ba
stringlengths
1
29.6k
ru
stringlengths
1
24.6k
source
stringclasses
10 values
cosine_sim
float64
-0.44
0.88
cross_encoder_sim
float64
0.01
0.97
joint_sim
float64
0.02
0.98
idx
int64
0
3.69M
Ике залда «Тыуған яҡ тәбиғәте», «Нумизматика», «Башҡорт халыҡ кейеме», «Крайҙа Совет власы өсөн көрәшеүселәр портреттары», «Сибай ятҡылығын 20-40-сы йылдарҙа үҙләштереү тарихынан» экспозициялары урын ала.
Фонды музея Основой жизнедеятельности музея являются его фонды. В основном и научно-вспомогательном фондах по состоянию на январь 2020 г. находится более 12700 музейных предметов. На их основе создано 6 экспозиционных залов: - Зал «Растительный и животный мир Зауралья»; - Зал «Археологии и этнографии»; - Зал «Довоенной истории»; - Зал «Боевой славы»; - Зал «Башкирского медно-серного комбината»; - «Информационный зал».
wikimedia
0.319447
0.010713
0.262898
3,689,100
1976 йылда музей ябыла, экспонаттары Пионерҙар йортоноң тыуған яҡты өйрәнеү түңәрәгенә тапшырыла.
Приоритетными направлениями деятельности музея являются научные региональные исследования в области естественной и гуманитарной направленности, этнографии, национальной и региональной истории, памятниковедения. При музее действует городское Краеведческое общество, научно-методический совет. С 2012 года музей совместно с Сибайским институтом Башкирского государственного университета проводит республиканский конкурс научно-исследовательских работ «Историческое и культурное наследие народов Республики Башкортостан».
wikimedia
0.149545
0.006585
0.144595
3,689,101
Ҡала йәмәғәтселеге тарафынан түңәрәккә йәмәғәт музейы статусы бирелә.
С 2015 года коллективом музея издаются «Краеведческие записки Сибайского музея». Сибайский историко-краеведческий музей – участник конкурса «Музей в городе N…» среди муниципальных музеев страны (2015, 2017), который проходит в рамках международного фестиваля «Интермузей». Член Союза музеев России (2017, ноябрь) - № 020433 в реестре Союза музеев; Член Межрегиональной общественной организации «Совет музеев Приволжского федерального округа» (2019, октябрь).
wikimedia
0.228427
0.009092
0.198602
3,689,102
Бассейндары: Йүрүҙән → Ҡариҙел → Ағиҙел → Кама →Волга → Каспий диңгеҙе[3]
"'Илек "' — река на Южном Урале в Челябинской области и в Башкортостане , приток реки Юрюзань Бассейн реки: Юрюзань → Уфа → Белая → Камский →Волжский → Каспийского моря[1]
wikimedia
0.295962
0.802487
0.746471
3,689,103
Иҫкәрмәләр
Примечания
wikimedia
0.679356
0.920006
0.939348
3,689,104
Сығанаҡтар
Источники Шувалов Н. И. Илек // От Парижа до Берлина по карте Челябинской области: Топонимический словарь. — 2-е изд., переработанное и дополненное. — Челябинск: Южно-Уральское книжное издательство, 1989. — 160 с. — ISBN ISBN 5-7688-0157-7
wikimedia
0.011677
0.006295
0.095073
3,689,105
Һылтанмалар
Ссылки
wikimedia
0.515239
0.946091
0.912929
3,689,106
Н. И. Илек//От Парижа до Берлина по карте Челябинской области: Топонимический словарь Прогноз клёва рыбы в реке Илек и карта реки
Н. И. Илек//От Парижа до Берлина по карте Челябинской области: Топонимический словарь Прогноз клёва рыбы в реке Илек и карта реки
wikimedia
0.550017
0.073792
0.616178
3,689,107
Илек йылғаһы Силәбе өлкәһенең Әшә районында Ҡаратау һыртында баш ала. Йүрүҙән йылғаһына һул ярынан тамағынан 167 км алыҫлыҡта, Башҡортостан Республикаһы Салауат районының Илтәй ауылы янында[4] ҡушыла[5].
