышо-влак «ӱ, ӧ, ҥ» буква-влакым возен огыт мошто, садлан «кӱпчык, шӱргӱштыш, пӧръеҥ, пӧлка» олмеш «купчык, шургуштыш, поръен, полка» лийын шинчеш. Южгунам марий алфавитыште вашлиялтдыме у буква-влакат шочын шинчыт але ик буква олмеш весе возалтеш. Теве лектын вочшо буквалан кӧра Транспорт министерстве «транспорт министервыш» савырнен, а «кредит пуалтеш» олмеш «кредит пуалеш» лийын шинчын да молат. Мутат уке, марий йылмым палышылан тидыже – воштылтыш. Шукерте огыл Сомбатхейысе «Элем» лӱман кевыт воктеч эртен кайышна. Кевытын лӱмжӧ могай мотор! Лӱмсакышыште кевытлӱм пелен «Дом мод» манын серыме. А воктеныже марла – «Модмо пӧрт». Тиде «модмо пӧртыш» модаш пурен лекташ шонен пыштышна. Тыште вургемым ужалыше дене кузе тыгай томаша лийме нерген мутланышна. Моланжым тудо умылтарен огеш керт, вет лӱмсакышым ямдылаш заказым веле пуэн. Заказым шуктышо организаций пашаеҥ-влак дене мутланышна. Нуно мыланна тыгерак умылтарышт: «Ме увертарымашым марла возаш кӱлмӧ нерген палена. Садлан Яндекс кусаркалыше веб-службо дене пайдаланыме. Тушто рушла гыч марлаш кусараш лиеш». Тыге гын, Яндекс кусаркалышет чылт мыскараче улмаш. Тудын полшымыж денак Йошкар-Олан ик рӱдӧ уремыштыже верланыше «Магазин конфет» «Кевытыш кампет» манын лӱмдалтын. Лӱмсакышым ыштыше-влаклан Яндексыште кусараш лиеш манын кӧ ойлен, ӧрат веле. Тушто марий йылме веле огыл, тӱнямбалне кумдан кучылталтше йылме-влак шотыштат йоҥылыш шуко кая. Ты веб-службын машинный кусарымаш пашам вуйлатыше дене шочмо йылмына шотышто мутланаш кумыл лекте, но тудын дене шонымо семын кылым ышташ ок лий шол. Тудо вет ны марий, ны руш огыл. Моло вере кузерак? Такшым лӱмсакышеш возымо текстыште йоҥылыш-влак шотышто нелылык кок кугыжаныш йылман моло регионлаштат вашлиялтеш. Татарстан Республикыште, мутлан, ты ситыдымашым тӧрлаш манын, предприниматель ден организаций-влак коклаште конкурсым увертареныт ыле. Лӱмсакышым эн чаткан да чын ыштыше-влаклан сай пӧлек пуалтын. Улшо закон-влак кок йылме дене нигӧмат виеш возыктен огыт керт гын, тидым ышташ конкурс мыняр гынат кумылаҥда. Татарстанысе але Башкортостанысе тӱвыра учрежденийласе кабинет омсалаште рушла, пеленак татарла я башкирла возымым ужаш лиеш. Мемнан республикыште тыгай иктаж вере уло мо? Теве Бирский район Кужнур селаште урем лӱмымат марла возен сакыме. Башкортостанысе калык-влакын йылмышт шотышто закон почеш тидым ышташ лиеш. Башкортостан Республикысе верысе упрваленийын ик сайтыштыже тыге возымо: «Мемнан республикыште визуальный информацийым йоҥылыш пуымылан 5 гыч 10 минимальный пашадар кугытан (юридический лица-влаклан – 50 гыч 100 марте) штрафым тӱлыкташ лиеш. Но Гражданский кодекс почеш предприниматель-влак лӱмсакышеш возалтше йылмым шке ойырен налын кертыт». lenta photo У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

Унчо кундемыште тоштыеҥым идалыкыште кум гана шарнен пелештат: Кугече пайрем деч ончыч Сорта кечын, изарнян – эр кочкыш. Семык кечын, вӱргечын, мӧҥгыштӧ мончаш олтен уштен пуртат да вес кечынже, изарнян, шӱгарлаш кочкыш дене каят – тиде кечывал кочкыш. Пытартыш, кас, кочкышым Изарнян кастене пукшат. Тиде кечын, тоштыеҥ-влакым порын шарнен, кочкышым ямдылен, шужо маныт. Кугурак-влакын ойлымышт почеш, ош тӱняште илыше-влакын жап идалык эрта гын, вес тӱнясе-влакын – ик кече. Изарня касым 14 октябрь (Покро) гыч 19 декабрь (теле Миколо) марте эртараш лиеш. Теле Миколо деч вара тидым ышташ огеш лий. Ожныракше тиде кечым лач изарнян гына шуктеныт, тунам родо-тукым тӱҥ шотышто ялыште илен. А кызыт ялыште паша вер укелан кӧра шуко еҥ олаште ила, сандене родо-тукымым вучен, шуматкечынат эртарат. Но пайремын лӱмжӧ тыгак аралалт кодын. ЙӰЛАМ ШУКТЫМО РАДАМ Палемдыме кечын эрдене иктаж вольыкым шӱшкылыт, вӱрым луктыт. Ожныракше шорыкым але тагам тидлан ойыреныт. Кызыт утларакше комбым, чывым ямдылат. Комбын але чывын вуй ден йолжым ушташ ямдылыме кӱмыжыш пыштат. Шорык але тага вуйым, пелыгыч шелын, сайын эрыктен мушкыт, угыч ваш кылдат да шӱр лемыш пыштен шолтат. Лӱмын йыргешке киндым, муно дене шӱрыман перемечым, мелнам кышыл дене кӱэштыт, туарам ыштат. Пытартыш мелнам уштен пелешташ посна ойырен кодат. Ӱстембаке тичмаш мелна кышылым, моло кочкышым шындат. Ожныракше яндар вӱдеш шуктымо ковыштам луктыныт, коҥгаш салмамуным, шӧрварым шынденыт. Ӱстел воктеке теҥгылым але изи ӱстембалым шындат да тушко лӱмын тоштыеҥым ушташ ямдылыме кӱмыжым, пура да арака атым, чайгоркам вераҥдат. Тышкак тага вуйым пыштат, талиҥгаш шӱрым, шӱрышкӧ совлам пыштен ямдылат. Кӱмыж йыр кум сортам пижыктат: киямат тӧра ден савуш-влаклан; суртысо тоштыеҥ-влаклан; моло родо-тукымлан. Кастене, мончаш пурен толмеке, родо-тукым дене ӱстел йыр чумыргат. Толшо уна-влак ярагида огыт тол, могай-гынат кочкышым пеленышт кондат. Чылан кынел шогалыт. Ӱдырамаш, ӱдыр-влак шовычым пидыт, пӧръеҥ-влак упшым упшалыт. Касын озаже, тиде йӱлам палыше пӧръеҥ, упшым упшалын, тоштыеҥ-влакын лӱмыштым пелештен, сортам чӱкта. Пытартыш кӱэштме мелнам, озан киндыжым пӱчкын, кӱмыжыш опта. Эше ик мелнам уштен пелешташ посна налеш да тиде мелнам, моло кочкышым тыгыдын катен ушта, кӱмыжыш опта. Тыгодым шкежат изинизин пурлеш. Тыге ыштыме дене пелештыме шомак тоштыеҥлан миен шуэш манын ойлат. Шоҥешталтше пурам, аракам лӱмын ямдылыме атыш изин-изин опта, шкежат подылеш, талиҥгасе шӱрым, чайым пелештен пудырата. Суртыш погынышо-влакат тудын семынак ыштат. Пелештыше пӧръеҥ кажныжын кондымо киндыжым тиде кӱмыжышкак катен пышта. Киндым кондышо озат шке киндыжым, тоштыеҥвлакын лӱмыштым пелештен, изин катен, кӱмыжыш пышта да ӱстелтӧрыштӧ шинчыше-влакым шке чесше дене сийла. Нуныжат киндым кондышо еҥын тоштыеҥжевлакын лӱмыштым пелештен кочкыт. Вара чылан ӱстелтӧрыш шинчыт. Пелештыше еҥ юмылукеш сортам чӱкта, тичмаш мелнам пелештен пӱчкеш. Озакува чылалан шӱрым пыштен пуа. Шорык вуйдорыкым чылалан пукшат, лу воктенысе шылым кочкыт. Ӱстелтӧр гыч лекмеке, ӱстембалым ӱштылыт да пудыргым, шыл деч кодшо лум уштен пелештыме кӱмыжыш пыштат. ТОШТЫЕҤЫМ УЖАТЫМАШ Кажне ешын тоштыеҥым ужатыме верже уло. Тӱҥ шотышто капка меҥге воктене але олмапу йымалне. Пелештыше еҥ кӱмыжым, моло-влак, кӧ шӱрым, кӧ пура, чай, арака атым нумалын, почела уремыш ужаташ лектыт. Эн ончылно пелештыше еҥ кая. Пӧртеш кӧгынат кодшаш. Ужатыме верыш миен шумеке, чоклышо еҥ, пелештен, кӱмыжысӧ кочкышым мландымбаке ястара. Пура атым кучымеке, адак пелешта, мландымбаке пурам чӱчыкта, шкеат изин подылеш. Вара моло-влаклан рат дене колта. Нунат, тоштыеҥ-влак серлаген кайышт манын, мландымбаке чӱчыктат, шкештат подылыт. Аракамат тыгак пелештен пыштат. Пура ате ден арака атым пелештыше еҥ угыч куча да пытартышлан, чыла сайым йодын, кодшыжым ястара. Кӱмыжым, шӱр талиҥгам, совлам, пура, арака, чай атым, кӱшкырак ыштен, кушко-гынат кумыктен кода. Кӱмыжышкӧ пыштыме тичмаш мелнам мӧҥгеш кӱмыжышкак пышта, пырля кумыкта. Тиде мелнам эрлашыжым кугурак вольыклан пукшат, а моло кочкышым кайык але чыве кочшаш, нуно шулдыран улыт, тоштыеҥ-влаклан намиен шуктат манын, калыкыште ойлат. «ТОШТЫЕҤ-ВЛАК МОМ КАЛАСЕН КАЙЫШТ?» Пӧртыш чыланат пурымеке, нуным пӧртеш кодшо-влак кинде да пура дене вашлийыт. Эн ончычак пелештыше пӧръеҥлан пуат, а вара моло-влаклан пурлыктат. Ужаташ лекше-влак деч «Тоштыеҥ-влак мом каласен кайышт?» манын йодыт. Ужатыше-влак, кажныже мом-гынат каласен (сайын, келшен илыза, ида черлане але кинде вес ийын сайын шочеш, илыш куштылемеш да тулеч молымат), киндым пурлыт, пурам йӱыт. Адак угыч ӱстелтӧрыш шинчыт. Озавате, пагален толшо уна-влаклан тауштен, пурам йӱкта. Вара чылан чайым йӱыт. Толшо уна-влаклан иктаж кочкышым пырля пуэн колтат. Тыге идалык мучко тоштыеҥ-влакым пагален, шарнен ила Унчо калык. Кугурак-влак дене пырля самырык, йоча-влакат лийыт, нуно эртарыме радамым ужыт, илен-толын, нунат шке тукымыштым палаш да пагален илаш тӱҥалыт. lenta top У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

Шоҥгыеҥ-влакын мутышт почеш, Кугу Ачамланде сар пытымеке, Соказа, Коклалоҥго, Пӱнчер ялла гыч самырык-влак колхоз паша деч вара Тӧргым эҥер гоч пыштыме кӱварыште погыненыт, гармонь почеш муреныт-куштеныт. Тушто ямле лийын гынат, калыклан клуб кӱлын. Шоҥгыеҥ-влакын мутышт почеш, Кугу Ачамланде сар пытымеке, Соказа, Коклалоҥго, Пӱнчер ялла гыч самырык-влак колхоз паша деч вара Тӧргым эҥер гоч пыштыме кӱварыште погыненыт, гармонь почеш муреныт-куштеныт. Тушто ямле лийын гынат, калыклан клуб кӱлын. Колхоз правленийын пунчалже деч вара паша тарванен. 1963-шо ийыште Соказа калык шке вий дене клубым ыштен, илыш ылыжын. Варарак, 1986-шо ийыште, кермыч гыч у клубым чоҥеныт. Июнь мучаште Кугу Соказа ялыште у клублан 30 ий теммым палемдышт. Пайремыш ятыр пагалыме унам ӱжмӧ ыле. Нунын илышышт ялысе клуб дене чак кылдалтын. Мутлан, А. Аптулманов самырыкше годым ты кӱварыште ямле гармонь сем почеш куштен, С. Ирбулатов колхозыш пашаш толмыж годым клубым чоҥен, И. Яметов вокально-инструментальный ансамбльыште мурен, клубышто шындыме спектакльлаште модын… Культура илыш ий гыч ийыш вияҥ толын. Тидлан шуко еҥ вийжым пыштен. Музыкант да организатор П.А. Андриянов тошто клубыштак, 1963-шо ийыште, пашам ышташ тӱҥалын. Вуйлатыме хорыштыжо 70 утла еҥ мурен. Пётр Андриянович ден ватыже, Елена Исаевна, ныл икшывым ончен куштеныт. Ирина ден Светлана ачаштын корным тошкат. Ирина Петровна Йоча искусство школышто туныкта, Светлана Петровна Челябинск олаште педуниверситетыште тырша, «Вита» вокал ансамбльым да О. Митяевын студийыштыже «Мировые песни» ансамбль-влакым вуйлата. Вениамин Янчиев - тале музыкант, «Шÿм пöлек» ӱдырамаш вокал ансамбльын вуйлатышыже. Ту жапыште клубышто драмкружок пашам ыштен. Тушко М. Андриянов, Т. Семниева, И. Яметов, Г. Сайпашева, Я. Сагадеев да молат коштыныт. 1978-ше ийыште культура пӧртыштӧ Мишкан йоча музыкальный школын филиалже почылтын. Йошкар-Оласе культпросветучилище деч вара тышке А. Байбулатова пашам ышташ толын. Музыкальный школышто тӱрлӧ ийлаште талантан еҥ-влак В. Садретдинов, С. Гайнетдинов, Т. Байназова, Л. Игинашева тыршеныт. Кызыт йоча-влакым аккордеон, фортепьяно дене шокташ И. Шамуратова туныкта. Римма ден Минилбай Яркиевмыт 20 ий пашам ыштыме жапыште клубышто кином ончыктеныт. М. Николаева 30 ий утла «Эрвий» йоча образцовый драмкружокым вӱден. Кызыт пашажым Н. Апликаева шуя. Клуб пеленсе библиотекыште Р. Айдимирова тыршен, варарак Н. Николаева толын. Клубышто ятыр ий С. Апаева, Е. Андриянова, Т. Зайниева, А. Владимирова, З. Кутлусаманова, О. Андреева тыршеныт, кызыт Т. Шамиданова, М. Павлова арулыкым эскерат. Уна-влак пайремыште клублан аппаратурым налаш окса сертификатым кучыктышт. Ялыште культурым нӧлтышӧ пашаеҥ ден активист-влакым Чап грамот да тауштыме серыш дене палемдышт. Пайремым Соказа да пошкудо ялла гыч мийыше усталык коллектив-влак сӧрастарышт. Е. МАТВЕЕВА. Мишкан район. Читайте нас в «Чолман». Республиканская общественно-политическая газета на марийском языке. Издается с 24 апреля 1991 г. Главный редактор - Губаев Игорь Иванович. При использовании материалов гиперссылка на сайт cholman.info обязательна. Категория информационной продукции 12+ Связь, информационный технологий да массовый коммуникаций сферым эскерыше Федеральный службын Башкортостан Республикысе Управленийже 2016 ий 11 июльышто ПИ ТУ02-01543 № дене регистрироватлен. Мы в соцсетях: ВКонтакте - vk.com/cholman Telegram - https://t.me/cholmantv Я.Дзен - zen.yandex.ru ОК - ok.ru/cholmanrb TikTok - tiktok.com/@cholman.tv Телефон Телефон: 8(34783)7-07-97. Электрон почто [email protected] Адрес Адрес редакции, типографии: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, Березовское шоссе, 4А, 1 этаж. Для писем: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, 8-е почтовое отделение, а/я 116, для редакции газеты «Чолман».