Река Илек берет начало в отрогах хр. Каратау в Ашинском районе Челябинской области и впадает в р. Юрюзань на левом берегу в 167 км от устья на территории Салаватского района Республики Башкортостан, возле деревни Ильтаево[1] Длина - 26 км, в т. ч. в пределах Челябинской области — 16 км .
wikimedia
0.582889
0.947648
0.929988
3,689,108
Ҡушылдыҡтары ҙур түгел, оҙонлоҡтары 10 километрҙан артмай.
Больших притоков нет, они не превышает длины в 10 километров. 11 речушек впадает в Челябинской области, общей протяженностью 29 км .
wikimedia
0.408253
0.097775
0.528768
3,689,109
Силәбе өлкәһе биләмәһендә 11 ваҡ йылға ҡоя, уларҙың дөйөм оҙонлоғо 29 км.
На реке Илек расположена также деревня Гусевка http://spmaloyaz.ru/uploads/_pages/577/letopis-1719-1945-gg-sp-malojaz-ss-tom-1.docx
wikimedia
0.114813
0.005924
0.126472
3,689,110
Һыу режимы буйынса — ҡәҙимге тау йылғаһы, шәп ағымлы, бигерәк тә шаршыларҙа, яҙ көнө — ҡар һыуҙарынан һәм йәй көслө ямғырҙарҙа ныҡ таша[6].
По водному режиму — обычная горная река, с быстрым потоком вод, особенно на перекатах, весной — в половодье, летом в сильный дождь поднимается уровень воды.
wikimedia
0.611213
0.944002
0.934287
3,689,111
Йүрүҙән йылғаһына балыҡсыларға[7] барған кешеләргә юл өйрәткән мәҡәләлә, Мәсәғүт урман-далаһы буйлап үҙәне ныҡ һаҙлыҡлы Илек йылғаһы аша үтергә тура килә, тип яҙылған[8].
В рекомендациях для рыбаков, направляющихся на реку Юрюзань, есть указание[1], что маршрут пролегает по Месягутовской лесостепи через заболоченную долину реки Илек[2].
wikimedia
0.601859
0.938776
0.930108
3,689,112
Силәбе өлкәһенең топонимикаһын, башҡорт халҡының фольклорын өйрәнеп, китаптар сығарған географ, топонимист Шувалов Николай Иванович үҙенең «От Парижа до Берлина по карте Челябинской области: Топонимический словарь» тигән һүҙлегендә йылғаның атамаһы тураһында былай тип яҙа: От башкирского слова илек — «косуля», «дикая коза».
Известный географ, топонимист Челябинской области Иван Николаевич Шувалов в своей книге «От Парижа до Берлина по карте Челябинской области: Топонимический словарь » пишет: От башкирского слова илек — «косуля», «дикая коза».
wikimedia
0.646217
0.363067
0.820568
3,689,113
Название может указывать на место обитания этих животных, но скорее всего от именования башкирской родовой группы илек, входившей в состав племени табын, или древнего башкирского мужского имени Илек[9][10].
Название может указывать на место обитания этих животных, но скорее всего от именования башкирской родовой группы илек, входившей в состав племени табын, или древнего башкирского мужского имени Илек[1][2].
wikimedia
0.057753
0.066184
0.230046
3,689,114
Насир Абдуллин — хәрби эшмәкәр.
Насир Абдуллин — военный деятель.
wikimedia
0.771524
0.969113
0.968244
3,689,115
14-се Башҡорт полкы составында 1812 йылғы Ватан һуғышында һәм 1813—1814 йылдарҙағы Рус армияһының сит илгә походтарында ҡатнашыусы.
В составе 14-го Башкирского полка принял участие в Отечественной войне 1812 года и заграничных походах русской армии 1813-1814 годов.
wikimedia
0.71407
0.931341
0.948657
3,689,116
Бүләктәре
Награды
wikimedia
0.588349
0.947305
0.930998
3,689,117
III дәрәжәләге Изге Анна ордены кавалеры[6] «1814 йылдың 19 мартында Парижды алған өсөн» көмөш миҙалы «1812 йылғы Ватан һуғышы иҫтәлегенә» көмөш миҙалы
Кавалер ордена Святой Анны III степени[1] Серебряная медаль «За взятие Парижа 19 марта 1814 года» Серебряная медаль «В память Отечественной войны 1812 года»
wikimedia
0.789132
0.943027
0.962306
3,689,118
Насир Абдуллин Нуғай даруғаһы Түңгәүер улусы (хәҙерге Башҡортостан Республикаһы Белорет районы) Исмаҡай ауылында, башҡа мәғлүмәттәр буйынса Нуғай даруғаһы Үҫәргән улусы (хәҙерге Башҡортостан Республикаһы Хәйбулла районы) Аҡйегет ауылында йәшәгән.
Насир Абдуллин жил вдеревне Исмакай Тангауровской волости Ногайской дороги (ныне Республика Башкортостан, Белорецкий район), по другим данным в деревне Акъегет Усерганской волости Ногайской дороги (ныне Республика Башкортостан, Хайбуллинский район).
wikimedia
0.730619
0.846915
0.933415
3,689,119
1812 йылда Ватан һуғышы башланғас, Верхнеурал өйәҙендә 6-сы кантон башҡорттарынан 14-се Башҡорт атлы полкы ойошторола[1].
1812 году, когда началась Отечественная война, вВерхнеуральском уезде из башкир 6-го кантона был организован 14-ый Башкирский конный полк[1].
wikimedia
0.727342
0.949387
0.956076
3,689,120
Был полк составында Насир Абдуллин есаул булып хеҙмәт итә.
В составе этого полка Насир Абдуллин и служил есаулом.
wikimedia
0.792524
0.890855
0.952121
3,689,121
1812 йылдың 8 октябрендә 14-се Башҡорт полкы Һаҡмар үҙәненән ҡуҙғала һәм Һамар ҡалаһы аша үтеп Түбәнге Новгородҡа килеп етә.
14 октября 1812 года 14-ый Башкирский полк отправился с долины реки Сакмар и пройдя через город Самара, дошел до Нижнего Новгорода.
wikimedia
0.717559
0.945363
0.953381
3,689,122
1813 йылдың ғинуарында Волынь губернаһына йүнәлә, ә шул уҡ йылдың майында Варшава герцоглығына барып етә.
В январе 1813 года полк направился в Волынскую губернию, а в мае того же года достиг герцогства Варшавского.
wikimedia
0.69414
0.942095
0.948697
3,689,123
1813 йылдың 26 сентябрендә полк Гисгибень ауылы, 27 сентябрҙә — Дона, 29 сентябрҙә һәм 1 октябрҙә — Плауден ауылы янындағы алыштарҙа һуғыша[1].
26 сентября 1813 года 14-ый Башкирский полк принял участие в битве у села Гисгибень, 27 сентября — у деревни Дона, 29 сентября и 1 октября — у деревни Плауден[1].
wikimedia
0.626028
0.946709
0.938378
3,689,124
1813 йылдың 6 һәм 7 октябрендә Лейпциг янындағы "Халыҡтар һуғышы"нда ҡатнаша.
6 и 7 октября 1813 года в составе своего полка Насир Абдуллин принял участие "В войне народов" у Лейпцига.
wikimedia
0.606854
0.940823
0.932032
3,689,125
Бында күрһәткән батырлыҡтары өсөн Насир Абдуллин 3-сө дәрәжәләге Изге Анна ордены менән бүләкләнә[2][3].
За проявленное мужество он был награжден орденом Святой Анны 3 степени[1][3].
wikimedia
0.602281
0.937015
0.929471
3,689,126
1813 йылдың октябрендә был полк шулай уҡ Лейпцигтағы "Халыҡтар һуғышы"нда ҡатнашҡан 1-се, 4-се һәм 5-се Башҡорт полктары менән бергә Дрезден гарнизонына ҡаршы һуғышҡан 2-се, 15-се һәм 18-се Башҡорт полктарына ярҙамға ебәрелә.
Также этот полк, принявший участие в "Войне народов" при Лейпциге, в октябре 1813 года вместе с 1-ым, 4-ым и 5-ым Башкирскими полками был отправлен на помощь 2-ому, 15-ому и 18-ому Башкирским полкам, воевавших против Дрезденского гарнизона.
wikimedia
0.72513
0.952646
0.956846
3,689,127
30 һәм 31 октябрҙәге Дрезден өсөн хәл иткес алыштарҙа бигерәк тә 14-се һәм 4-се Башҡорт полктары ҙур ҡаһарманлыҡ күрһәтә[4].