Йоча-влак дене урок годым изи канышым ынде шочмо йылмына денат эртарен колташ йӧн лектын. Лӱмын тидлан ик марий йылмым туныктышо «Рышт-рошт тошкалам» книгам ямдылен да тудо шукерте огыл савыкталт лектын. Читать далее → 1 комментарий Filed under Видео, Йоча-влаклан, Книга-влак, Увер-влак Tagged as Марий Эл, марий-влак, физкультминутка 18.11.2021 · 21:03 Марий Йӱштӧ Кугыза озанлыкшым уэмда Йӱштӧ Кугыза уна-влакым вашлияш ямдылалтеш! Икымше декабрьыште тудо турист-влаклан шке суртышкыжо омсажым почеш. Читать далее →

Карелий Республик Петрозаводск оласе «Шулдыр» ансамбльыште марий, коми, одо ӱдыр-рвезе-влак мурат, куштат. Ты ансамбльын участникше-влак октябрьыште Марий Элышке экспедиций дене толын коштыныт. Ансамбльын вуйлатышыже – марий ӱдырамаш, Шернур кундемын шочшыжо Алевтина Аркадьевна Войтович. Ансамбльыште А.К.Глазунов лӱмеш кугыжаныш консерваторийысе финн-угор калык-влакын музыкышт кафедрын студентше-влак выступатлат. Нуно родо-тукым калык-влакын тӱвыраштым, мурыштым, куштымашыштым пырля тунемыт да шымлат. Тидлан нине калык-влакын тӱшкан илыме верлашкышт грант кӱшеш «Традиция в движении» фольклор экспедиций дене лектын коштыт. Тудо «Культурный год в Карелии» организацийын проектше кӱшеш илышыш шыҥдаралтеш. Проектын тӱҥ шонымашыже – финн-угор калык-влакын тошто семыштым, кызытсе илышлан келыштарен, самырык-влаклан палдараш. Кова-влакын йоҥгалтарыме ожнысо мурыштым, куштымашыштым войзен кодаш. Ик арня жапыште ансамбльын участникше-влак Волжский районысо Шайра кундемыште кова-влак дене вашлийыныт, Звенигово вел Ташнурышто «Алан» ансамбльын репертуарже дене палыме лийыныт, Оршанке Кугунур школышто да тӱвыра пӧртыштӧ концертым ончыктеныт, Советский посёлкысо сымыктыш школышто лийыныт, Кужэҥер вел «Мурсескем» ансамбльым войзеныт. Тылеч посна Йошкар-Олаште тӱрлӧ мастер-классым, «йыргешке ӱстелым» эртареныт, концертым ончыктеныт. А ансамбльлан «Шулдыр» лӱмым ойырымым тыге умылтарат: «марий йылмыште ты мут чылалан палыме. Удмурт йылмыште тудо весела манмым ончыкта, коми йылмыш йӧсын кусаралтеш, мут тӱрлӧ афиксан. Но эрыкан манмыже нунылан утларак келшен толеш. Тыге ансамбльын лӱмжым кум калыкын йылмыж дене кылденыт да тудлан шулдыр мутым ойыреныт». Ансамбльын участникше-влак чынжымак эрыкан, весела, шулдыран улмыштым пенгыдемдат. Репертуарысе мурыштат тыгаяк улыт. Нуным колыштын, пуйто илышын кажне татшым, ямжым чон вошт шижат. Нуно утларакшым традиционный муро-влакым мураш тыршат. Тӱрлӧ калыкын семӱзгарже дене импровизацийым ыштен, композиций-влакым шочыктат. Тидланже крезье, узьы гумык (удмурт калык семӱзгар-влак), шӱвыр, тӱмыр, сигдке (коми калык семӱзгар) да молымат кучылтыт. (Шола гыч пурлашке: П.Шулепова, Р.Гайниятов, К.Романова) Кристина Романова – ансамбльын ик участникше. Тудо Одо кундем Игринский районысо Сеп ял гыч (ты кундемын йӱдвел могырыштыжо верланен), национальностьшо дене – одо. Марий Элыште икымше гана лийын. Кристиналан тыште моткоч келшен. Ансамбльысе илыш нерген тыгерак каласкалыш: – Ме тӱрлӧ калыкын йылмыж дене мурым йоҥгалтарена. Мутат уке, йылме шотышто нелылык дене тӱкнаш логалеш. Но ме тидлан тунемын шуынна. Мурым тунемме годым тудым эн ончыч кусарена, шонымашыжым ыҥлаш тыршена. Тыгак буква-влакым чын ойлаш тунемына. Ончычрак тидым ышташ нелыла чучын, кызыт тунемын шуынна. Марий ден удмурт йылмылаште ойыртем кугу, но икгай мутат шагал огыл вашлиялтыт. Ансамбль – мыйын кокымшо ешем. Ме тудын дене кушто гына лийын да мом гына пырля эртен огынал! Икоян, творчествылан кумылан улмына шижалтеш. Алевтина Аркадьевна мыланна авана гай. Полышым пуаш тудо эре ямде. Садлан ансамбльыш логалмемлан моткоч йывыртем. Полина Шулепова – коми ӱдыр. Тудо Коми Республикысе Прилузский районысо Ношуль села гыч Петрозаводскыш тунемаш толын. Тудын, мутлан, ты консерваторийыште музыкальный шинчымашым налаш ик эн кугу шонымашыже лийын. Садлан кок гана тунемаш пураш тӧчен: 2016 да 2019 ийлаште. Кокымшо ганаже шонымашыже шукталтын. Тений ӱдыр-влак консерваторийым тунем лектыт. Тылеч вара магистратурышто тунемаш шонымашышт уло. – Ме финн-угор калык-влакын музыкыштым тунемме кафедрыште шинчымашнам нӧлтена. Мурым да музыкым веле огыл, тӱрлӧ калыкын тӱвыражым контекстыште тунемына. Тышкыже калык-влакын чиемышт, куштымашышт, семӱзгарышт, йӱлашт да молат пурат. Тунеммаш куштылгын огеш пуалт. Вет кажне калыкын семӱзгарже дене шокташ тунемаш куштылгыжак огыл. Ик еҥлан, мутлан, лу але утларак семӱзгар дене шоктен моштыман. Мый лу тӱрлыж денак ом мошто, но визыт деч утларакше дене кертам. Ансамбльысе участник-влакым тӱвырам йӧратымаш, тӱрлӧ калыкын йӱлажым да тӱвыражым пагалымаш уша. Мемнан курсышто визытын улына, чыланат ты ансамбльыш коштына, мастарлыкнам нӧлтена. Ансамбльыш ушнымо годым эн ончыч марий калыкын куштымашыжым, йылмыжым, мурыжым тунемаш тӱҥалынна. Вара – удмурт, коми да финн-угор тӱшкаш пурышо моло калыкыным. Тыште тунеммаш мыланем моткоч келша. Могай нелылык дене тӱкнаш логалын манын йодмемлан тыгерак вашештыш: – Эн ончыч хореографийым палемдыман, очыни, вара – йылмым. Тӱҥ шотышто мут-влакым чын йоҥгалтарымаште нелылык лектын. Вет мурымо годым йӱкым чын да раш шындыман. Ансамбльыштына одо, коми, марий-влак улына. Садлан шке йылмынам вашла туныктена. Ансамбльын вес участникше – Радис Гайниятов, – Пошкырт кундем Татышле районысо Вязовка села гыч, одо рвезе. Тудо тений магистратурым тунем лектеш. Ансамбльыште икымше кече гычак мура, кушта. Икымше выступлений нергенат шарнымашыжым радамлыш: – Икымше гана калык ончылно ансамбль дене Петрозаводск олаште выступатленна. Тылеч вара мемнам Озаҥ олаште эртаралтше «Крутушка» фестивальыш ӱжыныт. Тушто «Шулдыр» ансамбльнам «Веселый полёт крыльев» улыт манын палемденыт. Варажым графикыштына гастроль-влак утларак лиедаш тӱҥалыныт. Тыге Финляндийысе Кухмо олаште эртаралтше «Sommelo» фестивальыштат мастарлыкнам ончыктенна. Грантым сеҥымеке, тудын кӱшеш марий, одо, коми калык-влакын тӱшкан илыме верлашкышт лектын коштынна. Нунын тӱвыраштым, мурыштым, куштымашыштым шымлена. Мыланем утларакшым семӱзгар-влакым шымлаш келша. Кажне калыкын тудо тӱрлӧ, иктаж-мо дене гынат ойыртемалтеш. Мый шуко семӱзгар дене шоктем, тылеч посна эше вес ансамбльлаштат мурем, куштем, шоктем. lenta top У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

Илышыш жилищно-коммунальный озанлыкын услугыжлан - лачшым пӧртым ырыктымылан - у семын тӱлымӧ йӧным шыҥдараш тӱҥалмылан кӧра тений телым олалаште илыше-влаклан БашРТС посна квитанцийым колтылаш тӱҥале. Ынде тушто моло ийласе деч ятырлан кугурак акым ончыктымо: йӱштӧ да юалге игече шогымо жапыште (шыжым, телым да шошым) илыме верым шокшемдымылан пӧртлаште улшо счетчик почеш тичмашнек тӱлыктат, а кеҥежым тӱлышаш огынал, маныт (Ончыч идалык мучко икнаррак тӱлена ыле). Тидын шотышто умылыдымашат лектеда, вет тӱрлӧ олалаште илыше-влаклан гына огыл, ик олаште тӱрлӧ пӧртыштӧ илыше-влакланат тӱрлӧ акан квитанций толеда. Умыландарымаш гыч рашемдаш лиеш: тидыже пӧртлаште мыняр шокшым кучылтмым шотлышо прибор улмо але уке улмо дечат шога. Тудым шындыме дене кылдалтше йодышлам еҥ-влак, мутат уке, ончычракат тарватылыт, вашмутым кычалыт ыле. А кызытше вара могайрак тичмаш сӱретым ужына? Республикысе Жилищно-коммунальный озанлык министерствын Кугыжаныш Собранийын - Курултайын депутатше-влаклан вашештымышт гыч теве мом рашемдаш лиеш, воза «Башинформ». Башкортостаныште 8,8 тӱжем шуко пачеран пӧртыштӧ шокшым шотлышо приборым шындыме, 10,8 тӱжем пӧртыштӧ тыгай прибор укеат. 7,7 тӱжем шуко пачеран пӧртыштӧ йӱштӧ вӱдым шотлышо (12 тӱжемыштыже уло), 5 тӱжем пӧртыштӧ шокшо вӱдым шотлышо приборым (6 тӱжемыштыже уло) шындыман. Закон почеш, тыгай прибор уке гын, шокшылан да моло коммунальный ресурс дене пайдаланыме акым норматив почеш тӱлыктат. «Пытартыш увер почеш кызыт элыштына 62 процент шуко пачеран пӧртыштӧ шокшым шотлышо приборым шындыме. Республикыште тиде чот элысе кокла показатель деч 17 процентлан ӱлышрак, - каласен РФ Кугыжаныш Думын жилищный политика да ЖКХ комитетшым вуйлатышын алмаштышыже Павел Качкаев. - Тиде сайжак огыл, молан манаш гын норматив почеш приборын шотлымыж деч шукырак тӱлаш верештеш. Тидыже энергийым аныклаш лийман у пӧртлаште чотракат шижалтеш». Тыгай прибор кокла шотышто 200 тӱжем теҥгеш шуэш, тылеч шергыракат лийын кертеш. Закон почеш ресурсоснабжающий компаний-влак тудым шке кӱшеш налын шынден да вара пачер оза-влак деч оксажым кучен коден кертыт. Но нунын пешыжак тыге ыштымышт огеш шу, вет норматив дене шотлаш куштылгырак да экономически пайдалырак. БР Кугыжаныш Собраний - Курултай пеленсе ЖКХ-м вияҥдыме шотышто эксперт советын вуйлатышыже Ринат Зайнуллинын рашемдымыж почеш, ятыр пӧртыштӧ тыгай счетчик-влак улыт, но шукыштын экшыкышт уло але палемдыме жапыште тергыме огытыл, садлан нуным коммерческий учетыш налме огыл. Управляющий компаний да ресурсоснабжающий организаций-влак ты йодышым шотыш кондымо нерген пешыжак огыт тургыжлане. «БР Кугыжаныш Собраний - Курултайын жилищный политика да инфраструктурный вияҥмаш шотышто комитетыштыже управляющий да ресурсоснабжающий организаций-влакым тергыме срокым пудыртымылан, пӧртыштӧ энергоресурсым шотлымо прибор дене йоҥылыш пайдаланымылан але жапыштыже пашаш колташ йӧным ыштыдымылан административный мут кучаш шогалтыме шотышто темлымашым каҥашат, - рашемден Ринат Зайнуллин. - А финанс нелытше нине пӧртлаште илыше-влакын вачӱмбакышт возеш. Лишыл жапыште ты йодышым ЖКХ-м вияҥдыме шотышто эксперт советыште каҥашаш палемдыме». Читайте нас в «Чолман». Республиканская общественно-политическая газета на марийском языке. Издается с 24 апреля 1991 г. Главный редактор - Губаев Игорь Иванович. При использовании материалов гиперссылка на сайт cholman.info обязательна. Категория информационной продукции 12+ Связь, информационный технологий да массовый коммуникаций сферым эскерыше Федеральный службын Башкортостан Республикысе Управленийже 2016 ий 11 июльышто ПИ ТУ02-01543 № дене регистрироватлен. Мы в соцсетях: ВКонтакте - vk.com/cholman Telegram - https://t.me/cholmantv Я.Дзен - zen.yandex.ru ОК - ok.ru/cholmanrb TikTok - tiktok.com/@cholman.tv Телефон Телефон: 8(34783)7-07-97. Электрон почто [email protected] Адрес Адрес редакции, типографии: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, Березовское шоссе, 4А, 1 этаж. Для писем: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, 8-е почтовое отделение, а/я 116, для редакции газеты «Чолман».

Валентина шӱжарем изинек пашам йӧратыше кушкын. Шотлаш, вискалаш, таҥастараш йӧратен. Аванан «Паша еҥым ончык луктеш» манме мутшо вуешыже шыҥен кодын. Валентина Сайтаева Илиш районысо Марин ялеш шочын-кушкын. Ешыште нылымше икшыве, а кум ӱдыр коклаште - кыдалаш. Ял калык мемнам «Галя-Валя-Аля-влак» манын лӱмден. Еш чот улан илен огыл, но ыштыш-кучышлан мо кӱлешыже лийын. Ачана, Зай- нитдин Зайнуллин, - сарын ветеранже, орденоносец. Сар деч вара тудым колхоз председательлан сайленыт. Пеш тыршен, лийже манынак пашам ыштен, еҥ дечат тугак йодын. Авам, Анастасия Иштугановна, топката кап-кылан, грамотдымо ӱдырамаш ыле, но грамотан еҥ-влакым пагален, садлан чылаланнат шинчымашым налаш полшен. Авам пашаче, виян, пеш ушан айдеме ыле, мом гына ыштен моштен огыл. Марла да татарла шуко калыкмутым, легендым пален. Валя шӱжарем эре авам пелен коштын, сомыллан полышкален. Авана деч чаткалыклан, пашам шуктен ышташ тунемын. 1964 ийыште Андреевка школышто 8 классым тунем пытарыме деч вара Валентина Башкир кооперативный техникумыш плановик-экономистлан тунемаш пурыш. 1967 ийыште тунем лекте да Башпотребсоюзын направленийже почеш Чекмагуш районысо Новобалтачево сельпошто плановиклан ышташ тӱҥале. Декабрь тылзыште дипломым пуымо деч вара Илиш район Андреевка сельпошко экономистлан колтеныт. Тушто лу ий пашам ыштыш, вара, сулен налме канышыш лекмешкыже, Андреевка ялсоветыште бухгалтерлан тыршыш. Шуко Чап грамотыжо, пӧлекше уло, паша ветеран. Калык тудым пагала, каҥаш йодашат коштыт. 1969 ийыште Аначыш марлан лекте. Никита пелашыж дене кум икшывым кугемдышт. Нуно Екатеринбург олаште илат, коча-ковалан вич уныкам пӧлеклышт. Чаманен каласаш логалеш, пелашыже да кугу эргыже ош тӱня дене ондак чеверласышт. Тыгай кугу ойго тазалыкым мӧҥгештарыде ок эрте... Кызыт Валентина пенсийыште улеш. Воктенже пеш поро пӧръеҥже, Николай Иванов, уло. Тудо Марий Элын шочшыжо. Тату, сай илышым илат, икте-весыштлан полшат. Вольыкым ашнат, тӱрлӧ емыжым ончен куштат. Валян пакча кӧргыжым ончен куанет. Чыла вере сылне пеледыш пеледеш, йырым-йыр ик пырче шӱкшудым от уж. Арамлан огыл кажне ийын верысе ялсоветын эртарыме конкурсышто эн сай участкылан Чап грамотым да пӧлекым кучыктат. Валя шочмо йылмыланна шӱман. Анач ялыште школ укелан, йоча-влак марий йылмым тунемдымылан пеш чот ойгыра. «Чолман» газетлан подпискым ышташ Илиш район гыч лӱмын редакцийыш толеш. Марий мурым колышташ йӧрата, концертлаш коштеш. Пеш пашаче, уста, поро кумылан шӱжарем В.З. Сайта-ева май тӱҥалтыште 70 ийым тема. Лӱмгечыже амал дене шуко поро шомакым каласыме шуэш. Таза лий, шоҥгылык толмылан ит ойгыро, тек шӱм-чонет эре самырык да весела кодеш. Читайте нас в «Чолман». Республиканская общественно-политическая газета на марийском языке. Издается с 24 апреля 1991 г. Главный редактор - Губаев Игорь Иванович. При использовании материалов гиперссылка на сайт cholman.info обязательна. Категория информационной продукции 12+ Связь, информационный технологий да массовый коммуникаций сферым эскерыше Федеральный службын Башкортостан Республикысе Управленийже 2016 ий 11 июльышто ПИ ТУ02-01543 № дене регистрироватлен. Мы в соцсетях: ВКонтакте - vk.com/cholman Telegram - https://t.me/cholmantv Я.Дзен - zen.yandex.ru ОК - ok.ru/cholmanrb TikTok - tiktok.com/@cholman.tv Телефон Телефон: 8(34783)7-07-97. Электрон почто [email protected] Адрес Адрес редакции, типографии: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, Березовское шоссе, 4А, 1 этаж. Для писем: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, 8-е почтовое отделение, а/я 116, для редакции газеты «Чолман».

4 ноябрьыште Российыште Калык-влакын икоян улмо кечыштым, а Марий Элыште ресубликнан шочмо кечыжым палемдена. Марий Эллан – 101 – ик курым да ик ий. 1920 ий 4 ноябрьыште Всероссийский рӱдо исполкомын да РСФСР Калык комиссар-влак советын посна декретше дене Марий автономный область ышталтын. Тидыже мыланна калык семын вияҥаш йӧным пуэн. Озаҥ, Виче, Угарман, Ӱпо да Екатеринбург губернийла мучко шаланен пытыше марий-влакын иктеш чумырымо илыме кундемжыланат, тудын экономикыжлан, социал, мер илышышлан, тӱвыражлан, йылмыжлан вияҥаш корным почын. Но тидын годымак ме 101 ий утла шуко национальностян кугыжанышнан ойыраш лийдыме ужашыже семын вияҥынна да тачат лач тыгай кодына. Марий Эл – могай тудо таче? Шкенан кумдыкна, символикна, Конституцийна, кугыжаныш кучемна, вуйлатышына улыт. Ялозанлык, экономике, промышленность, социал велымат вияҥме шотышто моло регион деч вараш огына код, южо сферыште ончылнат каена. 14 муниципал район ден 3 оласе округышто калыкна шке илышыжым ворандара да тӱзата. Рӱдоланан, республикынат лӱмышт марла пеш сылнын йоҥгат: Йошкар-Ола, Марий Эл!!! Шукертак шеҥгелан кодын тудо жап, кунам рӱдоланам рушла «кугыжан олаже» маныныт да марий-шамычлан тушто илашат чареныт. Южышт олан тӱжвал сыныштыже марий шӱлыш шагалрак маныт гынат, тудо уке огыл. Таче ме тидым фото-влак дене пеҥгыдемдена. Кеч ик-кок сакышыштыже ой-влакым йоҥылышракат возат, но тидат тудын марий сынжым, шӱлышыжым ӱмылтен ок керт. С.Носова Лудаш темлена: УВЕР ЙОГЫН Ача-ава-влакат тергаш тӱҥалыт Але марте тыгай лийын огылла чучеш. А теве шукерте огыл Йошкар-Олаште ача-ава-влакын комитетыштым чумыреныт. Тудо кодшо кечылаште пашам ышташат лудаш… УВЕР ЙОГЫН Пырля каҥашеныт, тунемыныт, иктешленыт Медведево посёлкышто «Ялысе здравохранений. Кокла медицине шинчымашан специалист-влакын рольышт» теме дене республик кӱкшытан конференций лийын. Тудым Марий Эл Республикын лудаш… УВЕР ЙОГЫН «Ужар» тукым кушкеш Шукерте огыл тазалыкым пеҥгыдемдыме «Шап» комплексыште Марий Элысе школ лесничестве-влакын слётышт эртен. Тудым Марий Элын Пӱртӱс поянлык, экологий да лудаш… Добавить комментарий Отменить ответ Для отправки комментария вам необходимо авторизоваться. КАЛЕНДАРЬ ЯнварьФевральМартАпрельМайИюньИюльАвгустСентябрьОктябрьНоябрьДекабрь 20172018201920202021202220232024202520262027 Пн Вт Ср Чт Пт Сб Вс 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 АРХИВ Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ГОРОСКОП Гороскоп Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 9 май. Ӱпым пӱчкаш келшыше кече огыл. Молан манаш гын тазалыкда начаремме лӱдыкшӧ уло. Хна дене чиялтеда гын, пашаште лудаш… 9-15 майлан гороскоп 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 18-24 апрельлан гороскоп 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) ТЕАТР УВЕР Лӱмлӧ артистын лӱмгечыже Книгаште – Шкетан театрын 100 ияш эртыме корныжо «Пеленда улам пиалан» «Китай кува» — кумшо у паша «Мый улам шийгорнышто…» сылнымут кас ЛИЙ ПЫРЛЯ © 1915-2018 «Марий Эл» газет. Газетым Роскомнадзорын Марий Элысе управленийыштыже регистрироватлыме. Реситрационный номер - ПИ № ТУ12-0118, 2012 ий 25 июнь. Copyright газетамарийэл.рф |

Ирина Юрьевна Нагаева Советский район Ӧрша школышто кандаш ий пашам ышта. Ондак кок вере: школышто да йочасадыште – тыршен гын, кызыт школышто гына руш йылмым, литературым да музыкым туныкта. Ирина Юрьевна Ӧрша селаште шочын-кушкын. Тыштак школым тунем пытарен. Вара МарГУ-шко руш йылме да литератур туныктышылан тунемаш пурен. 2011 ийыште Ӧрша йочасадыште кокымшо группым почыныт, сандене самырык ӱдырым воспитательлан ӱжыныт. – Тудо жапыште кок вере куржталаш логалын. Урокым эртаремат, йочасадыш каем ыле. Урок жапем шуэш, адак школыш пӧртылам. Йочасад школ пеленак верланен, садлан каньыл ыле. Кеч школышто, кеч йочасадыште чонем творческий пашам ышташ йодын. Икшыве-влак дене кажне тылзын йочасадыште мо лийме нерген уверым видеош войзенна. Ондак мый шканем кӱчык сценарийым возен ямдылем ыле, а вара йочам камер ончык шынден, почешем ойлаш йодынам, – каласыш Ирина Юрьевна. Кок ий пашам ыштымеке, Ирина Юрьевнам руш йылме туныктышым отпуск жаплан алмашташ йодыныт. Идалык гыч саде туныктышто школ гыч йӧршеш каен, сандене 5-ше классыште руш йылмым И.Нагаевалан туныкташ ӱшаненыт. – Икмыняр жап гыч мыланем кабинетым пуэныт. Тудым «гжель» стиль дене сӧрастаренам. 5-ше класслан руш йылме книгам тыгай стиль дене сӧрастарыме, мыламат тыгай шонымаш келшен. Директорна Сергей Михайлович Халтурин тореш лийын огыл, кертмыж семын полшен. Кӱлеш материалым налын. Конкурс нерген иктаж положений толеш гын, ондак шке тудым лудын лектам. Мыланем келша, пашам ышташ кумылем уло гын, йоча-влакланат темлем. Шкежат эре тунем шогем. Воспитательлан кокымшо ий пашам ыштымем годым «Идалыкын воспитательже» конкурсышто вием тергаш колтеныт. Тунам чот лӱдмашан ыле. Конкурс деч вара ала-могай шӱкалтышым шижым. Умбакыжат иктаж конкурсыш ушнан кумыл лийын. Кок ий гыч «Идалыкын туныктышыжо» конкурсыш миенам. Тушто «Педагогический дебют» номинацийыште палемдалтынам. Идалык гыч районысо самырык туныктышо-влак конкурсышто руш йылме да литератур туныктышо коклаште таҥасенам , – ойлыш И.Нагаева. Пытартыш жапыште йоча-влак книгам кидыш огыт нал, удан лудыт. Ирина Юрьевна тиде проблеме деч кораҥаш оҥай йӧным муын. Туныктышо кызытсе жаплан келшен толшо, оҥай книга-влакым наледа да кабинетышкыже шогалта. Тунемше-влак, нине книга-влакым налын, ондак лаштыклат, а вара лудаш шинчыт. Тыгак И.Нагаева каникул жаплан «Книга-марафон» проектым увертара. Каныш деч вара кажныжын лудмо дневникыштым терга. Тунемше лудмо книга нерген уло класслан каласкала. Тунеммаштат йоча-влакым эре ӧрыктараш кӱлеш. Нунылан чылажымат у семын умылтарен шуктыман. Сандене самырык туныктышо тӱрлӧ йӧным кучылтеш. Южгунам урокышто презентацийым ончыкта, доскашке тӱрлӧ сӱрет ден таблице-влакым сака, а южгунам йоча-влаклан оҥай мӧҥгысӧ пашам пуа. Мутлан, тунемше-влак олмештыш мутым тунемме деч вара пырдыжгазетым луктыныт. Ирина Юрьевна тыгак 1-9-ше класслаште музыкым туныкта. – Музыкальный образованием уке гынат, тӱрлӧ муро конкурсыш йоча-влакым ямдылаш тыршем. Тений 2–4-ше класслаште тунемше ӱдыр-влак «Весна 1945 года» районысо конкурсышто 3-шо верым налыныт. Тыгак англичан муро конкурсышто вийыштым тергеныт. Туштат сеҥыше-влак радамыш логалыныт. Икманаш, ты паша пеш оҥай. Туныктышо муренат, куштенат кертшаш, пайрем-влакымат эртарышаш, тыгак йоча-влаклан шинчымашым пойдараш полшышаш. Мый шке профессием пеш йӧратем, – ойлыш Ирина Юрьевна. И.Нагаева ӱдыр-рвезе-влак дене куштымашымат шында. Кодшо ийын «Края родные» куштымашым ямдыленыт. Ты номер дене нуно районышто икымше верым налыныт. Номерлан костюмым шке ургеныт. Туныктышо куэмым шке налын да ӱдыр-влак дене пырля урген. Мураш-кушташ тунемше-влак веле огыл, туныктышо коллективат кертеш. Кок ий ончыч флешмобым ямдыленыт, тыгак тӱрлӧ видеом войзеныт. Шке пашатым йӧратет гын веле чылажат куштылгын кая. Тачысе геройна тидым пеҥгыдемда. Ирина Юрьевна шке пашажым чот йӧрата. Тидыже паша нерген каласкалымыж гычак коеш. Самырык туныктышо шке вийжым шуко конкурслаште терга, йоча-влакымат тушко ушнаш тарата. Пашаштыже у йӧным кычалеш. Кажне ийын ик предметымак тӱрлӧ семын туныкташ тырша, йоча-влаклан куштылгын умылаш лийже манын тырша lenta У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