30 и 31 октября в решающей схватке за Дрезден особо отличились14-ый и 4-ый Башкирские полки, проявили мужество[4].
wikimedia
0.758494
0.946359
0.959356
3,689,128
1813 йылдың ноябрендә 14-се Башҡорт полкы Магдебургты блокадалауҙа ҡатнаша, ә шул уҡ йылдың декабрендә Кёльн ҡалаһына барып етә[5].
14-ый Башкирский полк принимает участие 14 ноября 1813 года в блокаде Магдебурга, а в декабре того же года дошел до города Кельна[5].
wikimedia
0.693743
0.950741
0.951622
3,689,129
1814 йылдың 19 мартында союздаш ғәскәрҙәре составында 14-се Башҡорт атлы полкы Парижға инә.
14-ый Башкирский конный полк в составе союзных войск 19 марта 1814 года вошел в Париж.
wikimedia
0.747447
0.957644
0.961442
3,689,130
1814 йылдың декабрендә полк туған яғына юл тота.
В декабре 1814 года полк держит путь в сторону своей Родины.
wikimedia
0.685986
0.939494
0.946493
3,689,131
Һарт — башҡорт ырыуы.
Сарт — башкирский род.
wikimedia
0.742936
0.962813
0.96272
3,689,132
Таралып ултырыуы
Территория расселения
wikimedia
0.040672
0.768197
0.538685
3,689,133
Рәсәй Федерацияһы субъекты Район Тораҡ пункттар[10] Башҡортостан Дыуан районы Арый, Ғабдулйәлил, Иҫке Хәлил, Кисеүбай, Ҡаракүл, Мөлкәт, Мәрйәмғол, Түбәнге Әбсәләм, Үрге Әбсәләм, Әбдрәшит,Әхмәт, Яңы Хәлил Иглин районы Һарт-Лабау Ҡырмыҫҡалы районы Ҡурыйҡарлыман, Һарт-Наурыҙ, Һарт-Шишмә, Яңы Һарт-Наурыҙ, Яңы Һарт-Шишмә Шишмә районы Һарт-Хәсән Ҡурған өлкәһе Сафакүл районы Аҙналы[11], Баязит[11], Кесе Солтан, Мышыҡай, Оло Солтан, Һарт-Әбдрәш, Яңы Солтан
Субъект Российской Федерации Район Населенные пункты Башкортостан Дуванский район Ариево, Старохалилово, Кисебаево, Каракулево, Мулькатово, Маржангулово, Нижнее Абсалямово, Верхнее Абсалямово, Абдрашитово, Ахметово, Новохалилово Иглинский район Сарт-Лобово Кармаскалинский район Курыкарлыманово, Сарт-Наурузово, Сарт-Чишма, Новое Сарт-Наурурзово, Новое Сарт-Чишма Чишминский район Илькашево Курганская область Сафакулевский район Азналино[1], Баязитово[…], Малое Султаново, Большое Султаново, Сарт-Абдрашево
wikimedia
0.690753
0.236182
0.808846
3,689,134
Иҫкәрмәләр
Примечания
wikimedia
0.679356
0.920006
0.939348
3,689,135
Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий — Уфа: Китап, 2009. — 744 б. — ISBN 978-5-295-04683-4. История башкирских родов.
Асфандияров А. З. История сёл и деревень Башкортостана и сопредельных территорий — Уфа: Китап, 2009. — 744 б. — ISBN 978-5-295-04683-4.
wikimedia
0.494422
0.285658
0.707677
3,689,136
Саитбатталов, И. З. Султанмуратов, Р.
История башкирских родов.
wikimedia
-0.19722
0.006546
0.050505
3,689,137
Шайхеев, Р. Р. Асылгужин, В.
Сарт.
wikimedia
-0.036487
0.008552
0.091165
3,689,138
Каримов, А. М. Зайнуллин — Уфа: Китап, 2017. — 400 б. — ISBN 978-5-85051-605-5.
Том 26 / С. И. Хамидуллин, Б. А. Азнабаев, И. Р. Саитбатталов, И. З. Султанмуратов, Р. Р. Шайхеев, Р. Р. Асылгужин, В. Г. Волков, А. А. Каримов, А. М. Зайнуллин — Уфа: Китап, 2017. — 400 б. — ISBN 978-5-85051-605-5.
wikimedia
0.438802
0.650402
0.78019
3,689,139
Этногенетик риүәйәттәр һәм шәжәрәләр буйынса, һарт һәм башҡа ырыуҙарҙың эпонимдары башҡорттарҙың легендар ата-бабаһы Иштәктең улы булғандар.
Согласно этногенетическим преданиям и шежере, эпонимы рода сарт и других башкирских родов являлись сыновьями легендарного предка башкир Иштека.
wikimedia
0.696633
0.9494
0.951583
3,689,140
Был шәжәрә-риүәйәттәр Тажетдин Ялсығол әл-Башҡордиҙың (1768–1838) һәм Мөхәмәтсәлим Өмөтбаевтың (1841–1907) хеҙмәттәрендә тасуирланған[1].
Эти шежере-предания описаны в работах Ялсыгула Таджетдина Аль-Башкорди (1768-1838) и Мухаметсалима Уметбаева (1841-1907)[…].
wikimedia
0.685893
0.950967
0.950488
3,689,141
XII–ХIV быуаттарҙа һарт ырыуы башҡорт халҡы составына инә һәм башҡорт йәмғиәтендә Һарт аймағын (улусын) барлыҡҡа килтерә[2].
В XII–ХIV веках род сарт входит в состав башкирского народа и образует аймак в его составе[1].
wikimedia
0.602758
0.953483
0.93694
3,689,142
Һарт ырыуы әйле ырыу-ҡәбилә төркөмө составында була.
Становится частью родо-племенного объединения Айле.
wikimedia
0.464758
0.700955
0.808219
3,689,143
«Һуңғы Һартай» башҡорт эпосында ХIV быуатта йәшәгән һарт ырыуы башлығы Ялыҡ бейҙең тормошо һүрәтләнә.
В башкирском эпосе «Последний из Сартаева рода» описана жизнь жившего в ХIV веке главы рода сарт Ялыка Бия.
wikimedia
0.704325
0.953179
0.954088
3,689,144
Ялыҡ бей үҙенең улдары Ҡармасан һәм Сәрмәсән менән бергә Аҡһаҡ Тимерҙең ғәскәрҙәренә ҡаршы һуғышҡан, алыштарҙа һәләк булған улдарының исеме буйынса Ағиҙелдең ҡушылдыҡтары — Ҡармасан һәм Сәрмәсән йылғалары аталған[3].
Вместе со своими сыновьями Кармасаном и Сармасаном Ялык воевал против войск Хромого Тимура. По именам его погибших в сражениях сыновей были названы притоки Агидели — Кармасан и Сармасан[1].
wikimedia
0.683905
0.943313
0.94743
3,689,145
Себер ханлығы составында булалар, XV–ХVII быуаттарҙа башҡа әйле төркөмө ырыуҙары менән бергә Күсем нәҫеленә оппозицияла торалар[4].
Позднее входит в состав Сибирского ханства, в XV–ХVII веках вместе с другими родами объединения Айле находится в оппозиции к потомкам хана Кучума[1].
wikimedia
0.640544
0.861042
0.915481
3,689,146
Башҡортостандың Рус дәүләтенә ҡушылыуынан һуң, һарттар башлыса Себер даруғаһында йәшәйҙәр, бер нисә ауылдары Нуғай даруғаһында була.
После вхождения Башкортостана в состав Русского царства сарты в основном проживают на территории Сибирской даруги, несколько аулов находятся на территории Ногайской даруги.
wikimedia
0.657024
0.950236
0.945471
3,689,147
XVII—XVIII быуаттарҙа батша хөкүмәте сәйәсәтенә ҡаршы йүнәлтелгән Башҡорт ихтилалдарында ҡатнашалар.