2014-ше ийыште Санкт-Петербургысо «Европейский Дом» издательствыште «Путешествия к удмуртам и марийцам» книга ош тӱням ужын. Тиде книга - финн ученый Уно Хольмбергын серыш-влакым чумырымо сборникше. Книган составительжылан финн да россий ученый-влакым шотлыман. Уно Уфа ола марте Пермь гоч толын. Книган комыштыжо Писе Танып эҥер гоч вончымашым, 129-ше лаштыкыште Бирск уездысе Чаке ялын (кызыт Илиш район) фотоснимкыжым ужаш лиеш. 137-ше лаштыкыште эрвел черемис-влакын идымыштышт леведыш уке улмо нерген ойлалтеш, тидлан кӧра путешественник тӱп эрвелмарий-влак дене уналыкыште лийын манын шоналташ лиеш. Тидын годымак палыман: Хольмберг Уфа деч варасе маршрутшым раш палемден огыл. Фотоснимкылаште ме «туркмен» вургемым чийыше тӱп эрвелмарий-влакым огыл, а кечывалвел марий-влакым ужына. Хольмберг руштшо черемис ӱдырамашын мурыжым колыштын. Мурыштыжо тыгай мут-влак лийыныт: «Мый шернур черемисын ӱдыржӧ, Коҥганур пӧръеҥын пелашыже улам». Руштшо пӧръеҥ-влак куштымаште пӧрдыныт да эре ик семын йоҥгалтше сем почеш тошкештыныт. Хольмберг Юл сер воктенысе ял-влак да Уржум уезд нергенат возен. Тидлан кӧра тудо кечывалвел кундем (кызытсе Башкортостанын йӱдвел-кечывалвел ужашыже) гыч куснен толшо, тыгак Вятка губернийын Уржум уездыштыже (Кызытсе Марий Эл Республикын Шернур районжо тушко пурен.) лийын манын иктешлымашым ышташ лиеш. Тидым черемис-влакын кугарня канышышт нерген каласкалымашыжат пеҥгыдемда: нуно коҥган аҥыштыже шнуй тулотым ылыжтен да Юмылан кумалын огытыл, но моткоч шуко шке ямдылыме кочывӱдым йӱыныт. Пӧръеҥ да ӱдырамаш веле огыл, йоча-влакат йӱыныт. Ученыйын серышыже-влакым шымлымеке, тудын маршрутшым тыгеракын «сӱретлаш» лиеш: Уфа - Бирск - Дӧртыльӧ районысо Чарлак ял - Краснокам районысо Кыргыз ял - Илиш районысо Чаке ял - Вятка губернийысе Уржум уезд (Уржум ола да Шернур села). Российыште илыше калык-влак нерген Хольмберг мом каласен? Руш да черемис-влак кочывӱдым шуко йӱыт, нунын пӧртышт нужна, шыҥа-копшаҥге дене темше, черемис-влакын шинчашт корштышо улеш манын возен. Черемис-влакым ӱҥышӧ, практичный огыл, пырчым ӱдымӧ деч вара тылзе наре паша деч посна перныл коштшо калык семын ончыктен. Финляндий нерген келгынрак палаш кумылан улшо одо-влак нерген сайынрак каласкалыме. Татар-влакым тудо ушан, унам вашлийын моштышо, тактичный да цивилизованный калык манын. Хольмберг татар-влакын суртышт ару, мотор улмым палемден. Но татар-влакын икшывышт моло калыкын деч нимо денат ойыртемалтын огытыл - тугаяк амыргыше чурийвылышан да умшаште улшо парнян лийыныт. Ныл йылмым (шочмо, руш, татар, удмурт) палымыштлан черемис-влакым ученый мокталтен. Мом эше ешарен кертам? Татар-влак коклаште уланракшат - купеч, священник - ятыр лийын, садлан нуно чаткалыкым эскерен кертыныт. Проста татар-влак эрыкым, пашам йӧратеныт, мыскылымашым, уто йозакым погымым чытен кертын огытыл, садлан руш да черемис-влак дене таҥастарымаште нунын суртышт пеҥгыдырак лийын. Мусульман религият арулыкым эскераш шӱден. 35-55 ий ончыч мый финанс органлаште пашам ыштенам. Службо ойыртемлан кӧра Пермь крайысе да Башкортостанысе марий, татар яллаш миен коштынам. Каласен кертам: татар ял-влак марий ял деч палынак сай могырым ойыртемалтыныт, татар-влакын суртыштат ару лийын. Тиде XX курым мучаштат, XXI курым тӱҥалтыштат тыге лийын. 60-65 ий ожно Нарышево ял гыч Бирск олаш татар-влак Тынбай ял гоч коштыныт, шурнымат мемнан ялыште йоҥыштеныт. Мемнан деке нуно чайым подылаш, кочышым пурлалаш, каналташ пуреныт. Суртна улан улмыж дене огыл, а арулыкшо дене ойыртемалтын (Руш кувавам авамым да йолташ ӱдыржӧ-влакым чаткалыклан туныктен.). Тачысе кечын ятыр марий еш арулыкым шке пӧрт кӧргыштыжӧ гына эскера, а сурт деч ӧрдыжтӧ - уремыште, кеҥежымсе кухньышто, ял мучаште - арулык нерген кӱлеш семын ок ойгырто. 600 утла ий ожно марий-влак самогон, кочывӱд да спирт нерген паленат огытыл. Нуно шопалге айраным, пурам да сырам, мӱй пӱрым веле йӱын кертыныт. Мӱй шагал улмылан кӧра самогоным шолташ йӧн лийын огыл. Кугыжанышын йошкар аракам да моло кочывӱдым ужалымыже, руштыктарыше вӱдын рекламыже, 18-20-шо курымласе неле илыш пуламыр (тушман ваштареш тӱрлӧ сар, тудым финансироватлымылан йозакым тӱлымаш) марий калыклан кочывӱдым утыждене йӱаш «йӧным ыштеныт». Тиде XX курым мучаште да XXI курым тӱҥалтыште поснак раш палдырнен. Кызытсе жапыште, тугодсо дене таҥастарымаште, кочывӱдым йӱшӧ да наркоман-влак изишак шагалемыныт, манаш лиеш. Школлаште, тӱвыра учрежденийлаште, пашаче коллективлаште таза илыш-йӱлам кучаш кӱлмӧ нерген умыландарыме пашам намияш тӱҥалына, колышым тойымаште, уштымаште кочывӱдым йӱмынам чарнена, а обществыште аракам йӱдымӧ, пашаче айдемым пагалаш тӱҥалына гын, 25-40 ий гыч кочывӱдым эше шагалрак йӱаш тӱҥалыт ыле, шонем. Финн ученый черемис-влакын (марий калыкын) пашам ситышын огыл йӧратымыштым палемден. Ик могырым тудо чын ойла: XX курым мучаштат, XXI курым тӱҥалтыштат ме ару пасулам, илыме вер йырысе тӱзатыме вер-шӧрым шуэн ужына. Калык ноен, тудо ош тӱнялан пашам качественно шукташлан, сай условиян илышым чоҥашлан калыкым чумырен да тарватен кертше элитым шочыктен ок керт. Мый тидын нерген Пермь крайын йӱдвелне илыше руш, тусо да Башкирийысе татар-влакым йодыштым. Сар годым нунын шагал еҥышт шужен коленыт, а марий-влакын - моткоч шуко. Молан? Марий-влакын ончен-куштымо шурным, шылым, ӱйым чыла гаяк фронтыш, а сар пытымеке, калык озанлыкым тӧрлаташ да илыме фондым саемдаш колтеныт. Тунам тыге кӱлеш лийын. Но XX курым мучаште шагал огыл вийым пыштен чоҥымо поянлык олигарх-влак кидыш куснен. Неле пашан кӱлешлыкше укеш лектын. Шкенжын элитыже укелан кӧра калык умылен огыл: мошенник, вор да взяточник-влак пассивный еҥ-влакым эре кучылташ да кӱлеш семын пӱтыркалаш тӱҥалыт. Качественный паша, политически активный лийме, шке среда гыч ушан-шотан патриот-влакым депутатлан лукмо деч кораҥме ок кӱл. Тунам еҥ-влакын илышышт саемеш, марий калык пошкудо, писатель, ученый да чиновник-влакын пагалымашыштым сулен налеш. С. НОВИКОВ. Тынбай ял, Мишкан район. Читайте нас в «Чолман». Республиканская общественно-политическая газета на марийском языке. Издается с 24 апреля 1991 г. Главный редактор - Губаев Игорь Иванович. При использовании материалов гиперссылка на сайт cholman.info обязательна. Категория информационной продукции 12+ Связь, информационный технологий да массовый коммуникаций сферым эскерыше Федеральный службын Башкортостан Республикысе Управленийже 2016 ий 11 июльышто ПИ ТУ02-01543 № дене регистрироватлен. Мы в соцсетях: ВКонтакте - vk.com/cholman Telegram - https://t.me/cholmantv Я.Дзен - zen.yandex.ru ОК - ok.ru/cholmanrb TikTok - tiktok.com/@cholman.tv Телефон Телефон: 8(34783)7-07-97. Электрон почто [email protected] Адрес Адрес редакции, типографии: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, Березовское шоссе, 4А, 1 этаж. Для писем: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, 8-е почтовое отделение, а/я 116, для редакции газеты «Чолман».

Ойлат, кажне суртышто суртводыж уло. Южо пӧртыштӧ тудо шкеж нерген шижтара, южо вере шып гына ила. Мыйын суртводыжем шке семынемак оҥай койыш-шоктышан. Кызытсе пӧртнам ме шкеак чоҥенна. Илаш пурымеке, тӱҥалтыште чылажат сай ыле. Но икана йӱдым кычкырыме йӱкеш помыжалтым: ты жапыште пошкудемын мончаже йӱла улмаш. Тул мемнан декат куснен кертеш ыле вет. Йӧра, жапыштыже йӧртен кертме. А вес гана тыгаяк йӱкеш эргым помыжалтын. Тунам мемнан машинам шолышт каяш тӧченыт. Вара веле пален нальым: суртводыж тыге кычкырымыж дене мыланна осал лийшаш нерген шижтара улмаш. Шижтараш кӱлеш, но тыге кычкырыман огыл вет, шонем. Мемнам лӱдыктен пытарас. Туддене кутырен келшаш кӱлеш. Мый суртводыжлан окна ончык мотор талиҥгам шындышым: тушко печеньым, моло шере кочкышым опташ тӱҥальым да шке семынем эре кутыренам: «Тый ончыкыжымат мо лийшаш нерген шижтаре, йӧра. Тольык ит кычкыре, а шыманрак шижтаре». Тиддеч вара ятыр жап эртыш. Нимогай йӱкат ыш шокто, да илышыштынат кугу уда сомыл ыш лий. Ынде суртводыж иктаж-мо лийме нерген шыпрак шижтара: я йӱдым, воктекем толын, шӱлен шога я шыпрак воштылеш. Теве тыге, шке суртводыж дене кутырен келшашат лиеш улмаш. Ольга. Морко поселко. Молыжым 1 февральыште лекше номерыште лудса. lenta top У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

Тачысе кечылан «Кидшер» интернет-журнал, калыкын ик эн палыме, пагалыме да йӧратыме интернет-журналже ойлен кертына. А тӱҥалынже чыла 2013 ий 15 декабрьыште. Лач тунам интернетыште «Кидшер» сайтлан негызым пыштыме. А пашаште гын, ме ик ой дене илена: «Те мемнан эн пагалыме, йӧратыме да шергакан лудшына да ончышына улыда». Сайтын коллективше шуко ма, шагал ма, ынде кок ий тендан дене пырля улеш. Тиде изирак пайрем лӱмеш ме тыланда «Кидшер» интернет-журнал дене пырля» изирак акцийышке ушнаш ӱжына! Акцийын тӱҥ шонымашыже — «Кидшер» интернет-журнал нерген шке шонымашдам возен колташ. Лийже тиде тыглай комментарий але кугу критике. А мом тышке возаш лиеш? Тыште те «Кидшер» сайтыште улшо материал, рубрике але тичмаш сайт нерген шке шонымашдам возеда. Мо тыланда келша але огеш келше? Могай темым нӧлталман але шке темлымашда уло? Акций 10 май гыч тӱҥалын — 15 ноябрь марте шуйна. Иктешлымашым 20 ноябрьыште ыштена. Эн сай критикым пуышылан — марий пӧлек вуча! Криткие-влакым info@kidsher.ru электрон почто дене вучена. Эшежым паша-влакым мемнан деке тӱрло йӧн электрон почто дене вучена. Тыгак, паша-влакым мемнан деке тӱрлӧ йӧн дене колтен кертыда. А акцийышке критикым колтымо годым, изирак йодмашым колташ кӱлеш: Фамилий, лӱм, ачалӱм Шочмо кече Илыме вер Телефон Электрон почто. Шкелык данный шотышто чыла правадам тӱрыснек аралена! Йодыш але иктаж могай умылыдымаш лектын гын, те мемнан дене вашкылым тыште ыштен кертыда. Ушныза участник, жюри але спонсор-влак радамышке. Ме тендан возымыдам, лудына да, возымыда почеш пашам шуктена! «Кидшер» интернет-журналын коллективше акций Кидшер шинчаончалтыш Йолташ-влаклан палдараш Шонымашым ешараш Отменить ответ Имя * Email * Комментарий Δ Тыгак тыланда келшен кертеш Марий Элыште телевизор-влак жаплан огыт ончыкто Пашам мучашлымеке, вещаний шижтарыде уэш чӱкталтеш. «Туган тел» передачылан — 25 Пайрем касыште концерт номер деч посна телепередаче нерген тӱрлӧ оҥай шарнымаш-влак лийыт. «Марий Эл» телерадиокомпаний «шӧртньӧ» фондыштыжо аралалтше радиоспектакль-влакым интернетвотыш луктеш «Микрофон ончылно театр» рубрике «Марий Эл» кугыжаныш теле да радиовещаний компаний ден М.Шкетан лӱмеш калыкледраме театрын проектышт. Савыктыш нерген Рекламе Редакций Сайт нерген Проектлан полыш Лийза мемнан дене пырля Любое использование материалов допускается только при соблюдении правил перепечатки. Настоящий ресурс может содержать материалы 16+

— Шочмо вер мыланем – тиде шочмо сурт-пече веле огыл, а ава-ача, пошкудо, йолташ-влак, шочмо верысе мотор пӱртӱс. Мыйын шочмо Тӧҥгак ялем Пошкырт вел Мишкан районын ик эн тора лукыштыжо, Бурай татар район воктене, верланен. Мемнан деч кок меҥге веле — татар ял-влак, садлан ава-ачана-шамыч татарла ійвіт ойласен моштат. Пермь-Уфа шоссе дене кудалме годым шолашкыла савырнымеке, ӱмаште гына шарыме чапле асфальт корно дене ныл уштышым ӱлыкыла волет да — мыйын ялем. Шочмо суртын зінгір пӧртвуйжо умбачынак коеш. Тыште авам ден ачам: ӱмыр мучко колхозышто пашам ыштыше Анна Андреевна ден Виль Аплекаевич – илат. Вашке 70 ийышкат шуыт. Нунын вич икшывышт чылан тӱрлӧ вере шаланен илена: мый Йошкар-Олаште, весе – Нефтекамск воктене, а кум изирак-шамыч ешышт дене тора Норильск олаште вераҥыныт. Кызыт изирак уремыштна лач мемнан пӧрт веле кодын, кокытшо пуста шинча. Жапше годым ялыштына 70 наре сурт лийын гын, таче 40 нарыштыже веле илат. Иктаж 20 пӧрт пуста шинча. Ялем иземеш, тӱҥалтыш школат шукертак петырналтын, ферме-влакат шаланеныт. Пошкудо Эшым ялыште (тушто йылмызе, туныктышо Гурий Кармазин шочын) лийше кандашияш школыштат кызыт тӱҥалтыш шинчымашым веле пуат. Тӧҥгак ялыште илыше калыкем – эн поро, эн пашаче, эн весела. Чылаштым йӧратем да ялемым арален кодымыштлан тауштем. А шочмо ялыш миен толаш жапымат, оксамат чаманыман огыл. Фотошто: шочмо верем. Пурлаште нарынче пӧрт — мыйын шочмо суртем. lenta photo top У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

Владимир Викторович Стемплевский 1979-1982 ийлаште Афганистаныште служитлен. 1981 ийыште сусырген, II группо инвалидностьшо уло. Тазалыкше начарештын гынат, Владимир Викторович вуйжым сакен огыл. Тудо Республикысе военкомат пелен кокымшо пачашыште тоштерым почын. Кызыт тушто тӱрлӧ военный вургемым, оружийым, макет-влакым ужаш лиеш. Тоштерын пойдаралтмыжым шарналташ гын, чылажат 26 ий онычыч тӱҥалын. Афган сарым эртыше инвалид-влаклан реабилитационный рӱдерыште Афганистанын флагшым В.В.Степлевскийлан пӧлекленыт. Флагым шке гаражышкыже сакен. «Тушкак беретем вераҥдышым. Моло ӱзгар-влакымат изин-изин погенам. Мыйын пашам нерген эркын-эркын мом-гынат пален налын, пырля служитлыше-влакат колташ тӱҥалыныт. Гаражыште шыгыр лийын, сандене «Инвалиды войны Афганистана» организацийын председательже деке полышым йодын миенам. Тудо Республикысе военныйкомиссар дене мутланен да тоштерым военкоматыш кусареныт. Комиссар мыйым тоштер вуйлатышылан шогалтен. Ынде мый школышто тунемше ден призывник-влаклан экскурсийым эртарем», — мане тудо. Мемнан мийымына годым 7-ше классыште тунемше-влак экскурсийыш толыныт ыле. Владимир Викторович чыла ӱзгар, вургем, оружий нерген шуко да оҥайын каласкален кертеш. Тунемше-влакат тудым тӱткын колыштыныт. А пытартышлан сайын тунемышт манын, мыскара йӧре каласыш: «Удан тунемыда гын, 4 ий гыч, 18 ийым темымекыда, тыште вашлийына». lenta У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

«Шого, газетлан сниматлет гын, сайынрак чиен лектам», – илалше ӱдырамаш кошарварняж дене рӱзалтыш да пу капка вес велне йомо. Икмыняр минут гыч, чынак, вес вургеман лекте. Шыргызалза, фотом ыштем манмекем, кидысе тояжым ӧрдыжкӧ колт кудалтыш. «Тоя деч посна, моторым сниматле», – пеҥгыдын мане да камерыш ончале. Икмыняр кадрым ыштымекем, фото-влакын кузерак лекмыштым ончальым да, нимучашдыме келге шинчаончалтышыжым аклен, вот тиде койыш, вот тиде кова манын, марий ӱдырамашын шкешотан ойыртемже шотышто кугешнен шоналтышым. Мария Иванова (снимкыште) Звенигово районысо Нурдамучаш ялыште шочын кушкын. Кужмарий ял шотан илемышкак пурышо Изи Кожвожыш шкеж деч кок ийлан кугурак качылан марлан лектын. Тудо жапыште шагал огыл оръеҥ ден каче возалтде иленыт, а нуно мужыраҥмыштым закон дене пеҥгыдемденыт. Мария Артемьевна ден Василий Николаевич сарын шочшыштлан шотлалтыт: озавате 1935 ийыште шочын гын, суртоза – кок ийлан ондакрак. Вате-марий Ивановмыт ӱмырышт мучко верысе «Нуктужский» колхозышто тыршеныт: шокшо пагытыште умлам онченыт, йӱштыштӧ – шала пашашке коштыныт. Кок йочам, ӱдыр ден эргым, ончен куштеныт, йол ӱмбаке шогалтеныт. Кызыт М.Ивановам ныл уныкаж ден уныкаже-влакын шым шочшышт «ковай» маныт. – Самырык жапем пеш неле пагытыште эртен. Чот шуко ужаш, чот шуко чыташ логалын. А мыняр да могай пашам ыштыме – радамленат от пытаре. Юмылан тау, илен лекме… Кызыт тидын нерген шарналтымемат огеш шу, – илыш корныж нерген каласкалаш йодмемлан пеҥгыдын вашештыш пашан ветеранже. – Тиде суртышто шкет кодынам: пелашем илыш гыч каен, Светлана ӱдырем Ӱлыл Памъялыште, Василий эргым Кужмарий селаште еш пыжашыштым чоҥеныт. Йол ӱмбалне эше шогылт кертам гынат, ӱдырем шкеж деке илаш наҥгаен. Но шӱм-чонем тышкак ӱжеш. Изи Кожвожыш пенсийым налме кече, пайрем вашеш эре толам да арня мойн илем. Ялыш канде тулым пуртымо, сандене коҥгаш олташ огеш кӱл, пӧрт шокшо – иле да иле веле. Кызытше Кеҥеж Миколылан толынам. Сортам шке суртыштемак чӱкташ кӱлеш, шонем. Туге, Мария Артемьевна дене май мучаште вашлийынна. Игече йӱран да юалге ыле гынат, ӱдырамаш, вуйым шупшде, уремыш лекте, мутланыш, а утларакше, конешне, мыскарам ыштыш – оҥай ойсавыртышыже-влакым колын, илалше еҥ ончылно шкем кучен кертде, икмыняр гана утен каенат воштыльым. Тыгодым тудын илышым моткочак йӧратымыжым шижым. Тидыжым йырвелым йӧршын вес шинча дене ончымыжат, пошкудыжо-влак, поснак 90 ияш Елизавета Фёдоровна Иванова, дене кумылын мутланымыжат, чайым йӱаш пагален ӱжмыжат пеҥгыдемдышт. – Кӧ пала, эше мыняре илаш кодын… Но мый эше самырык улам, 22 октябрьыште 87 ийым веле темем, – чеверласымекат, мыскарам ышташ шотым муо Мария Артемьевна. Ӱдырамашын ойжо дене тӱрыснек келшем, вет илышыште могай шонымаш дене илет, шкем туге шижат, шкем туге кучет. Сандене Мария Артемьевналан тазалыкым, пиалым да мыскара кумылжым араленак кодаш тыланем. Маргарита ИВАНОВА Авторын фотожо Tagged пенсионерка, погодино Лудаш темлена: ПЫЗЛЫТУЛ Айдемым ойго пытара – Айдемым стресс чот кочкеш. Тудлан кöра мыят шке жапыштыже лу килолан пытышым, кенеташте шоҥгемым. Вараже лыпланет гынат, тазалык лудаш… Добавить комментарий Отменить ответ Для отправки комментария вам необходимо авторизоваться. КАЛЕНДАРЬ ЯнварьФевральМартАпрельМайИюньИюльАвгустСентябрьОктябрьНоябрьДекабрь 20172018201920202021202220232024202520262027 Пн Вт Ср Чт Пт Сб Вс 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 АРХИВ Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ГОРОСКОП Гороскоп Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 9 май. Ӱпым пӱчкаш келшыше кече огыл. Молан манаш гын тазалыкда начаремме лӱдыкшӧ уло. Хна дене чиялтеда гын, пашаште лудаш… 9-15 майлан гороскоп 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 18-24 апрельлан гороскоп 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) ТЕАТР УВЕР Книгаште – Шкетан театрын 100 ияш эртыме корныжо «Пеленда улам пиалан» «Китай кува» — кумшо у паша «Мый улам шийгорнышто…» сылнымут кас Калык чонышто тачат ила ЛИЙ ПЫРЛЯ © 1915-2018 «Марий Эл» газет. Газетым Роскомнадзорын Марий Элысе управленийыштыже регистрироватлыме. Реситрационный номер - ПИ № ТУ12-0118, 2012 ий 25 июнь. Copyright газетамарийэл.рф |

Шукерте огыл Марий Эл искусствын сулло деятельже, кумдан палыме режиссёр Василий Пектеевын «Мӱкш тӱня марий» книгаже ош тӱням ужо. Киноповестьыштыже Василий Александрович марий кундемын 60-шо ийласе илышыжым, йочаж годым сӱретче лияш шонымыжым, ача-аважым, икымше йӧратыме ӱдырым йомдарымыжым, шуко нелытым чытен лекше еҥым тачысе шинчаж дене сӱретла. Книгам лывырге марий йылме дене возымо. Тудын комжым Российын сулло сӱретчыже Иван Ямбердов сӧрастарен. Кодшо кечылаште ты книган презентацийже эртыш. Тушко тӱвыра, печать да калык-влакын пашашт шотышто министр Константин Иванов, театр пашаеҥ-влак ушем вуйлатыше сомылым жаплан шуктышо Алла Александрова да тыгак авторын лишыл еҥже, йолташыже, коллегыже, тудын творчествыжым эскерыше-влак погыненыт ыле. Кажныже, Василий Александровичын пашажым кӱкшын аклен, поро шомакым ойлыш. — Василий Александровичын шинчаже кече семын йӱла. Тудын дене кодшо курымын 70-шо ийлаштыжак палыме лийынна, — палемдыш А.Александрова. — Книгам савыктыме моткоч сай, а ындыжым киноповестьше почеш фильмым вучаш тӱҥалына. В.Пектеевын «Мӱкш тӱня марий» книгажым савыктен лукташ «Марий Эл» газет редакций полшен. Тидын шотышто газетын тӱҥ редакторжо Александр Абдулов тыгерак ойлыш: — Иктаж пел ий ончыч Василий Александрович кид дене рушла возымо киноповестьшым мый декем конден ыле. А икмыняр жап гыч марлаш кусарымыжым лудаш темлен. Паша гутлаште шергалын лекташ пешыжак ярсен омыл. Но тудын йыҥгыртымыж деч вара лудын лекташ шонен пыштышым. Оҥайын чучо да мучаш марте лудын лекде шым чыте. Тиде повестьым возаш мо таратен – палем. Сандене тиде книган ош тӱняш лекмыжлан моткоч куаненам. — Ятыр ий Марий республик деч ӧрдыжтӧ коштынам. Тиде жапыште тӱрлӧ кундемысе театрыште пашам ыштенам. Лач тидыжак кидыш ручкам кучен шинчаш амалым пуэн. Мутлан, куд ий «Мосфильмыште» тыршыме годым ик кече — шуматкече — каныш лийын. А Карел театрыште лу гыч куд шагат кас марте постановкым сценыш лукташ ямдыленна гын, кастеныже возгалаш жап лийын. А тыгай повестьым сераш шонымаш шукертак шочын. Российын сулло сӱретчыже Иван Ямбердов дене изи годсекак палыме улына. Тудо шке аваже, йоча пагытше нерген шуко каласкален. Ямбердов куд ияшак ачаж деч посна кодын. А аваже шкетын ныл йочам ончен-куштен, колхозын мӱкш отарыштыже пашам ыштен, вет тунам шӱдӧ омарта лийын. Тыгодым аваже колхоз пашашкат моло дене тӧр коштын, — пашаж дене палдара В.Пектеев. — Киноповестьлан Иван Ямбердовын аважын куштылго огыл илышыж нерген каласкалымыже, шочмо кундемемын историйже, ача-авамын пӱрымашышт, марий сӱан, ӱярня, рошто пайрем-влакын ойыртемышт да молат негызым ыштеныт. А.Байкова. Лудаш темлена: КУЛЬТУР ДА ИСКУССТВО МАРИЙ ТӰНЯ МЕР ИЛЫШ ДА ЙӰЛА ТЕАТР ӰДЫРАМАШ КОРНО ФИНН-УГОР ТӰНЯ Тыршымылан ак – Венгрийын орденже Финн-угор шанчызе-влак коклаште Маргарита Нифонтовна Кузнецован лӱмжӧ кумдан палыме. Тудо – философий магистр, филологий науко кандидат, философий доктор. Учёный лудаш… КУЛЬТУР ДА ИСКУССТВО МАРИЙ ТИШТЕ КЕЧЫЛАН ПӦЛЕКЛАЛТШЕ МЕРОПРИЯТИЙ-ВЛАК 1-15 декабрь С.Г.Чавайн лӱмеш национальный библиотеке (национальный краеведений литератур да библиографий пӧлка) Книга дене сӧрастарыме выставке 6 декабрь Марий лудаш… КУЛЬТУР ДА ИСКУССТВО УВЕР ЙОГЫН «Илаш» шинчавӱдым луктын Кодшо кечылаште Йошкар-Олаште «Фейерверк талантов-2019» II куштымаш фестиваль-конкурс эртен. Тушко Йошкар-Оласе, тӱрлӧ районысо да Чуваший Республик гыч усталык коллектив-влак лудаш… Добавить комментарий Отменить ответ Для отправки комментария вам необходимо авторизоваться. КАЛЕНДАРЬ ЯнварьФевральМартАпрельМайИюньИюльАвгустСентябрьОктябрьНоябрьДекабрь 20172018201920202021202220232024202520262027 Пн Вт Ср Чт Пт Сб Вс 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 АРХИВ Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ГОРОСКОП Гороскоп Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 9 май. Ӱпым пӱчкаш келшыше кече огыл. Молан манаш гын тазалыкда начаремме лӱдыкшӧ уло. Хна дене чиялтеда гын, пашаште лудаш… 9-15 майлан гороскоп 05.05.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) Ӱпым пӱчкаш тарваненда гын 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) 18-24 апрельлан гороскоп 18.04.2022 Любовь Камалетдинова Comment(0) ТЕАТР УВЕР Книгаште – Шкетан театрын 100 ияш эртыме корныжо «Пеленда улам пиалан» «Китай кува» — кумшо у паша «Мый улам шийгорнышто…» сылнымут кас Калык чонышто тачат ила ЛИЙ ПЫРЛЯ © 1915-2018 «Марий Эл» газет. Газетым Роскомнадзорын Марий Элысе управленийыштыже регистрироватлыме. Реситрационный номер - ПИ № ТУ12-0118, 2012 ий 25 июнь. Copyright газетамарийэл.рф |