В XVII—XVIII веках род участвует в Башкирских Восстаниях против Русского царства.
wikimedia
0.601535
0.952786
0.936357
3,689,148
1704—1711 йылдарҙағы башҡорт ихтилалдарының Тарихи Башҡортостандың төньяҡ-көнсығышындағы етәкселәре араһында һарт ырыуының артабанғы вәкилдәре булыуы билдәле: Байкөсөк, Ҡалмаҡҡол Ҡаракөсөков һәм Аҡымбәт Уразов[5].
Известно о руководителях Башкирского восстания 1704—1711 годов на северо-востоке исторического Башкортостана от рода сарт — это: Байкусук, Калмаккул Каракусуков и Акымбет Уразов[1].
wikimedia
0.675641
0.948346
0.947866
3,689,149
1704–1711 йылдарҙағы ихтилал барышында Ҡалмаҡҡол (Ҡолманҡол) Ҡаракөсөков тархан Алдар Иҫәкәевтең иң яҡын яуҙаштарының береһе була, башҡорттар тарафынан хан итеп иғлан ителгән Ырыҫмөхәмәттең кәңәшсеһе («хан атаһы») була[6].
В ходе этого восстания Калмаккул (Кулманкул) Каракусуков стал одним из самых близких однополчан тархана Алдара Исекеева и советником объявленного со стороны башкир хана Ырысмухамета («отец хана»)[2].
wikimedia
0.655873
0.945186
0.943292
3,689,150
1715 йылда Лабау ауылынан килгән Аҡымбәт Уразов башлығындағы һарттарҙың төркөмө Бәкәтин улусы башҡорттары тарафынан үҙ общинаһының тиң хоҡуҡлы ағзаһы булараҡ ҡабул ителә.
В 1715 году группа сартов во главе с Акымбетом Уразовым, пришедшего из аула Лабау, принимается башкирами волости Бикатин как равноправные члены общины.
wikimedia
0.714266
0.947142
0.953468
3,689,151
1740-сы йылдар аҙағында ошонда йәшәгән һарттарҙың ҙур өлөшө хәҙерге Ҡурған өлкәһе Сафакүл районы биләмәләренә күсә һәм бында Һарт улусын барлыҡҡа килтергән[5].
В конце 1740-х годов большая часть живущих здесь сартов переселяются на территории современного Сафакулевского района Курганской области и образуют здесь волость Сарт[1].
wikimedia
0.649165
0.950204
0.944093
3,689,152
1735—1740 йылдарҙағы башҡорт ихтилалдары барышында Һарт улусы Себер даруғаһында баш күтәреүселәрҙең төп базаларының береһе була[7].
В ходе Башкирских восстаний 1735—1740 годов волость Сарт стала одной из основных баз восставших на территории Сибирской даруги[1].
wikimedia
0.688977
0.950684
0.950865
3,689,153
Һарт улусында ихтилалсыларҙың етәкселәре Ҡалмаҡҡол (Ҡолманҡол) Ҡаракөсөков, Йософҡол һәм Сөләймән була, шулай уҡ ҡатнашыусылар араһынан Әбдрәш (Әбдрәшит) Уразов билдәле[8].
Руководителями восстания в волости были Калмаккул Каракусуков, Юсупкул и Сулейман, также в числе участников восстания известен Абдрашит Уразов[2].
wikimedia
0.70306
0.947144
0.951786
3,689,154
Ҡалмаҡҡол (Ҡолманҡол) Ҡаракөсөков Минзәлә ҡәлғәһендә үлем язаһына тарттырыла, ихтилалда шулай уҡ уның улдары Ҡадир һәм Күсейҙең ҡатнашыуы билдәле[6].
Позднее Калмаккул был приговорен к смертной казни в Мензелинской крепости, известно об участии в восстании его сыновей Кадыра и Кусея[3].
wikimedia
0.604826
0.925771
0.925665
3,689,155
1773—1775 йылдарҙағы Крәҫтиәндәр һуғышында Һарт улусы старшинаһы Өмәтәй Ураҙымбәтов Салауат Юлаевтың иң әүҙем яуҙаштарының береһе була[9].
Во время Крестьянской войны 1773—1775 годов старшина сартской волости Уметей Уразымбетов был одним из самых активных воинов войска Салавата Юлаева[…].
wikimedia
0.727559
0.945067
0.954747
3,689,156