Ме шуко тӱрлӧ копшаҥгым палена. А пареҥге лышташым кочшыжо чонешак витарен шуктен. Лышташнер кояш веле тӱҥалеш, копшаҥге-влак помыжалтытат. Нунын дене, кӧ кузе кертеш, туге кучедалеш. Но Колорадо гыч толшо уна-влак шке элышт нерген шукертак монденыт. Мемнан кундемнам шке элыштланак шотлат ала мо - пеш чоя улыт. Яллаште пакча ден пакча коклаште пече уке. Копшаҥге-влак лач тиде верыште илат. Тыште икте-весышт дене кечын вашлийыт, чон почын мутланат. - Пошкудем, мо таче шӱлыкан коят? Ойгыраш амалат уке чай - пареҥге лышташ ситышын коеш, игече ояр, - мутым луктеш иктыже. - Итат ойло, ынде кокымшо кече тиде верыш чоҥештен толам. Кушан лиеш, тушан малаш верештеш, - вашешта вес пакчаште илыше копшаҥге. - Ала-мом ойлыштат. - Ужат, Кансыле кувай, кидешыже атым кучен, пакчаш лекте. Тудо мемнам атышке пога, шер теммеш вурса, шӱведа, кок корно ушнымашке намиен кышкалеш. - Молан тушко наҥгая? - Мемнам пакча гыч покта. Ме тушеч кайышаш улына, манеш. Кушко каена вара? Моло вере пареҥге лышташым кочкаш ок лий, а тудын пакчаштыже, нӧргӧ лышташым пурыштын, шерат ок тем. - Трук ала-мом шарналтат, ойлаш тӱҥалеш: - Мый теҥгече черланенам ыле. Мо лийын кайыш, умылен ом керт. Ешем дене кече мучко мален эртарышна, каслан веле паремна. Тыгодым пошкудо пакчаште йӱк-йӱан талышна. Копшаҥге-влак шоҥго ача ден эргыжын мутланымым колыт. - Ачай, теҥгече кондымемым кушко шындышыч? - йодеш эргыже. - Кастене пакчаш шавышым. Молгунамсе гаяк ведра вӱдеш лугышым, пакчалан ситарышым. Копшаҥге-влак йоген пытышт. - Ачай, ончал, копшаҥгет-влак чылан куанен шинчат. Ынде нунынат вуйышт коршта, очыни. Мый нунылан аярым налаш монденам, а тылат «Тройной» одеколоным пуэнам ыле, тый умыленат шуктен отыл. Йӧра, таче нунылан аярым кондашак тыршем. Тыгай мутым колын, ик копшаҥгыже чытыраш тӱҥалеш, а весыже куанен пелешта: - Теве тыйын черет могай, таче вует чот пеҥеш улмаш. - Вуй коржмым чыташ лиеш, а оза вес эмым конда гын, мыланна мучаш лиеш. - Ит ойгыро, Кансыле кувайын пакчаже кугу, пареҥге лышташыже шуко. Копшаҥге-влакын мутланымыштым колыштат да ӧрат веле. Унала толшо-влак паяр гай илат. Шке элышкышт каяшат огыт шоно. Кӧ нуным конден? Вет Колорадо марте моткоч мӱндыр. Кансыле кувайлан эргыже ола гыч эмым конда гын, нунылан мучаш лиеш, шонем. Но ала-молан, пошкудем-влак нуным тӱрлӧ йӧн дене пытараш тыршат гынат, сеҥен огыт керт. Ынде теве пакчаштымат ий еда иземдаш тӱҥальыч. Пагалыме пошкудем-влак, айста пырля копшаҥге-влакым мӧҥгышт ужатена. Читайте нас в «Чолман». Республиканская общественно-политическая газета на марийском языке. Издается с 24 апреля 1991 г. Главный редактор - Губаев Игорь Иванович. При использовании материалов гиперссылка на сайт cholman.info обязательна. Категория информационной продукции 12+ Связь, информационный технологий да массовый коммуникаций сферым эскерыше Федеральный службын Башкортостан Республикысе Управленийже 2016 ий 11 июльышто ПИ ТУ02-01543 № дене регистрироватлен. Мы в соцсетях: ВКонтакте - vk.com/cholman Telegram - https://t.me/cholmantv Я.Дзен - zen.yandex.ru ОК - ok.ru/cholmanrb TikTok - tiktok.com/@cholman.tv Телефон Телефон: 8(34783)7-07-97. Электрон почто [email protected] Адрес Адрес редакции, типографии: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, Березовское шоссе, 4А, 1 этаж. Для писем: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, 8-е почтовое отделение, а/я 116, для редакции газеты «Чолман».

Йошкар-Ола гыч Пошкырт кундемыш Татарстан гоч кудалме годым Озаҥ ден Набережный Челна ола-влакым, Мензелинск да Актаныш район-влакым эртымеке, Пошкырт кундемыш миен пурет. «Республика Башкортостан» манын возымо кугу вышке воктеч ик шагат наре кудалат да М7 трассе Дӧртыльӧ олашке миен перна. Тыште корно кок могырыш шелалтеш. Шолашкыла кайыше кугорно Нефтекамск олашке да Краснокам ден Калтаса районлашке наҥгая (тышеч Мишкан районышкат лекташ лиеш). А Уфа могырыш савырныше корно дене изиш кудалын, заправке тураште шолашкыла савырнет гын, Бирск (Пӱрӧ) районыш нангайыше корныш лектат. Тыге Бирск районлан шотлалтше Курыш, Айгелде, Памаш, Ӱкыдӧмучаш, Ӱкыдӧ марий ялла воктеч кудалат. Тораштырак Реве, Ӱжара марий ялла кодыт. Тыгак тысе Пеньково, Кандаковка, Чехловка, Базан да Новодесяткино яллаште шочмо калыкем шукын улыт. Нуным Виче вес могырысо марий-влак маныт. Ош Виче эҥер гоч понтонный манме кӱвар дене вончен, Бирск ола дене ушнышо Пономаревка ялым эртен, 20 меҥге наре кудалат да марий-влак илыме Йолланде Кужнур ден Новопетрово яллашке миен лектат. А Бирск ола гыч лектын, Янаул могырыш шуйнышо трассын шола могырыштыжо Кужнур ден Курмызак кугу марий яллашке корно пурен кая. Собой Соказа марий ял чылашт деч ӧрдыжтыла шинча. Чылт марий школ-влак Памашыште, Ревыште, Кужнурышто, Йолланде Кужнурышто улыт. Моло вере чылаштыжат марий-йылмым шочмо йылме семын туныктат, эсогыл – Пӱро оласе школлаштат. Бирскийышке мийышыч мо? Бирск (Пӱрӧ) ола пытартыш ийлаште моткоч чот кушкын. Тудын кок могырыштыжат у микрорайон-влак шочыныт. Теве Уфа-Янаул трассе мучко шарлен вочшо «Солнечный» микрорайонжо ола рӱдо деч мӱндырнат-мӱндырнӧ верланен (посна ял гай койын шинча) да тушто корныжат уда, транспортшат пеш уке гынат, пӧрт-влак поҥго гай шочыт. Тыгаяк сӱрет Уфа могырыштыла шочшо «Телецентр» микрорайоныштат. Олаште паша укелыкат тышке илаш куснышо-влакым огеш ӧрыктаре. Марий-влакат тыште моткоч шукын илат. Кажныже тачысе жаплан келшен толшо мотор, кугу пӧртым чоҥаш тырша. Марий-влакым Бирскыште чыла вере ужаш лиеш: автобусыштат, пазарыштат, уремыштат. Чылт марий олаш логалме гай веле чучеш. А мыйын изирак улмем годым, 1980 ийла мучаште, шарнем, олашке шоҥгырак ковай-влак эше марий тувыр дене коштыт ыле. Кызыт тыгайжым шагалрак ужат гынат, Бирск олаште марий тӱс йомын огыл. Марий хирург Ибашев Бирскыште Д.И.Ибашев фамилиян врачым шукын палат. «Шкенан марий докторна», – ойлат ты еҥ нерген шукын. Тудо ынде ятыр ий оласе эмлымверыште хирургий пӧлкам вуйлата. Врач дене вашлияш эмлымверыш эрденак мийышна. «Вараш кодат гын, я палате еда осмотрыш, я черетан операцийыш каен колта», – каласышт палымем-влак. Мийымына годым тудо лач пятиминутко манме погынымашым эртара ыле. Теве ме тудын кабинетыштыже шинчена. «Мый Мишкан район Тӧргымдӱр ял гыч улам. Ачай фельдшер ыле, авам – туныктышо. Ачайым онченак ала-мо чылан ешыштына врач улына», – шыргыжале пагалыме врач. Чынжымак тыге улмаш. Тудын кугурак Саша изаже Нижнекамскыште акушер-гинекологлан пашам ышта. Эн изи шольыжо, Юрий, Салават олаште ила да стоматологлан тырша. Когыньыштынат пелашышт тожо врач улыт. «Мый Пошкырт кугыжаныш мединститутым тунем лектынам. Дипломым кидыш налмеке, 1983 ийыште вигак шкенан век тольым. Бирск эмлымверыште пашам ышташ тӱҥальым да тачат тыштак улам. Пӱрӧ олажат мылам келша, калыкшат тыште поро кумылан. Район гыч шукын коштыт. Марий-влак дене марла ойласена», – палемдыш поро кумылан врач. Кутырымыж годым тудо эре шыргыжеш, шинчаж гыч порылык тул лектеш, шыман мутланен колта. Арам огыл ойлат вет: врач эм дене гына огыл, мут денат эмлен моштышаш. Тиде шомак марий врач Ибашевлан лач келшен толеш. 2004 ийыште тудлан тысе хирургий пӧлкам вуйлаташ ӱшаненыт. Д. Ибашевын пелашыже – Лидия Александровна – йоча невролог. Кугу эргышт, Ян, нефтяной институтым тунем лектын. Шке специальностьшо дене Уфаште пашам ышта. Георгий эргышт ачажын тунем лекме институтыштак пытартыш курсышто тунемеш, ачаж гаяк хирург лийнеже. «Молан те хирург специальностьым ойырен налында? Куштылго огыл вет?» – йодым марий врач деч. «Ом пале, молан? – шыргыжале Дмитрий Ишмаевич. – Медик-влак коклаште тыгай анекдот уло. Терапевт чыла пала, но нимом шот дене ыштен ок мошто, паталогоанатом чыла пала, но тудлан нимом ышташ огеш кӱл. А хирург нимом ок пале гынат, чыла ыштен мошта. Тиде паша чонемлан келша, садлан, очыни». Д.Ибашевын ойлымыж почеш, тудын пашаш толмыж годым Бирск эмлымверыште ик марий-врач веле пашам ыштен, кызыт ынде латнылытын улыт. Вашла икте-весыштлан полшат, ой-каҥашым йодыт. Д.Ибашев спорт дене пеҥгыде кылым куча. Изинекак ече дене заниматлен. Студент улмыж годым вузын чапшым арален, эстафетыште тудын командыже призовой верлам наледен. Тылеч посна тудо мер пашаштат палыме еҥ. Бирск муниципальный районын депутатше, Мер Каҥашын еҥже, Пӱро районысо «Виче марий» национально-культурный автономийын вуйлатышыже. «Виче марий» уша Бирск кундемыште марий-влакым кызыт «Виче марий№ национально-культурный автономий уша. Тудым тӱҥалтыш гычак марий врач Д.И.Ибашев вуйлата. 2015 ий 15 майыште Д.И.Ибашев, Т.А.Бакиева да Л.А.Амиев гыч шогышо инициативный группо учредительный погынымашым эртарен. Тушко районын тӱрлӧ лукшо гыч 52 делегат толын улмаш. Тыге марий-влакым ушышо организацийым ышташ кутырен келшеныт да тиде ийынак декабрьыште тудым Минюстышто регистрироватленыт. Кызыт ты ушем тӱрлӧ направлений дене пашам ышта. Башкир кугыжаныш университетын Бирск филиалыштыже марий пӧлка уло годым тыште студент-шамыч дене шуко мероприятий эртаралтын. «Жал, тиде пӧлкам арален коден ышна керт. Ме шкеже республикыштына чыла вере куржтална. А Марий Эл гыч мыланна марий пӧлкам арален кодаш иктат ыш полшо», – ойла автономийын ик чолга еҥже да марий пӧлкан ончычсо преподавательже А.А. Илиева. Чынжымак, марий пӧлка лийме годым олаште марий шӱлыш чортыак озаланыме гай чучын. Марий студент-влак тунам шукын лийыныт, чыла мероприятийыш кумылын ушненыт, кажне ийын ты филиалыште марий йылме ден литературым туныктышо-влаклан семинар ден квалификацийым нӧлтымӧ курс-влак эртеныт. Мутат уке, марий пӧлкам петырымым чот кугу минуслан шотлаш лиеш. Вет тудым почаш манын, жапше годым еҥ-влаклан шуко кошташ логалын. Автономийын еҥже-влак спорт аланымат ӧрдыжеш огыт кодо. Бирскыште паралимпийский модмаште ече дене куржталмаште да биатлонышто вич гана чемпион Кирилл Михайлов лӱмеш ече дене куржталмаш кажне ийын шошым эрта. Тушко марий-шамыч тӱрлӧ кундем гыч погынат. Эсогыл пошкудо регион-влак гычат ушнаш тӱҥалыныт. Тыгак Бирск кундемысе Совет Ушем герой А.П Старцевым шарныме лӱмеш тӱрлӧ яллаште куржмаш дене таҥасымаш-влак лийыт. Тений «Лесная сказка» йоча лагерьыште икымше гана полумарафоным куржын таҥасымаш эртаралтын. Тӱвыра аланыштат илыш шолеш. «Бирскыште илыше марий-влак шке йылмыштым, культурыштым, фольклорыштым мондышаш огытыл», –палемдат ты организацийын чолга еҥже-влак. Кажне ийын оласе библиотекыште Марий поэзий ден Марий тӱвыра кече-влак эртаралтыт. Автономийын полшымыж денак икмыняр ий ончыч марий сӱретче-влак С. Шамаеван, Г. Калитовын, В. Валилуллинын сӱрет выставкышт лийын, кажне ийын Талешке кече эртаралтеш, тушто лӱмлӧ эрвел марий еҥ-влакым (В.А. Абукаев-Эмгак, Ю. Байгуза, Ю.А. Калиев да т.м.) шарналтат. Кажне ийын У ий вашеш Бирскысе ик кафешке У ий марий ёлкыш погынат. Марла чиен, мурен-кушталтат, вашла ужын кутырат. Тыгодым Марий кундем гыч тӱрлӧ палыме мурызо-влакым ӱжыт. Кодшо ийлаште Татьяна Денисова, Станислав Шакиров да молат лийыныт, теният Марий Эл гыч иктаж мурызым ӱжаш шонат. Марий автономийын чолга еҥже-влак – мурызо-шамыч Сергей Байназов ден Валерий Садретдинов – марий-влаклан чӱчкыдын кугу концертым эртарат. Тений 8 Мартлан марий тувыр конкурс лийын. Автономий тыгак полыш кидымат шуялта. Теве ӱмаште Кужнур ялысе тоштерлан пластик окнам шындаш, чиям налаш полшеныт. «Виче марий» автономий Бирск район администраций да Пошкырт гугыжаныш университетын Бирск филиалжын директоржо С.М. Усманов дене пеҥгыде кылым кучен шога. Нунын полшымо денак марий калыкын лаиткымше съездышкыже делегат семын мияш шонат. Икманаш, Бирск кундемыште илыше марий-влак вуйым огыт саке. Ваш келшен, полшен илат. Унала миет гын, лишыл родо-шочшо гай ончен колтат. Ирина Степанова. Пӱро ола 1663 ийыште пошкырт восстаний годым йӱлалтыме Архангельский села олмышто чоҥалтын. 1930 ийыште Бирск район ышталтын. Тудын кумдыкшо — 1717 км². 2010 ийысе перепись почеш районышто руш-влак 50,7 процент, марий-влак 20,5 процент, татар-влак 15,1 процент, пошкырт-влак 11,9 процент улыт. blog lenta top У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

«Оза лийын мелна ос - тамлен ончаш тол тый, тос!» - телын пытартыш кечынже Мишкан район тӱвыра пӧрт ончылно тыгай муро шергылте. Тушто финн-угор калыкын фестивальжым пайремлышт. Тыге телым ужатыме Ӱярня пайрем дене пырля «Мишкан - финн-угор тӱнян тӱвыра столицыже» программе почеш келыштарыме фестивальын телымсе ужашыже йомартлын почылто. Пошкырт кундемысе тӱрлӧ районла гыч чумыргышо усталык коллектив-влак шкеныштын модыш, муро да куштымаш гоч шке койыш-шоктышышт дене палымым ыштышт. Пайрем годым «Мелна поро» еш фото, марий калык кочкыш, чучыл да «Марий патыр-2020» конкурс-влакым эртарышт. Пайрем кечын погынаш палемдыме верыш мотор марий тувыран ӱдыр-эрге-влак эрденак чумыргаш тӱҥальыч. Ик жап гыч тусо площадь пеледышан олыкым ушештарыш - шинчалан шыри-вури веле койын! Динамик гыч сылне марий мурсем шоктен. Пайремыште иктат кушталтыде кодын огыл. Ик велне олым гыч ыштыме чучыл-влакым сӧрастарен шогалтеныт, вес могырым ӱстел-влакым шынденыт. Тушто могай гына кочкыш лийын огыл! Ӱярня пайремыште тӱҥ кочкышлан мелна шотлалтеш. Кӧн мелнаже тамлырак, оҥайрак сӧрастарыме - тидым кажне еҥ тамлен, ончен аклен кертын. Кӧ кылмен, тудо самовар гыч шокшо чайым йӱын. Усталык коллектив-влак гыч кажныже шке кундемысе марий модыш дене модаш ӱжын. Торешланен шогышо лийын огыл: модаш уло кумылын ушненыт. Таз дене имньыла шупшыныт, портышкемым кышкеныт, выньыкым мӱндырк шуымаште таҥасеныт, марий кёрлинг денат модыныт - ревым тоя дене шӱкедылын, писын ончык каяш тыршеныт. Нине модмаште пеш весела ыле. Кова-кочана-влак ожно пеш оҥайын модын моштеныт улмаш! «Марий патыр-2020» конкурсыш эн чулым, весела, виян марий-влак ушненыт. Нунын коклаште школышто тунемшыжат лийын, пенсийыште канышыжат койын. Кажныже шкеж нерген тӱрлӧ семын палдарен. Кӧ мурым муралтен, кӧ сылнын кушталтен. Музикан ден гитарым шоктышыжат вашлиялтын. Конкурсым иктешлымеке, сеҥыше-влаклан Чап кагаз ден пӧлекым кучыктышт. Рӱж кидым совен, чылан нунылан ончыкыжымат тыгаяк патыр, весела, шке калыкым йӧратыше лияш тыланышт. Пайремыш толшо-влакымат куан шӱлыш авалтыш: тыге пырля погынен, икте-весым ужын, пырля мурен-куштымаш ончыкыжымат марий йылмым, тӱвырам, марий койыш-шоктышым пагалаш, кугешнаш шӱмаҥда. Ӱярня пайрем мучашке лишеме. Телым ужатыше чучыл йӱлен кайыш. Тудын дене пырля тек чыла ойго, чер да нелылык йомышт. У шошым ласкалык, поро кумыл да волгыдо шонымаш дене вашлийына! Авторын фотожо-влак. Читайте нас в «Чолман». Республиканская общественно-политическая газета на марийском языке. Издается с 24 апреля 1991 г. Главный редактор - Губаев Игорь Иванович. При использовании материалов гиперссылка на сайт cholman.info обязательна. Категория информационной продукции 12+ Связь, информационный технологий да массовый коммуникаций сферым эскерыше Федеральный службын Башкортостан Республикысе Управленийже 2016 ий 11 июльышто ПИ ТУ02-01543 № дене регистрироватлен. Мы в соцсетях: ВКонтакте - vk.com/cholman Telegram - https://t.me/cholmantv Я.Дзен - zen.yandex.ru ОК - ok.ru/cholmanrb TikTok - tiktok.com/@cholman.tv Телефон Телефон: 8(34783)7-07-97. Электрон почто [email protected] Адрес Адрес редакции, типографии: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, Березовское шоссе, 4А, 1 этаж. Для писем: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, 8-е почтовое отделение, а/я 116, для редакции газеты «Чолман».

28 майыште Советский район Кукмарий ялыште библиотекын да тӱвыра пӧртын пашаеҥышт землякна, поэт-прозаик Г.А.Чемековын шочмо кечыжлан пӧлеклалтше шарнымаш мероприятийым эртареныт. Сылнымут мастарна ила гын, 83 ийым тема ыле. Геннадий Александровичым поро мут дене шарналташ тудын йолташыже, пошкудыжо, палымыже да творчествыжым жаплыше еҥ-влак, тыгак тысе школышто тунемше-влак толыныт. Поэтын лӱмжым нумалше ялысе библиотеке пырдыжеш вераҥдыме мемориал оҥа йымалан пеледыш аршашым пыштеныт. Погынышо-влак Геннадий Чемеков илымыже годым весела, пушкыдо кумылан, романтике шӱлышан, поро айдеме ыле манын палемденыт. Почеламутшо-влакым лудыныт, тудын мутшылан возымо мурым муреныт. Уста землякнан мутшылан возымо «Вуча арама», «Индеш шагатлан» да моло муро-влакым калык тачат мура. Тыгак организатор-влак поэтлан пӧлеклалтше стендым сӧрастареныт. Тушто Г.Чемековын книгаже, тӱрлӧ ийласе фотографий, тудлан возымо серыш-влак, савыкташ ямдылыме шуко рукописьше ончыкталтыныт. Поэт пытартыш кечыже марте возен шоген, книгамат савыкташ шонен улмаш, но 2005 ийыште ӱмыржӧ кӱрылтын. Волгыдо, шыргыжалше чурийжым шарнен илена. Иван Мамаев. Советский район. lenta top У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

Башкортостаныште Еш идалыклан лӱмлымӧ «Примерым нал!» социально активный еш-влакын конкурсышкышт йодмашым поген ситареныт (Тудын нерген «Чолманын» тенийсе 31-ше номерыштыже радамлен возымо ыле). Ынде еҥ-влакын йӱклымӧ, SMS-йӱклымӧ да конкурс комиссийын ойжо почеш сеҥышым ойырат. Эн чолга еш дене тенийсе Еш идалыкым иктешлыме годым палдарат. Конкурсын тӱҥ призше - республика Вуйлатыше деч автомобиль! Конкурсыш Благовещенск ола гыч Аптыкаевмыт, Нефтекамск ола гыч Ибрашевмыт марий еш-влакат ушненыт. Таче лудшо-влакым Аптыкаевмыт еш дене лишкырак палымым ыштынена. Ирина да Владислав Аптыкаевмытын ешым чумырымыштлан тений идалык мучаште 28 ий лиеш. Тӱжвал сын-куным ончалын, нунын нерген ийготым погышо улыт манын шоналташат огеш лий. Кушкын шогалше ныл мотор эргыштым ужын гына изишак тогдаяш тӧчет. «Вате-марий - мужыр оҥгыр» маныт. Мишкан район Ардаш ялеш шочын-кушшо Владислав ден Нуриман район Педий ялын шочшыжо Ирина илышыште йыгыре, таҥ ошкылыт, икой дене, икгай шонымаш дене илат. Тӱрлӧ мероприятийыш ушнаш огыт ӧркане, огыт ӧр, икшывыштымат шуко вере вийым тергаш таратен да кумылаҥден моштат. Ӱмыргорныштын южо татшым конкурслан ямдылыме видеоклипыштат ужаш лиеш. Мо шарнем, Ирина ден Владислав самырыкнек икшывышт дене пырля еш конкурслашке, спорт таҥасымашлашке коштыт ыле, чӱчкыдын сеҥышышкат лектыныт. «Мыйын ешем - мыйын поянлыкем» конкурсышто кум гана, «Самырык еш» конкурсышто, «Ачай, авай да мый - спортым йӧратыше еш» таҥасымаште кум гана вийым тергеныт, «Ший кандыра» фестивальыште, «Шокталте, шокталте» конкурсышто ятыр гана мастарлыкым ончыктеныт. Кызытше вачӱмбак эше вес сомылым «пыштеныт» - Владиславлан Благовещенск оласе тӱвыра рӱдер пелен чумырымо «Оҥгырйӱк» марий фольклор ансамбльым вуйлаташ ӱшаненыт. Пелашыже, мутат уке, ӱшанле эҥертыш да полышкалыше улеш. Владислав Ильич жапыштыже Афган сарым эртен, кызыт «Роснефтьыште» 27-ше пожарный частьыште пожарныйлан тырша. Ирина Валентиновна «Уфанефтехимыште» пашам ышта, яра жапыштыже скандинавский ошкылмаш дене тренер семын опытым пога, путешествийыш кошташ, кочкыш-йӱышым ямдылаш, кидпашам ыштылаш йӧрата. Игорь эргыштат - творческий шӱлышан рвезе. Тудо профессионально фотографироватла, видеоклипым сниматла, сценылык але заказ почешат вургемым урген пуэн кертеш, «Три метра» оласе КВН командыште модеш, ик жап «Вираджамп» ансамбльыште хореографын полышкалышыже лийын. Юрий эргышт спортлан шӱман. Благовещенскысе шуко профилян колледжыште тунемме годым спортын тӱрлӧ видше дене заниматлен. «Солнышко» ансамбльыште куштен, КВН командыште модын. Илья эргышт оласе 4-ше школышто луымшо классыште тунемеш, оласе «Арматура» баскетбол командыште модеш. Эн изишт, Владимир, але икымше классыште веле тунемеш, но изаже-влак гаяк баскетбол дене модеш, «Вираджамп» ансамбльыште кушта, ача-аваже пелен «Оҥгырйӱк» ансамбльыште марий тӱвыралан шӱмаҥеш. Еш - чылалан негыз: икшыве тышеч «вожым налеш», илышлан тунемеш, вийым пога. Ирина Валентиновна ден Владислав Ильич тидым сайын умылат да икшывыштлан шукырак жапым ойыраш, кажныжлан кӱлешан шомакым муаш, чын корным верешташ полшаш тыршат, сеҥымашыштлан куанат, икте-весым пагален да ваш-ваш эҥертен илаш туныктат. Э. АПТУЛМАНОВА. Благовещенск ола. Снимкыште: Аптыкаевмытын усталык шӱлышан ешышт. Читайте нас в «Чолман». Республиканская общественно-политическая газета на марийском языке. Издается с 24 апреля 1991 г. Главный редактор - Губаев Игорь Иванович. При использовании материалов гиперссылка на сайт cholman.info обязательна. Категория информационной продукции 12+ Связь, информационный технологий да массовый коммуникаций сферым эскерыше Федеральный службын Башкортостан Республикысе Управленийже 2016 ий 11 июльышто ПИ ТУ02-01543 № дене регистрироватлен. Мы в соцсетях: ВКонтакте - vk.com/cholman Telegram - https://t.me/cholmantv Я.Дзен - zen.yandex.ru ОК - ok.ru/cholmanrb TikTok - tiktok.com/@cholman.tv Телефон Телефон: 8(34783)7-07-97. Электрон почто [email protected] Адрес Адрес редакции, типографии: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, Березовское шоссе, 4А, 1 этаж. Для писем: 452688, Республика Башкортостан, г. Нефтекамск, 8-е почтовое отделение, а/я 116, для редакции газеты «Чолман».

Изи Натуш аваж дене ялыште кана. Тудо куваважлан эреак полша: пакчаште шӱкшудымат сомыла, вӱдымат шаваш полша, сурткайыкымат онча, пєртымат йытырая. Кечыгут йол ӱмбалне шогылтын, Натуш, ноен, кастене мален колта. Пеш эр, кече лекме деч ондакак, йылдырий агытан изи чукайым помыжалтара: «Ку-ка-ре-ку! Нату-уш! От кынел гын, шикшан мончаш петырен кырем!» Ӱдырын окнашкыже ныжыл кече пурен. Тӱжем сескем дене Натушын шӱргыжым ниялта да чыгылта. Тудо пурт веле кынел шинчеш, почмо окна гыч вуйым луктын, шырчыкиге гай йырым-йыр онча. Чевер агытан поче-поче муралта: ку-ка-ре-ку! Ку-ка-ре-ку! Ку-ка-ре-ку!.. Комбыжат когокла, лудат «мутлана», чыват ке-кекла: ке-ке-ке-ке! А иган чыве тыгыде тукымжым шке декыже тыге ӱжеш: кут-кут-кут. Толза вашке, пырчым пукшем, кут-кут-кут! Саре, шеме, чувар, ош иге-влак авашт деке та‰асен куржыт: чик-чик-чик… Натуш вашке гына чия, кинде ден шєрым кочкеш да кудывечыш лектеш, изи чывиге-влаклан шӱрашым пышта. Тыртышнер сєсналан паре‰ге лапашым намиен кода. Полдышнерет изи шинчаж дене Натам чоян ончале, вара чопкен кочкаш пиже. – Коч, коч! Адак кондем. Вара эҥер дек колтем, – туп тура ниялтен вӱчкалта. Кенета ала-кушеч Олач кудал лекте. – Ам-ам-ам! Мылам-мылам… – тудат йодеш. – Тыят кочнет? Кызытак конден пуэм, – Натуш пийын вуйжым ниялта, кугу пулашка дене кочкаш луктеш. Олачын пєрт воктенже шында. Ик эрдене Натушын аваже мєҥгыжє, олашке, кайыш. Натуш ден куваваже коктын веле кодыч. – Кє ынде яндар памаш вӱдым конда? – ойган йӱкым лукто кувавай. – Мый, – тӧршталтыш Натуш. – Тый изи ведра дене конден кертат, но окалчаште осал тага кудалыштеш, тудо ӧргаш пеш йӧрата. Тый пыртак вучалте, мый изиш каналтем. Вара коктын каена. Кувавай пӧртӧнчыл койкеш возо, нералтен колтыш. Наташа куваважым ончале, одеял дене леведе. Пий деке лишемат, шып пелештыш: – Вӱдлан каем. Пий ӧрмалген ончале, йӱкым ыш пу. Йошкар пеледышан канде кок ведрам вӱдвараш сакен, Натуш Олачлан тӱен каласыш: – Тый пӧртым ороло, а мый вӱдым кондем. Ужат, кувавай ноен, тудо шоҥго, вӱдым нумалын огеш керт. Вара ӱдыр аҥысыр урем дене окалчашке лекте, памаш велыш мурен-мурен ошкыльо. ™дыр йолгорно дене йыргыктыше памаш гай весела мурым йоҥгалтарен кая. Памаш – нӧлпӧ пушеҥге коклаште. Ала Натуш мура, ала памаш тыге шыргыкта – нигузе умылаш ок лий. Ведраш вӱдым тичак кошталят, мӧҥгеш тарваныш. Эҥер серыште вольыкым ужо. «Ала ӧргедылше тага тушто?» – шоналтыш. Ошкылеш тыге Натуш. Кенета ала-кушеч кудыр вуян тага кудал лекте. Кок тӱкым шогалтен, Натуш деке кудал толеш. Мом ыштыман? Кушко пурыман? Тиде жапыште нуж кокла гыч Тыртышнер кроклен лекте, тунамак ӧргалаш тӧчышӧ тага деке аник-муник веле койо. Олач кудал тольо, тага ваштареш шогале. Агытан савар ӱмбалне кычкыра: «Тыгай тушманым кондыза мый декем! Шикшан мончаш петырен кырем!»

Тиде историйым мыланем авамын йолташ ӱдыржӧ каласкален. Тудо жапыште Татьяна школышто тунемын, аваже да ача лийше дене пырля илен. Но туткар лиймеке, ача лийшыже колен. Еш нужнан илен, пыкше-пыкше оксам ситареныт. Танян аваже арнялан икмыняр гана йӱд сменыш ороллан коштын. Икана урокым ыштен пытарымеке да коҥга петыртышым шӱкалмеке, Таня малаш возын. Ятыр жап почаҥмеке, ӱдыр мален колтен. Тудлан омо кончен. Тидын нерген авамын йолташ ӱдыржӧ тыгерак каласкален: «Шинчем мый пӧртыштӧ шкетак, кенета омса почылтеш да пӧлемыш ача лийше пурен шогалеш. Мый тунам толмыжлан ӧрым, вет але кечывал гына. Тиде жапыште уремыште йолташ ӱдыр-влакын йӱкышт шоктыш. Нуно уремыш ӱжыт. Мый вигак лекнем ыле, но ала-можо чарыш. Ача лийшем деч мороженыйым налаш оксам йодым: «Петя чӱчӱ, мороженыйым налаш 15 ырым пу». «Ом пу, кӱсеныштем 13 ыр гына», — пурла кӱсен гыч оксам луктын, каласыш тудо. Кумылем волыш, пӧрт гыч лекташ тарванышымат, кенета ужым: омса уке. Тудым тӱжвач ала-могай еҥ-влак оҥа дене петырен шынденыт. Окнамат пудалаш тӱҥалыныт. Мый ачам лийшылан лӱдын кычкыральым: «Мом нуно ыштат? Кузе ме уремыш лектына?» А тудо сыренрак вашештыш: «А мыланна ны омса, ны окна огыт кӱл. Тушко лекташ нимолан». Мый тунар чот лӱдым! Кенета изи рожым ужым. Тушеч пӧртыш волгыдо пурен. Тудымат теве-теве оҥа дене петырат. Уло кертмем дене куржын кайышым да, тиде рожыш шыҥен, уремыш лектым. Тиде жапыште шинчам почым. Мый кудывече покшелне кием улмаш, воктенем еҥ-влак погынен шогалыныт, авам шортын шинча. Коҥга петыртышым ондакрак шӱкалынам да аҥыргенам улмаш. Вара авамлан омо нерген каласкалышым, Петя чӱчӱ оксам ыш пу, тудын латкум ырже гына лийын маньым. Окса нерген ойлымем колмеке, авамын чурийже ошем кайыш. Ачам лийшым тойымо годым ала-кӧ колышын кӱсенышкыже оксам пышташ кӱлмӧ нерген ойлен. Лач тунам авамын оксаже лийын огыл. Латкум ырым пыкше муын, пурла кӱсенышкыже пыштен. Тидын нерген нигӧ пален огыл, вет тынар шагал оксам пыштымыжлан авам чот вожылын». Зинаида И. Ӱпӧ ола lenta У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

Марий Эл радиошто «Муралтена да кушталтена» рубрике дене лекше шагатыште Шернур районын уста гармоньчыжо Саша Ивановын мурыжым чӱчкыдын колына. Александр дене лишкырак палыме лийына. Йоча пагыт Саша Иванов Шернур район Изи Мушко ялыште шочын. Ачаже Леонид Степанович колхозышто пашам ыштен, аваже Зоя Николаевна книгагудо пашаеҥ лийын. Сашан вич ияшыж годым Ивановмыт еш Чылдемыр ялыш илаш куснен. 1981-1990 ийлаште Саша Купран школышто тунемын. Тӱҥалтыш класслаште туныктышо Римма Ивановна Созонова мурылан шӱмаҥден шоген, тӱрлӧ пайремлан концертым ямдыленыт. Тыге йоча пагыт годымак Александр мураш тӱҥалын. Кокымшо классыштак гармонь дене шокташ тунемын. Кугурак класслаште музык урокым Нина Семёновна Пенько эртарен. Тудак районласе конкурслаште самырык рвезын мастарлыкшым тергаш темлен. Техникум да паша 10-11 класслам Шернур посёлкысо школышто тунем пытарымеке, А.Иванов Марий радиомеханический техникумышто шинчымашым налын, «Техник-технолог» да кумшо разрядан слесарь лийын лектеш. Тунем пытарымеке, «Земледелец» ялозанлыкыште, Поланур РТП-ыште да Чылдемыр комбикорм заводышто пашам ыштен. Но чон творческий пашам йодын, сандене С.Иванов ялысе клуб пелен «Олык марий» ансамбльыш коштын. Икымше альбом 2004 ийыште Александрын «Калык муро да такмак-влак» икымше сольный компакт-дискше да кассетше лектыныт. Сценический лӱмжӧ – Саша Иванов. Тыге тудым ятыр еҥ пала. «Дискым лукташ полшымылан кугу таум Андрей Чемышевлан ойлем»,– каласыш мурызо. Калыкыште палыме лиймеке, гастроль денат шуко коштын. Кызытат мурызо да гармоньчо семын шке мастарлыкшым терга. 2018 ийыште Киров олаште эртаралтше «Вятские хватские» гармоньчо фестивальыште Пётр Токтаров дене пырля дуэт дене шоктеныт да лауреат лӱм дене палемдалтыныт. Тунемаш да тунемаш Саша Иванов 2006-2010 ийлаште И.С.Палантай лӱмеш тӱвыра да сымыктыш колледжыште эстраде пӧлкаште заочно тунемын. 2019 ийыште Чебоксар оласе И.Я.Яковлев лӱмеш Чуваш кугыжаныш педагогический университетысе музык пӧлкаш тунемаш пурен. Шӧртньӧ кидан Муро деч посна Александрын илышыштыже кидпашат кугу верым айла. Кӱртньӧ, пу дене тӱрлӧ арверым ыштылеш, эсогыл уло сурт-оралтыжым сӧрастарен шынден. Лу ий токарьлан пашам ыштымыже арам лийын огыл. Лучко тӱрлӧ станок ден агрегатым шке келыштарен. Тидыже пу, кӱртньӧ але вес материал дене тӱрлӧ ӱзгарым ышташ полша. Чыла тидыже ялысе еҥын пашажым куштылемда. Саша ойла: «Його еҥ амылым кычалеш, ышташ шонышо – йӧным». Чын шонымаш. Кид-йолет толеш гын, чылажымат ышташ лиеш, а тидлан посна ойырымо вер уло гын – сайрак. Шӧртньӧ кидан еҥын шке мастерскойжо уло. Тудо тушто ятыр жапым эртара. Ик эн кугу проектше – кандаш окна рамым да коробкам ыштымыже. Тидлан кок ий каен. Тылеч посна Саша окна наличникым, теҥгылым, мебельым, ӱстелым, шкафым ыштылеш. Тидым озан сурт-оралышыштыже ужына. Тыгак пеледышым, кушкылым шындылаш йӧрата. Кажне кеҥежым кудывечыштыже шкешотан сад куандара. Кушкыл-влак тӱрлӧ улыт: гортензий, туя, спирея, барбарис, айва да кумло утла шукияш кушкыл. Куд тӱрлӧ фотоаппарат Мурызо, гармоньчо да кидпашачын чоным кандарыше вес сомылжат уло – фотографийым ыштымаш. Шке жапыштыже тудлан ош-шем тӱсан фотокартычкым ышташ логалын. Александрын ты пашаш ушнымыжлан коло ият эртен. Тудын куд тӱрлӧ фотоаппаратше да тӱжем дене фотожо улыт. Еҥын 1950-1960 ийласе шуко фотом арален коден, тыге шкешотан архив погынен.А.Иванов тӱрлӧ фото конкурслаште шке мастарлыкшым терга, сеҥыше радамыш ятыр гана логалын. Еш илыш Александр ден Людмила пелашыжын Ярослав эргышт уло. Озавате – Шернур посёлкысо эмлымверыште кугурак фельдшер, ялысе ФАП-влаклан вуйын шога. Ярослав Купран школышто икымше классыште тунемеш. А еш вуй посёлкысо тӱвыра пӧртыштӧ аккомпаниаторлан ышта. Ойлат, гармоньчо пайрем еда гына коштеш. Но Саша Ивановлан тиде ой келшен огеш тол. Тудо паша верыштат уста, мӧҥгыштыжат чолга, ешланат оза. А эше сылне садше дене шукыштым ӧрыктара. Кажне кушкылжым Александр шке ончен кушта. lenta mustaeva photo top У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

27 мартыште «Мишкан — финн-угор тӱнян 2020 ийсе тӱвыра рӱдыверже» программе почеш «Йылме, йӱла, тӱвыра — марий калыкын поянлык негызше» регион-влак кокласе научно-практический конференций лиеш. Тудым Башкортостан Республикысе Калык-влакын келшымаш пӧртышт, Мишкан район администраций да Марий Элысе «Ош кече» материальный огыл культур поянлыкым аралыме да вияҥдыме организаций эртарат. Мероприятийын тӱҥ шонымашыже: тӱвырам арален да вияҥден шогаш; шочмо йылмым да литературым тунеммаште лекше проблемылам кораҥдаш; марий юмынйӱлам калыкын культур ужашыже семын арален кодаш да саемден колташ. Конференцийыште ныл секций лиеш: «Марий юмынйӱла», «Марий йылме», «Эрвел марий-влакын мер илышышт», «Марий культур да йӱла». Тушто выступатлаш шонышо-влак, докладын текстшым да лӱмнерым ончыктен, йодмашым тыгай адрес дене колтышаш улыт: oshkeche@mail.ru. Ойырен налме теме дене выступленийлан вич минут жап ойыралтеш, да ешартыш вич минут каҥашымашлан пуалтеш. Конференцийысе доклад-влакым сборник дене савыктен луктыт. Йодмашым 15 март марте колтыман. Научно-практический конференций Мишкан рӱдӧ книгагудын актовый залыштыже 27 мартыште 10 шагатлан тӱҥалеш. lenta top У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.

30 августышто Кораксола тӱвыра пӧрт пеленысе «Муро кумыл» фольклор ансамбль да Ярансола ялын чолга гармоньчыжо Вениамин Борисов уэш верысе калыкым Кораксола ялын каныме паркышкыже чумырышт. Калык кугу кумыл дене толын. Кузе от тол?! Вет шукерте огыл Кораксола ялнан лӱмлӧ эргыже, Морко ола шотан илемым вуйлатыше В.А.Борисов ты каныме паркнам тӱрыс уэмдыктен. Йырваш у да мотор савар уло яллан волгалтеш. Валерий Александровичын тыршымыж денак Кораксола ял покшелнысе чапле памашна йырат у савар чоҥалтын. Лач тиде айдемын вуйлатымыж почешак верысе самырык тукым ты пашалан пижын да чылажымат уэмден. Тау Кораксола ялнан тыгай чолга эргыжлан. Марий касышке калык ятырак погыныш. Тидланже ме тыге шонен пыштенна: кажне тылзын 30-шо кечынже Кораксола тӱвыра пӧртыштӧ Марий касым эртараш, программымат кажне гана эре уэмдаш. Теве «Муро кумыл» ансамбльнан репертуаржат эреак вашталтын толеш. Ик гана йоҥгалтше муро вес касыште ок йоҥгалт. А вет марий калыкнажын муро поянлыкше, ой-ой, могай кумда. Тӱрлӧ оҥай модыш, таҥасымаш пайремнам сӧрастара. Лач тыге ме шке кугезына-влакын илыш да пайрем йӱлаштым арален толына. Эсогыл кочкышнажат кажне гана вес тӱрлӧ. Тидыжлан мый Марий касышкына пагален толшо поро калыкланат таум вел ойлем. Марий касышке чумыргышо Кораксола калык. Ты гана пайремыш еҥ-влакат марий тувырым чиен толыныт, пеленышт кочкышым конденыт. Тидыжак Кораксола кундемысе калыкын ик ой дене келшен илымыж нерген ойла. Тора верыште илыше унана-влакат икмынярын ыльыч, тидыже адакат чоныш куан кумылым ешара. Марий кас нуным уэш шочмо велыш толаш кумылаҥден. Ынде ме черетан Марий каснам 30 сентябрьыште эртараш шонена. Тушко лач Кораксола ялысе калыкым веле огыл, пошкудо яллаште илыше-влакымат уло кумылын пагален ӱжына. Тек чумыр кундем пален налеш мемнан ваш келшен, веселан илен моштымынам, шочмо калыкын йылмыжым, тӱвыражым арален шогымынам, Марий Эл Республикым Вуйлатышын сомылжым жаплан шуктышо Ю.В.Зайцевын илышыш шыҥдарыме «Марий кеҥеж» уремысе фестивальжым кӱкшын аклымынам да умбакыжат вияҥден толмынам. Мый шке шочмо-кундемысе калыкем дене моткоч чот кугешнем! Ончыкшымат тыге рӱж, ваш келшен, веселан жапым эртараш тӱҥалына гын, Кораксола тӱвыра пӧртнат гармонь сем да муро йӱк дене шергылташ тӱҥалеш. Елена Григорьева, Кораксола тӱвыра пӧрт вуйлатыше. lenta top У номерын электрон версийже У номерым республик мучко почтышто, газет киосклаште, редакцийыштына налаш лиеш. Тел. +79648623420 Архив Декабрь 2022 Ноябрь 2022 Октябрь 2022 Сентябрь 2022 Август 2022 Июль 2022 ПРОЕКТ ПАША САЙТЫШТЕ КЫЧАЛАШ Найти: 2023 ийын 1-ше пелийжылан ПОДПИСКЕ «Кугарня» газетлан почта гоч возалтса да призым* модын налза! Газетын индексше: П8403. Газетлан, мӧҥгӧ гыч лекде, сайтыште https://podpiska.pochta.ru/press/%D0%9F8403 возалташ лиеш. Лотерей дене модалтеш: ШОРЫК, УТЮГ, ЭЛЕКТРОЧАЙНИК, ОДЕЯЛ, КӰПЧЫК, ШАГАТ да мӧҥгыштӧ кучылташ келшыше моло кӱлешан арвер.